TLG 5013 001 :: SCHOLIA IN ARATUM :: Scholia in Aratum (scholia vetera)

SCHOLIA IN ARATUM Schol.
(Varia)

Scholia in Aratum (scholia vetera)

Source: Martin, J. (ed.), Scholia in Aratum vetera. Stuttgart: Teubner, 1974: 37–45, 49–207, 209–527.

Citation: Scholion — (line)

1

MQDΔKVA —ἐκ Διός: πάνυ πρεπόντως ὁ Ἄρατος τὴν τῶν ἄστρων διεξιέναι μέλλων θέσιν τούτων τὸν πατέρα καὶ δημιουργὸν Δία ἐν πρώτοις προσφωνεῖ. Δία δὲ νῦν τὸν δημιουργὸν ἀκουστέον. τὸ δὲ ἐκ Διὸς ἀντὶ τοῦ
5ἀπὸ Διός. Πίνδαρος (Nem. 2,3). „Διὸς ἐκ προοιμίου“. τὸ δὲ ἀρχώμεσθα μετὰ τοῦ ς. ἔστι γὰρ καὶ ἀρχαισμός. Ὅμηρος (Θ 503, Ι 66)· „δόρπα τ’ ἐφοπλισό‐ μεσθα“.
Q καὶ Ἀρχίλοχος (fr. 304 Lasserre)· „οὔτοι τοῦτο
10δυνησόμεσθα“.37
M τὸ δὲ ἐκ Διὸς ἀντὶ τοῦ ἀπὸ Διός· ἡ γὰρ ἐκ πρό‐ θεσις ... ἀπό.
MQDΔKVA ἄλλως. ἐκ Διός: ἡ τῶν Φαινομένων ἀρχὴ ἀπὸ τοῦ Διός τε καὶ θεῶν [ἀπαρχομένη]. ἔθος γὰρ δὴ τοῦτο
15τοῖς ἀρχαίοις φιλοθέοις οὖσιν ἐπιεικῶς ἅπασιν, ἀπὸ θεῶν ἄρχεσθαι, ὡς καὶ πάντων ἀνθρώποις καλῶν αἰτίων. Ὅμηρος μέν (Α 1) „μῆνιν ἄειδε θεά“ καὶ (α 1) „ἄνδρα μοι ἔννεπε Μοῦσα“ καὶ Πλάτων ἐν Νόμοις (624a)· „θεὸς εἴ τις ἡμῖν, ὦ ξεῖνε, τὴν ἀρχὴν εἴληχε τῆς τῶν νόμων
20διαθέσεωσ“.
MQDΔKVA ἄλλως. ἐκ Διός: ἀπὸ Διὸς ἄρχεται ἐπειδὴ ἐπιχειρεῖ μετεωρολογεῖν. βασιλεὺς δὲ τῶν ὅλων ὁ Ζεὺς καὶ πατήρ.
Q ὅν φασί τινες εἶναι τὴν λεπτομερεστάτην οὐσίαν τοῦ
25αἰθέρος καὶ νοερωτάτην, καθ’ ἣν αἰτίαν ............... τοῦ κόσμου ἀποφαίνονται. οἰκείως δὲ ἀπὸ Διὸς οὗτος ἄρχεται, τῶν ἄλλων ἁπάντων τὰς μυθικὰς ὑποθέσεις μεταχειριζομένων καὶ τὰς Μούσας ἐπικαλουμένων, ὡς ἅτε τὰ κατ’ οὐρανὸν πραγματευόμενος καὶ τὰ κατ’38
30αὐτὸν διηγούμενος. ὁ δὲ Ζεὺς ἡγούμενος τοῦ παντός.
MDΔKVA οὐ προσήκει δὲ τὰ νῦν τὴν οὐσίαν ζητεῖσθαι τοῦ Διός.
MmgMatr. 2629 VA Est περὶ τοῦ Διὸς σχόλιον. ἐκ Διός: ἐκ Διὸς ἄρχεται ἐπειδὴ ἐπιχειρεῖ μετεωρολογεῖν. βασιλεὺς δὲ τῶν ὅλων ὁ Ζεὺς καὶ πατήρ. οὐ προσήκει δὲ τὰ νῦν
35τὴν οὐσίαν ζητεῖσθαι τοῦ Διός, πότερον σῶμα ἢ πρᾶγμα, καὶ πότερόν ἐστι ψυχὴ ἢ νοῦς, ὅτι κρείττων τις δύναμις καὶ ὑπερουράνιος καὶ ἀκίνητος καθ’ ἑαυτήν. ὁ γάρ τοι Ἄρατος κατὰ τὴν κοινὴν ἁπάντων δόξαν εἴρηκε τοῦ Διὸς τὸ ὄνομα ὡς ἂν βασιλέως τῶν ὅλων. δυεῖν θάτερον·
40ἢ ὅτι δι’ ὅλου τοῦ κόσμου ἡ πρόνοια χωρεῖ τοῦ θείου, καὶ αὐτὸς διὰ πάντος ἔρχεται τοῦ κόσμου συνέχων
αὐτόν, ἢ κατὰ μέντοι τὰς ἐπωνυμίας αἰνίττεται αὐτοῦ, ἃς ἐφ’ ἑκάστῃ πράξει 〈ἐτίθεντο〉, εἰς θεὸν ἀναφέροντες οἱ ἀρχαῖοι τὰ καλῶς γινόμενα, ὥς εἰσι, φασί, γενέτωρ,39
45φράτριος, ὁμόγνιος, ἑταιρεῖος, φίλιος, ἱκέσιος, ξένιος, ἀγοραῖος, βουλαῖος, βρονταῖος, καὶ τὰ ὅμοια.
Q ἐκ Διός: ἀντὶ τοῦ ἀπὸ Διός. συνηθὲς γὰρ τοῖς ποιηταῖς ἐναλλάσσειν τὰς προθέσεις.
MQDΔVA τὸν οὐδέποτ’, ἄνδρες: μετέβη ἐπὶ τὸν

1

(50)

κατ’ ἐπωνυμίαν Δία τὸν φυσικόν, ὅς ἐστιν ἀήρ. καὶ γὰρ τὸν ἀέρα Δία λέγουσιν. οὗτός ἐστι κατὰ τοὺς Στωϊκοὺς διὰ πάντων διήκων. ἔνιοι γοῦν φασι τὸν Πρωτέα τοῦτον εἶναι [τὸν ἀέρα]. αἰνίττεται γὰρ Ὅμηρος λέγων (δ 458)· „γίνετο δ’ ὑγρὸν ὕδωρ καὶ δένδρεον ὑψιπέτηλον καὶ πῦρ“.
55ὃ γὰρ πάντα ἐστὶ καὶ ἐξ αὐτοῦ πάντα, ὡς ὁ λόγος. τὸν Δία δ’ οὐδέποτ’ ἄρρητον καὶ ἀπροσαγόρευτον ἐῶμεν οἱ ἄνθρωποι εἰκότως. οἱ γὰρ Στωϊκοὶ ὑποτίθενται, μᾶλλον δὲ πάντες οἱ ὅρον φωνῆς γράψαντες, πεπληγμένον ἀέρα αὐτὴν εἶναι. οὐδέποτε γὰρ ἄρρητον αὐτὸν40
60ἐῶμεν, ἀεὶ δι’ αὐτοῦ τὰς ῥήσεις ποιούμεθα.
Vat. 191 ἐπικαλοῦσι δὲ αὐτῷ τὴν ἐκ πρόθεσιν ἀντὶ τῆς ἀπό παρειληφότι· ἔδει γάρ, φασίν, εἰπεῖν ἀπὸ Διός. ἀγνοοῦσι δὲ ὅτι καὶ Πίνδαρος κατεχρήσατο τῷ ἔθει τούτῳ λέγων (Nem. 2, 1—3) „ὅθεν περ καὶ Ὁμηρίδαι
65ῥαπτῶν ἐπέων τὰ πόλλ’ ἀοιδοὶ ἄρχονται, Διὸς ἐκ προοι‐ μίου“ καὶ Ἀλκμάν (fr. 9 Diehl)· „ἐγὼ δ’ ἀείσομαι ἐκ Διὸς ἀρχομένα“. ἄλλως δὲ καὶ τὸ ἀπό δύσφημόν ἐστιν, ὡς εἴ τις λέγοι ἄποθεν.
Vat. 191 Δία δὲ οἳ μὲν τὸν οὐρανόν, οἳ δὲ τὸν αἰθέρα, οἳ δὲ
70τὸν ἥλιον, οἳ δὲ τὸν μυθικὸν ἐξεδέξαντο. οἱ μὲν οὖν τὸν οὐρανὸν λέγοντες παρατίθενται τὸν ποιητὴν λέγοντα
(Τ 357)· „ὡς δ’ ὅτε ταρφειαὶ νιφάδες Διὸς ἐκποτέον‐ ται“, τουτέστιν ἐξ οὐρανοῦ, καὶ Ἄρατον αὐτὸν ἐν τοῖς ἑξῆς (224) λέγοντα περὶ τοῦ Ἵππου ἐν Διὸς εἰ‐41
75λεῖται, ὅ ἐστιν ἐν τῷ οὐρανῷ. οἱ δὲ Δία τὸν αἰθέρα παραλαβόντες παρατίθενται Εὐριπίδην λέγοντα (fr. 941 N)· „ὁρᾷς τὸν ὑψοῦ τόνδ’ ἄπειρον αἰθέρα / καὶ γῆν πέριξ ἔχονθ’ ὑγραῖς ἐν ἀγκάλαις; / τοῦτον νόμιζε Ζῆνα, τόνδ’ ἡγοῦ θεόν“. καὶ ἴσως Ζῆνα 〈ἄν〉 τις αὐτὸν καλοίη
80διὰ τὸ πυρώδη εἶναι τὸν αἰθέρα, ἀπὸ μὲν τοῦ αἴθεσθαι αἰθέρα, ἀπὸ δὲ τοῦ ζεῖν καὶ παρὰ τὴν ζέσιν Ζῆνα. οἱ δὲ Δία τὸν ἥλιον νοήσαντες λέγουσιν ὅτι καὶ Σοφοκλῆς Δία τὸν ἥλιον καλεῖ λέγων (fr. 752 Pearson)· „ἠέλιος οἰκτείρειέ με, / 〈ὃν〉 οἱ σοφοὶ λέγουσι γεννητὴν θεῶν /
85πατέρα 〈τε〉 πάντων“, καὶ ἔννοιαν τῆς δόξης ταύτης φασὶν ἔχειν τὸν ποιητὴν ὅταν λέγῃ (Ν 837)· „ἠχὴ δ’ ἀμφοτέρων ἵκετ’ αἰθέρα καὶ Διὸς αὐγάσ“, καὶ τὸ „ἠέ‐ λιός θ’, ὃς πάντ’ ἐφορᾷς καὶ πάντ’ ἐπακούεισ“ (Γ 277), παρό ἐστι „πάντα ἰδὼν Διὸς ὀφθαλμὸς καὶ πάντα νοήσασ“,
90(Hesiod. Opp. 267). οἱ δὲ Δία τὸν ἀέρα ἀκούσαντες φέρουσι μάρτυν Φιλήμονα τὸν κωμικόν· φησὶ γάρ (fr. 91 Kock)· „ὃν οὐδὲ εἷς λέληθεν 〈οὐδὲ ἓν ποιῶν〉 / οὔτε κακὸν οὔτε γ’ ἐσθλόν, οὗτός εἰμ’ ἐγὼ / Ἀήρ, ὃν ἄν τις
ὀνομάσειε καὶ Δία“. διὸ καὶ τὸν Ἄρατον ἐπάγειν (2—4)·42
95„μεσταὶ δὲ Διὸς πᾶσαι μὲν ἀγυιαί, / πᾶσαι δ’ ἀνθρώπων ἀγοραί ... πάντη γὰρ Διὸς κεχρήμεθα“. σπῶντες γὰρ τὸν ἀέρα ἀναπνέομεν. ἀλλὰ μὴν καὶ ἐν τῷ βίῳ φαμὲν τὸν Δία ὕειν καὶ διοσημείας καλοῦμεν καὶ νεφεληγερέτην παρὰ τοῖς ποιηταῖς εὑρίσκομεν. ταῦτα δὲ καὶ τὰ τοιαῦτα

1

(100)

πάντα ἐν τῷ ἀέρι. οἱ δὲ Δία τὸν μυθικὸν τὸν Κρόνου παῖδα νοοῦσιν. ἡμῖν δὲ δοκεῖ τριχῶς ὑπὸ τοῦ Ἀράτου τὸν Δία προφέρεσθαι, μυθικῶς μέν, ὡς ὅταν λέγῃ (30—31)· „εἰ ἐτεὸν δή, / Κρήτηθεν κεῖναί γε Διὸς μεγάλου ἰότητι“ .... ἔστι γὰρ καὶ φυσικῶς καὶ μυθικῶς ἐξηγήσασ‐
105θαι τὸ προοίμιον. τὸ δὲ „ὡς δ’ ὅτε ταρφειαὶ νιφάδες Διὸς ἐκποτέονται“ (Τ 357) ἐξ οὐρανοῦ νοῆσαι ὅλον ἐστὶ πλάσμα. Ὅμηρος γὰρ οἶδε τὸν Δία ὄμβρων παραίτιον. καὶ πάλιν τὸ ἐν Διὸς εἰλεῖται ὡσαύτως παραλαβεῖν ἀνόητον· οὐ γὰρ εἶπεν ἐν Διί,
110ἀλλ’ ἐν τῷ τοῦ Διὸς κλίματι ἢ οἰκητηρίῳ οὐρανῷ, κατὰ παράλειψιν, ὡς ἐν παιδοτρίβου ἢ κιθα‐ ριστοῦ.
Vat. 191 οἰκειότατα δὲ ἀπὸ Διὸς ἤρξατο ὡς ποιητοῦ καὶ τῶν ὅλων δεσπότου, ὥστε τὰ λοιπὰ προοίμια παραιτητέον.
115καὶ γὰρ Ἡσίοδος, οὗ μάλιστα ζηλωτὴν τὸν Ἄρατόν φαμεν γεγονέναι, ἀπὸ Διὸς ἤρξατο.
Vat. 191 ᾐτιάσαντο δέ τινες ὅτι ἔγκειται τὸ ς τῷ ἀρχώ‐ μεσθα. ὅμοιον δέ ἐστι τῷ παρὰ τῷ ποιητῇ χαζώ‐ μεσθα (Ε 34) καὶ „σοὶ πάντες μαχόμεσθα“ (Ε 875).
120ἀρχώμεσθα δὲ εἶπεν ὡς κοινὰ πᾶσι γράφων, οὐχ ὡς Ἀπολλώνιος ἐξ ἰδίου μόνου προσώπου (1, 1)· „ἀρχό‐
μενος σέο, Φοῖβε“.43
Vat. 191 τὸν οὐδέποτε: ἄρθρον προτακτικὸν ἀντὶ ὑπο‐ τακτικοῦ ὃν διὰ τὸν συγκρουσμόν. ἄνδρες δέ,
125εἰδικὸν ἀντὶ γενικοῦ τοῦ ἄνθρωποι. καὶ ὅμοιον τῷ „ἄλλοι μέν ῥα θεοί τε καὶ ἀνέρες ἱπποκορυσταί“ (Β 1).
Par. ἄνδρες ἀντὶ τοῦ ἄνθρωποι. εἴδει ἐχρήσατο 〈ἀντὶ〉 τοῦ γένους. τρία δὲ σημαίνει, τὸν γαμέτην, τὸν ἄρρενα,
130τὸ ἀνδρεῖον.
S Sch. Germ. Ar. lat. ζητεῖται διὰ τί ἐκ τοῦ Διὸς ἤρξα‐ το, καὶ οὐκ ἀπὸ τῶν Μουσῶν ὡς
135Ὅμηρος. οἰκειό‐ τερον ἡγήσατο ἀρχὴν τῶν Φαινο‐
μένων ποιήσασθαι ἀπὸ τοῦ Διὸς ἐ‐44
140πειδὴ καὶ τῶν Μου‐ σῶν ἀρχηγέτης αὐτός ἐστιν. οὐ φαίνεται δὲ Ἄρα‐ τος μόνος οὕτως
145ἦρχθαι, ἀλλὰ καὶ Κράτης ὁ κωμι‐ κὸς εἰπὼν (fr. 52 Kock) „ἐξ Ἑστί‐ ας ἀρχόμενος εὔ‐

1

(150)

χομαι θεοῖσ“, καὶ Σώφρων (fr. 42 Kaib.)· „ἐξ Ἑ‐ στίας ἀρχόμενος καλῶ Δία πάντων
155ἀρχηγέτην“.45

2

MQDΔKVA —μεσταὶ δὲ Διός: οὐδὲν γάρ ἐστιν ὃ μὴ πεπλήρωται ἀέρος. Ἡσίοδος· „πάντα ἰδὼν Διὸς ὀφθαλ‐ μόσ“ (Opp. 267) Διὸς ὀφθαλμὸν τὸν ἀέρα λέγων.
Q διὰ γὰρ τοῦ κόσμου ἡ διάνοια χωρεῖ ......... καὶ49
5αὐτὸς διὰ παντὸς διέρχεται τοῦ κόσμου συν......... ........... καὶ μέντοι τὰς ἐπωνυμίας αἰνίττεται αὐτοῦ αἳ ἐφ’ ἑκάστῃ πράξει ................ αὗται· γενέτωρ, εὐκράτωρ, θρέπτωρ, ὁμόγνιος, ἱκέσιος, φίλιος, ξένιος, ἀστεροπαῖος, καὶ τὰ τούτων ἀδελφά.
10Vat. 191 μεσταὶ δὲ Διὸς πᾶσαι μὲν ἀγυιαί: ὅτι καὶ οἱ ποιηταὶ πανόπτην καλοῦσι πανταχοῦ· „ὦ Ζεῦ πανόπτα“ (Trag. Gr. Fr. adesp. 43 Nauck) καὶ „ἠέ‐ λιος, ὃς πάντ’ ἐφορᾷσ“ (Γ 277). ἀγυιαὶ δὲ τὰ ἄμφοδα δι’ ὧν τὰ γυῖα φέρομεν. ἀγοραὶ δὲ αἱ
15ἐκκλησίαι καὶ αἱ σύνοδοι. λέγεται γὰρ καὶ βουλαῖος Ζεὺς καὶ ξένιος καὶ ἑταίρειος, φίλιος, φυτάλμιος, ἐπι‐ κάρπιος.

3

Vat. 191 —μεστὴ δὲ θάλασσα καὶ λιμένες: ἐμπόριος καὶ λιμένιος καὶ κερδῷος τοῖς ἐμπόροις.

5

MDΔVAS —〈τοῦ γὰρ καὶ γένος εἰμέν〉: τοῦτο ἐνδεικτικὸν τῆς προνοίας, δι’ ἣν ἡ ζωή τε ἡμῖν καὶ ἡ εὐζωία ἀπαντᾷ. τουτὶ γὰρ τὰ δύο ὀνόματα συντεθέντα δηλοῖ, τό τε τοῦ Διὸς καὶ τοῦ Ζηνός.50
5S οἳ μὲν πρὸς τὸ πάντα ὑπ’ αὐτοῦ ζῳογονεῖσθαι, οἳ δὲ †παρὰ τοῦ δημιουργοῦ ὑπεδέξαντο†.
S ἴσως μὲν ἐκ ποιητικῆς ταύτης ἀδείας τοὺς προγόνους καὶ προπάτορας ἡμῶν θεῶν παῖδας, ὡς τὸ „πατὴρ ἀνδρῶν τε θεῶν τε“. δύναιτο δ’ ἂν νοεῖν ὁ Ἄρατος τὸ
10δημιουργεῖσθαι ἡμᾶς ὑπό τε φύσεως καὶ θεῶν διὰ τὴν πρόνοιαν.
S ἔργον δὲ τὸ τῆς γεωργίας νοεῖ ἰδίως, καθὼς καὶ Ἡσίοδος (Opp. 311) „ἔργον δ’ οὐδὲν ὄνειδος, ἀεργίη δέ τ’ ὄνειδοσ“. βιότου δὲ (7) λέγει κτήσεως καὶ
15χρημάτων.
MQDΔKVAS τοῦ γὰρ καὶ γένος εἰμέν: παρὰ τὸ „πατὴρ ἀνδρῶν τε θεῶν τε“. εἰ γὰρ αὐτὸς ταῦτα ἐδημιούργησε
πρὸς τὸ τοῖς ἀνθρώποις βιωφελές, αὐτοῦ ἂν κληθείημεν, αὐτὸν πατέρα καὶ δημιουργὸν ἀναγραφόμενοι. δύναται51
20δὲ καὶ ἐπὶ τοῦ ἀέρος. αὐτὸν γὰρ ἐπισπώμενοι ἐξ αὐτοῦ ζῶμεν, καί ἐστι ζωτικὸς καὶ τῆς ἀναπνοῆς ἡμῶν αἴτιος.
MQDΔVAS ὃς δ’ ἤπιος: ἁρμόδιον ἐπίθετον πατρὸς εἶπε τὸ ἤπιος.

6

MQDΔKVAS —δεξιὰ δὲ τὰ αἴσια καὶ πρὸς τὸν βίον συμφέ‐ ροντα. οὕτω καὶ δεξιοὺς οἰωνοὺς λέγομεν τοὺς αἰσίους,
Q καὶ φαινομένους πρὸ ἀγαθοῦ τινος ............. ...................... καὶ πανομφαῖος λέγεται.
5MS δεξιὰ σημαίνει: καλὰ καὶ συμφέροντα.
MQDΔVAS ἔργον δὲ λέγει κατ’ ἐξοχὴν τὸ κατὰ γεωργίαν.
Vat. 191 ὃ δ’ ἤπιος ἀνθρώποισιν: ἐπεὶ „πατὴρ ἀνδρῶν τε θεῶν τε“, διὰ τοῦτο καὶ ἤπιος· „πατὴρ δ’ ὡς ἤπιος ἦεν“ (β 47 al.)

7

MQDΔVA —βῶλος ἀρίστη: οὐκ ἀροστή, ὡς Ἀσκληπιάδης· οὐ γὰρ δύναται μακέλλῃ βῶλος ἀροῦσθαι,
ἀλλὰ σκάπτεσθαι.52
MQDΔVAS τὸ δὲ γυρῶσαι, φυτεῦσαι, ἢ βόθρον ὀρύξαι ἐν
5ᾧ τὰ φυτὰ κατατίθεται. οὗτος γὰρ σημαίνει τὰς ὥρας τῆς γεωργίας καὶ τοῦ σπόρου. λέγει γὰρ ἀντὶ τοῦ σημαίνει· „Ζηνὶ φόως ἐρέουσα καὶ ἄλλοις ἀθανά‐ τοισιν“ (Β 49)
Vat. 191 λέγει δ’ ὅτε βῶλος ἀρίστη: γράφεται
10καὶ ἀροστή, ἢ ἀροσίμη ...... ἐπιλέγει γὰρ βουσί τε καὶ μακέλῃσι (8). μακέλαις δὲ οὐκ ἀροῦται γῆ.

8

M —μακέλῃσι: μάκελλα ἡ μονόθεν κέλλουσα, ὅ ἐστι τέμνουσα, δίκελλα δὲ ἡ διχόθεν.

9

MQDΔVAS —καὶ φυτὰ γυρῶσαι: καλῶς περισκάψαι. τὰ γὰρ φυτὰ λαμβάνει κύκλῳ τὴν γῆν περὶ τὴν ἐπιφάνειαν
πρὸς τὸ μὴ ψύχεσθαι. ἡ γὰρ θερμασία αὐτοῖς συμβάλ‐ λεται. ἢ γυρῶσαι, τουτέστι κύκλῳ τῶν φυτῶν γῆν53
5σωρεῦσαι.
Vat. 191 γυρῶσαι: κύκλῳ περισκάψαι. πᾶν γὰρ τὸ κυκ‐ λοτερὲς γυρόν. „γυρὸς ἐν ὤμοισιν“ (τ 246).

10

MQDΔKVAS —αὐτὸς γὰρ τά γε σήματα: αὐτὸς γὰρ τῶν ὡρῶν σημεῖα ἐποιήσατο τοὺς ἀστέρας. ἐθέλει δὲ τὰς ἀνατολὰς αὐτῶν καὶ τὰς δύσεις δηλῶσαι, οἷον Πληιάδων ἑῴαν ἐπιτολὴν ἀρχῇ θέρους γίνεσθαι, δύσιν
5δὲ ἑῴαν ἀρχῇ χειμῶνος.
MQDΔKVA κακῶς δὲ οἱ γράφοντες σηματὰ τὴν τελευταίαν ὀξύνουσιν, ἵν’ ᾖ τὰ δηλούμενα. θέλει γὰρ τοὺς ἀστέρας σημεῖα λέγειν τῶν καιρῶν.
MQDΔKVAS καλῶς δὲ τοὺς ἀστέρας σημεῖα εἶπεν. καὶ γὰρ ὁ
10ποιητὴς τὸν κομήτην ἀστέρα σημεῖον εἶναι πολέμου λέγει (Δ 76)· „ἢ ναύτῃσι τέρας ἠὲ στρατῷ“. τὸ δὲ
ἐσκέψατο (11) ἀντὶ τοῦ ἐφρόντισεν, ὥστε ἑκάστου μέρους ἐνιαυτοῦ σημεῖον εἶναι, οἷον Πλειάδας ἀρότου καὶ ἀμήτου, Κύνα θέρους.54
15DΔVA αὐτὸς γὰρ τά γε σήματα: τὸ ἑξῆς· αὐτὸς γὰρ τά γε ἄστρα σήματα ἐστήριξεν. ἐσκέψατο δὲ ἀντὶ τοῦ ἐθεώρησεν, ἐτήρησεν, ἐνόησεν, ἔγνω ποιῆσαι.
Q 〈ἐσκέψατο δέ〉: λείπει ἡ περί, ἵν’ ᾖ „περὶ τῶν ὡρῶν διέταξεν εἰς τὸν ἐνιαυτὸν τοὺς δυναμένους
20ἀστέρας τὰ κατὰ τὴν γεωργίαν σημαίνειν“.
MQDΔVAS ἐστήριξεν: ὅτι ἀκίνητοί εἰσιν οὗτοι οἱ ἀπλανεῖς καθ’ αὑτούς, συμπεριάγονται δὲ τῇ τῶν ὅλων ῥύμῃ.
Vat. 191 αὐτὸς γὰρ τάδε σήματ’ ἐν οὐρανῷ ἐστήριξε: τοὺς ἀστέρας καὶ τὰ εἴδωλα. παρὰ δὲ
25τὸ ἐστηρίχθαι ἠτυμολόγησε τῶν ἀστέρων τὸ ὄνομα. ἄλλοι δέ φασιν ἀπὸ Ἀστραίου. διὰ δὲ τοῦ ἐστή‐ ριξε τὸ ἀκίνητον τῶν ἀπλανῶν ἐδήλωσεν.

11

MQDΔVAS —〈ἄστρα〉: ἄστρον δέ ἐστι νοούμενον, καὶ τὸ ἐκ πλείστων ἀστέρων σύστημα, οἷον Καρκίνος, Λέων, καὶ ἡ ἐπιτολὴ δέ τινος ἀστέρος νεωτερίζουσα τι
τῶν περιγείων, οἷον Ἀρκτούρου ἐπιτολὴ ἢ Κυνός.55
5λέγεται δὲ καὶ ὁ ἥλιος ἄστρον ἰδίως παρὰ Πινδάρῳ (Pae. IX, 2)· „ἄστρον ὑπέρτατον“.
S καὶ ....... σώματα δὲ καὶ οἱ διᾴττοντες.
MQDΔVAS νῦν δὲ ὁ Ἄρατος τοὺς ἀστέρας ἄστρα εἴρηκεν.
Par τί διαφέρει ἀστὴρ ἄστρου; ἄστρον μέν ἐστιν ὁλότης
10καὶ συναγωγὴ ἀστέρων, ὡς ὁ Κριὸς καὶ ὁ Ὠρίων, ἀστὴρ δὲ ὁ εἷς, ὡς ἡ καρδία τοῦ Λέοντος.

12

M —οἵ κε μάλιστα: τὸ ἑξῆς· οἵ κε μάλιστα τετυγμένα τῶν ὡρῶν σημαίνοιεν ἀνδράσιν.

10-13

Q —ἐσκέψατο δὲ εἰς ἐνιαυτὸν τοὺς ἐν ὅλῳ τῷ ἐνιαυτῷ σημαίνοντας τὰ καθ’ ἕκαστον καιρὸν πρακτέα. ὑφ’ ἓν δὲ ἀναγνωστέον. ἀντὶ τοῦ ὥραις ταῖς δεούσαις εἶπεν ὄφρ’ ἔμπεδα. ὑποσημαίνει δὲ ἐν τούτοις τὴν
5τοῦ ἄστρου πρὸς ἀστέρα διαφοράν. ἀστὴρ μὲν γὰρ ἕκαστος τῶν ὁρωμένων καθ’ αὑτόν, ἄστρον δὲ τὸ ἐκ πλειόνων ἀστέρων διαγραφόμενον εἴδωλον. οἷον Αἲξ ἀστήρ, Ἡνίοχος δὲ ἄστρον.

13

MQDΔVAS —ἔμπεδα: ἡ διάνοια τοιαύτη ἐστί· ὁ τὰ πάντα δημιουργῶν θεὸς παρορμᾷ τοὺς ὄχλους πρὸς ἀντίληψιν τῶν εἰς τὸν βίον ἐπιτηδείων, σημαίνων τοὺς οἰκείους χρόνους ἐκ τῶν ἐτησίων ὡρῶν, ἔαρος, θέρους,56
5φθινοπώρου, χειμῶνος.
Q ὁ τὰ πάντα δημιουργήσας θεὸς παρορμᾷ τοὺς ὄχλους πρὸς ἀντίληψιν τῶν εἰς τὸν βίον ἐπιτηδείων, σημαίνων δὴ τοὺς οἰκείους χρόνους πρὸς σπόρον καὶ φυτείαν. διὸ δὴ καλῶς ἔχον ἐστὶν εὐχαρίστως διὰ παντὸς τὴν τοῦ
10θεοῦ πρόνοιαν ὑμνεῖν.

12-13

Vat. 191 —τετυγμένα: παρῳχημένου χρόνου ἀντὶ μέλλοντος, ὡς παρὰ τῷ ποιητῇ (ε 90)· „εἰ δύναμαι τελέσαι γε, καὶ εἰ τετελεσμένον ἐστίν“, ἀντὶ τοῦ τελεσ‐ θησόμενον.
5Vat. 191 ὄφρ’ ἔμπεδα πάντα φύωνται: ἀσφαλῶς φυτεύσωσι, παθητικῷ ἀντὶ ἐνεργητικοῦ, ἢ ἵνα φύη‐ ται, ὡς σπάρτα λέλυνται (Β 135).
Vat. 191 ἀνδράσιν ὡράων: ἀντὶ τοῦ ὡρῶν.

14

MDΔVA —τῷ μιν ἀεὶ πρῶτόν τε: καὶ Πλάτων ἐν Νόμοις (715 e)· „ὁ μὲν θεὸς ἀρχήν τε καὶ τελευτὴν καὶ μέσα πάντων ἔχων εὐθείᾳ περαίνει κατὰ φύσιν
πορευόμενοσ“.57
5MQDΔVA ἴσως δὲ καὶ ἀπὸ τῶν σπονδῶν, τῷ τὴν μὲν πρώτην σπονδὴν εἶναι τῶν θεῶν τῶν Ὀλυμπίων, δευτέραν δὲ ἡρώων, καὶ τρίτην Διὸς σωτῆρος. Ὅμηρος δὲ ἐπὶ τοῦ βασιλέως (Ι 97)· „ἐν σοὶ μὲν λήξω, σέο δ’ ἄρξομαι“.
MDΔVA πρῶτόν τε καὶ ὕστατον: ἀντὶ τοῦ διὰ
10παντὸς χρόνου καθ’ ἑκάστην ὥραν.

15

Vat. 191 —χαῖρε, πάτερ, μέγα θαῦμα, μέγ’ ἀνθρώποισιν ὄνειαρ: „οὖλέ τε καὶ μέγα χαῖρε“ (ω 402).

16

MQA —〈αὐτὸς καὶ〉 προτέρη γενεή: ἐπὶ τοῦ Διὸς ἄμφω· „χαῖρε, ἐπεὶ αὐτὸς εἶ καὶ ἡ προτέρα γενεά“.
MQDΔKVA οἳ δὲ προτέραν γενεὰν τοὺς Τιτᾶνάς φασιν, οὓς καλεῖ‐
5σθαι τὸ νῦν οὐδένα λόγον ἔχει καταταρταρωθέντας ὑπὸ τοῦ Διός. ἄλλοι τοὺς ἀδελφοὺς τοῦ Διός· πρότερον γὰρ
γεγόνασι καθ’ Ἡσίοδον. προτέραν δὲ ἡμῶν γενεάν, τοὺς πρώτους καὶ πρὸ ἡμῶν ἀστρονόμους. βέλτιον δὲ καὶ τοὺς ἥρωας τοὺς προτέρους ἡμῶν νοεῖσθαι, ὧν καὶ τὰ πολλὰ58
10τῶν ἄστρων ἐπώνυμα, οἷον Περσεὺς Ὠρίων.
Vat. 191 αὐτὸς καὶ προτέρη γενεή: „ὦ Ζεῦ σὺ καὶ ἡ σὴ γενεά“, ἤτοι οἱ Τιτᾶνες, ὡς καὶ παρὰ Ἀντιμάχῳ, (fr. 45 Wyss)· „γηγενέας τε θεοὺς προτερηγενέας Τιτῆνασ“, καὶ Ὅμηρος (Ξ 201, 302)· „Ὠκεανόν τε,
15θεῶν γένεσιν, καὶ μητέρα Τηθύν“. εἰ δὲ ὡς πρὸς ἀνθρώ‐ πους προτέραν νοήσομεν, λέγοι ἂν τὴν τετάρτην ἀπὸ τοῦ χρυσοῦ γένους τὴν τῶν ἡμιθέων. ἡμεῖς γὰρ τῆς πέμπτης γενεᾶς. Τιτᾶνας δὲ διὰ τοῦτο λέγει χαίρειν, ἐπειδὴ καὶ ἐν τοῖς ἑξῆς Ἀστραῖον ἕνα τῶν Τιτάνων ὄντα ὑμνεῖ
20λέγων (VV. 98—99)· „εἴτ’ οὖν Ἀστραίου κείνου γένος ὅν ῥά τέ φασιν / ἄστρων ἀρχαίων πατέρ’ ἔμμεναι“. δύναται δὲ τὸ αὐτὸ καὶ τοῖς προειρημένοις καὶ τοῖς ἐπιφερομένοις συνάπτεσθαι, ὥσπερ καὶ χαίρετε δὲ Μοῦσαι
25καθ’ ἑαυτό.
S προτέρη γενεή: τινὲς τοὺς περὶ Ὀφίωνα καὶ Εὐρυνόμην καὶ Οὐρανὸν 〈καὶ〉 Κρόνον· ἀπὸ γὰρ τῶν πρώτων βασιλευσάντων πεποίηται τὴν κλῆσιν. τινὲς δὲ
τοὺς ἥρωας οὓς Ἡσίοδος· „προτέρη γενεὴ κατ’ ἀπείρονα59
30γαῖαν“ (Opp. 160). ἄλλοι τὸ χρύσειον γένος, ἐπεὶ δικαιότερον ἐγένετο. οἱ δὲ ἀκριβέστεροί φασι τὴν τῶν μαθηματικῶν καὶ ποιητῶν, παρ’ ὧν ἔλαβε [καὶ] τὴν τῶν Φαινομένων πραγματείαν.
Q προτέρη γενεή: τινές φασι τοὺς περὶ Κρόνον
35καὶ τὴν Ῥέαν καὶ 〈τοὺσ〉 Τιτᾶνας. οἳ δὲ Ἄτλαντα καὶ Ἀστραῖον. οὗτοι γὰρ δοκοῦσι προγενέστεροι ἀστρο‐ λόγοι εἶναι. οἳ δὲ τοὺς ἥρωας ὧν μνημονεύει διὰ τῆς ποιήσεως. οἳ δὲ τὸ χρύσειον γένος ἔφασαν, ἐπειδὴ πρῶτοι καὶ δικαιότεροι ἐγένοντο ἄνθρωποι. οἱ δὲ ἀκρι‐
40βέστερον περὶ τοῦ προκειμένου διαλαμβάνοντές φασιν ὅτι προτέραν γενεὰν ἐπικαλεῖται τὴν τῶν παλαιοτέρων ποιητῶν καὶ μαθηματικῶν, παρ’ ὧν ἔλαβε τὴν τῶν Φαινομένων πραγματείαν. τούτους γὰρ καὶ ἐν τοῖς ἑξῆς νομίζει προτέρους· περὶ γὰρ τοῦ Ὠρίωνος λέγων φησιν
45(637)· „Ἄρτεμις ἱλήκοις, προτέρων λό‐ γοσ“, ἐπὶ δὲ 〈τῆσ〉 τοῦ Κενταύρου ἐκφράσεως (440— 442)· „ἐν δέ οἱ ... ἄλλο παρεσφήκωται ἐληλάμενον διὰ χειρὸς / Θηρίον, ὣς γάρ μιν πρότεροι διεφημίξαντο“. οἷς καὶ ἡμεῖς

16

(50)

συγκατατιθέμεθα.
Q ἡ δὲ ἐν τοῖς στίχοις διάνοια τοιαύτη· πάτερ μεγάλε μὲν καὶ ἄξιε θαυμασμοῦ, μέγα δὲ ὠφέλημα τοῦ τῶν ἀνθρώπων βίου, χαῖρε, αὐτός τε καὶ οἱ πρῶτοι κατα‐ βαλόμενοί σοι τὴν κοσμικὴν οἰκονομίαν· χαίρετε καὶ
55ὑμεῖς, προσηνέσταται Μοῦσαι, καὶ τῶν ἐμῶν εὐχῶν ὑπήκοοι γενόμεναι παράσχετε τεκμήρια σαφῆ τῆς τῶν
ἄστρων θεωρίας τε καὶ παραδόσεως ἐμμελοῦς.60

17

MA —μειλίχιαι μάλα πᾶσαι: μειλίχιαι αἱ Μοῦσαι ὅτι πρὸς πάντας καὶ καθόλου εὐμενεῖς.
Vat. 191 εἶτα μάλα πᾶσαι ὑφ’ ἕν.
S τοὺς γὰρ λόγων †εἱλουμένους† πρᾴους ποιοῦντες.

17-18

Vat. 191 —ἐμοί γε ... ἀστέρας εἰπεῖν ᾗ θέμις εὐχομένῳ τεκμήρατε πᾶσαν ἀοιδήν: τὸ θέμις ἀμφίβολον. ἤτοι γὰρ τῷ προτέρῳ συναπτέον ἢ τῷ ἑξῆς, ἤτοι ἀστέρας εἰπεῖν ὡς
5προσῆκον τεκμήρατε, ἢ εὐχομένῳ ὡς προσῆκον παρά‐ σχετε εἰπεῖν, ὦ Μοῦσαι.

18

MQA —τεκμήρατε: πιστώσασθε, ἀπὸ τοῦ τεκ‐ μηρίου.
MQDΔKVA καὶ εἰς τέλος ἀγάγετε· τὸ γὰρ τέκμωρ τέλος. ἄλλοι δὲ δείξατε.
5Vat. 191 τεκμήρατε: μέχρι τέλους εἴπατε· τέκμωρ γὰρ
τὸ τέλος.61

19

MQDΔKA —οἳ μὲν ὁμῶς: λέγει ὅτι οἱ ἀπλανεῖς ὁμοίως αὑτοῖς ἕλκονται, οὐ μὴν κινοῦνται, στηρίζονται γὰρ καὶ ἀναποδίζουσιν. οὐρανῷ δὲ ἕλκονται ἀντὶ τοῦ σὺν τῷ οὐρανῷ φέρονται.
5MQDΔKVAA2 ἄλλως: οἳ μὲν ὁμῶς: οἱ ἀπλανεῖς πάντες ὡς πρὸς αἴσθησιν ἐπὶ μιᾶς ὑποκείμενοι ἐπιφανείας ὁμοίως συμπεριάγονται παντὶ μέρει τοῦ οὐρανοῦ, ὁμοιο‐
ταχῶς μέν, οὐ μὴν ἰσοταχῶς. ὁμοιοταχεῖς μὲν γάρ εἰσιν ἀστέρες οἱ τὰς ὁμοίας περιφερείας ἐν ἴσῳ ἔχοντεςMQDΔVAA2
10χρόνῳ καὶ διανύοντες, ἰσοταχεῖς δὲ οἱ τὰς ἴσας περιφε‐ ρείας ἐν ἴσῳ χρόνῳ κινούμενοι, καθότι 〈θᾶττον〉 κινοῦν‐ ται οἱ ἐπὶ τοῦ ἰσημερινοῦ τῶν περὶ τοὺς πόλους κειμένων.
MQDΔVA ὁμηρικὰ δὲ τὰ ἐπιρρήματα καὶ λαμπρά, προσεχῶς τῇ ἀρχῇ τοῦ ποιήματος.
15MQDΔVA2 περισπαστέον δὲ τὸ ὁμῶς, ἵν’ ᾖ ὁμοίως.62
MQA2 〈ἤματα〉 δὲ τὰς ἡμέρας· ἀκουστέον τὸ νυχθη‐ μέρως.
MQDΔVA ἄλλοι ἐόντες: πολλοὶ τῶν γραμματικῶν ἀντὶ τοῦ ἐόντες ἰόντες ἔγραψαν διὰ τὸ πάντας τοὺς
20ἀστέρας πορεύεσθαι. ἔστι δὲ ὁ λόγος Ἀράτῳ περὶ τῶν φαινομένων καὶ ἀπλανῶν ἀστέρων, οὐ τῶν πλανή‐ των τῶν ἑπτά. οἱ γὰρ ἀπλανεῖς ἀεὶ ἐπὶ τοῦ αὐτοῦ ἑστή‐ κασι, καὶ μόνον συγκαταφέρονται καὶ ἀναφέρονται τῷ οὐρανῷ.
25MQDΔVA 〈οὐρανῷ ἕλκονται〉: [καὶ] ὑπὸ τοῦ οὐρανοῦ ἕλκονται καὶ ἀναφέρονται πᾶσαν ἡμέραν. καὶ ἐπειδὴ τοῦτο οὐκ ἤρκει, προσέθηκε τὸ συνεχές, κατὰ πᾶσαν ὥραν καὶ ἡμέραν. μάλιστα δὲ ὁ οὐρανὸς ἀδιαλείπτως κινεῖται, καθά
30φασιν οἱ ποιηταὶ καὶ φυσικοί, μηδὲν εἰς κίνησιν οὐρανοῦ ὀξύτερον. σκόπησαι γὰρ ὅτι ἀπὸ τοῦ ἑνὸς πέρατος τοῦ ἀνατολικοῦ τῆς γῆς ἐν ιβʹ ὥραις εἰς τὸ ἄλλο δυτικὸν
ἔρχεται πέρας. ἡ δὲ τοῦ οὐρανοῦ κίνησις γίνεται ἔκ τινων ἀναθυμιάσεων κατὰ τοὺς φυσικούς, αἵτινες [ἀναθυ‐63
35μιάσεις] ῥυθμῷ τινι αὐτὸν κινοῦσιν.
MA ἄλλως: οἱ μὲν δὴ ἀστέρες πολλοὶ ὄντες καὶ κατ’ ἄλλους ἄλλως τόπους κατεστηριγμένοι, συμπεριφέρονται τῷ οὐρανῷ καθ’ ἑκάστην ἡμέραν. ὁ δὲ νοούμενος ἄξων οὐδὲ κατ’ ὀλίγον κινεῖται, μένει δὲ ἀσάλευτος, ἔχων τὴν
40γῆν μέσην καὶ ἰσόρροπον. περὶ δὲ τὸν ἄξονα ὑπὸ τῆς
M ἑαυτοῦ δίνης ὁ οὐρανὸς κινεῖται. τῶν δὲ [περὶ] τὸν οὐρανὸν [ὃν] περὶ τῷ ἄξονι περατοποιούντων πόλων δύο, ὁ μὲν εἷς ἀφανὴς διὰ παντὸς ὑπὸ τῆς γῆς 〈ὁ〉 καλού‐ μενος νότιος, ὁ δὲ ἀειφανὴς ὑπὲρ τὸν ὁρίζοντα διὰ παντὸς
45ὁρώμενος, ὁ καλούμενος βόρειος. ἐξ ἑκατέρου μέρους τοῦ βορείου πόλου Ἄρκτοι κατεστηριγμέναι τὴν ἴσην πορείαν ποιοῦνται.
Q ἄλλως: οὐρανῷ ἕλκονται: ἀντὶ τοῦ ὑπὸ τοῦ οὐρανοῦ, ὁμηρικῷ σχήματι· „Ἀχιλῆϊ δαμασθείσ“

19

(50)

(Χ 55). ἐμφαίνει δὲ διὰ τούτων τοὺς ἀστέρας κινεῖσθαι ἐν ἐπιφανείᾳ τοῦ κόσμου, καθάπερ ἐνδεδημένους καὶ ἐστηριγμένους ἐν τῷ πέρατι τοῦ κόσμου. αὕτη δὲ ἡ ὑπόνοια ἰδιωτική. κεῖνται γὰρ οἱ ἀστέρες οὐκ εἰς ἐπιφά‐ νειαν, ἀλλ’ ἐν βάθει πολλῷ τοῦ αἰθέρος, καὶ ἐν διαφόροις
55ὑψώμασιν ἀπὸ τῆς γῆς ἀφεστηκότες. ταύτην δὲ τὴν πρόληψιν ὁ Ἄρατος ἐν ὅλῃ τῇ ποιήσει τετήρηκεν. λέγει οὖν ἀγάλματα νυκτὸς ἰούσης (453) καὶ
αἰὲν ἄρηρεν (22) καὶ ἐν οὐρανῷ ἐστή‐ ριξεν (10). εἰδέναι δὲ 〈δεῖ〉 ὅτι ἀπὸ σημείου ἐπὶ τὸ64
60αὐτὸ σημεῖον ἡμέραν ἐπιλαμβάνει.

20

MQDΔVA —οὐρανῷ ἕλκονται: τί ἐστιν οὐρανός; ὁ περιέχων τὰ πάντα πλὴν αὑτοῦ.
MDΔVA τί ἐστιν ἄξων; διάμετρος τοῦ κόσμου εὐθεῖα, διὰ τῶν πόλων ἐπιζευγνυμένη, μέσον μὲν ἔχουσα τὴν γῆν,
5τοὺς δὲ δύο πόλους πέρατα.
MA καὶ περὶ ταύτην μένουσαν ἡ σφαῖρα στρέφεται.

21

S —μετανίσσεται: οὐδὲ τὸ τυχὸν μετακι‐ νεῖται, ἀλλὰ διὰ παντὸς μένει ἀσάλευτος.
Q ὁ δὲ ἄξων οὐδὲ τὸ τυχὸν μετακινεῖται, ἀλλὰ μένει ἀσάλευτος.

22

MQDΔVA —ἄξων αἰὲν ἄρηρεν: τὸν ἄξονα συμβέ‐ βηκε νοεῖσθαι εὐθεῖάν τινα καὶ ἀσώματον γραμμὴν ἀπὸ τοῦ βορείου πόλου μέχρι τοῦ νοτίου, καὶ διὰ μέσης
πεφυκυῖαν τῆς γῆς, ἣν συμβέβηκε κέντρον εἶναι τοῦ65
5κόσμου, τῇ ἰδίᾳ φύσει, καθ’ ἣν ἀμετακίνητός ἐστι, καὶ ἀσάλευτον αὐτὴν περιέχει τὴν θέσιν. τὰ δὲ πέρατα τοῦ οὐρανοῦ, ἃ δὴ παρὰ τοῖς ἄκροις τοῦ ἄξονος ἐξ ἑκατέρων τῶν μερῶν νοοῦνται, πόλοι [ταῦτα] καλοῦνται. ἀτάλαντον ἁπάν‐
10τη: διήκων γὰρ διὰ παν‐ τὸς τοῦ οὐρανοῦ, εἰκότως τὴν γῆν, κέντρον αὐτοῦ οὖσαν, περιέχει καὶ διαιρεῖ [αὐτήν]. μέσην οὖν τὴν γῆν
15διαπείρει, ὥσπερ τὰ πλευρὰ [τὰ παρ’ ἑκάτερα] τοῦ ἄξο‐ νος τῆς γῆς ἴσην αὐτὴν ἔχει καὶ ὑπ’ αὐτοῦ ταλαν‐ τευομένην. ἴσην γὰρ αὐτὴν66
20ἐξ ἑκατέρου μέρους ποιεῖ αὐτὸς μέσος ὢν καὶ εἰς δύο αὐτὴν διαιρῶν.
MQDΔKVA 〈ἢ〉 ἀτάλαντον ἁ‐ πάντη: ἴσην καὶ ὁμοίαν.
25καὶ αὐτὴ γὰρ σφαιροειδὴς 〈ὡσ〉 καὶ ὁ οὐρανός. Ἡσίο‐ δος· „γαῖα δέ τοι πρῶτον μὲν ἐγείνατο ἶσον ἑαυτῇ /
οὐρανὸν ἀστερόεντα.“67
30ἢ ἀτάλαντον, ἴσην κατὰ διάστημα ὡς πρὸς τὰ δύο ἡμισφαίρια. ὅσον γὰρ ὑπὲρ γῆς ἔχει ὕψος τοῦτο τὸ ἡμισφαίριον, το‐
35σοῦτον ἔχει τὸ ὑπὸ γῆν μῆκος ἄλλο ἡμισφαίριον. αὐτὴ γὰρ ἐν μέσῳ τῶν δύο ἡμισφαιρίων κεῖται.

23

MQDΔVA —περὶ δ’ οὐρανός: πολλὴ καὶ διάφορος ἐνταῦθα ζήτησις περὶ τὴν γραφὴν ἐγένετο τοῖς μαθηματικοῖς καὶ γραμματικοῖς. οἱ μὲν γὰρ γραμματικοὶ ἀγνοήσαντες εἶπον· „περιάγει ὁ οὐρανὸς τὸν ἄξονα“. ἔστι δὲ τοῦτο τῶν
5ἀτοπωτάτων. εἰ γὰρ ἀκίνητον αὐτὸν ἀπεδώκαμεν, [καὶ] αὐτοῦ τοῦ Ἀράτου ἄντικρυς εἰπόντος (21—22) ἀλλὰ
μάλ’ αὔτως / ἄξων αἰὲν ἄρηρεν, πῶς αὐτόν φασι περιάγεσθαι; ἀλλ’ οἱ μὲν μαθηματικοὶ τὸ αυτὸν δασύνου‐ σιν, ἵν’ ᾖ ἑαυτόν. ὁ δὲ λόγος· „περὶ δὲ τὸν ἄξονα ἄγει68
10καὶ στρέφει ὁ οὐρανὸς ἑαυτόν“. δύναται δὲ καὶ οὕτως ψιλουμένου τοῦ αυτόν, ἵν’ ᾖ ὡς πρὸς τὰ προειρημένα· „περὶ δὲ τὸν ἄξονα αὐτὸν πάντα τὰ ἄστρα ὁ οὐρανὸς ἀγινεῖ (ὡς τὸ προειρημένον) καὶ περιφέρει.“
MAS ἄλλως: περιάγει, φησίν, ὁ ἄξων τὸν οὐρανόν. οὐκ οὕτως
15δὲ ἔχει. ὁ γὰρ οὐρανὸς ἀφ’ ἑαυτοῦ στρέφεται. ὥσπερ δὲ λέγομεν ὅτι ὁ χρόνος πάντα φέρει, καὶ τοὺς ὁδοιπόρους ἡ ὁδός, οὕτω καὶ ὁ ἄξων τὸν οὐρανόν.

24

MQDΔVUA —καί μιν πειραίνουσι: ἀντὶ τοῦ περα‐ τοῦσι. τὰ γὰρ τοῦ ἄξονος πέρατα δύο εἰσὶ πόλοι, οὓς καὶ αὐτὸς ἐπάγει. τοῦ δὲ ἄξονος τὰ πέρατα πόλοι εἰσὶν εἰρημένοι. περὶ γὰρ
5αὐτοὺς πολεῖται ὁ οὐρανὸς καὶ στρέφεται. γραμμὴ δέ ἐστιν
εὐθεῖα [ἡ] ἀπὸ σημείου ἀρξαμένη 〈καὶ εἰς σημεῖον λήγου‐ σα,〉 ὡς ἔστι τὸ ὑποκείμενον. ἀπὸ γάρ τινος ἀρχῆς ἐποιήσαμεν τὴν γραμμὴν καὶ εἴς τι τέλος ἐλήξαμεν. ἡ δὲ εὐθεῖα γραμμὴ τοῦ ἄξονος τοὺς δύο πόλους ἔχει [τοὺς] ἀπὸ69
10σημείου εἰς σημεῖον.

25

MQDΔVA —ἀλλ’ ὁ μὲν οὐκ ἐπίοπτος: οὐκ ἐσα‐ φήνισεν ὁποῖον λέγει, ἀλλὰ διὰ τοῦ ἐπιφερομένου ἐσή‐ μανε [τὸ ποῖον λέγει], δηλονότι τὸν νότιον. ζητητέον δὲ τί δήποτε τὴν ἀρχὴν ἐθέλων ποιήσασθαι πρῶτον τοῦ νο‐
5τίου ἐμνήσθη. καί φαμεν ὅτι ἤμελλε διατρίψαι ἐν τῷ βο‐ ρείῳ πόλῳ, καὶ διὰ τοῦτο τὸν νότιον προέταξε τοῦ βορείου.

26

MQDΔVA —ὑψόθεν ὠκεανοῖο: ἀντὶ τοῦ ὠκεανοῦ. ὑψηλότερος γάρ ἐστι καὶ ἀειφανής, οὐδέποτε δυόμενος. καὶ Ὅμηρος περὶ τῆς Ἄρκτου, ἥτις ἐστὶν ἐν τούτῳ· „οἴη δ’ ἄμμορός ἐστι λοετρῶν ὠκεανοῖο“ (Σ 489, ε 275).
5μόνη γὰρ οὐ δύεται, τῶν ἄλλων δυομένων 〈ἢ ὅλων〉 ἢ ἀπὸ μέρους τινός, ὡς ὁ Κηφεὺς ἀπὸ ἄκρας κεφαλῆς.
MA ἄλλως: ὠκεανὸν λέγει ὁ Ἄρατος τὸν ὁρίζοντα. ποιη‐ τικῶς δὲ 〈ὠκεανόσ〉 ἐστιν ὁ ὁρίζων, μεθ’ ὃν οὐδὲν ἔτι ἐσ‐ τίν, ἐπειδὴ ἡ ἐκτὸς θάλασσα καὶ μεγάλη ὠκεανὸς καλεῖται,70
10παρ’ ὅσον ὠκέως ῥεῖ. κύκλῳ μὲν γὰρ τὴν καθ’ ἡμᾶς περίκειται οἰκουμένην, ἐξ αὐτοῦ δὲ καὶ εἰς αὐτὸν αἵ τε δύσεις καὶ ἀνατολαὶ γίνονται, καθάπερ καὶ Ὅμηρος πολλαχοῦ εἴρηκεν. παρηκολούθηκε δὲ αὐτῷ 〈ὠκεανὸν〉 εἰπόντι τὸν ὁρίζοντα. δημιουργῷ γὰρ τῷ Ἡφαίστῳ
15χρησάμενος τῆς Ἀχίλλεως ἀσπίδος, ἣν ὑπέθετο κόσμου μίμημα, τελευταῖον τὸν ὠκεανὸν ἐποίησεν.
MQDΔVA ὁ δὲ Ἡρόδοτος (II, 23; IV, 36) οὐ παραδέχεται τὸν ὠκεα‐ νὸν τὸ σύμπαν, λέγων πλάσμα τι εἶναι ποιητικόν. Ἀτ‐ λαντικὸν δὲ αὐτὸ πέλαγος ...
20Q ὠκεανὸν λέγει τὸν ὁρίζοντα ἀπὸ τοῦ ὠκέως πάντα τὰ ἄστρα καὶ ἀνατέλλειν καὶ δύνειν. πρότερος δὲ Ὅμηρος ὠκεανὸν τὸν ὁρίζοντα προσηγόρευσε λέγων ἐπὶ μὲν τῆς ἀνατολῆς „Ἠὼς μὲν κροκόπεπλος ἀπ’ Ὠκεανοῖο ῥοάων / ὤρνυθ’“ (Τ 1), ἐπὶ δὲ τῆς δύσεως „ἐν δ’ ἔπες’ Ὠκεανῷ
25λαμπρὸν φάος ἠελίοιο“ (Θ 485).

26-27

MQDΔVA —δύω δέ μιν ἀμφὶς ἔχουσαι: τὸν βόρειον
πόλον. Ἄρκτοι ἅμα τροχόωσιν ἀντὶ τοῦ ἅμα τρέχουσι. διὰ τοῦτο γὰρ ἅμαξαι ὠνομάσθησαν. διτταὶ γάρ εἰσιν, ὧν τὴν71
5μὲν μείζονα Ναύπλιος εὗρε, τὴν δ’ ἐλάττονα Θαλῆς ὁ σοφός. λέγει δὲ τὴν ἐλάττονα εἰκόνα εἶναι κυνός, ἥτις ἦν Καλλιστοῦς, ὅτι συγκυνηγὸς ἦν τῇ Ἀρτέμιδι. ἀποθανούσης δὲ αὐτῆς ἀπέθανε. τὸ δὲ ὄνομα ἔχει διὰ τὸ οὐρὰν κυνὸς ἔχειν.

27

MUA —Ἄρκτοι: τὴν μίαν τούτων τὴν μεγάλην, ἣν μετ’ ὀλίγον ὀνομάζει Ἑλίκην. Ἡσίοδος (fr. 163 Merkel‐ bach—West) δέ φησι Λυκάονος θυγατέρα εἶναι, καὶ ἐν
Ἀρκαδίᾳ κατοικοῦσαν ἑλέσθαι μετὰ Ἀρτέμιδος τὴν περὶ72
5τοὺς θῆρας ἀγωγὴν ἐν τοῖς ὄρεσι ποιεῖσθαι. φθαρεῖσαν δὲ ὑπὸ Διὸς ἐμμεῖναι ἐν τοῖς πρότερον λέγουσι τῇ Ἀρτέ‐ μιδι τὸ σύμπτωμα. ἤδη δὲ ἐπίτοκον οὖσαν ὀφθῆναι ὑπ’ αὐτῆς λουομένην, ἐφ’ ᾧ ὀργισθεῖσαν τὴν Ἄρτεμιν θηριῶσαι αὐτήν. καὶ οὕτως τεκεῖν ἄρκτον οὖσαν τὸν
10κληθέντα Ἀρκάδα. οὖσαν δὲ ἐν τῷ ὄρει θηρευθῆναι ὑπὸ αἰπόλων τινῶν, καὶ παραδοθῆναι Λυκάονι μετὰ τοῦ βρέφους. μετὰ χρόνον δέ τινα δόξαι εἰσελθεῖν εἰς τὸ Λύγκαιον, ὅ ἐστι τοῦ Διὸς λεγόμενον ἄβατον, ἀγνοήσα‐ σαν τὸν νόμον ὑπὸ τοῦ ἰδίου υἱοῦ διωκομένην. καὶ αὐτῶν
15τῶν Ἀρκάδων ἀναιρεῖσθαι μελλόντων, διὰ τὸν εἰρη‐ μένον νόμον, ὁ Ζεὺς διὰ τὴν συγγένειαν αὐτῆς ἐξείλετο, καὶ ἐν τοῖς ἄστροις αὐτὴν ἔθηκεν, Ἄρκτον δὲ αὐτὴν ὠνόμασε διὰ τὸ πτῶμα. ἔχει δὲ ἀστέρας ἐπὶ τῆς κεφαλῆς ἑπτὰ ἀμυδρούς, ἐφ’ ἑκατέρων τῶν νώτων δύο, ἐπὶ τοὺς
20ὠμοπλάτας αʹ, ἐπὶ τοὺς ἔμπροσθε πόδας δύο, ἐπ’ ἄκρον τῆς ῥάχεως ἕνα λαμπρόν, ἐπὶ δὲ τοῦ ὀπισθίου σκέ‐ λους δύο, ἐπ’ ἄκρων τῶν ποδῶν βʹ, ἐπὶ τῆς κέρκου τρεῖς. οἱ πάντες κδʹ.
Q καὶ περὶ τῆς μείζονος Ἡσίοδος λέγει· Καλλιστὼ
25Λυκάονος θυγατέρα, ἐν Ἀρκαδίᾳ δὲ κατοικοῦσαν ἑλέσθαι μετὰ τῆς Ἀρτέμιδος τὴν περὶ τὰς θήρας ἀγωγὴν ἐν τοῖς
ὄρεσι ποιεῖσθαι. φθαρεῖσαν δὲ ὑπὸ Διὸς μὴ δηλῶσαι τῇ Ἀρτέμιδι τὸ σύμπτωμα. ἤδη δὲ ἐπί[..]μον οὖσαν ὀφθῆναι ὑπ’ αὐτῆς λουομένης. ἐφ’ ᾧ ὀργισθεῖσαν τὴν73
30Ἄρτεμιν θηριῶσαι αὐτὴν καὶ οὕτω τεκεῖν ἄρκτον οὖσαν τὸν κληθέντα Ἀρκάδιον. μετὰ χρόνον δέ τινα δόξαι εἰς τὸ Λύκαιον εἰσελθεῖν τὸ τοῦ Διὸς ἄβατον ἀγνοή〈σα〉σαν τὸν νόμον ἐκδιωκομένην ὑπὸ τοῦ ἰδίου υἱοῦ. ἀμφοτέρων δὲ ὑπὸ τῶν Ἀρκάδων ἀναιρεῖσθαι
35μελλόντων ὁ Ζεὺς διὰ τὴν συγγένειαν ἐξείλετο αὐτούς, καὶ ἐν τοῖς ἄστροις ἔθηκεν, Ἄρκτον δὲ αὐτὴν ὠνόμασεν, διὰ τὸ σύμπτωμα.
Q ἡ δὲ μικρὰ Ἄρκτος ὑπὸ τῶν πλείστων Φοινίκη λέ‐ γεται.
40S τὴν μείζονα Ἄρκτον Ἡσίοδος εἴρηκεν, Λυκάονος εἶναι θυγατέρα ἐν Ἀρκαδία δὲ κατοικοῦσαν ἑλέσθαι μετὰ Ἀρτέμιδος τὴν θήραν ἐν τοῖς ὄρεσι ποιεῖσθαι. φθαρεῖσαν δὲ ὑπὸ τοῦ Διὸς πρότερον λέγουσι τῆς Ἀρτέμιδι λέγουσι τὸ σύμπτωμα. ἡ δὲ ἐπὶ τόκον οὖσαν ὀφθῆναι ὑπ’ αὐτῆς
45λουόμενον. ἐφ’ ᾧ ὀργισθεῖσαν τὴν θεὸν θηριῶσαι αὐτήν, καὶ οὕτως τεκεῖν ἄρκτον καὶ κληθῆναι Ἀρκάδιν. τὸν γὰρ Δία φασὶν Ἀρτέμιδι ὁμοιωθέντα ἐλθεῖν εἰς τὸ ὄρος, καὶ συγκυνηγετοῦσαν ὀφθῆναι αὐτῷ. μετὰ δὲ τὸν χρό‐ νον τῆς γαστρὸς μετεώρου γενομένου μηδὲν αἴτιον τοῦ

27

(50)

συμπτώματος πλὴν Ἄρτεμιν. ἐφ’ ᾧ ὀργισθεῖσαν τὴν θεὸν θηριῶσαι αὐτήν. μετὰ δὲ χρόνον τινὰ ἔδοξεν εἰσελ‐ θεῖν εἰς τὴν τοῦ Διὸς αὐλήν, ἐκδιωκομένους δὲ ὑπὸ τοῦ
Διὸς καὶ ὑπὸ τῶν Ἀρκάδων μελλόντων ἀναιρεῖσθαι διὰ τὸν προειρημένον νόμον, ὁ Ζεὺς διὰ τὴν συγγένειαν74
55ἐξείλετο αὐτοὺς καὶ ἐν τοῖς ἄστροις ἔθηκεν Ἄρκτον ὀνομάσας διὰ τὸ σύμπτωμα. ἔχει δὲ ἀστέρας ἐπὶ τῆς κεφαλῆς ζʹ. ἀμαυροὺς ἐφ’ ἑκατέρων τῶν νώτων βʹ ὁ ὠμοπλάτης εἷς, (....) λαμπρὸν αʹ, ἐπὶ ποδὸς ὀπισθίου βʹ. κέρκου, τρεῖς.
60MUAS οὐ χρὴ δὲ ἐν τῷ οὐρανῷ τινὰ οἴεσθαι ἄρκτους ἢ ἁμάξας, ἀλλὰ πέντε τὰς αἰτίας εὐλόγως τῆς ἀστροθε‐ σίας τίθενται. ἢ γὰρ καθ’ ὁμοίωσιν τοὔνομα τῷ ἄστρῳ, ὥσπερ ὁ Σκορπίος, ἢ κατὰ πάθος, ὡς ὁ Κύων (δοκοῦσι γὰρ ἐπὶ τῇ ἀνατολῇ τοῦ Κυνὸς λυττᾶν οἱ χερσαῖοι κύνες
65ὡς ἐπὶ πλήθους), ἢ μυθικῶς, ὡς ἡ μεταβληθεῖσα Καλ‐ λιστὼ εἰς ἄρκτον, ἢ κατὰ τιμήν, ὡς οἱ Διόσκουροι Δίδυμοι, ἢ διορισμοῦ καὶ διδασκαλίας χάριν, ὡς τὰ πολλὰ τῶν ζῳδίων. αἱ τοίνυν Ἄρκτοι Ἅμαξαι μὲν
καθ’ ὁμοιότητα, Ἄρκτοι δὲ μυθικῶς.75
70Par. δεῖ γινώσκειν ὡς κατὰ πέντε αἰτίας ἡ ἀστροθεσία γέγονεν· ἢ καθ’ ὁμοίωσιν ὥσπερ ὁ Σκορπίος, ἢ κατὰ πάθος ὡς ὁ Κύων, ἢ μυθικῶς ὡς ἡ μεταβληθεῖσα Καλλιστὼ εἰς ἄρκτον, ἢ κατὰ τιμὴν ὡς Διόσκουροι οἱ Δίδυμοι, ἢ διορισμοῦ καὶ διδασκαλίας χάριν, ὡς τὰ
75πολλὰ τῶν ζῳδίων.
MQUA ἅμα τροχόωσιν: ἀλλήλαις ἐπιφέρονται. καὶ γὰρ ἐπιεικῶς ἐν ταῖς ὁδοῖς ἀκολουθοῦσιν ἀλλήλαις αἱ ἅμαξαι, ἴσῳ τάχει τῶν βοῶν χρωμένων ἐν τῇ πορείᾳ. διαγράφεται δὲ ἐν ἑκατέρᾳ πλινθίον τι καὶ ὁ ῥυμός·
80οἱ μὲν τέσσαρες ἐν τῷ σώματι πλινθίον, ῥυμὸς δὲ ἡ οὐρά. Ὅμηρος Ἄρκτον κυρίως, Ἅμαξαν δὲ κατ’ ἐπί‐ κλησιν.
MQDΔVA τὸ δὴ καλέονται Ἅμαξαι: διὰ τοῦτο, φησί, διὰ τὸ τρέχειν ὡς ἅμαξαι, ταύτην τὴν ὀνομασίαν76
85ἔσχον, ἢ διὰ τὸ ἔχειν σχῆμα ἁμάξης τῶν τεσσάρων ἀστέρων ἀντὶ τροχῶν παραλαμβανομένων, τῶν δὲ τριῶν τῆς οὐρᾶς ἀντὶ ῥυμοῦ.
S Ἅμαξαι λέγονται παρὰ τὸ ὁμοῦ ἐν τῷ ἄξονι εἱλεῖσθαι.
MQDΔVUA ἄλλως. Ἅμαξαι: διὰ τὸ ἅμα ἐν τῷ ἄξονι
90καὶ τῇ τούτου ἀρχῇ εἶναι. ἢ ὅπερ ἐπὶ τῆς μιᾶς λέγεται, τοῦτο καὶ ἐπὶ τῶν δύο εἴληφε. κυρίως γὰρ ἡ Ἑλίκη ἅμαξα λέγεται· οἱ γὰρ ἑπτὰ αὐτῆς ἀστέρες ἁμάξης τύπον ἔχουσιν· οἱ μὲν ἐπὶ τοῦ πλινθίου τέσσαρες (πλινθίον δὲ λέγεται παρὰ τοῖς γεωμέτραις πᾶν τετράγωνον), οἱ
95δὲ τρεῖς ἐπὶ μήκους τὸν ῥυμὸν πληροῦσι. δείξομεν δὲ καὶ παρ’ Ὁμήρῳ τὸ ἐπὶ τῶν δύο λεγόμενον (θ 229)· „δουρὶ δ’ ἀκοντίζω ὅσον οὐκ ἄλλος τις οἰστῷ“. τὸ γὰρ ἀκοντίζειν ἴδιον μόνον ἐπὶ δόρατος, ὃ δὲ καὶ ἐπὶ
τοῦ οἰστοῦ αὐτὸ ἔθηκεν.77

27

(100)

S ἅμα τροχός ἐστιν ἡ δύο τροχῶν εἰς τὸ αὐτὸ συν‐ έμπτωσις. ἅμα τροχόωσιν, εἰς τὸ αὐτὸ κινοῦν‐ ται.
Q Ἄρατος δέ φησι τὴν Κυνόσουραν καὶ Ἑλίκην ἐν Κρήτῃ οὔσας γενέσθαι τρόφους τοῦ Διός, καὶ διὰ τοῦτο
105τῆς οὐρανοῦ μνήμης ἀξιωθῆναι.

28

MQDΔVA —αἳ δή τοι κεφαλάς: ἐπὶ τὰς ἀλλή‐ λων ἰξύας τὰς κεφαλὰς ἔχουσι τετραμμένας, οὐκ ἐπὶ τὰς αὑτῶν, ὡς Ἀρίσταρχος ὁ γραμματικὸς ᾠήθη, τὰς κεφαλὰς αὐτῶν πρὸς τὴν ἰδίαν ἰξὺν ἀποστρέφεσθαι,
5παρὰ τὸ φαινόμενον. ὁρῶσι γὰρ εἰς τοὔμπροσθεν, καὶ οὐκ εἰσὶν ἀλλήλαις ἀνατετραμμέναι. ἡ δὲ ἰξὺς λέγεται καὶ ἄκνηστις, ἣν οὐκ ἔστι ξύσαι οὐδὲ ῥᾴδιον κνῆσαι.
Q 〈αἳ δή τοι〉: ἀπορεῖται δὲ ἐνταῦθα· τῆς γὰρ μικρᾶς Ἄρκτου κεφαλὴν μὴ ἐχούσης, ἀλλὰ τῶν πάντων
10ἀστέρων ἑπτὰ ὑπαρχόντων, πῶς Ἄρατος λέγει αἳ δή τοι κεφαλὰς μὲν ἐπ’ ἰξύας αἰὲν ἔχουσι; λύεται δὲ ἀπὸ τούτου παρ’ ὅσον οἱ παλαιοὶ ἐξ ἑπτὰ ἀστέρων κατηστέριζον τὴν μικρὰν Ἄρκτον,
καὶ κεφαλὴν μὲν ὑφίσταντο τὸν βορειότερον τῶν ἀστέ‐78
15ρων τῶν ἐν τῇ ἡγουμένῃ πλευρᾷ τοῦ τετραπλεύρου, ἐμπροσθίους δὲ πόδας τὸν νοτιώτερον τοῦ τετραπλεύ‐ ρου, ὀσφὺν δὲ τὸν βορειότερον τῶν ἐν τῇ ἑπομένῃ πλευρᾷ τοῦ τετραπλεύρου, ὀπισθίους δὲ πόδας τὸν νοτιώτερον, οὐρὰν δὲ τοὺς ὑπολειπομένους ἀστέρας.
20S αἳ δή τοι: περὶ τῆς θέσεως καὶ †διαμαυρώσεως† ταῦτα· διώκειν γὰρ ἑαυτὰς ἐοίκασι περὶ τὸν πόλον, ὥστε τὴν τῆς ἑτέρας κεφαλὴν κατὰ τὴν 〈τῆς ἑτέρασ〉 οὐρὰν τετάχθαι.

29

Q —〈αἰεὶ δὲ κατωμάδιαι〉: φιλοτέχνως· οὐ γὰρ πάντα τὰ ἄστρα ἐν τῇ περιφορᾷ τὴν αὐτὴν τάξιν τετήρηκεν, ἀλλὰ τὰ μὲν ὀρθὰ ἀνατείλαντα πλάγια δύνει, τὰ δὲ τὸ ἔμπαλιν.
5S 〈κατωμάδιαι φορέονται〉: ἐπὶ τὰς κεφα‐ λὰς [καὶ] ἀεὶ δύνουσι καὶ οὐδέποτε ἐπὶ τὰς οὐράς.
S ἄλλως: ἡ μὲν ἀναβαίνει, ἡ δὲ κάτω φέρεται. κατωμάδιαι, τῶν γὰρ προτομῶν αὐτῶν τὰ ἐμ‐ πρόσθια κατὰ τὴν δύσιν πολοῦνται.
10S οὐχ ὥσπερ τὸν Κένταυρον· φησὶν ὅτι κατ’ οὐρὰν δύνει.
S 〈φορέονται〉: ἐπεὶ ἡ μὲν δύνει, ἡ δὲ ἀναβαίνει. ὅταν γὰρ ἡ μία ἐν τῷ ἀνατολικῷ ἡμισφαιρίῳ, ἡ ἑτέρα
γίνεται πρὸς τὴν δύσιν.79

30

M —ἔμπαλιν: χωρὶς εἰς τοὐπίσω· ὃ καὶ ἐπι‐ φέρει λέγων εἰς ὤμους τετραμμέναι.

30-33

MQDΔKVAS —εἰ ἐτεὸν δή: ὁ Ἄρατος τὸ ποίημα τὸ ἑαυτοῦ † τοῖς ποιητικοῖς † μᾶλλον εἶναι θελήσας, ἀλλ’ οὐχὶ μόνον †φυσικώτατον†, ὅπερ ἐστὶν ἴδιον ποιητοῦ, τοῦτο μεταχειρίζεται, λέγω δὴ τὸν μῦθον,
5κατὰ καιρὸν μέντοι, οὐκ ἀπιθάνως, καὶ ὡς μὲν ποιητὴς παρεισάγει, ὡς δὲ περὶ φυσικῶν διαλεγόμενος οὐ πάνυ τῷ μύθῳ συντρέχειν δοκεῖ. ἐπήγαγε γοῦν τὸ εἰ ἐτεὸν
δή, ὅπερ ἐστὶν ἀμφιβάλλοντος. ὁ δὲ μῦθος βούλεται ταύτας ἀνατετραφηκέναι τὸν Δία ἐν Κρήτῃ, ὅτε τὴν80
10Πυρρίχην (ἥ ἐστιν ἐνόπλιος ὄρχησις) [ἣν] ὀρχούμενοι οἱ Κορύβαντες ἐπὶ ὅλον ἐνιαυτὸν τὸν Δία ἔθρεψαν λαθόντες τὸν Κρόνον.
Q παρὰ πᾶσιν ᾖσται ὅτι χρησμὸν ἔχων ὁ Κρόνος παρὰ τῆς Γῆς ἐφυλάττετο τὰς ἐκ τῶν ἀρρένων ἐπιβου‐
15λάς, διὸ καὶ κατέπινε τοὺς γεννωμένους. ἡ δὲ Ῥέα, ὅτε τὸν Δία ἔτεκεν, λίθον σπαργανώσασα προσήνεγκεν, ὃν καταπιὼν ὕστερον ἐξέβαλε. καί φασιν ὅτι εἰς Δελ‐ φοὺς κατηνέχθη, μέχρι τοῦ νῦν †διὸς ῆρον† καλού‐ μενος, ὑπὸ δέ τινων καὶ βαίτυλος. τὸ δὲ βρέφος ἐκθεῖ‐
20ναι τὴν Ῥέαν παρὰ τὸ Δικταῖον ὄρος.
MQDΔKVAS Δίκτῳ: Δίκτον ἀκρωτήριον τῆς Κρήτης πλησίον τῆς Ἴδης τοῦ Κρητικοῦ ὄρους, ἔνθα ἐστὶν Ἀλσείου Διὸς τέμενος, παρὰ τὸ παρακείμενον ἄλσος.81

32

S —ὅ μίν ποτε: ὅμοιόν ἐστι τῷ „ὅ μοι γέρας ἔρχεται ἄλλῃ“ (Α 120). ἀντὶ τοῦ ὅτι. αὐτὸς γὰρ ὁ ὅτι σύνδεσμος ἀπεκόπη, καὶ ἐγένετο ὅ. οὐ γάρ ἐστιν ἄρθρον ἀντὶ συνδέσμου· οὐδέποτε γὰρ τοῦτο εὑρέθη.

34

S —σχεδὸν Ἰδαίοιο: εἰ ἡ Δίκτη πλέον ἢ χιλίους σταδίους ἀπέχει τῆς Ἴδης, ἁμαρτάνεται τῷ Ἀράτῳ γράφοντι ταῦτα [τὸ ὄρεος σχεδὸν Ἰ‐ δαίοιο].
5MDΔKVAS ὅθεν ἔνιοι μὲν γράφουσι σχεδὸν Αἰγείοιο, παρ’ Ἡσιόδου λαβόντες, φάσκοντος τραφῆναι τὸν Δία Αἰγαίῳ ἐν ὄρει πεπυκασμένῳ ὑλήεντι (Theog. 484). εἰ δὲ μηδέν ἐστιν ὄρος ἐν Κρήτῃ Αἰ‐ γαῖον, ἄμεινον διαστέλλειν τῇ ἀναγνώσει
10MQDΔKVAS ὅ μιν (ὅτι αὐτόν) κουρίζοντα Δίκτῳ ἐν εὐώδει, καὶ ἀφ’ ἑτέρας ἀρχῆς ὄρεος σχε‐ δὸν Ἰδαίοιο ἄντρῳ ἐγκατέθεντο, καὶ νοεῖν ὅτι ἐγεννήθη μὲν ἐν τῇ Δίκτῃ, μετεκομίσθη δὲ ἐπὶ τὸ ἄντρον τῆς Ἴδης.82
15MQDΔKVA Ζηνόδοτος δὲ ὁ Μαλλώτης δίκτον ἤκουσε τὸ κα‐ λούμενον δίκταμνον, καὶ διὰ τοῦτο καὶ εὐῶδες τοῦτο εἰρῆσθαι. δοκεῖ δὲ πρὸς εὐτοκίαν συμβάλλεσθαι αὐτό, ᾧ καὶ τὴν Εἰλείθυιαν στέφουσι· καί που ἐπ’ αὐτῆς Εὐφορίων (fr. 111 Powell) „στεψαμένη θαλεροῖσι
20συνήντετο δικτάμνοισι“. καὶ ταῖς αἰξὶ δὲ προσφιλὴς ἡ βοτάνη· βέλει γὰρ τρωθεῖσαι καὶ ὀρύττουσαι αὐτὴν ἀποβάλλονται τὸ βέλος.
MQDΔKVAS Κούρητες καὶ Κορύβαντες καὶ Ἰδαῖοι Δάκτυλοι οἱ
25αὐτοί εἰσι, περὶ ὧν καὶ Ἀπολλώνιος (I, 1129—1131)· „Δάκτυλοι Ἰδαῖοι Κρηταιέες, οὕς ποτε νύμφη ...... δραξαμένη“.83
MDΔKVUA Ἰδαίοιο: ζητοῦσι δέ τινες τίνος χάριν τὴν Δίκ‐ την φησὶν εἶναι πλησίον τοῦ Ἰδαίου ὄρους· ἔστι γὰρ
30πολὺ τὸ διάστημα. ἀλλ’ ἐὰν στίξωμεν εἰς τὸ εὐώδει, οὐδὲν ζητηθήσεται. καὶ τὸ ὄρεος σχεδὸν Ἰ‐ δαίοιο συναπτέον εἰς τὸ ἄντρῳ ἐγκατέ‐ θεντο.
MDΔKVUA ἔδει δὲ εἰπεῖν Δίκτῃ, ἀλλ’ οἱ ποιηταὶ εἰώθασι τὰ
35γένη ἐναλλάσσειν· ὡς χώρα χῶρος, ὠνὴ ὦνος, οὕτως οὖν Δίκτη Δίκτος γίνεται, παρὰ τὸ ἐκεῖσε τὸν Δία
τεχθῆναι [κατὰ τροπὴν οὖν τοῦ τ εἰς δ].84
MKUA εὐώδει δὲ διὰ τὴν ἐκεῖσε λεγομένην φύεσθαι βοτάνην τὴν δίκταμνον καλουμένην.

30-33bis

S —εἰ ἐτεὸν δή: ἀπιστεῖ τῷ περὶ τῶν Ἄρκτων μύθῳ, παρεκβάσει δὲ ἐνταῦθα χρῆται διήγημα παρεκβαλὼν διὰ τὸ κατ’ ἀνάπαυσιν τοῦ ἀκροατοῦ.
ὅ μιν: ἀντὶ τοῦ αὐτὸν τὸν Δία.
5
Δίκτῳ: ἀντὶ τοῦ Δίκτῃ· ἔθος γὰρ τοῖς ποιηταῖς ἐναλλάσσειν τὰ γένη, ὡς Ὅμηρος· „χόλῳ ἄρα ς’ ἔτρεφε μήτηρ“ (π 203). ὄρεος σχεδὸν Ἰδαίοιο: περιφραστικῶς τὴν Ἴδην.
10Par. περὶ Δίκτου: Δίκτη ἦν, καὶ εἶπεν αὐτὸ Δίκτος· ἔθος γὰρ παρεναλλάσσειν τὰ γένη, ὡς παρ’ Ὁμήρῳ χολὴ χόλος. οὕτως δὲ ὀνομάζεται διὰ τὸ δίκταμον γίνεσθαι ἐν ἐκείνῳ τῷ ὄρει. προσφιλὴς δὲ αὕτη ἡ βο‐ τάνη ταῖς αἰξίν· βέλει γὰρ τρωθεῖσαι καὶ ὀρύττουσαι
15αὐτὴν ἀποβάλλονται τὸ βέλος.
Q καὶ ἡ Ῥέα τούτου ἐπιλαβομένη εὐτόκησεν καὶ εὐώδης ἐγένετο.
Q οὐ τὸ Δίκτον ὄρος σχεδὸν Ἰδαίοιό φησιν· οὐ γάρ ἐστιν ἐγγύς, ἀλλὰ χίλιοί που στάδιοι. μεταξὺ
20δὲ 〈δεῖ〉 διαστεῖλαι, καὶ τὸ μὲν πρῶτον συνάπτειν ὅ μίν ποτε κουρίζοντα Δίκτῳ ἐν εὐώ‐ δει, καὶ ἑξῆς ὄρεος σχεδὸν Ἰδαίοιο
ἄντρῳ ἐγκατέθεντο. τὸ δὲ ὅλον· αὐτόν ποτε τεχθέντα καὶ κουρίζοντα ἐν τῇ Δίκτῃ (τουτέστι κλαυθ‐85
25μυριζόμενον καὶ γινόμενον διὰ τοῦτο κατάφωρον) ἔργον ποιουμένης τῆς Ῥέας λαθεῖν τὸν Κρόνον, εἰς τὰς πλησί‐ ας τοῦ Ἰδαίου ὄρους κατέθεντο, καὶ εἰς ἐνιαυτὸν Ἄρκ‐ τοι ἔτρεφον. ἐγεννήθη δὲ ὁ Ζεὺς ἐν τῇ Δίκτῃ (τοῦτο δέ ἐστιν ἀκρωτήριον ἀνατεῖνον εἰς τὸ Λιβυκὸν πέλα‐
30γος), ἐτράφη δὲ ἐν τῇ Ἴδῃ μετενεχθεὶς ὑπὸ τῶν Κουρή‐ των λάθρα τοῦ Κρόνου εἰς τὸ ἄντρον. —Δίκτῃ ὤφει‐ λεν 〈εἰπεῖν〉, ἀλλ’ οἱ ποιηταὶ εἰώθασιν ἐναλλάσσειν τὰ γένη, ὡς χώρα χῶρος, ὠνὴ ὦνος.

35

MDΔVUA —Δικταῖοι Κούρητες: οἱ Κούρητες ἐκάλουν τὴν μὲν μικρὰν Κυνόσουραν διὰ τὴν τῆς οὐρᾶς ὁμοιότητα, τὴν δὲ ἑτέραν Ἑλίκην διὰ τὸ ἑλίσσεσθαι καὶ ἑλικώδη πως τὴν οὐρὰν ἔχειν. καὶ διὰ τὸ ἕλκεσθαι
5ὑπὸ οὐρανοῦ κατ’ ἐξοχὴν ὠνομάσθη πάντων, ὡς ὁ
λέων θὴρ κατ’ ἐξοχὴν πάντων.86
Q Κυνόσουραν τὴν ἐλάττω λέγει μὴν ὅτι τοῖς κυσὶν ὁμοίαν ἔχει τὴν οὐρὰν ἀνακεκλασμένην.

37

MQDΔVUA —τὴν δ’ ἑτέρην Ἑλίκην: τὴν μείζονα Ἄρκτον Ἑλίκην παρὰ τὰς ἕλικας καὶ συστροφὰς αὐτῆς. μείζους γὰρ ἔχει τὰς περιφορὰς τῆς Κυνοσούρας, ἅτε καὶ μείζων οὖσα κατὰ τὸ μέγεθος. ἡ μὲν γὰρ Κυνόσουρα
5περὶ τὸν πόλον ἐστίν, ἡ δὲ περὶ τὸν ὅλον βόρειον κύκλον. τινὲς δὲ λέγουσι καὶ ἑλίκωπας ἐντεῦθεν τοὺς Ἕλληνας ὀνομασθῆναι ὅτι πρὸς τὴν Ἑλίκην ἔχουσι τοὺς ὦπας πλέοντες.

38

MA —〈ἵνα χρὴ νῆας ἀγινεῖν〉: ποῦ δέον τὰς ναῦς ἀγαγεῖν.

39

S —τῇ δ’ ἄρα Φοίνικες: ἐν ταύτῃ τῇ Ἄρκτῳ τῇ ἐλάττονι οἱ Φοίνικες πεποιθότες. ὄντως ὑπ’ αὐτῶν ἐτιμήθη Φοινίκη καλουμένη. ἐτι‐ μήθη δὲ καὶ παρὰ τῆς Ἀρτέμιδος διὰ τὰ προλεχθέντα
5ἔμπροσθεν συμπτώματα. ἀγνοοῦσα γὰρ ὅτι ὁ Ζεὺς αὐτὴν ἔφθαρκεν, ἠγρίωσεν αὐτήν. ὕστερον δὲ αἰσθανομένην
λέγεται δόξαν αὐτῇ ἀντιθῆναι ἕτερον εἴδωλον ἐν τοῖς ἄστροις ὥστε δισσὰς ἔχειν τινάς. Ἀντισθένης δὲ ἐν τοῖς ἁμαξιακοῖς φησὶ τροφὸν γεγονέναι τοῦ Διὸς Κυνό‐87
10σουραν εἶναι τῶν Ἰδαίων νυμφῶν. ἀφ’ ἧς εἶναι μέν, ὑπὲρ Νικόστρατον τῇ πόλει τῇ καλουμένῇ τοὔνομα. ἔκτισαν δὲ καὶ τὸν ἐν αὐτῆ λιμένα, καὶ τὸν περὶ αὐτὴν τόπον Κυνόσουραν τὸν τόπον κληθῆναι. ἐλθεῖν δὲ μετὰ τῶν Τελχίνων ὡς εἶναι τῆς Ῥέας παραστάτην, ὥσπερ
15Κουρῆτας καὶ Ἰδαίους Δακτύλους. Ἄρατος δὲ αὐτὴν καλεῖ Ἑλίκην ἐκ Κρήτης οὖσαν καὶ γενέσθαι Διὸς τροφόν. καὶ διὰ τοῦτο ἐν τῷ οὐρανῷ τιμηθῆναι. ἔχει δὲ ἀστέρας ἐπὶ μὲν ἑκάστης γωνίας τοῦ πλινθίου αʹ. ἐπὶ δὲ τῆς κέρκου λαμπροὺς γʹ.
20MQDΔVUA τῇ δ’ ἄρα Φοίνικες: τῇ Κυνοσούρᾳ τῇ μικρᾷ· βραχεῖα γὰρ οὖσα ἐν τῷ αὐτῷ στρέφεται, καὶ ἔστι μᾶλλον εὐσύνοπτος, οὐ τῇ λαμπηδόνι (ἀμυδρὰ γάρ), ἀλλὰ τῷ ἐν τῷ αὐτῷ στρέφεσθαι. ἡ γὰρ ἑτέρα ἐν τῇ περιφορᾷ μείζων κυκλουμένη οὐκ ἔστιν εὐσύνο‐
25πτος διὰ τὸ πολυφερές. πεπίστευνται δὲ ὡς ἀκριβέστεροι
Φοίνικες τὰ ναυτικὰ καὶ ἐμπειρότεροι τῶν Ἑλλήνων πρὸς τὴν ἐλάσσω βλέποντες. ὁ γὰρ εὑρετὴς αὐτῆς Θαλῆς εἰς Φοίνικας ἀνάγει τὸ γένος. οἱ δὲ Ἕλληνες ἐν ἀγνωσίᾳ τῆς μικρᾶς ὄντες πρὸς τὴν Ἑλίκην ὁρῶντες ὡς μείζονα88
30διέπλεον καὶ πλέουσιν, ὅθεν [αὐτοὺς] Ὅμηρος „ἑλίκω‐ πες Ἀχαιοί“ (Α 389 al.) ὡς εἰς αὐτὴν τοὺς ὦπας ἀνατείνοντες. οἱ δὲ λέγοντες εὐοφθάλμους τοὺς ἑλί‐ κωπας ἁμαρτάνουσι. παρθένων γὰρ τὸ ἐπίθετον.

41

MDΔVUA —πολλὴ φαινομένη: οὐ τῷ μεγέθει, ἀλλὰ τῇ λαμπηδόνι. τὸ δὲ πρώτης ἀπὸ νυκτός, ἀπὸ ἑσπέρας. εὐθέως γὰρ δύναντος ἡλίου φαίνεται. ἔστι μὲν γὰρ δι’ ὅλου, ἀλλὰ μεθ’ ἡμέραν ὑπὸ τοῦ ἡλίου
5κρύπτεται.

42

MQDΔVUA —ἡ δ’ ἑτέρη ὀλίγη μέν: ἡ δὲ Κυνό‐ σουρα τῷ φωτὶ μὲν ὀλίγη, ἔστι γὰρ ἀμυδροτέρα, τοῖς δὲ ναυτιλλομένοις ἐπιτηδειοτέρα. καὶ ἐπιφέρει ὅτι ἐλάτ‐ τονι στροφῇ χρῆται καὶ περιφορᾷ, ὥστε ἐν τῷ αὐτῷ89
5στρεφομένη εὐσύνοπτός ἐστιν οὐ μεγάλην τὴν περιφορὰν ποιουμένη καὶ ἀποπλανῶσα τοῦ τόπου τὴν θέαν ὡς ἡ Ἑλίκη.

37-44

Q —ἄλλως: ἡ δὲ ἑτέρη Ἑλίκη περὶ μικρὸν εἰλουμένη καὶ τὴν περιστροφὴν ποιοῦσα περὶ τὸν πόλον αὐτόν, βεβαίαν καὶ ἀπλανῆ τὴν τήρησιν παρέχει τοῖς Σιδωνίοις, οὐκ ἐπὶ πολλὰ μέρη νεύουσα ταῖς περιφοραῖς.
5καθολικῶς δὲ Σιδωνίους τοὺς Φοίνικάς φησιν ἀπὸ μιᾶς πόλεως τῆς Σιδῶνος.
Q Ἄμφις ὁ τῶν κωμωδιῶν ποιητὴς περὶ τῆς τοῦ μεί‐ ζονος Ἄρκτου φησὶν ὅτι τὸν Δία ὁμοιωθέντα Ἄρτε‐ μιν καὶ κυνηγετοῦντα εἰς τὸ ὄρος φθεῖραι αὐτήν. ὕστε‐
10ρον δὲ ἐταζομένην εἰπεῖν μηδένα ἕτερον αἴτιον εἶναι τοῦ συμπτώματος, πλὴν Ἄρτεμιν. ἐφ’ ᾧ ὀργισθεὶς ἐκθηριῶσαι αὐτήν.

44

Q —γράφεται τῷ καὶ Σιδόνιοι, ἵν’ ᾖ τὸ τῷ οὐκ ἄρθρον, ἀλλὰ σύνδεσμος αἰτιώδης. ἔστι
γὰρ διὸ καί. Σιδόνιοι χρῶνται σκοπῷ τῇ μικρᾷ Ἄρκτῳ, ἐπειδὴ ἐλάττονα κύκλον περιγράφει τῇ στροφῇ90
5καὶ τῷ πόλῳ.

45

S —οὗτος ὁ μέγας καὶ ἀμφοτέρων τῶν Ἄρκτων κείμενος λέγεται εἶναι ὁ δράκων. ὃν κατέστησεν Ἥρα ἐπὶ γῆς ἑσπέρας φύλακα τῶν χρυσέων μήλων. Φερε‐ κύδης γάρ φησιν ὅτε ἐγάμει ὁ Ζεὺς τὴν Ἥραν, φέρειν
5τοὺς θεοὺς δῶρα. ἐλθεῖν δὲ καὶ τὴν γῆν καὶ φέρειν χρύσεα μῆλα. ἐκείνους δὲ θαυμάσαι καὶ εἰπεῖν κατα‐ φυτεῦσαι εἰς τὸν τῶν θεῶν κῆπον ὃς ἦν παρὰ τῷ Ἄντ‐ λαντι. ὑπὸ δὲ τῶν ἐκείνου παρθένων ὑφαιρουμένων ἀεὶ τῶν μήλων κατέστησε φύλακα τὸν ὄφιν ὑπερμεγέθη
10ὄντα. ἔχει δὲ ἀστέρας ἐπὶ μὲν τῆς ἄκρας λαμπροὺς γʹ. ἐπὶ δὲ τοῦ σώματος ἕως τῆς κέρκου ιθʹ παραπλησίους ἀλλήλοις.
MQDΔKVUA τὰς δὲ δι’ ἀμφοτέρας: ἀντὶ τοῦ δι’ ἀμ‐ φοτέρων αὐτῶν ὁ Δράκων εἰλεῖται, [ἢ ὅτι] διαχωρίζει
15τὰς ἀμφοτέρας. πτῶσις δὲ ἀντὶ πτώσεως· ἔστι δὲ τὸ τοιοῦτον ἑλληνισμός.
MQDΔVA ἀπορρώξ: ὡς καὶ Ὅμηρος (Β 755, κ 514)· „Στυγὸς ὕδατός ἐστιν ἀπορρώξ“. ἀπόρροια καὶ ἀπό‐ σπασμα.
20MQDΔKVUA τὸ δὲ ποταμοῖο ἅμα καὶ πρὸς τὸ πολυκαμπὲς τῶν ποταμίων ὑδάτων καὶ πρὸς τὸ τοῦ Δράκοντος μέγεθος. καὶ ἐν τούτῳ δὲ Ἡσιόδου ζηλωτὴς φαίνεται· οὗτος γὰρ ποταμὸν εἴκασε δράκοντι εἰπών (fr. 70, 23 Merkelbach—West)· „καί τε δι’ Ἐρχομενοῦ ἠπείγ‐91
25μενος εἶσι δράκων ὥσ“, οὗτος δὲ τοὐναντίον δράκοντα ποταμῷ ἀπείκασεν.
MQKUA Δράκων δὲ οὗτός ἐστιν ὃν ἀνεῖλε Κάδμος,
MKUA καθ’ ἑτέρους δὲ ὁ τὰ μῆλα φυλάσσων τῶν Ἑσπερί‐ δων· ὡς δὲ ὁ πολὺς λόγος, ὁ ὑπὸ Ἀπόλλωνος ἀναιρεθείς,
30ὁ Πύθων.

46

MQDΔKVUA —εἰλεῖται μέγα θαῦμα: καθ’ ὑπερ‐ βολὴν λαμπρὸς ὢν καὶ μέγας ἀμφοτέρας διέζωκε τὰς Ἄρκτους. φέρεται δὲ περὶ τοῦ Δράκοντος κρητικὸς μῦθος· ἐπιόντος ποτὲ τοῦ Κρόνου, ὁ Ζεὺς εὐλαβηθεὶς
5ἑαυτὸν μὲν εἰς δράκοντα μετεμόρφωσε, τὰς δὲ τροφοὺς εἰς ἄρκτους, καὶ ἀπατήσας τὸν πατέρα, μετὰ τὸ παρα‐ λαβεῖν τὴν βασιλείαν, τὸ συμβὰν ἑαυτῷ τε καὶ ταῖς τροφοῖς τῷ ἀρκτικῷ ἐνεστήριξε κύκλῳ. ὡς ἂν οὖν εἰδὼς ὁ ποιητὴς ὅτι μετεμορφώθη εἰς δράκοντα εἶπε92
10μέγα θαῦμα. τὸ δὲ περί τ’ ἀμφί τε, ἀντὶ τοῦ περὶ τὰς Ἄρκτους καὶ ὑπὸ τὰς Ἄρκτους κεκλασμένος.
Vat. 1087 φασὶν ὅτι ὁ Ζεὺς ἐν Κρήτῃ τιθηνούμενος, εἶτα φοβη‐ θεὶς τὸν Κρόνον μετεσχηματίσθη αὐτὸς μὲν εἰς δρά‐
15κοντα, τὰς δὲ μαίας μετεποίησεν εἰς ἄρκτους.
Q ἡ δὲ τῶν στίχων διάνοια οὕτως· μεταξὺ δὲ τῶν δύο Ἄρκτων καθάπερ τις χείμαρρός ποτε ὁ Δράκων ἐπὶ πολὺν τόπον διήκων θεωρεῖται. ἐξ ἑκατέρου μέρους τῶν τοῦ σώματος καμπῶν αἱ Ἄρκτοι τὴν περιστρο‐
20φὴν λαμβάνουσιν, ἄδυτοι καθεστηκυῖαι. αὐτὸς δὲ ὁ Δράκων ἐξέχει τὸ μὲν ἄκρον τῆς οὐρᾶς παρὰ τὴν κεφα‐ λὴν τῆς μεγάλης Ἄρκτου, τῇ δὲ τοῦ σώματος καμπῇ
παραλαμβάνει τὴν κεφαλὴν τῆς μικρᾶς Ἄρκτου, ἐνεγ‐ χθεὶς δὲ μέχρι τῶν πόλων αὐτῶν εἰς τοὐπίσω ἀνα‐93
25κλᾶται. ἔχει δὲ ἐπὶ τῆς κεφαλῆς ἀστέρας πέντε, δύο τῶν ὀφθαλμῶν καὶ δύο τῶν κροτάφων, ἕνα δὲ τοῦ γε‐ νείου. ὁ δὲ Ἵππαρχος εὐθύνειν πειρᾶται τὸν Ἄρατον ὡς μὴ ἀκριβῶς τὰ περὶ τῶν Ἄρκτων εἰπόντα, ὡς τῆς οὐρᾶς ἑκατέρωθεν, ἀλλ’ οὐχὶ τῆς σπείρας εἰσίν.
30ὁ δὲ Δράκων οὗτος ἐστὶν ὃς ἐφύλαττε τὰ χρυσᾶ μῆλα, ὃν ἐφόνευσεν Ἡρακλῆς.

47

MDΔKVUA —αἳ δ’ ἄρα οἱ σπείρης ἑκάτερθε: ἑκατέρωθεν αὐτοῦ τῆς σπείρας. αἵτινες ἄρκτοι τὸν ὠκεανὸν φυλάττονται· μόναι γὰρ οὐ δύνουσι διὰ τὸ εἶναι αὐτὰς ἐν τῷ βορείῳ.
5Q ἤτοι μόναι τῶν ἄλλων ἄστρων φυλάσσονται καὶ οὐ κρύπτονται ὑπὸ τοῦ ὠκεανοῦ.

49

MQDΔKVUA —αὐτὰρ ὅ γ’ ἄλλην μὲν νεάτῃ: περὶ τῶν δύο Ἄρκτων ὁ λόγος. λέγει δέ· ὁ Δράκων
〈τῆσ〉 ἑτέρας μὲν τῶν Ἄρκτων τῇ ἐσχάτῃ οὐρᾷ αὑτοῦ ἀποτείνεται. [γράφεται δὲ καὶ ἐπιτέλλεται.] κατὰ γὰρ94
5τὴν οὐρὰν ἀποτέταται ὁ Δράκων. ἔστιν οὖν περὶ τὴν κεφαλὴν τῆς Ἑλίκης ἡ οὐρά, ὥς φησιν ἑξῆς. περιτέμνεται ἀντὶ τοῦ περιλαμβάνει τὴν Κυ‐ νόσουραν.
Q τῆς μεγάλης Ἄρκτου. ἐν δὲ τῇ σπείρᾳ αὐτοῦ ἡ Κυ‐
10νόσουρα τὴν κεφαλὴν ἔχει. τοῦ Δράκοντος δὲ τὴν κεφα‐ λὴν ἐδήλωσεν ἀκριβῶς ὅτι ἐν αὐτῇ κεῖνται ἀστέρες ῥομβοειδὲς ποιοῦντες σχῆμα.
M 〈περιτέμνεται〉, περιλαμβάνει, ἀποχωρίζει, τῆς ἄλλης δηλονότι.

53

MDΔKVUA —καὶ οἱ ποδὸς ἔρχεται ἄχρις: ἡ σπεῖρα φθάνει ἄχρι τοῦ ὀπισθίου.

54

MQDΔKVUA —ἐκ δ’ αὖτις παλίνορσος: ἡ σπεῖρα ἐξ ὑποστροφῆς ἀναστρέφει. ὅπερ δὲ ὁ ποιητὴς ἐπὶ τοῦ φοβουμένου τὸν δράκοντα εἶπεν (Γ 33) „ὡς δ’ ὅτε τίς τε δράκοντα ἰδὼν παλίνορσος ἀπέστη“, τοῦτο οὖν ὁ
5Ἄρατος ἐπὶ τοῦ Δράκοντος. τοιοῦτον αἰνίττεται· τῇ μὲν οὐρᾷ περιλαμβάνει τὴν κεφαλὴν τῆς Ἑλίκης, τῇ δὲ σπείρᾳ οὐ πάσῃ περιλαμβάνει τὴν Κυνόσουραν ἄχρι τῶν ὀπισθίων ποδῶν, εἶτα αὖθις ὡς εἰς ἀνατολὴν νεύ‐ σας πάλιν ἀποκλίνει εἰς δύσιν. καὶ τὴν κεφαλὴν ἔχει95
10ὑπὸ τοὺς πόδας τοῦ Ἐν γούνασιν.
MKUA οὐ μὲν ἐκείνῃ: τῇ σπείρᾳ.

55

MDΔKVUA —οἰόθεν οὐδ’ οἶος: ἐξ ἑνὸς μέρους οὐδὲ εἷς, ἀλλὰ πολλοί εἰσιν ἐπικείμενοι τῇ τοῦ Δρά‐ κοντος κεφαλῇ φαιδροὶ ἀστέρες εʹ.

58-60

Q —τὸ μέσον κρατὸς ὠτὸς καὶ φωτός. εἷς δὲ ὑπεράνωθεν τῆς γένους τοῦ δεινοῦ πελώρου τὴν ἐσχατίαν ἔχει θέσιν. ἵνα μή τις εἴπῃ ὅτι ἡ κεφαλὴ αὕτη κεῖται ἐν τοῖς ποσὶ
5τοῦ Ἐν γόνασι (πολὺ δέ ἐστι τὸ διάστημα ἄχρι τῆς οὐρᾶς τῆς Ἑλίκης), φησὶν ὅτι εἰ ἄξει 〈τισ〉 τὴν γραμ‐ μὴν κατ’ εὐθεῖαν, ἴσην τὴν θέσιν εὑρήσει.

59-60

MQDΔVUAS —λοξὸν δ’ ἐστὶ κάρη: λίαν διδα‐
σκαλικῶς. ἡ δὲ κεφαλὴ αὐτοῦ λελόξωται, καὶ οὐκ ἔστιν ἀνατεταμένῃ ἴση, ἀλλ’ ὥσπερ ὀλίγον ἐπινεύουσιν εἰς ἄκραν τὴν οὐρὰν τῆς Ἑλίκης τό τε στόμα τοῦ Δρά‐96
5κοντος καὶ ὁ δεξιὸς κρόταφος.
Q δεξιὰ δέ φησιν ὁ μαθηματικὸς Διόδωρος λέγεσθαι νῦν τὰ βόρεια, καθάπερ προείπομεν. ὁ γὰρ Ἵππαρχος τὸν ἀριστερὸν κρόταφον ἐπ’ εὐθεῖαν λέγει καὶ τὸ στόμα τῇ τῆς Ἑλίκης οὐρᾷ.

60

S —τὸ στόμα τοῦ Δράκοντος καὶ τὸ δεξιὸν μέρος τοῦ ἀριστεροῦ κροτάφου νεῦον τῇ οὐρᾷ τῆς Ἑλίκης. τινὲς δὲ ἐξηγοῦνται ὅτι καὶ ὁ δεξιὸς κρόταφος τοῦ Δράκοντος τῇ οὐρᾷ τῆς Ἑλίκης νεύει. ἀμαθῶς δέ· ὁ
5γὰρ ἀριστερὸς κρόταφος αὐτοῦ ἐστιν ὁ νεύων. δεξιὰ δέ φησιν ὁ μαθηματικὸς Διόδωρος λέγεσθαι τὰ βόρεια.
QDΔVUA ἐπιλαμβάνονται δέ τινες καὶ λέγουσι μὴ εἶναι τὰ δεξιὰ ἀλλὰ τὰ ἀριστερά. ἀπολογητέον δὲ ὅτι τοῦ ἀρι‐ στεροῦ κροτάφου τοῦ Δράκοντος τὸ δεξιὸν μέρος οὕτως
10εἶπεν.
Q ἔνιοι δὲ βοηθοῦντες τῷ Ἀράτῳ ἀναστρέφουσι τὴν
κεφαλὴν τοῦ Δράκοντος καὶ ποιοῦσι βλέπειν εἰς τὸν ὑπερκείμενον αἰθέρα, ἵνα ὁ δεξιὸς κρόταφος ἀριστερὸς γένηται μετὰ τὴν ἐπιστροφὴν τῆς κεφαλῆς. ἀλλ’ ἔστι97
15βεβιασμένον.

62

Q —ἄλλως: τὴν τοῦ Ὄφεως κεφαλὴν κοινὴν εἶναι λέγει τῶν δύο ἡμικυκλίων, τοῦ τε τὰς ἀνατολὰς ὁρίζοντος καὶ τοῦ τὰς δύσεις. δεῖ δὲ τοῦτο νοεῖν οὐ κατὰ πάντας τοὺς τῆς γῆς τόπους, ἀλλὰ κατὰ τὸ τῆς
5Ἑλλάδος κλίμα, ἐν ᾧ καὶ σφαιροθετεῖ. τοῦτο λίαν ἠπόρηται. Κράτης μὲν οὕτως ἐπιλύεται· „ἡ τοῦ Δράκοντος κεφαλή, ἐπὶ τοῦ ἀρκτικοῦ κατε‐ στηριγμένη κύκλου, ὃν συμβέβηκεν ἀειφανῆ εἶναι κατὰ τὴν περιαγωγὴν τοῦ οὐρανοῦ, περιαγίνεται ἐπ’ αὐτὸν
10τὸν ὁρίζοντα, καὶ τὸ μὲν ἄλλο αὐτοῦ σῶμα ἀειφανές, ἡ δὲ γλῶσσα καὶ τὰ ἄκρα τοῦ στόματος πρὸς ἐλάχιστον ὑποβάντα τῷ ὁρίζοντι, ἅμα νοήματι προκύπτει. καὶ τοῦτο γίνεται τὸ λεγόμενον ὑπὸ τοῦ Ἀράτου· ὁμολο‐ γουμένως γὰρ φθανούσης τῇ δύσει τῆς ἀνατολῆς, ἄκρα‐
15τος μίξις γίνεται ἀμφοτέρων τῶν ἰδιωμάτων, ὡς ἔχει καὶ παρὰ τῷ ποιητῇ ἐπὶ τῶν Λαιστρυγόνων (κ 86)· „ἐγγὺς γὰρ νυκτὸς καὶ ἤματός εἰσι κέλευθοι“. ἐπὶ γὰρ ἐκείνοις ἡ μὲν ἡμέρα ὡρῶν ἐστιν εἴκοσιν, ἡ δὲ νὺξ τεσσάρων, συναπτούσης ὅσον οὐδέπω τῆς δύσεως τῇ
20ἀνατολῇ. εὐλόγως οὖν ἐπήνεγκεν „ἐγγὺς γὰρ νυκτὸς καὶ ἤματοσ“. Ἀρίστυλλος δὲ καὶ Βοηθὸς οἱ μαθη‐
ματικοὶ πιθανοτέραν δοκοῦσιν ὑποβάλλειν λύσιν.98
MQDΔKVUAS μίσγονται δύσιές τε καί: αἱ δύσεις καὶ αἱ ἀνατολαὶ πλησιάζουσιν ἀλλήλαις, λήγουσα μὲν ἡ
25ἀνατολή, ἀρχομένη δὲ ἡ δύσις, κατὰ τὸν μεσημβρινὸν πόλον, ὅς ἐστι μεσαίτατος πάσης τῆς σφαίρας. ἐκεῖ γὰρ γενόμενος ὁ ἥλιος μεσημβρινὸς γίνεται, καὶ λοιπὸν ἑβδομὴν ὥραν ἀπ’ αὐτοῦ ὡς ἐπὶ δύσιν ἄρχεται ποιεῖν. ἡ δὲ τοῦ Δράκοντος κεφαλὴ ὑπὸ τὸ πέλμα οὖσα τοῦ
30Ἐν γούνασι, καὶ τοῦ ὑπὸ τὸν πόδα κύκλου ἐπιψαύουσα ἐν τῷ τὸν οὐρανὸν κινεῖσθαι, γινομένη περὶ τὸν μεσημ‐ βρινὸν κύκλον, ἐπ’ ἄκροις τοῖς τοῦ ὠκεανοῦ ὕδασιν ἔρχεται. οὐ γὰρ καταδύεται, ἀλλ’ ὥσπερ αὐτοῖς ἐπινή‐ χεται. ὀλίγον γὰρ σφόδρα τοῦ ὁρίζοντος ἐπιψαύει. ὁ δὲ
35νοῦς· ἐκείνη δὲ ἡ κεφαλὴ ἡ τοῦ Δράκοντος κατὰ τοῦτο τὸ μέρος νήχεται καὶ κολυμβᾷ, ἄκρῳ τοῦ ὠκεανοῦ,
τουτέστι τοῦ ὁρίζοντος, ἐπιψαύουσα, ὅπου ἥ τε δύσις καὶ ἡ ἀνατολὴ ψαύουσιν ἀλλήλων, δηλονότι περὶ τὸν μεσημβρινὸν πόλον ἤγουν κύκλον.99
40MDΔKVUA ὁ δὲ Κράτης φησίν· „ὑπὸ τὸν ὁρίζοντα μίξις ἀμφοτέ‐ ρων γίνεται, ὡς καὶ Ὅμηρος (κ 86)· „ἐγγὺς γὰρ νυκ‐ τός τε καὶ ἤματός εἰσι κέλευθοι“. ἐπεὶ γὰρ παρ’ ἐκεί‐ νοις ἡ ἡμέρα ὡρῶν εἴκοσιν, ἡ δὲ νὺξ τεσσάρων, συνα‐ πτούσης ὅσον οὐδέπω τῆς δύσεως τῇ ἀνατολῇ, εὐλόγως
45εἶπεν.

61-62

S —κείνη που κεφαλή: ἐκείνῃ τῇ ὁδῷ πορεύεται ἡ κεφαλὴ τοῦ Δράκοντος, καθ’ ἣν ἔχει συμβολὴν ἡ δύσις καὶ ἡ ἀνατολή. προεῖπε τὸ ἔξαρμα τοῦ κόσμου ὁρίζειν τῇ κεφαλῇ τοῦ Δράκοντος ἐφαπτο‐
5μένῃ τοῦ ὁρίζοντος. †δράκοντα δ’ ἐν ἰδέᾳ μεταβάλ‐ λοντα ἐπὶ τόξον διωκόμενον ὑπὸ Κρόνου κεραυνωθῆναι, καὶ δράκοντα τὸ πῦρ γενέσθαι καὶ εἰς οὐρανὸν τὸν Διόνυσον ἀγαγεῖν.†

63

MQDΔKVUAS τῆς δ’ αὐτοῦ: ἀντὶ τοῦ σύνεγγυς. Ἄρα‐ τος ἀπὸ τῶν ἐγνωσμένων ἤδη τὰ μὴ ἐγνωσμένα διδά‐
σκει. ἐπειδὴ γὰρ τὰ περὶ τῆς τοῦ Δράκοντος κεφαλῆς διεξῆλθεν, ἐξ αὐτῆς τὸν ἐπικείμενον Ἐν γούνασι κα‐100
5λούμενον διδάσκει. ὁ δὲ λόγος· πλησίον δὲ τῆς κεφαλῆς ἀνδρὶ μογέοντι καὶ κάμνοντι ὅμοιον κυλίνδεται (οὐχ οὕτω δὲ αὐτὸ κυλίνδεται, ἀλλὰ συγκαταφερομένῳ τῷ οὐρανῷ συμφέρεται), ὡς πρὸς τὴν θέσιν. ὀκλάσας γάρ ἐστι καὶ ὥσπερ καταπεσὼν ἀπό τινος καμάτου.
10MDΔKVUA περὶ δὲ τοῦ εἰδώλου τούτου οὐδεὶς ἱστορῆσαι ἴσχυσεν, ἀλλὰ μόνον τὸν Ἐν γούνασιν αὐτὸ προσεῖπον, τουτέστιν ἐπωνόμασαν, ὀκλάζον γάρ ἐστι, κατὰ τὴν θέσιν. εἴδω‐ λον δέ ἐστιν ἀφωμοιωμένον ἀνθρώπῳ.
Q περὶ δὲ τοῦ εἰδώλου ὁ μὲν Ἄρατος οὐδεμίαν ἱστορίαν
15〈παρὰ τῶν〉 ἀρχαίων παρειληφὼς ἀνώνυμον εἴασεν εἶναι τὸ εἴδωλον.

64

S —ἀμφαδὸν ἀντὶ τοῦ φανερῶς, σαφῶς. Ὅμηρος (Β 308)· „δράκων ἐπὶ νῶτα δαφοινόσ“.

65

Q —〈οὐδ’ ὅτινι ... πόνοσ〉: οὐδὲ οὗτι‐ νός ἐστιν εἴδωλον, οὐδὲ ᾧτινι ὁ τοσοῦτος ἐπήρτηται πόνος. οἱ δὲ τὰς ἀστρομυθίας ἐπιγραφόμενοι ἱστοροῦσι Προμηθέα ἢ Σαλμωνέα ἢ Σίσυφον ἢ Θάμυριν ἢ Ὀρφέα101
5ἢ Θησέα τὸν ἐπεγείραντα τὴν πέτραν. οἱ δὲ εἰς Τάντα‐ λον καὶ Ἡρακλέα διεσκεύασαν.
S οὐδ’ ὅτινι 〈κρέμαται〉: ἀντὶ τοῦ ἐπί‐ κειται· οὐδέ τινι ἐκεῖνος ὁ πόνος ἐπίκειται. κατὰ κοι‐ νοῦ εἶπε τίς ἐστιν. ἀμφοτέρας τὰς χεῖρας ἁπλοῖ
10ὡς ἀπειρηκὼς καμάτῳ, καὶ ὀκλάζει ἐκ τοῦ καμάτου.

