|
TLG 4018 001 :: ASCLEPIUS :: In Aristotelis metaphysicorum libros A–Z commentaria ASCLEPIUS Phil. In Aristotelis metaphysicorum libros A–Z commentaria Citation: Page — (line) | ||
In met.1(1t) | ΣΧΟΛΙΑ ΕΙΣ ΤΟ ΜΕΙΖΟΝ Α ΤΗΣ ΜΕΤΑ ΤΑ ΦΥΣΙΚΑ ΑΡΙΣΤΟ‐ | |
| 2t | ΤΕΛΟΥΣ ΓΕΝΟΜΕΝΑ ΥΠΟ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ ΑΠΟ ΦΩΝΗΣ ΑΜΜΩ‐ | |
|---|---|---|
| 3t | ΝΙΟΥ ΤΟΥ ΕΡΜΕΙΟΥ | |
| 4n | Πάντες ἄνθρωποι τοῦ εἰδέναι ὀρέγονται φύσει. σημεῖον | |
| 5n | δὲ ἡ τῶν αἰσθήσεων ἀγάπησις. | |
| 6 | Δεῖ ἡμᾶς ἀρχομένους τῆς παρούσης πραγματείας εἰπεῖν τὸν σκοπόν, τὴν τάξιν, τὴν αἰτίαν τῆς ἐπιγραφῆς. σκοπὸς μὲν οὖν ἐστι τῆς παρούσης πραγματείας τὸ θεολογῆσαι· θεολογεῖ γὰρ ἐν αὐτῇ Ἀριστοτέλης. ἡ δὲ τάξις, ὅτι ἐκ τῶν φύσει ὑστέρων ἡμεῖς τὰς ἀρχὰς ποιούμεθα, ἐπειδὴ ταῦτα μᾶλλον | |
| 10 | συνεγνωσμένα ἡμῖν ὑπάρχουσι. διὰ τοῦτο τοίνυν ὁ Ἀριστοτέλης πρότερον διελέχθη ἡμῖν περὶ τῶν φυσικῶν πραγμάτων· ταῦτα γὰρ τῇ φύσει ὕστερα ὑπάρχουσιν, ἡμῖν δὲ πρότερα. ἡ δὲ παροῦσα πραγματεία τῇ μὲν φύσει προτέρα ὡς τὸ τέλειον ἔχουσα, ἡμῖν δὲ ὑστέρα· πρότερα γὰρ τὰ ἄφθαρτα τῶν φθαρτῶν καὶ τὰ ἀγένητα τῶν γινομένων. διὰ τοῦτο τοίνυν ὁ Ἀριστο‐ | |
| 15 | τέλης πρότερον διελέχθη ἡμῖν περὶ τῶν ἀτάκτως κινουμένων ἐν τοῖς Με‐ τεώροις, καὶ πάλιν περὶ τῶν τεταγμένως κινουμένων ἐν τῇ Περὶ οὐρανοῦ, φημὶ δὴ περὶ ἀστέρων καὶ σφαιρῶν· καὶ λοιπὸν ἐν ταύτῃ τῇ πραγματείᾳ διαλέγεται ἡμῖν περὶ τῶν πάντῃ ἀκινήτων. τοῦτο δέ ἐστι θεολογία· τοῖς γὰρ θείοις ἁρμόττει τὸ τοιοῦτο. διὰ τοίνυν ταύτην τὴν αἰτίαν καὶ ἐπιγέ‐ | |
| 20 | γραπται Μετὰ τὰ φυσικά, ἐπειδὴ πρότερον διελέχθη ἡμῖν περὶ τῶν φυσι‐ κῶν πραγμάτων, εἶθ’ οὕτως περὶ ταύτης. μετὰ γοῦν τὰς φυσικὰς πραγ‐ ματείας δεῖ ταύτην ἀναγινώσκειν, ὡς δηλοῖ καὶ ἡ ἐπιγραφή. καὶ ἐν ταῖς φυσικαῖς δὲ αὐτοῦ πραγματείαις καὶ μάλιστα πρὸς τοῖς πέρασι θεολογεῖ καὶ ἀνάγει ἑαυτόν. φησὶ γὰρ πρὸς τῷ τέλει τῆς Περὶ γενέσεως καὶ φθορᾶς | |
| 25 | “τῷ λειπομένῳ τρόπῳ ἀνεπλήρωσε τὸ ὅλον ὁ θεὸς ἐνδελεχῆ ποιήσας τὴν | 1 |
In met.2 | γένεσιν”. ὁμοίως δὲ καὶ ἐν τῷ ὀγδόῳ λόγῳ τῆς Φυσικῆς ἀκροάσεως καὶ ἐν τῇ Περὶ ψυχῆς πραγματείᾳ καὶ ἐν πάσαις αὐτοῦ ταῖς φυσικαῖς πραγ‐ ματείαις τοῦτο πεποίηκε. | |
| 4n | Πάντες ἄνθρωποι τοῦ εἰδέναι ὀρέγονται φύσει. | |
| 5 | Δεῖ ἡμᾶς ἀρχομένους τῆς παρούσης πραγματείας εἰπεῖν τὸν σκοπόν, τὸ χρήσιμον, τὴν τάξιν, τὴν αἰτίαν τῶν ἐπιγραφῶν (πολλαὶ γὰρ ἐπιγραφαὶ φέρονται, αἷς δείκνυμεν τὸν τρόπον τοῦ συγγράμματος ὅλου) καὶ περὶ τοῦ μεγάλου ἄλφα καὶ τοῦ μικροῦ ἄλφα, καὶ πόθεν ὥρμησεν εἰς ἔννοιαν τῆς πρώτης φιλοσοφίας Ἀριστοτέλης. ὁ μὲν οὖν σκοπὸς τοῦ παρόντος συγ‐ | |
| 10 | γράμματος εἰπεῖν περὶ τῶν ὄντων καὶ ᾗ ὄντα ἐστί, καὶ περὶ πάντων ἁπλῶς τῶν ὄντων διαλεχθῆναι, καθὸ ὄντα ἐστί. διὸ καὶ τὸν ὅρον τῆς φιλοσοφίας οὕτως ἐλέγομεν ‘γνῶσις τῶν ὄντων, ᾗ ὄντα ἐστίν‘. οὔτε γὰρ περὶ τῶν με‐ ρικῶν διαλέγεται ἐνταῦθα, οἷον περὶ κομητῶν, καθάπερ ἐν τοῖς Μετεώροις, οὔτε περὶ τῶν καθόλου, καθάπερ ἐν τῇ Περὶ οὐρανοῦ πραγματείᾳ, ἀλλὰ | |
| 15 | καθόλου περὶ πάντων τῶν ὄντων· θεολογῆσαι γὰρ αὐτῷ πρόκειται ἐν τῷ παρόντι συγγράμματι. ἀμέλει τοι καὶ περὶ στοιχείων διαλέγεται καὶ περὶ ἀρχῶν· μόνης γάρ ἐστιν ἔργον τῆς πρώτης φιλοσοφίας ἀποδεῖξαι τὰς ἀρχὰς πασῶν τῶν ἐπιστημῶν. αἱ μὲν γὰρ ἄλλαι ἐπιστῆμαι οὐκ ἀποδεικνύουσι τὰς οἰκείας ἀρχάς, ἀλλὰ μόνη ἡ πρώτη φιλοσοφία ἀποδείκνυσι πασῶν τῶν | |
| 20 | ἐπιστημῶν τὰς ἀρχάς. καὶ ταῦτα μὲν περὶ τοῦ σκοποῦ. ἐφεξῆς δὲ δεῖ εἰπεῖν περὶ τοῦ μεγίστου ἀγαθοῦ, λέγω δὴ τοῦ χρησίμου. χρήσιμος γάρ ἐστιν ἡ παροῦσα πραγματεία· συμβάλλεται γὰρ τῷ νῷ, οὐ τῷ πρακτικῷ ἀλλὰ τῷ θεωρητικῷ, διδάσκουσα αὐτὸν περὶ τῶν θείων, τουτέστι διακρίνειν ἀλή‐ θειαν ἀπὸ ψεύδους. μέγιστον γὰρ ἀγαθόν ἐστι τῶν ἐν ἀνθρώποις ὁ θεω‐ | |
| 25 | ρητικὸς νοῦς. ἕκαστον γὰρ κατ’ ἐκεῖνο χαρακτηρίζεται, καθ’ ὃ τῶν ἄλλων διαφέρει, οἷον ἵππῳ μὲν καθὸ ἵππος, κυνὶ δὲ καθὸ κύων. αἴτιον γάρ, ὡς ἐν κεφαλαίῳ εἰπεῖν, τὸ ὁμολογεῖσθαι μὲν τὴν οἰκείαν ἐν ἑκάστῳ τελειότητα καθ’ ἣν φύσιν ἐστὶν ἕκαστον ὅ ποτε ἔστιν, οἰκειότατόν τε εἶναι καὶ μέγι‐ στον ἀγαθὸν ἑκάστῳ. ἡ γὰρ τελειότης τε καὶ ἡ ἀκρότης τῆς φύσεως ἑκά‐ | |
| 30 | στου τὸ τελειότατον τῶν ἀγαθῶν ἑκάστῳ, ἵππῳ μέν, ὡς εἴρηται, καθὸ ἵππος, κυνὶ δὲ καθὸ κύων, καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων ὁμοίως ἐμψύχων τε καὶ ἀψύχων, καὶ ἀνθρώπῳ δὲ καθὸ ἄνθρωπος. ἀλλὰ μὴν ὁμολογεῖται καὶ τοῦτο ἑκάστῳ τῶν ὄντων κατὰ τὸ οἰκεῖον εἶδος εἶναι τὸ εἶναι. εἶδος δὲ οἰκεῖον ἑκάστῳ, καθ’ ὃ τῶν ἄλλων ἁπάντων διαφέρει. ἆρ’ οὖν οὐχ ὁμολογεῖται ὑπὸ πάν‐ | |
| 35 | των ὁ ἄνθρωπος τῶν ἄλλων διαφέρειν κατὰ τὸν θεωρητικὸν νοῦν; τοῦ μὲν | |
| γὰρ πρακτικοῦ τε καὶ τεχνικοῦ μετέχουσί πως καὶ τὰ ἄλλα ζῷα, τοῦ ἴχνους | 2 | |
In met.3 | αὐτοῦ τοῦ πρακτικοῦ νοῦ. πολλὰ γὰρ ἕκαστον τῶν ζῴων μηχανᾶται πρὸς τὴν οἰκείαν σωτηρίαν, οἷον μύρμηξ θησαυρίζει αὑτῷ τροφὰς ἐν χειμῶνι, καὶ χελιδὼν ποιεῖ νεοττιὰν διὰ τὴν διαδοχήν, ὁμοίως δὲ καὶ ἡ μέλιττα συνάγουσα θησαυρίζει τροφάς. τοῦτο δὲ τὸ δῶρον ὑπὸ τῆς φύσεως διὰ | |
| 5 | τοῦ θεοῦ ἔλαχον, ὅπως διασώζωνται. πάλιν δὲ ὥπλισεν ἡ φύσις τὰ ζῷα πρὸς τὰς ἐπιβουλὰς τῶν ἐπερχομένων. ταῦτα δὲ πάντα οὐκ ἔξω λογικῆς συνέσεως ὑπάρχουσιν. ἐπιστήμης δὲ καὶ θεωρίας πρὸς τὴν τῶν ἀληθῶν τε καὶ ψευδῶν διάκρισιν καὶ τῆς λογικῆς δυνάμεως παντάπασιν ἄμοιρα τὰ ἄλλα ζῷα. εἰ τοίνυν διὰ τῆς παρούσης πραγματείας ὁ θεωρητικὸς νοῦς | |
| 10 | ἐνεργεῖ περὶ τὰ θεῖα καὶ κυρίως ὄντα, εἴγε τῆς πρώτης ἐστὶ φιλοσοφίας τὸ ἀποδεικνύναι καὶ τὰς ἀρχὰς τῶν ἄλλων ἐπιστημῶν, καὶ ἔστιν αὕτη ἡ ἐπιστήμη ἀναπόδεικτος, δῆλον ὅτι πάνυ χρησιμωτάτη ἐστὶν ἡ παροῦσα πραγματεία. ἐπειδὴ οὖν τὴν πρώτην ἐπιστήμην παραδίδωσιν ἐν τῇ πραγ‐ ματείᾳ ταύτῃ, εἴη ἂν οἰκειοτάτη τῷ ἀνθρώπῳ. τὰ μὲν γὰρ ἄλλα ζῷα | |
| 15 | ἔλαχον τὴν φρόνησιν ταύτην πρὸς τὰς βιωτικὰς διαγωγάς, ἵνα σώζωνται καὶ τρέφωνται, οἱ δὲ ἄνθρωποι καὶ πρὸς τὰς βιωτικὰς διαγωγὰς ἔσχον τὰς μαθήσεις καὶ πρὸς τὸ νοερὸν αὐτό. ἐὰν γὰρ γνῶμεν ὅτι τοιόνδε σχῆμα φυλάττει οὗτος ὁ ἀστὴρ πρὸς τοῦτον τὸν ἀστέρα πως, οὐδὲν ἡμῖν συμβάλ‐ λεται πρὸς τὰς βιωτικὰς ἀγωγάς· ὁμοίως καὶ ἐπὶ ἄλλων πλείστων. καὶ | |
| 20 | ταῦτα μὲν ὅτι χρήσιμος ἡ παροῦσα πραγματεία. Ἡ δὲ τάξις προφανὴς ἐκ τῶν τῇ προτεραίᾳ ῥηθέντων. ἐπεὶ γὰρ ἡ μὲν φύσις ἄρχεται ἀπὸ τῶν τελειοτέρων, ἡμῖν δὲ διὰ τὴν ἡμετέραν ἀσθέ‐ νειαν ἀσύμμετρόν ἐστι τὸ εὐθέως τοῖς τελειοτέροις προσβάλλειν, ἀγαπῶμεν πρότερον ἀπὸ τῶν τῇ φύσει ὑστέρων καὶ τῶν ἀτελῶν ἄρξασθαι καὶ οὕτως | |
| 25 | δραμεῖν ἐπὶ τὰ τέλεια. ἐπεὶ οὖν ἐν τοῖς Φυσικοῖς περὶ τῶν ἀτελῶν διε‐ λέχθη, ἐνταῦθα δὲ περὶ τῶν τελείων, εἰκότως ὡς πρὸς ἡμᾶς τελευταία ἐστὶν ἡ παροῦσα πραγματεία. ἰστέον δὲ ὅτι ἐπιγράφεται καὶ Σοφία καὶ Φιλοσοφία καὶ Πρώτη φιλοσοφία καὶ Μετὰ τὰ φυσικά, ἐπειδὴ πρότερον δια‐ λεχθεὶς περὶ τῶν φυσικῶν ἐν ταύτῃ τῇ πραγματείᾳ διαλέγεται περὶ τῶν | |
| 30 | θείων· διὰ τὴν τάξιν οὖν ἔλαχε τὴν προσηγορίαν. Σοφία δὲ οἱονεὶ σάφειά τις οὖσα· τὰ γὰρ θεῖα σαφῆ καὶ φανερώτατα· περὶ γὰρ θείων διαλέγεται. τούτου χάριν εἶπε Σοφίαν. ἀμέλει τοι καὶ ἐν τῇ Ἀποδεικτικῇ φησιν ‘ὡς εἴρηταί μοι ἐν τοῖς περὶ σοφίας λόγοις·‘ ἡ γὰρ ἀναποδείκτοις ἀρχαῖς χρω‐ μένη ἐπιστήμη σοφία ἐστί. Πρώτην δὲ φιλοσοφίαν, ἐπεὶ περὶ τῶν πρώτων | |
| 35 | αἰτιῶν καὶ ἀρχῶν ἀναποδείκτων διαλέγεται. Φιλοσοφία δὲ διότι κυριωτάτη καὶ μάλιστα φιλοσοφία ἡ ἐν θεωρίᾳ τε καὶ τῇ τῶν ὄντων γνώσει, εἴγε ἡ | |
| μὲν φιλοσοφία κυρίως περὶ τὰ δι’ ἑαυτὰ αἱρετὰ καὶ οὐ δι’ ἄλλα, μόνη | 3 | |
In met.4 | δὲ ἡ τῶν ἀρίστων θεωρία δι’ ἑαυτὴν αἱρετή. καὶ Θεολογίαν δὲ καλοῦσιν αὐτήν, ἐπεὶ αἱ τῶν ὄντων ἀρχαὶ καὶ τὰ τῶν ὄντων αἴτια τὰ πρῶτα καὶ τελειότατα μάλιστά τε ὄντα θεῖα, περὶ ὧν ἐνταῦθα θεωρεῖ. Ὁ δὲ τρόπος τῆς συντάξεως, ὅτι ἔστιν ἡ παροῦσα πραγματεία οὐχ | |
| 5 | ὁμοίως ταῖς ἄλλαις ταῖς τοῦ Ἀριστοτέλους συγκεκροτημένη, οὐδὲ τὸ εὔ‐ τακτόν τε καὶ συνεχὲς ἔχειν δοκοῦσα, ἀλλὰ τινὰ μὲν λείπειν ὡς πρὸς τὸ συνεχὲς τῆς λέξεως, τὰ δὲ ἐξ ἄλλων πραγματειῶν ὁλόκληρα μετενηνέχθαι καὶ πολλάκις τὰ αὐτὰ λέγειν. ἀπολογοῦνται δὲ ὑπὲρ τούτου καὶ καλῶς ἀπολογοῦνται, ὅτι γράψας τὴν παροῦσαν πραγματείαν ἔπεμψεν αὐτὴν Εὐ‐ | |
| 10 | δήμῳ τῷ ἑταίρῳ αὐτοῦ τῷ Ῥοδίῳ, εἶτα ἐκεῖνος ἐνόμισε μὴ εἶναι καλόν, ὡς ἔτυχεν, ἐκδοθῆναι εἰς πολλοὺς τηλικαύτην πραγματείαν. ἐν τῷ οὖν μέσῳ χρόνῳ ἐτελεύτησε καὶ διεφθάρησάν τινα τοῦ βιβλίου· μὴ τολμῶντες δὲ προσθεῖναι οἴκοθεν οἱ μεταγενέστεροι διὰ τὸ πολὺ πάνυ λείπεσθαι τῆς τοῦ ἀνδρὸς ἐννοίας μετήγαγον ἐκ τῶν ἄλλων αὐτοῦ πραγματειῶν τὰ λεί‐ | |
| 15 | ποντα ἁρμόσαντες, ὡς ἦν δυνατόν. οὐ μὴν ἀλλὰ καὶ ἐν τούτοις σωζομένην εὕροι ἄν τις τὴν τῶν λεγομένων ἀκολουθίαν. Εἶτα λοιπὸν δεῖ εἰπεῖν καὶ περὶ τοῦ μεγάλου ἄλφα καὶ περὶ τοῦ μι‐ κροῦ ἄλφα. εἰδέναι τοίνυν χρὴ ὅτι δεκατέσσαρα βιβλία ἔγραψεν ὁ Ἀριστο‐ τέλης ἐν τῇ παρούσῃ πραγματείᾳ· μέχρι γὰρ τοῦ ν στοιχείου ἔγραψε καὶ | |
| 20 | αὐτοῦ. τινὲς δὲ εἰρήκασιν ὅτι δεκατρία· τὸ γὰρ μεῖζον ἄλφα περὶ οὗ νῦν πρώτως διαλέγεται, οὔ φασιν εἶναι αὐτοῦ, ἀλλὰ Πασικλέους, τοῦ υἱοῦ Βοή‐ θου τοῦ ἀδελφοῦ Εὐδήμου τοῦ ἑταίρου αὐτοῦ. οὐκ ἔστι δὲ ἀληθές· σώ‐ ζεται γὰρ ἡ τοῦ Ἀριστοτέλους δεινότης καὶ ἐκ τῆς λέξεως καὶ ἐκ τῆς θεωρίας· καὶ πολὺ πλέον, ὅτι μέμνηται αὐτοῦ ἐν τῷ ἐλάττονι ἄλφα. ἐν | |
| 25 | γοῦν τῷ μείζονι ἄλφα διαλέγεται περὶ τῆς ἐννοίας τῆς φιλοσοφίας καὶ δείκνυσιν ὅτι οὐκ ἔστι τὰ ὑλικὰ αἴτια κυρίως ἀρχαί, ὥσπερ καὶ Πλάτων φησί. διὸ καὶ ἀποδέχεται τὸν Ἀναξαγόραν· τῶν γὰρ ἄλλων, φησί, καθευδόντων ὥσπερ ἀπὸ κάρου ἀναστὰς Ἀναξαγόρας μόνος ἐπέστησε νοῦν βασιλεύειν τοῦ παντός. οὔτε δὲ τὰς ἰδέας φησὶν εἶναι τὰς πρώ‐ | |
| 30 | τας ἀρχάς, καθώς τινες ἐκλαμβάνουσιν, ἀλλὰ τοὺς λόγους. ἐν δὲ τῷ ἐλάττονι ἄλφα διαλέγεται περὶ τῶν φανοτάτων, τουτέστι τῶν πρώτων αἰτίων, ἅτινα φανότατα ὑπάρχει τῇ ἑαυτῶν φύσει, ἀλλ’ ἡμεῖς διὰ τὴν πολλὴν ἀσθένειαν οὐ δυνάμεθα προσβάλλειν αὐτοῖς, ὥσπερ καὶ τὸν ἥλιον φανότατον ὑπάρχοντα οὐ φέρουσιν αἱ νυκτερίδες διὰ τὸ ἀσθενὲς | |
| 35 | τῆς φύσεως. Ἐπειδὴ τοίνυν περὶ τῆς ἐννοίας τῆς φιλοσοφίας εἰρήκαμεν, ἄξιον μα‐ | |
| θεῖν πόθεν ἦλθεν εἰς ἔννοιαν τῆς φιλοσοφίας ὁ Ἀριστοτέλης. ἵνα οὖν τοῦτο | 4 | |
In met.5 | γνῶμεν, δεῖ ἡμᾶς εἰπεῖν οὕτως, ὅτι ἔχουσι τὰ ζῷα τὰς γνωστικὰς δυνάμεις· αἱ γὰρ αἰσθητικαὶ δυνάμεις γνωστικαὶ ὑπάρχουσι. καὶ τούτων τῶν ἐχόντων μνήμην καὶ αἴσθησιν τὰ μὲν ὑπάρχουσι μαθηματικά, τὰ δὲ φρόνιμα. καὶ μαθηματικὰ λέγει τὰ αἰσθανόμενα τῶν ψόφων καὶ γινώσκοντα ποῖαι μὲν | |
| 5 | φωναὶ ἀπειλητικαὶ ὑπάρχουσι, ποῖαι δ’ οὔ. τοιαῦτα δὲ ὑπάρχει κύων, ἵππος, οἱ ὄνοι τῶν Ἀλεξανδρέων, ὥς φησιν ὁ φιλόσοφος, καὶ τὰ ἄλλα τὰ τοιαῦτα· ψιττακὸς δὲ αἰσθάνεται καὶ μανθάνει. φρόνιμα δὲ ὑπάρχει οἷον τὰ περὶ τὰς πράξεις τὰς βιωτικὰς εὐπερίστροφα, χελιδών, μέλιττα, μύρμηξ. πάλιν τὰ ἔχοντα μνήμην ζῷα πάντως καὶ αἴσθησιν ἔχουσιν, οὐ πάντα δὲ | |
| 10 | τὰ ἔχοντα αἴσθησιν πάντως καὶ μνήμην ἔχουσι. καὶ ὅτι ἡ αἴσθησις δεῖται τῶν ἔξωθεν πρὸς τὸ ἐνεργεῖν, ἡ δὲ μνήμη οὐ δεῖται τῶν ἐκτὸς πρὸς τὸ ἐνεργεῖν. καὶ ὅτι ἡ πεῖρα μερικωτέρα ἐστὶ τῆς μνήμης· ἀπὸ γὰρ τῆς πείρας λαμβάνομεν καὶ ὕστερον μνημονεύομεν. καὶ ὅτι ἡ ἐμπειρία καθο‐ λικωτέρα ὑπάρχει τῆς μνήμης. διό φησιν ὁ Πλάτων “ἐμπειρία μὲν γὰρ | |
| 15 | ποιεῖ τὸν αἰῶνα ἡμῶν πορεύεσθαι κατὰ τέχνην, ἀπειρία δὲ κατὰ τύχην”. πολλαὶ γὰρ πεῖραι ὑπάρχει ἡ ἐμπειρία καὶ μνῆμαι, δύναται δὲ ὁ πειραθεὶς πολλάκις ἀναδραμεῖν ἐπὶ τὸ καθόλου. καὶ ἡ μὲν μνήμη θεωρεῖται καὶ ἐπὶ τῶν οὐσιῶν καὶ ἐπὶ τῶν πράξεων (λέγομεν γὰρ ὅτι ἔχω μνήμην τοῦ πατρὸς ἢ τοῦδε τοῦ φίλου καὶ ὅτι μέμνημαι πράξας τόδε), ἡ μέντοι γε πεῖρα | |
| 20 | ἐπὶ μόνης τῆς πράξεως λέγεται· οὔτε γὰρ ἐπὶ τῶν οὐσιῶν· οὐδεὶς γὰρ λέ‐ γει ὅτι πεῖραν ἔχω τοῦ πατρός, πεῖραν δὲ ἔχω τοῦ πράγματος· οὐ γὰρ τῆς οὐσίας ἀλλὰ τῆς πράξεως τῆς γενομένης ἐκ τῆς οὐσίας. ἡ δὲ τέχνη κρείττων ἐστὶ τῆς ἐμπειρίας· ἔχει γὰρ καὶ τὸ διότι. διό φησιν ὁ θεσπέ‐ σιος Πλάτων “τέχνην γὰρ οὐ καλῶ ὃ ἂν ᾖ ἄλογον πρᾶγμα”. ἐν δὲ ταῖς | |
| 25 | πράξεσι κρείττων ἡ πεῖρα τῆς τέχνης, ἐπεὶ ἡ μὲν τέχνη τὰ καθόλου οἶδεν, ἡ δὲ πεῖρα τὰ μερικά· αἱ δὲ πράξεις περὶ τὰ μερικὰ καταγίνονται. πάλιν ἡ ἀρχιτεκτονικὴ ἐπαναβέβηκε τὴν τέχνην· ἐπιτάττει γὰρ ὁ ἀρχιτέκτων τοῖς καθ’ ἕκαστα τεχνίταις ὥσπερ ὁ ἰατρὸς τοῖς καθ’ ἕκαστα. αἱ δὲ ἐπι‐ στῆμαι περὶ τὰ ἄυλα. αὖθις δὲ τὰς κατὰ μέρος ἐπιστήμας ἐπαναβέβηκεν | |
| 30 | ἡ πρώτη φιλοσοφία, ἅτε δὴ τὰς ἀρχὰς αὐτῶν ἀποδεικνύουσα. ἐντεῦθεν κατὰ μέρος προερχόμενος ἦλθεν εἰς ἔννοιαν τῆς φιλοσοφίας, ἥτις ἐστὶν ἐπι‐ στήμη ἐπιστημῶν ὡς ἀποδεικνύουσα αὐτάς. | |
| 33n | Πάντες ἄνθρωποι τοῦ εἰδέναι ὀρέγονται φύσει. σημεῖον | |
| 34n | δὲ ἡ τῶν αἰσθήσεων ἀγάπησις. | |
| 35 | Αὐτοφυῶς ὁρμῶσιν αἱ ψυχαὶ ἐπὶ τὰς γνώσεις καὶ ἐφίενται τοῦ ἀγα‐ θοῦ· ἀγαθὸν δέ ἐστι τῆς ψυχῆς ἡ κυρίως γνῶσις. διότι γινώσκει τὰ | |
| θεῖα καὶ ἐνεργεῖ κατὰ τὸν θεωρητικὸν νοῦν· τὸ δὲ τοιοῦτο τελείωσίς ἐστι | 5 | |
In met.6 | τῆς ψυχῆς. διὸ παγκάλως φησὶν ὁ Ἀριστοτέλης πάντες ἄνθρωποι τοῦ εἰδέναι ὀρέγονται φύσει, ἐπειδὴ ἡ γνῶσις τελειότης ἐστίν. ὅτι γὰρ πάντες ἄνθρωποι αὐτοφυῶς ἐρῶσι τῆς γνώσεως, σημεῖον μέγιστον ἡ τῶν αἰσθήσεων φιλία· χαίρομεν γὰρ ταῖς αἰσθήσεσιν, ἐπειδὴ δι’ αὐτῶν θηρῶ‐ | |
| 5 | μεν τὰ πράγματα. ἄλλως τε δὲ καὶ χωρὶς τοῦ ἐνεργεῖν τι ἢ πράττειν κατὰ τὰς αἰσθήσεις ἀγαπῶμεν αὐτάς, καὶ μάλιστα πλέον τῶν ἄλλων τὴν ὀπτικήν· καὶ χωρὶς γὰρ τοῦ πράττειν καὶ ἐνεργεῖν τὸ ὁρᾶν αἱρούμεθα ἀντὶ πάντων ὡς εἰπεῖν τῶν ἄλλων. τὸ δὲ αἴτιον, ἐπειδή, ὥς φησι 〈Πλάτων〉 ἐν τῷ Φαίδωνι, διὰ ταύτης τῆς αἰσθήσεως τὸ τῆς φιλοσοφίας ἐπορισά‐ | |
| 10 | μεθα γένος. ἀτενίζοντες γὰρ εἰς τὸν οὐρανὸν καὶ θεωροῦντες τὴν τάξιν καὶ τὸ ἄφραστον κάλλος ἐρχόμεθα εἰς ἔννοιαν τοῦ δημιουργήσαντος. αὕτη οὖν ἡ ὀπτικὴ μάλιστα τῶν αἰσθήσεων ποιεῖ ἡμᾶς γνωρίζειν, οὐ λέγει ἀλ‐ λήλους ἀλλὰ τὰ θεῖα. οὔτε γὰρ δι’ ἄλλης αἰσθήσεως οὕτως συμπάσχομεν τοῖς πράγμασιν ὡς διὰ ταύτης. καὶ πολλάς, φησί, δηλοῖ διαφορὰς | |
| 15 | τὰ μεταξὺ τῶν ὁρατῶν αὐτῇ· μεταξὺ γὰρ τοῦ λευκοῦ καὶ τοῦ μέλανος πολλὰ ὑπάρχει χρώματα, οἷον εἰ τύχοι φαιόν, ξανθόν, πυρρόν, ἐρυθρόν. μεταξὺ δὲ θερμοῦ καὶ ψυχροῦ οὐδὲν ὑπάρχει ἤγουν ξηροῦ καὶ ὑγροῦ. | |
| 18n | Φύσει μὲν οὖν αἴσθησιν ἔχοντα γίνεται τὰ ζῷα. | |
| 19 | Ἐντεῦθεν ἀπὸ τῶν αἰσθήσεων ἀνέρχεται μέχρι τοῦ θεωρητικοῦ νοῦ· | |
| 20 | διὰ γὰρ τούτου τοὺς ὅρους γινώσκομεν, ὥστε θεῖον λέγει εἶναι τὸν θεωρη‐ τικὸν νοῦν, εἴγε ἁπλαῖς ἐπιβολαῖς δι’ αὐτοῦ τὰ θεῖα λαμβάνομεν. ὁ δὲ θεωρητικὸς τοῦ πρακτικοῦ, ὥς φησιν ἐν τῇ Περὶ ψυχῆς πραγματείᾳ, τῷ τέλει καὶ μόνῳ διαφέρει. τοῦ μὲν γὰρ θεωρητικοῦ τέλος ἡ γνῶσις τῶν ὄντων καὶ ἡ τοῦ θείου κατάληψις, τοῦ δὲ πρακτικοῦ τὸ ἀγαθόν. εἶπεν | |
| 25 | οὖν ὅτι ὁ ἄνθρωπος καὶ τὰς αἰσθήσεις τοῦ εἰδέναι χάριν ἀγαπᾷ, οὐ τῆς χρείας μόνον, ἐπειδὴ καὶ ἡ αἴσθησις εἰς γνῶσιν αὐτῷ συμβάλλεται. φησὶν οὖν ὅτι οὐ μόνη ἡ αἴσθησις πρὸς γνῶσιν αὐτῷ συμβάλλεται, ἀλλὰ καὶ ὁ λόγος, καθ’ ὃν πλεονεκτεῖ τὰ ἄλλα ζῷα, καὶ ὅτι διὰ τούτου τελειότερος τῶν ἄλλων ζῴων ὁ ἄνθρωπος, καὶ ὅτι ἡ σοφία τῷ ἐν γνώσει εἶναι πᾶσι | |
| 30 | δοκεῖ τιμιωτάτη, διὰ τούτων ἡμᾶς διδάσκει. ἀλλὰ καὶ βεβαιοῖ τὸ προει‐ ρημένον τὸ τὰς αἰσθήσεις τοὺς ἀνθρώπους εὐλόγως ἀγαπᾶν. ἐκτίθεται δὲ | |
| καὶ τὴν τάξιν τῶν ἐπὶ ταῖς αἰσθήσεσι γινομένων δυνάμεων ταῖς ψυχαῖς. | 6 | |
In met.7 | τείνει δὲ αὐτῷ ταῦτα πάντα εἰς τὸν περὶ σοφίας λόγον καὶ τὸ δεῖξαι τίς ἐστιν ὁ σοφός, ὁ ἀποδεικνύων τὰς ἀρχὰς πασῶν τῶν ἐπιστημῶν καὶ ὁ δια‐ λεγόμενος περὶ τῶν θείων καὶ τοῦ θεωρητικοῦ νοῦ. τοῦτο οὖν φησιν, ὅτι πάντα τὰ ζῷα αἰσθητικὰ γίνονται ὑπὸ φύσεως. | |
| 5n | Ἐκ δὲ τῆς αἰσθήσεως τοῖς μὲν αὐτῶν οὐ γίνεται μνήμη, | |
| 6n | τοῖς δὲ γίνεται. | |
| 7 | Οὐκ ἔχουσι μνήμην σκώληκες, ἐμπίδες, τὰ δὲ ἄλλα ἔχουσιν, οἷον κύων, ψιττακός, μύρμηξ, χελιδὼν καὶ ὅσα ἄλλα τοιαῦτα. καὶ διὰ ταύτην τὴν αἰτίαν τὰ μὲν φρόνιμα ὑπάρχουσι τὰ δὲ μαθηματικώτερα τῶν ζῴων | |
| 10 | τῶν μὴ δυναμένων ἔχειν μνήμην· τῶν γὰρ ἐχόντων μνήμην τὰ μὲν φρό‐ νιμα ὑπάρχει, τὰ δὲ μαθηματικώτερα. φρόνιμα τοίνυν ὑπάρχει ἄνευ τοῦ μανθάνειν ὅσα μὴ δύνανται διακρίνειν τοὺς ψόφους, περὶ δὲ τὸν βίον εἰσὶν εὐπερίστροφα, οἷον μέλιττα καὶ χελιδὼν καὶ μύρμηξ· προνοοῦνται γὰρ τοῦ ἑαυτῶν βίου. | |
| 15n | Μανθάνει δὲ ὅσα πρὸς τῇ μνήμῃ καὶ ταύτην ἔχει τὴν | |
| 16n | αἴσθησιν. | |
| 17 | Οἷον κύων, ψιττακός, ἵππος, ὄνος καὶ ὅσα ἄλλα τοιαῦτα. | |
| 18n | Τὰ μὲν οὖν ἄλλα ταῖς φαντασίαις ζῇ καὶ ταῖς μνήμαις. | |
| 19 | Τὰ ἄλλα ζῷα, φησί, τὸ κῦρος ἔχουσιν ἐν τῇ φαντασίᾳ καὶ τῇ μνήμῃ, | |
| 20 | καθάπερ ὁ κύων καὶ ὁ ἔλαφος καὶ τὰ ἄλλα ζῷα διακρίνουσι τὸ ἀλλότριον ἐκ τοῦ οἰκείου. ἀντιστρέφουσι δὲ ταῦτα πρὸς ἄλληλα. τὰ γὰρ ἔχοντα μνήμην πάντως καὶ φαντασίαν καὶ τὸ ἀνάπαλιν. | |
| 23n | Ἐμπειρίας δὲ μετέχει μικρόν. | |
| 24 | Μικρὸν λέγει ἢ οὐδὲ ὀλίγον, ὡς τὸ ‘ἦ ὀλίγον οἱ παῖδα ἐοικότα γεί‐ | |
| 25 | νατο Τυδεύσ‘ ἀντὶ τοῦ οὐδ’ ὀλίγον, ἢ μικρόν φησιν ὀλίγον· ἔχουσι γὰρ τὰ ἄλλα ζῷα ὀλίγον ἐμπειρίας ἴχνος. διὸ ὁ κύων ἐὰν τυπτηθῇ διά τι πρᾶγμα, | |
| δέδιεν ἔστιν ὅτε πάλιν τὸ αὐτὸ ποιῆσαι· καὶ ἄλλα δὲ φανερὰ ζῷα. | 7 | |
In met.8(1n) | Τὸ δὲ τῶν ἀνθρώπων γένος καὶ τέχνῃ καὶ λογισμοῖς. | |
| 2n | γίνεται δ’ ἐκ τῆς μνήμης ἐμπειρία τοῖς ἀνθρώποις· αἱ γὰρ | |
| 3n | πολλαὶ μνῆμαι τοῦ αὐτοῦ πράγματος μιᾶς ἐμπειρίας δύναμιν | |
| 4n | ἀποτελοῦσιν. καὶ δοκεῖ σχεδὸν ἐπιστήμη καὶ τέχνη καὶ ἐμπειρία | |
| 5n | ὅμοιον εἶναι. | |
| 6 | Ὥσπερ γὰρ πράττει ὁ ἔμπειρος, οὕτως καὶ ὁ τεχνίτης πράττει· ὁμοίως δὲ καὶ ὁ γεωμέτρης πράττει καταγράφων ἢ ἄλλο τι τοιοῦτο ποιῶν. ἔχει δὲ διαφοράν, καθὸ τὰ μὲν μετὰ λόγου, τὰ δὲ ἄνευ λόγου. αἱ οὖν ἐπιστῆ‐ μαι καὶ τέχναι διὰ τῆς ἐμπειρίας, φησί, τοῖς ἀνθρώποις προσγίνονται. αἱ | |
| 10 | γὰρ πολλαὶ ἐμπειρίαι ποιοῦσι τὴν τέχνην, ὥς φησι Πῶλος ὁ παρὰ τῷ Πλάτωνι “ἐμπειρία γὰρ ποιεῖ τὸν αἰῶνα ἡμῶν πορεύεσθαι κατὰ τέχνην, ἀπειρία δὲ κατὰ τύχην.” | |
| 13n | Γίνεται δὲ τέχνη, ἡνίκα ἐκ πολλῶν νοημάτων τῆς ἐμ‐ | |
| 14n | πειρίας περὶ τῶν ὁμοίων καθόλου μία ὑπόληψις γένηται· τὸ μὲν | |
| 15n | γὰρ ἔχειν ὑπόληψιν ὅτι Καλλίᾳ νοσοῦντι τήνδε τὴν νόσον τοδὶ | |
| 16n | συνήνεγκε καὶ Σωκράτει καὶ ἄλλοις πλείοσιν, ἐμπειρίας ὑπάρ‐ | |
| 17n | χει· τὸ δὲ καθόλου ὅτι τι πᾶσι τοῖς νοσήσασι τὴν τοιανδὶ νόσον | |
| 18n | συνήνεγκεν, οἷον τοῖς πυρέττουσι καύσῳ ἢ φλεγματώδεσιν ἢ | |
| 19n | μελαγχολικοῖς, τέχνης. | |
| 20 | Καθόλου γάρ ἐστι· πολλῶν γὰρ ἐμπειριῶν συγκεφαλαίωσίς ἐστιν ἡ τέχνη. ἐξ ἐμπειρίας μὲν γὰρ τὸ εἰδέναι ὅτι τοῖς τήνδε τὴν νόσον νοσοῦσι τόδε τὸ βοήθημα χρήσιμον· ἐκ τέχνης δὲ τὸ τοῖς τὴν τοιάνδε νόσον νο‐ σοῦσι τοιοῖσδε συμφέρειν χρῆσθαι. τέχνης γὰρ ἡ τοῦ ὁμοίου μετάβασις, ὡς καὶ αὐτὸς σαφῶς ἐκ τῶν παραδειγμάτων ἔδειξεν. | |
| 25n | Πρὸς μὲν οὖν τὸ πράττειν ἐμπειρία τέχνης οὐδὲν | |
| 26n | δοκεῖ διαφέρειν. | |
| 27 | Ὃ λέγει τοιοῦτόν ἐστιν, ὅτι πρὸς τὰς πράξεις οὐδὲν διαφέρουσιν αἱ τέχναι τῶν ἐμπειριῶν, ἀλλὰ καὶ μᾶλλον ἐπιτυγχάνουσιν οἱ ἔμπειροι τῶν μὴ ἐχόντων πεῖραν ἀλλὰ λόγον. καὶ εἰκότως· αἱ γὰρ πράξεις μερικαὶ ὑπάρ‐ | |
| 30 | χουσιν, ἡ δὲ τέχνη τὸ καθόλου ζητεῖ· οὐδὲν οὖν ἄτοπον εἰδότα τὸ καθό‐ | |
| λου ἀγνοεῖν τὸ καθ’ ἕκαστον, ὥς φησιν ἐν τῇ Ἀποδεικτικῇ, ὅτι ὁ εἰδὼς | 8 | |
In met.9 | ἐπιστήμων ὅτι οὐδεμία ἡμίονος τίκτει, ὕστερον θεασάμενος ἡμίονον ἐξωγ‐ κωμένην ἔχουσαν τὴν γαστέρα, ἠπατήθη καὶ ὑπέλαβεν αὐτὴν ἔγκυον εἶναι. ὥστε εἰκότως ὁ τὴν ἐμπειρίαν εἰδὼς μᾶλλον κατορθοῖ τοῦ ἔχοντος τὸν λόγον ἐν τοῖς ἔργοις, ἐπεὶ καὶ μερικαὶ αἱ πράξεις ὑπάρχουσιν. ὅτι γὰρ | |
| 5 | αἱ πράξεις καὶ αἱ γενέσεις περὶ τὰ καθ’ ἕκαστα ὑπάρχουσι, φανερὸν ἐν‐ τεῦθεν· ὁ γὰρ ἰατρεύων οὐκ ἄνθρωπον ὑγιάζει, ἀλλ’ ἢ κατὰ συμβεβηκός, ἀλλὰ Καλλίαν ἢ Σωκράτη, καὶ ἐπειδὴ συνέβη τῷ Καλλίᾳ τῷ ἰατρευομένῳ ἀνθρώπῳ εἶναι, λέγεται καὶ τὸν ἄνθρωπον ἰατρεύειν· ὥστε κατὰ συμβεβη‐ κὸς τὸν ἄνθρωπον, Καλλίαν δὲ καθ’ αὑτό· οὐχ ὅτι ὁ ἄνθρωπος κατὰ συμ‐ | |
| 10 | βεβηκὸς ὑπάρχει, ἀλλ’ ὅτι κατὰ συμβεβηκὸς ἰατρεύεται, ὥσπερ ἔλεγε καὶ ἐν ταῖς Κατηγορίαις ἐν τῷ λόγῳ τῶν πρός τι, ὅτι δεσπότης δούλου ἐστὶ δεσπότης, κατὰ συμβεβηκὸς δὲ ἀνθρώπου, ἐπειδὴ συνέβη τὸν δοῦλον εἶναι ἄνθρωπον. ὡς οὖν πρὸς τὰ πρός τι συμβεβηκός· οὐ γὰρ ὡς πρὸς τὴν φύσιν τῶν ἀνθρώπων. | |
| 15n | Ἐὰν οὖν ἄνευ τῆς ἐμπειρίας ἔχῃ τις λόγον καὶ τὸ μὲν | |
| 16n | καθόλου γνωρίζῃ, τὸ δὲ ἐν τούτῳ καθ’ ἕκαστον ἀγνοῇ, πολλάκις | |
| 17n | διαμαρτήσεται τῆς θεραπείας. | |
| 18 | Ὡς ἐπὶ τῆς ἡμιόνου εἰρήκαμεν· ἔστι γὰρ ὅτε ἀπατᾶται περὶ τὸ μερι‐ κόν· τὸ γὰρ μερικόν ἐστι τὸ θεραπευόμενον. | |
| 20n | Τὸ δὲ εἰδέναι καὶ ἐπαΐειν τῇ τέχνῃ τῆς ἐμπειρίας | |
| 21n | ὑπάρχειν οἰόμεθα μᾶλλον. | |
| 22 | Ἐπειδὴ ἔδοξεν ὥσπερ πλέον ἀποδέχεσθαι τοὺς ἐμπείρους τῶν τεχνι‐ τῶν, φησὶ τὸ δὲ εἰδέναι καὶ ἡ γνῶσις μᾶλλον ὑπάρχει τοῖς τεχνίταις τοῖς λόγον ἔχουσι τοῦ πράγματος, ἤπερ τοῖς ἐμπειρικοῖς. ἐπιτάττουσι γὰρ | |
| 25 | οἱ ἐπιστήμονες τοῖς ἐμπειρικοῖς, ὥσπερ καὶ ὁ ἀρχιτέκτων τῷ τέκτονι. ἐθαύμαζον γὰρ οἱ ἄνθρωποι τοὺς σοφοὺς καὶ διαφέροντας τῶν ἄλλων. ἅμα δὲ δι’ αὐτῶν δείκνυσιν τὴν ἐπὶ τὴν σοφίαν καὶ τελειοτάτην γνῶσιν ὁδόν, καὶ πῶς παρῆλθεν εἰς ἀνθρώπους ἡ σοφία καὶ ἡ τῶν τιμιωτάτων κτῆσις καὶ θεωρία, ὅτι μετὰ τὴν τῶν ἀναγκαίων καὶ χρειωδῶν εὕρεσιν | |
| 30 | περιττότερόν τε καὶ ἐλεύθερον ἤδη νοεῖν σχολαζόντων τῶν ἀνθρώπων. ὥστε σοφωτέρους τοὺς τεχνίτας τῶν ἐμπείρων πάντες ὑπολαμβάνομεν, | |
| ἐπειδὴ κατὰ τὸ εἰδέναι καὶ τὴν γνῶσιν πᾶσιν ἕπεται ἡ σοφία. οἱ μὲν | 9 | |
In met.10 | γὰρ ἔμπειροι τὸ ὅτι ἴσασιν, οἱ δὲ τεχνῖται καὶ τὸ διότι· ὅπερ ἐστὶ σοφίας ἔργον, τὸ ἀποδιδόναι τὰς αἰτίας τῶν πραγμάτων. ἀμέλει τοι καὶ τοὺς ἀρ‐ χιτέκτονας τιμιωτέρους νομίζομεν καὶ μᾶλλον ἐπίστασθαι τῶν χειροτεχνῶν, καὶ σοφωτέρους αὐτοὺς λέγομεν, ἐπειδὴ ἴσασι τὰς αἰτίας καὶ ἐπιτάττουσιν· | |
| 5 | ὁμοίως δὲ καὶ τοὺς στρατηγούς. διό φησιν ‘οὐ γάρ πω σάφα ἴσμεν, οἷος νόος Ἀτρείδαο.‘ ἐοίκασιν οὖν οἱ ἐμπειρικοὶ τοῖς ἀψύχοις· ὥσπερ γὰρ τὸ πῦρ καίει, οὐκ οἶδε δὲ διὰ τί καίει, καὶ ἡ χιὼν ψύχει, οὐκ οἶδε δὲ διὰ τί ψύχει, οὕτως καὶ οἱ ἐμπειρικοὶ ποιοῦσι μέν, οὐκ ἴσασι δὲ διὰ τί ποιοῦσιν. χρὴ μέντοι εἰδέναι, ὅτι διαφέρουσι τῶν ἀψύχων τὰ ἔμψυχα. τὰ μὲν γὰρ | |
| 10 | ἄψυχα ἀλόγως ποιοῦσιν ἃ ποιοῦσιν, οἷον, εἰ τύχοι, τὸ πῦρ ἀλόγως καίει· τὰ δὲ ἄλογα φυσικῶς, οἷον φυσικῶς ἡ χελιδὼν ποιεῖ τὴν νεοττιάν, καὶ ὁ μύρμηξ συνάγει καὶ θησαυρίζει· οἱ μέντοι γε ἐμπειρικοὶ μετὰ λόγου τινός, εἰ καὶ μὴ τελείου. διό φησι τοὺς δὲ χειροτέχνας δι’ ἔθος, οὐκ ὄντας σοφωτέρους κατὰ τὸ εἶναι πρακτικοὺς τῶν ἄλλων, ἀλλὰ κατὰ τό τινα λόγον | |
| 15 | ἔχειν αὐτοὺς καὶ τὰς αἰτίας γνωρίζειν, εἰ καὶ μὴ ὁμοίως τοῖς ἐπιστήμοσιν. σημεῖον δὲ μέγιστον τοῦ εἰδότος καὶ τοῦ μὴ εἰδότος τὸ δύνασθαι διδάσκειν ἐστίν. διὰ τοῦτο λέγουσι τὴν τέχνην μᾶλλον εἶναι ἐπιστήμην τῆς ἐμπειρίας, ἐπειδὴ ἡ μὲν διδάσκει, ἡ δὲ οὐ διδάσκει. διὸ καὶ ἔλεγεν ὁ Σωκράτης ἐν τῷ Ἀλκιβιάδῃ, ὅτι οὐκ ἔστιν ἐπιστήμων ὁ Περικλῆς· οὐδὲ γὰρ δύναται | |
| 20 | διδάσκειν· οὐδένα γὰρ ἐποίησε καλόν, οὔτε τοὺς παῖδας οὔτε ἄλλον τινά. | |
| 21n | Τῶν δὲ αἰσθήσεων οὐδεμίαν ἡγούμεθα εἶναι σοφίαν· | |
| 22n | καίτοι τῶν καθ’ ἕκαστα γνώσεων κυριώτεραι αὗται ὑπάρχουσιν· | |
| 23n | ἀλλ’ οὐ λέγουσι τὸ διὰ τί περὶ οὐδενός, οἷον διὰ τί θερμὸν λέ‐ | |
| 24n | γεται τὸ πῦρ, ἀλλ’ ὅτι μόνον θερμόν. | |
| 25 | Ἡ δὲ ἐπιστήμη λέγει καὶ τὸ διὰ τί, ἐπειδὴ καὶ καίει καὶ ξηραίνει. | |
| 26n | Τὸ μὲν οὖν πρῶτον εἰκὸς τὸν ὁποιανοῦν εὑρόντα | |
| 27n | τέχνην. | |
| 28 | Πρόκειται αὐτῷ ἐντεῦθεν εἰπεῖν τὸν χρόνον, καθ’ ὃν ἐφοίτησεν εἰς ἡμᾶς ἡ σοφία· οὐχ ὅτι φησὶν ἐν χρόνῳ ἐφοίτησεν, ἀλλ’ ὡς πρὸς τὴν | |
| 30 | ἡμετέραν περίοδον· ἦν γὰρ καὶ πρῴην. γίνονται γὰρ κατακλυσμοὶ καὶ σεισμοὶ καὶ ἀφανίζονται τὰ πράγματα καὶ πάλιν εὑρίσκονται, ὥς φησι καὶ | |
| αὐτὸς Ἀριστοτέλης ἐν τοῖς Μετεώροις περὶ τοῦ μεγάλου σεισμοῦ τοῦ γενο‐ | 10 | |
In met.11 | μένου ἐν τῇ Ἀχαΐᾳ, καὶ ὅτι ἐπὶ τοῦ Δευκαλίωνος, φησί, ἐγένετο μέγας κατακλυσμὸς καὶ πολλοὶ ἠφανίσθησαν τόποι, καὶ πᾶσαι αἱ πεδιάδες ἀπώ‐ λοντο, καὶ μόνοι ἠδυνήθησαν περισωθῆναι οἱ ἐν ταῖς ἀκρωρείαις τῶν ὀρέων ὄντες, ὡς δηλοῖ καὶ ὁ ποιητὴς εἰρηκὼς ‘κτίσσε δὲ Δαρδανίην, ἐπεὶ οὔπω | |
| 5 | Ἴλιος ἱρὴ ἐν πεδίῳ πεπόλιστο, πόλις μερόπων ἀνθρώπων ἀλλ’ ἔθ’ ὑπω‐ ρείας ἔναιον πολυπίδακος Ἴδης.‘ εἶτα λοιπὸν μετὰ τὸ παύσασθαι τὸν κατα‐ κλυσμὸν κατῆλθον οἱ περισωθέντες ἐν ταῖς πεδιάσι καὶ ἦσαν πατέρες μετὰ τέκνων, ὡς δεσπόται δούλοις κελεύοντες καὶ συμβουλεύοντες, καὶ οὐκ ἦν ἐν ἐκείνοις ἀδικία· διὸ καὶ τὸ συμβουλευτικὸν εἶδος πρότερόν ἐστιν. ὕστερον | |
| 10 | δὲ ἐφρόντιζον τῶν ἀναγκαίων μόνων, οἷον ἀρτοποιίας καὶ ὑφαντικῆς, ὧν ἄνευ οὐ δυνατὸν εἶναι ἡμᾶς. εἶτα λοιπὸν μετὰ τὸ περιγενέσθαι τούτων, ἐφρόντιζον καὶ τῶν πρὸς εὐκολίαν τοῦ βίου, οἷον τοῦ νομίσματος, ὥς φησι καὶ αὐτὸς ἐν τοῖς Ἠθικοῖς, ὅτι ἐγγυητοῦ τάξιν ἐπέχει τὰ νομίσματα, καὶ πολλὴ ῥᾳστώνη γίνεται ἐντεῦθεν τοῖς ἀνθρώποις. ἐπόρισε γὰρ λόγου χάριν | |
| 15 | ὁ ὑφάντης ἱμάτιον καὶ ἀπήρχετο εἰς τὴν ἀγορὰν ἄρτου δεόμενος, καὶ περι‐ έμενεν, ἕως ὅτε ἔλθῃ ὁ ἀρτοποιὸς ἐσθῆτος δεόμενος καὶ δοίη ἄρτους καὶ λάβοι ἐσθῆτα· ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων συναλλαγμάτων. ἐπενοήθη οὖν τὸ ἀργύριον ὥσπερ ἐγγυώμενον ἕκαστον, καὶ διδόντες ἀπαλλάττονται καὶ οὐκέτι ἀναμένει τις ἄλλον, ἐπειδὴ ἕκαστος δέχεται τὰ νομίσματα ἀντὶ | |
| 20 | ἐγγυητοῦ ἀσφαλοῦς· βούλεται γὰρ καὶ αὐτὸς δι’ αὐτοῦ ὠνεῖσθαι. εἶτα πάλιν ἐπενοήσαντο τὰ λουτρὰ δυνάμενα ἐπὶ πολὺ σώζειν τὰ τῶν ἀνθρώ‐ πων σώματα. καὶ ἔστι τὰ τοιαῦτα ἀντὶ ἐγγυητοῦ ἀναγκαίου. μετὰ τοίνυν τὸ εὑρεῖν τὰ ἀναγκαῖα καὶ τὰ ῥᾳστώνην ἐμποιοῦντα καὶ εὐκολίαν, ἤρξαντο καὶ ἐπὶ τὰ μείζονα ἀνιέναι, ἅτινα κρείττονα ὑπάρχει ἢ κατ’ αἴσθησιν. οὐ‐ | |
| 25 | δεὶς γὰρ θαυμάζεται ἔχων αἴσθησιν· φύσεως γὰρ δῶρόν ἐστι καὶ θεοῦ. τὸ οὖν ζητεῖν τὰ ὑπὲρ τὴν αἴσθησιν τῷ ὄντι λογικῆς ψυχῆς ἐστιν ἴδιον. καὶ πρῶτον μὲν τὰ ἐπιπολαιότερα ἐζήτησαν, οἷον, εἰ τύχοι, διὰ τί οὐκ αὔ‐ ξεται ἡ θάλαττα τοσούτων ποταμῶν εἰς αὐτὴν ἐμβαλλόντων. καὶ ἡ αἰτία τούτου εἴρηται ἐν τοῖς Μετεώροις· διὰ τὸ ἐξατμίζεσθαι πάλιν ἐξ αὐτῆς τὸ | |
| 30 | ὕδωρ ὑπὸ τοῦ ἡλίου καὶ καταφέρεσθαι καὶ ποιεῖν τοὺς ποταμούς. ἔπειτα καὶ βαθύτερα ἐζήτησαν, διὰ τί ἡ σελήνη τοιῶσδε αὔξεται ἢ διὰ τί ἐκλιμ‐ πάνει συνοδεύουσα τῷ ἡλίῳ, καὶ περὶ τῶν ἄλλων κινήσεων τοῦ οὐρανοῦ, καὶ ἦλθον μέχρι τοῦ πρώτου αἰτίου· καὶ τότε πάλιν ἤρξαντο νοερῶς ἐνερ‐ γεῖν. οὕτως οὖν κατὰ μέρος ἦλθον εἰς ἔννοιαν τῆς σοφίας καὶ κατὰ νοῦν | |
| 35 | ἐνήργουν ἁπλαῖς ἐπιβολαῖς ἀντιλαμβανόμενοι τῶν νοητῶν καὶ φανοτάτων | |
| δυνάμεων. | 11 | |
In met.12(1n) | Τὸ μὲν οὖν πρῶτον εἰκός. | |
| 2 | Κατὰ κοινοῦ δεῖ ἀκούειν τὸ εἰκός· φησὶν οὖν ὅτι τὸ πρῶτον μετὰ τὸν κατακλυσμὸν τὸν εὑρηκότα τέχνην ὁποιανοῦν παρὰ τὰς κοινὰς αἰσθή‐ σεις θαυμάζεσθαι ὑπὸ τῶν ἀνθρώπων, οὐ μόνον διὰ τὸ χρήσιμον, ἀλλὰ | |
| 5 | καὶ ὡς σοφὸν καὶ διαφέροντα τῶν ἄλλων τῶν κατ’ αἴσθησίν τι πραττόν‐ των. τὸ δὲ παρὰ τὰς κοινὰς αἰσθήσεις οὐ λέγει καθὼς εἴρηται αὐτῷ ἐν τῇ Περὶ ψυχῆς πραγματείᾳ, ὅτι οὐκ ἔστιν ἑτέρα αἴσθησις παρὰ τὰς πέντε αἰσθήσεις, ἀλλ’ ὅτι τὸ εὑρεῖν δύνασθαι ἐνεργεῖν ἐστι κρειττόνως ἢ κατ’ αἴσθησιν, οἷον τὸ ζητεῖν αἰτίαν δι’ ἣν οὐκ αὔξεται ἡ θάλαττα το‐ | |
| 10 | σούτων ποταμῶν εἰς αὐτὴν ἐμβαλλόντων. | |
| 11n | Πλειόνων δὲ εὑρισκομένων τεχνῶν. | |
| 12 | Φησὶν ὅτι πολλαὶ τέχναι παρὰ τοῖς ἀνθρώποις εὑρίσκονται, καὶ αἱ μὲν πρὸς τὰ ἀναγκαῖα ἡμῖν συμβάλλονται, ὥσπερ ἀρτοποιία καὶ ὑφαντική, ἄλλαι δὲ πρὸς διαγωγὴν καὶ εὐκολίαν, ὡς ἐπὶ τοῦ ἀργυρίου εἰρήκαμεν καὶ | |
| 15 | τῶν βαλανείων. σοφωτέρους οὖν κρίνομεν τοὺς τοιούτους ἐκείνων, τουτέστι τοὺς τὴν εὐκολίαν εὑρηκότας, διὰ τὸ μὴ πρὸς χρῆσιν εἶναι τὰς ἐπιστήμας αὐτῶν. ὅθεν εὑρεθεισῶν πασῶν τῶν τεχνῶν τῶν συμβαλλομένων πρὸς τὰ ἀναγκαῖα καὶ τὴν εὐκολίαν εὑρέθησαν ὕστερον ἐπιστῆμαι, αἵτινες οὔτε πρὸς ἡδονὴν οὔτε πρὸς τὰ ἀναγκαῖα χρησιμεύουσιν, ἀλλὰ πρὸς τὴν τῆς ψυχῆς | |
| 20 | γνῶσιν. λέγει δὲ τὰ μαθήματα, γεωμετρίαν, ἀριθμητικήν, μουσικήν, ἀστρο‐ νομίαν. ἐζήτησαν γὰρ διὰ τί ποτὲ μὲν γίνονται μεγάλαι αἱ ἡμέραι, ποτὲ δὲ μικραί, καὶ διὰ τί ποτὲ μὲν θέρος, ποτὲ δὲ χειμών, καὶ ὅσα ἄλλα τοι‐ αῦτα. καὶ μάλιστα τὰ τοιαῦτα κατωρθώθησαν ἐν τοῖς τόποις, ἐν οἷς ἐσχό‐ λαζον τούτοις οἱ ἄνθρωποι. λέγει δὲ τὴν Αἴγυπτον· ἐκεῖσε γὰρ πρῶτον | |
| 25 | συνέστησαν αἱ μαθηματικαὶ ἐπιστῆμαι, ἐπειδὴ οἱ ἱερεῖς τὰ ἀναγκαῖα εἶχον ἄλλοθεν αὐτοῖς παρεχόμενα καὶ ἐσχόλαζον μόνοις τοῖς μαθήμασιν· διὸ καὶ ἐν τοῖς ἱερογλυφικοῖς γράμμασι ταῦτα εἶχον γεγραμμένα. ὅτι δὲ καὶ αἱ μαθηματικαὶ ἐπιστῆμαι ἐξ ἐμπειρίας ἤρξαντο, ἐνεδείξατο διὰ τῶν ἱερέων τῶν ἐν Αἰγύπτῳ. ἐν γὰρ τῷ σχολάζειν διὰ τῶν τηρήσεων τῶν κατ’ οὐ‐ | |
| 30 | ρανὸν γινομένων ἐμπειρίαν πρῶτον ἔσχον, εἶτα τέχνην συνεστήσαντο. οὕτως δὲ καὶ ἡ γεωμετρία κατὰ τὴν ἀρχὴν εὑρέθη ἀπὸ τῆς γεωδαισίας. ὥσπερ δὲ ἡ εὕρεσις τῶν τοιούτων ὑπὸ τῶν σχολαζόντων, οὕτω καὶ ἡ περὶ ταῦτα | |
| ἐνέργεια σχολῆς δεῖται. | 12 | |
In met.13(1n) | Εἴρηται μὲν οὖν ἐν τοῖς Ἠθικοῖς, τίς διαφορὰ τέχνης | |
| 2n | καὶ ἐπιστήμης. | |
| 3 | Ἐντεῦθεν βούλεται ἡμῖν εἰπεῖν ἐκ τίνων ἡ γνῶσις τῆς ψυχῆς κατορ‐ θοῦται καὶ ἀναζωπυρεῖται, καὶ φησὶν ὅτι πέντε ταῦτα τὸν ἀριθμὸν ὑπάρ‐ | |
| 5 | χουσι, τέχνη, φρόνησις, ἐπιστήμη, σοφία, νοῦς. τῷ τῆς τέχνης οὖν ὀνό‐ ματι χρησάμενος καὶ κατὰ τῆς ἐπιστήμης περὶ τῆς διαφορᾶς αὐτῶν ἀνέ‐ πεμψεν ἡμᾶς εἰς τὰ Ἠθικά. ἐν γὰρ τῷ Ζ τῶν Νικομαχείων ἡ τούτων διαίρεσις αὐτῷ παραδέδοται. ἐν οἷς πέντε εἶναι λέγει οἷς ἀληθεύει ἡ ψυχὴ 〈τὴν〉 ἐν λόγῳ καὶ συνέσει ἀλήθειαν, ἐπεὶ καὶ τὸ αἰσθάνεσθαι ἀλη‐ | |
| 10 | θεύειν λέγεται. πέντε οὖν εἰσιν, ὡς εἰρήκαμεν, τέχνη, φρόνησις, ἐπιστήμη, σοφία, νοῦς. καὶ τέχνην μέν φησιν ἕξιν μετ’ ἀληθοῦς λόγου ποιητικήν, φρόνησιν δὲ ἕξιν μετ’ ἀληθοῦς λόγου πρακτικήν. καὶ διαφέρει ἡ ποίησις τῆς πράξεως· ἐπὶ μὲν γὰρ τῆς ποιήσεως σώζεται τὸ ἀποτέλεσμα, ἐπὶ δὲ τῆς πράξεως οὐ σώζεται. οἷον τὴν οἰκοδομικήν, τὴν ναυπηγικὴν τέχνην | |
| 15 | φησίν· σώζεται γὰρ τούτων τὸ ἀποτέλεσμα· τὴν δὲ στρατηγικὴν φρόνησιν πρακτικήν· οὐ σώζεται γὰρ τὸ ἀποτέλεσμα. λέγεται οὖν ὁ στρατηγὸς φρόνιμος εἶναι, διότι πράττει τὰ δέοντα πρὸς τὴν μάχην. ἐπιστήμην δὲ ἕξιν ἀποδεικτικήν, ἀποδεικτικὴν δὲ τὴν ἐκ προτέρων καὶ ἀμέσων καὶ γνω‐ ριμωτέρων τοῦ συμπεράσματος συλλογιστικήν, ὅταν καὶ τὸ συμπέρασμα ᾖ | |
| 20 | ἀναγκαῖον καὶ αἱ προτάσεις, ἢ ὑπόληψιν περὶ τῶν καθόλου καὶ ἐξ ἀνάγκης ὄντων, ἢ γνῶσιν τῆς αἰτίας δι’ ἣν τὸ πρᾶγμα ἔστιν, ὅτι ἐκείνου ἔστι, καὶ ὅτι οὐκ ἐνδέχεται αὐτὸ ἄλλως ἔχειν. φρόνησις δὲ ἕξις μετ’ ἀληθοῦς λόγου πρακτικὴ περὶ τὰ ἀνθρώπινα ἢ ἀγαθὰ ἢ κακά, περὶ ὧν ἐστι καὶ τὸ βου‐ λεύεσθαι, ἢ ἀρετὴ τοῦ δοξαστικοῦ μέρους τῆς ψυχῆς. ἡ δὲ σοφία ἐστὶν | |
| 25 | ἡ ἔχουσα τὰς ἀρχὰς τῶν ἀποδείξεων, ὥς φησιν αὐτός, ᾗ τοὺς ὅρους γινώ‐ σκομεν, ὅτι ἡ δύναμις αὕτη τῆς ψυχῆς δύναται γινώσκειν τὰ φανότατα εἴδη τὰ τοῖς πολλοῖς ἄγνωστα διὰ τὴν ἀνθρωπίνην ἀσθένειαν. ἐκ γοῦν τῆς ἐμπειρίας ἔρχονται εἰς τὴν τέχνην, εἶτα εἰς τὴν φρόνησιν, εἰς τὴν ἐπιστήμην, εἰς τὴν σοφίαν καὶ τὸν νοῦν. εἴρηται οὖν, φησίν, ἐν τοῖς Ἠθικοῖς, τίς ἐστι | |
| 30 | διαφορὰ τέχνης καὶ ἐπιστήμης καὶ τῶν ἄλλων τῶν ὁμογενῶν. οὗ δὲ ἕνεκα τὸν λόγον ποιούμεθα, τοῦτ’ ἔστιν, ὅτι σοφίαν τὴν ὀνο‐ μαζομένην κοινῶς ἅπαντες ὑπολαμβάνουσι περὶ τὰ πρῶτα αἴτια καὶ τὰς ἀρχάς· αὕτη γάρ ἐστι κυρίως σοφία, ἥτις ἔχει ἀποδεικνύναι πα‐ | |
| σῶν τῶν ἐπιστημῶν τὰς ἀρχάς. ὥστε πρότερός ἐστιν ὁ ἔμπειρος καὶ σοφώ‐ | 13 | |
In met.14 | τερος τῶν ὁποιανοῦν ἐχόντων αἴσθησιν, ἐπειδὴ ἀνάγει ἑαυτὸν ἐπὶ τὰ καθόλου τῶν αἰσθήσεων, αἳ περὶ τὰ μερικὰ διατρίβουσιν. ὁ δὲ τεχνίτης τοῦ ἐμπείρου σοφώτερος ὡς ἔχων τὴν ἀρχὴν τῆς αἰτίας, καὶ ὁ ἀρχιτέκτων τοῦ τεχνίτου· διὸ καὶ ἐπιτάττει αὐτῷ. αἱ δὲ θεωρητικαὶ κρείττονες τῶν | |
| 5 | πρακτικῶν. τὴν οὖν σοφίαν τῶν πρώτων ἀρχῶν ἐδείξαμεν εἶναι γνωστι‐ κήν· τὸ τῆς σοφίας γὰρ ὄνομα κατηγορεῖται κατὰ τῶν εἰδότων μᾶλλον. σοφωτέρα γὰρ τῆς μὲν αἰσθήσεως ἡ ἐμπειρία διὰ τὸ ἤδη λογική τις εἶναι γνῶσις (λογικὴ γὰρ ἡ τοῦ καθόλου περίληψις), ἡ δὲ τέχνη τῆς ἐμπειρίας, ὅτι αὕτη ἤδη καὶ τῆς αἰτίας ἐστὶ γνωστική (ἡ γὰρ τοῦ ὁμοίου θεωρία | |
| 10 | κατὰ τὴν τῆς αἰτίας γνῶσιν γίνεται), χειροτέχνου δὲ ἀρχιτέκτων ἀντὶ τοῦ ‘τοῦ δὲ τεχνίτου τοῦ ποιοῦντος ὁ ἀρχιτέκτων‘, αἱ δὲ θεωρητικαὶ τῶν ποιητικῶν, ὅτι οὐ πρὸς χρῆσιν, ἀλλὰ πρὸς διαγωγὴν καὶ αὐτῆς χάριν τῆς γνώσεως. | |
| 14n | Ὅτι μὲν οὖν ἡ σοφία περί τινας ἀρχὰς καὶ αἰτίας ἐστίν. | |
| 15 | Ὥσπερ ἐν τῷ περὶ τοῦ τόπου λόγῳ ἐποίησε (πρότερον γὰρ ἔλαβε τὰ κατὰ τὴν κοινὴν ἔννοιαν τῷ τόπῳ ὑπάρχοντα, καὶ οὕτως ἐφήρμοσε τῷ ὁρισμῷ τοῦ τόπου καὶ ἀποδέδωκε τὸν ὁρισμὸν αὐτοῦ, ὁμοίως δὲ καὶ ἐν τῷ περὶ αὐξήσεως λόγῳ), οὕτως οὖν καὶ ἐνταῦθα πρότερον λέγει τὰ κατὰ 〈τὴν〉 κοινὴν ἔννοιαν ὑπάρχοντα τῷ σοφῷ καὶ τῇ σοφίᾳ, καὶ ὕστερον | |
| 20 | ἀποδίδωσιν αὐτῶν ὁρισμὸν ταῖς κοιναῖς ἐννοίαις ἁρμόζοντα. φησὶ γὰρ ὅτι σοφώτερον λέγομεν τὸν ἔχοντα πλείονα γνῶσιν τοῦ μὴ ἔχοντος, καὶ πάλιν σοφώτερον λέγομεν τὸν γινώσκοντα τὰ δυσχερέστερα τοῦ εἰδότος τὰ ἐπι‐ πολαιότερα, καὶ πάλιν σοφώτερον λέγομεν τὸν ἀκριβέστερον περὶ τὴν γνῶσιν καὶ τὸν δυνάμενον διδάσκειν τοῦ μὴ δυναμένου διδάσκειν. καὶ ταῦτα | |
| 25 | μὲν περὶ τοῦ σοφοῦ. πάλιν δὲ σοφία ἐστὶν ἡ δι’ ἑαυτὴν αἱρετὴ οὖσα καὶ μὴ δι’ ἄλλο τι, ὥσπερ τὰ βρώματα αἱρετά ἐστιν ἕνεκεν γαστρὸς οὐ‐ λομένης. ἡ οὖν σοφία δι’ ἑαυτὴν αἱρετή ἐστιν· γνῶσις γάρ ἐστι θειο‐ τάτη, τοῦτο δὲ δι’ αὑτὸ αἱρετόν ἐστι καὶ οὐ δι’ ἄλλο. πάλιν δὲ σοφία ἐστὶν ἡ ἄρχουσα πασῶν τῶν ἐπιστημῶν καὶ ἔχουσα τὰς ἀρχὰς πασῶν καὶ | |
| 30 | ἀποδεικνύουσα. φανερὸν οὖν ὅτι σοφώτερός ἐστιν ὁ ἔχων τὴν κυρίως ἐπι‐ στήμην, τουτέστι τὴν πρώτην φιλοσοφίαν, ἐν ἑαυτῷ· μᾶλλον γὰρ γινώσκει. ὁ γὰρ ἔχων τὴν καθόλου ἐπιστήμην οὗτος οἶδε καὶ τὰ ἄλλα πάντα. καὶ πάλιν οὗτος καὶ τὰ δυσχερέστερα γινώσκει, φημὶ δὴ τὰ φανότατα εἴδη. ἅτε | |
| γὰρ ἔχων τὴν κυρίως ἐπιστήμην τὴν ἀναπόδεικτον καὶ κατὰ νοῦν ἐνεργῶν | 14 | |
In met.15 | δῆλον ὅτι τῶν φανοτάτων ἀντιλήψεται· ταῦτα δὲ τοῖς πολλοῖς ἄβατα καὶ χαλεπὰ διὰ τὴν ἀσθένειαν. ἀλλὰ καὶ ἀκριβέστερος, ὅσῳ καὶ ἀρχικώτερος, καὶ μᾶλλον διδάσκει, ἐπειδὴ τὰς ἀρχὰς ἔχει τῶν διδασκομένων, καὶ ἐκεῖνος διὰ τούτων δύναται διδάσκειν· οὗτοι γὰρ διδάσκουσιν οἱ τὰς αἰτίας λέγον‐ | |
| 5 | τες περὶ ἑκάστου. πάλιν δὲ κυρίως σοφία αὕτη ἐστὶν ἡ δι’ ἑαυτὴν αἱ‐ ρετή, ἡ πρωτίστη· πᾶσαι γὰρ αἱ ἄλλαι διὰ ταύτην ἐπιτηδεύονται, αὕτη δὲ δι’ ἑαυτήν. ἅτε δὴ μέχρι τῆς κορυφῆς ἐλθοῦσα καὶ σύνδρομος οὖσα τοῦ νοῦ καὶ τοῦ ἀγαθοῦ, ὥς φησιν ἐκεῖνος “τἀγαθὸν οὗ πάντα ἐφίεται”, ἔχει πασῶν τῶν ἐπιστημῶν τὰς ἀρχὰς ἐν ἑαυτῇ, καὶ ὡς ἔχουσα ἀπο‐ | |
| 10 | δείκνυσιν αὕτη ἁπλαῖς ἐπιβολαῖς τῶν ὄντων ἀντιλαμβανομένη. | |
| 11n | Ὅτι μὲν οὖν ἡ σοφία περί τινας ἀρχάς. | |
| 12 | Ὃ λέγει τοιοῦτόν ἐστιν, ὅτι ὡμολόγηται ὅτι ἡ σοφία ἐπιστήμη ἐστὶ περί τινας ἀρχὰς καὶ αἰτίας, τουτέστιν ὅτι ἀρχῶν τε καὶ αἰτιῶν ἐστιν ἐπι‐ στήμων. | |
| 15n | Ἐπειδὴ οὖν ταύτην τὴν ἐπιστήμην ζητοῦμεν, δεῖ ἡμᾶς | |
| 16n | γνῶναι περὶ ποίας ἀρχὰς καὶ αἰτίας ἐστὶν ἡ σοφία ἐπιστήμη. | |
| 17 | Ἐν πᾶσιν οὖν ἔθος τῷ Ἀριστοτέλει ταῖς κοιναῖς καὶ φυσικαῖς τῶν ἀνθρώπων προλήψεσιν ἀρχαῖς εἰς τὰ δεικνύμενα πρὸς αὐτοῦ χρῆσθαι, βε‐ βαιοῦντι καὶ διὰ τούτου τὸ εἶναι τὴν γνῶσιν καὶ τὴν τῆς ἐπιστήμης | |
| 20 | ὄρεξιν κατὰ φύσιν τοῖς ἀνθρώποις, καὶ διὰ τοῦ τὰς τῆς γνώσεως ἀρχὰς φύσει ἡμῖν δεδόσθαι· αὗται γάρ εἰσιν αἱ κοιναὶ ἔννοιαι. οὕτως καὶ ἐν τῇ Φυσικῇ ἀκροάσει πεποίηκε περὶ τοῦ τόπου ζητῶν, ὁμοίως δὲ καὶ περὶ χρόνου, σχεδὸν δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων πάντων προβλημάτων τῇ ὁδῷ ταύτῃ κέχρηται. τοῦτο οὖν καὶ νῦν ποιεῖ· ζητῶν γὰρ περὶ ποίας ἀρχάς ἐστιν ἡ | |
| 25 | σοφία, καὶ τί ἔργον τοῦ σοφοῦ καὶ τίς ὁ ὅλως σοφός, τὰς κοινὰς καὶ φυσι‐ κὰς ἐννοίας ἃς ἔχομεν περὶ τῶν σοφῶν ἐκτίθεται, ἵνα ταύταις τὰ ἀκό‐ λουθα συμφώνως ζητοῦντες λαμβάνωμέν τε καὶ τιθῶμεν· διό φησιν εἰ δὴ λάβοι τις τὰς ὑπολήψεις ἃς ἔχομεν περὶ τοῦ σοφοῦ, τάχ’ ἂν ἐκ τούτου φανερὸν γένοιτο μᾶλλον. ἔστι δὲ ἡ κοινὴ πρόληψις τῷ σοφῷ | |
| 30 | καὶ τῇ σοφίᾳ ὑπάρχουσα· αὕτη τίθησιν, ὥς φησι, τό τε πάντα ἐπίστα‐ σθαι κοινῶς καὶ καθόλου καὶ περὶ πάντων δύνασθαι διαλαμβάνειν περιληπ‐ | |
| τικῶς, καὶ μὴ ὡς ὁ καθ’ ἑκάστην ἐπιστήμην ἐπιστήμων· τοὺς γὰρ οὕτως | 15 | |
In met.16 | εἰδότας οὐ σοφοὺς εἶναι, ἀλλὰ τεχνίτας ἐκείνου περὶ οὗ λέγουσι *** καλῶς δὲ προσέθηκε τὸ σχεδόν· τελείαν γὰρ γνῶσιν οὐδεὶς ἔχει εἰ μὴ μόνος ὁ θεός. ἀλλὰ καὶ τὸν περιττὰ καὶ χαλεπὰ καὶ μὴ ῥᾴδια γνωσθῆναι εἰδότα, καὶ τοῦτον σοφόν φασιν· τοὺς γὰρ τὰ κοινὰ καὶ ῥᾴδια εἰδότας οὔ φασι | |
| 5 | σοφούς. διὸ οὐδὲ τὴν αἴσθησιν σοφίαν λέγουσιν, οὐδὲ σοφοὺς τοὺς αἰσθα‐ νομένους καθὸ αἰσθάνονται· κοινὴ γὰρ καὶ ῥᾳδία ἡ αἰσθητικὴ γνῶσις. ἔτι τὸν ἀκριβέστερον περὶ ἕκαστον τῶν νοουμένων καὶ ἀναμάρτητον σοφὸν εἶναι λέγουσιν. ἀλλὰ καὶ τὸν διδασκαλικώτερον τῶν αἰτιῶν, τουτέστι τὸν τὴν διδασκαλίαν διὰ τῆς τῶν αἰτιῶν παραδόσεως ποιούμενον, μᾶλλον | |
| 10 | σοφὸν λέγουσι τῶν μὴ οὕτως διδασκόντων. | |
| 11n | Καὶ τῶν ἐπιστημῶν δέ. | |
| 12 | Εἰρηκὼς τὰ κατὰ τὴν κοινὴν ἔννοιαν ὑπάρχοντα τῇ σοφίᾳ φησὶν οὕτως· καὶ τῶν ἐπιστημῶν δὲ σοφίαν ταύτην λέγουσι, τὴν αὐτῆς τῆς γνώ‐ σεως τῶν κατὰ τὴν ἐπιστήμην ἕνεκεν μετιοῦσαν αὐτὰ καὶ αἱρουμένην, | |
| 15 | ἀλλὰ μὴ διά τινα ἀποβαίνοντα· καὶ σοφοὺς οὖν δῆλον ὅτι τοὺς τὴν τοιαύ‐ την ἐπιστήμην ἔχοντας. καὶ τὴν ἀρχικωτέραν τῆς ὑπηρετούσης μᾶλλον σοφίαν· οὐ γὰρ δεῖ ἐπιτάττεσθαι τὸν σοφόν, ἀλλ’ ἐπιτάτ‐ τειν, ὡς ἔχοντα τὰς ἀρχάς, καὶ οὐ τοῦτον ἑτέρῳ πείθεσθαι, ἀλλὰ τούτῳ τὸν ἧττον σοφόν. ὥστε εἰ τοιαύτας ἔχομεν ὑπονοίας καὶ τοσαύτας | |
| 20 | περὶ τῆς σοφίας καὶ τῶν σοφῶν, πειρατέον ταῦτα πάντα ἁρμόσαι τῷ σοφῷ. τούτων οὖν τὸ μὲν πάντα ἐπίστασθαι τῷ μάλιστα ἔχοντι τὴν κα‐ θόλου ἐπιστήμην ἀναγκαῖον ὑπάρχειν· καθόλου τε γὰρ μάλιστα καὶ κοινῶς περὶ πάντων ἐπίσταται ὁ τὰς πρώτας ἀρχὰς εἰδώς, ὥς φησιν ‘γνῶσις τῶν ὄντων, ᾗ ὄντα εἰσίν‘. οὐ γὰρ ὁ τὰς τινὸς ἀρχὰς εἰδὼς καθολικήν τινα | |
| 25 | γνῶσιν πάντων ἔχει. διό φησιν οὗτος γὰρ οἶδε πάντα τὰ ὑποκείμενα. | |
| 26n | Σχεδὸν δὲ καὶ χαλεπώτατα ταῦτα γνωρίζειν τοῖς ἀν‐ | |
| 27n | θρώποις. | |
| 28 | Τουτέστι τὰ φανότατα εἴδη, ἅ ἐστι τὰ καθόλου, ἐπειδὴ κατ’ αἴσθησιν ζῶσι, πόρρω δὲ ταῦτα τῶν αἰσθήσεων. τὸ δὲ τοῖς ἀνθρώποις προστέ‐ | |
| 30 | θεικε πρὸς ἀντιδιαστολὴν τῆς φύσεως· τῇ φύσει γὰρ ἐκεῖνα τῶν αἰσθητῶν γνωριμώτερα. πάλιν δὲ αἱ πρῶται τῶν ἐπιστημῶν ἀκριβέστεραί εἰσι τῶν | |
| ὑπ’ αὐτάς, τῶν ὑπ’ ἀλλήλων, ὥς φησιν ἐν τῇ Ἀποδεικτικῇ, ἐπειδὴ τὰς | 16 | |
In met.17 | ἀρχὰς αὐτῶν ἀποδεικνύουσιν. διὸ ἀκριβεστέρα γεωμετρία ὀπτικῆς καὶ ἀριθμητικὴ μουσικῆς· αἱ γὰρ ἐξ ἐλαττόνων ἀρχῶν ὁρμώμεναι ἀκριβέστε‐ ραί εἰσι. διὸ ἀκριβεστέρα ἐστὶν ἀριθμητικὴ γεωμετρίας· κέχρηται γὰρ τοῖς ἀριθμοῖς ζητοῦσα τρίγωνον καὶ τετράγωνον, κέχρηται δὲ καὶ μεγέθεσι. | |
| 5 | διὸ τὴν ἐπιστήμην τῶν ἐπιστημῶν, τὴν πρώτην σοφίαν, ἀκριβεστέραν πασῶν λέγομεν, ἐπεὶ καὶ πάντων ἔχει τὰς ἀρχὰς ἐν ἑαυτῇ, ὡς εἰρήκαμεν, καὶ ἐλάττονας ἀρχάς· μίαν γὰρ ἔχει ἀρχὴν τὴν τῶν πάντων. διὸ καὶ προϊών φησιν “οὐκ ἀγαθὸν πολυκοιρανίη”. ἀλλὰ μὴν καὶ διδασκαλικωτέρα ἐστὶ πασῶν, ὡς ἔχουσα πασῶν τὰς ἀρχάς· οὗτοι γὰρ μᾶλλον διδάσκουσιν οἱ | |
| 10 | τὰς αἰτίας περὶ ἑκάστου λέγοντες. ἀλλὰ καὶ τὸ εἰδέναι τε καὶ τὸ ἐπίστα‐ σθαι αὐτῶν μάλιστα χάριν τῶν νοουμένων τε καὶ διδασκομένων καὶ μὴ ἄλλου τινὸς τῇ τῶν αἰτιῶν καὶ ἀρχῶν γνώσει μάλιστα ὑπάρχει. ὁ γὰρ τὸ ἐπίστασθαι τὸ τοιοῦτον αἱρούμενος, τὸ δι’ ἑαυτὸ ἀγαθόν, ὁ τοιοῦτος τὴν μάλιστα ἐπιστήμην αἱρήσεται. τοιαύτη γάρ ἐστιν ἡ πρώτη· μάλιστα | |
| 15 | γάρ ἐστιν ἐπιστητὰ τὰ πρῶτα καὶ τὰ αἴτια· ἐκ τούτων γὰρ καὶ τὰ ἄλλα γνωρίζονται, ἀλλ’ οὐ ταῦτα διὰ τῶν ὑποκειμένων. ‘τότε γὰρ οἰόμεθα εἰδέναι ἕκαστον‘, ὡς αὐτός φησιν ἐν τῇ Φυσικῇ, ‘ὅταν τὰς ἀρχὰς καὶ τὰ αἴτιά τινος μάθωμεν.‘ | |
| 19n | Ἀρχικωτάτη οὖν τῶν ἐπιστημῶν καὶ μᾶλλον ἀρχικὴ | |
| 20n | τῆς ὑπηρετούσης ἡ γνωρίζουσα, τίνος ἕνεκέν ἐστι πρακτέον | |
| 21n | ἕκαστον· τοῦτο δ’ ἐστὶ τὸ ἀγαθὸν ἑκάστου. | |
| 22 | Ἀρχικωτέρα γὰρ ἐν πᾶσιν ἡ γνωρίζουσα, τίνος χάριν ἕκαστον δεῖ ποιεῖν τῶν γινομένων, τῆς ποιούσης αὐτὰ καὶ ὑπηρετούσης, ὡς δῆλον ἐπὶ τῆς ἀρχιτεκτονικῆς. ὅλως δὲ τὸ ἄριστον ἐν τῇ φύσει πάσῃ αὕτη ἐπί‐ | |
| 25 | σταται ἡ σοφία· αἱ μὲν γὰρ ἄλλαι ἐπὶ τῶν κατὰ μέρος, αὕτη δὲ ἐπὶ πάντων. εἰπὼν οὖν ἡ γνωρίζουσα, τίνος ἕνεκεν πρακτέον, ἐδήλωσεν εἰπὼν τοῦτο δέ ἐστι τὸ ἀγαθόν. τοιοῦτον δὲ τὸ τελικὸν αἴτιον, ὡς εἶπεν ἐν τοῖς Ἠθικοῖς ἀρχόμενος “πᾶσα τέχνη καὶ πᾶσα μέθοδος, ὁμοίως δὲ πρᾶξίς τε καὶ προαίρεσις ἀγαθοῦ τινος ἐφίεσθαι δοκεῖ.” τοιοῦτον δὲ καὶ | |
| 30 | τὸ τῶν ὄντων ἁπάντων αἴτιον· ἅπαντα γὰρ ἐκείνου χάριν ἔστι τε καὶ γίνεται τὰ φύσει γινόμενα, καὶ πρὸς ἐκεῖνο νένευκε κατὰ τὴν σύμφυτον | |
| ὄρεξιν αὐτοῖς, ὡς ἐπὶ τοῦ τοιούτου ἀγαθοῦ μένῃ. ὥστε ἡ τοῦ τοιούτου | 17 | |
In met.18 | ἀγαθοῦ γνωστικὴ ἀρχικωτάτη ἂν εἴη. βουληθεὶς δὲ δηλῶσαι πῶς τὸ πρῶτον αἴτιον τοῖς οὖσιν αἴτιον, ὅτι ὡς τέλος, καὶ ὅτι ἡ τοῦ τοιούτου αἰτίου γνωστικὴ ἀρχιτεκτονικωτέρα τῶν ποιουσῶν τὰ ἐκείνου χάριν, εἶπε τὸ καὶ μᾶλλον ἀρχικὴ τῆς ὑπηρετούσης ἡ γνωρίζουσα τίνος | |
| 5 | ἕνεκεν πρακτέον ἕκαστον. ἡ δὲ ἐπιχείρησις τοιαύτη ἐστίν. εἰ ἐν πάσαις τέχναις καὶ ἐπιστήμαις ἀρχικωτέρα τε καὶ ἀρχιτεκτονικωτέρα τῆς ποιούσης τι ἡ γινώσκουσα τὸ οὗ χάριν καὶ τὸ τέλος, καὶ ἡ τὸ πάντων τέλος καὶ οὗ χάριν τὰ πάντα ἔστι τε καὶ γίνεται εἰδυῖα ἀρχικωτάτη ἂν εἴη καὶ πρώτη· τοιαύτη δέ ἐστιν ἡ σοφία ἡ τοῦ πρώτου αἰτίου θεωρητική· | |
| 10 | τὰ γὰρ ὄντα τοῦ κυριωτάτου τῶν ἀγαθῶν ἐφίεται. εἶτα συγκεφαλαιοῦται τὰ εἰρημένα, δεικνὺς † ἐξ ἁπάντων, ὅτι τοῖς τοιούτοις σοφοῖς ἕπεται ἡ σοφία, οὖσα τῶν πρώτων ἀρχῶν τε καὶ αἰτιῶν θεωρητική· τὸ γὰρ ἀγαθὸν καὶ τὸ οὗ ἕνεκα ἔστι καὶ γίνεται πάντα, οὗ ἐστιν ἡ προκειμένη ἐπιστήμη θεωρη‐ τική, τῶν αἰτίων ἐστίν. τοιοῦτον γὰρ τὸ ὡς τέλος αἴτιον· δεῖ γὰρ αὐτὴν | |
| 15 | τῶν πρώτων ἀρχῶν καὶ αἰτίων εἶναι θεωρητικήν, ἐπειδὴ καὶ τὸ ἀγαθὸν τῶν αἰτίων ἐστὶ τῶν τελικῶν, οὗτινός ἐστιν εὑρετικὴ ἡ σοφία. | |
| 17n | Ὅτι δὲ οὐ ποιητική, δῆλον καὶ ἐκ τῶν πρώτων φιλο‐ | |
| 18n | σοφησάντων. | |
| 19 | Ὅτι, φησίν, ἡ σοφία οὐκ ἔστι ποιητικὴ τῶν ὄντων, ἀλλὰ γνωστική, φανερόν | |
| 20 | ἐστι καὶ ἐκ τῶν πρώτων φιλοσοφησάντων· διὰ γὰρ τὸ θαυμάζειν οἱ ἄν‐ θρωποι καὶ νῦν καὶ τὸ πρῶτον ἤρξαντο φιλοσοφεῖν. ἐξ ἀρχῆς μὲν τὰ πρόχειρα τῶν ἀπόρων θαυμάσαντες, οἷον διὰ τί μὴ αὔξεται ἡ θά‐ λασσα τοσούτων ποταμῶν εἰσερχομένων εἰς αὐτήν, εἶτα κατὰ μικρὸν προερχόμενοι καὶ περὶ τῶν μειζόνων διαπορήσαντες, οἷον περὶ τῆς | |
| 25 | σελήνης, δι’ ἣν αἰτίαν ἐκλιμπάνει καὶ αὔξει, ὁμοίως δὲ καὶ ὁ ἥλιος διὰ τί ἔστιν ὅτε ἐκλιμπάνει, καὶ διὰ τί ποτὲ μὲν θέρος ποτὲ δὲ χειμών, ποτὲ δὲ ὄμβρος, ποτὲ δὲ οὔ, ποτὲ ἀνατέλλουσι τάδε τὰ ἄστρα καὶ ποτὲ δύνουσιν, ἄλλα δὲ οὐ‐ δέποτε δύνουσι, καὶ περὶ τὴν τοῦ παντὸς γένεσιν, πῶς ἐγένετο ὁ κόσμος ἐκ τίνος, καὶ εἰ ἔσχεν ἀρχὴν χρονικήν, καὶ περὶ ψυχῆς. ὁ δὲ ἀπορῶν καὶ θαυμά‐ | |
| 30 | ζων ὡς ἀγνοῶν θαυμάζει. διὸ καὶ ὁ Πλάτων περὶ τοῦ Ἀλκιβιάδου φησὶν “οἶμαί σε θαυμάζειν.” διὸ καὶ τὴν Ἶριν ὁ ποιητὴς Θαύμαντος θυγατέρα εἶπε. φιλόμυθος δὲ ὁ φιλόσοφός πώς ἐστιν, ἢ ὅτι κέχρηται μύθοις διὰ | |
| τὸ μὴ πρόδηλον τοῖς τυχοῦσι ποιῆσαι τὴν ἑαυτοῦ σοφίαν, ὥσπερ ἐποίουν | 18 | |
In met.19 | οἱ Πυθαγόρειοι, ἢ ὅτι τὸ φιλόμυθον ἀνακαλύπτεται, ἐπεὶ ἔχει τοὺς λόγους πάντων ἐν ἑαυτῇ ἡ ψυχή. ἐκ τῆς φιλοσοφίας οὖν ἐκδιώκεται ἡ τέφρα καὶ ἀναφαίνεται ὁ σπινθήρ. καὶ ὁ τοιοῦτος φιλόμυθος, ὥστε καὶ ὁ τὸ κα‐ θόλου ἔχων ἐπαίνου ἄξιος· οὕτως γὰρ καὶ ὁ Πλάτων τὴν φιλοσοφίαν ἐκάλεσεν. | |
| 5 | ὁ δὲ φιλόμυθος ὁ ἐπὶ τῶν καθ’ ἕκαστα οὐκ ἐπαινετός, διότι ἄπειρα ὑπάρχουσιν. ὁ γὰρ μῦθος σύγκειται ἐκ θαυμάτων, ὁ τοῦ φιλοσόφου. ὥστε εἰ διὰ τοῦτο ἐφιλοσόφησε, διὰ τὸ φεύγειν τὴν ἄγνοιαν, φανερὸν ὅτι διὰ τὸ εἰδέναι ἐδίωκε τὸ ἐπίστασθαι καὶ οὐ δι’ ἄλλην χρῆσιν· ὥστε δι’ ἑαυτὸ αἱρετόν ἐστι τὸ ἐπίστασθαι καὶ οὐ δι’ ἄλλο, διότι ἡ φιλοσοφία γνωστική | |
| 10 | ἐστιν, οὐ ποιητική. ἦλθον γὰρ οἱ πρῶτοι φιλοσοφήσαντες εἰς ζήτησιν καὶ οἱ νῦν διὰ τὸ θαυμάσαι ἕκαστον αὐτῶν, πῶς ἔχει. τὸ δὲ θαυμάζειν ἀγνο‐ ούντων. οὐκοῦν διὰ μὲν τὸ ἀγνοεῖν ἐθαύμαζον, διὰ δὲ τὸ θαυμάζειν ἐπὶ τὸ φιλοσοφεῖν ἦλθον· διὰ τὸ ἀγνοεῖν ἄρα ἦλθον ἐπὶ τὸ φιλοσοφεῖν. ὃ δὴ ἔμελλε τῆς ἀγνοίας παύσειν αὐτούς, τούτου χάριν ἦλθον ἐπὶ τὸ φιλοσο‐ | |
| 15 | φεῖν. γνῶσις δὲ ἔμελλεν ἀλλ’ οὐ πρᾶξις τῆς ἀγνωσίας παύσειν αὐτούς· γνώσεως ἄρα ἀλλ’ οὐ πράξεως χάριν ἦλθον ἐπὶ τὸ φιλοσοφεῖν. εἰ γὰρ δι’ ἄγνοιαν ἦλθον ἐπὶ ζήτησιν αὐτῶν, φανερὸν ὡς γνώσεως ἐφέσει· τῆς γὰρ ἀγνοίας οὐχ ἡ ποίησις, ἀλλ’ ἡ γνῶσις ἴασις. λέγει δὲ ὅτι τὴν μὲν ἀρχὴν ἦλθον ἐπὶ τὸ ζητεῖν τε καὶ φιλοσοφεῖν τὰ πρόχειρα καὶ ἐν ποσί, | |
| 20 | διὰ τὴν ἀγνωσίαν τε καὶ ἀτοπίαν θαυμάσαντες αὐτά, οἷον, εἰ οὕτως τύχοι, διὰ τί τὸ ἤλεκτρον ἕλκει τὰ ἀχυρώδη, ἢ ἡ Ἡρακλεία λίθος τὸν σίδηρον, ἢ τί ἐστιν ἶρις, ἢ ὅλως τὴν τῶν νεφῶν σύστασιν, ἢ τὴν βροντήν, πόθεν, ἢ περὶ τῶν ἀστραπῶν, πῶς γίνονται. εἶτα κατ’ ὀλίγον προϊόντες ἦλθον καὶ ἐπὶ τὸ περὶ τῶν μειζόνων διαπορεῖν τε καὶ θαυμάζειν καὶ διὰ τοῦτο φιλο‐ | |
| 25 | σοφεῖν. σελήνης δὲ παθήματα εἶπε τάς τε ἐκλείψεις αὐτῆς καὶ τὰς αὐξή‐ σεις καὶ μειώσεις, ὁμοίως δὲ καὶ ἡλίου τάς τε ἐκλείψεις καὶ τὰς ἀνατολὰς καὶ τὰς δύσεις. τὸ δὲ ἀπορεῖν τε καὶ θαυμάζειν δι’ ὑπόληψιν ἀγνοίας γίνεται. προστίθησι δ’ ὅτι καὶ ὁ φιλόσοφος φιλόμυθός πως· ταῦτα γὰρ σπουδάζει μανθάνειν, ἅ ἐστι δι’ ἄγνοιαν θαυμάσια· ἐκ γὰρ θαυμασίων τε | |
| 30 | καὶ παραδόξων οἱ μῦθοι σύγκεινται, οἱ δὲ διὰ τὸ θαυμάζειν τινὰ σπουδά‐ ζοντες μανθάνειν φιλόσοφοι. ἰστέον δὲ ὅτι ὥσπερ ἐπὶ τῆς ψυχῆς φέρε εἰπεῖν εἶπεν, ὅτι δεῖ λαμβάνειν τὰ συμβεβηκότα καὶ ἐφαρμόζειν καὶ οὕτως ἀποδιδόναι τὸν ὅρον, οὕτω καὶ ἐπὶ τῆς φιλοσοφίας ἐποίησεν· φιλόσοφος γάρ ἐστιν ὁ φιλῶν τὸ σαφές, ὅ ἐστι τὴν σοφίαν. ἤρτηνται οὖν τῆς μιᾶς | |
| 35 | πάντων ἀρχῆς πάντα ἁπλῶς ὄντα, πεζά, ἀέρια, οὐράνια, ἔνυδρα. | 19 |
In met.20(1n) | Μαρτυρεῖ δ’ αὐτὸ τὸ συμβεβηκός· σχεδὸν γὰρ πάντων | |
| 2n | ὑπαρχόντων τῶν ἀναγκαίων. | |
| 3 | Ὅτι ἡ σοφία οὐκ ἔστι πρακτικὴ ἀλλὰ θεωρητική, δῆλον ἐντεῦθεν· μετὰ γὰρ τὸ εὐπορῆσαι τοὺς ἀνθρώπους τῶν ἀναγκαίων καὶ τῶν πρὸς | |
| 5 | ῥᾳστώνην, ἤρξαντο τρέπεσθαι ἐπὶ τὴν τῶν ὄντων ζήτησιν, διὰ τί ὁ ἥλιος ἐκλιμπάνει, διὰ τί χειμών, διὰ τί θέρος· ὥστε ἡ σοφία οὐ τῆς πράξεώς ἐστιν, ἀλλὰ τῆς θεωρίας. ὅμως μέντοι γε ὁ Πλάτων παρακελεύεται τοὺς φύλακας ἀνάγειν μέχρι τῆς πρώτης θεωρίας· εἶτά φησιν ὅτι καὶ πάλιν μετὰ τὸ ἀναγαγεῖν αὐτοὺς καταγάγωμεν ἐπὶ τὴν ὕλην καὶ τὴν φροντίδα | |
| 10 | τῶν ὑλικῶν πραγμάτων. καί φησιν ‘ἐποφείλουσι γὰρ τῇ θρεψαμένῃ τε καὶ παιδευσάσῃ αὐτοὺς καὶ τοιούτους ἀποτελεσάσῃ.‘ ὥστε οὐ δεῖ λέγειν ‘διὰ τί γεωμετροῦμεν ἢ ἀστρονομοῦμεν; οὔτε γάρ ἐστι κέρδος ἐντεῦθεν.‘ αὗται γὰρ αἱ ἐπιστῆμαι ζητοῦνται οὐ διὰ κέρδος, ἀλλὰ διὰ τὸ ἀγαθὸν τῆς ψυχῆς. κλίμαξ γάρ ἐστιν, καὶ δι’ αὐτῶν, φησίν, ἀνερχόμεθα ἐπὶ τὴν πρωτίστην | |
| 15 | πασῶν ἐπιστημῶν, τὴν ὄντως σοφίαν, ἥτις οὐ δι’ ἄλλο ἀλλὰ δι’ αὑτήν ἐστιν αἱρετή. φησὶν οὖν, ὅτι μαρτυρεῖ αὐτὸ τὸ συμβάν, ὅτι ἡ σοφία οὐ τῆς πράξεώς ἐστιν· σχεδὸν γὰρ πάντων ὑπαρχόντων τῶν ἀναγκαίων καὶ τῶν πρὸς ῥᾳστώνην καὶ διαγωγὴν ἤρξατο ἡ τοιαύτη φρόνη‐ σις, τουτέστιν ἡ θεωρητική, ζητοῦσα τὰς αἰτίας τῶν πραγμάτων. δῆλον οὖν | |
| 20 | ὅτι οὐ ζητοῦμεν δι’ ἄλλην χρείαν τὴν τοιαύτην ἐπιστήμην, ἀλλὰ δι’ ἑαυτήν. ἐξομοιοῖ γὰρ θεῷ κατὰ τὸ δυνατὸν ἀνθρώπῳ, ἐπειδὴ καὶ παρὰ θεῷ ἡ τοι‐ αύτη ἐστὶν ἐπιστήμη ἡ πάσας ὑπερβεβηκυῖα. | |
| 23n | Ὥσπερ γὰρ ὁ ἐλεύθερος αὑτοῦ ἕνεκά ἐστι καὶ οὐ δι’ | |
| 24n | ἄλλον. | |
| 25 | Τὸ γὰρ ἐλεύθερον ἀδέσποτον καὶ δι’ αὑτό· διό φησι τὸν θεὸν μόνον εἶναι ἐλεύθερον, ἐπειδὴ αὐτὸς μὲν οὐδενὸς προσδεῖται, αὐτοῦ δὲ τὰ ἄλλα προσδέονται. διὸ παγκάλως φησὶν ἐκεῖνος “ἔκ σεο πάντα πέ‐ φηνε, σὺ δ’ οὐδενὸς εἵνεκα μοῦνος”. οὕτω καὶ ἡ πρώτη φιλοσοφία μόνη ἐλευθέρα ἐστὶ τῶν ἐπιστημῶν, ἐπειδὴ αἱ μὲν ἄλλαι ἐπιστῆμαι δέονται | |
| 30 | αὐτῆς (αὕτη γὰρ ἀποδείκνυσι τὰς ἀρχὰς αὐτῶν) αὕτη δὲ οὐ προσδεῖται τῶν ἄλλων ἐπιστημῶν. διό φησι μόνη γὰρ αὕτη αὑτῆς ἕνεκέν ἐστι καὶ οὐ δι’ ἄλλην. αὕτη γὰρ καθ’ ἑαυτὴν αἱρετή ἐστι γινώσκουσα θεὸν κατὰ τὸ δυνατὸν ἀνθρώπῳ. διὸ καὶ δικαίως νομίζεται ὅτι οὐκ ἔστιν ἡ | |
| κτῆσις αὐτῆς ἀνθρώπινον ἀλλὰ θεῖον· τῷ ὄντι γὰρ παρὰ θεῷ καὶ μόνῳ | 20 | |
In met.21 | κυρίως ἐστίν. ὁ γὰρ θεὸς πάντα ἐπίσταται, οὐ μόνον τὰ καθόλου ἀλλὰ καὶ τὰ καθ’ ἕκαστα, ἀγαπητὸν δὲ τοῖς ἀνθρώποις τὰ καθόλου γινώσκειν. πανταχῇ γὰρ ἡ φύσις δούλη τῶν ἀνθρώπων, οὐχ ὅτι ἡ φύσις δου‐ λεύει τοῖς ἀνθρώποις, ἀλλ’ ὅτι οἱ ἄνθρωποι δουλεύουσι διὰ τὰς περιεχούσας | |
| 5 | αὐτοὺς σωματικὰς ἀνάγκας, ἄρχουσι δουλεύοντες καὶ ἄλλοις μείζοσι διὰ τὸ τραφῆναι ἢ δι’ ἄλλο τοιοῦτον. ὥστε καλῶς ἔλεγεν ὁ Σιμωνίδης, ὅτι τοῦτο τὸ γέρας ὁ θεὸς μόνος ἔχει, τὴν ἄκραν ἐπιστήμην τὴν καθ’ αὑτόν, τὴν σύμμετρον αὐτῷ. ὥστε εἰ δυνατὸν κἂν τὰ καθόλου μόνον γινώσκειν, οὐ‐ κέτι δὲ δυνατὸν αὐτοὺς ἐπεκτείνεσθαι καὶ ἐπὶ τὴν ἀπειρίαν τῶν καθ’ | |
| 10 | ἕκαστα. | |
| 11n | Εἰ δὲ λέγουσιν οἱ ποιηταί. | |
| 12 | Φησὶν ὅτι οἱ ποιηταί φασιν, ὅτι φθονερόν ἐστι τὸ θεῖον καὶ Ἡρό‐ δοτος ‘φθονερὸν ἐὸν τὸ θεῖον‘. εἰ τοίνυν φθονερὸν τὸ θεῖον, δυστυχεῖς ὑπάρχουσιν οἱ περιττοί, τουτέστιν οἱ σοφοί, πλέον τι ἔχοντες τῶν ἄλλων, | |
| 15 | ὥς φησιν ἐκεῖνος “πρὸς γὰρ τὸν ἔχονθ’ ὁ φθόνος ἕρπει”. οὐ δυνατὸν οὖν εἶναι τὸν θεὸν φθονερόν, ἀλλὰ κατὰ τὴν παροιμίαν πολλὰ ψεύδονται ἀοιδοί, τουτέστιν οἱ ποιηταί. ὁ γὰρ φθόνος γίνεται διὰ τὸ ὁρᾶν τοὺς πέλας κρείττονας ὄντας ἡμῶν· πῶς οὖν εἶναι δυνατὸν τὸν θεὸν φθονερόν, ὄντα πηγὴν ἀγαθότητος, καὶ ἐξ οὗ πάντα τοῖς ἄλλοις χορηγοῦνται, ὥς φησι καὶ | |
| 20 | ὁ Πλάτων, ὅτι διὰ τὴν αὐτοῦ ἀγαθότητα ὁ θεὸς τὰ πάντα παρήγαγεν· “ἀγαθὸς γὰρ ἦν, ἀγαθῷ δὲ περὶ οὐδενὸς οὐδεὶς ἐγγίνεται φθόνος.” πῶς οὖν δυνατὸν τὴν πηγὴν τῆς ἀγαθότητος φθονεῖν; οὐ δεῖ οὖν τῆς πρωτίστης ἐπιστήμης νομίζειν εἶναι τιμιωτέραν· θειοτάτη γάρ ἐστι καὶ τιμιωτάτη κατὰ δύο τρόπους, καὶ ὅτι ὁ θεὸς αὐτὴν ἐπίσταται, καὶ ὅτι δι’ αὐτῆς | |
| 25 | ἔστι, φησί, γνῶναι τὸν θεόν. διό φησι ‘θεία ἐστὶ τῶν ἐπιστημῶν, ἣν ὁ θεὸς οἶδεν‘· ταύτην δὲ οἶδεν ὡς ἔχουσαν παρ’ ἑαυτῇ τὰς ἀρχὰς τῶν ὄντων. οἶδεν οὖν ὁ θεὸς οὐ μόνον τὰ καθόλου, ἀλλὰ καὶ τὰ καθ’ ἕκαστα. καὶ ἄλλη ἐπιστήμη εἰ ἔστι θεία, τοιαύτη ἐστίν. ὥστε καὶ ἀμφοτέρων τε‐ τύχηκεν αὕτη ἡ ἐπιστήμη ἡ πρωτίστη καὶ ἀναπόδεικτος, ᾗ τοὺς ὅρους | |
| 30 | γινώσκομεν· δοκεῖ γὰρ ὁ θεὸς τῶν αἰτίων πᾶσιν εἶναι καὶ ἀρχή, καὶ τὴν τοιαύτην ἢ μόνος ἔχει ὁ θεὸς ἢ μάλιστα ὁ θεός, ἐπειδὴ πρὸς τοῖς καθόλου καὶ τὰ καθ’ ἕκαστα ἐπίσταται. αἱ μὲν οὖν ἄλλαι πᾶσαι ταύτης τῆς πρωτίστης ἀναγκαιότεραι ὑπάρχουσι συμβαλλόμεναι πρὸς τὸ εἶναι, οἷον τεκτονική, ναυπηγική (διὰ τούτων γὰρ τὰ τῇδε συνίστανται) | |
| 35 | ἀρτοποιία, ὑφαντική, ἀμείνων δὲ αὕτη ὡς ποιοῦσα ἡμᾶς πλησίον θεοῦ καὶ | |
| ἐξομοιοῦσα αὐτῷ κατὰ τὸ δυνατὸν ἀνθρώπῳ. | 21 | |
In met.22(1n) | Δεῖ μέντοι πως καταστῆναι τὴν τάξιν αὐτῆς εἰς τοὐ‐ | |
| 2n | ναντίον. | |
| 3 | Πάνυ φιλοσόφως· φησὶ γὰρ ὅτι ἀρχόμενοι τῆς τοιαύτης ἐπιστήμης θαυμάζομεν, πῶς ἐκλιμπάνει ὁ ἥλιος, πῶς γίνεται θέρος, πῶς χειμών, πῶς | |
| 5 | ἡ διάμετρος ἀσύμμετρός ἐστι τῇ πλευρᾷ (πᾶν γὰρ μέγεθος ἔχει λόγον πρὸς ἄλλο μέγεθος)· εἶτα μετὰ τὸ μαθεῖν ἀμεταθέτως ἔχομεν εἰς τοὐναντίον περιαγόμενοι, ὅτι οὐ δυνατὸν ἄλλως ἔχειν, οἷον, εἰ τύχοι, μὴ ἐκλιμπάνειν τὸν ἥλιον, ἢ μὴ εἶναι τὴν διάμετρον ἀσύμμετρον τῇ πλευρᾷ. ἐὰν γὰρ καταγράψω τετράγωνον καὶ διαγάγω διάμετρον πέντε ποδῶν, καὶ ἀπὸ τῆς | |
| 10 | διαμέτρου ἀναγράψω τετράγωνον, † ὥστε εἶναι τὸ ἐμβαδὸν ν, ἐπὶ πλείονα γενήσονται τῶν ν. τοῦτο οὖν φησιν, ὅτι δεῖ μέντοι πως καταστῆναι τὴν τάξιν αὐτῆς εἰς τοὐναντίον, ὥσπερ ἐπὶ τῶν μηχανικῶν· θαυμάζομεν γὰρ πρῴην, ὕστερον δὲ γνόντες λέγομεν, ὅτι ἀδύνατον ἄλλως ἔχειν. ἄρχονται μὲν γὰρ οἱ ἄνθρωποι ἀπὸ τοῦ θαυμάζειν διὰ τὸ μὴ γινώσκειν τὰς αἰτίας | |
| 15 | ἢ τὰς τοῦ ἡλίου τροπὰς ἢ τὴν τῆς διαμέτρου ἀσυμμετρίαν· τῷ ὄντι γὰρ θαυμαστὸν εἶναι δοκεῖ πᾶσιν, εἴ τι τῶν οὐκ ἐλαχίστων μὴ μετρεῖται. δεῖ δὲ εἰς τὸ ἐναντίον καὶ εἰς τὸ ἄμεινον κατὰ τὴν παροιμίαν ἀποτελευτῆσαι. παροιμία γάρ ἐστιν ἡ λέγουσα ‘δευτέρων ἀμεινόνων‘. δεύτερον ἄμεινον ἐπὶ τῶν ἐξ ἀρχῆς μὲν ὁρμώντων καὶ μὴ κα‐ | |
| 20 | τορθούντων, ὕστερον δὲ κατορθούντων. οὕτως οὖν καὶ ἐνταῦθα· ὅταν μάθωσι, καίτοι πρῴην θαυμάζοντες, εἰς τὸ ἐναντίον περιίστανται. οὐδὲν γὰρ οὕτως θαυμάζει ἀνὴρ γεωμετρικός, ὡς εἰ γένοιτο ἡ διάμετρος σύμμετρος· τοῦτο γὰρ ἀδύνατον· πρὶν ἢ δὲ μάθῃ, τὸ ἐναντίον ὑπελάμβανε. τίς οὖν ἐστιν ἡ φύσις τῆς ζητουμένης ἐπιστήμης, εἴρηται, ὅτι θεωρητικὴ ἀλλ’ οὐ | |
| 25 | πρακτική, καὶ ὅτι τῶν πρώτων αἰτίων τε καὶ ἀρχῶν γνωστική. καὶ τίς ὁ σκοπὸς οὗ δεῖ τυγχάνειν τὴν ζήτησιν καὶ τὴν ὅλην μέθοδον, ὅτι ἐκ τοῦ θαυμάζειν διὰ τὴν ἄγνοιαν † εἰς τἀληθῆ δεῖ μεταστῆναι διὰ τοῦ θαυμάζειν εἰς τὰ ἐναντία· τοῦτο δὲ γίνεται διὰ τῆς ἐπιστήμης. | |
| 29n | Ἐπεὶ δὲ φανερόν, ὅτι τῶν ἐξ ἀρχῆς αἰτίων. | |
| 30 | Διὰ τῆς τοιαύτης ἐπιστήμης, φημὶ δὴ τῆς πρωτίστης, ἠδυνήθημεν ἀνιχνεῦσαι τὰ αἴτια πάντων τῶν πραγμάτων. νῦν οὖν δεῖ ἡμᾶς μαθεῖν, ποίου αἰτίου ἐστὶ κυρίως ἡ τοιαύτη ἐπιστήμη. καί φησιν ὅτι τέσσαρα ὑπάρχουσι τὰ αἴτια, ὑλικόν, εἰδικόν, ποιητικόν, τελικόν. πολυπραγμονή‐ σαντες οὖν, εἰ δυνατὸν καὶ τὰς ἰδέας παραλαβεῖν εἰς μίαν τῶν αἰτιῶν τού‐ | |
| 35 | των (καὶ προϊὼν ἐρεῖ περὶ αὐτῶν) *** φησὶν ὅτι οὐδενὸς τῶν αἰτιῶν | 22 |
In met.23 | τούτων δύναται ἐπιστήμη εἶναι αὕτη τῶν ἐνύλων, ἀλλ’ ἔστιν ἐπιστήμη τοῦ ἐξῃρημένου αἰτίου, φημὶ δὴ τοῦ ποιητικοῦ καὶ τελικοῦ καὶ εἰδικοῦ. συν‐ τρέχει γὰρ ἐπὶ τοῦ πρώτου αἰτίου τὰ τρία ταῦτα· ὁ γὰρ θεός, φησίν, ἀεὶ ποιητής, καὶ οὐχ ὥσπερ ἡμεῖς ποτὲ μὲν ποιοῦμεν, ποτὲ δὲ οὐ ποιοῦμεν, | |
| 5 | οὕτω καὶ ὁ θεός, ἀλλ’ ἀεὶ ἐπινάει. οὔτε γὰρ ἔν τινι χρόνῳ παραλέλειπται αὐτοῦ ἡ ἐνέργεια, ὥς φησιν, ἐν ἑκάστῃ ἡμέρᾳ. ἡμεῖς γὰρ ποτὲ μὲν ποιοῦ‐ μεν, ποτὲ δὲ οὐ ποιοῦμεν, ὁ δὲ θεός, φησίν, αὐτῷ τῷ εἶναι πάντα παράγει καὶ δημιουργεῖ καὶ ἐπινάει. διό φησι καὶ ὁ Ἀλέξανδρος, ὅτι ἀεὶ ὁ Ἀρι‐ στοτέλης λέγει συντρέχειν τὸ τελικὸν αἴτιον τῷ εἰδικῷ. ἐπειδὴ οὖν δεῖ | |
| 10 | ἡμᾶς λαβεῖν ἐπιστήμην τῶν ἐξ ἀρχῆς αἰτίων (τότε γὰρ λέγομεν εἰδέναι ἕκαστον πρᾶγμα, ὅταν τὴν πρωτίστην αὐτοῦ αἰτίαν μάθωμεν), τὰ δὲ αἴτια τετραχῶς λέγονται, ὧν μίαν μὲν αἰτίαν φαμὲν εἶναι τὴν οὐσίαν καὶ τὸ τί ἦν εἶναι, τουτέστι τὸ εἰδικὸν αἴτιον. αἱ γὰρ οὐσίαι κατὰ τὰ εἴδη χαρακτη‐ ρίζονται· ἀνάγεται γὰρ τὸ διὰ τί πρῶτον εἰς τὸν λόγον ἔσχατον, οἷον λέγει | |
| 15 | ὅτι διὰ τί αἱ τρεῖς τοῦ τριγώνου γωνίαι δυσὶν ὀρθαῖς ἴσαι ὑπάρχουσιν; εἶτά φησιν ἐκεῖνος, ἐπειδὴ αἱ ἐφεξῆς γωνίαι ἴσαι ἀλλήλαις εἰσίν, ἐπειδὴ ὅταν εὐθεῖα ἐπ’ εὐθεῖαν σταθεῖσα τὰς ἐφεξῆς γωνίας ἴσας ἀλλήλαις ποιῇ, ὀρθὴ ἔσται ἑκατέρα τῶν ἴσων γωνιῶν. καὶ μετὰ τὸ ἀποδοῦναι τὸν ὁρι‐ σμὸν οὐκέτι ἐρωτώμεθα τὸ διὰ τί. διό φησιν ἀνάγεται γὰρ τὸ διὰ τί | |
| 20 | πρῶτον εἰς τὸν λόγον (τουτέστιν εἰς τὸν ὁρισμόν) ἔσχατον· μετὰ γὰρ τὸ ὁρίσασθαι οὐκέτι ζητοῦμεν τὸ διὰ τί. αἴτιον δὲ καὶ ἀρχὴ τὸ διὰ τί πρῶτον, διὰ τί γὰρ τόδε τὸ πρᾶγμα τοιόνδε ἐστίν. καλῶς δὲ προσέ‐ θηκε τὸ ἔσχατον· εἶεν γὰρ ἄν τινες καὶ ἄλλαι ἀποκρίσεις πρὸς τὴν τοῦ διὰ τί ἀπαίτησιν οὐδέπω τὸν λόγον καὶ τὸν ὁρισμὸν ἔχουσαι· διὸ οὐδέπω | |
| 25 | αἱ τοιαῦται ἀποδόσεις τῆς αἰτίας τῆς κατὰ τὸ εἶδός εἰσι διδασκαλικαί, οὐδὲ ὁ ζητῶν τὸ διὰ τί τῆς ζητήσεως ἤδη παύεται. οὐ γὰρ οἷόν τε ζητουμέ‐ νου ἔτι τοῦ διὰ τί λέγειν ἀποδεδόσθαι τὴν αἰτίαν· ἡ γὰρ τοῦ διὰ τί ζή‐ τησις αἰτίας ζήτησίς ἐστιν. εἰ οὖν ἀκούσαντες ἐν τῇ τοῦ διὰ τί ζητήσει παυόμεθα τῆς κατὰ τοῦτο τοῦ διὰ τί ζητήσεως τοῦ αἰτίου, παυόμεθα δὲ | |
| 30 | τὸν ὁρισμὸν καὶ τὸ εἶδος ἀκούσαντες τῆς διὰ τί ζητήσεως, αἴτιον ἄρα καὶ τοῦτο. εἰπὼν δὲ ἐπὶ ἔσχατον τὸν ὁρισμὸν τὸ διὰ τί ἀνάγεσθαι, πῶς τὸ ἔσχατον πρῶτόν ἐστι καὶ αἴτιον, διὰ τῶν ἑξῆς ἐδήλωσε· τὸ γὰρ ἔσχα‐ τον λεγόμενον ἐν τῇ ἀποδόσει πρῶτόν ἐστιν ἐν τῇ φύσει καὶ αἴτιον· διὸ ἐπήνεγκεν αἴτιον δὲ καὶ ἀρχὴ τὸ διὰ τί πρῶτον. τὸ μὲν γὰρ ἐν τῇ | |
| 35 | τοῦ διὰ τί ἀπαιτήσει ἔσχατον ἀποδιδόμενον κυρίως αἴτιον· τὸ δὲ οὕτως | 23 |
In met.24 | αἴτιον πρῶτον αἴτιον τῶν οὕτως αἰτίων· τὸ ἄρα ἐν τῇ τοῦ διὰ τί ἀπαιτήσει ἔσχατον ἀποδιδόμενον πρῶτον αἴτιον. δεύτερον δὲ αἴτιον ἡ ὕλη καὶ τὸ ὑπο‐ κείμενον, τρίτον δὲ τὸ ποιητικὸν αἴτιον, τέταρτον δὲ αἴτιον τὴν ἀντικει‐ μένην αἰτίαν ταύτῃ, καὶ τὸ οὗ ἕνεκα καὶ τὸ ἀγαθόν 〈φησιν〉· τέλος | |
| 5 | γὰρ τῆς γενέσεως καὶ κινήσεως πάσης τοῦτ’ ἔστι, τὸ τελικὸν αἴτιον. ἀντικείμενον δὲ εἶπε τὸ ποιητικὸν τῷ τελικῷ, ἐπειδὴ πρῶτον φαντάζεται ὁ τέκτων τὸ ἀβάκιον καὶ διατυποῖ καθ’ ἑαυτὸν καὶ τότε παράγει, μετὰ δὲ τὸ γενέσθαι ὑπηρετεῖ· ἀντίκειται οὖν τὸ γενόμενον τῷ μὴ γενομένῳ. ἱκανῶς οὖν, φησί, περὶ τούτων ἐσκοπήσαμεν ἐν τοῖς Περὶ φύσεως λόγοις· ὅμως | |
| 10 | δεῖ ἡμᾶς παραλαβεῖν εἰς τὴν τῶν αἰτίων εὕρεσιν καὶ τοὺς πρὸ ἡμῶν φι‐ λοσοφήσαντας· ὁμολογουμένως γὰρ κἀκεῖνοι ὑποτίθενται ἀρχὰς καὶ αἴτια. συντελεῖ γὰρ τῇ μεθόδῳ τῇ περὶ τῶν αἰτίων τὸ κινῆσαι τὰς δόξας τῶν παλαιοτέρων περὶ αὐτῶν. ἐντεῦθεν δὲ καί τι ἕτερον γένος τῆς αἰτίας εὑρή‐ σομεν ἢ λοιπὸν ἀσφαλῶς ταῖς οὔσαις τέτρασι μόναις πιστεύσομεν. οἱ μὲν | |
| 15 | οὖν πρῶτοι φιλοσοφήσαντες πάντες ὑλικὰς ἀρχὰς μόνας ὑπέθεντο. τοῦτο γὰρ ἔλεγον εἶναι ἀρχήν, ἐξ οὗ ἐστι πάντα τὰ ὄντα (τὸ δὲ ἐξ οὗ τὴν ὕλην δηλοῖ) καὶ ἐξ οὗ πρώτου γίνεται καὶ εἰς ὃ τελευταῖον φθείρεται, τῆς μὲν οὐσίας ὑπομενούσης· εἰδοπεποιημένον γὰρ ὑπετίθεντο εἶναι τὸ στοιχεῖον, καὶ κατὰ πάθη τὴν μεταβολὴν γίνεσθαι, καὶ ταύτην ἀρχὴν τῶν ὄντων | |
| 20 | ὑπετίθεντο. καὶ διὰ τοῦτο κατ’ αὐτοὺς ἀνῃρεῖτο γένεσις καὶ φθορά (ὡς εἴρηται γάρ, εἰδοπεποιημένον ἔλεγον εἶναι τὸ στοιχεῖον) ὡς τῆς τοιαύτης φύσεως ἀεὶ σωζομένης. διὸ γένεσιν μὲν ἀνῄρουν, ἀλλοίωσιν δὲ ὑπετί‐ θεντο. ἀμέλει τοι ἡνίκα ὁ Σωκράτης γίνεται καλὸς ἢ μουσικός, οὔ φαμεν αὐτὸν γίνεσθαι, ἀλλὰ μόνον ἀλλοιοῦσθαι, διότι ὁ αὐτὸς μένει κατ’ εἶδος. | |
| 25 | οὔτε δὲ πάλιν φαμὲν αὐτὸν ἀπόλλυσθαι, ἡνίκα ἀποβάλλει ταύτας τὰς ἕξεις, διὰ τὸ ὑπομένειν τὸ ὑποκείμενον, τὸν Σωκράτην αὐτόν. εἰ οὖν κἀκεῖνοι ἀεὶ ὑποτίθενται εἰδοπεποιημένον εἶναι τὸ στοιχεῖον, φανερὸν ὅτι ἀνῄρουν γένεσιν, ἀλλοίωσιν δὲ ἔλεγον, ἐπειδὴ ὑπετίθεντο τροπὰς ὑπομένειν κατὰ πάθος μετρίως θερμὸν γινόμενον, εἰ τύχοι, τὸ ὕδωρ. ὅμως λέγοντες τὰ | |
| 30 | ἄλλα στοιχεῖα γίνεσθαι ἐξ αὐτοῦ, ἐξ ἀνάγκης καὶ γένεσιν λέγουσιν· φθει‐ ρομένου γὰρ τοῦ ὕδατος γίνεσθαι ἀέρα, ὡς ἐμάθομεν ἐν ταῖς φυσικαῖς αὐτοῦ πραγματείαις. δεῖ τοίνυν πάντως εἶναί τινα φύσιν ὑλικὴν ἢ μίαν ἢ πλείους μιᾶς, ἐξ ὧν γίνεται τὰ ἄλλα σωζομένης αὐτῆς· περὶ αὐτὴν γὰρ γίνεται ἡ μεταβολή, ὥστε αὕτη, φησίν, ἀμετάβλητος ὀφείλει εἶναι. τὸ | |
| 35 | μέντοι εἶδος καὶ τὸ πλῆθος τῆς τοιαύτης ἀρχῆς οὐ πάντες τὸ αὐτὸ λέγουσιν, ἀλλ’ οἱ μὲν ὕδωρ τὸ ὑλικὸν αἴτιον, οἱ δὲ πῦρ, οἱ δὲ ἄλλο. διό φησιν ὅτι Θαλῆς μὲν ὁ Μιλήσιος ὁ ἀρχηγὸς τῆς τοιαύτης φιλοσοφίας ὕδωρ φησὶν εἶναι τὴν ἀρχὴν τῶν πάντων. διὸ καὶ τὴν γῆν ἐφ’ ὑδάτων ὀχεῖσθαι ὡς ἀρχῆς οὔσης. ταύτην δὲ ἔσχε τὴν ὑπόληψιν ἐκ τοῦ ὁρᾶν | |
| 40 | πάντων τὴν τροφὴν ὑγρὰν οὖσαν (ἀδύνατον γάρ ἐστιν ἄνευ ὑγρότητος | 24 |
In met.25 | τρέφεσθαι τὰ ζῷα) καὶ ὅτι τὰ σπέρματα πάντα, ἐξ ὧν τὰ ζῷα ὑπάρχου‐ σιν, ὑγρά ἐστιν· ἀρχὴ δὲ τῶν ὑγρῶν τὸ ὕδωρ. καὶ πάλιν φησίν ‘αὐτὸ τὸ θερμὸν ἐκ τοῦ ὑγροῦ ἐστι‘· δευομένη γὰρ ἡ γῆ ἐκπέμπει τὴν καπνώδη ἀναθυμίασιν, ἐξ ἧς τὸ ὑπέκκαυμα, ὅ ἐστι τὸ πῦρ. ὥστε καὶ τὸ θερμὸν | |
| 5 | ἐκ τοῦ ὑγροῦ γίνεται, καὶ τὰ ζῷα ἐκ τοῦ ἐμφύτου θερμοῦ, οὐχ ὡς φύσεως οὔσης τοῦ ἐμφύτου θερμοῦ· χεῖρον γὰρ ἢ κατ’ ὄργανόν ἐστι τὸ πῦρ (διὸ ἐὰν μὴ ῥυθμισθῇ, βλάπτει), τὸ δὲ χεῖρον ἢ κατ’ ὄργανον εἶναι φύσις οὐ δύναται. τινὲς δὲ εἰρήκασι καὶ τοὺς παλαιοτέρους τῆς νῦν περιόδου, οὓς καὶ πρώτους φησὶ θεολόγους, τὸ ὕδωρ ὑπολαβεῖν ἀρχήν. διὸ ἔλεγον | |
| 10 | “Ὠκεανόν τε θεῶν γένεσιν καὶ μητέρα Τηθύν”, καὶ συνελογίζοντο οὕτως ‘ὁ ὅρκος τίμιος, τὸ τίμιον πρεσβύτερον· ὁ ὅρκος ἄρα πρεσβύτερος. ὅρκος δὲ τὸ ὕδωρ· τὸ ὕδωρ ἄρα πρεσβύτερον‘. “καὶ τὸ κατειβόμενον Στυγὸς ὕδωρ”. τὴν ῥευστὴν γένεσιν διὰ τούτων ᾐνίττοντο. εἰ μὲν οὖν οἱ παλαιό‐ τεροι τῷ ὄντι οὕτως εἶχον ὡς εἰρήκασι κατὰ τὸ φαινόμενον, ἄδηλόν ἐστι· | |
| 15 | Θαλῆς μέντοι λέγεται τῷ ὄντι ὕδωρ ἀποφήνασθαι τὴν πρώτην αἰτίαν. Ἵππωνα μὲν γὰρ οὐ δίκαιον τάττειν μετὰ τούτων, καὶ αὐτὸν ὑπολαβόντα τὸ ὕδωρ εἶναι τὴν ἀρχήν, διὰ τὸ εὐτελὲς τῆς διανοίας αὐτοῦ· ἄθεος γάρ ἐστιν. οὐ λέγει γὰρ ἄλλο τι εἶναι παρὰ τὰ φαινόμενα φυσικὰ πράγματα. ὁ μέντοι Ἀναξιμένης καὶ ὁ Διογένης ἀέρα ὑπετίθεντο εἶναι πρῶτον αἴτιον | |
| 20 | ὑλικόν. Ἵππασος δὲ ὁ Μεταποντῖνος καὶ Ἡράκλειτος ὁ Ἐφέσιος πῦρ ἔλε‐ γον εἶναι. ὁ δὲ Ἐμπεδοκλῆς τέσσαρα στοιχεῖα ὑπετίθετο εἶναι τὰ πολυθρύ‐ λητα. ταῦτα δὲ ἔλεγεν ἀίδια διαμένειν καὶ οὐδέποτέ φησι φθείρεσθαι, ἀλλὰ πλήθει καὶ ὀλιγότητι συγκρινόμενα καὶ διακρινόμενα. συγκρι‐ νόμενα μὲν ἔλεγεν ἓν γίνεσθαι, ὅ ἐστιν ὀλίγον, διακρινόμενα δὲ πλείονα, | |
| 25 | ὅ ἐστι πλῆθος. Ἀναξαγόρας δὲ ὁ Κλαζομένιος, πρεσβύτερος μὲν ὑπῆρχεν Ἐμπεδοκλέους, τοῖς δὲ ἔργοις ὕστερος, διότι ὁ μὲν Ἐμπεδοκλῆς πεπερα‐ σμένας ὑπετίθετο εἶναι τὰς ἀρχὰς τέσσαρας λέγων, ὁ δὲ Ἀναξαγόρας ἀπεί‐ ρους. πῶς δὲ δυνατόν ἐστιν εἶναι ἐπιστήμην ἀπείρων οὐσῶν τῶν ἀρχῶν; τὸ γὰρ ἄπειρον οὐ γινώσκεται. πάντα γὰρ τὰ ὁμοιομερῆ, καθάπερ ὕδωρ καὶ | |
| 30 | πῦρ, φησὶ γίνεσθαι καὶ ἀπόλλυσθαι (καὶ τὸ ὕδωρ γὰρ καὶ τὸ πῦρ ἐκ τῶν ὁμοιομερῶν ἐγέννα), συγκρίσει δὲ τὴν γένεσιν. οὐδὲν δὲ ἀπόλλυσθαι ἔλεγε ταῦτα λέγων οὔτε γίνεσθαι, ἀλλὰ μένειν ἀίδια· διακρινόμενα γὰρ ἐν ἄλλῳ εὑρίσκονται, καὶ πάλιν πρὸ τῆς συγκρίσεως ἴσα. ἐκ μὲν τούτων ἁπάντων μόνη αἰτία φαίνεται ἡ ἐν ὕλης εἴδει, τουτέστιν ἡ ὑλικὴ αἰτία. προϊόντων | |
| 35 | δὲ αὐτὸ τὸ πρᾶγμα ὡδοποίησεν αὐτοῖς καὶ ὥσπερ ἠνάγκασεν ὑποτίθεσθαι καὶ εἰδικὸν αἴτιον. συνελογίσαντο γὰρ ὅτι οὐδέποτε ἡ ὕλη αὐτὴ ἑαυτὴν | |
| καλλύνει οὔτε γίνεται ἄνω ποταμῶν ἱερῶν· οὔτε γὰρ βλαστάνουσι τὰ κρείτ‐ | 25 | |
In met.26 | τονα ἐκ τῶν χειρίστων. οὐ γὰρ τὸ ξύλον ποιεῖ ἑαυτὸ κλίνην ἢ ἀβάκιον, ἢ ὁ χρυσὸς ἀνδριάντα ἢ ἄλλο τοιοῦτον. πάλιν ἦλθον εἰς ἔννοιαν, ὅτι ἕτερόν ἐστι παρὰ ταῦτα τὰ δύο τὸ κοσμοῦν τὴν ὕλην καὶ ποιοῦν ἐπιτίθε‐ σθαι αὐτῇ τὸ εἶδος. οὔτε γὰρ τὸ εἶδος αὐτὸ ἑαυτὸ ἄνυλον ὂν ἐμβάλλει | |
| 5 | εἰς τὴν ὕλην, ἀλλ’ ἄλλο τί ἐστιν αἴτιον ἐξῃρημένον τὸ κοσμοῦν τὴν ὕλην καὶ παράγον αὐτήν. εἰ γὰρ καὶ ἡ γένεσις καὶ ἡ φθορά, φησίν, ἔκ τινος αἰτίου ὑλικοῦ συμβαίνει 〈ἑνὸς ἢ〉 καὶ πλειόνων, διὰ τί τοῦτο συμβαίνει καὶ 〈τί〉 τὸ αἴτιον; οὔτε γὰρ τὸ ὑποκείμενον ποιεῖ αὐτὸ ἑαυτὸ μεταβάλλειν, οἷον οὔτε τὸ ξύλον οὔτε ὁ χαλκὸς αἴτιος τοῦ μεταβάλλειν ἑκάτερον αὐτῶν, | |
| 10 | οὐδὲ ποιεῖ τὸ μὲν ξύλον κλίνην, ὁ δὲ χαλκὸς ἀνδριάντα, ἀλλ’ ἕτερόν ἐστιν αἴτιον τῆς μεταβολῆς ταύτης, τουτέστι τὸ ποιητικόν, τὸ καὶ ἐμβάλλον τὸ εἶδος. τοῦτο δέ ἐστι τὸ ζητεῖν τὴν ἑτέραν ἀρχήν, φημὶ δὴ τὸ ποιητι‐ κὸν αἴτιον. | |
| 14n | Οἱ μὲν οὖν πάμπαν ἐξ ἀρχῆς ἁψάμενοι τῆς μεθόδου | |
| 15n | ταύτης. | |
| 16 | Ἐξ ἀρχῆς λέγει πάλιν περὶ τῶν μόνῃ τῇ ὑλικῇ αἰτίᾳ τε καὶ ἀρχῇ χρησαμένων· δόξει δὲ τὸ πάμπαν ἐξ ἀρχῆς προστεθεικέναι ὑπὲρ τοῦ δη‐ λῶσαι τοὺς περὶ Θαλῆν καὶ Ἀναξιμένην, ἐπεὶ οἱ περὶ Ἀναξαγόραν καὶ Ἐμπεδοκλέα ἐμνημόνευσαν τῶν ποιητικῶν ἀρχῶν, ὁ μὲν λέγων νεῖκος καὶ | |
| 20 | φιλίαν *** καὶ προϊὼν ἐρεῖ περὶ αὐτῶν. οὕτως οὖν ὁ Θαλῆς ἀρχηγὸς τῆς τοιαύτης φιλοσοφίας· τῶν γὰρ μνημονευομένων φυσικῶν ἀρχαιότατος. καλῶς δὲ εἶπε τὸ “λέγεται”· οὔτε γὰρ φέρεται αὐτοῦ βιβλίον τοῦτο ἔχον. οἱ οὖν περὶ Θαλῆν καὶ Ἀναξιμένην οὐδὲ ἐδυσχέραναν πρὸς ἑαυτούς, ὃ ἔθος ἐστὶ τοῖς ἄτοπα ὑποτιθεμένοις· οἷον οὐκ ἐπέστησαν τῇ τῶν λεγο‐ | |
| 25 | μένων ὑπ’ αὐτῶν ἀτοπίᾳ, οὐδ’ ἐμέμψαντο τοῖς λεγομένοις, ὡς οὐχ ἱκανῶς λελεγμένοις, οὐδ’ ἐζήτησάν τινα καὶ ἄλλην ἀρχὴν πρὸς τῇ ὑλικῇ ὡς οὐχ ἱκανῶς ἐχούσῃ τε καὶ λεγομένῃ ὑπ’ αὐτῶν. | |
| 28n | Ἀλλ’ ἔνιοι τῶν ἓν λεγόντων ὥσπερ ἡττηθέντες ὑπ’ | |
| 29n | αὐτῆς τῆς ζητήσεως, τὸ ἓν ἀκίνητον εἶναί φασιν. | |
| 30 | Λέγει μὲν περὶ Ξενοφάνους καὶ Μελίσσου καὶ Παρμενίδου· οὗτοι γὰρ ἓν τὸ πᾶν ἀπεφήναντο. ἡττηθῆναι δὲ αὐτούς φησιν ὑπὸ ταύτης τῆς ζη‐ | |
| τήσεως, ὅτι ὑποθέμενοι ἓν τὸ πᾶν εἶναι, ἀκολουθοῦντες τῇ ὑποθέσει καὶ | 26 | |
In met.27 | ζητοῦντες πῶς οἷόν τε τοῦτο ἓν ὂν ἐξ αὑτοῦ μεταβάλλειν, μὴ δυνάμενοι ἔτι σώζειν αὐτὸ ἕν, εἰ μὴ ἀνέλοιεν καὶ τὰ φανερά, καὶ ταῦτα ἀνῄρουν, ἅ ἐστιν ἐναργέστατα· κίνησίν τε γὰρ καὶ μεταβολὴν ἐκ τῶν ὄντων ἀνῄ‐ ρουν τῷ τούτων ὄντων μηκέτι αὐτοὺς τὸ ὂν ἓν λέγειν. εἰπὼν δὲ τὸ ἓν | |
| 5 | ἀκίνητόν 〈φασιν〉 εἶναι, προσέθηκε τὸ καὶ τὴν φύσιν ὅλην· ἡ γὰρ φύσις ὅλη τὸ ἓν αὐτοῖς. ὡς δὲ φανερωτέρου τοῦ ἀτόπου ὄντος τοῦ λέγεσθαι τὴν φύσιν ὅλην ἀκίνητον, προσέθηκεν αὖ τὸ ἀκίνητον δὲ οὐ κατὰ γένε‐ σιν καὶ φθορὰν μόνον (καὶ γὰρ αὗται αἱ μεταβολαί, εἰ καὶ μὴ κινήσεις, ἀλλὰ κινουμένων τινῶν), καὶ κατὰ τὰς ἄλλας οὖν μεταβολὰς πάσας. | |
| 10 | ὥστε φύσεως λέγοντες τὴν οὖσαν ἀρχὴν κίνησιν ἀνῄρουν, καὶ κατὰ φύσιν ὅλην, φησίν, ὅτι καθόλου τὴν φύσιν ἕν τι ὑπετίθεντο, οὐ μόνον κατὰ γένεσιν καὶ φθοράν (τοῦτο μὲν γὰρ ἀρχαῖόν τε καὶ πάντες ὡμολόγησαν, τὸ εἶναι ἀμετάβλητον τὴν ὕλην), ἀλλὰ καὶ κατὰ τὴν ἄλλην μεταβολὴν πᾶσαν. ἀνῄ‐ ρουν γὰρ καὶ γένεσιν καὶ φθορὰν καὶ ἀλλοίωσιν καὶ αὔξησιν, εἴ γε οὐκ | |
| 15 | ἔλεγον εἶναι κίνησιν (αἱ μὲν γὰρ κινήσεις, αἱ δὲ οὐκ ἄνευ κινήσεως γένεσις καὶ φθορά), καὶ τοῦτο τούτων μόνον ἴδιόν ἐστι τὸ λέγειν παντελῶς μὴ εἶναι κίνησιν. | |
| 18n | Τῶν μὲν οὖν οὕτως φασκόντων ἓν εἶναι τὸ αἴτιον οὐδενὶ | |
| 19n | συνέβη συνιδεῖν τὴν τοιαύτην αἰτίαν πλὴν τῷ Παρμενίδῃ. | |
| 20 | Δύο γὰρ ὑπετίθετο αἴτια πῦρ καὶ γῆν· καὶ διὰ μὲν τοῦ πυρὸς λέγει τὸ ποιητικὸν αἴτιον, διὰ δὲ τῆς γῆς τὸ ὑλικόν. εἰδέναι μέντοι γε χρή, ὅτι διὰ τοῦ ἑνὸς [φησὶν] αἰτίου τὴν τῶν πάντων μίαν ἀρχὴν ἔλεγεν· διὸ καὶ ἀκίνητον αὐτὴν ὑπετίθετο. φυσιολογῶν δὲ ἔλεγε τὸ πῦρ, καὶ διὰ τοῦ πυρὸς ἐδήλου τὸν ἀέρα συγγενῆ ὄντα, διὰ δὲ τῆς γῆς τὸ ὕδωρ. τοῖς δὲ | |
| 25 | πλείω ποιοῦσι τὰ στοιχεῖα μᾶλλον ἐνδέχεται λέγειν τὸ ποιητικὸν αἴτιον, οἷον τὸ θερμὸν καὶ ψυχρὸν ἢ πῦρ καὶ γῆν· χρῶνται γὰρ ὡς κινητικὴν ἔχοντι τῷ πυρὶ τὴν φύσιν, ὕδατι δὲ καὶ γῇ καὶ τοῖς τοιούτοις τοὐναντίον ὑλικῇ. μετὰ δὲ τούτους καὶ τὰς τοιαύτας ἀρχάς, ὡς οὐχ ἱκανῶν οὐσῶν τῶν τοιούτων ἀρχῶν μόνων γεννῆσαι τὴν τῶν | |
| 30 | ὄντων φύσιν πάλιν ὑπ’ αὐτῆς τῆς ἀληθείας, ὥσπερ εἴπομεν, ἀναγκαζόμενοι τὴν ἐχομένην ἑτέραν ἐζήτησαν ἀρχήν, τουτέστι | |
| τὴν ποιητικὴν τοῦ εὖ ἔχειν καὶ καλῶς *** τὰ μὲν ἔχειν τὰ γινόμενα | 27 | |
In met.28 | τῶν ὄντων οὐ θέμις οὔτε πῦρ αἰτιᾶσθαι οὔτε γῆν, ἀλλ’ ἐξῃρημένον αἴτιον· οὔτε ἐκείνους τοὺς πρώτους εἰκὸς τοῦτο ὑπολαβεῖν. οἷον καλῶς ἔχει ὁ οὐρανὸς ἀεὶ ὤν· † εἰ δὲ καλῶς, διὰ τί, φησί, λύεται; πάλιν καλῶς ἔχει τὰ ἐν γενέσει διὰ τὸ δεῖν εἶναι καὶ τρύγα διὰ τὴν τοῦ κόσμου, φησί, τελειό‐ | |
| 5 | τητα. οὔτε δὲ δίκαιόν ἐστιν αὐτομάτῳ καὶ τύχῃ τοσοῦτον ἐπιτρέψαι πρᾶγμα, ἀλλὰ θεῷ μόνῳ τῷ διὰ τὴν αὑτοῦ ἀγαθότητα πάντα παραγαγόντι. ὁ μέντοι γε Ἀναξαγόρας νοῦν ἐπέστησεν ἐν τοῖς φυτοῖς καὶ ἐν τοῖς ζῴοις καὶ ἐν τῇ φύσει καθόλου, καί φησι νοῦν αἴτιον εἶναι τοῦ κόσμου καὶ τῆς τάξεως πάσης καὶ νήφων ἐφάνη παρ’ εἰκῇ λέγοντας, τουτέστι παρὰ | |
| 10 | μεθύοντας. εἶτα ἐν τοῖς κατὰ μέρος πάλιν ᾐτιᾶτο τὰς ὁμοιομερείας. φα‐ νερῶς μὲν οὖν ἐκ τῶν φυσικῶν Ἀναξαγόραν ἴσμεν ἁψάμενον τούτων τῶν λόγων καὶ ἐπιστήσαντα νοῦν τῷ παντί. λέγουσι δέ τινες αἴτιον εἶναι τούτου τοῦ δόγματος πρότερον Ἑρμότιμον τὸν Κλαζο‐ μένιον. δοκεῖ οὖν καὶ Ἑρμότιμος ὁ πολίτης αὐτοῦ τῆς τοιαύτης αἰτίας | |
| 15 | μνημονεῦσαι. τάξεως μὲν οὖν μετέχει καὶ ἀκολουθίας τὰ ὄντα καὶ γινό‐ μενα, ἐκείνων δὲ οὐδὲν οἷόν τε τοιαύτης τάξεως αἰτίαν παρασχεῖν, ἀλλ’ οὐδὲ τὸ αὐτόματον εὔλογον τούτων αἰτιᾶσθαι. | |
| 18n | Οἱ μὲν οὖν οὕτως ὑπολαμβάνοντες ἅμα τοῦ καλῶς τὴν | |
| 19n | αἰτίαν ἀρχὴν εἶναι τῶν ὄντων ἔθεσαν. | |
| 20 | Φησὶν ὅτι οἱ λέγοντες καὶ καλῶς τετάχθαι τὸ πᾶν καὶ πρόοδον εἶναι ἐν τοῖς οὖσι καὶ τελικόν τι ὑποτίθενται καὶ ποιητικόν, ὥσπερ καὶ Ἀριστο‐ τέλης· καὶ τελικὸν γὰρ αἴτιον ὑποτίθεται εἶναι τὸ αὐτὸ καὶ ποιητικόν, ὥς φησι καὶ Ἀλέξανδρος. τελικὸν μὲν οὖν αἴτιον ὑποτίθενται οἱ λέγοντες εὖ τετάχθαι τὸ ὄν· ἕκαστον γὰρ τῶν ὄντων τοῦ οἰκείου ἀγαθοῦ ἐφιέμενον | |
| 25 | καὶ τοῦ οἰκείου τέλους σπεύδει ἐξομοιωθῆναι ὡς δυνατὸν τῷ παραγαγόντι· καὶ διὰ τοῦτό φασι τὸ πᾶν καλῶς τετάχθαι. διό φησι “τἀγαθὸν οὗ πάντα ἐφίεται.” πάλιν δὲ οἱ ὑποτιθέμενοι εἶναι πρόοδον ἐν τοῖς οὖσι λέγουσιν εἶναι ποιητικὸν αἴτιον. ἡ γὰρ τάξις τῆς προόδου οὐκ ἀπὸ ταὐτομάτου, ὡς προϊὼν ἐρεῖ, ὅτι καθάπερ ἡ τάξις ἡ ἐν τῷ στρατοπέδῳ οὐκ ἀπὸ ταὐτο‐ | |
| 30 | μάτου παραγίνεται, ἀλλ’ ἀπὸ τοῦ στρατηγοῦ, οὕτω καὶ ἡ πρόοδος καὶ ἡ τάξις τῶν ὄντων οὐκ ἀπὸ ταὐτομάτου παραγέγονεν, ἀλλ’ ἀπὸ τοῦ πρώτου αἰτίου. οὗτοι οὖν ἅμα τῇ ποιητικῇ αἰτίᾳ τήν τε τοῦ καλῶς καὶ τεταγμέ‐ νως γίνεσθαι τὰ γινόμενα ἀρχὴν καὶ αἰτίαν ἔθεντο (τοιοῦτος γὰρ ὁ νοῦς), καὶ τὴν τοιαύτην κίνησιν τὴν εὔτακτον ἐνυπάρχειν τοῖς οὖσι, τὴν ἐπὶ τὸ | |
| 35 | εὖ ἄγουσαν, ἐκ τῆς αἰτίας δηλόνοτι τῆς ποιητικῆς. τὴν γὰρ τοῦ καλῶς | 28 |
In met.29 | κινεῖσθαί τε καὶ γίνεσθαι, οὐ τὴν τοῦ μόνον γίνεσθαί τε καὶ κινεῖσθαι αἰτίαν ἀρχὴν ἔθεντο· τοιοῦτος γὰρ ὁ νοῦς. | |
| 3n | Οἱ μὲν οὖν. | |
| 4 | Φησίν, ὅτι οἱ οὕτως ὑπολαμβάνοντες καὶ καλῶς τετάχθαι καὶ πρόοδον | |
| 5 | εἶναι ἐν τοῖς οὖσιν, ἅμα τοῦ καλῶς τὴν αἰτίαν καὶ ἀρχὴν εἶναι τῶν ὄντων, δῆλον ὅτι καὶ τὴν τοιαύτην ἀρχὴν οὐ μόνον τελικὴν ὑπέθεντο, ἀλλὰ καὶ ποιητικήν. καὶ τελικὴ μέν ἐστιν ὡς καλῶς παράγουσα· ἕκαστον γὰρ ἐξομοιοῦται τῷ παράγοντι· ποιητικὴ δὲ ὡς ἀρχὴ καὶ πρόοδον ἔχουσα. | |
| 9n | Ὑποπτεύσειε δ’ ἄν τις Ἡσίοδον πρῶτον ζητῆσαι τὸ | |
| 10n | τοιοῦτον. | |
| 11 | Πρῶτος Ἡσίοδος ἐζήτησεν ἢ γοῦν Παρμενίδης τὴν ἀρχὴν τοῦ καλῶς κινηθῆναι, καὶ εἴ τις ὅλως ἔρωτα ἐν ταῖς ἀρχαῖς ὑπέθετο. καὶ ὁ Παρ‐ μενίδης γάρ φησι πρῶτον γενέσθαι τὸν ἔρωτα, τὸν θεῖον δηλονότι, καὶ οὕτως δημιουργῆσαι τὰ λοιπά· καὶ Ἡσίοδος δὲ ὁμοίως. ὁ γὰρ ἔρως τοῦ | |
| 15 | καλοῦ ἔχει ἔφεσιν· διὸ καὶ ἔρως λέγεται παρὰ τὸ ἐρᾶν τοῦ καλοῦ καὶ τοῦ ἀγαθοῦ· ὅθεν καὶ ἡμεῖς λεγόμεθα ἐρᾶν τῶν ὑπερτέρων καὶ τὰ ὑπέρτερα ἡμῶν ὡς προνοούμενα ἡμῶν, ἡμεῖς δὲ λεγόμεθα ἐρᾶν τῶν ὑπερτέρων, ὡς θαυμάζοντες αὐτά. διὸ καὶ ὁ Σωκράτης ἐρᾷ τοῦ Ἀλκιβιάδου ὡς προνοού‐ μενος αὐτοῦ, ὁ δὲ Ἀλκιβιάδης Σωκράτους ὡς θαυμάζων αὐτόν. διό | |
| 20 | φησιν ὅτι νῦν ἐγὼ σοῦ ἐρῶ, καὶ ἀνατέτραπται ἡ τάξις. ὁ οὖν ἔρως καὶ ἡ ἔφεσις τοῦ καλοῦ κατὰ τοὺς οὕτω λέγοντας ἀρχὴ κινήσεως ἂν εἴη. οὗτοι μὲν οὖν τὴν τῶν ἀγαθῶν αἰτίαν ἐν ταῖς ἀρχαῖς ἔθεντο· ἀλλ’ Ἀναξαγόρας μὲν ὡς ποιητικὸν ἀγαθόν, οἱ δὲ ἔρωτα καὶ ἐπιθυμίαν αἰτιώ‐ μενοι τὸ τελικὸν ἀγαθὸν λέγοιεν ἄν· τοιοῦτον γὰρ τὸ ὀρεκτόν. ἢ τὸ μὲν | |
| 25 | ὀρεκτὸν τοιοῦτον, ὁ δὲ ἔρως ποιητικόν, ὅτι ὀρέξει ἑπόμενος ποιεῖ ἃ ποιεῖ. φησὶν οὖν ὅτι ὑποπτεύσειεν ἄν τις Ἡσίοδον πρῶτον ζητῆσαι τὸ τοιοῦτον, καὶ εἴ τις ἄλλος ἔρωτα ἢ νοῦν ἢ ἐπιθυμίαν ἐν τοῖς οὖσιν ἔθηκεν ὡς ἀρχήν, ὥσπερ ὁ Παρμενίδης· καὶ γὰρ οὗτος κατα‐ σκευάζων τὴν τοῦ παντὸς γένεσίν φησιν ὅτι πρῶτον τῶν θεῶν τὸν ἔρωτα | |
| 30 | ἐποίησεν. Ἡσίοδος δέ φησιν ὅτι “πάντων μὲν πρώτιστα χάος γένετ’” ἐν τῇ καθ’ ἡμᾶς περιόδῳ, μετὰ δὲ ταῦτα ἡ γῆ, εἶτα ὁ ἔρως ὁ μείζων πάν‐ των, ἐπειδὴ δεῖ τινα αἰτίαν εἶναι ἐν τοῖς οὖσιν, ἥτις κινήσει καὶ συνέξει τὰ πράγματα. τοιοῦτος δὲ ὁ ἔρως, ἔφεσιν ἔχων τοῦ καλοῦ, συνήγαγε καὶ ἐκέρασε τὰ ἀμιγῆ, καὶ οὕτως ἕν τι ἐποίησε τὸν κόσμον. τίς δὲ πρότερος | |
| 35 | τῆς τοιαύτης αἰτίας ἥψατο, πότερον Ἀναξαγόρας, ὡς δοκεῖ, ἢ Ἑρμότιμος | |
| ἢ Ἡσίοδος ἢ Παρμενίδης ἢ οἱ πρὸ τούτων, ἔξεστιν ὕστερον ζητεῖν. | 29 | |
In met.30(1n) | Ἐπειδὴ καὶ τἀναντία τοῖς ἀγαθοῖς ἐνόντα ἐφαίνετο. | |
| 2 | Ἐντεῦθεν εὐθύνει τὸν Ἐμπεδοκλέα ὡς δύο ἀρχὰς ὑποτιθέμενον ποιη‐ τικάς, μίαν μὲν τῶν ἀγαθῶν, τουτέστι τὴν φιλίαν, μίαν δὲ τῶν κακῶν, τουτέστι τὸ νεῖκος. ἐπειδὴ δέ, φησίν, ἑώρα οὐ μόνον τὰ ἀγαθὰ ἐν τοῖς | |
| 5 | οὖσιν, ἀλλὰ καὶ τὰ κακά (φανερὸν ὅτι τὰ ἐνταῦθα· ἐν γὰρ τῷ οὐρανῷ οὐκ ἔστι κακὸν οὐδὲν οὐδὲ παρὰ φύσιν), ἐπεὶ οὖν ἑώρα πλείονα τὰ κακά, τῶν κακῶν αἰτίαν ἔλεγεν εἶναι τὸ νεῖκος, τῶν δὲ ἀγαθῶν τὴν φιλίαν. λέγομεν οὖν ὡς εἰ ὁμολογοῦμεν ὅτι ὁ Ἐμπεδοκλῆς Πυθαγόρειος ἦν, φα‐ νερὸν ὅτι κατὰ τὴν διάταξιν τῶν Πυθαγορείων ἔλεγε περικεκαλυμμένως· | |
| 10 | οὐδὲ γὰρ ἐβούλοντο τὴν ἑαυτῶν σοφίαν κατάδηλον καὶ σκυτεῦσι γενέσθαι. ἔλεγον οὖν καὶ οἱ Πυθαγόρειοι ἀρχὰς τῶν ἀγαθῶν καὶ τῶν κακῶν· καὶ τῶν μὲν εἰδῶν ἀρχὴν ἀγαθὴν ἔλεγον, τῆς δὲ ὕλης κακήν, ἐπειδὴ πρὸς τῇ διαιρέσει ἡ ὕλη, ὥσπερ καὶ σὺ αὐτός, ὦ σοφώτατε Ἀριστότελες, λέγεις, ὅτι ἁπλῶς γένεσίς ἐστιν ἡ τῶν κρειττόνων, τὶς δὲ γένεσις ἡ τῶν χειρόνων· | |
| 15 | διὸ τοῦ μὲν θερμοῦ ἁπλῶς ἐστι γένεσις τοῦ δὲ ψυχροῦ τὶς γένεσις ὡς χείρονος. οὕτως οὖν καὶ οἱ Πυθαγόρειοι συμβολικῶς τὰ μὲν κρείττονα ἔλεγον ὑπὸ τοῦ ἀγαθοῦ γίνεσθαι, τὰ δὲ χείρονα ὑπὸ τοῦ κακοῦ· τῷ ὄντι γάρ, ὡς καὶ ὁ Πλάτων φησίν, ἐν παρυποστάσει ὑπάρχουσι, καὶ περὶ τόνδε τὸν θνητὸν τόπον περιπολοῦσιν. ἄλλως τε δὴ οὐδὲ ἄκρατόν ἐστι κακόν· | |
| 20 | ἡ γὰρ μοιχεία καὶ ὁ φθόνος κακὰ μὲν ὡς πρὸς τὰ μερικά, ἀγαθὰ δὲ ὡς πρὸς τὸ πᾶν, διότι ἡ ψυχὴ τοῦ παθόντος ἀξία ἦν παθεῖν, καὶ τοῦ ποιή‐ σαντος ποιῆσαι. ἄλλως τε δὴ τῷ σώματι οὐκ ἔστι κακὸν ἡ μοιχεία. ὁμοίως φησὶ καὶ ἐπὶ τοῦ βλασφημοῦντος, ὅτι τοῖς ὀργάνοις οὐκ ἔστι φαῦλον· ἡ γὰρ ἐνέργεια κρατύνει, ὥς φασιν ἰατροί ‘κίνησις κρατύνει, ἀργίη τήκει‘, | |
| 25 | ὥστε οὐδὲν παντελῶς ἐστιν ἄκρατον κακόν. ἔπειτα εἰ τὸ νεῖκος, 〈ὥσ〉 φησιν Ἐμπεδοκλῆς, αἴτιον τῷ κόσμῳ τοῦ εἶναι, ὁ δὲ κόσμος οὐ κακόν, δῆλον ὅτι οὐχ ὑποτίθεται ἀρχὰς δύο, μίαν τοῦ ἀγαθοῦ καὶ μίαν τοῦ κακοῦ. ἡ τοίνυν μοιχεία προηγουμένως διὰ τὴν τοῦ σώματος θεραπείαν γίνεται· οὐ γὰρ διὰ τὸ κακὸν τὸ ἐξ αὐτῆς συμβαῖνον· ὥστε παρυφίσταται τὸ κακόν, | |
| 30 | ὥς φησι Πλάτων. | |
| 31n | Ἐπειδὴ καὶ τὰ ἐναντία τοῖς ἀγαθοῖς ἐνόντα ἐφαίνετο. | |
| 32 | Ἐπειδὴ ἑώρα καὶ τὰ ἐναντία τῇ φύσει τῶν ἀγαθῶν ἐνόντα, καὶ οὐ μόνον τάξις καὶ τὸ καλόν, ἀλλὰ καὶ ἀταξία καὶ τὸ αἰσχρόν, καὶ πλείονα | |
| τὰ κακὰ τῶν ἀγαθῶν καὶ τὰ φαῦλα τῶν καλῶν, ὁ Ἐμπεδοκλῆς ἐν ταῖς | 30 | |
In met.31 | ποιητικαῖς ἀρχαῖς καὶ τὴν τῶν κακῶν ποιητικὴν ἀρχὴν ἔθετο. ἐπεὶ οὖν ἐν τοῖς οὖσίν ἐστι καὶ τὰ κακά, Ἐμπεδοκλῆς ἐν τοῖς αἰτίοις ἔθετο οὐ μό‐ νον τὴν τῶν ἀγαθῶν ἀρχήν, ἥτις ἐστὶν ἡ φιλία, ἀλλὰ καὶ τὴν τῶν κακῶν, ὅ ἐστι τὸ νεῖκος. εἰ γάρ τις ἐξ ὧν φησι τὴν διάνοιαν αὐτοῦ ἐκλαμβάνοι καὶ | |
| 5 | μὴ πρὸς ἃ ψελλίζεται λέγων Ἐμπεδοκλῆς, εὑρήσει τὴν μὲν φιλίαν αἰτίαν οὖσαν τῶν ἀγαθῶν κατ’ αὐτόν, τὸ δὲ νεῖκος τῶν κακῶν· ὥστε εἴ τις φαίη τὸν Ἐμπεδοκλέα καὶ τὸ κακὸν καὶ τὸ ἀγαθὸν ἀρχὰς 〈λέγειν〉, τάχα ἂν καλῶς λέγοι, εἴπερ τὸ τῶν ἀγαθῶν ἁπάντων αἴτιον αὐτὸ τὸ ἀγαθόν ἐστι καὶ τῶν κακῶν τὸ κακόν. εἰπὼν δὲ αὐτὸς περὶ τοῦ ἀγαθοῦ, | |
| 10 | περὶ τοῦ κακοῦ ἡμῖν προσθεῖναι κατέλιπε λέγειν τὸ αἴτιον κατ’ Ἐμπεδοκλέα· ἐπὶ μὲν γὰρ τοῦ ἀγαθοῦ εἶπεν αἴτιον, ἐπὶ δὲ τοῦ κακοῦ οὐκέτι. ψελλί‐ ζεσθαι δὲ εἶπε τὸ μὴ σαφῶς λέγειν· οὕτω γὰρ οἱ ψελλιζόμενοι λαλοῦσιν. ἐάν τις οὖν, φησί, προσσχῇ τῷ βάθει τῆς διανοίας τοῦ ἀνδρός, τοῦτο αὐ‐ τὸν εὑρήσει λέγοντα. | |
| 15n | Οὗτοι μὲν οὖν ὥσπερ λέγομεν. | |
| 16 | Τούτους, φησίν, Ἐμπεδοκλέα τε καὶ Ἀναξαγόραν καὶ ἔτι Ἑρμότιμον καὶ τῶν ποιητῶν Ἡσίοδόν τε καὶ Παρμενίδην φαμὲν δύο αἰτίων ἐφάψασθαι ὑλικοῦ τε καὶ ποιητικοῦ, περὶ ὧν αἰτίων ἡμεῖς εἰρήκαμεν ἐν τοῖς Περὶ φύ‐ σεως λόγοις, ὅτι τέσσαρα ὑπάρχουσι τὰ αἴτια, ὑλικόν, ποιητικόν, εἰδικόν, | |
| 20 | τελικόν. καὶ διεξέλθωμεν εἰ ἄρα δυνηθείημεν αὐτοὺς εὑρεῖν ἄλλο τι αἴτιον λέγοντας πλέον ὧν ἡμεῖς εἰρήκαμεν καὶ τοῦτο ἀποθέσθαι. οὔτε δὲ πάντα εἰρήκασιν, ἀλλὰ μόνον δύο, καὶ ταῦτα ἀδιαρθρώτως εἰρήκασιν, καθάπερ, φησίν, οἱ πυκτεύοντες. ὥσπερ γὰρ οἱ ἀσθενῶς ἔχοντες ἐν τῷ πυκτεύειν πολλάκις εἰκῇ φερόμενοι κατὰ τύχην τινὰ παρέχουσι καιρίαν πληγὴν κατὰ | |
| 25 | ἀναγκαίου μορίου, οὕτως καὶ οὗτοι περὶ τῶν δύο αἰτιῶν κατὰ τύχην τινὰ εἰρήκασι καὶ οὐκ ἐπιστημονικῶς. ἀμέλει τοι Ἀναξαγόρας ἔν τισιν ἀπορῶν ἀποδοῦναι τὰς αἰτίας, τὸν νοῦν αἴτιον ἔλεγεν τοῦ παντός· ἐρχόμενος δὲ εἰς τὰ κατὰ μέρος, ὥς φησι καὶ Πλάτων ἐν Φαίδωνι, αὖθις ὑλικὰ αἴτια ἀπεδίδου, μηδαμοῦ μνημονεύων τοῦ νοῦ, ὡς μὴ ἔχων ἐπιστήμην. ἔδει | |
| 30 | γὰρ πανταχοῦ τάττειν αὐτὸν καὶ πάντων αἴτιον αὐτὸν ἀποδεικνύναι. μόνον οὖν τοῦ ὑλικοῦ αἰτίου ἐμνημόνευσαν καὶ τοῦ ποιητικοῦ, καὶ τούτων ἀμυ‐ δρῶς καὶ οὐ σαφῶς, ἀλλ’ ὥσπερ οἱ ἀγύμναστοι ἐν ταῖς μάχαις. καὶ γὰρ ἐκεῖνοι πολλάκις περιφερόμενοι παρέχουσι πληγὰς δυναμένας ἀδικεῖν, | |
| ὡς εἴρηται. ἀλλ’ οὔτ’ ἐκεῖνοι τοῦτο ποιοῦσιν ἐξ ἐπιστήμης, οὔτε οὗτοι ἐοί‐ | 31 | |
In met.32 | κασι λέγειν εἰδέναι ἃ λέγουσι· σχεδὸν γὰρ ἐν μικροῖς πάνυ κέχρηνται τοῖς ποιητικοῖς αἰτίοις, ὅπερ οὐκ ἔδει, ἀλλ’ ἐπὶ πάντων τάττειν. μηχανῇ δὲ τὸν Ἀναξαγόραν εἶπε τῷ νῷ χρῆσθαι, ὥσπερ ἐν ταῖς τραγῳδίαις οἱ δαί‐ μονες παράγονται ἀπὸ μηχανῆς [καὶ] ἐν τοῖς ἀπόροις, 〈οἷον〉 ἐν τῷ Ἱππολύτῳ | |
| 5 | ἐφάνη ἡ Ἄρτεμις ἀποροῦντι τῷ Θησεῖ· οὕτως οὖν καὶ ὁ Ἀναξαγόρας ἡνίκα ἀπορεῖ πρὸς τὴν κοσμοποιίαν διά τινα αἰτίαν ἐξ ἀνάγκης, τότε ἕλκει τὸν νοῦν. ἐν δὲ τοῖς κατὰ μέρος πάντα μᾶλλον αἰτιᾶται ἤπερ τὸν νοῦν. Ἐμ‐ πεδοκλῆς δὲ πλέον μὲν ἢ κατὰ Ἀναξαγόραν κέχρηται τοῖς ποιητικοῖς αἰ‐ τίοις, οὐ μὴν οὐδὲ οὗτος ἱκανῶς λέγει. φησὶ γὰρ τὴν φιλίαν συγκρίσεως | |
| 10 | εἶναι αἰτίαν, τὸ δὲ νεῖκος διακρίσεως, πολλάκις δὲ τὸ ἐναντίον ὁρῶμεν γινό‐ μενον τὴν φιλίαν διακρίσεως· αὕτη γὰρ διακρίνει τὰ εἴδη ἐκ τῆς ὕλης κατ’ αὐτὸν καὶ ποιεῖ τὸν σφαῖρον. πάλιν τὸ νεῖκος συγκρίνει τὰ στοιχεῖα· τὸ γὰρ πῦρ τὸ τῇδε κἀκεῖσε ὑπάρχον εἰς ἓν συνάγει, καὶ τὰ εἴδη πάλιν τῇ ὕλῃ ἐπιτίθησιν. οὐδὲ αὐτὸν οὖν ἱκανῶς 〈φησιν〉 εὑρίσκειν τὸ ὁμολογού‐ | |
| 15 | μενον· ἔδει γὰρ τὴν φιλίαν ἐν πᾶσι συγκρίσεως αὐτῷ αἰτίαν εἶναι, τὸ δὲ νεῖκος διακρίσεως· οὐ μὴν τοῦτο ποιεῖ, ἀλλὰ πολλαχοῦ αὐτῷ ἡ μὲν φιλία διακρίνει, τὸ δὲ νεῖκος συγκρίνει. καὶ λέγει ἐν τίσιν. ὅταν μὲν γὰρ ὑπὸ τοῦ νείκους ἐκ τοῦ ἑνὸς εἰς τὰ στοιχεῖα διίστηται καὶ διαιρῆται καὶ χωρίζηται, τότε τὰ τέως τῶν στοιχείων μόρια ἀνακεκραμένα ἀλλήλοις | |
| 20 | (οὕτως γὰρ ἦν ἓν τὰ πάντα) συγκρίνεται καὶ συνάγεται εἰς ταὐτόν, τὰ μόρια τὰ τοῦ πυρὸς ὡς εἶναι μετ’ ἀλλήλων, καὶ τὰ τοῦ ἀέρος ὡσαύτως, ὁμοίως καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων ἑκάστων· οὕτως γὰρ ἡ εἰς τὰ στοιχεῖα τοῦ ἑνὸς διαί‐ ρεσις. καὶ οὕτως μὲν αὐτῷ τὸ νεῖκος οὐ διακρίσεως μᾶλλον ἀλλὰ συγκρί‐ σεως 〈αἴτιον〉. πάλιν ἡ φιλία ταῦτα τὰ σώματα πρῶτον αὐτὴ διαιρεῖ καὶ | |
| 25 | κατακερματίζει καὶ διακρίνει. οὐ γὰρ δή γε ὁλόκληρα ὄντα φυλάττει, ἐπεὶ τὰ αὐτὰ ἔμενον· οὕτως δὲ οὐκ ἦν μεταβολή. Ἐμπεδοκλῆς οὖν παρὰ τοὺς | |
| πρότερον πρῶτος ταύτην τὴν αἰτίαν τῶν κακῶν διελὼν εἰσήγαγεν, οὐ μίαν | 32 | |
In met.33 | ποιήσας τὴν ποιητικὴν ἀρχήν, ἀλλὰ δύο ἐναντίας ἀλλήλαις, τὴν τῶν ἀγα‐ θῶν καὶ τὴν τῶν κακῶν, τῶν πρὸ αὐτοῦ μηδὲν τοιοῦτον ποιησάντων. πάλιν δὲ τὰ ὑλικὰ στοιχεῖα τέσσαρα πρῶτος εἰσηγήσατο, οὐ μὴν κέχρηται αὐτοῖς ὡς τέτρασιν, ἀλλ’ ὡς δυσίν· τὸ γὰρ πῦρ λέγει θερμόν, τὰ δὲ ἄλλα | |
| 5 | ψυχρά, ὡς εἴρηται ἡμῖν ἐν τῇ Περὶ γενέσεως καὶ φθορᾶς. καὶ τοῦτο ἔστιν εὑρεῖν κείμενον ἐν τοῖς ἔπεσιν αὐτοῦ. | |
| 7n | Λεύκιππος δὲ καὶ ὁ ἑταῖρος αὐτοῦ Δημόκριτος. | |
| 8 | Εὐθύνας τὰς Ἐμπεδοκλέους δόξας καὶ Ἀναξαγόρου μετέρχεται λοιπὸν ἐπὶ τὸν Λεύκιππον καὶ τὸν μαθητὴν αὐτοῦ Δημόκριτον καί φησιν ὅτι στοι‐ | |
| 10 | χεῖα τῶν ὄντων ὑλικὰ ἔλεγον τὰς ἀτόμους καὶ τὸ κενόν· καὶ τὰς μὲν ἀτό‐ μους ἔλεγον ὄν, τὸ δὲ κενὸν οὐκ ὄν. καὶ ἔλεγον ὅτι οὐκ ἔστιν ἐπὶ πλέον τὸ ὂν τοῦ μὴ ὄντος, ἐπειδὴ οὔτε τὸ σῶμα, τουτέστιν αἱ ἄτομοι, πλείονες ὑπάρχουσι τοῦ κενοῦ· πανταχοῦ γὰρ καὶ κενὸν καὶ ἄτομοι ὑπάρχουσιν. οὕτως φησὶ καὶ ὁ Πλάτων ἐν τῇ Πολιτείᾳ, ὅτι οὐκ ἔστιν ἐπ’ ἔλαττον τὸ | |
| 15 | μὴ ὂν τοῦ ὄντος· μὴ ὂν δὲ λέγει τὸ κατὰ τὴν ἑτερότητα· διὰ πάντων γὰρ τῶν ὄντων πεφοίτηκεν. πάντα γὰρ τὰ ὄντα ὡς πρὸς ἄλληλα παρα‐ βαλλόμενα μὴ ὄντα ὑπάρχουσιν· ὁ γὰρ ἄνθρωπος μὴ ὄν ἐστιν ὡς πρὸς ἵππον. τὸ δὲ μηδαμῇ μηδαμῶς ὂν οὔτε ῥητὸν λέγει εἶναι οὔτε δοξαστόν. περὶ οὗ ὁ Δημόκριτός φησι μὴ εἶναι ἐπ’ ἔλαττον τοῦ ὄντος. αἴτια οὖν | |
| 20 | ταῦτα ὑλικὰ ὑποτίθενται τὰς ἀτόμους καὶ τὸ κενὸν οἱ περὶ τὸν Δημόκριτον. καὶ καθάπερ, φησίν, οἱ ἓν ποιοῦντες τὴν ὑποκειμένην οὐσίαν τὰ ἄλλα γεννῶσι τοῖς πάθεσιν αὐτῆς διὰ τοῦ μανοῦ καὶ τοῦ πυκνοῦ, ὄν‐ των ποιητικῶν ἀρχῶν, οὕτω καὶ οὗτοι τὰς διαφορὰς αἰτίας τῶν ἄλλων εἶναί φασιν. ταύτας δὲ τρεῖς εἶναι λέγουσι, σχῆμα καὶ | |
| 25 | τάξιν καὶ θέσιν, καὶ διαφέρειν φασὶ τὸ ὂν ῥυσμῷ καὶ διαθιγῇ καὶ τροπῇ, Ἀβδηριτικαῖς φωναῖς. τὸν οὖν ῥυσμὸν σχῆμα καλοῦσι, τὴν δὲ διαθιγὴν τάξιν, τὴν δὲ τροπὴν θέσιν. καὶ ἐντεῦθεν τὰ διάφορά φασι σχήματα ἀποτελεῖσθαι, καί φασιν ὅτι διαφέρει τὸ Α τοῦ Ν σχήματι, τὸ δὲ ΑΝ τοῦ ΝΑ τάξει, τὸ δὲ Ζ τοῦ Ν θέσει. τί δὲ τὸ αἴτιον τῆς κινή‐ | |
| 30 | σεως τῆς διαφορᾶς ταύτης οὐκ εἰρήκασιν, ἀλλὰ καὶ οὗτοι ὥσπερ οἱ ἄλλοι ἐρρᾳθύμησαν· τὸ γὰρ αἴτιον τοῦ εἰδοποιεῖσθαι τοιῶσδε τὴν ὕλην καὶ με‐ τατάττεσθαί ἐστι τὸ ποιητικόν, περὶ οὗ οὐδὲν παντελῶς εἰρήκασιν. διὸ καὶ Ἐμπεδοκλέα εὐθύνει λέγοντα τοῦ μὲν σφαίρου τὴν φιλίαν, τοῦ δὲ αἰσθητοῦ κόσμου τὸ νεῖκος. φησὶν οὖν πρὸς αὐτὸν ὅτι ἐπειδὴ πάντα τὸ | |
| 35 | ἓν ὑπερβέβηκεν, εἰπέ μοι, ποῖόν ἐστι τὸ ἁπλῶς αἴτιον τούτων; περὶ μὲν | |
| οὖν τῶν δύο αἰτίων ἐπὶ τοσοῦτον ἔοικεν ἐζητῆσθαι πρότερον. | 33 | |
In met.34(1n) | Ἐν δὲ τούτοις καὶ πρὸ τούτων οἱ καλούμενοι Πυθα‐ | |
| 2n | γόρειοι. | |
| 3 | Ἐντεῦθεν πάλιν ἐπὶ τοὺς Πυθαγορείους ἔρχεται καί φησιν ὅτι οἱ Πυθαγόρειοι στοιχεῖα τῶν ὄντων τοὺς ἀριθμοὺς ὑπετίθεντο ἀντὶ πυρὸς καὶ | |
| 5 | ὕδατος καὶ γῆς καὶ ἀέρος, καὶ ἐσπούδαζον πάντα εἰς ἀριθμοὺς ἀνάγειν. λέγομεν δὲ ἡμεῖς ὅτι οἱ Πυθαγόρειοι οὐκ ἐβούλοντο κατάδηλον ποιῆσαι τὴν ἑαυτῶν σοφίαν καὶ σκυτεῦσι. τούτου χάριν συμβολικῶς παρεδίδοσαν τὰ μαθήματα, ὥσπερ οἱ ποιηταὶ περικεκαλυμμένως ἔλεγον, καὶ εἰ ἐμμένοι τις τῷ φαινομένῳ, λώβην γεννᾷ τῇ ψυχῇ. καὶ ἐκέχρηντο τοῖς ἀριθμοῖς, | |
| 10 | ἐπειδὴ πασῶν τῶν ἐπιστημῶν πρωτίστη ἐστίν, ὡς μεμαθήκαμεν ἐν τῇ Ἀποδεικτικῇ πραγματείᾳ, ἡ ἀριθμητική. κέχρηται γὰρ ὁ γεωμέτρης ἀριθ‐ μοῖς, αὕτη δὲ μεγέθεσιν οὐ κέχρηται. ἐπειδὴ τοίνυν οἱ ἀριθμοὶ ὁριστικοὶ καὶ περαντικοὶ ὑπάρχουσι τῶν ὑπ’ αὐτῶν ἀριθμουμένων, τοιαῦτα δὲ ὑπάρ‐ χουσι καὶ τὰ εἴδη, ὁριστικὰ καὶ συνεκτικὰ τῆς ὕλης, διὰ τῶν ἀριθμῶν τὰ | |
| 15 | εἴδη τὰ φυσικὰ ἐβούλοντο δηλοῦν· οὐ γὰρ δὴ καὶ τὴν ὕλην. πῶς γὰρ οἷόν τε ἐστὶν ἐξ ἀριθμῶν συγκεῖσθαι τὰ φυσικὰ πράγματα; ἀμέλει τοι καὶ τὸν πέντε ἀριθμὸν ἔλεγον δικαιοσύνην, ἐπειδὴ μέσος ἐστὶ τοῦ δέκα, ἥτις δεκὰς δεκτική ἐστι πάντων τῶν ἀριθμῶν. ἐπεὶ οὖν τὸ μέσον ἔχει τοῦ παντὸς ὁ πέντε ἀριθμός, ἐκάλουν αὐτὸν δικαιοσύνην οἷον δίχην τινὰ οὖσαν. | |
| 20 | καὶ δικαστὴς ἐντεῦθεν λέγεται, ὁ διχάζων καὶ ὁρίζων τὰ κατ’ ἀξίαν ἑκά‐ στῳ. πάλιν δὲ ἐκάλουν τὸν ἑπτὰ ἀριθμὸν καιρόν, ἐπεὶ ἡ σελήνη, ἡνίκα ἐστὶν ἑπτὰ ἡμερῶν, τετραγωνίζει τὸν ἥλιον· δύο ἥμισυ γὰρ ἡμέρας ποιεῖ ἐν ἑκάστῳ ζῳδίῳ. διὸ καὶ κρίσιμός ἐστιν ἡ ἑβδόμη ἡμέρα καὶ ἡ δισέβδο‐ μος. πάλιν δὲ καὶ τὰ ἑπταμηνιαῖα βρέφη ζῶσι καὶ ἡ ἀρχὴ τῆς ἀποκυή‐ | |
| 25 | σεώς ἐστιν ὁ ἕβδομος μήν. πρὸς ἐπὶ τούτοις μέχρι τῶν ἑπτὰ ἐνιαυτῶν ῥίπτουσιν οἱ παῖδες τοὺς ὀδόντας, εἶτα μέχρι τῶν δεκατεσσάρων ἄρχονται μειράκια γίνεσθαι. λοιπὸν ἡ τρίτη ἑβδομὰς ποιεῖ αὐτοὺς σπερμαίνειν. ἔλεγον οὖν τὴν μονάδα τὸν νοῦν διὰ τὸ ἀμερὲς καὶ τὸ πρῶτον, τὴν δὲ δυάδα ἔλεγον εἶναι τὴν ψυχήν, ἐπειδὴ ἔχει τὸ ποθέν ποι· ἄρχεται γὰρ | |
| 30 | ἀπὸ προτάσεων καὶ τελευτᾷ ἐπὶ συμπέρασμα. τὸν δὲ τρία ἀριθμὸν ἔλεγον τὴν δόξαν, ἐπεὶ οὐχ ὥρισται, ἀλλὰ πρώτη ἐστὶν ἀδιαίρετος, καὶ οὐκ ἔχει βεβαίως, εἴτε ἀθάνατός ἐστιν ἡ ψυχὴ εἴτε θνητή, καὶ εἴτε ἀίδιος ὁ κόσμος εἴτε φθαρτός, ὥσπερ ἐνταῦθα καὶ ἔστι. τὸν δὲ τέσσαρα ἀριθμὸν ἔλεγον τὸ σῶμα τὸ ἁπλῶς. τὸν δὲ πέντε τὸ φυσικὸν σῶμα. τὸν δὲ ἓξ τὸ ἔμ‐ | |
| 35 | ψυχον, ἐπειδὴ ὁ ἓξ πρῶτός ἐστιν ἀπὸ τριάδος καὶ δυάδος πολυπλασιαζό‐ | 34 |
In met.35 | μενος, τουτέστιν ἀπὸ περιττοῦ καὶ ἀρτίου. ἔστι δὲ ἡ ψυχὴ πρὸς τῷ περιττῷ ὡς ἀδιαίρετος, τὸ δὲ σῶμα πρὸς τῷ ἀρτίῳ ὡς διαιρετόν. ἐπεὶ οὖν ἐστιν ἐν τοῖς οὖσι καὶ ἕνωσις καὶ ὁμοιότης καὶ εἰδοποιία καὶ ταυτότης, ἔστι δὲ καὶ ἑτερότης καὶ ἀνομοιότης καὶ πάντα τὰ τοιαῦτα, τὴν μὲν μο‐ | |
| 5 | νάδα ἔλεγον ἀρχὴν εἶναι τῆς ἑνώσεως καὶ τῆς ὁμοιότητος καὶ τῆς εἰδο‐ ποιίας καὶ τῆς ταυτότητος καὶ πάσης συνεχείας ἁπλῶς, τὴν δὲ δυάδα ἔλε‐ γον ἀρχὴν εἶναι τῆς ἑτερότητος καὶ διαιρέσεως καὶ ἀνομοιότητος. διὸ καὶ τὴν ὕλην δυάδα ἔλεγον, ἐπειδὴ αἰτία ἐστὶ τῆς διαιρέσεως. πάντων οὖν τὸ ἁπλῶς αἴτιον καὶ ἑνώσεως καὶ διαιρέσεως καὶ ὁμοιότητος καὶ ἀνομοιότητος | |
| 10 | καὶ εἰδοποιίας ἀρχὴν καὶ αἰτίαν ἔλεγον εἶναι τὴν ἑνάδα, ἥτις ἐστὶ τὸ πρῶ‐ τον αἴτιον· δεῖ γὰρ εἶναι πρῶτον αἴτιον ἐν τοῖς οὖσιν. εἰ γὰρ ὑποθώμεθα εἶναί τι ἄλλο σὺν αὐτῷ, ἔσται οὕτως ἕνωσις καὶ οὐκέτι ἕν· ἀνάγκη δὲ πάντως ἓν εἶναι αἴτιον τὸ παρακτικὸν κοινῶς πάντων, καὶ ὁμοίων καὶ ἀνο‐ μοίων. εἰ γὰρ ἀριθμός ἐστι τὸ ἐκ μονάδων συγκείμενον πλῆθος, ἔστι δὲ | |
| 15 | δύο, ἀνάγκη εἶναι καὶ ἕν, ἥτις ἐστὶν ἡ ἑνάς, τὸ πρῶτον αἴτιον τὸ παρακτι‐ κὸν πάντων. ὥστε κρεῖττόν ἐστιν ἡ ἑνὰς τῆς μονάδος· πολλὰ γὰρ πρῶτα εἶναι οὐ δύναται. πάλιν τοίνυν δέκα ἀριθμὸν ἐκάλουν τὸν κόσμον, ἐπεὶ ὥσπερ ὁ δέκα ἀριθμὸς δεκτικός ἐστι παντὸς ἀριθμοῦ, οὕτω καὶ ὁ κόσμος δεκτικός ἐστι πάντων τῶν εἰδῶν. τινὲς δέ φασιν ὅτι οἱ Πυθαγόρειοι, βου‐ | |
| 20 | λόμενοι δεῖξαι ὅτι δέκα σφαῖραι ὑπάρχουσι διὰ τὸ ἀναγαγεῖν τὸν οὐρανὸν εἰς τὸν δέκα ἀριθμόν, ἔλεγον εἶναι τὴν ἀπλανῆ καὶ τὰς ἑπτὰ τῶν ἑπτὰ πλανήτων, καὶ τὴν ὑπὸ σελήνην (τουτέστι τὰ τέσσαρα στοιχεῖα), ἰδοὺ ἐννέα καὶ τὴν ἀντίχθονα· οὕτως γὰρ αὐτὴν ἐκάλουν, ὥς φησιν Ἀριστο‐ τέλης. εἰδέναι μέντοι γε χρὴ ὅτι οἱ γνήσιοι Πυθαγόρειοι ἀντίχθονα ἐκά‐ | |
| 25 | λουν τὴν σεληνιακὴν σφαῖραν, ἐπειδὴ ὥσπερ ἡ γῆ ἀντιφράττουσα αἰτία γίνεται τῆς ἐκλείψεως τῆς σελήνης, οὕτω καὶ ἡ σελήνη ἀντιφράττουσα τῷ ἡλίῳ ποιεῖ αὐτὸν ἐκλιμπάνειν. | |
| 28n | Ἐν δὲ τούτοις καὶ πρὸ τούτων. | |
| 29 | Ἢ ἐν τούτοις τοῖς χρόνοις γενόμενοι ἐν οἷς καὶ οἱ προλεχθέντες ἢ | |
| 30 | πρὸ τούτων οἱ καλούμενοι Πυθαγόρειοι τῶν μαθημάτων ἁψάμενοι πρῶτοι ταῦτα προῆγον. καὶ ἐντραφέντες τοῖς μαθήμασι τὰς τῶν μαθημάτων ἀρχάς, τουτέστι τοὺς ἀριθμούς, ὑπέλαβον ἀρχὰς τῶν ὄντων εἶναι πάντων. τῶν μὲν γὰρ ἄλλων ἔλεγον εἶναι πρώτους τοὺς ἀριθμούς. ἐδόκουν οὖν ἐν τοῖς ἀριθμοῖς πολλὰ ὁμοιώματα θεωρεῖν τῶν ὄντων, οἷον ἐν τῷ πέντε τὴν | |
| 35 | δικαιοσύνην, ὡς εἰρήκαμεν, ἐν τῷ ἑπτὰ τὸν καιρόν, ἐν τῷ δέκα τὸν κόσμον. πλέον οὖν ἐδόκουν θεωρεῖν ὁμοιώματα ἐν τοῖς ἀριθμοῖς ἤπερ ἐν πυρὶ καὶ | |
| ὕδατι καὶ γῇ, καὶ διὰ τοῦτο ἀρχὰς τοὺς ἀριθμοὺς ὑπετίθεντο, ὡς ἐλέγο‐ | 35 | |
In met.36 | μεν, ὅτι τὸ τοιόνδε πάθος τῶν ἀριθμῶν δηλοῖ δικαιοσύνην. καιρὸν οὖν ἔλεγον τὸν ἑπτὰ πάλιν· δοκεῖ γὰρ τὰ φυσικὰ τοὺς τελείους ἴσχειν καιροὺς καὶ γενέσεως καὶ τελειώσεως κατὰ ἑβδομάδα, ὡς ἐπ’ ἀνθρώπου. καὶ γὰρ τίκτονται ἑπταμηνιαῖα καὶ ὀδοντοφυεῖ τοσούτων μηνῶν. ἀλλὰ καὶ ἡβᾷ περὶ | |
| 5 | δευτέραν ἑβδομάδα καὶ γενειᾷ περὶ τὴν τρίτην. καὶ τὸν ἥλιον δέ, ἐπεὶ αὐτὸς δοκεῖ τῶν καιρῶν αἴτιος εἶναι, ἐνταῦθά φασιν ἱδρῦσθαι ἐν τῇ ἑβδόμῃ σφαίρᾳ κατὰ τοῦτο, καθὸ ὁ ἑπτὰ ἀριθμός ἐστιν, ὃν καιρὸν λέγουσιν· ἑβδό‐ μην γὰρ αὐτὸν τάξιν ἔχειν τῶν περὶ τὸ μέσον καὶ τὴν ἑστίαν κινουμένων σωμάτων· κινεῖσθαι γὰρ μετὰ τὴν τῶν ἀπλανῶν σφαῖραν 〈καὶ〉 τὰς πέντε | |
| 10 | τῶν πλανήτων· μεθ’ ὃν ὀγδόην τὴν σελήνην καὶ τὴν γῆν ἐνάτην, μεθ’ ἣν τὴν ἀντίχθονα. ἐπεὶ δὲ οὔτε γεννᾷ τινα τῶν ἐν τῇ δεκάδι ἀριθμῶν ὁ ἑπτὰ οὔτε γεννᾶται ὑπό τινος αὐτῶν, διὰ τοῦτο καὶ Ἀθηνᾶν ἔλεγον αὐτόν. ὁ μὲν γὰρ δύο τὸν τέσσαρα, καὶ ὁ τρία τὸν ἐννέα καὶ τὸν ἕξ, καὶ ὁ τέσσαρα τὸν ὀκτὼ καὶ ὁ πέντε τὸν δέκα γεννᾷ, γεννῶνται δὲ ὁ τέσσαρα καὶ ἓξ καὶ | |
| 15 | ὀκτὼ καὶ ἐννέα καὶ δέκα· ὁ δὲ ἑπτὰ οὔτε τινὰ γεννᾷ οὔτε ἔκ τινος γεννᾶται τῶν ὑπὸ τὴν δεκάδα. τοιαύτη δὲ καὶ ἡ Ἀθηνᾶ· ἀμήτωρ γάρ, φασί. γάμον δὲ ἔλεγον τὸν ε, ὅτι ὁ γάμος σύνοδός ἐστιν ἄρρενος καὶ θήλεος. ἔστι δὲ κατ’ αὐτοὺς ἄρρεν μὲν τὸ περιττόν, θῆλυ δὲ τὸ ἄρτιον· πρῶτος δὲ οὗτος ἐξ ἀρτίου πρώτου τοῦ δύο καὶ περιττοῦ πρώτου τοῦ τρία τὴν γένεσιν ἔχει· | |
| 20 | τὸ μὲν γὰρ περιττὸν ἄρρεν αὐτοῖς, ὡς εἶπον, τὸ δὲ ἄρτιον θῆλυ. νοῦν δὲ καὶ οὐσίαν ἔλεγον τὸ ἕν· τὴν γὰρ ψυχὴν ὡς τὸν νοῦν εἶπον. διὰ τὸ ὅμοιον δὲ καὶ μόνιμον πάντῃ καὶ ἀρχικὸν εἶναι τὸν νοῦν μονάδα τε καὶ ἓν ἔλε‐ γον· ἀλλὰ καὶ οὐσίαν, ὅτι πρῶτον ἡ οὐσία. δόξαν δὲ τὰ δύο διὰ τὸ ἐπ’ ἄμφω μεταβλητὴν εἶναι· ἔλεγον δὲ καὶ κίνησιν αὐτὴν καὶ ἐπίθεσιν. τὰς | |
| 25 | δὴ τοιαύτας τῶν πραγμάτων πρὸς τοὺς ἀριθμοὺς ἐκλέγοντες ὁμοιότητας ἀρχὰς αὐτῶν τοὺς ἀριθμοὺς ὑπέθεντο, πάντα τὰ ὄντα ἐξ ἀριθμῶν συγκεῖσθαι λέγοντες. ἀλλὰ καὶ τὰς ἁρμονίας κατὰ ἀριθμούς τινας ὁρῶντες συγκειμένας καὶ τούτων ἀρχὰς ἐπρέσβευον τοὺς ἀριθμούς· ἡ μὲν γὰρ διὰ πασῶν ἐν διπλασίονί ἐστι λόγῳ, ἡ δὲ διὰ πέντε ἐν ἡμιολίῳ, ἡ δὲ διὰ τεσσάρων ἐν | |
| 30 | ἐπιτρίτῳ. ἔλεγον δὲ καὶ τὸν ὅλον οὐρανὸν κατὰ ἁρμονίαν συγκεῖσθαί τινα· τούτου γὰρ δηλωτικὸν αὐτῷ τὸ καὶ τὸν ὅλον οὐρανὸν ἁρμονίαν τινὰ εἶναι· ἐξ ἀριθμῶν γὰρ καὶ κατ’ ἀριθμοὺς αἱ ἁρμονίαι. τῶν γὰρ σωμά‐ | |
| των τῶν περὶ τὸ οὐράνιον σῶμα φερομένων ἐν ἀναλογίᾳ τὰς ἀποστάσεις | 36 | |
In met.37 | ἐχόντων, καὶ τῶν μὲν θᾶττον περιφερομένων, τῶν δὲ βραδύτερον, ποιούν‐ των δὲ καὶ ψόφον ἐν τῷ κινεῖσθαι τῶν μὲν βραδυτέρων βαρύν, τῶν δὲ ταχυτέρων ὀξύν, τοὺς ψόφους τούτους κατὰ τὴν τῶν ἀποστάσεων ἀναλο‐ γίαν γινομένους ἐναρμόνιον τὸν ἐξ αὐτῶν ἦχον ποιεῖν. διὰ τοῦτο οὖν φησιν | |
| 5 | ἔτι δὲ τῶν ἁρμονιῶν ἐν ἀριθμοῖς ὁρῶντες τὰ πάθη, ἡμιόλιον καὶ ἐπίτριτον, ὡς εἰρήκαμεν. ἐπειδὴ οὖν τὰ μὲν ἄλλα τοῖς ἀριθμοῖς ἐφαίνετο κατὰ τὴν φύσιν ὅμοια, οἱ δὲ ἀριθμοὶ κατ’ αὐτοὺς πάσης τῆς φύσεως πρῶ‐ τοι, τὰ τῶν ἀριθμῶν στοιχεῖα τῶν ὄντων στοιχεῖα πάντων ὑπέ‐ λαβον, καὶ τὸν ὅλον οὐρανὸν ἁρμονίαν εἶναι καὶ ἀριθμόν. ὅσα | |
| 10 | οὖν εἶχον ὁμολογούμενα δεικνύναι ἔν τε τοῖς ἀριθμοῖς καὶ ταῖς ἁρμονίαις πρὸς τὰ τοῦ οὐρανοῦ πάθη καὶ μέρη καὶ πρὸς τὴν ὅλην τοῦ παντὸς διακόσμησιν, ταῦτα συνάγοντες ἐφήρμοττον πρὸς τοὺς ἀριθμούς. καὶ εἴ τι ἐνέλειψεν, ἐπεθύμουν συνάψαι, τοῦ τελείαν διὰ τῶν ἀριθμῶν δεῖξαι τὴν πραγματείαν. οἷον ὡμολόγητο παρ’ αὐτοῖς, ὅτι τέ‐ | |
| 15 | λειος ἀριθμὸς ἡ δεκάς, ἐπεὶ πᾶσαν περιείληφε τὴν τῶν ἀριθμῶν φύσιν. διό φασιν ὅτι καὶ ἐν τῷ οὐρανῷ δέκα σφαῖραι ὑπάρχουσιν· αἱ δὲ φανεραὶ ἐννέα σφαῖραι ὑπάρχουσιν· διὰ γοῦν τοῦτο προστιθέασι καὶ τὴν ἀντίχθονα. διώρισται δὲ ἡμῖν περὶ τούτων ἀκριβέστερον ἐν τοῖς Περὶ οὐρανοῦ. | |
| 19n | Ἀλλ’ οὗ δὴ χάριν ἐπερχόμεθα. | |
| 20 | Ὁ σκοπὸς τῶν νῦν λεγομένων προφανὴς ὑπάρχει διὰ τῶν λεχθέντων· βούλεται γὰρ ὁ Ἀριστοτέλης ἐκθέσθαι τὰς τῶν παλαιοτέρων δόξας φυσικῶν τε καὶ Πυθαγορείων, ἵνα γνῶμεν δι’ αὐτῶν, ποίας ἀρχὰς ὑπετίθεντο τῶν ὄντων, πότερον ὑλικὴν μόνην ἢ καὶ ποιητικὴν ἢ καὶ τὰς ἄλλας ἀρχάς. τοῦτο οὖν ἐστιν ὃ λέγει, ὅτι τούτου χάριν ἐπερχόμεθα τὰς τῶν παλαιοτέ‐ | |
| 25 | ρων δόξας, ὅπως λάβωμεν καὶ παρὰ τούτων, τίνας ὑποτίθενται ἀρχὰς τῶν ὄντων, καὶ πῶς ἐμπίπτουσιν εἰς τὰς εἰρημένας αἰτίας, τουτέστιν ὑλικὴν ἢ ποιητικὴν ἤ τινα ἄλλην τοιαύτην. | |
| 28n | Φαίνονται δὲ καὶ οὗτοι τὸν ἀριθμὸν νομίζοντες ἀρχὴν | |
| 29n | εἶναι. | |
| 30 | Ἐντεῦθεν ἐπὶ τοὺς Πυθαγορείους ἔρχεται καί φησιν ὅτι ἐξ ὧν εἰρή‐ κασιν οἱ Πυθαγόρειοι, φαίνονται τοὺς ἀριθμοὺς ἀρχὰς τῶν ὄντων ὑποτιθέ‐ μενοι καὶ ὡς ὑλικὸν αἴτιον καὶ ὡς πάθος καὶ ἕξιν. ἔλεγον γὰρ ὅτι στοι‐ χεῖα τοῦ ἀριθμοῦ ὑπάρχουσι τὸ περιττὸν καὶ τὸ ἄρτιον, καὶ διὰ μὲν τοῦ ἀρτίου τὴν ὕλην συμβολικῶς ὑπετίθεντο, διὰ δὲ τοῦ περιττοῦ τὸ εἶδος. | |
| 35 | ἐπεὶ τοίνυν ὁ ἄρτιος ἀριθμός ἐστι διαιρετός, τοιαύτη δὲ καὶ ἡ ὕλη ἐπ’ ἄπειρον διαιρετή, καὶ αὕτη γίνεται αἰτία τῆς τῶν εἰδῶν διαιρέσεως (ἀδιαί‐ | |
| ρετον γὰρ ὑπάρχει τὸ εἶδος, γινόμενον δὲ ἐν τῇ ὕλῃ διαιρεῖται καὶ συν‐ | 37 | |
In met.38 | διίσταται εἰς πόδας καὶ χεῖρας καὶ κεφαλὴν καὶ ὅσα ἄλλα τοιαῦτα) διὰ ταύτην οὖν τὴν αἰτίαν διὰ μὲν τῆς δυάδος συμβολικῶς τὴν ὕλην ἔλεγον, διὰ δὲ τοῦ περιττοῦ τὸ εἶδος· ὥσπερ γὰρ ὁ περιττὸς ἀριθμὸς ἀδιαίρετος ὑπάρχει, οὕτω καὶ τὸ εἶδος αὐτὸ καθ’ αὑτὸ ἀδιαίρετον ὑπάρχει. ἀμέλει | |
| 5 | τοι καὶ αὐτὸ διορίζει καὶ περατοῖ τὴν ὕλην ἄπειρον οὖσαν τῷ ἑαυτῆς λόγῳ· ὅθεν ἕκαστον μέρος τοῦ σπέρματος τέλειον ἔχει τὸν τοῦ εἴδους λόγον. ἄλλως τε δὴ ὅτι ἀδιαίρετον ὑπάρχει τὸ εἶδος, προφανὲς καὶ ἐντεῦθεν· ὁρῶ‐ μεν γὰρ ὅτι καὶ ἐπὶ μεγάλου κύκλου καὶ ἐπὶ μικροῦ τὸ αὐτὸ εἶδός ἐστιν, ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ζῴων. εἰ δὲ ὑπῆρχε διαιρετόν, ἔδει ἄλλο εἶδος | |
| 10 | ἔχειν τὸν μέγαν κύκλον καὶ ἄλλο τὸν μικρόν. ὥστε πάλιν διὰ τοῦ περιττοῦ ἀριθμοῦ συμβολικῶς τὸ εἶδος ἐδήλουν. αὖθις δὲ αἰσθητῶς ἐδήλουν διὰ μὲν τῆς δυάδος τὴν ὕλην, διὰ δὲ τῆς μονάδος τὸ εἶδος, διὰ δὲ τῆς ἑνάδος τὴν φύσιν τὴν προαγωγόν· νοητῶς δὲ διὰ τῆς δυάδος τὴν ἀπειρίαν, ἐπειδὴ καὶ ἐν τοῖς νοητοῖς ἀπειρία ἐστὶ κατὰ τὴν πρόοδον ἤγουν κατὰ τὴν δύνα‐ | |
| 15 | μιν, διὰ δὲ τῆς μονάδος τὸ πέρας, ἐπειδὴ οὐ διεσπασμένα ἀπ’ ἀλλήλων ὑπάρχουσιν ἀλλ’ ἡνωμένα ἀφράστῳ, φησίν, ἑνώσει· διὸ παγκάλως φησὶν ὁ ποιητὴς τὸ “σειρὴν χρυσείην”· καὶ πάλιν ὁ Παρμενίδης “οὐ γὰρ ἔην, οὐκ ἔσται ὁμοῦ πᾶν, ἔστι δὲ μοῦνον”. διὰ δὲ τῆς ἑνάδος τὴν πρωτίστην καὶ ἐξῃρημένην αἰτίαν· ‘κλῦθι, κύδιμ’ ἀριθμέ, πατὴρ μακάρων τε καὶ ἀνδρῶν.‘ | |
| 20n | Τούτων δέ. | |
| 21 | Φησὶν ὅτι τοῦ ἀριθμοῦ τὸ μὲν πεπερασμένον ἔλεγον, τὸ δὲ ἄπειρον· πεπερασμένον μὲν τὸ περιττόν, ἐπεὶ τὸ εἶδος ἐδήλουν δι’ αὐτοῦ, ἔστι δὲ πέρας τὸ εἶδος, εἴ γε καὶ περατοῖ τὴν ὕλην· τὸ δὲ ἄρτιον ἄπειρον ἔλεγον εἶναι, ἐπεὶ τὴν ὕλην ἐδήλουν δι’ αὐτοῦ, ἥτις ἐπ’ ἄπειρόν ἐστι διαιρετή. | |
| 25 | τὸ δὲ ἕν, φησίν, ἔλεγον ἐξ ἀμφοτέρων εἶναι τούτων, μᾶλλον δὲ ἀμ‐ φότερα ἐκ τοῦ ἑνός. ὅτι γὰρ τοῦτο λέγει, σαφῶς ἐδήλωσεν ἐπαγαγὼν τὸν δὲ ἀριθμὸν ἐκ τοῦ ἑνός· ἔστι δὲ ἀριθμὸς τὸ περιττὸν καὶ τὸ ἄρτιον, ὥστε τὸ περιττὸν καὶ τὸ ἄρτιον ἐκ τοῦ ἑνὸς ὑπάρχουσιν· πάντα γὰρ ἐκ τῆς πρωτίστης αἰτίας ὑπάρχουσιν. ἀριθμοὺς δέ, καθάπερ εἴρηται, τὸν ὅλον | |
| 30 | οὐρανὸν ὑπετίθεντο· ὥσπερ γὰρ ὁ κόσμος δεκτικός ἐστι τῶν εἰδῶν, οὕτω καὶ ὁ δέκα ἀριθμὸς ἐν ἑαυτῷ ἔχει πάντας τοὺς ἀριθμούς, οἷον δεχάς τις οὖσα. χρήσιμον οὖν αὐτῷ τὸ γνῶναι εἰς τί τῶν αἰτίων ἀνήγαγον καὶ οἱ Πυθαγόρειοι τὰς ἀρχάς· φαίνεσθαι δὲ ἐξ ὧν ἔλεγον, ὅτι ὁ ἀριθμὸς αὐτοῖς ἀρχὴ τῶν ὄντων ὡς ὕλη· ἐκ γὰρ τῆς τούτων συνθέσεως τὰ ἄλλα πάντα | |
| 35 | ἐγέννων. τὸ δὲ ὡς πάθη τε καὶ ἕξεις εἴη ἂν δηλωτικὸν τοῦ τοὺς ἀριθ‐ | |
| μοὺς αὐτοῖς καὶ τῶν παθῶν καὶ τῶν ἕξεων εἶναι γεννητικοὺς καὶ αἰτίους, | 38 | |
In met.39 | ὅπερ εἴη ἂν τὸ ὡς ποιητικὸν αἴτιον· κατὰ γὰρ τὰς ἐν τούτοις διαφορὰς τὰ πάθη τε καὶ τὰς ἕξεις ἐγγίνεσθαι τοῖς ἐξ αὐτῶν συγκειμένοις. τὰ γὰρ πάθη τε καὶ αἱ ἕξεις τῶν ἀριθμῶν τῶν ἐν τοῖς οὖσι παθῶν τε καὶ ἕξεων αἴτια, οἷον τὸ διπλάσιον, τὸ ἐπίτριτον, τὸ ἡμιόλιον. ἅπας οὖν ἀριθμὸς | |
| 5 | ὕλη, πάθος δὲ τὸ ἄρτιον, ἕξις δὲ τὸ περιττὸν ὡς εἶδος, τὸ δὲ ἓν ἐξ ἀμφοῖν· διὸ καὶ ἀρτιοπέριττον ἡ μονάς· καὶ ὅτι ἐκ τοῦ ἑνὸς συγκειμένου ἐκ περιττοῦ τε καὶ ἀρτίου ἡ γένεσις τῷ ἀριθμῷ. ἐσαφήνισε δὲ τὴν δόξαν αὐτῶν διὰ τοῦ εἰπεῖν πεπερασμένον καὶ ἄπειρον· τὸ γὰρ ἄπειρον ἡ ὕλη, τὸ δὲ πέρας τὸ εἶδος. | |
| 10n | Ἕτεροι δὲ τῶν αὐτῶν τούτων τὰς ἀρχὰς δέκα λέγου‐ | |
| 11n | σιν εἶναι. | |
| 12 | Ἄλλοι τινες Πυθαγόρειοι ὑποτίθενται δέκα ἀρχὰς εἶναι τῶν ἀγαθῶν καὶ δέκα τῶν κακῶν· οὐχ ὅτι τὰ κακὰ ἐν ὑποστάσει εἰσίν, ἀλλὰ τὰ ἥττονα κακὰ λέγει. οἷον πέρας πρὸς τῷ ἀγαθῷ, ἄπειρον πρὸς τῷ ἐναντίῳ, περιτ‐ | |
| 15 | τὸν ἀγαθόν, ἄρτιον ἐναντίον, ἓν ἀγαθόν, πλῆθος οὐ καλόν, δεξιὸν καλόν, ἀριστερὸν ἐναντίον, ἄρρεν ἀγαθόν, θῆλυ ἐναντίον, ἠρεμοῦν ἀγαθόν (διὸ καὶ τὸ πρῶτον αἴτιον ἀκίνητον), κινούμενον ἐναντίον (οὐχ ὅτι κακόν, ἀλλ’ ἧττον ἀγαθόν, εἴγε ἡ φύσις ἐν κινήσει ἐστίν), εὐθὺ ἀγαθόν, καμπύλον ἐναντίον, φῶς ἀγαθόν, σκότος κακόν, τετράγωνον ἀγαθόν, ἑτερόμηκες ἐναντίον ὡς | |
| 20 | μὴ ἰσόπλευρον. δέκα οὖν ὑπετίθεντο, ἐπεὶ τέλειος οὗτος ὑπάρχει ὁ ἀριθμός. εἰς ταῦτα οὖν ἀνῆγον πάντα τὰ ὄντα. ἱστορεῖ δὲ ὅτι καὶ Ἀλκμαίων ὁ Κροτωνιάτης τὸν αὐτὸν τρόπον τούτοις ἀπεφήνατο· εἰς γὰρ ἐναντίωσίν τινα ἕκαστον τῶν ὄντων ἀνάγειν ἐπειρᾶτο καὶ οὗτος, ὡς ἀρχῶν οὐσῶν τῶν ἐναντιώσεων. καὶ ἢ οὗτος παρὰ τῶν Πυθαγορείων παρέλαβεν ἢ οἱ Πυθα‐ | |
| 25 | γόρειοι παρὰ τούτου· καὶ γὰρ κατέλαβεν ὁ Ἀλκμαίων γέροντα τὸν Πυθα‐ γόραν. ἀπεφήνατο οὖν αὐτοῖς παραπλησίως, λέγων εἶναι δύο τὰ πολλὰ τῶν ὄντων, διότι τὰ ἐν γενέσει καὶ φθορᾷ ἐξ ἐναντίων συνίστανται· ὅθεν λέγων τὰς ἐναντιότητας οὐχ ὑπετίθετο διωρισμένας, ὥσπερ καὶ οὗτοι οἱ Πυθαγόρειοι, ἀλλὰ τὰς τυχούσας ἔλεγεν, οἷον λευκὸν μέλαν, γλυκὺ πικρόν, | |
| 30 | ἀγαθὸν κακόν, μικρὸν μέγα. ἀδιορίστως οὖν ἀπεφήνατο περὶ τῶν λοιπῶν ἐναντιώσεων· οὔτε γὰρ ποσόν τι αὐτῶν εἶπεν οὔτε ποιόν, ἀλλ’ ὅτι μόνον ἐναντία· οἱ δὲ Πυθαγόρειοι καὶ πόσαι καὶ τίνες αἱ ἐναντιώσεις ἀπεφήναντο. κοινὸν οὖν τῶν Πυθαγορείων, οἳ ταύτης τῆς δόξης ἐγένοντο, καὶ Ἀλκμαί‐ | |
| ωνος τὸ ἐναντίας λέγειν εἶναι τὰς ἀρχὰς τῶν ὄντων· πόσαι δὲ καὶ | 39 | |
In met.40 | τίνες αὗται, τῶν Πυθαγορείων ἴδιον. ὥστε παρ’ ἀμφοτέρων τούτων τοσοῦτον ἔστι λαβεῖν, ὅτι τὰ ἐναντία ἀρχαὶ τῶν ὄντων, τὸ δὲ ὅσαι καὶ ποῖαι παρὰ τῶν ἑτέρων, ὡς εἴρηται. ἱστορεῖ δὲ ὅτι ἀρχὴν καὶ αἴτιον τὸν ἀριθμὸν ἔλεγον ὡς ὕλην, οὐχ ὡς ἄντικρυς μὲν ἀποφηναμένων αὐτῶν οὕτως (οὐδὲν | |
| 5 | γὰρ περὶ τούτου, ὥς φησιν, αὐτοὶ διεσάφησαν), ὡς δὲ ἑπόμενον αὐτοῖς ἐξ ὧν ἔλεγον· ἐκ γὰρ τούτων συγκεῖσθαι καὶ συνεστάναι φασὶ πάντα τὰ ὄντα. διό φησιν ἐοίκασι δὲ ὡς ἐν ὕλης εἴδει τὰ στοιχεῖα τάττειν· ἐκ τούτων γὰρ ὡς ἐνυπαρχόντων συνεστάναι καὶ πεπλάσθαι τὴν οὐσίαν. εὐλόγως δὲ ἐχρήσατο ἐπὶ τῆς τοιαύτης γενέσεως τῷ πεπλάσθαι· | |
| 10 | πλάσματι γὰρ ἔοικεν ἡ τοιαύτη γένεσις, οὐδὲν εὔλογον ἔχουσα. ὁ Ἀριστο‐ τέλης τοίνυν πανταχοῦ σαφηνείας ἀντιποιεῖται τῶν δογμάτων καί φησιν ὅτι ἔδει ὑμᾶς διηρθρωμένως εἰπεῖν, ὅτι νῦν συμβολικῶς λέγονται, ὅτι οὕτως ἔδει ὑμᾶς εἰπεῖν ὡς ἐγὼ λέγω. διὸ οὐ λέγει αὐτοὺς εἰπεῖν ποιητικὸν αἴ‐ τιον, ὑλικὸν δέ, ἐπειδὴ εἰρήκασιν ἐκ τῶν ἀριθμῶν γίνεσθαι τὰ ἄλλα, τὸ | |
| 15 | δὲ ἐξ οὗ τὴν ὕλην δηλοῖ. τάχα δέ, ἀληθέστερον εἰπεῖν, διελέγχει αὐτοὺς ὡς μὴ καλῶς λέγοντας, εἰ καὶ μὴ δοκεῖ τῷ ἡμετέρῳ φιλοσόφῳ. | |
| 17n | Τῶν μὲν οὖν παλαιῶν καὶ πλείω τὰ στοιχεῖα λεγόντων. | |
| 18 | Φησὶν ὅτι τῶν παλαιοτέρων καὶ εἰρηκότων πλείονα στοιχεῖα τῆς φύσεως, ἐκ τούτων τῶν εἰρημένων ἱκανόν ἐστι θεωρῆσαι τὴν διάνοιαν, ὅτι οἱ | |
| 20 | μὲν ὑλικὸν αἴτιον ὑπετίθεντο, οἱ δὲ καὶ ποιητικόν· πλείω δὲ στοιχεῖα τῆς φύσεως ἀντὶ τοῦ τῶν τῇ φύσει γινομένων. πλείω δὲ λέγει ἤτοι τὰ ὑλικὰ ἢ τὰ στοιχεῖα, φημὶ δὴ τὰ αἴτια· πρὸς γὰρ τῇ ὕλῃ τινὲς καὶ τὸ ποιητικὸν εἰρήκασιν αἴτιον. ἕτεροι δὲ γεγόνασιν (λέγει δὲ Παρμενίδην καὶ Μέλισσον καὶ Ξενοφάνην τὸν διδάσκαλον Παρμενίδου), οἵτινες περὶ τοῦ παν‐ | |
| 25 | τὸς ὡς περὶ μιᾶς φύσεως ἀπεφήναντο. ὁ μὲν γὰρ Παρμενίδης ἔλεγεν ἓν εἶναι τὸ ὂν καὶ ἀκίνητον καὶ πεπερασμένον, ὁ δὲ Μέλισσος ἓν καὶ ἀκίνη‐ τον καὶ ἄπειρον, ὁ δὲ Ξενοφάνης ἓν μόνον· διό φησι τρόπον δὲ οὐ τὸν αὐτὸν πάντες, οὔτε τοῦ καλῶς οὔτε τοῦ κατὰ φύσιν. μᾶλλον δὲ κατορθοῖ ὁ Παρμενίδης λέγων πεπερασμένον, διότι ἡ φύσις ὅρον τινὰ καὶ | |
| 30 | εἶδος περιτίθησιν, οὐκ ἀπειρίαν. ὅθεν οὗτος μᾶλλον καὶ καλῶς εἶπε· κατὰ τοῦτο γὰρ καὶ τῇ φύσει ἠκολούθησεν. ὁ δὲ Μέλισσος τὸ ἐναντίον, λέγων ἄπειρον. διὸ καὶ ἐν τῇ Φυσικῇ ἔλεγεν ὅτι φορτικώτερος ὁ τοῦ Μελίσσου λόγος ὑπάρχει. οὐδαμῶς οὖν ἐν τῇ νῦν σκέψει τῶν αἰτίων ἁρμόττει περὶ | |
| αὐτῶν λέγειν· εἰ γὰρ ἓν τὸ ὄν, φανερὸν ὅτι οὐδὲν ὑπετίθεντο αἴτιον οὔτε | 40 | |
In met.41 | ὑλικὸν οὔτε ἄλλο τι· οὔτε γὰρ γεννῶσί τι ἐκ τοῦ ἑνός, καθάπερ οἱ φυσιο‐ λόγοι οἱ ὑποτιθέμενοι ἓν εἶναι τὸ ὑλικὸν αἴτιον καὶ τὰ ἄλλα ἐξ αὐτοῦ γεν‐ νῶντες. διὸ καὶ ἐν τῇ Φυσικῇ ἔλεγεν ὅτι ἐξαγώνιός ἐστιν ὁ περὶ τούτων λόγος. ἄχρηστος οὖν ἡ τούτων δόξα εἰς τὴν περὶ τῶν αἰτίων ζήτησιν· οὐ | |
| 5 | γὰρ ἀρχὴν καὶ αἰτίαν τὸ ἓν ἐτίθεντο οὗτοι, ὡς οἱ ὕδωρ ἢ πῦρ ἢ ἀέρα λέγοντες καὶ γεννῶντες ὡς ἐξ ὕλης τοῦ ἑνὸς τὰ ἄλλα, ὥσπερ ὁ Θαλῆς ἀπὸ τοῦ ὕδατος ἐγέννα τὰ ἄλλα. ἕτερον οὖν τρόπον λέγουσιν· ἐκεῖνοι μὲν γὰρ οἱ φυσικοὶ προστιθέασι κίνησιν καὶ οὕτως γεννῶσι τὰ ἄλλα ἐκ τοῦ ὑλικοῦ αἰτίου, οὗτοι δὲ ἀκίνητον εἶναί φασιν. οὐ μὴν τὸν αὐτὸν τρόπον | |
| 10 | ἀπεφήναντο ἀμφότεροι περὶ τοῦ παντός, ἓν αὐτὸ λέγοντες εἶναι, οὔτε τοῦ καλῶς οὔτε τοῦ κατὰ φύσιν. τοῦ κατὰ φύσιν μέν, ὅτι ὁ μὲν αὐτῶν ἐπὶ τὴν ὡς ὕλην φύσιν ἔβλεψεν, ὁ δὲ ὡς εἶδος· τοῦ δὲ καλῶς, ὅτι ὁ μὲν αὐτῶν κάλλιον, ὁ δὲ χεῖρον. ὁ μὲν γὰρ Παρμενίδης ἐπὶ τὸν λόγον βλέψας καὶ τὸ εἶδος εἶπε τὸ ὂν ἓν εἶναι καὶ πεπερασμένον· τοῦ γὰρ λόγου καὶ τοῦ εἴδους | |
| 15 | τὸ περατοῦν τοῦτο ἐν ᾧ ἐστιν. Μέλισσος δὲ ἐπὶ τὴν ὕλην ἠνέχθη, ὅθεν ἄπειρον αὐτὸ ὑπετίθετο· ἡ γὰρ ἀπειρία τῆς ὕλης. | |
| 17n | Οὐ μὴν ἀλλὰ τοσοῦτόν γε οἰκεῖόν ἐστι τῇ νῦν σκέψει. | |
| 18 | Τὰ μὲν γὰρ ἄλλα φησὶν οὐκ οἰκεῖον εἶναι τῷ περὶ αἰτίων λόγῳ τὸ τὴν δόξαν ἐκτίθεσθαι τῶν ἓν τὸ πᾶν λεγόντων· οἱ γὰρ οὕτως λέγοντες οὐχ | |
| 20 | ὡς ἀρχὴν τὸ ἓν τίθενται οὐδὲ ὡς αἴτιον. ἐπὶ τοσοῦτον δὲ χρήσιμον εἶναι καὶ τὴν τούτων ἱστορίαν, ὅτι καὶ τούτων ὁ μὲν ἐπὶ τὴν ὕλην βλέψας ἄπει‐ ρον εἶπε τὸ ὄν, ὁ δὲ ἐπὶ τὸ εἶδος πεπερασμένον. διό φησι Παρμενίδης μὲν γὰρ ἔοικε τοῦ κατὰ λόγον ἑνὸς ἅπτεσθαι, φημὶ δὲ τοῦ κατ’ εἶδος· τὸ γὰρ πέρας πρὸς τῷ εἴδει ἐστίν. ἐν γὰρ τοῖς αἰτίοις καὶ ἡ ὕλη | |
| 25 | καὶ τὸ εἶδος· ὥστ’ εἰ καὶ μὴ αἴτιον λέγουσιν, ἀλλά γε λέγουσιν ὕλην καὶ εἶδος. ἱστορεῖ δὲ τὸν Ξενοφάνην πρῶτον τῆς δόξης ταύτης ἁψάμενον· ὁ γὰρ Παρμενίδης μαθητὴς τούτου ἐγένετο. διό φησι Ξενοφάνης δὲ πρῶ‐ τος τούτων ἑνίσας (ἀντὶ τοῦ ἓν εἰρηκώς) οὐδὲν παντελῶς διεσάφησεν, οὐδὲ τῆς φύσεως οὐδετέρας ἥψατο· οὔτε γὰρ ἄπειρον ὑπέθετο οὔτε πεπερα‐ | |
| 30 | σμένον· ἀλλ’ εἰς τὸν ὅλον οὐρανὸν ἀποβλέψας (τουτέστι τὸν κόσμον) τὸ ἓν εἶναί φησι τὸν θεόν. φησὶ δὲ τὸν κόσμον οὐ καλῶς· ὁ γὰρ δημιουργὸς τοῦ κόσμου ἐστὶν ὁ θεός. λέγομεν οὖν ὅτι ἕνα ἔλεγε τὸν θεόν, τὸ πρῶτον αἴτιον· οὐ γὰρ οὕτως ἠλιθίως εἶχεν, ὥς φησιν ὁ ἡμέτερος φιλόσοφος, ὥστε τὸν κόσμον ὅλον καὶ θεὸν ὑποτίθεσθαι καὶ ἕνα λέγειν αὐτόν. οὗτοι οὖν | |
| 35 | ὡς μὴ ὑποτιθέμενοι αἴτια ἐξαγώνιοι ὑπάρχουσι πρὸς τὴν νῦν ζήτησιν· οἱ | 41 |
In met.42 | μὲν δύο καὶ παντελῶς, ὡς ὄντες μικρὸν ἀγροικότεροι, διότι οὐ συνελογίζοντο δεόντως. λέγει δὲ τὸν Ξενοφάνην καὶ τὸν Μέλισσον· καὶ ἐν τῇ Φυσικῇ γὰρ ἀκροάσει ἔλεγεν ὅτι ὁ Μελίσσου λόγος φορτικώτερος καὶ οὐκ ἔχων ἀπορίαν. ὁ μέντοι γε τοῦ Παρμενίδου δοκεῖ εὔλογος εἶναι. ἔλεγε | |
| 5 | γὰρ οὕτως ‘τὸ παρὰ τὸ ὂν οὐκ ὄν· τὸ οὐκ ὂν οὐδέν· ἓν ἄρα τὸ ὄν.‘ καὶ ὁ μὲν Πλάτων δέχεται τὴν πρότασιν ταύτην τὴν λέγουσαν ‘τὸ παρὰ τὸ ὂν οὐκ ὄν‘· τῷ ὄντι γὰρ ὂν ἔλεγε τὸ νοητόν, τὸ οὖν μὴ νοητὸν οὐκ ὄν ἐστιν. κυρίως γὰρ ὄντα τὰ νοητὰ ὑπάρχουσιν ὡς καὶ ἀεὶ ὄντα. “τὶ τὸ ὂν μὲν ἀεί, γένεσιν δὲ οὐκ ἔχον, καὶ τὶ τὸ γινόμενον, ὂν δὲ οὐδέποτε”. ὥστε | |
| 10 | τὰ αἰσθητὰ ὡς πρὸς τὰ νοητὰ οὐκ ὄντα ἐστίν. τὴν δὲ πρότασιν τὴν λέ‐ γουσαν ‘τὸ οὐκ ὂν οὐδὲν‘ οὐκ ἐδέχετο. οὐκ ἐπειδὴ γὰρ τὰ αἰσθητὰ οὐκ ὄντα ὑπάρχουσιν, ἤδη καὶ παντελῶς οὐκ εἰσίν· εἰσὶ γὰρ τὰ πῇ μὲν ὄντα, πῇ δὲ οὐκ ὄντα, τὸ δὲ μηδαμῇ μηδαμῶς ὑπάρχον οὔτε δοξαστόν ἐστιν οὔτε νοητόν. διὸ καὶ τὸ πρῶτον λέγει ὂν μηδαμῇ μηδαμῶς εἶναι, ὡς | |
| 15 | ὑπερβεβηκὸς πᾶν εἶδος καὶ ἐπέκεινα ὑπάρχον τοῦ ὄντος. ὁ μέντοι γε Ἀρι‐ στοτέλης τῶν δύο προτάσεων ἐπιλαμβάνεται. κακῶς γάρ, φησί, λέγεις τὸ ὂν οὐκ ὄν· τὸ γὰρ ὂν κατὰ τὶ μέν ἐστιν ὄν, κατὰ τὶ δὲ οὐκ ὄν· ὁ γὰρ ἄνθρωπος ὡς μὲν ἄνθρωπος ὄν, ὡς δὲ ἵππος οὐκ ὄν. ὥστε τὸ πῇ ὑπάρ‐ χον ἁπλῶς λαμβάνων παραλογίζῃ λέγων τὸ ὂν οὐκ ὄν. πάλιν καὶ ‘τὸ οὐκ | |
| 20 | ὂν οὐδέν‘ οὐ καλῶς λέγεις· ὁ γὰρ ἄνθρωπος οὐκ ὄν ἐστιν, ὡς πρὸς ἵππον, καὶ ὅμως ἔστιν. φησὶν οὖν ὅτι ὁ Παρμενίδης μᾶλλον ἐκείνων κατορθοῖ· παρὰ γὰρ τὸ ὂν τὸ μὴ ὂν οὐδὲν ἀξιῶν εἶναι, ἐξ ἀνάγκης ἓν οἴε‐ ται τὸ ὄν, καὶ ἄλλο οὐδέν, περὶ οὗ σαφεστέρως εἰρήκαμεν ἐν τῇ Φυσικῇ ἀκροάσει. ἀναγκαζόμενος δέ, φησίν, ἀκολουθεῖν τοῖς φαι‐ | |
| 25 | νομένοις τὸ ἓν κατὰ τὸν λόγον πλείονα ἔλεγε κατὰ τὴν αἴσθησιν· πῦρ γὰρ καὶ γῆν ὑπετίθετο εἶναι, ἐξ ὧν τοῖς αἰσθητοῖς ἡ γένεσις. λέγομεν οὖν ὅτι ἐν τοῖς περὶ δόξης, ἐπειδὴ περὶ αἰσθητῶν διελέγετο, ὑπετίθετο δύο εἶναι τὰ στοιχεῖα, πῦρ καὶ γῆν (καὶ τὰ μεταξὺ συνεπινοεῖται) καὶ ἐκ τούτων τὰ αἰσθητὰ πάντα ὑπετίθετο· ἡνίκα δὲ περὶ νοητῶν διελέγετο, ἓν εἶναι τὸ ὄν, | |
| 30 | δηλῶν τὴν μίαν τῶν πάντων ἀρχήν, ἐξ ἧς τὰ πάντα· διό φησιν “οὐ γὰρ ἔην, οὐκ ἔσται ὁμοῦ πᾶν, ἔστι δὲ μοῦνον οὐλοφυές.” λέγων οὖν πῦρ καὶ γῆν τὸ μὲν θερμὸν ἔλεγεν εἶναι ὄν, τὸ δὲ ψυχρὸν μὴ ὄν, ὡς χεῖρον καὶ κρεῖττον. ἐκ μὲν οὖν τῶν εἰρημένων καὶ τῶν συνηδρευκότων καὶ σχολασάντων λόγοις σοφῶν ταῦτα παρειλήφαμεν. | |
| 35n | Παρὰ μὲν τῶν πρώτων σωματικὴν τὴν ἀρχήν. | |
| 36 | Οἱ πρῶτοι φυσιολόγοι σωματικὴν τὴν ἀρχὴν ὑπέθεντο· οἱ μὲν γὰρ | |
| ὕδωρ ὥσπερ Θαλῆς, οἱ δὲ πῦρ, ὡς Ἡράκλειτος, καὶ οἱ μὲν μίαν ὑπετί‐ | 42 | |
In met.43 | θεντο, οἱ δὲ πλείους, οἷον πῦρ καὶ γῆν, ὥσπερ Παρμενίδης· ἀμφοτέρας δὲ ὑλικὰς ὑπετίθεντο τὰς ἀρχάς. ἄλλοι δέ τινες καὶ πρὸς τῇ ὑλικῇ αἰτίᾳ καὶ ποιητικὴν εἰρήκασιν, καθάπερ Ἐμπεδοκλῆς καὶ Ἑρμότιμος καὶ Ἀναξαγό‐ ρας· οἱ μὲν τὸν νοῦν, οἱ δὲ νεῖκος καὶ φιλίαν. καὶ ὁ μὲν Ἐμπεδοκλῆς | |
| 5 | δύο ὑπετίθετο εἶναι τὰ ποιητικά, καὶ τὸ νεῖκος καὶ τὴν φιλίαν, οἱ δὲ περὶ Ἑρμότιμον μίαν, τὸν νοῦν. ἤρξαντο οὖν οἱ παλαιοὶ φυσικοὶ πρὸ τῶν Ἰταλι‐ κῶν, φημὶ δὲ τῶν Πυθαγορείων· καὶ συνήκμασαν γὰρ καὶ συνεπεξετάθησαν τοῖς Πυθαγορείοις· μέχρις οὖν τῶν Ἰταλικῶν ἐγένοντο. καὶ πάλιν χωρὶς ἐκείνων μονιμώτερον εἰρήκασι, τουτέστι μετριώτερον, ἤγουν σκοτεινό‐ | |
| 10 | τερον ἢ μαλακώτερον· οὐ γὰρ διηρθρωμένως εἰρήκασιν οἱ Πυθαγόρειοι περὶ τῶν ἀρχῶν· πλὴν οἱ μὲν αὐτῶν μίαν ποιοῦσι τὴν ἀρχὴν τὴν ὑλικήν, οἱ δὲ δύο· πρὸς γὰρ τῇ ὑλικῇ ὑπετίθεντο καὶ ποιητικήν, ὥσπερ οἱ περὶ Ἀνα‐ ξαγόραν. | |
| 14n | Οἱ δὲ Πυθαγόρειοι δύο μὲν τὰς ἀρχὰς κατὰ τὸν αὐτὸν | |
| 15n | εἰρήκασι τρόπον. | |
| 16 | Φησὶν ὅτι καὶ οἱ Πυθαγόρειοι δύο ἀρχὰς ὑπετίθεντο, ὁμοίως ὑλικὴν καὶ ποιητικήν, διαφέρουσι δὲ ἐκείνων, ὅτι οἱ μὲν ἓν τῶν στοιχείων εἰρή‐ κασι τὴν ἀρχήν, οἷον πῦρ ἢ ὕδωρ ἤ τι τοιοῦτον λέγοντες τὸ πεπερασμένον καὶ τὸ ἄπειρον, αὐτοὶ δὲ οἱ Πυθαγόρειοι ἑτέρας φύσεις ὑπετίθεντο αὐτὸ | |
| 20 | καθ’ αὑτὸ εἶναι τὸ ἄπειρον, καὶ ἐξ αὐτοῦ γίνεσθαι τὴν ἀπειρίαν, καὶ πάλιν αὐτὸ καθ’ αὑτὸ 〈τὸ〉 πεπερασμένον, καὶ ἐξ αὐτοῦ γίνεσθαι τὴν πρόοδον τῶν πεπερασμένων, τουτέστι τοὺς λόγους τῶν εἰδῶν καὶ τῆς ὕλης. καὶ ἀληθῶς λέγει ὁ Ἀριστοτέλης αὐτὸ οὖν τὸ ἓν οὐσίαν εἶναι τούτων ἔλεγον ὧν κατηγοροῦνται. διὸ καὶ τὸν ἀριθμὸν εἶναι τὴν οὐσίαν πάντων ἔλε‐ | |
| 25 | γον, ἐπειδὴ καὶ τὰ πάντα ἐξ ἀριθμῶν συνίστασθαι ἔλεγον. περὶ τούτων οὖν τοῦτον τὸν τρόπον ἀπεφήναντο· ἤρξαντο δὲ λέγειν καὶ περὶ τοῦ τί ἐστιν, φημὶ δὴ περὶ τῶν ὁρισμῶν. ἔλεγον γὰρ ὅτι τὸ πρώτως τινὶ ὑπάρχον τοῦτό ἐστιν ὁ ὁρισμὸς αὐτοῦ· οἷον ἐπεὶ πρώτως ὑπάρχει τῇ ἐπιφανείᾳ τὸ χρῶμα, τὸ χρῶμα ἄρα ὁρισμός ἐστι τῆς ἐπιφανείας. καὶ πάλιν ἐπειδὴ τὸ διπλά‐ | |
| 30 | σιον 〈πρώτωσ〉 ὑπάρχει τῇ δυάδι, ὁρισμὸς τῆς δυάδος τὸ διπλάσιον. οἱ δὲ ὁρισμοὶ θέλουσιν ἀντιστρέφειν πρὸς τὰ ὁριστά· οὐκ ἀντιστρέφει δέ· οὐ γάρ, εἴ τι διπλάσιον, δυάς· τὰ γὰρ ὀκτὼ διπλάσια μέν ἐστιν, οὐ δυὰς δέ. εἰ δὲ τοῦτο ὑποθώμεθα, πολλὰ ἔσται τὸ ἕν· εἰ γὰρ ἡ δυὰς διπλάσιον, πολλὰ δὲ τὰ διπλάσια, πολλὰ ἔσται καὶ ἡ δυάς, ἓν οὖσα πρᾶγμα. ἔσται γὰρ καὶ | |
| 35 | ὀκτὼ καὶ δέκα καὶ δώδεκα, καὶ ὅσα ἄλλα τοιαῦτα. καὶ οὕτως μὲν ὁ Ἀριστοτέλης. εἰδέναι μέντοι χρή, ὡς οἱ Πυθαγόρειοι, ὥς φησιν ὁ ἡμέτε‐ | |
| ρος φιλόσοφος Ἀμμώνιος, τὴν δυάδα ἀντὶ ἀρτίου ἀριθμοῦ ἐλάμβανον καὶ | 43 | |
In met.44 | ἔλεγον ὅτι ἡ δυὰς διπλάσιον, καὶ οὕτως ἀντιστρέφει πρὸς τὸ ὁριστόν. εἴ τι γὰρ διπλάσιον, τοῦτο καὶ ἄρτιον· εἴ τι ἄρτιον, τοῦτο καὶ διπλάσιον· καὶ τὰ ὀκτὼ γὰρ ἄρτια καὶ ὅσα τοιαῦτα. ἐπεὶ οὖν πρώτη ἐστὶν ἡ δυὰς ἐν τοῖς ἀρτίοις, τούτου χάριν ἐλάμβανον τὴν δυάδα ἀντὶ παντὸς ἀρτίου ἀριθ‐ | |
| 5 | μοῦ, καὶ οὕτως ὡρίζοντο ὑγιῶς. | |
| 6n | Μετὰ δὲ τὰς εἰρημένας φιλοσοφίας ἡ Πλάτωνος ἐπε‐ | |
| 7n | γένετο πραγματεία. | |
| 8 | Ἐκθέμενος τὰς τῶν Πυθαγορείων δόξας καὶ τῶν ἄλλων τῶν φυσικῶν περὶ τοῦ γνῶναι, ποίαις ἀρχαῖς τῶν ὄντων ἐκέχρηντο, ἐντεῦθεν ἐκτίθεται | |
| 10 | καὶ τὴν Πλάτωνος δόξαν, βουλόμενος δεῖξαι ποίαις ἀρχαῖς τῶν ὄντων καὶ αὐτὸς ἐκέχρητο, καί φησιν ὅτι τὰ πολλὰ τοῖς Πυθαγορείοις ἠκολούθησεν. ἡμεῖς δέ φαμεν ὅτι οὐ τὰ πολλά, ἀλλὰ τὰ πάντα· Πυθαγόρειος γὰρ ἦν ὁ φιλόσοφος, εἰ καὶ μὴ πᾶσι κέχρηται τοῖς παραπετάσμασιν αὐτῶν. οἱ γὰρ Πυθαγόρειοι μύθοις μὲν οὐκ ἐκέχρηντο, ἀλλὰ συμβόλοις, ἵνα κἂν μείνωσιν | |
| 15 | οἱ ἀκούοντες μέχρι τοῦ φαινομένου, μὴ ἀδικηθῶσιν † ὥσπερ ἐπὶ τῶν Πυ‐ θαγορείων. πρὸς τούτοις δὲ σαφῶς οὐκ ἐβούλοντο ἐκθέσθαι διὰ τὸ μὴ καταφανῆ γενέσθαι τὴν ἑαυτῶν σοφίαν καὶ σκυτεῦσι. φησὶν οὖν ὅτι ὁ μὲν Πλάτων ἰδέας εἶναι ὑπετίθετο καὶ ἐξ αὐτῶν γίνεσθαι τὰ τῇδε κατὰ μέθεξιν, οἷον ἐκ τοῦ ὄντως καλοῦ τὸ ἐνταῦθα καλὸν κατὰ μέθεξιν· οὕτω δὲ καὶ | |
| 20 | ἐπὶ τῶν ἄλλων ἁπάντων. οἱ μέντοι γε Πυθαγόρειοι ἀριθμοὺς ὑπετίθεντο καὶ κατὰ μίμησιν ἐκείνων τὰ τῇδε γίνεσθαι ἐκ τῶν ἀριθμῶν· μιμούμενα γάρ, φησί, τὰ τῇδε ἐκεῖνα ἐγίνετο. εἶτα ἱστορεῖ ὅτι πρότερον συνεγένετο ὁ Πλάτων Κρατύλῳ τῷ Ἡρακλειτείῳ τῷ λέγοντι πάντα ἐν κινήσει εἶναι, καὶ ἠκολούθησε τῇ δόξῃ αὐτοῦ. εἶτα μετὰ ταῦτα συνεγένετο τῷ Σωκράτει, ὃς | |
| 25 | κατεγίνετο μᾶλλον περὶ τὴν ἠθικὴν φιλοσοφίαν, περὶ μέντοι γε τῆς καθόλου φύσεως οὐδὲν ἐπραγματεύσατο. οὗτος οὖν ὁ Σωκράτης ἐν τοῖς ἠθικοῖς πρῶτος ἐζήτησε τὸ καθόλου καὶ περὶ ὁρισμοῦ πρῶτος ἐπέστησεν, ὅτι τῶν καθόλου ὑπάρχουσιν οἱ ὁρισμοί· τῶν γὰρ μερικῶν οὔκ εἰσιν, ὡς φθαρτῶν ὑπαρχόντων. οἱ γὰρ ὁρισμοὶ τῶν ἀεὶ ὡσαύτως ἐχόντων θέλουσιν εἶναι· | |
| 30 | διὸ τῶν καθόλου ὑπάρχουσιν οἱ ὁρισμοί, ὡς εἴρηται ἐν τῇ Ἀποδεικτικῇ πραγματείᾳ. ἀνήγαγεν οὖν ἑαυτὸν ἐπὶ τὰ καθόλου, λέγων τὸ ἁπλῶς δίκαιον, τὸ ἁπλῶς καλόν. τὰ δὲ τοιαῦτα πάντα ὁ Πλάτων ἰδέας προσηγόρευσε λέγων λόγους εἶναι δημιουργικούς, καὶ ἐξ αὐτῶν τὰ τῇδε γίνεσθαι κατὰ μέθεξιν, ἐκ τοῦ ἁπλῶς καλοῦ τὸ ἐνταῦθα καλόν, καὶ ἐκ τοῦ ἀγαθοῦ τὸ ἀγαθόν, | |
| 35 | καὶ ἐκ τοῦ ἀνθρώπου τὸν ἄνθρωπον. τοῦτο δὲ καὶ αὐτὸς φῄς, ὦ Ἀριστό‐ τελες, λέγων ὅτι ἡ τάξις ἡ ἐν τῷ στρατοπέδῳ οὐκ ἀπὸ ταὐτομάτου ἐφήκει, | |
| ἀλλ’ ἀπὸ τοῦ στρατηγοῦ. εἰδέναι μέντοι γε χρή, ὡς εἴρηται ἐν τῷ Φαί‐ | 44 | |
In met.45 | δωνι τῷ Σωκράτει, ὅτι γέγονέ μοι ἐπιθυμία γνῶναι τὰς αἰτίας τῶν φυσι‐ κῶν πραγμάτων, ἀναγκαιότερον δὲ ὑπέλαβον τὰ ἠθικὰ ζητῆσαι καὶ ἀναγα‐ γεῖν ἑαυτὸν ἐπὶ τὰ καθόλου. ὅτι δὲ οὐκ οἴεται Πλάτων ἐν κινήσει εἶναι πάντα, σαφῶς μὲν ἐδήλωσε καὶ ἐν τῷ Κρατύλῳ τῷ διαλόγῳ, καὶ ἐν τῷ | |
| 5 | Θεαιτήτῳ δέ. ἔλεγε γὰρ ἐν τῷ Θεαιτήτῳ, ὅτι τὰ κινούμενα ἢ κατ’ ἀλ‐ λοίωσιν κινοῦνται ἢ κατὰ τόπον, ἢ κατ’ ἀμφότερα ἢ κατὰ θάτερον. ἀλλ’ εἰ μὲν κατὰ θάτερον, φανερὸν ὅτι ἔσται στάσις τοῦ ἑνός· εἰ δὲ κατ’ ἀμφό‐ τερα ἔσται κίνησις, οὔτε δὲ οὐδέν ἐστιν εἰπεῖν, οὔτε λευκὸν οὔτε μέλαν οὔτε φαιόν, διότι πάντα ἐν ῥύσει ὑπάρχουσι καὶ οὐδέν ἐστιν ἐν στάσει. πῶς | |
| 10 | δὲ οἷόν τε εἶναι κίνησιν στάσεως μὴ οὔσης; καὶ ἡ ἀκινησία γὰρ στάσις τίς ἐστι. καὶ ἐκ τῶν καθόλου δὲ ἐπέστησεν, ὅτι στάσις ἐστίν· τὰ γὰρ καθόλου ἀκίνητα καὶ ἀίδια· [καὶ] ἐν ταυτότητι γὰρ ἀεὶ ὑπάρχουσιν. ἄλλως τε δὴ καὶ σύ, ὦ Ἀριστότελες, λέγεις τὴν ὕλην ἀεὶ ἐν κινήσει εἶναι· ἐν ἀπορροῇ γὰρ φῂς αὐτὴν εἶναι καὶ ἐν ἐπιρροῇ ἐν τοῖς Περὶ γενέσεως καὶ φθορᾶς. | |
| 15n | Μετὰ δὲ τὰς εἰρημένας φιλοσοφίας. | |
| 16 | Ἐφεξῆς τὴν Πλάτωνος ἐκτίθεται δόξαν καί φησιν αὐτὸν τὰ μὲν πολλὰ ἀκολουθῆσαι τοῖς Πυθαγορείοις, ἔχει δὲ καὶ ἴδιά τινα ἡ Πλάτωνος φιλο‐ σοφία παρὰ τοὺς Ἰταλικούς· λέγει δὲ τὰς ἰδέας. ἰστέον δὲ ὅτι κἀκεῖνοι ἔλεγον τὰς ἰδέας, ἀλλὰ ἀριθμοὺς ταῦτα ὑπετίθεντο. νέος γὰρ ὑπάρχων | |
| 20 | συνεγένετο Κρατύλῳ τῷ Ἡρακλειτείῳ καὶ ὑπέλαβεν, ὅτι πάντα τὰ αἰσθητὰ ἐν ῥύσει ὑπάρχουσι καὶ οὐδέποτε ἵστανται, καὶ ταύτην ἐφύλαξε τὴν δόξαν ὡς ἀληθῆ. Σωκράτους δὲ περὶ μὲν τὰ ἠθικὰ πραγματευσαμένου καὶ ἐν τούτοις τὸ καθόλου ζητοῦντος (διαλαμβάνων γὰρ περὶ καλοῦ ἤ τινος ἄλλου ἐζήτει καθόλου τί τὸ καλόν ἐστιν, οὐ τόδε τὸ καλὸν λαμβάνων) καὶ ὁρί‐ | |
| 25 | ζεσθαι τὸ προκείμενον ἀεὶ πειρωμένου (περὶ δὲ τῶν φυσικῶν οὐδέν, φησίν, ἐπραγματεύσατο· πῶς δὲ λέγει περὶ Σωκράτους πρῶτον ἐπιστῆσαι περὶ ὁρισμῶν, εἴ γε καὶ οἱ Πυθαγόρειοι ἐπειρῶντο τοῦτο ποιεῖν, ὡς προείρηκεν, ὄντες αὐτοῦ πρεσβύτεροι; ἢ ὅτι ἐκεῖνοι, ὡς εἶπε, μαλακῶς καὶ ἀμεθόδως), ἀποδεξάμενος οὖν Σωκράτους τὴν περὶ τοὺς ὁρισμοὺς καὶ τὸ καθόλου πραγ‐ | |
| 30 | ματείαν, ὑπέλαβε τούτους ἑτέρων τινῶν γίνεσθαί τε καὶ εἶναι φύσεων καὶ οὐ τῶν αἰσθητῶν τινος, οὐδὲ τοῦ ἐπὶ τούτοις καθόλου· ταῦτα γὰρ καὶ τὰ ἐν τούτοις πάντα, ἐν οἷς καὶ τὰ καθόλου, ἀεὶ ῥεῖν τε καὶ μεταβάλλειν καὶ μη‐ | |
| δέποτε ἐπὶ τῆς αὐτῆς φύσεως μένειν· διὸ καὶ ἀδύνατον εἶναι τὸν κοινὸν | 45 | |
In met.46 | καθόλου ὅρον (τοιοῦτοι γὰρ οἱ ὁρισμοί) τῶν αἰσθητῶν τινος εἶναι, διὰ τὸ ταῦτα μηδὲ ὁριστὰ εἶναι τῷ μὴ μένειν τὰ αὐτά. καὶ ταύτας δὲ τὰς φύ‐ σεις τὰς παρὰ τὰ αἰσθητά (φημὶ δὴ τὰ καθόλου) ὧν οἱ ὁρισμοὶ ὑπάρχου‐ σιν, ἰδέας προσηγόρευσεν. ἀπεδέξατο οὖν ἐν τούτοις τὸν Σωκράτη. ὑπέ‐ | |
| 5 | λαβεν οὖν ὅτι ἑτέρων τινῶν οἱ ὁρισμοί εἰσι, τῶν καθόλου καὶ οὐ τῶν καθ’ ἕκαστα διὰ τὴν μεταβολὴν αὐτῶν. τὰ οὖν καθόλου, ὡς εἴρηται, ἰδέας προσηγόρευσεν, τὰ δὲ αἰσθητὰ παρὰ ταῦτα· ἐκ τούτων οὖν τῶν ἰδεῶν καὶ τὰ αἰσθητὰ ἔφασκεν εἶναί τε καὶ λέγεσθαι. | |
| 9n | Κατὰ μέθεξιν γὰρ εἶναι τὰ πολλὰ τῶν συνωνύμων τοῖς | |
| 10n | εἴδεσιν. | |
| 11 | Πολλὰ οὖν λέγει τὰ αἰσθητά, ὅτι ἐκ τοῦ καθόλου, φησί, κατὰ μέθεξιν ὑπάρχουσι τὰ πολλά· ἐκ γὰρ τοῦ ἁπλῶς καλοῦ καὶ δικαίου καὶ τῶν ἄλλων ἁπάντων τὸ τῇδε καλὸν καὶ τὸ τῇδε δίκαιον. πολλὰ οὖν λέγει τὰ αἰσθητά, ἢ ὅτι οὐ πάντων τῶν αἰσθητῶν ἔλεγον εἶναι ἰδέας· τῶν γὰρ κατὰ σχέσιν | |
| 15 | τε καὶ τῶν πρός τι οὐκ ἐτίθεντο ἰδέας, ἀλλ’ οὐδὲ τῶν παρὰ φύσιν τινός, οὔτε δὲ ὅλως τῶν κακῶν. κατὰ μέθεξιν οὖν τῶν εἰδῶν ὑπάρχουσι τὰ πολλά, συνώνυμα ὄντα ἀλλήλοις τὰ πολλά· οὔτε γὰρ τοῖς εἴδεσι συνώνυμα. τὰ γὰρ πολλὰ καὶ συνώνυμα ἀλλήλοις κατὰ μέθεξιν τὸ εἶναι ἔχει ἰδέας μιᾶς. οὐ γὰρ πάντα 〈μιᾶσ〉 ἰδέας μετέχει, ἀλλ’ ὅσα ὁμοειδῆ τέ ἐστιν ἀλλήλοις | |
| 20 | καὶ συνώνυμα, ὡς ἄνθρωποι, ἵπποι, βόες, ἀλλήλοις· οὐ γὰρ ἂν ταῖς ἰδέαις λέγοι τὰ αἰσθητὰ συνώνυμα εἶναι ἱστορῶν τὴν Πλάτωνος δόξαν, ἐκείνου ὁμωνύμους λέγοντος τὰς ἰδέας ὡς τὰ ἀφ’ ἑνὸς καὶ πρὸς ἕν. ἢ οὐδὲ κατὰ Πλάτωνα ὁμώνυμοι αἱ ἰδέαι τοῖς πρὸς αὐτάς, ἀλλὰ συνώνυμοι· ἐν οἷς γὰρ χρῆται τῷ ὁμωνύμῳ ὀνόματι, κοινότερον ἀντὶ τοῦ συνωνύμου χρῷτο ἄν. | |
| 25 | εἰ γὰρ μὴ κατὰ τὸν λόγον καὶ τὸ εἶδος ὡμοίωται τῇ ἰδέᾳ τὰ πρὸς αὐτήν, κατὰ τί ἂν ἄλλο; οὐδὲν γὰρ ἐκείναις ὑπάρχει ἔτι ἄλλο, οὐδέ τι αὐταῖς συμβέβηκεν. τὰ δὲ κατὰ τὸ εἶδος ὅμοια συνώνυμα. εἰ γὰρ ὁ αὐτοάνθρω‐ πος εἶδός τί ἐστιν ἁπλοῦν, φανερὸν ὅτι τὸ ὡμοιωμένον αὐτῷ κατὰ τὸ εἶδος ἂν ὡμοίωτο. ἀλλὰ μὴν οἱ ὁρισμοὶ κατὰ τὸ εἶδος καὶ τῶν ἐνύλων· ὥστε | |
| 30 | εἰ κατὰ τὸ εἶδος οἱ ἄνθρωποι τὸ εἶναι ἔχουσιν, ὅμοιοι ἂν εἶεν τῇ ἰδέᾳ, | |
| οὐδὲν ἄλλο οὔσῃ, καὶ ὁ ὁρισμὸς ἂν αὐτῶν ὁ αὐτὸς καὶ τῆς ἰδέας εἴη. ἔτι | 46 | |
In met.47 | εἰ καὶ μὴ ὁριστὰ ταῦτα ἀλλὰ τὰ εἴδη, ἀλλ’ οἵ γε ὁρισμοὶ ἐκείνων καὶ ἐπὶ τούτων λέγονται· τὸ γὰρ ζῷον λογικὸν θνητὸν καὶ κατὰ τῶν αἰσθητῶν κατηγορεῖται ἀνθρώπων, εἰ καὶ μὴ κυρίως τούτων ἐστὶν ὁρισμός. τὴν δὲ μέθεξιν, φησίν, τοὔνομα μετέβαλε, τουτέστι μετέθηκε· τὴν γὰρ ὑπὸ | |
| 5 | τῶν Πυθαγορικῶν λεγομένην μίμησιν αὐτὸς μεταβαλὼν μέθεξιν εἶπε. ταύτην μέντοι τὴν μέθεξίν τε καὶ μίμησιν τίς τέ ἐστι καὶ πῶς γίνεται, οὔτε οἱ Πυθαγόρειοι εἶπον οὔτε ὁ Πλάτων, ἀλλ’ εἴασαν αὐτὴν ἐν κοινῷ ζητεῖσθαι. ἰστέον δὲ ὅτι εἶπεν ὁ Πλάτων ἐν τῷ Παρμενίδῃ περὶ αὐτῶν, ὅτι τὰ ἐφι‐ έμενα τοῦ ἀγαθοῦ πάντα οὕτως γίνονται· πάντα γὰρ ἐφίενται τοῦ ἀγαθοῦ, | |
| 10 | καὶ πλωτὰ καὶ πεζὰ καὶ ἀέρια, ὥς φησι καὶ ὁ Ἀριστοτέλης. κατὰ μίμησιν οὖν λέγουσιν οἱ Πυθαγόρειοι γίνεσθαι τὰ ἄλλα τῶν πρώτων ἀριθμῶν, οὓς καὶ λέγει κυρίως εἶναι, καὶ ἐξ αὐτῶν τὰ ἄλλα γίνεσθαι, φημὶ δὲ ἐκ τῆς μονάδος καὶ τῆς δυάδος, ταὐτὸν δὲ εἰπεῖν ἐξ ὕλης καὶ εἴδους. | |
| 14n | Ἔτι δὲ παρὰ τὰ αἰσθητὰ καὶ τὰ εἴδη. | |
| 15 | Μεταξὺ λέγει ὁ Πλάτων τὰ μαθήματα τῶν ἰδεῶν καὶ τῶν αἰσθητῶν. οὔτε γὰρ πάντῃ αὐτὰ καθ’ αὑτὰ ἐν ὑποστάσει ὑπάρχουσιν χωριστὰ παν‐ τελῶς ὕλης ὥσπερ αἱ ἰδέαι (τὰ γὰρ μαθήματα καὶ ἐν τῇ ὕλῃ θεωροῦνται· ἔστι γὰρ χαλκοῦν τρίγωνον· καὶ κατὰ ἀφαίρεσιν δὲ θεωροῦνται τῇ ἐπινοίᾳ) οὔτε ὅμοια ὑπάρχουσι τοῖς αἰσθητοῖς· τὰ γὰρ αἰσθητὰ καὶ ἐν κινήσει ὑπάρ‐ | |
| 20 | χουσι καὶ φθαρτά εἰσι, τὰ δὲ μαθήματα ἀίδια καὶ ἀκίνητα. εἰδέναι δὲ χρὴ ὅτι συμβολικῶς ὁ Πλάτων διὰ τῶν μαθημάτων τὴν ψυχὴν δηλοῖ, ἥτις μέση ἐστὶ τῶν πάντῃ χωριστῶν τῆς ὕλης καὶ ἀιδίων καὶ τῶν πάντῃ ἀχω‐ ρίστων, τουτέστι τῶν ἐνύλων εἰδῶν, ἐπειδή, φησί, ποτὲ μὲν χωρίζεται σώ‐ ματος, ποτὲ δ’ ἐλλάμπει ἐν αὐτῷ. τοῦτο οὖν φησιν ὅτι ἔτι δὲ παρὰ τὰ | |
| 25 | αἰσθητὰ καὶ τὰς ἰδέας τὰ μαθηματικὰ τῶν πραγμάτων μεταξύ φησιν εἶναι τούτων. διαφέρουσι γὰρ τῶν μὲν αἰσθητῶν τὰ μαθηματικὰ τῷ εἶναι ἀίδια καὶ ἀκίνητα (ἡ γὰρ ψυχὴ ἀκίνητός ἐστι καὶ ἀίδιος), τὰ δ’ αἰσθητὰ φθαρτὰ ὑπάρχουσι καὶ ἐν κινήσει· τῶν δὲ εἰδῶν διαφέρουσι τῷ τὰς μὲν ἰδέας ἕν τι τῷ ἀριθμῷ εἶναι (ἓν γὰρ εἶδος πάντων τῶν ἀνθρώπων καὶ τῶν | |
| 30 | ἄλλων ὁμοίως· καὶ ἔθος αὐτῷ τῷ Πλάτωνι ἕν τι καλεῖν τὰ παντελῶς χωριστὰ τῆς ὕλης, τὰ δέ ποτε ἐλλάμποντα αὐτῇ πολλὰ καλεῖ), τὰ δὲ μαθηματικὰ τὴν ἐν τοῖς πολλοῖς, τουτέστι τοῖς αἰσθητοῖς καὶ τοῖς καθ’ ἕκαστα, δηλοῦν ὁμοιότητα. οὐ γὰρ ἔστιν αὐτὰ καθ’ αὑτὰ ὑφεστῶτα ἀλλ’ ἐπινοίᾳ, χω‐ ρισθείσης τῶν ἐνύλων τῆς τε ὕλης καὶ τῆς κινήσεως, καθ’ ἃ καὶ μεθ’ | |
| 35 | ὧν ἔστιν. | 47 |
In met.48(1n) | Ἐπειδὴ αἴτια τὰ εἴδη τοῖς ἄλλοις. | |
| 2 | Ἐπειδή, φησίν, αἰτίας ὑπετίθεντο τῶν τῇδε πραγμάτων τὰς ἰδέας (κατὰ μέθεξιν γὰρ ἔλεγον γίνεσθαι τὰ τῇδε ἐκ τῶν ἰδεῶν), τὰ ἐκείνων στοιχεῖα καὶ ἀρχάς, τῶν ἰδεῶν, ἀρχὰς πάντων τῶν ὄντων ὑπέλαβον. | |
| 5 | τῷ ὄντι γὰρ ἐκ τῆς ἑνάδος αἱ ἰδέαι, τουτέστιν ἐκ τῆς μιᾶς τῶν πάντων ἀρχῆς οἱ δημιουργικοὶ λόγοι· ἐκ δὲ τῶν δημιουργικῶν λόγων τὰ τῇδε γίνεται πάντα. ὡς μὲν οὖν ὕλην τὸ μέγα καὶ μικρὸν ἀρχὰς ὑπετίθεντο τῶν ὄντων, τουτέστι τὴν δυάδα. ἡ γὰρ δυὰς ἄρχεται πρώτη διαιρέσεως· τοιαύτη δὲ ἡ ὕλη ἐπ’ ἄπειρον οὖσα διαιρετή. τὰς οὖν ἰδέας ἀρχὰς καὶ αἰτίας εἶναι | |
| 10 | τοῖς ἄλλοις ἅπασι τοῦ εἶναι (κατὰ μέθεξιν γὰρ ἐκείνων τὰ ἄλλα), τὰς δὲ τῶν ἰδεῶν ἀρχὰς πάντων ἀρχὰς ἔθετο· ἀρχὰς δὲ τῶν ἰδεῶν ὡς μὲν ὕλην καὶ ὑποκείμενον τὸ μέγα καὶ τὸ μικρόν, δυάδα τινὰ οὖσαν, ὥς φησιν, ἀόρι‐ στον, ὡς δὲ οὐσίαν καὶ εἶδος τὸ ἕν, τουτέστιν ἐξ ὕλης καὶ εἴδους. τοῦτο δὲ ὅπως ἔλεγεν, ἑξῆς λέγει ἐξ ἐκείνων γὰρ κατὰ μέθεξιν τοῦ ἑνὸς | |
| 15 | τὰ εἴδη εἶναι καὶ τοὺς ἀριθμούς. ἐξ ἐκείνων, τουτέστι τοῦ μεγάλου καὶ τοῦ μικροῦ, συνιόντων καὶ εἰδοποιουμένων ὑπὸ τοῦ ἑνὸς κατὰ μέθεξιν, τουτέστι τῷ μεταλαμβάνειν αὐτοῦ, τὰ εἴδη, φημὶ δὴ τὰς ἰδέας, αἵτινες καὶ αὐταί εἰσιν ἀριθμοί· εἰδητικοὺς γὰρ ἀριθμοὺς τὰς ἰδέας λέγουσιν. | |