69

MQDΔKVUAS —περὶ τοῦ Ἐν γούνασιν. ὅσσον ἐπ’ ὀργυιήν: βουλόμενος δεῖξαι ὅτι πάντη ἐκτε‐ ταμέναι εἰσὶν αἱ χεῖρες, τὴν ὀργυιὰν εἶπεν. ἔστι γὰρ ἡ ὀργυιὰ ἡ τῶν δύο χειρῶν ἔκτασις.
5MQDΔKVUA μέσσῳ δ’ ἐφύπερθε καρήνῳ: ὑπερά‐ νωθεν δὲ τῆς κεφαλῆς τοῦ Δράκοντος ὁ Ἐν γούνασι τὸ ἄκρον τοῦ ποδὸς αὑτοῦ ἔχει, τοῦ ἀριστεροῦ. τὸ δε‐ ξιτεροῦ συντακτέον τῷ Δράκοντος, ἵν’ ᾖ
τοῦ βορειοτέρου Δράκοντος. ὁ γὰρ Δράκων βορειότερός102
10ἐστι τοῦ Ἐν γούνασι, τὸ δὲ δεξιτεροῦ σημαίνει τὸ βορειοτέρου. καὶ ἰστέον ὅτι εὐλογώτατα ἡμᾶς δι‐ δάσκει· ἡμῶν γὰρ ἱσταμένων πρὸς τὴν τοῦ παντὸς κίνησιν, τὰ δεξιὰ μέρη ἐστὶ τὰ βόρεια, τὰ δὲ ἀριστερὰ τὰ νότια, ὥστε οὖν φυσικῶς τὸ δεξιτεροῦ ἐστι
15βορειοτέρου. ἡ δὲ τοῦ παντὸς κίνησις πρὸς δυσμὰς γίνεται.
Q συντακτέον οὖν οὕτως· μέσσῳ δ’ ἐφύπερθε καρήνῳ δεξιτεροῦ κροτάφου ποδὸς ἀρι‐ στεροῦ ἄκρον ἔχει σκολιοῖο Δράκον‐
20τος. καὶ ὅτι οὕτως ἐνόησεν ὁ Ἄρατος, αὐτὸς διὰ τῶν ἑξῆς γραφέντων περὶ τῆς Λύρας οὕτω φησίν (270—272)· κὰδ δ’ ἔθετο προπάροιθεν ἀπευθέος εἰδώλοιο / οὐρανὸν εἰσαγαγών. τὸ δ’ ἐπὶ σκελέεσσι πέτηλον / γούνατί οἱ
25σκαιῷ πελάει“. παράκειται δὲ ἡ Λύρα τῷ ἐπιβεβηκότι ποδί. διὰ μέντοι τὸν σχηματισμὸν τῶν διατυπούντων αὐτὸ ἀστέρων προσηγορεύθη Ἐν γούνασι. παραπλήσιον ὑπάρ‐ χει ἀνθρώπῳ.
30λέγουσι δὲ τὸν Ἡρακλέα εἶναι τὸν μαχεσάμενον τῷ 〈τὰ〉 χρύσεα μῆλα φυλάττοντι δράκοντι. ἐναργῶς γὰρ αὐτὸν ἑστάναι τό τε ῥόπαλον τῇ δεξιᾷ χειρὶ ἀνατετα‐ κότα, ὡς μέλλοντα παίειν, καὶ τῇ ἀριστερᾷ χειρὶ τὴν λεοντῆν περιβεβλημένον, καὶ τὸ μὲν δεξιὸν 〈γόνυ〉 τεθη‐103
35κότα ἕδρας ἕνεκεν, τῷ δὲ σκαιῷ ἐπιβεβηκότα τῇ τοῦ Δράκοντος κεφαλῇ φυλάσσεσθαι τὸ δῆγμα.
Q λέγεται δὲ οὗτος εἶναι ὁ τὰ χρύσεα μῆλα φυλάττων, καὶ ἀπολόμενος ὑπὸ Ἡρακλέους. ἐν δὲ τοῖς ἄστροις ἐδόθη τάξις αὐτῷ δι’ Ἥραν, ἣ καὶ κατέστησεν αὐτὸν
40ἐπὶ τῆς ἑσπέρας φύλακα τῶν κήπων. Φερεκύδης γάρ φησιν ὅτε ἐγαμεῖτο Ἥρα ὑπὸ τοῦ Διός, φερόντων τῶν θεῶν δῶρα τὴν Γῆν ἐλθεῖν φέρουσαν τὰ μῆλα τὰ χρύσεα σὺν τοῖς κλάδοις. ἰδοῦσα 〈..〉 θαυμάσαι τε καὶ εἰπεῖν καταφυτεῦσαι εἰς τὸν τῶν θεῶν κῆπον ὃς ἦν παρὰ τῷ
45Ἄτλαντι. παρὰ δὲ τῶν ἐκείνου παρθένων ἀεὶ ὑφαιρου‐ μένων τῶν μήλων, κατέστησε φύλακα τὸν ὄφιν. ἔχει δὲ ἀστέρας ἐπὶ μὲν τῆς κεφαλῆς ἄκρας λαμπροὺς τρεῖς, ἐπὶ δὲ τοῦ σώματος ἕως τῆς κέρκου παραπλησίως διεστῶτας.

69

(50)

Q ὀκλάζειν δέ φασι τὸν Ἐν γόνασιν, ὅς ἐστιν Ἡρα‐ κλῆς, ὅτι Ἄτλαντος ἀπελθόντος καθελεῖν αὐτῷ τὰ
μῆλα, τὸν οὐρανὸν αὐτὸς ἀντεβάστασε, καὶ πρὸς τὸ βάρος ὤκλασεν. ἱστορεῖται γὰρ ὅτι συναισθομένη τὸ γεγονὸς ἡ Ἥρα κατ’ αὐτὸν ἔστη ἐπιθλίβουσα κατὰ τῆς104
55〈κεφαλῆσ〉 Βουλομένη αὐτὸν ὦσαι.
S οὗτος ἐστιν ὁ Ἡρακλῆς ἐπὶ τοῦ ὄφεως ἐπιβεβηκώς. ἐν〈αργῶσ〉 δὲ ἕστηκε καὶ τὴν λεοντὴν προβεβλημένος λέγεται ὅτε ἐπὶ τὰ χρύσεα μῆλα τεταγμένον φύλακα ἔχειν πολλὰ πράγματα ἔχοντα. πολύφωνός τε γὰρ ἦν
60καὶ τῷ μεγέθει ὑπερβάλλων καὶ τῇ δυνάμει θαυμαστός. καὶ οὐδὲ ὕπνος ἐθίγγανεν αὐτοῦ. ἔχει δὲ οὗτος ὁ Ἡρα‐ κλῆς ἀστέρας ἐπὶ τῆς κεφαλῆς αʹ. ἐπὶ τοῦ βραχίονος ἐφ’ ἑκατέρων τῶν ὤμων λαμπρὸν αʹ. ἐπὶ τοῦ ἀγκῶνος τοῦ ἀριστεροῦ αʹ. ἐπὶ τῆς κνήμης αʹ. ὑπὸ τὴν δεξιὰν
65χεῖρα καλεῖται ῥόπαλον. πάντες δ’ εἰσὶ ιγʹ.
S ἄλλοι δὲ λέγουσιν εἶναι Προμηθέα, οἱ δὲ Θησέα ἐπεγείραντα πέτραν, οἱ δὲ Ἡρακλέα. ἐπιλελοιπότων δὲ αὐτῷ τῶν βέλων, κλῖναι τὸν γόνυ δεόμενον, ὃν κατη‐ στέρισεν ὁ Ζεὺς διότι μετὰ κόπου τὸν ὄφιν ἔκτανεν.
70MDΔKVUA οὗτος δέ ἐστι κατά τινας Ἡρακλῆς ἐπὶ τοῦ ὄφεως
βεβηκώς, οἱ δὲ Προμηθέα λέγουσιν, οἱ δὲ Τάνταλον, ἄλλοι Θάμυριν ἢ Θησέα. ἄλλοι δέ φασιν αὐτὸν εἶναι τὸν Ἡρακλέα τοῖς Λίγυσι πολεμοῦντα. ἐπιλιπόντων δὲ αὐτῷ τῶν τοξευμάτων, ἐπὶ γόνυ πεσόντα, λίθους βάλ‐105
75λειν, οὓς αὐτῷ Ζεὺς ὗσεν εὐξαμένῳ. τινὲς δὲ Ἰξίονα αὐτὸν λέγουσιν εἶναι.

71

MQDΔKVUA —περὶ τοῦ Στεφάνου. αὐτοῦ κἀ‐ κεῖνος Στέφανος: τὸν κίσσινον στέφανον ὃν ἐφόρει μετὰ θάνατον τῆς Ἀριάδνης ἰσχυροπαθῶν, ἀπέθετο καὶ κατηστέρισε μνημόσυνον τῆς ἐπὶ Ἀριάδνῃ
5συμφορᾶς.
MDΔKVUA τινὲς δὲ αὐτὸν εἶναί φασιν ὃν ἔλαβεν Ἀριάδνη γα‐ μουμένη Διονύσῳ δῶρον παρ’ Ἀφροδίτης καὶ τῶν Ὡρῶν, καταστερισθῆναι δὲ ἐπὶ μνήμῃ τῆς Διονύσου
φιλίας.106
10Vat. 1087 περὶ τοῦ βορείου Στεφάνου: φασὶ τὴν Ἀριάδνην εἰς γάμον ἐλθοῦσαν τῷ Διονύσῳ δῶρον παρ’ Ἀφροδίτης καὶ τῶν Ὡρῶν λαβεῖν στέφανον, ὃν μετὰ θάνατον Ἀριάδνης κατηστέρισεν ὁ Διόνυσος διὰ τὸν πρὸς αὐτὴν ἔρωτα.
15MDΔKVUA τὸν ἀγαυὸς ἔθηκεν: ἐὰν μὲν ἀγαυός ἀναγνῶμεν, ὁ Διόνυσος· ἐὰν δὲ ἀγαυόν ᾖ, τὸν ἐπίσημον (σημαίνει δὲ καὶ τὸν ἔνδοξον), ὅτι τὸν τῆς ἐρωμένης στέφανον ἀγαυὸν ἐποίησεν ἐν οὐρανῷ, τουτέστι λαμπρόν. πέντε γάρ εἰσι λαμπρότατοι ἀστέρες
20οἵτινες ἀποτελοῦσι τὸν Στέφανον.

73

MDΔVA —νώτῳ ὑποστρέφεται: τὸ στρέ‐ φεται ἤγουν συγκινεῖται τῷ οὐρανῷ, ἢ ἐπιστρέ‐ φεται τῷ νώτῳ. δοκεῖ γὰρ ὥσπερ ἐπικυλίεσθαι τῷ νώτῳ τοῦ Ἐν γούνασιν.
5MDΔKVUA κεκμηότος εἰδώλοιο: ἀπὸ τοῦ ἐγνωσ‐ μένου τὸ ἄγνωστον ἔδειξεν, ἀπὸ τοῦ εἰδώλου τὸν Στέ‐
φανον. τῷ δὲ κεκμηότος διδασκαλικῶς πάλιν χρῆται, ὡς πρὸς τὰ προειρημένα. δοκεῖ γὰρ κάμνειν διὰ τὸ ὀκλάζειν καὶ διὰ τὸ τὰς χεῖρας τείνειν.107
10Q ἄλλως: οἱ παλαιοὶ ἀδεῶς ταῖς γυναιξὶν ἐχρῶντο, καὶ τὸ πολλὰς ἔχειν γαμετὰς οὐχ ἡγοῦντο ἀσεβές. ὅπερ καὶ ἐπὶ τοῦ Διὸς ἱστοροῦσι, τύραννον μὲν αὐτὸν γεγο‐ νέναι Κρήτης, τεθάφθαι δὲ ἐκεῖ, πολλὰς δὲ γυναῖκας ἐσχηκέναι, ἀφ’ ὧν καὶ παῖδας πεποίηκεν, ἐκ μὲν τῆς
15Σεμέλης τῆς Κάδμου Διόνυσον, ὃς τὴν Ἀριάδνην, ἀναγομένην ἀπὸ Κρήτης μετὰ Θησέως, ἀφείλετο. ἦν δὲ ἄριστος στρατηγὸς καὶ στράτευμα πολὺ ἔχων. τὰς γὰρ θηλείας ἅμα τοῖς ἄρρεσιν ἐστράτευε. διά τοι τοῦτο μιξόθηλυν αὐτόν φασι καὶ γράφουσι. καὶ ἐπαίδευε καὶ
20αὐτὴν τὴν Ἀριάδνην τὰ τοῦ πολέμου, ὡς ἡγεῖσθαι μὲν αὐτὴν τῶν θηλειῶν, αὐτὸν δὲ τῶν ἀρρένων. ἐν ᾧ ἐπιτη‐ δεύματι καὶ θανάτῳ ἐδυστύχησεν. ἐν γὰρ τῷ πολέμῳ τῷ πρὸς Περσέα ἐν τῇ Πυθίᾳ τρωθεῖσα ὑπὸ Περσέως τέθνηκε, καὶ ταύτην ἀμύναι θέλων ὁ Διόνυσος ἀνῃ‐
25ρέθη ὑπ’ αὐτοῦ τοῦ Περσέως, καὶ μνῆμα ἐν τῷ Πυθίῳ ἱερῷ ἤγειρον αὐτοῖς περικαλλὲς οἱ στρατιῶται. τὸν γοῦν περικαλλῆ στέφανον ὅνπερ ἔσχεν αὕτη ἐν τῷ οὐρανῷ ἐστήριξε, σημεῖον εἶναι τῆς Ἀριάδνης καὶ τοῦ πρὸς αὐτὴν ἔρωτος.
30Q φαίνεται δὲ αὑτῷ Ἄρατος ἐναντιούμενος 〈ὥσπερ〉 τοῖς προιστορήσασι· προειπὼν γὰρ περὶ τοῦ Διός (10)· „αὐτὸς τάδε σήματ’ ἐν οὐρανῷ ἐστή‐ ριξε“, νῦν τὸν Διόνυσον λέγει τὸν Στέφανον ἀνα‐ θεῖναι τῷ οὐρανῷ.108
35Q οὗτος ὁ Στέφανος λέγεται τῆς Ἀριάδνης. Διόνυσος δὲ αὐτὴν εἰς τὰ ἄστρα ἔθηκεν. ὅτε τοὺς γάμους ἐποίησαν ἐν τῇ καλουμένῇ διάνῇ. βουλόμενος ἐπιφανῆ γεγενῆσθαι ᾧ καὶ πρῶτον ἡ νύμφη ἐστεφανώσατο. παρ’ Ὡρῶν λαβοῦσα καὶ Ἀφροδίτης. ὁ δὲ τὰ κρητικὰ γεγραφὼς
40λέγει ὅτε ἦλθε Διόνυσος πρὸς Μίνω φθεῖραι βουλόμε‐ νος αὐτὴν δῶρον ἔδωκεν. ᾧ ἠπατήθη ἡ Ἀριάδνη. Ἡ‐ φαίστου δὲ ἔργον ἦν ἐκ χρυσοῦ πυρώδους καὶ λίθων ἰνδικῶν. ἱστορεῖται δὲ διὰ τούτου τὸν Θησέα σῶσαι ἐκ τοῦ λαβυρίνθου ποιοῦντος φέγγος. ἐν δὲ τοῖς ἄστροις
45ὕστερον αὐτὸν τεθῆναι ὅτε εἰς Νάξον ἦλθον ἀμφότεροι. φασὶ δὲ καὶ τὸν πλόκαμον ταύτης εἶναι τὸν φαινόμενον ὑπὸ τὴν κέρκω τοῦ Λέοντος. ἔχει δὲ ὁ Στέφανος, ἀστέ‐ ρας ἐννέα. ἐν κύκλω κειμένους ὧν οἱ τρεῖς λαμπροὶ κατὰ τὴν κεφαλὴν τοῦ ὄφεως Ἀρκτούρου.

73

(50)

S οὗτος λέγεται ὁ τῆς Ἀριάδνης. Διόνυσος δὲ αὐτὸν εἰς τοὺς ἀστέρας ἔθηκεν ὅτε τοὺς γάμους οἱ θεοὶ ἐν τῇ καλουμένη Ἴδη, ἐποίησαν αὐτοῖς βουλόμενος ἐπιφα‐ νεὶς γενέσθαι. ὁ δὲ τὰ κρητικὰ γεγραφὼς λέγει ὅτι
ἦλθεν ὁ Διόνυσος παρὰ τῶ Μίνωϊ ἐπὶ τὸ φθεῖραι αὐτήν.109
55καὶ δῶρον δέδωκεν, ᾧ ἠπατήθη ἡ Ἀριάδνη. Ἡφαίστου δὲ ἔργον εἶναι φησὶν ἐκ χρυσοῦ πυρώδους καὶ λίθων ἰνδικῶν ἱστορεῖται. διὰ τοῦτο καὶ τὸν Θησέα σωθῆναι ἐκ τοῦ λαβυρίνθου ποιοῦντος τοῦ στεφάνου φέγγος. ἐν δὲ τοῖς ἄστροις ὕστερον αὐτὸν τεθῆναι ὅτε εἰς Νάξον
60ἦλθον ἀμφότεροι σημεῖον τῆς αἱρέσεως. φασὶ δὲ καὶ τὸν πλόκαμον αὐτῆς εἶναι τὸν φαινόμενον ὑπὸ τὴν κέρκον ουλέγεται. ἔχει δὲ ἀστέρας ὁ Στέφανος θʹ. ὧν γʹ κατὰ τὴν κεφαλὴν τοῦ ὄφεως λαμπροὶ τοῦ διὰ τῶν Ἄρκτων.

75

MDΔVA —σκέπτεο πὰρ κεφαλήν: συνήθως πάλιν ἐκ τοῦ ἐγνωσμένου τὸ μήπω ἡμῖν γνωσθὲν εἰς γνῶσιν φέρει.
MDΔKVUA ὁ δὲ νοῦς· παρὰ δὲ τῇ ἄκρᾳ κεφαλῇ τοῦ Ἐν γούνασι,
5τὴν κεφαλὴν τοῦ Ὀφιούχου βλέπε. ἐπιψαύει γὰρ ἡ κεφαλὴ τοῦ Ὀφιούχου τῇ τοῦ Ἐν γούνασιν. εἴρηται δὲ Ὀφιοῦχος ὅτι ὄφιν ἔχει καὶ φέρει.

77

MDΔKVUA —τοῖοί οἱ κεφαλῇ: θαυμαστικῶς φησι·
τοιοῦτοι γὰρ οἱ ὦμοι ὑπὸ τὴν κεφαλὴν αὐτοῦ ὄντες λάμπουσιν. οἱ γὰρ τοὺς ὤμους αὐτοῦ ἀποτελοῦντες ἀστέρες καθ’ ὑπερβολήν εἰσι λαμπροί.110

74-81

Q —παρὰ τὴν ἄκραν κεφαλὴν τοῦ Ἐν γούνασι σκέπτου τὴν τοῦ Ὀφιούχου κεφαλήν, ἐκ δὲ τῆς κεφα‐ λῆς τοῦ Ὀφιούχου αὐτὸν ἐπινοήσεις. λαμπροὶ γὰρ ἐπίκεινται τοῖς ὤμοις ἀστέρες, ὡς καὶ διχόμηνιν ἀ‐
5γούσης τῆς σελήνης καὶ πάσης φωτὸς πεπληρωμένης ὁρᾶσθαι. αἱ δὲ χεῖρες οὐκ ἴσαι τοῖς ὤμοις. ὅμως καὶ αὐταὶ ὁρῶνται.

75-82

S —σκέπτεο: οὗτος ἐστὶν ὁ ἐπὶ τοῦ Σκορ‐ πίου συνεστηκὼς ἔχων ἐν ταῖς χερσὶν ἀμφοτέραις ὄφιν. λέγεται δὲ εἶναι ὁ Ἀσκληπιὸς ὑπό τινων ἀστρολόγων. ὃν ὁ Ζεὺς χαριζόμενος Ἀπόλλωνι διὰ τὴν κεραυνοβο‐
5λίαν. δοκεῖ αὐτῷ τιμὰς δημοτικὰς ἀπονεῖμαι. ταύτας ἐν τοῖς ἀνθρώποις ὤν, τῇ τέχνῇ τῇ ἰατρικῇ χρώμενος τοὺς ἤδη τεθνηκότας ἤγειρε. διὸ ὀργισθέντα κεραυνοβολῆσαι τὴν οἰκίαν αὐτοῦ. τοῦτον δὲ εἰς τὰ ἄστρα ἄγει διὰ τὸν Ἀπόλλωνα. ἔχει δὲ ἀστέρας ἐπὶ τῆς κεφαλῆς λαμπρὸν
10αʹ. ἐφ’ ἑκατέρων τῶν ὤμων αʹ. λαμπροὺς ἐπὶ τῆς ἀρι‐ στερᾶς χειρὸς γʹ. ἐπὶ δὲ τῆς δεξιᾶς δʹ. ἐφ’ ἑκατέρων τῶν ἰσχίων ἀνὰ αʹ. ἐφ’ ἑκατέρων τῶν γονάτων ἀνὰ αʹ. ἐπὶ τῆς δεξιᾶς κνήμης αʹ. ἐφ’ ἑκατέρῳ ποδὶ, αʹ. τοὺς πάντας ιζʹ.
15S εἰσωποί (79): ἴσοι κατὰ τὴν λαμπρότητα. ἀτὰρ χεῖρες (79): οὐ λαμπροὶ ὡς οἱ ὦμοι.
τῇ καὶ τῇ (80): 〈τῇ〉 δεξιᾷ καὶ τῇ ἀριστερᾷ χειρί. ἀμφότεραι δὲ αἱ χεῖρες τοῦ Ὀφιούχου πονοῦσι (ἑλληνισμὸς δέ· πανταχοῦ γὰρ τούτου φροντίζει) ἀντὶ111
20τοῦ περὶ τὸν ὄφιν πονοῦσι καὶ ἐνεργοῦσιν αἱ χεῖρες τοῦ Ὀφιούχου. ὅς ῥά τε (82): περὶ μέσον φέρεται τοῦ Ὀφιού‐ χου. τὸ μέσον δὲ ἀντὶ τοῦ ἐν πλάτει. σχεδὸν γὰρ ἡ σπεῖρα εἰς μέσους τοὺς μηροὺς κεχάλασται.

78

MQDΔKVUA —καὶ ἂν διχόμηνι σελήνῃ: διχο‐ μήνῳ. οὐ δεῖ δὲ τῶν μεταπλασμῶν τὰς εὐθείας ἐπιζη‐ τεῖν, ὡς τὸ ἐρυσάρματες (Π 370). τὸ δὲ εἰσωποί (79), ἴσοι κατὰ τὴν λαμπρότητα. οὐ μὴν
5καὶ αἱ χεῖρες.

80

MQDΔKVUA —λεπτὴ γὰρ τῇ καὶ τῇ: καὶ τῇ ἀρι‐ στερᾷ γὰρ χειρὶ καὶ τῇ ἄλλῃ, ἤγουν τῇ δεξιᾷ, λεπτοτέρα καὶ ἀμυδροτέρα ὡς πρὸς σύγκρισιν τῶν ὤμων ἐπίκειται λαμπηδών.
5Q ἀγνοεῖ δὲ καὶ ἐν τούτοις. οἱ γὰρ ἐν ταῖς χερσὶ τοῦ
Ὀφιούχου κείμενοι ἀστέρες κοινοί εἰσι καὶ τοῦ Ὄφεως. καθ’ ὑπερβολήν εἰσι λαμπροί, καὶ οὐχ ἥσσονες τῶν ἐν τοῖς ὤμοις, οὓς καὶ ἐν πανσελήνῳ φησὶν ὁρᾶσθαι.112

82

MQDΔKVUA —ἀμφότεραι δ’ Ὄφιος πεπονεία‐ ται: ἀμφότεραι δὲ αἱ χεῖρες τοῦ Ὀφιούχου περὶ τὸν Ὄφιν πονοῦσι καὶ ἐνεργοῦσιν.
Q ὅστις Ὄφις μέσον περιφέρεται τὸν Ὀφιοῦχον, καὶ
5περιειλεῖται. μέσον δὲ ἀκουστέον ἐν πλάτει· σχεδὸν γὰρ εἰς μέσους τοὺς μηροὺς ἡ σπεῖρα κεχάλασται.

83

MQDΔKVUAS —ὃ δ’ ἐμμενές: ὁ δὲ Ὀφιοῦχος ἀσφαλῶς
δ’ ὅλου βαίνων ἀμφοτέροις τοῖς ἑαυτοῦ ποσὶ τὸ μέγα θηρίον, τὸν Σκορπίον, ἐκθλίβει καὶ πατεῖ, τῷ μὲν ἀριστερῷ ποδὶ ἐπὶ τοῦ ὀφθαλμοῦ βαίνων, τῷ δὲ δεξιῷ113
5ἐπὶ τοῦ θώρακος. Εὐδόξῳ δὲ καὶ Ἱππάρχῳ, ἀρχαιοτέ‐ ροις οὖσιν Ἀράτου, οὐ δοκεῖ ἀμφοτέρους τοὺς πόδας βεβηκέναι [τοῦ Ὀφιούχου] ἐπὶ τοῦ Σκορπίου, ἀλλὰ μόνον τὸν ἕτερον, τὸν δ’ ἕτερον ὑπὸ τὸν Σκορπίον εἶναι καὶ μὴ φαίνεσθαι ὅλως τὸν ταρσόν. ἵνα οὖν μὴ δῶμεν
10αὐτὸν Εὐδόξῳ καὶ Ἱππάρχῳ δοκίμοις οὖσιν ἐναντιοῦ‐ σθαι, ἁρμόσομεν αὐτοῦ τὸ ῥητὸν πρὸς τὴν ἔκδοσιν οὕτως·
ὃ δ’ ἐμμενὲς εὖ ἐπαρηρὼς ποσίν, εἶτα εἰς μέσον ἐπιθλίβει μέγα θηρίον τῷ ἑνὶ ποδὶ κατ’ ἀμφότερα. ὁ γὰρ εἷς ποῦς114
15κεῖται μεταξὺ τοῦ ὀφθαλμοῦ καὶ τοῦ θώρακος. μέγα δὲ θηρίον ἢ ὅτι τὸν Ὠρίωνα ἀνεῖλεν, ἢ διὰ τὸ μέγεθος τοῦ Σκορπίου.
Q ἢ διότι ἐφόνευσε τὸν Ὠρίωνα, μέγιστον ὄντα τῶν ἡρώων, ἐρασθέντα τῆς Ἀρτέμιδος. διὸ καὶ ἀνῆκεν
20αὐτὸν ἐκ τῆς γῆς. ἢ διὰ τὸ μέγεθος τῶν ἀστέρων τῆς περιγραφῆς αὐτοῦ, καὶ ὅτι δύο ζῳδίων τόπον ἀπολαμ‐ βάνει μετὰ τῶν Χηλῶν. ὀρθὸς δὲ 〈ὁ〉 Ὀφιοῦχος ὡς πρὸς τὸν Ἐν γούνασιν. ἐκεῖνος γὰρ πάνυ κεκλιμένος ἐστίν.

86

S —ὀρθός: τοῦτο ἀντιδιαστολὴν τοῦ Ἐνγόνασι δίδωσι [τοῦ Ὀφιούχου]. ἐκεῖνος γὰρ ὀκλάζει. οὐδὲ ὀρθῶς. ἐμμενές (83): διηνεκῶς. —εὖ ἐναρηρώς
5(83): ἐστηριγμένος. —ὀρθός (86): ἐπ’ ἐυθείας φερόμενος.
MQDΔVUAS ἀτάρ οἱ Ὄφις γε δύω στρέφεται μετὰ χερσί: πάλιν ἐπεξεργάζεται. ὁ δὲ Ὄφις ἀμφοτέραις ταῖς χερσὶ τοῦ Ὀφιούχου ἑλίσσεται. καὶ115
10ἐν τῇ δεξιᾷ ὀλίγος ἐστὶν ὁ δράκων. βραχὺ γὰρ αὐτοῦ ἐστιν ἐν τῇ δεξιᾷ τὸ περὶ τὴν οὐράν, ἐν δὲ τῇ ἀριστερᾷ τὸ λοιπὸν σῶμά ἐστιν.
MDΔKVUAS κάτω δὲ τῆς τοῦ Ὀφιούχου ἀριστερᾶς καὶ τῆς τοῦ δράκοντος σπειρώσεως, καὶ τὰς τοῦ Σκορπίου μεγά‐
15λας Χηλὰς ἐπιζήτει. καλῶς δὲ εἶπεν ἐπιμαίεο (89)· ἐπειδὴ γὰρ ἑξῆς ὡς ἀμυδρὰς αὐτάς φησι, διὰ τοῦτό φησι „σκέπτου καὶ κατανόει, οὐ γάρ εἰσιν ἔκλαμπροι“.

88

MQDΔVUAS —καὶ δή οἱ Στεφάνῳ: ἔχει ὁ Ὄφις τὴν κεφαλὴν συνάπτουσαν τῷ Στεφάνῳ, τὴν δὲ τοῦ
σώματος καμπὴν κατ’ εὐθεῖαν ταῖς Χηλαῖς. μεγάλας δὲ εἶπε τὰς Χηλὰς ὅτι ζῳδίου μέγεθος ἔχουσιν, ἢ πρὸς116
5σύγκρισιν τῶν τοῦ Καρκίνου χηλῶν, ἢ ὅτι ἓν δωδεκατη‐ μόριον ἐπέχουσιν αἱ Χηλαὶ τοῦ Σκορπίου. ταύτας δὲ οἱ ἀστρολόγοι Ζυγὸν εἶναί φασιν, ἢ ὅτι ἐμφερεῖς εἰσι πλάστιγγι, ἢ ὅτι παρὰ τοῖς ποσίν εἰσι τῆς Παρθένου. ἡ αὐτὴ δέ ἐστι Δίκη, ἥτις τὰ ζυγὰ ταλαντεύει.

89-90

Q —κάτωθεν δὲ τῆς τοῦ δράκοντος σπειρώσεως καὶ 〈τῆσ〉 τοῦ Ὀφιούχου ἀριστερᾶς, τὰς μεγάλας Χηλὰς ἐπιζήτει. μεγάλαι δὲ ὅτι ζῳδίου τόπον ἐπέχουσι τῷ τόπῳ. λέγονται δὲ Ζυγός. τοὺς δὲ ἀστέρας ὀλίγους καὶ
5οὐ πάνυ λαμπροὺς ἔχουσι· φαέων γάρ εἰσιν ἐπι‐ δευέες, καὶ οὐδὲν τοῦ μεγέθους ἄξιον ἔχουσι κατὰ τοὺς διατυποῦντας ἀστέρας. διὰ γὰρ τοῦτο εἶπε καὶ ἐπιμαίεο, ἐπειδὴ ἀμυδρὰ καὶ ἀλαμπής ἐστιν ἡ τῶν ἀστέρων αὐτοῦ ὑποτύπωσις. διὰ τοῦτο σκέπτου
10καὶ κατανόει. οὐ γάρ εἰσιν ἔκλαμπροι.
Q ὁ δὲ Ὀφιοῦχός ἐστιν ὁ Ἀσκληπιός, ὃν ὁ Ζεὺς μετὰ τὴν κεραυνοβολίαν κατηστέρισε χαριζόμενος Ἀπόλ‐ λωνι.
S οὗτος διὰ τὸ μέγεθος εἰς δύο δωδεκατημόρια διαιρεῖ‐117
15ται. καὶ τὸ μὲν ἐπέχουσιν αἱ Χηλαί, θάτερον δὲ τὸ σῶμα καὶ τὸ κέντρον. δοκεῖ δὲ οὗτος ὡρίων ὑπὸ γῆς ἀποκταν‐ θῆναι τῇ Ἀρτέμιδι ἐπαγγειλάμενος μηδὲν αὐτὴν διαφύ‐ γοι θηρίον. φαίνεται δὲ τῆς πράξεως τοῦτο εἶναι σύμ‐ βολον. λέγουσι τὸν Ὠρίωνα πληγῆναι καὶ οὕτως ἀπο‐
20θανεῖν. διὰ δὲ τὸ τῆς γῆς παράδοξον, ὁ Ζεὺς ἐν τοῖς ἄστροις ἔθηκεν. ἵν’ εἰδῶσιν οἱ ἐπειγόμενοι τὴν φύσιν αὐτοῦ καὶ τὴν δύναμιν. ἔχει δὲ ἀστέρας ἐφ’ ἑκατέρων τῶν χηλῶν ἀνὰ βʹ. οἱ μὲν πρῶτοι μεγάλοι οἱ δὲ βʹ ἀμαυροί. ἐπὶ τοῦ μετώπου γʹ. ὧν ὁ μέσος λαμπρός.
25ἐπὶ τῆς ῥάχεως γʹ λαμπρούς. ἐπὶ κοιλίας βʹ. ἐπὶ τῆς κέρκου εʹ. ἐπὶ τοῦ κέντρου λαμπροὺς βʹ. οἱ πάντες ιθʹ.

89

S —νειόθι δέ: περὶ τῶν φαινομένων ἐστιν ὁ λόγος καὶ οὐκ ἀφανῶν. αἱ Χηλαὶ παρ’ Ἕλλησιν ἀντὶ τοῦ Ζυγοῦ παραλαμ‐ βάνονται· παρὰ δὲ τοῖς Αἰγυπτίοις δοκεῖ εἶναι Ζυγὸς
5ἀνήρ τις ζυγὸν κατέχων.

91

S —ἐξόπιθεν: καλῶς κέχρηται τῇ ἀκολουθίᾳ ὁ Ἄρατος. ἀπὸ γὰρ τῶν βορείων κατῆλθεν ἕως τοῦ ζῳδιακοῦ κύκλου, νῦν 〈δ’〉 οὖν ἀπὸ 〈τοῦ〉 Σκορπίου καὶ τῶν Χηλῶν ἐπὶ τὸν Βοώτην πάλιν ἐπὶ τὰ βόρεα.
5S ἐξόπιθεν δ’ Ἑλίκης: ἐπλεόνασε δὲ ἡ ἐξ πρόθεσις. ἐπανατρέχει πάλιν ἐπὶ τὰ βόρεια τῶν ἄστρων ἁψά‐ μενος τοῦ ζῳδιακοῦ. οὗτος γὰρ διαιρεῖ τὰ βόρεια ἀπὸ τῶν νοτίων. Ἀρκτοφύλαξ δὲ οὐχ ὅ〈μοιοσ〉 τῷ Ἀρκ‐
10τούρῳ, ἀλλ’ ἕτερος· σαφῶς διορίζει. Ἀρκτοῦρος μὲν γὰρ ὁ ἀστήρ, ὁ Ἀρκτοφύλαξ δὲ ζῴδιον, παρὰ τὸ εἶναι πλησίον τῆς Ἄρκτου.118

92

S —Βοώτην δὲ οἱονεὶ ἁμαξηλάτην, ἔχοντα ἐν τῇ δεξιᾷ ῥόπαλον.
S Βοώτην: λέγ. ὅτι οὗτος ἐστὶν Ἀρκὰς ὁ Καλ‐ λίστους καὶ Διὸς γεγονώς. ᾤκησε δὲ παρὰ τὸ Λύκαιον
5φθείραντος αὐτὴν Διός. οὐ προσποιησάμενος Λυκάων τὸν Δία ἐξένιζεν ὡς φησὶν Ἡσίοδος. ὃς καὶ τὸ βρέφος κατακόψας παρέθηκεν ἐπὶ τῆς τραπέζης. ὅθεν ἐκείνην μὲν ἀνατρέπει. ἐφ’ ᾧ Τραπεζοῦς καλεῖται πόλις. τὴν δὲ οἰκίαν ἐκεραύνωσε, τὸν δὲ Λυκάωνα ἀπεθηρίωσε
10καὶ λύκον ἐποίησε. τὸν δὲ Ἀρκάδα πάλιν πλάσας ἔθη‐ κεν ἄρτιον. καὶ ἐτράφη παρὰ Αἰτωλῷ τινί. νεανίσκος δὲ ὢν ἤδη, δοκεῖ καταδραμεῖν εἰς τὸ Λύκαιον. καὶ ἀγνοῆσαι τὴν μητέρα. οἱ δὲ κατοικοῦντες τὸν τόπον ἀμφοτέρους κατὰ νόμους θύειν ἔμελλον. ὁ δὲ Ζεὺς
15ἐξελόμενος αὐτοὺς διὰ τὴν συγγένειαν, εἰς τὰ ἄστρα ἀνήγαγεν. ἔχει δὲ ἀστέρας ἐπὶ τῆς κεφαλῆς λαμπρὸν αʹ. ἐφ’ ἑκατέρων τῶν ὤμων αʹ. ἐπὶ τῶν μασθῶν, ἀνὰ αʹ. ἐπὶ τοῦ δεξιοῦ ἀγκῶνος αʹ. εἰς μέσον τῶν γονάτων αʹ. καὶ ἐπὶ τῆς δεξιᾶς χειρός, δʹ. οἳ οὐ δύονται.

91bis

MQDΔKVUA —ἐξόπιθεν δ’ Ἑλίκης φέρεται: σφόδρα καλῶς καὶ πρεπόντως τῇ ἀκολουθίᾳ χρῆται. ἀπὸ γὰρ τῶν βορείων κατῆλθεν ἐπὶ τὸν 〈ζῳδιακὸν〉
κύκλον, καὶ πάλιν ἐπὶ τὰ λειπόμενα ἀνατρέχει.119
5MDΔKVUA ὁ δὲ νοῦς οὕτως· ὄπισθεν δὲ τῆς Ἑλίκης Ἄρκτου φέρεταί τις ἐλαύνοντι ὅμοιος, ὁ καλούμενος Ἀρκτόφυ‐ λαξ. τὸ δὲ ἐλάοντι ἐοικὼς ὅτι τῇ δεξιᾷ καλαύ‐ ροπα φέρει, καὶ ὥσπερ τῇ ἀριστερᾷ ἐφαπτόμενος τῆς Ἁμάξης (τῆς Ἄρκτου δηλονότι) δοκεῖ αὐτὴν φυλάτ‐
10τειν, βοωτεῖν δὲ τῆς Ἁμάξης τῆς λεγομένης Ἄρκτου, ὥσπερ τὰς ἐν αὐτῇ βοῦς ἐλαύνων. καλαύροπα φέρει ὅ ἐστι ῥόπαλον.
MDΔVUA ἄλλως: οὗτος ὁ Ἀρκτοφύλαξ Ἀρκάς ἐστι, Διὸς καὶ Καλλιστοῦς παῖς, ὃς ᾤκει τὸ Λύκαιον παρ’ αἰπόλῳ
15τινὶ τραφείς, ὃν λέγεται κινδυνεῦσαι σὺν τῇ μητρὶ ἀναι‐ ρεθῆναι κατὰ τὸν νόμον ἐν τῷ Λυκαίῳ. Ζεὺς δὲ αὐτὸν ἐλεήσας κατηστέρισε.
MDΔVUAS τοῦτον δὲ λέγουσιν εἶναι Ἀρκτοφύλακα καὶ Βοώτην καὶ Ὠρίωνα. φησὶν ὁ ποιητής (ε 272) „καὶ ὄψε δύοντα120
20Βοώτην“. λέγεται δὲ καὶ τρυγητήρ.

94

MDΔKVUAS —καὶ μάλα πᾶς ἀρίδηλος: σφόδρα γὰρ ἔχει τοὺς πάντας λαμπροτάτους ἀστέρας, ἕνα δὲ ἔχει ἐν μέσῃ τῇ ζώνῃ, ὅστις διὰ τὴν ὑπερβολὴν τῆς λαμπρότητος ἰδίως καὶ αὐτὸς λέγεται Ἀρκτοῦρος [ὡς
5τῷ παντὶ Ἀρκτούρῳ]. λαμπηδόνα γὰρ οὐ τὴν τυχοῦσαν ἔχει.
Par ὅτι τριώνυμός ἐστιν ὁ Ἀρκτοφύλαξ· λέγεται γὰρ Βοώτης καὶ Ὠρίων καὶ Ἀρκτοφύλαξ.
S καὶ ἀλλαχοῦ [τὸν Ὠρίωνα] τὸν αὐτόν φησι Βοώτην,
10ὅτι φαίνεται ἐφαπτόμενος τῆς Ἄρκτου, ἥ γε ἐστὶν ἅμαξα. τοῦτον δὲ ἄλλοι Τριπτόλεμον εἶπον.

91-95

Q —ὁ δὲ νοῦς· ἐκ τῶν ὄπισθεν μερῶν τῆς Ἑ‐ λίκης Ἄρκτου ἐλαύνοντι παραπλήσιος φαίνεται ὁ Ἀρκ‐ τοφύλαξ, ὃν δὴ οἱ ἄνθρωποι ἐπικαλοῦσι Βοώτην, ὅτι τῇ μὲν δεξιᾷ καλαύροπα φέρει, τῇ δὲ ἀριστερᾷ ἐφάπτε‐
5σθαι δοκεῖ τῆς Ἁμάξης Ἄρκτου, καὶ ὥσπερ φυλάττειν
αὐτήν.121
Q θεωρεῖται δὲ ὅλος ὑπερέχειν ἐκφανής. ὑπὸ δὲ τῇ ζώνῃ ἐκλαπρώτατον ἔχει τῶν ἄλλων ἀστέρα, τὸν καλούμενον Ἀρκτοῦρον. ὁ αὐτὸς καὶ Ἀρκτοφύλαξ,
10ἐπειδὴ τῆς Ἄρκτου φυλακτής. οὐρεῖν γάρ ἐστι τὸ φυλάσσειν. τὸ δὲ αὐτὸς κατ’ ἐξοχήν, ὡς παρ’ Ὁμή‐ ρῳ, οἶος ἀπ’ ἄλλων. καλεῖται δὲ Βοώτης ὡς ἐοικὼς ζευγηλάτῃ καὶ μέλλοντι ῥαπίζειν τὴν Ἄρκτον· ἢ ὅτι, ἁμάξης αὐτῆς τῆς Ἄρκτου καλουμένης, οὗτος παρα‐
15κολουθεῖ. βοωτεῖν γὰρ τὸ βουσὶν ἀκολουθεῖν.
Q 〈Ἀρκτοῦροσ〉: ὁμωνύμως τῷ ὅλῳ ἄστρῳ λέ‐ γεται, ὡς καὶ ὁ ἐπὶ τῆς Λύρας λαμπρὸς ἀστὴρ ὁμωνύ‐ μως τῷ ὅλῳ ἄστρῳ καλεῖται Λύρα, καὶ ὁ ἐν τῷ Ἀετῷ παραπλησίως Ἀετὸς προσαγορεύεται, καὶ ὁ ἐπὶ 〈τῆσ〉
20γένυος τοῦ Κυνὸς Κύων. ὡς κύριον δὲ ὄνομα προπερι‐ σπᾶται, καὶ παρὰ τὸ ὠρεῖν. τὰ γὰρ προσηγορικὰ ὀξύνον‐ ται· πηλωρός, κηπουρός.
Q τοῦτον δέ φασιν εἶναι Φιλόμηλον τὸν τῆς Δήμητρος παῖδα. τοῦ δὲ ἀδελφοῦ τοῦ Πλούτου μηδὲν μεταδίδοντος,
25ἐξ ὧν εἶχε πριάμενος δύο βοῦς καὶ ἅμαξαν, εἰργάζετο. ἡ δὲ Δήμητρα ἀποδεξαμένη κατηστέρισεν 〈αὐτόν〉.

96-97

MDΔKVUAS —Παρθένον: ὑπὸ δὲ τοῖς ἀμφοτέροις ποσὶ τοῦ Βοώτου ἐστὶν ἡ Παρθένος· Στάχυς δέ ἐστιν ἐπὶ τῆς ἀριστερᾶς αὐτῆς χειρός, πρώτου μεγέθους,
ὅθεν καὶ αἰγλήεντα.122
5S ἡ δὲ Παρθένος τὸ ἑαυτῆς δωδεκατημόριον πληροῖ, καὶ προσέτι τοὺς πόδας ἔχει ἐν τῷ τῶν Χηλῶν οἴκῳ.
MKVUAS διὰ τί στάχυν φέρει; ἐπεὶ εὐσεβεστάτη ἐστὶν ἡ γεωρ‐ γία.
Q ὑπ’ ἀμφοτέροις δὲ τοῖς ποσὶ τοῦ Βοώτου σκέπτου
10τὴν Παρθένον, ἥτις ἐστὶ Δίκη· στάχυν δὲ φέρει ἐπεὶ ἡ γεωργία εὐσεβεστάτη ἐστίν.
MQDΔKVUA περὶ τῆς Παρθένου. Παρθένον: πάντες μὲν ὅσοιπερ κατέλεξαν περὶ τῆς Παρθένου ληροῦσι. πεποίηται δὲ τὸ πᾶν ποιητικῇ αἰνιγματώδει
15ἐξουσίᾳ κεχρημένου τοῦ ποιητοῦ, τὴν Δίκην ὡς ἀδιά‐ φθαρτον ὑποτιθεμένου, καὶ καταλιποῦσαν μὲν τὸν περί‐ γειον κόσμον διὰ τὴν τῆς πονηρίας αὔξησιν, καταλα‐ βοῦσαν δὲ τὸν οὐρανόν. ὅπερ που καὶ Ἡσίοδος (Opp. 197) ἐπὶ τῆς Αἰδοῦς καὶ Νεμέσεως εἶπε· „καὶ τότε
20δὴ πρὸς Ὄλυμπον ἀπὸ χθονόσ“, καὶ τὰ ἑξῆς, οἷον διὰ τοῦ ὀνείδους πειρώμενος πρὸς δικαιοσύνην ἐπιστρέ‐
φειν.123
Q ὥστε κατὰ τοῦτον τὸν λόγον δείκνυται ὁ Ἄρατος ποιητὴς μὲν ὑπάρξαι, παρειληφέναι δὲ παρὰ τῶν ἀστρο‐
25λόγων τὴν τούτων θέσιν.
Q ... οἵτινες τὰ πολλὰ ἀπεράντῳ μυθολογίᾳ μυθολο‐ γοῦσιν, ὀλίγα δὲ ἀληθεύουσιν, ὥσπερ αὐτῆς τῆς ἀλη‐ θείας ἑλκούσης τὴν περὶ αὑτῆς 〈ὑ〉φήγησιν καλῶς διελ‐ θεῖν, ὅτε καὶ τῇ ἰδίᾳ μοχθηρίᾳ ἁλίσκονται.
30Q Aratus Latinus πῶς γὰρ οὐκ αἰσχρόν, εἰ πεπιστεύκαμεν πάντα 〈μὲν〉 τὰ ἄστρα τὸν θεὸν διατάξαι εἰς σημεῖα καὶ εἰς καιρούς, τὴν δὲ Δίκην φεύ‐
35γουσαν τὴν περιττὴν 〈τῶν〉 ἀνθρώπων κακίαν ἐλθεῖν εἰς τὸν οὐρανὸν καὶ γενέ‐ σθαι ἄστρον; ὥστε κατ’ αὐτοὺς οὐκέτι ὁ θεὸς τὰ
40ἄστρα εἰς σημεῖα τοῖς ἀν‐ θρώποις διέταξεν. ἀλλὰ λη‐ ρώδεις οὗτοι οἱ λόγοι. τὰ γὰρ ἄστρα καὶ διέταξε καὶ ἵδρυσε, τὰ δ’ ὀνόματα καὶ
45τὰς σημειώσεις ὕστερον οἱ ἀστρολόγοι ὡς ἔμπειροι προσέθεσαν, οἳ αὐτοὶ καὶ
μύθους οἰκείους προσέ‐ πλασαν. οὐδὲν οὖν κω‐124

96-97

(50)

λύει δημιουργὸν λέγειν τὸν θεόν, Δίκην δέ τινα ὑπὸ τῶν ἀστρολογησάντων κε‐ κλῆσθαι. τοῦτο γὰρ ὁ Ἄρα‐ τός φησιν (100)· λόγος
55γε μὲν ἐντρέχει ἄλ‐ λος 〈ἀνθρώποισ〉.
Q τοῦτο δὲ †ἰσοκρατικόν†· „ὡς οἱ μῦθοι λέγουσιν“.
Q ἠπατήθη δὲ περὶ τοῦ Ἡσιόδου φήσαντος τὴν Αἰδῶ καὶ Νέμεσιν ἀνεληλυθέναι πρὸς τὸν οὐρανὸν διὰ τὴν
60κακίαν τῶν ἀνθρώπων· „καὶ τότε δὴ πρὸς Ὄλυμπον ἀπὸ χθονὸς εὐρυοδείησ“, ἴσως πρὸς δικαιοσύνην πειρώ‐ μενος ἐπιστρέφειν τοὺς ἀνθρώπους, ἄλλως τε καὶ ἀγνο‐ ήσας ὅτι ἀλληγορικῶς εἴρηκεν Ἡσίοδος ἐν μὲν τοῖς ὑλικοῖς καὶ ταῖς περὶ ταῦτα ἡδοναῖς δίκαιον μὲν οὐδὲν
65εἶναι, ἐν δὲ τοῖς οὐρανίοις, θεοῖς καὶ τοῖς ἐκεῖσε τὸν νοῦν ἔχουσιν, ὑπάρχειν τὰ δίκαια. οὕτω καὶ Ὅμηρος περὶ τῆς Ἄτης πεποίηκεν, ἀπὸ τοῦ οὐρανοῦ ἐρρίφθαι φήσας (Τ 130—131) ὡς νοεῖν ἡμᾶς ὅτι αὐτῷ πᾶν εἶδος ἀπεχθὲς καὶ περίγειον πνεῦμα, ἀλλότριον τῶν οὐρα‐
70νίων.
Q ἕτεροι δὲ μυθολογοῦσιν εἶναι τὴν Τύχην, διὰ τὸ ἀστέρα ἐπὶ τῆς κεφαλῆς φέρειν ἀφεγγῆ, οἱ δὲ Δήμητραν
διὰ τὸ μάλιστα κατέχειν στάχυν ἐν τῇ χειρί.125
S ταύτην φησὶν Ἡσίοδος ἐν τῇ Θεογονίᾳ θυγατέρα
75εἶναι τοῦ Διὸς καὶ τῆς Ἀρτέμιδος, καλεῖσθαι δὲ αὐτὴν Δίκην. λέγει δὲ Ἄρατος παρὰ τοῦ αὐτοῦ λαβὼν τὴν ἱστορίαν, ὡς οὖσαν αὐτὴν τὸ πρότερον ἀθάνατον καὶ ἐπὶ γῆς σὺν τοῖς ἀνθρώποις ἦν. καὶ τοῖς μὲν ἀνδράσιν οὐκ ὠπτάνετο, μετὰ δὲ τῶν γυναικῶν ἦν. καὶ ὅτι Δίκην
80ἐκάλουν αὐτὴν αἱ γυναῖκες. λέγονται μὲν καὶ ἕτεροι λόγοι περὶ αὐτῆς. οἱ μέν φασιν αὐτὴν Δήμητραν. οἱ δὲ Ἴσιν. οἱ δὲ Τύχην. ὅθεν καὶ ἀκέφαλον αὐτὴν σχηματί‐ ζουσιν. ἔχει δὲ ἀστέρας ἐπὶ μὲν τῆς κεφαλῆς, ἀμαυρὸν αʹ. ἐφ’ ἑκατέρας πτέρυγος βʹ. ἐφ’ ἑκατέρου ἀγκῶνος
85αʹ. ἐπὶ τῆς πέζης τοῦ χιτῶνος ϛʹ. ἐφ’ ἑκατέρου ποδὸς αʹ.

97

MDΔKVUA —ἐν χερσὶ φέρει Στάχυν: οὐ διε‐ σάφησε ποίᾳ χειρί, ἴσως διὰ τὸ μέτρον ἐμποδιζόμενος. θεωρεῖται δὲ ἐν τῇ ἀριστερᾷ. τινὲς δέ φασιν Ἀστραῖον ἀρχαῖον γεγονέναι μαθηματικόν, τὸν πρῶτον εὑρόντα
5τὴν τῶν ἄστρων ὀνομασίαν, ὅθεν καὶ πατέρα ἄστρων ὀνομασθῆναι. πολὺς δὲ καὶ διάφορος λόγος τοῖς πα‐ λαιοτέροις περὶ ταύτης τῆς Παρθένου ἐκινήθη, καὶ οἱ μὲν αὐτὴν ἔφασαν εἶναι, καθὼς καὶ Ἡσίοδος, Διὸς θυγατέρα (Opp. 256)· „Δίκη Διὸς ἐκγεγαυῖα“, ἄλλοι
10δὲ αὐτὴν Ἀστραίου καὶ Ἡμέρας. ἐπειδὴ οὖν πολὺς καὶ
διάφορος περὶ αὐτῆς ὁ λόγος, φησὶν Ἄρατος εἴτ’ οὖν Ἀστραίου, εἴτε τευ ἄλλου, ἁπλῶς μὲν ἐπισημαινόμενος εἶναι αὐτὴν Ἀστραίου, οὐχὶ δὲ καὶ τοῖς ἄλλοις ἐναντιούμενος.126
15Q οὐ διεσάφησε δὲ ἐν ποίᾳ χειρί, ἴσως διὰ τὸ μέτρον ἐμποδιζόμενος. θεωρεῖται δὲ ἐν τῇ ἀριστερᾷ. αἰγλήεις δὲ καὶ λαμπρὸς ὁ Στάχυς. Ἀστραίου δὲ αὐτὴν λέγει θυγατέρα, ὁ 〈δ’〉 Ἡσίοδος ἐν τῇ Θεογονίᾳ γενεαλογεῖ (Th. 378)· „Ἀστραίῳ δ’ Ἠὼς ἀνέμους τέκε καρτερο‐
20θύμουσ“. τὸν δὲ Ἀστραῖόν φασι γεγονέναι ἀρχαιότερον μαθηματικὸν τὸν πρῶτον εὑρόντα τὴν τῶν ἄστρων θέσιν, ὅθεν καὶ ὀνομασθῆναι αὐτὸν πατέρα τῶν ἄστρων. ἐσχηκέναι δὲ αὐτὸν καὶ θυγατέρα, ἣν βουλόμενος δο‐ ξάσαι ἀπὸ ἐκείνης τὸ ἀστροθέτημα Παρθένον ὠνό‐
25μασεν.
S ἄλλοι δέ φασιν αὐτὴν εἶναι θυγατέρα Ἀστραίου καὶ Ἡμέρας, Φανόδικος δὲ Σταφύλου ἐν αʹ Δηλιακῶν καὶ Χρυσοθέμιδος. Ἑλλάνικος †Φυρονίου† φησί, Ἐρατο‐ σθένης δὲ αὐτήν φησιν εἶναι τὴν Ἠριγόνην τοῦ Ἰκαρίου,
30Ἀμφίων δὲ τὴν ἐκ τῶν Μουσῶν Θέσπειαν Ἀσωποῦ παῖδα. καὶ διὰ τοῦτο Ἄρατος εἴτ’ οὖν Ἀ‐
στραίου κείνη γένος.127

100

MDQΔKVUAS —εὔκηλος φορέοιτο: ἥσυχος· ἐ‐ πλεόνασε δὲ τὸ υ· εὐμενὴς φέροιτο ἐν οὐρανῷ. τῶν μὲν οὖν ἄλλων μύθων ἐπιψαύει μέν, ἐνδεικνύμενος τὸ μὴ ἀγνοεῖν, τὸν δὲ ἐπὶ τῆς Δίκης μόνον σχεδὸν ἐξείργασται,
5δεόντως. ἐκπομπεύει γὰρ τοῖς κατὰ τὴν Δίκην τὸ χρήσι‐ μον καὶ βιωφελὲς ἐκ τοῦ μύθου τοῖς ἀνθρώποις, ἐνδεικ‐ νύμενος λαμπρῶς καὶ μεγαλοφώνως, καὶ ὡς ἂν εἴποι τις ὁμηρικῷ πλάσματι χρησάμενος.

101

Q —ἦεν ἀντὶ τοῦ ὑπῆρχεν, κατὰ παρένθεσιν τοῦ ν. τινὲς δὲ γράφουσι μετὰ τοῦ ι προσγραφο‐ μένου, ἵν’ ᾖ ἀντὶ τοῦ ἐπορεύετο.

102

MQDΔKVUAS —ἤρχετο δ’ ἀνθρώπων κατε‐ ναντίη: εἰς συνάντησιν τῶν ἀνθρώπων ἤρχετο, τουτέστι φανερῶς ἑωρᾶτο.
ἐκ τοῦ φανεροῦ τὸ δίκαιον τῶν προτέρων ἀνθρώπων128
5θέλων ὁ Ἄρατος δεῖξαι, „καὶ θεὸς οὖσα, φησί, κατ’ αὐτοὺς ἐφοίτα εἰς τὸ φανερὸν τοῖς ἀνθρώποις, διὰ τὸ εἶναι αὐτοὺς δικαίουσ“.
S 〈ἀνδρῶν〉: εἰρηκὼς δὲ τὸ γένος διὰ τοῦ ἀν‐ θρώπων, διαιρεῖ εἰς ἄρρεν καὶ θῆλυ.

102-103

S —ἀρχαίων ἀνδρῶν καὶ γυναικῶν φῦλα, τὰ ἐπὶ τοῦ χρυσοῦ γένους.
MQDΔKVUA τὸ δὲ ἀρχαῖον τὸ χρυσοῦν γένος.

104

MQDΔKVUAS —ἀλλ’ ἀναμὶξ ἐκάθητο: παρὰ τὸ ἡσιόδειον (fr. 1, 6 M.—W.)· „ξυναὶ γὰρ τότε δαῖτες ἔσαν, ξυνοὶ δὲ θόωκοι“.

105

Q —ἀγειρομένη δέ: τὸ δέ ἀντὶ τοῦ γάρ. εἰπὼν γὰρ καί ἑ Δίκην καλέεσκον
αἰτίαν ἐπιφέρει.129
MQDΔKVUA Ἀγειρομένη δὲ γέροντας: ἀντὶ τοῦ ἀγεί‐
5ρουσα. τοὺς δὲ παλαιοτέρους ἀνθρώπους συναγείρουσα, ἤτοι ἔν τινι ἐκκλησίᾳ, ἢ ἐκ τοῦ παρατυχόντος ἐν ὁδῷ, τὰς δημωφελεῖς θέμιστας ἐξηγεῖτο. τὸ δὲ ἐπι‐ σπέρχουσα ἐπισπουδάζουσα διδάσκουσα. δημο‐ τέρας δὲ δημοτικάς. ὑποδεικνῦσα τὴν δικαιοσύνην
10καὶ διδάσκουσα.
MQDΔKVUA ἄλλως: ὅλην τὴν ἱστορίαν παρ’ Ἡσιόδου εἴληφεν,
MDΔKVUA ὅτι συνάγουσα τοὺς πρεσβυτέρους εἰς τὰς ἐκκλησίας ἡ Δίκη αὐτοῖς ἐξηγεῖτο. οὐδέπω δὲ τότε οἱ ἄνθρωποι περὶ κακῆς στάσεως ἔννοιαν εἶχον, οὐδὲ τὸ δίκαιον
15ἀνετρέπετο, ἀλλ’ ἀπὸ γεωργίας ἔζων· καθ’ οὓς χρόνους ἦν τὸ χρυσοῦν γένος. μεταστάντων δὲ ἐκείνων, οὐκέτι
ὁμοίως συνῆν αὐτοῖς, ἀλλ’ εἰς τὰ ὄρη τέως ἀνεχώρει διὰ τὰς ἐπιγενομένας ἀδικίας, τὸ ἀνθρώπινον γένος μισήσασα. καὶ λοιπὸν τοῖς ἄστροις συνηριθμήθη.130
20MQDΔA δημοτέρας δὲ πραείας καὶ οὐ τυραννικάς.
Q τὴν γὰρ Δίκην οὗτός 〈φησι〉 μίαν τῶν ἐκ Θέμιδος 〈καὶ〉 Διὸς εἶναι. ἐπανεστρέφετο δὲ τοῖς ἐπὶ τοῦ χρυ‐ σείου γένους ἀνθρώποις, συνόμιλος ἅμα καὶ σύμβουλος γινομένη. οὐδέπω γὰρ φιλονεικίας οὐδὲ πλεονεξίας
25πεῖραν εἶχεν ὁ βίος τῶν ἀνθρώπων, οὐδὲ τὸ δίκαιον ἀνετρέπετο, ἀλλ’ ἀπὸ γεωργίας ἔζων τότε, καὶ ὁ τῆς θαλάσσης πλοῦς ἠγνοεῖτο καὶ ἡ γῆ τοὺς καρποὺς ἐτε‐ λεσφόρει αὐτοῖς. ἡ δὲ Δίκη συναναστρεφομένη τοῖς ἀνθρώποις παρηγγύα ὁμόνοιαν καὶ δικαιοσύνην. ἐπι‐
30γενομένου δὲ τοῦ ἀργυροῦ γένους καὶ τῆς κακίας ἀρχὴν λαμβανούσης, χωρήσασαν εἰς τοὺς ......... καὶ ὀρεινοὺς τόπους, ἀπὸ διαστήματος τοὺς ἀνθρώπους ἀποτρέπειν τῆς ἐπὶ τὰς πονηρὰς πράξεις ὁρμῆς, μηνύου‐ σα ὅτι, εἰ μὴ παύσαιντο τῆς ἀδικίας, πολλῷ χείρονας
35υἱοὺς αὑτῶν γεννήσουσι. μὴ πεισθέντων δὲ τῶν ἐπὶ τοῦ ἀργυροῦ γένους, καὶ διαδεξαμένου τοῦ χαλκοῦ, καὶ τῆς κακίας ἐπὶ τὸ χεῖρον προκοπτούσης, καὶ πολλῶν πλημμελημάτων καὶ χρόνων συντετελεσμένων, στυ‐ γήσασαν τὸ μετὰ τοιούτων ἀναστρέφεσθαι, ἀναπτῆναι
40εἰς τὸν οὐρανόν, καὶ καθιδρύσαι ἑαυτὴν ὑπὸ τοὺς πόδας τοῦ Βοώτου, διὰ τὸ κἂν τῇ νυκτὶ τοῖς ἀνθρώποις θεω‐ ρεῖσθαι.

108

MQDΔKVUAS —οὔπω λευγαλέου τότε νείκεος: ἑλληνισμὸς πάλιν τὸ τοιοῦτον. οὔπω ἠπίσταντο νείκεος ἀντὶ τοῦ οὔπω ᾔδεσαν τὰς ἀδίκους στάσεις ταύτας καὶ φιλονεικίας. τὸ δὲ διακρίσιος πε‐131
5ριμεμφέος, τῆς ἀδίκου διαχωρίσεως τῆς ἐχούσης μέμψεις καὶ ψόγους καὶ ἀμφισβητήσεις.

110

MDΔKVUAS —αὕτως δ’ ἔζωον: ἁπλῶς, ἀκάκως, χωρὶς δίκης καὶ τῶν ἄλλων κακῶν. τὸ δὲ χαλεπὴ δ’ ἀπέκειτο θάλασσα ἀντὶ τοῦ οὐ παρε‐ κινδύνευον ἄνθρωποι ἐν θαλάσσῃ διὰ τὸν βίον. ἱκανὴ
5γὰρ ἦν ἡ γεωργία, καὶ ἑκάστῳ τὰ ἐπιχώρια ἤρκει τε καὶ ἤρεσκε. καὶ Πίνδαρος (O 2, 64)· „οὐδὲ πόντιον ὕδωρ κενεὰν παρὰ δίαιταν“, περὶ τῶν μακάρων λέγων.
MS ἀπέκειτο, ἄπωθεν τοῦ νοῦ αὐτῶν ἔκειτο, καὶ οὐκ ἐνεθυμοῦντο πλεῖν.
10S ὥσπερ δέ φαμεν, πρόσκειται τοὐναντίον ἀπέ‐ κειτο.
M τὸ δὲ αὕτως, ἁπλῶς καὶ ἄνευ πανουργίας ἔζων.132
M χαλεπὴ δὲ ἤτοι διὰ τὸ λῃστεύεσθαι τότε, ἢ διὰ τοὺς χειμῶνας, ἢ δι’ ἀπειρίαν.
15M καὶ βίον οὔπω νῆες: ἀλλ’ ἕκαστος ἠρκεῖτο τοῖς ἐν τῇ ἰδίᾳ χώρᾳ γινομένοις.

110-111

Q —αὕτως δ’ ἔζωον: ἀντὶ τοῦ ἀφει‐ μένως, τουτέστιν ὡς ἔτυχε καὶ ἀκεραίως. καὶ τὴν αἰτίαν ἀποδιδοὺς ἐπιφέρει χαλεπὴ δ’ ἀπέκειτο θά‐ λασσα, ὅτι ἄποθεν αὐτῶν ἔκειτο, μηδεμιᾶς σπουδῆς
5ἀξιουμένη, ἢ διὰ τὸ λῃστεύεσθαι, ἢ διὰ τοὺς χειμῶνας, ἢ δι’ ἀπειρίαν. βίον δὲ νῦν τὴν τῶν φροντιζομένων κτῆσιν, ἅτε μήποτε ἐμπορίας ἐπινενοημένης. ἠγίνε‐ σκον δὲ ἀντὶ τοῦ ἔφερον.

114

MDΔKVUAS —τόφρ’ ἦν ὄφρ’ ἔτι γαῖα: τὸ τηνι‐ καῦτα δὲ καὶ ἐπὶ τῆς γῆς καὶ ἐν ταῖς πόλεσιν ἦν, ἕως περιῆν καὶ τὸ χρυσοῦν γένος ἐπὶ τῆς γῆς. τῷ δὲ ἀρ‐ γυρέῳ σπανίως καὶ ὀλίγως διέτριβεν.
5Q τὸ τόφρα τοῦ ὄφρα ἐστὶν ἀνταποδοτικόν, ὡς τὸ τόσον τοῦ ὅσον· ἐπὶ τοσοῦτον ἦν ἐπὶ τῆς γῆς καὶ ἐν ταῖς πό‐
λεσιν ἕως περιῆν τὸ χρυσοῦν γένος.133

117

MQDΔKVUAS —ἀλλ’ ἔμπης ἔτι κεῖνο: ἀλλ’ ὅμως, φησίν, εἰ καὶ τοὺς παλαιοτέρους ἐπόθει, καὶ κατ’ ἐκεῖνο ἦν τοῖς ἀνθρώποις, ἤγουν κατὰ τὸ ἀργυροῦν γένος. ἠπείλει δὲ αὐτοῖς, τὴν ἐνυπάρχουσαν κακίαν διελέγ‐
5χουσα.
MQDΔKVUAS ἑλληνισμὸς δὲ τὸ ἠπείλει κακότητος ἀντὶ τοῦ διήλεγχε τὴν κακίαν αὐτῶν, ὅτι τοιαύτην γενεὰν οἱ χρύσειοι ἔλιπον.

118

MQDΔKVUAS —ἤρχετο δ’ ἐξ ὀρέων: παρεγίνετο δὲ ἐν ταῖς πόλεσιν ἐπὶ εἰρήνῃ ἐκ τῶν ὀρῶν. ἐν γὰρ τοῖς ὄρεσι διέτριβε, μηκέτι ταῖς ἀστικαῖς διατριβαῖς ἀρε‐ σκομένη. ἑσπέρας δὲ ἤρχετο ἐν ταῖς πόλεσιν, ὅτε αὐτὴν
5οὐδεὶς ἑώρα. φησὶ γὰρ ὅτι οὐδενὶ ἤθελεν ἀναμίγνυσθαι.
τὸ δὲ μουνάξ, σὺν ἑνὶ μόνῳ ἀνδρί, κἀκείνῳ δὲ συνετύγχανε ἐπὶ τῷ τὴν κακίαν τοῦ γένους ἐλέγξαι.134

120

MQDΔKVUAS —ἀλλ’ ὁπότ’ ἀνθρώπων: ἀλλ’ ὁ‐ πηνίκα ποιουμένη ἐν τοῖς ὄρεσι τὰς διατριβάς (οὐκέτι γὰρ ἐν ταῖς πόλεσιν) ἀνδρῶν ἐπλήρου τὰς κολώνας ἐκείνους τοὺς ἄνδρας μεταπεμπομένη, ἠπείλει τοῖς
5λοιποῖς καὶ διήλεγχε τὴν αὐτῶν κακίαν. ἐποιεῖτο γὰρ τὴν ἐκκλησίαν οὐκέτι συμβουλεύουσα, ἀλλὰ τὰ προιόντα διελέγχουσα.
MQDΔKVUAS μεγάλας πλήσαιτο κολώνας: ἐν γὰρ τοῖς ὄρεσι λοιπὸν τοὺς ἀνθρώπους ἐσώρευε καὶ ἐν ταῖς
10κολώναις. τοῦτο δὲ αἰνίττεται ὅτι 〈οἱ περὶ〉 τὰ μεσόγαια δικαίοις ζῶσι καμάτοις,
MQDΔKVUA γεωργίᾳ προσέχοντες καὶ οὐκ ἐμπορίαις καὶ ἀδι‐
κίαις κέρδους.135

123

MDΔKVUA —οἵην χρύσειοι πατέρες γενεὴν ἐλίποντο: ἐκ προσώπου τῆς Δίκης θαυμαζούσης ὅτι χρύσειοι πατέρες χείρω γενεὴν ἐλίποντο.

125

MDΔKVUAS —καὶ δή που: ἐκ τοῦ ἐπιγινομένου γένους τοῦ χαλκείου. ἐπικείσεται δὲ ἄλγος ἑκάστῳ, καὶ διὰ τοὺς πολέμους καὶ διὰ τὰ φαῦλα.
Q 〈ἀνάρσιον〉: γράφεται καὶ ἀνάρθμιον,
5κατὰ στέρησιν τοῦ ἀρθμοῦ καὶ τῆς φιλίας. Ὅμηρος (π 427)· „οἱ δ’ ἡμῖν ἄρθμιοι ἦσαν“, ἀντὶ τοῦ φίλοι· καί (Η 302)· „διέτμαγον ἀρθμήσαντεσ“, ἀντὶ τοῦ εἰς φιλίαν ἐλθόντες. ἀνάρσιον δὲ ἀντὶ τοῦ πολέ‐ μιον. Ὅμηρος (λ 401)· „ἦέ ς’ ἀνάρσιοι ἄνδρεσ“.

127

MQDΔKVUAS —ὣς εἰποῦς’ ὀρέων ἐπεμαίετο: ταῦτα εἰποῦσα ἀπὸ τῶν κολωνῶν ἐπὶ τὰ ὑψηλότερα τῶν ὀρῶν ἔβαινεν, ἀεὶ τῆς ὀρείου διαίτης φροντίζουσα, ὅμως μέντοι ἐπὶ γῆς οὖσα καὶ ἐν ὄρεσι. τοὺς 〈δ’〉 ὄχλους
5εἰς αὐτὴν ἀφορῶντας κατελίμπανεν.136
Q τισὶ δὲ ἐφέρετο τὸ ἐπεμαίετο. ἐπιμαίεσθαι δὲ τὸ ἐφάπτεσθαι λέγουσιν. Ὅμηρος (Ε 748)· „ἐπε‐ μαίετ’ ἄρ’ ἵππουσ“.

130

Q —χαλκείη γενεή: ἐν σχήματι εἴρηται, ὡς τὸ „πληθὺς ἐπὶ νῆας Ἀχαιῶν ἀπονέοντο“ (Ο 305).

131

Q —〈μάχαιραν〉: οὕτω δεόντως ἀντὶ τοῦ ξίφος, ἐπειδὴ καὶ Ὅμηρος 〈μάχαιραν〉 λέγει τὸ ξίφος (Τ 252)· „Ἀτρείδης δὲ ἐρυσσάμενος χείρεσσι μάχαι‐ ραν“.
5M 〈χαλκείη〉: αἱ διαφοραὶ τῶν ὑλῶν παριστῶσι τὰς μεταβολὰς τῶν ἀνθρώπων.

132

M —εἰνοδίη μάχαιρα, ἡ λῃστρική.
Q τὸ δὲ εἰνοδίην ἀντὶ τοῦ λῃστρικήν.
MDΔKVUAS πρῶτοι δὲ βοῶν ἐπάσαντ’ ἀροτή‐ ρων: καὶ εἰς τοῦτο ἱκανῶς μέμφεται αὐτοῖς, ὡς
5ἀρξαμένων αὐτῶν κρεωβορεῖν,
MDΔKVUA τῆς προτέρης γενεᾶς μήπω τοῦτο ἐργασαμένης,
S καὶ τοῦτο πρῶτον δρασάντων εἰς τοὺς συνεργοὺς καὶ
αἰτίους τῆς γεωργίας, ἐξ ὧν καὶ τὴν τροφὴν ἔσχον. τοῦτο δὲ εἶπεν ὡς τῶν προτέρων περὶ τὰ ἄψυχα μᾶλλον137
10γινομένων καὶ φιλοσοφικώτερον διατριβόντων.
Q πικρῶς δὲ ὀνειδίζει αὐτοὺς καὶ μέμφεται ὡς ἀρξα‐ μένων αὐτῶν πρώτων κρεοβορεῖν, τῆς προτέρας γενεᾶς οὐ τοῦτο ἐργασαμένης. προσκείμενον δὲ καὶ τὸ ἀρο‐ τήρων ἔτι προσεμφαίνει αὐτοῖς.
15Par MQDΔKVUAS οἱ ἀρχαῖοι ἐφυλάττοντο τοῦς ἐργάτας βοῦς καθι‐ ερεύειν. τοῦτο δὲ καὶ Ὅμηρος οἷδε (γ 382—383)· „βοῦν ... ἀδμήτην, ἣν οὔπω ὑπὸ ζυγὸν ἤγαγεν ἀνήρ“, καὶ (Ζ 94) „ἤνις ἠκέστας ἱερευσέμεν, αἴ κ’ ἐλεήσῃ“, καὶ (Λ 729) „βοῦν ἀγελαίην“. ἀσεβὲς γὰρ ἦν τὸν ἀρότην βοῦν φα‐
20γεῖν. πρῶτοι δὲ Ἀθηναῖοι ἐγεύσαντο τῶν τοιούτων
βοῶν, ἐπεί ποτε βοῦς, θυσίας ἀγομένης, τὸ πόπανον κατέφαγε. φασὶ δὲ καὶ τοὺς ἑταίρους τοῦ Ὀδυσσέως τοιούτους βοῦς κατεδηδοκέναι, ὠργίσθαι δὲ τὸν Ἥλιον, ἐπεὶ οἱ ἀροτῆρες βοῦς τοῦ ὁρᾶν ἡμᾶς τὸν ἥλιόν εἰσιν138
25αἴτιοι, τροφῆς ὄντες ποριστικοί.

134

QA —ἔπταθ’ ὑπουρανίη: οἶδε γὰρ ὁ Ἄρατος τὴν Παρθένον δύο πτέρυγας ἔχουσαν, καθά‐ περ καὶ ἄλλοι μαρτυροῦσι [τὸ πτέρυγας αὐτὴν ἔχειν] ἐν τοῖς καταστερισμοῖς.

135

MQDΔKVUAS —ᾗχί περ ἐννυχίη ἔτι φαίνεται: ὥσπερ ποιητικευόμενός φησιν ὅτι πρότερον ἐπὶ γῆς συνοῦσα τοῖς ἀνθρώποις διὰ τὰς ἐπιγινομένας ἀδικίας
μόγις ἐν οὐρανῷ οὖσα τοῖς ἐν τῇ γῇ ἐν νυκτὶ φαίνεται.139

136

MQDΔKVUA —τὸ δὲ ἐγγὺς Βοώτεω: καὶ τοῦτο ποιητικῶς, ὅτι, ἐπειδὴ τῶν τοιούτων ἦν φίλη, τοῦ γεωργεῖν καὶ τοῦ ἀπράγμονα βίον μετιέναι τοὺς ἀν‐ θρώπους, διὰ τοῦτο ἐγγὺς τοῦ Βοώτου κατηστέρισται.
5MQDΔKVUA πολυσκέπτοιο δὲ τοῦ λίαν λαμπροῦ.
S τοῦ ἄγαν λαμπροῦ Βοώτου, λέγει δὲ πολυ‐ σκέπτου. προείπομεν δὲ περὶ αὐτοῦ.
MQDΔKVUA τινὲς δὲ τῷ Ἀράτῳ ὡς παρατείνοντι τὴν μυθολο‐ γίαν ἐμέμψαντο 〈μᾶλλον ἢ〉 ἐν τῷ προτέρῳ μύθῳ. καί
10φαμεν ὅτι ἐπειδὴ ἐκεῖνος καὶ βλασφημίαν τινὰ εἶχεν, ὁ περὶ Ἄρκτων καὶ τοῦ Διός, οὗτος δὲ βιωφελής ἐστι τοῖς ἀνθρώποις, διὰ τοῦτο καὶ παρεξέτεινεν αὐτόν.
S τινὲς μέμφονται τῷ Ἀράτῳ ὡς παρατείναντι τὴν μυθολογίαν αὑτοῦ ταύτῃ. καὶ φαίνεται ὅτι ἐκεῖνος
15ἐπειδὴ καὶ βλασφημίαν τινὰ εἶχεν ὁ περὶ Ἄρκτων καὶ Διός, διὰ τοῦτο παρεξέτεινε καὶ μακροτέραν ταύτην
εἰργάσατο.140

137

MQDΔKVUAS —τῆς ὑπὲρ ἀμφοτέρων: ἐπειδὴ πολὺς ἐνέμεινε τῷ μυθικῷ καὶ δοκεῖ παρεκτετράφθαι, διὰ τοῦτο λοιπὸν ἐπαναλαμβάνει, καὶ ἐπὶ τὴν τῶν θεω‐ ρουμένων ἀκρίβειαν ἔρχεται, καὶ ἐπὶ τοῦ ἀστέρος τοῦ
5ἐπικειμένου ἐν τῷ δεξιῷ ὤμῳ τῆς Παρθένου, ὅστις σφόδρα ἐστὶ λαμπρὸς καὶ καλεῖται Προτρυγητήρ· πρὸ γὰρ τῆς τοῦ τρυγητοῦ ὥρας ὀλίγον προανατέλλει. ἐπι‐ τέλλει γὰρ ἡ κεφαλὴ καὶ οἱ ὦμοι τῆς Παρθένου τῷ Λέοντι.
10ἄλλο δὲ ἐπιτολὴ καὶ ἄλλο ἀνατολή. ἀνατολὴ μὲν γάρ ἐστιν ἡ τοῦ ζῳδίου παντός, καθό ἐστιν ἡ τοῦ ἡλίου, ἐπιφάνεια, ἐπιτολὴ δὲ τὸ ὑπὸ τὸ ζῴδιον· ὅταν συνανα‐
τείλῃ ἐπί τινι, ἐπιτέλλειν τι λέγεται. ὡς τὸ „Πληιά‐ δων ... ἐπιτελλομενάων“ (Hes. Opp. 383). αἱ γὰρ141
15Πλειάδες ἐπὶ τὴν τοῦ Ταύρου εἰσὶ τομήν, αἵτινες τῷ Κριῷ ἐπιτέλλονται, ὅτε ὁ ἥλιος ἐν Κριῷ ἐστι καὶ ὅτε γίνεται καὶ θερισμοῦ ἀρχή, ὅτε πρῶτον τὰς κριθὰς θερίζουσι.
MQDΔKVUAS τὸ δὲ ὑπὲρ ἀμφοτέρων ὤμων ὅτι οὐδὲ
20ὁ ἀστὴρ τοῦ δεξιοῦ ἐπιψαύει.
MS ἀλλ’ ὥσπερ ὀλίγον ἤρτηται, διὸ εἶπεν ὑπὲρ ... ὤμων ἑλίσσεται
M σὺν οὐρανῷ καὶ αὐτῇ τῇ Παρθένῳ.
Q ἔνιοι δὲ ὀξυτονοῦσι τὴν προηγουμένην συλλαβὴν τῆς
25ὑπὲρ προθέσεως, βουλόμενοι ἀντ’ ἐπιρρήματος τοπι‐ κοῦ εἶναι.
S ἄλλως: τοῦτον οἱ μὲν Προτρυγητῆρα καλοῦσιν ὅτι προανατέλλει τοῦ Ἀρκτούρου, ἐπειδὴ σημαίνει ἡ ἀνατολὴ αὐτὴν τὴν ὥραν τῆς τρύγης. τοῦτο καὶ Ἡσίο‐
30δος (Opp. 609—611)· „εὖτ’ ἂν δ’ Ὠρίων καὶ Σείριος ἐς
μέσον ἔλθῃ / οὐρανόν, Ἀρκτοῦρον δὲ ἴδοι ῥοδοδάκτυ‐ λος Ἠώς, / ὦ Πέρση, τότε πάντας ἀπόδρεπε οἴκαδε βότρυσ“. ὡς καὶ ὁ Προκύων τοῦ Κυνός.142
Vat. 1087 ἐν τῷ δεξιῷ ὤμῳ τῆς Παρθένου κεῖται ἀστὴρ λαμ‐
35πρός, καλούμενος Προτρυγητήρ. πρὸ γὰρ τῆς τοῦ τρυγητοῦ ὥρας ὀλίγον προανατέλλει. καὶ πλησίον αὐτοῦ εἰσὶν ἕτεροι δʹ ἀστέρες καλοί, εἷς μὲν πρὸ ποδῶν αὐτῆς, εἷς δὲ ὑπὸ τοὺς ὤμους, εἷς δὲ κάτω τῆς ὀσφύος, ἕτερος δὲ μεταξὺ τῆς οὐρᾶς καὶ τῶν ὀπισθίων γονάτων τῆς
40Ἄρκτου τῆς μεγάλης. εἰσὶ τοίνυν οὗτοι ἀστέρες ἀ‐ κατονόμαστοι εʹ, καὶ οὐκ ἐπί τινι εἰδώλῳ κείμενοι. Κόνων δὲ ὁ μαθηματικὸς Πτολεμαίῳ χαριζόμενος Βερενίκης πλόκαμον ἐξ αὐτῶν κατηστέρισεν. ἦν γὰρ ἡ Βερενίκη Αἰγυπτία γυνὴ τοῦ Πτολεμαίου τοῦ πρώτου.

139

MQDΔVUAS —τόσσος μὲν μεγέθει: ὀλίγος μὲν οὗτος τῷ μεγέθει καὶ τῇ λαμπηδόνι [ἐγκείμε‐ νος], ὁποῖος καὶ τῆς μεγάλης Ἄρκτου, τῆς Ἑλίκης, φαίνεται ὑπὸ τὴν οὐράν. καὶ διδασκαλικώτατον πε‐
5ποίηκεν. ἅμα γὰρ τῷ παραβάλλειν ἐδίδαξε, καὶ τεχνι‐ κῶς πάλιν δέδωκεν ἀφορμὴν αὑτῷ ὥστε ἀνελθεῖν ἐπὶ τὰ βόρεια, κἀκεῖθεν πάλιν ἄρξασθαι ἄλλων.143

141

S —〈δεινή〉: φοβερά, διάπυρος, λαμπρά· λέγει δὲ τὴν οὐρὰν τῆς Ἄρκτου. 〈ἐπιτεκμήραιο〉 (142): αὐτὴν τὴν Ἄρκτον.
Q δεινὴ γάρ: ἀντὶ τοῦ καταπληκτικὴ (οὐκ ἀγρία)
5διὰ τὴν λαμπρότητα τῶν ἀστέρων. λαμπρὰ δέ ἐστιν ἅπασα (καὶ Ὅμηρος (Π 104—105)· „δεινὴ δὲ περὶ κροτάφοισι φαεινὴ πήληξ“)· οὐ μόνον δὲ αὕτη, ἀλλὰ καὶ οἱ πλησίον παρακείμενοι αὐτῇ, ἀνωνόμαστοι ὄντες, λαμπροί εἰσιν, οἷον ὁ τῆς οὐρᾶς. ἕνα δὲ λέγει τῶν τὸν
10ῥυμὸν τῆς Ἄρκτου ἀποτελούντων.
MDΔKVUA δεινὴ γὰρ κείνη: ἀντὶ τοῦ λαμπρά· κἀκείνη ἡ Ἄρκτος λαμπρά ἐστιν ἅπασα. Ὅμηρος (Π 104—105)· „δεινὴ δέ οἱ περὶ κροτάφοισι φαεινὴ πήληξ“. ἐγγύ‐ θεν δὲ πλησίον. τόδε λέγει· οἷον ὁ τῆς οὐρᾶς ἀστήρ,
15τῆς Ἄρκτου δηλονότι. ἕνα λέγει τῶν τὸν ῥυμὸν τῆς
Ἄρκτου ἀποτελούντων.144

142

MQDΔKVUA —οὐκ ἂν τούς γε ἰδών: οὐκ ἄν, φησί, τούτους τοὺς τῆς Ἄρκτου θεασάμενος ἀστέρας, ἔτι κατασκοπήσειας πρὸς τὸ γνωρίσαι αὐτήν. ἰδὼν γὰρ ἐκείνους ἐγνώρισας. τοῦτό ἐστι τὸ ἐπιτεκμήραιο.
5MQDΔVUAS ἐπὶ τούτοις τοῖς ὀφθεῖσι λαμπροῖς ἄστρασιν οὐκ ἄλλου τινὸς πρὸς τὴν κατάληψιν τῆς Ἄρκτου χρείαν 〈ἂν〉 σχοίης.
MQDΔVUAS τινὲς δὲ τῆς μεγάλης οὐρᾶς τῆς Κυ‐ νοσούρας ἤκουσαν. μεγάλη δὲ αὐτὴ ἡ οὐρὰ ὡς
10πρὸς τὴν τῆς Ἑλίκης, ἀλλ’ εἰσὶν οἱ ἀστέρες ἀμυδροί.
MQDΔVUA μεγάλης οὖν Ἄρκτου οὐρήν. τοῦτο ὑ‐ περβατόν.

143

MQDΔVUA —οἷός οἱ πρὸ ποδῶν: τὸ οἷος
οὐκ εἰκασμοῦ, ἀλλὰ θαύματος. τοιοῦτον· ὁποῖος τῶν ἐμπροσθίων ποδῶν ἄνωθεν περὶ μηροὺς φέρεται ἀστήρ.145
Q 〈καλός τε μέγας τε〉: τοῦτο δὲ κοινὸν
5ὑπάρχει πρὸς ἑκάτερον τῶν ἐπιφερομένων.

144-145

Q —〈εἷς μέν〉: λέγει γὰρ περὶ τῶν τῆς Ἄρκτου ἀστέρων, ὅτι πλησίον τοῦ Προτρυγητῆρός εἰσιν ἀστέρες δύο [εἷς μὲν] πρὸς τῶν ποδῶν αὐτῆς, εἷς μὲν ὑπὸ τοὺς ὠμαίους πόδας, τουτέστι τοὺς ἐμπρο‐
5σθίους, εἷς δὲ ὑπὸ τῶν ἰξυόθεν κατιόντων, τουτέστι τῶν ὀπισθίων· διὸ ὡς περὶ τρίτου τινὸς μέλ‐ λων λέγειν, ἄλλος δ’ οὐραίοις ὑπὸ γού‐ νασι, τοῖς ὀπισθίοις λέγων, εἴπερ ἐστὶν ὑπὸ τὴν οὐρὰν κείμενος κατ’ ἀντιδιαστολὴν τῶν ὑπὸ τοὺς ἐμ‐
10προσθίους ὤμους γονάτων.
Q ἄλλως: πρότερον μνησθεὶς τῆς Ἄρκτου τῆς μεγάλης, τῶν περὶ τὰ ὀπίσθια κειμένων αὐτῇ ἀστέρων οὐκ ἐμν〈η〉μόνευσε. νῦν οὖν οἰκεῖον λαβὼν καιρὸν ἀπὸ τῆς ὁμοιότητος τῆς τοῦ Προτρυγητοῦ, ἀνακάμπτει
15πάλιν ἐπὶ τοὺς πρότερον ἀπολελειμμένους ἀστέρα〈σ〉.
Q πολλὴν δ’ ἀπορίαν παρέξει τοῖς μὴ γινώσκουσιν [ὁ Ἄρατος] ὅτι ἐξ ἑπτὰ ἀστέρων καὶ τὴν μεγάλην Ἄρκτον κατηστέρισεν, ὧν εἷς μὲν ὑπωμαίων,
εἰς ἑ〈κά〉τερον τῶν ἐμπροσθίων ποδῶν, εἷς δ’ εἰς ἑκά‐146
20τερον τῶν ὀπισθίων, ὥστε τέως τέσσαρες, καὶ τοῖς γούνασι δύο πρὸς τῇ οὐρᾷ, καὶ ὁ Προτρυγητὴρ ὁ ἐν α〈ὐτῇ〉 τῇ οὐρᾷ· πάντες ἑπτά.
MDΔVUAS εἷς μὲν ὑπωμαίων: περὶ τῶν τῆς Παρ‐ θένου ἀστέρων διαλέγεται, ὅτι πλησίον τοῦ Προτρυ‐
25γητῆρός εἰσιν ἀστέρες δʹ, εἷς μὲν πρὸς τῶν ποδῶν αὐτῆς, εἷς δὲ ὑπὸ τοὺς ὤμους, εἷς δὲ ἀπὸ τῆς ὀσφύος κάτω, εἷς δὲ μεταξὺ τῆς οὐρᾶς καὶ τῶν ὀπισθίων γονάτων τῆς Ἄρκτου τῆς μεγάλης.

146

MDΔVUA —ἁπλόοι δέ, τουτέστιν ἀκατονόμαστοί εἰσι, καὶ οὐδὲν συμπληροῦται εἰς τύπον ἐξ αὐτῶν. οἳ δὲ Ἠλακάτην.
MVUA Κόνων δὲ ὁ μαθηματικὸς Πτολεμαίῳ χαριζόμενος
5Βερονίκης πλόκαμον ἐξ αὐτῶν κατηστέρισε. τοῦτο καὶ Καλλίμαχός πού φησιν (fr. 110, 7—8 Pf.)· †η† με
Κόνων ἔβλεψεν ἐν ἠέρι τὸν Βερονίκης / βόστρυχον, ὃν κείνη πᾶσιν ἔθηκε θεοῖσ“. ἢ ἀπλόοι, οἷς οὐδεὶς πλέει διὰ τὸ ἀνώνυμον.147
10Q τὸ ἁπλόοι Μενεκράτης ἀναγινώσκει ἄπλοοι, ὡς ἄλογοι τῷ τόνῳ, καὶ ψιλοῖ τὸ α, ἵνα σημαίνηται ὅτι πρὸς τούτους τοὺς ἀστέρας οὐ πλέουσιν οἱ ναυτιλλό‐ μενοι, διὰ τὸ ὑπ’ αὐτοῦ εἶναι τοῦ πλινθίου τῆς Ἄρκτου. ἡμεῖς δὲ ἀναγινώσκομεν ἁπλόοι, παρὰ τὴν ἁπλό‐
15τητα τῆς φαντασίας αὐτῶν. εἰσὶ γάρ τινες διπλοῖ καὶ τριπλοῖ κατὰ τὴν ἀντίληψιν τῆς θεωρίας διῃρημένοι· διὰ τοῦτο καὶ ἁπλοῖ τινές εἰσι καὶ οὐ διώνυμοι καὶ οὐ τετυχότες ἐπισημασίας. τινὲς δὲ διὰ τὸ μὴ λαμπροὶ εἶναι, διὸ καὶ ἐπήνεγκεν ἀνωνυμίᾳ φέρον‐
20ται.

147

MQDΔVUAS —κρατὶ δέ οἱ Δίδυμοι: εἰς τρία διαιρεῖ τὴν Ἄρκτον, καί φησιν ὅτι τῆς μὲν κεφαλῆς αὐτῆς τὸ διάμετρον ἄνω τῶν Διδύμων, τὸ δὲ μέσον τοῦ Καρκίνου, οἱ δὲ ὄπισθεν πόδες ἄνω τοῦ Λέοντος.
5MQDΔVUA καὶ ἐπειδὴ οὐδὲν ἦν τὸ μεταξὺ τῆς 〈Ἄρκτου〉 κατὰ
τοῦτο τὸ μέρος καὶ τοῦ ζῳδιακοῦ, ἀπ’ αὐτῆς τὸν ζῳ‐ διακὸν διηγεῖται. ἔστι γὰρ ταῦτα τὰ ζῴδια σφόδρα βόρεια.148
M ἄλλως: ἀπὸ τῆς προγνωσθείσης τὰ ἀγνοούμενα
10διδάσκει.
Vat. 1087 οἱ Δίδυμοι λέγονται εἶναι οἱ Διόσκουροι, ὑπερβα‐ λόντες δὲ τῇ φιλαδελφίᾳ πάντας, ἠξιώθησαν οὐρανίου τιμῆς.
S 〈Δίδυμοι〉: οὗτοι δὲ λέγονται εἶναι οἱ Διό‐
15σκουροι ἐν δὲ τῇ Λακωνικῇ γράφεται ἐπιφάνειαν ἔσχον. φιλαδελφία γὰρ ὑπερήνεγκαν πάντας. οὔτε γὰρ περὶ ἀρχῆς, οὔτε περὶ ἄλλου τινὸς ἤρισαν, ἀλλ’ ἅμα πάντα ὁμοῦ ἔπραττον. τοῦ δὲ ἑνὸς πεσόντος ἐν τῇ πρὸς Ἀθη‐ ναίους μάχῃ ἕτερος ἐφώνει τὸν ἴσον χρόνον ἵνα ὦσι
20μετ’ αὐτῶν. ἔχουσιν οὖν ἀστέρας τοὺς πάντας δέκα.
S μέσσῃ δ’ ὕπο: οὗτος ὁ Καρκῖνος δοκεῖ τε‐ θνᾶναι ἐν τοῖς ἄστροις δι’ Ἥραν. ὅτε γὰρ ὁ Ἡρακλῆς τὴν ὕδραν ἀνῄρει, ἐκπηδήσας οὗτος, ἔδακεν αὐτοῦ τὸν πόδα. ἔχει δὲ ἀστέρας ἐν τῷ ὀστράκῷ λαμπροὺς βʹ.
25ἐπὶ τοῖς δεξιοῖς ποσὶν ἐφ’ ἑκάτερον αʹ. ἐπὶ τοῦ ἀρι‐ στεροῦ ποδός, αʹ. ἐπὶ τῆς δεξιᾶς χηλῆς γʹ. ἐπὶ τῆς ἀρι‐ στερᾶς βʹ. τοὺς πάντας ιβʹ.
S ποσσὶ δ’ ὀπισθοτέροισι (148): οὗτος ἔστι μὲν τῶν ἐπιφανῶν ἀστέρων. δοκεῖ δὲ ὑπὸ τοῦ
30Διὸς τιμηθῆναι τὸ ζῶον. διότι τῶν τετραπόδων ἡγεῖται.
τινὲς ὅτι πρῶτος ἆθλος τοῦ Ἡρακλέος ἦν. ἔχει δὲ ἀστέρας ἐπὶ μὲν τῆς κεφαλῆς, γʹ. ἐπὶ δὲ τοῦ τραχή‐ λου, βʹ. ἐπὶ δὲ τοῦ στήθους, αʹ. ἐπὶ τῆς ῥάχεως γʹ. ἐπὶ τῆς κέρκου αʹ λαμπρόν. ἐπὶ τοῦ .... βʹ. ἐπὶ τοῦ ἐμ‐149
35προσθίου ποδός, αʹ. τοῦς πάντας ιγʹ.
MQDΔVUA ἄλλως: τινὲς ἐμέμψαντο τῷ Ἀράτῳ λέγοντες ὅτι· τριάκοντα μοιρῶν οὖσα μόλις ἡ Ἄρκτος, πῶς ἐπέχει ἐνενήκοντα μοιρῶν [ὡς πρὸς τὰ γʹ ζῴδια] τὴν ἔκτασιν; καί φαμεν ὅτι ἀεὶ ὁμοχρόνως καὶ ἰσοπαλῶς
40αἱ σφαιροειδεῖς θέσεις τὰς κινήσεις ἔχουσιν. ἓν γὰρ καὶ μία ἡ περικειμένη ἐπιφάνεια καὶ πᾶσιν ἴση. καὶ ὅτι τοῦτό ἐστιν, ὁ μέγιστος τῶν κύκλων, ὁ ἰσημερινός, τῷ βορείῳ κύκλῳ, καταπολεύοντι βραδυτέρω, ὅμως κατὰ τὴν σφαιροθεσίαν ὁμοχρόνως κινεῖται. ὅταν οὖν
45ἡ Ἄρκτος ἡ μείζων ἐν τῇ στροφῇ γένηται περὶ τὸν μεσημβρινὸν κύκλον, τότε ἄρχεται ὁ Ταῦρος ἀνατέλλειν, καὶ πάλιν ἐν πάσῃ τῇ περιφερείᾳ ἕως 〈ἂν〉 γένηται
πάλιν περὶ τὸν μεσημβρινόν, οὐκ ἀνατέλλει ὁ Ταῦρος· ἐπειδὰν δὲ γένηται, ἀνατέλλει. οὕτως ἡ σφαιροειδὴς150

147

(50)

κίνησις ἡ αὐτὴ δι’ ὅλου.
MDΔVUA Καρκίνος ἐστίν: οὗτος δοκεῖ ἐν τοῖς ἄσ‐ τροις τεθῆναι διὰ τὴν Ἥραν. μόνος, τῷ Ἡρακλεῖ τῶν ἄλλων συμμαχούντων, ὅτε τὴν Ὕδραν ἀνῄρει, ἐκ τῆς λίμνης πηδήσας ἔδακεν αὐτόν. καλοῦνται δέ τινες αὐτοῦ
55ἀστέρες Ὄνοι, οὓς Διόνυσος ἀνήγαγεν ἐπὶ τὰ ἄστρα.
Vat. 1087 ὁ Καρκίνος ἐτέθη ἐν τοῖς ἄστροις ἐξ οἰκονομίας τῆς Ἥρας διότι τῶν ἄλλων βοηθούντων τῷ Ἡρα‐ κλεῖ ὅτε ἐμάχετο τῇ Ὕδρᾳ ἔδακεν αὐτοῦ τὸν πόδα σπου‐ δῇ ἐπελθών.

148

MDΔVUA Vat. 1087 —Λέων ὕπο καλὰ φαείνει: ὁ Λέων ἔχει ἐπὶ τῆς καρδίας ἀστέρα λαμπρὸν Βασιλίσκον λεγό‐ μενον, ὃν οἱ Χαλδαῖοι νομίζουσιν ἄρχειν τῶν οὐρανίων.
MDΔVUA ὄντος δὲ ἡλίου ἐν Λέοντι ὁ Νεῖλος ἐμβαίνει.

149

MQDΔVUAS —ἔνθα μὲν ἠελίοιο: ἐζήτηται διὰ
ποίαν αἰτίαν ὁ Ἄρατος τὰς θερμοτάτας ἡμέρας ἐν τῷ Λέοντι εἶπε γίνεσθαι, καὶ οὐκ ἐν τῷ Καρκίνῳ. ῥητέον δὴ ἴσως μὲν καὶ φυσικῷ τινι λόγῳ καύματα151
5γίνεσθαι ἐν τῷ Λέοντι, διὰ τὸ ἐν ἐκείνῳ τῷ καιρῷ ἀνατέλλειν τὸν Κύνα,
Q πυρωδέστατον ἀστέρα καὶ προδήλως τ〈ὸν Λα〉γωὸν πλεονάζοντα,
MQDΔVUAS τὸν δὲ Ἄρατον μὴ ἐφ’ ἑνὸς ζῳδίου τὸ συμβαῖνον
10παραδεδωκέναι, ἀλλ’ ἐπὶ τῶν τριῶν· προτάξας γὰρ τοὺς Διδύμους καὶ Καρκίνον καὶ Λέοντα, ἐν οἷς συμ‐ βαίνει τὰς θερμοτάτας ἡμέρας γίνεσθαι, ἐπήνεγκεν ἔνθα μὲν ἠελίοιο θερείταταί εἰσι κέ‐ λευθοι, τουτέστιν ἐν τοῖς τρισὶ ζῳδίοις,
15MQDΔVUA πέρα δὲ ἀντιδιέστειλε τὸ ἐξαιρέτως τῇ ἐν τῷ Λέοντι
MDΔVUA πορείᾳ τοῦ ἡλίου συμβαῖνον, διὰ τὸ καὶ τὰ δύο θερινὰ ζῴδια προθερμαινόμενα καὶ ἐμπυρούμενα ὑπὸ τοῦ ἡλίου τὸν Λέοντα θερμότερον ποιεῖν γίνεσθαι. „ἔδει
δὲ μᾶλλον ἐπὶ τοῦ Καρκίνου εἰρῆσθαι τοῦτο“. λεκτέον152
20δὲ ὅτι ἤδη ὑπὸ τοῦ θέρους κεκμηκότες οἱ ἄνθρωποι πλέον ἀντιλαμβανόμεθα ὅταν ὁ ἥλιος ἐν τῷ Λέοντι ᾖ. ὡς γὰρ ἐν ἡμέρᾳ θερινῇ οὐχ οὕτω κατὰ τὴν ἕκτην ὥραν μεσοῦντος τοῦ ἡλίου ἀντιλαμβανόμεθα τοῦ καύ‐ ματος ὡς κατὰ τὴν ἑβδόμην, οὕτω καὶ ἐπὶ τοῦ Λέον‐
25τος νοητέον,
M ἅτε προτεθερμασμένῃ τῇ γῇ ἐντυγχάνοντος τοῦ ἡλίου. κατὰ ταὐτὰ δὲ καὶ τὸν Ὑδροχόον διαπορευομέ‐ νου, τὸ ψῦχος ἐπιτείνεται, προκατεψυγμένῃ ὁμιλοῦντος τῇ γῇ. κατὰ ταὐτὸν δὲ καὶ τὰ βαλανεῖα πρώτως ἐκ‐
30καιόμενα οὐκ εὐθέως πυρώδη γίνεται, ἀλλ’ ἐν χρόνῳ αὐξάνεται.
MDΔA τὸν δὲ Λέοντα: οἳ μὲν ὅτι ὑπὸ Διὸς ἐτιμήθη διότι τῶν τετραπόδων ἡγεῖται, ἢ ὅτι πρῶτος ἆθλος Ἡρακλέος. ἔστι δὲ τῶν ἐπιφανῶν ἄστρων.

147-148

Q —ἄλλως: σαφῶς καὶ [πά]νυ κατα‐ λήξας ἐπὶ τὴν Παρθένον, μετ’ εὐλόγου προφάσεως τῆς κατὰ τὴν ὁ[μοι]ότητα τῶν ἀστέρων ἐπὶ τὴν Παρθένον μετῆλθε πάλιν, ἀφ’ ἧς π[ροὔθ]ετο τὴν ἀρχήν. ἐπειδὴ
5ἀνάστερα ἦν τὰ ὑπ’ αὐτήν, καταλέγει τὰ ὑποπε[πτη]‐ κότα τῷ Ζῳδιακῷ, καί φησιν ὑποκεῖσθαι ἑκάστῳ μέρει τῆς Ἄρκτου ζ[ῴ]διον ἕκαστον, τῇ μὲν κεφαλῇ
τοὺς Διδύμους, τῇ δὲ γαστρὶ τὸ[ν Καρ]κίνον, ὑπὸ δὲ τοὺς ὀπισθίους πόδας τὸν Λέο[ντα]. τὸ δὲ μέγεθος τῆς153
10Ἄρκτου βουλόμενος παραστήσασθαι, τὸν ἀριθμὸν τοῦ‐ τ[ον] ποιεῖται τῶν ζῳδίων.

150

MQDΔVUA —κενεαὶ φαίνονται ἄρουραι: λοιπὸν γὰρ κεκενωμέναι εἰσὶ καρπῶν. αἱ γὰρ προτρυ‐ γήσεις διὰ τοῦ ἡλίου τὸ κατ’ ἀρχὰς συνερχομένου τῷ Λέοντι. τινὲς δὲ τολμῶσι γράφειν ἠελίῳ τὰ πρῶ‐
5τα συνερχομένοιο Λέοντος ἀπαιδεύτως. οὐ γὰρ τὰ ζῴδια συνέρχονται, ἀλλ’ ὁ ἥλιος ἕκαστον ἐπιπορεύεται.
MQDΔVUA ἅπτεται πως καὶ θεολογίας ἐνταῦθα ὁ Ἄρατος, τὴν τῆς Κόρης ἁρπαγὴν δηλῶν καὶ τὸν πρὸς Ἅιδην γάμον
10ἐν τῷ λέγειν κενεαὶ ἄρουραι· αὐτὴν γὰρ εἶναι τοὺς καρποὺς καὶ τὴν μητέρα τὴν γῆν.
MQDΔA καὶ γὰρ παρ’ Αἰγυπτίοις κατὰ τὸν Ἐπιφὶ μῆνα, ὅτε ἐν Λέοντι γίνεται ὁ ἥλιος, τότε καὶ ἡ τῆς Κόρης ἁρ‐ παγὴ τελεῖται.
15M περὶ τὴν ὀγδόην καὶ εἰκάδα τοῦ Ἐπιφὶ μηνὸς γί‐
νεται ἐν Λέοντι ὁ ἥλιος, ὅτε καὶ ὁ Κύων τὰς ἐπιτολὰς ποιεῖται. οὐ γὰρ πάντως περὶ πέμπτην καὶ εἰκάδα ὁ Κύων τὰς ἐπιτολὰς ποιεῖται, ἀλλὰ καὶ 〈περὶ〉 κθʹ καὶ λʹ πρὸς τὴν βραδυτέραν τοῦ ἡλίου κίνησιν.154

152

MQDΔVUAS —τῆμος καὶ κελάδοντες: τότε, φησί, καὶ κελάδοντες ἄνεμοι ἐμπίπτουσι τῷ πόντῳ ὅτε ὁ ἥλιος ἐν τῷ Λέοντι.
MQDΔVUAS καὶ παρ’ Αἰγυπτίοις αἱ κληίδες τῶν ἱερῶν λεόντων
5φέρουσι πρόσωπα
MQDΔVUA καὶ τοῦ χασμήματος ἁλύσεις ἀπῃώρηνται καρδίαν ἐξηρτημένην ἔχουσαι.
MS τὸ δὲ πλῆθος τῶν βρόχων τῆς ἁλύσεως τοσοῦτόν ἐστιν ὅσας λέγουσι μοίρας ἐπέχειν τὸ ἄστρον ἐν τῷ
10δωδεκατημορίῳ
M τοῦ Λέοντος ἀπὸ τῆς ἀρχῆς ἀριθμουμένου.
MQDΔVUAS ὅλον δὲ τὸ ἄστρον ἀνιερώκασιν Ἡλίῳ. τότε γὰρ
ἐμβαίνει καὶ ὁ Νεῖλος, καὶ ἡ τοῦ Κυνὸς ἐπιτολὴ περὶ τὴν ἠῶ φαίνεται, καὶ ταύτην ἀρχὴν ἔτους τίθενται,155
15καὶ τῆς Ἴσιδος ἱερὸν εἶναι [τὸν Κύνα] λέγουσιν [αὐτοῦ τὴν ἐπιτολήν], ἐφ’ ἣν καὶ τὸν ὄρτυγα θύουσι,
MQDΔVUA τῷ παλμῷ τοῦ ζῴου σημειούμενοι τὸν καιρὸν τῆς ἐπιτολῆς τοῦ ἄστρου.
Q ἄλλως: ἡλίου τὰ πρῶτα συνερχομένου τῷ Λέοντι
20(151).
Q 〈ἐτησίαι εὐρέι πόντῳ〉: λείπει γὰρ ἡ ἀνά, κατὰ παράλειψιν ταύτης εἴρηται.
Q ἐτησίαι ἄνεμοι σφοδρότερον πνέουσι καὶ ὁ καιρὸς οὐκέτι τῆς ἐπικώπων πλοίων εἰρεσίας. διὰ τί δέ, τῶν
25ἐτησίων ἀπὸ τῆς τοῦ ἡλίου ἐν τῷ Καρκίνῳ 〈πορείασ〉 ἀρχομένων πνεῖν, οὗτος λέγει ἐν τῷ Λέοντι; καί φαμεν [ὅτι] ἄρχεσθαι τοὺς ἐτησίας πνεῖν ἔτι ὄντος ἡλίου ἐν τῷ Καρκίνῳ, σφοδροτέ〈ρουσ〉 δὲ γίνεσθαι ὅτε ἐν τῷ Λέοντι. πνέουσι δὲ μέχρι Ἄρκτου ἐπιτολῆς ὡς ἐπὶ
30πλῆθος ἑξήκοντα ἡμερῶν. ὠνομάσθησαν δὲ ἐτησίαι ἀπὸ τοῦ συμβεβηκότος, ἢ ὅτι κατ’ ἔτος πνέουσι ταῖς τακταῖς αὐτῶν ἡμέραις καὶ τεταγμένοις χρόνοις ἀρχό‐ μενοι, παρὰ τὸ ἔτος, ἢ παρὰ τὸ ἐτεόν, διὰ τὸ μηδέποτε αὐτοὺς μεταβάλλειν ὅταν καιρὸς αὐτῶν ᾖ.
35καλῶς δὲ τὸ μεγάλα σκ〈ά〉φη τότε χρή‐ σιμα (154)· τότε γὰρ κῦμα μέγα καὶ τὸ πνεῦμα σφοδρόν. παρηκολούθησε δὲ Ἡσιόδῳ (Opp. 643)· „νῆ’ ὀλίγην αἰνεῖν, μεγάλῃ δ’ ἐνὶ φορτία θέσθαι“.156
MDΔVUA ἐτησίαι εὐρέι πόντῳ: οἱ ἐτησίαι ἀπὸ
40τῆς τοῦ Κυνὸς ἑῴας ἐπιτολῆς μέχρι Ἄρκτου ἐπιτολῆς ὡς ἐπὶ πλῆθος ἑξήκοντα ἡμερῶν πνέουσιν. ὠνομάσθησαν δὲ ἤτοι ὅτι κατ’ ἔτος πνέουσι ταῖς τακταῖς αὐτῶν ἡμέ‐ ραις, παρὰ τὸ ἔτος, ἢ παρὰ τὸ ἐτεόν, διὰ τὸ μηδέποτε αὐτοὺς μεταβάλλειν ὅταν καιρὸς αὐτῶν ᾖ.
45καλῶς δὲ τὸ μεγάλα σκάφη τότε χρήσι‐ μα (154)· τότε γὰρ τὸ κῦμα μέγα καὶ τὸ πνεῦμα σφο‐ δρόν. παρηκολούθησε δὲ Ἡσιόδῳ (Opp. 643)· „νῆ’ ὀλίγην αἰνεῖν, μεγάλῃ δ’ ἐνὶ φορτία θέσθαι“.

155

Q —〈τὰ πηδά〉: πηδὰ δὲ τὰ πηδάλια κατὰ ἀποκοπήν. τινὲς δὲ προπερισπῶσι, πῆδα ξύλα λέ‐ γοντες εἶναι ἐξ ὧν τὰ πηδάλια κατασκευάζεται βέλτιον ὑπομένοντα 〈τὴν〉 ἀπὸ τῆς θαλάσσης δριμύτ〈η〉τα,
5ὥστε λέγεσθαι ἀφ’ οὗ κατεσκευάσθησαν, ὡς με‐ λίη.
τότε δὴ ἐνδέχεται ἔχειν τὰ πηδὰ πρὸς τὸν ἄνεμον καὶ μὴ τὰς κώπας, ἤτοι ἀντέχειν πρὸς τὸν ἄνεμον διὰ πηδῶν καὶ μὴ διὰ κωπῶν.157
10MDΔVUA εἰς ἄνεμον δὲ τὰ πηδά: κατὰ συγκοπὴν τὰ πηδάλια, ἢ τὰς κώπας, ἀπὸ τοῦ πηδῶ. καὶ Ὅμη‐ ρος (ν 78)· „ἀνερρίπτουν ἅλα πηδῷ“.
M 〈κυβερνητῆρεσ〉: οἱ δὲ κυβερνηταὶ θαρ‐ ροῦντες τοῖς ἀνέμοις ἔχοιεν τὰ πηδάλια.

156

MDΔVUAS —περὶ τοῦ Ἡνιόχου. εἰ δέ τοι Ἡνίοχόν τε: ἐπανῆλθε πάλιν ἐκ τοῦ ζῳδιακοῦ πρὸς τὰ βόρεια. τὸ δὲ ἀστέρας διδασκαλικῶς· τρεῖς γὰρ ἔχει ἐν τῇ χειρί, ὧν ὁ μὲν ὑπὸ τὸν ὦμον σφό‐
5δρα ἐστὶ λαμπρός, καὶ καλεῖται Αἴξ, οἱ δὲ ἄλλοι δύο ἑξῆς ἀμαυρότεροι, οἳ καλοῦνται Ἔριφοι. καὶ χαριέν‐ τως τὸν μὲν ἐπίλαμπρον ὡς ἐπὶ μητρὸς Αἶγα εἶπε, τοὺς δὲ ἀμυδροτέρους Ἐρίφους, ὡς νεογνά. ὁ δὲ μῦθος οὕτως ἔχει, ὅτι ἡ Αἲξ αὕτη γυνὴ ἦν Ἀρκαδική, ἥτις
10ἀνέθρεψε τὸν Δία. καί φασιν ὅτι μετὰ θάνατον λαβὼν
αὐτῆς τὸ δέρμα κατὰ συνείλησιν περιέθετο, καὶ αὐτὴν κατηστέρισε. διὸ „Αἰγίοχος κικλήσκεται ἀνθρώποισι“. ταύτην δὲ καλοῦσι καὶ Ἀμάλθειαν, καὶ Ἀμαλθείας κέρας τὸ τῆς Αἰγός.158

158

MDΔVUA —εἰν ἁλὶ πορφυρούσῃ: μελαινο‐ μένῃ· κινουμένη γὰρ ὑπὸ τῶν ἀνέμων ταύτην ποιεῖται τὴν σύστασιν. τὸ δὲ κεδαιομένους ἀντὶ τοῦ φθειρομένους. γράφεται κεραιομένους ἀντὶ τοῦ
5κεραϊζομένους. ἡ γὰρ ἑῴα δύσις τῶν Ἐρίφων χειμῶνα φέρει ἡλίου Τοξότην διανύοντος, ἡ δὲ Αἲξ τὴν ἑῴαν ποιεῖται δύσιν ἡλίου ὄντος ἐν Αἰγοκέρωτι περὶ τὰς χειμερινὰς τροπάς.

159

Par. —κεδαιομένους: σκορπιζομένους. εἰ δὲ διὰ τοῦ ρ γράφοιτο, φθειρομένους. ὅθεν τὸ ἀδιά‐ φ̣θ̣α̣ρ̣τ̣ο̣ν ἀκέραιον καλοῦσ̣ι̣, δ̣ι̣ὰ̣ στέρησιν τοῦ κεραίω.

160

MDΔVUA —Διδύμων ἐπὶ λαιά: ὁ γὰρ Ἡνίο‐ χος βορειότερός ἐστι τῶν Διδύμων, ὥστε ἀνατελλόν‐ των τῶν Διδύμων κατὰ πόδας τὰ εὐώνυμα μέρη αὐτῶν ὁρίζεσθαι πρὸς βορρᾶν, καὶ διὰ τοῦτο 〈λέγει〉 τὸν Ἡ‐159
5νίοχον κατὰ κεφαλὴν ἀνατέλλοντα παρακεῖσθαι τοῖς εὐωνύμοις μέρεσι τῶν Διδύμων.

161

MDΔVUA —κεκλιμένον δήεις: σφόδρα ἀκρι‐ βῶς ὁ Ἄρατος προσέχων τῷ ζῳδίῳ κατὰ θέσιν φησὶ τὸ κεκλιμένον· οὐ γάρ ἐστιν ἔξορθος, ἀλλ’ ὥσπερ ἐπινεύων καὶ πρὸς τὸ ἐλαύνειν ἐπειγόμενος.
5MDΔVUAS Ἑλίκης δέ οἱ ἄκρα κάρηνα: πληθυν‐ τικῷ ἐχρήσατο ἀντὶ ἑνικοῦ· ἀντὶ τοῦ ἡ κεφαλὴ αὐ‐ τοῦ (κατὰ διάμετρον, σημαίνει, κειμένη) ἀντία δινεύει.
MDΔVUA ἱερὰ δὲ (163) ὅτι τὸν Δία ἐθήλασεν,
10M ἢ ὅτι πλουτοδότειρά ἐστι, καθὸ λέγουσιν Ἀμαλ‐ θείας κέρας. Ἀμάλθεια γὰρ αὕτη καλεῖται.
MS ἄλλως: ἡ τοῦ Ἡνιόχου κεφαλὴ ἐξ ἐναντίας τῶν γενύων τῆς Ἑλίκης κεῖται. εὐθεῖα γὰρ γραμμὴ ἐξ‐ ηνέχθη ἀπὸ τῆς ἄκρας κεφαλῆς τοῦ Ἡνιόχου κατὰ τὰ160
15τῆς Ἑλίκης γένεια, καὶ οὕτως ἐξ ἐναντίας κεῖται.
S ἄλλως: ἡ τοῦ Ἡνιόχου κεφαλὴ ὡς ἐπὶ ἀνατο‐ λὴν νεύει, ἡ δὲ τῆς Ἑλίκης ἐπὶ δύσιν, ὅθεν εἶπε ἀν‐ τία δινεύει. τὸ δὲ κάρηνα (161) ἐπ’ ἀμ‐ φοτέροις δύναται λαμβάνεσθαι. Ἡνίοχος κατὰ τὰ λαιὰ
20αἰγίζων εἴρηται. καὶ Ὅμηρος (Β 148)· „λάβρος ἐπαι‐ γίζων“. κατὰ δὲ τὸν καρπὸν τῆς χειρὸς ἔχει ἀστέρας Ἐρίφους καλουμένους· δοκοῦσι δὲ ἑῴαν δύσιν ποιού‐ μενοι σημαίνειν χειμῶνα, ἡλίου ἐν Τοξότῃ ὄντος. Καλ‐ λίμαχος (Epigr. 18, 5—6)· „φεῦγε θαλάσσῃ / συμ‐
25μίσγειν Ἐρίφων, ναυτίλε, δυομένων“.
MDΔVUAS οἱ δὲ μυθολόγοι τὸν Ἡνίοχον λέγουσιν εἶναι εἴδω‐ λον ἢ Βελλεροφόντου, ἢ Τροχίλου τοῦ Καλλιθυίας παιδός, τῆς πρώτης ἐν Ἄργει γενομένης ἱερείας, ἅρμα πρώτου ζεύξαντος· οἳ δὲ Μυρτίλου, οἳ δὲ Κίλλαντος
30τοῦ Πέλοπος ἡνιόχου εἶπον, ἄλλοι δὲ Οἰνομάου, τὴν δὲ Αἶγα Νίκανδρος (fr. 114 Schn.) Ἀμάλθειαν καὶ Διὸς τροφόν.
MDΔVUA φαίη δ’ ἄν τις ἀτεχνῶς εἴδωλα τοὺς περὶ θεῶν ταῦτα
ληροῦντας.161
35MDVUAS ὠλενίη δὲ λέγεται διὰ τὸ 〈εἶναι〉 ἐπὶ τῆς ὠλένης τοῦ Ἡνιόχου. ἤ, ὡς ἄλλοι, Ὠλένου θυγάτηρ,
S ἢ ἐξ Ὠλένου πόλεως.

167

MDΔVUAS —περὶ τοῦ Ταύρου. πὰρ ποσὶ δ’ Ἡνιόχου: πάλιν ἐγνωσμένως ἀπὸ τῶν παρα‐ κολουθούντων εἰς τὸν ζῳδιακὸν κατέρχεται.
S καὶ νῦν ἀπὸ τοῦ Ἡνιόχου ἐπὶ τὸν ὑποκείμενον Ταῦ‐
5ρον ἐχώρησεν, ὅς ἐστιν ἐν ἀρχῇ τοῦ ζῳδιακοῦ κύκλου.
MDΔVUAS κεραὸν δὲ διὰ τὴν τῶν κεράτων θέσιν, τὸ δὲ πεπτηότα διὰ τὸ ποιὸν κατάστημα.
MDΔVUA ὥσπερ γὰρ ὀκλάσας ἐστίν, ἡμίτομος δέ, καὶ τοὺς ὀπισθίους οὐκ ἔχων πόδας.
10MDΔVUA τοῦτον οὖν οἳ μὲν τὸν τὴν Εὐρώπην διαγαγόντα ἐκ Φοινίκης εἰς Κρήτην διὰ πελάγους κατηστερίσθαι
φασίν, οἳ δὲ τοῦτον οὗ Πασιφάη ἠράσθη, οἳ δὲ τὸν ἐκ Κρήτης εἰς Μαραθῶνα παραγενόμενον, ὃν Θησεὺς κατηγωνίσατο.162
15MDΔVUAS τὸ δὲ μαίεσθαι ἐπισκοπεῖν, ἐπιζητεῖν, κατο‐ πτεύειν. ὁ δὲ νοῦς· παρὰ δὲ τοῖς ποσὶ τοῦ Ἡνιόχου ὑπο‐ πεσόντα ζήτει τὸν Ταῦρον.
MDΔVUA τὸ δὲ ἐοικότα, ὅμοια. οἱ γὰρ ἀστέρες αὐτοῦ βούκρανον ἀληθῶς διαγράφουσι, καὶ διὰ τοῦτό εἰσι
20γνώριμοι, οὐδὲν τῶν γειτνιώντων πρὸς κατανόησιν δεόμενοι, ὡς ὁ Κριὸς ἀμυδρὸς ὢν ὑπ’ ἄλλων εὑρίσκεται.

169

MDΔVUA —τοίη οἱ: θαυμαστικῶς τὸ τοίη ἀντὶ τοῦ τοιαύτη. σφόδρα γὰρ ἔκλαμπρος ἡ κεφαλὴ ὑποφαίνεται, καὶ ἔκκριτός ἐστι, καὶ οὐκ ἄν τις ἐξ ἄλ‐ λου τεκμηρίου ἔτι σκέψαιτο τὴν τοῦ Ταύρου κεφαλήν,
5ἀλλ’ ἐκ τῶν τὸ πρόσωπον ἀποτελούντων ἀστέρων.

171

MDΔVUA —ἀστέρες ἀμφοτέρωθεν: ἐκ τῶν δύο γραμμῶν τοῦ Υ στοιχείου· αἱ γὰρ Ὑάδες τοῦτο τὸ στοιχεῖον ἀπομιμούμεναι τὸ ταύρειον ἀποτελοῦσι πρόσωπον, ἔνθεν καί τινες Ὑάδας αὐτὰς εἶπον. οἳ163
5δὲ ὅτι δυόμεναι αἴτιαι ὑετοῦ γίνονται.
S οὗτος ἐστὶν ἐν τῇ τάξει τέταρτος. ὁ δ’ ἀρκτικὸς κύκλος αὐτοῦ ἐπιλαμβάνει ἀπὸ ποδῶν ἕως στήθους αὐτοῦ τοῦ ἀρκτικοῦ καὶ θερινοῦ τροπικοῦ. ἦν δὲ ὡς Εὐριπίδης φησίν, Αἰθιόπων βασιλεύς. Ἀνδρομέδου δὲ
10πατήρ. τὴν δὲ ἑαυτοῦ θυγατέρα τῷ κήτεϊ δοκεῖ προ‐ θεῖναι. δι’ ἣν Περσεὺς ὁ Διὸς γεγονώς. ἔχει δὲ ἀ‐ στέρας ἐπὶ τῆς κεφαλῆς βʹ. ἐπὶ δὲ τῆς δεξιᾶς χειρός, λαμπρὸν αʹ. ἐφ’ ἑκατέρων τῶν ὤμων, αʹ. ἐπὶ τοῦ γόνα‐ τος βγʹ λοξαί. ἐπὶ τῆς δεξιᾶς λαγόνος ζʹ. ἐπὶ τοῦ ἀρι‐
15στεροῦ γόνατος βʹ.
S οὗτος δὲ ὁ Ταῦρος λέγεται λέγεται ἐν ἄστροις τε‐ θῆναι διὰ τὸ Εὐρώπην ἀγαγεῖν ἀπὸ Φοινίκης εἰς Κρή‐ την ἀσφαλῶς διὰ τοῦ πελάγους. ὡς Εὐριπίδης. χάριν δὲ τούτου ἐν τοῖς ἐπιφανεστάτοις ἐστὶν ὑπὸ Διὸς τιμη‐
20θείς. ἕτεροι δέ φασι βοῦν ἐμιμήσαντο ἐν τοῖς ἄστροις. τοῦ δὲ Ταύρου τὸ μὲν μέτωπον αἱ Ὑάδες καλοῦνται. ἔχει ἀστέρας ὁ Ταῦρος ἐπὶ μὲν τῶν κεράτων ἑκατέρων αʹ. ἐπὶ δὲ τοῦ μετώπου βʹ. ἐφ’ ἑκατέρων τῶν ὀφθαλ‐ μῶν, αʹ. ἐπὶ τοῦ μυκτῆρος αʹ. οὗτοι Ὑάδες λέγονται.
25ἐπὶ δὲ τοῦ ἐμπροσθίου γόνατος, αʹ. ἐπὶ τοῦ τραχήλου βʹ. ἐπὶ τῆς ῥάχεως γʹ. ἐπὶ τῆς χηλῆς αʹ. ἐπὶ τοῦ δεξιοῦ γόνατος, αʹ. ἐπὶ τὴν κοιλίαν βʹ. ἐπὶ τοῦ στήθους αʹ.
τοὺς πάντας ιηʹ.164

172

MDΔVUAS —καὶ λίην κείνων: οὐκ ἀνώνυμοι, φησίν, αἱ Ὑάδες αἱ ἐπὶ τοῦ μετώπου τοῦ Ταύρου.
MDΔVUAS Θαλῆς μὲν οὖν (11 (1) B 2 Diels) δύο αὐτὰς εἶπεν εἶναι, τὴν μὲν βόρειον, τὴν δὲ νότιον, Εὐριπίδης δὲ ἐν
5τῷ Φαέθοντι (fr. 780 Nauck) τρεῖς, Ἀχαιὸς δὲ (fr. 46 Nauck) τέσσαρας,
M Μουσαῖος εʹ (2 (67) B 18 Diels),
MDΔVUAS Ἱππίας δὲ καὶ Φερεκύδης (F. Gr. Hist. 6 F 9 et 3 F 90) ἑπτά. ἡ δὲ προσωνυμία ὅτι τὸν Διόνυσον ἀνε‐
10θρέψαντο, Ὕης δὲ ὁ Διόνυσος. Εὐφορίων (14 Powell)· „Ὕῃ ταυροκέρωτι Διωνύσῳ κοτέσσασα“. οἱ μὲν οὖν δύο λέγοντες ἐπὶ τῶν ὀφθαλμῶν τοῦ Ταύρου φασίν,
οἱ δὲ τρεῖς προσλαμβάνουσι καὶ τὸν ἐπὶ τῷ χελυνίῳ. Εὐριπίδης μὲν οὖν Ἐρεχθεῖ (fr. 357 Nauck) τὰς165
15Ἐρεχθέως θυγατέρας Ὑάδας φησὶ γενέσθαι τρεῖς οὔσας, ὁ δὲ Μυρτίλος (F. Gr. Hist. 477 F 15) τὰς Κάδμου θυγατέρας, κληθῆναι δὲ οὕτως δι’ ἣν προείπο‐ μεν αἰτίαν.
MDΔA Ἡσίοδος γάρ φησι περὶ αὐτῶν (fr. 291 Merkelbach‐
20West)· „νύμφαι Χαρίτεσσιν ὁμοῖαι, / Φαισύλη ἠδὲ Κορωνὶς εὐστέφανός τε Κλέεια, / Φαιώ θ’ ἱμερόεσσα καὶ Εὐδώρη τανύπεπλος, / ἃς Ὑάδας καλέουσιν ἐπὶ χθονὶ φῦλ’ ἀν‐ θρώπων“.
M αἱ μέντοι Πλειάδες παρὰ τὸ διχότομον αὐτοῦ εἰσιν,
25ὡς ἐπὶ τὴν ἰξὺν ἀνακλώμεναι, καὶ σχῆμα κατά τινας οὐρᾶς ἀποτελοῦσιν, ὡς καὶ ὁ Νίκανδρός φησι πλαγια‐ σθείς (Ther. 122—123)· „Πληιάδων φάσις δεδοκη‐ μένος, αἵ θ’ ὑπὸ Ταύρου / ὁλκαίην ψαίρουσαι ὀλίζωνες φορέονται“. οὐκ ἔστι δὲ οὐρὰ τοῦ Ταύρου. πόθεν γάρ,
30ὁπότε μηδὲ ὀπίσθια ἔχων δείκνυται;166
S ἢ ὅτι παραπλησίως τῷ Υ στοιχείῳ κεῖνται, ἢ ὅτι δύνουσαι ποιοῦσιν ὑετόν, ἢ κατ’ ἔλλειψιν τοῦ θ θυά‐ δας.

174

MDΔVUAS —λαιοῦ δὲ κεράατος ἄκρον: πα‐ ρὰ δὲ τὸ ἄκρον τοῦ ἀριστεροῦ κέρατος τοῦ Ταύρου, καὶ τὸν ἀριστερὸν πόδα τοῦ Ἡνιόχου εἷς ἀστὴρ ἐπέ‐ χει. συνεληλάμενοι δὲ τῷ τόνῳ ὡς οὐτά‐
5μενοι. ὑφαιρεθέντος γὰρ τοῦ ς ἀναβιβάζεται ὁ τόνος. ὁ δὲ νοῦς· συνηρμοσμένοι δὲ φέρονται.
S ταύτας δὲ τὰς Ὑάδας Διονύσου τιθήνας φασὶν εἶναι. ἢ ὅτι ἐν τῇ γενέσει τοῦ Διονύσου ὕσεν ὁ Ζεύς. τὰ δὲ ὀνόματα τούτων εἰσὶ ταῦτα· Ἀμβρόσια, Φαισύλη,
10Κλειτή, Εὐδώρα, Βρομεία, Κισσηίς.

177-178

MA —ἀλλ’ αἰεὶ Ταῦρος: ἅπερ κατὰ φυσικὴν αἰτίαν εἴωθε γίνεσθαι, ταῦτα οἱ ποιηταὶ ὡς ἐν παραδόξῳ λαμβάνουσι, καὶ ὡς καινότερα αὐτὰ καὶ
ἀδύνατα προφέρονται, ὡς καὶ νῦν ἐπὶ τοῦ Ταύρου καὶ167
5τοῦ Ἡνιόχου φησὶν ὁ Ἄρατος, ὅτι καὶ τὸ καινότερον ἔχει τι ἄμεινον· [ἀνατέλλων ὁ Ταῦρος·] κρείττων γάρ ἐστι καὶ ταχίων εἰς τὸ δύεσθαι.
M τριῶν κύκλων τῶν παραλλήλων παραδιδομένων, συμ‐ βέβηκε διαιρεῖσθαι τὸ ὅλον σχῆμα εἰς μέρη ηʹ, 〈καὶ〉
10τοῦ μὲν θερινοῦ τροπικοῦ ἐν τῷ βορείῳ μέρει τὰ εʹ μέρη διηνεκῶς εἶναι ὑπὲρ γῆν, τὰ δὲ γʹ ὑπὸ γῆν, τοῦ δὲ ἰσημερινοῦ, ἴσον ἔχοντος τὸ ὑπὲρ γῆς τῷ ὑπὸ γῆν ..... κατὰ δὲ τὴν διαίρεσιν ταύτην ἀνατελλέτωσαν ὁ μὲν Ἡνίοχος ἐπὶ τοῦ θερινοῦ τροπικοῦ, ὁ δὲ Ταῦρος
15ἐπὶ τοῦ ἰσημερινοῦ. περιενεχθέντος οὖν τοῦ οὐρανοῦ, ὁ μὲν Ταῦρος λήψεται ἐκ τοῦ ὑπὸ γῆν τμῆμα αʹ (λοι‐ πόν, ἐκ τῶν ηʹ, τὰ γʹ), ὁ δὲ Ἡνίοχος ἐφάψεται τοῦ ὁρίζοντος, ὥστε τὰ λοιπὰ ἔχειν ὑπὸ γῆς γʹ. περιενεχ‐ θέντος οὖν πάλιν τοῦ οὐρανοῦ [τὰ λείποντα εἰς ηʹ τμή‐
20ματα, τὰ γʹ] συμβήσεται τὸν Ἡνίοχον καὶ τὸν Ταῦρον ὑπὸ τὸν αὐτὸν χρόνον ἀνατεῖλαι.
MDΔVUA ἀλλ’ αἰεὶ Ταῦρος: τάχιον δύνει ὁ Ταῦρος ἐπεὶ νοτιώτερός ἐστι τοῦ Ἡνιόχου, τὰ δὲ νότια πλέον ὑπὸ γῆν μέρος ἔχει· καὶ ὅλως τὰ ἐπὶ διαφόρων παραλ‐
25λήλων κύκλων ἄστρα, τὰς ἀνατολὰς ἅμα ποιησάμενα,
οὐχ ἅμα δύσεται. τὸ γὰρ βορειότερον, κατὰ μείζονος κύκλου φερόμενον, ὑστερεῖ τῷ χρόνῳ τῆς δύσεως, τὸ δὲ νοτιώτερον 〈τάχιον〉 κατανεχθήσεται ὡς ἀν’ ἐλάσσονα κύκλον φερόμενον. ἀκουστέον δὲ συνανατέλ‐168
30λειν τῷ Ταύρῳ τὸν Ἡνίοχον οὐχ ὅλον ὅλῳ (τοῦτο γὰρ ψεῦδος), ἀλλ’ ὅσα τῶν μερῶν συνανατέλλει, ταῦτα οὐ συγκαταδύεται διὰ τὴν ἔγκλισιν τοῦ κόσμου.
MDΔVUA 〈ὁμηλυσίῃ περ ἀνελθών〉: ὡσεὶ εἶπεν καίπερ ὁμοῦ ἀνελθών. λέγει δὲ ὅτι ὁ Ταῦ‐
35ρος, σὺν τῷ Ἡνιόχῳ ὁμοῦ ἀνελθών, πρότερος δύνει. τὸ δὲ ὁμηλυσίῃ ἀντὶ τοῦ ἅμα καὶ κατὰ τὸ αὐτό. τὸ δὲ αἴτιον ὅτι τὰ βόρεια ἢ ὅλως οὐ δύε‐ ται, ἢ κατά τι δύεται, ἢ βραδέως δύεται· οἷον Ἄρκτοι ὅλως οὐ δύνουσιν, ὁ Κηφεὺς καταδύεται ὅσον αὐτοῦ
40ἐστιν ἐκ τοῦ νοτίου· οὕτω καὶ ὁ Ἡνίοχος βραδέως δύνει ὡς πρὸς τὰ ὑποκείμενα αὐτῷ νοτιώτερα ζῴδια.
M οὗτος οὖν ὁ Ταῦρος, νοτιώτερος αὐτοῦ ὤν, πρωῒ μᾶλλον καταφέρεται, ἐκεῖνος δὲ βραδύτερος, ὅσῳ καὶ
βορειότερος. ἅμα δὲ ἀνατέλλουσι διὰ τὸ ἐξ ἀντολῶν169
45ὥσπερ ἐπινενευκότα καὶ κεκυρτωμένον ἄνω φέρε‐ σθαι τὸν Ἡνίοχον. ὅτε μέντοι δύεται, καὶ πλείονα χρό‐ νον ἀναλίσκει δυόμενος, ὅτι τῶν ἐπὶ τῆς κινουμένης σφαίρας ἀνατελλόντων ἅμα σημείων ὕστερον δύνει τὰ προσεγγίζοντα τῷ φανερῷ πόλῳ. μείζους γὰρ κατὰ

177-178

(50)

τὴν ὁμοιότητα διανύει περιφερείας διὰ τὸ μετέωρον τοῦ πόλου. λήξας οὖν ἐπὶ τὸν Ταῦρον, ἄνεισι πάλιν ἐπὶ τὰ συνεχῆ καὶ βόρεια.

179

MDΔVUA —οὐδ’ ἄρα Κηφῆος: πάλιν ἕως τοῦ ζῳδιακοῦ ἐλθὼν καὶ διδάξας τὰ περὶ τοῦ Ταύρου ἀνέ‐ δραμεν ἐπὶ τὰ τοῦ βορείου λειπόμενα, πάλιν δὲ οὐδὲ τὸν Κηφέα ἀφ’ ἑαυτοῦ διδάσκει, ἀλλ’ ὥσπερ τὰ φθάσαντα
5διὰ τῶν ἐγνωσμένων, οὕτω καὶ τοῦτον διὰ τῆς ἤδη γνωσθείσης Κυνοσούρας Ἄρκτου. τὸ δὲ μογερὸν διὰ τὴν συμβᾶσαν συμφορὰν ἐν τῷ οἴκῳ αὐτοῦ χάριν Κασσιεπείας. αὕτη γὰρ ἤρισε ταῖς Νηρηΐσι περὶ κάλ‐ λους, αἱ δὲ ὀργισθεῖσαι κῆτος ἐπαφῆκαν τῇ Αἰθιοπίᾳ.
10ἔχρησε δὲ ὁ θεός, εἰ μὴ ἡ ταύτης θυγάτηρ Ἀνδρομέδα παραδοθῇ τῷ κήτει, μὴ παύσασθαι 〈τὸ δεινόν〉. ἡ δὲ ἐξετέθη· παριὼν δὲ ὁ Περσεὺς ἔσωσε τῇ Γοργόνι τὴν Ἀνδρομέδαν. πάντες οὖν κατηστερίσθησαν ἁπλώσαν‐ τες τὰς χεῖρας, ὥσπερ ὑπόμνημα τοῦ πάθου φέρον‐
15τες.170
Vat. 1087 ἡ Κασσιέπεια, γυνὴ οὖσα τοῦ Κηφέως ἤρισε ταῖς Νηρηΐσι περὶ κάλλους. αἱ δὲ ὀργισθεῖσαι κῆτος ἐπα‐ φῆκαν τῇ Αἰθιοπίᾳ. ἔχρησεν οὖν ὁ θεός, εἰ μὴ ἡ ταύτης θυγάτηρ Ἀνδρομέδα ἐκδοθῇ τῷ κήτει, μὴ παύσασθαι
20τὸ δεινόν. ὅθεν καὶ προετέθη μετὰ τῶν οἰκείων κόσ‐ μων, προσηλώθη δὲ ἵνα μὴ ἀποδράσῃ. μέλλοντος δὲ ἤδη τοῦ κήτους ἐξιέναι καὶ βορὰν ποιεῖσθαι αὐτήν, παριὼν ὁ Περσεὺς τὸ μὲν κῆτος ..... ἀπέκτεινε, τὴν δὲ Ἀνδρομέδαν ἠλευθέρωσε. πάντες γοῦν κατηστερίσ‐
25θησαν ἁπλώσαντες τὰς χεῖρας, ὥσπερ ὑπόμνημα τοῦ πάθους φέροντες.
MDΔVUA Ἰασίδαο: Ἰασίδην τὸν Κηφέα εἶπε διὰ τὸ ἔχειν τὸ γένος ἀπὸ 〈Ἰοῦς τῆσ〉 Ἰνάχου. ἀπὸ μητρὸς δὲ αὐτὸν ὠνόμασεν. οὐ γάρ ἐστι Κηφεὺς Ἰάσου, ἀλλ’
30Ἰοῦς τῆς Ἰνάχου. Ἰασίδης οὖν υἱὸς Ἰοῦς. Ἰοῦς γὰρ Ἔπαφος, οὗ Λιβύη, ἧς Βῆλος, οὗ Ἀγήνωρ, οὗ Κηφεύς.

181

MDΔVUA —ἐπεὶ Διὸς ἐγγύθεν ἦσαν: ἐπεὶ
δοκοῦσιν οἱ βασιλεῖς ἀπὸ Διὸς ἔχειν τὸ γένος. †ἢ αὐ‐ τοῦ πρὸς γένους. ἀλλ’ ἄρα καὶ τὸν οὐρανὸν ἔφθασεν ὁ Κηφεύς. ἐπειδὴ Διὸς ἦν. πρὸς γένους αὐτοῦ ἐστιν Ἰώ.†171

184

MDΔVUAS —ἴση οἱ στάθμη: ἴση εὐθεῖα, ἴση διάμετρος ἀπὸ τῆς Ἄρκτου ἕως τῶν ποδῶν ἀμφοτέ‐ ρων τοῦ Κηφέως.

185

MDΔVUAS —ὅσση ποδὸς εἰς πόδα τείνει: ὅσον ἀπέχουσιν ἑαυτῶν οἱ πόδες, τοσοῦτον ἀπέχει ἡ οὐρὰ τῆς Ἄρκτου ἑκατέρου ποδὸς τοῦ Κηφέως.
S Ὅμηρος (Ο 410)· „στάθμη 〈δόρυ〉 νήϊον ἐξιθύνει“.
5MDΔVUA ἄλλως: στάθμη ἐστὶν ἡ εὐθεῖα γραμμή. νεά‐ της δὲ οὐρᾶς τῆς Κυνοσούρας Ἄρκτου. ἀπὸ ἄκρας τῆς οὐρᾶς εὐθεῖά τις γραμμὴ φέρεται εἰς ἑκάτερον πόδα τοῦ Κηφέως, τοσοῦτον ἀπέχοντα τὸ διάστημα ὅσον καὶ ἀπὸ τοῦ ποδὸς τοῦ Κηφέως ἐπὶ τὸν ἄλλον
10πόδα, ὡς τὸ μέγεθος εἶναι τρίγωνον ἰσόπλευρον ἀπὸ τῆς οὐρᾶς ἐπὶ τοὺς δύο πόδας καὶ τὸ τῶν δύο ποδῶν
αὐτοῦ διάστημα.172
S ἄλλως: ἶσόν φησιν ἀφεστάναι ἀπὸ τῆς οὐρᾶς τῆς Κυνοσούρας εἰς ἀμφοτέρους τοὺς πόδας τοῦ Κηφέως
15αὐτῷ τῷ τῶν ποδῶν διαστήματι. ἴση εὐθεῖά ἐστιν, ὡς εἶναι τὸ σχῆμα τρίγωνον ἰσόπλευρον.

186

MΔDVUAS —αὐτὰρ ἀπὸ ζώνης: ἐπειδὴ ἡ τοῦ Κηφέως ζώνη ἀμυδρά ἐστιν, ἐκ τοῦ παρακειμένου Δράκοντος διδάσκει. ὁ δὲ νοῦς· κάτω δὲ τῆς τοῦ Κη‐ φέως ζώνης ὀλίγον 〈ἂν〉 ἱέμενος καὶ περισκο‐
5πήσας βλέψειας 〈τὴν〉 τοῦ Δράκοντος πρώτην καμπήν, τὴν ἀπὸ τῆς κεφαλῆς τοῦ Δράκοντος κύκλωσιν.

188

MDΔVUAS —προκυλίνδεται: ἀνατολικωτέρα προ‐ θεωρεῖται. τὸ δὲ κυλίνδεται, οὐκ εὐσχημόνως κεῖται· πλατεῖα γὰρ καθ’ ἑκάτερα.
MDΔVUAS ἄλλως: ἔνιοι νομίζουσιν ἠγνοηκέναι τὸν Ἄρα‐
5τον ὅτι ἡ Κασσιέπεια ἐπανατέλλει τῷ Κηφεῖ καὶ ἐπι‐ καταδύνει, μὴ νοήσαντες ὅτι ἔθος ἐστὶ τῷ ποιητῇ τὴν
ἀνατολὴν προτέραν καλεῖν. τὸ οὖν προκυλίν‐ δεται σημαίνει ὅτι ἡ Κασσιέπεια ἀνατολικωτέρα Κηφέως προθεωρεῖται.173
10S πρὸ αὐτοῦ τοῦ Κηφέως φέρεται.
MDΔVUA τὸ δὲ δαιμονίη ἤτοι κακοδαίμων διὰ τὰ φαινό‐ μενα καὶ συμβάντα αὐτῇ, ἢ μακαρία διὰ τὸ ἐν θεοῖς εἶναι.
MDΔVUA οὐ μάλα πολλή: καὶ γὰρ μικρὸν ἐπέχει τοῦ
15οὐρανοῦ τόπον, καὶ οὐ πάντη ἐν νυκτὶ πανσελήνῳ λαμ‐ πρὰ φαίνεται. οὐ γὰρ πολλοὶ αὐτὴν λαμπρύνουσιν ἀστέ‐ ρες.

189

S —παμμήνιδι: πανσελήνῳ. προκυλίνδε‐ ται Κασσιέπεια οὐ μάλα πολὺ φαινομένη ἐν παμμήνιδι νυκτί.

188bis

MS —τοῦ δ’ ἄρα δαιμονίη: πλησίον δὲ τοῦ Κηφέως.
M τὸ δαιμονίη διὰ τὸ ποιὸν αὐτῆς κατάστημα, ὥσπερ ἐν συμφοραῖς οὔσης διὰ τὴν παῖδα. ἐν νυκτὶ
5δὲ ἐχούσῃ πλήρη τὴν σελήνην οὐ πολλὴ καὶ λαμπρὰ φαίνεται ἡ Κασσιέπεια· ἀμυδροτέρους γὰρ ἔχει τοὺς ἀστέρας.174
S ταύτην δὲ τὴν Κασσιέπειαν ἱστορεῖ Σοφοκλῆς τῶν τραγῳδῶν ποιητὴς ἐν τῇ Ἀνδρομέδᾳ ἐρίσασαν περὶ
10κάλλους καὶ ἐλθεῖν εἰς τὸ σύμπτωμα. καὶ τὸν Ποσειδῶνα δι’ αὐτὴν τὴν χώραν διαφθεῖραι τὸ κῆτος ἐπιπέμψαι. ὅθεν ὡς εἴρηται ἐν τοῖς ἄστροις ἐτέθη. ἐσχημάτισται δὲ καὶ αὐτὴ παρὰ τοῦ δίφρου καθη‐ μένη. ἔχει δὲ καὶ ἀστέρα ἐπὶ τῆς κεφαλῆς λαμπρὸν αʹ.
15ἐφ’ ἑκατέρου ὤμου αʹ. ἐπὶ τοῦ δεξιοῦ ἀγκῶνος, αʹ. ἐπ’ ἄκρου τῆς χειρὸς λαμπρὸν αʹ. ἐπὶ τῆς ὀσφύος λαμ‐ πρὸν μέγα αʹ. ἐπὶ τοῦ ἀριστεροῦ μηροῦ ἐπὶ τοῦ γόνα‐ τος αʹ. ἐφ’ ἑκατέρας τὰς γωνίας, λαμπρὸν αʹ. τοὺς πάντας ιγʹ.
20M ἐσχημάτισται αὐτὴ ἐπ’ ἀνακλίτου δίφρου καθη‐ μένη.

190

MDΔVUAS —οὐ γάρ μιν πολλοί: ἡ Κασσιέπεια ἀστέρας ἔχει [ἐπὶ τοῦ σώματος] ἐκ διαστήματος ἀλ‐ λήλων κατ’ εὐθεῖαν ὡς ἔγγιστα κειμένους· ὧν ὁ βο‐ ρειότατος ἐπὶ τῆς καθέδρας ἐστίν, ὁ δὲ νοτιώτατος
5ἐπὶ τῆς κεφαλῆς, οἱ δὲ τούτων μεταξὺ δύο τὸ τῆς λα‐
κωνικῆς δικλίδος σχῆμα ποιοῦντες τοιοῦτον, ☽, ὧν ἡ μὲν πρώτη γραμμή ἐστι τὸ σῶμα, ἡ δὲ πλαγία τὰ γόνατα.175

191

M —〈ἐπιρρήδην〉: ὀνομαστῶς ἐπέχουσιν, ἐφηρμοσμένως.

192

MDΔVUA —οἵην δὲ κληῖδι: τὸ ἔνδοθεν ἡρμοσ‐ μένην εἶναι τὴν κλεῖν ἀρχαϊκόν ἐστιν. οὐ γὰρ ὡς νῦν ἐκτὸς ἦσαν αἱ κλεῖδες, ἀλλ’ ἔνδον τὸ παλαιὸν παρ’ Αἰγυπτίοις καὶ Λάκωσι. καὶ Ὅμηρος οἶδε τὸ τοιοῦ‐
5τον, [ὅτι] ἔσωθεν τὰ θυρώματα ἀνακρουόμενα κληῖδι· „θυρέων ἀνέκοπτεν ὀχῆας ... τὰ δ’ ἀνέβραχε“ (φ 47) [δαίδαλα πάντα (Τ 13) ἀσφαλίσματα]. ἔστιν οὖν ἡ Κασσιέπεια ἐν οὐρανῷ [οὐχὶ πᾶσα, ὡς γέγραπται, ἀλλ’ οὕτω .....] κλειδὸς ἔχουσα ἀρχαίας σχῆμα,
10καὶ οἱ ἀθρόοι ἀστέρες τὸ σῶμα ἀποτελοῦσιν, οἱ δὲ
πλάγιοι τὰς χεῖρας, ἐκτεταμένας [οἱ δὲ κατωτέρω ἅμα καὶ πόδας καὶ τὴν καθέδραν] ὡς δικλίδα [ὡς] πρόθυρα.176

193

MDΔVUAS —τὸ δὲ δικλίδα δίθυρον.

194

DΔVUA —μουνὰξ δὲ εἷς ὑφ’ ἕνα, οὐχ ἅμα πολλοί, ὀλίγων τῶν ἀμυδρῶν ὄντων.

195

MDΔVUAS —ἀποτείνεται ὤμων: ἡ δὲ Κασσιέ‐ πεια ἀποτεταμένας ἔχει τὰς χεῖρας εἰς ὀργυιάν. ἐσχη‐ μάτισται γὰρ ὥσπερ στερνοκοπουμένη.
MDΔVUA ἄλλως: ἀποτελεῖ ὀργυιάν, καὶ εἴποις ἂν αὐτὴν
5τῷ ποιῷ σχήματι ὥσπερ ἐπανιᾶσθαι τῇ παιδί.
VUA ὅ ἐστιν ἀνιάζειν, λυπεῖσθαι.
S μουνὰξ δὲ κατὰ μόνας, ἐπεὶ ἐκ διαστήματός
εἰσι καθ’ ἕνα καὶ οὐκ ἄθροισμα. ἰνδάλλονται ...177

197

MDΔVUA —αὐτοῦ γὰρ κἀκεῖνο: τὸ χαλε‐ ποῖς πάθεσιν ὑποπεπτωκός. κεκασμένον (198) διατετυπωμένον. τὸ δὲ κυλίνδεται ............ πάλιν τὴν
5θέσιν πρὸς τὴν συμφοράν. τὸ δὲ ἄγαλμα ἤτοι καταχρηστικῶς τὸ εἴδωλον, ἢ ἄγαλμα διότι κα‐ τηστέρισται μετὰ παντὸς τοῦ γυναικείου κόσμου καὶ ὥσπερ κεκοσμημένον ἐστίν.

198

—Ἀνδρομέδης: αὕτη κεῖται διὰ τὴν ἐν τοῖς ἄστροις τὸ Περσέως ἄθλοις ὑπόμνημα. διατε‐ ταμένας δὲ ἔχει τὰς χεῖρας, ὡς καὶ προετέθη τῷ κήτει ἀνθ’ ὧν ἐσώθη ὑπὸ Περσέως, ἔχει δὲ ἀστέρας ἐπὶ τῆς
5κεφαλῆς λαμπρὸν αʹ. ἐπὶ τοῦ ἀγκῶνος τοῦ δεξιοῦ αʹ. ἐπ’ ἄκρου τῆς χειρὸς αʹ. ἐφ’ ἑκατέρων τῶν ὤμων, αʹ. ἐπὶ ζώνης γʹ. ὑπὲρ τὴν ζώνην, δʹ. ἐφ’ ἑκατέρων τῶν γονάτων, λαμπρὸν αʹ. ἐπὶ τοῦ ποδὸς γʹ. ἐπὶ τοῦ ἀρι‐ στεροῦ αʹ πάντας ιζʹ. φησὶ δὲ καὶ Εὐριπίδης ἐν τῷ αὐτῷ
10δράματι.

197-198

S —τὸ οὖν ἑξῆς· κυλίνδεται κατὰ μεσημ‐ βρίαν, λοξὴν τὴν κεφαλὴν ἔχουσα κατὰ δύσιν, τοὺς δὲ πόδας κατὰ ἀνατολάς.
MDΔVUAS Ἀνδρομέδης ὑπὸ μητρὶ κεκασμέ‐178
5νον: ὡς πρὸς σύγκρισιν τῆς μητρός. τὸ δὲ κεκασ‐ μένον κεχωρισμένον· οὐ γὰρ πάνυ πλησίον αὐτῆς ἐστιν. γράφεται καὶ κεκομμένον, ἵν’ ᾖ τεθρη‐ νημένον.
MDΔVUA κεῖται δὲ ἐν τοῖς ἄστροις ἡ Ἀνδρομέδα διὰ τὴν Ἀ‐
10θηνᾶν, τῶν Περσέως ἄθλων ὑπόμνημα. ἔχει δὲ καὶ αὕτη τὰς χεῖρας ἐκτεταμένας, ὡς προετέθη τῷ κήτει.
MDΔVUA οὔ σε μάλ’ οἴω: ὁ νοῦς οὕτως· οὐδαμῶς δέ σε ὑπολαμβάνω νύκτα ἐπιτηρῆσαι ἀσέληνον ἵνα εὐσυ‐ νόπτως τὴν Ἀνδρομέδαν θεάσῃ· καὶ γὰρ αὐτόθεν λαμ‐
15προτάτη οὖσα καὶ ἐν παμμήνιδι νυκτὶ φαίνει. τὰ δὲ ζώματα (201) ἱμάτια. διωλενίη δὲ (202) ἐκτε‐ ταμένας χεῖρας ἔχουσα.
S 〈οὐ〉 ζητήσεις δέ, φησί, νύκτα ὅπως μᾶλλον ἴδῃς· ἐν γὰρ πάσῃ νυκτὶ φαίνεται, κἂν ὅτι μάλιστα πληρο‐
20σέληνος ᾖ. ἐπέχει δὲ μοίρας μʹ κατὰ μῆκος καὶ 〈κατὰ〉 πλάτος κζʹ.

203

MDΔ —δεσμὰ δέ οἱ κεῖται καὶ ἐν
οὐρανῷ: διατέταται, φησί, τὰς χεῖρας καὶ ἐν οὐ‐ ρανῷ, ὥσπερ δεδεμένη, καθάπερ προὔκειτο τῷ κήτει.179

205

MDΔVUA —ἀλλ’ ἄρα οἱ καὶ κρατὶ πέλωρ: πάλιν ἀπὸ τῆς Ἀνδρομέδας διδάσκει τὸν Πήγασον, ὅς ἐστιν ἡμίτομος κατὰ τὸν στηριγμόν, ἐπὶ τῆς κεφα‐ λῆς τῆς Ἀνδρομέδας κείμενος. πέλωρ δὲ ἤτοι
5ἀπὸ τοῦ τμήματος τὸν ὅλον ἀναλογιζόμενος, ἢ διὰ τὸ λαμπροὺς ἔχειν ἀστέρας. ἡμιτελὴς δέ (215) ἐστιν αὐτὰ τὰ ἐμπρόσθια φαίνων ἄχρι τοῦ ὀμφαλοῦ. οἳ μὲν αὐτὸν λέγουσι τὸν κολάψαντα τὴν κρήνην
10ἐν τῷ Ἑλικῶνι, οἳ δὲ τὸν Πήγασον. μίμημά φασιν εἶναι τοῦ Ἵππου [τοῦ Πηγάσου] ὃς πορευόμενος διὰ τοῦ Ἑλικῶνος τοῖς ποσὶν ἔρρηξε
πηγὴν τὴν καλουμένην Ἵππου κρήνην. ἱερὸς δὲ (215) ὁ Ἵππος ὅτι κατηστέρισται, ἢ180
15ὅτι Ποσειδῶν αὐτὸν ἐγέννησεν, ἢ ὅτι „βροντήν τε στε‐ ροπήν τε φέρει Διὶ μητιόεντι“ (Hes. Th. 286). εἴληφε δὲ τὴν ἱστορίαν παρ’ Ἡσιόδου, διό φησιν (220—221) οἱ δὲ νομῆες / πρῶτοι κεῖνο ποτόν ..

205bis

S —Ἵππος: οὗτος φαίνεται ἡμιτελὴς αὐτὰ τὰ ἐμπρόσθια φαίνων, ἕως ὀμφαλοῦ. Ἄρατος μὲν οὖν φησὶ τὸν ἐπὶ τοῦ Ἑλικῶνος εἶναι ποιήσαντα κρήνην τῇ ὁπλῇ, ὑφ’ οὗ καλεῖσθαι Ἵππου κρήνην. ἄλλοι δὲ
5τὸν Πήγασον εἶναι τὸν εἰς τὰ ἄστρα ἀναπτάντα ὑπὲρ τῆς τοῦ Βελεροφόντου τρώσεως. διὰ δὲ τὸ μὴ ἔχειν πτέρυγας ἀπίθανον τοῦτο τισὶ δοκεῖ. Εὐριπίδης δὲ ἐν τῇ Μελανίππω ἵππιν εἶναι τὴν Χείρονος καὶ ἀπατη‐ θεῖσαν ὑπ’ Αἰόλου, φθαρῆναι. καὶ ἕως μὲν τινὸς κρύ‐
10πτειν. ἐπειδὴ δὲ καταφανὴς ἦν διὰ τὸν ὄγγον τῆς γα‐ στρός, φυγεῖν εἰς τὰ ὄρη. κἀκεῖ ὠδινούσης αὐτῆς τὸν πατέρα ἐλθεῖν κατὰ ζήτησιν. τὴν δὲ εὔξασθαι κατα‐ λαμβανομένην πρὸς τὸ μὴ γνωσθῆναι, μεταμορφωθῆναι. καὶ οὕτως γενέσθαι ἵππον τεκοῦσαν τὸ παιδίον. διὰ
15δὲ τὴν εὐσέβειαν αὐτῆς καὶ τοῦ πατρός, εἰς τὰ ἄστρα ὑπὸ τῆς Ἀρτέμιδος τεθῆναι. ὅθεν τῷ Κενταύρῷ οὐχ ὁρατή ἐστιν. ἔχει δὲ ἀστέρας ἐπὶ τοῦ ῥυχμοῦ, δύο. ἐπὶ τῆς κεφαλῆς αʹ. ἐπὶ τῆς σιαγόνος αʹ. ἐφ’ ἑκατέρων τῶν νώτων αʹ ἀμαυρούς. ἐπὶ τοῦ τραχήλου αʹ. ἐπὶ τῆς
20κεφαλῆς λαμπρὸν αʹ. ἐπὶ τοὺς ὤμους ὅμοιον αʹ. ἐπὶ τοῦ στήθους αʹ. ἐπὶ τῆς ῥάχεως αʹ. ἐπὶ τῶν ἐμπροσθίων
γονάτων, βʹ. ἐφ’ ἑκατέρας ὁπλῆς, βʹ. τοὺς πάντας ιηʹ.181

206

MDΔVUA —γαστέρι νειαίρῃ: τῇ ἐσχάτῃ τῆς ἡμιτόμου γαστρὸς ἐπιψαύει τῆς Ἀνδρομέδας. εἷς δὲ ἀστήρ ἐστιν, ὃς διαζεύγνυσι τῆς τε Ἀνδρομέδας τὴν κεφαλὴν καὶ τὴν τοῦ Ἵππου ἡμίτομον γαστέρα.

208

MDΔVUAS —οἱ δ’ ἂρ ἔτι τρεῖς ἄλλοι: ἡ διά‐ νοια τοιαύτη ἐστίν· εἰσὶ δὲ καὶ ἄλλοι τρεῖς ἀστέρες κατὰ τὰ πλευρὰ τοῦ Ἵππου, οἵτινες ἴσον ἔχοντες διά‐ στημα πρὸς τὸν εἰρημένον ἀστέρα. τετράγωνον ἰσό‐
5πλευρον ἀποτελοῦσι καὶ τὸν εἰκονισμὸν τοῦ Ἵππου εὔσημον ποιοῦσι λαμπρότατοι ὄντες.
S ἄλλως: δʹ εἰσὶν ἀστέρες οἱ τὸ τοῦ Ἵππου σῶμα ἀποτελοῦντες, καὶ ἄλλοι οἱ τὸν αὐχένα καὶ τὴν κεφαλήν· οἱ δὲ δʹ οὗτοι σφόδρα εἰσὶ λαμπροί.

210

MDΔVUA —κεφαλὴ δέ οἱ οὐδὲν ὁμοίη: κατὰ τὸ φῶς. ἀμυδροὶ γὰρ οἱ ἐκεῖσε ἀστέρες. τὸ δὲ δολιχός περ ἐὼν οἶδε καὶ Ὅμηρος, τοὺς ἵπ‐ πους ἐριαύχενας λέγων. διὸ καὶ οὗτός φησι πέλωρ
5ἵππος.182

212

MDΔVUA —αἰθομένης γένυος: καταλαμπού‐ σης· ἐπ’ ἄκραν γὰρ τὴν γένυν ἀστέρα ἔχει ὃς τοῖς προ‐ ειρημένοις τέτρασιν ἄστρασιν ἴσος ἐστὶ κατὰ τὸ φῶς.
MDΔVUAS ἡμιτελὴς δὲ (215) καὶ οὐχ ὁλοτελής ἐστιν,
5ἀλλ’ ἀπὸ τοῦ ὀμφαλοῦ σὺν τοῖς ἐμπροσθίοις μέρεσι θεωρεῖται.
S τὸν Ἵππον δὲ ἱερὸν (215) λέγει ὅτι Ποσειδῶνός 〈ἐστιν〉 ἐκ τῆς Γοργόνος· „τῆς δ’ ὅτε δὴ Περσεὺς κε‐ φαλὴν ἀπεδειροτόμησεν“, φησὶν Ἡσίοδος (Theog. 280).

222

MDΔKVUAS —ἀλλὰ τὸ μὲν πέτρης: ἀλλὰ τὸ μὲν τοῦ Πηγάσου ὕδωρ ἀπὸ τῆς γῆς ῥεῖ, καὶ οὐδέποτε τοῦτο τὸ ὕδωρ τῶν τὴν Θέσπειαν οἰκούντων ἐκτὸς ὄψει. ὑπὸ τὰς ὑπωρείας γὰρ τοῦ Ἑλικῶνος ἡ Θέσπεια
5κεῖται, ἐν δὲ ταῖς ὑπωρείαις ἡ κρήνη εἰς Θέσπειαν ἐμβάλλεται.

223

MDΔKVUAS —αὐτὰρ ὁ Ἵππος: ὁ δὲ Ἵππος ἐν τῷ οὐρανῷ εἰλεῖται, ἀντὶ τοῦ κύκλῳ συστρέφεται,
καὶ δυνατὸν κατοπτεῦσαι. ἡ μὲν κρήνη ἐν Θεσπείᾳ, ὁ δὲ Ἵππος ἐν τῷ τοῦ Διὸς οἴκῳ, ἐν τῷ οὐρανῷ· ἤ,183
5ὡς Διόδωρος, ἔνδιος ὁ μεσημβρινός· „ἔνδιος δ’ ὁ γέ‐ ρων ἦλθ’ ἐξ ἁλόσ“ (δ 450). κεῖται γὰρ μεταξὺ τοῦ θερινοῦ τροπικοῦ καὶ τοῦ ἰσημερινοῦ. οὐ βέβαιον δέ· καὶ γὰρ ἐπὶ τοῦ Περσέως εἶπεν Ἄρατος (253) ἴχνια μηκύνει κεκονιμένος ἐν Διὶ πατρί.
10Θέσπεια δὲ πόλις Βοιωτίας ὑπὸ τῷ Ἑλικῶνι, ἀπὸ Θεσπείας τῆς Ἀσωποῦ, ᾗ τρεῖς δωρεὰς Ἀπόλλων ἔδωκεν, ἐπώνυμον αὐτῆς πόλιν ἐπὶ γῆς, ἐν οὐρανῷ τὴν Παρθένον, ἐν τοῖς μαντείοις τὸ θεσπίζειν.
S αὐτὸς οὖν οὗτος δοκεῖ εἶναι ὁ τὸν Φρύξον διακομίσας
15καὶ τὴν ἕλληνα ὃς εἶχε χρυσῆν δορὰν ὡς Ἡσίοδος. διακομίζων δὲ αὐτὸς τὴν μέν, κατὰ τὸ στενότατον τοῦ πελάγους ἐᾶσαι. ἣν φθείρας Ποσειδῶν ἔσχεν ἐξ αὐτῆς Παίονα. τὸν δὲ Φρύξον εἰς τὸν εὔξεινον πόντον σωθῆ‐ ναι πρὸς τὸν Αἰήτην. δέδωκε δὲ καὶ τὴν χρυσῆν δορὰν
20ὅπως ἔχῃ μνημόσυνον. αὐτὸς δὲ εἰς τοὺς ἀστέρας ἀ‐ πῆλθεν. ἔχει δὲ ἀστέρα ἐπὶ μὲν τῆς κεφαλῆς λαμπρὸν αʹ. ἐπὶ τῶν μυκτήρων γʹ. ἐπὶ τοῦ τραχήλου βʹ. ἐπ’
ἄκρου τοῦ ἐμπροσθίου ποδὸς αʹ. ἐπὶ τῆς ῥάχεως, δʹ. ἐπὶ τῆς κέρκου αʹ. ἐπὶ τῆς κοιλίας γʹ. ἐπὶ τοῦ ἰσχίου184
25αʹ. ἐπ’ ἄκρου τοῦ ποδὸς αʹ. τοὺς πάντας ιζʹ.

225

MDΔKVUA —αὐτοῦ καὶ Κριοῖο: τοῦτον τὸν Κριὸν Ἐρατοσθένης εἶναί φησι τὸν Ἕλλης καὶ Φρίξου, ὃν θύσας τῷ Φυξίῳ Διὶ Φρίξος τὴν δορὰν ἔδωκεν Αἰή‐ τῃ· διὸ καὶ τοὺς ἀστέρας αὐτοῦ ἀμαυροῦσθαί φησιν
5ὡς ἐκδαρέντος. τὸ δὲ αὐτοῦ ἐπὶ τοῦ Ἵππου κεῖται. φησὶ δὲ τοῦ τε Ἵππου καὶ τοῦ Κριοῦ, διὰ τὸ πλησίον εἶναι τοῦ ἰσημερινοῦ, ταχυτάτην εἶναι τὴν κίνησιν. δύναται δὲ τοπικῶς τὸ αὐτοῦ ὑπακούεσθαι, οἷον ἐνθάδε.
10MDΔKVUAS φασὶ δέ τινες ὅτι ἀκαίρως ἦλθεν ἐπὶ τὸν Κριὸν ἀπὸ τοῦ Ἵππου· ἔδει γὰρ τὰ ὑποκείμενα δηλῶσαι, τοὺς Ἰχθῦς ἢ τὸν Ὑδροχόον. ἀλλά φαμεν ὅτι ἀπὸ τοῦ Ταύ‐ ρου ἐφεξῆς τοὺς ἄλλους διδάξας, ἐπὶ τὰ ἑξῆς ἦλθεν, ἐπὶ τὸν Κριόν· αὐτὸς δὲ πλησίον Ἀνδρομέδας. καὶ
15πόθεν τοῦτο; ὑποκατιών φησιν Ἀνδρομέδης,
ὀλίγον γὰρ ὑπ’ αὐτὴν ἐστήρικται (230). θοώταται δὲ διὰ τὴν ἐπαγομένην θεω‐ ρίαν.185

226

MDΔKVUAS —ὅς ῥά τε καὶ μήκιστα: ὁ Κριός. πληθυντικῶς δὲ εἶπε, μέγιστον κύκλον, τὸν ἰσημερινόν. μέγιστος γάρ ἐστι πάντων, ἐπειδὴ καὶ μέσην τέμνει τὴν σφαῖραν.
5MDΔKVUA τὸ δὲ διωκόμενος χαριέντως εἶπεν, ὡς πρὸς τὰς ταχείας αὐτοῦ ὁδούς. ὅπερ οὖν κατὰ φύσιν ἔχει, τοῦτο καὶ προείπομεν ὅτι ἐν θαυμασμῷ λαμβάνει.
M ὁ Κριὸς οὗτος, ἐπὶ τοῦ μεγίστου τῶν παραλλήλων κύκλων, τοῦ ἰσημερινοῦ, ὤν, ἐν ἴσῳ χρόνῳ ἀπὸ ση‐
10μείου ἐπὶ σημεῖον φέρεται ἐν ὅσῳ καὶ ἡ μικρὰ Ἄρκτος, τὸν ἐλάχιστον περιγράφουσα κύκλον, φύσει τῶν περὶ ἄξονα κινουμένων κύκλων, τῶν τε μεγίστων καὶ ἐλα‐ χίστων, ἰσόχρονον ἐχόντων τὴν ἀποκατάστασιν, ὡς καὶ ἐπὶ θύρας. ἐν ταὐτῷ γὰρ ἀποκαθίσταται ὁ στρό‐
15φιγξ καὶ τὸ ἀκρότατον μέρος τῆς θύρας, ἀνοιγομένης καὶ κλειομένης αὐτῆς.
MDΔKVUA οὕτως οὖν καὶ ἡ σφαῖρα ὁμοχρόνως ἑαυτῇ πᾶσα κινεῖται.
MDΔKVUAS ἔστι δὲ ὁ Κριὸς μέσος ὑπὸ τοῦ ἰσημερινοῦ τεμνό‐186
20μενος· διὸ καὶ ἰσημερία ἐστὶ τοῦ ἡλίου ἐν Κριῷ γινο‐ μένου. ἀνατέλλοντος τοίνυν τοῦ Κριοῦ, ἡ Κυνόσουρα μέση ἐστὶν ὑπὸ τὸν μεσημβρινὸν πόλον· ἀνύοντος δὲ τοῦ Κριοῦ τὸ ὑπὲρ γῆν ἡμισφαίριον, καὶ τῶν ὑπὸ γῆν πάλιν ἐπ’ ἀνατολὰς ἐρχομένων, ἰσοχρόνως κινεῖται
25ἡ Κυνόσουρα καὶ πάλιν εὑρίσκεται ὑπὸ τὸν μεσημ‐ βρινὸν πόλον. εἰ καὶ ὀλίγον οὖν κινεῖται ἡ Κυνόσουρα περὶ τὸν βόρειον πόλον, ὅμως, φησί, μέγιστα τὰ κύκλα ἀνύων ὁ Κριὸς κατ’ οὐδὲν αὐτῆς βραδύτερον κινεῖται. ἔστι δὲ ἰδεῖν καὶ ἐπὶ τοῦ τροχοῦ τοῦτο καὶ χοινικίδος.
30τῷ γὰρ παντὶ κύκλῳ τοῦ τροχοῦ ἡ χοινικίς, καίτοι ἔλαττον στρεφομένη, ἰσοχρόνως κινεῖται.

228

MDΔKVUA —αὐτὸς μὲν νωθής: βραδύς. δοκεῖ δὲ ἐναντίον εἶναι τοῖς προειρημένοις, ἀλλὰ τὸ βραδὺς εἴρηται πρὸς τὴν κατάληψιν· ἀμυδρὸς γάρ ἐστι.
MDΔKVUA τὸ δὲ οἷα σελήνῃ: ὥσπερ ἐν πληθούσῃ σε‐
5λήνῃ φαινόμενος. αὕτη γὰρ ὅτε πλήθει ἀμυδρότερα ποιεῖ τὰ ἄστρα. ἄνευ οὖν καὶ σελήνης αὐτὸς ἀμυδρός
ἐστι.187
M λαμπροὺς δὲ ἔχει μόνους τοὺς ἐπὶ τῆς κεφαλῆς. ἀνάστερος δὲ οἷον μὴ λαμπροὺς ἔχων ἀστέρας.
10ἔχει γὰρ ἀστέρας τέσσαρας.
M νωθὴς δὲ εἴρηται διὰ τὸ ἀμυδρὸς εἶναι τοῖς ἄσ‐ τροις, οὐχὶ τῇ φορᾷ. ὀξύτατος γάρ ἐστιν. ἢ ἀμαυρὸς καὶ ἀμυδροὺς ἔχων ἀστέρας.
S αὐτὸς μὲν νωθής: ἀμυδροὺς ἔχων ἀστέρας.
15οἷα σελήνῃ σκέψασθαι: ἀμυδρὸς ...... ἐστιν οὗ πανσέληνος. νωθής: ἀμυδρὸς τοῖς ἄστροις, οὐ τῇ φορᾷ· ὀξύ‐ τατος γάρ, νωθὴς δὲ ἐν πανσελήνῳ. λαμπροὺς δὲ ἔχει μόνους τοὺς ἐπὶ κεφαλήν. ἀνά‐
20στερος δέ, οἷον μὴ λαμπρὸν ἔχων ἀστέρα. ἔχει δὲ ιδʹ.

229

MDΔKVUAS —ζώνῃ δ’ ἂν ὅμως ἐπιτεκμή‐ ραιο: ἆρα οὖν ἀπροόρατος ὁ Κριός, καὶ οὐκέτι ὁ περὶ τῶν φαινομένων λόγος ἔρρωται; ὑπὸ γὰρ τὴν Ἀνδρομέδας ζώνην ἐστίν, ἥτις ζώνη λαμπρὰ πεπίστευ‐
5ται.
MDΔKVUA τὸ δὲ ἐστήρικται καλῶς ἐπήνεγκεν, ἐπειδὴ εἶπε διωκόμενος, ἵνα μή τις νομίσῃ ὅτι τῶν
πλανήτων ἐστίν.188

231

MDΔVUAS —μεσσόθι δὲ τρίβει μέγαν οὐ‐ ρανόν: ἀνύει διαπορεύεται, ὅθεν καὶ τρίβους τὰς τετριμμένας ὁδούς φαμεν. ὁ νοῦς· κατὰ τὸ μέσον τοῦ οὐρανοῦ πορεύεται· ἐν γὰρ τῷ ἰσημερινῷ κύκλῳ ἐστίν.
5εἶτα ἐπειδὴ ὄψει οὐκ εἰσὶν οἱ κύκλοι καταληπτοί, πλὴν μόνου τοῦ γαλαξίου, διὰ τοῦτο δίδωσιν ἕτερα σημεῖα ὧν ὁ ἰσημερινὸς ἐφάπτεται κύκλος, ὅπου, φησίν, ἄκραι αἱ τοῦ Σκορπίου Χηλαί. ἄκρως γὰρ ἀμφοτέρων τῶν Χηλῶν ἐπιψαύει καὶ τῆς ζώνης τοῦ Ὠρίωνος. μέσος
10δὲ ὁ κύκλος οὗτος ἐπίκειται.

232

MDΔKVUA —Χηλαὶ καὶ ζώνη: σαφηνίσας τὰ περὶ τοῦ Κριοῦ, ἐν ᾧ ἰσημερίαν ἐαρινὴν ὁ ἥλιος ποιεῖται, ἐπεμνήσθη καὶ τῶν Χηλῶν, ἐν αἷς ἡ φθινοπωρινὴ ἰσημερία γίνεται,
5MDΔS ἐπεὶ δι’ αὐτοῦ καὶ τῶν Χηλῶν καὶ τῆς τοῦ Ὠρίω‐ νος ζώνης γράφεται ὁ ἰσημερινός, μέσος ὢν τῶν παραλ‐ λήλων κύκλων καὶ μέγιστος.

233

MDΔVUA —ἔστι δέ τοι καὶ ἄλλο: ἐπειδὴ ἀμυδρὸς ὢν ὁ Κριὸς δυσκαταλήπτως ἔχει, πειρᾶται διὰ πολλῶν σημείων εὐκατάληπτον 〈αὐτὸν〉 ποιῆσαι, καί φησιν ὅτι καὶ ἄλλο ἐστὶ σημεῖον πλησίον αὐτοῦ189
5ὑπὸ τῆς Ἀνδρομέδας, ὃ Δελτωτὸν καλεῖται· τῷ γὰρ δέλτα στοιχείῳ εἴκασται.

235

S —Δελτωτόν: τοῦτο ἐστὶν ὑπὲρ μὲν τῆς κεφαλῆς τοῦ Κριοῦ κείμενον. λέγεται δὲ διὰ τὸ ἀμαυ‐ ρότερον εἶναι, εὔσημον ἐπ’ αὐτοῦ γράμμα κεῖσθαι. ἀπὸ Διὸς τὸ πρῶτον τοῦ ὀνόματος δι’ Ἑρμοῦ τεθέν.
5ὃς τὸν διακόσμον τῶν ἄστρων ἐποιήσατο. φασὶ δέ τινες καὶ τὴν τῆς Αἰγύπτου θέσιν ἐν τοῖς ἄστροις εἶναι τρι‐ γώνως. καὶ τὸν Νεῖλον τοιαύτην περιοχὴν ποιήσασθαι τῆς χώρας ὡς ἅτε τὴν ὠφέλειαν τῆς χώρας ποριζό‐ μενος εἴς τε τὸν σπόρον εὐμαρεστέραν ποιούμενος καὶ
10εἰς τὴν τῶν καρπῶν ἀνακομιδήν. ἔχει δὲ ἀστέρας ἐφ’ ἑκάστης γονίας ϛʹ.
MDΔVUAS Δελτωτὸν πλευρῇσι: τὸ Δελτωτὸν τρί‐ γωνόν ἐστιν ἰσοσκελές, οὐκ ἰσόπλευρον. τὰς γὰρ κα‐ τιούσας πλευρὰς ἴσας ἔχει, τὴν δὲ κάτωθεν ὑποτεί‐
15νουσαν βραχυτέραν ἐκείνων. τούτων δὲ τῶν σημείων, τοῦ τε Δελτωτοῦ καὶ τῆς ζώνης τῆς Ἀνδρομέδας, μικρὸν διεστὼς ὁ Κριὸς νοτιωτέραν ἔχει τὴν θέσιν.190
MDΔVUAS ἀλλὰ τοῦτό ἐστι μὲν ὑπὲρ τὴν κεφαλὴν τοῦ Κριοῦ κείμενον. λέγεται δὲ διὰ τὸ τὸν Κριὸν ἀμαυρότερον
20εἶναι ἐπίσημον ἐπ’ αὐτοῦ κεῖσθαι τὸ γράμμα, ἀπὸ Διὸς τὸ πρῶτον τοῦ ὀνόματος δι’ Ἑρμοῦ τεθέντος.
MDΔVUA φασὶ δὲ καὶ τὴν τῆς Αἰγύπτου θέσιν εἶναι 〈ἐκ〉 τοῦ ἐν τοῖς ἄστροις τριγώνου. ἔχει δὲ ἐφ’ ἑκάστης γωνίας δʹ. ἔστι δὲ ἐν τῷ βορείῳ ἡμισφαιρίῳ.
25S τὸ δὲ Δελτωτόν φασιν τῷ Κριῷ γειτνιᾶν. ἔχει βρα‐ χυτάτην βάσιν καὶ ἐπίσημον γράμμα ἀπὸ Διὸς τεθέν.

236

M —ἡ δ’ οὔτι τόση: τῶν γὰρ τεσσάρων ἀστέρων τοῦ τριγώνου οἱ γʹ ἐπὶ τῆς βάσεως αὐτοῦ. τούτων οὖν τῶν ἐν τῇ βάσει τοῦ τριγώνου ἀστέρων οἱ ἐν τῷ Κριῷ νοτιώτεροι ὀλίγον εἰσίν. ὁμολογουμένως
5γὰρ ἐν τῷ βορείῳ μέρει τὸ τρίγωνον, ὁ δὲ Κριὸς αὐτοῦ νοτιώτερος. φασὶ δὲ [ὅτι] καὶ τὴν τῆς Αἰγύπτου θέσιν [καὶ μίμημα] ἐκ τοῦ [Δελτωτοῦ] τριγώνου τοῦ[το]
ἐν τοῖς ἄστροις εἶναι. ἐμφερὴς γὰρ ἡ Αἴγυπτος τῷ δελτωτῷ σχήματι, ἡ Ἀλεξάνδρεια χλαμύδι στρατιω‐191
10τικῇ, ἡ Ἰταλία κιττῷ καὶ ἡ Νάξος φύλλῳ ἀμπέλου.

237

MDΔA —〈πολέων〉: λείπει τῶν ἀστέρων, λαμπρῶν ὄντων. ἡ κάτω τοῦ Δελτωτοῦ γραμμὴ εὐ‐ κατάληπτός ἐστι. περισσῶς γὰρ τῶν προκειμένων ἀστέρων ἐστὶν ἔκλαμπρος.
5MDΔVUA ἄλλως: τούτων τῶν ἐν ἐκείνῃ τῇ γραμμῇ τοῦ Δελτωτοῦ ἀστέρων οἱ δύο τοῦ Κριοῦ νοτιώτεροί εἰσι, κατωτέρῳ γάρ. τὸ 〈δὲ〉 Δελτωτὸν βορειότερον.

239

MDΔVUA —οἱ δ’ ἄρ’ ἔτι προτέρω: οἱ δὲ τοῦ Δελτωτοῦ ἀστέρες προτέρω. βορειότεροι γάρ εἰσιν.
MDΔKVUAS ἔτι δ’ ἐν προμολῇσι νότοιο: τοῦ Κριοῦ οἱ Ἰχθύες καὶ δυτικώτεροι καὶ νοτιώτεροί εἰσιν.
5MS οὐ τοὺς δύο δὲ ἀκουστέον νοτιωτέρους κατὰ τὸ ἀλη‐ θές. ὁ γὰρ ἕτερος ἐν τῷ βορείῳ καὶ τοῦ Κριοῦ βορειό‐ τερος, καὶ ἐπιψαύει τοῦ ὤμου τῆς Ἀνδρομέδας.192
S ἀπὸ τοῦ Κριοῦ ἐπὶ τοὺς Ἰχθῦς, οἵ εἰσιν ἐπίπροσθεν τοῦ Κριοῦ νοτιώτεροι καὶ τοῦ Δελτωτοῦ νοτιώτεροι.
10προμολῇσι δὲ προόδοις καὶ πνοαῖς.
S Ἰχθύες: οὗτοι εἰσὶ μεγάλου ἔγγονοι περὶ ὧν τὴν ἱστορίαν ἀποδώσομεν σαφέστατα ὅταν ἐπ’ αὐτοὺς ἔλ‐ θωμεν. τούτων δὲ ἑκατέρων μεριδα διαλλάσσων. ὁ μὲν γὰρ νότειος ὁ δὲ βόρειος κεῖται. ἔχουσι δὲ καὶ σύν‐
15δεσμον ἀλλήλων ἕως τοῦ ἐμπροσθίου τοῦ κριοῦ. ἔχει δὲ ὁ μὲν βόρειος ἀστέρας ιβʹ, καὶ ἐπὶ τοῦ συνδέσμου αʹ. ὁ δὲ νότιος ιεʹ. τὴν δὲ λῖνον αὐτῶν οὐ συνέρχονται. ἔχει δὲ ἀστέρας ἐπὶ τοῦ βορείου γʹ. ἐπὶ τοῦ συνδέσ‐ μου γʹ. τοὺς πάντας λεʹ.
20MDΔKVUA ὁ βόρειος Ἰχθὺς μᾶλλον τοῦ βορέου αἰσθάνεται. ἀκούει, εἶδος ἀντὶ γένους.
MDΔKVUAS οὗτοι δέ εἰσιν οἱ τοῦ μεγάλου Ἰχθύος ἔκγονοι, περὶ οὗ ἐν τοῖς ἑξῆς ἐρεῖ. οἵτινες Δερκετὼ τὴν Ἀφροδίτης θυγατέρα ἐμπεσοῦσαν εἰς θάλασσαν ἔσωσαν. ὅθεν εἰς
25τιμὴν τῆς θεοῦ οἱ Σύροι ἰχθύων ἀπέχονται. τούτων δὲ ὃ μὲν βόρειος, ὃ δὲ νότιος. ἔχουσι δὲ σύνδεσμον ἀλ‐ λήλοις ἕως τοῦ ἐμπροσθίου ποδὸς τοῦ Κριοῦ.193
MDΔKVUAS εἰσὶ δὲ ἐν ἀμφοτέροις τοῖς ἡμισφαιρίοις.
MDΔKVUA καὶ ἔχουσι τοὺς πάντας ἀστέρας μʹ.

240

MDΔKVUA —ἀλλ’ αἰεὶ ἕτερος προφερέ‐ στερος: ἀλλ’ ὁ ἕτερος αὐτῶν, ὅς ἐστιν ἐκτὸς τοῦ ζῳδιακοῦ κύκλου πλὴν μόνης οὐρᾶς [ὃς] καὶ τῆς Ἀνδρο‐ μέδας ἐπιψαύει, τοῦ νοτιωτέρου ἐστὶ κρείσσων καὶ
5ἀμείνων, ὥστε τοῦ βορέου μᾶλλον πνέοντος αἰσθάνε‐ σθαι ὅσῳ βορειότερός ἐστι. τὸ δὲ προφερέστε‐ ρος οὐχὶ τὸ πρότερος ἐλθὼν ἐπὶ τὴν δύσιν, ὡς ὁ Ταῦ‐ ρος προφερέστερος Ἡνιόχοιο (177), ἀλ‐ λὰ τὸ κρείττων, ὑπὸ λαμπροτέρων ἀστέρων διατυπού‐
10μενος. ὁ δὲ Ἵππαρχος (I, 6, 8, p. 58 Man.) οὐχ ὡς
πρὸς τὸ Δελτωτόν, ἀλλ’ ὡς πρὸς τὸν Κριὸν ἐν προ‐ μολῇσι νότοιο λέγοντα τοὺς Ἰχθύας εἶναι τὸν Ἄρατον εὐθύνει. βέλτιον δὲ καὶ ἀνυπεύθυνον ἀκούειν ἐκείνως.194

241

Mmg —〈βορέαο:〉 ὅτι ἀπὸ τῶν ὑψηλῶν πρὸς τὰ κάτω πνεῖ.

242

MDΔKVUAS —ἀμφοτέρων δέ σφεων: ὁ νοῦς· ἀμφοτέρων δὲ ἐκ τῶν οὐραίων δεσμός τις ἀποτείνεται· εἰκός, ἀλλήλων ὄντων ἐγγὺς καὶ ταῖς οὐραῖς μόνον ἐπιψαυόντων. προείπομεν γὰρ ὅτι πρὸς τὸν ὦμον Ἀν‐
5δρομέδας 〈ὁ βορειότεροσ〉 Ἰχθὺς μόνην τὴν οὐρὰν ἔχων ἐπὶ τῷ ζῳδιακῷ κεῖται, 〈καὶ〉 τοῦ ἑτέρου, τοῦ ἀφο‐ ρῶντος πρὸς τὸν Κριόν, οὐραίοις ἐπιψαύει. τοῦτον
τοίνυν τὸν βορειότερον Ἰχθὺν χελιδόνος ἔχειν τὴν κεφαλήν φασιν. ὃν Χαλδαῖοι καλοῦσι χελιδονίαν Ἰχθύν.195
10MKVUA τὸ μέντοι σῶμα πλὴν τῆς κεφαλῆς.

249

S —Περσέως: περὶ τοῦτον ἱστόρηται ἐν τοῖς ἄστροις τεθῆναι τῇ γὰρ Δανάῇ μιγεὶς ὁ Ζεὺς ἐγέν‐ νησεν αὐτόν. ἐπὶ δὲ πολὺ δέος πεμφθεὶς ἐπὶ τὰς γορ‐ γόνας τήν τε κυνῆν ἔλαβε παρ’ Ἑρμοῦ καὶ πέδιλα ἐν
5οἷς διὰ τοῦ ἀέρος ἐποιεῖτο τὴν πορείαν ἐδόκει δὲ καὶ ἅρπην παρ’ Ἡφαίστου λαβεῖν ἐξ ἀδάμαντος ὥς φη‐ σιν Αἰσχύλος. ἕνα γὰρ ὀφθαλμὸν εἶχον. καὶ τοῦτον ἀλλήλαις παρεδίδοσαν κατὰ φυλακήν. τηρήσας οὖν ὁ Περσεὺς ἐν τῇ παραδόσει καὶ λαβών, ἔρριψεν εἰς τὴν
10Τριγωνίδα λίμνην. καὶ οὕτως ἐπὶ τὰς γοργόνας ἐλθὼν ὑπνωκυίας ἀφεῖλε τῆς Μεδούσης τὴν κεφαλήν. ἣν Ἀθηνᾶ παρὰ τὰ στήθη ἔθηκε τὰ ἑαυτῆς. τῶ δὲ Περσεῖ τὴν εἰς τὰ ἄστρα θέσιν πεποίηκε.

244

M —καὶ τὰ μὲν εἷς ἀστὴρ ἐπέχει: τὰ μὲν δεσμὰ εἷς ἀστὴρ ἐπέχει. τὸ δὲ εἰς ἓν ἰόν‐ των, εἰς συναφὴν παραγινομένων τῶν οὐρῶν.
MmgDΔKVUA εἷς ἀστήρ ἐστιν ἐν μέσῳ τῶν οὐρῶν, ὅστις ὥσπερ
5συνδεῖ ἀμφοτέρους, ὃν καλοῦσιν οὐραῖον δεσμόν.

245

Mmg —ὑπούραιον: εἰ δὲ βʹ μέρη λόγου, ὑπ’ οὐραῖον.

247

Mmg —〈σῆμα:〉 σημεῖόν σοι γίνεται τοῦ βορειο‐
τέρου Ἰχθύος.196

248

MDΔKVUAS —ἀμφότεροι δὲ πόδες: σφόδρα θαυμάσαι ἐστὶν αὐτόν, πῶς εὐαφόρμως προφάσεις ἑαυτῷ δίδωσιν. ἐπειδὴ γὰρ ὑπολείπεται αὐτῷ εἰς τὸ κατὰ Κηφέα ὁ Περσεύς, 〈ἐπεὶ〉 ἐπὶ τὸν Κριὸν καὶ τὸν
5Ἵππον καὶ τοὺς Ἰχθῦς ἐξώκειλε τέως, ἁψάμενος διὰ τῶν Ἰχθύων τῆς Ἀνδρομέδας, ἑτέραν πάλιν δίδωσιν ἀφορμήν, ὥστε τοῦ βορειοτέρου Ἰχθύος τεκμήριον γίνεται ὁ ἀριστερὸς ὦμος τῆς Ἀνδρομέδας, λαμπρότε‐ ρος ὢν καὶ ἔγγιστα κείμενος αὐτοῦ, οἱ δὲ ἐπὶ τῶν πο‐
10δῶν τῆς Ἀνδρομέδας συνάπτουσι τοῖς ὤμοις τοῦ Περ‐ σέως
MDΔVU καὶ παρέχουσιν αὐτὸν εὐσημείωτον.
MDΔVUA ἄλλως: τὸν ὑποκείμενον ὑπὸ τοὺς πόδας αὐτῆς
Περσέα διηγεῖσθαι βούλεται.197
15MDΔVUAS γαμβροῦ δὲ τοῦ νυμφίου κατὰ Αἰολέας. ἑλληνι‐ σμὸς δὲ τὸ σχῆμα ἀντὶ τοῦ γαμβρὸν οἱ πόδες αὐτῆς σημαίνοιεν τὸν Περσέα. ἀεὶ γὰρ ὑπὲρ τῶν ὤμων αὐτοῦ φέρονται.
MDΔVUA τὸ δὲ ἐπωμάδιοι (249), κατὰ τῶν ὤμων τοῦ
20Περσέως.
MDΔVUA ὁ ἀριστερὸς ὦμος τῆς Ἀνδρομέδας λαμπρός ἐστιν, ἐξ οὗ διδάσκει τὸν ἀμυδρὸν Ἰχθύν. ὁ δὲ ἀριστερὸς ὦμος τῆς Ἀνδρομέδας πλησιάζει τῷ Ἰχθύι ἐν τῇ σφαι‐ ρογραφίᾳ, τῷ δεξιῷ δὲ τῇ οὐρανοθεσίᾳ. ἐμπέπηγε γὰρ
25ἐπ’ ὄψιν τῷ οὐρανῷ τὰ ζῴδια, καὶ τὰ νῶτα αὐτῶν ἡμεῖς ὁρῶμεν. οὐ γὰρ δύνατον ἐν τῇ σφαίρᾳ γραφῆναι οὕτως· οὐ γὰρ ἂν ἑωρῶμεν.
M ἄλλως: ἀμφότεροι δὲ οἱ πόδες οἵ ῥά οἱ αἰὲν ἐπωμάδιοι [Περσέως] φορέονται (249), γαμ‐
30βροῦ τοῦ Περσέως τὸ εἴδωλον διασημαινέτωσάν σοι.

250

MS —περιμήκετος ἄλλων: περὶ Ἀν‐ δρομέδας εἰπών, μετῆλθεν ἐπὶ τὸν Περσέα, τοὺς πόδας αὐτῆς λέγων ἐπὶ τοῖς ὤμοις τοῦ Περσέως κεῖσθαι.198
M γαμβρὸν δὲ Αἰολικῶς τὸν ἄνδρα. Σαπφώ (fr. 117
5Lobel—Page)· „χαῖρε νύμφα, χαιρέτω δὲ ὁ γαμβρόσ“. φέρεται δὲ οὕτως ἐν τῷ βορείῳ ἡμισφαιρίῳ.
MDΔVUA ἄλλων: τῶν ἄλλων μᾶλλον, μείζων κατὰ φαντα‐ σίαν τῶν ἐκ τοῦ αὐτοῦ γένους, ἢ τῶν προειρημένων, οἷον Δελτωτοῦ, Κριοῦ, Ἀνδρομέδας, Ἰχθύων, Κασ‐
10σιεπείας, καὶ αὐτοῦ τοῦ Κηφέως.

251

MDΔVUA —καί οἱ δεξιτερὴ μέν: πάλιν ἐν οὐρανῷ ἡ τοῦ Περσέως δεξιὰ πρὸς τὴν τῆς Κασσιε‐ πείας καθέδραν ἐκτέταται ἐπειδὴ ἔνδον ὁρᾷ τὰ ζῴδια ὡς πρὸς τὸν οὐρανόν, ἡμεῖς δὲ τὰ νῶτα ὁρῶμεν ἐν ταῖς
5σφαίραις. ἐκεῖνα δὲ οὐκέτι οὕτως, ἀλλὰ τὰ νῶτα πρὸς τὴν σφαῖραν ἔχουσι πρὸς τὸ ὁρᾶσθαι τὴν ὄψιν. διὸ ἐὰν λέγῃ δεξιὰν χεῖρα ἢ ἀριστεράν, καὶ εὕρωμεν τὸ ἀνά‐ παλιν ἐν τῇ σφαίρᾳ, μὴ ξενιζώμεθα. ἔνδον γὰρ ὤφειλε
τὰ ζῴδια ὡς πρὸς τὴν σφαίραν ἔχειν τὴν ὄψιν ὡς καὶ199
10ἐν οὐρανῷ, ἀλλ’ ἐκτὸς γράφεται πρὸς τὸ καὶ ἡμᾶς ἀκρι‐ βῶς γνῶναι. κατεστήρικται δὲ ὁ Περσεὺς ἐν τῷ οὐρανῷ διὰ τὴν δόξαν, ὅτι ἐπὶ τὰς Γοργόνας σταλεὶς ὑπὸ τοῦ Πολυδέκτου τὸν ἆθλον κατώρθωσε λαβὼν παρ’ Ἡφαίσ‐ του ἅρπην καὶ παρ’ Ἑρμοῦ πέδιλα. θεωρεῖται δὲ ἐν
15τοῖς ἄστροις τὴν Γοργόνος κατέχων κεφαλήν.

252

MDΔVUAS —τὰ δ’ ἐν ποσὶν οἷα: τὰ δὲ ἐν τοῖς ποσὶν ἴχνη καὶ τὰς τῶν ποδῶν βάσεις ὥσπερ διώκων καὶ ἐπαίρων πρὸς δρόμον μηκύνει καὶ ἐκτείνει. ἔστι δὲ κατανοήσαντα ἰδεῖν ὡς ἀληθῶς ἐπὶ δρόμον σπεύ‐
5δοντα αὐτόν. τὸ δὲ κεκονιμένος διὰ τὴν ὑπό‐ νοιαν τῶν προειρημένων, τῆς σπουδῆς τοῦ δρόμου.

253

MDΔ —κεκονιμένος ἐν Διὶ πατρί: ἡ
ἱστορία δίδωσιν αὐτῷ τὸν δρόμον μετὰ τὸν Ἡσίοδον (Scut. 228—231), ὅτι ὑπὸ τῶν ἄλλων Γοργόνων ἐδιώ‐ κετο.200
5MDΔVUA ἄλλως. κεκονιμένος: καὶ Ὅμηρος (Ν 820, Ψ 372, 449, θ 122)· „κονίοντες πεδίοιο“, κονιόμενοι. καὶ γὰρ νεφελοειδεῖς εἰσι περὶ τοὺς πόδας αὐτοῦ συ‐ στροφαὶ καὶ κονιορτώδεις, ἅτε τοῦ Γαλαξίου κύκλου γειτνιῶντος. τὸ ἐν Διὶ δὲ ἐν τῷ οὐρανῷ.

254

MDΔKVUA —ἄγχι δέ οἱ σκαιῆς: τὸ ἀριστερὸν τοῦ Περσέως γόνυ ὀλίγον ἀνωτέρω ὀφείλει εἶναι τοῦ ταυρείου διχοτομήματος, ὅπου καὶ τὰς Πλειάδας εἶναι ἐλέγομεν [ἐπὶ τὴν ἰξὺν βότρυος δίκην] προσανακεκλι‐
5μένας τῇ τοῦ Ταύρου ἰξύι, οὐρᾶς τόπον ἀποπληρούσας. τὸ δὲ ἤλιθα ἀντὶ τοῦ ἅμα καὶ κατὰ τὸ αὐτό.
ἐπάγει γὰρ ὅτι οὐ πολύς ἐστι τόπος ὃς ἐπέχει αὐτάς, ἀλλ’ ὀλίγος. σφόδρα γὰρ πλησίον ἀλλήλων καὶ οὐ διε‐ στῶσαί εἰσιν.201

254-255

MDΔKVUA —ἤλιθα πᾶσαι Πληιάδες: τὸ μὲν ἤλιθα ἀθρόως, παρὰ τὸ ἅλις· ἔνθεν καὶ ἁλίαν οἱ Δωριεῖς τὴν ἐκκλησίαν καλοῦσιν.
MDΔKVUAS Ἄτλαντος δὲ καὶ Πληιόνης γενεαλογοῦνται Πλειά‐
5δες, παρ’ ὃ καὶ λέγονται· ἢ ἐπεὶ πλείοσιν εἰσὶ χρειώδεις, τοῖς τε πλέουσι καὶ γεωργοῦσι· ἢ ὅτι εἰς πελείας μετε‐ μορφώθησαν τὸν Ὠρίωνα φεύγουσαι· ἢ ἀπὸ τοῦ πο‐ λεῖν ἐκ περιόδου καὶ συμπληροῦν τὸν ἐνιαυτόν· ἀπὸ
τούτων γὰρ κατ’ ἐξοχὴν πλειὼν ἐκλήθη ὁ ἐνιαυτός.202
10ὁμοῦ μὲν ὁρώμεναι λαμπραί, καθ’ ἑκάστην δὲ ἀμυ‐ δραί. καὶ ἔχουσι σχῆμα τρίγωνον, οὗ ἡ βάσις ἐπ’ ἀνα‐ τολὴν τέτραπται. Νίκανδρος μὲν οὖν ἐπὶ τῆς οὐρᾶς τοῦ Ταύρου τίθησιν αὐτάς (Ther. 122—123)· „αἵ θ’ ὑπὸ Ταύρου / ὁλκαίην ψαίρουσαι ὀλίζωνες φορέονται“·
15Ἵππαρχος δὲ ἐπὶ τοῦ Ταύρου, καὶ γὰρ αὐτὸς ἡμίτομον τὸν Ταῦρον ποιεῖ, φησὶ δὲ τῷ μὲν ποδὶ τοῦ Περσέως μᾶλλον αὐτὰς πλησιάζειν, πόρρω δὲ εἶναι τοῦ ἀριστε‐ ροῦ γόνατος. πρὸς ὃ Διόδωρος μὲν ὑπογουνί‐ δος γράφει, ὅπως ἡ κνήμη σημαίνοιτο. Μηνόφαντος
20δὲ ἐπιγουνίδα τὴν κνήμην ἀκούει, διὰ τὸ εἶναι ἐπ’ αὐ‐ τῆς τὸ γόνυ. δύναιτο δ’ ἂν καὶ ἀπὸ μέρους ὅλον τὸ σκέ‐ λος ἀκούεσθαι. παρ’ Ὁμήρῳ δὲ ἐπιγουνὶς τὸ ἄνω τοῦ γόνατος, ὡς Ἀρίσταρχος, ὡς δὲ Κράτης ἐπωμίς, ὡς δὲ Χάρης ἡ ἐφ’ ὅλου τοῦ σώματος εὐσαρκία. οὐκ ἐπὶ203
25πολὺ δὲ αὐτὰς χωρίον ἐπέχειν φησίν, ἐπειδὴ κατὰ μὲν μῆκος μίαν μοῖραν ἐπέχουσι, κατὰ δὲ πλάτος ἥμισυ καὶ ὄγδοον. ἑῴαν δὲ ἐπιτολὴν ποιοῦνται μεθ’ ἡμέρας νβʹ τῆς ἐαρινῆς ἰσημερίας, καὶ ὁ ἥλιός ἐστι μοιρῶν ιζʹ ἐν Ταύρῳ, δύνουσι δὲ μεθ’ ἡμέρας νβʹ τῆς φθινο‐
30πωρινῆς ἰσημερίας, ἡλίου ὄντος ἐν Τοξότῃ μοιρῶν ιθʹ.
MDΔKVUAS φασὶ δὲ ὅτι μία τῶν Πλειάδων ἐκεραυνώθη, διὸ οὐ φαίνεται.

256

Mmg —〈ἀφαυραί〉: ἀμαυρόταται γάρ εἰσι κατὰ τὸ φῶς, ἀλλ’ ἐπειδὴ ἅμα εἰσί, διὰ τοῦτο γνώρι‐
μοι ἐκ τῆς συνόδου καθεστήκασιν.204

257

MDΔVUA ἑπτάποροι δὴ ταί γε: ἓξ οὖσαι, φησί, δοξάζονται παρὰ τοῖς ἀνθρώποις ἑπτά, διὰ τὸ ἀμυδρῶς [μὲν] τὴν ἑβδομὴν ὁρᾶσθαι [τὰς δὲ ἓξ ἐναρ‐ γῶς].
5MDΔVUAS ἄλλως: φασὶν ἑπτὰ εἶναι μετ’ ἀνθρώπους, τῇ δὲ ἀληθείᾳ ἕξ εἰσι μόναι φαινόμεναι. ὁ γὰρ Εὐριπίδης (Or. 1005—1006)· „ἑπτάπορον δρόμημα Πλειάδος .. ὁδόν“.
MDΔVUA φασὶ δέ τινες τοιοῦτον μῦθον, ὅτι μία ἐκ τῶν ἑπτὰ
10τὸ τῆς Ἰλίου πάθος ἰδοῦσα [ἡ Ἠλέκτρα] ὑπεχώρησε τοῦ συστήματος· [ἔστι γὰρ ἡ μήτηρ Δαρδάνου·] καὶ ὑπὸ τὸν δεύτερον ἀστέρα τοῦ ῥυμοῦ ἦλθε πλησίον, ὃς λέγεται εἶναι τῆς Ἠλέκτρας. τοῦτον δὲ τὸν ἀστέρα, τὸν ὑπὸ τὸν ῥυμὸν τῆς Ἄρκτου ἐκ τῶν Πλειάδων ἀνα‐
15χωρήσαντα, Ἀλώπεκά τινες καλοῦσιν.205

259

MDΔVUA —οὐ μέν πως ἀπόλωλεν: τοῦτο χαριεντιζόμενος ἐπὶ τῇ μυθολογίᾳ ὅτι ἑπτά εἰσι. φησίν· οὐδέποτε ἀνήκουστος ὢν ὁ ἀστήρ 〈....〉, οὐδὲ τοῦτο ἠκούσαμεν ἀφ’ οὗ ἐγεννήθημεν καὶ ἀφ’ οὗ τὰ ἄστρα
5γεγένηνται, ἀπολωλότα καὶ ἀνήκουστον γεγενημένον ἀστέρα.
M εἰ οὖν οὐδέποτε, διὰ τί οἱ ἑπτά, ὡς λέγουσιν, οὐ φαίνονται ἀστέρες; ἀλλὰ τοῦτο, φησί, τὸ περὶ τῶν ἓξ ὅτι ἑπτὰ εἶναι λέγονται, μάταιόν ἐστιν· ἓξ γάρ εἰσιν
10ἀληθῶς. ὅμως δὲ ἐπιρρήδην καὶ ἐκ τοῦ φανεροῦ ἁπλῶς μυθολογοῦντες ἑπτὰ αὐτάς φασιν, καὶ τὰ ὀνό‐ ματα αὐτῶν προσφέρονται.
MDΔVUA ἄλλως: τοῦτο πρὸς τοὺς εἰπόντας, ὧν ἐστι καὶ αὐτὸς ἐν τῷ εἰς Θεόπροπον ποιήματι, τὴν Ἠλέκτραν
15φυγεῖν καὶ μὴ ὑπομεῖναι ἰδεῖν τὴν Ἴλιον ἁλισκομένην
καὶ τοὺς ἐκγόνους δυστυχοῦντας. τὸν γὰρ Δάρδανον παῖδα Διὸς καὶ Ἠλέκτρας εἰρήκασιν. δύναιτο δ’ ἂν καὶ ὑπερβατὸν εἶναι· „ἑπτάποροι οὖσαι, καὶ ἐπόψιαι ὀφθαλμοῖσιν ἓξ οἶαι, παρ’ ἀνθρώποις ὑδέονται“. τῶν206
20γὰρ ἑπτὰ ὀνομάτων λέγων τὸν κατάλογον σύνδηλός ἐστι συναινῶν τῷ ἀριθμῷ τούτῳ καὶ συντιθέμενος.
MDΔVUA ὑδέονται δέ (257), σημαίνουσιν αἱ Πλειάδες καιρούς. ἑῷαι μὲν γὰρ ἀνατέλλουσαι σημαίνουσι θέ‐ ρους ἀρχήν, ἑῷαι δὲ δύνουσαι ἀντίληψιν τῶν κατὰ
25σπόρον ἔργων, ἑσπερίαν δὲ ἀνατολὴν ποιούμεναι χει‐ μῶνος ἀρχὴν σημαίνουσι. τῆς δὲ ἑσπερίου δύσεως οὐκ ἐμνήσθη διὰ τὸ συμβαίνειν αὐτὴν περὶ τὴν ἐαρι‐ νὴν ἰσημερίαν καὶ μηδὲν ἐξαίρετον περιέχειν σημεῖον.
MVUA ἀπευθὴς 〈ἐκ Διόσ〉: ἄπυστος ἐκ τοῦ οὐ‐
30ρανοῦ. φασὶ δὲ ὅτι μία τῶν Πλειάδων ἐκεραυνώθη, διὸ οὐ φαίνεται.
M τὸ δὲ ἐξ οὗ καὶ γενεῆθεν (260), ἀπο‐ σκευάζεται τὸν μῦθον τὸν ἐπ’ αὐταῖς λέγοντα φυγεῖν τὴν μίαν, τὴν Μερόπην, ὑπ’ αἰδοῦς, θνητῷ μιγεῖσαν
35τῷ Σισύφῳ, ἢ τὴν ἐκ Διὸς τεκοῦσαν Δάρδανον Ἠλέκ‐
τραν.207

264

MDΔVUA —αἱ μὲν ὁμῶς: μικρὸν κατειληφυῖαι τόπον καὶ ἐξ ἀμαυρῶν συγκείμεναι ἀστέρων. ἀλλ’ ὀνομασταὶ ἀντὶ τοῦ ὀνομασταί εἰσι καὶ ἐπίδοξοι διὰ τὸ καὶ τὴν ἀνατολὴν αὐτῶν καὶ τὴν δύσιν πρὸς ἀναγ‐
5καῖον εἶναι τοῖς ἀνθρώποις. „ἐπιτελλομενάων γὰρ ἄρχεσθ’ ἀμήτου, ἀρότοιο δὲ δυσομενάων“ (Hesiod. Opp. 383—384).

265

MDΔVUA —ἦρι καὶ ἑσπέριαι: ἦρι, τὸν ὄρ‐ θρον ἀντὶ τοῦ τὴν ἀνατολήν, ὅτε ὑπὸ τὸν ὄρθρον ἀνατέλ‐ λουσι σὺν ἡλίῳ ὄντι ἐν Ταύρῳ, ἀπὸ εʹ καὶ εἰκάδος τοῦ Φαρμουθὶ μηνός, ὅς ἐστι κατὰ Ῥωμαίους Ἀπρίλιος,
5ὅτε καὶ τοῦ θερίζειν ὁ καιρὸς παρ’ Αἰγυπτίοις. ἑσ‐ πέριαι δὲ δυτικαὶ ἀπὸ τῆς ἑσπέρας, ὅτε ἑῷαι δύ‐ νουσιν, ἡλίου ὄντος ἐν Σκορπίῳ, Ἀθὺρ μηνί, ὅς ἐστι κατὰ Ῥωμαίους Νοέμβριος, ὅτε καὶ καιρὸς τοῦ ἀρο‐
τριᾶν. τὸ γὰρ ἑσπέριαι οὐκ ἔστι „πρὸς ἑσπέραν209
10δύνουσαι,“ οὐδὲ γάρ εἰσι πρὸς ἑσπέραν δυόμεναι, ἀλλὰ κατὰ τὴν ἕω τὴν δύσιν ποιοῦνται.
M ὅτε γὰρ σὺν Σκορπίῳ ἀνατέλλει ὁ ἥλιος, τότε Ταῦρος εἰς δύσιν ἑῷος καταφέρεται.
MDΔVUA τὸ δὲ ἑξῆς τοῦ ῥητοῦ οὕτως ἔχει· αἱ δὲ ὀνομασταὶ
15ἦρι καὶ ἑσπέριαι εἰλίσσονται καὶ συμπεριφέρονται τῷ οὐρανῷ, καὶ τούτων ὁ Ζεὺς αἴτιος [ὃς κατηστέρισεν], ὅστις αὐταῖς καὶ θέρους ἀρχομένου 〈...........〉 ληπτέον· ἑῷαι Φαρμουθί, ἀρχομένου θέρους, ἀνατέλ‐ λουσιν· ἑῷαι δύνουσι τοῦ Ἀθύρ, ἀρχομένου χειμῶνος.

268

MDΔKVUA —καὶ χέλυς, ἥ τ’ ὀλίγη: τὰ ὑπο‐ λειπόμενα τῷ βορείῳ διδάσκει, τήν τε Χέλυν καὶ τὸν Ὄρνιν. οὐκ ἀφ’ ἑαυτῶν δὲ ταῦτα διδάσκει, ἀλλ’ ἐκ τῶν προεγνωσμένων. ὑποκατιὼν γάρ φησι (270)· κὰδ
5δ’ ἔθετο προπάροιθεν ἀπευθέος εἰ‐ δώλοιο. Χέλυς δὲ ὅτι χελώνην ὁ Ἑρμῆς ἐκδεί‐ ρας αὐτὴν κατεσκεύασε. καὶ Νίκανδρός φησι περὶ
αὐτῆς.210
S καὶ Χέλυς: τὰ ὑπολειπόμενα ἐν τῷ βορείῳ
10διδάσκει, τήν τε Χέλυν καὶ τὸν Ὄρνιν. καὶ ταῦτα δὲ οὐκ ἀφ’ ἑαυτῶν διδάσκει. ὑποκατιὼν οὖν φησίν· κὰδ δ’ ἔθετο προπάροιθεν. Χέλυς δὲ ὅτι χέλυν ἐκδείρας ὁ Ἑρμῆς κατετόρευσε λύραν τῷ Ἀπόλ‐ λωνι ὑπὲρ τῆς κλοπῆς τῶν βοῶν. καὶ ὁ Νίκανδρός
15φησιν (Alex. 562)· „ἀγκῶνας δὲ δύω παρετείνατο“. ὡς γὰρ ἑάλω ὁ Ἑρμῆς κεκλοφὼς τοὺς βόας Ἀπόλ‐ λωνος, ταύτην ἐδωρήσατο ἀντίλυτρον αὐτῶν.
MDΔKVUA καὶ παρὰ λίκνῳ: σφόδρα νήπιος ὢν καὶ βρα‐ χὺς ὁ Ἑρμῆς τὴν κιθάραν κατεσκεύασεν.
20ἐν δὲ τοῖς λικμητηρίοις γεννώμενα τὰ βρέφη ἐτί‐ θεσαν εἰς σύμβολον εὐτροφίας. Δήμητρος γὰρ καρπῶν τὸ ἐργαλεῖον. ἡ ἱστορία δὲ ὅτι τριταῖος ὢν ἀπὸ τοῦ τόκου ὁ Ἑρ‐
μῆς καὶ σφόδρα μικρὸς ὢν ἐποίησε τὴν λύραν. ὡς γὰρ211
25ἑάλω κεκλοφὼς τὰς Ἀπόλλωνος βοῦς, ἐπὶ ποινῇ τῆς κλοπῆς ἐδωρήσατο αὐτῷ τὴν λύραν κατασκευάσας, ἥν φασι κατηστερίσθαι. παρὰ λίκνῳ δὲ ἐν ᾧ τὰ νήπια κατετίθεσαν.
S παρὰ λίκνῳ, ἐν τῇ παιδικῇ κοίτῃ, τουτέστι
30παῖς ἔτι ὤν.

269

MDΔKVUA —λύρην δέ μιν εἶπε λέγεσθαι: αὐτός, φησι, καὶ τὴν ὀνομασίαν δέδωκε τῷ ὀργάνῳ κατασκευάσας αὐτήν.
MDΔKVUAS αὕτη δὲ κατεσκευάσθη μὲν ὑφ’ Ἑρμοῦ πρῶτον ἐκ
5τῆς χελώνης ἑπτάχορδος, ἀπὸ τοῦ ἀριθμοῦ τῶν Ἀτ‐ λαντίδων. μετέλαβε δὲ αὐτὴν ὁ Ἀπόλλων καὶ Ὀρφεῖ παρέδωκεν, ὃς ἐννεάχορδον ἐποίησεν ἀπὸ τοῦ τῶν Μου‐
σῶν ἀριθμοῦ. καὶ μετὰ θάνατον αὐτοῦ τὴν λύραν αἱ Μοῦσαι ἔδωκαν Μουσαίῳ ἀξιώσαντι τὸν Δία ὅπως212
10αὐτοῦ μνημόσυνον εἴη ἐν τοῖς ἄστροις.
M λίκνον δέ ἐστι σκεῦος ἐν ᾧ διαχωρίζουσιν ἀπὸ τοῦ πυροῦ τὴν ἀκαθαρσίαν, τὸ λεγόμενον λικμητήριον.
S ἔστι δὲ λίκνον ξύλινον σκεῦος ἐν ᾧ διακρίνεται ἡ τοῦ σίτου ἀκαθαρσία. τὰ οὖν παιδία ἐπὶ τούτοις ἐτίθεσαν
15αἰσιούμενοι αὐτῶν τὸ εὐθηνεῖσθαι.
MDΔKVUA τὸ δὲ ἥτ’ ὀλίγη (268) ἤτοι ὀλίγων ἀστέρων (κατὰ μὲν Ἵππαρχον ιʹ, ὡς δὲ Τιμοχάρις ηʹ, ὡς δὲ Εὔδημος ἐννέα), ἢ ὅτι ὀλίγας ἐπέχει μοίρας.
MDΔKVUAS ἀπευθέος δὲ (270), τοῦ Ἐν γούνασιν, ἐπεὶ
20οἱ μὲν Ἡρακλέα, ἄλλοι δὲ Ἰξίονα λέγουσι.
τὸ δὲ ἐπὶ σκελέεσσι πέτηλον (271): τὸ τοῦ Ἐν γούνασιν εἴδωλον ἐπὶ τοῖς σκέλεσι πίπτει. πέτη‐ λον δὲ ἢ τὸ ἀναπεπταμένον, ἢ τὸ πεπτωκός.213

273

MDΔKVUA —ἣ δὲ μεσηγύ: ἡ Λύρα δοκεῖ Ἑρμοῦ ἔργον εἶναι.
MDΔKVUS κεῖται δὲ πρὸς τὸ Ἐν γούνασι παρὰ τὸ ἀριστερὸν αὐτοῦ γόνυ. τῆς δὲ κεφαλῆς τοῦ Ἐν γούνασι πλησίον
5ἐστὶν ὄρνις Κύκνος, οὗ μεταξὺ καὶ τοῦ Ἐν γούνασι γόνατος κεῖται ἡ Λύρα.
MKS ἐπειδὴ ἀμυδρά ἐστιν ἡ Χέλυς, ὡς ἔφαμεν, διὰ πολ‐ λῶν εὐκατάληπτον αὐτὴν πειρᾶται δεικνύναι, καί φησιν· ἣ δὲ μεταξὺ τῆς Ὄρνιθος κεφαλῆς καὶ τοῦ γόνατος
10τοῦ εἰδώλου κεῖται, ὥστε ἴσον ἀπέχειν διάστημα τὴν Λύραν τοῦ τε γόνατος καὶ τῆς Ὄρνιθος κεφαλῆς. τοῦτο γὰρ σημαίνει τὸ μεσηγύ.214
M πάλιν δὲ λαβὼν καιρὸν συντόμως τὸν Ἐν γόνασι ...
M τὸ δὲ γούνατί οἱ σκαιῷ (272): ἐνταῦθα
15φανερὸν ὅτι τὸν δεξιὸν ἐν τῇ κεφαλῇ τοῦ Δράκοντος ἔχει πόδα ὁ Ἐν γόνασιν.

275

MDΔKVUAS —ἤτοι γὰρ καὶ Ζηνί: πάλιν τῷ οὐ‐ ρανῷ. τὸ δὲ παρατρέχει ἢ ὅτι τὰς πτέρυγας ἁπλώσας ἔμφασιν δρόμου καὶ πτήσεως ἐμφαίνει, καὶ διὰ τοῦτο εἶπε παρατρέχει, ἢ ὅτι οὐρανῷ συμ‐
5φέρεται. τοῦτο γὰρ τὸ Ζηνὶ παρατρέχει. οὐκ ἀπεικὸς δέ, ὡς μουσικὸν ὄντα, τὸν Ὄρνιν πλησίον εἶναι τῆς Λύρας.
Mmg παρατρέχει: οἳ μὲν παροξύνουσι τὴν παρα, ἵν’ ᾖ παρὰ Διί. ἄμεινον δὲ ὑφ’ ἓν ἀναγινώσκειν, ἵν’ ᾖ
10παρατρέχειν.215
MDΔKVUA αἰόλος Ὄρνις: τοῦτον τὸν Ὄρνιν οἳ μὲν λέγουσι κύκνον ὄντα καταστερισθῆναι μὲν εἰς τιμὴν τοῦ Ἀπόλλωνος ἅτε μουσικὸν ὄντα. οἳ δέ, ᾧ Ζεὺς εἰκα‐ σθεὶς ὡμίλησε Λήδᾳ. κατὰ δὲ τοὺς πλείστους, Νεμέσει.
15ἐκ ταύτης γὰρ τὴν Ἑλένην γενέσθαι καὶ τοὺς Διοσκού‐ ρους ἐν ᾠῷ. τὸ δὲ αἰόλος ἐπεὶ τὰ μέν εἰσιν αὐτοῦ ἀνάστερα, τὰ δὲ ἠστέρωται.
S τοῦτον δὲ ὁμολογοῦσι κατηστερίσθαι εἰς τιμὴν τοῦ Ἀπόλλωνος ὡς μουσικόν. οἳ δὲ λέγουσιν ὅτι τούτῳ
20εἰκασθεὶς ὁ Ζεὺς ὡμίλησε τῇ Λήδᾳ. ἐκ ταύτης γάρ φασι τὴν Ἑλένην καὶ τοὺς Διοσκούρους. εἰσὶ δὲ τὰ μὲν αὐτοῦ ἀνάστερα, τὰ δὲ ἀστρώδη. οἱ δὲ περὶ τὰς πτέρυ‐ γας ἀστέρες οὐ σφόδρα μεγάλοι.

276

MVUAS —ἀλλ’ ὁ μὲν ἠερόεις: ἀλλ’ ὁ μὲν Κύκνος ἀμυδρός πως ἐστί, τὰ δὲ πτερὰ αὐτοῦ τετρά‐ χυνται, καὶ αὐτὰ οὐ πάνυ λαμπρά, λαμπρὸς δέ ἐστιν
ὁ ἐπὶ τοῦ ῥάμφους καὶ ὁ ἐπὶ τοῦ ὀρθοπυγίου.216

277

MDΔVUAS —ἄστρασιν οὔτι λίην μεγά‐ λοις: ἤτοι ὅτι πολλοὶ ἀστέρες τὰς ἁπλώσεις τῶν πτερῶν ἀποτελοῦσι, διὸ τετράχυνται, ἢ ὅτι τοῦ πτεροῦ ἐπιψαύει ὁ Γαλαξίας κύκλος, διὸ ὥσπερ
5τραχὺ ἀποτελεῖ, ὅπερ καὶ ἐπὶ τοῦ Περσέως ἐλέγομεν.
MDΔVUA τὸ δὲ οὐ μὲν ἀφαυροῖς, ἀμαυροῖς μέν, οὐ παντελῶς δὲ ἀφανέσιν.

279

MDΔVUA —οὔριος εἰς ἑτέρην φέρεται: ἐπὶ τὴν δύσιν, ὡς πρὸς ἀντιδιαστολὴν τῆς ἀνατολῆς. τὸ δὲ φέρεται ὡς πρὸς τὴν τῆς πτήσεως ἔμφασιν, διὰ τὸ ἡπλῶσθαι τὰς πτέρυγας. ἢ συμπεριφέ‐
5ρεται.
M τὸ δὲ εὐδιόωντι· δύνει ὀρθός. ἠρεμαίας δέ, φησιν, ἀποτέτακε τὰς πτέρυγας.
MS οἱ γὰρ ἐπειγόμενοι κατὰ τάχος χειμῶνι βιαζόμενοι
κραδαίνουσιν.217

280

MDΔVUA —ταρσοῖο τὰ δεξιά: ὁ νοῦς· φέρεται ὁ Κύκνος 〈κατὰ δεξιὰ〉 τῆς κηφείας χειρός, κατὰ τὸ δεξιὸν ταρσοῦ τέλος. παράκειται γὰρ τῇ τοῦ Κηφέως δεξιᾷ ὁ δεξιὸς ταρσὸς τοῦ Κύκνου, ἤγουν ἡ πτέρυξ.
5S ἡ μὲν οὖν δεξιὰ πτέρυξ κατὰ τῆς δεξιᾶς χειρὸς τοῦ Κηφέως, ἡ δὲ ἀριστερὰ κατὰ τὸν πόδα τοῦ Ἵππου.

281

MDΔVU —σκαρθμός: ἡ συνεχὴς κίνησις τῶν ποδῶν.
MDΔVUA σκαρθμὸς γὰρ σημαίνει τὸν πόδα, κατὰ πλεο‐ νασμὸν τοῦ θῆτα παρὰ τὸ σκαίρειν.
5S σκαρθμὸν δὲ εἶπε τὸν πόδα κατὰ πλεονασμὸν τοῦ θ παρὰ τὸ σκαίρειν· ἢ ἡ ὁπλή.

282

MDΔKVUAS —τὸν δὲ μέτα σκαίροντα: τὸν Ἵππον φησί. σφόδρα δὲ πάλιν καθαρὰν ἑαυτῷ δέδωκε πρόφασιν ὥστε ἐλθεῖν ἐπὶ Περσέα καὶ Χέλυν καὶ Ὄρνιν, καὶ ἀπὸ τοῦ Ἵππου πάλιν ἐπὶ τοὺς ὑποκειμένους Ἰχθῦς,
5S καὶ λέγει· τὸν δὲ μέτα σκαίροντα, καὶ ὥσπερ ἔμφασιν ἔχοντα τοῦ σκαρίζειν, οἱ βʹ Ἰχθύες κεῖνται.218
MDΔKVUAS εἶτα, ἀπὸ τῶν ἐγνωσμένων Ἰχθύων καὶ τοῦ Ἵππου, ἐπάγει· πὰρ δ’ ἄρα οἱ κεφαλῇ, παρὰ δὲ τῇ
10κεφαλῇ τοῦ Ἵππου, ἡ Ὑδροχόου χείρ.
S αἴγης. οὗτος ἐστὶ μὲν ὅμοιος τῷ αἰγειπανί. ἐπ’ ἐκεί‐ νου δὲ γέγονεν. ἐπέχει δὲ θηρίου τὰ κάτω. καὶ κέρατα ἐπὶ τῇ κεφαλῇ. ἐτιμήθη δὲ διὰ τὸ σύντροφον εἶναι τῷ Διί. καθάπερ ὁ τὰ κρητικὰ ἱστορῶν ὅτι ἐν τῇ Ἴδῇ
15συνῆν αὐτῷ. ὅτε ἐπὶ τοὺς Τιτάνας ἐστρατεύετο. παρα‐ λαβὼν δὲ τὴν ἀρχὴν ἐν τοῖς ἄστροις αὐτὸν ἔθηκε καὶ τὴν αἶγα τὴν μητέρα. διὰ δὲ τὸν κόχλον ἐν τῇ θαλάσσῇ παράσημον οὐρὰν ἰχθύος ἔχει. εἰσὶ δ’ ἀστέρες ἐφ’ ἑκα‐ τέρου κέρατος βʹ. ἐπὶ τοῦ μυκτῆρος λαμπρὸς αʹ. ἐπὶ τῆς
20κεφαλῆς βʹ. ἐπὶ τοῦ τραχήλου λαμπρὸν αʹ. ἐπὶ τοῦ στήθους βʹ. ἐπὶ τοῦ ἐμπροσθίου ποδὸς αʹ. ἐπ’ ἀκροῦ αὐτοῦ αʹ. ἐπὶ τῆς ῥάχεως εʹ. ἐπὶ τῆς γαστρὸς δʹ. ἐπὶ τοῦ οὐραίου βʹ. οἱ πάντες κʹ.

283

MDΔKVUAS —χεὶρ Ὑδροχόοιο: οὗτος δοκεῖ κε‐ κλῆσθαι ἀπὸ τῆς πράξεως. ἔχων γὰρ ἕστηκεν οἰνοχόην,
καὶ ἔκχυσιν πολλὴν ποιεῖται ὑγροῦ, ἥτις εἰκάζεται τῷ νέκταρι. Γανυμήδην γὰρ αὐτὸν ἔφησαν. οἳ δέ, τὸν παρὰ219
5τῷ Πινδάρῳ (fr. 282 Snell) ἑκατοντόργυιον ἀνδριάντα ἀφ’ οὗ τῆς κινήσεως τῶν ποδῶν τὸν Νεῖλον πλημ‐ μυρεῖν.
MDΔKVUA ὁ δὲ Αἰγόκερως ὅμοιός ἐστι τῷ Αἰγίπανι. κατηστε‐ ρίσθη δὲ εἰς τιμὴν τοῦ Πανός. εἰς γὰρ τοῦτον μετε‐
10βλήθη διωκόμενος μετὰ τῶν ἄλλων θεῶν. ἢ ὅτι σύντρο‐ φός ἐστι τοῦ Διός. εὗρε δὲ οὗτος τὸν κόχλακα ἐν θαλάσ‐ σῃ, διὸ παράσημον οὐρὰν ἰχθύος ἔχει. τῷ δὲ ἤχῳ αὐτοῦ, πανικῷ καλουμένῳ, τοὺς Τιτᾶνας ἐτρέψατο.
Vat. 1087 εἰς Αἰγόκερων μετεσχηματίσθη ὁ Πὰν διωκόμενος
15καὶ αὐτὸς μετὰ τῶν ἄλλων θεῶν ὑπὸ τῶν Τιτάνων, καὶ διὰ τοῦτο κατηστερίσθη καὶ ὁ Αἰγόκερως. ἐστὶ δὲ χέρσυδρος, διὸ καὶ οὐρὰν ἔχει ἰχθύος.

285

MDΔKUA —αὐτὰρ ὅ γε πρότερος καὶ νει‐ όθι μᾶλλον: ὁ Αἰγόκερως πρότερός ἐστιν αὐτοῦ τῇ θέσει, ὃς καὶ πρότερον αὐτοῦ ἀνατέλλει, [ἤγουν τοῦ Ὑδροχόου]. τὸ δὲ νειόθι κατωτέρω· πρότερος καὶ220
5μᾶλλον πρὸς νότον ὁ Αἰγόκερως τοῦ Ὑδροχόου κεῖται, καὶ ἔστι πάντων τῶν δώδεκα ζῳδίων νοτιώτατος.

286

MDΔKVUAS —ἵνα τρέπεται ἠελίοιο ἴς: ὅπου συμβαίνει τὰς χειμερινὰς τροπὰς γίνεσθαι. ἐντεῦθεν ἐπὶ τὰ βόρεια καὶ εἰς εὐδίαν ἐκ τοῦ χειμῶνος ἀνατρέχει.

287

MDΔKVUAS —μὴ κείνῳ ἐνὶ μηνί: πολλάκις εἴ‐ πομεν ὅτι οὐ μόνον ἕνεκα τῆς γνώσεως τῶν φαινομένων γράφει ὁ Ἄρατος, ἀλλὰ καὶ διὰ τούτων βιωφελεῖς εἰσάγει καιροὺς τοῖς ἀνθρώποις. καὶ νῦν τὸν χειμερι‐
5νὸν καιρὸν διαγράφων φησίν [ἀρχὴ γὰρ χειμῶνος ὅτε ἐν τῷ Αἰγοκέρωτι γίνεται ὁ ἥλιος, ἐπάγει γοῦν ὅτι]· μὴ κατ’ ἐκεῖνον τὸν καιρὸν (λέγει δὲ τὸν Τυβὶ μῆνα,
ὅς ἐστι κατὰ Ῥωμαίους Ἰανουάριος· τότε γὰρ σφο‐ δρός ἐστι χειμών) ὑπὸ τῆς θαλάσσης περικλύζου [πλέων221
10καὶ ναυτιλλόμενος], ἐν ἀναπεπταμένῳ πελάγει τὸν πλοῦν ποιούμενος.

288

MDΔKVUAS —οὔτε κεν ἠοῖ: οὔτε γὰρ πολλὴν θά‐ λασσαν δυνατὸς εἶ διαπερᾶσαι διὰ μιᾶς ἡμέρας, μι‐ κραὶ γὰρ τὸ τηνικαῦτα αἱ ἡμέραι, οὔτε ἐν νυκτί σοι φό‐ βον καὶ κίνδυνον ἐκ τοῦ χειμῶνος ἔχοντι μετ’ ὀλίγον
5〈ἂν〉 ἐπέλθοι ἡ ἡμέρα, μακρόταται γὰρ αἱ νύκτες· [„μα‐ κραὶ γὰρ ἐπίρροθοι εὐφρόναι εἰσί“ (Hes. Opp. 560)] ταχέως δὲ τὴν ἑσπέραν προσδόκα, βραδέως δὲ τὴν ἠῶ.
[καὶ τὴν διὰ νυκτὸς δυστυχίαν, κατὰ τὸ ποιητικὸν „ἐκ νυκτῶν ἄνεμοι χαλεποί, δηλήματα νηῶν“ (μ 286).]222
10MDΔKUA τὸ δὲ ταχινώταταί εἰσιν (289), αἱ ἡμέραι δηλονότι.

291

MDΔKUAS —πολλὰ βοωμένῳ: καὶ σφόδρα ἐπι‐ καλουμένῳ ὥστε ἐλθεῖν τὴν ἡμέραν διὰ τὸν παρόντα κίνδυνον. μηδὲ τῇ νυκτί, φησί, πίστευε· μακρὰ γὰρ ἤδη, καὶ βραδέως ἡ ἡμέρα τοῖς κινδυνεύουσιν ἐπιφαί‐
5νεται. τὸ τηνικαῦτα δὲ καὶ ὁ νότος πολὺς πνεῖ.