| 19n | Τὸ μέντοι γε ἓν οὐσίαν εἶναι καὶ μὴ ἕτερόν τι τὸ ἓν | |
| 20n | λέγεσθαι. | |
| 21 | Τὸ γὰρ ἓν τοῦτο οὐ κατά τινος ἄλλου ὄντος κατηγόρουν, ἀλλ’ οὐσίαν τινὰ τὸ ἓν ὑπετίθεντο εἶναι ἐν τῷ ἓν εἶναι τὸ εἶναι ἔχουσαν. τοῦτο δὲ καὶ περὶ Πλάτωνος ἱστορεῖ ὅτι παραπλησίως ἐκείνοις τὸ ἓν οὐσίαν ἔλεγεν εἶναι, οὐκ ἄλλο τι ὂν κατὰ τὸ ὑποκείμενον. τοῦτό τε οὖν, φησί, παραπλη‐ | |
| 25 | σίως ἐκείνοις Πλάτων λέγει, καὶ τὸ ἀρχὰς καὶ αἰτίας τῶν ὄντων τοὺς ἀριθ‐ μοὺς τίθεσθαι. | |
| 27n | Τὸ δὲ ἀντὶ τοῦ ἀπείρου ὡς ἑνὸς δυάδα ποιῆσαι. | |
| 28 | Φησὶν ὅτι οἱ Πυθαγόρειοι τὸ ἓν ἄπειρον ὑπετίθεντο ὡς ἀπειροδύναμον, ὁ δὲ Πλάτων δυάδα, εἴ γε τὸ ἄπειρον ἐκ μεγάλου καὶ μικροῦ, τὴν ὕλην | |
| 30 | αἰνιττόμενος διὰ τὸ ἀόριστον αὐτῆς καὶ διὰ τὸ ἐπ’ ἄπειρον εἶναι διαιρε‐ τήν. ἐκεῖνοι οὖν τὸ ἄπειρον μίαν τινὰ φύσιν ὑπετίθεντο, τουτέστι τὸ ὑπο‐ | |
| κείμενον καὶ τὸ ὑλικόν· Πλάτων δὲ δυάδα ἐποίει τὸ ὑποκείμενον καὶ τὸ | 48 | |
In met.49 | ἄπειρον, λέγων ἄπειρον, καθὸ μὴ ἔστι καθ’ αὑτὸ εἰδοπεποιημένον· μέγα γὰρ καὶ μικρὸν καὶ ὑπεροχὴν καὶ ἔλλειψιν· ἐν τούτοις δὲ ἡ τοῦ ἀπείρου φύσις. οὐ ταὐτὰ δὲ τῷ εἴδει τὸ μέγα τῷ μικρῷ ὑπάρχει, οὐδὲ ὑπεροχὴ ἐλλείψει· ἐναντία γάρ, ὥστε οὐχ ἕν. τὸ δὲ ἄπειρον εἶπεν ἀντὶ τοῦ ‘τὸ | |
| 5 | γὰρ ἄπειρον‘ κατ’ αὐτὸν ἐκ μεγάλου καὶ μικροῦ. τοῦτο γὰρ τὸ ἐν τῇ λέξει κατάλληλον. τοῦτό τε οὖν ἴδιον Πλάτωνος παρὰ τοὺς Πυθαγορείους, καὶ ὅτι ὁ μὲν Πλάτων τοὺς ἀριθμοὺς ἔξω τῶν αἰσθητῶν κατέλιπεν, οὐχ ὡς ὕλην αὐτοὺς τοῖς οὖσιν ὑποβάλλων, οὐδὲ οὕτως αἰτίους τιθεὶς αὐτούς, οἱ δὲ Πυθαγόρειοι τὰ πράγματα καὶ τὰ ὄντα ἐκ τῶν ἀριθμῶν ἔλεγον συγ‐ | |
| 10 | κεῖσθαι, ἐξ ὧν εἵπετο αὐτοῖς τὸ πάντα τὰ ὄντα ἀριθμοὺς λέγειν. διαφέ‐ ρουσι δὲ ἀλλήλων καὶ ὅτι ὁ μὲν Πλάτων τὰ μαθήματα μεταξὺ τῶν εἰδῶν καὶ τῶν αἰσθητῶν λέγει, οἱ δὲ Πυθαγόρειοι οὐδαμῶς. | |
| 13n | Τὸ μὲν οὖν τὸ ἓν καὶ τοὺς ἀριθμούς. | |
| 14 | Ἐντεῦθεν ἀποδέχεται Πλάτωνα μᾶλλον τῶν Πυθαγορείων, καί φησιν | |
| 15 | οὕτως· τὸ μὲν ὑποθέσθαι ἓν καὶ τοὺς ἀριθμοὺς ἔξω ποιεῖσθαι τῶν αἰσθη‐ τῶν πραγμάτων, ὥσπερ οἱ Πυθαγόρειοι ἐκ τῶν ἀριθμῶν ἔλεγον συγκεῖσθαι τὰ πράγματα, καὶ ἡ τῶν εἰδῶν εὕρεσις καὶ εἰσαγωγὴ διὰ τὴν ἐν τοῖς λό‐ γοις ἀκρίβειαν προσεγένετο τῷ Πλάτωνι. ἄπειροι γὰρ ἦσαν οἱ πρῴην δια‐ λεκτικῆς μεθόδου, φημὶ δὲ διαιρέσεως καὶ ὁρισμῶν. ἔγνω οὖν ἐντεῦθεν ὁ | |
| 20 | Πλάτων ὅτι οὐ δυνατὸν τὰ αἰσθητὰ συγκεῖσθαι ἐξ ἀριθμῶν ὡς ἐξ ὑλικῶν αἰτίων. | |
| 22n | Τὸ μὲν οὖν τὸ ἓν καὶ τὸν ἀριθμὸν παρὰ τὰ πράγματα | |
| 23n | ποιῆσαι καὶ μὴ ὥσπερ οἱ Πυθαγόρειοι, καὶ ἡ τῶν εἰδῶν εἰσα‐ | |
| 24n | γωγὴ διὰ τὴν ἐν τοῖς λόγοις σκέψιν ἐγένετο. | |
| 25 | Εἰπὼν ἐν οἷς διαφωνοῦσι, νῦν λέγει τὴν αἰτίαν δι’ ἣν οὐχ ὁμοίως ὁ Πλάτων τοὺς ἀριθμοὺς τῶν ὄντων ἀρχὰς ἔθετο τοῖς Πυθαγορείοις, ἀλλὰ τούτους τε ἐχώρισε τῶν αἰσθητῶν καὶ τὰς ἰδέας ἄλλας τινὰς οὐσίας τε καὶ φύσεις παρὰ τὰς αἰσθητὰς οὐσίας ἔθετο. διὰ γὰρ τὴν ἐν τοῖς λό‐ γοις ἐξέτασιν καὶ διὰ τὴν διαλεκτικήν, ἧς οἱ πρότερον ἦσαν ἄγευστοι, | |
| 30 | τοῦ ἀκολούθου θεωρητικὸς ὁ Πλάτων γενόμενος καὶ διαιρέσεσι χρῆσθαι | 49 |
In met.50 | συνεθισθεὶς καὶ ὁρισμοῖς ἐκ διαλεκτικῆς (ἄμφω γὰρ ταῦτα τοῦ διαλεκτικοῦ), ἦλθε διὰ τούτων εἰς ἔννοιαν τοῦ χωρίζειν τινὰ τῶν αἰσθητῶν καὶ ὑπολαμ‐ βάνειν εἶναί τινας ἄλλας φύσεις παρὰ τὰ αἰσθητά. ἡ γὰρ διαίρεσις ἡ μὲν τῶν γενῶν τε καὶ εἰδῶν οὐκ αἰσθητῶν, ἡ δὲ τῶν αἰσθητῶν ἀνάλυσίς | |
| 5 | ἐστι τῶν αἰσθητῶν εἰς τὰ στοιχεῖα καὶ τὰς ἀρχάς, ἃ οὐκ αἰσθητά. οὐ γὰρ ταὐτὸν τῶν αἰσθητῶν ἕκαστον τῷ καθ’ ὃ τὸ εἶναι αὐτῷ· οὔτε γὰρ τὸ τεχνητὸν τῇ τέχνῃ, οὔτε τὸ φυσικὸν τῇ φύσει. ὥστε εἰ καὶ οἱ ἀριθμοὶ αἴτιοι τοῖς αἰσθητοῖς τοῦ τοιοῖσδε εἶναι ἢ τοιοῖσδε καὶ αἱ ἰδέαι, ἀλλὰ κεχώ‐ ρισται αὐτῶν. καὶ οἱ ὁρισμοὶ οὐ τῶν αἰσθητῶν ὑπάρχουσιν ἀλλὰ τῶν κα‐ | |
| 10 | θόλου, ὥστε ὑπάρχουσι καὶ τὰ καθόλου. ἐκ τῆς τοιαύτης οὖν μεθόδου ἦλθεν ὁ Πλάτων εἰς ἔννοιαν τῶν νοητῶν. | |
| 12n | Τὸ δὲ δυάδα ποιῆσαι τὴν ἑτέραν φύσιν. | |
| 13 | Πρώτους ἀριθμοὺς λέγει τοὺς μονάδι μόνῃ μετρουμένους, οἷον τὸν τρισκαίδεκα, τὸν ἐννεακαίδεκα, τὸν ἑπτακαίδεκα καὶ πάντας τοὺς ὁμοίους. | |
| 15 | οἱ οὖν ἄλλοι πάντες ὑπὸ δυάδος μετροῦνται, οἷον τρὶς πέντε δεκαπέντε (ὁ γὰρ τρία καὶ πέντε δυάς), τρὶς ὀκτὼ εἰκοσιτέσσαρες, δὶς πέντε δέκα, δὶς τρεῖς ἕξ, τρὶς τρεῖς ἐννέα· ὑπὸ δυάδος γὰρ γίνεται ὁ διπλασιασμός. ἐπεὶ οὖν πάντα ἐκ τῆς ὕλης γίνονται (διὸ καὶ πανδεχῆ αὐτὴν λέγουσι καὶ τιθήνην ὡς δεχομένην πάντα τὰ εἴδη) διὰ τοῦτο οὖν, φησίν, ἐποίησεν ὁ Πλάτων δυάδα | |
| 20 | τὴν ἑτέραν φύσιν, τουτέστι τὴν ὑλικήν, διὰ τὸ τοὺς ἀριθμοὺς πάντας, ὡς ἐδείξαμεν, ἔξω τῶν πρώτων ἐξ αὐτῆς γεννᾶσθαι ὥσπερ ἔκ τινος ἐκ‐ μαγείου, τουτέστι φαντασίας. καὶ ὁ Πλάτων γὰρ ἐν τῷ Θεαιτήτῳ τὴν φαν‐ τασίαν ἐκμαγεῖον ἐκάλεσε. καὶ οὕτως μὲν ὁ ἡμέτερος φιλόσοφος, ὁ δὲ ἐκ τῆς Ἀφροδισιάδος οὕτως ἐξηγεῖται τὸ χωρίον. λέγει γάρ, φησί, νῦν καὶ | |
| 25 | διὰ τοῦτο αὐτὸν τὴν δυάδα ποιῆσαι τὴν ἑτέραν φύσιν τῶν ἀρχῶν, διὰ τὸ τοὺς ἀριθμοὺς ἔξω τῶν πρώτων εὐφυῶς ἐξ αὐτῆς γεννᾶσθαι ὥσπερ ἔκ τινος ἐκμαγείου· τοῦτο δέ, ὅτι δοκεῖ αὐτῷ ἡ δυὰς διαιρετικὴ παντὸς εἶναι ᾧ προσήγετο· διὸ καὶ δυοποιὸν αὐτὴν λέγει. δὶς γὰρ ἕκαστον τῶν οἷς προσάγεται ποιοῦσα διαιρεῖ πως αὐτό, οὐκ ἐῶσα μένειν ὃ ἦν· ἥτις διαίρε‐ | |
| 30 | σις γένεσίς ἐστιν ἀριθμῶν. ὡς γὰρ τὰ ἐκμαγεῖα καὶ οἱ τύποι πάντα τὰ ἐναρμοσθέντα αὐτοῖς ὅμοια ποιοῦσιν, οὕτω καὶ ἡ δυὰς ὥσπερ τι ἐκμαγεῖον οὖσα τῶν μετ’ αὐτὴν γεννητικὴ ἀριθμῶν γίνεται, ᾧ ἂν προσαχθῆ, δύο τε καὶ διπλᾶ ποιοῦσα. τῷ μὲν γὰρ ἑνὶ προσαχθεῖσα τὰ δύο ἐποίησε (δὶς γὰρ | |
| ἓν δύο), τοῖς δυσὶ δὲ τὰ τέσσαρα (δὶς γὰρ δύο), τοῖς δὲ τρισὶ τὰ ἕξ (δὶς | 50 | |
In met.51 | γὰρ τρία)· ὁμοίως καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων. οἱ οὖν πρῶτοι οὐ γίνονται οὕτως, οἷον ὁ γ καὶ ὁ ε καὶ ὁ ζ καὶ ὁ ιθ. δὶς γὰρ τρία ἓξ γίνονται, δὶς τέσσαρα ὀκτώ, καὶ οὐ γίνονται ἑπτά· ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων ἁπάντων. κακῶς οὖν φησι τὴν ἑτέραν φύσιν δυάδα ποιῆσαι, τουτέστι τὴν ὑλικὴν ἀρχήν. τὸ | |
| 5 | ἐναντίον συμβαίνει· οὐ γὰρ εὔλογον οὕτω. νῦν μὲν γὰρ ἐκ τῆς ὕλης πολλὰ ποιοῦσι, τὸ δὲ εἶδος ἅπαξ γεννᾷ μόνον. οἱ μὲν γὰρ τὴν δυάδα τὴν ὡς ὕλην ἀρχὴν τιθέμενοι πολλῶν αὐτὴν ποιοῦσι γεννητικήν· αὕτη γὰρ αὐτοῖς ἡ αὐτὴ λαμβανομένη τοῦ πλήθους καὶ τῶν ἀρτίων ἀριθμῶν πάντων ἐστὶ γεννητική, τοὺς μὲν συντιθεῖσά τε καὶ οὕτως γεννῶσα, τοὺς δὲ διαιροῦσα | |
| 10 | δίχα. ἡ δὲ κατὰ τὸ εἶδος ἀρχὴ ἑνοποιός ἐστι τῷ ἕν τι εἶναι πᾶν τὸ εἰδο‐ πεποιημένον τε καὶ ὡρισμένον κατὰ τὸ εἶναι. καὶ γὰρ τῶν ἀριθμῶν ἕκα‐ στος ἕν τι· ἑνοποιὸν μὲν γὰρ τὸ ἓν αὐτό, διχοποιὸς δὲ ἡ ἀόριστος δυάς. οὐ μὴν ἐπὶ τῶν γινομένων ὁμοίως ἔχει, ἃ ἐκείνοις ὡμοίωται καὶ πρὸς ἐκεῖνα τὸ εἶναι ἔχει, ἀλλ’ ἔμπαλιν. ἡ μὲν γὰρ ὕλη ἡ μία κατ’ ἀριθμὸν ἑνός τινος | |
| 15 | εἴδους ἐστὶ δεκτικὴ καὶ γεννητική· οὐ γὰρ οἷόν τε ἐπὶ τῇ αὐτῇ ὕλῃ κατ’ ἀριθμὸν ἅμα εἶναι πλείω εἴδη, ὡς εἶναι τὸ αὐτὸ ξύλον καὶ κλίνην καὶ τρά‐ πεζαν καὶ ἀβάκιον, ἀλλ’ ἡ μία ὕλη ἕν τι εἶδος ἐνεργείᾳ μόνον ἔχει. τὸ μέντοι εἶδος ἓν ὂν τῷ ἀριθμῷ, πλείονα εἴδη ποιεῖ· ἡ γὰρ τέχνη εἶδός τι ἓν οὖσα καὶ ὁ τεχνίτης εἷς ὢν κατ’ ἀριθμὸν πλειόνων ἐστὶ καὶ διαφερόν‐ | |
| 20 | των ποιητικός· ἡ γὰρ τεκτονικὴ καὶ ὁ ἔχων αὐτὴν καὶ κλίνην ποιεῖ καὶ ἀβάκιον καὶ τράπεζαν, ὁ αὐτὸς καὶ εἷς ὑπάρχων κατ’ ἀριθμόν. ὁμοίως δὲ ἔχει τοῦτο καὶ ἐπὶ τοῦ ἄρρενός τε καὶ θήλεος, ὧν τὸ μὲν θῆλυ ὕλην πα‐ ρέχον τῷ γινομένῳ ὑπὸ μιᾶς πληροῦται ὀχείας, τὸ δὲ ἄρρεν πολλὰ θήλεα πληροῖ. καὶ ταῦτα μὲν ὁ Ἀριστοτέλης· ἡμεῖς δέ φαμεν ὅτι ὁ | |
| 25 | Ἀριστοτέλης τὴν προσεχῆ ὕλην λαμβάνει τὴν μίαν κατ’ ἀριθμόν. εἰδέναι γὰρ χρὴ ὅτι ἐκ τῆς πρώτης ὕλης πάντα γίνεται, καὶ ἄνθρωποι καὶ κλῖναι καὶ ἵπποι καὶ πάντα. Ἀριστοτέλης οὖν λαμβάνων τὴν προσεχῆ ὕλην παρα‐ λογίζεται, ὥς φησιν ὁ φιλόσοφος. Πλάτων μὲν οὖν, φησί, περὶ τῶν ζη‐ τουμένων νῦν ὑφ’ ἡμῶν οὕτως διώρισε. ζητοῦνται δὲ αἱ ἀρχαὶ καὶ τὰ | |
| 30 | αἴτια τῶν ὄντων· περὶ οὖν τῶν ἀρχῶν ταῦτα εἴρηται Πλάτωνι. | |
| 31n | Φανερὸν δὲ ἐκ τῶν εἰρημένων ὅτι δυοῖν. | |
| 32 | Ἐκ τῶν ἱστορημένων, φησί, περὶ τοῦ Πλάτωνος φανερὸν ἡμῖν γέγονεν ὅτι δύο καὶ μόνας ἀρχὰς ὑποτίθεται, τὴν ὑλικὴν καὶ τὴν εἰδικήν. οὐδεὶς γὰρ τῶν ἄλλων τελικὴν αἰτίαν ὑπέθετο, ἀλλὰ ποιητικὴν μόνον. εἰρήκασι | |
| 35 | γὰρ ποιητικὸν αἴτιον, τελικὸν δὲ οὐκ εἰρήκασιν· οὔτε γὰρ εἶπον καθάπερ, | 51 |
In met.52 | φησίν, ἐγὼ εἶπον, ὅτι πάντα καὶ πτηνὰ καὶ ἔνυδρα καὶ χερσαῖα πρὸς τὸ πρῶτον ἐπεστραμμένα ὑπάρχουσι. λέγομεν οὖν ὅτι καὶ Πλάτων εἶπε τελι‐ κὸν αἴτιον· αὐτὸς γὰρ μαρτυρεῖ αὐτοῖς εἰρηκόσι τἀγαθὸν οὗ πάντα ἐφίεται. φανερὸν οὖν γέγονεν ἐκ τῶν εἰρημένων ὅτι δύο αἰτίαις καὶ μόναις | |
| 5 | ἐχρήσατο Πλάτων, τῇ εἰδικῇ καὶ ὑλικῇ. αἱ γὰρ ἰδέαι τῶν εἰδῶν ὑπάρ‐ χουσι παρακτικαί, τουτέστι τῶν οὐσιῶν, καὶ τῶν ἰδεῶν ἡ ἑνάς, φημὶ δὲ τὸ πρῶτον αἴτιον ὑφ’ οὗ τὰ πάντα παράγονται. | |
| 8n | Καὶ τίς ἡ ὕλη ἡ ὑποκειμένη καθ’ ἧς τὰ εἴδη. | |
| 9 | Εἰπὼν δυσὶν αἰτίαις αὐτὸν κεχρῆσθαι καὶ μνημονεύσας τῆς κατὰ τὸ | |
| 10 | εἶδος αἰτίας καὶ δείξας πῶς ταύτην ἐτίθετο, προστίθησι τὴν δευτέραν καί φησι ταύτην εἶναι τὴν ὑλικήν. τίς γάρ ἐστιν ἡ ὕλη, δῆλον ὅτι ἡ ὑποκει‐ μένη, καθ’ ἧς τὰ εἴδη ἔν τε τοῖς αἰσθητοῖς καὶ ἐν ταῖς ἰδέαις λέγεται ὑπ’ αὐτοῦ. εἰπὼν καὶ τὰ εἴδη γὰρ τοῦ τί ἐστιν αἴτια τοῖς ἄλλοις, τοῖς δὲ εἴδεσι τὸ ἕν, λέγων καὶ περὶ τῆς ὕλης τῆς εἰδοποιουμένης ὑπὸ τῶν | |
| 15 | εἰρημένων τῆς ἐν ἀμφοτέροις ἐμνημόνευσεν εἰπὼν καθ’ ἧς τὰ εἴδη λέγεται τά τε ἐπὶ τοῖς αἰσθητοῖς καὶ τὰ ἐν τοῖς εἴδεσι, φημὶ δὲ ταῖς ἰδέαις. λέγεται γὰρ καὶ ἐν ἐκείναις καὶ ἐν τοῖς αἰσθητοῖς εἶναι ὑποκειμένη τις ὕλη, καθ’ ἧς τὰ εἴδη, τουτέστιν ἡ εἰδοποιουμένη. ὅτι γὰρ δυάς ἐστιν αὕτη, ποταπὴ δὲ δυάς, διὰ τῆς προσθήκης ἐδήλωσεν· οὐ γὰρ ἡ ὡρισμένη, φησί, | |
| 20 | καὶ ἐν τοῖς ἀριθμοῖς, ἀλλ’ ἡ ἀόριστος· τοιαύτη γὰρ τὸ μέγα καὶ τὸ μικρόν. ἄξιον δὲ ζητῆσαι πῶς λέγοντος Πλάτωνος καὶ ποιητικὸν αἴτιον ἐν οἷς λέγει “τὸν μὲν οὖν ποιητὴν καὶ πατέρα τοῦ παντὸς εὑρεῖν τε ἔργον”, ἀλλὰ καὶ τὸ οὗ ἕνεκα καὶ τέλος δι’ ὧν πάλιν λέγει “περὶ τὸν πάντων βασιλέα πάντα ἐστὶ κἀκείνου ἕνεκα πάντα”, καὶ ὅμως οὐδ’ ἑτέρου τούτων τῶν αἰτίων | |
| 25 | ἐμνημόνευσεν ὁ Ἀριστοτέλης ἐν τῇ δόξῃ τῇ Πλάτωνος; ἢ ὅτι ἐν οἷς περὶ αἰτίων ἔλεγεν, οὐδενὸς τούτων ἐμέμνητο, ὡς ἐν τοῖς Περὶ τοῦ ἀγαθοῦ δέ‐ δειχεν· ἢ οὐ πάνυ διηρθρωμένως, ὅτι τῶν ἐν γενέσει καὶ φθορᾷ, φησίν, οὐ τίθεται ταῦτα αἴτια, ἀλλ’ οὐδ’ ἐξείργαστό τι περὶ αὐτῶν. | |
| 29n | Ἔτι δὲ τὴν τοῦ εὖ καὶ τοῦ κακῶς αἰτίαν τοῖς στοιχείοις | |
| 30n | ἀπέδωκε. | |
| 31 | Φησὶν ὅτι ἔλεγε Πλάτων τὰ μὲν ἀγαθὰ γίνεσθαι ὑπὸ τοῦ ἀγαθοῦ, τὰ | |
| δὲ κακὰ ὑπὸ τοῦ κακοῦ· οὐχ ὅτι ἄκρατον κακὸν ὑπετίθετο, ἀλλὰ τὰ κατὰ | 52 | |
In met.53 | μέθεξιν. περὶ Πλάτωνος οὖν λέγει ὅτι τὴν τοῦ εὖ τε καὶ τοῦ κακῶς αἰ‐ τίαν, τουτέστι τὴν τῶν ἀγαθῶν καὶ τὴν τῶν κακῶν αἰτίαν τοῖς στοιχείοις ἀπέδωκεν ἑκατέροις ἑκατέραν, τὴν μὲν τοῦ εὖ τῷ ἑνί (τοῦτο γὰρ τὸ ὁρίζον αὐτὸ καὶ εἰδοποιοῦν), τὴν δὲ τοῦ κακῶς τῇ ἀορίστῳ δυάδι· αὕτη γὰρ | |
| 5 | τοῦ πλήθους καὶ τῆς ἀνισότητος καὶ τῆς ἐν τοῖς οὖσιν ἀοριστίας 〈αἰτία〉 κατ’ αὐτόν. εἰπὼν δὲ εἰρηκέναι Πλάτωνα περὶ τῆς ποιητικῆς αἰτίας (ἑκατέρῳ γὰρ τῶν στοιχείων ἀνατεθεικέναι αὐτὸν αἰτίαν ποιητικήν, τῷ μὲν ἑνὶ τὴν τοῦ εὖ, τῇ δὲ ἀορίστῳ δυάδι τὴν τοῦ κακῶς) ὑπέμνησεν ἡμᾶς ὅτι περὶ τῆς τοι‐ αύτης αἰτίας ἐζήτησαν καὶ παλαιότεροι φιλόσοφοι οἱ περὶ Ἐμπεδοκλέα καὶ | |
| 10 | Ἀναξαγόραν, καὶ ὁ μὲν Ἐμπεδοκλῆς ἐχρήσατο οὐ μόνον τῷ 〈τοῦ〉 εὖ αἰτίῳ, ἀλλὰ καὶ τῷ 〈τοῦ〉 κακῶς, διελὼν τὸ ποιητικὸν αἴτιον, ὡς εἰρήκαμεν καὶ περὶ Πλάτωνος· Ἀναξαγόρᾳ δὲ ὁ νοῦς τοῦ εὖ καὶ κακῶς μόνον ποιητικὸν ὑπάρχει. | |
| 13n | Συντόμως μὲν οὖν καὶ κεφαλαιωδῶς. | |
| 14 | Συντόμως, φησί, καὶ ὡς ἐν κεφαλαίῳ διήλθομεν ὅτι τινὲς τῶν πρὸ | |
| 15 | αὐτοῦ εἰρήκασι περὶ τῶν ἀρχῶν καὶ τῆς ἀληθείας. περὶ γὰρ τῆς ἀλη‐ θείας. ἔθος αὐτῷ καλεῖν τὴν θεωρητικὴν φιλοσοφίαν ἀλήθειαν. ὅμως δὲ τοσοῦτον ἔχομεν ἐξ αὐτῶν, οὗ χάριν ἤλθομεν ἐπὶ τὴν τῶν ἀρχῶν ἱστορίαν, ὅτι οὐδὲ εἷς ἄλλος τρόπος αἰτίας ἐστὶ παρὰ τὰς τέσσαρας τὰς εἰ‐ ρημένας ὑπ’ αὐτοῦ ἐν τῇ Φυσικῇ ἀκροάσει. καὶ τοῦτο φανερὸν γέγονε· | |
| 20 | πάντες γὰρ οἱ περὶ αἰτίων εἰρηκότες τούτων τῶν αἰτίων οὐδὲ πάντων μνη‐ μονεύουσιν· ἀλλὰ πάντες ἀμυδρῶς μὲν περὶ τῶν αἰτίων εἰρήκασιν, ἐκείνων δέ πως ἁπτόμενοι φαίνονται τῶν ὑφ’ ἡμῶν εἰρημένων. οἱ μὲν γὰρ ὑλικὴν τὴν ἀρχὴν ὑποτίθενται, ἄν τε μίαν ὑποθῶνται αὐτὴν ἄν τε πλείους μιᾶς, καθάπερ Παρμενίδης πῦρ καὶ γῆν, κἂν ἀσώματον ὑποθῶνται ταύτην τὴν | |
| 25 | ὕλην κἂν σωματικήν. καὶ μνημονεύει Πλάτωνος πρότερον τοῦ ὑποθεμένου τὴν ὕλην ἀσώματον, τὸ μέγα καὶ τὸ μικρόν, ἔπειτα τῶν Πυθαγορείων, οἳ τὸ ἄπειρον, τοῦτο δὲ ἦν τὸ ἄρτιον. οὗτος γὰρ ἦν αὐτοῖς ὁ ἀριθμὸς ἐν ὕλῃ τιθέμενος· ὁ γὰρ περιττὸς πεπερασμένος τε καὶ εἴδους ἐπέχων χώραν. Ἀναξαγόρας δὲ τὴν τῶν ὁμοιομερῶν ἀπειρίαν· σῶμα ὕλην ὑπετίθετο. | |
| 30 | οὐκ ἐμνημόνευσε δὲ Λευκίππου καὶ Δημοκρίτου, καθ’ οὓς ἡ ὕλη καὶ σῶμα | |
| καὶ ἀσώματος· τὸ γὰρ κενὸν οὐ σῶμα· εἴρηκε γὰρ περὶ τούτων ἀνωτέρω. | 53 | |
In met.54 | καὶ ἔτι ὅσοι ἀέρα καθάπερ Ἀναξιμένης, ἢ ὕδωρ καθάπερ Θαλῆς, ἢ πῦρ, καθάπερ Ἡράκλειτος, ἢ τὸ μεταξὺ καθάπερ Ἀναξίμανδρος, σωματικὴν ἀρχὴν ὑλικὴν ὑπετίθεντο. οὗτοι μὲν οὖν, ὡς εἴρηται, τῆς ὑλικῆς καὶ μόνης ἀρχῆς ἥψαντο. ἕτεροι δέ τινες πρὸς τῇ ὑλικῇ καὶ ποιητικὴν εἰρήκασιν, | |
| 5 | ὅσοι φιλίαν καὶ νεῖκος, καθάπερ Ἐμπεδοκλῆς, ἢ νοῦν, καθάπερ Ἀναξαγόρας, ἢ ἔρωτα, ὡς Παρμενίδης καὶ Ἡσίοδος. τὴν δὲ εἰδικὴν αἰτίαν σαφῶς οὐ‐ δεὶς εἶπε πλὴν τοῦ Πλάτωνος τοῦ ὑποτιθεμένου ἰδέας. τὰ γὰρ εἴδη οὐχ ὑποτίθενται ὡς ὑλικὸν αἴτιον, εἴ γε καὶ χωριστὰ αὐτὰ λέγουσιν, οὔτε δὲ ὡς τελικὸν αἴτιον ὑπολαμβάνουσι· τὰ γὰρ εἴδη ἀκινησίας αἴτια γίνονται | |
| 10 | τοῖς οὖσι, περατοῦντα τὴν ὕλην καὶ ἱστάντα αὐτήν, τὸ δὲ τελικὸν αἴτιον κινήσεώς ἐστιν αἴτιον· κινεῖ γὰρ πρὸς ἑαυτὸ τὰ πάντα. ὅτι δὲ μνημο‐ νεύει καὶ τοῦ τελικοῦ, ἐδείξαμεν διὰ τοῦ λέγειν αὐτοὺς τἀγαθὸν οὗ πάντα ἐφίεται, καὶ ὅτι πάντα ἀποβλέπουσιν εἰς τὸν βασιλέα τῶν πάντων. | |
| 14n | Ἢ ἔρωτα ποιοῦσιν ἀρχήν. | |
| 15 | Δοκοῦσι λέγειν τελικὸν αἴτιον οἱ ὑποτιθέμενοι εἶναι ἔρωτα· τοιοῦτον γὰρ τὸ ὀρεκτόν. λέγομεν οὖν ὅτι εἰ μὲν οὕτως ἔλεγον ὅτι ὁ ἔρως τινὸς ἐφιέμενος ποιεῖ ἃ ποιεῖ, τῷ ὄντι ἔλεγον τελικὸν αἴτιον· μόνον δὲ τῷ ἔρωτι ἐν ταῖς ἀρχαῖς χρώμενοι ὡς ποιοῦντι, οὐκέτι δὲ λέγοντες τίνος χάριν, οὔ φασι τὸ τελικὸν αἴτιον. ὅτι δὲ τῆς κατὰ τὸ εἶδος ἀρχῆς Πλάτων ἐμνη‐ | |
| 20 | μόνευσε, δείκνυσιν· αἱ γὰρ ἰδέαι αὐτῷ αἰτίαι καὶ ἀρχαὶ οὖσαι οὔτε ὡς ὕλη εἰσὶν αἰτίαι (οὐ γὰρ ἐνυπάρχουσι τοῖς αἰσθητοῖς *** ἀμέλει τοι τὸ νεῖκος καὶ ἡ φιλία στοιχεῖα κατὰ τὸν Ἐμπεδοκλέα, ἀλλ’ οὐχ ὑλικά· οὔτε γὰρ ἐν τοῖς αἰσθητοῖς θεωροῦνται), οὔτε δὲ ποιητικὰ αἴτια ὑπάρχουσι τὰ εἴδη· τοῦ μὲν γὰρ ποιοῦντος ἴδιον τὸ κινεῖν, αὐτὰ δὲ στάσεως καὶ ἀκινησίας αἴτια | |
| 25 | τοῖς οὖσι. τῶν οὖν εἰδῶν παρακτικαί εἰσιν αὗται κατ’ αὐτόν, ὥσπερ καὶ τὸ ἓν τῶν ἰδεῶν ἐστι παρακτικόν. τοῦ οὖν τελικοῦ αἰτίου οὐδαμῶς μέμνηται, οὗ ἕνεκα αἱ πράξεις καὶ αἱ μεταβολαὶ καὶ αἱ κινήσεις. τρόπον μὲν γάρ τινα λέγουσιν αὐτῶν αἴτιον, ὃν δὲ πέφυκε τρόπον, οὐ λέγουσιν. οἱ μὲν γὰρ λέγοντες φιλίαν ἢ νοῦν ὡς ἀγαθὸν μὲν τιθέασι ταύτας | |
| 30 | τὰς αἰτίας καὶ ὡς ποιητικάς, οὐ μὴν ὡς ἕνεκά γε τούτων ἢ ὄν τι ἢ γινόμενον, ἀλλ’ ὅτι ἐκ τούτων αἱ κινήσεις. ὥστε ποιητικὸν μὲν αἴτιον λέγουσι, τελικὸν δὲ οὐ λέγουσιν. ὁμοίως δὲ καὶ οἱ ἓν λέγοντες εἶναι τὴν τῶν | |
| πάντων οὐσίαν, τουτέστιν οἱ περὶ Πλάτωνα, τὴν τοιαύτην φύσιν αἰτίαν | 54 | |
In met.55 | φασὶν εἶναι τῆς οὐσίας, οὐ μέντοι γε τούτου ἕνεκα ἢ εἶναι ἢ γί‐ νεσθαι. ὥστε λέγειν τε καὶ μὴ λέγειν αὐτοῖς περιίσταται τὸ ἀγαθὸν αἴτιον· οὐ γὰρ ἁπλῶς ἀλλὰ κατὰ συμβεβηκός. δείκνυσιν οὖν ὅτι οὐδεὶς τῶν πρὸ αὐτοῦ λόγον ἐποιήσατο περὶ τῆς τελικῆς αἰτίας. τρόπον μὲν γάρ τινα λέγουσι | |
| 5 | τὸ ἀγαθὸν αἴτιον, οὐ μὴν ὡς τέλος καὶ ὡς τούτου χάριν γινομένων τῶν ἄλλων, ὡς πέφυκεν εἶναι τὸ ἀγαθὸν αἴτιον, ἀλλ’ ὡς ποιητικῷ αὐτῷ χρῶν‐ ται. Ἀναξαγόρας γὰρ τὸν νοῦν εἰσαγαγὼν καὶ Παρμενίδης τὸν ἔρωτα ἀγαθὰ μὲν καὶ ἀγαθοποιὰ αἴτια τίθενται ταῦτα, οὐ μὴν τούτων χάριν τὰ γινόμενα γίνεσθαί φασιν, ἀλλὰ αὐτὰ ταῦτα ποιητικὰ ἀγαθὰ αὐτοῖς ἐστι. | |
| 10 | τούτοις δὲ ὁμοίως καὶ τοὺς τὸ ἓν καὶ τὴν ἰδέαν ἀρχὰς θεμένους φησὶν εἰ‐ ρηκέναι· τοὺς αὐτοὺς δὲ λέγοι ἂν καὶ τὸ ὂν λέγειν· τὸ γὰρ ἓν καὶ τὸ ὂν Πλάτων ἔλεγεν, ὂν λέγων τό τε ἓν καὶ τὴν ἰδέαν· ταῦτα γὰρ κυρίως ὄντα. οὐ γὰρ τούτων ἕνεκεν γίνεσθαι τὰ γινόμενα, ἀλλὰ ἔστι ταῦτα αὐτοῖς τοῦ εἶναι αἴτια καὶ παρακτικά. τοῦ γὰρ εἴδους τοῦτο αἴτιον, ἀλλ’ οὐ τούτων | |
| 15 | χάριν ἐκεῖνα γίνεταί τε καὶ ἔστι κατ’ αὐτούς. καὶ μνημονεύουσιν οὖν τοῦ ἀγαθοῦ ἐν τοῖς αἰτίοις, καὶ τρόπον τινὰ παραλείπουσιν αὐτὸ διὰ τὸ μὴ φυλάττειν αὐτῷ τὴν οἰκείαν χώραν· κατὰ συμβεβηκὸς δὲ ἂν λέγοι αὐτοὺς τοῦ ὡς ἀγαθοῦ αἰτίου μνημονεύειν, ὅτι τὸ ὡς ἀγαθῷ αἰτίῳ εἶναι αὐτῷ ἐστι τὸ τούτου ἕνεκα τὰ γινόμενα γίνεσθαι. οἱ οὖν μὴ φυλάσσοντες τῷ | |
| 20 | ὑφ’ ἑαυτῶν λεγομένῳ ἀγαθῷ τὴν τάξιν ταύτην ἐν τοῖς αἰτίοις οὐχ ὡς τε‐ λικὸν ἀγαθὸν αὐτὸ λέγουσιν, ἀλλ’ ᾧ συμβέβηκεν ἀγαθῷ εἶναι, τοῦτο ποιη‐ τικὸν αἴτιον τίθενται. λέγομεν οὖν ὅτι καὶ τελικὸν αἴτιον εἰρήκασι, λέγον‐ τες τἀγαθὸν οὗ πάντα ἐφίεται· διὰ γὰρ τὴν ὑπερβλύζουσαν αὐτοῦ ἀγαθό‐ τητα πάντα αὐτοῦ ἐφίεται· ὁ γὰρ ἔρως ὁ πρὸς ἐκεῖνο ἑκάστου τελειότης | |
| 25 | ἐστί. πάλιν φησὶν ὁ Πλάτων ‘περὶ τὸν πάντων βασιλέα πάντα ἐστὶ κἀκεί‐ νου ἕνεκα πάντα‘, ὥστε σαφῶς λέγει τὸ τελικὸν αἴτιον. | |
| 27n | Ὅτι μὲν οὖν ὀρθῶς διώρισται. | |
| 28 | Ὅτι μὲν οὖν ὀρθῶς εἰρήκαμεν περὶ τῶν αἰτιῶν καὶ πόσαι εἰσὶ καὶ τίνες, μαρτυροῦσιν ἡμῖν καὶ οἱ παλαιότεροι, μὴ δυνηθέντες ἅψασθαι ἄλλης | |
| 30 | αἰτίας παρὰ τὰς τέσσαρας τὰς εἰρημένας ὑφ’ ἡμῶν. πρὸς δὲ τούτοις δεῖ γνῶναι, ἆρά γε πᾶσαι αἱ ἀρχαὶ ζητοῦνται ἢ ἔνιαι εἰς τὴν τῶν πάντων πα‐ ραγωγήν. καὶ δῆλον ὅτι μάλιστα χρεία ἐστὶ τοῦ τελικοῦ αἰτίου. δεῖ οὖν ἡμᾶς εἰπεῖν, πῶς ἕκαστος τῶν πρὸ ἡμῶν εἴρηκε περὶ τῶν ἀρχῶν, καὶ | |
| διαπορῆσαι, εἴτε δυνατὸν εἶναι τῶν πάντων ὑλικὴν μόνην ἀρχήν, καθάπερ | 55 | |
In met.56 | τινὲς ὑπέθεντο, ἢ εἰδικὴν ἢ ποιητικὴν ἢ τελικήν. ταῦτα οὖν δεῖ ἡμᾶς ἐκ‐ θέσθαι καὶ ἀπορῆσαι καὶ ἐπιλύσασθαι. δεῖ οὖν εἰπεῖν περὶ τῶν ἀρχῶν ἢ περὶ πασῶν ὧν ἐξεθέμεθα, τετραχῶς διελόντες τὰ αἴτια (τὸ δὲ ἢ οὕτως ἅπασαι σημαίνοι ἂν ἴσον τῷ ἢ οὕτως ἁπάσας ζητεῖσθαι), ἢ ἐκ τῶν | |
| 5 | τεσσάρων τινάς. καὶ γὰρ εἰ μὴ ἡ παροῦσα πραγματεία ἀπαιτεῖ τὸν περὶ πάντων τῶν αἰτίων λόγον, ἀλλ’ ὅ γε ζητούμενος τῶν αἰτίων τρόπος ἐν τοῖς τέτρασι καὶ αὐτὸς αἰτίοις ἐστί, καὶ οὐκ ἐκπίπτει τὰ αἴτια ταῦτα, διὰ τὸ μηδὲ εἶναι τρόπον ἄλλον τινὰ παρὰ τούτους αἰτίου. πρῶτον δὲ προτίθεται εἰπεῖν πῶς ἕκαστος τῶν προειρημένων εἴρηκε, καὶ τίνα ἑκάστῃ δόξῃ ἄπορα | |
| 10 | ἕπεται. [οὐκ ἔστι τὸ πρῶτον σύνθετον. εἰπάτωσαν γὰρ τί τὸ αἴτιον τῆς συνθέσεως, καὶ δῆλον ὅτι ἄλλο, ὥστε ἐκεῖνο πρῶτον· καὶ τοῦτο ἐπ’ ἄπειρον.] | |
| 13n | Ὅσοι μὲν οὖν ἕν τι τὸ πᾶν καὶ μίαν τινὰ φύσιν ὡς ὕλην | |
| 14n | τιθέασιν. | |
| 15 | Ἐκθέμενος τὰς τῶν παλαιοτέρων δόξας, ἐντεῦθεν πειρᾶται διελέγχειν τὰ μὴ καλῶς ὑπ’ αὐτῶν εἰρημένα. καὶ πρῶτόν γε περὶ τῶν φυσικῶν ποιεῖται τὸν λόγον, καὶ τῶν φυσικῶν τῶν ὑποτιθεμένων ἓν εἶναι τὸ στοι‐ χεῖον. καί φησιν ὅτι βουλόμενοι περὶ πάντων τῶν ὄντων διαλέγεσθαι σω‐ ματικὴν ἀρχὴν μόνην ὑπετίθεντο, οὐκέτι μέντοι γε καὶ ἀσώματον. ἔδει δέ, | |
| 20 | εἴπερ καὶ τῶν ἀσωμάτων καὶ τῶν σωμάτων μία ἐστὶ κυρίως ἀρχὴ ἡ ἀσώ‐ ματος, ἡ παρακτικὴ τῶν πάντων καὶ δημιουργός. φαμὲν οὖν πρὸς τὸν Ἀριστοτέλη ὅτι ὡς φυσιολόγοι περὶ μόνων τῶν σωματικῶν ἀρχῶν διε‐ λέχθησαν· καὶ αὐτὸς γὰρ τοῦτο λέγεις ὅτι κεχώρισται ἡ φυσιολογία τῆς θεολογίας, καὶ οὐ δεῖ τὸν φυσικὸν διαλέγεσθαι περὶ τῆς πρώτης αἰτίας· | |
| 25 | μείζονος γὰρ φιλοσοφίας τοῦτο ἔργον ἐστίν. εἰ οὖν τῷ ὄντι περὶ πάντων τῶν ὄντων διαλεγόμενοι οὐχ ὑπετίθεντο καὶ ἀσώματον ἀρχήν, τῷ ὄντι καλῶς αὐτοὺς πειρᾶται ἐλέγχειν ὁ Ἀριστοτέλης. φησὶν οὖν ὅτι οὔτε ποιη‐ τικὴν αἰτίαν ὑποτίθενται ἀλλὰ μᾶλλον ὑλικὸν αἴτιον, οὔτε δὲ εἰδικήν. καί‐ τοι τὰ πράγματα κατὰ τὰ εἴδη χαρακτηρίζονται· αἱ γὰρ διαφοραὶ τῶν | |
| 30 | πραγμάτων ἐκ τοῦ εἴδους βλαστάνουσι, καὶ ἕκαστον τῶν ὄντων κατὰ τὸ οἰκεῖον εἶδος χαρακτηρίζεται. ἄλλως τε δὴ τοῦτο τὸ ἓν στοιχεῖον εἰδο‐ πεποιημένον φυλάττουσι, λέγοντες αὐτὸ εἶναι ὑλικὸν αἴτιον. ὥστε συμ‐ βήσεται ἀναιρεῖσθαι γένεσιν. φησὶ γὰρ δέχεσθαι τὸ πῦρ, εἰ τύχοι, τὸ ἀέριον εἶδος μὴ φθειρομένου τοῦ πυρός. τὸ δὲ τοιοῦτον ἀλλοίωσις καὶ | |
| 35 | οὐ γένεσις, ὡς εἴρηται ἐν τῷ δευτέρῳ λόγῳ τῆς Περὶ γενέσεως καὶ | |
| φθορᾶς. ἔπειτα δὲ καὶ τὰ ἐναντία ἅμα τῷ αὐτῷ ὑποστήσονται, ὡς ἐν | 56 | |
In met.57 | ἐκείνοις εἴρηται, ὅπερ ἐστὶν ἀδύνατον. ἀμετάβλητον δὲ ὑποτίθενται τοῦτο τὸ ἓν στοιχεῖον. | |
| 3n | Ὅσοι μὲν οὖν ἕν τε τὸ πᾶν. | |
| 4 | Ὅσοι πρεσβεύουσιν ἓν εἶναι τὸ πᾶν, τουτέστι μίαν εἶναι τὴν ὑλικὴν | |
| 5 | ἀρχήν, καὶ ταύτην εἶναι ἀρχὴν τῶν πάντων (διό φησι καὶ μίαν τινὰ φύσιν ὡς ὕλην τιθέασι, καὶ ταύτην σωματικὴν καὶ μέγεθος ἔχουσαν), φανερὸν ὅτι κατὰ πολλοὺς ἁμαρτάνουσι τρόπους. τῶν γὰρ σωμάτων ἀρχὰς μόνον ὑποτίθενται, οὐκέτι δὲ καὶ τῶν ἀσωμάτων, οἷον ψυχῶν, ἀγγέλων καὶ πασῶν τῶν νοερῶν δυνάμεων. οὐ δυνατὸν οὖν ἀρχὴν ἀσωμάτου σῶμα εἶναι. | |
| 10 | δεύτερον ἐπιχειροῦντες ἀποδιδόναι τὰς αἰτίας πάντων τῶν ἐν γενέσει καὶ φθορᾷ καὶ περὶ πάντων ἁπλῶς φυσιολογοῦντες τὸ τῆς κινήσεως αἴτιον ἀναι‐ ροῦσι, φημὶ δὲ τὸ ποιητικὸν αἴτιον. πῶς δὲ δυνατόν ἐστι γένεσιν γενέσθαι ἄνευ τοῦ ποιητικοῦ αἰτίου τοῦ πόρρω καὶ τοῦ προσεχοῦς; διό φησιν ὁ Ἀριστοτέλης ἐν τῇ Φυσικῇ ἀκροάσει ὅτι “ὁ ἄνθρωπος ἄνθρωπον γεννᾷ καὶ | |
| 15 | ἥλιος.” γένεσιν οὖν εἰσάγοντες τὴν αἰτίαν τοῦ γίνεσθαί τε καὶ κινεῖσθαι καὶ ὅλως τὸ ποιητικὸν αἴτιον παρέλιπον· οὐ γὰρ δὴ ἡ ὕλη γε ἐξ ἑαυτῆς ἔχει τὸ κινεῖσθαι. τὸ δὲ περὶ γενέσεως, ἀντὶ τοῦ γενέσεως καὶ φθορᾶς, ἐπι‐ χειροῦντες τὰς αἰτίας λέγειν καὶ περὶ ἁπάντων φυσιολογοῦντες τῶν ὄντων, ὧν ἐν κινήσει τὰ πλεῖστα, τὸ τῆς κινήσεως αἴτιον, τουτέστι | |
| 20 | τὸ ποιητικόν, ἀναιροῦσι. πρὸς τούτοις δὲ τὸ εἰδικὸν αἴτιον οὐδενὸς αἴτιον τιθέασιν εἶναι· κατὰ δὲ τὸ εἶδος χαρακτηρίζονται τὰ πράγματα καὶ ὑφί‐ στανται. ἡ γὰρ οὐσία ἑκάστου τὸ εἶδος αὐτοῦ ἐστιν, ὡς δηλοῦσι καὶ οἱ ὁρισμοί· ὁ γὰρ ἄνθρωπος ζῷον λογικὸν θνητὸν ὑπάρχει· αἱ γὰρ διαφοραὶ οὐκ ἐκ τῆς ὕλης ἀλλ’ ἐκ τοῦ εἴδους. | |
| 25n | Καὶ πρὸς τούτοις τὸ ῥᾳδίως τῶν ἁπλῶν σωμάτων. | |
| 26 | Πάλιν ἐντεῦθεν ἕτερον ἔγκλημα ἐπιφέρει κατ’ αὐτῶν λέγων ὅτι καὶ κατὰ τοῦτο ἁμαρτάνουσι καθὸ ἕν τι τῶν ἁπλῶν σωμάτων ὑπέλαβον εἶναι ἀρχὴν τῶν ὄντων, ἢ πῦρ ἢ ὕδωρ ἢ ἀέρα· γῆν γὰρ μόνην αὐτὴν καθ’ αὑτὴν οὐδεὶς ὑπέθετο (ὁ γὰρ Ξενοφάνης γῆν καὶ πῦρ ὑπετίθετο ἀρχὰς τῶν | |
| 30 | ὄντων), διότι παχύτερόν ἐστιν ἡ γῆ καὶ οὐκ ἐπιτηδεία πρὸς γένεσιν. τὰ γὰρ λεπτομερέστερα ἐπιτήδεια ὑπάρχουσι πρὸς τὴν τῶν ὄντων γένεσιν· ῥᾳδίως γὰρ μεταβάλλονται. διὸ μᾶλλον κατορθοῦσιν οἱ ὑποτιθέμενοι πῦρ, ἐπειδὴ πάντων τῶν ἄλλων στοιχείων λεπτομερέστερον ὑπάρχει, ἀέρος φημὶ καὶ ὕδατος καὶ τοῦ μεταξύ. ἰστέον δὲ ὅτι τὸ τῇ γενέσει πρότερον ὕστερόν | |
| 35 | ἐστι τῇ φύσει· ὅθεν τὸ ἔμβρυον τῇ μὲν γενέσει πρότερον ὑπάρχει, ὁ δὲ | |
| ἄνθρωπος ὁ τέλειος ὕστερός ἐστι τῇ γενέσει· ὁμοίως καὶ τὸ σπέρμα καὶ | 57 | |
In met.58 | τὸ καταμήνιον πρῶτόν ἐστι τῇ γενέσει, τὰ δὲ ὁμοιομερῆ καὶ τὰ ὀργανικὰ ὕστερα. εἰ τοίνυν καὶ τὸ πῦρ πρῶτον τῇ γενέσει ὡς λεπτομερέστερον καὶ ἀρχοειδέστερον, μετὰ δὲ τὸ πῦρ ὁ ἀήρ, μετὰ δὲ τὸν ἀέρα τὸ ὕδωρ, μετὰ δὲ τὸ ὕδωρ ἡ γῆ, φανερὸν ὅτι τῇ γενέσει ὑστέρα ἐστὶν ἡ γῆ. ἀλλὰ τὸ | |
| 5 | τῇ γενέσει ὕστερον τῇ φύσει πρότερόν ἐστιν· ἀντιπεπονθότως γὰρ ἔχουσι ταῦτα. καὶ δῆλον ὅτι ἡ γῆ τῇ φύσει προτέρα ὑπάρχει τοῦ πυρός, καὶ ἔδει μᾶλλον καὶ αὐτὴν ἀρχὴν ὑποτίθεσθαι· νῦν δὲ οὐχ ὑποτίθενται. φησὶν οὖν ὅτι καὶ κατὰ τοῦτο ἁμαρτάνουσι, καθὸ ἓν μόνον στοιχεῖον ὑπέθεντο εἶναι ἀρχὴν πλὴν τῆς γῆς, οὐκ ἐπισκεψάμενοι τὴν ἐξ ἀλλήλων γένεσιν· | |
| 10 | οὐδὲν γὰρ αὐτῶν ἐστιν ἀρχοειδέστερον, ἀλλὰ τὰ τέσσαρα ἀρχῆς λόγον ἐπέ‐ χουσι πρὸς πάντα τὰ σώματα τὰ αἰσθητά, ἐπεὶ καὶ πάντα εἰς ἄλληλα με‐ ταβάλλουσιν, ὡς εἴρηται ἐν τῇ Περὶ γενέσεως καὶ φθορᾶς. τὰ μὲν γὰρ παχέα ἐκ τῶν λεπτῶν συγκρίσει γίνονται, τὰ δὲ λεπτὰ ἐκ τῶν παχέων δια‐ κρίσει. τοῦτο δὲ πάνυ διαφέρει πρὸς τὸ πρότερον καὶ τὸ ὕστερον, ἡ τῆς | |
| 15 | ἐξ ἀλλήλων † αὐτοῖς πρὸς τὴν γένεσιν διαφορά. εἰπὼν δὲ ταῦτα ἐφεξῆς δείκνυσιν ὅτι καὶ κατὰ τοὺς τῆς γενέσεως τρόπους σκοπουμένοις, κατὰ μὲν τὶ δόξει στοιχειωδέστατον καὶ ἀρχοειδέστατον εἶναι πάντων, ἐξ οὗ πρώτου κατὰ σύγκρισιν τῶν ἄλλων ἡ γένεσις· τοιοῦτον δ’ ἂν εἴη τὸ μικρομερέ‐ στατον καὶ λεπτότατον τῶν σωμάτων. διόπερ ὅσοι πῦρ ἀρχὴν τῶν | |
| 20 | ὄντων τιθέασι, κατὰ τοῦτον τὸν λόγον εἶεν ἂν εὐλόγως λέγοντες· καὶ γὰρ τῶν ἄλλο τι λεγόντων σῶμα στοιχεῖον καὶ μὴ τὸ πῦρ ἕκαστος ὁμολογεῖ τὸ δεῖν τοιοῦτον εἶναι τὸ στοιχεῖον τῶν σωμάτων. διὰ τοῦτο οὖν οὐθεὶς τῶν ὑστέ‐ ρων καὶ λεγόντων ἓν εἶναι στοιχεῖον τῶν πάντων εἶπε τὴν γῆν στοιχεῖον ὑπάρχειν· καὶ φανερὸν ὅτι διὰ τὴν μεγαλομέρειαν αὐτῆς. ἕκαστον δὲ τῶν | |
| 25 | ἄλλων τριῶν στοιχείων εἴληφε κριτήν, φημὶ δὴ προστάτην· οἱ μὲν γὰρ πῦρ ὡς Ἡράκλειτος, οἱ δὲ ὕδωρ ὡς Θαλῆς, οἱ δὲ ἀέρα ὡς Ἀναξιμένης. εἰπὼν δὲ ταῦτα ἀπορεῖ λέγων, δι’ ἣν αἰτίαν μὴ καὶ τὴν γῆν ὑπέθεντο εἶναι στοιχεῖον, ὥσπερ δοκεῖ πολλοῖς τῶν ἀνθρώπων γῆ καὶ σποδός. ἀλλὰ καὶ ὁ ποιητὴς τοῦτο λέγει ‘ἀλλ’ ὑμεῖς μὲν αὖθις ὕδωρ καὶ γαῖα γένοισθε‘. | |
| 30 | ἀλλὰ καὶ Ἡσίοδος· μετὰ γὰρ τὸ χάος πρώτην ταύτην γεννᾷ. ἀρχαία οὖν ἡ δόξα αὕτη ἐστὶν ἡ περὶ τῆς γῆς καὶ δημοτική, ἀρέσκουσα τοῖς πολλοῖς ἀνθρώποις. | |
| 33n | Κατὰ μὲν οὖν τοῦτον τὸν λόγον. | |
| 34 | Φησὶν ὅτι κατὰ τὸν λόγον τοῦτον τὸν λέγοντα ὅτι δεῖ τὸ στοιχεῖον | |
| 35 | λεπτομερέστατον εἶναι ἐξ οὗ τοῖς ἄλλοις ἡ γένεσις, μόνοι κατορθοῦσιν οἱ | 58 |
In met.59 | πῦρ λέγοντες· οὔτε γὰρ οἱ ἀέρα οὔτε οἱ ὕδωρ οὔτε οἱ τὸ μεταξύ. οὐδὲν γὰρ οὕτως αὐτῶν ἐστὶ λεπτομερές, ὡς τὸ πῦρ. | |
| 3n | Εἰ δὲ ἔστι τὸ τῇ γενέσει πρότερον τῇ φύσει ὕστερον. | |
| 4 | Εἰπὼν ταῦτα προστίθησι καθ’ ὃν λόγον δύναται τὸ ἀνάπαλιν ἡ γῆ | |
| 5 | στοιχεῖον λέγεσθαι, λέγων εἰ δὲ ἔστι τὸ τῇ γενέσει πρότερον τῇ φύσει ὕστερον. ἔστι γὰρ ὃ λέγει τοιοῦτον. δοκεῖ ἀεὶ τῇ φύσει πρότερον εἶναι τὸ τέλειον, ὕστερον ὂν τοῦ ἀτελεστέρου. καὶ ὕστερον μὲν ἐν τῇ γενέσει γινόμενον τὸ τελειότερον· ὁ γὰρ ἄνθρωπος τελειότερός ἐστι τοῦ ἐμβρύου· τὸ δὲ ἀτελέστερον προϋπάρχει τῷ χρόνῳ, ὡς θεμέλιος οἰκίας καὶ παῖς | |
| 10 | ἀνδρός. κατὰ δὴ τὸν λόγον τοῦτόν φησι πάλιν ἔσεσθαι κάλλιον εἰρηκότας τοὺς τὰ παχυμερέστερα τῶν σωμάτων ὑποθεμένους· μᾶλλον γὰρ ταῦτα πεπέφθαι καὶ τετελειῶσθαι δοκεῖ τῶν ἀτελεστέρων καὶ πρώτων τῇ γενέ‐ σει· ἐξ ἐκείνων γὰρ εἰς τὰ παχύτερα ἡ μεταβολή. ὥστε εἰ τὸ πρότερον ἀρχή, τὸ τῇ φύσει τε καὶ οὐσίᾳ πρότερον μᾶλλον ἂν εἴη ἐν ἀρχαῖς, οὐ | |
| 15 | τὸ τῇ γενέσει. εἰ γὰρ τὸ πρῶτον τῇ γενέσει ὕστερον τῇ φύσει, τὸ ὕστερον δὲ τῇ γενέσει πρῶτον ἂν εἴη τῇ φύσει, ὑστέρα δέ, καθὸ συγκρίσει ἡ γέ‐ νεσις, ἡ γῆ, αὕτη μᾶλλον ἀρχή, ἐξ ἧς πάλιν διακρίσει ἡ τῶν ἄλλων γέ‐ νεσις. διάκρισις γάρ ἐστιν, ὡς εἴρηται, ἡνίκα ἐκ τῶν παχυτέρων γίνεται τὰ λεπτότερα. τοῦτο οὖν ἐστιν ὃ λέγει, ὅτι εἰ δὲ ἔστι τὸ τῇ γενέσει | |
| 20 | πρότερον τῇ φύσει ὕστερον, τὸ δὲ πεπεμμένον καὶ συγκεκρι‐ μένον, φημὶ δὴ τὸ παχυμερέστερον, ὕστερον τῇ γενέσει, τουτέστιν ἡ γῆ, τοὐναντίον προτέρα ἔσται ἡ γῆ, ὡς τῇ φύσει προτέρα ὑπάρχουσα. ἔστι γὰρ τῇ γενέσει πρότερον τὸ πῦρ κατ’ αὐτούς, εἶτα ὁ ἀήρ, εἶτα τὸ ὕδωρ, αὖθις ἡ γῆ. ὥστε ὑστέρα τῇ γενέσει ἡ γῆ· τὸ δὲ ὕστερον τῇ γε‐ | |
| 25 | νέσει τῇ φύσει πρότερον ὑπάρχει· καὶ λοιπὸν μετ’ αὐτὴν ὕδωρ, εἶτα ἀήρ, εἶτα πῦρ. | |
| 27n | Περὶ μὲν οὖν τῶν μίαν τιθεμένων αἰτίαν οἵαν εἴπομεν. | |
| 28 | Πληρώσας τὸν ἔλεγχον τὸν κατὰ τῶν φυσικῶν τῶν ὑποτιθεμένων ἓν εἶναι τὸ στοιχεῖον καὶ ἀμετάβλητον, μετέρχεται ἐπὶ τοὺς φυσικοὺς πάλιν | |
| 30 | τοὺς περὶ Ἐμπεδοκλέα τοὺς ὑποτιθεμένους πολλὰ τὰ στοιχεῖα καὶ ἀμετά‐ βλητα. φησὶν οὖν ὅτι περὶ τῶν ὑποτιθεμένων μίαν αἰτίαν τὴν πρώτην, | |
| οἵαν εἴπομεν, ἔστω τοσαῦτα εἰρημένα. τῷ δὲ αὐτῷ ἐγκλήματι ὑποπίπτει | 59 | |
In met.60 | κἂν εἴ τις ταύτας τὰς ἀρχὰς τὰς ὑλικὰς πλείονας λέγῃ μὴ λέγων ἀσωμά‐ τους ἀρχάς, οἷον ὥσπερ ὁ Ἐμπεδοκλῆς· τέσσαρα γὰρ αἴτια ὑποτίθεται ὑλικὰ καὶ οὔτε ποιητικὸν αἴτιον κυρίως λέγει τῶν κατὰ μέρος οὔτε εἰδικόν. διὸ συμβαίνει κατὰ τὶ μὲν τὰ αὐτὰ λέγειν τοῖς μίαν ὑποτιθεμένοις ἀρχήν, | |
| 5 | κατὰ τὶ δὲ διαφέρειν. καθὸ μὲν γὰρ ἀμετάβλητα ὑποτίθεται τὰ στοιχεῖα, τὰ αὐτὰ ἐκείνοις λέγει, καθὸ δὲ πλείονα, οὐ τὰ αὐτά. ὅτι γὰρ οὔκ εἰσιν ἀμετάβλητα, αὐτὴ ἡ ἐνάργεια ἡμῖν ὑπαγορεύει· γινόμενά τε γὰρ αὐτὰ ὁρῶμεν ἐξ ἀλλήλων (τὸ γὰρ ὕδωρ τὸ ἐν τῷ λέβητι τελέως ἐξατμιζόμενον εἰς ἀέρα μεταβάλλει), ὡς οὐκ ἀεὶ διαμένοντος πυρὸς καὶ γῆς τοῦ αὐτοῦ | |
| 10 | σώματος, ὡς εἴρηται ἡμῖν περὶ αὐτῶν καὶ ἐν τῷ δευτέρῳ λόγῳ τῆς Περὶ γενέσεως καὶ ἐν τῷ τρίτῳ τῆς Περὶ οὐρανοῦ, ὅτι εἰ μὴ μεταβάλλονται, ἔσονται ἅμα τὰ ἐναντία καὶ οὐκ ἔσται γένεσις ἀλλὰ ἀλλοίωσις. | |
| 13n | Καὶ περὶ τῆς τῶν κινούντων αἰτίας πότερον ἓν ἢ δύο | |
| 14n | θετέον. | |
| 15 | Ἰστέον ὅτι δύο αἴτια ποιητικὰ ὁ Ἐμπεδοκλῆς ὑπετίθετο, νεῖκος καὶ φιλίαν. καὶ κατὰ τοῦτο κατὰ τὶ μὲν αὐτὸν ἀποδέχεται· καθὸ μὲν γὰρ δύο ἀρχὰς ὑπετίθετο, τὴν μὲν μίαν τῆς συγκρίσεως καὶ τῆς εἰδοποιίας καὶ τῆς ἑνώσεως, τὴν δὲ ἑτέραν τῆς διακρίσεως καὶ τῆς ἀοριστίας καὶ τῆς διαστά‐ σεως, κατὰ τοῦτο αὐτὸν ἀποδέχεται, ἐπειδὴ ταῦτα πάντα θεωροῦνται ἐν | |
| 20 | τοῖς πράγμασι. καθὸ δὲ οὐδὲν διελέχθη περὶ τοῦ ἁπλῶς αἰτίου, οὐκ ἀπο‐ δέχεται· ἔδει γὰρ αὐτὸν εἰπεῖν καὶ τὸ αἴτιον τῆς ἁπλῶς εἰδοποιίας ἅμα καὶ ἑνώσεως καὶ ἀοριστίας, καὶ διακρίσεως καὶ συγκρίσεως. πρὸ γὰρ τῶν δύο τὸ ἕν· τὰ γὰρ δύο ἐκ τοῦ ἑνός· ὥστε ἀνάγκη εἶναι μίαν τὴν πάντων ἀρχήν. διὰ τοῦτο οὖν φησιν ὁ Ἀριστοτέλης ὅτι καὶ περὶ τῶν ποιητι‐ | |
| 25 | κῶν αἰτίων, πότερον ἓν ἢ δύο θετέον, οὔτε ὀρθῶς οὔτε ἀλόγως, ὡς ἐνεδείξαμεν. ἢ ὅτι ἀμφότερα καὶ συγκρίνουσι καὶ διακρίνουσιν, ὡς εἴ‐ ρηται ἐν τῇ Περὶ γενέσεως καὶ φθορᾶς· ἔσχεν οὖν πλέον τῶν ἄλλων φυ‐ σικῶν κατὰ τὰ ποιητικὰ αἴτια. ὅλως δὲ οἱ οὕτω λέγοντες καὶ γένεσιν καὶ ἀλλοίωσιν ἀναιροῦσιν· οὐ γὰρ ἂν οἱ ἀμετάβλητα ὑποτιθέμενοι τὰ στοιχεῖα | |
| 30 | λέγοιεν ὡς ἐκ θερμοῦ καὶ ψυχροῦ γίνεται ἤγουν τὸ ἐναντίον, ἐπεὶ οὕτως ἔσονται τὰ ἐναντία, τῶν στοιχείων ὄντων ἀμεταβλήτων κατ’ αὐτούς, καί τίς ἐστι φύσις μία, ἥτις γίνεται πῦρ καὶ ὕδωρ, ὅπερ ἐκεῖνος ὁ Ἐμπε‐ δοκλῆς οὐ λέγει. οὐκ ἂν οὖν τὸ πῦρ μετεβάλλετο εἰς ὕδωρ ἢ τὸ ὕδωρ εἰς πῦρ, εἰ μὴ ὑπῆρχέ τις ὕλη ἀνείδεος, ἥτις παρὰ μέρος δέχεται ἀμφότερα | |
| 35 | τὰ ἐναντία. τοῦτο δὲ ὁ Ἐμπεδοκλῆς σαφῶς οὐ λέγει· ὅμως ἐξ ὧν ὑπο‐ | 60 |
In met.61 | τίθεται, ἀναγκάζεται λέγειν, ἡνίκα φησὶ ‘γίνεται θερμὸν ἐκ ψυχροῦ καὶ τὸ ἐναντίον‘. | |
| 3n | Ἀναξαγόραν δὲ εἴ τις ὑπολάβοι λέγειν δύο στοιχεῖα. | |
| 4 | Καὶ ὁ Ἀναξαγόρας οὖν, φησί, δύο ὑπετίθετο τὰ στοιχεῖα, τὸν νοῦν | |
| 5 | ποιητικὸν αἴτιον καὶ τὰς ὁμοιομερείας ὑλικόν, καὶ ἔλεγε πάντα ἐν πᾶσι μεμῖχθαι. τοῦτο δέ ἐστιν ἀδύνατον τὸ εἶναι πάντα ἐν πᾶσιν ἐνεργείᾳ· οὕτως γὰρ ἔσονται πρὸ τῆς γενέσεως αὐτῶν· ἔπειτα δὲ συμβήσεται ἅμα εἶναι γραμμὴν καὶ λευκότητα καὶ μουσικὴν καὶ γραμμήν, ὅπερ ἐστὶν ἀδύνατον· οὔτε γὰρ πάντα πεφύκασιν εἰς πάντα μίγνυσθαι. ἔπειτα δὲ τὰ μιγνύμενα | |
| 10 | πρότερον αὐτὰ καθ’ αὑτὰ ὑπάρχει πρὸ τῆς μίξεως· ἔσονται οὖν τὰ συμ‐ βεβηκότα αὐτὰ καθ’ αὑτὰ ἄνευ οὐσιῶν, ἐπειδὴ μίγνυται, ὅπερ ἐστὶν ἀδύ‐ νατον. ἰστέον οὖν ὅτι ἢ συμβολικῶς ἔλεγες ταῦτα, ὦ Ἀναξαγόρα, ὅτι πάντα ἐν πᾶσι, βουλόμενος ἐντεῦθεν δηλῶσαι τὴν ὕλην, ἐπειδὴ πάντα ἐν τῇ ὕλῃ ὑπάρχουσιν, ἢ τῷ ὄντι περιφανταζόμενος τὴν ὕλην ταῦτα ἔλεγες. | |
| 15 | ἐπεὶ γὰρ ἑώρα πάντα ἐκ πάντων γινόμενα, μὴ ἐπιστήσας τῇ εἰς τὴν ὕλην ἀναλύσει, ἀπεφήνατο πάντα ἐν πᾶσιν εἶναι ἐνεργείᾳ, ὅπερ ἐστὶν ἀδύνατον· δυνάμει μὲν γάρ ἐστιν, ἐνεργείᾳ δὲ οὐκ ἔστιν. ἀμέλει τοι εἰ εὗρέ τινα Ἀναξαγόρας ὀρέγοντα χεῖρα ἐπὶ τὴν διάρθρωσιν, ἠγάπησεν ἄν, ὥς φησιν ὁ ἡμέτερος φιλόσοφος. | |
| 20n | Ἀναξαγόραν δέ. | |
| 21 | Εἴ τις ὑπολάβοι τὸν Ἀναξαγόραν δύο λέγειν στοιχεῖα τὸν νοῦν καὶ τὰς ὁμοιομερείας, κατὰ λόγον ὁ τοιοῦτος ὑπολαμβάνει, ὃν λόγον ἐκεῖνος μὲν ὁ Ἀναξαγόρας οὐ διήρθρωσεν, ὡς εἰρήκαμεν, ἠκολούθει δὲ τοῖς διαρθροῦσιν αὐτόν. ἠκολούθει οὖν τοῖς τὴν δόξαν αὐτοῦ οὕτως ἐξηγουμένοις ὡς εἰρήκαμεν, | |
| 25 | ὅτι δυνάμει πάντα ἐν πᾶσιν ὑπάρχουσι καὶ οὐκ ἐνεργείᾳ. ἀτόπου γὰρ ὄντος καὶ ἄλλως τοῦ φάσκειν μεμῖχθαι τὴν ἀρχὴν πάντα δι’ ἣν εἰρήκαμεν αἰτίαν, καὶ διότι δεῖ τὰ μιγνύμενα πρὸ τῆς μίξεως ὑπάρχειν αὐτὰ καθ’ αὑτά (οὕτως δὲ οὐκ ἔσται ἡ μῖξις προτέρα) καὶ διὰ τὸ μὴ πεφυκέναι τῷ τυχόντι μίγνυσθαι τὸ τυχόν· πῶς γὰρ ἂν γραμμὴ καὶ λευκὸν μιχθείη, ἢ | |
| 30 | μουσικὸν καὶ λευκόν; ἔτι δὲ διὰ τὸ ἀκολουθεῖν τῷ οὕτω λέγοντι τὰ πάθη καὶ τὰ συμβεβηκότα χωρίζεσθαι τῆς οὐσίας καὶ καθ’ αὑτὰ ὑφεστάναι· ὧν γὰρ μῖξις γίνεται, τούτων καὶ χωρισμός· ὥστε εἰ καὶ ταῦτα μέμικται (τῶν πάντων γὰρ καὶ ταῦτα) καὶ χωρίζοιντο ἂν καὶ ὑπάρξουσιν αὐτὰ καθ’ αὑτὰ τὰ συμ‐ βεβηκότα, ὅπερ ἐστὶν ἀδύνατον. προσβοηθῶν δὲ τῇ δόξῃ αὐτοῦ Ἀριστοτέλης | |
| 35 | καὶ διαρθρῶν αὐτῆς τὸ βούλημά φησιν ὅτι εἴ τις ἀκολουθήσειε συνδιαρ‐ | |
| θρῶν ἃ βούλεται λέγειν, ἴσως ἂν φανείη καινοπρεπέστερον λέγων· | 61 | |
In met.62 | ὅτι γὰρ οὐδέν ἐστιν ἀποκεκριμένον καὶ ἐνεργείᾳ ὑπάρχον ἐν τῇ ὕλῃ, φανερόν ἐστιν, ἐπεὶ εἰ εἶχέ τι ἐνεργείᾳ, οὐκ ἂν ἐδέξατο ἕτερον εἶδος. διὸ καὶ ὁ Πλάτων φησὶν ὅτι κεκοινώνηκε δὲ οὐδενὶ τῶν ἐν αὐτῇ θεωρουμένων. ὥστε οὐδέν ἐστιν ἀληθὲς εἰπεῖν κατὰ τῆς οὐσίας ἐκείνης, ὅτι οὔτε | |
| 5 | λευκόν ἐστιν οὔτε μέλαν οὔτε φαιὸν οὔτε ἄλλο τι χρῶμα, ἀλλ’ ἄχρουν ἐξ ἀνάγκης· ἔμελλε γὰρ ἔχειν τι τούτων τῶν χρωμάτων καὶ οὐκ ἐδέχετο ἕτερον. διὸ κἀκεῖνός φησι ‘δέχεται τὰ πάντα καὶ οὐδενὶ ὅμοιον ἐκλη‐ ρώσατο εἶδοσ‘, περὶ τῆς ὕλης λέγων. ὁμοίως δὲ καὶ ἄχυμον τὸ δεχόμενον πάντας τοὺς χυμούς. οὐδὲν οὖν ἐστιν ἡ πρώτη καὶ ἀνείδεος ὕλη, οὔτε οὐσία | |
| 10 | οὔτε ποσὸν οὔτε ποῦ οὔτε ἄλλη τις κατηγορία. λέγει οὖν καὶ πῶς ἔστιν ἐπακο‐ λουθοῦντα τοῖς λεγομένοις ὑπ’ αὐτοῦ συνδιαρθροῦν αὐτά. ὅτι γὰρ οὐδὲν ἦν ἀποκεκριμένον τε καὶ καθ’ αὑτὸ ὂν ἐνεργείᾳ, δῆλον ὡς οὐδὲν ἦν κατὰ τῆς οὐσίας ἐκείνης καὶ τοῦ μίγματος τοῦ ὑπ’ αὐτοῦ λεγομένου κατηγορῆ‐ σαι ἀληθῶς τῶν ὄντων· οὔτε γὰρ λευκὸν οὔτε μέλαν οὔτε φαιὸν οὔτε τι | |
| 15 | χρῶμα ἄλλο, οὐδὲ χυμόν τινα οὐδὲ ἄλλο τι τῶν τοιούτων ποιῶν οἷόν τε αὐτὸ λέγοντα εἶναι ἀληθεύειν, οὔτε ποσὸν οὔτε τινὰ τῶν ἐνεργείᾳ οὐσιῶν· ἦν γὰρ ἂν ἕν τι τούτων ἐν τῷ λεγομένῳ μίγματι ἀποκεκριμένον ἤδη καὶ ἐνεργείᾳ ὄν, ὅπερ ἦν ἀδύνατον μεμιγμένων πάντων· ἦν γὰρ ἂν τοῦτο ἄμικτον. λέγει γὰρ πλὴν τοῦ νοῦ πάντα μεμῖχθαι, τοῦτον δὲ μόνον ἀμιγῆ | |
| 20 | εἶναι καὶ καθαρόν. | |
| 21n | Ἐκ δὲ τούτων συμβαίνει λέγειν αὐτόν. | |
| 22 | Συγκεφαλαιοῦται τὴν Ἀναξαγόρου δόξαν περὶ τῶν ἀρχῶν, ᾗ συγκατέ‐ θετο ἄν, εἴ τις τοῖς ὑπ’ αὐτοῦ λεγομένοις ἑπόμενος συνδιήρθρου αὐτά, ὅτι ἔστι κατ’ αὐτὸν ἀρχὴ νοῦς ἁπλοῦς ὢν κατ’ αὐτὸν καὶ ἀμιγής (καὶ εἴη | |
| 25 | ἂν ἀνάλογον τῷ ἑνί) καὶ θάτερον, τουτέστι τὸ ἀόριστον· τοιοῦτον γὰρ ἡ ὕλη, πρὶν ὁρισθῆναι καὶ εἰδοποιηθῆναι, ἀόριστος καὶ μηδὲν ἐνεργείᾳ ἀλλὰ δυνάμει πάντα ἔχουσα ἃ δύναται γενέσθαι, ὁποῖον ἐκεῖνος τὸ μῖγμα ὑπέθετο. ὥστε λέγει μὲν οὔτε ὀρθῶς οὔτε σαφῶς· ἀλλ’ οὐδὲ εἰ οὕτως λέγει ὡς αὐτὸς αὐτῷ βοηθῶν εἴρηκεν αὐτὸν βούλεσθαι λέγειν, ὀρθῶς ἂν λέγοι | |
| 30 | πάντῃ· δύο γὰρ μόνον ἀρχὰς ἂν λέγοι ἀντὶ τεσσάρων. ἔτι οὐδὲ πάντῃ οἷόν τε λέγειν οὕτως αὐτὸν εἰρηκέναι· τὰ γὰρ ὁμοιομερῆ τὰ ἐν τῷ μίγματι | |
| φαίνεται οὐ δυνάμει λέγων εἶναι ἀλλ’ ἐνεργείᾳ. ἀλλ’ οὐδὲ σαφῶς τι τούτων | 62 | |
In met.63 | λέγει ὧν εἴρηκε· βούλεται μέντοι τι παραπλήσιον τοῖς τε ὕστερον λέγουσι, τοῖς περὶ Πλάτωνα λέγει τοῖς τὸ ἓν καὶ τὴν ἀόριστον δυάδα ἀρχὰς τιθεμένοις τῶν ὄντων, καὶ τοῖς φαινομένοις μᾶλλον· ἐλλείπει τὸ ἀκόλουθα· ἀκόλουθα γὰρ μᾶλλον τοῖς φαινομένοις ὧν λέγειν δοκεῖ. | |
| 5n | Ἀλλὰ γὰρ οὗτοι μὲν τοῖς περὶ γένεσιν λόγοις καὶ | |
| 6n | φθορὰν καὶ κίνησιν. | |
| 7 | Ἱστορήσας τὰς τῶν ἀρχαίων δόξας, ἃς περὶ τῶν ἀρχῶν ἔσχον, χω‐ ρίζει νῦν τοὺς φυσικοὺς ἀπὸ τῶν καὶ ἀσωμάτους ὑποθεμένων οὐσίας, καὶ παραιτησάμενος ἐκείνους ὡς οὐ περὶ πάσης τῆς οὐσίας πραγματευσαμένους, | |
| 10 | οὐδὲ ὄντα χρήσιμα τὰ ὑπ’ αὐτῶν λεγόμενα εἰς τὴν προκειμένην πραγμα‐ τείαν, ἐπὶ τὸ διερευνήσασθαι τὰς δόξας τῶν Πυθαγορείων καὶ Πλάτωνος ὡς οἰκειοτέρας τῇ προκειμένῃ πραγματείᾳ μέτεισιν. οὗτοι γὰρ περὶ πάντων τῶν ὄντων λέγοντες ἐτίθεντό τινας οὐσίας καὶ παρὰ τὰς γενητάς τε καὶ φυσικὰς καὶ ὅλως σωματικάς τε καὶ αἰσθητάς. χρησιμωτέρα γὰρ εἰς τὴν | |
| 15 | προκειμένην πραγματείαν ἡ τῆς τούτων δόξης ἐξέτασις, ἐπεὶ ἡ ζήτησις ἡμῖν περὶ τοιούτων αἰτίων, ἃ οὐ τῶν φύσει οὐδὲ τῶν ἐν κινήσει ἐστίν, ἀλλὰ περὶ τῶν νοητῶν τε καὶ ἀσωμάτων. ὁ γοῦν Ἀναξαγόρας εἰ καὶ εἶπε νοῦν ἀσώματον, ἀλλ’ οὖν γε περὶ τῶν κατὰ μέρος ἀσωμάτων οὐ διαλέγε‐ ται, ψυχῆς καὶ ὅσα ἄλλα τοιαῦτα· ὁμοίως δὲ καὶ οἱ ἄλλοι φυσικοί, οὐδὲ | |
| 20 | Πυθαγόραν φασὶ περὶ πάντων. οὗτοι οὖν [οὐ] περὶ πάντων τῶν ὄντων ποι‐ οῦνται τὴν θεωρίαν, οἱ Πυθαγόρειοι· τῶν γὰρ ὄντων τὰ μὲν αἰσθητὰ τι‐ θέασιν εἶναι, τὰ δὲ οὐκ αἰσθητὰ ἀλλὰ νοητά, καὶ φανερὸν ὅτι περὶ ἀμφο‐ τέρων τῶν γενῶν ποιοῦνται τὴν σκέψιν. διὸ δεῖ ἡμᾶς περὶ αὐτῶν διαλεχ‐ θῆναι τί καλῶς ἢ οὐ καλῶς λέγουσιν εἰς τὴν νῦν προκειμένην ἡμῖν σκέψιν. | |
| 25n | Οἱ μὲν οὖν καλούμενοι Πυθαγόρειοι ταῖς μὲν ἀρχαῖς | |
| 26n | καὶ τοῖς στοιχείοις ἐκτοπωτέρως χρῶνται τῶν φυσιολόγων. | |
| 27 | Ἐλέγξας τοὺς φυσικοὺς περὶ τῶν ἀρχῶν ὡς μὴ ὑποτιθεμένους κοινὰς ἀρχὰς πάντων τῶν ὄντων ἀλλὰ μόνας σωματικὰς ἀρχάς, καὶ καταλιπὼν τούτους ὡς μὴ ὅλως ὑποτιθεμένους ἀρχὰς καθολικὰς πάντων τῶν ὄντων | |
| 30 | (οὐ γὰρ δὴ τῶν ἀσωμάτων ὑπετίθεντο ἀρχάς, ὡς εἴρηται), νῦν μετέρχεται ἐπὶ τοὺς Πυθαγορείους, οἵτινες καθολικὰς ἀρχὰς ὑποτίθενται πάντων τῶν | |
| ὄντων καὶ σωμάτων καὶ ἀσωμάτων, ἐπειδὴ καὶ αὐτός ἐστιν [ὁ] περὶ τῶν | 63 | |
In met.64 | ἀρχῶν κοινῶς πασῶν τῶν τε ἀσωμάτων καὶ σωμάτων λέγων. φησὶν οὖν ὅτι οἱ καλούμενοι Πυθαγόρειοι ἐκτοπωτέρως χρῶνται τῶν φυσιολόγων τοῖς στοιχείοις καὶ ταῖς ἀρχαῖς, τουτέστι κοινοτέρως καὶ ξενικωτέρως· ξενικω‐ τέρως μέν, ὅτι ὑποτίθενται ἀρχὰς σωμάτων τοὺς ἀριθμοὺς καὶ ὑλικὰς καὶ | |
| 5 | ποιητικὰς καὶ εἰδικάς, ὁμοίως δὲ καὶ τῶν ἀσωμάτων· κοινοτέρως δέ, ὅτι τούτους τοὺς ἀριθμοὺς λέγουσιν εἶναι καὶ τῶν σωμάτων καὶ τῶν ἀσωμά‐ των. πολλὰ δὲ ἄτοπα ἕπονται τῇ δόξῃ αὐτῶν, ἐπειδὴ ἀρχὰς ὑποτίθενται τῶν αἰσθητῶν τὰ μαθήματα· ἡ γὰρ ἀριθμητικὴ μαθηματική ἐστι. τὰ οὖν μαθηματικὰ ἀκίνητα ὑπάρχουσι· πῶς οὖν ἐν κινήσει ὑπάρχουσι τὰ φυσικὰ | |
| 10 | πράγματα, τῶν ἀρχῶν καὶ τῶν ποιητικῶν καὶ πασῶν ἁπλῶς ἀκινήτων οὐ‐ σῶν; διαλέγονται μέντοι καὶ πραγματεύονται περὶ φύσεως πάντα· γεννῶσί τε γὰρ τὸν οὐρανὸν καὶ πάντα τὰ φυσικὰ πράγματα ἐκ τῶν ἀριθμῶν. εἰ οὖν ὑποτίθενται πέρας καὶ ἄπειρον καὶ περιττὸν καὶ ἄρτιον ἀρχάς, οὐκ ἔσται κίνησις ἐν τοῖς οὖσι· πάντα γὰρ ταῦτα ἀκίνητα ὑπάρχουσιν. ἄλλως | |
| 15 | τε δέ, φησί, ὑποτίθενται τοὺς ἀριθμοὺς ἐν τοῖς αἰσθητοῖς εἶναι καὶ οὐδέ‐ ποτε ἄνευ τῶν αἰσθητῶν ὑπάρχειν. εἰ τοίνυν ἡ ἀρχὴ θέλει εἶναι προτέρα τῷ χρόνῳ † ἀξιώματί φησι καὶ τῇ τάξει, οἱ 〈δ’〉 ἀριθμοὶ κατ’ αὐτοὺς ἐν τοῖς αἰσθητοῖς ὑπάρχουσι, φανερὸν ὅτι οὐκ ἔσονται πρότεροι οἱ ἀριθμοὶ τῇ τάξει ἤγουν τῷ ἀξιώματι, εἴ γε καὶ ἐν αὐτοῖς τοῖς αἰσθητοῖς τὸ εἶναι ἔχουσιν. | |
| 20 | ἀμέλει τοι κατὰ τοῦτο μᾶλλον αὐτῶν κατορθοῖ ὁ Πλάτων· ὑποτίθεται γὰρ καὶ αὐτὸς πάντα γίνεσθαι ἐκ τῶν ἀριθμῶν, ἀλλὰ τὰς ἀρχὰς τῶν αἰσθητῶν τῷ ὄντι ἐν τοῖς αἰσθητοῖς καὶ αὐτὸς ὑποτίθεται, τῶν δὲ νοητῶν κεχωρι‐ σμένους ἀριθμοὺς καὶ ἐξῃρημένους ὑποτίθεται, οὓς προσαγορεύει εἰδητικοὺς ἀριθμούς. ἐπειδὴ οὖν, φησίν, ἀδύνατόν ἐστιν ἐκ τῆς τῶν ἀριθμῶν συνθέ‐ | |
| 25 | σεως πῦρ γενέσθαι ἢ ἕτερόν τι τῶν στοιχείων, παντελῶς οὐδὲ εἰρήκασι περὶ τῶν στοιχείων. ἢ πῶς ἄνευ κινήσεως καὶ μεταβολῆς γένεσιν εἶναι δυνατὸν καὶ φθοράν, οὐδὲν εἰρήκασι παντελῶς. ἄλλως τε οὐδὲ εἰρήκασι δι’ ἣν αἰτίαν τῶν σωμάτων τὰ μὲν βαρέα ὑπάρχουσι, τὰ δὲ κοῦφα. ἐξ ὧν γὰρ ἀρχῶν ὑποτίθενται, μᾶλλον μαθηματικὰ λέγουσι σώματα ἤπερ φυσικά· | |
| 30 | ἡ γὰρ ἀριθμητική, ὡς εἴρηται, μαθηματική ἐστι. τοῖς γὰρ λέγουσιν ἀρχὰς ὑλικὰς τῶν σωμάτων τὰ στοιχεῖα ἕπεται λέγειν καὶ κίνησιν, ἐπεὶ καὶ ποιη‐ τικὸν αἴτιον ὑποτίθενται τὴν κυκλοφορίαν τοῦ οὐρανοῦ, καὶ ὅτι κινοῦνται τὰ στοιχεῖα καὶ κίρνανται ἀλλήλοις, καὶ ποτὲ μὲν ἐκ τῆς τοιᾶσδε κινήσεως αὐτῶν τὴν τοῦ παντὸς γίνεσθαι γένεσιν, ποτὲ δὲ τὴν φθοράν· ὁμοίως δὲ | |
| 35 | καὶ ὅτι τὰ μὲν γῆς μετέχοντα πλείονος βαρέα ὑπάρχουσι καὶ ὕδατος, τὰ δὲ πυρὸς ἢ ἀέρος κοῦφα. εἰ δὲ ἐκ τῶν ἀριθμῶν ὑποθώμεθα τὰ φυσικὰ πράγματα, οὐ ῥᾴδιον ἀποδοῦναι τὴν αἰτίαν τῆς κινήσεως, ἤγουν τῆς βαρύ‐ τητος καὶ κουφότητος. καὶ ταῦτα μὲν ὁ Ἀριστοτέλης. ὁ δὲ ἡμέτερος φι‐ λόσοφος Ἀμμώνιος συμβολικῶς, φησί, πάντα ταῦτα οἱ Πυθαγόρειοι ἔλεγον. | |
| 40 | ἐπειδὴ γὰρ ὁ ἀριθμὸς ὁριστικός ἐστι τοῦ πράγματος οὗ ἐστι, τοιαῦτα δὲ | 64 |
In met.65 | καὶ τὰ εἴδη ὁριστικὰ τῆς ὕλης καὶ περιεκτικὰ αὐτῆς, διὰ τῶν ἀριθμῶν ἐδήλουν τὰ εἴδη ὑπάρχοντα ἐν τῷ παντί, ἐπεὶ μεστός ἐστιν ὁ κόσμος εἰ‐ δῶν. διὸ καὶ ἔλεγον τὴν δυάδα δόξαν, ἐπειδὴ ἄρχεται διαιρεῖσθαι ἡ δυάς· τοιαύτη δὲ καὶ ἡ δόξα ἐπαμφοτερίζουσα. πάλιν δὲ τὸν ἑπτὰ ἀριθμὸν ἐκά‐ | |
| 5 | λουν καιρόν, ἐπειδὴ τὰ ἑπτάμηνα τικτόμενα ζῶσι, καὶ διὰ τὰς διαφόρους ἡλικίας, ὅτι μέχρι ἑπτὰ ἐτῶν † καὶ ἐκεῖθεν ἄρχεται ὀδοντοφυεῖν, εἶτα ἐν τῇ τρίτῃ ἑβδομάδι πάνυ αὔξει καὶ ἄρχεται σπερμαίνειν, ὡς ἀνωτέρω ἐπὶ πολὺ εἴρηται περὶ αὐτοῦ· πρὸς τούτοις δὲ ὅτι ἡ ἑβδόμη ἡμέρα κρίσιμος ὑπάρ‐ χει. πάλιν δὲ τὸν ἓξ ἀριθμὸν ἔλεγον κρίσιν, ὃς καὶ ἔστιν ἀρτιοπέριττος. | |
| 10 | ἀρτιάκις γὰρ ἄρτιός ἐστιν ἀριθμὸς ὁ ἀναλυόμενος μέχρι μονάδος αὐτῆς, ὥσπερ ὁ λβ, ιϛ, η, δ, β, α· περισσάρτιος δὲ ὁ διαιρούμενος εἰς ἀρτίους κατὰ τὴν πρώτην διαίρεσιν, ὕστερον δὲ εἰς περιττούς, ὥσπερ ὁ ιβ· διαι‐ ρεῖται γὰρ εἰς ϛ καὶ ϛ, καὶ πάλιν εἰς γ καὶ γ. ἐκάλουν οὖν τὸν ϛ ἀριθμὸν κρίσιν, ἐπειδὴ πρῶτος διαιρεῖται εἰς δύο περιττοὺς ἀριθμούς· ὁ γὰρ δύο | |
| 15 | διαιρεῖται εἰς μονάδας, ἡ δὲ μονὰς οὐκ ἔστιν ἀριθμός. πάλιν τὸν περισ‐ σάρτιον, τουτέστι τὸν ιβ, ἐκάλουν μῖξιν, ἐπεὶ καὶ εἰς ἀρτίους διαιρεῖται, εἰς ϛ καὶ ϛ, καὶ εἰς περιττούς, εἰς τρία καὶ τρία. πάλιν δὲ τὸν πέντε ἀριθμὸν ἐκάλουν ἱερὸν δικαιοσύνης καὶ ἀνικίαν, ἐπειδὴ ὁ πέντε διαιρεῖ δίχα τὸν τέλειον ἀριθμόν, καὶ οὐδέτερον μέρος νικᾷ ἐν αὐτῷ, ἀλλὰ τὸ | |
| 20 | ἴσον ἔχει ἑκάτερος· διὸ καὶ ἀνικίαν ἔλεγον τὸν τοιοῦτον καὶ ἱερὸν δικαιο‐ σύνης. αὖθις δέ φησι πρὸς αὐτοὺς ὁ Ἀριστοτέλης ἐγκαλῶν αὐτοῖς ὅτι πῶς δεῖ λαβεῖν ἀρχὰς τοὺς ἀριθμοὺς τῶν καὶ νῦν ὄντων καὶ κινουμένων καὶ ἐξ ἀρχῆς ὄντων, ἐπειδὴ ἐν τοῖς αἰσθητοῖς ἱδρύετε τοὺς ἀριθμούς; πῶς οὖν τὰ ἐν αὐτοῖς ἱδρυμένα ἀρχαὶ αὐτῶν ὑπάρχουσι καὶ τῶν μελλόντων γί‐ | |
| 25 | νεσθαι καὶ τῶν ἤδη γενομένων; ἔπειτα ἐκ τοῦ μίγματος λαμβάνεται αὐτῶν· φασὶ γὰρ τοὺς ἀριθμοὺς ἐγκαταμεμῖχθαι ἐν ἅπασι τοῖς οὖσι. καὶ τοῦτο δὲ συμβολικῶς λέγουσιν· ἐπειδὴ γὰρ πανταχοῦ τὰ εἴδη, διὰ δὲ τῶν ἀριθμῶν τὰ εἴδη ἐδήλουν, τούτου χάριν οὕτως ἔλεγον. | |
| 29n | Οἱ μὲν οὖν καλούμενοι Πυθαγόρειοι ταῖς μὲν ἀρχαῖς | |
| 30n | καὶ τοῖς στοιχείοις ἐκτοπωτέρως χρῶνται, ὡς εἴρηται. | |
| 31 | Αἰτιᾶται τοὺς Πυθαγορείους, οἳ δοκοῦσι καὶ αὐτοὶ καὶ τῆς ἀσωμάτου φύσεως μνημονεύειν, ὅτι ἀρχὰς ὑπέθεντο ξενικωτέρας καὶ ἀπηρτημένας τῶν φυσικῶν καὶ ἐκτοπωτέρας, τουτέστιν ἐπὶ πλέον ἐκτεταμένας καὶ ἐκβεβηκυίας καὶ δυναμένας καὶ ἄλλων φύσεων ἀρχὰς εἶναι· ἀσωμάτους γὰρ καὶ ἀκινή‐ | |
| 35 | τους· οἱ γὰρ ἀριθμοὶ τοιοῦτοι. | 65 |
In met.66(1n) | Τὸ δὲ αἴτιον ὅτι παρέλαβον αὐτὰς οὐκ ἐξ αἰσθητῶν. | |
| 2 | Τὴν αἰτίαν λέγει δι’ ἣν οὐκ ἐκ τῶν αἰσθητῶν ὁρμώμενοι ἐχρήσαντο ταῖς τοιαύταις ἀρχαῖς καὶ ἔλαβον αὐτάς (τὸ γὰρ παρέλαβον ἀντὶ τοῦ ἔλαβόν ἐστιν), ἀλλ’ ἀπὸ τῶν μαθημάτων, ἐν οἷς ἐντραφέντες ἐκ τούτων καὶ | |
| 5 | τούτοις ἀκολούθως ἔθεντο τὰς ἀρχάς. ταῦτα δέ ἐστι τὰ μαθηματικά, ὧν κατ’ αὐτοὺς ἀρχαὶ οἱ ἀριθμοί. ἃ ἔξω κινήσεως πάντα καὶ οὐ φυσικά, χωρὶς τῶν ἐν ἀστρολογίᾳ· καὶ γὰρ ἡ ἀστρονομία μαθηματικὴ μέν, ἀλλὰ περὶ φυσικῶν τε καὶ κινουμένων ὁ λόγος αὐτῇ· τὰ γὰρ ἄστρα, περὶ ὧν πραγματεύεται, φυσικά τε καὶ ἐν κινήσει. ἀμέλει τοι ἐζήτησεν ἐν τῷ δευ‐ | |
| 10 | τέρῳ λόγῳ τῶν Φυσικῶν τὰς διαφορὰς τοῦ φυσικοῦ καὶ τοῦ ἀστρονόμου, εἴ γε καὶ αὐτὸς ὁ ἀστρονόμος διαλέγεται περὶ φυσικῶν σωμάτων καὶ κινου‐ μένων· καὶ εἶπεν ἐν ἐκείνοις ὅτι ὁ μὲν φυσικὸς τὴν ὕλην σκοπεῖ τῶν οὐ‐ ρανίων ὁποία ἐστίν, ὅτι ὑποκείμενον, εἰ τύχοι, ὅτι οὐ δέχεται τὰ ἐναντία· ὁ μέντοι γε ἀστρονόμος οὐ φροντίζει τῆς ὕλης, εἴτε ἀερία ἐστὶν εἴτε πυρία | |
| 15 | εἴτε ἄλλη τις, ἀλλὰ μόνον τὴν κίνησιν τῶν ἀστέρων περιεργάζεται. φησὶν οὖν ὅτι οἱ Πυθαγόρειοι διαλέγονται καὶ πραγματεύονται περὶ φύσεως πάντα· γεννῶσί τε γὰρ τὸν οὐρανὸν καὶ περὶ τὰ τούτου μέρη πραγμα‐ τεύονται, τουτέστι περὶ ἄστρων κινήσεις τοίας ἢ τοίας, καὶ διαλέγονται περὶ παθῶν, φημὶ δὴ ἐκλείψεων, καὶ διατηροῦσι τὸ συμβαῖνον περὶ τὰ ἔργα, | |
| 20 | τουτέστι περὶ τὰς δύσεις καὶ τὰς ἀνατολάς· καὶ τὰς ἀρχὰς ἑαυτῶν καὶ τὰ αἴτια εἰς ταῦτα καταδαπανῶσι καὶ ὁμολογοῦσι καὶ ὁμοφωνοῦσι κατὰ τοῦτο τοῖς ἄλ‐ λοις φυσιολόγοις, ὅτι τό γε ὂν τοῦτ’ ἔστιν ὅσον ἐστὶν αἰσθητὸν καὶ περιείληφεν ὁ καλούμενος οὐρανός. οὐδὲν γάρ ἐστιν ἔξω τοῦ οὐρανοῦ, ὡς ἀρέσκει καὶ τῷ Πλάτωνι καὶ τῷ Ἀριστοτέλει, καὶ πολλοὺς λόγους τέθεικεν | |
| 25 | ἐν τῇ Φυσικῇ ἀκροάσει κατασκευαστικοὺς τοῦ τοιούτου, ὅτι οὐδέν ἐστι παντά‐ πασιν ἔξω τοῦ οὐρανοῦ. ταῦτα οὖν γεννῶσιν ἐξ ἐκείνων· τόν τε γὰρ οὐρανὸν καὶ τὰ ἐκείνου μέρη γεννῶσιν ἐκ τῶν ἀρχῶν ἃς ὑποτίθενται (αὗται δέ εἰσι τὸ ἄρτιον καὶ τὸ περιττόν, ὡς εἴρηται), καὶ τὰ συμβαίνοντα καὶ περὶ ταῦτα ἀποδιδόασι (ταῦτα λέγω τὰ ἐν τῷ οὐρανῷ), ὡς οὐδενὸς ὄντος ἢ γινομένου | |
| 30 | ἐξ αὐτῶν ἄλλου παρὰ τὰ αἰσθητά, ὁμολογοῦντες κατὰ τοῦτο τοῖς φυσικοῖς, οἳ οὐδὲν ἡγοῦντο παρὰ τὰ φυσικά τε καὶ ἐν κινήσει εἶναι· καίτοι τοιαύτας ἀρχὰς ὑποθέμενοι αἳ ἱκαναὶ ἦσαν καὶ τῶν ἀσωμάτων καὶ ὑπὲρ τὰ φυσικὰ ὄντων ἀρχαὶ λέγεσθαι, καὶ μᾶλλον ἁρμόττουσαι τοῖς ὑπὲρ φύσιν ἢ τοῖς | |
| περὶ φύσεως. οἱ γὰρ ἀριθμοὶ μᾶλλον ἀρχαὶ τῶν ἀσωμάτων ἤπερ τῶν | 66 | |
In met.67 | σωμάτων. αἰτιᾶται οὖν αὐτοὺς καὶ κατὰ τοῦτο, ὅτι οὐδὲ τούτων ἱκανῶς τὰς αἰτίας ἀπέδοσαν. ὃ γὰρ μάλιστα ἴδιον τούτων, ἡ κίνησις, πῶς αὕτη γίνεται ἐν αὐτοῖς ἐκ τοιούτων ἀρχῶν οὖσί τε καὶ γινομένοις, τοῦ τε πεπε‐ ρασμένου καὶ τοῦ ἀπείρου; ὧν τὸ μὲν πεπερασμένον ἐστὶ τὸ περιττόν, ὃ | |
| 5 | πέρας εἶπε, τὸ δὲ ἄπειρον τὸ ἄρτιον ὃ λέγουσιν. ἀκίνητοι γὰρ οἱ ἀριθμοὶ καὶ οὐδεμιᾶς κινήσεως αἴτιοι. ἀλλ’ οὐδὲ ὅτι δυνατόν ἐστιν ἄνευ κινήσεως καὶ μεταβολῆς ἐξ ἐκείνων τῶν ἀρχῶν γενέσθαι ταῦτα 〈ἃ〉 ἐξ αὐτῶν γεννῶ‐ σιν, ἢ αὐτὰ τὰ τῶν ἄστρων ἔργα, ἃ διὰ τὴν φορὰν αὐτῶν καὶ τὴν κίνησιν γίνεται, διδάσκουσιν. ἔστι δὲ ἔργα αὐτῶν ἀνατολαὶ καὶ δύσεις καὶ τὰ τοι‐ | |
| 10 | αῦτα, ἃ πῶς οἷόν τε γίνεσθαι χωρὶς κινήσεως; πάνυ δὲ ἐναργῶς τῇ τῶν ἄστρων παραθέσει, ὧν διὰ κινήσεως αἱ ἐνέργειαι, ἔδειξε τὸ ἐλλιπὲς τῆς δόξης. οὔτε δὲ γένεσιν δυνατόν ἐστι γενέσθαι ἢ φθορὰν ἄνευ μεταβολῆς. | |
| 13n | Ἔτι δὲ εἴτε δῴη τις αὐτοῖς ἐκ τούτων εἶναι μέγεθος. | |
| 14 | Κἂν ὑποθώμεθα, φησί, κατὰ συγχώρησιν ἐκ τῆς τῶν ἀριθμῶν συν‐ | |
| 15 | θέσεως μέγεθος ἀποτελεῖσθαι καὶ τῶν πάντως ἀδιαστάτων εἶναι συγκεί‐ μενον, ὃ πάντων μᾶλλον ἀδύνατον, οὐδὲ τούτου τεθέντος ἀποδέδοται παρ’ αὐτῶν πόθεν ἐν τοῖς σώμασιν αἱ κατὰ φύσιν αὐτῶν ῥοπαί, κουφότητές τε καὶ βαρύτητες· οὐ γὰρ δὴ δυνάμει τὰ τοιαῦτα, ὥσπερ ἐστὶ καθ’ οὓς ὕλη τις ὑπόκειται ἢ σῶμά τι οὖσα ἢ δυνάμει τι σῶμα. ἃ γὰρ λέγουσι περὶ | |
| 20 | τῶν σωμάτων, οὐ μᾶλλον ταῦτα ἁρμόζει τοῖς φυσικοῖς ἢ τοῖς μαθηματι‐ κοῖς σώμασιν· ἰσότητες γὰρ καὶ ἀνισότητες καὶ σχήματα καὶ τὰ τοιαῦτα κοινὰ τούτων τε κἀκείνων τῶν σωμάτων. εἰ δὲ τὰ ἴδια τοῖς φυσικοῖς σώμασι, καθ’ ἅ ἐστι φυσικά, μὴ ἀποδίδοται (ταῦτα δέ ἐστι βαρύτης κου‐ φότης, θερμότης ψυχρότης, ὑγρότης ξηρότης) οὐδὲν ἂν περὶ τῶν φυσικῶν | |
| 25 | σωμάτων εἶεν λέγοντες, περὶ ὧν λέγειν ἐβούλοντό τε καὶ προετίθεντο. διὸ οὐδὲν παντελῶς εἰρήκασι περὶ πυρὸς ἢ γῆς ἢ τῶν ἄλλων στοιχείων, ἐπειδὴ οὔτε περὶ τῶν αἰσθητῶν οὐδὲν εἰρήκασι, τουτέστι τῶν ποιοτήτων ἐξ ὧν ταῦτα ὑπάρχουσιν. | |
| 29n | Ἔτι δὲ πῶς δεῖ λαβεῖν αἴτια μὲν εἶναι τὰ τοῦ ἀριθ‐ | |
| 30n | μοῦ πάθη. | |
| 31 | Καὶ τοῦτο δείκνυσιν ἄτοπον αὐτοῖς ἑπόμενον, ὅτι αἴτια τῶν κατὰ | 67 |
In met.68 | τὸν οὐρανὸν ὄντων καὶ γινομένων ἐξ ἀρχῆς τε καὶ νῦν τὰ πάθη τῶν ἀριθ‐ μῶν καὶ τοὺς ἀριθμοὺς λέγουσιν (οὐδὲ γὰρ ἄλλο τι ἡγοῦντο εἶναι παρὰ τὰ ἐν τῷ οὐρανῷ) οὐκ ἄλλους δέ τινας ἀριθμοὺς λέγουσι καὶ καταλείπουσιν ἔξω τούτων τῶν ἐν τοῖς αἰσθητοῖς, ἐξ ὧν ἐστιν ὁ κόσμος. ἀεὶ μὲν γὰρ | |
| 5 | δεῖ ἄλλο εἶναι τὸ αἴτιον καὶ ἄλλο τὸ αἰτιατόν· οἱ δὲ ἀριθμοὺς λέγοντες εἶναι τόν τε κόσμον καὶ τὰ ἐν τῷ κόσμῳ, τουτέστιν ἕκαστον τῶν ἐν τῷ κόσμῳ, καὶ τούτων ἀρχὰς τοὺς ἀριθμοὺς ὑποθέμενοι, ἀριθμὸν ἄλλον παρὰ τοῦτον οὐ λέγουσιν, ὥσπερ Πλάτων ἐποίει, ἄλλον μὲν λέγων τὸν εἰδητικὸν ἀριθμόν, 〈ὃν〉 καὶ αἴτιον ἐτίθετο, ἄλλον δὲ τὸν ἐν τοῖς αἰσθητοῖς. οὕτως | |
| 10 | δὲ λέγοντες αὐτὸν αὑτοῦ ἂν τὸν ἀριθμὸν αἴτιον λέγοιεν, εἴ γε αἴτιος μέν ἐστι τῶν ἐν τῷ κόσμῳ ὄντων, ταῦτα δὲ αὐτός ἐστιν ὁ ἐν τοῖς αἰσθητοῖς. | |
| 12n | Ὅταν γὰρ ἐν τῳδὶ μὲν τῷ μέρει δόξα καὶ καιρὸς αὐ‐ | |
| 13n | τοῖς ᾖ. | |
| 14 | Διὰ τούτων δείκνυσι πῶς ἐποίουν τὸν κόσμον καὶ τὰ ἐν αὐτῷ ἀριθ‐ | |
| 15 | μούς. ἀεὶ ἀριθμοὺς λέγοντες καὶ αἰτίας αὐτῶν ἀριθμοὺς τιθέμενοι, ἄλλους ἀριθμοὺς παρὰ τούτους οὐκ ἔλεγον· ὥστε αὐτοὺς ἑαυτῶν τοὺς ἀριθμοὺς ἔλεγον εἶναι αἰτίους, καὶ ταὐτὸ αὐτοῖς αἴτιόν τε γίνεται καὶ αἰτιατόν. ἔλε‐ γον γὰρ ἐν τινὶ μὲν μέρει τοῦ κόσμου δόξαν συνίστασθαι, ἐν ἄλλῳ δὲ καιρόν, πάλιν δὲ αὖ ἐν ἄλλῳ ἢ ἄνωθεν τούτων ἢ κάτωθεν ἢ ἀνικίαν ἢ | |
| 20 | κρίσιν ἢ μῖξιν ἤ τι ἄλλο τῶν ἐν οὐρανῷ. τῆς δὲ τούτων κατὰ τὴν τοι‐ αύτην τάξιν συστάσεως ἀπόδειξιν ἔφερον, ὅτι τούτων μὲν ἕκαστον ἀριθμός ἐστιν, ἑκάστῳ δὲ τόπῳ ἐν τῷ κόσμῳ οἰκεῖός ἐστιν ἀριθμός. τῷ μὲν γὰρ μέσῳ τὸ ἓν (πρῶτον γάρ ἐστιν ἐνταῦθα), μετὰ δὲ τὸ μέσον τὰ δύο δόξα, καὶ οὕτως ἀεὶ ἀφισταμένων ἀπὸ τοῦ μέσου πλείονα τὸν ἀριθμὸν | |
| 25 | γίνεσθαι τῶν συνισταμένων μεγεθῶν. τὴν γὰρ γῆν κέντρον ἔλεγον καὶ ἀναλο‐ γεῖν τῇ μονάδι. ὥσπερ οὖν αἱ ἀπὸ τοῦ κέντρου ἐπὶ τὴν περιφέρειαν ἠγμέναι εὐθεῖαί εἰσι μείζονες, οὕτως καὶ ὁ ἀπὸ τῆς μονάδος ἀρχόμενος ἀριθμὸς ἐπ’ ἄπειρον αὔξεται. συμβαίνει οὖν κατὰ τοῦτον τὸν τόπον ἤδη πλῆθος εἶναι μεγεθῶν. λέγει δὲ περὶ τοῦ ἐν τῇ γῇ τόπου ὡς ἐν τούτῳ | |
| 30 | διὰ τοῦτο πλήθους μεγεθῶν συνισταμένου, διὰ τὸ καὶ τῶν ἀριθμῶν εἴδη | |
| πλείονα ἐν τούτῳ εἶναι, ἐπειδὴ αἱ ἀπὸ τοῦ κέντρου, ὡς εἰρήκαμεν, περι‐ | 68 | |
In met.69 | φέρειαι μείζονές εἰσι τῶν μὴ ἀπὸ τοῦ κέντρου. καὶ τὸ ἀπὸ τῆς μονάδος οὖν ἐπ’ ἄπειρον αὔξεται· μονὰς δὲ ἡ γῆ ὡς κέντρον. ἢ πλῆθος λέγει τὸν ἀριθμὸν ὡς τῷ πλήθει τῶν ἀριθμῶν ἀκολουθοῦντος τοῦ τῶν πραγμά‐ των πλήθους, διὰ τὸ τὰ πράγματα τοὺς ἀριθμοὺς εἶναι. καὶ οὕτως μὲν ἐξ | |
| 5 | ἀριθμῶν τὸν κόσμον ποιοῦσι. | |
| 6n | Πότερον οὕτως ὁ αὐτός ἐστιν ἀριθμός. | |
| 7 | Φησὶν ὅτι ἆρά γε οὕτως ὁ αὐτός ἐστιν ἀριθμὸς ὁ ἐν τῷ οὐ‐ ρανῷ, ὃν δεῖ λαβεῖν ὅτι τούτων ἕκαστόν ἐστι καὶ οὕτως αὐτὸς ἑαυ‐ τοῦ ἐστιν αἴτιος ὁ ἀριθμός, ὡς ἐδείξαμεν, ἢ παρὰ τοῦτόν ἐστιν ἄλλος | |
| 10 | ἀριθμός; ὁ μὲν γὰρ Πλάτων ἕτερον εἶναί φησι παρὰ τοῦτον τὸν ἀριθμὸν τὸν αἴτιον. καίτοι κἀκεῖνος ἐξ ἀριθμῶν συνίστησι τὰ τῇδε καὶ τὰς τούτων αἰτίας ἀριθμοὺς πρεσβεύει, ἀλλὰ τοὺς μὲν νοητοὺς αἰτίους ὑποτίθεται, τὰς ἰδέας, τοὺς δὲ συνθέτους αἰτιατούς. περὶ γοῦν τῶν Πυθαγορείων ἱκανῶς ὁ λόγος ἔχει πρὸς τὸ ἐφάψασθαι τῆς δόξης αὐτῶν. | |
| 15n | Οἱ δὲ τὰς ἰδέας τιθέμενοι πρῶτον μὲν ζητοῦντες τῶν | |
| 16n | ὄντων λαβεῖν τὰς αἰτίας. | |
| 17 | Ἐντεῦθεν δοκεῖ πρὸς τὸν Πλάτωνα ἀποτείνεσθαι περὶ τῶν ἰδεῶν. εἰρή‐ καμεν δὲ τὸν σκοπὸν τοῦ Ἀριστοτέλους περὶ τούτου. αὐτὸς γάρ ἐστιν ὁ λέγων ἐν τῇ Περὶ ψυχῆς πραγματείᾳ ‘καὶ εὖ γε οἱ τὴν ψυχὴν εἰρηκότες | |
| 20 | τόπον εἰδῶν‘, καὶ ὅτι ὁ ἐνεργείᾳ νοῦς ἐστι τὰ πράγματα, καὶ πάλιν ὅτι ὁ μὲν δυνάμει νοῦς ἐνεργεῖ, ὁ δὲ ἐνεργείᾳ νοῦς ποιεῖ. ὥστε ἄντικρυς καὶ αὐτὸς ἐναποτίθεται ἰδέας τῷ νῷ. πῶς οὖν, εἴποι ἄν τις, καὶ αὐτὸς πρεσ‐ βεύων ἰδέας δοκεῖ τῷ Πλάτωνι μάχεσθαι; καὶ λέγομεν ὅτι κατ’ ἀλήθειαν οὐ τῷ Πλάτωνι μάχεται, ἀλλὰ τῷ ἐν ἄλλῳ καὶ ἄλλῳ ὄντι Πλάτωνι μάχε‐ | |
| 25 | ται, τοῖς ὑποτιθεμένοις τὰς ἰδέας ταύτας αὐτὰς καθ’ ἑαυτὰς ὑπαρχούσας καὶ οὔσας κεχωρισμένας τοῦ νοῦ. ὥστε φανερὰ ἡμῖν γέγονεν ἡ ὅλη ἔννοια τοῦ Ἀριστοτέλους ἡ περὶ τῶν ἰδεῶν. τὸ δὲ νῦν λεγόμενον ὑπ’ αὐτοῦ ἐπι‐ χείρημα τοιοῦτόν ἐστι. φησὶν ὅτι ὅσα ὑπάρχουσι πράγματα, τοσαύτας καὶ ἰδέας ἐναποτίθενται, καὶ ταῦτά φησι τὰ τῇδε πράγματα γινώσκεσθαι ἡμῖν | |
| 30 | καὶ σαφηνίζεσθαι ἐκ τῶν ἰδεῶν. οἱ δὲ ταύτας λέγοντες οὐδὲν ἐροῦσιν ἕτερον 〈ἢ〉 ὅτι ὁ μὲν ἀριθμὸς ἁπλοῦς ὑπάρχων οὐκ ἔστι γνωστός, γίνεται δὲ γνωστὸς διπλοῦς γινόμενος· ὥστε ὁ μὲν ἐλάττων ἀριθμὸς οὐκ ἔστι | |
| γνωστός, ὁ δὲ πλείων ἐστὶ καταληπτός. καὶ ταῦτα μὲν ὁ Ἀριστοτέλης. | 69 | |
In met.70 | εἰδέναι μέντοι γε χρὴ ὅτι οὐ διπλασιάζεται ὁ ἀριθμὸς ἐκ τῶν ἰδεῶν· τὰ μὲν γὰρ αἴτια ὑπάρχουσι, τὰ δὲ αἰτιατά. τὰ οὖν αἴτια [τὰ] ἐξῃρημένα ὑπάρχουσι, τουτέστιν αἱ ἰδέαι καὶ οἱ παρὰ τῷ δημιουργῷ τῶν πραγμάτων λόγοι, καὶ οὐδέποτε συγκαταριθμοῦνται τοῖς αἰσθητοῖς, ἐπειδὴ οὔτε συμ‐ | |
| 5 | φύονται αὐτοῖς. καὶ αὐτὸς δὲ ὁ Ἀριστοτέλης ἐκ τῶν αἰτιατῶν προϊὼν ἀνέρχεται ἐπὶ τὰ αἴτια· ὅτι γὰρ καὶ αὐτὸς ὑποτίθεται αἴτια τῶν πραγμά‐ των, ὁμολογεῖται. διαλεγόμενος δὲ περὶ τῶν οὐρανίων σφαιρῶν φησιν ὅτι ὅσαι σφαῖραι ὑπάρχουσι, τοσαῦτα καὶ αἴτια κινοῦντα τὰς σφαίρας. καθ’ ἑκάστην γὰρ σφαῖραν ἐφέστηκε δύναμις ἡ κινοῦσα· οὔτε γὰρ ἀπὸ ταὐτο‐ | |
| 10 | μάτου ἐφήκει ἡ κίνησις οὔτε δὲ πάλιν δεῖ λέγειν, φησίν, ὅτι ὁ θεὸς κινεῖ αὐτάς, ἐπεὶ τοῦτο περὶ πάντων ἐρῶ, ὅτι καὶ τοὺς ἀνθρώπους καὶ τὰ ἄλογα ζῷα ὁ θεὸς κινεῖ, καὶ οὐκ ἔστιν αἴτιον εἰδικὸν τὸ κινητικὸν τῶν σωμά‐ των. ὥστε καὶ ὁ Ἀριστοτέλης αἴτια ὑποτίθεται τῶν πραγμάτων. | |
| 14n | Οἱ δὲ τὰς ἰδέας τιθέμενοι πρῶτον μέν. | |
| 15 | Οἱ πρεσβεύοντες τὰς ἰδέας πρῶτον μὲν ζητοῦντες τῶν ὄντων λαβεῖν ποῖα αἴτια ὑπάρχουσι τούτοις, ἕτερα ἴσα τὸν ἀριθμὸν εἰρήκασι (πάντων γὰρ τῶν πραγμάτων ἰδέας ἐναποτίθενται), καὶ ἐκ τῶν ἰδεῶν φασι γινώ‐ σκεσθαι τὰ ἐνταῦθα, ὥσπερ εἴ τις ἀριθμῆσαι βουλόμενος ἐλαττόνων μὲν ὄντων τῶν ἀριθμουμένων ὑπολάβοι μὴ δύνασθαι ἀριθμεῖν, πλειό‐ | |
| 20 | νων δὲ ὄντων ἀριθμοίη· ἐπειδή, φησίν, ἐξ ἐκείνων γίνεται τὰ τῇδε, οὐδενὶ δὲ ἔλεγον τὰς ἰδέας διαφέρειν τῶν τῇδε εἰ μὴ τῷ ἀιδίῳ. | |
| 22n | Σχεδὸν γὰρ ἴσα ἢ οὐκ ἐλάττω τὰ εἴδη ἐστί. | |
| 23 | Δεῖ προσθεῖναι τὸ ‘πολλῷ‘, ἀντὶ τοῦ οὐ πολλῷ ἐλάττονα τὰ εἴδη ἐστὶ τῶν αἰσθητῶν, ἐπεὶ οὔτε τῶν τεχνητῶν ἰδέαι ὑπάρχουσιν οὔτε τῶν | |
| 25 | κακῶν κατ’ αὐτούς, οὔτε δὲ τῶν παρὰ φύσιν, ἀλλὰ μόνων τῶν κατὰ φύσιν. ἡ γὰρ φύσις οὐδέν ἐστιν ἕτερον ἢ ἔλλαμψις ἐκεῖθεν προϊοῦσα καὶ καταλάμπουσα τὰ τῇδε καὶ ἔχουσα ἐν ἑαυτῇ τοὺς δημιουργικοὺς λόγους, οὐ μέντοι γε ἐπιστρέφουσα πρὸς ἑαυτήν· διό φαμεν καὶ ἀλόγως αὐτὴν ποιεῖν, ἐπεὶ καὶ ἐν φυτοῖς ὁρᾶται καὶ ἐν ἀλόγοις ζῴοις. ὥστε μόνων τῶν | |
| 30 | κατὰ φύσιν φανῆναι ἰδέας, οὐ μέντοι τῶν κακῶν, εἴ γε τὰ κακὰ καὶ ἀνυ‐ πόστατα ὑπάρχουσιν, ὡς δείκνυται ἐν τῇ ἐξηγήσει τοῦ Θεαιτήτου. οὔτε δὲ πάλιν τῶν τεχνητῶν ὑπάρχουσιν ἰδέαι, εἴ γε κατὰ μίμησιν τῶν φυσικῶν γίνονται τὰ τεχνητὰ πάντα, καὶ ἔστι μὲν ἡ φύσις παράδειγμα, εἰκὼν δὲ ἡ τέχνη. οὔτε δὲ πάλιν τῶν παρὰ φύσιν ὑπάρχουσιν ἰδέαι. ἡ γὰρ ἔλλαμ‐ | |
| 35 | ψις ἐκεῖθεν, ὡς εἴρηται, προέρχεται ἐπὶ τῶν κατὰ φύσιν, οὐκ ἐπὶ τῶν παρὰ φύσιν· ὥστε οὐχ ὑπάρχουσιν ἰδέαι τῶν παρὰ φύσιν. διὰ τοῦτο οὖν | |
| πάνυ ἀσφαλῶς προστέθεικε τὸ σχεδὸν γὰρ ἴσα ἢ οὐ πολλῷ ἐλάττω | 70 | |
In met.71 | τὰ εἴδη ἐστὶ τούτοις, οὐ τοῖς καθ’ ἕκαστα ἀτόμοις λέγων, ἀλλὰ τοῖς ἐπ’ αὐτοῖς εἴδεσιν· οὐδὲ γὰρ Σωκράτους καὶ Πλάτωνος ἐζήτουν τὰς αἰτίας, ἀλλ’ ἀνθρώπου καὶ ἵππου· ὡς σχεδὸν ἰσάριθμα εἶναι τὰ εἴδη κατ’ αὐτούς. τὸ δὲ σχεδὸν προστέθεικεν, ἐπεὶ μὴ πάντων εἰσὶν ἰδέαι, ὡς εἴρηται· οὔτε | |
| 5 | γὰρ τῶν κακῶν οὔτε τῶν παρὰ φύσιν οὔτε δὲ τῶν τεχνητῶν, εἰ καὶ ἕπεται αὐτοῖς καὶ τοῦτο λέγειν, ὡς μετ’ ὀλίγον ἐρεῖ. | |
| 7n | Περὶ ὧν ζητοῦντες τὰς αἰτίας, ζητοῦντες ἀνιχνεῦσαι τὰς | |
| 8n | αἰτίας τῶν φυσικῶν πραγμάτων, ἐκ τούτων, τῶν φυσικῶν, ἐπ’ ἐκεῖνα | |
| 9n | προῆλθον, τὰ εἴδη· καθ’ ἕκαστόν τε γὰρ ὁμώνυμόν τί ἐστι. | |
| 10 | Καθ’ ἕκαστον εἶδος, φησίν, ἔστι καὶ ἰδέα ὁμώνυμος ὡς τὰ ἀφ’ ἑνὸς καὶ πρὸς ἕν, ἐπειδὴ πολλῷ κρείττων ἡ ἰδέα τοῦ ἀνθρώπου αὐτοῦ τοῦ ἀν‐ θρωπίνου εἴδους· ὥσπερ καὶ ἐπὶ τοῦ Σωκράτους καὶ τῆς εἰκόνος τοῦ Σω‐ κράτους οὐκ ἔστιν ὁμωνυμία, ἀλλ’ ὡς τὰ ἀφ’ ἑνὸς καὶ πρὸς ἕν, ἐπεὶ πολλῷ κρεῖττόν ἐστι τὸ παράδειγμα τῆς εἰκόνος καὶ ἡ ἰδέα τοῦ εἴδους. | |
| 15 | συνώνυμον γὰρ οὐ δυνατὸν εἶναι, ἐπειδὴ ἐν τοῖς συνωνύμοις τὸ κατηγορού‐ μενον τὸ εἶναι ἔχει ἐν τοῖς καθ’ ἕκαστα καὶ μέρος ἐστὶ τὸ ὑποκείμενον τοῦ κατηγορουμένου· ἐνταῦθα δὲ ὁ ἄνθρωπος οὐκ ἔστι μέρος τοῦ δημιουρ‐ γικοῦ λόγου, ἀλλὰ τὸ εἶναι προάγει ὁ λόγος. οὔτε δὲ πάλιν ὁμώνυμος ὡς ἡ Αἴας φωνή· αὕτη γὰρ καὶ ἀνυπόστατός ἐστι, τὰ δὲ εἴδη οὐκ ἀνυπόστατα | |
| 20 | ὑπάρχουσι. καθ’ ἕκαστον οὖν εἶδός ἐστιν ἰδέα, καὶ παρὰ τὰς οὐσίας τῶν φυσικῶν πραγμάτων ἐστὶ τὸ ἓν τὸ πρὸ τῶν πολλῶν, ἰδέα ἀνθρώπου πρὸ τῶν πολλῶν ἀνθρώπων, καὶ ἵππου καὶ τῶν ἄλλων ὁμοίως. ὑπάρχουσιν οὖν ἰδέαι καὶ τῶν φυσικῶν, καὶ τῶν ἐν γενέσει καὶ τῶν ἀιδίων· ἔστι γὰρ ἰδέα καὶ ἡλίου καὶ σελήνης καὶ πάντων τῶν ἀιδίων παρὰ τῷ δημιουργῷ. | |
| 25n | Ἔτι δὲ καθ’ οὓς τρόπους δείκνυμεν ὅτι ἔστι τὰ εἴδη. | |
| 26 | Ἐντεῦθεν βούλεται εἰπεῖν τὰς αἰτίας ἐξ ὧν ὑπέλαβον εἶναι ἰδέας. καὶ διὰ τοῦ εἰπεῖν ἔτι δὲ καθ’ οὓς τρόπους δείκνυμεν τὰ εἴδη συμπερι‐ έλαβε καὶ ἑαυτὸν ὡς τοῦ αὐτοῦ διδασκαλείου ὑπάρχοντα, φημὶ δὴ τοῦ Πλατωνικοῦ. τέσσαρα οὖν αἴτια ὑπάρχουσι τὰ δεικνύντα ὅτι αἱ ἰδέαι ὑπάρ‐ | |
| 30 | χουσιν, ἀλήθεια, μονὴ καὶ μνήμη, ἀριθμοὶ καὶ ὁρισμοί. ἐκ μὲν οὖν τῆς ἀληθείας οὕτω κατεσκεύαζον ὅτι ὑπάρχουσιν αἱ ἰδέαι. ἔλεγον γὰρ οὕτως, ὅτι ἐνταῦθα οὐκ ἔστιν ἀλήθεια, ἀλλ’ ἔχει μεμιγμένον τὸ ψεῦδος καὶ οὐκ | |
| ἔστι καθαρὰ ἀλήθεια. ὡμολόγηται δὲ ὅτι ἔστιν ἀλήθεια· ἐὰν γὰρ μὴ ᾖ | 71 | |
In met.72 | ἀλήθεια, οὐδ’ ἄλλο τί ἐστιν, εἴ γε ἐκ τῆς ἀληθείας τὰ ἄλλα προέρχονται. φανερὸν οὖν ὅτι ὑπάρχουσιν αἱ ἰδέαι· παρ’ αὐταῖς γὰρ σώζεται τὸ ἀμιγὲς καὶ καθαρὸν πάντων τῶν πραγμάτων, ὥστε καὶ ἡ κυρίως ἀλήθεια. πάλιν δέ φησιν ὅτι εἰ μὴ ἔστιν ἐνταῦθα μονή, μηδὲ καθαρὰ μνήμη διὰ τὸ | |
| 5 | ῥευστὸν τῆς ὕλης· ἡ γὰρ ῥύσις αὕτη οὐκ ἐᾷ μόνιμον εἶναι καὶ στάσιμον τὴν μνήμην. ἔστι δὲ ὁμολογουμένως καθαρὰ μνήμη καὶ εἰλικρινὴς καὶ ἀθόλωτος καὶ ἀεὶ ὡσαύτως ἔχουσα. ἔστιν ἄρα ἰδέα μνήμης παρὰ τῷ δη‐ μιουργῷ, ἐπειδὴ καὶ δεῖ εἶναι τὴν ὄντως μνήμην, ἐξ ἧς πᾶσι τοῖς ἄλλοις τὸ εἶναι. ἔπειτα καὶ ἐκ τῶν ἀριθμῶν. εἰ γὰρ τὰ ἐνταῦθα πάντα ἀριθ‐ | |
| 10 | μητὰ ὑπάρχουσιν, εἰσὶ δὲ καὶ ἀριθμοὶ αὐτοὶ καθ’ αὑτοὺς μετροῦντες τὰ ἀριθμητά, ἐπεὶ οὐδὲ ἀριθμητὰ ὑπάρχουσι μὴ ὄντων τῶν ἀριθμῶν τῶν ἀριθμούντων, φανερὸν ὅτι ὑπάρχουσιν ἰδέαι· οἱ γὰρ κυρίως ἀριθμοὶ οἱ με‐ τρητικοὶ παρὰ τῷ δημιουργῷ ὑπάρχουσι. πάλιν δὲ καὶ ἐκ τῶν ὁρισμῶν. τὰ γὰρ ἐνταῦθα ἀόριστα ὑπάρχουσιν· οἱ δὲ κυρίως ὅροι τῶν ἀιδίων πραγ‐ | |
| 15 | μάτων ὑπάρχουσι καὶ τῶν ἀεὶ ὡσαύτως ἐχόντων καὶ μὴ ποτὲ μὲν ὄντων ποτὲ δὴ μὴ ὄντων. τὰ δὲ ἐνταῦθα τοιάδε. εἰ οὖν ὑπάρχουσιν ὁρισμοί, φανερὸν ὅτι καὶ ἰδέαι ὑπάρχουσι. φησὶν οὖν πρὸς ταῦτα ὁ Ἀριστοτέλης ὅτι ἐκ τούτων τῶν λόγων ἢ οὐδὲν ἀναγκαῖον συνάγεται τῶν κατασκευαζόν‐ των τὰς ἰδέας, ἢ κατασκευάζεται ὅτι ὑπάρχουσιν ἰδέαι τούτων [ὄντων] τῶν | |
| 20 | πραγμάτων ὧν μὴ οἰόμεθα εἶναι ἰδέας. ἐκ μὲν γὰρ τῆς ἀληθείας οὐδὲν ἀναγκαῖον συνάγεται· καὶ ἐνταῦθα δέ ἐστιν ἀλήθεια. ἡνίκα γάρ ἐστιν ὁ Σωκράτης, δῆλον ὅτι ἔστιν ἡ περὶ αὐτοῦ ἀλήθεια, ὅτι ὑπάρχει ὁ Σωκρά‐ της· ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων πραγμάτων. ὥστε εἰ ἐκ τοῦ μὴ εἶναι ἀλήθειαν ἐνταῦθα εἰσάγομεν τὰς ἰδέας, δέδεικται δὲ ὅτι καὶ ἐν τοῖς αἰσθη‐ | |
| 25 | τοῖς ἐστιν ἀλήθεια, οὐκ ἄρα ὑπάρχουσιν ἰδέαι. ἄλλως τε δὴ καὶ ἐκ τῆς μονῆς καὶ τῆς μνήμης. ὡμολόγηται γὰρ ὅτι καὶ ἐνταῦθά ἐστι μνήμη, καὶ ἔχομεν μνήμην μαθόντες ὅτι πᾶς ἄνθρωπος ζῷον λογικὸν θνητὸν ὑπάρχει, ἤγουν τοῦδε τοῦ φίλου ἤ τινος ἄλλου τοιούτου· ὥστε οὐδὲ ἐντεῦθεν δυνα‐ τὸν αὐτοὺς εἰσάγειν τὰς ἰδέας ἐν τῷ λέγειν ὅτι οὐκ ἔστιν ἐνταῦθα μνήμη. | |
| 30 | πάλιν ἐκ τῶν ἀριθμῶν, ὅτι ἄλλο ἄτοπον συνάγεται. οὐ μόνα γὰρ ἀριθμητὰ ὑπάρχουσι τὰ κατὰ φύσιν, ἀλλὰ καὶ τὰ παρὰ τὴν φύσιν, ἀλλὰ καὶ τὰ τεχνητά· ὥστε ἔδει καὶ αὐτῶν ἰδέας ἐναποτίθεσθαι διὰ τὸ εἶναι αὐτὰ ἀριθμητά. ἔπειτα δὲ ὑπάρχουσιν ὁρισμοὶ καὶ τῶν τῇδε. τοῦ γὰρ καθόλου τριγώνου ἐστὶν ὁ ὁρισμὸς ὁ λέγων τὰς τρεῖς γωνίας δυσὶν ὀρθαῖς ἴσας | |
| 35 | ἔχειν· τὸ δὲ τρίγωνον ἐν τοῖς καθ’ ἕκαστα τριγώνοις θεωρεῖται, ὡς εἴρη‐ ται ἐν τῇ Ἀποδεικτικῇ· ὥστε καὶ ἐνταῦθα ὁρισμοὶ ὑπάρχουσι, καὶ οὐδεὶς ἐκ τοῦ λέγειν ὅτι οὔκ εἰσιν ἐνταῦθα εἰσάγει τὰς ἰδέας. καὶ ταῦτα μὲν ὁ Ἀριστοτέλης. φαμὲν δὲ ἡμεῖς ὅτι ὁ Πλάτων περὶ τῆς ὄντως ἀληθείας διελέγετο τῆς καθαρᾶς καὶ εἰλικρινοῦς καὶ ἀπαραλογίστου καὶ μηδένα θολὸν | |
| 40 | ἐχούσης· ἡ δὲ τοιαύτη ἀλήθεια ἡ εἰλικρινὴς οὐ θεωρεῖται ἐν τοῖς τῇδε. | 72 |
In met.73 | πάλιν δὲ καὶ περὶ τῆς μονῆς ἔλεγε τῆς κυρίως, τῆς ἀύλου, τῆς ἀεὶ ὡσ‐ αύτως ἐχούσης καὶ μὴ ποτὲ μὲν τοιῶσδε ποτὲ δὲ ἄλλως μεθισταμένης καὶ ἀπολελυμένης διὰ τὸ ῥευστὸν τῆς ὕλης. τοιαύτη οὖν μνήμη ἢ ἀλήθεια ἐν τοῖς αἰσθητοῖς οὐ θεωρεῖται· ὥστε εὐλόγως ἐντεῦθεν συνελογίζοντο ὅτι | |
| 5 | ὑπάρχουσιν ἰδέαι, εἴ γε τῷ ὄντι ὑπάρχει τοιαύτη ἀλήθειά τε καὶ μνήμη. ἔπειτα δὲ καὶ ἐκ τῶν ἀριθμῶν. τὰ γὰρ τῇδε τῷ ὄντι ἀριθμητὰ ὑπάρ‐ χουσιν. εἰ οὖν καὶ ὅλως εἰσὶν ἀριθμοὶ ἐν τοῖς αἰσθητοῖς, πρῶτον μὲν οἱ αὐτοί εἰσι καὶ ἀριθμητοὶ καὶ ἀριθμοί, ἔπειτα δὲ οἱ ἀριθμοὶ οἱ ἐνταῦθα ἔνυλοι ὑπάρχουσι καὶ χραίνονται μολυνόμενοι ἐκ τῆς ὕλης· οὔτε γὰρ συγ‐ | |
| 10 | χωρεῖται τὸ εἶδος φυλάττειν τὸ ἑαυτοῦ κάλλος καὶ τὴν ἑαυτοῦ ἀρετὴν μιγνύμενον ἀνειδέῳ πράγματι. ἐκεῖνοι οὖν ἔλεγον περὶ τῶν ἀριθμῶν τῶν ἀύλων, τῶν ἀμεθέκτων ὕλης παντάπασιν, οἳ καὶ κυρίως ὑπάρχουσιν ἀριθ‐ μοί. εἰ τοίνυν οἱ τοιοῦτοι ἀριθμοὶ οὐχ ὑπάρχουσιν ἐν τοῖς αἰσθητοῖς πράγ‐ μασιν, ὅλως φανερὸν ὅτι ὑπάρχουσιν ἰδέαι. ἔπειτα καὶ ἐκ τῶν ὁρισμῶν. | |
| 15 | οἱ γὰρ ὁρισμοὶ κυρίως τῶν ἀύλων πραγμάτων ὑπάρχουσι τῶν ἀεὶ καὶ ὡσ‐ αύτως ἐχόντων καὶ μὴ ποτὲ μὲν τοιῶσδε ποτὲ δὲ τοιῶσδε. εἰ γὰρ ἡ γένεσις, εἰ τύχοι, καθόλου ἐστίν, ἄλλην κατ’ ἰδιότητα ἔχει δύναμιν καὶ ῥεῖ· ἡμεῖς δὲ ζητοῦμεν ὁρισμοὺς πραγμάτων ἀεὶ ἱσταμένων κατ’ ἀριθμὸν καὶ μὴ ποτὲ μὲν τοιῶσδε ποτὲ δὲ τοιῶσδε ἐχόντων. τὰ γὰρ καθόλου τὰ | |
| 20 | ἐν τοῖς πολλοῖς ἐν τοῖς καθ’ ἕκαστα τὸ εἶναι ἔχουσιν, ὥσπερ τὸ ζῷον καὶ τὸ τρίγωνον, τὰ δὲ καθ’ ἕκαστα γίνονται καὶ ἀπογίνονται· τὸ μέντοι γε καθόλου τὸ πρὸ τῶν πολλῶν, ὁ λόγος ὁ δημιουργικός, ἀεὶ ὡσαύτως ἔχει καὶ ἵσταται καὶ οὐ ποτὲ μὲν τοιῶσδε ποτὲ δὲ τοιῶσδε. εἰ τοίνυν ἔστιν ὁρισμὸς τοιούτου πράγματος μὴ δυνάμενος ἐν τοῖς αἰσθητοῖς θεωρεῖσθαι, | |
| 25 | ὑπάρχουσιν αἱ ἰδέαι. | |
| 26n | Ἔτι δὲ καθ’ οὓς τρόπους δείκνυμεν ὅτι ἔστι τὰ εἴδη. | |
| 27 | Φησὶν ὅτι καθ’ οὓς τρόπους πειρώμεθα εἰσάγειν τὰ εἴδη, κατ’ οὐδένα τούτων τῶν τρόπων φαίνονται εἰσαγόμενα, ὡς εἰρήκαμεν. ἐξ ἐνίων μὲν γάρ. οὔτε ἐκ τῆς ἀληθείας οὔτε ἐκ τῆς μονῆς εἰσάγονται τὰ εἴδη, ὡς ἐδείξαμεν. ἐξ | |
| 30 | ἐνίων δὲ τρόπων καὶ οὐχ ὧν οἰόμεθα εἶναι εἴδη, τούτων † οἰόμεθα, ὡς ἐπὶ τῶν ἀριθμητῶν. ἔδειξε γὰρ ὁ λόγος ὅτι ἕπονται ἐκ τοῦ λόγου τοῦ παρ’ αὐτῶν λεγομένου, ὅτι καὶ τῶν τεχνητῶν εἰσιν ἰδέαι καὶ τῶν παρὰ φύσιν. εἰ γάρ φασιν ὅτι διὰ τοῦτο ὑπάρχουσιν ἰδέαι, ἐπειδὴ οὐκ ἔστι κυρίως ἐπιστήμη ἐνταῦθα, ὁμολογοῦσι δὲ ὅτι ἔστιν ἐπιστήμη, ἔστιν ἄρα | |
| 35 | ἰδέα τῆς ἐπιστήμης. ὥστε οὖν κατὰ τὰ παρ’ αὐτῶν λεγόμενα εἴδη ἐστὶ πάντων· καὶ τῶν τεχνητῶν γάρ ἐστιν ἐπιστήμη καὶ τῶν παρὰ φύσιν. ὥστε | |
| καὶ ἰδέαι, ἐπειδὴ εἴρηται ὅτι ὧν ἐπιστῆμαι ὑπάρχουσι, τούτων καὶ ἰδέαι. | 73 | |
In met.74 | ὅτι γὰρ τῶν παρὰ φύσιν ὑπάρχουσιν ἐπιστῆμαι, φανερὸν ἐντεῦθεν· ὁ γὰρ ἰατρὸς οὐ μόνον τὰ κατὰ φύσιν οἶδε, τουτέστι τὰ ὑγιεινὰ αἴτια, ἀλλὰ καὶ τὰ νοσοποιά, τῷ τὰ μὲν αἱρεῖσθαι τὰ δὲ φεύγειν· ὁμοίως δὲ καὶ ὁ οἰκο‐ δόμος ἔχει ἐπιστήμην τῆς κατασκευῆς τοῦ οἴκου ἤγουν τοῦ τείχους· καὶ | |
| 5 | ἐπὶ ἄλλων πολλῶν ὁμοίως. ὁ δὲ ἡμέτερος φιλόσοφος ἔφασκεν ὅτι ὁ Πλά‐ των οὐ περὶ τῆς τοιαύτης ἐπιστήμης εἴρηκεν ἀλλὰ περὶ τῆς ἀύλου καὶ καθόλου, ἥτις ἐστὶ τέχνη τεχνῶν καὶ ἐπιστήμη ἐπιστημῶν, ἥτις καὶ πάντα ἁπλῶς τὰ ὄντα οἶδεν, ᾗ ὄντα ἐστί, καὶ τὰ ἐσόμενα καὶ τὰ μέλλοντα, καὶ τὰ καθόλου καὶ τὰ καθ’ ἕκαστα· τοιαύτη δὲ ἐπιστήμη οὐκ ἔστιν εἰ μὴ | |
| 10 | παρὰ μόνῳ τῷ θεῷ. ὥστε καὶ ἐντεῦθεν συνάγομεν ὅτι ἔστιν ἰδέα. | |
| 11n | Καὶ κατὰ τὸ ἓν ἐπὶ πολλῶν. | |
| 12 | Εἰ ἔστιν ἓν κατὰ πολλῶν κατηγορούμενον, τοῦτο δὲ ἐν τοῖς καθ’ ἕκαστα οὐ θεωρεῖται, φανερὸν ὅτι ἔστιν ἰδέα. εἰ γὰρ ἕκαστος τῶν πολλῶν ἀνθρώ‐ πων ἄνθρωπός ἐστι καὶ τῶν πολλῶν ζῴων ζῷον, καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων | |
| 15 | ὁμοίως, καὶ οὐκ ἔστιν ἐφ’ ἑκάστου αὐτῶν αὐτὸ αὑτοῦ κατηγορούμενον, ἀλλ’ ἔστι τι ὃ κατὰ πάντων αὐτῶν κατηγορεῖται οὐδενὶ αὐτῶν ὂν ταὐτόν, εἴη ἂν τοῦτο παρὰ τὰ καθ’ ἕκαστα ὂν κεχωρισμένον αὐτῶν ἀίδιον, ἐπεὶ καὶ ἀιδίων κατηγορεῖται καὶ πάντων τῶν κατ’ ἀριθμὸν ἀλλασσομένων. ὃ δὲ ἕν ἐστιν ἐπὶ πολλοῖς κεχωρισμένον αὐτῶν καὶ ἀίδιον, τοῦτό ἐστιν ἰδέα· | |
| 20 | εἰσὶν ἄρα ἰδέαι. φησὶν οὖν πρὸς τοῦτο ὁ Ἀριστοτέλης ὅτι οὗτος ὁ λόγος κατασκευάζει ἰδέας καὶ τῶν ἀποφάσεων. αἱ γὰρ ἀποφάσεις κατὰ πλειόνων κατηγοροῦνται, οἷον τὸ οὐκ ἄνθρωπος κατηγορεῖται καὶ ἵππου καὶ ξύλου, καὶ τὸ οὐ ξύλον **, ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων πάντων· ὥστε ἔσονται ἰδέαι τῶν στερήσεων, ὅπερ οὐ θέμις. φαμὲν οὖν πρὸς τοῦτο ὅτι αἱ ἀπο‐ | |
| 25 | φάσεις κατὰ συμβεβηκὸς κατηγοροῦνται, αἱ δὲ ἰδέαι καθ’ αὑτό, εἴ γε καὶ ἐξ αὐτῶν τὸ εἶναι τῶν πραγμάτων· ὥστε οὐχ ὑπάρχουσιν ἰδέαι τῶν ἀπο‐ φάσεων, οὔτε δὲ ἐκεῖνοι ὑποτίθενται, ἀλλὰ τὸ ἕν ἐστιν ἰδέα τὸ κατὰ πλειόνων καθ’ αὑτὸ λεγόμενον. | |
| 29n | Κατὰ δὲ τὸ νοεῖν τι φθαρέντων τῶν φθαρτῶν. | |
| 30 | Ἕτερον πάλιν ἔγκλημα προσάπτειν αὐτοῖς ὁ Ἀριστοτέλης προτίθεται, δεικνὺς ὅτι καὶ τῶν ἤδη φθαρέντων ὑπάρχουσιν ἰδέαι καὶ μὴ ὄντων. εἰ γάρ, φησίν, ἔστι νοήσεως ἰδέα, νοοῦμεν δὲ καὶ τὸν ὄντα ἄνθρωπον καὶ τὸν ἐφθαρμένον (μετὰ γὰρ τὸ φθαρῆναι τὸν Σωκράτη ἔχομεν αὐτοῦ ἔννοιαν | |
| καὶ φαντασίαν), δῆλον ὅτι ἔστιν ἰδέα κατ’ αὐτοὺς καὶ τῶν φθαρέντων. διό | 74 | |
In met.75 | φησι κατὰ δὲ τὸ νοεῖν τι φθαρέντων τῶν φθαρτῶν· ἔστι γὰρ καὶ τούτων τι φάντασμα. οὗτος οὖν ὁ λόγος ἀπὸ τοῦ νοεῖν τι κατασκευάζει ἰδέας, καὶ ἔστι τοιοῦτος. εἰ ἐπειδὰν νοῶμεν ἄνθρωπον, ἵππον, ζῷον, τῶν ὄντων τέ τι νοοῦμεν καὶ οὐδὲν τῶν καθ’ ἕκαστον (καὶ γὰρ φθαρέντων | |
| 5 | τούτων μένει ἡ αὐτὴ ἔννοια), φανερὸν ὅτι ἔστι τι παρὰ τὰ καθ’ ἕκαστα αἰσθητά, 〈ὃ〉 καὶ ὄντων ἐκείνων καὶ μὴ ὄντων νοοῦμεν· οὐ γὰρ τοῦ μὴ ὄντος ** ἐστὶν ἰδέα καὶ εἶδος. φησὶ δὲ τοῦτον τὸν λόγον καὶ τῶν φθει‐ ρομένων καὶ ἐφθαρμένων καὶ ὅλως τῶν καθ’ ἕκαστα καὶ φθαρτῶν ἰδέας κατασκευάζειν, οἷον Σωκράτους, Πλάτωνος· καὶ γὰρ καὶ τούτους νοοῦμεν | |
| 10 | καὶ φαντασίαν αὐτῶν φυλάττομεν καὶ μηκέτι ὄντων· φάντασμα γάρ τι καὶ ἐπὶ τῶν μηκέτι ὄντων σώζομεν. ἀλλὰ καὶ τὰ μηδ’ ὅλως ὄντα νοοῦμεν ὡς Ἱπποκένταυρον καὶ Χίμαιραν· ὥστε οὐδ’ οὗτος ὁ λόγος ἰδέας εἶναι συλλογίζεται. λέγομεν τοίνυν πάλιν πρὸς τοῦτο ὅτι ὁ Πλάτων ἰδέας ὑπε‐ τίθετο τῆς ὄντως νοήσεως καὶ κυρίως, ἐπειδὴ τῶν φθαρέντων οὐκέτι ἐστὶ | |
| 15 | νόησις ἀλλὰ φαντασία. ὥστε οὐδ’ ἐνταῦθα καλῶς αὐτῷ ἐγκαλεῖ· οὐκ ἔστι γὰρ φαντασία ἡ κυρίως νόησις. | |
| 17n | Ἔτι δὲ οἱ ἀκριβέστατοι τῶν λόγων οἱ μὲν τῶν πρός τι | |
| 18n | ποιοῦσιν ἰδέας, ὧν οὔ φαμεν εἶναι καθ’ αὑτὸ γένος. | |
| 19 | Ἔτι πρὸς τὰς ἰδέας ἀντιλέγει καί φησιν ὅτι ἐξ ὧν λέγουσιν οἱ ὑποτι‐ | |
| 20 | θέμενοι εἶναι ἰδέας, τρίτον ἄνθρωπον εἰσφέρουσι καὶ τῶν πρός τι ποιοῦσιν ἰδέας. τρίτον μὲν οὖν ἄνθρωπον εἰσάγουσι τοῦτον τὸν τρόπον. φασὶ γὰρ ὅτι τῶν ὁμοιοτήτων ὑπάρχουσιν αἱ ἰδέαι. εἰ τοίνυν φασὶν ὁμοίαν τὴν ἰδέαν εἶναι τῷ αἰσθητῷ ἀνθρώπῳ, ἐξ ἧς καὶ γέγονε, φανερὸν ὅτι ἔσται ἰδέα τῆς ὁμοιότητος ταύτης· καὶ οὕτως ἔσται τρίτος ἄνθρωπος. πάλιν τοίνυν | |
| 25 | ἐπειδὴ ὁ τρίτος ἄνθρωπος † ἰδεῶν ἔχει ὁμοιότητα πρὸς τὸν αἰσθητὸν ἄν‐ θρωπον, ἐξ οὗ καὶ γέγονε, δῆλον ὅτι ἔσται καὶ τῆς ὁμοιότητος ταύτης ἰδέα· καὶ τοῦτο ἐπ’ ἄπειρον. καὶ οὕτως μὲν ὁ Ἀριστοτέλης ἐλέγχει τοὺς ὑποτιθεμένους εἶναι ἰδέας αὐτὰς καθ’ αὑτὰς κεχωρισμένας τοῦ δημιουργοῦ. ἀπολογούμεθα τοίνυν ἡμεῖς ὑπὲρ τοῦ Πλάτωνος τοῦτον τὸν τρόπον, φά‐ | |
| 30 | σκοντες ὅτι ἡ ὁμοιότης ἐν τοῖς στοιχείοις θεωρεῖται, τουτέστιν ἐν τοῖς καθ’ ἕκαστα αἰσθητοῖς. ἡ γὰρ ἰδέα οὐκ ἔστιν ὁμοία τῷ αἰσθητῷ, εἴ γε τὸ μὲν αἰσθητόν ἐστι, τὸ δὲ λόγος ἐξῃρημένος τοῦ αἰσθητοῦ. ὥστε οὐ δυνατὸν εἶναι ἰδέαν ἰδέας, φημὶ δὴ τοῦ λόγου τοῦ δημιουργικοῦ. † οὔτε γάρ ἐστιν ἰδέας ἰδέα. καὶ οὕτως μὲν ἀπολογούμεθα ὅτι οὐκ ἔστι τρίτος | |
| 35 | ἄνθρωπος. πάλιν φησὶν ὅτι αἱ ἰδέαι τῶν καθ’ αὑτὸ ὑπάρχουσι, τὰ δὲ | 75 |
In met.76 | πρός τι οὐχ ὑπάρχουσι καθ’ αὑτό· ὡς γὰρ εἴρηται ἐν Ἠθικοῖς, παραφυάσιν ἐοίκασι καὶ ἀντερείδουσι ξύλοις· ἐν γὰρ ταῖς ἄλλαις κατηγορίαις τὸ εἶναι ἔχουσιν. ἐπειδὴ οὖν ὑπάρχουσι τὰ πρός τι, οἷον πατὴρ καὶ υἱὸς καὶ τὸ δεξιὸν καὶ ἀριστερόν, τῶν δὲ ὑπαρχόντων φασὶν εἶναι ἰδέας, δῆλον ὅτι καὶ | |
| 5 | τῶν πρός τι ὑπάρχουσιν ἰδέαι, εἴ γε καὶ αὐτὸς ὑπετίθετο τὸ μέγα καὶ τὸ μικρόν, ἅτινα τῶν πρός τι ἐδείχθησαν ἐν Κατηγορίαις, καὶ ὅτι πρότερα ὑπάρχουσι τὰ πρός τι τῶν ἄλλων, ἐπειδὴ καὶ τὸ μέγα καὶ τὸ μικρὸν πρό‐ τερον ὑπετίθετο· ἐκ τούτων γὰρ τὰ ἄλλα γεννᾷ. ὥστε ἔσονται καὶ τῶν πρός τι ἰδέαι, οὐ μόνον τῶν καθ’ αὑτὸ ὄντων, ὥσπερ ἔλεγον, καὶ πρότεραι | |
| 10 | τῶν καθ’ αὑτό. καὶ οὕτως μὲν ὁ Ἀριστοτέλης. ἡμεῖς τοίνυν φαμὲν πρὸς ταῦτα, ὅτι τῷ ὄντι ὑπάρχουσι πρός τι ἐν τῇ φύσει τῶν πραγμάτων οὐσι‐ ώδη, καὶ τούτων ὑπάρχουσιν ἰδέαι· καὶ διὰ τὰ οὐσιώδη πρός τι ὑπάρχουσι καὶ τὰ μὴ οὐσιώδη, οἷόν ἐστι δεξιὸν τὸ ἧπαρ, ἀριστερὸν δὲ σπλήν, καὶ ἀδύνατόν ἐστιν αὐτὰ μετατεθῆναι· ἡ γὰρ μετάθεσις αὐτῶν φθορὰν ἐργά‐ | |
| 15 | ζεται. ὁμοίως καὶ ἡ γῆ ἔλαχε τὸν μέσον τόπον, ὁ δὲ οὐρανὸς τὸν πέριξ. καὶ τούτων ὑπάρχουσι λόγοι δημιουργικοὶ οὐσιώδεις, ἐπειδὴ καὶ τὰ τοιαῦτα πρός τι ἐν τῇ οὐσίᾳ τῶν πραγμάτων θεωροῦνται· καὶ εἰ μὴ δύναται τὸ δεξιὸν καὶ τὸ ἀριστερὸν ἄνευ τῶν πραγμάτων θεωρεῖσθαι, οὐ διὰ τοῦτο καὶ ὁ λόγος αὐτοῦ κατὰ συμβεβηκὸς ὑπάρχει· ἀδύνατον γὰρ συμβεβηκός | |
| 20 | τι θεωρεῖσθαι παρὰ τῷ δημιουργῷ. τὰ γὰρ τοιαῦτα συμβεβηκότα οὐσιώδη ὑπάρχουσιν, ὥσπερ λέγομεν λόγον εἶναι τῆς θερμότητος παρὰ τῷ δημιουργῷ διὰ τὸ οὐσιῶδες θερμὸν τὸ ἐν πυρί, καὶ τῆς ψυχρότητος διὰ τὸ ἐν ὕδατι (διὰ δὲ ταῦτα καὶ τὰ ἄλλα ὑπάρχουσιν), ὁμοίως δὲ καὶ τοῦ λευκοῦ διὰ τὴν χιόνα· συμπληροῖ γὰρ τὸ λευκὸν τὴν οὐσίαν τῆς χιόνος. εἰ γὰρ καὶ | |
| 25 | δυνατόν ἐστι κατ’ ἐπίνοιαν χωρίζειν τὸ λευκὸν ἐκ τῆς χιόνος, ἀλλ’ οὖν γε συμπληρωτικόν ἐστι τῆς οὐσίας αὐτοῦ καὶ ἐγγὺς τοῦ οὐσιώδους. οὕτως οὖν φημι καὶ τῆς δικαιοσύνης καὶ τῶν ἄλλων ἀρετῶν εἶναι ἰδέας· καίτοι οὐ θεωροῦνται τὰ τοιαῦτα ἄνευ οὐσιῶν. ἀλλὰ τελειωτικὰ τῶν οὐσιῶν ὑπάρχουσι καὶ οὕτως παράγονται ἐκεῖθεν, ὡς τελειοῦσθαι τὰς οὐσίας, καὶ | |
| 30 | οὐ διὰ τοῦτό φαμεν αὐτὰ εἶναι συμβεβηκότα. καὶ διὰ τοῦτο τὰς ἰδέας αὐ‐ τῶν τὰς παρὰ τῷ δημιουργῷ φαμεν [μὴ] εἶναι οὐσιώδεις· οὐσιώδεις γὰρ ὑπάρχουσιν αἱ τελειότητες τῶν πραγμάτων καὶ ἐν τῇ οὐσίᾳ τὸ εἶναι ἔχου‐ σιν ὡς συμπληρωτικαὶ τῶν οὐσιῶν· τὰ γὰρ συμπληρωτικὰ τῶν οὐσιῶν μέρη τῶν οὐσιῶν ὑπάρχουσιν. ὥστε καὶ αἱ τοιαῦται ἰδέαι καθ’ αὑτὸ | |
| 35 | ὑπάρχουσι παρὰ τῷ δημιουργῷ. ὁμοίως δέ φημι καὶ ἐπὶ τῶν πρός τι, ἐπειδὴ τὰ εἰρημένα οὐσιώδη πρός τι ὑπάρχουσι καὶ συντελοῦντα εἰς τὴν τῆς φύσεως δημιουργίαν. ἀδύνατον 〈δ’〉 ἐστὶν αὐτὰ καθ’ αὑτὰ ὑφίστασθαι, διὰ τὸ τὴν οὐσίαν αὐτῶν οὕτως παραχθῆναι, ὥστε ἐν τοῖς τοιούτοις θεωρεῖσθαι, καὶ διὰ τὴν ὕλην τὴν δεχομένην. εἰ δέ τις εἴποι ‘τί οὖν; καὶ ἔχθρας | |
| 40 | καὶ φιλίας φαμὲν εἶναι ἰδέας καὶ τῶν τοιούτων;‘ ἐροῦμεν πρὸς αὐτὸν ὅτι | 76 |
In met.77 | ἰδέα ἁπλῶς ἐκεῖσέ ἐστι συγκρίσεως καὶ διακρίσεως, δεῖ δὲ εἶναι καὶ διά‐ στασιν ἐν τοῖς πράγμασι μάλιστα τοῖς αἰσθητοῖς. κακῶν μέντοι γε οὔ φαμεν εἶναι ἰδέας· τὰ γὰρ κακὰ τῷ ὄντι ἀνυπόστατα ὑπάρχουσι καὶ παρυφί‐ στανται, ὡς λέγεται ἐν ταῖς Πλατωνικαῖς συνουσίαις. ἄκρατον γὰρ τὸ κακὸν | |
| 5 | οὐκ ἔστιν ἐν τῷ παντί. εἰ γὰρ καὶ τὸ μερικὸν κακόν ἐστιν, ἀλλ’ οὖν γε πρὸς τὸ πᾶν οὐκ ἔστι κακόν· ἀξία γὰρ ἦν ἡ ψυχὴ τοῦ τελευτήσαντος παθεῖν καὶ τοῦ ποιήσαντος ποιῆσαι. εἰ γὰρ ἄρχοντος δραστηρίου ὄντος οὐδὲν κακὸν γίνεται, πολλῷ μᾶλλον θεοῦ ὄντος ἐν τῷ παντί. διό, φησὶν ὁ Ἰάμβλιχος, ἐπισκήπτει τῷ λέγοντι ὅτι κατὰ συγχώρησιν θεοῦ γίνεται τὸ | |
| 10 | κακόν, ὥς φησιν ὁ Θουκυδίδης· ὁ γὰρ δυνάμενος παῦσαι περιορῶν δὲ τἀ‐ ληθέστερον αὐτὸ δρᾷ. πῶς οὖν δυνατόν ἐστι τὸν θεὸν παριδεῖν κακὰ γινό‐ μενα; μή τί γε εἰ πρὸς τὸ πᾶν ἀποβλέψομεν. εἰ γάρ τις εἴποι ὅτι διὰ τὸ αὐτοκίνητον τῆς ψυχῆς, οὐδὲ οὕτως, φησίν, ἔστιν· ὁ γὰρ θεὸς οὐ συγχωρεῖ τὸ ὄντως κακὸν ὑποστῆναι, ἀλλ’ ἐν τούτοις κωλύει. οὔτε γὰρ θεὸς κακῶν | |
| 15 | αἴτιος οὔτε θέμις τοῦτο λέγειν. εἰ δὲ δυνάμενος κωλῦσαι οὐ κωλύει, αἴτιός ἐστιν. εἰδέναι οὖν χρὴ ὅτι τὸ ἀγαθὸν ὑπερβέβηκε τὸ ὄν· ὑπὲρ τὸ ὂν γάρ ἐστι· τὸ δὲ ἀγαθὸν τὸ ἀντιδιαιρούμενον τῷ ὄντι ἧττον αὐτοῦ ἐστιν. | |
| 18n | Ἔτι δὲ οἱ ἀκριβέστατοι τῶν λόγων οἱ μὲν τῶν πρός τι | |
| 19n | ποιοῦσιν ἰδέας, ὧν οὔ φαμεν εἶναι καθ’ αὑτὸ γένος, οἱ δὲ τρίτον | |
| 20n | ἄνθρωπον λέγουσι. | |
| 21 | Τῶν πρός τι οὐκ ἔλεγον εἶναι ἰδέας διὰ τὸ τὰς μὲν ἰδέας αὐτὰς καθ’ αὑτὰς ὑφεστάναι οὐσίας τινὰς οὔσας, τὰ δὲ πρός τι ἐν τῇ πρὸς ἄλληλα σχέσει τὸ εἶναι ἔχειν. ἔτι δὲ εἰ τὸ ἴσον ἴσῳ ἴσον, πλείους ἂν εἶεν τοῦ ἴσου ἰδέαι· τὸ γὰρ αὐτόισον αὐτοΐσῳ ἴσον· εἰ γὰρ μηδενὶ *** ᾖ κατὰ | |
| 25 | τὸν αὐτὸν λόγον ἰδέας εἶναι· ὁμοίως γὰρ τῶν ἀντικειμένων ἔσονται καὶ οὐκ ἔσονται ἰδέαι· τὸ δὲ ἄνισον ὁμολογεῖται καὶ κατ’ αὐτοὺς ἐν πλείοσιν εἶναι. τοῦτο οὖν φησιν ὅτι οἱ ἀκριβέστατοι τῶν λόγων καὶ τῶν πρός τι ποιοῦσιν ἰδέας, ὡς εἰρήκαμεν ἐν τῇ θεωρίᾳ. | |
| 29n | Ὧν οὔ φαμεν εἶναι καθ’ αὑτὸ γένος. | |
| 30 | Ἀντὶ τοῦ ὑπόστασιν καὶ φύσιν, εἴ γε τὰ πρός τι παραφυάδι ἔοικεν, ὡς ἐν ἄλλοις εἶπεν. ὁ δὲ λόγος ὁ τὸν τρίτον ἄνθρωπον εἰσάγων τοιοῦτός ἐστι. λέγουσι τὰ κοινῶς κατηγορούμενα τῶν οὐσιῶν κυρίως τε εἶναι τοι‐ | |
| αῦτα, καὶ ταῦτα εἶναι ἰδέας. ἔτι τε τὰ ὅμοια ἀλλήλοις *** εἶναι | 77 | |
In met.78 | ὅμοια. εἰ τοίνυν τὰ ἐνταῦθα μετέχουσιν ἐκείνων τῶν εἰδῶν καὶ κατὰ μέ‐ θεξιν αὐτῶν λέγονται, φανερὸν ὅτι ὅμοια αὐτοῖς ὑπάρχουσι. φασὶ δὲ τῶν ὁμοίων εἶναι ἰδέας. ὥστε καὶ τούτων ἐστὶν ἰδέα, καὶ οὕτως ἔσται τρίτος ἄνθρωπος. ἐπεὶ οὖν καὶ οὗτος ἔχει ὁμοιότητα πρὸς τὸν ἐνταῦθα, διότι | |
| 5 | κατηγορεῖται αὐτοῦ καὶ τῇ μετουσίᾳ αὐτοῦ ταῦτα λέγονται, δῆλον ὅτι ἔσται καὶ τῆς ὁμοιότητος ταύτης ἕτερος ἄνθρωπος· καὶ τοῦτο ἐπ’ ἄπειρον. ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων ἁπάντων. | |
| 8n | Ὅλως τε ἀναιροῦσιν οἱ περὶ τῶν ἰδεῶν λόγοι ἃ μᾶλλον | |
| 9n | εἶναι βουλόμεθα. | |
| 10 | Ὡς ἐκ τοῦ αὐτοῦ διδασκαλείου ὑπάρχων ταῦτα λέγει. φησὶ γὰρ ὅτι οἱ περὶ τῶν ἰδεῶν λόγοι ἀναιροῦσι ταῦτα ἃ βουλόμεθα εἶναι. τί δέ ἐστιν ἃ βουλόμεθα εἶναι; τὰς ἀρχὰς τῶν ἰδεῶν. τί δέ ἐστι ταῦτα; ἡ μονὰς καὶ ἡ δυάς. πῶς οὖν ἀναιροῦσι ταύτας; καὶ λέγομεν ὅτι, ἐπειδὴ τοὺς ἀριθμοὺς ὑποτίθενται ἀρχὰς τῶν ὄντων (εἴ γε διὰ τῶν ἀριθμῶν ἐδή‐ | |
| 15 | λουν τὰς ἰδέας), εἰ τοίνυν ἀρχὰς τοὺς ἀριθμοὺς ὑποτίθενται, φανερὸν ὅτι ἀναιροῦσι τὰς ἀρχὰς τῶν ἰδεῶν ἐξ ὧν ὑποτίθενται, ὅτι ἀριθμοὶ οὐχ ὑπάρ‐ χουσιν. ὁ γὰρ ἀριθμὸς μείζων ἐστὶ πολυπλασιαζόμενος ἤπερ συντιθέμενος, οἷον τρὶς τρία ἐννέα, δὶς τρία ἕξ. ἡ οὖν μονὰς οὐκ ἔστιν ἀριθμός· πολυ‐ πλασιαζομένη γὰρ ἥττων ἐστὶν ἢ εἴπερ συντίθεται· πολυπλασιαζομένη γὰρ | |
| 20 | μένει ἐπὶ τοῦ αὐτοῦ, συντιθεμένη δὲ διπλασιάζεται. πάλιν δὲ καὶ ὁ δύο ἀριθμὸς καὶ συντιθέμενος καὶ πολυπλασιαζόμενος ὁ αὐτὸς μένει. ὥστε οὐχ ὑπάρχουσιν ἀριθμοί. εἰ τοίνυν μὴ ὑπάρχουσιν ἀριθμοί, ἀρχὰς δὲ τοὺς ἀριθμοὺς ὑπετίθενται, ἀναιροῦσι τὰς ἀρχὰς τῶν ἰδεῶν. καὶ ταῦτα μὲν ὁ Ἀριστοτέλης· ἡμεῖς δέ φαμεν πρὸς τοῦτο ὅτι οὐκ ἀριθμοὺς οὕτως | |
| 25 | ἔλεγον ἀλλὰ συμβολικῶς, ἐπεὶ οἱ ἀριθμοὶ περιοριστικοί εἰσι τῶν πραγμάτων ὧν εἰσι· τοιαῦτα δὲ καὶ τὰ εἴδη, περιοριστικὰ τῆς ὕλης. τούτου χάριν ἔλεγεν ἀριθμοὺς τὰς ἰδέας. ἄλλως τε δὴ τὴν μὲν μονάδα ἔλεγον αἰτίαν τῆς συνοχῆς καὶ τῆς ἑνώσεως τῆς τῶν πραγμάτων, τὴν δὲ δυάδα τῆς δια‐ στάσεως, ἐπειδὴ πρώτη ἄρχεται ἡ δυὰς τοῦ ποθέν ποι. τοῦτο οὖν ἐστιν | |
| 30 | ὃ λέγει, ὅτι ἀναιροῦσιν οἱ περὶ τῶν εἰδῶν λόγοι 〈ἃ μᾶλλον εἶναι βουλόμεθα〉 οἱ λέγοντες εἴδη τοῦ τὰς ἰδέας εἶναι, τουτέστι τὰς ἀρχὰς τῶν ἰδεῶν, ἃς μᾶλλον εἶναι βουλόμεθα. ἐπειδὴ τὸν ἀριθμὸν ὑπο‐ τίθενται ἰδέας, συμβαίνει τὴν δυάδα μὴ εἶναι πρώτην (οὔτε γάρ ἐστιν ἀριθμός, ὡς ἐδείξαμεν) ἀλλὰ τὸν ἀριθμόν. καὶ πάλιν συμβαίνει κατ’ αὐτοὺς | |
| 35 | τὸ πρός τι πρότερον εἶναι τοῦ καθ’ αὑτό· ὁ γὰρ Πλάτων τὸ μέγα καὶ τὸ μικρὸν πρότερον ἔλεγε καὶ ἐκ τούτου τὰ ἄλλα ἐγέννα, τουτέστι τὴν δυάδα· τὸ δὲ μέγα καὶ τὸ μικρόν, ὡς εἴρηται ἐν ταῖς Κατηγορίαις, τῶν πρός τι ὑπάρχουσιν. εἰ τοίνυν τὸ μέγα καὶ τὸ μικρὸν πρότερον ὑποτίθεται, ταῦτα | |
| δὲ πρός τι, τὰ πρός τι ἄρα πρότερον ἔλεγε τῶν καθ’ αὑτό, τῶν πρός τι | 78 | |
In met.79 | ἐν τοῖς καθ’ αὑτὸ θεωρουμένων. λέγομεν τοίνυν καὶ πρὸς τοῦτο ὅτι τὸ μέγα καὶ τὸ μικρὸν ὁ Πλάτων ἐν τοῖς αἰσθητοῖς ὑπετίθετο· τὴν ὕλην γὰρ διὰ τούτων ἐδήλου, ὡς εἴρηται καὶ ἐν ταῖς Φυσικαῖς· τὴν δυάδα δὲ ἔλεγε πρώτην ὡς ἀρχὴν τῆς διαστάσεως. | |
| 5n | Ὥστε ἀναιροῦσιν οἱ περὶ τῶν εἰδῶν λόγοι, ἃ μᾶλλον | |
| 6n | εἶναι βούλονται οἱ λέγοντες εἴδη τοῦ τὰς ἰδέας εἶναι. | |
| 7 | Μᾶλλον μὲν 〈καὶ〉 μάλιστα βούλονται τὰς ἀρχὰς εἶναι· αἱ γὰρ ἀρχαὶ αὐτοῖς καὶ αὐτῶν τῶν ἰδεῶν εἰσιν ἀρχαί. αὗται δέ εἰσι τό τε ἓν καὶ ἡ ἀόριστος δυάς, ὡς πρὸ ὀλίγου τε εἴρηται, καὶ ἱστόρηκεν αὐτὸς 〈ἐν τοῖσ〉 | |
| 10 | Περὶ τοῦ ἀγαθοῦ. ἀλλὰ καὶ τοῦ ἀριθμοῦ ἀρχαὶ αὗται [καὶ] κατ’ αὐτούς. ταῦτα δέ φησι τοὺς λόγους τοὺς κατασκευάζοντας τὰς ἰδέας ἀναιρεῖν· ἀναι‐ ρουμένων δὲ τούτων ἀναιρεθήσεται καὶ τὰ μετὰ τὰς ἀρχάς, ὥστε καὶ αἱ ἰδέαι. εἰ γὰρ ἐπὶ πάντων 〈ὧν〉 τὸ κοινὸν κατηγορεῖται χωριστόν τε καὶ ἰδέα, κατηγορεῖται δὲ καὶ κατὰ τῆς ἀορίστου δυάδος ἡ δυάς, εἴη ἂν αὐτῆς | |
| 15 | πρῶτόν τε καὶ ἰδέα· οὕτως οὐκέτι ἔσται ἀρχὴ ἡ ἀόριστος δυάς. ἀλλ’ οὐδὲ ἡ δυὰς πρώτη ἔσται καὶ ἀρχή· πάλιν γὰρ κἀκείνης ὁ ἀριθμὸς κατηγορεῖται· ὥστε εἴη ἂν αὐτῆς πρῶτος ὁ ἀριθμός, ἰδέα τις ὤν. ἔσται ἄρα αὐτοῖς ἀριθμὸς πρῶτος τῆς δυάδος, ἥτις ἐστὶν αὐτοῖς ἀρχή, ἀλλ’ οὐκέτι τοῦ ἀριθμοῦ ἡ δυάς· εἰ δὲ τοῦτο, οὐκέτι ἀρχὴ ἐκείνη, εἴ γε μετασχέσει τινός | |
| 20 | ἐστι τοιαύτη. εἰ τοίνυν ὑπόκειται εἶναι ἀρχὴ ὁ ἀριθμός, ἔστι δὲ τῶν πρός τι (ὁ γὰρ ἀριθμὸς ἀριθμητοῦ ἐστιν ἀριθμός), εἴη ἂν κατ’ αὐτοὺς τὸ πρός τι πρῶτον τοῦ καθ’ αὑτό. τοῦτο δὲ ἄτοπον· πᾶν γὰρ τὸ πρός τι δεύτερον. σχέσιν γὰρ ὑποκειμένης φύσεως τὸ πρός τι σημαίνει, ἥ τις πρώτη τῆς συμβεβηκυίας σχέσεως αὐτῇ· παραφυάδι γὰρ ἔοικε τὰ πρός τι, ὡς εἶπεν | |
| 25 | ἐν τοῖς Ἠθικοῖς. ἀλλ’ εἰ καὶ λέγοι τις τὸν ἀριθμὸν εἶναι ποσὸν ἀλλὰ μὴ πρός τι, εἴη ἂν ἑπόμενον αὐτοῖς τὸ ποσὸν τῆς οὐσίας πρῶτον εἶναι. αὐτὸς δὲ τὸ μέγα καὶ τὸ μικρὸν ἀρχὴν λέγει, ὅπερ ἐστὶν ἀριθμοῦ· τὸ δὲ μέγα | |
| καὶ τὸ μικρὸν τῶν πρός τι. ἔτι ἕπεται αὐτοῖς τὸ πρός τι τοῦ καθ’ αὑτὸ | 79 | |
In met.80 | ἀρχήν τε καὶ πρῶτον λέγειν καὶ καθ’ ὅσον ἀρχὴ μὲν ἰδέα κατ’ αὐτοὺς τῶν οὐσιῶν, ἔστι δὲ ἰδέᾳ τὸ εἶναι ἰδέᾳ ἐν τῷ παράδειγμα εἶναί τι, τὸ δὲ παράδειγμα πρός τι· τινὸς γὰρ τὸ παράδειγμα. ἔτι εἰ ταῖς ἰδέαις τὸ εἶναι ἐν τῷ παραδείγμασιν εἶναι, εἴη ἂν τὰ πρὸς αὐτὰς γινόμενα καὶ ὧν εἰσιν | |
| 5 | ἰδέαι εἰκόνες ἐκείνων· οὕτως τε λέγοι ἄν τις πάντα τὰ φύσει συνεστῶτα πρός τι γίνεσθαι κατ’ αὐτούς· πάντα γὰρ εἰκόνες καὶ παραδείγματα. ἔτι εἰ τὸ εἶναι ταῖς ἰδέαις ἐν τῷ παραδείγμασιν εἶναι, τὸ δὲ παράδειγμα τοῦ πρὸς αὐτὸ γινομένου χάριν ἐστί, τὸ δὲ δι’ ἄλλο ὂν ἀτιμότερον ἐκείνου, ἔσονται αἱ ἰδέαι ἀτιμότεραι τῶν γινομένων πρὸς αὐτάς. | |
| 10n | Καὶ πάντα ὅσα τινὲς ἀκολουθήσαντες ταῖς περὶ τῶν | |
| 11n | ἰδεῶν δόξαις ἠναντιώθησαν ταῖς ἀρχαῖς. | |
| 12 | Τοιοῦτοί τινές εἰσι λόγοι οἱ διὰ τῆς τῶν ἰδεῶν θέσεως τὰς ἀρχὰς αὐτῶν ἀναιροῦντες, ὡς εἴρηται ἀνωτέρω. λέγοντες γὰρ τὸν ἀριθμὸν ἀνῄρουν μονάδα καὶ δυάδα. ἔστι δὲ τὸ αὐτοὲν καὶ αὐτοδυὰς ὁμοίως ἰδέα καὶ αὐτο‐ | |
| 15 | άνθρωπος καὶ αὐτόιππος καὶ ἑκάστη τῶν ἄλλων ἰδεῶν. εἰ δὲ ὁ ἀριθμὸς ἀρχή, ἀναιροῦνται ταῦτα. τῶν δὲ ἀρχῶν ἀναιρουμένων ἀναιροῦνται καὶ τὰ ἐκ τῶν ἀρχῶν. | |
| 18n | Ἔτι δὲ κατὰ μὲν τὴν ὑπόληψιν καθ’ ἣν εἶναί φαμεν | |
| 19n | τὰς ἰδέας. | |
| 20 | Ἄλλο ἐπιχείρημα ἀνασκευαστικὸν τοῦ εἶναι ἰδέας· φησὶ γὰρ ὅτι κατὰ τὴν ὑπόληψιν ἣν ἔχομεν περὶ τῶν ἰδεῶν, οὐ μόνον τῶν οὐσιῶν ἔσονται ἰδέαι ἀλλὰ καὶ τῶν συμβεβηκότων (πάντων γὰρ τῶν ἐνταῦθα ὄντων φασὶν εἶναι ἰδέας· οὐ μόνον δὲ εἰσὶν οὐσίαι ἀλλὰ καὶ συμβεβηκότα), ὅπερ οὐ θέμις. λέγομεν τοίνυν πρὸς τοῦτο ὅτι καὶ συμβεβηκότα οὐσιώδη ὑπάρ‐ | |
| 25 | χουσιν, ὥσπερ τὸ θερμὸν τὸ ἐν πυρί· τοῦτο οὖν ἐστιν ἰδέα, καὶ λοιπὸν διὰ τὸ οὐσιῶδες θερμὸν ὑπάρχουσι καὶ τὰ ἐπεισοδιώδη, ἡ μέντοι γε ἰδέα τῶν οὐσιωδῶν ὑπάρχει. φησὶν οὖν ὅτι οὐ μόνον τῶν οὐσιῶν ἔσονται ἰδέαι, ἀλλὰ καὶ πολλῶν καὶ ἑτέρων· καὶ γὰρ τὸ νόημα ἔχομεν οὐ μόνον περὶ τῶν οὐσιῶν ἀλλὰ καὶ περὶ τῶν ἄλλων ἁπάντων, τουτέστι καὶ τῶν συμβε‐ | |
| 30 | βηκότων. τὰ γὰρ πρὸ τῶν πολλῶν διὰ ταῦτα ὑπάρχουσι· τὰ μὲν γάρ ἐστι παρὰ τῷ δημιουργῷ, τὰ δὲ ἐν τῇ ψυχῇ τῇ ἡμετέρᾳ, ἀλλ’ ἐκεῖ μὲν τῷ πάντα ποιεῖν, ἐνταῦθα δὲ τῷ πάντα γίνεσθαι· ὁ γὰρ νοῦς ἀεὶ ἔχει τὰ | |
| εἴδη ἐνεργείᾳ, ἡ δὲ ψυχὴ δέχεται πάντα ἐκεῖθεν. τὰ δὲ ἐπὶ τοῖς πολλοῖς | 80 | |
In met.81 | καὶ ὑστερογενῆ ἐνταῦθα † φαντασία ἐστίν· οὔτε γὰρ ἐν τῇ ψυχῇ τὰ δὲ ἐν τοῖς πολλοῖς τὰ καθ’ ἕκαστον ὑπάρχει. ἔχουσιν οὖν καὶ ὁ θεὸς καὶ ἡ ψυχὴ καὶ ἡ φύσις τοὺς λόγους· ἀλλ’ ὁ μὲν θεὸς ἔχει αὐτοὺς καὶ γνωστι‐ κοὺς καὶ δημιουργικούς, ἡ δὲ ψυχὴ γνωστικούς, ἡ δὲ φύσις δημιουργικούς. | |
| 5 | εἰ τοίνυν, φησίν, ἔχομεν νοήματα καὶ τῶν συμβεβηκότων, δῆλον ὅτι καὶ αὐτῶν ἰδέαι ὑπάρχουσι καὶ ἐπιστῆμαι. οὐ μόνον οὖν οὐσιῶν ὑπάρχουσιν, ἀλλὰ καὶ ἑτέρων, τουτέστι τεχνητῶν πραγμάτων καὶ κατὰ προαίρεσιν γινο‐ μένων· ὥστε κἀκείνων ἔσονται ἰδέαι, τουτέστι φιλίας, ἔχθρας, τοῦδε τοῦ οἰκήματος. εἰρήκαμεν δὲ ἐν τῇ θεωρίᾳ ὅτι ἰδέα ἐστὶ διαστάσεως καὶ ἑνώ‐ | |
| 10 | σεως, καὶ ὅτι τῶν φύσει ὑπαρχόντων ἰδέα· οὔτε γὰρ τῶν τεχνητῶν λέ‐ γουσιν εἶναι ἰδέας. ὥστε οὐ μόνον, φησί, τῶν οὐσιῶν ὑπάρχουσιν ἰδέαι, ἀλλὰ καὶ ἄλλων πολλῶν. οὔτε γὰρ ἐπὶ τῶν οὐσιῶν μόνον τὸ νοεῖσθαι ἀλλὰ καὶ ἐπὶ ποιῶν καὶ ποσῶν καὶ ἑκάστου τῶν ὄντων, καὶ πάλιν ἐπιστῆ‐ μαι οὐ μόνον τῶν οὐσιῶν ὑπάρχουσιν, ἀλλὰ καὶ τῶν ἀρετῶν εἰσιν ἰδέαι | |
| 15 | καὶ τῶν συμβεβηκότων. τὸ δὲ καὶ ἄλλα μυρία συμβαίνει εἶπεν, ἐπεὶ καὶ ἄλλοι εἰσὶ λόγοι δεικνύναι βουλόμενοι τὰς ἰδέας, ἐξ ὧν συμβαίνει μὴ μόνον τῶν οὐσιῶν τὰ εἴδη λέγειν, ἀλλὰ καὶ ἄλλων πολλῶν. ἐκ γὰρ τοῦ ἓν ἐπὶ πολλῶν κατηγορεῖσθαι εἰσέφερον τὰς οὐσίας· τὸ δὲ ἓν ἐπὶ πολλῶν οὐ μόνον ἐπὶ τῆς οὐσίας κατηγορεῖται, ἀλλὰ καὶ ἐπὶ τῶν συμβεβηκότων. | |
| 20 | ὥστε εἰ ἄπειρος ὁ τρόπος τῶν ἐνταῦθα, καὶ ἰδέαι ἄπειροι. | |
| 21n | Κατὰ δὲ τὸ ἀναγκαῖον καὶ τὰς δόξας. | |
| 22 | Κατὰ δὲ τὸ ἀναγκαῖον καὶ ἀκόλουθον ταῖς δόξαις ταῖς περὶ αὐτῶν, καθ’ ἃς μεθεκτὰ λέγουσι τὰ εἴδη, τῶν οὐσιῶν μόνων ἔσονται ἰδέαι. φασὶ γὰρ ὅτι κατὰ μέθεξιν ἐκείνων γίνεται τὰ τῇδε, διὰ τὸ μετέχειν τῆς ἐκεί‐ | |
| 25 | νων ἐλλάμψεως τὰ ἐνταῦθα. εἰ οὖν κατὰ μέθεξιν τὰ εἴδη, τῶν οὐσιῶν μόνων ἔσονται ἰδέαι. οὐ γὰρ κατὰ συμβεβηκὸς μετέχονται· οὐ γὰρ τὸ συμβεβηκότος τινὸς τῷ ἀνθρώπῳ μετασχὸν ἄνθρωπος, ἀλλὰ τὸ ἀνθρώπου, καθὸ ἄνθρωπος, τούτεστι ζῴου λογικοῦ θνητοῦ· ἀλλὰ δεῖ ταύτῃ ἕκαστον μετέχειν, τουτέστιν οὐσιωδῶς, εἰ μὴ καθ’ ὑποκειμένου λέγεται, | |
| 30 | τουτέστιν εἰ μὴ ἐν ὑποκειμένῳ· τὸ γὰρ καθ’ ὑποκειμένου πολλάκις λέγεται ἀντὶ τοῦ ἐν ὑποκειμένῳ, ὡς καὶ ἐν τοῖς Ἀποδεικτικοῖς εἴρηται. τῷ οὖν καθ’ ὑποκειμένου νῦν ἀντὶ τοῦ συμβεβηκότος κέχρηται. καθ’ αὑτὸ οὖν, φησί, τὰ πρὸς τὰς ἰδέας ὄντα τε καὶ γινόμενα καὶ δι’ αὐτὰς μεθέξει αὐ‐ | |
| τῶν, οὐ κατὰ συμβεβηκὸς οὐδὲ συμβεβηκότος τινὸς αὐταῖς. οὕτως δὲ οὐ‐ | 81 | |
In met.82 | σίαι ἂν καὶ τὰ πρὸς τὰς ἰδέας ὄντα εἶεν, τῶν οὐσιῶν καθ’ αὑτὸ καὶ οὐ κατὰ συμβεβηκὸς μετέχοντα. παρέθετο δὲ τοῦ κατὰ συμβεβηκὸς παρά‐ δειγμα τὸ διπλάσιον, τουτέστι τὴν δυάδα· ἡ γὰρ δυὰς ἡ κατὰ μετουσίαν τῆς δυάδος οὖσα δυὰς καὶ ἀιδίου μετέχει, ἀλλὰ κατὰ συμβεβηκὸς ἀιδίου, | |
| 5 | ἐπεὶ εἰ ἀίδιος δυὰς ἡ μετέχουσα δυάς ἐστιν, οὐκέτι κατὰ συμβεβηκὸς με‐ τέχει δυάδος ἀλλὰ καθ’ αὑτό· ἀίδιος δὲ κατὰ συμβεβηκός. τῇ οὖν δυάδι ἐκείνῃ τὸ εἶναι δυάδι ἀιδίῳ κατὰ συμβεβηκὸς ὑπάρχει, τὸ δὲ εἶναι δυάδι καθ’ αὑτό. διὸ καὶ εἰ ἀιδίου τι μετέχον δυάδος λέγοιτο μετέχειν, κατὰ συμβεβηκὸς ἂν μετέχοι δυάδος. ἐπεὶ τοίνυν δυάδος μὲν καθ’ αὑτὸ μετέχει, | |
| 10 | ἀιδίου δὲ κατὰ συμβεβηκός (εἰ γὰρ μετεῖχε τοῦ ἀιδίου καθ’ αὑτὸ ὁ ἄν‐ θρωπος, οὐκ ἂν ἔμελλεν ἕτερον εἶδος μετέχειν τῆς ἀιδιότητος· τὰ γὰρ καθ’ αὑτὸ ὑπάρχοντα ἐκείνῳ τῷ πράγματι 〈μόνῳ〉 ὑπάρχουσιν, οἷον τὸ ἔχειν τὰς τρεῖς γωνίας δυσὶν ὀρθαῖς ἴσας τῷ τριγώνῳ μόνῳ, ἐπειδὴ καὶ καθ’ αὑτὸ ὑπάρχει αὐτῷ) δυὰς μέν ἐστι κατὰ τοῦτο ὁμοία ἐκείνῃ, ἀίδιος | |
| 15 | δὲ οὔ· οὐ γὰρ ὅμοια τὰ κατὰ συμβεβηκὸς μετέχοντα τινῶν ἐκείνοις ὧν οὕτως μετέχει. εἰ τοίνυν τὰ ἐνταῦθα ὅμοια ταῖς ἰδέαις, οὐ κατὰ συμβε‐ βηκὸς αὐτῶν ἀλλὰ καθ’ αὑτὸ μετέχει· τὸ δὲ οὐσίας καθ’ αὑτὸ μετέχον οὐσία. τῶν οὐσιῶν ἄρα μόνων ἔσονται ἰδέαι κατὰ τὸ ἀκόλουθον αὐτοῖς καὶ ἀναγκαῖον, εἴ γε οὐσίαι μὲν ἐκεῖναι, τὰ δὲ τῶν οὐσιῶν καθ’ αὑτὸ μετέ‐ | |
| 20 | χοντα οὐσίαι. τὰ γὰρ αὐτὰ ἐνθάδε οὐσίαν σημαίνει καὶ ἐπὶ τῶν ἰδεῶν, οἷον ὁ ἄνθρωπος ἐνταῦθα οὐσία κἀκεῖ, τὸ θερμὸν ποιὸν ἐνταῦθα κἀκεῖ· ὥστε τῶν οὐσιῶν καὶ μόνων συμβαίνει λέγειν αὐτοὺς ἰδέας, ἐπειδὴ οὔκ εἰσι παρὰ τῷ δημιουργῷ συμβεβηκότα. λέγομεν οὖν ἡμεῖς πρὸς τοῦτο ὅτι καὶ τῶν συμβεβηκότων τῶν οὐσιωδῶν εἰσιν ἰδέαι· οὐσίαι γὰρ κἀκεῖνα, καὶ δι’ αὐτὰ | |
| 25 | ὑπάρχουσι καὶ τὰ ἐπεισοδιώδη συμβεβηκότα, ὡς πολλάκις εἰρήκαμεν. | |
| 26n | Ἢ τί ἔσται τὸ εἶναι φάναι τι παρὰ ταῦτα τὸ ἓν ἐπὶ | |
| 27n | πολλῶν. | |
| 28 | Φησὶν ὅτι τοῦτο ὃ λέγουσι τὸ ἓν εἶναι πρὸ τῶν πολλῶν, πότερον ὁμωνύμως κατηγορεῖται ἢ συνωνύμως; εἰ μὲν οὖν συνωνύμως, τὰ αὐτὰ | |
| 30 | ὑπάρχουσιν ἀπαραλλάκτως αἱ ἰδέαι τοῖς αἰσθητοῖς· εἰ δὲ ὁμωνύμως, ὅμοιον ὡς εἴ τις εἴποι ἄνθρωπον τόν τε Καλλίαν καὶ τὸ ξύλον· τὰ γὰρ ὁμώ‐ | |
| νυμα οὐδὲν δηλοῦσι. λέγομεν οὖν πρὸς τοῦτο ὅτι ὡς τὰ ἀφ’ ἑνὸς καὶ πρὸς ἕν, | 82 | |
In met.83 | ἐπειδὴ κρείττων ἡ ἰδέα τοῦ αἰσθητοῦ, ὡς καὶ αὐτὸς φῄς, ὦ Ἀριστότελες, ὡς τὰ ἀφ’ ἑνὸς καὶ πρὸς ἓν τὸν ἄνθρωπον καὶ τὸν ἐν εἰκόνι γεγραμμένον. τί οὖν ἔσται τὸ εἶναι φάναι τι παρὰ ταῦτα τὸ ἓν ἐπὶ πολλῶν; εἰ μὴ καθ’ αὑτὸ ἀλλὰ κατὰ συμβεβηκὸς μετέχει τὰ ἐνταῦθα τῶν ἰδεῶν, τί σημαίνει | |
| 5 | αὐτοῖς τὸ λέγειν εἶναί τι παρὰ ταῦτα, τουτέστι τὰ αἰσθητά, τοῦτο ὃ ἓν ὂν ἐπὶ πολλῶν λέγεται καὶ ἔστιν ἓν πολλῶν τῶν ἐνταῦθα παράδειγμα; οὐ γὰρ ἔσται τὸ ἓν ἐπὶ πολλῶν ἐπὶ τῶν πρὸς αὐτὸ γεγονότων λεγόμενον κατὰ συμβεβηκός· 〈κατὰ συμβεβηκὸσ〉 γὰρ πάντα πάντων μετέχειν δύναται· καὶ οὐκ ἔστι τὸ κατὰ συμβεβηκὸς μετέχον τινὸς οὔτε κυρίως ἐκείνου μετέχον, | |
| 10 | οὔτε τὸ εἶναι ἔχον ἀπ’ ἐκείνου καθὸ ἐκεῖνό ἐστιν, οὔτε ὡμοιωμένον. ἢ δυνάμει † οὕτω λέγουσιν ἢ τί ἐστι τὸ εἶναί τι φάναι παρὰ ταῦτα τὸ ἓν ἐπὶ πολλῶν; ταῦτα δὲ ἐνταῦθα οὐσίαν σημαίνει κἀκεῖ· εἰ γὰρ μὴ τοῦτο, τί ἔσται τὸ λεγόμενον ὑπ’ αὐτῶν; καὶ εἰ μὲν τὸ αὐτὸ εἶδος ὑπάρχει τῶν ἰδεῶν καὶ τῶν μετεχόντων, ἵνα εἴησαν συνώνυμα καὶ ὅμοια, ἔσται | |
| 15 | αὐτῶν ἕτερον κοινὸν ἰδέα· πάσης γὰρ ὁμοιότητός ἐστιν ἰδέα. διὰ τί γὰρ μὴ ἔστι δυὰς καὶ τῶν ἀιδίων ὥσπερ καὶ τῶν φθαρτῶν; ἔσονται οὖν καὶ τῶν ὄντων ἰδέαι, ὥσπερ καὶ τῶν αἰσθητῶν. εἰ δέ τις εἴποι ὅτι 〈οὐ τὸ〉 αὐτὸ εἶδός ἐστιν, ὁμωνυμία ἂν εἴη, καὶ ὁμωνύμως κατηγοροῖτο τὸ ἓν ἐπὶ πολλῶν, καὶ ὅμοιον ἔσται, ὥσπερ ἂν εἴ τις καλοίη ἄνθρωπον τόν τε Καλλίαν | |
| 20 | καὶ τὸ ξύλον, μηδεμίαν κοινωνίαν ἐπιβλέψας αὐτῶν. τὰ γὰρ ὁμώ‐ νυμα οὐδὲ ἐν τοῖς ἔχουσι κοινωνίαν πρὸς ἄλληλα· ὥστε οὐ κατὰ μέθεξιν ἐκείνοις τὰ τῇδε. ἐξ ἀντιφάσεως οὖν προέρχεται ἡ διαίρεσις· ἤτοι γὰρ τὸ αὐτὸ εἶδος τῶν ἰδεῶν καὶ τῶν μετεχόντων, ἢ οὐ τὸ αὐτὸ εἶδος. εἰ μὲν οὖν τὸ αὐτό, ὥσπερ ἐπὶ τοῖς μετέχουσιν, οὖσιν ὁμοειδέσι, [καὶ] ἔστι τι κοι‐ | |
| 25 | νόν, οὕτως καὶ ἐπὶ τούτοις καὶ τῇ ἰδέᾳ ἀφ’ ἧς ταῦτα, κοινόν τι ἔσται κατηγορούμενον· ὁμοειδὴς γὰρ κἀκείνη τούτοις. εἰ δὲ τοῦτο, εἴη ἂν τὸ κοινῶς αὐτῶν κατηγορούμενον ἰδέα, καὶ οὕτως ἰδέα ἂν ἰδέας εἴη καὶ τρίτος ἄνθρωπος· καὶ τοῦτο εἰς ἄπειρον ἂν προΐοι. εἰ δὲ μὴ εἶεν τὰ πρὸς τὰς ἰδέας μηδὲ κατὰ τὴν οὐσίαν αὐταῖς ὡμοιωμένα καὶ τὸ εἶδος, ὁμώνυμα ἂν | |
| 30 | εἴη ταῖς ἰδέαις. εἰ δὲ τοῦτο, τί μᾶλλον † μηδέ τις ἰδέα τῶν ὁμωνύμων αὕτη αἰτία τοῦ εἶναι ἢ ἄλλων τινῶν, εἴ γε μὴ κατὰ τὴν οὐσίαν καὶ τὸ | |
| εἶδος ὁμοιοῦται ταῦτα αὐτῇ τὰ ὁμωνύμως λεγόμενα αὐτῇ. ὁμοίως γὰρ ἕξει | 83 | |
In met.84 | ὡς εἴ τις καλοίη ἄνθρωπον τόν τε Καλλίαν καὶ τὸ ξύλον μηδὲν ἔχοντα ὅμοιον ἀλλήλοις, καθὸ ἄνθρωποι. καὶ καθόλου πῶς ἂν γένοιτο ταῦτα μετέχειν ἐκείνων μὴ ἔχοντα μηδεμίαν κοινωνίαν κατὰ τὴν οὐσίαν πρὸς αὐτά. | |
| 4n | Πάντων δὲ μάλιστα διαπορήσειεν ἄν τις 〈τί〉 ποτε συμ‐ | |
| 5n | βάλλεται. | |
| 6 | Ἔτι ἐνίσταται πρὸς τὰς ἰδέας καί φησιν ὅτι μάτην ὑπάρχουσιν αἱ ἰδέαι· οὐδὲν γὰρ ἡμῖν συμβάλλονται. οὔτε γὰρ ποιητικὸν αἴτιον δυνατόν ἐστιν ὑποθέσθαι αὐτὰς οὔτε δὲ εἰδικὸν οὔτε ὑλικὸν οὔτε τελικόν. ποιητι‐ κὸν μὲν οὖν αἴτιον, ὅτι τὰ μὲν τῇδε ἐν κινήσει καὶ μεταβολῇ εἰσιν, αἱ δὲ | |
| 10 | ἰδέαι ἀκίνητοι ὑπάρχουσι. δεῖ δὲ τὸ ποιητικὸν αἴτιον τὸ προσεχὲς κινού‐ μενον οὕτως ποιεῖν· ὁ γὰρ πατὴρ καὶ ὁ τέκτων κινούμενοι οὕτως ποιοῦσι τὰ τῇδε· ὁμοίως δὲ καὶ ὁ οὐρανός. ὥστε οὐ δυνατόν ἐστιν εἶναι ποιητικὰ αἴτια τὰς ἰδέας. ἀλλ’ οὐδὲ εἰδικά· τὰ γὰρ εἰδικὰ αἴτια ἐν αὐτοῖς ὑπάρ‐ χουσιν ὧν εἰσιν αἴτια, τὰς δὲ ἰδέας ἐξῃρημένας τίθενται τῆς ὕλης καὶ οὐ‐ | |
| 15 | δαμῶς φασιν αὐτὰς ἐνυπάρχειν τῇ ὕλῃ. οὔτε δὲ πάλιν ὡς τελικὸν αἴτιον δυνατόν ἐστιν ὑποθέσθαι αὐτάς· οὔτε γὰρ τῶν ἰδεῶν ἐφιέμενα τὰ γινόμενα οὕτως γίνονται, ἀλλὰ τοῦ πρώτου αἰτίου. οὔτε δὲ πάλιν ὡς ὑλικὸν αἴτιον δυνατόν ἐστιν ὑποθέσθαι τὰς ἰδέας· ἡ γὰρ ὕλη ἀνείδεός ἐστι καὶ ὑποκει‐ μένη τοῖς τῇδε, τὰς δὲ ἰδέας, ὡς εἴρηται, ἐξῃρημένας τίθενται. φαμὲν | |
| 20 | οὖν ὅτι τῷ ὄντι οὔτε ποιητικὸν οὔτε ἄλλο τι τῶν τριῶν δυνατόν ἐστι λέ‐ γειν τὰς ἰδέας, εἴ γε ἐξῃρημέναι ὑπάρχουσι. φαμὲν δὲ αὐτὰς συμβάλ‐ λεσθαι τῷ ποιητικῷ αἰτίῳ, τουτέστι τῇ φύσει. ἡ γὰρ φύσις ἔχουσα ἐν ἑαυτῇ τὰς ἰδέας, τουτέστι τοὺς λόγους τοὺς δημιουργικούς, ποιεῖ ἃ ποιεῖ, καὶ οὐ δυνατὸν ἄνευ αὐτῶν ποιῆσαι εἶδός τι. πάλιν φησὶν ὅτι οὐδὲ πρὸς | |
| 25 | τὴν ἐπιστήμην συμβάλλονται ἡμῖν αἱ ἰδέαι· αἱ γὰρ ἐπιστῆμαι ὁρισμοὶ ὑπάρ‐ χουσιν, οἱ δὲ ὁρισμοὶ τῶν συντεταγμένων εἰδῶν ὑπάρχουσιν· αὐτοὶ δὲ τὰς ἰδέας ἐξαιροῦσι τῆς ὕλης. ὥστε οὐδὲ πρὸς ἐπιστήμην συμβάλλονται ἡμῖν αἱ ἰδέαι. φαμὲν τοίνυν πρὸς ταῦτα ὅτι τῷ μὲν ὄντι οἱ ὁρισμοὶ τῶν συντε‐ ταγμένων εἰδῶν ὑπάρχουσιν· αἱ μέντοι γε ἰδέαι τῆς νοερᾶς ἂν ἐπιστήμης | |
| 30 | εἶεν αἴτιαι, εἴ γε ἀρχαὶ τῶν ὄντων ὑπάρχουσιν αἱ ἰδέαι, ἀδύνατον δέ ἐστι γνῶναι τὸν ἐπιστήμονα τὰ τοῦ κόσμου πράγματα, ἀγνοοῦντα τὰς ἀρχὰς τοῦ κόσμου καὶ τὸ πρῶτον. ὥστε εἰς τὴν κυρίως ἐπιστήμην συμβάλλονται ἡμῖν αἱ ἰδέαι. | |
| 34n | Πάντων δὲ μάλιστα. | |
| 35 | Ἄξιόν ἐστιν ἀπορῆσαι, τίνος αἴτιαι αἱ ἰδέαι τούτοις ὧν εἰσιν ἰδέαι. | |
| τὸ δὲ ἢ τοῖς ἀιδίοις τῶν αἰσθητῶν ἢ τοῖς γινομένοις καὶ φθειρο‐ | 84 | |
In met.85 | μένοις εἴρηκεν, ἐπεί, φασί, καὶ τῶν θείων σωμάτων ἦσαν ἰδέαι αὐτοῖς, οἷον ἡλίου, σελήνης, τῶν ἄστρων· ἐποίουν γὰρ καὶ τούτων ἰδέας καὶ τοῦ οὐρανοῦ παντός. ἀλλ’ αἱ μὲν ἰδέαι τῶν ἀιδίων σωμάτων ἐλέγοντο ἀεὶ τὰ αὐτὰ παράγειν καὶ χορηγεῖν αὐτοῖς τὴν ἀιδιότητα κατ’ ἀριθμόν· καὶ αὐτὰ | |
| 5 | δὲ ὅμως ἐν μεταβολῇ καὶ κινήσει ὑπάρχουσιν· αἱ μέντοι γε τῶν ἐν γενέσει καὶ φθορᾷ ἰδέαι παρέχουσιν αὐτοῖς τὴν κατ’ εἶδος ἀιδιότητα. ταῦτα οὖν λέγει ἀίδια, αἰσθητὰ δὲ καὶ γινόμενα καὶ φθειρόμενα τὰ τῇδε ὑποτίθεται. τί οὖν αἱ ἰδέαι συμβάλλονται τῶν φύσει ὄντων ἢ τοῖς θείοις ἢ τοῖς ἐν γενέσει καὶ φθορᾷ, ἀπορεῖ. καὶ πρῶτον μέν γε, ὅ ἐστιν οἰκειότατον τοῖς | |
| 10 | φυσικοῖς σώμασιν, ἡ κίνησις (τὰ μὲν γὰρ οὐράνια τὴν ἐγκύκλιον κίνησιν ἀεὶ καὶ συνεχῶς κινεῖται, τὰ δὲ ἐν γενέσει κατὰ πάσας μεταβάλλει τὰς μεταβολὰς κατὰ τὴν αὐτῶν φύσιν), ὅτι δὲ εἰς τοῦτο οὐδὲν συμβάλλονται τοῖς σώμασιν αἱ ἰδέαι, οὔτε εἰς γένεσιν οὔτε εἰς κίνησίν τινα ὅλως, δεί‐ κνυσι· στάσεως γὰρ μᾶλλον αἱ ἰδέαι αἴτιαι τοῖς οὖσιν ἢ κινήσεως, οὖσαί | |
| 15 | γε ἀκίνητοι κατ’ αὐτούς· ὥστε οὐδ’ ἂν ποιητικὸν αἴτιον αἱ ἰδέαι εἶεν. | |
| 16n | Ἀλλὰ μὴν οὐδὲ πρὸς τὴν ἐπιστήμην οὐδὲν βοηθεῖ | |
| 17n | τὴν τῶν ἄλλων. | |
| 18 | Φησὶν ὅτι οὐδὲ πρὸς τὰς ἐπιστήμας συμβάλλονται ἡμῖν αἱ ἰδέαι, ὡς εἴρηται ἐν τῇ θεωρίᾳ. οὐ γὰρ οὐσία τούτων τῶν ἐνταῦθα αἱ ἰδέαι· αἱ δὲ | |
| 20 | ἐπιστῆμαι τῶν οὐσιῶν ὑπάρχουσιν, ἐπειδὴ αἱ ἐπιστῆμαι καὶ ὁρισμοί, οἱ δὲ ὁρισμοὶ οὐσιῶν δηλωτικοὶ τῶν συντεταγμένων. αἱ δὲ ἰδέαι οὐχ ὑπάρ‐ χουσι συντεταγμέναι· ἐν τούτοις γὰρ τοῖς αἰσθητοῖς ἔμελλον θεωρεῖσθαι· νῦν δὲ οὐ θεωροῦνται. λέγομεν οὖν ὅτι οὐσίαι ὑπάρχουσιν ὡς παρακτικαὶ τῶν τῇδε, οὐ μέντοι γε ὡς μέρη. οὔτε δὲ εἰς τὸ εἶναι συμβάλλονται | |
| 25 | τοῖς τῇδε, μὴ ἐνυπάρχοντα τοῖς μετέχουσιν· ἐξῃρημένα γὰρ αὐτὰ ὑπο‐ τίθενται. φαμὲν οὖν πρὸς τοῦτο πάλιν ὅτι τῷ ὄντι ὡς μέρη γινόμεναι τῶν αἰσθητῶν αἱ ἰδέαι οὐδὲν συμβάλλονται· πρὸς αὐτὰς γὰρ ἀποβλέπουσα ἡ φύσις παράγει ἃ ποιεῖ. φησὶν οὖν ὅτι οὐδὲν εἰς ἐπιστήμην τῶν ἐνταῦθα οὔτε εἰς γνῶσιν τῶν παρὰ τὰς ἰδέας αἱ ἰδέαι συντελοῦσιν. ἡ μὲν γὰρ | |
| 30 | γνῶσις ἡ ἑκάστου κατὰ τὴν τοῦ εἴδους αὐτοῦ γνῶσιν γίνεται· κατὰ τοῦτο γὰρ καὶ τὸ τί ἦν εἶναι ἑκάστῳ· αἱ δὲ ἰδέαι οὐκ εἴδη τῶν ἐνταῦθα. εἰ τοίνυν ἡ γνῶσις ἑκάστου κατὰ τὸ εἶδος αὐτοῦ, οὔκ εἰσι δέ γε αἱ ἰδέαι ἐν τοῖς ἐνταυθοῖ, εἴ γε καθ’ αὑτά τε καὶ κεχωρισμένα, δῆλον ὅτι οὔκ εἰσιν | |
| ἐπιστήμης ἤγουν γνώσεως ποιητικαί. | 85 | |
In met.86(1n) | Ἀλλ’ οὐδὲ εἰς τὸ εἶναι αὐτοῖς συντελεῖ. | |
| 2 | Δείξας ὅτι μήτε κινήσεως μήτε μεταβολῆς ὅλως τὰ εἴδη αἴτια τοῖς πρὸς αὐτὰ λεγομένοις οἷόν τε εἶναι, μήτε ἐπιστήμης τε καὶ γνώσεως, διὰ τὸ μηδὲ ἐνυπάρχειν αὐτοῖς, τούτῳ προσχρώμενος ἐφεξῆς τοῖς προειρημένοις | |
| 5 | δι’ ὧν λέγει δείκνυσιν ὅτι μηδὲ εἰς τὸ εἶναι τὰ εἴδη αὐτοῖς συντελεῖ. τὰ μὲν γὰρ [εἴδη] εἰς τὸ εἶναι συντελοῦντα ἐνυπάρχουσι τοῖς βοηθουμένοις εἰς τὸ αὐτό, ἢ ὕλη ὄντα αὐτῶν ἢ εἴδη, τὰ δὲ εἴδη οὐκ ἐνυπάρχει τού‐ τοις, ἀλλ’ ἔστιν αὐτῶν κεχωρισμένα. | |
| 9n | Οὕτω μὲν γὰρ ἂν ἴσως αἴτια δόξειεν εἶναι. | |
| 10 | Ὃ λέγει τοιοῦτόν ἐστιν, ὅτι οἱ περὶ Ἀναξαγόραν καὶ Εὔδοξον τὸν ἀστρονόμον τὸν Πλατωνικόν (ἀκροατὴς γὰρ γέγονε Πλάτωνος, καί τινα τῶν Εὐκλείδου αὐτόν φασιν εἶναι), φησὶν οὖν ὅτι οὗτοι πάντα ἐν πᾶσιν ὑπε‐ τίθεντο εἶναι καὶ ἔλεγον ἐκ τοῦ ἐπικρατοῦντος ὀνομάζεσθαι σάρκα ἢ λευκὸν ἤ τι τοιοῦτον ἄλλο. οὗτοι οὖν λέγοντες ταῦτα πολλὰς ἔχουσιν ἀπορίας. εἰ | |
| 15 | γὰρ πάντα ἐν πᾶσι μέμικται, συμβήσεται τὰ συμβεβηκότα καὶ τὰ εἴδη αὐτὰ καθ’ αὑτὰ ὑφίστασθαι πρὸ τῆς μίξεως, ὅπερ ἐστὶν ἀδύνατον. τὰς γὰρ ὁμοιομερείας ἀρχὰς τῶν ὄντων ὑπετίθεντο οἱ περὶ Ἀναξαγόραν. φησὶν οὖν ὅτι οἱ λέγοντες πάντα ἐν πᾶσι μεμῖχθαι μᾶλλον κατορθοῦσι τῶν ὑποτιθε‐ μένων εἶναι ἰδέας, ἐπειδὴ τὰ αἴτια τῶν γινομένων ἐν αὐτοῖς τοῖς γινομένοις | |
| 20 | ἐναποτίθενται, οἱ δὲ ἰδέας λέγοντες ἐξαιροῦσιν αὐτάς. † μᾶλλον δὲ βοηθῶν θεωρουμένων ἤ περ ἀφισταμένων. τοῦτο οὖν ἐστιν ὃ λέγει ὅτι οὕτω μὲν γὰρ ἂν ἴσως αἴτια μᾶλλον δόξειεν εἶναι 〈ὡσ〉 τὸ λευκὸν μεμιγμένον τῷ λευκῷ, διότι ἐνυπάρχει αὐτῷ. ἀλλ’ οὗτος μὲν ὁ λόγος λίαν ἐστὶν εὐανάτρεπτος, ὃν Ἀναξαγόρας μὲν πρῶτος, Εὔδοξος δὲ δεύτερος | |
| 25 | καὶ ἄλλοι τινὲς ἔλεγον· ῥᾴδιον γὰρ συναγαγεῖν πολλὰ καὶ ἀδύνατα πρὸς τὴν τοιαύτην δόξαν τὴν λέγουσαν πάντα ἐν πᾶσι μεμῖχθαι. ἀδύ‐ νατον οὖν λέγειν τὰ εἴδη τοῖς πρὸς αὐτὰ λεγομένοις τὸ εἶναι ἔχειν ἐν τῷ μεμῖχθαι· λίαν γάρ ἐστιν οὗτος ὁ λόγος εὐκίνητος καὶ σαθρός. | |
| 29n | Ἀλλὰ μὴν οὐδὲ ἐκ τῶν εἰδῶν ἐστι τὰ ἄλλα. | |
| 30 | Φησὶν ὅτι κατ’ οὐδένα τρόπον τῶν εἰωθότων λέγεσθαι δυνατόν ἐστιν ἐκ τῶν ἰδεῶν λέγειν γίνεσθαι τὰ ἄλλα. ἢ γὰρ ὡς ἀπὸ ὑλικοῦ αἰτίου γίνονται τὰ γινόμενα, ὡς ὅταν λέγωμεν ὅτι ἀπὸ τοῦ ξύλου γέγονε κλίνη | |
| καὶ ἀπὸ τοῦ χαλκοῦ ἀνδριάς. οὐ δυνατὸν οὖν ἐστιν ὑλικὸν αἴτιον τὰς | 86 | |
In met.87 | ἰδέας ὑποτίθεσθαι καὶ οὕτως ἐξ αὐτῶν λέγειν γίνεσθαι τὰ τῇδε· ἐξῃρη‐ μένας γὰρ βούλονται εἶναι τὰς ἰδέας, ὡς πολλάκις εἴρηται. ὁμοίως δὲ καὶ ἐκ τοῦ εἴδους φαμὲν τὰ ἔνυλα γίνεσθαι πράγματα, τοῦ εἴδους ἐν τῇ ὕλῃ θεωρουμένου· αὐτοὶ δὲ τοῦτο οὐ βούλονται. ἢ ὡς τὸ μεθ’ ὅ, ὥσπερ | |
| 5 | φαμὲν ἐκ χειμῶνος ἔαρ γίνεσθαι. λέγεται δὲ ἔκ τινος καὶ ὡς ἐκ τοῦ ποι‐ οῦντος, καὶ ὡς ἐκ τοῦ ἀτελοῦς τὸ τέλειον (οὕτω γὰρ λέγομεν ἐκ παιδὸς ἄνδρα γίνεσθαι), καὶ ἐκ τῶν μερῶν τὸ ὅλον, καὶ ὡς ἐκ τῶν ἐναντίων τὰ ἐναντία. λέγεται ἔκ τινος καὶ τὸ μετά τι γινόμενον, ὡς ἐξ Ὀλυμπίων Ἴσθμια ἤγουν ἐκ χειμῶνος ἔαρ. κατ’ οὐδένα οὖν τρόπον τοῦ ἔκ τινος ἐκ | |
| 10 | τῶν ἰδεῶν τὰ ἐνταῦθα· οὔτε γὰρ ὕλη αὐτῶν, ὡς ἐδείχθη, οὔτε εἶδος αἱ ἰδέαι, εἴ γε τὰ μὲν εἴδη ἐνυπάρχουσιν, αἱ δὲ ἰδέαι οὐκ ἐνυπάρχουσιν· ἀλλ’ οὐδὲ μέρη. ἀλλ’ οὐδ’ ὡς ἐξ ἐναντίων ταῦτα ἐκείνων. τὸ γὰρ ἐξ ἐναντίου γινόμενον ὑπομένοντος τοῦ αὐτοῦ ὑποκειμένου καὶ μεταβάλλοντος ἐκ τοῦ ἐναντίου γίνεται· εἰ δὲ οὕτως, εἴη ἂν ταὐτὸν ὑποκείμενον ταῖς τε | |
| 15 | ἰδέαις καὶ τοῖς πρὸς αὐτάς, ὥστε αἱ ἰδέαι ἐναντίαι ἂν εἶεν τοῖς πρὸς αὐτὰς γινομένοις ἀλλ’ οὐχ ὅμοιαι. ἔτι φθειρόμεναι ἐν τῇ τούτων γενέσει. ἔτι ὡς ἐξ ἐκείνων ταῦτα, καὶ ἐκ τούτων ἐκεῖναι· τοιαύτη γὰρ ἡ ἐξ ἐναντίων γένεσις. ἀλλ’ οὐδ’ ὡς ὑπομενουσῶν καὶ τελειότητά τινα προσλαμβανουσῶν γίνονται τὰ πρὸς αὐτάς, ὡς ἐκ τοῦ παιδὸς ἀνὴρ ἐλέγετο γίνεσθαι· οὔτε γὰρ | |
| 20 | ἐνυπάρχει τούτοις οὔτε τελειοῦται οὕτως ὑπὸ τούτων. εἴη γὰρ ἂν ἀτελέ‐ στερα τούτων καὶ οὕτως φθαρτά· ἡ γὰρ τῶν τελείων φθορὰ κἀκείνων ἐστὶ φθορά. ἀλλ’ οὐδὲ ποιητικαὶ αἱ ἰδέαι τῶν ἐνταῦθα, ὡς ὁ πατὴρ τοῦ τέκνου· ἀκίνητοι γὰρ ἐκεῖναι, καὶ ἄνθρωπος ἄνθρωπον γεννᾷ ὁ καθ’ ἕκαστα τὸν καθ’ ἕκαστα, ἀλλ’ οὐχ ὁ αὐτοάνθρωπος. ἀλλ’ οὐδὲ οὕτως ὡς ἐξ Ὀλυμ‐ | |
| 25 | πίων Ἴσθμια· χρόνου γὰρ παράτασίς ἐστιν ἐπὶ τούτων. φαμὲν οὖν ἡμεῖς πρὸς ταῦτα ὅτι τῷ ὄντι καλῶς φησιν ὁ Ἀριστοτέλης ὅτι κατ’ οὐδένα τρό‐ πον τῶν εἰωθότων λέγεσθαί φαμεν τὰ τῇδε γινόμενα ὑπὸ τῶν ἰδεῶν, εἴ γε ἐξῃρημέναι ὑπάρχουσιν· ἀλλ’ οὕτω φαμὲν γίνεσθαι ἐκ τῶν ἰδεῶν ὡς παρακτικὰ καὶ αἴτια τῆς ἀιδιότητος. οὔτε γὰρ ὡς τελικὸν οὔτε ὡς ὑλικὸν | |
| 30 | ἢ εἰδικόν, ἀλλ’ ὡς συμβαλλόμενον τῷ ποιητικῷ· πρὸς γὰρ τούτους τοὺς λόγους ἀποβλέπουσα ἡ φύσις δημιουργεῖ, καὶ διὰ τὴν ἀιδιότητα τῶν ἰδεῶν ὑπάρχει ἡ διαμονὴ καὶ ἀιδιότης τοῖς ἐνταῦθα γινομένοις. | |
| 33n | Τὸ δὲ λέγειν παραδείγματα ταῦτα εἶναι. | |
| 34 | Φησὶν ὅτι τὸ ὑποτίθεσθαι τὰς ἰδέας παραδείγματα εἶναι τῶν τῇδε | |
| 35 | κενολογεῖν ἐστιν· οἱ γὰρ τοιοῦτοι μεταφοραῖς κέχρηνται, καθάπερ καὶ | 87 |
In met.88 | οἱ ποιηταί φασι πόδας Ἴδης. οὐ δεῖ οὖν τοὺς ζητοῦντας τὰς τῶν πραγμάτων φύσεις κεχρῆσθαι μεταφοραῖς καὶ ὀνοματοθετεῖν. διὰ τί δὲ ὅλως παρά‐ δειγμα ἐκάλεσεν ἂν τὰς ἰδέας ἢ τί ἐστι τὸ ἐργαζόμενον ἀποβλέπον πρὸς τὰς ἰδέας; φαμὲν οὖν πρὸς τοῦτο ὅτι ὁ δημιουργὸς ἀποβλέπων πρὸς τὰς | |
| 5 | ἰδέας, καὶ ἡ φύσις οὕτως παράγει ἃ παράγει· ἀποβλέπων πρὸς τοὺς λόγους τοὺς δημιουργικοὺς τοὺς ἐν αὐτῷ, ὥσπερ καὶ ὁ ἰατρὸς ἀνασκοπῶν τοὺς λόγους τῆς ὑγείας τοὺς ἐν αὐτῷ ὄντας οὕτως ποιεῖ τὴν ὑγείαν. τὸ δὲ κεχρῆσθαι μεταφοραῖς καὶ καλεῖν αὐτὰ παραδείγματα οὐδέν ἐστιν ἄτοπον, ἐπειδὴ πρὸς αὐτὰ ἀποβλέπων ὁ δημιουργὸς οὕτως παράγει· ὥστε ἐκεῖ μὲν | |
| 10 | παραδείγματα, ἐνταῦθα δὲ εἰκόνες. μήποτε δὲ καὶ νεμεσητὸν τὸ οὕτως λέγειν· καὶ αὐτὸς γὰρ κέχρηται μεταφοραῖς, ἡνίκα λέγει “ὅρον δὲ καλῶ εἰς ὃν ἀναλύεται ἡ πρότασις”, καὶ πάλιν πρῶτον σχῆμα καὶ δεύτερον καὶ τρίτον τὰ ἐν τοῖς συλλογισμοῖς ἀπὸ μεταφορᾶς τῶν εἰρημένων ἐν γεωμε‐ τρίᾳ· ἐπεὶ τίνα ἔχει κοινωνίαν σχῆμα πρὸς συλλογισμόν; ὃ οὖν λέγει ὁ | |
| 15 | Ἀριστοτέλης, τοῦτό ἐστιν, ὅτι τὸ λέγειν παραδείγματα καὶ ὅτι μετέχει ἐκείνων τὰ τῇδε κενολογεῖν ἐστι καὶ μεταφοραῖς κεχρῆσθαι ποιητικαῖς· τοῦτο δέ, ὅτι τοῖς ποιηταῖς οἰκεῖον τὸ χρῆσθαι μεταφοραῖς. μετενήνεκται δὲ ἀπὸ τῶν γραφέων τὸ παράδειγμα, οἳ γράφειν λέγονται πρὸς παράδειγμα. ὅτι δὲ κενολογοῦσιν οἱ τὰς ἰδέας παραδείγματα λέγοντες, ἔδειξε διὰ τοῦ | |
| 20 | εἰπεῖν τί γάρ ἐστι τὸ ἐργαζόμενον ἀποβλέπον πρὸς τὰς ἰδέας; ἐν‐ δέχεται γὰρ καὶ εἶναι καὶ γίνεσθαι ὁτιοῦν ὅμοιον καὶ μὴ εἰκα‐ ζόμενον πρὸς ἐκεῖνο. δυνατὸν γάρ ἐστι μὴ μόνον τὸν Θεαίτητον ὅμοιον εἶναι Σωκράτους, ἀλλὰ καὶ ἐν Περσίδι γενέσθαι ὅμοιον αὐτοῦ κατὰ τύχην τινά. λέγομεν οὖν αὖθις πρὸς τοῦτο ὅτι τὸ κατὰ τύχην τῶν σπανίων | |
| 25 | ἐστὶ καὶ ἐνταῦθα ἔχει χώραν, ἐπὶ μέντοι γε τῶν ἀεὶ γινομένων οὐ θεω‐ ρεῖται τὸ κατὰ τύχην, ἀλλὰ δεῖ πάντως παραδείγματος, πρὸς ὃ γίνεται τὸ γινόμενον. τοῦτο οὖν φησιν ὁ Ἀριστοτέλης ὅτι καὶ ὄντος Σωκράτους καὶ μὴ ὄντος δυνατόν ἐστι γενέσθαι ὅμοιον αὐτοῦ. ὁμοίως δὲ καὶ εἰ ὑπῆρχε Σωκράτης ἀίδιος καὶ μὴ ἐφθείρετο, δυνατὸν ἦν γενέσθαι ὅμοιον αὐτοῦ, | |
| 30 | ἀλλὰ κατὰ τύχην, ὡς εἰρήκαμεν. δύναται οὖν καὶ ὅμοιός τις Σωκράτει εἶναί τε καὶ γίνεσθαι. εἰ δὲ μηκέτι ὄντι τινὶ ὅμοιόν τι γίνεται, ἐναργές ἐστιν ὅτι μὴ πάντως εἰκάζοντός τινος καὶ πρὸς παράδειγμα ποιοῦντος ὅμοιά τισί τινα γίνεται. ὡς γὰρ 〈ὁ τῷ〉 μηκέτι ὄντι ὅμοιος ὢν οὐ πρὸς ἐκεῖνο γέγονεν, οὕτως οὐδ’ ἂν ἀίδιόν τι εἶδος εἴη καὶ συγχωρηθείη γοῦν τις τοι‐ | |
| 35 | αύτη φύσις, ἡ πρὸς αὐτὸ ὁμοιότης ὡς πρὸς παράδειγμα ἔσται, [καὶ] μη‐ δενός γε ὄντος τοῦ πρὸς ἐκεῖνο ποιοῦντος. τοῦτο δ’ ἂν λέγοιτο καὶ πρὸς τοὺς 〈λόγους τινὰσ〉 λέγοντας εἶναι τὰς ἰδέας καὶ νοήματα. καὶ γὰρ εἰ | |
| ἔστιν, οὐ διὰ τοῦτο ἤδη καὶ γίνονται ταῦτα πρὸς ἐκεῖνα, μηδενὸς τοῦ πρὸς | 88 | |
In met.89 | αὐτὰ ποιοῦντος ὄντος. ἄλλως τε δὴ ὁ ἵππος καὶ ὁ ἄνθρωπος κατὰ τὴν ἐν αὐτῷ φύσιν καὶ αἰτίαν καὶ ἀρχὴν καὶ δύναμιν ποιεῖ· οὔτε γὰρ πρός τι παράδειγμα ἀποβλέπων ποιεῖ ὁ ἵππος ἵππον ἢ ὁ ἄνθρωπος ἄνθρωπον, ἀλλὰ κατὰ τὴν ἐν αὐτῷ οὐσίαν. εἰ δὲ ἀίδιος, ὥς φασιν, ὁ κόσμος, φανερὸν ὅτι | |
| 5 | οὔκ εἰσιν ἰδέαι· ἀεὶ γὰρ ἵππος ἐξ ἵππου καὶ ἄνθρωπος ἐξ ἀνθρώπου καὶ τὰ ἄλλα ὁμοίως μὴ πρὸς ἰδέας ἀποβλέποντα. λέγομεν οὖν ὅτι οὐ τῶν καθ’ ἕκαστα ὑπάρχουσιν ἰδέαι ἀλλὰ τῶν καθόλου· οὐ γὰρ Σωκράτους ἀλλ’ ἀν‐ θρώπου· διὸ καὶ τὸ εἶδος μένει ἀεὶ διὰ τὸν λόγον ὃν ἔχει ἡ φύσις καὶ οὕτως ποιεῖ. | |
| 10n | Ἔσται πλείω τοῦ αὐτοῦ παραδείγματα ὥστε καὶ εἴδη. | |
| 11 | Ἕτερον ἔγκλημα ἐπιφέρει κατ’ αὐτῶν· φησὶ γὰρ ὅτι ἐπεὶ ὁ ἄνθρωπος καὶ ἄνθρωπός ἐστι καὶ ζῷον καὶ δίπουν, πάντων τῶν τοιούτων ἔσονται ἰδέαι, καὶ ἀνθρώπου καὶ δίποδος καὶ ζῴου, ὥστε ἄπειροι ἔσονται ἰδέαι. ἔπειτα καὶ ἰδέα ἰδέας ἔσται, καὶ τὸ αὐτὸ παράδειγμα καὶ εἰκών. τὸ γὰρ | |
| 15 | αὐτοζῷον παράδειγμα ἔσται τοῦ αὐτοανθρώπου, ἐπειδὴ τὸ μὲν καθολικώ‐ τερον τὸ δὲ εἰδικώτερον· πάλιν ὁ αὐτοάνθρωπος παράδειγμα μὲν τοῦ ἐν‐ ταῦθα ἀνθρώπου, εἰκὼν δὲ τοῦ αὐτοζῴου. φαμὲν οὖν πρὸς ταῦτα ὅτι ἡ μὲν ψυχὴ τῷ ὄντι καὶ εἰκὼν καὶ παράδειγμά ἐστι, παράδειγμα μὲν τῶν τῇδε ὡς ἔχουσα τοὺς λόγους τῶν εἰδῶν ἐν ἑαυτῇ, εἰκὼν δὲ τοῦ παντελείου | |
| 20 | νοῦ τοῦ ἀεὶ ἐνεργείᾳ ὄντος καὶ ἔχοντος τὴν ἐνέργειαν οὐσίαν· ἐπὶ μέντοι γε τῶν ἰδεῶν οὐ δυνατόν ἐστι τοῦτο· οἱ γὰρ λόγοι οἱ δημιουργικοὶ ἀεὶ παραδείγματα ὑπάρχουσιν. οὐκ ἔστι δὲ ἰδέα καὶ ἀνθρώπου καὶ ζῴου καὶ δίποδος, ἀλλὰ ἀνθρώπου μόνου. ἐν γὰρ τοῖς καθολικωτέροις ἐμπεριέχον‐ ται τὰ μερικά· ἐν οὖν τῷ λόγῳ τοῦ ἀνθρώπου καθολικῷ ὄντι ἐμπεριέχεται | |
| 25 | καὶ τὸ ζῷον καὶ τὸ λογικὸν καὶ τὸ δίπουν καὶ ὅσα ἄλλα τοιαῦτα, ὥσπερ καὶ ὁ ἰατρὸς ἔχει τὸν λόγον τῆς ἰατρικῆς, καὶ ἐμπεριέχεται ἐν τῷ λόγῳ τούτῳ καὶ τὸ χειρουργικὸν καὶ διαιτητικὸν καὶ τὰ ἄλλα μέρη, καὶ ὅμως οὔ φαμεν σύνθε‐ τον τὴν ἰατρικήν· ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ πασῶν τῶν ἄλλων ἐπιστημῶν. τοῦτο οὖν φησιν ὁ Ἀριστοτέλης ὅτι ἑνὸς καὶ τοῦ αὐτοῦ εἴδους πλείονα ἔσονται παραδείγ‐ | |
| 30 | ματα, ὥστε καὶ ἰδέαι· οἷον τοῦ ἀνθρώπου τὸ ζῷον καὶ τὸ δίπουν, ἅμα δὲ καὶ ὁ αὐτοάνθρωπος· ὥστε πλείονα ἔσονται τοῦ ἑνός. ἔτι δὲ οὐ μόνον τῶν αἰσθητῶν ἔσονται παραδείγματα αἱ ἰδέαι, ἀλλὰ καὶ αὐτῶν τῶν ἰδεῶν, οἷον τὸ γένος ὡς γένος εἰδῶν· τὸ γὰρ αὐτοζῷον ὡς γένος ἔσται ἰδέα τοῦ αὐτοανθρώπου εἴδους ὄντος. ὥστε ὁ αὐτοάνθρωπος | |
| 35 | ἔσται παράδειγμα μὲν τοῦ αἰσθητοῦ ἀνθρώπου, εἰκὼν δὲ τοῦ αὐτοζῴου. | |
| 36n | Ἔτι δόξειεν ἂν ἀδύνατον εἶναι χωρὶς τὴν οὐσίαν καὶ | |
| 37n | οὗ ἡ οὐσία. | |
| 38 | Ἕτερον αὖθις ἐπιχείρημα τῶν ἰδεῶν ἀνασκευαστικὸν ὅτι ἀδύνατόν | 89 |
In met.90 | ἐστι τὴν οὐσίαν χωριστὴν εἶναι αὐτὴν καθ’ αὑτὴν οὗ τινός ἐστιν οὐσία. τὴν γὰρ οὐσίαν τοῦ ἀνθρώπου ἀδύνατόν ἐστιν εἶναι ἄνευ τοῦ ἀνθρώπου, ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων ἁπάντων. εἰ τοίνυν τὰς ἰδέας φατὲ εἶναι οὐσίας τῶν αἰσθητῶν, ταύτας δὲ ἐξῃρημένας ὑποτίθεσθε, συμβαίνει τὰς | |
| 5 | οὐσίας χωριστὰς εἶναι τῶν πραγμάτων ὧν οὐσίαι ὑπάρχουσιν· ὅπερ ἐστὶν ἀδύνατον. καὶ ταῦτα μὲν ὁ Ἀριστοτέλης· φαμὲν δὲ πρὸς τοῦτο ὅτι τῷ ὄντι αἱ ἰδέαι οὐσίαι τῶν αἰσθητῶν ὑπάρχουσιν οὐχ ὡς μέρη αὐτῶν οὖσαι, ἀλλ’ ὡς παρακτικαὶ αὐτῶν ὑπάρχουσαι καὶ αἰτίαι οὖσαι τῆς διαμονῆς αὐτῶν καὶ ἀιδιότητος. ὡς γὰρ εἴρηται πολλάκις, πρὸς ταῦτα ἀφορῶσα ἡ | |
| 10 | φύσις ποιεῖ ἃ ποιεῖ. τοῦτο οὖν ἐστιν ὃ λέγει, ὅτι ἀδύνατον χωρὶς εἶναι τὴν οὐσίαν ἐκείνου τοῦ πράγματος οὗ ἐστιν οὐσία· ὥστε πῶς αἱ ἰδέαι οὐσίαι τῶν πραγμάτων ὑπάρχουσιν οὖσαι χωρισταὶ κατ’ αὐτούς; εἰ οὖν αἱ ἰδέαι οὐσίαι τῶν ἐνταῦθα ἦσαν, οὐκ ἂν ἦσαν αὐτῶν κεχωρισμέναι· ὥστε οὔκ εἰσιν αὐτῶν οὐσίαι. ἀλλὰ μὴν οἱ λέγοντες τοὺς ὁρισμοὺς τῶν ἐνταῦθα | |
| 15 | γίνεσθαι κατὰ τὰς ἰδέας οὐσίας ποιοῦσι τὰς ἰδέας τῶν αἰσθητῶν. οἱ γὰρ ὁρισμοὶ τὰς οὐσίας τῶν πραγμάτων δηλοῦσι καὶ κατὰ τὰ οἰκεῖα εἴδη γίνον‐ ται· τὸ γὰρ εἶναι ἑκάστῳ, οὗ ὁρισμὸς δηλωτικός, κατὰ τὴν οἰκείαν οὐσίαν· οὕτως τε ἂν εἶεν ἰδέαι τὰ εἴδη. | |
| 19n | Ἐν δὲ τῷ Φαίδωνι οὕτως λέγομεν. | |
| 20 | Ὅτι τοῦ Πλάτωνός ἐστιν ὁ Φαίδων σαφῶς ὁ Ἀριστοτέλης δηλοῖ· ἀντιλέγων γὰρ πρὸς τὸν Πλάτωνα παράγει μαρτυρίαν ἐκ τῶν παρ’ αὐτοῦ εἰρημένων ἐν τῷ Φαίδωνι. καὶ ἐν τοῖς Μετεώροις δὲ παρήγαγε τὸν Φαί‐ δωνα, ἡνίκα περὶ τοῦ Ταρτάρου λόγον ἐποιεῖτο. Παναίτιος γάρ τις ἐτόλ‐ μησε νοθεῦσαι τὸν διάλογον. ἐπειδὴ γὰρ ἔλεγεν εἶναι θνητὴν τὴν ψυχήν, | |
| 25 | ἐβούλετο συγκατασπάσαι καὶ τὸν Πλάτωνα· ἐπεὶ οὖν ἐν τῷ Φαίδωνι σαφῶς ἀπαθανατίζει τὴν λογικὴν ψυχήν, τούτου χάριν ἐνόθευσε τὸν διάλογον. ἐν δὲ τῷ Φαίδρῳ φησὶν ὁ Πλάτων ὅτι πᾶσα ψυχὴ ἀθάνατος, καὶ ὡς ὁ ἡμέ‐ τερος φιλόσοφος ἔφασκε, περὶ τῆς τοῦ κόσμου ψυχῆς λέγει. καὶ ἐν τῇ Πολιτείᾳ δὲ ἀπαθανατίζει τὴν ψυχήν, ἀλλ’ οὐχ ὁμοίως ὡς ἐν τῷ Φαί‐ | |
| 30 | δωνι. τὸ οὖν λέγομεν ὁμοίως εἴρηται τοῖς πρόσθεν· κοινοῦται γὰρ τὴν δόξαν ὡς οὖσαν καὶ αὐτοῦ, ἐπειδὴ τοῦ αὐτοῦ διδασκαλείου ἦν. δείκνυσι δὲ ψεῦδος ὂν τὸ εἰρημένον ἐν τῷ Φαίδωνι· εἴρηται μὲν γὰρ ὅτι καὶ τοῦ εἶναι τὰ ἐνταῦθα καὶ τοῦ γίνεσθαι αἴτια τὰ εἴδη. καὶ τοῦ μὲν εἶναι λέγει περὶ τῶν θείων σωμάτων, ἐπειδὴ ἀεὶ ὑπάρχουσι, τοῦ δὲ γίνεσθαι | |
| 35 | περὶ τῶν τῇδε. ἢ τὸ εἶναί φησι περὶ τῶν τῇδε καὶ τὸ γίνεσθαι· εἰσὶ μὲν | |
| γὰρ ἀεὶ τὰ εἴδη, γινόμενα δὲ τὰ καθ’ ἕκαστα. ὅμως πάντων φασὶν εἶναι | 90 | |
In met.91 | ἰδέας τῶν σωμάτων, ὡς καὶ ἀνωτέρω εἰρήκασι. τοῦτο δὲ οὐκ ἀληθὲς εἶναι ἰδέας, εἴ γε ἀδύνατον, ὡς προείρηται, χωρὶς τὴν οὐσίαν εἶναι καὶ τὸ οὗ ἐκείνη οὐσία ἦν. νῦν οὖν δείκνυσιν ὅτι οὔκ εἰσιν αἴτια τὰ εἴδη τοῦ εἶναι καὶ γίνεσθαι. καὶ τῶν ἰδεῶν γὰρ ὑπαρχουσῶν ὅμως οὐ γίνονται τὰ | |
| 5 | μετέχοντα, ἐὰν μὴ ὑπάρχῃ τὸ κινητικόν, τουτέστι τὸ ποιητικὸν αἴτιον· οὐδὲ γὰρ αἱ ἰδέαι αὐτοῖς εἰσιν αἴτιαι ὡς ποιοῦσαι. ὅτι γὰρ τὸ ποιοῦν τοῖς γινομένοις αἴτιον καὶ οὐ τὸ παράδειγμα, ἔδειξε διὰ τοῦ πολλὰ καὶ γίνεσθαι καὶ εἶναι, ὧν οὔ φαμεν ἰδέας εἶναι, ὥσπερ τὰ τεχνητά· οἰκία γὰρ καὶ δακτύλιος οὐ πρὸς ἰδέαν. εἰ δὲ ταῦτα οὐ κωλύονται γίνεσθαι καὶ εἶναι | |
| 10 | καὶ μὴ οὐσῶν ἰδεῶν, διὰ τὸ εἶναι τὸ ποιητικὸν αἴτιον, οὐδὲ ἐκεῖνα ὧν φασιν ἰδέας εἶναι κωλυθήσεται εἶναί τε καὶ γίνεσθαι καὶ μὴ οὐσῶν τῶν ἰδεῶν. δι’ ἃς γὰρ αἰτίας γίνεται ἐκεῖνα ὧν οὐ λέγουσιν εἶναι ἰδέας, φημὶ δὲ τὰ τεχνητά, διὰ τὰς ὁμοίας αἰτίας ἔσται καὶ ἐκεῖνα, ὧν φασιν εἶναι ἰδέας, ἄνευ ἰδεῶν· ὡς γὰρ ἐκεῖνα κατὰ τέχνην γίνεται οὐ πρὸς ἰδέαν τινά, | |
| 15 | οὕτως καὶ τὰ φύσει ἐστὶ κατὰ τὴν φύσιν χωρὶς παραδείγματος, ἀνάλογον ὄντος τοῦ μὲν γεννῶντος τῷ τεχνίτῃ, τοῦ δὲ θήλεος τὴν τῆς ὕλης χώραν ἐπέχοντος· τὰ μὲν γὰρ παραδείγματα ἄχρηστα μὴ ὄντος τοῦ ποιοῦντος πρὸς ταῦτα, τὸ δὲ ποιοῦν τι οὐ κεκώλυται ποιεῖν καὶ χωρὶς παραδείγματος, ὡς αὐτοὶ συγχωροῦσιν ἔχειν ἐπὶ τῶν τεχνητῶν. καὶ ταῦτα μὲν ὁ Ἀριστοτέ‐ | |
| 20 | λης· ὁ δὲ ἡμέτερος φιλόσοφος προσέχων τῷ δόγματι, μᾶλλον δὲ τῷ πατρὶ τοῦ δόγματος ἔλεγεν ὅτι τῶν φύσει ὑπάρχουσιν αἱ ἰδέαι, καὶ τῶν εἰδῶν· οὐ γὰρ τῶν καθ’ ἕκαστα, ἐπεὶ οὕτως ἄπειροί εἰσιν αἱ ἰδέαι· τῶν δὲ τε‐ χνητῶν οὔ φαμεν εἶναι ἰδέας ἀλλὰ λόγους ἐν τῇ ψυχῇ τῶν ποιούντων. οὐκ ἠδύνατο οὖν φύσις ποιεῖν μὴ ἔχουσα ἐν ἑαυτῇ τοὺς δημιουργικοὺς λόγους, | |
| 25 | ὥσπερ οὐδ’ ὁ ἰατρὸς ἐποίει ὑγείαν μὴ ἔχων ἐν ἑαυτῷ τοὺς λόγους τῆς ὑγείας· ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων ἁπάντων. | |
| 27n | Ἔτι εἴπερ εἰσὶν ἀριθμοὶ τὰ εἴδη, πῶς αἴτιοι ἔσονται; | |
| 28n | πότερον ὅτι ἕτεροι ἀριθμοί εἰσι τὰ ὄντα. | |
| 29 | Ἔστιν ἔνστασις αὐτῷ πρὸς τὰς ἰδέας. λέγει οὖν πρὸς αὐτοὺς ὅτι οἱ | |
| 30 | ἀριθμοί, τουτέστι τὰ αἰσθητὰ πράγματα, καθὸ ἀριθμοὶ ὑπάρχουσιν, οὐδὲν ἀλλήλων διαφέρουσι· πῶς οὖν φατε τοὺς νοητοὺς ἀριθμοὺς παρακτικοὺς εἶναι τῶν αἰσθητῶν ἀριθμῶν; εἰ πάλιν τοὺς νοητοὺς ἀριθμοὺς ἀιδίους | |
| ὑποτίθεσθε, τοὺς δὲ αἰσθητοὺς φθαρτούς, οὐκ ἤδη διὰ τοῦτο, ἐπειδὴ | 91 | |
In met.92 | ἀίδιοι ὑπάρχουσιν οἱ νοητοί, παρακτικοὶ ὑπάρχουσι τῶν τῇδε· καὶ ἡ ψυχὴ γὰρ ἀθάνατος καὶ ἀίδιος ὑπάρχει, καὶ ὅμως οὐκ ἔστι παρακτικὴ τῶν αἰ‐ σθητῶν. οὕτως οὖν φημι καὶ περὶ τῶν ἰδεῶν ὅτι κἂν ἀιδίους αὐτὰς ὑπο‐ θῶνται, οὐκ ἔχουσιν ἐνταῦθα συνάξαι ὅτι παρακτικαὶ ὑπάρχουσι· τὰ γὰρ | |
| 5 | παράγοντά τι κατὰ τὴν παραγωγὸν αὐτῶν δύναμιν παράγουσιν, οὐ κατὰ τὴν ἀιδιότητα. δειξάτωσαν οὖν τὸ τοιοῦτον ὑπάρχειν τοῖς εἴδεσιν. εἰ δὲ πάλιν φῶσι μὴ εἶναι ἀριθμοὺς τὰ αἰσθητὰ πράγματα ἀλλὰ λόγους ἐξ ἀριθμῶν συγκειμένους, ὥσπερ καὶ ὁ Ἐμπεδοκλῆς ἔλεγε περὶ τοῦ ὀστέου ὅτι ἐκ τοσῶνδε λόγων σύγκειται, οἷον πυρὸς μὲν ἔχει τοσόνδε, γῆς δὲ τοσόνδε, | |
| 10 | καὶ οὕτως ῥᾴδιόν ἐστι διελέγξαι αὐτούς. εἰ γὰρ λόγοι ὑπάρχουσι τὰ αἰ‐ σθητὰ πράγματα ἐξ ἀριθμῶν συγκείμενοι, ἵνα ὑποθώμεθα τὸν ἄνθρωπον συγκεῖσθαι ἐκ τοῦ λόγου τοῦ πυρὸς καὶ τῆς γῆς καὶ τῶν ἑξῆς, ὑπάρχουσι δὲ ὅμοια κατ’ αὐτοὺς τὰ αἰσθητὰ τοῖς νοητοῖς, φανερὸν ὅτι λόγοι ἔσονται καὶ τὰ νοητά· ὥστε καὶ σχέσις θεωρηθήσεται ἐν αὐτοῖς (ὅπου γὰρ λόγος, | |
| 15 | ἐκεῖσε καὶ σχέσις ὑπάρχει), ὥσπερ ἐπὶ τῆς συμφωνίας φαμὲν τὸν ἐπί‐ τριτον ἕτερον λόγον τοῦ φθόγγου καὶ τὸν ἡμιόλιον, οἷον, εἰ τύχοι, ὁ ἓξ πρὸς τὸν τέσσαρα ἡμιόλιον ἔχει λόγον, καὶ διὰ τοῦτο ὁ μέν ἐστι τετρα‐ πλάσιος, ὁ δὲ ἑξαπλάσιος· καὶ ὅτι τοῦ ἐπιτρίτου ἐλάττων κατ’ ἀριθμὸν καὶ τὸν μείζονα καὶ τὸν ἐλάττονα· καὶ τοῦ μέν, εἰ τύχοι, ἐστὶν ἐπίτριτος | |
| 20 | τοῦ δὲ ἐπιτέταρτος· ὁμοίως καὶ ἐπὶ τῆς διὰ πασῶν ἁρμονίας, ἥτις ἐστὶ καὶ κατακορεστάτη· ἔστι δ’ ὁ τοιοῦτος λόγος διπλάσιος. διὸ ἐάν τις πλαγίαν θείη τὴν κιθάραν, ἐμβάλοι δὲ κάρφος εἰς τὴν νευρὰν τὴν ἀποτελοῦσαν τὸν διπλάσιον λόγον, κρούσῃ δὲ πρὸς ἣν ἡ σχέσις, ἀποπάλλεται τὸ κάρφος· τοσαύτη ἐστὶν ἡ συμπάθεια, καίτοι ἄλλων καρφῶν, εἴπερ εἶεν, μὴ κινου‐ | |
| 25 | μένων. εἰ τοίνυν λόγον ἔχουσι πρὸς ἄλληλα οἵ τε αἰσθητοὶ ἀριθμοὶ καὶ οἱ νοητοί, δῆλον ὅτι καὶ σχέσιν ἕξουσιν. εἰ δὲ σχήσουσι σχέσιν πρὸς ἄλληλα, φανερὸν ὅτι ὁμογενῆ εἰσιν ὥσπερ πατὴρ καὶ υἱός· εἰ δὲ τοῦτο, καὶ ὁμόυλα· ὥστε ἐν ὕλῃ ἔσονται τὰ νοητά, ὅπερ οὐδὲ αὐτοὶ βούλονται λέγειν. καὶ ταῦτα μὲν τὰ παρὰ Ἀριστοτέλους· ὁ δὲ ἥρως Ἀμμώνιος ὁ | |
| 30 | Πρόκλου μὲν γεγονὼς ἀκροατὴς ἐμοῦ δὲ Ἀσκληπιοῦ διδάσκαλος ἔλεγεν ὅτι συμβολικῶς ἐκεῖνοι ἔλεγον τὰς ἰδέας ἀριθμούς· οὔτε γὰρ τούτους τοὺς ψηφιζομένους, ἐπεὶ τῷ ὄντι εὐλόγως 〈ἂν〉 αὐτῶν ἐλαμβάνετο ὁ Ἀριστο‐ τέλης, ἀλλ’ ἐπειδὴ οἱ ἀριθμοὶ περατοῦσι καὶ περιορίζουσι τὰ πράγματα ὧν εἰσιν ἀριθμοί, τοιαῦτα δὲ καὶ τὰ εἴδη περιοριστικὰ τῆς ὕλης, συμβολικῶς | |
| 35 | ἀριθμοὺς προσηγόρευσαν τὰς ἰδέας. διὸ καὶ τὰ αἰσθητὰ καὶ τὰ νοητὰ ἀριθμοὺς ἔλεγον· ὥσπερ γὰρ λέγεται καὶ τὸ μέτρον ξέστης καὶ τὸ μετρούμενον, οὕτως ἔφασκον καὶ τὰ νοητὰ καὶ τὰ αἰσθητὰ ἀριθμούς, ἀλλὰ τὰ μὲν νοητὰ ἀριθμοὺς μετρητικούς, τὰ δὲ αἰσθητὰ ἀριθμοὺς | |
| μετρουμένους. | 92 | |
In met.93(1n) | Ἔτι εἴπερ εἰσὶν ἀριθμοί. | |
| 2 | Εἴ φατε ἀριθμοὺς εἶναι τὰ εἴδη, πῶς αἴτιοι ἔσονται τῶν αἰσθητῶν πραγμάτων; πότερον ὅτι καὶ τὰ ἐνθάδε, τουτέστι τὰ αἰσθητά, ἕτεροι ἀριθμοὶ ὑπάρχουσιν; οἷον ὅδε μὲν ὁ ἀριθμὸς ἄνθρωπος, ὁδὶ δὲ Σωκράτης, | |
| 5 | ὁδὶ δὲ Καλλίας. οὔτε οὖν ἐκεῖνοι οἱ ἀριθμοὶ οἱ νοητοὶ τούτοις αἴτιοι ὑπάρ‐ χουσιν· οὐ δὴ γάρ, εἰ τοὺς μὲν νοητοὺς ἀριθμοὺς ἀιδίους ὑποθώμεθα, τοὺς δὲ αἰσθητοὺς φθαρτούς, ἤδη διὰ τὸ ἀίδιον οἱ νοητοὶ παρακτικοὶ ὑπάρχουσι τῶν αἰσθητῶν, ὡς ἐν τῇ θεωρίᾳ μεμαθήκαμεν. εἰ δέ τις πάλιν ὑποθῆται ὅτι λόγοι ἀριθμῶν εἰσι τὰ ἐνταῦθα, οἷον συμφωνία τις, δῆλον ὅτι | |
| 10 | ὡς λόγοι ὄντες σχέσιν ἕξουσι πρὸς ἀλλήλους οἵ τε νοητοὶ ἀριθμοὶ καὶ οἱ αἰσθητοί· εἰ δὲ σχέσις, φανερὸν ὅτι καὶ ἕν τι ἔσονται, ὥστε καὶ ὁμόυλα, καθάπερ ἐδείξαμεν· ὥστε καὶ αὐτοὶ οἱ ἀριθμοὶ λόγοι τινὲς ἔσονται ἑτέρου πρὸς ἕτερον. οἷον εἰ ἔστι Καλλίας λόγος ἐν ἀριθμοῖς ἐκ πυρὸς καὶ ὕδατος καὶ γῆς· καὶ αὐτοάνθρωπος, τουτέστιν ἡ ἰδέα, εἴτε | |
| 15 | ἀριθμός τίς ἐστιν εἴτε καὶ οὔ, ὅμως ἔσται λόγος ἐν ἀριθμοῖς τινων ἡ ἰδέα καὶ οὐκ ἀριθμός· αὐτοὶ δὲ τὰς ἰδέας ἀριθμοὺς βούλονται εἶναι. | |
| 17n | Ἔτι εἴπερ εἰσὶν ἀριθμοὶ τὰ εἴδη, πῶς αἴτοι ἔσονται; | |
| 18 | Ὁ ἐξ Ἀφροδισιάδος ἐξηγητὴς οὕτως ἑρμηνεύει τὸ χωρίον. πειρᾶται καὶ κατὰ ταύτην τὴν δόξαν, καθ’ ἣν ἀριθμοὺς ἔλεγον τὰς ἰδέας, εὐθύνειν | |
| 20 | τὸν λόγον· εἰ γὰρ ἀριθμοὺς μὲν ἔλεγον αὐτὰς εἶναι, μὴ δύνανται δὲ ἀριθμοὶ εἶναι, δῆλον ὅτι οὐδὲ εἶεν ἂν κατ’ αὐτούς. ζητεῖ δὲ ὅτι, εἴπερ εἰσὶν αἱ ἰδέαι ἀριθμοί, πῶς αἴτιοι ἔσονται τοῖς ἐνθάδε; πότερον ὅτι καὶ τὰ ἐνθάδε εἰσὶν ἀριθμοὶ ὥσπερ καὶ αἱ ἰδέαι, ἕτεροι δὲ ἐκείνων τε δηλον‐ ότι ἀλλὰ καὶ ἀλλήλων, ὥσπερ κἀκεῖναι ἀλλήλων ἕτεραι, καὶ ἄλλος μέν ἐστιν | |
| 25 | ἀριθμὸς ἄνθρωπος, ἄλλος δὲ ἵππος, ἄλλος δὲ Πλάτων καὶ ἄλλος Σωκράτης, ὡς κατὰ τὴν διαφορὰν τῶν ἀριθμῶν διαφέρειν ἀλλήλων τὰ ὄντα; ἀλλ’ εἰ τοῦτο, πῶς αἴτιοι ἐκεῖνοι οἱ ἀριθμοὶ 〈οἱ〉 τῶν ἰδεῶν τοῖς ἐνθάδε ἀριθμοῖς, ἐν οἷς ἐστι τὰ ὄντα, ἔσονται; εἰ γὰρ καὶ εἶεν ἴσοι οἱ ἐνταῦθα ἐκείνοις, ὡς εἶναι φέρε εἰπεῖν πεντάδα τόν τε αὐτοάνθρωπον καὶ τὸν αἰσθητόν, ἀλλὰ | |
| 30 | τὴν μὲν ἀίδιον πεντάδα τὴν δὲ μὴ ἀίδιον, πῶς ἐκείνη ἡ πεντὰς ταύτῃ τῇ πεντάδι αἰτία ἔσται τοῦ εἶναι; οὐ γὰρ δὴ οἱ ἴσοι ἀριθμοὶ ἀλλήλοις αἴτιοι τοῦ εἶναι· πῶς γὰρ ὅλως ἀριθμὸς ἀριθμῷ αἴτιος τοῦ εἶναι; | |
| 33n | Εἰ δὲ ὅτι λόγοι ἀριθμῶν τὰ ἐνταῦθα. | |
| 34 | Πρόκειται μὲν αὐτῷ δεῖξαι ὅτι 〈εἰ〉 αἱ ἰδέαι ἀριθμοί εἰσιν, οὐ δύναν‐ | 93 |
In met.94 | ται [δὲ] αἴτιαι εἶναι τοῖς ἐνταῦθα. ὃ δεῖξαι βουλόμενος πρῶτον μὲν ἔλαβε τὸ καὶ τὰ ἐνθάδε, ἅ φασι πρὸς ἐκεῖνα γίνεσθαι, ἀριθμοὺς λέγεσθαι εἶναι ὑπ’ αὐτῶν ἴσους ἐκείνοις ἀιδίοις οὖσιν, οὐκ ὄντας αὐτοὺς ἀιδίους, καὶ ἔδειξεν ὅτι οὐδὲ ἴσοι ἀριθμοὶ τοῖς ἴσοις ἀριθμοῖς αἴτιοι εἶναι τοῦ εἶναι δύ‐ | |
| 5 | νανται, οὐδὲ εἰ οἱ μὲν εἶεν ἀίδιοι οἱ δὲ μή. νῦν οὖν πάλιν λαμβάνει τὰ ἐνταῦθα μὴ ἀριθμοὺς εἶναι λέγεσθαι ὑπ’ αὐτῶν, ἀλλ’ ἐν λόγῳ τινὶ ἀριθμῶν συνεστάναι, ὃ καὶ βούλονται λέγειν· καὶ δείκνυσιν ὅτι οὐδὲ οὕτως αἱ ἰδέαι καὶ ἐκεῖνοι οἱ ἀριθμοὶ αἴτιοι δύνανται εἶναι τοῖς ἐνθάδε οὖσιν ἐν ἀριθμῶν λόγῳ. βουλόμενος δὲ δεῖξαι τί ἐστι τὸ λέγειν λόγους ἀριθμῶν τὰ ἐνταῦθα | |
| 10 | εἶναι παρέθετο τὴν συμφωνίαν· καὶ γὰρ ἡ συμφωνία οὐκ ἀριθμός ἐστιν ἀλλὰ λόγος τις ἀριθμῶν, τουτέστι πράγματά τινα λόγον ἀριθμῶν πρὸς ἄλληλα ἔχοντα. τὸ γὰρ ἐν διπλασίῳ εἶναι ἐν λόγῳ ἀριθμῶν ἐστιν εἶναι, ὅπερ ἔχει ἡ διὰ πασῶν συμφωνία· ἐν ταύτῃ γὰρ αὐτῇ τὸ εἶναι, καὶ αὖ πάλιν ἄλλῃ ἐν ἡμιολίῳ καὶ ἄλλῃ ἐν ἐπιτρίτῳ, ἃ πάντα ἀριθμῶν εἰσι λόγοι. | |
| 15 | εἰ δὲ καὶ τὰ ὄντα πάντα λέγοι τις λόγους ἀριθμῶν εἶναι, οὐδὲ οὕτως αἴτιαι αἱ ἰδέαι καὶ οἱ ἀριθμοὶ ἐκεῖνοι τούτοις ἔσονται. εἰ γὰρ τοῦτο, οὐδὲ ἐκεῖ‐ ναι ἀριθμοὶ ἔτι ἔσονται. εἰ γάρ εἰσι τὰ ἐνταῦθα λόγοι τινὲς ἀριθμῶν, δῆλον ὅτι ἔστι τινὰ ἐν αὐτοῖς, ἃ τὸν λόγον ἔχει τοῦτον ἐν ᾧ ἑκάστῳ αὐτῶν τὸ εἶναι, ὥσπερ ἡ συμφωνία λόγος ἀριθμῶν οὖσα ἔχει τι ὑποκεί‐ | |
| 20 | μενον καὶ φύσιν τινὰ ὑποκειμένην, ἧς ἀριθμός ἐστι καὶ λόγος ἡ συμφωνία, καὶ ἔστι τοῦτο οἱ φθόγγοι. εἰ δὲ καὶ τὰ πράγματα τὰ πρὸς τὰς ἰδέας λε‐ γόμενα τὸ εἶναι ἔχειν ἐν λόγῳ ἀριθμῶν ἐστιν, ἔστι τι αὐτοῖς ὑποκείμενον, ὅπερ τὸν τῶν ἀριθμῶν λόγον ἀναδεχόμενον ποτὲ μὲν ἄνθρωπος γίνεται ποτὲ δὲ ἄλλο τι, κατὰ τοὺς διαφέροντας λόγους ἄλλοτε ἄλλο γινόμενον, ὡς | |
| 25 | αἱ συμφωνίαι τῇ τῶν ἐν τοῖς φθόγγοις λόγων ἑτερότητι. τοῦτο δὲ οὐκ ἄλλο τι εὑρεθήσεται ὂν ἢ τὸ ὑποκείμενον καὶ ἡ ὕλη, ἧς ἐν ἀριθμῷ καὶ ἐν λόγῳ τινὶ ἕκαστον ἔσται τῶν ὄντων, οἷον πυρὸς ἀέρος ὕδατος, ἢ ὅ τί ποτ’ ἂν καὶ ᾖ τούτων· ἐν γὰρ τῷ τούτων λόγῳ πρὸς ἄλληλα τὸ εἶναι τοῖς ἐξ αὐτῶν καὶ εἰδοποιεῖσθαι. εἰ δὲ τοῦτο, δεήσει καὶ τὰς ἰδέας παρα‐ | |
| 30 | δείγματα τούτων οὔσας καὶ αὐτὰς λόγους ἀριθμῶν εἶναι καὶ οὐκ ἀριθμοὺς ἁπλῶς· εἰ γὰρ ὁ Καλλίας φέρε εἰπεῖν ἢ ὁ ἄνθρωπος ὡμοιωμένος τῇ ἰδέᾳ λόγος ἐν ἀριθμοῖς τισίν ἐστι πυρὸς καὶ γῆς καὶ ὕδατος καὶ ἀέρος ἢ ἄλλων τινῶν ὑποκειμένων, ἔσται καὶ ἡ ἰδέα ἀριθμὸς εἶναι λεγόμενος ὁ αὐτοάνθρωπος, πρὸς ἣν ὁ ἄνθρωπος, λόγος ἐν ἀριθμοῖς, ἤτοι ἀριθμῶν αὐ‐ | |
| 35 | τῶν, εἰ εἴη τοῦτο ὑποκείμενον ἐν αὐτοῖς, ἢ ἄλλου τινὸς ὅ τί ποτ’ ἂν ᾖ | 94 |
In met.95 | ἐν αὐτοῖς· τοῦτο γὰρ ἐσήμανε διὰ τοῦ εἴτε ἀριθμός. οὐ γὰρ δὴ ὁ ἀριθμὸς αἴτιος τοῦ ἐν ἀριθμῶν λόγῳ εἶναι· ἐν γὰρ τῷ αὐτῷ ἀριθμῷ διαφέροντες γίνονται οἱ λόγοι· ἐν γὰρ τῷ ἓξ καὶ ὁ διπλάσιος καὶ ὁ ἡμιό‐ λιος. εἰ δὲ τοῦτο, οὐκ ἀριθμὸς ἁπλῶς ἡ ἰδέα· οὐ γάρ ἐστι ταὐτὸν ἀρι‐ | |