294

MDΔKUA —ναύτῃ μαλκιόωντι: ναρκῶντι τῷ ναύτῃ. μάλκη δέ ἐστιν ἡ ἐκ ψύχους ἐπὶ ἄκρας χεῖρας καὶ πόδας ἐπανάστασις τοῦ χείματος, τὰ λεγόμενα χείμετλα. μαλκιόωντι οὖν εἰωθότι ἐν ψυχροῖς
5τόποις καὶ ὑγροῖς διάγειν. τινὲς δὲ μαλκιόωντι τῷ ἐντὸς ἔχοντι τὰς χεῖρας διὰ τὸ κρύος.
MDΔKUA ἀλλὰ καὶ ἔμπης: τοῦτο ὡς πρὸς τὸ ἑτοί‐
μους εἶναι τοὺς ἀνθρώπους διὰ χρήματα ἀποκινδυ‐ νεύειν καὶ μηδὲ τὸν τοιοῦτον καιρὸν παραιτεῖσθαι.223
10MDΔKUAS ὁ δὲ λόγος· ἀλλ’ ὅμως, φησίν, εἰ καὶ τοιαῦτα κακά ἐστι τοῖς κατὰ τὴν θάλασσαν πλέουσι, καὶ τοσούτων ἐπηρτημένων κινδύνων τοῖς ἐν χειμῶνι πλωϊζομένοις, ἤδη πάντ’ ἐνιαυτόν, (ἀντὶ τοῦ ἐν παντὶ καιρῷ τοῦ ἐνιαυτοῦ) ἡ θάλασσα διαπερᾶται.
15MDΔKUAS ὑπὸ στείρῃσι .. πορφύρει (295—296): μελαίνεται, κινεῖται ὑπὸ νηῶν.
S μὴ κείνῳ ἐνὶ μηνί: κατὰ τὸν χρόνον ὃν διεξέρχεται ὁ ἥλιος τὸν Αἰγόκερων, παρεγγυᾷ μὴ πλεῖν μεγάλα πελάγη. οὔτε γὰρ δι’ ἡμέρας ἔστιν αὐτὰ ἀνύσαι,
20βραχεῖα γὰρ ἤδη, οὔτε χειμαζομένης νυκτὸς ἀπαντήσαι ταχέως ἡ ἡμέρα διὰ τὸ μῆκος τῶν νυκτῶν. τότε δέ, φησί, νότια φαίνεται πνεύματα. τοῦτο δὲ ὡς ἐπὶ πολὺ σημαίνει. μᾶλλον γὰρ μετὰ τροπὰς χειμερινὰς Ζέφυροι
πνέουσιν. ἐν δὲ τοῖς ἑξῆς καθάπτεται τῆς θρασύτητος224
25τῶν ἐν παντὶ καιρῷ πλεῖν ἀξιούντων, οἵτινες κινδυ‐ νεύοντες ἐν τοῖς πελάγεσιν εἰς γῆν βλέπουσιν ἐκ σκα‐ φῶν καθεζόμενοι, καὶ τοὺς αἰγιαλοὺς περιβλέπονται, οἳ δ’ ἔτι πόρρω (298) εἰσὶν οἱ αἰγιαλοί. τὸ δὲ ἑξῆς ἐπιφωνηματικῶς, τάχα μὲν τὸ τοῦ Ὁμήρου παρα‐
30ποιήσας (Ο 628)· „τυτθὸν γὰρ ὑπὲκ θανάτοιο φέρον‐ ται“, ἴσως δὲ καὶ 〈τὸ〉 τοῦ Ἀναχάρσιδος, ὃς ἔλεγε πλέων „δύο δακτύλους λείπεσθαι τὸν θάνατον“.

296

MDΔKUAS —ἴκελοι δὲ κολυμβίσιν: ἡ αἴθυια ἐν τοῖς παραλίοις τόποις ζῇ. ὁμοίως δὲ αἰθυίαις τὸ διόλου βιοῦν ἐν τοῖς ὑγροῖς, δίκην αἰθυιῶν ἐν τῇ θαλάσ‐ σῃ διὰ παντὸς διάγοντας.

298

MDΔKUAS —ἥμεθ’ ἐπ’ αἰγιαλούς: ἐπὶ ταῖς χειμαζομέναις ναυσὶν ἥμεθα, τὸ πέλαγος περιβλέπον‐ τες καὶ περισκοποῦντες τοὺς αἰγιαλούς, εὐχόμενοι λιμένος τυχεῖν. οἳ δ’ ἔτι πόρσω κλύζον‐
5ται, ἀντὶ τοῦ πόρρω δέ εἰσιν οἱ αἰγιαλοί.225

299

MDΔKUAS —ὀλίγον δὲ διὰ ξύλον: ὀλίγον δὲ καὶ εὐτελὲς ξύλον διείργει τὸν θάνατον, ἀντὶ τοῦ ἡ ναῦς. καὶ Ἡσίοδος (Opp. 686—687)· „χρήματα δὲ ψυχὴ πέλεται δειλοῖσι βρότοισι, / δεινὸν δ’ ἐστὶ θα‐
5νεῖν μετὰ κύμασιν Ἀμφιτρίτησ“, καὶ Καλλίμαχος (fr. 178 Pf. vv. 33—34)· „ἀλλ’ ἐμὸς αἰὼν / κύμασιν αἰθυίης μᾶλλον ἐσῳκίσατο“.

300

MDΔKUA —καὶ δ’ ἂν ἔτι προτέρῳ: ἀπὸ κοι‐ νοῦ τὸ μηνί. πρότερος δὲ μὴν τοῦ Αἰγόκερω ὁ Χοιάχ, ὅς ἐστι κατὰ Ῥωμαίους Δεκέμβριος, ὅτε ἐν Τοξότῃ ὁ ἥλιος. ὁ δὲ νοῦς· καὶ ἐν τῷ προτέρῳ μηνὶ τοῦ Τυβί,
5ὅς ἐστιν Ἰανουάριος (λέγει δὲ καὶ κατὰ τὸν Χοιὰχ μῆνα), πολλὰ παθὼν κατὰ θάλασσαν πρὸς τὴν ἑσπέ‐ ραν ὁρμίζου. μακραὶ γάρ εἰσι τότε αἱ νύκτες, καὶ οὐκ
ἔστι σοι εὐχερὲς τότε διαπεραιοῦσθαι.226
M προτέρῳ: πρότερος γάρ ἐστιν ὁ Τοξότης τοῦ
10Αἰγοκέρωτος. ὁ γὰρ ἥλιος ἐπὶ ἀνατολὰς τὰ ζῴδια δια‐ πορεύεται, ὁ μέντοι οὐρανὸς ἐπὶ δυσμὰς καταφέρεται κινούμενος καὶ ἑκάστην μοῖραν τοῦ ζῳδιακοῦ ἀνύει. διὸ Εὐριπίδης τὸ φυσικὸν ὡς μυθικὸν παρείληφε λέ‐ γων (Or. 1006)· „εἰς ὁδὸν ἄλλην Ζεὺς μεταβάλλει“.
15MS τὸ δὲ καὶ δ’ ἂν ἔτι προτέρῳ: φησὶ τοὺς πλέοντας ἡσυχάζειν καὶ μὴ πελαγίζειν οὐ μόνον τῇ χειμερινῇ τροπῇ, ἀλλὰ καὶ τῷ προτέρῳ μηνί, ἐν ᾧ ὁ ἥλιος διέρχεται Τοξότην, καλῶς δὲ ἔχειν ἑσπέρας κατά‐ γεσθαι (302) καὶ μὴ πιστεύειν ταῖς νυξίν. ἐπειδὴ καὶ
20ὁ Τοξότης ἀόρατός ἐστιν, τὸ τηνικαῦτα τὰ σημεῖα τοῦ καιροῦ δίδωσι.
M τὸ δὲ Τόξον ὅτ’ ἠέλιος (301): τοῦτο ση‐ μαντικόν ἐστι τοῦ προειρημένου μηνὸς Χοιάχ.
M τὸ δὲ πεποιθὼς οὐκέτι νυκτί (302):
25μηκέτι, φησί, τῇ νυκτὶ πίστευε. μακρὰ γὰρ ἤδη, καὶ βραδέως ἡ ἡμέρα τοῖς κινδυνεύουσιν ἐπιφαίνεται.
S προανατέλλει δὲ τοῦ Τοξότου Σκορπίος. ἄλλοι δὲ προτάσσουσιν ἑσπέριος κατάγοιο πεποι‐ θώς (302), εἶτα ἀναγινώσκουσι τόξον ὅτ’ ἠέ‐
30λιος (301).

303

MDΔKUAS —σῆμα δέ τοι κείνης ὥρης: ἐπει‐ δὴ ἐν τῷ Τοξότῃ ὢν ὁ ἥλιος οὐκ ἐᾷ αὐτὸν φαίνεσθαι,
ἐξ ἄλλων τεκμηρίων τοῦ μηνός σοι δίδωσι κατάληψιν. ὁ δὲ νοῦς· τεκμήριόν σοι ἔστω τοῦ καιροῦ καὶ τοῦ μηνὸς227
5ἐκείνου ὁ Σκορπίος ἀνατέλλων ἐπὶ τῆς ἐσχάτης νυκ‐ τὸς, ἤγουν ἐπὶ ὄρθρου. περὶ γὰρ ἑνδεκάτην καὶ δωδε‐ κάτην ὥραν ὁ Σκορπίος ἀνατέλλει. αὐτὸς γὰρ ὁ Το‐ ξότης ὑπὸ τοῦ ἡλίου τότε κατέχεται.

306

S —τοξευτὴς ὀλίγον: οὗτος ἐστὶ το‐ ξεύων ὃν οἱ πλεῖστοι λέγουσιν εἶναι κένταυρον. ἕτεροι διὰ τὸ μηδένα κένταυρον τόξῳ χρῆσθαι οὐ λέγουσιν. οὗτος δὲ ἀνὴρ ὢν ἵππου ἔχει σκέλη καὶ κέρκον καθά‐
5περ οἱ σάτυροι. ἔχει δὲ ἀστέρας ἐπὶ τῆς κεφαλῆς βʹ. ἐπὶ τοῦ δεξιοῦ ἀγκῶνος αʹ. ἐπ’ ἄκρου τῶν χειρῶν αʹ. ἐπὶ τῆς κοιλίας λαμπρὸν αʹ. ἐπὶ τῆς ῥάχεως βʹ. ἐπὶ τοῦ ἐμπροσθίου γόνατος αʹ. ἐπ’ ἄκρου ποδὸς αʹ. ἐπὶ τοῦ ὀπισθίου γόνατος αʹ. ἐπὶ τῆς ὁπλῆς αʹ. ἐπὶ τοῦ τόξου
10βʹ. ἐπὶ τῆς μηλωτῆς αʹ. ιεʹ.

307

MDΔKUAS —Σκορπίος ἀντέλλων: ὁ Σκορ‐ πίος μικρὸν πρὸ τῆς τοῦ ἡλίου ἀνατολῆς θεωρεῖται ἐπὶ [τῆς ἀνατολῆς] τοῦ ὁρίζοντος. τότε γὰρ συμβαίνει τὸ κέντρον τοῦ Σκορπίου ἀνατέλλον θεωρεῖσθαι καὶ
5τὴν τοῦ Τόξου κορωνίδα συνάπτουσαν τῷ κέντρῳ.

308

MDΔKUA —τῆμος καὶ κεφαλή: ἐπειδὴ συμ‐ βαίνει τὸ τηνικαῦτα, χειμῶνος ὄντος, συστάσεις νε‐ φελώδεις γίνεσθαι, καὶ ὁ Σκορπίος ἀφανής ἐστιν, ἐξ ἄλλων πειρᾶται φανερὰν ποιῆσαι τοῦ μηνὸς τὴν κατά‐228
5ληψιν. τὸ τηνικαῦτα γὰρ, φησί, καὶ τῆς Κυνοσουρίδος ἡ κεφαλὴ τὸ περὶ ὄρθρον, ὅτε καὶ αὐτὸς ὁ ἥλιος ἀνα‐MS
τέλλει, ὕψι μάλα τροχάει (309), εἰς ὕψος ἀνατέλλει, ὡς ἐπὶ τὴν ἰξὺν τῆς μεγάλης Ἄρκτου ἐν τῷ ἀνατρέχειν ἀποβλέπουσα. εἶτα καὶ ἕτερον τεκ‐MDΔKUAS
10μήριον δίδωσι· „καὶ ὁ Ὠρίων, φησί, τὸ τηνικαῦτα ἀθρόος (πᾶς) καταδύεται πρὸ τῆς ἡμέρας (ὀλίγον γὰρ πρὸ τῆς ἡμέρας δύεται, δωδεκάτῃ ὥρᾳ τῆς νυκτός,
MDΔKUA ἔστι δὲ ὁ Ὠρίων λαμπρότατος ἀστήρ), καὶ ὁ Κηφεύς, φησίν, ἀπὸ χειρὸς ἐπ’ ἰξύν“. τὰ γὰρ λοιπὰ
15μέρη αὐτοῦ ἄδυτα. πλείω δὲ ἐξεπίτηδες τὰ σημεῖα τοῦ χρόνου τίθεται, ὥστε κἂν μὴ πάντα τις δύναιτο, ἀλλ’
οὖν γε ἓν ἐξ αὐτῶν φυλάξας σώζεσθαι.229
S ἄλλως: συμβαίνει τότε τὴν μὲν μίαν Ἄρκτον τὴν μικρὰν εἰς τὰ ὑψηλὰ ἐλθεῖν, τὸν δὲ Ὠρίωνα ἕωθεν
20δείκνυσθαι, τὸν δὲ Κηφέα μέχρι τῆς ὀσφύος.

311

S —ἔστι δέ τις: τοῦτο ἐστὶ βέλος τοξικόν, ὅ φασιν εἶναι Ἀπόλλωνος ὅτε τοὺς Κύκλωπας ἀνεῖ‐ λεν οὓς ἀπέκτεινε δι’ Ἀσκληπιόν. ἔκρυψε δὲ αὐτὸν ἐν ὑπερβορείοις ὃς καὶ ὀνοσοπτέρινος λέγεται. δοκεῖ δὲ
5ἀνακομισθῆναι ὁ ὀϊστὸς μετὰ τῆς καρποφορύας διὰ τοῦ ἀέρος. περὶ τούτου καὶ ἄβαριν τινὰ περιφερόμενον ἐλθεῖν ὅτε εἰς τὸν ἀστέρα ἔθηκε τὸ βέλος ὁ Ἀπόλλων ὑπόμνημα τῆς ἁλκῆς αὐτοῦ. ἔχει δὲ ἀστέρας δʹ.
MDΔKUA ἔστι δέ τις προτέρω: τὰ περὶ τοῦ
10παρακειμένου Οἰστοῦ καὶ τοῦ Ἀετοῦ οὐκ ἀπό τινος διδάσκει προεγνωσμένου, κατὰ τοῦτο δὲ μόνον τὴν συνήθειαν παρέλειψεν. μικρὸν δὲ ἔμπροσθεν τοῦ Τοξότου βέλος κατεστήρικται δίχα τόξου, πλησίον δὲ αὐτοῦ θεωρεῖται Ὄρνις, βορειοτέραν ἔχων τὴν θέσιν.
15παράκειται δὲ αὐτῷ ὄρνις ἕτερος ἐκ τοῦ σύνεγγυς, τῷ μὲν μεγέθει λειπόμενος ἐκείνου, χειμεριώτατος δὲ γινόμενος κατὰ τὴν ἑῴαν ἀνατολήν. καλεῖται δὲ Ἀετός. προειπὼν οὖν περὶ τοῦ Τοξότου φησίν· „ἔστι δὲ καὶ ἕτερος οἰστὸς παρὰ τὸν ὑπὸ τὴν τοῦ Τοξότου προσβο‐
20λὴν ἡτοιμασμένον“. τὸ δὲ αὐτὸς ἀντὶ τοῦ μόνος· „Τυδεΐδης δ’ αὐτός περ ἐών“ (Θ 99).230
M τὸ δὲ προτέρω οὐκ ἔμπροσθεν τοῦ Τοξότου, ἀλλὰ προτέρω προσωτέρω ἀνωτέρω, ὡς καὶ ἐπὶ
25τὰ βόρεια βεβλημένος, οὐχ ὑπὸ τοῦ Τοξότου βληθείς, ἀλλ’ ἁπλῶς κείμενος, ὡς καὶ οὗτος ἐπιφέρει, ἄνευ τόξου καὶ τοξεύσαντος.

312

Mmg —ὁ δέ οἱ παραπέπταται Ὄρνις: περιπέτεται, τὰς πτέρυγας ἁπλοῖ. ἀσσότερον δέ (313), πλησίον τοῦ βορέου. σφόδρα γάρ ἐστι βόρειος ὁ Ὄρνις.
5Mmg Ὄρνις τοῦ Οἰστοῦ νοτιώτερος παραπέπταται, καὶ ἐκ τοῦ κύκλου ἤδη προγνωσθέντος τὴν κατάληψιν τῷ Τοξότῃ καὶ τῷ Ἀετῷ δίδωσιν.

314

S —χαλεπός 〈γε μὲν ἐξ ἁλόσ〉: ἀντὶ τοῦ ἐξ ὠκεανοῦ. Ὅμηρος (γ 1 al.)· „λιπὼν περι‐ καλλέα λίμνην“.
MDΔKUAS τὴν ἑῴαν ἐπιτολὴν ποιούμενος ὁ Ἀετὸς μέγαν χει‐
5μῶνα συνάγει, τοῦ ἡλίου ὄντος τότε περὶ τὰ μέσα τοῦ Τοξότου.

315

MDΔKUAS —νυκτὸς ἀπερχομένης: ὅτι λοι‐ πόν, ἀνατέλλοντος ἡλίου σὺν τῷ Τοξότῃ, καὶ αὐτὸς ἅμα ἀνατέλλει. ὁ δὲ λόγος· χαλεπὸς οὗτος καὶ δεινὸς ἀνατείλας παριούσης νυκτός. ἑῷος γὰρ ἀνατέλλει σὺν231
5τῷ Τοξότῃ τῷ Χοιάχ, ὅς ἐστι κατὰ Ῥωμαίους Δεκέμ‐ βριος. διὸ εἶπε τοῖς πλέουσι χαλεπός, διὰ τὸ τό‐ τε κρύος.
MDΔKUA καί μιν καλέουσιν Ἀητόν: Ἀετὸν αὐ‐ τὸν καλοῦσιν. οἱ δὲ ἐτυμολογήσαντες αὐτὸν εἶπον παρὰ
10τοὺς ἀήτας καὶ τὰ χειμερινὰ πνεύματα, ἃ δηλοῖ χει‐ μερινὸς ἀνατέλλων.

316

MDΔKUA —Δελφὶς δ’ οὐ μάλα πολλός: πάλιν τὸν Δελφῖνα ἀπὸ τοῦ προεγνωσμένου διδάσκει Αἰγόκερω. οὐ μάλα πολλός, οὐ σφόδρα ἔκλαμ‐ προς.
5M τὸ δὲ ἐπιτρέχει ὅτι ἄνω ἐστὶ τοῦ Αἰγόκερω, ὡς ἐπὶ τὴν κεφαλὴν αὐτοῦ ἐπιτρέχων καὶ σπεύδων. τὴν γὰρ ὄψιν ὁ Δελφὶς ὡς ἐπὶ τὸν Αἰγόκερων σπεύδων ἔχει. διὰ τοῦτο ἐπιτρέχειν εἶπε. καὶ ὑπέρκειται
δὲ τοῦ Αἰγόκερω ὁ Δελφίν, οἷον ἐπιφερόμενος αὐτῷ.232
10MDΔKUA τὸ δὲ μεσσόθεν ἠερόεις (317) ὅτι τὸ μέ‐ σον αὐτοῦ σφόδρα σκοτεινόν ἐστιν.
M ἔχει δὲ τέσσαρας ἀστέρας λαμπρούς. διδάσκει δὲ καὶ οἵαν ἔχουσι τὴν θέσιν. καὶ γὰρ ἔχει οὗτος ἐν παραλ‐ λήλῳ σχήματι θεωρουμένους τοὺς σημαίνοντας αὐτοῦ
15τὴν διατύπωσιν. τὸ δὲ δύο πὰρ δύο (318) οὐκ ὄντας ἐν τετραγώνῳ σχήματι, δύο ἐπὶ δύο, ἀλλὰ δύο παρὰ δύο παραβεβλημένους καὶ ποιοῦντας παραλλη‐ λόγραμμον ῥομβοειδές. πεπτηῶτα δὲ δυϊκῶς τὰ γλήνεα. γλήνεα δὲ ἐκλήθησαν ἀπὸ τοῦ λάμ‐
20πειν. καὶ Ὅμηρος (Ω 192)· „ὃς γλήνεα πολλὰ κεχάν‐ δει“, ἀντὶ τοῦ λαμπρά. ἔνθεν καὶ ἡ κόρη γλήνη λέγεται διὰ τὸ στίλβειν.
MDΔKUA ἄλλως. Δελφὶς οὐ μάλα πολλός: τῷ Αἰγοκέρωτι ἐπικαταφέρεται ὁ Δελφίς, ἀνάστερος τὰ
25πολλά, δʹ ἔχων ἀστέρας ἐπισήμους ἐν παραλλήλῳ κειμένους.
S Δελφὶς δ’ οὔ: τοῦ Ποσειδῶνος τὴν Ἀμφϊτρί‐ την λαβεῖν βουλομένου γυναῖκα, εὐλαβηθεῖσα ἐκείνη, ἔφυγε πρὸς τὸν Ἄτλαντα διατηρῆσαι τὴν παρθενίαν
30σπεύδουσα ὡς καὶ αἱ πλεῖσται Νηρηΐδες. κεκρυμ‐ μένης δὲ αὐτῆς ἐκεῖ, ὁ Ποσειδῶν ἔπεμψε μνηστῆρας ἐν οἷς καὶ τὸν δελφῖνα. πλανώμενος δὲ κατὰ τὰς νήσους τὰς Ἄτλαντος εὑρὼν αὐτὴν προσαγγέλλει τῶ Ποσει‐
δῶνι. καὶ αὐτὸς τὴν κόρην ἀπατήσας ἀνέλαβεν ἀπὸ233
35τῆς ἀκτῆς. ἔχει δὲ ἀστέρας ἐπὶ τῆς κεφαλῆς βʹ. ἐπὶ τοῦ στόματος αʹ. ἐπὶ τοῦ νώτου αʹ. ἐπὶ τῆς οὐρᾶς βʹ. ἐπὶ τῆς πτέρυγος γʹ ὅλους θʹ.
S ἐπιτρέχει Αἰγοκερῆι: ὑπέρκειται τοῦ Αἰγοκέρωτος πρὸς βορέαν ὁ Δελφίς, ἐπίκεινται δὲ
40αὐτῷ δʹ ἀστέρες λαμπροί. ταῦτα γάρ εἰσι τὰ γλήνεα, ἀπὸ τοῦ λάμπω. καὶ Ὅμηρος „ὃς γλήνεα πολλὰ κε‐ χάνδει“. καὶ ἡ κόρη γλήνη λέγεται διὰ τὸ στίλβειν.

318

MKUA —γλήνεα παρβολάδην: οὕτως ☌. ῥομβοειδὲς γὰρ τὸ τοιοῦτον σχῆμα. ποιητικῶς δὲ εἶπε τοὺς ἀστέρας γλήνεα. γλήνη νῦν ἐστιν ἡ ἐν τῷ ὀφθαλμῷ κόρη. κατηστέρισται δὲ εἰς τιμὴν τοῦ Ποσει‐
5δῶνος. ἐρασθέντος γὰρ τῆς Ἀμφιτρίτης αὐτοῦ συνήρ‐ γησε τῷ γάμῳ. Ἕρμιππος δὲ ἐπὶ Ἀπόλλωνος τιμῇ ἡγησαμένου Κρησὶν εἰς Δελφοὺς δελφῖνι ὁμοιωθέντος. ἔνιοι δὲ τὸν κομίσαντα Ἀρίωνα τὸν κιθαρῳδὸν εἰς γῆν.
10MKUA μέχρι τούτου τὰ περὶ τῶν βορείων ἀστέρων. μέ‐ τεισι δὲ ἐντεῦθεν ἐπὶ τὰ νότια.

319

MDΔKU —καὶ τὰ μὲν οὖν βορέω: τριμερῆ τὸν τῆς ἀστροθεσίας ἐποιήσατο λόγον, τὸν μὲν περὶ
τῶν βορείων, τὸν δὲ περὶ τῶν ἐν τῷ ζῳδιακῷ κειμένων, ἃ δὴ μεταξύ ἐστι τῶν βορείων καὶ τῶν νοτίων, ......234
5MDΔKUAS ἐπλήρωσε δὲ πάντα τὰ ἐν τῷ βορείῳ ζῴδια μέχρι τοῦ ζῳδιακοῦ κύκλου καὶ αὐτὰ τὰ ιβʹ ζῴδια, καί φησι· πάντα ταῦτα τὰ προειρημένα ζῴδια μεταξύ ἐστι τοῦ βορείου καὶ τῆς τοῦ ἡλίου πορείας [καὶ πλάνης], ἵνα λέγῃ μέσον βορέου καὶ τοῦ ζῳδιακοῦ κύκλου. ἀλή‐
10σιος δὲ ὅτι καὶ ὁ ἥλιος εἷς τῶν πλανητῶν ἐστι, τὰ μέντοι φαινόμενα ἀπλανῆ.

320

MDΔKUA —τὰ δὲ νειόθι: —τὰ νότια. κάτω γὰρ ἐκεῖνα ὡς πρὸς τὸ ἔγκλιμα τοῦ κόσμου, ὥσπερ ἄνω
MDΔKUAS τὰ βόρεια διὰ τὸ ἔξαρμα. ὁ δὲ νοῦς· τὰ δὲ ἄλλα ζῴδια κάτω ὡς πρὸς τὸν νότον τέλλεται, καὶ ἔστι πολλὰ με‐
5ταξὺ τοῦ τε νότου καὶ τοῦ ζῳδιακοῦ κύκλου.
MDΔKUAS 〈κέχυται〉: ἄλλα ἐν ἄλλοις διάκειται τόποις. τὰ δὲ ὑπὸ ταῦτα λέγεται φέρεσθαι μεταξὺ νότου καὶ
τῆς τοῦ ἡλίου κελεύθου.235

321

MDΔKUA —καὶ ἠελίοιο κελεύθου: ἡλίου κέλευθός ἐστιν ἡ διὰ μέσου τῶν ιβʹ ζῳδίων ἐξ ἐναντίας τῷ παντὶ κίνησις, ἣν ἄλην (319) εἶπεν οὐκ ἀπεικός. ἀνώμαλος γὰρ καὶ βραδεῖα. ἀγόμενος γὰρ ὁ ἥλιος ὑπὸ
5τῆς τοῦ οὐρανοῦ περιφερείας, αὐτὸς εἰς τοὐπίσω κατὰ μικρὸν ὑπονοστεῖ, καὶ ταύτην ἰδίαν αὐτοῦ κίνησιν λέγουσιν, ἄνισον ἐν ἰσημερίαις καὶ τοῖς διαστήμασι τοῦ χρόνου θεωρουμένην.
S ἔστι δὲ ἡ τοῦ ἡλίου κέλευθος διὰ μέσων τῶν ιβʹ
10ζῳδίων.

322

MDΔUAS —λοξὸς μὲν Ταύροιο: πληρώσας πάντα τὰ ἐν τῷ βορείῳ, καὶ ἐξ ἐκείνων διδάξας τὰ ιβʹ ζῴδια,
MDΔUA ἔρχεται ἐπὶ τὸ νότιον, καὶ πάντων τῶν ἐν αὐτῷ
5διδασκαλίαν ποιούμενος ἐκ τοῦ ἐπισημοτέρου καὶ λαμ‐ προτέρου [ὑπὲρ πάντα τὰ νότια] ἤρξατο, ὅτι καὶ τῆς ὁμηρικῆς χρήσεως ἔτυχεν (ἐν βραχεῖ γὰρ ὁ ποιητὴς
ἀπὸ δύο ζῳδίων ἐπισήμων τά τε βόρεια καὶ τὰ νότια ἐδήλωσε), καὶ ὅτι ὥσπερ εὐθεῖά τίς ἐστιν ἀπὸ τῆς236
10ὄψεως τῆς Ἄρκτου μέχρι Ὠρίωνος. κατὰ γὰρ τὸν ποιητὴν ἀστρονομικῶς εἰπόντα (Σ 488, ε 274) „ἥ τ’ αὐτοῦ στρέφεται καί τ’ Ὠρίωνα δοκεύει“, εἰκότως ἐν τοῖς βορείοις ἐκείνης πρῶτον μνήμην ποιησάμενος, νῦν ἐν τοῖς νοτίοις τοῦ ἀντικειμένου μνημονεύει.
15MDΔUA εἰς τὸ αὐτό: ἐπεὶ τὴν διὰ τῶν πόλων ἀγο‐ μένην περιφέρειαν τέμνων ἐφορᾶται, ἐν ἀμφοτέροις δὲ κείμενος τοῖς ἡμισφαιρίοις, ἐπέχει μοίρας κατὰ μῆκος ιζʹ, κατὰ δὲ πλάτος λʹ.
MUAS Ταύροιο τομῇ ὑποκέκλιται: μέμφοι‐
20το ἄν τις Ἀράτῳ ὡς μὴ ἀκριβῶς προσσχόντι τῇ τοῦ Ὠρίωνος θέσει. οὐ γὰρ ὑπὸ τὸ διχοτόμημα τοῦ Ταύ‐ ρου ἐστίν, ἀλλ’ ἔτι τοῦ Ταύρου ἀνατολικώτερος. ἆρα οὖν ἐν πᾶσι τὴν ἀκρίβειαν ἐνδειξάμενος κατὰ τοῦτο μόνον ἐσφάλη; οὐδαμῶς. ἀλλά φαμεν ὅτι νῦν τομὴν
25λέγει τὴν περιγραφὴν καὶ τὸ διάμετρον χωρίον [τόν τε
Ταῦρον καὶ τοὺς Διδύμους. ὑπὸ γὰρ τὸ τμῆμά ἐστιν ὁ Ὠρίων]. ὁ γὰρ πᾶς ζῳδιακὸς κύκλος ιβʹ τομὰς ἔχει, αἷς διείργεται ἕκαστον ζῴδιον. τομὴν οὖν λέγει τὸ διαχωρίζον μέρος τόν τε Ταῦρον καὶ τοὺς Διδύμους.237
30ὑπὸ γὰρ τὸ τμῆμα τοῦτό ἐστιν ὁ Ὠρίων.
MDΔUA τὸ δὲ ὑποκέκλιται ὅτι οὐκ ἐξωρθωμένος ἐστίν, ἀλλὰ σχῆμα ἔχων κυνηγετικόν, καὶ ὥσπερ ἐπι‐ σπεύδων κυνηγετεῖ, ὡς συντρέχειν τῇ ἱστορίᾳ καὶ τὸν καταστερισμόν· ἔχει γὰρ τὴν δεξιὰν ὥσπερ ῥόπαλον
35ἐπιφέρουσαν, καὶ ἐπινεύει, διὰ τοῦ βλέμματος σπουδὴν
M ἐνδεικνύμενος. καὶ Ὅμηρος (λ 572—575)· „τὸν δὲ μετ’ Ὠρίωνα πελώριον εἰσενόησα / θῆρας ὁμοῦ εἰλεῦντα κατ’ ἀσφοδελὸν λειμῶνα, / τοὺς αὐτὸς κατέπεφνεν ἐν οἰοπόλοισιν ὄρεσσι, / χερσὶν ἔχων ῥόπαλον ... αἰὲν
40ἀαγές.“
MDΔKUA ὑποκέκλιται αὐτὸς Ὠρίων: τοῦτον μὲν ὁ Ἡσίοδός φησι (fr. 148 a Merkelbach—West) Βρύλ‐ λης τῆς Μίνω καὶ Ποσειδῶνος εἶναι, δωρεὰν δὲ ἔχειν παρὰ τοῦ πατρὸς ὡς καὶ ἐπὶ τῶν κυμάτων πορεύεσθαι.
45ἐλθόντα δὲ εἰς Χίον Μερόπην τὴν Οἰνοπίωνος βιάσα‐ σθαι οἰνωθέντα. τὸν δὲ Οἰνοπίωνα χαλεπήναντα αὐτὸν ἐκτυφλῶσαι. ἐλθόντα δὲ εἰς Λῆμνον ἀλητεύοντα Ἡ‐ φαίστῳ συμμῖξαι, ὃς αὐτὸν ἐλεήσας δίδωσιν αὐτῷ ποδηγέτην Κηδαλίωνα, ὃν λαβὼν ἐπὶ τῶν ὤμων ἔφερε238

322

(50)

τὰς ὁδοὺς σημαίνοντα. ἐλθὼν δὲ εἰς ἀνατολὰς καὶ Ἡλίῳ συμμίξας ὑγιάσθη, καὶ οὕτως ἐπὶ τὸν Οἰνο‐ πίωνα ἐλθὼν τιμωρήσασθαι ἔμελλεν. ὁ δὲ μαθὼν ὑπὸ γῆν ἐκρύβη. ἀπελπίσας δὲ αὐτὸν .... εἰς Κρήτην ἦλθε καὶ τῇ Ἀρτέμιδι σύνθηρος ἦν. ἐπιχειρήσας οὖν
55καὶ ταύτην βιάσασθαι, ὑπὸ σκορπίου πληγεὶς ἐτε‐ λεύτησεν.
MK ἦρκται δὲ ὁ ποιητὴς ἀπὸ τούτου διότι συνεγγίζει μᾶλλον τοῖς βορείοις. ἔχει γὰρ τὴν ζώνην κατὰ τὸν ἰσημερινόν, καὶ τῇ δεξιᾷ καλαύροπα κρατῶν ἐφάπτεται
60τοῦ ζῳδιακοῦ, ἐπὶ δὲ τῆς ἀριστερᾶς δορὰν ἔχει ἐνάστε‐ ρον.

323

MmgK —μὴ κεῖνον ὅτις: τοῦτον τὸν Ὠρίωνα ὅστις παρέρχεται μεσουρανοῦντα, μηκέτι προσδοκάτω ἐν τῇ νυκτὶ ἄλλα ἄστρα λαμπρότερα ἰδεῖν, ἐπειδὴ τού‐
του μεσουρανοῦντος τὰ λοιπὰ λαμπρὰ ἄστρα ὑπὸ γῆν239
5εἰσιν, οἷον ὁ Ταῦρος, οἱ Δίδυμοι καὶ ὁ Καρκίνος, ὁ Κύων καὶ ὁ Ἡνίοχος.

324

MKS —ὑψοῦ πεπτηῶτα: ἐν οὐρανῷ σφόδρα ἐκτεταμένος ἐστὶν ὁ Ὠρίων, ὡς καὶ ζῶν ἐκτράπελος εἶναι ἐλέγετο. λέγει γὰρ ὁ ποιητής (λ 311) „ἐννέωροι γὰρ τοί γε καὶ ἐννεαπήχεες ἦσαν, ... ἀτὰρ μῆκος ...
5ἐννεόργυιοι“. ὕστερον δὲ ἀποφαίνεται ἐλάττους Ὠρίω‐
νος, ἐν οἷς φησι (λ 310) „μετά γε κλυτὸν Ὠρίωνα“. ὅτι δὲ ἔχει σφόδρα λαμπροὺς ἀστέρας, καὶ μάλιστα μὲν τοὺς τὸ ζῶμα ἀποτελοῦντας, ἑτέρους δὲ τοὺς περὶ 〈τοὺσ〉 ἱμάντας καὶ 〈τοὺς τὸ〉 ξίφος μιμουμένους, καὶMK
10M δύο λαμπροὺς τοὺς ἐπ’ ἄκρων ποδῶν, φησὶ καὶ Εὐφο‐ ρίων (fr. 104 Powell)· „οὐδὲ νεογνοὶ παῖδες ἐδιζήσαντο πελώριον Ὠρίωνα“.

325

MDΔUA —οὐρανὸν εἰσανιδών: ὁ ἀναβλέ‐ ψας, φησίν, ἐν καθαρᾷ καὶ ἀσελήνῳ νυκτὶ εἰς τὸν οὐρα‐ νὸν οὐκ ἂν εὕροι ἄλλα λαμπρότερα τοῦ Ὠρίωνος ἄστρα. περιέχεται γὰρ εὐμεγέθης. ἢ τάχα τοῦτο εἶπεν ἐπειδὴ
5μεσουρανοῦντος τοῦ Ὠρίωνος τὰ λαμπρότατα τῶν ἄστρων ὑπὲρ γῆς ὁρᾶται, Ταῦρος, Ἡνίοχος, Δίδυ‐ μοι, Περσεύς, Ἀνδρομέδα, Κασσιέπεια. τὸ γὰρ ὑψοῦ πεπτηῶτα ἀντὶ τοῦ μεσουρανοῦντα. τὸ δὲ παρ‐ έρχεται τοιοῦτόν ἐστιν· ὅστις αὐτὸν παρέρχεται,240
10μὴ νομίσῃ ἄλλα αὐτοῦ λαμπρότερα θεάσασθαι.

326

MDΔKUA —τοῖός οἱ καὶ φρουρός: κάτω τοῦ Ὠρίωνος νοτιώτερός ἐστιν ὁ Κύων ὁ Σείριος καλούμε‐ νος, ὃν Ὠρίωνος κύνα λέγουσι κατ’ ἐπίκλησιν, ὥς φησιν Ὅμηρος (Χ 29—30)· „ὅν τε κύν’ Ὠρίωνος ἐπίκλησιν
5καλέουσι. / λαμπρότατος μὲν ὅ γ’ ἐστί“. τὸ δὲ φρου‐ ρὸς ὅτι κυνηγῷ ὄντι τῷ Ὠρίωνι συνακολουθεῖ ὁ Κύων καί ἐστιν αὐτοῦ φύλαξ.

327

MDΔKUA —ἀμφοτέροισι Κύων: ἤτοι τοῖς ὀπισθίοις· ἐπ’ αὐτῶν γὰρ βεβηκώς ἐστιν. ἢ ἀμφοτέ‐ ροισι τοῖς ἐμπροσθίοις, ὃ καὶ μᾶλλον. τὰ γὰρ σφυρὰ αὐτοῦ [τῶν ποδῶν νότια], ἐφ’ ὧν βέβηκεν, ἀφανῆ ἡμῖν
5καὶ οὐ πάνυ εὐσύνοπτά ἐστι. διὰ τοῦτο ἀμφοτέ‐ ροις λέγει τοῖς ἐμπροσθίοις καὶ προδήλοις μᾶλλον διὰ τὴν κατάληψιν. νοείσθω τοίνυν τὸ βεβηκὼς οἷον ὁρμῶν καὶ ἀνατέλλων τοῖς ἐμπροσθίοις ποσί. μετὰ γὰρ τῆς κεφαλῆς οἱ ἐμπρόσθιοι πόδες ἀνατέλ‐241
10λουσιν.

328

MDΔKUA —ποικίλος: ποικιλίαν ἀστέρων ἐστὶν ἰδεῖν ὅταν ἄστρον τι ἔχῃ καὶ ἀμυδροὺς καὶ λαμπροὺς ἀστέρας παραλλήλους. οὕτω γὰρ ποικιλία λέγεται. τὸ δὲ παραλλήλους εἴπομεν ὅτι οὐ δεῖ εἶναι ὁμοῦ μόνους
5λαμπρούς, οὔτε τὸ ἀνάπαλιν, ἀλλὰ δεῖ κράσιν εἶναί τινα. ἔστιν οὖν ὁ Κύων πεποικιλμένος ἐξ ὧν καὶ αὐτὸς ἐπιφέρει· ἀλλ’ οὐ πάντα πεφασμένος. οὐ γὰρ ἐκ μόνων συγκείμενος λαμπρῶν ἐστιν, ἀλλ’
ἔχων καί τινας ἀμυδροὺς εἰκότως ποικίλος ἐστίν. ἢ τὸ242
10ποικίλος διὰ τὸν ἐπ’ ἄκρας αὐτοῦ τῆς γένυος ἀστέρα, ὃς ἰδίως Σείριος καλεῖται παρ’ ὅσον σέσηρεν αὐτοῦ τὸ φῶς, καί ἐστι πορφυρίζων ἐκ τοῦ παλμοῦ τῆς λαμπηδόνος, καὶ κατὰ τοῦτο οὖν ποικίλος, κατὰ τὰς τοῦ ἀστέρος μαρμαρυγὰς ὥσπερ πορφυρι‐
15ζούσας.

329

MDΔUA —γαστέρα κυάνεος περιτέλ‐ λεται: οὐδὲ γὰρ οἱ τὴν γαστέρα αὐτοῦ ἀποτελοῦν‐ τες ἀστέρες σφόδρα λαμπροί εἰσιν.

330

MDΔUA —ὅς ῥα μάλιστα: ὅστις. οὗτος ὁ ἀστὴρ ὁ παρακείμενος αὐτοῦ τῇ γένυι ὀξέα καὶ σφόδρα στιλβόντως τὸ φῶς ἀποπέμπει. σειριάει οὖν ἀντὶ τοῦ τὸ φῶς ἀφίησι σεσηρότως. οὐ γὰρ ἐν ἑαυτῷ
5πεπυκνωμένην ἔχει ὁ ἀστὴρ τὴν λαμπηδόνα, ἀλλὰ διαχάσκουσαν καὶ ὡς ἐν παλμῷ οὖσαν.
M ἢ ὀξέα σειριάει, πύκνας καὶ ἀλλοχρόους ἀφίησι λαμπηδόνας, ποικίλα διαδεικνύμενος χρώματα.

331

M —καί μιν καλέουσιν: ἀντὶ τοῦ „καὶ δὴ ἐκεῖνον τὸν οὕτω λάμποντα ἀστέρα Σείριόν φασι“,
παρὰ τὸ φῶς αὐτοῦ καὶ τὰ προειρημένα.243

332

MDΔKUA —ἅμ’ ἠελίῳ ἀνιόντι: συνανατέλλει τῷ ἡλίῳ ὁ Σείριος ὅτε γίνεται εἰς τὸν θερινὸν τροπι‐ κὸν ἐν τῷ Καρκίνῳ, περὶ τὸν Ἐπιφὶ μῆνα, ὅς ἐστι κατὰ Ῥωμαίους Ἰούλιος, ὅτε καὶ „φέρει πυρετὸν δει‐
5λοῖσι βροτοῖσιν“ (Χ 31). τὸ τηνικαῦτα, σφοδροῦ γινο‐ μένου τοῦ καύματος, πάντες οἱ πρόσφοροι καρποὶ πέπειροι γίνονται. φησὶ δὲ ὅτι οὐκέτι ἐκεῖνον τὸν Σεί‐ ριον (ἑλληνισμός· οὐκέτι ἐκείνου ἀνιόντος ἅμα ἡλίῳ) αἱ ἄρουραι ψεύδονται ἀναλδέα φυλλιόωσαι
10(333), ἀναυξῆ θάλλουσαι, ἀλλὰ τὰ ἰσχυρὰ καὶ ἀντέ‐ χοντα πρὸς τὸ καῦμα τῶν καρπῶν πέπειρα γίνονται, ἢ τὰ ἐξασθενήσαντα διαφθείρει.
M τὸ δὲ κείνου καὶ κατιόντος ἀκούο‐ μεν (336) ἀντὶ τοῦ „Σειρίου οὐ μόνον τῆς ἀνατολῆς
15διὰ τὸ καῦμα καὶ τὸν πολὺν ὑπ’ αὐτοῦ γινόμενον πυρε‐
τὸν αἴσθησιν λαμβάνομεν, ἀλλὰ καὶ δύνοντος αὐτοῦ τῆς ψύξεως αἰσθανόμεθα“. ἑῷος γὰρ δύεται ὁ Σείριος ὅτε γίνεται ὁ ἥλιος ἐν τῷ χειμερινῷ τροπικῷ ἐν τῷ Αἰ‐ γοκέρωτι, ὅτε σφόδρα ἐστὶ χείμων.244
20M τὸ δὲ ἔρρωσεν εὐερνέστερα καὶ ἰσχυρότερα ἐποίησεν.

336

MDΔUA —οἱ δὲ δὴ ἄλλοι: ἐπειδὴ οὗτος ὁ ἀ‐ στήρ ἐστιν ἐν παντὶ τῷ Κυνὶ ἐπισημότατος, φησὶν ὅτι καὶ ἀνατολῆς καὶ δύσεως αὐτοῦ αἰσθανόμεθα. οἱ δὲ ἄλλοι οἱ τὸ λοιπὸν αὐτοῦ ἀποπληροῦντες σῶμα ἀστέ‐
5ρες ἐλαφροὶ καὶ ἀνεπαχθεῖς εἰσιν ἡμῖν. ὑπὲρ δὲ τοῦ ἀποπληροῦν αὐτοῦ τὸ σῶμά φησι πρόσκεινται.
S οἱ δὲ δὴ ἄλλοι: οἱ δὲ λοιποὶ ἀστέρες τοῦ Κυνὸς οἱ διατυποῦντες αὐτὸν ἀμαυρότεροι καὶ μικρότε‐ ροι ἢ ἀφαυρότεροι ἢ ἐλαφροὶ καὶ ἀνεπαχθεῖς ἡμῖν εἰσιν.
10διὰ δὲ τὸ πληροῦν τὸ σῶμα αὐτοῦ πρόσκεινται.

338

MDΔKUAS —ποσσὶν δ’ Ὠρίωνος: εὖ καὶ προση‐ κόντως ἔχουσα ἡ τῶν ἀστέρων θέσις. τῷ γὰρ κυνηγῷ εἰκότως ὁ Κύων φρουρὸς πρόσκειται, καὶ ὁ ἐν τῇ ἄγρᾳ
Λαγωὸς παρὰ πόδας τοῦ κυνηγοῦ.245
5S λαγωὸς οὗτος ἐστὶν ἐν τῇ καλουμένῇ γωγίᾳ. διὰ δὲ τὴν ταχύτητα τοῦ ζωδίου ὁ Ἑρμῆς δοκεῖ θεῖναι αὐτὸν ἐν τοῖς ἄστροις. μόνος δὲ τῶν τετραπόδων, τὰ μέν, τίκτει τὰ δὲ ἔχει καθά φησιν ὁ Ἀριστοτέλης. ἔχει δὲ ἀστέρα ἐφ’ ἑκατέρων τῶν ὤτων αʹ. ἐπὶ τοῦ σώματος βʹ. ἐπὶ
10τῆς ῥάχεως αʹ. ἐφ’ ἑκατέρων τῶν ποδῶν βʹ πάντας ϛʹ.
MDΔUA ἄλλως: ὑπὸ δὲ τοῖς ποσὶ τοῦ Ὠρίωνος Λαγωὸς ὡσὰν διωκόμενος ὑπὸ τοῦ Κυνὸς προανατέλλει αὐτοῦ. παράλληλα τὰ ἄστρα.
MDΔUA κατηστερίσθαι δὲ αὐτὸν λέγουσιν ὑφ’ Ἑρμοῦ διὰ
15τὴν ταχυτῆτα καὶ τὴν πολυγονίαν. μόνῳ δὲ τούτῳ ἐδόθη κύειν πλείονα, ὧν τὰ μὲν τίκτει, τὰ δὲ ἔχει ἐν τῇ κοιλίᾳ.
MDΔUA τὸ δὲ ἐμμενὲς διώκεται (339) εἶπε πρὸς τὸ ποιητικόν. καὶ χαριεντίζεται ἅμα καὶ πρὸς τὸ διηνε‐
20κὲς τῆς φύσεως τοῦ κόσμου καὶ τὸ εἰς ἀεὶ τοῦ οὐρανοῦ.
MDΔUA φησὶ δέ „ὁ Λαγωὸς ἀδιαλείπτως διώκεται“.
MDΔKUA τὸ δὲ ἐμμενὲς διηνεκῶς. σημαίνει δὲ καὶ τὸ
αἰώνιον τοῦ κόσμου καὶ ἄφθαρτον.246
MKS τὸ δὲ μετιόντι (340) διώκοντι κατὰ τὴν γῆν
25τὸν Λαγωόν. ἔχει γὰρ καὶ τὸ στόμα σεσηρός.

341

MDΔKUA —καί μιν κατιόντα διώκει: ὥσ‐ περ ἐπικαταφερόμενός ἐστιν εἰς τὸν Λαγωὸν ὁ Κύων.
MK τὸ δὲ μετιόντι οὐ καλῶς προσέθηκεν, ἐπειδὴ τὰ ὕστερον ἀνατέλλοντα πρότερα δύνει τῶν βορειοτά‐
5των, μάλιστα τὰ πρὸς τὸν νότον κείμενα. καὶ ὁ Τοξότης ἐπανατέλλων τῇ Λύρᾳ πρότερος αὐτῆς ἐπὶ τὴν δύσιν παραγίνεται.

342

MDΔKUAS —ἡ δὲ Κυνὸς μεγάλοιο: τὸ με‐ γάλοιο ὡς πρὸς ἀντιδιαστολὴν τοῦ μικροῦ Κυνός, ὃς καλεῖται Προκύων διὰ τὸ καὶ πρὸ τοῦ Σειρίου ἀνατέλ‐ λειν, περὶ ὃν [μικρὸν Κύνα] ἐπίκειται καὶ ὁ Γαλαξίας.
5S αὕτη δὲ ἡ Ἀργὼ διὰ τὴν Ἀθηνᾶν ἔχει τὴν ἐν ἄστροις θέσιν. πρώτη γὰρ ναῦς αὐτῆ κατεσκευάσθη καὶ δι’ αὐτῆς ἀρχιτεκτονήθη. φονήεσσα δὲ γενομένη. πρώτη τὸ πέλαγος διῆρεν ἄβατον θνητοῖς ἐπιγιγνομένοις.
παράδειγμα οὖσα.247
10MDΔKUAS ὁ δὲ νοῦς· ὄπισθεν δὲ τοῦ Σειρίου Κυνός ἐστιν ἡ Ἀργώ, καὶ ἐπιψαύει τῆς οὐραίας αὐτοῦ. αὕτη δὲ ἡμίτο‐ μος φαίνεται ἐν τῷ οὐρανῷ, ἤτοι οὕτως ἔχουσα θέσεως, ἢ ὅτι τὰ περὶ τὴν πρῷράν ἐστι προνενευκότα καὶ προπλέοντα, εἴγε ἐν τῇ Ὀρθογραφίᾳ περὶ τοῦ προκει‐
15μένου ι τῶ ω λέγων Ἡρωδιανὸς (II, 1 p. 410 Lentz) παρετυμολογεῖ, πρόιραν αὐτὴν εἰπὼν παρὰ τὸ προιέ‐ ναι καὶ προπορεύεσθαι. ἐπεὶ οὖν τὴν πρῷραν οὐκ ἔχει ἡ Ἀργώ, φησὶν ὅτι πρὸς τὸ ἐναντίον πρυμνόθεν ἕλ‐ κεται.
20MK καὶ αὐτὴ δὲ ἡ τοῦ ποιητοῦ λέξις ἔχει τινα ἔμφασιν· πρὸς τὸ βίαιον γάρ, φησίν, ἕλκεται.
S καὶ οὐκ εἰσὶν αἱ ὁδοὶ αὐτῆς κατὰ χρέος ἢ κατὰ τὸ προσῆκον εἴγε πρυμνόθεν ἕλκεται.

344

MDΔKUA —ἀλλ’ ὄπιθεν φέρεται: ἡ Ἀργὼ κατ’ οὐρὰν ἕλκεται τοῦ Κυνός. φέρεται γὰρ ὡς ἐπὶ
πρύμναν, ὁμοίως ταῖς καταγομέναις τῶν νηῶν. καὶ γάρ ἐστιν ἡμίτομος. τὸ δὲ ἕλκεται ἴσως μὲν ὅτι248
5σκάφος, μᾶλλον δὲ ὑπὸ τοῦ οὐρανοῦ περιάγεται. οὐκ εἰς δέον δέ, φησίν, ἐστὶν αὐτῆς ὁ πλοῦς, ὅτι μὴ ἐπὶ πρῴραν, ἐπὶ πρύμναν δὲ φέρεται. κορώνην δὲ (345) τὸ τῆς πρύμνης ἐπικαμπές. ὁ δὲ Ἄρατος λέγει τὴν πρύμναν αὐτήν. ὅθεν καὶ Ὅμηρος „κορωνίδας
10ναῦσ“.
MDΔKUA ἄλλως. ὄπιθεν φέρεται: ἀλλ’ εἰς τὸ ἐναντίον φέρεται ὡς ἐπὶ τὴν πρύμναν τραπεῖσα, ὥσπερ καὶ αἱ ἄλλαι νῆες ἐπὶ τὴν πρύμναν στρέφονται ὅταν μόνον προσορμίζωνται, ἵν’ ᾖ „ἡ δὲ πρύμνα ὡς ἐπὶ γῆν
15ἐν τῷ ὅρμῳ εἰσάγεται“. ὅθεν καὶ τὰ πρυμνήσια δεσμοί εἰσιν. ὅπερ οὖν κατά τινα καιρὸν αἱ ἄλλαι ἔχουσι, τοῦτο αὕτη δι’ ὅλου διὰ τὸ μὴ ἔχειν τὴν πρῷραν.

345

M —ἐπιστρέψωσι κορώνην: αὐτὸ τὸ τῆς πρύμνης ἀκροστόλιον. παρὰ γὰρ τὸ ἐπικαμπές.
MDΔUA ὁ δὲ νοῦς: ὥσπερ καὶ αἱ ἄλλαι νῆες, ἐπειδὰν οἱ ναῦται ἐπιστρέψωσι τὴν κορώνην καὶ τὴν πρύμναν ἐν249
5τῷ ὁρμίζεσθαι.
MDΔKUA τὸ δὲ πᾶς ἀνακόπτει, τὴν δὲ 〈ναῦν〉 εἰσορ‐ μιζομένην πᾶς τῶν ναυτῶν ἀνακόπτει καὶ ἀνω‐ θεῖ εἰς τὸ ἐναντίον καὶ ἀνακρούει, ἵνα μὴ ὁρμῇ χρησα‐ μένη ἡ ναῦς ἀθρόως ἐμπέσῃ τῇ γῇ. εἰς τουπίσω οὖν
10ἠρέμα κωπηλατοῦντες κατ’ ὀλίγον αὐτὴν προσορμίσαι ποιοῦσι. διὸ καὶ αὐτός φησι παλιρροθίη δὲ καθάπτεται ἠπείροιο (347), τῇ εἰς τὸ ἐναν‐ τίον κωπηλασίᾳ ἀνακρουομένη [δὲ] καθορμίζεται τῇ ἠπείρῳ.
15MK ἢ ἀνακόπτει, ἐπέχει τοῦ πρόσω δρόμου, καὶ εἰς τοὐναντίον βιαζόμενος ἄγει.
MDΔKUA ἠερίη δὲ ἀντὶ τοῦ ἀμαυρὰ καὶ ἄναστρος καὶ ἀ‐ λαμπής.

348

MDΔKUA —ὣς ἥ γε πρύμνηθεν Ἰησονίς: ὡς Ἰάσονος σκάφος. αὕτη δὲ κατηστερίσθη διὰ τὴν Ἀθηνᾶν ὅτι πρώτη ναῦς ἐδείχθη.250
Vat. 1087 Ἀργὼ ἐκλήθη κατ’ ἀντίφρασιν ὡς σύντομος. κατε‐
5σκεύασε δὲ αὐτὴν ὁ Ἰάσων. κατὰ κλέος ἀείμνηστον ἐβουλήθη ἀπελθεῖν καὶ λαβεῖν τὸ χρυσόμαλλον δέρος ἐκ τῆς Κολχίδος φυλαττόμενον ἐκεῖσε ἐν τῷ ναῷ τοῦ Ἄρεως. ἦν δὲ τοῦτο τοῦ κριοῦ τοῦ διακομίζοντος ἐκ τῆς Ἑλλάδος εἰς Εὐρώπην τὸν Φρίξον καὶ τὴν Ἕλλην.
10εἶτα κατακρημνισθείσης τῆς Ἕλλης ἐν τῷ Ἑλλησ‐ πόντῳ διεσώθη ὁ Φρίξος ἄχρι τῆς Κολχίδος, ἔνθα θύσας τῷ Ἄρει τὸν κριὸν ἀνέθηκε τὸ χρυσόμαλλον αὐτοῦ δέρος ἐν τῷ ναῷ τοῦ Ἄρεος, καὶ ἦν ἀξιάκουστον. συναγαγὼν δὲ ὁ Ἰάσων ἐκ τῆς Ἑλλάδος νδʹ ἄνδρας
15ῥωμαλέους, ὧν ἦν καὶ Ἡρακλῆς, καὶ οἱ δύο Διόσκουροι, καὶ Ὀρφεὺς ὁ Θρᾷξ καὶ Τελαμὼν καὶ Ἀταλάντη, ἀπελθὼν οὖν μετ’ αὐτῶν ὁ Ἰάσων ἐν τῇ Κολχίδι ἐνέτυχε πρῶτον τῇ Μηδείᾳ τῇ θυγατρὶ τοῦ Αἰήτου τηνικαῦτα βασιλεύοντος τῆς Κολχίδος καὶ τῶν Κόλχων, ἣ ἐρα‐
20σθεῖσα τοῦ Ἰάσωνος ὡδήγησεν αὐτὸν ἐπὶ τὴν ἁρπαγὴν τοῦ δέρους καὶ οὕτω λαβὼν ὁ Ἰάσων τὸ δέρος καὶ κατα‐ τροπωσάμενος τοὺς ἀναστάντας ἐπανῆκεν εἰς τὴν Ἑλ‐ λάδα μετὰ τῆς Ἀργοῦς καὶ τῶν Ἀργοναυτῶν.

351

MDΔKUA —καί οἱ πηδάλιον: παρῃωρημένον τὸ πηδάλιον κεῖται παρὰ τοῖς ὀπισθίοις ποσὶ τοῦ Κυνός,
ὅστις Κύων τῆς Ἀργοῦς ἔμπροσθεν πορεύεται. ἄλλως: κεχάλασται γὰρ τὸ πηδάλιον, ὡς 〈ὅτε〉251
5ὁρμίζονται αἱ νῆες, ἐπειδὴ πρύμναν ἔχει μόνην καὶ ὥσπερ δι’ ὅλου εἰσορμιζομένη ἐστίν.
MKS ἐπ’ ἄκρου δὲ τοῦ πηδαλίου κεῖται μέγας ἀστὴρ ἐπώνυ‐ μος τοῦ Κανώβου τοῦ κυβερνήτου Μενελάου. οὐ μνη‐ μονεύει δὲ τοῦ ἀστέρος ὁ Ἄρατος. οὐδὲ γὰρ [κατὰ]
10τοὺς περὶ τὴν Ἑλλάδα τόπους οὐδὲ τοὺς ἔτι βορειοτέ‐ ρους ἐπέχει [τόπους], ἀλλ’ ἔστιν ἀφανὴς ὑπὸ γῆν φερό‐ μενος. φαίνεται δὲ πρῶτον ἀπὸ Ῥόδου τοῖς ἐπ’ Αἴγυπ‐ τον πλέουσι καὶ τοῖς ἤδη καταίρουσιν, ἔτι μᾶλλον τοῖς διὰ τοῦ Νείλου πρὸς Αἰθίοπας ἀνιοῦσιν.

353

MDΔKUAS —τὴν δὲ καὶ οὐκ ὀλίγον περ: διαλαμβάνει περὶ τοῦ Κήτους ὃ ὁ Ποσειδῶν ἔπεμψε τῷ Κηφεῖ καὶ περὶ τῆς Ἀνδρομέδας· καὶ διδάσκει αὐτὸ τὸ Κῆτος ἀπό τινων προεγνωσμένων, τοῦ τε
5Κριοῦ καὶ τῶν Ἰχθύων. ὁ δὲ νοῦς· τὴν δὲ Ἀνδρομέ‐ δαν, καίπερ πολὺ πόρρω τοῦ Κήτους οὖσαν, ὅμως
ἐκφοβεῖ. πεπτηυῖαν δέ, ἤτοι ὡς προσδεδέσθαι ἑτοίμην οὖσαν τῷ Κήτει, ἢ ὅτι ἔμφασιν παρέχει τοῦ δέους. ἀπεστράφη γὰρ καὶ οὐκ ἀφορᾷ πρὸς τὸ Κῆτος,252
10ἐπὶ τὰ βόρεια τὴν ὄψιν φέρουσα.
S ἔπεμψε δὲ τοῦτο Ποσειδῶν διὰ Κασσιέπειαν καὶ Ἀν‐ δρομέδαν ἀναιρεῖσθαι ταῖς νηρηΐσι. Περσεὺς δὲ αὐτὸ ἀνεῖλε. καὶ εἰς τὰ ἄστρα δι’ αὐτὸν ἐτέθη ὑπόμνημα τῆς πράξεως. ἔχει δὲ ἀστέρας ἐπὶ τοῦ οὐραίου βʹ. ἀπὸ δὲ
15τῆς οὐρᾶς ἐπὶ τοῦ κυρτώματος ἕως κενεῶνος ἐπὶ τὴν κοιλίαν ἕξ. τοὺς πάντας ιγʹ.
Vat. 1087 τοῦτό ἐστι τὸ τῇ Ἀνδρομέδᾳ ἐπιβούλευσαν, ὅπερ καὶ ἀνεῖλεν ὁ Περσεύς.

355

MDΔKUAS —ἡ μὲν γὰρ Θρήϊκος: τὸ διάστημα τοῦ Κήτους καὶ τῆς Ἀνδρομέδας φησίν. ἡ μὲν γὰρ Ἀνδρομέδα βόρειός ἐστι, τὸ δὲ [Κῆτος] πολέμιον αὐτῇ φέρεται (ὅπερ θηρίον εἶπεν ὁ Ἄρατος, τὸ Κῆτος), εἰς
5τὰ νότια ὂν κάτω τοῦ Κριοῦ καὶ τῶν Ἰχθύων ἀμφοτέ‐ ρων, ὀλίγον ἄνω κείμενον τοῦ ἀστερώδους Ποταμοῦ. ἔστι γάρ τι σύστημα νεφελῶδες ἐξ ἀστέρων, ὕδατος ῥύσιν μιμούμενον. ὅπερ φησὶν Ἠριδανοῦ εἶναι λεί‐
ψανον.253
10MDΔKUA καὶ γὰρ ἐκεραυνώθη μετασχὼν τοῦ κεραυνοῦ τοῦ Φαέθοντος. εἰς αὐτὸν γὰρ κατηνέχθη ὁ Φαέθων ὑπὸ Διὸς καταφλεχθεὶς διὰ τὸ ἐπιβῆναι τῷ τοῦ Ἡλίου ἅρματι.
MK πολυκλαύτου δὲ (360) εἶπεν ὅτι αἱ Ἡλιάδες
15παρὰ ταῖς τοῦ Ἠριδανοῦ ὄχθαις ὀδυρόμεναι τὸν ἀδελ‐ φὸν εἰς αἰγείρους μετεβάλοντο, ὅπου αὐτῶν καὶ τὸ δάκρυον ἤλεκτρον ποιεῖ.

359

MDΔKUAS —οἷον γὰρ κἀκεῖνο: θαυμαστικῶς. ἐδέξατο ἐκ τοῦ Κήτους διδάξαι τὸν παρακείμενον Ποτα‐ μόν. καὶ τὸ μὲν Ἠριδανοῦ καλούμενον λείψανον ὑπὸ τὸν τοῦ Ὠρίωνος κεῖται ἀριστερὸν πόδα, οἱ δὲ οὐ‐
5ραῖοι δεσμοὶ τῶν Ἰχθύων, οἷς ἀμφότεροι δέδενται, συμπεριφέρονται καὶ ἐπιψαύουσι τῆς τοῦ Κήτους ἀκάν‐ θης. ἡ γὰρ τοῦ θηρίου ἄκανθα ἡ περὶ τὴν οὐράν, σελη‐ νοειδὴς οὖσα, ἄκρως ἐπιψαύει ἀμφοτέρων τῶν δεσμῶν
10οἷς καὶ αἱ τῶν Ἰχθύων οὐραὶ δέδενται.
S λείψανον Ἠριδάνου: οὗτος ἐκ τοῦ ποδὸς τοῦ Ὠρίωνος τοῦ ἀριστεροῦ τὴν ἀρχὴν ἔχει. καὶ κα‐ λεῖται κατὰ μὲν τὸν Ἄρατον Ἠριδανός. οὐδεμίαν δὲ
ἀπόδειξιν φέρει περὶ αὐτοῦ. ἕτεροι δέ φασι δικαιότατα254
15αὐτὸν λέγει Νεῖλον. μόνος γὰρ οὗτος ἀπὸ μεσημβρίας τὰς ἀρχὰς ἔχει. πολλοῖς δὲ ἄστροις κεκόσμηται. ὑπό‐ κειται δὲ αὐτῷ καὶ ὁ καλούμενος ἀστὴρ Κάνωβος. καὶ ἐγγίζει τῷ πηδαλίῷ τῆς Ἀργοῦς. τούτου δ’ οὐδὲν ἄστρον κατώτατον φαίνεται. ἔχει δ’ ἀστέρας ἐπὶ τῆς
20πρώτης καμπῆς γʹ. ἐπὶ τῆς δευτέρας γʹ. ἐν τῇ τρίτῇ ἕως τῶν ἐσχάτων ζʹ ἃ φασὶν εἶναι τὰ στόματα τοῦ Νείλου.
MDΔKUA ἔστι δὲ ὁ Ἠριδανὸς τῆς γειτνιώσης τῇ Ἰταλίᾳ [θα‐ λάσσης τῆς] Γαλατίας. καλεῖται δὲ ὑπὸ τῶν ἐγχωρίων
25Βόχερσος. Αἰγύπτιοι δέ φασι Νεῖλον εἶναι τὸν κατηστε‐ ρισμένον.

364

MDΔKUAS —κητείης δ’ ὄπιθεν: περὶ τῶν δεσ‐ μῶν τῶν Ἰχθύων διαλέγεται. ὄπισθεν δὲ τῆς τοῦ Κήτους λοφιᾶς ἀναμὶξ ὁρῶνται [οἱ δεσμοὶ] εἰς ταύτην περατού‐ μενοι καὶ εἰς τὸ τέλος ἔρχονται [οἱ δεσμοί]. τὸ δὲ ὃς
5κείνου (366) ἀντὶ τοῦ ὅστις ἀστὴρ τοῦ προειρη‐ μένου Κήτους ἐπ’ ἄκραν κεῖται ἄκανθαν. τὸ γὰρ τῶν δεσμῶν τέλος ἕως τῆς ἀρχῆς τῆς οὐρᾶς
τοῦ Κήτους. ὁ γὰρ ἐπὶ τῆς ἀκάνθης ἀστὴρ τέλος ἐστὶ τῶν δεσμῶν255
10τῶν Ἰχθύων.

367

MDΔKUAS —οἱ δ’ ὀλίγῳ μέτρῳ: μέτρῳ λέγει τῷ μεγέθει. σμικροὶ δὲ καὶ ἀμυδροί. φησὶ δὲ περὶ τῶν νοτίων ἀστέρων τῶν μεταξὺ τοῦ πηδαλίου καὶ τοῦ Κήτους διηκόντων κατὰ τῶν τοῦ Λαγωοῦ πλευρῶν.
5οὗτοι δὲ οἱ ἀστέρες παρὰ τῶν παλαίων ἀστρονόμων οὐ διετυπώθησαν οὐδὲ εἰδωλοπεποίηνται ὥσπερ ἅπαντα τὰ προειρημένα.
MDΔKUA ἀλλ’ ἐπειδὴ ἀφανεῖς εἰσιν ὄντες σφόδρα νότιοι καὶ ἡμῖν οὐκ εὐσύνοπτοι, διὰ τοῦτο οὐδὲ τυπώσεως ἔτυχον
10παρὰ τῶν παλαιοτέρων. οὕτω δὲ αὐτοὺς ψιλῶς μνη‐ μονεύει ὑπὲρ τοῦ μή τινα ἐν τοῖς νοτίοις τούτους τοὺς ἀστέρας θεασάμενον πλανηθῆναι.
MDΔUAS τίνες οὖν οὗτοι [εἰσὶν οἱ ἀστέρες]; οὐ λέγει. ἀλλὰ προδιδάσκει ὅτι μάτην φέρονται. εἰσὶ δὲ οἱ νοτιώτεροι
15ἀστέρες ἀμυδροί. τίνος ἕνεκεν; ὅτι περιγειότεροί εἰσι τῶν βορείων. αἱ δὲ τῆς γῆς ἀναθυμιάσεις ἀναδιδό‐ μεναι ἀμαυροῦσι τοὺς ἀστέρας.
MK ἄλλως: οἱ δ’ ὀλίγῳ μέτρῳ: μεταξὺ δὲ τοῦ Κήτους καὶ τοῦ πηδαλίου εἰσὶν ἀστέρες ἔν τε256
20ὀλίγῳ χωρίῳ καὶ οὐ πάνυ ἐμφανεῖς ὑπὸ τῷ Λαγωῷ κείμενοι. γλαυκοῦ δὲ (369) εἶπεν ἤτοι ἀναφέρων ἐπὶ τὸ ζῷον, ἢ καὶ 〈διὰ〉 τὸν τοῦ οὐρανοῦ τόπον ἐν ᾧ ὁ Λαγωός, οὐ πάνυ εὐάστερον ὄντα, χρῶμα δὲ [καὶ] μόνον οὐρανοῦ παρεχόμενον οἷον γλαυκίζον. οὐδὲν
25γὰρ εἴδωλον ἐξ αὐτοῦ μεμόρφωται, οἷα δὴ τὰ κατὰ τὸν ἄλλον οὐρανὸν φέρεται. τὰ μὲν οὖν πλεῖστα τῶν ἄστρων διετυπώθη, οἱ δὲ ὑπὸ τὸν Λαγωὸν ἀερώδεις τέ εἰσι καὶ ἀνώνυμοι.

370

MDΔKUA —νώνυμοι: οὐ γὰρ μορφωθέντος εἰδώλου ἐπὶ τοῖς μέλεσι κεῖνται, ὁποῖα πολλὰ εἴδωλα, τὰ προει‐ ρημένα, πάντα ἐφεξῆς καὶ κατὰ τάξιν κείμενα ἀνύει τὰς αὐτὰς ὁδοὺς ἐπιγιγνομένων τῶν χρόνων. ἐδίδαξεν
5οὖν ἡμᾶς ὅτι εἰδωλοποίησαν οἱ παλαιοὶ τοὺς ἀστέρας ὑπὲρ τοῦ εὐσυνόπτους εἶναι. οὗτοι μέντοι οὐκ εἰδω‐ λοποιήθησαν ὡς καὶ τὰ προειρημένα.
MKS τὸ δὲ ἑξείης στιχόωντα (372) ἐφεξῆς καὶ κατὰ τάξιν κείμενα, τὰ προειρημένα εἴδωλα.
10MK οὐ γάρ τοι .. τετυγμένου: οὐ γὰρ οὗτοι οἱ ἀστέρες ἐοικότες εἰσὶν [ἄστρασι τοῖς ἐν] τοῖς μέλεσι [βεβλημένοις] τῶν εἰς εἴδωλον βεβλημένων.

372

MDΔKUA —αὐτὰ κέλευθα: περὶ τῶν λοιπῶν διαλέγεται ἄστρων, ὅτι ἕκαστον αὐτῶν τὰς αὐτὰς ὁδοὺς καὶ περιφορὰς ἔχει. ἀφ’ οὗ γὰρ ἂν σημείου τοῦ ὁρίζοντος ἀνατείλῃ ὁ Αἰγόκερως, πάλιν δύνει καὶ ἐξ ἐκείνου τοῦ257
5σημείου ἀνατέλλει. καὶ εἰς οἷον μέρος ἂν δύσιν ποιήσηται, πάλιν δυόμενος οὐκ εἰς ἕτερον μέρος δύεται, ἀλλ’ εἰς τὸ αὐτό. τὸ δὲ αὐτὸ τοῦτο καὶ ἐπὶ πάντων· ἕκαστον γὰρ κατὰ τῶν αὐτῶν σημείων ἀνατέλλει τε καὶ δύνει.

373

MDΔKUAS —τά τις ἀνδρῶν οὐκέτ’ ἐόντων: τὰ εἴδωλα τῶν οὐκέτι ὄντων ἀνδρῶν [ἀλλὰ] παλαιός 〈τισ〉 ἀνὴρ ἐσκέψατο, καὶ διενοήθη ἅπαντα ἀθρόα καὶ ὁμοῦ μορφῶσαι καὶ ὄνομα ἑκάστῳ θέσθαι. οὐ γὰρ
5ἂν ἠδυνήθη πάντων τῶν ἀστέρων καθ’ ἕνα διακρίνων ὄνομα εἰπεῖν ἢ μαθεῖν, ἀλλ’ ἀπὸ πολλῶν Κηφέα καὶ Λέοντα καὶ Τοξότην εἰπών, καὶ τἄλλα πάντα, διετύπωσε
καὶ προσηγορίαν πάσῃ τῇ διατυπώσει δέδωκε [Τοξότην εἰπὼν καὶ Λέοντα καὶ τὰ ἑξῆς]. ἐδίδαξε δὲ ἡμᾶς καὶ258
10πῶς εἰδωλοποιήθησαν καὶ δι’ ἣν χρείαν.

375

MDΔUAS —οὐ γάρ κε δυνήσατο πάντων: πολλοὶ γὰρ ἀστέρες κατὰ πᾶν μέρος τοῦ οὐρανοῦ, καὶ πολλῶν ἴσα τὰ μεγέθη εἰσὶ καὶ τὸ φῶς, καὶ αἱ χρόαι ὅμοιαι, καὶ πάντες εἰσὶν ἀμφιέλικτοι (378),
5οἷον συμπεριφερόμενοι τῷ οὐρανῷ, ἀνατέλλοντές τε καὶ δύνοντες. ἐπεὶ οὖν πολλά εἰσι τὰ ὁμοιούμενα ἑαυ‐ τοῖς, οὐκ ἠδύνατο ἰδίως καὶ καθ’ ἕνα σκοπεῖν. διὸ καὶ ἐπὶ τὸ αὐτὸ ἀθρόως ἔδοξεν αὐτῷ συναγαγεῖν πλείους ἀστέρας εὐεπίγνωστον τὸ σχῆμα ἀπεργαζομένους.

379

MDΔKUA —τῷ καὶ ὁμηγερέας: διὰ ταύτην, φησί, τὴν αἰτίαν, αὐτῷ (τῷ ἐξ ἀρχῆς τὴν διατύπωσιν ποιησαμένῳ) ἔδοξεν ὁμηγερέας καὶ ἅμα πλείο‐ νας ποιήσασθαι, καὶ διατάξαι ἀστέρας ὅπως ἐφεξῆς
5καὶ κατὰ τάξιν ἄλλῳ παρακείμενος ἄλλος ἰδέας καὶ μορφώσεις ἀποτελοίη. εὐθέως οὖν ἐγένετο τὰ εἴδωλα τὰ προειρημένα ταῦτα, τὰ παρ’ ἐκείνου
μορφωθέντα, ὀνομαστά. καὶ νῦν οὐκέτι ἐν θαύ‐ ματι ἀνατέλλει ἀστήρ, οὐδὲ ξενίζει τῇ καινότητι τῆς259
10ὄψεως. πάλαι γὰρ τὴν ὄψιν αὐτοῦ ἔσχομέν τε καὶ ἔγνω‐ μεν.

381

MDΔKUAS —εἴδεα σημαίνοιεν: τοῖς προειρη‐ μένοις εἰδώλοις. ἢ οὐδετέρως εἶπε τὰς ἰδέας αὐτῶν.
MDΔKUA τὸ δὲ ἄφαρ .... οὐ γὰρ ἠδύνατο πάντων ἰδίᾳ καὶ καθ’ ἕνα κεχωρισ‐
5μένων ὄνομα ἐπιθεῖναι, οὐδὲ μαθεῖν ἕκαστον καὶ γνῶναι, οὕτω καθ’ ἕνα πολλῶν ὄντων, δυνατὸν ἦν.

383

MDΔKUAS —ἀλλ’ οἱ μὲν καθαροῖς: ἐπὶ τὰ ἐφεξῆς κατὰ τάξιν ἦλθε λοιπὸν εἰς τὸ προκείμενον· „ἀλλ’ οἱ μὲν προειρημένοι πάντες ἀστέρες, εὐσυνόπτοις εἰδώλοις ἡρμοσμένοι, φανεροὶ ἡμῖν εἰσι, τὰ δὲ προκείμενα
5ἄστρα κατωτέρω κείμενα τοῦ ἐπιδιωκομένου Λαγωοῦ
(εἴπομεν δὲ πῶς διώκεται) πάντα ἐστὶ σκοτεινὰ καὶ ἀνωνόμαστα“. οὐ γὰρ μορφωθέντα ὀνομασίας ἔτυχεν, ἀλλ’ ἀχλυώδη ὄντα διὰ τὸ εἶναι νότια καὶ ἀπροσηγό‐260
ρευτά ἐστι. δι’ ἣν δὲ αἰτίαν μέμνηται μόνον αὐτῶνMDΔKUA
10προεξεθέμεθα.

386

MDΔKUA —νειόθι δ’ Αἰγοκερῆος: διαλαμ‐ βάνει περὶ τοῦ καλουμένου νοτίου Ἰχθύος, καὶ τοῦτον πάλιν ἀπὸ τῶν προεγνωσμένων διδάσκει, ἀπὸ τοῦ Αἰγοκέρωτος ἐν ταῖς τοῦ νότου πνοαῖς. σφόδρα γὰρ
5νοτιώτερός ἐστι καὶ τοῦ Αἰγόκερω ὁ Ἰχθύς. οὗτος δέ ἐστιν ὁ Ἰχθὺς ὁ μέγας καλούμενος, ὃν κάπ‐ τειν λέγουσιν ὕδωρ ἀπὸ τῆς τοῦ Ὑδροχόου ἐκχύσεως. τούτου δὲ ἐκγόνους καὶ τοὺς δύο Ἰχθύας εἶναι λέ‐ γουσιν.
10S νειόθι: ὑπὸ τὸν Αἰγόκερων νότιός ἐστιν Ἰχθὺς ὡς καὶ ἐπὶ τὸ Κῆτος νεύων, ἕτερος ἐκείνων τῶν τοῦ ζῳδιακοῦ συμπληρούντων δωδεκατημόριον, μετὰ τὸν ὑπὸ τὸν Λαγωὸν κείμενον ἀστέρα ἀμαυρόν.
S ἰχθὺς δὲ οὗτος ἐστὶν ὁ μέγας καλούμενος. οὗ λέγουσι261
15κάμπτει ὕδωρ ἀπὸ τῆς χειρὸς τῆς ὑδροχόου ἐκχύσεως. τρίτον δὲ λέγουσι καὶ τοὺς βʹ ἰχθύας, ἐκγόνους εἶναι.

387

MDΔKUA —ἐς Κῆτος τετραμμένος: τὴν γὰρ ὄψιν ἐπὶ τὸ Κῆτος ἀφορῶσαν ἔχει, διὸ οὖν δίδωσι τὰ τεκμήρια τῆς καταλήψεως ἀπὸ τοῦ Αἰγόκερω, τῆς δὲ θέσεως τῆς ποιᾶς ἀπὸ τοῦ Κήτους. τὸ δὲ αἰωρεῖ‐
5ται ἤτοι ἁπλῶς φέρεται, ἢ τὸ κυριώτερον, ἐπειδήπερ ἐπὶ νότον ἐστὶν ἄνω αἰωρουμένη καὶ μετεωριζομένην ἔχει τὴν ὄψιν ὡς ἐπὶ τὸ Κῆτος.

388

MDΔKUAS —οἶος ἀπὸ προτέρων: σφόδρα ἀκρι‐ βῶς, ἵνα μὴ περὶ Ἰχθύος διαλαβὼν σφόδρα πλανᾷ· τὸν ἀκούοντα, ὡς πρὸς τοὺς προειρημένους παρατηρῆσαί φησι. τὸ δὲ οἶος ἀπὸ προτέρων, τῶν προει‐
5ρημένων ἐν τῷ ζῳδιακῷ κύκλῳ. καλοῦσι δὲ καὶ τὸν Ἰχθὺν νότιον ἀπὸ τῆς θέσεως, ἢ ὅτι πρὸς τὸν νότιόν
ἐστι κύκλον.262

389

MDΔKUAS —ἄλλοι δὲ σποράδην: πάλιν διαλαμ‐ βάνει περί τινων ἀστέρων κειμένων ἐν τῷ νοτίῳ με‐ ταξὺ τοῦ τε Ἰχθύος καὶ τοῦ Ὑδροχόου καὶ τοῦ Κήτους. μνημονεύει δὲ αὐτῶν πάλιν διὰ τὴν προειρημένην αἰ‐
5τίαν, ὑπὲρ τοῦ μήτινα ἐν τοῖς νοτίοις [ὄντα καὶ] θεασά‐ μενον ζητεῖν ποῖόν ἐστιν εἴδωλον. ἐκεῖνοι γὰρ οἱ ἀστέ‐ ρες, φησίν, ἀνωνόμαστοί εἰσιν.

391

MDΔKUAS —μέσσοι νωχελέες: βραδεῖαν ἔχοντες τὴν κατάληψιν. ἀμυδροὶ γὰρ διὰ τὸ εἶναι περιγειότεροι καὶ [ἐκ] τῶν τῆς γῆς ἀναθυμιάσεων εὐχερῶς ἀντιλαμ‐ βάνεσθαι, καὶ ἀμυδροῦσθαι. τὸ δὲ ἐγγύθι: ὁ Ὑ‐
5δροχόος ἔχει ὥσπερ ὑδρεῖον ἀπὸ ἀστέρων, ἀφ’ οὗ λοιπὸν ἓξ κάτω ἀστέρες φέρονται ὕδατος χύσιν ἀπομιμού‐
μενοι. ἔνθα δὲ καὶ ἔνθα (393) φησὶ διὰ τὰς καμπὰς τῶν ἐκχεομένων ὑδάτων, τῇδε κἀκεῖσε. οὕτως εἰσὶ καὶ οἱ ἀστέρες.263

394

MDΔKUA —καὶ ἀναλδέες εἰλίσσονται: οὐ πυροειδεῖς καὶ ἔκλαμπροι. ἢ οἱ μὴ μεγάλοι· ἀλδαίνειν γὰρ τὸ αὔξεσθαι. τὸ δὲ ἐν δέ σφιν (395), ἐν πᾶσι τοῖς τὸ ὕδωρ ἀποτελοῦσιν ἄστρασι μᾶλλον τῶν ἄλλων
5δύο ἀστέρες φανερώτεροι καὶ λαμπρότεροι φέρονται. οὗτοι δέ, φησίν, οὔτε πολὺ ἀπ’ ἀλλήλων διεστήκασιν, οὔτ’ ἐπὶ πολὺ ψαύουσιν ἀλλήλων.
M τὸ δὲ ἀπήοροι (396), διεστῶτες ἀπ’ ἀλλήλων.

397

MDΔUA —εἷς μὲν ὑπ’ ἀμφοτέροισι: ὁ μὲν εἷς καὶ πάνυ ἐστὶ σφοδρὸς ὑπὸ τοὺς τοῦ Ὑδροχόου πόδας, ὁ δὲ ἕτερος τοῦ κυανέου Κήτους ὑπὸ τὴν οὐράν.
5M καί εἰσι μὲν ἐγγύς, ἀλλ’ οὐκ ἐπιψαύουσιν ἀλλήλων.

399

MKS —ὀλίγοι γε μὲν ἄλλοι: περὶ τοῦ Νοτίου Στεφάνου διαλαμβάνει, καὶ διδάσκει αὐτὸν ἀπὸ
τοῦ προεγνωσμένου Τοξότου, φησὶ δέ· κατὰ τὰ νοτιώ‐ τερα ἄλλοι ὀλίγοι ἀστέρες ὑπὸ τοὺς ἐμπροσθίους πόδας264
5τοῦ Τοξότου ἐν κυκλοτερεῖ σχήματι κατεστηριγμένοι εἰσί. κατὰ δὲ τὸ λάμπειν ἀμυδροί, διὰ τὸ καὶ νότιοι.

400

MDΔKUAS —νειόθι Τοξευτῆρος: εἰσὶ δὲ καὶ ἄλλοι ὁμοίως ἀφανέστεροι ἐν κύκλου περιγραφῇ, οὓς τῶν νεωτέρων τινὲς Οὐρανίσκον καλοῦσιν, οἳ δὲ Νότιον Στέφανον, εἶναι δὲ αὐτὸν οἳ μὲν Προμηθέως, οἳ δὲ
5Ἰξίονος τροχόν. κεῖται δὲ ὑπὸ τοῖς ἐμπροσθίοις ποσὶ τοῦ Τοξότου. ἀστέρων δέ ἐστι ιθʹ.
MDΔKUA τὸ δὲ δεινωτοί (401): περιφερεῖς καὶ εἰς κύ‐ κλον περιηγμένοι, οὓς Νότιον Στέφανον οἱ νεώτεροι λέγουσιν, ἢ παρὰ τὸν δῖνον, τὴν ἐν κύκλῳ φοράν.

402

MDΔKUA —αὐτὰρ ὑπ’ αἰθομένῳ κέντρῳ: λαμπρῷ. λαμπρότεροι γάρ εἰσιν οἱ ἐπὶ τοῦ κέντρου ἐπικείμενοι ἀστέρες.
MDΔKUAS μέγα δὲ τέρας τὸν Σκορπίον φησὶ διὰ τὰ265
5προειρημένα, ὅτι δύο ζῳδίων ἐπέχει τάξιν. ἑξήκοντα γὰρ μοιρῶν ἐστι τὸ ζῴδιον.
MDΔKUAS αἰθόμενον δὲ αὐτό φησι τὸ κέντρον ὡς πρὸς
MDΔKUA τὰ τοῦ Σκορπίου δήγματα. ἔνιοι γὰρ σφόδρα διάπυρον ἔχουσι τοῦ κέντρου τὸ τύμμα.
10MDΔKUAS ὁ δὲ νοῦς· κάτω δὲ τοῦ διαπύρου κέντρου τοῦ Σκορ‐ πίου, πλησίον αὐτοῦ τοῦ νότου, Θυτήριον ἀπαιω‐ ρεῖται καὶ ἤρτηται καὶ φέρεται. τὸ δὲ ἄγχι νό‐ τοιο (403) σχεδόν· νοτιώτερον γάρ ἐστι πάντων τῶν ζῳδίων τὸ Θυτήριον καὶ τοῦ νοτίου πόλου ἐπι‐
15ψαῦον.

403

MDΔKUA —Θυτήριον αἰωρεῖται: θυτήριόν ἐστι λιβανώτιδι ὅμοιον, ᾧ φασι τοὺς θεοὺς χρήσασθαι ὅτε τοὺς Τιτᾶνας κατηγωνίσαντο.
MDΔKUA ἄλλως: Ἐρατοσθένης φησὶ τὸ Θυτήριον τοῦτο266
5εἶναι ἐφ’ ᾧ τὸ πρῶτον οἱ θεοὶ συνωμοσίαν ἔθεντο ὅτε ἐπὶ τοὺς Τιτᾶνας ἐστράτευσεν ὁ Ζεὺς Κυκλώπων κατασ‐ κευασάντων ἔχον ἐπὶ τοῦ πυρὸς κάλυμμα ὅπως μὴ ἴδωσι τὴν τοῦ κεραυνοῦ δύναμιν. ἐπιτυχόντες δὲ τῇ πράξει, ἔθηκαν καὶ εἰς οὐρανοὺς τὸ αὐτὸ κατασκεύασ‐
10μα, ὃ εἰς τὰ συμπόσια φέρουσιν οἱ κοινωνεῖν βουλό‐ μενοι, ἢ αὑτοῖς αἱρούμενοι ὡς ἐπίθυσιν ἐν τοῖς ἀγῶσι καὶ ἐν τοῖς ὀμνύειν βουλομένοις, ὡς δικαιοτάτην πίστιν τηροῦσι, καὶ τῇ χειρὶ ἐφάπτονται, δείκνυντες μαρτύριον εὐγνωμοσύνης τοῦτο. ὁμοίως δὲ καὶ οἱ μάντεις τοῦτο
15ποιοῦσιν.
S τοῦτο δέ ἐστιν ἐφ’ ᾧ πρῶτον οἱ θεοὶ τὴν συνωμοσίαν ἔθεντο ἐπὶ τὸν Κρόνον. καὶ τοὺς τιτάνας ὁ Ζεὺς ἐστρά‐ τευε κατασκευασάντων κυκλώπων ἔχον ἐπὶ τοῦ πυρὸς κάλυμμα ὅπως μὴ ἴδωσι τὴν τοῦ κεραυνοῦ δύναμιν
20ἐπιτυχόντες τῆς πράξεως. ἔθηκαν καὶ εἰς τοὺς ἀνθρώ‐ πους τὸ αὐτὸ κατασκεύασμα. καὶ εἰς τὰ συμπόσια φέρουσιν οἱ κοινωνεῖν βουλόμενοι. ὁμοίως καὶ οἱ μάν‐ τεις τοῦτο ποιοῦσιν ὅτε θύουσιν ἐπάν τί βούλωνται σαφέστερον ἰδεῖν. ἔχει δὲ ἀστέρας ἐπὶ τῆς ἐσχάριδος267
25βʹ. πρὸς τῇ βάσει βʹ. τοὺς πάντας δʹ.

404

MmgDΔKUA —τοῦ δ’ ἤτοι: ἀντὶ τοῦ τοῦτο δὲ ἐπ’ ὀλίγον χρόνον ὑπὲρ γῆς φερόμενον θεάσῃ. ἑσπε‐ ρίνη δὲ ἅλα (407) τὴν δύσιν λέγει.

405

MmgDΔUAS —ἀντιπέρην γάρ: εἰς τὸ ἐναντίον. καὶ πῶς εἰς τὸ ἐναντίον τοῦ Ἀρκτούρου τὰς περιφορὰς ἔχει, ἐπάγει καὶ διδάσκει.

407

MDΔUAS —Ἀρκτούρῳ: καὶ τῷ μὲν Ἀρκτούρῳ σφόδρα μετέωροι καὶ μεγάλαι εἰσὶν αἱ περιφοραί, ἅτε δὴ καὶ βορείῳ ὄντι, τὸ δὲ Θυτήριον ταχέως ὑπὸ τὸν ἑσπέριον ὠκεανὸν δύεται. περιέλαβε δὲ τὸν Ἀρκτοῦρον
5ἐπειδὴ καὶ αὐτὸς ἐπιψαύει τοῦ βορείου πόλου, καὶ τὸ Θυτήριον δὲ τοῦ ἀνταρκτικοῦ. καὶ ἔστιν οὕτως· ἀνατέλ‐
λει μετὰ Λέοντα ὁ Ἀρκτοῦρος, ἰδοὺ δύο ὧραι. εἶτα Παρθένος, ἰδοὺ δʹ. εἶτα Ζυγός, ἰδοὺ ὧραι ϛʹ. εἶτα Σκορπίος, ὧραι ηʹ. καὶ τότε μετὰ ὥραν ηʹ τὸ Θυτήριον268
10ἀνατέλλει. εἶτα ὁ Τοξότης, ὧραι ιʹ, τοῦ Θυτηρίου ὧραι δʹ. εἶτα Αἰγόκερως, ὧραι ιβʹ, τοῦ Θυτηρίου ὧραι ϛʹ. Ὑδροχόος, ὧραι ιδʹ, τοῦ δὲ Θυτηρίου ὧραι ηʹ. εἶτα
MDΔUA Ἰχθύες, ὧραι ιϛʹ. καὶ τοῦ Θυτηρίου ὧραι ιʹ. καὶ ὅμως ιʹ ὥρας ποιῆσαν δύεται τὸ Θυτήριον, ὁ δὲ Ἀρκτοῦρος
15ιϛʹ πάλιν ὑπέργειός ἐστιν. οὕτως εἰς τὸ ἐναντίον τοῦ Ἀρκτούρου πορεύεται, καὶ τὸ μὲν θᾶττον δύνει, ὃ δὲ μείζονας ἔχει τὰς περιφοράς.

408

Mmg —Θυτήριον: τὸ Θυτήριον ἄλλοι τοῦ Κεν‐ ταύρου εἶναί φασιν, ὅν φησιν Ὅμηρος „δικαιότατον Κενταύρων“ (Λ 832).
MDΔKUAS ἀρχαίη Νύξ: ἀρχαιοτέρα γὰρ καὶ πρεσβυτέρα
5τῶν θεῶν. καὶ παρ’ Ἡσιόδῳ (Theog. 123)· „ἐκ Χάεος
δ’ Ἔρεβός τε μέλαινά τε Νὺξ ἐγένοντο“.269
MDΔUAS φασὶ δέ τινες ὅτι μυθικόν τι ἐπιψαύων καὶ φυσικῶς ἅπτεται, ὅτι ἡ Νὺξ ὀδυρομένη τὴν τῶν ἀνθρώπων ταλαιπωρίαν τοῦ θαλαττίου χειμῶνος καὶ τῆς ζάλης
10σημεῖον ἔθηκεν ἐκεῖνο τὸ Θυτήριον, ὅτε ὁ ἥλιος ἐν Αἰγοκέρωτι τῷ Τυβὶ μηνί, ὅς ἐστι κατὰ Ῥωμαίους Ἰαννουάριος, ὅτε καὶ ἐν χειμῶνι πνεῖ ὁ Νότος.
M ἢ ἀρχαίη Νὺξ ἡ ὑπὸ τὰς ἀρχὰς τῆς τοῦ κόσ‐ μου διατυπώσεως.

410

MDΔKUA —κεδαιόμεναι γὰρ ἐκείνῃ: αἱ ναῦς ἀποφθειρόμεναι (ἐκείνῃ ἤγουν τῇ Νυκτί) οὐκ ἀρέσκονται αὐτῇ, ἀπὸ τοῦ ἐναντίου, ἀλλ’ ἄχθεται ἐφ’ οἷς κινδυνεύουσι κατὰ τὸ πέλαγος οἱ ἄνθρωποι.
5S κεδαιόμεναι ἀντὶ τοῦ χειματόμεναι.
MmgK 〈κεδαιόμεναι〉 σκεδαννύμεναι, σκορπιζόμεναι τῇ νυκτί.

411

MmgDΔKUAS —ἄπο φρενός: οὐκ ἀρέσκουσιν αὐτῇ,
ἀποθυμιαί εἰσιν.270
MDΔKUA τὰ δ’ ἄλλοθεν ἄλλα πιφαύσκει: τὸ βιωφελές, φασίν, ὃ προείπομεν, καὶ φυσικότητος ἅπτε‐
5ται. ἡ δὲ Νύξ, φησί, πανταχόθεν πολλὰ τεκμήρια ἐπιδείκ‐ νυται, ἐποικτείρουσα τοὺς ἀνθρώπους τοὺς περικλυζο‐ μένους καὶ κινδυνεύοντας. δι’ ὧν γὰρ ἐπιδείκνυσι προε‐ πισκέπτεσθαι τὰ μέλλοντα ποιεῖ. τὸ δὲ παλιρ‐ ροθίους τοὺς περικλυζομένους ἀνθρώπους τοῖς
10κύμασι. ῥόθια γὰρ τὰ κύματα, κυρίως δὲ αἱ τοῦ κλύ‐ δωνος ὁρμαί. ὅταν οὖν συννεφὴς ὁ ἀὴρ ᾖ, φανῇ δὲ τὸ Θυτήριον καθαρὸν καὶ ἀνέφελον, τὰ δὲ ἄνω [πρὸς βο‐ ρέαν] αὐτοῦ πυκνονεφῆ καὶ κατέχηται, οἷα πολλάκις
γίνεται, μάνθανε παραυτὰ χειμῶνα ἐσόμενον.271
15MDΔUA ἔνιοι δὲ τὸ εἰλυμένον (413) εἰλυμένῳ γράφουσι, καὶ συνάπτουσιν αὐτὸ τῷ πελάγει, ἵν’ ᾖ οὕτως· „ὅπως μὴ ἐγκεκλεισμένος ᾖς τῷ πελάγει“. σημεῖον δέ φησιν αὐτὸ εἶναι νότου πνέοντος.

413

MUA —τῷ μή μοι: εἰλυμένῳ ἦν, ἀλλὰ διὰ τὸ μέτρον ον ἐστί. διὸ σημεῖον ἔχει ὁ στίχος.
MDΔKUA μὴ δή, φησίν, ἐν πελάγει μέσῳ ὤν, τῶν πλησίον τοῦ Θυτηρίου καὶ ἀνωτέρων ἄλλων ἀστέρων ὑπὸ νεφῶν
5κεκαλυμμένων, εὔχου αὐτὸ ἐν μέσῳ οὐρανοῦ ἀνέφελον καὶ εὐσύνοπτον ἰδεῖν. τότε γὰρ σφοδρὸς χειμὼν ἔσται. ἐπειδὴ γὰρ αὐτὸ τὸ Θυτήριον σφόδρα πλησιάζει αὐτῷ τῷ νότῳ, διὰ τοῦτο ὁ νότος κάτωθεν αὐτοῦ πνέων τὰ ἐπιόντα εἰς αὐτὸν νέφη προαναστέλλει καὶ ἐπίπροσθεν
10ἀνωτέρω ἐπωθεῖται [τὰ νέφη], αὐτὸ δὲ ἀνέφελον καὶ εὐσύνοπτον μένει. μὴ οὖν, φησίν, ἐν μέσῳ πελάγει ὤν, εὔχου ἰδεῖν τὰ μὲν ἀνωτέρω αὐτοῦ ἄστρα κεκαλυμ‐ μένα νέφεσιν, αὐτὸ δὲ ἀνέφελον. τότε γὰρ χειμὼν καὶ „νότοιό τε δεινὸς ἀήτης, ὅς τ’ ὤρινε θάλασσαν ὁμαρ‐272
15τήσας Διὸς ὄμβρῳ“.
MK τὸ δὲ Θυτήριον τρισὶ μέρεσιν ὑπέργειον, πέντε δὲ
M ὑπόγειον. κατηστέρισται γὰρ ὁ Ἀρκτοφύλαξ ἐν τῷ βορείῳ, τὸ δὲ Θυτήριον ἐν τῷ νοτίῳ.
DΔUA εἰλυμένον ἄλλων, τουτέστιν ἐκ νεφῶν ἄλ‐
20λων εἰλυμένον τὸ Θυτήριον.

415-416

MK —ὕψι .. μᾶλλον κυμαίνοντι: καὶ μᾶλλον τὰ ἐν ὕψει αὐτοῦ ἀνωτέρω πεπιεσμένα καὶ ἐσκεπασμένα μέλανι καὶ δεινῷ νέφει.
MDΔKUAS φιλεῖ γὰρ προαναστέλλειν ὁ πνεῖν μέλλων ἄνεμος
5τὰ ὑπερκείμενα νέφη καὶ πυκνοῦν.273

418

MDΔKUA —〈νότῳ〉 ἔπι σῆμα τιτύσκει: τουτέστι σημεῖον αὐτὸ ποιεῖ ἐπὶ νότον.
S νότῳ ἔπι σῆμα: τὸ σημεῖον τοῦ Θυτηρίου.

420

MDΔKUAS —οἳ δ’ εἰ μέν κε πίθωνται: οἱ δὲ ναῦται, ἐὰν μὲν πιστεύσωσι τῇ Νυκτὶ καθήκοντα καὶ ὠφέλιμα δηλούσῃ, καὶ εὐθέως τεκμήριον ἰδόντες ὅτι τάραχος ἔσται τῶν ὑδάτων κοῦφα πάντα τὰ ἐν τῇ νηὶ
5ποιήσωνται καὶ ἄρτια τὰ πρὸς σωτηρίαν τείνοντα (λέγει δὲ κοῦφα πρὸς τὸ ἐγχαλάσαι τοῖς τοῦ ἀρμένου ποσὶ καὶ μὴ φιλονεικεῖν ἐναντίοις τοῖς πνεύμασιν· „ἔστη δ’ αὖθις ἢν χαλᾷ πόδα“), [Εὐριπίδης (Or. 707), τὸ δὲ ἑξῆς·] ὁ πόνος καὶ τὸ κακὸν ἐλαφρότερον καὶ
10εὐχερέστερον ἔσται.

424

MDΔKUAS —αὕτως ἀπρόφατος: ἀπροσδόκητος, καὶ διαταράξει τὰ ἄρμενα μὴ χαλασθέντα, ἀλλ’ ἐναντιού‐ μενα τῷ κακῷ. τότε οἱ μὲν πλέοντες ἔσθ’ ὅτε καὶ ὑποβρύχιοι καὶ ὑπ’ αὐτὸ τὸ ὕδωρ πλέουσιν,274
5οὐκ ἐπὶ νηὸς ἀλλ’ ἐπ’ αὐτῶν τῶν ὑδάτων φερόμενοι, ἔσθ’ ὅτε δέ, ἐὰν ἐπιτύχωσι τοῦ Διὸς παριόντος (τοῦ‐ το δὲ ὡς ἐν θαύματι), εἰ μὴ ἄρα αὐτὸς ὁ Ζεὺς παριὼν τύχῃ καὶ εὐχομένοις ἐπέλθῃ, καὶ τοῦ βορέου ἡ δύναμις ἐναντίῳ τῷ νότῳ πνεύσασα διασκορπίσῃ τὰ νέφη καὶ
10αἴθραν ποιήσῃ (πνεύσας γὰρ ὁ βορέας ἀεὶ σκεδαννύει τὰ νέφη. καὶ Ὅμηρος (Ο 171, Τ 358). „αἰθρηγενέος
βορέαο“), οἱ τότε πολλὰ παθόντες πάλιν ὁρῶσιν ἀλ‐ λήλους ἐν τῇ νηί. οὐ γὰρ ἀπὸ τοῦ κακοῦ ἴσασιν ὅπου εἰσίν.275

429

MDΔKUAS —〈ἐπὶ σήματι τούτῳ〉: ἐπὶ τῷ σημείῳ τοῦ Θυτηρίου φοβοῦ πνέοντα νότον ἕως ἂν ἀπαστράψαντος αὐτοῦ τοῦ βορέου αἰσθήσῃ.
S Κενταύρου: οὗτος δοκεῖ εἶναι ὁ Χείρων ὁ ἐν
5τῷ Πηλίῷ οἰκήσας δικαιοσύνῃ διενεγκὼν πάντας ἀν‐ θρώπους. καὶ παιδεύσας Ἀσκληπιόν τε καὶ Ἀχιλλέα ἐφ’ ὃν Ἡρακλῆς δοκεῖ ἐλθεῖν δι’ ἔρωτα καὶ συνεῖναι ἐν τῷ ἄντρῳ τιμῶν τὸν Πᾶνα. μόνον δὲ τοῦτον τῶν κενταύρων ἀνεῖλεν. ἐπὶ χρόνον δὲ ἱκανὸν ὁμιλούντων
10αὐτῶν ἐκ τῆς φαρέτρας αὐτοῦ βέλος ἐξέπεσεν εἰς πόδα τοῦ Χείρωνος. καὶ οὕτως ἀποθανόντος αὐτοῦ ὁ Ζεὺς διὰ τὴν εὐσέβειαν καὶ διὰ τὸ σύμπτωμα, εἰς τὰ ἄστρα ἔθηκεν ἔχοντα τὸ θηρίον ἐν ταῖς χερσὶ πλησίον τοῦ θυτηρίου. δοκεῖ προσφέρειν ὡς θύων ὅ ἐστι μέγιστον
15σημεῖον τῆς εὐσεβείας. ἔχει δὲ ἀστέρας ὑπεράνω τῆς κεφαλῆς γʹ ἀμαυρούς. ἐφ’ ἑκατέρων τῶν ὤμων, αʹ λαμπρῶν. ἐπὶ τοῦ ἀριστεροῦ ἀγκῶνος αʹ. ἐπὶ τὸ μέσον τοῦ ἱππείου στήθους αʹ ἐφ’ ἑκατέρων τῶν ἐμπροσθίων ὁπλῶν αʹ ἐπὶ τῆς ῥάχεως δʹ ἐπὶ τῆς κοιλίας βʹ λαμπρούς.
20ἐπὶ τῆς κέρκου γʹ. ἐπὶ τοῦ ἱππείου ἰσχίου, αʹ. ἐφ’ ἑκατέ‐ ρας ὁπλῆς αʹ. πάντας κʹ.

431

MDΔKUA —εἰ δέ κεν ἑσπερίης: ἐὰν δὲ μεσου‐ ρανήσῃ ὁ τοῦ Κενταύρου ὦμος, ὀλίγη δὲ περὶ αὐτὸν ἀχλὺς ᾖ, ἤτοι τὸν ὦμον ἢ τὸν Κένταυρον, τὰ δὲ ἐπὶ τῷ Θυτηρίῳ σημεῖα ὅμοια ᾖ, οὐ χρή σε νότον φαντάζεσθαι,276
5ἀλλ’ εὖρον.
MDΔKUA τὸ δὲ προτέρης (422), συνυπακουστέον θα‐ λάσσης. τὸν γὰρ ὁρίζοντα καὶ ὠκεανὸν καὶ θάλασσαν καλεῖ.
MK ἀχλὺν δὲ τὴν ἐκ τῶν νεφῶν ἀορασίαν.
10MDΔKUA ὁ δὲ νοῦς· ἐὰν δὲ ὁ τοῦ νοτίου Κενταύρου ὦμος το‐ σοῦτον ἀπέχῃ τῆς ἀνατολῆς ὅσον καὶ τῆς δύσεως (ἀντὶ τοῦ „ὅτε μεσαίτατός ἐστι καὶ μεσημβρινόσ“), καὶ αὐτὸν μὲν τὸν Κένταυρον κατὰ πᾶν τὸ ἄλλο σῶμα περιβάλλῃ ἐκ νεφῶν ὀλίγη ἀορασία, μετὰ δὲ ταῦτα ἐπὶ τῷ Θυτη‐
15ρίῳ τὰ προειρημένα σημεῖα ἀποτελοίη ἡ νύξ, οὐκέτι, φησίν, ὀφείλεις νότον προσδοκᾶν, ἀλλὰ τὸν εὖρον ἐπι‐ τηρεῖν, ὃς ἀπὸ χειμερινῆς ἀνατολῆς πνεῖ.

432

S —ὦμος: ἐὰν ἴδῃς, φησί, τὸν ὦμον 〈τοῦ〉 Κενταύρου ἐπὶ τοῦ μεσουρανήματος ὀλίγῃ ἐπιπροσθού‐ μενον ἀχλύι, τὸ δὲ Θυτήριον ἐκ τοῦ ὄπισθεν μέρους ἀναλογοῦν τοῖς προειρημένοις σημείοις, εὖρον προσδό‐
5κα. ἀνατέλλει γὰρ ὁ Κένταυρος κατὰ τὰ ὀπίσθια αὐτοῦ μέρη, ὥστε ἔχειν τὰ μὲν ἀνθρωποειδῆ κατὰ τὰς ἀνατο‐ λάς, τὰ δὲ ἵπποις παραπλήσια κατὰ δύσιν. ὁ δὲ εὖρος
κατὰ ἀνατολάς.277
MDΔKUA ἀτὰρ μετόπισθεν: μετὰ δὲ ταῦτα, ὡς δια‐
10σαφηθῆναι τὸν Κένταυρον, ἐπὶ τῷ λάμποντι Θυτηρίῳ ...... εἴπομεν γὰρ ὅτι ἂν ᾖ αὐτὸ μόνον ἀνέφελον, τὰ δὲ ὑπεράνω αὐτοῦ νεφελώδη ...... ταῦτά φησι τὰ ἐοικότα σήματα.
MK τὸ δὲ εὔροιο (435) ἑλληνισμὸς ἀντὶ τοῦ „εὖρον
15ἄνεμον λοιπὸν ὡς πνευσόμενον περισκοπεῖν“.

436

MDΔKUA —δήεις δ’ ἄστρον ἐκεῖνο: ὁ Κέν‐ ταυρος δυσὶν ὑποκέκλιται ζῳδίοις. τὰ μὲν γὰρ ἀνδρὶ εἴκελα αὐτοῦ ὑπὸ τῷ Σκορπίῳ κεῖται πρὸς ἀνατολάς, τὰ δὲ ἵππῳ παραπλήσια ὑπὸ ταῖς Χηλαῖς πρὸς δύσιν.
5αὐτὸν μὲν οὖν Ἕρμιππος Χείρωνά φησιν εἶναι, τὸ δὲ Θηρίον σύμβολον θήρας, τὸ δὲ Θυτήριον τοῦ Πηλέως γάμου σημεῖον.
MDΔKUA δύω ὑποκείμενον: ὁ γὰρ Κένταυρος δύο ἐπίκειται ζῳδίοις, Σκορπίῳ καὶ Χηλαῖς. αὐτὸς δὲ ὁ278
10Χείρων, ὁ ἐν τῷ σπηλαίῳ κατοικήσας, δικαιοσύνῃ πάντας ἀνθρώπους ὑπερβάλλων καὶ παιδεύσας Ἀσκλη‐ πιὸν τὸν υἱὸν Ἀπόλλωνος καὶ Ἀχιλλέα τὸν Πηλέως τὴν ἰατρικὴν καὶ Ἰάσονα πρὸς τιμὴν κατηστερίσθη. τὸ δὲ ἐσφήκωται (441) δυσαποσπάστως, ἀσφα‐
15λῶς ἐνήρεισται.

438

Mmg —Χηλαί: γράφεται καὶ χείλε’ καὶ ἔστιν οὕτως „ὑπ’ αὐτοῖς τὰ χείλεα τοῦ Σκορπίου ἔχουσι καὶ οὕτω φανεροῦνται.“

440

MDΔKUA —ἐν δέ οἱ ἀπρίξ: ἐνταῦθα συνείληφε σῶμά τι ἀδιάρθρωτον, ὃ καὶ ὑπὸ τῶν ἀρχαίων Θηρίον προσηγορεύθη.

441

MDΔKUA —ἐληλάμενον: ἐνηρτημένον, ἐνηρμοσ‐ μένον. τῷ δὲ λέγειν ἄλλο θηρίον οὐ πρὸς αὐτὸν
τὸν Κένταυρον ἀντιδιέστειλεν· ἄτοπον γὰρ θηρίον λέ‐ γειν τὸν Χείρωνα, τὸν πάντων Κενταύρων δικαιότερον279
5καὶ λογικώτερον. ἀλλὰ πρὸς ἀντιδιαστολὴν τοῦ Σκορ‐ πίου, ὃς ὑπέρκειται τοῦ Κενταύρου, τὸ ἄλλο εἶπε θηρίον. ἄμεινον γὰρ οὕτως ἀκοῦσαι.

443

MDΔKUA —ἄλλο περαιόθεν: νῦν περαίην τὴν ἀνατολὴν λέγει. Ὅμηρος (ψ 243)· „νύκτα μὲν ἐν περάτῃ δολιχὴν σχέθεν“. λέγεται δὲ περαία καὶ ἡ δύσις, πέρατα γάρ ἐστι τῆς γῆς.
5τὸ δὲ ἕλκεται σφόδρα κυριολεκτήσας εἶπε. λίαν γὰρ καὶ πάνυ ἐπὶ μήκιστον ἐκτέταται ἡ Ὕδρα, ὡς τριῶν ζῳδίων μοίρας ἐπέχειν, τοῦ τε Καρκίνου καὶ τοῦ Λέοντος καὶ τῆς Παρθένου. τοῦτο δὲ τὸ ζῴδιον οἱ Ἕλληνες Ὕδραν ἐκάλεσαν,
10τὸ ζῷον ὃ κατηγωνίσατο ὁ Ἡρακλῆς. οἱ μέντοι Αἰ‐ γύπτιοι Νεῖλον εἶναι τοῦτο τὸ ἄστρον λέγουσι, καὶ λόγους σφόδρα πιθανοὺς παρέχονται. ἡ γὰρ κεφαλὴ
τοῦ ζῳδίου ἐστὶ περὶ τὴν ιεʹ μοῖραν τοῦ Καρκίνου, περὶ τὸν Ἐπιφὶ μῆνα, ὅς ἐστι κατὰ Ῥωμαίους Ἰούλιος,280
15ὅτε καὶ τὰς ἀρχὰς 〈τῆς ἀναβάσεως ὁ Νεῖλος ποιεῖται,〉 τὸ μέσον αὐτοῦ [ποιεῖται τοῦ σώματος] 〈περὶ〉 τὸν Λέ‐ οντα τῷ Μεσορῆι, ὅς ἐστι κατὰ Ῥωμαίους Αὔγουστος, ὅτε τὸ μεσαίτατόν ἐστι τῆς τοῦ Νείλου ἀναβάσεως, τὰ δὲ τελευταῖα αὐτοῦ περὶ τὴν Παρθένον· τῷ γὰρ
20Θώθ, ὅς ἐστι Σεπτέμβριος, τὰ τελευταῖά εἰσι τῆς τοῦ Νείλου ἀναβάσεως. ἡ δὲ οὐρὰ αὐτῆς ὑπὲρ τὴν κεφαλὴν ὀφείλει εἶναι τοῦ Κενταύρου, ἵνα καὶ ὑπὸ τὰς Χηλὰς ᾖ τὸ τέλος αὐτῆς. τῷ γὰρ Φαωφὶ παύεται ὁ Νεῖλος, ὅς ἐστιν Ὀκτώβριος, ἄλλως τε καὶ ὁ Κόραξ ἐπὶ τὴν οὐρὰν
25αὐτοῦ τοὐμφανὲς ἡμῖν παρίστησι. καὶ γὰρ τῆς χροιᾶς αὐτοῦ [τοῦ Κόρακος δηλονότι] μελαινούσης, νοοῦμεν ὅτι τότε ἀφανὴς γίνεται ὁ Νεῖλος. καὶ ὁ Κρατὴρ δὲ οἰκεῖον πηγῇ ἢ ποταμῷ, ἄλλου 〈δὲ〉 ζῴου ἀλλοῖον.
Vat. 1087 τοῦτον τὸν ὄφιν οἱ μὲν Ἕλληνές φασιν εἶναι τὴν
30Ὕδραν ἣν Ἡρακλῆς κατηγωνίσατο, οἱ δὲ Αἰγύπτιοι,
Νεῖλον.281
MK τὸ δὲ περαιόθεν ἤτοι ἐκ τῶν ἀνατολικῶν μερῶν, ἢ ἐκ τῶν πέραν καὶ πόρρω τοῦ Κενταύρου.

449

MDΔKUA —εἴδωλον Κόρακος: τινές φασι [τὸν Κόρακα] θεράποντα Ἀπόλλωνος ὄντα ὑπ’ αὐτοῦ τοῦτον πεμφθῆναι σπονδῶν χάριν ἔκ τινος [φησί] καθα‐ ρᾶς κρήνης ἐν κρατῆρι κομιοῦντα ὕδωρ. ἰδόντα δὲ συκῆν
5ὀλύνθους ἔχουσαν, ἀναμεῖναι μέχρις ἂν πεπανθῶσι. φαγόντα δὲ οὕτω καὶ τὸ ἁμάρτημα συννοήσαντα, ἁρ‐ πάσαντα τὸν ὕδρον ἐκ τῆς πηγῆς ὁμοῦ τῷ κρατῆρι φέρειν καὶ λέγειν ὡς διεκωλύετο ὑδρεύσασθαι ὑπ’ αὐτοῦ. Ἀπόλλωνα δὲ γνόντα τὸ ἀληθὲς τὸν μὲν εἰς
10ὄρνεον μεταμορφῶσαι καὶ ποιῆσαι διψᾶν περὶ τὴν ἀκ‐ μὴν τῆς ὀπώρας ....
MK κατηστερίσθη δὲ πάντων τὰ εἴδωλα.

450

MDΔKUAS —ναὶ μὴν καὶ Προκύων: λοιπός ἐστιν ὁ Προκύων ὑπὸ τοῖς Διδύμοις κείμενος. καλεῖται δὲ οὕτως ἐπειδὴ πρὸ τοῦ Κυνὸς ἑῴαν ποιεῖται ἀνατολὴν ἐν τῷ δι’ Ἑλλάδος κλίματι, ὅτι τοῦ Κυνὸς ἀνατολι‐282
5κώτερός ἐστιν. ἀστέρων δέ ἐστι γʹ λαμπρῶν [οὗτος], ὧν εἷς ὁμώνυμος Προκύων. οὗτος δὲ πρὸ τοῦ μεγάλου Κυνός ἐστιν, Ὠρίωνος δὲ λέγεται Κύων, καὶ διὰ τὸ φιλοκύνηγον εἶναι ταῦτα αὐτῷ παρατεθῆναι τὰ σημεῖα. καὶ γὰρ Ἄρκτος συνο‐
10ρᾶται καὶ 〈ἄλλα〉 θηρία παρ’ αὐτῷ.
MK οὗτος δὲ ὁ Προκύων ἔσχε τὴν ὀνομασίαν οὐχ ὅτι τὴν θέσιν πρὸ τοῦ Σειρίου ὢν πρώτην καὶ ὑψηλὴν ἔχει, ἀλλ’ ὅτι βορειότερος ὢν τὰς ἀνατολὰς πρὸ αὐτοῦ ποιεῖ‐ ται. ὑπὸ δὲ τοὺς Διδύμους ἐστὶ καὶ καλὰ φαίνει. ἐκ
15γὰρ ἀστέρων λαμπρῶν σύγκειται.
MDΔKA ἕως ὧδε τὰ τῆς ἀστροθεσίας.