| 5 | θμός τε καὶ λόγος ἐν ἀριθμοῖς· οὐδέ ἐστιν ἄρα τις αὐτοάριθμος ἡ ἰδέα. *** ἔχουσιν ἐν λόγῳ ἀριθμῶν. οὗτος δὲ ὁ λόγος πρῶτον μὲν ἀναιρεῖ τὸ εἶναι ἀριθμοὺς τὰς ἰδέας, ἔπειτα καὶ συνθέτους δείκνυσιν αὐτάς, οὐχ ἁπλᾶς. εἰ γάρ εἰσι λόγοι ἀριθμῶν, ἐκ πλειόνων τε ἔσονται καὶ ἔσται αὐταῖς ὑποκεί‐ μενόν τι, οὗ ἐν λόγῳ ἀριθμῶν τὸ εἶναι αὐτῶν ἑκάστῃ. ἀκολουθήσει τε | |
| 10 | τούτοις μηδὲ εἶναί τινα ἀριθμόν· εἰ γὰρ μὴ ἔστιν αὐτοάριθμος, οὐδ’ ἂν ἀριθμὸς εἴη, † οὐδ’ εἴ γε τῶν ὄντων πρὸς παράδειγμα ἀριθμός. ἀλλὰ μὴν μὴ ὄντος ἀριθμοῦ οὐδὲ λόγος ἀριθμῶν εἴη ἄν, ὥστε οὐδ’ ἐν λόγῳ ἀρι‐ θμῶν οἷόν τε λέγειν αὐτοῖς τὰ ὄντα εἶναι. τὸ δὲ οὐδ’ ἔσται τις διὰ ταῦτα ἀριθμὸς ἴσον ἂν εἴη τῷ οὐδὲ ἔσται διὰ ταῦτα ἡ ἰδέα ἀριθμός, | |
| 15 | ἐπεὶ μὴ τὸ ἐν λόγῳ ἀριθμῶν ὂν ἀριθμός. | |
| 16n | Ἔτι ἐκ πολλῶν ἀριθμῶν εἷς ἀριθμὸς γίνεται. | |
| 17 | Φησὶν ὅτι δυνατόν ἐστιν ἐκ πολλῶν ἀριθμῶν γενέσθαι ἕνα ἀριθμόν, οἷον ἐκ πολλῶν μονάδων τὸν ἑκατόν, ἐξ εἰδῶν δὲ πολλῶν συνθέτων ἓν εἶδος οὐ γίνεται· ὥστε οὐ καλῶς φασι τὰς ἰδέας ἀριθμούς. † ἐκ γὰρ ἡμιό‐ | |
| 20 | νου καὶ ἵππου οὐκ ἄν ποτε γένοιτό τι εἶδος ἕτερον, ὥς φησι καὶ Πορφύ‐ ριος ἐν ταῖς Εἰσαγωγαῖς, ἐκ μέντοι ἵππου καὶ ἡμιόνου δυνατόν, ἐκ δὲ ἵππου μόνου οὐ δυνατόν. | |
| 23n | Εἰ δὲ μὴ ἐξ αὐτῶν ἀλλ’ ἐκ τῶν ἀριθμῶν. | |
| 24 | Ἰστέον ὅτι ἐκ τοῦ ἑπτὰ καὶ τρία οὐδὲν γίνεται· ἕκαστος γὰρ ἀριθμὸς | |
| 25 | φυλάττει τὸ οἰκεῖον εἶδος, καὶ οὐδέποτε φθείρεται οὔτε ὁ ἑπτὰ καθὸ ἑπτὰ οὔτε ὁ τρία. ἡ οὖν σύνθεσις ἐκ τῶν μονάδων γίνεται. φησὶν οὖν ὅτι αἱ μονάδες αὗται, ἐξ ὧν συντίθεται ὁ ἀριθμός, πότερον ὁμοειδεῖς ὑπάρχουσιν ἢ ἀνομοειδεῖς; εἰ μὲν οὖν φῶσιν ἀνομοειδεῖς αὐτὰς εἶναι παρὰ τὰ δοκοῦντα αὐτοῖς λέγουσιν· ἡ γὰρ μονὰς πρὸς τὸ σημεῖον, ὡς εἴρηται ἐν τῇ Ἀπο‐ | |
| 30 | δεικτικῇ, θέσει καὶ μόνῃ διαφέρει, αὐτοὶ δὲ ταύτας τὰς ἰδέας οὐχ ὑποτί‐ | 95 |
In met.96 | θενται θέσιν ἔχειν, εἴ γε καὶ νοητὰς αὐτὰς εἶναι πρεσβεύουσιν. ὥστε οὐ δυνατὸν εἶναι τὰς μονάδας κατ’ αὐτοὺς ἀνομοειδεῖς· οὐδὲν γὰρ ἀλλήλων διαφέρουσι, καθὸ νοηταὶ ὑπάρχουσιν. εἰ δὲ πάλιν φῶσιν αὐτὰς ὁμοειδεῖς εἶναι, δῆλον ὅτι πλῆθος μὲν γίνεται ἐκ τῆς συνθέσεως αὐτῶν, διάφορα δὲ | |
| 5 | εἴδη οὐ γίνονται· καὶ ἔσται ταὐτὸν ἄνθρωπος καὶ ἵππος κατὰ τὸ εἶδος, ὅπερ ἐστὶν ἀδύνατον. εἰ δέ φασιν ἐκ μὲν τῆς τριάδος γίνεσθαι τὸν ἵππον, ἐκ δὲ τῆς τετράδος τὸν ἄνθρωπον, ἐὰν προστεθῇ μία μονάς, γίνεται ἐξ ἵππου ἄνθρωπος, ὅπερ ἐστὶν ἀδύνατον. καὶ ἐνταῦθα μὲν οὐ λέγει τὰ ἄτοπα τὰ ἐπακολουθοῦντα, ἅπερ ἡμεῖς εἰρήκαμεν, ἀλλ’ ἐν τῷ Μ· ἀντιλέγει γὰρ | |
| 10 | ἐκεῖσε ταῖς ἰδέαις. καὶ ταῦτα μὲν ὁ Ἀριστοτέλης· ὁ δὲ Πλάτων, ὡς πολλάκις εἴρηται, συμβολικῶς πάντα ταῦτα ἐπρέσβευε καὶ ἐκάλει ἀριθμοὺς ὡς μετρητικοὺς καὶ συστατικοὺς τῆς ὕλης· τὰ γὰρ εἴδη ἐκεῖθεν προέρχονται καὶ καταλάμπουσι τὴν ὕλην καὶ ὁρίζουσιν αὐτὴν ἀόριστον οὖσαν. | |
| 14n | Εἰ δὲ μὴ ἐξ αὐτῶν. | |
| 15 | Φησὶν ὅτι εἰ μὴ γίνεται ἡ σύνθεσις ἐξ αὐτῶν, τουτέστιν ἐκ τοῦ ἑπτὰ καὶ τοῦ τρία, διότι οὐκ ἀπολλύουσι τὰ οἰκεῖα εἴδη, ὡς εἴρηται, ἀλλ’ ἐκ τῶν ἀρι‐ θμῶν, τουτέστιν ἐκ τῶν μονάδων, ἐστὶν ἡ σύνθεσις (γράφεται δὲ ἐκ τῶν ἀριθμῶν, ἵνα δηλώσῃ τὸ ἐκ τῶν λόγων τοῦ ἀριθμοῦ), οἷον ἐν τῇ μυριάδι, ὥς φησιν αὐτός, πῶς ἔχουσιν αἱ μονάδες; εἴτε γὰρ ὁμοειδεῖς, πολλὰ | |
| 20 | ἄτοπα συμβήσεται, ὡς εἴρηται, εἴτε μὴ ὁμοειδεῖς, μήτε αἱ αὐταὶ ἀλλήλαις μήτε δὲ αἱ ἄλλαι πᾶσαι πάσαις· ἀπαθεῖς γὰρ οὖσαι αἱ μονάδες, τίνι διοίσουσιν ἀλλήλων; οὔτε γὰρ αὐτῶν αἱ μὲν λευκαὶ ὑπάρ‐ χουσιν αἱ δὲ μέλανες. ὥστε οὔτε εὔλογά φασιν οὔτε δὲ τῇ νοήσει ὁμολογούμενα. δείκνυσιν οὖν ὅτι οὐχ ὑπάρχουσιν αἱ ἰδέαι ἀριθμοὶ καὶ διὰ | |
| 25 | τοῦ ἐκ μὲν πολλῶν ἀριθμῶν συντιθεμένων γίνεσθαι ἕνα ἀριθμόν (τὰ γὰρ τρία καὶ τέσσαρα συντεθέντα ἀλλήλοις ποιεῖ τὸν ἑπτὰ ἀριθμόν), ἐξ εἰδῶν δὲ πλειό‐ νων συντεθέντων ἓν εἶδος οὐ γίνεται· οὐ γὰρ τὸ τοῦ ἀνθρώπου εἶδος καὶ τὸ τοῦ κυνός, ἐὰν οὕτω τύχοι, συντεθέντα ἕν τι εἶδος ποιεῖ. οὐ γὰρ ἐπειδὴ ἐν τῷ ἀνθρώπῳ τὸ ζῷον περιέχεται, σύνθετος ὁ ἄνθρωπος ἔκ τε ζῴου | |
| 30 | καὶ ἄλλου εἴδους· οὔτε γὰρ τὸ ζῷον καθ’ αὑτό τι ὑφεστὼς εἶδός ἐστιν, οὔτε ὁ ἄνθρωπος χωρὶς τοῦ ζῴου εἶναι ἄνθρωπος δύναται, ἀλλ’ ἔστιν ἑκάστου τῶν ἐν ὑποστάσει ζῴων τὸ ζῷον μόριον. ἕκαστος δὲ τῶν ἀριθμῶν μέρος τοῦ ὅλου γίνεται σωζόμενος ὁ αὐτός· ὥστε οὐκ ἂν εἶεν ἰδέαι οἱ ἀριθμοί. εἰ δέ τις λέγοι καὶ τῶν ἰδεῶν ἑκάστην ἐκ πλειόνων ἰδεῶν εἶναι, | |
| 35 | οἷον τὸν ἄνθρωπον ἐκ ζῴου καὶ δίποδος φέρε εἰπεῖν, πρῶτον μὲν οὐχ ἁπλαῖ αἱ ἰδέαι αὐτῶν ἔσονται ἀλλὰ σύνθετοι, ἔπειτα αἱ μὲν πρῶται αὐτῶν | |
| αἱ δὲ δεύτεραι· πρῶτον γὰρ τὸ τοῦ ζῴου εἶδος, ἔπειτα τὸ τοῦ ἀνθρώπου | 96 | |
In met.97 | ἢ ἵππου. ἔτι ἐπὶ μὲν τῶν ἀριθμῶν ἐκ πάντων τῶν διαφερόντων συντε‐ θέντων εἷς ἀριθμὸς γίνεται, ἐπὶ δὲ τῶν ἰδεῶν ἀδύνατον τοῦτο· οὐ γὰρ πάντα τὰ διαφέροντα εἴδη ἕν τι ποιεῖ συντεθέντα, οἷον ἵππος καὶ κύων. ἔτι τὰ μὲν συντεθέντα ἰδίᾳ προϋπάρχοντα συντίθενται· οὐχ οἷόν τε δὲ | |
| 5 | ἄνθρωπον καὶ ζῷον κεχωρισμένα ἢ λαβεῖν ἤγουν ἐπινοῆσαι. | |
| 6n | Εἰ δὲ μὴ ἐξ αὐτῶν ἀλλ’ ἐκ τῶν ἀριθμῶν. | |
| 7 | Εἴ τις, φησί, λέγοι διὰ τοῦτο μὴ ἐκ τῶν εἰδῶν αὐτῶν συντιθεμένων ἓν εἶδος γίνεσθαι, ὅτι μηδ’ ἐπὶ τῶν ἀριθμῶν συμβαίνει τῶν ἀριθμῶν συν‐ τιθεμένων ἕνα γίνεσθαι ἀριθμόν, ἀλλὰ τῶν μονάδων (πᾶς γὰρ ἀριθμὸς ἐκ | |
| 10 | μονάδων συνθέσεως, οὐ τριάδων ἢ τετράδων, ὡς ἀνωτέρω ἐδείξαμεν, οἳ ἤδη εἰσὶν ἀριθμοί, ἡ τριὰς καὶ ἡ τετράς· καὶ γὰρ ἡ μυριὰς ἐκ μονάδων σύγκειται, οὐ χιλιάδων ἢ ἑκατοντάδων· εἰ δὲ καὶ τοῦτο, ἀλλὰ τάς γε ἰδέας μὴ κατὰ τοῦτο ἐοικέναι τοῖς ἀριθμοῖς, καθὸ γίνεται ἐξ ἐκείνων εἷς ἀριθμός, ἀλλὰ καθ’ ὅσον ἐκ μονάδων σύγκεινται), ἄξιον παρ’ αὐτῶν μαθεῖν, πότερον | |
| 15 | αἱ μονάδες ἐξ ὧν αἱ ἰδέαι συντιθέμεναι ὁμοειδεῖς ὑπάρχουσιν, ἢ οὔ. εἰ γὰρ πᾶσαι αἱ μονάδες ὁμοειδεῖς, τί δήποτε αἱ μὲν ἰδέαν ποιοῦσι κατ’ αὐ‐ τοὺς αἱ δὲ οὔ; ὥστε πᾶς ἀριθμὸς ἰδέα ἔσται, καὶ οὐδὲν διοίσουσιν ἀλλή‐ λων τὰ ἐξ ἐκείνων γινόμενα. εἰ οὖν ὁμοειδεῖς ἀλλήλαις ὑπάρχουσι, κατ’ οὐδὲν ἄλλο διοίσουσιν ἢ κατὰ πλῆθος μονάδων· οὕτως δὲ 〈καὶ τὰ〉 μετα‐ | |
| 20 | σχόντα αὐτῶν ἀλλήλοις ὁμοειδῆ ἔσονται. ἀλλὰ τὸ λογικὸν καὶ τὸ ἄλογον οὐ δοκοῦσιν ἀλλήλων πλήθει διαφέρειν ἀλλὰ ποιότητι. εἰ γὰρ εἴποιεν ὅτι τὸ λογικὸν μιᾷ μονάδι ὑπερέχει τοῦ ἀλόγου, ἐὰν προστεθῇ ἡ μία μονάς, ἔσται τὸ ἄλογον λογικόν, ὅπερ ἀδύνατον. εἰ δὲ ἀνομοειδεῖς λέγοιεν αὐτάς, αὐτὸς ἐπιφέρει τὰ ἄτοπα. εἰ γὰρ μήτε ἐκεῖναι ἀλλήλαις ὁμοειδεῖς μήτε | |
| 25 | πᾶσαι πάσαις μηδὲ αἱ αὐταὶ κατὰ τὸ εἶδος (τούτου γὰρ δηλωτικὸν τὸ μηδὲ αἱ αὐταί), ἀλλ’ ἔστι τις ἐν αὐταῖς διαφορά, ὡς τάσδε μὲν εἶναι ἰδεῶν ποιη‐ τικὰς τὰς δὲ μή, τίς ἔσται αὐταῖς διαφορὰ ἀπαθέσι τε οὔσαις; οὔτε γὰρ αἱ μὲν λευκαὶ αἱ δὲ μέλανες. θέσιν δὲ οὐ δυνατὸν εἰπεῖν, ἐπεὶ οὕτως σημεῖα λέγουσι τὰς μονάδας· ἄλλως τε δὴ τὰ νοητὰ θέσιν ἔχειν οὐ βούλονται. | |
| 30n | Ἔτι δὲ ἀναγκαῖον ἑτερόν τι γένος ἀριθμοῦ κατασκευάζειν. | |
| 31 | Παραλελοίπασι καὶ τὰς ἀρχὰς τὰς μαθηματικάς· μόνα γὰρ ὑποτίθεν‐ | 97 |
In met.98 | ται νοητὰ καὶ αἰσθητά· οὐδὲν οὖν περὶ τῶν μαθηματικῶν εἰρήκασι. λέ‐ γομεν οὖν ἡμεῖς πρὸς αὐτὸν ‘καίτοι αὐτός, ὦ Ἀριστότελες, ἐγκαλεῖς αὐτοῖς ὡς διατρίψασι περὶ τὰ μαθήματα καὶ μὴ φροντίσασι φυσικῆς θεωρίας, ὡς εἴρηται ἐν τῷ πρώτῳ τῶν Περὶ ψυχῆς· καὶ προϊὼν δὲ τοῦτο ἐγκαλεῖς | |
| 5 | αὐτοῖς.‘ εἰδέναι γὰρ χρὴ ὅτι ἐπειδὴ μέσην τάξιν ἀνεδέξατο ἡ ψυχὴ καὶ ποτὲ μέν ἐστιν ἐν τοῖς νοητοῖς ποτὲ δὲ ἐν τοῖς αἰσθητοῖς, ἐδεήθη καὶ φαντασίας, ἵνα δι’ αὐτῆς φυλάττῃ τοὺς τύπους τῶν αἰσθητῶν. χρεία οὖν ἐστι μαθημάτων πρὸς συνεθισμὸν τῆς ἀσωμάτου φύσεως· ἀπὸ γὰρ τῶν μαθημάτων ἄνιμεν ἐπὶ τὰ νοητά. οὔτε γὰρ ἀμέσως δυνατόν ἐστιν ἀπὸ | |
| 10 | τῶν φυσικῶν ἐπὶ τὰ νοητὰ ἀνελθεῖν· οὔτε γὰρ δεῖ κατὰ τὸ εἰρημένον ὑπερβάθμιον πόδα ἀποτείνειν. διὰ τοῦτο οὖν καὶ διαφόρους ἐνεργείας προβάλλεται πρὸς τὸ ἀμφίβιον τῆς ζωῆς αὐτῆς, ποτὲ μὲν νοερῶς ποτὲ δὲ μετὰ αἰσθήσεως ἐνεργοῦσα· ἔχει δὲ καὶ φαντασίαν, ἥτις τῶν μερικῶν ἀντι‐ λαμβάνεται· τὰ γὰρ καθόλου φαντασθῆναι τῶν ἀδυνάτων ἐστίν. ὥσπερ | |
| 15 | οὖν ἡ ψυχὴ μεταξύ ἐστι τῶν ἀιδίων καὶ φθαρτῶν, οὕτως καὶ τὰ μαθή‐ ματα μεταξὺ τῶν πάντῃ χωριστῶν εἰδῶν τῆς ὕλης καὶ τῶν ἀχωρίστων τῇ ἐπινοίᾳ χωρίζομεν. τοῦτο οὖν φησιν ὁ Ἀριστοτέλης ὅτι ἔδει αὐτοὺς καὶ ἕτερον γένος ἀριθμοῦ κατασκευάζειν, περὶ ὃ ἡ ἀριθμητικὴ καταγίνεται, τουτέστι τὰ μαθήματα. καὶ πάντα τὰ μεταξὺ λεγόμενα, τουτέστι τὰ μαθήματα, | |
| 20 | ὑπὸ τίνων ἐστὶν ἀρχῶν ἤγουν ἐκ τίνων καὶ ποῖαι ἀρχαὶ τῶν μαθη‐ μάτων ὑπάρχουσιν. εἰπεῖν δὲ ἔδει αὐτοὺς καὶ δι’ ἣν αἰτίαν μεταξύ ἐστι (τὰ μαθήματα γὰρ μεταξύ), εἰ μὴ ἐκ τῶν αὐτῶν ἐξ ὧν καὶ αἱ ἰδέαι καὶ ὁ εἰδητικὸς ἀριθμός, ἅτινα πάντων ἀρχὰς ὑπέθεντο. † τίνων κατὰ κοινωνίαν τινὰ καὶ οἰκειότητα μεταξύ τί ἐστι· ταῦτα δὲ ἑτέρου γένους καὶ ἑτέρας | |
| 25 | ὄντα φύσεως πῶς ἂν ἔτι μεταξὺ εἴη τῶν ἰδεῶν καὶ τῶν πρὸς αὐτὰς λεγο‐ μένων τὸ εἶναι ἔχειν, τῶν αἰσθητῶν καὶ τῶν νοητῶν; | |
| 27n | Ἔτι αἱ μονάδες αἱ ἐν τῇ δυάδι. | |
| 28 | Ἕτερον ἔγκλημα ἐπιφέρει αὐτοῖς, καί φησιν ὅτι τὴν δυάδα ἀρχὴν ὑπο‐ τίθενται, καὶ λέγοντες αὐτὴν εἶναι ἀρχὴν ἑτέραν ἀρχὴν ποιοῦσιν αὐτῆς τὴν | |
| 30 | μονάδα (ἐκ γὰρ τῶν δύο μονάδων σύγκειται ἡ δυὰς κατ’ αὐτούς), ὥστε ἡ ἀρχὴ ἐξ ἀρχῶν ἔσται. λέγομεν οὖν αὖθις πρὸς τοῦτο ὅτι εἰ τῷ ὄντι οὕτως ἀριθμὸν ἔλεγον τὴν δυάδα, καλῶς ἐλαμβάνετο ὁ Ἀριστοτέλης· νῦν δὲ συμβολικῶς λέγουσι τὴν δυάδα ἀρχὴν τῶν μεριστῶν πάντων, ἐπειδὴ πρώτη ἀρχὴ τοῦ μερίζεσθαί ἐστιν ἡ δυάς. τοῦτο οὖν φησιν ὅτι αἱ μο‐ | |
| 35 | νάδες αἱ ἐν τῇ δυάδι ὑπάρχουσαι ἑκατέρα αὐτῶν ἐκ μονάδος ὑπάρχει, ἐπειδὴ προτέρα τῆς δυάδος ἡ μονάς· καίτοι ἀδύνατον τῆς ἀρχῆς ἀρ‐ | |
| χὴν εἶναι. | 98 | |
In met.99(1n) | Ἔτι διὰ τί ἓν ὁ ἀριθμὸς συλλαμβανόμενος. | |
| 2 | Φησὶν ὅτι ὁ ἀριθμὸς συνεχές ἐστι, τὴν δὲ συνέχειαν ταύτην ἔχει ἐκ τῆς ἑνάδος· ὥστε πρώτου ἀριθμοῦ ἡ ἑνάς ἐστιν ἀρχὴ καὶ οὐκ ἀριθμός, ὥς φασιν αὐτοί. λέγομεν οὖν πρὸς τοῦτο ὅτι παγκάλως λέγεις, ὦ Ἀριστό‐ | |
| 5 | τελες, καὶ τὰ δοκοῦντα αὐτοῖς λέγεις· τὴν γὰρ τῶν πάντων ἀρχὴν τὴν ἑνάδα ὑποτίθενται καὶ αὕτη ἐστὶν ἡ διὰ πάντων τῶν ὄντων διήκουσα. | |
| 7n | Ἔτι πρὸς τοῖς εἰρημένοις εἴπερ εἰσὶν αἱ μονάδες | |
| 8n | διάφοροι. | |
| 9 | Εἴ φατε ταύτας τὰς μονάδας εἶναι διαφόρους ἐξ ὧν τὰ ἄλλα πάντα | |
| 10 | γεννᾶτε, ἐχρῆν ὑμᾶς οὕτως λέγειν ὥσπερ λέγουσιν οἱ τὰ στοιχεῖα τέσσαρα ἤγουν δύο ὑποτιθέμενοι· καὶ γὰρ τούτων ἕκαστος οὐ τὸ κοινὸν λέγει στοιχεῖον, οἷον ὅτι ἐκ σώματος ταῦτα πάντα, ἀλλὰ πῦρ καὶ γῆν, εἴτε τῷ ὄντι ἔστι τι σῶμα κοινὸν αὐτὸ καθ’ αὑτὸ ὑφεστὼς ἄποιον, εἴτε μή, ὅπερ ἐστὶν ἀληθές. ἐχρῆν μὲν οὖν καὶ τούτους ὁμοίως ὁρίσαντας ἕν τι, ὥσπερ | |
| 15 | οἱ σῶμά τι τὸ στοιχεῖον λέγοντες, τοῦτο ἀρχὴν ὑποθέσθαι· νῦν δὲ ἁπλῶς τὸ ἓν λέγουσιν ἀρχήν, οὐχ ὡς πολλῶν οὐσῶν τῶν μονάδων καὶ κεχωρι‐ σμένων ἀλλήλων καὶ τοῦ ἑνὸς κατηγορουμένου κοινῶς κατ’ αὐτῶν, ἀλλ’ ὡς ὅλου τινὸς οὔσης τῆς μονάδος καὶ ἑνὸς καὶ ὁμοιομεροῦς καὶ μόρια ἔχοντος ὅμοια αὐτῷ τὰς μονάδας, ὡς τὸ πῦρ καὶ τὸ ὕδωρ· καὶ γὰρ τού‐ | |
| 20 | των ἑκάτερον ἕν τι ὁμοιομερές· τὰ γὰρ μόρια τοῦ ὕδατος ὅμοια τῷ ὅλῳ. | |
| 21n | Εἰ δὲ οὕτως, οὐκ ἔσονται οὐσίαι οἱ ἀριθμοί. | |
| 22 | Τουτέστιν εἰ δὲ οὕτως λέγοιεν τὸ ἓν καὶ ὁμοιομερές τι, οὐκέτι αὐτοῖς οἱ ἀριθμοὶ οὐσίαι καὶ ἰδέαι ἔσονται ἀλλ’ ὑποκείμενον καὶ ὑλικά (τοιαῦτα γὰρ τὰ ὁμοιομερῆ), καὶ ἔτι τὸ ὅλον οὐκ ἔσται τῶν αὐτοῦ μερῶν ἰδέα. | |
| 25 | ἔτι τε οὐσία ἑκάστου κυρίως τὸ εἶδος, οἱ δὲ ἀριθμοὶ ὕλης οὐκ εἴδους λόγον ἕξουσι. δύναται δὲ καὶ οὕτως τις εἰπεῖν· εἰ δὲ λέγοιεν τὸ ἓν τοιοῦτον εἶναι ὡς φύσιν τινὰ μίαν, ὡς τὸ πῦρ, ὡς τὸ ὕδωρ, καὶ τοιοῦτον ὂν ἀρχὴν εἶναι, οὐκέτι αὐτοῖς ἔσονται οὐσίαι τε καὶ ἰδέαι καὶ ἀρχαὶ οἱ ἀριθμοί· οὐ γὰρ ἐκ τῆς τοῦ τοιούτου ἑνὸς συνθέσεως ὁ ἀριθμός· ἓν γάρ τι καὶ τὸ | |
| 30 | αὐτὸ γίνεται ἐκ τῆς τούτων συνθέσεως. εἴπερ οὖν ἔστι τι ἓν αὐτὸ καὶ | |
| τοῦτό ἐστιν ἀρχή, πλεοναχῶς λέγεται τὸ ἕν· ἄλλως γὰρ ἀδύνατον. οὔτε | 99 | |
In met.100 | γὰρ ὡς γένος πλεοναχῶς λέγεται οὔτε ὡς ὅμοιον, ἀλλ’ ὡς ὁμώνυμον· εἰ δὲ τοῦτο, οὐκέτι παράδειγμα. λέγομεν οὖν ὅτι τῷ ὄντι καὶ καλῶς λέγεις, καὶ πλεοναχῶς λέγεται τὸ ἕν· πάντα γὰρ λέγεται μετέχειν τῆς ἑνάδος καὶ διὰ τοῦτο καὶ ἓν λέγεται. εἰ τοίνυν ἁπλῶς λέγοντες τὸ ἓν οὕτως λέγουσιν | |
| 5 | ὡς ὁμοειδῶν καὶ ἀδιαφόρων οὐσῶν πασῶν τῶν μονάδων (τοῦτο γὰρ ἐσή‐ μανε διὰ τοῦ εἰπεῖν ὡς ὄντος τοῦ ἑνὸς ὥσπερ πυρὸς ἢ ὕδατος ὁμοιο‐ μεροῦς· τὸ γὰρ μὴ διαφέρον τῶν μονάδων καὶ ὁμοειδὲς διὰ τοῦ ὁμοιο‐ μερὲς εἰπεῖν ἔδειξεν), ἀλλ’ εἰ οὕτως ἔχοιεν αἱ μονάδες, οὐκ ἂν εἶεν ἔτι οὐσίαι οἱ ἀριθμοί, τουτέστιν αἱ ἰδέαι· περὶ γὰρ ἐκείνων τῶν ἀριθμῶν λέγει. | |
| 10 | εἰ γὰρ ὁμοειδεῖς πᾶσαι αἱ μονάδες, ὡς ὁ παρ’ ἡμῖν ἀριθμὸς οὐκ ἔστιν οὐσία, οὕτως οὐδ’ ἂν ἐκεῖνος εἴη ὁ ἐξ ὁμοιειδῶν τούτῳ τῷ ἀριθμῷ τῶν μονάδων συγκείμενος. ἀλλὰ δῆλον ὅτι οὐχ οὕτως λέγουσιν, ἀλλ’ ἔστι κατ’ αὐτοὺς ἕν τι αὐτὸ οὐχ ὁμοειδὲς τοῖς ἄλλοις, καὶ τοῦτο ἀρχή· εἰ δὲ τοῦτο, οὐχ ὁμοειδεῖς αἱ μονάδες, ἀλλὰ πλεοναχῶς τὸ ἓν λέγεται· ἄλλως γὰρ | |
| 15 | ἀδύνατον τὸ ἓν τὴν ἀρχὴν λέγειν. ὥστε ἐχρῆν αὐτοὺς ποῖον λέγουσιν ἀρχὴν ὡρικέναι. ἔπειτα δὲ εἰ μὴ ὑπάρχουσιν ὁμοειδεῖς, ἕπεται ἄπορον, τίς ἡ τῶν μονάδων διαφορά. | |
| 18n | Βουλόμενοι δὲ τὰς οὐσίας ἀνάγειν εἰς τὰς ἀρχάς. | |
| 19 | Βουλόμενοι ὑμνεῖν τὴν δυάδα ὡς ἀρχὴν οὖσαν καὶ τὰς οὐσίας τῶν | |
| 20 | πραγμάτων ἀνάγειν εἰς αὐτήν, φασὶν οὕτως ὅτι τὰ μήκη ἐστὶν ἐκ βραχέος καὶ μακροῦ· τὰς δὲ ἐπιφανείας ἐκ πλατέος καὶ στενοῦ, τὰ δὲ στερεὰ ἐκ βαθέος καὶ ἐπιπολαίου. ταῦτα δὲ οὐχ ὑπάρχουσιν ὑπάλληλα γένη. φα‐ νερὸν 〈οὖν〉 ὅτι οὐ θεωρηθήσονται ἐν ἀλλήλοις· τὰ γὰρ ὑπάλληλα γένη ἅμα θεωροῦνται ὡς τὸ ἔμψυχον καὶ τὸ ζῷον. τὸ γοῦν μακρὸν καὶ βραχὺ | |
| 25 | ὑπὸ ἄλλο γένος τελεῖ καὶ τὸ στενὸν καὶ πλατὺ καὶ βαθὺ καὶ τὸ ἐπιπό‐ λαιον· ὥστε οὐ δυνατόν ἐστι κατ’ αὐτοὺς τὸ ἐπίπεδον θεωρεῖσθαι ἐν τῷ στερεῷ οὔτε δὲ τὴν γραμμὴν ἐν τῷ ἐπιπέδῳ, ὥσπερ οὐδὲ ὁ ἀριθμὸς ὑπάρχει ἐν αὐτοῖς, ὅτι τὸ μὲν πολὺ καὶ ὀλίγον ἐπὶ ἀριθμοῦ λέγεται, τὸ δὲ βαθὺ καὶ ἐπιπόλαιον ἐπὶ σώματος, καὶ οὐ λέγομεν τὸν ἀριθμὸν ὑπάρχειν | |
| 30 | ἐν τῷ σώματι, διότι ὑπὸ ἄλλο ἐστὶ γένος τὸ πολὺ καὶ τὸ ὀλίγον ὑπὸ τὸ διωρισμένον, τὸ δὲ βαθὺ καὶ ἐπιπόλαιον ὑπὸ τὸ συνεχές. καὶ ταῦτα μὲν ὁ Ἀριστοτέλης· ὁ δὲ ἡμέτερος φιλόσοφός φησι πρὸς αὐτὸν ὅτι θεωροῦν‐ ται ταῦτα ἐν ἀλλήλοις οὐχ ὡς ὑπάλληλα γένη ἀλλ’ ὡς δεκτικὰ ἀλλήλων· δεκτικὴ γὰρ ἡ μὲν ἐπιφάνεια τῶν γραμμῶν, τὰ δὲ σώματα τῶν ἐπιφα‐ | |
| 35 | νειῶν, ὥσπερ καὶ αὐτὸς λέγει τοὺς ἀριθμοὺς θεωρεῖσθαι ἐν τοῖς μεγέ‐ | 100 |
In met.101 | θεσι. λέγομεν γὰρ δέκα μεγέθη οὐχ ὡς ὑπάλληλα γένη ἀλλ’ ὅτι δεκτικόν ἐστι τὸ μέγεθος τῶν ἀριθμῶν. ἐπὶ μὲν γὰρ τοῦ μεγέθους θεωρεῖται τὸ μέγα καὶ τὸ μικρόν, ἐπὶ δὲ τοῦ ἀριθμοῦ τὸ πολὺ καὶ τὸ ὀλίγον· ταῦτα δὲ οὐχ ὁμογενῆ ὑπάρχουσιν, ἀλλὰ τὸ μέν ἐστι τοῦ συνεχοῦς τὸ δὲ τοῦ διω‐ | |
| 5 | ρισμένου. βουλόμενοι οὖν, φησί, τὰς οὐσίας ἀνάγειν εἰς τὰς ἀρχὰς μήκη μὲν τίθεμεν (ὡς τοῦ αὐτοῦ διδασκαλείου ὑπάρχων) ἐκ μακροῦ καὶ βραχέος. ἀρχαὶ οὖν αὐτῶν τὸ μέγα καὶ τὸ μικρόν· ταύτην γὰρ ἔλεγον τὴν ἀόριστον εἶναι δυάδα. εἰς ταύτην οὖν θέλοντες πάντα ἀνάγειν τοῦ μὲν μήκους ἀρχὴν ἔλεγον τὸ βραχὺ καὶ τὸ μακρόν, ὡς ἐκ μακροῦ τινος καὶ | |
| 10 | βραχέος τὴν γένεσιν ἔχοντος τοῦ μήκους, ἅπερ ἐστὶ μέγα καὶ μικρόν, τοῦ δὲ στερεοῦ τό τε βαθὺ καὶ ταπεινόν, ὄντα καὶ αὐτὰ μέγα καὶ μικρόν. εἰ‐ πὼν δὲ ταῦτα καὶ ἐκθέμενος τὴν δόξαν αὐτῶν ἐπὶ τούτοις ἐπιφέρει τὸ ἄτοπον λέγων καὶ πῶς ἕξει τὸ ἐπίπεδον γραμμήν, ἢ τὸ στερεὸν γραμμὴν ἢ ἐπίπεδον; ἔστι δὲ τοιοῦτον τὸ λεγόμενον. τοῦ μὲν σώματος, | |
| 15 | ὅπερ στερεόν ἐστι, πέρας ἡ ἐπιφάνεια, ὅπερ ἐπίπεδον εἶπε, καὶ τοῦ ἐπι‐ πέδου πέρας ἡ γραμμή, ὅπερ μῆκος γίνεται· ὥστε καὶ ἐν τῷ ἐπιπέδῳ τὸ μῆκός ἐστι καὶ ἐν τῷ στερεῷ τὸ ἐπίπεδον. λέγεται οὖν τὸ μὲν σῶμα βάθος ἔχειν καὶ πλάτος καὶ μῆκος, ἡ δὲ ἐπιφάνεια πλάτος καὶ μῆκος, ἡ δὲ γραμμὴ μῆκος. ταῦτα μὲν οὕτως ἔχει φύσει· κατὰ δὲ ἐκείνους ἄλλα | |
| 20 | λέγοντας καὶ διαφέροντα γένη εἶναι τὸ βραχὺ καὶ μακρόν, καὶ στενὸν καὶ πλατύ, καὶ βαθὺ καὶ ταπεινόν, καὶ ὡς ὑπὸ διαφέροντα γένη καὶ οὐχ ὑπάλ‐ ληλα αὐτὰ ὄντα τιθέντας πῶς δυνήσονται ἔτι ἢ τὸ μῆκος ἐν τῷ ἐπιπέδῳ εἶναι ἢ ταῦτα ἐν τῷ στερεῷ; ὥσπερ γὰρ οὐδὲ ὁ ἀριθμός ἐστιν ἐν τούτων τινί, ὅτι ἄλλαι αἱ τοῦ ἀριθμοῦ ἀρχαὶ κατ’ αὐτοὺς ἦσαν, οὕτως οὐδὲ ἐπὶ | |
| 25 | τούτων [ὅτι] ὑπάρχει οὐδὲν τῶν ἀνωτάτω ἐν τοῖς κάτω, τουτέστι τῶν πρώ‐ των ἐν τοῖς ὑστέροις. ἔστι γὰρ τούτων τῶν τριῶν πρῶτον καὶ ἄνω γραμμή, δεύτερον τὸ ἐπίπεδον, τρίτον τὸ στερεόν· ἔστι γὰρ ἐκεῖνα ἁπλούστερα τοῦ στερεοῦ καὶ προεπινοούμενα· τούτων δὲ πάντων ἓν πρῶτον ὁ ἀριθμός. ὡς οὖν ὁ ἀριθμὸς οὐκ ἔστιν ἐν τούτοις, καίτοι πρῶτος ὤν, διότι ἄλλο γένος | |
| 30 | τὸ πολὺ καὶ τὸ ὀλίγον, ἐφ’ ᾧ ὁ ἀριθμός, τῶν γενῶν ἑκάστου ὑφ’ ἃ ταῦτα, οὕτως οὐδὲ ἐπὶ τούτων ἔσται κατ’ αὐτοὺς θάτερον ἐν θατέρῳ. οὔτε γὰρ τὸ μῆκος ἐν τῷ ἐπιπέδῳ, ἐπειδὴ τὸ μὲν μῆκος ἐκ βραχέος καὶ μακροῦ, τὸ δὲ ἐπίπεδον ἐκ στενοῦ καὶ πλατέος, ἅ ἐστιν ἕτερα ἀλλήλων γένη, οὔτε δὲ ταῦτα ἐν τῷ στερεῷ. οὐδὲ γὰρ τοῦτο ἔνεστι λέγειν, ὅτι ταῦτα μὲν | |
| 35 | ἀλλήλων διαφέρει τὰ γένη καὶ ἔστιν ἕτερα, ὑπάλληλα μέντοι ἐστίν, ὡς | |
| εἶναι ὑπὸ τὸ πλατὺ τὸ βαθὺ καὶ ὁμοίως ὑπὸ τὸ μακρὸν τὸ πλατύ, καὶ διὰ | 101 | |
In met.102 | τοῦτο δύνασθαι ἐν τῷ στερεῷ ἐκεῖνα εἶναι, ὡς ἔστιν ἐν τῷ ὄρνιθι τὸ πτε‐ ρωτὸν καὶ τὸ ζῷον. ταῦτα γὰρ τῶν διαφερόντων γενῶν ἃ κοινωνίαν ἔχει πρὸς ἄλληλα· γένος γὰρ τὸ ζῷον τοῦ πτερωτοῦ καὶ ἐν τῷ τί ἐστιν αὐτοῦ κατηγορεῖται· ὑπάλληλα γάρ ἐστιν. ὥστε εἰ ἔστι τοῦ βάθους γένος τὸ | |
| 5 | πλατύ, καὶ ἔστι βαθὺ μὲν τὸ στερεόν, πλατὺ δὲ τὸ ἐπίπεδον, ἔσται τὸ στε‐ ρεὸν ὅπερ ἐπίπεδον· καὶ γὰρ τὸ ὄρνεον ὅπερ ζῷον· ἄτοπον δὲ τὸ σῶμα ἐπίπεδον λέγειν, ὁμοίως δὲ καὶ τὸ ἐπίπεδον μῆκος. | |
| 8n | Ἔτι αἱ στιγμαὶ ἐκ τίνος ἐνυπάρχουσι; | |
| 9 | Φησὶν οὖν ὅτι κατ’ αὐτοὺς οὐκ ἔσονται στιγμαί· οὔτε γὰρ ἐμνημό‐ | |
| 10 | νευσε τῶν στιγμῶν, ἀλλὰ γραμμῶν καὶ ἐπιπέδων καὶ στερεῶν. ταῖς οὖν στιγμαῖς, φησίν, ὁ Πλάτων καὶ διεμάχετο ὡς ὄντι γεωμετρικῷ δόγματι· ἔλεγε γὰρ ὅτι οὐχ ἁρμόττει τῷ πρώτῳ φιλοσόφῳ περὶ στιγμῶν διαλέγεσθαι, ἀλλὰ τῷ μαθηματικῷ. καὶ ταῦτα λέγων, φησίν, οὐδὲν ἧττον εἰσέ‐ φερε τὰς στιγμάς· ἐκάλει γὰρ ἀρχὴν γραμμῆς, τὴν δὲ ἀρχὴν τῆς γραμμῆς | |
| 15 | ἔλεγε τὰς ἀτόμους γραμμάς. εἰ τοίνυν πέρατα τῶν γραμμῶν ὑπάρχουσι τὰ σημεῖα, φανερὸν ὅτι εἰσάγων ἄτομον γραμμὴν εἰσῆγε καὶ τὰς στιγμάς. λέγομεν οὖν ἡμεῖς ὅτι συμβολικῶς ταῦτα ἔλεγεν ὁ Πλάτων· διὰ γὰρ τῆς ἀτόμου γραμμῆς τοὺς ἀμερίστους λόγους τῆς ψυχῆς ἐδήλου· ὥσπερ γὰρ ἡ ἄτομος γραμμὴ ἀμέριστος, οὕτω καὶ οἱ λόγοι τῆς ψυχῆς. | |
| 20n | Ἔτι αἱ στιγμαὶ ἐκ τίνος ἐνυπάρχουσιν; | |
| 21 | Ὃ λέγει τοιοῦτόν ἐστι. δοκεῖ μὲν τὰ σημεῖα καὶ αἱ στιγμαὶ ἐνυπάρ‐ χειν τῷ μήκει καὶ τῇ γραμμῇ, ὥσπερ καὶ αὕτη τῷ ἐπιπέδῳ καὶ τὸ ἐπί‐ πεδον τῷ στερεῷ, εἶναι δὲ ἄλλης φύσεως παρ’ ἐκεῖνα ὡς κἀκεῖνα ἀλλήλων. τίνες οὖν αἱ τούτων ἀρχαί; καὶ εἰς τί γένος ταῦτα ὑπαχθήσεται; καὶ πῶς | |
| 25 | ἀναχθήσεται εἰς τὸ μέγα καὶ τὸ μικρόν; καὶ πῶς ἔσονται ἐν τῷ μήκει; ἀπορήσας δὲ τοῦτο ἐφεξῆς ἱστορεῖ τὴν Πλάτωνος δόξαν περὶ τῶν στιγμῶν· φησὶ γὰρ αὐτὸν μηδὲ τὴν ἀρχὴν παραδέχεσθαι ὡς οὖσάν τινα φύσιν ση‐ μείου, ἀλλὰ λέγειν δόγμα τι τοῦτο καὶ θέσιν τινὰ γεωμετρικήν, οὐκ ἐν τῇ φύσει τῶν ὄντων οὖσαν. τὸ μὲν οὖν σημεῖον οὐκ ἔλεγεν εἶναί τι οὐδὲ | |
| 30 | ὠνόμαζεν, ἐκάλει δέ τινα ἀρχὴν γραμμῆς, ἣν ἄτομον πολλάκις γραμμὴν ἔλεγεν. ἱστορεῖ δὲ καὶ ὡς Πλάτωνος, οὐ μόνον Ξενοκράτους, ἀτόμους γραμμὰς τιθεμένου. καίτοι πᾶσα ἀνάγκη ἐστὶν εἶναί τι πέρας ἀτόμου ταύ‐ της γραμμῆς· ἔστι δὲ πέρατα τὰ σημεῖα· ὥστε ἐξ οὗ λόγου γραμμή ἐστι, | |
| καὶ στιγμὴ ὑπάρχει. | 102 | |
In met.103(1n) | Ὅλως δὲ ζητούσης τῆς σοφίας περὶ τῶν φανερῶν τὸ | |
| 2n | αἴτιον. | |
| 3 | Ἐντεῦθεν δείκνυται ὁ Ἀριστοτέλης ἄντικρυς λέγων ποιητικὸν αἴτιον εἶναι τὸν θεόν. φησὶ γὰρ ὅτι ἡ σοφία ζητεῖ τῶν φανερῶν τὸ αἴτιον, οἱ | |
| 5 | δὲ Πυθαγόρειοι τοῦτο παραλελοίπασιν· οὐδὲν γὰρ εἰρήκασι περὶ τῆς αἰτίας τῆς ποιητικῆς. ὡς γὰρ ἀνωτέρω ἐδείξαμεν, οἱ τὰς ἰδέας λέγοντες οὔτε ποιητικὸν αὐτὰς αἴτιον δύνανται ὑποτίθεσθαι (οὐδὲν γὰρ αἱ ἰδέαι ποιοῦσιν) οὔτε δὲ τελικόν (τὰ γὰρ γινόμενα οὐ πρὸς αὐτὰ ἐπεστραμμένα ὑπάρχουσιν) οὔτε δὲ εἰδικόν, ἀλλ’ εἰ ἄρα, ὑλικόν. λέγομεν οὖν ὅτι καὶ τελικὸν αἴτιον | |
| 10 | ὑπετίθετο Πλάτων, ἐξ οὗ λαβὼν εἶπεν ὅτι καλῶς ἀπεφήναντο τἀγαθὸν οὗ πάντα ἐφίεται. καὶ ποιητικὸν δὲ λέγων “θεοὶ θεῶν, ὧν ἐγὼ δημιουργός”, καὶ ὅτι “περὶ τὸν βασιλέα πάντων.” αἰτιᾶται οὖν τοὺς περὶ τῶν ἰδεῶν πραγματευσαμένους, ὅτι προκειμένης ζητήσεως τοῖς τὴν τῶν ὄντων θεω‐ ρίαν ἐπανῃρημένοις ἰδεῖν τί ποτέ ἐστιν αἴτιον ποιητικὸν τούτων τῶν αἰσθη‐ | |
| 15 | τῶν καὶ φανερῶν, καὶ πῶς ἕκαστα τούτων γίνεται, τὸ μὲν οὖν ζητεῖν τίς ποτέ ἐστιν ἡ αἰτία αὕτη παρέλιπον (οὐδὲν γὰρ λέγουσι περὶ τῆς ποιητικῆς αἰτίας ἢ τίς ποιητική· οὐδενὸς γὰρ ποιητικὸν ἡ ἰδέα· οὐδὲ γὰρ τὴν ἀρχὴν ποιητικόν), οἰόμενοι δὲ τὴν οὐσίαν καὶ τὴν κατὰ τὸ εἶδος 〈αἰτίαν〉 αὐτῶν ἀποδιδόναι (τετραχῶς γὰρ τὰ αἴτια) ἄλλας μέν τινας οὐσίας καὶ ἄλλα εἴδη | |
| 20 | παρὰ τὰ φανερὰ ὑποτίθενται (τὰς γὰρ ἰδέας), πῶς δὲ τούτων ἐκεῖνά ἐστιν εἴδη, οὐκέτι λέγουσιν, ὥσπερ λέγει καὶ ἀλλαχοῦ ὅτι ἐδιπλασίασαν τὰ ὄντα, ὡς ἐντεῦθεν καὶ τὰς αἰτίας τῶν ὄντων ἀποδιδόασι. κενὴν γὰρ φωνὴν προφέρονται τὴν μετοχήν· οὐ γὰρ διασαφοῦσι πῶς ταῦτα τῶν ἰδεῶν με‐ τέχει, ὡς ἤδη εἶπεν. ὥστε εὐλόγως κατὰ τὴν ἀρχὴν αὐτοὺς ᾐτιάσατο ὡς | |
| 25 | τοῖς ζητουμένοις ἰσάριθμα προσθέντας. δείξας τοίνυν ὅτι μήτε ποιητικὰ αἴτια αἱ ἰδέαι μήτε δὲ ὡς εἴδη (τὸ γὰρ εἶδος ἐν τούτῳ οὗ ἐστιν εἶδος † οὔτε μηδὲν οὔτε τὸ τῆς μετοχῆς ὄνομα σημαίνει τι), λέγει ἐπὶ τού‐ τοις ὅτι μηδὲ ὡς τὸ οὗ ἕνεκα καὶ τὸ τέλος αἰτίαι τοῖς οὖσιν αἱ ἰδέαι κατ’ αὐτούς, ἥτις αἰτία ἐν πᾶσι τοῖς κατ’ ἐπιστήμην καὶ νοῦν καὶ φύσιν | |
| 30 | γινομένοις ἐστὶ κυριωτάτη αἰτία· πάντα γὰρ τά τε κατὰ φύσιν καὶ κατὰ τέχνην καὶ ἐπιστήμην, ἔτι δὲ καὶ κατὰ προαίρεσιν γινόμενα ἕνεκά του γί‐ | |
| νεται, καὶ ἔστιν ἐν αὐτοῖς κυριωτάτη αἰτία· οἷον ἡ ἰατρικὴ ἕνεκα τῆς | 103 | |
In met.104 | ὑγιείας, ὁ νοῦς ἕνεκα τοῦ εὖ, ὁμοίως καὶ ἡ φύσις καὶ ἡ βούλησις. οὐχ οὕτως δὲ αἱ ἰδέαι αἰτίαι τοῖς οὖσι κατ’ αὐτούς· οὐ γὰρ τοῦ 〈εὖ〉 εἶναι τὰ πρὸς τὰς ἰδέας γινόμενα αἴτια τὰς ἰδέας λέγουσιν, ἀλλὰ τοῦ ὅλως εἶναι· παραδείγματα γὰρ ἀλλ’ οὐ τέλη λέγουσιν αὐτάς. πῶς γὰρ ἂν καὶ εἶεν | |
| 5 | ἐκεῖνα τέλη τούτων; οὔτε γὰρ προϋφέστηκε τὸ τέλος οὗ ἐστι τέλος, ἀλλὰ μόνον προεπινοεῖται ὕστερόν τε ἐπιγινόμενον ἐν τούτῳ ἐστὶν οὗ ἐστι τέλος· αἱ δὲ ἰδέαι καὶ προϋφεστᾶσι καὶ οὔτε γίνονται οὔτε εἰσὶν ἐν τοῖς γινομέ‐ νοις. δείξας δὲ ὅτι μήτε ποιητικὰ αἴτια αἱ ἰδέαι μήτε δὲ εἴδη τῶν γινο‐ μένων μήτε τέλη, λέγει πόθεν αὐτοῖς ἡ τῆς περὶ αὐτὰ πλάνης αἰτία· τῷ | |
| 10 | γὰρ σπουδάσαι περὶ τὰ μαθήματα καὶ τὸ φιλοσοφεῖν ὑπολαβεῖν εἶναι ἐν τῇ περὶ ταῦτα θεωρίᾳ, καὶ διὰ τοῦτο περὶ ταῦτα μόνα διατρῖψαι, ἦλθον ἐπὶ τὸ ταύτας ἀρχὰς ὑποθέσθαι τῶν ὄντων, ἃς ᾤοντο καὶ τῶν μαθημα‐ τικῶν ἀρχὰς εἶναι, καίτοι λέγοντες περὶ τῶν μαθηματικῶν ὅτι μὴ χρὴ ταῦτα ποιεῖσθαι τέλη, ἀλλ’ ὅτι δεῖ ἄλλων χάριν ταῦτα μεταδιώκειν πρὸς | |
| 15 | συνεθισμὸν τῆς ἀσωμάτου φύσεως. προπαιδείαν γοῦν τὴν τούτων θεωρίαν ἔλεγον, καὶ συνερίθους ὁ Πλάτων φιλοσοφίας τὰς μαθηματικὰς ἐπιστήμας καλεῖ. ὅτι ταῦτα λέγοντες οὐδὲν ἄλλο χωρὶς τούτων φιλοσοφοῦσί τε καὶ πραγματεύονται, καὶ τοῦτο δηλοῦσιν ἔκ τε τοῦ πάντων τῶν ὄντων ἀρχὰς τοὺς ἀριθμοὺς λέγειν καὶ τὰς ἰδέας ἀριθμούς τινας ὑποτίθεσθαι καὶ τὰ | |
| 20 | φυσικὰ γεννᾶν ἐκ τῶν μαθηματικῶν. | |
| 21n | Ἔτι δὲ τὴν ὑποκειμένην οὐσίαν ὡς ὕλην μαθηματικω‐ | |
| 22n | τέραν ἄν τις ὑπολάβοι. | |
| 23 | Ἔτι ἔνστασις πρὸς τὰς ἰδέας ἐκ τῆς ὕλης, ἐπειδὴ βουλόμενος δηλῶσαι ὁ Πλάτων τὴν ὕλην διὰ τοῦ μεγάλου καὶ τοῦ μικροῦ ἐδήλου αὐτήν. φησὶν | |
| 25 | οὖν ὁ Ἀριστοτέλης ὅτι τὸ μέγα καὶ τὸ μικρὸν ἐπὶ τῶν μεγεθῶν θεωρεῖται, ἅτινα μεγέθη τῶν μαθημάτων ὑπάρχουσιν. ἔπειτα αἱ διαφοραὶ κατηγο‐ ροῦνται μᾶλλον ἤπερ ὑπόκεινται· τὸ δὲ κατηγορεῖσθαι τοῖς εἴδεσιν ἁρ‐ μόττει. αἱ γὰρ ἐναντιότητες κατὰ τὰ εἴδη θεωροῦνται τὰ ἐν ὑποκειμένῳ τῇ ὕλῃ τὸ εἶναι ἔχοντα· μάχεται γὰρ τὸ λευκὸν τῷ μέλανι καὶ τὸ θερμὸν | |
| 30 | τῷ ψυχρῷ, ταῦτα δὲ εἴδη ὑπάρχουσιν. αὐτὸς δὲ τὰς ἐναντιότητας κατὰ τὴν ὕλην ἐχαρακτήρισε, τουτέστι κατὰ τὸ μέγα καὶ τὸ μικρόν· διὰ γὰρ τούτων τὴν ὕλην δηλοῖ. ἔπειτα οὐκ ἔδει αὐτὸν εἰπεῖν τὸ μέγα καὶ τὸ μικρόν, ἀλλ’ εἰ ἄρα, τὴν ὑπεροχὴν καὶ τὴν ἔλλειψιν· τοῖς γὰρ φυσικοῖς πράγμασι ταῦτα μᾶλλον οἰκειότερα. καὶ ταῦτα μὲν ὁ Ἀριστοτέλης. αὖθις | |
| 35 | δὲ ὁ φιλόσοφός φησιν ὅτι συμβολικῶς ὁ Πλάτων διὰ τοῦ μεγάλου καὶ μικροῦ τὴν ὕλην ἐδήλου, ἐπειδὴ πρῶτον ἡ ὕλη ποσοῦται καὶ ὄγκον δέχεται | |
| καὶ τότε ποιότητας, τὸ δὲ μέγα καὶ τὸ μικρὸν τοῦ ποσοῦ ὑπάρχουσιν. | 104 | |
In met.105(1n) | Ἔτι δὲ τὴν ὑποκειμένην οὐσίαν ὡς ὕλην μαθηματικω‐ | |
| 2n | τέραν. | |
| 3 | Φησὶν ὅτι καὶ ἡ ὑποκειμένη οὐσία, ἥντινα οὐσίαν ὡς ὕλην ὑποτί‐ θενται τῶν φύσει γινομένων (αὕτη δέ ἐστιν ἡ ἀόριστος δυάς, τὸ μέγα καὶ | |
| 5 | τὸ μικρόν), μαθηματικὴ μᾶλλόν ἐστιν ἢ φυσική· ἡ γὰρ δυὰς ἀριθμοῦ μᾶλλόν ἐστιν ἀρχὴ ἤπερ τῶν φύσει συνεστώτων· διὸ μαθηματικωτέρα καὶ οὐχ ὑποκειμένη τις φύσις, ἀλλὰ μᾶλλον κατηγορούμενόν τι τῆς ὕλης δό‐ ξειεν ἂν εἶναι καὶ διαφορὰν αὐτῆς δηλοῦν ἢ ὑποκείμενόν τι αὐτὸ καὶ ὕλην. εἰπὼν δὲ καὶ μᾶλλον κατηγορεῖσθαι, πῶς κατηγορεῖται ἐδήλωσεν | |
| 10 | εἰσενεγκὼν τὸ καὶ διαφορὰν εἶναι τῆς οὐσίας καὶ τῆς ὕλης· αἱ γὰρ διαφοραὶ τοῖς εἴδεσι μᾶλλον ἁρμόττουσιν ἤπερ τῇ ὕλῃ, ὡς εἰρήκαμεν ἐν τῇ θεωρίᾳ. ὡς γὰρ καθ’ οὕς ἐστιν ἐν ταῖς ἀρχαῖς τῶν φυσικῶν τὸ μανὸν καὶ τὸ πυκνόν, οὐχ ὕλη ταῦτα ἀλλὰ διαφοραὶ τῆς ὕλης καὶ τοῦ ὑποκει‐ μένου κατ’ αὐτούς, εἴτε ἄπειρον εἴτε πῦρ εἴτ’ ἄλλο τι ὑποκείμενον, οὕτως | |
| 15 | καὶ τὸ μέγα καὶ τὸ μικρὸν καὶ ἡ ὑπεροχὴ καὶ ἡ ἔλλειψις διαφοραί τινες μᾶλλον ἂν δόξαιεν εἶναι ὑποκειμένου τινός, καθ’ ἃς ἡ μεταβολὴ αὐτῶν, ἀλλ’ οὐχὶ αὐτὰ ὑποκείμενα. τὸ δὲ ταῦτα δέ ἐστιν ὑπεροχή τε καὶ ἔλλειψις ἐπὶ τοῦ μανοῦ καὶ τοῦ πυκνοῦ εἶπε· τὸ γὰρ μανὸν ἐν ὑπεροχῇ ἐστιν ὡς πλείονα τόπον κατέχον, τὸ δὲ πυκνὸν ἐν ἐλλείψει ὡς ἥττονα. | |
| 20n | Περί τε κινήσεως, εἰ μέν ἐστι ταῦτα κίνησις, δῆλον ὅτι | |
| 21n | κινήσεται τὰ εἴδη· εἰ δὲ μή, πόθεν ἦλθεν; | |
| 22 | Ἑτέρα ἀντιλογία πρὸς τὰς ἰδέας· καί φησιν ὅτι ἀκίνητοι ὑπάρχουσιν αἱ ἰδέαι ἢ κινοῦνται. εἰ μὲν γὰρ ἐν κινήσει ὑπάρχουσι τὰ εἴδη, φανερὸν ὅτι καὶ αἱ ἰδέαι κινηθήσονται· καθ’ ὁμοιότητα γὰρ τῶν ἰδεῶν βούλονται | |
| 25 | εἶναι τὰ ἐνταῦθα. νῦν δὲ τοῦτο ὑμεῖς οὐχ ὁμολογεῖτε· ἀκινήτους γὰρ ὑπο‐ τίθεσθε τὰς ἰδέας. εἰ δὲ μὴ κινοῦνται αἱ ἰδέαι, πόθεν γέγονεν ἐνταῦθα ἡ κίνησις; εἰ γὰρ αἱ ἀρχαὶ ἀκίνητοι, φανερὸν ὅτι καὶ τὰ ἐκ τῶν ἀρχῶν, καὶ οὕτως ἔσται ἀκινησία ἐν τοῖς οὖσι· καὶ οὕτως ἀναιρεθήσεται πᾶσα ἡ φυ‐ σικὴ θεωρία, εἴ γε οὐδέν ἐστιν ἕτερον φύσις ἢ ἀρχὴ κινήσεως καὶ ἠρεμίας. | |
| 30 | καὶ ταῦτα μὲν ὁ Ἀριστοτέλης· οὐδὲν δὲ ἧττον καὶ πρὸς τοῦτο ἐνίσταται ὁ φιλόσοφος πρὸς αὐτὸν λέγων ‘ὥσπερ σὺ λέγεις τὴν μίαν τῶν πάντων ἀρχὴν ἀκίνητον εἶναι καὶ ἐξ αὐτῆς προαχθῆναι τὴν ψυχήν, καὶ ὑπὸ τῆς ψυχῆς κινεῖσθαι τὰ σώματα διὰ τῆς ὀρεκτικῆς δυνάμεως, οὕτως καὶ αὐτοί φασι τοὺς λόγους τοὺς δημιουργικοὺς ἀκινήτους εἶναι καὶ γίνεσθαι αἰτίους | |
| 35 | κινήσεως τῆς ἐνθάδε.‘ χρὴ δὲ εἰδέναι ὅτι τὸ ἐζωωμένον σῶμα τὸ σύνθετον | 105 |
In met.106 | καθ’ αὑτὸ κινεῖται καὶ ἐνεργοῦν καὶ κατὰ τόπον· τοῦτο δέ φημι διὰ τὴν φυσικὴν ψυχήν, ἐπειδὴ ζωή ἐστι τοῦ σώματος, καὶ οὐχ ὥσπερ ἡ λογικὴ ψυχὴ κατὰ συμβεβηκὸς κινεῖται κινουμένου τοῦ σώματος, οὕτως καὶ ἡ φυσικὴ σύνθετος οὖσα. ὥστε, φησίν, οὐδὲ περὶ κινήσεως τι λέγουσι τῶν φύσει | |
| 5 | γινομένων, πόθεν ἡ κίνησις ἐν αὐτοῖς· καίτοι 〈τῷ περὶ〉 τῶν φυσικῶν λέγοντι καὶ παραδείγματα τὰς ἰδέας τιθέντι ἀναγκαιότερος ὁ περὶ κινήσεως λόγος. εἰ μὲν γάρ ἐστι ταῦτα κίνησις, ἡ ὑπεροχὴ καὶ ἡ ἔλλειψις, ἔσται κι‐ νούμενα τὰ εἴδη, ἔχοντά γε ὡς ἀρχὰς ἐν ἑαυτοῖς τὴν ὑπεροχήν τε καὶ ἔλλειψιν οὔσας κινήσεις, ὃ οὐ βούλονται· ἀκίνητα γὰρ τὰ εἴδη κατ’ αὐτούς. | |
| 10 | εἰ δὲ μὴ κινήσεις ἐκεῖναι, πόθεν ἡ κίνησις ἐν τοῖς φυσικοῖς τοῖς κατὰ τὴν ἐκείνων μετοχὴν οὖσιν ἃ ἔστι; τὸ γὰρ πρὸς παράδειγμα τὸ εἶναι ἔχον καὶ σύμφυτον ἔχον τὴν κίνησιν παρὰ τοῦ παραδείγματος ἔχειν 〈δεῖ〉 τοῦτο, ὄντος καὶ αὐτοῦ τοιούτου, ἢ παρά τινος ἄλλης αἰτίας. ἀναιρουμένης δὲ κινήσεως πᾶσα ἡ περὶ φύσεως ἀναιρεῖται θεωρία. | |
| 15n | Καὶ ὃ δοκεῖ ῥᾴδιον εἶναι, τὸ δεῖξαι ὅτι ἓν τὰ πάντα, | |
| 16n | οὐ γίνεται· τῇ γὰρ ἐκθέσει οὐ γίνεται τὰ πάντα ἕν. | |
| 17 | Πάλιν ἑτέρα ἀντιλογία πρὸς τὰς ἰδέας· καί φησιν ὅτι ἐν ἅπασι τοῖς οὖσίν ἐστιν ἡ ἑνάς. εἰ μὴ γὰρ τῷ ὄντι ὑποθώμεθα εἶναι ἐν ἅπασι τοῖς οὖσι τὴν ἑνάδα, ἀπειρίαν εἰσάξομεν ἐν τοῖς οὖσιν. εἰ μὴ γάρ ἐστιν ἡ | |
| 20 | μονὰς ἐν ὅλῳ, ἀλλ’ ἐν τῷ μέρει· εἰ δὲ μηδὲ ἐν τῷ μέρει, φανερὸν ὅτι ἀπειρία ἔσται. ὥστε φησὶν ὅτι ἐπειδὴ ἐνταῦθά ἐστιν ἑνάς, καὶ ἐνταῦθα ἑνὰς καὶ πανταχοῦ, φανερὸν ὅτι δεῖ εἶναι ἑνάδα ἐξῃρημένην πάντων τού‐ των, ἥτις ἐστὶ παρακτικὴ ἁπασῶν τῶν ἑνάδων. φησὶν οὖν πρὸς αὐτοὺς ὁ Ἀριστοτέλης, ὅτι τὸ οὕτως λέγειν ὅτι ἐπειδὴ ἐνταῦθά ἐστιν ἑνάς, καὶ | |
| 25 | ἀλλαχοῦ δεῖ εἶναι μονάδα ἐξῃρημένην *** οὐδὲν γὰρ ἔστιν ἄλλο συνά‐ γειν ἐντεῦθεν ἢ τὸ καθόλου τὸ ἐννοηματικόν. λέγομεν γὰρ ὅτι ὅδε ἄνθρω‐ πος καὶ ὅδε ἄνθρωπος, καὶ ἔχομεν λοιπὸν ἐννοηματικῶς ἅπαντα τὸν ἄν‐ θρωπον ἤγουν τὸ ζῷον. οὐδὲ ὅπερ ἄρα βούλεσθε δείκνυται· βούλεσθε μὲν γὰρ τὸ ἐξῃρημένον αἴτιον δηλῶσαι, οὐ δείκνυται δὲ τοῦτο ἀλλὰ τὸ | |
| 30 | ἐννοηματικόν, καὶ αὐτὸ ἡνίκα γένος ἐστὶ τὸ κατηγορούμενον, ὡς ἐπὶ ζῴου· εἰ γάρ ἐστιν ὁμώνυμος φωνή, οὐδὲ ἐννοηματικῶς ἔστιν ἑλεῖν τοῦτο (οὐδὲ γὰρ ἔστιν ἐννοηματικῶς ἑλεῖν ὅτι ἔστι καθόλου Αἴας ἢ κύων), ἤγουν ἐπὶ ἀποφάσεων ὅ ἐστι καθολικόν, τὸ οὐ περιπατεῖ ἤγουν τὸ οὐχ ὑγιαίνει. λέ‐ γομεν οὖν ἡμεῖς πρὸς αὐτὸν ὅτι καὶ πάνυ ἀκριβῶς λέγουσι περὶ τῆς πρώτης | |
| 35 | ἑνάδος. φασὶ γὰρ ὅτι πάντα ὀρεγόμενα αὐτοῦ ἐπέστραπται πρὸς αὐτό. εἰ | 106 |
In met.107 | τοίνυν ἕτερόν ἐστι τὸ ὀρεκτὸν παρὰ τὸ ὀρεγόμενον (οὐδεὶς γὰρ ὀρέγεται οὗ ἔχει), φανερὸν ὅτι ἕτερόν τι ὑποτίθενται εἶναι τὴν πρώτην ἑνάδα, ἥν φασιν ὀρεκτήν, πρὸς ἣν πάντα τὰ ὄντα ἐπεστραμμένα ὑπάρχουσι. διὸ καὶ αὐτὸς ἀπεδέχετο αὐτοὺς λέγοντας τἀγαθὸν οὗ πάντα ἐφίεται. | |
| 5n | Ὅ τε δοκεῖ ῥᾴδιον εἶναι, τὸ δεῖξαι ὅτι ἓν ἅπαντα. | |
| 6 | Ὅπερ δοκεῖ εὐχερὲς εἶναι, τὸ δεῖξαι ὅτι ἓν ὑπάρχουσιν ἅπαντα, οὐ γίνεται· διὰ γὰρ τῆς ἐκθέσεως οὐ γίνεται τὰ πάντα ἕν. ἐξετίθεντο γὰρ τὰ εἴδη, οἷον ἄνθρωπον, ἵππον, κύνα, φυτόν, ζῷον καὶ λίθον, καὶ ἐπὶ πάντων ἐδείκνυον οὖσαν τὴν ἑνάδα, καὶ ὅτι μετέχουσι τῆς ἑνάδος, ἔστ’ ἂν | |
| 10 | ὦσι, διαφθαρέντα δὲ εἰς πολλὰ διαλύονται. ἐντεῦθεν οὖν ἐβούλοντο συλ‐ λογίζεσθαι ὅτι ἐπειδὴ πάντα μετέχουσι τῆς ἑνάδος, ἔστ’ ἂν ὦσι, φανερὸν ὅτι ἔστι τις ἑνὰς ἐξῃρημένη προακτικὴ πασῶν τῶν ἑνάδων. κἂν δὲ δοθῇ αὐτοῖς καὶ συγχωρηθῇ τὸ πρὸς παράδειγμα γίνεσθαι τὸ αὐτοέν, καὶ εἶναί τι ἕν, οὗ μετασχέσει ταὐτὰ τὰ πολλὰ ἀλλήλοις ἢ κατὰ εἶδος ἢ κατὰ γένος, | |
| 15 | οὐδὲ οὕτως γίνονται τὰ πάντα ἕν, ἀλλὰ καθ’ ἑκάστην ὁμοιότητα τῶν πολλῶν τούτων αὐτό τι ἓν γίνεται καὶ ἑνάς τις ἐννοηματική· οὐ γὰρ ταῦτα ἕν. ἀλλ’ οὐδὲ τοῦτο ἐπὶ πασῶν τῶν ὁμοιοτήτων οἷόν τε δείκνυσθαι καὶ γενέσθαι, ὡς κατὰ πᾶσαν ὁμοιότητα αὐτό τι ἓν εἶναι, κἂν μὴ κατά τι εἶδος ἢ γένος ἡ ὁμοιότης ᾖ τῶν λαμβανομένων· ἡ γὰρ κατὰ τὴν οὐσίαν | |
| 20 | καὶ τὸ γένος τε καὶ τὸ εἶδος ταυτότης τε καὶ ὁμοιότης ἰδέα, ἀλλ’ οὐχ ἡ κατά τι συμβεβηκός. πολλὰ γάρ ἐστιν ἃ διά τινα ὁμοιότητα ἀλλήλοις ὁμοίως λέγεται, τῷ δὲ μὴ εἶναι ταὐτὸν τὴν ὁμοιότητα γένος ἢ εἶδος αὐτῶν οὐδὲ αὐτό τι ἓν ἔσται ἐπ’ αὐτῶν· ταῦτα δέ ἐστι τὰ ἀποφατικῶς λεγόμενα. τὸ γὰρ οὐ τρέχει κοινὸν μὲν καὶ ὅμοιον τούτοις ὧν ἀληθῶς κατηγορεῖται, ἀλλ’ οὔτε | |
| 25 | γένος τὸ οὐ τρέχει οὔτε εἶδος οὔτε ἰδέα τὸ οὐ τρέχει καὶ ἄλλα τοιαῦτα. | |
| 26n | Οὐδένα δὲ ἔχει λόγον οὐδὲ τὰ μετὰ τοὺς ἀριθμοὺς | |
| 27n | μήκη καὶ ἐπίπεδα. | |
| 28 | Πάλιν ἑτέρα ἀντιλογία πρὸς τὰς ἰδέας. φασὶ γὰρ οὕτως ὅτι τὰ με‐ γέθη δεύτερα ὑπάρχουσι τῶν ἀριθμῶν· ἡ γὰρ γραμμὴ τὸ ἐφ’ ἓν διαστατὸν | |
| 30 | ἐκ τῆς μονάδος ἔχει, ὁμοίως δὲ καὶ τὸ τρίγωνον τὸ ἔχειν τρεῖς πλευρὰς ἐκ τῶν ἀριθμῶν. διὸ εἴρηται καὶ ἐν τῇ ἀριθμητικῇ πραγματείᾳ ὅτι προ‐ τέρα ἐστὶ πασῶν τῶν ἐπιστημῶν ἡ ἀριθμητικὴ καὶ παρὰ τῷ θεῷ ἐστιν. εἰ τοίνυν τὰ μεγέθη δεύτερα ὑπάρχουσι τῶν ἀριθμῶν, αἱ δὲ ἰδέαι ἀριθμοί, | |
| δῆλον ὅτι οὐχ ὑπάρχουσι τῶν μεγεθῶν ἰδέαι. λέγομεν οὖν πρὸς αὐτὸν | 107 | |
In met.108 | ὅτι παραλογίζῃ ἡμᾶς ἐκ τῆς ὁμωνυμίας· αἱ μὲν γὰρ ἰδέαι τῶν μεγεθῶν ὑπάρ‐ χουσιν, ἐπειδὴ ἐκεῖναι οὔκ εἰσι δεύτεραι τῶν ἀριθμῶν. τὰ γὰρ αἰσθητὰ με‐ γέθη ὑπάρχουσι δεύτερα τῶν ἀριθμῶν, οὐχ αἱ ἰδέαι τῶν μεγεθῶν. ὃ οὖν λέγει ὁ Ἀριστοτέλης τοῦτό ἐστι· φησὶν ὅτι οὐδένα ἔχει λόγον, τουτέστιν ἰδέαν, | |
| 5 | οὐδὲ τὰ μετὰ τοὺς ἀριθμοὺς μήκη καὶ ἐπίπεδα καὶ στερεά, οὔτε ὅπως ὑπάρχουσιν ἢ ὑπάρξουσι μὴ ἔχοντα ἰδέας δι’ ἣν αἰτίαν εἰρήκα‐ μεν, οὔτε εἰ ἔχουσί τινα δύναμιν τὴν προχειριζομένην αὐτά. ταῦτα γὰρ τὰ μεγέθη ἰδέαι οὐ δύνανται εἶναι (οὐ γὰρ ὑπάρχουσιν ἀριθμοί· δεύτερα γὰρ ὑπάρχουσι τῶν ἀριθμῶν, ὡς ἐδείξαμεν), οὔτε δὲ τὰ μεταξύ· τὰ γὰρ | |
| 10 | μαθήματα οὐκ ἔχουσιν ἰδέας· λόγοι γάρ εἰσιν ἐν τῇ φαντασίᾳ ὄντες ἤγουν ἐν τῇ ψυχῇ. εἰπὼν οὖν οὔτε τὰ μεταξὺ καὶ βουλόμενος δηλῶσαι τί ἐστι τὰ μεταξύ, φησὶ τὰ μαθηματικὰ γὰρ ἐκεῖνα. οὔτε πάλιν τὰ φθαρτὰ ἰδέαι ὑπάρχουσι, διότι αἱ ἰδέαι ἀίδιοι ὑπάρχουσιν. εἰ τοίνυν μήτε ἰδέαι ὑπάρχουσι μήτε μεταξύ, διότι αἱ μὲν ἰδέαι ἀρχαὶ καὶ ἀδιαίρετοι, τὰ | |
| 15 | δὲ μαθήματα οὔτε ἀρχαὶ καὶ διαιρεῖται, οὔτε δὲ φθαρτὰ δι’ ἣν εἰρήκαμεν αἰτίαν, δῆλον ὅτι τετάρτη τις φύσις τῶν ὄντων ἔσται αὐτοῖς αὕτη, καὶ τέταρτόν τι γένος παρὰ τὰ τρία τὰ ὑπ’ αὐτῶν τιθέμενα. | |
| 18n | Ὅλως τε τῶν ὄντων ζητεῖν στοιχεῖα. | |
| 19 | Πάλιν ἑτέρα ἐπιχείρησις κατὰ τῶν ἰδεῶν· καί φησιν ὅτι τὸ ὑποτί‐ | |
| 20 | θεσθαι στοιχεῖα πάντων τῶν ὄντων οὐκ ἀληθές. ἔλεγον γὰρ τὴν δύαδα καὶ τὴν μονάδα στοιχεῖα εἶναι τῶν πάντων. τοῦτο οὖν εἶναι οὐκ ἔστιν ἀληθές· οὔτε γὰρ τὰ τῶν σωμάτων στοιχεῖα πάντως καὶ τῶν ἀσωμάτων ὑπάρχουσιν ἀρχαί. λέγομεν οὖν ὅτι τὸ μὲν ποιητικὸν καὶ τὸ τελικὸν πάν‐ των τῶν ὄντων ἐστὶν αἴτια (ὁ γὰρ θεὸς πάντων ἐστὶν αἴτιος τῶν ὄντων, | |
| 25 | ὡς φῂς καὶ αὐτός, καὶ 〈τὸ〉 τελικόν, διότι πρὸς αὐτὸ ἐπεστραμμένα ὑπάρχουσι), πάντων μέντοι τῶν ὄντων ὑλικὰ αἴτια ὑποτίθεσθαι οὐκ ἔστιν ἀληθές. καὶ Πλάτων μὲν συμβολικῶς ταῦτα ὑπετίθετο· τὴν γὰρ δυάδα ἀρχὴν τῆς προόδου ὑπετίθετο, τὴν δὲ μονάδα τῆς ἑνώσεως, ἐπειδὴ καὶ ἕνωσίς ἐστιν ἐν πᾶσι τοῖς οὖσι καὶ διαφορὰ καὶ πρόοδος. ὁ λόγος οὖν οὕτως προέρ‐ | |
| 30 | χεται· ὧν μή εἰσι κοιναὶ ἀρχαί, τούτων ἀδύνατον κοινάς τινας ἀρχὰς εὑρεῖν· τῶν δὲ ὄντων οὔκ εἰσιν κοιναὶ ἀρχαί· ὥστε καὶ ἀδύνατόν ἐστιν εὑρεῖν αὐτῶν κοινὰς ἀρχάς. ὅτι δὲ τῶν ὄντων οὔκ εἰσιν ἀρχαὶ κοιναί τε καὶ αἱ αὐταί, φανερὸν ἐντεῦθεν· τῶν πολλαχῶς λεγομένων οὔκ εἰσιν ἀρχαὶ κοιναὶ καὶ αἱ αὐταί· τὰ δὲ ὄντα πολλαχῶς λέγεται· τῶν ὄντων ἄρα οὔκ | |
| 35 | εἰσιν ἀρχαὶ αἱ αὐταί. ὅτι δὲ τὸ ὂν τῶν πολλαχῶς λεγομένων, ἐν πολλοῖς | |
| εἴρηται, εἴ γε ὁμώνυμός ἐστι φωνὴ καὶ κατηγορεῖται πασῶν τῶν κατηγο‐ | 108 | |
In met.109 | ριῶν. αἰτιᾶται οὖν αὐτοὺς ὅτι ἐζήτουν ἀρχὰς τῶν ὄντων μὴ πρότερον διελόμενοι αὐτὰ καὶ τὰ σημαινόμενα ἐκθέμενοι τοῦ ὄντος. ἄλλως τε αἰτιᾶ‐ ται πρότερον τὸ τὰς τοιαύτας τῶν ὄντων ἀρχὰς τὰς αὐτὰς ζητεῖν τὰς ἐξ ὧν εἰσιν· αὗται δέ εἰσιν ἡ ὕλη τε καὶ τὸ εἶδος· τοιαῦται γὰρ ἃς ὑποτί‐ | |
| 5 | θενται ἀρχάς, ἥ τε ἀόριστος δυὰς καὶ ἡ μονάς. ἔνια γὰρ τῶν ὄντων οὐδὲ ἔχει κατὰ τὴν οἰκείαν φύσιν τοιαύτας ἀρχὰς καὶ στοιχεῖα, εἰ μὴ κατὰ συμβεβηκός· ἐκ τίνος γὰρ ὕλης τὸ ποιεῖν ἢ πάσχειν; κατὰ συμβεβηκὸς μὲν γὰρ καὶ ταῦτα ὕλην ἔχει· ὅτι γὰρ ταῖς οὐσίαις, ὧν ἐστί τις ὕλη, ταῦτα ὑπάρχει, κατὰ τοῦτο ἂν εἴη τις ὕλη καὶ τῶν τοιούτων, καθ’ αὑτὰ δὲ οὔ. | |
| 10 | ὁμοίως δὲ οὐδὲ τοῦ εὐθέος ὕλη τίς ἐστιν οὐδέ τινος ἄλλου παρὰ τὴν οὐ‐ σίαν. διὰ τοῦτο γὰρ εἶπε μὴ εἶναι τούτων λαβεῖν τοιαῦτα στοιχεῖα, ὅτι μηδὲ τὴν ἀρχὴν ἔστι· τὰς γὰρ τοιαύτας ἀρχὰς τὰς ὡς στοιχεῖα καὶ ἐνυ‐ πάρχοντα καὶ ἐξ ὧν λέγεταί τι εἶναι μόνης τῆς οὐσίας ἔστιν εὑρεῖν· μόνη γὰρ αὕτη τῶν ὄντων ὑποκείμενον, τὰ δὲ ἀλλὰ ἐν ταύτῃ. ὥστε τὸ ζητεῖν | |
| 15 | πάντων τῶν ὄντων στοιχεῖα † ποιεῖσθαι οὐκ ἔχει ἀληθές. | |
| 16n | Πῶς δὲ ἄν τις καὶ μάθοι τὰ τῶν πάντων στοιχεῖα; | |
| 17 | Ἐντεῦθεν πειρᾶται δεικνύναι αὐτοὺς ἀναιροῦντας γνῶσιν. μεμαθή‐ καμεν γὰρ ὅτι “πᾶσα διδασκαλία καὶ πᾶσα μάθησις ἐκ προϋπαρχούσης γίνε‐ ται γνώσεως.” εἰ τοίνυν πάντων τῶν ὄντων αἱ αὐταὶ ἀρχαὶ ὑπάρχουσι, τὰ | |
| 20 | δὲ πράγματα γινώσκομεν τῶν ἀρχῶν αὐτῶν γινωσκομένων, φανερὸν ὅτι ἀδύνατόν ἐστιν ἐκ τῶν πραγμάτων γνῶναι τὰς ἀρχάς· τοὐναντίον γὰρ ἐκ τῶν ἀρχῶν γινώσκομεν τὰ πράγματα· ὥστε ἢ οὐδὲν εἰσόμεθα, εἴπερ τῶν πάντων αἱ αὐταὶ ἀρχαί, ἢ τῶν ἀρχῶν ἀρχὰς 〈δεῖ〉 ζητῆσαι. καίτοι κοινὰς ἀρχάς, καθάπερ αὐτὸς λέγεις, ἀνιχνεύομεν ἢ διὰ τῶν κοινῶν ἐννοιῶν ἢ | |
| 25 | διὰ ἀναλογίας ἤγουν ἐξ ἀποφάσεως. οὕτως τοίνυν καὶ αὐτὸς ἐν τῇ Φυσικῇ ἀκροάσει πεποίηκας· ἐξ ἀναλογίας γάρ τινος ἔννοιαν ἡμῖν τῆς ὕλης δέδωκας φάσκων ὅτι ὃν τρόπον ὁ χαλκὸς πρὸς ἀνδριάντα καὶ λέβητα, καὶ ξύλον [καὶ] πρὸς ναῦν καὶ κλίνην, τοῦτον καὶ ἡ ὕλη πρὸς τὰ φυσικὰ πράγματα. τοῦτο οὖν ἐστιν ὅπερ λέγει ὁ Ἀριστοτέλης· πῶς δὲ δύνατόν ἐστι γνῶναι τὰ τῶν | |
| 30 | πάντων στοιχεῖα; εἰ γὰρ πάντων στοιχεῖά εἰσι, φανερόν ἐστιν ὅτι ἀδύνατόν ἐστι προϋπάρχειν γνωριζόμενον, εἴ γε πάντων ὑπόκεινται ἀρχαί, τὰ δὲ ἐκ τῶν ἀρχῶν γινώσκονται τῶν ἀρχῶν γινωσκομένων. ὥσπερ γὰρ τῷ γεωμετρεῖν μανθάνοντι ἄλλα μὲν ἐνδέχεται προειδέναι, οἷον ἀριθμητικὴν μουσι‐ κήν, ὧν δέ ἐστιν ἡ ἐπιστήμη καὶ περὶ ὧν μέλλει μανθάνειν, τουτ‐ | |
| 35 | έστι περὶ τῶν γεωμετρικῶν θεωρημάτων, οὐδὲν προγινώσκει (οὐκ οἶδε γὰρ τί σημεῖον ἢ τί γραμμὴ ἤγουν ἄλλο τι τοιοῦτον), ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τῶν | |
| ἄλλων· ὥστε εἴ τις τῶν πάντων ἐστὶν ἐπιστήμη, ὥς τινές φασιν, | 109 | |
In met.110 | οὐδὲ προϋπάρχει ὅπερ δυνατὸν γνωρίζειν, ὡς εἰρήκαμεν. καίτοι πᾶσα μά‐ θησις διὰ προγινωσκομένων πάντων ἢ τινῶν ἐστιν ἢ δι’ ἀποδείξεως ἤγουν δι’ ὁρισμοῦ· δεῖ γὰρ τὸν μέλλοντα εἰδέναι τί ἐστιν ὁρισμὸς γινώσκειν τὰ ἐξ ὧν ὁ ὁρισμός· ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τῆς ἐπαγωγῆς δεῖ προγινώσκειν τὰ ἐξ | |
| 5 | ὧν ἡ ἐπαγωγή. | |
| 6n | Ἀλλὰ μὴν καὶ εἰ τυγχάνει σύμφυτος οὖσα. | |
| 7 | Ἀντιπῖπτον λύει, ἵνα μή τις εἴποι πρὸς αὐτὸν ὅτι συνουσίωται ἡμῖν ἡ ἐπιστήμη, καὶ ἅτε συνουσιωμένην ἔχοντες αὐτὴν ἐν τῇ ψυχῇ προχειρι‐ ζόμεθα αὐτήν. πρὸς ταύτην οὖν τὴν ἀπορίαν ἀπαντῶν φησιν ὅτι θαυμα‐ | |
| 10 | στόν, πῶς σύμφυτον ἔχοντες αὐτὴν λανθάνομεν τῆς κρατίστης τῶν ἐπιστη‐ μῶν μετέχοντες. λέγομεν οὖν πρὸς αὐτὸν ὅτι σύμφυτον αὐτὴν ἔχομεν, ἀλλὰ λοιπὸν πίπτουσα ἡ ψυχὴ εἰς τὴν λήθην τῆς γενέσεως καὶ πληρου‐ μένη τῆς ἐντεῦθεν ἀχλύος ἐπιλανθάνεται καὶ σκοτίζεται· εἰ γὰρ μὴ εἴχο‐ μεν οὐκ ἄν ποτε μεμαθήκαμεν, καθάπερ εἴρηται ἐν τῷ Φαίδωνι, ὅτι τὸ | |
| 15 | ἀγνοούμενον κἄν τις θεάσηται, οὐδέποτε γινώσκει. ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τοῦ οἰκέτου τοῦ Μένωνος. | |
| 17n | Ἔτι πῶς τις γνωρίσειεν ἐκ τίνων ἐστί, καὶ πῶς ἔσται | |
| 18n | δῆλον; | |
| 19 | Ἀδύνατόν ἐστι γνωρίζειν τὰ πράγματα μὴ γνωριζομένων τῶν ἀρχῶν. | |
| 20 | τὰς δὲ κοινὰς ἀρχὰς ἀδύνατόν ἐστιν εὑρεῖν· εἰ γὰρ κοιναὶ ὑπάρχουσιν, οὐ δύνατόν ἐστιν αὐτὰς ἑλεῖν ἐκ προϋπαρχούσης γνώσεως. ἀμέλει τοι, ὥς φησιν αὐτὸς ἐπὶ τῆς σμα συλλαβῆς, οἱ ἀγνοοῦντες τὰ στοιχεῖα, ἐξ ὧν σύγ‐ κειται ἡ σμα συλλαβή, οὐδέποτε δύνανται γνῶναι εἴτε ἐκ τοῦ ς σύγκειται εἴτε ἐκ τοῦ ζ ἢ δ· ὥσπερ γάρ ἐστιν ἄδηλον τὸ τι τῶν Ἀλεξανδρέων, ὥς | |
| 25 | φησιν ὁ ἡμέτερος φιλόσοφος. πῶς οὖν τις, φησί, γνωρίσειε; καὶ γὰρ τοῦτο ἔχει ἀπορίαν. ἀμφισβητήσειε γὰρ ἄν τις, ὥσπερ καὶ περὶ ἐνίας συλλαβάς· οἱ μὲν γὰρ τὴν σμα ἐκ τοῦ ς μ α φασὶν εἶναι, οἱ δέ τινες ἕτερον φθόγγον φασὶν εἶναι καὶ οὐδένα τῶν γνωρίμων. | |
| 30n | Ἔτι δὲ ὧν ἡ αἴσθησις, ταῦτα πῶς ἄν τις μὴ ἔχων τὴν | |
| 31n | αἴσθησιν γνοίη; | |
| 32 | Ὃ λέγει τοιοῦτόν ἐστιν, ὅτι εἰ κοιναὶ ἀρχαὶ ὑπάρχουσι πάντων τῶν ὄντων καὶ οὐ διῄρηνται, ὁ εἰδὼς αὐτὰς φανερὸν ὅτι εἴσεται πάντα τὰ ὄντα. ὁ γοῦν ἐκ γενετῆς τυφλὸς ἢ κωφὸς εἰδὼς τὰς κοινὰς ἀρχὰς εἴσεται καὶ | |
| 35 | περὶ χρωμάτων καὶ ψόφων. λέγομεν οὖν πρὸς τοῦτο ὅτι ἐὰν οἶδε τὰς | 110 |
In met.111 | κοινὰς ἀρχάς, εἰ καὶ μὴ ὡς ψόφους οἶδεν ἢ ὡς χρώματα, ἀλλ’ οὖν ὧς ὄντα οἶδεν αὐτὰ καὶ ὡς ἔχοντα ὕπαρξιν, ὥσπερ καὶ αὐτὸς φῄς, ὦ Ἀριστό‐ τελες, ὅτι ἴσμεν καὶ τὸν ἰδίᾳ ἄνθρωπον καὶ πάντας ὡς ζῷον λογικὸν θνητὸν ὑπάρχοντα. τοῦτο οὖν ἐστιν ὃ λέγει. ἔτι δὲ ὧν ἔστιν αἴσθησις, ταῦτα | |
| 5 | πῶς δυνατόν ἐστι γνῶναι, φησίν, τὸν μὴ ἔχοντα αἴσθησιν, ὡς ἄνθρωπον; καίτοι ἔδει, εἴ γε πάντων τὰ αὐτὰ στοιχεῖα τῶν ὄντων· ὁ γὰρ εἰδὼς τὰς ἀρχὰς οἶδε καὶ τὰ ἐκ τῶν ἀρχῶν, ὥσπερ καὶ αἱ σύνθετοι φωναὶ ὑπάρχουσιν ἐκ τῶν οἰκείων στοιχείων, καὶ γινωσκομένων τῶν στοιχείων αὐτῶν καὶ αἱ φωναὶ γινώσκονται. | |
| 10n | Ὅτι μὲν οὖν τὰς εἰρημένας ἐν τοῖς φυσικοῖς αἰτίας | |
| 11n | ζητεῖν. | |
| 12 | Συμπεραίνεται τὰ εἰρημένα πληρώσας τὴν ἀντιλογίαν τὴν πρὸς τὰς ἰδέας, καί φησιν ὅτι σαφὲς ἡμῖν γέγονεν ὅτι πάντες οἱ περὶ ἀρχῶν διαλε‐ χθέντες ἐοίκασι ζητεῖν τὰς ἀρχὰς τὰς εἰρημένας ἐν τοῖς Φυσικοῖς, τουτέστι | |
| 15 | τελικὴν ποιητικήν, ὑλικὴν εἰδικήν. τούτων γὰρ ἐκτὸς οὐδεμίαν ἐστὶν εἰπεῖν δυνατόν· ἐδείχθη γὰρ ὅτι ἡ παραδειγματικὴ οὐκ ἔστι, τουτέστιν ἡ περὶ τῶν ἰδεῶν. ἀμυδρῶς οὖν περὶ τῶν τεσσάρων τούτων ἀρχῶν εἰρήκασι· καὶ τρό‐ πον μέν τινα πᾶσαι εἴρηνται πρότερον αἱ τέσσαρες ἀρχαὶ ὑπὸ τῶν παλαιοτέρων, διότι οἱ μὲν αὐτῶν μίαν εἰρήκασι τὴν ὑλικήν, ὥσπερ Θαλῆς | |
| 20 | Ἀναξίμανδρος καὶ Ἡράκλειτος, οἱ δὲ δύο, τὴν ποιητικὴν πρὸς τῇ ὑλικῇ, Ἀναξαγόρας καὶ Ἐμπεδοκλῆς, οἱ δὲ καὶ τὴν εἰδικήν, ὥσπερ οἱ τὰς ἰδέας· τρόπον οὖν τινα οὐκ εἰρήκασιν. ἀδιαρθρώτως γὰρ γέγονεν ἡ προσεχῶς ἐπαναβεβηκυῖα φιλοσοφία, ἤγουν πᾶσα ἡ πρὸ ἡμῶν (Πλάτων μὲν γὰρ ἐμνημόνευσε τῶν τεσσάρων, Ἐμπεδοκλῆς δὲ τῶν τριῶν ἀλλ’ οὐ διηρθρω‐ | |
| 25 | μένως περὶ πάντων), ἅτε νέα τε οὖσα κατ’ ἀρχὰς καὶ τὸ πρῶτον. φησὶ δὲ ὁ ἡμέτερος φιλόσοφος ὅτι ‘καὶ διηρθρωμένως ὁ Πλάτων καὶ πρὸ σοῦ, καὶ αὐτὸς ἐξ αὐτοῦ λαβὼν λέγεισ‘. | |
| 28n | Ἐπεὶ καὶ Ἐμπεδοκλῆς ὀστοῦν τὸν λόγον φησὶν εἶναι. | |
| 29 | Ἐντεῦθεν βούλεται δεῖξαι πῶς ἐμνημόνευσαν οἱ πρὸ αὐτοῦ τῶν ἀρχῶν, | |
| 30 | καί φησιν ὅτι ὁ Ἐμπεδοκλῆς ἐμνημόνευσε τοῦ εἰδικοῦ αἰτίου (ἐπειράθη γὰρ ἀποδοῦναι τὸν λόγον τοῦ ὀστέου πῶς γίνεται, καὶ τὴν οὐσίαν αὐτοῦ ἀποδοῦναι), οὐκέτι δὲ καὶ ἐπὶ πάντων τοῦτο εἶπεν· ἔδει γὰρ αὐτὸν καὶ περὶ σαρκὸς καὶ τῶν ἄλλων ἁπάντων ὁμοίως εἰπεῖν. διὰ τὸν λόγον γάρ ἐστι, τουτέστι τὸ εἶδος, καὶ σὰρξ καὶ ὀστοῦν καὶ τῶν ἄλλων ἕκαστον, | |
| 35 | καὶ οὐ διὰ τὴν ὕλην μόνην, ἣν ἐκεῖνος λέγει πῦρ καὶ γῆν. | 111 |
In met.112 | ἡ δὲ χθὼν ἐπίηρος ἐν εὐστέρνοις χοάνοισι τῶν δύο τῶν ὀκτὼ μερέων λάχε νήστιδος αἴγλης, τέσσαρα δ’ Ἡφαίστοιο· τὰ δ’ ὀστέα λεύκ’ ἐγένοντο. εἰ δὲ τοῖς ὀστέοις κατὰ τὸν λόγον καὶ τὸ τί ἦν εἶναι, τουτέστι τὸ εἶδος | |
| 5 | καὶ τὴν οὐσίαν, ἐστὶν ἡ ὕπαρξις κατ’ αὐτόν, δῆλον ὡς καὶ τῇ σαρκὶ καὶ τῷ νεύρῳ καὶ τῷ ξύλῳ καὶ τῷ λίθῳ καὶ ἑκάστῳ τῶν ὄντων· καὶ γὰρ ἐπὶ πᾶσι τὸ εἶδος καὶ ὁ λόγος αἴτιος τοῦ ἕκαστον εἶναι. διὰ γὰρ τὸν λόγον καὶ τὸ εἶδος ἡ διαφορὰ ἐν τοῖς οὖσι, καὶ ἔστιν αὐτῶν τὸ μέν τι σάρξ, τὸ δὲ ὀστοῦν, τὸ δ’ ἄλλο τι, ἐπεὶ ἥ γε ὕλη κατ’ αὐτὸν πᾶσι τοῖς οὖσιν ἡ | |
| 10 | αὐτή, ὡς ἔφαμεν· τὰ γὰρ τέσσαρα στοιχεῖα ἡ ὑλικὴ ἀρχὴ αὐτῷ. | |
| 11n | Ἀλλὰ ταῦτα μὲν ἄλλου λέγοντος. | |
| 12 | Φησὶν ὅτι εἰ ἔσχε τινὰ ὁ Ἐμπεδοκλῆς χεῖρα ὀρέγοντα καὶ δεικνύντα ὅτι πάντα κατὰ τὸ εἶδος χαρακτηρίζεται, ἠγάπησεν ἂν τὰ λεγόμενα καὶ ἠκολούθησεν αὐτοῖς (αὐτὸς μὲν γὰρ διαρθρῶσαι οὐκ ἴσχυσεν) ὥσπερ καὶ | |
| 15 | περὶ Ἀναξαγόρου εἶπε τὴν δόξαν αὐτοῦ ἐπανορθῶν, ὅτι ἄλλῳ μὲν ἂν λέ‐ γοντι ταῦτα ἐπηκολούθησεν, οὐ μὴν αὐτὸς διήρθρωσε. περὶ γοῦν τῶν ἀρχῶν τούτων, φησί, καὶ πρότερον εἰρήκαμεν ἐν τοῖς Φυσικοῖς· εἶτα πάλιν ἐπαγγέλλεται λέγειν περὶ αὐτῶν ἐν τῷ ἐλάττονι ἄλφα καὶ ἀπορεῖν περὶ αὐτῶν καὶ ἐπιλύεσθαι τὰς ἀπορίας ἐν τοῖς Περὶ φιλοσοφίας. ἐκ γὰρ τῶν | |
| 20 | ἀποριῶν εὐπορώτεροι γινόμεθα εἰς τὰς λύσεις τῶν ἐν τοῖς ὑστέροις ἀπο‐ ρουμένων· αἱ γὰρ περὶ τῶν ἀρχῶν ἀπορίαι τε καὶ λύσεις ἀρχαὶ τῆς τῶν μετὰ ταῦτα ἀπορουμένων λύσεως γίνονται. καὶ λέγει περὶ τῶν ἀπορουμέ‐ νων ἐν τῷ ἐλάττονι α· διὸ ἐφεξῆς ἀναγινώσκεται. | |
| Τέλος τῶν εἰς τὸ μεῖζον ἄλφα σχολίων Ἀσκληπιοῦ. | 112 | |
In met.113(1t) | ΣΧΟΛΙΑ ΤΟΥ ΑΥΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ ΑΠΟ ΦΩΝΗΣ ΑΜΜΩΝΙΟΥ | |
| 2t | ΤΟΥ ΕΡΜΕΙΟΥ ΕΙΣ ΤΟ ΕΛΑΤΤΟΝ ΑΛΦΑ. | |
| 3n | Ἡ περὶ τῆς ἀληθείας θεωρία τῇ μὲν χαλεπή, τῇ δὲ | |
| 4n | ῥᾳδία. σημεῖον δὲ τὸ μήτε ἀξίως. | |
| 5 | Πληρώσαντες τὸ μεῖζον Α νῦν ἥκομεν ἐπὶ τὸ ἔλαττον Α. γνήσιον δέ ἐστι καὶ αὐτοῦ τοῦ Ἀριστοτέλους τὸ βιβλίον. καὶ τοῦτο δῆλον ἔκ τε τῶν δογμάτων καὶ ἐκ τῆς λέξεως· καὶ τῆς φράσεως γὰρ τὸ ποικίλον πατέρα τὸν Ἀριστοτέλην προσαγορεύει. τινὲς δὲ ὑπέλαβον ἀλλότριον αὐτοῦ εἶναι, ἀποβλέψαντες εἴς τε τὴν ἀρχὴν τοῦ βιβλίου καὶ εἰς τὸ συμπέρασμα αὐτοῦ· | |
| 10 | ἐν μὲν γὰρ τῇ ἀρχῇ περὶ τῶν αἰτίων τῶν πρώτων διαλέγεται, τουτέστι τῶν πρωτίστων ἀρχῶν, ἐν δὲ τῷ συμπεράσματι περὶ φύσεως, ζητῶν τί ἐστι φύσις· τὸ δὲ τοιοῦτον τοῖς Φυσικοῖς μᾶλλον ἁρμόττει ἤπερ τοῖς Μετὰ τὰ φυσικά. ἄλλως τε δὴ ἐν τῷ τέλει τοῦ μείζονος Α ἔλεγε δεῖν ἀπορῆ‐ σαι περὶ τῶν ἀρχῶν· ἐνταῦθα δὲ τοῦτο οὐ πεποίηκεν, ἀλλ’ ἐν ἀρχῇ τοῦ | |
| 15 | Β ἀπορεῖ περὶ τῶν ἀρχῶν· ὥστε μᾶλλον τὸ Β ἐστὶν ἐφεξῆς, τοῦτο δὲ παρεμβέβληται. λέγομεν τοίνυν πρὸς ταῦτα ὅτι ἠβουλήθη πρότερον δια‐ λεχθῆναι περὶ τῶν πρωτίστων ἀρχῶν. αἱ γὰρ πρώτισται ἀρχαὶ κυρίως ὄντα ὑπάρχουσι, τὰ δὲ κυρίως ὄντα ἀληθείας ἐστὶ δηλωτικά, ἡ δὲ κυρίως ἀλήθεια καὶ τοῖς ἄλλοις αἰτία γίνεται ἀληθείας. διὰ τοῦτο τοίνυν ἐνταῦθα | |
| 20 | πρότερον περὶ τῶν πρωτίστων ἀρχῶν διαλέγεται. ἀμέλει τοι καὶ διὰ τοῦτο εἰρήκασιν ἔλαττον αὐτὸ Α προσαγορεύεσθαι, ὡς ἂν ἀρχῆς οὔσης τοῦ ὄντος πρωτίστου τοῦ βιβλίου, ἐπειδὴ περὶ τῶν πρωτίστων ἀρχῶν διαλέγεται, εἶτα λοιπὸν πρὸς τῷ συμπεράσματι διαλέγεται καὶ περὶ τῶν φυσικῶν ἀρχῶν. ἔδει γὰρ περὶ πασῶν ἁπλῶς τῶν ἀρχῶν διαλεχθῆναι· ἡ γὰρ ἀρχὴ ὁμώ‐ | |
| 25 | νυμός ἐστι φωνὴ ἢ ὡς τὰ ἀφ’ ἑνὸς καὶ πρὸς ἕν. ἐφεξῆς τοίνυν διαλέγε‐ ται ἡμῖν περὶ τῆς θεωρητικῆς φιλοσοφίας καὶ δείκνυσιν ὅτι ἡ θεωρητικὴ | |
| φιλοσοφία προτέρα ἐστὶ τῆς πρακτικῆς, καὶ ὅτι οὐχ ὑπάρχουσιν αἱ ἀρχαὶ | 113 | |
In met.114 | ἄπειροι οὔτε ἐπὶ τὸ ἄνω οὔτε ἐπὶ τὸ κάτω. ὃ δὲ λέγει ἐν προοιμίοις τοι‐ οῦτόν ἐστιν, ὅτι ἡ περὶ τῆς ἀληθείας θεωρία κατὰ τὶ μὲν χαλεπή ἐστιν εἰς τὸ θηραθῆναι, κατὰ τὶ δὲ ῥᾳδία. χαλεπὴ μέν ἐστι διὰ τὴν ἡμετέραν φύσιν μὴ δυναμένων ἐξικνεῖσθαι πρὸς τὸ ὕψος τῆς ἀύλου δυνάμεως, ὥσπερ | |
| 5 | καὶ ἐπὶ τῶν νυκτερίδων ὁρῶμεν γινόμενον ὅτι οὐκ ἀντιλαμβάνονται τοῦ ἡλιακοῦ φωτός, οὐ διὰ τὴν τοῦ ἡλίου οὐσίαν (φύσει γὰρ φανοτάτη ἐστίν), ἀλλὰ διὰ τὴν αὐτῶν ἀσυμμετρίαν τε καὶ ἀνεπιτηδειότητα· οὕτως οὖν καὶ ἐπὶ ἡμῶν χαλεπή ἐστιν ἡ περὶ τῆς ἀληθείας θεωρία διὰ τὴν ἡμῶν ἀσθέ‐ νειαν, οὐ διὰ τὴν ἐκείνων φύσιν. ῥᾳδία δὲ πάλιν ἐστὶ διὰ τὸ πλάτος καὶ τὸ | |
| 10 | φανότατον τῶν τῆς ἀληθείας δυνάμεων. φησὶ γὰρ ὅτι 〈ὡσ〉 οἱ πρὸς θύραν τοξεύοντες διὰ τὸ πλάτος τῆς θύρας οὐκ ἀποτυγχάνουσι τοῦ σκοποῦ, οὕτως οὐδὲ οἱ προσβάλλοντες τοῖς νοητοῖς γνησίως καὶ καθαρῶς ἀποτυγχάνουσι τῆς ἀληθείας· ἀλλ’ ἕκαστον αἱρεῖν τι ἐξ αὐτῶν· ὥστε τὸ ἐκ πάντων συναθροιζόμενον μέγα τι εἶναι, ἐπειδὴ ὁ μὲν προσβάλλει τῷδε τῷ μέρει | |
| 15 | τῆς ἀληθείας, ὁ δὲ τῷδε· καὶ λοιπὸν τὸ ἐκ πάντων συναθροιζόμενον μέγα τι γίνεται. οὐκ ἔστιν οὖν, ὡς εἴρηται, ἀλλότρια τὰ νῦν λεγόμενα τῆς προ‐ κειμένης πραγματείας, ἀλλ’ ἔστι προγραφόμενα· τελείως γὰρ ἐνταῦθα δια‐ λέγεται περὶ τῆς θεωρητικῆς φιλοσοφίας, καὶ τί διαφέρει ἡ θεωρητικὴ τῆς πρακτικῆς, καὶ ὅτι ἡ τῆς αἰτίας γνῶσίς ἐστι κυρίως ἡ θεωρητικὴ φιλοσοφία, | |
| 20 | καὶ ὅτι εἰς τὴν εὕρεσιν ταύτης ἡ τῶν ἀρχῶν καὶ αἰτιῶν γνῶσις συντελεῖ. | |
| 21n | Ἡ περὶ τῆς ἀληθείας θεωρία τῇ μὲν χαλεπή, τῇ δὲ | |
| 22n | ῥᾳδία. σημεῖον δὲ τὸ μήτε ἀξίως μηδένα δύνασθαι τυχεῖν αὐτῆς. | |
| 23 | Βούλεται διὰ τῶν νῦν λεγομένων ὑπ’ αὐτοῦ ὁ Ἀριστοτέλης καὶ προ‐ τρέψασθαι. διὰ μὲν γὰρ τοῦ εἰπεῖν ὅτι χαλεπή ἐστιν ἡ περὶ τῆς ἀληθείας | |
| 25 | θεωρία συντονωτέρους ἡμᾶς ποιεῖ πρὸς τὴν ἀντίληψιν αὐτῆς διὰ τὴν δυσ‐ χέρειαν· διὰ δὲ πάλιν τοῦ εἰπεῖν τῇ δὲ ῥᾳδία προτρέπει, ὅτι οὐ δεῖ, φησίν, ἀποκνεῖν πρὸς τὰ ῥᾷστα τῶν πραγμάτων. εἶτα λοιπὸν δείκνυσι πῶς χαλεπὴ καὶ πῶς ῥᾳδία, καί φησιν ὅτι τὸ χαλεπὸν διττόν ἐστιν, ἢ διὰ τὴν φύσιν τῶν γινωσκομένων ἢ διὰ τὴν τῶν γινωσκόντων. ἡ περὶ τῆς ἀλη‐ | |
| 30 | θείας οὖν θεωρία, τουτέστιν ἡ περὶ τῶν νοητῶν κατάληψις, χαλεπή ἐστι διὰ τὴν ἡμετέραν ἀσθένειαν, οὐ διὰ τὴν οἰκείαν φύσιν· ὥσπερ γὰρ ὁ ἥλιος φανότατος ὢν τῇ ἑαυτοῦ φύσει ἀσύμμετρός ἐστι ταῖς νυκτερίσι διὰ τὴν αὐτῶν ἀσθένειαν (οὔτε γὰρ δύνανται φέρειν τὸ μεθ’ ἡμέραν φῶς), οὕτω δὲ καὶ τὰ νοητὰ φανότατα ὑπάρχοντα παντὸς μᾶλλον κατὰ τὴν αὐτῶν | |
| 35 | φύσιν ὅμως ἡμῖν δύσβατα ὑπάρχουσιν πρὸς ἀντίληψιν διὰ τὴν ἐν ἡμῖν ἀσθένειαν. καὶ ὥς φησιν ὁ Ἀλέξανδρος, ὅτι διὰ τοῦτο οὐ δυνατὸν ἡμᾶς ἀντιλαβέσθαι τῶν νοητῶν, ἐπειδὴ ὁ ἡμέτερος νοῦς ἀσθενής ἐστι πρὸς τὴν | |
| τῶν φύσει σαφῶν γνῶσιν, διότι συμπλέκεται αἰσθήσει καὶ φαντασίᾳ· εἰ δὲ | 114 | |
In met.115 | χωρισθείη, φησί, ποτέ, ἀντιλήψεται. ὥστε οἶδε καὶ αὐτὸς ἄκων τε καὶ ἑκὼν ὅτι χωριστή ἐστιν ἡ ἡμετέρα ψυχὴ τοῦ σώματος. πάλιν κατασκευάζει τὸ ῥᾴδιον, ἐπειδὴ πάντες οἱ ἐπιχειρήσαντες γνῶναί τι, καὶ οἱ ἐπιπολαιό‐ τεροι, μετρίως κατώρθωσαν· παντάπασι γὰρ οὐδεὶς αὐτῆς ἀπέτυχε, καθάπερ, | |
| 5 | φησί, παροιμιαζόμενοί φαμεν ‘τί τις ἂν θύρας ἁμάρτοι‘; διότι ὁ εἰς θύραν τοξεύων οὐχ ἁμαρτάνει διὰ τὸ μέγεθος τῆς θύρας. οὕτως οὖν, φησί, καὶ ὁ περὶ τῶν νοητῶν διαλεγόμενος οὐχ ἁμαρτάνει παντάπασιν, ἀλλὰ μέρος τι γινώσκει διὰ τὸ ὑπερβάλλον τῆς οὐσίας αὐτῶν φανοτάτης οὔσης· ὥστε τὸ ἐκ πολλῶν συναθροιζόμενον γίνεσθαι ἕν τι μέγεθος. εἶτα λοιπὸν καὶ | |
| 10 | εὐγνωμόνως φερόμενος ἀποδέχεται τοὺς πρὸ αὐτοῦ καὶ τοὺς ἐπιπολαιοτέ‐ ρους, ἅτε δὴ ἀρχὴν παρεσχηκότας, καὶ τοὺς ὕστερον ἀκριβώσαντας, καί φησιν οὕτως, ὅτι εἰ μὴ γέγονε Τιμόθεος, οὐκ ἂν εἰδέναι ἐμέλλομεν πολλὴν μελοποιίαν· οὗτος γὰρ ἠκρίβωσε· καὶ πάλιν φησὶν ὅτι εἰ μὴ Φρῦνις ἀρχὴν ἡμῖν παραδέδωκεν, οὐκ ἄν ποτε Τιμόθεος γέγονεν. οὕτως οὖν, φησί, δεῖ | |
| 15 | καὶ ἐπὶ τῆς θεωρητικῆς φιλοσοφίας ἀποδέξασθαι καὶ τοὺς ἀρχὴν εἰρηκότας καὶ τοὺς ἀκριβώσαντας. εἶτα ταῦτα εἰρηκώς φησιν ὅτι διττή ἐστιν ἡ ἀλή‐ θεια, ἡ μὲν ἐν τοῖς πράγμασιν ἡ δὲ ἐν τῇ γνώσει. καὶ κρείττων ἐστὶν ἡ ἀλήθεια ἡ ἐν τοῖς πράγμασι τῆς ἀληθείας τῆς ἐκ τῆς γνώσεως, διότι ἡ ἀλήθεια ἡ ἐν τοῖς πράγμασι τὰ νοητὰ ὑπάρχει, ἀεὶ ἔχοντα ταύτην τὴν | |
| 20 | ἀλήθειαν καὶ διδόντα ἡμῖν, τὰ δὲ παρέχοντα τῶν λαμβανόντων κρείττονα. ὥσπερ γὰρ τὸ εἶναι ἔχει ὁ γεγραμμένος ἄνθρωπος διὰ τὸν Σωκράτην, εἰ τύχοι, οὕτως ἡ ἡμετέρα γνῶσις τὴν ἀλήθειαν ἔχει ἐκ τῆς ἐν τοῖς πράγ‐ μασιν ἀληθείας. ὥστε λέγει καὶ αὐτὸς ἰδέας εἶναι, εἴ γε † ἐκεῖθέν φησιν ἐν‐ ταῦθα παραγίνεσθαι. ἰστέον δὲ ὅτι οὐ μόνον ἐν τῇ θεωρίᾳ ἐστὶν ἀλήθεια, | |
| 25 | ἀλλὰ καὶ ἐν τῇ πράξει. πῶς οὖν φησιν ἡ περὶ τῆς ἀληθείας θεωρία; καὶ γὰρ ἡ πρακτική τε καὶ πολιτικὴ φιλοσοφία περὶ τὸ ἐν ἐκείνοις ἐστὶν ἀγαθόν· τέλος γὰρ τῶν πράξεων τὸ ἀγαθόν· ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τῶν τεχ‐ νῶν. ἀληθείας γὰρ φροντίζει καὶ ὁ ἰατρὸς φάσκων ὅτι ὑγιανεῖ ὁ κάμνων, εἴ γέ ἐστιν ἡ τέχνη ἕξις μετὰ ἀληθοῦς λόγου ποιητική· τέλος δὲ τὸ ἀγα‐ | |
| 30 | θὸν τίθεται. ἀλλ’ ἡ θεωρία τὴν γνῶσιν, περὶ δὲ γνώσεώς ἐστιν ὁ λόγος. ἔπειτα ἡ πρᾶξις μερικῶν τινων ἀντιλαμβάνεται καὶ ποτὲ μὲν ὄντων ποτὲ δὲ μὴ ὄντων, καὶ πρός τι, ὥς φησιν αὐτός· νῦν γάρ φησιν ὅτι ὑγιάζεται ἢ ὅτι οἰκοδομεῖ· ἡ μέντοι γε περὶ τὴν θεωρίαν ἀλήθεια, φησί, ἀίδιος ὑπάρχει, καὶ οὐ ποτὲ μέν ἐστι, ποτὲ δὲ οὐκ ἔστι. πάλιν δὲ καὶ αὕτη ἡ | |
| 35 | ἀλήθεια ἡ περὶ τὴν θεωρίαν διαιρεῖται· τὸ μὲν γὰρ αὐτῆς μεθεκτόν ἐστι τὸ δὲ ἀμέθεκτον. ἀμεθέκτως μὲν γὰρ μετέχουσι τῆς ἀληθείας τὰ νοητά, τουτέστι τὸ πρῶτον αἴτιον, εἴ γε πηγή ἐστι τῆς ἀληθείας· τὰ δὲ οὐράνια εἰ καὶ ἀίδια ὑπάρχουσιν, ἀλλ’ οὖν γε κατὰ μέθεξιν τῆς ἀληθείας μετέχουσι. ταῦτα τοίνυν εἰρηκὼς μετέρχεται ἐπὶ τὰς ἀρχὰς καὶ δείκνυσιν ὅτι οὐκ | |
| 40 | ἄπειροι ὑπάρχουσιν οὔτε κατὰ βάθος οὔτε κατὰ πλάτος, ὥστε εἶναι μὲν | 115 |
In met.116 | αἰτίας τὰς ψυχὰς τῆς κινήσεως, ταύτας δὲ 〈οὐκ〉 ἀπείρους ὑπάρχειν. εἶτα λοιπὸν δείκνυσιν ἐπὶ τῶν τεσσάρων αἰτιῶν τοῦτο. φησὶ γὰρ ὅτι οὐκ ἔστιν ἄπειρον τὸ ὑλικὸν αἴτιον· ἔστι γὰρ τὰ στοιχεῖα καὶ μετὰ ταῦτα ἡ ὕλη τὸ ὑποκείμενον· ὥστε οὐκ ἄπειρον. ὁμοίως δὲ καὶ τὸ ποιητικὸν αἴτιον καὶ | |
| 5 | τὸ τελικὸν καὶ εἰδικόν. καὶ λοιπὸν δείκνυσι τοῦτο χαριέντως. ἐὰν γάρ, φησίν, ὑποθώμεθα ἄπειρα τὰ αἴτια, πᾶσα ἀνάγκη ἀναιρεῖσθαι τὸ αἴτιον. ἔστω γὰρ καθ’ ὑπόθεσιν τρία αἴτια τὸ α β γ, καὶ ἔστω τὸ μὲν γ αἰτιατόν, τὸ δὲ β μέσον, τὸ δὲ α πρῶτον· δῆλον οὖν ὅτι ἀδύνατόν ἐστι τὸ γ εἶναι αἴτιον· αἰτιατὸν γὰρ μόνον ἐστίν. ἀλλ’ οὐδὲ τὸ μέσον ἐστὶν αἴτιον, φημὶ | |
| 10 | δὴ τὸ β, διότι καὶ αἰτιατόν ἐστι καὶ ἑνὸς μόνου αἴτιον· ὥστε τὸ α μόνως ἐστὶν αἴτιον. εἰ τοίνυν ὑποθώμεθα ἄπειρα εἶναι τὰ αἴτια, οὐκ ἔσται τῷ ὄντι αἴτιον· πᾶν γὰρ τὸ λαμβανόμενον καὶ αἴτιον ἔσται καὶ αἰτιατόν, τὸ δὲ κυρίως αἴτιον οὐκ ἔστιν αἰτιατόν. | |
| 14n | Ἡ περὶ τῆς ἀληθείας θεωρία τῇ μὲν χαλεπή, τῇ δὲ | |
| 15n | ῥᾳδία. | |
| 16 | Τουτέστιν ἡ περὶ πάσης τῆς θεωρητικῆς φιλοσοφίας θεωρία κατὰ τὶ μὲν χαλεπή ἐστι, κατὰ τὶ δὲ ῥᾳδία· χαλεπὴ μὲν καθ’ ὅσον πολλῶν ἐπι‐ χειρησάντων αὐτῇ οὐδεὶς κατ’ ἀξίαν τοὺς περὶ αὐτῆς πεποίηται λόγους· τοῦ γὰρ δυσεύρετον καὶ χαλεπὴν εἶναι τὴν περὶ αὐτῆς θεωρίαν σημεῖόν | |
| 20 | ἐστιν ἱκανὸν τὸ μὴ δύνασθαι τοὺς περὶ αὐτῆς λέγοντας ἀξίως τι εἰπεῖν περὶ αὐτῆς. τοῦ δ’ αὖ ῥᾳδίαν πάλιν εἶναι σημεῖον ποιεῖται τὸ μὴ πάντῃ τοὺς περὶ αὐτῆς εἰπόντας ἀποπλανηθῆναι, ἀλλὰ τῶν εἰπόντων ἕκαστον εἰπεῖν ὑγιές τι περὶ αὐτῆς. καθ’ ἕκαστον μὲν γὰρ τῶν ταῦτα φιλοσοφησάντων εἰ ἐπισκοποίημεν, ὀλίγα παντελῶς ἕκαστον αὐτῶν ὑγιῶς ἂν εὕροιμεν λέγοντα· | |
| 25 | εἰ δὲ τὰς ἁπάντων ἀθροίσομεν εἰς ταὐτὸ δόξας, ἀξιόλογος ἤδη καὶ μεγάλη ἡ περὶ αὐτὰ θεωρία φανεῖται, ὥσπερ ἐν τῷ πρὸ τούτου εἶπεν ὅτι ἕκαστος τῶν πρώτων μέρος τι εἶπε περὶ τῶν ἀρχῶν. τὸ δὲ τῆς φύσεως προσ‐ κείμενον τὸ πρὸ πάσης τοῦτο τῆς θεωρητικῆς φιλοσοφίας εἶναι τὸ βιβλίον συνίστησι. δῆλον οὖν ὅτι κατὰ φύσιν ἡμῖν ἁρμόττει ἥδε ἡ πραγματεία, | |
| 30 | διὰ τὸ μηδένα ἀποτυγχάνειν ταύτης ποτέ. | |
| 31n | Ὥστε εἴπερ ἔοικεν ἔχειν καθάπερ τυγχάνομεν παροι‐ | |
| 32n | μιαζόμενοι. | |
| 33 | Ὅτι ῥᾳδία ἐστὶν ἡ περὶ τῆς ἀληθείας θεωρία, σημεῖον παρέθετο τὴν | |
| παροιμίαν προσχρησάμενος αὐτῇ ‘τί τις ἂν θύρας ἁμάρτοι‘, ἥτις λέγεται | 116 | |
In met.117 | μὲν περὶ τῶν εὐκόλων καὶ μηδὲν χαλεπὸν καὶ δυσεύρετον ἐχόντων· εἴληπται δὲ ἀπὸ τῶν τοξοτῶν τῶν ἐπὶ σκοπὸν τοξευόντων· οὗτοι γάρ, ἂν μὲν στενὸς ᾖ ὁ προκείμενος σκοπός, οὐ ῥᾳδίως αὐτοῦ τυγχάνουσιν, ἐὰν δὲ πλατὺς ὥσπερ θύρα, ῥᾴδιον αὐτοῖς τὸ τούτου τυχεῖν. εἰ οὖν τοῦ ῥᾳδίου πάντες | |
| 5 | ἐπιτυγχάνουσι, ῥᾴδιόν ἐστι τοῦτο. | |
| 6n | Τὸ δ’ ὅλον τ’ ἔχειν καὶ μέρος μὴ δύνασθαι δηλοῖ τὸ | |
| 7n | χαλεπὸν αὐτῆς. | |
| 8 | Ἐντεῦθέν φησιν ὡς ἔστι δυσχερὲς ἡ κατάληψις αὐτῆς, διότι, φησίν, ἀδύνατόν ἐστι τελείως αὐτὴν γνῶναι· μέρος γὰρ αὐτῆς οὐδεὶς δύναται | |
| 10 | γνῶναι, εἴ γε καὶ ἀμερής ἐστι, τὸ δὲ ὅλον πολύ ἐστι γνῶναι· χαλεπή ἐστιν ἄρα ἡ περὶ αὐτῆς θεωρία. ἀλλ’ εἴποι ἄν τις ὅτι ‘πῶς φησιν ἐνταῦθα ὅτι τὸ μέρος οὐ δυνατόν ἐστι γνῶναι, ἀνωτέρω δὲ ἔλεγεν ὅτι μέρη νοοῦσι διάφορα, καὶ τὸ ἐκ πάντων συναθροιζόμενον ἕν τι γίνεται‘; πρὸς ὃ ἐροῦ‐ μεν ὅτι ἀνωτέρω μέρος ἔλεγε τὸ ὅλως ἐλθεῖν εἰς ἔννοιαν καὶ ἐφάψασθαι | |
| 15 | αὐτῆς, οὐ τῆς οὐσίας αὐτῆς, ἀλλ’ ἐννοῆσαι περὶ αὐτῆς ὅτι ἀσώματός ἐστιν, εἰ τύχοι· ἐνταῦθα δέ φησι περὶ τῆς οὐσίας· ἡ γὰρ ὕπαρξις αὐτῆς ἢ ὅλη διαγινώσκεται ἢ οὐ γινώσκεται. δοκεῖ οὖν ὁ φιλόσοφος, ὡς εἴρηται, τὰ ἀντικείμενα λέγειν. προείρηκε μὲν γὰρ ὅτι κατὰ μέρος ἕκαστος ἐπιβάλλει τῇ τῶν ὄντων ἀληθείᾳ, ὅλου δὲ ἀποτυγχάνει· νῦν δὲ δοκεῖ λέγειν τὸ μὲν | |
| 20 | ὅλον ἔχειν τοὺς ἐπιβάλλοντας αὐτῇ, τὸ δὲ μέρος μὴ δύνασθαι. μήποτε δὲ οὕτως ἀκούειν ἄμεινον τῆς λέξεως, τὸ δείκνυσθαι τὸ χαλεπὸν τῆς πραγ‐ ματείας διὰ τοῦ † πρὸς τὸ ὅλον ἔχειν μηδὲ μέρος ὁλοκλήρως ἔχειν δύνασθαι. φησὶν οὖν ὅτι ἡ χαλεπότης κατὰ δύο τρόπους χαρακτηρίζεται, ἢ διὰ τὰ γινωσκόμενα ἢ διὰ τὰ γινώσκοντα. ἡ οὖν χαλεπότης οὐκ ἔστιν ἐν τοῖς | |
| 25 | πράγμασι, τουτέστιν οὐ διὰ τὰ γινωσκόμενα, ἀλλ’ ἐν ἡμῖν, τουτέστι διὰ τὴν ἡμετέραν ἀσθένειαν. ὥσπερ γὰρ αἱ νυκτερίδες ἔχουσι πρὸς τὸ μεθ’ ἡμέραν φῶς (οὐ γὰρ διὰ τὸν ἥλιον οὐκ ἀντιλαμβάνονται, εἴ γε φανότατός ἐστιν ὁ ἥλιος, ἀλλὰ διὰ τὴν τῶν ὀμμάτων ἀσθένειαν), οὕτω καὶ τῆς ἡμε‐ τέρας ψυχῆς ὁ νοῦς πρὸς τὰ τῇ φύσει φανερώτατα πάντων ὀκλάζει, οὐ | |
| 30 | διὰ τὴν ἐκείνων κρύψιν, εἴ γε φανότατα ὑπάρχουσιν, ἀλλὰ διὰ τὴν ἡμε‐ τέραν ἀσθένειαν· ἡ γὰρ παρὰ τὰ αἰσθητὰ ἡμῶν συνεχὴς γινομένη ἐνέρ‐ γεια ταῖς κεχωρισμέναις τῆς αἰσθήσεως ἐνεργείαις ἐμποδὼν γίνεται. | |
| 33n | Οὐ μόνον δὲ χάριν ἔχειν δίκαιον. | |
| 34 | Ἐντεῦθεν εὐγνωμόνως ἀποδέχεται καὶ τοὺς πρὸ αὐτοῦ εἰρηκότας περὶ | 117 |
In met.118 | τῶν ἀρχῶν, φάσκων οὕτως, ὅτι οὐ μόνον δεῖ ἔχειν χάριν τοῖς ἀκριβές τι εἰποῦσι καὶ ὧν ἂν ταῖς δόξαις ἀνὴρ φιλόσοφος συγκαταθῆται, ἀλλὰ καὶ τοῖς ἐπιπολαιοτέρως ἀποφηναμένοις· καὶ γὰρ οὗτοι πάνυ συνεβάλοντο, καθὸ εὑρεταὶ γεγόνασι τῆς ἀρχῆς. τὴν γὰρ ἕξιν, ὥς φησιν αὐτός, προή‐ | |
| 5 | σκησαν ἡμῶν. τὴν γὰρ ἕξιν, τουτέστι τὴν δύναμιν ἡμῶν, ᾗτινι δυνάμει τῆς ψυχῆς τὰ τοιαῦτα ζητεῖν δυνάμεθα (αὕτη δέ ἐστιν ἡ κατὰ τὸν νοῦν), ταύτην προήσκησαν θήξαντές πως καὶ κινήσαντες ταῖς ζητήσεσιν ἃς ἐποιή‐ σαντο, καὶ ἐπιστήσαντες εἰς τὸ καὶ αὐτοὺς ζητεῖν περὶ τούτων καὶ εἰς ἔννοιαν ἀγαγόντες ὡς ἔστιν οἰκεία ἡμῖν ἡ περὶ ὧν ἐπραγματεύσαντο θεωρία. | |
| 10 | εἰ μὴ γάρ, φησί, Τιμόθεος ἐγένετο, οὐκ ἐμέλλομεν ἔχειν πολλὴν μελο‐ ποιίαν· αὐτὸς γὰρ ἠκρίβωσεν· εἰ δὲ μὴ Φρῦνις, Τιμόθεος οὐκ ἐγένετο. ἀρχαιότερος γὰρ Φρῦνις Τιμοθέου, ὃς καὶ τὴν ἀρχὴν εὗρε τῆς μελοποιίας. οὕτως οὖν δεῖ ἔχειν καὶ περὶ τῶν ἀποφηναμένων περὶ τῆς ἀληθείας· παρὰ μὲν γάρ τινων παρειλήφαμέν τινας δόξας ἀκριβεῖς, αἷς ἄξιον χρῆσθαι ὡς | |
| 15 | ἐχούσαις περιττόν τι, ἄλλοι δὲ τοῦ γενέσθαι τούτοις αἴτιοι γεγόνασι τὰς ἀρχὰς εὑρίσκοντες. | |
| 17n | Ὀρθῶς δὲ ἔχει καὶ τὸ καλέσαι τὴν φιλοσοφίαν ἐπιστή‐ | |
| 18n | μην τῆς ἀληθείας. | |
| 19 | Χρησάμενος τῷ τῆς ἀληθείας ὀνόματι ἐπὶ τῆς θεωρητικῆς φιλοσοφίας, | |
| 20 | νῦν ὅτι εὐλόγως οὕτως καλεῖται συνίστησι φάσκων ὅτι ὀρθῶς ἔχει τὸ καλέ‐ σαι τὴν φιλοσοφίαν ἐπιστήμην τῆς ἀληθείας. φιλοσοφίαν γὰρ ἰδίως τὴν θεωρητικὴν λέγει, ὡς δι’ ὧν ἐπιφέρει δηλοῖ, λέγων θεωρητικῆς μὲν γὰρ τέλος ἀλήθεια· καὶ ταύτης ἔτι μᾶλλον τὴν περὶ τῶν πρώτων ἀρχῶν τε καὶ αἰτιῶν τῶν παντάπασιν αἰσθήσεως κεχωρισμένων καὶ τῇ αὐτῶν | |
| 25 | φύσει ὄντων, ἣν καὶ σοφίαν καλεῖ. συνίστησι δὲ τὸ προειρημένον οὕτως. ἐπεὶ τέλος τῆς θεωρητικῆς φιλοσοφίας ἀλήθεια, ἀπὸ δὲ τοῦ τέλους καὶ τοῦ σκοποῦ ἑκάστη μέθοδος χαρακτηρίζεταί τε καὶ τὸ εἶναι ἔχει, εἰκότως αὕτη παρὰ τῆς ἀληθείας καλεῖται· τοῦτο γὰρ αὐτῇ τέλος. καὶ ἐκ τῆς παραθέσεως δὲ τῆς πράξεως τοῦτο ἔδειξεν ὅτι μᾶλλον ἀλήθεια θεωρεῖται | |
| 30 | ἐν τῇ θεωρίᾳ (ἐπεὶ καὶ ἀίδιος) ἤπερ ἐν τῇ πράξει. διό φησι θεωρητι‐ κῆς μὲν γὰρ τέλος ἀλήθεια καὶ γνῶσις, πρακτικῆς δὲ ἔργον· ἐὰν γὰρ τὸ πῶς ἔχει σκοπῶμεν, ἡ πρᾶξις οὐ τὸ ἀίδιον καθ’ αὑτὸ ἔχει, ἀλλὰ πρός τι. ἡ γὰρ πρᾶξις πρός τινα καιρὸν συμβάλλεται, καὶ ἔστιν ἀληθὲς τὸ μερικῶν πραγμάτων τὰς πράξεις ὑπάρχειν. τὰ γὰρ πρακτὰ οὐ | |
| 35 | καθόλου, ἀλλὰ μεταπίπτουσι κατὰ τὰς ἡλικίας τῶν πραττόντων καὶ τὰς | 118 |
In met.119 | τύχας καὶ κατὰ τὰς πρὸς οὓς πράττεται σχέσεις. καὶ γὰρ 〈αἱ〉 ἐπὶ τῶν ἀρετῶν καὶ τῶν κατ’ αὐτὰς ἐνεργειῶν ζητήσεις εἰ μὴ θεωρίας χάριν γίνοιντο μόνης, ἐν τοῖς πρακτοῖς εἰσι καὶ περὶ τὰ καθ’ ἕκαστα· ἐπὶ γὰρ ταῦτα αὐτῶν ἡ ἀναφορά. ἄλλως τε ἐκ τῆς θεωρίας ἔχει ἡ πρᾶξις τὴν | |
| 5 | ἀλήθειαν. πρὸς τούτοις δὲ οὐ δυνατόν ἐστι γνῶναι τὸ ἀληθὲς ἄνευ τῆς αἰτίας. | |
| 7n | Ἕκαστον δὲ μάλιστα αὐτὸ τῶν ἄλλων. | |
| 8 | Φησὶν ὅτι τὸ αὐτὸ αἴτιόν ἐστι τῶν ἄλλων· καὶ ἐχρήσατο Πλατωνικῇ λέξει τῇ αὐτὸ ἐνδεικνύμενος τὰς ἰδέας· τὸ γὰρ αὐτὸ αἴτιον τοῖς ἄλλοις τοῦ | |
| 10 | εἶναι, τουτέστι τὸ νοητόν, φημὶ δὴ τὴν ὕπαρξιν τοῦ νοητοῦ, καθ’ ὃ τοῖς ἄλλοις ὑπάρχει συνωνύμως, τουτέστιν ὁμωνύμως ἢ ὡς ἀφ’ ἑνὸς καὶ πρὸς ἕν. οἷον τὸ πῦρ φαμεν εἶναι θερμότατον, ἐπειδὴ καὶ τοῖς ἄλλοις αἴτιόν ἐστι θερμότητος. ὥστε καὶ ἀληθέστατον τὸ αἴτιον τοῖς ὑστέροις τῆς ἀλη‐ θείας. εἰ τοίνυν τὴν ἀλήθειαν ἔχομεν ἐκ τῶν νοητῶν, δῆλον ὅτι κυρίως | |
| 15 | ἀληθινὰ ἐκεῖνα ὑπάρχουσιν. οὐ γὰρ ποτὲ ἀληθῆ ὑπάρχουσιν, οὐδὲ ἐκείνοις ἄλλα αἴτια τοῦ εἶναι, ἀλλ’ ἐκεῖνα τοῖς ἄλλοις· οἴκοθεν γὰρ ἔχουσι τὴν ἀλήθειαν συνουσιωμένην. οὔτε γάρ φαμεν ὅτι πᾶν ἀληθὲς δεῖ ἐξ αἰτίας γνωρίζειν· οὕτως γὰρ ἐπ’ ἄπειρόν τε ἂν εἴη τὰ αἴτια καὶ οὐδὲν γνωστὸν ἂν εἴη, ὡς μετ’ ὀλίγον δείξει· ἀλλὰ δῆλον ὅτι τούτων τῶν πρακτῶν τὸ | |
| 20 | ἀληθὲς οὐχ οἷόν τε γνῶναι χωρὶς αἰτίας τῶν ἐχόντων αἰτίας. ἔστι γάρ τινα γνωστὰ χωρὶς αἰτίας· τοιαῦτα γὰρ τὰ πρῶτα καὶ αἱ ἀρχαί, τουτέστι τὰ νοητὰ πάντα. διό φησι καὶ ἐν τῇ Ἀποδεικτικῇ ὅτι οὐκ ἐπ’ ἄπειρον αἱ ἀρχαί, καὶ ἐν τῇ Φυσικῇ ὅτι ἀναγκαία ἐστὶν ἡ περὶ τῶν ἀρχῶν θεωρία· οὐ μέντοι γε αἱ πρώτισται ἀρχαὶ ἀρχὰς ἔχουσιν, ἀλλὰ ὑπάρχουσι κοιναὶ | |
| 25 | ἔννοιαι. διὸ τὰς τῶν ἀεὶ ὄντων ἀρχὰς ἀναγκαῖον ἀεὶ εἶναι ἀλη‐ θεστάτας. | |
| 27n | Οὐ γὰρ ποτὲ ἀληθεῖς, οὐδ’ ἐκείναις αἴτιόν τί ἐστι τοῦ | |
| 28n | εἶναι, ἀλλ’ ἐκεῖναι τοῖς ἄλλοις. ὡς δὲ ἕκαστον ἔχει τοῦ εἶναι, | |
| 29n | οὕτω καὶ τῆς ἀληθείας. | |
| 30 | Ἐντεῦθεν δείκνυσιν ὅτι σύνδρομοι ὑπάρχουσιν αἱ ἐνέργειαι ταῖς οὐσίαις. διό φησι τέσσαρας εἶναι ἐνεργείας, ἐπειδὴ καὶ τέσσαρες οὐσίαι, νοηταί, δια‐ νοηταί, δοξασταί, αἰσθηταί. φησὶν οὖν, ὡς ἕκαστον ἔχει οὐσίας, οὕτω καὶ ἀληθείας. σύνδρομοι γὰρ αἱ ἐνέργειαι ταῖς οὐσίαις· εἰ τοίνυν αἱ νοεραὶ | |
| οὐσίαι θεῖαι ὑπάρχουσι καὶ ἀληθεῖς καὶ ἀεὶ ὡσαύτως ἔχουσαι καὶ ἀναίτιοι, | 119 | |
In met.120 | φανερὸν ὅτι καὶ αἱ ἐνέργειαι αὐτῶν τοιαῦται. ἐπὶ μέντοι γε ἡμῶν ἡ οὐσία οὐ τοιαύτη· οὐκοῦν οὐδὲ αἱ ἐνέργειαι· ἐκεῖθεν γὰρ ἐπινάονται. | |
| 3n | Ἀλλὰ μὴν ὅτι γε ἔστιν ἀρχή τις καὶ οὐκ ἄπειρα τὰ | |
| 4n | αἴτια τῶν ὄντων. | |
| 5 | Εἰπὼν τὴν θεωρητικὴν φιλοσοφίαν περὶ ἀληθείας ἐπιστήμην εἶναι, ἥτις διὰ τὴν τῶν αἰτίων γνῶσιν γίνεται, εἰπὼν δὲ καὶ μάλιστα ἀληθῆ τὰ αἴτια εἶναι, καὶ διὰ τούτων συστησάμενος ἀναγκαίαν οὖσαν τῇ θεωρητικῇ φιλοσοφίᾳ τὴν τῶν αἰτίων γνῶσιν, ἐπεὶ τὰ αἴτια τοῦ εἶναι τοῖς ἀιδίοις τῶν ὄντων μάλιστά ἐστιν ἀληθῆ, ἀναγκαίως καὶ ἀκολούθως τοῖς προειρημένοις | |
| 10 | δείκνυσιν ὅτι ἔστι τινὰ αἴτια καὶ ἔστι τις ἀρχὴ ἐν αὐτοῖς, τουτέστι πρῶτον αἴτιον, καὶ οὐκ ἐπ’ ἄπειρον ἡ πρόοδος. ἐντεῦθεν βούλεται δεῖξαι ὅτι οὐκ ἄπειροι ὑπάρχουσιν αἱ ἀρχαὶ οὔτε εἰς εὐθυωρίαν, τουτέστι κατὰ βάθος, ὥστε εἶναι μὲν τόδε τοῦδε αἴτιον, ἄλλου δὲ ἄλλο καὶ τοῦτο ἐπ’ ἄπειρον, οὔτε κατ’ εἶδος, τουτέστι κατὰ πλάτος, ὥστε εἶναι μὲν τὰς ψυχὰς αἰτίας, | |
| 15 | ταύτας δὲ ἀπείρους ὑπάρχειν. οὔτε γάρ, φησίν, ὡς ἐξ ὕλης τόδε ἐκ τοῦδε δυνατὸν εἶναι ἐπ’ ἄπειρον, οἷον, ὥς φησιν αὐτός, σάρκα μὲν ἐκ γῆς, γῆν δὲ ἐξ ἀέρος, ἀέρα δὲ ἐκ πυρός, καὶ τοῦτο μηδέποτε, φησίν, ἵστασθαι, ἀλλὰ ἄλλην ἄλλης ὕλην γίνεσθαι· πάλιν δὲ καὶ ἐπὶ τοῦ ποιητικοῦ αἰτίου, οἷον τὸν μὲν ἄνθρωπον ὑπὸ τοῦ ἀέρος κινηθῆναι, | |
| 20 | τοῦτον δὲ ὑπὸ τοῦ ἡλίου, τὸν δὲ ἥλιον ὑπὸ τοῦ νείκους, καὶ τούτου μηδὲν εἶναι πέρας. ὁμοίως δέ, φησί, καὶ ἐπὶ τοῦ τελικοῦ αἰτίου οὐ δυνατόν ἐστιν ἀπειρίαν εἶναι, βάδισιν μὲν ὑγείας ἕνεκα, ταύ‐ την δὲ εὐδαιμονίας, τὴν δὲ εὐδαιμονίαν ἄλλου, καὶ τοῦτο ἐπ’ ἄπειρον· ὁμοίως καὶ ἐπὶ τοῦ εἰδικοῦ αἰτίου. | |
| 25n | Τῶν γὰρ μέσων ὧν ἐστιν ἔξω τι ἔσχατον καὶ πρότερον. | |
| 26 | Ἐντεῦθεν δείκνυσιν ὅτι οὐ δυνατόν ἐστιν ἐπ’ ἄπειρον γίνεσθαι τὴν πρόοδον τῶν αἰτίων, ἐπεὶ οὕτως οὐκ ἔσται αἴτιον. τῶν γὰρ μέσων, φησίν, αἰτίων, ὧν ἐστιν ἔξω ἔσχατον καὶ πρότερον. εἰ γὰρ λάβωμεν τρία αἴτια, πρῶτον, μέσον, ἔσχατον, ἐρωτηθῶμεν δὲ ποῖον ἐξ αὐτῶν ἐστιν αἴτιον, | |
| 30 | φανερὸν ὅτι τὸ πρῶτον ἐροῦμεν· οὔτε γὰρ τὸ ἔσχατον αἴτιόν ἐστιν, εἴ γε πάντων ἐστὶ τελευταῖον καὶ αἰτιατὸν ἀλλ’ οὐκ αἴτιον, οὔτε δὲ τὸ μέσον δυνατόν ἐστιν εἰπεῖν αἴτιον· ἑνὸς γὰρ μόνου αἴτιόν ἐστι τοῦ ἐσχάτου, ἄλλως τε καὶ αἰτιατόν ἐστι τοῦ πρώτου. εἰ οὖν ἄπειρα τὰ αἴτια, πάντα μέσα, καὶ οὕτως οὐδὲν ἔσται πρῶτον. ταὐτὸ οὖν ἐστι πρὸς τὸ παράδειγμα | |
| 35 | καὶ ὀλίγα λαβεῖν καὶ πλείονα· εἰ γὰρ ἐν πᾶσιν αἴτιον τὸ πρῶτον ἀλλὰ μὴ τῶν μέσων τι, ἐφ’ ὧν ἡ τοιάδε τάξις, ἐν οἷς μηδέν ἐστι πρῶτον ἀλλὰ | |
| μέσα πάντα, ἐν τούτοις δὲ αἴτιον οὐκ ἔστιν οὐ μόνον πρῶτον ἀλλ’ οὐδὲ | 120 | |
In met.121 | τῶν μεταξύ τι. δηλωτικὸν δ’ ἂν εἴη τὸ τοῦτον τὸν τρόπον προσκεί‐ μενον [ἐν] τοῖς αἰτίοις τοῦ κατ’ ἐνέργειαν ἀπείρου· ἐν γὰρ τοῖς οὕτως ἀπεί‐ ροις οὐδέν ἐστι πρῶτον, καὶ ἐπὶ τοῦ ἀνομοειδοῦς· τῶν γὰρ ἀπείρων μὲν ὁμοειδῶν δὲ πᾶν τὸ ληφθὲν ὁμοίως αἴτιον, ἓν δέ. καὶ ταῦτα μὲν ὁ Ἀλέ‐ | |
| 5 | ξανδρος· ὁ δὲ ἡμέτερος φιλόσοφος Ἀμμώνιός φησιν ὅτι τὸ τοῦτον τὸν τρόπον δηλωτικόν ἐστι καὶ ἀντιδιασταλτικὸν τῆς δυνάμεως, ὅτι δυνατόν ἐστιν ἀπείρου δυνάμεως οὔσης εἶναί τι πρῶτον αἴτιον· τὸ γὰρ πρῶτον αἴτιον ἀπειροδύναμόν ἐστι καὶ ὁμοίως αἴτιον πάντων. τὸ γοῦν κατὰ δύνα‐ μιν ἄπειρον ἐνδέχεται, τὸ δὲ κατ’ ἀριθμὸν οὐκ ἐνδέχεται. ἄλλως τε δὲ | |
| 10 | τοῦ ἀπείρου πάντα τὰ μόρια μέσα μέχρι τοῦ νῦν, τουτέστι μέχρι τοῦ πέ‐ ρατος. εἰ δὲ τὸ μέσον ἐδείχθη μὴ ὂν αἴτιον, φανερὸν ὅτι οὐκ ἔστιν αἴτιον, εἴπερ ἄπειρα τὰ αἴτια. εἶ οὖν ἔστιν ἄπειρα, οὐδέν ἐστι πρῶτον· εἰ δὲ οὐκ ἔστι πρῶτον, αἴτιον 〈οὐδέν ἐστιν〉. ἀλλὰ μὴν τοῦτο ἀδύνατον· ἔστιν ἄρα πρῶτον. | |
| 15n | Ἀλλὰ μὴν οὐδ’ ἐπὶ τὸ κάτω οἷόν τέ ἐστιν ἐπ’ ἄπειρον | |
| 16n | ἰέναι τοῦ ἄνω ἔχοντος ἀρχήν. | |
| 17 | Δείξας διὰ τῶν προλαβόντων ὅτι οὐ δυνατὸν εἶναι ἐπὶ τὸ ἄνω ἄπειρον τὴν ἀρχὴν τοῦ κάτω ὡρισμένου ὑπάρχοντος, ἐπεὶ οὕτω συμβήσεται ἀναι‐ ρεῖσθαι τὸ κυρίως αἴτιον (τὸ γὰρ κυρίως ἐστὶν αἴτιον τὸ μόνως ὑπάρχον | |
| 20 | αἴτιον· εἰ δὲ ὑποθώμεθα ἀπείρους τὰς ἀρχάς, ἔσται τὸ αὐτὸ καὶ αἴτιον καὶ αἰτιατόν· τὸ δὲ τοιοῦτον, ὡς εἴρηται, οὐκ ἔστι κυρίως αἴτιον), ταῦτα τοίνυν δείξας διὰ τῶν προλαβόντων, ἐντεῦθεν δείκνυσιν ὅτι πάλιν τῆς ἀρχῆς ὡρισμένης ὑπαρχούσης, ἀδύνατόν ἐστι τὰ ἐξ αὐτῆς προερχόμενα ἄπειρα εἶναι. καὶ μή τις οἰηθείη ὅτι τὰ ἐνταῦθα λεγόμενα ὅμοιά ἐστι τοῖς ἐν | |
| 25 | τῇ Ἀποδεικτικῇ εἰρημένοις· ἐκεῖσε γὰρ περὶ τῶν κατηγοριῶν τὸν λόγον ἐποιεῖτο δεικνὺς ὅτι οὐχ ὑπάρχουσιν ἄπειροι αἱ κατηγορίαι οὔτε ἐπὶ τὸ ἄνω οὔτε ἐπὶ τὸ κάτω, ἐνταῦθα μέντοι γε περὶ τῶν πραγμάτων αὐτῶν ἀποδείκνυσιν ὅτι οὐχ ὑπάρχουσι τὰ πράγματα ἄπειρα οὔτε ἐπὶ τὸ ἄνω οὔτε ἐπὶ τὸ κάτω. ὡς οὖν εἴρηται, ταῦτα δείξας ὅτι οὐχ ὑπάρχουσιν | |
| 30 | ἄπειρα ἐπὶ τὸ ἄνω, νῦν δείκνυσιν ὅτι οὐδὲ τῆς ἀρχῆς ὡρισμένης ὑπαρ‐ χούσης τὰ ἐξ αὐτῆς προερχόμενα ἄπειρα ὑπάρχουσι. πρὸς δὲ τὴν δεῖξιν ταύτην λαμβάνει ὅτι τὰ ἔκ τινος γινόμενα τριχῶς λέγονται· λέγεται γὰρ τὸ ἐκ τοῦδε γίνεσθαι ἢ κατὰ χρόνον ἢ κατὰ ὕλην ἢ κατὰ τὸ ἀτελὲς καὶ τὸ τέλειον. κατὰ χρόνον μὲν ὡς ἐὰν εἴπω ὅτι μετὰ τὰ Ὀλύμπια γέγονε τὰ | |
| 35 | Ἴσθμια, καὶ πάλιν ἐκ τῶν Ἰσθμίων τὰ Νέμεα. ἐξ ὕλης δὲ ὡς ἐὰν ὑπο‐ θώμεθα ἐξ ἀέρος γίνεσθαι ὕδωρ καὶ ἐξ ὕδατος γῆν, εἰ τύχοι, καὶ ἐκ γῆς | |
| πῦρ. καὶ πάλιν ἐκ τοῦ ἀτελοῦς ἐπὶ τὸ τέλειον, ὥσπερ φαμὲν ἐξ ἐμβρύου | 121 | |
In met.122 | γίνεσθαι βρέφος καὶ μειράκιον καὶ ἐκ μειρακίου ἄνδρα, καὶ πάλιν ἐξ ἀμα‐ θοῦς ἐπιστήμονα. ἰστέον οὖν ὅτι τῷ πρώτῳ σημαινομένῳ οὐ κέχρηται τῷ κατὰ τὸν χρόνον. διότι οὐ κυρίως φαμὲν ἐπὶ τοῦ χρόνου τόδε ἐκ τοῦδε γίνεσθαι ἀλλὰ τόδε μετὰ τόδε, οἷον Ὀλύμπια, ἔπειτα Ἴσθμια· ταῦτα γὰρ | |
| 5 | πάντα ὑπάρχουσι. δυνατὸν γὰρ καὶ ἐξ Ἰσθμίων Ὀλύμπια γενέσθαι καὶ πάλιν ἐξ Ὀλυμπίων Ἴσθμια· ὡς γὰρ εἴρηται, οὐκ ἔστι τοῦτο πραγματειῶδες ἀλλὰ θέσει. ἐπὶ τῆς ὕλης δέ φαμεν τόδε ἐκ τοῦδε γίνεσθαι, οἷον ἐκ πυρὸς ἀέρα καὶ ἐξ ἀέρος ὕδωρ καὶ ἐξ ὕδατος γῆν. ἡ τοίνυν τοιαύτη πρόοδος οὐκ ἔστιν ἄπειρος ἀλλ’ ἀνακάμπτει· πάλιν γὰρ καὶ ἐκ γῆς γίνεται πῦρ. | |
| 10 | ὅτι γὰρ ἀνάγκη πᾶσά ἐστιν ἀνακάμπτειν, φανερὸν ἐντεῦθεν. ἡ γὰρ ὕλη ἄφθαρτός ἐστιν· εἰ γὰρ ὑποθώμεθα αὐτὴν φθαρτὴν εἶναι, ἐπειδὴ πᾶν τὸ φθειρόμενον εἰς ὕλην φθείρεται, ἔσται ἐφθαρμένη ἡ ὕλη πρὸς τῆς γενέ‐ σεως αὐτῆς, καὶ ἐφθαρμένη ἅμα καὶ σωζομένη, ὅπερ ἐστὶν ἀδύνατον, διότι εἰς ὕλην πάλιν φθείρεται. ὥστε ἄφθαρτος, φησίν, ἔστιν ἡ ὕλη. εἰ δὲ | |
| 15 | ἄφθαρτος, δῆλον ὅτι καὶ δύναμιν ἔχει καὶ ἐπιτηδειότητα τοῦ γενέσθαι πάλιν πῦρ. εἰ τοίνυν μὴ μάτην ἔχει τὴν δύναμιν ταύτην, φανερὸν ὅτι πάλιν ἀνακάμπτει καὶ γίνεται πῦρ ἐκ γῆς καὶ τὸ ἐναντίον. εἰ δὲ ἀνα‐ κάμπτει, οὐκ ἐπ’ ἄπειρον ἡ πρόοδος ὑπάρχει κατὰ τὸ σημαινόμενον τὸ ἐκ τῆς ὕλης γινόμενον τόδε ἐκ τοῦδε. ἀλλ’ οὐδὲ πάλιν κατὰ τὸ σημαινόμενον, | |
| 20 | καθ’ ὃ γίνεται τόδε ἐκ τοῦδε κατὰ τὸ ἀτελὲς καὶ τὸ τέλειον, ἐπ’ ἄπειρόν ἐστι πρόοδος, καθώς φαμεν ἐκ μὲν ἐμβρύου μειράκιον, ἐκ μειρακίου δὲ ἄνδρα ἢ ἐξ ἀμαθοῦς ἐπιστήμονα. δῆλον δὲ ὅτι ταῦτα πάντα σκοπὸν ἔχουσι καὶ πρὸς τέλος ἐπείγονται· εἰ δὲ ἄπειρον ὑποθώμεθα τὴν πρόοδον, φανερὸν ὅτι οὐδέποτε τεύξεται τοῦ σκοποῦ καὶ μάτην προελεύσεται. πρὸς | |
| 25 | τούτοις δὲ καὶ μάτην ἕξει τὸν σκοπόν, ὅπερ οὐ θέμις· οὐδὲν γὰρ μάτην οὔτε ὁ θεὸς οὔτε ἡ φύσις ποιεῖ. ὥστε οὐδ’ ἐπὶ τὸ κάτω ἄπειρός ἐστιν ἡ πρόοδος τῶν πραγμάτων. ἀλλ’ εἴποι ἄν τις ὅτι δι’ ἣν αἰτίαν μὴ καὶ ταῦτα ἀνακάμπτουσιν, ὥσπερ τὸ πῦρ καὶ ὁ ἀὴρ γίνονται ἐξ ἀλλήλων καὶ ἀνακάμπτουσι, μὴ καὶ ἐπὶ τῶν ἀτελῶν 〈καὶ τελείων〉 γίνεται ἀνάκαμψις, | |
| 30 | καὶ γίνεται ἔμβρυον ἐκ μειρακίου καὶ ἐξ ἀνδρὸς μειράκιον καὶ ἐξ ἐπιστή‐ μονος ἀμαθής; λέγομεν οὖν πρὸς τὴν τοιαύτην ἀπορίαν ὅτι ἐπὶ μὲν τῆς ὕλης ἐναντιότης ἐστιν, ὅπου δὲ ἐναντιότης, ἐκεῖ καὶ ἀνάκαμψις (ἔστι γὰρ ἐναντιότης πρὸς πῦρ καὶ ὕδωρ, καὶ ἐπειδὴ ἔχει ἐν ἑαυτῇ ἡ ὕλη ἐπιτη‐ δειότητα κοινὴν οὖσαν ἀμφοτέρων, εἰκότως ἀνακάμπτουσιν εἰς ἄλληλα τὰ | |
| 35 | στοιχεῖα, τῶν εἰδῶν ἄλλοτε ἄλλου ἐπικρατεστέρων γινομένων, καὶ τῆς ὕλης ἀμφότερα δεχομένης διὰ τὴν ἐπιτηδειότητα)· ἐπὶ μέντοι γε τοῦ ἐμβρύου καὶ τοῦ ἀνδρὸς οὐκ ἔστιν ἐναντιότης οὔτε δὲ ἐπιτηδειότης τοιαύτη· σπεύδει γὰρ ἐπὶ τὸ τέλος. ἡ γὰρ ὁδὸς οὐκ ἔστιν ἐναντία τῷ τέλει, ἐπεὶ οὐκ ἄν ποτε εἰς τὸ ἐναντίον ἠπείγετο. διὸ καὶ φυλαττομένου τοῦ εἴδους τοῦ ἐξ | |
| 40 | ἀρχῆς οὕτως γίνεται προσθήκη· σωζόμενος γὰρ ὁ ἄνθρωπος αὔξει καὶ | |
| πάλιν γίνεται ἐπιστήμων. ἐπὶ μέντοι γε τῶν στοιχείων φθειρομένου τοῦ | 122 | |
In met.123 | πυρὸς οὕτως γίνεται ὕδωρ καὶ τὸ ἀνάπαλιν. ὥστε εἰκότως οὐ γίνεται ἐπὶ τούτων ἀνάκαμψις, διότι ἡ λεύκανσις οὐκ ἔστιν ἐναντία τῇ λευκότητι τῷ ἑαυτῆς τέλει, ὡς εἴρηται ἐν τῇ Φυσικῇ, ἀλλὰ τῇ μελάνσει ἐστὶν ἐναντία, τῇ ὁδῷ τῇ ἀγούσῃ ἐπὶ μελανίαν. καὶ ταῦτα δέ, ὥς φησι, κυκλικῶς γίνε‐ | |
| 5 | ται, καὶ ἔστιν εὐθεῖα κύκλον μιμουμένη· γίνεται γὰρ ἀπὸ σπέρματος ἔμ‐ βρυον, εἶτα μειράκιον, εἶτα ἀνήρ, εἶτα πάλιν σπέρμα. ὁμοίως δέ, φησί, καὶ ἐπὶ τῶν φυτῶν καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων ἁπάντων. πάλιν δέ φησιν ὅτι οὐδὲ τὸ τελικόν ἐστιν αἴτιον ἄπειρον· ὁρῶμεν γὰρ ὅτι πάντα τὰ πράγματα πρὸς τέλος ἐπείγονται, καὶ ἡ φύσις καὶ ὁ νοῦς τέλους ἕνεκα πάντα πράττει· | |
| 10 | διὸ καλῶς ἀπεφήναντο τἀγαθὸν οὗ πάντα ἐφίεται. εἰ τοίνυν ὑποθώμεθα ἄπειρον τὸ τελικὸν αἴτιον, πάντα ἄσκοπα ἔσονται, καὶ ἐντεῦθεν ἀναιρεῖται πᾶσα πρᾶξις, εἴ γε τέλους ἕνεκα πράττονται τὰ πραττόμενα, καὶ οὐδὲ νοῦς ἔσται ἐν τοῖς οὖσιν· ἕνεκα γάρ τινος πράττει ὅ γε νοῦν ἔχων· πρὸς πέρας γὰρ ἐπείγεται. ὥστε πᾶσά ἐστιν ἀνάγκη εἶναι τὸ τελικὸν αἴτιον. διό φησιν | |
| 15 | ἐκεῖνος “ἔκ σεο πάντα πέφηνε, σὺ δ’ οὐδενὸς εἵνεκα μοῦνος”. καὶ ἔστιν ἀρχὴ μὲν ὡς προακτικὸν τῶν πάντων, τελικὸν δὲ διὰ τὸ πάντα πρὸς αὐτὸ ἐπεστράφθαι. | |
| 18n | Ἀλλὰ μὴν οὐδ’ ἐπὶ τὸ κάτω οἷόν τέ ἐστιν ἐπ’ ἄπειρον | |
| 19n | ἰέναι, τοῦ ἄνω ἔχοντος ἀρχήν. | |
| 20 | Δείξας ὅτι οὐκ ἔστιν εἰς ἄπειρον τῶν αἰτίων κατ’ εὐθυωρίαν ἐπὶ τὸ ἄνω ἡ πρόοδος, ἀλλ’ ἀνάγκη, εἰ ἔστι τι αἴτιον ὅλως, εἶναί τι πρῶτον καὶ ἀρχήν, νῦν πάλιν δείκνυσιν ὅτι οὐδ’ ἐπὶ τὸ κάτω οἷόν τε κατ’ εὐθυωρίαν ἐπ’ ἄπειρον ἰέναι τὰ αἴτια, οὔσης ἀρχῆς τῶν αἰτίων καὶ πρώτου τινὸς αἰτίου, ὡς εἶναι πᾶν τὸ αἰτιατὸν ἄλλου πάλιν τινὸς αἴτιον διαφέροντος κατ’ | |
| 25 | εἶδος τῶν ἤδη γεγονότων. τοῦτο οὖν ἐδήλωσεν ἐπὶ τῆς ὕλης παραδείγματι χρησάμενος ὥστε ἐκ πυρὸς μὲν ὕδωρ γίνεται, ἐκ δὲ τοῦ ὕδατος γῆ, καὶ οὕτως αἰεὶ ἄλλο τι γίνεται γένος, γένος εἰπὼν ἀντὶ τοῦ εἶδος. φησὶν οὖν ὅτι οὐ δυνατὸν πάλιν ἐπὶ τὰ κάτω ἐπ’ ἄπειρον τὴν πρόοδον γίνεσθαι, ὥστε ἐκ πυρὸς μὲν γίνεται ὕδωρ, ἐξ ὕδατος δὲ ἀήρ, καὶ | |
| 30 | τοῦτο ἐπ’ ἄπειρον. ἀνακάμπτει γὰρ ἡ πρόοδος διὰ τὴν εἰρημένην αἰτίαν ἐν τῇ θεωρίᾳ. | |
| 32n | Διχῶς γὰρ γίνεται τόδε ἐκ τοῦδε. | |
| 33 | Κυρίως διχῶς λέγεται γίνεσθαι τόδε ἐκ τοῦδε, ὑλικῶς καὶ πραγμα‐ τειωδῶς· οὔτε γὰρ κυρίως λέγεται τόδε ἐκ τοῦδε ἐπὶ τοῦ χρόνου, οἷον ἐξ | |
| 35 | Ἰσθμίων Ὀλύμπια, καὶ διὰ τοῦ εἰπεῖν μὴ ὡς τόδε ἐδήλωσεν ὅτι οὐ κυ‐ | |
| ρίως λέγεται ἐπ’ αὐτῶν τόδε ἐκ τοῦδε. ὡς γὰρ εἴρηται ἐν τῇ θεωρίᾳ, ἐπὶ | 123 | |
In met.124 | τούτων τόδε μετὰ τόδε ἐστί· θέσει γάρ ἐστι, καὶ δυνατὸν τὸ αὐτὸ πρό‐ τερον καὶ ὕστερον γίνεσθαι. ἀλλὰ κυρίως τόδε ἐκ τοῦδε γίνεσθαι λέγεται καὶ πραγματειωδῶς, ἡνίκα ἐκ τοῦ ἀτελοῦς ἐπὶ τὸ τέλειον ἡ πρόοδος γίνε‐ ται, καὶ γίνεται ἐκ παιδὸς μεταβάλλοντος ἀνήρ, καὶ ἐξ ὕλης, ἡνίκα ἐξ | |
| 5 | ὕδατος γίνεται ἀήρ. ἡνίκα οὖν ἐκ παιδὸς ἄνδρα γίνεσθαί φαμεν, ὡς ἐκ τοῦ γινομένου τὸ γεγονός (γινόμενον δὲ λέγει τὸν παῖδα, γεγονὸς δὲ τὸν ἄνδρα) ἢ ἐκ τοῦ τελουμένου τὸ τετελεσμένον, ὡς ἐπὶ τῶν ἀτελῶν τῶν ὑπομενόντων καὶ εἰς τὴν οἰκείαν τελειότητα προϊόντων διὰ τὴν ἐν αὐτοῖς μεταβολήν. οὕτως γὰρ ἐκ παιδὸς ἀνὴρ γίνεται, καὶ ἔστιν ἡ τοιαύτη μετα‐ | |
| 10 | βολὴ ἤγουν γένεσις κατὰ αὔξησιν· ἀλλὰ καὶ ἐκ τοῦ μανθάνοντος ἐπιστή‐ μων (ἔστι δὲ ἡ τοιαύτη κατὰ ἀλλοίωσιν), καὶ ἐκ τοῦ μὴ νοοῦντος ὁ νοῶν· αὕτη κατ’ εἶδος μεταβολή. τοιαύτη καὶ ἡ τοῦ πρωῒ εἰς τὴν ἡμέραν μετα‐ βολή· τελειοῦται γὰρ ὁ ὄρθρος προϊὼν εἰς τὴν ἡμέραν καὶ τὸ οἰκεῖον εἶδος λαμβάνει. τὴν μὲν οὖν τοιαύτην γένεσιν ἐκ τοῦ γινομένου γίνεσθαι λέγει, | |
| 15 | ὅτι ἐξ ἤδη γεγονότος καὶ ὄντος τινός, ἀτελοῦς δὲ καὶ διὰ τοῦτο [ἤδη] γινομένου γίνεται· γεγονότος γὰρ καὶ ἤδη ὄντος τινὸς εἰς τὸ τέλειον ἡ πρόοδος. | |
| 17n | Ὡς μὲν οὖν ἐκ παιδὸς ἄνδρα γίνεσθαί φαμεν. | |
| 18 | Δηλώσας τὸ διττὸν τοῦ ἔκ τινος εἴς τι μεταβάλλειν λεγομένου διὰ παραδείγματος, ἑκάτερον λαβὼν τῶν παραδειγμάτων, πῶς γίνεται δείκνυσι, | |
| 20 | καὶ τίς αὐτῶν ἡ πρὸς ἄλληλα διαφορά. τὰ μὲν δὴ οὕτως λεγόμενα γίνεσθαι ὡς ἐκ παιδὸς ἀνὴρ καὶ ἐκ τοῦ μανθάνοντος ὁ ἐπιστήμων ἴδιον ἔχει τὸ 〈ἐκ〉 τοῦ γινομένου τε καὶ ὄντος ἤδη καὶ τελειουμένου καὶ μεταξὺ ὄντος μεταβεβληκέναι εἰς τὸ γεγονὸς καὶ τὸ τέλειον· ὅ τε γὰρ ἀνὴρ ἐκ τοῦ παιδὸς γέγονεν, ὄντος τε ἤδη καὶ [μὴ] ὑπομένοντος τοῦ ἐξ οὗ γίνεται, καὶ | |
| 25 | αὐτοῦ γινομένου καὶ μεταβάλλοντος εἰς τὸ τέλειον εἶδος τὸ τοῦ ἀνδρὸς ἐκ τοῦ ἀτελεστέρου· ὁμοίως δὲ καὶ † ἐκ τοῦ μεμαθηκότος καὶ οὐ φθειρομένου ἀλλ’ ὑπομένοντος καὶ μεταβάλλοντος εἰς τελειότητα. ὁ γὰρ οὕτω γεγονὼς ἐκ τοῦ γινομένου καὶ ὄντος ἤδη γέγονε καὶ ἐκ τοῦ ἐπιτελουμένου τετελείωται· τὸ γὰρ γινόμενον τὸ συντελούμενόν ἐστιν. εἰπὼν δὲ οὕτως | |
| 30 | γίνεσθαι τὰ τοιαῦτα ὡς ἐκ τοῦ γινομένου τὸ γεγονός, πῶς εἶπεν ἐκ τοῦ γινομένου δείκνυσι, καὶ ὅτι ἔστι τὸ γινόμενον μεταξὺ 〈τοῦ〉 τε ὄντος καὶ τοῦ μὴ ὄντος. ὡς γὰρ τοῦ εἶναι καὶ τοῦ μὴ εἶναι μεταξὺ γένεσίς ἐστιν οὖσα ἐκ τοῦ μὴ ὄντος εἰς τὸ εἶναι μεταβολή, ἥτις οὔτε μὴ ὂν οὔτε ὂν ἤδη (διὰ γὰρ γενέσεως ἡ ἐκ τοῦ μὴ εἶναί τι εἰς τὸ εἶναι μεταβολή), οὕτως | |
| 35 | ἀναλόγως ἔχει καὶ τὸ γινόμενον, οὗ ἐστιν ἡ γένεσις, πρός τε τὸ ἁπλῶς | 124 |
In met.125 | ὂν καὶ πρὸς τὸ ἁπλῶς μὴ ὄν, μεταξὺ ὂν αὐτῶν. δεικνύοι δ’ ἂν τοῦτο διὰ τὸ δοκεῖν πᾶν τὸ γινόμενον διά τινος μεταξὺ γίνεσθαι καὶ ἔκ τινος μεταξύ. ὡς γὰρ ἐκ τῆς γενέσεως μεταξὺ οὔσης τοῦ τε εἶναι καὶ τοῦ μὴ εἶναι γίνεται τὰ οὕτως γινόμενα, οὕτως καὶ τὸ ἐκ τοῦ γινομένου γινόμενον | |
| 5 | ἐκ μεταξύ τινος καὶ αὐτὸ γίνεται· μεταξὺ γὰρ τὸ γινόμενον τοῦ τε ὄντος καὶ τοῦ μὴ ὄντος. πῇ γὰρ ὂν τὸ γινόμενον καὶ πῇ μὴ ὄν· οὔτε γὰρ ἁπλῶς ὄν (οὐ γὰρ τέλειον) οὔτε ἁπλῶς μὴ ὄν (ἔστι γὰρ ἀτελές)· διὸ οὐδέ τι μεταξὺ τῆς ἀντιφάσεως. | |
| 9n | Ἀεὶ γάρ ἐστί τι μεταξύ, ὥσπερ τοῦ εἶναι καὶ μὴ εἶναι | |
| 10n | γένεσις. | |
| 11 | Φησὶν ὅτι μεταξύ ἐστί τι τοῦ ἀτελοῦς τοῦ ὁδεύοντος ἐπὶ τὴν τελειό‐ τητα αὕτη ἡ μέλλουσα κατὰ μέρος αὔξησις γίνεσθαι ἤγουν προσθήκη, ὥσπερ ἐστὶ μεταξὺ τοῦ εἶναι καὶ μὴ εἶναι γένεσις. ἡνίκα γὰρ μέλλει γίνεσθαι ὕδωρ ἐξ ἀέρος, ἔστι μεταξὺ ἡ γένεσις τοῦ μήπω ὄντος, φημὶ | |
| 15 | δὴ τοῦ ὕδατος, καὶ τοῦ μέλλοντος γίνεσθαι αὐτοῦ τοῦ ὕδατος. οὕτως οὖν καὶ τὸ γινόμενον μεταξύ ἐστι τοῦ ὄντος καὶ τοῦ μὴ ὄντος. μὴ ὂν δὲ λέγει τὸν ἄνδρα· τὸ γὰρ παιδίον οὔπω ἐστὶν ἀνήρ· ὂν δὲ λέγει αὐτὸ τὸ παιδίον τὸ γινόμενον. διό φησιν ἔστι δὲ ὁ μανθάνων γινόμενος ἐπιστήμων καὶ τοῦτό ἐστιν ὅπερ λέγουσιν, ὅτι γίνεται ἐπιστήμων ἐκ μαν‐ | |
| 20 | θάνοντος, ἡ μεταβολὴ ἡ ἀπὸ ἀγνοίας ἐπὶ γνῶσιν. | |
| 21n | Τὸ δὲ ὡς ἐξ ἀέρος ὕδωρ. | |
| 22 | Εἰρηκὼς καὶ ἐκθέμενος τὴν μεταβολὴν τὴν ἀπὸ τοῦ ἀτελοῦς ἐπὶ τὸ τέλειον νῦν ἐκτίθεται τὴν μεταβολὴν τὴν κατὰ γένεσιν. φησὶν οὖν ὅτι τόδε ἐκ τοῦδέ φαμεν γίνεσθαι ὡς ἐξ ἀέρος ὕδωρ φθειρομένου τοῦ ἑτέρου· | |
| 25 | οὔτε γὰρ ἀὴρ γίνεται ὕδωρ, ἀλλὰ φθειρομένου τοῦ ἀέρος οὕτως γίνεται ὕδωρ. διὸ ἐκεῖνα μὲν τὰ προειρημένα οὐκ ἀνακάμπτουσιν εἰς ἄλληλα. καὶ τὴν αἰτίαν ἐξεθέμεθα ἐν τῇ θεωρίᾳ· οὐ γὰρ γίνεται ἐξ ἀνδρὸς παῖς· οὔτε γὰρ τὸ γινόμενον γίνεται ἐκ τῆς γενέσεως. ὡς γὰρ εἴρηται ἐν τῇ Φυσικῇ, ‘οὐκ ἔστι γενέσεως γένεσις οὔτε κινήσεως κίνησις.‘ ἡ γένεσις | |
| 30 | οὖν τοῦ παιδός ἐστιν, ὅταν γένηται ἀνήρ, γινόμενον δὲ τὸ παιδίον. εἰ οὖν μηδὲν γίνεται ἐκ τῆς γενέσεως, τουτέστιν ἐκ τοῦ τέλους τοῦ ἑαυτοῦ, φα‐ νερὸν ὅτι οὐδέποτε, φησί, ἐξ ἀνδρὸς παῖς· οὔτε γὰρ ἔχουσιν ἐναντιότητας, ἵνα καὶ ἀνάκαμψις γένηται ὡς ἐπὶ τῶν στοιχείων· ἀλλ’ ἔστιν ἀνὴρ μετὰ | |
| τὴν γένεσιν. οὕτω γὰρ καὶ ἡμέραν φαμὲν γίνεσθαι ἐκ τοῦ ὄρθρου τοῦ | 125 | |
In met.126 | ἔχοντος ἀμυδρὸν τὸ φῶς· ἀμέλει τοι μετὰ τὸν ὄρθρον γίνεται ἡμέρα, τουτ‐ έστι τὸ τέλειον ἐκ τοῦ ἀτελοῦς· οὐ γὰρ τὸ ἀτελὲς γίνεται ἐκ τοῦ τελείου, τουτέστι τὸ πρωῒ ἐκ τῆς ἡμέρας. τὰ γὰρ ὁδεύοντα ἀπὸ ἀτελοῦς ἐπὶ τὸ τέλειον ὁδεύουσιν, οὐ τὸ ἀνάπαλιν· ἡ γὰρ φύσις τῶν πραγμάτων μετὰ | |
| 5 | τάξεως προέρχεται τῆς δοθείσης ὑπὸ τῆς προνοίας. τὰ δὲ γινόμενα ἀνα‐ κάμπτει, καὶ γίνεται ἐκ πυρὸς ἀὴρ καὶ τὸ ἀνάπαλιν, διὰ τὸ [μὴ] εἶναι μίαν ὕλην καὶ ἐπιτηδειότητα ἐν αὐτῇ τοῦ δέχεσθαι ἀμφότερα καὶ θεω‐ ρεῖσθαι ἐν αὐτῇ τὴν τῶν ἐναντίων ἐπιτηδειότητα. | |
| 9n | Οὐ γὰρ γίνεται ἐκ τῆς γενέσεως τὸ γινόμενον ἀλλὰ | |
| 10n | μετὰ τὴν γένεσιν. | |
| 11 | Τουτέστιν οὐ γὰρ ἐκ τῆς ἄλλου φθορᾶς καὶ τῆς γενέσεως αὐτῆς τὸ οὕτω γινόμενον γίνεται, ἀλλ’ ἐκ τοῦ ἤδη γεγονότος· μετὰ γὰρ τὴν γένεσιν τὸ γεγονέναι. τὰ μὲν γὰρ κατὰ φθορὰν τῶν ἐξ ὧν λέγεται γίνεσθαι γινό‐ μενα ἀρχὴν τοῦ εἶναι τὴν γένεσιν ἔχει (ἡ γὰρ ἐκείνων μεταβολὴ καὶ φθορὰ | |
| 15 | τούτων γένεσις, ἀλλ’ οὐκ ἐκεῖνα), τὰ δὲ τελειούμενα μένοντα καὶ γινόμενα καὶ οὕτως ἔκ τινων λεγόμενα γίνεσθαι οὐκ ἐκ τῆς γενέσεως καὶ τῆς πρώ‐ της μεταβολῆς γίνεται, ἀλλὰ μετὰ τὴν γένεσιν· τὸ μὲν γὰρ κινούμενόν ἐστι τὸ ἐκ τῆς γενέσεως γεγονός, οἷον τὸ βρέφος, ὃ προϊὸν παῖς καὶ ἀνὴρ γίνεται, ὁ δὲ ἀνὴρ οὐκ ἐκ τῆς γενέσεως ἀλλ’ ἐκ τοῦ γινομένου ἐκ τῆς | |
| 20 | γενέσεως καὶ τελειουμένου γίνεται· ὥστε οὐκ ἐκ τῆς γενέσεως ἀλλὰ μετὰ τὴν γένεσιν γίνεται τὰ οὕτως γινόμενα. εἰπὼν δὲ ὅτι μετὰ τὴν γένεσιν, οὐκ ἐκ τῆς γενέσεως τὰ τελειούμενα γίνεται, παρέθετο οὕτως γίνεσθαι καὶ ἡμέραν ἐκ τοῦ πρωΐ· διὸ ἐκ μὲν τοῦ πρωῒ ἡμέραν, ἐκ δὲ τῆς ἡμέρας οὐκέτι πρωΐ, ἐπειδὴ τοῦ χρόνου οὐκ ἔστιν ἡ τοιαύτη ἀναλογία. | |
| 25n | Ἀμφοτέρως δὲ ἀδύνατον εἰς ἄπειρον ἰέναι. | |
| 26 | Ἐντεῦθεν δείκνυσιν ὅτι κατ’ οὐδένα τῶν κυρίως τρόπων, καθ’ οὕς φαμεν τόδε ἐκ τοῦδε γίνεσθαι (ταῦτα γὰρ κυρίως αἴτια καὶ ἐξ αἰτιῶν γίνονται· τὰ γὰρ τοῦ χρόνου οὐ τοιαῦτα, ἀλλὰ θέσει καὶ μόνῃ ὑπάρχουσι, διὸ καὶ παρῃτήσατο αὐτά· οὔτε γὰρ θάτερον αὐτῶν εἰς θάτερον μεταβάλλει | |
| 30 | οὔτε δὲ συντελεῖ τὰ Ἴσθμια εἰς τὰ Ὀλύμπια), λαβὼν οὖν τοὺς δύο τρόπους τοὺς προρρηθέντας, καθ’ οὓς κατὰ μεταβολήν τινος ὑποκειμένου τόδε τι γίνεται, δείκνυσι κατὰ μηδέτερον αὐτῶν ἐπ’ ἄπειρον δυναμένην τὴν πρόο‐ δον γίνεσθαι. τὰ μὲν γὰρ κατὰ φθοράν τινος ἐξ αὐτοῦ λεγόμενα γίνεσθαι, | |
| 〈ἃ〉 ἐκ τῆς γενέσεως γίνεσθαι λέγει, οὐκ ἐκ τοῦ γινομένου καὶ ἤδη ὄντος, | 126 | |
In met.127 | ἀνακάμπτειν εἰς ἄλληλα· ὡς γὰρ ἐξ ὕδατος ἀήρ, οὕτω καὶ ἐξ ἀέρος ὕδωρ γίνεσθαι. καὶ τοῦτο ἐναργές· διὸ καὶ ταὐτὸν αὐτοῖς τὸ ὑποκείμενον καὶ ἡ ὕλη. τὰ δὲ ἀνακάμπτοντα φανερὸν ὅτι οὐκ ἐπ’ ἄπειρον προέρχονται. τὰ δὲ ἐκ τοῦ γεγονότος ἤδη καὶ ὑπομένοντος αὐτοῦ καὶ γινομένου μεταβάλ‐ | |
| 5 | λοντα εἴτε κατ’ αὔξησιν εἴτε 〈εἰσ〉 τὴν κατ’ εἶδος τελειότητα, οὐκ ἀνακάμπτει μὲν εἰς ἄλληλα, ἐπὶ δὲ τὸ τελειωθῆναι ἐπείγεται. τῶν μὲν οὖν οὕτως γινομένων ὡς τῶν μεταξὺ ὑπομενόντων καὶ τελειουμένων ὁρῶμεν ὅτι πάν‐ των τέλος τί ἐστιν, ὃ γίνεται, καὶ οὐκ ἔστιν εἰς ἄπειρον ἡ εἰς τὴν τελειό‐ τητα τὴν οἰκείαν γινομένη πρόοδος αὐτῶν, ἐπεὶ οὕτως μάτην τοῦ τέλους | |
| 10 | ἐφίενται. τῶν δὲ κατὰ φθορὰν ἡ θατέρου φθορὰ θατέρου ἐστὶν γένεσις, καὶ διὰ τοῦτο ἀνακάμπτουσιν εἰς ἄλληλα· εἰ δὲ ἀνακάμπτουσιν, οὐκ ἐπ’ ἄπειρον προέρχεται κατ’ εὐθυωρίαν † ἔπειτα οὕτως αἴτια *** ἐπὶ τῶν οὕτως γινομένων μήτε ἐπὶ τῶν ἐκείνως ἐπ’ ἄπειρον γίνεται ἄλλο ἄλλου αἴτιον κατ’ εὐθυωρίαν, μόνως δὲ οὕτως ἄλλο ἐξ ἄλλου γίνεται, οὐδὲ ὅλως | |
| 15 | ἂν εἴη ἔπ’ ἄπειρον κατ’ εὐθυωρίαν ἄλλο ἐξ ἄλλου γινόμενον. | |
| 16n | Ἅμα δὲ καὶ ἀδύνατον τὸ πρῶτον ἀίδιον 〈ὂν〉 φθαρῆναι. | |
| 17 | Φησὶν ὅτι ἀδύνατόν ἐστι τὴν πρώτην ὕλην ἀίδιον οὖσαν φθαρῆναι, ἐπεὶ οὕτως ἔσται πρὸ τῆς φθορᾶς αὐτῆς ἐφθαρμένη, ὅπερ ἀδύνατον· πᾶν γὰρ τὸ φθειρόμενον εἰς ὕλην φθείρεται, καὶ ἔσται ἅμα σωζόμενον καὶ ἐφθαρμένον. | |
| 20 | ἐπεὶ οὖν, ὡς ἐδείχθη, οὐκ ἔστιν ἄπειρος ἡ γένεσις ἐπὶ τὸ ἄνω, 〈ἀνάγκη〉, ἐξ οὗ φθαρέντος πρώτου τι ἐγένετο, μὴ ἀίδιον εἶναι, οἷον τὸ πῦρ, εἰ τύχοι, ἵνα ὑποθώμεθα ὅτι ἐξ αὐτοῦ πρώτου ἡ γένεσις. εἰ οὖν ἐξ αὐτοῦ πρώτου ἐγένετο φθαρέντος, φανερὸν ὅτι οὐκ ἂν ἦν τὸ πρῶτον ἀίδιον. δείξας οὖν κοινῶς πρῶτον μὲν ὅτι μὴ ἐπὶ τὸ ἄνω οἷόν τε ἄπειρα | |
| 25 | εἶναι τὰ αἴτια, δεύτερον δὲ ὅτι μηδὲ ἐπὶ τὸ κάτω, νῦν καὶ περὶ ἑκάστου ἰδίᾳ τῶν αἰτίων δείκνυσιν, ὅτι μὴ οἷόν τε ἐπ’ ἄπειρον αὐτὰ εἶναι· καὶ πρῶτόν γε ὅτι μὴ ἡ ὑλικὴ αἰτία ἐπ’ ἄπειρόν ἐστι. συγχρῆται δὲ εἰς τὴν δεῖξιν 〈τούτου τῷ〉 μὴ εἶναι εἰς τὸ ἄνω ἐπ’ ἄπειρον προϊόντα τὰ αἴτια, ὃ πρῶτον ἔδειξε· τούτου γὰρ οὕτως ἔχοντος ἀνάγκη τὸ πρῶτον ὑποκείμενον | |
| 30 | ἀίδιον εἶναι. εἰ γὰρ ἐγένετο, ἦν ἄν τι πρῶτον αὐτοῦ, ἐξ οὗ ὑποκειμένου ἐγένετο, οὕτως δὲ οὐκέτ’ 〈ἂν〉 ἦν πρῶτον· ἐπειδὴ δὲ μὴ τοῦτο, ἀίδιον καὶ ἀγένητον τὸ πρῶτον ὑποκείμενον. ἐξ οὗ ἄρα φθειρομένου γίνεταί τι, οὐκ ἔστι τοῦτο πρῶτον ὑποκείμενον· οὐ γὰρ ἀίδιον τὸ φθειρόμενον, τὸ δὲ πρῶ‐ τον ὑποκείμενον ἀίδιον. οὐκ ἄρα, φησίν, ἡ ὕλη φθείρεται ἀλλ’ ἡ αὐτὴ | |
| 35 | μένει. πρώτου δὲ φθαρέντος εἶπεν ὡς ἴσον τῷ ἐξ οὗ καθ’ αὑτό τι | 127 |
In met.128 | καὶ οὐ κατὰ συμβεβηκὸς φθαρέντος ἐγένετό τι, μὴ ἀίδιον εἶναι. κατὰ συμ‐ βεβηκὸς μὲν γὰρ ἡ ὕλη φθείρεται, ὅτι τὸ συμβεβηκὸς αὐτῇ ἡ στέρησις φθείρεται ἐν τῇ γενέσει τῶν ἐκ τῆς ὕλης· τοῦτο γὰρ τὸ καθ’ αὑτὸ φθει‐ ρόμενον· καθ’ αὑτὴν δέ φησιν ἄφθαρτον. φθείροιτο δ’ ἂν καθ’ αὑτήν, | |
| 5 | εἰ ἐπ’ ἄπειρον ἄλλη ἐξ ἄλλης γίνοιτο καὶ μὴ πᾶσιν ἡ αὐτὴ μένοι τοῖς γινομένοις. ὁ λέγων οὖν ἐπ’ ἄπειρον ἐπὶ τὸ κάτω ἄλλο ἄλλου γίνεσθαι ὕλην, οὗτος φθείρεσθαι λέγοι ἂν τὸ πρῶτον ὑποκείμενον, ὃ ἀνάγκη, φησίν, ἀίδιον εἶναι, εἴ γε μηκέτι τούτῳ ἄλλο ὑπόκειται· οὔτε γὰρ ἄνω οὔτε κάτω ἐπ’ ἄπειρον τὰ αἴτια. | |
| 10n | Ἔτι τὸ οὗ ἕνεκα τέλος, τοιοῦτον δὲ ὃ μὴ ἄλλου ἕνεκα. | |
| 11 | Φησὶν ὅτι καὶ ἐπὶ τοῦ τελικοῦ αἰτίου οὐκ ἐπ’ ἄπειρόν ἐστιν ἡ πρόο‐ δος τοῦ οὕτως αἰτίου. ἔστι γὰρ τὸ τελικὸν αἴτιον οὗ χάριν τὰ ἄλλα, αὐτὸ δὲ μηδενός· τὸ δὲ τοιοῦτον ἔσχατον. ὥστ’ εἰ μὲν ἔστι τὸ ἔσχατον αἴτιον ἐν τοῖς φύσει γινομένοις, τοῦτο δέ ἐστι τὸ τελικόν, οὐκ ἐπ’ ἄπειρον | |
| 15 | ἡ πρόοδος ἐπὶ τὸ κάτω· εἰ δὲ ἔστιν ἐπ’ ἄπειρον, οὐκ ἔστι τὸ τελικὸν αἴτιον οὐδὲ τὸ οὗ ἕνεκεν ἐν τοῖς γινομένοις φύσει. ἀλλὰ τὸ λέγειν μὴ εἶναι τὴν τοιαύτην ἐν τοῖς φύσει γινομένοις αἰτίαν ἐξαιρεῖν ἐστι τὴν τοῦ ἀγαθοῦ φύσιν ἐκ τῶν γινομένων· τὰ γὰρ ἄλλα ἀγαθοῦ ἕνεκα γίνονται, τουτ‐ έστι τοῦ τελικοῦ. καὶ τοῦτο δῆλον ἐκ τῆς ἐπαγωγῆς· “πᾶσα γὰρ τέχνη | |
| 20 | καὶ πᾶσα μέθοδος, ὁμοίως δὲ πρᾶξίς τε καὶ προαίρεσις ἀγαθοῦ τινος ἐφί‐ εσθαι δοκεῖ”, ὡς εἶπεν ἀρχόμενος τῶν Νικομαχείων· καὶ ἔστι τὸ κυριώ‐ τατον ἀγαθόν, “οὗ πάντα ἐφίεται.” ὥστε ἐν πᾶσι τοῖς κατὰ λόγον ἢ φύσιν γινομένοις τὸ ἀγαθὸν τέλος ἐστίν· οὐδὲ γὰρ τὴν ἀρχὴν ἐγχειρεῖ τις πράτ‐ τειν καὶ ποιεῖν, εἰ μὴ μέλλοι ἐπὶ τέλος ἄξειν αὐτό. ὥστ’ εἰ σκοπὸς τῶν | |
| 25 | πραττομένων τὸ τέλος, καὶ τὸ τοιοῦτον αἴτιον εἰ μὴ εἴη, οὐδ’ ἂν τὴν ἀρχὴν εἴη τι γιγνόμενον. ἔτι ἀναιρεθήσεται τὸ νοῦν εἶναι καὶ φύσιν ποι‐ ητικὰ ἐν τοῖς οὖσι· πάντα μὲν γὰρ τὰ κατὰ φύσιν καὶ τὰ κατὰ νοῦν *** γίνεται, οὐδ’ ἂν κατὰ νοῦν τι ἢ φύσιν γίνοιτο. ἔτι, ὡς εἶπεν ἐν τοῖς Ἠθικοῖς, μάτην ἂν ἡ ὄρεξις εἴη, εἰ μὴ εἴη τι τέλος ἁπάντων τῶν πρακ‐ | |
| 30 | τῶν, ἀλλὰ ἐπ’ ἄπειρον ἄλλο ἄλλου χάριν γίνοιτο. καίτοι οὐδεὶς ἂν ἐγχειρήσειε. διὰ τῆς ἐνάργειας οὖν ἔδειξεν ὅτι ἀδύνατον τὴν τοιαύτην αἰτίαν ἐκ τῶν ὄντων ἀνῃρῆσθαι. ἔτι δὲ εἰ ἔστιν ἐφ’ ἑκάστου τῶν γινο‐ μένων τὸ τέλος ὡρισμένον, οὐκ ἂν ἐπ’ ἄπειρον ἡ κατὰ τὸ τέλος αἰτία | |
| προΐοι. συστησάμενος οὖν τὸ εἶναι τὴν κατὰ τὸ τέλος αἰτίαν, μεταλαβὼν | 128 | |
In met.129 | τὸ τέλος εἰς τὸ πέρας ἔδειξε καὶ οὕτως ὅτι μὴ ἐπ’ ἄπειρον τὰ αἴτια· ὧν γὰρ πέρας ἐστί, ταῦτα οὐκ ἄπειρα. | |
| 3n | Ἀλλὰ μὴν οὐδὲ τὸ τί ἦν εἶναι ἐνδέχεται ἀνάγεσθαι | |
| 4n | εἰς ἄλλον ὁρισμόν. | |
| 5 | Προέκειτο αὐτῷ δεῖξαι ὅτι οὐχ ὑπάρχουσιν ἄπειρα τὰ αἴτια. δείξας τοίνυν διὰ τῶν φθασάντων ὅτι οὐκ ἔστιν ἐπ’ ἄπειρον τὸ ποιητικὸν αἴτιον, ἐπεὶ οὕτως τὸ αὐτὸ ἔσται καὶ αἴτιον καὶ αἰτιατόν, καὶ ἀναιρεθήσεται τὸ κυρίως ποιητικὸν αἴτιον (δεῖ γὰρ τὸ κυρίως αἴτιον μόνον αἴτιον εἶναι, οὐ μέντοι γε καὶ αἰτιατόν· εἰ δὲ οὕτως ὑποθώμεθα, 〈ἐπ’〉 ἄπειρον ἔσται τὸ αὐτὸ | |
| 10 | καὶ αἴτιον καὶ αἰτιατόν, καὶ οὕτως, ὡς εἴρηται, ἀναιρεθήσεται τὸ ποιητικὸν αἴτιον), δείξας οὖν ὅτι οὐκ ἔστιν ἄπειρον τὸ ποιητικόν, ἔδειξεν ὅτι οὐδὲ τὸ ὑλικόν, ἐπεὶ οὕτως δεησόμεθα ἑτέρας ὕλης, καὶ ἔσται οὕτως πρὸ τῆς γενέσεως αὐτῆς· εἶτα πάλιν ἔδειξεν ὅτι οὐδὲ τὸ τελικὸν αἴτιόν ἐστιν ἐπ’ ἄπειρον, ἐπεὶ οὕτως ἀναιρεθήσονται αἱ πράξεις καὶ αἱ τέχναι καὶ ἡ φύσις, | |
| 15 | καὶ ὁ νοῦς ἔσται ἀνόητος μὴ ἔχων τέλος. ταῦτα τοίνυν δείξας διὰ τῶν προλαβόντων ἐντεῦθεν δείκνυσιν ὅτι οὐδὲ τὸ εἰδικὸν αἴτιόν ἐστιν ἐπ’ ἄπειρον. τὸ γὰρ εἰδικὸν αἴτιον οὐδέν ἐστιν ἄλλο ἢ ὁρισμός, οἱ δὲ ὁρισμοὶ κρατύνονται ἐκ τῶν ἀμέσων προτάσεων. εἰ οὖν ἐπ’ ἄπειρον ὑποθώμεθα εἶναι τοὺς ὁρισμούς, οὐκ ἔσται ἄμεσος πρότασις· εἰ δὲ μὴ ὑπάρχουσιν | |
| 20 | ἄμεσοι προτάσεις, ἀναιρεθήσεται γνῶσις. ὡς γὰρ εἴρηται ἐν τῇ Ἀπο‐ δεικτικῇ, μὴ οὔσης προτάσεως ἀναποδείκτου καὶ ἀμέσου οὐδὲν ἔσται ἀποδεικτόν· δεήσει γὰρ πασῶν τῶν προτάσεων ζητεῖν ἡμᾶς ἀποδείξεις ἐπ’ ἄπειρον· τὸ δὲ ἄπειρον ἀδιεξίτητον, ὥστε ἀναιρεθήσεται γνῶσις. εἰ γὰρ τῷ ὄντι ἀπείρους ὑποθώμεθα τοὺς ὁρισμούς, ἀδύνατον δέ ἐστι τὸ | |
| 25 | ἄπειρον διεξελθεῖν, δεόμεθα δὲ πάντως τῶν ὅρων πρὸς τὸ γνῶναι τὸ πρᾶγμα, εἴ γε διὰ τῶν ὁρισμῶν αἱ οὐσίαι δηλοῦνται, δῆλον ὅτι ἀναιρεθή‐ σεται πᾶσα γνῶσις. πρὸς τούτοις εἰ δεόμεθα ἑτέρου ὁρισμοῦ πρὸς τὸ γνῶναι ὅτι ὁ ἄνθρωπος ζῷον λογικὸν θνητόν ἐστι, τούτου αὐτοῦ οὐ δυνα‐ τόν ἐστιν οὐδὲ τὸν ἀποδιδόμενον ὁρισμὸν εἶναι, τοῦ ἀνθρώπου. εἰ γὰρ | |
| 30 | μὴ ἐφαρμόζει τὸ ζῷον τῷ ἀνθρώπῳ, οὐδὲ ὁ ὁρισμὸς τοῦ ζῴου ἐφαρμόζει αὐτῷ· ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τοῦ λογικοῦ καὶ θνητοῦ καὶ τοῦ νοῦ καὶ ἐπι‐ στήμης δεκτικοῦ. τῷ ὄντι γὰρ τὰ προσεχῆ μᾶλλον ἐφαρμόττουσι τοῖς πράγμασιν ἤπερ τὰ πορρωτέρω· διὸ ὁ λέγων τὸν Σωκράτην ἄνθρωπον μᾶλλον κατορθοῖ ἤπερ ὁ λέγων αὐτὸν ζῷον. οὕτως οὖν φαμεν καὶ ἐπὶ | |
| 35 | τῶν ὁρισμῶν, ὅτι μᾶλλον ἐφαρμόττουσιν οἱ προσεχεῖς ὁρισμοὶ τοῖς πράγ‐ | |
| μασιν ἤπερ οἱ πορρωτέρω. | 129 | |
In met.130(1n) | Ἀλλὰ μὴν οὐδὲ τὸ τί ἦν εἶναι ἐνδέχεται ἀνάγεσθαι. | |
| 2 | Ὃ λέγει τοῦτό ἐστιν, ὅτι οὐδὲ τὸ τί ἦν εἶναι, τουτέστι τὸν ὁρισμόν, ἐνδέχεται ἀνάγεσθαι εἰς ἄλλον ὁρισμόν, ὥστε εἶναι ἄπειρον τὸ εἰδικὸν αἴτιον. τὸ δὲ πλεονάζοντα τῷ λόγῳ πάνυ καλῶς προστέθεικε, διότι | |
| 5 | οἱ ὁρισμοὶ ἀεὶ πλεονάζουσι τῶν πραγμάτων, οἷον ζῷον λογικὸν θνητὸν πλεονάζει τοῦ ἀνθρώπου. εἰ οὖν ἔστι καὶ τούτου τοῦ ὁρισμοῦ ἕτερος ὁρι‐ σμός, δῆλον ὅτι ὁ προσεχὴς ὁρισμὸς μᾶλλόν ἐστιν ὁρισμός, ὡς εἰρήκαμεν ἐν τῇ θεωρίᾳ, ὁ δ’ ὕστερος οὐκ ἔστι κυρίως. εἰ οὖν ὁ προσεχὴς ὁρισμὸς ὁ λέγων ζῷον λογικὸν θνητὸν οὐκ ἐφαρμόττει, πολλῷ μᾶλλον οὐδ’ ὁ ἐχό‐ | |
| 10 | μενος ἐφαρμόσει. δείκνυσιν οὖν καὶ ἐπὶ τῆς κατὰ τὸ εἶδος αἰτίας (τοῦτο γάρ ἐστι τὸ τί ἦν εἶναι) μὴ γινομένην ἐπ’ ἄπειρον τὴν πρόοδον, ὡς ἀεὶ τοῦ ληφθέντος εἴδους καὶ ὁρισμοῦ ἄλλον πάλιν ὁρισμὸν καὶ ἄλλο τι εἶδος εἶναι. τοῦτο δὲ ἐδήλωσε προσθεὶς τὸ πλεονάζοντα τῷ λόγῳ. δοκεῖ γὰρ ὁ ὁρισμὸς ἀεὶ τοῦ ὁριστοῦ πλεονάζειν τῷ λόγῳ. οὐ γὰρ ἕν ἐστι τῇ | |
| 15 | λέξει ἄνθρωπος καὶ ζῷον λογικὸν θνητόν· ἕκαστον 〈δὲ〉 ὁριστὸν ὀνόματος χώραν πρὸς τὸν ἀποδιδόμενον αὐτοῦ ὁρισμὸν ἔχει. καὶ αὐτὸ τοῦτο ὡς ἄτοπον προστέθεικεν· εἰ γὰρ ὁ μὲν ὁρισμὸς πλεονάζει τοῦ ὁριστοῦ τῷ λόγῳ, ἐπ’ ἄπειρον δὲ οἱ ὁρισμοὶ γίνοιντο, ἐπ’ ἄπειρον ἂν οἱ λόγοι αὔξοιντο δι’ ὧν οἱ ὁρισμοί· τοῦτο δὲ ἄτοπον. οὔτε δὲ οἷόν τε τοῦ ἀποδοθέντος | |
| 20 | ὁρισμοῦ ὁρισμόν τινα εἶναι, ὡς εἶναι τοῦ μὲν ζῴου τὸ οὐσίαν ἔμψυχον αἰσθητικὴν ὁρισμόν, τοῦ δὲ ὁρισμοῦ τούτου πάλιν ἄλλον τινὰ ὁρισμόν, ἢ καὶ ἑκάστου τῶν ἐν τῷ ὁρισμῷ. ὅσῳ γὰρ ἂν πορρωτέρω προέλθῃ τοῦ προσεχοῦς λόγου τοῦ ἀνθρώπου ὃν ὁρίζεται, ἔλαττον ἀποδώσει 〈τὸ〉 τοῦ ἀνθρώπου εἶδος καὶ ἔλαττον αὐτὸν ὁριεῖται· ἀεὶ γὰρ ὁ πρῶτος καὶ προσε‐ | |
| 25 | χὴς λόγος ἀποδοθεὶς ὁρισμός ἐστι τοῦ πράγματος, ὁ δὲ ὕστερος οὐκέτι ἐκείνου ἀλλὰ τοῦ περὶ ἐκείνου ἀποδοθέντος. εἰ οὖν ὁ πρῶτος ἀποδοθεὶς μή ἐστιν ὁρισμός, οὔτε ὁ δεύτερος οὔτε δὲ ὁ τρίτος. ἕκαστος γὰρ τούτων ὁρισμὸς γίνεται τοῦ πρὸ αὐτοῦ ἀποδοθέντος ὁρισμοῦ, ἀλλ’ οὐ τοῦ πράγ‐ ματος· οὗ γὰρ μή ἐστιν ὁρισμὸς τὸ πρῶτον ἀποδοθέν, τούτου πολὺ ἧττον | |
| 30 | ἂν εἴη ὁρισμὸς τὸ μετὰ τὸ πρῶτον ἀποδοθέν. εἰ γὰρ ὁ μὲν πρῶτος ἀπο‐ δοθεὶς ὡς τοῦ πράγματος ἀποδέδοται, ὁ δὲ δεύτερος ὡς τοῦ λόγου τοῦ περὶ τοῦ πράγματος ἀποδεδομένου, εἰ ὁ πρῶτος μή ἐστι τοῦ πράγματος, | |
| οὐδ’ ἂν ὁ δεύτερος αὐτοῦ εἴη, ἐπεὶ καὶ ὁ πρῶτος ἠδύνατο αὐτοῦ εἶναι. | 130 | |
In met.131 | καθόλου γὰρ ἐν οἷς τὸ πρῶτον μή ἐστιν, οὐδὲ τὸ δεύτερον, ὥστε ὧν μή ἐστιν ὁρισμός τις πρῶτος, οὐδ’ ἂν δεύτερος αὐτῶν εἴη. | |
| 3n | Ἔτι τὸ ἐπίστασθαι ἀναιροῦσιν οἱ οὕτω λέγοντες. | |
| 4 | Ὅτι οἱ ὑποτιθέμενοι ἀπείρους εἶναι ὁρισμοὺς ἀναιροῦσι τὴν γνῶσιν· | |
| 5 | οὐ γὰρ οἷόν τε γνῶναι πρὶν ἢ εἰς τὰ ἄτομα ἐλθεῖν, τουτέστιν εἰς τὰς ἀμέσους προτάσεις. ἐκ γὰρ τῶν ἀμέσων προτάσεων τὸ εἶναι ἔχουσιν οἱ ὁρισμοί· εἰ δὲ ἄπειροι οἱ ὁρισμοί, ἄπειροι καὶ αἱ προτάσεις, καὶ οὕτως οὐκέτι ἔσται γνῶσις. ἡ γὰρ ἀπόδειξις τὸ εἶναι ἔχει ἐκ τῶν ἀμέσων προ‐ τάσεων· διό φησιν οὐ γὰρ οἷόν τε εἰδέναι πρὶν εἰς τὰς ἀμέσους προ‐ | |
| 10 | τάσεις ἐλθεῖν. τὰ γὰρ οὕτως ἄπειρα οὐ δυνατὸν νοεῖν· ἡ γὰρ νόησις πεπε‐ ρασμένου ἐστὶ πράγματος νόησις. οὐ γάρ ἐστιν ὅμοιον ἐπὶ τῆς γραμ‐ μῆς, ἥτις ἐπ’ ἄπειρον διαιρεῖται, ὅμως μέντοι γε ἡ νόησις αὐτῆς οὐκ ἐπ’ ἄπειρον γίνεται, πενταχῇ αὐτῆς διαιρουμένης, εἰ τύχοι, ἢ ἑκατονταχῇ ἤ τι ἄλλο τοιοῦτον· διόπερ, φησίν, οὐκ ἀριθμήσει τὰς τομὰς ὁ τὴν | |
| 15 | ἄπειρον γραμμὴν διεξιών. ἀλλὰ καὶ τὴν ὕλην αὐτήν, ἥτις, ὡς εἴρη‐ ται ἐν τῇ Φυσικῇ ἀκροάσει, ἐξ ἀναλογίας γινώσκεται, ὅτι ὥσπερ χαλκὸς πρὸς ἀνδριάντα καὶ λέβητα καὶ ξύλον πρὸς κλίνην καὶ θρόνον, οὕτως καὶ ἡ ὕλη ἔχει πρὸς τὰ ἡμέτερα σώματα (διὸ καὶ ὁ Πλάτων νόθῳ λογισμῷ ληπτὴν αὐτὴν εἶναι ἔλεγεν, ἐπειδὴ τῷ οἰκείῳ λόγῳ ἄπειρός ἐστι καὶ ἀόρι‐ | |
| 20 | στος, εἴ γε ἀνείδεος, τὸ δὲ εἶδός ἐστι τὸ περατοῦν αὐτὴν καὶ ὁρίζον) ἡ οὖν νόησις οὐδέποτε τὴν ὕλην αὐτὴν καθ’ αὑτὴν γινώσκει, ἀλλ’ ὥς φησιν αὐτός, ἐν κινουμένῳ νοεῖν ἀνάγκη, τουτέστιν ἐν αἰσθητῷ πράγματι· οὔτε γάρ, ὡς εἴρηται, αὐτὴν καθ’ αὑτὴν τὴν ὕλην γινώσκει, ἀλλὰ μετά τινος εἴδους ἢ ἀνθρωπείου ἢ ἱππείου, ἢ φυτοῦ ἢ λίθου ἤ τινος ἄλλου τοιούτου. | |
| 25 | καὶ ἀπείρῳ, φησίν, οὐδενὶ ἔσται εἶναι· εἰ δὲ μή, οὐκ ἄπειρόν γέ ἐστι τὸ ἀπείρῳ εἶναι. τῷ λέγειν οὐσιῶσθαι τὸ ἄπειρον πέρας αὐτῷ παρέχομεν· ὡς γὰρ μεμαθήκαμεν ἐν Κατηγορίαις, ἄλλο ἐστὶ τὸ ζῷον [εἶναι] καὶ ἄλλο τὸ ζῴῳ εἶναι· καὶ ζῷον μέν ἐστι τὸ σύνθετον, ζῴῳ δὲ εἶναι αὐτὸ τὸ εἶδος. εἰ οὖν ὑποθώμεθα λέγοντες ὅτι συνουσίωται τῷ | |
| 30 | ἀπείρῳ εἶναι, εἶδος αὐτῷ προσάψομεν· εἰ δὲ εἶδος, καὶ πέρας· καὶ οὕτως οὐδὲν ἔσται κατ’ οὐσίαν ἄπειρον τῶν ἐνταῦθα. | |
| 32n | Ἔτι τὸ ἐπίστασθαι ἀναιροῦσιν οἱ οὕτω λέγοντες. | |
| 33 | Ἔστι καὶ οὕτως ἐξηγήσασθαι τὸ χωρίον. ἄτομα, φησί, λέγει τὰ | |
| ἀμέσως ὑπάρχοντα· ἐκ γὰρ τῶν προσεχῶν καὶ ἀμέσων ὑπαρχόντων αἱ | 131 | |
In met.132 | ἐπιστῆμαι, ὡς εἴρηται ἐν τῇ Ἀποδεικτικῇ· ὅπερ ἀδύνατόν ἐστιν εἶναι, εἰ τῶν ἐν τῷ ὁρισμῷ παραλαμβανομένων πάντων εἶεν ὁρισμοὶ καὶ ἐκ τούτων τῶν τοῦ ὁρισμοῦ ὁρισμῶν ὁ ὁρισμὸς εἴη τοῦ προκειμένου συμπληρούμενος. νῦν μὲν γὰρ τὸ διὰ τὸν ὁρισμόν τινι ὑπάρχειν δειχθὲν ἀμέσως ὑπάρχειν | |
| 5 | αὐτῷ δοκεῖ· ἂν δὲ ᾖ παντὸς ὁρισμοῦ ὁρισμὸς ἐπ’ ἄπειρον, αἰεί τις μέσος ὅρος ἔσται τοῦ αἰτίου δι’ οὗ δείκνυται ὑπάρχειν 〈τί〉 τινι καὶ τοῦ ὑποκει‐ μένου ᾧ ὑπάρχειν *** τινί τι ληφθῆναι, αἰεὶ δὲ τοῦ εἰλημμένου παντὸς ὁρισμὸς ἂν εἴη. οὐ γὰρ ἀμέσως τὸ ζῷον τῷ ἀνθρώπῳ ὑπάρξει, ἀλλὰ διὰ τὸ εἶναι αὐτὸν οὐσίαν ἔμψυχον αἰσθητικήν· πάλιν δὲ ἡ οὐσία ἔμψυχος αἰ‐ | |
| 10 | σθητικὴ ὑπάρξει αὐτῷ διὰ τὸν ἴδιον ὁρισμόν, κἀκεῖνο ὁμοίως διὰ τὸν ἴδιον, καὶ τοῦτο ἐπ’ ἄπειρον· αἰεὶ γὰρ οἱ λαμβανόμενοι ὁρισμοὶ τῶν ὁρισμῶν μέσοι ὅροι γίνονται, δι’ ὧν ὑπάρξει τὰ ὧν οἱ ὁρισμοὶ τοῖς ὁριστοῖς. ἀναι‐ ρεθήσονται ἄρα αἱ ἄτομοι καὶ ἄμεσοι προτάσεις, ὧν ἀναιρεθεισῶν ἀναιρεῖ‐ ται ἐπιστήμη τε καὶ ἀπόδειξις. εἰπὼν οὖν τὰ ἄπειρα ἄγνωστα εἶναι, | |
| 15 | ἐπειδὴ δοκεῖ καὶ τὰ συνεχῆ ἄπειρά πως εἶναι διὰ τὴν ἐπ’ ἄπειρον τομὴν καὶ μὴ εἶναι ἄγνωστα (ἔστι γὰρ τῆς ἐπ’ ἄπειρον αὐτῶν τομῆς νόησις), ὅτι μὴ ὁμοίως ἐν ἐκείνοις τε ἡ ἀπειρία καὶ ἐν τοῖς αἰτίοις, εἰ ἐπ’ ἄπειρον κατ’ εὐθυωρίαν πρόεισι, δείκνυσιν ἑξῆς εἰπὼν τὰ γὰρ οὕτως ἄπειρα πῶς ἐνδέχεται νοεῖν; ἄπειρα λέγων τὰ ἐνεργείᾳ. ἐπ’ ἄπειρον μὲν | |
| 20 | γὰρ ἡ γραμμὴ διαιρεῖται ὁμολογουμένως τῷ μὴ ἵστασθαι τὴν τομήν, ἀλλ’ ἡμεῖς οὐδέποτε νοοῦμεν αὐτὴν εἰς ἄπειρα διαιρουμένην, ἀλλ’ ὅταν νοῶμεν, τὰς τομὰς ἱστάμεθα καὶ παυόμεθα τοῦ τέμνειν καὶ λαμβάνομεν πεπερα‐ σμένας. πῶς μὲν γὰρ ἐπ’ ἄπειρον ἡ τομὴ γίνεται τῆς γραμμῆς καὶ ὅλως τῶν συνεχῶν νοοῦμεν, οὐ μὴν καὶ τὰς ἀπείρους αὐτῆς διαιρέσεις· αἰεὶ | |
| 25 | γὰρ ἃς νοοῦμεν πεπερασμένας νοοῦμεν. τοῦτο γάρ ἐστι τὸ νοῆσαι δὲ οὐκ ἔστι μὴ στήσαντα· τὰς γὰρ πεπερασμένας νοοῦμεν. διὸ οὐδὲ 〈ὁ〉 διεξιὼν τὴν συνεχῆ γραμμὴν τὴν ἐπ’ ἄπειρον διαιρετὴν ἀριθμῶν τὰς τομὰς καὶ ἐνεργείᾳ λαμβάνων, καθ’ 〈ὅσον〉 οἷόν τε τμηθῆναι αὐτὰς ἦν, οὕτω δίεισιν· οὐδέποτε γὰρ ἂν διεξέλθοι οὕτως αὐτὴν διεξιών. | |
| 30n | Ἀλλὰ καὶ τὴν ὕλην ἐν κινουμένῳ νοεῖν ἀνάγκη. | |
| 31 | Τοῦ τὸ ἄπειρον ἄγνωστον εἶναι τῇ αὐτοῦ φύσει παρατίθεται σημεῖον | |
| τὸ καὶ τὴν ὕλην, ἐπεὶ δοκεῖ κατὰ τὸν αὐτῆς λόγον ἄπειρος εἶναι, ἀσχημά‐ | 132 | |
In met.133 | τιστος οὖσα κατὰ τὴν ἰδίαν φύσιν καὶ οἰκεῖον πέρας οὐκ ἔχουσα. τῷ δὴ τοιαύτην αὐτὴν εἶναι οὐδ’ ἐπιστήμην αὐτῆς ἔχομεν· δοξαστὴ γάρ ἐστι καὶ οὐκ ἐπιστητή, καὶ ὡς ὁ Πλάτων φησί, νόθῳ λογισμῷ ληπτή, ὡς δὲ Ἀριστοτέλης φησί, κατὰ ἀναλογίαν γνωστὴ καὶ ληπτὴ καὶ δοξαστή. νοεῖται | |
| 5 | οὖν ἐν κινουμένῳ, τουτέστιν ἔχουσα εἶδος ἢ ἀνθρώπειον ἢ ἵππειον, ἢ φυτοῦ ἢ λίθου ἢ ἄλλου τινὸς τοιούτου· αὐτὴ γὰρ καθ’ αὑτὴν οὐ νοεῖ‐ ται, διότι ἄπειρος ὑπάρχει διὰ τὸ ἀεὶ ἐν κινήσει καὶ μεταβολῇ νοεῖσθαι. ἐπεὶ γὰρ μὴ ἔχει οἰκεῖον σχῆμα ἤ τινα ποιότητα, ἄλλοτε ἄλλο εἶδος ἀμεί‐ βει καὶ μεταβάλλει· τὸ δὲ οὕτως ἔχον ἄπειρον. | |
| 10n | Εἰ δὲ μή, οὐκ ἄπειρόν γέ ἐστι τὸ ἀπείρῳ εἶναι. | |
| 11 | Ὃ λέγει τοῦτό ἐστιν, ὅτι ὥσπερ τὸ ἄνθρωπος καὶ τὸ ἀνθρώπῳ εἶναι διαφέρει, καὶ ἐπὶ πάντων ἐφ’ ὧν τὸ πρᾶγμα σύνθετον (τὸ γὰρ εἶναι ἑκάστῳ κατὰ τὸν λόγον καὶ κατὰ τὸ εἶδός ἐστιν· ὁ μὲν γὰρ ἄνθρωπος ἐξ ὕλης καὶ εἴδους, τὸ δὲ ἀνθρώπῳ εἶναι ἁπλοῦν· κατὰ γὰρ τὸ εἶδός ἐστιν | |
| 15 | αὐτῷ τὸ ἀνθρώπῳ εἶναι. ἐπὶ μὲν γὰρ τῶν ἀσωμάτων ταὐτὸν τὸ πρᾶγμα καὶ τὸ εἶναι αὐτῷ· ταὐτὸν γὰρ ψυχὴ καὶ τὸ εἶναι ψυχῇ· ἐπὶ δὲ τῶν ἐν ὕλῃ τὸ εἶναι ἐχόντων διαφέρουσι), καὶ τὸ ἄπειρον οὖν τὸ ἐνεργείᾳ ἄγνω‐ στόν ἐστιν, ἀλλὰ τὸ ἀπείρῳ αὐτῷ εἶναι οὔτε ἄπειρον οὔτε ἄγνωστον. ὁ γὰρ λόγος ὁ δηλῶν αὐτοῦ τὴν φύσιν καὶ τὸ εἶδος οὐκ ἄπειρος. τὸ δὲ | |
| 20 | ἀπείρῳ οὐδενὶ ἔστιν εἶναι ἤτοι εἶπεν ἀντὶ τοῦ ἄπειρον οὐδέν ἐστιν ἐνεργείᾳ, ἢ ὅτι οὐδέν ἐστι [τὸ] πρᾶγμα ᾧ ὁ τοῦ ἀπείρου λόγος ἐφαρμόζει. εἰ δὲ καὶ τεθείη ἐφαρμόζειν, ἀλλ’ αὐτός γε ὁ λόγος τοῦ ἀπείρου καθ’ ὃν ἡ γνῶσις αὐτοῦ, οὐκ ἔστιν ἄπειρος. | |
| 24n | Ἀλλὰ μὴν καὶ εἰ ἄπειρά γε ἦσαν πλήθει τὰ εἴδη. | |
| 25 | Δείξας διὰ τῶν φθασάντων ὅτι οὔτε ἐπὶ τὸ ἄνω οὔτε ἐπὶ τὸ κάτω ἄπειρά εἰσι τὰ αἴτια οὔτε τὸ ποιητικὸν οὔτε τὸ τελικὸν οὔτε τὸ εἰδικὸν οὔτε τὸ ὑλικόν, ἐντεῦθέν φησιν ὅτι οὐδὲ αὐτὰ τὰ εἴδη ἄπειρα ὑπάρχουσιν, ἵνα μή τις εἴπῃ ὅτι πλείονα ὑπάρχουσι ποιητικὰ αἴτια, οἷον θεὸς φύσις ἄνθρωπος καὶ ὅσα ἄλλα τοιαῦτα, ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τοῦ ὑλικοῦ αἰτίου | |
| 30 | ὅτι πολλὰ ὑπάρχουσι τοῦ ἄνω ὡρισμένου ὄντος, καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων ὡσαύ‐ τως. φησὶν οὖν ὅτι οὐ δυνατόν· εἰ γὰρ ὑποθώμεθα ταῦτα, ἀναιρεῖται πάλιν ἡ γνῶσις· τότε γὰρ εἰδέναι οἰόμεθα, ὅταν τὰ αἴτια γνωρίσωμεν | |
| καὶ τὰς ἀρχάς. [ἢ] τὸ οὖν ἄπειρον τὸ τῇ προσθέσει, τουτέστι τὸ κατ’ ἐνέρ‐ | 133 | |
In met.134 | γειαν, οὐκ ἔστιν ἐν πεπερασμένῳ χρόνῳ διελθεῖν· τὸ μὲν γὰρ δυνάμει καὶ τῇ διχοτομίᾳ οἷόν τε διελθεῖν ἐν πεπερασμένῳ χρόνῳ, τὸ δὲ ἐνεργείᾳ καὶ τῇ προσθέσει ἀδύνατον, τῷ αἰεὶ τῷ περιληφθέντι καὶ νοηθέντι ἄλλο τι ὑπολειπόμενον προστίθεσθαι. ἄλλως τε δή, εἰ τοῦτο ὑποθώμεθα, τετρα‐ | |
| 5 | πλασιασθήσεται τὸ ἄπειρον πρὸς τὰ τέσσαρα αἴτια. εἰ δέ τις ὑποθῆται τὸ μὲν ποιητικὸν ἄπειρον εἶναι τὰ δ’ ἄλλα πεπερασμένα, πρῶτον μὲν ἀπο‐ κληρωτικὸς ἔσται ὁ λόγος, ἔπειτα πάλιν ταῦτα προστιθέμενα τῷ ἀπείρῳ ἐπαύξουσι τὸ ἄπειρον, ὅπερ ἀδύνατον. | |
| 9n | Αἱ δὲ ἀκροάσεις κατὰ τὰ ἔθη συμβαίνουσι. | |
| 10 | Κάλλιστον θεώρημα ἐντεῦθεν ἡμῖν παραδίδωσι, πῶς δεῖ εἶναι τὸν μέλλοντα ἀκροᾶσθαι θεολογικῆς πραγματείας καὶ ὁποῖον δεῖ εἶναι τὸν τοι‐ οῦτον ἀκροατήν. καί φησιν ὅτι ὡς ἂν ἔχῃ προπαιδεύσεως, οὕτω καὶ τού‐ των ἀκροᾶται· εἰ μὲν γὰρ ἤχθη γεωμετρικῶς, δῆλον ὅτι τραφεὶς κατὰ γεωμετρικὴν λεπτουργίαν ἀπαιτήσει τὸν διδάσκοντα ἀποδεικτικῶς αὐτῷ | |
| 15 | ἐξηγήσασθαι· εἰ δὲ ποιηταῖς σχολάσας ***, φεύγει τὴν ἀκρίβειαν καὶ χαίρει μύθοις μᾶλλον. ὥστε δεῖ μᾶλλον τοὺς μέλλοντας τοιούτων λόγων ἀκροᾶσθαι προπαιδεύεσθαι γεωμετρικὰ θεωρήματα, ἵνα ἱκανοὶ ὦσι παρα‐ κολουθεῖν ἀποδείξει καὶ τοιαύτην ἀκρίβειαν ἀπαιτεῖν τὸν ἐξηγούμενον. οἱ γὰρ τοῖς ποιηταῖς σχολάσαντες ἤ τισι μύθοις οὐ χαίρουσιν ἀκριβείᾳ, ἀλλὰ | |
| 20 | καθάπερ φησὶν ὁ Πλάτων, ἐοίκασιν οἱ τοιοῦτοι τοῖς διὰ σχεδίας πλέουσιν· οὐ γὰρ ἀκριβῶς οἱ τοιοῦτοι ναυτίλλονται ἀλλ’ ἐπιπολαίως καὶ σφαλερῶς. εἶτά φησιν ὅτι οὐ δεῖ ἐν πᾶσι τὴν αὐτὴν ἀκρίβειαν ἀπαιτεῖν τοὺς διδα‐ σκάλους· ἐν μὲν γὰρ γεωμετρίᾳ δεῖ πᾶσαν ἀκρίβειαν αὐτοὺς ἀπαιτεῖν, διότι οὐ προσδέονται ὕλης τὰ μαθήματα, καὶ ἐν τοῖς ἀύλοις πᾶσιν· ἐν | |
| 25 | μέντοι γε τοῖς φυσικοῖς πράγμασιν οὐ δεῖ τοιαύτην ἀπαιτεῖν λεπτουργίαν, ἐπειδὴ μετὰ ὕλης ὑπάρχουσιν, ἡ δὲ ὕλη ἀόριστός ἐστι καὶ ἐπισκοτεῖ διὰ τὴν ἑαυτῆς ἀοριστίαν. διὸ οὔτε τὰ ἐν τοῖς Μετεώροις εἰρημένα δεῖ ἀκριβῶς ἐξετάζειν ἀλλὰ πιθανῶς, καὶ ** ἡνίκα μηδὲν ἔχουσιν ἐναντίον προφανές, ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων φυσικῶν πραγματειῶν. | |
| 30n | Αἱ δὲ ἀκροάσεις. | |
| 31 | Ὃ λέγει τοιοῦτόν ἐστιν, ὅτι καθόλου αἱ ἀκροάσεις συμβαίνουσιν ἡμῖν κατὰ τὰ ἔθη· ὡς γὰρ εἰώθαμεν καὶ προεπαιδεύθημεν, οὕτως ἀξιοῦμεν λέγεσθαι ἡμῖν καὶ παρὰ τῶν διδασκάλων, καὶ τὰ λεγόμενα ἡμῖν παρὰ ταῦτα, τουτέστι παρ’ ἃ εἰθίσθημεν καὶ ἐπαιδεύθημεν, οὐχ ὅμοια ἡμῖν | |
| 35 | φαίνεται, ἀλλὰ καταγέλαστα δοκοῦσιν ἡμῖν εἶναι καὶ ξενικώτερα· παντὶ | |
| γὰρ τὸ σύνηθες γνώριμον ὑπάρχει. καὶ τούτου δὲ φέρει κατασκευήν, πῶς | 134 | |
In met.135 | τὰ συνήθη γνώριμα ἡμῖν ὑπάρχουσι, φάσκων ὅτι ἡλίκην δὲ ἰσχὺν ἔχει τὸ ἔθος, δηλοῦσιν οἱ νόμοι, ἐν οἷς τὰ μυθώδη καὶ παιδαριώδη μᾶλλον ἰσχύει τοῦ γινώσκειν περὶ αὐτῶν τὸ ἀληθὲς διὰ τὸ ἔθος· οἷον ὥσπερ φαμὲν τὸ Φοινικικὸν ψεῦσμα ὅτι ὁ Κάδμος ἐφύτευσε τοὺς ὀδόν‐ | |
| 5 | τας τοῦ δράκοντος καὶ ἀνεβλάστησαν γηγενεῖς ἄνθρωποι. διό φησι καὶ ὁ Πλάτων ὅτι δεῖ ἡμᾶς ψεύσασθαι πρὸς τοὺς πολίτας ἡμῶν τὸ Φοινικικὸν ψεῦσμα, ἵνα νομίζοντες τῷ ὄντι τὴν ἀρχὴν ἐκ τῆς γῆς ἐσχηκέναι μᾶλλον ἀγαπήσουσι τὴν πατρίδα. | |
| 9n | Οἱ μὲν οὖν ἐὰν 〈μὴ〉 μαθηματικῶς λέγῃ τις. | |
| 10 | Φησὶν ὅτι οἱ σχολάσαντες γεωμετρικῇ θεωρίᾳ καὶ ἐν τούτοις τραφέν‐ τες οὐκ ἀνέχονται τῶν λεγομένων, ἐὰν μὴ μαθηματικῶς λέγωνται ὑπὸ τῶν διδασκάλων, τουτέστι κατὰ γεωμετρικὴν ἀκρίβειαν. ἄλλοι δὲ οὐκ ἀνέχον‐ ται, ἐὰν μὴ παραδειγματικῶς λέγωνται, καθάπερ καὶ ὁ Πλάτων ἐποίει· διὰ γὰρ παραδειγμάτων, φησί, φῶς ἀνάπτει τοῖς λεγομένοις ὑπ’ αὐτοῦ. | |
| 15 | ἕτεροι δὲ ἀξιοῦσι ποιητὰς παράγεσθαι καὶ παντελῶς φεύγουσι τὴν ἀκρί‐ βειαν. διό φησι καὶ οἱ μὲν πάντα ἀκριβῶς ζητοῦσι καὶ πολυπραγμο‐ νοῦσιν, ἐνίους δὲ λυπεῖ τὸ ἀκριβὲς ἢ διὰ τὸ μὴ συνείρειν, τουτέστι παρακολουθεῖν, ἢ διὰ τὸ μὴ προπαιδευθῆναι, ὡς εἴρηται, διὰ τὴν μικρο‐ λογίαν· τὴν γὰρ ἀκρίβειαν οἱ τοιοῦτοι μικρολογίαν εἶναι ὑποτίθενται, οἷον | |
| 20 | τὸ εἰπεῖν τὸν Δημοσθένην ‘μὴ ἐγκείσθω ὑπὸ τοῦ Φιλίππου τὸ δίδωμι ἀλλὰ τὸ ἀποδίδωμι·‘ καὶ πάλιν ὅ φησιν ὁ Ἀριστοφάνης διαβάλλων τοὺς φιλο‐ σοφοῦντας ὅτι σπεύδουσιν ἴχνη ψυλλῶν μετρεῖν τῶν δὲ ἄλλων καταφρο‐ νοῦσι. ‘μισῶ δὲ καὶ Σωκράτη τὸν πτωχὸν ἀδολέσχην, ὃς τῶν ἄλλων μὲν πεφρόντικε, πόθεν δὲ φάγῃ, τούτου κατημέληκεν‘, ὡς τῶν ἐν τῷ βίῳ | |
| 25 | ὄντων μειζόνων. ὁμοίως δὲ καὶ ὁ Καλλικλῆς φησι πρὸς τὸν Σωκράτη ὅτι οὐ δεῖ περὶ τὰ οὕτω σμικρὰ καταγίνεσθαι καὶ ἐντεῦθεν πειρᾶσθαι παρά‐ λογα. ἔχει γάρ τι, φησί, τὸ ἀκριβὲς τοιοῦτο, τουτέστι σμικρολόγον, καὶ τὴν τῶν πραγμάτων ἀκρίβειαν σμικρολογίαν καλοῦσιν. | |
| 29n | Ὥστε καθάπερ ἐπὶ τῶν συμβολαίων καὶ τῶν λόγων. | |
| 30 | Ὃ λέγει, τοῦτό ἐστιν, ὅτι καθάπερ ἐπὶ τῶν συναλλαγμάτων καὶ τῶν λόγων περὶ ἐλάχιστον ὁ καταγινόμενος μέχρι ὀβολοῦ, εἰ τύχοι, ἀνελεύθερος δοκεῖ εἶναι, οὕτω καὶ ἐν τοῖς λόγοις ἀνελεύθερόν ἐστι τὸ καταγίνεσθαι περὶ τὴν τῶν πραγμάτων ἀκρίβειαν. ἀνελεύθερον οὖν ἤδη τισὶ δοκεῖ καὶ τὸ ἐν | |
| τοῖς λόγοις ἄγαν ἀκριβὲς καὶ περὶ τῶν μικρῶν ἐξεταστικόν, ὥσπερ καὶ τὸ | 135 | |
In met.136 | ἐν τοῖς συναλλάγμασιν. προειπὼν δὲ ταῦτα καὶ δείξας τὴν τῶν ἐθῶν ἰσχύν, καὶ ὅτι κατ’ οἰκειότητα τὴν κατὰ τὰ ἔθη καὶ τὰ λεγόμενα ἀποδέ‐ χονται, ἐπιφέρει διὸ δεῖ πεπαιδεῦσθαι πῶς ἕκαστα ἀποδεκτέον· “πεπαιδευμένου γάρ ἐστιν ἐπὶ τοσοῦτον τὸ ἀκριβὲς ἐπιζητεῖν καθ’ ἕκαστον | |
| 5 | γένος, ἐφ’ ὅσον ἡ τοῦ πράγματος φύσις ἐπιδέχεται.” ἐνδείκνυται γὰρ ἡμῖν ὅτι καθόλου μὲν δεῖ πεπαιδεῦσθαι καὶ εἰδέναι πῶς χρὴ τῶν λεγομένων ἀκούειν ἕκαστον· οὐ γὰρ πάντα ὅμοια οὐδ’ ἴσην τὴν ἀκρίβειαν ἐπιδεχό‐ μενα. δεῖ οὖν, φησί, πρῶτον ἐν τοῖς ἀναλυτικοῖς γεγυμνάσθαι καὶ τοῖς λογικοῖς, καὶ εἰδέναι τοὺς τρόπους τῶν ἀποδείξεων καὶ τὰς τῶν λόγων | |
| 10 | συναγωγάς· ἄτοπον γὰρ ἅμα τε ζητεῖν ἐπιστήμην τινός, καὶ περὶ αὐτῆς τῆς ἐπιστήμης ζητεῖν τίνα τρόπον γίνεται. δεῖ γὰρ πρότερον γινώσκειν τὸν τρόπον καθ’ ὃν δεῖ θηρᾶσθαι αὐτήν, καὶ τότε αὐτὴν τὴν ἐπιστήμην· οὐδέτερον γὰρ τούτων ῥᾴδιον θηρᾶσθαι, οὔτε τὸν τρόπον οὔτε δὴ τὴν ἐπιστήμην. | |
| 14n | Τὴν δὲ ἀκριβολογίαν τὴν μαθηματικὴν οὐκ ἐν ἅπασιν | |
| 14n | ἀπαιτητέον. | |
| 15 | Ὁμοίως γὰρ ἔστι, φησὶν ἐν τοῖς Ἠθικοῖς, μαθηματικοῦ πιθανολογοῦντος ἀποδέχεσθαι καὶ ῥητορικὸν ἀποδείξεις ἀπαιτεῖν. τοῦτο οὖν λέγει καὶ νῦν, ὅτι τὴν ἀκριβολογίαν τὴν μαθηματικὴν οὐκ ἐν ἅπασι δεῖ ἀπαιτεῖν, ἀλλ’ ἐν τοῖς ἀύλοις, ὁποῖά ἐστι τὰ ἐξ ἀφαιρέσεως. ὥστε οὐ φυσικός ἐστιν ὁ τρόπος ὁ μαθηματικός· ἅπασα γὰρ ἴσως ἡ φύσις ἔχει ὕλην. καλῶς τὸ ἴσως | |
| 20 | προσέθηκε διὰ τὰ οὐράνια. οὐ γὰρ κυρίως ἐπ’ ἐκείνων ὕλη θεωρεῖται. | |
| 21n | Διὸ σκεπτέον πρῶτον τί ἐστι φύσις. | |
| 22 | Διὰ τοῦ εἰπεῖν ‘δεῖ ἡμᾶς πρότερον ἐπισκέψασθαι τί ἐστι φύσισ‘ ἐπανα‐ τρέχει πάλιν ἐπὶ τὰ φυσικὰ καὶ περὶ φύσεως διαλέγεται, καὶ οὐκέτι ἐστὶ θεολογία ἡ πραγματεία. λέγομεν οὖν πρὸς τοῦτο ἢ ὅτι οὐ κυρίως τὸ | |
| 25 | βιβλίον τοῦτο τῆς Μετὰ τὰ φυσικά ἐστι πραγματείας, ἀλλὰ προγραφόμενον πάσης τῆς θεωρητικῆς φιλοσοφίας, ἢ ὅτι δεῖ πρότερον προγυμνάζεσθαι εἰς τὰ φυσικὰ θεωρήματα· τότε οὖν δυνατὸν παρακολουθῆσαι τοῖς ἐνταῦθα λεγομένοις. μανθάνοντες γὰρ τί ἐστι φύσις γινώσκομεν καὶ περὶ τίνος ἡ φυσική ἐστι πραγματεία, καὶ εἰ μιᾶς ἐπιστήμης ἢ πλειόνων τὰ αἴτια καὶ | |
| 30 | τὰς ἀρχὰς θεωρῆσαί ἐστι. καὶ λέγομεν ὅτι μιᾶς ἐπιστήμης θεωρῆσαι τὰ τέσσαρα αἴτια, τὸ ποιητικὸν τὸ τελικόν, τὸ εἰδικὸν τὸ ὑλικόν. οἷον τῆς φυσικῆς τὰ ἄλλα προσεχῆ· τὰ γὰρ πορρωτέρω αἴτια, οἷον περὶ τοῦ ὄντος πρώτου αἰτίου καὶ τῆς ἀνειδέου ὕλης καὶ τοῦ τελικοῦ αἰτίου καὶ τοῦ εἰδι‐ | |
| κοῦ, τοῦ πρώτου ἐστὶ φιλοσόφου ἔργον θεωρῆσαι. | 136 | |
In met.137(1t) | ΣΧΟΛΙΑ ΕΙΣ ΤΟ Β ΤΗΣ ΜΕΤΑ ΤΑ ΦΥΣΙΚΑ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ | |
| 2t | ΓΕΝΟΜΕΝΑ ΥΠΟ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ ΑΠΟ ΦΩΝΗΣ ΑΜΜΩΝΙΟΥ ΤΟΥ | |
| 3t | ΕΡΜΕΙΟΥ. | |
| 4n | Ἀνάγκη πρὸς τὴν ζητουμένην ἐπιστήμην ἐπελθεῖν | |
| 5n | ἡμᾶς, περὶ ὧν ἀπορῆσαι δεῖ. | |
| 6 | Ἐν τῷ μείζονι Α διελέχθη ἡμῖν περὶ τῆς πρώτης φιλοσοφίας, ἥτις καταγίνεται περὶ τὸ ὄντως ὄν, εἶτα πρὸς τούτοις ἐζήτησε περὶ τῶν ἀρχῶν καὶ ἐξέθετο τὰς τῶν παλαιοτέρων δόξας περὶ αὐτῶν, καὶ τὰς μὲν ἤλεγξε, τὰς δὲ ἀπεδέξατο· καὶ ὕστερον ἐπήγαγε τὴν ἑαυτοῦ δόξαν, δεικνὺς ὅτι | |
| 10 | τέσσαρες ὑπάρχουσιν ἀρχαί, ὑλικὸν εἰδικόν, ποιητικὸν τελικόν, καὶ ἐπι‐ στώσατο τὸν λόγον καὶ ἐκ τῶν παλαιοτέρων καὶ ἐκ τοῦ λόγου. ἐφεξῆς ἐν τῷ ἐλάττονι Α ἔδειξεν ὅτι πεπερασμέναι ὑπάρχουσιν αἱ ἀρχαὶ καὶ ἐπὶ τὸ ἄνω καὶ ἐπὶ τὸ κάτω καὶ κατ’ εἶδος. ἐνταῦθα σκοπός ἐστι τῷ προ‐ κειμένῳ βιβλίῳ, τουτέστι τῷ Β, ἀπορῆσαι πρὸς τὴν πρώτην φιλοσοφίαν. | |
| 15 | καὶ ἐκτίθεται πλείστας ὅσας ἀπορίας, φάσκων ὅτι, ὥσπερ οἱ δεδεμένοι οὐ δύνανται προελθεῖν, ἐὰν μὴ πρότερον τὸν δεσμὸν διαρρήξωσι, διαρρῆξαι δὲ οὐ δύνανται τὸν δεσμόν, εἰ μὴ γνῶσι τὸν τρόπον τῆς λύσεως τοῦ δεσμοῦ, οὕτως φημὶ καὶ ἐπὶ τῶν ἀπορούντων, ὅτι οὐ δυνατὸν αὐτοὺς γνῶναι τὸ πρᾶγμα καὶ τὴν ἀλήθειαν, εἰς ἣν ἐπείγονται, εἰ μὴ πρότερον | |
| 20 | μάθωσι τὰς ἀπορίας τὰς φερομένας κατ’ αὐτῆς τῆς ἐπιστήμης καὶ ἐπι‐ λύσωνται αὐτάς· ἐπιλύσασθαι δὲ αὐτὰς τῶν ἀδυνάτων ἐστίν, εἰ μὴ πρό‐ τερον γνῶσιν αὐτὴν τὴν ἀπορίαν καὶ τὸ πρᾶγμα, καθ’ οὗ φέρεται ἡ ἀπορία. ἐκτίθεται οὖν, ὡς εἴρηται, πάσας τὰς ἀπορίας καὶ ἐπιχειρεῖ ἐφ’ ἑκάτερα, καὶ τὰς λύσεις τῶν ἀποριῶν ἐπάγει ἐν τῷ Γ· ἡμεῖς δὲ ἐνίας ἐξ αὐτῶν καὶ | |
| 25 | ἐνταῦθα ἐπιλυόμεθα. φησὶν οὖν ὅτι δεῖ ἐκτίθεσθαι πάσας τὰς ἀπορίας καὶ μὴ ἐρήμην καταψηφίζεσθαι τῆς ἀληθείας, ἀλλὰ τοῦτο ἑλέσθαι ὅπερ ὑπα‐ γορεύει ἡμῖν ἡ τοῦ λόγου ἀλήθεια. ἡ γὰρ ἀπορία συμβάλλεται ἡμῖν καὶ | |
| πρὸς τὴν κατάληψιν τῶν πραγμάτων. ὡς γάρ φησιν ὁ Πλάτων, καθάπερ | 137 | |
In met.138 | τὰ πυρεῖα παρατριβόμενα ἀλλήλοις φῶς ἐκπέμπουσιν, οὕτω δὲ καὶ αἱ ἀπορίαι γεννῶσιν εὐπορίαν. συμβάλλονται δὲ ἡμῖν καὶ πρὸς ἕξιν· ἀσφα‐ λεστέραν γὰρ ἕξιν λαμβάνει ὁ ἀπορῶν διὰ τὴν συνεχῆ κίνησιν τῶν θεω‐ ρημάτων. συμβάλλεται δὲ ἡμῖν, φησί, καὶ πρὸς τὸ μὴ πιστεύειν, ὡς | |
| 5 | ἔτυχε, τοῖς λεγομένοις· δεῖ γὰρ ἑκατέρους λέγειν τοὺς λόγους καὶ ὕστερον κρατύνειν τὸ ἀληθὲς ἀδεκάστως κρίνοντας, πάντων προτιμῶντας τὴν ἀλή‐ θειαν. διὸ καὶ ὁ Πλάτων εἰσάγει πρόσωπα συνηγοροῦντα τῇ ἀδικίᾳ, τῇ ἀκολασίᾳ, τῷ εἶναι θνητὴν τὴν ψυχήν, καὶ τότε ἐπιρραπίζει αὐτὰ συνη‐ γορήσας αὐτοῖς πρότερον κατὰ τὸ καρτερόν. | |
| 10n | Ἀνάγκη πρὸς τὴν ζητουμένην ἐπιστήμην ἐπελθεῖν | |
| 11n | ἡμᾶς. | |
| 12 | Ὃ λέγει τοῦτό ἐστιν. ἀναγκαῖον, φησίν, ἐστὶ πρὸς τὴν εὕρεσιν τῆς ἐπιστήμης ταύτης, τουτέστι τῆς πρώτης φιλοσοφίας, καὶ τῶν κατὰ τὴν ἐπιστήμην ταύτην ζητουμένων ἐπελθεῖν ἡμᾶς πρῶτον καὶ ἐξαριθμήσασθαι | |
| 15 | αὐτά, περὶ ὧν δεῖ πρῶτον ἀπορῆσαι. τοῦτο δὲ λέγει, ἐπειδὴ πρῶτον τὰς ἀπορίας ἐκτίθεται. ἔστι δὲ καὶ καθολικώτερον ἀκοῦσαι τοῦ εἰρημένου, ὅτι ἀναγκαῖον πρὸς πᾶσαν ἐπιστήμην ζητουμένην ἐπελθεῖν περὶ ὧν ἀπορῆσαι δεῖ πρῶτον· διὰ γὰρ τούτων ἡ τῶν ἐπιστημῶν εὕρεσις· εἰ δὲ πρὸς πᾶσαν, καὶ πρὸς ταύτην. | |
| 20n | Ταῦτα δέ ἐστιν ὅσα τε περὶ αὐτῶν ἄλλως ὑπειλή‐ | |
| 21n | φασίν τινες. | |
| 22 | Εἶναι γάρ φησί τινα περὶ ὧν οὐκ εἰκότως ὑπέλαβον ὄντως ἀλλὰ διη‐ μαρτημένως, ἢ ὅτι ἄλλοι ἄλλως ὑπέλαβον. ταῦτα δὲ μάλιστα ἀπορίαν παρέχει, περὶ ὧν προκαταβέβληνται διάφοροι δόξαι ὑπὸ τῶν πραγματευ‐ | |
| 25 | σαμένων. κἂν εἴ τι χωρὶς τούτων τυγχάνοι παρεωραμένον, ἐπει‐ δὴ ἐξέθεντο καὶ οἱ παλαιότεροι ἀπορίας κατὰ τῆς πρώτης φιλοσοφίας ἀλλ’ οὐ πάσας. δεῖ οὖν ἡμᾶς ἐκθέσθαι καὶ τὰς ὑπ’ ἐκείνων μὴ τεθείσας. εἶτα ταῦτα εἰρηκὼς καθόλου κατασκευάζει καὶ δείκνυσιν ὅτι χρήσιμον πᾶσι τοῖς πραγματευομένοις περί τινος πρὸς τὴν τῶν ζητουμένων εὕρεσιν τὸ | |
| 30 | πρῶτον περὶ αὐτῶν διαπορεῖν· ἡ γὰρ εὐπορία αὐτῶν καὶ ἡ εὕρεσις καὶ ἡ κατασκευὴ ἐκ τῆς λύσεως τῶν ἠπορημένων ἤρτηται. ἔστι δὲ καὶ ἄλλως σαφέστερον τὸ προκείμενον ῥητὸν ἐξηγήσασθαι· ἡ γὰρ λύσις, φησί, τῶν | |
| προηπορημένων αἰτία τῆς ὕστερον γινομένης εὐπορίας. | 138 | |
In met.139(1n) | Λύειν δὲ οὐκ ἔστιν ἀγνοοῦντας τὸν δεσμόν. | |
| 2 | Φησὶν ὅτι τῶν ἀδυνάτων ἐστὶ λῦσαι τὸν δεδεμένον τὸν ἀγνοοῦντα τὴν οὐσίαν καὶ τὴν πλοκὴν τοῦ δεσμοῦ. ἀλλὰ ἡ τῆς διανοίας ἀπορία δηλοῖ τὴν τοῦ πράγματος ἀκαταληψίαν· ὅταν γὰρ ἀπορῶμεν περί τινος καὶ ἴσμεν | |
| 5 | ὅτι ἀποροῦμεν, ἴσμεν ὅτι, ἐν ὅσῳ ἀποροῦμεν, ἀκατάληπτός ἐστιν ἡ τοῦ πράγματος φύσις. καθὸ γὰρ ἀπορεῖ τις, ἔοικε τοῖς δεδεμένοις· οὔτε γὰρ ὁ ἀπορῶν οὔτε ὁ δεδεμένος προέρχεται εἰς τὸ ἐφεξῆς, ἄλλ’ ὁ μὲν σωμα‐ τικῶς ὁ δὲ ψυχικῶς. διὰ τοῦτο οὖν δεῖ πρότερον θεωρεῖν καὶ ἀνιχνεύειν τὰς δυσχερείας καὶ τὰς ἀπορίας πρότερον τὰς φερομένας κατὰ τοῦ πράγ‐ | |
| 10 | ματος, περὶ οὗ τὸν λόγον ποιούμεθα, καὶ ἐπιλύεσθαι αὐτάς. οἱ γὰρ ζητοῦντες ἄνευ τοῦ 〈ἀπορῆσαι〉 ἐοίκασι τοῖς ἀγνοοῦσι ποῖ 〈δεῖ〉 βαδίζειν, καὶ διὰ τοῦτο οὐδέποτε τοῦ τέλους τυγχάνουσι. δεῖ γὰρ τοὺς βαδίζοντας πρότερον ὁρίζειν τὸν τόπον ἐν ᾧ δεῖ αὐτοὺς ἀπελθεῖν, καὶ λοιπὸν τὰς ὁδοὺς τὰς ἐκεῖσε αὐτοὺς ἀπαγούσας, ποία μέν ἐστι κρημνώδης, ποία δὲ δύσβατος ἢ | |
| 15 | τελματώδης. δεῖ οὖν εἰδέναι τὴν ὁδὸν ὁποία ποτέ ἐστι, τὴν ἐπὶ τὸ τέλος ἀπάγουσαν, καὶ αἱρεῖσθαι τὴν κρείττονα· εἰ γὰρ μὴ εἰδείησαν τὴν ὁδόν, οὐδέποτε τὸ ζητούμενον τέλος εὑρήσουσιν. ὁ γὰρ τὴν ὁδὸν ἀγνοῶν καὶ τὸ τέλος ἀγνοήσει κυρίως. διό φησιν τὸ γὰρ τέλος τούτῳ μὲν οὐ δῆλον ὑπάρχει, τῷ δὲ προηπορηκότι δῆλον· ὁ γὰρ εἰδὼς τὰ πράγ‐ | |
| 20 | ματα καὶ τὰς ἀπορίας τὰς φερομένας κατὰ τοῦ πράγματος καὶ ἐπιλυόμενος αὐτὰς εἴσεται καὶ τὸ τέλος. εἰ τοίνυν ἡ εὕρεσις καὶ ἡ κατασκευὴ τῶν ζητουμένων ἤρτηται τῆς τῶν ἀπορουμένων λύσεως, λύειν δὲ οὐκ ἔστι τὸν δεσμόν τινος, εἰ μὴ πρότερον γνῶμεν αὐτόν, τουτέστι καθὸ δέδεται (πῶς γὰρ ἂν λύσειέ τις τῷ ὄντι κατ’ ἐπιστήμην τὸν ἀγνοούμενον δεσμόν;) | |
| 25 | δεσμὸς δὲ ἐν τοῖς ζητουμένοις ἡ τῆς διανοίας ἀπορία, δεῖ οὖν γνωρίζειν τὸν δεσμόν, εἰ μέλλοι τις λύειν αὐτόν· οὐκ ἐᾷ γὰρ προελθεῖν εἰς τὸ ἔμ‐ προσθεν. οἱ οὖν ἀποροῦντες ἐοίκασι τυφλοῦ πορείᾳ· οὐ γὰρ ἔχουσι σκοπὸν χωρὶς τοῦ ἐπεσκέφθαι τὰ ἀπορούμενα. ὁδηγεῖ γὰρ τὰ προηπορημένα τοὺς ἀπορήσαντας πρὸς τὸ τὰς ζητήσεις ποιεῖσθαι κατὰ λόγον· οἱ γὰρ χωρὶς | |
| 30 | τοῦ ἀπορῆσαι ζητοῦντες περί τινων, οὐκ εἰδότες περὶ ὧν δεῖ ζητεῖν ζητοῦσι. προστίθησι δὲ τούτοις τὸ ὁμοίους εἶναι τοῖς ποῖ δεῖ βαδίζειν ἀγνο‐ οῦσιν· οἷς δὲ ἀγνοεῖται τὸ τέλος, τούτοις οὐδέποτε γίνεται γνώριμον. τοῖς δὲ προηπορηκόσι γνώριμον τὸ τέλος καὶ ὁ σκοπός· ἡ γὰρ τῶν ἀπορεῖσθαι περί τινων δυναμένων λύσις τὸ τέλος τε καὶ ἡ εὕρεσις αὐτοῦ. προστίθησι | |
| 35 | δὲ τοῖς προειρημένοις καὶ ἄλλην αἰτίαν, ὅτι ἀναγκαῖόν ἐστι τὸ προαπο‐ ρεῖν. γίνεται δὲ τοιαύτη· ὥσπερ γάρ, φησίν, ἐν ταῖς κρίσεσιν ἄμεινον | |
| κρίνουσιν οἱ ἀμφοτέρων τῶν ἀντιδικούντων ἀλλήλοις ἀκούσαντες καὶ μὴ | 139 | |
In met.140 | μόνον θατέρου, οὕτως καὶ ἐπὶ τῶν ζητουμένων ὑγιεστέρα ἡ κρίσις ἡ περὶ αὐτῶν γίνεται, εἰ πάντα τις τὰ ἀπορεῖσθαι δυνάμενα καὶ λέγεσθαι πρὸς τὴν κατασκευὴν αὐτῶν καὶ θέσιν ἐπέλθοι τε καὶ λύσει. διὰ δὲ τῶν προει‐ ρημένων περὶ τοῦ δεῖν διαπορεῖν πρῶτον εἴη ἂν αὐτῷ δεικνύμενον ἅμα | |
| 5 | καὶ τὸ χρήσιμον τῆς διαλεκτικῆς πρὸς φιλοσοφίαν καὶ τὴν τοῦ ἀληθοῦς εὕρεσιν· τῆς γὰρ διαλεκτικῆς τὸ ἀπορεῖν καὶ ἐπιχειρεῖν εἰς ἑκάτερον. ἀληθὲς ἄρα τὸ ἐν τοῖς Τοπικοῖς εἰρημένον τὸ χρήσιμον εἶναι τὴν διαλεκ‐ τικὴν πρὸς τὰς κατὰ φιλοσοφίαν ζητήσεις. | |
| 9n | Ἔστι δὲ ἀπορία πρώτη μὲν περὶ ὧν ἐν τοῖς πεφροι‐ | |
| 10n | μιασμένοις διηπορήσαμεν. | |
| 11 | Ἐντεῦθεν ἄρχεται ὁ φιλόσοφος ἀπορεῖν πρὸς τὴν πρώτην ἐπιστήμην· καὶ ἔστιν αὕτη πρώτη ἀπορία. ἄξιον γάρ ἐστι, φησίν, ἀπορίας, ἆρα πλείους ἐπιστῆμαι γινώσκουσι τὰ διάφορα αἴτια, ἄλλη μὲν τὸ ποιητικὸν ἄλλη δὲ τὸ ὑλικόν, ἄλλη τὸ εἰδικὸν ἄλλη τὸ τελικόν, ἤγουν μία ἐπιστήμη. πρῶ‐ | |
| 15 | τον τοῦτο ἄξιον ἀπορῆσαι, καὶ οὕτως ἀπορήσας ἐᾷ τὸν λόγον νῦν· ἡμεῖς δέ φαμεν ὅτι μία καὶ μόνη ἐπιστήμη γινώσκει τὰ τέσσαρα αἴτια καθόλου. οὐ γὰρ δυνατὸν διαφόρους ἐπιστήμας εἰδέναι αὐτά, ἐπεὶ οὕτως οὐκ εἴσεται κυρίως τὴν πρώτην φιλοσοφίαν ἡ εἰδυῖα ἓν μόνον αἴτιον· ὥστε οὐδὲ ἐπι‐ στήμη ἐστὶν ἀγνοοῦσα τὰς ἀρχάς. νῦν δὲ καὶ ὑπόκειται ἐπιστήμη εἶναι, | |
| 20 | καὶ ὡς μὲν τῆς πρώτης φιλοσοφίας τὰς ἁπλῶς ἀρχὰς οἶδεν, ὡς δὲ τῶν μερικῶν τὰ κατὰ μέρος, οἷον ἐπὶ ἰατρικῆς ὅτι ὑλικὸν τὰ ἀνθρώπινα σώ‐ ματα, ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων τεχνῶν καὶ αἰτίων. ἔστιν οὖν, φησίν, ἀπορία πρώτη μὲν περὶ ὧν ἐν τοῖς πεφροιμιασμένοις διηπορή‐ σαμεν· ἠπόρησε γὰρ πρὸς τῷ τέλει τοῦ ἐλάττονος Α, ἡνίκα ἔλεγεν “εἰ | |
| 25 | μιᾶς ἐπιστήμης [ἐστὶν] ἢ πλειόνων τὰ αἴτια καὶ τὰς ἀρχὰς θεωρῆσαί ἐστι”. τοῦτο οὖν καὶ ἐνταῦθα λέγει, ὅτι πότερον μιᾶς ἐπιστήμης ἢ πολλῶν ἐστι τὸ θεωρῆσαι τὰς αἰτίας. εἰρήκαμεν δὲ καὶ τὴν λύσιν. | |
| 28n | Καὶ πότερον τὰς τῆς οὐσίας ἀρχάς. | |
| 29 | Ἐντεῦθεν δευτέραν ἀπορίαν ἐκτίθεται· ἔστι δὲ τοιαύτη ὅτι ἆρά γε | |
| 30 | τὰς ἀρχὰς μόνας ἐπίσταται τῆς οὐσίας ἡ πρώτη φιλοσοφία τὰς πρώτας τῆς κυρίως, ἧς ὁ νοῦς μόνος θιγγάνει ἁπλαῖς ἐπιβολαῖς, ἢ καὶ τὰς κοινὰς ἐννοίας ἐπίσταται. καὶ λέγομεν ὅτι καὶ τὰς ἀρχὰς οἶδε τῆς οὐσίας τὰς πρώτας καὶ τὰς κοινὰς ἐννοίας. καὶ λοιπὸν ἐξ αὐτῆς λαμβάνουσιν οἱ κατὰ μέρος ἐπιστήμονες, οἷον ὁ φυσικὸς ἔχει κοινὴν ἔννοιαν ταύτην εἰληφὼς | |
| 35 | ἀπὸ τοῦ πρώτου φιλοσόφου, ὅτι οὐδὲν γίνεται ἐκ τοῦ μηδαμῇ μηδαμῶς | |
| ὄντος· εἰ γὰρ ὑποθώμεθα γίνεσθαί τι ἐκ τοῦ μηδαμῇ μηδαμῶς ὄντος, | 140 | |
In met.141 | πρῶτον προϋπάρξει, φησί, τὸ μηδαμῇ μηδαμῶς ὂν τοῦ ὄντος. ἔπειτα δύναμιν ἔχει τοῦ γενέσθαι ἢ οὐκ ἔχει. εἰ μὲν οὖν ἔχει δύναμιν τοῦ γενέσθαι, ὕλη ἐστί (πάντα γὰρ τὰ γινόμενα κατὰ χρόνον ἔνυλά φασιν οἱ φιλόσοφοι), καὶ ἔσται προτέρα ἡ ὕλη· εἰ δὲ μὴ ἔχει δύναμιν τοῦ γενέσθαι, | |
| 5 | οὐδ’ ἄν ποτε γένοιτο. πάλιν ἐπὶ γεωμέτρου, ὅτι τὰ τῷ αὐτῷ ἴσα καὶ ἀλλήλοις ἐστὶν ἴσα· καὶ ἐπὶ ἰατροῦ, ὅτι ἐκ τῶν τεσσάρων χυμῶν συνεστή‐ κασι τὰ ἡμέτερα σώματα· καὶ ἐπὶ λογικῶν, ὅτι ἐπὶ παντὸς ἢ ἡ κατάφασις ἢ ἡ ἀπόφασις ἀληθεύει. ὥστε ἡ πρώτη φιλοσοφία καταγίνεται καὶ περὶ τὰς ἀρχὰς τῆς οὐσίας τῆς κυρίως τὰς πρώτας καὶ περὶ τὰς κοινὰς ἐννοίας, | |
| 10 | καὶ μερίζει ταύτας ταῖς διαφόροις ἐπιστήμαις. τοῦτο οὖν ἐστιν ὃ λέγει, ὅτι πότερον τὰς τῆς οὐσίας ἀρχὰς τὰς πρώτας τοῦ σοφοῦ καὶ τοῦ πρώτου φιλοσόφου καὶ τῆς προκειμένης ἐπιστήμης ἐστὶ μόνον θεάσασθαι, τὰς ἀρχὰς τῆς πρώτης οὐσίας, ἢ οἰκεῖόν ἐστιν αὐτῇ τὸ καὶ τὰς ἀποδεικτικὰς ἀρχὰς ἰδεῖν, ἐξ ὧν αἱ ἀποδείξεις κοινῶν ἀρχῶν οὐσῶν γίνονται, ἅπερ ἀξιώ‐ | |
| 15 | ματα καλοῦνται; ἀρχαὶ γὰρ αἱ τοιαῦται πάσης ἐπιστήμης· διό φησιν ἢ καὶ περὶ τῶν ἀρχῶν ἐξ ὧν δεικνύουσι πάντες, οἷον πότερον ἐνδέχε‐ ται τὸ αὐτὸ καὶ ἓν ἅμα φάναι καὶ ἀποφάναι ἢ οὔ, καὶ περὶ τῶν ἄλλων τῶν τοιούτων. | |
| 19n | Εἴ τε ἔστι περὶ τὴν οὐσίαν, πότερον μία περὶ πάσας | |
| 20n | ἢ πλείονές εἰσιν. | |
| 21 | Ἐντεῦθεν τρίτην ἀπορίαν ἐκτίθεται ὁ φιλόσοφος καί φησιν, ἆρα πάσας τὰς οὐσίας μία ἐπιστήμη γινώσκει ἢ πλείονες; καί φαμεν ἡμεῖς ἐπιλυό‐ μενοι ὅτι καὶ μία καὶ πλείους. κατὰ γὰρ τὸ εἶναι οὐσία μία κατὰ δὲ τὴν ὑπόστασιν πολλαὶ ὑπάρχουσιν. ὡς οὖν μίαν οὐσίαν οὖσαν | |
| 25 | μία ἐπιστήμη λαμβάνει αὐτήν, ὡς δὲ πλείους οὐσίας πολλαὶ ἐπιστῆμαι. καὶ ἡ γεωμετρία γὰρ περὶ οὐσίαν καταγίνεται καὶ ἡ ἀριθμητικὴ καὶ ἡ ἀστρονομία καὶ ἡ ἰατρική, ὥστε διάφοροι ἐπιστῆμαι ὑπάρχουσι τῶν δια‐ φόρων οὐσιῶν. τετάρτην ἀπορίαν ἐπάγει τοιαύτην λέγων οὕτως, πάλιν ἄξιον ἀπορῆσαι ὅτι, εἰ πλείονές εἰσιν ἐπιστῆμαι, πότερον ἅπασαι συγγενεῖς | |
| 30 | ὑπάρχουσιν ἀλλήλαις ἢ οὔ; εἰ οὖν τῶν τῆς οὐσίας αἰτίων μία ἐπιστήμη ἢ πλείους εἶεν, πότερον συγγενεῖς καὶ σοφίαι, ἢ αἱ μὲν σοφίαι αἱ δὲ ἄλλο τι ἐπιστήμης εἶδος; φαμὲν οὖν ὅτι κυρίως σοφία ἐστὶν ἡ πρωτίστη, συγ‐ γενεῖς δὲ αὐτῆς αἱ ἄλλαι ὑπάρχουσιν, ἀλλὰ αἱ μὲν πλησιαίτερον αἱ δὲ πορρώτερον· οἷον ἀριθμητικὴ μᾶλλον πλησιάζει τῇ πρώτῃ φιλοσοφίᾳ ἤπερ | |
| 35 | γεωμετρία, καὶ γεωμετρία μᾶλλον ἁρμονικῆς, εἰ τύχοι· ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ | |
| τῶν ἄλλων. αὗται δὲ πᾶσαι ἐπιστῆμαι ὑπάρχουσι. | 141 | |
In met.142(1n) | Καὶ τοῦτο δὲ αὐτὸ τῶν ἀναγκαίων ἐστὶ ζητῆσαι. | |
| 2 | Ἐντεῦθεν ἑτέραν ἀπορίαν ἐκτίθεται φάσκων οὕτως, ὅτι ἀναγκαῖόν ἐστι ζητῆσαι, ἆρά γε μόνα τὰ αἰσθητὰ οὐσίαι ὑπάρχουσιν, ἢ καὶ τὰ νοητά. διὸ ὁ πολὺς ἄνθρωπος τὰ μὴ ὄντα αἰσθητὰ οὐδὲ εἶναι ὑπολαμ‐ | |