451

MDΔKUAS —ταῦτά κε θηήσαιο: ταῦτα τὰ προει‐ ρημένα φαινόμενα θεωρήσειας τῶν ἐνιαυτῶν ἀνυο‐
μένων ἐφεξῆς κείμενα καὶ κατὰ τάξιν τὰς αὐτὰς ὥρας ἀνατέλλοντα καὶ δυόμενα. ἡ Παρθένος ἀεὶ τῷ αὐτῷ283
5καιρῷ καὶ δύεται καὶ ἀνατέλλει, ὡσαύτως καὶ ὁ Λέων καὶ τὰ ἄλλα πάντα τὰ ἀπλανῆ. τοῦτο οὖν εἶπε πρὸς τοὺς πλάνητας, ὅτι ἄτακτον ἐκεῖνοι καὶ οὐ τὴν αὐτὴν πορείαν ὡρισμένην ἔχουσι καὶ περιφοράν, τὰ δὲ ἑξῆς καὶ κατὰ τάξιν κείμενά εἰσιν. οἱ γὰρ πλάνητες οὐκ
10ἔχουσι τάξιν τῆς θέσεως τοιαύτην.
UAS ἀλλὰ πλανώμενοι καὶ μετανάσται εἰσίν.
S οἱ δ’ ἐπιμίξ: περὶ τῶν εʹ ἀστέρων τῶν καλου‐ μένων πλανητῶν διὰ τὸ κίνησιν ἰδίαν ἔχειν αὐτούς. λέγει δὲ θέων ἵνα πέντε μὲν πρῶτον Διὸς φαίνωνται
15μέγαν. ὁ δὲ δεύτερος ἐκλήθη μὲν Φαέθων οὐ μέγας οὗτος. ὠνόμασεν ἀπὸ τοῦ ἡλίου. ὁ δὲ τρίτος ἀραιός. πυρήεις δὲ καλεῖται οὐ μέγας. τρόχωμα ὅμοιος δὲ τῷ ἐν τῷ αἰετῷ. ὁ δὲ τέταρτος Ἀφροδίτης φωσφόρος λευκὸς τῶ χρώματι. πάντων δὲ μέγιστος ἐστὶ τῶν
20ἀστέρων ὃν καὶ ἑσπέριον καὶ φωσφόρον καλοῦσι. πέμ‐ πτον Ἑρμοῦ στίλβων λαμπρὸς καὶ μικρός. τῶ δὲ Ἑρμῆ ἐδόθη διὰ τὸ τὸν Δία ὁρίσαι τοῦ οὐρανοῦ καὶ τῶν ἀστέ‐ ρων τὰς τάξεις καὶ τὰς ὥρας. μετρῆσαι καὶ ἐπιση‐
μασιῶν καιροὺς δεῖξαι.284

454

MDΔKUA —οἱ δ’ ἐπιμὶξ ἄλλοι πάντες: προειπὼν περὶ τῶν ἀπλανῶν μεταβαίνει νῦν ἐπὶ τὸν τῶν πλανήτων λόγον. πέντε δὲ τούτους φησὶν εἶναι, δῆλον ὑπεξαιρούμενος ἥλιον καὶ σελήνην. οὗτοι γὰρ οἱ
5δύο τὸ ἀνάπαλιν πορεύονται, ἀπὸ Καρκίνου ἐπὶ Λέοντα καὶ ἀπὸ Λέοντος ἐπὶ Παρθένον, οἱ μέντοι ἄλλοι ἀτάκ‐ τως φέρονται,
MK ἔστι δὲ ὅτε ἱστάμενοι καὶ ὑποποδίζοντες. πολλάκις γὰρ [δʹ ζῴδια] εἷς ἐκ τῶν εʹ ἀστέρων πρὸ τοῦ ἡλίου
10ρʹ καὶ κʹ μοίρας προάγων οὐκέτι κινεῖται ἕως οὗ ὁ ἥλιος ἐπίπροσθεν γενόμενος ποιήσῃ αὐτὸν ὑποποδίσαι. καὶ γὰρ ρʹ μοιρῶν, εἶτα πʹ, καὶ πάλιν ἐλαττόνων, ἕως οὗ ἀποστῇ αὐτοῦ τὰς αὐτὰς ρκʹ, καὶ πάλιν πρόεισιν οὕ‐ τως. κυρίως οὖν εἶπεν αὐτοὺς πλάνητας διὰ τὴν ἄστα‐
15τον καὶ ἄτακτον φοράν.
MDΔKUA ὁ δὲ λόγος· οἱ δὲ ἄλλοι πέντε πλάνητες (ἐπι‐
μὶξ δινεύονται ἀντὶ τοῦ ἀναμεμιγμένοι), οὐκ ὄντες ὅμοιοι τοῖς προειρημένοις ἀπλανέσι διὰ τῶν ιβʹ ζῳδίων πλανῶνται.285
20M ἤτοι ἀναμεμιγμένοι ἢ ἀνάμικτοι τοῖς ἀπλανέσιν ἄστροις. οὐκέτι δὲ ὁμοίαν ἔχοντες τὴν φύσιν οὔτε τὴν λαμπηδόνα οὔτε τὴν θέσιν, †ἢ ἄλλοις† ἢ κατὰ ταῦτα ἢ κατὰ τὰς ἐνεργείας. φέρεσθαι δὲ αὐτοὺς διὰ τῶν ιβʹ ζῳδίων.
25MKUA τὸ δὲ παλίνωρα (452), πάλιν τὰς ὥρας ἄγοντα ἢ πάλιν κατὰ τὰς ὥρας ἀνατέλλοντα καὶ δύνοντα.

455

MDΔUA —πάντοθεν εἰδώλων: πάντοθεν φέ‐ ρονται ἡρμοσμένην οὐκ ἔχοντες τάξιν. ἔχει δὲ οὕτως· ὁ οὐρανὸς ζʹ ζώνας ἔχει οὐκ ἐπιψαυούσας τοῦ ζῳδια‐ κοῦ,
5M ἀλλ’ ἀπηρτημένας ἐξ αὐτοῦ.
MDΔUA τὴν μὲν πρώτην ἔχει ὁ Κρόνος, τὴν δὲ βʹ ὁ Ζεύς, τὴν δὲ τρίτην ὁ Ἄρης, τὴν δὲ δʹ ὁ ἥλιος, τὴν δὲ εʹ Ἀφρο‐ δίτη, τὴν δὲ ἕκτην Ἑρμῆς, τὴν δὲ ζʹ σελήνη. καὶ ὁ μὲν ζῳδιακὸς κύκλος ἀνώτερος αὐτῶν ἐστιν, αὐτοὶ δὲ εἰς
10ἰδικὸν κύκλον κεῖνται, ὑποκάτωθεν δέ εἰσι τοῦ ζῳδια‐ κοῦ κύκλου ταπεινότεροι τῶν ἀπλανῶν. ἄλλος 〈δ’〉 ἐν ἄλλῳ ὕψει κατὰ τὸν ζῳδιακὸν κύκλον πλανῶνται, ἐκτρε‐ πόμενοι τῆς ἴσης ὁδοῦ δι’ ἧς τὸν ἥλιον ἐπινοοῦμεν φερόμενον. καὶ ὁ μὲν Κρόνος εἰς ἕκαστον ζῴδιον 〈ποιεῖ〉286
15ἐνιαυτοὺς βʹ καὶ μῆνας ϛʹ, μείζων γὰρ αὐτοῦ ἡ περι‐ φορά, ὡς ἀνύειν πάντα τὸν ζῳδιακὸν δι’ ἐτῶν λʹ, τὸν δὲ Δία δι’ ἐτῶν ιβʹ, τὸν δὲ Ἄρεα εἰς ἕκαστον ζῴδιον δι’ ἡμέρας μεʹ καὶ τὸν πάντα κύκλον ἀνύειν εἰς ἐνιαυτὸν καὶ μῆνας ϛʹ, ὁ δὲ ἥλιος εἰς ἕκαστον ζῴδιον ποιεῖ μῆνα
20καὶ τὸν κύκλον εἰς ἐνιαυτὸν πληροῖ, ἡ δὲ Ἀφροδίτη εἰς ἕκαστον ζῴδιον κηʹ ἡμέρας, ὡς τὸν πάντα κύκλον εἰς ἡμέρας τλϛʹ. ὁ δὲ Ἑρμῆς εἰς ἕκαστον ζῴδιον ποιεῖ μῆνα, καὶ τὸν πάντα κύκλον εἰς ἐνιαυτόν, ἡ δὲ σελήνη μένει εἰς ἕκαστον ζῴδιον β𐅵ʹ ἡμέρας, ἐπειδὴ καὶ πάντων
25βραχύτερός ἐστιν αὐτῆς ὁ κύκλος, ὡς τὸν ἅπαντα ζῳ‐ διακὸν ἀνύειν αὐτὴν ἐν ἑνὶ μηνί. καὶ αὕτη μὲν ἡ τῶν πλανήτων διακόσμησις. εἴπομεν δὲ ὅτι ἡ σελήνη αὐτὴ καθ’ ἑαυτὴν ἀφανὴς
ἡμῖν ἐστιν, ἀπὸ δὲ τοῦ ἡλίου φωτιζομένη φανερὰ ἡμῖν287
30γίνεται. καὶ ὅτε μὲν αὐτῷ πλησιάζει, πᾶσα καὶ φαίνε‐ ται, ὅτε δὲ αὐτοῦ χωρίζεται, κατ’ ὀλίγον ἀπολήγει, καὶ πάλιν, ὅσῳ πλησιάζει, ὥσπερ γεννᾶται. διὸ καὶ παρὰ τραγικοῖς Ἡλίου θυγάτηρ λέγεται, διότι τὸ φῶς ἀπ’ αὐτοῦ ἔχει.

456

MDΔUA —οὐκ ἂν ἔτ’ εἰς ἄλλους ὁρόων: ἐπειδὴ αὐτὸς τὴν διδασκαλίαν ἐποιήσατο τῶν φαινο‐ μένων ἀφ’ αὑτῶν αὐτὰ διδάσκων, καὶ ἀπὸ μὲν τοῦ Βοώτου τὴν Παρθένον, ἀπὸ δὲ τῆς Ἄρκτου καὶ τοῦ
5Δράκοντος τὸν Ἐν γόνασι, καὶ δι’ ὅλου ἀπὸ τῶν προ‐ εγνωσμένων καὶ παρακειμένων τὰ ἑξῆς ἐδίδαξε. καὶ νῦν φησιν ὅτι περὶ τῶν πλανήτων οὐκ ἔστι τοῦτο εἰπεῖν.
MUA οὐδὲ γὰρ εἰς ἄλλους καὶ τοὺς πλησίον ἀφορῶν ἐκείνους ἂν εὕροις ποῦ ποτε κεῖνται, ἐπειδὴ πάντες μετα‐
10νάσται καὶ φυγάδες καὶ οὐκ ἐν τῷ αὐτῷ κείμενοι.
MUAS ἄλλως: ὥστε οὐκ ἂν αὐτοὺς σημειώσαιο ἔκ τινος
τῶν ἀπλανῶν, ὥσπερ τῇ κεφαλῇ τῆς Ἀνδρομέδας τὸν Ἵππον σημειούμεθα, καὶ τοῖς ποσὶ τὸν Περσέα. οὐ γὰρ τῶν μενόντων εἰσίν, ἀλλ’ ἀντιφέρονται τῷ κόσμῳ.288

457

M —ἐπεὶ πάντες μετανάσται: οἱ πλάνητες συμφέρονται μὲν τῷ οὐρανῷ ἀπὸ ἀνατολῆς ἐπὶ δύσιν καὶ ἀπὸ δύσεως ἐπὶ ἀνατολήν, κινοῦνται δὲ ἰδίαν τινὰ καὶ προαιρετικὴν κίνησιν διὰ τῶν ιβʹ ζῳ‐
5δίων ἐναντίοι φερόμενοι, τουτέστιν ἀπὸ δύσεως ἐπὶ ἀνατολὴν πορευόμενοι.

458

MDΔUAS —μακροὶ δέ σφεων: μακροὶ δὲ καὶ πολλοὶ κυκλουμένων αὐτῶν οἱ ἐνιαυτοὶ ἔσονται, καὶ σφόδρα πολὺς ὁ χρόνος καὶ μεγάλα τὰ τεκμήρια ἀπό‐ προθεν καὶ ἐκ τοῦ διεστηκέναι αὐτοὺς κατὰ τὴν
5περιφορὰν συνερχομένων καὶ εἰς ταὐτὸ συνιόντων. αἰνίττεται δὲ εἰς τὸ εἰρημένον ὑπὸ τῶν φυσικῶν καὶ φιλοσόφων καὶ μαθηματικῶν, ὧν καὶ δοκιμώτερος ὁ Πλάτων. τότε γὰρ εἶπον μέγαν ἐνιαυτόν, ὅτε συνέρ‐ χονται οἱ ζʹ οὗτοι ἀστέρες ἐν ἑνὶ ζῳδίῳ ὑπὸ τὴν αὐτὴν
10μοῖραν. τότε γὰρ συμπέρασμα τῆς οἰκουμένης γίνεται,
καὶ ἀπόλλυται οὗτος ὁ κόσμος συνελθόντων αὐτῶν· καὶ πάλιν κινηθέντων ἐκ τοῦ αὐτοῦ ζῳδίου, ἀνανέωσιν289
MDΔUA καὶ κτίσιν ἄλλου κόσμου εἶναι ἔφασαν. ἐψήφισαν δὲ καὶ κατελάβοντο τοῦτο γίνεσθαι μυριάσι πολλαῖς ἐνι‐
15αυτῶν.
MDΔUA ἄλλως: ὅταν ἀπὸ τοῦ αὐτοῦ σημείου ἐπὶ τὸ αὐτὸ σημεῖον καταντήσωσιν οἱ πάντες. ὁ ἐνιαυτός ἐστιν ὅταν ἀφ’ οὗ τις ἄρξηται σημείου φέρεσθαι, ἐπὶ τὸ αὐτὸ πάλιν ἔλθῃ χρόνῳ τινί.

459

M in textu —〈μακρά〉: τὰ διάχωρα αὐτῶν, ἢ ὅτι μεγάλα σημεῖα γίνονται συνιόντων αὐτῶν.

460

MDΔUA —οὐδέ τι θαρσαλέος κείνων ἐγώ: ἄχρι τοῦ ἐγὼ στικτέον, εἶτα ἀπ’ ἄλλης ἀρχῆς τὸ ἄρκιος εἴην ἀναγνωστέον, ἵν’ ᾖ „οὐκ ἂν εὐθαρσὴς εἴην περὶ τῶν πλανήτων εἰπεῖν, ἀρκοῦν
5δ’ ἂν εἴη μοι τὸ περὶ τῶν ἀπλανῶν μάθημα“.
MDΔUA ἄλλως: οὐκέτι θαρσαλέος εἰμὶ ἐγώ, ἀλλὰ γενοί‐ μην αὐτάρκης καὶ τῶν ἀπλανῶν τὰς περιτροπὰς καὶ περιφορὰς καὶ τὰ ἐν ἑκάστῳ σημεῖα εἰπεῖν. αἰτία δὲ
τούτου ἡ τῶν περὶ αὐτοὺς γινομένων ποικιλία, στηριγ‐290
10μοί, προηγήσεις, ὑπολείψεις, ἐπιτολαὶ ἑωθιναί τε καὶ ἑσπέριοι καὶ τὰ τούτων ἀδελφά. φαίνονται δὲ ἀνώμαλοι τοῖς μεγέθεσι καὶ ταῖς χρόαις ἀνόμοιοι πρός τε ἑαυτοὺς καὶ πρὸς ἀλλήλους. ἴσως οὔπω διηκριβώσατο ταῦτα ἐπεὶ μηδὲ ῥᾴδια ἦν
15ἐντιθέναι εἰς ποίησιν. ἐχώρει γὰρ εἰς ἀριθμοὺς καὶ μέτρα καὶ λεπτὰ καὶ μόρια.
MDΔUA ἄλλως: φησὶν ὅτι τῶν πλανήτων οὐ δυνατόν ἐστι τοὺς κύκλους εἰπεῖν οὐδὲ τὰ ἐν τῷ αἰθέρι σημεῖα, ὅθεν ἐπιτιμῶσι τῷ Ἀράτῳ ἀδυναμίαν, φήσαντι ἀδυνά‐
20τῳ εἶναι περὶ τούτων λέγειν, ἁπαξαπλῶς προθεμένῳ περὶ φαινομένων εἰπεῖν. ἡ δὲ φράσις πέπλεκται, καὶ ἔστι κοινὸν τά τε κύκλα τά τε σημεῖα εἰπεῖν, ἵν’ ᾖ „τῶν μὲν πλανήτων τὰ σημεῖα καὶ τὰ κύκλα οὐ θαρρῶ εἰπεῖν, ἐκείνων δέ, τουτέστι τῶν ἀ‐
25πλανῶν, ἄρκιος εἴην“.

462

MDΔUAS —ἤτοι μὲν τά γε: διδάξας τὰ περὶ τῶν φαινομένων ἦλθε λοιπὸν ἐπὶ τὴν τῶν κύκλων διδασ‐
καλίαν, οἵτινες αὐτοὶ μὲν καθ’ ἑαυτοὺς ἀφανεῖς εἰσι πλὴν τοῦ γαλαξίου, ὅτι ἐστὶ νεφελώδης, ἀπὸ τῶν ἐπι‐291
5ψαυόντων δὲ αὐτοῖς ζῳδίων ποιεῖται τὴν κατάληψιν. ποιεῖται δὲ λόγον περὶ τῶν δʹ κύκλων, τοῦ θερινοῦ τροπικοῦ καὶ τοῦ ἰσημερινοῦ καὶ τοῦ χειμερινοῦ καὶ τοῦ ζῳδιακοῦ. οὗτοι γάρ εἰσι μάλιστα βιωφελεῖς (ὁ δὲ ἀρκτικὸς καὶ ὁ ἀνταρκτικὸς καὶ ὁ γαλαξίας οὐδεμίαν
10τροπῆς ὠφέλειαν ἔχουσι), καὶ ὁ μὲν θερινὸς τροπικὸς ὅτι ἐν τῷ Καρκίνῳ γενόμενος ἄρχεται τὸ θέρος ποιεῖν, ὁ δὲ ἰσημερινὸς ὅτι δύο γίνονται ἰσημερίαι, μία μὲν ἐαρινὴ τῷ Κριῷ Φαμενὼθ κεʹ, ὅς ἐστι κατὰ Ῥωμαίους Μάρτιος, ὅτε προσθήκην λαμβάνουσιν αἱ ἡμέραι, γίνε‐
15ται δὲ χειμερινὴ ἰσημερία ἐν ταῖς Χηλαῖς, ἐν τῷ Ζυγῷ, τῷ Φαωφὶ μηνί, ὅς ἐστιν Ὀκτώβριος, ὅτε καὶ αἱ νύκτες προσθήκην λαμβάνουσιν· ὁ δὲ χειμερινὸς ὅτι Αἰγο‐ κέρωτι ἄρχεται τὸν χειμῶνα ποιεῖν· καὶ ὁ ζῳδιακὸς δὲ ὅτι διαπορευόμενος τοῦτον ὁ ἥλιος ἐνιαυσίως τοῦ τε
20χειμῶνος καὶ τοῦ θέρους αἴτιος γίνεται.292
MDΔUA ἀλίγκια δεινωτοῖσιν: ὅμοια ὄντα περι‐ φερέσιν, οἱονεὶ τροχοειδῆ, κυκλοτερῆ. τούτων δὲ τῶν κύκλων, φησί, τῶν δʹ, ὠφέλεια 〈ἂν〉 γένοιτο. ποθὴ (463) μὲν διὰ τὴν τροπήν· ποιοῦ ἐπιψαύσας τροπὴν
25ποιεῖ, ἐκ δὲ τούτου ὠφέλεια. τοῖς γὰρ πράγμασιν εὐ‐ καίρως ἐπιβάλλομεν ἢ ἐν τῷ γεωργεῖν ἢ ἐν τῷ πλεῖν.
M περιέπουσι δὲ τὸν οὐρανὸν κύκλοι τέσσαρες, θερινὸς τροπικός, χειμερινὸς τροπικός, ἰσημερινὸς καὶ ζῳδια‐ κός, οἱ ὠφέλιμοι διὰ τῆς σκέψεως αὐτῶν τὰς διαφορὰς
30τῶν ἐτησίων ἀνέμων δεικνύντες, καιρῶν τε καὶ διαστη‐ μάτων. σημεῖα δὲ πᾶσιν αὐτοῖς ἐφήρμοσται κατωνο‐ μασμένα, πολλῶν ζῳδίων περὶ ἕκαστον κύκλον θεωρου‐ μένων καὶ ἀλλήλοις συνηρμοσμένων. αὐτοὶ δὲ καταλαμ‐ βάνονται ἐν παραλλήλῳ θέσει, ἀσάλευτον ἔχοντες φύσιν,
35ὅσον μὲν ἐπὶ τῷ ἀκινήτους καὶ ἀπλανεῖς εἶναι, ἀναλο‐ γοῦντες ἀλλήλοις, τῷ δὲ μεγέθει διαφέροντες οἱ δύο τῶν δύο. ὁ μὲν γὰρ ἰσημερινὸς καὶ ζῳδιακὸς διάκεντροι τυγχάνοντες καὶ τὸν μέγιστον διαγράφοντες κύκλον τῶν μὲν πρότερόν εἰσι μείζους, αὐτοὶ δὲ ἑαυτοῖς ἀναλο‐
40γοῦνται τῷ μεγέθει.
MDΔUA τὸ δὲ μέτρα περισκοπέοντι (464), τὰς τοῦ ἔτους περιτροπὰς καὶ περιόδους σκοποῦντι, ἀνυο‐
μένων τῶν ἐνιαυτῶν. ἑκάστῃ γὰρ τροπῇ ἡ περίοδος.293

465

MKUA —σήματα δ’ εὖ μάλα πᾶσι: ση‐ μεῖα δέ φησιν αὐτοῖς τοῖς κύκλοις, τοὺς ἀστέρας λέγων δι’ ὧν γράφονται, σαφῆ καὶ γνώριμα εἶναι· ἀλλὰ τὰ μὲν περὶ αὐτούς, τὰ δὲ ἐπ’ αὐτῶν, τὰ δὲ σύνεγγυς.
5συνεεργμένα δὲ (466) συνηρμοσμένα.
MDΔKUA τὸ δὲ ἐπιρρήδην ὡς ἐξονομακλήδην. ἐπειδὴ οὗτοι καθ’ ἑαυτοὺς ἀόρατοί εἰσι καὶ οὐδὲ καταλαμβά‐ νονται, διὰ τοῦτό φησιν ὅτι σημεῖα ἑκάστῳ ἐπιρρήδην καὶ δυνάμενα ληφθῆναι ἐκ τοῦ σύνεγγυς καὶ παντα‐
10χόθεν συνηγμένα. καὶ ἐπάγει τὰ σημεῖα κατωτέρω.
MK ἐντεῦθεν δὲ περὶ τῶν κύκλων διεξέρχεται. τὸν γὰρ πάντα λόγον τῆς σφαίρας εἰς δʹ διεῖλε, καὶ πρῶτον μὲν ἠρίθμηται τὰ ἠστεριγμένα, δεύτερον δὲ περὶ κύκ‐ λων λέγει, ἑξῆς δὲ περὶ συνανατολῶν καὶ συνδύσεων,
15M τελευταῖον δὲ περὶ σημείων. ὄντων δὲ πλειόνων κύκ‐
λων, ὡς ἐδηλώσαμεν ἐν ἀρχῇ τοῦ βιβλίου, τούτους μόνους ἐξείλετο, ἰσημερινόν τε καὶ ζῳδιακόν, καὶ τοὺς τροπικοὺς δύο. τούτων γὰρ μάλιστα δεόμεθα πρὸς γνῶσιν τῶν φαινομένων. εἰσὶ δὲ καὶ βέβαιοι καὶ μόνιμοι.294
20τῶν γὰρ ἄλλων οἱ μὲν κατὰ μέγεθος μεταβάλλουσιν, ὥσπερ οἱ ἀρκτικοί, οἱ δὲ κατὰ τὰ μεγέθη (εἰσὶ γὰρ τέλειοι οἱ μέγιστοι) ἐν οἷς μάλιστα μεταπίπτουσι ζῳ‐ δίοις. οἱ δὲ δʹ πᾶσιν οἱ αὐτοὶ ἀεί, ζῳδιακός, ἰσημερι‐ νός, .....

467

MDΔKUA —αὐτοὶ δ’ ἀπλανέες: αὐτοὶ δὲ οἱ κύκλοι ἀπλανεῖς καὶ πάντες ἡρμοσμένοι ἀλλήλοις εἰσίν, εἴγε καὶ ἀρχόμενοι παραλλήλους αὐτοὺς εἰρήκασιν εἶναι. τί οὖν, φαμεν, τὸ ἀρηρότες ἀλλήλοισι;
5κατὰ τὸ μέγεθος. ἴσοι γάρ εἰσι τῷ μεγέθει, οὐχ οἱ πάντες, ἀλλ’ ὁ ἰσημερινὸς τῷ ζῳδιακῷ· οὗτοι γὰρ μεσάζουσι τὴν σφαῖραν· ἴσοι δὲ ὅ τε θερινὸς τροπικὸς καὶ ὁ χειμερινός. καὶ ὅτι τοῦτό ἐστιν ἐπιφέρει καὶ αὐτός·
„ἀτὰρ μέτρῳ γε δύω δυσὶν ἀντιφέ‐295
10ρονται“ (468). τινὲς δὲ οὕτως ἤκουσαν τὸ ἀντι‐ φέρονται ἀντὶ τοῦ ἐναντιοῦνται, καὶ γὰρ ἀντιφερί‐ ζειν ἐστὶ τὸ ἐναντιοῦσθαι, ἵν’ οὕτως ἀκούωμεν ὅτι ὁ ζῳδιακὸς καὶ ὁ θερινὸς ἐναντίοι εἰσίν. ὁ μὲν γὰρ ζῳ‐ διακὸς μείζων, ὁ δὲ ἐλάσσων, καὶ πάλιν ὁ μὲν ἰσημερι‐
15νὸς μείζων, ὁ δὲ χειμερινὸς ἐλάσσων.
MK ἢ δύω δυσὶν ἀντιφέρονται: τῷ με‐ γέθει κατὰ δυάδα ἀναλογοῦσιν ἀλλήλοις ἡρμοσμένοι. τούτων οἱ μὲν τροπικοὶ κατὰ τὰς ἐπαφὰς συνέχουσι τὸν ζῳδιακόν, ὁ δὲ ἰσημερινὸς κατὰ τομὰς συνδέδεται
20τῷ ζῳδιακῷ. τὸ δὲ ἀπλατέες νοητοί, διὸ καὶ σημείων τινῶν ἐδεήθημεν κατὰ τὴν ἐπίγνωσιν τῶν τόπων αὐτῶν, οὐ δυναμένων τῇ ὄψει ληφθῆναι, κα‐ θάπερ ὁ γάλακτος τύπος ὃς καλεῖται γαλαξίας. ὁ ἰση‐
μερινὸς δὲ τέμνει μέσον τὸν διάμεσον καὶ τέμνεται ὑπ’M
25αὐτοῦ. τομαὶ δέ εἰσιν αὐτοῦ Κριοῦ καὶ τῶν Χηλῶν ἀρχαί, καθ’ ἃς ἀμφοτέρας γενόμενος ὁ ἥλιος τὰς ἰσημερίας ἄγει ἔαρος καὶ μετοπώρου, καὶ κατ’ ἀμφοτέρας δι’ αὐτοῦ τὴν περιφορὰν ποιεῖται παρ’ αὐτὸ [τοῦ] κληθέν‐ τος ἰσημερινοῦ. ἴσος δέ ἐστι καὶ 〈τῷ〉 διὰ μέσων καὶ
30μέγιστος τῶν παραλλήλων, καὶ δίχα τὴν γῆν καὶ τὸν
οὐρανὸν τέμνει, τῶν πόλων ἑκατέρων τῷ ἴσῳ διεστώς. τούτων δὲ ὡμολογημένων σαφῆ γίνεται τὰ λεγόμενα. τὸ δὲ ἀτὰρ μέτρῳ γε ... ἴσοι ὁ ἰσημερινὸς καὶ ὁ ζῳδιακός. μέγιστοι γάρ. οἱ δὲ τροπικοὶ τούτων296
35μὲν ἐλάττους, ἴσος δὲ ἑκάτερος αὐτῶν τῷ λοιπῷ.
M ἄλλως: ἕκαστον δωδεκατημόριον μοιρῶν λʹ, ὥστε εἶναι τὸν κύκλον μοιρῶν τξʹ. ὁ τοίνυν ἥλιος ὑπεναντίος τῷ παντὶ τὴν ἰδίαν ποιούμενος κίνησιν, μίαν ἔγγιστα μοῖραν ἑκάστης ἡμέρας ὑπολειπόμενος, κατὰ μὲν τὴν
40ἀρχὴν τοῦ Καρκίνου γενόμενος, ὅτε καὶ βορειότατός ἐστι, θέρους ἄγει τροπήν, καθ’ ἣν μάλιστα τὴν ὑπὲρ γῆς αὐτοῦ φαινομένην ἀπὸ ἀνατολῶν ἐπὶ δύσιν φοράν, ἣν κοινῶς λέγομεν ἡμέραν, μεγίστην τῶν ἄλλων ἐν τῷ ἐνιαυτῷ πασῶν, τὴν δὲ λοιπὴν ὑπὸ γῆς 〈ἐπ’〉 ἀνατο‐
45λὴν [καὶ] περιφοράν, ἣν νύκτα λέγομεν, ἐλαχίστην εἶναι συμβέβηκε, διὰ τὸ [κατὰ τὸ μέρος] ὡς πρὸς ἡμᾶς ἐξῃρημένον τοῦ πόλου.

469

MK —εἴ ποτέ τοι νυκτός: τῆς ἀνεφέλου. ὁ δὲ λόγος·
MDΔKUAS εἴ ποτέ σοι ἀνεφέλου νυκτὸς οὔσης, ὅτε καὶ τοὺς ἑαυτῆς ἀστέρας ἀκριβέστερον ἐπιδείκνυται ἡ νύξ, καὶ
5οὐδεὶς τῶν ἀστέρων ἀδρανὴς τὸ φῶς ἐκ τῆς σελήνης
φέρεται, ἀλλὰ πᾶς ἀστὴρ φαίνεται.297
S ὅτε πᾶς ἀστὴρ φαιδρός ἐστι (τοῦτο γάρ ἐστι [τὸ] ὅτε πάντα τὰ ἄστρα διὰ τοῦ κνέφους φαίνεται ὀξέα καὶ λαμπρά),
10MDΔKUAS εἰ δή ποτέ σοι τὸ τηνικαῦτα ἔκπληξις ἦλθε καὶ θαυ‐ μασμὸς κατανοήσαντι τὸν οὐρανὸν πανταχόθεν ἡπλω‐ μένον σφαιροειδῶς καὶ περιφερῶς, ἢ καὶ ἄλλος παρεστη‐ κώς τις ἔδειξεν ἐκεῖνο τὸ περίβλεπτον †ὅπερ† γάλα καλοῦσι. λέγει δὲ τὸν γαλαξίαν κύκλον, οὗτος γὰρ
15μόνος παρὰ τοὺς ἄλλους πάντας ὄψει ἐστὶν εὐκατάλη‐ πτος διὰ τὴν ἐν αὐτῷ ὥσπερ νεφελώδη πίλησιν.
MDΔUA τὸ δὲ ἀδρανέων (471), ἐκ τοῦ φωτὸς τῆς σε‐ λήνης ἀδρανιζόμενος. τὸ δὲ διχόμηνι γράφεται καὶ νεόμηνι, τῇ νεωστὶ καὶ πρῶτον ἐκ συνόδου
20φαινομένῃ, ἐπειδὴ τότε ἐμφανῆ εἰσι τὰ ἄστρα μὴ κα‐ ταυγαζόμενα ὑπὸ τοῦ σεληνιακοῦ φωτός.

470

MDΔUA —οὐρανίη Νύξ: ἤτοι ὅτι τῶν οὐρανίων
θεῶν, ἢ ἐν ᾗ μάλιστα ἐκφανὴς ὁ οὐρανός, ἢ τάχα ἡ κατὰ τὸ μεσονύκτιον. τότε γὰρ ἀκριβοῦται μάλιστα τὰ ἄστρα ὀξέως φαινόμενα.298

474

MDΔUA —εὐρέϊ κύκλῳ: εἰ τοίνυν ἀσελήνου νυκτὸς οὔσης θελήσεις τὸν γαλαξίαν σκέψασθαι, ᾧ πᾶς διχοτομεῖται ὁ οὐρανός (ἔστι γὰρ τῶν μεγίστων κύκλων), φανήσεταί σοι ὅμοιος γάλακτι. ἔστι γὰρ
5οὗτος λευκός, λοξούμενος διὰ τῶν τροπικῶν, καὶ σμι‐ κρὸν ὑπερπίπτων αὐτούς, τέμνων τὸν ζῳδιακὸν κύκλον κατὰ Διδύμους καὶ Τοξότην.
MUA εἴρηται δὲ οὕτως διὰ τὸ λευκαῖς νεφέλαις σημαίνεσ‐ θαι τὴν περιγραφὴν αὐτοῦ. Ἐρατοσθένης δέ φησι
10μυθικῶς αὐτὸν ἐξηγούμενος ὑπὸ τοῦ τῆς Ἥρας γά‐ λακτος γεγενῆσθαι ἐκχυθέντος. ἤκουσε γὰρ περὶ τοῦ Ἑρμοῦ ὅτι οὐκ ἴδιος αὐτῆς ἐστιν.

476

MDΔUA —κεῖνο περιγληνές: ὅπερ κύκλῳ τὸν οὐρανὸν περιλαμβάνει, τὸ καλούμενον γάλα. καὶ γὰρ τοῦ ζῳδιακοῦ μᾶλλον ἐμπεριέλαβε τὸν οὐρανόν. ὁ μὲν γὰρ ζῳδιακὸς μέχρι τῶν τροπικῶν κάτεισιν, ὃ
5δὲ καὶ τῶν λοιπῶν ἐπιψαύει κύκλων.

477

MDΔKUA —τῷ δή τοι χροιὴν μέν: τούτῳ δὴ τῷ γαλαξίᾳ. νοοῦνται δὲ καὶ ἄλλοι κύκλοι. ἄπειροι μὲν 〈οἱ〉 ὑφ’ ἑκάστου τῶν ἀστέρων τῇ περιφορᾷ γραφό‐ μενοι παράλληλοι περὶ τοὺς αὐτοὺς τῷ κόσμῳ πόλους299
5κείμενοι, ἄπειροι δὲ οἱ διὰ τῶν πόλων ὀρθοὶ πρὸς τοὺς παραλλήλους καλούμενοι κόλουροι, ἄπειροι δὲ οἱ μήτε παράλληλοι μήτε διὰ τῶν πόλων, ἀλλὰ λοξοί, πεπαρ‐ μένοι δὲ ἐν τοῖς ἀπείροις. κόλουροι δὲ ὅτι μέρος αὐτῶν ἀφαιρεῖταί τι καὶ ἔστιν ὑπὸ γῆν. ὁ δὲ Ἄρατος τούτων
10οὐκ ἐμνήσθη οὐδένος.
MDΔKUAS ὁ δὲ νοῦς· τούτῳ δὴ τῷ γαλαξίᾳ οὐδεὶς τῶν ἄλλων ἐστὶ τὴν χροιὰν ὅμοιος, διὸ καὶ οἱ ἄλλοι ἀφανεῖς, αὐτὸς δὲ φανερός ἐστι. τὸ δὲ δινεῖται (478) συμπερι‐ φέρεται τῷ οὐρανῷ.
15MDΔUA ἄλλως: τῷ γαλαξίᾳ οἱ δύο τῶν εἰρημένων τεσ‐ σάρων ἰσόμετροί εἰσιν, ὅ τε ζῳδιακὸς καὶ ὁ ἰσημερινός (καὶ γὰρ οὗτοι μέγιστοι), οἱ δὲ λοιποὶ δύο μείονες, ὅ
τε χειμερινὸς τροπικὸς καὶ ὁ θερινός.300

480

MDΔKUAS —τῶν ὁ μὲν ἐγγύθεν ἐστί: λοιπὸν ἑξῆς διδασκαλίαν ποιεῖται ἀκολούθως πάλιν ἀπὸ τοῦ βορειοτέρου κύκλου, καί φησιν· „ὁ μὲν θερινὸς πλησίον ἐστὶ τοῦ κατιόντος βορέου“.
5MKS καὶ ἐν ἄλλοις εἶπε (241) νέον κατιόντος ἀκούει.

481

MDΔKS —ἐν δέ οἱ ἀμφότεραι: λοιπὸν ἀπὸ τῶν ἐπικειμένων ἄστρων τὴν κατάληψιν αὐτῶν δίδωσιν. ἄρχεται δὲ ἀπὸ τῶν Διδύμων, ὧν ἐν ταῖς κεφαλαῖς ἐστιν ὁ κύκλος.
5MDΔKUAS ἐν αὐτῷ δὴ καὶ τοῦ Ἡνιόχου τὰ γόνατα. ἀρηρό‐ τος δὲ τοῦ ἡρμοσμένου, καὶ οἷον συμπεφυκότος τῷ Ταύρῳ.

483

MKS —λαιὴ δὲ κνήμη: ἡ δὲ τοῦ Περσέως ἀριστερὰ κνήμη καὶ αὐτὸς ὁ ἀριστερὸς ὦμος ἐπίκειται
τῷ κύκλῳ. τὸ δὲ Ἀνδρομέδης (484)· τὴν δεξιάν, φησί, τῆς Ἀνδρομέδας κατὰ τὸ μέσον ἐπέχει ὁ κύκλος301
5ὀλίγον ἀνωτέρω τοῦ ἀγκῶνος. εἶτα, ἐπειδὴ τὸ λέγειν ἀνωτέρω τοῦ ἀγκῶνος ἀσαφὲς ἦν πότερον ὡς ἐπὶ τὸν καρπὸν ἢ ἐπὶ τὸν ὦμον, αὐτὸς αὐτό φησι· „τὸ μὲν θέναρ καὶ τὸ τῆς χειρὸς κοίλωμα ἐν ὕψει κεῖται πλησίον τοῦ βορέου, αὐτὸς δὲ ὁ ἀγκὼν νοτιώτεροσ“.

487

MDΔKUAS —ὁπλαὶ δ’ ἵππειοι: αἱ δὲ τοῦ Ἵππου ὁπλαὶ καὶ ὁ τοῦ Ὄρνιθος αὐχὴν σὺν αὐτῇ τῇ ἄκρᾳ κεφαλῇ καὶ οἱ λαμπροὶ τοῦ Ὀφιούχου ὦμοι αὐτοῦ περὶ τὸν κύκλον κινοῦνται περιελαθέντες καὶ ἐγκεί‐
5μενοι.

490

MDΔKUA —ἣ δ’ ὀλίγον φέρεται: σημειοῦται καί φησιν· „ἡ δὲ Παρθένος ὀλίγον ἐστὶ νοτιωτέρα τοῦ κύκλου, καὶ οὐκ ἐπιψαύει αὐτοῦ“.
M ἀλλὰ Λέων καὶ Καρκίνος (491)· κατὰ
5MKUA κοινοῦ τὸ ἐπιβάλλει (490)· „ἀλλ’ ὁ Λέων καὶ ὁ
Καρκίνος ἐπιψαύουσι τοῦ κύκλου“. ὁ γὰρ κύκλος τὸν μὲν Λέοντα ὑπὸ τὸ στῆθος καὶ τὴν γαστέρα μέχρι τῶν αἰδοίων τέμνει, τὸν δὲ Καρκίνον δι’ ὅλου τέμνει ἄχρι τοῦ νωτιαίου ὀστράκου. ὑπὸ γὰρ τὰ ζῴδιά ἐστιν ὁ κύ‐302
10κλος. αὐτὰ γὰρ ἐπίκειται.
M ὑπένερθε [τοῦ] χελείου (494), ὑπὸ τὸν νῶτον.

495-496

MDΔKUAS —ἧχι μάλιστα διχαιόμενόν κε νοήσαις ὀρθόν: [δικαίως καὶ] ὀρθῶς, ὅπου μάλιστα [ἐν τούτῳ τῷ ζῳδίῳ] χωριζόμενον καὶ διχῶς τεμνόμενον θεωρήσειας 〈ἂν〉 τὸν Καρκίνον.

496

MmgK —οὕτως ὀρθῶς καὶ θαυμάστως διχῆ αὐτὸν τέμνει, ὡς καὶ διὰ μέσων τῶν ὀφθαλμῶν εἶναι τὸν
κύκλον, καὶ τὸν μὲν ὡς ἐπὶ τὰ βόρεια εἶναι τῶν ὀφθαλ‐ μῶν, τὸν δὲ ὡς ἐπὶ τὰ νότια. οὕτως ἀκρίβειά τις τοῦ303
5διχοτομήματος.

497

MDΔKUAS —τοῦ μὲν ὅσον τε: πρὸς τὸ κλίμα Ἑλλησπόντου καὶ Μακεδονίας δοκεῖ ποιεῖσθαι τὴν τῶν φαινομένων πραγματείαν. καὶ ἦν πιθανόν, ἔνθα καὶ διέτριβεν, ἐκεῖ τοὺς λόγους ποιεῖσθαι. ἀντιπίπτει
5τὸ ῥηθὲν τῷ κείνη που κεφαλὴ τῇ νίσ‐ σεται ... (61), τουτέστιν ὑπὸ τοῦ ἀρκτικοῦ φέρεται
MDΔKUA κύκλου, καθ’ ὃ κλίμα ἡ μεγίστη ἡμέρα ὡρῶν ἰσημερι‐ νῶν ιδʹ καὶ γʹ πεμπτημορίων ὥρας, τουτέστι καθ’ ὃ τὰς Ἀθήνας καὶ τὴν Ἔφεσον κεῖσθαι λέγουσι, καὶ ὁ
10πόλος ἐξήρτηται μοίρας ζʹ καὶ λʹ.304
Mmg 〈δι’ ὀκτώ〉: ὡς εἰς ὀκτὼ λέγει τὸν κύκλον ποιήσαντα, τὸ πέμπτον μέρος διημερεύειν, τὸ δὲ γʹ ἔχειν τὴν νύκτα.

498

MΔKUAS —πέντε μὲν ἔνδια: τούτου μέν, φησί, τοῦ κύκλου οὗ [εἶπε] τῆς καταλήψεως δεδώκαμεν ση‐ μεῖα, εἰς ὀκτὼ μετρηθέντος καὶ μερισθέντος, τὰ μὲν πέντε μέρη ὑπέργεια καὶ ἐν ὕψει 〈ἂν〉 εὑρεθείη
5κινούμενα, τὰ δὲ λοιπὰ τρία ἐν δύσει καὶ ὑπὸ γῆν. ἐν δὲ τούτῳ τῷ κύκλῳ τροπαὶ θεριναὶ γίνονται. ἐκ δὲ τούτου τὸ μέτρον ἐστὶν οὕτω συνιδεῖν. θῶμεν γὰρ τὰς τοῦ νυχθημέρου ὥρας, αἵ εἰσιν κδʹ. ἦν οὖν τῶν ὀκτὼ τὰ πέντε διηνεκῶς ὑπέργεια, τὰ δὲ τρία ὑπόγεια. ἀριθ‐
10μήσωμεν ἑκάστου μέρους εἰς τρεῖς ὥρας συμπληρου‐ μένου τρισσάκις πέντε, ιεʹ, ὥστε εἶναι τὴν θερινὴν 〈ἡμέραν〉 ὡρῶν ιεʹ, πάλιν τὰ ὑπόγεια μοίρας ἔχοντα τρεῖς, ὅ ἐστι τρὶς τρία, θʹ, καὶ ἔστιν ἡ θερινὴ νὺξ ὡρῶν θʹ, τὸ δὲ ἀνάπαλιν ἐπὶ τοῦ χειμῶνος· ἡ μὲν ἡμέρα ὡρῶν305
15θʹ, ἡ δὲ νὺξ ιεʹ. ἐπειδὴ γὰρ μείζων ἡ περιφορὰ γίνεται τῶν ϛʹ ζῳδίων, διὰ τοῦτο εἰ καὶ δύο ὥρας ἕκαστον ζῴ‐ διον ἐπέχει καὶ ὀφείλει δωδεκάωρος εἶναι ἡ χειμερινὴ νὺξ καὶ ἡ θερινὴ ἡμέρα, ὅμως διὰ τὴν μεγάλην περιφο‐ ρὰν πλείων ἀναλίσκεται χρόνος.
20MKAS τὸ δὲ ἔνδια ἡμερινά, ὑψηλὰ ὑπὲρ γῆν, παρὰ τὸν ἔνδιον καιρὸν τὸν μεσημβρινόν, εἴγε καὶ ἡ μεσημβρία μεσαιτάτη ἐστὶ πάσης τῆς σφαίρας.306
U 〈πέντε〉 μὲν ἐνδιαστρέφεται τουτέσ‐ τιν ἐν τῷ οὐρανῷ.

499

MmgKA —θέρεος δέ οἱ: ἐν τῷ θερινῷ κύκλῳ αἱ τροπαί εἰσι τοῦ ἡλίου.
MΔKUAS θέρεος δέ οἱ ἐν τροπαί: κατὰ λόγον. αἱ γὰρ θεριναὶ τροπαὶ ἐν τούτῳ τῷ ζῳδίῳ γίνονται τοῦ
5ἡλίου ὀγδόην μοῖραν Καρκίνου ἐπέχοντος. μετὰ γὰρ τὴν ὀγδόην ἄρχεται ταπεινότερος πρὸς ἀναλογίαν ὁ ἥλιος γίνεσθαι, καὶ διὰ τοῦτο οὐκέτι ἐπιδίδωσιν ἡ ἡμέρα, ἀλλ’ ὑφαιρεῖ. μαρτυρεῖ δὲ τῷ λόγῳ τούτῳ ἡ διὰ τῶν ὡρολογίων ἐνέργεια [σκιὰ τοῦ γνώμονος]·
10μετὰ γὰρ τὸ παραλλάξαι τὸν ἥλιον τὴν ὀγδόην μοῖραν Καρκίνου, οὐκέτι ἐπεκτείνεται, ἀλλ’ ἀνασπᾶται.
MKA τὸ δὲ ἐν τροπαί: τουτέστι τῷ ζῳδίῳ τούτῳ τὸ τέλειον τοῦ ἑαυτοῦ ὕψους λιμπάνει καὶ τὴν ἐπὶ τὸ
νοτιώτερον τροπὴν ποιεῖται.307
15M τῷ δὲ ὅσον τε μάλιστα (497) προσεκτέον ὡς ὀρθῶς ἔχει. δηλοῖ γὰρ μὴ διηκριβῶσθαι, ἐν πλάτει δὲ λέγεσθαι τὸν ἀριθμὸν τῆς διαιρέσεως, ὅπως μὴ ἐνοχλῆται ὁ Ἄρατος ὡς ἀγνοήσας καὶ τὸ δι’ Ἑλλησ‐ πόντου κλίμα 〈ὡσ〉 τὸ δι’ Ἀθηνῶν γράψας.

500

MΔUA —ἀλλ’ ὁ μὲν ἐν βορέω: καὶ οὗτος μὲν οὖν, φησίν, ἐν τῷ βορείῳ μέρει ὑπὸ τὸν Καρκίνον ἐστήρικται. ἐν γὰρ τῷ Καρκίνῳ, ὅτε ὁ ἥλιος ὑψοῦται, ποιεῖ τὴν θερινὴν τροπικὴν ὥραν.

501

MΔUA —ἄλλος δ’ ἀντιόωντι: περὶ τοῦ χειμερινοῦ τροπικοῦ διαλαμβάνει, καί φησιν „ἄλλος δὲ κύκλος ἐν τῷ νοτίῳ τῷ ἐξ ἐναντίας τοῦ βορέω [ἀν‐ τιόωντι], ὃς τέμνει μέσον τὸν Αἰγόκερων“. ἐν
5τούτῳ γὰρ τῷ ζῳδίῳ τροπαὶ χειμεριναὶ γίνονται. τινὲς δὲ ἔγραψαν ἀντιόωντα νότῳ ἀμαθῶς. ἀντιόων γάρ ἐστιν ὁ μεταλαμβάνων τῶν τοῦ νότου πνευμάτων.
οὐκ ἔστι δέ, ἀλλ’ ἐπειδὴ ἐν τοῖς ἄνω (480) „πλησίον βορέου“ εἶπε, καὶ νῦν „ἐν τῷ νοτίῳ τῷ ἔχοντι ἐναντίαν308
10θέσιν τοῦ βορρᾶ“.
MA διὰ δὲ τούτων δηλοῦται ὅτι ὁ χειμερινὸς τροπικός, νότιον ἔχων τὴν θέσιν, ἐναντίος ἐστὶ τῷ θερινῷ τρο‐ πικῷ, καὶ περιγράψει τὸν Αἰγόκερων. λοιπὸν δὲ ἐκ τῶν ἐπιψαυόντων δίδωσιν αὐτοῦ τὴν κατάληψιν.

503

MΔUAS —ἀτὰρ Κυνὸς οὐ μάλα πολλὴν: μερίδα τοῦ σώματος λαμβάνει. αἴνυσθαι γὰρ τὸ λαμ‐ βάνειν· „ἀλλ’ ὀλίγην μερίδα ἐπέχει τοῦ σώματος τοῦ Κυνός, ἄχρι τῶν ἐμπροσθίων ποδῶν“. 〈ἀλλ’ ὁ‐
5πόσην ἐπέχει ποσίν,〉 τοσαύτην τούτου αἴ‐ νυται μερίδα. ἄκροι γὰρ οὗτοι πόδες ψαύουσι τοῦ κύκ‐ λου.

505

KA —μετάφρενον: αἱ φρένες ἐν τῷ στήθει περίκεινται. μετάφρενον γὰρ τὸ μετὰ τὴν φρένα ἤγουν τὸ ὄπισθεν τῆς φρενός, τὸ δίμοιρον τῆς ῥάχεως.

506

Mmg —〈ἀγαυοῦ〉: γράφεται καὶ ἐλαφροῦ Το‐ ξευτῆρος, καθὸ οἱ τοξόται ψιλοί εἰσιν.

507

MΔKUA —τὸν πύματον καθαροῖο: τοῦ Τοξότου οὐκ ἔστι τι νοτιώτερον. τοῦτο οὖν ὅτι εἰς τὸν Τοξότην πύματον καὶ ἔσχατον φέρεται ὁ ἥλιος ὡς ἐπὶ τὸν νότον κατιών, καὶ λοιπὸν διερχόμενος ὡς309
5ἐπὶ τὰ βόρεια ἀπὸ Αἰγοκέρωτος. τὸ δὲ καθαροῖο ὅτι αἰθρηγενέτης ὁ ἄνεμος τὸν Τοξότην τοῦτον τελευ‐ ταῖον ἐν τοῖς νοτίοις παρέρχεται.
MΔKUA τρέπεταί γε μὲν αὐτοῦ: ἐν αὐτῷ δὲ τῷ Τοξότῃ ἐν τοῖς τελευταίοις χειμερινὸς τρέπεται ὁ
10ἥλιος ἀπὸ τοῦ Τοξότου τελευτῶν καὶ ἄρχεσθαι μέλλων τῷ Αἰγοκέρωτι.

509

MΔKUA —καί οἱ τρία μέν: ἴσοι οὗτοι κατὰ τὸ μέγεθος. ὁ χειμερινὸς τροπικὸς ἐναντίως τῷ θερινῷ τροπικῷ κατὰ τὴν θέσιν πέπονθεν. τρία μὲν γὰρ αὐτοῦ διαστήματά ἐστιν ὑπέργεια, πέντε δὲ ὑπόγεια. διὰ
5τοῦτο καὶ ὁ ἥλιος Αἰγοκέρωτος ἐπέχων μοῖραν ὀγδόην ἐννέα μὲν ὡρῶν τὴν ἡμέραν ποιεῖ, τὴν δὲ νύκτα ιεʹ.
MmgKA κατὰ δὲ τὴν χειμερινὴν τροπὴν τὰ πέντε ὑπὸ γῆν, τὰ δὲ τρία ὑπὲρ γῆν.

511

MΔKUAS —μεσσόθι δ’ ἀμφοτέρων: δια‐ λαμβάνει τὰ περὶ τοῦ ἰσημερινοῦ, καὶ τούτου τὸ μέ‐ γεθος δίδωσιν ἀπὸ τοῦ ἤδη ἐγνωσμένου κύκλου τοῦ γαλαξίου. ἴσους δὲ ἀποφαινόμεθα εἶναι κατὰ τὸ μέγε‐310
5θος τόν τε γαλαξίαν καὶ τὸν ζῳδιακὸν καὶ τὸν ἰσημερι‐ νόν. πάντες γὰρ διχῶς τέμνουσι τὴν σφαῖραν. ὁ δὲ νοῦς· ἀμφοτέρων δέ, τοῦ τε θερινοῦ τροπικοῦ καὶ τοῦ χειμερινοῦ, κατὰ τὸ μέσον ἐστὶν ὁ κύκλος, ὅσος καὶ ὁ τοῦ γαλαξίου.

513

MΔKUA —ἐν δέ οἱ ἤματα: ἐν ἀμφοτέραις δὲ ταῖς ἰσημερίαις ἐν αὐτῷ γίνονται αἱ ἡμέραι ταῖς νυξὶν ἴσαι. ἰσοῦνται γὰρ περὶ μόνας τὰς πρώτας μοίρας. δύο δὲ γίνονται ἰσημερίαι, φησί, καὶ μία μὲν ὅτε φθίνει
5τὸ θέρος, τῇ γὰρ κεʹ τοῦ Θώθ, ὅς ἐστι κατὰ Ῥωμαίους Σεπτέμβριος, γίνεται ἐν ταῖς Χηλαῖς ἡ τροπὴ καὶ ἰση‐ μερία ἐστὶ μειουμένων τῶν ἡμερῶν ......

515

MΔKUAS —σῆμα δέ οἱ Κριός: τὴν κατάληψιν αὐτοῦ δίδωσιν ἐκ τῶν ἐπιψαυόντων αὐτῷ ζῳδίων. σημεῖον δὲ τοῦ κύκλου ὁ Κριὸς ὁ πᾶς καὶ τὰ τοῦ Ταύ‐ ρου γόνατα κεῖται. ἀλλ’ ὁ μὲν Κριὸς κατὰ μῆκος καὶ
5δι’ ὅλου ἡρμοσμένος φέρεται τῷ κύκλῳ, τοῦ δὲ Ταύρου ὁπόση ἐστὶ κλάσις καὶ καμπὴ τῶν σκελῶν.311
KA ἄλλως: ὁ μὲν Κριὸς ὅλος ἐστὶ τῷ κύκλῳ προσηρ‐ μοσμένος, ὁ δὲ Ταῦρος κατὰ μόνην τὴν τῶν σκελῶν καμπήν.

519

MΔKUAS —καμπή τ’ αἰθομένης: ἡ ἀπὸ τῆς κεφαλῆς πρώτη καμπή. αἰθομένης δὲ τῆς ἐχού‐ σης καυσώδη ἰόν. καυστικὸς γὰρ αὐτῆς ὁ ἰός. Εὐφο‐
MΔKUAρίων (fr. 50 Powell)·
5τῆς μὲν δὴ τῶν ὅσσα φύει εὐδείελος αἶα ἢ φύλλῳ 〈τινὸσ〉 ἢ ποίῃ ὅτε χρίμψατο λύθρον ὡς πυρὶ καρφόμενον ψαφαρῇ ἰνδάλλετο τέφρῃ.
MΔKUA ἄλλως: αἰθομένης τῆς καιομένης ὑφ’ ἡλίου.
σφόδρα γὰρ καταλάμπεται ὑπὸ τὰ ζῴδια ταῦτα οὖσα.312

519-520

MΔKA —ἐλαφρὸς Κρητήρ: ἔνι οἱ ἀντὶ τοῦ ἐν αὐτῷ ἐστι, τῷ ἰσημερινῷ κύκλῳ, καὶ ὁ
MΔKUA ἐλαφρὸς Κρατήρ. ἐλαφρὸς δὲ ὁ ἐλαφρῶς ἐγκεί‐ μενος τῷ τῆς Ὕδρας σώματι.
5MKA ἢ ὁ ἀλαμπής. ἀμυδροὺς γὰρ ἔχει τοὺς πέντε ἀστέρας. τὸ δὲ ἔνι δ’ ἀστέρες οὐχ ὅτι οὐ πολλοὺς
MKAS ἔχουσιν ἀστέρας αἱ Χηλαί, ἔχουσι γάρ, ἀλλ’ ὅτι οὐ πολλοὶ τῶν ἐν ταῖς Χηλαῖς ἀστέρων ἐπιψαύουσι τοῦ κύκλου. αἱ γὰρ ἄκραι Χηλαὶ ἐπιψαύουσιν.

522

MΔKUAS —οὐ μὴν Αἰητοῦ: τοῦ μὲν Ἀετοῦ οὐκ ἀπολαμβάνει τι, ἀλλὰ μόνον ἐγγὺς αὐτοῦ ἐστιν ὁ τοῦ Διὸς ἄγγελος Ἀετός.

525

MΔKUAS —τοὺς μὲν παρβολάδην: τούτους μὲν δὴ τοὺς κύκλους παραβολάδην κειμένους ὁ ἄξων ὀρθοὺς περιβάλλεται καὶ περιέχει, διαπείρει γὰρ τοὺς πάντας, οἳ δὲ ὥσπερ ἐξορθούμενοί εἰσιν ἐπ’ αὐτῷ.
5MΔKUA ἄλλως: τούτους τοὺς κύκλους παραβολάδην, ὡσα‐
νεὶ παραβλητικῶς καὶ παραλλήλως κειμένους, ὁ ἄξων ὀρθοὺς περιέχει. διαπείρων γὰρ αὐτοὺς τῇ τῆς σφαίρας θέσει ἐξορθοῖ, ἅτε δὴ αὐτὸς ὀρθὸς ὤν.313
Mmg 〈τοὺς μέν〉: τούτους τοὺς κύκλους παραλλήλως
10κειμένους ὁ ἄξων ὀρθοὺς περιέχει. ὀρθίως γὰρ διαπεί‐ ρει αὐτούς.

526

MΔKUA —ὁ δὲ τέτρατος ἐσφήκωται: περὶ τοῦ ζῳδιακοῦ κύκλου λέγει. τέσσαρες γάρ εἰσι κύκλοι, νῦν δὲ περὶ τοῦ ζῳδιακοῦ. τὸ δὲ ἐσφήκω‐ ται ἀντὶ τοῦ συνέχεται.
5MKA Ὅμηρος (Ρ 52)· „πλοχμοί θ’ οἳ χρυσῷ τε καὶ ἀρ‐ γύρῳ ἐσφήκωντο“.
MΔKUAS ὁ δὲ λόγος· ὁ δὲ ζῳδιακὸς ὁ τέταρτος συνέχεται ὑπ’ ἀμφοτέρων, τοῦ χειμερινοῦ καὶ τοῦ θερινοῦ, λελοξω‐ μένος. διὰ γὰρ τοῦτο ὑπὸ τῶν κύκλων συνέχεται, ἐπειδὴ
10λελόξωται. καὶ οἱ μὲν τροπικοὶ ἀντιπέρην (528) καὶ ἐναντίοι ἀλλήλοις κείμενοι (ὁ μὲν γὰρ νότιος, ὁ δὲ βόρειος) ἑκατέρωθεν αὐτὸν ἔχουσι. καὶ ὁ μὲν θερινὸς τοῦ Καρκίνου ἐπιψαύει, ὁ δὲ χειμερινὸς τοῦ Αἰγο‐
κέρωτος.314

527

Mmg —〈λοξὸσ〉 ὁ ζῳδιακὸς τροπικοῖς.

529

Mmg —〈οὔ κεν〉: οὐκ ἂν οὕτω τέκτων καλῶς ἁρμόσειε τροχοὺς ὥσπερ οἱ ἐν τῷ αἰθέρι καλῶς κεκόλ‐ ληνται.
MΔKUAS οὔ κεν Ἀθηναίης χειρῶν: οὐκ ἂν ἀπὸ
5τῆς Ἀθηνᾶς ἀνὴρ ζωγράφος λαβὼν τορνευτὴν σφαῖραν οὕτω γράψειεν ὥς ἐστιν ἐν τῷ οὐρανῷ. λείπει δὲ ἡ ὑπό πρόθεσις, ἵν’ ᾖ ὑπὸ τῶν χειρῶν τῆς Ἀθηνᾶς. τὸ δὲ κολλήσαιτο (530) ἀντὶ τοῦ κατασκευ‐
MΔKUAάσειεν.
10ἄλλως· οὐκ ἂν ὁ τεχνικώτατος, φησί, καὶ αὐτῆς τῆς
MΔKUA Ἀθηνᾶς ὁ μαθητὴς ἀμείνονας συνήρμοσε τοὺς κύκλους ὥς εἰσιν. ἄλλως: οὐκ ἂν ὑπὸ τῶν χειρῶν τῆς Ἀθηνᾶς
MΔA δεδιδαγμένος τις ἀνὴρ ἄλλως κολλήσειε κυλιομένους
15τοὺς κύκλους ὡς αὐτοὶ ἐν τῷ αἰθέρι περὶ τὸν πλάγιον κύκλον, τὸν ζῳδιακόν, ἀφ’ ἡμέρας εἰς νύκτα διαπο‐
ρεύοντα.315
MA τὸ δὲ χειρῶν δεδιδαγμένος ἑλληνισμός ἐστιν ἀντὶ τοῦ „κατὰ χεῖρα μαθὼν καὶ διδαχθεὶς
20παρὰ Ἀθηνᾶς (Ὅμηρος [ε 250]· „εὖ εἰδὼς τεκτοσυ‐ νάων“) οὐκ ἂν ἄλλως κατασκευάσειε περιφερῆ τρόχια οὕτως ὡς ἔχουσιν οἱ κύκλοι“. τὸ δὲ κυλινδό‐ μενα ἀντὶ τοῦ περιφερῆ. τροχάλεια δὲ τρο‐ χούς. τὸ δὲ τοῖά τε καὶ τόσα ἀντὶ τοῦ τηλι‐
25καῦτα καὶ τοσαῦτα κυκλοτερῆ περιγράφων τὰ τροχά‐ λεια. τὸ δὲ περισφαιρηδὸν (531) περὶ τὴν σφαῖραν. συναρηρότα δὲ (532) λέγων ἀκίνητά φησι 〈τὰ〉 τροπικὰ σημεῖα.
MΔKUA ἐξ ἠοῦς δὲ (533) ἐξ ἀνατολῆς, ἐπὶ νύκτα
30(533) ἐπὶ τὴν δύσιν.
MKA ἤματα πάντα (533) ὅτι κατὰ τοὺς λήρους τῶν Ἑλλήνων ἀεικίνητός ἐστιν ὁ κόσμος.

530

Mmg —〈ἄλλῃ〉: ἄλλῳ τρόπῳ ἁρμόσειε καὶ σοφῶς ἐπιόντας ἀλλήλοις τοὺς κύκλους καὶ ἐπιπλεκομένους.

534

MΔKUA —καὶ τὰ μὲν ἀντέλλει: καὶ ταῦτα μὲν τὰ κύκλα ἀνατέλλει καὶ δύνει τὰ πάντα κείμενα παραλλήλως, μία δέ ἐστιν ἑκάστου ἄνοδος καὶ δύσις.
ἕκαστος τῶν κύκλων τὸ αὐτὸ σημεῖον ἔχει ὅθεν ἀνατέλ‐316
5λει καὶ πάλιν ὅπου δύνει. τοῦτο δὲ ὡς πρὸς ἀντιδιαστο‐ λὴν τοῦ ζῳδιακοῦ [τὸ ἑξῆς] ἐπιφέρει.

536

MΔKUA —ἑξείης ἑκάτερθεν: ἐξ ἑκατέρου μέρους, καὶ ἐκ δύσεως καὶ ἐξ ἀνατολῆς, ἑκάστου κύ‐ κλου ἓν σημεῖον καὶ τὸ αὐτὸ ἐν τῷ ἀνατέλλειν καὶ δύνειν νομίζεται. οἱ μὲν οὖν ἄλλοι ἐν παραλλήλῳ σχήματι
5κατεστηριγμένοι ἀνατέλλουσί τε καὶ δύνουσιν, ὁ μέντοι ζῳδιακὸς οὐκέτι.

537

MΔKUAS —αὐτὰρ ὅ γ’ ὠκεανοῖο: ὁ δὲ ζῳδι‐ ακὸς κύκλος κατὰ τὴν ἀίδιον τοῦ κόσμου κίνησιν, [οὕτω γὰρ ληροῦσιν Ἕλληνες,] ἀπ’ ἀνατολῆς ἐπὶ τὴν ἑξῆς ἀνατολὴν (ὠκεανὸς γὰρ ὁ ὁρίζων) ὅσον ἔχει διάστημα
5ἀπὸ τοῦ Αἰγοκέρωτος ἀνατέλλοντος ἕως ἀνατέλλοντος Καρκίνου (ἀπὸ Αἰγοκέρωτος μέν, χειμερινοῦ τροπικοῦ, μέχρι Καρκίνου, θερινοῦ τροπικοῦ) ὑπὲρ γῆν, τοσοῦτον πάλιν ἀπὸ τοῦ Καρκίνου μέχρι τοῦ Αἰγοκέρωτος ὑπὸ γῆν. διηνεκῶς δὲ ἴσον αὐτοῦ γίνεται τὸ ὑπὲρ τὸν ὁρίζον‐
10τα τμῆμα τῷ ὑπὸ τὸν ὁρίζοντα. ὅσον γὰρ ἡ ἀνατολὴ
τῆς δύσεως ἀπέχει, τοσοῦτον ἡ δύσις τῆς ἀνατολῆς.317
Mmg 〈ὠκεανοῦ〉: ὁ ζῳδιακὸς τοσοῦτον τὸν ὁρίζοντα παρέρχεται ὅσον ἐστὶ διάστημα ἀπὸ Καρκίνου ἕως Αἰγοκέρωτος, καὶ αὖθις ἀπὸ Αἰγοκέρωτος ἄχρι Καρ‐
15κίνου.

539

MΔUA —ὅσσον ἁπάντη: ὅσον ἀπὸ ἀνατολῆς ἔχει τοῦ ὁρίζοντος, τοσοῦτον καὶ ἐν τῷ καταφέρεσθαι.

541

MΔKUA —ὅσσον δ’ ὀφθαλμοῖο βολῆς: ἑξάγωνόν ἐστι τοῦτο τὸ σχῆμα καὶ φυσικώτατον. καὶ γὰρ αἱ μέλισσαι, φύσει ζῶσαι καὶ οὐ λόγῳ, τὰς κατα‐ τρήσεις τῶν κηρίων ἑξαγώνους ποιοῦσι. τὸν μὲν οὖν
5κόσμον σφαιρικὸν συμβέβηκεν εἶναι, τὴν δὲ γῆν κέντρον. ἀνάγκη οὖν 〈τὰσ〉 ἐκβαλλομένας ἀπὸ τῆς ὄψεως ἐπὶ τὸν οὐρανὸν εὐθείας, βεβηκότων ἡμῶν ἐπὶ τῆς γῆς καὶ τοῦ σχήματος τυγχάνοντος σφαιροειδοῦς, ἴσας ἴσαις εἶναι. ὅση οὖν, φησίν, ὄψεως γίνεται εὐθεῖα ἀνα‐
10βλεπόντων ἡμῶν πρὸς τὸν οὐρανόν, τοσαῦται ὀφείλουσιν ἓξ νοεῖσθαι δι’ ὅλης τῆς περιφερείας. αὗται δὲ λαμ‐ βανόμεναι κατὰ παράλληλον σχῆμα, καὶ ἴσον ἀλλήλων ἀφεστῶσαι, δύο περιλαμβάνουσι κατὰ τὴν ἑαυτῶν μεσότητα ζῴδια. οὕτω γὰρ ἀποτελοῦσι τὸ ἑξάγωνον
15σχῆμα.
MΔKUA ἄλλως: τεχνικῶς πάνυ καὶ γεωμετρικῶς διῄ‐ ρηκε τὸν ζῳδιακὸν κύκλον εἰς τὰ δωδεκατημόρια. λέγει γάρ· ὅσον ἡ ὁρατικὴ ὄψις, τουτέστιν ἀκτὶς ἡ ἀφ’ ἡμῶν ἀφιεμένη, ἐπέχει μέχρι τῆς τοῦ ἀνωτάτω318
20οὐρανοῦ ἐπιφανείας, τηλικαύτην εὐθείαν ἑξάκις ἐγ‐ γράψας τῷ κύκλῳ, εἶτα ἑκάστην αὐτῶν τεμὼν διχῶς, εὑρήσεις ιβʹ τῶν ζῳδίων δωδεκατημόρια. εἶτα καταριθ‐ μεῖται τὰ ζῴδια. τὸ δὲ θεώρημα ὡς ἄρα ἡ ἐκ τοῦ κέν‐ τρου τοῦ κύκλου ἴση ἐστὶ τῇ ἐγγραφομένῃ ἐν κύκλῳ
25ἑξαγώνῳ πλευρᾷ.
MΔUA ἀποτέμνεται: ἀντὶ τοῦ περιγράφεται καὶ δεικ‐ νύει. μὴ θαυμάσωμεν δὲ εἰ ἕκαστον τῶν ζῳδίων τηλι‐ κοῦτόν ἐστι κατὰ μέγεθος ὡς τὸ ἥμισυ ἐπέχειν τοῦ ἀπὸ γῆς ἐπὶ τὸν οὐρανὸν διαστήματος. καὶ γὰρ †χώρας
30ὁλοκλήρου ἕκαστον μεῖζόν ἐστιν†. ἀλλ’ ἐπειδὴ πόρ‐ ρωθέν ἐσμεν, οὕτως ἡμῖν φαίνεται ὀλίγα, καίπερ ὄντα μεγάλα, ὡς καὶ ὁ ἥλιος παρὰ τοῖς μαθηματικοῖς ἐπι‐ στεύθη τῆς πάσης οἰκουμένης ὀκτωκαιδεκαπλασίων
ὤν, καὶ ἡ πᾶσα γῆ τοῦ μεγέθους αὐτοῦ ὀκτωκαιδέ‐319
35κατόν ἐστιν, καὶ ὅμως ἡ περιφέρεια αὐτοῦ οὐ πάνυ τι δοκεῖ μεγάλη εἶναι, ἐπειδὴ σφόδρα αὐτῆς ἐσμεν κεχωρισ‐ μένοι. οὕτω τὰ ἄστρα μεγάλα ἐστὶ καὶ σφόδρα ἐπὶ πολὺ ἐκτεταμένα, ἀλλὰ τῷ χωρισμῷ ἡμῶν βραχέα φαίνεται.
40MAS ἄλλως: ὁ Σπόρος οὕτω φησίν· „ὅσον δὲ τῆς ἀπὸ τοῦ ὀφθαλμοῦ βολῆς (τῆς ἀκτῖνος) ἀποτέμ‐ νεται καὶ ἀφαιρεῖται ἡ αὐγὴ τοῦ αἰθέρος, ἑξάκις ἂν τοσαύτη ἀκτὶς ὑποδράμοι τὸν ζῳδιακὸν ἀπηρ‐ τισμένον. ἑκάστη δὲ οὕτως ὑποδραμοῦσα ἴση δύο ἂν
45περιτέμοι καὶ περιλάβοι ζῴδια, τῶν ὑπ’ αὐτῇ κειμένων δωδέκατα μέρη.“
MA ἄλλως: ἐν παντὶ κύκλῳ ἡ ἐκ κέντρου πρὸς τὴν περιφέρειαν πίπτουσα εὐθεῖα ἑξάκις ὑποτείνει τὴν ὅλην περιφέρειαν. ἔπειτα συγχρῆται τῷ τὴν γῆν σημείου

541

(50)

καὶ κέντρου λόγον ἐπέχειν πρὸς τὴν τῶν ἀπλανῶν ἄστ‐ ρων σφαῖραν, ὡς τῶν ὄψεων τῶν ἡμετέρων οὐδὲν τοῦ κέντρου τῆς σφαίρας διαφερουσῶν κατά γε τὴν θέσιν πρὸς τὸ πᾶν, καὶ ὅτι οὐδὲν διαφέρον ἐστὶν ἢ ἀπ’ αὐτοῦ τοῦ κέντρου [τουτέστι] τῆς γῆς ὁρᾶν τὰ οὐράνια ἢ ἀπό
55τινος τόπου τῶν ἐπὶ τῆς γῆς ἐπιφανείας κειμένων· οὕτως ἐστὶ μικρὸν καὶ σημειῶδες τὸ μεταξὺ τοῦ κέν‐ τρου καὶ τῆς ἐπιφανείας διάστημα.320

543

S —ἴση μετρηθεῖσα: ἐνταῦθα γεω‐ μετρικόν τι σχῆμα δηλοῖ. παντὸς γὰρ κύκλου ἡ εὐθεῖα ἴση ἐστὶ τῇ ἐν τῷ κύκλῳ ἐγγραφομένῃ ἑξαγώνῳ πλευ‐ ρᾷ, τουτέστι τοῦ κύκλου τὸ κέντρον τοσοῦτον τῆς περι‐
5φερείας ἀπέχει ὅσον ἐστὶν ἐν αὐτῇ τὸ ἕκτον τῆς χώρας. εἰ οὖν ἡ γῆ κέντρου χώραν ἐπέχει, ἡμεῖς οἱ ἐν ταύτῃ βεβηκότες ἑξάκις ὑπὸ τοῦ κύκλου περιβαλλόμεθα. ἡ δὲ εὐθεῖα τοῦ κύκλου ἴση ἑξάκις ληφθεῖσα, ιβʹ ἀποτε‐ λεῖ ζῴδια, ἑκάστη δὲ τοῦ ὀφθαλμοῦ αὐγὴ ἴση ἶσα κατα‐
10ληφθεῖσα δύο ἄστρα περιτέμνει.

544

MAS —Ζωίδιον δέ ἑ κύκλον: λοιπὸν τῶν ιβʹ ζωδίων ὀνομασίαν ποιεῖται, καὶ ἄρχεται πάλιν ἀπὸ τοῦ ἐπισημοτέρου ἐν τοῖς βορείοις τοῦ Καρκίνου.

545

MΔUAS —τῷ ἔνι Καρκίνος ἐστί: διὰ τί ἀπὸ Καρκίνου ἤρξατο, τῶν Αἰγυπτίων ἀπὸ Κριοῦ λαμβανόντων τὴν ἀρχήν; ὅτι ἀεὶ ὁ Ἄρατος ἀπὸ τῶν βορείων ἄρχεται, βορειότατος δέ ἐστιν ὁ Καρκίνος.
5οἱ δὲ Αἰγύπτιοι εἰκότως ἀπὸ τοῦ Κριοῦ ποιοῦνται τὴν ἀρχήν, πάντα τὰ ζῴδια λαμβάνοντες κατὰ ἀναλογίαν τῶν μελῶν τοῦ σώματος. καὶ τὸν μὲν Κριὸν κεφαλὴν εἶναί φασιν, ἐν ᾗ τὸ ἡγεμονικόν, Ταῦρον δὲ τὸν αὐχένα, ἄχρι τῶν ποδῶν, οἵ εἰσιν Ἰχθύες. καὶ ὅτι ἐν τῷ Κριῷ321
10ὁ ἥλιος ἰσημερίαν ποιεῖται.
MΔUA τὰ ὀνόματα τῶν δωδεκατημορίων καὶ ζῳδίων ἐν τούτοις. τὰ δὲ πολλὰ αὐτῶν καθ’ ὁμοιότητα, ἔστι δὲ ἃ καὶ κατὰ πάθος, ὡς Ὑδροχόος, πολλῶν τὸ τηνικαῦτα ὑετῶν καταφερομένων [ἡλίου διαβαίνοντος αὐτόν]. δια‐
15φέρει δὲ ζῴδιον δωδεκατημορίου 〈τῷ〉 μὴ συναπαρ‐ τίζειν τὸ ζῴδιον τῷ δωδεκάτῳ μέρει τοῦ ζῳδιακοῦ, ἀλλ’ ἔνθα μὲν ἐλλείπειν, ὡς ἐπὶ τοῦ Κριοῦ καὶ Καρκίνου, ὅπου δὲ ὑπερβάλλειν, ὡς ἐπὶ τοῦ Σκορπίου καὶ τῆς Παρθένου.

550

MΔKUAS —ἐν τοῖς ἠέλιος φέρεται: ἐναν‐ τίαν τῷ παντὶ κίνησιν ποιεῖται ὁ ἥλιος, ἡμέρας ἑκάστης μοῖραν μίαν οὐχ ὅλην κινούμενος. τξʹ οὖν μεθιστά‐ μενος μοίρας, τὸν ὅλον κύκλον, ἐν τξεʹ ἡμέραις καὶ322
5τετάρτῳ μάλιστα μέρει τοῦ νυχθημέρου διανύει πάντα τὸν ἐνιαυτόν. ἐν τούτοις οὖν τοῖς δώδεκα ζῳδίοις ὁ ἥλιος φέρεται τὸν ἐνιαυτὸν συντελῶν ἅπαντα. ἐν ἑκάστῳ γὰρ ζῳδίῳ ποιεῖ μῆνα †καὶ μίαν ἡμέραν ἐφ’ ἑκάστης ἀνύων†. πορεύεται δὲ τὴν μέσην γραμμὴν τοῦ ζῳδια‐
10κοῦ, πρὸς μῆκος κινούμενος, καὶ οὐχ, ὡς οἱ ἄλλοι πλάνη‐ τες, πρὸς πλάτος. ποιεῖται δὲ τὴν πορείαν ἐναντίως τῷ παντὶ κύκλῳ. ὁ μὲν γὰρ κύκλος ἀπὸ ἀνατολῶν ἐπὶ δύσεις φέρεται, ὃ δὲ ὡς ἐπὶ ἀνατολάς,
MΔKUA διὰ τοιοῦτον λόγον· οἷον τοῦ Κριοῦ βραδύτερον δύνει
15ὁ Ταῦρος, ὅσῳ ἀνωτέρω αὐτοῦ ἐστι, καὶ καταφερομένου τοῦ Ταύρου οἱ Δίδυμοι, καὶ ἑξῆς τὰ λοιπά, τῆς τοίνυν
καταφορᾶς καὶ δύσεως τοῦ παντὸς ἀεὶ ὑψηλότερος καὶ ἀνωτέρω πορεύεται ὡς ἐπὶ τὸ φανερὸν τοῖς ἀνθρώ‐ ποις.323

551

MmgΔKUAS —καί οἱ περὶ τοῦτον ἰόντι: τῶν γὰρ ἀστέρων κατὰ καιρὸν ἀνατελλόντων αὔξονται καὶ οἱ καρποὶ τῶν φυτῶν. τῶν καρπῶν γὰρ μητέρες αἱ Ὧραι. οἱ καιροὶ οὖν, τῶν καρπῶν γεννητόρες, αὔξονται
5διανύοντος τοῦ ἡλίου τὸν πάντα κύκλον.

553

MΔKUA —τοῦ δ’ ὅσσον κοίλοιο: κοῖλον ὀρθῶς ἔφη τὸν ὁρίζοντα. τῷ μὲν γὰρ ἔξωθεν νοοῦντι κυρτὸς φανεῖται, τῷ δὲ ἔνδοθεν καὶ ἀπὸ τῆς γῆς κοῖλος. ὁ δὲ νοῦς· ὅσον δὲ αὐτοῦ ὑπὸ τὸν ὁρίζοντα πίπτει, το‐
5σοῦτον καὶ ὑπὲρ γῆς ἀναφέρεται. ἀεὶ γὰρ ἐπ’ ἀκριβὲς ἓξ μὲν ὑπὲρ γῆς ζῴδια, ἓξ δὲ πάλιν ὑπὸ γῆν. γεωμετρι‐ κῶς δὲ καὶ ἀστρονομικῶς ἔφη.

555

MΔKUA —δυωδεκάδες κύκλοιο: τὰ μὲν γὰρ ζῴδια οὔτε ἐντὸς τοῦ ζῳδιακοῦ κύκλου εἰσὶν ὅλα
[οὔτε ἐκπεπλήρωται], ἔστι δὲ ἃ καὶ ὑπερπέπτωκε. τὰ δὲ πολλὰ αὐτῶν καὶ πλάγια καταδύνει καὶ οὐκ ὀρθὰ ἀνα‐324
5φέρεται. ὥστε οὐκ ἄν τις ἐξ αὐτῶν λάβοι τὸ ἀκριβές. τῶν δωδεκατημορίων δὲ ἕκαστον λʹ μοίρας ἔχει, κἂν κατὰ τὸν ἡλιακὸν λογίζηταί τις κύκλον, εὑρήσει μόγις ἑκατὸν ὀγδοήκοντα ὑπὲρ γῆς ἀεὶ καὶ διὰ παντὸς μοίρας.

556-557

Mmg —τοῦτό φησιν ἥμισυ κύκλου (557), τὸ ὑπέργειον. τὸ ἥμισυ οἷον τὸ ἀπὸ Καρκίνου μέχρι Τοξότου.
MΔ ἐπὶ τοσοῦτον μῆκος ἐκτείνεται ἑκάστη τῶν νυκτῶν
5ἐφ’ ὅσον καὶ τὸ ἥμισυ τοῦ κύκλου ἀπ’ ἀρχομένης τῆς νυκτὸς ἄρχεται ἀνατέλλειν.
MmgKA τετάνυσται: τοσοῦτον ἐπὶ μῆκος ἑκάστη νὺξ ἀεὶ τείνεται καθ’ ὅσον καὶ τὸ ἡμικύκλιον. διὰ δὲ τὸ τὰς νύκτας πῇ μὲν μείζους εἶναι, πῇ δὲ ἐλάττους, καὶ
10μὴ φθάνειν τὸν κύκλον περιλαμβάνεσθαι πάντα, διὰ τοῦτο προσέθηκε τὸ ἀρχομένης ἀπὸ νυκτὸς ἀείρεται ὑψόθι γαίης (558), ὡς τῶν βο‐ ρείων, ἅτε ὑψηλοτέρων, καὶ τὸ ὅλον ἡμικύκλιον διὰ
τῆς νυκτὸς περιλαμβανόντων.325
15MΔUAS τόσσον δ’ ἐπὶ μῆκος: διὰ συντομίας εἶπε τὰ διαστήματα τῶν νυκτῶν, ἀφ’ ὧν καὶ τὰ τῶν ἡμερῶν νοητέον. ὅμοιον γάρ. ὁ δὲ λόγος· ἑκάστη νὺξ ἐπὶ τοσοῦτον μῆκος γίνεται, ἢ τοσοῦτον ἔχει τὸ διάστημα τῆς περιφορᾶς, ὅσον ἀπὸ νυκτὸς ἀρχομένης
20ἐπαίρεται καὶ περιάγεται μέρος τοῦ κύκλου, τὸ ἥμισυ, ἐπέχον ἓξ ζῴδια. οἷον εἰ ἀρχομένης τῆς νυκτὸς ἀνα‐ τέλλει Καρκίνος περὶ πρώτην καὶ δευτέραν ὥραν, το‐ σοῦτον ἕξει διάστημα ἕως οὗ πάλιν ἐπὶ δύσιν 〈ἂν〉 ἔλθῃ, καὶ ἀνυσθέντος τοῦ ἡμικυκλίου ἀπὸ Καρκίνου ἕως
25Τοξότου, τὸ πᾶν τῆς νυκτὸς μῆκος τελεῖται. πάλιν δὲ 〈εἰ〉 δύνειν ἀπὸ Αἰγοκέρωτος ἤρχετο ἡ νύξ, κατὰ τὸ διάμετρον ἕως τῶν Διδύμων 〈ἂν〉 εἶχε τὴν περιφοράν. φησὶν οὖν ὅτι ἑκάστης νυκτὸς τοιοῦτόν ἐστι τὸ μῆκος οἷον ἐπαίρεται μέρος τοῦ κύκλου, λέγω δὴ τὸ ἥμισυ,
30ἀρχομένης αὐτῆς. καλῶς δὲ εἶπε τὸ ὅσον ἥμισυ (557), ἐπειδὴ τὰ μὲν μεγάλην ἔχει τὴν περιφοράν, τὰ περὶ τὰ βόρεια, τὸ δὲ ἥμισυ ἐλάττονα, τὸ περὶ τὰ νότια. ἅπαξ οὖν τοσοῦτον ἔσται τὸ μῆκος ὅσον καὶ τὸ ἐπι‐
φερόμενον ἡμικύκλιον.326

559

MΔKUAS —οὔ κεν ἀπόβλητον: σφόδρα φρον‐ τίζει ὁ Ἄρατος τῶν ναυτιλλομένων, καὶ διὰ πολλῶν τεκμηρίων πειρᾶται αὐτοῖς χειμαζομένοις καθ’ ὅσον ἔξεστι βοηθεῖν. διὸ ἐναντίον ποιεῖ Ἡσιόδῳ. ὃ μὲν γὰρ
5σφόδρα τῶν γεωργῶν, ὃ δὲ τῶν ναυτιλλομένων ποιεῖ‐ ται ἐπιμέλειαν.
MΔUA ἄλλως: οὐ σφόδρα ἀδόκιμον καὶ πάρεργον. βού‐ λεται δὲ σημεῖα λέγειν τοῖς ναυτιλλομένοις ὅτι, ἐὰν νυκτὸς συμβαίνῃ τινὰ κινδυνεῦσαι, ἀφοράτω, καὶ μα‐
10θήσεται μετὰ πόσας ὥρας ἔσται ἡ ἡμέρα, καὶ ἐκ τού‐ του γινωσκέτω τί δεῖ ποιεῖν. καὶ τότε οὐκ ἄν τοι εἴη ἀδόκιμον καὶ [τῷ] μηδέν, ἐπιτηροῦντι τὴν ἡμέραν καὶ ἐκδεχομένῳ, περισκοπεῖν ἕκαστον τῶν ἄστρων ἐπειδὰν ἀνατείλῃ, ἀλλ’ ἀπὸ τοῦ ἐναντίου ἐλευθέριον ἂν εἴη.
15MUA ἄλλως: οὐκ ἀδόκιμον ἔσται σοι τοῦτο παρατη‐ ροῦντι σκέπτεσθαι τὰς τῶν ζῳδίων ἀνατολάς, ἐν αἷς ἐστιν ὁ ἥλιος. μαθὼν γὰρ ὅτι ἐν Κριῷ ἐστιν, ἔαρος
ἀρχὴν γνώσῃ. ὁμοίως καὶ ἐπὶ τῶν λοιπῶν. ταῦτα δέ τις γνούς, πότε δεῖ σπείρειν καὶ θερίζειν εἴσεται. οἳ327
20δὲ τὸ ἑξῆς οὕτω λέγουσιν· ἐπιτήρει πότε ἡμέρα ἐστίν, ἤγουν ἐν τίνι ζῳδίῳ ἐστὶν ὁ ἥλιος. ὁ γὰρ εἰδὼς τοῦτο εἴσεται πόστη νυκτός ἐστιν ὥρα, θεωρῶν ἐντεῦθεν ἀρχὴν τῶν ἀνατολῶν καὶ συγκαταδύσεων.
UA μοίρας δὲ εἶπε νῦν τὰ ζῴδια δι’ ὧν ὁ ἥλιος φέρεται.
25MΔUA ἤματος εἴη: λείπει ἡ περί πρόθεσις, ἵν’ ᾖ· περὶ τοῦ ἤματος [τῶν μοιρῶν, τουτέστι τῶν ζῳδίων] ἐννοοῦντι καὶ θεωροῦντι σκέψασθαι καὶ διαγνῶναι πότε ἀνατέλλει ἑκάστη μοῖρα, τουτέστιν ἕκαστον ζῴδιον. τὸ γὰρ καθ’ ἓν ζῴδιον μοῖρά ἐστι τοῦ παντὸς κύκλου.

560

MmgΔA —μοιράων σκέπτεσθαι: μοίρας φησὶ καὶ τὰς εἰς ξʹ λεπτὰ κατατομάς, καὶ τὰς ἡμέρας, καὶ τὰ ζῴδια. νῦν δὲ τὴν ὅλην τοῦ ζῳδίου περιπόλησιν μοῖραν ὠνόμασεν.

561

MΔKUA —αἰεὶ γὰρ τάων: τούτων γὰρ τῶν μοιρῶν, ἀντὶ τοῦ τῶν ἀστέρων, μιᾷ διὰ παντὸς συνα‐
νατέλλει ὁ ἥλιος, ὥστε, σὺν αὐτῷ πάλιν ἐκείνῳ τῷ ἄστρῳ δύνοντος τοῦ ἡλίου, τὰ ἄλλα ἐκ τῆς νυκτὸς ἀνιόν‐328
5τα δυνατὸν περισκοπεῖν.

562

MΔKUAS —περισκέψαιο μάλιστα: ταύτας δὴ τὰς μοίρας περισκοπούμενος ἀκριβῶς καὶ εἰς αὐτὰς ὁρῶν, 〈εἰσ〉 ἓν ἕκαστον τῶν ιβʹ ζῳδίων ἀφορῶν, πάνυ ἂν δύναιο καταλαβέσθαι αὐτάς. εἰ δὲ ἐξ ὀμβρῶν κα‐
5λύπτονται, ἢ ἐκ τῶν παρακειμένων ὀρῶν [γίνονται ἀφανεῖς] κεκρυμμέναι [ἢ ἀπὸ ὄρους] 〈ἀφανεῖσ〉 ἔχουσι τὰς ἀνατολάς, ὥστε συνορᾶν, ἡρμοσμένα καὶ ἀσφαλῆ [καὶ] πάλιν ποιοῦ τεκμήρια τοῖς ἐπερχομένοις (565), τοῖς συνανατέλλουσι τοῦ ζῳδιακοῦ παρ’ ἑκάτερα,
10ἔν τε τῷ νοτίῳ καὶ ἐν τῷ βορείῳ, καὶ ἄλλοις ἄστροις.

566

MΔKUAS —αὐτὸς δ’ ἂν μάλα τοι: [περὶ] τοῦ
ὁρίζοντός φησι κέρατα τήν τε ἀνατολὴν καὶ τὴν δύσιν. καὶ γὰρ περιφερεῖς †πάλιν ἐν τῇ δύσει† κέρασίν εἰσι παραπλήσιοι. ὁ δὲ νοῦς· αὐτὸς δὲ ὁ ὠκεανὸς ἐκ τοῦ329
5ἀνατολικοῦ μέρους καὶ τοῦ δυτικοῦ τεκμήρια δίδωσιν ἔκδηλα καθ’ ἑκάστην ἡμέραν ἀνατελλόντων καὶ δυνόν‐ των τῶν ζῳδίων καὶ τῶν λοιπῶν. καὶ γὰρ εἴτε 〈τὰ ἐξ〉 ἀνατολῆς ἄστρα κατέχοιτο, ἐκ τῶν δύσεων τεκμήρια 〈ἄν〉 σοι διδοίη, εἴτε καὶ τὰ ἐκ τῶν δύσεων, τὰ ἐξ ἀνα‐
10τολῆς.
MΔKUA 〈κεράων ἑκάτερθε〉: ἐξ ἀμφοτέρων τῶν μερῶν τοῦ ὁρίζοντος, ἔκ τε τοῦ ὑπὲρ γῆν ἡμισφαιρίου καὶ τῶν λοιπῶν μορίων, λέγει δὲ τῶν ἄστρων. τοῦτο δέ· ὁ ὠκεανὸς ἐξ ἀμφοτέρων τῶν κεράτων παρέχει
15τεκμήρια δι’ ἄστρων, ἅπερ, ἕκαστον ἐκ τούτων, πολλὰ
ἐπιστεφανοῦται ἑαυτῷ καὶ περίκειται, ὅταν ἑκάστην μοῖραν ἕκαστον ἄστρον ἀναφέρηται. ἐκ γὰρ τοῦ ὑπογείου κύκλου ὑποτίθεται εἶναι τὸν ἥλιον 〈ἐν〉 Καρκίνῳ· πρὶν δὲ 〈ἂν〉 ἀνέλθῃ δεῖ σκοπεῖν τά τε ἄστρα 〈καὶ〉 συμβάλ‐330
20λειν ὅτι μέλλει ἡμέρα γίνεσθαι. πάλιν μεταφέρει τὸν ἥλιον εἰς Λέοντα καί φησι „πρὶν ἀνελθεῖν τὸν Λέοντα, σκόπει τὰ παρακείμενα ἄστρα καὶ συμβάλῃσ“. εἶτα μετάγει ἐπὶ τὴν Παρθένον τὸν ἥλιον.

568

MΔKUAS —ὁππῆμος: ὑφ’ ἓν ἀναγνωστέον. ὃ γὰρ λέγει τοιοῦτόν ἐστιν· αὐτὸς δέ σοι ὁ ὁρίζων κατὰ ἀνα‐ τολὴν καὶ δύσιν δείξει τὰ ζῴδια ἃ περιστρέφει ἐν ἑαυτῷ (τὸ γὰρ περιστρέφεται ἀντὶ ἐνεργητικοῦ ἐστι)
5[δείξει] ὅταν ἑκάστην τῶν μοιρῶν (ἀντὶ τοῦ τῶν δωδε‐ κατημορίων) ἀναφέρῃ, ὁπόταν ἀνατέλλουσαν παρέχη‐ ται.

569

MΔKUAS —οὔ οἱ ἀφαυρότατοι: μέλλων διε‐ ξέρχεσθαι τὸν περὶ ἀνατολῶν καὶ δύσεων λόγον, καὶ
συνανατελλόντων καὶ συγκαταδυόντων τὴν ἀρχὴν ἀπὸ Καρκίνου ποιεῖται, ὃν καὶ ἐν τῇ ἀρχῇ τοῦ ζῳδιακοῦ331
5κύκλου πρῶτον ὠνόμασε, καί φησιν ὅτι Καρκίνου ἀνατέλλοντος οὐκ ἀμαυρὰ οὐδὲ ἄσημα ἄστρα συνανα‐ τέλλει αὐτῷ καὶ ἀντικαταδύνει. δύνειν δὲ τὸν Στέφανόν φησι κατὰ τὸ ἥμισυ, καὶ τὸν Νότιον Ἰχθὺν κατὰ ῥάχιν (572), πρὸς ἀνατολὰς ἐστραμμένων αὐτοῦ
10τῶν περὶ τὴν γαστέρα μερῶν. καὶ ἀντικαταδύνειν δέ φησι τὸν Ὀφιοῦχον ἀπὸ ποδῶν μέχρις ὤμων, καὶ τὸν Ὄφιν ὃν ἔχει ἐν ταῖς χερσὶ μέχρι τραχήλου.

572

MΔUA —κατὰ ῥάχιν: εἰς δυσμὰς φέρεται ὡς ἐπὶ τὴν ῥάχιν ὁ Νότιος Ἰχθύς. ἄνω γὰρ νένευκεν. ὅτε δὲ ταῦτα δύεται ἀνατέλλοντος τοῦ Καρκίνου, πρώτη ἢ δευτέρα ὥρα τῆς νυκτός.

574

MΔUAS —ἐσχατιαὶ βάλλουσι: πάλιν περὶ τοῦ Στεφάνου ἀναλαμβάνει, μέλλοντος ἀνατέλλειν τοῦ Καρκίνου· „τούτου γὰρ ἀνατέλλοντος, τὸ ἥμισυ τοῦ Στεφάνου ἴδοις ἂν ὑπέργειον, τὸ δ’ ἄλλο ἥμισυ αἱ δύσεις
5προσβάλλουσι καὶ ἀφανίζουσιν, εἰς δύσιν τοῦ Στεφά‐ νου κατιόντοσ“. ἐσχατιὰς δὲ τὰς δύσεις φησίν, ἐπεὶ καὶ προτέρην (432) τὴν ἀνατολὴν λέγει.332

575

MΔKUAS —αὐτὰρ ὅγ’ ἐξόπιθεν: ὁ δὲ Νότιος Ἰχθὺς εἰς τοὐπίσω τραπεὶς καὶ [οὕτως] ἔχων τὴν θέσιν τὰ μὲν ὑπέρτερα, τὰ οὐραῖα, ἐν τῷ ἀφανεῖ ἔχει, τὰ δὲ ὑπὸ τὴν γαστέρα ἐν τῷ μετεώρῳ, ὅπερ βίαιόν ἐστι
5MΔKUA (τὸ ὑπέρτερα δύνειν τὰ οὐραῖα). διό τινες ἐπὶ τὸν Ἐν γόνασι τοῦτο μετενηνόχασι. τὰ γὰρ ὑπέρτερα αὐτοῦ ἐπὶ κεφαλὴν ἤδη δέδυκεν ὅτε καὶ τὸ ἥμισυ τοῦ Στεφά‐ νου, τὰ δὲ κάτω περὶ τὴν ἐσχάτην γαστέρα ἔτι ἐν τῷ μετεώρῳ ἔχει.

577

MΔKUA —τὸν δὲ καὶ εἰς ὤμους κατάγει: τὸν δὲ Ὀφιοῦχον ἀπὸ γονάτων μέχρι τῶν ὤμων ἐπὶ δυσμὰς ἄγει ἀνατέλλων ὁ Καρκίνος, καὶ τὸν Ὄφιν ἄχρι αὐχένος. μογερὸν δὲ ὅτι ὅλος περὶ τὸν Ὄφιν
5πονεῖ.

578

MKUA —αὐχένος ἐγγύς: τουτέστι μέχρι
αὐχένος αὐτοῦ τοῦ Ὀφιούχου.333
MA ἄλλως: τοῦτο προσλαβεῖν ἀναγκαῖον ὅτι ὁ Ὀφιοῦ‐ χος ἅμα Διδύμοις ἀναφερομένοις ἄρχεται δύνειν ἀπὸ
5τῶν ποδῶν μέχρι γονάτων, ὥστε ἀκόλουθόν ἐστι τὸ νῦν εἰρημένον, καὶ οὕτως ἔχει ὁ λόγος· „μέχρι τῶν ὤμων καταφέρεται καὶ μέχρι τοῦ αὐχένος τοῦ Ὄφεωσ“. ὀρθοῦ γὰρ αὐτοῦ δύνοντος, τὰ μέχρι τῶν γονάτων ἀπὸ τῶν ποδῶν προκαταδέδυκεν ἤδη καὶ Διδύμων
10ἀναφερομένων.

579

MΔKUA —οὐδ’ ἂν ἔτ’ Ἀρκτοφύλαξ: οὐ πολὺς οὐδὲ ἐξ ἴσου φαίνεται ἀμφοτέρωθεν, τουτέστιν ἐκ τῶν ὑπὲρ γῆν καὶ τῶν ὑπὸ γῆν, ἀλλὰ τὸ μὲν ὀλίγον ἄνω ὑπὲρ γῆν, τὸ δὲ πλεῖον ὑπὸ γῆν. ἠμάτιος δὲ
5ὑπέργειος, ἔννυχος ὑπόγειος. „οὐκ ἂν οὖν εἴη πολὺς οὔτε ὑπὲρ γῆν οὔτε ὑπὸ γῆν ὁ Βοώτης τοῦ Καρ‐ κίνου ἀνατέλλοντος, ἀλλὰ τὸ πλεῖστον αὐτοῦ καταδε‐ δυκός ἐστιν, ἐλάχιστον δὲ τὸ ἔτι ὑπὲρ γῆσ“. ἐπεὶ γάρ φησιν αὐτὸν τέσσαρσι ζῳδίοις ἀνατέλλουσιν ἀντικατα‐
10δύεσθαι, Ταύρῳ, Διδύμοις, Καρκίνῳ, Λέοντι, ὅταν ὁ Καρκίνος ἀνατέλλειν ἄρχηται, οὔθ’ ὑπὲρ γῆν πολύς
ἐστιν οὔθ’ ὑπὸ γῆς. δύο μὲν γὰρ αὐτοῦ ἤδη παρελη‐ λύθασι μοῖραι, δύο δὲ ἔτι λείπονται. ὅταν δὲ ἀνενεχθῇ, τρεῖς μὲν αὐτοῦ δεδύκασι, μία δέ ἐστιν ἣ ὑπολείπεται334
15ὑπὲρ γῆς. Ταύρου δὲ ἀνατέλλοντος, αὐτὸς δύνειν ἄρχε‐ ται.

581

MΔKUA —τέτρασι γὰρ μοίραις: τοῦτο ἦν αἴτιον τοῦ, ἀνατέλλοντος Καρκίνου, τὸ φαινόμενον ὑπὲρ γῆς ὀλίγον ἔχειν τὸν Βοώτην. μοίραις δὲ νῦν τοῖς ζῳδίοις. ὁ δὲ λόγος· „τέτρασι ζῳδίοις ὁμοῦ
5καταφερόμενον αὐτὸν δέχεται ὁ ὁρίζων“. ὁ γὰρ Βοώτης ἐπιψαύει τῶν δύσεων μετὰ Χηλῶν, εἶτα μετὰ Σκορ‐ πίου καὶ Τοξότου, καὶ ὅτε ὁ Αἰγόκερως ἔρχεται ἐπὶ δύσιν, τελείως καὶ ὁλοσχερῶς δύεται. καὶ οὕτω τεσ‐ σάρων ζῳδίων ἐπέχει χρόνον ἐν τῷ δύεσθαι. ἐπειδὴ
10τοίνυν ἕως οὗ 〈ἂν〉 ἔλθῃ ὁ Αἰγόκερως εἰς δύσιν, καθ’ ὃν καὶ τελείως ὁ Βοώτης δύεται, λοιπὸν Καρκίνου κατὰ διάμετρον γίνεται ἀνατολή, διὰ τοῦτό φησιν ὅτι τὸ τηνικαῦτα ἠμάτιος ὀλίγος (580) φαίνεται, ἐπειδὴ ἐν τέτρασι μοίραις δέχεται αὐτὸν ὁ ὠκεανός.
15διηνύσθησαν λοιπὸν Καρκίνου ἀνιόντος.
Mmg 〈Βοώτην〉: Βοώτην καὶ Ἀρκτοφύλακά φησιν οὗ ἐν τῷ μέσῳ τῶν σκελῶν ἀνατέλλει, Ἀρκτοῦρον δὲ τὸν τῆς Παρθένου.335

582

MΔUA —ὃ δ’ ἐπὴν φάεος: „ὁ δὲ Βοώτης ἐπὰν τοῦ φωτὸς καὶ τοῦ φαίνεσθαι κορεσθῇ ὑπέργειος ὤν“. καλῶς εἶπε κορεσθῇ, ἐπειδὴ ὑπέργειος φαινό‐ μενος πολὺν χρόνον ἀναλίσκει, τῆς μὲν ἡμέρας ὥρας
5ϛʹ, τῆς δὲ νυκτὸς πάσας τὰς ιβʹ. διὸ χαριέντως εἶπεν ἐπὴν κορέσηται, ὅτι τοσοῦτον χρόνον ἀναλίσ‐ κει φαινόμενος. ἀνατέλλει γὰρ τῇ Παρθένῳ περὶ ὥραν ϛʹ ἡμερινήν, ἢν καθ’ ὑπόθεσιν ἐν Καρκίνῳ λάβωμεν τὸν ἥλιον· Καρκίνου ὧραι δύο, Λέοντος ὧραι δύο, Παρ‐
10θένου δύο. εἴθ’ οὕτως ἀνέτειλεν ὥρᾳ ϛʹ. εἰ τοίνυν τὰς μὲν τῆς ἡμέρας λοιπὰς ϛʹ ὥρας ἐν τῷ ὑπεργείῳ 〈ἐστί〉, καὶ τὰς τῆς νυκτὸς ιβʹ ἕως 〈ἂν〉 εἰς τελείαν δύσιν δύνῃ (ἕως γὰρ 〈ἂν〉 οἱ Δίδυμοι ἔλθωσι φαίνεται, ἐν δὲ τοῖς Διδύμοις τὸ τῆς νυκτὸς συμπέρασμα), ἐπεὶ οὖν ὅλας
15ιηʹ ὥρας ἔμεινε φαινόμενος καὶ ὑπέργειος ὤν, διὰ τοῦτο εἶπεν· „ἐπειδὰν τοῦ φωτὸς κορεσθῇ, λοιπὸν πάλιν μέλλοντος Καρκίνου ἀνατέλλειν, 〈ἐν〉 τῇ δύσει 〈τὸ〉 πλέον ἔχει τοῦ σώματοσ“.

583

MΔUA —βουλυτῷ ἐπέχει: τουτέστιν, ὅταν ὅλος ἀναχωρήσῃ τοῦ ὑπὲρ γῆν μέρους καὶ πανδυσίαν ποιήσῃ, προσλαμβάνει τῷ μεσονυκτίῳ, τουτέστι ταῖς ἓξ ὥραις τῆς νυκτός, ἄλλας ὥρας δύο, ὥστε ἐν ὀκτὼ336
5ὥραις γίνεσθαι αὐτοῦ τὴν παντελῆ κατάδυσιν. διὸ εἶπε κεῖναί τοι νύκτες ἐπ’ ὀψὲ δύοντι λέ‐ γονται (585), ἐπεὶ μακροτάτην ποιεῖται τὴν κατά‐ δυσιν.
MΔUAS βουλυτὸν δὲ λέγει τὴν ἑσπέραν, καθ’ ὃν καιρὸν λύον‐
10ται οἱ βόες. ἐδίδαξεν οὖν ἡμᾶς ὅτι ἓξ ὥρας ποιεῖται τῆς ἡμέρας, τῆς δὲ νυκτὸς ιβʹ. τοῦτο οὖν ἐστι τὸ δίχα ἰέναι τὴν νύκτα, διπλοῦν ἀνύειν, τοῦ καιροῦ διπλάσιον τῆς νυκτὸς πορευομένης. φησὶν οὖν· „ἐπειδὰν τοῦ φωτὸς κορεσθῇ, ἐν τῇ δύσει λοιπὸν τὸ πλεῖον ἔχειMUAS
15MKUAS τοῦ σώματος, ἐπειδὴ ἄκρα αὐτοῦ ἡ κεφαλὴ ἀπολείπεται καὶ χεῖρες, τῆς νυκτὸς τὸ τηνικαῦτα διπλάσιον ἰούσης τῶν ἓξ ἡμερινῶν ὡρῶν“.
MΔUA νυκτὸς ἰούσης: τὸ μὲν ὀλίγον ὑπὲρ γῆν, τὸ δὲ πλέον ὑπὸ γῆν, ἐν τῷ βουλυτῷ, τουτέστιν ἐν τῇ337
20δύσει, μένει πλέον τοῦ ἡμίσεος τῆς νυκτός, εἰς δύο αὐτῆς τεμνομένης. ὅτε Καρκίνος, φησίν, ἀνατέλλει, τότε ὁ Ἀρκτοφύλαξ τὸ μὲν ὀλίγον [ἔχων] ὑπὲρ γῆν, τὸ δὲ πλέον ὑπὸ γῆν ἔχει καὶ ἐμβραδύνει καὶ ἐγχρονίζει τῷ βουλυτῷ, οἱονεὶ
25τῇ δύσει, τουτέστιν ἐγχρονίζει δύνων πλέον τοῦ ἡμίσεος τῆς νυκτός, εἰς δύο αὐτῆς τεμνομένης, ὁπηνίκα τοῦ ἡλίου δύνοντος καὶ αὐτὸς δύηται.

585

MΔUA —ἐπ’ ὀψὲ δύοντι λέγονται: ὀψὲ δύων ὁ Βοώτης διὰ τὸ δʹ μοίρας, τουτέστιν ηʹ ὥρας, ἐπέχειν αὐτόν. Ὅμηρος (ε 272)· „ὀψὲ δύοντα Βοώτην“, ἀντὶ τοῦ βραδέως δυόμενον. αὗται δὲ μάλιστα αἱ περι‐
5φοραὶ ὀψὲ δύοντος ἂν κληθείησαν, οὐ μόνον διὰ τὸ τὰς ἐν τῷ καταφέρεσθαι ὀκτὼ ὥρας ἐπέχειν, ἀλλ’ ὅτι καὶ ιηʹ ὧραι γεγόνασιν ἕως οὗ 〈ἂν〉 παντελῶς δύηται. αὗται οὖν αἱ νύκτες μάλιστα ἐπ’ ὀψὲ δύ‐ οντι ἂν κληθείησαν.

586

MΔUA —ὣς οἳ μὲν δύνουσι: τοῦτον τὸν τρόπον οἱ προειρημένοι δύνουσιν, ὁ Στέφανος, ὁ Ἐν γούνασι, καὶ ὅσα προεῖπε. [καὶ ἐν τῇ δύσει τὰ ιβʹ ση‐ μεῖα. λοιπὸν δὲ καὶ ἀπὸ ἀνατολῆς.] ἀνατέλλει δὲ ὁ338
5Ὠρίων λαμπρὸς ὢν κατὰ τὴν ζώνην καὶ τοὺς ὤμους, ἔχων δὲ κἂν τῷ ξίφει λαμπροὺς ἀστέρας γʹ. συνανα‐ φέρει καὶ Ποταμὸν κέραος ἄλλου (589), τουτέσ‐ τιν ἀνατολικοῦ μέρους.
MΔUAS ὁ δ’ ἀντίος: τὰ μὲν οὖν προειρημένα ζῴδια
10ἀνατέλλοντι τῷ Καρκίνῳ ἀντικαταδύνει, ὁ δὲ Ὠρίων συνανατέλλει αὐτῷ, οὐκ ἀπρεπής, ἀλλὰ καὶ τὴν ζώνην εὐδηλοτάτην ἔχων καὶ τοὺς ὤμους καὶ τὸ ξίφος. ἀνα‐ τέλλειν δὲ τὸν Ἠριδανὸν ποταμὸν 〈ποιεῖ〉 καὶ ὅλον θεωρεῖσθαι ὑπὲρ τὸν ὁρίζοντα.

590

MΔKUAS —ἐρχομένῳ δὲ Λέοντι: ἀνατέλ‐ λοντος δὲ τοῦ Λέοντος, ὅσα μὲν ἀντικατέδυνε τῷ Καρ‐ κίνῳ παντελῆ ποιεῖται τὴν κατάδυσιν. δύνει δὲ ὁ Ἀετός, τοῦ δὲ Ἐν γόνασι τὰ ἄλλα μέρη δέδυκεν, τὸ δὲ γόνυ
5τὸ λαιὸν καὶ ἡ κνήμη καὶ ὁ ποὺς ἀκμήν εἰσιν ὑπὲρ γῆν.339

594

MΔUAS —ἀντέλλει δ’ Ὕδρης κεφαλή: συνανατέλλει δὲ τῷ Λέοντι ἡ κεφαλὴ τῆς Ὕδρας, ὁ Λαγωός, ὁ Προκύων, καὶ τοῦ μεγάλου Κυνὸς οἱ ἐμ‐ προσθίοι πόδες.
5MΔUA τὸ δὲ χαροπὸς ἤτοι λαμπρός. καὶ ἐν τῇ ἀνα‐ τολῇ τοῦ Καρκίνου ἡ κεφαλὴ τοῦ Λαγωοῦ ἄκρως ἦν ἀνατείλασα, ἀλλ’ ἐπειδὴ οὐ δυνατὸν ἦν ἄκρας μόνης κεφαλῆς μνημονεῦσαι, οὕτω μικροῦ ἄστρου, ὅτε σὺν τῷ Λέοντι πᾶσα ἀνῆλθεν, εἶπε καὶ ἐμνημόνευσεν.

596-606

MΔKUAS —οὐ μέν θην: περὶ τῆς τοῦ Λέοντος φάσεως ἱκανῶς εἰπών, λοιπὸν καὶ περὶ τῆς ἀνατολῆς τῆς Παρθένου τεκμήρια δίδωσιν· „ἡ δὲ Παρθένος ἀνατέλλουσα οὐκ ὀλίγους ἀστέρας ὑπὸ τὸν ὁρίζοντα
5βάλλει, ἀλλὰ πολλοὺς εἰς δύσιν κατάγει“. καὶ λέγει ποίους. „ἡ γὰρ Ἀρκαδικὴ τοῦ Ἑρμοῦ Λύρα, καὶ ὁ Δελφίς, καὶ ὁ ὑπὸ τὸν Ἀετὸν Οἰστὸς [οὗτοι γὰρ] ὑπὸ δυσμὰς φέρονται, σὺν τούτοις καὶ τοῦ Κύκνου τὰ πρῶτα πτερὰ περὶ ἄκρους τοὺς ὤμους ἄχρι καὶ τῆς οὐρᾶς
10δύνει, καὶ τοῦ Ἠριδανοῦ τὰ ἄκρα ἄρχεται σκιάζεσθαι (λοιπὸν γὰρ καὶ ἡ ἀρχὴ τοῦ Ἠριδανοῦ πρὸς δυσμὰς φέρεται· καὶ παρήοροι οἱ ἐν τοῖς ἄκροις ὄντες), τοῦ δὲ Ἵππου ἡ κεφαλὴ καὶ ὁ αὐχὴν δύνει. ἀνατέλλει δὲ ἡ Ὕδρα ἐπὶ πλέον ἕως τοῦ Κρατῆρος· ἀναφέρονται δὲ340
15οἱ ὀπίσθιοι πόδες τοῦ Κυνὸς καὶ ἡ πρύμνα τῆς Ἀρ‐ γοῦσ“. ἐμφαντικῶς δὲ εἶπεν ἕλκων ἐξόπιθεν πρύμναν (604). „ἣ δὲ ἡμίτομος οὖσα καὶ μέχρι τοῦ ἱστοῦ κατηστερισμένη ἐμφαίνεται ὅταν ἀνατέλλῃ ὅλη ἡ Παρθένος.“

603

MΔKUA —φθάμενος δὲ Κύων: ὁ δὲ Σείριος τοὺς ὀπισθίους πόδας ἀναιρεῖται, φθασάντων τῶν ἐμπροσθίων. διὸ εἶπε φθάμενος, ὅτι τοὺς ὀπισ‐ θίους φθάνει πόδας ἀνατέλλων.

605

MΔKUAS —ἣ δὲ θέει γαίης: λείπει ἡ ὑπέρ πρό‐ θεσις, ἵν’ ᾖ ὑπὲρ γαίης. ἡ δὲ Ἀργὼ φέρεται ὑπέργειος κατὰ τὸν ἱστὸν διχαζομένη. ὁ γὰρ ἱστὸς ἐπ’ ἄκρου ἐστὶ διχοτομήματος, ἐπειδὴ ἡμίτομός ἐστιν. ἐν γὰρ
5τῷ μέσῳ τῆς νηός ἐστι, διὸ καὶ ὁ τόπος ἔνθα κεῖται
μεσόδμη καλεῖται. ὁ δὲ λόγος· „ἡ δὲ Ἀργὼ πᾶσα ὑπέργειος φέρεται, ἥτις κατὰ τὸν ἱστὸν ἔχει διχοτόμημα, ὁπηνίκα πᾶσα ἡ Παρθένος ἀνατείλῃ,341
MKA περαιόθεν δὲ ἐκ τοῦ ὑπὸ γῆν μέρους ἀνέλθῃ.“

607

MΔKUA —〈ἐπερχόμεναι Χηλαί〉: ἱκανῶς περὶ τῶν τῆς ἀνατολῆς τῆς Παρθένου τεκμηρίων ἐπεξ‐ ελθών, ἐπὶ Χηλὰς ἔρχεται καί φησιν· „ἐπερχόμεναι δὲ αἱ Χηλαὶ καὶ μέλλουσαι ἀνατέλλειν, εἰ καὶ λεπτὰ
5φαίνουσι καί εἰσιν ἀμαυραί, ἄγνωστοι καὶ ἀκατάληπτοι παρέρχονται οὐδαμῶς, ἐπειδὴ μετ’ αὐτῶν τεκμήριον ὁ Βοώτης ἅπας ἀθρόως ἀνατέλλει καταλαμπόμενος τῷ Ἀρκτούρῳ ἀστέρι, ὅς ἐστι μέσος αὐτοῦ τῶν μερῶν, περὶ τὸ ἐν τοῖς μηροῖς ζῶμα“.

607-610

MΔKUA —οὐδ’ ἂν ἐπερχόμεναι: ἀλλ’ οὐδὲ αἱ Χηλαὶ ἐπερχόμεναι, τουτέστιν ἀνατέλ‐ λουσαι, ἀσημείωτοί εἰσι. συνανατέλλει γὰρ αὐταῖς ὁ Βοώτης. ἀθρόος δὲ εἶπε τὴν ἰδιότητα τῆς ἀνατο‐
5λῆς δηλῶν, ὅτι τὰ ἐν πολλῷ χρόνῳ δύνοντα ἀθρόως ἀνατέλλει, ἐκ δὲ τῶν ἐναντίων τὰ ταχέως δύνοντα πλείονι χρόνῳ τὰς ἀνατολὰς ποιεῖται, ὥσπερ ὁ Ὠρίων.
ἡ δὲ Ἀργὼ μετέωρος ἤδη πᾶσα· μέρη γὰρ αὐτῆς συνα‐ νατέλλει Λέοντι, ὥστε ὁμοῦ ταῖς Χηλαῖς τὴν πᾶσαν342
10ἀνατεταλκέναι. γραπτέον δὲ οὐ μάλα πᾶσα, ἐπειδὴ οὐχ ὅλη κατηστέρισται, καθὼς εἴπομεν, ἀλλ’ ἡμίτομος. τὸ δὲ βεβολημένος ἀντὶ τοῦ κατα‐ λαμπόμενος τῷ Ἀρκτούρῳ.