| 5 | βάνει· ὃ δέ φησί τις τῶν φιλοσόφων, ὅτι κυρίως οὐσίαι τὰ νοητὰ μόνα ὑπάρχει· τὰ γὰρ αἰσθητὰ οὐδὲ ὑπάρχουσι, διότι ἐν ῥύσει εἰσί. ‘τὶ τὸ ὂν μὲν ἀεί, γένεσιν δὲ οὐκ ἔχον, καὶ τὶ τὸ γινόμενον, ὂν δὲ οὐδέποτε.‘ καὶ ὁ Πλάτων πάλιν ἐν τῇ Πολιτείᾳ λαμβάνει μίαν εὐθείαν καὶ τέμνει αὐτὴν δίχα εἰς νοητὴν οὐσίαν καὶ αἰσθητήν, καὶ τὴν νοητὴν διαιρεῖ εἴς τε νοητὴν | |
| 10 | καὶ διανοητήν· καὶ πάλιν τὴν ἄλλην εἰς αἰσθητὴν καὶ εἰκαστήν· εἰκαστὰ δὲ ὑπάρχουσιν οἷον τὰ ἐν ἐσόπτροις φαινόμενα καὶ τὰ ἐν γραφαῖς. φησὶν οὖν ὅτι ὃν λόγον ἔχουσι τὰ αἰσθητὰ πρὸς τὰ εἰκαστά, τὸν αὐτὸν ἔχουσι καὶ τὰ νοητὰ πρὸς τὰ διανοητά· ὥστε κυρίως οὐσίαι τὰ νοητὰ μόνα ὑπάρχουσιν· οὐ‐ σίαι γάρ εἰσιν ἀμιγεῖς τινος ἄλλου. τῶν οὖν ἀναγκαίων ἐστὶ τὸ ζητῆσαι, πότε‐ | |
| 15 | ρον τὰς αἰσθητὰς οὐσίας μόνας φαμὲν εἶναι ἢ καὶ παρὰ ταύτας ἄλλας, καὶ πότερον μοναχῶς, ἢ πλείονα γένη τῶν οὐσιῶν ὑπάρ‐ χουσιν, οἷον οἱ ποιοῦντες τὰ εἴδη τὰ παντελῶς χωριστὰ καὶ τὰ μαθη‐ ματικά· τὰ γὰρ μαθηματικὰ μεταξὺ τούτων ὑπάρχουσι τῶν πρώτων οὐσιῶν, ὡς πολλάκις εἴρηται, καὶ τῶν αἰσθητῶν. δεῖ οὖν ἡμᾶς, φησί, καὶ περὶ | |
| 20 | τούτων διαπορῆσαι, καὶ πότερον περὶ τὰς οὐσίας ἡ θεωρία μόνη ἐστὶν ἢ καὶ περὶ τὰ συμβεβηκότα καθ’ αὑτὰ ταῖς οὐσίαις. εἰδέναι οὖν χρὴ ὅτι ἐν ταῖς πρωτίσταις οὐσίαις οὐ θεωροῦνται τὰ συμβεβηκότα· ἐκεῖ‐ ναι γὰρ ἐνέργειαι ὑπάρχουσιν ἄνευ δυνάμεως, ὥς φησιν ἀλλαχοῦ, καὶ ὁ νοῦς αὐτὸς θιγγάνων αἱρεῖ αὐτὰ ἁπλαῖς ἐπιβολαῖς, ὥς φησιν ὁ Πλάτων. τὰ δὲ καθ’ | |
| 25 | αὑτὸ συμβεβηκότα τοῖς καθόλου ὑπάρχουσιν, οἷον τῷ ἁπλῶς τριγώνῳ τὸ ἔχειν τὰς τρεῖς γωνίας δυσὶν ὀρθαῖς ἴσας· εἰ γὰρ καὶ τὸ μερικὸν ἔχει, ἀλλὰ οὐ πρώτως· πρώτως γὰρ τὸ καθόλου ἐστὶ τὸ ἔχον. τὰ δὲ μερικὰ συμβεβηκότα οὐκ ἔχουσι καθ’ ὕπαρξιν ἀλλ’ ἐπεισοδιωδῶς, οἷον τὸ καθέ‐ ζεσθαι, τὸ σιμόν, τὸ γρυπὸν καὶ ὅσα ἄλλα τοιαῦτα. ἔχουσι καὶ τὰ οὐράνια, | |
| 30 | ἀλλὰ κατὰ σχέσιν, διότι ποτὲ τρίγωνον σχῆμα ἀποτελοῦσι πρὸς ἑαυτοὺς οἱ ἀστέρες ἢ τετράγωνον ἤ τι ἄλλο τοιοῦτο. καθ’ ὕπαρξιν δὲ οὐκ ἔχουσι τὰ συμβεβηκότα· οὔτε γὰρ ποτὲ μέν ἐστι σφαιροειδὴς ὁ ἥλιος ποτὲ δὲ οὐκ ἔστιν, ὥσπερ ἐνταῦθα· δυνατὸν γὰρ τὸν γρυπὸν σιμὸν γενέσθαι ἀπὸ πλη‐ γῆς τινος, ἢ τὸν καθήμενον ἀναστῆναι. φησὶν οὖν ὁ Πορφύριος ὅτι πρώ‐ | |
| 35 | τως ἐν τοῖς ἀτόμοις θεωροῦνται τὰ συμβεβηκότα, καὶ δεύτερον ἐν τοῖς εἴδεσι. καὶ οὐδὲν οὕτως ἐθαύμαζε τῶν εἰρημένων ἐν τῇ Εἰσαγωγῇ Πορ‐ φυρίου ὁ Πρόκλος ὡς τοῦτο, ὥς φησιν ὁ ἡμέτερος φιλόσοφος Ἀμμώνιος. | |
| τὰ γὰρ εἴδη ὡς ἀσώματα οὐκ ἔχουσιν ἐν ἑαυτοῖς συμβεβηκότα· ὁ γὰρ | 142 | |
In met.143 | λόγος ὁ παρὰ τῷ δημιουργῷ τοῦ κόρακος οὐκ ἔστι μέλας, ἀλλὰ κατὰ συμ‐ βεβηκὸς λέγεται τὸ εἶδος εἶναι μέλαν τῷ θεωρεῖσθαι ἐν τοῖς κατὰ μέρος ἀτόμοις, τουτέστι τοῖς καθ’ ἕκαστα κόραξιν. ὡς οὖν εἴρηται, τὰ καθ’ αὑτὸ συμβεβηκότα ἐν τοῖς καθόλου θεωρεῖται, ἅτινα συμβάλλονται ἡμῖν | |
| 5 | εἰς τοὺς ὁρισμοὺς τῶν πραγμάτων. | |
| 6n | Πρὸς δὲ τούτοις περὶ ταὐτοῦ καὶ ἑτέρου καὶ ὁμοίου | |
| 7n | καὶ ἀνομοίου. | |
| 8 | Πάλιν ἐντεῦθεν ἑτέραν ἀπορίαν ἐπάγει τοιαύτην, φάσκων οὕτως, ἆρά γε τὸ ζητεῖν περὶ ταὐτοῦ καὶ ἑτέρου καὶ ἐναντιότητος καὶ ὁμοίου καὶ ἀνο‐ | |
| 10 | μοίου καὶ περὶ προτέρου καὶ ὑστέρου καὶ τῶν ἄλλων τῶν τοιούτων τῆς πρώτης φιλοσοφίας ἢ ἄλλης τινὸς ἐπιστήμης. καί φαμεν ὅτι οὔτε ὁ γεω‐ μέτρης ζητεῖ περὶ ταὐτοῦ καὶ ἑτέρου καὶ ὁμοίου καὶ ἀνομοίου καὶ προ‐ τέρου καὶ ὑστέρου οὔτε ὁ ἀριθμητικὸς ἁπλῶς οὔτε ἄλλος τις τῶν κατὰ μέρος ἐπιστημόνων, τουτέστιν ὁ φυσικὸς ἢ ὁ ἰατρός, ἀλλ’ ὁ πρῶτος φιλό‐ | |
| 15 | σοφος. καὶ εἰκότως, ἐπειδὴ σκοπὸν ἔχει ὁ πρῶτος φιλόσοφος περὶ πάν‐ των τῶν ὄντων διαλέγεσθαι, ταῦτα δὲ διὰ πάντων τῶν ὄντων διαπεφοιτή‐ κασιν, ἡ ἑτερότης καὶ ἡ ταυτότης καὶ ἡ ὁμοιότης καὶ τὸ πρότερον καὶ τὸ ὕστερον. ἀμέλει τοι καὶ ὁ Πλάτων πρὸς τῇ οὐσίᾳ τὰ γένη τῶν ὄντων ὑπαγορεύων φησὶν εἶναι ἑτερότητα καὶ ταυτότητα, ἐπειδὴ διαπεφοιτήκασι | |
| 20 | διὰ πάντων τῶν ὄντων· ὁμοίως δὲ καὶ ἡ ἐναντιότης. τὸ γὰρ μὴ ὄν, ὥς φησιν ὁ Πλάτων, οὐκ ἔστιν παρ’ ἔλαττον τοῦ ὄντος, οὐ τὸ μηδαμῇ μηδα‐ μῶς ὄν, ἀλλὰ τὸ πῇ μὴ ὄν· πάντα γὰρ τὰ ὄντα ὡς πρὸς ἄλλα παραβαλ‐ λόμενα πῇ μὴ ὄντα ὑπάρχουσιν, ὥστε εἰκότως φησὶν ὁ Πλάτων ὅτι οὐκ ἔλαττόν ἐστι τοῦ ὄντος τὸ μὴ ὄν, πῇ μὴ ὂν δηλονότι. ἀλλὰ καὶ ἡ ἐναν‐ | |
| 25 | τιότης θεωρεῖται ἐν ἅπασι τοῖς οὖσι. τὸ γὰρ μὴ ὂν θάτερόν ἐστιν, ἐπι‐ τεινόμενον δὲ τὸ θάτερον ἴσχει ἐναντιότητα. ἀμέλει τοι καὶ τὰς Κατηγορίας ἔγραψεν ὁ Ἀριστοτέλης ὡς πρῶτος φιλόσοφος, ἐπειδὴ διὰ πάντων τῶν ὄντων διαπεφοιτήκασιν ἡ οὐσία τὸ ποσὸν καὶ αἱ ἄλλαι κατηγορίαι. τὸ γὰρ περὶ τοιούτων διαλέγεσθαι, ὡς πολλάκις ἡμῖν εἴρηται, τοῦ πρώτου ἐστὶ | |
| 30 | φιλοσόφου· λοιπὸν οἱ καθ’ ἕκαστα ἐπιστήμονες περὶ τῶν ὑποβεβλημένων αὐτοῖς διαλέγονται. ἠπόρησε δὲ Ἀσκληπιὸς ὁ τῆς ἰατρικῆς τέχνης διδά‐ σκαλος ὁ σὺν ἡμῖν ἐνδιατρίψας τοῖς μαθήμασιν· ‘εὖ δέ τις ἀπορήσειεν ὅτι καὶ πῶς ἐν Τόποις διαλέγεται περὶ ταὐτοῦ καὶ ἑτέρου, ἅτινα λέγομεν πεφοιτηκέναι διὰ πάντων τῶν ὄντων;‘ ὁ δὲ ἡμέτερος φιλόσοφός φησι | |
| 35 | πρὸς αὐτόν, ὅτι ἐπειδὴ ὁ διαλεκτικὸς ὑποδύεται τὸν πρῶτον φιλόσοφον, τούτου χάριν καὶ αὐτὸς διαλέγεται περὶ τῶν διαπεφοιτηκότων διὰ πάντων τῶν ὄντων, ἀλλὰ ἐνδόξως, ὥσπερ ὁ σοφιστὴς σοφιστικῶς· ὁ μέντοι γε | |
| πρῶτος φιλόσοφος ἀληθινῶς καὶ ἀποδεικτικῶς διαλέγεται. προτίθεται οὖν | 143 | |
In met.144 | ζητῆσαι καὶ αὐτὸς περὶ τούτων, ἐπειδὴ καὶ αὐτὸς χρῆται αὐτοῖς ἐν τοῖς ἀποδεικνυμένοις ὑπ’ αὐτοῦ κατὰ τήνδε τὴν πραγματείαν. καὶ γὰρ τῷ ταὐτῷ, ὅπερ ἐπὶ οὐσιῶν λέγεται, χρῆται· ζητεῖ οὖν εἰ αἱ αὐταί εἰσι πᾶσαι αἱ οὐσίαι ἀλλήλαις ἢ οὔ, ἀλλ’ ἕτεραι· ἀλλὰ καὶ τοῖς ἄλλοις οἷς κατ‐ | |
| 5 | έλεξε πᾶσιν ἐν ταῖς δείξεσιν ἀναγκαῖον αὐτῷ προσχρῆσθαι· κοινὰ γὰρ ταῦτα ὄργανα τοῖς ἀποδεικνύουσι. | |
| 7n | Πρὸς δὲ τούτοις καὶ περὶ ταὐτοῦ καὶ ἑτέρου. | |
| 8 | Φησὶν ὅτι ἄξιόν ἐστιν ἀπορῆσαι τίνος ἐστὶ τὸ ζητῆσαι περὶ ταὐτοῦ καὶ ἑτέρου καὶ ὁμοίου καὶ ἀνομοίου καὶ ἐναντιότητος, περὶ προ‐ | |
| 10 | τέρου καὶ ὑστέρου καὶ τῶν ἄλλων ἁπάντων τῶν τοιούτων, περὶ ὅσων οἱ διαλεκτικοὶ πειρῶνται σκοπεῖν ἐξ ἐνδόξων καὶ μόνων ὁρμώμενοι. ἄξιον οὖν ἐστιν ἀπορίας, τίνος ἐστὶ θεωρῆσαι περὶ πάντων τούτων. καὶ εἰρήκαμεν ἐν τῇ θεωρίᾳ ὅτι τοῦ πρώτου φιλοσόφου, ἐπειδὴ περὶ ὧν διαλέγεται πεφοιτήκασι διὰ πάντων τῶν ὄντων. | |
| 15n | Ἔτι δὲ τούτοις ὅσα καθ’ αὑτὰ συμβέβηκε· καὶ μὴ | |
| 16n | μόνον τί ἐστιν ἕκαστον αὐτῶν. | |
| 17 | Φησὶν ὅτι δεῖ ἡμᾶς πρὸς τούτοις ἀπορῆσαι ὅσα καθ’ αὑτὰ συμβέβηκε τούτοις, οἷον εἰ ἄρα τῷ ἑνὶ ἕν ἐστιν ἐναντίον ἢ πολλά, καὶ εἰ δυνατόν ἐστι τὰ ἐναντία ὑπὸ διάφορα γένη ἀνάγεσθαι. φαμὲν οὖν ὅτι ἀδύνατον | |
| 20 | δύο ἑνὶ ἐναντία εἶναι· οὔτε γὰρ οὕτως ἄδικός ἐστιν ἡ φύσις, καθάπερ ἐν τῷ Περὶ ἑρμηνείας λέγεται, ὥστε δύο ἑνὶ ἀντιτάξαι, ἡνίκα περὶ τοῦ ἀγα‐ θοῦ λόγος ἐγίνετο, ἀλλ’ ἓν ἑνὶ ἐναντίον ἐστί. πάλιν φησὶν ὅτι ἡ δικαιο‐ σύνη καὶ ἀδικία ἐναντία ὑπάρχουσι, καὶ ἡ μὲν δικαιοσύνη ὑπὸ τὴν ἀρετὴν ἀναφέρεται, ἡ δὲ ἀδικία ὑπὸ τὴν κακίαν. λέγομεν οὖν ὅτι καὶ ταῦτα | |
| 25 | ὑπὸ ἓν γένος τελοῦσι τὴν ποιότητα· καὶ ἡ ἀρετὴ γὰρ καὶ ἡ κακία ὑπὸ τὴν ποιότητα τελοῦσιν. εἰ δέ φασιν ὅτι τὸ ἀγαθὸν καὶ τὸ κακὸν ἐξῄρη‐ ται, φαμὲν ὅτι καὶ αὐτὰ ὑπὸ τὸ ποιὸν τελοῦσι, τὸ 〈ἀγαθὸν καὶ τὸ〉 κακὸν τὸ ἐνταῦθα, ἐπεὶ ἐν τῷ πρώτῳ οὐκ ἔστι κακόν. ἐν αὐτῷ γὰρ οὔθ’ ἑτε‐ ρότης θεωρεῖται οὔτε δὲ ταυτότης· ὑπὲρ τὴν ἑτερότητα γάρ ἐστι καὶ τὴν | |
| 30 | ταυτότητα. διὸ οὐδὲ ἄτομόν τι δεῖ λέγειν τὸν θεόν· τὸ γὰρ ἄτομον ὑπὸ τῆς ὕλης τέμνεται καὶ περιγράφεται, ὁ δὲ θεὸς ἄυλός ἐστιν ὡς καὶ προακτι‐ κὸς πάντων. οὔτε δὲ κακία ἐστὶν ἐκεῖσε· ἡ γὰρ κακία ὑπὸ ἀσθενείας τῆς ψυχῆς γίνεται, καὶ τῆς φύσεως ἀσθενούσης γίνεται τὸ κακόν. δείκνυται | |
| γὰρ καὶ ἐν τῷ Γοργίᾳ ὅτι τὰ κακὰ ὑπὸ ἀδυναμίας γίνονται. ἐξηγήσατο | 144 | |
In met.145 | οὖν, τίνα λέγει τὰ καθ’ αὑτὸ συμβεβηκότα διά [τε] τοῦ εἰπεῖν καὶ μὴ μόνον τί ἐστιν· ἐν γὰρ τῷ τί ἐστι τὰ καθ’ αὑτὸ ὑπάρχοντα ἐμπεριέχε‐ ται. εἴη δ’ ἂν τῇ ἐναντιότητι καθ’ αὑτὸ συμβεβηκὸς τὸ ἔμμεσον, τὸ ἄμεσον, ἔτι τὸ ὑπ’ αὐτοῦ προστεθειμένον περὶ τοῦ εἰ ἓν ἑνὶ ἐναντίον ἐστὶν | |
| 5 | ἢ μή, ὃ καὶ αὐτὸ δοκεῖ θεώρημα εἶναι διαλεκτικόν· δεῖν γάρ φησιν ἐπι‐ σκέψασθαι, εἰ καὶ τὸ περὶ τούτου τὴν ἀλήθειαν ἐξετάσαι τοῦ σοφοῦ ἐστι. δεῖ οὖν [καὶ] τὴν οὐσίαν αὐτῶν γινώσκουσι καὶ τὰ καθ’ αὑτὸ συμβεβηκότα ὑπάρχειν αὐτοῖς. | |
| 9n | Καὶ πότερον αἱ ἀρχαὶ καὶ τὰ στοιχεῖα τὰ γένη ἐστὶν | |
| 10n | ἢ εἰς ἃ διαιρεῖται ἐνυπάρχοντα ἕκαστον. | |
| 11 | Ὃ λέγει τοῦτό ἐστιν, ὅτι ἄξιόν ἐστιν ἀπορίας, [ἆρά γε] ποῖα γένη ὑπάρχουσι τῶν ὄντων, πότερον αἱ ἀρχαὶ καὶ τὰ στοιχεῖα ἢ εἰς ἃ διαιρεῖται ἕκαστον, τουτέστιν ἆρά γε ἡ ὕλη καὶ τὸ εἶδος ἢ τὰ τέσσαρα στοιχεῖα ἢ τὰ πρὸ τῶν πολλῶν εἴδη, τουτέστι τὸ ζῷον αὐτὸ καὶ τὰ ἄλλα τὰ ἐξῃρη‐ | |
| 15 | μένα εἴδη. καὶ λέγομεν ὅτι ἀμφότερα· ὡς μὲν γὰρ προσεχῆ αἴτια τὰ τέσσαρα στοιχεῖα, μᾶλλον δὲ τὸ εἶδος καὶ ἡ ὕλη, ὡς δὲ ἐξῃρημένα αἴτια τὸ αὐτοζῷον ** τὰ πρὸ τῶν πολλῶν γὰρ αἴτια ὑπάρχουσι τῶν τῇδε πάντων πραγμάτων, τουτέστιν οἱ δημιουργικοὶ λόγοι. ζητεῖ οὖν ἐνταῦθα, εἰ τὰ γένη ἀρχαὶ τούτων ὧν ἐστι γένη (δοκεῖ γὰρ τὰ γένη πρῶτα εἶναι | |
| 20 | τῇ φύσει, τὰ δὲ πρῶτα ἀρχαί) ἢ ταῦτα εἰς ἃ διαιρεῖται ἕκαστον ἐνυπάρ‐ χοντα ἐν τοῖς μέρεσιν (ἕκαστον γὰρ ἐνυπάρχει ἐν τοῖς ἑαυτοῦ μέρεσιν), ὡς ἡ οὐσία δοκεῖ εἰς ὕλην τε καὶ εἶδος, ἢ τὰ τέσσαρα στοιχεῖα ἢ ἅπερ ἄν τις ὑποθῆται. εἰς ταῦτα γὰρ διαιρεῖται ἕκαστον ἐξ ὧν καὶ σύγκειται. ταῦτα δὲ ἑκάστου ἀρχαὶ δοκοῦσιν εἶναι ἐξ ὧν πρώτων σύγκειται, ὡς τῆς | |
| 25 | φωνῆς τὰ στοιχεῖα. ἀλλ’ εἰ καὶ τὰ γένη ἀρχαί, πάλιν φησὶν ἄξιον ζητεῖν πότερον τὰ ἀνωτάτω γένη ἢ τὰ προσεχῆ τοῖς ἀτόμοις, ἃ εἴδη ὄντα ἄτομα κοινότερον γένη ὠνόμακεν· οἷον πότερον τὸ ζῷόν ἐστι τὸ γένος ἢ ὁ ἄν‐ θρωπος ἀρχή τε καὶ μᾶλλόν ἐστι παρὰ τὸ καθ’ ἕκαστον. καί φαμεν ὅτι ἐπὶ μὲν τῶν πρὸ τῶν πολλῶν τὸ ζῷόν ἐστι γένος, ἐπὶ δὲ τοῖς πολλοῖς | |
| 30 | καὶ ὑστερογενέσι, τουτέστιν ἐν τῇ φαντασίᾳ, ὁ ἄνθρωπος μᾶλλον παρὰ τὸ καθ’ ἕκαστον· ἀκριβέστερον γάρ τις ὁρίζοιτο τὸν Καλλίαν ἄνθρωπον λέ‐ | |
| γων ἤπερ ζῷον. | 145 | |
In met.146(1n) | Μᾶλλον δὲ ζητητέον καὶ πραγματευτέον. | |
| 2 | Φησὶν ὅτι πολλῆς ἄξιόν ἐστιν ἀπορίας καὶ ζητήσεως τὸ τοιοῦτο, ἆρά γε ἔστι τι παρὰ τὴν ὕλην αἴτιον καθ’ αὑτὸ ὑπάρχον ἢ οὔ· καὶ τοῦτο ἆρά γε χωριστόν ἐστιν ἢ οὐκ ἔστι· καὶ τοῦτο ἕν ἐστι κατ’ ἀριθμὸν ἢ πολλά. | |
| 5 | φαμὲν οὖν ὅτι ἔστιν ὁμολογουμένως αἴτια χωριστὰ τῆς ὕλης πάντα τὰ νοητὰ τὰ καὶ προακτικὰ τῆς ὕλης ὑπάρχοντα· τὸ γὰρ πρῶτόν ἐστι τὸ κοσμοῦν τὴν ὕλην. διὰ τοῦτο γὰρ ἐλέγομεν καὶ τὴν ὕλην θεόθεν παρῆχ‐ θαι· οὐκ ἂν γὰρ ἐκόσμησε τὸ μὴ παραχθὲν ὑπ’ αὐτοῦ. ταῦτα οὖν λέγει διὰ τοὺς παλαιοὺς φυσικούς, ἐπειδὴ ἐκεῖνοι τὴν ὕλην καὶ μόνην αἰτίαν | |
| 10 | ἐτίθεντο καὶ τὰ ταύτης πάθη κατὰ συμβεβηκὸς ἐτίθεντο αἴτια. καθ’ αὑτὸ μὲν γὰρ αἴτιον ἦν αὐτοῖς ὁ ἀὴρ ἢ τὸ ὕδωρ ἢ τὸ μεταξὺ ἤ τι ἄλλο, ὃ ἀρχὴν καὶ στοιχεῖον ὑπετίθεντο· κατὰ συμβεβηκὸς δὲ ἡ μανότης καὶ ἡ πυκνότης, καὶ ἡ σύγκρισις καὶ ἡ διάκρισις. ζητεῖ οὖν, εἰ ἔστιν αἴτιόν τι παρὰ τὴν ὕλην, πότερον αὐτὸ καθ’ αὑτό ἐστιν ὑφεστὼς κεχωρισμένον τῆς | |
| 15 | ὕλης, ἢ ἐν τῇ ὕλῃ ἔχει τὸ εἶναι, ὁποῖόν ἐστι τὸ ἔνυλον εἶδος, καὶ ὡς τοῖς ἀπὸ τῆς Στοᾶς ἔδοξεν ὁ θεὸς καὶ τὸ ποιητικὸν αἴτιον ἐν τῇ ὕλῃ εἶναι. | |
| 17n | Καὶ πότερον ἔστι τι παρὰ τὸ σύνολον· λέγω δὴ τὸ | |
| 18n | σύνολον. | |
| 19 | Πάλιν ἐντεῦθεν ἑτέραν ἀπορίαν κινεῖ λέγων οὕτως, ὅτι ἆρά γε ἔστι τι | |
| 20 | παρὰ τὸ σύνολον, τουτέστι παρὰ τὸ σύνθετον; οἷον κατηγορεῖται τῆς ὕλης τὸ κακὸν καὶ τὸ αἰσχρόν· ἆρα οὖν, φησίν, ἔστι τι αὐτὸ καθ’ αὑτὸ τὸ αἰσχρὸν καὶ τὸ κακὸν ἢ οὐδέν ἐστιν αὐτὸ καθ’ αὑτὸ ἄνευ τῆς ὕλης; ἢ τῶν μέν ἐστιν ἰδέα, τουτέστι τῶν οὐσιῶν, τῶν δὲ κακῶν οὔκ εἰσιν ἰδέαι· οὐδὲν γὰρ κακὸν παρὰ τῷ δημιουργῷ ὑπάρχει. τὰ γὰρ κακὰ ἐνταῦθα γί‐ | |
| 25 | νονται ὑπὸ ἀσθενείας τῆς ψυχῆς ἢ τῆς φύσεως· οὔτε γὰρ ἐν αὐτῇ τῇ ψυχῇ θεωρεῖται κακόν (ἀγαθὴ γάρ ἐστιν), ἀλλ’ ἐκ τῆς σχέσεως τῆς πρὸς τὸ σῶμα ἀναδέχεται τὸ φερόμενον κακόν. ἐναντίον οὖν ἐστι τὸ κακὸν τῷ ἀγαθῷ τῆς ψυχῆς τῷ θεωρουμένῳ ἐν τῇ ψυχῇ μετὰ τῆς τοῦ σώματος σχέσεως, οὐκ αὐτῷ τῷ ἀγαθῷ τῷ συνουσιωμένῳ τῇ ψυχῇ· ἐκείνῳ γὰρ | |
| 30 | οὐδέν ἐστιν ἐναντίον· τὰ γὰρ φαινόμενα κακὰ περὶ τὴν ὕλην θεωροῦνται. οὔτε δὲ τῶν καθ’ ἕκαστα ὑπάρχουσιν αἱ ἰδέαι· αἱ γὰρ ἰδέαι τῶν καθόλου ὑπάρχουσι τῶν διαμενόντων ἀεί. τοῦτο οὖν ζητεῖ, εἰ ἔστι τι χωριστὸν εἶδος παρὰ τὸ κοινὸν ἢ οὐδέν ἐστι παρὰ τὸ κοινόν, ἢ τῶν μέν ἐστι, τῶν δὲ οὐκ ἔστιν, ὡς δοκοῦσι λέγειν οἱ λέγοντες μήτε τῶν παρὰ φύσιν εἶναι | |
| 35 | μήτε τῶν κακῶν μήτε δὲ τῶν τεχνητῶν. σύνολον δὲ λέγει τὸ συναμ‐ | |
| φότερον. | 146 | |
In met.147(1n) | Ἔτι αἱ ἀρχαὶ πότερον ἀριθμῷ ἢ εἴδει ὡρισμέναι. | |
| 2 | Ἐντεῦθεν ζητεῖ περὶ τῶν κυρίως ἀρχῶν, καί φησιν ὅτι αἱ ἀρχαὶ ἆρα ὡρισμέναι ὑπάρχουσι τῷ ἀριθμῷ ἢ τῷ εἴδει; καὶ καταχρηστικῶς εἶπε τὸν ἀριθμόν· ἐπὶ γὰρ τοῦ πρώτου αἰτίου οὔτε μονὰς οὔτε δυὰς θεωρεῖται· | |
| 5 | ἐπέκεινα γάρ ἐστι καὶ τοῦ ἑνός, εἴ γε παρακτικόν ἐστι τοῦ ὄντος καὶ τοῦ ἑνὸς καὶ τῆς δυάδος. ἰστέον οὖν ὅτι ὥρισται ὁ ἀριθμὸς τῶν νοητῶν καὶ οὐκ ἔστιν ἄπειρος· τὰ γὰρ πλησιαίτερον τῆς πρώτης ἀρχῆς μᾶλλον ἥνων‐ ται. καὶ ὥς φησιν ὁ Πλωτῖνος, ὅτι μία μέν ἐστιν ἀρχή, πολλῶν δὲ προ‐ ακτικὴ δυνάμεων, καὶ κατὰ τοῦτο θαυμάζεται, καθὸ μείζονα παράγει. καὶ | |
| 10 | τῷ εἴδει δὲ διάφοροι ὑπάρχουσι κατὰ τὴν ὑπόβασιν, οὐκ ἔστι δὲ ἄπειρα τὰ εἴδη αὐτῶν, ἀλλὰ καὶ αὐτὰ ὡρισμένα ὑπάρχουσι. ζητῆσαι οὖν, φησί, δεῖ καὶ περὶ τῶν ἀρχῶν καὶ τῶν αἰτιῶν, εἰ ὑπάρχουσι πεπερασμέναι, πότερον κατ’ εἶδός εἰσι μόνον πεπερασμέναι κατ’ ἀριθμὸν δὲ οὔ, ἢ καὶ κατ’ ἀριθμόν εἰσι πεπερασμέναι, ὡς εἶναι ἓν κατ’ ἀριθμὸν τὸ ποιητικὸν | |
| 15 | καὶ μίαν τὴν ὕλην καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων ὁμοίως, ἢ εἰ καὶ μὴ ἓν ἀριθμῷ τὸ αἴτιον καθ’ ἕκαστον εἶδος αἰτίου, ἀλλὰ πεπερασμένα γε, ὡς ἔδειξεν ἐν τῷ πρὸ τούτου. | |
| 18n | Καὶ εἰ ἐν τοῖς λόγοις καὶ ἐν τῷ ὑποκειμένῳ. | |
| 19 | Διπλῆ ἐξήγησις φέρεται τοῦ ῥησειδίου τούτου· μία μὲν τοιαύτη, εἰ | |
| 20 | ἐν τοῖς λόγοις, τουτέστι τὸ ποιητικὸν αἴτιον καὶ τὸ τελικὸν καὶ τὸ εἰ‐ δικόν, ὑποκείμενον δὲ τὸ ὑλικόν· ἢ ἐν τοῖς λόγοις ταῖς τῶν παλαιῶν δόξαις, ὅτι καὶ οἱ παλαιότεροι πεπερασμένας ὑπέθεντο τὰς ἀρχάς, καὶ τὸ ὑποκείμενον δέ. καὶ ἀληθῶς οὕτως ἔχει ὅτι οὐχ ὑπάρχουσιν ἄπειροι αἱ ἀρχαί. | |
| 25n | Καὶ πότερον τῶν φθαρτῶν καὶ ἀφθάρτων. | |
| 26 | Ἑτέραν ἀπορίαν κινεῖ ἐντεῦθεν γλαφυρωτάτην λέγων οὕτως, ὅτι ἆρά γε τῶν φθαρτῶν καὶ ἀφθάρτων μία ἐστὶν ἡ ἀρχή, ἢ τῶν μὲν ἀφθάρτων ἄφθαρτος, τῶν δὲ φθαρτῶν φθαρτή. λέγομεν οὖν ἡμεῖς, ὅτι πάντων καὶ τῶν φθαρτῶν καὶ τῶν ἀφθάρτων κυρίως ἄφθαρτός ἐστιν ἡ ἀρχὴ ἡ πρω‐ | |
| 30 | τίστη πασῶν· πρώτως γὰρ αὕτη πάντα παράγει, καὶ διὰ μέσου τὰ οὐ‐ ράνια· τῶν δὲ ἀφθάρτων ὁμολογουμένως ἡ ἀρχὴ ἄφθαρτος, τουτέστι τῶν ψυχῶν καὶ τῶν οὐρανίων, ὥς φησι· προσεχῶς γὰρ ὁ θεὸς ταῦτα παράγει. | |
| τῶν δὲ φθαρτῶν καὶ ἄφθαρτός ἐστιν ἡ ἀρχὴ καὶ φθαρτή· ἄφθαρτος μὲν | 147 | |
In met.148 | ὡς ὁ θεὸς καὶ τὰ οὐράνια, φθαρτὴ δὲ ὁ πατήρ, φησίν· “ἄνθρωπος γὰρ ἄνθρωπον γεννᾷ καὶ ἥλιος.” διό φησι καὶ ὁ Τίμαιος ὅτι δανειζομένη ἐκ τῆς ὁλότητος τῶν στοιχείων καὶ πάλιν εὐγνωμόνως ἀποδίδωσιν ἡ φύσις· ὥστε οὐ δεῖ λέγειν, φησί, σῶμα ἄφθαρτον κατ’ αὐτούς. | |
| 5n | Ἔτι δὲ τὸ πάντων χαλεπώτατον καὶ πλείστην ἀπο‐ | |
| 6n | ρίαν ἔχον. | |
| 7 | Φησὶν ὅτι χαλεπωτάτη ἐστὶν ἀπορία καὶ δυσαντίβλεπτος ἡ περὶ τοῦ αὐτοόντος καὶ αὐτοενός, καθάπερ οἱ Πυθαγόρειοι καὶ Πλάτων φασὶν εἶναί τι αὐτοὲν καὶ αὐτοόν, οὐχ ἕτερόν τι ἀλλ’ οὐσίαν τῶν ὄντων, ἐξ ἧς τὰ | |
| 10 | πάντα προάγονται. τοῦτο δὲ αὐτὸ καὶ ὁ Ἀριστοτέλης ὑποτίθεται, ἐκ τῆς μιᾶς τῶν πάντων ἀρχῆς τὰ πάντα προάγεσθαι. ὅτι γὰρ πάντα ἐκεῖθεν ἔχουσι τὴν ὑπόστασιν, φανερόν ἐστιν ἐκ τοῦ πάντα ἐπεστράφθαι πρὸς αὐτό· οὐκ ἂν δὲ ἐπεστρέφοντο, εἰ μὴ ἐκεῖθεν προῆλθον. τοῦτο δὲ οὐκ ἔχει ἑτερότητα ἐν ἑαυτῷ, ἀλλὰ ὑπὲρ τὴν ἑτερότητά ἐστι καὶ τὸ ὄν· ἡ γὰρ | |
| 15 | ἑτερότης ἐν τοῖς τῇδε θεωρεῖται. ἐφεξῆς φησι καὶ περὶ Ἐμπεδοκλέους, ὅτι ὑπετίθετο τὸ νεῖκος καὶ τὴν φιλίαν. τοῦτο δὲ ὡς Πυθαγόρειος· διὰ μὲν γὰρ τῆς φιλίας τὴν ἕνωσιν ἐδείκνυε, διὰ δὲ τοῦ νείκους τὴν διά‐ στασιν, ἐπειδὴ ἐκεῖθεν προέρχεται καὶ ἡ ἕνωσις καὶ τὸ πλῆθος. ἄλλοι δὲ ἀρχὰς τῶν ὄντων τὸ πῦρ ὑπετίθεντο, καθάπερ Ἡράκλειτος, διὸ καὶ με‐ | |
| 20 | γάλῳ πτώματι περιέπεσεν· ἢ ὕδωρ, καθάπερ Θαλῆς, ἀέρα Ἀναξιμένης. | |
| 21n | Καὶ πότερον αἱ ἀρχαὶ καθόλου εἰσὶν ἡ ὡς τὰ καθ’ | |
| 22n | ἕκαστα τῶν πραγμάτων. | |
| 23 | Ἐντεῦθεν αὖθις ἑτέραν κινεῖ ἀπορίαν τοιαύτην, ὅτι πότερον ἡ ἀρχὴ καθόλου ἐστὶν ἢ καθ’ ἕκαστα. φαμὲν δὴ ἡμεῖς ὅτι ἡ πρωτίστη ἀρχὴ οὔτε | |
| 25 | καθ’ ἕκαστά ἐστιν οὔτε δὲ καθόλου. τὸ γὰρ καθ’ ἕκαστα ἐν ὕλῃ ἔχει τὸ εἶναι· ἄτομον γὰρ γίνεται τεμνόμενον ὑπὸ τῆς ὕλης· τὸ δὲ τοιοῦτο ἔνυλον εἶδός ἐστιν· ἡ δὲ πρώτη ἀρχὴ ἄυλος, εἴ γε παρακτική ἐστι τῆς ὕλης. ἀλλ’ οὐδὲ καθόλου ἐστὶν ἡ πρώτη ἀρχή· τὰ γὰρ καθόλου ἢ ἐν τῇ φύσει θεωρεῖται ἤγουν ἐν τῇ ψυχῇ. ἔχει γὰρ ἡ ψυχὴ τοὺς λόγους ἐν ἑαυτῇ | |
| 30 | τῶν πραγμάτων γνωστικούς, ἡ δὲ φύσις δημιουργικούς· ὁ δὲ θεός ἐστιν ὁ ἐνσπείρων ἐν ταῖς ψυχαῖς καὶ τῇ φύσει τοὺς λόγους τούτους τοὺς καθόλου· ὥστε καὶ ὑπὲρ τὸ καθόλου ἐστί, καὶ οὐδὲν δυνάμει ἐστὶ παρ’ αὐτῷ, ἀλλὰ ἐνέργεια ἄνευ δυνάμεως ἐπὶ τοῦ νοῦ, ἡ δὲ πρωτίστη ἀρχὴ καὶ ὑπὲρ ἐνέρ‐ | |
| γειάν ἐστιν. | 148 | |
In met.149(1n) | Ἔτι δὲ πότερον ἄλλως ἢ κατὰ κίνησιν. | |
| 2 | Ἡ πρωτίστη ἀρχὴ ἆρά γε ἀκίνητος ὑπάρχει ἢ κινουμένη; καὶ λέ‐ γομεν ὅτι τὰ μὲν νοητὰ ἀκίνητα ὑπάρχουσι, τὰ δὲ αἰσθητὰ κινούμενα, τουτέστι τὰ οὐράνια. πρὸς δὲ τούτοις ἄξιόν ἐστιν ἀπορῆσαι πότερον οἱ | |
| 5 | ἀριθμοὶ καὶ τὰ μήκη καὶ τὰ σχήματα καὶ αἱ στιγμαὶ οὐσίαι τινές εἰσιν ἢ οὔ. οὐ λέγει δὲ τοῦτο ὅτι ἄξιον ἀπορίας, πότερον ταῦτα τῶν ὄντων ἐστὶν ἢ οὔ· ὡμολόγηται γὰρ ὅτι τῶν ὄντων ὑπάρχουσιν· ἀλλὰ ἀπορεῖ ὅτι τὰ ἐν τῇ φαντασίᾳ περὶ ἀριθμῶν καὶ στιγμῶν καὶ τῶν ἄλλων τῶν εἰρημένων ἆρά γε οὐσία ὑπάρχει ἢ οὔ. καὶ φαμὲν ὅτι τὰ μὲν αἰσθητὰ πάντα οὐσίαι | |
| 10 | ὑπάρχουσι, τὰ μέντοι γε ἐν τῇ φαντασίᾳ οὐχ ὑπάρχουσιν οὐσίαι. καὶ εἰ ὑπάρχουσι, φησίν, οὐσίαι, ἄξιον ἀπορῆσαι πότερον κεχωρισμέναι τῶν αἰσθη‐ τῶν ἢ οὔ, ἀλλ’ ἐν τούτοις εἰσί. περὶ τούτων οὖν ἁπάντων οὐ μόνον χα‐ λεπόν ἐστι τὸ εὐπορῆσαι λύσεως καὶ ἀληθείας, ἀλλ’ οὐδὲ τὸ ἀπορῆσαι καλῶς περὶ αὐτῶν εὐχερὲς ὑπάρχει. | |
| 15n | Πρῶτον μὲν οὖν περὶ ὧν πρῶτον εἴπομεν, πότερον | |
| 16n | μιᾶς ἢ πλειόνων ἐστὶν ἐπιστημῶν. | |
| 17 | Ἐκθέμενος τὰς ἀπορίας διὰ τῶν προλαβόντων τὰς περὶ τῆς πρώτης φιλοσοφίας ἐντεῦθεν πειρᾶται ἐφ’ ἑκάτερα ἐπιχειρεῖν καὶ ἀνασκευάζειν αὐ‐ τὰς καὶ κατασκευάζειν διὰ τὸ γυμνάσαι τὴν διάνοιαν. δεῖ δὲ ἡμᾶς τὰ μὲν | |
| 20 | ἀληθῶς λεγόμενα ὑπ’ αὐτοῦ κρατῦναι, τὰ δὲ γυμνασίας χάριν διελέγξαι. χρὴ δὲ καὶ τοῦτο ἐπισημήνασθαι, ὅτι οὐ κατὰ τὴν αὐτὴν τάξιν, καθ’ ἣν ἐξέθετο τὰς ἀπορίας, καὶ τὴν ἐπιχείρησιν ποιεῖται τὴν ἐφ’ ἑκάτερα, ἀλλὰ πολλάκις τὴν τρίτην ἀπορίαν τετάρτην τάττει καὶ τὴν τετάρτην, εἰ τύχοι, δευτέραν, καὶ ἐπὶ τῶν λοιπῶν ὡσαύτως. ἦν δὲ ἡ πρώτη ἀπορία τοιαύτη | |
| 25 | ὅτι ἆρά γε τῶν ἀρχῶν πλείους ἐπιστῆμαι ὑπάρχουσιν ἢ μία; δείκνυσιν οὖν ἐντεῦθεν ὅτι καὶ πλείους καὶ μία· πρότερον δὲ ὅτι πλείους δείκνυσι τοῦτον τὸν τρόπον. φησὶν ὅτι αἱ ἀρχαὶ οὐχ ὑπάρχουσιν ἐναντίαι, καθὸ ἀρχαί, καὶ μάλιστα αἱ πρώτισται, οἷον τὸ ποιητικὸν τὸ τελικόν, τὸ εἰδικὸν τὸ ὑλικόν. αἱ οὖν ἀρχαὶ οὐχ ὑπάρχουσιν ἐναντίαι, ἡ δὲ μία ἐπιστήμη | |
| 30 | τῶν ἐναντίων ἐστί· τῶν ἄρα ἀρχῶν οὐκ ἔστι μία ἐπιστήμη, ἐπειδὴ οὐδὲ ἐναντίαι ὑπάρχουσιν ἀρχαί. πῶς γὰρ δύναται τὸ ποιητικὸν τῷ τελικῷ εἶναι ἐναντίον, εἴ γε καὶ παράγει αὐτό. ἢ τὸ εἰδικὸν τῷ τελικῷ, εἴ γε καὶ συντρέχει αὐτῷ; οὕτως τοίνυν δείκνυσιν ὁ Ἀριστοτέλης ὅτι πλείους ἐπιστῆ‐ μαι ὑπάρχουσι τῶν ἀρχῶν καὶ οὐ μία. φαμὲν δὲ ἡμεῖς συνηγοροῦντες τῇ | |
| 35 | ἀληθείᾳ κατὰ τὰ ἐπηγγελμένα, ὅτι ὁ παραλογισμὸς γέγονε παρὰ τὴν μεί‐ ζονα πρότασιν· τῶν μὲν γὰρ ἐναντίων ὁμολογουμένως μία ἐστὶν ἐπιστήμη, | |
| οὐκέτι δὲ τῶν μὴ ἐναντίων οὐκ ἔστι μία ἐπιστήμη· ἐπί τινων γὰρ καὶ | 149 | |
In met.150 | τῶν μὴ ἐναντίων μία ἐστιν ἐπιστήμη. οἶδε γὰρ ὁ γεωμέτρης ἐπιστημονι‐ κῶς ὅτι αἱ τρεῖς γωνίαι τοῦ τριγώνου δυσὶν ὀρθαῖς ἴσαι ὑπάρχουσιν, καὶ ὅμως τῷ τοιούτῳ οὐδέν ἐστιν ἐναντίον· ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ ἄλλων πολλῶν. πάλιν τοίνυν καὶ ἐξ ἄλλου λόγου πειρᾶται δεικνύναι ὅτι τῶν ἀρχῶν πλείους | |
| 5 | ὑπάρχουσιν ἐπιστῆμαι καὶ οὐ μία, φάσκων οὕτως ὅτι πολλοῖς τῶν ὄντων οὐχ ὑπάρχουσι πᾶσαι αἱ ἀρχαί, οἷον τοῖς ἀκινήτοις· οὔτε γὰρ τὸ ποιητι‐ κὸν αἴτιον θεωρεῖται ἐπ’ αὐτῶν οὔτε δὲ τὸ τελικόν. καὶ εἰκότως· τὸ μὲν 〈γὰρ〉 ποιητικὸν θεωρεῖται ἐπὶ τῶν γινομένων, τὰ δὲ γινόμενα ἐν κινήσει ὑπάρχουσι· διὸ τὴν φύσιν ποιητικὸν αἴτιον οὖσάν φαμεν εἶναι ἀρχὴν κινή‐ | |
| 10 | σεως καὶ ἠρεμίας. τὰ οὖν ἀκίνητα παντελῶς οὐ γίνονται· διὸ ἐπὶ τῶν μαθημάτων οὔτε ποιητικὸν αἴτιον θεωρεῖται οὔτε δὲ τελικόν. ποῖον γάρ ἐστι ποιητικὸν αἴτιον τοῦ ἔχειν τὸ τρίγωνον τὰς τρεῖς γωνίας δυσὶν ὀρθαῖς ἴσας, ἢ ὅτι τῶν ἰσοσκελῶν αἱ πρὸς τῇ βάσει γωνίαι ἴσαι ἀλλήλαις ὑπάρ‐ χουσιν, ἢ ποῖον τέλος; ὁ γὰρ μαθηματικὸς ᾗ μαθηματικὸς τὰ καθ’ αὑτὸ | |
| 15 | ὑπάρχοντα τοῖς πράγμασιν ἀποδείκνυσι· καθ’ αὑτὸ γὰρ ὑπάρχει τῷ τριγώνῳ, ὡς μεμαθήκαμεν ἐν τῇ Ἀποδεικτικῇ πραγματείᾳ, τὸ ἔχειν τὰς τρεῖς γω‐ νίας δυσὶν ὀρθαῖς ἴσας. διὸ καὶ ὁ Πλάτων ἐν τῇ Πολιτείᾳ οὔ φησι τὰ μαθήματα κυρίως εἶναι ἐπιστήμας, ἐπειδὴ καὶ τὰς ἀρχὰς ἀποδεικτὰς οὔσας ὁμολογουμένως λαμβάνουσιν, οἷον ὅτι τὸ σημεῖον ἀμερές, καὶ τὰ ἄλλα ὅσα | |
| 20 | προλαμβάνουσιν ὡς ὁμολογούμενα. ὥστε οὐχ ὁρᾷ πρὸς τέλος τι ὁ μαθη‐ ματικὸς καθὸ μαθηματικός. καὶ διὰ ταῦτα Ἀρίστιππος ὁ σοφιστὴς προ‐ επηλάκιζε τὰ μαθήματα, ὡς δῆθεν τῆς ὀψοποιίας ἐχούσης τέλος, τῶν δὲ μαθημάτων μὴ ἐχόντων τέλος. ἔλεγε γὰρ ὅτι πᾶσαι αἱ ἄλλαι τέχναι καὶ αἱ βάναυσοι ἀγαθοῦ τινος ἕνεκα ποιοῦσιν ἃ ποιοῦσιν, ἰατρικὴ ὑγείας, ῥητο‐ | |
| 25 | ρικὴ τοῦ εὖ λέγειν, σκυτοτομικὴ τοῦ περισώζεσθαι τὸ σῶμα καὶ ὀψοποιική, ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων ἁπάντων. εἰ οὖν καὶ ἡ πρώτη φιλοσοφία ἀκίνητός ἐστι καὶ περὶ ἀκίνητα καταγίνεται, φανερὸν ὡς ὅτι οὐχ ἕξει οὔτε ποιητικὸν αἴτιον οὔτε δὲ τελικόν. εἰ γὰρ τὰ ἀκίνητα καὶ νοητὰ παντελῶς, φησίν, οὐ γίνονται ἀλλ’ ἀεί εἰσι, δῆλον ὅτι οὐκ ἔστιν ἐκεῖσε ποιητικὸν | |
| 30 | αἴτιον· ὡς γὰρ εἴρηται, τὸ ποιητικὸν αἴτιον ἐπὶ τῶν γινομένων θεωρεῖται. ἀλλ’ οὐδὲ τελικὸν αἴτιον. τὸ γὰρ τέλος ἀγαθοῦ ἕνεκα γίνεται, οἷον ἡ ἰατρεία ἕνεκεν τοῦ ἀγαθοῦ γίνεται, τουτέστι τῆς ὑγείας, τὸ δὲ ἀγαθὸν ἐν πράξει θεωρεῖται· πᾶσαι δὲ αἱ πράξεις μετὰ κινήσεως ὑπάρχουσιν. ὥστε οὐδὲ τελικὸν αἴτιον θεωρεῖται. εἰ τοίνυν ἡ πρώτη φιλοσοφία οὐκ ἔχει | |
| 35 | οὔτε ποιητικὸν αἴτιον οὔτε δὲ τελικόν (πῶς γὰρ δυνατὸν ἔχειν αὐτὴν τὰ μὴ ὄντα;) φανερὸν ὅτι ἄλλη ἐπιστήμη καταγίνεται περὶ τὸ ποιητικὸν αἴτιον καὶ τὸ τελικόν· οὔτε γὰρ παντελῶς ἀνῄρηται ἡ τούτων φύσις ἐκ τῶν ὄντων. ὥστε πᾶσά ἐστιν ἀνάγκη πλείους ἐπιστήμας καταγίνεσθαι περὶ τὰς ἀρχάς, οἷον, εἰ τύχοι, τὴν μὲν σοφίαν περὶ τὸ εἰδικόν, ἄλλας δὲ | |
| 40 | περὶ τὸ ποιητικὸν καὶ τὸ τελικόν. καὶ ταῦτα μὲν ὁ Ἀριστοτέλης γυμναστι‐ | 150 |
In met.151 | κῶς προερχόμενος· ἡμεῖς δέ φαμεν ὅτι καὶ ἐπὶ τῶν μαθημάτων θεωρεῖται τὸ τελικὸν αἴτιον. τῷ γὰρ ὄντι ὁ μαθηματικός, καθὸ μαθηματικὸς ὑπάρχει, οὐκ ἐπισκοπεῖ τὸ τελικὸν αἴτιον, ἀλλ’ ὡς εἴρηται τὰ καθ’ αὑτὸ ὑπάρ‐ χοντα· ὁ μέντοι γε πρῶτος φιλόσοφος καὶ τοῦτο ἐπισκοπεῖ. διό φησιν ὁ | |
| 5 | Πλωτῖνος ‘δοτέον τοῖς νέοις τὰ μαθήματα πρὸς συνεθισμὸν τῆς ἀσωμάτου φύσεωσ‘· ὥστε πάνυ ἡμῖν συμβάλλονται πρὸς τὸ ἐθίζεσθαι ἀφαντασιάστως ἐνεργεῖν, ὅπερ ἐστὶ κεφάλαιον τῶν ἀγαθῶν. ἄλλως τε δή, ὥς φησι καὶ ὁ Πλάτων, ὅτι ὁ κύκλος συμβολικῶς λαμβάνεται εἰς τὸν νοῦν. διὰ τί γάρ, φησί, κύκλῳ κινεῖται ὁ οὐρανός; ὅτι νοῦν μιμεῖται. ὥσπερ οὖν ὁ κύκλος | |
| 10 | πρὸς ἑαυτὸν ἐπέστραπται, οὕτως καὶ ὁ νοῦς † πρὸς ἑαυτὸν καὶ τὰ νοητὰ ἐπεστραμμένος πρὸς ἑαυτόν· διὸ οὐ δεῖται τῶν ἔξωθεν ὥσπερ ἡ αἴσθησις, καθάπερ εἴρηται ἐν τῇ Περὶ ψυχῆς πραγματείᾳ. πάλιν ἡ εὐθεῖα συμβο‐ λικῶς λαμβάνεται εἰς τὴν ψυχήν, διὰ τὸ ποθέν ποι συλλογίζεσθαι αὐτὴν καὶ ὁδεύειν ἀπὸ προτάσεως ἐπὶ συμπέρασμα. ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τῶν | |
| 15 | ἄλλων ἁπάντων. ἰστέον δὲ ὅτι καὶ ἐν ταῖς ἀρχαῖς ταῖς πρωτίσταις ἐστὶ καὶ ποιητικὸν αἴτιον, ἔστι δὲ καὶ τελικόν. ὅτι μὲν γάρ ἐστι ποιητικὸν αἴτιον φανερὸν ἐντεῦθεν ἐξῃρημένον· εἰ γὰρ ὑποθώμεθα πολλὰ αἴτια, ἄδηλον ποία ἐστὶν αὐτῶν ἀρχή, εἴ γε πάντα ὁμότιμα ὑπάρχουσι. δεῖ οὖν τὸ ἓν ἐξῃ‐ ρῆσθαι τὸ κατ’ οὐσίαν πάντων, ἵνα καὶ οὕτως γένοιτο προαγωγὸν τῶν | |
| 20 | ἄλλων. ἔπειτα δὲ πολλὰ πρῶτα εἶναι οὐ δύναται· διό φησιν “οὐκ ἀγαθὸν πολυκοιρανίη”. ποιητικὸν οὖν ἐστιν αἴτιον οὐχ ὡς γινομένων τῶν ἀκινή‐ των ἀλλ’ ὡς ὄντων. πάλιν δὲ καὶ τελικόν ἐστιν αἴτιον, εἴ γε πάντα ἐπέ‐ στραπται πρὸς αὐτὸ ὡς μετέχοντα τῆς αὐτοῦ ἀγαθότητος, καὶ ἐκεῖθεν προελθόντα καὶ ἔχοντα τὴν ὑπόστασιν. καὶ ἔστι τὸ αὐτὸ καὶ τελικὸν καὶ | |
| 25 | ποιητικόν, ἀλλ’ ὡς μὲν προαγωγὸν ποιητικόν, ὡς δὲ ἐπιστρέφον καὶ καλοῦν πρὸς ἑαυτὸ τελικόν· ὥστε τῷ μὲν ἀριθμῷ ἡ ταυτότης ἐστὶν ἐπὶ τοῦ πρώ‐ του τῷ ποιητικῷ καὶ τῷ τελικῷ, τῇ δὲ σχέσει διαφέρει. ἄλλως τε δὴ ἐπὶ τῶν πράξεων τὸ μερικὸν ἀγαθὸν θεωρεῖται, οἷον ἡ ὑγεία Σωκράτους ἤ τι ἄλλο τοιοῦτο· ἐπὶ δὲ τοῦ πρώτου τὸ καθόλου ἀγαθὸν θεωρεῖται τὸ | |
| 30 | πάντα ἀγαθῦνον καὶ περιέχον. διὸ καὶ πάντα ἐπέστραπται πρὸς αὐτό, ἅτε δὴ ἀγαθυνόμενα ὑπ’ αὐτοῦ, καὶ τὸ τέλειον ἑκάστου ἕνεκα τοῦ τυχεῖν τοῦ τέλους ἐκείνου ὑπάρχει. | |
| 33n | Πρῶτον μὲν οὖν περὶ ὧν πρῶτον εἴπομεν. | |
| 34 | Δεῖ ἡμᾶς, φησί, πρότερον ἐξετάσαι περὶ ὧν πρότερον ἠπορήσαμεν, | |
| 35 | πότερον μιᾶς ἐστιν ἐπιστήμης ἢ πλειόνων τὸ γινώσκειν πάσας τὰς ἀρχάς. | 151 |
In met.152 | μιᾶς μὲν γὰρ ἐπιστήμης οὐκ ἔστι τοῦτο ἑλεῖν, ἐπειδὴ οὐχ ὑπάρχουσιν ἐναντίαι αἱ ἀρχαί, τῶν δὲ ἐναντίων μία ἐστὶν ἐπιστήμη. ὁ οὖν συλλογισμὸς προέρχεται τοῦτον τὸν τρόπον. ὧν διαφερόντων [ὄντων] κατ’ εἶδος ἡ αὐτὴ ἐπιστήμη, ταῦτα ἐναντία ἀλλήλοις· τὰ δὲ αἴτια οὐκ ἔστιν ἐναντία ἀλλήλοις· | |
| 5 | οὐκ ἄρα ἡ αὐτὴ ἐπιστήμη τῶν διαφερόντων κατ’ εἶδος αἰτίων. ἔστι μὲν οὖν ὁ συλλογισμὸς ἐν δευτέρῳ σχήματι, ὅσον ἐπὶ τῷ τρόπῳ ὑγιής τε καὶ συλλογιστικός, ἔχει δὲ τὴν μείζονα πρότασιν οὐκ ἀληθῆ· οὐ γὰρ ἀληθὲς τὸ ὧν διαφερόντων κατ’ εἶδος ἡ αὐτὴ ἐπιστήμη, ταῦτα ἐναντία ἀλλήλοις, ἀλλ’ ἔστιν ὑγιὲς ὅτι τῶν ἐναντίων ἡ αὐτή ἐστιν ἐπιστήμη. | |
| 10n | Ἔτι δὲ πολλοῖς τῶν ὄντων οὐχ ὑπάρχουσι πᾶσαι. | |
| 11 | Ἐντεῦθεν ἕτερον λόγον ἐπιφέρει, δι’ οὗ δείκνυσιν ὅτι τῶν ἀρχῶν οὐ μία ἐστὶν ἐπιστήμη ἀλλὰ πολλαί. καί φησιν οὕτως, ὅτι πολλοῖς τῶν ὄντων οὐχ ὑπάρχουσι πᾶσαι αἱ ἀρχαί· τὰ γὰρ ἀκίνητα τῶν ὄντων οὐ δεῖται κινη‐ τικῆς αἰτίας. ἀκίνητα δὲ λέγει τὰ ἀγένητα καὶ ἄφθαρτα, φησί, κινήσεως | |
| 15 | δὲ ἀρχὴν λέγει τὸ ποιητικὸν αἴτιον. ἐν δὲ τοῖς ἀκινήτοις τίθησι καὶ τὰ μαθηματικά· ἐν γὰρ τούτοις οὔτε τὸ ὅθεν ἡ ἀρχὴ τῆς κινήσεώς ἐστι, τοῦτο δέ ἐστι τὸ ποιητικόν· πῶς γὰρ ἂν ἐν τοῖς ἀκινήτοις καὶ ἀγενήτοις αἴτιον ποιητικὸν καὶ κινητικόν; ὥστε ἐν τοῖς ἀκινήτοις οὐκ ἔστι τὸ ποι‐ ητικὸν αἴτιον. ἀλλ’ οὐδὲ τὸ τελικόν. καὶ τοῦτο ἐδήλωσεν εἰπὼν ἢ τὴν τοῦ | |
| 20 | ἀγαθοῦ φύσιν πῶς δυνατὸν εἶναι ἐν τοῖς ἀκινήτοις, εἴπερ πᾶν, ὃ ἂν ὑπάρχῃ ἀγαθὸν καθ’ αὑτὸ καὶ διὰ τὴν αὑτοῦ φύσιν, τέλος ἐστί. διὰ γὰρ τὸ ἀγαθὸν πάντα τὰ ἄλλα γίνονται, οἷον φλεβοτομία διὰ τὴν ὑγείαν (ἀγαθὸν δὲ ἡ ὑγεία) ναυτικὴ διὰ τὸ τρέφεσθαι (ἀγαθὸν δὲ τὸ τρέφεσθαι), ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων ἁπάντων· ὥστε τὸ ὡς ἀγαθὸν αἴτιόν ἐστι | |
| 25 | τὸ οὗ χάριν τἆλλα γίνονται, αὐτὸ δὲ οὐδενός· τὸ δὲ τοιοῦτο τέλος. ἀλλὰ μὴν τὸ τέλος καὶ 〈τὸ〉 τινὸς χάριν τὰ πρὸ τοῦ τέλους ποιεῖν ἐν πράξεσίν ἐστι καὶ ἐν ταῖς ποιητικαῖς καὶ πρακτικαῖς τῶν ἐπιστημῶν· ἐν οἷς δὲ ποίησις καὶ πρᾶξις, καὶ κίνησις ὑπάρχει, ὥστε ἐν τοῖς ἀκινήτοις οὐκ ἂν εἴη οὐδὲ αὐτὴ ἡ αἰτία ἡ τελική, ἥτις ἐστὶ τὸ ἀγαθὸν τὸ τῇ αὑτοῦ φύσει | |
| 30 | καὶ ἁπλῶς. τοῦτο γὰρ λέγοι ἂν διὰ τοῦ καθ’ αὑτὸ καὶ διὰ τὴν αὑτοῦ φύσιν, ὃ καὶ αὐτοαγαθὸν εἶπε. διὸ καὶ ἐν τοῖς μαθήμασιν οὐδὲν δείκνυται διὰ ταύτης αἰτίας, τουτέστι τῆς τελικῆς, οὐδέ ἐστιν ἀπόδειξις οὐδὲ μία διότι βέλτιον ἢ χεῖρον, ἀλλ’ οὐδὲ τὸ παράπαν οὐδεὶς οὐδενὸς μέμνηται τῶν τοιούτων. ποῖον γὰρ τέλος τὸ λέγειν ὅτι αἱ τρεῖς γωνίαι τοῦ τριγώνου | |
| 35 | δυσὶν ὀρθαῖς ἴσαι ὑπάρχουσι; καὶ διὰ τοῦτο Ἀρίστιππος ὁ σοφιστὴς προε‐ | |
| πηλάκιζεν, ὥς φησιν αὐτός, τὰ μαθήματα· ἐν μὲν γὰρ ταῖς ἄλλαις τέχναις | 152 | |
In met.153 | ταῖς λογικαῖς καὶ ταῖς βαναύσοις, τουτέστι ταῖς ἀλόγοις, ἐν τεκτονικῇ φημι καὶ σκυτικῇ, ἔστι τέλος εὑρεῖν, οἷον ἐν ἰατρικῇ ὑγείαν, ἐν τεκτονικῇ οἶκον ἤ τι ἄλλο τοιοῦτο, ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων· τὰς δὲ μαθηματικὰς μηδὲν ἔχειν τι αἴτιον τοιοῦτο μηδὲ ποιεῖσθαί τινα λόγον περὶ ἀγαθῶν καὶ | |
| 5 | κακῶν· ὥστε καταδεεστέραν αὐτὴν εἶναι τῶν ἄλλων ἐπιστημῶν ἤγουν τεχνῶν. | |
| 7n | Ἀλλὰ μὴν εἴ γε πλείους ἐπιστῆμαι τῶν αἰτίων. | |
| 8 | Ἐντεῦθεν τῷ ὄντι μαρτυρεῖ καὶ συνηγορεῖ τῇ ἀληθείᾳ δεικνὺς ὅτι μία καὶ μόνη ἐπιστήμη ἐστὶ τῶν ἀρχῶν καὶ οὐ πολλαί. δείκνυσι δὲ τοῦτον | |
| 10 | τὸν τρόπον, λέγων οὕτως, ὅτι εἰ ὑποθώμεθα πλείους ἐπιστήμας τῶν ἀρχῶν καὶ ἔστιν ἑτέρα ἐπιστήμη ἑτέρας ἀρχῆς, οἷον ἄλλη μὲν τοῦ ποιητικοῦ αἰτίου, ἄλλη δὲ τοῦ τελικοῦ, καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων ὡσαύτως, ἄδηλον ποία ἐστὶν ἡ σοφία, ἆρά γε ἡ εἰδυῖα τὸ τελικὸν αἴτιον ἢ ἡ εἰδυῖα τὸ ποιητικὸν ἤγουν τῶν ἄλλων τι αἰτίων, ὅπερ ἐστὶν ἄτοπον, καὶ τίς μάλιστά ἐστιν ἐπιστήμων, | |
| 15 | ὁ εἰδὼς τὸ ποιητικὸν αἴτιον ἢ ὁ εἰδὼς τὸ τελικὸν ἤγουν τῶν ἄλλων 〈τι〉 αἰτίων. ἄλλως τε δὴ δυνατόν ἐστι συντρέχειν ἅμα πάντα τὰ αἴτια, ὥστε ἐξ ἀνάγκης γινώσκειν τὸν αὐτὸν πάντα τὰ αἴτια, οἷον ὡς ἐπὶ οἴκου· ἔστι γὰρ καὶ τὸ ὑλικὸν αἴτιον τὰ πηλὰ καὶ οἱ λίθοι, καὶ τὸ εἰδικὸν αὐτὸς ὁ οἶκος, καὶ τὸ τελικὸν τὸ εἶναι σκέπασμα κωλυτικὸν ὄμβρου καὶ φθορᾶς, | |
| 20 | καὶ τὸ ποιητικὸν ὁ οἰκοδόμος· καὶ πᾶσά ἐστιν ἀνάγκη εἰδέναι πάντα τὰ αἴτια, ἐπεὶ οὐκέτι ὁ τοιοῦτος ἐπιστήμων ὑπάρχει ἑνὸς τῶν αἰτίων ἀγνοου‐ μένου, εἴ γε δεῖ συντρέχειν τὰ τέσσαρα αἴτια. ἄλλως τε δὴ τὸ τελικὸν καὶ τὸ εἰδικὸν συντρέχουσι καὶ τῷ ἀριθμῷ τὰ αὐτὰ ὑπάρχουσι, τῇ δὲ σχέσει διαφέρουσιν· εἰδικὸν μὲν γάρ ἐστιν ὡς πρὸς τὸ ὑποκείμενον, τελικὸν | |
| 25 | δὲ ὡς πρὸς τὸ ποιητικὸν αἴτιον, οἷον τὸ ζῷον λογικὸν θνητὸν ὡς μὲν πρὸς τὸν Σωκράτη τὸ ὑποκείμενον εἰδικόν ἐστιν αἴτιον, ὡς δὲ πρὸς τὴν φύσιν τελικόν· τοῦτο γὰρ τέλος τῆς φύσεως τὸ παραγαγεῖν τὸν Σωκράτη τοιοῦτον. τὸ δὲ ποιητικὸν τῷ τελικῷ κατ’ εἶδός ἐστι τὸ αὐτό, ἐξήλλακται δὲ κατ’ ἀριθμόν· διαφέρει γὰρ ὁ Σωφρονίσκος τοῦ Σωκράτους κατ’ ἀριθμόν, κατὰ | |
| 30 | μέντοι γε τὸ εἶδος ὁ αὐτὸς ὑπάρχει· αἴτιον δέ φημι τὸ προσεχές. ἀπορεῖ οὖν, ὡς εἴρηται, τίνα μάλιστα τοῦ πράγματος τοῦ ζητουμένου ἐπι‐ στήμονα τῶν ἐχόντων πάντα τὰ αἴτια ἡγεῖσθαι χρή· ἐνδέχεται γὰρ τῷ αὐτῷ πάντας τοὺς τρόπους τῶν αἰτίων ὑπάρχειν. κατὰ ποίου οὖν αἰτίου γνῶσιν καὶ ὁ ποῖον εἰδὼς τούτων τῶν αἰτίων ἔσται τοῦ πράγματος τοῦ προκειμένου | |
| 35 | ἐπιστήμων; εἰ γὰρ ἄλλης αἰτίας ἄλλη ἐπιστήμη γνωστική, ἐν οἷς πράγμασι τὰ τέσσαρά ἐστιν αἴτια, τούτων τῶν πραγμάτων ὁ ποῖον τῶν τεσσάρων αἰτίων εἰδὼς ἐπιστήμων ἔσται τούτων; ὅπερ ἀδύνατον, διότι ἐπί τινων | |
| ἀδύνατον, μᾶλλον δὲ ἐπὶ πάντων, εἶναι ἐπιστήμονα τὸν μὴ γινώσκοντα τὰ | 153 | |
In met.154 | τέσσαρα αἴτια. ἄλλως τε δή, ὡς ὁ λόγος ἔδειξε, συντρέχει τὸ εἰδικὸν τῷ τελικῷ καὶ ταὐτόν ἐστι τῷ ἀριθμῷ, καὶ μάλιστα ἐπὶ τῶν πρώτων καὶ τῶν φυσικῶν· ὥστε ὁ εἰδὼς τὸ εἰδικὸν ἐξ ἀνάγκης εἴσεται καὶ τὸ τελικὸν καὶ τὸ ποιητικόν. εἰ τοίνυν ὑπόκειται εἰδυῖα ἡ σοφία τὸ εἰδικόν, ἐξ ἀνάγκης | |
| 5 | εἴσεται καὶ τὰς ἄλλας· ἀδύνατον γὰρ εἶναι ἐπιστήμονα ἄνευ πάντων τῶν αἰτίων, ὡς ἐπὶ τοῦ οἴκου ὁ λόγος ἔδειξε. μάλιστα δὲ ταῦτα συντρέχει ἐπὶ τοῦ πρώτου. | |
| 8n | Ἐκ μὲν οὖν τῶν πάλαι διωρισμένων. | |
| 9 | Ἐντεῦθεν δείκνυσιν ὅτι ἕκαστον αἴτιον ἱκανόν ἐστι σοφίαν ἐμποιῆσαι | |
| 10 | γινωσκόμενον, ὡς εἴρηται αὐτῷ ἐν τῷ μείζονι Α. τοῦτ’ ἔστιν ὃ λέγει, ὅτι ἐκ μὲν οὖν τῶν πάλαι διωρισμένων ἐν τῷ μείζονι Α, τίνα χρὴ καλεῖν σοφίαν, ἔχει λόγον ἑκάστην τῶν ἐπιστημῶν σοφίαν προσαγορεύειν, καὶ τὴν εἰδυῖαν τὸ ποιητικὸν καὶ τὸ τελικὸν καὶ τὸ εἰδικόν. ἡ μὲν γὰρ ἀρχικω‐ τάτη καὶ ἡγεμονικωτάτη, ᾗ τινι οὐδὲ ἀντειπεῖν τὰς ἄλλας ὥσπερ | |
| 15 | δούλας οὔσας δίκαιόν ἐστιν, ἡ τελική ἐστιν αἰτία καὶ τοῦ ἀγαθοῦ· ταῦτα γὰρ τὰ ἄλλα τοῦ ἀγαθοῦ ἕνεκα πράττονται, διότι πάντα ἐπέστραπται πρὸς τὸ ἀγαθόν. διό φησιν ὅτι καλῶς ἀπεφήναντο τὸ ἀγαθὸν οὗ πάντα ἐφίεται. διότι τὴν ὑγείαν τελικόν φαμεν αἴτιον, καὶ πάντα τὰ ἄλλα δι’ αὐτὸ γίνεται, οἷον † ποιμεντάριοι ἔφεσις βοτανῶν διάφορα ὄργανα τροῦλλα καὶ ὅσα | |
| 20 | ἄλλα τοιαῦτα ἕνεκα τοῦ ἰατροῦ παραλαμβάνεται, ἐπειδὴ αὐτὸς ἐργάζεται, φησί, τὸ τελικὸν αἴτιον, τουτέστι τὴν ὑγείαν. ὥστε ἀναγκαῖον εἰδέναι μά‐ λιστα πάντων τὸ τελικὸν αἴτιον, καὶ ἀδύνατον εἶναι ἐπιστήμονα τὸν μὴ εἰδότα τὸ τελικὸν αἴτιον. ἐφεξῆς δὲ δείκνυσιν ὅτι ἀναγκαῖον εἰδέναι καὶ τὸ εἰδικὸν αἴτιον. | |
| 25n | Ἡ δὲ τῶν πρώτων αἰτίων καὶ τοῦ μάλιστα ἐπιστητοῦ. | |
| 26 | Ἥτις, φησί, τῶν πρώτων καὶ τοῦ μάλιστα ἐπιστητοῦ διωρίσθη εἶναι, ἡ τῆς οὐσίας ἂν εἴη, τουτέστι τοῦ εἰδικοῦ αἰτίου. πολλαχῶς δυνα‐ τόν ἐστι γινώσκειν τὸ αὐτὸ καὶ καταφατικῶς καὶ ἀποφατικῶς· ἀποφατικῶς μέν, ὅταν εἴπω ‘σημεῖόν ἐστιν οὗ μέρος οὐδέν‘, καταφατικῶς δὲ ‘εὐθεῖά ἐστιν | |
| 30 | ἧς τὰ πέρατα σημεῖα ὑπάρχουσιν. ἀκριβεστέρα τοίνυν καὶ ἀσφαλεστέρα ἐστὶν ἡ καταφατικὴ γνῶσίς τε καὶ ἐπιστήμη τῆς ἀποφατικῆς· αὐτῶν δὲ τούτων τῶν καταφατικῶν κυριωτέρα ἐστὶ γνῶσις ἡ τοῦ τί ἐστι, τουτέστιν ἡ τοῦ εἰδικοῦ· ἐρχόμενοι γὰρ εἰς ταύτην παυόμεθα τῆς ζητήσεως. οἷον διὰ τί μανθάνει ὅδε μουσικήν; ἵνα παιδευθῇ. διὰ τί δὲ ἵνα παιδευθῇ; | |
| 35 | ἐπειδὴ λογικὸς ὑπάρχει. διὰ τί δὲ λογικός ἐστιν; ἐπειδὴ ἡ οὐσία αὐτοῦ τοιαύτη ὑπάρχει· καὶ ἐρχόμενοι εἰς τὸν ὁρισμὸν καὶ εἰς τὸ εἶδος ἀποπαυό‐ | |
| μεθα τῆς ζητήσεως. ὥστε πᾶσά ἐστιν ἀνάγκη τὸν ἐπιστήμονα γινώσκειν | 154 | |
In met.155 | καὶ τὸ εἰδικὸν αἴτιον. πάλιν διὰ τί παντὸς τριγώνου αἱ τρεῖς γωνίαι δυσὶν ὀρ‐ θαῖς ἴσαι ὑπάρχουσι; καὶ ἐρχόμεθα ἕως τοσούτου, ἕως ὅτε καταντήσωμεν εἰς τὸν ὁρισμὸν τὸν λέγοντα, ὡς ἂν εὐθεῖα ἐπ’ εὐθεῖαν σταθεῖσα τὰς ἐφεξῆς γωνίας ἴσας ἀλλήλαις ποιεῖ, ὀρθὴ ἑκατέρα τῶν ἴσων γωνιῶν ἐστιν. ὥστε ἡ κυρία | |
| 5 | γνῶσις ἡ τοῦ ὁρισμοῦ ὑπάρχει καὶ τοῦ εἴδους, ἀλλ’ οὐ τοῦ ποσοῦ ἢ τοῦ ποιοῦ, ἤγουν τοῦ ποιεῖν ἢ πάσχειν, διότι τὰ τοιαῦτα παρακολουθοῦσιν. ἔτι δὲ καὶ ἐν τοῖς ἄλλοις ἅπασι τὸ εἰδέναι ἕκαστον καὶ ὧν ἀποδείξεις ὑπάρ‐ χουσι, τότε οἰόμεθα ὑπάρχειν, ὅταν γνῶμεν τὸ τί ἐστι, τουτέστι τὸ εἰδικὸν αἴτιον· οἷον τί ἐστι τὸ τετραγωνίζειν, ὅτι μέσης εὕρεσις. | |
| 10 | ζητοῦμεν γὰρ δύο δοθεισῶν εὐθειῶν μέσην ἀνάλογον προσευρεῖν. λαμβάνω μίαν πλευρὰν δ καὶ μίαν θ· ἡ οὖν μέση ἐστὶν ἡ ἔχουσα ϛ· ὁ γὰρ θ τοῦ ϛ ἡμιόλιος καὶ ὁ ϛ τοῦ δ. τὸ τετράγωνον οὖν τὸ γινόμενον ἐκ τοῦ πολυ‐ πλασιασμοῦ τοῦ δ πρὸς τὸν θ τετράκις τὰ ἐννέα, τριάκοντα ἕξ, τοῦτο γίνεται ἐκ τοῦ πολυπλασιάζεσθαι τὸν ϛ πρὸς ἑαυτόν· ἑξάκις γὰρ ἓξ τριάκοντα ἕξ. | |
| 15 | ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων ἁπάντων. | |
| 16n | Περὶ δὲ τὰς γενέσεις καὶ τὰς πράξεις. | |
| 17 | Φησὶν ὅτι καὶ περὶ τὰς γενέσεις τὰς ἄλλας καὶ τὰς πράξεις, καὶ καθόλου καὶ περὶ πᾶσαν μεταβολὴν τότε γινώσκομεν, ὅταν μάθωμεν τὴν ἀρχὴν τῆς κινήσεως, οἷον ὡς ἐπὶ ἰατρικῆς· φησὶ γὰρ ὁ ἰατρὸς ὅτι δεῖ | |
| 20 | ψῦξαι τοῦτον, ἐπειδὴ θερμὸς χυμὸς ἐνοχλεῖ τῷ μορίῳ, ἤγουν ὑγρᾶναι ἢ ξηρᾶναι. καὶ διὰ τί δεῖ ψῦξαι; ἐπειδὴ τὰ ἐναντία τῶν ἐναντίων ἰάματα. καταντήσαντες οὖν εἰς τὸν ὁρισμὸν παυόμεθα τῆς ζητήσεως. τοῦτο δὲ τὸ εἰδικὸν ἕτερόν ἐστι καὶ ἀντικείμενον τῷ τέλει, ἐπεὶ τὸ τέλος πράξεώς ἐστι, τὸ δὲ εἶδος θεωρίας· ὡς πολλάκις δὲ μεμαθήκαμεν, ἡ ἀρχὴ τῆς θεωρίας | |
| 25 | γίνεται τέλος τῆς πράξεως, καὶ τὸ τέλος τῆς πράξεως ἀρχὴ τῆς θεωρίας. | |
| 26n | Ὥστε ἄλλης ἂν δόξειεν ἐπιστήμης εἶναι. | |
| 27 | Ὁ Ἀλέξανδρος ‘οὐκ ἄλλησ‘ γράφει· φησὶ γὰρ ὅτι εἰ ταῦτα οὕτως ἔχει, οὐκ ἄλλης ἂν δόξειεν εἶναι ἐπιστήμης τὸ θεωρῆσαι τῶν αἰτίων τού‐ των ἕκαστον, ἀλλὰ μιᾶς καὶ τῆς αὐτῆς, ἐπειδὴ ἕκαστον αὐτῶν ἀναγκαῖόν | |
| 30 | ἐστι καὶ πρὸς τούτοις καὶ συνεζευγμένα ἀλλήλοις ὑπάρχουσι. κἂν μὴ γράφηται δὲ ‘οὐκ ἄλλησ‘, δυνατόν ἐστιν ἵστασθαι ὥστε ἄλλης ἂν δόξειεν ἐπιστήμης εἶναι τὸ θεωρῆσαι τῶν αἰτίων τούτων ἕκαστον, ὅπερ ἐστὶν ἄτοπον (ἵνα ἔξωθεν ὑπακούσωμεν τὸ ὅπερ ἐστὶν ἄτοπον) διὰ τὰ εἰρη‐ μένα, ὅτι οὐ δυνατὸν πλείονας εἶναι ἐπιστήμας τῶν ἀρχῶν, ἀλλὰ μίαν, ὡς | |
| 35 | ὁ λόγος ἔδειξε. Τούτοις οὖν φησι προσχρώμενος ὡς ἔστι πως καθ’ ἕκαστον αἴτιον ἐπι‐ | |
| οῦσι δεικνύναι τὴν γνωστικὴν αὐτοῦ σοφίαν οὖσαν, ὅτι εἰκότως ἕκαστον | 155 | |
In met.156 | αἴτιον γινώσκει ἡ σοφία. καθ’ ὅσον μὲν γὰρ ἡ σοφία ἡγεμονικωτάτη ἐστὶ καὶ ἀρχιτεκτονικωτάτη ἐπιστήμη, καὶ καθάπερ δέσποινα τῶν ἄλλων ἐπι‐ στημῶν, ἡ τοῦ τέλους ἂν γνῶσις εἴη· τοῦτο γὰρ τὸ ἀγαθόν, καὶ τούτου χάριν τὰ ἄλλα· πρὸς γὰρ τὸ τέλος ὁρῶντες ἐπιτάσσουσιν ἃ δεῖ ποιεῖν. ἀρχι‐ | |
| 5 | κωτάτη οὖν καὶ τελειοτάτη καὶ ἀρίστη ἡ τοῦ ἀρίστου τῶν αἰτίων γνῶσις· τοιοῦτον δὲ οὗ χάριν τὰ ἄλλα. κατὰ μὲν οὖν τοῦτο δόξει ἡ σοφία εἶναι τοῦ τέλους γνωστική· καθὸ δὲ ἡ τῶν πρώτων αἰτίων καὶ τοῦ μά‐ λιστα ἐπιστητοῦ διωρίσθη εἶναι, ἡ τῆς οὐσίας ἂν εἴη τοιαύτη. καθ’ ὅσον, φησί, πάλιν ἡ σοφία ἐλέχθη τῶν πρώτων αἰτίων εἶναι γνωστικὴ | |
| 10 | καὶ τῶν μάλιστα ἐπιστητῶν, κατὰ τοῦτο δόξει πάλιν ἡ τοῦ εἴδους καὶ τῆς τοιαύτης αἰτίας γνῶσις σοφία εἶναι. εἰπὼν δὲ πρῶτον περὶ τοῦ ὡς τέλους αἰτίου τοῦ ἐν τοῖς *** θεωρητοῖς. ὅτι δὲ τὸ εἶδος μάλιστα γνωστόν, δείκνυσι διὰ τοῦ ἐπὶ πάντων τότε λέγεσθαι εἰδέναι τινά, ὅταν τὸ εἶδος εἰδείη τίς τινος καὶ τὴν τοιαύτην αἰτίαν. πολλαχῶς γὰρ ἐπισταμένων | |
| 15 | τὸ αὐτὸ μᾶλλον μὲν εἰδέναι φαμὲν τὸν τῷ εἶναι γνωρίζοντα τί τὸ πρᾶγμα ἢ τῷ μὴ εἶναι. δεικνὺς ὅτι ὁ τὴν κατ’ εἶδος αἰτίαν τοῦ ἐπιστητοῦ γνωρίζων μάλιστα οἶδεν αὐτό, λαμβάνει οὖν πρῶτον μὲν ὅτι μᾶλλον ἴσμεν τὸ προκείμενον, ὅταν ἐκ τῶν ὑπαρχόντων αὐτῷ γινώσκωμεν αὐτὸ ἢ ἐκ τῶν μὴ ὑπαρχόντων· γίνονται γὰρ διδασκαλίαι τινὲς καὶ λόγοι | |
| 20 | ἐξ ἀποφάσεως, ὥσπερ τὸ σημεῖον, ὅτι σημεῖόν ἐστιν οὗ μέρος οὐθέν· ἐκ γὰρ τοῦ μὴ ὑπάρχοντος αὐτῷ τὴν ἀπόδοσιν τοῦ λόγου ποιεῖται. ὁμοίως δὲ καὶ ὁ λέγων συμβεβηκὸς εἶναι ὃ μήτε ὅρος ἐστὶ μήτε γένος μήτε ἴδιον. ὁ δὲ λέγων ὃ δυνατὸν εἶναι καὶ μὴ εἶναι ἐκ τοῦ ὑπάρχοντος ὁρίζεται τὰ συμβεβηκότα. τῶν δὲ γινωσκόντων ἐκ τοῦ εἶναι μάλιστά φαμεν γινώσκειν | |
| 25 | τὸν γνωρίζοντα ἐκ τοῦ τί ἐστι· τὸ δὲ τί ἐστι τὸ εἶδος ὑπάρχει. ὥστε ὁ τὸ εἶδός τινος εἰδὼς μάλιστα οἶδεν αὐτό. εἰ τοίνυν ἡ τοῦ εἴδους καὶ 〈ταύτησ〉 τῆς αἰτίας μάλιστά ἐστι γνῶσις καὶ ἐπιστήμη τοῦ πράγματος, ἡ δὲ μάλιστα ἐπιστήμη ἦν σοφία, εἴη ἂν κατὰ τοῦτον τὸν λόγον πάλιν σοφία ἡ τῆς κατὰ τὸ εἶδος αἰτίας ἐπιστήμη. ἔτι δὲ καὶ ἐν τοῖς ἄλλοις τὸ εἰδέναι ἕκαστον | |
| 30 | τότε οἰόμεθα ὑπάρχειν ὧν ἀποδείξεις εἰσίν, ὅταν εἰδῶμεν τὸ τί ἐστι. τὸ δὲ καὶ ἐν τοῖς ἄλλοις εἶπεν ὡς ἴσον τῷ ἐν πᾶσιν ὧν εἰσιν ἀποδείξεις. ὅτι δὲ ἡ τοῦ εἴδους γνῶσις μάλιστα γνῶσίς ἐστι τοῦ πράγ‐ ματος, δείκνυσι διὰ τοῦ καὶ ἐν ταῖς ἀποδείξεσι τότε ἡμᾶς οἴεσθαι ἀπόδειξιν ἔχειν τοῦ προκειμένου, ὅταν γνῶμεν τὸν ὁρισμὸν καὶ τὸν λόγον τοῦ προ‐ | |
| 35 | κειμένου. ὅταν γὰρ τὸν ὁρισμὸν μάθωμεν τοῦ προκειμένου, καὶ διὰ τοῦ | |
| ὁρισμοῦ τὸ δεικνύμενόν τινι ὑπάρχει δείξωμεν ὑπάρχειν αὐτῷ, τότε ἡγού‐ | 156 | |
In met.157 | μεθα τὴν κυριωτάτην ἀπόδειξιν ἔχειν αὐτοῦ. οἷον τί ἐστι σελήνης ἔκλειψις τότε ἴσμεν, ὅταν μάθωμεν ὅτι ἀντίφραξις γῆς ἐστιν, ὅ ἐστιν ὁρισμὸς τῆς ἐκλείψεως. ὁμοίως καὶ ἐπὶ τοῦ τετραγωνισμοῦ. | |
| 4n | Περὶ δὲ τὰς γενέσεις καὶ τὰς πράξεις. | |
| 5 | Δείξας ὅτι δύναται ἡ σοφία εἶναι κατὰ τὴν τοῦ εἰδικοῦ αἰτίου γνῶσιν, ὅτι καὶ κατὰ τὴν τοῦ ποιητικοῦ αἰτίου γνῶσιν δύναται ἡ σοφία εἶναι δεί‐ κνυσιν· ἐν γὰρ πᾶσι τοῖς γινομένοις καὶ πραττομένοις καὶ ὅλως μεταβάλ‐ λουσιν αἴτιον τῆς γνώσεως αὐτῶν ἡ τοῦ ποιητικοῦ αἰτίου γνῶσις, ὅπερ ἐστὶν ὅθεν ἡ ἀρχὴ τῆς κινήσεως· τότε γὰρ ἴσμεν τὴν αἰτίαν τοῦ Τρωϊκοῦ | |
| 10 | πολέμου, ὅταν γνῶμεν τὴν τῆς Ἑλένης ἁρπαγήν, ὅπερ ἐστὶν ἀρχὴ καὶ αἰτία τοῦ πολέμου, καὶ τότε ἴσμεν τὴν αἰτίαν τῆς μάχης, ὅταν τὴν λοι‐ δορίαν γνῶμεν, ἥτις ἤρξατο τῆς μάχης. εἰπὼν δὲ περὶ τοῦ ποιητικοῦ αἰτίου ἐπήνεγκε τοῦτο δὲ ἕτερον καὶ ἀντικείμενον τῷ τέλει, κατὰ τοῦτο λέγων ἀντικεῖσθαι ταῦτα τὰ αἴτια, ὅτι τὸ μὲν προϋπάρχει (τοιοῦτον | |
| 15 | γὰρ τὸ ποιητικὸν αἴτιον), τὸ δὲ ὕστερον ἐπιγίνεται. ὥστε οὐκ ἔστιν ἄλλης ἐπιστήμης τὸ θεωρῆσαι περὶ τῶν αἰτίων τούτων εἰ μὴ μόνης τῆς σοφίας. | |
| 17n | Ἀλλὰ μὴν καὶ περὶ τῶν ἀποδεικτικῶν ἀρχῶν, πότερον | |
| 18n | μιᾶς ἐστιν ἐπιστήμης ἢ πλειόνων. | |
| 19 | Ὅπερ ζητεῖ διὰ τῶν νῦν λεγομένων παρ’ αὐτοῦ τοιοῦτόν ἐστιν. ζητεῖ, | |
| 20 | εἰ ἄρα μία ἐπιστήμη ἐστὶν ἡ γινώσκουσα τὰς οὐσίας τῶν πραγμάτων καὶ τὰς ἀποδείξεις τὰς περὶ τῶν οὐσιῶν τῶν πραγμάτων, ἤγουν ἄλλη μὲν ἐπι‐ στήμη γινώσκει τὰς οὐσίας τῶν πραγμάτων, ἄλλη δὲ τὰς ἀποδείξεις τὰς δεικνυούσας τὰ καθ’ αὑτὸ ὑπάρχοντα τοῖς πράγμασιν. εἶτα λοιπὸν ἐφ’ ἑκάτερα ἐπιχειρεῖ κατὰ τὸ εἰωθὸς ἑαυτῷ ὁ φιλόσοφος, δεικνὺς ὅτι καὶ μία | |
| 25 | καὶ οὐ μία· καὶ πρότερον δείκνυσιν ὅτι οὐ μία. ἰστέον δὲ ὅτι μία ἐστὶν ἐπιστήμη. εἰ γὰρ ὑποθώμεθα ἄλλην μὲν ἐπιστήμην γινώσκειν τὰς οὐσίας τῶν πραγμάτων, ἄλλην δὲ τὰς ἀποδείξεις τὰς περὶ αὐτῶν, πρῶτον μὲν δια‐ μαχήσονται πρὸς ἀλλήλας ἀμφότεραι αἱ ἐπιστῆμαι περὶ τῶν πρωτείων· τῷ ὄντι γὰρ ἄδηλόν ἐστι, ποία πρώτη ἐπιστήμη ὑπάρχει, ἆρά γε ἡ εἰδυῖα τὰς | |
| 30 | οὐσίας τῶν πραγμάτων ἤγουν ἡ τὰ ἀξιώματα καὶ τὰς ἀποδείξεις τὰς περὶ τῶν οὐσιῶν. ἄλλως τε δὴ εἰ ὑποθώμεθα τὰς μὲν οὐσίας εἰδέναι, τὰς δὲ ἀποδείξεις ἀγνοεῖν τὰς δεικνυούσας τὰ καθ’ αὑτὸ ὑπάρχοντα τοῖς πράγμασι, συμβήσεται ἀνεπιστημόνως τοὺς ἐπιστήμονας γινώσκειν τὰς οὐσίας τῶν πραγμάτων, ἀγνοοῦντας τὰ καθ’ αὑτὸ ὑπάρχοντα ταῖς οὐσίαις. πῶς δὲ | |
| 35 | δυνατόν ἐστι γινώσκειν τὰς οὐσίας ἀγνοοῦντα τὰ ὑπάρχοντα ταῖς οὐσίαις; εἰ δὲ πάλιν ὑποθώμεθα γινώσκειν μὲν τὰς ἀποδείξεις, ἀγνοεῖν δὲ τὰς οὐσίας τῶν πραγμάτων, ἔσται ἡ γνῶσις διὰ κενῆς ὑπάρχουσα. εἰ δὲ αὐταὶ καθ’ | |
| αὑτὰς αἱ ἀποδείξεις ἀνύπαρκτοι ὑπάρχουσιν ἄνευ τῶν οὐσιῶν περὶ ὧν δια‐ | 157 | |
In met.158 | λέγονται (τὰ γὰρ καθ’ αὑτὰ συμβεβηκότα, ὧν εἰσιν αἱ ἀποδείξεις, τὴν ὕπαρξιν ἔχουσιν ἐν ταῖς οὐσίαις), πῶς οὖν δυνατόν ἐστιν εἰδέναι τὰς ἀπο‐ δείξεις τῶν πραγμάτων ἀγνοοῦντα τὰ πράγματα; | |
| 4n | Ἀλλὰ μὴν καὶ περὶ τῶν ἀποδεικτικῶν ἀρχῶν. | |
| 5 | Ἐνταῦθα οὐ μνημονεύει τῆς οὐσίας ὡς ἀνωτέρω μνησθείς, καὶ ὑπο‐ κατιὼν δὲ μνημονεύει τῶν οὐσιῶν. φησὶν οὖν ὅτι ἔχεται ἀπορίας καὶ ἀμφισβητήσεως περὶ τῶν ἀποδεικτικῶν ἀρχῶν καὶ τῶν οὐσιῶν, πότερον μία ἐπιστήμη γινώσκει καὶ τὰς οὐσίας τῶν πραγμάτων καὶ τὰς ἀποδείξεις τὰς περὶ τῶν καθ’ αὑτὰ ὑπαρχόντων τοῖς πράγμασιν, ἤγουν πλείονες ἐπι‐ | |
| 10 | στῆμαι, οἷον ὅτι ἔστι ψυχὴ καὶ ὅτι ἀθάνατος καὶ ἀίδιος ὑπάρχει ἡ λογικὴ δηλονότι. λέγω δὴ ἀποδεικτικὰς ἀρχὰς τὰς κοινὰς ἐννοίας. καὶ παρατί‐ θεται πρότερον ἀξίωμα τὸ τῆς ἀντιφάσεως, καί φησιν ὅτι ἀδύνατόν ἐστι τὴν ἀντίφασίν ποτε συναληθεύειν ἢ συμψεύδεσθαι· ὡς γὰρ πολλάκις εἴρηται, ἐπὶ πάντων τῶν ὄντων διαιρεῖ τὸ ἀληθὲς καὶ τὸ ψεῦδος, καὶ ὥς φησιν ὁ | |
| 15 | Πλάτων, ὡς ὅτι οὐδὲν τῶν ὄντων καυχήσεται ἐκφυγεῖν τὴν ἀντίφασιν. καὶ ταῦτα μὲν οἱ περὶ τὸν Ἀριστοτέλη· εἰδέναι μέντοι γε χρὴ ὅτι τῶν ἀδυνά‐ των ἐστί ποτε συναληθεῦσαι τὴν ἀντίφασιν, συμψεύσασθαι μέντοι γε αὐτὴν οὐκ ἔστιν ἀδύνατον· ἐπὶ γὰρ τοῦ πρώτου οὔτε ἡ κατάφασις ἔχει χώραν οὔτε δὲ ἡ ἀπόφασις, εἴ γε ὑπερβέβηκε καὶ τὸ ὂν καὶ πᾶσαν ἔννοιαν ἀν‐ | |
| 20 | θρωπίνην καὶ ἁπλῶς εἰπεῖν νοερὰν ἐνέργειαν. κἂν γὰρ λέγῃ ὁ Πλάτων ὅτι τί μέν ἐστιν οὐκ οἶδα, τί δὲ οὐκ ἔστιν οἶδα, 〈οὐκ〉 ἤδη καὶ περιλαμ‐ βάνει αὐτὸ ἡ ἀπόφασις, ἀλλὰ μόνον ἀναίρεσιν δηλοῖ τῆς καταλήψεως, οὐ μέντοι γε λαμβάνεται, ὡς εἴρηται· ὑπὲρ πᾶσαν γάρ ἐστιν ἔννοιαν. εἶτα πάλιν ἕτερον ἀξίωμα τὸ λέγον ὅτι τὰ τῷ αὐτῷ ἴσα καὶ ἀλλήλοις ἐστὶν | |
| 25 | ἴσα, καὶ ὅτι οὐδὲν γίνεται, φησί, ἐκ τοῦ μηδαμῇ μηδαμῶς ὄντος, ἐπεὶ οὕτως, φησί, ἔσται πρότερον ἐνεργείᾳ τὸ μηδαμῇ μηδαμῶς ὂν τοῦ ὄντος, καὶ οὕτω κρεῖττόν ἐστι τὸ ἀνύπαρκτον τῆς ὑπάρξεως. καὶ πάλιν ὅτι οὐδὲν μάτην οὔτε ὁ θεὸς οὔτε δὲ ἡ φύσις ποιεῖ, καὶ ὅσα ἄλλα τοιαῦτα ὑπάρχει ἀξιώματα. διὰ μέντοι γε τοῦ εἰπεῖν οἷον ὅτι ἀναγκαῖον ἢ φάναι ἢ | |
| 30 | ἀποφάναι ἐδήλωσεν ὅτι οὐ δυνατόν ἐστι συμψεύσασθαι τὴν ἀντίφασιν, διὰ δὲ πάλιν τοῦ εἰπεῖν ἢ καὶ ἀδύνατον ἅμα εἶναι καὶ μὴ εἶναι ἐδήλωσεν ὡς ὅτι οὐ δυνατόν ἐστι τὴν ἀντίφασιν ἅμα συναληθεύειν. ἆρα οὖν, φησί, μία ἐστὶν ἐπιστήμη τούτων τῶν ἀξιωμάτων καὶ τῆς οὐ‐ σίας, ἢ ἑτέρα μὲν ἐπιστήμη τῆς οὐσίας, ἑτέρα δὲ τῶν ἀξιωμάτων; εἰ | |
| 35 | δὲ μή ἐστι μία ἐπιστήμη ἀλλὰ πλείους, ποίαν δεῖ κυρίως προσαγο‐ ρεύειν ἐπιστήμην, τὴν γινώσκουσαν τὰς ἀρχὰς ἀγνοοῦσαν δὲ τὰ ἀξιώματα, | |
| ἢ τὸ ἀνάπαλιν; | 158 | |
In met.159(1n) | Μιᾶς μὲν οὖν οὐκ εὔλογον εἶναι· τί γὰρ μᾶλλον γεω‐ | |
| 2n | μετρίας. | |
| 3 | Ἐντεῦθεν ἄρχεται ἐπιχειρεῖν καὶ λέγειν ὅτι οὐ δυνατὸν εἶναι μίαν ἐπιστήμην τὴν γινώσκουσαν τὰς οὐσίας τῶν πραγμάτων καὶ τὰ ἀξιώματα. | |
| 5 | αἱ γὰρ ἐπιστῆμαι κατὰ τὴν ἀπόδειξιν οὐ διαφέρουσιν ἀλλήλων· ὥσπερ γὰρ γεωμετρία ἀποδείκνυσιν, οὕτως καὶ ἀριθμητικὴ καὶ αἱ ἄλλαι πᾶσαι ἐπιστῆ‐ μαι. εἰ τοίνυν ὑποθώμεθα μίαν καὶ τὴν αὐτὴν ἐπιστήμην γινώσκειν καὶ τὰς οὐσίας τῶν πραγμάτων καὶ τὰς ἀποδείξεις, ἐπειδὴ οὐ διαφέρουσιν ἀλλήλων αἱ ἐπιστῆμαι κατὰ τὰς ἀποδείξεις, συμβήσεται τὴν πρώτην ἐπι‐ | |
| 10 | στήμην μὴ διαφέρειν τῶν ἄλλων ἐπιστημῶν τῶν κατὰ μέρος, φημὶ δὴ γεωμετρίας καὶ ἀριθμητικῆς καὶ ὅσαι ἄλλαι τοιαῦται. εἰ οὖν ἐκεῖναι οὐκ ἴσασι τὰς οὐσίας τῶν πραγμάτων, φανερὸν ὅτι οὐδὲ ἡ πρώτη ἐπιστήμη οἶδε τὰς οὐσίας τῶν πραγμάτων. ἡ γὰρ γεωμετρία οἶδεν ὅτι τὰ τῷ αὐτῷ ἴσα καὶ ἀλλήλοις ἐστὶν ἴσα, καὶ ὅτι τὸ σημεῖον ἀμερές· οὐ μέντοι γε τὰς | |
| 15 | αἰτίας οἶδε καὶ τὴν οὐσίαν αὐτὴν τοῦ πράγματος· ὥστε οὐδὲ ἡ πρώτη ἐπι‐ στήμη. καὶ οὕτως ὁ Ἀριστοτέλης· φαμὲν δὲ ἡμεῖς πρὸς αὐτὸν λέγοντες ὅτι τὸ μὲν συνημμένον τοῦ συλλογισμοῦ ἔρρωται, ἡ δὲ πρόσληψις οὐδαμῶς ὑγιῶς ἔχει· τὸ γὰρ λέγειν ὅτι αἱ ἀποδείξεις, καθὸ ἀποδείξεις ὑπάρχουσιν, οὐδὲν ἀλλήλων διαφέρουσι, καὶ ὅτι ἀποδείξεσι κέχρηνται καὶ αἱ κατὰ μέρος | |
| 20 | καὶ αἱ πρῶται οὐκ ἄτοπον· τὸ δὲ λέγειν ‘ἀλλὰ μὴν ὅμοιαι διὰ τοῦτο‘ πάνυ ἐστὶν ἄτοπον. ἡ μὲν γὰρ πρώτη ἐπιστήμη οἶδε καὶ τὰς οὐσίας τῶν πραγμάτων καὶ τὰς ἀρχὰς τῶν ἀποδείξεων, τὰς μὲν οὐσίας δι’ ὁρισμῶν, τὰς δὲ ἀποδείξεις διὰ τῶν ἀρχῶν διὰ τὰς εἰρημένας αἰτίας ἐν τῇ θεωρίᾳ· αἱ μέντοι γε κατὰ μέρος ἐπιστῆμαι τὰς μὲν ἀποδείξεις ἴσασι, τὰς δὲ ἀρχὰς | |
| 25 | οὐκ ἴσασιν· ἀρκοῦνται γὰρ τῇ δόξῃ τῆς πρώτης φιλοσοφίας. τοῦτο οὖν ἐστιν ὃ λέγει ὁ Ἀριστοτέλης, ὅτι εἰ πᾶσαι ὁμοίως αἱ ἀποδεικτικαὶ ἐπιστῆ‐ μαι χρῶνται τοῖς ἀξιώμασι πρὸς τὰ οἰκεῖα ἀποδεικτά, καὶ μὴ πᾶσαι περὶ αὐτῶν λέγουσιν, οὐδὲ μία τις τῶν ὁμοίως αὐτοῖς χρωμένων ἐρεῖ περὶ αὐτῶν. ἀλλὰ μὴν τὸ πρῶτον· πᾶσαί τε γὰρ αὐτοῖς χρῶνται, ὥσπερ καὶ ἡ περὶ | |
| 30 | τὰς τῆς οὐσίας ἀρχάς τε καὶ αἰτίας οὖσα, καὶ οὐ λέγουσι πᾶσαι περὶ αὐτῶν· οὔτε γὰρ γεωμετρία περὶ αὐτῶν οὔτε μουσικὴ λέγει, καίτοι χρώ‐ μεναι αὐτοῖς. τὸ ἄρα δεύτερον. εἰρήκαμεν δὲ ὅτι ἡ πρόσληψις ἡμάρτηται· οὔτε γὰρ πᾶσαι ὁμοίως αὐτοῖς χρῶνται· ἡ γὰρ πρώτη καὶ τὰ ἀξιώματα οἶδε καὶ τὰς οὐσίας αὐτῶν· διὸ καὶ προϊὼν ἀποδείκνυσι τὴν ἀντίφασιν ἐν | |
| 35 | τῷ Γ. ἔστι καὶ οὕτως εἰπεῖν. εἰ ὁμοίως πᾶσαι αἱ ἐπιστῆμαι περὶ τὰ ἀξιώματα ἔχουσιν ὡς καὶ ἡ περὶ τὴν οὐσίαν, ἢ πᾶσαι περὶ αὐτῶν ἐροῦσιν | |
| ἢ οὐδὲ αὐτή. ἀλλὰ μὴν ὁμοίως πᾶσαι ἔχουσι περὶ αὐτῶν ὡς αὐτή (πᾶσαι | 159 | |
In met.160 | γὰρ αὐτοῖς ὁμοίως πρὸς τὰς τῶν οἰκείων ἀποδείξεις χρῶνται ὥσπερ καὶ αὐτή), καὶ οὐ πᾶσαι περὶ αὐτῶν λέγουσιν· ὥστε οὐδ’ ἂν ἡ περὶ τὰς οὐσίας λέγοι· εἰ δὲ τοῦτο, οὐχ ἡ αὐτὴ περί τε τῆς οὐσίας καὶ τῶν ἀξιωμάτων. ὡς γὰρ τῶν ἄλλων τῶν χρωμένων αὐτοῖς ὁμοίως ταύτῃ οὐκ ἔστιν οἰκεῖον | |
| 5 | τὸ περὶ αὐτῶν λέγειν, οὕτως οὐδὲ ταύτης ἂν εἴη. ὥστε μιᾶς ἐπιστήμης οὐκ εὔλογον εἶναι τὸ γινώσκειν τὰς οὐσίας καὶ τὰ ἀξιώματα· ὁμοίως γὰρ ἐπαΐει καὶ γινώσκει καὶ γεωμετρία καὶ αἱ ἄλλαι ἐπιστῆμαι, καθάπερ εἰρήκαμεν. εἴπερ οὖν ἅπασαι ὁμοίως χρώμεναι τοῖς ἀξιώμασιν ἀποδεικνύουσι τὰ ὑποβε‐ βλημένα αὐταῖς πράγματα, γεωμετρία μὲν μεγέθη, ἀριθμητικὴ δὲ ἀριθμούς, | |
| 10 | οὐδὲ μία δὲ αὐτῶν γινώσκει τὰς οὐσίας καὶ τὰ ἀξιώματα, ὥσπερ οὖν ἐπὶ τῶν ἄλλων, οὕτως οὐδὲ τῆς γνωριζούσης τὰς οὐσίας, τουτέστι τῆς πρώτης ἐπιστήμης, ἴδιόν ἐστι τὸ γινώσκειν περὶ αὐτῶν τῶν ἀξιωμάτων. πρὸς τού‐ τοις δὲ πῶς δυνατόν ἐστι γινώσκειν τὰ ἀξιώματα; χρεία γάρ ἐστιν ἄλλων ἀξιωμάτων πρὸς τὸ γνῶναι αὐτά· καὶ τοῦτο ἐπ’ ἄπειρον. καὶ ὅπερ φησὶν | |
| 15 | ἐν τῇ Ἀποδεικτικῇ, ὅτι εἰ πάντα ὑπάρχουσιν ἀποδεικτά, οὐδὲν ἔσται ἀπο‐ δεικτόν. | |
| 17n | Τί μὲν γὰρ ἕκαστον τούτων τυγχάνει ὂν καὶ νῦν γνωρί‐ | |
| 18n | ζομεν. | |
| 19 | Τί σημαίνει ἕκαστον τῶν ἀξιωμάτων φανερὸν ἡμῖν ὑπάρχει. ἐπιστά‐ | |
| 20 | μεθα γὰρ ἢ δι’ ὁρισμῶν ἢ δι’ ἀποδείξεως. καὶ τῶν οὖν ἀξιωμάτων εἴπερ ἔστιν ἐπιστήμη, ἤτοι τοῦ τί ἐστιν 〈ἕκαστον〉 αὐτῶν ἔσται δεικτικὴ ἢ ἀποδεικτικὴ [ἢ] περί τινος τῶν ὑπαρχόντων αὐτοῖς. ἀλλὰ τὸ μὲν τί ἐστιν ἕκαστον αὐτῶν γνώριμον πᾶσιν αὐτόθεν· χωρὶς γὰρ ἐπιστήμης γνώριμον τι σημαίνει τὸ κατὰ παντὸς 〈ἢ〉 ἡ κατάφασις ἤγουν ἡ ἀπόφασις, καὶ τί | |
| 25 | σημαίνει τὸ τὰ τῷ αὐτῷ ἴσα καὶ ἀλλήλοις ἴσα εἶναι ὡς γὰρ γνωρίμοις αὐτοῖς πᾶσαι αἱ ἐπιστῆμαι χρῶνται, οὐδὲν δεόμεναι τῆς διδαξούσης ἐπι‐ στήμης. | |
| 28n | Εἰ δὲ ἀποδεικτικὴ περὶ αὐτῶν ἐστι, δεήσει τι γένος | |
| 29n | εἶναι ὑποκείμενον. | |
| 30 | Ὃ λέγει τοῦτό ἐστιν, ὅτι εἰ ὑποθώμεθα τὰ ἀξιώματα θηρᾶσθαι διὰ ἀποδείξεων, ἐπειδὴ πᾶν τὸ ὑποπῖπτον ἀποδείξει ἔχει καὶ ὑποκείμενον, ἔχει δὲ καὶ κατηγορούμενον, φανερὸν ὅτι χρεία ἐστὶν ἑτέρου ἀξιώματος πρὸς τὸ γενέσθαι ἀρχὴν ἀποδείξεως τῆς ἀποδεικνύσης τὸ ἀξίωμα, καὶ τοῦτο ἐπ’ ἄπει‐ | |
| ρον· καὶ οὕτως οὐδὲν ἔσται ἀποδεικτόν, καθάπερ εἴρηται ἐν τῇ Ἀποδεικτικῇ | 160 | |
In met.161 | πραγματείᾳ, ὅτι εἰ ὑποθώμεθα πάντα ἀποδεικτὰ εἶναι, οὐδενὸς ἔσται ἀπόδειξις. ὥστε δεῖ τὰ κοινὰ ἀξιώματα ὁμολογούμενα εἶναι. εἰ οὖν ἔστιν ἀπόδειξις τῶν ἀξιωμάτων καὶ ἀποδεικτική τις ἐπιστήμη, δεήσει τὰ ἀξιώματα εἶναι τὰ πρῶτα ἕν τι γένος καὶ μίαν τινὰ φύσιν ὑποκειμένην, | |
| 5 | εἶναί τε αὐτῶν τὰ μὲν πάθη, τουτέστι τὰ ἀποδεικνύμενα ὑπάρχειν αὐτοῖς (τὰ γὰρ καθ’ αὑτὰ ὑπάρχοντα, ἅπερ ἐστὶ τὰ ἀποδεικτά, πάθη εἶπε) τὰ δέ τινα ἄλλα ἀξιώματα, δι’ ὧν τὰ ὑπάρχοντα αὐτοῖς καθ’ αὑτὰ δείκνυται (χρεία γάρ ἐστιν ἀξιωμάτων ἐπὶ πάσης ἀποδείξεως), ἀξιώματα λέγων τὰς ἀναποδείκτους καὶ ἀμέσους προτάσεις. τὸ δὲ περὶ πάντων γὰρ ἀδύνα‐ | |
| 10 | τον ἀπόδειξιν εἶναι εἶπεν ὡς ἀκόλουθον τῷ δεήσει τι γένος εἶναι ὑποκείμενον, καὶ τὰ μὲν πάθη τὰ δὲ ἀξιώματα αὐτῶν. εἰ οὖν ἀποδεικτὰ τὰ ἀξιώματα, χρεία ἐστὶν ἄλλων ἀξιωμάτων ἀναποδείκτων· οὐ γὰρ δυνατὸν πάντα ἀποδεικτὰ εἶναι, ἐπεὶ οὕτως οὐδὲν ἔσται ἀποδεικτόν. τίς οὖν χρεία μὴ ἵστασθαι εἰς τὰ προφανῶς ἀξιώματα καὶ λέγειν ὅτι | |
| 15 | ἀναπόδεικτα ὑπάρχουσιν; οὐδὲ γὰρ τῶν λαμβανομένων πρὸς τήν τινων δεῖξιν οἷόν τε πάντων ἀπόδειξιν εἶναι. τὸ δὲ ἑξῆς ἀνάγκη γὰρ ἔκ τι‐ νων εἶναι καὶ περί τι καὶ τινῶν τὴν ἀπόδειξιν συνάπτει τῷ δεήσει τι γένος εἶναι ὑποκείμενον, καὶ τὰ μὲν πάθη τὰ δὲ ἀξιώματα. καὶ ἔστι τὸ μὲν ἔκ τινων τῶν ἀξιωμάτων δι’ ὧν ἡ δεῖξις δηλωτικόν, τὸ | |
| 20 | δὲ περί τι τοῦ ὑποκειμένου γένους, ᾧ δείκνυταί τι ὑπάρχον ἢ μὴ ὑπάρ‐ χον, τὸ δὲ τινῶν τῶν ἀποδεικνυμένων ὑπάρχειν ἢ μὴ ὑπάρχειν τῷ ὑπο‐ κειμένῳ, ἃ εἶπε πάθη. τὸ δὲ ὥστε συμβαίνει πάντων εἶναι γένος ἕν τι τῶν δεικνυμένων ἴσον ἂν εἴη τῷ ‘οὕτως τε συμβήσεται, εἴπερ ἔστιν ἀπόδειξις περὶ τῶν ἀξιωμάτων, καὶ ἔστιν ἕν τι γένος καὶ μία τις | |
| 25 | φύσις ὑποκειμένη τὰ ἀξιώματα, πάντα τὰ ἀποδεικνύμενα διὰ τῶν ἀξιωμά‐ των μιᾶς τινος φύσεως εἶναι, εἴ γε πᾶσαι μὲν αἱ ἐπιστῆμαι καὶ αἱ ἀπο‐ δείξεις διὰ τῶν ἀξιωμάτων δεικνύουσι τὰ προκείμενα, τὰ δὲ ἀξιώματα μιᾶς καὶ τῆς αὐτῆς φύσεώς ἐστιν, ὡς δείκνυμεν, τὰ δὲ τῆς αὐτῆς φύσεως ἀλλή‐ λοις ὄντα μιᾶς τινος φύσεώς ἐστι δεικτικά, εἴ γε ἐκ τῶν καθ’ αὑτὰ ὑπαρ‐ | |
| 30 | χόντων αἱ ἀποδείξεις, μιᾷ δὲ φύσει καθ’ αὑτὰ ὑπάρχειν ἀνάγκη τὰ μιᾶς καὶ τῆς αὐτῆς φύσεως ὄντα ἀλλήλοις.‘ ἓν δὲ γένος εἶπεν ἀντὶ τοῦ μίαν φύσιν. εἰ οὖν ἔστιν ἐπιστήμη τις καὶ ἀπόδειξις τῶν ἀξιωμάτων, δεήσει εἶναί τι γένος ὑποκείμενον αὐτοῖς· πᾶσα γὰρ ἀπόδειξις καὶ πᾶσα ἐπιστήμη ἀποδεικτικὴ περί τι γένος ὡρισμένον, καὶ πᾶν τὸ ἀποδεικτὸν γένει τινὶ | |
| 35 | ὡρισμένῳ ὑπάρχει. καὶ τοῖς ἀξιώμασιν ἄρα, εἰ ἔστιν ἀποδεικτὰ καὶ ἔστιν | |
| ἐπιστήμη τις αὐτῶν ἀποδεικτική, ὡρισμένον τι γένος ὑπόκειται, ᾧ δείκνυται | 161 | |
In met.162 | ὑπάρχοντα. ὥστε καὶ τῶν ἀξιωμάτων ἓν γένος ἔσται 〈καὶ〉 ἕτερον ἀξίωμα δι’ οὗ δείκνυνται, εἰ ἄρα δείκνυνται, ἐπειδὴ πᾶσαι αἱ ἀποδείξεις χρῶνται τοῖς ἀξιώμασιν. | |
| 4n | Ἀλλὰ μὴν εἰ ἑτέρα ἡ τῆς οὐσίας καὶ ἡ περὶ τούτων. | |
| 5 | Ἐντεῦθεν πειρᾶται δεῖξαι τὸ ἀληθές, ὅτι μία καὶ ἡ αὐτή ἐστιν ἐπι‐ στήμη τῶν οὐσιῶν, τουτέστιν ἡ γινώσκουσα καὶ τὰς οὐσίας τῶν πραγμάτων καὶ τὰ ἀξιώματα, τουτέστι τὰς ἀποδείξεις, καθάπερ ἐν τῇ θεωρίᾳ ἐδείξα‐ μεν. φησὶ γὰρ ὅτι εἰ ὑποθώμεθα ἑτέραν μὲν ἐπιστήμην εἶναι τῶν οὐσιῶν καὶ ἑτέραν τῶν συμβεβηκότων, ταύταις μάχη γενήσεται, ποία ἄρα αὐτῶν | |
| 10 | ἐστι κυριωτέρα καὶ προτέρα, ἆρά γε ἡ τὰς οὐσίας γινώσκουσα ἤγουν ἡ τὰ συμβεβηκότα ταῖς οὐσίαις. καθόλου γὰρ μάλιστα καὶ πάντων ἀρχαὶ ὑπάρ‐ χουσι τὰ ἀξιώματα, ἐπειδὴ καὶ ἀρχαὶ γίνονται ἀποδείξεων. εἰ δὲ μή ἐστι τοῦ φιλοσόφου τοῦ πρώτου θεωρῆσαι περὶ τῶν ἀξιωμάτων καὶ εἰδέναι αὐτά, τίνος ἄρα ἄλλου ἔσται τὸ θεωρῆσαι περὶ αὐτῶν τὸ ἀληθὲς καὶ τὸ ψεῦδος; | |
| 15 | ζητεῖ οὖν ποτέρα αὐτῶν ἐστι σοφία καὶ ποτέρα κυριωτέρα καὶ προτέρα, πότερον ἡ περὶ τὰς τῆς οὐσίας ἀρχὰς ἢ ἡ περὶ τὰς τῆς ἀποδείξεως. ὅτι δὲ εὔλογον εἶναι λέγειν τοιαύτην τὴν περὶ τὰ ἀξιώματα, οὕτως ἐπιχειρεῖ. ἡ περὶ τὰ πρῶτα πρώτη, τὰ δὲ ἀξιώματα πρῶτα, ὃ ἔδειξε διὰ τοῦ εἰπεῖν ὅτι καθόλου· τὰ γὰρ καθόλου πρῶτα τῶν ὑφ’ αὑτὰ δέδεικται τῇ φύσει | |
| 20 | ὄντα, τοιαῦτα δὲ τὰ ἀξιώματα κοινὰ πάντων καὶ καθόλου· ὥστε καὶ ἀρχαί, ἐπεὶ τὰ ἄλλα διὰ τῶν ἀξιωμάτων ἀποδείκνυνται. νῦν οὖν δείκνυσιν, ὡς εἴρηται, ὅτι εὔλογον τὸν φιλόσοφον διαλέγεσθαι περὶ τῶν ἀξιωμάτων, ἅ εἰσιν ἀποδείξεως ἀρχαί, δι’ ὧν τὸ ἐν πᾶσι τοῖς ζητουμένοις ἀληθὲς πρῶτον δείκνυται. ἄτοπον γὰρ τὸ ἄλλον τινὰ λέγειν περὶ τοῦ ἀληθοῦς καὶ | |
| 25 | τοῦ ψεύδους. τὸ δὲ περὶ αὐτῶν λέγοιτο ἂν περὶ τῶν προτάσεων· ἐν αὐταῖς γὰρ καὶ τὰ ἀξιώματα. τίνος γὰρ ἄλλου τὸ περὶ τοῦ ἐν προτάσεσιν ἀληθοῦς τε καὶ ψεύδους διαλέγεσθαι παρὰ τὸν φιλόσοφον; ἐνδείκνυται δὲ διὰ τούτων ὅτι εἰ καὶ μὴ τοῦ πρώτου φιλοσόφου ἐστὶ τὸ περὶ ἀποδείξεως καὶ τῶν ταύτης ἀρχῶν διαλαμβάνειν, ἀλλὰ ἁπλῶς φιλοσόφου γε. | |
| 30n | Ὅλως τε τῶν οὐσιῶν πότερον μία πασῶν ἐπιστήμη | |
| 31n | ἐστὶν ἢ πλείους ἐπιστῆμαι. | |
| 32 | Ἐπεὶ τῶν οὐσιῶν αἱ μὲν ὑπάρχουσι νοηταί τε καὶ ἀκίνητοι, αἱ δὲ | |
| αἰσθηταί τε καὶ ἐν κινήσει, ζητεῖ πότερον περὶ πασῶν τῶν οὐσιῶν μιᾶς | 162 | |
In met.163 | ἐστι τὸ θεωρεῖν ἐπιστήμης, ἢ πλειόνων καὶ διαφόρων. καὶ εἰ 〈μὴ〉 μιᾶς, ποίας οὐσίας ἡγητέον τὴν προκειμένην νῦν ἡμῖν· ἔστι δὲ αὕτη ἡ σοφία. τὸ γὰρ μίαν πασῶν ὑπολαμβάνειν τῶν οὐσιῶν ἐπιστήμην εἶναι οὔ φησιν εὔλογον εἶναι. εἰ οὖν μὴ μία ἐστὶν ἐπιστήμη, ποίας οὐσίας θετέον τὴν | |
| 5 | ἐπιστήμην ταύτην, ἆρά γε νοητῆς ἢ αἰσθητῆς; πάλιν δὲ τὸ λέγειν μίαν ἐπιστήμην εἶναι πασῶν οὐκ εὔλογον ὑπάρχει. εἰ γὰρ εἴη μία, μία ἂν εἴη καὶ ἡ ἀποδεικτικὴ πάντων τῶν ταῖς οὐσίαις καθ’ αὑτὰ συμβεβηκότων, εἴπερ πᾶσα ἀποδεικτικὴ περί τι ὑποκείμενον θεωρεῖ τὰ καθ’ αὑτὰ συμβε‐ βηκότα ἐκ τῶν κοινῶν δοξῶν, οἷον ἀριθμητικὴ μὲν περὶ ἀριθμούς, γεω‐ | |
| 10 | μετρία δὲ περὶ μεγέθη, ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων πασῶν ἐπιστημῶν. φαμὲν οὖν πρὸς αὐτὸν ἡμεῖς ὅτι αἱ μὲν κατὰ μέρος ἐπιστῆμαι τὰ κατὰ μέρος συμβεβηκότα ἐπισκέψονται, οἷον ἀριθμητικὴ τὰ ἐν τοῖς ἀριθμοῖς, γεωμετρία δὲ τὰ ἐν τοῖς μεγέθεσιν, ἡ μέντοι γε πρώτη φιλοσοφία τὰ κα‐ θόλου συμβεβηκότα ἐπισκέπτεται· ὥστε ἡ μία ἐπιστήμη περὶ πάντων τῶν | |
| 15 | συμβεβηκότων διαλέγεται, ἐπεὶ καὶ περὶ πασῶν τῶν οὐσιῶν. ἐκ γὰρ τῶν συμβεβηκότων ἐσπούδαζε δεικνύναι τὸ ἄτοπον ὁ φιλόσοφος. περὶ οὖν τὸ αὐτὸ γένος (ἀντὶ τοῦ περὶ οὖν ἓν γένος) τὰ [καθ’ αὑτὰ] καθ’ αὑτὸ συμ‐ βεβηκότα διὰ τῶν κοινῶν δοξῶν, τουτέστι μιᾶς ἐστι θεωρῆσαι τὰ καθ’ αὑτὸ συμβεβηκότα τοῖς μεγέθεσι, καὶ πάλιν ἑτέρας τοὺς ἀριθμούς· ὥστε | |
| 20 | καὶ τῶν οὐσιῶν διάφοροι ἐπιστῆμαι, ἐπεὶ καὶ τῶν καθ’ αὑτὰ ὑπαρχόντων ταῖς οὐσίαις. εἰρήκαμεν δὲ ἡμεῖς τὸ ἀληθές, ὥστε τῆς αὐτῆς ἐστιν ἐπι‐ στήμης τὸ εἰδέναι καὶ τὸ ὑποκείμενον καὶ τὰ καθ’ αὑτὸ ὑπάρχοντα τῷ ὑποκειμένῳ. περί τε τὸ ὅτι μιᾶς καὶ ἐξ ὧν· ὅ φησι τὸ ὑποκείμενον, ἐξ ὧν δὲ δείκνυται. καὶ τὸ ὅτι, φημὶ δὴ τὴν οὐσίαν, μιᾶς ἐστιν ἐπι‐ | |
| 25 | στήμης τὸ θεωρῆσαι, καὶ ἐξ ὧν, τουτέστι τὰ καθ’ αὑτὸ ὑπάρχοντα τῇ οὐσίᾳ, μιᾶς ἐστιν *** ἄλλης θεωρῆσαι ἐπιστήμης. ὃ οὖν λέγει, τοιοῦ‐ τόν ἐστιν. εἰπὼν ὅτι εἴπερ ἓν γένος ἐστὶν ἡ οὐσία ὑποκείμενον, μία ἔσται καὶ ἡ πάντων τῶν καθ’ αὑτὰ ὑπαρχόντων τῇ οὐσίᾳ ἀποδεικτικὴ ἐπιστήμη, ἐπήνεγκε καθόλου περί τε γὰρ τὸ ὅτι μιᾶς καὶ ἐξ ὧν μιᾶς, εἴτε | |
| 30 | τῆς αὐτῆς εἴτε ἄλλης· ὥστε καὶ τὰ συμβεβηκότα, εἴτε αὗται θεωρήσουσιν εἴτε ἐκ τούτων μία. εἴη δ’ ἂν τὸ λεγόμενον τοιοῦτον. τῆς αὐτῆς, φησίν, ἐστὶν ἐπιστήμης τό τε ὑποκείμενον θεωρεῖν τί ποτέ ἐστι, καὶ τὰ τούτῳ καθ’ αὑτὰ ὑπάρχοντα· ἐκ γὰρ τούτων καὶ ἐν τούτοις ἐκείνῳ τὸ εἶναι. ἀλλὰ μὴν ἧς τὸ τὰ καθ’ αὑτὰ ὑπάρχοντά τινι εἰδέναι, | |
| 35 | ταύτης καὶ τὸ ἀποδεικνύναι τὰ καθ’ αὑτὰ συμβεβηκότα ἐκείνῳ. δύναται δὲ τὸ καὶ ἐξ ὧν μιᾶς εἰρηκέναι ἀντὶ τοῦ καὶ ἐξ ὧν αἱ περὶ ἐκείνου τοῦ | |
| ὑποκειμένου ἀποδείξεις γίνονται· διὰ γὰρ τῶν καθ’ αὑτὰ ὑπαρχόντων αἱ | 163 | |
In met.164 | ἀποδείξεις, ἃ δεῖ εἰδέναι τὸν περὶ ἐκεῖνο καταγινόμενον. ὥστε οὗ τὸ εἰδέναι τὴν ὑποκειμένην φύσιν, τούτου ἐστὶ τὸ εἰδέναι καὶ τὰ ταύτῃ ὑπάρχοντα καθ’ αὑτά· διὰ γὰρ τούτων ἡ γνῶσις τῆς οὐσίας τοῦ προκειμένου, δι’ ὧν καὶ αἱ περὶ τῶν ὑπαρχόντων αὐτῇ ἀποδείξεις. ἧς δὲ τὸ ταῦτα εἰ‐ | |
| 5 | δέναι, ταύτης καὶ τὸ τὰ καθ’ αὑτὸ συμβεβηκότα τῷ γένει τούτῳ δεικνύναι, τουτέστι τὰ διὰ ἀποδείξεως *** τὸ δὲ εἴτε τῆς αὐτῆς εἴτε ἄλλης εἴη ἂν λέγων, εἴτε τῆς αὐτῆς τό τε ὁρίσασθαι τὸ αὐτὸ καὶ τὸ ἀποδεῖξαι τὰ καθ’ αὑτὸ ὑπάρχοντα τῷ αὐτῷ, τουτέστιν εἰ ἡ αὐτὴ ἐπιστήμη ἐστὶν ὁριστική τε καὶ ἀποδεικτική, εἴτε καὶ ἑκάτερα αὐτῶν ἑτέρα ἐστὶ καὶ μὴ μιᾶς ἄμφω | |
| 10 | μόρια· ἀκολουθήσει γοῦν καὶ τὰ καθ’ αὑτὰ συμβεβηκότα τῷ αὐτῷ γένει μίαν ἀποδεικνύναι. λείπει γὰρ τοῦτο τῇ λέξει τῇ ὥστε καὶ τὰ συμβε‐ βηκότα· ἐνδεῖ γὰρ αὐτῷ τὸ ‘μιᾶς ἔσται θεωρεῖν τε καὶ δεικνύναι‘. ἧς γὰρ τὸ εἰδέναι τὰ ἐξ ὧν, ταύτης [τε] καὶ τὸ τὰ συμβεβηκότα τῷ ὑποκειμένῳ δεικνύναι· εἴτε ἑκατέρα τούτων ἑτέρα οὖσα τὰ καθ’ αὑτὰ ὑπάρχοντα τῷ | |
| 15 | ὑποκειμένῳ θεωρεῖ, καὶ ἡ μὲν ὁριστικὴ λαμβάνουσα, ἡ δὲ ἀποδεικτικὴ ἀποδεικνύουσα, εἴτε καὶ μία ἐστὶν ἐπιστήμη ἐξ ἀμφοτέρων τοῦ τε ὁρίζε‐ σθαι καὶ τοῦ ἀποδεικνύναι συγκειμένη. ὡς γὰρ μία ἡ ὁριστικὴ καὶ δεικτικὴ τοῦ τί ἦν εἶναι τοῦ ἑνός, οὕτως μία καὶ ἡ ἀποδεικτική. καὶ τὰ συμβεβηκότα οὖν αἱ αὐταὶ θεωρήσουσι, τουτέστιν ἡ ὁριστική τε καὶ ἀπο‐ | |
| 20 | δεικτική, ἢ ἐκ τούτων μία, τουτέστιν ἡ ἀποδεικτική, ὥσπερ καὶ τὸ ὑποκεί‐ μενον ἢ ἀμφότεραι ἤγουν μία. | |
| 22n | Ἔτι δὲ πότερον περὶ τὰς οὐσίας ἡ θεωρία μόνον ἐστὶν | |
| 23n | ἢ καὶ περὶ τὰ συμβεβηκότα. | |
| 24 | Ὃ λέγει τοῦτό ἐστιν, ὅτι ἆρά γε ἡ παροῦσα θεωρία τὰς οὐσίας μόνας | |
| 25 | ζητεῖ ἢ καὶ τὰ συμβεβηκότα ταῖς οὐσίαις; οἷον εἰ τὸ στερεὸν οὐσία τίς ἐστι καὶ γραμμὴ καὶ ἐπίπεδα, πότερον τῆς αὐτῆς ταῦτα γνωρίζειν ἐστὶν ἐπιστήμης καὶ τὰ συμβεβηκότα περὶ ἕκαστον γένος, περὶ ὧν αἱ μαθηματι‐ καὶ δεικνύουσιν, ἢ ἄλλης; εἰ μὲν γάρ τις ὑποθοῖτο τῆς αὐτῆς εἶναι, συμ‐ βήσεται καὶ ἡ τῆς οὐσίας ἐπιστήμη ἀποδεικτικὴ εἶναι, ὅπερ ἐστὶ παρὰ | |
| 30 | τὰ φαινόμενα· οὐ δυνατὸν γὰρ τῶν ὁρισμῶν εἶναι ἀποδείξεις. εἰ δὲ ἑτέ‐ ρας, τίς ἐστιν ἡ θεωροῦσα περὶ τὴν οὐσίαν τὰ συμβεβηκότα; τοῦτο εὑρεῖν πάνυ χαλεπόν ἐστι. λέγομεν οὖν πρὸς τοῦτο ὅτι τῆς αὐτῆς ἐστι θεωρῆσαι καὶ τὰς οὐσίας καὶ τὰ καθ’ αὑτὸ συμβεβηκότα, ἀλλὰ τὰς μὲν οὐσίας διὰ τῶν ὁρισμῶν, τὰ δὲ καθ’ αὑτὸ συμβεβηκότα διὰ τῶν ἀποδείξεων. ὁ γὰρ | |
| 35 | γεωμέτρης οἶδε καὶ τὸ τρίγωνον καὶ τὰ συμβεβηκότα τῷ τριγώνῳ· ὁμοίως | 164 |
In met.165 | δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων ἁπάντων. ἀπορήσας οὖν, εἴτε τῆς αὐτῆς ἄμφω ἐστὶν εἴτε ἄλλης μὲν τὸ ὁρίσασθαι ἄλλης δὲ τὸ ἀποδεῖξαι, νῦν ἀπορεῖ καὶ ζητεῖ, ἆρά γε ἡ σοφία τῶν οὐσιῶν μόνων ἐστὶ θεωρητικὴ ἡ τὸ εἶναι τῆς οὐσίας ἐξετάζουσα καὶ τίς ἡ φύσις αὐτῆς ὁριζομένη, ἢ καὶ περὶ τῶν καθ’ | |
| 5 | αὑτὰ συμβεβηκότων τῇ οὐσίᾳ θεωρεῖ, ὡς εἶναι ἅμα καὶ ἀποδεικτική. εἰ μὲν γὰρ ἡ αὐτὴ θεωρεῖ τὴν οὐσίαν καὶ τὰ καθ’ αὑτὰ συμβεβηκότα, εἴη ἂν ἀποδεικτική· ἀποδεικτικῆς γὰρ τὸ δεικνύναι τὰ καθ’ αὑτὸ ὑπάρχοντα. τοῦτο δὲ οὐ καλῶς λαμβάνει· τὸ μὲν γάρ τί ἐστιν ἀναπόδεικτον λαμ‐ βάνει, ἀποδείξει δὲ τὰ καθ’ αὑτὸ ὑπάρχοντα. οἱ μὲν οὖν γεωμέτραι οὐκ | |
| 10 | ἔχουσιν οὐσίας τὰ ὑποκείμενα αὐτοῖς ἃ ὁρίζονται, ἡ δὲ φυσικὴ οὐσίας τε ἔχει τὰ ὑποκείμενα καὶ οὐδὲν ἔλαττον αὐτὰς ὁρίζεται, ἀποδείκνυσι δὲ τὰ καθ’ αὑτὸ ὑπάρχοντα. τί μὲν γάρ ἐστιν ἥλιος ἢ κόσμος, φησί, 〈ὁρίζεται〉, περὶ δὲ τῶν καθ’ αὑτὸ ὑπαρχόντων αὐτοῖς ἀποδείκνυσι σχημάτων ἤ τινων τοιούτων. ὁμοίως καὶ ὁ γεωμέτρης ὁρίζεται τί ἐστιν εὐθεῖα καὶ τρίγωνον, | |
| 15 | ἀποδείκνυσι δὲ τὸ σύμπτωμα τὸ ἔχειν τὰς τρεῖς γωνίας δυσὶν ὀρθαῖς ἴσας. πάλιν εἴ τίς ἐστιν ἐπιστήμη παρὰ τὴν τῆς οὐσίας θεωρητικήν τε καὶ ἀπο‐ δεικτικὴν διαφέρουσα ἐκείνης, εὑρεῖν πάνυ χαλεπόν. | |
| 18n | Ἔτι δὲ πότερον τὰς αἰσθητὰς οὐσίας μόνας εἶναι φα‐ | |
| 19n | τέον ἢ καὶ παρὰ ταύτας ἄλλας. | |
| 20 | Ὅπερ ζητεῖ ἐνταῦθα, τοῦτό ἐστιν, ὅτι ἆρά γε αἱ αἰσθηταὶ οὐσίαι μόναι ὑπάρχουσιν ἢ καὶ ἕτεραι παρὰ ταύτας, τουτέστιν νοηταί; καὶ εἰ ὑπάρχουσιν ἕτεραι οὐσίαι παρὰ τὰς αἰσθητάς, πότερον μοναχῶς ἢ πλεο‐ ναχῶς; καί φησιν ὅτι πλεοναχῶς· φασὶ γὰρ ὑπάρχειν καὶ νοητὰς οὐσίας καὶ διανοητάς, περὶ ἃς καταγίνονται αἱ μαθηματικαὶ ἐπιστῆμαι. ἡ γὰρ | |
| 25 | γεωμετρία καταγίνεται περὶ τὸ εἶδος τοῦ κύκλου καὶ τοῦ τριγώνου τοῦ ἁπλῶς· ταῦτα δὲ πάντα διανοητὰ ὑπάρχουσι. διανοηταὶ δὲ οὐσίαι ὑπάρ‐ χουσιν οἱ λόγοι οἱ ἐν τῇ ψυχῇ. ἄμεινον οὖν ἦν αὐτὸν ζητῆσαι, ἆρα ὑπάρχουσιν ἕτεραι οὐσίαι παρὰ τὰς νοητάς· κυρίως γὰρ οὐσίαι αἱ νοηταὶ μόναι ὑπάρχουσι. ‘τὶ τὸ ὂν μὲν ἀεί, γένεσιν δὲ οὐκ ἔχον, καὶ τὶ τὸ γι‐ | |
| 30 | νόμενον, ὂν δὲ οὐδέποτε‘· ὥστε τὸ ἐναντίον ἔδει αὐτὸν ζητῆσαι, καθάπερ εἴρηται. ὅτι γὰρ ὑπάρχουσι νοηταὶ οὐσίαι φανερὸν ἐντεῦθεν. ὁ γὰρ νοῦς κεχωρισμένην ἔχει οὐσίαν τῶν αἰσθητῶν, ὡς δείκνυται ἐν τῷ Φαίδωνι, ὥστε καὶ χωριστὴν ἐνέργειαν καὶ κρείττονα τῶν αἰσθητῶν. εἰ οὖν μὴ μάτην ἔχει τὴν ἐνέργειαν ὁ νοῦς, δῆλον ὡς ὅτι ἀντιλήψεται τῶν νοητῶν. | |
| 35 | ὥστε ὑπάρχουσι πολλῷ μᾶλλον τῶν αἰσθητῶν τὰ νοητά. πρὸς τούτοις δέ φαμεν ὅτι καὶ νοηταὶ οὐσίαι ὑπάρχουσιν οἱ λόγοι οἱ παρὰ τῷ δημιουργῷ, | |
| καθ’ οὓς λόγους ποιεῖ τε πάντα καὶ προάγει· οὔτε γὰρ ἀλόγως ποιεῖ· | 165 | |
In met.166 | πάντων γὰρ τῶν ὄντων ἔχει λόγους ἐν ἑαυτῷ. εἰσὶ δὲ καὶ οὐσίαι δια‐ νοηταὶ οἱ λόγοι οἱ ἐν τῇ ψυχῇ ὑπάρχοντες, καθ’ οὓς θεωρεῖ τὰ πάντα. εἰ μὲν γὰρ περὶ τὰ καταδεέστερα ἐνεργεῖ ὀρθῶς ἡ ψυχή, ἡ τοιαύτη ἀρετὴ πολιτικὴ ὑπάρχει· εἰ δὲ πρὸς ἑαυτὴν ἐπιστρέφεται θεωροῦσα τὴν φύσιν | |
| 5 | ἑαυτῆς καὶ τὰ ὅμοια, καθαρτική· εἰ δὲ περὶ τὸ θεῖον ἐπέστραπται, θεω‐ ρητικὴ ὑπάρχει. | |
| 7n | Ἔτι δὲ πότερον τὰς αἰσθητὰς οὐσίας μόνας εἶναι | |
| 8n | φατέον. | |
| 9 | Καθάπερ εἴρηται, ἀπορητικῶς προέρχεται καί φησιν ὅτι ἆρά γε τὰς αἰ‐ | |
| 10 | σθητὰς οὐσίας μόνας εἶναι δεῖ ὑπολαμβάνειν, ἢ καὶ παρὰ τὰς αἰσθητὰς ἄλλας οὐσίας; καὶ πότερον αἱ ἄλλαι οὐσίαι αἱ παρὰ τὰς αἰσθητὰς μοναχῶς ὑπάρχουσιν, ἢ πλείονα γένη τετύχηκεν ὄντα τῶν οὐσιῶν; οἷον οἱ λέ‐ γοντες τά τε εἴδη, τουτέστι τὰ νοητά, καὶ τὰ μεταξύ, τουτέστι τὰ διανοητά, περὶ ἃ διανοητὰ καταγίνονται αἱ μαθηματικαὶ ἐπιστῆμαι. περὶ γὰρ τοῦ εἴδους | |
| 15 | τοῦ τριγώνου διαλέγονται καὶ τοῦ κύκλου καὶ τῶν ὁμοίων, ἅτινα διανοητὰ ὑπάρχουσι· τὸ γὰρ εἶναι ἐν τῇ ἡμετέρᾳ ψυχῇ ἔχουσι. πότερον οὖν μοναχῶς εἰσιν αὗται, ἢ πλείω γένη τῶν τοιούτων οὐσιῶν, ὡς εἶναι τὰς μέν τινας ἰδέας καὶ παραδείγματα, τὰς δέ τινας μεταξὺ τῶν τε ἰδεῶν καὶ τῶν αἰσθη‐ τῶν, ὡς τὰς μαθηματικάς; 〈κατὰ〉 ταύτην γὰρ τὴν χώραν τὰ μαθηματικὰ | |
| 20 | ἔταττον οἱ περὶ Πλάτωνα, οὐσίας καὶ ταῦτα λέγοντες εἶναι ἔξω ὄντα καὶ κεχωρισμένα τῶν τε αἰσθητῶν οὐσιῶν καὶ τῶν ἰδεῶν. | |
| 22n | Ὡς μὲν οὖν λέγομεν αἴτιά τε καὶ οὐσίας εἶναι καθ’ | |
| 23n | ἑαυτὰς εἴρηται ἐν τοῖς πρώτοις λόγοις. | |
| 24 | Ὡς τοῦ αὐτοῦ διδασκαλείου ὑπάρχων ὁ Ἀριστοτέλης φησὶ τὸ λέ‐ | |
| 25 | γομεν. ἱκανῶς οὖν ἀντείπομεν ἐν τῷ μείζονι Α πρὸς τὰς ἰδέας ἐλέγ‐ χοντες ὅτι οὔτε ἀριθμοὺς δυνατὸν λέγειν αὐτὰς οὔτε ἕτερόν τι τοιοῦτο, καὶ ὅσα ἄλλα εἴρηνται ἐν ἐκείνοις. καὶ πρὸς πάντα δὲ ἀπελογησάμεθα, ὥς φησιν ὁ ἡμέτερος φιλόσοφος, δεικνύντες ὡς ὅτι αἴτια ὑπάρχουσι τῶν τῇδε. οἱ γὰρ λόγοι οἱ δημιουργικοὶ παρακτικοὶ ὑπάρχουσι τῶν τῇδε καὶ οὐσίαι | |
| 30 | οὖσαι ἐν τῷ δημιουργῷ· οὔτε γὰρ αὐταὶ καθ’ αὑτὰς ὑπάρχουσιν ὥσπερ τὰ αἰσθητά. οὐ γὰρ τοῦτο ἔλεγεν ὁ Πλάτων ὅτι ἄνθρωπός τίς ἐστιν αὐτὸς καθ’ αὑτὸν ὑπάρχων ὁ ἔχων ὄνυχας καὶ τρίχας, καὶ ἵππος καὶ ὅσα ἄλλα τοιαῦτα, ἀλλὰ λόγους δημιουργικοὺς ὑπετίθετο ὄντας ἐν τῷ δημιουργῷ, καθ’ οὓς λόγους παράγει πάντα ἅπερ παράγει· οὐ γὰρ ἀλόγως ποιεῖ καθάπερ | |
| 35 | τὰ ἄψυχα. ὁ οὖν Ἀριστοτέλης διαμάχεται τοῖς κακῶς ἐκλαμβάνουσι τὰ | |
| τοῦ Πλάτωνος. καὶ ὅτι πρὸς τοὺς λέγοντας εἶναι ἄνθρωπον αὐτὸν καθ’ | 166 | |
In met.167 | αὑτὸν ὄντα ἤγουν ἵππον, καὶ οὕτως ἐξ αὐτῶν γίνεσθαι τὰ τῇδε μάχεται ὁ Ἀριστοτέλης, σαφῶς ἐνταῦθα ἀποκαλύπτει τὴν ἑαυτοῦ διάνοιαν. τί γάρ; φησὶν ὅτι πολλαχῇ ἔχοντος δυσκολίαν τοῦ πράγματος τοῦ κατὰ τὰς ἰδέας οὐδενὸς ἧττόν ἐστιν ἄτοπον τὸ ὑποτίθεσθαι εἶναί τινας φύσεις παρὰ | |
| 5 | τὰς ἐν τῷ οὐρανῷ. καὶ ὑπὲρ τὸν οὐρανὸν γὰρ ἔλεγον εἶναι τὰς ἰδέας, εἴ γε ὁ οὐρανὸς αἰσθητὸς ὑπάρχει, ὑπὲρ πᾶν δὲ αἰσθητὸν ἔλεγον εἶναι τὰς ἰδέας, εἴ γε καὶ νοητὰς αὐτὰς ὑπετίθεντο. ταύτας δὲ τὰς νοητὰς τὰς αὐτὰς ὑπε‐ τίθεντο εἶναι τοῖς αἰσθητοῖς. ὥσπερ ἐστὶν οὐρανός, φησίν, αἰσθητός, οὕτως καὶ διανοητὸς καὶ νοητός· διαφέρειν δὲ λέγει, ὅτι τὰ μὲν αἰσθητὰ φθαρτὰ | |
| 10 | ὑπάρχουσι, τὰ δὲ νοητὰ ἄφθαρτα. ὥστε οἶδεν ὁ Ἀριστοτέλης τοὺς Πλα‐ τωνικοὺς λέγοντας φθαρτὸν εἶναι τὸν οὐρανόν, εἴ γε καὶ πάντα τὰ αἰσθητά φησιν αὐτοὺς λέγειν φθαρτά· διό φησι πλὴν ὅτι τὰ μὲν ἀίδια, τὰ δὲ φθαρτά. αὐτὸ γὰρ ἄνθρωπόν φασιν εἶναι καὶ ἵππον καὶ ὑγείαν. ἰδοῦ πῶς μάχεται πρὸς τοὺς λέγοντας νοητὸν εἶναι ἄνθρωπον αὐτὸν καθ’ | |
| 15 | αὑτὸν καὶ τὰ ἄλλα ὁμοίως, καὶ οὕτως ἐξ αὐτοῦ παράγεσθαι τὰ αἰσθητὰ πάντα. οἱ οὖν τοιοῦτοι, φησίν, ἐοίκασι τοῖς γραφεῦσι τοῖς ποιοῦσιν ἀνθρω‐ ποειδεῖς θεούς· ἀμφότεροι γὰρ οὐδὲν ἄλλο ποιοῦσιν εἰ μὴ ἀνθρώπους ἀιδίους, ἐπεὶ καὶ ὁ θεὸς ἀίδιός ἐστιν, ἀνθρωποειδεῖς δὲ θεοὺς ὑποτίθενται. εἰ γὰρ νοητὸν ἄνθρωπον λέγουσιν εἶναι ἐν ὑποστάσει, τοῦτον δὲ ἄφθαρτον ὑποτί‐ | |
| 20 | θενται, φανερὸν ὅτι οὐδὲν ἄλλο λέγουσιν ἢ ἄφθαρτον εἶναι ἄνθρωπον καὶ ἵππον καὶ ὅσα ἄλλα τοιαῦτα. καὶ πρὸς τούτους μὲν διαμάχεται ὁ Ἀριστο‐ τέλης, ὡς εἴρηται, πρὸς τοὺς λέγοντας εἶναι ἄνθρωπον αὐτὸν καθ’ αὑτὸν ἐν ὑποστάσει, καὶ οὕτως ἐξ αὐτοῦ παράγεσθαι τὰ ἄλλα, ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων. ὁ μέντοι γε Πλάτων, ὡς πολλάκις εἴρηται, οὐ τοῦτο ὑποτί‐ | |
| 25 | θεται, ἀλλὰ λόγους δημιουργικοὺς εἶναι παρὰ τῷ θεῷ τοῦ ἀνθρώπου καὶ πάντων τῶν γινομένων· καὶ τοῦ οὐρανοῦ λόγος ὑγείας, εἴ γε μέλλει δια‐ τελεῖν ἀγήρως καὶ ἄνοσος, καὶ τῶν ἄλλων ἁπάντων. εἰ γὰρ ὁ ἰατρὸς ἔχει λόγους ἐν ἑαυτῷ ὑγείας, πολλῷ μᾶλλον καὶ ὁ θεὸς ἔχει λόγον ὧν παράγει. ὁμοίως δὲ καὶ αἱ ψυχαὶ ἔχουσιν ἐν ἑαυταῖς τοὺς λόγους τῶν | |
| 30 | πραγμάτων, εἴ γε αὐτός φησιν ὁ Ἀριστοτέλης ‘εὖ γε οἱ τὴν ψυχὴν εἰρη‐ κότες τόπον εἰδῶν‘, καὶ ὅτι ὁ κατ’ ἐνέργειαν νοῦς τὰ πράγματα. ὥστε καὶ νοηταὶ οὐσίαι ὑπάρχουσιν οἱ λόγοι οἱ παρὰ τῷ δημιουργῷ καὶ δια‐ νοηταὶ οἱ λόγοι οἱ ἐν τῇ ψυχῇ· οὐκέτι μέντοι γε αὐτοΐππος καὶ βοῦς καὶ τὰ τοιαῦτα αὐτὰ καθ’ αὑτὰ ἐν ὑποστάσει ὄντα, ὥσπερ καὶ τὰ αἰσθητά. | |
| 35 | τίνες οὖν αἱ πολλαὶ δυσκολίαι, εἰρήκαμεν ἐν τῷ πρώτῳ. τὸ δὲ παρὰ τὰς ἐν τῷ οὐρανῷ λέγει ἀντὶ τοῦ παρὰ τὰς ἐν τῷ κόσμῳ καὶ αἰσθητάς (οὐ‐ ρανὸν γὰρ τὸν κόσμον λέγει) καὶ ἐν τόπῳ οὔσας καὶ φύσει συνεστώσας. φησὶν οὖν ὅτι πολλῶν ὄντων ἀτόπων τῶν ἑπομένων τῷ περὶ τῶν ἰδεῶν | |
| δόγματι (καὶ γὰρ τίς ἡ ὑπόστασις αὐτῶν ἄτοπον, πότερον ἡ οὐσία, καὶ τίς | 167 | |
In met.168 | ὁ τῆς μεθέξεως τρόπος, καὶ ὅσα εἴρηται ἐν τῷ μείζονι Α) οὐδενὸς 〈ἧττον〉 ἄτοπον εἶναι καὶ ὃ νῦν τίθησιν ὡς ἑπόμενον αὐτοῖς. λέγουσι μὲν γὰρ εἶναί τινας φύσεις παρὰ τὰς αἰσθητὰς καὶ φύσει συνεστώσας ταύτας, ἃς δὴ ἰδέας λέγουσι, ταύτας δὲ τὰς φύσεις τὰς αὐτὰς τίθενται τοῖς αἰσθητοῖς καὶ ἐν | |
| 5 | τῷ οὐρανῷ οὖσι, μόνῳ τῷ ἀιδίους εἶναι τῶν αἰσθητῶν διαφερούσας. ὅτι δὲ ἕπεται τῷ δόγματι, ἐπιστώσατο ἐκ τοῦ παρ’ αὐτῶν λεγομένου· αὐτὸ γὰρ ἄνθρωπόν φασιν εἶναι καὶ αὐτοΐππον καὶ αὐτοϋγείαν, ἄλλο δὲ οὐδὲν λέγουσι περὶ αὐτῶν. εἰ δὲ ἔστι κἀκεῖνα ἄνθρωποι καὶ ἵπποι, τῷ ἀιδίῳ διαφέροντες τῶν αἰσθητῶν, τὰ μὲν ἄλλα τοῖς αἰσθητοῖς ἕξουσι τὰ | |
| 10 | αὐτά· τοὺς γοῦν ὁρισμοὺς αὐτῶν λέγοντες εἶναι ἐφαρμόζειν *** ὥστε ἔσται κἀκεῖνα αἰσθητά. πῶς οὖν φασιν αὐτὰ ὑπὲρ τὰ αἰσθητά; ὡς γὰρ οἱ θεοὺς λέγοντες καὶ τούτους ἀνθρωπομόρφους ποιοῦντες ἀνθρώπους ἀιδίους αὐτοὺς ἐποίουν διὰ τοῦ ὀνόματος τοῦ θεοῦ τὸ ἀίδιον αὐτοῖς χαριζόμενοι, οὕτως καὶ οἱ τὰ αὐτὰ τὰ εἴδη τοῖς αἰσθητοῖς ποιοῦντες πλεονεκτοῦντα τῇ τοῦ | |
| 15 | αὐτὸ προσθήκῃ αἰσθητὰ εἶναι ἀίδια τὰς ἰδέας. ἀδύνατον γὰρ ἄνθρωπον ἢ ἵππον καὶ τὸν τούτων λόγον ἀναδεχόμενον μὴ αἰσθητόν τε καὶ αἰσθητικὸν εἶναι. εἰ δὲ τοῦτο, οὐκ ἂν εἴη διὰ τῆς τῶν ἰδεῶν θέσεως ἀναιρούμενον τὸ μόνας εἶναι τὰς αἰσθητὰς οὐσίας. | |
| 19n | Ἔτι δὲ εἴ τις παρὰ τὰ εἴδη καὶ τὰ αἰσθητὰ τὰ μεταξὺ | |
| 20n | θήσεται, πολλὰς ἀπορίας ἕξει. | |
| 21 | Φησὶν ὅτι πολλὰς ἀπορίας ἕξει ὁ ὑποτιθέμενος παρὰ τὰς νοητὰς οὐσίας καὶ τὰς αἰσθητὰς πάλιν ἄλλας οὐσίας, φημὶ δὴ τὰς μεταξύ, τουτέστι τὰς διανοητάς· πρὸς αὐτὰς γὰρ νῦν διαμάχεται. φανερὸν ὡς ὅτι ἔσονται καὶ γραμμαὶ διανοηταὶ καὶ αἰσθηταὶ καὶ νοηταὶ καὶ ἕκαστον τῶν ἄλλων γενῶν. | |
| 25 | ἐπεὶ οὖν ἡ ἀστρονομία τῶν μαθηματικῶν ἐστιν ἐπιστημῶν, αἱ δὲ μαθημα‐ τικαί, ὡς ἀνωτέρω εἰρήκαμεν, καταγίνονται περὶ τὰ διανοητά, δῆλον ὅτι ἔσται τις καὶ οὐρανὸς παρὰ τὸν αἰσθητὸν οὐρανόν, ἕτερος οὐρανὸς διανοητὸς καὶ ἥλιος καὶ σελήνη καὶ τὰ ἄλλα ὁμοίως τὰ κατὰ τὸν οὐρανόν. πῶς δὲ δυνατόν ἐστι τοῖς τοιούτοις λόγοις πιστεύειν; καθὸ μὲν γάρ ἐστιν οὐρανός, | |
| 30 | δεῖ αὐτὸν κινεῖσθαι, καθὸ δὲ διανοητός, ἔσται ἀκίνητος· ὥστε ὁ αὐτὸς καὶ κινούμενος καὶ ἀκίνητος, ὅπερ ἐστὶν ἀδύνατον. λέγομεν τοίνυν πρὸς τοῦτο ὅτι καὶ αἰσθητός ἐστιν οὐρανὸς ὁ φαινόμενος καὶ διανοητὸς ὁ λόγος τοῦ οὐρανοῦ ὁ ἐν τῇ ψυχῇ ἡμῶν ὑπάρχων· οὗτος δὲ ἀκίνητός ἐστι λόγος ὑπάρχων. ἔτι δὲ καὶ νοητὸς οὐρανὸς ὁ λόγος ὁ ἐν τῷ δημιουργῷ, καθ’ | |
| 35 | ὃν προήχθη ἐξ αὐτοῦ· ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ ἡλίου καὶ σελήνης καὶ τῶν | 168 |
In met.169 | ἄλλων ἁπάντων. εἰ οὖν ἔστι τις γραμμὴ κατ’ αὐτοὺς παρὰ τὴν αἰσθητὴν καὶ τὴν ἰδέαν ἡ μαθηματική, περὶ ἣν ἡ γεωμετρία καταγίνεται, οὕτως ἕξει καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων, δηλονότι τῶν μαθηματικῶν· πάντες γὰρ οἱ μα‐ θηματικοὶ λέξουσί τινας μεταξὺ φύσεις, περὶ ὧν θεωροῦσιν. ἐπεὶ οὖν | |
| 5 | ἐστιν [ἡ] μαθηματικὴ καὶ ἡ ἀστρονομία, οὖσα περί τε οὐρανοῦ καὶ ἡλίου καὶ σελήνης καὶ τῶν ἄλλων ἄστρων, ἔσται καὶ τούτων ἕκαστον μεταξὺ τῶν τε αἰσθητῶν, οὐρανοῦ καὶ ἡλίου καὶ σελήνης καὶ τῶν ἄλλων ἄστρων, καὶ τῶν ἰδεῶν, περὶ ὧν ὁ μαθηματικὸς ἀστρονόμος λέγει. πῶς δὲ οἷόν τε εἶναί τινα ἥλιον μαθηματικὸν μὴ κινούμενον, ἢ κόσμον ἤ τινα τῶν ἄλλων | |
| 10 | ἄστρων; ἡ γὰρ οὐσία καὶ ἡ φύσις τούτων μετὰ τῆς τοιᾶσδε κινήσεως· οἱ δέ φασι τὰ μαθηματικὰ ἀκίνητα εἶναι. ἄτοπον οὖν τὸ λέγειν αὐτὰ κινού‐ μενα καὶ οὐκ αἰσθητά· ἀδύνατον δὲ κινεῖσθαι τὸ μὴ ὑπάρχον ἔνυλον καὶ αἰσθητὸν τῇ αὑτοῦ φύσει. διό φησι καίτοι πῶς δεῖ πιστεῦσαι τού‐ τοις; οὐδὲ γὰρ ἀκίνητον εὔλογον εἶναι (λέγει τὸν οὐρανόν), κινού‐ | |
| 15 | μενον δὲ ὑποθέσθαι αὐτὸν παντελῶς ἀδύνατον ὑπάρχει, εἴ γε ἄυλον αὐτὸν λέγουσιν. | |
| 17n | Ὁμοίως δὲ καὶ περὶ ὧν ἡ ὀπτικὴ πραγματεύεται. | |
| 18 | Φησὶν ὅτι καὶ ἡ ὀπτικὴ τῶν μαθηματικῶν ἐστιν ἐπιστημῶν· ὥστε ἔσται οὐ μόνον αἰσθητὴ ὄψις ἀλλὰ καὶ διανοητὴ καὶ νοητή. πῶς δὲ δυ‐ | |
| 20 | νατόν ἐστιν ὑποθέσθαι ὄψιν διανοητὴν ἤγουν αἰσθητήν; φαμὲν οὖν πρὸς τοῦτο ὅπερ αὐτὸς ὁ Ἀριστοτέλης φησὶν ἐν τοῖς Μετεώροις, ὅτι οἱ ἐπὶ σμικρὸν βλέποντες *** τῷ ὄντι γάρ ἐστι καὶ αἰσθητὴ ὄψις καθ’ ἣν ὁρῶμεν, ἔστι δὲ καὶ νοητή, καθ’ ἥν φαμεν ‘νοῦς ὁρῇ καὶ νοῦς ἀκούει‘· ἄνευ γὰρ νοῦ οὐδὲ τῶν αἰσθητῶν γίνεται ἀντίληψις. ἔστιν οὖν ὁ λόγος ὁ | |
| 25 | δημιουργικὸς ὁ καὶ εἰς τὸ εἶναι παράγων τὴν ὄψιν, ἔστι δὲ καὶ ὁ λόγος τῆς ὀπτικῆς αἰσθήσεως, καθ’ ἣν πολυπραγμονοῦμεν πῶς ὁρᾷ ὁ ὀφθαλμός. πάλιν τῶν μαθηματικῶν ἐστι καὶ ἡ ἁρμονική. ἔστιν οὖν καὶ αἰσθητὴ ἁρμονική, ἔστι δὲ καὶ διανοητὴ οἱ λόγοι τῆς ἀφράστου ἁρμονίας ἧς ἔχομεν ἐν τῇ ἡμετέρᾳ ψυχῇ· ἔστι δὲ καὶ νοητὴ ἁρμονία, καθ’ ἣν ἐδημιουργήθη | |
| 30 | καὶ εἰς συναφὴν ἄκραν συνῆλθον τὰ στοιχεῖα ὑπὸ τῆς ἀφράστου καὶ ἐνθέου ἑνώσεως. λέγεται δὲ πάλιν ἁρμονία νοητὴ καὶ ἐπιστροφὴ τῶν νῶν τῶν κινούντων τὰς οὐρανίας σφαίρας πρὸς τὴν μίαν τῶν πάντων ἀρχήν. φησὶν οὖν ὁ Ἀριστοτέλης ὅτι ἀδύνατον εἶναι καὶ ταῦτα τὰ ἁρμονικὰ παρὰ τὰ αἰ‐ σθητὰ διὰ τὰς αὐτὰς αἰτίας, ἐπεὶ οὕτως συμβήσεται τὸ αὐτὸ καὶ κινούμενον | |
| 35 | καὶ ἀκίνητον, καθάπερ ἐπὶ τοῦ οὐρανοῦ εἴρηται, ὅπερ ἐστὶν ἀδύνατον. εἰ γάρ | |
| ἐστιν αἰσθητὰ μεταξὺ καὶ αἰσθήσεις, δῆλον 〈ὅτι〉 καὶ ζῷα ἔσονται | 169 | |
In met.170 | μεταξὺ αὐτῶν τε τῶν νοητῶν καὶ τῶν αἰσθητῶν, ἅτινά ἐστι φθαρτά. φαμὲν οὖν ὅτι ὁμολογουμένως ὑπάρχουσι ζῷα, τουτέστιν ὁ λόγος τῶν ζῴων ἐν τῇ ἡμετέρᾳ ψυχῇ. ὁ αὐτὸς οὖν λόγος, φησί, καὶ περὶ τῆς ὀπτικῆς καὶ περὶ ὧν αὕτη πραγματεύεται, καὶ περὶ τῆς ἁρμονικῆς τῆς μαθηματικῆς· | |
| 5 | αὕτη δέ ἐστιν οὐχ ᾗ τὰς χορδὰς ἁρμόζομεν (αὕτη γὰρ δοκεῖ αὐτοῖς περὶ τὰ αἰσθητὰ εἶναι), ἀλλὰ ἡ δεικνῦσα ἐν τίνι λόγῳ ἀριθμῶν ἐστιν ἑκάστη συμφωνία· αὕτη γὰρ ἡ μαθηματική, ἥτις δηλονότι περὶ τὰ μαθηματικὰ ἔσται. πᾶσαι γὰρ αὗται μαθηματικαὶ οὖσαι ἕξουσί τινας οὐσίας μαθημα‐ τικὰς ὑποκειμένας, μεταξὺ οὔσας τῶν τε αἰσθητῶν καὶ τῶν ἰδεῶν. πῶς | |
| 10 | δὲ οἷόν τε ὁρατὰ εἶναί τινα μὴ αἰσθητά, περὶ ἃ ἡ ὀπτική, ἢ ἀκουστὰ μὴ αἰσθητά, περὶ ἃ ἡ ἁρμονική; τὸ γὰρ ὀπτικῇ εἶναι τὸ περὶ ὁρατῶν λέγειν καὶ τὸ ἁρμονικῇ τὸ περὶ ἀκουστῶν. τούτῳ γὰρ ἀκολουθήσει καὶ αἰσθήσεις τινὰς μεταξὺ λέγειν καὶ ἄλλας τινὰς παρὰ ταύτας, δι’ ὧν ἡ ἀντίληψις ἐκεί‐ νων τῶν μεταξύ. εἰ δὲ ὅτι αἰσθήσεις, δῆλον ὅτι καὶ ζῷα τὰ τὰς αἰσθή‐ | |
| 15 | σεις ἐκείνας ἔχοντα, μεταξὺ ὄντα αὐτῶν τε τῶν ζῴων, τουτέστι τῶν ἰδεῶν, καὶ τῶν φθαρτῶν· οὐ γὰρ δὴ αἰσθήσεις οἷόν τε ἄνευ ζῴων εἶναι. | |
| 17n | Ἀπορήσειε δ’ ἄν τις καὶ παρὰ ποῖα τῶν ὄντων δεῖ | |
| 18n | ζητεῖν ταύτας τὰς ἐπιστήμας. | |
| 19 | Ἐντεῦθεν πάλιν ἀπορῶν ἕτερον ἔγκλημα ἐπιφέρει τοῖς ὑποτιθεμένοις | |
| 20 | εἶναι διανοητὰς οὐσίας αὐτὰς καθ’ αὑτὰς ὑπαρχούσας. φησὶν οὖν ὅτι ἡ γεωδαισία περὶ τὰ αἰσθητὰ καταγίνεται· διὰ τοῦτο γὰρ καὶ γεωδαισία λέ‐ γεται, παρὰ τοὺς δασμοὺς τῆς γῆς· ἡ μέντοι γεωμετρία οὐ περὶ αἰσθητῶν διαλέγεται, ἀλλὰ περὶ τῶν ἐξ ἀφαιρέσεως. ἐπεὶ οὖν ἡ γεωδαισία περὶ αἰσθητὰ καταγίνεται, ταῦτα δὲ τὰ αἰσθητὰ φθαρτὰ ὑπάρχουσι, δῆλον ὡς | |
| 25 | ὅτι φθειρομένων τῶν αἰσθητῶν καὶ ἡ ἐπιστήμη ἡ ἔχουσα περὶ αὐτὰ φθεί‐ ρεται. λέγομεν τοίνυν ἡμεῖς ὅτι εἰ μὲν περὶ ἓν αἰσθητὸν εἴη ἡ γεωδαισία καὶ ὡς ἐν ὑποκειμένῳ ἐθεωρεῖτο ἡ γεωδαισία, εὖ ἂν εἶχεν· ἐπειδὴ δὲ οὐκ ἔχει περὶ ἕν, ἀλλὰ κἂν τοῦτο φθαρῇ τὸ αἰσθητόν, φανερὸν ὅτι σώζεται ἕτερον, οὐ δεῖ λέγειν ὅτι συμφθείρεται ἡ ἐπιστήμη. τοῦτο οὖν φησιν ὅτι ἄξιόν ἐστιν | |
| 30 | ἀπορίας· ἐπεὶ ἔλεγον τὰς μαθηματικὰς ἐπιστήμας 〈περὶ τὰ〉 μεταξὺ εἶναι τῶν τε αἰσθητῶν καὶ τῶν ἰδεῶν, ζητεῖ παρὰ τίνα τῶν αἰσθητῶν ἐστι τὰ μεταξὺ ταῦτα, περὶ ἃ αἱ μαθηματικαί. ὡς γάρ, φησίν, ἔχει ἡ γεωδαισία πρὸς τὴν γεωμετρίαν, οὐδενὶ ἄλλῳ διαφέρουσαν τῆς γεωδαισίας ἢ τῷ ταύ‐ την μὲν περὶ τὰ αἰσθητὰ εἶναι καὶ τὰ τούτων μέτρα, εὑρεθεῖσαν ἐν Αἰγύ‐ | |
| 35 | πτῳ διὰ τὴν χρείαν τῆς κατὰ τὴν χώραν διαιρέσεως τῷ τοὺς φθάσαντας | |
| ὅρους συγχεῖσθαι ὑπὸ τῆς τοῦ Νείλου ἀναβάσεως, τὴν δὲ γεωμετρίαν μὴ | 170 | |
In met.171 | περὶ τὰ αἰσθητὰ εἶναι, ἀλλὰ περὶ τὰ νοητὰ τὰ μεταξύ, εἶναι δὲ ἄλλην τὴν περὶ τὰς τούτων ἰδέας, ὡς οὖν ἐπὶ τῆς γεωδαισίας καὶ γεωμετρίας, οὕτως τις ἀξιώσει καὶ ἐπὶ ἰατρικῆς καὶ ἔσται τις ἰατρικὴ ἀνάλογος οὖσα τῇ γεω‐ μετρίᾳ μεταξὺ ὑπάρχουσα, καὶ πάλιν ἄλλη ἰατρικὴ αἰσθητή, καὶ ἄλλη | |
| 5 | ἰατρικὴ νοητή. καίτοι πῶς τοῦτο δυνατὸν ὑπάρχειν; καὶ γὰρ ἡ ὑγεία ἐπὶ σωμάτων θεωρεῖται ἐχόντων συμμετρίαν καὶ σύνθεσιν τοιάνδε· οὐ δυνατὸν δὲ ταύτην θεωρεῖσθαι καὶ ἐπὶ διανοητῶν οὔτε ἐπὶ νοητῶν. καὶ ταῦτα μὲν ὁ Ἀριστοτέλης. φαμὲν δὲ πρὸς αὐτὸν ὅτι ἔστι καὶ διανοητὴ ἰατρικὴ, αὐτὸς ὁ λόγος ὁ τῆς ἰατρικῆς ὑπάρχων ἐν τῇ ἡμετέρᾳ ψυχῇ, ἔστι δὲ καὶ νοητὴ | |
| 10 | ἰατρική, ὁ λόγος ὁ παρὰ τῷ δημιουργῷ, φησί, καθ’ ὃν λόγον ἐστὶν ὁ κόσμος, ὥς φησιν, ἄνοσος καὶ ἀγήρως. ἅμα δὲ οὐδὲ τοῦτο ἀληθὲς ὑπάρχει, ὡς ὅτι ἡ γεωδαισία τῶν αἰσθητῶν ἐστι μεγεθῶν καὶ φθαρτῶν· ἐφθείρετο γὰρ ἂν φθειρομένων. πῶς δὲ οὐ φθείρεται, εἴρηται. | |
| 14n | Ἀλλὰ μὴν οὐδὲ τῶν αἰσθητῶν ἂν εἴη μεγεθῶν. | |
| 15 | Ὃ λέγει τοῦτό ἐστιν, ὅτι οὐδὲ τῶν αἰσθητῶν μεγεθῶν ἐστιν ἡ γεωμε‐ τρία. εἰ γὰρ περὶ τὰ αἰσθητὰ μεγέθη κατεγίνετο, φανερὸν ὅτι οὐκ 〈ἂν〉 εἶχεν ἀκρίβειαν λέγουσα ὅτι εὐθεῖα κύκλου κατὰ ἓν σημεῖον ἅπτεται· αἰσθητῶς γὰρ οὐχ ἅπτεται κατὰ ἓν σημεῖον, ἀλλὰ κατὰ πλείονα. ὥστε ἐξ ἀφαιρέ‐ σεως τῶν αἰσθητῶν λαμβάνει τὰ εἴδη ἡ γεωμετρία, καὶ οὕτως αὐτὰ ἀκρι‐ | |
| 20 | βῶς πολυπραγμονεῖ. καὶ δῆλον ὅτι οὐκ ἔχει περὶ διανοητά, ὥς φασιν, ἀλλὰ περὶ τὰ ἐξ ἀφαιρέσεως. καὶ ταῦτα μὲν ὁ Ἀριστοτέλης· φαμὲν δὲ ἡμεῖς πρὸς αὐτὸν ὅτι ὡς ἔχει τὸ γνωστὸν πρὸς τὸ γνωστόν, οὕτως ἔχει καὶ ἡ γνῶσις πρὸς τὴν γνῶσιν. εἰ τοίνυν τὰ μὲν αἰσθητὰ πρωτουργὰ ὑπάρχουσι, τὰ δὲ ἐξ ἀφαιρέσεως ἐκ τῶν αἰσθητῶν τὸ εἶναι ἔχουσι, κρεῖττον δὲ τὸ | |
| 25 | παράδειγμα τῆς εἰκόνος, φανερὸν ὅτι καὶ αἱ αἰσθήσεις ὡς πρωτουργοὶ κρείττονες ἔσονται τῶν ἐξ ἀφαιρέσεως· ὥστε καὶ ἡ γνῶσις κρείττων ἔσται ἡ καταγινομένη περὶ τὰ αἰσθητὰ τῆς καταγινομένης περὶ τὰ ἐξ ἀφαιρέ‐ σεως· καὶ οὕτως κρείττων ἔσται γεωδαισία γεωμετρίας, ὅπερ προφανῶς ἄτοπον. ὅτι γὰρ ἔχομεν τοὺς λόγους τῶν πραγμάτων ἐν ἑαυτοῖς καὶ οὐκ | |
| 30 | ἐκ τῶν αἰσθητῶν, δῆλον ἐκ τοῦ καταγινώσκειν ἡμᾶς πάντων τῶν αἰσθητῶν, καὶ τοῦ κύκλου τοῦ αἰσθητοῦ καὶ τῶν ἄλλων ὁμοίως ἁπάντων τῶν αἰσθη‐ τῶν· εἰ δὲ ἦσαν παραδείγματα τὰ αἰσθητά, οὐκ ἄν ποτε αὐτῶν κατέγνωμεν. ἐφεξῆς οὖν δείκνυσιν ὡς ὅτι οὐδὲ ἡ ἀστρολογία περὶ αἰσθητῶν λέγει, οἷον περὶ τοῦδε τοῦ οὐρανοῦ καὶ τῶνδε τῶν ἄστρων· ἀδύνατον γὰρ τὸν περὶ | |
| 35 | αἰσθητῶν διαλεγόμενον ἀκριβῶς διαλεχθῆναι· ἀλλὰ δῆλον ὡς ὅτι ἐξ ἀφαι‐ ρέσεως. ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ γραμμῶν· οὔτε γὰρ αἱ αἰσθηταὶ γραμμαὶ τοιαῦται ὑπάρχουσιν οἵας λέγει ὁ γεωμέτρης· οὐδὲν γὰρ εὐθὺ τῶν αἰ‐ σθητῶν οὕτως οὐδὲ στρογγύλον. ὁ γὰρ κύκλος ὁ αἰσθητὸς τοῦ κανόνος καὶ | |
| τοῦ αἰσθητοῦ ἐπιπέδου οὐ κατὰ στιγμὴν ἅπτεται, καθάπερ φησὶν ὁ γεωμέτρης, | 171 | |
In met.172 | ἀλλ’ ὡς Πρωταγόρας ἔλεγεν ἐλέγχων τοὺς γεωμέτρας. ἔφερε γὰρ κανόνα καὶ προσῆπτε τῷ κύκλῳ καὶ ἐδείκνυεν ὅτι οὐ κατὰ ἓν σημεῖον γίνεται ἡ ἁφή, ἀγνοῶν καὶ αὐτὸς ὅτι μὴ περὶ τούτων ὁ λόγος αὐτοῖς, ἀλλὰ περὶ τῶν ἐξ ἀφαιρέσεως. ἀλλ’ οὐδὲ αὐτοῦ τοῦ οὐρανοῦ αἵ τε κύκλῳ γινόμεναι | |
| 5 | καὶ αἱ κατὰ ἕλικας τοιαῦται, ὁποίας λαμβάνει ὁ ἀστρολόγος *** καὶ τὴν ἕλικα καὶ τὸν κύκλον ἅ ἐστι μήκη ἀπλατῆ, καὶ ἐπὶ τούτων τὰς κινή‐ σεις ὑποτίθεται· οὐδὲν δὲ ἔστιν ἐν τοῖς αἰσθητοῖς μῆκος ἄνευ πλάτους λαμ‐ βάνειν, 〈ἀλλὰ〉 δῆλον ὅτι ἐξ ἀφαιρέσεως λαμβάνει. καὶ πάλιν λαμβάνει σημεῖον ἀντὶ ἄστρου, λέγων ὅτι ἔστιν τὸ σημεῖον ἀστήρ, ὅπερ οὐκ ἔστιν· | |
| 10 | οὐχ ὅτι κἀκεῖνα ἔχουσι τὰ οὐράνια ἀλλ’ ὅτι αἰσθητῶς ἡμεῖς οὐ δυνάμεθα αὐτὰ ἑρμηνεῦσαι. | |
| 12n | Εἰσὶ δέ τινες οἵ φασιν εἶναι μὲν τὰ μεταξὺ ταῦτα λεγό‐ | |
| 13n | μενα τῶν τε εἰδῶν καὶ τῶν αἰσθητῶν. | |
| 14 | Φησὶν ὅτι ὑπάρχουσί τινες οἵτινες ὑποτίθενται διανοητὰς οὐσίας, φασὶ | |
| 15 | δὲ αὐτὰς εἶναι ἐν τοῖς αἰσθητοῖς. ἐροῦμεν πρὸς αὐτοὺς ὅτι εἰ ἄρα τὰς διανοητὰς οὐσίας ἐναποτίθεσθε ἐν τοῖς αἰσθητοῖς, διὰ τί μὴ καὶ τὰς νοητάς; τί γάρ ἐστι τὸ κωλῦον; πρὸς τούτοις δὲ συμβήσεται πρᾶγμα ἀκίνητον καὶ στερεὸν εἶναι ἐν κινουμένῳ· καὶ οὕτως δύο σώματα ἔσονται ἅμα ἐν τῷ αὐτῷ τόπῳ, ὅπερ ἐστὶν ἀδύνατον, ὁ αἰσθητὸς οὐρανός, εἰ τύχοι, καὶ ὁ διανοητός. | |
| 20 | ὃ οὖν λέγει τοιοῦτόν ἐστιν, ὅτι εἰσὶ δέ τινες οἵτινες λέγουσιν εἶναι μὲν τὰ μεταξὺ ταῦτα λεγόμενα τῶν τε αἰσθητῶν οὐσιῶν καὶ τῶν νοητῶν (λέγει δὲ τὰς διανοητὰς οὐσίας), οὐ μὴν κεχωρισμένα ὑπάρχουσι τῶν αἰσθητῶν ἀλλ’ ἐν τούτοις εἰσίν. οἷς τὰ συμβαίνοντα ἄτοπα καὶ ἀδύνατα, πλείονος δὲ λόγου δεῖται καὶ οὐκ ἔστι τοῦ παρόντος καιροῦ· ἱκα‐ | |
| 25 | νὸν δὲ καὶ τὰ τοιαῦτα θεωρῆσαι καὶ εἰπεῖν. οὔτε γὰρ ἐπὶ τῶν διανοη‐ τῶν οὕτως ἔχειν εὔλογον μόνον, ἀλλὰ καὶ ἐπὶ τῶν νοητῶν, ὡς ὅτι καὶ τὰ νοητὰ ἐν τοῖς αἰσθητοῖς ἔχουσι τὸ εἶναι. δεῖ γὰρ λόγου τινός, διότι ταῦτα μέν ἐστιν ἐν τοῖς αἰσθητοῖς, ἐκεῖνα δὲ οὐκέτι. συμβήσεται οὖν δύο στερεὰ ἐν τῷ αὐτῷ τόπῳ εἶναι, τό τε μαθηματικόν (ἔστιν γὰρ καὶ μαθηματικὸν | |
| 30 | στερεόν, περὶ ὃ ἡ στερεομετρία) καὶ τὸ αἰσθητόν, 〈εἰ〉 ἐκεῖνο ἐν τούτῳ 〈ἔσται〉. ἔσται γὰρ σῶμα διὰ σώματος οὕτως. ἔτι δὲ οὐδὲ ἀκίνητα ἔσται τὰ μαθηματικά, ὄντα ἐν τοῖς αἰσθητοῖς· κινουμένων γὰρ τούτων ἀνάγκη καὶ τὰ ἐν αὐτοῖς κινεῖσθαι, οὐχ ὡς τὰ συμβεβηκότα, ἀλλ’ ὡς καὶ αὐτὰ ὄντα ἐν τόπῳ, εἴ γε καὶ αὐτὰ μεγέθη καὶ ἐν διαστάσει· καὶ ἔσται κινού‐ | |
| 35 | μενα ὁμοίως τοῖς τῶν σωμάτων βίᾳ καὶ ὑπό τινος κινουμένοις, οὐ κατὰ | |
| τὴν ἑαυτῶν ῥοπήν. καθόλου δὲ τίνος χάριν δεῖ λέγειν μὲν αὐτὰ εἶναι, | 172 | |
In met.173 | 〈εἶναι〉 δὲ ἐν τοῖς αἰσθητοῖς; οὐδὲ μίαν γὰρ φαίνεται αὐτοῖς χρείαν παρεχό‐ μενα, ὄντα γε μὴ καθ’ αὑτὰ ἀλλ’ ἐν τούτοις. πρὸς γὰρ τούτοις τοῖς προειρημένοις ἀτόποις καὶ ὅσα εἵπετο τοῖς κεχωρισμένα ποιοῦσιν αὐτά, καὶ τοῦτο ἀκολουθήσει· ἔσται γάρ τις οὐρανὸς καὶ ἄλλος καὶ κατὰ τούτους | |
| 5 | παρὰ τὸν αἰσθητὸν οὐρανόν, ὁμοίως καὶ ἥλιος καὶ τῶν ἄστρων ἕκαστον, πλὴν ὅτι οὐ καθ’ αὑτοὺς ὄντες ἀλλ’ ἐν τούτοις, ἥλιος ἐν ἡλίῳ καὶ σελήνη ἐν σελήνῃ καὶ οὐρανὸς ἐν οὐρανῷ, πρὸς ἐκείνῳ τῷ ἀτόπῳ καὶ τοῦτο προσειληφότα τὸ δύο σώματα ἐν τῷ αὐτῷ τόπῳ εἶναι. | |
| 9n | Περί τε τούτων οὖν ἀπορία πολλὴ πῶς δεῖ θέμενον | |
| 10n | τυχεῖν τῆς ἀληθείας. | |
| 11 | Ἐξ ἀρχῆς προέθετο εἰπεῖν περὶ πλειόνων προβλημάτων τοῦ προκει‐ μένου βιβλίου, ἅτινα καὶ ἐξέθετο· καὶ ἐνταῦθα μὲν ἐφ’ ἑκάτερα ἐπιχειρεῖ, τὰς δὲ λύσεις ἐν τῷ Γ ἐπιφέρει. ἦσαν οὖν τῶν προβλημάτων τῶν ἐκτε‐ θέντων ὑπ’ αὐτοῦ καὶ ἡ περὶ ταὐτοῦ ζήτησις καὶ ὁμοίου καὶ ἀνομοίου, | |
| 15 | παρέλιπε δὲ τὸν περὶ αὐτῶν λόγον ἐνταῦθα· λέγει δὲ ἀκριβῶς περὶ αὐτῶν ἐν τῷ Γ στοιχείῳ καὶ ἐν τῷ Ι. πρόκειται τοίνυν αὐτῷ ἐνταῦθα ζητῆσαι περὶ τῶν ἀρχῶν· καί φησιν ὅτι ἄξιον ἀπορίας, ποῖαι ἄρα μᾶλλον ἀρχαὶ τῶν ὄντων ὑπάρχουσι, πότερον τὰ στοιχεῖα ἢ τὰ γένη. καὶ ἐπιχειρεῖ κατ’ ἀμφοτέρους τοὺς λόγους. εἰδέναι μέντοι γε χρὴ ὅτι καὶ τὰ στοιχεῖα καὶ | |
| 20 | τὰ γένη δύνανται εἶναι ἀρχαὶ τῶν ὄντων· ἀλλὰ τὰ μὲν στοιχεῖα ὡς ὑλικὰ αἴτια, οἷον τὰ τέσσαρα στοιχεῖα ἀρχαὶ ὑπάρχουσι τῶν σωμάτων ὡς ὑλικὰ αἴτια, τὰ μέντοι γε γένη τὰ πρώτιστα οἱ λόγοι οἱ παρὰ τῷ δημιουργῷ ποιητικοὶ ὑπάρχουσι καὶ παρακτικοὶ πάντων τῶν ὄντων. ἔχει δὲ καὶ ἡ ψυχὴ τούτους τοὺς λόγους, ἀλλὰ γνωστικῶς μόνον, οὐκέτι καὶ δημιουργι‐ | |
| 25 | κῶς. πάλιν ζητεῖ ὅτι εἰ ἄρα τὰ γένη ὑπάρχουσι στοιχεῖα τῶν ὄντων, πότερον τὰ καθόλου ἢ τὰ προσεχῆ. χρὴ μέντοι γε γινώσκειν ὅτι εἰ τὰ ἐπὶ τοῖς πολλοῖς λαμβάνομεν καὶ ὑστερογενῆ, τουτέστι τὰ ἐν τῇ φαντασίᾳ, μᾶλλον τὰ προσεχῆ ὑπάρχουσιν (ὡς γὰρ εἴρηται ἐν Κατηγορίαις, μᾶλλον ἔστιν ἑλεῖν τὸν Σωκράτη ἐκ τοῦ εἰπεῖν ὅτι ἄνθρωπος ἢ ἐκ τοῦ εἰπεῖν ὅτι | |
| 30 | ζῷον· δύναται γὰρ καὶ ὁ ἵππος ζῷον εἶναι), εἰ δὲ τὰ πρὸ τῶν πολλῶν, δῆλον ὅτι καὶ ὁ ἀληθὴς λόγος ἔχει οὕτως, ὅτι δεῖ λαβεῖν τοὺς λόγους τοὺς δημιουργικούς, οἷον, εἰ τύχοι, τὸν λόγον τοῦ ζῴου, καθ’ ὃν παράγονται πάντα τὰ ζῷα. ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων ἁπάντων. | |
| 34n | Περί τε τούτων οὖν ἀπορία πολλὴ πῶς δεῖ θέμενον. | |
| 35 | Φησὶν ὅτι πολλή ἐστιν ἀπορία καὶ περὶ τῶν φθασάντων, εἴτε μόνη | |
| ἐστὶν αἰσθητὴ οὐσία εἴτε καὶ ἄλλη τις παρὰ ταύτην, καὶ εἰ ἔστιν ἄλλη, | 173 | |
In met.174 | πότερον μία ἢ πλείους, τουτέστιν ἡ νοητὴ καὶ ἡ διανοητή. περὶ οὖν τούτων πολλή ἐστιν ἀπορία· ὁμοίως δὲ καὶ περὶ τῶν ἀρχῶν τῶν ὄντων, πότερον δεῖ ἡμᾶς ὑπολαμβάνειν ἀρχὰς καὶ στοιχεῖα τῶν ὄντων ὑπάρχειν τὰ γένη, ἢ μᾶλ‐ λον ἐξ ὧν ἐνυπαρχόντων ἐστὶν ἕκαστον πρῶτον, τουτέστιν ἢ μᾶλλον | |
| 5 | ἀρχαὶ τῶν ὄντων ὑπάρχουσι τὰ στοιχεῖα· οἷον φωνῆς στοιχεῖα καὶ ἀρχαὶ δοκοῦσιν εἶναι ταῦτα ἐξ ὧν σύγκεινται αἱ φωναὶ πᾶσαι πρώτων, τουτέστι τὰ κδ στοιχεῖα, ἀλλ’ οὐ τὸ κοινὸν ἡ φωνή ἐστιν ἀρχή· τουτέστιν οὐκ ἔστιν ἡ ἁπλῶς φωνὴ ἡ κατηγορουμένη κατὰ πάντων τῶν ζῴων τῶν φω‐ νούντων ἀρχή. καὶ πάλιν τῶν διαγραμμάτων, τουτέστι τῶν θεωρημάτων | |
| 10 | τῶν ἐν γεωμετρίᾳ, ταῦτα στοιχεῖα λέγομεν, ὧν αἱ ἀποδείξεις ἐνυπάρ‐ χουσιν ἐν ταῖς τῶν ἄλλων ἀποδείξεσιν ἢ πάντων ἢ πλείστων. τὸ γὰρ θεώρημα τὸ λέγον ὅτι τῶν ἰσοσκελῶν τριγώνων αἱ πρὸς τῇ βάσει γω‐ νίαι ἴσαι ἀλλήλαις ὑπάρχουσιν ἀποδείκνυται ἐκ τοῦ πρὸ αὐτοῦ, ὥστε στοι‐ χεῖον ἐστι τὸ πρὸ αὐτοῦ· ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων ἁπάντων. καινῶς | |
| 15 | δὲ προσέθηκε τὸ ἢ πάντων ἢ πλειόνων, ὅτι τὸ μέρος τοῦτο τοῦ θεωρή‐ ματος τὸ λέγον ὅτι τῶν ἰσοσκελῶν τριγώνων αἱ πρὸς τῇ βάσει γωνίαι ἴσαι ἀλλήλαις ὑπάρχουσι, πρὸς μεγάλα ἡμῖν συμβάλλεται, πρὸς πάντα σχεδὸν εἰπεῖν· τὸ δὲ ἕτερον αὐτοῦ μέρος τὸ λέγον ‘καὶ προσεκβληθεισῶν τῶν ἴσων εὐθειῶν αἱ ὑπὸ τὴν βάσιν γωνίαι ἴσαι ἀλλήλαις ὑπάρχουσι‘ πρὸς ἕν | |
| 20 | τι συμβάλλεται. χρὴ γὰρ εἰδέναι ὅτι ἔδειξεν ὁ γεωμέτρης ἐπὶ τοῦ θεω‐ ρήματος τοῦ λέγοντος ‘ἐπὶ τῆς αὐτῆς εὐθείας δύο ταῖς αὐταῖς εὐθείαις ἄλλαι δύο εὐθεῖαι ἴσαι οὐ συσταθήσονται ἐπὶ τὰ αὐτὰ σημεῖα‘. καὶ ἔδειξε τοῦτο ὁ Εὐκλείδης ἐκτὸς πιπτουσῶν τῶν εὐθειῶν. ἐὰν οὖν τις ἀπορήσῃ λέγων ὅτι πόθεν δῆλον μὴ ἐντὸς πίπτουσιν, ἔστι τοῦτο δεῖξαι διὰ τοῦ | |
| 25 | μέρους τοῦ θεωρήματος τοῦ λέγοντος ‘καὶ προσεκβληθεισῶν τῶν ἴσων εὐθειῶν αἱ ὑπὸ τὴν βάσιν γωνίαι ἴσαι ἀλλήλαις ὑπάρχουσι.‘ διὰ τοῦτο τοίνυν καὶ στοιχεῖα ταῦτα λέγονται ἐξ ὧν ταῦτα ἀποδείκνυνται. | |
| 28n | Ἔτι δὲ τῶν 〈σωμάτων〉 καὶ οἱ πλείω λέγοντες στοιχεῖα. | |
| 29 | Ὅτι ἀρχαὶ τῶν ὄντων τὰ στοιχεῖα ὑπάρχουσι, κέχρηται μάρτυρι Ἐμπε‐ | |
| 30 | δοκλεῖ εἰρηκότι τὰ τέσσαρα στοιχεῖα καὶ τοῖς ἄλλοις φυσιολόγοις τοῖς εἰρηκόσιν ἓν εἶναι στοιχεῖον ἀρχὰς τῶν ὄντων, οἷον Ἡρακλείτῳ ἢ Ἀναξιμένει καὶ τοῖς ἄλλοις τοῖς τοιούτοις. τοῦτο οὖν ἐστιν ὃ λέγει ὅτι πρὸς τούτοις δὲ τῶν σωμά‐ των καὶ οἱ πλείω λέγοντες εἶναι στοιχεῖα καὶ οἱ ἕν, ἐξ ὧν σύγκει‐ ται καὶ ἐξ ὧν συνέστηκεν ἀρχὰς λέγουσιν εἶναι, οἷον Ἐμπεδοκλῆς | |
| 35 | πῦρ καὶ ὕδωρ καὶ τὰ μετὰ τούτων στοιχεῖα, τουτέστιν ἀέρα καὶ γῆν, ἐξ ὧν ἐστι τὰ ὄντα ἐνυπαρχόντων· οὔτε γὰρ ὡς γένη τῶν ὄντων | |
| ὑποτίθεται αὐτά, ἀλλ’ ὡς στοιχεῖα. πρὸς δὲ τούτοις καὶ τῶν ἄλλων εἴ | 174 | |
In met.175 | τις ἐθέλει τὴν φύσιν σκοπεῖν, εὑρήσει ὡς ὅτι ἀρχὰς τῶν ὄντων στοιχεῖα ὑποτίθενται, οἷον κλίνης ἀρχὰς † ὅ ἐστι δίποδας καὶ ὅσα ἄλλα τοιαῦτα· ταῦτα δὲ στοιχεῖα ὑπάρχουσιν. ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων ἁπάντων. ὥστε ἐκ τούτων τῶν λόγων οὐκ ἂν εἴησαν ἀρχαὶ τὰ γένη τῶν ὄντων. καὶ | |
| 5 | ἀπὸ τῶν οὖν τεχνητῶν τοῦτο δείκνυσιν, ὡς εἴρηται· καὶ γὰρ κλίνης καὶ ἑκά‐ στου τῶν τοιούτων τοῖς βουλομένοις τίς ἡ φύσις ἑκάστου αὐτῶν σκοπῆσαι ἡ γνῶσις ἐξ ὧν συνέστηκε μορίων. ἀρχαὶ γὰρ ἑκάστου αὐτῶν τὰ ἐξ ὧν συνέστηκεν· ἐκ μὲν γὰρ τοῦ γνωρίσαι τὰς ἀρχὰς γνώριμον καὶ τὸ ἐκ τῶν ἀρχῶν γίνεται· τούτων δὲ ἕκαστον γνωρίζεται, ὅταν τὰ ἐξ ὧν σύγκειται | |
| 10 | καὶ ὁ τρόπος τῆς συνθέσεως γνώριμος γένηται. | |
| 11n | Εἰ δὲ ἕκαστον μὲν γνωρίζομεν διὰ τῶν ὁρισμῶν. | |
| 12 | Δείξας ὅτι ἀρχαὶ τῶν ὄντων τὰ στοιχεῖα, ἐντεῦθεν πειρᾶται δεῖξαι ὅτι μᾶλλον τὰ γένη ὑπάρχουσιν ἀρχαὶ τῶν ὄντων. εἰ γάρ, φησί, τὰ πράγ‐ ματα γινώσκονται ἐκ τῶν ὁρισμῶν, οἱ δὲ ὁρισμοὶ τὸ εἶναι ἔχουσιν ἐκ γενῶν | |
| 15 | καὶ διαφορῶν, δῆλον ὅτι τὰ γένη ἀρχαὶ εἶεν ἂν τῶν ὄντων. χρὴ μέντοι γε γινώσκειν ὅτι εἰ μὲν τὰ πορρωτέρω γένη λέγει, τῷ ὄντι ἀρχαὶ τῶν ὄντων ὑπάρχουσιν, ὡς ἐδείξαμεν ἐν τῇ θεωρίᾳ, οἱ λόγοι οἱ δημιουργικοὶ οἱ ἐξῃρη‐ μένοι· ἐπεὶ δυνατὸν εἰπεῖν ὅτι καὶ τὸ γένος καὶ ἡ διαφορὰ στοιχεῖα τοῦ ὁρισμοῦ ὑπάρχουσιν, ἐπειδὴ ἐξ αὐτῶν σύγκειται ὁ ὁρισμός. τοῦτο οὖν ἐστιν | |
| 20 | ὃ λέγει, ὅτι εἰ τὰ πράγματα γινώσκονται ἐκ τῶν ὁρισμῶν αὐτῶν, ἀρχαὶ δὲ τὰ γένη τῶν ὁρισμῶν ὑπάρχουσιν, ἀνάγκη πᾶσα καὶ τῶν ὁριστῶν ἀρχὰς εἶναι τὰ γένη· ἕκαστον γὰρ γνωρίζομεν διὰ τῶν ὁρισμῶν. ἡ οὖν ἐπιχείρησις δυνάμει τοιαύτη ἐστίν. εἰ ἐξ ὧν ἕκαστον γνωρίζομεν, ταῦτα ἐκείνου ἀρχή (κεῖται γὰρ ὅτι ἐκ τοῦ τὰ αἴτια καὶ τὰ στοιχεῖά τινων εἰδέναι | |
| 25 | καὶ τὰς ἀρχὰς γίνεται τὸ καὶ αὐτὰ εἰδέναι) ἐκ δὲ τῶν ὁρισμῶν γινώσκομεν ἕκαστον τῶν ὄντων, οἱ ὁρισμοὶ ἄρα ἀρχαί. ἀλλὰ μὴν πάλιν αὐτῶν τῶν ὁρισμῶν τὰ γένη ἀρχαί· ἀρχὴ γὰρ τῶν ὁρισμῶν ἡ τοῦ γένους λῆψις. ὥστε καὶ τῶν ὁριστῶν ἀρχαὶ τὰ γένη ὑπάρχουσι. | |
| 29n | Κἂν εἰ ἔστι τὴν τῶν ὄντων λαβεῖν ἐπιστήμην. | |
| 30 | Ἐπιστήμονες γινόμεθα τῶν πραγμάτων τὰ εἴδη θηρῶντες· ἕκαστον γὰρ τῶν ὄντων κατὰ τὸ εἶδος τὸ ἑαυτοῦ χαρακτηρίζεται, τὸ δὲ εἶδος οὐκ ἔστιν ἑλεῖν ἄνευ τοῦ γένους, ὡς εἴρηται ἐν τῇ Εἰσαγωγῇ Πορφυρίου, εἴ γε τῶν πρός τι ὑπάρχουσιν· ὥστε καὶ ἐντεῦθεν ἔστιν ἑλεῖν ὅτι τὰ γένη ἀρχαὶ τῶν ὄντων ὑπάρχουσι. τοῦτο οὖν ἐστιν ὃ λέγει, ὅτι τότε γινώσκομεν τὰ | |
| 35 | ὄντα, ὅταν λάβωμεν τὴν τῶν εἰδῶν ἐπιστήμην, ἐπειδὴ κατὰ τὰ εἴδη τὰ | 175 |
In met.176 | πράγματα χαρακτηρίζονται, τῶν δὲ εἰδῶν ἀρχαὶ τὰ γένη εἰσίν· ὥστε τῶν ὄντων ἀρχαὶ τὰ γένη ὑπάρχουσι. καὶ γὰρ οἱ ὁρισμοὶ αὐτῶν κατὰ τὰ εἴδη· τῶν γὰρ καθ’ ἕκαστα οὐκ ἔστι κυρίως ὁρισμός, ἀλλὰ ὑπογραφή. εἰ οὖν ἐκ τῆς τούτων γνώσεως ἡ τῶν ὄντων γνῶσις ἤρτηται, εἴδη ἂν εἶεν ἀρχαὶ | |
| 5 | τῶν καθ’ ἕκαστα, καθ’ ἃ εἴδη εἰσίν. ἀλλὰ μὴν ἀρχαὶ τῶν εἰδῶν τὰ γένη· ἐκ γὰρ τῆς τούτων διαιρέσεως τὰ εἴδη, καὶ οἱ τῶν εἰδῶν ὁρισμοὶ διὰ τῶν γενῶν. καὶ τῶν ὄντων ἄρα ἀρχαὶ πάντων τὰ γένη. | |
| 8n | Φαίνονται δέ τινες καὶ τῶν λεγόντων στοιχεῖα. | |
| 9 | Ὅτι γένη ὑπάρχουσιν ἀρχαὶ τῶν ὄντων, μάρτυρα παράγει Πλάτωνα | |
| 10 | καὶ τοὺς Πυθαγορείους. φησὶ γὰρ ὅτι ἀρχὰς τῶν ὄντων ἔλεγον ἐκεῖνοι τὸ ἓν τὸ ὂν καὶ τὴν δυάδα, καὶ γένη ταῦτα ὑπετίθεντο. δῆλον δὲ ὅτι συμ‐ βολικῶς τὸ μὲν ἓν ὡς προακτικὸν τῶν πάντων, τὸ δὲ ὂν ὡς αἴτιον τῆς τῶν πάντων ὑποστάσεως, τὴν δὲ δυάδα ὡς αἰτίαν τῆς προόδου. τοῦτο οὖν ἐστιν ὃ λέγει, ὅτι φαίνονται δέ τινες καὶ τῶν λεγόντων στοι‐ | |
| 15 | χεῖα τῶν ὄντων τὸ ἓν ἢ τὸ ὂν ἢ τὸ μέγα καὶ μικρὸν ὡς γένεσιν αὐτοῖς χρῆσθαι. κατὰ πάντων γὰρ τῶν ὄντων κατηγορεῖ ὁ Πλάτων τὸ ἓν καὶ τὴν δυάδα καὶ τὸ ὄν. καθ’ ὅσον μὲν γὰρ τόδε τί ἐστιν ἕκαστον τῶν ὄντων (τοιοῦτον δὲ κατὰ τὸ εἶδος), τὸ ἓν αὐτοῦ καὶ τὸ ὂν κατηγορεῖ· καθ’ ὅσον δὲ ἐν ῥύσει συνεχεῖ καὶ μεταβολῇ παρὰ τοῦ ὑποκειμένου ἐστί, | |
| 20 | παρὰ τοῦτο τὸ μέγα καὶ τὸ μικρὸν αὐτοῦ κατηγορεῖ. | |
| 21n | Ἀλλὰ μὴν οὐδὲ ἀμφοτέρως οἷόν τε λέγειν ἀρχάς. | |
| 22 | Ἀδύνατον διχῶς ὑποτίθεσθαι ἀρχὰς καὶ λέγειν ὅτι καὶ γένη καὶ στοι‐ χεῖα· ἡ γὰρ ἀρχὴ ἕν τι πρᾶγμά ἐστιν, οὐ δυνατὸν δὲ ἑνὸς πράγματος δύο ὁρισμοὺς ἀποδοῦναι. ὁ γὰρ κυρίως ὁρισμός, ὡς εἴρηται ἐν τοῖς Ὑστέροις | |
| 25 | Ἀναλυτικοῖς, εἷς ἐστι. λέγομεν δὲ ἡμεῖς ὅτι τῷ ὄντι κατὰ ταὐτὸν οὐ δυ‐ νατὸν ἑνὸς πράγματος εἶναι δύο ὁρισμούς, κατ’ ἄλλο μέντοι γε καὶ ἄλλο οὐδέν ἐστιν ἄτοπον· ἑτέρα γάρ ἐστιν ἡ ὑλικὴ ἀρχὴ καὶ ἕτερος ὁ ὁρισμὸς ὅτι ἐκ ξύλων καὶ λίθων, καὶ ἕτερος πάλιν ὁρισμὸς ὁ ἐκ τοῦ εἴδους, τὸ σκέπασμα κωλυτικὸν ὄμβρου καὶ φθορᾶς. ὃ οὖν λέγει τοῦτό ἐστιν, ὅτι οὐ | |
| 30 | δυνατόν ἐστι διχῶς ὑποτίθεσθαι τὰς ἀρχάς. ὁ μὲν γὰρ λόγος τῆς οὐσίας τοῦ πράγματος εἷς ἐστιν, ἕτερος δέ ἐστιν ὁ ὁρισμὸς ὁ διὰ τῶν γενῶν καὶ ὁ λέγων ἐξ ὧν ἐστιν ἐνυπαρχόντων, τουτέστι καὶ ἕτερος ὁ τῶν στοιχείων ὡς ἀρχῶν· ὥστε ἔσονται τοῦ αὐτοῦ πράγματος δύο ὁρισμοί, | |
| ὅπερ ἐστὶν ἀδύνατον. | 176 | |
In met.177(1n) | Πρὸς δὲ τούτοις εἰ καὶ ὅτι μάλιστα. | |
| 2 | Κἂν ὑποθώμεθα τὰ γένη ἀρχὰς εἶναι τῶν ὄντων, πάλιν ἔτι ἄπορος μένει ὁ λόγος, ποῖα ἄρα γένη δεῖ ἡμᾶς νομίζειν ἀρχὰς εἶναι τῶν ὄντων, τὰ πρῶτα καὶ ἐξῃρημένα, ἤγουν τὰ ἔσχατα καὶ προσεχῶς κατηγορούμενα | |
| 5 | τῶν ἀτόμων. καὶ δῆλον ὅτι κυρίως τὰ πρῶτα, τουτέστι τοὺς λόγους τοὺς δημιουργικούς, τὸ ἁπλῶς ζῷον. ἄξιον οὖν ζητήσεως πότερον τὰ ἀνωτάτω γένη χρὴ τίθεσθαι ἀρχὰς καὶ τὰ κοινότατα, ἢ τὰ ἔσχατα καὶ τὰ προσεχῆ τοῖς καθ’ ἕκαστα, ἅπερ ἄτομα εἴδη καλεῖται. γένη γὰρ καὶ τὰ εἴδη νῦν λέγει. | |
| 10n | Εἰ μὲν γὰρ ὅτι τὰ καθόλου μᾶλλον ἀρχαί. | |
| 11 | Φησὶν ὅτι ἐὰν ὑποθώμεθα ἀρχὰς εἶναι τῶν ὄντων τὰ καθόλου, δῆλον ὡς ὅτι τὰ ἀνωτάτω λαμβάνομεν τῶν γενῶν· ταῦτα γὰρ λέγεται κατὰ πάντων, καὶ ἐφ’ ὅσων λέγονται τὰ προσεχῆ, λέγονται καὶ ταῦτα, ἐφ’ ὅσων δὲ ταῦτα, οὐ λέγονται τὰ προσεχῆ· ὥστε μᾶλλον ταῦτα γένη ὑπάρχουσι τὰ | |
| 15 | πορρωτάτω. τοσαῦταί γ’ ἄρα ἔσονται ἀρχαί, ὅσα καὶ γένη πρῶτα· οἷον εἰ δέκα γένη τῶν κατηγοριῶν, φανερὸν ὅτι καὶ δέκα ἀρχαὶ ἔσονται τῶν ὄντων. ὥστε ἔσται τό τε ὂν καὶ τὸ ἓν ἀρχὴ καὶ οὐσία· ταῦτα γὰρ κατὰ πάντων μάλιστα λέγεται τῶν ὄντων, ὡς ἐδείξαμεν. εἰ γὰρ εἴη ταῦτα πάντων τῶν ὄντων κατηγορούμενα ὡς γένη, ταῦτα ἂν εἶεν ἀρχαὶ | |
| 20 | καὶ αἴτια τῶν ὄντων. | |
| 21n | Οὐχ οἷόν τε δὲ τῶν ὄντων ἓν εἶναι γένος οὔτε τὸ ἓν | |
| 22n | οὔτε τὸ ὄν. | |
| 23 | Ἐζήτησεν ἄρα πόσα δεῖ καλεῖν ἀρχὰς τῶν ὄντων, πότερον τὰ γένη ἢ τὰ στοιχεῖα· καὶ ἐπεχείρησεν ἐφ’ ἑκάτερα δεικνὺς ὅτι οὔτε τὰ γένη οὔτε | |
| 25 | δὲ τὰ στοιχεῖα, γυμναστικῶς προσάγων τὸν λόγον. ἐντεῦθεν οὖν πάλιν ζητεῖ, εἰ ἄρα τὰ γένη ὑποθώμεθα ἀρχὰς τῶν ὄντων, πότερον τὰ πορρω‐ τάτω γένη δεῖ ἡμᾶς ὑποτίθεσθαι ἢ τὰ προσεχῆ. καὶ πρότερον γυμναστι‐ κῶς προϊὼν ἐπιχειρεῖ δεικνύναι ὅτι οὐ δυνατὸν τὰ πόρρω, ἔπειτα δὲ ἀναιρεῖ καὶ τὰ προσεχῆ. καὶ ὕστερον αὐτοφυῶς καὶ τῇ φύσει τῶν πραγμάτων | |
| 30 | ἑπόμενος δείκνυσιν ὅτι μᾶλλον τὰ πορρωτάτω ὑπάρχουσιν ἀρχαὶ τῶν ὄντων· τέως δ’ οὖν ὅτι οὔκ εἰσιν ἐπιχειρεῖ δεῖξαι. καὶ προάγει τὸν λόγον τοῦτον τὸν τρόπον. φησὶν ὅτι εἰ ὑποθώμεθα τὰ πορρωτάτω γένη ἀρχὰς εἶναι τῶν ὄντων, πᾶσά ἐστιν ἀνάγκη, ὅσα τὰ γένη ὑπάρχουσι, τοσαῦται καὶ αἱ ἀρχαί· εἰ δέκα τὰ γένη, καθάπερ αὐτός φησι, δέκα καὶ αἱ ἀρχαί. ποῖα | |
| 35 | οὖν μᾶλλον δοκεῖ γένη εἶναι τῶν ὄντων; φανερὸν ὅτι τὸ ἓν καὶ τὸ ὄν, | |
| ἐπειδὴ ταῦτα διὰ πάντων τῶν ὄντων πεφοιτήκασι· πάντα γὰρ τὰ ὄντα | 177 | |
In met.178 | μετέχει καὶ τῆς ἑνάδος, ὡς ἐκεῖθεν προελθόντα, καὶ τοῦ ὄντος, εἴ γε τὸ μὴ ὂν οὐδὲ ἔστι. δείκνυσιν οὖν ὅτι οὐ γένη ταῦτα δύνανται εἶναι καὶ διὰ τοῦτο οὐδὲ ἀρχαί. καὶ τί λέγω περὶ τούτων; προϊὼν γὰρ καὶ περὶ τῶν ὁμολογουμένως γενῶν δείκνυσιν ὅτι οὐκ ἔστι γένη γυμναστικῶς. τί | |
| 5 | οὖν φησιν; ὅτι οὐδέποτε οὔτε τὰ εἴδη τῶν διαφορῶν κατηγοροῦνται, οὔτε δὲ τὰ γένη αὐτῶν καθ’ αὑτῶν τῶν διαφορῶν, δῆλον· οὐδεὶς γὰρ κατη‐ γορεῖ τὸν ἄνθρωπον τοῦ λογικοῦ, οὔτε δὲ τὸ ζῷον κατηγορεῖται τῆς λογι‐ κότητος, ἀλλ’ εἰ ἄρα, τοῦ λογικοῦ τοῦ ἐν ὑποκειμένῳ θεωρουμένου. εἰ τοίνυν τὸ ὂν καὶ τὸ ἓν κατηγοροῦνται καὶ τῶν διαφορῶν αὐτῶν καθ’ αὑτῶν, | |
| 10 | τουτέστι τῆς λογικότητος, φανερὸν ὅτι οὐχ ὑπάρχουσι γένη. καὶ ταῦτα μὲν ὁ Ἀριστοτέλης· ὁ δὲ ἡμέτερος φιλόσοφος πρὸς αὐτόν, ὅτι ἡ λογικότης αὐτὴ καθ’ αὑτὴν ἀνυπόστατος ὑπάρχει· ἀμέλει τοι καὶ ὁ λόγος ὁ παρὰ τῷ δημιουργῷ οὐκ ἔστι τῆς λογικότητος ἀλλὰ τοῦ λογικοῦ. αὐταὶ γὰρ καθ’ αὑτὰς αἱ διαφοραὶ ἀνύπαρκτοι καὶ ἀνυπόστατοι ὑπάρχουσιν, ὥστε οὐδὲ | |
| 15 | τὸ ὂν οὐδὲ τὸ ἓν τῆς λογικότητος κατηγοροῦνται τῆς μὴ οὔσης, ἀλλὰ σὺν τῷ μετέχοντι, τουτέστι τῷ λογικῷ, ὥσπερ καὶ τὸ ζῷον. ὥστε γένη ὑπάρχουσι τὸ ὂν καὶ τὸ ἕν, καὶ διὰ τοῦτο καὶ ἀρχαί. πάλιν τοίνυν φησὶν ὁ Ἀριστοτέλης ὅτι ἔνθα τὸ πρότερον καὶ τὸ ὕστερόν ἐστι, τὸ κοινῶς κατη‐ γορούμενον οὐκ ἔστι γένος. διὰ τοῦτο γάρ φαμεν τὴν ψυχὴν μὴ εἶναι | |
| 20 | γένος τῶν κατὰ μέρος ψυχῶν, ἐπειδὴ ἡ φυσικὴ προτέρα ἐστὶν ὡς συναναι‐ ροῦσα, μὴ συναναιρουμένη δέ· τὸ γὰρ συναναιροῦν μέν, μὴ συναναιρούμενον δὲ φύσει πρότερον ὑπάρχει. εἰ τοίνυν καὶ ἐπὶ τῶν ὄντων φύσει προτέρα ὑπάρχει ἡ οὐσία ὡς συναναιροῦσα, μὴ συναναιρουμένη δὲ τοῖς συμβεβηκόσι, δῆλον ὡς ὅτι τὸ ὂν καὶ τὸ ἓν οὐκ ἔστι γένος, ἐπειδὴ θεωρεῖται ἐπ’ αὐτῶν | |
| 25 | τὸ πρότερον καὶ τὸ ὕστερον (δυνατὸν γάρ ἐστιν εἶναι οὐσίαν καὶ ποσὸν ἄνευ τῶν ἄλλων συμβεβηκότων) καὶ ὅτι ἐν τῇ οὐσίᾳ ἔχουσι τὸ εἶναι τὰ συμβεβηκότα. εἰ οὖν μή ἐστι γένος, δῆλον ὡς ὅτι οὐδὲ ἀρχαί. ἰστέον οὖν ὅτι οἱ ἐκ τοῦ Περιπάτου οὐ πάνυ διήρθρωσαν τὴν περὶ τῶν διαφορῶν θεωρίαν· δυνάμει γὰρ λέγουσιν εἶναι τὰς διαφορὰς ἐν τοῖς γένεσι. διὰ | |
| 30 | τοῦτο γὰρ καὶ ὁ Πορφύριός φησιν ὅτι “ἀλλ’ ὡς ἀξιοῦσιν” ὡς μὴ δεχό‐ μενος τὰ παρ’ αὐτῶν. ἐνεργείᾳ γὰρ ὑπάρχουσιν αἱ διαφοραί, καὶ οὐδὲν ἄτοπον· οὔτε γὰρ τόπος ἐστὶν ἐκεῖσε οὔτε μόριον, οὔτε δὲ ἐναντία ὑπάρ‐ χουσι. τί οὖν ἄτοπον τὸ θεωρεῖσθαι τὰς διαφορὰς ἐν τοῖς γένεσιν; ὡς γὰρ εἴρηται, οὔκ εἰσιν αὐταὶ καθ’ αὑτὰς αἱ διαφοραί. φαμὲν οὖν ἡμεῖς | |
| 35 | πρὸς αὐτὸν ὅτι τῷ ὄντι ἐπὶ τῶν κατατεταγμένων γενῶν ἔρρωται ὁ λόγος, καὶ ἔνθα τὸ πρότερον καὶ τὸ ὕστερον θεωρεῖται, τὸ κοινῶς κατηγορούμενον οὐκ ἔστι γένος, ἐπεὶ ἐν τῇ ὕλῃ θεωροῦνται καὶ ὑπάρχουσιν ἐννοηματικά· διὸ ἐπὶ τῶν ὑστερογενῶν καὶ ἐννοηματικῶν κρείττονα τὰ αἰσθητὰ καὶ τὰ | |
| ἄτομα τῶν γενῶν, ὡς ἐν Κατηγορίαις ἐλέγετο. ἐπὶ μέντοι γε τῶν ἐξῃρη‐ | 178 | |
In met.179 | μένων οὐδέν ἐστιν ἄτοπον τὸ ὂν καὶ τὸ ἓν γένη ὑποτίθεσθαι· τὰ γὰρ ἐξῃ‐ ρημένα γένη ὑπὸ περιουσίας δυνάμεως προΐσχουσιν ἅμα πάσας τὰς δια‐ φοράς, αἵτινες διαφοραὶ παρακτικαὶ γίνονται τῶν τῇδε. καὶ τῷ ὄντι γένος ἐστὶ τό τε ὂν καὶ τὸ ἓν ὡς παρακτικὸν πάντων ὑπάρχον ἀθρόως. ἀμέλει | |
| 5 | τοι καὶ ἐν τοῖς ζῴοις θεωρεῖται τὸ πρότερον ὂν καὶ τὸ ὕστερον· πρότερα γάρ, εἰ τύχοι, ὑπάρχει τὰ οὐράνια ζῷα, ἥλιόν φημι καὶ σελήνην καὶ τὰ ἄλλα οὐράνια, ἔπειτα τὰ χερσαῖα καὶ τὰ ἄλλα. καὶ ἐν αὐτοῖς δὲ τοῖς χθονίοις ζῴοις πλείστη ὅση ἐστὶ διαφορά· λέγεται γὰρ ζῷον καὶ ὁ ἄν‐ θρωπος καὶ ὁ μύρμηξ, καὶ πρότερόν ἐστιν ὁ ἄνθρωπος ὡς τίμιος. ὅμως | |
| 10 | λέγεται εἶναι γένος τὸ ζῷον τὸ ἐξῃρημένον, ἐπειδή, ὡς εἴρηται, ἐκ περι‐ ουσίας δυνάμεως προάγει ἀθρόως ἐκ τούτου τὰς διαφοράς, αἵτινες ἀπογεν‐ νῶσι τὰ ἄλλα πάντα. ὥστε ἐπὶ τῶν ἐξῃρημένων γενῶν χώραν ἔχει λέγειν τὰ τοιαῦτα πάντα γένη· οὐκέτι μέντοι γε ἐπὶ τῶν κατατεταγμένων καὶ ἐν τῇ ὕλῃ θεωρουμένων. ἐντεῦθεν ἐπιλυόμεθα καὶ τὸ ἐν Κατηγορίαις περὶ | |
| 15 | τῆς οὐσίας, ὅτι εἰ θεωρεῖται ἐπ’ αὐτῆς τὸ πρότερον καὶ τὸ ὕστερον, ὥς φησιν Ἀριστοτέλης προτέραν λέγων οὐσίαν τὴν ἄτομον, πῶς τὸ κοινῶς κατηγορούμενον, τουτέστιν ἡ οὐσία, γένος ὑπάρχει; | |
| 18n | Οὐχ οἷόν τε δὲ τῶν ὄντων ἓν εἶναι γένος οὔτε τὸ ἓν | |
| 19n | οὔτε τὸ ὄν. | |
| 20 | Οὐκ ἐκ παραλλήλου λέγει τὸ ἕν, ἀλλὰ δεῖ προσυπακούειν τὸ κοινόν· οὐ δυνατόν, φησί, τῶν ὄντων ἓν κοινὸν γένος εἶναι τὸ ὂν καὶ τὸ ἕν, καθάπερ καὶ ἐν τῇ θεωρίᾳ εἰρήκαμεν. ἀνάγκη μὲν γὰρ τὰς διαφορὰς ἑκάστου γένους καὶ εἶναι καὶ μίαν εἶναι ἑκάστην· πᾶσα γὰρ διαφορὰ γένους διαιρετικὴ καὶ ὂν καὶ ἕν ἐστιν, ὥστε καὶ αἱ τοῦ ἑνὸς καὶ αἱ τοῦ ὄντος διαφοραί, εἰ γένη | |
| 25 | ταῦτα τό τε ὂν καὶ τὸ ἕν, [ταῦτα] καὶ ἑκάστη αὐτῶν ἔσται ἓν καὶ ὄν. ἀλλ’ εἰ ὂν καὶ ἓν ἑκάστη τοῦ ὄντος διαφορά, γένους ὄντος τοῦ ὄντος καὶ τοῦ ἑνὸς κατηγοροῖτο ἂν τῶν οἰκείων διαφορῶν τὰ γένη αὐτῶν καθ’ αὑτῶν. τοῦτο δὲ ἀδύνατόν φησιν εἶναι. καθόλου δὲ οὔτε τὸ εἶδος τὸ ὡς γένους ὂν εἶδος (πολλαχῶς γὰρ τὸ εἶδος) τῆς οἰκείας κατηγορεῖται διαφορᾶς, εἰ | |
| 30 | καθ’ αὑτὴν ἡ διαφορὰ λαμβάνοιτο· ἡ γὰρ διαφορὰ ἐπὶ πλέον κατηγορεῖται τοῦ εἴδους, ὥσπερ τὸ λογικὸν τοῦ ἀνθρώπου, τὸ δὲ ἐπ’ ἔλαττον λεγόμενον τοῦ ἐπὶ πλέον λεγομένου οὐχ οἷόν τε ἀληθῶς κατηγορεῖσθαι. διὰ τοῦτο γὰρ εἶπε τῶν οἰκείων διαφορῶν, ἴσον λέγων τῷ ὑφ’ ὧν εἰδοποιεῖται. ἔτι τὸ μὲν εἶδος συναμφότερον, ἡ δὲ διαφορὰ μέρος τοῦ συναμφοτέρου. | |
| 35 | ἔτι μόριον ἡ διαφορὰ τοῦ εἴδους, καθ’ ὅσον τῶν ἐν τῷ ὁριστικῷ λόγῳ παραλαμβανομένων ἕκαστον μόριόν ἐστιν ἐκείνου οὗ συμπληροῖ τὴν οὐσίαν, καὶ μόριον ἀνομοιομερές· οὐ γὰρ ταὐτὸν τὸ γένος σημαίνει ἐν τῷ ὁρισμῷ | |
| καὶ ἑκάστη τῶν διαφορῶν· τὸ δὲ τοιοῦτον ὅλον οὐ κατηγορεῖται τῶν αὐτοῦ | 179 | |
In met.180 | μερῶν. διὰ ταῦτα γὰρ οὐδὲ τοῦ γένους τὸ εἶδος κατηγορεῖται. ἀλλ’ οὐδὲ τὰ γένη κατηγορεῖται τῶν οἰκείων διαφορῶν, ὅταν αἱ διαφοραὶ χωρὶς τῶν εἰδῶν λαμβάνωνται, καὶ μὴ ἐν αὐταῖς τὰ εἴδη περιέχωσι. τὸ γὰρ ζῷον ὅταν λογικοῦ κατηγορῆται, τοῦ ζῴου λογικοῦ κατηγορεῖται (τοῦτο γὰρ ἐξα‐ | |
| 5 | κούεται τότε ἐκ τοῦ λογικοῦ), ἐπεὶ αὐτῆς τε καθ’ αὑτὴν τῆς διαφορᾶς ἄνευ τοῦ εἴδους λαμβανομένης οὐ κατηγορεῖται, οἷον τῆς λογικότητος· ποιότητες γάρ τινες αἱ διαφοραί, καθ’ ὧν πῶς οἷόν τε τὸ ζῷον οὐσίαν συναμφότερον σημαῖνον κατηγορεῖν; οὔτε ἄρα τὰ εἴδη οὔτε τὰ γένη τῶν διαφορῶν κατηγορεῖται. | |
| 10n | Ὥστε εἴπερ τὸ ὂν γένος. | |
| 11 | Φησὶν ὅτι εἰ ὑποθώμεθα τὸ ὂν ἢ τὸ ἓν γένος, οὐδεμία διαφορὰ οὔτε [τὸ] ὂν οὔτε [τὸ] ἓν ἔσται, ἐπεὶ συμβήσεται εἶναι αὐτὰς καθ’ αὑτάς, τουτέστι τὴν λογικότητα καὶ τὰς ἄλλας διαφοράς, ὅπερ ἐστὶν ἀδύ‐ νατον· καθ’ αὑτὰς γὰρ αἱ διαφοραὶ οὖσαι ἀνύπαρκτοί εἰσιν. εἰ οὖν ταῦτα | |
| 15 | ὑποθώμεθα γένη, οὐκ ἔσονται διαφοραί. αἱ οὖν τοῦ ὄντος καὶ ἑνὸς δια‐ φοραί, εἰ γένη ταῦτα, οὔτε ὄντα οὔτε ἑκάστη αὐτῶν ἓν ἔσται, τουτέστιν οὐδὲ μία διαφορὰ οὔτε ὂν οὔτε ἓν ἔσται (πᾶσαι γὰρ τοῦ ὄντος ἔσον‐ ται), ὅπερ ἄτοπον. εἰ οὖν μὴ ἀνῄρηνται αἱ διαφοραί, οὐ γένη ταῦτα ὑπάρχουσιν. | |
| 20n | Ἀλλὰ μὴν εἰ μὴ γένη, οὐδὲ ἀρχαὶ ἔσονται. | |
| 21 | Ἐντεῦθεν δείκνυσι συλλογιζόμενος ἐν δευτέρῳ σχήματι ὅτι εἰ μὴ γένη ταῦτα, οὐδὲ ἀρχαὶ ὑπάρχουσιν· αἱ ἀρχαὶ γένη, τὸ ὂν καὶ τὸ ἓν οὐ γένη, οὐκ ἄρα ἀρχαὶ τὸ ὂν καὶ τὸ ἕν. λέγομεν οὖν ὅτι ἡμάρτηται ἡ καταφα‐ τικὴ πρότασις ἡ λέγουσα ὅτι αἱ ἀρχαὶ γένη. τὶς γὰρ ἀρχή ἐστι γένος· | |
| 25 | οὔτε γὰρ πᾶσαι ἀρχαὶ γένη· οὐδέπω γὰρ καὶ ἡ ὑλικὴ ἀρχὴ γένος ὑπάρχει. | |
| 26n | Ἔτι καὶ τὰ μεταξὺ συλλαμβανόμενα. | |
| 27 | Ἀσθενὴς ἡ ἐπιχείρησις ἡ δεικνύουσα νῦν ὅτι οὐ γένη τό τε ἓν καὶ τὸ ὄν. τὸν δὲ λόγον οὕτως προφέρει. φησὶ γὰρ ὅτι τὰ μεταξὺ συλλαμ‐ βανόμενα γένη ὑπάρχουσιν, οἷον τὸ ζῷον πτηνὸν καὶ τὸ πεζὸν δίπουν· | |
| 30 | ὥστε εἰ ὑποθώμεθα γένος τὸ ὂν καὶ τὸ ἕν, ἔσονται καὶ αἱ διαφοραὶ αὐτῶν γένος μετ’ αὐτῶν μέχρι τῶν ἀτόμων, ὥσπερ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων ὁρῶμεν τὸ τοιοῦτο γινόμενον· νῦν δὲ τὰ μὲν δοκεῖ ἐν τούτοις ἔχειν, τὰ δὲ οὐ δοκεῖ. οὐδὲ γὰρ καὶ ἐπὶ τῶν στερήσεων, οἷον τὸ δίπουν ζῷόν ἐστι γένος, | |
| οὐδέπω δὲ καὶ τὸ ἄπουν ζῷον· στέρησις γάρ ἐστι τὸ ἄπουν. φαμὲν οὖν | 180 | |
In met.181 | ἡμεῖς πρὸς τοῦτο, ὅτι οὐκ ἄτοπον καὶ τὰς διαφορὰς συμπλεκομένας μετὰ τῶν γενῶν λέγεσθαι γένη, οἷον τὸ ζῷον πτηνόν, ἐπειδὴ οὐκ ἴσχυσεν ἡ συνήθεια ἑνὶ ὀνόματι ἀμφότερα προσαγορεῦσαι. ὥστε καλῶς ἐλέγετο ὡς ὅτι λογικωτέρα ἐστὶν ἡ ἐπιχείρησις. | |
| 5n | Πρὸς δὲ τούτοις ἔτι μᾶλλον αἱ διαφοραὶ ἀρχαὶ ἢ τὰ | |
| 6n | γένη. | |
| 7 | Πάλιν ἑτέρα κατασκευὴ ὅτι μᾶλλον αἱ διαφοραὶ ἀρχαὶ ὑπάρχουσιν ἤπερ τὰ γένη. αἱ γὰρ διαφοραί, φησίν, εἴδει ἀναλογοῦσι, τουτέστι τὸ λο‐ γικόν, τὸ δὲ γένος ὕλῃ ἀναλογεῖ, ὡς εἴρηται ἐν τῇ Εἰσαγωγῇ Πορφυρίου· | |
| 10 | μᾶλλον δὲ τὸ εἶδος ἀρχὴ ἤπερ ἡ ὕλη, ὥστε μᾶλλον αἱ διαφοραὶ ἀρχαὶ ὑπάρχουσιν ἤπερ τὰ γένη. εἰ δὲ ὑποθώμεθα ἀρχὰς εἶναι τὰς διαφοράς, ἄπειροι ἔσονται αἱ ἀρχαί· ἄπειροι γάρ εἰσιν αἱ διαφοραί, ἄλλως τε κἄν τις ἀρχὴν ὑποθῆται εἶναι τὴν πρώτην, τουτέστι τὸ ὂν ἤγουν τὸ ἕν. οὕτως γὰρ ἄπειροι τῷ ὄντι ἔσονται ἀρχαί, ἐάν τις ὑποθῆται διαφορὰς πάντων | |
| 15 | τῶν ἐμψύχων, τουτέστι βοτανῶν μυρίαι ὅσαι ὑπάρχουσι, καὶ ἀψύχων πάλιν ὁμοίως. φαμὲν οὖν ἡμεῖς πρὸς τοῦτο, ὅτι τὸ γένος τὸ ἐξῃρημένον ἕν ἐστι καὶ οὐκ ἄπειρον, ἐξ οὗ τὰ ἄλλα πάντα προέρχονται· λοιπὸν ἐκεῖθεν προερχόμενα ἄπειρα γίνονται, καὶ ἔστι θαυμάσαι τὴν ἀέναον πηγὴν ἐκείνην τὴν ἀεὶ μὲν χορηγοῦσαν καὶ μηδέποτε ἐπιλείπουσαν· τοῦτο δὲ αὐτῇ προσ‐ | |
| 20 | γίνεται ἐκ περιουσίας δυνάμεως. καλῶς δὲ προστέθεικεν ὁ Ἀριστοτέλης εἰπὼν ἄλλως τε κἄν τις πρῶτον γένος ἀρχὴν τιθῇ. ἐὰν γὰρ λά‐ βωμεν προσεχὲς γένος, οὐ γίνονται ἄπειροι αἱ διαφοραί, οἷον τὸ προσεχὲς τὸ ζῷον· ὀλίγαι γάρ εἰσιν ὑπ’ αὐτὸ διαφοραί· ὁ δὲ Ἀριστοτέλης ὡς πρὸς τὸ ὂν τὴν ἐπιχείρησιν ἐποίησεν. εἴρηται δὲ ὅτι καὶ τὸ γένος, ὅπερ ἐστὶν | |
| 25 | ἀρχή, τὸ ἐξῃρημένον ἕν ἐστι· λοιπὸν ἐξ αὐτοῦ προΐασιν αἱ διαφοραὶ ἄπειροι οὖσαι. ὥστε οὐκ ἄπειροι αἱ ἀρχαί, ἐπεὶ τῷ ὄντι οὕτως οὐκέτι ἔσονται ἀρχαί. | |
| 28n | Ἀλλὰ μὴν καὶ εἰ μᾶλλόν γε ἀρχοειδὲς τὸ ἕν. | |
| 29 | Ἑτέρα ἐπιχείρησις, καί φησιν ὅτι μᾶλλον ἀρχοειδές ἐστι τὸ ἕν, ἓν | |
| 30 | δὲ κυρίως ἐστὶ τὸ ἀδιαίρετον· μᾶλλον οὖν τὸ εἶδος ἀρχὴ ὡς ἀδιαίρετον ἤπερ τὸ γένος· ὁ γὰρ ἄνθρωπος οὐ διαιρεῖται ὥσπερ τὸ ζῷον εἰς τὰς οἰκείας διαφοράς. καὶ ταῦτα μὲν ὁ Ἀριστοτέλης· ἡμεῖς δέ φαμεν ὅτι καὶ κατὰ τοῦτο ἔστι θεάσασθαι τὴν δύναμιν τοῦ γένους καὶ τὴν ὑπερβολὴν τῆς δυνάμεως τῆς οὐσίας, ἐπειδὴ οὐ δαπανᾶταί τι ἐξ αὐτοῦ τοσούτων ἀπογεννω‐ | |
| 35 | μένων καὶ προερχομένων ἐξ αὐτοῦ. ἐξ οὗ δέ τι ἀπογεννᾶται καὶ προέρ‐ | |
| χεται, ἐκεῖνο μᾶλλον γένος θετέον ἤπερ τὸ μηδὲν ἀπογεννῶν. ἅπαν οὖν, | 181 | |
In met.182 | φησί, τὸ ἀδιαίρετον ἢ κατὰ ποσόν ἐστιν ἢ κατ’ εἶδος. πρότερον δέ ἐστι τὸ κατ’ εἶδος, ἐπεὶ ἡ κατ’ εἶδος διαίρεσις ἐν πάσαις ταῖς κατηγορίαις θεωρεῖται, ἡ δὲ κατὰ ποσὸν ἐν μόνῳ τῷ ποσῷ· ὥστε εἰκότως προτέραν φησὶν ὁ Ἀριστοτέλης τὴν κατ’ εἶδος διαίρεσιν. τὰ δὲ γένη διαιρετά ἐστιν | |
| 5 | εἰς εἴδη. ὥστε μᾶλλον ἕν ἐστι τὸ ἔσχατον κατηγορούμενον· οὐ γάρ ἐστι γένος ἄνθρωπος τῶν τινῶν ἀνθρώπων, ἵνα καὶ διαιρεθῇ εἰς αὐτούς. | |
| 7n | Ἔτι ἐν οἷς τὸ πρότερον καὶ τὸ ὕστερόν ἐστιν, οὐχ | |
| 8n | οἷόν τε. | |
| 9 | Ὅπερ εἰρήκαμεν ἐν τῇ θεωρίᾳ. τοῦτο οὖν λέγει ὁ Ἀριστοτέλης, ὅτι | |
| 10 | ἐν οἷς τὸ πρότερον καὶ τὸ ὕστερον κατηγορεῖται, οὐχ οἷόν τε τὸ ἐπὶ τούτων εἶναί τι παρὰ ταῦτα, τουτέστι τὸ κοινῶς κατηγορούμενον τούτων οὐκ ἔστιν γένος. οἷον ἐπειδὴ ἡ δυὰς πρώτη ἐστὶ τῶν ἀριθμῶν, καὶ ἡ τριὰς καὶ ἐφεξῆς, οὐκ ἔστι τις ἀριθμὸς παρὰ τὰ εἴδη τῶν ἀριθμῶν, 〈ὃσ〉 γένος ὑπάρχει τῶν ἀριθμῶν, 〈ἐπεὶ〉 τὸ πρότερον καὶ τὸ ὕστερον θεωρεῖται ἐν | |
| 15 | τοῖς ἀριθμοῖς. ὁμοίως δὲ οὐδὲ σχῆμά ἐστι παρὰ τὰ εἴδη τῶν σχημάτων, ἐπειδὴ καὶ ἐν αὐτοῖς θεωρεῖται τὸ πρότερον καὶ τὸ ὕστερον· φαμὲν γάρ, εἰ τύχοι, πρότερον εἶναι τὸ τρίγωνον, εἶτα τὸ τετράγωνον καὶ ἐφεξῆς. εἰ τοίνυν ἐπὶ τούτων τὸ κοινῶς κατηγορούμενον οὐκ ἔστι γένος, σχολῇ γε ἐπὶ τῶν ἄλλων, τουτέστιν οὐδαμῶς ἐπὶ τῶν ἄλλων, τὸ κοινῶς κατηγορούμενον | |
| 20 | γένος ἐστίν, ἐπεὶ τούτων μᾶλλον δοκοῦσιν εἶναι γένη, τουτέστι τῶν σχη‐ μάτων καὶ τῶν ἀριθμῶν. ἐν δὲ τοῖς ἀτόμοις οὐκ ἔστι τὸ μὲν πρότερον τὸ δὲ ὕστερον· οὔτε γὰρ ἵππον πρότερόν φαμεν ἀνθρώπου ἢ ἄνθρωπον ἵππου· καὶ διὰ τοῦτο τὸ κοινῶς κατηγορούμενον γένος ἐστί, τουτέστι τὸ ζῷον. | |
| 25n | Ἔτι ὅπου τὸ μὲν βέλτιον τὸ δὲ χεῖρον, ἀεὶ τὸ βέλτιον | |
| 26n | πρότερον. | |
| 27 | Ἐντεῦθεν πειρᾶται δεῖξαι ὅτι οὐδὲ τὰ κυρίως νομιζόμενα γένη ὑπάρ‐ χουσι, τουτέστι τὸ ζῷον ἤ τι τοιοῦτο. ὅπου μὲν γὰρ θεωρεῖται τὸ μὲν βέλτιον τὸ δὲ χεῖρον, αὐτὸ τὸ βέλτιον πρότερον, ὥστε πρότερος ὁ ἄνθρωπος | |
| 30 | τοῦ ἵππου· ἐν οἷς δὲ τὸ πρότερον καὶ ὕστερον θεωρεῖται, τὸ κοινῶς κατη‐ γορούμενον οὐκ ἔστι γένος, ὥστε οὐδὲ τοῦτο ἂν εἴη γένος. οὐκ ἄρα ἔστι [δὲ] γένος τὸ ζῷον τοῦ ἀνθρώπου καὶ τοῦ ἵππου· ἔστι γὰρ προτέρου τρόπος καὶ τὸ βέλτιον, 〈ὡσ〉 ἐν τῇ τοῦ προτέρου διαιρέσει ἐν Κατηγορίαις ἐδείχθη· ἐν πᾶσι δὲ τοῖς γένεσιν ἔστι τὸ μὲν βέλτιον, τὸ δὲ χεῖρον τῶν εἰδῶν. ὥστε | |
| 35 | οὐδὲν τῶν γενῶν ἀρχή, ἀλλὰ μᾶλλον τὰ ἄτομα 〈εἴδη〉, ἐπειδὴ τῶν ὑπ’ | |
| αὐτὰ ἀτόμων οὐκ ἔστι τὸ μὲν πρότερον τὸ δὲ ὕστερον. | 182 | |
In met.183(1n) | Ἐκ μὲν οὖν τούτων μᾶλλον φαίνεται τὰ ἐπὶ τῶν | |
| 2n | ἀτόμων. | |
| 3 | Ἐκ τῶν εἰρημένων λόγων μᾶλλον φαίη ἄν τις τὰ ἐπὶ τῶν ἀτόμων κατηγορούμενα ἀρχὰς εἶναι ἤπερ τὰ γένη, ἐπειδή, ὡς εἴρηται, οὐ θεωρεῖ‐ | |
| 5 | ται ἐν τοῖς ὑπ’ αὐτὰ ἀτόμοις τὸ πρότερον καὶ τὸ ὕστερον. | |
| 6n | Πάλιν δὲ πῶς αὖ δεῖ ταύτας ὑπολαβεῖν ἀρχάς, οὐ | |
| 7n | ῥᾴδιον. | |
| 8 | Ἐντεῦθεν αὐτοφυῶς καὶ τῇ φύσει τῶν πραγμάτων ἑπόμενος δείκνυσιν ὅτι μᾶλλον τὰ γένη ἀρχαὶ τῶν ὄντων ὑπάρχουσι, τὰ ἐξῃρημένα δῆλον· καὶ | |
| 10 | τοῦτο σαφῶς ἐνδείκνυται. τί γάρ; φησὶν ὅτι δεῖ τὴν ἀρχὴν καὶ τὴν αἰτίαν εἶναι κεχωρισμένην παρὰ τὰ πράγματα, ὧν ἐστιν ἀρχή, καὶ δύνασθαι χω‐ ριζομένην εἶναι αὐτῶν· τοῦτο δέ ἐστι τὸ παρὰ τὰ καθ’ ἕκαστα ὑπάρχον, τουτέστι τὸ καθόλου. καὶ δεῖ σημειώσασθαι ὅτι φησὶ ‘δεῖ τὴν ἀρχὴν τὴν παρακτικὴν κεχωρίσθαι τῶν πραγμάτων, ὧν ἐστιν ἀρχή‘· ὥστε οἶδε καὶ | |
| 15 | αὐτὸς τὰς ἰδέας καὶ τοὺς λόγους τοὺς δημιουργικοὺς τῶν πραγμάτων ἐξῃρημέ‐ νους καὶ χωριστοὺς ὄντας. τί γάρ; φησὶν ὅτι δεῖ εἶναι τὴν ἀρχὴν καθόλου καὶ κεχωρίσθαι τῶν αἰσθητῶν· εἰ δὲ τοῦτο, τί ἄν τις ὑπολάβοι πλὴν ὅτι καθόλου κατηγορεῖται καὶ κατὰ πάντων; ἀλλὰ μὴν εἰ διὰ τοῦτό ἐστιν ἀρχή, διὰ τὸ καθόλου κατηγορεῖσθαι καὶ κατὰ πάντων τὸ εἶδος, τὰ μᾶλ‐ | |
| 20 | λον καθόλου καὶ προσεχῆ ὄντα τῇ μιᾷ τῶν πάντων ἀρχῇ μᾶλλον θετέον ἀρχάς· ὥστε κυρίως ἀρχαὶ τὰ πρῶτα ἂν εἴησαν γένη ὡς κατὰ πλειό‐ νων κατηγορούμενα μᾶλλον καὶ προακτικὰ τῶν πάντων καὶ προσεχῆ τῇ μιᾷ τῶν πάντων ἀρχῇ. [εἰ μὲν οὖν μηδὲν εἴη παρὰ τὰ καθ’ ἕκαστα, ἀναιρε‐ θήσεται ἐπιστήμη· τὰ μὲν γὰρ καθ’ ἕκαστα ἄπειρα, τῶν δὲ ἀπείρων οὐκ | |
| 25 | ἔστι γνῶσις· κατὰ γὰρ τὸ καθόλου κοινῶς αὐτῶν κατηγορούμενόν ἐστιν ἡ γνῶσις, ὅπερ καθόλου εἰ μὴ εἴη, οὐδ’ ἂν γνῶσις αὐτῶν δύναται γενέσθαι. εἰ δὲ ἡ ἐπιστήμη καὶ γνῶσις, ὅλως ἀκολουθήσει τὸ καὶ παρὰ τὰ καθ’ ἕκαστα εἶναι τὸ κοινόν, καθ’ ὃ ἡ γνῶσις καὶ ἡ ἐπιστήμη συστήσονται. τοῦτο δέ ἐστι τὸ γένος ἢ τὸ ἔσχατον, ὃ κυρίως εἶδος καλεῖται, ἢ τὸ πρῶ‐ | |
| 30 | τον, ὃ γένος ἐστίν.] ἐντεῦθεν, ὡς εἴρηται, ἐπιχειρεῖ λέγων ὅτι οὐδὲ τὰ ἄτομα δύνανται εἶναι ἀρχαί. ἡ δὲ ἐπιχείρησίς ἐστι τοιαύτη. δεῖ τὴν ἀρχὴν καὶ τὴν αἰτίαν τινὸς εἶναι παρὰ τὸ πρᾶγμα τὸ οὗ ἀρχὴ καὶ αἰτία ἐστί, καὶ δύνασθαι χωρὶς εἶναι ἐκείνου, οὗ ἐστιν αἰτία. οὐδὲν δὲ δυνατὸν εἶναι καθ’ αὑτὸ κεχωρισμένον, ὃ μή ἐστι καθ’ ἕκαστα. εἰ γάρ τις τὰ εἴδη | |
| 35 | λέγοι εἶναι, ὅτι καθόλου πάντων τῶν ὑφ’ αὑτὰ καὶ τῶν καθ’ ἕκαστα κατη‐ | |
| γορεῖται, καὶ ἔστιν ἄλλο ἑκάστου αὐτῶν, καὶ διὰ τοῦτο ἀρχὰς αὐτὰ λέγοι, | 183 | |
In met.184 | τούτῳ τῷ λόγῳ τὰ ἐπαναβεβηκότα γένη μᾶλλον ἀρχαὶ τῶν εἰδῶν ἔσονται· μᾶλλον γὰρ ἐκεῖνα κοινὰ καὶ πλειόνων κατηγορεῖται. | |
| 3n | Ἔστι δὲ ἐχομένη τούτων ἀπορία καὶ πασῶν χαλεπω‐ | |
| 4n | τάτη. | |
| 5 | Ἐντεῦθεν πειρᾶται δεῖξαι ὅτι οὐχ ὑπάρχουσι μόνα τὰ αἰσθητὰ πράγ‐ ματα. εἰ γὰρ ὑποθώμεθα μόνα εἶναι τὰ αἰσθητὰ ἐν τοῖς οὖσιν, ἐπειδὴ ἄπειρα ταῦτα ὑπάρχουσι, τῶν δὲ ἀπείρων οὐκ ἔστι γνῶσις, φανερὸν ὡς ὅτι ἀναιρεθήσεται γνῶσις καὶ ἐπιστήμη, εἰ μή τις κατὰ τὸν Πρωταγόραν εἰς τὸ αὐτὸ περιαγάγοι τὴν αἴσθησιν καὶ τὴν ἐπιστήμην. τῶν γὰρ καθόλου | |
| 10 | ἐστὶν ἡ γνῶσις καὶ ἡ ἐπιστήμη καὶ οἱ ὁρισμοί, ὡς δέδεικται ἐν τῇ Ἀπο‐ δεικτικῇ πραγματείᾳ· τὰ δὲ καθόλου οὐκ ἔστιν αἰσθητὰ ἀλλὰ μᾶλλον νοητά. ὥστε εἰ ὑποθώμεθα μόνα εἶναι τὰ αἰσθητά, ἀναιρεῖται γνῶσις καὶ ἐπιστήμη, ὡς εἴρηται. πρὸς τούτοις δὲ καὶ μάτην ἔσται ὁ νοῦς, εἴ γε ὁ νοῦς τῶν καθόλου ἀντιλαμβάνεται. ὥστε ἀναγκαῖον εἶναί τι παρὰ τὰ καθ’ ἕκαστα | |
| 15 | τὰ γένη ἤτοι τὰ ἔσχατα ἢ τὰ πρῶτα. τοῦτο δέ, φησί, ὅτι ἀδύνατον εἶναι ἄρτι διηπορήσαμεν. καὶ καλῶς προσέθηκε τὸ διηπορήσαμεν· τῷ ὄντι γὰρ ἠπόρησε μέν, οὐκ ἤλεγξε δέ· τὸ γὰρ ἀληθὲς οὐδέποτε ἐλέγ‐ χεται. | |
| 19n | Ἔτι δὲ ἐχομένη τούτων ἀπορία. | |
| 20 | Ἐμνήσθη καὶ ταύτης τῆς ἀπορίας ἀνωτέρω· οὐκ ἐφεξῆς δὲ αὐτῶν μνησθεὶς ἐνταῦθα συνέταξεν αὐτὰς εἰκότως, ὡς ἔχονται ἀλλήλων, ὥς φησιν αὐτός· μετὰ γὰρ τὸ διαπορῆσαι περὶ τῶν γενῶν τῶν πόρρω καὶ τῶν ἐσχάτων, ἐφεξῆς ἀπορεῖ καὶ περὶ τῶν αἰσθητῶν. ἡ οὖν ἐχομένη, φησί, τούτων ἀπορία πασῶν χαλεπωτάτη καὶ ἀναγκαιοτάτη εἰς τὸ θεωρῆσαι, | |
| 25 | περὶ ἧς ὁ λόγος τῆς προσεχῶς εἰρημένης, ὅτι κυρίως γένη τὰ πόρρω ὑπάρ‐ χουσιν. εἰ γὰρ μηδὲν ὑποθώμεθα εἶναι παρὰ τὰ καθ’ ἕκαστα, ταῦτα δὲ ἄπειρα ὑπάρχουσιν, ἀναιρεθήσεται ἐπιστήμη, ἐπειδὴ τὰ καθ’ ἕκαστα, ὡς εἴρηται, ἄπειρα ὑπάρχουσι, τῶν δὲ ἀπείρων οὐκ ἔστι γνῶσις. καθὸ γὰρ ἕν τι καὶ ταὐτὸν ὑπάρχει, καὶ ᾗ καθόλου ὄντα τὰ πράγματα, οὕτως αὐτὰ | |
| 30 | γνωρίζομεν, οἷον τὸν καθόλου ἄνθρωπον ὡς ἕν τι γνωρίζομεν, καὶ τὸν καθόλου ἵππον πάλιν ὡς ἕν τι γνωρίζομεν. ὡς γὰρ εἴρηται, ἡ ἐπιστήμη τῶν καθόλου ὑπάρχει, καὶ καθὸ ἕν τί ἐστι τὰ πράγματα, οὕτως αὐτὰ γνωρί‐ ζομεν. ἡ οὖν γνῶσις καὶ ἡ ἐπιστήμη τῶν καθ’ ἕκαστα γίνεσθαι δοκεῖ, καθὸ ἕν τι καὶ ταὐτό ἐστι πᾶσιν αὐτοῖς· κατὰ γὰρ τὸ καθόλου κοινῶς | |
| 35 | αὐτῶν κατηγορούμενον· ὃ εἰ μὴ εἴη, οὐδ’ ἂν γνῶσις αὐτῶν δύναται γενέ‐ σθαι. εἰ δὲ εἴη ἐπιστήμη, δῆλον ὡς ὅτι καὶ τὰ καθόλου ὑπάρχουσιν. εἰ | |
| οὖν τοῦτο ἀναγκαῖόν ἐστι καὶ δεῖ τι εἶναι παρὰ τὰ καθ’ ἕκαστα, ἀναγκαῖον | 184 | |
In met.185 | ἂν εἴη τὰ γένη εἶναι παρὰ τὰ καθ’ ἕκαστα· ταῦτα γάρ ἐστι τὰ κα‐ θόλου· καὶ φανερὸν ὡς ὅτι ἤτοι τὰ ἔσχατα ἢ τὰ πρῶτα. τοῦτο δὲ ὅτι ἀδύνατον εἶναι ἄρτι διηπορήσαμεν. καλῶς δὲ εἶπε τὸ διηπο‐ ρήσαμεν, ἐπειδὴ τὸ ἀληθὲς ὑπ’ οὐδενὸς ἐλέγχεται· ἠπόρησε γὰρ μόνον | |
| 5 | ὅτι οὔκ εἰσιν, οὐ μὴν ἤλεγξεν. | |
| 6n | Ἔτι εἰ ὅτι μάλιστα ἔστι τι παρὰ τὸ σύνολον, ὅταν κατη‐ | |
| 7n | γορηθῇ τι τῆς ὕλης. | |
| 8 | Ὅπερ ἀπορεῖ διὰ τῶν ἐνταῦθα λεγομένων, τοιοῦτόν ἐστιν, ὅτι εἰ ὑπο‐ θώμεθα εἶναι χωριστὸν εἶδος αὐτὸ καθ’ αὑτὸ χωρὶς τοῦ συνθέτου, πᾶσά | |
| 10 | ἐστιν ἀνάγκη ἢ πάντων εἶναι χωριστὰ εἴδη τῶν γενητῶν, καὶ τῶν κατὰ φύσιν καὶ τῶν παρὰ φύσιν καὶ τῶν κακῶν ἁπλῶς, ἤγουν τινῶν, ἢ τινῶν μὲν τινῶν δὲ οὔ. καὶ οὐκ ἔστι παρὰ ταῦτα, καὶ τῷ ὄντι ἐστὶν ἄφυκτος ἡ διαίρεσις. φαμὲν τοίνυν ἡμεῖς ὅτι μόνων τῶν κατὰ φύσιν ὑπετίθεντο εἶναι ἰδέας. ὡς γὰρ εἴρηται ἐν τῷ μείζονι Α, οὔτε τῶν κακῶν λόγους | |
| 15 | ὑπετίθεντο οὔτε δὲ τῶν παρὰ φύσιν οὔτε τῶν τεχνητῶν. οὐ γὰρ ἔλεγον εἶναι εἶδος κλίνης αὐτὸ καθ’ αὑτὸ παρὰ τῷ δημιουργῷ· τοῦτο γὰρ καταγέ‐ λαστον ὑπάρχει. τοῦτο οὖν ἐστιν ὃ λέγει, ὅτι εἰ ἔστι τι παρὰ τὸ σύνολον, τουτέστιν τὸ σύνθετον, εἶδος αὐτὸ καθ’ αὑτὸ κεχωρισμένον, ὅταν κατηγο‐ ρηθῇ τι τῆς ὕλης, τουτέστιν ὅπερ ὡς χωριστὸν ὑπάρχον κατηγορεῖται τῆς | |
| 20 | ὕλης, πότερον, εἰ ἔστιν εἶδος κεχωρισμένον, ἆρα πάντων τῶν πραγμάτων ἐστὶν ἢ τινῶν, ἤγουν τινῶν μέν ἐστι τινῶν δὲ οὐκ ἔστιν, ἢ οὐδενός ἐστιν. εἰ μὲν οὖν μηδέν ἐστι παρὰ τὰ καθ’ ἕκαστα, οὐδὲν ἂν εἴη νοητόν, ἀλλὰ πάντα αἰσθητά, καὶ οὕτως οὐδενὸς ἔσται ἐπιστήμη· ἀναιρεῖται γάρ, εἰ μή τις ὑποθῆται τὴν αἴσθησιν εἶναι ἐπιστήμην, καθάπερ ἔλεγε Πρωταγόρας. | |
| 25n | Ἔτι οὐδὲ ἀίδιον οὐδὲν οὐδὲ ἀκίνητον. | |
| 26 | Φησὶν ὅτι εἰ ὑποθώμεθα μόνα εἶναι τὰ αἰσθητά, οὐδὲν ἔσται ἀίδιον οὐδὲ ἀκίνητον· τὰ γὰρ αἰσθητὰ πάντα φθείρεται, ἅτε δὴ ἐν κινήσει ὑπάρχει· πᾶσα δὲ κίνησις καὶ πέρας ἔχει, ὥστε καὶ φθοράν. καὶ δοκεῖ ἐνταῦθα ἑαυτῷ πως ἐναντιοῦσθαι ὁ Ἀριστοτέλης· εἰ γὰρ πάντα τὰ αἰσθητὰ | |
| 30 | φθείρονται, φανερὸν ὡς ὅτι καὶ ὁ οὐρανὸς φθείρεται· αἰσθητὸς γὰρ ὑπάρχει. πῶς οὖν ἐν ἄλλοις αὐτὸς ἡμᾶς ἐδίδαξεν ὅτι ἄφθαρτός ἐστι καὶ ἀίδιος ὁ οὐρανός; τί οὖν ἐνταῦθα ἑαυτῷ ἐναντιοῦται; καί φασιν ὅτι οὐκ ἐναντιοῦται ἑαυτῷ, ἀλλὰ καὶ ἐνταῦθα ἀκολουθεῖ τοῖς εἰρημένοις ἐν τῷ Τιμαίῳ. κατ’ οὐσίαν μὲν γὰρ φθαρτός ἐστιν ὁ οὐρανός· διό φησιν ἐν ἐκείνοις ὁ Πλάτων | |
| 35 | ὡς ἀπὸ τοῦ θεοῦ λέγοντος πρὸς τὰ οὐράνια, ὅτι ἀθάνατα μὲν οὐκ ἐστέ, | |
| ἐπεὶ ὅλως ἐγένεσθε, ἔσεσθε δὲ ἄφθαρτα καὶ ἀγήρω ἐμοῦ γε ἐθέλοντος. | 185 | |
In met.186 | ὥστε κατ’ οὐσίαν μὲν φθαρτός ἐστιν ὁ οὐρανός, διαρκεῖ δέ, φησίν, ἐπιναό‐ μενος ἐκ τῆς μιᾶς τῶν πάντων ἀρχῆς, μέχρις ὅτε ἐπινάεται, ὡς εἴρηται αὐτῷ ἐν τῷ ὀγδόῳ λόγῳ τῆς Φυσικῆς πραγματείας. διὸ καὶ ὁ Πλάτων ἔλεγεν ὅτι γίνεται μὲν ἀεὶ ὁ οὐρανός (καθ’ ἕκαστον γὰρ νῦν φησιν αὐτὸν | |
| 5 | παράγεσθαι ὑπὸ τοῦ θεοῦ), ἄλλως τε δὴ τὴν ἐνέργειαν τῶν οὐρανῶν φησι φθείρεσθαι, διότι ἐν κινήσει ἐστί· πᾶν γὰρ τὸ ἐν κινήσει ὑπάρχον φθείρε‐ ται κατὰ τὴν ἐνέργειαν. ἡνίκα γὰρ γίνεται ὁ ἥλιος 〈ἐν〉 ταύρῳ, φανερὸν ὡς ὅτι ἐφθάρη ἡ ἐνέργεια αὐτοῦ καθ’ ἣν ὑπάρχει ἐν τῷ κριῷ, γέγονε δὲ ἐν ταύρῳ· ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων οὐρανίων σωμάτων· ὥστε ἔχουσι | |
| 10 | τὴν κατὰ κίνησιν φθορὰν καὶ γένεσιν. τὰ μέντοι γε νοητὰ καὶ ἐξῃρημένα παντελῶς τῆς ὕλης οὐδεμίαν ἔχουσι μεταβολήν· διὸ οὔτε κατ’ οὐσίαν οὔτε κατὰ τὴν ἐνέργειαν δυνατόν ἐστιν ὑποτίθεσθαι αὐτὰ φθαρτά· αἱ γὰρ ἐνέργειαι αὐτῶν οὐσίαι ὑπάρχουσι. τοῦτο οὖν ἐστιν ὃ λέγει, ὅτι εἰ ὑποθώμεθα μόνα εἶναι τὰ αἰσθητά, οὐδὲν ἔσται ἀίδιον, οἷον τὰ οὐράνια, οὐδὲ ἀκίνητον· | |
| 15 | τὰ γὰρ αἰσθητὰ πάντα φθείρεται καὶ ἐν κινήσει ἐστίν. ἀλλὰ μὴν εἰ ὑποθώμεθα μηδὲν εἶναι ἀίδιον, οὐδὲ γένεσιν εἶναι δυνατόν· τὰ γὰρ γινόμενα ἐξ ἀιδίου τινὸς γίνεται. οὐ γὰρ δυνατόν, φησί, τὶ γενέσθαι ἐκ τοῦ μηδαμῇ μηδαμῶς ὄντος, ἐπεὶ εἰ τοῦτο ὑποθώμεθα, πρῶτον μὲν ὑπό‐ στασιν καὶ ὕπαρξιν παρέξομεν τῷ μὴ ὄντι, ὅπερ οὐχ οἷόν τε, καὶ κρεῖττον | |
| 20 | ποιήσομεν τὸ μὴ ὂν τοῦ ὄντος. πρὸς ἐπὶ τούτοις δὲ εἶχε δύναμιν τοῦ γε‐ νέσθαι, φησίν, ἢ οὐκ εἶχεν. εἰ μὲν οὖν μὴ εἶχεν, οὐδὲ ἐγίνετο· τὸ γὰρ μὴ ἔχον δύναμιν, φησί, τοῦ γενέσθαι οὐδέποτε γίνεται (ὁ γὰρ λίθος οὐχὶ γίνεται γράμμα, ἐπειδὴ οὐδὲ δύναμιν ἔχει τοιαύτην)· εἰ δ’ εἶχε δύναμιν, δῆλον ὡς ὅτι ὕλη ὑπῆρχεν. ὥστε πᾶσά ἐστιν ἀνάγκη ἀγένητον ὑποθέσθαι, | |
| 25 | φησί, τὴν ὕλην κατὰ χρόνον, οὐ μέντοι γε κατ’ αἰτίαν, ἐπειδὴ πᾶν τὸ ἔχον ἀρχὴν χρονικὴν πάντως καὶ πέρας σχήσει χρονικόν· εἰ δὲ ἔχει πέρας ἡ ὕλη, ἐπειδὴ πᾶν τὸ φθειρόμενον εἰς ὕλην καὶ εἶδος φθείρεται, δῆλον ὡς ὅτι καὶ ὕλη φθειρομένη εἰς ὕλην φθαρήσεται· ὥστε ἔσται ἐφθαρμένη πρὸ τῆς φθορᾶς ἑαυτῆς, ὅπερ ἐστὶν ἀδύνατον. ὅτι δὲ τὸ ἔχον χρονικὴν ἀρχὴν | |
| 30 | καὶ πέρας ἔχει, μανθάνομεν ἐντεῦθεν. ἰστέον ὅτι τὸ γινόμενον οἷον τὸ σπέρμα δύναμιν ἔχει τοῦ γενέσθαι ἄνθρωπος. ὅταν οὖν ἐστι σπέρμα, τὴν μὲν δύναμιν ἔχει ἐν ὑποστάσει τοῦ εἶναι σπέρμα, τὴν δὲ ἐνέργειαν τοῦ γε‐ νέσθαι ἄνθρωπος ἐν στερήσει. ἡνίκα οὖν γένηται ἄνθρωπος, τὴν μὲν ἐνέρ‐ γειαν ἔχει ἐν ὑποστάσει (ὑπάρχει γὰρ ἄνθρωπος), τὴν δὲ δύναμιν ἐν στε‐ | |
| 35 | ρήσει τοῦ φθαρῆναι. εἰ οὖν μὴ μάτην ἔχει τὴν δύναμιν, δῆλον ὡς ὅτι ἥξει καὶ ἡ δύναμις εἰς ὑπόστασιν, ὥσπερ ἦλθε καὶ ἡ ἐνέργεια· ὥστε πάντῃ πάντως καὶ πέρας ἕξει τὸ ἐσχηκὸς ἀρχὴν χρονικήν. εἰ δέ τις εἴποι περὶ τῶν ἀριθμῶν ὅτι ἀρχὴν μὲν ἔχουσι, πέρας δὲ οὐκ ἔχουσιν, ἐροῦμεν πρὸς αὐτόν, ὅτι ἡμῖν ὁ λόγος ἐστὶ περὶ τῶν γινομένων, οἱ δὲ ἀριθμοί, φησίν, | |
| 40 | οὐ γίνονται ἀλλὰ ὑπάρχουσιν. | 186 |
In met.187(1n) | Ἀλλὰ μὴν εἴ γε ἀίδιον μή ἐστιν, οὐδὲ γένεσιν εἶναι | |
| 2n | δυνατόν. | |
| 3 | Εἰ μόνα τὰ αἰσθητὰ ὑπάρχουσιν, οὐδὲν ἔσεται ἀίδιον, ἐπειδὴ πάντα τὰ αἰσθητὰ ἐν φθορᾷ ὑπάρχουσιν. εἰ δὲ μηδέν ἐστιν ἀίδιον, οὐδὲ γένεσιν | |
| 5 | εἶναι δυνατόν· ἀνάγκη γὰρ εἶναί τι τὸ γινόμενον ἕτερόν τι πρὸ τῆς γενέσεως αὐτοῦ, οἷον σπέρμα πρὸ τοῦ ἀνθρώπου (ἐπειδὴ γάρ, φησίν, οὐδὲν γίνεται ἐκ τοῦ μηδαμῇ μηδαμῶς ὄντος), καὶ ἐξ οὗ γίνεται, τουτέστι τὸ ὑλικὸν αἴτιον. ἔδειξε δὲ ὁ λόγος, πῶς πᾶσά ἐστιν ἀνάγκη προϋφίστασθαι τὸ ὑλικὸν αἴτιον· διό φησι καὶ τούτων τῶν γινομένων τὸ ἔσχατον, τουτέστι | |
| 10 | τὸ ὑλικὸν αἴτιον, πᾶσά ἐστιν ἀνάγκη εἶναι ἀεί, εἴπερ ἵστανταί τε καὶ οὐκ ἐπ’ ἄπειρον ὑπάρχουσιν αἱ ἀρχαὶ οὔτε ἐπὶ τὰ κάτω οὔτε δὲ ἐπὶ τὰ ἄνω, ὡς ἔδειξεν ἐν τῷ ἐλάττονι Α, καὶ ὅτι οὐδέν ἐστι δυνατὸν γενέσθαι ἐκ τοῦ μηδαμῇ μηδαμῶς ὄντος, ὡς ὁ λόγος ἀνωτέρω ἀπέδειξεν. ἔτι δὲ γενέσεως οὔσης πᾶσά ἐστιν ἀνάγκη καὶ πέρας εἶναι, ἐπειδὴ ἡ γένεσις οὐκ ἄνευ κι‐ | |
| 15 | νήσεως δέδεικται ἐν τοῖς τελευταίοις λόγοις τῆς Φυσικῆς ἀκροάσεως, οὐκ ἔστι δὲ ἄπειρος οὐδὲ μία κίνησις ἀλλὰ πάσης ἐστὶ τέλος. εἰ γὰρ μὴ ἔχει τέλος, πᾶσά ἐστιν ἀνάγκη ἄσκοπον αὐτὴν εἶναι, οὕτως δὲ μάτην ἔσται· οὐ‐ δὲν δὲ μάτην οὔτε ὁ θεὸς οὔτε δὲ ἡ φύσις ποιεῖ ὄργανον οὖσα θεοῦ. ἔστιν οὖν αὐτὸ καὶ συλλογίσασθαι τοῦτον τὸν τρόπον. ἡ πεπερασμένη κίνησις | |
| 20 | δύναται γενέσθαι· πᾶν τὸ δυνάμενον γενέσθαι μόνον γίνεται· ἡ πεπερασμένη ἄρα κίνησις μόνη γίνεται, καὶ οὐχ ἡ ἄπειρος. δῆλον δὲ ὅτι καὶ ἡ οὐρανία κίνησις πεπερασμένη ἐστίν· ἀεὶ γάρ ἐστιν ἐν πέρατι καὶ ἐν τέλει, καὶ πᾶν ὃ ἂν λάβοις αὐτῆς καὶ πέρας ἐστὶ καὶ ἀρχή· ἐπὶ γὰρ τοῦ κύκλου 〈οὐ〉 δυ‐ νατόν ἐστι διακρῖναι τὸ πέρας τῆς ἀρχῆς, εἰ μήτι γε ἄρα θέσει. ὥστε | |
| 25 | οὐκ ἔστιν ἄπειρος οὐδεμία κίνησις διὰ τοὺς εἰρημένους λόγους, ἀλλὰ πάσης ἐστὶ τέλος διὰ τὸ ἔχειν σκοπὸν 〈τοῦ〉 γενέσθαι. δυνατὸν οὖν ἐστι τὸ δυνά‐ μενον γενέσθαι, τὸ δὲ γεγονὸς ἀνάγκη εἶναι, ὅτε πρῶτον γέγονεν· ὅτε γὰρ γέγονεν ὁ Σωκράτης, δῆλον ὡς ὅτι ὑπῆρχε. φησὶν οὖν ὁ Ἀλέξανδρος ὅτι ἡνίκα φησὶ πάντα τὰ αἰσθητὰ φθαρτὰ εἶναι, κατὰ τὸ ἔνδοξον ἐπιχειρῶν | |
| 30 | ταῦτα λέγει, καθ’ οὓς ἐδόκει πάντα τὰ αἰσθητὰ γενητὰ εἶναι καὶ φθαρτά. μάλιστα δὲ τοῦτο ἐδόκει Πλάτωνι· καὶ γάρ, φησίν, εἰ ὑπετίθετο τὸν κόσμον μὴ φθαρήσεσθαι, ἀλλὰ τῇ γε αὐτοῦ φύσει φθαρτὸν αὐτὸν ἔλεγεν εἶναι· ἐπεὶ τῷ Ἀριστοτέλει κινεῖσθαι μὲν δοκεῖ πάντα τὰ αἰσθητά, οὐ μὴν καὶ φθαρτὰ εἶναι· τὸ γὰρ κυκλοφορητικὸν σῶμα ἀγέννητόν τε καὶ ἄφθαρτον | |
| 35 | ἡγεῖται. ἀλλὰ νῦν, φησίν, κατὰ τὸ ἔνδοξον ἐπιχειρεῖ. οἷς γὰρ δοκεῖ πάντα τὰ αἰσθητὰ ἔνυλά τε εἶναι καὶ ἐν ῥύσει συνεχεῖ, τούτοις τὸ καὶ φθαρτὰ | |
| αὐτὰ εἶναι δοκεῖ. λαβὼν δὲ τὸ μηδὲν ἔσεσθαι ἀίδιον, εἰ μὴ εἴη τι παρὰ | 187 | |
In met.188 | τὰ αἰσθητά, ἐπιφέρει τούτῳ ὡς ἀκόλουθον ἀλλὰ μὴν εἴ γε ἀίδιον οὐδέν ἐστιν, οὐδὲ γένεσιν εἶναι δυνατόν· ἀνάγκη γὰρ εἶναί τι τὸ γινό‐ μενον καὶ ἐξ οὗ γίνεται, καὶ τούτων τὸ ἔσχατον ἀγένητον, εἴπερ ἵσταταί τε καὶ ἐκ μὴ ὄντος, φησί, γενέσθαι ἀδύνατον· δεικνὺς ὅτι | |
| 5 | εἰ μή ἐστί τι ἀίδιον, οὐδὲ γένεσις ἔσται, εἰ δὲ μὴ γένεσις, οὐδὲ τὰ γενητὰ εἴδη, εἰ δὲ μὴ τὰ γενητά, οὐδὲ τὰ αἰσθητά, εἴ γε τὰ αἰσθητὰ γενητά. ᾧ ἀκολουθεῖ τὸ εἰ μόνα τὰ αἰσθητά ἐστι, μηδὲ τὰ αἰσθητὰ ἔσεσθαι. ὅτι δὲ εἰ μή ἐστί τι ἀίδιον, οὐδὲ γένεσις ἔσται, οὕτως ἔδειξεν. εἰ γίνεταί τι, ἀνάγκη εἶναί τι τό τε γινόμενον, τουτέστιν ὃ γίνεται τὸ γινόμενον, καὶ | |
| 10 | ἄλλο τούτου τὸ ἐξ οὗ γίνεται· οἷον εἰ ἄνθρωπος γίνεται, δεῖ εἶναί γε καὶ δύνασθαι εἶναι καὶ τοῦτο ὃ γίνεται, τὸν ἄνθρωπον· ἀνυπάρκτου γὰρ ὄντος τοῦ ἀνθρώπου οὐδ’ ἂν γίνοιτο ἄνθρωπος. καὶ τὸ ἐξ οὗ γίνεται, φησί· πᾶν γὰρ τὸ γινόμενον ἔκ τινος γίνεται ἄλλου ὄντος παρὰ τὸ γινόμενον ἐξ αὐτοῦ, τοῦτο δέ ἐστι τὸ ὑποκείμενον καὶ ἡ ὕλη. πλείω γὰρ τὰ προσεχῆ ὑποκεί‐ | |
| 15 | μενα· ἄλλῳ γὰρ ἄλλο τῶν ὑποκειμένων τὸ προσεχῶς ὑποκείμενον. τούτων δὲ τῶν ὑποκειμένων ἀνάγκη τὸ ἔσχατον ὑποκείμενον ἀίδιον [ἀνάγκη], φη‐ σίν, εἶναι. ἔσχατον δὲ ὑποκείμενον, φησίν, ἐστὶν ἡ πρώτη ὕλη. ἀναλύοντες γὰρ τὰ προσεχῆ ὑποκείμενα ἐν ἐκείνῃ ἐσχάτῃ παυόμεθα. ὅτι οὖν ἀίδιος, φησίν, ἐστὶ δείκνυσιν ἐκ τοῦ εἰ μή ἐστί τι ἔσχατον ὑποκείμενον ἀίδιον, ἐξ | |
| 20 | οὗ ἡ γένεσις, ἀκολουθήσει ἢ ἐπ’ ἄπειρον γίνεσθαι ἄλλο ἐξ ἄλλου ἢ ἐκ τοῦ μὴ ὄντος, φησί, γίνεσθαι· ἀμφότερα δὲ ἀδύνατα, ὡς ἐδείξαμεν, φησίν. εἶτά φησιν ὅτι πάσης κινήσεως τέλος ἐστιν, εἴ γε πᾶσα κίνησίς ποθέν ποι. τό τε γὰρ αὐξόμενον πέρας ἔχει τῆς αὐξήσεως, ὁμοίως δὲ καὶ τὸ ἀλλοι‐ ούμενον καὶ τὸ φθειρόμενον. ὥσπερ γὰρ πάσης κινήσεώς ἐστι πέρας, οὕτω | |
| 25 | δὲ καὶ γενέσεως. ὃ γὰρ οὐχ οἷόν τε γενέσθαι, οὐδέποτε γίνεται (ἡ γὰρ διάμετρος οὐδέποτε γίνεται σύμμετρος τῇ πλευρᾷ), ἀδύνατον δὲ γενέσθαι τὸ πέρας μὴ ἔχον τῆς γενέσεως ἀλλὰ γινόμενον ἐπ’ ἄπειρον, ὥστε οὐδὲ τὴν ἀρχὴν γίνεται. πᾶν ἄρα τὸ γινόμενον γενέσθαι δύναται, τὸ δὲ δυνά‐ μενον γενέσθαι κἂν γένοιτο. ἀλλὰ μὴν 〈τὸ〉 γεγονὸς ἀνάγκη εἶναι, ὅτε | |
| 30 | πρῶτον γέγονε· τὸ γὰρ ὂν ὅτε ἔστι πέπαυται γινόμενον· δέδεικται γὰρ τοῦτο ἐν τῷ Ζ τῆς Φυσικῆς. εἰ δὲ ἔστι τὸ πρῶτον γεγονός, ἔστι πάντως πέρας τοῦ γινομένου. | |
| 33n | Ἔτι δὲ εἴπερ ἡ ὕλη ἐστὶ διὰ τὸ ἀγένητος εἶναι, πολὺ | |
| 34n | ἔτι μᾶλλον εὔλογον εἶναι τὴν οὐσίαν. | |
| 35 | Δείξας, φησί, διὰ τῶν φθασάντων ὅτι ἀίδιός ἐστιν ἡ ὕλη, φησὶν ὅτι | 188 |
In met.189 | εἰ ἐδείχθη ἀίδιος οὖσα ἡ ὕλη, πολλῷ μᾶλλον ἔδει καὶ τὸ εἶδος τὸ κοσμοῦν τὴν ὕλην ἀίδιον ὑπάρχειν, ὅπερ εἶδός ποτε ἐκείνη ἡ ὕλη γίνεται κοσμου‐ μένη ἐξ αὐτοῦ. εἰ γὰρ μήτε τὸ εἶδός ἐστι μήτε δὲ ἡ ὕλη, οὐδὲν ἔσται τὸ παράπαν, εἴ γε πᾶν τὸ γινόμενον ἐξ ὕλης καὶ εἴδους τὴν γένεσιν ἔχει. | |
| 5 | εἰ δὲ τοῦτό ἐστιν ἀδύνατον τὸ μὴ δύνασθαι εἶναι τὰ σύνθετα ἄνευ τοῦ προϋφεστάναι τὰ ἁπλᾶ, ἀνάγκη τι εἶναι παρὰ τὸ σύνολον, τουτέστι παρὰ τὸ σύνθετον, τὸ κεχωρισμένον εἶδος. εἰ δὲ πάλιν τι ὑποθῆται εἶναι αὐτὸ κεχωρισμένον εἶδος παρὰ τὸ σύνθετον, πάλιν ἑτέρα ἀπορία ἀναφύεται ἡ ζητοῦσα ἐπὶ ποίων μὲν πραγμάτων ὑποθῆται χωριστὰ εἴδη, καὶ ἐπὶ τίνων | |
| 10 | μὴ ὑποθῆται. ὅτι μὲν οὖν ἐπὶ πάντων οὐ δυνατόν ἐστιν ὑποθέσθαι εἴδη χωριστὰ προφανές· οὐ γὰρ ἂν θείημεν εἶδος οἰκίας παρὰ τὰς κατὰ μέρος οἰκίας. ἡμεῖς δὲ εἰρήκαμεν ὅτι οὐδὲ ἐκεῖνοι πάντων ὑπετίθεντο εἶναι ἰδέας, ἀλλὰ τῶν κατὰ φύσιν καὶ φυσικῶν πραγμάτων· τῶν γὰρ τεχνητῶν οὐδὲ ἐκεῖνοι ὑπετίθεντο εἶναι ἰδέας οὔτε δὲ τῶν κακῶν· ἄτοπον γὰρ τὸ λέγειν | |
| 15 | τὸ ὑπὸ τοῦ τεχνίτου εἶδος ἐγγενόμενον προϋπάρχειν τε καὶ ἀίδιον εἶναι. | |
| 16n | Πρὸς δὲ τούτοις πότερον ἡ οὐσία μία πάντων ἔσται. | |
| 17 | Ὃ ζητεῖ διὰ τῶν ἐνταῦθα τοιοῦτόν ἐστι. φησὶν ὅτι εἰ ὑποτιθέμεθα εἴδη χωριστά, ἆρά γε ἑκάστου εἴδους μία ἐστὶν οὐσία ἢ διάφορος; οἷον ἀν‐ θρώπων μία οὐσία καὶ πάλιν ἐστὶν ἵππων μία οὐσία, καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων | |
| 20 | ὁμοίως, ἢ διάφορος; εἰ μὲν γὰρ ὑποθώμεθα μίαν εἶναι οὐσίαν, πόθεν ἡ διαφορὰ τοῖς ἐνταῦθα ἐφήκει; ἔδει γὰρ πάντας ἀνθρώπους ὁμοίους εἶναι ἀλλήλοις κατὰ μηδὲν διαφέροντας. εἰ δὲ πάλιν ὑποθώμεθα διάφορον εἶναι τὴν οὐσίαν ἐκείνην, καὶ οὕτως πάλιν ἄτοπόν τι ἕψεται τῷ λόγῳ· ἡ γὰρ διαφορὰ τοῖς πράγμασιν ἐκ τῆς ὕλης βλαστάνει· τὰ γὰρ νοητὰ πάντα ἀδιά‐ | |
| 25 | φορα ἀλλήλοις ὑπάρχουσι. καὶ οὕτως μὲν προέρχεται ἡ ἀπορία· ἡμεῖς δέ φαμεν ὅτι πρῶτον μέν, καθὸ ἄνθρωποι, οὐδὲν ἀλλήλων διαφέρουσι· πρὸς δὲ τούτοις τὸ κατατεταγμένον εἶδος τὸ κατ’ ἀριθμὸν ὑπάρχον διάφορόν ἐστιν (ἄλλο γὰρ εἶδος τοῦ Σωκράτους καὶ ἄλλο τοῦ Πλάτωνος), τὸ δὲ ἀκα‐ τάτακτον ὡς ἐξῃρημένον ἕν ἐστι καὶ μονοειδές, καὶ διὰ τὴν γόνιμον αὐτοῦ | |
| 30 | δύναμιν, κἂν μονοειδὲς ὑπάρχει, διάφορα καὶ πολλὰ ἀπογεννᾷ. τοῦτο οὖν ἐστιν ὃ λέγει, ὅτι πότερον ἡ οὐσία μία πάντων ἐστίν, οἷον ἀνθρώ‐ πων; ἀλλὰ τοῦτο ἄτοπον· οὐ γὰρ ἓν ἅπαντα ὑπάρχουσιν, ὧν ἐστιν ἡ οὐσία μία. ἀλλὰ πολλὰ καὶ διάφορα; διαφέρουσι γὰρ ἀλλήλων οἱ ἄνθρωποι. ἀλλὰ καὶ τοῦτο ἄλογον τὸ ὑποτίθεσθαι διαφορὰν ἐν τῷ νοη‐ | |
| 35 | τῷ· ἡ γὰρ διαφορὰ ἐκ τῆς ὕλης βλαστάνει. τὴν δὲ λύσιν ἡμεῖς εἰρήκαμεν. | |
| 36n | Ἅμα δὲ καὶ πῶς γίνεται ἡ ὕλη τούτων ἕκαστον. | |
| 37 | Πάνυ δριμυτάτην ἀπορίαν κινεῖ ἐνταῦθα ὁ Ἀριστοτέλης, ἥντινα ἐζήτησε | 189 |
In met.190 | καὶ ὁ Πλάτων καὶ ἐν τῷ Φαίδωνι καὶ ἐν τῷ Παρμενίδῃ. καί φησιν ὅτι πῶς τὸ εἶδος θεωρεῖται ἐν τῇ ὕλῃ; πῶς λέγεται ἕκαστον τέλειον εἶδος ἔχειν, ὅλον δὲ πάλιν οὐ δυνατόν, διότι ἐν διαφόροις ὑποκειμένοις ὑπάρχει; πῶς δὲ ἐν ἑνὶ δυνατὸν ὅλον εἶναι τὸ ὑπάρχον ἐν διαφόροις ὑποκειμένοις; | |
| 5 | φαμὲν οὖν ἡμεῖς, ὃ λέγεται καὶ ἐν τῷ Φαίδωνι, ὅτι οὔτε ὡς μόριον θεω‐ ρεῖται, οὔτε δὲ ὡς ὅλον ἐν ἡμῖν τὸ κεχωρισμένον εἶδος, ἀλλὰ μόνον κατα‐ λάμπει τὴν ὕλην· ὥσπερ γὰρ ὁ ἥλιος ἀπείρους ὀφθαλμοὺς καταλάμπων οὐ λέγεται εἶναι ἐν τοῖς ὀφθαλμοῖς οὔτε μόριον αὐτοῦ οὔτε ὅλον ἄλλους καταλάμπων, οὕτως φημὶ καὶ ἐπὶ τῶν εἰδῶν γίνεσθαι. τοῦτο οὖν ζητεῖ | |
| 10 | ὁ Ἀριστοτέλης ὅτι πῶς γίνεται ἡ ὕλη ἕκαστον τῶν εἰδῶν καὶ ἔστι τὸ σύνθετον ἄμφω ταῦτα τό τε εἶδος καὶ ἡ ὕλη. | |
| 12n | Ἔτι δὲ καὶ περὶ τῶν ἀρχῶν καὶ τόδε ἀπορήσειεν ἄν τις. | |
| 13 | Πάλιν ἑτέραν ἐκτίθεται ἀπορίαν, ἣν ἀνωτέρω ἠπόρησε· φησὶ γὰρ ὅτι ἄξιόν ἐστιν ἀπορῆσαι περὶ τῶν ἀρχῶν, πότερον εἴδει ὑπάρχουσιν ἓν ἢ ἀριθ‐ | |
| 15 | μῷ. ἀμφοτέρως γὰρ ἄτοπα ἕπεται τῷ ὄντι, εἰ ὑποθώμεθα τὴν πρώτην ἀρχὴν ἢ εἴδει μίαν εἶναι ἢ ἀριθμῷ. εἰ μὲν γὰρ εἴδει μία ἐστί, συμβή‐ σεται καὶ τὰ ἐκ τῆς ἀρχῆς γινόμενα εἴδει ἔχειν τὸ ἓν καὶ οὐκέτι ἀριθμῷ, ὅπερ ἐστὶ παρὰ τὴν ἐνάργειαν· ἕκαστον γὰρ τῶν ὄντων ἀριθμῷ ἔχει τὸ ἕν, οἷον Σωκράτης Πλάτων, Βαλίος Ξάνθος, καὶ ὅσα ἄλλα τοιαῦτα ὑπάρ‐ | |
| 20 | χουσιν αἰσθητά. πρὸς τούτοις δὲ οὐκ ἔσται οὐδεμία ἀρχή· τὸ γὰρ εἶδος πολλὰ ἔχει ἐν ἑαυτῷ καὶ οὐχ ὥσπερ τὸ ἀριθμῷ ἓν αὐτὸ τοῦτο ἕν ἐστιν, οὕτως καὶ τὸ ἓν τῷ εἴδει ἕν ἐστιν, ἀλλὰ πολλά. συμβήσεται δὲ ἀναιρεῖ‐ σθαι καὶ τὴν ἐπιστήμην. ἡ γὰρ ἐπιστήμη θεωρεῖται ἐπὶ τῶν κατὰ πλει‐ όνων λεγομένων, τουτέστι τῶν καθόλου· τῶν οὖν ἀτόμων μὴ ὄντων οὐκέτι | |
| 25 | ἔσται τὸ κατὰ πλειόνων κατηγορούμενον· κατὰ τίνος γὰρ ἔχει κατηγορη‐ θῆναι; ὥστε καὶ ἐπιστήμη ἀναιρεῖται, εἰ ὑποθώμεθα τὴν ἀρχὴν τῷ εἴδει ἔχειν τὸ ἕν. πάλιν δὲ εἰ ὑποθώμεθα τὴν ἀρχὴν τῷ ἀριθμῷ ἔχειν τὸ ἕν, καὶ οὕτως πολλὰ ἔσεται ἄτοπα· συμβήσεται γὰρ μὴ θεωρεῖσθαι διαφορὰν ἐν τοῖς πράγμασιν, ὅπερ πάλιν ἐστὶ παρὰ τὴν ἐνάργειαν, ὡς δείξει προϊὼν | |
| 30 | ὁ λόγος. οἷον γινέσθω ἡμῖν τὸ παράδειγμα ὡς ἐπὶ τῶν κδ στοιχείων. ἐὰν γὰρ ὑποθώμεθα τὰ ἐν διαφόροις συλλαβαῖς ἄλφα βα γα δα καὶ ὅσα ἄλλα τοιαῦτα, ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων στοιχείων ἀριθμῷ τὰ αὐτὰ ὑπάρχειν καὶ μὴ εἴδει, δῆλον ὡς ὅτι τοσαῦτα ἔσονται τὰ γράμματα, ὅσα καὶ τὰ στοιχεῖα, εἴτε ἐφεξῆς λαμβάνεται τὰ κδ στοιχεῖα εἴτε καὶ διαφόρως· | |
| 35 | ὥστε μία ἔσται σύνθεσις καὶ τὸ ἄλφα ἅπαξ συντίθεται, εἴ γε τὰ διάφορα τὰ αὐτὰ ὑπάρχουσι τῷ ἀριθμῷ. ὁ γὰρ Πλάτων πολυειδῶς θεωρεῖσθαι οὐ | |
| δύναται, ἐπειδὴ ἄτομόν τι ὑπάρχει, ὁ δὲ ἄνθρωπος, ἐπειδὴ εἶδος θεωρεῖται | 190 | |
In met.191 | ἐν πλείοσιν ἀνθρώποις. οὕτως οὖν φημι καὶ ἐπὶ τῶν ἀρχῶν, ὅτι εἰ ὑπο‐ θώμεθα τὴν ἀρχὴν ἓν εἶναι κατ’ ἀριθμόν, δῆλον ὡς ὅτι οὐκ ἔσεται διά‐ φορος ἡ σύνθεσις τῶν πραγμάτων ἡ ἐξ αὐτῆς προερχομένη, ἀλλὰ μία ἔσται σύνθεσις ὅπερ ἐστὶ παρὰ τὴν ἐνάργειαν· ὁρῶμεν γὰρ διαφόρους συνθέσεις | |
| 5 | ἵππου, ἀνθρώπου, κυνὸς καὶ ἄλλων πλείστων. οὕτως τοίνυν ἐφ’ ἑκάτερα ἐπιχειρῶν δείκνυσιν ὅτι οὔτε εἴδει ἓν δύναται εἶναι ἡ ἀρχὴ οὔτε δὲ ἀριθ‐ μῷ. φαμὲν δὲ ἡμεῖς ὅτι τῷ ὄντι οὔτε ἀριθμῷ ἐστιν οὔτε δὲ εἴδει· ὑπὲρ γὰρ ἀριθμόν ἐστι καὶ ὑπὲρ εἶδος ἡ πρώτη ἀρχή. τὸ γὰρ ἀριθμῷ ἓν ἔνυλον ὑπάρχει· ὑπὸ γὰρ τῆς ὕλης τεμαχιζόμενα τὰ ἄτομα οὕτως διαι‐ | |
| 10 | ροῦνται ἐν διαφόροις ὑποκειμένοις καὶ λέγονται ἀριθμῷ ἔχειν τὸ ἕν· ἡ δὲ πρωτίστη ἀρχὴ ἄυλός ἐστιν. οὔτε δὲ πάλιν δυνατὸν αὐτὴν ὑποτίθεσθαι εἴδει ἔχειν τὸ ἕν, εἴ γε ὑπὲρ πᾶν εἶδός ἐστιν, ἐπεὶ καὶ παρακτική ἐστι πάν‐ των τῶν εἰδῶν. | |
| 14n | Ἔτι δὲ περὶ τῶν ἀρχῶν καὶ τόδε ἀπορήσειεν ἄν τις. | |
| 15 | Φησὶν ὅτι ἄξιόν ἐστιν ἀπορῆσαι περὶ τῶν ἀρχῶν. εἰ μὲν γὰρ εἴδει ὑπάρχουσιν ἕν, δῆλον ὡς ὅτι καὶ τὰ ἐξ αὐτῶν γινόμενα εἴδει ἔσονται ἕν, καὶ οὕτως οὐδὲν ἔσεται ἀριθμῷ ἕν, οὔτε δὲ λοιπὸν ἔσται ἡ φύσις τοῦ ἑνὸς καὶ τοῦ ὄντος, ἐπεὶ κυρίως τὸ ἓν ἐπὶ ἀριθμοῦ λέγεται. ἄλλως τε δή, καθάπερ ἐν τῇ θεωρίᾳ εἰρήκαμεν, ἀναιρεθήσεται καὶ ἡ ἐπιστήμη, εἰ μή | |
| 20 | τι ἔσται ἓν κατὰ πλειόνων κατηγορούμενον, περὶ ὃ ἔχουσι τὸ εἶναι αἱ ἐπιστῆμαι. τῶν δὲ ἀριθμῷ ἓν ἀναιρεθησομένων οὐκέτι ἔσται τὸ κατὰ πλειόνων κατηγορούμενον· οὔτε γὰρ ὑπάρχουσιν ἐκεῖνα ὧν κατηγοροῦν‐ ται. καθάπερ οὖν εἴρηται, ὃ ἀπορεῖ περὶ τῶν ἀρχῶν, τοῦτό ἐστι, πό‐ τερον ἑκάστη αὐτῶν, εἴτε μίαν τις εἴτε πλείους ὑποτίθεται τὰς ἀρχάς, | |
| 25 | κατὰ τὸ εἶδος τὸ ἓν ἔχουσιν ἢ κατ’ ἀριθμόν, οἷον εἰ ἡ ὕλη μία, ἀριθμῷ μία ἢ εἴδει, καὶ 〈εἰ〉 εἶδος ἕν, ἀριθμῷ εἴτ’ οὖν εἴδει. εἰ μὲν γὰρ εἴδει μία ἑκάστη τῶν ἀρχῶν, ἀριθμῷ δὲ πολλαί, οὐδὲν ἔσται, φησίν, ἐν ταῖς τῶν γινομένων ἀρχαῖς ἓν κατ’ ἀριθμόν· εἰ δὲ μηδεμία τῶν ἀρχῶν ἓν κατ’ ἀριθμὸν ἔσται, οὐδ’ ἂν τῶν ἐκ τῶν ἀρχῶν συγκειμένων ἕν τι εἴη | |
| 30 | κατ’ ἀριθμόν· τὰ γὰρ ἐξ ἑνὸς οὐ τῷ ἀριθμῷ ἀλλὰ τῷ εἴδει συγκείμενα ἓν τῷ εἴδει, οὐ τῷ ἀριθμῷ. εἰ γὰρ τὰ ἐξ ἑνὸς κατ’ ἀριθμὸν συγκείμενα ἓν τῷ ἀριθμῷ, φανερὸν ὡς τὰ ἐξ ἑνὸς τῷ εἴδει τὸ εἶναι ἔχοντα ὁμοίως ἐκείνοις ἕξει τὸ ἕν. ᾧ ἄτοπον ἑπόμενον ἐπήνεγκε τὸ μηδὲ τὸ αὐτοὲν καὶ αὐτοὸν ἓν κατ’ ἀριθμὸν ἔσεσθαι, ἃ καὶ αὐτὰ ἐν ταῖς ἀρχαῖς ἐτίθεντο 〈οἱ〉 | |
| 35 | τὰς ἰδέας ἀρχὰς εἶναι λέγοντες. ἀλλὰ μὴν εἰ μή ἐστι τὸ αὐτοὲν ἓν κατ’ ἀριθμόν, τούτου δὲ μετουσίᾳ πᾶν ἐστιν ἕν, οὐδ’ ἂν τῶν ἄλλων τι ἓν κατ’ | |
| ἀριθμὸν εἴη τῶν πρὸς ἐκεῖνο τὸ εἶναι ἐχόντων· πρὸς γὰρ ἓν τῷ εἴδει | 191 | |
In met.192 | ὁμοιούμενα ὁμοίως ἂν ἐκείνῳ καὶ αὐτὰ τὸ ἓν ἔχοι. οὐδὲν ἄρα ἔσται ἓν κατ’ ἀριθμόν, εἰ μήτε τῶν γινομένων πρός τι ἓν κατ’ ἀριθμόν ἐστι, μήτε τὸ αὐτοὲν ἡ ἀρχή, ἀλλὰ μηδὲ ἄλλη τις τῶν ἀρχῶν 〈ὧν〉 εἶπεν. ὥστε οὐδὲ ἐπιστήμη ἔσται. αἱ γὰρ ἐπιστῆμαι τὸ εἶναι ἔχουσιν ἐν τοῖς κατὰ | |
| 5 | πλειόνων κατηγορουμένοις· τῶν τοίνυν καθ’ ἕκαστα μὴ ὄντων οὐκέτι κατὰ πολλῶν κατηγοροῦνται τὰ κατηγορούμενα, ὥστε καὶ ἐπιστήμη ἀναιρε‐ θήσεται. | |
| 8n | Ἀλλὰ μὴν εἰ ἀριθμῷ πάντα ἓν καὶ μία ἑκάστη τῶν | |
| 9n | ἀρχῶν. | |
| 10 | Δείξας τί ἄτοπον ἑπόμενον, εἰ λέγοιντο αἱ ἀρχαὶ τῷ εἴδει μία, μὴ τῷ ἀριθμῷ, νῦν πάλιν ἐπιχειρεῖ πρὸς τὸ μηδὲ κατ’ ἀριθμὸν δύνασθαι τὸ ἓν ἔχειν τὰς ἀρχάς. ἀπάγει δὲ πάλιν τὸν λόγον ἐπὶ τὰς ἀρχὰς τὰς ὡς στοιχεῖα λεγομένας, ἐξ ὧν κατὰ σύνθεσιν γίνεται τὸ ἐξ αὐτῶν 〈ὡσ〉 ἐπὶ τῶν στοιχείων, καὶ δείκνυσιν ἐπὶ τῶν οὕτως λεγομένων ἀρχῶν, εἰ ἑκάστη | |
| 15 | αὐτῶν μία κατ’ ἀριθμὸν εἴη, ὅτι οὐ πλείω τὰ ὄντα τῶν στοιχείων ἔσονται. ὡς γὰρ [αἱ] κατὰ τὸ εἶδος ἀλλήλαις αἱ αὐταὶ συλλαβαί, κατὰ δὲ τὸν ἀριθμὸν οὔ, τῷ τὰ στοιχεῖα ἐξ ὧν συντίθενται [αἱ] κατὰ τὸν ἀριθμὸν ἄπειρα δύνασθαι λαμβάνεσθαι κατ’ εἶδος ὄντα τὰ αὐτά, γίνονται, οὕτως, εἰ μὴ εἴη κατ’ ἀριθμὸν τὰ στοιχεῖα πολλά, ἀλλ’ ἓν εἴη κατ’ ἀριθμὸν β | |
| 20 | καὶ α ἕν, ἀνάγκη καὶ συλλαβὴν ἐξ αὐτῶν τούτων συντιθεμένων γίνεσθαι μίαν, οὐδὲ ἔσται πλείω λαβεῖν συλλαβὰς ἐχούσας τὸ β, εἰ ἕν ἐστιν ἀριθμῷ τὸ β, ἀλλὰ μόνη ἔσται ἡ βα συλλαβὴ ἔχουσα τὸ β, οὔτε δὲ ἡ βε οὔτε ἡ βη ὅλως γὰρ ἐν οὐδενὶ ἄλλῳ β ἔτι ἐνυπάρξει, 〈εἰ〉 ἓν ὄν ἐστιν ἐν τῇ βα συλλαβῇ. ὡς οὖν ἐπὶ τῶν συλλαβῶν καὶ τῶν στοιχείων ἔχει, εἰ ἓν κατ’ | |
| 25 | ἀριθμὸν τὰ στοιχεῖα (οὐ πλείω ἔσται ἐν ταῖς συλλαβαῖς, ἀλλὰ τοσαῦτα ὅσα ἐστὶν αὐτά), οὕτως καὶ ἐπὶ τῶν ὄντων φησὶν ἕξειν, εἰ ἓν αὐτῶν αἱ ἀρχαὶ κατ’ ἀριθμὸν ἑκάστη μία. ἐξηγήσατο δὲ καὶ τὸ ἀριθμῷ ἓν τί ἐστιν, ὅτι τὸ καθ’ ἕκαστον, καὶ τί τὸ καθόλου, ὅτι τὸ ἐπὶ τοῖς καθ’ ἕκαστον κοινὸν λαμβανόμενον· τοῦτο δέ ἐστιν εἶδός τε καὶ γένος. εἰπὼν δὲ τὸ | |
| 30 | ὥσπερ οὖν εἰ τὰ τῆς φωνῆς ἀριθμῷ ἦν στοιχεῖα ὡρισμένα, ἦν ἂν καὶ τὰ γράμματα τοσαῦτα τὰ γραφόμενα ὅσα αὐτῶν καὶ τὰ στοιχεῖα, οὐκέτι ἀνταποδέδωκε τὸ οὕτως δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ὄντων, καὶ τὸν ἀριθμὸν τὸν τούτων ἕξει· οὐδὲν γὰρ ἄλλο παρὰ τὰ στοιχεῖα ἔσται, | |
| τουτέστιν οὐ πλείω τὰ ὄντα τῶν στοιχείων ἔσται· ἀλλ’ ὡς γνωρίμου τῆς | 192 | |
In met.193 | ἀκολουθίας οὔσης παρέλιπεν αὐτὴν ἐπενεγκεῖν. εἰ γάρ ἐστιν ἀριθμῷ μία γῆ καὶ ἕκαστον τῶν τεσσάρων, ταῦτα δὲ εἴη ἐν τῷδέ τινι τῷ σώματι, δῆλον ὅτι ἀδύνατον ἐξ αὐτῶν ἄλλο τι σῶμα εἶναι. σφόδρα δὲ διαλεκτικῶς καὶ λογικῶς ἡ ἐπιχείρησις ἔχει. πολυτρόπως γὰρ συντιθεμένων τῶν τεσ‐ | |
| 5 | σάρων στοιχείων οὕτως γίνεται τὰ ἡμέτερα σώματα, ἅπερ ἐστὶν ἓν τῷ ἀριθμῷ ἕκαστον αὐτῶν· τὸ γὰρ μέρος τοῦ ἀέρος ἀήρ ἐστιν, ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων στοιχείων. εἰ τοίνυν, φησίν, ἀριθμῷ ἕν ἐστιν ἡ ἀρχὴ καὶ μία ἐστὶν ἑκάστη τῶν ἀρχῶν τῷ ἀριθμῷ, καὶ μὴ ὥσπερ ἐπὶ τῶν αἰ‐ σθητῶν ἄλλαι ἄλλων, οἷον τῆσδε τῆς συλλαβῆς τῆς βα εἴδει τῆς αὐτῆς | |
| 10 | οὔσης τῇ γα (ἀμφότεραι γὰρ ἔχουσι διάφορα ἄλφα, εἴδει τὰ αὐτὰ ὑπάρ‐ χοντα) καὶ αἱ ἀρχαὶ εἴδει αἱ αὐταὶ ὑπάρχουσι· καὶ γὰρ αὐταὶ αἱ ἀρχαὶ ἀριθμῷ ἕτεραι ὑπάρχουσιν· εἰ δὲ μὴ τοῦτο ὑποθώμεθα, ἀλλ’ αἱ τῶν ὄντων ἀρχαὶ ἀριθμῷ ὑπάρχουσιν αἱ αὐταί, οὐκ ἔσται παρὰ τὰ στοιχεῖα οὐδὲν ἕτερον, ἀλλ’ ὅσα στοιχεῖα, ὥς φησιν αὐτός, τοσαῦτα καὶ γράμματα, | |
| 15 | ἐπειδὴ οὐ δύναται δὶς λαμβάνεσθαι. τὸ γὰρ ἀριθμῷ ὑπάρχον ἓν δὶς λαμ‐ βάνεσθαι οὐ δύναται· τὸ γὰρ ἀριθμῷ ἓν ταὐτόν ἐστι τοῖς καθ’ ἕκαστα, οἷον Σωκράτει, Πλάτωνι, τὰ δὲ καθ’ ἕκαστα κατὰ πλειόνων οὐ δυνατόν ἐστι λαμβάνεσθαι· καθόλου δέ ἐστι τὸ κατηγορούμενον τῶν καθ’ ἕκαστα. ὥσπερ οὖν ἐπὶ τῶν φωνῶν εἰ ἔλεγον τὰ στοιχεῖα ἓν εἶναι τῷ ἀριθμῷ | |
| 20 | ὡρισμένα, ἀναγκαῖον ὑπῆρχε τοσαῦτα εἶναι γράμματα ὅσα καὶ στοιχεῖα, ἐπειδὴ οὐ δυνατὸν ἦν αὐτὰ δὶς λαμβάνεσθαι διὰ τὸ ὑποκεῖσθαι ἓν εἶναι τῷ ἀριθμῷ, μὴ ὄντων γε δύο τῶν αὐτῶν μηδὲ πλειόνων αὐτῶν, οὕτως καὶ ἐπὶ τῶν ἀρχῶν, εἰ ὑπάρχει ἡ ἀρχὴ μία τῷ ἀριθμῷ, πᾶσα ἦν ἀνάγκη μίαν σύνθεσιν γίνεσθαι καὶ οὐ δύο· τὸ γὰρ ἀριθμῷ ἓν κατὰ πλειόνων | |
| 25 | φέρεσθαι οὐ δύναται. | |
| 26n | Οὐθενὸς δὲ ἐλάττων ἀπορία παραλέλειπται καὶ τοῖς | |
| 27n | νῦν καὶ τοῖς πρότερον. | |
| 28 | Ἣν ἀναγκαίαν φησὶν οὖσαν ἀπορίαν κατευθυνθῆναι, ἐπειδὴ πάντες οἱ πρὸ αὐτοῦ παραλελοίπασί τι εἰπεῖν περὶ αὐτῆς. εἴρηται μὲν οὖν καὶ αὕτη | |
| 30 | 〈ἡ〉 ἀπορία κατ’ ἀρχὰς τοῦ βιβλίου, ὥσπερ οὖν καὶ αἱ ἄλλαι πᾶσαι. πάνυ δέ ἐστιν ἀξιόλογος ἡ παροῦσα ἀπορία καὶ ἀξία οὖσα ζητήσεως. ζητεῖ γὰρ πότερον αἱ αὐταὶ ὑπάρχουσιν ἀρχαὶ τῶν τε φθαρτῶν καὶ ἀφθάρ‐ των, ἢ ἄλλαι μὲν τῶν φθαρτῶν ἄλλαι δὲ τῶν ἀφθάρτων. εἰ μὲν γὰρ ὑποθώμεθα τὰς αὐτὰς εἶναι ἀρχὰς τῶν τε φθαρτῶν καὶ τῶν ἀφθάρτων, | |
| 35 | τῷ ὄντι ἄπορος ὑπάρχει ὁ λόγος· δι’ ἣν γὰρ αἰτίαν αἱ αὐταὶ οὖσαι καὶ | |
| ἄφθαρτοι τὰ μὲν ἄφθαρτα παράγουσι τὰ δὲ φθαρτά. εἰ δὲ ὑποθώμεθα | 193 | |
In met.194 | ἑτέρας εἶναι ἀρχὰς τὰς παραγούσας τὰ φθαρτὰ καὶ ἑτέρας τὰ ἄφθαρτα, πάλιν ἐρωτῶμεν αὐτούς, πότερον αἱ παράγουσαι τὰ φθαρτὰ ἄφθαρτοι ὑπάρχουσιν ἢ φθαρταί. εἰ μὲν γὰρ ἄφθαρτοι, διὰ τί μή, ὥσπερ αἱ ἄλλαι ἄφθαρτοι ἄφθαρτα παράγουσι, καὶ αὐταὶ οὖσαι ἄφθαρτοι παράγουσιν | |
| 5 | ἄφθαρτα; εἰ δὲ φθαρταὶ εἶεν αἱ ἀρχαὶ αἱ παράγουσαι τὰ φθαρτά, φα‐ νερὸν ὅτι φθείρονται καὶ ἀναλύονται εἰς ἐκεῖνα ἐξ ὧν καὶ συνετέθησαν. οὐδὲν γάρ, φησίν, εἰς τὸ μηδαμῇ μηδαμῶς ὂν χωρεῖ, οὔτε δὲ γίνεται ἐκ τοῦ μηδαμῇ μηδαμῶς ὄντος. διὰ τοῦτο γὰρ καὶ τὰ αἴτια τὰ πρῶτα ἄφθαρτα λέγομεν, ἐπειδὴ πάντα τὰ φθειρόμενα εἴς τι ἀναλύεται· τοῦτο | |
| 10 | δὲ εἰς τί ἔχει ἀναλυθῆναι, εἴ γε μηδὲν ἔχει ἄλλο πρὸ αὐτοῦ; φθειρομένων οὖν τῶν ἀρχῶν οὐκέτι οὐδὲν γίνεται. ὥστε πανταχόθεν ἄπορος ὁ λόγος. καὶ οὕτως μὲν προφέρει τὴν ἀπορίαν ὁ Ἀριστοτέλης γυμνάζων ἡμᾶς· ἡμεῖς δέ φαμεν ὅτι τῷ ὄντι πάντα καὶ τὰ φθαρτὰ καὶ τὰ ἄφθαρτα παρά‐ γονται ὑπὸ τῆς μιᾶς τῶν πάντων ἀρχῆς. διὰ γὰρ περιουσίαν δυνάμεως | |
| 15 | παράγει πάντα μέχρι αὐτῆς τῆς ὕλης, εἴ γε καὶ αὐτὴν τὴν ὕλην παράγει, καὶ οὐ ποτὲ μὲν τὴν φαινομένην παράγει ποτὲ δὲ οὔ, ἀλλὰ καθ’ ἕκαστον νῦν παράγει τὰ πάντα. τοῦ τοίνυν ἀεὶ εἶναι τὴν γένεσιν αἴτιος, φησίν, ἐστὶν ὁ θεός, τῆς δὲ φθορᾶς καὶ τῆς γενέσεως αἴτια τὰ οὐράνια, τῶν δὲ καθ’ ἕκαστα Σωκράτους καὶ Ἀλκιβιάδου οἱ γονεῖς ὡς ἀτόμων. λέγομεν οὖν ὅτι | |
| 20 | τὰ ἀίδια προσεχῶς γίνονται ὑπὸ τῆς ἀκινήτου οὐσίας καὶ ἀεὶ ὡσαύτως ἐχούσης καὶ ἀτρέπτου καὶ ἀναλλοιώτου καὶ οὗ ἡ ἐνέργεια σύνδρομός ἐστι τῇ οὐσίᾳ· τὰ δὲ φθαρτὰ γίνονται καὶ αὐτά, φησίν, ὑπὸ ἀιδίου ἀρχῆς τοῦ πρώτου, ἀλλ’ οὐ προσεχῶς, ἀλλὰ διὰ μέσων τῶν οὐρανίων, ἅτινα, φησί, καὶ αὐτὰ ἀίδια ὑπάρχουσιν, ἀλλ’ οὐκέτι ἔχουσι τοιαύτην ἀιδιότητα. κατὰ | |
| 25 | μὲν γὰρ τὴν οὐσίαν, φησίν, ἀίδια τὰ οὐράνια, κατὰ δὲ τὴν ἐνέργειαν οὐκέτι ἀίδια, εἴ γε φθείρονται αἱ ἐνέργειαι, ἅτε δὴ ἐν κινήσει ὑπάρχουσαι· ἡνίκα γὰρ γίνεται ὁ ἥλιος ἐν ταύρῳ, ἡ ἐνέργεια αὐτοῦ, καθ’ ἣν ὑπάρχει ἐν κριῷ, ἔφθαρται. ὥστε, φησί, τὰ μὲν ὑπὸ ἀκινήτου οὐσίας καὶ ἀιδίου γινόμενα ἄφθαρτα ὑπάρχουσι, τὰ δὲ ὑπὸ ἀιδίου καὶ κινουμένου φθαρτά, | |
| 30 | ἐπειδὴ ἐνέργειαν, φησίν, ἔχει φθαρτήν. καὶ οὕτως μὲν ἐπιλυόμεθα τὴν ἀπορίαν· ἰστέον δὲ ὅτι ὡς τοῦ διδασκαλείου ὢν τοῦ Πλατωνικοῦ φησιν ὅτι οὐδεὶς οὐδὲν εἶπε περὶ τῆς τοιαύτης ἀπορίας· ἄντικρυς γὰρ φαίνεται ὁ Πλάτων διαλεγόμενος περὶ αὐτῆς ἐν Τιμαίῳ. μετὰ γάρ, φησί, τὸ ποιῆσαι τὰ οὐράνια εἶπε πρὸς αὐτὰ ‘θεοὶ θεῶν, ὧν ἐγὼ δημιουργός, ἄλυτα μὲν | |
| 35 | πάμπαν οὐκ ἔσεσθε, ἐπειδὴ ὅλως ἐγένεσθε, τυχόντες δὲ τῆς ἐμῆς βουλή‐ σεως κρείττονος οὔσης μυρίων δεσμῶν ἔσεσθε ἀγήρω καὶ ἀθάνατα‘. καὶ διὰ τούτου, φησίν, ἐνδείκνυται τὴν ἐπιτηδειότητα τοῦ οὐρανοῦ, καθ’ ἣν δυνατὸν δέχεσθαι τὴν τοῦ θεοῦ ἔλλαμψιν, καὶ ἀεί φησιν διαμένειν· διὰ δὲ πάλιν τοῦ εἰπεῖν ‘πάμπαν ἄλυτα οὐκ ἔσεσθε‘ ἐδήλωσεν ὅτι ὡς σύνθετα | |
| 40 | κατ’ ἐπίνοιαν φθείρονται· τὰ γὰρ ἄυλα οὐδὲ κατ’ ἐπίνοιαν φθαρτὰ ὑπάρ‐ | |
| χουσιν. εἰπεῖν οὖν φαμεν πρὸς αὐτὰ ‘ἐπειδὴ ἐξ ἐμοῦ ἐγένεσθε, ἀίδιά | 194 | |
In met.195 | ἐστε· τὸ γὰρ καλῶς ἁρμοσθὲν λύειν ἐθέλειν κακοῦ· ὑμεῖς δὲ τρέπεσθε ἐπὶ τὴν τῶν θνητῶν γένεσιν‘, διὰ τὸ ἔχειν τάξιν καὶ πρῶτα, φησί, καὶ μέσα καὶ ἔσχατα. ὥστε καὶ πρὸ αὐτοῦ ὁ Πλάτων τοῦτο αὐτὸ ἐζήτησε καὶ ἀπεφήνατο. εἶτα λοιπὸν ἐφεξῆς μνημονεύει Ἡσιόδου τε καὶ τῶν | |
| 5 | ἄλλων θεολόγων. φησὶν οὖν ὅτι πάντες οἱ πρῴην θεολόγοι τοῦ πιθανοῦ μόνου ἐφρόντισαν, τοῦ δόξαντος αὐτοῖς πιθανοῦ εἶναι, ἡμῶν δὲ καὶ τοῦ ἡμᾶς διδάξαι καὶ πεῖσαι ὠλιγώρησαν. ὑποθέμενοί τε γὰρ τὰς ἀρχὰς θεούς τε καὶ ἀιδίους εἶναι καὶ πάντα ἐξ ἐκείνων τὰ ὄντα εἶναι καὶ γεγονέναι, φασὶν ὅτι τὰ γευσάμενα τῆς ἀμβροσίας καὶ τοῦ νέκταρος ἀίδιά τε ὑπάρ‐ | |
| 10 | χουσι καὶ ἀθάνατα, καὶ τὰ ἀψευδῆ, τὰ δὲ μετέχοντα ψεύδους καὶ μήτε γευσάμενα τῆς ἀμβροσίας μήτε δὲ τοῦ νέκταρος ταῦτα φθαρτὰ ὑπάρχουσι· πρῶτον μὲν οὖν τὴν ἀμβροσίαν καὶ τὸ νέκταρ τὰ θεοποιὰ ὀνόματα αὐτοῖς ἴσως γνώριμα λέγοντες· οὐ γὰρ δή γε ἡμῖν, τουτέστι τῶν ἄλλων οὐθενί. δεύτερον δὲ καὶ περὶ αὐτῆς τῆς προφορᾶς τούτων ἁπλῶς εἶπον καὶ οὐδα‐ | |
| 15 | μῶς γνώριμον. τίνος γὰρ χάριν ἦλθον ἐπὶ τὸ γεύσασθαι τούτων ἅπερ αἴτια αὐτοῖς τῆς ἀθανασίας; εἰ μὲν γὰρ ἡδονῆς χάριν αὐτῶν γεύονται, οὐδὲν εἰς τὸ εἶναι αὐτοῖς συντελεῖ τὸ νέκταρ καὶ ἡ ἀμβροσία (οὔτε γὰρ τὰ εἴδεα πάντως σώζουσιν), ὥστε οὐ διὰ τὸ γεύσασθαι ἀθάνατα· εἰ δὲ εἰς τὸ εἶναι ἡ τούτων γεῦσις αὐτοῖς συντελεῖ, δῆλον ὡς τροφή ἐστιν αὐτοῖς· | |
| 20 | τὰ δὲ τρεφόμενα καὶ μὴ μένοντα, εἰ μὴ τρέφοιτο, πῶς οἷόν τε λέγειν ἀίδια, φησίν, εἶναι; τοσαῦτα δὲ Ἡσιόδου τε καὶ τῶν ἄλλων, φησί, θεο‐ λόγων μνησθεὶς τὸ μὲν τὰς τούτων δόξας μετὰ σπουδῆς ἐξετάζειν μύθους λεγόντων καὶ διὰ μύθων τὰ ψευδῆ συναγόντων τε καὶ συνιστάντων παραι‐ τεῖται· τὸ γὰρ μυθικῶς σοφιζομένων ἴσον τῷ διὰ μύθων παρακρουόν‐ | |
| 25 | των τἀληθές. καὶ ταῦτα μὲν ὁ Ἀριστοτέλης· ἡμεῖς δέ φαμεν ὅτι εἰκότως θεὸν εἴποι τὴν ἀρχήν· ἡ γὰρ κυρίως ἀρχὴ πάντων τῶν ὄντων θεός ἐστιν ὁ καὶ τὰ πάντα παράγων. ἐπεὶ οὖν οὐ σκοπὸν εἶχον οἱ περὶ τὸν Ἡσίοδον διδασκαλίαν ἡμῖν παραδοῦναι ἐν τῇ θεογονίᾳ, ἀλλὰ μαινομένῳ στόματι, φησί, θεολογῆσαι, ἐσπούδασαν δὲ καὶ μαθεῖν τὰ παρ’ αὐτῶν τὰς τῶν | |
| 30 | πολλῶν φαντασίας, τούτου χάριν ἀσαφῶς ἡρμήνευσαν. ἰστέον οὖν ὅτι ἄλλα τινὰ ἐδήλουν διὰ τοῦ νέκταρος καὶ τῆς ἀμβροσίας. αἱ ἡμέτεραι γὰρ ψυχαὶ ἡνίκα τελειοῦσιν ἑαυτάς, οὐ δύνανται φροντίζειν τῶν αἰσθητῶν πραγμάτων· πάλιν δὲ ἡνίκα περὶ τὰ αἰσθητὰ καταγίνονται, οὐ δύνανται ἐπιμελεῖσθαι τῆς ἑαυτῶν τελειότητος. ὁ δὲ θεὸς καὶ τὴν τελειότητα ἔχων | |
| 35 | ἐν ἑαυτῷ, οὐδὲν ἧττον φροντίζει τῶν καταδεεστέρων πάντων καὶ ἁπλῶς εἰπεῖν τῶν ὄντων ἁπάντων, ὥσπερ καὶ ὁ ἥλιος μὴ χωριζόμενος τοῦ οὐ‐ ρανοῦ καταλάμπει πάντα τὰ τῇδε. ἐπεὶ τοίνυν δύο τελειότητες θεωροῦν‐ | |
| ται περὶ τὸ θεῖον, ἡ μὲν περὶ τὴν οὐσίαν αὐτοῦ, ἡ δὲ περὶ τὴν πρόοδον | 195 | |
In met.196 | καὶ τὴν ἐνέργειαν, διὰ μὲν τῆς ἀμβροσίας ἐδήλουν τὴν τελειότητα αὐτοῦ τὴν περὶ ἑαυτὸν καὶ τὴν οὐσίαν αὐτοῦ θεωρουμένην, ἥτις τῷ ὄντι ἐστὶ τελειοτάτη, ἐπεὶ καὶ ἡ τοιαύτη τροφὴ στερεὰ ὑπάρχει (διὰ τοῦτο γὰρ καὶ λέγεται ἀμβροσία παρὰ τὸ ἐστερῆσθαι βροτοῦ καὶ φθορᾶς καὶ θνητῆς πά‐ | |
| 5 | σης δυσχερείας)· διὰ δὲ τοῦ νέκταρος ἐδήλουν τὴν κατὰ τὴν πρόοδον τε‐ λειότητα, ἐπειδὴ τὸ νέκταρ ὡς ῥευστὸν ῥεῖ, τοιαύτη δὲ καὶ ἡ πρόοδος προερχομένη μέχρι καὶ τῆς ὕλης αὐτῆς. τούτου χάριν διὰ τοῦ νέκταρος τὴν κατὰ τὴν πρόοδον τοῦ θεοῦ ἐνέργειαν ἐδήλουν (διὰ τοῦ νη τοῦ στε‐ ρητικοῦ καὶ τοῦ κτείνειν ἄνευ τοῦ κτείνειν), εἴ γε ζωοποιός ἐστιν ἡ τοῦ | |
| 10 | θεοῦ ἐνέργεια. | |
| 11n | Οὐθενὸς δὲ ἐλάττων ἀπορία παραλέλειπται. | |
| 12 | Φησὶν 〈ὅτι〉 οὐδενός ἐστιν ἐλάττων ἡ ἀπορία ἡ νῦν λεγομένη παρα‐ βαλλομένη πρὸς τὰς ἄλλας ἀπορίας, ἥτις ἀπορία παραλέλειπται καὶ τοῖς νῦν οὖσι καὶ τοῖς προτέροις, πότερον αἱ αὐταὶ ἀρχαὶ ὑπάρχουσι τῶν τε φθαρ‐ | |
| 15 | τῶν καὶ ἀφθάρτων, ἢ ἕτεραι μὲν ἀρχαί εἰσι τῶν φθαρτῶν ἕτεραι δὲ τῶν ἀφθάρτων. εἰ μὲν γὰρ αἱ αὐταὶ ἀρχαὶ ὑπάρχουσι, διὰ τί τὰ μὲν ἄφθαρτα παράγουσι, τὰ δὲ φθαρτά, καὶ διὰ ποίαν αἰτίαν ταῦθ’ οὕτως ἔχει; οἱ μὲν οὖν περὶ Ἡσίοδον καὶ ἄλλοι θεολόγοι, καθάπερ ἐν τῇ θεωρίᾳ εἰρήκαμεν, ἐφρόντισαν τοῦ πιθανοῦ τοῦ πρὸς αὐτούς, τουτέστι τὰ δόξαντα αὐτοῖς | |
| 20 | εἰρήκασι, περὶ δὲ τοῦ διδάξαι ἡμᾶς οὐδὲν ἐφρόντισαν· θεοὺς γὰρ ὑπετίθεντο εἶναι τὰς ἀρχὰς καὶ ἐκ θεῶν γεγονέναι, καὶ τὰ μὴ γευσάμενα τοῦ νέκταρος καὶ τῆς ἀμβροσίας φασὶ θνητὰ γενέσθαι, διὰ τὸ μὴ προσε‐ χῶς ἀπολαύειν τῆς τοῦ θεοῦ ἐλλάμψεως ἀλλὰ διὰ μέσων τῶν οὐρανίων. ταῦτα δὲ τὰ ὀνόματα ἴσως αὐτοῖς θεμένοις γνώριμα ὑπάρχουσιν, ἡμῖν δὲ ἄγνωστα. | |
| 25 | καὶ περὶ αὐτῆς δὲ τῆς προφορᾶς τῶν ὀνομάτων ὑπὲρ ἡμᾶς εἰρή‐ κασιν· εἰ μὲν γὰρ ἡδύτητα αὐτοῖς προσάπτει ἡ ἀμβροσία καὶ τὸ νέκταρ καὶ ἡδονήν, οὔκ εἰσιν αἴτια τοῦ εἶναι· οὐδὲ γὰρ ἡ ἡδονὴ αἰτία τοῦ εἶναι τοῖς ἐνταῦθα, ἀλλὰ καὶ πολλάκις βλάπτει· εἰ δὲ τοῦ ἁπλῶς εἶναι αὐτοῖς αἰτία ἐστὶν ἡ ἀμβροσία καὶ τὸ νέκταρ, τουτέστιν ἡ τροφή, πῶς δυνατὸν αὐτοὺς | |
| 30 | εἶναι ἀιδίους τοὺς δεομένους τροφῆς πρὸς τὸ σώζεσθαι; εἰ γὰρ ἐλλείψοιεν τροφαί, ἀπόλλυνται, φησίν. οὐ δεῖ οὖν τὰ μυθικῶς λεγόμενα μετὰ σπου‐ δῆς ἐξετάζειν, τουτέστι τὰ παρ’ ἐκείνων μυθάρια, δεῖ δὲ ἐκείνους πολυ‐ πραγμονεῖν καὶ ἐρωτᾶν τοὺς σπουδάζοντας μετὰ ἀποδείξεως λέγειν ἅπερ λέγουσι, διὰ ποίαν αἰτίαν ἐκ τῶν αὐτῶν ὄντα ἀρχῶν πάντα τὰ μὲν τῶν | |
| 35 | γινομένων ἀίδια ὑπάρχουσι τὰ δὲ φθαρτά, ἐπειδὴ οὔτε αἰτίαν περὶ τούτου λέγουσιν οὔτε δὲ εὔλογον οὕτως ἔχειν· ὥστε οὐδὲ αἱ αὐταὶ ἀρχαὶ καὶ αἰτίαι πάντων εἶεν τῶν φθαρτῶν καὶ τῶν ἀφθάρτων, ἀλλὰ ἕτεραι μὲν | |
| τῶν φθαρτῶν, ἕτεραι δὲ τῶν ἀφθάρτων. εἰ οὖν, φησί, μήτε αἰτίαν τινὰ | 196 | |
In met.197 | τούτου λέγουσι μήτε ἄλλως εὔλογόν τι ἔχει ἡ δόξα, φανερὸν ὡς οὐκ ἂν εἶεν αἱ αὐταὶ πάντων ἀρχαί. | |
| 3n | Καὶ γὰρ ὅνπερ οἰηθείη λέγειν ἄν τις μάλιστα ὁμο‐ | |
| 4n | λογουμένως. | |
| 5 | Μετὰ τὸ ἐλέγξαι τὸν Ἡσίοδον μετέρχεται ἐπὶ τὸν Ἐμπεδοκλέα. ἀκό‐ λουθα μὲν ἑαυτῷ λέγει καὶ αὐτός, οὐ συμφωνεῖ δὲ τῇ φύσει τῶν πραγμά‐ των. ἀκόλουθα μὲν γὰρ ἑαυτῷ λέγει, διότι ἐξ ἀφθάρτων ἀρχῶν τοῦ νείκους καὶ τῆς φιλίας φησὶ γεννᾶσθαι πάντα φθαρτά, καὶ οὐ τὰ μὲν φθαρτὰ τὰ δὲ ἄφθαρτα· οὐχ ἕπεται δὲ τῇ φύσει τῶν πραγμάτων, ἐπειδὴ | |
| 10 | ὑποτίθεται φθορᾶς μὲν αἴτιον τὸ νεῖκος, γενέσεως δὲ τὴν φιλίαν· ἑκάτε‐ ρον δὲ αὐτῶν ἐστιν αἴτιον καὶ φθορᾶς καὶ γενέσεως, ὡς εἴρηται ἐν τῇ Περὶ γενέσεως καὶ φθορᾶς· τὸ γὰρ νεῖκος φθείρει μὲν τὸν σφαῖρον, γεννᾷ δὲ τὸν αἰσθητὸν κόσμον, καὶ πάλιν ἡ φιλία φθείρει μὲν τὸν αἰσθητὸν κόσμον, γεννᾷ δὲ τὸν σφαῖρον. ἄλλως τε δή, φησίν, ἐπειδὴ πρὸ τῆς | |
| 15 | δυάδος εἶναι τὴν μονάδα *** ὁ Ἐμπεδοκλῆς, τί ἐστιν αἴτιον τῆς ἁπλῶς κινήσεως; οὐ γὰρ δεῖ λέγειν ἁπλῶς ὅτι οὕτως πέφυκεν, ἐπεὶ οὕτω πάντα ῥᾷστα ἐπιλύεσθαι. λέγομεν οὖν ὃ πολλάκις εἴρηται, ὅτι πάντα ταῦτα συμβολικῶς ἔλεγεν ὁ Ἐμπεδοκλῆς· οὔτε γὰρ τὸν σφαῖρον ὑπετίθετο φθεί‐ ρεσθαι, ὥς φησιν, οὔτε δὲ τὸν αἰσθητὸν κόσμον, ἀλλὰ διὰ τούτων ἐδήλου | |
| 20 | τὴν ἄνοδον καὶ τὴν κάθοδον τῆς ψυχῆς. διὸ ἔλεγεν “ὡς καὶ ἐγὼ δεῦρ’ εἰμὶ φυγὰς θεόθεν καὶ ἀλήτης νείκεϊ αἰθομένῳ πίσυνος”. ἔστι γὰρ καὶ ἐν τῷ σφαίρῳ διάκρισις, εἴ γε πολλὰ νοητά, ἀλλὰ καλύπτεται ὑπὸ τῆς ἀφράστου ἑνώσεως. καὶ ἐν τῷ αἰσθητῷ δέ ἐστιν ἕνωσις, ἀλλὰ μᾶλλον ἐπικρατεῖ ἡ διάκρισις. τοῦτο οὖν ἐστιν ὃ λέγει, ὅτι ἐκεῖνος, ὃν μάλιστα | |
| 25 | ὑπολάβοι τις σύμφωνα ἑαυτῷ λέγειν, τουτέστιν ὁ Ἐμπεδοκλῆς, καὶ οὗτος τὸ αὐτὸ πέπονθε. τῆς φθορᾶς γὰρ αἴτιόν φησιν εἶναι τὸ νεῖκος, ὡς δοκεῖ τὰ παρ’ αὐτοῦ λεγόμενα ἔχειν· οὐ μὴν ἀλλὰ φαίνεταί γε καὶ γενέσεως τὸ νεῖκος αὐτῷ ἐν πολλοῖς τὴν αἰτίαν ἔχειν. τοῦ δὲ εἶναι καὶ τῆς γενέ‐ σεως αἴτιον [οὐ] λέγει τὴν φιλίαν· καὶ αὐτὴ δὲ αἰτία ἐστὶ φθορᾶς. ὅτι | |
| 30 | γὰρ γενέσεως ὑποτίθεται αἴτιον τὸ νεῖκος, φανερὸν ἐντεῦθεν· πάντα γὰρ ἐκ τούτου ἀπογεννᾷ πλὴν τῆς φιλίας ἣν καλεῖ θεόν. φησὶν οὖν ὅτι πάντα καὶ τὰ γενόμενα καὶ τὰ μέλλοντα γίνεσθαι ἐξ αὐτοῦ ἐβλάστησαν. φησὶ γὰρ οὕτως ὅτι “δένδρεά τ’ ἐβλάστησαν καὶ ἀνέρες ἠδὲ γυναῖκες, θῆρές τ’ οἰωνοί τε καὶ ὑδατοθρέμμονες ἰχθῦς, καί τε θεοὶ δολιχαίωνες”. καὶ | |
| 35 | χωρὶς δὲ τῶν ἐπῶν φανερὸν ὡς ὅτι γενέσεώς ἐστιν αἴτιον τὸ νεῖκος· εἰ | |
| γὰρ μὴ ἦν διάκρισις τοῖς πράγμασιν, ἔμελλε πάντα ἓν εἶναι. διό φησιν, | 197 | |
In met.198 | ὅταν γὰρ συνέλθῃ τὸ πᾶν, τότε “ἐξ ἔσχατον ἵστατο νεῖκος” κρατούσης τῆς φιλίας. ἄφθαρτα οὖν ὑποτίθεται τὰ στοιχεῖα, τὰ δὲ ἐξ αὐτῶν πάντα φθαρτά· καὶ τὸ νεῖκος καὶ τὴν φιλίαν ἄφθαρτα λέγει. καὶ ταύτῃ μὲν δοκεῖ τοῦ φθείρεσθαι τὰ φθειρόμενα αἴτια νυνὶ ἀπολείπειν καὶ ὁμολογού‐ | |
| 5 | μενα λέγειν ἑαυτῷ, ἄλλην μὲν γενέσεως ἄλλην δὲ φθορᾶς ἀποδιδοὺς αἰ‐ τίαν· καθὸ δὲ ἀμφότερα καὶ γεννῶσι καὶ φθείρουσιν, οὐ σύμφωνα λέγει. | |
| 7n | Διὸ καὶ συμβαίνει τὸν εὐδαιμονέστατον θεόν. | |
| 8 | Ὅπερ εἶπεν ἐν τῇ Περὶ ψυχῆς, τοῦτο λέγει καὶ ἐνταῦθα, ὅτι συμ‐ βαίνει κατ’ αὐτὸν τὸν εὐδαίμονα θεόν, τουτέστι τὴν φιλίαν, ἧττον εἶναι | |
| 10 | φρόνιμον τῶν ἄλλων· οὔτε γὰρ γνωρίζει πάντα τὰ στοιχεῖα, ἐπεὶ μήτε ἔχει τὸ νεῖκος ἐν ἑαυτῷ, ἡ δὲ γνῶσις τοῦ ὁμοίου τῷ ὁμοίῳ· “γαίῃ μὲν γὰρ γαῖαν ὀπώπαμεν, ὕδατι δ’ ὕδωρ, αἰθέρι δ’ αἰθέρα δῖον”. φαμὲν οὖν ὅτι ἐκεῖνος ὡς ἐξῃρημένα οὐ δεῖται ταῦτα ἔχειν, ἵνα οὕτως αὐτὰ γνῷ, ἀλλ’ ὡς παρακτικά· οὕτως αὐτὰ γινώσκει, οὐχ ὡς ὅμοια. | |
| 15n | Ἀλλ’ ὅθεν γε ὁ λόγος, τοῦτό γε φανερόν. | |
| 16 | Ὁ λόγος ἦν αὐτῷ, διὰ τί τῶν γινομένων τὰ μὲν φθαρτὰ ὑπάρχουσι, τὰ δὲ ἄφθαρτα, εἰ ὑπὸ ἀφθάρτου αἰτίας γίνονται· εἶτα ἐξετράπη ἐντεῦθεν ἐπὶ τὸν Ἐμπεδοκλέα. πάλιν οὖν ἐπὶ τὸ προκείμενον ἐπανατρέχει καί φησιν ἀλλ’ ὅθεν γε ὁ λόγος, τοῦτο φανερόν, ὅτι συμβαίνει αὐτῷ τὸ νεῖκος | |
| 20 | ὥσπερ τῆς φθορᾶς, οὕτω καὶ τῆς γενέσεως αἴτιον, εἴ γε πάντα τὰ αἰσθητὰ ἀπογεννᾷ. ὁμοίως δὲ καὶ ἡ φιλία· συνάγουσα γὰρ εἰς τὸ ἓν πάντα φθείρει τὰ αἰσθητά. πρὸς τούτοις δὲ τῆς ἁπλῶς μεταβολῆς οὐ λέγει τί ἐστι τὸ αἴτιον ἀλλ’ ὅτι οὕτως πέφυκεν, ὅπερ εὐχερές, φησίν, ἐπὶ πάντων λέγειν. | |
| 24n | Ἀλλ’ ὅτε δὴ μέγα νεῖκος ἐνὶ μελέεσσιν ἐθρέφθη. | |
| 25 | Πάλιν ἔπη παρατίθεται Ἐμπεδοκλέους. ἰστέον οὖν ὅτι ἡ μονὰς αἰτία ἐστὶ τῆς ἑνώσεως καὶ συνεχείας τῶν πραγμάτων, ἡ δὲ δυὰς τῆς προόδου· τὸ οὖν ἁπλῶς αἴτιον τῆς ἑνώσεως καὶ τῆς προόδου τὸ ἔχον ἀμφότερα Πυθαγόρας καὶ Παρμενίδης καὶ Ἐμπεδοκλῆς ὡς Πυθαγόρειοι χρόνον ἐκά‐ λουν, ἐπειδὴ ὥσπερ ὁ χρόνος μετρητικὸς καὶ περιοριστικὸς ὑπάρχει τῶν | |
| 30 | ὑπὸ τὸν χρόνον, οὕτως καὶ τὸ πρῶτον μετρητικὸν καὶ περιοριστικὸν τῶν πάντων ὑπάρχει. ἔλεγε δὲ αὐτὸν καὶ ὅρκον ὡς περατοῦντα καὶ συνέχοντα πάντα. τοῦτο οὖν φησιν ὁ Ἐμπεδοκλῆς, ὅτι ‘ἡνίκα τὸ νεῖκος ἐπεκράτησε καὶ ὥρμησεν εἰς τιμὰς προελθὸν ἐκ τοῦ χρόνου, ὅς σφιν ἀμοιβαῖος | |
| πλατέος παρελήλατο ὅρκου‘· καὶ πλατὺν αὐτὸν ἐκάλεσεν ὡς πάλιν χορη‐ | 198 | |
In met.199 | γοῦντα τὰ πάντα, ἀμοιβαῖον δέ φησιν οὐχ ὅτι ἐκ διαδοχῆς μετὰ τὴν φιλίαν τὸ νεῖκος, ἀλλ’ ὥσπερ λέγομεν ἐν τῇ συνηθείᾳ ὅτι ἀμείψασθαι αὐτὸν βού‐ λομαι, τουτέστιν εὐεργετῆσαι ὡς εὐεργετήσαντα, καὶ ἀμοιβαῖον λέγει τὴν ἐπιτηδειότητα, ἣν ἔχει ἡ δυὰς πρὸς τὸ δέξασθαι τὴν ἔλλαμψιν τοῦ χρόνου, | |
| 5 | φημὶ δὴ τῆς ἑνάδος, καὶ παραπέμψαι τοῖς τῇδε. ταῦτα οὖν φησιν ὁ Ἐμ‐ πεδοκλῆς, ὡς δέον ἐξ ἀνάγκης μεταβάλλειν ἐκ τοῦ σφαίρου εἰς τὸν αἰσθη‐ τὸν κόσμον, αἰτίαν δὲ τῆς ἀνάγκης οὐδὲ μίαν δηλοῖ. ἀλλ’ ὅμως κατὰ τοῦτο ἀκόλουθα ἑαυτῷ λέγει· οὐ γὰρ τὰ μὲν φθαρτὰ ποιεῖ τὰ δὲ ἄφθαρτα τῶν ὄντων, ἀλλὰ πάντα φθαρτὰ πλὴν τῶν στοιχείων. ἡ δὲ νῦν ἀπορία | |
| 10 | ἐστὶ διότι τὰ μὲν φθαρτὰ ὑπάρχουσι τῶν γινομένων, τὰ δὲ ἄφθαρτα, εἴπερ πάντα ἐκ τῶν αὐτῶν ὑπάρχουσιν. | |
| 12n | Ὅτι μὲν οὖν οὐκ ἂν εἴησαν αἱ αὐταὶ ἀρχαί. | |
| 13 | Συμπεραίνεται τὰ εἰρημένα λέγων οὕτως. ὅτι μὲν οὖν οὐχ ὑπάρχουσιν αἱ αὐταὶ ἀρχαὶ τῶν φθαρτῶν καὶ ἀφθάρτων, τοσαῦτα ἡμῖν εἰρήσθω. | |
| 15 | εἰ δὲ πάλιν ὑποθώμεθα ἑτέρας ἀρχάς, πάλιν ἀναφύεται ἀπορία, πότερον ἄφθαρτοι καὶ αὐταὶ ἔσονται ἢ φθαρταί. εἰ μὲν γὰρ φθαρταί, φανερὸν ὡς ἀναγκαῖον καὶ τὰς ἀρχὰς ἐξ ἄλλων εἶναι ἀρχῶν, ἐπειδὴ πάντα τὰ φθειρόμενα εἰς ἐκεῖνα φθείρονται ἐξ ὧν καὶ συνεστήκασιν, ὥσπερ τὰ ἐκ τῶν τεσσάρων στοιχείων συγκείμενα· ὥστε εἰ φθαρταὶ ὑπάρχουσιν, ἔσονται καὶ αὐτῶν ἀρ‐ | |
| 20 | χαί, ὥστε συμβαίνει τῶν ἀρχῶν ἑτέρας ἀρχὰς εἶναι προτέρας. τοῦτο δὲ ἀδύνατον ὑπάρχει, καὶ εἰ ὑποθώμεθα ἵστασθαι τὰς ἀρχὰς καὶ εἰ εἰς ἄπειρον βαδίζειν. τὸ μὲν γὰρ ἄπειρον κατ’ ἐνέργειαν εἶναι οὐ δυνατόν· πάλιν δὲ ἀρχῆς ἀρχὴν εἶναι ἀδύνατον, εἰ ἄρα ἔστιν ἀρχή, ὥσπερ ἐπὶ τῆς ὕλης ἐλέγομεν, ἐπεὶ φθείρεται καὶ οὕτως ἔσται ἐφθαρμένη πρὸ τῆς φθορᾶς | |
| 25 | ἑαυτῆς, ὡς δέδεικται ἐν τῷ πρώτῳ λόγῳ τῆς Φυσικῆς ἀκροάσεως, ὅπερ ἐστὶν ἀδύνατον. ἄλλως τε δὴ τῶν ἀρχῶν φθαρτῶν οὐσῶν καὶ φθειρομένων πῶς ἔσονται τὰ φθαρτά; τί οὖν ἐστιν αἴτιον τοῦ ἀεὶ εἶναι τὰ φθαρτά; εἰ δὲ πάλιν ἀφθάρτους ὑποθώμεθα τὰς ἀρχάς, διὰ τί ἐκ μὲν τούτων ἀφθάρτων οὐσῶν φθαρτὰ ὑπάρχουσι τὰ γινόμενα ἐξ αὐτῶν, ἐκ δὲ τῶν | |
| 30 | ἀφθάρτων τῶν ἄλλων ἄφθαρτα; τοῦτο γὰρ οὐκ εὔλογον, μᾶλλον δὲ ἀδύ‐ νατον ἢ πολλοῦ λόγου δεῖται εἰς τὸ δεῖξαι τοῦτο. καλῶς εἶπεν ὅτι ὁ λόγος δεῖται ὡς εἰδὼς ὅτι 〈οὐκ〉 ἀδύνατόν ἐστι τούτου ἀποδοῦναι αἰτίαν, ἣν ἡμεῖς φθάσαντες ἀνωτέρω εἰρήκαμεν, ὅτι τὰ ὑπὸ ἀκινήτου οὐσίας γινόμενα καὶ ἀφθάρτου ἀίδια, τὰ δὲ ὑπὸ κινουμένου καὶ ἀφθάρτου φθαρτά, ἐπειδὴ φθαρτὰς | |
| 35 | ἔχει τὰς ἐνεργείας. πρὸς τούτοις δέ φησιν ὅτι οὐδὲ ἐπεχείρησεν οὐδεὶς ἑτέρας λέγειν ἀρχάς, ἀλλὰ τὰς αὐτὰς πάντων εἶναι τῶν φθαρτῶν καὶ τῶν ἀφθάρτων· καὶ λοιπὸν τὸ πρῶτον ἀπορηθὲν ἀποτρώγουσιν, ὥσπερ οἱ μύες | |
| οἱ ἐσθίοντες ἄρτον καὶ φθείροντες δέει τοῦ ἁλῶναι πρὶν ἢ ὅλον καταφά‐ | 199 | |
In met.200 | γωσιν. οὕτως οὖν καὶ οἱ πρὸ ἡμῶν ἀδιαρθρώτως, φησίν, εἰρήκασι περὶ αὐτῶν καὶ ἀτελῶς, ὥσπερ τοῦτο μικρόν τι λαμβάνοντες τὸ ἀδιαρθρώτως παραδοῦναι. ὑποθέμενοι οὖν τὸ πρῶτον ἀπορηθέν, πῶς ἐκ τῶν αὐτῶν ἀρχῶν τὰ μὲν φθαρτὰ τὰ δὲ ἄφθαρτα γίνεται, παραπέμπονται καὶ ἀφαι‐ | |
| 5 | ροῦσι· τοῦτο γὰρ ἂν σημαίνοι τὸ ἀποτρώγουσιν, ὡς δῆλον καὶ ἐξ οὗ ἐπήνεγκεν, ὅ ἐστιν ὥσπερ τοῦτο μικρόν τι λαμβάνοντες· ὡς γὰρ μικρόν τι καὶ οὐκ ἔχον ἀπορίαν ὑποτιθέμενοι τὸ τὰς αὐτὰς ἀρχὰς πάντων εἶναι οὐδένα λόγον ἐποιοῦντο τῆς ἀπορίας. ἢ τὸ ἀποτρώγουσιν εἴρηκεν ἀντὶ τοῦ διά τινων πιθανῶν αὐτοῖς δοκούντων παραμυθεῖσθαι πειρῶνται, | |
| 10 | ὡς εἶπε περὶ Ἡσιόδου καὶ ὧν φησι θεολόγων τῶν ἀρχαίων, ἔτι δὲ περὶ Ἐμπεδοκλέους, ὃς ἐκ τῶν αὐτῶν ποιῶν πάντα τὸ μέν τι αἴτιον γενέσεως ἐφίστη τὸ δὲ φθορᾶς, ὡς οὐ μέγα καὶ δύσλυτόν τι ὑποτιθέμενοι. κατὰ μέντοι αὐτὸν οὔτε αἱ αὐταὶ ἀρχαὶ τῶν ἀιδίων τε καὶ τῶν φθαρτῶν, ἔν τε τοῖς φθαρτοῖς οὔτε πᾶσαι αἱ ἀρχαὶ ἀίδιοι (τὸ γὰρ εἶδος, φησίν, οὐκ | |
| 15 | ἀίδιον), ἥ τε ὕλη ἀίδιος μὲν ἀλλ’ οὐκ ἀπαθής, ἀλλὰ παθητή τε καὶ ἀλλοιωτή. καλῶς δὲ εἴρηται ὅτι ἀδύνατον, φησί, τῶν ἀρχῶν ἀρχὰς εἶναι· 〈οὐ γὰρ〉 γίνονται ἐκ τῶν ἀρχῶν ἀρχαί, εἴτε ἵσταιντο ἐπί τινος εἴτε εἰς ἄπειρον προχωροῖεν. εἰ μὲν γὰρ ἵσταιντο, ἐκεῖναί τε εἶεν ἀρχαὶ τῶν ὑπο‐ τεθεισῶν ἀρχῶν, ἐν αἷς ἵστατο ἡ φθορά· εἰ δὲ εἰς ἄπειρον προΐοιεν, ἀεὶ | |
| 20 | τῆς φθειρομένης ἀρχῆς ἐκείνη εἰς ἣν φθείρεται ἔσται ἀρχή. οὐ δυνατὸν δὲ οὐδέποτε ἀρχὴν ἀρχῆς εἶναι, ὡς δέδεικται ἐν τῷ πρὸ τούτου βιβλίῳ, εἴ γε οὐκ ἄπειροι αἱ ἀρχαί. *** φησὶν ὁ Ἀλέξανδρος ὅτι κατὰ Ἀρι‐ στοτέλην ὁ πρῶτος νοῦς ἑαυτὸν μόνον νοεῖ καί φησιν ὅτι ἄμεινον ἔνια μὴ νοεῖν, οἷον τὰ κακά. | |
| 25n | Πάντων δὲ καὶ θεωρῆσαι χαλεπώτατον καὶ πρὸς τὸ | |
| 26n | γνῶναι τἀληθὲς ἀναγκαιότατον. | |
| 27 | Ἐντεῦθεν ζητεῖ περὶ τοῦ ὄντος καὶ τοῦ ἑνός, εἴτε αὐτὰ καθ’ αὑτὰ ὑφίστανται (εἴτε γὰρ αὐτό ἐστιν ὂν καὶ αὐτοέν) εἴτε ἐν ὑποκειμένοις τὸ εἶναι ἔχουσιν. ἐπιχειρεῖ δὲ ὥσπερ καὶ ἐν τοῖς ἄλλοις κατ’ ἀμφότερα, καί | |
| 30 | φησιν ὅτι ἡ περὶ τούτου ζήτησις χαλεπωτάτη ἐστί, καὶ πρὸς τὸ γνῶναι τὴν περὶ τούτου ἀλήθειαν ἀναγκαιότατόν ἐστι πρᾶγμα. ζητεῖ οὖν, ὡς εἴρηται, εἴ γε αὐτὸ καθ’ αὑτό ἐστι τὸ ἓν καὶ τὸ ὂν αὐτοὲν καὶ αὐτοόν, εἴτε ἐν ἄλλῳ ὑποκειμένῳ ἔχουσι τὸ εἶναι [οὐχ] ἕτερα ὄντα, ὥσπερ ἐπὶ τοῦ Σω‐ κράτους φαμέν· ὁ γὰρ Σωκράτης ἕτερόν τι ὄν ἐστι ζῷον· οὐ γὰρ ᾗ Σω‐ | |
| 35 | κράτης ὑπάρχει ζῷον, ἐπεὶ οὕτως ἔδει τὸν Σωκράτη μόνον εἶναι ζῷον. | 200 |
In met.201 | οὐχ ᾗ οὖν Σωκράτης ἐστὶ ζῷον, ἀλλ’ ἕτερόν τι ὂν ὑπάρχει ζῷον· κατη‐ γορεῖται γὰρ αὐτοῦ τὸ ζῷον, τὸ δὲ κατηγορούμενον οὐκ ἔστι ταὐτὸν ᾧ κατηγορεῖται. οὐκ ἔστιν οὖν ὁ Σωκράτης αὐτοζῷον ἤγουν αὐτοάνθρωπος, ἀλλ’ ἕτερόν τί ἐστιν. οἱ τοίνυν Πυθαγόρειοι καὶ ὁ Πλάτων αὐτὸ ἔλεγον | |
| 5 | εἶναι τὸ ὂν καὶ αὐτοὲν καὶ οὐχ ἕτερόν τι ὄν· οὔτε γὰρ ἐν ὑποκειμένῳ ἔλεγον εἶναι τὸ ὂν ἤγουν τὸ ἕν, ἀλλὰ αὐτὰ καθ’ αὑτὰ ὄντα ἐν οἰκείᾳ περιγραφῇ καὶ ὅρῳ. καὶ τὸ μὲν ἓν κατηγόρουν τοῦ ὄντος, τοῦ δὲ ἑνὸς οὐ κατηγόρουν τὸ ὄν· τὴν γὰρ ἑνάδα ἔλεγον εἶναι καὶ ὑπὲρ αὐτὸ τὸ ὄν, εἴ γε τὸ ὂν εἶδός ἐστιν, ὑπὲρ πᾶν δὲ εἶδος ἔλεγον εἶναι τὴν ἑνάδα ὡς καὶ | |
| 10 | πάντων προακτικὴν καὶ αὐτῶν τῶν εἰδῶν, καὶ πάντα καταλάμπουσαν. ἐφεξῆς τοίνυν ὑπερηγορεῖ τοῖς Πυθαγορείοις καὶ τῷ Πλάτωνι, ταὐτὸ δὲ εἰπεῖν τῷ ἀληθεῖ λόγῳ. εἰ γὰρ ὑποθώμεθα μὴ εἶναι αὐτὸ καθ’ αὑτὸ τὸ ὂν καὶ τὸ ἕν, ἀλλ’ ἐν ὑποκειμένῳ ἑτέρῳ ἔχειν τὸ εἶναι, ἐπειδὴ τὰ καθόλου αὐτὰ καθ’ αὑτὰ ὑπάρχουσι, πάντων δὲ καθολικώτερα τὸ ὂν καὶ τὸ ἕν, εἴ | |
| 15 | γε πάντα τὰ ἄλλα τὸ εἶναι ἐξ αὐτῶν ἔχουσι, συμβαίνει οὕτως ἀναιρεῖσθαι πάντα τὰ καθόλου· τῶν δὲ καθόλου ἀναιρουμένων ἀναιροῦνται καὶ τὰ καθ’ ἕκαστα, καὶ οὕτως οὐδὲν ἔσται πάντων ἀναιρουμένων, ὅπερ οὐδὲ θέμις λέγειν. πρὸς ἐπὶ τούτοις δὲ ἀναιρεῖται καὶ ὁ ἀριθμός. εἰ γὰρ ὁ ἀριθμὸς ἐξ ἑνάδων σύγκειται (οὐδὲν γὰρ ἄλλο ἐστὶν ἀριθμὸς ἢ πλῆθος ἐξ ἑνάδων | |
| 20 | συγκείμενον), φανερὸν ὡς ὅτι ἀναιρεθήσεται καὶ ὁ ἀριθμός. καὶ ταῦτα μέν φησιν ὁ Ἀριστοτέλης ὑπερηγορῶν τῇ Πλατωνικῆ δόξῃ. ὁ δὲ τρόπος ὁ ἐλεγκτικὸς ὁ περὶ τοῦ ἀριθμοῦ οὐκ ἔχει ὑγιῶς· οὔτε γὰρ ἡ ἑνὰς ἐκείνη ἐν σχέσει θεωρεῖται, ἀλλὰ ἄσχετος ὑπάρχει προάγουσα τὸν νοητὸν ἀριθμόν. οὐχ ὥσπερ γὰρ ἐνταῦθα ἐκ τῶν ἑνάδων σύγκειται τὸ πλῆθος τοῦ ἀριθμοῦ, | |
| 25 | οὕτως καὶ ἐπὶ τῆς πρώτης ἑνάδος· ὡς γὰρ εἴρηται, ἄσχετός ἐστιν ἐκείνη ἡ ἑνὰς καὶ προακτικὴ τῶν πάντων. οὐκ ἄρα δεῖ λέγειν ἐξ ἐκείνης συντί‐ θεσθαι τὸν ἀριθμόν, ἀλλὰ μᾶλλον προάγεσθαι· ὥστε ὅσον ἐπὶ τούτοις δεῖ εἶναι αὐτὸ τὸ ὂν καὶ τὸ ἓν κεχωρισμένα παντελῶς καὶ αὐτὰ καθ’ αὑτὰ ὑπάρχοντα. οἱ μέντοι γε περὶ Ἐμπεδοκλέα καὶ οἱ φυσικοὶ πάντες οἱ ἐκ | |
| 30 | τοῦ Ἰωνίου διδασκαλείου ἑτέρᾳ ὑποκειμένῃ φύσει ἔλεγον εἶναι τὸ ὂν καὶ τὸ ἕν. τῷ γὰρ ὄντι εἰ ὑποθώμεθα αὐτὸ εἶναι τὸ ὂν καθ’ αὑτὸ καὶ τὸ ἕν, συμβήσεται ἀληθεύειν τὸν Παρμενίδειον λόγον τὸν λέγοντα τὸ παρὰ τὸ 〈ὂν〉 οὐκ ὄν, τὸ οὐκ ὂν οὐδέν, ἓν ἄρα τὸ ὄν· ὥστε ἀναιρεῖται τὸ πλῆθος ἐκ τῶν ὄντων, ὅπερ ἐστὶ παρὰ τὴν ἐνάργειαν. εἰ γὰρ τῷ ὄντι ὑποθώ‐ | |
| 35 | μεθα, φησίν, αὐτὸ καθ’ αὑτὸ εἶναι τὸ ὂν καὶ τὸ ἕν, φανερὸν ὡς ὅτι τὸ ἐξ αὐτοῦ προαγόμενον ἓν ἔσται καὶ οὐδὲν διοίσει τοῦ ἐξ οὗ προήχθη· ὥστε οὐδὲν ἔσται παρὰ τὸ ὄν, καὶ οὕτως ἀναιρεῖται τὸ πλῆθος ἐκ τῶν ὄντων. καὶ οὕτως μὲν ἐπρέσβευον οἱ φυσικοί, οἱ μὲν πῦρ ὑποτιθέμενοι, οἱ δὲ ἀέρα ἤ τι ἄλλο τοιοῦτο· ὁμοίως δὲ καὶ ὁ Ἐμπεδοκλῆς λέγων τὴν φιλίαν. | |
| 40 | φαμὲν οὖν ὅτι ὁ Ἐμπεδοκλῆς ὡς Πυθαγόρειος συμβολικῶς ταῦτα ὑπετίθετο. | |
| ἔλεγε γὰρ ἐκεῖνος ὅτι τὸ ὂν ἕν ἐστιν, ἔλεγε δὲ ἓν τὴν φιλίαν, ἥτις δεύ‐ | 201 | |
In met.202 | τερα μέτρα ἔχει ἀπὸ τῆς ἑνάδος. καὶ διὰ μὲν τῆς φιλίας ἐδήλου τὴν μονάδα, ἥτις αἰτία ἐστὶ τῆς ἑνώσεως τοῖς οὖσιν· οὐδὲν γάρ ἐστιν ὃ οὐ μετέχει τῆς ἑνάδος. εἰ μὴ γὰρ τοῦτο ὑποθώμεθα, συμβήσεται πολλαπλα‐ σιασθῆναι τὸ ἄπειρον. τὸ γὰρ μέρος ἕν ἐστιν ἢ πολλά· εἰ μὲν οὖν ἕν, | |
| 5 | ἔχω τὸ ζητούμενον, εἰ δὲ πολλά, πάλιν καὶ περὶ ἐκείνου ὁ αὐτὸς λόγος, τουτέστι τῶν μερῶν ἐκείνου, καὶ τοῦτο εἰς ἄπειρον· ὥστε πολλαπλασια‐ σθήσεται τὸ ἄπειρον. πᾶσα οὖν ἐστιν ἀνάγκη ἐν ἅπασι θεωρεῖσθαι τοῖς οὖσι τὴν μονάδα. διὰ μέντοι γε τοῦ νείκους τὴν δυάδα ἐδήλου, τουτέστι τὴν πρόοδον τῶν πραγμάτων· πρώτη γὰρ ἡ δυὰς ἔχει τὸ ποθέν ποι. πᾶσα | |
| 10 | ἄρα ἀνάγκη αὐτὸ τὸ ὂν καὶ τὸ ἓν κεχωρίσθαι καὶ μὴ ἐν ὑποκειμένῳ ἔχειν τὸ εἶναι· ἡ γὰρ ἑνὰς διὰ τὴν γόνιμον αὐτῆς δύναμιν μένουσα ὅπερ ἐστὶ καὶ μὴ ἐλαττουμένη πάντα παράγει. ὁ γὰρ Παρμενίδης ἔλεγε τὸ παρὰ τὸ ὂν οὐκ ὂν ὡς νοητόν· τῷ ὄντι γὰρ τὰ αἰσθητὰ ὡς νοητὰ οὐκ ὄντα ὑπάρ‐ χουσιν, ὡς καὶ ὁ Πλάτων φησὶ “τὶ τὸ ὂν μὲν ἀεί, γένεσιν δὲ οὐκ ἔχον, | |
| 15 | καὶ τὶ τὸ γινόμενον, ὂν δὲ οὐδέποτε”. ὅτι γὰρ οἴεται ὁ Παρμενίδης πλῆθος ἐν τοῖς οὖσι, φανερὸν ἐντεῦθεν. τί γάρ; φησὶν “οὐ γὰρ ἔην, οὐκ ἔσται ὁμοῦ πᾶν, ἔστι δὲ μοῦνον”. εἰ οὖν πᾶν λέγει, δῆλον ὡς ὅτι οἶδε τό γε πλῆθος. καὶ πάλιν ἀλλαχοῦ “μεσσόθεν ἰσοπαλές”· εἴ γε μέσα ἔχει, φανερὸν ὅτι καὶ ἄκρα· ὥστε οἶδε τὸ πλῆθος. ἡ οὖν ἑνὰς γόνιμος οὖσα, | |
| 20 | ὡς εἰρήκαμεν, πάντα παράγει καὶ οὐ διὰ τοῦτο μειοῦταί τι αὐτῆς, ὥσπερ τὸ παράδειγμα, τουτέστιν ὁ Σωκράτης, οὐδὲν μειοῦται μυρίων εἰκόνων γινο‐ μένων ἐξ αὐτοῦ. προέρχεται οὖν ἐκ τῆς ἑνάδος ἐκείνης ὁ νοητὸς ἀριθμός, τουτέστιν ἡ μονὰς καὶ ἡ δυάς, εἶτα κατὰ τάξιν ἐκεῖθεν ἡ ἐνταῦθα μονάς, ἥτις ἐστὶν ἡ φύσις, καὶ ἡ δυάς, ἥτις ἐστὶν ἡ ὕλη, καὶ οὕτως γίνεται | |
| 25 | ἐντεῦθεν τὰ σύνθετα πράγματα· ἐν γὰρ τῷ σπέρματι ὑπάρχουσιν οἱ λόγοι οἱ δημιουργικοί, ἐν παντὶ μέρει τοῦ σπέρματος, καὶ οὕτως ἡ ὕλη δεχομένη διαιρεῖ αὐτούς. ὅτι γὰρ πρὸ πάντων ἐστὶν ἡ ἑνάς, δῆλον ἐντεῦθεν. ἡ γὰρ ζωὴ ὑπὲρ τὸν νοῦν ἐστι· πᾶν γὰρ τὸ μετέχον νοῦ καὶ ζωῆς μετέχει, τὸ δὲ ζωῆς μετέχον οὐ μετέχει νοῦ. πάντως πάλιν τὸ ὂν ὑπὲρ τὴν ζωήν | |
| 30 | ἐστι· τὸ γὰρ μετέχον ζωῆς καὶ τοῦ ὄντος μετέχει, τὸ δὲ τοῦ ὄντος με‐ τέχον ζωῆς οὐ πάντως μετέχει. ἡ μέντοι γε ἑνὰς καὶ ὑπὲρ τὸ ὄν ἐστιν, εἴ γε ὑπὲρ ὕπαρξίν ἐστι. | |
| 33n | Πάντων δὲ θεωρῆσαι χαλεπώτατον. | |
| 34 | Ἡ ἀπορία ἣν χαλεπωτάτην [ὥς] φησὶν εἶναι καὶ πρὸς τὴν τῆς ἀλη‐ | |
| 35 | θείας γνῶσιν ἀναγκαιοτάτην, τοιαύτη ἐστίν. ἆρά γε, φησί, τὸ ὂν καὶ τὸ | |
| ἓν οὐσίαι τῶν ὄντων ὑπάρχουσι, τουτέστιν ἀρχαὶ τῶν ὄντων, αὐτὸ τοῦτο | 202 | |
In met.203 | ἓν καὶ [τὸ] ὂν κεχωρισμένα καὶ αὐτὰ καθ’ αὑτὰ ὑπάρχοντα καὶ μὴ δεόμενα ἑτέρου πρὸς τὸ εἶναι, τουτέστιν οὐκ ἄλλῳ τινὶ ὄντι ὑπάρχουσαι καὶ ταύτην τὴν φύσιν δηλοῦσαι καὶ ἐν ἐκείνοις ὧν κατηγοροῦνται, ἢ ἔστιν ἄλλη τις φύσις ὑποκειμένη τούτοις, ἥτις ἐστὶν ἀρχὴ καὶ οὐσία τῶν ὄντων, ἣν δεῖ | |
| 5 | ζητεῖν τίς ἐστι, πότερον πῦρ ἢ ἀὴρ ἢ ἄλλο τι ἢ καὶ πλείω. ὅτι δὲ ἀναγκαία ἐστὶν ἡ ζήτησις, δῆλον καὶ ἐκ τοῦ πολλοὺς διαφωνῆσαι περὶ αὐτῆς, καὶ τοὺς μὲν ἐκείνως τοὺς δὲ τοιῶσδε ἀποφήνασθαι, καὶ ἐξ ὧν δὲ ἀπορήσει προϊών, καὶ ὅτι ἐν τῇ περὶ τῆς ἀληθείας θεωρίᾳ ἡ περὶ τοῦ ὄντος ζήτησις κυριωτάτη, καὶ ὅτι ἐκ τούτου ἤρτηται τὸ τοὺς ἀριθμοὺς | |
| 10 | δύνασθαι τῶν ὄντων ἀρχὰς καὶ στοιχεῖα λέγεσθαι. ἀναγκαιοτάτη οὖν πρὸς τὴν τῆς ἀληθείας γνῶσιν ἡ περὶ τούτων ζήτησις, ἀλλὰ καὶ χαλεπωτάτη ἡ περὶ αὐτῶν διάκρισις· ἡ γὰρ τῶν νοητῶν καὶ τῶν πρώτων αἰτίων τε καὶ ὄντων γνῶσις χαλεπωτάτη. ἐξηγήσατο δὲ αὐτὸς τὸ πότερόν ποτε τὸ ὂν καὶ τὸ ἓν οὐσία τῶν ὄντων εἰσί, διὰ τοῦ καὶ ἑκάτερον αὐτῶν οὐχ | |
| 15 | ἕτερόν τι ὂν τὸ μὲν ὂν [καὶ τὸ ἓν τῶν ὄντων] ἐστὶ τὸ δὲ ἕν. ἴσον γὰρ τὸ εἰρημένον τῷ ἐπεὶ τὸ ὂν καὶ τὸ ἓν τῶν ὄντων ἐστί, πότερον ὡς οὐσίαι ὄντα ἐστὶν ἢ ὡς συμβεβηκότα τῇ οὐσίᾳ. ὁ γὰρ Σωκράτης ἕτερόν τι ὄν ἐστι ζῷον· οὔτε γάρ ἐστιν αὐτοζῷον ὄν, ἐπεί, εἰ καθὸ Σωκράτης ἦν ζῷον, ἔδει αὐτὸν μόνον εἶναι ζῷον. ταῦτα δὲ αὐτοόν ἐστι καὶ αὐτοὲν καὶ | |
| 20 | οὐχ ἕτερα ὄντα, καθάπερ καὶ ἐν τῇ θεωρίᾳ ἐδείξαμεν. ὥσπερ οὖν καὶ περὶ τοῦ ἀπείρου διαφερόντως ἔδειξεν ἐν τῷ πρώτῳ τῆς Φυσικῆς ἀκροά‐ σεως, οὕτως καὶ ἐνταῦθα· οἱ μὲν γὰρ αὐτῶν φύσιν τινὰ τοῦ ἀπείρου ἐποίουν, τουτέστιν οἱ Πυθαγόρειοι τὸν ἄρτιον ἀριθμόν, οἱ δὲ συμβεβηκέναι τινὶ τὸ ἄπειρον ἔλεγον. τὸ δὲ ὡς οὔσης τῆς οὐσίας ταὐτοῦ ἑνὶ εἶναι 〈καὶ〉 | |
| 25 | ὄντι, ἴσον ἂν εἴη τῷ ὡς τῆς ταὐτῆς οὔσης οὐσίας τοῦ ἑνός τε καὶ τοῦ ὄντος καὶ ταὐτοῦ ὄντος ἑνί τε καὶ ὄντι εἶναι. | |
| 27n | Πότερόν ποτε τὸ ὄν. | |
| 28 | Ἔδει ἡμᾶς ζητῆσαι πότερον τὸ ὂν καὶ τὸ ἓν οὐσίαι τῶν ὄντων καὶ ἀρχαὶ ὑπάρχουσιν αὐτοὸν ὄντα καὶ αὐτοέν, καὶ οὐχ ἕτερόν τι ὂν τὸ μέν | |
| 30 | ἐστιν ὄν, τὸ δὲ ἕν, καθάπερ ἐπὶ τοῦ Σωκράτους εἰρήκαμεν, ὅτι οὐχ ᾗ Σωκράτης ἐστὶ ζῷον, ἀλλὰ καθ’ ἕτερόν τι, καθὸ οὐσία ἔμψυχος αἰσθη‐ τική. οὕτως ἔδει ζητεῖν καὶ ἐπὶ τοῦ ὄντος καὶ τοῦ ἑνὸς † ὅτι ἕτερα ὄντα οὕτως εἰσὶν ὂν καὶ ἕν, ἤγουν αὐτοόν ἐστι καὶ αὐτοέν, ἢ πάλιν δεῖ | |
| ἡμᾶς ζητεῖν τί ποτέ ἐστι τὸ ὂν καὶ τὸ ἓν ὡς ὑποκειμένης ἄλλης φύσεως, | 203 | |
In met.204 | τουτέστιν ὡς θεωρουμένων αὐτῶν ἐν ἄλλοις ὑποκειμένοις καὶ ἐν ἄλλῳ ὄντι ἐχόντων τὸ εἶναι. οἱ μὲν γὰρ ὑπολαμβάνουσιν αὐτὰ καθ’ αὑτὰ ὑφί‐ στασθαι οἱ δὲ ἐν ἄλλοις ἔχειν τὸ εἶναι. Πλάτων μὲν οὖν καὶ οἱ Πυθα‐ γόρειοι οὐχ ἕτερόν τί φασι τὸ ὂν οὐδὲ τὸ ἕν, ἀλλὰ τοῦτο αὐτῶν τὴν φύσιν | |
| 5 | εἶναι, τὸ μὴ δεῖσθαι ἑτέρου πρὸς ὕπαρξιν, ἀλλ’ αὐτὰ καθ’ αὑτὰ ὑφίστασθαι, ὡς οὔσης τῆς οὐσίας τοῦτο αὐτὸ ἑνὶ εἶναι καὶ ὄντι, τουτέστιν αὐτοὸν καὶ αὐτοέν, καὶ οὐχ ἕτερα ὄντα οὕτως εἶναι ὂν καὶ ἕν, ἀλλ’ αὐτοὲν καὶ αὐτοὸν ἐν ἰδίᾳ ὑποστάσει καὶ μὴ δεῖσθαι ἄλλου, τὰ δὲ ἄλλα πάντα ἐξ αὐτῶν παρά‐ γεσθαι. οἱ δὲ φυσιολόγοι οἷον ὁ Ἐμπεδοκλῆς ὡς εἰς γνωριμώτερον ἀνάγων | |
| 10 | τὸν λόγον τὴν φιλίαν ὑποτιθεὶς τὸ ὂν ταύτης κατηγόρει τὸ ἕν, ὡς τῆς φιλίας αἰτίας οὔσης πᾶσιν ἑνώσεως. τὴν δὲ δόξαν τοῦ ἀνδρὸς ἀνεπτύξαμεν ἐν τῇ θεωρίᾳ. αἰτία οὖν κατ’ αὐτὸν πᾶσιν ἡ φιλία συνάγουσα καὶ συγκρί‐ νουσα αὐτὰ ἀλλήλοις. ἄλλοι δὲ τῶν φυσικῶν πῦρ ὑπέβαλλον τῷ ἑνὶ καὶ τῷ ὄντι ὡς Ἡράκλειτος, οἱ δὲ ἀέρα ὡς Ἀναξιμένης, οἱ δὲ ἄλλο τι· ὃ γὰρ | |
| 15 | ἕκαστος αὐτῶν ἀρχὴν τῶν ὄντων καὶ αἰτίαν ὑπετίθετο, ταύτης καὶ τὸ ἓν καὶ τὸ ὂν κατηγόρει. ἀλλὰ καὶ καθ’ οὓς τὰ στοιχεῖα πλείω τῶν ὄντων ἦν, καὶ κατὰ τούτους ἕκαστον ἕν τε ἦν καὶ ὄν. | |
| 18n | Συμβαίνει δὲ εἰ μέν τις μὴ θήσεται εἶναί τινα οὐσίαν. | |
| 19 | Ἐντεῦθεν ὑπερηγορεῖ τῆς Πλάτωνος δόξης δεικνὺς ὅτι πάντῃ πάντως | |
| 20 | δεῖ εἶναι αὐτοὲν καὶ αὐτοὸν αὐτὰ καθ’ αὑτὰ ὑπάρχοντα καὶ μὴ δεόμενα ἑτέρου πρὸς ὕπαρξιν. εἰ τοίνυν, φησί, μὴ λέγοι τις τὸ ὂν καὶ τὸ ἓν οὐσίας εἶναι καὶ αὐτὰς καθ’ αὑτὰς ὑπάρχειν καὶ μὴ δεῖσθαι ἑτέρου πρὸς ὕπαρξιν, συμβήσεται μηδὲ ἄλλο τι τῶν κοινῶν καὶ καθόλου οὐσίαν λέγειν. μάλιστα γὰρ πάντων καθόλου τε καὶ κατὰ πάντων κατηγορεῖται τὸ ὂν καὶ τὸ ἕν· | |
| 25 | ἄνθρωπος γὰρ κατὰ ἀνθρώπου μόνον, ὁμοίως δὲ καὶ ζῷον, τὸ δὲ ὂν καὶ τὸ ἓν κατὰ πάντων· πάντα γὰρ μετέχει τοῦ ὄντος καὶ τοῦ ἑνός, ὡς ἐν τῇ θεωρίᾳ ἐδείξαμεν. εἰ τοίνυν τὰ μάλιστα καθόλου μὴ ὑπάρχουσι, πολλῷ μᾶλλον οὐδὲ τὰ ἄλλα, ὥστε οὐδὲ τὰ καθ’ ἕκαστα· καὶ οὕτως συμβήσεται πάντα ἀναιρεῖσθαι. | |
| 30n | Ἔτι δὲ μὴ ὄντος τοῦ ἑνὸς οὐσίας. | |
| 31 | Φησὶν ὅτι εἰ μὴ ὑποθώμεθα τὸ ἓν οὐσίαν εἶναι καὶ ἀρχὴν αὐτὴν καθ’ αὑτὴν οὖσαν, οὐδὲ ἀριθμὸς ἔσται αὐτὸς καθ’ αὑτὸν ὡς κεχωρισμένος καὶ καθ’ αὑτὸ ὑπάρχων, ὡς ἐδόκει τοῖς Πυθαγορείοις τε καὶ Πλάτωνι, εἰ μὴ εἴη τὸ ἓν οὐσία τις. καὶ λέγει τὴν αἰτίαν· ὁ γὰρ ἀριθμός, φησί, μο‐ | |
| 35 | νάδων ἐστὶ σύνθεσις, ἡ δὲ μονὰς ταὐτὸν καὶ τὸ ἕν· ὥστε εἰ μὴ τὸ ἓν | 204 |
In met.205 | οὐσία, οὐδὲ αἱ μονάδες· εἰ μὴ αἱ μονάδες, οὐδὲ ὁ ἀριθμός. συμβεβηκὸς ἄρα ὁ ἀριθμὸς ἔσται ἀλλ’ οὐκ οὐσία, εἴ γε καὶ τὸ ἓν μὴ οὐσία τις ἀλλὰ ἄλλῳ τινὶ συμβεβηκός. τὸ δὲ ἡ δὲ μονὰς ὅπερ ἓν τί ἐστιν ἀντὶ τοῦ κυρίως ἓν τί ἐστιν. εἰ τοίνυν ἐστί τι αὐτὸ ἓν καὶ 〈ὄν〉, ἀνάγκη πᾶσα οὐσίαν | |
| 5 | αὐτῶν εἶναι τὸ ὂν καὶ τὸ ἕν· οὐ γὰρ ἕτερόν τι καθόλου κατηγορεῖται τοῦ ἑνὸς καὶ τοῦ ὄντος, ὥσπερ τοῦ Σωκράτους τὸ ζῷον, ἀλλὰ ταῦτα αὐτά. ταὐτὸν γάρ ἐστιν ὄντι εἶναι καὶ οὐσίᾳ εἶναι, ὁμοίως δὲ καὶ ἑνὶ εἶναι καὶ οὐσίᾳ εἶναι· οὐδέτερον γὰρ 〈ἕτερόν〉 τι ὂν ἕν ἐστιν ἢ ὄν, ἀλλὰ τὴν ὑπόστασιν ἔχει ἐν τῷ ὄντι καὶ ἐν τῷ ἑνί· ὂν 〈γὰρ〉 ὑπάρχει καὶ ἕν· ὥστε αὐτὰ καθ’ | |
| 10 | αὑτὰ ὑπάρχουσιν. | |
| 11n | Ἀλλὰ μὴν εἴ γε ἐστὶ τὸ αὐτοὸν καὶ αὐτοέν, πολλὴ | |
| 12n | ἀπορία. | |
| 13 | Δείξας διὰ τῶν προλαβόντων ὅτι τὸ ὂν καὶ τὸ ἓν αὐτοὸν ὑπάρχει καὶ αὐτοὲν καὶ οὐ θεωροῦνται ἐν ἄλλῳ ὄντι, ἐντεῦθεν εἰς τὸ ἐναντίον ἐπι‐ | |
| 15 | χειρεῖ δεικνὺς ὅτι ἐν ἑτέρῳ δεῖ ἔχειν αὐτὰ τὸ εἶναι. τί γάρ; φησὶν ὅτι εἰ ὑποθώμεθα αὐτοὸν εἶναι καὶ αὐτοέν, πάλιν μεγίστη ἡμῖν ἀπορία ἀνα‐ φύεται, λέγω δὴ πῶς ἔσται πλείω ἑνὸς τὰ ὄντα. τὸ γὰρ ἕτερον τοῦ ὄντος οὐκ ἔστι· τὸ μὲν γὰρ παρὰ τὸ ὂν οὐκ ὄν, ὡς Παρμενίδης ἔλεγε, τοῦτο δὲ τὸ ὂν ὑπῆρχε τὸ ἕν· ὥστε ὅπερ ἂν παρὰ τὸ ἓν ὑπῆρχε, τοῦτο οὐκ ἔστι. | |
| 20 | τὸ γὰρ αὐτὸ γίνεται καὶ παρὰ τὸ ὄν, εἴπερ καὶ παρὰ τὸ ἕν, τοῦτο δὲ ὡς τοῦ αὐτοῦ ὄντος καὶ τοῦ ἑνὸς καὶ τοῦ ὄντος. ὥστε οὐκ ἔσται πολλά· τὰ γὰρ πολλὰ παρὰ τὸ ἕν, τὰ δὲ παρὰ 〈τὸ〉 ἓν παρὰ τὸ ὂν ἦν, τὰ δὲ παρὰ τὸ ὂν οὐκ ἔστι. τοῦτο γὰρ συμβαίνει, εἰ τὸ ὂν καὶ τὸ ἓν οὐσίαι εἰσὶ καὶ μὴ ὁμωνύμως λέγεται. ἔσται δή, καθάπερ Παρμενίδης ἔλεγεν, ἓν ἅπαντα | |
| 25 | τὰ ὄντα, καὶ τοῦτο μόνον ἔσται τὸ ὄν. | |
| 26n | Ἀμφοτέρως δὲ δύσκολον· ἄν τε γὰρ μὴ ᾖ τὸ ἓν οὐσία. | |
| 27 | Φησὶν ὅτι ἀμφότεροι οἱ λόγοι δυσχερεῖς ὑπάρχουσι· κἂν γὰρ ὑπο‐ θώμεθα τὸ ἓν καὶ τὸ ὂν οὐσίαν εἶναι αὐτὴν καθ’ αὑτὴν καὶ αὐτοέν, κἄν τε δὲ μὴ ὑποθώμεθα αὐτὴν καθ’ αὑτὴν ἀλλὰ συμβαίνειν ἅτε δὴ ἐν ἄλλῳ | |
| 30 | ὄντι ἔχουσαν τὸ εἶναι, ἀδύνατον τὸν ἀριθμὸν εἶναι οὐσίαν. ἐὰν μὲν οὖν μὴ ὑπάρχῃ τὸ ἓν οὐσία καὶ αὐτοέν, δῆλον ὡς ὅτι οὐδὲ ὁ ἀριθμὸς ἔσται οὐσία· ἐκ μονάδων γὰρ σύγκειται ὁ ἀριθμός, ὡς ἐλέγομεν· ἐὰν δὲ ὑπάρχῃ τὸ ἓν οὐσία καὶ αὐτοέν, ἡ αὐτὴ πάλιν ἀπορία ἀναφύεται καὶ περὶ τοῦ ὄν‐ | |
| τος, τουτέστι τὸ αὐτὸ ἀπορηθήσεται ἐπὶ τοῦ ἑνός, ὃ καὶ περὶ τοῦ ὄντος· | 205 | |
In met.206 | ὡς γὰρ παρὰ τὸ ὂν οὐκ ὄν, οὕτως καὶ τὸ παρὰ τὸ ἓν οὐχ ἕν, οὗτινος δηλωτικόν ἐστι τὸ ἐκ τίνος γὰρ παρὰ τὸ ἓν ἔσται αὐτὸ ἄλλο ἕν; ἀνάγκη γὰρ μὴ εἶναι παρὰ τὸ ἓν ἄλλο ἐξ οὗ ἔσται τὸ ἄλλο ἕν. ὡς γὰρ οὔσης οὐσίας τοῦ ὄντος οὐδεμία ἄλλη οὐσία ἐγίνετο, τῷ τὸ παρὰ τὴν οὐ‐ | |
| 5 | σίαν μὴ οὐσίαν εἶναι, οὕτως εἰ καὶ ἔστιν ἓν τὸ ὄν, τὸ παρ’ ἐκείνων πᾶν οὔτε ὂν οὔτε ἓν ἔσται. εἰ δὲ οὕτως, οὐδὲ πολλά· τῶν γὰρ πολλῶν ἕκα‐ στον ἕν ἐστιν· ἐξ ἑνάδων γὰρ τὰ πολλὰ καὶ ὁ ἀριθμὸς ἀεί. εἰ γάρ ἐστιν αὐτοέν, οὐκ ἔσται ἀριθμός· δεῖ γὰρ καὶ ἄλλο ἓν προάγεσθαι, εἰ μέλλοι ἀριθμὸς ἔσεσθαι· τοῦτο δὲ τὸ γινόμενον ἓν ἀνάγκη μὴ ὂν ἓν γίνεσθαι ἕν· | |
| 10 | ἐκ μὴ ἑνὸς οὖν ἔσται. τί οὖν ἔσται τοῦτο τὸ μὴ ἕν; εἰ γὰρ πάντα τὰ ὄντα ἢ ἓν ἢ πολλά, τὰ δὲ πολλὰ ἐξ ἑνάδων ἐστίν, ἐξ ὧν οὐ γίνεται ἕν, οὐδὲν ἂν εἴη, ἐξ οὗ τὸ ἓν γίνεται. τὸ δὲ ἀληθὲς ἐν τῇ θεωρίᾳ εἴρηται. πῶς οὖν δυνατὸν παρὰ τὸ ἓν ἄλλο εἶναι ἕν; τὸ γὰρ παρὰ τὸ ἓν οὐδέν ἐστιν, εἴ γε τὸ ἓν ὄν ἐστι, τὸ δὲ παρὰ τὸ ὂν οὐκ ὄν· ἅπαντα δὲ τὰ ὄντα | |
| 15 | ἢ ἓν ἢ πολλὰ ὑπάρχουσιν, ὧν ἓν ἕκαστόν ἐστι· καὶ τὸ πλῆθος γὰρ ἐκ μο‐ νάδων σύγκειται. εἰ τοίνυν μηδέν ἐστι τὸ παρὰ τὸ ἕν, φανερὸν ὅτι οὐδὲ πλῆθος ἔσται οὐδὲ ἀριθμός· ὥστε ἀναιρεῖται ὁ ἀριθμός, κἂν ὑποθώμεθα εἶναι αὐτὸ ἓν καὶ ὄν. εἴρηται δὲ ἐν τῇ θεωρίᾳ ὅτι οὐκ ἀναιρεῖται. διὰ γὰρ τὴν γόνιμον αὐτοῦ δύναμιν πάντα προάγων οὐκ ἐλαττοῦται, ὥσπερ ἐπὶ | |
| 20 | τοῦ Σωκράτους εἰρήκαμεν καὶ τῆς εἰκόνος. | |
| 21n | Ἔτι εἰ ἀδιαίρετον αὐτὸ τὸ ἕν. | |
| 22 | Φησὶν ὅτι εἰ ὑποθώμεθα τὸ ἓν αὐτοὲν εἶναι καὶ ἀδιαίρετον, οὐδέν ἐστι, καθάπερ Ζήνων ἐδόκει λέγειν. σπουδάζει γὰρ ἀναιρεῖν τὰ ἀδιαίρετα κεχρημένος λόγῳ τοιούτῳ. ὅπερ μήτε προστιθέμενον μήτε δὲ ἀφαιρού‐ | |
| 25 | μενον μεῖζον ἢ ἔλαττον ποιεῖ, τοῦτο οὐκ ἔστιν. εἰ τοίνυν τὸ σημεῖον τοι‐ οῦτο, δῆλον ὡς ὅτι οὐκ ἔστι, καὶ ἔτι πᾶν ἀδιαίρετον. πάλιν τὴν γραμμὴν καὶ τὴν ἐπιφάνειαν πῇ μὲν ὄντα ἔλεγε πῇ δὲ οὐκ ὄντα. ἡ μὲν γὰρ γραμ‐ μὴ κατὰ μῆκος προστιθεμένη ποιεῖ αὔξησιν καὶ μείωσιν, κατὰ δὲ πλάτος οὐκέτι. ὁμοίως δὲ ἡ ἐπιφάνεια κατὰ πλάτος προστιθεμένη καὶ ἀφαιρου‐ | |
| 30 | μένη ποιεῖ αὔξησιν καὶ μείωσιν, κατὰ δὲ βάθος οὐκέτι. τὸ μέντοι γε σῶμα κατὰ πάσας διαστάσεις καὶ αὔξησιν καὶ μείωσιν ὑπομένει. διὰ ταῦτα τοί‐ νυν τὴν μὲν ἐπιφάνειαν καὶ τὴν γραμμὴν ἔλεγε πῇ μὲν εἶναι ὄντα πῇ δὲ οὐκ ὄντα. ὁ τοίνυν Ἀριστοτέλης φορτικὴν ἀποκαλεῖ τὴν ἀπορίαν αὐτοῦ. ὅσον γὰρ ἐπὶ τούτῳ, ἀναιροῦνται πάντα τὰ ἀσώματα, ἐπειδὴ οὔτε μεῖζον | |
| 35 | ποιοῦσιν ᾧ προστίθενται οὔτε δὲ ἔλαττον ἀφαιρούμενα. τὸ οὖν σημεῖον | |
| αὐτὸ καθ’ αὑτὸ οὐχ ὑφέστηκεν, ἀλλ’ ἐν τῇ γραμμῇ τὸ εἶναι ἔχει. ἄλλως | 206 | |
In met.207 | τε δή, φησίν, ἡ ἑνὰς μέγεθος μὲν οὐ ποιεῖ προστιθέμενον, αὔξει δὲ τὸ πλῆθος. τοῦτο οὖν ἐστιν ὃ λέγει· τὸ ἓν τοῦτο ὡς ἀσώματον καὶ αὐτοὲν εἰ ἀδιαίρετον ὑπάρχει, κατὰ μὲν τὸν Ζήνωνος λόγον οὐκ ἔσται· ὃ γὰρ μήτε προστιθέμενον μήτε ἀφαιρούμενον ποιεῖ μεῖζον ἢ ἔλαττον, οὐ λέγει τὸ τοι‐ | |
| 5 | οῦτον εἶναι τῶν ὄντων, ὡς ἐντεῦθεν δεικνὺς ὅτι τὸ ὂν μέγεθός ἐστι, τὸ δὲ ἀσώματον οὐκ ἔστι, καὶ μέγεθος σωματικόν, ἐπεὶ ἡ γραμμὴ καὶ ἡ ἐπι‐ φάνεια μεγέθη μὲν ὑπάρχουσιν, οὐ σώματα δὲ καὶ ἔχουσι βάθη. κυρίως γὰρ ὂν ἐλέγετο τὸ τριχῇ διαστατόν· τὰ δὲ ἄλλα ποτὲ μὲν προστιθέμενα αὔξουσι ποτὲ δὲ οὔ, οἷον ἡ ἐπιφάνεια καὶ ἡ γραμμή· ἡ δὲ στιγμὴ καὶ ἡ | |
| 10 | μονὰς οὐδαμῶς ὑπάρχουσιν, ἐπειδὴ πάντῃ ἀδιαίρετοί εἰσιν. ἐπειδή, φησίν, οὕτως φορτικῶς διαλέγεται ὁ Ζήνων, καὶ ἐνδέχεται εἶναι ἀδιαίρε‐ τόν τι ὥσπερ τὸ ἀσώματον· ὅμως καὶ εἰ ὑποθώμεθα ἀληθῆ τὰ παρ’ αὐτοῦ, καὶ οὕτως δυνατόν ἐστιν ἀπολογίας εὐπορῆσαι· ἡ γὰρ μονὰς προστιθεμένη μεῖζον μὲν οὐ ποιεῖ, πλέον δὲ ποιεῖ. ἀλλὰ πῶς γίνεται μέγεθος ἐκ μιᾶς | |
| 15 | μονάδος ἤγουν πλειόνων; τοῦτό ἐστιν ἄπορον· ὅμοιον γὰρ τοῦτο λέγειν καὶ τὴν γραμμὴν λέγειν συντίθεσθαι ἐκ σημείων, ὅπερ ἐστὶν ἀδύνατον· δέδεικται γὰρ ὅτι ἀδύνατον. πῶς οὖν ἐκ τῆς μονάδος καὶ τοῦ αὐτοῦ ἑνὸς παρά‐ γονται τὰ μεγέθη; λέγομεν δὲ ὅτι προσεχῶς μὲν παράγει κατὰ τὴν γόνιμον αὐτοῦ δύναμιν τοὺς νοητοὺς ἀριθμούς, εἶτα ἐκεῖνοι τὴν φύσιν καὶ τὴν | |
| 20 | ὕλην, καὶ ἐκεῖνα τὰ τῇδε, ὡς ἐν τῇ θεωρίᾳ εἴρηται. | |
| 21n | Ἀλλὰ μὴν καὶ 〈εἴ〉 τινες οὕτως ὑπολαμβάνουσι. | |
| 22 | Κἂν ὑποθώμεθά τινα οὕτως ὑπολαμβάνειν ὥστε γίνεσθαι, καθάπερ τινές φασιν, ἐκ τοῦ ἑνὸς αὐτοῦ, τουτέστιν ἐκ τῆς μονάδος, καὶ τῆς δυάδος, τουτέστιν ἐκ τῆς φύσεως καὶ τῆς ὕλης. τὴν γὰρ ὕλην δυάδα καλεῖ διὰ τὸ | |
| 25 | διῃρημένον αὐτῆς· ὥσπερ γὰρ ἡ δυὰς πρώτη ἔσχε τὸ ποθέν ποι, οὕτως καὶ ἡ ὕλη τοὺς δημιουργικοὺς λόγους ἡνωμένους μερίζει πανταχοῦ· ἡ δὲ μονὰς ἡ φύσις ὡς ἓν οὖσα καὶ προάγουσα. ὃ οὖν λέγει τοῦτό ἐστιν, ὅτι εἰ καὶ ὑποθώμεθα γίνεσθαι τὸν ἀριθμὸν ἐκ τῆς μονάδος καὶ τῆς δυάδος, οὐδὲν ἧττον ἄξιόν ἐστιν ἀπορῆσαι, διὰ τί ποτὲ μὲν ἀριθμὸς γίνεται ἐντεῦθεν, | |
| 30 | ποτὲ δὲ μέγεθος, εἴπερ τὸ μὴ ἓν ἡ ἀνισότης ἐστὶ καὶ ἀεὶ ἡ αὐτὴ φύσις ἐστίν· οὔτε γὰρ πῶς ἐκ τῆς μονάδος καὶ ταύτης τῆς δυάδος, οὔτε πάλιν πῶς ἐξ ἀριθμοῦ τινος καὶ ταύτης τῆς δυάδος γίνονται τὰ μεγέθη, φανερὸν ὑπάρχει. ἐκεῖνο οὖν ἄξιον ἀπορῆσαι, πῶς ἐκ τοῦ τοιούτου ἑνὸς ἢ πλειό‐ νων τοιούτων γίνεται μέγεθος· ὅμοιον γὰρ τοῦτο τῷ τὴν γραμμὴν ἐκ στιγ‐ | |
| 35 | μῶν λέγειν συγκεῖσθαι. ταῦτα δὲ λέγει πρὸς τοὺς ἀρχὰς καὶ στοιχεῖα πάντων τοὺς ἀριθμοὺς ὑποτιθεμένους· ἐγίνοντο γὰρ καὶ τῶν μεγεθῶν ἀρχαί. | |
| οὗτοι δὲ ἦσαν οἱ Πυθαγόρειοι. ἑξῆς δὲ προσαπορεῖ τῇ Πλάτωνος δόξῃ, ὃς | 207 | |
In met.208 | ἀρχὰς ὑπετίθετο τοῦ ἀριθμοῦ τε καὶ τῶν ἄλλων τὸ ἓν καὶ ἄλλο τι οὐχ ἕν, φημὶ δὴ ἀριθμόν τινα· τούτου γὰρ δηλωτικὸν τὸ καὶ ἄλλου μὴ ἑνός· τοῦτο δὲ ἦν ἡ ἀνισότης καὶ ἡ ἀόριστος δυάς, ὃ μέγα καὶ μικρὸν ἔλεγεν· ἐξ ὧν ἔλεγε πρῶτον μὲν τὸν ἀριθμὸν γεννᾶσθαι, ὁριζομένης τῆς ἀορίστου | |
| 5 | δυάδος ὑπὸ τοῦ ἑνὸς καὶ γινομένης δυάδος, ἔπειτα τὰ ἄλλα. ἀπορεῖ δὲ πῶς ἐκ τοῦ ἑνὸς καὶ τῆς ἀορίστου δυάδος συνελθόντων ποτὲ μὲν ἀριθμὸς γίνεται ποτὲ δὲ μέγεθος· οὐ γὰρ οἱ ἀριθμοὶ μόνοι ἀλλὰ καὶ *** ἡ ἀνι‐ σότης καὶ ἡ ἀόριστος δυὰς ἡ αὐτὴ φύσις οὖσα ἀρχὴ καὶ ἀριθμῶν καὶ μεγεθῶν ἐστι. πῶς οὖν ἐξ ἑνὸς καὶ ταύτης συντιθεμένων οἷόν τε μέγεθος | |
| 10 | γενέσθαι; ἀριθμῶν γὰρ ταῦτα γεννητικά. ἢ εἰ πρῶτόν τις λέγοι τὸν ἀριθ‐ μὸν ἐκ τούτων γίνεσθαι, εἶθ’ οὕτως ἐκ τοῦ ἀριθμοῦ τὰ μεγέθη, πῶς ἐξ ἀριθμῶν ἤγουν ἐξ ἀριθμοῦ καὶ τῆς ἀνισότητος οἷόν τε μέγεθος συντεθέν‐ των γενέσθαι; ἄπορον γὰρ πῶς τὰ ἀμερῆ μεγέθους οἷόν τε εἶναι ποιητικά. τὸ δὲ εἴπερ τὸ μὴ ἓν ἡ ἀνισότης, καὶ ἡ αὐτὴ φύσις ἦν ἴσον ἐστὶ | |
| 15 | τῷ εἴπερ τὸ μὴ ἓν κατ’ αὐτὸν ἡ ἀνισότης, καὶ αὕτη ἡ αὐτὴ φύσις οὖσα καὶ ἀριθμῶν καὶ μεγεθῶν ἦν ἀρχὴ κατ’ αὐτόν, πῶς ἐκ τῶν αὐτῶν ἀρ‐ χῶν οἷόν τε καὶ μεγέθη καὶ ἀριθμοὺς γεννᾶσθαι; φαμὲν οὖν ὅτι συμβολι‐ κῶς ταῦτα ὁ Πλάτων ἔλεγε. διὰ μὲν γὰρ τῆς μονάδος ἐδήλου τὴν φύσιν, ἥτις ἐστὶν αἰτία τῆς προόδου, διὰ δὲ τῆς δυάδος, ὡς πολλάκις εἴρηται, | |
| 20 | τὴν ὕλην, ἐπειδὴ ἐν αὐτῇ μερίζονται τὰ εἴδη καὶ διίστανται αὐτὰ καθ’ αὑτὰ ἀδιάστατα ὑπάρχοντα· τὴν δὲ ἑνάδα τὸ πρῶτον αἴτιον, ἐξ οὗ πάντα βλαστάνειν διὰ τὴν γόνιμον αὐτοῦ δύναμιν. | |
| 23n | Τούτων δὲ ἐχομένη ἀπορία, πότερον οἱ ἀριθμοὶ καὶ | |
| 24n | τὰ σώματα καὶ τὰ ἐπίπεδα. | |
| 25 | Καὶ ταύτην τὴν ἀπορίαν ἐξέθετο κατ’ ἀρχὰς τοῦ παρόντος βιβλίου· ζητεῖ γὰρ εἰ ἄρα τὰ σημεῖα καὶ αἱ γραμμαὶ καὶ αἱ ἐπιφάνειαι οὐσίαι ὑπάρ‐ χουσιν, εἴτε οὐχ ὑπάρχουσιν, ἐπεὶ οὐδέποτε αὐτὰ καθ’ αὐτὰ ὑφίστανται. οὐ δυνατὸν γάρ ἐστιν εὑρεῖν ἕν τι τούτων αὐτὸ καθ’ αὑτὸ ὑφιστάμενον, ἀλλ’ ἐν ἑτέροις τὸ εἶναι ἔχουσι, τουτέστιν ἐν τοῖς σώμασιν· ὥστε οὐχ | |
| 30 | ὑπάρχουσιν οὐσίαι. αἱ γὰρ οὐσίαι θέλουσιν αὐθυπόστατοι εἶναι καὶ μὴ δεῖσθαι ἑτέρου πρὸς ὕπαρξιν, ὡς μεμαθήκαμεν ἐν Κατηγορίαις· ὥστε οὐχ ὑπάρχουσιν οὐσίαι. εἰ τοίνυν μὴ ὑπάρχουσιν αὗται οὐσίαι, φανερὸν ὡς ὅτι πᾶσα οὐσία ἀναιρεθήσεται, καὶ ἁπλῶς οὐδὲν ἔσται ἐν τοῖς οὖσιν, εἴ γε ταῦτα μὴ ὑπάρχουσιν, ἅτινα μᾶλλον δοκοῦσιν εἶναι οὐσίαι. ὅτι γὰρ μᾶλλον | |
| 35 | τῶν σωμάτων δοκοῦσιν εἶναι οὐσίαι, φανερὸν ἐντεῦθεν, εἴ γε τὰ σώματα | |
| ὁρίζουσι καὶ περατοῦσι καὶ συνέχουσι, τὰ δὲ ὁρίζοντα καὶ περατοῦντα εἴ‐ | 208 | |
In met.209 | δους λόγον ἐπέχουσι, τὰ δὲ ὁριζόμενα καὶ περατούμενα ὕλης λόγον ἐπέχει· εἰ τοίνυν τὸ εἶδος μᾶλλον οὐσία τῆς ὕλης, εἴ γε κατὰ τὰ εἴδη χαρακτηρί‐ ζονται [ἢ] τὰ πράγματα (κατὰ γὰρ τὴν ὕλην οὐδὲν ἀλλήλων διαφέρουσι), φανερὸν ὡς ὅτι μᾶλλον ὑπάρχουσιν οὐσίαι γραμμαὶ καὶ στιγμαὶ καὶ ἐπι‐ | |
| 5 | φάνειαι ἤπερ τὰ σώματα. εἰ τοίνυν τὰ μᾶλλον ὑπάρχοντα οὔκ εἰσι, δῆλον ὡς ὅτι οὐδὲ τὰ σώματα ὑπάρχουσι, καὶ οὕτως οὐδὲν ἔσται ἐν τοῖς οὖσιν. ἄλλως τε δὴ καὶ φύσει πρότεραι αἱ ἐπιφάνειαι καὶ αἱ γραμμαὶ τῶν σω‐ μάτων, εἴ γε συναναιροῦσι μέν, μὴ συναναιροῦνται δέ, ὥσπερ καὶ ἐπὶ τῶν γενῶν ἐλέγομεν καὶ τῶν διαφορῶν ὅτι φύσει πρότερα ὑπάρχουσι τὰ γένη | |
| 10 | τῶν διαφορῶν· ὅπου γὰρ διαφορά, ἐκεῖσε πάντως καὶ γένος, οὐχ ὅπου δὲ γένος, καὶ διαφορά· ἔστι γὰρ ζῷον αὐτὸ καθ’ αὑτό, τὸ μέντοι γε λογικὸν πάντως καὶ ζῷον ὑπάρχον. οὕτως οὖν φημι καὶ ἐνταῦθα ὅτι ὅπου σῶμα, πάντως ἐκεῖσε καὶ ἐπιφάνεια ὑπάρχει καὶ γραμμὴ καὶ στιγμή· ἀδύνατον γάρ ἐστιν εἶναι σῶμα ἄνευ ἐπιφανείας, ὅθεν καὶ ἐν τῷ τοῦ σώματος λόγῳ | |
| 15 | παραλαμβάνεται ἡ ἐπιφάνεια· σῶμα γὰρ ὃ ἔχει τρεῖς διαστάσεις, ὥστε παραλαμβάνεται καὶ τὸ ἐπίπεδον. ἐπὶ μέντοι γε τοῦ ὅρου τῆς ἐπιφανείας ἤγουν τῆς γραμμῆς οὐ παραλαμβάνεται τὸ σῶμα· φαμὲν γὰρ οὕτως ὃ μῆ‐ κος καὶ πλάτος μόνον ἔχει, μηδὲν δεηθέντες τοῦ σώματος· ὥστε φύσει προτέρα ὑπάρχει ἡ ἐπιφάνεια τοῦ σώματος. εἰ τοίνυν προτέρα ὑπάρχει | |
| 20 | φύσει, οὐκ ἔστι 〈δὲ〉 οὐσία, φανερὸν ὡς ὅτι οὐδὲ τὸ σῶμά ἐστιν οὐσία· ὥστε ἀναιρεθήσεται ἡ φύσις τῶν οὐσιῶν ἐκ τῶν ὄντων. ὅτι γὰρ οὐκ ἔστιν ἐν ὑποστάσει ἡ ἐπιφάνεια ἤγουν οὐσία, δῆλον ἐντεῦθεν. τὸ γὰρ δεόμενον τοῦ ὑποκειμένου πρὸς τὸ εἶναι οὐκ ἔστιν ἀρχή· ἣ κυρίως ἀρχὴ ἔξω‐ θεν οὖσα τοῦ πράγματος θέλει παράγειν ἐκεῖνα ὧν ἐστιν ἀρχή, καθάπερ | |
| 25 | ὁρῶμεν ἐπὶ τοῦ τέκτονος καὶ τοῦ ἀβακίου· ἔξωθεν γάρ ἐστιν ὁ τέκτων τοῦ ξύλου. εἰ τοίνυν ἡ θερμότης καὶ ἡ ψυχρότης καὶ ἡ ξηρότης καὶ ἡ ὑγρό‐ της μή εἰσιν οὐσίαι ἀλλὰ συμβεβηκότα, εἴ γε ἐν τῷ τριχῇ διαστατῷ ἔχουσι τὸ εἶναι, μήτε δὲ τὸ τριχῇ διαστατόν, τὰ † δύο ὑποκείμενα, ἐστὶν οὐσία (ἡ γὰρ ὕλη οὐκ ἔστιν οὐσία, ἀλλὰ μᾶλλον τὸ εἶδος, καθάπερ μεμαθήκαμεν | |
| 30 | ἐν τῇ Φυσικῇ ἀκροάσει), φανερὸν ὡς ὅτι ἀνῄρηται ἡ οὐσία ἐκ τῶν ὄντων. καὶ οὕτως μὲν ἀπορεῖ, φησίν, ὁ Ἀριστοτέλης· φαμὲν δὲ ἡμεῖς πρὸς αὐτὸν ὅτι τῷ ὄντι ἡ ἐπιφάνεια καὶ ἡ γραμμὴ αὐταὶ καθ’ αὑτὰς ἀνυπόστατοι ὑπάρχουσι καὶ διὰ τοῦτο οὐχ ὑπάρχουσι κυρίως οὐσίαι, οἱ μέντοι γε λόγοι αὐτῶν οἱ ἐξῃρημένοι, ἐξ ὧν ταῦτα τὸ εἶναι ἔχουσι, καὶ δι’ ἃ ἐπιγίνονται | |
| 35 | τῇ ὕλῃ καὶ κοσμοῦσιν αὐτήν, αὐθυπόστατοι ὑπάρχουσι. καὶ πρῶτόν γε θεωροῦνται ἐν τῇ φαντασίᾳ, εἶτα ἐν τῇ δόξῃ καὶ ἐν τῷ νῷ καὶ παρὰ τῷ | |
| δημιουργῷ. οὕτως φαμὲν καὶ ἐπὶ τῆς φύσεως ὅτι ἡ ὁλικὴ φύσις καὶ ὁ | 209 | |
In met.210 | λόγος αὐτῆς, καθ’ ὃν τὸ εἶναι ὑπάρχει, αὐθυπόστατός ἐστιν, ὅς ἐστιν αἴτιος τοῦ εἶναι καὶ τῇ φύσει καὶ τοῖς σώμασιν. οὗτος οὖν ὁ λόγος συντιθεὶς τὰ εἴδη τῇ ὕλῃ ἀποτελεῖ ἐξ ἀμφοτέρων τὴν οὐσίαν. | |
| 4n | Τούτων δὲ ἐχομένη ἀπορία, πότερον οἱ ἀριθμοὶ καὶ | |
| 5n | τὰ σώματα. | |
| 6 | Δείξας, φησί, δι’ ὧν ἠπόρησεν, ὅτι οἱ ἀριθμοὶ οὐκ οὐσίαι ἔσονται, ἐφεξῆς ἀπορεῖ τοῖς προηπορημένοις, πότερον οἱ ἀριθμοὶ καὶ τὰ σώματα καὶ αἱ στιγμαί, δηλονότι καὶ 〈αἱ〉 ἐπιφάνειαι καὶ αἱ γραμμαί, οὐσίαι ὑπάρχουσιν ἢ οὐχ ὑπάρχουσιν· εἰ γὰρ μὴ ταῦτα ὑπάρχουσιν οὐσίαι, οὐδ’ ἂν ὅλως | |
| 10 | εἴη τις οὐσία· διό φησι διαφεύγει τί τὸ ὄν. τίνες γὰρ ἔσονται οὐσίαι τῶν ὄντων; τὰ γὰρ ἄλλα πάθη οὐσίας ἐστὶ καὶ οὐκ οὐσία, οἷον λευκότης λεύκανσις, ἡ τοιάδε σχέσις καὶ οἱ ὁρισμοὶ τούτων· ταῦτα γὰρ πάντα ἐν οὐσίᾳ τὸ εἶναι ἔχουσιν, οὐκ οὐσίαι ὑπάρχουσιν. αἱ οὖν ποιότητες (ταῦτα γὰρ λέγει 〈τὰ〉 πάθη καὶ τὰς κινήσεις) καὶ τὰ πρός τι καὶ αἱ διαθέσεις, ἃ καὶ | |
| 15 | αὐτὰ ποιότητες, καὶ οἱ λόγοι (λόγους δὲ τοὺς ὁρισμοὺς καλεῖ) ἐν οὐσίᾳ, ὡς εἴρηται, θεωροῦνται, ἀλλ’ οὐκ αὐτὰ οὐσίαι ὑπάρχουσι. τὸ δὲ οὐθενὸς δοκοῦσιν οὐσίαν σημαίνειν εἶπεν ὡς ἴσον τῷ οὔκ εἰσιν οὐσίαι. ὁμοίως δὲ τούτοις καὶ τὰ ἄλλα τὰ ὑπὸ τὰς ἐννέα κατηγορίας οὐκ οὐσία· πάντα γὰρ καθ’ ὑποκειμένου τινὸς λέγεται, τουτέστιν ἐν ὑποκειμένῳ τινί ἐστι καὶ | |
| 20 | ὑποκείμενόν τι ἄλλο ἔχει καὶ οὐκ αὐτὰ ὑπόκειται, οὐδὲ ἔστι τι αὐτῶν ὑπὸ δεῖξιν πῖπτον ὡς ὑποκείμενον καθ’ αὑτὸ ὄν. ἃ δὲ μάλιστα δοκοῦσι δηλοῦν οὐσίαν, ταῦτά ἐστιν ὕδωρ καὶ πῦρ καὶ γῆ καὶ ἀήρ, ἐξ ὧν τὰ σύνθετα σώματα συνεστήκασι. τούτων οὖν θερμότης μὲν καὶ ψυχρότης καὶ ξηρότης καὶ ὑγρότης καὶ τὰ τοιαῦτα πάθη, οὐκ οὐσίαι ὑπάρχουσιν, ἅ γε ἐν ἄλλοις ὑποκει‐ | |
| 25 | μένοις ἔχουσι τὸ εἶναι· τὸ δὲ σῶμα, τουτέστι τὸ τριχῇ διαστατὸν τὸ δεχό‐ μενον ταῦτα μόνον ὑπομένει ὡς ὄν τι καὶ οὐσία τις οὖσα, διότι, φησί, αὐτὸ καθ’ αὑτὸ ὑφέστηκεν. ἀλλὰ πάλιν τὸ σῶμα ἧττόν ἐστιν οὐσία τῆς ἐπιφανείας, ἐπειδὴ ἡ μὲν περατοῖ, τὸ δὲ περατοῦται, τὸ δὲ περατοῦν εἴδους λόγον ἐπέχει, τὸ δὲ περατούμενον ὕλης, τὸ δὲ εἶδος μᾶλλόν ἐστιν | |
| 30 | οὐσία τῆς ὕλης· ὥστε μᾶλλον οὐσία ἡ ἐπιφάνεια τοῦ σώματος. εἰ τοίνυν μᾶλλον οὖσα οὐσία οὐκ ἔστι, φανερὸν ὡς ὅτι οὐδὲ τὸ σῶμά ἐστι, καὶ οὕ‐ τως ἀναιρεθήσονται αἱ οὐσίαι ἐκ τῶν πραγμάτων. καὶ τὰ μὲν ἄνευ σώ‐ ματος δυνατὸν εἶναι, καθάπερ ἐν τῇ θεωρίᾳ εἰρήκαμεν, τὸ δὲ σῶμα ἄνευ τούτων εἶναι οὐ δυνατόν· ὥστε μᾶλλον ταῦτα οὐσία. εἰ δὲ τὸ μᾶλλον | |
| 35 | οὐσία ὑπάρχον οὐκ ἔστι, φανερὸν ὡς ὅτι οὐδὲ τὸ σῶμά ἐστι τὸ ἧττον | 210 |
In met.211 | ὑπάρχον οὐσία. διὰ τοῦτο τοίνυν οἱ πολλοὶ καὶ οἱ παλαιοὶ τὴν οὐσίαν καὶ τὸ ὂν ὑπελάμβανον εἶναι σῶμα ὡς αὐθυπόστατον ὑπάρχον, τὰ δὲ ἄλλα τὰ ἐν αὐτῷ θεωρούμενα ποιότητας αὐτοῦ· ὅθεν καὶ τὰς ἀρχὰς τῶν σωμάτων οἱ πάντα σώματα λέγοντες ἀρχὰς τῶν ὄντων πάντων ἔλεγον εἶναι, οἷον πῦρ | |
| 5 | ἀέρα ὕδωρ γῆν. οἱ δὲ ὕστεροι καὶ σοφώτεροι τούτων εἶναι δόξαν‐ τες τοὺς ἀριθμοὺς ἔλεγον ἀρχὰς τῶν ὄντων· λέγει δὲ τοὺς Πυθαγορείους καὶ Πλάτωνα, σοφωτέρους δέ φησιν αὐτούς, ἐπειδὴ ἀνήγαγον ἑαυτοὺς ἀπὸ τῆς ὕλης ἐπὶ ἀσωμάτους δυνάμεις. καθάπερ οὖν εἰρήκαμεν, εἰ μὴ ἔστιν οὐσία ταῦτα, ἐπιφάνεια γραμμή, ὅλως οὐδὲ μία ἐστὶν οὐσία 〈οὐδὲ ὂν〉 | |
| 10 | οὐδέν· οὐ γὰρ δίκαιον τὰ συμβεβηκότα τούτοις, τουτέστι τὰς ποιότητας οὐσίας καλεῖν, ἐπειδὴ οὐδὲ αὐθυπόστατα ὑπάρχουσιν. ἀλλὰ μὴν εἰ τοῦτο δέδεικ‐ ται, ὅτι μᾶλλον οὐσία τὰ μήκη τῶν σωμάτων καὶ αἱ στιγμαί, ταῦτα δὲ οὐχ ὁρῶμεν ἐν ὑποστάσει ὄντα, ποίων ἂν εἶεν σωμάτων; ἐν γὰρ τοῖς αἰ‐ σθητοῖς εἶναι αὐτὰ ἀδύνατον ὄντα αὐθυπόστατα, τουτέστι τοῖς λόγοις αὐ‐ | |
| 15 | τῶν, εἴ γε ἐξῃρημένα ὑπάρχουσιν, ὡς ἐν τῇ θεωρίᾳ εἰρήκαμεν. δείκνυσιν οὖν ὅτι τὸ σῶμα τοῦτο ἧττόν ἐστιν οὐσία κατά τι τῶν οἰκείων περάτων· μᾶλλον γὰρ ὂν καὶ μᾶλλον οὐσία ἐπιφάνεια μὲν σώματος, ἐπιφανείας δὲ γραμμή, γραμμῆς δὲ στιγμή. ὁ οὖν ἀναιρῶν ταύτας οὐσίας εἶναι συναναι‐ ρήσει καὶ τὸ σῶμα οὐσίαν εἶναι τῷ ἀπὸ τοῦ μᾶλλον καὶ ἧττον χρησά‐ | |
| 20 | μενος τόπῳ. εἰ γὰρ αἱ μᾶλλον οὐσίαι μὴ οὐσίαι, οὐδὲ αἱ ἧττον ἐκείνων οὐσίαι οὐσίαι ἂν εἶεν. ὅτι οὖν κρείττων ἡ τῆς ἐπιφανείας πρῶτον μὲν δείκνυσιν οὕτως. οἷς ὁρίζεταί τι καὶ εἰδοποιεῖται, ἐκεῖνα τοῦ ὁριζομένου ὑπ’ αὐτῶν οὐσία· τὰ γὰρ ὁρίζοντά τι μᾶλλον ὄντα καὶ μᾶλλον οὐσία τοῦ ὁριζομένου καὶ εἰδοποιουμένου· διὰ τοῦτο γοῦν καὶ εἶδος μᾶλλον τῆς ὕλης | |
| 25 | οὐσία. ὑπὸ δὲ ἐπιφανείας καὶ γραμμῆς καὶ στιγμῆς ὁρίζεται τὸ σῶμα· ταῦτα ἄρα μᾶλλον οὐσίαι τοῦ σώματος. δευτέρα δὲ τοιαύτη. ὧν τὸ μὲν ἄνευ θατέρου δύναται εἶναι, τὸ δὲ μὴ δύναται χωρὶς τοῦ ἑτέρου, τὸ καθ’ αὑτὸ δυνάμενον εἶναι μᾶλλον οὐσία· τῶν δὲ περάτων τοῦ σώματος καὶ τοῦ σώματος τὰ μὲν πέρατα χωρὶς τοῦ σώματος εἶναι δύναται, τὸ δὲ | |
| 30 | σῶμα χωρὶς τῶν περάτων οὐ δύναται· οὐ γὰρ ἄπειρον τὸ σῶμα *** τὸ δὲ ἐνδέχεσθαι δοκεῖ εἶναι πάνυ καλῶς προστέθεικε· τῇ μὲν γὰρ ὑποστάσει οὐδὲν τούτων χωρὶς σώματος οἷόν τε εἶναι, ὥσπερ οὐδὲ τὸ σῶμα ἄνευ τούτων, τῇ δὲ ἐπινοίᾳ καὶ τῷ λόγῳ οἷόν τε· σῶμα μὲν γὰρ ἄνευ | |
| ἐπιφανείας οὐχ οἷόν τε νοηθῆναι, οὐδ’ αὖ ἐπιφάνειαν ἄνευ γραμμῆς, οὐδὲ | 211 | |
In met.212 | ταύτην χωρὶς σημείου. ἐν γοῦν τοῖς ὁρισμοῖς αὐτῶν συμπαραλαμβάνεται κἀκεῖνα· σῶμα μὲν γὰρ λέγεται εἶναι τὸ μῆκος πλάτος καὶ βάθος ἔχον, ἐπιφάνεια δὲ ὃ μῆκος καὶ πλάτος 〈ἔχει〉, γραμμὴ δὲ μῆκος ἀπλατές, ἧς πέρατα σημεῖα. σημεῖον δὲ νοεῖται χωρὶς γραμμῆς, καὶ γραμμὴ χωρὶς | |
| 5 | ἐπιπέδου, καὶ ἐπίπεδον χωρὶς σώματος. προστίθησιν οὖν τούτοις εἰς πίστιν τοῦ ταῦτα μᾶλλον οὐσίας εἶναι τοῦ σώματος καὶ τὰς τῶν πρὸ αὐτοῦ δόξας, ὧν οἱ μὲν ἀρχαιότεροι καὶ μηδέπω μετ’ ἐπιτάσεως περὶ τῶν ὄντων λέγον‐ τες τὰς οὐσίας τῶν ὄντων καὶ τὰς ἀρχὰς σωματικὰς ὑπετίθεντο, οἱ δὲ μετ’ ἐκείνους γενόμενοι καὶ σοφώτεροι δοκοῦντες ἤδη εἶναι τοὺς ἀριθμοὺς ἀρ‐ | |
| 10 | χὰς ἔλεγον, ὡς οἱ Πυθαγόρειοι καὶ Πλάτων, ὡς τούτων μᾶλλον οὐσιῶν ὄντων ἢ τῶν σωμάτων. | |
| 12n | Ἔτι φαίνεται ταῦτα πάντα διαιρέσεις ὄντα τοῦ σώ‐ | |
| 13n | ματος. | |
| 14 | Πάλιν ἕτερον λόγον ἐπάγει κατασκευαστικὸν τοῦ ὅτι οὐχ ὑπάρχουσιν | |
| 15 | οὐσίαι γραμμὴ καὶ ἐπιφάνεια καὶ σημεῖον, εἴ γε οὐδὲ ὑφίστανται αὐτὰ καθ’ αὑτά. τί γάρ; φησὶν ὅτι διαιρέσεις αὗται ὑπάρχουσι τοῦ σώματος, αἱ δὲ διαιρέσεις τὸ εἶναι ἔχουσιν ἐν ἐκείνοις, ὧν ὑπάρχουσι διαιρέσεις. διαιρέσεις οὖν ὑπάρχουσιν εἰς βάθος μὲν ἡ ἐπιφάνεια, εἰς πλάτος δὲ ἡ γραμμή, εἰς μῆκος δὲ τὸ σημεῖον. πρὸς δὲ τούτοις ὁμοίως ἐστὶν ἐν τῷ στερεῷ ἓν | |
| 20 | ἕκαστον σχῆμα· δυνάμει γάρ ἐστιν ὁ χαλκὸς ἀνδριὰς καὶ πρόβατον καὶ ἵππος, μέχρις ὅτε γένηται· ἡνίκα δὲ γένηται, τότε λοιπὸν ἐνεργείᾳ ἐστίν. οὕτως οὖν, φησί, καὶ ἐπιφάνεια δυνάμει ἐστὶν ἐν τῷ κύβῳ *** ἡνίκα τμηθῇ δίχα ὁ κύβος· εἰ μὴ γὰρ ἦν δυνάμει, ἔδει αὐτὴν φαίνεσθαι καὶ πρὸ τῆς τομῆς. φαμὲν οὖν ὅτι καὶ δυνάμει ἐστὶν ἡ τμηθεῖσα, ἔστι δὲ καὶ ἡ | |
| 25 | ἔξω ἐπιφάνεια πάντων, εἴπερ δέδεικται μὴ ὂν ἄπειρον σῶμα· ὥστε ἐξ ἀνάγκης ἐστὶ καὶ ἐπιφάνεια ἐνεργείᾳ καὶ γραμμὴ καὶ σημεῖον. φησὶν οὖν ὁ Ἀριστοτέλης ὅτι ὁ αὐτὸς λόγος ἐπὶ γραμμῆς καὶ μονάδος. ὥστε εἰ μάλιστα μὲν οὐσία τὸ σῶμα ὑπάρχει, τούτου δὲ μᾶλλον ταῦτα, μὴ ὑπάρχουσι δὲ ταῦτα οὐσίαι, ἐκπεφεύγασι τῶν ὄντων αἱ οὐσίαι. | |
| 30 | Ἀλλὰ μὴν οὐδὲν τούτων ἐστὶν ἐν τοῖς αἰσθητοῖς. ὁ Ἀλέξανδρος οὕ‐ τως ἐξηγεῖται τὸ χωρίον. οὐδέν, φησίν, ἔστι λαβεῖν 〈ἐν〉 αἰσθητῷ σώματι μῆκος παντάπασι κεχωρισμένον πλάτους, ὁμοίως δὲ οὐδὲ ἐπιφάνειαν χωρὶς | |
| βάθους. εἰ δὴ ὄντα μὲν οὐσίαι, ἦν ἂν ἐν τοῖς σώμασι τοῖς αἰσθητοῖς· | 212 | |
In met.213 | ταῦτα γὰρ ἐν ὑποστάσει μόνα· εἰ δὲ μὴ ἔστι, οὐδ’ ἂν οὐσίαι εἶεν. δείκ‐ νυσι δὲ μὴ ὄντα αὐτὰ ἐν ὑποστάσει καὶ ἐκ τοῦ πάθη ταῦτα καὶ διαιρέσεις εἶναι τῶν σωμάτων, τουτέστι κατὰ ταῦτα τὰς τῶν σωμάτων γίνεσθαι διαι‐ ρέσεις. αἱ δὲ διαιρέσεις τοῦ σώματος οὐχ ὑποκείμενα οὐδὲ ὄντα τινὰ ἐπ’ | |
| 5 | οἰκείας φύσεως· πάθη γάρ, τὰ δὲ πάθη οὐκ οὐσίαι. κατὰ μὲν γὰρ πλά‐ τος ὑπὸ γραμμῆς τέμνεται, κατὰ δὲ βάθος ὑπὸ ἐπιφανείας, κατὰ δὲ μῆ‐ κος ὑπὸ στιγμῆς. ἐπὶ τούτοις ὅτι μὴ ἔστιν ἐν τοῖς σώμασι ταῦτα, ἥ τε ἐπιφάνεια καὶ ἡ γραμμὴ καὶ τὸ σημεῖον, οὕτως δείκνυσιν. ἐπεὶ τῇ ἐπι‐ νοίᾳ ταῦτα ἐν τοῖς σώμασι λέγεται εἶναι (οὐ γὰρ δή γε τῇ ὑποστάσει καὶ | |
| 10 | τῷ χωρίζεσθαι δύνασθαι), τούτῳ συγχρώμενος λέγει, ὅτι ἐν τῷ σώματι ἔστιν ὁποιονοῦν σχῆμα καὶ ὁποιανοῦν ἐπιφάνειαν ὁμοίως ὄντα λαβεῖν. τὴν γὰρ ἐπίνοιαν ἐν τῷ λίθῳ τῷ ἀργῷ καὶ τὸ τοῦ Ἑρμοῦ καὶ τὸ τοῦ Ἀπόλ‐ λωνος καὶ ἄλλου τινὸς ὁμοίως ἔστι λαβεῖν σχῆμα· ἀλλὰ καὶ ἐν τῷ κύβῳ τὸ ἥμισυ τοῦ κύβου τῇ ἐπινοίᾳ ἐστί, καὶ ἡ ἐπιφάνεια ἡ διαιροῦσα αὐτὸ | |
| 15 | εἰς δύο ἡ ἐν τῷ βάθει ληφθῆναι δυναμένη· ὁμοίως καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων. εἰ οὖν πάντα μὲν ὁμοίως τὰ σχήματα καὶ αἱ ἐπιφάνειαι ἐν τῷ σώματι (τῇ γὰρ ἐπινοίᾳ), μὴ ἔστι δὲ ἐν αὐτῷ ταῦτα τῷ δύνασθαι γενέσθαι ἐν αὐτῷ ἐπινοίᾳ λαμβανόμενα, οὐδ’ ἂν ἄλλο τι εἴη· ὥστε εἰ μὴ τὸ τοῦ Ἑρμοῦ σχῆμα ἐν τῷ λίθῳ, οὐδ’ ὃ δοκεῖ ἔχειν, 〈καὶ〉 εἰ μὴ ἐν τῷ κύβῳ ἡ διαι‐ | |
| 20 | ροῦσα δίχα ἐπιφάνεια, οὐδὲ ἣν δοκεῖ ἔχειν. ἡ δὲ τοῦ λόγου παραγωγὴ τὸ ὁμοίως λαβεῖν εἶναι πάντα τὰ σχήματα ἐν τῷ ὑποκειμένῳ τά τε δυνάμει καὶ τὰ ἐνεργείᾳ. τούτου δὲ τὸ πιθανὸν ἐκ τοῦ ἐπινοίᾳ καὶ τὰ ἐνεργείᾳ ὄντα δοκεῖν εἶναι ἐν τῷ ὑποκειμένῳ ὡς καὶ τὰ δυνάμει· τοῦτο δέ, ἐπεὶ μή ἐστι χωριστά. ὡς δὲ ἐπὶ τῆς ἐπιφανείας, οὕτως καὶ ἐπὶ γραμμῆς καὶ | |
| 25 | ἐπὶ στιγμῆς καὶ μονάδος· καὶ γὰρ ἡ μονὰς στιγμή τίς ἐστιν· ἔνεστι γὰρ καὶ ἐπὶ τούτων ὁμοίως τῇ ἐπινοίᾳ ἐν τῷ ὑποκειμένῳ σώματι λέγειν ὁποι‐ ανοῦν [λέγειν] εἶναι, καὶ λαμβάνοντάς τινα τῶν δυνάμει καὶ δεικνύντας ὅτι μὴ ἔστιν ἐν αὐτῷ (τὸ γὰρ δυνάμει ὂν ἔν τινι οὐδέπω ἐστὶν ἐν αὐτῷ) ὅτι μηδὲ τὰ ἐνεργείᾳ δοκοῦντα εἶναι ἐν αὐτῷ ἔστι δεικνύναι. δείξας δὲ διὰ | |
| 30 | τούτων ὅτι μὴ οὐσίαι αἱ ἐπιφάνειαι καὶ αἱ γραμμαὶ καὶ αἱ στιγμαὶ καὶ μονάδες, ὡς ἀκόλουθον τοῖς δεδειγμένοις λαμβάνει τὸ μηδὲ τὸ σῶμα ἔσε‐ σθαι οὐσίαν τὸ ὑπὸ τούτων ὁριζόμενον. ἔδειξε δὲ ταῦτα οὐ μόνον οὐκ | |
| οὐσίας ὄντα ἀλλὰ τὴν ἀρχὴν οὐδὲ ὄντα. | 213 | |
In met.214(1n) | Πρὸς γὰρ τοῖς εἰρημένοις καὶ τὰ περὶ τὴν γένεσιν καὶ | |
| 2n | τὴν φθοράν. | |
| 3 | Ἰστέον ὅτι πᾶσα οὐσία τῶν ἐν γενέσει καὶ φθορᾷ διὰ γενέσεως ἔρχε‐ ται ἐκ τοῦ μὴ ὄντος εἰς τὸ ὂν καὶ διὰ φθορᾶς ἐκ τοῦ ὄντος εἰς τὸ μὴ ὄν. | |
| 5 | ἐὰν οὖν, φησί, ταῦτα ὑποθώμεθα εἶναι οὐσίας, συμβήσεταί τινα οὐσίαν ἔρ‐ χεσθαι ἐκ τοῦ μὴ ὄντος εἰς τὸ ὂν οὐ διὰ γενέσεως καὶ ἐκ τοῦ ὄντος εἰς τὸ μὴ ὂν οὐ διὰ φθορᾶς, ὅπερ ἐστὶν ἀδύνατον. οἷον ἐὰν γάρ τις λάβῃ εὐθεῖαν καὶ τέμῃ αὐτὴν καυληδόν, ἔσονται δύο στιγμαὶ ἀχρόνως γενόμεναι, ὥστε οὐ διὰ γενέσεως γέγονεν ἡ οὐσία, τουτέστιν ἡ στιγμή· οὔτε γὰρ δυ‐ | |
| 10 | νατόν ἐστιν εἰπεῖν ὅτι ἡ ἀδιαίρετος στιγμὴ διαιρέσεις ἐποίησε τὰς δύο. καὶ πάλιν συνερχομένων τῶν εὐθειῶν χωρεῖ ἐκ τοῦ ὄντος εἰς τὸ μὴ ὂν οὐ διὰ φθορᾶς. ὥστε εἰ μὴ δυνατὰ ταῦτα, οὐχ ὑπάρχουσιν οὐσίαι τὰ τοιαῦτα. τοῦτο οὖν ἐστιν ὃ λέγει, ὅτι πρὸς τοῖς εἰρημένοις καὶ τὰ περὶ τὴν γένεσιν καὶ τὴν φθορὰν ἔσονται ἄλογα. δοκεῖ μὲν γάρ, ἐπὰν ἡ οὐσία μὴ οὖσα | |
| 15 | πρότερον γένηται, ἢ πρότερον οὖσα ὕστερον μηκέτι ἔσται, διὰ γενέσεως καὶ φθορᾶς ταῦτα ὑπομένειν ἤγουν πάσχειν· τὰς δὲ στιγμὰς καὶ τὰς γραμ‐ μὰς καὶ τὰς ἐπιφανείας οὐκ ἐνδέχεται οὔτε γίνεσθαι οὔτε φθεί‐ ρεσθαι, ὁτὲ μὲν οὔσας ὁτὲ δὲ οὐκ οὔσας. ὅταν γὰρ ἅπτηται ἤγουν διαιρῆται τὰ σώματα, ἅμα ὁτὲ μὲν μία γίνεται στιγμὴ ἁπτο‐ | |
| 20 | μένων τῶν εὐθειῶν ἀλλήλων, ὁτὲ δὲ δύο στιγμαὶ γίνονται διαιρου‐ μένων τῶν εὐθειῶν· ὥστε οὔτε συντιθεμένων τῶν εὐθειῶν εἰσιν αἱ δύο στιγμαί, ἀλλ’ ἔφθαρται ἡ μία οὐ διὰ φθορᾶς, διαιρεθεισῶν δὲ πάλιν τῶν εὐθειῶν εἰσιν αἱ στιγμαὶ αἱ πρότερον μὴ ὑπάρχουσαι. οὔτε γὰρ δυνατόν ἐστιν εἰπεῖν ὅτι αὕτη ἡ ἀδιαίρετος στιγμὴ διῃρέθη εἰς δύο στιγμάς· εἰ γὰρ | |
| 25 | ἀδιαίρετός ἐστι, δῆλον ὡς ὅτι οὐ διαιρεῖται. ἄλλως τε δή, εἰ γίνονται καὶ φθείρονται, χρείαν ἔχουσι καὶ ὕλης, περὶ ἣν ὄντα γίνονται καὶ φθείρονται· ποίαν δὲ δυνατόν ἐστιν ὕλην ὑποθέσθαι ἐπὶ τοῦ σημείου; ὁμοίως δὲ ἔχει καὶ περὶ τὸ νῦν τὸ ἐν τῷ χρόνῳ, καθάπερ ἐλέγομεν ἐν τῷ τετάρτῳ λόγῳ τῆς Φυσικῆς ἀκροάσεως. ἔτι καὶ τῷ μὲν ὑποκειμένῳ τὰ αὐτὰ ὑπάρχουσι, τῇ δὲ | |
| 30 | σχέσει διαφέρουσι. μεταβάλλουσι γὰρ ἀπὸ τοῦ ὄντος εἰς τὸ μὴ ὂν ἄνευ φθορᾶς καὶ ἀπὸ τοῦ μὴ ὄντος εἰς τὸ ὂν ἄνευ γενέσεως· οὔτε γάρ ἐστιν ὕλη ἐπ’ αὐτῶν, ἵνα καὶ γίνωνται καὶ φθείρωνται· πρὸς ἐπὶ τούτοις δὲ καὶ ἀχρό‐ νως γίνονται. ὅμως ἕτερόν τι δοκεῖ εἶναι, ὡς οὐκ οὐσία τις οὖσα. ὁμοίως δὲ ἔχει καὶ περὶ τὰς στιγμὰς καὶ γραμμὰς καὶ τὰ ἐπίπεδα, 〈ἃ〉 οὔτε γίνονται | |
| 35 | οὔτε φθείρονται· ὁ γὰρ αὐτὸς λόγος· ἅπαντα γὰρ ὁμοίως ἢ πέρατα ὑπάρ‐ | |
| χουσιν ἢ διαιρέσεις εἰσίν, ὥστε οὐκ οὐσία ὑπάρχουσι. | 214 | |
In met.215(1n) | Πρὸς γὰρ τοῖς εἰρημένοις καὶ τὰ περὶ τὴν γένεσιν καὶ | |
| 2n | τὴν φθοράν. | |
| 3 | Ὁ Ἀλέξανδρος οὕτως ἐξηγεῖται τὸ χωρίον, ὅτι καὶ αὕτη ἡ ἐπιχείρησις αὐτῷ δείκνυσιν ὅτι μὴ οὐσία τὰ πέρατα τοῦ σώματος, ἃ μᾶλλον οὐσίας | |
| 5 | ἔδειξε τοῦ σώματος. αἱ μὲν γὰρ μὴ οὖσαι πρότερον, εἶτα ὕστερον οὖσαι διὰ γενέσεως εἰς τὸ εἶναι προΐασιν, ὁμοίως δὲ καὶ αἱ πρότερον οὖσαι, εἶτα μὴ οὖσαι 〈εἰς τὸ μὴ εἶναι〉 διὰ φθορᾶς. ὥστε τῶν μὲν οὐσιῶν τοῦ εἶναι καὶ μὴ εἶναι γένεσις καὶ φθορὰ προηγεῖται· ταῦτα δὲ [τὰ] ἄνευ γενέσεως καὶ φθορᾶς ὁτὲ μέν ἐστιν ὁτὲ δὲ οὐκ ἔστιν, ὥστε οὐκ οὐσίαι. τὸ γὰρ | |
| 10 | ἅμα ὁτὲ μὲν μία ἁπτομένων ὁτὲ δὲ δύο διαιρουμένων γίνονται τοῦ χωρὶς γενέσεώς ἐστι δηλωτικόν· ἁπτομένων μὲν γὰρ εὐθὺς ἅμα ἐστὶ μία, διαιρουμένων δὲ πάλιν ἢ καὶ χωριζομένων εὐθὺς καὶ ἅμα δύο, οὐδε‐ μιᾶς γενέσεως προηγησαμένης. ὅτι δὲ ὁτὲ μέν εἰσιν ὁτὲ δὲ οὔκ εἰσι χωρὶς γενέσεως καὶ φθορᾶς, δείκνυσιν οὕτως. ὅταν ἅπτηται τὰ σώματα | |
| 15 | ἀλλήλων καὶ πάλιν ὅταν διιστῆται, ποτὲ μὲν μία ἡ ἐπιφάνεια καὶ ἡ γραμμὴ καὶ τὸ σημεῖόν ἐστιν ἀθρόως· ὅταν γὰρ ἅπτωνται, ἓν τὰ ἀμφοτέρων πέρατα τῷ ἐφαρμόζειν· ὅταν δὲ αὖ πάλιν χωρισθῇ, αἱ δύο πάλιν ἀθρόως· ὥστε ποτὲ μέν ἐστιν ἡ ἐπιφάνεια καὶ τὰ ἄλλα, ὅτε μὴ ἅπτεται τὰ σώματα ἀλλή‐ λων, ποτὲ δὲ οὐκ ἔστιν, ὅταν ἅπτηται, καὶ ταῦτα χωρὶς γενέσεως καὶ | |
| 20 | φθορᾶς. οὐ γὰρ δὴ ἡ στιγμὴ ἡ ἀδιαίρετος τῇ αὑτῆς φύσει διῃρέθη εἰς δύο, ὥστε εἶναι ταύτην τὴν διαίρεσιν γένεσιν τῆς ἑτέρας στιγμῆς, ἀλλὰ πρότερον οὐκ οὖσα ὕστερον ἔστι χωρὶς γενέσεως. ὁ δὲ αὐτὸς λόγος καὶ ἐπὶ γραμμῆς καὶ ἐπιφανείας· οὔτε γὰρ τὴν γραμμὴν οἷόν τε διαιρεῖσθαι κατὰ πλάτος, ὡς οὕτως γίνεσθαι τὴν μίαν δύο, ἀπολυομένας τῆς ἁφῆς, | |
| 25 | οὔτε τὴν ἐπιφάνειαν κατὰ βάθος. προστίθησι δὲ τούτοις ὅτι πᾶν μὲν τὸ γινόμενον ἔκ τινος ὑποκειμένου γίνεται· ταῦτα δὲ ἐκ τίνος ἐρεῖ τις ὑποκει‐ μένου γίνεσθαι; οὐκ ἔστιν· ὥστε εἰ ἅπαν μὲν τὸ γινόμενον ἐξ ὑποκειμένου τινὸς γίνεται καὶ ὕλης, τούτοις δὲ οὐδὲν ὑπόκειται, οὐ γίνεται ταῦτα. εἰ δὲ χωρὶς τοῦ γίνεσθαι ποτὲ μέν ἐστι ποτὲ δὲ οὐκ ἔστιν, οὐκ οὐσία διὰ τὰ | |
| 30 | προκείμενα. ἔτι ὡς ἐπὶ τοῦ νῦν πέρατος ὄντος τοῦ χρόνου ἔχει, οὕτως ἕξει καὶ ἐπὶ τῆς στιγμῆς καὶ γραμμῆς καὶ ἐπιφανείας· ἅπαντα γὰρ ὁμοίως ταῦτα ἢ πέρατά ἐστι, τὸ μὲν σώματος τὸ δὲ ἐπιφανείας, τὸ δὲ γραμμῆς, | |
| τὸ δὲ χρόνου, ἢ διαίρεσις· κατὰ γὰρ ταῦτα αἱ διαιρέσεις τῶν προκειμένων. | 215 | |
In met.216 | εἰ τοίνυν ὁμοίως ἔχειν ἀνάγκη ἐν πᾶσι τούτοις τὸ ποτὲ μὲν εἶναι ποτὲ δὲ μή, τῆς αὐτῆς γε 〈οὖσιν〉 οὐσίας ἢ φύσεως, τὸ δὲ νῦν ποτὲ μέν ἐστι ποτὲ δὲ οὐκ ἔστι, καὶ ἄλλοτε ἄλλο ἐστὶ χωρὶς γενέσεως καὶ φθορᾶς (πᾶσα γάρ, φησί, γένεσις ἐν χρόνῳ, ὁμοίως δὲ καὶ φθορά· ὥστε καὶ τὸ νῦν εἰ | |
| 5 | ἐγίνετο, ἐν χρόνῳ ἂν ἐγίνετο, γινόμενον δὲ ἐν χρόνῳ ἦν ἂν καὶ μεριστὸν καὶ ἐν διαστήματί τινι· τοῦ γὰρ ἐν χρόνῳ γινομένου τὸ μέν τι γέγονε, τὸ δέ τι γίνεται· κατὰ γὰρ τὰ τοῦ χρόνου μόρια 〈καὶ τοῦ γινομένου τὰ μόρια〉 γίνεται· ἔτι πᾶν τὸ γινόμενον ὑποκείμενόν τι ἔχει, ὡς προείρηκε, τῷ δὲ νῦν οὐδὲν ὑπόκειται)· ὥστε εἰ τοῦτο χωρὶς γενέσεως ποτὲ μέν ἐστι ποτὲ δὲ οὐκ | |
| 10 | ἔστιν, οὕτως ἕξει καὶ τὰ προειρημένα· εἰ δὲ τοῦτο, οὐκ οὐσίαι ταῦτα. | |
| 11n | Ὅλως δὲ ἀπορήσειεν ἄν τις διὰ τί καὶ δεῖ ζητεῖν | |
| 12n | ἄλλα ἄττα παρὰ τὰ αἰσθητὰ καὶ μεταξύ. | |
| 13 | Καὶ ταύτην τὴν ἀπορίαν ἐξέθετο ἐν τοῖς προλαβοῦσιν. ὃ δὲ λέγει τοῦτό ἐστι. τὴν αἰτίαν πειρᾶται ἀποδοῦναι δι’ ἣν οἱ περὶ Πλάτωνα ἐπρέσ‐ | |
| 15 | βευσαν τὰς ἰδέας. καὶ 〈φησὶν ὅτι〉 βουλόμενοι ἑαυτοὺς ἀναγαγεῖν ἐκ τοῦ πλήθους ἐπὶ τὰς μονάδας, ἐπειδὴ καὶ τὰ αἰσθητὰ πολλὰ ὑπάρχουσιν, ἄν‐ θρωπος, ἵππος καὶ ἄλλα μυρία, ὁμοίως δὲ καὶ τὰ μαθηματικὰ πολλὰ ὑπάρ‐ χουσιν· εἰ γὰρ καὶ δοκοῦσι διαφέρειν τῶν αἰσθητῶν τῇ τε ἀυλίᾳ καὶ τῇ ἀκριβείᾳ, ἀλλ’ οὖν γε πολλὰ ὑπάρχουσι. φησὶ γοῦν ὁ γεωμέτρης, ‘ἐὰν | |
| 20 | δύο τρίγωνα τὰς δύο πλευρὰς δυσὶν πλευραῖς ἴσας ἔχῃ‘, καὶ λαμβάνει πλῆθος. ὥστε βουλόμενοι ἑαυτοὺς ἀναγαγεῖν ἐκ τοῦ πλήθους εἰς μονάδα ἐπρέσβευσαν τὰς ἰδέας. χρὴ μέντοι γε γινώσκειν ὅτι οὐ διὰ τοῦτο μόνον, ἀλλ’ ἐπειδὴ ἡ μονάς ἐστι τῶν πάντων προακτική, μᾶλλον δὲ ἡ ἑνάς, τού‐ του χάριν ἀνήγαγον ἑαυτοὺς ἐπὶ τὰς ἰδέας, τουτέστι τοὺς δημιουργικοὺς | |
| 25 | λόγους, καθ’ οὓς πάντα τὰ ὄντα παράγονται· οὐ γὰρ ἀλόγως παράγονται τὰ παραγόμενα ὑπὸ θεοῦ παραγόμενα. εἶτα λοιπὸν ἀντιλέγει πρὸς αὐτοὺς ὁ Ἀριστοτέλης φάσκων οὕτως ὅτι τὰ εἴδη ταῦτα ἢ ἀριθμῷ ἔχουσι τὸ 〈ἓν〉 εἶναι ἢ εἴδει. ἀλλ’ εἰ μὲν οὖν εἴδει τὰ αὐτὰ ὑποθώμεθα αὐτὰ εἶναι, συμ‐ βήσεται πάντα τὰ ἐνταῦθα ὁμοειδῆ εἶναι, εἴ γε καὶ τὰ παράγοντα τὸ αὐτὸ | |
| 30 | εἶδος ἔχουσιν, ὅπερ ἐστὶ παρὰ τὴν ἐνάργειαν· ἄλλο γὰρ εἶδος ἀνθρώπου καὶ ἄλλο ἵππου, ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων ἁπάντων· εἰ δὲ πάλιν ἀριθμῷ αὐτὰ ὑποθώμεθα, ἔσονται ἄτομα, οὕτως δὲ ἔνυλα ἔσονται· τὸ γὰρ ἄτομον τέμνεται καὶ μερίζεται ὑπὸ τῆς ὕλης. ἔπειτα δὲ συνέβαινε καὶ ἓν ἀριθμῷ εἶναι πάντα τὰ ὄντα· τὰ γὰρ ὑπὸ ἑνὸς ἀριθμῷ παραγόμενα ἕν | |
| 35 | ἐστι καὶ αὐτό. καὶ ταῦτα μὲν ὁ Ἀριστοτέλης· φαμὲν δὲ ἡμεῖς πρὸς αὐτόν, | |
| ὅτι ταῦτα ἐπὶ τῶν ἐνταῦθα γινομένων χώραν ἔχουσι· τὰ γὰρ ἐξ ὁμοειδῶν | 216 | |
In met.217 | ἐνταῦθα γινόμενα ὁμοειδῆ ὑπάρχουσι, καὶ τὰ ἐξ ἑνὸς ἀριθμῷ ἓν τῷ ἀριθμῷ· ἐκεῖνο δὲ καὶ ὑπὲρ εἶδός ἐστιν, εἴ γε καὶ τῶν εἰδῶν ἐστιν προακτικὸν καὶ μένον καὶ μὴ μεταδιδὸν ἑαυτὸ οὕτως παράγει τὰ τῇδε διὰ τὴν γόνιμον αὐτοῦ δύναμιν, οὔτε δὲ 〈ἓν〉 ἀριθμῷ, εἴ γε ἄυλόν ἐστι καὶ προακτικὸν τῆς | |
| 5 | ὕλης· διὸ καὶ ὡς παραγαγὼν αὐτὴν κοσμεῖ αὐτήν. εἶτα πάλιν ἐπιφέρει ἑτέραν ἀπορίαν τοιαύτην περὶ τῶν ἀρχῶν, φάσκων οὕτως, ὅτι πότερον δυνάμει ὑπάρχουσιν αἱ ἀρχαὶ ἢ ἐνεργείᾳ; καὶ βουλόμενος κρύψαι τὸν παρα‐ λογισμὸν ἐσιώπησε τὸ ἐνεργείᾳ, καὶ ἐντεῦθεν ἐλέγχει ὃ καί φησιν ἤ τινα ἕτερον τρόπον. εἰ μὲν γὰρ ἐνεργείᾳ ὑπάρχουσιν αἱ ἀρχαί, ἔσονται ἕτεραι | |
| 10 | ἀρχαὶ τῶν ἀρχῶν, ἐπειδὴ τὸ δυνάμει πρότερόν ἐστι τοῦ ἐνεργείᾳ· εἰ δὲ πάλιν δυνάμει ὑποθώμεθα εἶναι τὰς ἀρχάς, ἰστέον ὅτι οὔτε τὸ ἐνεργείᾳ γίνεται (γέγονε γάρ) οὔτε δὲ τὸ ἀδύνατον γενέσθαι, ὡς ἐπὶ ἀνθρώπου ** ἀλλ’ ἐκεῖνο γίνεται τὸ δυνάμενον γενέσθαι. 〈τὸ〉 τοίνυν δυνάμει δύναται γενέσθαι, τὸ δὲ δυνάμενον γενέσθαι μέλλει γίνεσθαι, τὸ δὲ μέλλον γίνεσθαι πολλάκις | |
| 15 | οὐ γίνεται. εἰ οὖν ἐστι δυνάμει τὰ στοιχεῖα, ἐνδέχεται μηδὲν εἶναι τῶν ὄντων· δυνατὸν γάρ ἐστι καὶ μὴ γενέσθαι αὐτά· τῶν δὲ ἀρχῶν μὴ γενο‐ μένων οὐδὲ τὰ ἐξ αὐτῶν γίνονται. καὶ οὕτως μὲν ὁ Ἀριστοτέλης. φαμὲν δὲ ἡμεῖς πρὸς τὸ πρῶτον ὅτι ἐνεργείᾳ ὑπάρχουσιν αἱ ἀρχαὶ καὶ οὐκ ἤδη διὰ τοῦτο ἄλλαι αὐτῶν ἔσονται πρότεραι ἀρχαί. τὰ γὰρ ἐνεργείᾳ ἐν τοῖς | |
| 20 | καθόλου, ὡς αὐτὸς ἔλεγεν ἐν τῇ Περὶ ψυχῆς πραγματείᾳ, πρότερα ὑπάρ‐ χουσιν, *** ὅλως δὲ οὐδὲ ἐν τῷ ἑνί· δεῖ γὰρ τὸ τέλειον προϋπάρχειν τοῦ ἀτελοῦς. ἄλλως τε δὴ οὐδὲ πᾶν τὸ δυνάμει γίνεται· ἡ γὰρ διαίρεσις τῶν μεγεθῶν καὶ ἡ αὔξησις οὐ γίνεται. αἱ μέντοι γε οὐράνιοι κινήσεις γίνονται· δυνάμει γὰρ ὑπάρχει ὁ ἥλιος ἐν κριῷ, γινόμενος πάντως, φησίν, | |
| 25 | ἐν αὐτῷ ἐνεργείᾳ. ἐφεξῆς τοίνυν τούτοις ζητεῖ, ὅπερ καὶ ἀνωτέρω ἐζή‐ τησεν, ἀλλὰ ἐνταῦθα τὸ ὄνομα ἤμειψε· καθόλου γὰρ λέγει ἐνταῦθα, ἅπερ ἀνωτέρω ἀρχὰς ἐκάλεσε. καί φησιν οὕτως, ἆρά γε τὰ καθόλου ὑπάρχουσιν ἀρχαὶ ἤγουν τὰ καθ’ ἕκαστα; εἰ μὲν γὰρ τὰ καθόλου ὑποθώμεθα, οὐκ ἔσονται οὐσίαι αἱ ἀρχαί· οὐδὲν γὰρ τῶν καθόλου οὐσίαν δηλοῖ, ἀλλ’ ὥς | |
| 30 | φησιν ἐν Κατηγορίαις, περὶ οὐσίαν τὸ ποιὸν ἀφορίζει (ποιότητες γὰρ ὑπάρ‐ χουσιν), ἡ δὲ οὐσία τὸ μερικόν ἐστιν. ἄλλως τε δὴ εἰ δῶμεν αὐτὰς εἶναι οὐσίας, ἐπειδὴ ὁ Σωκράτης καὶ ἄνθρωπός ἐστι καὶ ζῷον, φαμὲν δὲ τὰ καθόλου οὐσίας εἶναι, κατὰ δὲ τὰ καθόλου ἔχει ταῦτα, συμβήσεται τὸν Σωκράτη τρεῖς ἔχειν οὐσίας, ὅπερ ἐστὶν ἄτοπον. ὥστε ἀδύνατον τὰ καθόλου | |
| 35 | εἶναι ἀρχάς. ἀλλ’ οὐδὲ τὰ καθ’ ἕκαστα, ἐπεὶ οὕτως ἀναιρεθήσεται ἐπι‐ στήμη· τῶν γὰρ καθόλου ὑπάρχουσιν αἱ ἐπιστῆμαι. ὥστε ἄνευ ἐπιστήμης οὐ δυνατόν ἐστι γινώσκεσθαι τὰς ἀρχάς· τῶν δὲ ἀρχῶν ἀγνοουμένων ἐξ | |
| ἀνάγκης ἀγνοηθήσονται καὶ τὰ ἐκ τῶν ἀρχῶν. καὶ ταῦτα μὲν ὁ Ἀριστο‐ | 217 | |
In met.218 | τέλης· ὁ δὲ ἡμέτερος φιλόσοφός 〈φησι〉 πρὸς αὐτὸν ὅτι τὰ καθόλου τὰ ἐν τῇ φαντασίᾳ τῷ ὄντι οὐχ ὑπάρχουσιν οὐσίαι, οὐδὲ τὰ ἐν τῇ ψυχῇ· γνω‐ στικὰ γὰρ ταῦτα μόνα ὑπάρχουσι· τὰ μέντοι γε καθόλου τὰ παρὰ τῷ δημιουργῷ ταῦτα οὐσίαι ὑπάρχουσιν, ἐπειδὴ καὶ γνωστικά εἰσι καὶ δημι‐ | |
| 5 | ουργικὰ καὶ τῶν τῇδε προακτικά. ὁ οὖν Σωκράτης κατὰ μέθεξιν ἐκείνου ἐστὶ ζῷον· οὔτε γὰρ αὐτὴ ἡ οὐσία τοῦ λογικοῦ θεωρεῖται ἐν αὐτῷ, ἀλλὰ ἡ ἔλλαμψις ὡς ἐπὶ τοῦ ἡλίου. τὴν τοίνυν ιϛ ἀπορίαν, φησί, παραλέλοιπεν ὡς σαφεστάτην, ἡνίκα ἔλεγεν ὅτι τῶν ἀρχῶν αἱ μὲν ἀκίνητοι ὑπάρχουσιν αἱ δὲ κινούμεναι. ἰστέον οὖν ὅτι αἱ μὲν ὑπὸ ἀκινήτων ἀρχῶν γινόμεναι | |
| 10 | ἀίδιοι ὑπάρχουσιν, αἱ δὲ ὑπὸ κινουμένων φθαρταὶ προσεχῶς· διὸ τὰ ἐν‐ ταῦθα πάντα φθαρτὰ ὡς γινόμενα ὑπὸ τῆς οὐρανίας κινήσεως. | |
| 12n | Ὅλως δ’ ἀπορήσειεν ἄν τις διὰ τί καὶ δεῖ ζητεῖν | |
| 13n | ἄλλα ἄττα. | |
| 14 | Ἄξιόν ἐστιν ἀπορίας, δι’ ἣν αἰτίαν ζητοῦμεν ἄλλα τινὰ παρὰ ταῦτα τὰ | |
| 15 | αἰσθητὰ καὶ τὰ μεταξύ, τουτέστι τὰ μαθηματικά, οἷον τὰ εἴδη. εἰ γὰρ διὰ τοῦτο, ὅτι τὰ μὲν μαθηματικὰ τῶν δεῦρο, φημὶ δὴ τῶν ἐνταῦθα, ἄλλῳ μέν τινι διαφέρει, τουτέστι τῇ ἀυλίᾳ καὶ τῇ ἀκριβείᾳ, ὡς καὶ ἀνωτέρω εἴρηκε (διὸ καὶ ἡ παροιμία ‘γραμμικαῖς ἀνάγκαισ‘), κατὰ δὲ τὸ εἶναι πολλὰ καὶ τὰ αἰσθητὰ καὶ τὰ μαθηματικὰ οὐδὲν ἀλλήλων διαφέρουσιν· ὥστε εἰ πλῆ‐ | |
| 20 | θος θεωρεῖται ἐν αὐτοῖς, οὐχ ὑπάρχουσιν αὐτῶν αἱ ἀρχαὶ κατ’ ἀριθμὸν ἀφωρισμέναι, τουτέστιν ὡρισμέναι, εἴ γε πλῆθος ὑπόκειται, ὥσπερ οὐδὲ τῶν ἐνταῦθα γραμμάτων, τουτέστι τῶν κδ στοιχείων, ἀριθμῷ μὲν πάντων οὔκ εἰσιν αἱ ἀρχαὶ ὡρισμέναι, εἴδει δὲ ὡρισμέναι ὑπάρχου‐ σιν, 〈ἐὰν〉 μὴ ὑποθώμεθα τὸ α τὸ κατὰ μόνην τηνδὶ συλλαβήν, τουτέστι τὴν | |
| 25 | βα· τότε γὰρ ἀριθμῷ ἕν ἐστι τὸ α· εἰ δὲ καὶ ἐπὶ ἄλλων λέξεων θεωρή‐ σομεν τὸ α, τότε οὐκ ἀριθμῷ ἕν ἐστιν ἀλλὰ εἴδει· οὔτε γὰρ τὸ αὐτὸ α ἐστὶ κατ’ ἀριθμὸν ἐν τῇ βα συλλαβῇ καὶ τῇ γα, εἴ γε καὶ τὸ σημαινό‐ μενον διάφορον ὑπάρχει. διό φησιν τούτων δὲ ἔσονται καὶ ἀριθμῷ ἀρχαὶ ὡρισμέναι, τουτέστι τῆς βα μόνης συλλαβῆς αὐτῆς καθ’ αὑτήν. | |
| 30 | ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τῶν μαθημάτων· ἄπειρα γὰρ καὶ ἐν αὐτοῖς ὑπάρχουσι τὰ ὁμοειδῆ. εἰ τοίνυν μὴ ἔστι παρὰ τὰ αἰσθητὰ καὶ τὰ μαθηματικὰ ἕτερά τινα ἓν ὑπάρχοντα τῷ ἀριθμῷ, οἷά περ τὰ εἴδη, οὐκέτι ἔσται μία οὐσία τῷ ἀριθμῷ καὶ τῷ εἴδει, οὐδὲ ἀρχαὶ τῶν ὄντων ἀριθμῷ ἔσονται ποσαί τινες ἀλλὰ εἴδει. εἰ τοίνυν ἀναγκαῖον εἶναι εἴδει 〈καὶ〉 ἀριθμῷ μίαν | |
| 35 | ἀρχήν, εἴ γε τὰ πάντα ἐκ μονάδων προέρχεται, ἀναγκαῖον διὰ τοῦτο καὶ τὰ | |
| εἴδη εἶναι. παριστάμενος οὖν τῇ δόξῃ ταύτῃ φησὶ ‘τὰ γὰρ μαθηματικὰ εἰ καὶ | 218 | |
In met.219 | κατὰ 〈τὰ〉 ἄλλα διαφέρει τῶν αἰσθητῶν, τῷ ἀίδια εἶναι καὶ τῷ ἀκίνητα, ἀλλὰ κατὰ τὸ πλῆθος οὐδὲν διαφέρει τῶν αἰσθητῶν· οὐ γὰρ ἓν κατ’ ἀριθμὸν οὐδὲ τούτων ἕκαστον, ἀλλ’ ἔστιν ἕκαστον αὐτῶν εἴδει μὲν ἕν, ἀριθμῷ δὲ πολλά. εἰ δὲ πάντα τὰ τοιαῦτα καθ’ ἕκαστα ὅμοια ἀλλήλοις, οὐδὲν ἂν | |
| 5 | αὐτῶν, φησίν, οὐσία καὶ στοιχεῖον τῶν ἄλλων εἴη. ὥστε εἰ μήτε τούτων μήτε τῶν αἰσθητῶν ἀριθμῷ αἱ ἀρχαὶ ἀφωρισμέναι, οὐκ ἔσονται τῶν ὄντων αἱ ἀρχαὶ ἀριθμῷ ὡρισμέναι, οὐδὲ ἔσται τις ἀριθμῷ οὐσία μία ἐν ταῖς ἀρχαῖς καὶ ὡρισμένη, εἰ μὴ ἄλλαι τινὲς εἶεν οὐσίαι παρά τε τὰς αἰσθητὰς καὶ τὰς μαθηματικάς, ὁποίας τὰς ἰδέας λέγουσιν· οὐδὲ μία γὰρ ἔσται τῶν | |
| 10 | ἀρχῶν μία ἀριθμῷ οὐσία, εἰ αἱ μὲν αἰσθηταὶ καὶ αἱ μαθηματικαὶ [καὶ] τῷ εἴδει μία, ἄλλη δὲ μὴ ἔστι παρὰ ταύτας οὐσία. ἔτι οὐδὲ οὐσίαι ἔσονται αἱ ἀρχαὶ τῶν ὄντων, εἰ μὴ ἑκάστη αὐτῶν ἀριθμῷ μία· τοῖς γὰρ καθόλου κατὰ συμβεβηκὸς τὸ εἶναι, ὡς προελθὼν ἐρεῖ. παρέθετο δὲ τὰ στοιχεῖα τῶν συλλαβῶν δεικνὺς ἐπὶ τούτων πῶς αἱ ἀρχαὶ καὶ τὰ κατηγορούμενα κοινῶς | |
| 15 | τινων οὐκ ἔστιν ἀριθμῷ ὡρισμένα ἀλλὰ εἴδει· τῶν γὰρ καθ’ ἕκαστα ἄλφα τὸ κοινὸν ἄλφα ἀρχή, εἴδει ὂν ἕν, οὐκ ἀριθμῷ· ὁμοίως δὲ καὶ τῶν ἄλλων στοιχείων. ὡς δὲ ἐπὶ τῶν οὕτως στοιχείων, οὕτως καὶ τῶν καθ’ ἕκαστα ἀνθρώπων ὁ ἄνθρωπος, καὶ τῶν ἄλλων αἰσθητῶν ὁμοίως. εἰπὼν δὲ τῶν ἐνταῦθα γραμμάτων αἱ ἀρχαὶ ἀριθμῷ μὲν οὔκ εἰσιν ὡρισμέναι, | |
| 20 | εἴδει δέ, ἐπεὶ ἐπὶ τῶν ἀφωρισμένων 〈οἷον〉 συλλαβῆς τῆσδέ τινος ἔστιν εἰπεῖν τὰ στοιχεῖα καὶ τὰς ἀρχὰς ταύτης τῆς συλλαβῆς ἀφωρισμένας εἶναι (τῆσδε γὰρ τῆς βα συλλαβῆς τόδε τὸ β καὶ τόδε τὸ α ἀρχαὶ καὶ στοιχεῖα ἀφωρισμένα κατ’ ἀριθμόν), παρέθετο καὶ τοῦτο, καὶ ἔδειξεν ὅτι ἐπὶ μὲν τῶν οὕτως λαμβανομένων συλλαβῶν καὶ ἐπὶ πάντων δὲ τῶν ἄλλων συν‐ | |
| 25 | θέτων ἀφωρισμένας ἀριθμῷ τὰς ἀρχὰς ἔστι λαβεῖν, ἀλλ’ αὐτῶν πάλιν τούτων τὰ κοινὰ ἀρχαί· τὸ γὰρ ἐν τῇδε τῇ συλλαβῇ α καὶ τὸ ἐν τῇδε τὸ κοινὸν κατηγορούμενον α ἀρχὴν ἔχουσιν. ὁμοίως οὖν ἐστι καὶ ἐπὶ τῶν μαθηματικῶν. ἀναγκαῖον οὖν εἶναι τὰς ἰδέας διὰ τὸ ἐν ἐκείναις γίνεσθαι ἓν τῷ ἀριθμῷ. καὶ γὰρ εἰ μὴ καλῶς διαρθροῦσι λέγοντες, ἐπειδὴ συμβολικῶς λέγουσιν, | |
| 30 | ἀλλ’ ἔστι γε τοῦτο ὅπερ βούλονται δηλῶσαι, ἓν τῷ ἀριθμῷ τὴν ἀρ‐ χήν· ἐπ’ αὐτῶν δὲ μόνων, φησίν, εὐοδεῖ ὁ λόγος· καὶ ἀνάγκη ταῦτα λέγειν αὐτούς, ὅτι τῶν εἰδῶν οὐσία τις ἕκαστον καὶ οὐχ ἓν κατὰ συμβεβηκὸς ἐκεῖσε. καὶ πάνυ καλῶς τοῦτο λέγει ὁ Ἀριστοτέλης· εἰ γὰρ συμβεβηκός ἐστιν ὃ γίνεται καὶ ἀπογίνεται χωρὶς τῆς τοῦ ὑποκειμένου | |
| 35 | φθορᾶς, ἐκεῖσε δὲ οὐδὲν ἀπογίνεται, δῆλον ὡς ὅτι οὐκ ἔστι συμβεβηκός. | |
| ἀναγκαῖον οὖν ἔδοξε πολλάς τινας οὐσίας θέσθαι, ὧν ἑκάστη κυρίως ἔσται | 219 | |
In met.220 | οὐσία οὐ κατὰ μετουσίαν τινὸς οὐδὲ κατὰ συμβεβηκὸς τὸ εἶναί τε καὶ τὸ ἓν ἔχουσα· κατὰ συμβεβηκὸς γὰρ ἐν τῷ εἴδει τὸ ἓν ἀλλ’ οὐ κυρίως. ἀλλὰ πάλιν, φησίν, εἰ ὑποθώμεθα τὰ εἴδη ἀριθμῷ ἔχειν τὸ ἕν, τουτέστι τὰς ἀρχάς, καὶ μὴ εἴδει, πολλὰ συμβέβηκε τὰ ἀδύνατα, καθάπερ καὶ ἀνωτέρω | |
| 5 | εἰρήκαμεν καὶ ἐν τῇ θεωρίᾳ, ὅτι ἔσται ἔνυλος ἡ ἀρχὴ καὶ ἓν τὸ γινό‐ μενον, ὅπερ ἐστὶ παρὰ τὴν ἐνάργειαν. | |
| 7n | Σύνεγγυς δὲ τούτων ἐστὶ τὸ διαπορῆσαι. | |
| 8 | Ἡ ἀπορία πάνυ ἐστὶ λογική· ζητεῖ δὲ πότερον τὰ στοιχεῖα δυνάμει ὑπάρχουσιν ἢ ἐνεργείᾳ· διὰ γὰρ τοῦ εἰπεῖν ἤ τινα ἕτερον τρόπον τὸ | |
| 10 | ἐνεργείᾳ ἐδήλωσεν. εἰ μὲν γὰρ ἄλλως πως, τουτέστιν εἰ ὑποθώμεθα τὰς ἀρχὰς ἐνεργείᾳ εἶναι, ἔσται τῶν ἀρχῶν ἄλλο τι πρότερον· πρότερον γὰρ τὸ δυνάμει τοῦ ἐνεργείᾳ· ὥστε ἡ τῆς κατ’ ἐνέργειαν αἰτίας καὶ ἀρχῆς δύναμις προτέρα ἔσται, τῆς ἀρχῆς οὔσης γε κατ’ ἐνέργειαν. τὸ γὰρ δυνατὸν οὐκ ἀναγκαῖον ἤδη καὶ ἐνεργείᾳ εἶναι· ὥστε εἰ μὴ ἀντιστρέφει, ἀλλὰ τοῦ μὲν | |
| 15 | ἐνεργείᾳ ὄντος προηγεῖται, φησίν, ἡ δύναμις καὶ παντὶ ἐνυπάρχει, οὐκ ἐν παντὶ δὲ τῷ δυνατῷ ἤδη ἐνέργεια, προτέρα ἡ δύναμις ἔσται. πάνυ δὲ βραχέως ἡρμήνευσε συνάψας τῷ πρότερον γὰρ ἡ δύναμις ἐκείνης τῆς αἰτίας τὸ δὲ δυνατὸν οὐκ ἀναγκαῖον ἐκείνως πᾶν ἔχειν, τουτέστιν ἐνεργείᾳ εἶναι. τὸ δὲ ἐκείνης τῆς αἰτίας εἶπεν ἀντὶ τοῦ ἐκείνης τῆς | |
| 20 | ἀρχῆς, τοῦ ἐνεργείᾳ. εἰ δέ τις ὑποθοῖτο τὰ στοιχεῖα δυνάμει εἶναι καὶ μὴ ἐνεργείᾳ, τούτῳ ἀκολουθήσει τὸ ἐνδέχεσθαι μηδὲν ὅλως [δυνατὸν] εἶναι· δύναται γὰρ εἶναι καὶ τὸ μηδέπω ὄν, ὥστε αἱ ἀρχαὶ εἰ δυνάμει ὑπάρχουσι, δύνανται μὴ εἶναι· εἰ δὲ αὗται μὴ εἶεν, οὐδὲ τὰ ἐξ αὐτῶν. ὅτι δὲ δυνατὸν εἶναι καὶ τὸ μὴ ὄν, οὕτως ἔδειξεν· εἰ τὸ γινόμενον οὐκ ἔστι | |
| 25 | (τοῦτο γὰρ εἶπε διὰ τοῦ γίνεται μὲν γὰρ τὸ μὴ ὄν), τὸ δὲ δυνατὸν γίνεται, τὸ [δὲ] δυνατὸν οὐκ ἔστιν. ἔλαβε δὲ τὴν δευτέραν πρότασιν διὰ τοῦ οὐθὲν δὲ γίνεται τῶν εἶναι ἀδυνάτων. | |
| 28n | Ταύτας τε οὖν τὰς ἀπορίας ἀναγκαῖον ἀπορῆσαι περὶ | |
| 29n | τῶν ἀρχῶν. | |
| 30 | Πάλιν μέμνηται τῆς πρόσθεν ἤδη ῥηθείσης ἀπορίας, πότερον τὰ στοι‐ χεῖα καὶ αἱ ἀρχαὶ τῶν ὄντων καθόλου εἰσὶ καὶ κοινά τινα, ἤγουν τὰ καθ’ ἕκαστα. καὶ προστίθησιν ἄλλην ἀπορίαν παρὰ τὴν ῥηθεῖσαν. εἰ μὲν | |
| γάρ, φησί, καθόλου ὑπάρχουσιν αἱ ἀρχαί, οὐκ ἔσονται οὐσίαι· ἡ μὲν γὰρ | 220 | |
In met.221 | οὐσία ὑποκείμενον καὶ τόδε τι, οὐδὲν δὲ τῶν κοινῶν ὑποκείμενόν ἐστι καὶ τόδε τι ἀλλὰ τοιόνδε· οὐδὲ γὰρ τὰ τῶν οὐσιῶν γένη καὶ εἴδη τόδε τι ση‐ μαίνει, ἀλλὰ περὶ οὐσίαν τὸ ποιὸν ἀφορίζει, ὡς εἴρηται ἐν Κατηγορίαις. ὅτι γὰρ μὴ τόδε τι δηλοῖ τὸ κοινόν, οὕτως δείκνυσιν. εἴ τις λέγοι, φησί, | |
| 5 | τὸ κοινὸν τόδε τι καὶ ὑπὸ ἔκθεσιν καὶ δεῖξιν πίπτειν, ὁ Σωκράτης ἡ ἄτομος οὐσία πολλὰ ἔσται ζῷα ἅμα κατ’ ἀριθμόν (καὶ γὰρ αὐτὸς Σωκράτης ζῷον ὢν καὶ ἄνθρωπος), εἴ γε καὶ ὁ ἄνθρωπος ζῷόν τε καὶ τόδε τι καὶ καθ’ αὑτὸ ὂν καὶ ὑπὸ δεῖξίν τε καὶ ἔκθεσιν πῖπτον. ἔστι γὰρ ὁ Σωκράτης καὶ ἄνθρωπος, καὶ οὐ ταὐτόν ἐστι τὸ Σωκράτει καὶ ἀνθρώπῳ εἶναι. ἀλλὰ καὶ ζῷον· καὶ | |
| 10 | γὰρ ζῷον ὁ Σωκράτης, ὃ καὶ αὐτὸ ὑπέκειτο· ὥστε ὁ Σωκράτης τρεῖς ἔχει οὐσίας. διό, φησί, πολλὰ ἔσται ζῷα ὁ Σωκράτης, αὐτός τε καὶ ὁ ἄνθρωπος καὶ τὸ ζῷον, εἴπερ σημαίνει ἕκαστον αὐτῶν τόδε 〈τι〉 ὂν καὶ ἕν. εἰ μὲν οὖν τις ὑποθοῖτο καθόλου εἶναι τὰς ἀρχὰς ταῦτα συμ‐ βαίνει ἄτοπα. εἰ δὲ πάλιν τὰ καθ’ ἕκαστα ὑποθοῖτο ἀρχάς, ἀναιρεθήσεται | |
| 15 | ἐπιστήμη· τῶν γὰρ καθόλου καὶ ἀεὶ ὡσαύτως ἐχόντων ἡ ἐπιστήμη. πόθεν οὖν ἔσονται γνωσταὶ αἱ ἀρχαί; οὐκοῦν οὐδὲ τὰ ἐκ τῶν ἀρχῶν. ὥστε πάν‐ των δεῖ ἀρχὰς εἶναι προτέρας καθόλου τούτων τῶν ἀρχῶν, ἐάν περ μέλλῃ ἔσεσθαι ἐπιστήμη τῶν ἀρχῶν. ἰστέον οὖν ὅτι τὰ πλεῖστα ἐξ ἐνδόξων ἔχουσι τὰς ἐπιχειρήσεις καὶ κατὰ τὸ πιθανόν· οὔτε δὲ οἷόν τε ἦν εἰς τὰ | |
| 20 | ἀντικείμενα ἐπιχειρῆσαι μὴ λογικαῖς ἐπιχειρήσεσι χρησάμενον, οὔτε δὲ | |
| λύεσθαι δυνατὸν ἦν αὐτάς, εἰ ἦσαν ἀληθεῖς. | 221 | |
In met.222(1t) | ΣΧΟΛΙΑ ΕΙΣ ΤΟ Γ ΤΗΣ ΜΕΤΑ ΤΑ ΦΥΣΙΚΑ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ | |
| 2t | ΓΕΝΟΜΕΝΑ ΥΠΟ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ ΑΠΟ ΦΩΝΗΣ ΑΜΜΩΝΙΟΥ ΤΟΥ | |
| 3t | ΕΡΜΕΙΟΥ. | |
| 4n | Ἔστιν ἐπιστήμη ἣ θεωρεῖ τὸ ὂν ᾗ ὂν καὶ τὰ τούτῳ | |
| 5n | ὑπάρχοντα. | |
| 6 | Ὁ σκοπὸς τοῦ προκειμένου βιβλίου ἐστὶν ἐπιλύσασθαι τὰς πολλὰς τῶν ἀποριῶν τῶν εἰρημένων ἐν τῷ δευτέρῳ, τουτέστιν ἐν τῷ Β. ζητεῖ δὲ καὶ περὶ τῆς ἀντιφάσεως, εἴτε αὐτόπιστός ἐστι κρείττων οὖσα πάσης ἀποδεί‐ ξεως, ὅτι ἐπὶ παντὸς ἢ ἡ κατάφασις ἤγουν ἡ ἀπόφασις ἀληθεύει, εἴτε | |
| 10 | δυνατόν ἐστιν ἀποδεῖξαι τοῦτο αὐτό, ὅτι ἐπὶ παντὸς ἢ ἡ κατάφασις ἤγουν ἡ ἀπόφασις ἀληθεύει. πρὸς ἐπὶ τούτοις δὲ ζητεῖ καὶ περὶ τῆς ἀκαταλη‐ ψίας μαχόμενος πρὸς τοὺς καλουμένους ἐφεκτικούς, καὶ δείκνυσιν ὅτι οὐκ ἔστιν ἀκαταληψία ἀλλὰ καταληπτὰ ὑπάρχουσι τὰ πράγματα. εἶτα λοιπὸν κατὰ τὸ προοίμιον ζητεῖ τοῦτο, ἐπειδὴ ἠπόρησεν ἐν τῷ πρὸ τούτου βιβλίῳ | |
| 15 | ζητῶν εἰ ἄρα ὁ πρῶτος φιλόσοφος διαλέξεται περὶ πασῶν τῶν οὐσιῶν, τοῦτο αὐτὸ ἐνταῦθα ἐπιλύεται δεικνὺς ὅτι περὶ πασῶν τῶν οὐσιῶν διαλέξεται ὁ πρῶτος φιλόσοφος, πολυπραγμονῶν καὶ τὰς αἰτίας αὐτῶν καὶ τὰ καθ’ αὑτὸ ὑπάρχοντα αὐτοῖς, οἷον, εἰ τύχοι, περὶ ὁμοιότητος καὶ ἀνομοιότητος καὶ ἑτερότητος καὶ ταυτότητος. αἱ δὲ ἄλλαι καὶ κατὰ μέρος ἐπιστῆμαι μέρος | |
| 20 | τι τοῦ καθόλου ἀποτεμόμεναι περὶ τούτου θεωροῦσιν, οἷον γεωμετρία περὶ μεγεθῶν καὶ τῶν καθ’ αὑτὸ ὑπαρχόντων τοῖς μεγέθεσιν, οἷον τοῖς τριγώ‐ νοις, εἰ τύχοι, τὸ τὰς τρεῖς γωνίας δυσὶν ὀρθαῖς ἴσας ἔχειν· ὁμοίως δὲ καὶ ὁ ἀριθμητικὸς περὶ ἀριθμῶν καὶ ὁ ἀστρονόμος περὶ σχημάτων ἀστέρων μεγεθῶν κινήσεων, ὡσαύτως δὲ καὶ αἱ ἄλλαι πᾶσαι ἐπιστῆμαι. προθέ‐ | |
| 25 | μενος οὖν ἐν τῇ Μετὰ τὰ φυσικὰ πραγματείᾳ, ἣν καὶ Σοφίαν καὶ Πρώτην φιλοσοφίαν, ἔστι δὲ ὅτε καὶ Θεολογίαν αὐτὴν καλεῖ, περὶ τοῦ ὄντος ᾗ ὂν | |
| θεωρῆσαι καὶ δείξας ὅτι ἡ προκειμένη πραγματεία μήτε τῶν περὶ τὴν τῶν | 222 | |
In met.223 | ἀναγκαίων γνῶσιν καταγινομένων ἐστὶ τεχνῶν ἢ ἐπιστημῶν μήτε τῶν περὶ τὰ χρήσιμα, ἀλλ’ ἔστιν αὐτῆς χάριν τῆς γνώσεώς τε καὶ ἐπιστήμης μετι‐ οῦσα † αὐτὰ εἰς αὐτὰ μέτεισι, δείξας δὲ αὐτὴν θεωρητικὴν οὖσαν τῶν πρώ‐ των ἀρχῶν τε καὶ αἰτίων (ταῦτα γὰρ μάλιστα ὄντα), πρὸ τοῦ ζητεῖν τίνες | |
| 5 | αἱ πρῶται ἀρχαί, κινήσας καθόλου τὸν περὶ αἰτίων λόγον καὶ τὰς δόξας τῶν πρὸ αὐτοῦ τὰς περὶ τῶν ἀρχῶν ἐκθέμενός τε καὶ ἱστορήσας καὶ ἀντ‐ ειπὼν πρὸς αὐτάς, δείξας δὲ καὶ ὅτι [εἰ] εἰσί τινες ἀρχαὶ πρῶται καὶ οὐκ ἐπ’ ἄπειρον ἡ τῶν ἀρχῶν ἄνοδος, καὶ ἐπὶ τούτοις ὡς χρήσιμον καὶ ἀναγ‐ καῖον πρὸς τὴν εὕρεσιν τῶν τῇ σοφίᾳ προκειμένων ἀπορήσας τινὰς ἀπορίας | |
| 10 | περί τε τοῦ ὄντος καὶ τῶν ἀρχῶν καὶ τῶν τούτοις παρακειμένων, μετὰ τὰς ἀπορίας ἄρχεται τοῦ τρίτου βιβλίου λοιπὸν ἐν τούτῳ λέγων τε καὶ κατασκευάζων τὰ αὐτῷ δοκοῦντα καὶ λύων τὰ ἠπορημένα. δείκνυσι δὲ ἐν τῷ βιβλίῳ περὶ τίνα ἐστὶν ἡ σοφία, ἣν καὶ φιλοσοφίαν ὀνομάζει καὶ πρώ‐ την φιλοσοφίαν. καὶ πρῶτον μὲν συνίστησιν ὅτι περὶ τὸ ὂν καθόλου, καὶ | |
| 15 | ἐπεὶ τῷ ὄντι τὸ ἓν κατὰ τὸ ὑποκείμενον τὸ αὐτό, ὅτι καὶ περὶ τοῦτο. ἀλλὰ καὶ περὶ τῶν ὑπὸ τὸ ἕν, ὧν ἐστι τὸ ταὐτὸν τὸ ἴσον τὸ ὅμοιον. ἀλλὰ καὶ περὶ τῶν ἀντικειμένων τῷ ἑνί, ταῦτα δέ ἐστι τὰ πολλά· τῆς γὰρ αὐτῆς ἡ γνῶσις τῶν ἀντικειμένων. καὶ περὶ τῶν τοῖς εἰρημένοις ἄρα ἀντικει‐ μένων, ἀλλὰ καὶ περὶ πάντων τῶν ἐναντίων· πάντα γὰρ τὰ ἐναντία ὑπὸ | |
| 20 | τὴν ἑτερότητα, ἡ δὲ ἑτερότης ὑπὸ τὰ πολλά, τὰ δὲ πολλὰ καὶ ἓν ἀντικεί‐ μενα. εἰ δὲ περὶ πάντων τῶν ἐναντίων τε καὶ ἀντικειμένων, δῆλον καὶ ἐκ τούτου ὅτι περὶ παντὸς τοῦ ὄντος· πάντα γὰρ τὰ ὄντα ἐν τούτοις· ἢ γὰρ ἐναντία ἢ ἐξ ἐναντίων. ἀλλ’ εἰ περὶ πάντα τὰ ὄντα, καὶ περὶ πάντα τὰ καθ’ αὑτά τε καὶ κοινῶς τῷ ὄντι ᾗ ὂν ὑπάρχοντα· τοιαῦτα δὲ καὶ τὰ | |
| 25 | ἀξιώματα. ἐφ’ οἷς δείκνυσιν ὅτι κοινότατον καὶ γνωριμώτατον τῶν ἀξιω‐ μάτων ἐστὶ τὸ μὴ δύνασθαι συνυπάρχειν τὴν ἀντίφασιν. πρῶτον δὲ ἐν αὐτῷ δείκνυσι, λαβὼν ὅτι ἡ σοφία περὶ τὸ ὄν, ὅτι τὸ ὂν οὕτως λέγεται πολλαχῶς ὡς τὰ ἀφ’ ἑνός τε καὶ πρὸς ἕν, ὥσπερ τὸ ἰατρικὸν σιτίον καὶ ἰατρικὸν φάρμακον· ταῦτα γὰρ ὁμώνυμα τυγχάνουσιν ὡς τὰ ἀφ’ ἑνὸς | |
| 30 | καὶ πρὸς ἕν· ἀπὸ γὰρ τῆς ἰατρικῆς ἑνὸς πράγματος παρήχθησαν καὶ πρὸς ἓν τὴν ἰατρικὴν νεύουσιν. οἱ μέντοι γε Αἴαντες εἰ καὶ ὁμώνυμοί εἰσιν, ἀλλ’ οὖν οὐχ ὑπάρχουσιν ὡς τὰ ἀφ’ ἑνὸς καὶ πρὸς ἕν· οὔτε γὰρ ἀπὸ ἑνός τινος παρήχθησαν, ἀλλὰ ἐκλήθησαν οὕτω κατὰ τύχην. καὶ τὰ ὄντα οὖν ὁμώνυμά εἰσιν ὡς τὰ ἀφ’ ἑνὸς καὶ πρὸς ἓν πάντα· ἐσχή‐ | |
| 35 | κασι γὰρ τὴν ὀνομασίαν καὶ τὴν πρόοδον ἐκ τοῦ κυρίως ὄντος, τουτέστι τῆς ἑνάδος. καὶ ὅτι τῶν οὕτως πολλαχῶς λεγομένων ὡς ἀφ’ ἑνός τε | |
| καὶ πρὸς ἕν, ὡς λέγεται καὶ τὸ ὂν ἕν, μία ἐπιστήμη δοκεῖ καὶ τοῦ | 223 | |
In met.224 | ὄντος ᾗ ὄν· ὅθεν καὶ περὶ τὴν τούτου θεωρίαν ἐστὶν ἡ προκειμένη ἐπι‐ στήμη, πρώτη τε οὖσα πασῶν ἐπιστημῶν καὶ κυριωτάτη. ἐρεῖ δὲ καὶ ὅτι καὶ περὶ ταὐτὰ τῷ σοφῷ ὅ τε διαλεκτικὸς καὶ ὁ σοφιστής (περὶ γὰρ τῶν κοινῶς τῷ ὄντι ᾗ ὂν ὑπαρχόντων καὶ οὗτοι τοὺς λόγους ποιοῦνται· οὐ γὰρ | |
| 5 | περί τι ἓν γένος ἡ πραγματεία αὐτοῖς, ὡς ἑκάστῃ τῶν ἄλλων τεχνῶν τε καὶ ἐπιστημῶν), ἀλλ’ ὁ μὲν αὐτῶν ψευδὴς καὶ διὰ ψευδῶν ἐπιχειρητικός, ὁ δὲ διὰ πιθανῶν τε καὶ ἐνδόξων· ἡ δὲ σοφία ἐπιστημονικῶς τούτων ἐστὶ τῶν κοινῶς τῷ ὄντι ᾗ ὂν ὑπαρχόντων θεωρητική. δεικνὺς δὲ τὸ μὴ δύνασθαι ἅμα τὴν ἀντίφασιν εἶναι ἀληθῆ ἢ ψευδῆ, ἀλλὰ κατὰ παντὸς δεῖν | |
| 10 | θάτερον μέρος τῆς ἀντιφάσεως ἀληθὲς θάτερον δὲ ψευδὲς εἶναι, ἀντερεῖ καὶ πρὸς Ἡράκλειτον καὶ Πρωταγόραν, οἳ ᾤοντο εἶναί τι τῆς ἀντιφάσεως μεταξύ. | |
| 13n | Ἔστιν ἐπιστήμη τις, ἣ θεωρεῖ τὸ ὂν 〈ᾗ ὂν〉 καὶ τὰ | |
| 14n | τούτῳ ὑπάρχοντα καθ’ αὑτό. | |
| 15 | Λαμβάνει πρῶτον μὲν τὸ εἶναί τινα ἐπιστήμην περὶ τὸ ὂν ᾗ ὄν, τουτ‐ έστι τοῦ ὄντος ᾗ ὂν θεωρητικήν τε καὶ ἀποδεικτικὴν τῶν τούτῳ καθ’ αὑτὸ ὑπαρχόντων [ἀποδεικτικήν]. διό φησιν ἔστιν ἐπιστήμη τις, ἥτις θεωρεῖ τὸ ὄν, καθὸ ὄν ἐστι, καὶ τὰ ὑπάρχοντα τῷ ὄντι καθ’ αὑτό. καὶ τὸ μὲν εἶναί τινα τὴν ἐπιστήμην περὶ τὸ ὂν προϊὼν δείκνυσι· νῦν δὲ | |
| 20 | προστίθησιν ὡς ὅτι ἡ τοιαύτη ἐπιστήμη θεωροῦσα καθόλου τὸ ὄν, ᾗ ὄν ἐστι, διαφέρει τῶν ἄλλων πασῶν ἐπιστημῶν. ἔπειτα δείκνυσιν ὅτι αὕτη ἐστὶν ἡ σοφία, περὶ ἧς νῦν ἡμῖν ἐστιν ὁ παρὼν λόγος. τοῦτο δὲ δείκνυσι διὰ τοῦ δεῖξαι τὰς ἀκροτάτας ἀρχάς τε καὶ αἰτίας, περὶ ἃς ὁ σοφὸς κατα‐ γίνεται, πρῶτον μὲν οὔσας φύσεώς τινος ἀρχὰς καθ’ αὑτάς, ἔπειτα ὅτι | |
| 25 | ταύτης τῆς φύσεως· τοῦ γὰρ ὄντος ᾗ ὂν αἱ τοιαῦται ἀρχαί. | |
| 26n | Οὐδὲ μία γὰρ τῶν ἄλλων ἐπιστημῶν. | |
| 27 | Ὅτι τοίνυν οὐκ ἔστιν ἡ πρώτη σοφία ἡ αὐτὴ ταῖς ἄλλαις ἐπιστήμαις, δείκνυσιν ἐντεῦθεν. φησὶ γὰρ ὅτι οὐδεμία τῶν ἄλλων ἐπιστημῶν ἐπι‐ σκοπεῖ καθόλου περὶ τοῦ ὄντος, ᾗ ὄν ἐστιν, ἀλλὰ περί τι ὂν καὶ μέρος | |
| 30 | τοῦ ὄντος ἀποτεμομένας πραγματεύεσθαι. ἡ μὲν γὰρ ἀριθμητικὴ περὶ ἀρι‐ θμούς, οἵτινές τι ὄν εἰσιν, ἡ δὲ γεωμετρία περὶ γραμμὰς καὶ ἐπίπεδα καὶ στερεά, ἃ καὶ αὐτά τινα ὄντα. τὸν αὐτὸν τρόπον καὶ ἑκάστη τῶν ἄλλων ἐπι‐ στημῶν περὶ μέρος τι τοῦ ὄντος καταγίνεται καὶ τὰ τούτῳ ὑπάρχοντα καθ’ | |
| αὑτὰ θεωρεῖ (τὸ γὰρ συμβεβηκὸς τοῦτο σημαίνει νῦν)· τοῦτο γὰρ τῆς | 224 | |
In met.225 | περὶ ἕκαστον ἐπιστήμης ἴδιον. ἡ δὲ μὴ περὶ ὄν τι καταγινομένη μήτε περὶ μέρος τοῦ ὄντος, ἀλλὰ ἁπλῶς περὶ τὸ ὄν, καθὸ ὄν ἐστιν, ἡ πρώτη ἐστὶ φιλοσοφία, δι’ ὃ καὶ τὰ ὄντα, καὶ τοῦτο ὑποκείμενον ἔχουσα ἄλλη ἂν ἐκείνων εἴη. | |
| 5n | Ἔστιν ἐπιστήμη τις, ἣ θεωρεῖ τὸ ὂν ᾗ ὄν. | |
| 6 | Τὸ προκείμενον βιβλίον, ὡς εἴρηται, ὑφηγηματικὸν ὑπάρχει, τὸ δὲ πρὸ αὐτοῦ ἀπορητικόν. διὰ τοῦτο τοίνυν τὰς ἀπορίας τὰς εἰρημένας ἐν τῷ πρὸ τούτου βιβλίῳ ἐπιλύεται καὶ ζητεῖ περὶ τῶν ἀρχῶν πάσης τέχνης. εἶτα ὕστερον ζητεῖ καὶ περὶ τῆς ἀντιφάσεως καὶ πολυπραγμονεῖ αὐτὴν | |
| 10 | ζητῶν εἴτε αὐτόπιστός ἐστιν εἴτε καὶ ἀποδείξει ὑποβάλλεται· καὶ πειρᾶται ἀποδεῖξαι αὐτήν. καὶ ἔστιν ἁπλῶς εἰπεῖν ἡ παροῦσα θεωρία λογικωτάτη. | |
| 12n | Ἔστιν ἐπιστήμη τις ἣ θεωρεῖ τὸ ὂν ᾗ ὂν καὶ τὰ | |
| 13n | τούτῳ ὑπάρχοντα καθ’ αὑτά. | |
| 14 | Διὰ τῶν νῦν λεγομένων ὁ Ἀριστοτέλης βούλεται ἡμῖν δεῖξαι ὅτι ἔστι | |
| 15 | τις ἐπιστήμη ἡ τοῦ ὄντος, καθὸ ὄν ἐστιν, ἀντὶ τοῦ κυρίως ὄντος· ὅπερ κυρίως ὂν ἀγαθόν φησι καὶ πρῶτον καὶ ἔχον γόνιμον δύναμιν, καὶ ἐξ αὐτοῦ πάντα τὰ ἄλλα προερχόμενα. αἱ γὰρ ἄλλαι ἐπιστῆμαι μέρος τι τοῦ ὄντος ἀποτεμόμεναι οὕτως διελέχθησαν περὶ αὐτοῦ, οἷον ὥσπερ αἱ μαθη‐ ματικαὶ ἐπιστῆμαι· ἡ μὲν γὰρ ἀριθμητικὴ περὶ ἀριθμούς, ἡ δὲ γεωμετρία | |
| 20 | περὶ μεγέθη, ἡ δὲ ἀστρονομία περὶ τῶν οὐρανίων σωμάτων· ἡ δὲ φυσιο‐ λογία περὶ τῶν φυσικῶν πραγμάτων. ζητεῖ οὖν εἰ ἔστιν ἐπιστήμη τοῦ κυρίως ὄντος· καὶ τέως μὲν ὅτι ἔστιν ὡς ὁμολογούμενον λαμβάνει, προϊὼν δὲ δείκνυσιν τοῦτο. ἐὰν οὖν τις εἴποι ὅτι οὐκ ἔστι τὸ ὂν αὐτὸ καθ’ αὑτό, ἀλλὰ ἢ ἐν ψυχῇ θεωρεῖται ἢ ἐν νῷ ἢ ἐν ἄλλῳ ζῴῳ ἤγουν ἐν ἄλλῳ | |
| 25 | πράγματι, ἐροῦμεν πρὸς αὐτὸν ὅτι οὐχ ᾗ νοῦς ἐστιν ὄν ἐστιν, ἐπεὶ οὕτως ἔδει τὰ παρὰ τὸν νοῦν μὴ ὄντα εἶναι· νυνὶ δὲ ὁρῶμεν ὅτι καὶ ψυχαὶ ὄντα εἰσὶ καὶ τὰ σώματα ὑπάρχουσιν. ὥσπερ καὶ τὸν Σωκράτη φαμὲν ἄνθρωπον εἶναι λευκόν· οὐ καθὸ δὲ ἄνθρωπός ἐστι, λευκός ἐστιν, ἀλλὰ ἕτερον ὑπάρ‐ χων παρὰ τὸ λευκὸν οὕτως ἔστι λευκός· οὕτως οὖν φημι καὶ ἐπὶ τοῦ | |
| 30 | νοῦ καὶ τῶν ἄλλων τῶν ὄντων ὅτι οὐχ ᾗ νοῦς ἐστιν ὄν ἐστιν, ἐπεί, ὡς εἴρηται, ἔδει τὰ παρὰ τὸν νοῦν μὴ ὄντα εἶναι, ὥσπερ λέγομεν τὸ τρί‐ γωνον, καθὸ τρίγωνόν ἐστι, τὰς τρεῖς γωνίας δυσὶν ὀρθαῖς ἴσας ἔχειν, καὶ τὸ μὴ ὂν τρίγωνον οὐκ ἔχει τὸ σύμπτωμα. ὥστε οὐχ ᾗ νοῦς ἐστιν, ὄν | |
| ἐστι. τὸ μέντοι κυρίως ὂν ἐν αὐτῷ τῷ ὄντι τὴν ὕπαρξιν ἔχει καὶ τὰ μὴ | 225 | |
In met.226 | μετέχοντα αὐτοῦ οὐκ ἔστιν ὄντα· οὔτε γὰρ ἕτερον ὂν ὥσπερ ὁ νοῦς, οὕτως ἐστὶν ὄν, ἀλλ’ αὐτὸ κυρίως ἐστὶν ὂν καὶ διὰ τὴν γόνιμον αὐτοῦ δύναμιν πᾶσι τὸ εἶναι χαριζόμενον, καὶ νῷ καὶ ἀγγέλοις καὶ ἀρχαῖς καὶ πᾶσι τοῖς οὖσιν. ἐπειδὴ οὖν κοινωνοῦσιν ἅπαντα ἀλλήλοις κατὰ τὸ ὄν, τοῦτο αἴτιον | |
| 5 | τῆς κοινότητος ταύτης· οὔτε γὰρ ἐκ ταὐτομάτου προῆλθεν ἐπὶ τὰ πράγ‐ ματα πάντα τὸ ὄν. φανερὸν δὲ ὅτι ἐκ τοῦ κυρίως καὶ ἁπλῶς ὄντος, τουτ‐ έστι τῆς πρωτίστης οὐσίας, προῆλθε τὸ ὂν ἐπὶ ταῦτα διὰ τὴν γόνιμον αὐτοῦ δύναμιν. πάντα γὰρ τὰ ὄντα μετέχουσι τοῦ ὄντος, καὶ αἱ γενέσεις καὶ αἱ φθοραί (ἄλλο γάρ τι γίνεται) καὶ αἱ ἀποφάσεις καὶ αἱ στερήσεις· ὄντα γὰρ | |
| 10 | καὶ αὐτὰ ὑπάρχουσι καὶ τὸ μὴ ὄν· ἐν γὰρ τῷ λέγεσθαι ‘ἔστι‘ δῆλον ὅτι καὶ οὐσίαι κατὰ συμβεβηκός· διὰ τοῦτο γὰρ καὶ ὁ Πλάτων ἔλεγεν ὅτι τὸ μηδαμῇ μηδαμῶς ὂν οὔτε δοξαστόν ἐστιν οὔτε ῥητόν. εἰ γὰρ πάντα, φησί, προάγει διὰ τὴν γόνιμον αὐτοῦ δύναμιν καὶ οὐ δεῖται χρόνου, ἀλλὰ χωρὶς πάσης μεταβολῆς, τί, φησί, δεῖ λέγειν ὅτι ἤρξατο ἀπό τινος χρόνου παρά‐ | |
| 15 | γειν; οὐ γὰρ καλῶς λέγουσιν, ὡς δέδεικται, φησίν, ἐν ἄλλοις. εἰ οὖν ἀπε‐ δείξαμεν ὅτι ἔστι τὸ ἁπλῶς ὄν, ἐξ οὗ καὶ τὰ ἄλλα πάντα τοῦ ὄντος κεκοι‐ νωνήκασι, δῆλον ὡς ὅτι ἔστι τις ἐπιστήμη τοῦ ἁπλῶς ὄντος, τουτέστι τῆς ἁπλῶς οὐσίας, ἥτις καὶ τὰς ἀρχὰς τῶν ἄλλων ἐπιστημῶν τῶν κατὰ μέρος ἀποδείκνυσι. χρὴ μέντοι εἰδέναι ὅτι οὐ συνωνύμως κατηγορεῖται τῶν | |
| 20 | ἄλλων τὸ ἁπλῶς ὄν, ἐπειδὴ θεωρεῖται ἐν αὐτοῖς τὸ πρότερον καὶ τὸ ὕστερον, ὅπου δὲ τὸ πρότερον καὶ τὸ ὕστερον κατηγορεῖται, τὸ κοινῶς κατηγορούμενον οὐκ ἔστι γένος, τὰ δὲ γένη συνωνύμως κατηγοροῦνται. ἔστι δὲ πρωτίστη οὐσία, εἰ τύχοι, τὰ τῶν νοητῶν ἅτινα ὄντα εἰσί, μετὰ δὲ ταῦτα τὰ αἰσθητά, ἅτινα δευτέραν τάξιν ἐπέχουσι, τρίτα τὰ συμβεβηκότα, | |
| 25 | καὶ αὐτὰ ὄντα ὑπάρχοντα. ὥστε οὐ συνώνυμως κατηγορεῖται, ὥς φησι, τὸ ἁπλῶς ὄν. ἀλλ’ οὐδὲ ὁμωνύμως· τὸ γὰρ ὁμώνυμον ψιλόν ἐστιν ὄνομα μηδὲν κοινωνοῦν κατὰ τὸ πρᾶγμα. ἡ γὰρ κύων φωνὴ λέγεται καὶ ἐπὶ τοῦ χερσαίου καὶ τοῦ οὐρανίου· διέστηκε δὲ ὁ χερσαῖος τοῦ οὐρανίου πλείστοις ὅσοις μέτροις. ὥστε τὸ κυρίως ὂν κατηγορεῖται πάντων τῶν ὄντων ὡς τὰ | |
| 30 | ἀφ’ ἑνὸς καὶ πρὸς ἕν, ὥσπερ λέγομεν ἀπὸ τῆς ἰατρικῆς ἰατρικὸν σμιλίον, τουτέστιν *** ὑγιεινὸν φάρμακον καὶ ὑγιεινὸν σιτίον. διαφέρει οὖν τὰ ἀφ’ ἑνὸς καὶ πρὸς ἓν τῶν μὲν συνωνύμων, καθὸ τὰ μὲν συνώνυμα ὁμο‐ τίμως πᾶσι τοῖς εἴδεσι παρέχουσι τὸ εἶναι (ὁμοτίμως γὰρ πάντα ζῷα ὑπάρ‐ χουσι κατὰ τὸ ζῷον), ταῦτα δὲ οὐχ ὁμοτίμως· μᾶλλον γάρ, εἰ τύχοι, ἐστὶν | |
| 35 | ὑγιεινὸν τὸ σιτίον καὶ τοῦ φαρμάκου. τῶν δὲ ὁμωνύμων διαφέρουσι τὰ ἀφ’ ἑνὸς καὶ πρὸς ἕν, ἐπειδὴ τὰ ὁμώνυμα, καθάπερ εἰρήκαμεν, ὄνομα ὑπάρχει, οὐδὲν δὲ μεταδιδόασι τῷ πράγματι (ἡ γὰρ κύων φωνὴ οὐδὲν | |
| δίδωσι τῷ ἄστρῳ, ὥστε ***)· τὰ μέντοι γε ἀφ’ ἑνὸς καὶ πρὸς ἓν | 226 | |
In met.227 | μεταδιδόασι καὶ τοῦ πράγματος· τὸ γὰρ ὑγιεινὸν σιτίον ὀνίνησι καὶ συνί‐ στησι τὸ πρᾶγμα. οὕτως οὖν καὶ τὸ ἁπλῶς ὄν, ἐξ οὗ τὰ πάντα ὡς τὰ ἀφ’ ἑνὸς καὶ πρὸς ἕν, κατηγορεῖται τῶν πάντων· πᾶσι γὰρ τὸ εἶναι χαρί‐ ζεται, ἀλλ’ οὐχ ὁμοτίμως διὰ τὴν τῶν δεχομένων ἐπιτηδειότητα, ὥσπερ | |
| 5 | καὶ ὁ ἥλιος οὐχ ὁμοτίμως πάντα φωτίζει διὰ τὴν τῶν δεχομένων ἐπιτη‐ δειότητα ἤγουν τὸ ἐναντίον. | |
| 7n | Ἔστιν ἐπιστήμη τις ἣ θεωρεῖ τὸ ὂν ᾗ ὂν καὶ τὰ τού‐ | |
| 8n | τῳ ὑπάρχοντα. | |
| 9 | Καθάπερ ἐν τῇ θεωρίᾳ εἰρήκαμεν, πρῶτον λαμβάνει ὡς ὁμολογού‐ | |
| 10 | μενον ὅτι ἔστιν ἁπλῶς ὂν καὶ ὕστερον· ἐφεξῆς δὲ αὐτὸ προϊὼν δείκνυσι. φησὶν οὖν ὅτι ἔστιν ἐπιστήμη τις, ἥτις θεωρεῖ τὸ ὂν καθὸ ὄν, ἀντὶ τοῦ τοῦ ἁπλῶς ὄντος, ἐξ οὗ τὰ ἄλλα τὸ εἶναι ἔχουσιν. εἰ γὰρ τῶν κατὰ μέ‐ ρος ὄντων εἰσὶν αἱ ἐπιστῆμαι, ὡς μεμαθήκαμεν ἐν τῇ θεωρία, πολλῷ μᾶλλόν ἐστι τοῦ ἁπλῶς ὄντος ἐπιστήμη. διὰ τοῦτο οὖν φησιν ὅτι ἔστιν | |
| 15 | ἐπιστήμη τις, ἥτις θεωρεῖ τὸ ὂν καθὸ ὄν ἐστιν· οὐ γὰρ ἄλλο τι ὑπάρχον οὕτως ἐστὶν ὄν, ὥσπερ ὁ νοῦς καὶ τὰ τούτῳ ὑπάρχοντα. δείκνυσιν οὖν ἡμῖν ἐντεῦθεν ὅτι δεῖ τὸν ἐπιστάμενον τὰς οὐσίας διαλέγεσθαι καὶ περὶ τῶν καθ’ αὑτὸ ὑπαρχόντων ταῖς οὐσίαις. ἡ τοίνυν ἐπιστήμη περὶ τὸ κυ‐ ρίως ὂν καταγινομένη οὐκ ἔστιν ἡ αὐτὴ ταῖς ἄλλαις ἐπιστήμαις ταῖς περὶ | |
| 20 | τὰ μερικὰ καταγινομέναις. οὐδεμία γὰρ τῶν ἄλλων ἐπιστημῶν θεωρεῖ κα‐ θόλου περὶ τοῦ κυρίως καὶ ἁπλῶς ὄντος, ἀλλὰ καθάπερ ἐν τῇ θεωρίᾳ εἰ‐ ρήκαμεν, μέρος τι τοῦ ὄντος ἀποτεμόμεναι περὶ τούτου θεωροῦσι τὸ συμβεβηκός, καθάπερ αἱ μαθηματικαὶ τῶν ἐπιστημῶν· οἷον ἀριθμη‐ τικὴ τὰ συμβαίνοντα περὶ τοὺς ἀριθμούς, γεωμετρία τὰ συμβαίνοντα περὶ τὰ | |
| 25 | μεγέθη, ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων. | |
| 26n | Ἐπειδὴ τὰς ἀρχὰς καὶ τὰς ἀκροτάτας αἰτίας ζητοῦμεν. | |
| 27 | Ὃ λέγει τοῦτό ἐστιν, ὅτι ἐπειδὴ νῦν ζητοῦμεν τὰς ἀρχὰς καὶ τὰς αἰ‐ τίας τῷ ὄντι τὰς ἀκροτάτας (τί γὰρ μεῖζον τοῦ ἁπλῶς ὄντος;) φανερὸν ὅτι τὰς τοιαύτας αἰτίας φύσεώς τινος ἀναγκαῖον εἶναι αὐτὰς καθ’ αὑτάς. | |
| 30 | εἰ γὰρ οἱ τὰ στοιχεῖα τῶν ὄντων ζητοῦντες (τοὺς φυσικούς φημι, οἵτινες καὶ ὠλίσθησαν, οἱ μὲν λέγοντες πῦρ, οἱ δὲ ἀέρα, οἱ δὲ ὕδωρ καὶ τὸ μεταξύ, καὶ δεδώκασιν εὐθύνας ἐν τοῖς φυσικοῖς λόγοις) εἰ οὖν καὶ οἱ τὰ στοιχεῖα τῶν ὄντων ζητοῦντες τοιαύτας ἀρχὰς ἐζήτουν, τουτέστι καθ’ αὑτό, πᾶσά ἐστιν ἀνάγκη καὶ τὰ στοιχεῖα τοῦ κυρίως ὄντος μὴ εἶναι κατὰ συμβεβηκὸς | |
| 35 | ἀλλὰ καθὸ ὄν. ἐπεὶ οὖν περὶ τοῦ κυρίως ὄντος ἡμῖν νῦν ὁ λόγος ἐνέστηκε, δεῖ ἡμᾶς τοῦ ὄντος, ᾗ ὄν ἐστι, τὰς πρώτας αἰτίας ζητῆσαι. αὕτη δέ ἐστιν ἡ πρωτίστη οὐσία, ἥτις γόνιμον δύναμιν ἔχουσα πάντα παράγει τὰ ἄλλα. | |
| δεῖ οὖν, φησί, τὰς ἀρχὰς τὰς πρώτας καὶ τὰς ἀκροτάτας αἰτίας, ἃς νῦν | 227 | |
In met.228 | φησιν εἶναι τὰς ζητουμένας ὑπ’ αὐτοῦ, τουτέστιν ὑπὸ τοῦ σοφοῦ τε καὶ πρώτου φιλοσόφου, φύσεώς τινος ἀρχὰς εἶναι καθ’ αὑτὸ καὶ μὴ κατὰ συμβεβηκός. πᾶσα γὰρ ἀρχὴ καὶ πᾶν αἴτιόν τινός ἐστι, καὶ αὕτη γε κυ‐ ρίως ἀρχὴ καὶ αἰτία ἡ καθ’ αὑτὸ οὖσά τινος καὶ μὴ κατὰ συμβεβηκός· | |
| 5 | ὥστε καὶ αἱ πρῶται ἀρχαί, μάλιστα οὖσαι ἀρχαί, φύσεώς τινος ἂν εἶεν ἀρχαὶ καθ’ αὑτὸ καὶ οὐ κατὰ συμβεβηκός. τῶν μὲν οὖν καθ’ ἕκαστα ἐπιστητῶν οὐδενὸς αἱ τοιαῦται ἀρχαί· οὐδενὸς γὰρ τούτων ἀρχαὶ αἱ πρῶ‐ ταί εἰσιν ἀρχαί· ἄλλη γὰρ ἑκάστου τούτων ἀρχή. σημεῖον δέ· τῷ γὰρ τὰς περὶ αὐτῶν ἐπιστήμας ἔχειν μὲν αὐτῶν τὰς ἀρχάς, ἄλλας δὲ καὶ μὴ τὰς | |
| 10 | αὐτὰς ἔχειν, ἄλλου τινὸς ἂν εἶεν ἀρχαὶ αἱ πρῶται ἀρχαὶ καὶ ἀκρόταται. τίνα δὲ τὰ κατὰ συμβεβηκὸς 〈αἴτια〉 καὶ τίνα τὰ καθ’ αὑτά, ἔδειξεν ἐν τῇ Φυσικῇ ἀκροάσει· τά τε γὰρ μὴ καθ’ αὑτό τινος ὄντα μηδὲ πρώτως, ἀλλὰ κατὰ τὴν ἐπ’ ἄλλο ἀναφοράν. οὕτως τοῦ ἰσοσκελοῦς τριγώνου οὔ φαμεν καθ’ αὑτὸ αἴτιον εἶναι τὸ δυσὶν ὀρθαῖς ἴσας ἔχειν τὰς τρεῖς γωνίας, ἀλλὰ | |
| 15 | κατὰ συμβεβηκός, ὅτι ἄλλου τοῦτο καθ’ αὑτὸ αἴτιον προαναβεβηκότος καὶ πρώτου· τοῦ γὰρ τριγώνου. ἀλλὰ καὶ τὰ τοῖς καθ’ αὑτὰ οὖσί τινων αἰ‐ τίοις συμβεβηκότα, ὡς Πολύκλειτος τοῦ ἀνδριάντος, κἀκεῖνα λέγεται κατὰ συμβεβηκὸς αἴτια. ὧν κατὰ συμβεβηκὸς αἰτίων τὰ μὲν τελευταῖα οὐδὲ ὅλως ἐστὶν αἴτια, τὰ δὲ πρῶτα εἰρημένα ἔστι μέν τινων αἴτια, ἀλλ’ οὐ | |
| 20 | τούτων. τὰ δὲ πρῶτα αἴτια οὔτε κατὰ τὸν δεύτερον τρόπον τοῦ κατὰ συμ‐ βεβηκὸς αἴτια οἷόν τε τοῦ ὄντος λέγειν (οὐ γὰρ οἷόν τε πρῶτα αὐτὰ αἴτια ὄντα μὴ αἴτια εἶναι) οὔτε κατὰ τὸν πρῶτον· εἰ γὰρ κατὰ συμβεβηκὸς τοῦ ὄντος ᾗ ὄν, ἄλλου τινὸς ἐπαναβεβηκότος ἔσται καθ’ αὑτὸ αἴτιον· ἀλλ’ οὐ‐ δὲν ὑπὲρ τὰ ὄντα. πρῶτα ἄρα αἴτια καθ’ αὑτὸ αἴτια, καὶ τοῦ ὄντος ᾗ | |
| 25 | ὄν. αὐτὸς δὲ πρῶτον μὲν λαμβάνει ὅτι τινῶν ἐστιν αἴτια καθ’ αὑτά· εἰ γὰρ αἴτια, καὶ τινῶν, καὶ εἰ ὡς ἀληθῶς αἴτια, καθ’ αὑτά. καὶ τοῦτο λαμ‐ βάνων μετὰ ταῦτα προσάγει ὅτι ἡ φύσις αὕτη, ἧς ἀκρόταται καὶ πρῶται ἀρχαί εἰσιν, ἃς ζητοῦμεν, τὸ ὂν ᾗ ὄν ἐστιν. ὃ συνέστησε τοιούτῳ χρη‐ σάμενος λόγῳ. ὥσπερ οἱ τὰ στοιχεῖα τῶν ὄντων ζητοῦντες τὰς τοιαύτας | |
| 30 | ἀρχὰς ἐζήτουν καὶ τὰ τοιαῦτα αὐτῶν στοιχεῖα, ἃ καθ’ αὑτὰ ἦν αὐτῶν στοιχεῖα ἀλλ’ οὐ κατὰ συμβεβηκός, οὕτως καὶ ἡμῖν ζητοῦσι τὰς τοῦ ὄντος πρώτας ἀρχὰς καὶ τὰ αἴτια δεῖ τοιαύτας ζητεῖν αἳ κυρίως καὶ καθ’ αὑτό εἰσιν αὐτοῦ ἀρχαί. | |
| 34n | Τὸ δὲ ὂν λέγεται μὲν πολλαχῶς, ἀλλὰ πρὸς ἓν καὶ | |
| 35n | μίαν τινὰ φύσιν καὶ οὐχ ὁμωνύμως. | |
| 36 | Εἰπὼν εἶναί τινα ἐπιστήμην περὶ τὸ ὂν ᾗ ὂν καὶ τὰς τούτου ἀρχάς | 228 |
In met.229 | τε καὶ αἰτίας καὶ ταύτην οὖσαν τὴν σοφίαν συστήσας, ἐφεξῆς λέγει, πῶς οἷόν τε εἶναι περὶ τὸ ὂν ἐπιστήμην μίαν, ἐπειδὴ δοκεῖ ὁμώνυμον εἶναι τὸ ὄν, τῶν δὲ ὁμωνύμων οὔτε μία φύσις οὔτε μία τέχνη οὔτε δὲ μία ἐπι‐ στήμη. ἰστέον δὲ ὅτι, καθάπερ εἰρήκαμεν ἐν τῇ θεωρίᾳ, οὔτε συνωνύμως | |
| 5 | κατηγορεῖται τὸ ἁπλῶς ὂν τῶν ὄντων οὔτε δὲ ὁμωνύμως, ἀλλ’ ὡς τὰ ἀφ’ ἑνὸς καὶ πρὸς ἕν. μεταξὺ οὖν ἐστι τῶν τε ὁμωνύμων καὶ τῶν συνωνύ‐ μων τὰ ἀφ’ ἑνὸς καὶ πρὸς ἕν. οὕτως οὖν καὶ τὸ ὂν κατηγορεῖται τῶν ὄντων ὡς τὰ ἀφ’ ἑνὸς καὶ πρὸς ἕν. τὰ οὖν ἀφ’ ἑνός τε καὶ πρὸς ἓν λε‐ γόμενα οὔτε τὴν τῶν συνωνύμων τάξιν φυλάττει (οὐ γὰρ ὁμοτίμως πᾶσι | |
| 10 | τοῖς εἴδεσι χαρίζεται τοῦ εἶναι) οὔτε δὲ τὴν τῶν ὁμωνύμων πάλιν ἔχει ἄκρατον καὶ ἄμικτον ἑτερότητα. τοῦτο οὖν φησιν ὅτι τὸ μὲν ὂν λέγεται πολλαχῶς, ἀλλὰ πρὸς ἓν καὶ μίαν τινὰ φύσιν, τουτέστιν ὡς τὰ ἀφ’ ἑνὸς καὶ πρὸς ἕν, καὶ οὐχ ὁμωνύμως· αἰτίαν γάρ τινα ἔχει τοῦ ὁμοίως ἀλλήλοις ὠνομάσθαι· κατὰ γὰρ κοινήν τινα φύσιν τοιαῦτά φησιν εἶναι τά | |
| 15 | τε ὑγιεινὰ καὶ τὰ ἰατρικά. τὰ μὲν γὰρ ὑγιεινὰ τῷ πρὸς ὑγείαν ἔχειν πως οὕτως ὠνόμασται· τὸ μὲν γὰρ ὑγιεινόν τι λέγεται τῷ φυλάττειν ὑγείαν, ὡς δίαιτα τοιαύτη, γυμνάσια περίπατοι, τὸ δέ τι τῷ ποιεῖν, ὡς τὰ φάρμακα καὶ τὰ βοηθήματα, τὸ δὲ τῷ εἶναι σημεῖον ὑγείας, ὡς ἡ εὔχροια ἢ εὔ‐ πνοια, τὸ δὲ τῷ δεκτικὸν εἶναι αὐτῆς, ὡς τὸ σῶμα τὸ ἐπιτήδειον ὂν πρὸς | |
| 20 | τὸ ὑγιαίνειν. ὥστε τό γε μηδὲν εἰς ὑγείαν συντελοῦν εἰ λέγοιτο εἶναι ὑγι‐ εινόν, ὁμωνύμως λέγοιτο ἄν. ὁμοίως καὶ τὸ ἰατρικὸν τὸ μὲν λέγεται οὕ‐ τως τῷ ἔχειν ἰατρικήν, ὡς ὁ ἰατρός, ὃ καὶ κυρίως καὶ μάλιστα ἰατρικόν, τὸ δὲ τῷ εὐφυὲς εἶναι πρὸς τὸ λαβεῖν ἰατρικήν, τὸ δὲ ὡς ἔργον καὶ ἀποτέλεσμα ἰατρικῆς, ὥσπερ λέγομεν ἰατρικῶς τέτμηται, τὸ δὲ ὡς θεώρημα, | |
| 25 | τὸ δὲ ὡς ὄργανον πρὸς ἴασιν συντελοῦν ἢ φάρμακον. λέγεται δὲ καὶ ἰα‐ τρικὸν 〈βιβλίον〉 τὸ περὶ ἰατρικῆς συντεταγμένον. | |
| 27n | Ὁμοιοτρόπως δὲ καὶ ἄλλα ληψόμεθα. | |
| 28 | Καὶ ἄλλα ἐστὶν ὁμοίως τούτοις πρὸς ἓν καὶ μίαν τινὰ φύσιν λεγό‐ μενα· δόξει γὰρ καὶ τὸ ἀγαθὸν τούτων εἶναι καὶ τὸ σχῆμα καὶ ὁ ὁρισμός. | |
| 30 | ὁμοίως φησὶ τούτοις ἔχειν καὶ τὸ ὄν· λέγεσθαι μὲν γὰρ καὶ αὐτὸ πολλα‐ χῶς καὶ μὴ ὑφ’ ἓν γένος εἶναι, ὡς τὰ προειρημένα, οὐ μὴν ἤδη καὶ ὁμωνύμως· οὐ γὰρ μόνα τὰ ὁμώνυμα πολλαχῶς λέγεται, ἀλλὰ καὶ τὰ ἀφ’ ἑνός τινος καὶ πρὸς ἕν, ὡς ἔχει τά τε προειρημένα καὶ τὸ ὄν. ὂν γὰρ κυρίως λέγεται ἡ οὐσία, λέγεται δὲ οὐδὲν ἧττον ὄντα καὶ τὰ τῇ οὐσίᾳ | |
| 35 | συμβεβηκότα, ἅπερ ἐστὶ τὰ ἐννέα γένη. οὐ μὴν αὐτὸς νῦν κέχρηται τοῖς | 229 |
In met.230 | παραδείγμασιν ἑκάστου γένους ἓν τιθείς, ἀλλὰ δι’ αὐτῶν ἐξαρίθμησίν τινα τῶν τῇ οὐσίᾳ ὑπαρχόντων ποιήσασθαι βούλεται. | |
| 3n | Τὰ μὲν γὰρ ὅτι οὐσίαι ὄντα λέγεται. | |
| 4 | Ἐντεῦθεν βούλεται δεῖξαι ὅτι ἐκ τοῦ κυρίως ὄντος πάντα προῆλθον. | |
| 5 | πάντα γὰρ μετέχουσι τοῦ ὄντος· τὰ μὲν γὰρ ὄντα λέγονται, ἐπειδὴ οὐσίαι ὑπάρχουσι, τὰ δὲ ὄντα λέγονται, ὅτι συμβεβήκασι ταῖς οὐσίαις, ὡς θερ‐ μότητες ψυχρότητες, ὑγρότητες ξηρότητες, καὶ ὅλως αἱ παθητικαὶ ποιότη‐ τες, τὰ δὲ ὅτι ὁδὸς εἰς οὐσίαν, ὄντα λέγονται· οὕτως καὶ τὴν γένεσιν τῶν ὄντων λέγομεν καὶ τὴν αὔξησιν. καὶ τὰς φθορὰς δὲ τῆς οὐσίας καὶ μετα‐ | |
| 10 | βολὰς ὄντα λέγομεν, ὅτι καὶ ταῦτα οὐσίας τί ἐστιν, ὡς ἡ μείωσις καὶ ἡ φθορά, καὶ ὅτι ἡ φθορὰ ἄλλου ἐστὶ γένεσις. καὶ ἡ στέρησις· ἡ γὰρ τυ‐ φλότης οὐσίας τι· στέρησις γάρ, τῶν ὄντων δέ εἰσι καὶ αἱ στερήσεις. τὰ δὲ ὡς ποιότητες, ὡς ἕξεις διαθέσεις σχήματα. καλῶς δὲ εἶπε ποιητικὰ ἢ γεννητικὰ οὐσίας· ἀπὸ γὰρ τῆς θερμότητος ποιότης γίνεται σῆψις, ἐκ | |
| 15 | δὲ τῆς σήψεως οὐσία τίκτεται. ἢ τῶν πρὸς τὴν οὐσίαν λεγομένων εἴρηκεν, ἵνα εἴπῃ τὰ πρός τι· τὰ γὰρ πρός τι ἐν οὐσιῶν σχέσει. ἐν‐ δείκνυται δὲ τὴν τῆς οὐσίας ἰσχὺν πρὸς τὸ εἶναί τι ὄν· καὶ γὰρ αἱ ἀπο‐ φάσεις αὐτῆς τε τῆς οὐσίας [εἰσὶ] καὶ τῶν τῇ οὐσίᾳ ὑπαρχόντων, καίπερ ἀναιρετικαὶ οὖσαι τούτων ὧν εἰσιν ἀποφάσεις, ὅμως ἐπειδὴ σχέσιν τινὰ | |
| 20 | ἔχουσι πρὸς οὐσίαν, ὄντα εἰσίν. εἰ γὰρ μὴ ἦν οὐσία, οὐδ’ ἂν ὄν τι ἦν· οὕτως δὲ οὐδὲ αἱ ἀποφάσεις· ὄντος γάρ τινός ἐστιν ἡ ἀπόφασις. διὰ τοῦτο καὶ αὐταὶ ὄντα. οὕτως καὶ τὸ μὴ ὂν εἶναι μὴ ὄν φαμεν, τοῦ μὴ ὄντος, ὅ ἐστι τοῦ ὄντος ἀπόφασις, τὸ εἶναι κατηγοροῦντες, ὅτι τοῦ ὄντος τί ἐστιν, οὐ μὴν ἁπλῶς εἶναι αὐτὸ λέγοντες, ἀλλὰ τὸ ὅλον τοῦτο μὴ ὂν | |
| 25 | εἶναι. | |
| 26n | Καθάπερ οὖν καὶ τῶν ὑγιεινῶν πάντων μία ἐπιστήμη | |
| 27n | ἐστί. | |
| 28 | Δείξας ὅτι τὸ ὂν οὕτως λέγεται ὡς τὸ ὑγιεινὸν καὶ τὸ ἰατρικόν (πρὸς ἓν γὰρ καὶ ἀφ’ ἑνὸς ταῦτα καὶ τὸ ὄν· πρὸς γὰρ τὴν οὐσίαν), κατὰ τὴν πρὸς | |
| 30 | ταῦτα ὁμοιότητα αὐτοῦ λαμβάνει τὸ καὶ μίαν ἐπιστήμην εἶναι αὐτοῦ· ὡς γὰρ τῶν ὑγιεινῶν πολλαχῶς μὲν λεγομένων, οὐχ ὁμωνύμως δέ, μία πάντων | |
| ἐστὶν ἐπιστήμη (ἰατρικῆς γὰρ τὸ περὶ τῶν ὑγιεινῶν πάντων θεωρεῖν), οὕ‐ | 230 | |
In met.231 | τως καὶ τῶν ἄλλων ἁπάντων τῶν ὁμοίως ἐκείνοις λεγομένων· τοιαῦτα δὲ τά τε ἰατρικὰ καὶ τὰ ὄντα. τῶν μὲν γὰρ ὁμωνύμων οὐδὲν κοινὸν ἐχόντων ἢ τοὔνομα οὐχ οἷόν τε ἐπιστήμην εἶναι μίαν, τῷ μηδὲν ὑπὸ τοῦ κοινοῦ ὀνόματος ἴδιον δηλοῦσθαι, εἶναι δὲ ἑκάστην ἐπιστήμην περί τε ἓν γένος | |
| 5 | καὶ μίαν φύσιν· οἷς δὲ οὐ κατὰ τοὔνομα μόνον ἐστὶ κοινωνία, ἀλλ’ ἤρτη‐ ται ἡ κατὰ τοῦτο κοινωνία τῆς τῶν πραγμάτων κοινωνίας, τούτων καὶ ἐπι‐ στήμη μία. | |
| 8n | Οὐ γὰρ μόνον τῶν καθ’ ἓν λεγομένων ἐπιστήμης ἐστὶ | |
| 9n | θεωρῆσαι μιᾶς. | |
| 10 | Καθ’ ἓν μὲν λεγόμενα λέγει τὰ συνώνυμα καὶ ὑφ’ ἕν τι κοινὸν τε‐ λοῦντα γένος. οὐ μόνον δὲ τῶν οὕτως ἐχόντων πρὸς ἄλληλα μία ἐστὶν ἐπιστήμη, ἀλλὰ καὶ τῶν ἀφ’ ἑνὸς καὶ πρὸς ἕν. τρόπον γάρ τινα καὶ τὰ πρὸς μίαν φύσιν τὴν ἀναφορὰν ἔχοντα καθ’ ἓν λέγεται, καθ’ ὅσον ἐν πᾶσί πως αὐτοῖς ὁρᾶται ἡ φύσις αὐτή, ἀφ’ ἧς καὶ δι’ ἣν οὕτως καλεῖται, εἰ | |
| 15 | καὶ μὴ ὁμοίως αὐτῆς καὶ ἐπ’ ἴσης πάντα μετέχει. καὶ γὰρ ἐν τῷ φυ‐ λακτικῷ τῆς ὑγείας καὶ ἐν τῷ ποιητικῷ καὶ ἐν τῷ δεκτικῷ ὑγεία ἐστὶν ἡ θεωρουμένη· διὸ καὶ ἔστι πως αὐτῶν εἷς λόγος καὶ μιᾶς ἐπιστήμης ἡ πάντων τούτων θεωρία· τῆς γὰρ ἰατρικῆς. καὶ περὶ τοῦ ὄντος δὲ μιᾶς ἐστιν ἐπιστήμης θεωρῆσαι καθὸ ὄν ἐστιν· οὐ γὰρ καθὸ μουσικὰ ἢ ἰατρικά, | |
| 20 | ἀλλὰ καθὸ ὄντα καὶ τῆς τοῦ ὄντος κεκοινώνηκε φύσεως. | |
| 21n | Πανταχοῦ δὲ κυρίως τοῦ πρώτου ἡ ἐπιστήμη. | |
| 22 | Λαβὼν ὅτι τῶν πολλαχῶς λεγομένων ὡς ἀφ’ ἑνός τε καὶ πρὸς ἓν ἐπιστήμη μία, ἑξῆς δείκνυσιν ὅτι ἐν τοῖς οὕτως ἔχουσι, τουτέστιν ἐν πᾶσιν ἐν οἷς τὸ μὲν πρῶτόν τί ἐστι καὶ κυρίως λεγόμενον, τὰ δὲ ἀπ’ ἐκείνου, ὡς | |
| 25 | ἔχει ἐν τοῖς ἀφ’ ἑνός τε καὶ πρὸς ἓν λεγομένοις, τοῦ πρώτου κυρίως καὶ μάλιστά ἐστιν ἡ περὶ ἐκείνην τὴν φύσιν καταγινομένη ἐπιστήμη, πρὸς ἣν καὶ τὰ ἄλλα συντελεῖ. ἡ γοῦν ἰατρική, πάντων οὖσα τῶν ὑγιεινῶν ἐπι‐ στήμη, κυρίως καὶ μάλιστα ὑγείας ἐστί, πρὸς ἣν τὰ ἄλλα λέγεται. ὁμοίως καὶ ἡ περὶ ἀγαθῶν κυρίως καὶ μάλιστά ἐστιν ἡ περὶ τοῦ τελειοτάτου τῶν | |
| 30 | ἀγαθῶν. καὶ περὶ τοῦ ὄντος δὴ παντός, ἐπεὶ τῆς αὐτῆς φύσεώς ἐστι τὸ ὄν, μία μὲν ἐπιστήμη, αὕτη δὲ μάλιστα περὶ τοῦ πρώτου καὶ κυρίως ὄντος ἔσται, δι’ ὃ καὶ τὰ ἄλλα ὄντα. τοιαύτη δὲ καὶ ἡ οὐσία· ἐκ ταύτης γὰρ ἤρτηται τὸ εἶναι τῶν ἄλλων, καὶ διὰ ταύτην ὄντα κἀκεῖνα. τῶν οὐσιῶν | |
| 〈ἄρα τὰσ〉 ἀρχὰς καὶ τὰς αἰτίας ζητητέον τῷ φιλοσόφῳ, ᾧ ἡ πραγματεία | 231 | |
In met.232 | περὶ τὸ ὂν ᾗ ὄν· αἱ γὰρ ταύτης ἀρχαὶ καὶ τοῦ ὄντος ἂν παντὸς εἶεν, εἴ γε τοῖς ἄλλοις ἡ οὐσία ἀρχή τε καὶ αἰτία τοῦ εἶναι. δείξας δὲ πρῶτον ὅτι μιᾶς ἐστιν ἐπιστήμης ἡ περὶ τοῦ ὄντος θεωρία καὶ πῶς παραστήσας, νῦν προσέθηκε καὶ τίς ἐστιν αὐτή· ὅτι γὰρ ἡ φιλοσοφία ἡ καθόλου ταύτῃ | |