611

MΔKUAS —ἀλλ’ Ὕδρη: ἐπειδὴ εἶπεν „ὅτε ἄνεισιν ὁ Λέων, ἡ κεφαλὴ τῆς Ὕδρας φαίνεται (594), ὅτε ἡ Παρθένος, ἀνατέλλει μέχρι τοῦ Κρατῆρος (602—603), ὅτε αἱ Χηλαί, λοιπὸν ἅπαν τὸ σῶμα πλὴν μόνης τῆς
5ἄκρας οὐρᾶς (612)“, ἐπάγει εἰκότως ὅτι πολλή τίς ἐστιν ἐν οὐρανῷ κειμένη.
MΔKUA ἄλλως: 〈ἀλλ’ Ὕδρη〉 ἀντὶ τοῦ καὶ ἡ Ὕδρα φαίνεται πᾶσα.
MΔKUAS οἳ δὲ οὕτως ἤκουσαν 〈τὸ〉 Ἀργὼ δ’ οὐ μάλα
10πᾶσα μετήορος, ὅτι οὐ τὸ τηνικαῦτα ἡ Ἀργώ ἐστι μετήορος, ἀλλὰ καὶ πρὶν τὴν πᾶσαν ἀνελθεῖν Παρ‐ θένον. ὅτε μέντοι ἡ πᾶσα ἀνέρχεται, τότε καὶ ἡ Ὕδρα ὁλοσχερῶς φαίνεται.

615

MΔKUAS —αἰεὶ γνύξ: τοῦ δὲ διὰ παντὸς γνὺξ πεπτηῶτος (λέγει δὲ τοῦ Ἐν γούνασιν) αἱ Χηλαὶ ἀνι‐ οῦσαι μόνην τὴν δεξιὰν κνήμην μέχρι αὐτῆς τῆς ἐπι‐ γουνίδος ἄγουσιν.343
5MΔUAS αἰεὶ δὲ Λύρῃ 〈παραπεπτηῶτοσ〉: τοῦ ἀεὶ ἐν γόνασιν ὄντος καὶ πλησίον τῆς Λύρας ὀκλάζοντος. τοῦτο πρὸς τὴν διδασκαλίαν αὐτοῦ τῆς θέσεως. πλησίον γάρ ἐστι τῆς Λύρας, εἴγε ἐν τοῖς πρώτοις εἶπε γού‐ νατί οἱ σκαιῷ πελάει (272).

617

MΔKUAS —ἀμφότερον δύνοντα: δύνειν καὶ πάλιν φησὶ τὸν Ἐν γούνασι καὶ διὰ τῆς αὐτῆς νυκτὸς ἀνιέναι, ἐπειδὴ τῶν ἀμφιφανῶν ἄστρων ἐστίν. ἀμφι‐ φανῆ δὲ τὰ ἐπὶ δεξιὰ τοῦ θερινοῦ τροπικοῦ, ὅσα ἀρχο‐
5μένης νυκτὸς ἀνατέλλοντα φαίνεται, ὥσπερ καὶ ὁ Ἀρ‐ κτοῦρος.

618

MΔKUA —πολλάκις αὐτονυχεί: κατὰ τὴν αὐτὴν νύκτα. ὁ δὲ Ἐν γόνασι τῶν ἀμφιφανῶν ἄστρων ἐστίν, ὃν συμβέβηκε διὰ τῆς αὐτῆς νυκτὸς θεωρεῖσθαι ἀνατέλλοντα καὶ δύνοντα. μεταξὺ γὰρ τοῦ ἀρκτικοῦ344
5κύκλου κατεστήρικται, ὃν ἔοικεν ἀειφανῆ τυγχάνειν, καὶ [μεταξὺ] τοῦ θερινοῦ τροπικοῦ, ὃν παρέδωκε (498— 499) πέντε μέρη τῶν ὀκτὼ ὑπέργεια ἔχειν, καὶ τρία ὑπόγεια. ὅταν οὖν ὁ ἥλιος τὸν χειμερινὸν τροπικὸν διοδεύῃ, ἔχοντος αὐτοῦ τῶν ὀκτὼ μερῶν τὰ πέντε ὑπό‐
10γεια, τὰ δὲ τρία ὑπέργεια, τῆς νυκτὸς κατ’ ἐκεῖνον τὸν καιρὸν δέκα καὶ πέντε ὡρῶν γινομένης, ὁ Ἐν γούνασι, μεταξὺ τοῦ θερινοῦ καὶ τοῦ ἀρκτικοῦ κύκλου τεταγ‐ μένος, περιενηνεγμένος ἤδη διὰ τῆς ἡμέρας τὸ ὑπέρ‐ γειον μέρος, ποιεῖται τὴν δύσιν ἀπὸ πρώτης 〈ὥρας
15τῆσ〉 ἡμέρας ἀναγκαίως, καὶ περὶ ὥραν ἐνάτην τῆς ἡμέρας ἀνατέλλων εὑρίσκεται. σὺν ταῖς Χηλαῖς καὶ [τῷ Τοξότῃ] τὸ ἥμισυ τοῦ Στε‐ φάνου συνανατέλλει, καὶ τοῦ Κενταύρου 〈τὰ〉 πρὸς τὴν οὐράν.
20MΔKUA τοῦ μὲν ἄρ’ οἴη: σὺν ταῖς Χηλαῖς, φησί, τοῦ Ἐν γούνασιν ἡ κνήμη φαίνεται μέλλοντος ἀνιέναι τοῦ Ζυγοῦ. ἀνέλαβε δὲ τὸ προειρημένον.345

620

MΔKUAS —αὐτὸς δ’ ἐς κεφαλήν: ἡ μὲν κνήμη, φησίν, αὐτοῦ φαίνεται μελλουσῶν ἀνιέναι τῶν Χηλῶν· αὐτὸς δὲ ἐπὶ κεφαλὴν κείμενος ἐν τῇ ἀνατολῇ ἐκδέχεται τὰς τοῦ Σκορπίου ἀνατολὰς καὶ τοῦ Τοξότου. οὗτοι
5γὰρ τέλεον αὐτὸν ἄγουσιν.
MΔKUA ἄλλως: ταῖς μὲν Χηλαῖς ἡ κνήμη αὐτοῦ συνανα‐ φαίνεται, τὰ δὲ μέσα τῷ Σκορπίῳ, ἡ δὲ ἀριστερὰ χεὶρ ἅμα τῇ κεφαλῇ, τῷ Τοξότῃ, ὥστε τρισὶ ζῳδίοις αὐτὸν συναναφέρεσθαι.

627

MΔKUAS —τῆμος ἀποιχομένην κεφαλήν: ἐν τῷ ἀνιέναι μέλλειν τὴν Παρθένον ἡ κεφαλὴ τοῦ Ἵπ‐ που εἰς δυσμὰς κατενεχθεῖσα μόνη. νῦν μελλουσῶν τῶν Χηλῶν ἀνιέναι σὺν ἡλίῳ ἔστιν ἰδεῖν τὸν πάντα
5Ἵππον δύνοντα. διό φησι· „τὸ τηνικαῦτα μετὰ τὴν παρελθοῦσαν ἑαυτοῦ κεφαλὴν καὶ δύσασαν, ὁ Ἵππος
ὁλοσχερῶς [ὅλος] δύεται“.346

628

MΔKUAS —καὶ προτέρου ὄρνιθος ἐφέλ‐ κεται ἔσχατος οὐρή: ἢ προτέρου λέγει κατὰ τὴν θέσιν, τοῦ γὰρ Ἵππου ἐπίπροσθέν ἐστι [κατὰ
MΔKUA τὴν θέσιν], ἢ πρότερον τὸν Κύκνον λέγει πρὸς ἀντι‐
5διαίρεσιν καὶ πρὸς σύγκρισιν τοῦ Ἀετοῦ· βορειότερος γὰρ αὐτοῦ ὁ Κύκνος. τὰ δὲ βορειότερα καὶ ἀνώτερα, ἐπεὶ προανατέλλει τῶν νοτίων. ἄνω δὲ τὰ βόρεια ὅτι μετεωρότερα ὡς πρὸς τὸν ὁρίζοντα.

629

MΔKUAS —δύνει δ’ Ἀνδρομέδης κεφαλή: δύνει δὲ ἡ τῆς Ἀνδρομέδας κεφαλή, τῶν δὲ νοτίων τὸ Κῆτος ὥσπερ ἐπ’ αὐτὴν καταφέρεται, ὁ δὲ Κηφεὺς ὥσπερ ἀποσοβῶν τὸ Κῆτος φαίνεται. τοῦ μὲν οὖν Κή‐
5τους τὰ μέχρι τῆς λοφιᾶς δύνει, τοῦ δὲ Κηφέως ἡ κεφαλή.
MΔUA τὸ δέ οἱ μέγα δεῖμα: ἐπάγει τῇ Ἀνδρο‐ μέδᾳ τὸ Κῆτος ὁ νότος· συνδυόμενον γὰρ δοκεῖ ὡς
ἐπ’ αὐτὴν σπεύδειν. τὸ δὲ ἠερόεις ὁ ἀχλυώδης καὶ χειμερινός. ἐν γὰρ τῷ χειμερινῷ μᾶλλον πνεῖ.347

630

MΔUA —ἀντία δ’ αὐτός: ποιητικεύεται· ἐκ‐ τείνει γὰρ τὴν χεῖρα ὥσπερ παρακελευόμενος τῇ παιδὶ ἐκκλίνειν τὸ Κῆτος,
MA ἐπειδὴ σὺν αὐτῇ κατῆλθεν.

632

MΔKUA —καὶ τὸ μὲν ἐς λοφιήν: καὶ τὸ μὲν Κῆτος μέχρι ὤμων καὶ στήθους δύεται, ὁ δὲ Κηφεὺς μόνῃ τῇ κεφαλῇ. τὰ γὰρ λοιπὰ αὐτοῦ ἄδυτα, ὅτι ἔνδον ἐστὶν ἐν τῷ βορείῳ.

634

MΔKUA —καμπαὶ δ’ ἂν ποταμοῖο: ἅμα τῷ Σκορπίῳ ἀνατέλλοντι αἱ τοῦ Ποταμοῦ καμπαὶ δύνουσι καὶ ὁ Ὠρίων, ὃς κυνηγετῶν περὶ Χίον τὴν Ἄρτεμιν ἐθεάσατο καὶ τῶν πέπλων αὐτῆς ἐλάβετο.
5ἡ δὲ θυμωθεῖσα παραυτὰ ἐκ γῆς σκορπίον ἀνέδωκεν ὑφ’ οὗ ἐπλήγη ὁ Ὠρίων. καὶ νῦν οὖν ὡς διὰ φόβον ἀνατέλλοντος Σκορπίου ὁ Ὠρίων δύνει.
S καμπαί: αἱ δὲ τοῦ Ποταμοῦ καμπαὶ δύνουσι, καὶ Ὠρίων ὡς κυνηγετῶν περὶ Χίον εἶδε τὴν Ἄρτεμιν, καὶ
10ἐπελάβετο τῶν πέπλων αὐτῆς. ἡ δὲ ἀνέδωκεν ἐκ γῆς σκορπίον ὑφ’ οὗ ἐπλήγη ὁ Ὠρίων. καὶ νῦν ἀνατέλ‐ λοντος Σκορπίου δύνει ὁ Ὠρίων ὥσπερ δεδοικώς.348

636

MΔUA —ὃς καὶ ἐπερχόμενος: ὅστις Σκορ‐ πίος ἀνατέλλων ἐκφοβεῖ καὶ εἰς δυσμὰς ἄγει τὸν Ὠ‐ ρίωνα. εἶτα ἐπάγει βιωφελῶς τὴν ἱστορίαν, δεικνὺς ὅτι δεῖ μὴ ἀσεβεῖν ἐξ ὧν ὁ Ὠρίων πέπονθεν. ἀρχό‐
5μενος δὲ τῆς ἱστορίας, ἐξευμενίζεται τὴν Ἄρτεμιν, ὅτι ἄρχεται λέγειν ὡς ὑπὸ ἀνθρώπου Ὠρίωνος ἐβιά‐ ζετο, καὶ τὴν αἰτίαν ἀφοσιοῦται λέγων ὅτι „τῶν πα‐ λαιοτέρων ἐστὶν ἡ φήμη, καὶ οὐκ ἐμοῦ“. καὶ σφόδρα ἀστείως αὐτὸ πεποίηκε. βιωφελῆ γὰρ ἐκτιθέμενος τὴν
10ἱστορίαν, ἐξ ὧν προευμενίζεται δείκνυσιν ὅτι οὐδὲ λόγῳ θεμιτὸν ταῦτα λέγειν, μὴ ὅτι γε καὶ πράττειν.
S προτέρων δὲ λόγος ὅτι μυθικόν τινα λόγον διηγεῖται. ἀναφέρει γὰρ ἐπὶ τοὺς ἀρχαίους τὸ τοῦ Ὠρίωνος διήγημα.
15MKUA ἔχει δὲ ὧδε ἡ ἱστορία ἀπ’ ἀρχῆς·
MΔKUAS Οἰνοπίων, ὁ Διονύσου καὶ Ἀριάδνης παῖς, ἐν Χίῳ τῇ νήσῳ ᾤκει, ταύτης βασιλεύων.
S ὡς Ἀνακρέων φησίν, „ὅτι μή, Οἰνοπίων ...“ (fr.
ined.)349
20MΔKUAS αὕτη ἡ Χίος εἶχε πλεῖστα ἑρπετά, ὡς καὶ διὰ τὸ πολύθηρον αὐτὴν εἶναι ὀφιοῦσσαν καλεῖσθαι. πρὸς χάριν τοίνυν Οἰνοπίωνος, ἦλθεν ἀπὸ Βοιωτίας ὁ Ὠρίων, ἄριστος ὢν κυνηγός, ὅπως καθάρῃ τὴν νῆσον. ἔχων δὲ σὺν αὑτῷ τὴν Ἄρτεμιν κυνηγοῦσαν ἀκόσμως ἐβιά‐
25ζετο. ἣ δὲ κολώνην τῆς νήσου ἐποίησε διαρραγῆναι, καὶ ἀναδοθῆναι τὸν Σκορπίον, ὑφ’ οὗ πληγεὶς ἀπώλετο.
MΔKUA καὶ κατηστερίσθη αὐτὸς καὶ ὁ Σκορπίος. ὥσπερ δὲ καὶ ἐν οὐρανῷ δεδοικὼς αὐτὸν ὁ Ὠρίων ἀεὶ φεύγει· καὶ ὅτε ἐκεῖνος ἀνατέλλει, ὁ Ὠρίων δύνει, ὅτε δὲ δύνει
30ὁ Σκορπίος, ὁ Ὠρίων ἀνατέλλει.
S καὶ ὅτε ἀνατέλλει ὁ Σκορπίος, ὁ Ὠρίων δύνει ὡς φοβούμενος.
MΔKUA ὁ μὲν οὖν Νίκανδρος (Ther. 18) τῆς τῶν θεῶν εὐσεβείας ... γινόμενος, βραχύν τινά φησιν εἶναι τὸν σκορπίον,
35δεικνὺς ὅτι θεῶν βουλήσει καὶ βραχέα ἰσχύει κατὰ
μειζόνων. οὗτος μέντοι ὁ Ἄρατος 〈τῆσ〉 ἀστροθέσεως κατανοήσας τὸ μέγεθός, φησιν ὅτι καὶ ὅλον ὄρος ἀνέρ‐ ρηξεν ἵνα ἀναδοθῇ ὁ Σκορπίος.350

640

MΔUA —θήρης ἀρνύμενος: περιποιούμενος, ἀντικαταλλασσόμενος διὰ τοῦ φονεύειν τὰ ζῷα χάριν Οἰνοπίωνι.
MA ἐὰν δὲ αἰνύμενος γράφηται, σημαίνει τὸ λαμ‐
5βάνων. ὁ δὲ Ὠρίων κατὰ διάμετρον τῷ Σκορπίῳ.

641

MΔUA —ἡ δέ οἱ ἐξ αὐτῆς ἐπετείνατο: γράφεται καὶ ἐπετείλατο. ὁ δὲ λόγος· „ἡ δὲ Ἄρτεμις ἐξ αὐτῆς τῆς Χίου ἐπετείλατο ἀναδοθῆναι, τουτέστιν ἐποίησε“. θηρίον δὲ ἄλλο ὡς πρὸς
5τὰ ὄντα ἐν τῇ Χίῳ, ὧν καὶ φόνον εἰργάζετο ὁ Ὠρίων.
MΔUA τὸ δὲ πολλὸν ἐόντα (643)· ὅτι μέγας ἦν ὁ Ὠρίων, καὶ κατὰ τὸν Ὅμηρον ἔξεστί τινα μαθεῖν. λέγων γὰρ τὸ μέγεθος τῶν παίδων τῆς Ἰφιμεδείας [τὸ μὲν μῆκος ἐννεόργυιον] ἐπιφέρει (λ 310) „μετά γε
10κλυτὸν Ὠρίωνα“.

644

MΔUA —πλειότερος προφανείς: τὸν Σκορ‐
πίον φησὶ πλείονα αὐτοῦ καὶ μείζονα στοχαζόμενος ὅτι καὶ δύο ἄστρων μῆκος ἐπέχει καὶ ἑξηκοντάμοιρός ἐστι μόνος.351

646

MΔKUA —Ὠρίωνα περὶ χθονὸς ἔσχατα φεύγειν: καὶ [αὐτὸν] ἀπ’ αὐτῶν τῶν λέξεων σφό‐ δρα ὑπογράφει τὸν Ὠρίωνα δεδοικότα τὰ τῆς γῆς ἔσχα‐ τα καταλαμβάνειν, ὑπερβολῇ τοῦ φόβου καὶ τῆς δει‐
5λίας.

647

MΔKUA —οὐδὲ μὲν Ἀνδρομέδης: τότε καὶ τῆς Ἀνδρομέδας καὶ τοῦ Κήτους ὅσα ὑπελείπετο τῇ τῶν Χηλῶν ἀνατολῇ, καὶ ταῦτα δύνει· τοῦ δὲ Κηφέως τὰ μέχρι ζώνης δέδυκεν. τὰ μὲν γὰρ ἄλλα ἀπὸ τῶν
5ποδῶν μέχρι τῆς ἰξύος ἐν τῷ ἀεὶ φανερῷ ἐστι κύκλῳ, ἡ δὲ ζώνη ἅπτεται τοῦ ὁρίζοντος. τοῦτο γάρ ἐστι τὸ γαῖαν ἐπιξύει (650). Ἄρκτους (652) δὲ εἶπε τὸν ἀρκτικὸν κύκλον.
S οὐδὲ μὲν Ἀνδρομέδης καὶ τοῦ Κήτους
10ἐλελείφατο εἰς παντελῆ δύσιν οὐκ εἰσὶν ἀπευθεῖς καὶ ἀνήκουστοι ἐκείνου ἀνατέλλοντος τοῦ Σκορπίου. ἀλλὰ καὶ οὗτοι πανσυδίῃ φεύγουσι (649) τότε μάλιστα. τότε καὶ Κηφεὺς τῇ ζώνῃ τὴν γῆν ἐπιξύει δύνων μέχρις αὐτὸς καὶ μόνον.

649

MΔKUA —πανσυδίῃ φεύγουσι: σὺν παντὶ τῷ
πλήθει κατάγονται οὖν. ὁ γὰρ Ὠρίων δυόμενος, ἐκ τοῦ σπεύδειν καὶ δεδοικέναι, τὰ προκείμενα αὐτῷ πάντα ἄστρα διώκει καὶ προωθεῖ. διὸ εἶπεν „σὺν πᾶσι τοῖς352
5μετ’ Ὠρίωνος κατιοῦσι, τῷ Δελτωτῷ, τῷ Ταύρῳ, τῷ Κηφεῖ, τῷ Περσεῖ“. τὸ δὲ ἀπευθέες (648) ἄπευστοι καὶ παρημελημένοι. ἀλλὰ δεῖ νοεῖν ὅτι καὶ αὐτοί, τό τε Κῆτος καὶ ἡ Ἀνδρομέδα, διόλου δεδύ‐ κασιν.

653

MΔKUA —ἡ δὲ καὶ αὐτὴ παιδός: λείπει ἡ μετά, ἵν’ ᾖ „μετὰ τοῦ εἰδώλου τῆς θυγατρὸς αὑτῆς φέρεται ἡ Κασσιέπεια, οἱ δὲ πόδες αὐτῆς καὶ τὰ γόνατα οὐ κοσμίως φέρονται, ἀλλὰ ἀκόσμως· ἐπὶ κεφαλὴν
5γὰρ δίκην κυβιστῆρος δύεται.“
S ἡ δὲ καὶ αὐτή: ἀντὶ τοῦ φέρεται. λείπει δὲ ἡ μετά, ἵν’ ᾖ μετὰ τοῦ εἰδώλου τῆς θυγατρὸς αὕτη φέρεται ἡ Κασσιέπεια. οἱ δὲ πόδες καὶ τὰ γόνατα αὐτῆς οὐκέτι φέρονται κατὰ κόσμον, ἀλλ’ ἀσχημόνως καὶ
10ἀκόσμως, ἀλλ’ ἐπικέφαλα δύεται ἀρνευτῆρι ἶσα, ὅτι καὶ οἱ ἄρνες ἐν τῷ τρέχειν ἐπικέφαλα φέρονται.

657

MΔKUA —μειρομένη γονάτων: τῇ δύσει τῶν γονάτων. ὁ γὰρ ὁρίζων οὐ δέχεται αὐτῆς τὰ γόνατα,
ὡς ἐπὶ τὰ βόρεια ὄντα.353
S ὁ δὲ ὁρίζων οὐ δέχεται αὐτῆς τὰ γόνατα ἔνδον ὄντα
5ὡς ἐπὶ τὰ βόρεια.
MΔKUAS ἐπεὶ οὐκ ἂρ ἔμελλεν: ἐπειδὴ ἐκείνη, ἡ Κασσιέπεια, οὐκ ἔμελλεν ἰσώσασθαι καὶ περὶ κάλλους ἐναντιωθῆναι ταῖς Νηρηΐσιν ἄνευ μεγά‐ λων ζημιῶν καὶ τιμωριῶν. διὰ γὰρ τὴν αἰτίαν ταύτην
10καὶ ὁ Ποσειδῶν τὸ Κῆτος ἔπεμψεν αὐτῇ τῇ χώρᾳ, ὡς ἀναγκασθῆναι θοίνην αὐτῷ προθεῖναι τὴν Ἀνδρο‐ μέδαν.

659

MΔKUAS —ἡ μὲν ἄρ’ εἰς ἑτέρην φέρεται: οὕτως μὲν οὖν ἡ Κασσιέπεια ἐπὶ δυσμὰς κατάγεται (νῦν γὰρ ἑτέρην τὴν δύσιν), ὁ δὲ οὐρανός, φησί, κάτωθεν ἀπὸ τοῦ ὁρίζοντος ἄλλα ἄστρα ἀπὸ τῆς ἀνα‐
5τολῆς φέρει.
MΔKUA ὡσανεὶ „τὰ μὲν ἀνατέλλει, τὰ δὲ δύνει“.
S καὶ λέγει ποῖα ἀνεκομίσθη μέλλοντος τοῦ Σκορ‐ πίου ἀνατέλλειν.

660

MΔKUAS —Στεφάνοιό τε δεύτερα κύκλα:
ἀντὶ τοῦ δεύτεραι περίοδοι. ἐν γὰρ τῷ ἀνιέναι τὸν Καρ‐ κίνον εἶπεν ὅτι ὁ Στέφανος δύεται (572). νῦν οὖν, ἐπει‐ δὴ ἀνῆλθεν, εἶπε δεύτερα κύκλα. ἢ ἐπειδή,354
5Χηλῶν μελλουσῶν ἀνιέναι, ὅτε καὶ ἡ τοῦ Κενταύρου οὐρὰ ἐφαίνετο, τὸ ἥμισυ αὐτοῦ ἦν φανερόν (625), νῦν δέ, ὅτε ὁ Σκορπίος ἀνῆλθεν, ὁ πᾶς φαίνεται, διὰ τοῦτο δεύτερα κύκλα.
KA ἄλλως: τοῦτό φησι δεύτερα κύκλα· ὅταν
10δύνῃ, εἷς κύκλος, καὶ ὅταν μέλλῃ ἀνατέλλειν, ἕτερος· καὶ λοιπὸν δύο εἰσὶ κύκλοι.
MΔKUA Ὕδρης τ’ ἐσχατιὴν φορέει: καὶ τὴν οὐρὰν τῆς Ὕδρας. ὅτε γὰρ ἤμελλον αἱ Χηλαὶ 〈ἀνατέλ‐ λειν, αὐτὴν〉 ἀνιέναι εἶπεν (611). ἐπειδὴ δὲ ἀνῆλθε τὰ
15ἔσχατα μέρη τῆς Ὕδρας, συναναβαίνειν φησὶ καὶ τὸν Κένταυρον τῷ λοιπῷ σώματι μέχρι τῆς κεφαλῆς καὶ τῆς δεξιᾶς χειρός, ἐν ᾗ τὸ Θηρίον κρατεῖ· τοὺς δὲ ἐμ‐ προσθίους πόδας τεκμήριον τοῦ 〈τὸ Τόξον〉 μέλλειν ἀνιέναι σὺν ἡλίῳ.

664

MΔKUAS —ἱππότα φηρός: παρὰ τὸ ὁμηρικὸν ἦθος. τῷ γὰρ ἱππότα ἀντ’ εὐθείας ἐχρήσατο ὁ ποιητής, οὗτος δὲ ἀντὶ γενικῆς. φῆρα δὲ λέγει τὸν Κένταυρον ποιητικῶς.355

665

MΔKUAS —Τόξῳ καὶ σπείρη Ὄφιος: ἐπι‐ όντι δὲ τῷ Τοξότῃ καὶ ἀνατέλλοντι ἀνατέλλει ἡ τοῦ Ὄφεως σπεῖρα καὶ τὸ σῶμα τοῦ Ὀφιούχου. ἀνάγει δὲ αὐτὰς τὰς τοῦ Ὀφιούχου χεῖρας, καὶ τὴν προτέραν
5περίκλασιν καὶ καμπὴν τοῦ Δράκοντος. πολυτει‐ ρέος δὲ (668) τοῦ πολὺν κάματον παρέχοντος τῷ φέροντι, παρὰ τὸ τείρειν.
MΔKUA τοῦτο δὲ οὐκ ἦν τῷ φυσικῶς ἐξηγουμένῳ, ἀλλὰ πολυτειρέος τοῦ πολυαστέρου. καὶ μᾶλλον θεωρη‐
10ματικῶς.

669

MΔKUAS —τοῦ γε μὲν Ἐν γόνασιν: εἶτα παρένθεσις. ἀεὶ γὰρ ἀνατέλλει εἰς τὸ ἐναντίον προτρα‐ πείς· οἱ γὰρ πόδες πρῶτοι ἀνάγονται, ὕστερον δὲ ἡ κεφαλή. ὁ δὲ λόγος· „τοῦ γε μὲν Ἐν γούνασιν ἀνατέλ‐
5λει τὰ γόνατα καὶ ἡ ζώνη 〈καὶ〉 τὸ στῆθος καὶ ὁ ὦμος
σὺν τῇ δεξιᾷ χειρί“. τίνος δὲ ἕνεκεν οἱ πόδες πρῶτοι ἀνατέλλουσιν, εἶπε· „περὶ γὰρ τετραμμένος αἰεὶ ἀντέλλει“ (669—670). καὶ οὐχ ὅτι ζώνην ἔχει, ἀλλ’ ἀπὸ τῆς ζώνης τὸν τόπον ἴσον ἐκτίθεται356
10(δῆλον· ἐπήγαγε γὰρ (671) καὶ στήθεα) μέχρι ...

672

MΔKUA —κάρη δ’ ἑτέρης μετὰ χειρός: ἡ κεφαλὴ τοῦ Ἐν γούνασι μετὰ τῆς ἑτέρας χειρός, τουτέστι τῆς ἀριστερᾶς, σὺν τῷ Τόξῳ καὶ τῷ Τοξότῃ ἀνατέλλοντι ἀνέρχονται (673) ἢ συνανέρχονται.

674

MΔKUA —σὺν τοῖς Ἑρμαίη τε Λύρη: σὺν τοῖς προειρημένοις ἡ τοῦ Ἑρμοῦ Λύρα καὶ ὁ Κηφεὺς ἄχρι τοῦ στήθους ἐκ τοῦ ἀνατολικοῦ ὠκεανοῦ ἀναπέμ‐ πεται. καλῶς δὲ εἶπε τὸ παρελαύνεται (675)·
5„ὥσπερ παρωθεῖται“, φησίν, ἐπειδὴ ἔστιν αὐτοῦ, τὰ
βόρεια, ἃ εἶπε μὴ δύεσθαι διὰ τοῦτο (650—652), ἐπειδὴ ὀλίγον παντελῶς μένει χρόνον ὑπὸ τὸν ὁρίζοντα.357
MΔKUA καὶ στήθεος ἄχρις: ὅτι τὰ ἄλλα αὐτοῦ ἄδυτα, τοῦτο δὲ μόνον αὐτοῦ [τὸ ἄχρι τοῦ στήθους] τοῦ
10σώματος ἀνιὸν καὶ κατιόν.
MKA καὶ ἄλλως: ὅτι τὰ ἄλλα αὐτοῦ ἄδυτα, τοῦτο δὲ [μόνον αὐτοῦ τὸ ἄχρι τοῦ στήθους] αὐτοῦ μόνον καὶ δύει καὶ ἄνεισιν.

676

MKA —ἦμος καὶ: ἀνατέλλοντος τοῦ Τοξότου αὐτίκα δύνει ὁ Κύων καὶ ὁ Ὠρίων ὅλος καὶ ὁ Λαγωός, ὃν ἀτέλεστα διωκόμενον εἶπε (678) πι‐ θανῶς πάνυ. ἀμετακίνητος γὰρ ἡ τῶν ἄστρων θέσις.
5δύνειν δὲ καὶ τὸν Ἡνίοχον καὶ τὰ λοιπὰ μέρη τοῦ σώ‐ ματος 〈καὶ〉 τὴν ἀριστερὰν αὐτοῦ χεῖρα, ἐφ’ ἧς κατεστή‐ ρικται ἡ Αἲξ καὶ οἱ Ἔριφοι.
MΔKUA ἦμος καὶ μεγάλοιο Κυνός: τὸ τηνι‐ καῦτα, φησί, καὶ τοῦ Σειρίου αἱ λαμπηδόνες εἰς δυσμὰς
10φέρονται, ὅτε ὁ Τοξότης ἀνατέλλει. μεγάλοιο δὲ
εἶπεν ἀμαρυγαὶ διὰ τὸν Σείριον αὐτοῦ ἀστέρα. καὶ τὸ πᾶν γοῦν σῶμα δέδυκε τοῦ Ὠρίωνος πλὴν τῆς δεξιᾶς χειρός.358

677

MKUA —καὶ πάντα κατέρχεται Ὠρίω‐ νος: τοῦ Τοξότου, φησίν, ἀνερχομένου, τὰ τοῦ Ὠρίω‐ νος πάντα κατέρχεται πλὴν τῆς χειρός, ἤγουν τῆς δεξιᾶς, λειπομένης ὡς βορειοτέρας οὔσης.

678

MKUA —πάντα γε μὴν ἀτέλεστα: 〈ἐπὶ〉 τοῦ 〈αὐτοῦ〉 παραλλήλου εἰσὶν ὅ τε Λαγωὸς καὶ ὁ Κύων, ὥστε προανατέλλειν τε ἀεὶ τὸν Λαγωὸν καὶ προκατα‐ δύνειν, μηδέποτε δὲ ἑτέρως ἔχειν, ὡς ἐν ἄλλῳ. τὸ δὲ
5ἀτέλεστα ἐπεὶ οὐδέποτε καταλαμβάνεται ὑπὸ τοῦ Κυνός. οὕτω γὰρ κατηστέρισται, ὑπὸ τοῦ Κυνὸς διω‐ κόμενος.

679-692

MΔKUA —ἀλλ’ οὐχ Ἡνιόχῳ Ἔριφοι: οἱ μέντοι Ἔριφοι καὶ ἡ Αἲξ κατὰ τὴν χεῖρα τοῦ Ἡνιό‐ χου σημεῖα μὲν χειμῶνος φέρουσιν ὅταν ἑσπερίαν δύσιν ποιῶνται· οὐ μέντοι εὐθὺς δύονται, ἀλλὰ τὰ μὲν περὶ
5τὴν κεφαλὴν τοῦ Ἡνιόχου καὶ τὴν χεῖρα τὴν ἑτέραν καὶ τὴν ἰξὺν τῷ Αἰγοκέρωτι κατέρχεται, τὰ δὲ λοιπὰ Τοξότῃ ἀνατέλλοντι. ὁ μὲν Περσεὺς ἄνευ γόνατος καὶ δεξιοῦ ποδὸς δύνει, τῆς δὲ Ἀργοῦς ἡ περιφέρεια ἡ
κατὰ πρύμναν. αὐτὴ δέ (689), ἡ Ἀργώ, ἅμα359
10Αἰγοκέρωτι ἀνιόντι κατέρχεται, καὶ ὁ Προκύων. ἀνα‐ τέλλουσι δὲ ὅ τε Κύκνος καὶ ὁ Ἀετὸς καὶ ὁ καλού‐ μενος Ὀιστὸς καὶ τὸ Θυτήριον.

680

MΔKUA —μεγάλην ἀνὰ χεῖρα: ἔχειν φησὶ τὴν χεῖρα ταύτην ἐξαίρετόν τινα διαφορὰν πρὸς τὸ λοιπὸν σῶμα τοῦ Ἡνιόχου· κατὰ γὰρ τὴν ἑῴαν ἀνα‐ τολὴν τῆς Αἰγὸς καὶ τῶν Ἐρίφων χαλεπώτατος χει‐
5μὼν γίνεται.

681

MΔUA —καί οἱ μελέων διακέκριται ἄλλων: καὶ οἱ Ἔριφοι διακριτικοί εἰσιν ἀστέρες ἐν πᾶσι τοῖς τοῦ Ἡνιόχου ἀστράσι καὶ ἱκανοὶ πρὸς τὸ κινῆσαι χειμῶνα ὅταν σὺν ἡλίῳ ἴωσι καὶ
5πορεύωνται. δοκεῖ δὲ μὴ εἶναι ἀληθές· οὐ γὰρ γίνεται 〈χειμὼν ὅτε〉 πλησίον τῆς Αἰγὸς καὶ τῶν Ἐρίφων, μᾶλλον δὲ τοῦ Ἡνιόχου, ὁ ἥλιος 〈ἐν〉 τῷ Ταύρῳ ἢ Διδύ‐ μοις (ἔνθα θέρος) ἐστίν. ἀλλά φαμεν ὅτι, ὅταν ὁ ἥλιος ᾖ 〈ἐν〉 Τοξότῃ, κατὰ τὴν τάξιν ταύτην ἣν νῦν ἐξηγού‐
10μεθα, ἑῴου ἀνατέλλοντος ἐκείνου, ἑῷοι αὐτοὶ δύονται,
καὶ [ὅτε] χειμών ἐστιν ἄκρος. ἔχουσιν οὖν τινα πρὸς τὸν ἥλιον κοινωνίαν ἐκ τοῦ καιροῦ διὰ τὸ ἑῷον, ὅτι οἱ μὲν ἀνατέλλουσιν, οἱ δὲ δύνουσιν.360

683

MΔKUAS —ἀλλὰ τὰ μὲν κεφαλήν: ἀνελθόντος τοῦ Τοξότου, οὐχ ὁ πᾶς Ἡνίοχος εἰς δυσμὰς φέρεται, ἀλλὰ ἀπὸ ποδῶν μέχρι ἰξύος. „ἀνερχόμενος δὲ ὁ Αἰγό‐ κερως τὴν ἄλλην χεῖρα, ἐφ’ ἧς εἰσιν οἱ Ἔριφοι (λέγει
5δὲ τὴν ἀριστεράν· ἡ γὰρ δεξιὰ ἤδη δέδυκε), καὶ τὴν κεφαλὴν ἄχρι τῆς ἰξύος κατάγει, τὰ δὲ ἔσχατα μέρη [τοῦ Ἡνιόχου], τὰ ἀπὸ τῶν ποδῶν ἕως ἰξύος, σὺν τῷ Τοξότῃ ἀνιόντι εἰς δυσμὰς κατάγεται“.

685

MAS —οὐδέ τι Περσεύς: μέλλοντος δὲ Αἰγοκέρωτος ἀνιέναι, οὔτε ὁ Περσεὺς οὔτε τὸ ἀκρο‐ στόλιον τῆς Ἀργῴας πρύμνης ἔτι φαίνεται, ἀλλ’ ὁ μὲν Περσεὺς δύεται πλὴν μόνου τοῦ γόνατος καὶ τοῦ ποδὸς
5τοῦ δεξιοῦ (ταῦτα γὰρ ἔχει φαινόμενα), τῆς δὲ τοσοῦ‐ τον δέδυκεν ὅσον εἰς τὴν περίκλασιν καὶ καμπὴν τῆς πρύμνης.

689

MKAS —αὐτὴ δ’ Αἰγοκερῆι: αὐτὴ δὲ πᾶσα ἡ Ἀργὼ ἀνατέλλοντος Αἰγοκέρωτος κάτεισιν, ὅτε καὶ
ὁ Προκύων εἰς δυσμὰς φέρεται.361

693

MΔKUAS —Ἵππος δ’ Ὑδροχόοιο: ὁ δὲ Ἵπ‐ πος τοῦ Ὑδροχόου κατὰ μέσον τὸ σῶμα ἀνελθόντος τοῖς ποσὶ καὶ τῇ κεφαλῇ ἀνελίσσεται (694) καὶ ἀνατέλλει.

694-701

MΔKUA —ἀντία δ’ Ἵππου ἐξ οὐρῆς: κατὰ διάμετρον δὲ τοῦ Ἵππου κατ’ οὐρὰν ὁ Κένταυρος δύνει. ὁ δὲ λόγος· „δύνει δὲ κατ’ οὐρὰν καὶ ὁ Κένταυρος· ἡ μέντοι κεφαλὴ αὐτοῦ καὶ οἱ ὦμοι καὶ ὁ θώραξ οὐ
5δύνανται ἅμα τῷ Ὑδροχόῳ καταφέρεσθαι,
MΔKUA [ἄλλως:] τῆς δέ γε Ὕδρας τὰ μετέωρα καὶ ἡ κατὰ τὸν αὐχένα σπεῖρα. τὰ μέντοι πλείω ἀυτῆς καὶ ὑπὲρ γῆς ἐστι, καὶ ἀναφερομένων τῶν Ἰχθύων συγ‐ καταφέρεται ἅμα Κενταύρῳ.

696

MΔKUAS —ἀλλ’ οὔ οἱ δύναται κεφαλήν: εἰς τὴν θέσιν ποιητικεύεται· „ὅμως γε μήν, φησίν, ἕλκουσα αὐτὸν ἡ νὺξ οὐ δύναται αὐτοῦ τὴν κεφαλὴν
καὶ τοὺς ὤμους σὺν τῷ στήθει χωρῆσαι καὶ λαβεῖν,362
5ἀλλὰ τῆς Ὕδρας τῆς διαπύρου (αἴθοπος τῆς διαπύρου, ὅτι ὑπὸ τὰ θερινὰ ζῴδιά 〈ἐστι〉) τὴν ἀπὸ τοῦ αὐχένος σπείρωσιν καὶ τὰ μέτωπα καταφέρει“.

697

KA —ἄλλως: ἢ διὰ τὸ εἶναι αὐτὴν πλησίον τῶν θερινῶν ζῳδίων, ἢ διὰ τὸ λαμπρὸν τῶν ἀστέρων αὐτῆς, ἢ διὰ τὸ δάκνον. ἐὰν γὰρ δήξῃ, ὡσανεὶ καίει.

699

MΔKUA —ἡ δὲ καὶ ἐξόπιθεν πολλὴ μέ‐ νει: καὶ τὰ πρῶτα μέρη δέδυκε τῆς Ὕδρας, καὶ ὄπισθεν πολλή τις καὶ ἐκτεταμένη φαίνεται (λέγει δὲ τὰ ὄπισθεν αὐτῆς μέρη), ἀλλ’ ὅμως καὶ αὐτὴν πᾶσαν
5[τὴν Ὕδραν] σὺν παντὶ τῷ Κενταύρῳ, ἐπειδὰν οἱ Ἰχθύ‐ ες ἀνατέλλωσιν, ἀθρόως ἐμφέρεται.

701

MKAS —ὃ δ’ ἐπ’ Ἰχθύσιν ἔρχεται: ὁ δὲ Νότιος Ἰχθὺς ἀνατελλόντων τῶν Ἰχθύων ἔρχεται καὶ φαίνεται, ὅσον ὀπίσω τοῦ Αἰγοκέρωτος κεῖται ὁ
Νότιος.363

702

KA —ὑποκείμενος: ὑποκάτω μὲν κείμενος τοῦ Αἰγοκέρωτος, πλὴν καὶ ὑποκάτω τῶν τοῦ ζῳδια‐ κοῦ Ἰχθύων. βʹ γὰρ ζῴδια ἐπέχει.

703

MKAS —οὐ μὲν ἄδην: οὐ μὲν παντελῶς καὶ διόλου ἀνέρχεται ὁ Ἰχθύς· ἐκδέχεται γὰρ ἐπ’ ὀλίγον ἄλλου ἄστρου ἀνατολήν. λέγει δὲ ὅτι αὐτῶν Ἰχθύων ἀνελθόντων οὐ πᾶς φανερὸς γίνεται.
5MKA ἄλλως: τῶν Ἰχθύων ἀναφερομένων ἀναφέρεται καὶ ὁ Νότιος Ἰχθὺς ὑπὸ τῷ Αἰγοκέρωτι κείμενος, οὐχ ὅλος. μέρη γὰρ αὐτοῦ τῷ ἑξῆς δωδεκατημορίῳ συναναφέρεται, τουτέστι τῷ Κριῷ.
M οὕτω καὶ ἡ Ἀνδρομέδα δυσὶ ζῳδίοις συναναφέρεται,
10τὰ μὲν δεξιὰ αὐτῆς Ἰχθῦσι, τὰ δὲ ἀριστερὰ ἅμα τῷ Κριῷ.

704

MΔKUA —οὕτω καὶ μογεραὶ χεῖρες: κα‐ κοπαθεῖς φησι τὰς χεῖρας τῆς Ἀνδρομέδας διὰ τὰ δεσμὰ ἃ περίκειται.
MΔKUAS ἄλλως: ὥσπερ ὁ Ἰχθὺς οὐχ ἅπας ἄνεισιν, ἀλλὰ
5ἄλλου ἄστρου προσμένει ἐπιτολήν, [τουτέστι δωδε‐ κατημορίου,] οὕτω καὶ ἡ Ἀνδρομέδα. καὶ τὸ πῶς λέγει, ὅτι τὰ πάντα μέρη αὐτῆς τοῦ σώματος διχῶς ἀνέρχεται, ὥστε τὸ μὲν ἥμισυ αὐτῆς ὑπὲρ τὸν ὁρίζοντα θεωρεῖσθαι, τὸ δὲ ἥμισυ καταλείπεσθαι.364

707

MmgΔKUAS —τὰ μέν οἱ κατὰ δεξιὰ χειρός: τὰ μὲν οὖν δεξιὰ μέρη αὐτῆς τῶν Ἰχθύων ἀνατελλόντων ἀναφέρεται, τὰ δὲ ἀριστερὰ ὁ Κριὸς ἀνιών ... οὗ ἀνιόν‐ τος κατὰ διάμετρον θεωρεῖσθαι ἐπὶ τῆς δύσεως τὸ
5Θυτήριον, τοῦ δὲ Περσέως τὴν κεφαλὴν καὶ τοὺς ὤμους ἀνατέλλοντας.

712-713

MΔKUAS —καί κ’ ἀμφήριστα πέλοιτο ἕως ἢ ἐπὶ Ταύρῳ: ἐπειδὴ πλησίον ἀλλήλων εἰσὶ τὰ ζῴδια ταῦτα, ὅ τε Κριὸς καὶ ὁ Ταῦρος, φησὶν ὅτι ἀμφίβολον 〈ἂν〉 γένοιτο πότερόν ποτε λήγοντι τῷ
5Κριῷ ὁ πᾶς συνανέρχεται ἢ τοῖς πρώτοις μέρεσι τοῦ Ταύρου. ὅλος μέντοι γε γίνεται ὑπέργειος ἀνατέλλοντος
τοῦ Ταύρου.365

714

MΔKUAS —οὐδ’ ὅ γε Ταύρου λείπεται: οὐδὲ ὁ Ἡνίοχος ὑστερεῖ τότε, ἀλλὰ συνανατέλλει τῷ Ταύρῳ, ἐπιβεβηκὼς αὐτοῦ τῷ ἀριστερῷ κέρατι. „καὶ οὐδαμῶς αὐτοῦ ἀνιόντος [τοῦ Ταύρου] ὁ Περ‐
5σεὺς ἀπολείπεται“.

716

MΔKUA —μοίρῃ γε μὲν οὐκ ἐπὶ ταύτῃ: οὐχ ἅπας, φησίν, ἅμα ἀνατέλλει ὁ Ἡνίοχος τῷ Ταύρῳ (μοῖρα γὰρ τὸ ζῴδιον τοῦ Ταύρου), ἀλλ’ ὅλον τὸν Ἡνίοχον οἱ Δίδυμοι ἀνάγουσιν. οἱ μέντοι Ἔριφοι καὶ
5ἡ Αἲξ καὶ τὸ θέναρ τοῦ ἀριστεροῦ ποδὸς ἅμα τῷ Ταύρῳ συναναφέρεται. ὁμοίως δὲ καὶ τοῦ Κήτους ἥ τε λοφιὰ καὶ ἡ οὐρά.
S μοίρῃ γε μέν: τουτέστιν οὐ τοσαύτῃ μοίρᾳ ὅσον ὁ Περσεύς. ἀλλ’ Ἔριφοι καὶ τὰ λοιπὰ συνέρχονται
10τῷ Ταύρῳ.

719

MΔKUA —ὅτε λοφιή τε καὶ οὐρή: καὶ καθ’ ὃν καιρὸν συμβέβηκε τοῦ Κήτους τήν τε λοφιὰν καὶ τὴν οὐρὰν ἐκ τῶν νοτίων μερῶν ἀνατέλλειν. τότε δὴ καὶ ὁ Ἀρκτοφύλαξ ἄρχεται μετὰ τοῦ πρώτου ζῳδίου, του‐
5τέστι τοῦ Σκορπίου, δύνειν, ὅς ἐστι κατὰ διάμετρον τῷ Ταύρῳ.

721

MΔKUA —δύνει δ’ Ἀρκτοφύλαξ: πάλιν τὸ ζῴδιον εἶπεν ἐπειδὴ ἐν τέτρασι μοίραις δύνει, του‐ τέστιν ἐν τέτρασι ζῳδίοις. κατὰ διάμετρον τοίνυν ἄρχε‐ ται καὶ ὁ Ἀρκτοφύλαξ δύνειν ἀνελθόντος Κριοῦ, ὅτε366
5αἱ Χηλαὶ δύονται· πρώτη γὰρ μοῖρα τῆς τοῦ Βοώτου δύσεως αἱ Χηλαί, αἱ δὲ τέσσαρες μοῖραι, Χηλαὶ Σκορ‐ πίος Τοξότης καὶ Αἰγόκερως, κατάγουσιν ἐπὶ δύσιν ἄνευ χειρὸς τὸν Βοώτην. ἄδυτος γὰρ αὐτοῦ ἡ χείρ, ἐπειδὴ ἔνδον ἐστὶ τοῦ ἀρκτικοῦ. αὕτη γάρ, ἡ λαιὰ αὐτοῦ
10χείρ, πλησίον ἐστὶ τῆς μεγάλης Ἄρκτου.
S δύνει δ’ Ἀρκτοφύλαξ: τότε καὶ ὁ Ἀρ‐ κτοφύλαξ ἄρχεται δύνειν, τέσσαρσι ζῳδίοις ἀντικατα‐ δυόμενος, τῷ Ταύρῳ, Διδύμοις, Καρκίνῳ, Λέοντι. ἡ μέντοι χεὶρ αὐτοῦ ἡ ἐντὸς ἀρκτικοῦ μόνη οὐ κατα‐
15δύνει.

724

MΔKUAS —ἀμφότεροί τε πόδες: οἱ δὲ τοῦ Ὀφιούχου πόδες μέχρι γονάτων καταδυομένου ἔστωσάν σοι τεκμήριον τῶν Διδύμων ἀνιόντων. καθ’ ὃν καιρὸν
καὶ ὅλον τὸ Κῆτος ὑπὲρ τὸν ὁρίζοντα θεωρεῖται, ἅμα367
5σὺν αὐτῷ καὶ ὁ Ἠριδανὸς ποταμὸς κατηστερισμένος ὑπὸ τὸν ἀριστερὸν πόδα τοῦ Ὠρίωνος. „δύνανται οὖν, φησίν, οἱ ναῦται, ἐν αἰθερίῳ τῷ καταστήματι ταῦτα τὰ ἄστρα ἐπιτηροῦντες, καὶ μάλιστα τὸν Ὠρίωνα, τεκ‐ μήρασθαι πόσον τῆς νυκτὸς ὑπολείπεται μέρος, καὶ
10πόσον διάστημα πεπλεύκασιν“.

726-727

MKAS —Κήτεος οὐδὲν ἕλκεται: τῶν Διδύμων ἀνιόντων οὐδὲν τοῦ προειρημένου (720) Κή‐ τους ἔτι ἕλκεται ἐπὶ ἀνατολάς, ἀλλ’ ὅλον ἤδη ἐπὶ τὸ φανερόν ἐστι.
5MKA τὸ δὲ ἀμφοτέρωθεν, οὔτε ἐξ ἀνατολῶν οὔτε ἐκ δύσεως.

728

MΔKUAS —ἤδη καὶ Ποταμοῦ: τότε τὴν τοῦ Ποταμοῦ πρώτην καμπὴν ἐν καθαρῷ καὶ εὐδίῳ πελάγει ναύτης ἀφορῶν 〈ἂν〉 ἴδοι. ἐζήτησαν δὲ δι’ ἣν αἰτίαν ἐν τούτῳ μόνου αὐτοῦ ἐμνήσθη. καί φαμεν ὅτι ἐπειδὴ
5ἐπάγει τὸν Ὠρίωνα (730), πρὸς ὃν μάλιστα ἀφορῶν‐ τες πλέουσιν οἱ ναῦται, ὑπὸ δὲ τοὺς τοῦ Ὠρίωνος πόδας οὗτός ἐστι, διὰ τοῦτο αὐτοῦ ἐμνήσθη.368

730

MΔKUA —αὐτὸν ἐπ’ Ὠρίωνα μένων: ἐκδεχόμενος. ἰδὼν γὰρ τὴν τοῦ Ποταμοῦ πρώτην καμ‐ πήν, κατανοήσεις ὅτι λοιπὸν Ὠρίων ἀνατέλλει, ἵνα ἀπὸ τοῦ Ὠρίωνος φανέντος γνῷς πόστη νυκτός ἐστιν
5ὥρα. πανταχῆ γὰρ (ἐν παντὶ τῷ οὐρανῷ) ταῦτα (τὰ διὰ τῶν ἄστρων τεκμήρια) οἱ θεοὶ παρέχουσιν.
MΔKUAS εἴ οἵ ποθι σῆμα: ἐάν ποτε αὐτῷ ἢ νυκτὸς σημεῖον ἢ πλοῦ μέτρον εἴποι.
MΔKUA ἰστέον δὲ ὅτι τέλος τῶν ἄστρων ἐποίησεν.

731

KA —ἢ νυκτὸς μέτρον ἠὲ πλόου: τουτέστι τεκμαίρεται ἀπὸ τοῦ δεῖνος ἀστέρος ἀνατέλ‐ λοντος πόσον πλοῦν περαιώσει δύνοντος τοῦ σεσημειω‐ μένου ἀστέρος. οἷον ἔστ’ ἂν δῦναι μέλλῃ ὁ δεῖνα ἀστήρ,
5ἡμεῖς ἀποπλεύσομεν ἐν τῷ δεῖνι τόπῳ· ἢ τοὐναντίον, ἔστ’ ἂν ὁ δεῖνα ἀστὴρ μέλλῃ ἀνατεῖλαι. παρασημειοῦν‐
ται γὰρ αὐτούς, ὅπερ ἐλέγομεν.369

733

MΔKA —οὐχ ὁράᾳς; ὀλίγη μέν: ἡ δο‐ κοῦσα εἶναι πρός τινα τοῦ λόγου ἀπότασις ἐπλαγίασε πρὸς τὸ [οὐχ ὁρᾴς] ἐνθεῖναι τὸ εἰς Ἀγκλείδην προοί‐ μιον ἀναφερόμενον. ἀλλ’ ἠγνόησαν ὅτι ποιητικόν ἐστιν
5ἔθος, ὡς καὶ Ὅμηρος· „ἔνθ’ οὐκ ἂν βρίζοντα ἴδοισ“ (Δ 223) καὶ „Πατρόκλεις ἱππεῦ“ (Π 20) καὶ „οὐδὲ σέθεν, Μενέλαε“ (Δ 127). καὶ διὰ τούτων ἦθος ἐγγίνε‐ ται τοῖς ὑποκειμένοις.
MKUA ἄλλως. οὐχ ὁρᾴς: λοιπὸν πειρᾶται διὰ
10πολλῶν παραστῆσαι ὅτι πολλὰ τεκμήρια ἡμῖν οἱ θεοὶ παρέχουσι, καὶ οὐ μόνον δι’ ἡλίου καὶ σελήνης, ἀλλ’ ἤδη καὶ [ζῴων καὶ] δι’ ἑρπετῶν 〈καὶ〉 φυτῶν καὶ ἄλλων, ὅτι διὰ πάντων προνοεῖται ἡμῶν τὸ θεῖον. ἄρχεται οὖν τὰς τῆς σελήνης φάσεις ἐκτιθέναι, καί φησιν ὅτι μετὰ
15τὴν τοῦ ἡλίου δύσιν ἐπὶ τῆς ἑσπέρας, ἐὰν φανῇ μη‐ νοειδεῖς καὶ λεπτὰς ἔχουσα τὰς κεραίας, αὔξησιν τοῦ αὑτῆς φωτὸς ἐπιδείκνυται. ὅταν δὲ ἄρχηται σκιὰν τῶν σωμάτων ἀποτελεῖν, τετράδα τοῦ μηνὸς σημαίνει. ὅταν δὲ ἡμικύκλιον διαιρῆται, διχότομος ὀνομάζεται,
20ὀγδόην ἡμέραν ἐπέχουσα. πλήρης δὲ γενομένη πανσέλη‐ νος καλεῖται. ἐντεῦθεν δὲ πάλιν μειουμένη τῷ φωτὶ πολλὰς ἀπαλλάσσει φάσεις, καὶ καθ’ ἑκάστην φάσιν αὐτῆς ἐπινοίαν λαμβάνομεν τῶν τοῦ μηνὸς ἡμερῶν. ἡ μὲν γὰρ ἀμφίκυρτος ἐννεακαιδεκάτην δηλοῖ, διχότομος370
25δὲ λήγουσα εἰκάδα καὶ δευτέραν, μετὰ δὲ τὴν διχότο‐ μον λεπτὰς πάλιν ἔχουσα καὶ μηνοειδεῖς τὰς κεραίας, δηλοῖ τὰς ἐπὶ σύνοδον ἡμέρας. εἶτα συνοδεύουσα τῷ ἡλίῳ καὶ περιφωτιζομένη ὑπ’ αὐτοῦ ἀφανὴς γίνεται ἡμέραις δυσὶ καὶ μοίραις ὀλίγαις.
30MΔKUAS οὐχ ὁράᾳς: πληρώσας τὸν περὶ τῶν ὡρῶν διὰ τῆς τῶν ἄστρων καταλήψεως λόγον, ἔρχεται ἐπὶ ἄλλο βιβλίον σφόδρα βιωφελές, ὃ καλεῖται Διοσημεῖαι. ἀπὸ γὰρ τοῦ ποιοῦ τῆς σελήνης σχήματος καὶ ἀπὸ τῶν τοῦ ἡλίου ἀκτίνων δηλοῖ ἡμῖν εἰ ἔσται χειμών. περὶ δὲ τῶν
35τῆς σελήνης σχημάτων ἔστιν εἰπεῖν, ἑτέρως.371
MΔUAS τὸ δὲ ἑξῆς· οὐχ ὁρᾷς; ὅταν ἀπὸ τῆς δύσεως ἡ σελήνη φαίνηται αὐξομένου καὶ ἱσταμένου τοῦ μηνός, διδάσκει ἡμέραν, τετάρτην μὲν ὅταν πρῶτον ἀποβάλλῃ σκιὰν ἀπὸ τῶν σωμάτων ἡμῶν, ὀγδόην δὲ ἱσταμένου [καὶ]
40ἡμίλαμπρος [τοῦ φωτός], διχομηνίαν δὲ πανσέληνος καὶ πᾶν τὸ ἐν αὑτῇ πρόσωπον πλῆρες τοῦ φωτὸς ἔχουσα.

734

MΔUA —ἑσπερόθεν φαίνηται: ἀπὸ τῆς ἑσπέρας ὅτε φαίνεται, ἑσπέραν τὸν ὑπὸ γῆν τόπον καλῶν. ἀποστᾶσα γὰρ ἡ σελήνη ἡλίου δώδεκα μοίραις τίκτεται.

735

MΔUAS —μηνὸς ὅτι πρώτη ἀποκίδναται: μῆνα κυρίως ἔλεγον οἱ Ἕλληνες τὸν χρόνον τὸν ἀπὸ τῆς σεληνιακῆς συνόδου, παρὰ τὴν μήνην μῆνα ὀνο‐
μάσαντες. ἐμέτρουν γὰρ οἱ Ἕλληνες τοὺς μῆνας πρὸς372
5τὸν τῆς σελήνης δρόμον, Αἰγύπτιοι δὲ πρὸς τὸν τοῦ ἡλίου. ἀπὸ δὲ γέννης τρίτην ἡμέραν ἄγουσα ἡ σελήνη μηνοειδὴς κατὰ τὸ σχῆμα τοῦ φωτὸς καλεῖται, ἡνίκα λεπτὸν φῶς τοῖς κέρασιν ἐπιτρέχει. ὀγδοαία δὲ οὖσα διχότομος ὀνομάζεται, ὅταν τοῦ ὅλου κύκλου τὸ ἥμισυ
10φωτισθῇ, ἐνναταία δὲ ἀμφίκυρτος, ὅταν τῇ διχοτόμῳ κυρτώσεις προσγένωνται φωτός, ὥστε κατ’ ὀλίγον τὸ ἥμισυ τοῦ κύκλου φωτισθῆναι· πεντεκαιδεκαταία δὲ οὖσα, πανσέληνος καὶ διχόμηνος, πληρωθεῖσα τοῦ φωτός· πᾶσα γὰρ ἐν διαμέτρῳ οὖσα τοῦ ἡλίου, διχα‐
15σθέντα ἐν πεντεκαιδεκάτῃ ἡμέρᾳ δηλοῖ τὸν μῆνα. ἐντεῦ‐ θεν λοιπὸν κατὰ τὸ ἀνάπαλιν δευτέρα ἀμφίκυρτος, δευτέρα διχότομος, δευτέρα μηνοειδής· ἔπειτα ἁρ‐ παγιμαία (ἀφανὴς γὰρ λοιπὸν φαίνεται ὑπὸ τὰς τοῦ ἡλίου αὐγὰς γενομένη), ἔπειτα συνοδική, ἡνίκα ἐν τῷ
20αὐτῷ ζωδίῳ τὰς αὐτὰς μοίρας ἐπέχει τῷ ἡλίῳ. ἐπειδὰν
δὲ τὴν ἰσομοιρίαν παραλλάξῃ, τότε πάλιν γένναν φαμέν.373
A ὅτε πρώτη ἀποκίδναται: ἐν ταῖς ἀρχαῖς τοῦ μηνὸς τοσοῦτον ἄρχεται ἀποσκίδνασθαι τὸ φῶς τῆς σελήνης καὶ αὐγὴ ἀπ’ αὐτῆς, ὅσον [τὸ] ἀμυδρὰν
25σκιὰν ἡμῶν τοῖς σώμασι ποιεῖν. ὅταν γὰρ πανσέληνος ᾖ, ἤτοι ὁλόκυκλος, τότε καὶ τὸ φῶς πλεῖον ἔχουσα, σκιὰν οὐχὶ μικρὰν ἡμῖν ἀποτελεῖ.

736

MΔUAS —ἐπὶ τέτρατον ἦμαρ ἰοῦσα: τεταρταία, φησί, γενομένη, ἄρχεται δύνασθαι σκιάζειν ἐν τῷ φωτὶ αὑτῆς. τριταία γὰρ οὐ δύναται διὰ τὴν περικειμένην τοῦ φωτὸς ἀδράνειαν. φησὶν οὖν· „ὅταν
5πρώτη τῆς σελήνης αὐγὴ ἀπὸ γέννης ὑψόθεν σκεδαν‐ νύηται, ὥστε καὶ σκιὰν δύνασθαι ποιεῖν, γίνωσκε (ἀπὸ κοινοῦ) τεσσάρων οὖσαν ἡμερῶν τὴν σελήνην“.

737

MAS —ὀκτὼ δ’ ἐν διχάσιν: ὀκτὼ δὲ ἡμέρας ἄγει διχότομος οὖσα, διχόμηνος δὲ παντὶ προσώπῳ πεντεκαιδεκαταία οὖσα· πληρεστάτη γάρ.

738

MΔUA —αἰεὶ δ’ ἄλλοθεν ἄλλα: διὰ παντὸς
δὲ ἀλλαχόθεν καὶ πολυπλασίως τὰ πλάτη τοῦ φωτὸς ἐπεκτείνουσα, δηλοῖ καὶ λέγει ὁποία καὶ πόστη τοῦ μηνός ἐστιν ἡμέρα. προείπομεν δὲ ὅτι τῶν μηνῶν αἱ374
5καταλήψεις ἐκ τοῦ φωτὸς αὐτῆς ἐγγίνονται.
MAS ἄλλως: ἀεὶ δὲ ἄλλοθεν ἄλλα δεικνῦσα πρόσωπα ἤγουν εἴδη, τουτέστιν ἐν πολλαῖς μορφαῖς φαινομένη, λέγει ἡμῖν πόστη ἡμέρα τοῦ μηνὸς ἀνατέλλει.

733-739

MΔUAS —[ἄκρα γε μὴν νυκτῶν]: περὶ μὲν τῆς ἐν νυκτὶ τῶν ὡρῶν διακρίσεως ἤδη προείπομεν. αὐτὴν δὲ τὴν νύκτα καὶ τὴν ἡμέραν ἥτις ἐστὶ τοῦ μηνὸς ἑξῆς διδάσκει. μῆνα δὲ λέγομεν τὸν ἀπὸ συνόδου σε‐
5λήνης καὶ ἡλίου χρόνον ἐπὶ σύνοδον, ὅς ἐστιν ἡμερῶν κθʹ. ἐπὶ δὲ τῶν τοιούτων συνόδων ἡμέραν ἄκουε τὸν ἐκ τῆς νυκτὸς καὶ ἡμέρας χρόνον. τούτῳ δὲ τῷ μηνὶ ἐχρῶντο πρὸς τὴν τῶν πολιτικῶν ἡμερῶν ἀγωγήν, καὶ νῦν ἔτι χρῶνται πολλοὶ τῶν Ἑλλήνων.MΔUA
10MΔUA ἄκρα δὲ νυκτῶν (740) ἑσπέρα καὶ ὄρθρος,
ἅπερ ἱκαναὶ πρὸς τὸ σαφὲς δηλῶσαι ἐκεῖναι αἱ δώδεκα μοῖραι, τῶν δώδεκα ζῳδίων δηλονότι.375
MΔUA ἄλλως: τὰ δώδεκα ζῴδια ἱκανά ἐστι σημαίνειν ἀρχάς τε καὶ τέλη τῶν νυκτῶν. μέγαν δὲ ἐνιαυ‐
15τὸν λέγει τὸν ἡλιακόν. οἱ γὰρ παλαιοὶ τρία ᾔδεσαν μέτρα χρόνου, ἡμέραν, μῆνα, ἐνιαυτόν. μέγιστον δὲ τούτων ὁ ἐνιαυτός. ὅτι δὲ λέγει τὸν ἡλιακόν, δῆλον ἐξ ὧν ἀρότου καὶ φυτείας μνήμην ποιεῖται.
MAS ἄλλως: ὁ λόγος· αἱ τῶν δώδεκα ζῳδίων ἀνατολαὶ
20καὶ δύσεις ἱκαναὶ πεφύκασι τῶν ἐνιαυσιαίων καιρῶν τὴν διαφορὰν οἰκείως διασαφῆσαι, ἔαρος, θέρους, μετο‐ πώρου, χειμῶνος. διὰ γὰρ τούτων καταλαμβάνομεν τὴν διαφορὰν τῶν κατὰ τὴν γεωργίαν ἔργων, σπόρου, φυτείας, ἀμήτου, τῶν ἄλλων πάντων. ἐμφανεῖς δὲ τοῖς
25βουλομένοις ἀκριβῶς προσέχειν τυγχάνουσιν αἵ τε ἀνατολαὶ καὶ δύσεις τῶν ζῳδίων διὰ τὴν τοῦ θεοῦ
MUAS πρόνοιαν. ὁμοία δὲ τῷ προοιμίῳ ἡ διάνοια· „ἐσκέ‐ ψατο δ’ εἰς ἐνιαυτὸν ἀστέρας οἵ κε μάλιστα τετυγμένα σημαίνοιεν“ (11—
3012).376

743-750

MΔUA —ἐκ Διὸς ἤδη πάντα: ὑπὸ τοῦ Διὸς παρεδόθη τοῖς ἀνθρώποις ἵνα οἳ μὲν πρὸς ἀντί‐ ληψιν τῶν κατὰ γεωργίαν ἔργων ὠφεληθῶσιν, οἳ δὲ εἰς ναυτιλίαν, φυλασσόμενοι τὰς χειμερίους ἀνατολάς
5τε καὶ δύσεις τῶν ἄστρων, οἷον Ἀρκτούρου Ἐρίφων Αἰγός, ἀπό τε τῆς ἑσπέρας σημείωσιν ποιούμενοι τοῦ μέλλοντος καὶ ἀπὸ τοῦ ὄρθρου, τουτέστιν ἀπὸ τῆς ἑκάστου τῶν ιβʹ ζῳδίων ἀνατολῆς τε καὶ δύσεως. ὁ γὰρ ἥλιος ἐν τῇ ἐνιαυσιαίᾳ περιόδῳ διεξιὼν τὸν ζῳδια‐
10κὸν κύκλον κατὰ τάξιν εἰς ἓν ἕκαστον τῶν ζῳδίων μεταβαίνει. διὸ ὄγμον τὴν πορείαν αὐτοῦ ὠνόμασεν.
MA καὶ Ὅμηρος „ὄγμον ἐλαύνωσιν“ (Λ 68).
S ἀπὸ τοῦ θεοῦ τὰ πάντα ἐδόθησαν τοῖς ἀνθρώποις ἵνα τὴν δύσιν καὶ τὴν ἀνατολὴν τῶν ἀστέρων θεωροῦν‐
15τες γινώσκωσιν ὥραν τοῦ χειμῶνος καὶ τοῦ ἔαρος.

744

MΔKUAS —καὶ μέν τις καὶ νηΐ: ὅτι τὰ ἀπλανῆ, φησί, δηλοῖ τοὺς καιροὺς καὶ τεκμήρια δίδωσι τοῦ πλοῦ. „καὶ γάρ τις καὶ νηῒ ἑαυτὸν εἰσδεδωκὼς πολύ‐ κλυστον χειμῶνα ἐσκέψατο, ἢ τοῦ δεινοῦ Ἀρκτούρου
5μνημονεύσας (ὅλη γὰρ αὐτοῦ ἡ δύσις χειμερινή ἐστιν, ὃ δὲ Χηλαῖς συγκατέρχεται Σκορπίῳ Τοξότῃ Αἰγο‐ κέρωτι, ἡ δὲ τετράμηνος χειμερινή ἐστιν), ἔμαθεν οὖν περὶ ἐσομένου χειμῶνος ὁ ναυτίλος ἢ τοῦ Βοώτου μνη‐ σθείς (δεινοῦ δὲ οἳ μὲν τοῦ λαμπροῦ, οἳ δὲ χει‐377
10μερινοῦ, ὡς πρὸς τὸ παρόν) ἤ τινων ἄλλων ἀστέρων [θεάσοιτο] οἵτινες ἐξ ὠκεανοῦ ἀρύονται, ἀντὶ τοῦ ἀνατέλλουσιν“.MΔKUA

747

KA —ἀμφιλύκης: φασὶ γὰρ τὸν λύκον ἀνα‐ κεῖσθαι τῷ Ἀπόλλωνι, καὶ ὥσπερ ἐκεῖνος μάντις ὢν προβλέπει, οὕτω καὶ τὸν λύκον, διὰ τὸ ὀξυδερκὲς αὐτοῦ, προσήρμοσαν [αὐτὸν] τῷ Ἀπόλλωνι. διὰ τοῦτο καὶ
5λυκόφως λέγεται, ὅταν ὁ λύκος θεάσηται.

749

MΔKUAS —ὄγμον ἐλαύνων: ὄγμος κυρίως ἡ τάξις καλεῖται τῶν θεριζόντων, ὅπου ἀμῶνται, ἢ ὁ μεταξὺ δύο φυτειῶν τόπος ἀργός. ἐπειδὴ οὖν τὴν μέσην γραμμὴν τοῦ ζῳδιακοῦ ὁ ἥλιος πορεύεται, ἔχει δὲ ὁ
5κύκλος ἄλλας δύο ἑκατέρωθεν γραμμάς, διὰ τοῦτο
εἶπεν ὄγμον τὸν τοῦ ἡλίου δρόμον.378
S καὶ ὅτι τῶν πάντων ἐστὶν ὁ ἥλιος ἀνατέλλων φυτουρ‐ γὸς καὶ γεννήτωρ, διὰ τοῦτο τὴν ὁδὸν αὐτοῦ ὄγμον εἶπεν.

750

MΔKUA —τοτὲ μέν τ’ ἀνιών: ἢ γὰρ ἀνατέλ‐ λων ἑῴας τὰς φάσεις παρέχει αὐτοῖς, ἢ δύνων ἑσπερίας. τὸ δὲ αὐτίκα οὐκ ἀργῶς, ἐπ’ ἀμφοτέρων· ἢ γὰρ αὐτίκα ἀνιὼν μετὰ τὴν ἑῴαν τοῦ ἄστρου φάσιν, ἢ πρὸ
5ὀλίγου τῆς τοῦ ἄστρου ἑσπερίας φάσεως δεδυκώς.

751

MΔUA —ἄλλος δ’ ἀλλοίην ἀστήρ: ἐφ’ ἕκαστον ὁ ἥλιος τῶν ἐν ταῖς μοίραις ἀστέρων ἔρχεται· οἷον σήμερον, ἐλθὼν ἐπὶ τὴν πρώτην μοῖραν, ἀνέτειλε 〈σὺν ἀστέρι τινί〉, τῇ δὲ ἑξῆς οὐκέτι σὺν ταὐτῷ. ἔρχεται
5γὰρ ἐπὶ τὴν δευτέραν μοῖραν, καὶ ἐπιψαύει τοῦ ἀστέρος τοῦ ἐν τῇ δευτέρᾳ μοίρᾳ ὄντος. διὸ εἶπεν ἄλλος δ’ ἀλλοίην ἐπιδέρκεται ἡμέραν σὺν ἡλίῳ ἀστήρ, ἢ ἄλλος κατὰ [τὴν] ἀλλοίαν [τῶν ἀστέρων] ἡμέραν θεωρεῖται, κατὰ ποιὰν δηλονότι φάσιν, ἑῴαν
10ἀνατολὴν ἢ ἑσπέριον δύσιν 〈ἤ〉 τινα τούτων, ἐπείτοι γε καθ’ ἑκάστην ἡμέραν ἕκαστος αὐτῶν καὶ ἀνατέλλει καὶ δύεται, ὡσὰν τοῦ κόσμου ἐν ἡμέρᾳ καὶ νυκτὶ ἀπὸ σημείου ἐπὶ σημεῖον φερομένου.379

752

MΔUAS —γινώσκεις τάδε καὶ σύ: ὁριστι‐ κὸν ἀντὶ προστακτικοῦ, ἀντὶ τοῦ γίνωσκε. συναεί‐ δεται δὲ ἀντὶ τοῦ συνᾴδεται, πρόκειται. κύκλα (753) ἐνιαυτοί. ἐπιδινεῖται (755) παρέρχεται.
5ὁ δὲ λόγος· γίνωσκε ὅτι ἀναλογοῦντες ἀλλήλοις καὶ σύμφωνοι γίνονται οἱ τοῦ ἡλίου δρόμοι διὰ ιθʹ ἐτῶν ἐπιθεωρούμενοι. ὁμοίως δὲ καὶ ἡ ἀνατολὴ τῆς τοῦ Ὠρίωνος ζώνης μέχρι τῆς παντελοῦς δύσεως αὐτοῦ, ἔτι γε μὴν καὶ ἡ τοῦ Κυνὸς ἀνατολή τε καὶ δύσις διὰ τῶν
10ἴσων ἐτῶν σύμφωνοι γίνονται.
MΔAS τὰς μὲν οὖν ἡμέρας τῆς ἐννεακαιδεκαετηρίδος ἀπὸ τῆς τοῦ ἡλίου ἐνεργείας ὑπέδειξε, τὰς δὲ νύκτας ἀπὸ τῆς τοῦ Ὠρίωνος ἀνατολῆς τε καὶ δύσεως, διὰ τὸ ἐκεῖνα τὰ ἄστρα καταληπτὰ τοῖς ἀνθρώποις ἐν τῇ νυκτὶ γίνε‐
15σθαι.380
MΔKUAS ἄλλως: Μέτων τις γέγονε παλαιὸς ἀστρονόμος, ὃς ἀκριβῶς ἀριθμήσας εἶπε μικρὸν ἐνιαυτὸν ὡς πρὸς σύγκρισιν τοῦ μεγάλου, περὶ οὗ πάλαι ἐλέγομεν, ὅταν σύνοδος τῶν ζʹ ἀστέρων ἐν μιᾷ μοίρᾳ γένηται ἐπὶ ἀπω‐
20λείᾳ τοῦ παντός. δεξάμενοι τοίνυν οἱ μετ’ αὐτὸν ἀστρο‐ νόμοι πίνακας ἐν ταῖς πόλεσιν ἔθηκαν περὶ τῶν τοῦ ἡλίου περιφορῶν τῶν ἐννεακαιδεκαετηρίδων, ἀριθμή‐ σαντες ὅτι καθ’ ἕκαστον ἐνιαυτὸν τοιόσδε ἔσται χει‐ μών, καὶ τοιόνδε θέρος, καὶ τοιόνδε φθινόπωρον, καὶ
25τοιοίδε ἄνεμοι, καὶ ἄλλα πολλὰ πρὸς βιωφελεῖς χρείας τοῖς ἀνθρώποις.
MKUAS ἐπειδὴ οὖν ἤδη ταῦτα ἐγνώσθη ἐκ τῶν πινάκων, καὶ αὐτὸς ἐκεῖθεν ἔγνω τὰ πολλὰ ὁ Ἄρατος, φησὶν ὅτι
„καὶ αὐτὸς γινώσκεις· πάλαι γὰρ ἀείδεται καὶ381
30φανερὰ τοῖς Ἕλλησι γέγονεν“. ἐδέξαντο δὲ αὐτὰ Ἕλ‐ ληνες παρ’ Αἰγυπτίων καὶ Χαλδαίων. ποῖα οὖν ἐστι ταῦτα ἃ συναείδεται ἐπήγαγε, τὰ κύκλα καὶ αἱ περιφοραὶ αἱ διὰ ἐννεακαίδεκα ἐτῶν γινόμεναι τοῦ ἡλίου.
35MKA φησὶν οὖν ὅτι πάντας τοὺς ἀστέρας ὁ ἥλιος ἐπέρχεται καθ’ ἕκαστον ἐνιαυτὸν ἄλλοτε ἄλλῳ ἐμπελάζων, ὁτὲ μὲν ἀνιών, ὁτὲ δὲ καὶ δύνων.

754

MΔUA —ὅσσα τ’ ἀπὸ ζώνης: ὅσα, φησί, [καὶ ἔμαθες ἀπὸ τῶν παλαιοτέρων] ἀπὸ τῆς ζώνης τοῦ Ὠρίωνος πάλιν εἰς αὐτὸν τὸν Ὠρίωνα ἡ νὺξ ἄστρα ἐπιφέρει, καὶ ὅσα ἀπὸ τοῦ Κυνὸς εἰς αὐτὸν τὸν Κύνα.
5βούλεται δὲ καὶ περὶ πάντων εἰπεῖν τῶν ἀπλανῶν· προειπὼν δὲ περὶ τῶν ἄλλων ... [πολλοὶ γὰρ οἱ πρὸ Ἀράτου, περὶ Εὔδοξον καὶ Ἵππαρχον καὶ ἄλλοι τινές] ἤρξατο δὲ ἀπὸ Ὠρίωνος ὅτι ὑπόκειται Καρκίνῳ, καὶ
ὅτι μάλιστα εἰς αὐτὸν οἱ πλέοντες ὁρῶσι, καὶ ὅτι νότιός382
10ἐστιν, ἐκ δὲ τῶν νοτίων μερῶν ἀεὶ ἐκδέχονται ἐσόμενον χειμῶνα.
MA ἄλλως: ὅσα ἄστρα ἀπὸ τῆς ζώνης τοῦ Ὠρίωνος εἰς ἔσχατον Ὠρίωνα, ὅ ἐστι μέχρι τῶν ποδῶν αὐτοῦ, ἡ νὺξ ἐπιδινεῖται. ἀπὸ κοινοῦ
15δὲ τὸ γινώσκεις.
MΔUA ἀρχὴ δὲ τοῦ ἐνιαυτοῦ ἐστιν ἡ τῆς ζώνης τοῦ Ὠρίω‐ νος ἐπιτολή, τέλος δὲ τῶν ποδῶν τοῦ Ὠρίωνος ἡ ἐπι‐ τολὴ καὶ τοῦ Κυνός. εἰς τρία δὲ αὐτοῦ διῄρηται ἡ ἐπι‐ τολή, ὦμον, ζώνην, πόδας.

756

MΔUAS —οἵ τε Ποσειδάωνος ὁρώμενοι: οὐ μόνον, φησίν, ὁ ἀριθμὸς τῆς ἐννεακαιδεκαετηρίδος ἐστὶν εὔχρηστος τοῖς ἀνθρώποις, ἀλλὰ καὶ τῶν λοιπῶν ἀστέρων αἱ παρατηρήσεις, τῶν τε Ποσειδῶνος καὶ τῶν
5τοῦ Διός. εἰσὶ δὲ Ποσειδῶνος μὲν ἀστέρες οἱ τοὺς χει‐ μῶνας καὶ τὰς εὐδίας δηλοῦντες, Διὸς δὲ οἱ τὰ πρὸς γεωργίαν εὔχρηστα μηνύοντες. ὅταν οὖν μέλλῃς πελα‐
γίῳ δρόμῳ σεαυτὸν ἐμπιστεύειν, πολυπραγμόνησον πρῶ‐ τον τὴν παρατήρησιν τῶν τὰς εὐδίας ἢ τοὺς χειμῶνας383
10δηλούντων ἀστέρων. κόπος μὲν γὰρ βραχὺς τυγχάνει τῷ βουλομένῳ τὴν τῶν σημείων ἀκρίβειαν μετέρχεσθαι, ἡ δὲ ὠφέλεια πολλὴ ἐκ τῆς τούτων ἐμπειρίας τοῖς ἀσφαλείας προνοουμένοις ἀνθρώποις. ἑαυτούς τε γὰρ τότε σώζουσιν
15MΔUA οἱ ἄνθρωποι πρῶτον οἱ τὴν παρατήρησιν αὐτῶν ἔχοντες [τῶν τε ἀνατολῶν καὶ δύσεων τῶν ἄστρων], καὶ τοῖς ἄλλοις παραίτιοι γίνονται ἀσφαλείας, προ‐ μηνύοντες αὐτοῖς τὰς μέλλουσας τοῦ ἀέρος περιστάσεις ἐκ τῶν περὶ οὐρανὸν σημείων.

758

MΔKUA —τῷ κείνων πεπόνησο: διὸ ἐκεί‐ νων τῶν ἀστέρων τῶν βιωφελῆ χρείαν ἐχόντων ἐν ἐπι‐
μελείᾳ ἔσο, καὶ γίνωσκε καὶ μάνθανε αὐτούς. ὀλίγος μὲν γὰρ ἐκ τούτων κάματος, τουτέστιν ἐκ τῆς μαθήσεως,MKUA
5πολὺ δὲ τὸ βιωφελές ἐστι τῷ ταῦτα παρατηροῦντι ἀνδρὶ ἐπιφροσύνης καὶ λογισμοῦ.384
MΔKUA τὸ δὲ μέλοι δέ τοι, περὶ δὲ τούτων τῶν ἄστρων μελέτω σοι ὅσα κεχρημένα καὶ ἀσφαλῶς εἰρη‐ μένα περὶ πλοῦ ἐστιν, ὅταν ἐν νηῒ σαυτὸν πιστεύῃς, καὶ
10μέλλῃς εὑρεῖν πόθεν ἔσται κύματα.

763

S —αὐτὸς μέν: αὐτὸς μὲν τὰ πρῶτα ἀπὸ βλαβῶν σῴζεται, ἄλλῳ δὲ ἐκ δευτέρου παραινέσας μεγάλως ὠφέλησεν, διδάξας πότε πλησιάζει χειμών.

765

MΔKUA —πολλάκι γὰρ καί τίς τε: πολ‐ λάκις γὰρ γαλήνης οὔσης θεασάμενός τις ἀνὴρ ἔμπειρος σημεῖόν τι διὰ τῆς νυκτός, προέγνω χειμῶνα
MKA ἐπιγενησόμενον, καὶ ἀσφαλισάμενος τὴν ναῦν ἐμπει‐
5ρίᾳ ναυτικῇ διεσώθη.
MΔKAS ἄλλως: πολλάκις γάρ, φησί, καὶ γαλήνης ὑπαρ‐ χούσης, ἀσφαλίζεταί τις περὶ τῆς νηὸς ἐκ τῆς περὶ τὰ μέλλοντα προγνώσεως. οὐ γὰρ ἐκ τοῦ παραχρῆμα γίνονται οἱ χειμῶνες, ἀλλὰ πολλάκις ἐκ τῶν σημείων385
10τεκμαιρόμεθα καὶ μετὰ τρεῖς ἡμέρας χειμῶνα γενησό‐ μενον καὶ μετὰ πέντε, καὶ πολλάκις ἀπροσδόκητος χει‐ μὼν ἐπέρχεται. οὐ γὰρ πάντα οἱ ἄνθρωποι τὰ σημεῖα ἐπιστάμεθα, ἀλλ’ ἔτι καταλείπεται ἡμῖν ἄδηλά τινα, ὧν ἴσως ἐξ ὑστέρου δώσει καὶ ἡμῖν ὁ θεὸς τὴν γνῶσιν.
15S ἀεὶ γὰρ ὠφελεῖ τὸ τῶν ἀνθρώπων γένος πανταχόθεν ὁρώμενος καὶ παρέχων τὰ φανερὰ ἡμῖν σημεῖα. τὸ δὲ πάντοθεν εἰδόμενος οἳ μὲν διὰ γῆς, διὰ θαλάσσης, διὰ παντὸς τοῦ κόσμου, οἳ δὲ διὰ κληδόνων, διὰ μαντειῶν, δι’ ὀνείρων, διὰ σημείων, διὰ τῶν ὁμοίων.
20Ζεὺς γὰρ οὐρανός, ὡς καὶ ἐν ἄλλοις (224) ἐν Διὸς εἰλεῖται, ἀντὶ τοῦ ἐν οὐρανῷ. ὁ μὲν οὖν οὐρανός, φησίν, ἐκ τῶν ἐγκειμένων αὐτῷ ἀστέρων δίδωσι ση‐ μεῖα, ἄλλα δὲ παρέχει ἡ σελήνη διχότομος γινομένη ἑκατέρωθεν τοῦ πλήθους (τοῦτο δὲ εἶπεν ἐπειδὴ 〈δὶσ〉
25καθ’ ἕκαστον μῆνα διχότομος ὁρᾶται), ἀλλὰ καὶ πεπ‐ ληθυῖα (774), πληροσέληνος. συμβάλλεται δὲ εἰς πρόγνωσιν οὐκ ὀλίγα 〈σημεῖα〉 εὐδίας τε καὶ χειμῶνος
καὶ ὁ ἥλιος δύνων τε καὶ ἀνατέλλων, ἃ μὲν εἰς ὅλον μῆνα, ἃ δὲ καὶ ἐπ’ αὐτὴν 〈τὴν〉 ἡμέραν. ὁ γὰρ ἥλιος386
30ἀνατέλλων σημεῖον τῆς ἡμέρας ὑπάρχει, ἤτοι χειμε‐ ρίου ἢ εὐδίας, καὶ δύνων δὲ τῆς νυκτός. ὁποίου μέντοι μηνὸς τὰ ζῴδια γίνονται σημεῖα. ὁ γὰρ Εὔδοξος Κριὸν μέν φησιν ἡλίου διερχομένου μαλακὰ γίνεσθαι τὰ πνεύματα, ὁμοίως καὶ Ταῦρον· ὅταν 〈δὲ〉 Διδύμους,
35ζεφύρους τε πνεῖν καὶ βορέας ψυχρούς. καὶ καθ’ ἕκαστον τῶν ζῳδίων πειρᾶται προσημαίνειν τὴν τοῦ ἀέρος 〈πε‐ ρίστασιν〉, ὅπερ ἐγίνετο ἂν εἴπερ ἐξ ὁλοσχερῶν ἡμερῶν ὁ ἐνιαυτὸς εἴη. εἰ μέντοι γε ἐπιτρέχει τὸ μόριον, οὐκέτι ἂν συμπίπτον τοῦτο καθ’ ἕκαστον ἐνιαυτὸν εἴη.

767

KA —ἄλλοτε δὲ τρίτον: ποτὲ μὲν μετὰ τρεῖς ἡμέρας γεννᾶται χειμών, ποτὲ δὲ μετὰ πέντε 〈ἢ〉 ἀπροοράτως, ἀλλ’ ὅμως ἐκ τῶν πρώην γινομένων σημείων προγινώσκομεν.

771

MΔKUA —Ζεύς: ὁ οὐρανός, ὡς καὶ ἐν ἄλλῳ (265) Ζεὺς αἴτιος. καὶ „ὁ μὲν οὐρανός, φησίν, ἐκ τῶν ἐγκειμένων αὐτῷ ἀστέρων δίδωσιν ἡμῖν σημεῖα, ἄλλα δὲ ἡμῖν παρέχει ἡ σελήνη διχότομος γινομένη (τοῦτο
5δὲ εἶπεν ἐπεὶ καθ’ ἑκάστην αὐτῆς περίοδον διχότομος γίνεται δίς), ἀλλὰ καὶ πεπληθυῖα, τουτέστι πληροσέληνος οὖσα“. συμβάλλεσθαι δὲ οὐκ ὀλίγα εἰς
πρόγνωσιν εὐδίας τε καὶ χειμῶνος τὸν ἥλιον δύνοντά τε καὶ ἀνατέλλοντα, ἃ μὲν εἰς ὅλον μῆνα, ἃ δὲ εἰς αὐτὴν387
10τὴν ἡμέραν. ὁ γὰρ ἥλιος ἀνατέλλων σημεῖα τῆς ἡμέρας παρέχει ἤτοι χειμερίου ἢ εὐδινῆς, ἢ καὶ δύνων γε τῆς νυκτός. ὁποῖα μέντοι γε μηνὸς τὰ ζῴδια γίνεται, σημεῖα διέρχεται. ὁ γοῦν Εὔδοξος Κριὸν μέν φησιν ἡλίου διερχο‐ μένου μαλακὰ γίνεσθαι πνεύματα, ὁμοίως δὲ καὶ Ταῦ‐
15ρον· ὅταν δὲ Διδύμους, ζεφύρους τε πνεῖν καὶ βορέας ψυχρούς.
MΔKUA ὃ γὰρ οὖν γενεήν: οὗτος γὰρ ἀεὶ τὸ τῶν ἀνθρώπων γένος ὠφελεῖ πανταχόθεν καὶ ἐν παντὶ ὁρώμενος καὶ παρέχων τὰ φανερὰ σημεῖα. τὸ δὲ πάν‐
20τοθεν εἰδόμενος οἳ μὲν οὕτως „διὰ γῆς, διὰ θαλάττης, διὰ παντὸς μέρους τοῦ κόσμου“, οἳ δὲ οὕτως ἐξέλαβον „διὰ κληδόνων, διὰ μαντειῶν, δι’ ὀνείρων, διὰ σημείων, διὰ τῶν παραπλησίων πάντων“.

774

S —〈πλήθους’ ἀμφοτέρωθεν〉: κατὰ
μήν τινας ὁριζομένας περιόδους, [πλήθουσι.] τὸ ἐφ’ ἑκάτερον τῆς πληροσελήνου ἀρχομένης τε καὶ ληγούσης, καὶ αὐτὴν τὴν πληροσέληνον.388

778

S —σκέπτεο δέ: κελεύει δὲ θεωρεῖν αὐτοὺς ἀμφοτέρας τὰς κεραίας· „ἀπὸ πρώτης αὐξήσεως σκό‐ πει τὴν σελήνην ἐξ ἀμφοτέρων τῶν κεράτων. διάφορος γὰρ αὐτῇ λαμπηδὼν ἐπίκειται“.
5MΔKUA σκέπτεο δέ: περισκέπτου δὲ πρῶτον, του‐ τέστιν ἐν τῇ τρίτῃ ἡμέρᾳ, ᾗ καὶ φαίνεται. [τῶν] κε‐ ράων, αὐτῆς τῆς σελήνης. ἐξ αὐτῶν γάρ ἐστι καταλα‐ βεῖν τὰ ἐναντία ὄντα ἀλλήλοις, τουτέστι χειμῶνά τε καὶ εὐδίαν.

779

MΔKUA —ἄλλοτε γάρ τ’ ἄλλῃ μιν: πρὸς τὴν ἑσπέραν καὶ δύσιν, ὅτε καὶ ἀρχὴν ἔχει, ἀπὸ συνόδου οὖσα ἡλίου. εἴπομεν γὰρ ὅτι τὰς ἀρχὰς ἀπὸ συνόδου οὖσα τοῦ ἡλίου πρὸς τὴν ἑσπέραν φαίνεται, εἰκότως.
5εἰ γὰρ νομίζεται Ταύρῳ εἶναι ὁ ἥλιος περὶ τρίτην ἢ τετάρτην, αὕτη δὲ τοῦ Ταύρου περὶ τριακοστὴν μοῖραν δύναντος τοῦ ἡλίου, λοιπὸν αὕτη πρὸς τῇ δύσει φαίνεται
ἕως οὗ ὅλος ὁ Ταῦρος κατενεχθῇ· καὶ ἐὰν ᾖ Διδύμοις, τοῦ ἡλίου μετὰ τοῦ Ταύρου δύναντος, αὕτη ἄλλας δύο389
10ὥρας ἔχει ὑπὲρ γῆν ἕως καὶ οἱ Δίδυμοι κατέλθωσι. καὶ οὕτως ὅσον αὐτοῦ ἀποκλίνει, μεῖζον τὸ φῶς αὐτῆς γίνεται, καὶ ἀνωτέρω φαίνεται τῆς δύσεως. ὅτε ἀπὸ συνόδου οὖσα ἄγει τρίτην ἢ τετάρτην ἡμέραν καὶ ἔχει λαμπρὸν τὸ φῶς, εὐδίας ἐστὶ σημαντικόν.

780

MΔKUAS —ἄλλοτε δ’ ἀλλοῖαι: πολλὰς φαντα‐ σίας ἔχει, ὡς καὶ ἐπὶ τῶν ὑδάτων. ὡς γὰρ ἂν ταῦτα ἔχῃ φύσεως, οὕτω καὶ 〈τὰ〉 ἐν αὐτοῖς ἡμῖν προσπίπτει. ἀλλοῖα γοῦν τὰ ἐν θολερῷ καὶ παχεῖ τῷ ὕδατι, ἀλλοῖα
5δὲ τὰ ἐν καθαρῷ.
MΔKUA ποτὲ μὲν οὖν καθαρὸν τὸ φῶς ἐστι, καὶ ἡ μορφὴ δὲ κερατοειδής [ἐστιν], ποτὲ δὲ ἀλλοία καὶ διάφορός ἐστιν. ὁ δὲ νοῦς· „εὐθὺς ἀπὸ συνόδου οὖσα καὶ 〈ὅτε〉 γεννᾶται τρίτην ἢ καὶ τετάρτην ἡμέραν, διάφορον αὑτῆς τῶν
10κεράτων ἔχει τὸ σχῆμα“.390
MKAS τὸ δὲ ἐπιγράφει (779) ἐπιχρωτίζει. ἡ μετα‐ φορὰ ἀπὸ τῶν σωμάτων.
MKA κερόωσι δὲ (780) κερατοποιοῦσι, σχηματίζου‐ σιν εἰς κεραίας.

782

MΔKUAS —τάων καὶ περὶ μηνός: ἀπὸ γὰρ τῶν περὶ τὴν αὔξησιν αὐτῆς σημείων δυνήσῃ μαθεῖν περὶ ὅλου τοῦ μηνὸς εἰ ὀμβρινὸς ἢ ἀνεμώδης ἢ αὐχ‐ μηρὸς ἢ νήνεμος ἔσται.

783

MΔKUA —λεπτὴ μὲν καθαρή τε: τουτέστι „τριταία οὖσα, εἰ μὲν λαμπρὸν εἴη τὸ φῶς, εὐδίας ἐστὶ σημαντικόν, εἰ δὲ πυρρὸν καὶ ξανθόν, ἀνέμου δηλωτικόν, εἰ δὲ μέλαν καὶ ζοφῶδες, χειμῶνος καὶ ὑετοῦ“. ἔστι
5μὲν οὖν αὐτὸ τὸ σεληνιακὸν φῶς διόλου ἀπαθὲς καὶ
λαμπρόν (ἄτοπον γὰρ τοῖς στοιχείοις πάθη διδόναι), ὁ δὲ περικείμενος ἡμᾶς οὗτος ἀὴρ πρὸς πάντα συμπά‐ θειαν ἔχων τοιοῦτον αὐτῆς ἀποδεικνύει τὸ φῶς. ὅτε γὰρ πνεῖν μέλλουσι ξηροὶ ἄνεμοι, τῆς ξηρότητος τῆς391
10ἐσομένης ἀντιλαμβανόμενος ὁ ἀὴρ πυρρὸς γίνεται καὶ ξανθοῦται. καυστικὸν γὰρ ἀεὶ τὸ ξηρὸν καὶ πυρῶδες. καὶ οὗτος ὁ ἀὴρ τοιοῦτος γενόμενος σφάλλει ἡμῶν τὴν ὄψιν οὕτως ὁρᾶν τῆς σελήνης τὸ φῶς, καὶ ἔστι σημεῖον ἀνέμων ξηρῶν.
15MUAS ἄλλως: τριταίαν ἄγουσα ἡμέραν ἀπὸ συνόδου καὶ οὖσα λεπτή (οὕτω γάρ ἐστι τριταία οὖσα) καθαρὸν καὶ διαυγὲς τὸ φῶς ἔχουσα, εὐδίας ἐστὶ σημαντική. λεπτὴ δὲ οὖσα, τουτέστι τριταία, καὶ σφόδρα ἐρευθὴς οὖσα καὶ πυρῶδες τὸ φῶς ἔχουσα, πνευμάτων ἐστὶ
20δηλωτική.
MA ταῦτα δὲ προειρήκαμεν.

784

S —λεπτὴ 〈δὲ〉 καὶ οὐ μάλ’: λεπτὸν
δὲ ἔχουσα τὸ φῶς, τουτέστι τριταία.392

785

MΔUA —πνευματίη: ὅταν δὲ ἄνεμοι μέλλωσι πνεῖν, πάλιν τῆς ἐσομένης ὑγρότητος ὁ ἀὴρ ἀντιλαμ‐ βανόμενος παχυμερής τις ἐκ τῆς ὑγρότητος γίνεται καὶ ζοφώδης, καὶ τοιοῦτον ἡμῖν δείκνυσι [μέλαν καὶ ζοφῶ‐
5δες] τὸ τῆς σελήνης φῶς. καὶ γὰρ καὶ τὰς μελαίνας τῶν νεφελῶν καὶ ζοφώδεις ὑετοῦ αἰτίας φαμὲν εἶναι, τὰς δὲ καθαρὰς ἀνέμων, τὰ γὰρ πνεύματα ἅπερ σίφωνας καλοῦσιν οἱ ναυτίλοι συστρεφόμενα ἐν τῇ θαλάσσῃ ἀνιμᾶται τὸ ὕδωρ καὶ συνιστάμενα παχέα καὶ ζοφώδη
10γίνεται, καὶ ἀποτελοῦνται πιλήσεις νεφελώδεις ἐξ ὧν φέρεται ὁ ὑετός. σίφωνας δὲ αὐτοὺς λέγουσιν οἱ ναυτί‐ λοι. πολλάκις γὰρ καὶ αὔτανδρον τὸ σκάφος μετὰ τοῦ ὕδατος ἀνιμῶνται εἰς ὕψος καὶ ἐξασθενοῦντες πάλιν ἀφιᾶσι. κάτωθεν τοίνυν ἐκ τῆς γῆς πολλαὶ ἀναθυ‐
15μιάσεις γίνονται αἳ τὸν ἀέρα μεταβάλλουσιν.
S παχίων δέ: παχυνομένου δὲ τοῦ ἀέρος ἀμβλύ‐ τερα τὰ κέρατα, ὅπερ σημεῖον ὑετοῦ ἡ σελήνη ποιεῖται καὶ τοῦ νότου ὅτι ἐγγύς ἐστιν.
MΔUAS παχίων δὲ καὶ ἀμβλείῃσι κεραίαις:
20παχυμερὴς δὲ καὶ ζοφωδεστέρα φαινομένη καὶ ἔχουσα τὰς κεραίας ἀμβλυτέρας καὶ ἀμαυροτέρας ἐν τετάρτῃ ἡμέρᾳ, ὅτε οὐκ ἔδει, εἴγε καὶ σκιὰν πέμπει τεταρταία οὖσα, ὑπὸ νότου ἀμβλύνεται. ὑγρὸς γὰρ καὶ χειμερινὸς οὗτος, καὶ δῆλον ὅτι τῇ ὑγρότητι παχυμερῆ ποιῶν τὸν393
25ἀέρα τοιαύτην ὁρᾶσθαι ποιεῖ τὴν σελήνην ὑετοῦ ἐπιγινο‐ μένου.
MΔA ἄλλως: ὅταν δὲ παχεῖα 〈ᾖ〉 καὶ ἀμβλυτέρας τὰς κεραίας ἔχῃ, νότον προσδοκᾶν ἢ ὄμβρον, ὅταν δὲ τρίτην ἄγουσα ἡμέραν μήτε περικεκλασμένας ἔχῃ τὰς κεραίας
30μήτε ὑπτιάζηται, ζεφύρου σημαντική, εἰ δὲ ἀπὸ τρίτης μέχρι τετάρτης ἡμέρας τὸ αὐτὸ τηρήσει σχῆμα, χει‐ μῶνος ὑπογύου σημαντικὴ τυγχάνει.
MA ὅθεν κελεύει θεωρεῖν αὐτὰς ἀμφοτέρας τὰς κεραίας ἀπὸ πρώτης αὐξήσεως.

786

MAS —τέτρατον ἐκ τριτάτοιο: ἐν τετάρτῃ ἡμέρᾳ οὐκ ἔδει εἶναι τὸ φῶς αὐτῆς ἀμενη‐
νόν, ἀλλ’ ἔδει καὶ σκιὰν ἀποπέμπειν. ἐκ τούτου δὲ δῆλον ὅτι ὀφείλουσα ἔχειν ἰσχυρὸν τὸ φῶς, ἀμενη‐394
5νὸν ἔχει. ἄρα οὖν ἐξ αἰτίας τινὸς τοῦτο πέπονθεν· ἢ γὰρ νότῳ ἀμβλύνεται ἢ ἐσομένῳ ὕδατι. καὶ γὰρ ὁ νότος ἐξ ὑγροῦ ἀέρος συνίσταται, διὸ καὶ καρηβαρής.
MA πάντα δὲ τὰ πυρώδη διὰ μὲν πυκνοῦ τοῦ ἀέρος ὁρώ‐ μενα ἐρυθρὰ φαίνεται, διὰ ἀκράτου δὲ καθαρά, καὶ ἡ
10σελήνη καὶ οἱ ἀστέρες πάντες φλογώδους οὐσίας κε‐ κοινωνήκασι, καὶ αἰθέρος εἰσὶ πιλήματα. διαυγῆ τοίνυν αὐτήν φησιν εἶναι σημεῖον εὐδίας, ἅτε διὰ ξηροῦ τοῦ ἀέρος φαινομένην, ἐρυθρὰν δὲ πνευμάτων διὰ τὴν περὶ τὸν ἀέρα πύκνωσιν, ὃς διαχεόμενος ἀνέμους ποιεῖ. καὶ
15γὰρ οὐδέν ἐστιν ἄλλο ἄνεμος ἢ ῥύσις ἀέρος.

788-791

MΔKUA —εἰ δέ κ’ ἀπ’ ἀμφοτέρων: οἱ ἄνεμοι πάλιν οἱ πνέοντες τοῦτον τὸν περικείμενον ἡμᾶς ἀέρα ἐπίπροσθεν ἑαυτῶν διωθοῦνται. καὶ ἐὰν μὲν ζέφυ‐ ρος πνεύσῃ ἀπὸ δύσεως ἐπίπροσθεν αὑτοῦ διωθού‐
5μενος τὸν ἀέρα, ἔμφασιν ἡμῖν παρέχει τοῦ δοκεῖν τῆς
σελήνης τὰ κέρατα ὡς ἐπὶ ἀνατολὰς πρηνῆ φέρεσθαι. ἐὰν δὲ ἀπηλιώτης πνεύσῃ, τότε ἀνάπαλιν ἄνω νενευ‐ κότα τὰ κέρατα φαίνονται ὡς ὑπτιούμενα. ἐὰν δὲ βορέας πνεύσῃ, τὸ ἓν κέρας τὸ βόρειον ἐπικαμπὲς γίνεται.395
10πάλιν ἐὰν νότος, τὸ πρὸς νότον κέρας καμπτόμενον. εἴπομεν δὲ ὅτι τοῦ ἀέρος ἐστὶ[ν ἡ] συμπάθεια.
MKA ἐὰν δέ, φησί, τρίτην ἡμέραν ἀπὸ συνόδου ἔχουσα ἀμφοτέροις τοῖς κέρασι μήτε νευστάζῃ ὡς ἐπὶ ἀνατολὰς μήτε ὑπτία φαίνηται, ἀλλ’ αἱ κεραῖαι αὐτῆς ὀρθαὶ
15οὖσαι κυκλοτερεῖς φαίνωνται, τότε μὲν οὐκ ἔστιν (ἄνεμος δηλονότι), τῇ δὲ ἐπιούσῃ ἡμέρᾳ πρὸς τὴν ἑσπέ‐ ραν, μετ’ ἐκείνην τὴν νύκτα ἐν ᾗ τοιάδε ἐφάνη ἡ σελήνη, γενήσεται. καὶ πολλοὶ δέ, φησί, πνεύσονται.

789

MΔKUA —μήτε τι νευστάζῃ: ἐάν, φησί, τριταίαν ἄγουσα ἡμέραν μήτε ὑπτιάζῃ μήτε ἐπινεύῃ τοῖς κέρασι, τότε προσδέχου τοὺς ἑσπερίους ἀνέμους, τουτέστι τοὺς ἀπὸ δύσεως, οἷον ζεφύρους καὶ ἀργέστας.
5ξηρὸς γὰρ ὢν ὁ ἀὴρ εἰς τὰ τοιαῦτα πνεύματα τὴν μετα‐ βολὴν λαμβάνει διὰ τὴν ἑσπερινὴν ψύξιν. ἐὰν μέντοι γε ἐπιμένῃ καὶ τῇ τετάρτῃ ἡμέρᾳ τοιαύτας τὰς κεραίας ἔχουσα, λέγω δὴ ὀρθάς, χειμῶνός ἐστι σημαντική.
πλεῖον γὰρ ἡ ξηρασίᾳ ἐπιμένουσα, κατὰ τὴν ἐπὶ πλείω396
10ἐκπύρωσιν ἐν αὑτῇ ἕλκει τὸ ὑγρόν. ἡ δὲ μεταβολὴ τῶν τῆς σελήνης κεράτων κατὰ διαφόρους καιρούς. ἐν μὲν τοῖς βορείοις καταστήμασι λεπτότερος ὁ ἀὴρ ὑπάρχων ἀκριβῆ τὴν θέαν παρέχει ἡμῖν τότε, διὸ καὶ ἐπινεύειν τὸ τηνικαῦτα δοκεῖ τὰ κέρατα αὐτῆς. ὅταν δὲ ᾖ νότιος
15καὶ ἰκμάδος πλήρης ὁ ἀήρ, τότε φαίνονται ἀνανεύουσαι αἱ κεραῖαι, ἐπειδὴ καὶ πάντα τὰ κάθυγρα πλατύτερα φαίνοντα.

792

MΔKUAS —εἰ δ’ αὕτως ὀρθή: τὴν δὲ ὁμοίαν φαντασίαν καὶ τεταρταία οὖσα εἰ παρέχοιτο, ἀρχὴν χειμῶνος ἀθροιζομένου μαντεύεται, ἐμοὶ δοκεῖν πυκ‐ νουμένου τοῦ ἀέρος διὰ τὴν τῶν ἀπὸ τῆς ἑσπέρας πνευ‐
5μάτων ῥύσιν. αἴτιον δὲ τῆς πυκνώσεως τὸ διὰ πολλοῦ διαστήματος ἀπὸ τοῦ ἑσπερίου ὠκεανοῦ φερόμενον τὸ πνεῦμα ἀδυνατεῖν τὴν παχύτητα τοῦ ἀέρος ὠθεῖν, ὅθεν ἱσταμένου καὶ ἀντισχομένου ἀπαντᾷ ἡ πύκνωσις.
ἀπορία· διὰ τί δὲ ἐν μὲν τῇ τρίτῃ ἡμέρᾳ ἄνεμος, ἐν397
10δὲ τῇ τετάρτῃ χειμών; ἐν μὲν τῇ τρίτῃ ὅτι τὸ συνιστά‐ μενον μήπω πεπιεσμένον εὐκίνητόν ἐστιν, ἐν δὲ τῇ τετάρτῃ ἀδιάλυτον γινόμενον πύκνωσιν δηλοῖ.

794

MΔUAS —εἰ δέ κέ οἱ κεράων: κέρας φησὶν ὑψηλὸν τὸ βορειότερον. ὁ δὲ λόγος· „τὸ ὑψηλότερον αὐτῆς τῶν κεράτων ἐὰν συννεύῃ ὡς ἐπὶ τὸ ἔμπροσθεν ὀξυνόμενον, προσδόκα τὸν βορέαν πνευσόμενον, ὅτε
5δὲ ὕπτιόν ἐστι τὸ προειρημένον κέρας, τὸν νότον“. ἀντιπνεῖ γὰρ ὁ νότος τῷ βορρᾷ, καὶ ὃ μὲν ὕπτιον ποιεῖ τὸ κέρας, ὁ δὲ βορρᾶς πρηνές.
MUA ἄλλως: τὸ μετέωρον δὲ κέρας τῆς σελήνης, του‐ τέστι τὸ βόρειον, ἐὰν μὲν ἐπινεύῃ, προσδέχου τὸ πνεῦσαι
10βορρᾶν, ἐὰν δὲ ὕπτιον, νότον. μετέωρον δὲ κέρας τὸ βόρειον κέκληκεν, ὡς πρὸς τὴν ἡμετέραν φαντασίαν.

796

MΔKUAS —αὐτὰρ ἐπὴν τριτόωσαν: [ἑτοίμης
οὔσης διχοτόμου τῆς σελήνης, τὸ πρὸς εὐδίαν καθαρόν (περιλαμπές) ἐστι, τὸ δὲ ἐρευθόμενον ἀνεμῶδες, τὸ δὲ διασπάσματα ἔχον καὶ μελανίας λαμβάνον ἐπομβρίας398
5δηλοῖ.] ἐπὰν δὲ τριταίαν οὖσαν ἀπὸ συνόδου ὅλην τὴν μηνοει‐ δῆ κύκλος περιλάβῃ πανταχόθεν φοινισσόμενος, σφόδρα ἂν τότε χειμερινὸς εἴη καιρός. καὶ ἐν τοῖς πρώτοις (784—785) εἶπε· λεπτὴ δὲ καὶ οὐ μάλ’ ἐρευ‐
10θὴς πνευματίη. ἐκ δὲ τῶν πνευμάτων τεκ‐ μαίρεται τοῦ καὶ χειμῶνα γενέσθαι.
MA περὶ κύκλος ἑλίσσει: ἐάν, φησίν, αὐτὴν τριταίαν οὖσαν κύκλος περίσχῃ ἐρευθόμενος πανταχό‐ θεν, χειμῶνα γενησόμενον ἴσθι. σαφὴς δὲ ἡ τούτου
15αἰτία. ἐγκαταδυόμεναι γὰρ αἱ ἀκτῖνες τῆς σελήνης ὑγροῖς τοῖς νέφεσι, κωλύονται μὲν ἐξικνεῖσθαι μέχρις ἡμῶν διὰ τὴν παχύτητα τῶν νεφῶν, αὐτὸν δὲ τὸν κύκλον τὰ νέφη διαυγοῦσι καὶ ἀνθύνουσιν.
MΔUAS ἄλλως: ὅταν ἴδῃς, φησί, περὶ τρίτην ἡμέραν399
20κύκλον τινὰ ἐρυθρὸν περὶ αὑτὴν ἔχουσαν, σημεῖόν ἐστι χειμῶνος· καὶ ὅσῳ μᾶλλον πυρρότερος ὁ κύκλος θεω‐ ρεῖται, σφοδρότερον χειμῶνα σημαίνει.

799

MΔUA —σκέπτεο δ’ ἐς πληθύν τε: περι‐ σκόπει δὲ εἰς τὴν πανσέληνον καὶ εἰς ἀμφότερα αὐτῆς τὰ διχάσματα, αὐξομένης τε καὶ πάλιν εἰς μηνοειδῆ δευτέραν ἐρχομένης.
5MΔUAS πληθὺν δὲ λέγει τὴν πανσέληνον, τὴν διχόμηνον. πεπλήρωται γὰρ τὸ τηνικαῦτα φωτός.
MΔUAS καὶ ἀμφότερον διχόωσαν: τὴν διχότομον ἐξ ἀμφοτέρων, ἵνα λέγῃ τὴν ἀπὸ συνόδου ὀγδοαίαν οὖσαν διχότομον, καὶ τὴν ἐν τῇ ἀποκρίσει δευτέραν
10διχότομον.
MΔUA ὁ δὲ λόγος ἡ δὲ τριτάτη ἀπιόντος (810) διχότομον τὴν σελήνην σημαίνει ἐς δὶς τοῦ μηνὸς γίνε‐
σθαι.400

801

MΔA —〈καί οἱ ἐπὶ χροιῇ〉: τὴν χρόαν αὐτῆς ἐν ταῖς φάσεσι ταύταις.

802

MΔUAS —πάντη γὰρ καθαρῇ: ὅταν μὲν γὰρ καθαρὰ ᾖ δι’ ὅλου τοῦ κύκλου, σημαίνει εὐδίαν, ὅταν δ’ ἄλλοτε ἄλλο μέρος τοῦ κύκλου μελαίνηται, ὄμβρους δεῖ προσδέχεσθαι.

805

—σήματα δ’ οὔτ’ ἂρ πᾶσιν: τὰ
MΔKUAS μέντοι σημεῖα ταῦτα οὐ πάσαις ἡμέραις ἐφαρμόζεται, ἀλλὰ τὰ μὲν περὶ τρίτην ἢ τετάρτην ἡμέραν τοῦ μηνὸς γινόμενα σημεῖα μέχρις ὀγδόης δεῖ παρατηρεῖν, τουτ‐
5έστιν αὐξανομένης διχοτόμου, ἀπὸ δὲ τῆς διχοτόμου μέχρι τῆς πανσελήνου, καὶ ἀπὸ πανσελήνου μέχρι δι‐ χοτόμου φθίνοντος μηνός, εἶτα ἀπὸ ταύτης μέχρις ἡμερῶν πρὸς τῆς συνόδου τριῶν ἢ τεσσάρων.401
S σήματα: οὐ γὰρ ἐν ἑκάστῃ ἡμέρᾳ τὰ σημεῖα
10γίνεται, ἀλλ’ ὅσα ἂν γένηται σημεῖα τεκμήρια καὶ δηλοῖ ἄχρι διχοτόμου ... εἶτα ἀπὸ τῆς διχομήνου ἐπὶ τὴν δευτέραν διχάδα, τὴν διχότομον, εἶτα ἀπὸ τῆς δευτέρας διχοτόμου δέχεται τὰ σημεῖα ἡ τελευταία τετρὰς ἀπιόντος τοῦ μηνός, τριταία οὖσα ὁμοίως.
15φθιμένην (809) ἵνα λέγῃ τὴν μηνοειδῆ δευτέραν.
KA ἄλλως: τουτέστι τὸ σημεῖον τὸ γινόμενον ἀπὸ τῆς τρίτης ἢ τετάρτης ἡμέρας τῆς σελήνης, μὴ ἔλπιζε τοῦτο ἕως τοῦ τέλους ἐκβῆναι, ἀλλὰ τὰ ἀπὸ τρίτης ἢ τετάρτης ἕως ὀγδόης, τὰ δὲ ἀπὸ ὀγδόης ἕως πεντε‐
20καιδεκάτης, τουτέστι διχομήνου οὔσης.

806

MΔKUAS —ἀλλ’ ὅσα μέν: συμπίπτει αὐτὰ ταῦτα μέχρι τῆς δευτέρας διχοτόμου, ἀφ’ ἧς μέχρι τετάρτης ἢ τρίτης φθινούσης. τούτων δὲ αἴτιον οἱ Πυθαγορικοὶ τὸν ἑπτὰ ἀριθμὸν ὑποτίθενται, φυσικώτατόν τε καὶ
5θαυμαστὸν εἶναι λέγοντες.
MΔKUA [καὶ τὸ μὲν πλησίον τοῦ ἄστρου φαίνεται λευκὸν διὰ τὴν τοῦ φωτὸς ἐπικράτειαν, τὸ δὲ ἑξῆς τούτου μέλαν διὰ τὴν πρὸς τὰ νέφη παράθεσιν.]402

811

MΔKUA —εἰ δέ κέ μιν περὶ πᾶσαν: ἐὰν δὲ κύκλῳ περὶ πᾶσαν τὴν σελήνην ἅλωες κείμεναι περι‐ φέρωνται, ἢ τρεῖς ἢ δύο ἢ καὶ μία (ἐπεὶ πολλάκις καὶ δύο καὶ τρεῖς), ἀπὸ τῆς μιᾶς,
5MΔKUAS ἐὰν μὲν ῥηγνύηται, ἄνεμον
MΔKUA ἀπὸ τῆς χύσεως (ῥηγνυμένῃ γὰρ τῇ διαχεο‐ μένῃ),
MΔKUAS ἐὰν δὲ κατ’ ὀλίγον μαραίνηται, γαλήνην δεῖ προσδο‐ κᾶν· ἐὰν δὲ δύο γένωνται περὶ αὐτὴν κύκλοι, χειμῶνα
10σημαίνει, ἐὰν δὲ τρεῖς ἢ καὶ τέσσαρες, μείζονα τὸν χειμῶνα.
MKUA καὶ ταῦτα μὲν τὰ περὶ τὴν σελήνην λαμβανόμενα σημεῖα περὶ τοῦ καταστήματος τοῦ ἀέρος ταύτην ἔχει τὴν κατάληψιν.
15MΔKUA ἀλωαὶ κυκλώσωνται: τῶν γινομένων καὶ ἐν τῷ μετεώρῳ συνισταμένων μεταξὺ 〈αἰθέρος καὶ〉 γῆς τὰ μέν ἐστι κατ’ ἔμφασιν, τὰ δὲ μικτά, τὰ δὲ καθ’ ὑπόστασιν· κατ’ ἔμφασιν μὲν οἷον ἶρις, ἅλως, μικτὰ δὲ παρήλιοι, καθ’ ὑπόστασιν δὲ κομῆται, πωγωνίαι,403
20δοκίδες, λαμπάδες, ᾄττοντες.
MKUA ἅλως δὲ εἴρηται ὅτι τὰς ἅλωνας τῷ σχήματι κυκλοτε‐ ρῶς διαγράφουσι. καὶ ἔστιν ἡ ἅλως περὶ τὴν σελήνην κύκλος, καὶ αὐτὴ ἐν μέσῳ ἀμυδροτέρα φαίνεται.
MAS ἡ τοίνυν ὄψις κατὰ τὴν ἔνστασιν τοῦ ἀέρος τραχέσι
25μὲν προσπεσοῦσα αὐτοῦ που καταπαύεται, μηκέτι
MA λαμβάνουσα ἑτέρας φορᾶς ἀρχήν, λείοις δὲ καὶ ὁμαλοῖς προσφερομένη, οἷά ἐστι τὰ ἔσοπτρα καὶ τὰ ὕδατα, ἤτοι ἐνδοτέρω διαδύεται οἱονεὶ ἐγκατακλωμένη, ἤ, εἴπερ τοῦτο ἀδυνατεῖ ποιεῖν δι’ ἀντιτυπίαν τῶν σω‐
30μάτων, ἀνακλᾶται ἐμφανίζουσα κατ’ ἐκεῖνον τὸν τόπον τὰ ὁρώμενα ἀφ’ οὗ καὶ τὴν ἀρχὴν τῆς ἀνακλάσεως ποιεῖται.
MUA ὅταν τοίνυν περί τι ἄστρον νέφη συστῇ συνεχῆ καὶ
κοῖλα, ἐνσταθῇ δὲ ὁ ἀὴρ ἐπὶ ταῦτα, εἶτα ἀνάκλασιν404
35σχῇ εἰς αὐτὸ τὸ ἄστρον, ἐμφαίνεται τοῦτο καθ’ ἑκάστην ἀνάκλασιν, καὶ οὕτως ἡ ἅλως ἀποτελεῖται.
MA καὶ τὸ μὲν πλεῖστον τοῦ ἄστρου φαίνεται λευκὸν διὰ τὴν τοῦ φωτὸς ἐπικράτειαν, τὸ δὲ ἔξω τούτου μέλαν διὰ τὴν πρὸς τὰ νέφη παράθεσιν.
40MKA γίνεται δὲ περὶ τὴν σελήνην· ἐὰν μία γένηται, εὐδίαν προσδόκα. διαλύεται γὰρ ἐκ τοῦ κατ’ ὀλίγον ἡ πύκνωσις, εἰ δὲ ῥήγνυται, ἄνεμον ἐξ ἐκείνου τοῦ τόπου καθ’ ὃν τὴν ῥῆξιν λαμβάνει, εἰ δὲ δύο, χειμῶνα προσδόκα, καὶ ἔτι μείζονα ἐὰν τρεῖς. οὐ μόνον δὲ περὶ σελήνην ἀλλὰ
45καὶ ἥλιον γίνεται καὶ ἀστέρας.
MKA τί ἐστιν ἅλως; ἡ ὑγροῦ τοῦ ἀέρος ἐπικειμένου καὶ παχέος ὄντος φαντασία φωτὸς κυκλοειδοῦς περὶ τὸν ἥλιον καὶ τὴν σελήνην συνισταμένη.

817

MKA —καὶ εἰ ῥηγνύατο μᾶλλον: καὶ εἰ μειζόνως ἀπολύεται. προείπομεν δὲ ὅτι διαρρήγνυται καὶ διακρουομένη μᾶλλον ἀπολύεται μὴ δυναμένη διικνεῖσθαι πλείονα τὴν ὑποκειμένην παχύτητα τοῦ
5ἀέρος [δεικνύει].405

819

MΔKUAS —ἠελίοιο δέ τοι μελέτω: πλη‐ ρώσας τὰ περὶ τῆς σελήνης τεκμήρια, ἐπὶ τὰ τοῦ ἡλίου σημεῖα ἔρχεται, ἅπερ καὶ αὐτὰ ἀκολούθως καὶ ἀκριβῶς διδάσκει. τὸ δὲ ἑξῆς· „περὶ δὲ τοῦ ἡλίου, φησί, μελέτω
5σοι ἑκατέρωθεν πορευομένου. τῷ γὰρ ἡλίῳ μᾶλλον τῆς σελήνης ἐπίκειται τὰ τεκμήρια ἐοικότα καὶ ἁρμό‐ ζοντα τοῖς σκοποῦσι τἀληθῆ, καὶ δύνοντι οὖν καὶ ἀνα‐
τέλλοντι“. τοῦτο γάρ ἐστι τὸ ἑκάτερθεν ἰόντος. καὶ γὰρ ἀνατέλλοντος αὐτοῦ ἔστιν ἰδεῖν τεκ‐MKUAS
10μήρια, καὶ δυομένου ὁμοίως.
KUA ἄλλως: παρατήρει, φησί, μάλιστα τὰ περὶ τὸν ἥλιον γινόμενα σημεῖα· καὶ γὰρ ἀνατέλλων καὶ δύνων ἀληθῆ τεκμήρια παρέχει.

820

MΔKUAS —μᾶλλον ἐοικότα: διὰ τί τὰ τοῦ
ἡλίου σημεῖα βεβαιότερά φησι τῆς σελήνης [ἔφη]; ἐπειδὴ πολλὴν ἔχων ἰσχὺν πρὸς τὸ διαλύειν ταῖς ἀκτῖσι τὰ ὑποπίπτοντα παχέα, νικώμενος ὑπ’ αὐτῶν μείζονα406
5τὸν χειμῶνα προαπαγγέλλει.
MKAS καὶ ἄλλως: αἱ τοῦ ἡλίου πρὸς τὸν ἀέρα διαφοραὶ κυριώτεραι τῆς σελήνης εἰσί. δυναστεύων γὰρ ἡμέρας σαφέστερα δείκνυσι τὰ τεκμήρια. δεύτερον δὲ ὅτι λαμπρότερός ἐστι, καὶ εἰ μὴ μεγάλη καὶ ἰσχυρὰ τοῦ
10ἀέρος εἴη ἡ μεταβολή, οὐκ ἂν κρατηθείη. τὰς γὰρ μι‐ κρὰς καὶ ἐλαφρὰς ἀναστέλλει. οὕτω Πλούταρχος (fr. 13 Sandbach).

821

MΔKUA —ἀμφότερον δύνοντι: διὰ τί τότε μόνον, καὶ μὴ ὅτε μεσουρανεῖ; τότε γὰρ φαίνεται 〈διὰ〉 τοῦ ἀέρος τοῦ ὑπεργείου τοῦ δεχομένου πάχη καὶ μεταβο‐ λὰς διὰ τὰς ἀναθυμιάσεις ἃς ἡ γῆ ἀναδίδωσι, τοῦ ἡλίου
5ταῦτα κινοῦντος· ἐξαρθεὶς γὰρ καὶ ὑψωθεὶς τὸ οἰκεῖον
ἑαυτοῦ χρῶμα εἰλικρινὲς ἐμφαίνει.407

822-831

MΔKUAS —μή οἱ ποικίλλοιτο: ἐὰν οὖν μέλλοντος ἀνατέλλειν αὐτοῦ ἴδῃς τὸν κύκλον μὴ ἔχοντα λαμπρὸν καὶ εἰλικρινὲς τὸ φῶς, γίνωσκε χειμῶνα ἐπι‐ γενησόμενον. ἐὰν δὲ δύνειν μέλλων καθαρὸς καὶ ἀνεπι‐
5θόλωτος ἐπὶ τὴν δύσιν χωρῇ, τῇ ἑξῆς ἡμέρᾳ εὐδίαν προσδόκα. ὅταν μὲν οὖν μέλλοντος ἀνατέλλειν κοι‐ λότητος φαντασίαν ὁ κύκλος ἐμφαίνῃ, καὶ τῶν ἀκτίνων τινὲς μὲν πρὸς νότον, τινὲς δὲ πρὸς βορρᾶν τρέπωνται, τινὲς δὲ καὶ κατὰ μέσον τὸν κύκλον, ἄνεμον ἢ ὄμβρον
10δεῖ προσδοκᾶν.
MA ἄλλως: τῷ ἀπαγορευτικῷ καὶ ἐξ ἀρχῆς χρησά‐ μενος ἐμφαίνει τὸ ἀπευκτὸν καί φησι „μηδαμῶς ποι‐ κίλος καὶ κατάστικτος φανείη σοι ὁ τοῦ ἡλίου κύκλος νεωστὶ ἀνατέλλοντος, ὁπόταν εὐδινῆς ἡμέρας εἰς χρείαν
15ἔλθῃσ“. διὰ γὰρ τὴν τοῦ ἀέρος παχυμέρειαν καὶ ὑγρότητα ἐμπίπτουσα ἡ ἀκτὶς τοιοῦτον ὁρᾶσθαι ποιεῖ, ποικίλον καὶ κατάστικτον, τὸν κύκλον, ὥστε καὶ ἐρυθρὸν εἶναι φαίνεσθαι. τὸ δὲ ὅμοιον συμβαίνει καὶ ἐπὶ τῆς ἴριδος· εἰς ὑγρότητα ἀέρος καὶ παχυμέρειαν ἐμπίπτων ὁ ἥλιος408
20ἀποτελεῖ τὴν ἶριν ταύτην ποικίλην τινὰ καὶ κατάστικ‐ τον, περὶ ἧς καὶ ἑξῆς διαλαμβάνει.
MΔA ἄλλως: ἐάν, φησί, περὶ τὴν ἀνατολὴν ποικίλος φαίνηται ὁ περὶ τὸν ἥλιον κύκλος, χειμῶνα γενησό‐ μενον ἴσθι. εἰκότως· συμβαίνει γὰρ τοῦτο διὰ τὴν τῶν
25ἀνέμων ἐπιπρόσθησιν, ὅπερ οὐκ ἐᾷ καθαρὸν ἡμῖν φαίνεσ‐ θαι αὐτόν. „καθαρὸς μέντοι, φησίν, ἀνατέλλων καὶ μηδὲν ἔχων σημεῖον, εὐδίας ἐστὶ σημαντικός, ὁμοίως δὲ κἂν δύνῃ καθαρὸς καὶ ἀνέφελος, τὴν ἐπιοῦσαν ἀγ‐
γέλλει ἡμέραν εὐδινήν“. βουλύσιον μὲν γὰρMΔUA
30ὥραν (825) τὴν δύσιν κέκληκε, μαλακὴν δὲ αἴγλην (826) ἐπεὶ τὸ πολὺ τοῦ πυρώδους αὐτοῦ πρὸς ἑσπέραν πέπαυται. τοῦ γὰρ περὶ αὐτὸν ἀέρος μηδεμίαν ἔχοντος πύκνωσιν, ἀλλ’ ὄντος ἀτρέπτου, καθαρὰ καὶ ἡ ἀνατολὴ καὶ ἡ δύσις γίνεται αὐτοῦ.

824

MΔA —φαίνοιτο δὲ λιτὸς ἁπάντη: ὁ γὰρ λιτὸς καὶ ἁπλοῦς διὰ ἀκεραίου ἀέρος στίλβων
ἥλιος εὐδίας δηλωτικός ἐστιν.409

825

MΔUA —εἰ δ’ αὕτως καθαρόν μιν: ἀπό‐ κλισιν λαμβάνων ἀμβλεῖαν ποιεῖται τὴν τῆς ἀκτῖνος ἐπαφὴν καὶ μαραίνεται τὰ τῆς θερμότητος (διὸ καὶ δείλη ἐκλήθη, ἐνδεῶς τῆς ἕλης ἔχουσα). ὅτε οὖν
5μάλιστα τὸ θερμὸν ἐξασθενεῖ, 〈ἐὰν〉 καθαρὸς καὶ διαφα‐ νὴς ᾖ ὁ ἀήρ, ἔοικε κεκρατῆσθαι βεβαίως ἡ ἄγουσα τὰ νέφη περίψυξις. διὸ καὶ εὐδίας τὸ σημεῖον.

828

MKAS —ἀλλ’ οὐχ ὁππότε κοῖλος: αἱ ἐν τῷ ἡλίῳ κοιλότητες οὐκ εἰσὶν αὐτοῦ, φαντασίαι δέ εἰσι τῆς ὄψεως κατ’ ἐπιπρόσθησιν ζοφεροῦ ἀέρος. οὐ γὰρ τὸ μέσον ὁρᾶται, ἀλλ’ ἡ κύκλῳ ἁψὶς λαμπρὰ
5οὖσα δοκεῖ περιφέγγειν, καὶ τὸ ἐκλιπὲς ἔμφασιν κοι‐ λότητος παρέχει. ὃν γὰρ τρόπον οἱ ζωγράφοι ἀντρώδεις τόπους γράφοντες φωτὶ τραχύνουσι τὴν ὄψιν, ἅτε τῇ φύσει τοῦ μὲν λαμπροῦ προβάλλοντος ἔξω καὶ διωθοῦν‐ τος τὴν φαντασίαν, τοῦ δὲ μέλανος ὑποσκιάζειν καὶ
10βαθύνεσθαι δοκοῦντος, οὕτω καὶ περὶ τὸν ἥλιον τὸ μὴ φαινόμενον τῇ ὄψει κατ’ ἀντίφραξιν τοῦ ἀέρος [ἡ] ἐκκοπῇ τοῦ μέσου λαμπροῦ διὰ τὴν σκιὰν ὑποφαίνεται.410
S †ὅ† ὅλην ποιεῖ τὴν ἀντίφραξιν ὁ ἀὴρ σφόδρα πιλη‐ θεὶς καὶ παχύς, ζοφωθείς. διὸ χειμέριον τὸ σημεῖον.
15Πλούταρχος (fr. 14 Sandbach).
MΔKA ἄλλως: κατά τινας καιροὺς ὁ ἥλιος ὁρᾶται κοῖλος. τούτου δὲ αἴτιον τὰ ἔμπροσθεν αὐτοῦ ἱστάμενα νέφη, μελαινόμενα διὰ τὴν πολλὴν πύκνωσιν. πέφυκε δὲ πάντα τὰ διὰ τῶν μελάνων ὁρώμενα κοιλότητος φαντασίαν
20παρέχειν. οὕτω γὰρ καὶ οἱ ζωγράφοι, ὅσα μὲν βούλονται προσεχῆ δεικνύναι, τῷ λευκῷ ἀπογράφονται, ὅσα δὲ κοῖλα καὶ ἐν βάθει, τῷ μέλανι. ἐὰν οὖν, φησί, τοιοῦτος γένηται, τὰς δὲ ἀκτῖνας μὴ κατ’ εὐθεῖαν φερομένας ἔχῃ ἀλλ’ ἐσχισμένας, καὶ τὰς μὲν τῇδε τετραμμένας,
25τὰς δὲ τῇδε, ὅπερ συμβαίνει ὑπὸ τῆς τοῦ ἀέρος παχύτη‐ τος, οὐκ ἐωμένων αὐτῶν κατ’ εὐθὺ φέρεσθαι, ἢ ἄνεμον ἴσθι γινόμενον ἢ ὑετόν.

829

MΔUA —οὐδ’ ὁπότ’ ἀκτίνων: ἀπὸ κοινοῦ τὸ εὔδιος (827)· „ἀλλ’ οὐκ ἔσται εὔδιος ὅταν ἀνατέλλων κεκοιλωμένον ἔχῃ τὸ μέσον τοῦ κύκλου ...“, δηλονότι ὥσπερ κακωθέντος τοῦ φωτός. τοῦτο συμ‐411
5βαίνει πάλιν ἐκ τῆς τοῦ ἀέρος δυσκρασίας. ὥσπερ καὶ ἐπὶ τῶν ὀφθαλμικῶν, ὅτε συμβαίνει κοιλαίνεσθαι τοὺς ὀφθαλμούς, δηλονότι ἐξασθενήσαντος τοῦ πώματος,
MA ἢ ὥσπερ ὅταν βλέφαρον καταγαγόντες ἢ περιθλί‐ ψαντες τῷ λύχνῳ τὴν ὄψιν προσβάλλωμεν, οὐ φαίνεται
10συνεχὲς τὸ φῶς, ἀλλὰ πλάγιαι καὶ σποράδες αἱ αὐγαί, οὕτως, ὅταν ἀχλὺς ἢ νέφωσις ἀνώμαλος πρὸ τοῦ ἡλίου στᾶσα περιθλίψῃ καὶ σείσῃ τὸν τῆς ὄψεως κῶνον εἰς λεπτὰς ἀκτῖνας καὶ ῥαβδοειδεῖς, ὃ πάσχομεν αὐτοὶ τῇ αἰσθήσει, τοῦτο περὶ τὸν ἥλιον εἶναι δοκοῦμεν.
15οὕτω Πλούταρχος (fr. 15 Sandbach).

830

MΔKUA —σχιζόμεναι βάλλωσι: ἀντιφέρον‐ ται. πάλιν ἐκ τῆς τοῦ ἀέρος παχύτητος δι’ ὅλου τοῦ κύκλου ἀποφέρονται αἱ ἀκτῖνες, ἀλλ’ αἱ μὲν πρὸς νότον, αἱ δὲ πρὸς βορρᾶν βάλλουσι, τὰ δὲ μέσα τοῦ δίσκου
5φαίνονται ἄνευ τινῶν ἀκτίνων. τότε, φησί, δι’ ὕδατος ἔρχεται ὁ ἥλιος ἢ ἀνέμου.
MKAS τὰ δ’ αὖ περὶ μέσσα φαείνῃ: εἰ δὲ τὸ μέσον αὐτοῦ φαίνοιτο μόνον, τὸ δὲ ἑκατέρωθεν διὰ νέφους πυκνότητα μὴ ὁρῷτο, σχιζομένων τῶν ἀκτίνων412
10πρός τε βορρᾶν καὶ νότον πεμπομένων, καὶ τοῦτο σύνθη‐ μα πνεύματος ἢ ὑετοῦ.

832

MΔKUAS —σκέπτεο δ’ εἰ καί τοι αὐγαί: κατανοεῖν, φησί, δεῖ τὰ περὶ τὸν ἥλιον σημεῖα ἐνατενίζον‐ τας αὐτῷ τῷ κύκλῳ. οὕτω γὰρ γενήσεται σαφῆ τὰ τεκμήρια. ἐὰν οὖν, φησίν, ἐρευθὴς γένηται, οἵαν χροιὰν
5συμβαίνει γίνεσθαι πολλάκις περὶ τοῖς νέφεσι δύνοντος αὐτοῦ, ἢ μελανίζων, ὅταν μὲν ἀχλυωδέστερος φανῇ, ὕδωρ σημαίνει, ὅταν δὲ ἐρευθής, ἀνέμους. ὅταν δὲ ἀμφότερα τὰ σημεῖα περὶ τὸν ἥλιον φαίνηται, ὥστε μέρη μὲν αὐτοῦ τοῦ κύκλου μελαίνεσθαι, μέρη δὲ φοινίσ‐
10σεσθαι, τότε δεῖ καὶ ἄνεμον καὶ ὄμβρον προσδοκᾶν.
MΔAS ἄλλως: τὸ τοῦ ἡλίου φῶς ὅτε καθαρόν ἐστιν οὐ
συγχωρεῖ ἀντωπεῖν τινι πρὸς τὰς ἀκτῖνας, ὅτε δὲ ἐξ ἀκρασίας ἀέρος ἐξασθενεῖ, τότε δυνατὸν αὐτῷ προσ‐ βλέπειν. φησὶν οὖν· „περισκέπτου εἰς αὐτὸν εἰ αἱ αὐγαὶ413
15αὐτοῦ ὑπείκουσί σου τοῖς ὀφθαλμοῖς, καὶ ἐκ τούτου γνώσῃ ὅτι ἀκρασίας οὔσης χειμῶνός ἐστι σύμβολον“.

833

MA —αὐτὸν ἐς ἠέλιον: ὁ πεπυκνωμένος ἀὴρ τῇ πρὸς τὸ φῶς μίξει ἐρυθαίνεται, καὶ διὰ λεπτό‐ τητα πρὸς γένεσιν ἀνέμων ὀξύρροπός ἐστιν, ὁ δὲ συνηγ‐ μένος μᾶλλον ὡς ἐπιμελαίνειν οὐ μακράν ἐστι τῇ δια‐
5θέσει τῆς εἰς τὸ ὕδωρ μεταβολῆς.
MA τοῦ γὰρ καὶ σκοπιαὶ ἄρισται: τοῦ ἡλίου ἔξοχοί εἰσι καὶ εὐσύμβολοι αἱ σκοπιαί, οἷον τὸ σκοπεῖν εἰς ἥλιον καὶ ἐξ αὐτοῦ δέχεσθαι τεκμήρια ἄριστόν ἐστι. προεῖπε δὲ καὶ ἐν τοῖς ἀνωτέρω (820)
10ἠελίῳ καὶ μᾶλλον ἐοικότα σήματα κεῖται.

834

MA —εἴ τι οἵ που ἢ ἔρευθος: εἰ δέ τι αὐτῷ καὶ ἔρευθος ἐπίκειται τοιοῦτον οἷον ἔχουσαι καὶ αἱ νεφέλαι ὅτε αὐτὸν τὸν ἥλιον παρατρέχουσι βαλλό‐ μεναι ἐξ αὐτοῦ ὑπέρυθρον σχῆμα ποιοῦσι, σκόπει τοίνυν
5τὸ τοιοῦτον.

836

MAS —ἢ εἴ που μελανεῖ: ἀπὸ κοινοῦ τὸ φράζεο. „εἰ μελάντερον αὐτοῦ καὶ ζοφωδέστερον εἶναι δοκεῖ τὸ φῶσ“. καὶ δῆλον ἐκ τῆς πολλῆς τοῦ ἀέρος ὑποκειμένης ὑγρότητος. καὶ τὰ τεκμήρια τοῦ414
5εἶναι αὐτὸν ζοφώδη ὑετοῦ ἐστι σημεῖον, τὰ δὲ ἐρυθρὰ ἀνέμου.

838

MAS —εἴ γε μὲν ἀμφοτέροις: εἰ δέ, φησίν, ἀμφοτέροις τοῖς καταστήμασι, τῷ τε μέλανι καὶ τῷ πυρρῷ, ἅμα καὶ κατὰ τὸ αὐτὸ ἐμπεριέχεται ὁ ἥλιος, καὶ τὸ μὲν αὐτοῦ μέλαν φαίνεται, τὸ δὲ ξανθόν,
5ἐκ ποικιλίας τότε ἀμφότερα προσδόκα, καὶ ὑετὸν ἐσό‐ μενον καὶ ἄνεμον.

840

MΔUA —εἰ δέ οἱ ἢ ἀνιόντος: εἰ δέ, φησίν, ἀνίσχοντος ἡλίου ἢ καὶ δύνοντος εἰς τὸν αὐτὸν τόπον συνίοιεν αἱ ἀκτῖνες ἢ νέφεσιν αὐτὸς εἴη πεπιεσμένος, τὸ τοιοῦτον ποιοῦ ὕδατος σημεῖον, κατανικωμένου
5δηλονότι τοῦ ἡλίου ὑπὸ τῆς περὶ τὰ νέφη παχύτητος.

841

MΔKUA —καὶ ἀμφ’ ἑνὶ πεπλήθωσιν:
ἀντὶ τοῦ εἰς ἕνα τόπον συστρέφωνται, ὅταν πεπλησμέ‐ νος ὑπὸ νεφῶν ἧττον ἐκφαίνῃ τῆς θερμότητος τὴν ἀκτῖνα.415

844

MΔKUAS —ὕδατί κεν κατιόντι: ἐὰν δέ, φησί, ἀνατέλλοντος ἢ δύνοντος τοῦ ἡλίου αἱ ἀκτῖνες ἀπὸ τῆς περιφερείας εἰς τὸ μέσον ἕλκωνται, ἢ καὶ εἰς ἕνα τόπον συστρέφωνται κωνοειδὲς τὸ σχῆμα ποιοῦσαι,
5ἢ ὁ κύκλος ὑπὸ τοῦ νέφους ἐπιπροσθῆται ἀνατέλλοντος καὶ δύνοντος, ὄμβρον δεῖ προσδοκᾶν.

845

MΔKA —μηδ’ ὅτε οἱ ὀλίγη νεφέλη: ἀλλὰ κἂν προανατείλῃ τοῦ ἡλίου ὀλίγη νεφέλη, εἶτα αὐτὸς ἐπιφέρηται, ἴσθι ὡς οὐκ ἂν οὕτω ταῖς ὄψεσιν ἡμῶν
προσέπιπτεν εἰ μὴ ἐπεπάχυντο ὁ ἀήρ.416
5MΔKAS ἄλλως: ἐὰν ἀνατέλλειν μέλλοντος τοῦ ἡλίου νε‐ φέλη προανατείλῃ μέλαινα ἐπισκιάζουσα, σχίζωνταί τε περὶ αὐτὴν αἱ ἀκτῖνες οἱονεὶ μεσολαβοῦσαι τὴν νεφέ‐ λην, σκέπης χρείαν 〈ἂν〉 ἔχοις. καὶ τὸ συντρέχειν εἰς ταύτην τὰς ἀκτῖνας ὑγρότητα κατηγορεῖ τοῦ ἀέρος.
10λεῖος γὰρ ὢν ἐπιταράττει τὴν ὄψιν, ὡς ἐν τῷ δακρύειν φαίνεται τὸ φῶς οὐ καθεστηκός,
MΔKA ἀλλ’ ἀφαλλόμενον καὶ τρομῶδες, εἴτε τοῦ λαμπροῦ ἐκ τοῦ ὑγραίνεσθαι σβεννυμένου περὶ αὐτήν, εἴτε κλω‐ μένης πρὸς τὸ ὑγρὸν αὐτῆς διὰ τὴν ἀνωμαλίαν.
15MΔKUA ἄλλως: ἐάν, φησίν, ἀνατέλλοντος ἡλίου προανα‐ τείλῃ νέφος περιαγόμενον κύκλῳ, ὅπερ εἰ ἐπὶ πλέον εὐρύνεται, εὐδίαν προσδόκα. διαχεῖται γὰρ ὁ κύκλος οὗτος νικώμενος ὑπὸ τῶν ἡλιακῶν ἀκτίνων. τὸ δὲ ὅμοιόν φησι γίνεσθαι καὶ ἐὰν χειμῶνος ὠχρὸς δύηται,
20τῶν νεφῶν ὥσπερ διακαιομένων ὑπ’ αὐτοῦ καὶ λυο‐ μένων. ἐὰν μέντοι γε δύνοντος αὐτοῦ ἐπισυνιστῆται νέφη, τῇ ἑξῆς ὕδωρ προσδέχου. πιλουμένου γὰρ ἱκανῶς τοῦ ἀέρος ἡ μεταβολὴ αὐτοῦ γενήσεται εἰς τὴν συγ‐ γενεστάτην αὐτοῦ φύσιν τοῦ ὕδατος. καὶ γὰρ ἡ τῶν417
25νεφῶν πύκνωσις οὐδέν ἐστιν ἄλλο ἢ πάχος ἀέρος ὑπὸ ὑγροῦ πεπαχυμμένον. ἐντεῦθεν τὰ σημεῖα ἢ ὄμβρων γίνεται διὰ τὴν συγγένειαν ἢ ἀνέμων. καὶ γὰρ ὁ ἄνεμος οὐδὲν ἄλλο ἢ ἀὴρ ῥέων καὶ ποιὰν λαμβάνων κίνησιν, ἅπερ ἐκ τῆς αὐτοῦ τροπῆς συμβαίνει γίνεσθαι.
30M ἄλλως: ὅταν δὲ αὐτοῦ βραχεῖα προαναφέρηται νεφέλη, εἶτα αὐτὸς ἐπιὼν φέρηται ὥσπερ ἐνδεὴς ἀκτί‐ νων, καὶ τοῦτο σύνθημα ὑετοῦ. εἰ δὲ μέγας ὀφθεὶς ὁ ἥλιος καὶ ὀλίγον μειούμενος ἐπὶ τὸ κατὰ φύσιν ὁρατὸν μέγεθος αὐτοῦ ἀφικνοῖτο, καὶ τοῦτο σημεῖον εὐδίας,
35ἥκιστα τῆς παχύτητος καὶ ὑγρότητος περὶ τὸν ἀέρα μενούσης, δι’ ἣν μείζων ἐφαίνετο.

846

MA —ἀκτίνων κεχρωσμένος: πάλιν ἐκ τῆς τοῦ ἀέρος παχυμεροῦς συστάσεως ἀνατρεπόμεναι αἱ ἀκτῖνες εἰς ἓν μέρος τοῦ δίσκου φέρονται καὶ ἀφ’
MAS ἑνὸς μέρους φαίνουσιν. ὁ δὲ λόγος· „σκόπει πάλιν χει‐
5μῶνος σημεῖα· ὅταν ἢ ἀνατέλλοντος ἢ δυομένου ἡλίου αἱ ἀκτῖνες συνέρχωνται καὶ ἐν ἑνὶ μέρει τοῦ δίσκου πᾶσαι πληρῶνται καὶ φαίνωνται, ἢ καὶ ὅταν ὑπὸ νεφῶν πιεσθεὶς ἔρχηται ἀπὸ τῆς νυκτὸς ἐπὶ τὰς ἀνατολάς, ἢ ὅταν ἐξ ἀνατολῆς ἐπὶ δύσιν, τεκμήριον ὡς ἐκεῖναι αἱ418
10ἡμέραι ὑετοῦ εἰσιν“.

847

MΔUAS —πολὺς δ’ ὅτε οἱ περὶ κύκλος: περὶ τὰς ἀνατολὰς καὶ τὰς δύσεις δοκεῖ ὁ τοῦ ἡλίου κύκλος μείζων φαίνεσθαι. ἔστι δὲ ἡ αἰτία τοιαύτη· αἱ τῆς γῆς περὶ ἀνατολὰς καὶ δύσεις ἀναθυμιάσεις ἀερώ‐
5δεις εἰσὶ καὶ παχεῖαι, αὐτὸ τὸ τοῦ ἡλίου φῶς δεχόμεναι. εἰ μὴ συγχωροῦσι διικνεῖσθαι τῷ φωτί, πλατύτερον αὐτὸ ὡς τῷ δοκεῖν ὁρᾶσθαι ποιοῦσιν. ἀνιὼν δὲ ὁ ἥλιος, ἀπὸ τῶν ἀναθυμιάσεων χωριζόμενος καὶ εἰς τὸ ὕψος χωρῶν, ὅτε εὑρίσκει καθαρὸν τὸν ἀέρα, δοκεῖ πάλιν ὁ
10κύκλος ἐλάττων φαίνεσθαι, τοῦ φωτὸς διικνουμένου. τουτέστιν· „ὅταν ὁ κύκλος πολὺς εὐρύνηται καὶ πλατύνη‐
ται τηκομένῳ καὶ λυομένῳ ὅμοιος (ἀνατέλλοντος δηλονότι), καθαροῦ ὄντος τοῦ ἀέρος, εὐδινὸς ἂν δοκι‐ μάζοιτο“.419

851

MAS —ὠχρήσῃ κατιών: δυομένου ἡλίου σκόπει εἰ ἔστι περὶ αὐτὸν νέφη συνεχῆ, καὶ ὕδατος ἡμερινοῦ γε〈νομένου〉 μετὰ ταῦτα σύμβαλε, μετὰ τὴν νύκτα ἐκείνην καὶ τὴν ἑσπέραν, ὅτε συνίστατο περὶ
5τὸν ἥλιον τὰ νέφη. ἡμερινοῖο δὲ τῇ ἑξῆς ἡμέρᾳ φαινομένου.
MA ἄλλως: ἀπὸ κοινοῦ τὸ εὔδιός κε φέροιτο (850). πάλιν ἑτέραν κατάληψιν δίδωσιν εὐδίας. ὅτε γὰρ διαλύεται ἡ ὑγρότης ἐκείνη καὶ παχύτης τοῦ ἀέρος,
10πρὸς δυσμὰς ὁ ἥλιος ὠχρὸν ἔχων τὸ φῶς εὔδιός ἐστιν ὡς πρὸς τὴν τοῦ ἀέρος λοιπὸν διάλυσιν.

853-857

MA —καὶ δὴ δυομένου τετραμ‐ μένος: ἐὰν δὲ δύνοντα τὸν ἥλιον ὑποσκιάζῃ μέλαινα νεφέλη, τὰ δὲ ἑκατέρωθεν αὐτοῦ περιλαμβάνωσιν ἀκ‐ τῖνες, ἴσθι κατὰ τὴν ὑστεραίαν ἐσόμενον ὑετόν.
5MAS ἄλλως: καὶ εἰ δύνοντα, φησί, τὸν ἥλιον ἐπίπροσ‐ θεν ἱσταμένη νεφέλη σκιάζει, αἱ δὲ ἀκτῖνες αὐτοῦ ἑκα‐ τέρωθεν τοῦ νέφους σχίζονται, χειμῶνα προσδέχου. ἀδύνατος γὰρ γέγονεν ὁ ἥλιος διαχέαι τὴν πύκνωσιν·
ἐντεῦθεν καὶ σχίζονται περὶ τὴν νεφέλην αἱ ἀκτῖνες τοῦ420
10ἡλίου, τῆς κατ’ εὐθεῖαν φορᾶς ὑπὸ τῆς περὶ τὸν ἀέρα πυκνώσεως ἀνακοπτόμεναι.
MΔUAS ἄλλως: καὶ δὴ πρὸς δυόμενον τὸν ἥλιον ἀφορῶν, ἐὰν αὐτὸν σκιάζῃ νεφέλη μέλαινα τὴν χροιάν, αἱ δὲ ἀκτῖνες ἅπασαι κατὰ μέσον τὸν δίσκον ἑλισσόμεναι εἰς
15δύο μέρη τοῦ δίσκου διασχισθῶσι, καὶ αἳ μὲν ἐπὶ τοῦδε τοῦ μέρους, αἳ δὲ ἐπὶ τοῦδε χωρήσωσιν, εἰς τὴν ἐπιοῦ‐ σαν ἡμέραν σκέπης ἂν χρῄζοις· χειμὼν γὰρ ἔσται.

858

MΔKUAS —εἰ δ’ ὁ μὲν ἀνέφελος: ἐάν, φησίν, ὁ ἥλιος αὐτὸς δίχα νεφελῶν δύηται, ἀνωτέρω δὲ αὐτοῦ νεφέλαι ὑπάρχωσι, καταδύνοντός τε αὐτοῦ καὶ ἤδη δεδυκότος, ἐρυθραί, εὐδίαν ἴσθι κἀκείνῃ τῇ νυκτὶ καὶ
5τῇ ἐπιούσῃ ἡμέρᾳ γενησομένην. αἴτιον δὲ τούτου τὸ μὴ σφόδρα πυκνὰ εἶναι τὰ νέφη, ἀλλ’ ἀραιά, καὶ οὕτως ἐνδιαυγεῖσθαι. ἐξ αὐτοῦ δὲ τοῦ ἡλίου αἱ νεφέλαι φαίνον‐ ται καθάπερ χρυσίζουσαι, ὅτε σφόδρα αὐτοῦ καθαρὸν δέχονται τὸ φῶς. ὅτε δὲ πυροῦνται, οὐ πάνυ τι καθαρόν,421
10ἀλλ’ ἔσται μὲν εὐδία τῇ ἐπιούσῃ νυκτὶ καὶ ἡμέρᾳ, οὐχ ἑξῆς δὲ 〈δι’〉 ἄλλων ἡμερῶν. ὅτε δὲ χρυσίζουσι, καθα‐ ρὸν ἐδέξαντο τὸ φῶς, καὶ ἑξῆς εὐδινὸς ὁ καιρός.
MKA ῥόον δὲ ἑσπέριόν φησι τὸν ὁρίζοντα. ἐὰν οὖν καθαρὰν καὶ ἀνεπιθόλωτον νέφους ὁ ἥλιος ποιήσῃ
15τὴν δύσιν, αἱ δὲ πλησίον τοῦ ὁρίζοντος νεφέλαι ἐρυθραί, εὐδίαν δεῖ προσδοκᾶν.

862

MKA —ἀλλ’ ὁπότ’ ἠελίοιο μαραινο‐ μένῃσιν: σκοτεινοτέραις. ὅταν γὰρ ἐπὶ μιᾶς κα‐ θέτου τὰ τρία ἄστρα γενηθῇ, γῆ ἥλιος σελήνη (κείσθω γὰρ καὶ ἡ γῆ ἄστρον), ἀνάγκη τότε, εἰ μὲν μέση ἡ γῆ
5εὑρίσκοιτο, σελήνης ἔκλειψιν γίνεσθαι, ἐμπιπτούσης αὐτῆς εἰς τὸν σκιερὸν κῶνον ὃν ἀποτείνει ἡ γῆ. μέσης δ’ αὖ τῆς σελήνης εὑρισκομένης, ἡλίου μέρει τινὶ ἐπι‐
προσθούσης, τὸ τηνικαῦτα ἡλίῳ ἐπισκότωσιν γίνε‐ σθαι, ἣν δι’ ἀγνωσίαν ἔκλειψιν οἱ παλαιοὶ κεκλήκασι.422
10κυρίως δὲ καὶ τῇ λέξει κέχρηται εἰπὼν ὅτε σκιάῃσι κατ’ ἰθύ (864)· οὐ γὰρ ἐκλείπει κατὰ ἀλήθειαν, σκιάζεται δέ, ὅπερ ἐστὶν ἐπιπροσθουμένῳ αὐτῷ ὑπο‐ θεούσης τῆς σελήνης. ὅλος δ’ οὐδέποτε ἐκλείπει διὰ τὸ πολλῷ μείζονα εἶναι τῆς σελήνης καὶ μὴ ἐπισκο‐
15τεῖσθαι πάντα ὑπ’ αὐτῆς.
MS ἄλλως: τότε δή, φησί, προσδόκα ὄμβρον, ὅταν αἱ τοῦ ἡλίου ἀκτῖνες ἐξαπίνης ἀσθενεῖς καὶ ἀμαυραὶ φανῶσιν, ὅμοιαι γινόμεναι τῇ ἐκλειπτικῇ περιστάσει, ὅτε συμβαίνει τὸν ἥλιον ἐπιπροσθούμενον ὑπὸ τῆς
20σελήνης τὸ φέγγος ἀμαυρὸν καὶ σκιῶδες ἐπιδείκνυσθαι. οὐδ’ εἰ μέλλοντος αὐτοῦ ἀνατέλλειν νεφέλαι ἐρυθραὶ ἄλλοθεν ἄλλαι βλέπονται, οὐ δεῖ προσδοκᾶν ἐκείνῃ τῇ ἡμέρᾳ ὄμβρον.
MΔUA ἄλλως: ὅτε κατὰ κάθετον ἰσομοιρίαν ἡ σελήνη
25πρὸς τὸν ἥλιον ἔρχεται, τότε αὐτὸν ἀποφράττει καὶ ἀφανῆ ποιεῖ, καὶ γίνεται τὸ τηνικαῦτα ἡλίου ἔκλειψις
ἐπὶ δευτέρας ἢ καὶ τρίτης ὥρας, ἕως οὗ 〈ἂν〉 ἡ σελήνη τὴν ἰσομοιρίαν παραδράμῃ. γίνεται δὲ τοῦτο πολλάκις καὶ δεύτερον τοῦ ἐνιαυτοῦ, πολλάκις δὲ καὶ διὰ πολλοῦ423
30χρόνου πρὸς τὴν τῆς σελήνης κίνησιν. καὶ κατὰ μῆνα γίνεται μὲν αὐτῷ ὑπὸ τὴν ἰσομοιρίαν, ἀλλ’ οὐ κατὰ κάθετον τῆς μέσης γραμμῆς τοῦ ζῳδιακοῦ· ἀλλὰ κατὰ πλάτος κινεῖται, ἢ τὰ πρὸς βορρᾶν ἡλίου ἢ τὰ πρὸς νότον. ὅτε μέντοι ἰσομοιρεῖ κατὰ κάθετον, αὐτὴ μὲν
35ἐν τῇ ἑβδόμῃ ζώνῃ οὖσα ἐκεῖνον ἐν τῇ τετάρτῃ ὄντα κατὰ κάθετον ἀφανῆ [αὐτὸν] ποιεῖ, καὶ ἀκούει ἡλιακὴ ἔκλειψις, παρ’ οἷς τελεία, παρ’ οἷς μερική, παρ’ οἷς οὐδὲ ὅλως περιικνουμένη ἡ ἀκτὶς πάσχει τι τοιοῦτον οἷον καὶ ὑπὸ τῆς σελήνης ὅτε ἐκλείπει· σφόδρα γὰρ ὡς
40μαρανθεῖσα καὶ ἀποσβεσθεῖσα ὁρᾶται.

864

MΔUA —οἷον ἀμαλδύνονται: ὁποῖον μά‐ λιστα ἀμαλδύνονται καὶ ἀμαυροῦνται [καὶ] ὅτε σκιάζει κατ’ ἰθὺ τῆς γῆς καὶ τοῦ ἡλίου ἡ σελήνη ἐν τῇ ἐκλείψει, κατ’ ἰθὺ τοῦ ἡλιακοῦ κώνου καὶ τοῦ γηίνου. ὅταν ταῦτα
5ἴδῃς τὰ σημεῖα, χειμῶνα προσδόκα.
MΔKUA κατ’ ἰθύ: οἷον κατὰ κάθετον γῆς καὶ ἡλίου. καὶ γὰρ τῆς γῆς πολὺ μείζων ἐστὶν ἡ σελήνη, ὥστε ἀποφράττει ἡμῶν τὰς ὄψεις μὴ ὁρᾶν αὐτὸν ἐν τῇ ἰσο‐ μοιρίᾳ καθέτῳ. γίνονται δὲ αἱ ἡλιακαὶ ἐκλείψεις τοῦ424
10μὲν φθίνοντος μηνός, τοῦ δ’ ἱσταμέ‐ νοιο (τ 307), κατὰ τὸν τῆς σελήνης δρόμον, ὅτε ἐν μήκει γίνεται, ὅτε ἐν σκιᾷ ἐπισκιάζεται ὁ ἥλιος ἱσταμένης τῆς σελήνης κατ’ ἰθὺ γῆς τε καὶ ἡλίου.

866

MΔKUAS —οὐδ’ ὅτε οἱ ἐπέχοντι: ὁ λόγος· „οὐδὲ ὅταν φανῆναι αὐτῷ ἐπέχοντι καὶ μέλλοντι ἀνατεῖλαι πρὸ τοῦ ὄρθρου φανῶσι νεφέλαι ὑπέρυθροι πανταχοῦ ἐν τῇ ἀνατολῇ, ἐν ἐκείνῃ τῇ ἡμέρᾳ
5ἄρραντοι μένουσιν αἱ γαῖαι, ἀλλ’ ὑετῷ περιρραίνονται ὄμβρου κατ’ ἐκείνην τὴν ἡμέραν γενομένου“.

869-876

MΔU —μηδ’ αὕτως ἔτ’ ἐόντι πέρην: ἐν τῇ ἀνατολῇ.
M προταθεῖσαι προπεμφθεῖσαι. ἐπίσκιοι δὲ (870) ἀμυδρότεραι, μαλακαί, αἱ μὴ σφόδρα πεπιλη‐425
5μέναι μηδὲ πάνυ ζοφώδεις. περιδνοφέοιντο (876) μελαίνοιεν καὶ ταύτην ἔχοιεν τὴν κατάστασιν.
MΔKUA οὐδέ, ὅταν τοῦ ἡλίου μέλλοντος ἀνατέλλειν, ἀκμὴν δὲ ὄντος ὑπὸ τῷ ὁρίζοντι, αἱ ἀκτῖνες αὐτοῦ περὶ τὸν ὄρθρον προαναφαινόμεναι θεωροῦνται ὑπονέφελοι καὶ
10ζοφώδεις, εὐδίαν δεῖ προσδοκᾶν, ἀλλ’ ὄμβρον καὶ ἀνέ‐ μους· μελαινομένων ἄγαν, ὄμβρον, ἐπ’ ὀλίγον δὲ σκιαζο‐ μένων καὶ ὁμοίων τυγχανουσῶν ταῖς διαυγέσι νεφέλαις, ἄνεμον.
MKAS ἄλλως: ὁ νοῦς· μηδὲ τοῦ ἡλίου ἔτι ἐν τῷ ἀνατέλ‐
15λειν ὄντος, ὁπόταν ἀπὸ τοῦ δίσκου προπεμφθεῖσαι αἱ ἀκτῖνες πρὶν τελέως ἡμέραν φανῆναι ὥσπερ ἐσκιασ‐ μέναι καὶ οὐ πάνυ φαιδραὶ φαίνωσιν, ὕδατος ἐσομένου ἢ ἀνέμου ἐπιλανθάνου. ἀλλ’ εἰ μὲν αἱ ἀκτῖνες ἐκεῖναι πάνυ ζοφώδεις φαίνονται (τοῦτο γάρ ἐστι τὸ κνέ‐
20φαος μᾶλλον 872), ἐπὶ πλείονι ὕδατι τὴν ση‐
μασίαν ἔχουσιν. εἰ δὲ ὀλίγος γνόφος καὶ ὀλίγη ἀμαύρωσις περὶ τὰς ἀκτῖνας κεῖται, ὁποία περὶ τὰς πεπιλημένας νεφέλας φαίνεται ἀμαύρωσις, ἐπερχομέ‐ νου ἀνέμου σημεῖον. τὸ δὲ ἐπίσκιοι (870) οὐ426
25καθαραί, ἀλλ’ ἐσκιασμέναι, οἶον σωματοειδεῖς καὶ παχεῖαι.

872

MKAS —μᾶλλον κνέφαος φορέοιντο: μᾶλλον γὰρ μελαινόμεναι ὕδωρ σημαίνουσιν. εἰ δὲ βραχύς τις περὶ αὐτὰς σκιασμὸς εἴη, οἷος ἐκ μαλακοῦ νέφους ἐπιγίνεται, ἄνεμος ἔσται.

877

MKA —οὐδὲ μὲν ἠελίου: καὶ περὶ τὸν ἥλιον ἅλωες συνίστανται, ὥσπερ καὶ ἐπὶ τῆς σελήνης ἔφαμεν. ὁ δὲ λόγος·
MΔKUAS οὐδὲ μὲν πλησίον τοῦ ἡλίου μελαινόμεναι ἅλωες
5εὐδίας εἰσὶ σημαντικαί, πλησίαι δὲ μᾶλλον τυγχάνουσαι καὶ διηνεκῶς μέλαιναι ἐπίτασιν ἔχουσι χειμῶνος, πολὺ
δὲ μᾶλλον ἐὰν δύο τυγχάνωσιν.427
MKA τὸ δὲ ἀστεμφὲς (878) ἀντὶ τοῦ σκληρῶς καὶ ἀμετακινήτως. ταύτας δὲ λέγουσι χειμῶνα ποιεῖν. εἰ
10γάρ, ὡς προείπομεν, ὁ χειμερινὸς ἀὴρ ἀπὸ τοῦ πλήθους ἀναδίδωσιν αὐτὰς εἰς τὸν οὐρανόν, αὗται δὲ ἐλθοῦσαι ἐγγὺς ἡλίου μὴ καταφλεχθῶσιν, ἀλλ’ ἐκ τῆς στερεότη‐ τος μείνωσιν οὕτω, πάντως μέγαν πάνυ χειμῶνα ση‐ μαίνουσι, καὶ μᾶλλον ἐὰν δύο γένωνται.

880

MΔKUAS —σκέπτεο δ’ ἢ ἀνιόντος: διὰ τού‐ των παραινεῖ ἐπιμελέστερον ἀεὶ σκέπτεσθαι περὶ τὸν ἥλιον ἀνατέλλοντα ἢ μέλλοντα δύνειν, εἰ θεωρεῖται τὰ παρήλια λεγόμενα νέφη, καὶ παρατηρεῖν πότερον τὸ
5πρὸς βορέαν νέφος ἐρυθαίνεται ἢ τὸ πρὸς νότον, ὡς τῆς ἀπὸ τούτων σημειώσεως βεβαίου οὔσης. ὅταν γὰρ ἐξ ἑκατέρων μερῶν, βορέου καὶ νότου, τὰ παρήλια φοινισσόμενα φαίνηται, ἐπίγειον χειμῶνα βαρὺν ση‐ μαίνει. ἐὰν δὲ μόνον τὸ βόρειον τοιοῦτον ᾖ, βορέαν
10ἄνεμον μηνύει· τὸ δὲ ἀπὸ τοῦ νότου, νότον.428
MΔKUAS ἐὰν δέ ποτε σταλαγμοὶ μεγάλοι καὶ ῥαγδαῖοι περὶ τὴν ἑσπέραν γένωνται, χειμῶνα σημαίνουσιν. εἶναι μέντοι ἀκριβέστερα τὰ περὶ τὴν δύσιν τοῦ ἡλίου συνιστά‐ μενα σημεῖα.

881

MΔUAS —τὰ παρήλια κικλήσκονται: Πο‐ σειδώνιος (fr. 121 E—K) παρήλιόν φησι νέφος, στρογ‐ γύλον παρὰ τὴν τοῦ ἡλίου ἔκλαμψιν, ἐκ τοῦ ἡλίου λάμ‐ πον. οὐ γὰρ ἰδίῳ φωτὶ κέχρηται, ἀλλὰ τῷ τοῦ ἡλίου,
5ὥσπερ καὶ ἡ σελήνη. ἡλιοειδὲς δὲ εἶπε τῷ τε στρογ‐ γύλον εἶναι καὶ τῷ ἐλλάμπεσθαι ὑπὸ τοῦ ἡλίου. ὅμοιον οὖν αὐτῷ γίνεται, παρεπόμενον τῷ ἡλίῳ, παρ’ ὅσον
ἐκ πλαγίου αὐτοῦ ὁρᾶται. διὸ καὶ λευκὸν φαίνεται. παρὰ γὰρ τὴν ἔλλαμψιν τοῦ ἡλίου τὸ τοιοῦτον αὐτῷ429
10συμπίπτει. πέφυκε γὰρ ἐκ πλαγίων τοῦ ἡλίου ταῦτα γίνεσθαι, ἐπεὶ τὰ μὲν ὑπὸ τὸν ἥλιον νέφη ταχείαν λαμ‐ βάνει τὴν διάλυσιν, τὰ δὲ πολὺ ἀπηρτημένα οὐ δύνανται τὴν ἀνάκλασιν τῶν ἀκτίνων ποιεῖσθαι· ἐκ δὲ τῶν πλα‐ γίων ῥαδίως τὴν ἔκλαμψιν συμβαίνει γίνεσθαι, ὅθεν
15καὶ δυομένου ἢ ἀνίσχοντος ἡλίου ταῦτα συνίστανται, τῷ λοξὰς ἐμπίπτειν εἰς αὐτὰ τὰς ἀκτῖνας, μὴ οὔσας καθετικάς. συνίστανται δὲ ταῦτα καὶ ἑκατέρωθεν τοῦ ἡλίου πολλάκις.
MΔUA Ἀριστοτέλης δὲ (Meteor. III, 6 p. 377 b) τὰ παρή‐
20λιά φησιν ἔμφασιν εἶναι, μὴ ἔχοντα ὑπόστασιν.
MA ἄλλως: παρήλια καλοῦνται νεφέλαι αἱ τῷ ἡλίῳ παρεοικυῖαι, οὐ μόνον κατὰ τὴν χροιάν, ἀλλὰ καὶ κατὰ τὸ κυκλοτερὲς αὐτοῦ τοῦ δίσκου. πλησίον δὲ αὐτοῦ [τοῦ ἡλίου] εἰσιν αἱ νεφέλαι αὗται, καὶ ἐξ αὐτοῦ φωτιζό‐
25μεναι τὴν χροιὰν αὐτοῦ ἀπομιμοῦνται. εἰσὶ δὲ καὶ κυ‐ κλοτερεῖς τὸ σχῆμα. διὸ παρήλιοι ἐκλήθησαν φερωνύμως. παρεοίκασι γὰρ τῷ ἡλίῳ.
MA ἄλλως: παρήλιόν ἐστιν ἔμφασις ἡλίῳ παρεμφερής, ὁμοία καὶ ἴση αὐτῷ, πεπιλημένου νέφους τὰς ἀκτῖνας430
30ὑποδεχομένου, καὶ διὰ τῆς ἐκλάμψεως ἡλιοειδῆ παρέ‐ χοντος τὴν φαντασίαν καὶ οἷον ἂν φλογοειδῆ καὶ εἰς ἓν συνηγμένην, καὶ μεταξὺ μηδὲν καταλείπουσα διάστη‐ μα, παρεπομένη τῇ τοῦ ἡλίου περιφορᾷ. οὕτω Σπόρος.
MA ἄλλως: τὰ παρήλια ἀνθήλια μὲν καλεῖται, νέφη
35δέ εἰσι στρογγύλα ἀντιλάμποντα τῷ ἡλίῳ, ὥστε δοκεῖν ἡλιοειδῆ ὄντα ἥλιον εἶναι. γίνονται δὲ τὰ παρήλια ἀπὸ τοῦ περὶ τὴν θάλασσαν ὑγροῦ ἀέρος, ὃς ἀναδιδόμενος εἰς νέφη διαφορεῖται. ψυχρὸς δὲ ἄνεμος ἐμπεσὼν πή‐ γνυσιν αὐτά, κἀκεῖνα, ἅτε δὴ στερρὰ καὶ τὰς ἀκτῖνας
40δυνάμενα δέχεσθαι, ἐρυθαίνονται. διὸ καὶ ἀνέμου φησὶν αὐτὰ σημεῖα. ὕλης δὲ πυκνῆς δεῖται ἡ τούτων σύστασις καὶ πολλῆς. διά τοι τοῦτο καὶ ἀμφὶ τὸν Εὔξεινον πόντον τὰ πολλὰ φαίνεται συνιστάμενα, σπανίως δὲ κατὰ τὴν Ἑλλάδα. σημεῖον δέ ἐστιν ἐναργὲς χειμῶνος. ὁ δὲ νοῦς·
45„περισκόπει δὲ ἢ ἀνατέλλοντος ἢ εὐθέως δυομένου τοῦ ἡλίου εἴ που πλησίον αὐτοῦ εἰσι νεφέλαι, ἅπερ καλεῖται παρήλια, ἢ ἐκ τῶν νοτίων μερῶν τοῦ ἡλίου ἢ ἐκ τῶν βορείων, ἢ καὶ ἐξ ἑκατέρου μέρους, καὶ ἐκ νότου καὶ ἐκ βορέου. μηδαμῶς δὲ τὴν ὄψιν ταύτην τῶν

881

(50)

παρηλίων νεφῶν ἀμενηνῶς καὶ ὡς ἔτυχε φυλάσσου, ἀλλ’ ἐπιμελῶς. ἔστι γὰρ χρειῶδες καὶ κάλλιστον τὸ τεκμήριον. οὐδὲ γάρ, ἐκεῖναι αἱ παρήλιοι νεφέλαι ὅτε ἐξ ἑκατέρου μέρους ἔχουσι τὸν ἥλιον πλησίον τοῦ ὠκεα‐ νοῦ, ἢ τοῦ ἀνατολικοῦ ἢ τοῦ δυτικοῦ, γίνεται παρὰ
55Διὸς ἀναβολὴ χειμῶνος, ἀλλ’ εὐθέως ἐπιπεσεῖται μέγας
χειμών“.431

885

KA —ὠκεανοῖο: τοῦ ὁρίζοντος, τοῦ τε ἀνα‐ τολικοῦ καὶ τοῦ δυτικοῦ. καὶ γὰρ ἐν τῇ ἀνατολῇ καὶ ἐν τῇ δύσει φαίνονται ἅλωνες ἡλίου ἑκατέρωθεν.

887

MKAS —εἴ γε μὲν ἐκ βορέαο: ὁ νοῦς· ἐὰν μία νεφέλη ἐκ τοῦ βορέου φοινίσσοιτο, βορέαν δηλοῖ, ἐὰν δὲ νοτία, νότον. ἔσθ’ ὅτε δὲ καὶ ῥαθάμιγγες ὑετοῦ συνεχεῖς καταφέρονται.
5MKAS ἄλλως: ἐάν που καὶ ῥαθάμιγγες καὶ σταγόνες ὑετοῦ ἐπιτρέχωσι μετ’ αὐτῶν τῶν παρηλίων, κατὰ κοινοῦ οὐ γίνεται ἀναβολὴ τοῦ σχεδὸν ὄντος καὶ ἐκ τοῦ Διὸς ἐπερχομένου χειμῶνος.

890

MΔKUAS —ἑσπερίοις καὶ μᾶλλον: ἐκθέμενος πάντα τὰ ἐκ τοῦ ἡλίου τεκμήρια παραγγελίαν τινὰ εἰσάγει, καὶ παραινεῖ μᾶλλον τοῖς πρὸς τῇ δύσει τεκ‐ μηρίοις προσέχειν τὸν νοῦν, ἐπειδὴ τὰ ἐν τῇ ἀνατολῇ
5συνιστάμενα τεκμήρια ἢ ἀπὸ νεφῶν ἢ ἀπὸ ἄλλων τινῶν ἀνιόντος τοῦ ἡλίου εὐθέως διαλύεται, καὶ πολλάκις
τις οὐδὲ πάνυ τὴν κατάληψιν δέχεται, τὰ δὲ ἐν τῇ δύσει ἀληθῆ, ἐπεί φαμεν ἐνταῦθα τὸν ἀέρα ἐπὶ πλεῖον συ‐ νῆχθαι κατακρατηθέντα τῇ ἀναθυμιάσει. διὸ καὶ πα‐432
10χύτερον εἶναι λέγομεν τὸν νότιον ἀέρα, ὅτι πορρωτέρω τῆς ἡλιακῆς ἐστι περιόδου.
MKA ἐπίτρεπε: τὴν τῶν σημείων κρίσιν. τοῦτο γὰρ τὸ ἐπιτρέπειν ἀττικῶς, τὸ αἱρεῖσθαί τινα διαιτητὴν διακρίνοντα τὸ ἀμφισβητήσιμον. τὸ δὲ ἑσπέρας σημεῖον,
15μένον ἀεί, ἰσχυρὸν καὶ βέβαιον μᾶλλον ἢ τὸ ἑωθινόν.

892

MΔKUAS —σκέπτεο καὶ Φάτνην: θεωρεῖταί τις ὑπὸ τῷ Καρκίνῳ Φάτνη νεφελοειδὴς τῇ συστροφῇ, μικρὰ καὶ μᾶλλον ἀμυδροτέρα, ὑπὸ τὸ νωτιαῖον ὄστρα‐ κον τοῦ Καρκίνου, ἥτις ὑπὸ τῶν προτέρων φιλοσόφων
5οὕτω Φάτνη προσηγόρευται. εἰσὶ δὲ καὶ παρ’ ἑκατέρῳ τῆς Φάτνης δύο ἀστέρες, ὁ μὲν βόρειος, ὁ δὲ νότιος, οὓς Ὄνους ἐκάλεσαν διὰ τὸ παρακεῖσθαι τῇ Φάτνῃ.
MKUA δίδωσι γοῦν ἡμῖν καὶ ἐκ ταύτης τῆς Φάτνης τεκ‐ μήρια χειμῶνος [ἡμῖν ὁ ποιητής].433
10MΔKA ἡ μέν τ’ ὀλίγῃ εἰκυῖα: ἥτις Φάτνη ὀλίγῃ εἰκυῖα ἀορασίᾳ, οἱονεὶ μᾶλλόν τις ἀμυδροτέρα οὖσα, ὑπὸ τῷ Καρκίνῳ συνῆπται καὶ συνέστραπται. τὸ δὲ βορραίη (893) ἀντὶ τοῦ βορεινὴ εἰκότως· εἰ γὰρ ὑπὸ τὸ νωτιαῖον ὄστρακόν ἐστι τοῦ Καρκίνου, ὅς ἐστι
15παντὸς τοῦ ζῳδιακοῦ βορειότερος, εἰκότως ἂν εἴη βορεινή.

893

MΔUA —ὑπὸ Καρκίνῳ ἡγηλάζει: ἀντὶ τοῦ ὑπὸ τῷ Καρκίνῳ κεῖται. αὐτὸς γὰρ ὁ Καρκίνος ἐπὶ πρόσωπόν ἐστιν ἐμπεπηγὼς τῷ οὐρανῷ. ὑποκάτω οὖν αὐτοῦ, ἐν τῷ νωτιαίῳ ὀστράκῳ δηλονότι, ἡγη‐
5λάζει, ἀντὶ τοῦ συνέστραπται ἢ ὑπόκειται.
MA ἐν ὀλίγῳ γάρ ἐστιν ἡ [κίνησις] συστροφὴ καὶ πίλησις νεφελώδης.
MA ἄλλως: ἐν τῷ δωδεκατημορίῳ τοῦ Καρκίνου
νεφέλιόν τί ἐστι προσεοικὸς τῷ γαλαξίᾳ, μεταξὺ ἀστε‐434
10ρίσκων κείμενον οἳ δοκοῦσιν ὀφθαλμοὶ εἶναι Καρκίνου. καλεῖται δὲ τὸ μὲν νεφέλιον Φάτνη, οἱ δὲ ἀστέρες Ὄνοι, καὶ ἔστιν ὁ μὲν βόρειος, ὁ δὲ νότιος. μεταξὺ δὲ αὐτῶν διάστημα ὅσον πυγῶνός ἐστιν.
M πυγὼν δέ ἐστιν ὁ ἀπὸ τοῦ ὠλεκράνου μέχρι τοῦ με‐
15τακονδυλίου ἐπὶ τὸν μικρὸν δάκτυλον τῆς χειρὸς κεκαμ‐ μένον μέτρον.

894

MΔUA —ἀμφὶ δέ μιν δύο λεπτά: τὸ λεπ‐ τὰ ἀντὶ τοῦ λεπτῶς καὶ ἀμυδρῶς. εἰσὶ γὰρ οἱ ἀστέρες οὐ πάνυ λαμπροί. ὁ δὲ νοῦς· „περὶ δὲ τὴν Φάτνην δύο ἀστέρες λεπτῶς φαίνονται, οὔτε σφόδρα ἀλλήλων ἀ‐
5πηρτημένοι, οὔτε μὴν συνηνωμένοι, ἀλλ’ ἐν τῷ ὁρᾶσθαι τοσοῦτον ἀφεστηκότες ὅσον ἐστὶ πυγούσιον ὑπονοῆσαι,
MΔUAS (πυγὼν δὲ καλεῖται τὸ ἀπὸ τοῦ ὠλεκράνου ἐπὶ τὸν μικρὸν δάκτυλον τῆς χειρὸς κεκαμμένον μέτρον).
MΔKUA καὶ ὁ μὲν εἷς αὐτῶν βορειότερός ἐστιν, ὁ δὲ ἄλλος
10νοτιώτερος. αὐτοὶ δὲ καλοῦνται Ὄνοι, ἀνὰ μέσον δὲ αὐτῶν ἡ Φάτνη ἐστίν.“

898

S —καλέονται Ὄνοι: λέγεται περὶ τούτων ἱστορία οὕτως ὅτι ἐπὶ γίγαντας ἐστρατεύοντο οἱ θεοὶ ὡς εἴρηται Διόνυσος καὶ Ἥφαιστος. εἶχον δὲ καὶ σατύρους ἐπὶ ὄνων πορευομένους. οὔπω δὲ ὁρω‐435
5μένων αὐτοῖς τῶν γιγάντων πλησίον ὄντες ὠγκήθησαν οἱ ὄνοι. οἱ δὲ γίγαντες ἀκούσαντες φωνῶν ἔφυγον. ὅθεν ἐτιμήθησαν καὶ ἐν τοῖς ἄστροις ἐτέθησαν.

899

MΔKUAS —ἥ τε καὶ ἐξαπίνης: ἥτις Φάτνη καὶ παντελῶς οὔσης εὐδίας αἰφνιδίως ἀφανὴς γίνεται, οἱ δὲ ἑκάτεροι περὶ αὐτὴν ἀστέρες ὥσπερ συνερχόμενοι πλη‐ σίον ἀλλήλων φαντασίαν παρέχουσιν. ὅτε δὲ τοῦτο
5γίνεται, σημεῖον τότε [ἡ Φάτνη αἰφνιδίως ἄφαντος οὕτως εὐδίας οὔσης] καὶ μέλλοντος χειμῶνος ἔσεσθαι γίνεται. τὸ δὲ αἴτιον τοιοῦτον· ὑγρότης ἀέρος γίνεται ἡμῖν ἀνεπαίσθητος, καὶ ἐκ τῆς παχύτητος καὶ ὑγρότη‐ τος ἐκείνης ἡ Φάτνη, οὖσα καὶ κατὰ φύσιν ἀμυδρά,
10ἀφανὴς γίνεται. διείργουσα δὲ τοὺς Ὄνους, ὅτε ἀφαν‐ τοῦται, ὑπόνοιαν ἡμῖν παρέχει τοῦ πλησιάζειν ἀλ‐ λήλοις.
MKA ὁ νοῦς· ἐάν, φησίν, οἱ μὲν ἀστέρες ἐγγὺς ἀλλήλων
φαίνωνται, ἀφανὴς δὲ ἡ Φάτνη, τηνικαῦτα βαρὺν χει‐436
15μῶνα προσδέχου. αἴτιον δὲ τοῦ μὴ τὴν Φάτνην ὁρᾶσθαι, καὶ τοὺς ἀστέρας ἐγγὺς ἀλλήλων, τὸ διὰ νεφώδους αὐτοὺς τοῦ ἀέρος ὁρᾶσθαι καὶ ὅσον οὐδέπω μεταβα‐ λόντος εἰς ὕδωρ. συγκλέπτεσθαι γὰρ φιλεῖ τὸ μεταξὺ διάστημα τῶν δι’ ὕδατος ὁρωμένων. ὁμοίως δὲ κἂν
20μελαίνηται μὲν ἡ Φάτνη, οἱ δὲ ἀστέρες καταφαίνωνται τὴν αὐτὴν θέσιν ἔχοντες πρὸς ἀλλήλους, ὑετὸν προδη‐ λοῖ. πάλιν γὰρ ἡ Φάτνη μελαίνεται τοῦ ἀέρος εἰς αὐτὴν στελλομένου. ἐὰν δὲ τῶν ἀστέρων τούτων ὁ μὲν βόρειος ἀμαυρὸς φαίνηται, λαμπρὸς δὲ ὁ νότιος, νότον ἴσθι
25πνευσόμενον· καὶ ἔμπαλιν, ἐὰν μὲν ἀμαυρὸς ὁ νότιος, λαμπρὸς δὲ ὁ βόρειος, βορέαν προσδέχου πνευσόμενον.
MA ἄλλως: ἐὰν εὐδίας οὔσης ἴδῃς τὴν Φάτνην αἰφνι‐ δίως γενομένην ἀφανῆ, τοὺς δὲ Ὄνους ἐξ ἑκατέρων τῶν μερῶν φαινομένους λαμπρούς, μέγαν χειμῶνα
30προσδόκα. ἐὰν δὲ μὴ μόνον ἀφανὴς γένηται ἡ Φάτνη, ἀλλὰ μελαίνηται ὁ τόπος ἐφ’ οὗ κατεστήρικται, οἱ Ὄνοι δὲ τότε καὶ αὐτοὶ ἀμαυροὶ φαίνωνται, ὄμβρον προσδόκα. ἂν τοίνυν ἐξαίφνης ἀφανὴς μὲν ἡ Φάτνη γενηθῇ,
35οἱ δ’ ἀστέρες ἐγγυτέρω ἀλλήλων φανῶσι, χειμῶνα
ἔπομβρον δηλοῖ. ἐὰν δὲ μέλαινα ᾖ τῇ φαντασίᾳ, οἱ δὲ ἀστέρες τὴν αὐτὴν σχέσιν πρὸς ἀλλήλους ἔχωσιν, ὑετὸν προσημαίνει.437

903

MΔKUAS —εἰ δὲ μελαίνηται: ἐὰν δὲ μέλαιναν καὶ ζοφώδη ἔχῃ τὴν χροιὰν ἡ Φάτνη (πάλιν ἐκ τῆς τοῦ ἀέρος παχύτητος), οἱ δὲ ἀστέρες ὦσιν ἐοικότες αὑτοῖς, μηδέν τι περὶ τὸ φῶς ἀμαυρουμένοι, τότε σημεῖόν ἐστιν
5ὄμβρου ἐσομένου.
MΔKUA τὰ γὰρ ζοφώδη πολλάκις προεῖπεν ὅτι δηλωτικά ἐστιν ὕδατος.

905

MΔKUA —εἰ δ’ ὁ μὲν ἐκ βορέω: προείπομεν καὶ ἐν Φαινομένοις ὡς ἐπὶ τοῦ Θυτηρίου καὶ τοῦ Κεν‐ ταύρου, ὅτε μέλλουσι πνεῖν ἄνεμοι, τὰς πλησίον αὐτῶν παχυμερεῖς συστάσεις προαναστέλλουσι καὶ 〈αὐτὰ〉 λαμ‐
5πρὰ ἀποδεικνύουσιν. οὕτω καὶ νῦν, ἐάν, φησίν, ὁ ἐκ βορείου μέρους τῆς Φάτνης ἀμαυρὸς φανῇ ἠρέμα πως ἀχλυώδης ὤν, ὁ δὲ νότιος Ὄνος φαίνηται, τότε ἐπισκό‐
πει καὶ ζήτει πνευσόμενον τὸν νότον. τὰ γὰρ πρὸ ἑαυτοῦ ὁ ἄνεμος ἀναστείλας καὶ τὸν νότιον Ὄνον φανερώτερον438
10πεποίηκεν.

907

MΔKUAS —βορέω δὲ μάλα χρή: χρὴ δὲ ἐπι‐ τηρεῖν τὸν βορέαν πνέοντα ὅταν ᾖ τὸ ἔμπαλιν τοῦ προειρη‐ μένου, ἵν’ ᾖ ἀχλυόεντι (908) μὲν τῷ νοτίῳ, φαεινομένῳ δὲ τῷ βορείῳ.

909

MUAS —σήματα δέ τ’ ἀνέμοιο: ἀπὸ τῶν οὐρανίων σημείων μεταβέβηκεν εἰς τὰ ὑπέργεια, καὶ
MΔUAS ἀπὸ πρώτης ἄρχεται θαλάσσης. „ὅταν γάρ, φησίν, εὐδίας οὔσης ἡ θάλασσα μετεωρίζηται καὶ μακροὺς
5ἀπὸ τῶν αἰγιαλῶν ἤχους ἀποτελῇ, ἄνεμον δεῖ προσδο‐ κᾶν. ὁμοίως δὲ καὶ αἱ πλησίον τῆς θαλάσσης ἀκταὶ πλεῖον τοῦ κατὰ φύσιν ἐπηχοῦσαι μέλλοντας ἀνέμους
MΔUAS σημαίνουσιν. ὡσαύτως δὲ καὶ ὅταν αἱ ἀκρώρειαι τῶν
ὀρῶν βοὴν ἀποτελῶσιν.“ ἄρχεται δὲ ἀπὸ τοῦ κρατίστου439
10τῶν ἐπὶ γῆς στοιχείων, λέγω δὴ τῆς θαλάσσης.
MΔUAS ὁ δὲ νοῦς· καὶ ἐπαιρομένη τοῖς ὕδασιν ἡ θάλασσα σημεῖόν σοι ἔστω ἀνέμου, καὶ οἱ αἰγιαλοὶ μέγα κρά‐ ζοντες, ἐκ τῶν κυμάτων δηλονότι.
MUA Ὅμηρος· „αἰγιαλῷ μεγάλῳ βρέμεται, σμαραγεῖ δέ
15τε πόντοσ“ (Β 210), „ῥοχθεῖ δὲ μέγα κῦμα ποτὶ ξερὸν ἠπείροιο“ (ε 402).
MA ἄλλως: πολλάκις εἰρήκαμεν ὅτι σφόδρα πεφρόν‐ τικε τοῦ ἐπιδεῖξαι τεκμήρια πολλὰ χειμῶνος ὁ Ἄρατος προνοούμενος τῶν ἀνθρώπων.
20MΔUAS δεδωκὼς γὰρ ἐξ ἄστρων καὶ ἡλίου καὶ σελήνης καὶ Φάτνης τεκμήρια θεῖά τε καὶ ἀληθῆ, γινώσκων ὡς οὐχὶ πάντες εἰσὶν ἐπιστήμονες τῶν οὐρανίων, οὐδὲ ἀκριβεῖς καὶ πεπαιδευμένοι εἰς τὸ καταλαμβάνειν τὰ
ἐν οὐρανῷ τεκμήρια, καὶ ἐκ τῶν ἐν τῇ γῇ γιγνομένων440
25τεκμηρίων διδασκαλίαν ποιεῖται, οἷον ἐκ θαλάσσης, ἐκ πτηνῶν, ἐκ πυρός, ἐκ ζῴων καὶ ἐξ ἄλλων πολλῶν 〈ὧν〉 κατάληψιν ἡμῖν παρέχει χρησιμωτάτην.
M ἄλλως: ἀνέμου δὲ σημεῖον καὶ ὅταν ἐξαίφνης νηνεμίας ἔτι οὔσης ἀνοιδαίνῃ ἡ θάλασσα καὶ ὅταν ἐπὶ
30πολὺ ἠχῶσιν οἱ αἰγιαλοί, καὶ ὅταν εὐδίας οὔσης αἱ προτενεῖς ἐπὶ πέλαγος ἀκταὶ ἀποτελῶσιν ἦχον, καὶ ὅταν περὶ τὰς κορυφὰς τῶν ὀρῶν ἀκούηται ἦχος.
MA συμβαίνει δὲ ταῦτα διότι ἀκροσφαλὴς ἡ γειτνίασις τοῦ ἀέρος καὶ τῇ γῇ καὶ τῷ ὕδατι πρὸς ἠρεμίαν τε καὶ
35στάσιν. ἀρχομένου οὖν τοῦ ἀέρος ἡσυχῇ ῥεῖν σημεῖον ὁ ψόφος. καὶ μεταβολὴ μὲν γίνεται ἀέρος, οὐδέπω μέντοι γε ἡμῖν αἰσθητή. καὶ γὰρ ἡ θάλασσα διοιδαίνου‐ σα τοῦτο πάσχει κατ’ ἔμπτωσιν ἀνέμων, αἵ τε ἀκταὶ ἠχοῦσιν. ἡ γὰρ λαλιὰ τῶν ἀνθρώπων οὐκ ἐᾷ τῆς τοῦ
40ἀέρος κινήσεως αἴσθησιν λαμβάνειν μὴ σφοδρᾶς ὑπαρ‐ χούσης, ἐν δὲ τοῖς ἐρήμοις τοῦτο συμπίπτει.

913

MKA —καὶ δ’ ἂν ἐπὶ ξηρήν: καὶ ὅταν ὁ ἐρωδιὸς ἐκ θαλάσσης ἐπὶ τὴν ξηρὰν σφόδρα βοῶν ἔρ‐ χηται, γίνωσκε ὅτι ἀνέμου κινουμένου σημεῖόν ἐστιν.
S ὅτ’ ἐρωδιός: ὅταν ἴδῃς τὸν ἐρωδιὸν μετὰ
5ταραχῆς φεύγοντα ἐπὶ τὴν γῆν, γίνωσκε ὅτι χειμῶνα
σημαίνει.441
MΔKUAS ὁ δὲ ἐρωδιὸς τὸ ὄρνεον τῶν ἀμφιβίων ἐστί, καὶ ποτὲ μὲν ἐν ξηροῖς, ποτὲ δὲ ἐν ὑγροῖς διάγει. πολλάκις οὖν ἐν θαλάσσῃ διατρίβων αἴσθεται πνεύματος μέλλοντος
10κατιέναι, καὶ δεδοικὼς μή ποτε αὐτὸν ἡ ἐκ τῆς θαλάσ‐ σης ζάλη ἐκ τοῦ ἀνέμου περίσχῃ, τεθορυβημένος ἔξει‐ σιν ἐπὶ τὴν γῆν, καὶ κραυγάζων τῇ φωνῇ καὶ τῇ ἀτάκτῳ πτήσει τὸν φόβον ὑποσημαίνει.
MKUAS αἱ δὲ τῶν ζῴων προσημασίαι γίνονται ἤτοι νοῦ ὀξύ‐
15τητι ἢ αἰσθήσεως ταχυτῆτι. ἑκάτερον δὲ τούτων ἐνδεχό‐ μενον. αἰσθήσει δὲ ἤτοι ψυχρότητος περιστολῇ ἢ ἀπὸ ἀναθυμιάσεως ὀσφρήσει. ὁ μὲν οὖν ἄνθρωπος διὰ τὰ σκεπάσματα τοῦ ψύχους παραλλαγεὶς οὐκ αἰσθάνεται, οὐδὲ τῇ ὀσφρήσει διὰ μίξιν τῶν χυμῶν ἀντιλαμβάνεται.
20MKA τὰ δὲ θηρία δι’ εὐαισθησίαν προφητεύοντα σημαίνει τὰ ἐσόμενα. φεύγει τοίνυν ὁ ἐρωδιὸς τὸν χειμῶνα καὶ τὴν θάλασσαν προαισθανόμενος.

915

MKA —κινυμένου κε θάλασσαν: κι‐ νυμένου καὶ πνεῖν μέλλοντος ἀνέμου ὑπὲρ τὴν θάλασσαν φορέοιτο καὶ κομίζοιτο ἐπὶ τὴν ξηρὰν ὁ ἐρωδιός.442

916

MΔKUAS —καί ποτε καὶ κέπφοι: ἀπὸ κοι‐ νοῦ τὸ κινυμένου ἀνέμοιο (915). 〈ἀνέμου〉 καὶ τόδε ἐστὶ τὸ σημεῖον. ὁ δὲ κέπφος τὸ ὄρνεον τῶν λιποσάρκων ἐστί. σφόδρα γὰρ αὐτὸν ἐπιλείπει σάρξ,
5καὶ ἔστιν ὀστέα μόνον σχεδὸν καὶ πτερά. ἔστι δὲ ὅλον τὸ ὄρνεον ἰσχνόν, ἀεὶ δὲ φιληδοῦν τῷ ἀφρῷ. τοῦτον γὰρ καὶ σιτεῖται περὶ τὰ ὕδατα ἀναστρεφόμενος, ὡς καὶ Νίκανδρός φησι· „θηρεύων ἀφροῖο νέην κλύδα λευκαίνουσαν“ (Alex. 170). ἐπειδὰν οὖν προαίσθηται
10ὀλίγου πνεύματος πνεῖν μέλλοντος, ἵπταται [τοῦ ἀνέ‐
μου], οὐ φεύγων τὸν ἄνεμον, ἀλλ’ αὐτοῦ τοῦ ἀνέμου ἀντιπρόσωπος, ἐπειδὴ τὸ σῶμα σφόδρα ἰσχνὸν ἔχει, καὶ ψύχους ὅλως οὐ δύναται ἀντέχεσθαι.443
MΔKUA ἀλλὰ τῇ αἰσθήσει τοῦ πνεύματος ἵπταται, ἵνα πνέων
15ἐκεῖνος, τούτου ὡς ἐπ’ αὐτὸν φερομένου, σκέπῃ αὐτὸν τοῖς πτεροῖς. τέχνῃ δὲ αὐτὸ ποιεῖ ὁ κέπφος.
MKA εἰ γὰρ ἐπίπροσθεν ἔφευγεν, ὄπισθεν ἔχων τὸν ἄνε‐ μον, ἀναστελλομένων τῶν περὶ τὸ σῶμα αὐτοῦ πτερῶν, ἐκ τοῦ ἀνέμου κακῶς 〈ἂν〉 διετίθετο. νῦν δὲ ἀντιπρόσω‐
20πος ἵπταται, ἵνα πνέων ὁ ἄνεμος σκέπῃ αὐτοῦ τὰ πτερά, καὶ οὕτως ἐνέγκῃ τὸ πνεῦμα.
MKUA ὅταν οὖν ἐναντίον τῶν μελλόντων πνεῖν 〈ἀνέμων〉 οἱ κέπφοι εἰληδὰ πέτωνται, οἷον κατὰ συστροφήν, κατὰ ἀγέλην, τότε πνεύσεται ὁ ἄνεμος.
25MAS εὔδιοι ποτέονται: εὐδινοὶ φερόμενοι, ὅταν προαίσθωνται [τῶν ἀνέμων] ὅτι πνεύματα ἔσται, ἀντι‐
πρόσωποι τῶν ἀνέμων ἵπτανται.444
M ἄλλως: ὁ κέπφος ἐνάλιον ζῷόν ἐστιν, ἀφρῷ τε χαίρων καὶ τούτῳ τρεφόμενος. ὅθεν ῥαίνονταί τε τῷ
30ἀφρῷ καὶ οὐχ ὑποχωροῦσι τοὺς ῥαίνοντας. εἰκότως ἄρα ἄντικρυς τῶν πνευμάτων ἵστανται, ἢ καὶ ὅπως μὴ παραφέρωνται δι’ ἐλαφρότητα κατ’ οὐρὰν ἁλισκό‐
μενοι. ὥσπερ καὶ οἱ ἰχθύες πρὸς ἄνεμον νηχόμενοι. καταστέλλει γὰρ τὸ κῦμα τὴν φρίκην τῆς λεπίδος ἐκMA
35κεφαλῆς ἐπερχόμενον.

918

MΔUAS —πολλάκι δ’ ἀγριάδες: νήσσας νῦν ἀγριάδας τὰς ἐν ταῖς νήσοις διατριβούσας ὄρνιθας,
MA τὰς ἀνημέρους καὶ ἀγρίας.
MΔUAS τὰς δὲ αἰθυίας εἰναλιδίνας φησὶν ἐπεὶ δυνου‐
5σῶν αὐτῶν τῇ θαλάσσῃ ἐπιγίνεταί τις δῖνος, τουτέστι κυκλοτερὴς τοῦ ὕδατος φορά. ταῦτα οὖν ἐπὶ τῆς χέρσου, φησίν, ὅταν τινάσσηται τὰ πτερά, ἄνεμον σημαίνει. φεύγοντα γὰρ τὸν θαλάττιον χειμῶνα,
MA τὴν ἐκ τῆς θαλάσσης ὑγρότητα ἀποβάλλοντα,445
10MΔUAS ἐπὶ τὴν χέρσον παραγίνονται.

920

MA —ἢ νεφέλη ὄρεος: καὶ τὰς ἐπὶ τῶν ὀρῶν [δὲ] μηκυνομένας νεφέλας πνεύματός φησιν εἶναι σημαντικάς. καὶ γὰρ αὗται εἰς μῆκος ἐπιδιδόασι κατὰ πύκνωσιν τοῦ ἀέρος.
5MΔUAS συνιστάμεναι αἱ νεφέλαι ἐπὶ ταῖς τῶν ὀρῶν ἀκρω‐ ρείαις ἀναπαύονται ἕως ἂν ἄνεμος πνεύσας ὠθήσῃ αὐτάς. ὅταν οὖν ὁ ἄνεμος ἄρξηται διώκειν τὴν νεφέλην, ἐπεκτείνει ἑαυτήν, καὶ τοῦτο τεκμήριον τίθησιν ἀνέμου, μηκυνομένην τὴν νεφέλην.

921

MΔUAS —ἤδη καὶ πάπποι: ἡ ἄκανθα ἡ κα‐ λουμένη κινάρα ἐπειδὰν ἐξανθήσῃ ἀλλοιοῦται, γήραμα δὲ αὐτῆς ἐστιν ὁ καλούμενος πάππος. ἐν δὲ τοῖς παρα‐ θαλαττίοις χωρίοις, ἐπειδὰν πνεύσῃ ἄνεμος, οἱ πάπποι
5κοῦφοι ὄντες καὶ εὔθρυπτοι, ὑπὸ ὀλίγου ἀνέμου ἀνα‐ τρεπόμενοι, ἐμπίπτουσι τῷ ὕδατι, καὶ ἐπιπλέοντες δῆλοί εἰσιν ὅτι ἀνέμου κατιόντος σημεῖόν εἰσιν.446
MUA ὁ δὲ λόγος· καὶ οἱ πάπποι, οἵτινές εἰσι γηράματα τῆς ἀκάνθης, σημεῖον ἐγένοντο ἀνέμου, κωφῆς
10καὶ ἀναισθήτου οὔσης τῆς θαλάσσης.
M ἄλλως: τὴν πραοτάτην τοῦ ἀνέμου κίνησιν ση‐ μαίνειν μὲν ταραχήν φησιν, ἀνεπαίσθητον δέ, τοὺς δὲ πάππους διὰ τὴν κουφότητα εὐχερῶς κινεῖν.

922

MUA —κωφῆς ἁλός: τῆς ἔτι ἀνεπαισθήτου. καὶ Ὅμηρος „κύματι κωφῷ“ (Ξ 16)
MA τὰ κωφὰ καὶ προηρεμοῦντα ἔχοντα τὰ κύματα.

923

MΔUA —τὰ μὲν πάρος, ἄλλα δ’ ὀπίσσω: ὅταν πολλὰ γηράματα τῆς ἀκάνθης εἰς τὸ ἄκρον ὕδωρ πλέῃ, ἄνεμον δηλοῖ, τὰ μὲν καταπεσόντα εἰς τὸ ὕδωρ, ἄλλα δὲ ὕστερον καταφερόμενα.
5MA ὁπότε εἰσὶ πολλοὶ πάπποι. πάππος δέ ἐστιν ὑμὴν
κελυφανώδης.447

924

MAS —καὶ θέρεος βρονταί τε: παρὰ τοῖς Αἰγυπτίοις κεκριμέναι εἰσὶν ὧραι τοῦ ἔτους, καὶ ὁ χειμὼν ἔχει τὰ προσήκοντα, οἷον ἀστραπὰς καὶ βρον‐ τάς, καὶ θέρος ὁμοίως. ἐν δὲ τοῖς ἄλλοις μέρεσιν ἄκριτά
5ἐστι καὶ ἀόριστα, καὶ πολλάκις ἐν καιρῷ θέρους βρον‐ ταὶ καὶ ἀστραπαὶ γίνονται καὶ ὑετός. τοῦτο οὖν φησι· „καὶ θέρους δέ, ὅθεν αἱ βρονταὶ καὶ ἀστραπαὶ γίνονται, καὶ ἢ ἐκ νοτίων ἢ ἐκ βορείων ἢ ὁθενδήποτε, ἐκ τούτου τοῦ μέρους σκόπει ἐσόμενον ἄνεμον“.
10M ἄλλως: ἐν θερινῷ, φησί, καταστήματι τοῦ ἀέρος, ὅθεν βρονταὶ καὶ ἀστραπαὶ γίνονται κατὰ τὸ κλίμα τοῦ κόσμου, ἐκεῖθεν γενησόμενον προσδόκα ὑετόν.
MΔUA ἄλλως: τὴν βροντήν φησι κατὰ ῥῆξιν γίνεσθαι τῶν νεφῶν, τὴν δὲ ἀστραπὴν κατὰ παράτριψιν τῶν
15ῥηγνυμένων νεφῶν. τούτων οὖν, φησί, θέρους γινο‐ μένων, ἄνεμον ἴσθι πνευσόμενον ἐντεῦθεν ὅθεν γίνονται. ἡ γὰρ τοῦ θέρους ἔκκαυσις ἐκκαίουσα τὸν παχὺν ἀέρα τὴν μὲν εἰς ὕδωρ οὐ ποιεῖ μεταβολήν, λεπτύνουσα δὲ αὐτὸν ἀραιοῖ καὶ εἰς ἄνεμον διαλύει.

926

MΔKUA —καὶ διὰ νύκτα μέλαιναν: ὁ
αἰθὴρ σφόδρα ἐστὶ διάπυρος, ὅθεν καὶ ὠνόμασται, παρὰ τὸ αἴθω. ἔστι δὲ ὑπὲρ τοῦ ἡλίου, καὶ ὅτε ξηρὰς ἀναθυ‐ μιάσεις δέχεται ἀπὸ τῆς γῆς, ξηρὸς ὢν καὶ αὐτὸς καὶ448
5πυρώδης, πυκνούμενος ἀποπέμπει τινὰς ὥσπερ σπιν‐ θῆρας. ταύτας ὑπονοοῦμεν ἀστέρων εἶναι διαδρομάς. οὐ γὰρ ἀστέρες κινοῦνται, ἀλλὰ στιλβηδόνας πυρώ‐ δεις ἀποπέμπει ὁ αἰθήρ. διὸ καὶ ὀλίγον διαδραμοῦσαι παύονται, ὡς καὶ οἱ σπινθῆρες. ὥστε τοῦ αἰθέρος ἐστὶ
10πύκνωσις τὸ τοιοῦτον.
MΔKUA δειδέχθαι κείνοις (928), αὐτοῖς. „καὶ ἐν νυκτὶ δὲ ὅταν τόπων μεταβάσεις ποιῶνται ἀστέρες, τοῦτο γάρ ἐστι τὸ ἀίσσωσι ταρφέα (926—927), ὄπισθεν δὲ αὐτῶν οἷον ὁλκοὶ λαμπροὶ φαίνωνται, προσ‐
15δοκᾶν δεῖ αὐτοῖς (τοῖς ἀστράσι) τὴν αὐτὴν ὁδὸν ἐρχό‐ μενον τὸ πνεῦμα“. οἷον ἐὰν ὡς ἐπὶ τὰ βόρεια τὰς ὁρμὰς ποιῶνται, βορέας πνεύσεται· ἐὰν δὲ ὡς ἐπὶ τὰ νότια, νότος,
κατὰ τὴν τῶν ἄστρων φοράν.449
Mmg ὅτι οὐκ εἰσὶν ἀστέρες οἱ τὰς ἐκδρομὰς ποιοῦντες ἐν
20τῷ αἰθέρι.
Par. 2424 ὁ αἰθὴρ σφόδρα ἐστὶ διάπυρος. ἔστι δὲ ὑπὲρ τοῦ ἡλίου. οὗτος δὲ ὅταν ξηρὰς ἀναθυμιάσεις δέξηται, ξηρὸς ὢν καὶ αὐτὸς καὶ πυρώδης, πυκνούμενος ἀποπέμπει τινὰς ὥσπερ σπινθῆρας. ταύτας ὑπονοοῦμεν ἀστέρων
25εἶναι διαδρομάς. οὐ γὰρ ἀστέρες ἐκδρομὴν ποιοῦσιν, ἀλλὰ ὁ αἰθήρ ἐστιν ὁ τὰς στιλβηδόνας τὰς πυροειδεῖς ἐκπέμπων· διὸ καὶ ὀλίγον διαδραμοῦσαι παύονται. ὥστε τοῦ αἰθέρος ἐστὶ πύκνωσις. ὅθεν δὲ αὐτῶν αἱ ἐκδρομαὶ φαίνονται, προσδοκᾶν δεῖ τὴν αὐτὴν ὁδὸν τὸ πνεῦμα
30ἐρχόμενον· οἷον ἐὰν ἀπὸ τῶν βορείων τὰς ὁρμὰς ποιῶν‐ ται, βορέας πνεῖ· ἐὰν δὲ ἀπὸ τῶν νοτίων, νότος· ὅταν δὲ ἐκ διαφόρων τόπων κινῶνται οἱ διᾴττοντες, διαφόρων ἀνέμων κίνησιν δηλοῦσιν· εἰ δὲ ἀπὸ τῶν τεσσάρων μερῶν κινοῦνται, σημαίνουσι παντοίους χειμῶνας, μέχρι
35βροντῶν καὶ ἀστραπῶν καὶ τῶν τοιούτων. ὅθεν δια‐ δρομαὶ ἀστέρων πολλαὶ καὶ πυκναὶ γίγνονται, ὕδωρ πολὺ καὶ ἄνεμος ἔσται ἐντὸς τριῶν ἡμερῶν.

927

MΔKUA —ῥυμοὶ ὑπολευκαίνονται: ὁλκοί,
εἰς μῆκος τοῦ πυρὸς ἐκτάσεις.450
MKA ὑπολευκαίνονται: λευκανθίζοντας ἀστέρας 〈λέγει〉 τὸν συρμὸν ἐπισπώμενον.
5MKA ὁ διᾴττων ἀστὴρ μὲν οὐκ ἔστιν, 〈ἐκ〉 παρατρίψεως δὲ ἀέρος γένεσις πυρὸς φερομένου. σημεῖον δέ ἐστι πνεύματος. καὶ ἡ ἀστραπὴ δὲ γίνεται ἐκ τῆς τῶν νεφῶν ἐκθλίψεως, ἡ δὲ ἔκθλιψις ἐκ τοῦ πλησίον πνεύματος γίνεται. καὶ οἱ διᾴττοντες ἀστέρες ὅθεν ἐκπηδῶσιν,
10ἐκεῖθεν τὸ πνεῦμα δεῖ προσδοκᾶν· ὠθεῖ γὰρ αὐτοὺς ἐκεῖθεν. ὅθεν καὶ ἡ κατὰ τὴν ὁδὸν λευκότης φαίνεται. ἐξωθουμένων γὰρ ὑπὸ τῆς πνοῆς τῶν ἀστέρων καὶ πιπτόντων ὀλίγον ἐκ τοῦ αἰθέρος εἰς τὸν ἀέρα, αὕτη ἡ πορεία λευκαίνεται, κατὰ φύσιν ποιοῦντος τοῦτο
15τοῦ ἀέρος, καὶ μένει ἐπ’ ὀλίγον ἄχρις ἂν πάλιν εἰς τὸν αἰθέρα ἀνελθοῦσα ἡ ἔκλαμψις σβεσθῇ ὑπὸ τῆς θερ‐ μότητος τοῦ αἰθέρος.

929

MΔKUAS —ἢν δέ κεν ἄλλοι: ἐὰν δὲ καὶ ἄλλοι ἀστέρες ἐναντίον τῶν προειρημένων ὁρμῶσι καὶ ἄλλοι ἐξ ἄλλων μερῶν, τὸ τηνικαῦτα φυλάσσου περὶ παν‐
τοίων ἀνέμων πνευσομένων, οἵτινες ἅμα πνέοντες ἄτακ‐451
5τοι καὶ ἀδιόριστοί εἰσι καὶ πνέουσιν ἅμα ἔνθεν κἀκεῖθεν, ὥστε μὴ διακρίνεσθαι.
MKAS τὸ δὲ ἄλλοι ἐξ ἄλλων μερέων (930), τουτέστιν ἐκ παντὸς μέρους τοῦ κόσμου, ἀνατολῆς, δύσεως, ἄρκτου καὶ μεσημβρίας.

932

MA —ἐπ’ ἀνδράσι τεκμήρασθαι: καθ’ ὅσον ἐπὶ τῇ τῶν ἀνθρώπων νοήσει καὶ σημειώσει [συγ‐ κεχυμένους ἀνέμους ἀεὶ προσδοκᾶν.]
A ἄλλως: τουτέστιν, οὐδ’ οἱ ἄνδρες τεκμήριον 〈ἂν〉
5δυνηθεῖεν σχεῖν ἐπὶ τῇ τούτων συγχύσει καὶ ἀκρισίᾳ.

933

MΔKUA —αὐτὰρ ὅτ’ ἐξ εὔροιο: ἐπειδὰν δὲ ἐκ τοῦ εὔρου ἀστράπτῃ καὶ ἐκ τοῦ νότου, πῇ δὲ καὶ ἐκ ζεφύρου καὶ βορέου, τότε ἐν πελάγει ναύτης τις ὢν φοβεῖται μήποτε ὁ καιρὸς αὐτὸν ἐκβάλῃ τῷ τε ἐκ πελά‐
5γους ὕδατι καὶ τῷ ἐκ τοῦ Διός. αἱ γὰρ ἀστραπαὶ αὗται ἐπὶ ἐσομένου σφόδρα πολλοῦ ὑετοῦ φαίνονται.
MKA ἄλλως: ἡ πανταχόθεν ἀστραπὴ διέξοδον οὐ δί‐ δωσι τῇ πυκνότητι τοῦ ἀέρος, καὶ διὰ τοῦτο χειμέριον
τὸ σημεῖον, μενούσης τῆς συστάσεως.452

936

A —μή μιν τῇ μὲν ἔχοι πέλαγος: ἄπορον ἐνταῦθά φησιν ὁ ποιητὴς μὴ αὐτόν ποτε ἔχοι τὸ πέλαγος, καὶ εἴασεν ἀτελῆ τὸν λόγον. τοῦτο οὖν ἐστι· „μηδὲ τὸ πέλαγος, μηδ’ ὁ τοῦ Διὸς
5ὄμβρος, ἤτοι τοῦ οὐρανοῦ“. εἰπὼν γὰρ τῇ δ’ ἐκ Διός, εἴασε τὸ λοιπόν. σὺ δὲ νόει μὴ πέλαγος, ἀλλ’ ἐκ τοῦ παρακολουθοῦντος ὄμβρον. τῷ γὰρ οὐρανῷ οὐ πέλαγος, ἀλλ’ ὄμβρος παρέπεται.

938

MΔUAS —πολλάκι δ’ ἐρχομένων ὑετῶν: πολλάκις δὲ γινομένων ὑετῶν, προπάροιθεν καὶ πρὶν ἐλθεῖν τὸν ὑετόν, φαίνεται νέφη ὁποῖα πόκοι ἐρίων, ἵνα λέγῃ νέφη τὰ μὴ πάνυ ζοφώδη (ἐκεῖνα γὰρ ἤδη
5ἐλθόντος ὑετοῦ ἐστιν), ἀλλὰ μᾶλλον ὀλίγα, λευκὰ καὶ μὴ πάνυ συνεστραμμένα, οἷά ἐστι καὶ τὰ ἔρια.
MA καὶ δηλονότι προιόντος τοῦ καιροῦ ὡς ἐπὶ ζοφω‐ δέστερον χωροῦσι, κατ’ ὀλίγον τοῦ ὠθοῦντος πνεύ‐ ματος αὐξομένου.
10ΔUS καὶ δηλονότι ὄμβρον σημαίνει διαλυθείσης τῆς πολυ‐ μερείας αὐτῶν.
MA ἄλλως: τὰ ὑγρὰ νέφη σημεῖα ὑετοῦ. πόκοις
καλῶς ὅμοια· σχεδὸν γὰρ σπόγγοις ἔοικεν ἀβρόχοις.453

940

MΔKUAS —ἢ διδύμη ἔζωσε: καὶ τὴν διδύμην ἶριν ἀκριβέστατον ὄμβρου σημεῖον ἡμῖν δίδωσιν. ἀπὸ γὰρ ὀλίγης τοῦ ἀέρος συγχύσεως μίαν ἶριν συμβαίνει γίνεσθαι, ὅταν δὲ πολὺ τὸ πύκνωμα ᾖ τῶν νεφῶν, ἀπὸ
5τῆς πρῶτον γενομένης ἴσως ἄλλη γίνεται ὁμοία περι‐ γραφῇ, ὄμβρον πολὺν σημαίνουσα.
MKA ἄλλως: διδύμη ἡ διττή. οὕτω γὰρ αὐτῆς ἐστιν ἡ κατάστασις τῆς χροιᾶς.
MΔKUAS οὐ γὰρ μονόχρως ἐστὶν ἡ ἶρις, συνίσταται δὲ ἐξ
10ὑγρότητος καὶ παχύτητος τοῦ ἀέρος. ἐμπίπτουσα γὰρ ἡ τοῦ ἡλίου ἀκτὶς καὶ ἐκ τῆς παχύτητος μὴ διικνεῖσθαι δυναμένη, ἐπὶ πολὺ ἁπλοῦται, καὶ ἀποτελεῖ τὴν ζώνην ταύτην ἥτις ἐκ τῆς τῶν νεφῶν ὑγρότητος καὶ τὸ ποι‐
κίλον ἔχει.454
15MKA ἄλλως: τὴν ἶριν Ἀναξιμένης (Diels, Vors. 13 A 18) φησὶ γίνεσθαι ἡνίκα ἂν ἐμπέσωσιν αἱ τοῦ ἡλίου αὐγαὶ εἰς παχὺν καὶ πυκνὸν τὸν ἀέρα. ὅθεν τὸ μὲν πρότε‐ ρον αὐτῆς [τοῦ ἡλίου] φοινικοῦν φαίνεται διακαιόμενον ὑπὸ τῶν ἀκτίνων, τὸ δὲ μέλαν κατακρατούμενον ὑπὸ
20τῆς ὑγρότητος. καὶ νυκτὸς δέ φησι γίνεσθαι τὴν ἶριν ἀπὸ τῆς σελήνης, ἀλλ’ οὐ πολλάκις, διὰ τὸ μὴ πανσέληνον εἶναι διὰ παντός, καὶ ἀσθενέστερον αὐτὴν φῶς ἔχειν τοῦ ἡλίου.
MΔUA ἄλλως: Μητρόδωρος (Diels, Vors. 70 A 17)
25τὴν ἶριν αἰτιολογῶν φησιν, ὅταν ἐξ ἐναντίας τῷ ἡλίῳ ἐνσταθῇ νέφος πεπυκνωμένον, τηνικαῦτα ἐμπιπτούσης τῆς αὐγῆς, τὸ μὲν νέφος φαίνεσθαι κυανοῦν διὰ τὴν κρᾶσιν, τὸ δὲ περιφαινόμενον τῇ αὐγῇ φοινικοῦν, τὸ δὲ ὂν κάτω λευκόν. τοῦτο εἶναι ἔθεσαν ἡλιακὸν φέγγος.
30MUA ἄλλως: Ἀριστοτέλης (Meteor. III, 4, p. 373b) κατοπτρικὴν ἐποιήσατο ἔμφασιν. πέφυκε γὰρ [τοῦτο] ᾄσσειν τὴν ὄψιν προσπίπτουσαν τοῖς λείοις σώμασιν
ἀνακλωμένην καὶ κατακλωμένην. τοιοῦτον δὲ εἶναι τὸν ἀέρα καὶ τὸ ὕδωρ. ἐπὰν τοίνυν ἄντικρυς τοῦ ἡλίου455
35νέφος συστῇ [συνεστὼς] κατὰ ῥανίδα, ἐγγίνεσθαι τὴν ὄψιν καθ’ ἑκάστην ῥανίδα, καὶ τὴν ἐπὶ τὸν ἥλιον ἀνά‐ κλασιν ἴσχειν, δόξαν δ’ ἐμποιεῖν τοῦ συνεχεῖς εἶναι τὰς ἐμφάσεις καὶ [τὸ] πόσην ἐχούσας διάστασιν, διὰ τὸ ἀφ’ ἡμῶν ἐπ’ ἐκείνους τοὺς τόπους διάστημα.

941

MKA —ἢ καί πού τις ἅλωα: οἱ λαμπροὶ τῶν ἀστέρων ὡς πῦρ εἰσι καὶ ἀμαρυγὰς ἔχουσι καὶ παρέχουσιν, ὥσπερ ἡ σελήνη καὶ ὁ ἥλιος ἐκ τῆς τοῦ ἀέρος παχύτητος καὶ αὐτοὶ ἅλωας ἔξωθεν ἑαυτῶν
5ἔχουσι. δῆλον οὖν ὅτι ἡ μέλαινα ἅλως ὕδατός ἐστι ποιητι‐ κὴ καὶ σημαντική.

942

MΔKUAS —πολλάκι λιμναῖαι: ὅταν γὰρ αἴσθη‐ ται ἐσομένου χειμῶνος τὰ ὄρνεα τὰ φιληδοῦντα τοῖς ὕδασιν, ἐπειδὴ μετ’ οὐ πολὺ ἔσται χειμὼν καὶ μέλ‐ λουσιν ἀφίστασθαι τῶν ὑδάτων, πρὶν ἐλθεῖν τὸν χει‐
5μῶνα, ἀπολαύουσι τῶν ὑδάτων, ὡς μέλλοντα αὐτῶν ἀποσχοινίζεσθαι. ἐνιέμεναι δέ, τουτέστιν ἐγκα‐
θιεῖσαι ἑαυτὰς τοῖς ὕδασιν.456

944

MΔKUAS —ἢ λίμνην πέρι δηθά: τὸ ὅλον· „ἐὰν δὲ περὶ λίμνην χελιδόνες συνεχῶς ὁρμῶσι τύπ‐ τουσαι τῇ γαστρὶ θαμινῶς τὸ ὕδωρ, χειμὼν ἔσται τότε“.
MKA εἰλυμένον δὲ ὕδωρ τὸ ἤδη ἐκ τοῦ ἀνέμου
5συστραφὲν καὶ ἤδη ἀρξάμενον κινεῖσθαι.

946

ΔUAS —ἢ μᾶλλον δειλαὶ γενεαί: ὕδρος εἶδος ὄφεως, ὃς τοὺς βατράχους σιτεῖται, ὡς καὶ παρὰ Νικάνδρῳ (Ther. 411—417).
A διὰ τοῦτο ὕδροις ὄνειαρ τὸ τῶν βατράχων
5γένος· αὐτοὺς γὰρ σιτοῦνται.
ΔUAS ὁ δὲ λόγος· „ἔσται, φησί, τεκμήριον χειμῶνος ὅταν μᾶλλον παρὰ τὴν συνήθειαν οἱ βάτραχοι κράζωσιν, οἵτινές εἰσιν ὕδροις ὄνειαρ“. παρ’ Αἰγυπτίοις δὲ ἐν τῷ
θέρει μεῖζον κράζουσι προσδοκίᾳ τῶν Νειλῴων ὑδάτων,457
10οἷς φιληδοῦσι καὶ ἀφ’ ὧν ζῶσιν.
MKA ἄλλως: σημεῖον χειμῶνος βατράχων φωναί· προ‐ αισθάνονται μὲν γὰρ ἀπ’ αὐτοῦ τοῦ ὕδατος μεταλ‐ λασσομένου εἰς ψυχρότητα, χαίροντες δὲ πάνυ βοῶσιν, εἰσὶ γὰρ καὶ φίλυδροι, καὶ μάλιστα ὅτι τὸ ὄμβριον
15ὕδωρ γλυκύτερον ὂν τοῦ πηγαίου εὐφραίνει αὐτοὺς καὶ πλέον ζωογονεῖν ποιεῖ, ὡς καὶ τὰ φυτὰ μᾶλλον ὑπὸ τοῦ ὀμβρινοῦ θάλλουσι. καὶ ἡ ὀλολυγὼν δὲ ὁμοίως ἐπὶ τούτῳ χαίρει καὶ κράζει ἅμα ἡμέρᾳ. ἔστι δὲ ζῷον λιμναῖον φιλόψυχρον.

947

MΔKUAS —γυρίνων: γυρῖνοι λέγονται οἱ ἀδιάπλαστοι βάτραχοι, τουτέστι τὰ γεννήματα τῶν βατράχων. καὶ ἀδιάπλαστα γὰρ τίκτονται καὶ ἄποδα, ὡς ἐπὶ τῆς ἄρκτου.

948

MA —ἢ τρύζῃ ὀρθρινόν: ἡ ὀλολυγὼν ὄρνεόν ἐστιν ὑπὸ τὴν τρυγόνα, τῇ ἐρημαίῃ φιληδοῦν. ἐν ἐρήμοις τοίνυν οὖσα καὶ ἐμψυκτικοῖς τόποις, ἀντιλαμ‐ βάνεται τοῦ κρύους καὶ τρύζει τὰ προσόρθρια. ἄλλοι
5δὲ ζῷον ἔνυδρον ὅμοιον γῆς ἐντέρῳ, πολὺ μέντοι γε ἰσχνότερον.
ΔUS ὀλολυγών: οἱ μὲν ὄρνεον ταύτην λέγουσιν, οἱ δὲ ζῷον ἔνυδρον ὅμοιον γῆς ἐντέρῳ, πολὺ μέντοι
γε ἰσχνότερον.458
10MΔUAS ἄλλως: ὀλολυγὼν ζῷόν ἐστι λιμναῖον ὑπόμηκες ἀδιάρθρωτον. Ἀριστοτέλης τοῦτο οὐκ οἶδεν, ἀλλὰ τὴν τοῦ ἄρρενος βατράχου φωνὴν πρὸς συνουσίαν ὀργῶσαν ἐπὶ τὴν θήλειαν (Hist. anim. IV, 9, p. 536 a 11).

949

MA —ἤ που καὶ λακέρυζα: ὑπέτυ‐ ψεν ἀντὶ τοῦ ὑπῆλθεν. λέγει δὲ τὴν χερσαίαν κορώνην. εἰσὶ γὰρ καὶ θαλάττιαι καθ’ Ὅμηρον· „τανύγλωσσοί τε κορῶναι εἰνάλιαι, τῇσίν τε θαλάσσια ἔργα μέμη‐
5λεν“ (ε 66—67). ὁ δὲ νοῦς· „καὶ ἡ κορώνη ἡ χερσαία ἐν αἰγιαλοῖς προῆλθε καὶ παρὰ τῇ θαλάσσῃ ὤφθη ἀρ‐ χομένου χειμῶνος. φιληδεῖ γὰρ τοῖς ὕδασιν“.

951

MΔUAS —ἤ που καὶ ποταμοῖο: καὶ ἡ κορώνη καὶ ὁ κόραξ (τοῦ γὰρ αὐτοῦ γένους εἰσί) σφόδρα κα‐ τάξηρον ἔχουσι τὸ σῶμα. τοῖς γὰρ ὑγραίνουσι σφόδρα φιληδοῦσιν. ὅτε οὖν ἀρχῆς χειμῶνος ἐπαίσθονται καὶ
5ὑγραίνει αὐτῶν τὰ περιέχοντα σώματα, τότε καὶ ἐπι‐
νήχονται τοῖς ὕδασι, σφόδρα χαίρουσαι αὐτοῖς. ἄνευ γὰρ χειμῶνος οὐ τοσοῦτον ὕδωρ ποτάμιον ἢ θαλάσσιον αὐτὰς ὀνίνησιν, εἰ μὴ καὶ τὸ περιέχον ὑγρὸν ὑπάρχει. ὁ δὲ λόγος· „πολλάκις δὲ καὶ ἐν ποταμῷ ἀπὸ κεφαλῆς459
10ἕως ἄκρων τῶν ὤμων ἐβάπτισεν ἑαυτήν· ἔσθ’ ὅτε καὶ πᾶσα νήχεται“.

953

MΔKUAS —ἢ πολλὴ στρέφεται: ἢ πολλάκις ἐὰν ἀναστρέφηται ἐν ποταμίοις ὕδασιν ἢ θαλαττίοις παχείᾳ τῇ φωνῇ κρώζουσα. τὸ δὲ τοιαύτην ἀφιέναι φωνὴν δηλοῖ τὴν ἐκ παντὸς σώματος ἐκ διαθέσεως
5κρώζουσαν ἐπὶ τοῖς γινομένοις καθ’ ἡδονὴν ὕδασιν.
MA ἄλλως: ὅσαι τῶν ὀρνίθων βρέχουσαι ἑαυτὰς τῷ ὕδατι προσημαίνουσιν ὑετοὺς ὑπομιμνήσκονται τοῦ πά‐ θους διὰ τὸν μέλλοντα ὄμβρον, καθάπερ τὰ ἀπουροῦντα τῶν ὑποζυγίων ἐν ταῖς διαβάσεσι τῶν ποταμῶν. λι‐
10μναῖαι μὲν οὖν ὄρνιθες νῆσσαι, χῆνες, ἐρωδιοί, ἐνάλιαι δὲ αἴθυιαι. γυρῖνοι οἱ ἀδιάπλαστοι βάτραχοι καὶ ἄποδες. κεκράγασι δ’ οἱ βάτραχοι χαίροντες τῷ ὑγρῷ. τὴν δ’ ὀλολυγόνα φασὶν εἶναι ζῷον ἁπλοῦν, λιμναῖον, ἰσχνόν. ὁ δὲ Ἀριστοτέλης τὴν τοῦ ἄρρενος φωνὴν ὀργῶσαν
15ἐπὶ τὴν θήλειαν. βάπτει δ’ ἑαυτὴν ἡ κορώνη ψῦχος ζητοῦσα, ἤτοι ψυχομένου τοῦ ἔξω ἀέρος καὶ εἰς τὸ βάθος περιωθουμένης τῆς θερμότητος τοῖς ζῴοις, ἢ καὶ διὰ τὴν ἔξω θερμότητα. ὡς γὰρ ἐπὶ πλῆθος πρὸ τῶν ὑετῶν θερμότερος αὐτὸς ἑαυτοῦ ὁ περίγειος ἀὴρ460
20ἐκθλιβομένου τοῦ πυρώδους ἐκ τῆς ψυχομένης νεφέλης καὶ εἰς ὕδωρ μεταβαλλούσης, καὶ εἰς τὸν περίγειον χωροῦντος τόπον.
MA ἄλλως: ἢ πολλὰ χαίρουσα σκιρτᾷ. φιλεῖ γὰρ τὰ ψυχρὰ διὰ τὸ φλέγεσθαι. ἔστι γὰρ ἡ κορώνη φυσικῶς
25θερμή.

954

MΔKA —καὶ βόες ἤδη τοι: οἱ βόες ἠραιω‐ μένους καὶ διαχάσκοντας ἔχοντες τοὺς μυκτῆρας αἰ‐ σθητικώτεροι μᾶλλόν εἰσι. καὶ πᾶν μὲν τετράποδον τῶν ἀνθρώπων αἰσθητικώτερόν ἐστιν, ἐξαιρέτως δὲ ὁ
5βοῦς διὰ τὴν τῶν μυκτήρων ἀραίωσιν. ὅταν τοίνυν ἀναθυμιάσεών τινων ἐκ τῆς τοῦ ἀέρος ἀκρασίας αἴσθη‐ ται, ἀφορῶν ὡς ἐπὶ τὸν οὐρανὸν ὀσφρᾶται τῆς τοῦ ἀέρος παχύτητος πρὶν γενέσθαι τὸν ὄμβρον, καὶ δηλοῖ ἐκ τῆς ὀσφρήσεως ὡς ἔσται χειμών.
10MA διὸ καὶ εὐρύτεροι οἱ μυκτῆρες γεγόνασι παχυνομένου τοῦ ἀέρος, καὶ οὐκ εὐμαρῶς ἑλκομένου βιαιότερον τὸν ἄνωθεν ἕλκουσιν ἀέρα μᾶλλον ἐψυγμένον. ἢ καὶ τοῦ
δέρματος μᾶλλον πεπιλημένου καὶ τοῦ θερμοῦ ἐναπο‐ κλειομένου, δεόμενοι πλείονος ἐμψύξεως τὸν κατεψυγ‐461
15μένον ἕλκουσιν ἀέρα.
MKA ἄλλως: οἱ βόες ἐν τῇ ὀσφρήσει ἄνωθεν ἕλκοντες τὸν ἀέρα χειμῶνα σημαίνουσι. πυκνουμένου γὰρ τοῦ περιγείου ἀέρος καὶ θερμοτέρου γινομένου, τὸν λεπτό‐ τερόν τε καὶ ψυχρότερον ποθοῦσιν ἀναπνεῖν τε καὶ
20ἔξωθεν ἕλκειν.
MΔUAS ὕδατος ἐνδίοιο: μεσημβρινοῦ ἢ τοῦ οὐρανίου. ὁ λόγος· „οἱ δὲ βόες ἐπιγείου καθεστῶτος ὄμβρου ἀναβλέψαντες εἰς τὸν οὐρανὸν ἐπισπῶνται τὸν ἀέρα καὶ παραπλήσιοι γίνονται ὀσφραινομένοισ“.