| 5 | διαφέρουσα τῶν ἄλλων, καθὸ ἐκείνων τῶν ἐπιστημῶν ἑκάστη περί τι ὄν, ἡ δὲ φιλοσοφία καθόλου περὶ τὸ ὄν, ᾗ ὄν ἐστιν, οὐ τὸ τὶ ὄν. πανταχοῦ οὖν κυρίως τοῦ πρώτου ἐστὶν ἐπιστήμη, ὥσπερ ἐπὶ τοῦ ἀνθρώπου· τοῦ γὰρ ἀνθρώπου ἐστὶν ἐπιστήμη καὶ οὐ τοῦ ἀνδριάντος, εἰ τύχοι, ἤγουν τῆς εἰ‐ κόνος· διὰ γὰρ τὸν ἄνθρωπον ἐκεῖνα. εἰ οὖν καὶ ἐνταῦθα διὰ τὴν πρω‐ | |
| 10 | τίστην οὐσίαν τὰ ἄλλα πάντα, καὶ ἐξ αὐτῆς πάντα ἤρτηνται, τῆς οὐσίας τῆς τοιαύτης δεῖ ἡμᾶς θηρᾶσαι τὰς ἀρχὰς καὶ τὰς αἰτίας. | |
| 12n | Ἅπαντος δὲ γένους καὶ αἴσθησις μία ἑνὸς καὶ ἐπι‐ | |
| 13n | στήμη, οἷον γραμματική. | |
| 14 | Τρία προέθηκεν ἐξ ἀρχῆς ζητῆσαι, πρῶτον μὲν εἰ τῷ ὄντι περὶ τὸ | |
| 15 | ὄντως ὂν καταγίνεται ὁ πρῶτος φιλόσοφος καὶ γινώσκει πάντα τὰ ὄντα, δεύτερον δὲ εἰ γινώσκει τὰ καθ’ αὑτὸ ὑπάρχοντα τοῖς πράγμασι, τρίτον εἰ καὶ τὰς οὐσίας τῶν ὄντων γινώσκει ὁ πρῶτος φιλόσοφος. τὸ μὲν οὖν πρῶτον λεληθότως ἐπελύσατο τοῖς προλεχθεῖσιν· ἐζήτησε γὰρ τὸ ὄντως ὂν πῶς κατηγορεῖται τῶν ὄντων, πότερον ὁμωνύμως ἢ συνωνύμως ἤγουν ὡς | |
| 20 | τὰ ἀφ’ ἑνὸς καὶ πρὸς ἕν, καθάπερ καὶ ὁ ἀληθὴς ἔχει λόγος, καὶ ἔδειξεν ὅτι ὡς τὰ ἀφ’ ἑνὸς καὶ πρὸς ἓν κατηγορεῖται πάντων τῶν ὄντων τὸ ὄντως ὄν· ὥστε πάντα τὰ ὄντα μετέχουσι τοῦ ὄντος, καὶ κατὰ τὴν γόνιμον αὐτοῦ δύναμιν, ὡς εἴρηται, ἐν ἐκείνοις πάντα παράγει. εἰ οὖν ἐδείχθη ὅτι περὶ τὸ ὄντως ὂν καταγίνεται ὁ πρῶτος φιλόσοφος, τούτου δὲ πάντα τὰ ὄντα | |
| 25 | μετέχουσιν ὡς τὰ ἀφ’ ἑνὸς καὶ πρὸς ἕν, δῆλον ὅτι περὶ πάντων τῶν ὄντων διαλέξεται ὁ πρῶτος φιλόσοφος. τὸ γὰρ ὑγιεινὸν ὡς τὰ ἀφ’ ἑνὸς καὶ πρὸς ἓν κατηγορεῖται· ἔστι δὲ ὑγιεινὸν σμιλίον φάρμακον καὶ οὖρον, καὶ οὐδέπω ἄλλος μὲν διαλέξεται περὶ τοῦ ὑγιεινοῦ σμιλίου, ἄλλος δὲ περὶ φαρμάκου ἤγουν περὶ οὔρου, ἀλλὰ εἷς καὶ ὁ αὐτός. οὕτως οὖν καὶ ἐνταῦθα | |
| 30 | περὶ τοῦ ὄντως ὄντος ὁ πρῶτος καὶ μόνος φιλόσοφος διαλέξεται. περὶ μέντοι γε τοῦ τρίτου διελέχθη ἡμῖν ἐν τῇ Φυσικῇ πραγματείᾳ· ἀρχόμενος γὰρ ἐκείνης τῆς πραγματείας ἔλεγεν ὅτι ‘ἐπειδὴ τὸ εἰδέναι καὶ τὸ ἐπί‐ στασθαι συμβαίνει περὶ πάσας τὰς μεδόδους, ὅταν τὰ αἴτια γνωρίσωμεν καὶ τὰ στοιχεῖα‘ *** αἱ οὐσίαι γνωρίζονται τῶν ἀρχῶν γινωσκομένων, | |
| 35 | τὰς δὲ ἀρχὰς πασῶν δείκνυσιν ὁ πρῶτος φιλόσοφος, φανερὸν ὅτι καὶ τὰς | 232 |
In met.233 | οὐσίας τῶν ὄντων γινώσκει. οἱ μὲν γὰρ κατὰ μέρος ἐπιστήμονες τὰς κατὰ μέρος οὐσίας ἐπίστανται τὰς ὑποβεβλημένας αὐτοῖς, οἷον ὁ ἀριθμη‐ τικὸς ἀριθμούς, ὁ γεωμέτρης μεγέθη, ὁμοίως δὲ καὶ οἱ ἄλλοι· ὁ μέντοι γε πρῶτος φιλόσοφος τὰς ἀρχὰς πάντων γινώσκει, ὥστε καὶ τὰς οὐσίας | |
| 5 | ἐπίσταται. τὸ μέντοι γε δεύτερον διὰ τῶν νῦν λεγομένων ὑπ’ αὐτοῦ κατα‐ σκευάζει, ὅτι καὶ τὰ καθ’ αὑτὸ ὑπάρχοντα τοῖς πράγμασιν οἶδεν ὁ πρῶτος φιλόσοφος. καί φησιν οὕτως, ὅτι τὰ πράγματα ποτὲ μὲν διχῇ διαιροῦνται, ποτὲ δὲ τριχῇ· καὶ διχῇ μὲν οὕτω λεγόντων ἡμῶν, τῶν πραγμάτων τὰ μὲν νοητὰ ὑπάρχουσι τὰ δὲ αἰσθητά· τριχῇ δὲ οὕτως, ὅτι τὰ μέν ἐστι | |
| 10 | παντελῶς ἀκίνητα, ὥσπερ τὰ νοητά, καθάπερ φησὶν ἐν τῇ Φυσικῇ ἀκροάσει, τὰ δὲ τῶν αἰσθητῶν ἀεὶ κινούμενα, ὥσπερ τὰ οὐράνια, τὰ δὲ οὐκ ἀεὶ κινούμενα, ὥσπερ τὰ ἐν γενέσει καὶ φθορᾷ. ἰστέον οὖν ὅτι παντὸς γένους αἰσθητοῦ μία ἐστὶν αἴσθησις, καὶ ἐπιστητοῦ μία ἐστιν ἐπιστήμη. οἷόν ἐστιν αἰσθητὰ τὰ χρώματα· περὶ ταῦτα μία αἴσθησις καταγίνεται ἡ ὄψις· καὶ | |
| 15 | πάλιν περὶ τοὺς ψόφους ἑτέρα μία αἴσθησις καταγίνεται ἡ ἀκοή, καὶ περὶ τὰ ὀσφραντὰ ἡ ὄσφρησις, καὶ 〈περὶ〉 τὰ γευστὰ ἡ γεῦσις, καὶ περὶ τὸ βαρὺ καὶ τὸ κοῦφον ἡ ἁφὴ καταγίνεται 〈καὶ〉 περὶ τὸ θερμὸν καὶ ψυχρόν. οὕτως οὖν φαμεν καὶ ἐπὶ τῶν ἐπιστητῶν, ὅτι περὶ τοὺς ἀριθμοὺς μία ἐπιστήμη καταγίνεται ἡ ἀριθμητική, καὶ περὶ τὰς ἁρμονίας ἡ ἁρμονική, καὶ περὶ | |
| 20 | τὰς φωνὰς ἡ γραμματική, καὶ περὶ τὰ μεγέθη γεωμετρία. ἔστιν οὖν πρὸ πάντων τούτων τὸ ὄντως ὂν καὶ τὸ ὄντως ἕν, ἀφ’ οὗ τούτοις πᾶσι τὸ εἶναι, εἴ γε πάντα καὶ ἕν ἐστι καὶ ὄντα ὑπάρχουσι. καὶ οἱ μὲν κατὰ μέρος ἐπι‐ στήμονες περὶ τὰ κατὰ μέρος καταγίνονται, ὁ μέντοι γε πρῶτος φιλόσοφος, ὡς εἰρήκαμεν, περὶ πάντα τὰ ὄντα, εἴ γε διαλέγεται περὶ τοῦ κυρίως ὄντος | |
| 25 | καὶ τοῦ ἑνός, ἐξ ὧν πᾶσι τοῖς ἄλλοις τὸ εἶναι ὑπάρχει. καὶ ὁ μὲν Ἀρι‐ στοτέλης ἐνταῦθά φησιν ὅτι ἐπακολουθοῦσιν ἀλλήλοις τὸ ὂν καὶ τὸ ἕν· πάντα γὰρ μετέχουσι καὶ τοῦ ὄντος καὶ τοῦ ἑνός· οἱ μέντοι γε ἄλλοι φιλό‐ σοφοι διακρίνουσιν αὐτὰ ἐξ ἀλλήλων, καὶ ὁ αὐτὸς δέ, ὥς φησιν ὁ ἡμέτερος φιλόσοφος, ἐν ἄλλοις. εἰ γὰρ ἡ ὕλη καὶ ὄν ἐστι καὶ οὐκ ὄν, ἐπειδὴ καὶ | |
| 30 | νόθῳ λογισμῷ ἐστι ληπτή, μετέχει δὲ τοῦ ἑνός, φανερὸν ὅτι ὑπερβέβηκε τὸ ἓν τὸ ὄν. ἐπεὶ οὖν τὸ ἓν καὶ τὸ ὂν πλῆθος εἰσάγουσι (τὸ γὰρ ἓν πρὸς πλῆθος λέγεται) μιᾶς δὲ καὶ τῆς αὐτῆς ἐστιν ἐπιστήμης τὸ θεωρῆσαι περὶ τῶν ἀντικειμένων, ἀντίκειται δὲ τῷ ἑνὶ πλῆθος, φανερὸν ὅτι καὶ περὶ πλήθους διαλέξεται ὁ πρῶτος φιλόσοφος, καὶ οὐ περὶ μόνου τοῦ ἑνός. ἔστι | |
| 35 | γὰρ νοητὸν πλῆθος, ἐξ οὗ τοῖς πολλοῖς τὸ εἶναι ὑπάρχει, ὥσπερ καὶ ἑνὰς νοητή, ἐξ ἧς ἡ συνέχεια πᾶσι τοῖς ἐνταῦθα. ὥστε καλῶς ἔλεγεν Ἐμπε‐ δοκλῆς νεῖκος καὶ φιλίαν, καὶ οἱ Πυθαγόρειοι ἀριθμούς, τὰ νοητὰ διὰ τού‐ των αἰνιττόμενοι, καὶ οἱ περὶ Πλάτωνα τὰς ἰδέας. ἰδοῦ γὰρ καὶ αὐτὸς ἐνταῦθα ἄντικρυς ταῦτα πρεσβεύει· ὥστε κατὰ τὸ φαινόμενον ἐμάχετο πρὸς | |
| 40 | αὐτούς, ἵνα μὴ τῷ φαινομένῳ πεισθέντες αὐτὰ δεξώμεθα. ὑπὸ οὖν τὸ | |
| πλῆθος τελοῦσι τὸ ὅμοιον καὶ ἀνόμοιον, τὸ ἴσον καὶ τὸ ἄνισον, ἡ ταυτότης | 233 | |
In met.234 | καὶ ἑτερότης καὶ τὰ ἐναντία πάντα, καὶ τὸ λευκὸν καὶ τὸ μέλαν, ὡς ταὐ‐ τὸν καὶ ἕτερον· διὸ καὶ οὕτω δὴ ὑπάρχουσιν ὡς ταὐτὰ καὶ ἕτερα λαμβα‐ νόμενα. καὶ τὰ μὲν ἐν τῷ ποσῷ θεωροῦνται τῶν ἐναντίων ἤγουν ἀντι‐ κειμένων, ὥσπερ τὸ ἴσον καὶ ἄνισον, τὰ δὲ ἐν ποιῷ, ὥσπερ ὅμοιον καὶ | |
| 5 | ἀνόμοιον, καθάπερ αὐτός φησιν ἐν Κατηγορίαις, τὰ δὲ ἐν τῇ οὐσίᾳ, ὥσπερ ἐπὶ τῶν φυσικῶν, οἷον θερμὸν καὶ ψυχρόν, ὑγρὸν καὶ ξηρόν. ἀλλὰ τὸ μὲν ἴσον καὶ ὅμοιον καὶ θερμὸν ὑπὸ τὴν ταυτότητα καὶ ὑπὸ τὴν ἑνάδα, τὸ δὲ ἄνισον καὶ ἀνόμοιον καὶ τὸ ψυχρὸν ὑπὸ τὴν ἑτερότητα καὶ τὸ πλῆθος. διὸ καὶ δέκα συστοιχίας ἐποίουν οἱ Πυθαγόρειοι, καὶ τὰ μὲν ἀπετίθεντο | |
| 10 | πρὸς τῇ κρείττονι συστοιχίᾳ, τὰ δὲ πρὸς τῇ χείρονι, καθάπερ εἰρήκαμεν. εἰ τοίνυν τὸ πλῆθος καθ’ αὑτὸ κατηγορεῖται τῶν πραγμάτων, εἴ γε καὶ ἐκ τοῦ τοιούτου πλήθους, φημὶ δὴ τοῦ νοητοῦ, τὸ εἶναι τῷ ἐνταῦθα πλήθει, δῆλον ὅτι καὶ τὰ ὑπ’ αὐτὰ τελοῦντα καθ’ αὑτὸ κατηγορηθήσεται τῶν πραγμάτων, ὅμοιον καὶ ἀνόμοιον, ἴσον καὶ ἄνισον, τὰ ἐναντία, ἑτερότης | |
| 15 | καὶ ταυτότης. εἰ τοίνυν περὶ πάντων τούτων διαλέγεται ὁ πρῶτος φιλόσοφος, δῆλον ὅτι διαλέξεται περὶ τῶν καθ’ αὑτὸ ὑπαρχόντων τοῖς πράγμασιν. ὅτι δὲ διαλέγεται περὶ τῶν ἐναντίων ὡμολόγηται· οὔτε γὰρ φυσικὸς διαλέξεται οὔτε δὲ μαθηματικὸς οὔτε ἄλλος τις παρὰ τὸν πρῶτον φιλόσοφον, ὅτι ἓν ἑνὶ ἀντίκειται (οὔτε γὰρ δύο ἑνί· οὐ γὰρ ἄδικος οὕτως ἡ φύσις, ὥστε δύο | |
| 20 | ἑνὶ ἀντιτάξαι· ὥστε τῇ καταφάσει ἡ ἀπόφασις μόνη μάχεται, ὡς δέδεικται ἐν τῷ Περὶ ἑρμηνείας), καὶ ὅτι τετραχῶς τὰ ἀντικείμενα λέγεται, καὶ ποῖά ἐστιν ἐναντία, τὰ πλεῖστον ἀλλήλων διεστηκότα, καὶ ὅτι διχῶς λέγονται τὰ ἐναντία, τὰ μὲν ὡς μετέχοντα, τὰ δὲ ὡς μετεχόμενα, καθάπερ εἴρηται ἐν τῷ Φαίδωνι. περὶ τούτων οὖν πάντων ὁ πρῶτος φιλόσοφος διαλέξεται. | |
| 25n | Ἅπαντος δὲ γένους καὶ αἴσθησις μία ἑνός. | |
| 26 | Τὸ μὲν κατάλληλον τῆς λέξεώς ἐστιν ‘ἅπαντος δὲ γένους ἑνὸς καὶ αἴσθησις μία καὶ ἐπιστήμη‘. εἰπὼν δὲ ὅτι τοῦ φιλοσόφου ἐστὶ τὸ γινώ‐ σκειν τὰς ἀρχὰς τῶν οὐσιῶν καὶ τὰς αἰτίας, ὅτι μὴ μόνον περὶ τῆς οὐσίας αὐτῷ ἡ πραγματεία, ἀλλὰ καὶ καθόλου περὶ παντὸς τοῦ ὄντος ᾗ ὄν, ὡς | |
| 30 | φθάσας εἴρηκε, δείκνυσι καὶ διὰ τούτων. παντὸς γὰρ γένους ἑνὸς καὶ ἐν τοῖς αἰσθητοῖς αἴσθησιν μίαν εἶναι καὶ ἐν τοῖς ἐπιστητοῖς ἐπιστήμην μίαν· γένους μὲν νῦν κοινότερον λαμβάνων ἀντὶ τοῦ φύσεως μιᾶς· γένη γὰρ κοινότερον πάντα ὅσα κατά τινα μίαν φύσιν κεκοινώνηκεν ἀλλήλοις· τοι‐ αῦτα δὲ καὶ τὰ ἀφ’ ἑνός τινος τὸ εἶναι ἔχοντα. καὶ γὰρ ἐν τοῖς αἰσθη‐ | |
| 35 | τοῖς πάντων τῶν τῆς αὐτῆς φύσεως τῷδέ τινι, οὗ ἐστιν αἴσθησις ἀντι‐ | 234 |
In met.235 | ληπτική, κεκοινωνηκότων ἡ αὐτὴ αἴσθησις ἀντιλαμβάνεται· οἷον πάντων τῶν χρωμάτων τῶν κεκοινωνηκότων τῷ λευκῷ ὄψις, τῶν ψόφων ἀκοή, τῶν ὀσφραντῶν ὄσφρησις. ὁμοίως δὲ πάλιν ἡ γραμματικὴ οὐ τῆσδε τῆς φωνῆς, φέρε εἰπεῖν τῆς ὀξείας, ἐστὶ θεωρητική, ἀλλ’ ἁπλῶς πάσης φωνῆς | |
| 5 | καθὸ φωνή. ὁμοίως δὲ καὶ ἡ ἀριθμητικὴ πάντων τῶν ἀριθμῶν καὶ γεω‐ μετρία πάντων τῶν μεγεθῶν. ἐπεὶ τοίνυν καὶ τὸ ὂν μιᾶς φύσεως κεκοι‐ νώνηκε καθὸ ὄν (τοιοῦτον γὰρ τὸ ὂν ἐδείχθη), εἰ τοίνυν ἡ σοφία καταγίνεται περὶ τὴν οὐσίαν τε καὶ τὰς τῆς οὐσίας ἀρχάς, καὶ περὶ ἅπαντα τὰ ὄντα καὶ τὰς πάντων ἀρχὰς ἂν εἴη. διὰ τοῦτο οὖν, φησίν, ὁ πρῶτος φιλόσοφος | |
| 10 | ἅτε δὴ περὶ τὸ ὄντως ὂν καταγινόμενος θεωρεῖ πάντα τὰ ὄντα, ἐπειδὴ πάντων κατηγορεῖται τὸ ὄντως ὂν ὡς τὰ ἀφ’ ἑνὸς καὶ πρὸς ἕν, καθάπερ ἐν τῇ θεωρίᾳ εἰρήκαμεν· μετέχουσι γὰρ αὐτοῦ τὰ πάντα. ὁ οὖν εἰδὼς τὰς ἀρχὰς οἶδε καὶ τὰ ἐκ τῶν ἀρχῶν. διὰ τοῦτο οὖν ὁ Ἀριστοτέλης λέγει διὸ καὶ τοῦ ὄντος ὅσα εἴδη, τουτέστιν ὅσα γένη, θεωρῆσαι | |
| 15 | μιᾶς ἐστιν ἐπιστήμης τῷ γένει, τουτέστι τῆς πρώτης φιλοσοφίας, τά τε εἴδη τῶν εἰδῶν. φησὶν ὅτι ὡς ἔχει τὰ μέρη τῆς ὁλότητος πρὸς τὴν ὁλότητα, οὕτως ἔχει καὶ τὰ μέρη τῆς ἐπιστήμης πρὸς τὴν ὅλην ἐπιστήμην. ἡ οὖν ἁπλῶς ἐπιστήμη γίνεται τῆς ἁπλῆς ὁλότητος τῶν ὄντων, αἱ δὲ κατὰ μέρος ἐπιστῆμαι τῶν κατὰ μέρος. ὡς γὰρ ἔχει τὸ γένος τὸ ἐπιστητὸν | |
| 20 | πρὸς τὰ ὑπ’ αὐτὸ εἴδη, οὕτως καὶ τὸ γένος τῆς τούτου ἐπιστήμης πρὸς τὰ εἴδη τὰ αὐτῆς· καὶ ἐναλλὰξ ἄρα, ὡς τὸ γένος τὸ ἐπιστητὸν πρὸς τὸ γένος τῆς οἰκείας ἐπιστήμης, οὕτως καὶ τὰ εἴδη τοῦ ἐπιστητοῦ πρὸς τὰ εἴδη τῆς ἐπιστήμης. ἔστι δὲ τὸ γένος καὶ ἡ τοῦ ὄντος κοινὴ φύσις ἐπι‐ στητὴ τῇ κοινῇ τε καὶ γενικῇ φιλοσοφίᾳ· καὶ τὰ μέρη ἄρα τοῦ ὄντος | |
| 25 | ἐπιστητὰ τοῖς τῆς φιλοσοφίας μέρεσιν· ὥστε ἑκάστου τῶν τοῦ ὄντος εἰδῶν ἐπιστήμη ἂν εἴη ἑκάστη τούτων, ὅσαι ὑπὸ τὴν φιλοσοφίαν ὡς γενικήν τινα ἐπιστήμην εἰσὶ τεταγμέναι ἐπιστῆμαι. διὰ δὲ τῶν νῦν εἰρημένων δέδεικται ὅτι τῆς πρώτης φιλοσοφίας ἡ εἰς τὰ γένη τοῦ ὄντος διαίρεσις, ὃ πεποίηκεν αὐτὸς ἐν ταῖς Κατηγορίαις. ἅμα δὲ ἐνεδείξατο ἡμῖν διὰ τούτων, πῶς ἐστι | |
| 30 | μία ἐπιστήμη ἡ φιλοσοφία, ἐπειδὴ καθόλου. εἴδη δὲ αὐτῆς αἱ κατὰ μέρος ἐπιστῆμαι. τὰ γὰρ εἴδη, τουτέστι τὰ μέρη τῆς ὁλότητος, τῶν εἰδῶν, τουτέστι τῶν μερῶν τῆς ἐπιστήμης ἐπιστητὰ ὑπάρχουσιν, ἡ δὲ ἁπλῶς ἐπι‐ στήμη τῆς ἁπλῶς ὁλότητος. ἡ οὖν σοφία ἐστὶν ἡ κυρίως ἐπιστήμη τῶν | |
| ἀκινήτων τε καὶ ἀιδίων καὶ θείων, καὶ αὐτή ἐστι περὶ τὸ ὂν ᾗ ὄν, ἀλλ’ | 235 | |
In met.236 | οὐ τὶ ὄν. ἔστι δὲ ὑπὸ ταύτην ἡ μέν τις πρώτη φιλοσοφία ἡ περὶ τὰς πρώτας οὐσίας, ἡ δὲ φυσικὴ πᾶσα περὶ τὰ φυσικά, ἐν οἷς λόγων κίνησις καὶ μεταβολὴ θεωρεῖται, ἡ δὲ τῶν πρακτῶν θεωρητική· τοιαῦτα δὲ καὶ τῶν ὄντων τινά. ὅτι δὲ μία τῷ γένει ἡ περὶ τὸ ὂν ᾗ ὂν πραγματευομένη | |
| 5 | φιλοσοφία, ἐδήλωσεν ἀρχόμενος τοῦ βιβλίου εἰπὼν ‘αὕτη δέ ἐστιν οὐδεμία τῶν ἐν μέρει λεγομένων‘. | |
| 7n | Εἰ δὲ τὸ ὂν καὶ τὸ ἓν ταὐτόν. | |
| 8 | Ὅτι εἰ τὸ ὂν καὶ τὸ ἓν ταὐτόν ἐστι καὶ ἀντακολουθοῦσιν ἀλλήλοις (ὅπου γὰρ τὸ ὄν, καὶ τὸ ἕν, καὶ πάντα μετέχουσι τοῦ ὄντος καὶ τοῦ ἑνός, | |
| 10 | τουτέστιν ὑπάρξεως καὶ συνεχείας), εἰ οὖν ταῦτα ἀκολουθοῦσιν ἀλλήλοις, ὥσπερ καὶ ἡ ἀρχὴ καὶ τὸ στοιχεῖον ἀκολουθοῦσιν ἀλλήλοις· διὰ τοῦτο ἐλέγομεν ἐν τῇ Φυσικῇ ἀκροάσει ὅτι ταὐτὰ λέγει εἶναι στοιχεῖον καὶ ἀρχήν· φησὶν οὖν ὅτι εἰ ἀκολουθοῦσι ταῦτα ἀλλήλοις καὶ τὸ ὂν καὶ τὸ ἕν, οὐχ ὡς ἑνὶ λόγῳ δηλούμενα, ἀλλὰ ἔχοντα διάφορον ὁρισμόν, καθάπερ ἡ ἀνά‐ | |
| 15 | βασις καὶ ἡ κατάβασις τῷ μὲν ὑποκειμένῳ ἡ αὐτή ἐστι, τῷ δὲ λόγῳ διαφέρουσιν. ἐν τούτοις οὖν καὶ τὸ ὂν καὶ τὸ ἓν τῷ μὲν ὑποκειμένῳ τὰ αὐτὰ ὑπάρχουσι, κατὰ δὲ τὸν λόγον ἔχουσι τὴν διαφοράν. ὅμως μέντοι γε οὐδὲν διαφέρει, κἂν μὴ ὑποθώμεθα κατὰ τὸν λόγον διαφέρειν αὐτὰ ἀλλὰ κοινωνεῖν· τοῦτο γὰρ καὶ ἀσφαλέστερον μᾶλλον ὑπάρχει. τὸ αὐτὸ γάρ ἐστιν | |
| 20 | εἰπεῖν εἷς ἄνθρωπος καὶ ὢν ἄνθρωπος· εἷς γὰρ καὶ ὁ αὐτός ἐστιν ὁρισμὸς καὶ ὁ τοῦ ἑνὸς ἀνθρώπου καὶ ὁ τοῦ ὄντος ἀνθρώπου. ὥστε καὶ τὸ ἓν καὶ τὸ ὂν κοινωνοῦσι καὶ κατὰ τὸν λόγον· οὐχ ἕτερον γάρ τι δηλοῖ κατὰ τὴν λέξιν ἐπαναδιπλούμενον τὸ ἔστιν εἷς ἄνθρωπος καὶ ἄνθρωπος καὶ ὢν ἄν‐ θρωπος. δῆλον οὖν ὅτι οὐ χωρίζονται ταῦτα ἀπ’ ἀλλήλων οὔτε ἐπὶ | |
| 25 | γενέσεως οὔτε δὲ καὶ ἐπὶ φθορᾶς· οἷον γίνεται [εἷς] ἄνθρωπος, γίνεται ὢν ἄνθρωπος, φθείρεται [εἷς] ἄνθρωπος, φθείρεται ὢν ἄνθρωπος· ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τοῦ ἑνός. φανερὸν ἄρα γέγονεν ἐκ τῶν εἰρημένων ὅτι ἡ πρόσθεσις τοῦ τοιούτου ἀνθρώπου τὸ αὐτὸ δηλοῖ, καὶ οὐδὲν ἕτερον παρὰ τὸ ἓν καὶ τὸ ὄν. ὥστε ὁμολογουμένως ἀκολουθοῦσι ταῦτα ἀλλήλοις, τὸ ἕν φημι καὶ | |
| 30 | τὸ ὄν. ἄλλως τε δὴ ἡ ἑκάστου οὐσία ἕν ἐστι καθ’ αὑτό· οὐ γὰρ κατὰ συμβεβηκός· ὁμοίως δὲ καὶ ὄν. ὥστε ὅσαπερ εἴδη τοῦ ἑνὸς ὑπάρχουσι, τὰ αὐτὰ καὶ τοῦ ὄντος, εἴ γε πάντα μετέχουσι καὶ τοῦ ἑνὸς καὶ τοῦ ὄντος· περὶ ὧν τὸ τί ἐστι τῆς αὐτῆς ἐστιν ἐπιστήμης θεωρῆσαι, λέγω δὲ οἷον περὶ ταὐτοῦ καὶ ὁμοίου, καὶ τῶν ἄλλων τῶν τοιούτων. ἑνότης γὰρ κατ’ | |
| 35 | οὐσίαν τὸ ταὐτόν· ἓν γὰρ καὶ τὸ ταὐτόν, καθὸ ταὐτόν· καὶ † ὅμοιον ὁμοίῳ | 236 |
In met.237 | καὶ ἴσον ἑνότης ἐστὶν ἐν ποσῷ. διὰ δὲ τούτων δείκνυσιν ὅτι τοῦ φιλο‐ σόφου ἴδιόν ἐστι τοῦ τῆς οὐσίας θεωρητικοῦ τὸ καὶ τὸ τί ἐστιν ἕκαστον τούτων θεωρῆσαι, ὃ καὶ αὐτὸς ἐζήτει † τοῦτο καὶ ἠπόρει ἐν τῷ πρὸ τούτου. | |
| 5n | Σχεδὸν δὲ πάντα ἀνάγεται τἀναντία εἰς τὴν ἀρχὴν | |
| 6n | ταύτην. | |
| 7 | Ἀρχὴν λέγει τὴν ἐναντίωσιν τὸ ἓν καὶ τὸ τῷ ἑνὶ ἀντικείμενον, τοῦτο δέ ἐστι τὸ πλῆθος· τὸ μὲν γὰρ ταὐτὸν ἕν τι, τὸ δὲ ἕτερον πλῆθος καὶ ἐν πλήθει. ὁμοίως δὲ καὶ τὸ ὅμοιον ἕν τι, τὸ δὲ ἀνόμοιον ἐν πλήθει θεω‐ | |
| 10 | ρεῖται, καὶ τὸ ἴσον ὑπὸ τὸ ἓν θεωρεῖται, τὸ δὲ ἄνισον ὑπὸ τὸ πλῆθος. ἀνάγει δὲ ἡμᾶς περὶ τὸ γνῶναι ὅτι σχεδὸν πάντα τὰ ἐναντία ὡς εἰς ἀρχὴν ἀνάγεται τό τε ἓν καὶ τὸ πλῆθος, εἰς τὴν Ἐκλογὴν τῶν ἐναντίων, ὡς ἰδίᾳ περὶ τούτων πραγματευσάμενος. εἴρηκε δὲ περὶ τῆς τοιαύτης ἐκλογῆς καὶ ἐν τῷ δευτέρῳ Περὶ τοῦ ἀγαθοῦ. | |
| 15n | Καὶ τοσαῦτα μέρη φιλοσοφίας ἐστὶν ὅσαιπερ αἱ οὐσίαι. | |
| 16 | Ἐπεὶ τοῦ ὄντος τὸ μὲν κυρίως ἐστὶν ὂν καὶ καθ’ αὑτό, τὸ δὲ κατὰ συμβεβηκός, κυρίως μὲν καὶ καθ’ αὑτὸ ἡ οὐσία, κατὰ συμβεβηκὸς δὲ τὰ τῇ οὐσίᾳ ὑπάρχοντα καὶ τὰ ὅλως ἐπὶ ταύτην ἔχοντα τὴν ἀναφοράν, παν‐ ταχοῦ δὲ ἀναγκαῖον εἶναί τινα πρώτην φιλοσοφίαν, ἐν οἷς οὖν ἡ τάξις αὕτη, | |
| 20 | κυρίως ἐστὶν ἐπιστήμη τοῦ πρώτου καὶ ἐξ οὗ τὰ ἄλλα ἤρτηται καὶ δι’ ὃ λέγονται, ἡ δὲ φιλοσοφία περὶ τὸ ὄν, εἴη ἂν κυρίως ἡ φιλοσοφία ἐπιστήμη περὶ οὐσίαν· αὕτη γὰρ κυρίως ὄν. καὶ ἐπεὶ πλείους αἱ οὐσίαι, πλείους καὶ αἱ ἐπιστῆμαι τῶν οὐσιῶν, οἷον φυσικὴ ἀριθμητικὴ γεωμετρία, καὶ ἄλλαι ὅσαι, ὥστε πάντων ἀναγκαῖον εἶναί τινα πρώτην ἐπιστήμην καὶ ἐχομένην | |
| 25 | αὐτῶν· αὕτη δέ ἐστιν ἡ σοφία ἡ περὶ τὸ ὄντως ὂν καταγινομένη καὶ τὸ ἕν, ἥτις οἶδε καὶ τὰς ἄλλας ἐπιστήμας. | |
| 27n | Ὑπάρχει γὰρ εὐθὺς γένη ἔχοντα τὸ ὂν καὶ τὸ ἕν. | |
| 28 | Τουτέστι πᾶσαι αἱ ἄλλαι ἐπιστῆμαι καταγίνονται περὶ ἐπιστητὰ ἔχοντα τὸ ὂν καὶ τὸ ἕν. ὥστε καὶ αὐτὰ οἶδεν ἡ πρώτη φιλοσοφία. διό, φησίν, | |
| 30 | αἱ ἐπιστῆμαι ἀκολουθοῦσι τούτοις. ἔστι γὰρ ὁ φιλόσοφος ὥσπερ | 237 |
In met.238 | ὁ μαθηματικὸς λεγόμενος· καὶ γὰρ αὕτη ἡ μαθηματικὴ ἔχει μέρη, καὶ θεωρεῖταί τις ἐν αὐτῇ πρώτη καὶ δευτέρα καὶ ἄλλαι ἐφεξῆς ἐν τοῖς μαθήμασιν· οἷον πρώτη ἀριθμητική, εἶτα ἀστρονομία, γεωμετρία, ἁρμονική. οὕτως οὖν καὶ ἐπὶ τῆς πρώτης φιλοσοφίας ἐστὶν ἡ πρωτίστη ἡ | |
| 5 | περὶ τὸ ὄντως ὂν καταγινομένη, εἶτα μετ’ ἐκείνην ἡ περὶ τὰς οὐσίας, ὥς φησιν αὐτός, τὰς ἀκινήτους, ἐφεξῆς ἡ φυσική, ἥτις περὶ κινούμενα μεγέθη θεωρεῖται, καὶ λοιπαὶ ἄλλαι ἐφεξῆς πᾶσαι, ἐπειδὴ καὶ πᾶσαι τοῦ ὄντος καὶ τοῦ ἑνὸς μετέχουσι. τοσαῦτα οὖν μέρη φιλοσοφίας ὑπάρχουσιν, ὅσαιπερ αἱ οὐσίαι εἰσίν. ἦν δὲ ἐν τοῖς ἠπορημένοις καὶ τοῦτο, πότερον μία ἐστὶν | |
| 10 | ἐπιστήμη περὶ πάσας τὰς οὐσίας ἢ πλείους, καὶ εἰ πλείους, ἆρα συγγενεῖς. καὶ δέδειχεν ὅτι συγγενεῖς ὡς ὑπὸ μίαν τελοῦσαι τὴν πρώτην φιλοσοφίαν· πάντα γάρ, ὡς εἴρηται, μετέχουσι τοῦ ὄντος. τὸ δὲ ὑπάρχει γὰρ εὐθὺς γένη ἔχοντα τό τε ἓν καὶ τὸ ὂν ἴσον ἐστὶ τῷ ἔστι γὰρ καὶ τοῦ ὄντος καὶ τοῦ ἑνὸς γένη τινά, τουτέστι κατὰ γενῶν τινων τό τε ἓν καὶ τὸ ὂν | |
| 15 | κατηγορεῖται. ὂν δὲ τὸ κυριώτατον λαμβάνει. | |
| 16n | Ἐπειδὴ μιᾶς τὰ ἀντικείμενα θεωρῆσαι. | |
| 17 | Ἐπεὶ μιᾶς ἐστιν ἐπιστήμης τὸ θεωρῆσαι τὰ ἀντικείμενα· ὡς δὲ πολ‐ λάκις μεμαθήκαμεν, τῶν ἀντικειμένων μία καὶ ἡ αὐτή ἐστιν ἐπιστήμη. | |
| 19n | Τῷ τε ἑνὶ ἀντίκειται πλῆθος, ἀπόφασιν δὲ καὶ στέ‐ | |
| 20n | ρησιν μιᾶς ἐστιν ἐπιστήμης θεωρῆσαι. | |
| 21 | Τουτέστι κατάφασιν καὶ ἀπόφασιν καὶ ἕξιν καὶ στέρησιν. ὁ γὰρ εἰδὼς τὴν ἀπόφασιν οἶδε πολλῷ μᾶλλον καὶ τὴν κατάφασιν· προτέρα γὰρ φύσει ἡ κατάφασις τῆς ἀποφάσεως· καὶ ὁ εἰδὼς πάλιν τὴν στέρησιν οἶδε καὶ τὴν ἕξιν. οἷον ὁ εἰδὼς τὴν τυφλότητα οἶδε καὶ τὴν ὄψιν· ἡ γὰρ τυφλότης | |
| 25 | πρὸς ὄψιν λέγεται· καὶ ὁ εἰδὼς τὸ οὐκ ἀγαθὸν οἶδε καὶ τὸ ἀγαθόν. | |
| 26n | Διὰ τὸ ἀμφοτέρως θεωρεῖσθαι τὸ ἕν. | |
| 27 | Ἐπειδή, φησί, τὸ ἓν καὶ τὸ ὂν θεωροῦνται καὶ ἐν τῇ καταφάσει, ὡς εἴρηται, καὶ ἐν τῇ ἀποφάσει· πάντα γὰρ μετέχουσι τοῦ ὄντος. ὁμοίως δὲ καὶ ἐν τῇ στερήσει καὶ τῇ ἕξει θεωρεῖται τὸ ὂν καὶ τὸ ἕν. | |
| 30n | Οὗ ἡ ἀπόφασις ἢ ἡ στέρησις ἡ ἁπλῶς λεγομένη. | |
| 31 | Ὡς συντόμως φάναι, ὃ λέγει τοιοῦτόν ἐστιν, ὅτι ἡ μὲν ἀπόφασις | 238 |
In met.239 | ἁπλῶς λέγεται, ἐπειδὴ πάντων τῶν ὄντων διαιρεῖ τὸ ἀληθὲς καὶ τὸ ψεῦδος ἡ ἀντίφασις, καὶ ὥς φησι Πλάτων, οὐδὲν καυχήσεται τῶν ὄντων ἐκφυγεῖν τὴν ἀντίφασιν· ἡ μέντοι γε ἕξις καὶ ἡ στέρησις οὐκ ἐπὶ πάντα τὰ ὄντα θεωροῦνται· στέρησιν γὰρ λέγονται ἔχειν ἐκεῖνα τὰ πεφυκότα μὲν ἔχειν, | |
| 5 | μὴ ἔχοντα δὲ τότε ὅτε πέφυκεν ἔχειν. ὁ γὰρ λίθος οὐ λέγεται τυφλός· οὔτε γὰρ πέφυκεν ἔχειν ὀφθαλμούς. τὸ δὲ κυνίδιον λέγεται στέρησιν ἔχειν, ἡνίκα μὴ ἔχει ἐν τῷ καιρῷ, καθ’ ὃν πέφυκεν ἔχειν. διὰ τοῦτο ὁ Ἀρι‐ στοτέλης ἐπὶ μὲν τῆς ἀποφάσεως τὸ ἁπλῶς εἶπεν, ἐπὶ δὲ τῆς στερήσεως ἤ τινι γένει· οἷον ἡ ἁπλῶς λεγομένη ὅτι οὐχ ὑπάρχει, ἵνα εἴπῃ | |
| 10 | τὴν ἀπόφασιν, ἤ τινι γένει, ἵνα εἴπῃ τὴν στέρησιν. | |
| 11n | Ἔνθα μὲν οὖν τῷ ἑνὶ ἡ διαφορὰ πρόσεστιν. | |
| 12 | Ἰστέον ὅτι διαφορὰν καλεῖ τὴν οὒ ἀπόφασιν, ἐπειδὴ αὕτη προστιθε‐ μένη ποιεῖ ἀντὶ καταφάσεως ἀπόφασιν. ὃ οὖν λέγει τοῦτό ἐστιν, ὅτι ἔνθα μὲν οὖν τῷ ἑνὶ ἡ διαφορὰ πρόσεστι, τοῦτο πάντα ἐστὶ παρὰ τὸ ἐν | |
| 15 | τῇ ἀποφάσει· τὸ γὰρ οὐκ ἄνθρωπος πάντα ἐστὶ παρὰ τὸν ἄνθρωπον, καὶ τὸ οὐ λίθος πάντα ἐστὶ χωρὶς τοῦ λίθου. διό φησι ἀπουσία γὰρ ἡ ἀπό‐ φασις ἐκείνου ἐστί, τουτέστιν ἀναιρετικὴ τῆς καταφάσεως μόνης τὸ οὐκ ἄνθρωπος· ὥστε πάντα, φησί, τὰ ὄντα περιλαμβάνει ἡ ἀντίφασις. ἐν δὲ τῇ στερήσει καὶ ὑποκειμένη τις φύσις γίνεται, καθ’ ἣν λέ‐ | |
| 20 | γεται ἡ στέρησις. τουτέστιν οὐκ ἐπὶ πάντα τὰ ὄντα τρέχει, ἀλλ’ ἐπὶ τὰ πεφυκότα μὲν ἔχειν, μὴ ἔχοντα δὲ ὅτε δεῖ ἔχειν, ὡς ἐπὶ τοῦ κυνιδίου εἰρήκαμεν. ὁ γὰρ λίθος οὐ λέγεται εἶναι τυφλός. ἐὰν γὰρ εἴπω ὅτι τῶν ὄντων τὰ μὲν βλέπουσι τὰ δὲ τυφλὰ ὑπάρχουσιν, οὐ περιλαμβάνω πάντα τὰ ὄντα· οὔτε γὰρ λέγονται τυφλὰ τὰ μὴ ὅλως πεφυκότα ἔχειν ὄψιν. τῷ | |
| 25 | δὲ ἑνὶ πλῆθος ἀντίκειται, ὥστε καὶ τὰ ἀντικείμενα τοῖς εἰρη‐ μένοις, τό τε ἕτερον καὶ ἀνόμοιον καὶ ἄνισον καὶ ὅσα ἄλλα λέ‐ γεται ἢ κατὰ ταῦτα, τουτέστιν ***, ἢ κατὰ τὸ ἓν καὶ κατὰ τὸ πλῆθος. τὸ μὲν γὰρ ταὐτὸν καὶ ὅμοιον καὶ ἴσον ὑπὸ τὴν ἑνάδα, τὸ δὲ ἀνόμοιον καὶ ἄνισον καὶ ἕτερον ὑπὸ τὸ πλῆθος. ταῦτα οὖν πάντα ἔργον | |
| 30 | ἐστὶ γνωρίζειν τῆς πρώτης φιλοσοφίας, καθάπερ ἐν τῇ θεωρίᾳ ἐδείξαμεν. διὸ καὶ ὁ Ἀριστοτέλης ὁ πρῶτος φιλόσοφος εἶπεν ἐν Κατηγορίαις ὅτι τὸ μὲν ἴσον καὶ ἄνισον ἐν ποσῷ θεωρεῖται, τὸ δὲ ὅμοιον καὶ ἀνόμοιον ἐν ποιῷ, τὸ δὲ ταὐτὸν καὶ ἕτερον ἐν τῇ οὐσίᾳ. ὑπὸ ταῦτα οὖν τελεῖ καὶ ἡ ἐναντιότης. ἐν τούτοις γάρ ἐστι καὶ ἡ ἐναντιότης· διαφορὰ γάρ | |
| 35 | τίς ἐστιν ἡ ἐναντιότης, καθάπερ ἐν τῇ θεωρίᾳ ἐδείξαμεν, ὡς ἐπὶ τοῦ λευκοῦ καὶ τοῦ μέλανος, ἡ δὲ διαφορὰ ἑτερότης ἐστίν. ὥστε ἐπειδὴ | |
| πολλαχῶς τὸ ἓν λέγεται, ἢ ὡς ἴσον ἢ ὡς ὅμοιον ἢ ὡς ταὐτόν, καὶ | 239 | |
In met.240 | ταῦτα φανερὸν ὡς ὅτι πολλαχῶς λεχθήσονται (ἄλλη γὰρ ἰσότης ἡ ἐν τοῖς ἀριθμοῖς καὶ ἄλλη ἡ ἐν τοῖς μεγέθεσιν, ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τοῦ ὁμοίου καὶ τῶν ἄλλων πάντων), ὅμως μέντοι γε πάντα ταῦτα ὑπὸ μιᾶς ἐπιστήμης γνωρίζεται· οὐ γάρ, εἰ πολλαχῶς λέγεται, πάντως καὶ ἑτέρας | |
| 5 | ἐστὶ γνωρίζειν, ἀλλὰ τοῦτό ἐστιν, εἰ μήτε καθ’ ἓν μήτε πρὸς ἓν οἱ λόγοι ἀναφέρονται, τουτέστι μήτε συνωνύμως κατηγοροῦνται τὰ κατη‐ γορούμενα, μήτε δὲ ὡς ἀφ’ ἑνὸς καὶ πρὸς ἕν. ἐπειδὴ δὲ τὸ ὂν ὡς τὰ ἀφ’ ἑνὸς καὶ πρὸς ἓν κατηγορεῖται τῶν ὄντων πάντων, φανερὸν ὅτι ὁ πρῶτος φιλόσοφος, ὡς πολλάκις εἴρηται, διαλέξεται περὶ πάντων τῶν | |
| 10 | ὄντων, ἅτε δὴ εἰδὼς αὐτά, διότι πάντα μετέχουσι τοῦ ὄντος. εἰ μὲν γὰρ ὁμωνύμως κατηγορεῖτο τὸ ὄν, τότε περὶ τῶν πολλαχῶς λεγομένων ἑτέρας καὶ ἑτέρας ἦν ἐπιστήμης τὸ διαλεχθῆναι, ὥσπερ τὸ ὀξὺ τὸ μέν ἐστιν ἐν φθόγγοις, τὸ δὲ ἐν χυμοῖς, οὐχ ὁ αὐτὸς δὲ διαλέξεται περὶ τοῦ ὀξέος τοῦ ἐν φθόγγοις καὶ τοῦ ἐν χυμοῖς, ἐπεὶ ὁμωνύμως ἐνταῦθα κατηγορεῖται. | |
| 15 | ἐπεὶ οὖν πάντα πρὸς τὸ πρῶτον ἀναφέρεται, οἷον ὅσα ἓν λέγεται (μετέχουσι γὰρ πάντα καὶ τῆς ἑνώσεως καὶ τοῦ ὄντος) ὡσαύτως φατέον καὶ περὶ ταὐτοῦ καὶ ἑτέρου καὶ τῶν ἐναντίων ἔχειν· πάντα γὰρ ταῦτα μετέχουσι καὶ τοῦ ὄντος καὶ τοῦ ἑνός. ὥστε διαλέξεται περὶ αὐτῶν ὁ πρῶτος φιλόσοφος. ὁ μέντοι γε Ἀλέξανδρος περὶ τοῦ λευκοῦ καὶ τοῦ μέ‐ | |
| 20 | λανος οὕτως φησί. λευκὸν γὰρ καὶ μέλαν καὶ γλυκὺ καὶ πικρὸν ὑπὸ μὲν τὸ ἓν καὶ τὸ πλῆθος πῶς ἂν αὐτόθεν ὑπάγοιτο; ὑπὸ μέντοι ταὐτὸν καὶ θάτερον ὑπαχθήσεται· τὰ μὲν γάρ ἐστι συγκριτικὰ αὐτῶν, τὸ γλυκὺ καὶ τὸ μέλαν, τὰ δὲ διακριτικά, τὸ πικρὸν καὶ τὸ λευκόν. τὰ οὖν διακριτικὰ ὑπὸ τὴν ἑτερότητα, τὰ δὲ συγκριτικὰ ὑπὸ τὴν ταυτότητα· καὶ διὰ τούτων | |
| 25 | ἀνάγονται ὑπὸ τὸ ἓν καὶ τὸ πλῆθος. ἔδειξε δὲ ὅτι καὶ τὰ κατὰ κατά‐ φασιν καὶ ἀπόφασιν ἀνάγονται ὑπὸ τὸ ἓν καὶ τὸ πλῆθος· ἡ μὲν γὰρ κατά‐ φασις ὑπὸ τὸ ἓν καὶ ἡ ἕξις, ἡ δὲ στέρησις καὶ ἡ ἀπόφασις ὑπὸ τὸ πλῆθος· πολλὰ γὰρ εἰσάγουσιν. ὁμοίως δὲ καὶ τὸ πρός τι. | |
| 29n | Ἐπειδὴ πάντα πρὸς τὸ πρῶτον ἀναφέρεται. | |
| 30 | Φησὶν ὅτι πάντα πρὸς τὸ πρῶτον ἀναφέρονται, οἷον ὅσα ἓν λέγονται· ἐξ ἐκείνου γὰρ τοῦ πρώτου πάντα καὶ τῆς ἑνώσεως μετέχουσι καὶ τοῦ ὄντος. ὁμοίως οὖν δεῖ λέγειν ἓν καὶ ἐπὶ ταὐτοῦ καὶ ἑτέρου καὶ τῶν ἐναντίων· καὶ ταῦτα γὰρ πάντα μετέχουσιν ἑνώσεως καὶ ὑπάρ‐ ξεως. ὥστε διελόμενον ποσαχῶς λέγεται ἕκαστον, οὕτως ἀπο‐ | |
| 35 | δοτέον πρὸς τὸ πρῶτον ἐν ἑκάστῃ κατηγορίᾳ, πῶς πρὸς ἐκεῖνο λέγεται. τὰ μὲν γὰρ τῷ μετέχειν τοῦ ὄντος, ὥσπερ 〈ἀὴρ καὶ πῦρ〉 λέ‐ | |
| γονται θερμὰ τῷ μετέχειν ἀμφότερα θερμότητος, τὰ δὲ τῷ ποιεῖν, ὥσπερ | 240 | |
In met.241 | λέγονται ἀμφότερα δραστικὰ τῷ ποιεῖν, σίδηρος, εἰ τύχοι, καὶ λίθος· τὰ δὲ κατὰ ἄλλους λεχθήσεται τρόπους, οἷον σχετικῶς, ὡς πατὴρ πρὸς υἱὸν ἤ τι τοιοῦτο· ταῦτα γὰρ οὔτε τῷ ποιεῖν οὔτε τῷ ἔχειν ὑπάρ‐ χουσιν, ἀλλὰ κατ’ ἄλλην τινὰ σχέσιν. φανερὸν οὖν γέγονεν, ὅπερ καὶ | |
| 5 | ἐν ταῖς ἀπορίαις εἰρήκαμεν, ὅτι μιᾶς ἐπιστήμης ἐστὶ θεωρῆσαι περὶ τούτων. τοῦτο δὲ ἡμῖν ὑπέκειτο ἐν τοῖς ἀπορήμασιν, εἰ τοῦ φιλοσόφου ἐστὶν ἔργον τὸ περὶ πάντων τῶν ὄντων δύνασθαι θεωρεῖν. πῶς οὖν, φησίν, ἀπ’ ἐκείνου λέγεται, τὸ ἓν πρὸς τὸ πρῶτον καὶ κυρίως ἕν, τὸ ταὐτὸν πρὸς τὸ πρῶτον καὶ κυρίως ταὐτόν, ὁμοίως καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων, | |
| 10 | οἷον καθ’ ὧν ἡ ταὐτοῦ κατηγορία καὶ καθ’ ὧν τὸ ταὐτὸν κατηγορεῖται, διελομένους καὶ λαβόντας τὰ ἐν ταῖς ἄλλαις κατηγορίαις, πῶς τὰ ἄλλα πρὸς τὸ πρῶτον τῶν ὑπὸ ταὐτόν, τουτέστι τὸ ἐν τῇ οὐσίᾳ ἀναφέρεται, καὶ δι’ ἐκεῖνο καὶ αὐτὰ τῆς αὐτῆς τυγχάνει κατηγορίας. ὁμοίως ἐπὶ ὁμοίου καὶ ἴσου καὶ τῶν ἄλλων. ὡς γὰρ περὶ τοῦ ὄντος λέγοντες, λαβόντες τὸ κυρίως | |
| 15 | εἶναι τὴν οὐσίαν, ἓν ἕκαστον τῶν ἄλλων ὧν τὸ ὂν κατηγορεῖται ἐδείκνυμεν ὂν ἢ τῷ πάθος εἶναι τῆς οὐσίας ἢ τῷ ἐνέργειαν ἢ τῷ γένεσιν ἤ τι ἄλλο, οὕτως φησὶ δεῖν καὶ ἐπὶ τούτων ποιεῖν (τὰ μὲν γὰρ τῷ ἔχειν ἐκεῖνα, τὰ δὲ τῷ ποιεῖν, τὰ δὲ κατὰ ἄλλους λεχθήσεται τρόπους) εὑρόντας τὸ κυρίως καθ’ ἕκαστον τούτων λεγόμενον· τῶν γὰρ ἄλλων ἕκαστον τὰ μὲν τῷ ἔχειν | |
| 20 | τὸ κυρίως λεγόμενον ἢ ὂν ἢ ἕν (ἤγουν σχέσει) ἢ ταὐτὸν ἢ τῶν ἄλλων τι καὶ αὐτὸ οὕτως λέγεται. δύναται τὸ ἔχειν καὶ ἀντὶ τοῦ ἔχεσθαι εἰρῆσθαι· τῷ γὰρ ἔχεσθαι ὑπὸ τοῦ κυρίως ὄντος τε καὶ ἑνός, τουτέστι τῆς οὐσίας, καὶ εἶναι ἐν αὐτῇ λέγεται ὄντα τε καὶ ἓν ἕκαστον τῶν συμβαινόντων αὐτῇ, ὡς τὸ ποσόν τε καὶ ποιὸν καὶ ὅσα ὁμοίως τούτοις ἐν τῇ οὐσίᾳ ἐστίν. οὕτω | |
| 25 | γὰρ καὶ τὸ ταὐτὸν καὶ θάτερον καὶ τὸ ὅμοιον καὶ ἀνόμοιον ἕξει, ἐπειδὰν αὐτῶν κατηγορῆται, καὶ τὸ ἴσον καὶ τὸ ἄνισον καὶ τὰ ἄλλα· ταὐτὸν μὲν γὰρ κυρίως ἐπὶ τῶν οὐσιῶν, ὡσαύτως δὲ καὶ ὅμοιον τὸ κατὰ τὸ ἐν οὐσίᾳ εἶδος· ῥηθήσεται δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων τῶν ὅσα ἔχει τὴν πρὸς ἐκεῖνα ὁμοιότητα. τὰ μὲν οὖν τῷ ἔχεσθαι ὑπ’ ἐκείνου οὕτως ῥηθήσεται, τὰ δὲ | |
| 30 | τῷ ἐνέργειαί τινες εἶναι αὐτοῦ· τῶν γὰρ τῆς οὐσίας ἐνεργειῶν ἑκάστη ὄν τι καὶ ἕν, ὅτι ἔστιν αὐτὰς ἡ οὐσία ποιοῦσα. ὁμοίως πάλιν ἄλλα ὄντα λέγεται τῷ πάθη τῆς οὐσίας εἶναι, καὶ ἄλλα τῷ σχέσεις. ὡς δὲ τὸ ὂν ἀναδέχεται ἕκαστον αὐτῶν, οὕτως καὶ τὸ ἓν καὶ τῶν ὑπὸ τὸ ἓν ἕκαστον. δείξας δὲ πῶς ἀφ’ ἑνός ἐστι καὶ πρὸς ἓν ταῦτα λεγόμενα, ἐπιφέρει τὸ τῆς | |
| 35 | αὐτῆς εἶναι ἐπιστήμης περί τε τούτων 〈ἃ〉 ἀπὸ τῆς οὐσίας τὸ εἶναι ἔχει καὶ περὶ τῆς οὐσίας ἔχειν ἐπιστήμην. ἦν δὲ περὶ τὴν οὐσίαν ἡ πραγμα‐ | |
| τεία τῷ φιλοσόφῳ· καὶ περὶ τούτων ἄρα τοῦ φιλοσόφου διαλαμβάνειν. | 241 | |
In met.242 | εἰπὼν δὲ ταῦτα καὶ δείξας ὅτι τοῦ φιλοσόφου τὸ περὶ πάντων τῶν ὄντων γνῶσιν ἔχειν, ἐπισημαίνεται ὅτι διὰ τῶν δεδειγμένων λύεται τῶν ἀποριῶν μία τῶν ἀπορηθεισῶν ἐν τῷ Β, περὶ ἧς ἠπόρει, πότερον μιᾶς ἢ πλειόνων ἐστὶν ἐπιστημῶν τὸ θεωρῆσαι περί τε τῆς οὐσίας καὶ τῶν τῇ οὐσίᾳ συμ‐ | |
| 5 | βεβηκότων, καὶ τῶν οἷς εἶπε χρῆσθαι τὴν διαλεκτικὴν κατὰ τὸ ἔνδοξον, ἃ ἦν ἐναντία ταὐτὸν καὶ ἕτερον καὶ τὰ ἄλλα. | |
| 7n | Εἰ γὰρ μὴ τοῦ φιλοσόφου. | |
| 8 | Εἰ μὴ τοῦ φιλοσόφου ἔργον ἐστὶ τὸ περὶ πάντων τῶν ὄντων θεωρεῖν, τίς ἔσται ὁ ἐπισκεψόμενος, εἰ ταὐτὸ Σωκράτης καὶ Σωκράτης | |
| 10 | καθήμενος (κατὰ μὲν γὰρ τὸ ὑποκείμενον τὸ αὐτό ἐστι Σωκράτης καὶ Σω‐ κράτης καθήμενος, κατὰ δὲ τὸ συμβεβηκὸς ἕτερον) ἢ εἰ ἓν ἑνὶ ἐναντίον (ἐνταῦθα φανερὸν ὅτι ἕν· οὐ γὰρ ἄδικος ἡ φύσις 〈ὥστε〉 δύο ἑνὶ ἀντιτάξαι, ὡς δέδεικται ἐν τῷ Περὶ ἑρμηνείας), ἢ τί ἐστι τὸ ἐναντίον, ὅτι τὰ πλεῖστον ἀλλήλων διεστηκότα, 〈ἢ〉 ποσαχῶς λέγεται τὰ ἐναντία, ὅτι διχῶς, | |
| 15 | τὰ μὲν ὡς μετέχοντα τὰ δὲ ὡς μετεχόμενα; ὁμοίως δὲ καὶ περὶ τῶν ἄλλων τῶν τοιούτων. ἐπεὶ τοίνυν τοῦ ἑνὸς καθὸ ἕν ἐστι καὶ τοῦ ὄντος καθὸ ὄν ἐστι ταῦτα πάθη ὑπάρχουσι τὰ εἰρημένα, τὸ ταὐτὸν καὶ ἕτερον καὶ ὅμοιον καὶ ἀνόμοιον καὶ ἴσον καὶ ἄνισον καὶ ὅσα ἄλλα, ἀλλ’ οὐχ ᾗ ἀριθμοὶ ἢ γραμμαὶ ἢ πῦρ (εἰ γὰρ καθ’ αὑτὰ ὑπάρχουσι τοῖς | |
| 20 | ἀριθμοῖς τὸ ὂν ᾗ ὂν καὶ τὸ ἀνόμοιον, ἤγουν τοῖς μεγέθεσιν, ἔδει αὐτοῖς μόνον ὑπάρχειν· νῦν δὲ ὁρῶμεν ταῦτα διήκοντα ἐπὶ πάντα τὰ ὄντα), φα‐ νερὸν ὡς ὅτι τοῦ ὄντος ὑπάρχουσι πάθη καθ’ αὑτά, καὶ ἐκείνης τῆς πρώτης φιλοσοφίας ἐστὶν ἔργον γνωρίσαι καὶ τὰς οὐσίας αὐτὰς καὶ τὰ συμβεβηκότα αὐτοῖς, ταὐτὸν καὶ ἕτερον καὶ ὅσα ἄλλα. | |
| 25n | Καὶ οὐ ταύτῃ ἁμαρτάνουσιν οἱ περὶ αὐτῶν σκοπού‐ | |
| 26n | μενοι ὡς οὐ φιλοσοφοῦντες. | |
| 27 | Πρόκειται αὐτῷ δεῖξαι ὅτι ὁ πρῶτος φιλόσοφος περὶ πάντων τῶν ὄν‐ των διαλέγεται καὶ τῶν καθ’ αὑτὸ ὑπαρχόντων τοῖς πράγμασι. καὶ ἤδη μὲν φθάσας διὰ πλειόνων ἐπιχειρημάτων τοῦτο ἔδειξε, καὶ νῦν δὲ τοῦτο | |
| 30 | αὐτὸ δείκνυσι διὰ χαριεστάτου πάνυ θεωρήματος. τί γάρ; φησὶν ὅτι ὁ διαλεκτικὸς καὶ ὁ σοφιστικὸς ὑποδύονται τὸν πρῶτον φιλόσοφον. εἰ τοίνυν οὗτοι οἱ ὑποδυόμενοι τὸν πρῶτον φιλόσοφον περὶ πάντων τῶν ὄντων δια‐ λέγονται καὶ τῶν καθ’ αὑτὸ ὑπαρχόντων τοῖς πράγμασι, πολλῷ μᾶλλον αὐτὸς ὁ πρῶτος φιλόσοφος, ὃν ὑποδυόμενοι ταῦτα λέγουσι, περὶ πάντων τῶν | |
| 35 | ὄντων διαλέξεται καὶ τῶν καθ’ αὑτὸ ὑπαρχόντων τοῖς πράγμασιν. ὁ μὲν | |
| γὰρ διαλεκτικός (ἣν καὶ ἀδολεσχίαν ἐκάλεσεν ἐν τοῖς Τόποις) ἐξ ἐνδόξων | 242 | |
In met.243 | ὁρμώμενος καὶ ἐκ πιθανῶν λόγων σπουδάζει τὰ ἐναντία δεικνύναι γυμ‐ νάζων τοὺς νέους, ἵνα γνόντες ἀμφοτέρους τοὺς λόγους ὕστερον λοιπὸν τὸ ἀληθὲς κατάσχωσιν· ὁ δὲ κυρίως πρῶτος φιλόσοφος οὐκ ἐξ ἐνδόξων ὁρ‐ μᾶται λόγων καὶ πιθανῶν, ἀλλὰ ἐξ αὐτοπίστων καὶ ἀληθῶν, καὶ τὰ ἐν‐ | |
| 5 | αντία οὐ δείκνυσιν ἀλλὰ τὰ δοκοῦντα αὐτῷ ἀληθῆ. ὅθεν τὸν διαλεκτικὸν καὶ πειραστικὸν προσαγορεύει ὡς πειράζοντα τοὺς νέους. ὁ μέντοι γε σο‐ φιστὴς κέρδους χάριν ὑποκρίνεται τὸν πρῶτον φιλόσοφον καὶ διαλέγεται περὶ πάντων τῶν ὄντων καὶ τῶν καθ’ αὑτὸ ὑπαρχόντων τοῖς οὖσιν ἐκ τῶν τυχόντων ὁρμώμενος· διὸ καὶ ἀδικομάχους αὐτοὺς καλεῖ ὁ Ἀριστοτέλης ἐν | |
| 10 | τοῖς Σοφιστικοῖς ἐλέγχοις. ὥσπερ οὖν ἐπὶ τῶν ἀριθμῶν ὁρῶμεν ὅτι τοῖς ἀριθμοῖς ὑπάρχει τὰ μὲν καθ’ αὑτὸ τὰ δὲ κατὰ σχέσιν· καθ’ αὑτὸ μὲν ὑπάρχει τοῖς ἀριθμοῖς τὸ περιττὸν καὶ τὸ ἄρτιον, κατὰ σχέσιν δὲ τὸ ἴσον τὸ ἄνισον, ὑπεροχὴ ἔλλειψις συμμετρία· καὶ καθ’ αὑτοὺς μὲν ὑπάρχει τοῖς ἀριθμοῖς τὰ καθ’ αὑτὸ ὑπάρχοντα αὐτοῖς περιττὸν καὶ ἄρτιον, πρὸς ἀλλή‐ | |
| 15 | λους δὲ τὰ κατὰ σχέσιν· παραβαλλόμενοι γὰρ πρὸς ἀλλήλους λέγονται ἔχειν ὑπεροχὴν καὶ ἔλλειψιν καὶ ἰσότητα καὶ ἀνισότητα. καὶ ὁ μὲν ἀριθμητικὸς οὐ μόνον περὶ τῶν ἀριθμῶν διαλέγεται, ἀλλὰ καὶ περὶ τῶν καθ’ αὑτὸ ὑπαρχόντων τοῖς ἀριθμοῖς ἡ ἀριθμητική, τουτέστιν ἀρτίου καὶ περιττοῦ· περὶ δὲ τῶν κατὰ σχέσιν ὑπαρχόντων τοῖς ἀριθμοῖς οὐχ ᾗ ἀριθμητικὸς | |
| 20 | διαλέγεται, ἀλλὰ καθὸ ἀριθμητικὸς ἔχει τὰς ἀρχὰς τοῦ μουσικοῦ. ὁμοίως δὲ παντὶ στερεῷ σώματι ὑπάρχει τὸ εἶναι τριχῇ διαστατῷ· τοῦτο δὲ καθ’ αὑτὸ ὑπάρχει τοῖς σώμασι, καὶ τοῖς μαθηματικοῖς καὶ τοῖς φυσικοῖς. δια‐ φέρουσι δὲ ἀλλήλων ὅτι τὰ μὲν μαθηματικὰ ἀκίνητα ὑπάρχουσι, τὰ δὲ φυσικὰ πάντα ἐν κινήσει· καὶ τῶν φυσικῶν τὰ μὲν ἀεὶ κινούμενα ὑπάρ‐ | |
| 25 | χουσι, τὰ δὲ ποτὲ κινούμενα. διαλέγεται οὖν ὁ μαθηματικὸς καὶ ὁ φυσικὸς καὶ περὶ τῶν σωμάτων καὶ τῶν καθ’ αὑτὸ ὑπαρχόντων τοῖς σώμασιν, ὅτι τὰ μὲν ἀκίνητα ὑπάρχουσι τὰ δὲ ἐν κινήσει, καὶ ὅτι τὰ μὲν ἀεικίνητα τὰ δὲ ποτὲ κινούμενα, καὶ ὅτι τὰ μὲν βαρέα ὑπάρχουσι τὰ δὲ οὔτε κουφότη‐ τος μετέχουσιν οὔτε δὲ βάρους. ὥσπερ οὖν ὁ ἀριθμητικὸς διαλέγεται περὶ | |
| 30 | πάντων τῶν ἀριθμῶν καὶ τῶν καθ’ αὑτὸ ὑπαρχόντων τοῖς ἀριθμοῖς, καὶ ὁ φυσικὸς περὶ πάντων τῶν σωμάτων καὶ τῶν καθ’ αὑτὸ ὑπαρχόντων τοῖς σώμασιν, ὁμοίως δὲ καὶ οἱ ἄλλοι ἐπιστήμονες οἱ κατὰ μέρος, οὕτως δὴ καὶ ὁ πρῶτος φιλόσοφος διαλέγεται περὶ πάντων τῶν ὄντων καὶ τῶν καθ’ αὑτὸ ὑπαρχόντων πᾶσι τοῖς οὖσιν. εἶτα ἐφεξῆς ἱστορεῖ καὶ τὰς τῶν πα‐ | |
| 35 | λαιοτέρων δόξας, δεικνὺς ὅτι καὶ αὐτοὶ ἀρχὰς τῶν ὄντων ἐναντιώσεις ὑπε‐ τίθεντο· ὁ μὲν Παρμενίδης τὸ πῦρ καὶ τὴν γῆν, τουτέστι τὸ θερμὸν καὶ τὸ ψυχρόν, ὁ δὲ Ἐμπεδοκλῆς τὸ νεῖκος καὶ τὴν φιλίαν, ὁ δὲ Πλάτων τὸ πέρας καὶ ἄπειρον, οἱ δὲ Πυθαγόρειοι τὸ περιττὸν καὶ τὸ ἄρτιον. ὥστε καλῶς καὶ ἡμεῖς ἀρχὰς τῶν ὄντων ὑπεθέμεθα τὸ ἓν καὶ τὸ πλῆθος· καὶ | |
| 40 | αἱ ἄλλαι γὰρ ἀρχαὶ πᾶσαι φαίνονται ἀναφερόμεναι ὑπὸ τὸ ἓν καὶ τὸ πλῆ‐ | 243 |
In met.244 | θος· ὡς εἰς γένη γὰρ ταῦτα πίπτουσι τὰ ἄλλα πάντα. δῆλον δὲ ὅτι οἶδε καὶ πρὸ τῶν δύο τούτων μίαν ἀρχήν· καὶ γάρ φησιν “οὐκ ἀγαθὸν πολυ‐ κοιρανίη· εἷς κοίρανος ἔστω”. ἐπεὶ οὖν ἀντίκεινται ἀλλήλοις τὸ ἓν καὶ τὸ πλῆθος, τῶν δὲ ἀντικειμένων μία ἐστὶν ἐπιστήμη, δῆλον ὡς ὅτι εἷς καὶ | |
| 5 | ὁ αὐτὸς φιλόσοφος διαλέξεται περὶ τοῦ ἑνὸς καὶ τοῦ πλήθους καὶ πάντων τῶν ὑπ’ αὐτὰ τελούντων, τουτέστι περὶ πάντων τῶν ὄντων. ταῦτα γὰρ πάντων τῶν ὄντων κατηγοροῦνται ὡς τὰ ἀφ’ ἑνὸς καὶ πρὸς ἕν· οὐ γὰρ συνωνύμως, ὡς ἀνωτέρω ἐδείξαμεν, οὔτε δὲ ὡς κατὰ τύχην ὡς τὰ ὁμώ‐ νυμα. κατὰ τύχην γὰρ ἐκλήθησαν, εἰ τύχοι, ἀμφότεροι Αἴαντες· οὐκ ἔστι | |
| 10 | δὲ κατὰ τύχην ὑγιεινὸν βοήθημα καὶ σιτίον, ὅπερ ἐστὶν ὡς τὰ ἀφ’ ἑνὸς καὶ πρὸς ἕν. πάντα οὖν τὰ ἄλλα μετέχουσι τοῦ ἑνὸς καὶ τοῦ πλήθους. διαλέγεται οὖν καὶ περὶ τῶν καθ’ αὑτὸ ὑπαρχόντων τοῖς οὖσι, τουτέστιν ἑτερότητος ἰσότητος, ταυτότητος ὁμοιότητος, ἐναντιότητος τελείου. ὁ γὰρ γεωμέτρης διαλέγεται περὶ τοῦ προτέρου τοῦ ἐν τοῖς μεγέθεσιν, ὅτι πρό‐ | |
| 15 | τερα, εἰ τύχοι, ἐστὶ τὰ τρίγωνα, εἶτα τὰ τετράγωνα· ὡσαύτως καὶ περὶ τῆς ὁμοιότητος τῆς ἐν μεγέθεσι, καὶ ἰσότητος καὶ ταυτότητος καὶ ἑτερό‐ τητος. ὁμοίως δὲ καὶ ὁ ἀριθμητικὸς περὶ ὁμοιότητος τῆς ἐν τοῖς ἀριθ‐ μοῖς καὶ τῶν ἄλλων. ὁ μέντοι γε πρῶτος φιλόσοφος διαλέγεται περὶ τῆς ἁπλῶς ὁμοιότητος, τί ἐστιν ἁπλῶς ὁμοιότης, περὶ τῶν θεωρουμένων ἐν | |
| 20 | πᾶσι τοῖς οὖσιν, ὁμοίως δὲ καὶ περὶ τῆς ἁπλῶς ἐναντιότητος τῆς ἐν πᾶσι τοῖς οὖσι θεωρουμένης, ὡσαύτως δὲ καὶ περὶ προτέρου καὶ τελείου καὶ ὄντος. πάλιν δὲ ὁ φυσικὸς διαλέγεται περὶ τοῦ γένους τοῦ ἐν τῷ ζῴῳ· ὁ μέντοι γε πρῶτος φιλόσοφος διαλέγεται περὶ τοῦ ἁπλῶς γένους τοῦ ἐν ἅπασι τοῖς οὖσι θεωρουμένου· ὁμοίως δὲ καὶ περὶ τῶν ἄλλων πάντων. | |
| 25n | Καὶ οὐ ταύτῃ ἁμαρτάνουσιν οἱ περὶ αὐτῶν σκοποῦντες. | |
| 26 | Ὃ λέγει τοῦτό ἐστιν ὅτι οὐ κατὰ τοῦτο ἁμαρτάνουσιν οἱ διαλεκτικοὶ καὶ οἱ σοφισταί, καθὸ περὶ πάντων τῶν ὄντων διαλέγονται καὶ τῶν καθ’ αὑτὸ ὑπαρχόντων τοῖς οὖσι, καὶ μάλιστα οἱ σοφισταί· οὐχ ἁμαρτάνουσιν οὖν ὡς κατὰ τοῦτο φιλοσοφοῦντες, ἀλλὰ ἁμαρτάνουσι, καθὸ οὐκ εἰδότες τὸ κυρίως ὂν | |
| 30 | καὶ τὴν κυρίως οὐσίαν ὁποία τίς ἐστιν, ἀποφαίνονται περὶ τῶν καθ’ αὑτὸ ὑπαρ‐ χόντων τῷ πράγματι, ὅπερ ἀγνοοῦσι. διό φησιν ἀλλ’ ὅτι προτέρα ὑπάρχει οὐσία τῶν καθ’ αὑτὸ ὑπαρχόντων αὐτῇ, περὶ ἧς οὐσίας οὐδὲν γινώσκου‐ σιν. ὥσπερ γάρ ἐστι καὶ ἀριθμοῦ καθὸ ἀριθμὸς ἴδια πάθη, οἷον περιττὸν καὶ ἄρτιον, συμμετρία ἰσότης, ὑπεροχὴ ἔλλειψις, καὶ | |
| 35 | ταῦτα καὶ καθ’ ἑαυτοὺς καὶ πρὸς ἀλλήλους ὑπάρχουσι τοῖς ἀρι‐ θμοῖς, καθ’ ἑαυτοὺς μὲν τὸ περιττὸν καὶ ἄρτιον, πρὸς ἀλλήλους δὲ ὑπεροχὴ ἔλλειψις, συμμετρία ἰσότης, ὡς ἐδείξαμεν ἐν τῇ θεωρίᾳ, ὁμοίως δὲ καὶ | |
| στερεῷ σώματι καὶ ἀκινήτῳ καὶ κινουμένῳ ἀβαρεῖ τε καὶ βάρος | 244 | |
In met.245 | ἔχοντι ἔστιν ἕτερα ἴδια, οἷον τὸ τριχῇ διαστατόν, οὕτως οὖν καὶ τῷ κυρίως ὄντι, καθὸ ὄν ἐστι, τινὰ ἴδια, ἑτερότης ταυτότης, ὁμοιότης ἰσότης· ταῦτα γὰρ καθ’ αὑτὸ ὑπάρχουσι τῷ ὄντι, ᾗ ὄν ἐστι. καὶ δεῖ περὶ πάντων τῶν καθ’ αὑτὸ ὑπαρχόντων τῷ ὄντι διαλέγεσθαι τὸν πρῶτον φιλόσοφον, ὥσπερ καὶ | |
| 5 | τὸν ἀριθμητικὸν περὶ τῶν ἀριθμῶν καὶ τῶν καθ’ αὑτὸ ὑπαρχόντων τοῖς ἀριθμοῖς, τουτέστιν ἀρτίου καὶ περιττοῦ. σημεῖον δὲ τούτου· οἱ γὰρ δια‐ λεκτικοὶ καὶ οἱ σοφισταὶ ταὐτὸ ὑποδύονται σχῆμα τῷ φιλοσόφῳ· περὶ πάντων γὰρ τῶν ὄντων πειρῶνται διαλέγεσθαι. ἡ γὰρ σοφιστικὴ φαι‐ νομένη μόνον σοφία ἐστίν (οὐ γὰρ οὖσα· ἀπατᾷ γάρ), καὶ οἱ διαλεκτικοὶ | |
| 10 | δὲ διαλέγονται περὶ πάντων· κοινὸν δὲ πᾶσιν ὑπόκειται τὸ ὄν, ᾗ ὄν ἐστι. διαλέγονται δὲ περὶ τούτων, ἐπειδὴ πάντα ταῦτα οἷον ἴδιά ἐστι τῆς φιλο‐ σοφίας, ἥντινα ὑποκρίνονται, φημὶ δὴ πάντα τὰ ὄντα· περὶ γὰρ τὸ αὐτὸ γένος στρέφεται, τουτέστι περὶ τὸ αὐτὸ ὑποκείμενον, ἡ σοφιστικὴ καὶ ἡ διαλεκτικὴ τῇ φιλοσοφίᾳ· ὡς γὰρ πολλάκις εἴρηται, σπεύδουσι περὶ πάν‐ | |
| 15 | των τῶν ὄντων διαλέγεσθαι. διαφέρει δὲ ἡ κυρίως φιλοσοφία τῆς μὲν δια‐ λεκτικῆς τῷ τρόπῳ τῆς δυνάμεως, ἐπειδὴ ἡ μὲν διαλεκτικὴ ἐξ ἐνδόξων ὁρμᾶται καὶ ἐκ πιθανῶν, καὶ τὰ ἐναντία κατασκευάζει γυμνάζουσα τὸν νέον, ἡ δὲ φιλοσοφία ἐξ ἀληθῶν ὁρμᾶται καὶ αὐτοπίστων, τέλος ἔχουσα τὴν τῆς ἀληθείας ὁδόν. τῆς δὲ σοφιστικῆς διαφέρει ἡ φιλοσοφία τῇ τοῦ βίου προαι‐ | |
| 20 | ρέσει, ἐπειδὴ ὁ μὲν σοφιστὴς διὰ τὸ χρηματίζεσθαι ταῦτα ποιεῖ, ὁ δὲ φιλό‐ σοφος διὰ τὴν ὠφέλειαν. ἔστι δέ, φησίν, ἡ διαλεκτικὴ πειραστική (πει‐ ράζει γὰρ τὸν νέον, πῶς ἔχει) περὶ ὧν ἡ φιλοσοφία τὴν γνῶσιν καὶ τὴν ἀλήθειαν ὑφηγεῖται· ἡ δὲ σοφιστικὴ φαινομένη ἐστὶ σοφία μὴ οὖσα. αἰτιᾶται οὖν τοὺς σοφιστάς, οἵτινες ὑποδυόμενοι τὸ τῆς φιλοσοφίας ὄνομα περὶ | |
| 25 | μὲν τῆς οὐσίας, περὶ ἧς οἰκειότατος καὶ προηγούμενος ὁ λόγος τῷ φιλοσόφῳ, οὐδένα ποιοῦνται λόγον, περὶ δὲ ἐναντίων καὶ ἀντικειμένων, ὥς φησιν ὁ ἀπὸ τῆς Ἀφροδισιάδος ἐξηγητής, καὶ τῶν πλεοναχῶς λεγομένων καὶ τῶν συμ‐ βεβηκότων καὶ τῶν τοιούτων πᾶσα αὐτοῖς ἡ πραγματεία, οἷς πρὸς τὰ σο‐ φίσματα καὶ τοὺς ἀγῶνας χρῶνται παρακρουόμενοι τοὺς προσδιαλεγομένους. | |
| 30 | αἰτιᾶται δὲ αὐτῶν οὐ τὸ περὶ τούτων λέγειν ὡς οὐκ ὂν φιλοσόφῳ οἰκεῖον (οἰκεῖος γὰρ καὶ ὁ περὶ τούτων λόγος τοῖς φιλοσόφοις), ἀλλ’ ὅτι περὶ μό‐ νων τούτων καὶ προηγουμένως ὁ λόγος αὐτοῖς γίνεται, περὶ δὲ τῆς οὐσίας, ἥτις ἐστὶ πρώτη, παρ’ ἧς κἀκείνοις τὸ εἶναι, δι’ ἣν ὁ φιλόσοφος καὶ περὶ ἐκείνων λέγει, οὐδένα ποιοῦνται λόγον. διὸ οὐδὲ φιλόσοφοι· εἰ γὰρ μὴ | |
| 35 | ἴσασι τὴν οὐσίαν, οὐδὲ τὰ καθ’ αὑτὸ ὑπάρχοντα τῇ οὐσίᾳ δύνανται εἰπεῖν ἀληθῶς. ὥσπερ οὖν πάσης τῆς ἐπιστήμης σκοπούσης τὰ καθ’ αὑτὸ ὑπάρ‐ χοντα τοῖς πράγμασιν αὐτῶν δεῖ καὶ τὸν πρῶτον φιλόσοφον σκοπεῖν τὰ καθ’ αὑτὰ ὑπάρχοντα τοῖς πράγμασι πᾶσιν. οἷον γεωμετρίας τὰ ὑπάρ‐ | |
| χοντα ταῖς γραμμαῖς εἰδέναι καὶ τοῖς ἐπιπέδοις τε καὶ σχήμασιν. ἔστι γάρ | 245 | |
In met.246 | τινα καὶ τούτων οἰκεῖα, καὶ πάλιν ἄλλα 〈τοῖσ〉 στερεοῖς· καὶ τούτων ἄλλα μὲν τοῖς ἀκινήτοις, περὶ ἃ ἡ στερεομετρία, ἄλλα δὲ τοῖς κινουμένοις, περὶ ἃ ἡ ἀστρολογικὴ καὶ ἡ φυσική. ἀλλὰ καὶ τῶν κινουμένων ἄλλα μὲν τοῖς βάρος ἔχουσιν, ὡς γῇ ὕδατι, ἄλλα δὲ τοῖς οὐκ ἔχουσι βάρος, ὥσπερ τοῖς | |
| 5 | κούφοις, πυρί τε καὶ ἀέρι, καὶ τῷ κυκλοφορικῷ σώματι. διαφέρει οὖν ἡ διαλεκτικὴ τῆς φιλοσοφίας, ὡς εἴρηται, τῷ τρόπῳ τῆς δυνάμεως. ἀμφό‐ τεραι γὰρ περὶ τὸ ὂν καταγίνονται, καὶ τὰ τούτῳ ὑπάρχοντα ἀμφότεραι συλλογίζονται, ἀλλ’ ἡ μέν ἐστιν ἀποδεικτική, ἡ δὲ διαλεκτικὴ 〈πειραστική〉, καὶ ὁ μὲν διαλεκτικὸς πειραστικῶς λαμβάνει, ὁ δὲ ἀποδείκνυσιν. ἀμφότεραι | |
| 10 | δὲ σπεύδουσι γνῶσιν ἔχειν· κἀκεῖνος γὰρ πειρᾶται, εἴτε ἐπιστήμην ἔχει ὁ προσδιαλεγόμενος, εἴτε μὴ ἔχει. πάλιν τοῦ σοφιστοῦ, ὅτι ὁ μέν ἐστιν, ὁ δὲ σοφιστὴς θέλει φαίνεσθαι. | |
| 13n | Ἔστι τῶν ἐναντίων ἡ ἑτέρα συστοιχία στέρησις. | |
| 14 | Διὰ τούτων προσκατασκευάζει ὅτι ὁ περὶ τῶν ἐναντίων λόγος οἰκεῖος | |
| 15 | τῷ φιλοσόφῳ ὑπάρχει. φησὶν οὖν ὅτι δύο συστοιχίας ἐποίουν οἱ Πυθαγό‐ ρειοι, καὶ τὴν μὲν κρείττονα πρὸς τὸ εἶδος ἀνῆγον, τὴν δὲ χείρονα πρὸς τὴν στέρησιν, ἃ ἦν φῶς καὶ σκότος (τὸ μὲν τοῦ εἴδους, τὸ φῶς, τὸ δὲ τῆς στερήσεως, τὸ σκότος), ἀγαθὸν καὶ κακόν, λευκὸν καὶ μέλαν, ἄπειρον καὶ πέρας, θερμὸν καὶ ψυχρόν· δέκα δὲ ἐποίουν τὰς συστοιχίας. τῶν οὖν, | |
| 20 | φησίν, ἐναντίων ἑτέρα συστοιχία στέρησις· ἔστι δὲ ἑτέρα εἶδος. ὑπάγε‐ ται γὰρ πάντα τὰ ἐναντία εἴς τε τὸ ὂν καὶ τὸ μὴ ὂν καὶ εἰς τὸ ἕν τε καὶ πλῆ‐ θος, ὧν τὸ μὴ ὂν καὶ τὸ πλῆθος στέρησις, τὸ δὲ ἓν καὶ τὸ ὂν εἶδος· οἷον ἡ μὲν στάσις τοῦ ἑνός, ἡ δὲ κίνησις τοῦ πλήθους, καὶ πάλιν τὸ φῶς πρὸς τῷ ἑνί, τὸ δὲ σκότος τοῦ πλήθους· ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων | |
| 25 | ἁπάντων. | |
| 26n | Τὰ δὲ ὄντα καὶ τὴν οὐσίαν ὁμολογοῦσιν ἐξ ἐναντίων. | |
| 27 | Διὰ ταύτης τῆς ἐπιχειρήσεως ἅμα μὲν δείκνυσιν ὅτι περὶ πάντων τῶν ἐναντίων ὁ φιλόσοφος ἐρεῖ, ἐπειδὴ πάντα ὑπὸ τὸ ἓν καὶ τὸ πλῆθος, ἅμα δὲ συστήσει καὶ τὸ ὅτι μιᾶς ἐστιν ἐπιστήμης τὸ περὶ τοῦ ὄντος ᾗ ὂν θεω‐ | |
| 30 | ρῆσαι, ὡς δι’ ὧν ἐπιφέρει λέγει· εἰ γὰρ τὰ ὄντα καὶ αἱ οὐσίαι ἐξ ἐναν‐ τίων, ὡς ἐδόκει τοῖς πλείστοις, εἶεν ἂν αἱ μὲν ἀρχαὶ τῶν ὄντων ἐναντίαι, τὰ δὲ ἐκ τούτων ἐξ ἐναντίων. πάντα ἄρα τὰ ὄντα ἢ ἐναντία ἢ ἐξ ἐναν‐ τίων· ἐναντίαι μὲν αἱ ἀρχαί, ἐξ ἐναντίων δὲ τὰ σύνθετα, οἷον ἐκ θερμοῦ καὶ ψυχροῦ, ὑγροῦ ξηροῦ. ἀλλὰ μὴν μιᾶς ἐπιστήμης τά τε ἐναντία καὶ | |
| 35 | τὰ ἐκ τούτων εἰδέναι. μιᾶς ἄρα ἐπιστήμης καὶ ἡ τῶν ὄντων καθόλου | 246 |
In met.247 | θεωρία. ὥστε δείκνυται καὶ ἀπὸ τούτων, ὅτι ἀναγκαῖόν ἐστι τῷ φιλοσόφῳ καὶ ὁ περὶ τῶν ἐναντίων λόγος. τοῦτο οὖν ἐστιν ὃ λέγει, ὅτι τὰ δὲ ὄντα καὶ τὴν οὐσίαν ὁμολογοῦσιν ἐξ ἐναντίων σχεδὸν ἅπαντες συγκεῖσθαι. ἀμέλει τοι πάντες τὰς ἀρχὰς ἐναντίας ὑποτίθενται· οἱ μὲν γὰρ περιττὸν | |
| 5 | καὶ ἄρτιον, ὥσπερ οἱ Πυθαγόρειοι, οἱ δὲ θερμὸν καὶ ψυχρόν, ὥσπερ ὁ Παρμενίδης, οἱ δὲ πέρας καὶ ἄπειρον, ὥσπερ Πλάτων, οἱ δὲ νεῖκος καὶ φιλίαν, ὥσπερ Ἐμπεδοκλῆς. πάντα δὲ καὶ ταῦτα καὶ τὰ ἄλλα ἀναγόμενα φαίνεται εἰς τὸ ἓν καὶ τὸ πλῆθος· τὸ μὲν οὖν περιττὸν καὶ τὸ θερμὸν καὶ τὸ πέρας καὶ ἡ φιλία ὑπὸ τὸ ἕν, ὑπὸ δὲ τὸ πλῆθος τὰ τούτοις ἐναντία. | |
| 10n | Εἰλήφθω γὰρ ἡ ἀναγωγὴ ἡμῖν. | |
| 11 | Ἀναπέμπει πάλιν ἡμᾶς εἰς τὰ ἐν τῷ δευτέρῳ Περὶ τἀγαθοῦ δεδειγ‐ μένα. πολλὰ γάρ εἰσι τὰ ἐναντία, ὡς εἶπεν ἀνωτέρω, ὡς εἴρηται ἡμῖν ἐν τῇ περὶ τῶν ἐναντίων Ἐκλογῇ· ἐκεῖσε γὰρ τοῦτο δείκνυσι διεξερχόμενος περὶ πάντων τῶν ἐναντίων. φησὶν οὖν ὅτι αἱ ἀρχαὶ αἱ παρὰ τῶν ἄλλων | |
| 15 | εἰρημέναι ὡς εἰς γένη ταῦτα πίπτουσι, τουτέστι τὸ ἓν καὶ τὸ πλῆθος. | |
| 16n | Φανερὸν οὖν καὶ ἐκ τούτων ὅτι μιᾶς. | |
| 17 | Εἰπὼν ὅτι τε τὰ ἐναντία πάντα εἰς τὸ ἓν καὶ τὸ πλῆθος ἀναφέρονται, καὶ τοῦτο δι’ ἧς πεποίηται ἀναγωγῆς τῶν ἐναντίων ἐν τῷ δευτέρῳ Περὶ τἀγαθοῦ, λαβὼν δὲ καὶ ὅτι τῶν ὄντων καὶ τῆς οὐσίας στοιχεῖα τὰ ἐναντία, | |
| 20 | δῆλόν φησι καὶ ἐκ τούτων εἶναι ὅτι μιᾶς ἐστιν ἐπιστήμης ἡ περὶ τοῦ ὄντος ᾗ ὂν θεωρία. ἐπεὶ γὰρ πάντα τὰ ὄντα ἐναντία ἐστὶν ἢ ἐξ ἐναντίων συνέ‐ στηκεν, ὥσπερ ἔλεγον οἱ φυσικοί, πάντα δὲ τὰ ἐναντία ἀνάγεται ὑπὸ τὸ ἓν [καὶ τὸ ὂν] καὶ τὰ πολλά, μιᾶς δὲ ἐπιστήμης τὸ περὶ τούτων θεωρεῖν (τῶν γὰρ ἀντικειμένων μία ἐστὶν ἐπιστήμη), ὥστε μιᾶς ἂν εἴη ἐπιστήμης ἡ | |
| 25 | περὶ πάντων τῶν ὄντων θεωρία· κἂν γὰρ μὴ ἔχῃ τινὰ ἐναντία, ὥσπερ δοκεῖ ἡ οὐσία, ᾖ δὲ ἐξ ἐναντίων, τῷ τὴν γνῶσιν ἑκάστου ἠρτῆσθαι ἐκ τῆς γνώσεως τῶν ἐξ ὧν ἐστιν, ἐν τῇ τῶν ἐναντίων ἐξ ὧν ἐστι γνώσει εἴη ἂν γνῶσις τούτων. τῶν δὲ ἐναντίων ἀρχὴ τό τε ἓν καὶ τὸ πλῆθος· ὥστε οὗ περὶ ἑνὸς καὶ πλήθους ἐστὶ θεωρεῖν, τούτου καὶ περὶ τῶν ὑπὸ ταῦτα. | |
| 30 | ταῦτα δέ ἐστι πάντα τὰ ὄντα· πάντα μὲν γὰρ τὰ ὄντα ἢ ἐναντία ἢ ἐξ ἐναντίων, πάντα δὲ τὰ ἐναντία ὑπὸ τὸ ἓν καὶ τὸ πλῆθος. | |
| 32n | Ταῦτα δὲ μιᾶς ἐπιστήμης. | |
| 33 | Εἰ πάντα ἀναφέρονται ὑπὸ τὸ ἓν καὶ τὸ πλῆθος, τὸ δὲ ἓν καὶ τὸ | |
| πλῆθος ἀντικείμενα, τῶν δὲ ἀντικειμένων μία ἐστὶν ἐπιστήμη, πάντα δὲ τὰ | 247 | |
In met.248 | ὄντα ὑπὸ ταῦτα, μιᾶς ἄρα ἐστὶν ἐπιστήμης περὶ πάντων τῶν ὄντων δια‐ λέγεσθαι, εἴτε καθ’ ἓν λέγεται τὸ ἓν καὶ τὸ πλῆθος κατὰ πάντων τῶν ὄντων, τουτέστιν εἴτε συνωνύμως, εἴτε μὴ συνωνύμως, ὥσπερ ὁ ἀληθὴς ἔχει λόγος, καθάπερ ἀνωτέρω εἰρήκαμεν. ἀλλ’ ὅμως, εἰ καὶ πολλαχῶς λέγε‐ | |
| 5 | ται τὸ ἓν καὶ μὴ κατὰ μίαν φύσιν, ὁμοίως δὲ καὶ τὸ πλῆθος, ἀλλ’ οὖν πρὸς τὸ πρῶτον καὶ κυρίως ἓν λεγόμενον τὰ ἄλλα ἀναφέρεται. πρῶτον δὲ ἓν ὥσπερ καὶ πρῶτον ὂν ἡ οὐσία, καὶ τὰ ἐναντία ὁμοίως πάντα [τὰ] ὑπὸ τὸ πρῶτον πλῆθος τελεῖ. | |
| 9n | Καὶ διὰ τοῦτο εἰ καὶ μή ἐστι. | |
| 10 | Κἂν μὴ ὑποθώμεθα καθόλου, τουτέστι συνωνύμως, κατηγορεῖσθαι πάν‐ των τῶν ὄντων τό τε ἓν καὶ τὸ ὄν. εἰ καὶ μή ἐστι, φησί, γένη τε καὶ καθόλου ὁμοίως κατὰ πάντων τῶν ὄντων κατηγορούμενα, ἀλλὰ μηδὲ φύ‐ σεις τινὲς κεχωρισμέναι τῶν τῇδε, οὐχ ὥσπερ τὰ γένη ἐν τοῖς ὧν κατη‐ γορεῖται τὸ εἶναι ἔχει (ἀχώριστα γὰρ τὰ γένη τούτων ὧν ἐστι γένη), ἀλλ’ | |
| 15 | αὐτὰ καθ’ αὑτὰ τὴν ὑπόστασιν ἔχοντα, ὡς δοκεῖ τοῖς τὰς ἰδέας εἰσάγουσιν. οὐ γὰρ μόνον τῶν τοιούτων τῶν καθ’ ἓν οὕτως λεγομένων ἐπιστήμη 〈μία〉, ἀλλὰ καὶ τῶν πολλαχῶς λεγομένων ὃν εἰρήκαμεν τρόπον. ἴσως δὲ οὐκ εἶναι εἶπε χωριστήν τινα οὐσίαν, ἐπειδὴ οὐ πρόκειται αὐτῷ νῦν τοῦτο δει‐ κνύναι, οὔτε δὲ συντελεῖ αὐτῷ τι ἐνταῦθα. δύναται τὸ ὥσπερ ἴσως οὐκ | |
| 20 | ἔστιν οὐκ ἐπὶ τοῦ χωριστοῦ μόνον εἰρῆσθαι, ἀλλὰ καὶ ἐπὶ τοῦ καθόλου τε καὶ γένους· οὐδὲ γὰρ τοιαῦτα τό τε ὂν καὶ τὸ ἕν, ἀλλ’ ὡς ἐπιφέρει, τὸ μὲν πρὸς ἕν, τὸ δὲ τῷ ἐφεξῆς. διαφέρει δὲ τὰ ἐφεξῆς τῶν πρὸς ἕν, ἀμφότερα τῶν πολλαχῶς λεγομένων ὄντα, ὅτι τὰ μὲν πρὸς ἓν τῷ ἐκείνου τι εἶναι τοῦ ἑνὸς οὕτως λέγεται, τάξιν τινὰ ἔχοντα πρὸς ἄλληλα, | |
| 25 | ὡς ἐδείχθη *** σαφέστερον δὲ εἰπεῖν τοῦτο λέγει, ὅτι τὸ ὂν καὶ τὸ ἓν οὐκ ἔστι καθόλου, τουτέστιν οὐ κατηγοροῦνται τῶν ὄντων συνωνύμως, ἀλλ’ | |
| ὡς τὰ ἀφ’ ἑνὸς καὶ πρὸς ἕν. ἢ χωριστὸν δὲ εἶπεν, ἵνα δηλώσῃ τὸ γέ‐ | 248 | |
In met.249 | νος, ἐπειδὴ χωριστὸν ὑπετίθεντο εἶναι τὸ γένος οἱ τὰς ἰδέας πρεσβεύοντες. ὥσπερ ἴσως οὐκ ἔστι συνώνυμον ἀντὶ τοῦ ἀλλὰ τὸ μὲν πρὸς ἕν, τὸ δὲ ἐφεξῆς. πρῶτον γάρ ἐστι τὸ ἓν καὶ ἐξ αὐτοῦ τὰ ἄλλα πάντα κατὰ τάξιν προάγονται διὰ τὴν ἐπιπηγάζουσαν αὐτοῦ δύναμιν· εἶτα τὸ πλῆθος | |
| 5 | τὸ νοητὸν καὶ ἐξ αὐτῶν ἐφεξῆς τὰ ἄλλα πάντα τὰ μετέχοντα τοῦ πλήθους. καὶ διὰ τοῦτο οὐκ ἔστι τοῦ γεωμέτρου θεωρῆσαι τί τὸ ἐναντίον ἢ τέλειον ἢ ἓν ἢ ὂν ἢ ταὐτὸν ἢ ἕτερον ** ἐξ ὑποθέσεως. τοῦτο δέ ἐστιν ὅτι χρῆται μὲν αὐτοῖς καὶ ὁ γεωμέτρης, οὐ μὴν δείξας τί ποτέ ἐστιν αὐ‐ τῶν ἕκαστον, ἀλλ’ ὑποθέμενος ἢ λαβὼν παρὰ τοῦ φιλοσόφου· οἷον ὑποθέμενος | |
| 10 | ὅμοια εἶναι μεγέθη, ὧν αἱ πλευραὶ ἀνάλογον, τούτῳ ὑποτεθέντι ὑπ’ αὐτοῦ, οὐ δειχθέντι χρῆται· ὁμοίως καὶ ἴσῳ καὶ ταὐτῷ καὶ τοῖς ἄλλοις. καὶ ὁ ἀριθμητικὸς ὑποθέμενος τέλειον ἀριθμὸν εἶναι τὸν πᾶσιν ἴσον τοῖς αὐτοῦ μέρεσι, θεωρεῖ τίνες ἀριθμοὶ πεπόνθασι τοῦτο, ἁπλῶς δὲ περὶ τελείου οὐκ οἶδε· μόνου γὰρ τοῦ φιλοσόφου τὸ τούτων ἐπιστήμην ἔχειν τί ποτέ | |
| 15 | ἐστιν αὐτῶν ἕκαστον. λείπει δὲ τῇ λέξει καὶ ὅτι οὐ μόνον τῶν οὐ‐ σιῶν, ἀλλὰ καὶ τῶν ὑπαρχόντων τῇ οὐσίᾳ. καὶ περὶ προτέρου καὶ ὑστέρου καὶ γένους καὶ εἴδους καὶ ὅλου καὶ μέρους καὶ τῶν ἄλλων τῶν τοιούτων. ὁ γὰρ γεωμέτρης διαλέγεται περὶ τοῦ προτέρου τοῦ ἐν τοῖς μεγέθεσιν, ὅτι πρότερα, εἰ τύχοι, ὑπάρχουσι τὰ τρίγωνα τῶν | |
| 20 | τετραγώνων, ὁ δὲ ἀριθμητικὸς περὶ τοῦ προτέρου τοῦ ἐν τοῖς ἀριθμοῖς, ὅτι προτέρα ἡ δυὰς τῆς τριάδος· ὁ δὲ φιλόσοφος περὶ ἁπλῶς προτέρου, τῆς φύσεως αὐτοῦ, πολυπραγμονεῖ, ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τοῦ ὑστέρου καὶ ὅλου καὶ μέρους. πάλιν ὁ φυσικὸς διαλέξεται περὶ τοῦ γένους τοῦ ἐν ζῴῳ, ὁ δὲ φιλόσοφος περὶ τοῦ ἁπλῶς γένους τοῦ ἐν ἅπασι θεωρουμένου. | |
| 25n | Λεκτέον δὲ πότερον μιᾶς ἢ ἑτέρας ἐπιστήμης περί τε | |
| 26n | τῶν ἐν τοῖς μαθήμασι καλουμένων ἀξιωμάτων. | |
| 27 | Ἐζήτησε τοῦτο καὶ ἐν τῷ β στοιχείῳ, πότερον ὁ πρῶτος φιλόσοφος διαλέξεται περὶ πασῶν τῶν οὐσιῶν καὶ τῶν καθ’ αὑτὸ ὑπαρχόντων ταῖς οὐσίαις· καὶ ἔδειξεν ὅτι ὁ πρῶτος φιλόσοφος προσεχῶς διαλέξεται περὶ | |
| 30 | αὐτῶν. πρὸς δὲ τούτοις ἐζήτησε καὶ περὶ τῶν ἀξιωμάτων, εἴτε τοῦ καθ’ ἕκαστα ἐπιστήμονός ἐστι διαλεχθῆναι περὶ αὐτῶν ἤγουν τοῦ πρώτου φιλο‐ σόφου τοῦ ἔχοντος περὶ τὸ ἁπλῶς ὂν ᾗ ὄν ἐστιν. ἐνταῦθα τοίνυν δείκνυσιν ὅτι τοῦ ἁπλῶς φιλοσόφου ἐστὶ τὸ διαλεχθῆναι περὶ τῶν ἀξιωμάτων, τουτ‐ έστι τῶν κοινῶν ἐννοιῶν, ταὐτὸν δὲ εἰπεῖν τῶν ἀρχῶν τῶν ἀποδείξεων, ὡς | |
| 35 | εἴρηται ἐν τῇ Ἀποδεικτικῇ πραγματείᾳ· οἷον ὅτι τὰ τῷ αὐτῷ ἴσα καὶ ἀλλήλοις ἐστὶν ἴσα. ὁ γὰρ γεωμέτρης κέχρηται τούτῳ τῷ ἀξιώματι τῷ λέγοντι τὰ τῷ αὐτῷ ἴσα καὶ ἀλλήλοις ἐστὶν ἴσα, ἀλλὰ καὶ ἀριθμητικὸς | |
| καὶ μουσικὸς καὶ φυσικός· ἀλλ’ ὁ μὲν γεωμέτρης ἐπὶ μεγεθῶν, οὐκέτι δὲ | 249 | |
In met.250 | καὶ ἐπὶ ἀριθμῶν, ὁ δὲ ἀριθμητικὸς ἐπὶ ἀριθμῶν, ὁ δὲ μουσικὸς ἐπὶ χορ‐ δῶν, ὁ δὲ φυσικὸς ἐπὶ κινήσεων. ὥστε καὶ αὐτοὶ οἱ καθ’ ἕκαστα ἐπιστή‐ μονες διαλέγονται περὶ τῶν ἀξιωμάτων, ἐπειδὴ τῶν ὄντων ὑπάρχουσι, λαμ‐ βάνοντες αὐτὰ ὡς ὁμολογούμενα· ἁπλῶς δὲ περὶ αὐτῶν τῶν ἀξιωμάτων ὁ | |
| 5 | πρῶτος φιλόσοφος διαλέγεται, ἐπειδὴ οὐδεμιᾷ ἐπιστήμῃ ὑπάρχει ἀφωρισμένῃ, οἷον γεωμετρίᾳ, εἰ τύχοι, ἢ ἀριθμητικῇ. εἰ γὰρ μιᾷ ἐπιστήμῃ ὑπῆρχεν ἀφωρισμένῃ, ἔδει τὰς ἄλλας μὴ διαλέγεσθαι περὶ αὐτῶν· εἰ τοίνυν δια‐ λέγονται, ὡς ἐδείξαμεν, δῆλον ὅτι οὐχ ὑπάρχει μιᾷ. ὥστε χρῶνται τοῖς ἀξιώμασιν οἱ καθ’ ἕκαστα ἐπιστήμονες, εἰς ὅσον δέονται, οἷον γεωμετρία | |
| 10 | ἐπὶ μεγεθῶν, ἀριθμητικὴ ἐπὶ ἀριθμῶν· ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων. ἐπεὶ οὖν κοινῶς πάσαις ἐπιστήμαις ὑπάρχουσι τὰ ἀξιώματα, περὶ δὲ τῶν ἁπλῶς ὄντων ὁ πρῶτος φιλόσοφος διαλέξεται, καὶ περὶ τῶν ἀξιωμάτων τοῦ πρώτου φιλοσόφου ἐστὶν εἰπεῖν· οὐδεὶς γὰρ τῶν κατὰ μέρος ἐπισκο‐ πούντων ἐγχειρεῖ τι λέγειν περὶ αὐτῶν, εἰ ἀληθῆ ἢ μή, οὔτε ὁ γεωμέτρης | |
| 15 | οὔτε ἄλλος τις, δεικνύς, εἰ τύχοι, ὅτι οὔκ εἰσιν ἀποδεικταὶ καὶ ἀναιρῶν τοὺς σπουδάζοντας ἀνατρέπειν αὐτά, ὥσπερ αὐτὸς ἐφεξῆς ποιεῖ περὶ τῆς ἀντιφάσεως ὡς πρῶτος φιλόσοφος. οἱ δὲ φυσικοὶ ὑπέλαβον ὅτι ἔργον αὐτῶν ἐστι διαλέγεσθαι περὶ τῶν ἀξιωμάτων, ἐπειδὴ ᾤοντο καὶ περὶ πάν‐ των τῶν ὄντων διαλέγεσθαι· οὐδὲν γὰρ ἄλλο ὑπελάμβανον εἶναι παρὰ τὰ | |
| 20 | φυσικὰ πράγματα, ἀγνοοῦντες ὅτι πρῶτον μὲν τῶν ἄλλων ὑπάρχει, πρὸ δὲ αὐτῶν ἐστι τὰ νοητά, ἐξ ὧν καὶ τὰ φυσικὰ πάντα παράγονται. ὥστε μόνος ὁ πρῶτος φιλόσοφος διαλέξεται περὶ τῶν ἀξιωμάτων, καὶ περὶ ἁπάν‐ των τῶν ὄντων διαλεγόμενος, αἰσθητῶν φημι καὶ νοητῶν. τινὲς γὰρ ἀπαιδεύτως ὑπέλαβον ἀποδείκνυσθαι τὰ ἀξιώματα, λέγοντες οὕτως ὅτι τὰ | |
| 25 | τῷ αὐτῷ ἴσα τὸν αὐτὸν κατέχει τόπον, τὰ τὸν αὐτὸν κατέχοντα τόπον ἴσα ἀλλήλοις ἐστί, τὰ τῷ αὐτῷ ἄρα ἴσα καὶ ἀλλήλοις ἐστὶν ἴσα. ἐροῦμεν τοίνυν ἡμεῖς πρὸς αὐτοὺς λέγοντες ὅτι, ὦ ἄνθρωποι, πάνυ ἐστὶν εὐχερὲς τὸ δέξασθαι ὅτι τὰ τῷ αὐτῷ ἴσα καὶ ἀλλήλοις ἐστὶν ἴσα, ἤπερ τὸ παρα‐ δέξασθαι ὅτι τὰ τῷ αὐτῷ ἴσα τὸν αὐτὸν κατέχει τόπον. ἄδηλος γάρ ἐστι | |
| 30 | καὶ πάνυ δύσκολος ἡ περὶ τοῦ τόπου θεωρία· πῶς οὖν ὅλως ἀγνοουμένου τοῦ τόπου τοῦτο πειρᾶσθε δεικνύναι; ἰστέον οὖν ὅτι αὐτὰ τὰ κυρίως ἀξιώ‐ ματα οὐχ ὑπάρχουσιν ἀποδεικτά· δεῖ γὰρ περὶ τούτων ἥκειν προεπιστα‐ μένους, περὶ τῶν ἀξιωμάτων φημί, ἀλλὰ μὴ ἀκούοντας ζητεῖν· οὕτως γὰρ πᾶσα ἡ διδασκαλία ταραχθήσεται. ἄλλως τε δὴ [δ’] ἔχει ὁμολογουμένας | |
| 35 | τὰς ἀρχάς. τότε γὰρ γινώσκομεν τὰ πράγματα, ὅταν εἰδείημεν τὰς ἀρχὰς αὐτῶν, ὡς αὐτός φησιν ἀρχόμενος τῆς Φυσικῆς πραγματείας ‘ἐπειδὴ τὸ εἰδέναι καὶ τὸ ἐπίστασθαι συμβαίνει περὶ πάσας τὰς μεθόδους, ὅταν τὰ αἴτια αὐτῶν γνωρίσωμεν καὶ τὰς ἀρχάσ‘· εἰ δὲ ὑποθώμεθα εἶναι τὰ ἀξιώ‐ ματα ἀποδεικτά, οὐδὲν ἔσται τῷ ὄντι ἀποδεικτόν. βούλομαι γὰρ γνῶναι | |
| 40 | τὴν ἀθανασίαν τῆς ψυχῆς ὅτι ἀθάνατός ἐστιν ἡ ψυχή, καὶ λαμβάνω ἀρχὴν | 250 |
In met.251 | ταύτην ὅτι τὸ φθειρόμενον ἢ ὡς σῶμα φθείρεται ἢ ὡς ἐν σώματι τὸ εἶναι ἔχον. εἰ τοίνυν ἄγνωστός ἐστιν αὕτη ἡ ἀρχή, πάλιν δέομαι ἑτέρας ἀρχῆς πρὸς τὸ ἀποδεῖξαι, καὶ ἐπὶ ἐκείνης ὁμοίως, καὶ τοῦτο ἐπ’ ἄπειρον. ὥστε οὐκ ἔσται γνῶσις ἀγνοουμένων τῶν ἀρχῶν· γνῶναι δὲ τὰς ἀρχὰς ἀδύνατόν | |
| 5 | ἐστι διὰ τὴν ἀπειρίαν. ὥστε οὐκ ἀποδεικτὰ ὑπάρχουσι τὰ ἀξιώματα. Ἰστέον ὅτι πάντων τῶν ἀξιωμάτων ἀρχικώτατόν ἐστι τὸ ἀξίωμα τὸ περὶ τῆς ἀντιφάσεως· πάντα γὰρ τὰ ἄλλα ἀξιώματα εἰς αὐτὴν ἀναλύονται καὶ οὕτως κατασκευάζονται. οἷον λεγόντων ἡμῶν ὅτι τὰ τῷ αὐτῷ ἴσα καὶ ἀλλήλοις ἐστὶν ἴσα· εἰ γὰρ μή, ἰδοὺ ἀντίφασις, καὶ οὕτως ἔσται μὲν τὸ | |
| 10 | ἀδύνατον. πάλιν ἐὰν ἀπὸ ἴσων ἴσα ἀφαιρεθῇ, τὰ καταλιμπανόμενά ἐστιν ἴσα· εἰ γὰρ μή, ἕψεται ἀδύνατον. ὑποκείσθωσαν γὰρ ἴσα τὰ αβ γδ καὶ ἀφῃρήσθωσαν ἀπ’ αὐτῶν ἴσα τὰ αε γζ· λέγω ὅτι τὰ καταλειφθέντα ἴσα ὑπάρχουσι, τουτέστι τὰ εβ ζδ. εἰ γὰρ μὴ ὑπάρχουσιν ἴσα, τὸ ἕτερον αὐτῶν μεῖζόν ἐστιν. ἔστω μεῖζον τὸ εβ τοῦ ζδ, καὶ ὑποκείσθωσαν τὰ επ | |
| 15 | ζδ 〈ἴσα〉, ὥστε τὰ απ γδ ἴσα ὑπάρχουσι. μεῖζον δὴ τὸ αβ τοῦ γδ· ὑπέ‐ κειτο δὲ καὶ ἴσον, ὅπερ ἐστὶν ἄτοπον. ὥστε παντὶ πάντως, ἐὰν ἀπὸ ἴσων ἴσα ἀφαιρεθῇ, τὰ καταλιμπανόμενά ἐστιν ἴσα. ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ ἄλλων. λέγω γὰρ ὅτι ἀθάνατός ἐστιν ἡ ψυχή. εἰ γὰρ μή, πάλιν κέχρημαι τῇ ἀντιφάσει, καὶ οὕτως διὰ τῆς ἀδυνάτου ἐπιδείκνυμι. ὥστε ἀρχικώτατον | |
| 20 | πάντων τῶν ἀξιωμάτων, ὡς εἴρηται, τὸ περὶ τῆς ἀντιφάσεως ἀξίωμα, καὶ ἀδύνατόν ἐστιν αὐτὴν συναληθεύειν, καθάπερ, φησίν, ἀπαιδεύτως τινὲς τοῦτο ὑπελάμβανον, μάρτυρα παράγοντες τὸν Ἡράκλειτον, ἐπειδὴ ἔλεγεν ἐκεῖνος ἕνα ὁρισμὸν εἶναι πάντων τῶν πραγμάτων. εἰ γὰρ τῷ ὄντι πάν‐ των τῶν πραγμάτων εἷς ὁρισμὸς ὑπάρχει, τὰ δὲ κοινωνοῦντα κατὰ τὸν | |
| 25 | ὁρισμὸν τὰ αὐτὰ ἀλλήλοις ὑπάρχουσι, συνδραμεῖται ἡ ἀντίφασις· εἷς γὰρ καὶ ὁ αὐτὸς ὁρισμὸς ἀγαθοῦ τε καὶ οὐκ ἀγαθοῦ, ὥστε ταὐτὸν ἔσται ἀγαθὸν καὶ οὐκ ἀγαθόν, καὶ ἀγαθὸν καὶ κακόν, καὶ καλὸν καὶ οὐ καλόν. ὥστε, ὡς εἴρηται, συναληθεύσει ἡ ἀντίφασις καὶ οὐκέτι διαιρεῖ τὸ ἀληθὲς καὶ τὸ ψεῦδος ἐπὶ πάντων τῶν ὄντων, καὶ ὥς φησιν ὁ Πλάτων, ὅτι οὐδὲν καυχή‐ | |
| 30 | σεται τῶν ὄντων ἐκφυγεῖν τὴν ἀντίφασιν. πάντα γὰρ περιλαμβάνει ‘ἢ ψυχή ἐστιν ἢ οὐκ ἔστι ψυχή‘· πάντα γὰρ τὰ παρὰ τὴν ψυχὴν οὐκ ἔστι ψυχή. φησὶν οὖν ὁ Ἀριστοτέλης ἢ ὅτι οὐκ ἔλεγε τοῦτο ὁ Ἡράκλειτος, ἢ εἴπερ ἔλεγε, συμβολικῶς ἔλεγεν, ὡς εἴρηται ἐν τῇ Φυσικῇ πραγματείᾳ, ὅτι ἐπειδὴ γίνονται τὰ εἴδη ἐν τῇ ὕλῃ, χραίνονται· τὰ γὰρ ἄυλα εἴδη ἀμιγῆ ὑπάρ‐ | |
| 35 | χουσι. τούτου χάριν ἔλεγεν ἕνα εἶναι πάντων τὸν ὁρισμὸν διὰ τὸ πάντα ἐν τῇ ὕλῃ θεωρεῖσθαι καὶ χραίνεσθαι αὐτὰ ἐκ τῆς ὕλης. ἢ ὅτι ταῦτα ἔλεγεν οὐκ ἔχων οὕτως· πολλάκις γὰρ λέγομέν τινα μὴ ἔχοντες οὕτως. ὥσπερ, φησί, περὶ τῆς τοῦ ὁρισμοῦ ἀιδιότητός τινες πειρῶνται δεικνύναι | |
| αὐτὸν ἀίδιον μὴ ἔχοντες οὕτως, ἤγουν τὸ ἀνάπαλιν δεικνύναι τὰ ἀξιώματα | 251 | |
In met.252 | πρὸ τῶν ἀποδείξεων, ἐπεὶ οὐδὲν ἔσται ἀποδεικτόν, ὥσπερ τὰ ἀγέννητα πρὸ τῶν γεννητῶν, ἐπεὶ οὕτως οὐδὲν ἔσται γεννητόν. φησὶν οὖν ὅτι τινὲς διὰ ἀπαιδευσίαν ἐπειρῶντο *** πάντων ἀρχὰς τὰς ἀποδείξεις εἶναι· τῷ ὄντι δὲ ἀπαιδευσία ἐστὶ τὸ μὴ γινώσκειν, τίνων δεῖ ζητεῖν ἀπόδειξιν καὶ τίνων | |
| 5 | οὔ· ὅτι τῶν μὲν γνωρίμων οὐ δεῖ ζητεῖν ἀπόδειξιν, ὥσπερ ἐπὶ τῆς ἀντι‐ φάσεως (ὡμολόγηται γὰρ ὅτι οὐ συντρέχει ἡ κατάφασις τῇ ἀποφάσει· οὐ γὰρ ταὐτόν ἐστιν ἄνθρωπος καὶ οὐκ ἄνθρωπος), τῶν δὲ μὴ γνωρίμων δεῖ ἡμᾶς ζητεῖν ἀπόδειξιν, οἷον ὅτι ἀθάνατός ἐστιν ἡ ψυχή· τοῦτο γὰρ ἀγνο‐ οῦσιν οἱ πολλοὶ ἄνθρωποι ἀποδεικτικῶς. ἐπεὶ οὖν τινες ἐπειράθησαν ἀνα‐ | |
| 10 | τρέψαι τὸ δόγμα τὸ περὶ τῆς ἀντιφάσεως λέγοντες ὅτι οὐ διαιρεῖ τὸ ἀληθὲς καὶ τὸ ψεῦδος, δεῖ ἡμᾶς, φησίν, ἑπομένους τῇ φύσει τῶν πραγμάτων ἐλέγξαι μὲν τοὺς παρ’ αὐτῶν λόγους, μηκέτι δὲ ἀποδεῖξαι ὅτι ἔστιν ἀντίφασις· ὡς γὰρ διὰ πλειόνων λόγων εἰρήκαμεν, οὐ δυνατόν ἐστιν ἀποδεῖξαι αὐτήν, ἐπειδὴ πᾶσα ἀπόδειξις λαμβάνεται ἐξ ἀρχῶν τινων ὁμολογουμένων, οὐδὲν | |
| 15 | δὲ ἀρχαιότερόν ἐστι τῆς ἀντιφάσεως. εἰ οὖν πειραθείη τις ἀποδεῖξαι αὐτήν, τὸ ἐν τῇ ἀρχῇ αἰτεῖται λέγων οὕτως ‘ἡ ἀντίφασις διαιρεῖ τὸ ἀληθὲς καὶ τὸ ψεῦδος, ἐπειδὴ ἡ κατάφασις οὐ συντρέχει τῇ ἀποφάσει‘. ὥστε τὰ ἐν ἀρχῇ αἰτεῖται· ταὐτὸν γάρ ἐστιν ἀντίφασιν εἰπεῖν καὶ κατάφασιν καὶ ἀπό‐ φασιν. ὥστε ἀποδεικτικῶς οὐ δυνατόν ἐστιν ἀποδεῖξαι αὐτήν, ἐλεγκτικῶς | |
| 20 | δὲ δυνατόν ἐστιν ἀποδεῖξαι αὐτὴν τῷ ἀναιρεῖν τοὺς λόγους τῶν πειρω‐ μένων αὐτὴν ἀνατρέπειν, καὶ ἐκ τῶν ἐκείνων λόγων πιστουμένων αὐτὴν καὶ οἱονεὶ ἀποδεικνύντων αὐτήν, κεχρημένων ἡμῶν ἀρχαῖς παρ’ ἐκείνων διδομέναις, ὥστε κενὸς ὁ τρόπος οὕτως ἐστὶν ἀποδείξεως. ἐρωτῶμεν γὰρ αὐτοὺς ὅτι ἀποκρίνεσθε τοῖς ἐρωτῶσιν ἢ οὐκ ἀποκρίνεσθε; ἄν γε οὐκ ἀπο‐ | |
| 25 | κρίνεσθε, οὐκ ἔστιν ἡμῖν σχολὴ πρὸς φυτὰ ἤγουν πρὸς ἄψυχα διαλέγεσθαι· εἰ δὲ ἀποκρίνεσθε, ἆρά γε ὀνόμασι κέχρησθε σημαντικοῖς ἢ ἀσημάντοις; εἰ μὲν οὖν κέχρησθε ὀνόμασι μηδὲν σημαίνουσι, πάλιν οὐκ ἀποκρίνεσθε· ὁ γὰρ εἰρηκὼς βλίτυρι οὐδὲν εἴρηκεν· εἰ δὲ κέχρησθε σημαντικοῖς ὀνόμασι, γνωρίμοις κέχρησθε ἢ ἀγνώστοις. εἰ μὲν οὖν ἀγνώστοις κέχρησθε, πάλιν | |
| 30 | οὐ διαλέγεσθε οὔτε πρὸς ἡμᾶς οὔτε δὲ πρὸς ἑαυτούς, ἐὰν καὶ ὑμεῖς ἀγνοῆτε τοὺς λόγους· ἐὰν γάρ τις τῇ Σύρων διαλέκτῳ χρήσαιτο πρὸς Αἰγύπτιον, οὐ διαλέγεται αὐτῷ. ὥστε πᾶσά ἐστιν ἀνάγκη καὶ σημαντικοῖς ὀνόμασι χρῆσθαι ὑμᾶς καὶ γνωρίμοις. πάλιν τὰ σημαντικὰ ταῦτα ὀνόματα ἢ ἓν πρᾶγμα δηλοῦσιν ἢ ἄπειρα ἢ πολλὰ μὲν πεπερασμένα δέ, καὶ οὐκέτι παρὰ | |
| 35 | ταῦτα. ἀλλ’ εἰ μὲν ἄπειρα δηλοῦσι, τῷ ὄντι οὔτε πρὸς ἡμᾶς διαλέγεσθε οὔτε δὲ πρὸς ἑαυτούς· οὐκ ἔστι γὰρ γνῶσις τῶν ἀπείρων. πῶς γὰρ δυνατόν ἐστι διεξελθεῖν τὰ ἄπειρα ἐν πεπερασμένῳ χρόνῳ; εἰ δὲ ἕν τι πρᾶγμα δηλοῖ τὸ ὄνομα ὡρισμένον, οἷον τὸν ἄνθρωπον, καὶ οὐδὲν ἕτερον δηλοῖ παρὰ τὸν ἄνθρωπον, δῆλον ὡς ὅτι οὐ συνδραμεῖται ἡ ἀντίφασις· οὔτε γὰρ τὸ | |
| 40 | αὐτὸ δηλοῖ τὸ οὐκ ἄνθρωπος τῷ ἀνθρώπῳ, ἐπεὶ οὕτως οὐκέτι ὡρισμένον | 252 |
In met.253 | πρᾶγμα δηλοῖ τὸ ἄνθρωπος ὄνομα, ἐπειδὴ ἡ μὲν κατάφασις ὥρισται, ἡ δὲ ἀπόφασις ἄπειρα δηλοῖ. εἰ δὲ πάλιν φαίη τις ὅτι τὸ ὄνομα πολλὰ μὲν δηλοῖ πεπερασμένα δέ, ἐροῦμεν πρὸς αὐτὸν ὅτι ὁμώνυμος ἡ φωνὴ δῆλον 〈ὅτι〉 πλειόνων κατηγορουμένη, ὥσπερ ἡ κύων φωνή. διακρίνονται δὲ τὰ | |
| 5 | ὁμώνυμα ἀπ’ ἀλλήλων λόγῳ ἢ ὀνόματι, οἷον ὁ κύων λέγεται καὶ κατὰ τοῦ χερσαίου καὶ κατὰ τοῦ οὐρανίου, λέγεται δὲ καὶ κατὰ τοῦ θαλαττίου. προσδιοριζόμενοι οὖν τὸν χερσαῖον, φαμὲν ὅτι κύων ὑλακτικός, καὶ φανερὸν ὡς ὅτι ὡρισμένον τότε τὸν χερσαῖον κύνα δηλοῦμεν· ὥστε οὐ δυνατὸν συν‐ τρέχειν πάλιν καὶ ἐπὶ τούτων τῇ κύων τὴν οὐ κύων, ἐπεὶ οὕτως οὐκέτι | |
| 10 | ἔσται ὡρισμένον τὸ ὄνομα, ὥσπερ ὑμεῖς ὑπέθεσθε ὡρισμένον πρᾶγμα δηλοῦν τὸ ὄνομα. ἐκ τῶν ἄρα παρ’ ὑμῶν λεχθέντων ἐπιστωσάμεθα τὴν ἀντίφασιν, ὅτι οὐ συναληθεύουσιν ἀμφότερα τὰ μόρια αὐτῆς. ἔστι δὲ πιστώσασθαι τὸν λόγον καὶ ἐκ συλλογισμοῦ τοιούτου· τὰ ἀντιφατικῶς ἀλλήλοις ἀντικεί‐ μενα ἐναντία ὑπάρχουσιν ἤγουν ἀντικείμενα· τὰ ἐναντία οὐδέποτε συνυπάρ‐ | |
| 15 | χουσι· τὰ ἀντιφατικῶς ἄρα ὑπάρχοντα οὐδέποτε συνυπάρχουσιν ἐν τῷ αὐτῷ κατὰ τὸ αὐτὸ καὶ ὅσα ἄλλα ἔχει προσδιορίσασθαι. ἐὰν γὰρ εἴπω ὅτι Σω‐ κράτης περιπατεῖ καὶ Πλάτων οὐ περιπατεῖ, οὐκ ἐποίησα ἀντίφασιν, καὶ πολλάκις συναληθεύει. δεῖ οὖν τὸ αὐτὸ εἶναι ὑποκείμενον καὶ τὸ αὐτὸ κατηγορούμενον καὶ κατὰ τὸν αὐτὸν χρόνον (οὐκ ἄτοπον γὰρ νῦν μὲν | |
| 20 | λευκὸν εἶναι, αὔριον δὲ μέλανα) καὶ κατὰ τὸ αὐτὸ μέρος (ἐν γὰρ τοῖς ὀδοῦσιν ὁ Αἰθίοψ λευκός ἐστι, κατὰ δὲ τὴν ἐπιφάνειαν τοῦ δέρματος μέλας) καὶ 〈μὴ〉 δυνάμει καὶ ἐνεργείᾳ· ὁ γὰρ καθεύδων Σωκράτης δυνάμει *** ἐὰν οὖν ταῦτα πάντα μὴ διορισώμεθα, δυνατόν ἐστι τότε τὴν ἀντίφασιν συναλη‐ θεύειν. ἐναντία δὲ λέγει τὰ ἀντιφατικῶς ἀντικείμενα, ἐπεὶ ταῦτα λέγονται | |
| 25 | ἐναντία τὰ πλεῖστον ἀλλήλων διεστηκότα ὑπὸ ταὐτό· τοιαῦτα δὲ τὸ λευκὸν καὶ οὐ λευκόν (πλεῖστον γὰρ διεστήκασι καὶ τελοῦσιν ὑπὸ τὴν ποιότητα, ἐπεὶ τὸ οὐ λευκὸν καὶ τὸ μέλαν εἰσάγει)· ἢ ὅτι ἐναντίας εἰσάγουσι δόξας, θνητὸν οὐ θνητόν, καλὸν οὐ καλόν. ἔπειτα πάλιν δείκνυσιν ὅτι ἀδύνατόν ἐστι τὴν ἀντίφασιν συναληθεύειν ἐκ τοῦ μᾶλλον ποιούμενος τὴν ἐπιχείρησιν, | |
| 30 | καί φησιν οὕτως ὅτι οὐκ ἔστι τὸ αὐτὸ τὸ ἓν καὶ τὸ καθ’ ἑνός. τὸ γὰρ καθ’ ἑνὸς πλείονα δηλοῖ· καθ’ ἑνὸς γὰρ τοῦ Σωκράτους λέγεται τὸ λευκόν, τὸ μουσικόν, τὸ σιμόν, τὸ εἶναι αὐτὸν προγάστορα, τὸ δὲ ἕν, τουτέστι τὸ ἄνθρωπος καθὸ ἄνθρωπος μίαν οὐσίαν δηλοῖ ὑπάρχειν. οὐκ ἔστιν οὖν ταὐτὸν Σωκράτης καὶ λευκὸν ἤγουν μουσικόν, ἐπεὶ οὕτως ἔδει τὸ παρὰ | |
| 35 | τὸν Σωκράτη μὴ εἶναι λευκὸν μήτε δὲ μουσικόν. ὥστε ἐάν τις ἡμᾶς ἔρηται 〈εἰ〉 τοῦτο ἄνθρωπος, δεῖ ἡμᾶς πρὸς τὴν ἐρώτησιν ἀποκρίνεσθαι καὶ λέγειν ὅτι ναὶ ἢ οὔ, καὶ μὴ ἐπάγειν ὅτι καὶ λευκόν ἐστι καὶ μουσικόν· ὁ τοιοῦτος γὰρ οὐ προσδιαλέγεται κατὰ τοὺς λογικοὺς νόμους· οὐ γὰρ πρὸς | |
| τὴν ἐρώτησιν τὴν ἀπόκρισιν ἐποιήσατο· ὁ μὲν γὰρ ἠρώτησε περὶ ἑνός, ὁ | 253 | |
In met.254 | δὲ πλείονα ἀπεκρίνατο. ἔδει οὖν καὶ περὶ τῶν ἄλλων συμβεβηκότων ποι‐ ήσασθαι τὸν λόγον, 〈ὡσ〉 καὶ περὶ ἑνὸς ἐποιήσατο, ἐπεὶ ἀποκληρωτικὸς ὁ λόγος. τὰ δὲ οὕτω συμβεβηκότα ἄπειρα ὑπάρχουσι. πῶς οὖν δυνατόν ἐστι περὶ τῶν ἀπείρων τῶν ἀδιεξιτήτων ἀπόκρισιν ποιήσασθαι; εἰ τοίνυν ὁ | |
| 5 | λέγων ἄνθρωπος οὐκ εἰσφέρει τὸ λευκὸν ἢ τὸ μουσικόν, πολλῷ μᾶλλον οὐ δυνατὸν συνεισφέρειν τὸ πάνυ ἀντικείμενον τοῦ ἀνθρώπου καὶ ἀναιρε‐ τικὸν αὐτοῦ, φημὶ δὴ τὸν μὴ ἄνθρωπον. ὥστε οὐ συντρέχει ἐπὶ τῆς ἀντι‐ φάσεως ἡ κατάφασις τῇ ἀποφάσει. | |
| 9n | Λεκτέον δὲ πότερον μιᾶς ἢ ἑτέρας ἐπιστήμης. | |
| 10 | Ὃ λέγει τοῦτό ἐστιν, ὅτι δεῖ ζητῆσαι, πότερον μιᾶς ἐστιν ἐπιστήμης τῆς ἐχούσης περὶ πάντα τὰ ὄντα ἤγουν ἑτέρας καὶ ἑτέρας διαλεχθῆναι περί τε τῶν ἐν τοῖς μαθήμασι καλουμένων ἀξιωμάτων καὶ περὶ τῆς κυρίως οὐσίας. ἐζήτησε γὰρ καὶ τοῦτο ἐν τῷ Β, εἴτε ὁ πρῶτος φιλόσοφος δια‐ λέγεται περὶ τῶν οὐσιῶν καὶ τῶν καθ’ αὑτὸ ὑπαρχόντων ταῖς οὐσίαις καὶ | |
| 15 | τῶν ἀξιωμάτων πάντων ἤγουν οἱ κατὰ μέρος ἐπιστήμονες. καὶ ἐνταῦθα ἐπικρίνει καί φησιν ὅτι φανερόν ἐστιν ὅτι περὶ τῶν ἀξιωμάτων μιᾶς ἐστιν ἐπιστήμης διαλεχθῆναι· τοῦ γὰρ πρώτου φιλοσόφου ἐστὶ καὶ ἡ περὶ τού‐ του σκέψις. καὶ λοιπὸν κατασκευάζει αὐτό· ἅπασι γὰρ τοῖς οὖσιν ὑπάρχει τὰ ἀξιώματα καὶ οὐ γένει τινὶ χωρὶς ἰδίᾳ τῶν ἄλλων, οἷον γεωμετρίᾳ μόνῃ | |
| 20 | ἢ ἀριθμητικῇ μόνῃ ὅτι τὰ τῷ αὐτῷ ἴσα καὶ ἀλλήλοις ἐστὶν ἴσα. εἰ γὰρ μιᾷ ἐπιστήμῃ μόνῃ ὑπῆρχεν, αὐτὴ περὶ αὐτῶν τῶν ἀξιωμάτων διελέγετο· εἰ τοίνυν πᾶσιν ὑπάρχει, περὶ δὲ πάντων ἡ πρώτη φιλοσοφία διαλέγεται, δῆλον ὡς ὅτι καὶ περὶ τῶν ἀξιωμάτων ἡ πρώτη φιλοσοφία διαλέγεται ἡ περὶ τὸ ὂν ᾗ ὂν καταγινομένη. τὸ δὲ ἅπασι γὰρ ὑπάρχει τοῖς οὖσιν | |
| 25 | εἶπεν οὐκ ἐπειδὴ τὰ τῷ αὐτῷ ἴσα καὶ ἀλλήλοις ἐστὶν ἴσα διὰ πασῶν τῶν κατηγοριῶν πεφοίτηκε (μόνου γὰρ τοῦ ποσοῦ ταῦτα ὑπάρχουσιν), ἀλλ’ ὅτι περὶ πάντα τὰ μόρια τοῦ ποσοῦ θεωρεῖται, καὶ περὶ τὸ συνεχὲς καὶ διω‐ ρισμένον· διὸ καὶ γεωμετρία κέχρηται αὐτῷ περὶ τὸ συνεχὲς ἔχουσα καὶ ἀριθμητικὴ δὲ περὶ τὸ διωρισμένον. φησὶν οὖν ὅτι πᾶσαι ἐπιστῆμαι | |
| 30 | χρῶνται τοῖς ἀξιώμασι τούτοις, ὡς εἴρηται ἐν τῇ θεωρίᾳ, γεωμετρία ἀριθ‐ μητικὴ ἀστρονομία ὀπτικὴ καὶ αἱ ἄλλαι, ἐπειδὴ ἕκαστον αὐτῶν τοῦ ὄντος ἐστί, καθὸ ὂν ὑπάρχει· ἐπὶ τοσοῦτον δὲ αὐτοῖς χρῶνται, ἐφ’ ὅσον αὐταῖς ἱκανόν, τουτέστι γεωμετρία μὲν ἐπὶ μεγεθῶν, ἀριθμητικὴ δὲ ἐπὶ ἀριθμῶν, καὶ αἱ ἄλλαι ὁμοίως. διό φησι τοῦτο δέ ἐστιν, ὅσον ἐπέχει | |
| 35 | τὸ γένος περὶ οὗ φέρουσι τὰς ἀποδείξεις, ὥσπερ γεωμετρία ἐπὶ μεγεθῶν φέρουσα τὰς ἀποδείξεις· διὸ καὶ ἐπ’ αὐτῶν μόνων κέχρηται τοῖς ἀξιώμασιν, ὁμοίως δὲ καὶ ἀριθμητικὴ ἐπὶ ἀριθμῶν. ἐπεὶ τοίνυν, καθὸ ὄντα ὑπάρχει ταῦτα, πᾶσιν ὑπάρχουσι τὰ ἀξιώματα, ὡς εἴρηται (τοῦτο | |
| γὰρ αὐτοῖς τοῖς ἀξιώμασίν ἐστι τὸ κοινόν, τὸ ἐν ἅπασι θεωρεῖσθαι), κοινῶς | 254 | |
In met.255 | δὲ περὶ πάντων ὁ πρῶτος φιλόσοφος διαλέγεται, τοῦ περὶ τὸ ὂν ᾗ ὂν γνω‐ ρίζοντος, τουτέστι τοῦ πρώτου φιλοσόφου, ἔστιν ἡ περὶ τούτων θεωρία, ἐπειδὴ καὶ αὐτὸς καταγίνεται περὶ τὸ ὂν ᾗ ὄν ἐστι, καθάπερ ἐν τοῖς προ‐ λαβοῦσιν εἴρηται. καὶ διὰ ταύτην τὴν αἰτίαν οὐδεὶς τῶν κατὰ μέρος ἐπι‐ | |
| 5 | στημόνων ἐπιχειρεῖ τί ποτε λέγειν περὶ τῶν ἀξιωμάτων, εἰ ἀληθῆ ὑπάρ‐ χουσιν εἴτε μή, οὔτε ὁ γεωμέτρης οὔτε ὁ ἀριθμητικός, ἀλλὰ μόνον κέχρην‐ ται αὐτοῖς ὡς ὁμολογουμένοις· ὁμοίως δὲ καὶ ὁ ἰατρὸς καὶ ὁ μουσικὸς καὶ ἀστρονόμος. ἀλλὰ τῶν φυσικῶν ἔνιοι οὐκ ὀρθῶς τοῦτο δρῶσι· μόνοι γὰρ ὑπελάμβανον περί τε τῆς ὅλης φύσεως σκοπεῖν καὶ περὶ τοῦ ὄντος. | |
| 10 | διαλεγόμενοι γὰρ περὶ τῶν φυσικῶν ὑπελάμβανον περὶ παντὸς τοῦ ὄντος δια‐ λέγεσθαι· οὐδὲν γὰρ ὑπελάμβανον εἶναι παρὰ τὰ φυσικὰ πράγματα, μὴ ἐπιστήσαντες ὅτι ἔστιν οὐσία τις ἀκίνητος καὶ ἀναλλοίωτος, ἥτις κυρίως ἐστὶν οὐσία, ἐπειδὴ ἐξ αὐτῆς παράγονται τὰ φυσικὰ πράγματα. διό φησιν ὅτι ἔστι τις οὐσία ἀνωτέρω τοῦ φυσικοῦ ἡ ἀκίνητος καὶ ἀναλλοίωτος· μέρος | |
| 15 | γάρ τι τοῦ ὄντος ἐστὶν ἡ φύσις οὖσα ἀρχὴ κινήσεως καὶ ἠρεμίας, ὥστε μέρος ἐστὶν ἡ φύσις τοῦ καθόλου, τουτέστι τοῦ νοητοῦ, ἐξ οὗ καὶ αὐτὴ μετὰ τῶν ἄλλων προῆλθεν. ἐκεῖνοι οὖν διημάρτανον τῷ μηδὲν ἄλλ’ ἔξω τῶν φυσικῶν ὑπολαμβάνειν εἶναι, περὶ ὧν ἐπραγματεύοντο· ἐπὶ πλέον γὰρ τῶν φυσικῶν τὸ ὄν, καὶ ἔστι τινὰ ὄντα καὶ παρὰ τὰ φυσικά· ἡ γὰρ | |
| 20 | ἀσώματός τε καὶ ἀκίνητος οὐσία οὐ φυσική. ἓν γάρ τι γένος τοῦ ὄντος ἡ φύσις, ἀρχὴ καὶ αἰτία κινήσεως οὖσα καθ’ αὑτὴν τοῖς ἐν οἷς ἐστι. διὸ οὐ τοῦ φυσικοῦ ἡ περὶ τῶν τῷ ὄντι ᾗ ὂν ὑπαρχόντων θεωρία, ἀλλὰ τοῦ φιλοσόφου, ὅς ἐστιν ἀνωτέρω ἔτι τοῦ φυσικοῦ, περὶ παντὸς τοῦ ὄντος ᾗ ὂν τὴν θεωρίαν ποιούμενος, καὶ μάλιστα καὶ πρώτως περὶ τοῦ μάλιστα | |
| 25 | καὶ πρώτου τῶν ὄντων, ὅπερ οὐσία μέν ἐστιν, οὐ μὴν φυσική. ἔστι μὲν γὰρ καὶ ἡ φυσικὴ σοφία τις καὶ φιλοσοφία, ἀλλ’ οὐχ ἡ πρώτη· [ἡ] πρώτη δ’ ἂν εἴη ἥ τε περὶ τῶν πρώτων οὐσιῶν καὶ ἡ καθόλου περὶ πάσης οὐσίας καὶ τῶν καθ’ αὑτὸ ὑπαρχόντων διαλεγομένη. αἱ δὲ ἄλλαι ἐπιστῆμαι, ἃς γένη ἐκάλεσε, χρῶνται τοῖς ἀξιώμασιν, εἰς ὅσον αὐταῖς ἐστι χρήσιμον, ὁ | |
| 30 | μὲν γεωμέτρης ἐπὶ τὰ μεγέθη ἄγων αὐτὰ καὶ ἐπὶ τοσοῦτον αὐτοῖς χρώ‐ μενος, ὁ δὲ ἀριθμητικὸς ἐπὶ ἀριθμούς· τοῦτο δὲ διὰ τὸ πᾶσιν ὑπάρχειν αὐτὰ καὶ μηδενὸς ἴδια εἶναι. ὁ μὲν γὰρ γεωμέτρης λαμβάνων ἀξίωμα ὅτι τὰ τῷ αὐτῷ ἴσα καὶ ἀλλήλοις ἐστὶν ἴσα προστίθησι τὸ μεγέθη· περὶ γὰρ μεγέθη ἡ πραγματεία τούτῳ· ὁ δὲ ἀριθμητικὸς ἐπὶ τὸν ἀριθμὸν αὐτὰ | |
| 35 | μεταφέρει. διὸ ἀνωτέρω ἔλεγεν ἐπὶ τοσοῦτον δὲ αὐτοῖς χρῶνται, ἐφ’ ὅσον αὐτοῖς ἱκανόν. ὥστε τὰς τῆς οὐσίας ἀρχὰς πρώτας μόνη ἐπισκέ‐ ψεται ἡ πρώτη φιλοσοφία. | |
| 38n | Ὅσα δὲ ἐγχειροῦσι τῶν λεγόντων τινές. | |
| 39 | Ὃ λέγει τοῦτό ἐστιν· οἱ ἐπιχειροῦντες τὰ ἀξιώματα ἀποδεικνύναι ὑπ’ | 255 |
In met.256 | ἀπαιδευσίας τοῦτο ὑπομένουσι τῶν ἀναλυτικῶν, τουτέστι τῆς λογικῆς θεω‐ ρίας. ἐν γὰρ τῇ λογικῇ θεωρίᾳ μανθάνει τις, ὥσπερ ἐν τῇ Ἀποδεικτικῇ, ὅτι ἀδύνατόν ἐστι γινώσκειν τὰ ἐκ τῶν ἀρχῶν ἀγνοουμένων τῶν ἀρχῶν, καὶ ὅτι οὐ δεῖ τὰς ἀρχὰς ἀποδεικτὰς εἶναι. εἰ γὰρ πάντων ἔσται ἀπό‐ | |
| 5 | δειξις, οὐκ ἔσται ἀπόδειξις, ὡς ἐν ἐκείνοις μεμαθήκαμεν· δεῖ γὰρ περὶ τῶν ἀρχῶν ἥκειν προεπισταμένους, ἐπεὶ κοιναὶ ἔννοιαι ὑπάρχουσιν, ἀλλὰ μὴ ἐν τῷ ἀκούειν πολυπραγμονεῖν καὶ ἀπαιτεῖν ἀπόδειξιν καὶ τῶν ἀρχῶν, ἵνα μὴ ἐπ’ ἄπειρον βαδίσειεν καὶ οὕτως οὐδὲν ἔσται γνωστόν, καθάπερ ἐν τῇ θεωρίᾳ εἴρηται. ταῦτα οὖν λέγει πρὸς τοὺς οἰομένους τῶν πάντων ἀπό‐ | |
| 10 | δειξιν εἶναι καὶ μηδὲν ἀποδέχεσθαι ἀξιοῦντας ὡς ἀληθὲς ἄνευ ἀποδείξεως λεγόμενον, περὶ ὧν εἴρηκε καὶ ἐν τοῖς Ὑστέροις ἀναλυτικοῖς· τούτους γάρ φησι διὰ ἀπαιδευσίαν τῶν ἀναλυτικῶν ταῦτα λέγειν. δέδεικται γὰρ ἐν ἐκείνοις ὅτι δεῖ ἀρχὴν ἀποδείξεως εἶναι, καὶ ταύτην ἀναπόδεικτον. οὐδὲ γὰρ ἂν ὅλως ἀπόδειξις εἴη, εἰ πάντα ἀποδεικτὰ εἴη καὶ περὶ πάντων ζητοίη | |
| 15 | τις. “πᾶσα γὰρ διδασκαλία καὶ πᾶσα μάθησις διανοητικὴ ἐκ προϋπαρχούσης γίνεται γνώσεως”, ὡς ἐν ἐκείνοις εἴρηται, καὶ ἔστι ταῦτα τὰ ἀξιώματα καλού‐ μενα. τὸ δὲ δεῖ γὰρ περὶ τούτων ἥκειν ἐπισταμένους ἤτοι περὶ τῶν ἀξιωμάτων λέγει (ταῦτα γὰρ δεῖ προεπίστασθαί τε καὶ γνωρίζειν, καὶ μὴ ἐν τῷ ἀκούειν ζητεῖν αὐτά, εἴτε οὕτως εἴτε μὴ οὕτως ἔχει), ἢ ὅτι | |
| 20 | καθόλου δεῖ προεπίστασθαι ὅτι μὴ πάντα ἐστὶν ἀποδεικτά, ἀλλὰ μὴ ἀπο‐ δεικνύντα ἅμα καὶ περὶ τούτου ζητεῖν. δύναται δὲ τὸ εἰρημένον τείνειν καὶ πρὸς τὸ ὑπὸ Πλάτωνος εἰρημένον ἐν τῷ Ἀλκιβιάδῃ, τὸ ὅπερ τις οἶδε, μαθὼν ἢ εὑρὼν οἶδεν, εὑρίσκει δὲ ὁ ζητήσας πρῶτον· ἔνια γὰρ ἴσμεν οὔτε μαθόντες οὔτε ζητήσαντες, ὥσπερ τὰ ἀξιώματα. | |
| 25n | Ὅτι μὲν οὖν τοῦ φιλοσόφου. | |
| 26 | Ὁ πρῶτος φιλόσοφος διαλέγεται περὶ τῶν ἀξιωμάτων οὐχ ὡς ἀπο‐ δεικνύων αὐτὰ (ἀναπόδεικτοι γὰρ αἱ ἀρχαὶ τῶν ἀποδείξεων, ὡς λέγει), ἀλλὰ τίς ἡ φύσις αὐτῶν καὶ πῶς ἡμῖν ἐγγίνονται καὶ πῶς αὐτοῖς χρηστέον, καὶ ὅσα ἄλλα περὶ αὐτῶν ἐν τοῖς περὶ ἀποδείξεως πραγματεύονται. ὥσπερ | |
| 30 | γὰρ ὁ περὶ ἀξιωμάτων λόγος τοῦ φιλοσόφου, οὕτως καὶ ὁ περὶ ἀποδείξεως, οὐ τῆς τοῦδε ἢ τοῦδε, ἀλλὰ καθόλου τί τέ ἐστιν ἀπόδειξις καὶ ἐν τίνι γένει τῶν περὶ τὰς ἐπιστήμας ὑπάρχει. ἀλλ’ ἔστι καθ’ ἑκάστην ἐπιστήμην ἡ ἀπόδειξις περὶ τὰ οἰκεῖα τῆς ἐπιστήμης, ᾗ χρῆται ἕκαστος ἐξ ὑποθέσεως, παρὰ φιλοσοφίας τὸ πῶς ἀποδεικνύναι χρὴ λαβών. | |
| 35n | Ὅτι μὲν οὖν τοῦ φιλοσόφου καὶ τοῦ περὶ πάσης. | |
| 36 | Ἤτοι περὶ πάσης τῆς οὐσίας εἶπεν ἀντὶ τοῦ περὶ παντὸς τοῦ ὄντος | 256 |
In met.257 | ᾗ ὄν, ἢ περὶ πάσης οὐσίας, ὅτι καὶ ἡ περὶ τοῦ ὄντος ἐπιστήμη περὶ οὐσίας μάλιστά ἐστι· κυριώτατον γὰρ τοῦτο ἐν τοῖς οὖσιν, ὡς ἐρρέθη, καὶ πρὸς τοῦτο τὰ ἄλλα. τὸ δὲ περὶ πάσης οὐσίας ἴσον τῷ καθόλου περὶ οὐσίας, ἀλλ’ οὐ τῆσδε ἢ τῆσδε. τὸ δὲ ᾗ πέφυκε σημαίνοι ἂν ἤτοι θεωροῦντος | |
| 5 | τίς καθόλου φύσις οὐσίας ἢ τίς φύσις ἑκάστης οὐσίας· οὐ γὰρ τῆς αὐτῆς πᾶσαι, εἴ γε αἱ μὲν ἀσώματοι αἱ δὲ σωματικαί, καὶ αἱ μὲν ἀκίνητοι αἱ δὲ ἐν κινήσει, καὶ αἱ μὲν ἀγένητοι αἱ δὲ ἐν γενέσει, καὶ αἱ μὲν ἄψυχοι αἱ δὲ ἔμψυχοι, καὶ τούτων ἑκατέρων πλείους διαφοραί. διὰ δὲ τῆς λέξεως δέδεικται ὅτι τοῦ φιλοσόφου ἐστὶ τὸ καὶ περὶ τῶν συλλογιστικῶν ἀρχῶν | |
| 10 | ἐπισκέψασθαι. συλλογιστικὰς δὲ ἀρχὰς λέγει τὰς ἀποδεικτικάς· ἀποδείξεων γὰρ καθόλου ἀρχαὶ τὰ ἀξιώματα. καὶ γὰρ καθ’ ἑκάστην εἰσὶν ἐπιστήμην οἰκεῖαι τοῖς ἀποδεικνυμένοις ἀρχαί τε καὶ τοῦ καθ’ ἑκάστην ἐπιστήμην ἀποδεικτικοῦ ταύτας εἰδέναι· ὃ ποιήσει ἕκαστος αὐτῶν λαβὼν παρὰ τοῦ ἀποδεικτικοῦ τε καὶ φιλοσόφου, ἐκ τῶν πῶς ὑπαρχόντων τῷ ἀποδεικνυ‐ | |
| 15 | μένῳ δεῖ [γὰρ] ἀποδεικτικὰς λαμβάνειν προτάσεις, καὶ πῶς ταύτας ἀλλή‐ λαις συμπλέκειν καὶ τὰ ἄλλα, ὅσα ἐν τοῖς περὶ ἀποδείξεως λέγεται. | |
| 17n | Προσήκει δὲ τὸν μάλιστα γνωρίζοντα. | |
| 18 | Ὥσπερ ἕκαστον ἐπιστήμονα δεῖ γνωρίζειν τὰς οἰκείας ἀρχὰς καὶ βεβαίας αὐτὰς ἔχειν, οἷον τὴν γεωμετρίαν ὅτι ἀμερὲς τὸ σημεῖον, τὸν ἰατρὸν ὅτι | |
| 20 | ἐκ τεσσάρων στοιχείων ὑπάρχουσι τὰ σώματα, οὕτως οὖν δεῖ καὶ τὸν πρῶτον φιλόσοφον τὸν διαλεγόμενον περὶ πάντων τῶν ὄντων βεβαιοτάτας ἔχειν τὰς πάντων ἀρχάς. εἰ γὰρ ἀγνοεῖ τις τὰς οἰκείας ἀρχάς, οὐδ’ ἂν ἐπιστήμην ἔχοι τοῦ πράγματος. οὕτως οὖν ἀνάγκη τὰς πάντων ἀρχὰς εἰ‐ δέναι τὸν πρῶτον φιλόσοφον. εἰ γὰρ τῷ περί τι γένος καταγινομένῳ τὴν | |
| 25 | ἐκείνου τοῦ γένους καὶ ἐν ἐκείνῳ βεβαιοτάτην ἀρχὴν ἀναγκαῖον εἰδέναι, τῷ μὴ περί τι ὂν μηδὲ περί τι γένος, ἀλλὰ καθόλου περὶ τὸ ὂν ἢ πᾶν ὂν καὶ τὸ κοινότατον καὶ γενικώτατον ἔχοντι τὴν πραγματείαν ἀνάγκη τὰς πάντων τῶν ὄντων βεβαιοτάτας ἀρχὰς εἰδέναι. εἶτά φησι τίς ἐστιν ἡ βεβαιοτάτη ἀρχή· ἡ περὶ ἣν ἀδύνατον διαψευσθῆναι, αὕτη πασῶν τῶν | |
| 30 | ἀρχῶν βεβαιοτάτη. τὸ γὰρ βέβαιον ἀσάλευτον καὶ ἀκίνητον θέλει εἶναι· εἰ δὲ ἔστιν ἀσάλευτον, οὐ δυνατὸν οὕτως καὶ μὴ οὕτως ἔχειν. φησὶν οὖν ὅτι τὴν τοιαύτην ἀρχὴν πᾶσα ἀνάγκη γνωρίμην εἶναι (περὶ ἐκεῖνα γὰρ οἱ ἄνθρωποι ἀπατῶνται, περὶ ἃ μὴ γινώσκουσιν, οἷον εἰ ἡ ψυχὴ ἀθάνατός | |
| ἐστιν ἢ οὔ), καὶ ἀνυπόθετον· τὴν γὰρ ἐξ ὑποθέσεως οὐκ ἀναγκαῖον εἰδέναι | 257 | |
In met.258 | τὸν ὁτιοῦν μαθησόμενον, τὴν δὲ κυρίως ἀρχὴν ἀναγκαῖον εἰδέναι τὸν ὁτιοῦν μαθησόμενον· οὐκ ἄρα ἐστὶν ἐξ ὑποθέσεως ἡ ἀρχὴ ἀλλὰ ἀνυπόθετος. οὐ γὰρ οἷόν τε τὸ δι’ ὑποθέσεως λαμβανόμενον ἀρχὴν εἶναι τῆς τῶν δεικτι‐ κῶν αὐτοῦ γνώσεως, οἷον ὅτι ὑποκείσθω ἀθάνατος εἶναι ἡ ψυχή. δείξας | |
| 5 | δὲ ὅτι μὴ ἐξ ὑποθέσεως ἡ βεβαιοτάτη ἀρχὴ προστίθησιν ὅτι ἀνάγκη γνω‐ ρίζειν αὐτὴν τὸν ὁτιοῦν μανθάνοντα, ἐπειδὴ πᾶσα μάθησις καὶ πᾶσα διδα‐ σκαλία διανοητικὴ ἐκ προϋπαρχούσης γίνεται γνώσεως. ὅπερ δὲ ἀναγκαῖόν ἐστιν γνωρίζειν καὶ εἰδέναι τῷ ὁτιοῦν γνωρίζοντι, καὶ ἥκειν ἀναγκαῖον εἰδότα αὐτό· εἰ γὰρ μὴ οἶδεν αὐτό, οὐ γνωρίζει αὐτό· εἰ δὲ μὴ γνωρίζει τὴν | |
| 10 | ἀρχήν, οὐδὲ τὰ ἀπὸ τῆς ἀρχῆς γινώσκει. ὅτι οὖν ἡ τοιαύτη ἀρχὴ ἡ τοῦ πρώτου φιλοσόφου ἡ καὶ γινωσκομένη πασῶν βεβαιοτάτη ἐστί, δῆλον. τίς δέ ἐστιν αὕτη, μετὰ ταῦτα λέγωμεν. καὶ ἐφεξῆς λέγει περὶ τῆς ἀντιφά‐ σεως, δεικνὺς αὐτὴν κυριωτάτην οὖσαν πασῶν τῶν ἀρχῶν, εἴ γε καὶ τὰ ἄλλα ἀξιώματα ἐξ αὐτῆς ἔχουσι τὸ εἶναι. καὶ λοιπὸν ἀποδείκνυσιν αὐτὸ | |
| 15 | οὐκ ἀποδεικτικῶς ἀλλὰ ἐλεγκτικῶς, ὡς ἐν τῇ θεωρίᾳ εἰρήκαμεν, ἐκ τῶν ἀρχῶν τῶν πειρωμένων ἀνελεῖν αὐτὴν εἰσάγων αὐτήν. | |
| 17n | Τὸ γὰρ αὐτὸ ἅμα ὑπάρχειν καὶ μὴ ὑπάρχειν ἀδύνα‐ | |
| 18n | τον τῷ αὐτῷ. | |
| 19 | Ἐντεῦθεν λοιπὸν κρατύνει τὸ δόγμα τὸ περὶ τῆς ἀντιφάσεως, καί φησιν | |
| 20 | ὅτι τὸ γὰρ αὐτὸ ἅμα ὑπάρχειν καὶ μὴ ὑπάρχειν τῶν ἀδυνάτων ἐστὶ τῷ αὐτῷ ὑποκειμένῳ καὶ κατὰ λόγον τὸν αὐτὸν κατηγορούμενον· καὶ ὅσα ἄλλα, φησί, προσδιωρισάμεθα, ἔστω προσδιωρισμένα πρὸς τὰ λογικὰ δυσχερῆ, καθάπερ σαφέστερον ἐν τῇ θεωρίᾳ εἰρήκαμεν, οἷον ἵνα κατὰ τὸν αὐτὸν χρόνον, κατὰ τὸ αὐτὸ ὑποκείμενον, ἵνα τὸ αὐτὸ ἓν | |
| 25 | κατηγορούμενον, μὴ τὸ μὲν δυνάμει τὸ δὲ ἐνεργείᾳ, καὶ κατὰ τὸ αὐτὸ μέρος. ἐὰν οὖν ταῦτα πάντα προσδιορίσωμεν, οὐδέποτε συντρέχουσιν ἀλλήλαις ἡ καταφατικὴ καὶ ἡ ἀποφατική. αὕτη οὖν ἡ ἀντίφασις βεβαιο‐ τάτη ἐστὶ πασῶν τῶν ἀρχῶν, ἐπεὶ καὶ τὰ ἄλλα ἀξιώματα εἰς αὐτὴν ἀνα‐ λύονται. ἔχει γὰρ τὸν εἰρημένον διορισμόν, ὅτι γνωριμωτάτη ἐστὶ καὶ δεῖ | |
| 30 | αὐτὴν εἰδέναι τὸν ὁτιοῦν μανθάνοντα, † ὥστε κυρίως ἀξιώματα ὑπάρ‐ χουσιν. ἀδύνατον οὖν τινα ὑπολαμβάνειν τὸ αὐτὸ εἶναι καὶ μὴ εἶναι μετὰ τῶν οἰκείων προσδιορισμῶν, οἷον τὸν Σωκράτην εἶναι ἄνθρωπον καὶ μὴ εἶναι ἄνθρωπον, ὅταν ἔστιν ἄνθρωπος, καθάπερ τινὲς ὑπολαμβάνουσι λέγειν τὸν Ἡράκλειτον, ἐπεὶ ἔλεγε πάντων ἕνα εἶναι ὁρισμόν, ὧν δὲ οἱ ὁρισμοὶ | |
| 35 | οἱ αὐτοί, καὶ τὰ πράγματα τὰ αὐτά· ὥστε τὸ ἀγαθὸν ἔσεται τὸ αὐτὸ τῷ οὐκ ἀγαθῷ. ἰστέον οὖν ὅτι οὐ πάντως, ἅ τις λέγει, ταῦτα καὶ ὑπολαμβά‐ νει· οὐκ ἀληθῶς οὖν οὕτω διέκειτο ὁ Ἡράκλειτος. εἴρηται γὰρ ἐν τῇ | |
| θεωρίᾳ ὅτι συμβολικῶς ταῦτα ἔλεγεν ἢ ὅτι γυμναστικῶς, καθάπερ, φησίν, | 258 | |
In met.259 | ὁ Ζήνων ὁ Ἐλεάτης ἐπειρᾶτο ἀναιρεῖν τὴν κίνησιν. εἰ τοίνυν μὴ ἐνδέχε‐ ται τῷ αὐτῷ ἅμα ὑπάρχειν τὰ ἐναντία, δῆλον ὅτι οὐδὲ ἡ ἀντίφασις, εἴ γε ἐναντία ἐστί (προσδιωρίσθω οὖν ἡμῖν καὶ ταύτῃ τῇ προτάσει τὰ εἰωθότα)· ἐναντία γάρ ἐστι δόξα δόξῃ ἡ τῆς ἀντιφάσεως. ὥστε | |
| 5 | ἀδύνατόν ἐστιν ἅμα ὑπολαμβάνειν τὸ αὐτὸ εἶναι καὶ μὴ εἶναι· συμβήσεται γὰρ τὸν διεψευσμένον περὶ τούτου ἅμα ἔχειν τὰς ἐναντίας δόξας. διὸ πάντες οἱ ἀποδεικνύντες εἰς ταύτην ἀνάγουσιν ἐσχάτην δόξαν· φύσει γὰρ ἀρχὴ τῶν ἄλλων ἀξιωμάτων αὕτη πάντων, ὡς εἰρήκαμεν ἐν τῇ θεωρίᾳ. ὑπάρχουσι δέ τινες, οἵτινες πειρῶνται λέγειν ὅτι ἐνδέχεται τὸ αὐτὸ καὶ εἶναι καὶ μὴ | |
| 10 | εἶναι, καὶ οὕτως ὑπολαμβάνουσιν, οὐ μόνον λέγουσι. χρῶνται δὲ τῷ λόγῳ τούτῳ πολλοὶ καὶ τῶν φυσικῶν, ὥσπερ ὁ Πρωταγόρας λέγων τὸ αὐτὸ εἶναι λευκὸν καὶ μὴ εἶναι λευκὸν μετὰ τῶν προσδιορισμῶν, καὶ εἶναι ἄνθρωπον καὶ μὴ εἶναι ἄνθρωπον. ἡμεῖς δέ φαμεν ὅτι τῶν ἀδυνάτων ἐστὶ τὸ αὐτὸ κατὰ τὸ αὐτὸ ἅμα εἶναι καὶ μὴ εἶναι, καὶ διὰ τούτου ἐδείξαμεν ὅτι πασῶν | |
| 15 | βεβαιοτάτη αὕτη τῶν ἀρχῶν ἡ τῆς ἀντιφάσεως. ἰστέον δὲ ὅτι ἐναντία αὐτὰ ἐκάλεσεν, ἐπειδὴ τὰ πλεῖστον ἀλλήλων διαφέροντα ὑπὸ τὸ αὐτὸ γένος ὄντα ταῦτα ἐναντία ὑπάρχουσι. τὸ δὲ λευκὸν καὶ οὐ λευκὸν ὑπάρ‐ χοντα ὑπὸ τὸ ποιὸν καὶ πλεῖστον ὡς πολὺ ἀλλήλων διαφέρουσιν, ἵνα ὑπο‐ θώμεθα τὸ οὐ λευκὸν τὸ μέλαν. οὕτως φαμὲν καὶ τὴν νόσον καὶ τὴν | |
| 20 | ὑγείαν πολὺ ἀλλήλων διαφέρειν ὄντα ὑπὸ τὴν ἰατρικὴν καὶ διὰ τοῦτο ἐναντία ***, ὥσπερ τὸ πῦρ καὶ τὸ ὕδωρ (τὸ μὲν γὰρ ψύχει, τὸ δὲ θερμαίνει), καὶ πάλιν ἄλλα τῷ πάσχειν, ἐπειδὴ τὸ μὲν ψύχεται, εἰ τύχοι, τὸ δὲ θερμαίνεται· καὶ ἄλλους πολλοὺς τρόπους καταλέγει ὁ Ἀλέξανδρος τῶν ἐναντίων. | |
| 25n | Ἀξιοῦσι δὲ καὶ τοῦτο ἀποδεικνύναι τινὲς διὰ ἀπαι‐ | |
| 26n | δευσίαν. | |
| 27 | Φησὶν ὅτι τινὲς ἀπαιδεύτως φερόμενοι πειρῶνται ἀποδεικνύναι τὸ ἀξίωμα τὸ τῆς ἀντιφάσεως. τῷ ὄντι γὰρ ἀπαιδευσία ἐστὶ τὸ μὴ γινώσκειν, τίνων ἐστὶν ἀπόδειξις, καὶ τίνων δεῖ ἡμᾶς ζητεῖν ἀποδείξεις καὶ τίνων οὐ | |
| 30 | δεῖ. ὅλως μὲν γὰρ ἁπάντων ἀδύνατον εἶναι ἀπόδειξιν· εἰς ἄπειρον γὰρ ὁ τοιοῦτος βαδίζει καὶ οὐδέποτε γινώσκει τὰς ἀρχάς, ἀπείρων οὐσῶν, ὥστε οὐδὲ τὰ ἐκ τῶν ἀρχῶν γνώσεται. ὥστε συμβήσεται παντελῶς μὴ εἶναι ἀπόδειξιν, καθάπερ εἰρήκαμεν ἐν τῇ θεωρίᾳ. εἰ δ’ οὖν ἀπέδειξεν ὁ λόγος ὅτι ἐνίων οὐκ ἔστιν ἀπόδειξις, τουτέστι τῶν ἀξιωμάτων, οὐκ ἂν ἔχοιεν | |
| 35 | εἰπεῖν κρείττονα ἀρχὴν τῆς ἀντιφάσεως, ἐπειδὴ εἰς αὐτὴν πάντα τὰ ἄλλα ἀξιώματα ἀναλύονται καὶ ἀποδείκνυνται, ὅτι ἀρχῇ αὐτῇ χρώμεθα, ὡς ἐδείξαμεν ἐν τῇ θεωρίᾳ. ὥστε ἀναπόδεικτός ἐστιν ἡ ἀντίφασις, ἅτε δὴ | |
| κυριωτάτη ἀρχὴ ὑπάρχουσα. ἔστιν οὖν ἀποδεῖξαι τὴν ἀντίφασιν ἐλεγκτικῶς, | 259 | |
In met.260 | οὐκ ἀποδεικτικῶς, καθάπερ ἐν τῇ θεωρίᾳ ἐδείξαμεν, ἐκ τῶν λόγων τῶν παρ’ ἐκείνου τοῦ ἀναιροῦντος αὐτὴν κρατύνοντες καὶ εἰσάγοντες τὸ δόγμα τὸ περὶ τῆς ἀντιφάσεως. ἀποδείκνυμεν οὖν αὐτὴν ἐλεγκτικῶς, ἐὰν μόνον προσδιαλέγηται ἡμῖν ὁ πειρώμενος αὐτὴν ἀνελεῖν· ἐὰν δὲ μὴ ἀποκρίνηται | |
| 5 | ἡμῖν, γελοῖον τὸ ζητεῖν λόγον πρὸς τὸν μηδενὸς ἔχοντα λόγον, καθὸ οὐκ ἔχει λόγον ἐν ἑαυτῷ· ὁ γὰρ τοιοῦτος ἔοικε φυτῷ ἤγουν λίθῳ. οὐκ ἔστιν οὖν ἡμῖν σχολὴ πρὸς ἄψυχον διαμάχεσθαι. διαφέρει δὲ τὸ ἐλεγκτικῶς ἀποδεῖξαι τοῦ ὅλως ἀποδεῖξαι, ὅτι ἐὰν πειραθῇ τις ἀποδεῖξαι τὴν ἀντί‐ φασιν, τὸ ἐν ἀρχῇ αἰτεῖται λέγων οὕτως ὅτι οὐ συντρέχει ἡ ἀντίφασις, | |
| 10 | ἐπειδὴ ἡ κατάφασις οὐδέποτε συνυπάρχει τῇ ἀποφάσει. ὥστε πάλιν τὸ ἐξ ἀρχῆς αἰτήσει· οὐδὲν γὰρ διαφέρει ἡ κατάφασις καὶ ἡ ἀπόφασις τῆς ἀντιφάσεως. ὄντος δὲ ἐπ’ ἄλλου τινὸς ἀνθρώπου αἰτίου τοῦ ἀποδείκνυσθαι τὴν ἀντίφασιν, ἐπειδὴ ἐκεῖνος πειρᾶται αὐτὴν ἀναιρεῖν, ἔλεγχος ἂν εἴη τὸ τοιοῦτο καὶ οὐκ ἀπόδειξις. | |
| 15n | Ἀρχὴ δὲ πρὸς ἅπαντα τὰ τοιαῦτα. | |
| 16 | Ὃ λέγει τοῦτό ἐστιν, ὅτι ἀρχὴ δὲ πρὸς ἅπαντα τὰ τοιαῦτα *** τουτέστιν ὁ βουλόμενος κρατῦναι τὸ δόγμα τὸ περὶ τῆς ἀντιφάσεως οὐκ ἐρεῖ ὅτι ἔστιν ἀντίφασις, ἐπειδή ἐστι, φησί, κατάφασις καὶ ἀπόφασις, καὶ ταῦτα ἀλλήλοις οὐ συντρέχουσιν· ὁ γὰρ τοιοῦτος πάλιν τὸ ἐν ἀρχῇ αἰτεῖ‐ | |
| 20 | ται, ὡς προσεχῶς ἐδείξαμεν. δεῖ οὖν τὰ παρὰ τοῦ προσδιαλεγομένου λε‐ γόμενα εἶναι σημαντικὰ καὶ σημαίνειν τι τὸ λεγόμενον ὑπὸ αὐτοῦ περὶ τῆς ἀντιφάσεως καὶ αὐτῷ καὶ ἄλλῳ τῳ τῷ προσδιαλεγομένῳ. πᾶσα γὰρ ἀνάγκη τοῦτο γίνεσθαι, εἴπερ λέγοι, τουτέστιν εἴπερ διαλέγεται. εἰ γὰρ μὴ κέχρη‐ ται σημαντικαῖς λέξεσι καὶ ὡρισμέναις μήτε πρὸς ἑαυτὸν μήτε δὲ πρὸς | |
| 25 | ἄλλον, οὐκ ἂν εἴη τῷ τοιούτῳ λόγος οὔτε αὐτῷ πρὸς αὑτὸν οὔτε δὲ πρὸς ἄλλον· τρόπον γάρ τινα πάλιν οὐδὲν διαλέγεται μηδὲν δηλῶν. ἐὰν δέ τις τοῦτο διδῷ καὶ κέχρηται σημαντικαῖς λέξεσι καὶ ὡρισμέναις, ἔσται ἀπόδειξις· ἤδη γάρ τι ἔσται ὡρισμένον, καθάπερ ἐν τῇ θεωρίᾳ εἴρηται, οἷον ὅτι ὁ ἄνθρωπος μόνον τὸν ἄνθρωπον δηλοῖ· ὥστε οὐ συντρέχει | |
| 30 | τὸ οὐκ ἄνθρωπος, ἐπεὶ οὐκέτι ἔσται ὡρισμένον τὸ ἄνθρωπος, εἴ γε τὸ μὲν οὐκ ἄνθρωπος ἄπειρα δηλοῖ (πάντα γὰρ τὰ παρὰ τὸν ἄνθρωπον), τὸ δὲ ἄνθρωπος μίαν οὐσίαν τὴν τοῦ ἀνθρώπου. αἴτιος οὖν τοῦ εἶναι τὴν ἀντί‐ φασιν οὐχ ὁ κρατύνων αὐτὴν καὶ ἀποδεικνύς, ἀλλὰ ὁ ὑπομένων· ἀναιρῶν γὰρ λόγον ὑπομένει λόγον, τουτέστι πειρώμενος ἀνατρέψαι τὴν ἀντίφασιν | |
| 35 | τίθησιν αὐτήν, ἐκ τῶν παρ’ αὐτοῦ λεγομένων ἐλεγχόμενος ὑπὸ τῆς ἀλη‐ θείας. πρῶτον μὲν οὖν ἀληθὲς ὑπάρχει ὅτι σημαίνει τὸ ὄνομα τὸ εἶναι ἤγουν μὴ εἶναι τοδί, τουτέστι τὸ εἶναι ἄνθρωπον ἢ μὴ εἶναι ἄνθρωπον· | |
| ὥστε οὐκ ἂν πᾶν καὶ οὕτω καὶ οὕτως ἔχοι, τουτέστιν οὐ πᾶσα ἀντίφασις | 260 | |
In met.261 | συντρέχει. καὶ τοῦτο νῦν μὲν λέγει ἐπὶ μέρους βουλόμενος δεῖξαι ὅτι οὐ πᾶσα ἀντίφασις συντρέχει, ἐπεὶ προϊὼν καθολικὸν ποιεῖται τὸν λόγον, δεικνὺς ὅτι ἀδύνατόν ἐστι τὰ μόρια τῆς ἀντιφάσεως συντρέχειν ἀλλήλοις. | |
| 4n | Ἔτι εἰ τὸ ἄνθρωπος σημαίνει ἕν, ἔστω τοῦτο ζῷον | |
| 5n | δίπουν. | |
| 6 | Ἔτι τοῦ αὐτοῦ πλείονα ἐπιχειρήματα τίθησι κατασκευαστικὰ καί φησιν οὕτως. εἰ ὡμολογήσαμεν ὅτι τὸ ἄνθρωπος ὄνομα ἕν τι δηλοῖ ὡρισμένον, ὡς ἔδειξεν ἡ διαίρεσις ἐν τῇ θεωρίᾳ, ἔστω τοῦτο τὸ σημαινόμενον ζῷον δίπουν, ὃ σημαίνει τὸ τοῦ ἀνθρώπου ὄνομα. λέγω δὴ τὸ ἓν σημαίνειν | |
| 10 | τοῦτο· εἰ τοῦτό ἐστιν ἄνθρωπος, ἂν ὅλως ᾖ τι ἄνθρωπος, τοῦτό ἐστι τὸ ἀνθρώπῳ εἶναι, ζῴῳ δίποδι. πάλιν δὲ εἴ τις εἴποι τὸ ὄνομα ὁμώνυμον καὶ πλείονα δηλοῦν πεπερασμένα δέ, οὐδὲν διαφέρει· τεθείη γὰρ ἂν ἐφ’ ἑκάστῳ λόγῳ ἕτερον ὄνομα. οἷον εἴ τις εἴποι τὸν ἄνθρωπον μὴ σημαίνειν ἓν ἀλλὰ πολλά, καθάπερ κύων φωνή, ὧν [ἄνθρωπος] ἑνὸς μὲν | |
| 15 | ἀφωρισμένος εἷς λόγος ἐστὶ τὸ ζῷον δίπουν, ὥσπερ καὶ τοῦ χερσαίου κυνὸς τὸ ζῷον ὑλακτικόν (οὕτως γὰρ διαιροῦμεν αὐτὸ ἐκ τῶν ἄλλων κυνῶν, οὐ‐ ρανίου φημὶ καὶ θαλαττίου) ὑπάρχουσι δὲ καὶ ἕτεροι ἄνθρωποι πλείους, ὡρισμένοι μέντοι γε κατὰ τὸν ἀριθμόν· τίθεται γὰρ ἴδιον ὄνομα καθ’ ἕκαστον λόγον, ὥσπερ ἐπὶ τοῦ κυνὸς εἴρηται, καὶ οὕτως ἔσται πάλιν ὡρι‐ | |
| 20 | σμένον καὶ οὐκέτι συντρέχει ἡ ἀπόφασις [ἐπεὶ οὕτως οὐκέτι ἔσται πάλιν ὡρισμένον]. εἰ δὲ μὴ τεθείη ὡρισμένον ὄνομα, ἀλλ’ εἴποι ἐκεῖνο ἄπειρα δηλοῦν τὸ ὄνομα, φανερὸν ὅτι οὐκέτι ἔσται πάλιν λόγος· τὸ γὰρ μὴ ἓν σημαίνειν ἀλλὰ ἄπειρα οὐδὲν σημαίνειν ἐστίν, εἴ γε οὐκ ἔστι τῆς ἡμετέρας φύσεως τὰ ἄπειρα νοεῖν, καὶ ταῦτα ἐν πεπερασμένῳ χρόνῳ. μηδὲν οὖν | |
| 25 | δηλούντων τῶν ὀνομάτων ἀναιρεῖται τὸ διαλέγεσθαι πρὸς ἀλλήλους· κατὰ δὲ τὴν ἀλήθειαν ἀναιρεῖται καὶ τὸ διαλέγεσθαι πρὸς ἑαυτόν. οὐκ οἶδε γάρ τις τὰ ἄπειρα· οὔτε γὰρ δυνατόν ἐστι νοεῖν τι τὸν μηδὲν νοοῦντα· πῶς δὲ δυνατόν ἐστι νοῆσαι ἄπειρα; εἰ δὲ ἐνδέχεται νοεῖν, ἐξ ἀνάγκης τεθείη ὄνομα τούτῳ τῷ πράγματι, ἓν ὡρισμένον μέντοι γε. ἔστω οὖν, | |
| 30 | κατ’ ἀρχὰς ὥσπερ εἴρηται, δηλοῦν τι τὸ ὄνομα καὶ σημαίνειν ἕν, ἐπειδὴ διαλέγεσθαι βουλόμεθα. | |
| 32n | Οὐ δὴ ἐνδέχεται τῷ ἀνθρώπῳ εἶναι. | |
| 33 | Φησὶν ὅτι τῶν ἀδυνάτων ἐστὶ δηλοῦν τῷ ἀνθρώπῳ εἶναι τὸ μὴ ἀν‐ θρώπῳ εἶναι, τουτέστιν οὐ συντρέχει ἡ κατάφασις τῇ ἀποφάσει, εἴπερ τὸ | |
| 35 | ἄνθρωπος ὄνομα μὴ μόνον δηλοῖ τὸ καθ’ ἑνὸς ἀλλὰ καὶ ἕν. καὶ τὸ μὲν καθ’ ἑνὸς πλειόνων ἐστὶ δηλωτικόν· λέγεται γὰρ καθ’ ἑνὸς τοῦ Σωκρά‐ | |
| τους καὶ τὸ λευκὸν καὶ τὸ μέλαν καὶ τὸ μουσικόν· τὸ δὲ ἓν μίαν φύσιν | 261 | |
In met.262 | ὡρισμένην δηλοῖ τὴν τοῦ ἀνθρώπου καθὸ ἄνθρωπός ἐστι, μὴ συνεπινοῶν ἐν τῷ τέως τὰ συμβεβηκότα τῷ ἀνθρώπῳ. ἡμεῖς οὖν, φησίν, οὐ τοῦτο ἀξιοῦμεν, τὸ ἓν σημαίνειν τὸ καθ’ ἑνός, ἐπεὶ οὕτως συνέβαινε τὸ μου‐ σικὸν καὶ τὸ λευκὸν καὶ τὸ ἄνθρωπος ἓν δηλοῦν, ὅπερ ἐστὶ παρὰ τὴν ἐνάρ‐ | |
| 5 | γειαν· πολλὰ γὰρ ταῦτα ὑπάρχουσιν. ὥστε ἓν ἅπαντα ἔσται, ὅπερ ἐστὶν ἀδύνατον· συνώνυμα γὰρ ταῦτα ὑπάρχουσιν, ἀντὶ τοῦ ὁμώνυμα. οὐκ ἄρα δυνατὸν τὸ αὐτὸ εἶναι καὶ μὴ εἶναι, εἰ μήτι γε ὁμωνύμως, εἰ τύχοι· ὁ γὰρ ἡμῖν ἄνθρωπος καλούμενος παρὰ Ἰνδοῖς, εἰ τύχοι, καλείσθω μὴ ἄν‐ θρωπος. καὶ ἐδόκει τότε συντρέχειν ἡ ἀντίφασις κατὰ τὴν φωνήν, οὐ | |
| 10 | μέντοι γε κατὰ τὸ πρᾶγμα· ἀμφότερα γὰρ καταφάσεις ὑπάρχουσι. τὸ δὲ ἀπορούμενον οὐ τοῦτό ἐστιν, εἰ ἐνδέχεται ἅμα τὸ αὐτὸ εἶναι καὶ μὴ εἶναι ἄνθρωπον τὸ ὄνομα, ἀλλὰ τὸ πρᾶγμα. εἰ τοίνυν σημαίνει ἕτερον τὸ ἄνθρωπος καὶ τὸ μὴ ἄνθρωπος, φανερὸν ὅτι καὶ τὸ μὴ εἶναι ἀνθρώπῳ τοῦ εἶναι ἀνθρώπῳ ἕτερον σημαίνει· ὥστε οὐ συντρέ‐ | |
| 15 | χουσιν ἀλλήλοις τὰ διάφορα νομιζόμενα. ὥστε, εἰ συντρέχει, ἔσται τὸ ἀνθρώπῳ εἶναι μὴ εἶναι ἀνθρώπῳ· ἓν γὰρ ἔσται. τοῦτο γὰρ ση‐ μαίνει τὸ εἶναι ἕν, ὡς λώπιον καὶ ἱμάτιον, καὶ μέροψ βροτός. εἰ δὲ ἔστιν ἕν, δῆλον ὡς ὅτι καὶ ἓν σημαίνει τὸ εἶναι ἀνθρώπῳ καὶ μὴ εἶναι ἀνθρώπῳ, ὥσπερ τὸ λώπιον καὶ ἱμάτιον. ἀλλ’ ἐδέδεικτο ὅτι ἕτερον | |
| 20 | σημαίνει, εἴ γε ἡ μὲν ἀπόφασις ἄπειρα δηλοῖ, ἡ δὲ κατάφασις ὡρισμένον πρᾶγμα. πᾶσα οὖν ἐστιν ἀνάγκη, εἴ τί ἐστιν ἀληθὲς εἰπεῖν, ὅτι ἄνθρωπος, εἶναι αὐτὸ καὶ ζῷον δίπουν· τοῦτο γὰρ ἦν ὃ ὑπεθέμεθα σημαίνειν τὸν ἄν‐ θρωπον. εἰ δὲ ἀνάγκη τοῦτό ἐστιν, οὐκ ἐνδέχεται καὶ ὅτε ἔστιν ἄν‐ θρωπος καὶ ζῇ, μὴ εἶναι αὐτὸ ζῷον πεζὸν δίπουν. τοῦτο γὰρ σημαίνει | |
| 25 | τὸ ἀνάγκη εἶναι, τὸ ἀδύνατον εἶναι μὴ εἶναι ἄνθρωπον, ὅταν ἔστιν ἄνθρωπος. ὥστε οὐ συντρέχει. ἐκ τῶν δεδειγμένων ἄρα οὐκ ἐνδέχεται ἅμα ἀληθὲς εἶναι εἰπεῖν τὸ αὐτὸ ἄνθρωπον εἶναι καὶ μὴ εἶναι ἄνθρωπον. | |
| 28n | Ὁ δὲ αὐτὸς λόγος καὶ ἐπὶ τοῦ μὴ εἶναι ἄνθρωπον. | |
| 29 | Δείξας ὅτι οὐ συντρέχει τῇ καταφάσει ἡ ἀπόφασις, ἐντεῦθεν δείκνυσιν | |
| 30 | ὅτι οὐδὲ τῇ ἀποφάσει ἡ κατάφασις. ἔστι δὲ ἡ αὐτὴ ἐπιχείρησις. διὰ τοῦτο οὖν λέγει ὅτι ὁ δὲ αὐτὸς λόγος καὶ ἐπὶ τοῦ μὴ εἶναι ἄνθρω‐ πον, φημὶ δὴ ἐπὶ τῆς ἀποφάσεως. τὸ γὰρ ἀνθρώπῳ εἶναι καὶ τὸ μὴ εἶναι ἀνθρώπῳ ἕτερον σημαίνει, εἴπερ καὶ τὸ λευκὸν εἶναι καὶ τὸ ἄνθρωπον εἶναι ἐδείξαμεν ἕτερα ἀλλήλων· οὐ γὰρ ταὐτὸν λευκὸν καὶ | |
| 35 | ἄνθρωπος, ἐπεὶ τὰ παρὰ τὸν ἄνθρωπον οὐκ 〈ἂν〉 ἦσαν λευκά. εἰ οὖν πλέον ἀντίκειται τὸ οὐκ ἄνθρωπος τῷ ἀνθρώπῳ ἤπερ τὸ λευκόν, ἕτερον δὲ τὸ λευκὸν τοῦ ἀνθρώπου, πολλῷ μᾶλλον ἕτερον ἔσται τὸ οὐκ ἄνθρωπος τοῦ ἀνθρώπου. εἰ δὲ ἔστιν, οὐδέποτε αὐτῷ συνυπάρχει· εἰ δὲ μὴ συνυπάρχει, οὐ συντρέ‐ | |
| χει ἡ ἀντίφασις. εἰ δέ τις εἴποι ὅτι τὸ λευκὸν τὸ αὐτὸ δηλοῖ τῷ ἀν‐ | 262 | |
In met.263 | θρώπῳ καὶ ἓν σημαίνει, φησί, τὸ λευκὸν καὶ τὸ ἄνθρωπος, πάλιν πρὸς τὸν τοιοῦτον τὸ αὐτὸ ἐροῦμεν, ὅπερ καὶ πρότερον ἐλέχθη, ὅτι ἓν πάντα ἐστὶ καὶ οὐ μόνον τὰ ἀντικείμενα, ὅπερ ἐστὶ παρὰ τὴν ἐνάργειαν. εἰ δὲ μὴ ἐνδέχεται τοῦτο, συμβαίνει τὸ λεχθέν, ἂν ἀποκρίνηται τὸ ἐρωτώμενον, | |
| 5 | ὅτι ἓν δηλοῖ τὸ ὄνομα ὡρισμένον. εἰ δὲ ἓν δηλοῖ ὡρισμένον, ὁ εἰπὼν ἄν‐ θρωπον 〈ὅτι〉 ἄνθρωπος καὶ ἐρωτηθεὶς οὐ λέξει καὶ λευκόν, ἐπεὶ οὐκέτι ἔσται ὡρισμένον. ἐὰν δὲ ὁ ἐρωτώμενος, ὡς ἔτυχε, προστίθησι καὶ τὰ ἀποφα‐ τικὰ λέγων ὅτι καὶ ἄνθρωπός ἐστι καὶ οὐκ ἄνθρωπος, καὶ λευκὸν καὶ οὐ λευκόν, πάλιν ὁ τοιοῦτος οὐκ ἀπεκρίνατο τὸ ἐρωτώμενον. ἡμεῖς γὰρ περὶ | |
| 10 | ἑνὸς αὐτὸν ἠρωτήσαμεν, φημὶ δὴ τοῦ ἀνθρώπου, αὐτὸς δὲ πλείονα ἀπό‐ κρισιν πεποίηκεν· ὥστε οὐ πρὸς τὴν ἐρώτησιν ἡ ἀπόκρισις γέγονεν. οὐδὲν γὰρ κωλύει τὸ αὐτὸ καὶ ἄνθρωπον εἶναι καὶ λευκὸν καὶ ἄλλα μυρία τὸ πλῆθος, ἐπειδὴ καὶ ἄπειρα ὑπάρχουσι τὰ συμβεβηκότα· ἀλλ’ ὅμως ἐρωτήσαντός τινος περὶ οὐσίας ἀληθές ἐστιν ἀποκρίνασθαι ὅτι ἄνθρωπος | |
| 15 | τοῦτο ἢ ὅτι οὔ. δεῖ οὖν ἀποκρίνασθαι τὸ ἓν σημαῖνον, ἐπεὶ καὶ περὶ ἑνὸς γέγονεν ἡ ἐπερώτησις, καὶ οὐ προσθετέον ὅτι καὶ λευκὸν καὶ μέγα. καὶ γὰρ ἀδύνατον προστιθέναι τὰ συμβεβηκότα, ἐπειδὴ ἄπειρα τῷ αὐτῷ ὑπάρ‐ χει, λευκὸν σιμόν, φαλακρὸν προγάστωρ, καὶ ἄλλα πλεῖστα. ἀδύνατον οὖν ἀπείρων ὄντων τῶν συμβεβηκότων ἅπαντα διελθεῖν. ἢ οὖν ἅπαντα δεῖ | |
| 20 | εἰπεῖν ἢ μηδέν, ἀλλὰ πρὸς τὴν ἐρώτησιν ποιήσασθαι καὶ τὴν ἀπόκρισιν. ὁμοίως τοίνυν εἰ καὶ μυριάκις ἐστὶ τὸ αὐτὸ ἄνθρωπος καὶ οὐκ ἄνθρωπος, οὐ δεῖ ἀποκρίνασθαι πρὸς τὸν ἐρωτήσαντα, εἰ ἔστιν ἄν‐ θρωπος, ὅτι ἔστιν ἅμα καὶ οὐκ ἄνθρωπος, εἰ μὴ ἄρα μέλλοιμεν καὶ τὰ ἄλλα προσαποκρίνασθαι, ὅσα αὐτῷ συμβέβηκεν, ὅσα ἐστὶν ἢ μή ἐστιν. | |
| 25 | ὁ δὲ ταῦτα ποιῶν οὐ διαλέγεται· ἓν γὰρ ἐρωτηθεὶς περὶ ἀπείρων ἀπεκρί‐ νατο, τὰ δὲ ἄπειρα ἄγνωστα· οὐκ ἄρα διαλέγεται. ἰστέον δὲ ὅτι οὐδὲ ἓν τῶν ἀντικειμένων συνυπάρχει ἀλλήλοις, οὔτε τὰ πρός τι οὔτε τὰ ἐναντία οὔτε ἕξις καὶ στέρησις, οὔτε πολλῷ μᾶλλον κατάφασις καὶ ἀπόφασις, τουτέστιν οὐκ ἐν ἀλλήλοις θεωροῦνται. οὐχ ὅπου γὰρ ἕξις, ἐκεῖσε καὶ ἡ στέρησις. | |
| 30n | Ὅλως δὲ ἀναιροῦσιν 〈οἱ〉 τοῦτο λέγοντες οὐσίαν καὶ | |
| 31n | τὸ τί ἦν εἶναι. | |
| 32 | Ἔτι ὁ λόγος αὐτῷ περὶ τῆς ἀντιφάσεως ὑπάρχει, καὶ ἀντιλέγει πρὸς τοὺς λέγοντας συναληθεύειν τὴν ἀντίφασιν. φησὶν οὖν ὅτι ἐπὶ μὲν τῶν συμβεβηκότων χώραν ἔχει τοῦτο τὸ λέγειν συναληθεύειν τὴν ἀντίφασιν, | |
| 35 | καὶ αὐτὴν οὐχ ἁπλῶς ἀλλὰ κατ’ ἄλλον καὶ ἄλλον χρόνον. δυνατὸν γάρ ἐστι τὸ αὐτὸ εἶναι καὶ λευκὸν καὶ οὐ λευκόν, ἀλλ’ ὡς εἴρηται κατ’ ἄλλον | |
| καὶ ἄλλον χρόνον, ἐπὶ μέντοι γε τῶν οὐσιῶν ἀδύνατον τὸ τοιοῦτο ὑπάρ‐ | 263 | |
In met.264 | χειν· οὔτε γὰρ δυνατὸν τὸ αὐτὸ καὶ ἄνθρωπον εἶναι καὶ μὴ εἶναι ἄνθρω‐ πον. εἰ γὰρ ὅλως δίδομεν ὅτι ἔστιν ἄνθρωπος ἢ ὅτι ἔστι ψυχή, ἀδύνατον μὴ εἶναι τὸ τοιοῦτο ἄνθρωπον, ἐπεὶ οὕτως ἀναιροῦμεν τὴν οὐσίαν τὴν τοῦ ἀνθρώπου, λέγοντες αὐτὴν μὴ εἶναι, καὶ τὴν ἐξ ἀρχῆς θέσιν ἡμῶν. ὥστε | |
| 5 | οἱ λέγοντες συναληθεύειν τὴν ἀντίφασιν ἐξ ἀνάγκης τὰς οὐσίας ἀναιροῦσι. τῶν δὲ οὐσιῶν ἀναιρουμένων ἀναιρεῖται καὶ ἡ γνῶσις καὶ ἡ ἐπιστήμη, καὶ οὕτως ἔσεται ἀοριστία ἐν τοῖς πράγμασι καὶ ἀκαταληψία, ὅπερ ἐστὶ παρὰ τὰ φαινόμενα. | |
| 9n | Ὅλως δὲ ἀναιροῦσιν οἱ τοῦτο λέγοντες. | |
| 10 | Οἱ τοῦτο ὑποτιθέμενοι καὶ λέγοντες συναληθεύειν τὴν ἀντίφασιν ἀναι‐ ροῦσι τὴν οὐσίαν καὶ τοὺς ὁρισμούς, καθάπερ ἐν τῇ θεωρίᾳ εἰρήκαμεν. πάντα γὰρ ἀνάγκη λέγειν αὐτοὺς συμβεβηκότα, ἐπειδὴ ὅλως ἐπὶ τῶν συμ‐ βεβηκότων χώραν ἔχει τὸ συναληθεύειν τὴν ἀντίφασιν, καὶ ἐν αὐτοῖς δὲ κατ’ ἄλλον καὶ ἄλλον χρόνον, καὶ τὸ ὅπερ ἀνθρώπῳ εἶναι ἢ ζῴῳ εἶναι | |
| 15 | μὴ εἶναι, εἴ γε συντρέχει αὐτῷ ἡ ἀπόφασις αὐτοῦ ἀναιρετικὴ αὐτοῦ ὑπάρ‐ χουσα. εἰ γὰρ ὅλως ἐστὶν ἐν ὑποστάσει ἡ κατάφασις ἡ λέγουσα ἀνθρώπῳ εἶναι, τοῦτο οὐκ ἔσται μὴ ἀνθρώπῳ εἶναι, (ἵνα εἴπῃ τὴν ἀόριστον κατά‐ φασιν), ἤγουν μὴ εἶναι ἀνθρώπῳ, τουτέστιν οὐ συντρέχει αὐτῷ ἡ ἀπόφασις αὐτοῦ· αὗται γὰρ ἀποφάσεις τούτου ὑπάρχουσιν *** ἡ λέγουσα ὅτι οὐκ | |
| 20 | ἔστιν ἄνθρωπος ἀπόφασίς ἐστι τῆς καταφάσεως τῆς λεγούσης ‘ἔστιν ἄν‐ θρωπος.‘ ἓν γάρ τι δηλοῖ καὶ μίαν οὐσίαν ἡ κατάφασις ἡ λέγουσα ὅτι ἔστιν ἄνθρωπος, καὶ ἔστι τοῦτο τινὸς οὐσία, ὥς φησιν, οἷον ἀνθρώπου ἢ ἵππου ἢ ἄλλου τινὸς τοιούτου. τὸ δὲ οὐσίαν σημαίνειν τοῦτο δηλοῖ, ὅτι οὐκ ἄλλο τί ἐστι παρὰ τὴν οὐσίαν, ἣν δηλοῖ. εἰ δὲ ὑποθώμεθα ταὐτὸν | |
| 25 | εἶναι καὶ ταὐτὸν δηλοῦν τὸ ὅπερ ἀνθρώπῳ εἶναι ἢ ὅπερ μὴ ἀνθρώπῳ εἶναι ἢ ὅπερ 〈μὴ〉 εἶναι ἀνθρώπῳ, τότε οὐκέτι τὸ αὐτὸ δηλοῖ, ἀλλὰ ἄλλο. εἰ γὰρ ὡμολόγηται ὅτι ἡ κατάφασις ἡ λέγουσα ‘ἄνθρωπός ἐστι‘ τὴν οὐ‐ σίαν μόνην τοῦ ἀνθρώπου δηλοῖ, συντρέχει δὲ ταύτῃ τῇ καταφάσει ἡ οἰ‐ κεία ἀπόφασις καὶ συναληθεύει αὐτῇ, ἡ λέγουσα ‘ἄνθρωπος οὐκ ἔστιν‘, | |
| 30 | οὐκέτι ἡ κατάφασις ἓν πρᾶγμα δηλοῖ, ἀλλὰ καὶ ἄλλα πλείονα. τὸ γὰρ οὐκ ἄνθρωπος δηλοῖ καὶ τριήρη καὶ κύνα, ὥστε ἔσται ὁ ἄνθρωπος καὶ τριήρης καὶ κύων, καὶ ἄλλα πλεῖστα, καὶ διὰ τοῦτο οὐχ ἓν πρᾶγμα δηλοῖ. κἂν μὴ βούλωνται ἄρα ἀναγκάζονται λέγειν ὅτι οὐδὲ μιᾶς οὐσίας ἐστὶν ὁρισμός, ἀλλὰ πάντα κατὰ συμβεβηκός. τούτῳ γὰρ διώρισται οὐσία καὶ | |
| 35 | τὸ συμβεβηκός, ὅτι ἡ μὲν οὐσία αὐθυπόστατόν ἐστι πρᾶγμα, τὸ δὲ συμ‐ βεβηκὸς ἐν ἑτέρῳ θεωρεῖται. διό φησι τὸ γὰρ λευκὸν τῷ ἀνθρώπῳ συμβέβηκεν, ὅτι ἔστι μὲν λευκὸς ὁ ἄνθρωπος, ἀλλ’ οὐχ ὅπερ | |
| λευκόν, τουτέστιν οὐκ οὐσίωται ἐν τῷ λευκῷ. | 264 | |
In met.265(1n) | Εἰ δὲ πάντα κατὰ συμβεβηκὸς λέγεται. | |
| 2 | Εἰ συντρέχει ἡ κατάφασις τῇ ἀποφάσει, ἀναιρεθήσονται οὐσίαι, ὡς ἐδείξαμεν, καὶ μόνα ἔσονται τὰ συμβεβηκότα. εἰ δὲ πάντα κατὰ συμβε‐ βηκὸς λέγεται, οὐδέν ἐστι πρῶτον καθόλου. τί δέ ἐστι καθόλου, εἴρηται | |
| 5 | ἐν τῇ Ἀποδεικτικῇ πραγματείᾳ, ὅτι τὸ κατὰ παντὸς καὶ καθ’ αὑτὸ καὶ ᾗ αὐτό, ὡς ἐπὶ τοῦ τριγώνου ἐλέγομεν ὅτι παντὸς τριγώνου αἱ τρεῖς γωνίαι δυσὶν ὀρθαῖς ἴσαι ὑπάρχουσι· τοῦτο γάρ ἐστι καὶ κατὰ παντὸς τριγώνου καὶ καθ’ αὑτὸ καὶ ᾗ αὐτό. εἰ οὖν ἀναιροῦνται οὐσίαι, ἀναιρεθήσεται καὶ τὸ καθόλου· τῶν γὰρ οὐσιῶν ἐστι τὸ καθόλου. οὔτε γὰρ τὰ συμβεβηκότα | |
| 10 | κατὰ παντὸς ὑπάρχουσι καὶ καθ’ αὑτὸ καὶ ᾗ αὐτό, ἀλλὰ αἱ οὐσίαι ἄμεσοι προτάσεις· τῶν δὲ ἀμέσων προτάσεων ἀναιρουμένων ἐπ’ ἄπειρον ἔσονται αἱ κατηγορίαι, καὶ οὕτως ἢ οὐδενὸς ἔσται ἀπόδειξις, ὡς εἴρηται ἐν ἐκεί‐ νοις, ἢ πάντα ἔσονται ἀποδεικτά, ταὐτὸν δὲ εἰπεῖν πάλιν ὅτι οὐδὲν ἔσται ἀποδεικτόν. εἰ οὖν πάντα κατὰ συμβεβηκὸς λέγεται, οὐδὲν ἔσται | |
| 15 | πρῶτον τὸ καθόλου. εἰ δὲ ἀεὶ τὸ συμβεβηκὸς καθ’ ὑποκειμένου τινὸς σημαίνει τὴν κατηγορίαν, ἀνάγκη εἰς ἄπειρον ἰέναι, ἐπειδὴ οὐ θεωρεῖται ἄμεσος πρότασις ἐπὶ τῶν συμβεβηκότων. ἀλλὰ ἀδύνατόν ἐστιν ἀπείρους εἶναι τὰς προτάσεις· οὐδὲ γὰρ πλείω συμπλέκεται δυοῖν. καὶ ὁ μὲν Ἀλέξανδρος τὸ οὐδὲ γὰρ πλείω συμπλέκεται δυοῖν ὑπολαμβάνει τοῦτο | |
| 20 | λέγειν τὸν Ἀριστοτέλην, 〈ὅτι〉 οὐδέποτε πλείονα τῶν δύο συμβεβηκότων ἅμα κατηγοροῦνται· οἷόν φαμεν ὅτι ὁ Ἱπποκράτης ἄριστος ἰατρός ἐστι, καὶ μόνα δύο συμβεβηκότα κατηγορήσαμεν τοῦ ὑποκειμένου, καὶ πλείονα ἀδύνατον. ὥστε, φησίν, οὐ δυνατὸν εἶναι ἀπείρους τὰς κατηγορίας· εἰ δὲ μὴ ὑπάρχουσιν ἄπει‐ ροι *** συμβεβηκότα ἀλλὰ καὶ οὐσίαι· εἰ δὲ οὐσίαι ὑπάρχουσιν, εἰσὶ | |
| 25 | καὶ ὡρισμένα πράγματα καὶ οὐ συναληθεύει ἡ ἀντίφασις. ὁ μέντοι γε ἡμέτερος φιλόσοφος Ἀμμώνιός φησιν ὅτι οὐ καλῶς λέγει ὁ Ἀλέξανδρος ἐξηγούμενος τὸ οὐδὲ γὰρ πλείω συμπλέκεται δυοῖν τοῦτο λέγειν τὸν Ἀριστοτέλην ὅτι ἀδύνατον πλείονα τῶν δύο συμβεβηκότων κατηγορεῖ‐ σθαι τοῦ ὑποκειμένου· δυνατὸν γάρ ἐστι πλείονα τῶν δύο συμβεβηκότων | |
| 30 | κατηγορεῖσθαι τοῦ ὑποκειμένου, οἷον ἐὰν εἴπω οὕτως ὁ Ἱπποκράτης ἰατρὸς χειρουργὸς ἄριστός ἐστιν, ἤγουν ἰατρὸς διαιτητικὸς ἄριστός ἐστιν, ἤγουν κλινικὸς καὶ ἄλλα μυρία. ἄλλως τε δὴ ἡνίκα τὸ μέν ἐστι γένος τὸ δὲ εἶδος, τὸ ἓν κατηγορεῖται, οἷον ἐὰν εἴπω ὅτι ὁ Ἱπποκράτης ἰατρὸς ἄριστός ἐστιν (ἔστι γὰρ τὸ μὲν ἰατρὸς γένος, τὸ δὲ ἄριστος εἶδος, ὥστε ὡς ἕν τι κατη‐ | |
| 35 | γορεῖται), πάλιν ἐὰν εἴπω ζῷον δίπουν· περιέχει γὰρ ἐν ἑαυτῷ τὸ ζῷον | 265 |
In met.266 | τὸ δίπουν ἤγουν τὸ λογικόν. ἐὰν δὲ χρήσηταί τις αὐτοσυμβεβηκόσι καὶ μή ἐστι τὸ μὲν γένος τὸ δὲ εἶδος, ὥς φησιν αὐτὸς ἐν τῷ Περὶ ἑρμηνείας, τὸ τοιοῦτον οὐκ ἔστι μία πρότασις, οὐδὲ δυνατόν ἐστι πρὸς τὴν τοιαύτην ἐρώτησιν διὰ μιᾶς ἀποκρίσεως τὸν λόγον ποιήσασθαι, ἀλλὰ διὰ πλειόνων. | |
| 5 | τὸ οὐδὲ γὰρ πλείω συμπλέκεται δυοῖν φησιν ἀντὶ τοῦ ἀδύνατον ἐν τῇ προτάσει πλείονα εἶναι τῶν δύο ὅρων, ὑποκειμένου καὶ κατηγορου‐ μένου· διό φησιν ‘ὅρον δὲ καλῶ εἰς ὃν ἡ πρότασις ἀναλύεται‘. | |
| 8n | Τὸ γὰρ συμβεβηκὸς οὐ συμβεβηκότι συμβεβηκός. | |
| 9 | Ὃ λέγει τοῦτό ἐστιν, ὅτι τὸ συμβεβηκὸς οὐ συμβεβηκότι συμ‐ | |
| 10 | βεβηκός, εἰ μὴ ἄρα ὅτι ἀμφότερα ἐν ὑποκειμένῳ συμβεβήκασιν. οἷον τὸ λευ‐ κὸν μουσικὸν καὶ τοῦτο λευκόν, ὅτι ἀμφότερα τῷ ἀνθρώπῳ συμβεβήκασι, καὶ τὸ λευκὸν καὶ τὸ μουσικόν. ἀλλ’ οὐ διὰ τοῦτο καὶ ὁ μουσικὸς Σωκράτης ἑτέρῳ τινὶ συμβέβηκεν, ἐπειδὴ ταῦτα οὕτω συμβεβήκασι, τὸ λευκὸν καὶ τὸ μουσικόν· ταῦτα μὲν γὰρ ὡς ὑπάρχοντα συμβεβηκότα συμβεβήκασιν, | |
| 15 | ὁ δὲ Σωκράτης οὐσία ὑπάρχων οὐ συμβέβηκεν ἑτέρῳ τινί. | |
| 16n | Ἐπεὶ τοίνυν τὰ μὲν οὕτως τὰ δὲ ἐκείνως λέγεται. | |
| 17 | Ἐπειδὴ τῶν συμβεβηκότων τὰ μὲν λέγονται συμβεβηκότα ὡς ἀλλήλοις ἐπισυμβαίνοντα καὶ θεωρούμενα ἅμα ἀεὶ τῇ οὐσίᾳ, ὡς τὸ λευκὸν καὶ μου‐ σικόν (καὶ καλεῖ παρὰ φύσιν τὴν τοιαύτην κατηγορίαν ὁ Ἀριστοτέλης ἐν | |
| 20 | τῇ Ἀποδεικτικῇ πραγματείᾳ), τὰ δὲ πάλιν λέγονται κατὰ φύσιν συμβεβη‐ κότα ὡς τὸ λευκὸν κατὰ τοῦ Σωκράτους, ὅσα οὖν, φησίν, οὕτως λέγεται ὡς τὸ λευκὸν τῷ Σωκράτει, οὐκ ἐνδέχεται εἰς ἄπειρον ἰέναι, ὡς τῷ ἀν‐ θρώπῳ τῷ λευκῷ οἷον τῷ Σωκράτει οὐχ ὑπάρχει ἕτερόν τι συμβεβηκός· οὐ γὰρ γίνεταί τι ἓν ἐξ ἁπάντων. ὡς γὰρ εἴρηται ἐν τῷ Περὶ ἑρμηνείας, | |
| 25 | οὐκέτι ἐστὶν ἡ τοιαύτη πρότασις μία. εἰ δὲ μή ἐστι μία πρότασις ἀλλὰ πολλαί, ἄδηλον ποῖόν ἐστι τὸ ἀποδεικνύμενον. ὥστε ἀνάγκη εἰς ἄμεσον πρότασιν ἐλθεῖν. εἰ δὲ τοῦτο, καὶ οὐσίαι ὑπάρχουσιν· εἰ δὲ οὐσίαι, οὐ‐ δέποτε συναληθεύσει ἡ ἀντίφασις. οὔτε δὲ πάλιν τῷ λευκῷ δυνατὸν ἕτερόν τι ὑπάρξαι συμβεβηκός, οἷον τὸ μουσικόν· οὐδὲν γὰρ μᾶλλον ἐκεῖνο τούτου | |
| 30 | ἤγουν τοῦτο ἐκείνου κατηγορεῖται. διωρισάμεθα περὶ τούτου, ὅτι τὰ μὲν οὕτως συμβέβηκεν ὡς τὸ λευκὸν μουσικόν, τὰ δὲ ὡς τὸ μουσικὸν τῷ Σωκράτει· ὅσα δὲ οὕτως συμβέβηκεν ὡς τὸ μουσικὸν τῷ Σωκράτει, οὐ συμβεβη‐ | |
| κότι συμβέβηκε συμβεβηκός, οὐσίᾳ δέ, ἀλλ’ ὅσα ἐκείνως, τουτέστιν | 266 | |
In met.267 | ὡς τὸ λευκὸν καὶ τὸ μουσικόν. ὥστε ἀπέδειξεν ὁ λόγος ὡς ὅτι οὐ πάντα κατὰ συμβεβηκὸς λεχθήσεται, ὥσπερ τὸ λευκὸν τὸ ἐν τῷ Σωκράτει. ἔσται ἄρα τι καὶ ὡς οὐσίαις σημαῖνον, τουτέστιν ἔστι καὶ οὐσία, εἴ γε πάντα τὰ συμβεβηκότα οὐ κατ’ ἀλλήλων κατηγοροῦνται, ἀλλὰ καὶ κατὰ | |
| 5 | τῆς οὐσίας. ἔστιν οὖν οὐσία. εἰ δὲ ἔστιν οὐσία, ἀδύνατον συναληθεύειν τὴν ἀντίφασιν· τὸ γὰρ τοιοῦτον ἀναιρεῖ τὴν οὐσίαν, ὡς ὁ λόγος φθάσας ἔδειξεν· εἰ δὲ τοῦτο ἀδύνατον, οὐ συναληθεύσει ἡ ἀντίφασις. | |
| 8n | Ἔτι εἰ ἀληθεῖς αἱ ἀντιφάσεις ἅμα κατὰ τοῦ αὐτοῦ. | |
| 9 | Πάνυ δριμυτάτην ἐπιχείρησιν τίθησι καὶ γέμουσαν ἀγχινοίας, δεικνὺς | |
| 10 | ὅτι ἀδύνατόν ἐστι συναληθεύειν τὴν ἀντίφασιν. εἰ γάρ, φησίν, ὑποθώ‐ μεθα αὐτὴν συναληθεύειν, πάντα ἓν ἔσονται· οἷον ἐπειδὴ γὰρ τῇ κατα‐ φάσει τῇ λεγούσῃ ‘ἄνθρωπός ἐστι‘ συναληθεύει ἡ ἀπόφασις ἡ λέγουσα ‘ἄνθρωπος οὐκ ἔστι‘, τὸ δὲ ‘ἄνθρωπος οὐκ ἔστι‘ δηλοῖ καὶ ὅτι τριήρης ἐστί (τὸ γὰρ οὐκ ἄνθρωπος καὶ τριήρης ἐστί) καὶ θάλασσά ἐστι καὶ ἵππος | |
| 15 | ἐστὶ καὶ πάντα ἁπλῶς τὰ παρὰ τὸν ἄνθρωπον, εἰ τοίνυν συναληθεύει ἡ ἀπόφασις ἡ λέγουσα ‘ἄνθρωπος οὐκ ἔστι‘ τῇ καταφάσει τῇ λεγούσῃ ‘ἄν‐ θρωπός ἐστι‘, δῆλον ὡς ὅτι ἔσται ἄνθρωπος καὶ τριήρης καὶ θάλασσα καὶ ἵππος, ὅπερ εἰρήκαμεν πάντα ἓν ἔσται. τοῦτο οὖν ἐστιν ὃ λέγει, ὅτι εἰ ἀληθεῖς ὑπάρχουσιν αἱ ἀντιφάσεις ἅμα κατὰ τοῦ αὐτοῦ πᾶσαι, | |
| 20 | φανερὸν ὡς πάντα ἓν ἔσται· τὸ γὰρ αὐτὸ ἔσται καὶ τριήρης καὶ τοῖχος καὶ ἄνθρωπος καὶ ἄγγελος καὶ θεός, ὡς ἐδείξαμεν. | |
| 22n | Εἰ κατὰ παντός τι καταφῆσαι ἢ ἀποφῆσαι ἐνδέχεται. | |
| 23 | Καθάπερ ἀνάγκη τοῖς τὸν Πρωταγόρου λέγουσι λόγον. ἔλεγε γὰρ ἐκεῖνος ὅτι τὸ δοκοῦν ἑκάστῳ τοῦτο καὶ ἔστιν ἀληθές· εἰ οὖν δοκεῖ τινι | |
| 25 | εἶναι τριήρης ὁ ἄνθρωπος, ἔστι τριήρης, ὡς ἔδειξεν, εἰ δὲ ἵππος, ἔσται ἵππος· ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων ἁπάντων. ὥστε καὶ ἔστι τριήρης καὶ οὐκ ἔστιν, εἴπερ ἡ ἀντίφασις † καὶ ἡ ἀληθὴς ὑπάρχει. ἐπειδὴ θά‐ λασσά ἐστιν, οὐκ ἔστι τριήρης· πάλιν δ’ ἐπειδὴ οὐκ ἔστιν ἄνθρωπος, ἡ δὲ τριήρης οὐκ ἔστιν ἄνθρωπος, ἔστιν ὁ ἄνθρωπος τριήρης, καὶ εἰσάγεται | |
| 30 | Ἀναξαγόρειος δόξα λέγουσα ‘ὁμοῦ πάντα χρήματα‘ καὶ ἐνεργείᾳ, εἴ γε πάντα ἓν δείκνυται. ὥστε μηδὲν ἀληθὲς ὑπάρχειν, εἴ γε πάντα ἐστὶ τὸ αὐτό, ὡς εἴρηται· δύναται γὰρ τὸ αὐτὸ καὶ εἶναι καὶ μὴ εἶναι. ἐοίκασιν οὖν, καθάπερ καὶ ὁ Ἀναξαγόρας ἔπασχε, τὴν ὕλην περιφανταζόμενοι ταῦτα λέγειν, ἐπειδὴ ἡ ὕλη πάντων ἐστὶ δεκτική, καὶ ἄνθρωπος καὶ ἵππος καὶ | |
| 35 | τὰ ἄλλα πάντα. ἀλλ’ ἡ μὲν ὕλη ἐνεργείᾳ μέν ἐστιν, εἰ τύχοι, ἄνθρωπος, δυνάμει δὲ τὰ ἄλλα πάντα· οὐ γὰρ κατὰ ταὐτὸν ἔχει τὰ ἐναντία, ἀλλὰ | |
| ἐνεργείᾳ καὶ δυνάμει. τὸ ἀόριστον οὖν, φησίν, ἐοίκασι περιφαντάζεσθαι, | 267 | |
In met.268 | τουτέστι τὴν ὕλην, καὶ οἰόμενοι τὸ ὂν λέγειν περὶ τοῦ μὴ ὄντος λέγουσι, τουτέστι περὶ τῆς ὕλης. τὸ γὰρ δυνάμει ὑπάρχον πάντα καὶ μὴ ἐνεργείᾳ τὸ ἀόριστόν ἐστι, τουτέστιν ἡ ὕλη. | |
| 4n | Ἀλλὰ μὴν λεκτέον αὐτοῖς. | |
| 5 | Ὃ λέγει τοῦτό ἐστιν, ὅτι εἰ ἐπὶ παντὸς πράγματος συντρέχει ἡ κατά‐ φασις τῇ οἰκείᾳ ἀποφάσει ἡ μάλιστα μαχομένη, πολλῷ μᾶλλον συνδρα‐ μοῦνται καὶ αἱ ἄλλαι ἀποφάσεις αἱ μὴ μαχόμεναι· ἄτοπον γὰρ τὸ ὑποτί‐ θεσθαι τὴν ἑκάστου μὲν ἀπόφασιν συντρέχειν, τὴν δὲ ἀλλοτρίαν μὴ συν‐ τρέχειν. εἰ οὖν ἀληθὲς εἰπεῖν τὸν ἄνθρωπον ὅτι οὐκ ἄνθρωπος, δῆλον ὅτι | |
| 10 | καὶ οὐ τριήρης. εἰ μὲν οὖν ἡ κατάφασις ὑπάρχει, ἀνάγκη καὶ τὴν ἀπό‐ φασιν ὑπάρχειν· εἰ δὲ μὴ ὑπάρχει ἡ κατάφασις ἡ τῆς τριήρους, ἥ γε ἀπόφασις ἡ οὐ τριήρης ὑπάρξει μᾶλλον τῇ καταφάσει τῇ λεγούσῃ ‘ἄν‐ θρωπός ἐστιν‘ 〈ἢ〉 ἡ οἰκεία ἀπόφασις ἡ λέγουσα ‘ἄνθρωπος οὐκ ἔστιν‘, ἐπειδὴ μᾶλλον μάχεται. εἰ οὖν κἀκείνη ὑπάρχει ἡ πρότασις ἡ λέγουσα | |
| 15 | ‘ἄνθρωπος οὐκ ἔστι‘ καὶ συντρέχει τῇ οἰκείᾳ καταφάσει, ὑπάρξει καὶ συν‐ δραμεῖται αὐτῇ καὶ ἡ ἀπόφασις τῆς τριήρους ἡ οὐ τριήρης· εἰ δὲ αὕτη, καὶ ἡ κατάφασις αὐτῆς ὑπάρξει ἡ λέγουσα τριήρης· ὥστε ὁ ἄνθρωπος ἔσται καὶ οὐκ ἄνθρωπος καὶ τριήρης καὶ οὐ τριήρης. ταῦτα οὖν τὰ ἄτοπα ἕπονται τοῖς λέγουσι συντρέχειν τὴν ἀντίφασιν. | |
| 20n | Καὶ ὅτι οὐκ ἀνάγκη ἢ φάναι ἢ ἀποφάναι. | |
| 21 | Πάλιν ἄλλο ἐπιχείρημα τίθησι δεικνὺς ὅτι οὐ δυνατόν ἐστι συναλη‐ θεύειν τὴν ἀντίφασιν. ἔστι γὰρ ὡρισμένη ἀντίφασις ἡ λέγουσα ‘ἄνθρωπός ἐστι‘ καὶ ‘ἄνθρωπος οὐκ ἔστι‘, καὶ πάλιν ἀόριστος ἡ λέγουσα ‘οὐκ ἄνθρωπός ἐστιν, οὐκ ἄνθρωπος οὐκ ἔστιν‘. εἰ τοίνυν συντρέχει ἡ κατάφασις ἡ λέγουσα | |
| 25 | ‘ἄνθρωπός ἐστι‘ τῇ οἰκείᾳ ἀποφάσει τῇ λεγούσῃ ‘ἄνθρωπος οὐκ ἔστιν‘, ἐπειδὴ τὸ ‘οὐκ ἄνθρωπός ἐστι‘ δηλοῖ πάντα τὰ παρὰ τὸν ἄνθρωπον, δῆλον ὡς ὅτι δηλοῖ καὶ τὸ ‘οὐκ ἄνθρωπος οὐκ ἔστιν‘. ὥστε πάλιν τὸ ‘ἄνθρωπός ἐστι‘ συνδραμεῖται τῷ ‘οὐκ ἄνθρωπος οὐκ ἔστιν‘ ἀντὶ τοῦ ‘ἄνθρωπός ἐστιν‘. ὥστε τὸ ‘ἄνθρωπός ἐστι‘ καὶ ‘ἄνθρωπος οὐκ ἔστι‘ καὶ ‘οὐκ ἄνθρωπός ἐστιν‘, | |
| 30 | 〈καὶ ‘οὐκ ἄνθρωπος οὐκ ἔστιν‘〉, ὅπερ ἐστὶν ἀδύνατον. διό φησι τοῖν γὰρ δυοῖν καταφάσεων δύο ἀποφάσεις ὑπάρχουσιν· εἰ δὲ μία ἐξ ἀμφοτέρων γίνεται ἡ ὡρισμένη ὡς συντρεχουσῶν, δῆλον ὡς ὅτι καὶ ἡ ἀντικειμένη, τουτέστιν ἀόριστος, μία ἔσται πάλιν ὡς καὶ αὐτὴ συντρέχουσα. | |
| 34n | Ἔτι ἤτοι ἅπαντα οὕτως ἔχει. | |
| 35 | Πάλιν ἄλλο ἐπιχείρημά φησιν ὅτι ἢ καθόλου περὶ πάντων τῶν ὄντων | |
| συντρέχουσιν αἱ ἀποφάσεις ταῖς καταφάσεσι, καὶ οὕτως ἔσται πάντα ἕν, | 268 | |
In met.269 | ὡς ἀνωτέρω ὁ λόγος ἀπέδειξεν, ἢ ἐπί τινων μὲν συντρέχουσιν, ἐπί τινων δὲ οὐ συντρέχουσι· καὶ ἐν τούτῳ ἔσται τι ὡρισμένον καὶ οὐκέτι ἔσται παντελῶς ἀοριστία ἐν τοῖς πράγμασιν, ὥς φασιν. τοῦτο οὖν φησιν ἤτοι περὶ πάντα μηδὲν *** ἔχει καὶ ἔστι τὸ αὐτὸ ἐπὶ πάντων καὶ λευκὸν | |
| 5 | καὶ οὐ λευκὸν καὶ ὂν καὶ οὐκ ὄν, καὶ περὶ τὰς ἄλλας καταφάσεις καὶ ἀποφάσεις ὁμοτρόπως, τουτέστι συντρέχουσιν ἀλλήλαις, ἢ οὐ πᾶσαι συντρέχουσιν, ἀλλὰ περὶ μέν τινας γίνεται συνδρομή, περὶ δέ τινας οὐ γί‐ νεται συνδρομή. καὶ εἰ μὲν οὐ περὶ πάσας γίνεται, αὗται ὡρισμέναι ὑπάρχουσιν, ἐφ’ ὧν αἱ καταφάσεις οὐ συντρέχουσι ταῖς ἀποφάσεσιν· εἰ | |
| 10 | δὲ περὶ πάσας τὰς ἀντιφάσεις γίνεται ἡ συνδρομὴ καὶ πᾶσαι συναληθεύουσι, πάλιν ἤτοι καθ’ ὧν φέρονται αἱ καταφάσεις, κατὰ τούτων φέρονται καὶ αἱ ἀποφάσεις, ἢ καθ’ ὅσων μὲν φέρονται αἱ καταφάσεις, πάντως φέρον‐ ται καὶ αἱ ἀποφάσεις, καθ’ ὅσων δὲ φέρονται αἱ ἀποφάσεις, οὐ φέρονται αἱ καταφάσεις. εἰ δὲ τοῦτο ὑποθώμεθα, ἔσεται πάγιον ** μένον τὸ οὐκ ὄν, | |
| 15 | τουτέστιν ἡ ἀπόφασις, ἐπειδὴ μὴ συνέδραμεν αὐτῇ ἡ κατάφασις, καὶ ἔσται τὸ οὐ λευκόν, εἰ τύχοι, ὡρισμένον, καὶ αὕτη ἔσται βεβαία δόξα ὅτι οὐ λευκόν. εἰ τοίνυν τὸ μὴ εἶναι γνώριμον ὑπάρχει καὶ βέβαιον τὸ ἀόριστον, πολλῷ μᾶλλον γνωριμωτέρα ὑπάρχει ἡ κατάφασις τὸ ‘λευκόν ἐστιν‘, ὡρισμένον ὑπάρχον· ὡς οὐ συνδραμεῖται ἄρα ἡ κατάφασις τῇ ἀποφάσει. διό φησι | |
| 20 | γνωριμωτέρα γάρ ἐστιν ἡ κατάφασις τῆς ἀποφάσεως. | |
| 21n | Εἰ δὲ ὁμοίως καὶ ὅσα ἀποφῆσαι φάναι ἀνάγκη. | |
| 22 | Πάλιν ἄλλο ἐπιχείρημα τοῦ αὐτοῦ κατασκευαστικόν. φησὶ δὲ τοῦτο ὅτι εἰ ὁμοίως ἐπὶ πάντων συντρέχει ἡ ἀπόφασις τῇ καταφάσει, ἤτοι ἀλη‐ θές ἐστι διαιροῦντα λέγειν ὅτι τόδε λευκόν ἐστι καὶ πάλιν ὅτι οὐ λευκόν, | |
| 25 | ἢ ἅμα λέγειν ὅτι τὸ αὐτὸ λευκὸν καὶ οὐ λευκόν. καὶ εἰ μὲν μὴ εἴη ἀλη‐ θὲς διαιροῦντα λέγειν, ἀλλὰ ἅμα λέγειν ὅτι λευκὸν καὶ οὐ λευκόν, ὁ τοι‐ οῦτος οὐδὲν λέγει. καθὸ μὲν γὰρ λέγει ὅτι λευκόν ἐστιν, οὐκ ἔστι λευκόν· καθὸ δὲ πάλιν φησὶν ὅτι οὐκ ἔστι λευκόν, οὐ λέγει τὸ ἔστι λευκόν· ἀναιρεῖ γὰρ αὐτὸ διὰ τῆς ἀποφάσεως. ὥστε οὔτε λέγει τι οὔτε δὲ ἔστι· καθὸ | |
| 30 | μὲν γάρ φησι τὸ λευκὸν οὐ λευκόν, ἀναιρεῖ αὐτὸ καὶ τὴν θέσιν τὴν οἰκείαν ἀνατρέπει ὁ τοιοῦτος. ὥστε οὔτε ἔστι τι οὔτε δὲ λέγει τι. τὰ δὲ μὴ ὄντα πῶς ἄν τις φθέγξαιτο ἢ βαδίσαι; ὥστε ὁ τοιοῦτος οὐ διαλέγεται ἀλλὰ ἄφωνός ἐστιν, οὔτε δὲ βαδίζει· πάντα γὰρ ἀναιρεῖ. καὶ πάντα ἔσονται καὶ ἓν καὶ οὐδέν, ὥσπερ πρότερον εἴρηται. εἰ γὰρ ὁ ἄνθρωπος οὐκ ἄνθρωπός | |
| 35 | ἐστι, τῷ ὄντι οὐκ ἔστιν ἄνθρωπος· εἰ δὲ πάλιν οὐκ ἄνθρωπος ἄνθρωπός | 269 |
In met.270 | ἐστιν, οὐδὲν ἔσται· πάντα γὰρ δηλοῖ τὰ παρὰ τὸν ἄνθρωπον· καὶ ἔσται τὸ αὐτό, φησί, καὶ ἄνθρωπος καὶ τριήρης καὶ θεός. εἰ δὲ ὁμοίως τὸ τοι‐ οῦτο ἔσται ἐπὶ ἑκάστου, οὐδὲν διοίσει ἕτερον ἑτέρου. εἰ γὰρ διοίσει, τοῦτο ἔσται ἀληθὲς καὶ ὡρισμένον, καὶ οὐ συνδραμεῖται ἡ ἀντίφασις. ὁμοίως δὲ | |
| 5 | καὶ εἰ διαιροῦντα ἐνδέχεται ἀληθεύειν λέγοντά τι λευκὸν καὶ πάλιν οὐ λευκόν, καὶ συντρέχουσι ταῦτα, ἕψονται τὰ προειρημένα ἄτοπα. | |
| 7n | Πρὸς δὲ τούτοις ὅτι πάντες ἂν ἀληθεύοιεν. | |
| 8 | Πάλιν περὶ τοῦ αὐτοῦ ἐπιχειρήματος· καί φησιν ὅτι κατὰ τοῦτον οὖν τὸν λόγον καὶ πάντες ἀληθεύσουσι καὶ ψεύσονται. καθὸ μὲν γὰρ λέγουσι | |
| 10 | τὸν ἄνθρωπον εἶναι ἄνθρωπον, ἀληθεύουσι· καθὸ δὲ πάλιν φασὶν ὅτι ὁ ἄνθρωπος καὶ οὐκ ἄνθρωπός ἐστι, ψεύδονται. καὶ αὐτὸς αὑτὸν ὁμολογεῖ ψεύδεσθαι λέγων συντρέχειν τὴν ἀντίφασιν. οὕτως γάρ ἐστιν ἀκαταληψία ἐν τοῖς οὖσι, καὶ οὐ δύναται ὁ τοιοῦτος διαλέγεσθαι· λέγων οὖν συντρέχειν τὴν ἀντίφασιν ὡς περὶ ὡρισμένου πράγματος διαλέγεται, ἀλλὰ αὐτὸς ἀό‐ | |
| 15 | ριστα εἰσάγει πρεσβεύων τὰ τοιαῦτα· ὥστε αὐτὸς αὑτὸν ὁμολογεῖ ψεύδεσθαι. καὶ οὐδὲν περὶ οὐδενός ἐστι πρὸς τὸν τοιοῦτον σκέψις· ὁ γὰρ λέγει οὔτε οὕτως οὔτε οὐχ οὕτως, τουτέστιν οὔτε 〈λευκὸν〉 οὔτε οὐ λευκόν· συν‐ αληθεύοντα γὰρ ἀναιρετικά εἰσιν, ὥστε οὐδὲν διαλέγεται, οὔτε περὶ πράγ‐ ματος ποιεῖται τὴν σκέψιν πάντα ἀναιρῶν, καὶ τὴν οἰκείαν θέσιν. οὐδὲν | |
| 20 | οὖν πρὸς τούτων διαλέγεσθαι, ὥσπερ ἐπὶ τοῦ Πρωταγόρου. ἔλεγε γὰρ ‘πᾶς ὁ λέγων περὶ παντός τινος πράγματος ἀληθῶς λέγει‘. ἡμεῖς δὲ λέ‐ γομεν πρός σε ταῦτα πρεσβεύοντα, ὦ Πρωταγόρα, ὅτι ψεύδῃ. εἰ μὲν οὖν ἀληθεύομεν, ὁμολογουμένως ψεύδῃ, ὦ Πρωταγόρα, λέγοντες σὲ ψευδόμενον· ἀληθεύομεν γὰρ τοῦτο εἰπόντες· εἰ δὲ ψευδόμεθα, πάλιν ψεύδῃ, διότι λέ‐ | |
| 25 | γεις ὅτι πᾶς ὁ λέγων τι ἀλήθειαν λέγει· ὥστε καὶ ὑμεῖς ὁμολογεῖτε ψεύ‐ δεσθαι λέγοντες συντρέχειν τὴν ἀντίφασιν. εἰ δὲ τοῦτο, οὐδὲ διαλέγεσθε. πάντα γὰρ ἀκατάλληλα ὑποτίθεσθε· ὁμολογουμένως οὖν ψεύδεσθε ὡς περὶ ὡρισμένων διαλεγόμενοι. ὥστε οὔτε λευκὸν ἔσται οὔτε οὐ λευκόν, οὔτε ὂν οὔτε οὐκ ὄν. συναληθεύοντα γὰρ ἀναιροῦσιν ἄλληλα, ὥστε οὔτε οὕτως | |
| 30 | ἔχει οὔτε οὐχ οὕτως· εἰ γὰρ μὴ ὑποθώμεθα τοῦτο, ὡρισμένον μέν τι δί‐ δοται καὶ οὐκέτι συναληθεύει ἡ ἀντίφασις. | |
| 32n | Ἔτι εἰ ὅταν ἡ φάσις ἀληθὴς ᾖ, ἡ ἀπόφασις ψευδής. | |
| 33 | Πάλιν ἕτερον ἐπιχείρημα τίθησι τοῦ αὐτοῦ κατασκευαστικὸν περὶ τοῦ μὴ συναληθεύειν τὴν ἀντίφασιν, καθάπερ τινὲς ὑπελάμβανον, καί φησιν | |
| 35 | οὕτως ὅτι εἰ ἡ κατάφασις ἀληθὴς ὑπάρχει, πάντως καὶ ἡ ἀπόφασις ψευδής | 270 |
In met.271 | ἐστι, καὶ πάλιν εἰ ἡ ἀπόφασις *** ἡ λέγουσα αὐτὸν πτερωτὸν ὑπάρχειν. ὥστε οὐ δυνατόν ἐστι τὸ αὐτὸ ἅμα καὶ καταφῆσαι καὶ ἀποφῆσαι ἀληθῶς. εἶτα ἐπειδὴ ἔλαβεν ὁ Ἀριστοτέλης ὅπερ ἐκεῖνοι οὐ συγχωροῦσιν (οὔτε γὰρ διδόασιν ὅτι ὅτε ἐστὶν ἡ κατάφασις ἀληθής, τότε ἡ ἀπόφασις ψευδής, ὅπερ | |
| 5 | ἔλαβεν ὁ Ἀριστοτέλης ὡς ὁμολογούμενον), αὐτὸ τοῦτο ἐπισημαίνεται ὁ φι‐ λόσοφος λέγων ὅτι ἀλλ’ ἴσως φαῖεν ἂν ἐκεῖνοι τοῦτο εἶναι τὸ ἐξ ἀρ‐ χῆς κείμενον. ἡμεῖς γάρ, φασί, λέγομεν τὴν ἀντίφασιν συναληθεύειν, αὐτὸς δὲ ὡς ὁμολογούμενον ἔλαβες, ὅτι ἡνίκα ἡ κατάφασίς ἐστιν ἀληθής, ἡ ἀπόφασις ψευδὴς ὑπάρχει καὶ τὸ ἐναντίον. | |
| 10n | Ἔτι ἆρα ὁ μὲν ἢ ἔχειν πως ὑπολαμβάνων. | |
| 11 | Ὃ λέγει τοῦτό ἐστιν, ὅτι εἴπατε ἡμῖν, ἆρα χωρὶς λεγομένη ἡ κατά‐ φασις ψεύδεται καὶ χωρὶς ἡ ἀπόφασις, καὶ πάλιν ἅμα λεγόμεναι ψεύδονται ὁ ἄνθρωπος ζῷον καὶ οὐ ζῷον, ἢ χωρὶς μὲν καὶ χωρὶς λεγόμεναι ψευδεῖς ὑπάρχουσιν, ἅμα δὲ συναληθεύουσιν. ἀλλ’ εἰ μὲν εἴπωσιν ὅτι καὶ χωρὶς | |
| 15 | λεγόμεναι ψευδεῖς ὑπάρχουσι καὶ ἅμα δέ, πρὸς τοὺς τοιούτους οὐ δεῖ ἡμᾶς παντελῶς διαλέγεσθαι· παντάπασι γὰρ οἱ τοιοῦτοι οὐδὲν λέγουσιν. εἰ δὲ πάλιν φῶσιν ὅτι χωρὶς μὲν λεγόμεναι ψευδεῖς ὑπάρχουσιν, ἅμα δὲ συναλη‐ θεύουσι, δῆλον ὡς ὅτι οἷόν τε εἶναι κατάληψιν ἐν τοῖς οὖσιν. εἰ μὴ γὰρ ἦν κατάληψις, πόθεν ἐδυνήθησαν διαγνῶναι ὅτι χωρὶς μὲν ψευδεῖς ὑπάρ‐ | |
| 20 | χουσιν, ἅμα δὲ λεγόμεναι ἡ ἀντίφασις συναληθεύει. εἰ οὖν ἐστι κατάληψις, καὶ ὥρισται τὰ πράγματα· εἰ δὲ ὥρισται, φανερὸν ὅτι οὐ συνδραμεῖται τὸ ἄνθρωπος τῷ οὐκ ἄνθρωπος, ὥστε οὐ συναληθεύσει ἡ ἀντίφασις. ἄλλως τε δὴ ἡνίκα λέγουσιν ὅτι ἡ ἀντίφασις συναληθεύει, κατάφασιν λέγουσι· τὸ γὰρ ὅλον τοῦτο κατάφασίς ἐστιν ἡ πρότασις ἡ λέγουσα ‘ἡ ἀντίφασις συνα‐ | |
| 25 | ληθεύει‘. εἰ τοίνυν συντρέχει ἡ κατάφασις τῇ ἀποφάσει, δῆλον ὡς ὅτι ἀληθὴς ἔσται καὶ ἡ ἀπόφασις ἡ λέγουσα ‘ἡ ἀντίφασις οὐ συναληθεύει‘. τοῦτο οὖν ἐστιν ὃ λέγει ὅτι (ἵνα τὸ ὁ ἄρθρον λάβωμεν), ἆρα οὖν ὁ μὲν ἢ ἔχειν πως ὑπολαμβάνων ἢ μὴ ἔχειν, ἵνα δηλώσῃ ὅτι ἆρα χωρὶς ἡ κατά‐ φασις καὶ ἡ ἀπόφασις λεγόμεναι ψευδεῖς ὑπάρχουσιν, ὁ δὲ ἅμα λέγων αὐ‐ | |
| 30 | τὰς ἀληθεύει; εἰ γὰρ μὴ ἀληθεύει ἡ ἀντίφασις κατ’ αὐτοῦ, ὡς μήτε ἅμα λεγόμεναι μήτε χωρίς, τί ἐστι τὸ λεγόμενον ὑπ’ αὐτῶν ὡς ὅτι τοιαύτη ἐστὶν ἡ φύσις τῶν ὄντων, ὥστε συντρέχειν τὴν κατάφασιν τῇ ἀποφάσει, καθάπερ φασὶν οἱ θεοχόλωτοι Μανιχαῖοι; τούτῳ γὰρ τῷ ὀνόματι προσηγό‐ ρευσεν αὐτοὺς ὁ ἡμέτερος φιλόσοφος Ἀμμώνιος. ἡνίκα γὰρ λέγομεν πρὸς | |
| 35 | αὐτοὺς ὅτι ἐχθρὸν παρέχετε τῷ θεῷ καὶ ἄσπονδον καὶ αἰώνιον ** σπουδαῖος | |
| ἄνθρωπος οὐκ ἔχει ἐχθρόν, φασὶν ὅτι πόθεν οὖν τὰ κακά; τοιαύτη γάρ, | 271 | |
In met.272 | φασίν, ἐστὶν ἡ φύσις τῶν πραγμάτων. καὶ ἔστι πλατὺν γέλωτα καταχέαι τῶν οὕτως πειρωμένων τὰς ἀπορίας ἐπιλύεσθαι· πάντα γὰρ οὕτω ῥᾷστα ἐπιλύεσθαι. διὰ τί γὰρ ἡ τοῦ ἑξαγώνου πλευρὰ ἴση ἐστὶ τῇ ἐκ τοῦ κέν‐ τρου; ἐπειδὴ τοιαύτη ἐστὶν ἡ φύσις τοῦ πράγματος· ὅπερ τῷ ὄντι ληρῶδές | |
| 5 | ἐστιν· ἔστι γὰρ τοῦ τοιούτου ἀπόδειξις. ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων τῶν ἀποδεικτῶν. οὕτως ὑμεῖς φατε, ὅτι τοιαύτη ἐστὶν ἡ φύσις τῶν πραγμάτων, ὥστε συντρέχειν τὴν κατάφασιν τῇ ἀποφάσει. εἰ γὰρ μὴ συναληθεύει ἅμα ἡ ἀντίφασις λεγομένη, ἀλλὰ μᾶλλον ἀληθεύει ἐκεῖνος ὑπολαμβάνων, τουτέστιν ὁ λέγων μὴ συναληθεύειν τὴν ἀντίφασιν, ἔχοι ἄν πως τὰ ὄντα ὑπό‐ | |
| 10 | στασιν, καὶ τοῦτο ἀληθὲς ἂν εἴη καὶ οὐχ ἅμα ἀληθὲς καὶ οὐκ ἀληθές, καθάπερ φασὶν οἱ λέγοντες τὴν ἀντίφασιν συναληθεύειν· τὸ αὐτὸ γὰρ καὶ ἀληθὲς καὶ οὐκ ἀληθὲς ποιοῦσιν, ὅπερ ἐστὶν ἄτοπον. | |
| 13n | Εἰ δὲ ὁμοίως ἅπαντες καὶ ψεύδονται καὶ ἀληθῆ λέ‐ | |
| 14n | γουσιν. | |
| 15 | Εἰ ὑποθώμεθα τὴν ἀντίφασιν συναληθεύειν καὶ ὁμοίως ἅπαντας καὶ ψεύδεσθαι καὶ ἀληθεύειν, οὐδὲν ἔστιν οὔτε φθέγξασθαι οὔτε λέγειν. τί γὰρ ἔχει εἰπεῖν τις, ἡνίκα ψεύδεται καὶ πάλιν ὁ αὐτὸς ἀληθεύει; ὁ γὰρ τοιοῦτος ἅμα ταῦτα λέγει καὶ οὐ ταῦτα, οἷον ὅτι καὶ ἄνθρωπός ἐστι καὶ οὐκ ἔστιν ἄνθρωπος. εἰ οὖν μηδὲν ὑπολαμβάνει βέβαιον εἶναι, ἀλλ’ ὁμοίως οἴεται | |
| 20 | ὅτι ἔστι τὸ πρᾶγμα καὶ πάλιν οὐκ οἴεταί τι, οὕτως οὐ διαφέρει τῶν φυτῶν· κἀκεῖνα γὰρ οὐδὲν ὑπολαμβάνουσιν. ἀμέλει τοι εἰ καὶ λέγουσι ταῦτα ὅτι ἀκαταληψία ἐστὶν ἐν τοῖς οὖσι καὶ οὐδεὶς οὐδὲν ὑπολαμβάνει, οὐ διάκεινται ὡς λέγουσιν, οὔτε οἱ λέγοντες οὔτε οἱ ἄλλοι. καὶ τοῦτο δῆλον ἐντεῦθεν· διὰ τί γὰρ πορεύεται εἰς Μέγαρα καὶ μὴ ἡσυχάζει οἰόμενος βαδίζειν, κἂν | |
| 25 | μὴ βαδίζοι; οὔτε δὲ πάλιν ἔνθεν πορεύεται εἰς φρέαρ ἤγουν εἰς κρημνὸν ἤγουν εἰς πῦρ; ἢ ῥίπτει ἑαυτὸν κατὰ πετρῶν ἤγουν κατὰ θαλάττης; φανερὸν ὡς ὅτι εὐλαβούμενος οὐ ποιεῖ ταῦτα, ἐπειδὴ οὐχ ὁμοίως ὑπολαμβάνει ἀγα‐ θὸν εἶναι τὸ ἐμπεσεῖν ὥσπερ τὸ μὴ ἐμπεσεῖν. ὥστε ὁ τοιοῦτος τὸ μὲν βέλτιον ὑπολαμβάνει, ὅπερ καὶ αἱρεῖται, τὸ δὲ οὐ βέλτιον, ὅπερ καὶ φεύγει. | |
| 30 | 〈εἰ δ’〉 οὖν τοῦτο, καὶ τὸ μὲν ἄνθρωπον τὸ δὲ οὐκ ἄνθρωπον, καὶ τὸ μὲν γλυκὺ τὸ δὲ οὐ γλυκὺ ἀνάγκη ὑπολαμβάνειν. οὐ γὰρ ἐξ ἴσου, ὡς ὁ λόγος ἔδειξεν, ἅπαντα ζητεῖ καὶ ὑπολαμβάνει, ὅταν οἰηθείη βέλτιον εἶναι τὸ πιεῖν ὕδωρ καὶ θεάσασθαι ἄνθρωπον· οὔτε γὰρ ἀπέρχεται διψήσας ὅπου ἐστὶ πῦρ, ἀλλ’ ὅπου ὕδωρ, οὔτε δὲ ζητῶν ἄνθρωπον ἀπέρχεται ὅπου ἡμίονοι· | |
| 35 | δῆλον ὡς ὅτι οἴεται εἶναι ὡρισμένην φύσιν τῶν πραγμάτων. καίτοι ἔδει | |
| γε βουλόμενον ὑδρεύσασθαι ἀπελθεῖν ὅπου ἐστὶ πῦρ, εἰ ταὐτὸν ὑπῆρχεν | 272 | |
In met.273 | ἄνθρωπος καὶ οὐκ ἄνθρωπος. καλῶς οὖν εἰρήκαμεν ὅτι οὐδείς ἐστιν ὅστις οὐκ εὐλαβεῖται τὰ μὲν τῶν πραγμάτων τὰ δὲ οὔ. οἷον δέδιε θάλασσαν θηρίον, τοὺς δὲ φίλους οὐ δέδιεν· ὥστε οἶδεν ὡρισμένας τὰς φύσεις τῶν πραγμάτων, κἂν μὴ λέγῃ οὕτως. πάντες ἄρα ὑπολαμβάνουσιν ἔχειν ὅρον τὰ | |
| 5 | πράγματα, εἰ καὶ μὴ ἁπλῶς περὶ πάντα τὰ ὄντα, ἀλλ’ οὖν γε περὶ τὸ ἄμεινον καὶ τὸ χεῖρον. εἰ τοίνυν μὴ ἐπιστημονικῶς ἴσασι τὸ ἄμεινον καὶ τὸ χεῖρον, ἀλλὰ ὀρθοδοξαστικῶς, πλέον δεῖ ἡμᾶς αὐτῶν τῶν ἐχόντων δόξαν μόνην ἄνευ ἐπιστήμης ἐπιμελεῖσθαι, ὥσπερ καὶ πλέον ἐπιμελούμεθα τῶν νοσούντων ἤπερ τῶν ὑγιαινόντων. ἡ μὲν γὰρ ἐπιστήμη ὑγεία ἐστὶ | |
| 10 | τῆς ψυχῆς, ἡ δὲ δόξα νόσος· διό φησι καὶ γὰρ ὁ δοξάζων πρὸς τὸν ἐπιστάμενον οὐχ ὑγιεινῶς διάκειται πρὸς τὴν ἀλήθειαν. | |
| 12n | Ἔτι εἰ ὅτι μάλιστα πάντα οὕτως ἔχει καὶ οὐχ οὕτως. | |
| 13 | Αὖθις ἐντεῦθεν ἕτερον ἐπιχείρημα τίθησι καὶ τοῦ αὐτοῦ κατασκευ‐ αστικόν· ἐκ τοῦ μᾶλλον δέ ἐστι τὸ ἐπιχείρημα. φησὶν οὖν ὅτι εἰ καὶ ὑπο‐ | |
| 15 | θώμεθα πάντα οὕτως ἔχειν καὶ οὐχ οὕτως, ἀλλὰ τό γε μᾶλλον καὶ τὸ ἧττόν ἐστιν ἐν τῇ φύσει τῶν πραγμάτων· οὐ γὰρ ὁμοίως φήσομεν τὰ δύο ἄρτια καὶ τὰ τρία, ἀλλὰ μᾶλλον τὰ δύο, οὔτε δὲ ὁμοίως διέψευσται ὁ εἰ‐ ρηκὼς ἤγουν ὁ οἰόμενος τὰ τέσσαρα πέντε εἶναι καὶ 〈ὁ〉 χίλια, ἀλλὰ μᾶλ‐ λον ἀληθεύει ὁ οἰόμενος τὰ τέσσαρα πέντε εἶναι ἤπερ ὁ οἰόμενος χίλια | |
| 20 | αὐτὰ εἶναι. εἰ τοίνυν ταῦθ’ οὕτως ἔχει καὶ θεωρεῖται τὸ μᾶλλον ἀληθές, φανερὸν ὅτι καὶ τὸ ὄντως ἀληθὲς ὑπάρχει καὶ τὸ κυρίως, ἐξ οὗ ἔχει χώραν καὶ τὸ μᾶλλον λέγεσθαι. διό φησιν εἰ οὖν τὸ μᾶλλον ἐγγύτερον, εἴη ἄν τι ἀληθὲς οὗτινος ὄντος ἀληθοῦς ἐγγύτερον ὑπάρχει τὸ μᾶλλον ἀληθές. καὶ εἰ μή ἐστι τὸ ἀληθές, ἀλλ’ οὖν γέ ἐστι βεβαιότερον | |
| 25 | καὶ ἀληθινώτερον. ὥστε πάντως ἀληθὲς καὶ τὸ ὄντως βέβαιόν ἐστιν, ἐξ οὗ καὶ τούτοις τὸ εἶναι ὑπάρχει. καὶ ἐντεῦθεν ἀπαλλαττόμεθα τοῦ λόγου τούτου ἀκράτου, τουτέστι τοῦ μηδὲν ἔχοντος κεκραμένον καὶ ὡρισμένον, τοῦ λέγοντος ὅτι οὐδέν ἐστιν ὡρισμένον ἐν τῷ παντί· διό φησι καὶ κω‐ λύοντός τι τῇ διανοίᾳ ὁρίσαι. | |
| 30n | Ἔστι δὲ ἀπὸ τῆς αὐτῆς δόξης καὶ ὁ Πρωταγόρου λόγος. | |
| 31 | Τοῖς αὐτοῖς ὑποπίπτει ἐγκλήμασι καὶ ὁ Πρωταγόρου λόγος ὁ ὑπο‐ τιθέμενος πᾶν ὃ λέγει τις ἀληθῶς λέγειν. ἐνταῦθα γὰρ ἐνίσταται κοινῶς πρὸς τοῦτον μετὰ τῶν οἰομένων συναληθεύειν τὴν ἀντίφασιν· προϊὼν δὲ ἀντερεῖ πρὸς αὐτὸν μόνον. φησὶν οὖν ὅτι ἀπὸ τῆς αὐτῆς ἐννοίας προέρ‐ | |
| 35 | χεται καὶ ὁ τοῦ Πρωταγόρου λόγος· καὶ γὰρ ἀνάγκη ὁμοίως ἀμφοτέρους | |
| τοὺς λόγους τόν τε λέγοντα τὴν ἀντίφασιν συναληθεύειν καὶ τὸν λέγοντα | 273 | |
In met.274 | ὅτι πᾶς ὁ λέγων ἀληθῆ λέγει ἢ εἶναι ἢ μὴ εἶναι. εἴτε γὰρ τὰ δοκοῦντα καὶ τὰ φαινόμενα πάντα ἀληθῆ ὑπάρχουσι, καθάπερ ἔλεγε Πρωταγόρας, ἀνάγκη πάντα ἀληθῆ καὶ ψευδῆ εἶναι, κἂν μὴ βούλωνται, ἀληθῆ μέν, διότι οὕτως ὑποτίθενται, ψευδῆ δὲ διὰ τὴν τῶν πραγμάτων φύσιν· οὐ γὰρ ὁ εἰ‐ | |
| 5 | πὼν τὸ ὕδωρ πῦρ ἀληθεύει, ἀλλὰ ψεύδεται. πολλοὶ γὰρ τὰς ἐναντίας δόξας ἔχουσι πρὸς ἀλλήλους καὶ ὑπολαμβάνουσι ψεύδεσθαι τοὺς μὴ τὰ αὐτὰ αὐτοῖς δοξάζοντας· ὥστε πᾶσά ἐστιν ἀνάγκη τὸ αὐτὸ εἶναί τε καὶ μὴ εἶναι, εἶναι μὲν διὰ τὴν ὑπόθεσιν, μὴ εἶναι δὲ διὰ τὴν φύσιν τῶν πραγμάτων, ὡς ὁ λόγος ἀπέδειξεν. εἰ οὖν τοῦτο ἀληθὲς ὑπάρχει, ἀνάγκη ἐστὶ τὰ δο‐ | |
| 10 | κοῦντα πάντα ἀληθῆ ὑπάρχειν· τὰ ἀντικείμενα γὰρ ἀλλήλοις δοξάζουσιν οἱ διεψευσμένοι καὶ ἀληθεύοντες· ὥστε συναληθεύει τῷ ὄντι ἡ ἀντίφασις κατὰ τὴν δόξαν τοῦ Πρωταγόρου. εἰ οὖν ἔχει τὰ ὄντα οὕτως ὥστε πάλιν συναληθεύειν τὴν ἀντίφασιν, ἀληθεύουσιν ἅπαντες· ὥστε συμφωνοῦσιν αἱ δύο δόξαι αὗται ἀλλήλαις. | |
| 15n | Ὅτι μὲν οὖν ἀπὸ τῆς αὐτῆς εἰσι διανοίας. | |
| 16 | Δείξας εἰς ἓν συντρεχούσας ἀμφοτέρας τὰς δόξας τήν τε Πρωταγόρειον καὶ τὴν οἰομένην συναληθεύειν τὴν ἀντίφασιν, συμπεραίνεται τοὺς λόγους καὶ λέγει ὅτι φανερὸν ἡμῖν γέγονεν ὅτι ἀπὸ τῆς αὐτῆς διανοίας ὑπάρχουσιν ἀμφό‐ τεροι οἱ λόγοι. 〈ἔστι δὲ〉 οὐχ ὁ αὐτὸς τρόπος πρὸς ἅπαντας τῆς ἐν‐ | |
| 20 | τεύξεως, τουτέστι τῆς ἀντιλογίας· οἱ μὲν γὰρ τῶν ἀντιλεγόντων πειθοῦς δέονται, οἱ δὲ βίας. ὅσοι μὲν γὰρ τῷ ὄντι ἀποροῦντες οἴονται οὕτως, τού‐ των ἡ ἄνοια ῥᾳδίως ἰατρεύεται· ὡς γὰρ εἴρηται ἐν τῇ Ἀποδεικτικῇ πραγ‐ ματείᾳ, οὐ πρὸς τὸν λόγον ἀλλὰ πρὸς τὴν διάνοιαν ἡ ἀπάντησις αὐτῶν. ἴσασι γὰρ ὅτι οὐκ ἔρρωται ὁ λόγος ὃν προβάλλονται· ὅμως μέντοι γε ἀπο‐ | |
| 25 | ροῦσι κατὰ τὴν διάνοιαν καὶ βούλονται τὴν ἀπορίαν αὐτῶν ἐπιλυθῆναι. ὅσοι δὲ λόγου χάριν λέγουσι τοῦ δόξαι κρατεῖν ἐπὶ τῶν πολλῶν (οὗτοι δέ εἰσιν οἵτινες ἴσασι μὲν τὸ ἀληθές, μάχονται δὲ πρὸς αὐτὸ διὰ τὸ δόξαι κρατεῖν), τούτων ἴασίς ἐστιν ἔλεγχος, ἵνα ἐλέγξωμεν τὸν λόγον ὃν προβάλλονται ὡς κακῶς λεγόμενον. διό φησι τοῦ ἐν τῇ φωνῇ λόγου, τοῦ προφορικοῦ· | |
| 30 | ἴσασι γὰρ τὴν ἀλήθειαν. *** τῇ φωνῇ λόγον λέγει τὸν ἀποφαντικόν· διὸ ἐπήγαγε καὶ τοῦ ἐν τοῖς ὀνόμασιν, ἐπεὶ ἐξ ὀνόματος καὶ ῥήματος σύγκειται ὁ ἀποφαντικὸς λόγος, εἰώθασι δὲ καὶ τὰ ῥήματα ὀνόματα καλεῖν. | |
| 33n | Ἐλήλυθε δὲ τοῖς διαποροῦσιν αὕτη ἡ δόξα ἐκ τῶν αἰ‐ | |
| 34n | σθητῶν. | |
| 35 | Ἐντεῦθεν τὴν αἰτίαν ἡμῖν λέγει, πόθεν ἀπατηθέντες οἱ πολλοὶ ταύτην | 274 |
In met.275 | ὑπέλαβον, καί φησιν ὅτι αἰτία τῆς ἀπάτης αὐτοῖς γέγονε τὰ αἰσθητὰ πράγ‐ ματα. ἐπεὶ γὰρ τὸ αὐτὸ καὶ ὄν ἐστι καὶ οὐκ ὄν (τὸ γὰρ λευκὸν σῶμα, εἰ τύχοι, καὶ λευκόν ἐστι καὶ οὐ λευκόν, τοιαῦτα δὲ πάντα τὰ αἰσθητὰ ὑπάρχουσιν), ὑπέλαβον τὰ αὐτὰ καὶ ὄντα εἶναι καὶ οὐκ ὄντα, μὴ διακρί‐ | |
| 5 | ναντες αὐτὰ ἐκ τοῦ δυνάμει καὶ ἐνεργείᾳ, ὥς φησιν ἐν τῇ Φυσικῇ ἀκρο‐ άσει ‘αὕτη γὰρ ἂν ὀφθεῖσα ἡ φύσις πάσας αὐτῶν ἔλυσε τὰς ἀπορίασ‘. ἦλθον οὖν εἰς ἔννοιαν τῆς δόξης ταύτης ἐκ τῶν αἰσθητῶν, τοῦ ὅτι τὰ ἐν‐ αντία ἅμα ὑπάρχουσι καὶ τοῦ τὴν ἀντίφασιν συναληθεύειν, ἐπειδὴ ἑώρων ἐκ τοῦ αὐτοῦ πράγματος τὰ ἐναντία γινόμενα (τὸ γὰρ αὐτὸ σῶμα ποτὲ μὲν | |
| 10 | λευκὸν γίνεται, ποτὲ δὲ μέλαν), καὶ ὅτι ἡ ὕλη πάντων ἐστὶ δεκτικὴ τῶν ὄντων. εἰ οὖν, φησί, μὴ ἐνδέχεται γενέσθαι τὸ μηδαμῇ μηδαμῶς ὄν, ἐπεὶ οὕτως ἔσται πρὸ τοῦ ὄντος, οὔτε δὲ πάλιν ἐνδέχεται φθαρῆναι εἰς τὸ μη‐ δαμῇ μηδαμῶς ὄν (εἰς γὰρ τὴν οἰκείαν στέρησιν φθείρεται τὸ λευκόν, τουτ‐ έστιν εἰς τὸ οὐ λευκόν, ὅπερ δυνάμει ἐστὶ λευκόν· διό, φησί, καὶ γίνεται | |
| 15 | ἐξ αὐτοῦ λευκόν), εἰ οὖν μὴ ἐνδέχεται γενέσθαι τὸ μὴ ὄν, προϋπῆρχεν ὁμοίως τὸ πρᾶγμα ἄμφω ὄν, καὶ λευκὸν καὶ οὐ λευκόν· ὥστε ἅμα τὰ ἐν‐ αντία, καὶ ὂν καὶ οὐκ ὄν. διὸ καὶ Ἀναξαγόρας ἔλεγε πάντα ἐν πᾶσι με‐ μῖχθαι. ὁμοίως δὲ καὶ ὁ Δημόκριτος ἔλεγε πανταχοῦ εἶναι τὸ ὂν καὶ τὸ μὴ ὄν· ὂν μὲν γὰρ ἐκάλει τὰς ἀτόμους, μὴ ὂν δὲ τὸ κενόν· πανταχοῦ | |
| 20 | 〈δὲ〉 ἔλεγεν εἶναι καὶ τὸ κενὸν καὶ τὰς ἀτόμους *** τῷ κενῷ ὑπετίθετο εἶναι τὰς ἀτόμους. πρὸς γὰρ τοὺς ἐκ τούτων ἀπατηθέντας ἐροῦμεν ὅτι τρόπον μέν τινα ὀρθῶς λέγουσι, τρόπον δέ τινα οὐκ ὀρθῶς. τὸ γὰρ ὂν διχῶς λέγεται, δυνάμει καὶ ἐνεργείᾳ· ὥστε ἔστι μὲν ὃν τρόπον δυνατὸν τὸ τὶ γίνεσθαι ἐκ τοῦ μὴ ὄντος, ἔστι δὲ ὡς οὔ (ἐκ γὰρ τοῦ *** μὲν ὄντος | |
| 25 | δυνατόν, ἐκ δὲ τοῦ μηδαμῇ μηδαμῶς ὄντος, φησίν, οὐ δυνατόν), καὶ ἅμα τὸ αὐτὸ εἶναι καὶ ὂν καὶ μὴ ὄν, ἀλλ’ οὐ κατὰ τὸ αὐτό. δυνάμει μὲν γὰρ ἅμα ἐνδέχεται τὸ τὰ ἐναντία εἶναι (τὸ γὰρ σῶμα δυνάμει καὶ λευκόν ἐστι καὶ μέλαν), ἐνεργείᾳ δὲ ἅμα τὰ ἐναντία ὑποστῆναι [γὰρ] ἀδύνατον ὑπάρχει. | |
| 29n | Ἔτι δὲ ἀξιώσομεν αὐτοὺς ὑπολαμβάνειν καὶ ἄλλην | |
| 30n | οὐσίαν. | |
| 31 | Ἐπειδὴ ἐκ τῶν αἰσθητῶν ἠπατήθησαν, ἔδει αὐτοὺς ἐννοῆσαι ὅτι ὑπάρ‐ χουσι καὶ ἄλλαι οὐσίαι καὶ τῶν νοητῶν, ἐφ’ ὧν οὐ θεωρεῖται τὸ δυνάμει, ἀλλ’ ἐκεῖσε ἐνέργειαι ὑπάρχουσιν ἄνευ δυνάμεως, καὶ οὐκ ἔστιν ἐκεῖσε τὸ ὂν καὶ οὐκ ὄν. ἔδει οὖν αὐτοὺς ἐξ ἐκείνων μᾶλλον δοῦναι ὡρισμένην φύσιν | |
| 35 | τοῖς πράγμασι, καὶ μὴ ἐντεῦθεν ἐκ τῶν ἐλαττόνων ἀποψηφίσασθαι. ἀξιώ‐ | 275 |
In met.276 | σομεν οὖν αὐτοὺς ὑπολαμβάνειν καὶ ἄλλην οὐσίαν εἶναι τῶν ὄντων παρὰ τὰ αἰσθητά, ᾗτινι οὔτε κίνησις ὑπάρχει οὔτε δὲ φθορὰ οὔτε γένεσις οὔτε μεταβολή. ὁμοίως δὲ καὶ ἡ περὶ τὰ φαινόμενα ἀλήθεια ἐνίοις ἐκ τῶν αἰσθητῶν ἐλήλυθεν. ἐκ τῶν γὰρ αἰσθήσεων περατου‐ | |
| 5 | μένη, φασίν, ἡ ψυχὴ ἔρχεται εἰς ὑπόμνησιν τῶν καθόλου λόγων, ὥς φησιν ὁ Πλάτων, ἐξ ὧν τὰ τῆς φιλοσοφίας ἐπορισάμεθα γένος. οὐ δεῖ οὖν τὸ ἀληθὲς *** ὥσπερ οὖν, ἐὰν εἴπωμεν πλησίον Ἀθηνῶν τόπον, ὡς ὄντων αἰσθητῶν λέγομεν ὅτι ἐγγὺς τῶν Μεγάρων, οὕτως ἐὰν εἴπωμεν τὸ ἐγγὺς τοῦ ἀληθοῦς, ἀληθὲς ὑποτιθέμεθα ὡς οὐκ ὄντος τοῦ ἀληθοῦς πλήθει κρίνεσθαι καὶ ὀλιγό‐ | |
| 10 | τητι, ἀλλὰ τῷ λόγῳ. ἄπειροι γὰρ δοξάζουσι ποδιαῖον τὸν ἥλιον, καὶ ὅμως οὐ δεῖ πεισθῆναι αὐτοῖς· τὸ δὲ αὐτὸ τοῖς μὲν γλυκὺ φαίνεται, οἷον τοῖς ὑγιαίνουσι τὸ μέλι, τοῖς δὲ πικρόν, οἷον τοῖς ἰκτεριῶσιν. ὥστε εἰ πάντες ἔκαμνον ἤγουν πάντες παρεφρόνουν, δύο δὲ ἢ τρεῖς ὑγίαινον ἤγουν νοῦν εἶχον, ἐδόκουν κάμνειν μὲν οἱ ὑγιαίνοντες καὶ παραφρονεῖν, οἱ δὲ ἄλλοι | |
| 15 | ὑγιαίνειν διὰ τὸ πλῆθος. ὥστε οὐ δεῖ τὰ πράγματα κρίνεσθαι πλήθει καὶ ὀλιγότητι. ἔτι δὲ πολλοῖς τῶν ζῴων τὰ ἐναντία φαίνονται. διὸ οἱ μὲν ὄρτυγες πέττουσι τὸν ἐλλέβορον καὶ οἱ ψῆρες τὸ κώνειον, ἄνθρωποι δὲ ἀναιροῦνται ἐξ αὐτῶν. καὶ αὐτῷ δὲ ἑκάστῳ πρὸς αὑτὸν οὐ τὰ αὐτὰ δοκεῖ κατὰ τὴν αἴσθησιν. λέγομεν οὖν ἡμεῖς ὅτι ἐὰν ὑγιαίνῃ τὸ αἰσθητήριον | |
| 20 | καὶ μὴ μεταβάλλοι τὸ αἰσθητόν, ὥσπερ οἶνος ὀξίσας ἤ τι ἄλλο τοιοῦτο, εἴη δὲ εὖ ἔχον καὶ τὸ διαπορθμεῦον καὶ πάντα ὅσα εἴρηται ἐν τῇ Περὶ ψυχῆς πραγματείᾳ, ἀεὶ τὰ αὐτὰ δοκοῦσι, καὶ οὐ ποτὲ μὲν τοιάδε ποτὲ δὲ τοιάδε. | |
| 23n | Ποῖα οὖν τούτων ἀληθῆ. | |
| 24 | Ἔτι ὡς ἁπάντων προέχει τὸν λόγον, καί φησιν ὅτι ποῖα τῶν πραγ‐ | |
| 25 | μάτων ἀληθῆ ὑπάρχουσιν ἄδηλον, ἐπειδὴ καὶ τὰ ζῷα διαφωνοῦσι πρὸς ἄλληλα, ὡς ἐπὶ τῶν ἀνθρώπων εἰρήκαμεν καὶ τῶν ὀρτύγων, καὶ αὐτὸς δὲ πρὸς ἑαυτόν, ἡνίκα τι πάθοι τὸ αἰσθητήριον ἤγουν τὸ αἰσθητόν. *** διὰ ταῦτα οὖν, φησίν, ἔλεγεν ὁ Δημόκριτος ‘ἤτοι οὐδὲν παντελῶς ἐστιν ἀληθές, ἢ εἴπερ ἔστιν ἀληθές, ἡμῖν ἄδηλον ὑπάρχει‘. ὑπελάμβανε μὲν 〈γὰρ〉 | |
| 30 | τὴν φρόνησιν αἴσθησιν εἶναι καὶ συνελογίζετο 〈τοῦτον〉 τὸν τρόπον· ἡ φαν‐ τασία ταὐτὸν τῇ αἰσθήσει, ἡ αἴσθησις πάντων ἀληθῶς ἀντιλαμβάνεται, ἡ ἄρα φαντασία πάντων ἀληθῶς ἀντιλαμβάνεται. τούτων ἡ μὲν μία πρότασις παντελῶς ψευδὴς ὑπάρχει· οὔτε γὰρ ἡ φαντασία ἡ αὐτή ἐστι τῇ αἰσθήσει, εἴ γε ἡ μὲν φαντασία αὐτὴ καθ’ αὑτὴν ἐνεργεῖ δεξαμένη, ἡ δέ γε αἴσθησις | |
| 35 | δεῖται τῶν ἐκτός. πάλιν δὲ καὶ ἡ δευτέρα πρότασις ψευδὴς ὑπάρχει, ἀλλ’ | |
| οὐχ ὁμοίως· οὔτε γὰρ πάντων ἀληθῶς ἀντιλαμβάνεται ἡ αἴσθησις, ἐὰν μὴ | 276 | |
In met.277 | ὑγιῶς ἔχοι καὶ ἡ αἴσθησις καὶ τὸ αἰσθητήριον καὶ τὸ διαπορθμεῦον δέ. ὁ Δη‐ μόκριτος οὖν, φησί, διὰ τὸ ὑπολαμβάνειν τὴν φρόνησιν αἴσθησιν εἶναι, ταύτην δὲ τὴν αἴσθησιν εἶναι ἀλλοίωσιν, ὥσπερ καὶ ἔστι, τὸ φαινό‐ μενον κατὰ τὴν αἴσθησιν ἐξ ἀνάγκης ἀληθὲς εἶναί φησιν. ἐντεῦθεν | |
| 5 | γὰρ καὶ Ἐμπεδοκλῆς καὶ Δημόκριτος καὶ τῶν ἄλλων ἕκαστος ὡς εἰπεῖν τοιαύταις δόξαις ἔνοχοι γεγόνασι, τουτέστιν ὑπεύθυνοι, καὶ γὰρ καὶ ὁ Ἐμπεδοκλῆς τοὺς μεταβάλλοντας τὴν ἕξιν ἔλεγε καὶ τὴν φρόνησιν μεταβάλλειν, ὡς ἂν ταῖς κράσεσι τοῦ σώματος ἑπομένων τῶν ψυχικῶν δυνάμεων, καθάπερ καί τινες τῶν ἰατρῶν εἰρήκασι. διὸ ἔλεγε ‘πρὸς παρεὸν γὰρ μῆτις ἀέξεται | |
| 10 | ἀνθρώποισι‘, τουτέστι πρὸς τὸ παρὸν εἰ μὲν ὑγιῶς ἔχοι ἡ κρᾶσις, καὶ ἡ φρόνησις, εἰ δὲ κακῶς, 〈καὶ〉 ἡ φρόνησις. δυνατὸν δέ ἐστιν ἀπολογήσασθαι ὑπὲρ Ἐμπεδοκλέους ὅτι ἔλεγεν ὡς ὅτι πρὸς ὅ τις μεταχειρίζεται, καὶ διά‐ κειται· εἰ μὲν γὰρ μετὰ αἰσθήσεως διαβιοῖ, αἰσθητῶς καὶ ἐνεργεῖ, εἰ δὲ νοερῶς βιοῖ, νοερῶς καὶ ἐνεργεῖ. καὶ ἐν ἑτέροις δέ, φησίν, οὕτως λέγει | |
| 15 | Ἐμπεδοκλῆς ὅτι ὅσον ἀλλοῖοι, τοσοῦτον καὶ *** μεθίσταται, ὡς ἂν ἑπομένων τῶν ψυχικῶν δυνάμεων, ὡς εἴρηται, ταῖς κράσεσι τοῦ σώματος· πάλιν ἐπάγει ‘τόσον ἄρα σφιν καὶ τὸ φρονεῖν ἀλλοῖα παρίστατο‘ πρὸς τὴν μεταβολὴν τῆς κράσεως καὶ τῆς ***. καὶ Παρμενίδης δὲ [εἶναι] τὸν αὐτὸν τρόπον ἀποφαίνεται. φησὶ γὰρ ὅτι ‘ὡς γὰρ ἕκαστον ἔχει μελέων | |
| 20 | πολυκάμπτων, οὕτως καὶ ὁ νοῦς τῶν ἀνθρώπων παρίσταται‘, ὡς ἂν καὶ ἐπὶ τούτου τῶν ψυχικῶν δυνάμεων ἐκ τῶν αἰσθήσεων καὶ τῶν κράσεων γινομένων. τὴν αὐτὴν δὲ ἀπολογίαν ἔστιν εἰπεῖν ὑπὲρ τούτου, ἥνπερ καὶ ὑπὲρ Ἐμπεδοκλέους εἰρήκαμεν. εἶτά φησιν ὅτι τὰ αὐτὰ εἰρήκασιν Ἐμπε‐ δοκλῆς καὶ Παρμενίδης· ὅπερ γὰρ Ἐμπεδοκλεῖ σημαίνει τὸ φρονεῖν, τοῦτο | |
| 25 | Παρμενίδῃ τὸ † μελέων. καὶ ἐπὶ πάντων δέ φησι Παρμενίδης τὸ αὐτὸ θεω‐ ρεῖσθαι, καὶ ἐπὶ ἑνὸς ἑκάστου· τὸ γὰρ πλέον νόημα προσγίνεται ἐκ τῆς πλείονος αἰσθήσεως καὶ ἀκριβεστέρας. τοῦ δὲ Ἀναξαγόρου καί τι ἀπό‐ φθεγμα μνημονεύεται ὑπὸ τῶν ἑταίρων αὐτοῦ, ὅτι τοιαῦτα αὐτοῖς ἔστι τὰ ὄντα, οἷα ἂν καὶ ὑπολαμβάνωσιν εἶναι αὐτά. φαμὲν καὶ ὑπὲρ αὐτοῦ | |
| 30 | πάλιν ὅτι εἰ μὲν αἰσθητῶς τις ζήσει, καὶ ἐνεργεῖ οὕτως, εἰ δὲ νοερῶς, δῆλον | |
| ὡς ὅτι καὶ νοερῶς ἐνεργεῖ. φησὶ δὲ ὅτι καὶ ὁ Ὅμηρος ταύτην εἶχε τὴν δόξαν· | 277 | |
In met.278 | ἐποίησε γὰρ τὸν Ἕκτορα μετὰ τὴν πληγὴν τὴν τοῦ Αἴαντος κεῖσθαι ἀλλο‐ φρονέοντα, ὡς δῆλον εἶναι ἐντεῦθεν ὅτι καὶ οἱ παραφρονοῦντες μὲν φρο‐ νοῦσιν, ἀλλ’ οὐ τὰ αὐτὰ ἅπερ ἐφρόνουν καὶ πρότερον. εἰ οὖν ἀμφότεραι φρονήσεις ὑπάρχουσι, καὶ τὸ παραφρονεῖν καὶ πρὸ τῆς πληγῆς, δῆλον ὡς | |
| 5 | ὅτι τὰ 〈ὄντα〉 ἅμα καὶ οὕτως καὶ οὐχ οὕτως ἔχει, εἴ γε ἔχειν φρόνησιν λέγει καὶ πρὸ τῆς πληγῆς καὶ μετὰ τὴν πληγήν. | |
| 7n | Ἢ καὶ χαλεπώτατον συμβαῖνόν ἐστιν. | |
| 8 | Ὅτι ἐκ τῶν δοξῶν τούτων οἱ ἐγχειροῦντες φιλοσοφεῖν ἀθυμοῦσι λέγοντες ὅτι εἰ οἱ τηλικοῦτοι ἄνδρες οὐκ ἐδυνήθησαν καταλαβεῖν τὸ ἀληθές, πολλῷ μᾶλ‐ | |
| 10 | λον ἡμεῖς οὐ δυνησόμεθα μαθεῖν. *** ὅτι ἐντεῦθεν χαλεπόν τι ἀκολουθεῖ· εἰ γὰρ οἱ μάλιστα τὸ ἐνδεχόμενον ἀληθὲς ἑωρακότες (οὗτοι δέ εἰσιν οἱ μάλιστα ζητοῦντες αὐτὸ καὶ φιλοῦντες) οὗτοι τοιαύτας ἔχουσι δόξας καὶ τοιαῦτα ἀποφαίνονται περὶ τῆς ἀληθείας, πῶς οὐκ ἄξιον ἀθυμῆσαι τοὺς φιλοσοφεῖν ἐγχειροῦντας; ὁμοίως γάρ ἐστι | |
| 15 | τὸ ζητεῖν τὴν ἀλήθειαν τοῖς τὰ ἱπτάμενα διώκουσιν. ὥσπερ γὰρ ἐκεῖνα οὐ κα‐ ταλαμβάνονται, οὕτως οὐδὲ ταῦτα κατ’ ἐκείνους. φησὶν οὖν ὅτι τῆς ἀπάτης ταύ‐ της αἴτιον αὐτοῖς ἐγένετο, ὅτι κατὰ μὲν ἀλήθειαν ἐσκόπουν περὶ τῶν ὄντων πάντων, τὰ δὲ ὄντα ὑπελάμβανον εἶναι τὰ αἰσθητὰ μόνον. ἐν δὲ τούτοις τοῖς αἰσθητοῖς πολλή ἐστιν ἡ τοῦ ἀορίστου φύσις καὶ | |
| 20 | τοῦ οὕτως ὄντος, ὥσπερ εἴπομεν, τοῦ δυνάμει καὶ τοῦ ἐνεργείᾳ. διὸ εἰκότως μὲν λέγουσιν ὅτι τὸ αὐτὸ καὶ ὄν ἐστι καὶ οὐκ ὄν, οὐκ ἀληθῶς λέ‐ γοντες· οὔτε γὰρ ἐνεργείᾳ, καθάπερ καὶ ὑπολαμβάνουσι, τὸ αὐτό ἐστι καὶ οὐκ ἔστιν, ἀλλὰ δυνάμει. οὕτω γὰρ μᾶλλον δεῖ εἰπεῖν πρὸς αὐτοὺς 〈ἢ〉 ὥσπερ Ἐπίχαρμος 〈ὁ〉 κωμικὸς ὑβριστικῶς προῆλθεν εἰς τὸν Ξενοφάνη. ἄλλως | |
| 25 | τε δὴ ὁρῶντες ταύτην τὴν φύσιν τῶν αἰσθητῶν κινουμένην καὶ ἐν μεταβολῇ οὖσαν, κατὰ δὲ τοῦ μεταβάλλοντος μηδὲν εἶναι ἀληθὲς ἔλεγον, εἴ γε ἐν ῥύσει πάντα ὑπάρχουσι, λέγοντες 〈ὅτι〉 ἀδύνατόν ἐστιν ἀληθεύειν περὶ τὸ πάντῃ πάν‐ τως μεταβάλλον. ἐκ γὰρ ταύτης τῆς ὑπολήψεως ἐξήνθησεν ἡ ἀκρο‐ τάτη δόξα τῶν εἰρημένων, ἡ τῶν φασκόντων ἡρακλειτίζειν, καὶ | |
| 30 | οἵαν Κρατύλος εἶχεν, ὃς τὸ τέλος οὐδὲ φθέγγεσθαι ἠνείχετο οἰόμενος θᾶττον τῆς φωνῆς ῥεῖν τὰ πράγματα, ἀλλὰ τῷ δακτύλῳ κατένευε καὶ ἀνένευε, καὶ ἐπετίμα τῷ Ἡρακλείτῳ λέγοντι ὅτι οὐ δυνατὸν δὶς εἰς τὸν ποταμὸν παρελθεῖν διὰ τὸ ῥευστόν· οὐδὲ γὰρ μένει ὁ αὐτός· καὶ ἔλεγεν ὅτι οὐδὲ ἅπαξ δυνατόν ἐστι τὸν αὐτὸν ποταμὸν διελθεῖν εἴ γε ἐν ὅσῳ κινούμεθα παρέρχεται τὸ ὕδωρ. ἡ μὲν | |
| 35 | *** φαμὲν πρὸς αὐτόν, ὅτι τὸ μὲν μεταβάλλον, ἡνίκα μεταβάλλει, ἔχει τινὰ | 278 |
In met.279 | αὐτοῖς λόγον, ἐπειδὴ ῥεῖ· ὅμως μέντοι γε καὶ τοῦτο ἀμφισβητήσιμον ὑπάρ‐ χει. ἡνίκα γὰρ γίνεται ἐκ λευκοῦ μέλαν, ἔχει τι καὶ τοῦ λευκοῦ, ἐξ οὗ ἐξίσταται, καὶ τοῦ μέλανος, εἰς ὃ τρέπεται· ὥστε οὐκ ἔστι παντελῶς ἀσύ‐ στατον. ἄλλως τε δὴ τὸ φθειρόμενον δεῖ εἶναί τι, ἵνα καὶ φθείρηται, καὶ | |
| 5 | εἰ γίνεταί τι, δεῖ εἶναι ὡρισμένον ἐκεῖνο ἐξ οὗ γίνεται. καὶ τὸ ποιοῦν αὐτὸ ἀνάγκη εἶναι, εἰ μὴ ἔχει ἐκεῖνο ἕτερον ποιητικόν, ἐπεὶ οὕτως εἰς ἄπειρον προελευσόμεθα. πρὸς ἐπὶ τούτοις δὲ κατὰ τὸ ποσόν ἐστιν ἡ ῥύσις τῆς ἐπιρροῆς καὶ τῆς ἀπορροῆς· ἡνίκα γὰρ μὴ τρεφόμεθα, ἀπορρεῖ τὰ ἐξ ἡμῶν, ἡνίκα δὲ τρεφόμεθα, ἐπιρρεῖ· τὸ δὲ εἶδος ὡρισμένον μένει. πῶς οὖν ἔλε‐ | |
| 10 | γον πάντα ἐν ῥύσει εἶναι; διό φησιν ἀλλὰ ταῦτα παρέντας ἐκεῖνα δεῖ ἡμᾶς εἰπεῖν ὅτι οὐ τὸ αὐτό ἐστι τὸ μεταβάλλειν κατὰ ποσὸν καὶ ποιόν. κατὰ οὖν τὸ ποσὸν γίνεται μεταβολή, τὸ δὲ εἶδος ἀμετάβλητόν ἐστι. τὰ δὲ πράγματα κατὰ τὰ εἴδη γινώσκονται· ὥστε οὐκ ἔστιν ἡ γνῶσις ἀπερίληπτος. ἄλλως τε δὴ ἄξιόν ἐστιν ἐπιτιμῆσαι τοῖς ἐκ τῶν αἰσθητῶν τῶν ἐλαττόνων, | |
| 15 | τῶν ὄντων ἐν ῥύσει καὶ μεταβολῇ, ἀποφαινομένοις καὶ περὶ τοῦ ὅλου οὐ‐ ρανοῦ. ὁ γὰρ περὶ ἡμᾶς τόπος μέν ἐστιν ἐν γενέσει καὶ φθορᾷ, ἀλλ’ οὗ‐ τος ὁ τόπος οὐδὲν μόριόν ἐστι τοῦ παντός· δείκνυται γὰρ ὅτι τὸ ἀπὸ τῆς γῆς μέχρι τῆς ἡλιακῆς σφαίρας τοῦ ἀπὸ τῆς γῆς μέχρι τῆς σεληνιακῆς εἰκοσαπλάσιον ὑπάρχει. δείκνυται δὲ ἐν γεωμετρίᾳ ὅτι τὰ μήκει διπλάσια | |
| 20 | δυνάμει τετραπλάσια ὑπάρχουσι, τὰ δὲ στερεὰ ὀκταπλάσια ὑπάρχουσιν· ὥστε τὸ ἐμβαδὸν τοῦ ἐμβαδοῦ τετρακοσιοστοπλάσιον ὑπάρχει (ἐὰν γὰρ τὸ ἐμβαδὸν τέμω εἰς κ, τετρακόσια χωρία ποιῶ), τὸ δὲ στερεὸν ὀκτακισχι‐ λιονταπλάσιον ὑπάρχει τῆς ἡλιακῆς σφαίρας, ὅπου κινεῖται ὁ ἥλιος, τοῦ ἀπὸ τῆς γῆς μέχρι τῆς σεληνιακῆς, τουτέστι τῶν τεσσάρων στοιχείων. τὸ δὲ ἀπὸ | |
| 25 | τῆς σεληνιακῆς μέχρι τῆς ἀπλανοῦς οὔτε λόγον δέχεται οὔτε τρόπον τινά· ὥστε εἰκότως φησὶν ὅτι τοῦτο οὐδὲν ὡς εἰπεῖν μόριόν ἐστι τοῦ παντός. ὥστε δικαιότερον ἂν δι’ ἐκεῖνα τὰ μείζονα τούτων τῶν φθαρτῶν ἀπεψηφίσαντο ἢ διὰ ταῦτα ἐκείνων κατεψηφίσαντο. ἔτι δὲ πρὸς τοὺς πάλαι λόγους ταῦτα ἐροῦ‐ μεν. ὅτι γάρ ἐστιν ἀκίνητος φύσις λεκτέον αὐτοῖς καὶ δεῖ αὐτοὺς | |
| 30 | πείθειν περὶ τούτου. καίτοι γε συμβαίνει τοῖς λέγουσι τὸ αὐτὸ εἶναι καὶ μὴ εἶναι ἠρεμεῖν μᾶλλον φάναι πάντα ἢ παρακινεῖσθαι. οὐ γάρ ἐστιν εἰς ὃ μεταβάλλει· ἅπαντα γὰρ ὑπάρχουσιν 〈ἐν πᾶσιν〉. εἰ γὰρ τὸ λευκὸν καὶ οὐ λευκόν ἐστιν, ἀμετάβλητον ἔσται· διὰ τί γὰρ μεταβαλεῖ; ἤδη γὰρ ἔχει εἰς ὃ βούλεται μεταβάλλειν· ὥστε πάντα ἐξ ἀνάγκης ἐροῦσιν | |
| 35 | ἀμετάβλητα. χρὴ δὲ εἰδέναι ὅτι ἡ γῆ ἀκίνητός ἐστι. νόει οὖν εὐθεῖαν | |
| φερομένην ἀπὸ τοῦ μεταξὺ τοῦ θερινοῦ τροπικοῦ καὶ τι***σαν τὴν | 279 | |
In met.280 | γῆν καὶ συμπεριφερομένην, καὶ γράφει κύκλον τῆς γῆς ἀκινήτου οὔσης. ὥστε † φάναι κύκλος καὶ οὐ τὰ ὅμοια καὶ ἐπὶ τοῦ χειμερινοῦ, καὶ τοῦ βορείου καὶ νοτίου πόλου. | |
| 4n | Περὶ δὲ τῆς ἀληθείας ὡς οὐ πᾶν τὸ φαινόμενον ἀληθές, | |
| 5n | πρῶτον μέν. | |
| 6 | Ἐντεῦθεν πρὸς τὴν Πρωταγόρειον δόξαν ἐνίσταται τὴν λέγουσαν πᾶν τὸ φαινόμενον ἀληθὲς εἶναι, καὶ ‘τὸ δοκοῦν ἑκάστῳ τοῦτο καὶ ἀληθές ἐστιν.‘ ἐκέχρητο δὲ ὁ Πρωταγόρας τοιούτῳ συλλογισμῷ πρὸς τὴν σύστασιν τῆς οἰ‐ κείας δόξης, λέγων οὕτως ὅτι ἡ φαντασία ταὐτόν ἐστι τῇ αἰσθήσει, πᾶσα | |
| 10 | αἴσθησις ἀληθὴς ὑπάρχει, ἡ φαντασία ἄρα ἀληθὴς ὑπάρχει· καὶ τούτῳ ἐσπούδαζε δεικνύναι ὅτι πᾶν τὸ φαινόμενόν ἐστιν ἀληθές, καὶ ὅτι ὃ δοκεῖ κατὰ τὴν φαντασίαν ἀληθές, τοῦτο καὶ ἔστιν ἀληθές. ἰστέον δὲ ὅτι τού‐ των τῶν προτάσεων ἡ μὲν ἐλάττων πρότασις παντελῶς ψευδὴς ὑπάρχει· οὔτε γὰρ ἡ φαντασία ἡ αὐτή ἐστι τῇ αἰσθήσει, εἴγε ἡ μὲν αἴσθησις δεῖ‐ | |
| 15 | ται τῶν ἐκτὸς πρὸς τὸ ἐνεργῆσαι, ἡ δὲ φαντασία οὐ δεῖται τῶν ἐκτός· διὸ καὶ παθητικὸν νοῦν προσαγορεύει ταύτην ὁ Ἀριστοτέλης ἐν τῇ Περὶ ψυχῆς πραγματείᾳ. ἀλλ’ οὔτε γὰρ πᾶσα αἴσθησις ἀληθής, ἀλλὰ ἡ τοῦ οἰκείου αἰσθητοῦ, καὶ οὐ τοῦ ἀλλοτρίου· οὔτε γὰρ δύναται γεῦσις κρῖναι τὰ χρώ‐ ματα· ὥστε χρεία ἐστὶ καὶ τοῦ οἰκείου αἰσθητοῦ, καὶ ἵνα ὑγιαίνῃ τὸ αἰσθη‐ | |
| 20 | τήριον, καὶ τὸ αἰσθητὸν ἵνα μὴ εἴη πόρρω, καὶ ὅσα ἄλλα προσδιώρισται ἀκριβέστερον ἐν τῇ Περὶ ψυχῆς πραγματείᾳ. | |
| 22n | Περὶ δὲ τῆς ἀληθείας, ὡς οὐ πᾶν τὸ φαινόμενον. | |
| 23 | Περὶ δὲ τῆς ἀληθείας, περὶ ἧς καὶ τὸν λόγον ποιούμεθα, ὡς οὐ πᾶν τὸ φαινόμενόν ἐστιν ἀληθὲς κατὰ Πρωταγόραν. φησὶν οὖν ὅτι κἂν ὑπο‐ | |
| 25 | θώμεθα, ὅτι οὐκ ἔστιν ἡ αἴσθησις ψευδὴς τοῦ ἰδίου αἰσθητοῦ, *** ἡ αἴσθησις ἀληθὴς ὑπάρχει· ἡ 〈δὲ〉 ἐλάττων πρότασις οὐκ ἔρρωται ἡ λέγουσα ὅτι ἡ φαντασία ἡ αὐτή ἐστι τῇ αἰσθήσει, καθάπερ ἐν τῇ θεωρίᾳ ἐδείξαμεν. | |
| 28n | Εἶτα ἄξιον θαυμάσαι, εἰ τοῦτο ἀποροῦσι, πότερον τη‐ | |
| 29n | λικαῦτά ἐστι τὰ μεγέθη. | |
| 30 | Ἄξιόν ἐστιν αὐτοὺς θαυμάσαι, πῶς ὅλως φασὶν ὅτι πᾶσα αἴσθησίς ἐστιν ἀληθής. ἡνίκα γάρ τις πόρρωθεν θεωρεῖ ὄρος μέγα, μικρὸν αὐτῷ | |
| πάνυ δοκεῖ εἶναι διὰ τὸ διάστημα τῆς ὄψεως ἐξασθενούσης, καὶ ὥσπερ | 280 | |
In met.281 | γεώλοφος αὐτῷ τις δοκεῖ εἶναι, πλησίον δὲ μέγιστον· ὥστε εἰ πᾶν τὸ φαι‐ νόμενον ἀληθές, συμβήσεται τὸ αὐτὸ καὶ μέγα εἶναι καὶ μικρόν, ὅπερ ἐστὶν ἀδύνατον. ἄλλως τε δὴ πάλιν, ὡς εἴρηται ἐν τῇ Περὶ ψυχῆς, ὅτι τὰ πόρρωθεν μελάντερα φαίνονται διὰ τὴν ἀσθένειαν· ὥστε πάλιν συμβήσεται | |
| 5 | τὸ αὐτὸ καὶ μέλαν εἶναι καὶ λευκόν, ὅπερ ἐστὶν ἄτοπον. πρὸς ἐπὶ τούτοις δέ, ὅπερ φησὶ καὶ ὁ Πλάτων ἐν τῷ Θεαιτήτῳ, ὅτι καὶ οἱ καθεύδοντες ἀλη‐ θεύουσι καὶ οἱ ἐγρηγορότες. ἐὰν οὖν τις ὑπάρχων ἐν Λιβύῃ 〈καὶ〉 οἴηται ἑαυτὸν ἀπερχόμενον εἰς τὸ ᾠδεῖον τῆς Ἀττικῆς, ἀναστὰς ἐξ ὕπνου πορεύε‐ ται ἐπὶ τὸ ᾠδεῖον, ὅπερ ἐστὶν ἀδύνατον. ᾠδεῖον δὲ λέγεται τὸ μέρος τοῦ | |
| 10 | θεάτρου, ὅπου αἱ ᾠδαὶ λέγονται. φησὶν οὖν ὅτι ἄξιόν ἐστι θαυμάσαι, εἴ‐ περ ὅλως τὸ οὕτως ἄτοπον ἀποροῦσι λέγοντες ὅτι πᾶσα αἴσθησίς ἐστιν ἀληθής, πότερον τηλικαῦτά ἐστι τὰ μεγέθη καὶ τὰ χρώματα τοι‐ αῦτα, καὶ οἷα ἄρα φαίνονται πόρρωθεν, τοιαῦτα φαίνονται καὶ τοῖς ἐγγύθεν. ὥστε συμβήσεται, ὡς εἴρηται, πάντας ἀληθεύειν 〈καὶ〉 τὸ αὐτὸ καὶ μέγα εἶναι | |
| 15 | καὶ μικρὸν κατὰ τὸ αὐτό, ὅπερ ἐστὶν ἀδύνατον. καὶ πάλιν φησὶν πότερον ὁποῖα τοῖς ὑγιαίνουσι, τοιαῦτα καὶ τοῖς κάμνουσι φαίνεται· πάλιν οἷα τοῖς ἀσθενοῦσι, τοιαῦτα καὶ τοῖς ἰσχύουσι. συμβαίνει οὖν τὸ αὐτὸ καὶ γλυκὺ εἶναι καὶ πικρὸν μέλι, ἐπεὶ τῷ μὲν ὑγιαίνοντι δοκεῖ εἶναι γλυκύ, τῷ δὲ κάμνοντι πικρόν, καὶ πάλιν τὸ αὐτὸ τῷ μὲν ἰσχύοντι ἐλαφρὸν τῷ δὲ ἀσθε‐ | |
| 20 | νοῦντι βαρύ. καὶ ὅτι φασὶν ἐν Ἀσίᾳ εἶναι λίθους ἐοικότας πιστακίοις καὶ ᾠοῖς καὶ ῥοιαῖς, καὶ ἡμεῖς τοῦτο ἐθεασάμεθα· ὥστε καὶ οἱ λίθοι πιστάκια καὶ ᾠὰ καὶ ῥοιαὶ ὑπάρχουσι. πάλιν οἷα τοῖς καθεύδουσι, τοιαῦτα καὶ τοῖς ἐγρηγορόσιν. ὅτι μὲν οὖν τοιαύτην, ὥς φασιν, ἔχοντες δόξαν οὐχ οὕτως ὑπολαμβάνουσι, φανερὸν ὑπάρχει· οὐθεὶς γοῦν νύκτωρ ὀνειρώττων καὶ δόξας | |
| 25 | Ἀθήνησιν εἶναι ὢν ἐν Λιβύῃ πορεύεται εἰς τὸ ᾠδεῖον. | |
| 26n | Ἔτι δὲ περὶ τοῦ μέλλοντος, ὥσπερ καὶ Πλάτων λέγει. | |
| 27 | Βούλεται αὐτοὺς ἐλέγξαι καὶ ἐκ τοῦ μέλλοντος χρόνου, καθάπερ καὶ Πλάτων φησίν. ὁρᾷ γὰρ τὸν † ἀσθενοῦν *** τὸν αὐτὸν ὁρᾷ καὶ λέγει ὅτι οὐ πυρέξει καὶ ὅτι τεθνήξεται καὶ οὐ τεθνήξεται· ὥστε ὁ αὐτὸς καὶ | |
| 30 | πυρέξει καὶ οὐ πυρέξει, καὶ τεθνήξεται καὶ οὐ τεθνήξεται, ὅπερ ἐστὶν ἀδύ‐ νατον. τοῦτο οὖν φησιν ὅτι περὶ τοῦ μέλλοντος χρόνου οὐ δήπου ὁμοίως κυρία ἡ τοῦ ἰατροῦ δόξα καὶ ἡ τοῦ ἀγνοοῦντος, οἷον περὶ τοῦ μέλλοντος ἔσεσθαι ὑγιοῦς ἢ μὴ μέλλοντος. ἔτι δὲ ἐπ’ αὐτῶν τῶν | |
| αἰσθήσεων οὐχ ὁμοίως κυρία ἡ τοῦ ἀλλοτρίου καὶ ἰδίου. ἡ μὲν | 281 | |
In met.282 | γὰρ ὄψις ἀληθεύει περὶ τὰ χρώματα, ἐπειδὴ ἴδιον αὐτῶν ἐστιν αἰσθητόν, ἡ δὲ γεῦσις οὐκ ἀληθεύει, ἐπειδὴ ἀλλότριόν ἐστιν αὐτῆς. ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τοῦ πλησίον καὶ τοῦ *** τουτέστι τοῦ πόρρω. ἀλλὰ περὶ μὲν χρώματα ὄψις ἀληθεύσει, οὐ γεῦσις, περὶ δὲ χυμοὺς γεῦσις, ἀλλ’ οὐκ ὄψις. εἰ γὰρ | |
| 5 | καὶ συνενεργοῦσα ἅμα ἔγνω ἡ ὄψις ὅτι ξανθόν ἐστι τὸ μέλι, βλέπουσα χρῶμα ἀπατᾶται καὶ ὑπολαμβάνει αὐτὸ γλυκύ, ἐπειδὴ τὸ μέλι ξανθὸν ὑπάρχον γλυκὺ ἦν. ὥστε οὐ πᾶσα αἴσθησίς ἐστιν ἀληθής, καθάπερ μα‐ ταίως ἔλεγον οἱ περὶ Πρωταγόραν. | |
| 9n | Ὧν ἑκάστη ἐν τῷ αὐτῷ χρόνῳ περὶ τὸ αὐτὸ οὐδέποτέ | |
| 10n | φησιν ἅμα οὕτω καὶ οὐχ οὕτως ἔχειν. | |
| 11 | Ἰστέον ὅτι ἡ ἀπάτη γίνεται ἢ παρὰ τὴν ἐξάλλαξιν τῶν αἰσθητῶν ἢ παρὰ τὴν ἐξάλλαξιν τῶν αἰσθήσεων ἢ παρὰ τὴν διαφορὰν τῶν μορίων. παρὰ μὲν τὴν ἐξάλλαξιν τῶν αἰσθητῶν, ἐὰν ὁ οἶνος μεταβάλοι ὁ γλυκὺς εἰς ὄξος (ἡμῶν γὰρ λεγόντων εἶναι αὐτὸν γλυκύν, καθάπερ καὶ ἡ τῶν πραγ‐ | |
| 15 | μάτων φύσις ἔχει, μετέβαλεν)· ἢ παρὰ τὴν ἐξάλλαξιν τοῦ αἰσθητηρίου γι‐ νομένη (τοιόσδε γὰρ χυμὸς συρρεύσας περὶ τὴν γλῶτταν ἐποίησεν αὐτὸν ὑπολαβεῖν τὸ μέλι πικρόν, ὡς ἐπὶ τῶν ἀσθενούντων), ἢ παρὰ τὴν διαφορὰν τῶν μορίων· τῶν γὰρ μορίων, εἰ τύχοι, τὰ μέν ἐστι θερμότερα τὰ δὲ ψυχρότερα, ἤγουν ξηρότερα ἢ ὑγρότερα. τοῦτο οὖν φησιν ὅτι τῶν οἰκείων | |
| 20 | αἰσθητῶν ἡ ἑκάστου αἴσθησις ἐν τῷ αὐτῷ χρόνῳ περὶ ταὐτὸ οὐδέποτε ἅμα οὕτω καὶ οὐχ οὕτως ἔχει, κατ’ ἄλλον δὲ καὶ ἄλλον χρόνον· δύναται γὰρ καὶ τὸ λευκὸν ὕστερον γενέσθαι μέλαν καὶ τὸ πικρὸν γλυκύ, ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων ἁπάντων. οὕτως δὲ καὶ περὶ τὸ αὐτό· περὶ γὰρ ἄλλο καὶ ἄλλο οὐ πάντως τὰ αὐτὰ ἐρεῖ. περὶ μέντοι γε τὸ πάθος, τουτέστι περὶ | |
| 25 | τὴν γλυκύτητα οὐδ’ ἐν ἑτέρῳ χρόνῳ ἀμφισβητεῖ (ἀεὶ γὰρ τὸ γλυκὺ γλυκύ ἐστι, καὶ ἡ φύσις τοῦ γλυκέος, καθὸ γλυκύ, ἡ αὐτή ἐστιν), ἀλλὰ περὶ ἐκεῖνο ἀμφισβητεῖ, περὶ ὃ συμβέβηκε τὸ πάθος· οἷον ὁ μὲν αὐτὸς οἶνος δόξειεν ἂν μεταβάλλων ἢ τοῦ σώματος μεταβάλλοντος, τουτέστι τοῦ αἰσθη‐ τηρίου, διά τινα χυμὸν συρρεύσαντα ἐκεῖσε ποτὲ μὲν εἶναι γλυκὺς ποτὲ | |
| 30 | δὲ οὐ γλυκύς· ἀλλ’ οὐ τό γε γλυκύ, οἷόν ἐστιν ὅταν ὑπάρχῃ γλυκύ, οὐδέποτε μετέβαλεν, αὐτὴ ἡ φύσις τοῦ γλυκέος καθόλου· ὡρι‐ σμένον γάρ ἐστι καὶ τὴν οὐσίαν ἔχει ἐν τῇ γλυκύτητι. διό φησιν ἀλλὰ ἀληθεύει περὶ αὐτοῦ, καὶ ἔστιν ἐξ ἀνάγκης 〈τὸ〉 ἐσόμενον γλυκὺ | |
| τοιοῦτο, τουτέστιν οὐσιωμένον κατὰ τὴν γλυκύτητα. | 282 | |
In met.283(1n) | Καίτοι τοῦτο ἀναιροῦσιν οὗτοι οἱ λόγοι ἅπαντες. | |
| 2 | Ὃ λέγει τοῦτό ἐστιν ὅτι οἱ λόγοι οἱ λέγοντες τὴν ἀντίφασιν συναλη‐ θεύειν καὶ ὅτι πᾶς ὁ λέγων ἀλήθειαν λέγει ἀναιροῦσι τὰς οὐσίας τῶν πραγ‐ μάτων. εἰ γὰρ ἐν τῇ σχέσει τῇ πρὸς τὴν αἴσθησιν ἔχοιεν τὸ εἶναι τὰ | |
| 5 | αἰσθητά, αὐτὰ καθ’ αὑτὰ ἀνυπόστατα ὑπάρχουσιν, οἷον τὸ λευκόν, τὸ γλυκύ· οὔτε γὰρ ἔχουσιν 〈οὐσίαν〉 ὡρισμένην ὡς πρᾶγμα, καθάπερ φασὶν ἐκεῖνοι οἱ λέγοντες τὴν ἀντίφασιν συναληθεύειν καὶ πάντα ἀληθῆ λέγειν· καὶ γὰρ ὁ λέγων ἄνθρωπος ἀληθεύει καὶ ὁ μὴ λέγων, ὥστε οὐδέν ἐστιν. ἀναι‐ ροῦνται δὲ καὶ προτάσεις αἱ ἀναγκαῖαι. τὸ γὰρ ἀναγκαῖον οὐκ ἐνδέχεται | |
| 10 | ἄλλως καὶ ἄλλως ἔχειν· εἰ δὲ πάντες ἀληθεύουσι, δῆλον ὡς ὅτι σχήσει ἄλλως καὶ ἄλλως. πρὸς ἐπὶ τούτοις δὲ ἀναιρεθείη καὶ ἀπόδειξις, τῶν ἀρ‐ χῶν μὴ οὐσῶν ὡρισμένων. ἄλλως τε δὴ εἰ ὑποθώμεθα μόνα εἶναι τὰ αἰσθητά, μὴ ὄντων τῶν ἐμψύχων οὐδὲν ἔσεται, ἐπειδὴ πᾶσα αἴσθησις ἐκ ψυχῆς προέρχεται, τὰ δὲ αἰσθητὰ ἐν τῇ σχέσει τὸ εἶναι ἔχουσι τῶν αἰ‐ | |
| 15 | σθήσεων. *** τοίνυν καθ’ ὑπόθεσιν, ἐὰν ἀνέλωμεν τὰ ζῷα. εἰ γοῦν καθευδήσουσιν, οἴχεται πάντα καὶ οὐδέν ἐστιν οὔτε θεός (ἱλήκοι) οὔτε ἄγ‐ γελος οὔτε ἄλλο τι 〈τῶν〉 ὄντων κατ’ αὐτούς, ὅπερ ἐστὶ καὶ τὸ λέγειν ἐπικίν‐ δυνον. τοῦτο οὖν ἐστιν ὃ λέγει, ὅτι οἱ τούτων λόγοι ἀναιροῦσι τὸ μηδε‐ νὸς εἶναι οὐσίαν μήτε δὲ εἶναί τι ἐξ ἀνάγκης. τὸ γὰρ ἀναγκαῖον οὐκ ἐν‐ | |
| 20 | δέχεται ἄλλως καὶ ἄλλως ἔχειν· ὥστε εἰ ἔστι τὰ ἐξ ἀνάγκης, ὥσπερ καὶ ἔστι, καθάπερ φαμὲν ἐξ ἀνάγκης τὸν ἥλιον ἀνατέλλειν καὶ τὸν ἄνθρωπον ζῷον εἶναι καὶ ἄλλα μυρία, καὶ τὸν θεὸν ἀγαθόν, οὐχ οἷόν τε οὕτως τε καὶ οὐχ οὕτως, ἀλλ’ ἀεὶ ὡρισμένη φύσις τῶν πραγμάτων. ἄλλως τε, φη‐ σίν, εἴ γε ὑποθώμεθα τὸ αἰσθητὸν μόνον, οὐθὲν ἂν εἴη παντελῶς μὴ ὄντων | |
| 25 | τῶν ἐμψύχων· αἴσθησις γὰρ οὐκ ἂν εἴη, ὡς εἰρήκαμεν. τὸ μὲν οὖν μήτε τὰ αἰσθητὰ εἶναι ὡς αἰσθητὰ μήτε τὰς αἰσθήσεις ὡς αἰσθήσεις ἄνευ ἀλλήλων (τῶν πρός τι γὰρ ταῦτα ὑπάρχουσιν) ἴσως τὸ τοιοῦτο ἀληθὲς ὑπάρχει (τοῦ γὰρ αἰσθανομένου πάθος τοῦτό ἐστι τὸ τῆς αἰσθήσεως)· τὸ δὲ λέγειν ὅτι οὐδὲ τὰ ὑποκείμενά εἰσι, τουτέστιν αὐτὰ τὰ πράγματα, ἄνευ τῶν | |
| 30 | αἰσθήσεων, ἄτοπόν τί ἐστι καὶ ἀδύνατον. ὡς μὲν γὰρ αἰσθητὰ τῷ ὄντι οὐχ ὑπάρχουσιν ἄνευ τῶν αἰσθήσεων, ὥσπερ καὶ ἐπὶ τοῦ πατρὸς καὶ τοῦ υἱοῦ φαμεν ὅτι ὡς μὲν πατὴρ οὐ προϋφέστηκε τοῦ υἱοῦ, ὡς δὲ ἄνθρωπος προϋφέστηκεν αὐτοῦ· οὕτως οὖν φημι καὶ ἐπὶ τῶν αἰσθητῶν καὶ τῆς αἰ‐ σθήσεως, ὅτι ὡς μὲν αἰσθητὰ οὐ προϋπάρχουσι τῶν αἰσθήσεων, ὡς δὲ | |
| 35 | πράγματα προϋπάρχουσιν, ἐπειδὴ καὶ κινοῦσι, φύσει δὲ πρότερα ὑπάρ‐ | |
| χουσι τὰ κινοῦντα τῶν κινουμένων. διότι φησὶ τὸ δὲ τὰ ὑποκείμενα μὴ | 283 | |
In met.284 | εἶναι, ἃ ποιεῖ τὴν αἴσθησιν, καὶ ἄνευ αἰσθήσεως ἀδύνατον. οὐ γὰρ ἥ γ’ αἴσθησις αὐτὴ ἑαυτῆς ἐστι, τουτέστι *** τῇ αἰσθήσει ἔχουσι τὸ εἶναι τὰ αἰσθητά, ἀλλ’ ἔστι τι καὶ ἕτερον παρὰ τὴν αἴ‐ σθησιν, ὅπερ ἀνάγκη πρότερον εἶναι τῆς αἰσθήσεως· καθάπερ | |
| 5 | 〈γὰρ〉 εἰρήκαμεν, τὸ κινοῦν τοῦ κινουμένου φύσει πρότερόν ἐστι· κἂν εἰ λέγηται πρὸς ἄλληλα ταῦτα, ὡς [τὰ] αἰσθητὰ καὶ αἰσθήσεις οὔκ εἰσιν ἄνευ ἀλλήλων, ὡς μέντοι γε πράγματα ὑπάρχουσι πρότερα. | |
| 8n | Εἰσὶ δέ τινες οἳ ἀποροῦσι καὶ τῶν ταῦτα πεπεισμένων | |
| 9n | καὶ τῶν τοὺς λόγους τούτους μόνους λεγόντων. | |
| 10 | Ἐντεῦθεν ἕτερον ἐπιχείρημα τίθησι καί φησιν ὅτι εἰσί τινες οἷς μὲν ἀρέσκει τὰ παρ’ ἡμῶν λεγόμενα, ὅτι οὐκ ὀρθῶς λέγουσιν οἱ περὶ Πρωτα‐ γόραν *** ὁ παρ’ ἐκείνων λόγος ταράττει αὐτούς. φασὶν γὰρ ἐκεῖνοι ὅτι ἐπειδὴ καὶ ὁ νοσῶν ὑπολαμβάνει τὸ μέλι πικρὸν καὶ ὁ ὑγιαίνων γλυκύ, τίνι κριτέον αὐτά; κἂν γὰρ εἴποι ὁ ὑγιαίνων ὅτι ἐγὼ καλῶς λέγω, οὐδὲν | |
| 15 | ἧττον ἐρεῖ ὁ νοσῶν ὅτι ἐγὼ μᾶλλον καλῶς λέγω· πόθεν γὰρ δῆλον ὅτι οὐ μᾶλλον ἐγὼ ἀληθεύω ἤπερ σύ; καὶ πάλιν ἐπειδὴ τῷ μὲν δοκεῖ τόδε εἶναι, τῷ δὲ τόδε, τίνι κριτέον ἅπαντα ταῦτα; φησὶν οὖν πρὸς ταύτην τὴν ἀπορίαν ὁ Ἀριστοτέλης ὅτι τὰ τοιαῦτα ἀπορήματα ὅμοια ὑπάρχουσι τῷ ἀπορεῖν, πότερον καθεύδομεν νῦν ἢ ἐγρηγόραμεν. τὰ γὰρ ὁμο‐ | |
| 20 | λογούμενα οὐ δεῖ ζητεῖν· οἱ γὰρ τοιοῦτοι, ὥς φησιν ἐν τοῖς Τόποις, αἰσθήσεως ἢ κολάσεως δέονται. ἄλλως τε δὴ οὐ δεῖ τὰς ἀρχὰς τῶν ἀποδείξεων ἀπο‐ δεικνύναι, ἐπεὶ οὕτως, ὡς εἴρηται ἐν τῇ Ἀποδεικτικῇ πραγματείᾳ, πάντα ἔσον‐ ται ἀποδεικτὰ καὶ οὕτως οὐδὲν ἔσται ἀναπόδεικτον. τοῦτο οὖν φησιν ὅτι εἰσὶ δέ τινες οἵτινες ἀποροῦσι καὶ τῶν ταῦτα πεπεισμένων ὅτι καλῶς | |
| 25 | λέγομεν, καὶ τῶν τοὺς λόγους τούτους μόνους λεγόντων ὑφορῶνται ἀποροῦντες δι’ αὐτούς, καθάπερ εἰρήκαμεν· ζητοῦσι γὰρ τίς ἐστιν ὁ κρίνων τὸν ὑγιαίνοντα καὶ τὸν νοσοῦντα, ἡνίκα ὁ μὲν λέγει ὅτι πικρόν ἐστι τὸ μέλι, ὁ δὲ γλυκύ (ἀμφότεροι γὰρ οὐ πείθονται ἀλλήλοις), καὶ πάλιν ἡνίκα ὁ μὲν φαίη τόνδε πυρέττειν ὁ δὲ μὴ πυρέττειν. ζητοῦσι γὰρ τίνι κριτέον ταῦτα, | |
| 30 | καὶ ὅλως τὸν περὶ ἕκαστα κρινοῦντα ὀρθῶς, ἐπειδὴ ἀλλήλοις οὐ πείθονται. φησὶν οὖν ὁ Ἀριστοτέλης ὅτι τὰ τοιαῦτα ἀπορήματα ὅμοιά ἐστι τῷ ἀπορεῖν, πότερον καθεύδομεν ἢ ἐγρηγόραμεν νῦν. δύνανται δὲ αἱ ἀπορίαι αἱ τοιαῦται πᾶσαι τὸ αὐτό, πότερον ἐσθίομεν ἢ οὐκ ἐσθίο‐ | |
| μεν, καὶ πότερον λουόμεθα, εἴ γε μὴ πείθονται ἀλλήλοις οἱ λέγοντες. οἱ τοίνυν | 284 | |
In met.285 | τοιοῦτοι πάντων τῶν λεγομένων αἰτίας βούλονται λαμβάνειν· ἀρχὴν γὰρ ζητοῦσι, καὶ ταύτην τὴν ἀρχὴν βούλονται διὰ ἀποδείξεως λαμβάνειν, ὅπερ ἐστὶν ἀδύνατον· εἰ γὰρ τῶν ἀρχῶν ἀποδείξεις ληψόμεθα, ἐπ’ ἄπειρον καταντήσομεν, καὶ οὕτως οὐδὲν ἔσται ἀποδεικτόν· οὐδὲ γὰρ δυνατὸν διελθεῖν | |
| 5 | τὸ ἄπειρον. ἐπεὶ ὅτι γε οὐ πεπεισμένοι ὑπάρχουσιν ὅτι ὅπερ τις νομίζει τοῦτο καὶ ἀληθὲς ὑπάρχει, δηλοῦσιν ἐν ταῖς πράξεσιν· οὔτε γὰρ βουλόμενοι πιεῖν ὕδωρ εἰς κάμινον ἀπέρχονται πυρός. ἀλλ’ ὥσπερ εἴπομεν, τὸ πάθος αὐτῶν τοῦτό ἐστι· λόγον γὰρ ζητοῦσιν, ἐφ’ ὧν πραγμάτων οὐ δυνατόν ἐστιν ἀποδοῦναι λόγον· ἡ γὰρ ἀρχὴ τῆς ἀποδείξεως οὐκ ἔστιν | |
| 10 | ἀποδεικτὴ οὔτε ἀπόδειξις. οἱ οὖν τοιοῦτοι ἀναιροῦσι καὶ τὰς κοινὰς ἐννοίας βουλόμενοι πάντα ἀποδεικτὰ εἶναι· πρὸς οἷς οὐδὲν ἔσται ἀποδεικτόν. | |
| 12n | Οὗτοι μὲν οὖν ῥᾳδίως ἂν τοῦτο πεισθεῖεν. | |
| 13 | Ἀποροῦντες μόνον ῥᾳδίως ἂν πεισθεῖεν, ἐπειγομένης αὐτοῖς τῆς ἀπο‐ ρίας· ἴσασι γὰρ ὅτι καὶ ὡς ἡμεῖς ἐλέγομεν, ὁ δὲ παρὰ τῶν Πρωταγορείων | |
| 15 | λόγος ταράττει αὐτούς· διό φησιν ἔστι γὰρ οὐ χαλεπὸν τὸ λαβεῖν καὶ λῦσαι τὰς ἀπορίας αὐτῶν. οἱ δ’ ἐν τῷ λόγῳ τὴν βίαν μόνον ζη‐ τοῦντες καὶ λέγοντες ὅτι ἀδύνατον ἄλλως εἶναι (πᾶς γὰρ ὁ λέγων ἀληθῆ λέγει, ἐπειδὴ οὕτως ἔχει ἡ φύσις τῶν πραγμάτων, καθάπερ φασὶν οἱ ἄθεοι Μανιχαῖοι) οἱ οὖν τοιοῦτοι ἀδύνατόν τι ζητοῦσι· βούλονται γὰρ πεσεῖν | |
| 20 | εἰς ἀντίφασιν καὶ ἐναντία ἑαυτοῖς εἰπεῖν, καὶ οὕτως δυσωπηθῆναι μετὰ τὸν ἔλεγχον. φερόμενοι οὖν εἰς ἀντίφασιν ἐροῦσι πάλιν ὅτι καὶ ἡμεῖς αὐτὸ τοῦτό φαμεν, ὅτι ἡ ἀντίφασις συναληθεύει, καὶ οὐδὲν ἄτοπον δεδώκαμεν. πῶς οὖν δυνατόν ἐστι τοὺς τοιούτους διελέγχειν; διό φησιν ἐναντία γὰρ εἰπεῖν ἀξιοῦσιν εὐθὺς ἐναντία λέγοντες. εἰ οὖν μή ἐστι πάντα | |
| 25 | πρός τι, ὡς ὁ λόγος ἔδειξε καὶ δείξει, ἀλλ’ ἔνια ὑπάρχει αὐτὰ καθ’ αὑτά, ὡς ἄνθρωπος ἵππος καὶ πᾶσα οὐσία, οὐκ ἂν εἴη ἅπαν τὸ φαινό‐ μενον ἀληθές, καθάπερ φασὶν οἱ Πρωταγόρειοι. τὸ γὰρ φαινόμενόν τινί ἐστι φαινόμενον· ὥστε ὁ λέγων ἅπαντα τὰ φαινόμενα εἶναι ἀληθῆ ἅπαντα ποιεῖ τὰ ὄντα πρός τι, ἐπειδὴ οὐκ ἔστιν † ὡς φαίνονται, ἀλλὰ | |
| 30 | πρὸς τὴν δόκησιν μέν ἐστι τουτέστι λευκόν, πρὸς δὲ τήνδε οὐ μέλαν· ὥστε πρός τί ἐστι πρὸς ἄλλο καὶ ἄλλο. πάντα οὖν πρός τι ὑπάρχουσι κατ’ αὐτούς. | |
| 32n | Διὸ καὶ φυλακτέον τοῖς τὴν βίαν ἐν τῷ λόγῳ ζητοῦσιν. | |
| 33 | Ἐντεῦθεν ὥσπερ ἀκριβεστέραν αὐτὴν ἑαυτῆς βούλεται ποιῆσαι τὴν | |
| δόξαν τὴν τοῦ Πρωταγόρου, καί φησιν ὅτι ἔδει ταῦτα παραφυλάττεσθαι | 285 | |
In met.286 | τοῖς τὴν βίαν ἐν τῷ λόγῳ ζητοῦσι καὶ μὴ πειθομένοις μήτε δὲ ἀποροῦσιν, ἀλλὰ λέγουσιν ὅτι οὕτως ἔχει ἡ φύσις τῶν πραγμάτων, καθάπερ ἀνωτέρω εἰρήκαμεν, πρὸς τούτοις δὲ καὶ ὑπέχειν καὶ διδόναι λόγον ἀξιοῦσι, περὶ ὧν λέγουσι. τοῦτο οὖν δεῖ αὐτοὺς προσθεῖναι τῇ δόξῃ αὐτῶν καὶ παραφυλά‐ | |
| 5 | ξασθαι, ὅτι οὐ τὸ φαινόμενον ἁπλῶς ἔστιν, ἀλλὰ τὸ φαινόμενόν τινι φαί‐ νεται. τοῦτό ἐστιν ἀληθές· τῷ γὰρ ἰκτεριῶντι πικρὸν φαίνεται τὸ μέλι, καὶ ἀληθῶς αὐτῷ φαίνεται πικρόν, εἰ καὶ μὴ οὕτως ἔχει, καὶ πάλιν τῷ ὑγραινομένῳ ὀφθαλμῷ ἐν τῷ λύχνῳ ἶρις φαίνεται· ἡ δὲ αἰτία εἴρηται ἐν τοῖς Μετεώροις. δεῖ οὖν προσθεῖναι καὶ ὅτε φαίνεται (οὔτε γὰρ ἀεὶ τῷ | |
| 10 | ἰκτεριῶντι πικρὸν φαίνεται· ἐὰν γοῦν ὑγιάνῃ, γλυκὺ αὐτῷ φαίνεται), καὶ ᾗ (ἀντὶ τοῦ καὶ καθό) αὐτῷ φαίνεται, καὶ ὥς, τουτέστιν ὁ τρόπος καθ’ ὃν αὐτῷ φαίνεται. ἐὰν γὰρ βούλωνται ἀπολογεῖσθαι ὑπὲρ τῆς δόξης αὐτῶν καὶ ὑπέχειν λόγον, μὴ οὕτως δὲ ὑπέχωσιν, ὥσπερ εἰρήκαμεν, εἰ καὶ οὕτως ἐλέγχονται, ὡς εἰρήκαμεν, ἀλλὰ μᾶλλον ἐκείνως, ὥσπερ φησί, συμβήσεται | |
| 15 | αὐτοὺς ταχὺ τὰ ἐναντία λέγειν· εἰ ἁπλῶς οὕτως φῶσιν, ὅτι πᾶν τὸ φαινό‐ μενόν ἐστιν ἀληθές, καὶ πᾶς ὁ λέγων ἀληθῆ λέγει, συμβήσεται καὶ πάντα ψεύδεσθαι. εἰ γὰρ οὗτος εἴποι τόνδε εἶναι ἄνθρωπον, ἄλλος δὲ ἵππον, ἀμφότεροι ἀληθεύουσιν, ὥς φατε· οὐ συμφωνοῦσι δὲ ἀλλήλοις, καὶ ἀμφό‐ τεροι ἄρα ψεύδονται. ὥστε καλῶς εἴρηται ὅτι ἐὰν οὕτως εἴπωσι, ταχὺ | |
| 20 | ἐναντία ἑαυτοῖς καὶ μὴ βουλόμενοι ἀναγκάζονται λέγειν. διό φησιν ἐνδέ‐ χεται γὰρ τῷ αὐτῷ κατὰ μὲν τὴν ὄψιν μέλι φαίνεσθαι, ὡς εἴρη‐ ται ἐν τῇ Περὶ ψυχῆς· συνενεργεῖς ἀεὶ γάρ ποτε ἅμα αἱ δύο αὗται αἰσθή‐ σεις, ἡ γεῦσίς φημι καὶ ἡ ὄψις, καὶ ἔγνω ἡ ὄψις ἐκ τῆς γεύσεως ὅτι τὸ μέλι ξανθὸν ὑπάρχον γλυκύ ἐστιν. ἐθεάσατο οὖν αὐτὴ καθ’ αὑτὴν χρῶμα | |
| 25 | ξανθόν, καὶ ὑπέλαβεν αὐτὸ ἐκ τοῦ μέλιτος ἀπατηθεῖσα ὅτι γλυκύ ἐστιν, οἷον χολὴν πικρὰν οὖσαν. διὰ τοῦτο οὖν φησιν ὁ Ἀριστοτέλης ὅτι ἐνδέ‐ χεται γὰρ τῷ αὐτῷ κατὰ μὲν τὴν ὄψιν μέλι φαίνεσθαι, τῇ δὲ γεύσει τὸ ἐναντίον πικρόν· ὥστε ἐναντία δοξάζουσι. πῶς δὲ δυνατόν ἐστι τοὺς ἐναντία δοξάζοντας ἀληθεύειν; πάλιν δὲ καὶ τοῖν ὀφθαλμοῖν δυοῖν | |
| 30 | ὄντοιν μὴ τὰ αὐτὰ φαίνεσθαι ἑκατέρᾳ τῇ ὄψει, ἐὰν ὑπάρχωσιν ἀνόμοιοι, καὶ ὁ μὲν εἴη ὑγρὸς ὁ δὲ ὑγιής. τοῦτο δὲ ὑπομένει, ὥς φησι καὶ ὁ ἡμέ‐ τερος φιλόσοφος· τὸν γὰρ ἀριστερὸν ὑγρὸν ἔχει καί φησιν ὅτι ἐν τῷ λύχνῳ ἐν μὲν τῷ ἀριστερῷ ὁρῶ ἶριν, ἐν δὲ τῷ δεξιῷ οὐχ ὁρῶ διὰ τὸ ἀπηλ‐ λάχθαι αὐτὸν ὑγρότητος. | |
| 35n | Ἐπεὶ πρός γε τοὺς διὰ τὰς πάλαι εἰρημένας αἰτίας. | |
| 36 | Ὃ λέγει τοῦτό ἐστιν, ὅτι 〈πρὸσ〉 τοὺς λέγοντας διὰ τὰς πάλαι αἰτίας | |
| ἅπαν τὸ φαινόμενον εἶναι ἀληθές, ἐπειδὴ 〈ὃ〉 ἐδόκει ἑκάστῳ, τοῦτο καὶ ἔστιν | 286 | |
In met.287 | ἀληθές, καὶ τῷ μὲν ἰκτεριῶντι πικρὸν δοκεῖ, τῷ δὲ ὑγιαίνοντι γλυκύ, καὶ λέγουσιν ἀμφότεροι ὅτι ἑκάτερος ἀληθεύομεν, καὶ διὰ τοῦτο ἕπεται τῇ δόξῃ αὐτῶν πάντα ὁμοίως εἶναι ψευδῆ καὶ ἀληθῆ· οὔτε γὰρ ἅπασι τὰ αὐτὰ φαίνονται, ὡς διὰ πλειόνων ἐπιχειρημάτων ἐδείξαμεν, οὔτε αἰεὶ τῷ | |
| 5 | αὐτῷ τὰ αὐτά, ἀλλὰ ἐναλλάττεται καὶ παρὰ τὴν ἐναλλαγὴν τῶν αἰσθήσεων καὶ τῶν αἰσθητηρίων καὶ τὴν τῶν μορίων διαφοράν, ὡς ἀνωτέρω εἰρήκαμεν. ἀλλὰ πολλάκις τὰ ἐναντία κατὰ τὸν αὐτὸν χρόνον· ἡ μὲν 〈γὰρ〉 ἁφὴ δύο λέγει εἶναι τοὺς δακτύλους, ἡνίκα τὸν ἕτερον τῷ ἑτέρῳ ἐπιπλέ‐ ξωμεν, ἡ δὲ ὄψις μὴ ὁρῶσα τὸν ὑποκάτω ἕνα ὑπολαμβάνει εἶναι δάκτυλον, | |
| 10 | ἐπειδὴ κρύπτεται ὑπὸ τοῦ ἐπάνω ὁ κάτωθεν. ἀλλ’ οὐ τῇ αὐτῇ αἰσθήσει, ὡς εἴρηται, ἀλλὰ ἄλλῃ καὶ ἄλλῃ, τῇ ὄψει καὶ τῇ ἁφῇ, καὶ κατὰ τὸ αὐτὸ καὶ ὡσαύτως καὶ ἐν τῷ αὐτῷ χρόνῳ· ἐπὰν γὰρ μετάθεσις τοῦ σχή‐ ματος γένηται, ἤγουν λοξοτέραν τὴν ὄψιν ἐκπέμψωμεν, ἤγουν ἐν ἄλλῳ χρόνῳ θεασώμεθα διαλελυμένους τοὺς δακτύλους, ἐφιστάνει καὶ ἡ ὄψις ὅτι δύο· | |
| 15 | ὥστε τοῦτο ἀληθὲς τὸ εἶναι δύο δακτύλους καὶ οὐχ ἕνα. διαψεύδεται ἄρα ἡ ὄψις τοῦ εἶναι ἕνα δάκτυλον (διὸ ἐπιστήσασα οὐκέτι λέγει), ἡ δὲ ἁφὴ τιθεμένη δύο ἀληθεύει· ὥστε ἐστὶν ὡρισμένη φύσις τῶν πραγμάτων. διό φησιν ὥστε τοῦτο ἂν εἴη ἀληθὲς τὸ λέγειν δύο εἶναι τοὺς δακτύ‐ λους. ἀκριβῶς οὖν, ὡς ἀνωτέρω εἴρηται, τὴν δόξαν αὐτῶν ἐνδείκνυται καὶ | |
| 20 | τὴν ἀναίδειαν τῆς θέσεως αὐτῶν· πῶς γὰρ οὐκ ἄτοπον τὸ αὐτὸ πρᾶγμα τῷ αὐτῷ ἀνθρώπῳ ἐν τῷ αὐτῷ χρόνῳ πικρόν τε καὶ γλυκὺ λέγειν εἶναι ἀληθῶς, ἐπεὶ ἄλλῃ μὲν αἰσθήσει οὕτως ἄλλῃ δὲ οὕτως φαίνεται, καὶ λευ‐ κόν τε καὶ φαιόν, εἰ ὁ μὲν ὑγιαίνοι τοὺς ὀφθαλμούς, ὁ δὲ νοσοῖ; ἀνόμοια γὰρ αὐτοῖς οὕτως ἔσται· καὶ ἅμα ὅτι γίνονται πάντα τὰ ὄντα πρός τι | |
| 25 | δείκνυσιν. | |
| 26n | Ἐπεὶ πρός γε τοὺς διὰ τὰς πάλαι εἰρημένας αἰτίας | |
| 27n | τὸ φαινόμενον φάσκοντας ἀληθὲς εἶναι, καὶ διὰ τοῦτο πάντα | |
| 28n | ὁμοίως εἶναι ψευδῆ καὶ ἀληθῆ. | |
| 29 | Ὁ τῆς Ἀφροδισιάδος Ἀλέξανδρος οὕτως ἐξηγεῖται τὸ χωρίον. λέγει | |
| 30 | περὶ τῶν διὰ τὸ ἀπορῆσαι ἐπὶ τὸ τοῦτο θέσθαι ἐλθόντων, οὓς καὶ εἶπε μετριωτέρους τε εἶναι καὶ ὑπομνήσεως καὶ διδασκαλίας, οὐκ ἐλέγχου δεῖσθαι. ἐνδεῖ δὲ τῇ λέξει τὸ ῥᾳδία ἡ ἀπάντησις· ἔξωθεν γὰρ αὐτὸ προσυπακου‐ στέον· πρὸς δὲ τοὺς διὰ τὰς πάλαι εἰρημένας αἰτίας τὸ φαινόμενον φάσκοντας ἀληθὲς εἶναι, καὶ διὰ τοῦτο πάντα ὁμοίως εἶναι ψευδῆ καὶ ἀληθῆ ῥᾳδία | |
| 35 | ἡ ἀπάντησις· ἕπεται γὰρ αὐτοῖς τὸ εἶναι πάντα ὁμοίως ἀληθῆ τε καὶ | |
| ψευδῆ. καὶ διὰ τί τοῦτο, ἐπιφέρει. οὔτε γὰρ πᾶσι τὰ αὐτὰ φαίνεται· διὰ | 287 | |
In met.288 | τοῦτο γὰρ ἠξίου προστιθέναι τοὺς ἐρίζοντας τῷ πᾶν τὸ φαινόμενον ἀληθὲς εἶναι τὸ ᾧ φαίνεται [προστίθεσθαι]· οὔτε ἀεὶ τῷ αὐτῷ ταὐτὰ περὶ τοῦ αὐτοῦ, διὸ πάλιν ἠξίου προστίθεσθαι τὸ ὅτε φαίνεται. πολλάκις δὲ καὶ ἐναντία κατὰ τὸν αὐτὸν χρόνον· διὸ πάλιν ἠξίου προστίθεσθαι τὸ ᾗ τε καὶ | |
| 5 | ὥς. πῶς δὲ ἐναντία κατὰ τὸν αὐτὸν χρόνον φαίνεταί τινα, δεικνὺς παρέθετο τὴν ἁφήν· ἡ μὲν γὰρ ἁφὴ δύο λέγει τοὺς ἐναλλὰξ δακτύλους, ἡ δὲ ὄψις ἕνα. τῷ γὰρ μήτε τὰ αὐτὰ πᾶσι φαίνεσθαι μήτε τοῖς αὐτοῖς ἀεὶ τὰ αὐτά, μὴ μᾶλλόν τε ἡγεῖσθαι 〈τῶν〉 φαινομένων ὁμοίως τάδε μὲν ἀληθῆ τάδε δὲ ψευδῆ, ἕπεται τὸ πάντα ὁμοίως γίνεσθαι τὰ φανταστὰ ἀληθῆ τε καὶ | |
| 10 | ψευδῆ, τῶν αὐτῶν καὶ τοιούτων καὶ οὐ τοιούτων φαινομένων. εἰπὼν δὲ καὶ δείξας, πῶς ἀκολουθεῖ αὐτοῖς πάντα ὁμοίως λέγειν ψευδῆ τε καὶ ἀληθῆ ἁπλῶς λέγουσι πᾶν τὸ φαινόμενον ἀληθές, οὔτε γάρ 〈φησί〉 πᾶσι τὰ αὐτὰ φαίνεται, ἀλλὰ 〈τὰ〉 τοῖσδε φαινόμενα ἀληθῆ τοῖσδε ψευδῆ φαίνεται, οὔτε [γὰρ] τῷ αὐτῷ ἀεὶ τὰ αὐτὰ ἀλλὰ καὶ ἐναντία, ὡς ἐπὶ τοῦ μέλιτος καὶ τοῦ | |
| 15 | νοσοῦντος, πολλάκις καὶ ἐν τῷ αὐτῷ χρόνῳ. οὗ σημεῖον παρέθετο τὸ ἐπὶ τῆς ἁφῆς τε καὶ τῆς ὄψεως· ὃ γὰρ τῇ ὄψει ἓν φαίνεται, τοῦτο τῇ ἁφῇ πλείονα φαίνεται κατὰ τῶν δακτύλων τῶν διαφερόντων ἐπιβολὴν ἐπ’ αὐτό· ὅσοι γὰρ οἱ ἁπτόμενοι δάκτυλοι καὶ ὁσάκις ἅπτονται, τοσαῦτα φαίνεται εἶναι κἀκεῖνο οὗ ἅπτονται, ἓν φαινόμενον τῇ ὄψει. δύναται καὶ ἑνός τινος | |
| 20 | ὄντος καὶ συνεχοῦς τῇ ἁφῇ τοῦτο δο〈κεῖν πολλὰ ἐν τῇ παρὰ μέρος ἐπιβολῇ τῶν δακτύλων〉 κἂν τὸ μὲν αὐτοῦ μανὸν ᾖ τὸ δὲ σκληρόν τε καὶ πυκνόν, καὶ τὸ μὲν τραχὺ τὸ δὲ λεῖον, ἅπτηται δέ τις μὴ ὁρῶν, ἄλλοτε ἄλλῃ μεταφέρων τοὺς δακτύλους. δύναται τὴν ἐπάλλαξιν τῶν δακτύλων λέγειν τὴν πρὸς ἀλλή‐ λους περιπλοκήν· οἱ γὰρ περιπεπλεγμένοι ἀλλήλοις δάκτυλοι τῇ μὲν ὄψει | |
| 25 | εἷς φαίνονται, τῇ δὲ ἁφῇ πολλοί. ἔστι δὲ τοῦτο φανερώτερον δεῖξαι ἐπὶ ὄψεως καὶ γεύσεως, εἰ τῇ μὲν ὄψει φαίνοιτο μέλι διὰ τὸ χρῶμά τι εἶναι ξανθόν, τῇ δὲ γεύσει χολὴ διὰ τὸ πικρόν. δείξας δὲ ταῦτα ἑπόμενα τοῖς οὕτω λέ‐ γουσιν ἑξῆς προστίθησι τοὺς διορισμούς, οὓς εἶπεν αὐτὸς πρὸ ὀλίγου λέγων δεῖν τούτους προστιθέναι τῇ λεγούσῃ δόξῃ πᾶν τὸ φαινόμενον εἶναι ἀληθὲς | |
| 30 | τοὺς βουλομένους διαφεύγειν τὸν ἐν τοῖς λόγοις ἔλεγχον· οὐκέτι γάρ, εἰ ταῦτα εἴη προσκείμενα τῇ ἀληθεῖ φαντασίᾳ, συμβαίνει τὰ προειρημένα ἄτοπα. τοῦτο γὰρ λέγει διὰ τοῦ ἀλλ’ οὐ τῇ γε αὐτῇ αἰσθήσει καὶ κατὰ τὸ αὐτὸ καὶ ὡσαύτως καὶ ἐν τῷ αὐτῷ χρόνῳ. εἰ γὰρ μετὰ τούτων τῶν διορισμῶν ἡ φαντασία ἀληθὴς λέγοιτο, οὐκέτ’ ἂν ἕποιτο τὸ | |
| 35 | πᾶσαν φαντασίαν ὁμοίως ἀληθῆ τε εἶναι καὶ ψευδῆ· ἡ γὰρ μετὰ τῶν εἰ‐ | |
| ρημένων διορισμῶν ἀληθὴς ἂν εἴη δεικνυμένη. ἃ εἰπὼν ἐπιφέρει | 288 | |
In met.289(1n) | Ἀλλ’ ἴσως διὰ τοῦτο ἀνάγκη λέγειν τοῖς μὴ δι’ ἀπορίαν. | |
| 2 | Ὃ λέγει τοῦτό ἐστιν, ὅτι τοῖς μὲν διὰ τὸ ἀπορεῖν, ποίας χρὴ τὰς ἀληθείας τῶν φαντασιῶν λέγειν ὁμοίως πασῶν φαινομένων, θεμένοις πᾶσαν φαντασίαν ὁμοίως εἶναι ἀληθῆ, προφανῆ τὰ ἑπόμενα ἄτοπα, ἅτινα μεταπεί‐ | |
| 5 | σαι ἂν αὐτοὺς ταύτης τῆς δόξης· τοῖς δὲ μὴ διὰ ἀπορίαν ἀλλὰ λόγου χάριν λέγουσι ταῦτα διὰ τοῦτο χρὴ προστιθέναι τοῖς λεγομένοις ὑπ’ αὐτῶν τοὺς προοριζομένους ὑφ’ ἡμῶν διορισμούς, εἰ μὴ μέλλοιεν ῥᾳδίως περι‐ τρέπεσθαι. τούτου γὰρ χάριν τῆσδε τῆς δόξης προΐστανται· οὐ γὰρ ὡς ὑπο‐ λαμβάνοντες· οὐδεὶς γὰρ ἂν ὑπολάβοι τὰ τοιαῦτα. ἕπεται δέ, ὥσπερ καὶ | |
| 10 | πρότερον εἰρήκαμεν, τοῖς ταῦτα λέγουσι τὸ μὴ ἁπλῶς λέγειν πᾶσαν φαν‐ τασίαν ἀληθῆ, ἀλλὰ τούτῳ, τουτέστιν ἑκάστῳ τὴν οἰκείαν. οὕτως δὲ λέ‐ γουσιν αὐτοῖς ἕπεται, ὡς καὶ πρότερον εἴρηται, πάντα ποιεῖν πρός τι· τοῦτο ἕπεται τῷ πρὸς τὴν δόξαν τὴν τοῦ δοξάζοντος καὶ τὴν αἴσθησιν τοῦ αἰσθανομένου τὴν οὐσίαν τῶν ὄντων ἀναφέροντι καὶ ἑκάστῳ τὸ φαινό‐ | |
| 15 | μενον ἀληθὲς εἶναι λέγοντι, εἴ γε ἐν τῇ σχέσει ἐκείνων τὸ εἶναι ἔχουσιν. εἰ τοίνυν ἡ φύσις τῶν ὄντων ἁπάντων πρός τι, καὶ ταῖς δόξαις τῶν δοξα‐ ζόντων καὶ φαντασίαις καὶ αἰσθήσεσιν ἡ ὕπαρξις αὐτῶν ἕπεται, οὐκ ἔστι τί τινι, ὃ μὴ δοξάζει τις εἶναι. ὥστε οὔτε γέγονεν οὔτε ἔσται οὐδὲν μη‐ δενὸς προδοξάσαντος, καὶ ἀνῄρηται τὸ λέγειν “καὶ τὸ δοκηθὲν οὐκ ἐτε‐ | |
| 20 | λέσθη, τῶν δ’ ἀδοκήτων πόρον εὗρε θεός”. οἷς οὖν τὸ εἶναι ἐν τῷ φαίνεσθαι καὶ δοξάζεσθαι γίνεται, καὶ τὸ γεγονέναι ἐν τῷ δοξάζεσθαι γεγονέναι· ὥστε τῷ μὴ δοξάζοντι γίνεσθαί τι οὐδὲ γίνεται. ἀλλ’ οὐδὲ ὅλως γίνεταί τι, εἴ περ μὴ δοξάζεται γίνεσθαι, καὶ ἕκαστον ἕως τότε ἐστίν, ἕως ὅτε δοξάζεται, εἴ γε τὴν ὑπόστασιν ἐν τῇ δόξῃ ἔχει· ἡ γὰρ δόξα καὶ ἡ | |
| 25 | φαντασία ποιοῦσι τὰ δοξαζόμενα καὶ φαινόμενα κατ’ αὐτούς. δείξας οὖν ὅτι ἐξ ἀνάγκης οἱ τοιοῦτοι πάντα πρός τι ποιοῦσι, πειρᾶται σαλεύειν τὸν λόγον καὶ τὴν πρόσληψιν κατασκευάζειν τοῦ λόγου, δεικνὺς ὅτι εἰ μὴ πάντα τὰ ὄντα πρός τι, τουτέστιν ‘εἰ δὲ εἴη τι γεγονὸς ἢ ἐσόμενον ἄνευ τοῦ δοξα‐ σθῆναι, οὐκ ἂν εἴη ἅπαντα πρός τι‘· εἰ δὲ μὴ πάντα πρός τι, οὐδὲ τὸ | |
| 30 | φαινόμενον ἑκάστῳ ἀληθές. πολλὰ γὰρ γίνονται παρ’ ἐλπίδας καὶ παρ’ | |
| ὑπόνοιαν ἀνθρώπων. ἄτοπον γὰρ τὸ λέγειν ὅτι εἰ μὴ προεδόξασεν ὁποιονοῦν | 289 | |
In met.290 | οὐκ ἐγίνετο οὔτε δὲ ὁ σεισμὸς οὔτε ὁ κατακλυσμός· ἔδει γάρ, εἰ τοῦτο, μόνοις τοῖς περὶ τούτου προδοξάσασι γίνεσθαι αὐτὰ καὶ τοῖς δοξάζουσι μὴ ἔσεσθαι αὐτὰ μὴ γίνεσθαι. οὐχ οὕτως δὲ ἔχει· οὔτε γὰρ ὁ πόλεμος τοῖς μὲν δοξάζουσι γέγονε, τοῖς δὲ μὴ δοξάζουσιν οὐ γέγονεν, οὔτε ὁ σεισμὸς | |
| 5 | οὔτε ὁ κατακλυσμός. ἄλλως τε τὰ πρός τι ἅμα τῇ φύσει ὑπάρχουσι † μὴ συναναιρεῖσθαι δὲ τῷ δοξάζοντι τὴν τῶν δοξαζομένων οὐσίαν· οὔτε γὰρ τοῦ γεωμέτρου τελευτήσαντος ἀναιρεῖται τὸ ἔχειν τὸ τρίγωνον τὰς τρεῖς γωνίας δυσὶν ὀρθαῖς ἴσας. | |
| 9n | Ἔτι εἰ ἕν, πρὸς ἓν ἢ πρὸς ὡρισμένον. | |
| 10 | Δείξας ὅτι οἱ τὸ φαινόμενον πᾶν ἀληθὲς εἶναι λέγοντες πρός τι ποι‐ οῦσιν ἅπαντα, περὶ τῶν πρός τι τὸν λόγον ποιούμενος δείκνυσι καὶ τοιοῦτον ἄτοπον ἑπόμενον τῇ δόξῃ, λαβὼν καὶ θεὶς πρῶτον πῶς λέγεταί τε καὶ ἔστι τὰ πρός τι· εἰ γὰρ μὴ οὕτως ἔχοι τὰ ὄντα πάντα, δεδειγμένον ἂν εἴη ὅτι μὴ πρός τί ἐστιν. ἰστέον ὅτι τῶν πρός τι ἕκαστον ἤτοι πρὸς ἓν | |
| 15 | λέγεται, ἢ εἰ καὶ 〈πρὸσ〉 πλείω τὸ αὐτό, καθ’ ἕκαστον τῶν πρὸς ὃ λέγεται ὡρισμένον, καὶ οὐ τὸ τυχόν. ἕκαστον γὰρ τῶν πρός τι πρὸς ὡρισμένον τι λέγεται. καὶ γὰρ 〈εἰ〉 πλείους τι σχέσεις ἔχει καὶ πρὸς πλείω διὰ τοῦτο λέγεται, ἀλλὰ καθ’ ἑκάστην σχέσιν πρὸς ὡρισμένον τι λέγεται καὶ ταὐτὸν ἢ εἴδει ἢ γένει. εἰ γοῦν τὸ αὐτὸ ἴσον τε εἴη καὶ διπλάσιον καὶ ἥμισυ, | |
| 20 | πρὸς πλείω μὲν ῥηθήσεται (καὶ γὰρ καὶ πρὸς ἴσον καὶ πρὸς ἥμισυ καὶ πρὸς διπλάσιον), ἀλλὰ καθ’ ἕκαστον πρὸς ὡρισμένον· οὔτε γὰρ ἴσον πρὸς ἄλλο τι ἢ πρὸς ἴσον, οὔτε δὲ διπλάσιον πρὸς ἄλλο τι ἢ πρὸς ἥμισυ, καὶ ἥμισυ ἀεὶ ὡς πρὸς διπλάσιον. ἀλλ’ οὐδὲ ὁρατὸν πρὸς ἄλλο τι ἢ πρὸς ὄψιν. ὥστε εἰ καὶ πρὸς πλείω τὸ αὐτό, ἀλλὰ καθ’ ἕκαστόν γε πρὸς ὡρι‐ | |
| 25 | σμένον. εἰ δὲ ὑποθώμεθα πᾶν τὸ φαινόμενον ἀληθὲς εἶναι, ἕπεται ἐντεῦθεν, ὡς ὁ λόγος ἔδειξε, πάντα πρός τι εἶναι. εἰ δὲ πάντα πρός τι, οὐκέτι ἔσεται ὡρισμένη φύσις ἡ τῶν πρός τι· τὸ γὰρ αὐτὸ ἴσον οὐ μόνον πρὸς ἴσον ἔσται ἀλλὰ καὶ πρὸς ἥμισυ κατὰ τὸ αὐτό, ἐπειδὴ τὸ ἴσον οἷον τὸ δεκά‐ πηχυ πρὸς τὸ δεκάπηχυ, ἀλλά φησιν ἔχειν 〈ὡσ〉 τὸ πεντάπηχυ πρὸς δεκά‐ | |
| 30 | πηχυ· ὥστε ὁ μέν φησι τὸ ἴσον, ἐπειδὴ πρὸς ἴσον, ὁ δὲ τὸ ἴσον πρὸς ἴσον ὡς διπλάσιον πρὸς ἥμισυ λαμβάνει, ἐπειδὴ οὕτως αὐτῷ ὤφθη. | |
| ὥστε οὐκ ἔσται ὡρισμένη ἡ φύσις τῶν πρός τι· ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τῶν | 290 | |
In met.291 | ἄλλων ἁπάντων. ἄλλως τε δὴ εἰ τὸ δοξάζον καὶ τὸ δοξαζόμενον πρὸς ἄλληλα λέγεται, εἰ ἔστιν ἑκάστῳ τῶν ὄντων τὸ εἶναι ἐν τῷ δοξάζεσθαι, 〈ἐπεὶ καὶ ἕτερον τὸ δοξάζειν καὶ τὸ δοξάζεσθαι〉 (πρός τι γὰρ καὶ ἀντικεί‐ μενα), εἰ ἔστι τὸ δοξαζόμενον ἄνθρωπος καὶ ταὐτὸν αὐτῷ τὸ δοξάζεσθαι | |
| 5 | καὶ τὸ εἶναι ἄνθρωπος, εἴ γε ἐν τῷ δοξάζεσθαι καὶ τὸ εἶναι ἔχει, τὸ δοξάζον οὐκ ἔστιν ἄνθρωπος· ἕτερον γάρ ἐστι τοῦ δοξαζομένου. κατὰ μὲν γὰρ τοὺς μὴ λέγοντας πάντα τὰ ὄντα εἶναι πρός τι, ἀλλὰ καταλείποντας οὐσίαν τινὰ ὑποκειμένην καὶ συμβεβηκὸς αὐτῇ ποιοῦντας τὰ πρός τι πρό‐ χειρός τε καὶ ῥᾳδία ἡ λύσις τοῦ ἠπορημένου. ὅτι γὰρ τὸ δοξάζον καθὸ | |
| 10 | δοξάζει τοῦ δοξαζομένου καθὸ δοξάζεται ἕτερόν ἐστι, λέγοιεν ἂν οὗτοι· ἕτερον γὰρ τὸ δοξάζον τοῦ δοξάζεσθαι. εἰ οὖν, φησίν, ἑκάστῳ τὸ εἶναι ἐν τῇ δόξῃ ὑπάρχει, τουτέστιν ἐν τῷ δοξάζεσθαι, καὶ ἐν τούτῳ ἡ γένεσίς τε καὶ ἡ οὐσία αὐτῶν, καὶ οὐκ ἔστιν ἄλλο τῷ ἵππῳ τὸ τί ἦν εἶναι ἢ τὸ δοξάζεσθαι (ἐν τούτῳ γὰρ αὐτῷ τὸ εἶναι), ὁμοίως δὲ καὶ τοῖς ἄλλοις | |
| 15 | ἅπασι τοῖς οὖσιν (οὐδὲν γὰρ διαφέρει κύνα εἰπεῖν ἢ δοξαστόν), ἄπειρα δὲ κατὰ τὸ εἶδός ἐστι τὰ ὄντα, ἄπειρα ἔσται κατὰ τὸ εἶδος τὰ δοξαστά τε καὶ τὰ δοξαζόμενα, καθὸ δοξαστά· εἰ οὖν τὰ δοξαζόμενα πρὸς τὰ δοξά‐ ζοντα λέγεται, πρὸς ἄπειρα τῷ εἴδει τὸ δοξάζον, εἴ γε ἄπειρα κατ’ εἶδος τὰ δοξαζόμενα ὑπ’ αὐτοῦ. | |
| 20n | Ὅτι μὲν οὖν βεβαιοτάτη δόξα πασῶν. | |
| 21 | Δείξας διὰ πάνυ πολλῶν ἐπιχειρημάτων ὅτι οὐ δυνατὸν συναληθεύειν τὴν ἀντίφασιν, οὔτε δὲ πᾶν τὸ φαινόμενον εἶναι ἀληθές, συμπεραίνεται τὸν περὶ τῆς ἀντιφάσεως λόγον καί φησιν ὅτι ἱκανῶς ἀπέδειξεν ὁ λόγος ὅτι οὐ δυνατὸν τὴν ἀντίφασιν συναληθεύειν. τοῦτο γὰρ ὑπέκειτο αὐτῷ δεῖξαι, ὅτι | |
| 25 | γνώριμον καὶ ἐναργὲς τὸ ἀξίωμά ἐστι τῆς ἀντιφάσεως, ὅπερ δέδειχε διὰ πλειόνων. καὶ τίνα ἄτοπα ἕπονται τοῖς τοῦτο φάσκουσιν εἴρηκε, καὶ τί τὸ κινῆσαν αὐτούς, ὅτι ἡ ὕλη, ἐπειδὴ ἑώρων τὰ ἐναντία ἐκ τοῦ αὐτοῦ γινό‐ μενα, καὶ τὸ μὴ πᾶσι τὰ αὐτὰ φαίνεσθαι περὶ τῶν δοκούντων εἶναι τῶν αὐτῶν. | |
| 30n | Ἐπεὶ δὲ ἀδύνατον τὴν ἀντίφασιν ἀληθεύεσθαι ἅμα | |
| 31n | κατὰ τοῦ αὐτοῦ. | |
| 32 | Δείξας διὰ τῶν προλαβόντων ὅτι οὐ δυνατὸν συντρέχειν καὶ συναλη‐ | 291 |
In met.292 | θεύειν τὴν ἀντίφασιν διὰ πλειόνων ἐπιχειρημάτων κατασκευάσας, ἐντεῦθεν δείκνυσι ἑπόμενά τινα τῷ λόγῳ τῆς ἀντιφάσεως. εἰ γὰρ τῷ ὄντι οὐ συνα‐ ληθεύει ἡ ἀντίφασις, οὐδὲ τὰ ἐναντία ποτὲ συνδραμοῦνται ἀλλήλοις, οὐδὲ ἔσται τι μεταξὺ τῆς ἀντιφάσεως. καὶ τοῦτο διὰ πλειόνων λόγων κατα‐ | |
| 5 | σκευάζει. εἰ γὰρ οὐ συντρέχει οὔτε δὲ συναληθεύει τὸ λευκὸν τῷ οὐ λευκῷ, τὸ δὲ οὐ λευκὸν μέλαν ἐστί, δῆλον ὡς ὅτι οὐδέποτε συνδραμοῦνται ἀλλήλοις τὰ ἐναντία. οὔτε δὲ πάλιν μεταξύ τι ἔσται τῆς ἀντιφάσεως· εἰ γάρ ἐστί τι μεταξὺ αὐτῆς, ἢ ὡς ἀλλότριον ἔσται ἢ ὡς συγγενές· οἷον ὡς ἀλλότριον, ὡς ἵνα ὑποθῶμαι μεταξὺ ἀνθρώπου καὶ ἵππου λίθον εἶναι. εἰ | |
| 10 | δὲ τοῦτο, οὐκ ἔσται μεταβολή· οὐδεμία γὰρ κοινωνία λίθου καὶ ἀνθρώπου ἢ λίθου καὶ ἵππου, τὰ δὲ μεταβάλλοντα εἰς ἄλληλα θέλουσιν ἔχειν τινὰ συγγένειαν 〈τοῖσ〉 δι’ ὧν γίνονται μεταβολαί· ὥσπερ καὶ ἐπὶ τοῦ λευκοῦ καὶ τοῦ μέλανός ἐστι τὸ φαιόν, ὅπερ μετέχει ἀμφοτέρων, καὶ οὕτως μεταβάλ‐ λουσιν εἰς ἄλληλα τὸ λευκὸν καὶ μέλαν διὰ μέσου τοῦ φαιοῦ. πάλιν δέ | |
| 15 | φησι, κἂν συγγενές τι ὑποθώμεθα, ἀδύνατον εἶναί τι μεταξὺ τῆς ἀντιφά‐ σεως διὰ τὰ δεικνύμενα ἄτοπα. εἰ γάρ τις εἴποι ὅτι ἔστι τι μεταξὺ τοῦ οὐ λευκοῦ καὶ λευκοῦ, δῆλον ὅτι ἔσται τὸ οὐχὶ οὐ λευκόν. καὶ πρῶτον μὲν τὸ οὐχὶ οὐ λευκὸν οὐδὲν ἕτερόν ἐστιν ἢ λευκόν, καὶ ἡνίκα γίνεται μεταβολὴ ἐξ οὐχὶ οὐ λευκοῦ εἰς λευκόν, οὐδὲν ἄλλο γίνεται ἢ ἐκ λευκοῦ | |
| 20 | εἰς λευκὸν μεταβολή. ἔπειτα δὲ πάλιν καὶ τούτου ἔσται ἀπόφασις, καὶ πάλιν τούτων ἔσται μεταξύ τι τοῦ οὐχὶ οὐ λευκοῦ καὶ τοῦ οὐχὶ λευκοῦ, καὶ ἔσται πάλιν κἀκείνου ἀπόφασις καὶ τοῦ οὐ λευκοῦ καὶ οὐχὶ οὐ λευκοῦ· καὶ οὕτως ἔσται ἄπειρος ἡ πρόοδος. εἶτα λοιπὸν καὶ μέμνηται δοξῶν τινων, οἷον Ἡρακλείτου καὶ Ἀναξαγόρου, καὶ διελέγχει αὐτοὺς καὶ λέγει | |
| 25 | τὴν αἰτίαν, πόθεν αὐτοῖς ἡ ἀπάτη προσγέγονεν, ὅτι διὰ τὸ μὴ ἰσχῦσαι αὐτοὺς ἐπιλύσασθαι τὰς ἀπορίας, καθάπερ, ὁ μέγας ἡμῶν φιλόσοφός φησιν, οἱ ἀτυχεῖς Μανιχαῖοι, ἐπειδὴ ἠπόρουν πόθεν τὰ κακά, μὴ ἰσχύσαντες ἐπι‐ λύσασθαι ταύτην τὴν ἀπορίαν εἰρήκασιν ὅτι ἔστιν ἀρχὴ τῶν κακῶν, ὥσπερ καὶ τῶν ἀγαθῶν. οὕτως οὖν καὶ Ἀναξαγόρας ἐπεὶ ἑώρα πᾶν ἐκ παντὸς | |
| 30 | γίνεσθαι, μὴ ἐπιστήσας τῇ εἰς τὴν ὕλην ἀναλύσει, ἔλεγε πάντα ἐν πᾶσι μεμῖχθαι· καὶ διὰ τοῦτο κατ’ αὐτὸν ἅπαντας ψεύδεσθαι τοὺς λέγοντας, καὶ ἐν τῷ λευκῷ εἶναι καὶ μέλαν καὶ ὅσα ἄλλα τοιαῦτα. ὁ μέντοι γε πάλιν Ἡράκλειτος ἔλεγε πάντας ἀληθεύειν· διὸ καὶ ὡς εἴρηται ἐν τῇ Φυ‐ σικῇ, πάντων ἔλεγεν ἕνα ὁρισμὸν εἶναι· ὧν δὲ οἱ ὁρισμοὶ οἱ αὐτοί, καὶ | |
| 35 | τὰ πράγματα τὰ αὐτά. μὴ δυνηθεὶς γὰρ ἐπιλύσασθαι τὴν ἀπορίαν τὴν ἐπὶ τῶν ῥευστῶν, ἦλθεν εἰς τὸ πτῶμα τοῦτο. ὥστε ἐντεῦθεν δείκνυσιν ὅτι οὐ δυνατὸν τὰ ἐναντία συντρέχειν, δείξας ἐρρωμένον τὸ ἀξίωμα τῆς | |
| ἀντιφάσεως. | 292 | |
In met.293(1n) | Ἐπειδὴ ἀδύνατον τὴν ἀντίφασιν ἀληθεύεσθαι ἅμα | |
| 2n | κατὰ τοῦ αὐτοῦ. | |
| 3 | Εἰ ἱκανῶς ἀπέδειξεν ὁ λόγος ὅτι οὐ δυνατὸν τὴν ἀντίφασιν συναληθεύειν κατὰ τοῦ αὐτοῦ, ὥστε τὸ αὐτὸ κατὰ τὸ αὐτὸ καὶ ἐν τῷ αὐτῷ χρόνῳ καὶ εἶναι | |
| 5 | λευκὸν καὶ οὐ λευκόν, φανερὸν ὅτι οὐδὲ τὰ ἐναντία ἐνδέχεται ἅμα ὑπάρχειν τῷ αὐτῷ. τῶν μὲν γὰρ ἐναντίων τὸ ἕτερον, τουτέστι τὸ χεῖρον, στέρησίς ἐστιν ἢ οὐχ ἧττον τῆς στερήσεως (τὸ γὰρ μέλαν τὸ χεῖρον τῶν ἐναντίων στερήσει ἔοικε, καὶ τὸ ψυχρὸν ὁμοίως), ἡ δὲ στέρησις ἀπό‐ φασίς τίς ἐστι· τὸ γὰρ μέλαν οὐ λευκόν ἐστι. καλῶς δὲ ἐπήγαγε τὸ | |
| 10 | ἀπό τινος ὡρισμένου γένους· τὰ γὰρ ἐναντία τελοῦσι ὑπὸ ὡρισμένον γένος, οἷον ὑπὸ τὸ ποσόν, ὡς τὸ ἄρτιον καὶ τὸ περιττόν, ἡ μέντοι γε ἀντί‐ φασις διήκει διὰ πάντων τῶν ὄντων. εἰ τοίνυν ἀδύνατον ἅμα ὑπάρχειν, τουτέστιν ἅμα καταφῆσαι καὶ ἀποφῆσαι, ἀληθῶς ἀδύνατόν ἐστι καὶ τὰ ἐναντία ἅμα ὑπάρχειν, ὡς ἔδειξεν ἡ θεωρία, ἀλλ’ ἢ πῇ ἄμφω, τουτέστιν | |
| 15 | ἀμφότερα δυνάμει (συντρέχουσι γάρ· τὸ γὰρ σῶμα τοῦ πυρός, εἰ τύχοι, δυνά‐ μει καὶ λευκόν ἐστι καὶ μέλαν), ἢ θάτερον μὲν πῇ θάτερον δὲ ἁπλῶς, τουτέστι τὸ ἕτερον μὲν δυνάμει τὸ δὲ ἕτερον ἐνεργείᾳ· τὸ γὰρ τοῦ Σκύθου σῶμα ἐνεργείᾳ μέν ἐστι λευκὸν δυνάμει δὲ μέλαν. ἢ κατὰ μόριον εἶπε τὸ πῇ, ὡς ἐπὶ τοῦ Αἰθίοπος· ὁ γὰρ Αἰθίοψ κατὰ μὲν τοὺς ὀδόντας λευκὸς | |
| 20 | ὑπάρχει, κατὰ δὲ τὸ ἄλλο μέρος τοῦ σώματος μέλας ἐστίν. | |
| 21n | Ἀλλὰ μὴν οὐδὲ μεταξὺ ἀντιφάσεως ἐνδέχεται εἶναι. | |
| 22 | Δείξας ἐναργέστατον ὂν τὸ ἀξίωμα τῆς ἀντιφάσεως διὰ τοῦ μὴ δύνα‐ σθαι αὐτὴν συναληθεύειν, καὶ ἐντεῦθεν δείξας ὅτι οὐ δυνατὸν συντρέχειν ἀλλήλοις τὰ ἐναντία, πάλιν ἕτερόν τι δείκνυσιν ἐντεῦθεν ὅτι οὐδέν ἐστι μεταξὺ | |
| 25 | τῆς ἀντιφάσεως. φησὶν οὖν ὅτι οὐκ ἐνδέχεται εἶναί τι μεταξὺ τῆς ἀντιφά‐ σεως, ἀλλὰ ἀνάγκη ἢ φάναι ἢ ἀποφάναι ἓν καθ’ ἑνὸς ὁτιοῦν. οὐ γάρ ἐστι μεταξύ τι αὐτῶν, ὥσπερ μεταξὺ τοῦ λευκοῦ καὶ τοῦ μέλανός ἐστι τὸ φαιόν. ὥστε ἓν καθ’ ἑνὸς ἀνάγκη φάναι ἢ ἀποφάναι, οἷον λευκόν ἐστιν, οὐκ ἔστι λευκόν, ἐπειδὴ τῶν ἐναντίων καὶ δύο, ὅτι καὶ μέλαν ἐστὶ καὶ | |
| 30 | φαιόν. | |
| 31n | Δῆλον δὲ πρῶτον μὲν ὁρισαμένοις 〈τί〉 τὸ ἀληθές. | |
| 32 | Ὅτι οὐδέν ἐστι μεταξὺ τῆς ἀντιφάσεως, πρῶτον μὲν δῆλον ὑπάρχει ὁρι‐ σαμένοις τί τὸ ἀληθὲς καὶ τί τὸ ψεῦδος. τὸ μὲν γὰρ λέγειν τὸ ὑπάρ‐ χον ὡς ὑπάρχον καὶ τὸ μὴ ὑπάρχον ὡς μὴ ὑπάρχον, καθάπερ εἴρηται ἐν τῷ | |
| 35 | Περὶ ἑρμηνείας, ἀληθὲς ὑπάρχει· πάλιν δὲ τὸ λέγειν τὸ μὴ ὑπάρχον ὡς | 293 |
In met.294 | ὑπάρχον καὶ τὸ ὑπάρχον ὡς μὴ ὑπάρχον ψευδὲς ὑπάρχει. φησὶν οὖν ὅτι τὸ λέγειν τὸ ὂν μὴ εἶναι ἢ τὸ μὴ ὂν εἶναι ψευδές, τὸ δὲ τὸ ὂν εἶναι *** ἕτερόν τι εἶναι παρὰ τὸ ὂν καὶ τὸ μὴ ὄν, δῆλον ὡς ὅτι οὐδέν ἐστι μεταξὺ τῆς ἀντιφάσεως. ὥστε καὶ ὁ λέγων εἶναι ἢ μὴ ἀληθεύσει ἢ ψεύ‐ | |
| 5 | σεται, ὁ δὲ λέγων τὸ μεταξὺ οὔτε τὸ ὂν λέγει ἢ μὴ εἶναι ἢ εἶναι, οὔτε τὸ μὴ ὄν, ὥστε οὐδὲν παντελῶς λέγει· εἰ δὲ τοῦτο, οὐδὲν ἄρα ἐστὶ μεταξὺ τῆς ἀντιφάσεως. | |
| 8n | Ἔτι ἤτοι μεταξὺ ἔσται τῆς ἀντιφάσεως, ὥσπερ τὸ | |
| 9n | φαιὸν μέλανος καὶ λευκοῦ. | |
| 10 | Ὅπερ ἐλέγομεν ἐν τῇ θεωρίᾳ, τὸ αὐτὸ νῦν λέγει, ὅτι εἰ ἔστι τι με‐ ταξύ, ἢ ἀλλότριόν ἐστιν ἢ † αὐτῶν γένεσις. εἰ οὖν ἔστι τι μεταξὺ τῆς ἀντι‐ φάσεως, ἤτοι οὕτως μεταξὺ ἔσται ὥσπερ τὸ φαιὸν μέλανος καὶ λευκοῦ, ὅπερ ἐστὶ συγγενές, ἢ ὡς τὸ μηδέτερον, τουτέστι τὸ ἀλλότριον, ἀνθρώπου καὶ ἵππου λίθος. εἰ μὲν οὖν οὕτως ἔσται τὸ μεταξὺ ἐπὶ τῆς ἀντιφάσεως | |
| 15 | ὡς τὸ ἀλλότριον, οὐκ ἂν γένοιτο μεταβολή· ἡ γὰρ μεταβολὴ γίνεται ἐκ τῶν ἐναντίων καὶ τῶν συγγενῶν, οἷον ἐκ μὴ ἀγαθοῦ γὰρ εἰς ἀγαθὸν μετα‐ βάλλει, ἢ ἐκ τοῦ ἀγαθοῦ εἰς μὴ ἀγαθόν, εἰ τύχοι πρᾶγμά τι εἶναι μὴ ἀγαθόν, ὕστερον δὲ γένηται ἀγαθόν. νῦν δὲ οὐ φαίνεται ἐξ ἀλλοτρίου μετα‐ βολή· οὐ γὰρ δυνατὸν ἐκ λίθου ἀμέσως ἄνθρωπον γενέσθαι. διό φησιν οὐ | |
| 20 | γάρ ἐστι μεταβολὴ εἰ μὴ εἰς τὰ ἀντικείμενα καὶ τὰ μεταξύ, ὥσπερ ἡνίκα ἐκ λευκοῦ γίνεται μεταβολὴ ἢ εἰς τὸ μέλαν τὸ ἀντικείμενον, ἢ εἰς τὸ φαιὸν τὸ μεταξύ. οὐκ ἄρα δυνατὸν ἐπὶ τῆς ἀντιφάσεως θεωρεῖ‐ σθαί τι μεταξὺ ὡς ἀλλότριον. ἀλλ’ οὐδὲ ὡς συγγενές. διό φησιν εἰ δὲ ἔστι μεταξύ, καὶ οὕτως εἴη ἄν τις εἰς λευκὸν ἐξ οὐ μὴ λευκοῦ | |
| 25 | γένεσις, ταὐτὸν δὲ εἰπεῖν ἐκ λευκοῦ εἰς λευκόν, ὅπερ ἐστὶν ἀδύνατον, καθάπερ ἐν τῇ θεωρίᾳ εἰρήκαμεν. εἰ γάρ ἐστί τι μεταξὺ τοῦ λευκοῦ καὶ οὐ λευκοῦ, οὐχὶ οὐ λευκὸν *** ἔσται τῷ λευκῷ· τὸ γὰρ οὐχὶ οὐ λευκὸν λευκόν ἐστι. πρὸς τούτοις δὲ πάλιν μεταξὺ τούτων ἔσται τι ἄλλο, ὅπερ καὶ αὐτὸ δεῖται ἀποφάσεως καὶ οὕτως ἐπ’ ἄπειρον ὁδεύει ὁ λόγος. | |
| 30n | Ἔτι πᾶν τὸ διανοητὸν καὶ νοητόν. | |
| 31 | Πάντα τὰ νοητὰ ἡ διάνοια γινώσκει ἢ καταφάσκουσα ἢ ἀποφάσκουσα. ἐὰν μὲν γὰρ οὕτως εἴπῃ ὅτι ὁ θεὸς ἀγαθός, ἀληθεύει, εἰ δὲ τὸ ὅτι οὐ προνοεῖται (ἱλήκοι), ψεύδεται παντελῶς. δεῖ οὖν εἰπεῖν πρὸς αὐτοὺς ὅτι | |
| ἀποκρίνεσθε ἡμῖν ἢ οὔ; εἰ μὲν οὖν μὴ ἀποκρίνεσθε, φυτοῖς ἐοίκατε· εἰ δὲ | 294 | |
In met.295 | ἀποκρίνεσθε, ἀνάγκη πᾶσά ἐστιν ὡρισμένα τινὰ λέγειν καὶ σημαντικὰ πραγ‐ μάτων. εἰ δὲ τοῦτο, ἡνίκα μὲν λέγεται ὅτι τὸ ὄν ἐστιν, ἀληθεύομεν, ἡνίκα δὲ ὅτι τὸ μὴ ὄν [οὔκ] ἐστι, ψευδόμεθα. εἰ οὖν οὐδὲν ἔστιν ἄλλο ἐπινοῆσαι παρὰ τὸ ὂν καὶ τὸ μὴ ὄν, οὐδὲν ἄρα ἐστὶ μεταξὺ τῆς ἀντιφάσεως. ἡ | |
| 5 | τοίνυν ἐπιχείρησις τοῦ λόγου τοιαύτη ἐστίν. εἰ πᾶν τὸ ὁπωσοῦν ὄν, εἴτε ὡς νοητὸν εἴτε ὡς διανοητόν, ἡ διάνοια ἀποφαίνεται καὶ ἀληθεύει ἢ ψεύ‐ δεται περὶ αὐτοῦ καταφάσκουσα ἢ ἀποφάσκουσα (ἐν γὰρ τῷ καταφάσκειν ἢ ἀποφάσκειν τὸ ἀληθεύειν ἢ ψεύδεσθαι, ὡς δέδεικται ἐκ τοῦ ὁρισμοῦ τοῦ τε ἀληθοῦς καὶ τοῦ ψευδοῦς), περὶ οὗ μὴ οἷόν τέ ἐστι τὴν διάνοιαν ἀπο‐ | |
| 10 | φαίνεσθαι καὶ ἀληθεύειν ἢ ψεύδεσθαι καταφάσκουσαν ἢ ἀποφάσκουσαν, τοῦτο οὐδ’ ἂν εἴη τι τὴν ἀρχήν. περὶ δὲ τοῦ λεγομένου μεταξὺ τῆς ἀντι‐ φάσεως εἶναι οὐχ οἷόν τε τὴν διάνοιαν ἀποφαίνεσθαι καὶ ἀληθεύειν ἢ ψεύ‐ δεσθαι, ὅτι μηδὲ καταφάσκειν ἢ ἀποφάσκειν. ὥστε οὐδ’ ἂν εἴη τι τῆς ἀντιφάσεως μεταξύ. αὐτὸς μέντοι πάνυ ἐπιτόμως εἶπεν· οὐ γὰρ εἶπε τὸ | |
| 15 | συνημμένον πᾶν τὸ ‘εἰ πᾶν τὸ νοητὸν καὶ διανοητὸν ἡ διάνοια ἀποφαινο‐ μένη ἢ κατάφησιν ἢ ἀπόφησιν, οὐδὲν τῆς ἀντιφάσεώς ἐστι μεταξύ‘, ἀλλὰ μόνον τὸ ἡγούμενον ἔθηκε καὶ τὴν κατασκευὴν τοῦ ὅλου συνημμένου, προσχρησάμενος τῷ ὁρισμῷ, ὃν ἀπέδωκε πρὸ ὀλίγου τοῦ ἀληθεύειν τε καὶ ψεύδεσθαι. εἴη δ’ ἂν λέγων διὰ τοῦ πᾶν τὸ διανοητὸν καὶ νοητὸν | |
| 20 | ἡ διάνοια κατάφησιν ἢ ἀπόφησιν, ὅτι περὶ παντός, οὗ ἀποφαίνεται ἡ διάνοια, ἢ κατάφησιν ἢ ἀπόφησιν περὶ αὐτοῦ· πᾶν μὲν γὰρ ὃ ὡς ἀπο‐ φαινομένη λέγει, ἢ ἀληθεύει ἢ ψεύδεται καταφάσκουσα ἢ ἀποφάσκουσα, ὡς ἐκ τοῦ ὁρισμοῦ τοῦ ἀληθεύειν τε καὶ ψεύδεσθαι δῆλόν ἐστι. δια‐ νοητὸν δὲ καὶ νοητὸν ἤτοι ἐκ παραλλήλου εἴρηκεν, ἢ διανοητὸν μὲν | |
| 25 | λέγει τὸ πρακτόν, ἢ ὃ διεξέρχεται ἡ διάνοια διὰ πλειόνων συλλελογισμένη ἢ δι’ ἐπαγωγῆς λαμβάνουσα, νοητὸν δὲ τὸ θεωρητὸν καὶ τὸ ἁπλοῦν νόημα· περὶ ἀμφότερα γὰρ ἡ συγκατάθεσις καὶ ἡ κατάφασίς τε καὶ ἀπόφασις. πάνυ δὲ συντόμως καὶ ἐπιτετμημένως ἡ λέξις ἔχει· μόνον γάρ, ὡς εἶπον, ἐν αὐτῇ τὸ ἡγούμενον ἐν τῷ λόγῳ ἔθηκεν. | |
| 30n | Ἔτι παρὰ πάσας δεῖ εἶναι τὰς ἀντιφάσεις. | |
| 31 | Ἡ ἐπιχείρησις αὕτη βραχέως μὲν καὶ αὐτὴ εἴρηται, ἔστι δὲ ὁ νοῦς τοιοῦτος. εἰ τῆς ἀντιφάσεως καθόλου ἐστί τι μεταξύ, οὐ τῆσδε μέν ἐστί τι μεταξύ, τῆσδε δὲ οὐκ ἔστιν (ἀποκληρωτικὸς γὰρ ὁ τοιοῦτος λόγος, τουτ‐ | |
| έστιν ἐριστικός), ἀλλὰ πάσης ἔσται τι μεταξύ, εἰ μὴ λόγου χάριν τοῦτο | 295 | |
In met.296 | λέγεται ἀλλ’ ὡς οὕτως ἔχον. ἐπεὶ τοίνυν ἀντίφασίς ἐστι καὶ τὸ ἀληθεύειν καὶ τὸ μὴ ἀληθεύειν, ἔσται τι καὶ ταύτης μεταξύ. ἀλλὰ μὴν ἐπὶ τοῦ μεταξὺ ἡ ἀπόφασις τῶν ἄκρων ἀληθής. ἔσται ἄρα τις μεταξὺ πρότασις τῆς τε ἀληθοῦς τῆς λεγούσης ‘Δίων περιπατεῖ‘ καὶ ψευδοῦς τῆς ‘Δίων οὐ | |
| 5 | περιπατεῖ‘, ἣ οὔτε ἀληθὴς ἔσται οὔτε οὐκ ἀληθής. τοῦτο δὲ ἄτοπον· οὐδὲ γὰρ δυνατὸν μήτε ἀληθεύειν μήτε οὐκ ἀληθεύειν. πᾶσα γὰρ ἀνάγκη ἐστὶν αὐτὸν ἢ ἀληθεύειν ἢ μὴ ἀληθεύειν. | |
| 8n | Καὶ παρὰ τὸ ὂν καὶ μὴ ὂν ἔσται. | |
| 9 | Εἰ τοῦ ὄντος καὶ τοῦ μὴ ὄντος ἔστι τι μεταξύ, ἔσται τις μεταξὺ μετα‐ | |
| 10 | βολὴ γενέσεως καὶ φθορᾶς. εἰ γάρ ἐστιν ἡ μὲν γένεσις εἰς τὸ ὂν ἐκ τοῦ μὴ ὄντος μεταβολή, ἡ δὲ φθορὰ εἰς τὸ μὴ ὂν ἐκ τοῦ ὄντος, ἡ εἰς τὸ μεταξὺ τούτων μεταβολὴ οὔτε γένεσις ἔσται οὔτε φθορά, οὖσα κατ’ οὐσίαν μεταβολή, ὅπερ ἐστὶν ἀδύνατον· οὔτε γὰρ εἰς ὂν ἔσται οὔτε εἰς μὴ ὄν, οὔτε ἐξ ὄντος οὔτε ἐκ μὴ ὄντος· ἐν δὲ τούτοις ἦν ἡ γένεσις καὶ ἡ φθορά. | |
| 15 | ἡ γὰρ κίνησις ἡ κατὰ τόπον ἢ κατὰ ποιότητα ἢ κατὰ ποσὸν οὔτε κατ’ οὐσίαν μεταβολαὶ οὔτε μεταξὺ γενέσεως καὶ φθορᾶς· τὸ γὰρ μεταξύ τινων κυρίως τοιοῦτο ὡς εἰς ἑκάτερον τῶν ἄκρων ἐξ αὐτοῦ γίνεσθαι μεταβολήν, ὃ ἐπ’ οὐδενός ἐστι τούτων. δεῖ δὲ προσθεῖναι ἤγουν προσυπακούειν τῷ παρὰ γένεσιν καὶ φθορὰν μεταβολή τις ἔσται τὸ κατ’ οὐσίαν ἢ | |
| 20 | τὸ μεταξὺ γενέσεώς τε καὶ φθορᾶς. | |
| 21n | Ἔτι ἐν οἷς γένεσιν ἡ ἀπόφασις τὸ ἐναντίον ἐπιφέρει. | |
| 22 | Ἐλέγετο ἐν Κατηγορίαις ὅτι τῶν ἐναντίων τὰ μὲν ἄμεσα ὑπάρχουσιν, ὥσπερ περιττὸν καὶ ἄρτιον, νόσος καὶ ὑγεία, τὰ δὲ ἔμμεσα, ὥσπερ λευκὸν καὶ μέλαν. ὃ οὖν λέγει τοῦτό ἐστιν, ὅτι εἰ ἔστι τι μεταξὺ τῆς ἀντιφά‐ | |
| 25 | σεως, 〈καὶ〉 ἐν οἷς γένεσιν καὶ ὑποκειμένοις ἡ ἀπόφασις τὸ ἐναντίον ἐπι‐ φέρει. τὸ γὰρ μὴ νοσοῦν ζῷον ὑγιαίνειν ἀνάγκη, καὶ τὸ μὴ κοιμώμενον ἐγρηγορέναι, καὶ τὸν μὴ ἄρτιον ἀριθμὸν περιττὸν εἶναι. εἰ οὖν ἔστι τι καὶ ἐπὶ τούτων μεταξύ, ἔσται τι ζῷον ὃ οὔτε ὑγιαίνει οὔτε οὐχ ὑγιαίνει, ὃ ἴσον ἐστὶ τῷ οὐ νοσεῖ, καὶ ἀριθμὸς ὃς οὔτε περιττός ἐστιν οὔτε ἄρτιος. ἀλλὰ | |
| 30 | τοῦτο ἀδύνατον, ὡς δηλοῖ ὁ ὁρισμός· ὃν γὰρ ἂν λάβωμεν καὶ προχειρίσωμεν, οὗτος ἢ ἄρτιός ἐστιν, ὁ καὶ δίχα διαιρούμενος, ἢ περιττός, ὁ μὴ δίχα διαιρού‐ μενος. πρὸς τούτοις δὲ καὶ εἰς ἄπειρον βαδιεῖται, καὶ οὐ μόνον | |
| ἔσονται τὰ ὄντα ἡμιόλια ἀλλὰ καὶ πλείω. εἰ γάρ ἐστι τοῦ λευκοῦ καὶ | 296 | |
In met.297 | τοῦ οὐ λευκοῦ μεταξύ τι, ἔσονται τρία· τὰ δὲ τρία τῶν δύο ἡμιόλια· ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τοῦ ἀγαθοῦ καὶ οὐκ ἀγαθοῦ καὶ τῶν ἄλλων ἁπάντων. ἄλλως τε δή, ὃ πολλάκις εἴρηται, καὶ ἄπειρος ἔσται ἡ πρόοδος. εἰ γάρ ἐστί τι μεταξὺ τοῦ λευκοῦ καὶ οὐ λευκοῦ τὸ οὐχὶ οὐ λευκόν, καὶ πάλιν τοῦ λευκοῦ | |
| 5 | καὶ τοῦ οὐχὶ οὐ λευκοῦ ἔσται τι μεταξύ. ἀλλὰ καὶ τούτου ἔσται ἀπόφασις, καὶ πάλιν τῆς ἀποφάσεως καὶ τῆς καταφάσεως τῆς γινομένης ἔσται τι μεταξύ· ἔσται δὲ καὶ τούτου ἀπόφασις καὶ πάλιν μεταξύ, καὶ οὕτω τῷ ὄντι ἐπ’ ἄπειρον γίνεται ἡ πρόοδος. διό φησιν ἡ γὰρ οὐσία τοῦ μεταξύ ἐστί τις ἄλλη, εἰ ἄρα ἔστι παρὰ τὴν κατάφασιν καὶ τὴν ἀπόφασιν· ὥστε ἔσται | |
| 10 | καὶ αὐτῆς ἀπόφασις, καὶ οὐδὲν ἔσται ὡρισμένον. | |
| 11n | Ἔτι ὅταν ἐρομένου εἰ λευκόν ἐστιν εἴπῃ ὅτι οὔ, οὐθὲν | |
| 12n | ἄλλο † ἀπεφήνατο εἶναι. | |
| 13 | Ὅταν τις ἔρηται ὅτι εἰ λευκός ἐστι Σωκράτης, καὶ ὁ μὲν εἴπῃ ὅτι ναί, ὁ δὲ ὅτι οὔ, καὶ ὁ μὲν εἶναι εἰπὼν καταφάσκει, ὁ δὲ ἀρνησάμενος | |
| 15 | καὶ εἰπὼν μὴ εἶναι οὐδὲν ἄλλο ἢ τὸ εἶναι ἀποφάσκει, οὐδὲν ἂν εἴη μεταξὺ τῆς ἀντιφάσεως· εἰ γὰρ δύο μὲν ἀποκρίσεις μόναι περὶ ἑκάστου, τῶν δὲ δύο ἀποκρίσεων ἡ μὲν κατάφασίς ἐστιν ἡ δὲ ἀπόφασις, καὶ οὐδὲν ἄλλο ἐκ τῆς ἀποκρίσεως σημαίνεται ἢ ὑφ’ ἧς μὲν τὸ εἶναι, ὑφ’ ἧς δὲ τὸ μὴ εἶναι, οὐδὲν ἂν εἴη μεταξὺ τῆς ἀντιφάσεως. οὕτω γὰρ παρὰ τὸ ἀρνητικὸν | |
| 20 | μόριον ἔδει εἶναι ἄλλην τρίτην ἀπόκρισιν, ὅπερ οὐκ ἔστιν (οὔτε γὰρ ἐπι‐ νοῆσαι δύναται), ἢ εἰ μή ἐστιν, οὐκ ἔστι τι μεταξὺ τῆς ἀντιφάσεως. | |
| 22n | Ἐλήλυθε δὲ ἐνίοις αὕτη ἡ δόξα ὥσπερ καὶ αἱ ἄλλαι | |
| 23n | τῶν παροδόξων. | |
| 24 | Ἐντεῦθεν τὴν αἰτίαν λέγει, φησί, δι’ ἣν ἐπὶ ταύτην ἦλθον τὴν δόξαν | |
| 25 | οἱ παλαιοὶ καὶ εἰρήκασιν εἶναί τι μεταξὺ τῆς ἀντιφάσεως. τὴν δὲ αὐτὴν εἶναι λέγει, ἥπερ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων παραδόξων, ἃ τίθενταί τινες, διὰ τὸ μὴ δύνασθαι λῦσαι τὸν ἐριστικὸν λόγον· ἐρωτώμενοι γὰρ περὶ τούτων καὶ μὴ δυνάμενοι λῦσαι ἐνδιδόασι καὶ δοξάζουσιν οὕτως, ὥσπερ καὶ ἄλλοι ἐν‐ δόντες παραδόξους θέσεις εἰρήκασιν, ὅτι οὐκ ἔστι κίνησις, διὰ τὸν Ζήνωνος | |
| 30 | λόγον τὸν ἀναιροῦντα κίνησιν· ἐπειδὴ οὐ δύνανται συνορᾶν τὸ ἐν τοῖς λαμ‐ βανομένοις λόγοις ψεῦδος, ταράττουσι καὶ ἀπορεῖν ποιοῦσι, μήποτε οὐκ ἔστι κίνησις, οὕτως ἐναργές τε καὶ ἐν πᾶσι πράγμασι. τοιοῦτον δέ τινες | |
| καὶ τῶν μεταξύ τι τῆς ἀντιφάσεως θεμένων ἔπαθον. οὐ γὰρ δυνηθέντες | 297 | |
In met.298 | τοὺς περὶ τούτων, ὅτι οὕτως ἔχει, ἐρωτωμένους λόγους ὄντας σοφιστικοὺς λύειν συνεχώρουν αὐτοῖς. ἔστι δὲ ἡ ἀπορία, δι’ ἣν ἔθεντό τινες εἶναί τι μεταξὺ τῆς ἀντιφάσεως, τοιαύτη, λέγουσα μηδὲν μὲν ἐκ τοῦ μὴ ὄντος γίνεσθαι, ἐκ δὲ τοῦ αὐτοῦ ὁρᾶν τὰ ἐναντία γινόμενα, καὶ διὰ τοῦτο ἐνυ‐ | |
| 5 | πάρχειν αὐτὰ ἐν ἐκείνῳ καὶ μεμῖχθαι καὶ εἶναι μεταξὺ αὐτῶν, ὡς τὸν οἶνον τὸν μεμιγμένον ὕδατι, διὸ οὔτε ὕδωρ εἶναι ἄντικρυς οὔτε οὐχ ὕδωρ· ᾧ καὶ Ἀναξαγόρας ἠκολούθησεν. ὅτι δὲ ψευδὴς ὁ λόγος ὁ λέγων πάντα ἐν πᾶσι μεμῖχθαι, φανερόν· μὴ ἐπιστήσαντες γὰρ τῇ ἀναλύσει τῇ εἰς τὴν ὕλην ἔπεσον. ψεῦδος δὲ πάλιν τὸ ἐπὶ τοῦ μεμιγμένου μηδέτερον μόριον | |
| 10 | τῆς ἀντιφάσεως εἶναι ἀληθές, μήτε τὴν κατάφασιν μήτε τὴν ἀπόφασιν· οὐδέτερον μὲν γὰρ τῶν ἐξ ὧν μέμικται ἀληθές (τὸ γὰρ μελίκρατον οὔτε ὕδωρ οὔτε μέλι), αἱ μέντοι ἀμφοτέρων ἀποφάσεις ἀληθεῖς ἐπ’ αὐτοῦ· οὔτε γὰρ μέλι τὸ μελίκρατον οὔτε ὕδωρ. οἱ μὲν οὖν, φησί, διὰ τοιαύτην αἰτίαν ἀπατῶνται, οἱ δὲ διὰ τὸ νομίζειν πάντων εἶναι ἀποδείξεις, ὅπερ οὐ | |
| 15 | δυνατόν· εἰ γὰρ πάντα ἀποδεικτά, οὐδὲν ἔσται ἀναπόδεικτον, ἐπεὶ εἰς ἄπειρον ὁδεύει ὁ λόγος. | |
| 17n | Ἀρχὴ δὲ πρὸς ἅπαντας τούτους ἐξ ὁρισμοῦ. | |
| 18 | Ἀρχήν φησιν εἶναι τὴν ἀπὸ τῶν ὁρισμῶν. ἐὰν γὰρ συγχωρήσωσι τὰ ὀνόματα σημαίνειν τι, ὅπερ ἀναγκαῖον αὐτοῖς διδόναι, εἰ διαλέγοιντο καὶ | |
| 20 | χρῶνται λόγῳ, χρὴ τὸν λόγον τοῦ σημαινομένου ὑπό τε τοῦ ἀληθοῦς καὶ ψευδοῦς τῶν ὀνομάτων, οἷς χρῶνται, λαμβάνειν· οἵτινες λόγοι ὁρισμοὶ ἂν εἶεν, ὁ μὲν τοῦ ἀληθοῦς ὁ δὲ τοῦ ψευδοῦς· ὥστε διὰ τοῦ διδόναι σημαί‐ νειν τι δι’ ὧν λέγουσι συγχωροῦσι καὶ τὸ ὁρισμοὺς εἶναι. ἂν δὲ τὸ μὲν ἀληθὲς σημαίνῃ τὸ 〈τὸ〉 ὂν εἶναι λέγειν καὶ τὸ μὴ ὂν μὴ εἶναι, ψεῦδος δὲ τὸ | |
| 25 | τὸ ὂν μὴ εἶναι λέγειν ἢ τὸ μὴ ὂν εἶναι, καὶ παρὰ ταῦτα μηδὲν ἄλλο ἀληθὲς ἢ ψεῦδος, τούτων δὲ τὰ μὲν καταφάσεις, τὰ δὲ ἀποφάσεις, οὐδὲν ἂν ἀληθὲς ἢ ψεῦδος εἴη παρὰ κατάφασιν καὶ ἀπόφασιν· εἰ δὲ μηδὲν ἀληθὲς παρὰ ταῦτα, οὐδ’ ἂν μεταξὺ αὐτῶν τι ἔσται. Ἡράκλειτος δὲ λέγων πᾶν εἶναί τε καὶ μὴ εἶναι καὶ ἅμα τὰ ἀντικείμενα εἶναι, τὴν ἀντίφασιν | |
| 30 | ἅμα ἀληθῆ τίθησι, καὶ πάντα εἶναι ἀληθῆ ἀποφαίνεται. Ἀναξαγόρας δὲ εἶναί τι μεταξὺ τῆς ἀντιφάσεως λέγει· τὸ γὰρ μῖγμα εἰ ἐξ ἀγαθοῦ καὶ κακοῦ εἴη, οὔτε ἀγαθὸν οὔτε πάλιν οὐκ ἀγαθόν, ὁμοίως δὲ πάλιν οὔτε κακὸν οὔτε οὐ κακόν· διὸ πάντα ψευδῆ, ἐπειδὴ πάντα ἐν πᾶσι, καὶ λέγει | |
| καὶ τὰ ἀντικείμενα ἐν ἀλλήλοις. | 298 | |
In met.299(1n) | Διορισμένων δὲ τούτων. | |
| 2 | Προδεδειγμένων τούτων φανερὸν ὑπάρχει ὅτι καὶ τὰ μοναχῶς λε‐ γόμενα, ὅτι πάντα ἀληθῆ ἢ ὅτι πάντα ψευδῆ, καὶ κατὰ πάντων ἀδύ‐ νατον ὑπάρχειν, ὥσπερ τινὲς λέγουσιν, οἱ μὲν οὐδὲν ἀληθὲς λέ‐ | |
| 5 | γοντες εἶναι, ὥσπερ Ἀναξαγόρας (οὐδὲν γὰρ κωλύει οὕτως ἅπαντα εἶναι, ὥσπερ τὸ τὴν διάμετρον σύμμετρον εἶναι· ἐδείχθη γὰρ ἐν τῷ Ι βιβλίῳ ὅτι οὐ δυνατόν, ἐπεὶ οὕτως ἔσται ὁ αὐτὸς τρόπος περιττὸς καὶ ἄρτιος)· οἱ δὲ περὶ Ἡράκλειτόν φασι πάντα ἀληθῆ εἶναι. σχεδὸν γὰρ οὗτοι οἱ λόγοι οἱ αὐτοὶ ὑπάρχουσι τῷ Ἡρακλείτου. ὁ γὰρ λέγων | |
| 10 | ὅτι πάντα ἀληθῆ καὶ πάντα ψευδῆ καὶ χωρὶς λέγει τῶν λό‐ γων ἑκάτερον τούτων. αἱ μὲν γὰρ ἀληθεῖς καταφάσεις τὰς ἀποφάσεις *** ὅτι γὰρ ὁ λέγων καὶ ἀληθῆ πάντα καὶ ψευδῆ πάντα καὶ ἰδίᾳ ἑκάτερον κατηγορεῖ κατὰ πάντων, τό τε ἀληθῆ αὐτὰ εἶναι καὶ 〈τὸ〉 ψευδῆ. ὥστε εἴπερ ἀδύνατα ἐκεῖνα, τὸ χωρὶς πάντα ἀληθῆ εἶναι καὶ πάντα ψευδῆ, καὶ ταῦτα | |
| 15 | ἀδύνατον εἶναι, τὸ ἅμα πάσας καὶ ἀληθεῖς εἶναι καὶ ψευδεῖς. | |
| 16n | Ἔτι δὲ φανερῶς ἀντιφάσεις εἰσίν. | |
| 17 | Εἰ ἐπὶ ἐνίων ἀντιφάσεων ἀκριβῶς πεπείσμεθα ὅτι οὐ δυνατὸν αὐτὰς συναληθεύειν, φανερὸν ὅτι καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων οὕτως ἔχει· οὔτε γὰρ δυνατὸν λέγειν ὅτι καὶ κινεῖται ὁ ἥλιος καὶ οὐ κινεῖται, καὶ ὅτι φωτίζει καὶ οὐ | |
| 20 | φωτίζει. ἐπὶ μὲν γὰρ τῶν γενητῶν καὶ φθαρτῶν ἴσως ἡ ὕλη ἠπάτησεν αὐτούς, ἐπὶ δὲ τῶν οὐρανίων ἀδύνατον τὸ τοιοῦτο. διό φησιν ἔτι δὲ φα‐ νερῶς ἀντιφάσεις ὑπάρχουσιν, ἅστινας οὐ δυνατὸν εἶναι ἅμα ἀληθεῖς καὶ ψευδεῖς· καίτοι ὅσον ἐκ τῶν λόγων τούτων ἔδει καὶ ταύτας συναληθεύειν. ὅπερ οὖν εἴρηται, δεῖ πρὸς ἅπαντας τοὺς τοιούτους λόγους αἰτεῖσθαι, κα‐ | |
| 25 | θάπερ ἐλέχθη καὶ ἐν τοῖς ἐπάνω λόγοις, οὐχὶ εἶναί τι ἢ μὴ εἶναι, ἀλλὰ σημαίνειν τι τὸ ὄνομα ὅπερ λέγουσιν· ὥστε δεῖ αὐτοὺς διαλέγεσθαι ῥήματα σημαίνοντα πράγματα λαβόντας, τί σημαίνει τὸ ἀληθὲς ἢ τὸ ψεῦδος· εἰ δὲ σημαίνουσι καὶ τὸ μέν ἐστιν ἀληθὲς τὸ λέγον ‘ἄνθρωπος περι‐ πατεῖ‘, ἡ δὲ ἀπόφασις ψευδὴς ἡ λέγουσα ‘ἄνθρωπος οὐ περιπατεῖ‘, δῆλον ὡς | |
| 30 | ὅτι οὐ συναληθεύει ἡ ἀντίφασις. διό φησιν εἰ δὲ μηδὲν ἄλλο ὑπάρχει τὸ | 299 |
In met.300 | ἀληθὲς φάναι ἢ ὅπερ ἀποφάναι ψεῦδος ὑπάρχει, ἀδύνατον ἅπαντα ψευδῆ εἶναι· ἀνάγκη γὰρ τῆς ἀντιφάσεως θάτερον μόριον εἶναι ἀληθές, ὡς ὁ λόγος ἔδειξε. πρὸς ἐπὶ τούτοις δὲ εἰ πᾶν ἢ φάναι ἢ ἀπο‐ φάναι ἀναγκαῖον, ἀδύνατον ἀμφοτέρας τὰς προτάσεις ψευδεῖς | |
| 5 | εἶναι· θάτερον γὰρ μόριον τῆς ἀντιφάσεως ψεῦδός ἐστιν, ὡς διὰ πλειόνων ἐδείξαμεν. | |
| 7n | Συμβαίνει δὲ καὶ τὸ θρυλλούμενον πᾶσι τοῖς τοιούτοις | |
| 8n | λόγοις. | |
| 9 | Πρὸς ἐπὶ τούτοις δὲ οἱ ταῦτα λέγοντες ἑαυτοὺς ἀναιροῦσιν, ὡς εἶπε | |
| 10 | καὶ ὁ Πλάτων ἐν τῷ Θεαιτήτῳ πρὸς τὸν Πρωταγόραν, *** ἔλεγεν ὅτι πᾶς ἀληθῆ λέγει. ὁ οὖν Πλάτων ἔλεγεν ‘ὦ Πρωταγόρα, ἡμεῖς λέγομέν σε ψεύδεσθαι. εἰ οὖν ψευδόμεθα, οὐ πᾶς λέγει ἀλήθειαν ὁ λέγων· εἰ δὲ μὴ ψευδόμεθα, σὺ ψεύδῃ‘, ὥσπερ ἐκεῖνός φησιν ὅτι Ἀλέξανδρος τὸ ὄναρ εἶδεν ὀνείρῳ μὴ πιστεύων. φησὶν οὖν ὅτι οὗτοι ἑαυτοὺς ἀναιροῦσιν· ὁ μὲν γὰρ | |
| 15 | πάντα ἀληθῆ λέγων καὶ τὸν ἐναντιούμενον αὐτῷ λόγον ἀληθῆ ποιεῖ, ὥστε τὸν ἑαυτοῦ οὐκ ἀληθῆ ποιεῖ (ὁ γὰρ ἐναντίος αὐτῷ οὔ φησιν αὐτὸν ἀληθῆ λόγον λέγειν, ὃν ἐκεῖνος ὑποτίθεται εἶναι λόγον ἀληθῆ), ὁ δὲ πάντα λέγων ψευδῆ πάλιν αὐτὸς ἑαυτὸν ἀναιρεῖ· καὶ αὐτὸς γὰρ ψεύδεται, ὥστε [οὐκ] ἔστιν ἡ ἀπόφασις αὐτοῦ ἀληθής. περὶ τούτου ἐάν μοι | |
| 20 | εἴποι ὁ Πρωταγόρας, εἰ τύχοι, ὅτι πᾶς ὁ λέγων ἀληθὲς λέγει χωρὶς τοῦ μαχο‐ μένου μοι, καὶ οὕτως ἄτοπον· οἱ γὰρ ἐπαινοῦντες τὸν μαχόμενον αὐτῷ ψεύδε‐ σθαι αὐτόν φασι, καὶ οἱ ἀποδεχόμενοι αὐτόν. πάλιν δὲ ἐὰν εἴποι πάντας ψεύ‐ δεσθαι λέγων χωρὶς ἐμοῦ, ὁ λέγων αὐτὸν ἀληθεύειν οὐ ψεύδεται· ὥστε οὐ γίνεται ψεῦδος. τοῦτο οὖν ἐστιν ὃ λέγει, ἐὰν δὲ χωρίζωσιν ἐπὶ τούτου | |
| 25 | ὁ μὲν πάντα ἀληθῆ λέγων τὸ ἐναντίον, ὡς οὐκ ἀληθεύει ἐκεῖνος ἐναντιού‐ μενός μοι, πάλιν δὲ ὁ πάντας λέγων ψεύδεσθαι χωρὶς ἑαυτοῦ, οὐδὲν ἧττον ἀπείρους αὐτοῖς συμβαίνει αἰτιᾶσθαι λόγους ἀληθεῖς καὶ ψευδεῖς. ὁ γὰρ λέγων τὸν ἀληθῆ λόγον ἀληθῆ καὶ ἐπαινῶν αὐτὸν ἀληθεύει καὶ ὁ δεχόμενος. τοῦτο δὲ εἰς ἄπειρον βαδιεῖται. | |
| 30n | Φανερὸν δὲ ὅτι οὐδὲ οἱ πάντα ἠρεμεῖν λέγοντες. | |
| 31 | Οὐδὲ οἱ πάντα ἠρεμεῖν λέγοντες ἀληθῆ λέγουσιν, οὔτε δὲ οἱ πάντα κινεῖσθαι. ἡ λέξις δὲ αὕτη οὐ φέρεται ἔν τισιν ἀντιγράφοις, ἐπειδὴ οἰκεία μᾶλλόν ἐστι τῇ φυσικῇ. οὐ μὴν ἀλλ’ ἐπειδὴ συγχρώμενος τοῖς προδεδειγμένοις περὶ αὐτῶν λέγειν δοκεῖ, οὐκ ἂν εἴη παντάπασιν ἀλλοτρία τῶν | |
| 35 | προκειμένων. εἰ οὖν, φησίν, ἠρεμεῖ πάντα, καὶ οὐκ ἔστι μεταβολή, συμ‐ | 300 |
In met.301 | βήσεται ἀεὶ τὰ αὐτὰ μένειν ἀληθῆ καὶ ψευδῆ, μὴ ὄντος τοῦ μεταβάλλοντος. φαίνεται δὲ ἐν μεταβολῇ τὰ πράγματα· ὁ γὰρ λέγων αὐτὸς μεταβάλλει· πρώην γὰρ μὴ ὢν γέγονε, καὶ πάλιν ὕστερον φθείρεται. ὥστε εἰ ἔστι μεταβολή, οὐ πάντα ἠρεμοῦσιν. ἀλλ’ οὐδὲ πάντα κινεῖται· εἰ γὰρ πάντα | |
| 5 | κινεῖται, οὐδὲν ἔσται ἀληθές, ἐπειδὴ πάντα ἐν ῥύσει ὑπάρχουσι, καὶ οὐ δυνατὸν ἀποφαίνεσθαι περί τινος ἀληθῶς, καθάπερ ἔλεγεν ὁ Κρατύλος· ὥστε πάντα ἤδη 〈ψευδῆ〉. ἀλλὰ διὰ πλειόνων λόγων ἐδείξαμεν ὅτι οὐ δυ‐ νατὸν εἶναι πάντα ψευδῆ· οὐκ ἄρα πάντα κινοῦνται. ἔτι, φησίν, ἀνάγκη τὸ ὂν μεταβάλλειν· ἔκ τινος γὰρ εἴς τι ἡ μεταβολή. πρότερον οὖν | |
| 10 | ἠρεμῆσαν οὕτως μετέβαλε, καὶ ὃ εἴρηται ἐν τῷ Η λόγῳ, ὅτι τῶν ὄντων τὰ μὲν παντελῶς φησιν ἀκίνητα, ὡς τὰ οὐράνια, τὰ δὲ ποτὲ κινούμενα, ὡς τὰ ἐν γενέσει καὶ φθορᾷ. διό φησιν ἀλλὰ μὴν οὐδὲ πάντα ἠρεμεῖ ἢ κινεῖταί ποτε, ἀεὶ δὲ οὐδέν· ἔστι γάρ τι ὅπερ ἀεὶ κινεῖ τὰ κινούμενα, καὶ τὸ πρῶτον κινοῦν αὐτὸ ἀκίνητον ὑπάρχει, τουτέστι | |
| 15 | τὸ πρῶτον αἴτιον. | 301 |
In met.302(1t) | ΕΙΣ ΤΟ Δ ΤΗΣ ΜΕΤΑ ΤΑ ΦΥΣΙΚΑ ΠΡΑΓΜΑΤΕΙΑΣ | |
| 2t | ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ. | |
| 3n | Ἀρχὴ δὲ λέγεται ἡ μὲν ὅθεν ἄν τις τοῦ πράγματος | |
| 4n | κινηθείη. | |
| 5 | Ἐλέγομεν ἀρχόμενοι τῆς προκειμένης πραγματείας ὅτι ὁ πρῶτος φιλό‐ σοφος περὶ τὸ ὄντως ὂν καταγίνεται, ἥντινα καὶ σοφίαν προσηγορεύομεν, λέγοντες ὅτι ὁ πρῶτος φιλόσοφος περὶ τοῦ ἁπλῶς ὄντος διαλέγεται τοῦ ἁπλῶς ἐν ἅπασι τοῖς οὖσι θεωρουμένου, εἶτα καὶ περὶ ταυτότητος καὶ ἑτε‐ ρότητος καὶ τῶν ἄλλων πάντων τῶν ἐν ἐκείνοις εἰρημένων, καὶ ὅτι προσεχῶς | |
| 10 | περὶ τῆς ἀντιφάσεως διαλέξεται ὁ πρῶτος φιλόσοφος, οὐ τῆς ἐν ὕλῃ τινὶ θεωρουμένης ἀλλὰ περὶ τῆς ἁπλῶς (λοιπὸν γὰρ οἱ καθ’ ἕκαστα ἐπιστή‐ μονες διαλέξονται περὶ τῆς ἀντιφάσεως τῆς ἐν τοῖς μεγέθεσιν ἢ τῆς ἐν ἀριθμοῖς ἤγουν ἐν μουσικῇ), ὥσπερ πάλιν καὶ περὶ τοῦ ἁπλῶς ὄντος δια‐ λέξεται ὁ πρῶτος φιλόσοφος καὶ περὶ τοῦ ἁπλῶς ζῴου, τουτέστι *** | |
| 15 | καὶ περὶ τῆς ἁπλῆς οὐσίας, λοιπὸν δὲ οἱ καθ’ ἕκαστα διαλέξονται περὶ τοῦ τινὸς ὄντος, οἷον ὁ μὲν γεωμέτρης περὶ τοῦ ὄντος τοῦ ἐν τοῖς μεγέ‐ θεσιν, ὁ δὲ ἀριθμητικὸς περὶ τοῦ ἐν τοῖς ἀριθμοῖς, ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων πάντων. οὕτως οὖν καὶ περὶ τοῦ ἁπλῶς ζῴου, ὡς εἴρηται, διαλέξεται ὁ πρῶτος φιλόσοφος, τοῦ διήκοντος ἐν πᾶσι τοῖς οὖσι καὶ οὗ | |
| 20 | ἡ ζωὴ διὰ πάντων τῶν ζῴων πεφοίτηκεν. ὁ γὰρ διαλεγόμενος περὶ τοῦ ἀνθρωπείου ζῴου οὐ περὶ τοῦ ἁπλῶς ζῴου διαλέγεται· οὔτε γὰρ τὸ ἀνθρώ‐ πειον ζῷον μεταδίδωσι τοῖς ἄλλοις ζωῆς. ὁμοίως δὲ καὶ περὶ τῆς ἁπλῆς οὐσίας ὁ πρῶτος φιλόσοφος διαλέξεται, οἱ δὲ καθ’ ἕκαστα περὶ τῆς τινὸς οὐσίας. καὶ διὰ τοῦτο παγκάλως εἴρηται ἐν Κατηγορίαις, ὅτι περὶ οὐσίαν | |
| 25 | τὸ ποιὸν ἀφορίζει, τουτέστι δείκνυσι μερικὴν οὐσίαν καὶ κατασπᾷ ἐκ τῆς καθόλου οὐσίας μερικήν τινα οὐσίαν καὶ ποιοῖ αὐτήν· ἡ γὰρ μερικὴ οὐσία | |
| καὶ ποιοτήτων μετέχει καὶ τῶν ἄλλων ἁπάντων, ἐπεὶ παντελῶς ἡ οὐσία | 302 | |
In met.303 | ἄποιός ἐστιν αὐτὴ καθ’ ἑαυτὴν ὑπάρχουσα. ἐπεὶ οὖν οὐ μόνον ἐστὶ τὸ τῆς ἀντιφάσεως ἀξίωμα ἀλλ’ εἰσὶ καὶ ἄλλαι κοιναὶ ἰδιότητες πάσαις ταῖς ἐπιστήμαις ὑπάρχουσαι, πρωτίστη δὲ ἡ ἀντίφασις, διαλεχθεὶς περὶ τῆς ἀντιφάσεως ἐντεῦθεν βούλεται ἡμῖν διαλεχθῆναι περὶ τῶν ἄλλων ἰδιοτήτων | |
| 5 | τῶν θεωρουμένων ἐν πάσαις ταῖς κατὰ μέρος ἐπιστήμαις, τουτέστι περὶ ἀρχῆς (τῷ γὰρ τῆς ἀρχῆς ὀνόματι κέχρηνται καὶ 〈αἱ〉 ἄλλαι πᾶσαι ἐπι‐ στῆμαι), ὁμοίως δὲ καὶ περὶ τοῦ αἰτίου, καὶ περὶ τοῦ ποιητικοῦ αἰτίου καὶ τοῦ τελικοῦ † ἑκάστου κατὰ τὴν ὑποβεβλημένην αὐτοῖς ὕλην· περὶ γὰρ τῆς ἁπλῶς ἀρχῆς καὶ τῶν ἄλλων τῶν ἁπλῶς διαλέξεται ὁ πρῶτος | |
| 10 | φιλόσοφος. εἶτά φησιν ὅτι αἱ ἰδιότητες αὗται οὔτε ὁμώνυμοι φωναὶ ὑπάρ‐ χουσιν οὔτε συνώνυμοι. καὶ ὅτι μὲν οὐχ ὑπάρχουσιν ὁμώνυμοι προφανές· ὑποκατιὼν γὰρ λέγει κοινότητα αὐτῶν τινα, καθ’ ἣν κοινῶς τῶν ἄλλων πάντων μετέχουσιν· οὐδεμία δὲ κοινότης θεωρεῖται ἐν τοῖς ὁμωνύμοις, οἷον οὐκ ἔστι τι κοινὸν τῆς κυνὸς φωνῆς, τοῦ θαλαττίου καὶ τοῦ χερσαίου, ὡς | |
| 15 | φωνῆς δηλονότι. εἰ τοίνυν ἐνταῦθα κοινότης θεωρεῖται, δῆλον ὅτι οὐκ ἔστιν ὁμώνυμα. ἀλλ’ οὐδὲ συνώνυμα δύνανται εἶναι· τὰ γὰρ συνώνυμα κοινωνοῦσι κατὰ τὸ πρᾶγμα, οὐκέτι δὲ ἐνταῦθα ἀπαραλλάκτως κοινωνία ἐπὶ πασῶν τῶν ἀρχῶν τῶν διαφόρων, ὥστε εἶναι ἕνα καὶ τὸν αὐτὸν ὁρισμὸν τῆς ὑλικῆς ἀρχῆς καὶ τῆς ποιητικῆς καὶ τῆς τελικῆς. εἰ τοίνυν ἀπέδειξεν | |
| 20 | αὐτὰ ὁ λόγος μὴ δυνάμενα εἶναι μήτε ὁμώνυμα μήτε συνώνυμα, λέγεται ἄρα εἶναι αὐτὰ ὡς τὰ ἀφ’ ἑνὸς καὶ πρὸς ἕν. φησὶν οὖν ὅτι πολλαχῶς λέγεται ἡ ἀρχή. λέγεται γὰρ ἀρχὴ καὶ ἡ ὑφ’ ἡμῶν θέσει γινομένη κατὰ τὴν ἀρχὴν καὶ τὸ πέρας, ἥτις ἀρχὴ καὶ πέρας δύνανται καὶ ἀρχαὶ γενέ‐ σθαι, διότι θέσει ἐστὶν ὑφ’ ἡμῶν γινομένη, ὥσπερ ἡ ὁδὸς ἀπὸ Θηβῶν | |
| 25 | εἰς Ἀθήνας καὶ ἀπὸ Ἀθηνῶν ἐπὶ Θήβας. λέγεται ἀρχὴ ἡ μὲν φύσει πρώτη, ἡ δὲ ἡμῖν. πάλιν καὶ ἡ πρώτη πῆξις τοῦ ζῴου λέγεται ἀρχή, οἷον καρδία ἢ ἐγκέφαλος ἤ τι τοιοῦτον. ὁμοίως δὲ καὶ τὸ ὑλικὸν καὶ τὸ ποιητικὸν καὶ τὸ τελικὸν λέγεται εἶναι ἀρχή. | |
| 29n | Ἀρχὴ λέγεται ἡ μὲν ὅθεν ἄν τις τοῦ πράγματος | |
| 30n | κινηθείη. | |
| 31 | Φησὶν ὅτι λέγεται ἀρχὴ ὁ τόπος, ἐξ οὗ τις πρῶτον ἄρχεται τῆς κινή‐ σεως, οἷον ὡς ἐπὶ τοῦ μήκους καὶ τῆς ὁδοῦ ἐντεῦθεν αὕτη ἀρχή, οἷον ἀπὸ Ἀθηνῶν εἰς Θήβας, ἐξ ἐναντίας δὲ ἡ ἑτέρα, τουτέστιν ἡ ἀπὸ Θηβῶν ἐπὶ Ἀθήνας. λέγεται δὲ πάλιν ἀρχὴ καὶ ὅθεν ἂν κάλ‐ | |
| 35 | λιστα γένοιτο, οἷον ὡς ἐπὶ τῆς μαθήσεως, καθάπερ εἴρηται ἐν τῇ | 303 |
In met.304 | Φυσικῇ ἀκροάσει, οὐκ ἀπὸ τοῦ κυρίως πρώτου καὶ τῆς τοῦ πράγ‐ ματος ἀρχῆς, τουτέστι τῆς φύσεως, δεῖ ἡμᾶς ἄρχεσθαι, ἀλλ’ ἀπὸ τῶν ἡμῖν γνωρίμων· εἴρηται γὰρ ὅτι τὰ τῇ φύσει πρότερα ἡμῖν ὕστερα ὑπάρχουσι, καὶ τὰ ἡμῖν πρῶτα τῇ φύσει ὕστερα, ὡς ἐπὶ τοῦ συνθέτου | |
| 5 | ἀνθρώπου καὶ τῶν στοιχείων, ὕλης φημὶ καὶ εἴδους. λέγεται δὲ ἀρχὴ καὶ ὅθεν πρώτου γίνεται ἐνυπάρχοντος, τουτέστι τὸ ὑλικὸν αἴτιον· τὸ γὰρ ὑλικὸν αἴτιον ἐνυπάρχει ἐν τῷ πράγματι οἷον ἀρχὴ καὶ σύμπηξις τῆς πρώτης γενέσεως, οἷον πλοίου μὲν τρόπις, καὶ οἰκίας θεμέ‐ λιος, καὶ τῶν ζῴων οἱ μὲν καρδίαν φασὶν οἱ δὲ ἐγκέφαλον. ἡ | |
| 10 | δὲ ὅθεν γίνεται πρώτου μὴ ἐνυπάρχοντος, ἵνα εἴπῃ τὴν τελικὴν ἀρχήν· αὕτη γὰρ ἔξωθέν ἐστι τοῦ πράγματος. ἄλλη ὅθεν πρῶτον ἡ κί‐ νησις πέφυκεν ἄρχεσθαι καὶ μεταβάλλει, ἵνα εἴπῃ τὸ ποιητικὸν αἴτιον, οἷον τὸ τέκνον ἐκ τοῦ πατρὸς καὶ ἡ μάχη ἐκ τῆς λοιδορίας. | |
| 14n | Ἡ δὲ οὗ κατὰ προαίρεσιν κινεῖται τὰ κινούμενα. | |
| 15 | Ἔλεγον ἐν Κατηγορίαις ἓν σημαινόμενον εἶναι τοῦ ἔν τινι τὸ ὡς τὰ τῶν ἀρχομένων ἐν τῷ ἄρχοντι καὶ ἐν τῷ βασιλεῖ τὰ τῶν βασιλευομένων. φησὶν οὖν ὅτι λέγεται καὶ ἄλλον τρόπον ἀρχὴ οὗ τινος κατὰ προαί‐ ρεσιν κινεῖται τὰ κινούμενα καὶ μεταβάλλει τὰ μεταβάλλοντα, ὥσπερ αἱ ἐν ταῖς πόλεσι δυναστεῖαι καὶ βασιλεῖαι. ἀρχαὶ λέγον‐ | |
| 20 | ται καὶ αἱ τέχναι καὶ τούτων αἱ ἀρχιτεκτονικαὶ μάλιστα. πάλιν δὲ λέγεται ἀρχὴ ὅθεν γνωστὸν τὸ πρᾶγμα γίνεται, ἐκ τῶν ὁρισμῶν· τὰ γὰρ πράγματα ἐκ τῶν ὁρισμῶν γινώσκονται, οἱ δὲ ὁρισμοὶ τὰ εἴδη ὑπάρχουσι. διὰ γοῦν τοῦ εἰπεῖν ὅθεν γνωστὸν τὸ πρᾶγμα πρῶτον, καὶ αὕτη ἀρχὴ λέγεται ἐδήλωσε τὸ εἰδικὸν αἴτιον· οἷον | |
| 25 | τῶν ἀποδείξεων αἱ ὑποθέσεις καὶ ἡ πρότασις ἢ οἱ ὁρισμοί. καὶ εἰ μὲν τὰς προτάσεις τις ἐκδέξαιτο, τὸ ὑλικὸν αἴτιον λέγει, εἰ δὲ τοὺς ὅρους, τὸ εἰδικόν· δεῖ δὲ μᾶλλον τὸ εἰδικὸν ἐκδέχεσθαι, ἐπειδὴ ἀνωτέρω ἐμνημό‐ νευσε τοῦ ὑλικοῦ αἰτίου. | |
| 29n | Ἰσαχῶς δὲ καὶ τὰ αἴτια λέγεται. | |
| 30 | Ἰστέον ὅτι κατὰ τοὺς πολλοὺς ἀνθρώπους ὁσαχῶς λέγονται αἱ ἀρχαί, τοσαυταχῶς καὶ τὰ αἴτια, κατὰ δὲ τὴν ἀλήθειαν οὐχ οὕτως ἔχει· ἐπὶ πλέον γάρ ἐστιν ἡ ἀρχὴ τοῦ αἰτίου, διὸ καὶ προέταξε τὴν ἀρχὴν τοῦ αἰτίου. εἴ τι μὲν γὰρ αἴτιον, τοῦτο καὶ ἀρχή· οὐκ εἴ τι δὲ ἀρχή, τοῦτο καὶ αἴτιον. ἡ γὰρ ἀρχὴ ἡ θέσει καὶ ἡ κατὰ τὴν ὁδὸν ἀρχὴ μέν ἐστιν, αἴτιον δὲ εἶναι | |
| 35 | οὐ δύναται. ὡς οὖν πρὸς τοὺς πολλοὺς εἶπεν ὁ φιλόσοφος, ὅτι ἰσαχῶς | |
| δὲ καὶ τὰ αἴτια λέγεται· πάντα γὰρ τὰ αἴτια ἀρχαί. | 304 | |
In met.305(1n) | Πασῶν μὲν οὖν κοινὸν τῶν ἀρχῶν. | |
| 2 | Ὅτι ὡς τὰ ἀφ’ ἑνὸς καὶ πρὸς ἓν ταῦτα ὑπάρχουσι, τουτέστιν οὔτε ** αἱ ἰδιότητες, σαφῶς δὲ ἐδήλωσεν ὁ Ἀριστοτέλης κοινωνίαν αὐτῶν δούς. φησὶ γὰρ ὅτι πᾶσαι αἱ ἀρχαὶ κοινὸν τοῦτο ἔχουσι τὸ εἶναι αὐτὰς πρώτας. | |
| 5 | διὰ δὲ τοῦ εἰπεῖν ὅθεν ἔστι τὸ ποιητικὸν ἐδήλωσεν αἴτιον, διὰ δὲ τοῦ ἢ γίνεται τὸ ὑλικόν, διὰ δὲ τοῦ γινώσκεται τὸ εἰδικόν. τούτων δὲ τῶν ἀρχῶν αἱ μὲν ἐνυπάρχουσι, φημὶ δὴ τὸ ὑλικόν, εἴ γε μέρος γίνεται τοῦ συνθέτου, καὶ τὸ εἰδικόν, αἱ δὲ ἐκτὸς ὑπάρχουσιν, οἷον τὸ ποιητικὸν καὶ τὸ τελικόν. διὸ ἥ τε φύσις ἀρχὴ καὶ στοιχεῖον· στοιχεῖον δὲ λέγει | |
| 10 | τὸ ὑλικόν· ἐν γὰρ τῷ δευτέρῳ λόγῳ τῆς Φυσικῆς τὴν φύσιν ὕλην ἔλεγε, μᾶλλον δὲ τὸ εἶδος φύσιν τῆς ὕλης. καὶ ἡ διάνοια, τουτέστι τὸ εἰδικόν· κατὰ γὰρ τὴν διάνοιαν συλλογιζόμενοι θηρῶμεν τὰ πράγματα· γνωστὸν δὲ τὸ εἶδος τῶν πραγμάτων. διὰ δὲ τῆς προαιρέσεως τὸ ποιητικὸν ἐδήλωσε· κατὰ γὰρ τὴν προαίρεσιν πράττομεν ἃ πράττομεν. διὰ δὲ τῆς οὐσίας | |
| 15 | τὸ τελικὸν ἐδήλωσεν αἴτιον. πολλῶν γὰρ καὶ τοῦ γνῶναι καὶ τῆς κινήσεως ἀρχὴ τἀγαθὸν καὶ κακόν· δεῖ γὰρ ἡμᾶς γινώσκειν τὸ ἀγα‐ θὸν πρὸς τὸ διώκειν αὐτὸ καὶ τὸ κακὸν πρὸς τὸ ἐκκλίνειν ἀπ’ αὐτοῦ. | |
| 18n | Αἴτιον λέγεται ἕνα μὲν τρόπον. | |
| 19 | Τὰ ῥητὰ ταῦτα μετενήνεκται ἐνταῦθα ἐκ τῆς Φυσικῆς ἀκροάσεως· | |
| 20 | ἔλεγον γὰρ ὅτι τινὰ παραπώλοντο, καὶ μὴ δυνηθέντες μιμήσασθαι ἐκ τῶν αὐτοῦ ἐφήρμοσαν. ἀμέλει τοι καὶ τὸ Κ στοιχεῖον ὅλον ἐκ τῶν ἄλλων αὐτοῦ ἐστιν ἀκροάσεων. αἴτιον οὖν λέγει ἕνα μὲν τρόπον τὸ ὑλικόν, ὅπερ μέρος γίνεται τοῦ συνθέτου, οἷον ὁ χαλκὸς τοῦ ἀνδριάντος καὶ ὁ ἄργυρος τῆς φιάλης, καὶ τὰ τούτων γένη, ὥσπερ τὰ πορρωτέρω, ἄλλον δὲ τὸ | |
| 25 | εἶδος καὶ τὸ παράδειγμα καὶ τὰ πόρρω, οἷον τοῦ διὰ πασῶν τὰ δύο πρὸς ἓν καὶ ὅλως ὁ ἀριθμὸς καὶ τὰ μέρη τὰ ἐν τῷ ἀριθμῷ. τρίτον αἴτιον τὸ ποιητικὸν αἴτιον τὸ προσεχὲς τῆς κινήσεως καὶ ἠρεμήσεως, οἷον τοῦ τέκνου ὁ πατὴρ καὶ ὅλως τὸ ποιοῦν τοῦ γινομένου. πρὸς τούτοις δὲ καὶ τὸ τελικὸν αἴτιον, οἷον τοῦ περιπατεῖν ἡ ὑγεία· διὰ τοῦτο γὰρ βαδίζει, | |
| 30 | ἵνα ὑγιάνῃ, καὶ ὅσα διὰ κινήσεως ἄλλου μεταξὺ γίνεται τοῦ τέλους, οἷον τῆς ὑγείας ἡ ἰσχνασία 〈ἢ〉 ἡ κάθαρσις· πάντα γὰρ ταῦτα τοῦ τέλους ἕνεκα πα‐ | |
| ραλαμβάνονται. διαφέρουσι δὲ ἀλλήλων, ὅτι τὰ μὲν ὄργανα ὑπάρχουσι | 305 | |
In met.306 | τὰ δὲ ἔργα, τουτέστιν αὐτὰ τὰ πράγματα. τοσαυταχῶς οὖν λέγεται τὰ αἴτια. πολλαχῶς οὖν λεγομένων τῶν αἰτίων συμβαίνει τοῦ αὐτοῦ πράγματος πολλὰ αἴτια εἶναι μὴ κατὰ συμβεβηκός, οἷον τοῦ ἀνδριάντος ἡ ἀνδριαντοποιη‐ τικὴ ποιητικὸν αἴτιον καὶ ὁ χαλκὸς ὑλικόν. καὶ ἀλλήλων αἴτιον, οἷον | |
| 5 | τὸ πονεῖν τῆς εὐεξίας καὶ αὕτη τοῦ πονεῖν, ἀλλὰ κατ’ ἄλλο καὶ ἄλλο· τὸ μὲν γὰρ τῆς εὐεξίας ὡς τέλος, τὸ δὲ τοῦ πονεῖν ποιητικόν ἐστιν αἴτιον. πά‐ λιν τὸ αὐτὸ αἴτιον τῶν ἐναντίων ἐστίν, οἷον ἡ κυβερνητική· τῇ μὲν γὰρ πα‐ ρουσίᾳ σώζει τὴν ναῦν, τῇ δὲ ἀπουσίᾳ φθείρει κατὰ συμβεβηκός· ἀμφότερα δὲ αἴτια ὡς ποιητικά. πάντα οὖν τὰ εἰρημένα αἴτια εἰς τέσσαρας τρό‐ | |
| 10 | πους πίπτει καθ’ αὑτό, ὑλικὸν εἰδικόν, ποιητικὸν τελικόν. τὰ μὲν γὰρ στοι‐ χεῖα τῶν συλλαβῶν καὶ ἡ ὕλη τῶν σκευαστῶν καὶ τὸ πῦρ καὶ ἡ γῆ καὶ τὸ ὕδωρ καὶ τὰ τοιαῦτα πάντων τῶν σωμάτων καὶ τὰ μέρη τοῦ ὅλου καὶ αἱ προτάσεις τοῦ συμπεράσματος ὡς ὑλικὰ ὑπάρχουσιν αἴτια. τούτων οὖν τὸ μὲν ὡς τὸ ὑποκείμενον, τουτέστιν ὡς τὸ ὑλικὸν αἴτιον, τὸ | |
| 15 | δὲ ὡς εἰδικόν, τὸ δὲ ὡς ποιητικόν, ὥσπερ τὸ σπέρμα καὶ ὁ ἰατρὸς καὶ ὁ βου‐ λευσάμενος καὶ ὅλως τὸ ποιοῦν αἴτιον, τὰ δὲ ἄλλα ὡς τέλος, καὶ μάλιστα τὸ ἀγαθόν *** ἐπειδή τινες κατὰ ἀπάτην τοῦ φαινομένου ἀγαθοῦ ἐφίενται. | |
| 18n | Τρόποι δὲ τῶν αἰτίων ἀριθμῷ μέν εἰσι πολλοί. | |
| 19 | Ἰστέον ὅτι τῶν αἰτίων τὰ μὲν ὑπάρχουσι καθ’ αὑτὸ τὰ δὲ κατὰ συμ‐ | |
| 20 | βεβηκός, καὶ τὰ μὲν πόρρω τὰ δὲ προσεχῆ, καὶ ἁπλᾶ καὶ σύνθετα, καὶ δυνάμει καὶ ἐνεργείᾳ· ὥστε ἑξήκοντα τέσσαρας τρόπους γίνεσθαι. πολλα‐ χῶς οὖν λέγεται καὶ αὐτῶν τῶν ὁμοειδῶν, προτέρως καὶ ὑστέρως, τουτέστι προσεχὲς καὶ πόρρω, ποιητικὸν αἴτιον καὶ ὑλικὸν καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων ὡσαύτως, ὥσπερ ὑγιείας ὁ ἰατρὸς καὶ ὁ τεχνίτης πορρωτέρω, καὶ τοῦ διὰ | |
| 25 | πασῶν προσεχὲς τὸ διπλάσιον, πορρωτέρω δὲ ὁ ἀριθμός. ἔτι ὡς τὸ συμ‐ βεβηκὸς καὶ τὰ τούτων γένη, τουτέστι τὰ πόρρω, οἷον ἀνδριάντος ἄλλως ὁ Πολύκλειτος καὶ ἄλλως ὁ Πολύκλειτος ἀνδριαντοποιός, ἐπειδὴ συνέβη οὕτως καλεῖσθαι τὸν ἀνδριαντοποιόν· καὶ τὰ περιέχοντα τὸ συμ‐ βεβηκός, οἷον ὁ ἄνθρωπος αἴτιος ἀνδριάντος καὶ ὅλως τὸ ζῷον. καὶ ἐπὶ τῶν | |
| 30 | συμβεβηκότων δέ ἐστι τὸ προσεχὲς καὶ τὸ πόρρω, οἷον εἰ ὁ Πολύκλειτος καὶ ὁ μουσικὸς αἴτιος λέγοιτο τοῦ ἀνδριάντος, ἀλλὰ μὴ μόνον Πολύκλειτος καὶ ἄνθρωπος. ἔτι δυνάμει καὶ ἐνεργείᾳ. ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τῶν αἰτιατῶν ὁ οἶκος αἴτιος τοῦ λέγεσθαι τὸν οἰκοδόμον ποιητικὸν αἴτιον. ὁμοίως δὲ καὶ συμπλεκόμενα καὶ ἁπλᾶ ὄντα τὰ αἴτια, οἷον Πολύκλειτος καὶ ἀνδριαντοποιὸς | |
| 35 | καὶ ὅλον τοῦτο Πολύκλειτος ἀνδριαντοποιός. *** οὖν ὑπάρχει τὸ πλῆθος, λέγονται δὲ διχῶς· ἢ γὰρ ὡς τὸ καθ’ αὑτὸ καὶ τὸ γένος, τουτέστιν ἢ καθ’ | |
| αὑτὸ ἢ κατὰ συμβεβηκὸς ἢ ὡς τὸ γένος τοῦ συμβεβηκότος, τουτέστι τὸ | 306 | |
In met.307 | πορρωτέρω, ἢ ὡς ἁπλᾶ καὶ σύνθετα, ἢ δυνάμει καὶ ἐνεργείᾳ. ἰστέον οὖν ὅτι τὸ ἐνεργείᾳ καὶ καθ’ αὑτὸ ἅμα ἐστὶ καὶ οὐκ ἔστι, τουτέστιν ἢ συμ‐ πάρεισι τοῖς αἰτιατοῖς, ἢ εἰ μὴ ἐκεῖνα ὑπάρχει, 〈οὐδὲ〉 ταῦτα, οἷον ὁ ἰατρεύων τῷ ὑγιαζομένῳ καὶ ὁ οἰκοδόμος τῷ οἰκοδομουμένῳ· τὰ δὲ κατὰ | |
| 5 | δύναμιν οὐκ ἀεί· καὶ μετὰ τὴν φθορὰν γὰρ τοῦ οἰκοδόμου μένει τὸ αἰτια‐ τόν, ἀλλὰ δυνάμει. | |
| 7n | Στοιχεῖον λέγεται ἐξ οὗ σύγκειται πρώτου ἐνυπάρ‐ | |
| 8n | χοντος, ἀδιαιρέτου τῷ εἴδει εἰς ἕτερον εἶδος. | |
| 9 | Καὶ ἐν τῷ τρίτῳ τῆς Περὶ οὐρανοῦ οὕτως ὡρίσατο τὸ στοιχεῖον. | |
| 10 | ἰστέον γὰρ ὅτι καὶ ὁ Ἐμπεδοκλῆς πρῶτα λέγων τὰ τέσσαρα στοιχεῖα τὰ πολυθρύλλητα προσηγόρευεν αὐτὰ στοιχεῖα. φησὶν οὖν ὅτι στοιχεῖόν ἐστιν ἐξ οὗ σύγκειται τὸ γινόμενον πρώτου ἐνυπάρχοντος ἐν ᾧ γίνεται, ἀδιαι‐ ρέτου τῷ εἴδει εἰς ἕτερον εἶδος. τὸ γὰρ στοιχεῖον τῶν ἀδυνάτων διαιρεῖ‐ σθαι εἰς ἕτερον εἶδος, καὶ καλὴ ἡ πρόσθεσις αὕτη· κατὰ μεγέθη γὰρ δυνατὸν | |
| 15 | διαιρεῖσθαι, οἷον τὸν ἀέρα καὶ τὸ ὕδωρ διελεῖν εἰς διάφορα μεγέθη, οὐκέτι μὴν εἰς διάφορα εἴδη· τὸ 〈γὰρ〉 μέγεθος τοῦ ὕδατος ἔστ’ ἂν ᾖ ὕδωρ, οὐκ ἔστιν ἀὴρ ἀλλ’ ὕδωρ. ὁ μέντοι γε Δημόκριτος τὰ στοιχεῖα λέγων ἀμεγέθη καὶ τὰς ἀτόμους, ἀδιαίρετα αὐτὰ ὑπετίθετο οὐ μόνον κατ’ εἶδος. οἷον τῆς φωνῆς ὕλη ἐστὶ τὰ στοιχεῖα, ἐξ ὧν σύγκειται ἡ φωνὴ καὶ εἰς ἃ | |
| 20 | διαιρεῖται ἔσχατα. λέγει δὲ τοὺς φθόγγους καὶ τὰς ἀπηχήσεις αὐτῶν· αἱ γὰρ συλλαβαὶ στοιχεῖα τῶν ὀνομάτων ὑπάρχουσι. τὰ οὖν στοιχεῖα τῶν φωνῶν οὐκέτι διαιροῦνται εἰς ἄλλας φωνὰς ἑτέρας τῷ εἴδει αὐτῶν, ἀλλὰ κἂν διαιρῶν‐ ται τὰ μόρια, εἰς ὁμοειδῆ διαιροῦνται, οἷον τὸ μόριον τοῦ ὕδατος ὕδωρ ὑπάρχει, ἀλλ’ οὐ τῆς συλλαβῆς τὸ μόριόν ἐστιν ὕδωρ. ὁμοίως δὲ καὶ τῶν σωμά‐ | |
| 25 | των στοιχεῖα λέγουσι φάσκοντες εἶναι, εἰς ἃ διαιρεῖται ἔσχατα τὰ σώματα, ἐκεῖνα δὲ τὰ στοιχεῖα οὐκέτι εἰς ἄλλα εἴδει διαφέροντα σώ‐ ματα, εἴτε ἓν εἴτε καὶ πλείονα ὑποτίθεται τὰ στοιχεῖα. ὁμοίως δὲ καὶ τὰ τῶν διαγραμμάτων στοιχεῖα λέγεται καὶ ὅλως τὰ τῶν ἀποδείξεων· αἱ γὰρ πρῶται ἀποδείξεις καὶ ἐν πλείοσιν ἀποδείξεσιν ἐνυπάρχου‐ | |
| 30 | σαι, αὗται λέγονται στοιχεῖα τῶν ἀποδείξεων. συμβάλλονται ἐν τοῖς στερεοῖς τὰ ἐν τῷ δεκάτῳ βιβλίῳ, ἀλλὰ μᾶλλον τὰ ἐν τῇ ἀρχῇ, ἐπειδὴ πρὸς πᾶσαν γεωμετρίαν συμβάλλονται. ταῦτα οὖν στοιχεῖα καλεῖται τὰ ἐπὶ πάντα | |
| διήκοντα. [διὸ καὶ τὸ ζῷον μᾶλλόν ἐστι γένος τῆς διαφορᾶς, ἐπειδὴ ἐπὶ πλέον | 307 | |
In met.308 | τῆς διαφορᾶς ἐπεκτείνεται περιέχον καὶ τὰ ἐναντία λογικὸν καὶ ἄλογον.] εἰσὶ δὲ κυρίως συλλογισμοὶ οἱ πρώτιστοι, τουτέστιν οἱ τοῦ πρώτου σχήματος, εἰς οὓς καὶ οἱ ἄλλοι πάντες ἀναφέρονται, ὡς μεμαθήκαμεν ἐν τοῖς Ἀνα‐ λυτικοῖς, καὶ τούτων ὅταν εἷς ἐστιν ἄμεσος ὅρος καὶ δύο προτάσεις· εἰ γὰρ | |
| 5 | πολλαί, οὐ καλόν. ἐντεῦθέν φησι στοιχεῖα εἶναι, ὅπερ ἂν ἕν τι ᾖ καὶ μικρὸν τῷ ποσῷ, οὐ τῇ δυνάμει, ἐπὶ πολλὰ ᾖ χρήσιμον. διὸ καὶ τὸ σημεῖον στοιχεῖόν φαμεν τῶν μεγεθῶν, οὐχ ὅτι μέρος γίνεται, ἀλλ’ ὅτι οὐ δυνατὸν εἶναι μέγεθος ἄνευ σημείου· ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τῆς μονάδος καὶ τοῦ ἀριθμοῦ. διὸ καὶ τὸ καθόλου στοιχεῖον δεῖ λέγειν ὡς ἐπὶ πολλὰ ἐπεκ‐ | |
| 10 | τεινόμενον· ὥστε διὰ τοῦτο τὰ γένη μᾶλλον στοιχεῖα λέγουσιν ἤπερ τὰς διαφοράς, ἐπειδὴ ἐπὶ πλεῖον ἐπεκτείνονται. κυρίως δέ ἐστι στοιχεῖον ἑκά‐ στου τὸ πρῶτον ἐνυπάρχον ἑκάστῳ. | |
| 13n | Φύσις δὲ λέγεται ἕνα μὲν τρόπον ἡ τῶν φυομένων | |
| 14n | γένεσις. | |
| 15 | Εἰρηκὼς περὶ ἀρχῶν καὶ αἰτίων καὶ τῶν ἄλλων τῶν εἰρημένων ὑπ’ αὐτῶν, ἅτινα ἐν πάσαις ταῖς ἐπιστήμαις θεωροῦνται, ἐντεῦθεν λέγει ἡμῖν καὶ περὶ ἑτέρων τινῶν, περὶ ἃ πᾶσαι αἱ ἐπιστῆμαι καταγίνονται, καὶ ταῦτα δὲ ὑπάρχουσιν ὡς τὰ ἀφ’ ἑνὸς καὶ πρὸς ἕν, οἷον περὶ φύσεως. καί φησιν ὅτι λέγεται φύσις καὶ ἡ ἔκφυσις ἡ ὁδὸς αὐτὴ ἡ ἐπὶ τὸ τέλος ἀπάγουσα, | |
| 20 | τουτέστιν ἡ ὁδὸς αὐτὴ ἡ ἐπὶ τὸ εἶδος ἀπάγουσα, καθάπερ ἔλεγε καὶ ἐν τῇ Φυσικῇ. λέγεται δὲ φύσις καὶ αὐτὴ ἡ ὕλη· διὸ ἔλεγε καὶ ἐν τῇ Φυ‐ σικῇ περὶ τοῦ Ἀντιφῶντος περὶ τῆς κλίνης, εἰ λάβοι βλαστόν. πάλιν κυρίως λέγεται φύσις αὐτὸ τὸ εἶδος, εἴ γε πάντα τὰ πράγματα χαρακτηρίζονται κατὰ τὰ οἰκεῖα εἴδη· πάντα γὰρ κοινωνοῦσι κατὰ τὴν ὕλην, διαφέρει δὲ | |
| 25 | κατὰ τὸ εἶδος. πάλιν λέγεται φύσις καὶ τὸ ποιητικὸν αἴτιον, καὶ τοῦτο εἰκότως· εἰ γὰρ ἐδείξαμεν ὅτι μᾶλλον τὸ εἶδός ἐστιν ἡ φύσις, τὰ δὲ εἴδη γίνονται ἐκ τῶν ποιητικῶν αἰτίων (ἄνθρωπος γὰρ ἄνθρωπον γεννᾷ καὶ ἥλιος· τὰ γὰρ ποιοῦντα προσεχῆ αἴτια ὁμοειδῆ ὑπάρχουσι), φανερὸν ὅτι εὐλόγως ἂν λέγοιτο φύσις καὶ τὸ ποιητικὸν αἴτιον. διὰ τοῦτο γὰρ καὶ ἐπὶ | |
| 30 | θεοῦ καὶ ἀγγέλου καὶ πασῶν τῶν τοιούτων δυνάμεων φερόμενον τὸ τῆς φύσεως ὄνομα, καθὸ εἴδη ἔχουσι. κατὰ δὲ τὸ εἶδος ἡ φύσις ἐχαρακτη‐ ρίζετο. Ταῦτα εἰρηκὼς περὶ τῆς φύσεως μετέρχεται ἐπὶ τὸν λόγον τοῦ ἀναγ‐ καίου λέγων ὅτι τῶν ἀναγκαίων τὰ μὲν ὑπάρχουσιν ὡς συναίτια τὰ δὲ ὡς | |
| 35 | τελικὰ τὰ δὲ ἐκ βίας. οἷον συναίτιόν ἐστιν ἀναγκαῖον τὸ ἀναπνεῖν· οὔτε γὰρ δυνατόν ἐστι ζῆν ἄνευ ἀναπνοῆς ἢ ἄνευ τροφῆς. τὸ μέντοι γε εἶδος | |
| οὐκ ἔστιν ἀναγκαῖον· οὔτε γὰρ ἔστιν εἰπεῖν ὅτι ἀναγκαῖον τῷ ἀνθρώπῳ | 308 | |
In met.309 | τὸ ζῴῳ εἶναι. κατὰ γὰρ τὸ ζῷον ἔχει τὴν ὕπαρξιν· διὸ δεῖ τὸ ἀναγ‐ καῖον κεχωρισμένον εἶναι καὶ ἕτερον παρ’ αὐτό, ὥσπερ ἡ ἀναπνοὴ ἑτέρα ἐστὶ παρὰ τὸ ζῷον, ὁμοίως δὲ καὶ ἡ τροφή. ἐπὶ τοίνυν τῶν συνθέτων τῷ ὄντι ἕτερόν ἐστι τὸ ἀναγκαῖον παρὰ τὴν ὕπαρξιν. οἷον ἔστι ζῷον λο‐ | |
| 5 | γικὸν θνητόν· οὐ κατὰ τὸ ὅλον ἐστὶ [θνητὸν] λογικὸν ἀλλ’ ἀπὸ μέρους, καὶ πάλιν οὐ κατὰ τὸ ὅλον ἐστὶ θνητὸν ἀλλ’ ἀπὸ μέρους· ὥστε καὶ θνη‐ τὸν δύναται εἶναι καὶ λογικὸν κατ’ ἄλλο καὶ ἄλλο. οὐ δυνατὸν οὖν, ὡς εἴρηται, ἐπὶ τῶν συνθέτων πραγμάτων λέγειν ὅτι ἀναγκαῖόν ἐστιν αὐτῷ τὸ εἶναι ζῴῳ λογικῷ θνητῷ, ἐπειδὴ οὐχ ἕν ἐστιν, ὥστε καὶ τὸ ἀναγκαῖον | |
| 10 | ἔξωθεν προσγίνεται. ἐπὶ μέντοι γε τῶν ἁπλῶν, ἐπειδὴ οὐκ ἔστι τι ἔξω‐ θεν αὐτῶν, κατὰ τὴν ὕπαρξιν αὐτῶν ὑπάρχει αὐτοῖς τὸ ἀναγκαῖον. διό φαμεν ὅτι ἐξ ἀνάγκης ἐστὶν ὁ θεὸς ἀγαθός· ἐν τούτῳ γάρ ἐστιν ἡ τοῦ θεοῦ οὐσία· οὔτε γὰρ ἔχει ἔξωθέν τι συμβεβηκὸς ὑπάρχον ἁπλοῦν, ἵνα ἐν ἐκείνῳ θεωρηθῇ τὸ ἀναγκαῖον. διὸ καὶ τοῖς ἄλλοις ἀναγκαίοις ἐντεῦθεν | |
| 15 | τὸ ἀναγκαῖον ἐπιπηγάζεται ἐκ τῆς πρώτης οὐσίας. ὅθεν καὶ ὁ Πλωτῖνος παγκάλως ἔλεγεν ὅτι δεῖ τὰς πολλὰς ἴλιγγας εἰς ἕν τι συνάγειν καὶ οὕτως νοεῖν τὸν θεόν, καὶ ἀντιλαμβάνεσθαι αὐτοῦ μύσαντας, ἐπειδὴ καὶ ὑπὲρ νοῦν ἐστι καὶ ἁπλοῦν καὶ πάντα παράγον. τὸ γοῦν συναίτιον ἀναγκαῖον τοῦτό ἐστιν, ὡς ὅταν εἴπωμεν ὅτι οὐ δυνατὸν εἶναι τὸ ζῷον ἄνευ ἀναπνοῆς. τὸ | |
| 20 | ὡς τέλος δέ, ἡνίκα φῶμεν ὅτι ἀναγκαῖόν ἐστι τὸ καθάρσιον διὰ τὴν ὑγί‐ ειαν καὶ τὸ φλεβότομον. τὸ βίαιον δὲ ἀναγκαῖον, ὅταν τις ἐπιθῇ τινι βίαν ποιῆσαι τόδε τὸ πρᾶγμα, ὥσπερ ὁ Εὐρυσθεὺς ἐπέταττε τῷ Ἡρακλεῖ. διό φησι κἀκεῖνος “ἀναγκαίη γὰρ ἐπείγει”· τῷ ὄντι γὰρ ὁ προστάττων ἀμετα‐ ποιήτως ἔχει· εἰ γὰρ μεταπεισθείη, οὐκέτι ἐστὶ βία. ἐπὶ τοίνυν τοῦ θείου | |
| 25 | οὐδὲν θεωρεῖται βίαιον ἐξ ἀνάγκης, ἐπειδὴ οὐδὲ ἔξωθεν ὑπάρχει τι αὐτῷ, ἀλλὰ συνουσίωται αὐτῷ τὸ ἀναγκαῖον. Ταῦτα εἰρηκὼς ἐφεξῆς λέγει περὶ τοῦ ἑνός, καί φησιν ὅτι ἓν λέγεται ἢ καθ’ αὑτὸ ἢ κατὰ συμβεβηκός. καὶ τὸ μὲν κατὰ συμβεβηκὸς τριχῶς λέγεται· ἕνα μὲν τρόπον ὅταν ἓν συμβεβηκὸς κατηγορήσωμεν οὐσίας, ὅταν | |
| 30 | εἴπω ὁ Κορίσκος μουσικός· δεύτερον δὲ τρόπον, ὅταν συμβεβηκὸς κατὰ συμβεβηκότος κατηγορήσωμεν, οἷον ὁ δίκαιος μουσικός. τρίτος δὲ τρόπος, ὅταν δύο συμβεβηκότα οὐσίας κατηγορήσωμεν· ὁ Κορίσκος δίκαιος μουσι‐ κός. πάλιν τὰ καθ’ αὑτὰ τὰ μὲν λέγεται εἶναι συνεχῆ τὰ δὲ οὔ, καὶ τὰ μὲν φύσει ὑπάρχουσι συνεχῆ τὰ δὲ τέχνῃ. οἷον τέχνῃ μὲν ὑπάρχουσι | |
| 35 | συνεχῆ, οἷον φάκελος τῷ δεσμῷ καὶ τὰ ξύλα τῇ κόλλῃ, οἷον ὥσπερ ἡ ναῦς μία λέγεται εἶναι τῇ συνεχείᾳ καὶ ἡ θύρα. κυρίως δὲ ἓν λέγεται τῇ συνεχείᾳ ἐπὶ τῆς φύσεως, ὅταν μὴ δυνατὸν ᾖ κινεῖσθαι τὸ μέρος χωρὶς | |
| τοῦ ἑτέρου, οἷον ἡ κνήμη οὐ λέγεται συνεχὴς τῷ μηρῷ, ἐπεὶ δυνατόν | 309 | |
In met.310 | ἐστι κινῆσαι τὴν κνήμην ἄνευ τοῦ μηροῦ· ἀπὸ δὲ τοῦ ἰσχίου μέχρι τῆς κατὰ τὸ γόνυ διαρθρώσεως συνέχειά τις φυλάττεται, ἐπειδὴ οὐ δυνατὸν τὸ μόριον ἄνευ τοῦ ὅλου κινηθῆναι, ἀλλὰ μίαν ποιοῦνται κίνησιν. ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἀκινήτων, οἷον εἰ οἱ τοῖχοι οἴκου, εἰ γένοιτο (ὅπερ ἀπείη) | |
| 5 | σεισμὸς ἤ τι τοιοῦτον, οὐχ ὁμοίως φέρονται. λέγονται δὲ καὶ τῇ ὕλῃ, ἐπειδὴ μία ὕλη πᾶσιν ὑπέστρωται. λέγονται δὲ πάλιν ἓν ἢ γένει ἢ εἴδει ἢ ἀριθμῷ· κἀνταῦθα γὰρ ἀδιαίρετος γίνεται ἡ διαίρεσις· κατὰ γὰρ τὸ εἶναι ζῷα οὐδὲν ἀλλήλων διαφέρομεν· πάλιν καὶ εἴδει ἕν (κατὰ γὰρ τὸ ἀνθρώπινον εἶδος οὐδὲν ἀλλήλων διαφέρομεν) ἢ ἀριθμῷ ἕν, ἐπειδὴ τοῦ | |
| 10 | ἀριθμοῦ χρεία ἐστὶ καὶ τοῦ αὐτοῦ τόπου καὶ τοῦ αὐτοῦ χρόνου, ἵνα ὡς οὐσίαν τις καὶ μόνην ἐκδέξηται τὸν Σωκράτη, καὶ μὴ ἔχοντα συμβεβη‐ κότα, οἷον ἀμείβοντα τόπον ἐκ τόπου ἢ ὑπὸ χρόνον τελοῦντα. πάλιν λέ‐ γονται οἱ γλυκεῖς οἶνοι ἓν εἶναι, καθὸ μία ἐστὶν ἡ αἰσθητὴ αὐτῶν δια‐ φορά· οἱ δὲ γλυκεῖς καὶ αὐστηροὶ οἶνοι διάφοροι, ἐπειδὴ ἔχουσιν αἰσθητὰς | |
| 15 | διαφοράς. *** ἐπεὶ πάντα τὰ ὑγρὰ κοινωνοῦσιν ἀλλήλοις, καθὸ ὕδωρ πάντα πεποιωμένον, ὡς εἴρηται ἐν τοῖς Μετεώροις. καὶ πάλιν ἓν λέγεται κατὰ ἀναλογίαν· ὅπερ γάρ ἐστιν ἐν νηὶ τρόπις, τοῦτο ἐν ζῴῳ καρδία, καὶ ὅσα ἄλλα εἴρηται ἐν τῇ Φυσικῇ πραγματείᾳ. εἶτα πάλιν φησὶν ὅτι ἓν λέγεται τὸ ὑπόδημα, ὅταν μηδὲν αὐτῷ ἐλλείπῃ, ἀλλ’ ᾖ τέλειον καὶ ἐφαρ‐ | |
| 20 | μόζῃ τῷ ποδὶ καὶ μήτε προσθήκην τινὰ δέχηται μήτε ἀφαίρεσιν, ὥσπερ αὐτός φησιν ἐν τῇ Περὶ οὐρανοῦ περὶ κύκλου ὅτι τέλειος ὑπάρχει· οὔτε γὰρ προσθήκης ἀνέχεται οὔτε δὲ ἀφαιρέσεως. αὕτη γὰρ ἡ γραμμὴ τοῦ κύκλου τοῦ ἑνὸς οὔτε προσθήκην ἐπιδέχεται οὔτε ἔλλειψιν· τὸ τοιοῦτον δὲ τέλειον ὑπάρχει. ἀπὸ δὲ τῆς εὐθείας δυνατόν ἐστι καὶ ἀφαίρεσιν ποιή‐ | |
| 25 | σασθαι καὶ προσθήκην· διὸ καὶ τὸ τρίγωνον δυνατόν ἐστι καὶ αὐξῆσαι καὶ μειῶσαι καὶ τὰ ἄλλα σχήματα τὰ εὐθύγραμμα, ἐπειδὴ ἐξ εὐθειῶν σύγκει‐ ται. τῶν γὰρ σχημάτων τὰ μὲν εὐθύγραμμα ὑπάρχουσι, τὰ δὲ περιφερό‐ γραμμα. | |
| 29n | Φύσις δὲ λέγεται ἕνα μὲν τρόπον. | |
| 30 | Καθ’ ἕνα μὲν τρόπον φύσις λέγεται ἡ γένεσις τῶν φυομένων, τουτέστιν ἡ ὁδὸς ἡ ἐπὶ γένεσιν, οἷον εἴ τις ἐπεκτείνας λέγοι τὸ υ στοιχεῖον φωνῆεν· εἰ μὲν γὰρ εἴποι τις ἔκφυσις, μακρόν ἐστι τὸ υ, εἰ δὲ φύσις, βραχύ. πάλιν κατ’ ἄλλον τρόπον λέγεται φύσις ἡ ὕλη, ἐξ οὗ γίνεται τὸ γινόμενον ἐνυπάρχοντος ἐν τῷ γίνεσθαι. ὁ μὲν γὰρ λέβης γίνεται ἐκ τοῦ χαλκοῦ καὶ | |
| 35 | ἐνυπάρχει ὁ χαλκὸς τῷ λέβητι. εἶτα λέγεται φύσις καὶ τὸ ποιητικὸν αἴ‐ τιον τὸ προσεχὲς ὑπάρχον ἐν ἑκάστῳ τῶν φύσει ὄντων, καθὸ αὐτὸ ὑπάρ‐ | |
| χει, ἐπειδὴ ὁμοειδές ἐστι τὸ ποιητικὸν αἴτιον τῷ γινομένῳ ἐξ αὐτοῦ (ἄν‐ | 310 | |
In met.311 | θρωπος γὰρ ἀνθρώπου) καὶ κατὰ τοῦτο ἐν αὐτῷ ἐστιν. ἢ τὴν φύσιν λέγει *** ποιητικὸν γὰρ αἴτιον καὶ αὐτή ἐστι. | |
| 3n | Φύεσθαι δὲ λέγεται ὅσα αὔξησιν ἔχει. | |
| 4 | Ὃ λέγει τοῦτό ἐστιν ὅτι ταῦτα λέγεται φύεσθαι πρὸς ἄλληλα καὶ συμ‐ | |
| 5 | φύεσθαι, τὰ μεταδιδόντα ἀλλήλοις ζωῆς τινος. οὕτω γὰρ λέγεται τὸ βρέφος συμφύεσθαι τῇ μητρί, εἴ γε τρέφεται ἐκ τῆς μητρός, ὁμοίως δὲ καὶ τὸ φυτὸν ἐκ τῆς γῆς· καὶ αὐξάνονται δέ. τοῦτο οὖν φησιν ὅτι φύεσθαι δὲ λέγονται ὅσα αὔξησιν ἔχει δι’ ἑτέρου τῷ ἅπτεσθαι καὶ συμπεφυκέναι ἢ προσπεφυκέναι, ὥσπερ τὰ ἔμβρυα. ἡ δὲ σύμφυσις διαφέρει τῆς ἁφῆς. ἐπὶ μὲν γὰρ τῆς ἁφῆς | |
| 10 | οὐδέν ἐστιν ἕτερον παρὰ τὴν ἁφήν· ἐν δὲ τοῖς συμπεφυκόσιν ἐστὶν ἓν τὸ αὐτὸ ἐν ἀμφοῖν, ὅπερ ποιεῖ ἀντὶ τοῦ ἅπτεσθαι συμπεφυκέναι καὶ ἓν εἶναι, αὐτὴ ἡ κοινὴ ζωή. ἓν οὖν ὑπάρχει κατὰ τὸ συνεχὲς καὶ τὸ ποσόν, ἀλλὰ μὴ κατὰ τὸ ποιόν· διάφορα γὰρ τὰ εἴδη ὑπάρχει· ἄλλο γὰρ εἶδος φυτοῦ καὶ ἄλλο γῆς. εἶτά φησι πάλιν περὶ τοῦ ὑλικοῦ αἰτίου τοῦ | |
| 15 | πορρωτέρω· ἀνωτέρω γὰρ τὸ προσεχὲς ὑλικὸν αἴτιον ἔλεγε. φησὶν οὖν ὅτι φύσις λέγεται ἐξ οὗ πρώτου γίνεται τὰ φυσικὰ πράγματα, ἀρρυθμίστου οὔσης τῆς πρώτης ὕλης, φημὶ δὲ ἀνειδέου καὶ ἀμεταβλήτου ἐκ τῆς δυ‐ νάμεως τῆς αὑτοῦ· οἷον ἀνδριάντος καὶ τῶν χαλκῶν σκευῶν ἡ φύσις ὁ χαλκός ἐστιν ὡς ὑλικὸν αἴτιον ἡ φύσις, τῶν δὲ ξυλίνων ξύλον, | |
| 20 | ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων. ἐκ τούτων γάρ ἐστι τῶν ἄλλων ἕκαστον διασωζομένης τῆς πρώτης ὕλης, εἴ γε ὑπόκειται. διὰ ταῦτα γὰρ καὶ τὰ στοιχεῖα φύσιν προσηγόρευσαν οἱ λέγοντες αὐτὰ εἶναι ὑλικὰ αἴτια, οἱ μὲν πῦρ οἱ δὲ γῆν οἱ δὲ ἀέρα οἱ δὲ ὕδωρ, οἱ δὲ τὸ μεταξύ, οἱ δ’ ἔνια τού‐ των πῦρ καὶ γῆν, οἱ δὲ πάντα ὥσπερ Ἐμπεδοκλῆς. | |
| 25n | Ἔτι δὲ ἄλλον τρόπον λέγεται ἡ φύσις ἡ τῶν ὄντων | |
| 26n | φύσει οὐσία. | |
| 27 | Ὁ Ἀλέξανδρος οἴεται περὶ τοῦ συνθέτου λέγειν αὐτὸν ἐνταῦθα· ὅσον δὲ ἐκ τῶν λεγομένων ὑπ’ αὐτοῦ, περὶ τοῦ εἴδους λέγει. τί γάρ; φησὶν ὅτι κατ’ ἄλλον τρόπον λέγεται φύσις ἡ οὐσία, τουτέστι τὸ εἶδος· τὸ γὰρ | |
| 30 | ἑκάστου εἶδος οὐσία αὐτοῦ ἐστιν. οἷον οἱ λέγοντες τὴν φύσιν εἶναι τὴν πρώτην σύνθεσιν, ὥσπερ καὶ ὁ Ἐμπεδοκλῆς· τὸ γὰρ εἶδος ἔλεγεν ἐπι‐ γίνεσθαι ἐκ τῆς τῶν στοιχείων μίξεως, καὶ ἔλεγεν ὅτι ‘φύσις δὲ ἐπὶ τούτοις τοῖς στοιχείοις ὀνομάζεται τοῖς ἀνθρώποις.‘ ὁ δ’ Ἀριστοτέλης ἀνατρέπει | |
| τὴν δόξαν ταύτην φάσκων οὕτως διὸ καὶ ὅσα φύσει ἐστὶν ἢ γίνεται, | 311 | |
In met.312 | ἤδη ὑπάρχοντος *** (τουτέστιν ἐκ τοῦ ὑλικοῦ αἰτίου) οὔπω φαμὲν τὴν φύσιν ἔχειν, ἐὰν μὴ τὸ εἶδος ἀπολάβοι, ὡς ὄντος τοῦ εἴδους ἑτέρου παρὰ τὴν τῶν στοιχείων σύνθεσιν, καὶ ὅτι ἡ φύσις κατὰ τὸ εἶδος χαρακτηρίζεται, οὐ τὸ † περὶ θεοῦ ἀλλὰ τὸ ζῷον λογικὸν θνητόν. | |
| 5n | Φύσει μὲν τὸ ἐξ ἀμφοτέρων τούτων ἐστί. | |
| 6 | Μεμαθήκαμεν καὶ ἐν τῇ Φυσικῇ ἀκροάσει ὅτι φύσις μὲν λέγεται ὑπ’ αὐτοῦ τὸ εἶδος, φύσει δὲ τὸ σύνθετον· διό φησι φύσει μὲν οὖν τὸ ἐξ ἀμφοτέρων, οἷον τὰ ζῷα καὶ τὰ μόρια αὐτῶν. φησὶν οὖν ὅτι ἔστι φύσις καὶ ἡ πρώτη ὕλη, καὶ αὕτη διχῶς, ἢ ἡ πορρώτερον ἢ ἡ | |
| 10 | προσεχής (πορρωτέρω μὲν τὸ ὕδωρ, εἰ τύχοι, προσεχὴς δὲ ὁ χαλκός), καὶ τὸ εἶδος καὶ ἡ οὐσία φύσις ἐστί. τοῦτο δέ ἐστι τὸ τέλος τῆς γενέσεως· τούτου γὰρ βούλεται τυχεῖν ἡ φύσις, τοῦ ποιῆσαι τέλειον ζῷον οἷον τὸ γεννῶν. ἐντεῦθεν γὰρ μεταφορικῶς καὶ πᾶσα οὐσία φύσις λέγεται διὰ ταῦτα, ἐπειδὴ ἡ οὐσία καὶ τὸ εἶδος φύσις τίς ἐστιν. ἐκ γοῦν τῶν λεχθέντων συνάγε‐ | |
| 15 | ται ὅτι ἡ πρώτη φύσις καὶ κυρίως λεγομένη ἐστὶν ἡ οὐσία τῶν ἐχόντων ἀρχὴν κινήσεως ἐν ἑαυτοῖς, καθὸ αὐτὰ ὑπάρχουσιν. ἡ γὰρ ὕλη κατὰ τοῦτο λέγεται φύσις, καθὸ δεκτική ἐστι τοῦ εἴδους, ὅπερ εἶδος κυρίως φύσις ὑπάρχει. ὁμοίως δὲ καὶ ἡ ὁδὸς ἡ ἐπὶ τὸ τέλος ἄγουσα φύσις ὑπάρχει. ἐνυπάρχουσά πως ἢ δυνάμει ἢ ἐντελε‐ | |
| 20 | χείᾳ, δυνάμει μὲν τὸ ὑλικὸν αἴτιον, ἐντελεχείᾳ δὲ τὸ ποιητικόν. | |
| 21n | Ἀναγκαῖον λέγεται οὗ ἄνευ οὐκ ἐνδέχεται ζῆν. | |
| 22 | Ἐντεῦθεν περὶ τοῦ ἀναγκαίου ἡμῖν διαλέγεται πληρώσας τὸν περὶ τῆς φύσεως λόγον, καί φησιν ὅτι ἀναγκαῖόν ἐστιν, οὗ ἄνευ ζῆν ἡμᾶς μὴ ἐνδέ‐ χεται, ὥσπερ τὸ ἀναπνεῖν καὶ ἡ τροφή· οὐ δυνατὸν γὰρ ζῆν ἡμᾶς οὔτε | |
| 25 | μὴ ἀναπνέοντας οὔτε μὴ τρεφομένους. καὶ ὧν ἄνευ τὸ ἀγαθὸν μὴ ἐνδέ‐ χεται εἶναι ἢ γενέσθαι, ἢ τὸ κακὸν ἀποβαλεῖν ἢ στερηθῆναι, οἷον τὸ πιεῖν τὸ φάρμακον ἀναγκαῖον διὰ τὴν ὑγείαν, καὶ τὸ πλεῦσαι εἰς Αἴγιναν διὰ τὸ χρηματίσασθαι. πάλιν ἀναγκαῖον λέγεται τὸ βίαιον καὶ ἡ βία· τοῦτο δέ ἐστι τὸ ἀναγκάζεσθαί τι παρὰ τὴν ὁρμὴν ποιεῖν καὶ τὴν προαί‐ | |
| 30 | ρεσιν. τὸ γὰρ βίαιον ἀναγκαῖον λέγει· διὸ καὶ λυπηρὸν τὸ βίαιον, ὥσπερ ἔλεγεν Εὔηνος ὁ σοφιστὴς ‘πᾶν γὰρ ἀναγκαῖον πρᾶγμα λυπηρὸν ὑπάρχει‘. καὶ ἡ βία ἀνάγκη ἐστίν, ὥσπερ καὶ Σοφοκλῆς ἔλεγεν ὅτι ‘βία με ἀναγκάζει | |
| ταῦτα ποιεῖν.‘ καὶ δοκεῖ ἡ βία ἀμετάπειστος εἶναι, ἐπειδὴ ἐναντία ἐστὶ τῇ | 312 | |
In met.313 | προαιρέσει· εἰ γὰρ μεταπεισθῶμεν, οὐκέτι ἐστὶ βία. ἔτι τὸ μὴ ἐνδεχόμενον ἄλλως ἔχειν τοῦτό φαμεν ἀναγκαῖον, ὥσπερ ἐπὶ τοῦ θεοῦ εἰρήκαμεν ἐν τῇ θεωρίᾳ· καὶ κατὰ τοῦτο τὸ ἀναγκαῖον καὶ τὰ ἄλλα λέγονταί πως ἀναγκαῖα, καθάπερ ἐν τῇ θεωρίᾳ εἴρηται. τό τε γὰρ ἀναγκαῖον λέγεται | |
| 5 | ἢ ποιεῖν ἢ πάσχειν τότε, ὅταν μὴ ἐνδέχηται ἄλλως ἔχειν διὰ τὸ βιαζόμενον, ὡς ταύτην ἀνάγκην οὖσαν, δι’ ἣν μὴ ἐνδέχεται ἄλλως ἔχειν· ὥστε ἐκεῖθεν ἐφήκει τὸ ἀναγκαῖον καὶ τῷ κατὰ τὴν βίαν ἀναγκαίῳ. ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τῶν συναιτίων τοῦ ζῆν καὶ τοῦ ἀγαθοῦ· ὅταν μὴ ἐνδέχηται ἔνθα μὲν τὸ ἀγαθὸν ὅπου δὲ καὶ τὸ ζῆν καὶ τὸ εἶναι ἄνευ τινῶν, ταῦτα ἀναγ‐ | |
| 10 | καῖα ὑπάρχουσι, καὶ ἡ αἰτία ἀνάγκη τίς ἐστιν αὕτη ἔξωθεν ὑπάρχουσα, ὥσπερ τὸ ἀναπνεῖν † καὶ ἡ ὑγίεια πρὸς τὸν κάμνοντα. | |
| 12n | Ἔτι ἡ ἀπόδειξις τῶν ἀναγκαίων. | |
| 13 | Καὶ ἐπὶ τῆς ἀποδείξεως τῆς ἀναγκαίας οὐκέτι ἐνδέχεται ἄλλως ἔχειν, 〈οἷον〉 τὴν σεληνιακὴν ἔκλειψιν, εἰ ἀποδέδεικται ἁπλῶς· τού‐ | |
| 15 | του δὲ αἴτια τὰ πρῶτα, τουτέστιν αἱ προτάσεις, εἰ ἀδύνατον ἄλλως ἔχειν ἐξ ὧν ὁ συλλογισμός. τῶν μὲν δὴ συμπερασμάτων ἕτερόν ἐστιν αἴτιον, τουτέστιν αἱ προτάσεις, τῷ εἶναι αὐτὰς ἀναγκαίας, τῶν δὲ προτά‐ σεων οὐδέν ἐστιν ἕτερον αἴτιον, ἀλλὰ διὰ ταῦτα τὰ ἄλλα. ὥστε τὸ πρῶτον καὶ κυρίως ἀναγκαῖον τὸ ἁπλοῦν ἐστι, καθάπερ εἰρήκα‐ | |
| 20 | μεν· τοῦτο γὰρ οὐκ ἐνδέχεται πλεοναχῶς ἔχειν, ὥστε οὐδὲ ἄλλως καὶ ἄλλως· εἰ γὰρ ἔχει ἄλλως καὶ ἄλλως, οὐκέτι λέγεται ἁπλοῦν. ὥστε ἐπειδὴ ἁπλᾶ ἐστι καὶ ἀίδια καὶ ἀκίνητα, οὐδέν ἐστιν ἐν ἐκείνοις βίαιον οὐδὲ παρὰ φύσιν, εἴ γε ἄφραστος ἁπλότης θεωρεῖται ἐν αὐτοῖς. πῶς δὲ τὸ βίαιον καὶ ποικίλον θεωρηθείη ἂν ἐν τῷ ἁπλῷ; | |
| 25n | Ἓν λέγεται τὸ μὲν κατὰ συμβεβηκὸς τὸ δὲ καθ’ αὑτό. | |
| 26 | Πληρώσας τὸν περὶ τοῦ ἀναγκαίου λόγον ἐντεῦθεν λέγει περὶ τοῦ ἑνός, καί φησιν ὅτι τὸ ἓν ἢ κατὰ συμβεβηκὸς λέγεται ἢ καθ’ αὑτό· κατὰ συμ‐ βεβηκὸς μὲν οἷον Κορίσκος καὶ τὸ μουσικὸν ἕν ἐστι, καὶ οὐδὲν διαφέρει τὸ εἰπεῖν ὅτι τῷ Κορίσκῳ συμβέβηκε τὸ μουσικὸν καὶ τὸ ὁ Κορίσκος μου‐ | |
| 30 | σικὸς καὶ τὸ μουσικὸς Κορίσκος· καὶ τὸ δεύτερον τὸ δίκαιον καὶ τὸ μουσικόν, τρίτον *** καὶ δίκαιος Κορίσκος. ταῦτα γὰρ ἓν πάντα λέγονται, κατὰ συμβεβηκὸς μέντοι γε, τὸ μὲν δίκαιον καὶ μουσικόν, ἐπειδὴ μιᾷ οὐσίᾳ συμ‐ βέβηκε τῷ Κορίσκῳ, τὸ δὲ μουσικὸν καὶ Κορίσκος, ὅτι θάτερον τῶν μο‐ ρίων θατέρῳ συμβέβηκε κατὰ φύσιν ἢ παρὰ φύσιν. ὁμοίως δὲ τρόπον | |
| 35 | τινὰ καὶ ὁ μουσικὸς Κορίσκος τῷ Κορίσκῳ ἕν (καλῶς δὲ προσέθηκε τρόπον | 313 |
In met.314 | τινά), ἐπειδὴ θάτερον τῶν μορίων θατέρῳ συμβέβηκε τῶν ἐν τῷ λόγῳ, οἷον τὸ μουσικὸν τῷ Κορίσκῳ, καὶ οὕτως κατηγορεῖται τὸ ὅλον τοῦτο τοῦ Κορίσκου· καὶ ὁ μουσικὸς Κορίσκος τῷ δικαίῳ Κορίσκῳ, ὅτι ἑκατέρου μέρος τῷ αὐτῷ συμβέβηκεν. ὡσαύτως δὲ κἂν ἐπὶ γένους καὶ ἐπὶ τῶν | |
| 5 | καθόλου τινὸς ὀνομάτων λέγηται τὸ συμβεβηκός, οἷον ὅτι ἄνθρω‐ πος τὸ αὐτὸ καὶ μουσικὸς ἄνθρωπος· ἢ γὰρ ἐπειδὴ μιᾷ ὑπαρχούσῃ οὐσίᾳ συμβέβηκε τὸ μουσικόν, ἢ ὅτι ἄμφω τῶν καθ’ ἕκαστά τινι συμβέβηκεν, οἷον Κορίσκῳ. ἀλλ’ οὐ τὸν αὐτὸν τρόπον ἄμφω ὑπάρχουσιν, ἀλλὰ τὸ μὲν ἴσως ὡς γένος, καὶ ἓν τοῦτ’ ἐστὶν ὁ ἄν‐ | |
| 10 | θρωπος, τὸ δὲ ὡς ἕξις ἢ πάθος τῆς οὐσίας, τουτέστιν τοῦ Κορίσκου. τοσαυταχῶς οὖν λέγεται τὸ κατὰ συμβεβηκὸς ἕν. τῶν δὲ καθ’ αὑτὸ ἓν λεγο‐ μένων τὰ μὲν λέγονται κατὰ συνέχειαν ἕν, ὥσπερ ὁ φάκελλος διὰ τὸν δεσμὸν καὶ τὰ ξύλα καὶ ἡ κόλλα. ὁμοίως δὲ καὶ ἡ γραμμὴ καὶ ἡ εὐθεῖα καὶ ἡ κεκλασμένη μία λέγεται, ὥσπερ καὶ τῶν μερῶν ἕκαστον, σκέλος καὶ βραχίων. | |
| 15 | πάλιν δὲ αὖ τούτων μάλιστα λέγεται συνεχῆ τὰ φύσει τῶν τεχνητῶν. συνεχὲς δὲ κυρίως λέγεται, καθάπερ εἴρηται ἐν τῇ θεωρίᾳ, οὗτινος κίνησις μία ὑπάρχει καθ’ αὑτὸ καὶ μὴ οἷόν τε ἄλλως. μία οὖν ἐστιν οὗ ἡ κίνησις ἀδιαίρετος, ἀδιαίρετος δὲ κατὰ τὸν χρόνον. καθ’ αὑτὸ δὲ ὑπάρχει συνεχῆ, ὅσα μὴ τῇ ἁφῇ μόνῃ ἔχουσι τὸ ἕν. εἰ γὰρ θείη τις | |
| 20 | ξύλα ἁπτόμενα ἀλλήλων, ταῦτα οὐχ ὑπάρχουσι συνεχῆ, οὔτε σῶμα οὔτε ἄλλο οὐδὲν τοιοῦτο συνεχές. τὰ δὴ κυρίως συνεχῆ ἓν λέγονται, κἂν ἔχωσι κάμψιν, καὶ ἔτι μᾶλλον τὰ μὴ ἔχοντα κάμψιν, οἷον καὶ μηρὸς σκέλους, ὅτι ἐνδέχεται μὴ μίαν εἶναι τὴν κίνησιν τοῦ σκέλους, καθάπερ εἴρηται. καὶ ἡ εὐθεῖα τῆς κεκαμμένης μᾶλλόν ἐστιν ἕν· τὴν γὰρ κεκαμμέ‐ | |
| 25 | νην εὐθεῖαν καὶ ἔχουσαν γωνίαν καὶ μίαν φαμὲν καὶ οὐ μίαν, ὅτι ἐνδέχεται καὶ μὴ ἅμα τὴν κίνησιν αὐτῆς εἶναι καὶ ἅμα, ὡς ἐπὶ τῶν φερομένων τῇδε κἀκεῖσε καὶ διὰ σκολιότητα τόπου ἅμα· τῆς δὲ εὐθείας ἡ κίνησις ἀεὶ ἅμα ἐστί, καὶ οὐδενὸς μορίου ἔχοντος μέγε‐ θος τὸ μὲν ἠρεμεῖ τὸ δὲ κινεῖται, ὥσπερ ἐπὶ τῆς κεκαμμένης εὐθείας. | |
| 30 | ἔτι δὲ πάλιν λέγεται ἓν τὸ κατὰ τὸ ὑποκείμενον καὶ τὴν ὕλην καὶ ἀδιαί‐ ρετον κατὰ τὸ εἶδος καὶ ἀδιάφορον. διό φησιν ἀδιάφορα δέ ἐστιν, ὧν ἀδιαίρετον τὸ εἶδος κατὰ τὴν αἴσθησιν, ὥσπερ ἐπὶ τῶν γλυκέων οἴνων· εἷς γὰρ λέγονται, ἐπειδὴ οὐκ ἔχουσιν αἰσθητὴν διαφοράν· πρὸς μέν‐ τοι τὴν αὐστηρότητα γίνεταί τις αἰσθητὴ διαφορά. τὸ δὲ ὑποκείμενον ἢ | |
| 35 | προσεχές ἐστιν ἢ πόρρω· καὶ γὰρ οἶνος εἷς λέγεται, καθὸ πᾶς ὕδωρ, καὶ οἱ χυμοὶ πάντες λέγονται ἓν εἶναι, οἷον ἔλαιον οἶνος καὶ τὰ τηκτά, ὅτι πάντως τὸ ἔσχατον ὑποκείμενόν ἐστι τὸ ὕδωρ. λέγεται δὲ ἓν καὶ ὧν τὸ | |
| γένος ἕν, ὥσπερ κατὰ τὸ ζῷον ἄνθρωπος καὶ ἵππος καὶ βοῦς καὶ ὅσα ἄλλα | 314 | |
In met.315 | τοιαῦτα· διαφέρουσι δὲ ἀλλήλων κατὰ τὰς ἀντικειμένας διαφοράς, ὥσπερ καὶ τὰ κοινωνοῦντα κατὰ τὴν ὕλην. ταῦτα οὖν ποτὲ μὲν κατὰ τὸ προσεχὲς γένος ἔχουσι τὸ ἕν, ποτὲ δὲ κατὰ τὸ πόρρω, ὥσπερ τὸ τρίγωνον τὸ ἰσοσκελὲς καὶ τὸ σκαληνὸν διαφέρουσιν ἀλλήλων κατὰ τὸ προσεχὲς γένος, κατὰ δὲ τὸ | |
| 5 | πόρρω κοινωνοῦσιν· ἄλλο γὰρ ἔχει σχῆμα τὸ ἰσοσκελὲς καὶ ἄλλο τὸ σκαληνόν. διὰ τοῦτο οὖν φησιν ὅτι ποτὲ μὲν κατὰ τὸ ἄνω γένος λέγεται τὸ αὐτό, ἂν ᾖ τελευταῖα τοῦ γένους εἴδη τὰ ἀνωτέρω τούτων, οἷον τὸ ἰσοσκε‐ λὲς καὶ τὸ ἰσόπλευρον ταὐτὸν καὶ ἓν σχῆμα, ὅτι ἄμφω τρίγωνα, τρίγωνα δ’ οὐ ταὐτά· διαφέρουσι γὰρ κατὰ τὸ σχῆμα. πάλιν ἓν λέγονται | |
| 10 | τὰ κοινωνοῦντα ἀλλήλοις κατὰ τὸν ὁρισμόν, ὥσπερ οἱ ἄνθρωποι τῷ εἴδει ἕν, ὅτι ἀδιαίρετός ἐστιν ὁ τούτων λόγος. ὁ μέντοι γε προφορικὸς οὐκ ἔστιν ἀδιαίρετος· διαιρεῖται γὰρ εἰς μακρὰν καὶ βραχεῖαν συλλαβήν, ὡς τοῦ πο‐ σοῦ ὑπάρχον. καὶ τὸ αὐξάνον γὰρ καὶ τὸ φθῖνον ἕν ἐστιν, ἐπειδὴ καὶ ὁ αὐτὸς λόγος ἐστίν, ὥσπερ τοῦ ἐπιπέδου τοῦ μεγάλου καὶ τοῦ μικροῦ. πάλιν | |
| 15 | δὲ ἓν λέγεται ὧν ἡ νόησίς ἐστιν ἀδιαίρετος, ἥτις νοεῖ τὴν οὐσίαν αὐτὴν καθ’ αὑτήν, μὴ προσχρωμένη συμβεβηκότι. ἔστιν οὖν τὸ τοιοῦτον ἓν τῷ ἀριθμῷ, ἅτινα ἡ νόησις οὐ χωρίζει οὔτε χρόνῳ οὔτε τόπῳ αὐτὰς τὰς οὐ‐ σίας ἐπισκοποῦσα. καθὸ δὲ μὴ ἔχουσι διαίρεσιν, κατὰ τοῦτο ἓν λέγονται· οἷον εἰ καθὸ ἄνθρωπός ἐστι, μὴ ἔχει διαίρεσιν, κατὰ τοῦτο λέγεται, εἰ δὲ | |
| 20 | καθὸ ζῷον, ὡς ζῷον ἢ ὡς μέγεθος. | |
| 21n | Τὰ μὲν οὖν πλεῖστα ἓν λέγεται τῷ ἕτερόν τι ἢ ποιεῖν | |
| 22n | ἢ πάσχειν. | |
| 23 | Τὰ πλεῖστα ἓν λέγονται τῷ ἕτερόν τι ποιεῖν ἢ πάσχειν (οὕτως γάρ φαμεν τὴν πάπυρον καὶ τὴν δρῦν καὶ τὴν δάφνην ἕν τι εἶναι, ἐπειδὴ ἅμα | |
| 25 | πάντα ἓν πῦρ ποιοῦσιν καὶ ὁμοίως καίουσι, καὶ ὁμοίως ἔχουσι τόδε τὸ πρᾶγμα), ἢ διὰ τὸ ὁμοίως πάσχειν ἢ πρός τι εἶναι. τὰ δὲ πρώτως λε‐ γόμενα ἓν ὧν ἡ οὐσία μία. μία δὲ ἢ συνεχείᾳ ἢ εἴδει ἢ λόγῳ· καὶ γὰρ ταῦτα ἀριθμοῦνται ὡς πλείονα, ἢ τὰ μὴ συνεχῆ, ἢ ὧν μὴ ἓν τὸ εἶδος, ἢ ὧν ὁ λόγος μὴ εἷς. | |
| 30n | Ἐπεὶ δὲ ἔστι μὲν ὡς ὁτιοῦν ἓν συνεχείᾳ φαμὲν εἶναι. | |
| 31 | Ὁ Ἀλέξανδρός φησι θέλειν τὸ ‘ἔτι δέ‘, ἐπειδὴ οὐδαμοῦ ἀνταποδίδωσιν ὑποκατιών. δύναται δὲ [εἶναι] ἀνταπόδοσις τὸ ἀρχὴ εἶναι, ‘ἐπειδὴ ἔστιν, ἀρχὴ οὖν.‘ ὃ οὖν λέγει, τοιοῦτόν ἐστιν· ἐπειδὴ πολλάκις φαμὲν ἓν εἶναι, ἂν ᾖ ποσὸν καὶ συνεχές, ἔστι δὲ ὅτε οὐ λέγομεν, ἐὰν μή τι ὅλον | |
| 35 | ὑπάρχῃ, τοῦτο δὲ ἂν μὴ τὸ εἶδος ἓν ἔχῃ, οἷον οὐκ ἂν εἴποιμεν ἓν εἶναι τὸ | 315 |
In met.316 | ὑπόδημα, ἐὰν θεασώμεθα ὁπωσοῦν τὰ μέρη αὐτοῦ συγκείμενα, εἰ μὴ οὕτως ὥστε εἶναι ὑπόδημα καὶ ἐφαρμόττειν τῷ ποδί· διὸ καὶ ὁ κύκλος λέγεται εἷς, ἐπειδὴ αὕτη μάλιστα τῶν γραμμῶν οὔτε ἀφαίρεσιν οὔτε προσθήκην ἀνέχεται. τὸ δὲ ἓν εἶναι ἀρχή τινί ἐστιν ἀριθμοῦ καὶ τοῦ εἶναι· | |
| 5 | τὸ γὰρ πρῶτον μέτρον ἀρχή· ᾧ γὰρ πρώτῳ γνωρίζομεν, τοῦτο πρῶτον μέτρον ἑκάστου γένους. ἀρχὴ οὖν τοῦ γνωστοῦ περὶ ἕκαστον τὸ ἕν, οὐ τὸ αὐτὸ δὲ ἐν πᾶσι τοῖς γένεσι τὸ ἕν· ἔνθα μὲν γὰρ δίεσίς ἐστιν, ὥσπερ ἐπὶ τῶν μελῶν, ἔνθα δὲ φωνῆεν ἢ ἄφωνον, βάρους δὲ ἕτερον καὶ κινήσεως ἄλλο. πανταχοῦ γὰρ | |
| 10 | τὸ ἓν ἀδιαίρετον ὑπάρχει ἢ τῷ ποσῷ, ἡνίκα ἐστὶ συνεχές, ἢ τῷ εἴδει. τὸ μὲν οὖν κατὰ τὸ ποσὸν ἀδιαίρετον, καθό ἐστι ποσόν, ἡ μονὰς ὑπάρχει, τὸ δὲ πάντῃ θέσιν ἔχον στιγμή, τὸ δὲ μοναχῇ γραμμή, τὸ δὲ διχῇ ἐπί‐ πεδον, τὸ δὲ τριχῇ στερεόν. | |
| 14n | Ἔτι δὲ τὰ μὲν κατ’ ἀριθμόν ἐστιν ἕν. | |
| 15 | Πάλιν τὰ αὐτὰ ἀναλαμβάνει καί φησιν ὅτι τὰ μὲν ἓν λέγονται τῷ ἀρι‐ θμῷ, τὰ δὲ κατ’ εἶδος, τὰ δὲ τῷ γένει, τὰ δὲ κατὰ ἀναλογίαν. καὶ ἀριθμῷ μὲν ἓν λέγεται εἶναι ὧν ἡ ὕλη μία, εἴδει δὲ ὧν ὁ λόγος εἷς ὑπάρχει, γένει δὲ ὧν τὸ αὐτὸ σχῆμα τῶν κατηγοριῶν (κοινῶς γὰρ κατηγορεῖται ἵππου καὶ ἀνθρώπου τὸ ζῷον, ὡς ἓν ταῦτα ὑπάρχει τῷ γένει), κατὰ ἀναλογίαν | |
| 20 | δὲ ὡς τρόπις πλοίου, οὕτως ζῴου καρδία ἀρχὴ ὑπάρχει. ἀεὶ δὲ τὰ ὕστερα τοῖς ἔμπροσθεν ἀκολουθεῖ, οἷον ὅσα ἀριθμῷ ἓν ὑπάρχει, καὶ εἴδει εἰσὶν ἕν· ὅσα δὲ εἴδει εἰσίν, οὐ πάντα ἀριθμῷ ἕν. ἀλλὰ γένει ἕν, ὅσαπερ καὶ εἴδει· οὐχ ὅσα δὲ γένει, πάντως καὶ εἴδει· ὁ γὰρ ἄνθρωπος καὶ ὁ ἵππος ἓν λέγεται τῷ γένει, εἴδει δὲ οὐχ ὑπάρχουσιν ἕν. ὅσα δὲ ἓν ἀναλογίᾳ, οὐ πάντα | |
| 25 | γένει· ἓν γάρ ἐστι κατ’ ἀναλογίαν τρόπις καὶ καρδία, οὐκ ἤδη δὲ καὶ γένει ἓν ὑπάρχουσι. φανερὸν οὖν ὅτι πολλὰ ἀντίκειται τῷ ἑνί. ὁσαχῶς οὖν τὸ ἕν, τοσαυταχῶς καὶ τὰ πολλὰ λεχθήσεται· τὰ μὲν γὰρ τῷ μὴ συνεχῆ εἶναι, τὰ δὲ τῷ διαιρετὴν ἔχειν τὴν ὕλην κατὰ τὸ εἶδος ἢ τὴν πρώτην ἢ τὴν πόρρω, τὰ δὲ τῷ ἔχειν λόγους πλείους ἀντὶ τοῦ ἑνός. | |
| 30n | Τὸ ὂν λέγεται τὸ μὲν κατὰ συμβεβηκός, τὸ δὲ καθ’ | |
| 31n | αὑτό. | |
| 32 | Εἰπὼν περὶ τοῦ ἑνὸς ὅτι λέγεται κατὰ συμβεβηκὸς καὶ καθ’ αὑτό, καὶ κατὰ συμβεβηκὸς μὲν τριχῶς, ἢ ὅταν τὸ συμβεβηκὸς κατηγορῆται τοῦ ὑποκειμένου, ἢ ὅταν συμβεβηκὸς συμβεβηκότος, ἢ ὅταν παρὰ φύσιν γίνηται | |
| 35 | ἡ κατηγορία τῆς οὐσίας κατηγορουμένης τοῦ συμβεβηκότος, ἐντεῦθέν φησι | |
| καὶ περὶ τοῦ ὄντος, καὶ λέγει ὅτι καὶ τὸ ὂν λέγεται καθ’ αὑτὸ ἢ κατὰ | 316 | |
In met.317 | συμβεβηκός. καὶ κατὰ συμβεβηκὸς μὲν τριχῶς λέγεται, ὥσπερ καὶ ἐπὶ τοῦ ἑνὸς εἰρήκαμεν, ἡνίκα ἢ τὸ συμβεβηκὸς κατηγορεῖται τοῦ ὑποκειμένου ἢ συμβεβηκὸς συμβεβηκότος ἢ οὐσία συμβεβηκότος, οἷον ὁ Σωκράτης μου‐ σικός ἐστι, τὸ δίκαιον μουσικόν ἐστι, τὸ μουσικὸν Σωκράτης ἐστί. πάλιν | |
| 5 | δὲ λέγεται τὸ ὂν καθ’ αὑτὸ καὶ ὁσαχῶς λέγονται αἱ κατηγορίαι, ἐπειδὴ ἐν ταῖς δέκα κατηγορίαις θεωρεῖται τὸ ὄν· ὄντα γὰρ ὑπάρχουσι αἱ δέκα κα‐ τηγορίαι, ὥστε τὸ καθ’ αὑτὸ ὂν ἐν ταῖς δέκα κατηγορίαις ὑπάρχει πάλιν. ἐπειδὴ τῶν συμπερασμάτων τὰ μὲν ἀληθῆ ὑπάρχουσι, τὰ δὲ ψευδῆ, τὸ ὂν ἐν τοῖς ἀληθέσι θεωρεῖται, εἴ γε τὴν ὕπαρξιν τῶν πραγμάτων δηλοῖ· | |
| 10 | οἷον ὁ ἄνθρωπος ζῷον, τὸ ζῷον οὐσία, ὁ ἄνθρωπος ἄρα οὐσία. καὶ ἢ δυνάμει ἢ ἐνεργείᾳ. ἰστέον οὖν ὅτι περὶ τῶν κατὰ συμβεβηκὸς διαλέγεται ἡμῖν ὁ φιλόσοφος ἐν τῷ Ε στοιχείῳ πολυπραγμονῶν αὐτὰ καὶ πολυειδῶς ἐξετάζων, περὶ δὲ τῶν καθ’ αὑτὸ ἐν τῷ Ζ στοιχείῳ, περὶ δὲ τῶν δυνάμει καὶ ἐνεργείᾳ ἐν τῷ Θ. καί φησιν ἐν ἐκείνοις ὅτι κυρίως δυνάμει ὑπάρ‐ | |
| 15 | χουσι τὰ προσεχῆ, οἷον τὸ σπέρμα οὐ λέγεται δυνάμει γραμματικός, ἀλλὰ μᾶλλον ἔμβρυον, καὶ πάλιν ὁ λίθος λέγεται μὲν ἐνεργείᾳ λίθος, δυνάμει δέ, εἰ τύχοι, Ἑρμῆς. Εἶτα οὕτω περὶ τοῦ ὄντος διαλεχθεὶς ἐφεξῆς διαλέγεται ἡμῖν καὶ περὶ τῆς οὐσίας, καί φησιν ὅτι τετραχῇ λέγεται ἡ οὐσία, οἷον πάντα τὰ ἁπλᾶ | |
| 20 | σώματα, οἷον πῦρ ὕδωρ γῆ ἀὴρ καὶ τὰ ἐκ τούτων συνεστῶτα ζῷά τε καὶ δαίμονες· ὥστε καὶ τοῖς δαίμοσι σῶμα ἀφορίζει ὁ Ἀριστοτέλης. πάλιν λέ‐ γεται οὐσία τὸ αἴτιον τοῦ ὑπάρχειν τὰ σώματα, εἴτε φύσις τοῦτο εἴη εἴτε ψυχὴ τὸ πρῶτον συνεκτικὸν τῶν σωμάτων εἴτε ἕτερόν τι. πάλιν λέγεται οὐσία τὸ κατὰ τὸ εἶδος καὶ τὴν μορφήν. οὐ γὰρ δυνατὸν εἶναι ἄνευ ἐπι‐ | |
| 25 | πέδου σῶμα, τουτέστι ἐπιφανείας, ἤγουν ἄνευ γραμμῆς. πάλιν λέγεται εἶναι οὐσία ὁ ἑκάστου ὁρισμός. τὰ δὲ τέσσαρα σημαινόμενα εἰς δύο ἀνα‐ φέρονται, εἴς τε τὸ ὑποκείμενον καὶ εἰς τὸ εἶδος, ὅπερ ἐστὶ χωριστὸν ἢ τῇ ἐπινοίᾳ, ὡς τὸ ἐπίπεδον, ἢ κατ’ ἐνέργειαν, ὡς ἡ ψυχή. Πάλιν λέγει ἡμῖν καὶ περὶ τοῦ ταὐτοῦ ὅτι τὸ ταὐτὸν ἢ κατὰ συμβε‐ | |
| 30 | βηκὸς ὑπάρχει ἢ καθ’ αὑτό, καὶ ὁσαχῶς λέγεται τὸ ἓν καὶ τὸ ὄν, τοσαυ‐ ταχῶς καὶ τὸ ταὐτόν. ἐφεξῆς λέγει ἡμῖν καὶ περὶ τῶν ἑτέρων ὅτι τὰ ἕτερα πάντῃ διεστήκασιν ἀλλήλων, ὥσπερ λίθος καὶ ἄνθρωπος. ἐπὶ τού‐ των δὲ οὐ πάντων ἑτερότης θεωρεῖται, ἀλλ’ ἔχουσί τι καὶ κοινόν, ὥσπερ ἵππος καὶ ἄνθρωπος· κοινωνοῦσι γὰρ κατὰ τὸ ζῷον. ἐπὶ τούτοις λέγει | |
| 35 | ἡμῖν καὶ περὶ ὁμοίων καὶ ἀνομοίων καὶ ἀντικειμένων· τὴν δὲ λεπτουργίαν τὴν περὶ τούτων ἐν τῷ ῥητῷ λέξομεν. | |
| 37n | Τὸ ὂν λέγεται τὸ μὲν κατὰ συμβεβηκός, τὸ δὲ καθ’ | |
| 38n | αὑτό. | |
| 39 | Τὸ ὂν λέγεται καὶ κατὰ συμβεβηκὸς καὶ καθ’ αὑτό, κατὰ συμβεβηκὸς | |
| 40 | μέν, οἷον τὸ δίκαιον μουσικὸν εἶναί φαμεν (ἰδοὺ ἐνταῦθα συμβε‐ | 317 |
In met.318 | βηκὸς κατηγόρησα συμβεβηκότος), καὶ τὸν ἄνθρωπον μουσικόν, τὴν κατὰ φύσιν κατηγορίαν, καὶ τὸν μουσικὸν ἄνθρωπον, τὴν παρὰ φύσιν κατηγορίαν, παραπλησίως λέγοντες ὥσπερ τὸν μουσικὸν οἰκο‐ δομεῖν, ἐπειδὴ συμβέβηκε τῷ οἰκοδόμῳ μουσικῷ εἶναι ἢ τῷ | |
| 5 | μουσικῷ οἰκοδόμῳ· τὸ γὰρ τόδε εἶναι τόδε τὸ πρᾶγμα δηλοῖ τὸ συμβεβηκέναι τῷδε τόδε, τουτέστι τῷ μουσικῷ τὸ οἰκοδομεῖν. οὕτως οὖν καὶ ἐπὶ τῶν εἰρημένων, τὸν ἄνθρωπον ὅταν μουσικὸν λέγωμεν καὶ τὸν μουσικὸν ἄνθρωπον, ἢ τὸν λευκὸν μουσικὸν ἢ τοῦτον λευκόν, τὸ μὲν ὅτι ἄμφω τῷ αὐτῷ συμβεβήκασι, καὶ τὸ μουσικὸν καὶ τὸ λευκὸν τῷ ἀν‐ | |
| 10 | θρώπῳ, τὸ δ’ ὅτι τῷ ὄντι συμβέβηκεν (ὂν γάρ ἐστιν ὁ ἄνθρωπος), τὸ δὲ μουσικὸν ἄνθρωπος τὴν παρὰ φύσιν κατηγορίαν, ὅτι τούτῳ τῷ ἀνθρώπῳ κατὰ φύσιν συμβέβηκε τὸ μουσικόν. ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τοῦ στερητικοῦ· διό φησιν οὕτω δὲ λέγεται καὶ τὸ μὴ λευκὸν εἶναι, ὅτι ᾧτινι συμ‐ βέβηκεν, ἐκεῖνό ἐστιν. ὥστε τὰ κατὰ συμβεβηκὸς λεγόμενα οὕτως λέ‐ | |
| 15 | γονται, ἢ ἐπειδὴ τῷ αὐτῷ ὄντι ἀμφότερα ὑπάρχουσι τὰ συμβεβηκότα, ὡς εἴρη‐ ται, ἢ ὄντι ἐκείνῳ ὑπάρχουσιν, ἵνα εἴποι τὴν κατὰ φύσιν κατηγορίαν, ἢ ὅτι αὐτό ἐστιν ὡς ὑπάρχον, οὗ αὐτὸ κατηγορεῖται, ἵνα εἴποι τὴν παρὰ φύσιν κατηγορίαν. | |
| 18n | Καθ’ αὑτὸ δὲ εἶναι λέγεται. | |
| 19 | Εἰπὼν περὶ τοῦ συμβεβηκότος τοῦ ἐπὶ τοῦ ὄντος, ἐντεῦθεν λέγει ἡμῖν | |
| 20 | περὶ τοῦ καθ’ αὑτό, καί φησιν ὅτι καθ’ αὑτὸ εἶναι λέγεται ὅσαπερ ση‐ μαίνει τὸ σχῆμα τῆς κατηγορίας· ὁσαχῶς γὰρ λέγονται αἱ κατηγορίαι, τοσαυταχῶς τὸ ὂν ὑπάρχει. ἐπεὶ οὖν τῶν κατηγοριῶν ἡ μέν ἐστιν οὐσία καὶ σημαίνει οὐσίαν, ἡ δὲ ποσόν, ποιόν, πρός τι, ποιεῖν, πάσχειν, ποῦ, ποτέ, ἑκάστῃ τούτων τῶν κατηγοριῶν τὸ εἶναι τὸ αὐτὸ δηλοῖ, εἴ γε πᾶσαι | |
| 25 | αἱ κατηγορίαι ὄντα ὑπάρχουσιν. εἶτα ἵνα μήτις εἴποι πρὸς αὐτὸν ὅτι οὐ πάντα ὄντα ἐστί, φησὶν ὅτι οὐδὲν γὰρ διαφέρει τὸ ἄνθρωπος ὑγιαίνων ἐστὶν ἢ τὸ ἄνθρωπος ὑγιαίνει, ἢ τὸ ἄνθρωπος βαδίζων ἐστὶν ἢ βαδίζει· ὥστε ὄντα πάντα ὑπάρχουσιν. ἔτι τὸ † ὂν ὅπερ δηλοῖ, τοῦτό ἐστιν ἀληθὲς ὑπάρχει, τὸ δὲ μὴ εἶναι ὅτι οὐκ ἀληθὲς ἀλλὰ ψεῦδος. ὁμοίως ἐπὶ κατα‐ | |
| 30 | φάσεως καὶ ἀποφάσεως, οἷον ὅτι ἔστι Σωκράτης μουσικὸς ἀληθὲς τοῦτο (διό φησι καὶ ὄν ἐστι), τὸ δὲ λέγειν ὅτι οὐκ ἔστιν ἡ διάμετρος ἀσύμμετρος ψεῦδος. ἐπὶ τούτοις σημαίνει τὸ ὂν τὸ μὲν δυνάμει τὸ δὲ ἐν τελεχείᾳ· ἔνια γὰρ τῶν ἀντιγράφων τὸ δυνάμει ἔχουσιν, ἄλλα δὲ τὸ ῥητόν, ὥσπερ καὶ τὰ ἐνταῦθα. τὸ αὐτὸ δὲ δηλοῖ· ῥητὸν γάρ ἐστι τὸ δυνάμενον λέγεσθαι. ὁρᾶν | |
| 35 | γὰρ λέγομεν καὶ τὸ σκυλάκιον τὸ δυνάμενον ὁρᾶν καὶ τὸν ἤδη κατ’ ἐνέρ‐ γειαν ὁρῶντα· ὁμοίως δὲ καὶ 〈ἐπίστασθαι〉 τὸν δυνάμενον χρῆσθαι τῇ ἐπι‐ | |
| στήμῃ καὶ τὸν χρώμενον κατὰ τὸ δεύτερον ἐνεργείᾳ, καὶ τὸ ἠρεμοῦν κατὰ | 318 | |
In met.319 | τὸ πρῶτον ἐνεργείᾳ, ᾧ ἤδη ὑπάρχει ἠρεμία, καὶ τὸ δυνάμενον ἠρεμεῖν. ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τῶν οὐσιῶν· καὶ γὰρ Ἑρμῆν εἶναί φαμεν ἐν τῷ λίθῳ δυνάμει, ἐνεργείᾳ δὲ λίθον εἶναι, καὶ τὸ ἥμισυ τῆς γραμ‐ μῆς δυνάμει τελείαν γραμμήν, καὶ σῖτον δυνάμει ἁδρὸν τὸν μήπω αὐξηθέντα. | |
| 5 | πότε δὲ δεῖ ἡμᾶς φέρειν τὸ τῆς δυνάμεως ὄνομα καὶ πότε οὐ δεῖ, ἐν ἄλλοις διώρισται· λέγει γὰρ τοῦτο ἐν τῷ Θ τῆς παρούσης πραγματείας. | |
| 7n | Οὐσία λέγεται τά τε ἁπλᾶ σώματα. | |
| 8 | Πολλαχῶς λέγεται ἡ οὐσία. λέγεται γὰρ οὐσία καὶ τὰ ἁπλᾶ σώματα, οἷον γῆ πῦρ καὶ ὕδωρ καὶ ὅσα ἄλλα τοιαῦτα, καὶ τὰ ἐκ τούτων συνεστῶτα | |
| 10 | ζῷά τε καὶ δαιμόνια καὶ τὰ μόρια τούτων· τὰ γὰρ μέρη τῶν οὐσιῶν οὐσίαι ὑπάρχουσιν. ἅπαντα δὲ ταῦτα λέγονται οὐσίαι, ἐπειδὴ οὐ καθ’ ὑπο‐ κειμένου λέγονται, καθάπερ εἴρηται ἡμῖν ἐν Κατηγορίαις, ἀλλὰ κατὰ τού‐ των τὰ ἄλλα ὡς αὐθυποστάτων· τοιοῦτον δὲ ἡ οὐσία ὑπάρχει. ἄλλον δὲ τρόπον λέγεται οὐσία ὅπερ αἴτιόν ἐστι τῆς τῶν σωμάτων συστάσεώς τε καὶ | |
| 15 | ὑποστάσεως, ἐν αὐτοῖς ὑπάρχον, ὅσα μὴ καθ’ ὑποκειμένου λέγεται, ὥσπερ τὸ εἶδος, οἷον αἱ ψυχαὶ τῶν ζῴων· αὗται γὰρ ζῳοποιοῦσι καὶ συνιστῶσι τὰ σώματα. πάλιν τρίτον λέγεται οὐσία τὰ μόρια τὰ ἐνυπάρχοντα ἐν τοῖς σώμασι καὶ ὁρίζοντα αὐτά (λέγει δὲ τὸ εἶδος τὸ κατὰ τὴν μορφὴν τὸ † περὶ θεόν), ὧν ἀναιρουμένων ἀναιρεῖται τὸ ὅλον. εἰ γάρ τις ἀνέλοι τὸ ἐπίπε‐ | |
| 20 | δον, ἀναιρεῖται καὶ τὸ σῶμα, ἤγουν τὴν γραμμήν· οὐ γὰρ δυνατὸν εἶναι σῶμα ἄνευ ἐπιφανείας ἢ γραμμῆς, ὥσπερ καὶ τοῖς Πυθαγορείοις δοκεῖ εἶναι τοιοῦτος τρόπος, ὡς ἡμεῖς μεμαθήκαμεν. οὗτοι γὰρ τοὺς ἀριθμοὺς οὐσίας ὑπετίθεντο ὡς μετρητικούς, φασί, τῶν σωμάτων. τέταρτον σημαινόμενον τῆς οὐσίας ὁ ὁρισμὸς ἑκάστου, οἷον τὸ ζῷον λογικὸν θνητόν. οἱ τοίνυν | |
| 25 | τέσσαρες τρόποι, καθ’ οὓς λέγεται ἡ οὐσία, εἰς δύο δυνάγονται· διό φησι συμβαίνει δὲ κατὰ δύο τρόπους τὴν οὐσίαν λέγεσθαι, τό τε ὑπο‐ κείμενον ἔσχατον, ὃ μηκέτι κατ’ ἄλλου λέγεται *** εἶδος, ὅπερ ἐστὶ χωριστὸν κατ’ ἐνέργειαν, ὥσπερ ἡ λογικὴ ψυχή, ἢ κατ’ ἐπίνοιαν, ὥσπερ ἡ φύσις. ἢ μᾶλλον λέγει περὶ τοῦ κατὰ μορφὴν εἴδους. | |
| 30n | Ταὐτὰ δὲ λέγεται τὰ μὲν κατὰ συμβεβηκός. | |
| 31 | Πληρώσας τὸν περὶ τῆς οὐσίας λόγον, ἐντεῦθεν λέγει ἡμῖν περὶ τῶν ταὐτῶν ποῖα ὑπάρχουσι, καί φησιν ὅτι ταὐτὰ λέγονται τὰ μὲν κατὰ συμβεβηκός, οἷον τὸ λευκὸν καὶ τὸ μουσικὸν ταὐτὰ λέγονται, ἐπειδὴ ἑνὶ καὶ τῷ αὐτῷ πράγματι συμβεβήκασι, τουτέστι τῷ Σωκράτει ἢ ἄλλῳ τινὶ τοιούτῳ. πά‐ | |
| 35 | λιν ταὐτὰ λέγονται καὶ ἄνθρωπος καὶ μουσικός, ἐπειδὴ θάτερον θατέρῳ | 319 |
In met.320 | συμβέβηκε, τουτέστι τῷ ἀνθρώπῳ τὸ μουσικόν. καὶ τὰ τοιαῦτα φύσει τῆς ταυτότητος μετέχουσιν, ἤγουν 〈τῷ〉 εἶναι· τὸ δὲ μουσικὸν λέγεται ἄν‐ θρωπος παρὰ φύσιν ποιούντων ἡμῶν τὴν κατηγορίαν, ἐπειδὴ καὶ κατὰ φύσιν ἔστι, καὶ τῷ ἀνθρώπῳ συμβέβηκε τὸ μουσικόν. ἑκατέρῳ δὲ | |
| 5 | τούτῳ, τῷ ἀνθρώπῳ μουσικῷ τὸ μουσικόν, καὶ τούτων ἑκάτερον ἐκείνῳ· καὶ γὰρ τῷ ἀνθρώπῳ τῷ μουσικῷ καὶ τὸ ἄνθρωπος καὶ τὸ μουσικὸν τὸ αὐτὸ λέγεται, καὶ τούτοις ἐκεῖνο, τουτέστι τὸ ἄν‐ θρωπος μουσικὸς τῷ ἀνθρώπῳ 〈καὶ τῷ〉 μουσικῷ. ταῦτα δὲ πάντα καθό‐ λου οὐ λέγονται· οὔτε γὰρ ἀληθές ἐστιν εἰπεῖν ὅτι πᾶς ἄνθρωπος ταὐτὸ | |
| 10 | καὶ μουσικόν· οὐ γὰρ πᾶς ἄνθρωπος μουσικός ἐστι· τὰ γὰρ καθόλου καθ’ αὑτὸ ὑπάρχουσι, ταῦτα δὲ συμβεβηκότα ὑπάρχουσι· διό φησι τὰ συμβε‐ βηκότα οὐ καθ’ αὑτὰ ἀλλ’ ἐπὶ τῶν καθ’ ἕκαστα καλῶς λέγεται· τὰ αὐτὰ γὰρ δοκεῖ εἶναι Σωκράτης καὶ Σωκράτης μουσικός· τὸ γὰρ Σωκράτης τῶν καθ’ ἕκαστά ἐστι καὶ οὐ φέρεται ἐπὶ πολλῶν· διὸ οὐ | |
| 15 | πᾶς Σωκράτης λέγεται, ὥσπερ πᾶς ἄνθρωπος. καὶ τὰ μὲν κατὰ συμβεβηκὸς οὕτως λέγονται, τὰ δὲ καθ’ αὑτά, ὥσπερ καὶ ἕν· καὶ γὰρ ὧν ἡ ὕλη μία ἐστί, λέγονται ταὐτὰ εἶναι καθ’ αὑτά, ὥσπερ Σωκράτης καὶ Ἀλκιβιάδης, καὶ τὰ ξύλινα σκεύη ἤγουν τὰ χαλκᾶ καὶ ἀργυρᾶ ἢ τὰ χρυσᾶ, καὶ μὴ ἄλλο καὶ ἄλλο. ὧν οὖν, φησίν, ἡ ὕλη μία ἐστὶν ἢ εἴδει ἢ | |
| 20 | ἀριθμῷ, ταὐτὰ λέγονται, εἴδει μὲν ὥσπερ Σωκράτης καὶ Πλάτων, ἀριθμῷ δὲ ὥσπερ Ἀλέξανδρος καὶ Πάρις. πάλιν ταὐτὰ λέγονται, ὧν ἡ οὐσία μία ὑπάρχει. φανερὸν ἄρα ὅτι ἡ ταυτότης ἑνότης τίς ἐστιν ἢ πλειόνων τοῦ εἶναι, ὥσπερ ἐπὶ Σωκράτους καὶ Πλάτωνος, ἢ ὅταν τις χρῆται ὡς πλείοσι τῷ ἑνί, οἷον ὡς ὅταν λέγῃ τις ὅτι Σωκράτης | |
| 25 | αὐτὸς ἑαυτῷ ὁ αὐτός ἐστι· διό φησιν οἷον ὅταν λέγῃ αὐτὸ 〈αὑτῷ〉 ταὐτόν, ὡς δυσὶ κέχρηται τῷ ἑνί. | |
| 27n | Ἕτερα δὲ λέγεται ὧν ἢ τὰ εἴδη πλείω ἢ ἡ ὕλη. | |
| 28 | Πληρώσας τὸν περὶ ταὐτοῦ λόγον ἐνταῦθα βούλεται διδάξαι πῶς λέ‐ γονται τὰ ἕτερα, καί φησιν ὅτι τὰ πάντῃ διεστηκότα ἀλλήλων ἕτερα ὑπάρ‐ | |
| 30 | χουσιν, ὧν ἢ τὰ εἴδη πλείω ἢ ἡ ὕλη ἢ ὁ λόγος τῆς οὐσίας, οἷον ὥσπερ ἐπὶ ξυλίνου σκεύους καὶ χρυσοῦ, ἵνα τὸ μὲν ὑποθώμεθα εἶναι λέβητα, τὸ δὲ ἀβάκιον· τοῦ μὲν γάρ ἐστιν ἡ ὕλη χρυσὸς τοῦ δὲ ξύλον, καὶ τοῦ μὲν εἶδος λέβης τοῦ δὲ ἀβάκιον. ἐπὶ τούτοις δὲ ἄλλος ὁρισμὸς λέβητος καὶ ἄλλος ἀβακίου ὑπάρχει. φησὶν οὖν ὅτι ἀντικειμένως λέ‐ | |
| 35 | γεται τῷ ταὐτῷ τὸ ἕτερον. ἐκ γοῦν τῆς κοινωνίας τῆς ταυτότητος | |
| ἔστιν ἡμᾶς ἑλεῖν τὴν ἑτερότητα. | 320 | |
In met.321(1n) | Διάφορα δὲ λέγεται ὅσα ἕτερά ἐστι τὸ αὐτό τι ὄντα. | |
| 2 | Μετὰ τὸ εἰπεῖν περὶ ἑτερότητος ἐντεῦθεν βούλεται ἡμῖν εἰπεῖν περὶ διαφορᾶς, καί φησιν ὅτι οὐ κατὰ πάντα διεστήκασιν ἀλλήλων τὰ διάφορα (τοῦτο γὰρ ἐπὶ τῶν ἑτέρων θεωρεῖται), ἀλλ’ ἔχουσί τινα καὶ κοινωνίαν | |
| 5 | πρὸς ἄλληλα. διό φησι διάφορα δὲ λέγεται ὅσα ἕτερά ἐστι τὸ αὐτό τι ὄντα, τουτέστι κατά τι κοινωνοῦντα, μὴ μόνον ἀριθμῷ, ἀντὶ τοῦ κἂν μὴ μόνον ἀριθμῷ, ὥσπερ ὁ Ἀλέξανδρος καὶ ὁ Πάρις· ταῦτα γὰρ δο‐ κοῦσι † πολλὴν ἔχειν κοινωνίαν ὀνόματι, καὶ ἐν τούτοις ἔστι τις διαφορὰ κατ’ αὐτὸ τὸ ὄνομα. ὁμοίως δὲ λέγεται διάφορα καὶ τὰ εἴδει ἢ γένει ἢ | |
| 10 | ἀναλογίᾳ, οἷον ὁ ἵππος διαφέρει ἀνθρώπου κατ’ εἶδος, καὶ ἔχει τινὰ κοι‐ νωνίαν πρὸς αὐτὸν κατὰ τὸ ζῷον. πάλιν διαφέρει ὁ ἄνθρωπος τοῦ φυ‐ τοῦ κατὰ γένος καὶ ἔχει κοινωνίαν κατὰ τὸ ἔμψυχον. ὁμοίως ἡ ναῦς τοῦ ζῴου διαφέρει καὶ ἔχει κοινωνίαν κατὰ ἀναλογίαν· ὡς γὰρ ἐπὶ τῆς νεώς ἐστι τρόπις, οὕτως ἐπὶ τοῦ ζῴου καρδία. διό φησιν ἔτι ὧν ἕτερον τὸ γένος, | |
| 15 | διάφορα ὑπάρχει· ὅμως κοινωνοῦσι κατὰ ἀναλογίαν. φησὶν οὖν ὅτι καὶ τὰ ἐναντία διάφορα λέγονται, καὶ ὅσα ἔχει ἐν τῇ οὐσίᾳ τὴν ἑτερότητα, οἷον τὸ λευκὸν καὶ τὸ μέλαν διάφορα ὑπάρχουσι καθὸ ἐναντία, κοινωνοῦσι δὲ καθὸ ἀμφότερα χρώματα. καὶ ἔχουσι πάλιν ἐν τῇ οὐσίᾳ ἑτερότητα τὸ πῦρ καὶ τὸ ὕδωρ· τὸ μὲν γάρ ἐστι θερμὸν καὶ ξηρόν, τὸ δὲ ὑγρὸν καὶ | |
| 20 | ψυχρόν· ὥστε διάφορα μέν εἰσι κατὰ τὰς ποιότητας, κοινωνοῦσι δὲ καθὸ οὐσία ἀμφότερα. | |
| 22n | Ὅμοια λέγεται. | |
| 23 | Ἐντεῦθεν περὶ τῶν ὁμοίων ἡμῖν διαλέγεται, καί φησιν ὅτι ὅμοια λέγον‐ ται τὰ τὸ αὐτὸ πεπονθότα, τουτέστι τὰ κοινωνοῦντα κατὰ τὴν ποιότητα· | |
| 25 | οἷον ὁμοία λέγεται ἡ χιὼν τῷ λευκῷ ἱματίῳ, ἐπειδὴ ἀμφότερα λευκὰ ὑπάρ‐ χουσι, καὶ πάλιν ἡ ἔβενος τῷ Αἰθίοπι (κατὰ γὰρ τὸ χρῶμα), καὶ πάλιν τὸ πῦρ τῷ ἀέρι διὰ τὸ εἶναι ἄμφω θερμά, καὶ ἡ γῆ τῷ ὕδατι διὰ τὸ ψυχρόν. ἀντικειμένως δὲ τοῖς ὁμοίοις τὰ ἀνόμοια λέγονται, οἷον τὸ λευκὸν τῷ μέλανι. | |
| 30n | Ἀντικείμενα λέγεται ἀντιφάσεις καὶ τὰ ἐναντία καὶ | |
| 31n | τὰ πρός τι καὶ στέρησις καὶ ἕξις καὶ ἐξ ὧν. | |
| 32 | Ἐντεῦθεν περὶ τῶν ἀντικειμένων ποιεῖται τὸν λόγον, καί φησιν ὅτι ἀντικείμενα ὑπάρχουσιν, ὡς καὶ ἐν Κατηγορίαις μεμαθήκαμεν, αἱ ἀντιφάσεις | |
| καὶ τὰ ἐναντία καὶ τὰ πρός τι καὶ αἱ ἕξεις καὶ αἱ στερήσεις καὶ ἐξ ὧν | 321 | |
In met.322 | καὶ εἰς ἃ ἔσχατα, τουτέστιν αἱ γενέσεις καὶ αἱ φθοραί. δῆλον δὲ ὅτι καὶ ταῦτα ὑπὸ τὰ ἐναντία τελοῦσι καὶ ὅσα μὴ ἐνδέχεται ἅμα παρεῖναι κατὰ τὸ αὐτὸ μέρος. τῷ οὖν δεχομένῳ ἀμφότερα, τουτέστι τῷ σώματι, οὐ δυ‐ νατὸν ταῦτα ἅμα παρεῖναι ἢ αὐτὰ ἢ ἐξ ὧν ἐστι· φαιὸν γὰρ καὶ λευκὸν | |
| 5 | ἅμα οὐχ ὑπάρχουσι τῷ αὐτῷ, ἐπειδὴ ἐξ ὧν ὑπάρχουσι, ταῦτα ἀντίκεινται ἀλλήλοις, [ὡς] τουτέστι τὸ λευκὸν καὶ τὸ μέλαν. ἐναντία οὖν κυρίως λέγονται τὰ μὴ δυνάμενα ἅμα τῷ αὐτῷ παρεῖναι τῶν διαφερόντων κατὰ γένος, ὥσπερ ἡ δικαιοσύνη καὶ ἡ ἀδικία· οὔτε γὰρ δυνατὸν ἅμα ἀμφότερα παρεῖναι, καὶ τῆς μὲν ἀδικίας γένος κακία, τῆς δὲ δικαιοσύνης ἀρετή. πάλιν | |
| 10 | τὸ λευκὸν καὶ τὸ μέλαν ὑπὸ τὸ αὐτὸ γένος τελοῦντα τὸ χρῶμα πλεῖστον ἀλλήλων διεστήκασι, καὶ δεκτικὸν ἀμφοτέρων ὑπάρχει τὸ σῶμα. καὶ ὅσα πλεῖστον ἀλλήλων διαφέροντα τῶν ὑπὸ τὴν αὐτὴν δύναμιν, ὥσπερ τὸ λογικὸν καὶ τὸ ἄλογον· ὑπὸ μίαν γὰρ δύναμιν ὑπάρχουσι τοῦ ζῴου καὶ πλεῖστον ἀλλήλων διεστήκασι. καὶ πάλιν τὸ θερμὸν τὸ ἐν τῷ σώματι καὶ τὸ | |
| 15 | ψυχρὸν ὑπὸ φύσεως προέρχονται καὶ πλεῖστον διαφέρουσιν ἀλλήλων. καὶ ὧν ἡ διαφορά, φησί, μεγίστη, ταῦτα ἐναντία ὑπάρχουσιν ἢ ἁπλῶς ἢ κατὰ γένος ἢ κατ’ εἶδος· ἁπλῶς μὲν ὡς τὸ ὂν 〈καὶ τὸ μὴ ὄν〉, κατὰ γένος δὲ ὡς τὸ ἔμψυχον καὶ τὸ ἄψυχον, κατ’ εἶδος δὲ ὡς τὸ λογικὸν καὶ ἄλογον καὶ λευκὸν καὶ μέλαν. λέγονται ἐναντία τὰ μὲν τῷ ἔχειν ἐναντίωσιν, ὥσπερ | |
| 20 | τὸ πῦρ καὶ τὸ ὕδωρ, τὰ δὲ τῷ δεκτικὰ εἶναι τῶν ἐναντίων, ὥσπερ τὰ μετέχοντα (ποτὲ μὲν γὰρ διὰ τὰ μετεχόμενα, ποτὲ δὲ διὰ τὰ μετέχοντα), τὰ δὲ τῷ ποιητικὰ εἶναι ἢ παθητικὰ τῶν τοιούτων, ἢ ποιοῦντα ἢ πάσχοντα, ὥσπερ τὸ πῦρ καὶ τὸ ὕδωρ, ἐπειδὴ ποιοῦσι καὶ πάσχουσιν ὑπ’ ἀλλήλων, ἢ ὡς αἱ στερήσεις, οἷον σκότος καὶ φῶς, καὶ διότι τὰ μὲν ἀπο‐ | |
| 25 | βάλλει τὰ δὲ προσλαμβάνει, ἡνίκα γίνεται μεταβολὴ τῶν στοιχείων. | |
| 26n | Ἐπειδὴ τὸ ἓν καὶ τὸ ὂν πολλαχῶς λέγεται. | |
| 27 | Ὃ λέγει τοῦτό ἐστιν· ἐπειδὴ μεμαθήκαμεν ὅτι τὸ ἓν καὶ τὸ ὂν πολ‐ λαχῶς λέγονται, εἴ γε κατὰ πασῶν τῶν κατηγοριῶν φέρονται, ἀνάγκη καὶ τὸ ταὐτὸν ἀκολουθεῖν τούτοις καὶ πολλαχῶς λέγεσθαι. ὅπου γὰρ τὸ ἓν | |
| 30 | καὶ τὸ ὄν, ἐκεῖσε πάντως ὑπάρχει καὶ τὸ ταὐτὸν καὶ τὸ ἕτερον καὶ τὸ ἐν‐ αντίον, ὥστε εἶναι ἕτερον καθ’ ἑκάστην κατηγορίαν, εἴ γε μὴ ἕν ἐστι τὸ ὄν, ὡς Παρμενίδης ὑπελάμβανεν. | |
| 33n | Ἕτερα δὲ τῷ εἴδει λέγεται. | |
| 34 | Ταῦτα λέγονται καὶ εἶναι ἕτερα τῷ εἴδει ὅσα ταὐτοῦ γένους ὑπάρ‐ | |
| 35 | χοντα μή εἰσιν ὑπάλληλα, ὥσπερ τὸ πτηνὸν ζῷον καὶ τὸ χερσαῖον καὶ τὸ | |
| ἔνυδρον· ὑπὸ γὰρ τὸ αὐτὸ γένος τελοῦντα τὸ ζῷον οὐχ ὑπάρχουσιν ὑπάλληλα. | 322 | |
In met.323 | καὶ ὅσα ἐν τῷ αὐτῷ γένει ὄντα διαφορὰν ἔχει, καὶ ταῦτα ἕτερα λέγεται, οἷον ἄνθρωπος καὶ ἵππος· καὶ ὅσα ἐν τῇ οὐσίᾳ ἐναντίωσιν ἔχει, ὥσπερ τὸ πῦρ καὶ τὸ ὕδωρ. καὶ τὰ ἐναντία πάλιν ἕτερα ὑπάρχουσιν ἀλλήλων κατὰ τὸ εἶδος, ὥσπερ καὶ τὸ λευκὸν καὶ τὸ μέλαν, ἐπειδὴ καὶ τὸ φαιὸν | |
| 5 | καὶ τὸ ξανθὸν εἰ καὶ διάφορα ὑπάρχουσι κατ’ εἶδος, ἀλλ’ οὔ γε ὑπάρχουσιν ἐναντία. καὶ ὅσα ἐν τῷ τελευταίῳ τοῦ γένους εἴδει οἱ λόγοι ἕτεροι ὑπάρ‐ χουσιν, οἷον ἄνθρωπος καὶ ἵππος ἄτομα τῷ γένει, οἱ δὲ λόγοι αὐτῶν ἕτε‐ ροι, ζῷον λογικὸν θνητόν, ζῷον ἄλογον χρεμετίζον. καὶ ὅσα ἐν τῇ αὐτῇ οὐσίᾳ ὄντα ἔχει διαφοράν· τὸ γὰρ θερμὸν καὶ τὸ ψυχρὸν ἐν μιᾷ οὐσίᾳ | |
| 10 | ὑπάρχοντα τῇ τοῦ ἀνθρώπου ἔχουσι διαφοράν, ὥστε ἕτερα τῷ εἴδει ὑπάρ‐ χουσιν, ἢ ὡς τὸ φωτιστικὸν τοῦ πυρὸς καὶ τὸ θερμόν. ταὐτὰ δὲ τῷ εἴδει ὑπάρχει τὰ ἀντικειμένως τούτοις λεγόμενα, τουτέστι τὰ μὴ ἔχοντα δια‐ φοράν, ὥσπερ τὸ λευκὸν καὶ τὸ ἐν ψιμυθίῳ καὶ τὸ ἐν χιόνι, καὶ τὸ λο‐ γικὸν τὸ ἐν τῷ Σωκράτει καὶ τὸ ἐν Πλάτωνι· ὁμοίως καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων. | |
| 15n | Πρότερα καὶ ὕστερα λέγεται ἔνια μὲν ὡς ὄντος τινὸς | |
| 16n | πρώτου καὶ ἀρχῆς ἐν ἑκάστῳ γένει, τὸ ἐγγύτερον. | |
| 17 | Ἐντεῦθεν περὶ προτέρου ἡμῖν ποιεῖται τὸν λόγον, καί φησιν ὅτι τὸ πρότερον ἢ ἁπλῶς λέγεται ἢ πρὸς ἡμᾶς καὶ πρὸς τὴν ἡμετέραν θέσιν· καὶ ἁπλῶς ἢ φύσει ἢ γένει ἢ χρόνῳ. γένει μέν, οἷον ἡ οὐσία προτέρα | |