956

MΔKUA —καὶ κοίλης μύρμηκες: ἡ γῆ σῶμά ἐστι τριχῇ διαστατόν. καὶ ἀναγκαῖον, σῶμα αὐτὴν οὖσαν, κεκρᾶσθαι ὑγρῷ τε καὶ θερμῷ. ἔνιοι γοῦν τόποι αὐτῆς ὀρυττόμενοι καπνὸν ἀφιᾶσιν, ἄλλοι
5φρέατα καὶ ὕδατα. καὶ δῆλον ὅτι κέκραται τοῖς ὀφει‐ λομένοις, καὶ ἐν μὲν θέρει ἐν βάθει αὐτῆς ἐστιν ἡ ψυχρό‐ της, τὰ δὲ ἄνω θερμά, τῷ δὲ χειμῶνι τὸ ἔμπαλιν τὰ μὲν βαθέα θερμὰ σφόδρα (κατὰ βάθους γὰρ αὐτῆς χωρεῖ ἡ θερμότης), τὰ δὲ ἄνω ἔψυκται, ὡς καὶ ἐπὶ
10τῶν ἀνθρωπίνων σωμάτων· τὰ μὲν γὰρ ἔνδον χειμῶνι θερμά ἐστιν, ὥστε καὶ ἐκ τῶν οὔρων καὶ σκυβάλων καπνὸν ἀφιέναι. διὰ τοῦτο καὶ οἱ αὐλοὶ καὶ τὰ ὀρύγ‐ ματα χειμῶνι, ἐπειδὴ ἐν βάθει ἐστί, θερμά, τῷ δὲ θέρει ψυχρά.462
15MΔKUAS οἱ τοίνυν μύρμηκες καὶ οἱ ἴουλοι οἵ εἰσι πολύποδες σκώληκες, ἐπειδὴ ἐν βάθει τῆς γῆς εἰσι, τῷ δὲ χειμῶνι τὰ ἐν βάθει σφόδρα πυροῦται, τὴν θερμότητα τὴν ὑπὸ τὴν γῆν οὐ φέροντες, καὶ τοῦ χειμῶνος ὄντος ἀνέρχον‐ ται, καὶ τὰ ᾠὰ αὑτῶν μετάγουσι, καί εἰσι σημεῖον
20χειμῶνος.
MKA εἶπον δὲ ἔνιοι τῶν φιλοσόφων ὅτι ἐκ τοῦ ἡλίου τὸ τοιοῦτον συμβαίνει. ὅτε γὰρ χειμών ἐστι, τότε καὶ περιγειότερος γίνεται, νότιος ὤν (τὰ δὲ νότια χθαμαλά), καὶ τὴν γῆν θερμαίνει· τὰ δὲ κάτω ἔψυκται. διὸ καὶ
25οἱ ποιηταὶ ἀστειευόμενοι ἐνίας τῶν πηγῶν θερμὸν ῥεῖν χειμῶνί φασι, θέρει δὲ ψυχρόν.
MA ἄλλως: οἱ μύρμηκες ἐκ τῶν μυρμηκιῶν διὰ
σπουδῆς ἔξω φέρουσι τὰ ᾠὰ ψύχοντες, ὑποψίᾳ σηπεδό‐ νος, ἀντιπεριισταμένου τῷ θερμῷ τοῦ ψυχροῦ καὶ463
30πυρουμένων τῶν μυρμηκιῶν. ὁ δὲ ἴουλός ἐστι σκώληξ μυρίοις ποσὶ χρώμενος, ὅμοιος ταῖς σκολοπένδραις. [οἳ δὲ αὐτὰς τὰς σκολοπένδρας, ἄλλοι δὲ τὸν σκώληκα τὸν μυρίοις ποσὶ χρώμενον.] γνώριμα δὲ καὶ τὰ τῆς γῆς ἔντερα. πᾶσι δὲ τούτοις αἴτιος τῆς ἐπὶ τὰ ἔξω
35κινήσεως ὁ τοῦ ὑπογείου θερμοῦ πλεονασμός.
MΔUS ἴουλοι: οἳ μὲν ὁμοίους εἶναι σκολοπένδραις, οἳ δὲ αὐτὰς τὰς σκολοπένδρας, ἄλλοι δὲ τὸν σκώληκα τὸν μυρίοις ποσὶ χρώμενον.
M τὸ δὲ ἀνέρποντες (958) ἀντὶ τοῦ προσπελά‐
40ζοντες.

959

MΔUAS —ἔντερα γαίης: πρῶτον μὲν ὅτι οὕτω φύσεως ἔχουσιν· ἐντέροις γὰρ ἐοίκασιν ἐπιμήκεις ὄντες. καὶ ὅτι ἐν βάθει τῆς γῆς εἰσιν, εἰκότως ἔντερα γῆς καλοῦνται.

960

MΔKUA —καὶ τιθαὶ ὄρνιθες: τὰς κατοι‐
κιδίους ὄρνιθας λέγει, ἀπὸ τοῦ γεννησαμένου ἀλέκτορος. τιθαὶ δὲ λέγονται αἱ ἥμεροι καὶ πραεῖαι.464

961

MΔKUAS —εὖ ἐφθειρίσαντο: ἁπαλὸν ἔχουσι τὸ σῶμα αἱ κατοικίδιοι ὄρνιθες, καὶ ἐπειδὰν ἀέρος ὑγρότητος αἴσθωνται καὶ ψύξις ἐμπέσῃ, εὐθέως περὶ τὸ σῶμα δήξεώς τινος ἀντιλαμβάνονται, καὶ συνεχέστε‐
5ρον φθειρίζονται, τῇ δήξει συνεχόμεναι.
MKUAS καὶ ἔκρωξαν μεγάλῃ φωνῇ: καὶ με‐ γάλως ἔκρωξαν πιεζόμεναι τῇ δήξει. εἶτα μίμησιν τῆς ποιᾶς αὐτῶν φωνῆς δίδωσιν, ὥσπερ ὕδωρ ἐπὶ ὕδατι καταστάζον.

963

MΔUAS —δήποτε καὶ γενεαί: ὁμοίως καὶ οἱ κόρακες καὶ οἱ κολοιοὶ κατὰ συστροφὴν καὶ ἀγέλας φαινόμενοι τοῦ ἐκ Διὸς ἐρχομένου ὕδατος οἷον χειμῶνος
ἐσομένου σημεῖόν εἰσιν.465

965-966

MΔKUAS —ἱρήκεσσιν ὁμοῖον φθεγξά‐ μενοι: δηλονότι ὀξείᾳ τῇ φωνῇ κραυγάζοντες. τοι‐ αύτη γὰρ ἡ τῶν ἱεράκων φωνή.
MA ἄλλως: κολοιοὶ δὲ ἔστιν ὅτε καὶ κόρακες ἀγελη‐
5δὸν πετόμενοι ἱέρακι ὅμοιον φθέγγονται. μιμοῦνται δὲ καὶ τὸν ἀπὸ τῶν σταλαγμῶν ψόφον κόρακες ὑετὸν προδηλοῦντες, ἢ καὶ ἀνακράζοντες βαρείᾳ τῇ φωνῇ τινάσσουσι τὰς πτέρυγας. καὶ αἱ κατοικίδιοι δὲ νῆσσαι καὶ οἱ κολοιοὶ τινασσόμενοι τὰ πτερὰ τὰ ὅμοια δηλοῦσιν.

966

MΔKUAS —δίους σταλαγμούς: καὶ οἱ κόρακες δὲ ὕδατος καὶ ὄμβρου γενησομένου ἐμιμήσαντο τῇ φωνῇ μεγάλους σταλαγμοὺς οὕτω· κλὰγξ κλάγξ. δίους δὲ μεγάλους. καὶ Ὅμηρος· „εἰς ἅλα δῖαν“.
5MKA ἄλλως: ἐὰν συνεχῶς φωνῶσιν ἢ μετὰ ῥοίζου φέρωνται, καὶ ἐὰν συγκεχυμένην τὴν φωνὴν ἔχωσιν, ὁμοίαν σταλαγμοῖς ὄμβρου, χειμῶνα σημαίνουσιν.

968

MΔKUA —ἤ ποτε καὶ κρώξαντε: 〈δισ‐
σάκισ〉 ἀντὶ τοῦ πολλάκις. τῇ βαρείᾳ γὰρ φωνῇ καὶ τῇ συνεχείᾳ τῆς κραυγῆς ἐσομένου χειμῶνος ση‐ μεῖον τὸν ἐνδιαθέτως βοῶντα δείκνυσι. καὶ αὐτὸς γὰρ466
5φιληδεῖ τοῖς ὑγροῖς.

969

MKA —μακρὸν ἐπιρροιζεῦσι: ἀντὶ τοῦ μεγάλως ἠχοῦσι καὶ κτυποῦσι τοῖς πτεροῖς, τὰ πτερὰ αὑτῶν πάντα ἀνατινασσόμενοι.

970

MΔKUAS —καὶ νῆσσαι οἰκουροί: νῆσσα εἶδός ἐστιν ὀρνέου. ὁ δὲ λόγος· καὶ αἱ τῶν νησσῶν οἰκουροὶ καὶ οἱ περὶ τοὺς ὀρόφους ἀναστρεφόμενοι κολοιοὶ κατὰ τὰς τῶν οἰκημάτων ἐξοχὰς ὑπὲρ τοῦ
5ζητεῖν σκέπας, ἀνατινάσσοντες τὰ πτερὰ σημεῖόν εἰσι χειμῶνος. πάντα δὲ τὰ ὄρνεα διαινόμενα τινάσσει τὰ πτερά.

971

MKAS —ἐρχόμενοι κατὰ γεῖσα: αἱ τῶν οἰκημάτων ἐξοχαί, εἰς ἃς ἐπικαθέζονται ἐπιζητοῦντες
σκέπας. ἢ τὰ λεγόμενα κόσμια. Εὐριπίδης (Or. 1570)· „ῥήξας παλαιὰ γεῖσα τεκτόνων πόνον“. διατινάσσουσι467
5δὲ τὰς πτέρυγας διὰ τὴν τοῦ ἀέρος ὑγρότητα.

972

MΔKUA —ἢ ἐπὶ κῦμα διώκει: ἢ ὅταν ἐρωδιοὶ μετὰ πολλῆς κλαγγῆς ἐπὶ τὴν θάλασσαν σπεύδωσι, τὸ αὐτὸ δηλοῦσιν.

973

MΔKUAS —τῶν τοι μηδὲν ἀπόβλητον: τούτων πάντων τῶν προειρημένων τεκμηρίων μηδέν σοι ἔστω ἀπόβλητον τὸ ἐκ Διὸς ὕδωρ σκοπουμένῳ καὶ ἐπιτηροῦντι χειμῶνα.

974

MΔKUAS —μηδ’ εἴ κεν ἐπὶ πλέον: αἱ μυῖαι τοῖς ὑγροῖς σφόδρα χαίρουσι, καὶ ἀεὶ τὰς ὑγρὰς οὐσίας σιτοῦνται. ὅτε τοίνυν ὑγροῦ ἀέρος ἐσομένου χειμῶνος ὑγραίνεται τὸ σῶμα, τότε μᾶλλον τοῦ αἵματος καθάπ‐
5τονται ὑγραινομένου ἐκ τοῦ περιέχοντος. ὁ δὲ λόγος· „μηδέ, ἐὰν ἐπὶ πλέον τοῦ πάροιθεν, τουτ‐ έστι τοῦ χθές, αἱ μυῖαι δάκνωσι καὶ ἐπιθυμῶσι τοῦ
αἵματος τῆς σαρκός, μηδενὸς τούτων καταφρόνει.“468
MA ἄλλως: ἢ ὅταν ἐρωδιοὶ σπεύδωσιν ἐπὶ τὴν θάλασ‐
10σαν κεκραγότες, ἢ μυῖαι πλέον τοῦ συνήθους δάκνωσιν αἵματος ὀρεγόμεναι, μηδενὸς τούτων καταφρόνει. αἱ δὲ μυῖαι πύκνωσιν ἀέρος δηλοῦσιν. ἢ γὰρ ἀνακοπτο‐ μένου τοῦ αἵματος μέγα καὶ σφοδρότερον νύττουσιν, ἢ καὶ πλείονος ὑγροῦ δέονται διὰ τὴν θερμότητα.
15MA ἄλλως: ἢ ἐν βάθει τοῦ αἵματος χωροῦντος διὰ τὴν πύκνωσιν τοῦ δέρματος μᾶλλον δάκνουσιν, ἵνα ἐφίκωνται τοῦ αἵματος, ἢ καὶ δι’ αὐτὴν τὴν τοῦ δέρματος πύκνωσιν πλείονος δέονται πληγῆς. ἠραιωμένου γὰρ τοῦ δέρματος ἐκ τῶν ἀδήλων πόρων ῥᾳδίως ἑλκούσαις
20εἴκει τὸ αἷμα.

976

MΔKUAS —ἢ λύχνοιο μύκητες: τὸ πῦρ ὡμο‐ λόγηται ξηρᾶς οὐσίας, ὑγρὸς δὲ ἀὴρ πολλάκις ἐν χει‐ μῶνι ἐμπίπτων τῷ πυρὶ ἀποτελεῖ τούτους τοὺς σπιν‐ θῆρας. δύο γὰρ οὐσίαι ἐναντίαι ἀλλήλαις ἐμπίπτουσι,
5καὶ μὴ φέρον τὸ πῦρ τὸ ὑγρὸν τοῦ ἀέρος τοῦ ἐμπεσόντος ἀφίησί τινας σπινθῆρας. ὅπερ καὶ ὁ Καλλίμαχος ὠφελη‐
θεὶς εἶπεν. „εὖτ’ ἂν ἀπὸ λύχνοιο δαιομένου ... ἄδην ἐγένοντο μύκητεσ“ (fr. 269 Pf.).469
MA ἄλλως: προσέχειν δὲ χρὴ ὁπόταν καὶ περὶ τὰς
10μύξας τῶν λύχνων μύκητες ἀθροίζωνται. συμβαίνει δὲ τοῦτο διὰ τὸ πάχος τοῦ ἀέρος. καὶ γὰρ κατὰ τὴν χει‐ μερινὴν ὥραν τὸ παρὰ τοῦ λύχνου φῶς ποτὲ μὲν ἐν τάχει φέρεται, ποτὲ δ’ αὖ πομφόλυξιν ὅμοια ἀποβάλλει. ταραχῆς δὲ ἀέρος ταυτὶ τὰ σημεῖα. ἐπιτήρει δὲ καὶ
15θέρους καθαροῦ νήσσας ἀθρόως πετομένας.

977

MΔKUAS —μηδ’ ὑπὸ χείματος ὥρην: μηδὲ τοῦτο, φησί, τὸ τεκμήριον παραπέμπου, ὅταν ἐν καιρῷ χειμῶνος τὸ τῶν λύχνων φῶς ἔσθ’ ὅτε μὲν κοσμίως φαίνηται, ἄλλοτε δὲ πολλῆς ὑγρότητος ἀέρος ἐμπιπ‐
5τούσης ἀπὸ τοῦ πυρὸς ὥσπερ τινὰ πυρώδη ἐπαναστή‐ ματα ὁρμᾷ καὶ φαίνηται.

980

MΔKUAS —πομφόλυγες: κυρίως μέν ἐστι πομ‐ φόλυξ ἡ ἐπιπεσόντος ὕδατος ἐν ὑποκειμένῳ ὕδατι ὕδατος ἐπανάστασις. νῦν δὲ ἐπὶ πυρὸς κατεχρήσατο [τοιοῦτο συνιδεῖν]. ὥσπερ γὰρ ἐν πυρὶ ἢ ἐν λύχνῳ καιο‐
5μένῳ ἐὰν ὕδωρ ἐπιρράνωμεν, εὐθέως τοῦ πυρὸς φλο‐ γώδεις γίνονται ἐπαναστάσεις, τὸν αὐτὸν τρόπον τῆς ὑγρότητος ἐμπιπτούσης μετά τινος ὀλίγου ἤχου, αἱ τοῦ πυρὸς γίνονται περὶ τὸν λύχνον πομφόλυγες. ὅταν οὖν περὶ ἁπτομένῳ λύχνῳ μύκητες συνιστῶνται χει‐470
10μῶνος ὥρᾳ, αἵ τε φλόγες τεταγμένως καὶ κατὰ φύσιν εἰς ὕψος αἴρωνται, ποτὲ δὲ πλαγιάζωνται, καὶ λεπταὶ πομφόλυγες περὶ αὐτὰς γίνωνται καὶ σπινθῆρες ἀπορ‐ ρέωσι, μὴ ἔστω σοι ἀπόβλητον, ἀπὸ κοινοῦ. [τοῦτο τὸ σημεῖον.]
15MKA μηδ’ εἴ κεν ἀπόπροθι: ἀπ’ αὐτοῦ τοῦ λύχνου. πάλιν δὲ τῆς παχύτητος καὶ ὑγρότητος ἐκνι‐ κώσης σφόδρα, διόλου ὁ λύχνος λάμπειν οὐ δύναται, ἀλλ’ ἀκτῖνας ἀφίησι λεπτὰς καὶ ἐσκορπισμένας, καὶ ἔστιν ἰδεῖν πόρρωθεν ὀλίγον τοῦ λύχνου ἀποστάντας
20διηκούσας λεπτὰς ἀπ’ αὐτοῦ ἀκτῖνας, διὰ τὸ μὴ δύνα‐ σθαι δι’ ὅλου λάμπειν ἐκ τοῦ ὑποκειμένου ἀέρος. μηδὲ τούτου οὖν τοῦ σημείου καταφρόνει.471
MΔUAS μηδ’ ἢν θέρεος: καὶ ὅταν εὐδίας οὔσης ἐν θερινῷ καταστήματι αἱ νῆσσαι κατὰ πλῆθος συνη‐
25θροισμέναι ἐπάλληλοι φέρωνται, χειμῶνα ἐκδέχου ἐσό‐ μενον.
MKAS ἄλλως: εἴπομεν ὅτι ἀδιάκριτοί εἰσιν ἐν ταῖς ἄλλαις χώραις αἱ τοῦ ἔτους ὧραι. μὴ καταφρονήσῃς οὖν τούτου τοῦ σημείου. καὶ ἐὰν γὰρ ᾖ θέρος ἀναπεπτα‐
30μένον καὶ πάνυ καθαρόν, καὶ νήσσας τὰς ὄρνις ἀλλεπαλ‐ λήλως θεάσῃ ἐρχομένας, μὴ παραπέμψῃ· χειμὼν γὰρ ἔσται.

983

MΔKUAS —μηδὲ σύ γ’ ἢ χύτρης: μὴ ἀμελήσῃς δέ, φησί, μηδὲ τῶν περὶ ταῖς χύτραις καὶ τοῖς πυροστά‐ ταις τρίποσι συμβαινόντων, ὅταν σπινθήρων πλῆθος περὶ αὐτοὺς βλέπηται. ὁμοίως δὲ καὶ ὅταν ὑπὸ τῇ σποδιᾷ
5διαπύροις ἄνθραξιν ἀπόρροιαι γίνωνται κέγχροις ὅμοιαι,
ὄμβρον δεῖ προσδοκᾶν.472
MS ἄλλως: ὅταν ἢ χύτρας ἢ τρίποδος πυριβή‐ τεω τὰ ἐκτὸς κύτη σπινθήρων ᾖ πεπληρωμένα, τουτ‐ έστιν ἐπὶ πυρὸς κειμένων ἐὰν περὶ τοὺς πυθμένας ὁρῶν‐
10ται σπινθῆρες, ἴσθι χειμῶνα ἐσόμενον.
MKAS τὸ γὰρ τοιοῦτον συμβαίνει διὰ τὴν πολλὴν τοῦ ἀέρος ἀγωγήν.
M ἄλλως: σκόπει δὲ καὶ χύτρας καὶ λέβητας, εἴ ποτε ὥσπερ σπινθήρων ἀνάπλεοι γένωνται, ἢ καὶ ἄν‐
15θρακι ὑπὸ σποδιᾶς καιομένῳ ἐκφαίνηταί τινα κέγχροις ὅμοια. καὶ γὰρ τὰ τοιαῦτα ὑετοῦ σημεῖα.

985

MAS —μηδὲ κατὰ σποδιήν: ὁμοίως δὲ κἂν καιομένων ἀνθράκων ἐπὶ τῇ σποδιᾷ οἱονεὶ κέγ‐ χροις ὅμοιοι σπινθῆρες ὁρῶνται, ὑετὸν ἐκδέχου.
MA ἄλλως: σποδιὰν λέγει αὐτὴν τὴν ἐσχάραν, τὴν
5ἑστίαν.
M πολλάκις δὲ (πάλιν ἐκ τῆς προειρημένης θεωρίας) καὶ περὶ τοὺς ἄνθρακας ἔτι διαπύρους ὄντας ἐν μέσῳ τοῦ ἄνθρακος ἔστιν ἰδεῖν ὡς μικρὰ κέγχρια ὅμοια σπιν‐ θῆρσι. μηδὲ τοῦτο οὖν τὸ σημεῖον παραιτοῦ, ὁπόταν
10ἐν ἐσχάρᾳ καιομένου ἄνθρακος περὶ τὸν ἄνθρακα λάμπει σημεῖα χειμῶνος κέγχροις καὶ σπινθῆρσιν ὅμοια.

988

MΔKUAS —εἴ γε μὲν ἠερόεσσα: ἤγουν λεπτομερής. ἐὰν οὖν τοιαύτη νεφέλη ταῖς ὑπωρείαις παρεκτείνηται, αἱ δὲ ἀκρώρειαι καθαραὶ φαίνωνται, εὐδίαν ἴσθι γινομένην.473
5MKAS ὁμοίως καὶ ἐὰν τῇ θαλάσσῃ ὁμοία πλαταμῶνι ἐπι‐ καθέζηται νεφέλη λεία καὶ λευκή, καὶ αὕτη 〈μὴ〉 μετε‐ ωρίζηται, εὐδίαν προσδόκα. αἱ γὰρ τοιαῦται διὰ τὴν λεπτομέρειαν εὐδίαν μᾶλλον καὶ συστολὴν τοῦ ἀέρος ἐμφαίνουσιν.
10KA πάρεξ· ἡ παρὰ τὴν ἐγγύτητα σημαίνει, ἡ δὲ ἐξ τὴν ὀλίγην ἀπὸ τοῦ ὄρους ἀποχήν.

989

MΔKUA —πυθμένα τείνηται: πυθμένες ὀρῶν καλοῦνται αὐταὶ αἱ ὑπώρειαι. ὁ δὲ νοῦς· „εἴ γε μὲν ἀχλυώδης νεφέλη παρὰ πυθμένα καὶ πεδιάδα μεγάλου ὄρους τείνηται καὶ φέρηται, τὰ δὲ ἐν ὕψει τοῦ ὄρους
5καθαρεύοντα νεφῶν φαίνηται, σφόδρα εὔδιον 〈ἂν〉 εἴη τὸ κατάστημα τοῦ ἀέροσ“.
MΔA ἄκραι δὲ κολῶναι: μεταβέβηκεν ἑξῆς ἐπὶ τὰ τῆς εὐδίας σημεῖα, καί φησιν ὅτι ἐὰν αἱ νεφέλαι τὰ ἔσχατα τῶν ὀρῶν, τὰ περὶ τοῖς πυθμέσι, σκέπωσιν,
10αἱ δὲ ἀκρώρειαι καθαραὶ θεωρῶνται, εὐδίαν δεῖ προσ‐474
MΔUA δέχεσθαι. ὡσαύτως δὲ καὶ ὅταν παρὰ τοῖς αἰγιαλοῖς τῆς θαλάσσης ταπεινὸν νέφος ἀγχιβαθεῖ καὶ ἐπιμήκει πέτρᾳ θεωρῆται ὅμοιον, εὐδίαν σημαίνει.

991

MKA —εὔδιός κ’ εἴης: πάλιν εἰ τῇ αὐτῇ θεωρίᾳ χθαμαλὴ ἐπὶ πόντου νεφέλη φέρηται, ἀνέμων μὴ ἀναρριπιζόντων αὐτήν, ἐν ταπεινώσει σχεδὸν καὶ πλησίον τοῦ ὕδατος, εὐδίαν προσδόκα.

993

MΔUAS —ἀλλ’ αὐτοῦ πλαταμῶνι: πλατα‐ μὼν πέτρα ἐστὶν ὀλίγον ἐξέχουσα τῆς θαλάσσης, λεία τις καὶ ὁμαλὴ καὶ πλατεῖα.
MA Ἀπολλώνιός φησιν (I 364—366)· „εἵματα ... νη‐
5ήσαντο / λείῳ ἐπὶ πλαταμῶνι, τὸν οὐκ ἐπέβαλλε θά‐ λασσα / κύμασι, χειμερίη δὲ πάλαι ἀποέκλυσεν ἅλμη“.
MΔUAS ὁ δὲ λόγος· „εὔδιον ἂν εἴη τὸ κατάστημα τηνικαῦτα, ὅταν ἐπὶ τὸν πόντον φαίνηται νεφέλη καὶ μὴ ἐν ὕψει
ὑπάρχῃ, ἀλλ’ αὐτοῦ πλησίον τοῦ πόντου παραθλίβηται475
10πλαταμῶνι ὁμοία, καὶ αὐτὴ ἡ νεφέλη ὀλίγον προνε‐ νευκυῖα τῆς θαλάσσης ὑπάρχῃ, καθάπερ ὁ πλαταμών“. πλαταμὼν δέ ἐστιν ἡ ὀλίγον ὑπερκύπτουσα τῆς θα‐ λάσσης ὁμαλὴ πέτρα καὶ ὕφαλος.

994

MΔKUAS —σκέπτεο δ’ εὔδιος μέν: εὐδίας μὲν οὔσης σημεῖα λάμβανε χειμῶνος, χειμῶνος δὲ ὄντος σημεῖα ζήτει γαλήνης. μάλιστα δὲ πάντων σκόπει τὴν Φάτνην. καθαιρομένη γὰρ τῆς ἀχλύος μεταβολὴν
5τὴν ἐκ χειμῶνος εἰς εὐδίαν ὑποδηλοῖ.
MKA ἄλλως: περισκόπει δὲ τὰ τεκμήρια τοῦ χειμῶνος ἔτι ἐν εὐδίᾳ ὤν, ἀπὸ δὲ χειμῶνος λήγοντος τὰ τῆς γαλήνης. σφόδρα δὲ ἀναγκαῖόν ἐστιν ἀφορᾶν πρὸς τὴν Φάτνην, ἣν ὁ Καρκίνος περὶ ἑαυτὸν κύκλῳ ἔχει.
10MΔKUAS περισκόπει δὲ αὐτὴν λοιπὸν ἀρχὴν λαμβάνουσαν τοῦ καθαίρεσθαι, πάσης ὁμίχλης ὑπένερθε γενομένης καὶ ἐκτὸς αὐτῆς. ἐκείνη γὰρ ἡ Φάτνη φθίνοντι χειμῶνι καθαίρεται. καὶ δῆλον ὅτι σφόδρα ἀκριβὲς τὸ σημεῖόν ἐστιν εὐδίας. ἡ γὰρ Φάτνη φύσει ἐστὶν ἀμαυρὰ καὶ476
15δυσκατάληπτος, καὶ ὑπὸ ὀλίγης ἀέρος δυσκρασίας ἀφανιζομένη, ὅτε δὲ φαίνεται καθαρά, δηλονότι οὐδ’ ἡ τυχοῦσα ὑπόκειται δυσκρασία, ἀλλὰ πάντη καθαρός ἐστιν ὁ ἀήρ.

997

MKA —πάσης ὑπένερθεν ὁμίχλης: οὐ τὴν Φάτνην κατωτέραν πάσης ὁμίχλης, ἡ γὰρ τῶν ἀέρων ἀκρασία πολὺ τοῦ οὐρανοῦ κατωτέρω, ἀλλὰ πάσης ὁμίχλης κατωτέρω καὶ ἐκτὸς γενομένης τοῦ
5Καρκίνου καὶ τῆς Φάτνης.

999

MKA —καὶ φλόγες ἡσύχιαι: προείπομέν τινα συμβαίνειν τῷ λύχνῳ ἐν τῷ χειμῶνι. ἥσυχα οὖν φαίνων δηλοῖ εὐδίαν. ὁ δὲ νοῦς·
MΔKUAS „καὶ τὰς τῶν λύχνων δὲ φλόγας ἡσυχίους, τουτέστι477
5μὴ σπινθηροπόμπους οὔσας, μηδὲ κτυπούσας, καὶ τὰς νυκτερίους γλαῦκας ἀταράχως βοώσας,
MKA ἐν γὰρ τῷ χειμῶνι περιεχομένη τῷ κρύει ἀτάκτως κραυγάζει,
MΔKAS καὶ τὰς κορώνας δὲ ἡρέμα ποικίλῃ τῇ φωνῇ χρωμένας,
10εὐδίας γίνεσθαι σημεῖα“. αἵ τε γὰρ φλόγες ὑπ’ οὐδενὸς ταρασσόμεναι κατὰ τὸν ἴδιον φέρονται θεσμόν, τά τε ὄρνεα ἀταρακτοῦντα ὥσπερ ὑφ’ ἡδονῆς τοῦτο πάσχει.
M ἄλλως. καὶ φλόγες ἡσύχιαι: εὐδίας σημεῖον καὶ φῶς ἀπὸ τῶν λύχνων ἡσυχαῖον, καὶ γλαῦξ
15ᾄδουσα ἡσύχως, καὶ κορώνη ἑσπέρας ποικίλον φθεγ‐ γομένη καὶ μεθ’ ἡσυχίας. ᾄδει δὲ ἡ γλαῦξ προσδοκῶσα πρᾳεῖαν νύκτα καὶ νομὴν ἄφθονον.

1001

MΔKUA —καὶ ἥσυχα ποικίλλουσα: του‐ τέστι ποικίλλουσα τὴν φωνὴν αὑτῆς εἰς διαφορὰς φωνῶν
καὶ πολύφωνα κρώζουσα.478
MΔKA προείπομεν δὲ ὅτι καὶ οἱ κόρακες καὶ αἱ κορῶναι
5ἀρχομένου χειμῶνος ἡδόμεναι φαίνονται. λοιπὸν δὲ προιόντος καὶ ἐπίτασιν τοῦ κρύους ἔχοντος, οὐκέτι χαίρουσιν, ἀλλ’ ἀρχομένου θέρους πάλιν ἡδόμενοι φαί‐ νονται. τὰς γὰρ τῶν καιρῶν ὑπερβολὰς οὐ φέρουσι. φασὶ δὲ ὅτι ὅταν καὶ ἡ κορώνη ποικίλῃ τῇ φωνῇ καὶ
10ἥσυχα κρώζῃ καὶ μὴ τραχέα, δηλοῖ ὑφ’ ἡδονῆς εὐδίαν.

1003

MKA —καὶ κόρακες μοῦνοι: τὴν αἰτίαν καὶ αὐτὸς εἶπεν. χαιρόντων γὰρ αἱ τοιαῦται φωναὶ καὶ αἱ κινήσεις ἐκθαρσησάντων τῇ καθαρότητι τοῦ ἀέρος. πρῶτον δὲ ἰδίᾳ βοῶσιν ἀλλήλοις προσημαίνοντες, εἶτα
5πιστεύσαντες ἅμα καὶ γεγηθότες διίπτανται.
MA ἄλλως: καὶ οἱ κόρακες ἔστωσαν σημεῖον εὐδίας,
M ὅταν μόνοι καὶ καθ’ ἕνα ἐν τῇ ἐρημίᾳ βοήσαντες, εἶτα καὶ δεύτερον βοήσαντες μηκέτι μόνοι ἀλλ’ ἀγελη‐ δὸν προέρχωνται πρὸς τὴν ἑσπέραν κοίτου φροντίζοντες
10καὶ φωνῆς οἱ πάντες πεπληρωμένοι ἐπὶ τῇ ἐσομένῃ εὐδίᾳ.
MA ὁ δὲ νοῦς·
MΔUAS καὶ οἱ κόρακες κατὰ μόνας μὲν ἐπιεικῶς φθεγγό‐ μενοι καὶ ἐπαναδιπλοῦντες τὴν φωνήν, ἔπειτα λαμπρο‐
τέρᾳ τῇ φωνῇ χρώμενοι καὶ περὶ τὴν τοῦ ὕπνου ὥραν479
15συνουσιαζόμενοι καὶ μετὰ γοερωτέρας φωνῆς ἐπὶ τὴν ἀνάπαυσιν χωροῦντες παραπλήσιοι ἡδομένοις ἐπὶ τῷ εὐδινῷ καταστήματι, καὶ ἐν τῇ ἐγρηγόρσει τῇ φωνῇ τερπόμενοι, ἐν δὲ τῷ ὀρθρινῷ καιρῷ πολλοὶ μὲν ἐπὶ τῷ φλοιῷ τῶν δένδρων, πολλοὶ δὲ ἐπὶ τοῖς ἀκρέμοσι
20παρεικότες τὰ πτερὰ καὶ ἥσυχοι διατελοῦντες εὐδίαν σημαίνουσιν.

1005

MΔUAS —πλειότερον δ’ ἀγεληδόν: πλειό‐ τερον δὲ φωνῆς ἔμπλεοι γίνονται ἀγεληδὸν ὄντες, ἐπειδὰν τοῦ κοίτου φροντίδα ποιῶσιν.

1006

MΔUA —χαίρειν κέ τις ὠίσσοιτο: ὡς ἐκ τοῦ φθέγματος χαίρειν ἄν τις ὑπολάβοι, ὁποῖα κρά‐ ζουσιν ἥσυχα καὶ ἀνειμένα. τοῦτο γάρ ἐστι τὸ λιγαι‐ νομένοισιν ὁμοῖα.

1008

MKA —πολλὰ δὲ δενδρείοιο: πολλοὶ δὲ καὶ ὅταν τῷ δένδρει εἰς ὃ αὐλίζονται περὶ τὸν φλοῦν καὶ τὸ στέλεχος καθεσθέντες κρώζωσι, καὶ ἄλλα μέλη
λέγωσι, ταῦτα σημεῖα εὐδίας.480

1009

MΔKUAS —ἧχί τε κείουσιν: ἐν ᾧ αὐλίζονται καὶ καθέζονται ἀπ’ αὐτοῦ πάλιν αἴρονται, καὶ περι‐ πετασθέντες πάλιν ἐπ’ αὐτὸ εἰ ὑποστρέφοιεν, εὐδινὸν τὸ περὶ τὸν ἀέρα κατάστημα γίνωσκε.
5MKA χαιρόντων γὰρ αἱ τοιαῦται φωναὶ καὶ κινήσεις ἐκ‐ θαρσησάντων τῇ καθαρότητι τοῦ ἀέρος.
MKA οὗτος δηλῶσαι ἠθέλησε ποῖον δένδρον εἴρηκε. λέγει γὰρ ὅπου τεκείουσιν ἀπὸ τοῦ τεκείω ῥήματος· ὅπου τίκτουσιν.
10ἐμοὶ δὲ δοκεῖ μᾶλλον κείουσιν ἀντὶ τοῦ κοι‐ μῶνται, ἀπὸ τοῦ κείω, ὁ δὲ τε σύνδεσμος ἵν’ ᾖ „ὅπου καὶ τὴν κοίτην ἔχουσι καὶ ὅπου αὐλίζονται καὶ τῆς πτήσεως παύονται“. τὸ γὰρ ἀπτερύονται οἱονεὶ τὰ πτερὰ χαλάσαντες. ἢ τὸ ἀπτερύονται ἀντὶ
15τοῦ διασείουσι τὰς πτέρυγας ὑποστρέψαντες. διακι‐ νοῦσι δὲ τὰς πτέρυγας ἤτοι ὑφ’ ἡδονῆς τὴν κοίτην κατα‐ λαβόντες, ἢ τὴν ἐκ τοῦ ἀέρος διατινάσσοντες ἰκμάδα. καὶ παρ’ Ἀρχιλόχῳ ἡ ὑφ’ ἡδονῆς σαλευομένη κορώνη·
„ὥστε κηρύλος / πέτρης ἐπὶ προβλῆτος ἀπτερύσσετο“.481
20(fr. 45 Lasserre)
MΔKUA τὸ δὲ ὑπότροποι ἀπὸ τοῦ νομοῦ πάλιν ὡς ἐπὶ τὴν κοίτην.
MKA ἀπτερύονται: προσέθηκε τὸ α διὰ τὸ μέτρον. πτερύσσειν δὲ ἐτυμολογεῖται οἱονεὶ πτεροσείειν.

1010

MΔKUAS —καὶ δ’ ἄν που γέρανοι: καὶ αἱ γέρανοι συνηθροισμέναι ὅταν μακρὰν πτῆσιν ἀνύσωσι καὶ μὴ εἰς τοὐπίσω ὑποστραφῶσιν, εὐδίαν δηλοῦσι. προγινώσκουσαι γὰρ πολλῶν ἡμερῶν εὐδίαν γενησο‐
5μένην διαίρονται εἰς ὕψος καὶ ἐπιθαρσοῦσι τῷ διαστή‐ ματι τῆς πτήσεως.
MKA ἄλλως: καὶ αἱ γέρανοι πάλιν τὰς τῶν καιρῶν ὑπερβολὰς οὐ φέρουσιν,
MΔKUAS ἀλλὰ χειμῶνι μὲν ἀπὸ Θρᾴκης ὡς ἐπὶ τὰ θερμότερα
10φεύγουσι καὶ εἰς τὴν Αἴγυπτον, [πάλιν ὅτε χειμὼν] καὶ τὸν αὐτὸν ἀνύουσι δρόμον. καὶ ἐὰν πετομένων αὐτῶν πνεύματα ποιητικὰ χειμῶνος ἐμπέσῃ, οὐκέτι αἱ πᾶσαι τὸν αὐτὸν ἀνύουσι δρόμον, ἀλλὰ φεύγουσαι τὰ πνεύματα ἐξ ὑποστροφῆς ἀτάκτως ποιοῦνται τὰς πτήσεις μετὰ482
15κλαγγῆς καὶ φόβου τοῦ χειμῶνος. βοῶσι δὲ πάλιν ὡς ἡδόμεναι ὅταν εἰς τὰ θερμὰ τῶν τόπων ἐν χειμῶνι γένωνται.
MΔKUAS Ὅμηρος· „κλαγγῇ ταί γε πέτονται ἐπ’ Ὠκεανοῖο ῥοάων“ (Γ 5). καὶ ὁ Ἡσίοδος (Opp. 448—451)·
20φράζεο δ’ εὖτ’ ἂν γεράνου φωνὴν ἐπακούσῃς ὑψόθεν ἐκ νεφέων ἐνιαύσια κεκληγυίης, ἥ τ’ ἀρότοιό τε σῆμα φέρει καὶ χείματος ὥρην δεικνύει ὀμβρηροῦ.
MKA φησὶ γάρ· „καὶ ὅτε τὸν αὐτὸν ἀνύουσι δρόμον, εὐδίαν
25δηλοῦσιν.“ ἐπιφέρει γὰρ οὐδὲ παλιρρόθιοί κεν483
MΔKUAS ὑπεύδιοι φορέοιντο (1012), ὅτι ἐν εὐδίᾳ οὐκ ἂν παλιρρόθιοι καὶ ἄτακτοι φέροιντο, ἀλλὰ λεῖόν τινα καὶ τὸν αὐτὸν ἀποτελοῦσι δρόμον.

1012

MΔKAS —οὐδὲ παλιρρόθιοι: πνεύματος σκληροῦ ὄντος διὰ τὴν πύκνωσιν τοῦ ἀέρος, παλινδρο‐ μοῦσιν αἱ γέρανοι· ἐν δὲ ἀκύμονι καὶ κεχυμένῳ καὶ λείῳ καὶ ἀπταίστῳ εὐδρομοῦσιν.

1013

MΔUAS —ἦμος δ’ ἀστερόθεν: μεταβέβηκεν πάλιν ἐπὶ τὰ τοῦ χειμῶνος σημεῖα, καὶ φησίν· „ὅταν ἴδῃς ἐν καθαρῷ ἀέρι αἰφνίδιον ἀμβλυνομένους ἀστέρας, μήτε νέφους μήτ’ ἄλλης τινὸς ἀχλύος ἐπισκιαζούσης,
5μήτε σελήνης ἐπιπροσθούσης, χειμῶνα προσδόκα“. δη‐ λοῖ δὲ ὅτι ἡμῖν ἀνεπαισθήτως ὁ ἀὴρ παχυμερὴς γενό‐ μενος τοῦτο ποιεῖ.
M ἄλλως: ἡνίκα τὸ τῶν ἀστέρων φῶς καθαρὸν ὃν
ἄρχεται ἀμαυροῦσθαι, καὶ μή εἰσι νεφέλαι πεπιλημέναι484
10αἱ τὴν ἀορασίαν ποιοῦσαι, μηδ’ ἄλλος τις ζόφος ὁμι‐ χλώδης ὑπαντᾷ μήτε ἡ σελήνη, ἀλλὰ αὐτὰ τὰ ἄστρα ἄνευ τινὸς ὑποκειμένης αἰτίας ἀμαυρὰ φαίνονται, μηκέτι τοῦτο τὸ σημεῖον εὐδίας σοι ἔστω, ἀλλ’ ἐπιτήρει ἐσό‐ μενον χειμῶνα.
15MA γίνεται δὲ τοῦτο αὐχμοῦ ἐπιπροσθοῦντος τοῖς ἄστροις καὶ τὸ λαμπρὸν αὐτῶν ἀμβλύνοντος.

1015

MKA —οὐδὲ σελήνη: τοῦτο εἶπεν ἐπειδὴ ἡ σελήνη ἐπισκέπει τῷ ἰδίῳ φωτὶ καὶ ἀμαυροῖ τοὺς ἀστέρας. τῶν οὖν ἀστέρων ἐξαίφνης σκοτεινῶν γινο‐ μένων χειμὼν ἔσται.

1018

MΔUAS —καὶ ὁππότε ταὶ μὲν ἔωσιν: ὡσαύτως καὶ ὅταν τῶν νεφελῶν αἱ μὲν ὑψηλότεραι ἐν τῷ αὐτῷ τόπῳ μένωσιν ἀκίνητοι, αἱ δ’ ὑπ’ αὐταῖς διαρριπίζωνται, αἳ μὲν προηγούμεναι, αἳ δὲ καταλαμ‐
5βάνουσαι, ὡσαύτως χειμῶνα δεῖ προσδοκᾶν.
MAS ἄλλως: καὶ τοῦτο σημεῖον ἔστω χειμῶνος ὅταν ἔν τινι τόπῳ τῶν νεφελῶν αἳ μὲν ἐν αὐτῷ τῷ τόπῳ μένωσιν, ἄλλαι δὲ ἀπ’ αὐτῆς ἐκείνης τῆς χώρας καὶ ἐξ ἐκείνου τοῦ τόπου ἔλθωσιν, αἳ μὲν τὰς ἱσταμένας
10παρατρέχουσαι, ἄλλαι δ’ ὄπιθεν ἐρχόμεναι.485

1021

MΔKUAS —καὶ χῆνες: τούς τε χῆνας καὶ τὰ λοιπὰ ἐφεξῆς ἃ καταλέγει ὄρνεα ταραχωδῶς καὶ μετὰ πολ‐ λῆς κινούμενα κραυγῆς σύμβολα γίνονται χειμῶνος. τῆς γὰρ τοῦ ἀέρος ἀκρασίας αἰσθανόμενα οὐ φυλάτ‐
5τουσι τὴν προτέραν εὐκοσμίαν.
MΔKUA ἄλλως: ἐξίασιν εἰς κατανομὴν μετὰ φωνῆς τινος, πλεῖον τοῦ εἰωθότος βοσκόμεναι διὰ τὸ μηκέτι δύνασ‐ θαι εὐχερῶς ἐξελθεῖν καὶ βοσκηθῆναι ἐκ τοῦ χειμῶνος.

1021bis

S —βρωμοῖο, τῆς βρώσεως·

1022

MΔKUAS —καὶ ἐννεάγηρα κορώνη: ἐννέα γὰρ γενεὰς (τʹ ἔτη) ζῇ ἡ κορώνη.
MKA ἢ τὸ ἐννέα ἐπὶ πλήθους ποιητικῶς ληπτέον.
MΔKUAS „καὶ ἡ πολύγηρα οὖν κορώνη ὀξέα κρώζουσα νυκτὸς
5χειμῶνός ἐστι δηλωτική, καὶ πρὸς τὴν ἑσπέραν βοῶντες οἱ κολοιοὶ σημεῖόν εἰσι χειμῶνος ὅταν ἑσπερίζοντος τοῦ καιροῦ κοίτου φροντίζωσι“.486
ΔKUA βοῶσι γὰρ χάριν τῆς αὑτῶν κοίτης. ὡς γὰρ εἴπομεν, πρὸ τοῦ χειμῶνος αἴσθονται αὐτὸν ἐρχόμενον.
10MKAS τὸ δὲ βοῶντε (1023)· δυικῷ ἀριθμῷ ἐχρήσατο ἀντὶ πληθυντικοῦ. τοῦτο γὰρ ἔθος αὐτῷ. τοῦτο καὶ Ὅμηρος οἶδεν.

1024

MΔKUA —καὶ σπίνος: σπίνος καὶ ὀρχίλος καὶ ἐριθεὺς εἴδη ὀρνέων. τὸ δὲ ἠῷα σπίζων οἷον ὁ σπίνος ὑπὸ ὄρθρον φθεγγόμενος καὶ πάντα τὰ ὄρνεα ἐκφεύγοντα τὸ πέλαγος διὰ τὴν ψύξιν σημεῖόν εἰσι
5χειμῶνος.

1025

MKA —καὶ ὀρχίλος ἢ καὶ ἐριθεύς: καὶ ταῦτα εἴδη ὀρνέων. δῆλον δὲ ὅτι εἰς φωλεοὺς κατα‐ δυόμενα τὸν ἐπιόντα προδεικνύουσι καὶ προσημαίνουσι χειμῶνα.

1026

MΔKUA —καὶ φῦλα κολοιῶν: καὶ τὰ συστή‐
ματα τῶν κολοιῶν πρὸς τὴν ἑσπέραν ἐπὶ κοίτην ἐρχό‐ μενα ἀπὸ τῆς ἐν τῇ γῇ κατανομῆς χειμῶνα δηλοῦσι. τραφεροῦ δὲ (1027) τῆς γῆς. ἐπὶ γὰρ τῶν ἀρουρῶν487
5βόσκονται τὰ ἀποβαλλόμενα ἢ ἐκπίπτοντα τῶν καρπῶν διεπόμενοι.
KAS ἐπιόψιον δὲ αὖλιν τὴν ἑσπερινὴν κοίτην.

1028

MΔKUAS —οὐδ’ ἂν ἐπιξουθαί: αἱ κατάστικτοι μέλισσαι. ὁ δὲ νοῦς· „μεγάλου χειμῶνος ἰόντος, οὐδὲ αἱ ξουθαὶ μέλισσαι ἐπὶ τὸ πρόσω ἢ πόρρω τὴν κατα‐ νομὴν τῶν σίμβλων ποιοῦνται, ἀλλ’ αὐτοῦ καὶ
5ἐν αὐτῷ τῷ τόπῳ ἑλίσσονται, ἤτοι γε ἀναστρέ‐ φονται, καὶ ἑλίσσουσι τὰ τοῦ μέλιτος καὶ τῶν ἔργων φροντίσματα.
MKA οἳ δὲ ἔργων τῶν γεωργικῶν ἀνθῶν. ἐν γὰρ τοῖς ἀγροῖς αὐτῶν εἰσιν αἱ ὁδοί. ἐξιοῦσαι οὖν τῶν σίμβλων
10εὐθέως ἔρχονται ἐπὶ τοὺς ἀγροὺς καὶ πλησίον βόσκονται, μήποτε ἄφνω ἐπιγένηται χειμών, ἵνα ἐγγὺς ὦσι τῶν σίμβλων.488
MΔUS δυσριγοτάτη γὰρ ἡ μέλισσα.
MA ἄλλως: αἱ μέλισσαι ἐγγὺς τῶν κυψελῶν ἀνα‐
15στρεφόμεναι καὶ μὴ πόρρω τὴν νομὴν ποιοῦσαι (δυσρι‐ γόταται γάρ) χειμῶνα προδηλοῦσι καὶ προφαίνουσιν ἐσόμενον.

1031

MΔUAS —οὐδ’ ὑψοῦ γεράνων: ἡ γέρανος δυσπαθὲς ἔχει τὸ σῶμα, καὶ πρὸς τὰς τῶν καιρῶν ὑπερβολὰς ἀντέχειν οὐ δύναται.
MΔKUAS τὸ δὲ ἑξῆς· οὐδὲ αἱ τῶν γεράνων μακραὶ τάξεις τὰς
5αὐτὰς ὁδοὺς παρατείνουσι (τοῦτο γὰρ ἦν εὐδίας σύμβο‐ λον), ἀλλ’ ὑποπτεύουσαι τὸ ὑγρὸν πνεῦμα ἐξ ὑποστρο‐ φῆς πορεύονται“. καὶ γέρανοι οὖν μὴ διαιρόμεναι εἰς ὕψος μηδὲ ἐπ’ εὐθείας ποιούμεναι τὴν πτῆσιν, ἀλλ’ ὑποστρέφουσαι εἰς τοὺς τόπους ὅθεν ἐκινήθησαν, τὸ
10αὐτὸ σημαίνουσιν.
MKA ἄλλως: καὶ ταυτὶ δὲ σημεῖα χειμῶνος· γέρανοι
μὴ εὐθυποροῦσαι ἱπτάμεναι, ἀράχνια νηνεμίας μετα‐ κινούμενα, φλὸξ ἀπὸ λύχνου μὴ καθαρὰ καὶ μόγις ἁπτόμενον πῦρ. πῆξις δὲ τέφρας νιφετοῦ σημεῖον, καὶ489
15τὰ περὶ τὰς μύξας τῶν λύχνων κέγχροις ὅμοια φαινό‐ μενα. καὶ γὰρ καὶ τοῦτο νιφετοῦ. χαλάζης δέ, διαπύρου ἄνθρακος τὸ μέσον νεφελῶδες.
MA ἄλλως: ἀλλ’ οὐδὲ τὰς γεράνους φασὶν ὄμβρων μελλόντων καταφέρεσθαι μετεώρους αἴρεσθαι, ἀλλὰ
20καὶ τῆς εὐθείας ἐμποδίζεσθαι πτήσεως.

1033

MΔUAS —μηδ’ ὅτε νηνεμίῃ: καὶ ὅταν τὰ ἀράχνια νηνεμίας οὔσης ἐν τῷ ἀέρι πλάζωνται, ὡσαύ‐ τως καὶ ὅταν ἀμαυρὸν ᾖ τὸ περὶ τοὺς λύχνους φέγγος καὶ μὴ εἰς ὕψος ἀνάπτηται, ἀλλὰ περιτρέπηται, ὅμοιον
5γενόμενον τοῖς ἐπὶ τῶν θερμοτέρων ἀτμῶν τιθεμένοις λύχνοις, τὸ αὐτὸ σημαίνουσι, καὶ τὸ πῦρ ὑπὸ τῇ σπο‐ διᾷ ἀφανιζόμενον. πολλὰ δὲ καὶ ἄλλα γίνεται ὑπὸ χει‐ μερινῆς καταστάσεως.
MA ἄλλως: καὶ ἐν νηνεμίᾳ ὅτε ἡ ἀράχνη φέρεται,
10μὴ καταφρόνει.
MA ἄλλως: ἀράχνη λεπτή ἐστι καὶ ἰσχνή. ἄλλως καὶ ἐν μετεώρῳ ἐστί· καὶ ἔτι ἡμῖν ἀνεπαισθήτου ὄντος τοῦ
πνεύματος, αὕτη καὶ ἐκ βραχείας κινήσεως φέρεται καὶ κινεῖται. ὁ δὲ λόγος· „καὶ ἐν νηνεμίᾳ δὲ ὅτε ἡ ἀράχ‐490
15νη κινεῖται, μὴ καταφρόνει τοῦ σημείου“. εἰ γὰρ καὶ τὸ αὐτίκα νηνεμία ἐστίν, ἀλλ’ οὖν γε προδηλοῖ τὸν ἐσόμενον χειμῶνα.

1034

MKA —καὶ φλόγες αἰθύσσωσι: λύχνων φλόγες ἠρέμα παραφερόμεναι πῦρ τε μόγις ἀναπτό‐ μενον καὶ τὰ ἐλλύχνια φῶτα χειμῶνος σημεῖα. συμπίπτει γὰρ τὰ ὑποκείμενα ὑπὸ τοῦ ἀέρος.

1035

MKA —ἢ πῦρ αὔηται: ἀπὸ κοινοῦ· „μηδὲ τότε πίστευε τῷ χειμῶνι, ὅτε πῦρ ἐφάπτεται μετὰ κακοπαθείας καὶ βραδέως καὶ τὰ ὑπαίθρια λύχνα.“ δῆλον γὰρ ὅτι πολλοῦ ὄντος τοῦ περιέχοντος ὑγροῦ
5βράδιον τὸ πῦρ ὑφάπτεται καὶ τὰ λύχνα. αὔηται οὖν ἀντὶ τοῦ ὑφάπτηται.
MKA ἄλλως. ἢ πῦρ αὔηται: τὰ καυστὰ βραδέως ἐξάπτεται παχυμεροῦς τοὺς πόρους ἐπιφράττοντος τοῦ ἀέρος. διόπερ οἱ τὰς δᾷδας ἅπτοντες προστρίβουσιν ἐν
10τῇ τέφρᾳ, ἵνα ἀποκρουσθῇ εἴ τι ἔνικμον ᾖ καὶ τὸ πῦρ τῆς ὕλης μᾶλλον ἅψηται. οὕτω Πλούταρχος (fr. 16 Sandbach).

1036

MΔKUAS —τί τοι λέγω ὅσσα πέλονται:
τί σοι καταλέγω ὅσα σημεῖα ἐπ’ ἀνθρώποις γίνονται χειμῶνος καὶ εὐδίας; καὶ γὰρ ἐν τῇ πάντων εὐτελεστάτῃ τέφρᾳ περὶ ἐκεῖνον τὸν τόπον ἔνθα ἐστὶ πηγνυμένῃ491
5χιόνα σημαίνου. πολλῆς γὰρ περὶ τὸν ἀέρα νοτίας ση‐ μεῖον τὸ τοιοῦτον.
S τί τοι λέγω, θαυμαστικῶς.

1038

MΔKUAS —αὐτοῦ πηγνυμένῃ: ἡ τέφρα μὴ διαλυομένη καὶ ὁμοία πεπηγυίᾳ χιόνα σημαίνει. καὶ κέγχροι πολλαὶ ἐπὶ τῆς τοῦ λύχνου φλογὸς ἐπανιστά‐ μεναι νιφετὸν σημαίνουσιν.
5MKA ὅταν δὲ τοῦ διαπύρου ἄνθρακος ἡ μὲν ἐπιφάνεια λαμπρὰ τυγχάνῃ, ἡ δὲ μεσότης μελαίνηται, χάλαζαν ἐσομένην δεῖ σημειοῦσθαι.

1039

MKA —καὶ λύχνῳ χιόνος: καὶ ἐπὶ τῷ λύχνῳ χιόνος γίνωσκε σημεῖα ἐὰν κέγχροις ἐοικότα σήματα πανταχοῦ καὶ κύκλῳ ἔχῃ ἐγγὺς τῆς περιλαμ‐
πούσης μύξης.492
5M ἄλλως: καὶ περὶ χιόνος ἐσομένης ἀφορῶν μάθοις τοῖς κέγχροις τοῦ λύχνου ὅταν πάντη πλησίον τῆς μύξης ἔχῃ σημεῖα. καὶ γὰρ περὶ τὴν μύξαν πολλάκις ὡς κέγ‐ χροι τινὲς συνίστανται, ἃ προελέγομεν, ἐκ τῆς ὑγρό‐ τητος τοῦ ἀέρος.
10ἡ σύνταξις· ὅτε κέγχροις ἐοικότα σημεῖα πάντη ἔχει κύκλῳ τῆς λαμπούσης μύξης, περὶ χιόνος πύθοιο.

1040

MA —πυριλαμπέος ἐγγύθι: καὶ περὶ τὰς μύξας τῶν λύχνων ἐὰν κέγχροις ὅμοιά τινα ἀνιστῶν‐ ται (καὶ γὰρ ταῦτα γίνεται κατὰ τὴν ἔξωθεν ψύξιν τοῦ ἐλλυχνίου ὥσπερ σβεννυμένου) καὶ ταῦτα μὲν χιόνος
5φησὶν εἶναι σημεῖα.

1041

ΔKUAS —ἄνθρακι δὲ ζώοντι: ἐὰν δὲ ζῶν‐ τος ἄνθρακος, τουτέστι καιομένου, καὶ τῆς ἀπ’ αὐτοῦ φλογὸς μεταξὺ ὡς νεφέλη τις γένηται, χαλάζης τὸ τοιοῦτον σημεῖον. λευκὸν δέ φασι φαντάζεσθαι τὸν
5ἄνθρακα διὰ τὴν πεπηγυῖαν τέφραν. καὶ εἰκότως τὸ τοιοῦτον σημεῖον χειμῶνος, εἴ γε τοιαύτη ἐστὶ τοῦ ἀέρος ἡ ψύξις ὡς καὶ μέχρι τοῦ πυρὸς διήκειν.
MΔKA ἄνθρακι δὲ ζώοντι: τουτέστι κάρβωνι ἠν‐
θρακωμένῳ καὶ ζῶντι.493
10MΔ ἐπὶ τούτῳ, φησί, χαλάζης ἴσθι σημεῖον, ὁπόταν ὁ ἄνθραξ λαμπρὸς ὑπάρχῃ, ἐν δὲ τῷ μέσῳ ἔνδον ἐν τῇ καρδίᾳ αὐτοῦ ὥσπερ νεφέλη πυρὸς καιομένου φαίνηται. ὁπότε λαμπρός: ὅταν δὲ τοῦ διαπύρου ἄν‐ θρακος ἡ μὲν ἐπιφάνεια λαμπρὰ τυγχάνῃ, ἡ δὲ μεσότης
15μελαίνηται, χάλαζαν ἐσομένην δεῖ σημειοῦσθαι.

1044

MKA —πρῖνοι δ’ αὖ καρποῖο: ἄρχεται λοιπὸν καὶ ἀπὸ δένδρων τεκμήρια ἡμῖν διδόναι περὶ χειμώνων καὶ καιρῶν ἐπιτηδείων πρὸς γεωργίαν. δεῖ οὖν, φησί, λαβεῖν ἀπὸ πρίνου καὶ σχίνου σημεῖα. ὁ μὲν
5γὰρ τῆς πρίνου καρπὸς σύμμετρος ὢν τοιοῦτον καὶ τὸν χειμῶνα δηλοῖ, ὁ δὲ πλείων τοῦ συνήθους πλείονα αὐχμόν.
MΔKUAS ἄλλως: μεταβέβηκεν ἑξῆς ἐπὶ τὰ τῆς γεωργίας σημεῖα καί φησιν ὅτι πρῖνοι καὶ σχῖνοι, μετρίαν τὴν
10καρποφορίαν ὅταν ἔχωσιν, αὐχμηρὸν τὸ ἔτος σημαί‐ νουσιν. αἱ μὲν οὖν πρῖνοι μὴ ὑπὲρ τὸ δέον εὐφοροῦσαι μακρὸν ἐσόμενον τὸν χειμῶνα σημαίνουσιν, ἐὰν δὲ
πολυφορῶσι περὶ τὰ ἔσχατα μέρη τοῦ θέρους, βλάβην τοῦ σιτικοῦ καρποῦ γενησομένην ὑπὸ αὐχμοῦ. ἡ δὲ τοῦ494
15σχίνου καρποφορία τρισσὴ τυγχάνει· τρὶς γὰρ τοῦ ἐνι‐ αυτοῦ ἀνθεῖ καὶ τρὶς τελεσφορεῖ, ἑκάστη δὲ καρποφορία ἴδιον σημεῖον ποιεῖ. ἐὰν γὰρ ὁ πρῶτος καρπὸς κατὰ τρόπον γένηται, πρώιμον δεῖ τὸ θέρος προσδοκᾶν· ἐὰν δὲ ὁ δεύτερος, τὸν μέσον καιρὸν τῆς θερείας κρείσ‐
20σονα σημαίνει· ὁ δὲ τρίτος τὸν ἔσχατον.
MΔUA ἡ σύνταξις· καταχθέες καρποῖο (1044) τὸ πρῶτον, τουτέστι βαρούμεναι τῷ καρπῷ, οὐκ ἀ‐ πείρητοί εἰσι χειμῶνος.

1045

MΔUA —σχῖνοι ἀπείρητοι: ὅσα τὴν σχῖνον ἐκ τοῦ ἀέρος ὠφελεῖ, ταῦτα καὶ τὸν σῖτον. ὁμοίως καὶ τὰ βλάπτοντα. δείγματα οὖν τῶν σπόρων ὁ πρῶτος ἐν τῇ σχίνῳ ἐστὶ τῶν πρώτων, καὶ τῶν μέσων ὁ μέσος,
5καὶ ὁ τρίτος τῶν τελευταίων. οὕτω Πλούταρχος (fr. 18 Sandbach). πολλὸς δὲ ἀλωεὺς ὁ σπουδαῖος γε‐
ωργὸς καὶ ἀροτρεύς.495

1046

MΔKUAS —μή οἱ θέρος ἐκ χερὸς ἔρρῃ: ῥεύσῃ, φθαρῇ. ὁ δὲ σῖτος, ὅταν ἀρχὴν ἔχῃ τοῦ ἀναφύεσ‐ θαι, οὔτε ὑπερβολὴν χειμῶνος δύναται βαστάζειν, οὔτε αὐχμοῦ συμπεσόντος (ἐν ἔαρι γὰρ φυόμενος τούτου
5δοκεῖ ἀπαλλάττεσθαι), ἀλλ’ ἐπειδὰν ἐμπέσῃ, ἀπόλλυται. φησὶν οὖν ὅτι πρῖνοι οὐ καρποῦ μεσταὶ οὖσαι καὶ μέλαι‐ ναι σχῖνοι οὐκ ἀπείρητοί εἰσι χειμῶνος. δυνατὸν οὖν ἐκ τῆς τῶν καρπῶν αὐτῶν ἀναφύσεως συμβάλλειν καὶ χειμῶνας καὶ καιρούς. ὁ μὲν οὖν τῆς πρίνου καρπὸς
10σύμμετρος ὢν χειμῶνα δηλοῖ. ὁ δὲ πλείων τοῦ συνή‐ θους αὐχμόν.

1047

MΔKUAS —πρῖνοι μὲν θαμινῆς ἀκύλου: ὁ πρῖνος τὸ δένδρον τῶν πάνυ καταξήρων ἐστί. καὶ μαρτυρεῖ καὶ Ἀριστοφάνης λέγων· „σὺ δ’ εὐθὺς ὥσπερ πρῖνος ἐμπρησθεὶς βοᾷσ“ (Ran. 859). τῶν ξύλων
5γὰρ τὰ κατάξηρα ἐμπρησθέντα καὶ καυθέντα τῇ ξη‐ ρότητι ἀντηχεῖ τῷ πυρί. αὕτη τοίνυν ἡ πρῖνος ξηρά τις οὖσα τὴν φύσιν, ὡς ἔφημεν, τοῖς ὑγραίνουσι τέθηλε καὶ τέρπεται, καὶ ὅτε χειμῶνος ὄντος σφόδρα ὑγρὸν γίνεται τὸ περιέχον, τῇ ὑγρότητι ἡσθεῖσα καρποφορεῖ,496
10καὶ δηλοῖ τῷ καρπῷ τὸν ἐσόμενον χειμῶνα, ὑφ’ οὗ τῆς ὑγρασίας μεταλαβοῦσα ἐκαρποφόρησεν.
MKUA θαμινῆς δὲ τῆς συνεχῶς φυομένης. τρίτον γὰρ τοῦ χειμῶνος φύει.
M ἀκύλου δὲ τοῦ καρποῦ τῆς πρίνου.
15KUA ἡ δὲ ἄκυλος ὁ καρπός ἐστι τῆς πρίνου. καὶ Ὅμηρος „πάρ δ’ ἄκυλον βάλανόν τε“ (κ 242).
MKUA κατὰ μέτρον ἔχουσαι: συμμέτρως ἔχουσαι τῶν καρπῶν. φησὶν οὖν ὁ Θεόφραστος ὅτι ἡ πρῖνος καὶ ἡ σχῖνος, αὐχμηρὰ τῇ κράσει καὶ ξηρότερα τῶν
20ἄλλων πεφυκότα, πολὺν καρπὸν οὐ φέρει ἐὰν μὴ εἰς βάθος ὑγρανθῇ. εἰκότως οὖν τῇ τούτων ἀφορίᾳ κατα‐ μαντεύονται περὶ τῶν σπερμάτων οἱ γεωργοί, μιᾶς αἰτίας οὔσης δι’ ἣν ἀμφοτέροις ἡ πολυκαρπία. εἰ δὲ ὑπερβάλλει τοῦ καρποῦ τὸ πλῆθος, οὐκ ἀγαθὸν ση‐497
25μεῖον. ἄμετρον γὰρ ἐπομβρίαν καὶ πλεονασμὸν ὑγρότη‐ τος ἡ περὶ τὸν ἀέρα ἄνεσις καὶ θηλύτης ... οὕτω Πλού‐ ταρχος (fr. 17 Sandbach).

1049

MΔKUA —μὴ μὲν ἄδην ἔκπαγλα: μὴ λίαν κορεστικῶς καὶ ἐξόχως βαρυνθεῖεν τῷ καρπῷ παντε‐ λῶς, τουτέστι μὴ λίαν ἔχοιεν καρπόν, ἀλλὰ σύμμετρον. τότε γὰρ ἐκτὸς αὐχμοῦ αἱ ἄρουραι θάλλουσι.
5MKA τὸ δὲ τηλοτέρω (1050) ἀντὶ τοῦ „πορρωτέρω δὲ τοῦ αὐχμοῦ αἱ ἄρουραι οὖσαι πλήθουσι καὶ θάλλουσι τοῖς ἀστάχυσιν“.

1051

MKA —τριπλόα δὲ σχῖνος κυέει: τριττόν φησι φέρειν τὴν σχῖνον τὸν καρπόν, ἕκαστον δὲ τούτων σημεῖον εἶναι σπόρου. καὶ γὰρ σπόρους
τρεῖς εἶναι, πρῶτον, μέσον, ὕστερον. ὃν ἂν οὖν καρπὸν498
5εὐφορήσῃ μάλιστα ἡ σχῖνος, κατὰ λόγον καὶ τὸν σπόρον ἐκεῖνον γίνεσθαι κάλλιστον.

1057

MΔKUA —λοχαίη σχῖνος: βαθεῖα καὶ ὑψηλή, ἀπὸ τοῦ λοχῆσαι δύνασθαι καὶ ἐνεδρεῦσαι ἐν αὐτῇ κρυπτόμενον. οὕτως Ἀπολλινάριος.
MKA τὸ δὲ ἄρηται ἀντὶ τοῦ ἐνέγκοι. „ἐκείνῳ τῷ
5καρπῷ ἡ ἄροσις πολὺ κρείττων ἔσται“.

1058

MΔKUA —κείνῳ γ’ ἐξ ἄλλων: οὐ μόνον ἐν τοῖς ζῴοις συμπάθειά ἐστιν, ἀλλὰ καὶ ἐν τοῖς φυτοῖς. ὅταν οὖν κεκραμένην ὑγρότητι ἢ ψυχρότητι παραπλησίως ἔχῃ τὴν ἕξιν, ἢ τρέφεται ἀπὸ τῶν ὁμοίων ἢ τοῖς αὐτοῖς
5εὐθηνεῖ καὶ μαραίνεται. διὸ πολλὰ μετ’ ἀλλήλων συν‐ ακμάζει καὶ καρποφορεῖ, τὰ μὲν θέρει, τὰ δὲ χειμῶνι, τινὰ δὲ καὶ ἔαρι. τῶν μὲν οὖν αἱ κράσεις διάφοροι, τῶν δὲ ὅμοιαι καὶ συγγενεῖς σφόδρα. τῶν οὖν τὴν ὁμοίαν κρᾶσιν ἐχόντων πρῖνος, σχῖνος, σκίλλα, πυροί. οὕτω
10Πλούταρχος (fr. 19 Sandbach).

1060

MΔKUAS —οὕτω δ’ ἀνθέρικος: ἀνθέρικον νῦν εἴρηκε τὸ ἄνθος τῆς σκίλλης. κυρίως γὰρ τὸ ἄκρον τῶν ἀσταχύων. ἀκολούθως δέ φησι καὶ τῷ τῆς σκίλλης ἄνθει τεκμαίρεσθαι περὶ τῶν ἐσομένων καρπῶν. τὸ499
5μὲν γὰρ πρῶτον ἄνθος περὶ τοῦ πρώτου σπόρου διδάσκει ἡμᾶς, τὸ δὲ δεύτερον περὶ τοῦ δευτέρου καὶ τὸ τρίτον περὶ τοῦ τρίτου.

1064

MΔKUAS —αὐτὰρ ὅτε σφῆκες: ὅταν ἐν φθινο‐ πωρινῇ τοῦ ἔτους ὥρᾳ οἱ σφῆκες κατὰ πλῆθος συνη‐ θροισμένοι ἐν πολλοῖς τόποις βλέπωνται, καὶ πρὸ τῆς ἑσπερίου τῶν Πλειάδων ἀνατολῆς χειμῶνα δεῖ προσδο‐
5κᾶν. προείρηται δὲ ὅτι ἡ ἑσπέριος ἀνατολὴ τῶν Πλειά‐ δων χειμῶνας ἐπιφέρει.
MΔKAS ἑσπερίων δὲ τῶν ἀπὸ ἑσπέρας ἀνατελλουσῶν. ἑῷαι γὰρ ἀνατέλλουσι θέρει. τότε οὖν καὶ πρὸ τῶν ἑσπερίων Πλειάδων εἴποι τις ἂν ἔσεσθαι χειμῶνα.500
10MKAS γίνονται δὲ οἱ σφῆκες ἐκ γῆς, εὐφυὴς δὲ πρὸς τὸ γεννᾶν τὰ τοιαῦτα ἡ γῆ ὅταν ἰκμαρώδης ᾖ.

1068

MKA —θήλειαι δὲ σύες: ἡ ὑγρότης
M ἢ ἡ τοῦ ἀέρος κίνησις εἰς χειμῶνα
MKA γόνιμος καὶ κινητικὴ σπερματικῆς δυνάμεως. δια‐ χυθὲν γὰρ τὸ σῶμα καὶ τὸ πνεῦμα τῇ ἀνέσει εὔρουν
5γίνεται καὶ ὑπόθερμον εἰς ὁρμὰς ἀγωγοὺς ἐπὶ τὸ τῆς γενέσεως ἔργον. διὸ καὶ οἱ παλαιοὶ τὸν Διόνυσον τῇ Δήμητρι συγκαθιέρωσαν, αἰνιττόμενοι τὸ γόνιμον τῆς ὑγρότητος. ὡς οὖν τὰ δένδρα εὐσθενήσαντα διανθεῖ καὶ δικαρπεῖ τῇ ἀκρασίᾳ πιόντα τὴν ἐπιρρέουσαν τρο‐
10φήν, οὕτω καὶ τὰ ζῷα ἐν ὑγρῷ τῷ ἀέρι καὶ μαλακῷ τῷ σπέρματι .... οὕτως Ἀπολλινάριος.
MΔKUAS καὶ σύες δὲ θήλειαι καὶ πρόβατα καὶ αἶγες, ὅταν ὑπομείναντα τὴν ὄχευσιν τῶν ἀρρένων ἀντιστρέψαντα ἐπιβαίνῃ τοῖς ἄρσεσι, μέγαν χειμῶνα καὶ οὐκ ἐλάσσονα501
15τοῦ ἀπὸ τῶν σφηκῶν σημαίνει. ὅταν δὲ μὴ προλαμβάνῃ τὰ προειρημένα τὴν μῖξιν, ἀλλὰ βράδιον τοῦ εἰθισ‐ μένου καιροῦ ὀχεύῃ, εὐθυμίαν τοῖς πένησι παρέχεται, ὅτι μὴ ἔχοντες εὐπορεῖν ἐσθημάτων προσδοκῶσιν εὐδι‐ νώτερον ἔσεσθαι τὸν χειμῶνα.
20MKA ἄλλως. θήλειαι δὲ σύες: καὶ ταῦτα γὰρ τὰ ζῷα ἐπιθυμητικῶς ἔχουσι συνουσίας ἐν χειμῶνι. τότε γὰρ ἔξωθεν ὄντος τοῦ ὑγροῦ τὸ θερμὸν ἔνδοθέν ἐστι καὶ φλέγον αὐτὰς ἐγείρει πρὸς συνουσίαν. διὸ καὶ ἑξῆς φησιν ὅτι ἐὰν βραδέως καὶ μὴ συνεχῶς συνουσιά‐
25ζωσι, δηλοῦσιν οὐ ψυχρὸν τὸν χειμῶνα, ἀλλ’ εὔκρατον.
M ὅθεν καὶ τὸν πένητα χαίρειν ποιοῦσι. μὴ ἔχων γὰρ σκέπην ἐν χειμῶνι ὁ πένης χαίρει ὅταν χειμὼν μὴ πάνυ ὑπάρχῃ ψυχρός.

1072

MΔKUAS —ὀψὲ δὲ μισγομένων: ἐν τοῖς αὐχμηροῖς τε καὶ ἀνόμβροις ἔτεσι τὰ ζῷα ἀπρόθυμα πρὸς συνουσίαν διὰ τὴν τῶν σωμάτων ὑγρότητα ὀλίγην οὖσαν [βραδύ‐ τερον τοῦτο δρᾶν]. ὅθεν καὶ ὀψὲ δρῶντα τὴν συνουσίαν502
5εὐθυμίαν παρέχουσι τοῖς γεωργοῖς. ἡ γὰρ πλείων ἐπι‐ θυμία ἐξ ὑγρότητος πλεοναζούσης γίνεται.

1073

MUA —χαίρει ἄνολβος: ὁ πένης καὶ ἀνεί‐ μων ἀνὴρ χαίρει ὅτι οὐ πάνυ αὐτῷ θερμαινομένῳ ἤγουν σκεπομένῳ ὑπὸ ἀμφίων εὔδιον τὸν ἐνιαυτὸν γενήσεσθαι ὑποφαίνουσιν.

1074

MAS —βιβαιόμεναι: ἀντὶ τοῦ βιαζόμεναι πρὸς συνουσίαν.

1075

MΔKUAS —χαίρει καὶ γεράνων ἀγέλαις: καὶ ὅταν αἱ τῶν γεράνων ἀγέλαι ἐπὶ τοὺς εἰθισμένους τόπους μετάβασιν προλάβωσιν, ὁ ἐπιθυμῶν γεωργὸς
ἐν τάχει τοὺς καρποὺς ἀκμάσαι γέγηθεν. ὅταν δὲ βρα‐503
5δύτερον διαίρωνται, ὁ βουλόμενος βράδιον ἀκμάσαι τὴν θερείαν γεωργὸς γέγηθεν. ἀκόλουθος γὰρ ὁ χειμὼν γίνεται τῷ τῶν γεράνων διάρματι. ὅταν μὲν γὰρ προ‐ λάβωσι τὴν μετάβασιν καὶ κατὰ μείζονα συστήματα ποιῶσι τὴν πτῆσιν, πρώιμον δηλοῦσι τὸ ἔτος. ὅταν
10δὲ τοῖς αὐτοῖς τόποις ἐμβραδύνωσι καὶ ἀναχωροῦσαι πρᾳεῖαν τὴν πτῆσιν ποιῶνται καὶ μὴ συνηθροισμέναι φέρωνται, ὀψὲ γενησόμενον τὸν χειμῶνα σημαίνουσι, καὶ τὴν παρολκὴν τῶν γεωργιῶν χρησιμωτέραν οὖσαν τοῖς γεωργοῖς.

1076

MΔKUAS —ὥριον ἐρχομέναις: ταῖς καθ’ ὥραν ἐρχομέναις γεράνοις ὁ βουλόμενος καθ’ ὥραν τῶν ἔργων ἅπτεσθαι γεωργὸς χαίρει, ὁ δὲ βουλόμενος ὀψίστερον σπείρειν ταῖς ὀψιμωτέραις. ἕπεσθαι γὰρ
5αὐτῶν τῇ πτήσει πέφυκεν ὄμβρος. καὶ γὰρ αὗται αἰσθα‐
νόμεναι τῆς περὶ τὸν ἀέρα ψύξεως ἐκ τῶν συνήθων ἐπὶ τοὺς ἀήθεις μετέρχονται τόπων.504

1078

MKA —πρώια μὲν καὶ μᾶλλον: ταῖς μὲν θᾶττον καὶ κατὰ πλῆθος φαινομέναις θάττων καὶ πλείων ὁ χείμων ἐπιφαίνεται. ὅταν δὲ ὀψὲ καὶ μὴ ἀγεληδὸν φανεῖσαι πλειότεραι, ἀλλὰ
5κατ’ ὀλίγον καὶ ἐκ διαστημάτων, οὐδ’ ἅμα πολ‐ λαί, ἀμβολίῃ χειμῶνος ὀφέλλεται ὕσ‐ τερα ἔργα (1080—1081).

1082

MΔKUAS —εἰ δὲ βόες: εἰ δὲ οἱ βόες καὶ τὰ πρό‐ βατα ἐν τῇ παρακμῇ τοῦ φθινοπώρου τὴν γῆν τοῖς ποσὶν ὀρύσσουσι, τὰς δὲ κεφαλὰς πρὸς βορέαν ἀνα‐ τείνουσι, χειμὼν γενήσεται μέγας κατὰ τὴν τῶν Πλειά‐
5δων δύσιν. ἐὰν δὲ μᾶλλον ὀρύττωσι, μείζονα δεῖ τὸν χειμῶνα προσδέχεσθαι καὶ ἀσύμφορον φυτοῖς τε καὶ τῷ σιτικῷ καρπῷ. πολλὴν γὰρ ἐσομένην χιόνα σημαίνει, ὑφ’ ἧς συμβήσεται τὸν ἐν ταῖς χώραις, ἔτι τρυφερὸν
ὄντα καὶ μηδέπω ἐπὶ τοσοῦτον ηὐξηκότα ὥστε μὴ505
10μαραίνεσθαι, ξηρανθῆναι ὑπὸ τῆς ψυχρότητος. εἰ γὰρ ἐτύγχανεν ἰσχυρός, ὁ γεωργὸς οὐκ ἂν ἐδεδοίκει τὴν ἐκ τῆς χιόνος βλάβην.
MΔKUA ἔστωσαν δὲ κατ’ ἐκεῖνον τὸν καιρὸν ἀστέρες τὸ κατὰ φύσιν σῴζοντες κατάστημα καθαροὶ καὶ ἀνεπιθόλωτοι,
15μηδὲ οἱ καλούμενοι κομῆται θεωρηθείησαν, ἢ εἷς ἢ δύο ἢ τρεῖς· φανέντες γὰρ οὗτοι αὐχμηρὸν τὸ ἔτος ση‐ μαίνουσιν.

1083

MKA —γαῖαν ὀρύσσωσι: καὶ ἡ ὑπὸ τῶν ζῴων ὀρυσσομένη γῆ χειμῶνα δηλοῖ. μαντεύεται γὰρ δεῖσθαι ψύξεως διὰ πλῆθος θερμότητος, ἥτις διὰ τὴν ἔξωθεν πυκνότητα ἐγκλείεται τοῖς ζῴοις. εἰ δὲ πλεῖον
5ὀρύττει τὴν γῆν τὰ ζῷα, ὁ χειμὼν βλαβερώτερος καὶ
MΔKUA φυτοῖς καὶ ἀρότροις. εὔχου δὲ πλείονα χιόνα ἔσεσθαι. σημεῖον γὰρ καρποῦ, ἐπειδὴ ῥιζοῦται τὰ σπέρματα μᾶλλον, ἐπεχόμενα τῆς ἐπὶ τὰ ἄνω αὐξήσεως. κομῆται δὲ ἀστέρες αὐχμοῦ σημεῖον, ὑπερβάλλοντος τοῦ θερμοῦ
10[καὶ] τοῦ ψυχροῦ.506

1085

MΔKUA —Πληιάδες χειμῶνα: εἴπομεν γὰρ ἄνω ὅτι καὶ φθινοπωριναὶ ἀνατέλλουσιν αἱ Πλειάδες. φησὶ δὲ ὅτι κατερχόμεναι χειμῶνα φέρουσιν.
A ἄλλως: οἱονεὶ εἰς τὸν καιρὸν ὅτε δύνουσιν αἱ
5Πλειάδες ἐὰν αἶγες καὶ μῆλα κερατίζωσι τὴν γῆν, χειμὼν γενήσεται μέγας.

1086

M —τὸ δὲ ἑξῆς· μηδὲ λίαν ὀρύχοιεν ὄφρα τις εὐεστοῖ.

1088

MKAS —ἀλλὰ χιὼν εἴη πολλή: ἀλλὰ χιὼν ἔστω, φησί, πολλὴ ἐπὶ ταῖς μεγάλαις ἀρούραις, περὶ τῇ μήπω ἀκμὴν κριθείσῃ καὶ οἱονεὶ διάκρισιν καὶ ἰσχὺν λαβούσῃ πόᾳ, τῇ τέως μηδὲ βαθείᾳ, ἀλλ’
5ἐπιπολαίῳ οὔσῃ.
MKA ἄλλως: χιὼν δὲ ἂν πίπτῃ, γινέσθω μὴ ἤδη εἰς πολὺ τῆς πόας ηὐξημένης, ἵνα μὴ κατακλᾶται αὕτη, ἀλλ’ ἔτι ἁπαλῆς. καὶ γὰρ αὕτη κατ’ ὀλίγον τηκομένη καὶ ποτίζουσα τὴν γῆν τρόφιμός ἐστι τοῖς ἐσπαρμένοις.

1090

MΔKUAS —ὄφρα τις εὐεστοῖ: τῇ εὐετηρίᾳ.
τοῦτο ἀκολουθεῖ τῷ μὴ λίην ὀρύχοιεν (1086)· „ὅπως τις εὐεστοῖ προσδεχόμενος χαίρῃ“. εἰ γὰρ λίαν ὀρύχοιεν, οὐ κατὰ κόσμον ἀλλὰ χαλεπὸν καὶ τεταραγ‐507
5μένον τὸν ἀέρα μηνύουσι, καὶ χειμὼν ἂν εἴη πολὺς ἐν ταῖς ἀρούραις
MKA ἐπὶ τῇ μήπω κεκριμένῃ καὶ ἰσχυρᾷ πόᾳ τῶν ἀστα‐ χύων πρὸς τὸ χιόνα δύνασθαι φέρειν καὶ τοιοῦτον ψῦχος ἀναδέξασθαι.

1091

MKUA —οἳ δ’ εἶεν καθύπερθεν: τοὺς κομήτας οἱ Πυθαγορικοὶ τοῖς πλανωμένοις συγκα‐ τηρίθμουν, κατὰ μακρὰς ἀνακυκλήσεις χρόνων ἄλλοτε ἄλλῃ προφαινομένους, ἕνα τοῦτον ὑποτιθέμενοι καὶ
5κατὰ τὰ βόρεια ἐκτὸς τοῦ ζῳδιακοῦ φαινόμενον. οἷς αὐτὸ τοῦτο ἀντιπίπτει. τοῖς γὰρ πλανήταις ὡρισμένος τόπος ἐστὶν ὁ ζῳδιακὸς κύκλος, οὗτος δὲ οὐκ ἂν εἴη τῶν πλανήτων ἐκτὸς τούτου τοῦ τόπου φαινόμενος. καὶ εἴπερ εἷς τῶν πλανήτων, πάντως ἂν καὶ τὰς τούτου
10περιόδους οἱ περὶ τὰ μαθήματα δεινοὶ παρετήρησαν, ὡς καὶ τῶν πλανήτων. οὔτε δὲ εἷς ἐστιν, ἀλλὰ πλείονες, καὶ οὐχ ἑνὶ τύπῳ ὁρώμενοι, ἀλλὰ τοὺς μὲν αὐτῶν κο‐ μήτας λέγουσι, τοὺς δὲ πωγωνίας, τοὺς δὲ ξιφηφόρους, καὶ ἄλλους ἄλλως ἔχοντας· κομήτας μὲν τοὺς ἄνω τῶν508
15ἀστέρων ἔχοντας τὴν κόμην, πωγωνίας δὲ τοὺς κάτω, ξιφηφόρους δὲ τοὺς ἑκατέρωθεν.
MKA Δημόκριτος (Diels, Vors. 68 A 92) δὲ καὶ Ἀναξα‐ γόρας (Diels, Vors. 59 A 81) κατὰ σύλληψιν δύο πλανω‐ μένων ἡνίκα πλησίον ἀλλήλων γένωνται καθάπερ ἐσόπ‐
20τρων ἀντιλαμπόντων ἀλλήλοις τοὺς κομήτας συνίστασ‐ θαι λέγουσι. καὶ οὗτοι δὲ πλανώμενοι τοῦτο λέγουσιν. οὔτε γὰρ ἐν τῷ ζῳδιακῷ μόνῳ φαίνονται, ἀλλὰ καὶ ἐν τοῖς βορείοις καὶ ἐν τοῖς νοτίοις, τρεῖς τε πολλάκις ὑπὸ τὸ αὐτὸ ὁρῶνται κομῆται, πέντε δὲ ὄντων πλανήτων
25τρεῖς ὁρᾶσθαι κομήτας 〈ἀδύνατον〉. καὶ τῶν ἀπλανῶν δέ τινες ὁρῶνται κόμας ἔχοντες. ἐπὶ γοῦν τῷ ἰσχίῳ τοῦ Κυνὸς Ἀριστοτέλης (Meteor. I, 6, p. 343 b 12) φησὶ παρατετηρηκέναι κομήτην, καὶ τοῦτο προσιστο‐ ρῶν ὅτι χωρὶς δύσεως οἱ κομῆται κατὰ μικρὸν ἀπο‐
30μαρανθέντες ἀφανίζονται. πολλάκις τε ἐγγὺς ἀλλήλων ἐγένοντο πλανῆται, καὶ κομήτης οὐ παραφαίνεται. ὁ δὲ Ποσειδώνιος ἀρχὴν γενέσεώς φησιν ἴσχειν τοὺς
κομήτας ὅταν τι τοῦ ἀέρος παχυμερέστερον εἰς τὸν ἀέρα ἐκθλιβὲν τῇ τοῦ ἀέρος δίνῃ ἐνδεθῇ, εἶτα πρὸς509
35πλείονα δῖνον ἐπιρρεούσης τῆς τροφῆς φέρωνται, ἔνθεν αὐτοὺς καὶ μείζονας αὑτῶν ὁρᾶσθαι καὶ ἥττονας, ὡσὰν ποτὲ μὲν πλεῖον ἐπιδιδούσης τῆς τροφῆς αὔξεσ‐ θαι, ποτὲ δὲ λειπούσης συστέλλεσθαι. ταύτῃ γοῦν καὶ εἰς τὸν ἀρκτικὸν [οὐ] συνίστασθαι μάλιστα τόπον,
40[ἀλλ’] ἔνθα παχυμερὴς καὶ πεπιλημένος ἐστὶν ὁ ἀήρ. κατὰ δὲ τὰς φαύσεις αὐτῶν καὶ πάλιν διαλύσεις τροπὰς γίνεσθαι συμβαίνει τοῦ ἀέρος· αὐχμούς τε γὰρ κἀκ τῶν ἐναντίων ῥαγδαίους ὄμβρους κατὰ τὴν διάλυσιν αὐτῶν γίνεσθαι, ἅτε δὴ ἐν ἀέρι τῆς συστάσεως αὐτῶν
45γινομένης, ὅπερ καὶ ὁ Ἄρατος λέγει, αὐχμῶν αὐτοὺς
M σύμβολα παραδιδοὺς ὑπάρχοντας, λέγων οἳ δ’ εἶεν καθύπερθεν καὶ τὰ ἑξῆς.
MA Ἱπποκράτης μέντοι ὁ Πυθαγορικὸς (Diels Vors. 42, 5) ἕνα λέγει τὸν κομήτην. καὶ οἱ μὲν λοιποὶ ἰδίας

1091

(50)

αὐτῶν τὰς κόμας ἀποφαίνονται, ὃ δὲ κατὰ ἀνάκλασιν τὴν ὡς ἐπὶ τὸν ἥλιον ἀπὸ τῶν ὄψεων διὰ τὴν τῶν ὑγρῶν ἀναθυμίασιν εἰς αὐτὸν ὁλκὴν φαίνεσθαι.

1093

MUAS —πολλοὶ γὰρ κομόωσιν: ἡ ξηρὰ
ἀναθυμίασις ξηρᾶς τῆς γῆς καὶ αὐχμηρᾶς τυγχανούσης ἀναδιδομένη ποιεῖ τοὺς κομήτας ἀστέρας καλουμένους, ὑπὸ τῆς ἰδίας θερμότητος ἐξαπτομένη ῥᾳδίως ἐκ τῶν510
5ὑποκειμένων, καὶ οἷον ἀκτῖνας ἀναπέμπει πρὸς τὸ ἄνω. τὸ γὰρ πῦρ ἄνω πέφυκε φέρεσθαι. τὰς δὲ ἀκτῖνας τοῦ παντὸς ἀστέρος κόμας εἶναι νομίζουσιν.
MA οὕτω Σπόρος.
Par. 2424 πόθεν γίνονται κομῆται; ἰστέον ὅτι ἀπὸ
10ξηρᾶς ἀναθυμιάσεως γίνονται οἱ κομῆται, ἀπὸ τῆς ἰδίας θερμότητος ἐξαπτομένης ῥᾳδίως ἐκ τῶν ὑποκειμένων, καὶ οἷον ἀκτῖνας ἀναπέμπει πρὸς τὰ ἄνω. τὸ γὰρ πῦρ ἄνω πέφυκε φέρεσθαι. τὰς δὲ ἀκτῖνας τοῦ παντὸς ἀστέ‐ ρος κόμας εἶναι νομίζουσι.
15οἱ δὲ Πυθαγορικοὶ τοὺς κομήτας πλανωμένοις συγκα‐ τηρίθμουν, κατὰ μακρὰς ἀνακυκλώσεις χρόνων ἄλλοτε ἄλλῃ φαινομένους, ἕνα τοῦτον ὑποτιθέμενοι καὶ κατὰ 〈τὰ〉 βόρεια ἐκτὸς τοῦ ζῳδιακοῦ ὁρώμενον· καὶ τοῦτο αὐτὸ ἀντιπίπτει αὐτοῖς· τοῖς γὰρ πλανήταις ὡρισμένος
20τόπος ἐστίν, ὁ ζῳδιακὸς κύκλος, ὁ δὲ ἔξωθεν τοῦ ζῳδια‐ κοῦ φαινόμενος οὐκ ἂν ἔτι εἴη τῶν πλανωμένων. ὁ δὲ Ποσειδώνιος ἀρχὴν γενέσεώς φησι τοὺς κομήτας
ἔχειν ὅταν [τὴν] τοῦ ἀέρος παχυμερέστερόν τι εἰς τὸν αἰθέρα ἐκθλιβὲν ἐν τῇ τοῦ ἀέρος δίνῃ ἐνδεθῇ, εἶτα πρὸς511
25πλείονα δίνην ἐπιρρεούσης τῆς ὕλης αὐξόμενοι ἐπιφαί‐ νωνται· ἔνθεν καὶ μείζονας αὐτοὺς αὑτῶν ὁρᾶσθαι καὶ ἥττονας, ὡσὰν ποτὲ μὲν πλεῖον ἐπιδιδούσης αὔξεσθαι, ποτὲ δὲ λειπούσης συστέλλεσθαι. ταύτῃ γοῦν καὶ τοῖς ἀρκτικοῖς συνίστασθαι μάλιστα τόποις, ἔνθα παχυμερὴς
30καὶ πεπιλημένος ἐστὶν ὁ ἀήρ. κατὰ δὲ τὰς φαύσεις αὐτῶν καὶ πάλιν διαλύσεις τροπὰς γίνεσθαι τοῦ ἀέρος· αὐχμούς τε γὰρ κἀκ τῶν ἐναντίων ῥαγδαίους ὄμβρους κατὰ τὴν διάλυσιν αὐτῶν γίνεσθαι, ἅτε δὴ τῆς συστάσεως αὐτῶν ἐν ἀέρι γενομένης. ὅπερ καὶ ὁ Ἄρατος λέγει, αὐχμῶν
35αὐτοὺς σύμβολα παραδιδοὺς ὑπάρχοντας, λέγων ...

1094

MΔKUAS —οὐδὲ μὲν ὀρνίθων: ὅταν πολλαὶ ὀρνίθων ἀγέλαι ἀπὸ τῶν νήσων ἐπὶ τὴν χέρσον ἐπεί‐ γωνται, οἱ μὲν γεωργοὶ περὶ τοῦ θέρους ἀγωνιῶσιν,
MUAS αὐχμηρὸν τεκμηράμενοι γενήσεσθαι, οἱ δὲ βουκόλοι
5γεγήθασι μάλιστα ὅταν μὴ κατὰ πλῆθος συνηθροισ‐
μέναι γένωνται ἐπὶ τὴν γῆν, ἀλλὰ τεταγμένως ἱπτά‐ μεναι. πολυγάλακτον γὰρ προσδοκῶσι τὸν ἐνιαυτόν. εἶτα ἐπιφέρει οἶκτον τινα τῆς τῶν ἀνθρώπων ἀσθενείας, καί φησιν ὅτι τούτῳ τῷ τρόπῳ ζῶμεν οἱ ἄνθρωποι512
10κακοπαθῶς καὶ μηδὲν βέβαιον ἔχοντες ἐν τῷ βίῳ, ἀλλὰ μόνα τὰ περὶ τὸν κόσμον σημεῖα, ἃ μὲν κατειληφό‐ τες ἐκ διηνεκοῦς ἐμπειρίας, ἃ δὲ καὶ προσδοκῶντες διὰ τῆς μελλούσης παρατηρήσεως γνώσεσθαι.
M ἄλλως: οὐδαμῶς δὲ ταῖς ὀρνίθων ἀγέλαις ἐκ
15νήσων ἐρχομέναις ὅτε πολλαὶ ἐμπλήσσωσιν ἀρούραις ὁ ἠπειρόθεν ἀνὴρ ἕνεκεν τοῦ θέρους χαίρει.

1095

MA —ἐκ νήσων ὅτε πολλαί: Ἀριστο‐ τέλης (fr. 240 Rose) φησίν· „ὅταν μὲν ὑγρὸς ᾖ καὶ ψυχρὸς ὁ ἀήρ, τὸ τηνικαῦτα καὶ αἱ νῆσοι βρεχόμεναι ἀναφύουσι, καὶ τὰ ἐν αὐταῖς ὄρνεα τρέφουσιν. ὅταν
5δὲ αὐχμώδης ᾖ καὶ ξηρός, τότε παντελῶς τῶν νήσων μὴ ἀναφυουσῶν ἐπὶ τὴν γῆν τὰ ἐν ταῖς νήσοις ὄρνεα φεύγουσιν, εἰς ἣν δύνανται κἂν ἐξ ὀλίγου τρέφεσθαι“. καὶ οἱ κολοιοὶ δὲ ἐκ τῶν νήσων πετόμενοι τοῖς γεωρ‐ γοῖς σημεῖον αὐχμοῦ καὶ ἀφορίας. ἐὰν δὲ ἔμμετροι
10χωρῶσιν, εὐκαρπίαν δηλοῦσιν.

1098

MA —αὐχμῷ ἀνιηθείς: βλαβεὶς ὑπὸ τοῦ
αὐχμοῦ. ξηρότεραι γὰρ αἱ νῆσοι τῶν ἠπείρων ὑπάρ‐ χουσαι, ὥς φησι Πλούταρχος (fr. 20 Sandbach), θᾶττον καὶ ῥᾷον τοῦ αὐχμηροῦ καταστήματος ἀντι‐513
5λαμβάνονται. διὸ καὶ τὰ ὄρνεα φεύγει καὶ ταῖς ἠπείροις ἐπιπελάζει. καὶ ἄχθεται μὲν ὁ γεωργὸς τῇ τῶν ὀρνίθων ἐπιδημίᾳ τὸν αὐχμὸν ὑποπτεύων, χαίρει δὲ ταῖς αὐταῖς ὄρνισιν ὁ αἰπόλος ὅταν ἐν κόσμῳ καὶ τεταγμέναι φέρων‐ ται, ὡς πλείονος γάλακτος γενησομένου διὰ τὸ ἔνθερ‐
10μον εἶναι τὸν ἐνιαυτόν.

1101

MKUA —οὕτω γὰρ μογεροί: καματηροὶ καὶ πλανώμενοι ἐν πολλοῖς πράγμασιν ἄλλος ἐξ ἄλλων ἔργων καὶ ἐλπίδων ζῶμεν, ὁ μὲν γεωργὸς ἀπὸ σπερ‐ μάτων, ὁ δὲ αἰπόλος ἀπὸ αἰπολίων, οἱ δὲ ναῦται ἀπὸ
5θαλάσσης, καὶ τὰ παρὰ ποσὶ σημεῖα (τουτέστι τὰ πλησίον) γινώσκειν πάντες ἕτοιμοι, ἐξ ὧν μεταχειρίζονται, καὶ τὰ ἀπὸ τῆς σημειώσεως ἀπο‐ βάντα [δυνατὸν] εἰς πρόγνωσιν ἀγαγεῖν ὕστερον. εἶτα ἐπέξεισι τὰ ἑκάστου.

1104

MKUAS —ἄρνασι μὲν χειμῶνας: οἱ ποι‐ μένες, φησίν, ὅταν θεάσωνται τοὺς ἄρνας μετά τινος
ἐπείξεως ἐπὶ τὴν νομὴν ἐπερχομένους, χειμῶνα τεκ‐ μαίρονται. ὡσαύτως δὲ καὶ ὅταν κριοὺς ἢ ἀμνοὺς ἐν514
5ταῖς τριόδοις ἴδωσι τοῖς κέρασι διερειδομένους, τινὰς δὲ τοῖς ποσὶν ἁλλομένους, τοὺς μὲν ἄρνας τοῖς τέτρασι, τοὺς δὲ τελείους τοῖς ἐμπροσθίοις, καὶ ὁμοίους γινο‐
μένους ὀρχουμένοις, καὶ ὅταν ἐκ τῆς ἀγέλης ἄκοντα ἐπὶ τὸν σταθμὸν ἐπείγωνται, εἰωθότα δείλης ὑπὸ τοῦMΔKUAS
10ποιμένος ἀπελαύνεσθαι, καὶ ὅταν πλησίον ὄντα τῶν ποιμένων ἀπληστότερον τὴν νομὴν προσφέρωνται καί‐ περ ὑπὸ τῶν ποιμένων τυπτόμενα τοῖς λίθοις, πάντα τὰ τοιαῦτα σημεῖα χειμῶνος.

1107

MKUAS —ἐρειδόμενοι κεράεσσι: τοῦτο πάσχουσι τῆς περὶ τὸν ἀέρα αἰσθανόμενοι ψύξεως. νοτιζόμενα γὰρ αὐτῶν τὰ κέρατα κνησμώδη γίνεται.
καὶ ὁπότε δὲ κατὰ τὴν ἀγέλην σκιρτῶσιν, οἱ μὲν ἄρνες515
5τοῖς τέτρασιν ἁλλόμενοι ποσὶ διὰ τὸ κουφοτέρους ὑπάρ‐ χειν, οἱ δὲ τέλειοι τοῖς δυσὶν ἅτε βαρύτεροι, χειμῶνος σημεῖον. ταράττονται γὰρ τοῦ καταρρήξοντος προαι‐ σθανόμενοι ὄμβρου. ἡ μὲν οὖν μάχη αὕτη ὑγρότητα τοῦ ἐγκεφάλου δηλοῖ, ἡ δὲ ἐπὶ τὴν νομὴν ἄφιξις, ὅτι
10πλεῖον τὸ θερμὸν διὰ τὴν ἀντιπερίστασιν ἀθροίζεται εἰς βάθη χωροῦν.

1111

MΔKUA —δείελον εἰσελάοντες: ὅταν ἐλαύ‐ νωνται ταῦτα μὴ θέλοντα, χειμῶνα σημαίνει· πάλιν γὰρ αἰσθανόμενα τὴν τοῦ ἀέρος ταραχὴν ἐμφορεῖσθαι βούλονται τροφῆς.
5MKA οἵ τε γὰρ νομεῖς, ὅταν ἴδωσι τοὺς ἄρνας ἐπὶ τὴν νομὴν προθυμότερον ὁρμῶντας, χειμῶνα σημειοῦνται τῷ βούλεσθαι δεδοικότα τὰ θρέμματα μή ποτε συγ‐ κλεισθέντα κωλυθῇ ἀπολαύειν τῆς τροφῆς.

1113

M —ἐκ δὲ βοῶν: οἱ μέντοι περὶ τοὺς βόας ἀσχολούμενοι ἀπὸ τούτων τεκμαίρονται τὸν μέλλοντα
ὄμβρον καὶ ἐσόμενον χειμῶνα. ἐάν τε γὰρ τὰς ἐμπροσ‐ θίους χηλὰς περιλείχωσιν, ἐάν τε κατὰ τὰ δεξιὰ μέρη516
5κατακλιθῶσιν, ἀνάπαυσιν τὴν ἀπὸ τῶν ἔργων σημαί‐ νουσι. θεραπεύουσι μέντοι ἀπὸ τοῦ κόπου τοὺς πόδας, τὴν δὲ κατάκλισιν μᾶλλον κατὰ φύσιν καὶ πρὸς τὴν πέψιν αὑτοῖς μᾶλλον †συμβάλλεσθαι† ἁρμόζουσαν. τεκμαίρονται δὲ χειμῶνα καὶ ὅταν εἰς αὖλιν εἰσελαυνό‐
10μενοι σκιρτῶσι μετὰ τῶν ἐκγόνων αὑτῶν. τοῦτο γὰρ ποιοῦσιν ἐμπλησθῆναι βουλόμενοι τῆς τροφῆς.
ΔKUAS ἐκ δὲ βοῶν: καὶ ἀπὸ τῶν βοῶν σημειοῦνται οἱ γεωργοὶ γενησόμενον χειμῶνα, ὅταν τὰς χηλὰς τῶν ἐμπροσθίων ποδῶν τῇ γλώσσῃ περιλείχωσιν ἢ κατὰ
15τὸν δεξιὸν μηρὸν ἀνακλίνωνται.

1114

MKA —ὁππότε χηλάς: ἐπειδὴ ἐν τῇ ἀρχῇ τοῦ χειμῶνος ψυχρὰ ἡ γῆ γίνεται, ὁ βοῦς ψυχιζομένην τὴν χηλὴν τὴν ἐμπροσθίαν τῇ περιλιχμήσει πειρᾶται θερμαίνειν. τοῦ γὰρ ὀπισθίου ποδὸς οὐ δύναται τῇ
5γλώσσῃ ἐφίκεσθαι. φησὶν οὖν τοῦτο ἀρχὴν χειμῶνος. τοῦτο γὰρ εἶπεν ἀρότου ἀναβολήν (1117). οὐ γὰρ εὐθὺς ἀροτριῶμεν ἐὰν [μὴ] καὶ βροχὴν ὀλίγην ἴδωμεν. πάλιν δὲ ὁ βοῦς ἐν ἀρχῇ χειμῶνος διὰ τὴν μέλλουσαν ψύξιν κατὰ τῆς δεξιᾶς πλευρᾶς καθεύδει
10θερμᾶναι θέλων τὸ ἧπαρ ἐκεῖσε ὑπάρχον.517

1116

MΔKUAS —ἐπὶ δεξιτερὰς τανύσωνται: τὸ γὰρ φυσικὸν σχῆμά ἐστιν αὐτῶν τὰ εὐώνυμα. προ‐ θερμαίνουσι γὰρ αὑτῶν οἱ βόες τὸ ἧπαρ ἐν τοῖς δεξιοῖς τόποις καὶ μέρεσι κείμενον οὕτω κατακείμενοι.

1117

MΔKUA —ἀμβολίην ἀρότοιο γέρων: του‐ τέστιν ἀναβολὴν ὁ ἔμπειρος ἀροτρεὺς ἐτεκμήρατο.

1118

MΔKUAS —οὐδ’ ὅτε μυκηθμοῖο: ὁμοίως δὲ καὶ ὅταν μετὰ πλείονος μυκηθμοῦ αἱ βόες ἐπεί‐ γωνται ἐπὶ τὸν σταθμόν, αἱ δὲ δαμάλεις ἀνάλλωνται τοῖς ποσὶ καθάπερ ἐπὶ τῶν κριῶν, καὶ αἱ αἶγες δὲ ὅταν
5μετά τινος ἐπείξεως δρέπωνται τὰς πρίνους καὶ τοὺς
κλάδους ἀποσπῶσι, χειμῶνα σημαίνουσι, προλαμβά‐ νουσαι τὸν ἀπὸ τῆς νομῆς κόρον.518
MKA τὸ δὲ περίπλειοι ἀντὶ τοῦ πεπληρωμένοι.

1120

MΔKUAS —σκυθραί: σκυθρωπαὶ ἀπὸ τοῦ λει‐ μῶνος καὶ τοῦ βουβοσίου, τοῦ τὴν βόσιν καὶ τὴν τροφὴν παρέχοντος τόπου, ἐπὶ τὸν σταθμὸν παραγενόμεναι. ἀχείμεροι: ἐμπλήσασθαι βουλόμεναι ὀκνηρῶς ἐπὶ
5τὸν σταθμὸν ἔρχονται χειμῶνα προσδεχόμεναι καὶ συγκλεισμόν. διὸ βούλονται ἐμπλησθῆναι.

1122

MS —οὐδ’ αἶγες πρίνοιο: καὶ αἱ αἶγες ὅταν μετά τινος ἐπείξεως πρὸς τὰς τοῦ πρίνου ἀκάνθας,
MΔKUAS οἵ τε σύες πρὸς τὸν φορυτόν, ὅ ἐστι βόρβορον, ἀπλήστως ἔχωσι, τὰ ὅμοια σημαίνουσι. τὸν γὰρ ἐσόμενον δεδοι‐519
5κότες χειμῶνα καὶ συγκλεισμὸν τοῖς βοσκήμασιν ἐγ‐ χρονίζειν βούλονται.

1124-1128

MΔKUAS —καὶ λύκος ὁππότε μακρά: καὶ λύκοι ὅταν κατὰ μόνας γενόμενοι ἐπιμηκέστερον ὠρύωνται, καὶ ὅταν σύνεγγυς παραγίνεσθαι τοῖς τῶν γεωργῶν ἔργοις τολμῶσι, μὴ καταπλησσόμενοι τοὺς
5ἀνθρώπους διὰ τὸ χρείαν αὐτοῖς εἶναι σκέπης, χειμῶνα σημαίνου μέχρι τρίτης ἡμέρας. καὶ ἐπὶ τῶν προειρη‐ μένων δὲ πάντων τὸ αὐτὸ δεῖ παρατηρεῖν, ἀπὸ τῆς ἐνεστώσης ἡμέρας μέχρι τῆς δευτέρας ἢ καὶ τρίτης.

1127

MΔKUA —ἵνα οἱ λέχος αὐτόθεν εἴη: οἳ δὲ λόχος, ἀντὶ τοῦ ἐνέδρα· „ἵνα τι ἁρπάσῃ“.520
MΔKUAS χειμῶνα προσδόκα· τοῦτο γὰρ ποιεῖ ὑπὲρ τοῦ προλαβεῖν τὴν τοῦ ἀέρος ταραχὴν καὶ πρὶν ἢ συγκλεισθῆναι τὰ
5θρέμματα ἁρπάσαι τι καὶ παρασχεῖν ἑαυτῷ τροφήν.

1128

MKA —τρὶς περιτελλομένης ἠοῦς: ἀντὶ τοῦ τρίτον τῆς ἡμέρας παρελθούσης, τουτέστι μετὰ τρεῖς ἡμέρας.

1129

MΔKUA —οὕτω καὶ προτέροις: ὁμοίως, φησί, καὶ περὶ τῶν προειρημένων σημείων οὕτως ἔχε, ὡς ἢ παραχρῆμα τοῦ ἀέρος σημαινομένου, ἢ παρὰ δύο ἡμέρας ἢ παρὰ τρεῖς.

1132

MΔKUAS —ἀλλὰ γὰρ οὐδὲ μύες: καὶ οἱ μύες φθεγγόμενοι καὶ σκιρτῶντες ὅμοιοί τε γινόμενοι ὀρχουμένοις χειμῶνα σημαίνουσι. καὶ γὰρ οὗτοι τῆς τοῦ ἀέρος πιλήσεως αἰσθανόμενοι τοῦτο ποιοῦσιν.
5MKA ἢ ὅτι ἀσθενὲς καὶ λεπτὸν τὸ δέρμα ἔχοντες, ἐπειδὰν ψυχρὰν γενομένην πατήσωσι τὴν γῆν, μὴ φέροντες τὸ κρύος ἅλλονται.521

1135

MΔKUA —οὐδὲ κύνες: κατὰ κοινοῦ τὸ ἄ‐ σκεπτοι (1134).
MΔKUAS καὶ οἱ κύνες τοῖς ἐμπροσθίοις ποσὶ τὴν γῆν ὀρύττον‐ τες καὶ οἱονεὶ βαθεῖαν ἑαυτοῖς κοίτην εὐτρεπίζοντες
5ταὐτὰ σημαίνουσιν, ἀπὸ τῆς τοῦ ἀέρος ὑγρασίας ὥσπερ κατάδυσίν τινα ζητοῦντες [τὰ αὐτὰ σημαίνουσιν].
MKA καὶ γάρ τε κύων ὠρέξατο ποσσίν: τινὲς γράφουσιν ὠρύξατο. φιλόψυχρος γὰρ ὢν ὁ κύων, χαίρων ἐπὶ τῷ ἐσομένῳ χειμῶνι σκάπτει τὴν
10γῆν παίζων. τινὲς δὲ ὠρέξατο, ἀντὶ τοῦ ἐξέτει‐ νεν. ἀρχομένου γὰρ τοῦ σώματος αὐτοῦ ὑπὸ τοῦ ψύχους πυκνοῦσθαι, ὄντος κατὰ φύσιν ψυχροῦ, βουλόμενος τὸ σῶμα διαλύειν ἐκτείνει αὐτό, ὡς ἡμεῖς μετὰ τὸν ὕπνον.

1137

Mmg —〈κἀκεῖνοι ... μύεσ〉: πρώην (1132) εἰρημένοι, οἳ εὐδεινοὶ ἐσκίρτησαν.

1142

MΔKUAS —τῶν μηδὲν κατόνησο: τῶν κατα‐ ριθμηθέντων σημείων μηδὲν καταμεμψάμενος παρο‐ δεύσῃς. κἂν δύο σοι, φησίν, 〈ἐπὶ〉 τῷ αὐτῷ γένωνται σημεῖα, βεβαιοτέρα σοι γενήσεται ἡ πρόγνωσις· εἰ δὲ522
5τρία, μᾶλλον.

1143

MKUA —μᾶλλον δὲ δυεῖν ἐς ταὐτὸν ἰόντων: τὴν δὲ σημείωσιν, φησίν, εἰ βουλοίμεθα βέβαιον καὶ ἀκριβῆ ἔσεσθαι, οὐκ ὀφείλομεν ἐν ἑνὶ ση‐ μείῳ πιστεύειν, ἀλλὰ καὶ δευτέρῳ. ἐὰν μέντοι γε καὶ
5τρίτον προστεθῇ, βεβαιοτέρα γενήσεται ἡ κατάληψις.
MΔKUA χρήσιμον δὲ καὶ τοῦτο, τὸ τὰ σημεῖα τοῦ παρελ‐ θόντος χρόνου συμβάλλειν τοῖς τοῦ ἐνεστῶτος, καὶ ἀπὸ τῆς τῶν ἀστέρων ἀνατολῆς τε καὶ δύσεως στο‐ χάσασθαι περὶ τοῦ μέλλοντος, εἰ τοῖς προλαβοῦσιν
10ὅμοια γίνεται σημεῖα.

1145

MΔKUA —αἰεὶ δ’ ἂν παριόντος: παρα‐ τηρητέον δὲ καὶ τὰ τοῦ παρελθόντος ἐνιαυτοῦ σημεῖα πρὸς τὰ τοῦ ἐνεστῶτος, συμβάλλοντα εἰ τοῦ αὐτοῦ ἀστέρος ἀνατέλλοντος ἢ δύνοντος τὰ αὐτὰ σημεῖά ἐστιν,523
5MKA ἢ εἰ πρὸς τῷ σημείῳ τοῦ ἀστέρος τοιαύτη καὶ ἡ ἡμέρα φαίνεται· οἷον, ἂν ὁ ἀστὴρ χειμῶνα δηλώσῃ, καὶ ἡ ἡμέρα 〈ἂν〉 εὑρεθείη σκοτεινὴ καὶ χειμερινή.

1146

MKA —εἴ που καὶ ἐπ’ ἀστέρι τοίη: ἐάν που καὶ ἐπὶ ἀστέρι ἀνατέλλοντι ἢ δύνοντι τοιαύτη γενήσεται ἡ ἡμέρα οἵαν λέγει καὶ τὸ σημεῖον, τουτέστιν ἐὰν πρὸς τῷ σημείῳ (ἤγουν ἐὰν πρὸς ἃ λέγει τὸ ση‐
5μεῖον) τοιαῦτα σύμβολα καὶ ἐπὶ ἀστέρι ἀνατέλλοντι
M ἢ δύνοντι ἔσται ὥστε τοιαύτην φανῆναι τὴν ἡμέραν ὡς λέγει τὸ σημεῖον.
MΔKUA ἄλλως: ἐὰν καὶ ἐπὶ τοιούτῳ ἀστέρι προσφόρως ἀνατέλλοντι ἢ δύνοντι ὁποία λέγει τὸ σημεῖον ἡ ἡμέρα
10ἔλθῃ, ἤγουν ἐὰν πρὸς τῷ σημείῳ καὶ ἀστὴρ ἀνατέλλων ἢ δύνων σύμβολον ἡμῖν δείξῃ τοιαύτης γενησομένης
ἡμέρας.524

1148

MΔKUA —μάλα δ’ ἄρκιον εἴη: χρὴ δέ, φησί, πρὸ πάντων τὰς τετράδας τοῦ μηνὸς παρατηρεῖν ἀρχομένης σελήνης καὶ ληγούσης. αὗται γὰρ αἱ ὀκτὼ ἡμέραι (τετάρτη ἀρχομένου τοῦ μηνὸς καὶ ἑβδόμη καὶ
5εἰκὰς λήγοντος), ἀκριβεστάτην ἔχουσι τὴν παρατήρησιν διὰ τὸ τὴν σελήνην ἐνδεῖν ἐν αὐταῖς ὡς πρὸς τὴν πληρο‐ σέληνον. τούτων οὖν τῶν προειρημένων σημείων ἐὰν ἔχῃς παρατήρησιν ἀκριβῆ καὶ ἔντεχνον, οὐδέποτε πλανη‐ θήσῃ περὶ τὴν πρόθεσιν τοῦ περὶ τὸν ἀέρα καταστήματος.
10MΔKUAS ἄλλως: προσήκει, φησί, τὰς τετράδας τῶν μηνῶν φθινόντων τε καὶ ἱσταμένων προορᾶν. ἐν γὰρ ταύταις καὶ σύνοδοι παρέρχονται σελήνης, ὅτε καὶ μάλιστα μεταβολὰς ὁ ἀὴρ ποιεῖ τῇ νυκτὶ διὰ τὸ μὴ καταλάμπειν
τὴν σελήνην, μηδὲ θερμαίνειν τὸν ἀέρα παχὺν ὄντα.525
15MΔKUAS ὁ δὲ νοῦς· „φυλάσσου τὰς τετράδας τὰς βʹ, ἐπεὶ πέρατα τῶν δύο μηνῶν εἰσιν ὁμοῦ συνερχομένων, ὡς οἷον μεθόριον ὑπαρχούσας,
MKA ὅτε καὶ ὁ αἰθὴρ σφαλερός ἐστι καὶ ὀμβροφόροσ“.

1151

MKA —ὅτε σφαλερώτερος αἰθήρ: σφα‐ λερὰ γὰρ τὰ περὶ τὸν ἀέρα ἐν ταῖς ὀκτὼ ταύταις ἡμέραις, διὰ τὸ ἀπεῖναι τὴν σελήνην καὶ κατεψῦχθαι ἅπαντα τὸν ἀέρα.

1152

MΔKUAS —ὀκτὼ νυξὶ πέλει χήτει: ἐνδείᾳ τοῦ σεληνιακοῦ φωτὸς αἱ ὀκτὼ νύκτες εἰσὶν ἐπισφαλεῖς διὰ τὸ ἄνευ φωτὸς εἶναι καὶ κατεψῦχθαι.

1153

MΔKUA —τῶν ἄμυδις: τούτων ἀθρόως, ὡς εἴπομεν, συνελθόντων, τῶν τε ἀπὸ τῶν μετεώρων καὶ τῶν ἀπὸ τῶν περιγείων ζῴων καὶ φυτῶν, οὐκ ἂν σχε‐ δίως τεκμήραιο ἐπὶ ταῖς γενομέναις τοῦ περιέχοντος
5ἡμᾶς ἀέρος μεταβολαῖς.526
MΔKUAS ἄλλως: τούτων οὖν πάντων εἴ τις ποιήσαιτο κατάληψιν, οὐδέποτε σχεδιάσει τὰ περὶ τοῦ ἀέρος,
MKA ἀλλ’ ἀκριβώσει τὰ περὶ αὐτόν.

1154

MΔKUAS —οὐδέποτε σχεδίως κεν: οὐκ ἂν σχεδιάσας, φησίν, εἰκῇ τι σημειώσαιο, ὅταν ταῦτα μὲν πάντα σκοπῇς, μέτρον δὲ τῆς τηρήσεως ἐνιαυτῷ συνέχῃς.
5MKA τὸ δὲ σχεδίως ἀντὶ τοῦ προσφάτως, ἀσκόπως,
παρέργως, προπετῶς καὶ ὡς ἔτυχεν.527