| 20 | ἐστὶ τῶν ἄλλων κατηγοριῶν, καὶ τὰ πλησίον τῆς οὐσίας πρότερα ὑπάρ‐ χουσι τῶν πορρωτέρω, οἷον πρότερόν ἐστι τὸ ἔμψυχον τοῦ ζῴου καὶ τὸ ζῷον τοῦ λογικοῦ, ἐπειδὴ τὸ μὲν ἔμψυχον πλησίον ἐστὶ τῆς οὐσίας, τὸ δὲ ζῷον πορρωτέρω, καὶ πάλιν τὸ ζῷον πλησίον, τὸ δὲ λογικὸν πορρωτέρω. φύσει δὲ ὁ πατὴρ τοῦ υἱοῦ πρότερος ὑπάρχει καὶ ὁ υἱὸς τοῦ ἐκγόνου, | |
| 25 | ἐπειδὴ πλησίον ἐστὶ μᾶλλον τοῦ πατρός. χρόνῳ δὲ ὅτι πρότερα ὑπάρχουσι τὰ Τρωικὰ τῶν Μηδικῶν. τόπῳ δὲ ὅτι προτέρα ἐστὶν ἡ ἀπλανὴς τῶν πλανωμένων, ἐπειδὴ μᾶλλον πλησιάζει τῇ ἀνάστρῳ. ὁμοίως δὲ καὶ κατὰ κίνησιν θεωρεῖται τὸ πρότερον· τὸ γὰρ ἐγγύτερον τοῦ πρώτου κινήσαντος πρότερόν φαμεν εἶναι. οὕτως λέγομεν πρότερον τὸν υἱὸν τοῦ ἐκγόνου, | |
| 30 | οἷον τὸν Ὀδυσσέα τοῦ Τηλεμάχου, ἐπειδὴ πλησίον ἐστὶν ὁ Ὀδυσσεὺς τῷ Λαέρτῃ μᾶλλον ἤπερ ὁ Τηλέμαχος. πάλιν λέγονται πρότερα εἶναι κατὰ δύναμιν· τὸ γὰρ δυνατώτερον καὶ ὑπερέχον τῇ δυνάμει πρότερον λέγομεν, οἷον οὕτως φαμὲν τὸν βασιλέα πρότερον εἶναι, καὶ τὸν μᾶλλον πλησίον τοῦ βασιλέως τοῦ πορρωτέρω ὄντος πρότερον εἶναί φαμεν. καὶ πάλιν ἐν τῇ | |
| 35 | τάξει θεωρεῖται τὸ πρότερον, ὡς πρὸς τὴν ἡμετέραν θέσιν· οὕτως γὰρ πρό‐ | |
| τερόν φαμεν τὸν παραστάτην τοῦ τριτοστάτου καὶ τὴν παρανήτην τῆς νή‐ | 323 | |
In met.324 | της, ἐπειδὴ ὁ μὲν παραστάτης πλησίον ἐστὶν τοῦ κορυφαίου, οἷον τοῦ βα‐ σιλέως, ἡ δὲ παρανήτη πλησίον μᾶλλον τῆς μέσης· ἔστι δὲ ἡ μέση ἀρχή. πάλιν λέγεται πρότερον τὸ τῇ γνώσει, τοῦτο δὲ ἢ πρὸς τὴν φύσιν ἢ πρὸς ἡμᾶς. τὰ μὲν γὰρ καθόλου πρότερά ἐστι τῇ φύσει, ὡς πολλάκις εἴρηται· | |
| 5 | γνώριμα γὰρ ὑπάρχουσι τὰ καθόλου 〈μᾶλλον〉 τῇ φύσει ἤπερ τὰ καθ’ ἕκαστα. τὰ δὲ καθ’ ἕκαστα πρότερά ἐστιν ὡς πρὸς ἡμᾶς· μᾶλλον γὰρ γινώσκομεν τὰ καθ’ ἕκαστα τῶν καθόλου. πάλιν πρότερα λέγεται τὰ συμ‐ βεβηκότα τοῖς πρότερον, οἷον προτέρα ἐστὶν ἡ γραμμὴ τῆς ἐπιφανείας, εἴ γε ἐκ τῆς γραμμῆς γεννᾶται ἡ ἐπιφάνεια· συμβέβηκε δὲ τῇ γραμμῇ τὸ εὐθὺ | |
| 10 | καὶ τὸ καμπύλον, τῇ δὲ ἐπιφανείᾳ τὸ τραχὺ καὶ τὸ λεῖον· πρότερον ἄρα τὸ εὐθὺ τοῦ λείου. τὰ δὲ κατὰ φύσιν καὶ οὐσίαν πρότερα ὑπάρχουσι, τοι‐ αῦτα δέ ἐστι τὰ συναναιροῦντα μέν, μὴ συναναιρούμενα δέ, ὥσπερ τὸ ζῷον καὶ ὁ ἄνθρωπος, καθάπερ, φησί, διαιρεῖ καὶ ὁ Πλάτων λέγων τοιαῦτα φύσει εἶναι πρότερα. πάλιν πρότερον λέγεται τὸ δυνάμει τοῦ ἐνεργείᾳ ὡς πρὸς | |
| 15 | ἡμᾶς· πρότερον γὰρ γίνεται δυνάμει γραμματικὸν τὸ παιδίον, καὶ τότε ἐνερ‐ γείᾳ. ὡς δὲ πρὸς τὸ πᾶν πρότερον τὸ ἐνεργείᾳ τοῦ δυνάμει, καθάπερ εἴρηται αὐτῷ ἐν τῇ Περὶ ψυχῆς, ἐπειδὴ δεῖ προϋπάρχειν τὰ τελεώτερα τῶν ἀτελεστέρων. καὶ πάλιν ἐὰν νοήσωμεν γεννωμένην τὴν γραμμήν, πρό‐ τερον ὑπάρχει τὸ ἥμισυ αὐτῆς τοῦ ὅλου. | |
| 20 | Ταῦτα εἰρηκὼς περὶ τῶν προτέρων ἐφεξῆς λέγει ἡμῖν περὶ τῆς δυ‐ νάμεως, καί φησιν ὅτι ἡ δύναμις τετραχῶς λέγεται. ἕνα μὲν τρόπον τὸ ποιητικὸν αἴτιον· δύναμιν γάρ φαμεν ἔχειν τὸ δυνάμενόν τι ποιεῖν· οὕτως φαμὲν τὸ πῦρ δύναμιν ἔχειν καυστικήν. δεύτερον δὲ σημαινόμενον τὸ δυ‐ νάμενον πάσχειν· οὕτως γάρ φαμεν τὸ ξύλον δύναμιν ἔχειν τοῦ πάσχειν | |
| 25 | καὶ φθείρεσθαι ὑπὸ τοῦ πυρός. χρὴ μέντοι εἰδέναι ὅτι τὸ τοιοῦτον μᾶλλον ἀδυναμίας ἐστὶν ἤπερ δυνάμεως. ὡς γάρ φησιν ὁ Πλάτων, ἡ δύναμις σω‐ στικὴ μᾶλλον ὑπάρχει ἢ φθαρτική. τὸ γοῦν πάσχειν, ὡς εἴρηται, ἀδυναμίας ἐστὶ μᾶλλον ἤπερ δυνάμεως. κυρίως οὖν λέγεται δύναμις ἐπὶ τῶν δυ‐ σχερῶς τι ὑπομενόντων ἢ οὐδὲ ὅλως, ὥσπερ λέγομεν τὸν ἀδάμαντα δύ‐ | |
| 30 | ναμιν ἔχειν τοῦ μὴ πάσχειν, καὶ ἐπὶ τῶν τελειωτικὰ πάθη ὑπομενόντων, ὥσπερ ἐπὶ τῶν ὀφθαλμῶν· πάσχων γὰρ ὁ ὀφθαλμὸς καὶ διακρινόμενος ἢ συγκρινόμενος ἀντιλαμβάνεται τῶν αἰσθητῶν. τοῦτο δὲ τὸ πάθος τελειωτι‐ κόν ἐστιν· οὐ γὰρ φθείρει τὸ ὄμμα, ἀλλὰ τῆς κατὰ φύσιν αὐτοῦ ἐνεργείας ὑπηρέτης γίνεται. καταχρηστικῶς δὲ λέγεται δύναμις καὶ ἐπὶ τῶν δύναμιν | |
| 35 | ἐχόντων πρὸς τὸ πάσχειν τὸ σημαινόμενον τῆς δυνάμεως, καθὸ εὐκόλως τις δύναται δέχεσθαι καὶ ποιεῖν τόδε τὸ πρᾶγμα· οἷον τὸν ἔχοντα εὐφυῶς πρὸς τὰ γραμματικὰ θεωρήματα λέγομεν δυνάμει εἶναι γραμματικόν, τὸν | |
| δὲ μὴ ἔχοντα οὔ φαμεν, εἰ μὴ ἁπλῶς συμπεριλαμβάνοι αὐτῷ τὸ καθόλου | 324 | |
In met.325 | καὶ ἁπλῶς πᾶσιν ἀνθρώποις. καὶ τοῦ καλῶς ἐπιτελεῖν. τὸν γὰρ ἀρξά‐ μενον βαδίζειν καὶ καλῶς τοῦτο ποιήσαντά φαμεν δύναμιν ἔχειν τοῦ βαδί‐ ζειν, τὸν δὲ διεστραμμένως πορευόμενον οὔ φαμεν δύναμιν ἔχειν τοῦ βα‐ δίζειν, ἐπειδὴ οὐ δύναται καλῶς τὴν τοιαύτην ἐπιτελέσαι ἐνέργειαν. πάλιν | |
| 5 | καὶ τὰ ἀπαθῆ καὶ τὰ δυσχερῶς πάσχοντα δυνάμει λέγονται, ὅτι δύναμιν ἔχει τόδε μὴ πάσχειν ὑπὸ σιδήρου, ὥσπερ ὁ ἀδάμας, καὶ ὅτι ὁ λίθος οὐ ῥᾳδίως κατεάσσεται. ὁσαχῶς τοίνυν λέγεται ἡ δύναμις, τοσαυταχῶς καὶ τὸ δυνατόν· ὥστε τετραχῶς λέγεται τὸ δυνατόν. δύναμις δέ ἐστιν αὐτὴ ἡ διάθεσις ἡ ποιοῦσα· δυνατὸν δέ ἐστιν ἡ δύναμις ἡ ἐν οὐσίᾳ θεωρου‐ | |
| 10 | μένη καὶ ἐνεργοῦσα περὶ τόδε τὸ πρᾶγμα. καὶ τὸ δυνατὸν οὖν ποιη‐ τικόν ἐστιν ἢ παθητικόν. δυνατόν ἐστι ποιεῖν καὶ πάσχειν ἤγουν μετα‐ βάλλειν τόδε τὸ πρᾶγμα καὶ ποιεῖν αὐτὸ λευκὸν ἐκ μέλανος, ἤγουν εὐκό‐ λως μεταβάλλειν καὶ ἐπὶ τὸ κρεῖττον. *** τριχῶς δὲ τοῦτο θεωρεῖται· ἢ γὰρ οὐδὲ ὅλως πέφυκεν ἔχειν, καθάπερ ὁ λίθος (οὐ γὰρ δυνατόν ἐστι | |
| 15 | γενέσθαι γραμματικόν· οὐδὲ γὰρ πέφυκε τοῦτο ἔχειν), καὶ ὅτε μὴ πέφυκεν ἔχειν, ὥσπερ τὸ παιδίον (ἀδύνατον γὰρ τεκεῖν αὐτὸ ἐν τῇ τοιαύτῃ ἡλικίᾳ) ἢ πεφυκὸς ἔχειν οὐκ ἔχει, ὥσπερ ὁ εὐνοῦχος. λέγεται δὲ τὸ ἀντικείμενον οὐκέτι ἀντικείμενον τῷ δυνατῷ, ἀλλὰ τῷ ἀληθεῖ τῷ ἐν ταῖς προτάσεσι θεωρουμένῳ. οὕτως γάρ φαμεν ἀδύνατον τὴν διάμετρον σύμμετρον εἶναι | |
| 20 | τῇ πλευρᾷ· τὸ γοῦν ἀντικείμενον ἀληθές ἐστιν ἐξ ἀνάγκης· πᾶσα γάρ ἐστιν ἀνάγκη τὴν διάμετρον ἀσύμμετρον εἶναι τῇ πλευρᾷ, ὥστε τὸ ἄλλο ψεῦδός ἐστιν. ἄλλως λέγεται δύναμις κατὰ μεταφορὰν ἐν γεωμετρίᾳ, ὥσπερ ἐν τῷ δεκάτῳ λόγῳ τῶν Εὐκλείδου ‘καὶ † ἡ δυναμένη αὐτῷ ἀλόγως, καλείσθω δὲ ἀποτομή‘. ἔστι δὲ δύναμις ὡς ποιητικὸν αἴτιον, ἐπειδὴ ποιεῖ τὸ τε‐ | |
| 25 | τράγωνον, εἰ τύχοι, ἡ εὐθεῖα. εἰδέναι μέντοι γε χρὴ ὅτι τὰ μὲν πράγματα λέγονται εἶναι δυνάμει, ἐπειδὴ ἐξέρχονται εἰς ἐνέργειαν, οἱ μέντοι γε λόγοι οἱ περὶ αὐτῶν, καθὸ λόγοι ὑπάρχουσιν, οὐ λέγονται εἶναι δυνάμει· οἷον λέγεται δυνάμει Σωκράτης καθέζεσθαι, οὐκ ἔστι 〈δὲ〉 δυνάμει καὶ *** ὡς ἐπὶ τῶν πραγμάτων. | |
| 30n | Πρότερα καὶ ὕστερα λέγεται ἔνια μὲν ὡς ὄντος τινὸς | |
| 31n | πρώτου. | |
| 32 | Ὃ λέγει τοῦτό ἐστιν, ὅτι πρότερα καὶ ὕστερα λέγονται ἔνια μὲν ὡς ὄντος τινὸς πρώτου καὶ ἀρχῆς ἐν ἑκάστῳ γένει καὶ πράγματι. τὸ | |
| γὰρ ἐγγύτερον καὶ πλησίον μᾶλλον τῆς ὡρισμένης ἀρχῆς πρότερον λέγεται, κα‐ | 325 | |
In met.326 | θάπερ ἐν τῇ θεωρίᾳ εἴρηται, ἢ ἁπλῶς καὶ τῇ φύσει ἢ πρός τι, ὡς ἐπὶ πατρὸς καὶ υἱοῦ, ἢ ποῦ ἢ *** τουτέστι καὶ ἐκ τῶν ἄλλων κατηγοριῶν· οἷον τὰ μὲν κατὰ τόπον τῷ ὑπάρχειν πλησίον ἢ φύσει τινὸς τόπου ὡρι‐ σμένου, οἷον τοῦ μέσου ἢ τοῦ ἐσχάτου, ἢ πρὸς τὸ τυχόν, τὸ δὲ πορρώ‐ | |
| 5 | τερον ὕστερον. οἷον πρότερόν ἐστι τὸ ὕδωρ τοῦ πυρός, ἐπειδὴ πλησίον ἐστὶ μᾶλλον τοῦ μέσου τὸ ὕδωρ ἤπερ τὸ πῦρ. ὡς δὲ πρὸς τὴν σεληνια‐ κὴν σφαῖραν τοὐναντίον πρότερόν ἐστι τὸ πῦρ τοῦ ὕδατος, ἐπειδὴ τὸ μὲν πλησίον ἐστὶ τῆς σεληνιακῆς, τὸ δὲ πορρωτέρω. καὶ ἐπὶ ἡμῶν αὐτῶν πρό‐ τερός ἐστιν, εἰ τύχοι, Διομήδης Ὀδυσσέως, ἐπειδὴ πλησίον ἐστὶ μᾶλλον | |
| 10 | Νέστορος. | |
| 11n | Τὰ δὲ κατὰ χρόνον. | |
| 12 | Καὶ ἐπὶ τοῦ χρόνου θεωρεῖται τὸ πρότερον· τὰ μὲν γὰρ τῷ πορρω‐ τέρω τοῦ νῦν, οἷον ἐπὶ τῶν γενομένων *** πρότερον γὰρ ὑπάρχουσι τὰ Νέμεα τῶν Πυθίων, ἐπειδὴ ἐγγύτερα ὑπάρχουσι τοῦ νῦν, τῷ νῦν ἀρχῇ καὶ | |
| 15 | πέρατι χρησαμένων ἡμῶν, καθάπερ εἴρηται καὶ ἐν τῇ θεωρίᾳ. πάλιν καὶ ἐν τῇ κινήσει θεωρεῖται τὸ πρότερον. τὸ γὰρ ἐγγύτερον τοῦ πρώτου κι‐ νήσαντος πρότερόν φαμεν εἶναι, οἷον ὁ παῖς τοῦ ἀνδρὸς καὶ ὁ υἱὸς τοῦ ἐκ‐ γόνου, ἐπειδὴ πλησίον ἐστὶ τοῦ πατρὸς τοῦ πρώτου κινήσαντος· ἀρχὴ δὲ καὶ αὕτη τις ὑπάρχει ἁπλῶς. πάλιν δὲ λέγεται πρότερον κατὰ δύναμιν. | |
| 20 | τὸ γὰρ ὑπερέχον τῇ δυνάμει καὶ ἰσχυρότερον ὑπάρχον λέγεται εἶναι πρότερον· τοιοῦτον δέ ἐστιν οὗ τινος κατὰ προαίρεσιν ἀνάγκη ἀκολουθεῖν τὸ ἕτερον καὶ τὸ ὕστερον, ὡς ἐπὶ τοῦ βασιλέως εἰρήκαμεν· ὁ γὰρ πλησίον αὐτοῦ ὑπάρχων τοῦ πόρρω πρότερος ὑπάρχει, ὥστε κατὰ τὴν ἐκείνου βού‐ λησιν πάντα πράττειν καὶ κινεῖσθαι καὶ μὴ κινεῖσθαι. τὰ δὲ πρότερα ὑπάρ‐ | |
| 25 | χοντα κατὰ τάξιν· ταῦτα δὲ ὑπάρχουσιν ὅσα πρός τι ὑπάρχον ἓν ὡρι‐ σμένον διέστηκε κατὰ τὸν λόγον· οἷον ὁ παραστάτης πρότερός ἐστι τοῦ τριτοστάτου καὶ ἡ παρανήτη τῆς νήτης, ἐπειδὴ τὸ μὲν πλησιαίτερόν ἐστι τῷ κορυφαίῳ, τὸ δὲ τῇ μέσῃ ἀρχῇ. ταῦτα μὲν οὖν πρότερα τοῦτον λέγον‐ ται τὸν τρόπον. | |
| 30n | Ἄλλον δὲ τρόπον τὸ τῇ γνώσει πρότερον. | |
| 31 | Ποιησάμενος τὴν μίαν διαίρεσιν τοῦ προτέρου τὴν κατὰ τὸ ἁπλῶς ἐν‐ τεῦθεν ἐπὶ τὴν προτέραν μετέρχεται τὴν πρός τι θέσει, καί φησιν ἄλλον | |
| δὲ τρόπον λέγεται πρότερον τὸ τῇ γνώσει πρότερον ὡς ἁπλῶς | 326 | |
In met.327 | πρότερον. τοῦτο δὲ *** ποτὲ μὲν τὰ καθόλου ἐστὶ πρότερα ὡς πρὸς τὴν φύσιν παραβαλλόμενα (αὐτὰ γὰρ γνωριμώτερα ὑπάρχουσι), ποτὲ δὲ τὰ κατ’ αἴσθησιν καὶ τὰ καθ’ ἕκαστον γνώριμα ὑπάρχουσιν ὡς πρὸς ἡμᾶς. | |
| 4n | Καὶ κατὰ τὸν λόγον δὲ τὸ συμβεβηκὸς τοῦ ὅλου πρό‐ | |
| 5n | τερον. | |
| 6 | Ὃ λέγει τοιοῦτόν ἐστιν, ὅτι κατὰ τὸν ὁρισμὸν τὸ συμβεβηκὸς πρό‐ τερον τοῦ ὅλου ἐστίν, εἴ γε οἱ ὁρισμοὶ πρότεροι ὑπάρχουσι τῶν πραγ‐ μάτων, ὧν εἰσιν ὁρισμοὶ ὡς δηλοῦντες τὰς οὐσίας αὐτῶν καὶ τὰς φύσεις, οἷον τοῦ συνθέτου. βούλομαι ὁρίσασθαι τὸ σύνθετον τῷ Σωκράτει ὡς | |
| 10 | μουσικόν, καὶ λέγω ὅτι ζῷον λογικὸν θνητὸν εἰδὼς κιθαρίζειν τοιῶσδε. ὥστε πρότερον ὑπάρχει τὸ συμβεβηκὸς τῆς οὐσίας κατὰ τὸν λόγον, καίτοι ἐν τῇ οὐσίᾳ θεωρουμένου τοῦ συμβεβηκότος. διὰ τοῦτο οὖν φησιν ὅτι κατὰ τὸν λόγον δὲ τὸ συμβεβηκὸς τοῦ ὅλου πρότερον ὑπάρχει, οἷον τὸ μουσικὸν τοῦ μουσικοῦ ἀνθρώπου· οὐ γὰρ δυνατὸν ὅλον τὸν ὁρισμὸν | |
| 15 | γενέσθαι τοῦ συνθέτου ἄνευ τοῦ μέρους τοῦ ὁρισμοῦ τοῦ μουσικόν. καίτοι ἀδύνατον εἶναι μουσικὸν μὴ ὄντος μουσικοῦ τινος, ἐν ᾧ θεωρεῖται τὸ μου‐ σικόν, τουτέστι προϋπάρχει ἡ οὐσία τῶν συμβεβηκότων. ἔτι πρότερα λέ‐ γονται τὰ τῶν προτέρων πάθη, οἷον εὐθύτης λειότητος, καθάπερ εἴ‐ ρηται ἐν τῇ θεωρίᾳ· τὸ μὲν γὰρ γραμμῆς ἐστι πάθος, τὸ δὲ ἐπιφανείας. πάλιν | |
| 20 | τὰ κατὰ φύσιν πρότερα ὑπάρχουσι τὰ συναναιροῦντα, μὴ συναναιρούμενα δέ, ὥσπερ τὸ ζῷον καὶ ὁ ἄνθρωπος. τοιαύτῃ δὲ διαιρέσει καὶ ὁ Πλάτων ἐχρήσατο. | |
| 23n | Ἐπεὶ δὲ τὸ εἶναι πολλαχῶς, πρῶτον μὲν τὸ ὑποκεί‐ | |
| 24n | μενον. | |
| 25 | Ὃ λέγει τοῦτό ἐστιν, ὅτι ἐπειδὴ πολλαχῶς λέγεται τὸ εἶναι καὶ τὸ ὑπάρ‐ χειν, πρῶτον λέγεται τὸ ὑποκείμενον· διὸ ἡ οὐσία προτέρα τῶν ἄλλων κατηγο‐ ριῶν ὡς συναναιροῦσα καὶ μὴ συναναιρουμένη, εἴ γε ἐν αὐτῇ ἔχουσι τὸ εἶναι αἱ ἄλλαι πᾶσαι κατηγορίαι. ἔπειτα ἄλλως πρότερα τὰ κατὰ δύναμιν καὶ ἄλλως κατ’ ἐντελέχειαν· τὰ μὲν γὰρ κατὰ δύναμίν ἐστι πρότερα, | |
| 30 | τὰ δὲ κατ’ ἐντελέχειαν, οἷον κατὰ δύναμιν μὲν ἡ ἡμίσεια τῆς ὅλης γραμμῆς, ἵνα ὡς γενομένην παραδεξώμεθα τὴν γραμμήν, καὶ τὸ μόριον τοῦ ὅλου (πρότερον γὰρ τὸ μόριον τοῦ ὅλου ὡς γενόμενον) καὶ ἡ ὕλη τῆς οὐσίας (δεῖ γὰρ παραληφθῆναι τὴν ὕλην πρὸς γένεσιν τῆς οὐσίας), κατ’ ἐν‐ | |
| τελέχειαν δὲ ὕστερον· πρότερον γάρ ἐστι τὸ ὅλον τῶν μερῶν. ἐν γὰρ τῇ | 327 | |
In met.328 | γραμμῇ δυνάμει ὑπάρχουσι τὰ μόρια· ἡνίκα δὲ δέξεται ἡ γραμμὴ ἐνεργείᾳ στιγμήν, τότε ὑπάρχουσι καὶ τὰ μόρια τῆς γραμμῆς ἐνεργείᾳ· διό φησι δια‐ λυθέντος γὰρ κατ’ ἐντελέχειαν ἔσονται τὰ μόρια. καὶ τρόπον τινὰ πάντα τὰ πρότερον καὶ ὕστερον λεγόμενα κατ’ αὐτὰ τὰ πράγματα λέγονται· | |
| 5 | τὰ μὲν γὰρ κατὰ γένεσιν ἐνδέχεται ἄνευ τῶν ἑτέρων εἶναι, τουτέστι τῶν μορίων, διό φησιν οἷον τὸ ὅλον τῶν μορίων, ἐὰν ἀθρόως ὑποθοῖο γεννᾶσθαι τὴν εὐθεῖαν (τὰ γὰρ μόρια δυνάμει ὑπάρχουσιν), ἐπειδὴ κατὰ φθορὰν τὰ μόρια ἐνδέχεται εἶναι ἄνευ τοῦ ὅλου, ὥσπερ ἐπὶ τῶν φθαρέντων νεκρῶν. τὰ γὰρ ὀστέα ἔτι μένουσι μόρια ὄντα, τὸ δ’ ὅλον ὡς | |
| 10 | ὅλον ἔφθαρται. | |
| 11n | Δύναμις λέγεται ἡ μὲν ἀρχὴ κινήσεως ἢ μεταβολῆς. | |
| 12 | Πληρώσας τὸν περὶ τοῦ προτέρου λόγον ἐντεῦθεν λέγει ἡμῖν περὶ τῆς δυνάμεως, καί φησιν ὅτι ‘δύναμις δὲ λέγεται ἀρχὴ κινήσεως καὶ μεταβολῆς (ἵνα εἴπῃ τὸ ποιητικὸν αἴτιον), ἡ ἐν ἑτέρῳ θεωρουμένη, καθὸ ἕτερόν | |
| 15 | ἐστιν· οἷον ἡ οἰκοδομικὴ δύναμίς ἐστιν, ἥτις δύναμις οὐ θεωρεῖται ποιη‐ τικὴ οὖσα ἐν τῷ οἴκῳ τῷ οἰκοδομουμένῳ· οὐ γὰρ ὁ οἶκος δημιουργεῖ. ἡ μέντοι γε ἰατρικὴ δύναμις οὖσα θεωρεῖται ἐν τῷ ἰατρευομένῳ‘ κατὰ συμ‐ βεβηκός, εἰ τύχοι, ἐὰν ὁ ἰατρευόμενος ἅμα εἴη καὶ ἰατρός, ὡς εἴρηται ἐν τῇ Φυσικῇ· διό φησιν ἀλλ’ οὐχ ᾗ ἰατρευόμενος. ἡ οὖν ἀρχὴ τῆς | |
| 20 | μεταβολῆς καὶ τῆς κινήσεως λέγεται δύναμις ἐν ἑτέρῳ θεωρεῖσθαι, καθὸ ἕτερον ὑπάρχει. καὶ πάλιν τὸ πάσχον ὑφ’ ἑτέρου πάσχειν, καθὸ ἕτερόν ἐστι· καθ’ ἣν γὰρ δύναμιν τὸ πάσχον πάσχει τι, φαμὲν αὐτὸ δύναμιν ἔχειν παθητικήν, καθὸ δύναται πάσχειν. κυρίως δὲ ἡ δύναμις οὐ κατὰ πᾶν πᾶθος λέγεται, ἀλλ’ ὅταν ἐπὶ τὸ βέλτιον, τουτέστιν ὅταν τελειωτικὸν | |
| 25 | πάθος ὑπομείνῃ. κυρίως γάρ, ὥς φησι Πλάτων, ἡ δύναμις σώζει, τὸ δὲ φθείρεσθαι ἀδυναμία μᾶλλον ὑπάρχει. ἔτι δύναμις λέγεται καὶ τὸ καλῶς τοῦτο ἐπιτελεῖν ἤγουν κατὰ προαίρεσιν· πολλάκις γὰρ τοὺς μόνον πορευθέντας ἢ εἰρηκότας, μὴ καλῶς δὲ ἢ βαδίσαντας ἢ εἰρηκότας, καθάπερ ὑπέσχοντο, οὔ φαμεν δύνασθαι λέγειν ἢ βαδίζειν, ἐπειδὴ τὴν | |
| 30 | δύναμιν νῦν ὑπεθέμεθα ἐπὶ τὸ βέλτιον ἄγειν· ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τοῦ πάσχειν δεῖ τὴν δύναμιν κατὰ τὸ τελειωτικὸν πάθος προσδέχεσθαι, οὐ κατὰ τὸ φθαρτι‐ κόν. ἔτι δυνάμεις λέγονται ὅσαι ἕξεις, καθ’ ἃς δυνάμεις ἀπαθῆ ὅλως γίνον‐ ται τὰ γινόμενα ἢ ἀμετάβλητα ἢ μὴ ῥᾳδίως φερόμενα ἐπὶ τὸ χεῖρον. κλᾶται μὲν 〈γὰρ〉 καὶ συντρίβεται καὶ κάμπτεται καὶ ὅλως φθείρεται οὐ κατὰ | |
| 35 | δύναμιν, ὡς εἴρηται ἡμῖν ἐν τῇ θεωρίᾳ, ἀλλὰ κατὰ ἀδυναμίαν. ἀπαθῆ | 328 |
In met.329 | δὲ τῶν τοιούτων ὑπάρχουσιν ἅτινα μόγις καὶ ἠρέμα πάσχουσι διὰ δύναμιν τὴν ἐν αὐτοῖς καὶ τὸ διακεῖσθαι κατὰ τὴν δύναμιν. | |
| 3n | Λεγομένης τῆς δυνάμεως τοσαυταχῶς. | |
| 4 | Δείξας ποσαχῶς λέγεται ἡ δύναμις λέγει ὅτι ὁσαχῶς λέγεται ἡ δύ‐ | |
| 5 | ναμις, τοσαυταχῶς λέγεται καὶ τὸ δυνατόν. ἕνα μὲν οὖν τρόπον λεχθή‐ σεται τὸ ἔχον κινήσεως ἀρχὴν ἢ μεταβολῆς, τουτέστι ποιητικὸν αἴτιον. καλῶς δὲ προσέθηκεν ἢ μεταβολῆς, ἐπειδή, ὡς εἴρηται ἐν τοῖς τελευ‐ ταίοις λόγοις τῆς Φυσικῆς, φέρεται ἡ μεταβολὴ οὐ μόνον ἐπὶ κινήσεως, ἀλλὰ καὶ ἐπὶ τῶν ἄνευ κινήσεως μεταβαλλόντων, ὡς ἐπὶ τῆς γενέσεως | |
| 10 | ἔλεγεν ἐκεῖσε καὶ τῆς φθορᾶς. διό φησι καὶ γὰρ τὸ στατικὸν δυνατόν τι ἐν ἑτέρῳ θεωρεῖσθαι, καθὸ ἕτερον ὑπάρχει, τουτέστιν οὐ μόνον κι‐ νήσεώς ἐστιν ἄλλοις αἰτία τὸ δυνατόν, ἀλλὰ καὶ ἠρεμίας καὶ στάσεως. φησὶν οὖν ὅτι λέγεται τὸ δυνατὸν καὶ ὡς ποιητικὸν αἴτιον, λέγεται δὲ καὶ ὡς παθητικόν, καὶ τοῦτο ἐδήλωσε διὰ τοῦ εἰπεῖν ἕνα δὲ ἄλλον λέγεται, | |
| 15 | ἂν ἔχῃ τι αὐτοῦ ἄλλο δύναμιν τοιαύτην, τουτέστι παθητικήν. λέ‐ γεται δυνατὸν καὶ τὸ ἔχον δύναμιν μεταβλητικήν, εἴτε ἐπὶ τὸ χεῖρον εἴτε ἐπὶ τὸ βέλτιον· διό φησι καὶ γὰρ τὸ φθειρόμενον δοκεῖ δυνατὸν εἶναι φθείρεσθαι, ἐπεὶ οὐχ ὡς φθαρῆναι ἀδύνατον νῦν ἔχει τινὰ διάθεσιν καὶ αἰτίαν καὶ ἀρχὴν τοῦ τοιούτου πάθους, τοῦ δύνασθαι φθείρεσθαι. ποτὲ | |
| 20 | μὲν τὸ ἔχειν τι δοκεῖ, ποτὲ δὲ τὸ ἐστερῆσθαι τοιοῦτον εἶναι. ἐπεὶ δὲ τὸ ἔχειν ἐπὶ ἕξεως κυρίως λέγεται, αὐτὸς δὲ τὸ τοιοῦτον καὶ ἐπὶ στερή‐ σεως ἤγαγεν, ἀπολογούμενος ὑπὲρ τοῦ τοιούτου φησὶν 〈ὅτι〉 καὶ τὴν στέρησιν ἔχειν λέγομεν· οὐ γάρ ἐστιν ἡ στέρησις τῶν μὴ ὄντων, οὔτε δὲ ἀπόφασις, ἀλλὰ καταφατικῶς κατηγορεῖται τοῦ πράγματος, λεγόντων ἡμῶν τόνδε τυ‐ | |
| 25 | φλότητα ἔχειν καὶ καθ’ ἕξιν ἔχειν τόδε τὸ πάθος, οἷον τὸ τοῦ πυρετοῦ ἢ ἄλλου τινὸς τοιούτου. διό φησιν εἰ δὲ ἡ στέρησις ἕξις πως, πάντα λέγονται τῷ ἔχειν, καὶ ἡ στέρησις καὶ ἡ ἕξις, ὁμωνύμως λεγομένου τοῦ ὄντος, ὥστε τό τε ἔχειν ἕξιν τινὰ τὴν κυρίως ἕξιν δυνατὸν λέγεται καὶ τὸ ἔχειν στέρησιν, εἰ ὅλως ἐνδέχεται ἔχειν στέρησιν. τρίτον δὲ τὸ μὴ ἔχειν | |
| 30 | δύναμιν φθαρτικὴν ὑπὸ ἄλλου, καθὸ ἄλλο ἐστίν, ὥσπερ ἐπὶ τοῦ ἀδάμαντος ἐλέγομεν. πάντα οὖν ταῦτα ἢ τῶν δυναμένων μόνον γενέσθαι ὑπάρχει ἢ τῶν μὴ δυναμένων γενέσθαι, ἢ τῶν καλῶς. καὶ γὰρ ἐν τοῖς ἀψύχοις ἔνεστιν ἡ τοιαύτη δύναμις, οἷον ἐν τοῖς ὀργάνοις· φασὶ γὰρ τὴν μὲν καλῶς δύνασθαι φθέγγεσθαι λύραν, τὴν δὲ οὐ καλῶς, ἂν μὴ | |
| 35 | εὔφωνος ὑπάρχῃ. | 329 |
In met.330(1n) | Ἀδυναμία δέ ἐστι στέρησις δυνάμεως. | |
| 2 | Ἐπεξελθὼν τῷ δυνατῷ ἐντεῦθεν ἡμῖν φησι περὶ ἀδυναμίας, καὶ ὁσα‐ χῶς λέγεται ἡ δύναμις, τοσαυταχῶς δῆλον ὅτι καὶ ἡ ἀδυναμία. διό φησιν ἀδυναμία δέ ἐστι στέρησις δυνάμεως καὶ τῆς τοιαύτης ἀρχῆς | |
| 5 | ἄρνησις, ἢ ὅλως τῷ μὴ πεφυκότι ἔχειν, ὡς εἰρήκαμεν, ἢ τῷ πεφυ‐ κότι ἔχειν καὶ ὅτε πέφυκεν ἔχειν. οὐ γὰρ ὁμοίως ἂν φαίημεν ἀδύνατον εἶναι γεννᾶν παῖδα καὶ ἄνδρα καὶ εὐνοῦχον· ὁ μὲν γὰρ μὴ πεφυκὼς ἔχειν οὐδέποτε ἴσχει ὁ εὐνοῦχος, ὁ δὲ παῖς τέως οὐ πέφυκεν, ὁ δὲ ἀνὴρ ἔχει πρὸς τοῦτο. ὡς δὲ καθ’ ἑκατέραν δύναμίν ἐστιν ἀδυναμία ἀντι‐ | |
| 10 | κειμένη τῇ τε μόνον κινητικῇ καὶ τῇ καλῶς κινητικῇ. καὶ ἀδύνατα δὲ τὰ μὲν κατὰ τὴν ἀδυναμίαν ταύτην λέγονται τὴν ἤδη εἰρημένην ὑφ’ ἡμῶν, τὰ δὲ ἄλλον τρόπον, οἷον δυνατόν τε καὶ ἀδύνατον. ἀδύ‐ νατον μὲν οὗ τὸ ἐναντίον, ὡς ἐν προτάσει, οὐκ ἔστι δυνατόν, ἀληθὲς δὲ ἐξ ἀνάγκης, οἷον τὸ τὴν διάμετρον σύμμετρον εἶναι ἀδύνατόν ἐστιν, ἐπειδὴ ψεῦδος | |
| 15 | ὑπάρχει τὸ τοιοῦτον, οὗτινος τὸ ἐναντίον οὐ μόνον ἀληθὲς ὑπάρχει, ἀλλὰ καὶ ἐξ ἀνάγκης τὸ ἀσύμμετρον εἶναι τὴν διάμετρον τῇ πλευρᾷ· ὥστε τὸ σύμμε‐ τρον οὐ μόνον ψεῦδος, ἀλλὰ καὶ ἐξ ἀνάγκης ψεῦδός ἐστι. τὸ δὲ ἐναντίον τούτῳ τὸ δυνατόν, ὅταν μὴ ἀναγκαῖον ὑπάρχῃ τὸ ἐναντίον ψεῦδος εἶναι, οἷον τὸ καθῆσθαι ἄνθρωπον δυνατόν· οὐ γὰρ ἐξ ἀνάγκης τὸ μὴ καθῆσθαι | |
| 20 | ψεῦδος ὑπάρχει. τὸ τοίνυν δυνατὸν καθ’ ἕνα μὲν τρόπον, ὥσπερ εἰρήκαμεν, τὸ μὴ ἐξ ἀνάγκης ψεῦδος δηλοῖ, ὡς εἴρηται προσεχῶς, ἄλλον δὲ τὸ ἀληθὲς εἶναι, ἄλλον δὲ τὸ ἐνδεχόμενον ἀληθὲς ἤδη. κατὰ μεταφορὰν δὲ ἡ ἐν τῇ γεωμετρίᾳ λέγεται εἶναι δύναμις ὡς ποιητικὴ πᾶσα, ὡς εἴρη‐ ται ἡμῖν ἐν τῇ θεωρίᾳ. ταῦτα μὲν οὖν τὰ δυνατὰ τὰ ἐν λόγοις οὐ κατὰ | |
| 25 | δύναμιν ὑπάρχοντα, ἀλλὰ τὰ ἐν τοῖς πράγμασι. τὰ μέντοι γε πράγματα τὰ λεγόμενα κατὰ δύναμιν πάντα λέγονται πρὸς τὴν πρώτην ἀρχὴν ἢ τὴν μίαν ἀντὶ τῆς πρώτης· διττὴ γὰρ φέρεται ἡ γραφή. αὕτη δέ ἐστιν ἀρχὴ μεταβολῆς ἐν ἄλλῳ, καθὸ ἄλλο, ἵνα εἴπῃ τὸ ποιητικὸν αἴτιον. τὰ γὰρ ἄλλα λέγονται δυνατὰ τῷ ἔχειν ἄλλο τι τοιαύτην δύνα‐ | |
| 30 | μιν τὰ δὲ τῷ μὴ ἔχειν, ὁμοίως δὲ καὶ τὰ ἀδύνατα. ὥστε ὁ κυρίως ὅρος τῆς πρώτης δυνάμεως εἴη ἂν τὸ μεταβλητικὸν ἐν ἄλλῳ, τουτέστι τὸ ποιητικόν· κυρίως γὰρ τὸ ποιοῦν λέγεται δύναμιν ἔχειν. | |
| 33n | Ποσὸν λέγεται τὸ διαιρετὸν εἰς ἐνυπάρχοντα, ὧν ἑκά‐ | |
| 34n | τερον ἢ ἕκαστον ἕν τι καὶ τόδε πέφυκεν εἶναι. | |
| 35 | Ἐντεῦθεν περὶ τοῦ ποσοῦ ἡμῖν διαλέγεται, καί φησιν ὅτι τὸ ποσὸν | |
| διαιρετόν ἐστι κατ’ ἐνέργειαν, καὶ οὐχ ὥσπερ τὸ γένος. διαιρετὰ μὲν γὰρ | 330 | |
In met.331 | ὑπάρχουσι καὶ τὰ γένη, ἀλλ’ οὐκέτι κατ’ ἐνέργειαν· αἱ γὰρ διαφοραὶ καθ’ ἃς διαιροῦνται, δυνάμει ὑπάρχουσιν ἐν τοῖς γένεσιν, ὥς φασιν οἱ Περιπατη‐ τικοί, καθάπερ μεμαθήκαμεν ἐν τῇ Εἰσαγωγῇ Πορφυρίου. φησὶν οὖν ὅτι τόδε τὸ ποσὸν διαιρετόν ἐστι κατ’ ἐνέργειαν καὶ διαιρεῖται διχῶς εἴς τε | |
| 5 | ἀριθμὸν καὶ μέτρον. τοῦ γὰρ ποσοῦ τὰ μὲν ἀριθμητὰ ὑπάρχουσι, τὰ δὲ μετρητά· καὶ τὰ μὲν ἀριθμητὰ ἀναφέρονται ὑπὸ τὸ διωρισμένον ποσόν, εἴ γε καὶ ὁ ἀριθμὸς τοῦ διωρισμένου ὑπάρχει ποσοῦ, ὡς ἐν ταῖς Κατηγορίαις μεμαθήκαμεν, τὰ μέντοι γε μετρητὰ ὑπὸ τὸ συνεχὲς ποσὸν τελοῦσι· με‐ τρητὸν γάρ ἐστι τὸ συνεχές, οἷον τὸ δίπηχυ ἢ τὸ τρίπηχυ, ὁμοίως δὲ καὶ | |
| 10 | ἐπὶ τῶν ἄλλων συνεχῶν. πάλιν ἑτέραν ποιεῖται ὑποδιαίρεσιν, καί φησιν ὅτι τῶν ποσῶν τὰ μὲν καθ’ αὑτὰ λέγονται, τὰ δὲ κατὰ συμβεβηκός· οἷον ἡ μὲν γραμμὴ ποσόν τι καθ’ αὑτό, τὸ δὲ μουσικὸν κατὰ συμβεβηκός, διότι συνέβη τῷ τριπήχει ἀνθρώπῳ ποσῷ ὄντι, καθό ἐστι τρίπηχυς, μου‐ σικῷ εἶναι. πάλιν τῶν καθ’ αὑτὸ τὰ μὲν κατ’ οὐσίαν ὑπάρχουσι, τὰ δὲ | |
| 15 | πάθη. κατ’ οὐσίαν ποσόν τί ἐστιν ἡ γραμμή· ἐν 〈γὰρ〉 τῷ ὁρισμῷ τῆς γραμμῆς παραλαμβάνεται τὸ ποσόν, μέγεθός τι διαστατόν, οἱ δὲ ὁρισμοὶ οὐσιώδεις ὑπάρχουσι. τὰ δὲ πάθη καὶ [αἱ] ἕξεις τῆς τοιαύτης οὐσίας ὑπάρ‐ χουσιν, οἷον τὸ πολὺ καὶ τὸ ὀλίγον, καὶ τὸ μακρὸν καὶ τὸ βραχύ, καὶ πλατὺ καὶ στενόν, καὶ βαρὺ καὶ κοῦφον, καὶ πάντα τὰ τοιαῦτα. ἰστέον δὲ | |
| 20 | ὅτι καὶ τὸ 〈βαρὺ καὶ τὸ〉 κοῦφον, καθὸ μεγέθη ὑπάρχουσι. καὶ βαρὺ μὲν λέγεται τὸ θᾶττον φερόμενον ἐπὶ τὸ κάτω, κοῦφον δὲ τὸ μὴ ὁμοίως φε‐ ρόμενον· ἀμφότερα δὲ τοῦ ποσοῦ, εἴ γε πᾶν μέγεθος τοῦ ποσοῦ ὑπάρχει. δυνατὸν δέ ἐστιν ὑπὸ τὸ ποιὸν αὐτὰ τελεῖν, καθὸ διακρίνει τὰς οὐσίας· τοιαύτη δέ ἐστιν ἡ φύσις τοῦ ποιοῦ, διὸ καὶ ἐν Κατηγορίαις ἐλέγετο περὶ | |
| 25 | οὐσίαν τὸ ποιὸν ἀφορίζειν· οὕτως γάρ φαμεν τὴν μὲν γῆν βαρεῖαν εἶναι, τὸ δὲ πῦρ κοῦφον. ἔστι δὲ καὶ τὸ μέγα καὶ τὸ μικρὸν καὶ τὸ μεῖζον καὶ τὸ ἔλαττον καὶ καθ’ αὑτὰ λεγόμενα τοῦ ποσοῦ καὶ πρὸς ἄλληλα· ὥστε κυρίως τοῦ ποσοῦ ταῦτα βούλεται εἶναι, εἴ γε [εἶναι] καὶ καθ’ αὑτὰ λε‐ γόμενα τοῦ ποσοῦ ὑπάρχουσι καὶ πρὸς ἄλληλα. καὶ ἐντεῦθεν λαβόντες οἱ | |
| 30 | ἐξηγηταὶ αὐτοῦ ἀπεφήναντο αὐτὰ εἶναι τοῦ ποσοῦ, καὶ οὐκ ἔστιν ἀνάπλα‐ σμα αὐτῶν· ὅμως μέντοι γε δυνατὸν αὐτὰ τῶν πρός τι εἶναι, καθὸ πρὸς ἕτερον λέγονται, οὐ κυρίως μέντοι γε, ὡς ἔδειξεν ἐνταῦθα ὁ λόγος. τῶν δὲ κατὰ συμβεβηκὸς λεγομένων ποσῶν τὰ μὲν οὕτω λέγονται, ὥσπερ εἰ‐ ρήκαμεν, ἐπειδή φαμεν τὸν τρίπηχυν ἄνθρωπον εἶναι μουσικόν, τὰ δὲ ὡς | |
| 35 | κίνησις καὶ χρόνος καὶ ὅσα ἄλλα λέγονται εἶναι συνεχῆ διὰ τὸ εἶναι τὸ μέγεθος διαιρετόν· ἐκ δὲ τοῦ μεγέθους ἔχουσι τὴν συνέχειαν καὶ τὴν δι‐ αίρεσιν, καθάπερ εἴρηται καὶ ἐν τῇ Φυσικῇ καὶ ἐν Κατηγορίαις. Πληρώσας τοίνυν τὸν περὶ τοῦ ποσοῦ λόγον ἐφεξῆς μετέρχεται ἐπὶ | |
| τὸ ποιόν, καί φησιν ὅτι τετραχῶς τὸ ποιόν. πρῶτον μὲν τὸ ἐν τῇ οὐσίᾳ | 331 | |
In met.332 | θεωρούμενον, οἷον τὰς διαφοράς, φημὶ δὴ τὸ λογικὸν καὶ τὸ ἄλογον. χρὴ γὰρ εἰδέναι, ὡς πολλάκις μεμαθήκαμεν, ὅτι ὁμωνύμως κατηγορεῖται τὸ ὂν καὶ τὸ ἓν τῶν δέκα κατηγοριῶν· εἰ γὰρ μὴ ὁμωνύμως αὐτῶν κατηγορεῖτο, τῷ ὄντι ἑκάστη τῶν κατηγοριῶν ἰδιάζουσαν ἂν εἶχεν ὕπαρξιν καὶ οὐκ | |
| 5 | ἐδέετο τῆς οὐσίας. νυνὶ δὲ πᾶσαι ἐν τῇ οὐσίᾳ θεωροῦνται. ἐπειδή, καθὸ οὐσίαι ὑπάρχουσι τὰ πράγματα τὰ ἐν γενέσει καὶ φθορᾷ, ἀλλήλων διαφέ‐ ρουσι, φανερὸν ὅτι ἡ διαφορὰ αὐτοῖς προσγίνεται ἐκ τῆς ποιότητος, καὶ παγκάλως ἐν Κατηγορίαις ἐλέγετο περὶ τῶν τοιούτων διαφορῶν ὅτι περὶ οὐσίαν τὸ ποιὸν ἀφορίζουσι, τουτέστι τὸ λογικὸν καὶ τὸ ἄλογον. καὶ ἔστι | |
| 10 | πρώτη ἡ τοιαύτη ποιότης ἡ ἐν τῇ οὐσίᾳ θεωρουμένη, καθάπερ ἔλεγε, τὸ λογικὸν καὶ τὸ ἄλογον· δευτέρα δὲ ποιότης ἐστὶν ἡ ἐν τοῖς ἀριθμοῖς θεω‐ ρουμένη, καθάπερ φησὶν αὐτός, ᾗ σύνθετοι. ἐὰν γὰρ εἴπω ἅπαξ ἓξ ἕξ ἐστι, φανερὸν ὅτι τοῦτο κοινόν ἐστι πάντων τῶν ἀριθμῶν· ἐπὶ πάντων γὰρ λέγεται τὸ ἅπαξ· τὸ μέντοι γε λέγειν δὶς τρεῖς ἓξ καὶ τρὶς πέντε δεκα‐ | |
| 15 | πέντε, τοῦτο οὐκ ἐπὶ πάντων θεωρεῖται. τρίτον σημαινόμενον τοῦ ποιοῦ, ὅπερ καὶ κυρίως ἐστί, τὰ πάθη, ὥς φησιν αὐτός, τῶν κινουμένων οὐσιῶν, οἷον θερμότης ψυχρότης, λευκότης μελανία, βαρύτης κουφότης. ἰδοὺ καὶ ἐνταῦθα ἔταξε τὴν βαρύτητα καὶ τὴν κουφότητα, καθάπερ ἄνω ἐλέγομεν. τέταρτον τὸ κατὰ τὴν ἀρετὴν καὶ τὴν κακίαν, καὶ ὅλως τὸ κακὸν καὶ τὸ | |
| 20 | ἀγαθόν. ταῦτα δὲ πάντα εἰς δύο τρόπους ἀναφέρονται τοὺς καθολικωτά‐ τους· πρώτη μὲν γὰρ καὶ κυρίως ποιότης ἡ ἐν τῇ οὐσίᾳ θεωρουμένη, δευ‐ τέρα δὲ ἡ ἐν τοῖς ἀριθμοῖς. Ταῦτα εἰρηκὼς μετέρχεται ἐπὶ τὸν λόγον τῶν πρός τι, καί φησιν ὅτι τριχῶς λέγονται τὰ πρός τι· τὰ μὲν καθ’ ὑπεροχὴν καὶ ἔλλειψιν, τὰ | |
| 25 | δὲ ὡς τὸ ποιητικὸν καὶ τὸ παθητικόν, τὰ δὲ ὡς τὸ κρῖνον καὶ τὸ κρινό‐ μενον. καὶ εἰκότως τὰ τοιαῦτα εἶπε τῶν πρός τι, εἰ καὶ ἑπταχῶς διαι‐ ροῦμεν ἐν Κατηγορίαις, ἐπειδὴ κυρίως ταῦτα ὑπάρχουσιν. ἡ μὲν γὰρ ὑπεροχὴ καὶ ἔλλειψις θεωρεῖται ἐν τοῖς νοητοῖς, περὶ ὧν τὸν λόγον ποιεῖ‐ ται ὁ ἐπιστήμων· τὰ μὲν γὰρ ὑπερέχουσι, τὰ δὲ ἐλλείπουσι. πάλιν ἐπὶ | |
| 30 | τῶν ἐν γενέσει καὶ φθορᾷ τὰ μὲν ποιοῦσι τὰ δὲ πάσχουσι. καὶ τὸ κρῖνον καὶ τὸ κρινόμενον ὡς ἐπιστήμη καὶ ἐπιστητόν, ἄνευ δὲ ἐπιστήμης οὐ δύ‐ ναταί τι τούτων εἰδέναι. εἶτα λοιπόν φησιν ὅτι τῶν καθ’ ὑπεροχὴν καὶ ἔλλειψιν τὰ μὲν ὡρισμένα ὑπάρχουσι, τὰ δὲ ἀόριστα· ὡρισμένα δὲ ἐν ἀριθμοῖς. τὰ δὲ οὐδὲ ἐν ἀριθμοῖς ὡρισμένα, οἷον διπλάσιον καὶ ἥμισυ | |
| 35 | ὡρισμένα ὑπάρχουσι κατὰ ὑπεροχὴν καὶ ἔλλειψιν ὄντα. τὸ δὲ πολλα‐ πλάσιον ἀόριστόν ἐστιν· οὐκ ἴσμεν γὰρ πόσον ἐστίν, εἴτε διπλάσιον εἴτε τριπλάσιον ἢ καὶ ἄλλως πως· ὅμως δὲ ἐν ἀριθμοῖς ἔχει τὸ εἶναι. τὸ μέν‐ τοι γε ὑπερέχον πρὸς τὸ ὑπερεχόμενον ὅλως ἀόριστον ὑπάρχει κατ’ ἀριθ‐ | |
| μόν, καὶ ἐν τοῖς ἄλλοις δὲ ἅπασιν. εἰ γὰρ δῶμεν αὐτῷ μέτρον ὡρισμέ‐ | 332 | |
In met.333 | νον, οὐκέτι γίνεται ὑπερέχον, ἀλλ’ ἢ διπλάσιον ἢ τριπλάσιον. θεωρεῖται δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων ἁπάντων τοῦτο. τὰ δὲ ποιητικὰ καὶ παθητικὰ λέ‐ γονται κατὰ δύναμιν ποιητικὴν καὶ παθητικήν, οἷον τὸ θερμαῖνον πρὸς τὸ θερμαινόμενον, ὅτι τὸ μὲν ποιεῖ τὸ δὲ πάσχει. λέγονται δὲ καὶ κατὰ χρό‐ | |
| 5 | νους τὰ πρός τι, ὥσπερ ἐπὶ πατρὸς καὶ υἱοῦ· λέγεται γὰρ τὸ μὲν ποιητι‐ κὸν τὸ δὲ παθητικὸν ὡς πρὸς τὸν παρελθόντα χρόνον· τὸ μὲν γὰρ γέγονε ποιητικὸν τὸ δὲ παθητικόν. εἶτα λοιπὸν λέγει ἡμῖν περὶ τοῦ κρίνοντος καὶ τοῦ κρινομένου, ὥσπερ ἐπιστήμη καὶ τὸ ἐπιστητόν. εἰδέναι μέντοι γε χρὴ ὅτι ἐπὶ τοῦ πατρὸς καὶ τοῦ υἱοῦ ἐν ἀλλήλοις ταῦτα θεωροῦνται, ἐπὶ | |
| 10 | μέντοι γε τῆς ἐπιστήμης καὶ τοῦ ἐπιστητοῦ οὐκέτι ὁμοίως ἔχει. λέγεται μὲν γὰρ ἡ ἐπιστήμη ἐπιστητοῦ εἶναι ἐπιστήμη, ἐπειδὴ ἡ ἐπιστήμη τὸ εἶναι ἔχει ἐν τῷ ἐπιστητῷ· ἐπὶ μέντοι γε τοῦ ἀνάπαλιν, ἡνίκα φαμὲν ‘τὸ ἐπι‐ στητὸν ἐπιστήμῃ ἐστὶν ἐπιστητόν‘, οὐχ οὕτως λέγομεν ὡς τοῦ ἐπιστητοῦ τὸ εἶναι ἔχοντος ἐν τῇ ἐπιστήμῃ (οὔτε γὰρ ἐνέργεια τοῦ ἐπιστητοῦ ἐστιν | |
| 15 | ἡ ἐπιστήμη οὔτε ἕξις οὔτε ἄλλο τι), ἀλλ’ οὕτως ἐν ἐκείνῃ θεωρουμένου, ὥσπερ λέγομεν τὸν ἄνθρωπον λευκὸν εἶναι, καίτοι τοῦ λευκοῦ τὸ εἶναι ἔχοντος ἐν τῷ ἀνθρώπῳ. ὥσπερ οὖν αἱ οὐσίαι καὶ τὰ συμβεβηκότα· μι‐ μεῖται γὰρ τὸ μὲν ἐπιστητὸν τὰς οὐσίας, ἡ δὲ ἐπιστήμη τὰ συμβεβηκότα, καθὸ ἐν τῷ ἐπιστητῷ ἔχει τὴν ὕπαρξιν. εἶτά φησιν ὅτι δεῖ τὸ ἐπιστητὸν | |
| 20 | πρὸς τὴν ἐπιστήμην ἀποδίδοσθαι καὶ τὴν ἐπιστήμην πρὸς τὸ ἐπιστητόν· οὔτε γὰρ πρὸς τὸν ἐπιστήμονα. εἰ γὰρ οὕτως εἴπωμεν, συμβήσεται ἡμᾶς ἀδολεσχεῖν δὶς τὸ αὐτὸ λέγοντας. οἷον ἐρωτῶντές φαμεν ‘τίνος ἐστὶν οὗ ἐστιν ἐπιστήμη;‘ εἶτα λοιπὸν ἀποκρίνεται ἐκεῖνος λέγων ὅτι οὗ ἐστιν ἐπι‐ στήμη, ὥστε συμβήσεται δὶς τὸ αὐτὸ λεχθῆναι. εἰ οὖν λέγοιτο τὸ ἐπι‐ | |
| 25 | στητὸν πρὸς τὸν ἐπιστήμονα, ὡς πρὸς τὴν αὐτοῦ ἐπιστήμην λεχθείη ἄν· οὐ γὰρ πρὸς τὸν ἐπιστήμονα διὰ τὸ εἰρημένον ἄτοπον. ὁμοίως δὲ καὶ ἡ ἐπιστήμη πρὸς τὸ ἐπιστητόν. | |
| 28n | Ποσὸν λέγεται τὸ διαιρετὸν εἰς ἐνυπάρχοντα, ὧν ἑκά‐ | |
| 29n | τερον ἢ ἕκαστον. | |
| 30 | Ὃ λέγει τοῦτό ἐστιν, ὅτι ποσὸν λέγεται τὸ διαιρετὸν εἰς ἐνυπάρ‐ χοντα, τουτέστι κατ’ ἐνέργειαν, ὧν ἑκάτερον ἢ ἕκαστον (ταὐτὸν γὰρ δη‐ λοῖ, εἴτε ἑκάτερον εἴποις εἴτε ἕκαστον) ὧν οὖν ἑκάτερον ἢ ἕκαστον ἕν τι δηλοῖ καὶ τόδε τι πέφυκεν εἶναι. τὸ οὖν πλῆθος ποσόν τι ὑπάρχει, ἐὰν ἀριθμη‐ τὸν ὑπάρχῃ, τουτέστι διωρισμένον, μέγεθος δὲ συνεχές, ἐὰν μετρητόν. διὸ | |
| 35 | ἑαυτὸν ἐπεξηγούμενός φησιν ὅτι λέγεται δὲ πλῆθος μὲν τὸ διαιρετὸν δυνάμει εἰς μὴ συνεχῆ μεγέθη (οἱ γὰρ δέκα ἵπποι πλῆθος ὄντες διῃρημένοι μεγέθει ὑπάρχουσι) μέγεθος δὲ τὸ εἰς συνεχῆ μεγέθη. με‐ | |
| γέθους δὲ τὸ μὲν ἐφ’ ἓν συνεχὲς λέγεται εἶναι μῆκος, τὸ δὲ ἐπὶ δύο πλά‐ | 333 | |
In met.334 | τος, τὸ δὲ ἐπὶ τρία βάθος· τούτων δὲ πλῆθος μὲν πεπερασμένον ἀριθμὸς ὑπάρχει, μῆκος δὲ γραμμή, πλάτος δὲ ἐπιφάνεια, βάθος δὲ σῶμα. | |
| 3n | Ἔτι τὰ μὲν λέγεται καθ’ αὑτὰ ποσὰ ἄττα. | |
| 4 | Ἐντεῦθεν ἑτέραν ἡμῖν διαίρεσιν τοῦ ποσοῦ παραδίδωσι, καί φησιν ὅτι | |
| 5 | τῶν ποσῶν τὰ μὲν λέγονται καθ’ αὑτὰ τὰ δὲ κατὰ συμβεβηκός, οἷον ἡ μὲν γραμμὴ λέγεται ποσόν τι καθ’ αὑτό, τὸ δὲ μουσικὸν κατὰ συμβεβηκός, καθάπερ εἰρήκαμεν ἐν τῇ θεωρίᾳ. | |
| 8n | Τῶν δὲ καθ’ αὑτό. | |
| 9 | Τοῦ πρώτου ἡ ἐπιδιαίρεσις· τῶν καθ’ αὑτὸ ποσῶν τὰ μὲν κατ’ οὐ‐ | |
| 10 | σίαν ὑπάρχουσιν, οἷον ἡ γραμμὴ ποσόν τι (ἐν γὰρ τῷ λόγῳ τῷ τί ἐστι λέγοντι, τουτέστι τῷ δηλοῦντι τὴν οὐσίαν τοῦ πράγματος, τὸ ποσὸν ὑπάρ‐ χει), τὰ δὲ πάθη καὶ ἕξεις τῆς τοιαύτης οὐσίας ὑπάρχουσιν, οἷον τὸ πολὺ καὶ τὸ ὀλίγον, καὶ μακρὸν καὶ βραχύ, καὶ πλατὺ καὶ στενόν, καὶ βαθὺ καὶ ταπεινόν, βαρὺ καὶ κοῦφον, καὶ τὰ ἄλλα τὰ τοιαῦτα. ἔστι δὲ καὶ τὸ μέγα καὶ | |
| 15 | τὸ μικρόν, καὶ τὸ μεῖζον καὶ τὸ ἔλαττον, καὶ καθ’ αὑτὸ καὶ πρὸς ἄλληλα λεγόμενα τοῦ ποσοῦ καθ’ αὑτά· μεταφέρονται μέντοι γε καὶ ἐπ’ ἄλλα ταῦτα τὰ ὀνόματα. φαμὲν γὰρ μεγάλην εἶναι τὴν πρᾶξιν καὶ μέγαν τὸν πυρετόν, ὡς ἐν Κατηγορίαις ἐλέγετο ὅτι λέγομεν τὸ λευκὸν πολὺ εἶναι τῷ τὴν ἐπιφάνειαν πολλὴν εἶναι ἐν ᾗ θεωρεῖται. τὸ δὲ κατὰ συμβεβηκὸς λεγόμενον | |
| 20 | ποσὸν τὸ μὲν οὕτως λέγεται, ὥσπερ ἐλέχθη ὅτι τὸ μουσικὸν ποσὸν καὶ τὸ λευκόν, τῷ εἶναι ποσόν τι ᾧ ὑπάρχουσι πράγματι (λέγομεν γὰρ τὸν ἄνθρωπον λευκὸν κατὰ συμβεβηκός, ἐπειδὴ συμβέβηκε τῷ ποσῷ τὸ λευ‐ κὸν ὥσπερ καὶ τὸ μουσικόν), τὰ δὲ ὡς κίνησις καὶ χρόνος· καὶ ταῦτα καὶ ποσὰ εἶναι λέγονται καὶ συνεχῆ τῷ ἐκεῖνα διαιρετὰ εἶναι τὰ | |
| 25 | μεγέθη, ὧν μεγεθῶν πάθη ταῦτα ὑπάρχουσι. λέγω δὴ οὐ τὸ κινού‐ μενον, οἷον τὴν λεύκανσιν, ἀλλ’ ὃ ἐκινήθη, τοῦτο εἶναι διαιρετόν, τουτ‐ έστι τὸ μέγεθος· τῷ γὰρ ποσὸν εἶναι ἐκεῖνο τὸ μέγεθος λέγεται εἶναι ποσὴ καὶ ἡ κίνησις, ὁ δὲ χρόνος τῷ τοιαύτην εἶναι τὴν κίνησιν, διὰ μέσης τῆς κινήσεως, ὡς εἴρηται ἐν Κατηγορίαις. | |
| 30n | Τὸ ποιὸν λέγεται ἕνα μὲν τρόπον ἡ διαφορὰ τῆς | |
| 31n | οὐσίας. | |
| 32 | Πληρώσας τὸν περὶ τοῦ ποσοῦ λόγον καὶ κάλλιστα ἡμῖν τεχνολογήσας | |
| αὐτὸν μετέρχεται ἐντεῦθεν ἐπὶ τὸν περὶ τοῦ ποιοῦ λόγον, καί φησιν ὅτι τὸ | 334 | |
In met.335 | ποιὸν λέγεται ἕνα μὲν τρόπον ἡ διαφορὰ τῆς οὐσίας, ὥσπερ ὁ ἄν‐ θρωπος ποιόν τί ἐστι ζῷον, ἐπειδὴ δίπουν ἐστί (κατ’ αὐτὸ γὰρ διακρίνεται τῶν τετραπόδων), ἵππος δὲ ὅτι τετράπουν, καὶ κύκλος ποιόν τι σχῆμα ὅτι ἀγώ‐ νιον, ὡς τῆς διαφορᾶς τῆς κατὰ τὴν οὐσίαν ποιότητος οὔσης. ἰδοὺ | |
| 5 | σαφῶς ἐνταῦθα ἡρμήνευσε τὸ ‘περὶ οὐσίαν τὸ ποιὸν ἀφορίζει‘. ὥστε ἕνα τρόπον τοῦτον ἡ ποιότης διαφορὰ οὐσίας ὑπάρχουσα, ἄλλον δὲ ὡς τὰ ἀκί‐ νητα καὶ τὰ μαθήματα (περὶ γὰρ τούτων ἔλεγον οἱ Πυθαγόρειοι ὅτι οὐ κατὰ ἀφαίρεσιν θεωροῦνται ἀλλ’ ὅτι ἔχουσιν οἰκείαν ὕπαρξιν), ὥσπερ οἱ ἀριθμοὶ ποιοί τινες ὑπάρχουσιν οἱ σύνθετοι καὶ 〈μὴ μόνον〉 ἐφ’ ἓν | |
| 10 | ὄντες ἄλλ’ ὧν μίμημά ἐστι τὸ ἐπίπεδον καὶ τὸ στερεόν. τοιῶσδε γὰρ πολυπλασιασθέντες ποιοῦσι τὸν ἐπίπεδον ἀριθμόν, τοιῶσδε τὸν στερεόν, καθάπερ ἐν τῇ ἀριθμητικῇ μεμαθήκαμεν. οὗτοι δέ εἰσιν οἱ ποσάκις ποσοὶ ἢ ποσάκις ποσάκις ποσοί· ἀριθμὸς γὰρ ἐφ’ ἑαυτὸν πολυπλασιασθεὶς ποτὲ μὲν γεννᾷ ἐπίπεδον ποτὲ δὲ στερεόν. καὶ ὅλως ὅπερ ἄποσον ὑπάρχει ἐν | |
| 15 | τῇ οὐσίᾳ τοῦ ἀριθμοῦ· οὐσία γὰρ ἑκάστου τὸ ἅπαξ, τουτέστι τὸ ἕν, ὅπερ οὐκ ἔστι τοῦ ποσοῦ, οἷον τῶν ἓξ οὐχ ὁ δὶς ἢ τρὶς ὑπάρχουσιν, ἀλλ’ ὁ ἅπαξ· ἓξ γὰρ ἅπαξ. ὥστε κατὰ τοῦτο κοινωνοῦσι, διαφέρουσι 〈δὲ〉 κατὰ τὸ δὶς τρεῖς, τρὶς δύο, τετράκις πέντε καὶ τὰ ἄλλα ὅσα εἴρηται ἐν τῇ θεωρίᾳ. | |
| 19n | Ἔτι ὅσα πάθη τῶν κινουμένων οὐσιῶν. | |
| 20 | Ἐντεῦθεν ἐπὶ τὸ τρίτον μετῆλθε σημαινόμενον τῆς ποιότητος, καί φησιν ὅτι ἔτι ὅσα πάθη τῶν κινουμένων οὐσιῶν, οἷον θερμότης ψυχρότης, λευκότης μελανία, βαρύτης κουφότης, καὶ ὅσα τοιαῦτα, καθ’ ἃς ποιότητας καὶ ἀλλοιοῦνται τὰ σώματα, μεταβαλλουσῶν τῶν ποιοτήτων τού‐ των. ἔτι κατ’ ἀρετὴν καὶ κακίαν καὶ ὅλως τὸ κακὸν καὶ τὸ ἀγαθόν. | |
| 25 | οὗτοι δὲ οἱ τέσσαρες τρόποι εἰς δύο ἀναφέρονται τοὺς καθολικωτάτους, καὶ τούτων ἕνα τὸν κυριώτατον. πρώτη μὲν γὰρ ποιότης ἐστὶν ἡ τῆς οὐσίας διαφορά, ταύτης δ’ ἐστὶ καὶ ἡ ἐν τοῖς ἀριθμοῖς ποιότης μέρος· δια‐ φορὰ γὰρ καὶ αὕτη τις οὐσιῶν, 〈ἀλλ’ ἢ οὐ〉 κινουμένων ἢ οὐχ ᾗ κινούμενα· οὔτε γὰρ τὰ ἀριθμητὰ ποιότητα ἔχουσιν ἐν ἑαυτοῖς, καθὸ κινούμενα ὑπάρχουσι *** | |
| 30 | καὶ αἱ τῶν κινήσεων διαφοραί, οἷον κυκλοτερὲς καὶ κατ’ εὐθύ. ἀρετὴ μέντοι γε καὶ κακία τῶν παθημάτων μέρος τι ὑπάρχουσι· διαφορὰς γὰρ δη‐ λοῦσι τῆς κινήσεως καὶ τῆς ἐνεργείας, καθ’ ἃς ποιοῦσιν ἢ πάσχουσι καλῶς ἢ φαύλως τὰ ἐν κινήσει ὄντα πράγματα· τὸ μὲν γὰρ τοιῶσδε δυνάμενον κι‐ νεῖσθαι ἢ ἐνεργεῖν ἀγαθὸν λέγεται, οἷον τὸ βαδίζειν ὀξέως, τὸ δὲ ἐναντίως | |
| 35 | μοχθηρόν. μάλιστα δὲ τὸ ἀγαθὸν καὶ τὸ κακὸν ἐπὶ τῶν ἐμψύχων τὸ ποιὸν | 335 |
In met.336 | δηλοῖ, καὶ τούτων μάλιστα ἐπὶ τοῖς ἔχουσι προαίρεσιν· τὴν γὰρ εὖ ἔχουσαν ψυχὴν λέγομεν πεποιῶσθαι πρὸς τὸ ἀγαθόν, τὸν δὲ πρὸς τὸ κακόν. | |
| 3n | Πρός τι λέγεται τὰ μὲν ὡς διπλάσια πρὸς ἥμισυ. | |
| 4 | Πληρώσας τὸν λόγον τὸν περὶ τοῦ ποιοῦ, ἐντεῦθεν λέγει ἡμῖν περὶ | |
| 5 | τῶν πρός τι, καί φησιν οὕτως, ὅτι πρός τι λέγεται τὸ μὲν ὡς διπλά‐ σιον πρὸς ἥμισυ, καὶ τριπλάσιον πρὸς τριτημόριον, καὶ ὅλως τὸ πολλαπλάσιον πρὸς τὸ πολλοστημόριον, ὅπερ καὶ ἄδηλόν ἐστι, καὶ ὑπερέχον πρὸς τὸ ὑπερεχόμενον, τὰ τρία εἴδη τῆς ὑπεροχῆς καὶ τῆς ἐλλείψεως. τὰ δὲ ὡς τὸ θερμαντικὸν πρὸς τὸ θερμαντόν, ὥσπερ πῦρ | |
| 10 | πρὸς λίθον, καὶ τμητικὸν πρὸς τὸ τμητόν, ὥσπερ σίδηρος καὶ σῶμα, καὶ ὅλως τὸ ποιητικὸν πρὸς τὸ παθητικόν. τὰ δὲ ὡς τὸ μετρητὸν πρὸς τὸ μέτρον καὶ τὸ ἐπιστητὸν πρὸς ἐπιστήμην καὶ αἰσθητὸν πρὸς αἴσθησιν. λέγονται οὖν τὰ μὲν πρῶτα κατ’ ἀριθμὸν ἢ ἁπλῶς ἢ ὡρισμένως πρὸς αὐτὸν ἢ πρὸς ἔνια· τὸ μὲν διπλάσιον πρὸς | |
| 15 | ἓν ἀριθμὸς [ὡρισμένος] ὑπάρχει ὡρισμένος, τὸ δὲ πολλαπλάσιον πρὸς ἓν κατ’ ἀριθμὸν λέγεται, οὐ μέντοι γε ὡρισμένον, οἷον τόνδε ἢ τόνδε. πάλιν δὲ τὸ ἡμιόλιον πρὸς τὸ ὑφημιόλιον, τουτέστι τὰ ἓξ πρὸς τὰ τέσσαρα, κατ’ ἀριθμὸν λέγεται πρὸς ἀριθμὸν ὡρισμένον· τὸ δὲ ἐπιμόριον πρὸς τὸ ὑπεπιμόριον κατὰ ἀόριστον· οὔτε γὰρ καταμετρεῖ τὸ ὅλον ὑπὸ μεγέθους, ἐπειδὴ οὐκ ἀπαρτίζει | |
| 20 | εἰς τέλειον· κατὰ ἀόριστον δὲ ὡς τὸ πολλαπλάσιον πρὸς τὸ ἕν. τὸ μέντοι γε ὑπερέχον πρὸς τὸ ὑπερεχόμενον, καθάπερ ἐν τῇ θεωρίᾳ εἰρήκαμεν, ὅλως ἀόριστον ὑπάρχει κατ’ ἀριθμόν· ὁ γὰρ ἀριθμὸς σύμμετρος ὑπάρχει, κατὰ μὴ σύμμετρον δὲ ἀριθμὸν λέγεται. τὸ γὰρ ὑπερέχον πρὸς τὸ ὑπερεχόμενον τοσοῦτόν τέ ἐστι καὶ 〈ἔτι〉, τοῦτο 〈δ’〉 ἀόριστον· ὁπότερον γὰρ ἔτυχεν ἔστιν, | |
| 25 | ἢ ἴσον ἢ οὐκ ἴσον· σαφῶς δὲ τοῦτο ἐν τῇ θεωρίᾳ ἐξεθέμεθα. | |
| 26n | Ταῦτα οὖν τὰ πρός τι πάντα κατ’ ἀριθμὸν λέγεται. | |
| 27 | Φησὶν ὅτι ταῦτα πάντα τὰ πρός τι εἰρημένα κατ’ ἀριθμὸν λέγονται καὶ ἀριθμοῦ πάθη· φησὶν δὲ ὅτι καὶ τὸ ἴσον καὶ τὸ ὅμοιον κατ’ ἀριθμὸν λέγονται, κατ’ ἄλλον μέντοι γε τρόπον. θεωρεῖται γὰρ τὸ ἓν καὶ ἐν τῷ | |
| 30 | ἴσῳ καὶ ἐν τῷ ὁμοίῳ· ἴσα γὰρ λέγονται κατὰ τὸ ἓν καὶ ὅμοια, καθὸ ἕν τι ἔχουσιν ἐν ἑαυτοῖς, τὸ δὲ ἓν τοῦ ἀριθμοῦ ἐστιν ἀρχή. τοῦτο οὖν ἐστιν ὃ λέγει ὅτι καὶ τὸ ἴσον καὶ τὸ ὅμοιον κατ’ ἄλλον τρόπον λέγονται εἶναι τοῦ ἀριθμοῦ· κατὰ γὰρ τὸ ἓν λέγεται. ταὐτὰ μὲν γὰρ πάντα ὑπάρχου‐ | |
| σιν ὧν *** ἕν ἐστι τὸ ποσόν· τὸ δὲ ἓν τοῦ ἀριθμοῦ ἐστιν ἀρχὴ | 336 | |
In met.337 | καὶ μέτρον. ὥστε ταῦτα πάντα πρός τι λέγονται κατ’ ἀριθμόν, ἀλλ’ οὐ τὸν αὐτὸν τρόπον. | |
| 3n | Τὰ δὲ ποιητικὰ καὶ παθητικά. | |
| 4 | Ὃ λέγει τοῦτό ἐστιν ὅτι τὰ ποιητικὰ καὶ παθητικὰ κατὰ δύναμιν | |
| 5 | λέγονται ποιητικὴν καὶ παθητικὴν καὶ ἐνέργειαν τῶν δυνάμεων, οἷον τὸ θερμαῖνον πρὸς τὸ θερμαινόμενον, ὅτι δύναται, καὶ τὸ τέμνον πρὸς τὸ τεμνόμενον ὡς ἐνεργοῦν. τῶν δὲ κατ’ ἀριθμὸν οὔκ εἰσιν ἐνέργειαι, καθὸ ἀριθμοὶ ὑπάρχουσι· ποία γάρ ἐστιν ἐνέργεια τοῦ ἀριθμοῦ, καθὸ ἀριθμός ἐστιν; ἀλλὰ καθ’ ὃν τρόπον ἔχουσιν ἐνέργειαν, ἐν ἑτέροις εἴρηται. λέγει | |
| 10 | δὲ αὐτῶν τῶν ἀριθμῶν ἐνεργείας, καθὸ ὅλως νοούμενα ὑπάρχουσι· τὴν οὖν νόησιν τὴν περὶ αὐτῶν ἐνέργειαν ἐκάλεσεν· ἢ ὅτι ἔχουσιν ἐνέργειαν καὶ οἱ ἀριθμοί, καθάπερ φασὶν οἱ Πυθαρόρειοι, διὸ καὶ δρῶσιν ἡ ἑβδόμη καὶ ἡ τετάρτη. καὶ ἐν τοῖς νοήμασι καὶ ἐν τοῖς ἄλλοις πᾶσιν ὁρῶμεν τὰ τοιαῦτα γινόμενα· αἱ μέντοι γε κατὰ κίνησιν ἐνέργειαι οὐχ ὑπάρχουσιν· οὔτε | |
| 15 | γὰρ κινοῦνται οἱ ἀριθμοὶ καθὸ ἀριθμοί. τῶν δὲ κατὰ δύναμιν καὶ κατὰ χρόνον ἤδη λέγονται πρός τι, οἷον τὸ πεποιηκὸς πρὸς τὸ πεποιημένον ὡς ἐπὶ τοῦ παρελθόντος χρόνου, καὶ τὸ ποιῆσον πρὸς τὸ ποιησόμενον. οὕτως γὰρ λέγεται καὶ πατὴρ υἱοῦ πατήρ· τὸ μὲν γὰρ πεποιηκός ἐστι, τὸ δὲ πε‐ πονθός τι. ἔτι δὲ ἔνια λέγονται κατὰ στέρησιν δυνάμεως, ὥσπερ τὸ | |
| 20 | ἀδύνατον καὶ ὅσα οὕτως λέγεται, οἷον τὸ ἀόρατον πρὸς τὸ ὁρατόν. τὰ τοίνυν κατ’ ἀριθμὸν καὶ δύναμιν λεγόμενα πρός τι πάντα ὑπάρχουσι πρός τι τῷ ὅπερ ἐστὶν ἄλλου λέγεσθαι αὐτὸ ὅπερ ἐστίν, ἀλλὰ μὴ τῷ ἄλλο πρὸς ἐκεῖνο· ἔστι γὰρ ὁ πατὴρ πρὸς τὸν υἱὸν καὶ ὁ υἱὸς πρὸς τὸν πατέρα, καὶ οὐκέτι πρὸς ἄνθρωπον, εἰ τύχοι. τὸ δὲ μετρητὸν καὶ τὸ | |
| 25 | ἐπιστητὸν καὶ τὸ διανοητὸν τῷ ἄλλα πρὸς αὐτὰ λέγεσθαι πρός τι λέγονται· τό τε γὰρ διανοητὸν δηλοῖ ὅτι ἔστιν αὐτοῦ διάνοια, οὐκ ἔστι δὲ ἡ διάνοια πρὸς τοῦτο οὗ ἐστι διάνοια, τουτέστι πρὸς τὸν διανοούμενον ἄν‐ θρωπον, ἀλλὰ πρὸς τὸ διανοητὸν αὐτό. εἰ γὰρ πρὸς τὸν ἔχοντα τὴν διάνοιαν ἐλέγετο, δὶς ἂν ταὐτὸν εἰρημένον ὑπῆρχε, καθάπερ ἐν τῇ θεωρίᾳ ἐδείξαμεν. | |
| 30 | ὁμοίως δὲ καὶ τίνος ἐστὶν ἡ ὄψις; οὐχ οὗ ἐστιν ἡ ὄψις. καίτοι ἀληθὲς τοῦτο εἰπεῖν ὅτι οὗ ἐστιν ὄψις, ἀλλὰ πρὸς χρῶμα ἢ πρὸς ἄλλο τι τοιοῦτον, τουτέστι πρὸς τὸ ὁρατόν. ἐκείνως δὲ δὶς τὸ αὐτὸ λεχθήσεται, καθάπερ εἴρηται, ὅτι ἔστιν ἡ ὄψις οὗ ἐστιν ὄψις. | |
| 34n | Τὰ μὲν οὖν καθ’ ἑαυτὰ λεγόμενα πρός τι. | |
| 35 | Τὰ μὲν οὕτω λέγονται ὥσπερ πατὴρ καὶ υἱός, τὰ δὲ ἐὰν τὰ γένη αὐ‐ | 337 |
In met.338 | τῶν ὑπάρχωσι πρός τι, ὡς εἴρηται ἐν Κατηγορίαις. λέγεται γὰρ ἡ ἰατρικὴ τῶν πρός τι, ἐπειδὴ τὸ γένος αὐτῆς ἡ ἐπιστήμη τῶν πρός τι ὑπάρχει· πρὸς ἐπιστητὸν γάρ. ἔτι λέγονται πρός τι, καθ’ ὅσα τὰ ἔχοντα 〈λέγεται πρός τι〉· λέγεται γὰρ ἰσότης τῶν πρός τι, ἐπειδὴ τὸ ἴσον ἴσῳ ἐστὶν ἴσον. | |
| 5 | διὰ γὰρ τοῦτο καὶ ἡ λευκότης λέγεται οὐσία, ἐπειδὴ καὶ τὸ λευκὸν λέγεται ἄνθρωπος κατὰ συμβεβηκός, ἐπειδὴ συμβέβηκε τῇ οὐσίᾳ· ἔχει δὲ τὸ λευ‐ κὸν ἡ λευκότης ἐν ἑαυτῇ καὶ ἡ ὁμοιότης τὸ ὅμοιον. τὰ δὲ κατὰ συμβεβη‐ κός, οἷον ὁ ἄνθρωπος τῶν πρός τι, ὅτι συμβέβηκεν αὐτῷ διπλασίῳ εἶναι, τοῦτο δὲ τῶν πρός τι ὑπάρχει· ἢ τὸ λευκόν, εἰ τῷ αὐτῷ συμ‐ | |
| 10 | βέβηκε διπλασίῳ εἶναι καὶ λευκῷ. λέγεται δὲ εἶναι 〈ὁ ἄνθρωπος καὶ〉 τὸ λευκὸν τῶν πρός τι, ἐπειδὴ ἅμα θεωροῦνται μετὰ τοῦ διπλασίου. | |
| 12n | Τέλειον λέγεται ἓν μὲν οὗ μὴ ἔστιν ἔξω τι λαβεῖν | |
| 13n | μηθὲν μόριον. | |
| 14 | Ἐντεῦθεν περὶ τοῦ τελείου ἡμῖν λέγει, καί φησιν ὅτι τέλειόν ἐστιν | |
| 15 | ἐκεῖνο οὗ μηθὲν ἔστιν ἔξω λαβεῖν, ὥσπερ ἐπὶ τοῦ χρόνου τέλειος χρόνος ἑκάστου ἐστὶν οὗτινος οὐδὲν ἔστιν ἔξω λαβεῖν. οἷον, εἰ τύχοι, ὥρισται ὁ τῶν ἀνθρώπων βίος μέχρι τῶν ἑκατὸν εἴκοσιν ἐνιαυτῶν· οὗτος τοίνυν ὁ χρόνος τέλειός ἐστιν ἐπὶ τῶν ἀνθρώπων· οὐδὲν γὰρ ἔστιν ἔξω αὐτοῦ λα‐ βεῖν· οὐ γὰρ δυνατόν ἐστι τὴν ἀνθρωπίνην φύσιν ἐν τῷ νῦν βίῳ ὑπερ‐ | |
| 20 | βῆναι τὰ ἑκατὸν εἴκοσιν ἔτη. ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων ζῴων ἄλλος χρόνος. οὐ μόνον δὲ ἐπὶ χρόνου τὸ τοιοῦτον ὑπάρχει, ἀλλὰ καὶ ἐπὶ μεγε‐ θῶν· τέλειον γάρ ἐστι μέγεθος οὗ μηδὲν ἔστιν ἔξω λαβεῖν. οἷον, εἰ τύχοι, ὥρισται τὸ ἀνθρώπειον μέγεθος μέχρι τεσσάρων πήχεων ἢ καὶ πέντε· τέ‐ λειον οὖν ἐστι μέγεθος τὸ τῶν πέντε πήχεων· ἀδύνατον γάρ ἐστιν ὑπερ‐ | |
| 25 | βῆναι αὐτό. ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων μεγεθῶν. οὕτως εἰρηκὼς ἐπὶ τοῦ ποσοῦ τὸ τέλειον ἐφεξῆς μετέρχεται καὶ ἐπὶ τὸ ποιόν, καί φησιν ὅτι καὶ ἐπὶ τοῦ ποιοῦ θεωρεῖται τὸ τέλειον, οἷον ὥσπερ ἐπὶ ἀρετῆς τέλειον λέγεται τὸ ἔχον εἰς ἄκρον τὴν οἰκείαν ἀρετήν. οὕτως γὰρ τέλειος λέγεται καὶ ἄνθρωπος καὶ ἵππος καὶ κύων καὶ ἄψυχα, ἡνίκα ἔχουσιν εἰς ἄκρον τὰ | |
| 30 | οἰκεῖα πλεονεκτήματα, ὥστε μὴ δύνασθαι ἔξω τι τούτων λαβεῖν. λέγεται δὲ πάλιν τέλειον καὶ ἐπὶ τῆς ἀνθρώπου ἀρετῆς μόνου, ἐπειδὴ τὸ ἀκρό‐ τατον τῶν ἀρετῶν ἐν τοῖς ζῴοις ὁ ἄνθρωπος ἔχει· καὶ ἔστι ταὐτὸν τῷ ὑποκειμένῳ τῷ προτέρῳ, τῇ δὲ ἐπινοίᾳ δοκεῖ διαφέρον. τέλειος γὰρ λέ‐ γεται ἄνθρωπος ὁ εἰς ἄκρον ἐληλακὼς ἀρετῆς, οἷον Παρμενίδης ἢ εἴ τις | |
| 35 | ἄλλος, φησί, τοιοῦτος. εἶτα λοιπὸν ἐντεῦθεν μεταφέροντες μεταφορικῶς καὶ ἐπὶ τῶν κακῶν ἁρμόττομεν τὸ τοιοῦτο, ἐπειδὴ τὸ τέλειον ἑκάστου τὸ ἀγαθόν ἐστιν· εἰς τοῦτο γὰρ ἕκαστον σπεύδει. μεταφορικῶς γάρ φαμεν | |
| συκοφάντην τέλειον καὶ κλέπτην τέλειον καὶ κακὸν τὸν μὴ καταλελοιπότα | 338 | |
In met.339 | κακίας ὑπερβολήν. καὶ πάλιν φαμὲν τελείως ἁλῶναι τὸ πρᾶγμα τὸ τελείως φθαρὲν καὶ μηδὲ μίαν ἔχον ἔτι ὑπόστασιν· διὸ καὶ ἡ τελευτὴ κατὰ μετα‐ φορὰν λέγεται τέλος. πάλιν φαμὲν τέλειον εἶναι τὸ δυνάμενον ἄλλο τελει‐ οῦν, οἷον τέλειον ἰατρὸν τὸν Ἱπποκράτη, ἐπειδὴ δύναται καὶ ἄλλους ἰατροὺς | |
| 5 | ποιῆσαι. καὶ παρὰ τὸ ἔχειν, οἷον τελείαν φαμὲν τὴν μελίαν τοῦ Ἀχιλλέως, ἐπειδὴ τῷ μεγίστῳ τῶν ἡρώων ἥρμοττε, καὶ τέλειον χιτῶνα τὸν ἁρμότ‐ τοντά τινι τῶν μεγίστων, οἷον τῷ Αἴαντι, εἰ τύχοι. Ταῦτα εἰρηκὼς περὶ τοῦ τελείου ἐφεξῆς μετέρχεται ἐπὶ τὸ πέρας, καί φησιν ὅτι πέρας ἐστὶν οὗ ἔξω μηδὲν ἔστι λαβεῖν, καὶ τὸ πάντα περιέχον | |
| 10 | ἔνδον ἐν ἑαυτῷ· οὕτως γάρ φαμεν τὴν ἐπιφάνειαν πέρας εἶναι σώματος, ἐπειδὴ οὐδὲν ἔστιν ἔξω λαβεῖν τῆς ἐπιφανείας ἐπὶ τῶν σωμάτων, ὅτι πάντα περιέχει ἔνδον ἑαυτῆς ἡ ἐπιφάνεια. θεωρεῖται δὲ τὸ πέρας καὶ ἐπὶ τῶν τεσσάρων αἰτίων, ὑλικοῦ, ποιητικοῦ, εἰδικοῦ, τελικοῦ. οἷον τελι‐ κὸν αἴτιον, ὥσπερ ἐπὶ τοῦ θανάτου· πέρας γάρ ἐστιν ἑκάστου, διὸ καὶ ὁ | |
| 15 | σοφώτατος Δημοσθένης φησὶ ‘πέρας μὲν γὰρ πάντων ὁ θάνατος, κἂν ἐν οἰκίσκῳ τις αὑτὸν καθείρξας τηρῇ.‘ λέγεται δὲ πέρας καὶ ἡ ὕλη ὡς ἔσχα‐ τον καὶ τρὺξ καὶ ὑποστάθμη τοῦ παντός. λέγεται δὲ πάλιν πέρας καὶ τὸ εἰδικὸν αἴτιον· ὁ γὰρ ὁρισμὸς ἑκάστου ἡ οὐσία ἑκάστου ἐστί, πέρας δὲ ἑκάστου τὸ ἀπολαβεῖν τὴν οἰκείαν ὁλότητα, ὡς εἴρηται ἐν τῇ Φυσικῇ | |
| 20 | πραγματείᾳ, τῷ δύνασθαι ποιεῖν οἷον αὐτό. λέγεται πάλιν πέρας καὶ τὸ ποιητικὸν αἴτιον ὡς ἀρχή· θέλει γὰρ ἡ ἀρχὴ τοῦ πράγματος ὡρισμένη εἶναι, τὸ δ’ ὡρίσθαι πέρατός ἐστι. διὸ οὐ πᾶσα ἀρχὴ γίνεται αἰτία τοῦ πράγματος, οἷον εἴ τις βούλοιτο λευκᾶναι τι, οὐκ ἂν λευκαίνοι αὐτὸ ἀρχὴν ποιησάμενος τὸ βαδίζειν ἢ τὸ ἀναγινώσκειν· ὥστε ὥρισται ἡ ἀρχή. | |
| 25 | Ταῦτα εἰρηκὼς περὶ τοῦ πέρατος μετέρχεται καὶ λέγει ἡμῖν λοιπὸν περὶ τοῦ καθό, καί φησιν ὅτι καὶ τὸ καθὸ πολλαχῶς λέγεται· ἕνα μὲν τρόπον τὸ εἶδος καὶ ἡ οὐσία ἑκάστου πράγματος, οἷόν φαμεν τὸν Σωκράτη ὅτι καθὸ ἀγαθός, ἀγαθός ἐστιν· οὐ γὰρ καθὸ Σωκράτης, ἐπεὶ οὕτως ἔδει τὸν μὴ ὄντα Σωκράτην μὴ εἶναι ἀγαθόν. λέγεται δὲ καθὸ καὶ ἐν ᾧ πρώ‐ | |
| 30 | τως πέφυκε γίνεσθαί τι, ὥσπερ ἐν τῇ ἐπιφανείᾳ τὸ χρῶμα· φαμὲν γὰρ ὅτι κατὰ τὴν ἐπιφάνειάν ἐστι τὸ χρῶμα, καθὸ πρώτως ὁμιλεῖ τῇ ἐπι‐ φανείᾳ. † καθό ἐστι τοῦτο ἐπὶ τοῦ εἴδους. λέγεται δὲ τὸ καθὸ καὶ ἐπὶ τῆς ὕλης. διὰ τί οὐκ ἔστι ποικιλόμορφον ζῷον ὁ ἄνθρωπος; καθὸ τοιαύτης ἐστὶ κράσεως. λέγεται δὲ καὶ ἐπὶ τοῦ ποιητικοῦ αἰτίου, ὅτι τεκταίνεται | |
| 35 | τὴν οἰκίαν, καθὸ οἰκοδόμος, οὐ καθὸ φαλακρὸς ἢ σιμός, ὡς εἴρηται ἐν τῇ Φυσικῇ. λέγεται δὲ καὶ ἐπὶ τοῦ τελικοῦ αἰτίου· ἕκαστον γὰρ ἐπὶ τὸ οἰκεῖον | |
| τέλος ἐπείγεται, καθὸ τὸ ἀγαθὸν τὸ ἑκάστου ὄντος τέλος αὐτοῦ ὑπάρχει. | 339 | |
In met.340 | λέγεται τὸ καθὸ καὶ κατὰ τὴν θέσιν. διὰ τί ἐν τῷδε τῷ μέρει τῆς πόλεως ἕστηκεν ὁ ἀνδριὰς τοῦ Σωκράτους; καθὸ φιλόσοφος· ἡ Ἀκαδήμεια γάρ ἐστι. καὶ πάλιν ἐν ποίῳ μέρει τῆς πόλεως ἦν ὁ Σωκράτης, ἡνίκα ὁ σεισμὸς γέγονε; κατὰ τόδε τὸ μέρος. ταῦτα εἰρηκὼς περὶ τοῦ καθὸ με‐ | |
| 5 | τέρχεται ἐπὶ τὸ καθ’ αὑτό, καί φησιν ὅτι τοσαυταχῶς καὶ τὸ καθ’ αὑτὸ λέγεται, ὁσαχῶς λέγεται τὸ καθό, οἷον ζῷον ὁ Καλλίας καθ’ αὑτὸ ὑπάρ‐ χει· ἐν γὰρ τῷ ὁρισμῷ τοῦ Καλλίου παραλαμβάνεται τὸ ζῷον. λέγεται οὖν τὸ καθ’ αὑτὸ ὡς ποιητικὸν αἴτιον, οἷον καθ’ αὑτὸ ὁ ἄνθρωπος οἰκο‐ δόμος ὑπάρχει καὶ ἰατρός, καὶ ὡς ὑλικὸν αἴτιον· καθ’ αὑτὸ γὰρ ἡ ναῦς | |
| 10 | γέγονεν ἐκ τῆσδε τῆς ὕλης. καὶ ὡς εἰδικὸν αἴτιον· καθ’ αὑτὸ ὁ ἄνθρωπος ἄνθρωπός ἐστι· τοῦ γὰρ ἀνθρώπου πολλὰ ὑπάρχουσιν αἴτια, οἷον τὸ εἶναι ζῷον, τὸ λογικόν, τὸ θνητόν, τὸ δίπουν, τοῦ δ’ εἶναι ἀνθρώπῳ αἴτιόν ἐστι τὸ ὑπὸ τὸν ἄνθρωπον εἶναι. ὥστε ἐντεῦθεν ἔχομεν ὅτι ἕτερόν ἐστί τι ὁ ἄνθρωπος παρὰ τὴν τούτων συμφόρησιν, τουτέστι τὴν τοῦ ζῴου λο‐ | |
| 15 | γικοῦ θνητοῦ· οὐ γὰρ κατὰ ταῦτά ἐστιν, ἀλλὰ καθὸ ἄνθρωπος ὑπάρχει, ὅπερ ἐστὶν ἕτερον τοῦτο τὸ ἐπιγενόμενον παρὰ τὴν τούτων σύνθεσιν. λέ‐ γεται δὲ καθ’ αὑτὸ καὶ τὸ τελικὸν αἴτιον· καθ’ αὑτὸ γὰρ τέλος τοῦ ἀν‐ θρώπου τὸ εἶδος τοῦ ἀνθρώπου. ἔτι δὲ λέγεται καθ’ αὑτὸ καὶ τὸ πρώτως ὑπάρχον τινί, οἷον καθ’ αὑτὸ λέγεται ἡ ἐπιφάνεια λευκή, ἐπειδὴ πρώτως | |
| 20 | αὐτῇ ὑπάρχει τὸ λευκόν, καὶ πάλιν ζῆν ὁ ἄνθρωπος καθ’ αὑτὸ ἀπὸ μέρους· ἡ γὰρ ψυχὴ μέρος τι τοῦ ἀνθρώπου, ἐν ᾗ πρώτῃ ὑπάρχει τὸ ζῆν, ὥσπερ καὶ ὁρᾶν λέγεται πρώτως ἐκ τῶν ὀφθαλμῶν τὸ πᾶν. Εἶτα λοιπὸν λέγει ἡμῖν καὶ περὶ διαθέσεως, καί φησιν ὅτι διάθεσις λέγεται τοῦ ἔχοντος μέρη ἡ τάξις ἢ κατὰ τόπον ἢ κατὰ δύναμιν ἢ κατ’ | |
| 25 | εἶδος. κατὰ τόπον μέν, ὅτι τέτακται μὲν ἡ γῆ, εἰ τύχοι, πρὸς τῷ κέντρῳ, τὸ δὲ πῦρ ἀνωτέρω· τοιάνδε γὰρ θέσιν δηλοῦσι ταῦτα. ὁμοίως καὶ ἐπὶ τῆς δυνάμεως, ὡς ἐπὶ τῶν ψυχικῶν δυνάμεων, ἡνίκα κρατεῖ ὁ λόγος τῶν παθῶν, τοιάδε διάθεσις καὶ θέσις θεωρεῖται. καὶ ἐπὶ τῆς μορφῆς, ὅτι θέσις τίς ἐστιν, ὥστε εἶναι τὸ μὲν στόμα κοῖλον, τὴν δὲ ῥῖνα κυρτήν, καὶ | |
| 30 | τῶν αἰσθητηρίων τὰ μὲν εἶναι ἀντροειδῆ τὰ δὲ κυρτά. | |
| 31n | Τέλειον λέγεται ἓν μὲν οὗ μὴ ἔστιν ἔξω τι λαβεῖν. | |
| 32 | Τέλειόν ἐστιν ἓν μὲν οὗτινος μὴ ἔστι λαβεῖν ἔξωθεν μηθὲν μόριον, οἷον χρόνος τέλειος ἑκάστου οὗτος οὗ μὴ ἔστιν ἔξω λαβεῖν χρόνον τινὰ ὃς τούτου μέρος ἐστὶ τοῦ χρόνου· οὐ γὰρ δυνατόν ἐστι τὸ ἀνθρώπειον | |
| 35 | ζῷον ἔξω τῶν ἑκατὸν εἴκοσιν ἐνιαυτῶν λαβεῖν χρόνον τινὰ καὶ εἰπεῖν ὅτι μέρος τῶν ἑκατὸν εἴκοσιν ἐτῶν· οὔτε γὰρ ὑπερβῆναι, φησί, δυνατόν ἐστι τὰ ἑκατὸν εἴκοσιν ἔτη. τέλειον δέ ἐστι καὶ τὸ κατ’ ἀρετὴν καὶ τὸ μὴ ἔχον | |
| ὑπερβολὴν τοῦ καλῶς ἔχοντος πρὸς τὸ γένος, οἷον τέλειος λέγεται ἰατρὸς | 340 | |
In met.341 | καὶ τέλειος αὐλητής, ὅταν κατὰ τὴν οἰκείαν ἀρετὴν μηδὲν ἐλλείπωσιν, ἀλλ’ εἰς ἄκρον ἔλθωσι τῆς ἀρετῆς. λοιπὸν τοῦτο αὐτὸ μεταφέροντες λέγομεν καὶ ἐπὶ τῶν κακῶν, ὡς εἴρηται ἐν τῇ θεωρίᾳ. λέγομεν γὰρ συκοφάντην τέλειον καὶ κλέπτην τέλειον, ἐπειδὴ καὶ ἀγαθοὺς λέγομεν αὐτοὺς | |
| 5 | δι’ ἣν αἰτίαν ἐν τῇ θεωρίᾳ εἰρήκαμεν εἶναι κλέπτην ἀγαθὸν καὶ συκοφάντην ἀγαθόν· ἡ γὰρ ἀρετὴ ἑκάστου τελείωσις ἑκάστου ἐστίν· ἕκαστον γὰρ τότε τέ‐ λειόν ἐστιν, ὅταν ἀπολάβῃ τὴν οἰκείαν ἀρετήν, καὶ ἐπὶ ἐμψύχων καὶ ἐπὶ ἀψύ‐ χων. διό, φησί, καὶ οὐσία πᾶσα τότε ἐστὶ τελεία, ὅταν κατὰ τὸ εἶδος τῆς οἰκείας ἀρετῆς μηδὲν ἐλλείπωσι μόριον τοῦ κατὰ φύσιν με‐ | |
| 10 | γέθους ἀντὶ τοῦ εἴδους τῆς ἀρετῆς, ὅταν τελείαν ἔχωσι τὴν ἀρετήν. 〈ἔτι〉 οἷς ὑπάρχει τὸ τέλος σπουδαῖον, ταῦτα λέγεται τέλεια, ἐπειδὴ σπεύδουσι πρὸς τὸ οἰκεῖον τέλος ἐλθεῖν, τουτέστι πρὸς τὴν οἰκείαν ἀρετήν· κατὰ γὰρ τὸ ἔχειν τὸ τέλος σπουδαῖον ταῦτα λέγεται τέλεια. ἐπεὶ οὖν τὸ τέλος ἐδείχθη τῶν ἐσχάτων ὑπάρχειν, καὶ ἐπὶ τὰ φαῦλα μεταφέροντες | |
| 15 | λέγομεν τελείως ἀπολωλέναι καὶ τελείως ἐφθάρθαι, ὅταν μηδὲν ἐλλείπῃ τῆς φθορᾶς καὶ τοῦ κακοῦ, ἀλλὰ τελείως ἐπὶ τοῦ ἐσχάτου ὑπάρχῃ. διὰ τοῦτο γὰρ καὶ ἡ τελευτὴ κατὰ μεταφορὰν λέγεται τέ‐ λος· ‘ἔχει τελευτήν, ἧσπερ ἕνεκ’ ἐγένετο‘· τέλος γάρ ἐστι καὶ τὸ οὗ ἕνεκα ἔσχατον. ὥστε τὰ καθ’ αὑτὰ λεγόμενα τέλεια τοσαυταχῶς λέγεται, τὰ μὲν | |
| 20 | τῷ μηδὲν ἐλλείπειν κατὰ τὸ εὖ, τουτέστι κατὰ τὴν ἀρετήν, *** ἔχειν ὑπερβολὴν ἐν ἑκάστῳ γένει, ὥσπερ ἐπὶ ἰατρικῆς καὶ αὐλητικῆς εἴρηται. τὰ μέντοι γε ἄλλα λέγεται τέλεια τῷ ἢ ποιεῖν τι (ὡς ἐπὶ τοῦ Ἱπποκράτους εἴ‐ ρηται, τέλειος ἰατρὸς ὁ δυνάμενος καὶ ἄλλον ποιεῖν) ἢ ἔχειν, ὡς ἐπὶ τῆς μελίας Ἀχιλλέως εἰρήκαμεν, ἢ ἁρμόττοντα, ὡς ἐπὶ τοῦ θώρακος, ἢ ἄλλως | |
| 25 | πως πρὸς τὰ πρώτως λεγόμενα. | |
| 26n | Πέρας λέγεται τὸ ἔσχατον ἑκάστου. | |
| 27 | Εἰπὼν περὶ τοῦ τελείου ἐντεῦθεν λέγει ἡμῖν περὶ τοῦ πέρατος, καί φησιν ὅτι πέρας λέγεται τὸ ἑκάστου ἔσχατον καὶ οὗτινος οὐδὲν ἔστιν ἔξω λαβεῖν πρώτου, καὶ οὗτινος πρώτου ἔνδον πάντα ὑπάρχει, ὡς ἐπὶ τῆς ἐπι‐ | |
| 30 | φανείας εἴρηται· καὶ ὃ ἂν ᾖ εἶδος μεγέθους (ἵνα εἴπῃ περὶ τοῦ ἑκάστου σχήματος) ἢ ἔχοντος μέγεθος (ἵνα εἴπῃ περὶ τῆς μορφῆς) καὶ τὸ τέλος ἑκάστου. διό φησι τοιοῦτον δὲ ἐφ’ ὃ ἡ κίνησις καὶ ἡ πρᾶξις, τουτ‐ έστι τὸ τελικὸν αἴτιον· πᾶσα γὰρ ἀρχὴ καὶ πᾶσα πρᾶξις ἐπὶ τὸ αὐτὸ ἐπεί‐ γεται, τοιοῦτον 〈δέ〉 ἐστιν τὸ ἐφ’ ὃ καὶ οὐ τὸ ἀφ’ οὗ, τουτέστιν ἡ ἀρχή. | |
| 35 | ἔστι δ’ ὅτε ἀμφότερα γίνονται πέρατα, καὶ τὸ τέλος καὶ ἡ ἀρχή, ὡς ἐδεί‐ | |
| ξαμεν. φησὶν οὖν ὅτι λέγεται πέρας καὶ τὸ εἰδικὸν αἴτιον, τουτέστιν ἡ | 341 | |
In met.342 | οὐσία ἑκάστου· τῆς γνώσεως γὰρ τοῦτο πέρας, ἐπειδὴ ὁ ὁρισμὸς ἑκά‐ στου τὸ εἶδος ἑκάστου ἐστίν· γνόντες οὖν τὸν ὁρισμὸν ἱστάμεθα καὶ οὐκέτι προερχόμεθα λαβόντες πέρας. *** ἔστι πέρας *** φανερὸν ὅτι *** τῶν γὰρ πραγμάτων αἱ γνώσεις *** φανερὸν ὅτι ὁσαχῶς λέ‐ | |
| 5 | γεται ἡ ἀ*** καὶ τὸ πέρας, εἴ γε ἐδείχθη καὶ ἡ ἀ*** πρὸς τού‐ τοις δὲ καὶ τὸ πλεῖον τῆς ἀρχῆς πέρας ἐδείχθη, τὸ δὲ πέρας οὐ *** λέγεται γὰρ πέρας *** | |
| 8n | 〈Τὸ καθὸ λέγεται πολλαχῶσ〉 ἕνα μὲν [οὖν] τρόπον. | |
| 9 | Πληρώσας τὸν περὶ τοῦ πέρατος λόγον ἐντεῦθεν διαλέγεται ἡμῖν περὶ | |
| 10 | τοῦ καθό, καί φησιν ὅτι καὶ τὸ καθὸ πολλαχῶς λέγεται, ἕνα μὲν τρόπον τὸ εἶδος καὶ ἡ οὐσία ἑκάστου πράγματος, οἷον καθὸ ἀγαθὸς ὁ ἀνήρ, καθὸ ἀγαθός ἐστιν· ἕνα δὲ πάλιν ἐν ᾧ πέφυκε πρώτῳ γίνεσθαι, οἷον τὸ χρῶμα ἐν τῇ ἐπιφανείᾳ· πρώτως γὰρ ἐν αὐτῇ θεωρεῖται. τὸ μὲν οὖν πρώτως λεγόμενον καθὸ τὸ εἶδός ἐστιν, ὥσπερ ἐπὶ τοῦ ἀγαθοῦ εἴρη‐ | |
| 15 | ται· δεύτερον δὲ ὡς ἡ ὕλη ἑκάστου καὶ τὸ ὑποκείμενον ἑκάστῳ, ὡς ἐδείξαμεν. φησὶν οὖν ὅτι ὁσαχῶς λέγεται τὰ αἴτια, τοσαυταχῶς καὶ τὸ καθό, ὥστε τετραχῶς, καὶ ἔτι κατὰ τὴν θέσιν. λέγομεν γὰρ ὅτι κατὰ τί ἐλήλυθε, καθὸ τοῦ τέλους ἐφίεται, καὶ κατὰ τί παραλελόγισται ἢ συλλελόγισται, καθὸ τὸ αἴτιον τοῦ συλλογισμοῦ τοιοῦτόν ἐστιν ἢ τοῦ παραλογισμοῦ. λέγεται | |
| 20 | γὰρ τὸ καθὸ τὸ κατὰ τὴν θέσιν, ὡς εἴρηκε, καθὸ ἕστηκεν ἐν τῷδε τῷ μέρει ὁ ἀνδριὰς ἢ καθὸ βαδίζει· πάντα γὰρ ταῦτα τόπον καὶ θέσιν σημαί‐ νουσιν. εἰ οὖν τὸ καθὸ πολλαχῶς, δῆλον ὅτι καὶ τὸ καθ’ αὑτό· ἐκ γὰρ τοῦ καθὸ προῆλθεν. ἕνα μὲν οὖν τρόπον λέγεται τὸ καθ’ αὑτὸ *** τουτ‐ έστιν ὁ ὁρισμὸς ἑκάστου καὶ τὸ εἶδος ἑκάστου, οἷον Καλλίας καὶ τὸ τί | |
| 25 | ἦν εἶναι Καλλίᾳ· καθ’ αὑτὸ γὰρ ὑπάρχει τῷ Καλλίᾳ ὁ ὁρισμὸς αὐτοῦ. ἔτι δὲ καθ’ αὑτὸ λέγεται καὶ ὅσα ἐν τῷ ὁρισμῷ τοῦ πράγματος παρα‐ λαμβάνεται, οἷον *** καθ’ αὑτὸ ὑπάρχει· ἐν γὰρ τῷ ὁρισμῷ παραλαμ‐ βάνεται τὸ ζῷον. πάλιν δὲ λέγεται *** οἷον αὐτῷ ὑπάρχει πρώτῳ ἤγουν τῶν *** οἷον ἡ ἐπιφάνεια λευκὴ καθ’ αὑτήν, ἐπειδὴ | |
| 30 | πρώτως αὐτῇ ὑπάρχει τὸ λευκόν, καὶ πάλιν ζῇ ὁ ἄνθρωπος καθ’ | 342 |
In met.343 | αὑτό· ἡ γὰρ ψυχὴ μέρος τι τοῦ ἀνθρώπου, ἐν ᾗ πρώτῃ τὸ ζῆν ὑπάρ‐ χει. πάλιν λέγεται καθ’ αὑτὸ οὗτινος μὴ ἔστι τι ἄλλο αἴτιον, οἷον τοῦ ἀνθρώπου πολλὰ αἴτια ὑπάρχουσιν, οἷον τὸ ζῷον, τὸ δίπουν, ἀλλὰ καὶ ὁ ἄνθρωπος καθ’ αὑτό ἐστιν ἄνθρωπος, οὐ καθὸ ζῷον ἀλλὰ καθὸ | |
| 5 | ἄνθρωπος. πάλιν δὲ λέγεται καθ’ αὑτὰ τὰ ἴδια, ὅσα μόνῳ ὑπάρχει 〈καὶ〉 καθὸ μόνῳ αὐτῷ ὑπάρχει, καὶ ὡρισμένα κατὰ τοῦτο, ὥσπερ τὸ γελα‐ στικὸν τῷ ἀνθρώπῳ. | |
| 8n | Διάθεσις λέγεται τοῦ ἔχοντος μέρη. | |
| 9 | Διάθεσίς ἐστι τοῦ ἔχοντος μέρη τάξις ἢ κατὰ τόπον ἢ κατὰ δύ‐ | |
| 10 | ναμιν ἢ κατ’ εἶδος, ὥσπερ ἐπὶ τῆς γῆς καὶ τοῦ πυρὸς καὶ τῶν ψυχικῶν δυνάμεων καὶ τῆς μορφῆς. διό φησι 〈θέσιν〉 γὰρ δεῖ τινα εἶναι, ὥσπερ τοὔνομα δηλοῖ ἡ διάθεσις † καὶ τὸ μέρος, ὥσπερ τοὔνομα καὶ τὴν θέσιν οὐχ ἁρμόττει ἐπὶ τῶν ψυχικῶν δυνάμεων (οὔτε γὰρ κεῖνται αὗταί που) ἀλλ’ εἰ ἄρα, ἐπὶ τόπου καὶ τῆς μορφῆς. | |
| 15n | Ἕξις δὲ λέγεται ἕνα μὲν τρόπον οἷον ἐνέργειά τις τοῦ | |
| 16n | ἔχοντος καὶ ἐχομένου. | |
| 17 | Ἐντεῦθεν περὶ τῆς ἕξεως ἡμῖν λέγει, καί φησι πολλαχῶς λέγεσθαι τὴν ἕξιν. καὶ λέγει ὅτι λέγεται ἕξις ἡ ἐνέργεια τοῦ ἔχοντος καὶ ἐχομένου, τουτέστιν αὐτὴ ἡ σχέσις, ὥσπερ τοῦ ἀνδρὸς καὶ τῆς ἐσθῆτος· ἔχει γὰρ | |
| 20 | ὁ ἀνήρ, ἔχεται δὲ ἡ ἐσθής. λέγεται οὖν ἕξις αὕτη ἡ σχέσις τοῦ ἔχοντος καὶ τοῦ ἐχομένου, ὥσπερ τὸ μεταξὺ τοῦ ποιοῦντος καὶ τοῦ ποιουμένου λέγεται ποίησις καὶ πάλιν τὸ μεταξὺ τοῦ κινοῦντος καὶ τοῦ κινουμένου λέγεται κίνησις. οὐκέτι μέντοι, λέγει, ἡμεῖς αὐτοὶ πρὸς τὴν σχέσιν λεγό‐ μεθα ἔχειν σχέσιν· οὕτως γὰρ ἐπ’ ἄπειρον προερχόμεθα. πάλιν, φησίν, | |
| 25 | ἄλλον τρόπον λέγεται ἕξις ἡ διάθεσις, καθ’ ἣν εὖ καὶ κακῶς διάκειται τὸ διακείμενον ἢ πρὸς ἑαυτὸ ἢ πρὸς ἄλλο. πρὸς ἑαυτὸ μέν, ὥσπερ ἐπὶ τῆς ὑγιείας· ἡνίκα γάρ τις ἔρρωται, λέγεται ἔχειν ἕξιν τὴν ὑγίειαν, καὶ ἡνίκα ἀσφαλής ἐστιν ἡ φιλία, λέγεται ἔχειν ἕξιν τὴν φιλίαν. μεμαθήκαμεν δὲ ἐν Κατηγορίαις ὅτι λέγεται ἡ διάθεσις κατὰ τῆς ἕξεως. λέγεται δὲ ἕξις | |
| 30 | καὶ ἡ τῶν μερῶν ἀρετή· οὕτως γάρ φαμεν ἔχειν ἕξιν τὸν ὀφθαλμὸν τὸν καλῶς ἐνεργοῦντα καὶ ποιοῦντα τὰς οἰκείας ἐνεργείας. Ταῦτα περὶ τῆς ἕξεως εἰρηκὼς λοιπὸν μετέρχεται καὶ λέγει ἡμῖν περὶ τοῦ πάθους, καί φησιν ὅτι ἕνα μὲν τρόπον πάθος λέγεται ἡ ποιότης, καθ’ | |
| ἣν ἀλλοιοῦσθαι ἐνδέχεται, οἷον τὸ λευκαίνεσθαι, τὸ μελαίνεσθαι, τὸ γλυκαί‐ | 343 | |
In met.344 | νεσθαι, τὸ πικραίνεσθαι, ἡ βαρύτης καὶ ἡ κουφότης, οὐχ ὅτι γίνεται μετα‐ βολὴ ἀπὸ βαρύτητος ἐπὶ κουφότητα (τὸ γὰρ τοιοῦτο γένεσίς ἐστι καὶ φθορά), ἀλλ’ ὅτι γίνεται ἐπίτασις καὶ ἄνεσις, οἷον ἡνίκα βαρύτερον ἑαυτοῦ γίνεται ἢ κουφότερον ἢ παντελῶς μὴ ὑπάρχει ἢ ὀλίγον. καὶ μάλιστα αἱ | |
| 5 | βλαβεραὶ ἀλλοιώσεις προσαγορεύονται πάθη, οἷον τὸ θερμαίνεσθαι, τὸ γηρᾶν καὶ ὅσα ἄλλα τοιαῦτα. πρὸς τούτοις λέγονται πάθη καὶ τὰ μεγέθη τῶν συμ‐ φορῶν, οἷον τὸ θρηνεῖν, τὸ ἀποβάλλεσθαι φίλον καὶ εἴ τι τοιοῦτον ἢ κτῆμα. Ταῦτα εἰρηκὼς καὶ περὶ τοῦ πάθους ἐφεξῆς μετέρχεται καὶ λέγει ἡμῖν περὶ τῆς στερήσεως, καί φησιν ὅτι στέρησις λέγεται καὶ ἐπὶ τοῦ μὴ | |
| 10 | πεφυκότος ἔχειν· οὕτως γάρ φαμεν στέρησιν ἔχειν τὸ φυτὸν ὀφθαλμοῦ· καίτοι οὐ πέφυκεν ἔχειν ὀφθαλμοὺς τὸ φυτόν, ἀλλὰ καθὸ τὰ ἐν γενέσει καὶ φθορᾷ πεφύκασιν ἔχειν, κατὰ τοῦτο λέγεται καὶ τοῦτο ἐστερῆσθαι ὡς ὑπάρχον τῶν ἐν γενέσει καὶ φθορᾷ. ἀμέλει τοι ἐπὶ τῶν ἀιδίων οὐκ ἄν τις εἴποι τὸ τοιοῦτον, ἐπειδή, φησί, παντελῶς οὐ πεφύκασιν οὕτω διωρ‐ | |
| 15 | γανῶσθαι τὰ ἀίδια. πάλιν λέγεται ἐστερῆσθαι καὶ οὗ τὸ γένος πέφυκεν ἔχειν· οὕτως γὰρ λέγεται ὁ ἀσπάλαξ ἐστερῆσθαι ὀφθαλμῶν κατὰ γένος, οὐχ ὅτι αὐτὸς πέφυκεν ἔχειν, ἀλλ’ ὅτι τὸ γένος αὐτοῦ, τουτέστι τὸ ζῷον. ἀμέλει τοι ὁ ἵππος ὁ μὴ ἔχων ὀφθαλμοὺς καθ’ αὑτὸ λέγεται ἐστερῆσθαι, ἐπειδὴ αὐτὸς πέφυκεν ἔχειν. πάλιν δὲ ἐστερῆσθαι λέγεται καὶ τὸ μὴ | |
| 20 | πεφυκὸς ἔχειν κατ’ ἐκεῖνον τὸν χρόνον, ὥσπερ ἐπὶ τοῦ σκυλακίου εἴρηται ἐν Κατηγορίαις· ἡ γὰρ τυφλότης στέρησίς τίς ἐστιν, ἀλλὰ τυφλὸς οὐ κατὰ πᾶσαν ἡλικίαν, ἀλλ’ ἡνίκα τεχθῇ, ἐπὶ ὀλίγας ἡμέρας. ἔτι ἡ βιαία ἑκά‐ στου ἀφαίρεσις στέρησις λέγεται, οἷον ἡνίκα τύραννος ἢ λῃσταὶ βιασάμενοί τινα ἀφέλωνταί τι ἐξ αὐτοῦ, λέγεται ὁ τοιοῦτος στέρησιν ἔχειν τοῦ πράγ‐ | |
| 25 | ματος οὗ ἀπώλεσε. καὶ πάντα τὰ διὰ τοῦ α στερητικοῦ ἐστερῆσθαι λέγεται, οἷον ἄφιλος ὁ μὴ ἔχων φίλους, ἄνισον τὸ μὴ ἔχον ἰσότητα, καὶ ἄπουν τὸ μηδ’ ὅλως ἔχον πόδας, ὡς ἐπὶ ὄφεως, ἢ τὸ κακοὺς ἔχον. πάλιν ἄτμητον ἢ τὸ ὅλως μὴ τεμνόμενον, ὥσπερ ὁ ἀδάμας, ἢ τὸ μὴ ῥᾳδίως, ὥσπερ ὁ λίθος. ἔτι τὸ πάντῃ μὴ ἔχον· τυφλὸς γὰρ οὐ λέγεται ὁ ἑτερό‐ | |
| 30 | φθαλμος, ἀλλ’ ὁ παντελῶς μὴ ἔχων. εἰ μὲν γὰρ μὴ ἔχων δύο ὀφθαλ‐ μοὺς εὐθέως τυφλότητα εἶχεν, ἐν στερήσει τῷ ὄντι ἐλέγετο εἶναι καὶ ὁ ἑτερόφθαλμος· νῦν δὲ ἔστιν ὁρᾶν καὶ τῷ ἑνὶ ὀφθαλμῷ. διὸ οὐ πᾶς λέ‐ γεται ἀγαθὸς εἶναι ἢ κακός, ἐπειδὴ οὐκ ἔστιν ἄμεσος ἡ ἀντίθεσις αὕτη, ἀλλ’ ἔστι καὶ μέση ἕξις, ὡς ἐπὶ τῶν παιδίων· οὔτε γὰρ δίκαια λέγονται | |
| 35 | οὔτε ἄδικα. Ταῦτα εἰρηκὼς περὶ τῆς στερήσεως μετέρχεται ἐπὶ τὸ ἔχειν, καί φησιν ὅτι καὶ τὸ ἔχειν πολλαχῶς λέγεται, ἢ τὸ ἄγειν κατὰ τὴν αὑτοῦ φύσιν τὸ πρᾶγμα ἐν ᾧ ἐστιν, ἢ τὸ ἄγειν κατὰ τὴν αὑτοῦ ὁρμήν· οὕτως γὰρ λέγεται ἔχειν ὁ πυρετὸς ἐκεῖνον, ἐν ᾧ ἐστιν, ἐπειδὴ κατὰ τὴν ἑαυτοῦ | |
| 40 | φύσιν ἄγει αὐτὸν θερμαίνων αὐτόν. πάλιν λέγεται ὁ τύραννος ἔχειν τὴν | |
| πόλιν, ἐπειδὴ κατὰ τὴν ἑαυτοῦ ὁρμὴν ἄγει τὴν πόλιν, ὡς βούλεται. πάλιν | 344 | |
In met.345 | λέγεται ἔχειν καὶ τὸ πρᾶγμα ἐκεῖνο, ἐν ᾧ ἕτερον θεωρεῖται· οὕτω γὰρ λέ‐ γεται ὁ χαλκὸς ἔχειν τὸν ἀνδριάντα, ἐπειδὴ ἐν τῷ χαλκῷ θεωρεῖται, καὶ τὸ ζῷον τὸ νόσημα. πάλιν λέγεται ἔχειν καὶ τὸ περιέχον, οἷον καὶ τὸ ἀγγεῖον λέγεται ἔχειν τὰ ὑγρά, ἐπειδὴ ἐμπεριέχονται ἐν αὐτῷ, καὶ ἡ | |
| 5 | πόλις τοὺς ἀνθρώπους, καὶ ἡ ναῦς τοὺς ναύτας· οὕτω δὲ καὶ τὸ ὅλον λέγεται ἔχειν τὰ μέρη, ἐπειδὴ ἐν τῇ ὁλότητι τοῦ ἀνθρώπου ὑπάρχει τὰ μέρη τοῦ ἀνθρώπου καὶ περιέχονται ὑπ’ αὐτῆς. ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων. ἔτι τὸ κωλῦον κατὰ τὴν ἑαυτοῦ ὁρμὴν κινεῖσθαί τι ἢ πράττειν ἔχειν λέγεται· οὕτω γὰρ λέγεται ὁ κίων ἔχειν τὴν οἰκίαν, ἐπειδὴ συνέχει | |
| 10 | αὐτὴν καὶ οὐ συγχωρεῖ πεσεῖν, καὶ ὥσπερ οἱ ποιηταί, φησί, ποιοῦσι τὸν Ἄτλαντα βαστάζειν τὸν οὐρανὸν, καὶ οἱ φυσικοὶ τὴν δίνην αὐτήν, ὥσπερ Ἀναξαγόρας. πάλιν λέγεται ἔχειν καὶ τὸ συνέχον, ὡς ὁ φάκελος τὰ λά‐ χανα· λυθέντος γὰρ αὐτοῦ ἐκπίπτουσιν. εἶτά φησιν ὅτι καὶ τὸ ἔν τινι τοσαυταχῶς λέγεται, ὁσαχῶς καὶ τὸ ἔχειν, οἷον ἐν τίνι ἐστὶν ὁ ἄνθρωπος; | |
| 15 | ἐν πυρετῷ· ἐν τίνι ἐστὶν ἡ πόλις; ἐν τῷ τυράννῳ· ἐν τίνι ἡ οἰκία; ἐν τῷ κίονι· ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων ἁπάντων. Ταῦτα καὶ περὶ τοῦ ἔν τινι εἰρηκὼς μετέρχεται ἐφεξῆς καὶ λέγει ἡμῖν περὶ τοῦ ἔκ τινος, καί φησιν ὅτι τὸ ἔκ τινος λέγεται ὡς τὸ ἐξ οὗ, τουτέστιν ὡς ἐξ ὕλης· οὕτως γάρ φαμεν τὸν ἀνδριάντα ἐκ τοῦ χαλκοῦ | |
| 20 | εἶναι κατὰ τὸ ὕστατον, ἢ κατὰ τὸ πρῶτον γένος, ἡνίκα φαμὲν ὅτι ὁ χαλ‐ κὸς ἐκ τοῦ ὕδατός ἐστιν, ὡς εἴρηται ἐν τοῖς Μετεώροις. καὶ πάλιν ἐκ τῆς πρώτης κινησάσης ἀρχῆς, οἷον ἐκ τίνος γέγονεν ἡ μάχη; ἐκ τῆς λοι‐ δορίας· αὕτη γὰρ γέγονεν ἀρχὴ τῆς μάχης. πάλιν δὲ λέγεται ἐξ οὗ καὶ τὸ ἐκ τοῦ συνθέτου, οἷον ἐκ τῆς ὕλης καὶ τῆς μορφῆς, ὥσπερ ἐκ τοῦ | |
| 25 | ὅλου τὰ μέρη καὶ ἐκ τῆς Ἰλιάδος τὰ ἔπη ὡς ἐξ ὅλου μέρος, οἷον εἰπέ μοι ἐκ τῆς Ἰλιάδος τόνδε τὸν στίχον, καὶ ἐκ τῆς οἰκίας οἱ λίθοι. πάλιν τὰ μὲν ὡς ἐκ τοῦ μέρους τὸ εἶδος, τουτέστι τὸ ὅλον ἐκ τῶν μερῶν, οἷον ἄνθρωπός ἐστιν ἐκ τοῦ δίποδος καὶ τοῦ δύο ἔχειν χεῖρας καὶ εἶναι ὀρθο‐ περιπατητικὸν πλατυώνυχον. τὰ δὲ πάλιν ἐὰν κατὰ μέρος τι τούτων | |
| 30 | ὑπάρχῃ. λέγεται γὰρ τὸ τέκνον ἐκ τοῦ πατρὸς καὶ τῆς μητρός, ἐπειδὴ ἡ μὲν μήτηρ ἔχει τὸ καταμήνιον, ὁ δὲ πατὴρ τὸ σπέρμα· καὶ πάλιν ἐκ τῆς γῆς τὸ φυτόν, ἐπειδὴ μέρος συντελεῖ ἡ γῆ. πάλιν λέγεται τὸ ἐξ οὗ καὶ τὸ κατὰ χρόνον· οὕτως γάρ φαμεν ἐξ ἡμέρας γίνεσθαι νύκτα καὶ ἐκ νυκτὸς ἡμέραν. πάλιν δὲ λέγεται ἐξ οὗ, ἵνα μὴ ὑποθώμεθα ἐκ τῆς φθο‐ | |
| 35 | ρᾶς ἐκείνου τὴν ἄλλου γίνεσθαι γένεσιν, ὥσπερ ἐπὶ τῆς ἡμέρας καὶ τῆς νυκτὸς εἰρήκαμεν, οἷον ἡνίκα φαμὲν ὅτι ἐξ ἰσημερίας ἐγένετο πλοῦς, ἀντὶ τοῦ μετὰ τὴν ἰσημερίαν. Ταῦτα εἰπὼν περὶ τοῦ ἐξ οὗ λοιπὸν λέγει ἡμῖν περὶ τοῦ μέρους ὅτι ἕνα μὲν τρόπον λέγεται μέρος τὸ καταμετροῦν τὸ ὅλον, ὥς φησι γεωμέ‐ | |
| 40 | τρης. οὕτως φαμὲν τῶν δέκα μέρος εἶναι τὰ πέντε ὡς καταμετροῦν τὸ | 345 |
In met.346 | ὅλον. πάλιν δὲ λέγεται μέρος οὗ ἀφαιρουμένου κολοβὸν γίνεται τὸ ὅλον, οὐ μέντοι γε καταμετρεῖ τὸ ὅλον, ὥσπερ τὰ δύο τῶν τριῶν ἢ ἡ κεφαλὴ τοῦ ἀνθρώπου. πάλιν λέγεται μέρη καὶ τὰ εἴδη τοῦ γένους, οἷον ὁ ἄν‐ θρωπος καὶ ὁ ἵππος καὶ τὰ ἄλλα πάντα μέρη τοῦ ζῴου, ἐπειδὴ εἰς αὐτὰ | |
| 5 | διαιρεῖται τὸ ζῷον. πάλιν λέγεται μέρος καὶ τὰ εἰς ἃ διαιρεῖταί τι ἢ ἐξ ὧν σύγκειται· οὕτως γάρ φαμεν μέρος εἶναι τῆς σφαίρας τὸν χαλκόν, τουτ‐ έστι τὴν ὕλην, καὶ τὸ εἶδος, ὅπερ καλεῖ γωνίαν. πάλιν λέγεται καὶ τὸ γένος μέρος εἶναι τοῦ εἴδους ὡς εἰς τὸν ὁρισμὸν αὐτοῦ παραλαμβανόμενον· οὕτως γάρ φαμεν τὸ ζῷον μέρος εἶναι τοῦ ἀνθρώπου. | |
| 10 | Ταῦτα εἰπὼν περὶ τοῦ μέρους ἐφεξῆς λέγει ἡμῖν περὶ τοῦ ὅλου ὅτι καὶ αὐτὸ πολλαχῶς λέγεται. κυρίως γὰρ ὅλον λέγεται, οὗ τῶν μερῶν μη‐ δὲν ἄπεστιν· οὕτως γὰρ ὁ τέλειος ἄνθρωπος λέγεται ὅλον, ἐπειδὴ οὐδὲν λείπει τῶν μερῶν αὐτοῦ. πάλιν καὶ τὸ περιέχον τὰ περιεχόμενα ὅλον λέ‐ γεται, † ταὐτὸν δέ ἐστιν. οὕτως γάρ φαμεν ὅλον τὸν οἶκον εἶναι ὡς | |
| 15 | περιέχοντα πάντα τὰ μόρια ἐν ἑαυτῷ ἐξ ὧν σύγκειται. καὶ ἐντεῦθεν ἔστιν ἑλεῖν ὅτι οὐχ ἁπλῶς τὰ μόριά ἐστιν τὸ ὅλον, ἀλλὰ ἄλλο τι ἔξωθεν προσγι‐ νόμενον, ὅπερ πρᾶγμα οὐ προσγίνεται ἄνευ τῆς τῶν μορίων συνθήκης· † ἔπειτα μόριον ὂν ἂν ἦν τὸ ὅλον καὶ ἂν ἐπλήρουν τὰ μόρια τὸ ὅλον μόνα, οὐκέτι ἓν πρᾶγμα ὑπῆρχεν ἀλλὰ πολλά, καθὸ ἐκ τῆς τῶν πολλῶν συνδρο‐ | |
| 20 | μῆς γέγονεν. ὥστε ἕτερόν τι ἐπιγίνεται, ὅπερ ποιεῖ τὸ ὅλον ἄλλο ὑπάρ‐ χειν παρὰ τὰ μόρια, οὐ μέντοι γε παραγίνεται ἄνευ τῆς τῶν μορίων συν‐ δρομῆς. εἶτά φησιν ὅτι τῶν πραγμάτων τὰ μὲν ὅλα λέγονται, τὰ δὲ πάντα, 〈τὰ〉 δὲ ἀμφότερα. οἷον ὅλον λέγεται, ὃ διαιρούμενον καὶ ἀφαι‐ ρούμενον οὐ μένει τὸ αὐτό· ὁ μέντοι γε ἀὴρ ἢ τὸ πῦρ ἢ τὸ ὕδωρ | |
| 25 | διαιρούμενα μένουσι τὰ αὐτά· ὥστε ταῦτα πᾶν λέγονται. συναμφότερα δὲ ὡς τὸ ἱμάτιον καὶ ὁ κηρός· καθὸ μὲν γὰρ τὸ αὐτὸ ἱμάτιόν ἐστι, πᾶν λέγεται, καθὸ δὲ τείνεται καὶ συστέλλεται, οὐ μένει τὸ αὐτό. ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τοῦ κηροῦ· καθὸ γὰρ ὁ αὐτὸς κηρὸς μένει, πᾶν λέγεται, καθὸ δὲ διαφορὰν δέχεται *** εἶτά φησιν ὅτι καὶ πάντα λέγονται τὰ | |
| 30 | πλείονα, οἷον πολλὰ ὕδατα, ὥσπερ καὶ ἐπὶ τοῦ ἀριθμοῦ, οἷον πᾶς ἀρι‐ θμός, ἐπειδὴ ὁ ἀριθμὸς καθὸ ἀριθμὸς εἷς ἐστιν, αἱ μέντοι γε μονάδες πᾶσαι, ἐπειδὴ διαφέρουσιν ἀλλήλων. ὥστε ἐνταῦθα φαίνεται ἑπόμενος τοῖς Πυθαγορείοις καὶ τῷ Πλάτωνι· κἀκεῖνοι γάρ φασιν ὅτι ἕτερός ἐστιν ὁ ἀριθμὸς παρὰ τὰς μονάδας· τῇ γὰρ σωρείᾳ τῶν μονάδων ἕτερός | |
| 35 | τις ἐπιγίνεται ἔξωθεν ἀριθμός, ὥστε ἕτερός ἐστιν ἀριθμὸς παρὰ τὴν τῶν | |
| μονάδων σωρείαν. | 346 | |
In met.347(1n) | Ἕξις λέγεται ἕνα μὲν τρόπον. | |
| 2 | Ἕξις λέγεται ἕνα μὲν τρόπον ἐνέργεια τοῦ ἔχοντος καὶ τοῦ ἐχομέ‐ νου, τουτέστιν ἡ σχέσις αὐτή, ὥσπερ πρᾶξίς τις ἢ κίνησις. ὥσπερ γὰρ ἡνίκα τὸ μὲν ποιεῖ τὸ δὲ πάσχει, καὶ ἐπὶ πυρὸς καὶ ξύλου ἐστὶ ποίησις μεταξύ, | |
| 5 | οὕτως καὶ τοῦ ἔχοντος ἐσθῆτα καὶ τῆς ἐχομένης ἐσθῆτος ἐστί τις μεταξὺ ἕξις. ταύτην μὲν οὖν τὴν ἕξιν φανερὸν ὅτι οὐκ ἐνδέχεται ἔχειν, ἵνα ὑποθώμεθα καὶ τὴν σχέσιν αὐτὴν πρὸς ἡμᾶς εἶναι σχέσιν, ἐπεὶ οὕτως εἰς ἄπειρον βαδιούμεθα, εἰ τοῦ ἐχομένου ἔσται ἔχειν τὴν ἕξιν. πάλιν κατ’ ἄλλον τρόπον λέγεται ἕξις διάθεσίς τις, καθ’ ἣν εὖ ἢ κακῶς τις διάκειται, | |
| 10 | καὶ ἢ καθ’ αὑτὸ ἢ πρὸς ἄλλο· οἷον ἡ ὑγεία καὶ ἡ φιλία ἕξεις τινὲς ὑπάρ‐ χουσιν, ἀλλ’ ἡ μὲν ὑγεία πρὸς ἑαυτήν, ἡ δὲ φιλία πρὸς ἕτερον. πάλιν λέγεται ἕξις καὶ ἐπὶ μορίου εὖ ἔχοντος· διὸ καὶ ἡ τῶν μορίων 〈ἀρετὴ〉 ἕξις τίς ἐστιν, ὥσπερ ἡ καλλίστη τοῦ ὀφθαλμοῦ ἐνέργεια. | |
| 14n | Πάθος δὲ λέγεται ἕνα μὲν τρόπον. | |
| 15 | Εἰπὼν περὶ τῆς ἕξεως τί ἐστιν, ἐντεῦθεν καὶ περὶ πάθους λέγει, καί φησιν ὅτι πάθος λέγεται καθ’ ἕνα μὲν τρόπον ποιότης τις, καθ’ ἣν ἐνδέχεται ἀλλοιοῦσθαι, οἷον τὸ λευκὸν τὸ μέλαν, τὸ γλυκὺ καὶ πικρόν, ἡ κουφότης καὶ ἡ βαρύτης, καθάπερ ἐν τῇ θεωρίᾳ εἴ‐ ρηται. ἔτι δὲ καὶ αἱ τούτων ἐνέργειαι καὶ ἀλλοιώσεις, καὶ τούτων | |
| 20 | μᾶλλον αἱ βλαβεραί, οἷον τὸ κακῶς ἀλλοιοῦσθαι, οἷον τὸ ἀμέτρως θερ‐ μαίνεσθαι ἢ ψύχεσθαι. πρὸς τούτοις δὲ καὶ τὰ μεγέθη τῶν συμφορῶν πάθη λέγεται τῷ ἴσχειν πάθος ἐν σώματι. | |
| 23n | Στέρησις λέγεται ἕνα μὲν τρόπον. | |
| 24 | Εἰπὼν περὶ τοῦ πάθους ἐντεῦθεν λέγει ἡμῖν περὶ τῆς στερήσεως, καί | |
| 25 | φησιν ὅτι στέρησις λέγεται καθ’ ἕνα μὲν τρόπον, ἐὰν μὴ ἔχῃ τι τῶν πεφυκότων ἔχεσθαι, κἂν μὴ αὐτὸ ὑπάρχῃ πεφυκὸς ἔχειν, οἷον λέ‐ γεται τὸ φυτὸν ὀμμάτων ἐστερῆσθαι. κυρίως δὲ τὸ τοιοῦτον οὐκ ἔστι στέρησις, ἀλλὰ μᾶλλον ἀπόφασις, ἐπειδὴ ἡ στέρησις ἔχει καὶ τὴν ἐναντίαν ἕξιν· ἀλλὰ μόνον λέγεται μὴ ἔχειν ὀφθαλμούς· ὥστε κυρίως ἀπόφασίς ἐστι τὸ τοιοῦ‐ | |
| 30 | τον. πάλιν δὲ λέγεται στέρησιν ἔχειν, ἐὰν πεφυκὸς ἔχειν ἢ αὐτὸ ἢ τὸ γένος αὐτοῦ μὴ ἔχῃ, οἷον ἄλλως ὁ τυφλὸς ἵππος καὶ ἄλλως ὁ ἀσπάλαξ ἐστέρηται. ὁ μὲν γὰρ ἀσπάλαξ διὰ τὸ γένος λέγεται ἔχειν τὴν στέρησιν, ἐπειδὴ τὸ ζῷον πέφυκεν ἔχειν ὄψιν. πάλιν λέγεται στέρησις, ἐὰν πεφυκὸς | |
| ἔχειν, ὅτε πέφυκεν ἔχειν, μὴ ἔχῃ· ἡ γὰρ τυφλότης στέρησίς τίς ἐστιν· | 347 | |
In met.348 | οὐ γάρ ἐστι τυφλὸς ὁ κατὰ πᾶσαν ἡλικίαν, ἀλλ’ ἐν ᾗ πέφυκεν ἔχειν, ὡς ἐπὶ τοῦ σκυλακίου εἰρήκαμεν. ὁμοίως δὲ καὶ ἐν ᾧ (οὔτε γὰρ πεφύκασιν ἔχειν ὀφθαλμοὺς ἐν χερσί) καὶ καθ’ ὃν χρόνον (διὰ τὸ σκυλάκιον) καὶ πρὸς ὅ (οὔτε γὰρ πεφύκαμεν τὰ ἐν οὐρανῷ ὁρᾶν ἢ τὰ ὑπὸ γῆν) καὶ | |
| 5 | ὡς ἂν μὴ ἔχῃ πεφυκὸς ἔχειν, ὡς ἐπὶ τοῦ ἵππου εἴρηται. πρὸς τούτοις δὲ στέρησις λέγεται καὶ ἡ βίαιος ἀφαίρεσις. καὶ ὁσαχῶς δὲ ἀπὸ τοῦ α ἀπόφασις λέγεται· κυρίως δὲ αὗται οὐχ ὑπάρχουσιν ἀποφάσεις· ὅμως φησὶν ὅτι τοσαυταχῶς καὶ αἱ στερήσεις λέγονται. ἄνισον γάρ ἐστι τὸ ξύλον, εἰ τύχοι, τὸ μὴ ἔχον ἰσότητα πεφυκὸς δὲ ἔχειν· ἀόρατον δὲ ἢ | |
| 10 | τὸ μηδ’ ὅλως ἔχον χρῶμα, ὡς ἐπὶ τοῦ ἀέρος, ἢ τὸ φαύλως ἔχον. πάλιν ἄπουν λέγεται ἢ τὸ μὴ ὅλως ἔχον πόδας ἢ τὸ φαύλους. εἶτα εἰπὼν περὶ τοῦ ποιοῦ λέγει περὶ τοῦ ποσοῦ· φησὶ γὰρ ὅτι καὶ τὸ μικρὸν ἔχειν, οἷον τὸ ἀπύρηνον· τοῦτο δέ ἐστι τὸ φαύλως πως ἔχειν. ἔτι τὸ μὴ ῥᾳδίως ἢ τὸ μὴ καλῶς, οἷον ἄτμητον λέγεται οὐ μόνον τὸ μὴ δυνάμενον τμηθῆναι, | |
| 15 | ἀλλὰ καὶ τὸ δυσχερῶς τεμνόμενον. ἔτι ἐν στερήσει λέγεται καὶ τὸ πάντῃ μὴ ἔχον· τυφλὸς γὰρ οὐ λέγεται ὁ ἑτερόφθαλμος, ἀλλ’ ὁ τῶν δύο ἐστερημένος. διὸ οὐ πᾶς ἀγαθὸς ἢ κακός, ἢ δίκαιος ἢ ἄδικος, ὡς εἴρηται ἐν τῇ θεωρίᾳ. | |
| 19n | Τὸ ἔχειν δὲ λέγεται πολλαχῶς, ἕνα μὲν τὸ ἄγειν. | |
| 20 | Πληρώσας τὸν περὶ τῆς στερήσεως λόγον ἐντεῦθεν λέγει ἡμῖν περὶ τοῦ ἔχειν, καί φησιν ὅτι καὶ τὸ ἔχειν πολλαχῶς λέγεται, ἕνα μὲν τρόπον τὸ ἄγειν κατὰ τὴν αὑτοῦ φύσιν ἤγουν κατὰ τὴν αὑτοῦ ὁρμήν· διὸ λέ‐ γεται πυρετὸς ἔχειν τὸν ἄνθρωπον καὶ ὁ τύραννος τὴν πόλιν καὶ τὴν ἐσθῆτα οἱ ἐνδεδυμένοι. ἄλλον δὲ τρόπον λέγεται ἔχειν ἐν ᾧ ἄν τι ὑπάρχῃ ὡς δεκτι‐ | |
| 25 | κῷ· λέγεται γὰρ ὁ χαλκὸς ἔχειν τὸν ἀνδριάντα, ἐπειδὴ ἐν αὐτῷ ἐστιν ὁ ἀνδριάς, καὶ ὁ ἵππος τὴν νόσον. ἄλλον δὲ τρόπον ὡς τὸ περιέχον τὰ περιε‐ χόμενα· ἐν ᾧ γάρ ἐστι περιέχοντι, ὑπὸ τούτου ἔχεσθαι λέγεται, οἷον τὸ ἀγγεῖον ἔχειν τὸ ὑγρόν φαμεν, ἐπειδὴ περιέχει αὐτό, καὶ τὴν πόλιν ἀνθρώπους, καὶ τὴν ναῦν ναύτας. οὕτω δὲ καὶ τὸ ὅλον λέγεται ἔχειν τὰ | |
| 30 | μέρη ὡς ἐν τῷ ὅλῳ θεωρούμενα αὐτά. ἔτι λέγεται ἔχειν τὸ κωλῦον κατὰ τὴν ὁρμὴν αὐτοῦ κινεῖσθαί τι ἢ πράττειν, οἷον οἱ κίονες τὰ ἐπικεί‐ μενα βάρη, ἐπειδὴ συνέχουσιν αὐτά, καὶ ὡς οἱ ποιηταὶ ποιοῦσι τὸν Ἄτλαντα βαστάζειν τὸν οὐρανὸν ὡς συμπεσόντα ἂν ἐπὶ τὴν γῆν, εἰ μὴ ἀνείχετο, καὶ ὡς οἱ φυσικοὶ ποιοῦσι τὴν δίνησιν ἀνέχειν αὐτόν. ὁμοίως λέγεται | |
| 35 | ἔχειν καὶ τὸ συνέχειν, ὥσπερ ὁ φάκελος τὰ λάχανα· λυθέντος γὰρ αὐτοῦ διασκορπίζονται. ἰστέον δὲ ὅτι καὶ τὸ ἔν τινι τοσαυταχῶς λέγεται, ὁσαχῶς | |
| καὶ τὸ ἔχειν, ὡς ἐδείξαμεν. | 348 | |
In met.349(1n) | Τὸ ἔκ τινος εἶναι λέγεται. | |
| 2 | Ἐντεῦθεν περὶ τοῦ ἔκ τινος ποιεῖται ἡμῖν τὴν τεχνολογίαν καί φησιν αὐτὸ ποσαχῶς λέγεται. ἕνα μὲν τρόπον ἐξ οὗ ἐστι ὡς ὕλης, καὶ τοῦτο διχῶς, ἢ κατὰ τὸ πρῶτον γένος ἢ κατὰ τὸ ὕστατον εἶδος, | |
| 5 | οἷον κατὰ τὸ πρῶτον ὡς ἅπαντα τὰ τηκτὰ ἐξ ὕδατος, κατὰ δὲ τὸ ὕστερον ὡς ἐκ χαλκοῦ ὁ ἀνδριάς. καὶ πάλιν ἐκ τῆς πρώτης κινησάσης ἀρ‐ χῆς, οἷον ἐκ τίνος γέγονε *** πάλιν δὲ λέγεται τὸ ἔκ τινος καὶ ὡς ἐκ τοῦ συνθέτου ἐκ τῆς ὕλης καὶ τῆς μορφῆς, ὥσπερ ἐκ τοῦ ὅλου τὰ μέρη καὶ ἐκ τῆς Ἰλιάδος τὰ ἔπη καὶ ἐκ τῆς οἰκίας οἱ λίθοι· τέλος μὲν | |
| 10 | γάρ ἐστιν ἡ μορφή, τέλειον δὲ τὸ ἔχον τὸ τέλος. τὰ δὲ ὥσπερ λέγεται ἐκ τῶν μερῶν εἶναι τὸ ὅλον, οἷον ὁ ἄνθρωπος ἐκ τοῦ δίποδος, ὡς εἴρηται ἡμῖν ἐν τῇ θεωρίᾳ, καὶ ἡ συλλαβὴ ἐκ τῶν στοιχείων· ἄλλως γὰρ τούτων τὸ μέν ἐστι τεχνικὸν τὸ δὲ φυσικόν, ὥσπερ ὁ ἀνδριὰς ἐκ τοῦ χαλκοῦ· διό φησιν ἐκ τῆς συνθετῆς γὰρ ὕλης ἡ συνθετὴ οὐσία, ἀλλ’ ἡ μὲν | |
| 15 | φυσική, ἡ δὲ τεχνητή. ἀλλὰ καὶ τὸ εἶδος λέγεται ἐκ τῆς τοῦ εἴδους ὕλης, ὥσπερ ὁ ἄνθρωπος ἐκ τοῦ δίποδος· ἀμφότερα δὲ εἴδη ὑπάρχουσι καὶ τὰ μέρη καὶ τὸ ὅλον. πάλιν λέγεται ἐξ οὗ ἐκ τῶν κατὰ μέρος, οἷον ἐκ πατρὸς καὶ μητρὸς τὸ τέκνον, ἐπειδὴ μέρος τι ἀμφότεροι συντε‐ λοῦσι, καὶ πάλιν ὅτι ἐκ τῆς γῆς φυτόν, ὅτι ἔκ τινος μέρους αὐτῆς | |
| 20 | ἐστι. πάλιν λέγεται τὸ ἔκ τινος καὶ ἐπὶ τοῦ χρόνου, οἷον ἐξ ἡμέρας νὺξ καὶ ἐξ εὐδίας χειμών, ὅτι τοῦτο μετὰ τοῦτο. τούτων δὲ τὰ μὲν τῷ ἔχειν μεταβολὴν εἰς ἄλληλα οὕτως λέγονται μεθ’ ὅ, ὥσπερ καὶ τὰ νῦν εἰρημένα, τὰ δὲ τῷ κατὰ χρόνον ἐφεξῆς μόνον, οἷον ἐξ ἰσημερίας ἐγένετο ὁ πλοῦς, ὅτι μετὰ ἰσημερίαν ἐγένετο, | |
| 25 | καὶ ἐκ Διονυσίων Θαργήλια ἑορτὴ γίνεται τῷ Θαργηλιῶνι μηνί. | |
| 26n | Μέρος λέγεται. | |
| 27 | Ἐντεῦθεν περὶ μέρους ἡμῖν διαλέγεται, καί φησιν ὅτι μέρος ἐστὶ καθ’ ἕνα μὲν τρόπον εἰς ὃ ἂν διαιρεθῇ τὸ ποσὸν ὁπωσοῦν, εἴτε εἰς καταμε‐ τροῦν μέρος εἴτε καὶ μή· ἀεὶ γὰρ τὸ ἀφαιρούμενον τοῦ ποσοῦ, τουτέστι | |
| 30 | τοῦ δεκαπήχου ξύλου, καθὸ ποσόν ἐστι, μέρος λέγεται, εἴτε μετρεῖ εἴτε οὔ. οἷον τῶν τριῶν τὰ δύο μέρος λέγεταί πως μὴ μετροῦν. ἄλλον δὲ τρόπον λέγεται τὸ μετροῦν· διὸ τὰ δύο τῶν τριῶν καὶ μέρος λέγεται καὶ οὐ λέγεται μέρος *** ὡς δὲ ἐξ αὐτοῦ ὑπάρχον μέρος. ἔτι εἰς ἃ τὸ | |
| εἶδος, τουτέστι τὸ γένος, διαιρεῖται ἄνευ τοῦ ποσοῦ, καὶ ταῦτα μέρη αὐτοῦ | 349 | |
In met.350 | λέγεται· τὸ γὰρ ζῷον διαιρεῖται εἰς λογικὸν καὶ ἄλογον, καὶ ἐνταῦθα οὐ θεωρεῖται τὸ ποσόν, καὶ ὅμως μέρη λέγονται εἶναι τοῦ ζῴου τὸ λογικὸν καὶ τὸ ἄλογον. διό φησιν ὅτι τὰ εἴδη τοῦ γένους εἰσὶ μόρια. ἔτι λέγονται εἶναι μέρη, εἰς ἃ διαιρεῖταί τι, ἢ ἐξ ὧν σύγκειται τὸ ὅλον ἢ τὸ εἶδος ἢ | |
| 5 | τὸ ἔχον εἶδος. καὶ ὅλον μὲν λέγει τὸ σωματικόν, εἶδος δὲ τὸ ἀσώματον, ἔχον δὲ τὸ εἶδος τὸ συναμφότερον· ἢ τὰ τρία περὶ τοῦ αὐτοῦ λέγει, οἷον τῆς σφαίρας τῆς χαλκῆς 〈ἢ〉 τοῦ κύβου τοῦ χαλκοῦ λέγεται καὶ ὁ χαλκὸς μέ‐ ρος (τοῦτο δέ ἐστιν ἡ ὕλη ἐν ᾗ τὸ εἶδος), λέγεται καὶ ἡ γωνία μέρος, τουτέστι τὸ εἶδος· γωνίαν γὰρ τὸ εἶδος ἐκάλεσεν. ἔτι τὰ ἐν τῷ ὁρισμῷ | |
| 10 | παραλαμβανόμενα λέγονται μέρη εἶναι· † τούτων γὰρ τὸ γένος τοῦ εἴδους καὶ ἔσται μέρος· διὸ τὸ γένος, τουτέστι τὸ ζῷον, μέρος λέγεται [δὲ] τοῦ ἀνθρώπου ὡς εἰς τὸν ὁρισμὸν αὐτοῦ παραλαμβανόμενον. ἄλλως δὲ τὸ εἶδος τοῦ γένους λέγεται μέρος ὡς διαιρουμένου τοῦ γένους εἰς αὐτό. | |
| 14n | Ὅλον λέγεται οὗ μηθὲν ἄπεστι μέρος. | |
| 15 | Ἐντεῦθεν τὴν περὶ τοῦ ὅλου τεχνολογίαν παραδίδωσιν ἡμῖν, καί φησιν ὅτι ὅλον λέγεται οὗ μηδὲν ἄπεστι μέρος, ἀλλὰ τὸ πᾶν τέλειόν ἐστιν, ἐξ ὧν λέγεται τὸ ὅλον φύσει, ὡς ὁ τέλειος ἄνθρωπος, καὶ τὸ περιέχον τὰ περιεχόμενα, ὡς ἕν τι εἶναι ἐκεῖνα, ὥσπερ ὁ οἶκος εἷς λέγεται τῷ πάντα τὰ συμπληροῦντα αὐτὸν περιέχειν. τοῦτο δὲ διχῶς λέγεται· ἢ γὰρ ὡς | |
| 20 | ἕκαστον ἕν, 〈ἢ〉 αὐτὴ ἡ ὁλότης ἡ ἐπιγινομένη, ὡς ἐκ τούτων τὸ ἓν ἐκ τῆς τῶν μερῶν συνθέσεως· ἄλλα γὰρ τὰ μέρη καὶ ἄλλο τὸ ἐπιγινόμενον εἶδος. τὸ μὲν γὰρ καθόλου καὶ τὸ ὅλως λέγομεν, ὡς ὅλον τι ὂν τῷ κατη‐ γορεῖσθαι καθ’ ἑκάστου καὶ ἓν ἅπαντα εἶναι ὡς ἕκαστον, καθ’ ὧν κατηγορεῖται. οἷον τὸ ζῷον κατηγορεῖται ἀνθρώπου, ἵππου, βοός, κυνός, καὶ | |
| 25 | πάντα ἕν τι ὑπάρχουσι καὶ ὅλα, ἄνθρωπος, ἵππος, βοῦς, κύων, διότι πάντα ταῦτα ζῷα ὑπάρχουσι. τὸ δὲ συνεχὲς καὶ πεπερασμένον, ὅταν ἕν τι ἐκ πλειόνων ᾖ ἐνυπαρχόντων, μάλιστα μὲν δυνάμει, ὡς ἐπὶ τῆς γραμμῆς, εἰ δὲ μή, ἐνεργείᾳ πως· ἐν γὰρ τῇ γραμμῇ τὰ σημεῖά πως δυνάμει ὑπάρχουσιν, ἐν ἡμῖν δὲ τὰ μέρη ἐνεργείᾳ, καθὸ οἰκεῖον ἕκαστον | |
| 30 | τούτων ἔχει εἶδος καὶ οἰκείαν περιγραφήν, 〈ἣν〉 δύνανται λέγειν εἶναι ἐνερ‐ γείᾳ. μᾶλλον δὲ τὰ φυσικὰ μετέχουσι τῆς ἑνώσεως, τουτέστι τὸ ὕδωρ, ἤπερ τὰ τεχνητά, τουτέστι θύρα, ὥσπερ καὶ *** ἑνότητός τινος. | |
| 33n | Ἔτι τοῦ ποσοῦ. | |
| 34 | Ἐντεῦθεν περὶ τοῦ παντὸς λέγει ἡνῖν, καί φησιν ὅτι ἐπὶ τοῦ ποσοῦ, | 350 |
In met.351 | ἔχοντος δὲ ἀρχὴν καὶ μέσον καὶ ἔσχατον, ὅσων μὲν μὴ ποιεῖ ἡ θέσις διαφορὰν ἀμειβομένων αὐτῶν, πᾶν λέγεται, ὅσων δὲ ποιεῖ, ὅλον· ὅσα δὲ ἄμφω ἐνδέχεται, καὶ ὅλα καὶ πᾶν, οἷον ὅσων μὲν ἡ αὐτὴ φύσις μένει τῇ διαθέσει, ἡ δὲ μορφὴ οὔ. οἷον τὸ ἱμάτιον καὶ ὁ κηρὸς † | |
| 5 | πάντα δὲ καὶ κηρὸς καὶ ἱμάτιον, ἄλλο δὲ σχῆμα, ὥστε ἀμφότερα ἔχει· διό φησι καὶ γὰρ ὅλον καὶ πᾶν λέγεται· ἔχει γὰρ ἀμφότερα, ὕδωρ δὲ καὶ ὅσα ὑγρὰ καὶ ἀριθμὸς πᾶς μὲν λέγεται, ὅλος δὲ ἀριθμὸς καὶ ὅλον ὕδωρ οὐ λέγεται, εἰ μὴ μεταφορικῶς, ἐπειδὴ διαιρούμενα φυλάττουσι τὸ αὐτὸ σχῆμα. πάντα δὲ λέγονται, ἐφ’ οἷς τὸ πᾶν ὡς ἐφ’ ἑνί, | |
| 10 | οἷον ὑδάτια πλείονα, πᾶς οὗτος ἀριθμός, πᾶσαι αὗται μονάδες. | |
| 11n | Κολοβὸν δὲ λέγεται τῶν ποσῶν οὐ τὸ τυχόν, ἀλλὰ | |
| 12n | μεριστόν τε δεῖ αὐτὸ εἶναι καὶ ὅλον. | |
| 13 | Ἐντεῦθεν περὶ κολοβοῦ διδάσκει ἡμᾶς τί ἐστι καὶ τὸν τρόπον, καθ’ ὃν λέγεται τὸ κολοβόν· οὔτε γὰρ λέγει ἡμῖν, ποσαχῶς λέγεται τὸ κολοβόν, | |
| 15 | ἐπειδὴ μοναχῶς μόνον λέγεται. καί φησιν ὅτι τὸ κολοβὸν περὶ τὸ ποσὸν θεωρεῖται· οὔτε γὰρ δυνατόν ἐστι λέγειν κολοβὸν τὸ ἀμερές, ὥστε ἐν ποσῷ θεωρεῖται τὸ κολοβόν. καὶ οὐκ ἐκ παντὶ ποσῷ· οὐ γὰρ ἐν τῷ διωρι‐ σμένῳ, ἀλλ’ ἐν τῷ συνεχεῖ, καὶ ἐν τῷ συνεχεῖ οὐ παντί· οὐ γὰρ ἐν τῷ ὁμοιομερεῖ ἀλλ’ ἐν τῷ ὀργανικῷ. οἷον οὐ λέγομεν κολοβὸν τὸν τέσσαρα | |
| 20 | ἀριθμὸν ἀφαιρεθείσης μονάδος ἐξ αὐτοῦ· οὐκέτι γὰρ φυλάττει τὸ αὐτὸ εἶ‐ δος· θέλει δὲ τὸ αὐτὸ εἶδος φυλάττεσθαι ἐπὶ τῶν κολοβῶν, παντελῶς δὲ ἕτερον εἶδός ἐστι τοῦ τρία ἀριθμοῦ παρὰ τὸν τέσσαρα ἀριθμόν. ὥστε οὐ δυνατόν ἐστιν ἐπὶ τοῦ διωρισμένου ποσοῦ θεωρεῖσθαι τὸ κολοβόν, ἀλλ’ ἐπὶ τοῦ συνεχοῦς, ὡς ἐπὶ κύλικος· ἐὰν γὰρ ἀφαιρεθῇ τὸ οὖς τῆς κύλικος, κο‐ | |
| 25 | λοβὸν λέγεται εἶναι ἡ κύλιξ· ἔτι γὰρ μένει τὸ εἶδος τῆς κύλικος. ὁμοίως καὶ ῥινὸς ἀφαιρεθείσης ἢ χειρὸς καὶ ἐπὶ πάντων τῶν ὀργανικῶν μέρους τινὸς ἀφαιρεθέντος λέγεται εἶναι τὸ καταλειφθὲν κολοβόν, ἐπειδή, ὡς εἴρη‐ ται, μένει πως τὸ αὐτὸ εἶδος· εἰ μέντοι γε καὶ ἡ κεφαλὴ ἀφαιρεθείη, οὐκ‐ έτι λέγεται τὸ καταλειφθὲν κολοβὸν εἶναι, ἐπειδὴ οὔτε ὑφέστηκεν ὅλως | |
| 30 | ἀλλ’ ἔφθαρται· δεῖ δὲ περισώζεσθαι τὰ μέλλοντα λέγεσθαι εἶναι κολοβά. οὔτε δὲ ἐπὶ τῶν ὁμοιομερῶν, ὡς εἴρηται, λέγεται εἶναι τὸ καταλειφθὲν κολοβόν, οἷον ἐὰν ἀπὸ λίθου μέρος τι ἀφαιρεθείη, οὐ λέγεται τὸ κατα‐ λειφθὲν κολοβὸν εἶναι, ἐπειδὴ οὐδὲν ἧττον ἐν ἄλλῳ τόπῳ ἐστὶν ὁ λίθος ὁ αὐτὸς ὑπάρχων τῷ ἀφαιρεθέντι. διὸ τὸν φαλακρὸν οὐκ ἂν εἴποιμεν κο‐ | |
| 35 | λοβὸν εἶναι, ἐπειδὴ ἐν ἄλλῳ μέρει τοῦ σώματος αὐτοῦ φύονται τρίχες. ἐὰν μέντοι γε ἡ χεὶρ ἀφαιρεθείη, λέγεται τὸ καταλειφθὲν κολοβὸν εἶναι, ἐπειδὴ οὐ δυνατόν, εἰ τύχοι, ἄλλην δεξιὰν γενέσθαι. Ταῦτα εἰρηκὼς περὶ τοῦ κολοβοῦ ἐφεξῆς λέγει ἡμῖν καὶ περὶ τοῦ γέ‐ | |
| νους, καί φησιν ὅτι τὸ γένος τετραχῶς λέγεται, ἕνα μὲν τρόπον, καθ’ ὅν | 351 | |
In met.352 | φαμεν, ὡς καὶ ὁ Θουκυδίδης φησίν, ἕως ἂν ᾖ τὸ αὐτὸ γένος τῶν ἀνθρώ‐ πων ἢ τῶν ἵππων. δεύτερον δὲ οἷον αὐτὴ ἡ ἀρχή, οἷον ἐκ τοῦ Ταντάλου Τανταλίδαι καὶ ἐκ τοῦ Πέλοπος Πελοπίδαι, ὡς εἴρηται ἐν τῇ Εἰσαγωγῇ Πορφυρίου, καὶ ὅτι ἀπὸ ἀρρένων λέγονται τὰ γένη οὐκ ἀπὸ θηλειῶν, ἐπειδὴ | |
| 5 | τιμιώτερον, *** οἷον Αἰγύπτιοι καὶ ὅσα ἄλλα τοιαῦτα. τρίτον σημαι‐ νόμενον κατὰ τὸ ὑποκείμενον, ὥσπερ τὸ ἐπίπεδον γένος λέγεται πάντων τῶν σχημάτων 〈τῶν〉 ὑποκειμένων αὐτῷ. τέταρτον ἐκ τοῦ μέρους τῶν εἰς τὸν ὁρισμὸν παραλαμβανομένων· οὕτως γάρ φαμεν τὸ ζῷον γένος εἶναι ἀνθρώπου καὶ ἵππου καὶ τῶν ἄλλων ἁπάντων τῶν τοιούτων. ταῦτα εἰ‐ | |
| 10 | ρηκὼς περὶ τοῦ γένους φησὶν ὅτι ἕτερα δὲ τῷ γένει διχῶς λέγονται· ἅπαντα γὰρ πρὸς τὰ τελευταῖα σημαινόμενα τοῦ γένους, οὐ πρὸς τὰ πρό‐ τερα διὰ τὸ ἀσαφὲς αὐτῶν. φησὶν οὖν ὅτι τὰ ἕτερα τῷ γένει διχῶς λέ‐ γονται, ὧν ἕτερόν ἐστι τὸ πρῶτον ὑποκείμενον καὶ ὅταν μὴ ἀναλύηται θά‐ τερον εἰς τὸ ἕτερον, οἷον ὡς ἐπὶ τοῦ λίθου, εἰ τύχοι, καὶ τοῦ χαλκοῦ (τοῦ | |
| 15 | μὲν γὰρ χαλκοῦ γένος ἐστὶν ὑποκείμενον ἡ ἀτμίς, εἰ τύχοι, τοῦ δὲ λίθου ἡ ξηρὰ ἀναθυμίασις), καὶ πάλιν ὡς ἐπὶ τοῦ χαλκοῦ καὶ τοῦ κρυστάλλου. οὔτε γὰρ ἀναλύεται ὁ χαλκὸς εἰς τὸν κρύσταλλον. Ταῦτα εἰρηκὼς ἐφεξῆς λέγει ἡμῖν περὶ τοῦ ψεύδους, καί φησιν ὅτι τὸ ψεῦδος διχῶς λέγεται· ἢ γὰρ ἐν πράγμασι θεωρεῖται ἢ ἐν λόγῳ. καὶ | |
| 20 | ἰδοὺ ἐνταῦθα ἄντικρυς ὁμολογεῖ ὅτι τὸ ψεῦδος οὐκ ἐν μόνοις τοῖς λόγοις θεωρεῖται, ἀλλὰ καὶ ἐν τοῖς πράγμασι. καί φησιν ὅτι τὸ ψεῦδος τὸ ἐν τοῖς πράγμασιν ἁπλοῦν ἐστι, καὶ οὐχ ὥσπερ ἐν τοῖς λόγοις περὶ σύνθεσιν καὶ διαίρεσιν τὸ ἀληθὲς καὶ τὸ ψεῦδος θεωρεῖται, ὡς εἴρηται ἐν Κατηγορίαις· πάντως γὰρ χρεία ἐστὶν ἄλλο ἄλλου καταφῆσαι ἢ ἀποφῆσαι, ἵνα οὕτως τὸ | |
| 25 | ἀληθὲς καὶ τὸ ψεῦδος θεωρηθείη. ἐπὶ μέντοι γε τῶν πραγμάτων, ὡς εἴ‐ ρηται, ἁπλοῦν ἐστιν, οἷον αὐτὸ τὸ μὴ ὂν καὶ ἡ ἀνυπαρξία τοῦ πράγματος, ὥσπερ ἐπὶ τῆς διαμέτρου φαμὲν ὅτι ἡ διάμετρος σύμμετρός ἐστι τῇ πλευρᾷ ἢ τὸ σὲ καθῆσθαι· τούτων γὰρ [τὸ] ψεῦδος τὸ μὲν ἀεί ἐστι, φησίν, ὡς ἐπὶ τῆς διαμέτρου, τὸ δὲ ποτέ, ὡς ἐπὶ τοῦ καθῆσθαι· δυνατὸν γὰρ ὕστε‐ | |
| 30 | ρον καθῆσθαι τὸν νῦν μὴ καθήμενον. φαίνεται δὲ καὶ ἐπὶ πραγμάτων τὸ ψεῦδος, ἐφ’ ὧν πέφυκε φαίνεσθαι ἢ μὴ οἷά ἐστιν ἢ ἃ μή ἐστιν, οἷον ὡς ἐπὶ τῆς σκιαγραφίας· εἰ γὰρ σκιαγραφήσει τις τὸν Σωκράτη, ἐπειδὴ ἔχει τινὰ ὁμοιότητα πρὸς τὸν Θεαίτητον, δόξει ἡ σκιαγραφία τοῦ Θεαιτήτου εἶναι, ἐπειδὴ ἔχει τι αὐτοῦ· οὐκ ἔστι δὲ αὐτοῦ. ἐπὶ μέντοι γε τῶν ὀνεί‐ | |
| 35 | ρων παντελῶς ἐστιν ἐξαλλαγὴ τοῦ πράγματος· ὁρᾷ γάρ τις ἑαυτὸν πολλάκις | |
| ἱπτάμενον, ὅπερ οὐδὲ ὅλως ἔχει τὴν τῶν πραγμάτων ἀλήθειαν. ταῦτα | 352 | |
In met.353 | εἰρηκὼς περὶ τῶν πραγμάτων ἐφεξῆς λέγει καὶ περὶ τῶν λόγων, καί φησιν ὅτι ὁ ἐπί τινος εἴδους ἀληθὴς λόγος πάντως ἐπὶ ἄλλου ψευδής, οἷον ἐπὶ τοῦ κύκλου ἀληθής ἐστιν ὁ λόγος ὁ λέγων σχῆμα ἐπίπεδον ὑπὸ μιᾶς γραμ‐ μῆς περιεχόμενον, καὶ ὅσα ἄλλα εἴρηται περὶ αὐτοῦ· οὗτος τοίνυν ὁ λόγος | |
| 5 | ἐπὶ ἄλλων παντελῶς ψευδής ἐστιν· οὔτε γὰρ ἀληθὴς ἐπὶ τριγώνου ἐστὶν ἢ ἐπὶ τετραγώνου, ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων. ὁ μέντοι γε ψευδὴς λόγος οὐ πάντως καὶ ἐπὶ ἄλλων ψευδὴς ὑπάρχει. οἷον λέγω ὅτι ὁ ἄν‐ θρωπος ζῷόν ἐστι τετράπουν ἄπουν· οὗτος ὁ λόγος καὶ ἐπὶ ἀνθρώπου ψευ‐ δὴς ὑπάρχει καὶ ἐπὶ πάντων τῶν ἄλλων, ἵνα τὸ ὅλον τοῦτο ἔχῃ καὶ τὸν | |
| 10 | ἄνθρωπον σὺν αὐτῷ ὁ λόγος οὗτος. ἐὰν μέντοι γε εἴπω ὅτι ζῷον λογι‐ κὸν ἀθάνατον, ἐπὶ μὲν ἀνθρώπου ψευδής, φησίν, ὑπάρχει, ἐπὶ δὲ ἀγγέλου οὐκ ἔστι ψεῦδος. τὸ αὐτὸ δὲ δύναται εἶναι ἀληθὲς καὶ μοναχῶς λεγόμε‐ νον καὶ πολλαχῶς, ἐπειδὴ καὶ οὕτως ἔχει φύσεως αὐτὸ τὸ πρᾶγμα. ἐὰν γὰρ εἴπω μοναχῶς ὅτι Σωκράτης, ἀληθὲς λέγω· πάλιν δὲ κἂν τὰ συμβε‐ | |
| 15 | βηκότα συμπλέξας τῇ οὐσίᾳ οὕτως εἴπω, οὐδὲν ἧττον ἀληθὲς λέγω, οἷον Σωκράτης μουσικὸς φαλακρός. ὁ μέντοι γε ψευδὴς λόγος οὐδενός ἐστιν ἁπλῶς λόγος, ὡς ἐπὶ τοῦ ἀνθρώπου καὶ τοῦ τετράποδος καὶ ἄποδος εἰ‐ ρήκαμεν. διὸ Ἀντισθένης οὐ καλῶς ἐπειρᾶτο δεικνύναι ὅτι οὐ δυνατόν ἐστιν ἀντιλέγειν, λέγων οὕτως ὅτι ἢ σύμφωνα ἑαυτοῖς διαλέγονται ἢ οὐ σύμ‐ | |
| 20 | φωνα· ἀλλ’ εἰ μὲν σύμφωνα, οὐκ ἔστιν ἀντιλέγειν (αὐτὸ γὰρ τοῦτο συμ‐ φωνοῦσιν ἀλλήλοις)· εἰ δὲ μὴ σύμφωνα λέγουσι, κατὰ διαφόρων πραγμά‐ των φέρονται, ὥστε οὐδ’ οὕτως ἀντιλέγουσιν, εἴ γε μηδὲ περὶ τοῦ αὐτοῦ πράγματος τὸν λόγον ποιοῦνται. ταῦτα δὲ ἔλεγεν ὁ Ἀντισθένης ὑπολαμ‐ βάνων ὅ τι οὐκ ἔστι· καὶ ὁ ψευδόμενος γὰρ κατὰ τοῦ αὐτοῦ φέρεται καὶ | |
| 25 | ὁ ἀληθεύων ὅτι ἀθάνατός ἐστιν ἡ ψυχή· ὥστε ἔστιν ἀντιλέγειν. ἔστιν οὐ *** παντελῶς μὲν οὖν ὡς ἐπὶ τοῦ λέγοντος θνητὴν εἶναι τὴν ψυχήν, ἐπί τι δὲ ὡς ἐπὶ τοῦ λέγοντος πόδας Ἴδης (κατὰ ἀναλογίαν γὰρ εἴρηται), ἢ ὅτι τὰ ὀκτὼ διπλάσια τῶν τεσσάρων ὑπάρχουσιν· ἀπὸ γὰρ τῶν δύο ἐστὶ τὸ διπλάσιον. εἶτά φησιν ὅτι ὁ ψευδόμενος διὰ κέρδος ἢ διὰ δόξαν λέ‐ | |
| 30 | γεται ψεύδεσθαι, διὰ κέρδος, ὥσπερ ὁ ἐμπορευόμενος, διὰ δόξαν, ὥσπερ ὁ ἐρῶν αὐτῆς· κυρίως δὲ ψεύστης ἐστὶν ὁ δι’ αὐτὸ τὸ ψεύδεσθαι τοῦτο ποιῶν καὶ μὴ δι’ ἕτερόν τι, ἀλλὰ τοιαύτην ἕξιν ἔχων καὶ τοῦτον ἔχων σκοπὸν τὸ ψεύδεσθαι. διό, φησίν, ὁ ἐν τῷ Ἱππίᾳ τῷ διαλόγῳ συλλογι‐ ζόμενος παραλογίζεται ἡμᾶς· ἐκεῖσε γὰρ πειρᾶται δεικνύναι ὁ Πλάτων ὅτι | |
| 35 | ὁ ἑκὼν ψευδόμενος κρείττων ἐστὶ τοῦ ἄκοντος ψευδομένου, ὥσπερ καὶ ὁ ἑκὼν χωλεύων τοῦ ἄκοντος χωλεύοντος. ὥστε κατά γε τοῦτον τὸν λόγον | |
| ὁ ἑκὼν πηρώσας τοὺς πόδας κρείττων ἐστὶν τοῦ ἄκοντος τοῦτο ὑπομείναν‐ | 353 | |
In met.354 | τος, ὅπερ οὐκ ἔστι. φαμὲν οὖν ὅτι ὁ Πλάτων τοῦτο εἶπεν ἐπὶ συμφέροντι, ὅτι ὁ ἑκὼν ψευδόμενος ἐπὶ συμφέροντι, ὥσπερ ἐπὶ τῶν ψευσαμένων τὸ Φοι‐ νίκιον ψεῦσμα καὶ εἰπόντων ὅτι αὐτόχθονες ὑπάρχουσιν οἱ πολῖται, ἵνα μᾶλλον γένωνται ἐρασταὶ τῆς πόλεως· ἐπεὶ ὁ ἐπὶ βλάβῃ ψευδόμενος ὁμο‐ | |
| 5 | λογουμένως χείρων ἐστὶ τοῦ ἄκοντος ψευδομένου. Εἶτα ταῦτα εἰρηκὼς περὶ τοῦ συμβεβηκότος λέγει ὅτι συμβεβηκός ἐστι τὸ ἐπ’ ἔλαττον, οἷον ἐπὶ τοῦ εὑρηκότος θησαυρὸν ἐν τῷ ὀρύττειν· πάντα γὰρ τὰ τοιαῦτα τῶν ὡς ἐπ’ ἔλαττον ὑπάρχουσι· καὶ ὅταν δι’ ἄλλο τις προελθὼν περιτύχοι φίλῳ τινὶ ᾧ μὴ προσεδόκα. καὶ ἁπλῶς οὐκ ἔστι | |
| 10 | κυρίως ὡρισμένον τὸ αἴτιον τοῦ συμβεβηκότος. λέγεται καὶ ἄλλως συμβε‐ βηκός, οἷον ὅσα ὑπάρχει ἑκάστῳ καθ’ αὑτὸ τῷ πράγματι, οἷον τῷ τρι‐ γώνῳ τὸ ἔχειν τὰς τρεῖς γωνίας δυσὶν ὀρθαῖς ἴσας. ταῦτα μὲν οὖν ἀίδιά φησι, τὸ δὲ τοῦ θησαυροῦ οὐκ ἀίδιον. | |
| 14n | Κολοβὸν λέγεται τῶν ποσῶν οὐ τὸ τυχόν. | |
| 15 | Ὃ λέγει τοῦτό ἐστιν, ὅτι κολοβὸν λέγεται τῶν ποσῶν οὐ τὸ τυχόν, ἀλλὰ δεῖ αὐτὸ μεριστὸν εἶναι. ἄνευ γὰρ τοῦ ποσοῦ οὐ θεωρεῖται τὸ κο‐ λοβόν, ὡς εἴρηται ἐν τῇ θεωρίᾳ· ἐπὶ δὲ τοῦ ἀριθμοῦ οὐ θεωρεῖται τὸ κο‐ λοβόν. τά τε γὰρ δύο οὐ λέγονται κολοβὰ θατέρου ἀφαιρουμένου (οὐ γάρ ἐστιν ἴσον τὸ κολόβωμα καὶ τὸ λοιπόν), οὐδὲ ὅλως ἀριθμὸς οὐδείς, ἐπειδὴ | |
| 20 | ὑπὸ τὸ διωρισμένον ποσὸν τελεῖ, ὡς ἐδείξαμεν ἐν τῇ θεωρίᾳ. καὶ γὰρ τὴν οὐσίαν καὶ τὸ εἶδος δεῖ μένειν τοῦ γινομένου κολοβοῦ, οἷον εἰ ἡ κύλιξ κο‐ λοβὸς εἴη, δεῖ μένειν τὴν κύλικα· ὁ δὲ ἀριθμὸς οὐκέτι ὁ αὐτὸς μένει, εἰ καὶ ἀνομοιομερὴς ὑπάρχει ὁ ἀριθμός· διάφορα γὰρ τὰ τρία τῶν δύο, ἐπειδὴ ἐναλλάττεται τὸ εἶδος ἐπ’ αὐτῶν. καθόλου οὖν, ὧν ἡ θέσις οὐ ποιεῖ | |
| 25 | διαφοράν, ταῦτα οὐ λέγονται εἶναι κολοβά, οἷον ὕδωρ, πῦρ· ταὐτὸ γάρ ἐστιν ὕδωρ τὸ ἀφαιρούμενον τῷ καταλιμπανομένῳ, ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τοῦ πυρός· διό φησιν ἀλλὰ δεῖ τοιαῦτα εἶναι, ἃ κατὰ τὴν οὐσίαν θέσιν ἔχει. πρὸς δὲ τούτοις δεῖ αὐτὰ εἶναι καὶ συνεχῆ· ἡ γὰρ ἁρμονία ἐξ ἀνομοιο‐ μερῶν μὲν ὑπάρχει καὶ θέσιν ἔχει, κολοβὸς δὲ οὐ λέγεται φθειρομένης, | |
| 30 | εἰ τύχοι, τῆς νήτης· τελείως γὰρ ἀπόλλυται ἡ ἁρμονία πᾶσα, δεῖ δὲ σώζε‐ σθαι τὸ εἶδος ἐπὶ τῶν κολοβῶν. πρὸς δὲ τούτοις οὐδὲ ὅσα ἄλλα, οὐδὲ ταῦτα στερήσει τοῦ τυχόντος μορίου κολοβὰ γίνονται· οὐ γὰρ δεῖ οὔτε τὰ κυρίως μόρια τῆς οὐσίας ἀφαιρεῖν, οἷον κεφαλήν, ἐπεὶ φθείρεται τὸ πᾶν καί πως τὸ μὴ ὂν λεχθείη ἂν κολοβόν, οὔτε δὲ τὰ ὁπουοῦν ὑπάρχοντα, | |
| 35 | οἷον ἂν σχοίη 〈τρύπημα〉 ἡ κύλιξ, οὐ λέγεται εἶναι κολοβός, ἐπειδὴ οὐκέτι ποιεῖ τὰ τῆς κύλικος (ἐκχεῖται γὰρ τὸ πόμα), ἀλλ’ ἐὰν τὸ οὖς ἀκρωτηριασθῇ. | |
| καὶ ὁ ἄνθρωπος οὐκ ἐὰν σάρκα ἢ τὸν σπλῆνα ἀφαιρεθείη, ἀλλ’ | 354 | |
In met.355 | ἐὰν ἀκρωτηριασθῇ χεῖρα. εἴρηται γὰρ καὶ ἐν τῇ θεωρίᾳ ὅτι ἡ ἀφαίρεσις τῶν ὁμοιομερῶν οὐ ποιεῖ κολοβὸν τὸ καταλειφθὲν, καὶ τὴν αἰτίαν προστε‐ θείκαμεν. σπλῆνα δὲ ἔλαβεν ὡς μὴ φαινόμενον, ἐπεὶ ὀργανικόν ἐστι. καὶ ἀκρωτήριόν φησιν οὐ πᾶν, ἀλλ’ ὃ μὴ ἔχει γένεσιν ἀφαιρεθὲν ὅλον, | |
| 5 | ὥσπερ ἐπὶ τῆς δεξιᾶς χειρός. διὰ τοῦτο οἱ φαλακροὶ οὐ λέγονται εἶναι κολοβοί, ἐπειδὴ ἐν ἄλλῳ τόπῳ φύονται τρίχες. | |
| 7n | Γένος λέγεται τὸ μὲν ἐὰν ἡ γένεσις συνεχής. | |
| 8 | Ἐντεῦθεν περὶ τοῦ γένους λέγει ἡμῖν ποσαχῶς λέγεται, καί φησιν ὅτι γένος λέγεται, ἐὰν ἡ γένεσις ᾖ συνεχὴς τῶν τὸ εἶδος ἐχόντων | |
| 10 | τὸ αὐτό, οἷον λέγεται ἕως ἂν *** ἡ γένεσις αὐτῶν συνεχής. δεύτερον δὲ τὸ ἀφ’ οὗ ἂν ὦσιν πρώτου κινήσαντος εἰς τὸ εἶναι· οὕτω γὰρ οἱ μὲν λέγονται Ἕλληνες εἶναι τὸ γένος, οἱ δὲ Ἴωνες τῷ τοὺς μὲν ἀπὸ Ἕλληνος κατάγεσθαι, τοὺς δὲ ἀπὸ Ἴωνος τοῦ πρώτου γεννήσαντος. μᾶλλον δὲ λέγονται ἀπὸ τοῦ ἄρρενος τοῦ ποιητικοῦ ἤπερ ἀπὸ τῆς θηλείας | |
| 15 | τοῦ ὑλικοῦ αἰτίου, οἷον ἀπὸ Πύρρας. τρίτον σημαινόμενόν ἐστι τοῦ γένους, καθ’ ὅ φαμεν ὅτι τὸ ἐπίπεδον τῶν σχημάτων γένος ὡς ὑποκείμενον, καὶ τὸ στερεὸν τῶν στερεῶν· ἕκαστον δὲ τῶν σχημάτων τὸ μὲν ἐπίπεδον τοιονδί, τὸ δὲ στερεὸν τοιονδί· τοῦτο δέ ἐστι τὸ ὑπο‐ κείμενον ταῖς διαφοραῖς. τέταρτον σημαινόμενον ὡς ἐν τοῖς λόγοις | |
| 20 | τὸ πρῶτον ἐνυπάρχον, ὃ λέγεται ἐν τῷ τί ἐστι, τουτέστι τῶν παρα‐ λαμβανομένων εἰς τὸν ὁρισμόν, οὗτινος αἱ διαφοραὶ ποιότητες λέγονται. ὥστε τοσαυταχῶς λέγεται τὸ γένος, τὸ μὲν κατὰ γένεσιν συνεχῆ τοῦ αὐτοῦ εἴδους, τὸ δὲ κατὰ τὸ πρῶτον κινῆσαν ὁμοειδές, ὡς ἐπὶ τοῦ πατρός, τὸ δὲ ὡς ἡ ὕλη, τουτέστι τὸ ὑποκείμενον. | |
| 24n | Ἕτερα δὲ τῷ γένει λέγεται. | |
| 25 | Ἐντεῦθεν λέγει ἡμῖν περὶ τῶν ἑτερογενῶν, καί φησιν ὅτι ἕτερα δὲ τῷ γένει λέγονται εἶναι ὧν ἕτερόν ἐστι τὸ πρῶτον ὑποκείμενον καὶ μὴ ἀναλύεται θάτερον εἰς θάτερον, ὡς ἐπὶ τοῦ χαλκοῦ καὶ τοῦ κρυ‐ στάλλου εἰρήκαμεν, μηδὲ ἄμφω εἰς ταὐτόν, φησὶν αὐτός, οἷον τὸ εἶδος καὶ ἡ ὕλη ἕτερα τῷ γένει ὑπάρχουσιν· οὔτε γὰρ ἀναλύονται εἰς ἄλληλα. | |
| 30 | καὶ ὅσα ὑπὸ διαφόρους τελοῦσι κατηγορίας· τῶν γὰρ ὄντων τὰ μὲν οὐσίας δηλοῦσι, τὰ δὲ ποσόν, τὰ δὲ ποιόν, ὡς διῄρηνται ἐν Κατηγορίαις· οὔτε γὰρ εἰς ταὐτὰ ἀναλύονται, οὔτε εἰς ἄλληλα οὔτε εἰς ἕν τι· τὸ γὰρ ὂν | |
| ὁμωνύμως αὐτῶν κατηγορεῖται. | 355 | |
In met.356(1n) | Τὸ ψεῦδος λέγεται ἕνα μὲν τρόπον ὡς [τὸ] πρᾶγμα. | |
| 2 | Ἐντεῦθεν περὶ τοῦ ψεύδους λέγει ἡμῖν, καί φησιν ὅτι τὸ ψεῦδος λέγεται ἕνα μὲν τρόπον ὡς πρᾶγμα ψεῦδος· καὶ τούτου τὸ μὲν τῷ μὴ συγ‐ κεῖσθαι ἢ ἀδύνατον εἶναι συντεθῆναι (ἁπλῆν γὰρ φύσιν δηλοῖ τὸ ψεῦδος | |
| 5 | ἐπὶ τῶν πραγμάτων), ὥσπερ λέγεται τὸ τὴν διάμετρον εἶναι σύμμετρον ἢ τὸ σὲ καθῆσθαι. τούτων γὰρ τὸ μὲν ἀίδιον ψεῦδος τὸ τῆς διαμέτρου, τὸ δὲ οὐκ ἀίδιον τὸ τοῦ καθῆσθαι· οὕτω γὰρ ὑπάρχουσι ταῦτα οὐκ ὄντα. τὰ δὲ λέγεται εἶναι ψευδῆ, ὅσα ἐστὶ μὲν ὄντα, πέφυκε μέντοι φαίνεσθαι ἢ μὴ οἷά ἐστιν ἢ ἅτινα παντελῶς μή ἐστιν, οἷον ἡ σκιαγραφία καὶ τὰ ἐνύπνια· | |
| 10 | ταῦτα γὰρ ἔστι μέν τι ἀλλ’ οὐχ ὧν ἐμποιεῖ τὴν φαντασίαν, τουτ‐ έστιν οὐκ ἀληθῆ ὑπάρχουσιν· οὔτε γὰρ ὁ θεώμενος ἑαυτὸν [εἶναι] ἐν ὕπνοις ἱπτάμενον ἤδη παὶ πτερὰ ἔχει. τὰ μὲν οὖν οὕτω λέγονται εἶναι ψευδῆ, ἢ τῷ μὴ εἶναι αὐτὰ παντελῶς, ἢ τῷ τὴν ἀπ’ αὐτῶν φαντασίαν μὴ ὄντως εἶναι, ὡς ἐν τῇ θεωρίᾳ ἐδείξαμεν. λόγος δέ ἐστι ψευδὴς ὁ τῶν μὴ ὄντων, | |
| 15 | καθὸ ψευδὴς ὑπάρχει· εἰ γὰρ ἀναιρεῖ τὸ μὴ ὄν, οὐκ ἔστι ψευδής, διὸ προσέθηκε τὸ καθὸ ψευδὴς ὑπάρχει. ὅθεν [ὁ] πᾶς λόγος ψευδὴς ἑτέρου παρ’ ἐκεῖνον, ἐφ’ οὗ καὶ ἀληθής ἐστιν, οἷον ὁ τοῦ κύκλου ἀληθὴς λόγος ψευδὴς γίνεται ἐπὶ τριγώνου. ἑκάστου δὲ πράγματος λόγος ἔστιν ὡς εἷς ἐστιν ὁ ὁριστικὸς αὐτοῦ λόγος, ἔστι δ’ ὡς πολλοί, ἐπεὶ τὸ αὐτό ἐστι καὶ ἡ | |
| 20 | οὐσία ἅμα τοῖς συμβεβηκόσιν, ὅπερ ἐκάλεσε πεπονθός, οἷον Σωκράτης καὶ Σωκράτης μουσικός. ὁ δὲ ψευδὴς λόγος οὐδενός ἐστιν ἁπλῶς λόγος· διὸ καὶ Ἀντισθένης, φησίν, ἀνοήτως ὑπελάμβανε μηθὲν ἀξιῶν λέγεσθαι πλὴν τῷ οἰκείῳ λόγῳ ἓν ἐφ’ ἑνός· ἐξ ὧν συνέβαινε μὴ εἶναι ἀντι‐ λέγειν κατ’ αὐτόν, σχεδὸν δὲ μηδὲ ψεύδεσθαι, εἴ γε ψεῦδος ὑπάρχει | |
| 25 | ὅπου ἀντιλογία· θάτερον γὰρ ἀνάγκη ἐστὶν ἀληθεύειν. ἔστι δὲ ἕκαστον λέγειν περί τινος οὐ μόνον [ἐν] τῷ αὐτοῦ λόγῳ, τουτέστιν ἀληθῶς περὶ τοῦ πράγματος, ἀλλὰ καὶ τῷ ἑτέρου, ψευδῶς μὲν καὶ παντελῶς, ἔστι δὲ ὡς καὶ ἀληθῶς, ὥσπερ τὰ ὀκτὼ διπλάσια ὑπάρχουσι τῷ τῆς δυάδος λόγῳ. τὰ μὲν οὖν οὕτως λέγονται ψευδῆ· ἄνθρωπος δὲ κυρίως λέγεται | |
| 30 | ψευδὴς ὁ εὐχερὴς καὶ προαιρετικὸς τῶν τοιούτων λόγων μὴ δι’ ἕτερόν τι, οἷον διὰ κέρδος ἢ διὰ φιλοτιμίαν, ἀλλὰ καὶ δι’ αὐτὸ τὸ ψεύ‐ δεσθαι, ἵνα ὑποθώμεθα αὐτὸν καὶ πλάττεσθαι τὸ ψεῦδος διὰ τὸ χαίρειν τῷ ψεύδει, ὥσπερ φαμὲν καὶ πράγματα ψευδῆ εἶναι, ὅσα ἐμποιεῖ φαν‐ τασίαν ψευδῆ, ὡς ἐπὶ τῆς σκιαγραφίας. διὸ ὁ ἐν τῷ Ἱππίᾳ λόγος παραλογί‐ | |
| 35 | ζεται ὅτι ὁ αὐτὸς ψευδὴς καὶ ἀληθὴς ὑπάρχει· τὸν δυνάμενον γὰρ ψεύσασθαι | 356 |
In met.357 | λαμβάνει ἐκεῖσε ψευδῆ· οὗτος δέ, φησίν, ἐστὶν ὁ εἰδὼς καὶ φρόνιμος, ὁ εἰδὼς ψεύδεσθαι. δύναται γὰρ οὗτος, ἅτε δὴ ἐπιστήμων ὑπάρχων, καὶ ἐκκλίνειν τὰ ψευδῆ· τῶν γὰρ ἐναντίων μία ἐστὶν ἐπιστήμη. καί φησιν ἐκεῖσε ὅτι ὁ ἑκὼν λέγων τὰ φαῦλα βελτίων ὑπάρχει τοῦ ἄκοντος ψευ‐ | |
| 5 | δομένου. τοῦτο δὲ ψευδὲς κατασκευάζει ὁ Πλάτων διὰ τῆς ἐπαγωγῆς· φησὶ γὰρ ἐκεῖσε ὅτι, ὥσπερ ὁ ἑκὼν χωλεύων κρείττων ἐστὶ τοῦ ἄκοντος χωλεύοντος, οὕτως καὶ ἐπὶ τοῦ ψεύδους *** φησίν, ἐπεὶ εἴ γε [ὁ] ἑκὼν χωλεύων, χείρων ἐστὶν ἴσως, ὥσπερ καὶ ἐπὶ τοῦ ἤθους, καὶ οὗτος, τουτέστιν ὁ ἑκὼν πηρώσας ἑαυτόν, τοῦ ἄκοντος. | |
| 10n | Συμβεβηκὸς λέγεται. | |
| 11 | Ἐντεῦθεν λέγει ἡμῖν περὶ τοῦ συμβεβηκότος, καί φησιν οὕτως ὅτι συμβεβηκὸς λέγεται, ὅπερ δυνατόν ἐστι καὶ ἀληθεύειν, οὐ μέντοι γε ἐξ ἀνάγκης οὔτε ὡς ἐπὶ τὸ πολύ, οἷον ἐάν τις ἐν τῷ ὀρύττειν καὶ φυτεύειν εὕρῃ θησαυρόν· οὔτε γὰρ ἐξ ἀνάγκης ἐστὶ τὸ τοιοῦτο οὔτε ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ | |
| 15 | ὀρύττων τις περιτυγχάνει θησαυρῷ. ἐπεὶ οὖν οὔτε ἐξ ἀνάγκης τοῦτό ἐστιν οὔτε ὡς ἐπὶ τὸ πολύ, συμβεβηκέναι αὐτὸ λέγομεν. ὥστε ἐπειδὴ ἔστιν ὑπάρχον τι καὶ τινί, καὶ ἔνια τούτων καὶ ποῦ καὶ ποτέ, ὅτι ἂν ὑπάρχῃ μέν, ἀλλὰ μὴ διότι τοδὶ ἢ νῦν ἢ ἐνταῦθα, τὸ τοιοῦτο συμβεβηκός ἐστιν, ὥσπερ ἐπὶ τοῦ προελθόντος δι’ ἕτερόν τι πρᾶγμα καὶ | |
| 20 | περιτυχόντος φίλῳ, ὃν οὐ προσεδόκα θεάσασθαι. ἄλλως τε δὴ οὐδέν ἐστιν αἴτιον ὡρισμένον τοῦ συμβεβηκότος, ἀλλὰ τὸ τυχόν, ὥσπερ τοῦ θέρους, εἰ τύχοι, τὸ εἶναι τὸν ἥλιον ἐν καρκίνῳ· τοῦτο δὲ ἀόριστον. συνέβη τὸ εἰς Αἴγιναν ἐλθεῖν, εἰ μὴ διὰ τοῦτο ἀφίκετο, ἀλλ’ ὑπὸ χειμῶνος ἀναγκασθεὶς ἐκεῖσε παρεγένετο. ὥστε γέγονε τοῦτο καὶ ἔστι συμβεβηκός, | |
| 25 | ἀλλ’ οὐχ ᾗ αὐτὸ ἀλλὰ καθὸ ἕτερον· ὁ γὰρ χειμὼν αἴτιος τοῦ μὴ ὅπου ἔπλει ἐλθεῖν. λέγεται δὲ καὶ ἄλλως συμβεβηκός, οἷον ὅσα ὑπάρ‐ χουσιν ἑκάστῳ καθ’ αὑτὸ μὴ ἐν τῇ οὐσίᾳ ὄντα, οἷον τῷ τριγώνῳ τὸ τὰς τρεῖς γωνίας δυσὶν ὀρθαῖς ἔχειν ἴσας· οὔτε γὰρ εἰς τὸν ὁρισμὸν τοῦ τριγώνου παραλαμβάνεται. καὶ ταῦτα μέν, φησίν, ἀίδια ὑπάρχουσιν, ἐκεῖνα | |
| 30 | δὲ οὐκ ἀίδια τὸ περὶ Αἰγίνης καὶ τοῦ θησαυροῦ. ἐν τῷ δευτέρῳ δὲ τῶν | |
| Ἀποδεικτικῶν λέγεται ἀκριβέστερον περὶ τούτων. | 357 | |
In met.358(1t) | ΣΧΟΛΙΑ ΕΙΣ ΤΟ Ε ΤΗΣ ΜΕΤΑ ΤΑ ΦΥΣΙΚΑ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ. | |
| 2n | Αἱ ἀρχαὶ καὶ τὰ αἴτια ζητεῖται τῶν ὄντων· δῆλον γὰρ | |
| 3n | ὅτι ᾗ ὄντα. | |
| 4 | Σκοπός ἐστι τῷ Ἀριστοτέλει εἰπεῖν ἐν τῷ Ε περὶ τοῦ κατὰ συμβε‐ | |
| 5 | βηκὸς ὄντος. ἐπειδὴ δὲ τῆς πρώτης φιλοσοφίας ἐστὶν ἔργον διαλεχθῆναι περὶ πάντων τῶν ὄντων, καθὸ ὄντα ἐστί, δῆλον ὅτι οὐ διαλέξεται περὶ τοῦ κατὰ συμβεβηκὸς ὄντος (τοῦτο γὰρ ἀόριστόν ἐστι καὶ ἀπερίληπτον), εἰ μήτι γε ἄρα ἄλλῳ τινὶ γένοιτο καθ’ αὑτὸ τὸ ἄλλῳ ὑπάρχον κατὰ συμβεβηκός. ὁ γοῦν πρῶτος φιλόσοφος διαλέξεται περὶ τοῦ καθ’ αὑτὸ ὄντος. τοῦτο δὲ | |
| 10 | τὸ καθ’ αὑτὸ ὄν, ὡς καὶ ἀνωτέρω εἴρηται, θεωρεῖται καὶ ἐν οὐσίᾳ καὶ ἐν ποσῷ καὶ ἐν ποιῷ καὶ ἐν ταῖς ἄλλαις πάσαις κατηγορίαις. οὔτε δὲ περὶ τοῦ ὡς ἀληθοῦς διωρισμένου καὶ ψευδοῦς ὄντος διαλέξεται ἡ πρώτη φιλο‐ σοφία, ἐπειδὴ περὶ τοῦ ἁπλῶς ὄντος διαλέγεται, τουτέστι τοῦ ἁπλουστάτου, ἡ δὲ ἀλήθεια καὶ τὸ ψεῦδος, τὸ ἐνταῦθα δηλονότι, περὶ σύνθεσιν καὶ διαί‐ | |
| 15 | ρεσιν θεωρεῖται. οὔτε δὲ περὶ τοῦ δυνάμει καὶ ἐνεργείᾳ ὄντος, ἀλλ’ ὡς εἴρηται πολλάκις, περὶ τοῦ ἁπλῶς ὄντος, τουτέστι τοῦ καθ’ αὑτὸ ὄντος. ἐπεὶ δὲ ἑκάστη τέχνη καὶ ἐπιστήμη πρότερον περὶ τῶν αἰτίων διαλέγεται, καὶ τότε περὶ τῶν ὑποβεβλημένων αὐτῇ πραγμάτων, οἷον γεωμετρία πρό‐ τερον λέγει ἡμῖν τί ἐστι σημεῖον καὶ τί ἐστι γραμμή, ὁμοίως καὶ ἀριθμη‐ | |
| 20 | τικὴ τί μονάς, ὡσαύτως καὶ ἰατρικὴ ὅτι ἐκ τεσσάρων στοιχείων τὰ σώ‐ ματα συνεστήκασι, καὶ ὅτι τέσσαρες χυμοὶ ὑπάρχουσιν, ὡσαύτως δὲ καὶ οἰκοδομικὴ καὶ αἱ ἄλλαι πᾶσαι, οὕτως οὖν καὶ ὁ Ἀριστοτέλης ἐνταῦθά φησιν ὅτι δεῖ διαλεχθῆναι τὴν πρώτην φιλοσοφίαν καὶ θείαν περὶ τῶν ἀρχῶν πρότερον, τουτέστι τῶν ἐξῃρημένων πάντων τῶν ὄντων κατὰ φύσιν. | |
| 25 | καὶ οὐκ ἔστιν ἡ φυσιολογία ἡ αὐτὴ τῇ πρώτῃ φιλοσοφίᾳ, ὡς ἄν τις ὑπολάβοι, ἐπειδὴ περὶ πάντων τῶν φυσικῶν διαλέγεται· οὔτε γὰρ περὶ πάντων ἁπλῶς τῶν ὄντων διαλέγεται, ἀλλὰ περὶ μόνων τῶν ἐν κινήσει ὑπαρχόντων, ἡ δὲ πρώτη φιλοσοφία ἁπλῶς περὶ πάντων τῶν ὄντων. δια‐ | |
| λέγεται οὖν ἐνταῦθα περὶ τοῦ κατὰ συμβεβηκὸς ὄντος δεικνὺς ὅτι οὐ δια‐ | 358 | |
In met.359 | λέξεται περὶ αὐτοῦ ἡ πρώτη φιλοσοφία, οὔτε δὲ περὶ τοῦ ἀληθοῦς καὶ ψευδοῦς, ἢ 〈τοῦ〉 δυνάμει καὶ ἐνεργείᾳ. ἐν δὲ τῷ Ζ διαλέγεται περὶ τοῦ ἁπλῶς καὶ καθ’ αὑτὸ ὄντος. καὶ ἐντεῦθεν ἀναφαίνεται ἡμῖν ἡ διαίρεσις τῆς φιλοσοφίας, ὅτι εἰκότως εἰς δύο τμήματα διαιρεῖται εἴς τε τὸ πρακτικὸν | |
| 5 | καὶ εἰς τὸ θεωρητικόν. φησὶ γὰρ ὅτι πᾶσα ἐπιστήμη ἢ θεωρητική ἐστιν ἢ ποιητικὴ ἢ πρακτική. εἰ τοίνυν ἡ φιλοσοφία μή ἐστι ποιητική (οὔτε γὰρ ποιεῖ τι ἀποτέλεσμα, ἀλλὰ μόνον γινώσκει καὶ πράττει ἃ γινώσκει), δῆλον ὅτι εἰς δύο ταῦτα μόνα διαιρεῖται, εἴς τε τὸ θεωρητικόν φημι καὶ τὸ πρακτικόν. | |
| 9n | Αἱ ἀρχαὶ καὶ τὰ αἴτια τῶν ὄντων ζητεῖται. | |
| 10 | Ἀνιχνεῦσαι βουλομένη ἡ πρώτη φιλοσοφία τὰς ἀρχὰς καὶ τὰ αἴτια τῶν ὄντων, καθὸ ὄντα ἐστίν. οὐ μόνον δὲ αὕτη ἀλλὰ καὶ πᾶσα ἐπιστήμη, οἷον ὡς ἐπὶ ἰατρικῆς ἔστι τι αἴτιον ὑγιείας καὶ εὐεξίας τὸ ἔχειν τοὺς χυμοὺς ἄριστα κεκραμένους, δῆλον ὅτι ἐναντίους νόσου. ὁμοίως δὲ καὶ τῶν μαθημάτων εἰσὶν ἀρχαί, οἷον γεωμετρίας, ὅτι ἀμερὲς τὸ σημεῖον καὶ ὅτι | |
| 15 | ἡ γραμμὴ ἀπλατὴς ὑπάρχει, καὶ καθόλου φάναι πᾶσα ἐπιστήμη διανοη‐ τική, τουτέστιν ἡ λόγῳ μόνῳ χρωμένη, ὥσπερ γεωμετρία, ἢ μετέχουσά τι διανοίας, ὥσπερ ἡ λογικὴ ἢ καὶ ἔργῳ χρωμένη, τουτέστιν αἰσθήσει, καθάπερ ἡ ἁρμονική (κέχρηται γὰρ καὶ ἀκοῇ πρότερον) περὶ ἀρχὰς κατα‐ γινομένη ἢ ἀκριβεστέρα καὶ ὥσπερ λόγῳ μόνῳ χρωμένη, ἢ ἁπλουστέρα ὡς | |
| 20 | λόγῳ καὶ αἰσθήσει. πᾶσαι δὲ αὗται αἱ τέχναι περὶ μερικόν τι ὂν καταγίνον‐ ται, οἷον ἡ ἰατρικὴ περὶ τὸ ἀνθρώπινον σῶμα, ἀστρονομία περὶ τὸ οὐρά‐ νιον σῶμα, γεωμετρία περὶ τὰ μεγέθη· περὶ δὲ τοῦ ἁπλῶς ὄντος οὐδεὶς ἐξ αὐτῶν, φησίν, οὐδὲ καθὸ ὄν, οὔτε δὲ πάλιν τοῦ τί ἐστι λόγον ποιοῦνται, οἷον ὁ γεωμέτρης οὐκ ἀποδείκνυσι τὴν οἰκείαν ἀρχήν· οὐ λέγει γὰρ τί ἐστι | |
| 25 | σημεῖον, ἀλλ’ ὁμολογούμενον αὐτὸ λαμβάνει ὅτι ἀμερὲς ὑπάρχει· ὁμοίως δὲ καὶ ἰατρικὴ καὶ αἱ ἄλλαι πᾶσαι ἐπιστῆμαι. καὶ εἰκότως τοῦτο ποιοῦσιν· οὐδὲ γὰρ δυνατόν ἐστι τὰς ἀρχὰς ἀποδεῖξαι, ἐπεὶ κἀκεῖναι ἔσονται ἀπο‐ δεικταί, καὶ οὕτως ἐπ’ ἄπειρον ὁδεύσομεν, ὡς εἴρηται ἐν τῇ Ἀποδεικτικῇ πραγματείᾳ. τὰς ἀρχὰς οὖν αἱ μὲν τῶν ἐπιστημῶν ἐξ αἰσθήσεως ποιοῦν‐ | |
| 30 | ται δήλας, ὥσπερ ὁ ἀστρονόμος ὅτι σφαιρικόν ἐστι τὸ σχῆμα τοῦ οὐρανοῦ ἐκ τοῦ ὁρᾶν τοὺς ἀστέρας ἐκ τῶν αὐτῶν τόπων ἀεὶ ἀνατέλλοντας καὶ δύ‐ νοντας, καὶ ὅσα εἴρηται ἐν τῷ πρώτῳ βιβλίῳ τῆς Μεγάλης συντάξεως· ἄλλαι δὲ ὑπόθεσιν λαβοῦσαι τὸ τί ἐστιν, ὥσπερ γεωμετρία ὅτι ἀμερὲς τὸ σημεῖον, οὕτω λοιπὸν τῶν καθ’ αὑτὰ ὑπαρχόντων τῷ γένει, τουτέστι τῷ ὑπο‐ | |
| 35 | κειμένῳ περὶ οὗ διαλέγονται, τὰς ἀποδείξεις ποιοῦνται, ὡς γεωμετρία ἀποδεί‐ κνυσιν ἐν τῷ πρώτῳ θεωρήματι καὶ δευτέρῳ καὶ τοῖς ἐφεξῆς, ἢ ἀναγκαιό‐ τερον, ὥσπερ αἱ λόγοις χρώμεναι, ἢ μαλακώτερον, ὥσπερ αἱ λόγῳ καὶ | |
| αἰσθήσει. καὶ ἐκ τῆς τοιαύτης ἐπαγωγῆς οὐκ ἔστιν ἀπόδειξις οὔτε | 359 | |
In met.360 | οὐσίας οὔτε τοῦ τί ἐστιν· οὐ γὰρ ἀποδείκνυσιν ὁ ἀριθμητικὸς ὅτι εἰσὶν ἀριθμοί, οὐδ’ ὁ γεωμέτρης ὅτι εἰσὶ μεγέθη, ἀλλὰ ταῦτα ὡς ὁμολογούμενα λαμβάνει. οὔτε δὲ τὸ τί ἐστι· τῶν γὰρ ὁρισμῶν οὐκ ἔστιν ἀπόδειξις· οὐ γὰρ ἀποδείκνυσιν ὁ γεωμέτρης τί ἐστι τὸ σημεῖον ἢ τί ἐστι γραμμή, ἀλλ’ | |
| 5 | ὅτι ἐστὶ μόνον ὑποτίθεται. διὰ τοῦτο οὖν, ὡς εἴρηται, οὐκ ἀποδεικνύουσιν, εἴτε ἐστὶ τὸ ὑποκείμενον αὐτοῖς εἴτε μή ἐστιν, οἷον, ὡς εἰρήκαμεν, οὐ δείκνυσιν ὁ γεωμέτρης ὅτι εἰσὶ μεγέθη, ἀλλ’ ὡς ὁμολογούμενον τοῦτο λαμ‐ βάνει. τῆς αὐτῆς γάρ ἐστι διανοίας τὸ εἰπεῖν εἰ ἔστι καὶ τί ἐστι· πρό‐ τερον γὰρ τὸ εἰ ἔστι τοῦ τί ἐστι. πῶς οὖν δυνατὸν αὐτοὺς ἀποδεῖξαι τὸ | |
| 10 | τί ἐστι, μὴ ἀποδείξαντας ὅλως τὸ εἰ ἔστι μέγεθος; | |
| 11n | Ἐπεὶ δὲ καὶ ἡ φυσικὴ ἐπιστήμη τυγχάνει οὖσα περὶ | |
| 12n | γένος τι τοῦ ὄντος. | |
| 13 | Ἐντεῦθεν ἀποδείκνυσιν ὅτι οὐ δυνατὸν εἶναι τὴν φυσιολογίαν καὶ πρακτι‐ κὴν οὔτε δὲ ποιητικήν, ἀλλὰ μόνον θεωρητικήν· καί φησιν ὅτι ἐπὶ τῶν ποιη‐ | |
| 15 | τικῶν καὶ πρακτικῶν τὰ ποιητικὰ αἴτια ἔξωθεν ὑπάρχουσιν, οἷον ποιητικὸν αἴτιον τῆς οἰκίας ὁ οἰκοδόμος, καὶ οὐκ ἔστιν ἐν αὐτῷ τῷ οἴκῳ ἀλλ’ ἔξωθεν· ὁμοίως ὁ στρατηγὸς ποιητικός ἐστι τῆσδε τῆς μάχης, καὶ οὐκ ἔστιν ἐν αὐτῇ τῇ πράξει ἀλλ’ ἔξωθεν. εἰ οὖν ἡ φύσις ἐν αὐτῷ ἐστι τῷ ἔργῳ ἐν ᾧ καὶ ποιεῖ (περὶ γὰρ τὴν τοιαύτην ἐστὶν οὐσίαν, ἐν ᾗ ἡ ἀρχὴ τῆς κινήσεως καὶ | |
| 20 | στάσεως ἐν αὐτῇ), δῆλον ὅτι οὔτε πρακτική ἐστιν οὔτε δὲ ποιη‐ τική. τῶν μὲν γὰρ ποιητικῶν ἐν τῷ ποιοῦντί ἐστιν ἡ ἀρχὴ ἢ νοῦς ἢ τέχνη ἢ δύναμις ἑτέρα· τῶν δὲ πρακτικῶν ἡ προαίρεσις ἐν τῷ πράττοντι. εἰ οὖν πᾶσα διάνοια ἢ πρακτική ἐστιν ἢ ποιη‐ τική, δῆλον ὅτι ἡ φύσις θεωρητική τις ἂν εἴη, ἀλλὰ θεωρητικὴ | |
| 25 | περὶ τοιοῦτον ὂν ὅ ἐστι δυνατὸν κινεῖσθαι (περὶ γὰρ τῶν ἀκινήτων ἡ πρώτη φιλοσοφία διαλέξεται), καὶ περὶ οὐσίας διαλέξεται κυρίως τῆς κατὰ τὸ εἶδος, ἥτις ἐστὶν ἀχώριστος· τὰ γὰρ φυσικὰ εἴδη ἔνυλα ὑπάρχουσι. διαλέγεται δὲ καὶ περὶ τῆς ὕλης ἔστιν ὅτε διὰ τὸ εἶδος αὐτό. | |
| 29n | Δεῖ δὲ τὸ τί ἦν εἶναι καὶ τὸν λόγον πῶς ἐστι μὴ λαν‐ | |
| 30n | θάνειν, ὡς ἄνευ γε τούτου τὸ ζητεῖν μηδὲν ποιεῖν ἐστιν. | |
| 31 | Δείξας διὰ τῶν προλαβόντων ὅτι οὐ καταγίνεται ἡ φυσικὴ περὶ πάντα τὰ ὄντα ἀλλὰ περὶ μόνα τὰ ἐν κινήσει ὑπάρχοντα (οὐ γὰρ δήπου διαλέ‐ γεται καὶ περὶ τῶν ἀύλων καὶ ἀκινήτων, ὥστε οὐ μόνη ἐστὶν ἡ φυσιολο‐ γία), ἐντεῦθεν λοιπὸν ἀποδίδωσι τὴν διαφορὰν τῆς πρώτης φιλοσοφίας καὶ | |
| 35 | τῆς φυσιολογίας καὶ τῆς μαθηματικῆς· αἱ τρεῖς γὰρ αὗται ἐπιστῆμαι θεω‐ | |
| ρητικαὶ ὑπάρχουσι μόναι· καί φησιν ὅτι ἡ πρώτη φιλοσοφία καταγίνεται | 360 | |
In met.361 | περὶ τὰ ἄυλα καὶ χωριστὰ τῆς ὕλης παντελῶς καὶ ἀκίνητα, ἡ μέντοι γε φυσιολογία καταγίνεται περὶ τὰ ἔνυλα εἴδη τὰ παντελῶς ἀχώριστα τῆς ὕλης καὶ περὶ τὰ ἐν κινήσει θεωρούμενα, ἡ μέντοι γε μαθηματικὴ καὶ αὐτὴ καταγίνεται περὶ τὰ εἴδη τὰ ἀχώριστα τῆς ὕλης, ἅτινα καὶ αὐτὰ κατὰ μὲν | |
| 5 | οὐσίαν ἀχώριστα ὑπάρχουσι, τῇ δὲ ἐπινοίᾳ δυνατόν ἐστι ταῦτα χωρίσαι ἐκ τῆς ὕλης. χωρίζει γὰρ τὸ εἶδος τοῦ κύκλου ὁ μαθηματικός, καὶ οὕτως αὐτὸ ὁρίζεται σχῆμα ἐπίπεδον ὑπὸ μιᾶς γραμμῆς περιεχόμενον· διὸ καὶ ἐφαρμόττει ὁ ὁρισμὸς οὗτος παντὶ κύκλῳ μεγίστῳ καὶ ἥττονι. δεῖ οὖν τὸν φυσικὸν διαλέγεσθαι περὶ τῶν ἐνύλων εἰδῶν καὶ λέγειν καὶ τὰς διαφορὰς | |
| 10 | αὐτῶν, οἷον οὐ μόνον δεῖ λέγειν περὶ τοῦ σχήματος τῆς χειρὸς ὅτι τοιόνδε, ἀλλὰ καὶ περὶ τῆς ἐνεργείας αὐτῆς, οἷον ὅτι ἐστὶν ἀντιληπτικὴ καὶ ἀπο‐ βλητική· εἰ γὰρ μόνον περὶ τοῦ σχήματος εἴποι, οὐδὲν ἕτερον λέξει ὡς ἂν εἰ καὶ περὶ χειρὸς ἀνδριάντος διαλέξεται. ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ ὀφθαλμοῦ οὐ μόνον δεῖ λέγειν ὅτι σφαιρικός ἐστιν, ἀλλὰ καὶ τῆς ἐνεργείας αὐτοῦ δεῖ | |
| 15 | μνημονεύειν, ὅτι τὸ ἀντιληπτικὸν τῶν χρωμάτων. ὥστε δεῖ τὸν φυσικὸν μὴ μόνον τῶν σχημάτων μνημονεύειν, ἀλλὰ καὶ τῶν ἐνεργειῶν τῶν μο‐ ρίων, ἐπεὶ οὕτως οὐδὲν ἔσται ὁριζόμενος, εἰ μήτι γε ὁμωνύμως, καθάπερ εἰρήκαμεν. ὡς οὖν εἴρηται, ὁ μὲν φυσικὸς περὶ τῶν ἀχωρίστων εἰδῶν παντελῶς διαλέξεται, ὁ μέντοι γε μαθηματικὸς περὶ τῶν ἀχωρίστων μὲν | |
| 20 | κατ’ οὐσίαν, τῇ δὲ ἐπινοίᾳ χωριζομένων. διὸ ἡ μὲν σιμότης, ὅτι κοί‐ λανσις ἐν ῥινί, οὐδὲ κατ’ ἐπίνοιαν δύναται νοηθῆναι (οὐ θεωρεῖται γὰρ ἄνευ ῥινός ποτε), ἡ μέντοι γε κοιλότης ἐν πλείοσιν ὑποκειμένοις θεωρεῖται, καὶ ἐν ῥινὶ καὶ ἐν ἐπιφανείᾳ, καὶ διὰ ταύτην τὴν αἰτίαν δυνατὸν καὶ κατ’ ἐπίνοιαν αὐτὴν χωρίσαι τοῦ ὑποκειμένου. εἶτα λοιπὸν ἀπορεῖ λέγων ὅτι | |
| 25 | πῶς φαμεν τὴν πρώτην φιλοσοφίαν περὶ πάντων τῶν ὄντων ἁπλῶς δια‐ λέγεσθαι ᾗ ὄντα ἐστίν· οὐ γὰρ περὶ πάντων τῶν ὄντων διαλέγεται· οὐ γὰρ δήπου καὶ περὶ τῶν φυσικῶν καὶ τῶν ἐν κινήσει ὄντων, ἀλλὰ περὶ μόνων τῶν ἀύλων καὶ ἀκινήτων. λέγομεν οὖν πρὸς τοῦτο ὅτι καθὸ μὲν περὶ ἀύλων μόνων διαλέγεται, περὶ μερικῶν μόνων διαλέγεται, καθὸ δὲ τὰ ἄυλα | |
| 30 | ταῦτα καὶ ἀκίνητα ἀρχαί εἰσι τῶν πάντων καὶ πηγαί (δεῖ γὰρ πρὸ τῶν κινουμένων εἶναι τὰ ἀκίνητα), δῆλον ὅτι περὶ πάντων τῶν ὄντων διαλέ‐ γεται. εἶτα περὶ τῶν ἀρχῶν φησιν, ἐξ ὧν τοῖς ἄλλοις τὸ εἶναι. ταύτας δὲ τὰς ἀρχὰς ἀνάγκη ἀιδίους εἶναι. εἰ γάρ, φησίν, ὑποθώμεθα αὐτὰς φθεί‐ ρεσθαι, εἰς ἐκείνας ἀναλυθήσονται, ἐξ ὧν καὶ γεγόνασιν, ὥστε εἰς ἑτέρας | |
| 35 | ἀρχάς, καὶ περὶ ἐκείνων πάλιν ἐρωτήσω εἰ ἄφθαρτοί εἰσιν ἢ φθαρταί. εἰ μὲν οὖν ἀίδιοι, ἔχω τὸ ζητούμενον, εἰ δὲ φθαρταί, ἐπ’ ἄπειρον πρόεισι, καὶ οὕτως ἀναιρεῖται γένεσις διὰ τὸ μὴ δύνασθαι ἐπεξιέναι τὸ ἄπειρον. | |
| 38n | Δεῖ δὲ τὸ τί ἦν εἶναι καὶ τὸν λόγον πῶς ἐστι μὴ | |
| 39n | λανθάνειν. | |
| 40 | Δεῖ δὲ τὸν φυσικὸν εἰδέναι τὸν ὁρισμὸν τοῦ πράγματος, περὶ οὗ ποιεῖ‐ | 361 |
In met.362 | ται τὸν λόγον, καὶ τὰς διαφορὰς αὐτοῦ (ἄνευ γὰρ τούτων τὸ ἀληθὲς οὐ κα‐ τορθοῖ), ὥσπερ καὶ τὸν οἰκοδόμον δεῖ εἰδέναι τὴν διαφορὰν τῶν λίθων καὶ τῶν ξύλων, καὶ τὸν ἰατρὸν τὰς διαφορὰς τῶν σωμάτων καὶ τῶν κράσεων, εἰ μέλλοι τῷ ὄντι ἰατρὸς εἶναι. φησὶν οὖν ὅτι οἱ μὲν τῶν ὁρισμῶν οὕτως | |
| 5 | ὑπάρχουσιν ὡς τὸ σιμὸν τὸ ἐν ῥινί, μηδὲ τῇ ἐπινοίᾳ δυνάμενοί ποτε χω‐ ρίζεσθαι τῆς ὕλης, οἱ δὲ ὡς τὸ κοῖλον, δυνάμενοι κατ’ ἐπίνοιαν χωρι‐ σθῆναι. διό φησιν ὅτι διαφέρουσιν ἀλλήλων ταῦτα, ὅτι τὸ μὲν σιμὸν συνειλημμένον ἐστίν, ἀντὶ τοῦ οὐδὲ κατ’ ἐπίνοιαν χωρίζεται τῆς ὕλης, ἅτε δὴ μετὰ τῆς ὕλης ὑπάρχον (ἔστι γὰρ τὸ σιμὸν οὐδὲν ἕτερον ἢ κοίλη | |
| 10 | ῥίς), ἡ δὲ κοιλότης ἄνευ ὕλης αἰσθητῆς ὑπάρχει. καλῶς δὲ εἶπε τὸ αἰσθητῆς διὰ τὸν ὁρισμόν, ὥσπερ αἱ προτάσεις εἶναι ὕλη λέγονται τοῦ συλ‐ λογισμοῦ· οὕτως δὲ καὶ ὁ ὁρισμὸς ἕτερον ὂν τοῦ εἴδους ὕλη γίνεται τῆς κοιλότητος. οὗτος δὲ ὁ λόγος, διὸ οὐκ αἰσθητὸν πρᾶγμα ὑπάρχει· ἐὰν δὲ εἴπω σχῆμα ἐπίπεδον τοιῶσδε ὑπάρχον, λόγον εἶπον μὴ προσχρησάμενος | |
| 15 | αἰσθήσει. εἰ τοίνυν πάντα τὰ φυσικὰ πράγματα ὁμοίως τῷ σιμῷ λέγε‐ ται, οἷον ῥίς, ὀφθαλμός, πρόσωπον, σάρξ, ὀστοῦν, καὶ τὰ ἄλλα τοῦ ζῴου μόρια οὔτε κατ’ ἐπίνοιαν δυνάμενα χωρισθῆναι ἀλλ’ ἐν ἑνὶ καὶ τῷ αὐτῷ ὑποκειμένῳ θεωρούμενα, ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ φύλλου καὶ φλοιοῦ καὶ συκῆς καὶ ἁπλῶς φυτοῦ (ὁ γὰρ ὁρισμὸς αὐτῶν οὐ δύναται ἀποδοθῆναι ἄνευ κινήσεως, | |
| 20 | τουτέστιν ἐνεργείας, ὡς ἐλέγομεν· τὰ μὲν γὰρ τεχνητὰ δυνατὸν ὁρίσασθαι ἄνευ τῆς αὐτῶν ἐνεργείας· ἀκίνητα γὰρ ὑπάρχουσι· τὰ μέντοι γε φυσικὰ οὐ δυνατόν), ὥστε ἐντεῦθεν μεμαθήκαμεν πῶς δεῖ ὁρίζεσθαι τὰ φυσικὰ πράγματα, ὅτι μετὰ τοῦ σχήματος, μνημονεύειν δὲ καὶ τῆς ἐνεργείας αὐ‐ τῶν. διὸ καὶ ἐνίας τῶν ψυχῶν οὕτω δεῖ ὁρίζεσθαι, ὅσαι μὴ δύνανται ἄνευ | |
| 25 | ὕλης εἶναι, ὥσπερ τὴν φυσικήν. ἀνακηρύττει τοίνυν τὴν ἑαυτοῦ διάνοιαν καὶ ἐντεῦθεν ὁ Ἀριστοτέλης περὶ τῆς ἀθανασίας τῆς λογικῆς ψυχῆς, ὅτι οἶδε ψυχὴν καὶ χωριστὴν ὕλης, εἴ γε φησὶν ἐνταῦθα ὅτι ὅση μὴ ἄνευ τῆς ὕλης ἐστὶν ὡς οὐσία καὶ χωριστὴ ψυχή. | |
| 29n | Ὅτι μὲν οὖν ἡ φυσικὴ θεωρητική ἐστι, δῆλον ἐν τούτων. | |
| 30 | Ἐντεῦθεν συνάγει τὰ εἰρημένα καί φησιν ὅτι φανερὸν ἡμῖν γέγονεν ὅτι ἡ φυσικὴ θεωρητικὴ ἐπιστήμη ἐστίν· οὔτε γὰρ πρακτικὴ δύναται εἶναι οὔτε ποιητική, ὡς καὶ τῇ προτεραίᾳ εἴρηται· ἡ μὲν γὰρ ἔξωθεν ἔχει τὰ ποιητικὰ αἴτια, ἡ μέντοι γε φυσικὴ ἐν ἑαυτῇ, ἀρχὴ κινήσεως καὶ ἠρεμίας ὑπάρχουσα. δῆλον δ’ ὅτι καὶ ἡ μαθηματικὴ θεωρητική ἐστιν ἡ κυρίως· | |
| 35 | οὐδὲν γὰρ πράττει, εἰ μήτι γε αἱ ὑποβεβηκυῖαι αὐτήν, οἷον μηχανικὴ καὶ ὅσαι τοιαῦται ὑπάρχουσιν. ἡ μέντοι γε μαθηματικὴ εἰ περὶ χωριστὰ εἴδη | |
| καταγίνεται καὶ κατ’ οὐσίαν ἀκίνητα, οὔπω δῆλον, ἐπειδὴ μέλλει προϊὼν | 362 | |
In met.363 | διελέγξαι ταύτην τὴν δόξαν. ἐνίσταται δὲ πρὸς Πλάτωνα λέγοντα εἶναι αὐτογραμμὴν ἐν ὑποστάσει καὶ κύκλον καὶ αὐτοζῷον αὐτὰ καθ’ αὑτὰ ὑπάρχοντα, πρὸς ἃ ἀφορῶν ὁ δημιουργὸς παράγει ἃ παράγει· εἰ μήτι γε διὰ τούτων λόγον τινὰ ἐδήλου καὶ οὐκ οὐσίας αὐτὰς καθ’ αὑτὰς ὑπαρ‐ | |
| 5 | χούσας, εἰς ἃς ἀποβλέπων ὁ δημιουργὸς παράγει ἃ ποιεῖ. | |
| 6n | Ὅτι μέντοι ἔνια μαθήματα. | |
| 7 | Φησὶν ὅτι περὶ τὰ εἴδη ἡ μαθηματικὴ θεωρία, καθὸ ἀκίνητα ὑπάρ‐ χουσι καὶ χωριστά, ὥσπερ γεωμετρία καὶ ἀριθμητική. αὐτὸ γὰρ τὸ εἶδος ἐπισκοπεῖ τοῦ κύκλου ὡς χωριστόν, ὅπερ ἐστὶν ἀκίνητον, καὶ τὸ εἶδος τοῦ | |
| 10 | ἀριθμοῦ ὁ ἀριθμητικός. ὀπτικὴ μέντοι καὶ μηχανικὴ οὐκέτι ὁμοίως· περὶ κινητὰ γὰρ καταγίνονται καὶ ἔνυλα. τὸ γοῦν διαλεχθῆναι περὶ ἀι‐ δίων καὶ ἀκινήτων (πρόσκειται † ἔν τισι) θεωρητικῆς φιλοσοφίας ἐστὶ τῆς πρώτης, οὐ μέντοι φυσιολογίας· αὕτη γὰρ περὶ κινητῶν πραγμάτων διαλέγεται, τουτέστιν ἐν κινήσει τὸ εἶναι ἐχόντων. οὔτε δὲ ἡ μαθηματικὴ | |
| 15 | περὶ τῶν παντάπασι χωριστῶν διαλέγεται καὶ ἀκινήτων τῶν ἐχόντων τὴν οὐσίαν αὐτὴν καθ’ αὑτὴν ἄνευ ὕλης, ἀλλ’ ἡ προτέρα τούτων, τουτέστιν ἡ θεολογική, διαλέγεται περὶ τούτων. ἡ μὲν γὰρ φυσιολογία διαλέγεται περὶ ἀχωρίστων εἰδῶν ἀλλ’ οὐκ ἀκινήτων· τῆς δὲ μαθηματικῆς ἔνια περὶ ἀκίνητα, ὥσπερ γεωμετρία (καλῶς δὲ εἶπεν ἔνια διὰ τὴν ὀπτικήν), οὐ χω‐ | |
| 20 | ριστὰ δὲ ἴσως. πάλιν δὲ τὸ ἴσως προστέθεικε διὰ τοὺς Πλατωνικοὺς ὡς μέλλων δεικνύναι ὅτι οὐκ ἔστιν αὐτογραμμὴ ἐνυπόστατος ἢ ὑπάρχουσα αὐτὴ καθ’ αὑτήν, οὔτε δὲ αὐτοζῷον, ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων τῶν τοιούτων· ἐν ὕλῃ γὰρ τὸ εἶναι ἔχουσι ταῦτα, οἱ δὲ μαθηματικοὶ τῇ ἐπι‐ νοίᾳ αὐτὰ χωρίζουσιν. ἡ δὲ πρώτη φιλοσοφία καὶ περὶ χωριστὰ εἴδη κα‐ | |
| 25 | ταγίνεται καὶ κατ’ οὐσίαν παντάπασιν ἀκίνητα· λέγει δὲ τοὺς νόας. | |
| 26n | Ἀνάγκη δὲ πάντα μὲν τὰ αἴτια ἀίδια εἶναι. | |
| 27 | Φησὶν ὅτι πᾶσα ἀνάγκη τὰ αἴτια ἀίδια εἶναι. εἰ γὰρ ὑποθώμεθα τὴν ἀρχὴν φθείρεσθαι, εἰς ἄλλην ἀρχὴν φθαρήσεται, καὶ τοῦτο ἐπ’ ἄπει‐ ρον· ὥστε πᾶσα ἀνάγκη, φησί, τὰ αἴτια ἀίδια εἶναι, μάλιστα δὲ τὰ πρῶτα | |
| 30 | καὶ αἴτια τῶν οὐρανίων, τουτέστι τὰς ἀρχὰς τῶν ἀρχῶν, φημὶ δὴ τὰς νοη‐ τὰς δυνάμεις. ὥστε τρεῖς καὶ μόναι ὑπάρχουσι θεωρητικαὶ φιλοσοφίαι, μαθηματική, φυσική, θεολογία. καὶ εἰκότως τὸ θεωρητικὸν εἰς τρία διῄ‐ ρηται ταῦτα, ὅτι προφανές ἐστι τοῦτο, ὅτι εἰ ἄρα που λέγεται εἶναι τὸ | |
| θεῖον, ἐν τῇ τοιαύτῃ φύσει ὑπάρχει, τουτέστι τῇ ἀύλῳ καὶ ἀκινήτῳ· ὥστε | 363 | |
In met.364 | καὶ τὴν τιμιωτάτην ἐπιστήμην, τουτέστι τὴν πρώτην φιλοσοφίαν, δεῖ κατα‐ γίνεσθαι περὶ τὸ τιμιώτατον γένος, τουτέστι περὶ τὸ ἄυλον καὶ ἀκίνητον καὶ νοητόν. εἰ οὖν αἱ θεωρητικαὶ ἐπιστῆμαι κρείττονές εἰσι τῶν πρακτι‐ κῶν, ἐπειδὴ καὶ τὰ μόρια τῆς ψυχῆς κρείττονα τὰ μεταχειριζόμενα (τὰ | |
| 5 | μὲν γὰρ πρακτικὰ προαίρεσις κατορθοῖ, τὰ δὲ θεωρητικὰ νοῦς, κρείττων δὲ ὁ νοῦς προαιρέσεως· τὸ γὰρ ἀκρότατόν ἐστιν, ὡς εἴρηται, τῆς ψυχῆς ὁ νοῦς) ἡ δὲ θεολογία κρείττων ἐστὶ τῶν ἄλλων ἐπιστημῶν ἅτε περὶ κρεῖτ‐ τον μέρος καταγινομένη. | |
| 9n | Ἀπορήσειε γὰρ ἄν τις, πότερόν ποθ’ ἡ πρώτη φιλο‐ | |
| 10n | σοφία. | |
| 11 | Τὴν ἀπορίαν δι’ ἣν τὴν θεωρίαν ἐκίνησε ταύτην λέγει. φησὶ γὰρ ἆρά γε ἡ πρώτη φιλοσοφία περὶ πάντα τὰ ὄντα καταγίνεται ἢ περί τι γένος καὶ φύσιν μίαν. οὔτε γὰρ ἐν ταῖς μαθηματικαῖς ἐπιστήμαις ὁ αὐτὸς τρόπος ἐστίν· ἡ μὲν γὰρ καθόλου μαθηματικὴ περὶ πάντα τὰ μαθηματικὰ | |
| 15 | καταγίνεται, ἡ δὲ μερικὴ περὶ μίαν φύσιν, οἷον, ὥς φησιν αὐτός, γεωμετρία καὶ ἀστρολογία περί τινα φύσιν μερικὴν ὑπάρχει, ἡ μὲν περὶ μεγέθη, ἡ δὲ περὶ ἄστρα, ἡ δὲ καθόλου κοινή ἐστι πασῶν, ὡς εἴρηται. οὕτως οὖν καὶ ἡ πρώτη φιλοσοφία ὡς ἔχουσα τὰς ἀρχὰς τῶν ὄντων περὶ πάν‐ των ἁπλῶς διαλέγεται. | |
| 20n | Εἰ μὲν οὖν μή ἐστί τις ἑτέρα οὐσία. | |
| 21 | Εἰ μηδέν ἐστιν ἔξωθεν τῶν φυσικῶν πραγμάτων καὶ τῶν ἐν κινήσει ὄντων, ἡ φυσικὴ φιλοσοφία ἐστὶ πρώτη φιλοσοφία· εἰ δὲ καὶ ἔστι τις οὐσία ἀκίνητος, ὥσπερ καὶ ἔστιν, αὕτη ἐστὶ προτέρα φιλοσοφία καὶ πρώτη, καὶ διὰ τοῦτο καθόλου, ἐπειδὴ πρώτη, ἅτε δὴ πάντων ἔχουσα τὰς ἀρχὰς | |
| 25 | ἐν ἑαυτῇ· καὶ διὰ τοῦτο περὶ τοῦ ἁπλῶς ὄντος αὕτη διαλέγεται, καὶ τί ἐστι καὶ τὰ ὑπάρχοντα αὐτῷ, καθὸ ὄν ἐστιν, οἷον ὅτι ἐστὶ θεὸς καὶ προνοεῖται πάντων καὶ ὅτι οὐκ ἔστι στέρησις κυρίως. | |
| 28n | Ἀλλ’ ἐπεὶ τὸ ὂν τὸ ἁπλῶς λεγόμενον λέγεται καὶ πολ‐ | |
| 29n | λαχῶς. | |
| 30 | Τὸ ἁπλῶς ὂν πολλαχῶς λέγεται, ἓν μὲν τὸ κατὰ συμβεβηκός, ὥσπερ φαμὲν τὸν φαλακρὸν οἰκοδομεῖν· οὐ γὰρ ᾗ φαλακρὸς οἰκοδομεῖ, ἀλλ’ ᾗ οἰκοδόμος. ἕτερον δὲ ὂν τὸ ὡς ἀληθὲς καὶ τὸ μὴ ὂν ὡς τὸ ψεῦδος· ὡς γὰρ πρὸς τὸ ἀληθὲς μὴ ὄν ἐστιν, οἷον ὅτι ἔστι Σωκράτης ὄντος αὐτοῦ | |
| ἀληθές, μὴ ὄντος δὲ ψεῦδος. παρὰ ταῦτα δέ ἐστι τὸ καθ’ αὑτὸ ὂν τὸ | 364 | |
In met.365 | θεωρούμενον ἐν πάσαις ταῖς κατηγορίαις· διό φησιν οἷον τὸ μὲν τί, τὸ δὲ ποιόν, τὸ δὲ ποσόν, ὁμοίως καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων. οἷον καθ’ αὑτὸ ὂν ἐν οὐσίᾳ ὁ ἄνθρωπος, ἐν ποσῷ τὸ μέγεθος, ἐν ποιῷ τὸ λευκόν, καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων ὡσαύτως. πάλιν λέγεται τὸ ὂν τὸ κατ’ ἐνέργειαν καὶ τὴν δύ‐ | |
| 5 | ναμιν. λέγεται δὲ τὸ σπέρμα δυνάμει βρέφος, τὸ μέντοι καὶ γενόμενον ἐνεργείᾳ λέγεται ὄν. ἐπειδὴ οὖν πολλαχῶς λέγεται τὸ ὄν, δεῖ ἡμᾶς πρῶ‐ τον περὶ τοῦ κατὰ συμβεβηκὸς ὄντος εἰπεῖν, τί ἐστι τὸ τοιοῦτον ὄν, ὅτι οὐδεμία τέχνη περὶ αὐτοῦ διαλέγεται, οὔτε ποιητικὴ οὔτε πρακτικὴ οὔτε θεωρητική· ἄπειρον γάρ τι καὶ ἀόριστον. οὔτε γὰρ ὁ ποιῶν οἰκίαν ποιεῖ | |
| 10 | ὅσα συμβαίνει ἅμα τῇ οἰκίᾳ γίνεσθαι· ἄπειρα γὰρ ταῦτα ὑπάρχουσι. τοῖς μὲν γὰρ ἡδεῖα γίνεται ἡ κτισθεῖσα οἰκία, τοῖς δὲ βλαβερά, ἄλλοις δὲ ὠφέ‐ λιμος· οὐδενὸς δὲ τούτων ποιητική ἐστιν ἡ οἰκοδομική. τὸν αὐτὸν δὲ τρό‐ πον οὐδ’ ὁ γεωμέτρης θεωρεῖ τὰ οὕτως συμβεβηκότα τοῖς σχή‐ μασιν, οἷον ὅτι τὰ μὲν τῶν τριγώνων δεξιὰ κεῖνται, τὰ δὲ ἀριστερά, οὐδ’ | |
| 15 | εἰ ἕτερόν τί ἐστι τρίγωνον καὶ τρίγωνον ἔχον δύο ὀρθαῖς ἴσας, ἀλλὰ μόνον σκοπεῖ τὰ καθ’ αὑτὸ τοῖς σχήμασιν ὑπάρχοντα, οἷον ὅτι παντὸς τριγώνου αἱ τρεῖς γωνίαι δυσὶν ὀρθαῖς ἴσαι, ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων. καὶ ἡ ἰατρικὴ οὔ φησιν ὅτι τὸ σῶμα εὐτυχέστερον, τὰ δὲ περὶ τὰς κράσεις ἐπισκοπεῖ. οὕτω καὶ αἱ ἄλλαι πᾶσαι τέχναι τε καὶ ἐπιστῆμαι τὰ καθ’ | |
| 20 | αὑτὸ ὑπάρχοντα σκοποῦσιν· οὐ γὰρ δὴ τὰ κατὰ συμβεβηκός. | |
| 21n | Καὶ τοῦτο εὐλόγως συμπίπτει· ὥσπερ γὰρ ὄνομά τι | |
| 22n | μόνον τὸ συμβεβηκός ἐστιν. | |
| 23 | Ἐπειδὴ ἡ σοφία διαλέγεται περὶ τοῦ ὄντος, πολλαχῶς δὲ τὸ ὂν λέ‐ γεται (ἔστι γὰρ τὸ ὂν τὸ κατὰ τὴν ἀλήθειαν καὶ τὸ κατὰ τὴν δύναμιν καὶ | |
| 25 | τὸ κατ’ ἐνέργειαν καὶ τὸ καθ’ αὑτὸ ὂν τὸ θεωρούμενον ἐν ταῖς δέκα κατη‐ γορίαις), φησὶν ὁ Ἀριστοτέλης ὅτι περὶ πάντων τῶν σημαινομένων τοῦ ὄν‐ τος ἡ σοφία διαλέγεται χωρὶς τοῦ κατὰ συμβεβηκὸς ὄντος· τοῦτο γὰρ ἀό‐ ριστόν ἐστι καὶ τρόπον τινὰ ἀναίτιον, καὶ οὔτε ὑπὸ θεοῦ οὔτε ὑπὸ φύσεως παραγόμενον προηγουμένως. τὰ γὰρ θεῖα τὰ ἀεὶ ὡσαύτως ἔχοντα παρά‐ | |
| 30 | γουσι, καὶ ἡ φύσις τὰ ὡς ἐπὶ τὸ πολύ, τὸ δὲ συμβεβηκὸς τῶν ὡς ἐπ’ ἔλαττον ὑπάρχει· οἷον ἀεὶ ὁ ἄνθρωπος ζῷον, καὶ ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ πεντα‐ δάκτυλος, ἑξαδάκτυλος δὲ κατὰ συμβεβηκός· οὔτε γὰρ ἀεί ἐστι τοῦτο καὶ ἐξ ἀνάγκης οὔτε δὲ ὡς ἐπὶ τὸ πολύ, ἀλλὰ τύχη αἰτία τούτου καὶ αὐτό‐ ματον, ὡς εἴρηται ἐν τῷ δευτέρῳ λόγῳ τῆς Φυσικῆς ἀκροάσεως. διὸ οὔτε | |
| 35 | γένεσις λέγεται κυρίως τοῦ συμβεβηκότος οὔτε φθορά, ἀλλ’ ὅτι ἢ ἔστιν ἢ οὐκ ἔστιν, ὡς εἴρηται, οὔτε προηγουμένως ὑπὸ τῆς φύσεως γίνεται. οἷον τὸ χρῶμα κατὰ συμβεβηκὸς καὶ παρακολούθημα ὑπάρχει τῆς φύσεως· τῆς | |
| γὰρ φύσεως προηγουμένως ποιούσης τήνδε τὴν κρᾶσιν ἐπακολουθεῖ τὸ τοι‐ | 365 | |
In met.366 | όνδε χρῶμα· ὁμοίως δὲ καὶ τῇ φθορᾷ τὸ μὴ εἶναι. ὅθεν οὐδὲ αἱ ἄλλαι τέχναι κέχρηνται αὐτῷ· ὁ γὰρ γεωμέτρης διαλεγόμενος περὶ τοῦ τριγώνου οὐ λέγει ὅτι ἀργύρεόν ἐστιν ἢ χαλκοῦν ἤ τι ἄλλο τοιοῦτον, ἀλλὰ τὰ καθ’ αὑτὸ ὑπάρχοντα τῷ τριγώνῳ λέγει, τὸ ἔχειν τὰς τρεῖς γωνίας δυσὶν ὀρ‐ | |
| 5 | θαῖς ἴσας. ὁμοίως δὲ καὶ ὁ οἰκοδόμος οὐ λέγει ὅτι εὐτυχεῖς ἔσονται ἢ ἀνδρεῖοι οἱ ἐν τῷδε τῷ οἴκῳ οἰκοῦντες. ὡσαύτως δὲ καὶ ὁ ἰατρὸς οὐ λέγει περὶ πλούτου ἀλλὰ περὶ τῶν κράσεων. καὶ τὸν Πλάτωνα τῆς δόξης παράγει μάρτυρα τάττοντα τὸ συμβεβηκὸς τρόπον τινὰ περὶ τὸ μὴ ὄν· καλῶς δὲ προσέθηκε τρόπον τινά, ἐπειδὴ ἔχουσι καὶ τὰ συμβεβηκότα ἀμυ‐ | |
| 10 | δράν τινα ὕπαρξιν, ἢ ὅτι ἔστιν ὅτε καὶ οἱ σοφισταὶ διαλέγονταί ποτε καὶ περὶ οὐσίας. εἶτα λοιπὸν καὶ τρεῖς παραλογισμοὺς τίθησι, καθ’ οὓς ἐκ τοῦ συμβεβηκότος πειρῶνται οἱ σοφισταὶ παραλογίζεσθαι, ἕνα μὲν ἐξ ἀμ‐ φοτέρων τῶν συμβεβηκότων. λέγουσι γὰρ οὕτως ‘πότερον ταὐτόν ἐστι μου‐ σικὸν καὶ γραμματικὸν ἢ ἕτερον;‘ εἰ μὲν οὖν φαμεν ὅτι ἕτερόν ἐστι τὸ | |
| 15 | μουσικὸν τοῦ γραμματικοῦ, ἐπάγουσι καὶ θεωροῦσιν αὐτὰ ἐν ἑνὶ ὑποκει‐ μένῳ, οἷον ἐν τῷ Κορίσκῳ τὸ μουσικὸν καὶ τὸ γραμματικόν. ἐπεὶ οὖν ταῦτα ἕτερα ἀλλήλων, καὶ ὁ Κορίσκος ὁ μουσικὸς καὶ γραμματικὸς αὐτὸς ἑαυτοῦ ἕτερος, ὅπερ ἀδύνατον. εἰ δὲ πάλιν φῶμεν ταὐτὸν εἶναι τὸ μουσι‐ κὸν καὶ τὸ γραμματικόν, αὖθις ἐπάγουσι καὶ θεωροῦσιν αὐτὰ ἐν διαφόροις | |
| 20 | ὑποκειμένοις, οἷον τὸ μὲν μουσικὸν ἐν τῷ Ἀριστοξένῳ καὶ τὸ γραμματικὸν ἐν τῷ Κορίσκῳ, καὶ οὕτως, φασίν, ἐπειδή φατε τὰ αὐτὰ εἶναι τὸ μουσικὸν καὶ τὸ γραμματικόν, συμβήσεται καὶ τὸν Κορίσκον καὶ τὸν Ἀριστόξενον τὸ αὐτὸ εἶναι, ὅπερ ἄτοπον. λέγομεν τοίνυν ἡμεῖς πρὸς αὐτοὺς ὅτι οὐ καλῶς λαμβάνεται ὅτι τὰ ὑπάρχοντα τοῖς ὑποκειμένοις ἤδη καὶ τοῖς συμβεβηκόσιν | |
| 25 | αὐτῶν ὑπάρχουσι, καὶ τὸ ἀνάπαλιν· οὐκ ἄτοπον γὰρ ταῦτα διάφορα ὄντα ἐν ἑνὶ ὑποκειμένῳ θεωρεῖσθαι, καὶ οὐκ ἤδη διὰ τοῦτο καὶ τὸ ὑποκείμενον αὐτὸ ἑαυτοῦ διάφορον γίνεται, ἐπειδὴ τὰ συμβεβηκότα αὐτῷ διάφορα ὑπάρ‐ χουσι. καὶ πάλιν οὐκ ἐπειδὴ τὰ αὐτὰ ὑπάρχουσιν, ἐν διαφόροις δὲ ὑπο‐ κειμένοις θεωροῦνται, ἤδη ἀνάγκη καὶ τὰ ὑποκείμενα τὰ αὐτὰ ἀλλήλοις | |
| 30 | εἶναι. ὡς γὰρ εἴρηται, οὐ τὰ ὑπάρχοντα τοῖς συμβεβηκόσιν ἤδη καὶ τοῖς ὑποκειμένοις ὑπάρχουσιν. οὐκ ἐπειδὴ γὰρ τὸ λευκὸν διακριτικόν ἐστιν ὄψεως, καὶ ὁ ἄνθρωπος διακριτικός ἐστιν ὄψεως. πάλιν τὸν δεύτερον πα‐ ραλογισμὸν προάγουσι τοῦτον τὸν τρόπον ἐξ ὑποκειμένου καὶ συμβεβηκότος λέγοντες οὕτως ‘τὸ μουσικὸν καὶ ὁ Κορίσκος ταὐτὰ ὑπάρχουσιν ἀλλήλοις | |
| 35 | ἢ ἕτερα;‘ εἰ μὲν οὖν φῶμεν ὅτι ἕτερόν ἐστι τὸ μουσικὸν παρὰ τὸν Κορί‐ σκον, ἐροῦσιν ὅτι οὐκοῦν αὐτὸς ἑαυτοῦ διαφέρει Κορίσκος γε ὢν καὶ μου‐ σικὸς Κορίσκος. εἰ δὲ φῶμεν ὅτι ταὐτόν ἐστιν, ἐροῦσιν ὅτι καὶ ἅμα τῷ τεχθῆναι μουσικὸς ὑπῆρχε Κορίσκος, ὅπερ ἄτοπον. ἐροῦμεν τοίνυν πάλιν πρὸς τοῦτο ὅτι ἕτερον μέν ἐστι τὸ μουσικὸν παρὰ τὸν Κορίσκον, ἀλλ’ οὐκ | |
| 40 | ἐπειδὴ ἕτερόν ἐστι τοῦ συνθέτου, ὁ Κορίσκος αὐτὸς ἑαυτοῦ διαφέρει. καθὸ | 366 |
In met.367 | γὰρ Κορίσκος, οὐκ ἠμείφθη· οὐδὲν γὰρ ἧττον Κορίσκος ἐστὶ καὶ πρὶν ἢ γενέσθαι αὐτὸν μουσικὸν καὶ μετὰ τὸ γενέσθαι· ταῦτα δὲ ὡς τὰ συμβεβη‐ κότα γίνονται καὶ ἀπογίνονται καὶ οὐδὲν βλάπτει τὸ ὑποκείμενον. πάλιν τρίτον παραλογισμὸν παράγουσι τοῦτον τὸν τρόπον. ἡνίκα, φασί, μουσικὸς | |
| 5 | Κορίσκος, ἆρα καὶ γραμματικὸς ὑπάρχει ἢ γέγονεν; εἰ μὲν γὰρ ἀεὶ ὁ μουσικὸς καὶ γραμματικὸς ὑπῆρχεν, οὐ γέγονε· τὸ γὰρ ἀίδιον οὐ γέγονε, ἀλλὰ τὸ ποτὲ μὲν μὴ ὂν νῦν δὲ ὄν, τοῦτό φαμεν γεγονέναι. εἰ οὖν ἀεὶ ἦν μουσικός, ἦν καὶ γραμματικός· πᾶς γὰρ μουσικὸς ἔσται καὶ γραμματι‐ κός· εἰ δὲ μὴ ἀεὶ γραμματικός ἐστιν, ὕστερον δ’ ἐγένετο, δῆλον ὅτι γέγονεν | |
| 10 | ἐκ τοῦ μουσικοῦ γραμματικός. πᾶν δὲ τὸ γινόμενον ἐκ μὴ ὄντος γίνεται. ὥστε μὴ ὄν ἐστιν ᾗ μουσικός, ὅπερ ἄτοπον. λέγομεν οὖν καὶ πρὸς τὸν παραλογισμὸν τοῦτον ὅτι παραλογίζεται ἐκ τοῦ ἁπλῶς μὴ ὄντος καὶ πῇ μὴ ὄντος· τὸ γὰρ μουσικὸν ἁπλῶς μὴ ὂν οὐκ ἔστι, τὶ δὲ μὴ ὂν ὑπάρχει. καθὸ γὰρ ἢ γραμματικὸς ἢ ῥητορικὸς οὐκ ἔστιν ὁ μουσικός, κατὰ τοῦτο | |
| 15 | γέγονεν ἐκ μουσικοῦ γραμματικός· καθὸ δὲ μουσικός, ὑπῆρχεν. ὥστε καλῶς ἐλέγετο ὅτι ἀόριστα τὰ συμβεβηκότα ὡς αἴτια παραλογισμοῦ καὶ τρόπον τινὰ ἀνυπόστατα καὶ τῇδε κἀκεῖσε φερόμενα. πῶς οὖν διαλέξεται ἡ σοφία τὸ θειότατον πρᾶγμα περὶ τοῦ τοιούτου ὄντος; | |
| 19n | Καὶ τοῦτο εὐλόγως συμπίπτει· ὥσπερ γὰρ ὄνομά τι | |
| 20n | μόνον. | |
| 21 | Φησὶν ὅτι καλῶς οὐδεμία τέχνη διαλέγεται περὶ τοῦ κατὰ συμβεβη‐ κὸς ὄντος· ὄνομα γὰρ μόνον ἐστίν, ἐπεὶ μήτε ἔχει ὕπαρξιν βεβαίαν καὶ αὐθυπόστατον, ἀλλ’ ἐν ἄλλοις ἔχει τὸ εἶναι καὶ παρακολούθημά ἐστι. διὸ καὶ ἀποδοχῆς ἄξιος ὁ Πλάτων τὴν σοφιστικὴν περὶ τὸ μὴ ὂν τάξας, ὕλην | |
| 25 | ἔχουσαν τὸ ψεῦδος. πῶς δὲ τοῦτο ὑποθώμεθα ἐν ὑποστάσει; ὁ γὰρ τῶν σοφιστῶν λόγος περὶ τὸ συμβεβηκὸς καταγίνεται, πότερον ταὐτὸν 〈ἢ〉 ἕτε‐ ρον μουσικὸς καὶ γραμματικός, ὡς εἴρηται, καὶ πότερον ταὐτὸν ἢ ἕτερον μουσικὸς καὶ μουσικὸς Κορίσκος, 〈καὶ εἰ〉 πᾶν ὃ ἂν νῦν μέν ἐστι, πρῴην δὲ οὐκ ἦν, τοῦτο γέγονεν, ὥστε εἰ μουσικὸς ὢν μὴ ὑπῆρχε γραμματικός, | |
| 30 | καὶ νῦν φαμεν ὅτι γέγονε γραμματικὸς πρῴην μὴ ὤν. ὥστε φαίνεται τὸ συμβεβηκὸς ἐγγὺς τοῦ μὴ ὄντος. | |
| 32n | Δῆλον δὲ καὶ ἐκ τῶν τοιούτων λόγων. | |
| 33 | Ἔστι καὶ ἐντεῦθεν ἑλεῖν ὅτι οὐχ ὑπάρχουσι κυρίως τὰ συμβεβηκότα· | |
| τῶν μὲν γὰρ κατ’ ἄλλον τρόπον ὄντων, τουτέστι τῶν καθ’ αὑτὰ τῶν | 367 | |
In met.368 | φυσικῶν, ἔστι γένεσις καὶ φθορά, ὡς εἴρηται ἐν τῇ θεωρίᾳ, τῶν δὲ κατὰ συμβεβηκὸς οὐκ ἔστιν ἁπλῶς γένεσις, εἰ μήτι ἄρα τινὰ γένεσιν αὐτῶν εἴπωμεν εἶναι. καλῶς δὲ προστέθεικε τὸ ἐγγύς, ἐπεί, ὡς εἴρηται, ἔχει ἀμυδράν τινα ὕπαρξιν. | |
| 5n | Ἀλλ’ ὅμως λεκτέον ἔτι περὶ τοῦ συμβεβηκότος. | |
| 6 | Φησὶν ὅτι δεῖ ἡμᾶς ἀνιχνεῦσαι τὴν φύσιν τοῦ συμβεβηκότος, καὶ διὰ τίνα αἰτίαν ἐστίν, ὅτι τῶν ὡς ἐπ’ ἔλαττον· ἅμα γὰρ ἐντεῦθεν φανερὸν ἡμῖν γίνεται καὶ διὰ τί οὐδεμία ἐπιστήμη καταγίνεται περὶ τὸ συμβεβη‐ κός, ἐπειδὴ αἱ τέχναι ἢ περὶ τῶν ἀεὶ ὡσαύτως ἐχόντων διαλέγονται ἢ | |
| 10 | περὶ τῶν ὡς ἐπὶ τὸ πολύ. ἐφεξῆς διαίρεσιν ποιεῖται ἀνιχνεῦσαι βουλό‐ μενος τὸ ζητούμενον, καί φησιν οὕτως ὅτι ἐν τοῖς οὖσι τὰ μὲν ἀεὶ ὡσαύ‐ τως ἔχουσιν, οἷον τὰ θεῖα, καὶ ἐξ ἀνάγκης, οὐ τῆς κατὰ τὸ βίαιον λεγομένης (ὁ γὰρ θεὸς ἐξ ἀνάγκης ἀγαθὸς οὐ τῆς βιαίας, καθάπερ ἐπὶ προαιρέσεως θεωρεῖται, ἡνίκα λέγομεν τὸν αἰχμάλωτον ἐξ ἀνάγκης | |
| 15 | δουλεύειν, ἀλλὰ θείας οὐσίας· διό φησιν ἀλλ’ ἣν λέγομεν τὸ μὴ ἐνδέ‐ χεσθαι ἄλλως ἔχειν), ἢ ὅτι ὁ ἄνθρωπος ζῷόν ἐστι. τὰ δὲ τῶν πραγ‐ μάτων οὐκ ἐξ ἀνάγκης ἀλλ’ ὡς ἐπὶ τὸ πολύ, ὥσπερ λέγομεν ὅτι ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ ὁ ἄνθρωπος πενταδάκτυλός ἐστι. τὰ δὲ ὡς ἐπ’ ἔλαττον ὑπάρχουσι· καὶ αὕτη ἐστὶν αἰτία καὶ ἀρχὴ τοῦ συμβεβηκότος, τὰ ὡς ἐπ’ ἔλαττον· ὃ | |
| 20 | γὰρ ἄν ἐστιν μήτε ἀεὶ μήτε δὲ ὡς ἐπὶ τὸ πολύ, τοῦτό φαμεν εἶναι συμ‐ βεβηκός. οἷον, ὥς φησιν αὐτός, ἐὰν ὑπὸ κύνα χειμὼν γένηται καὶ πάγος, τοῦτο κατὰ συμβεβηκός φαμεν, ἐπεὶ οὔτε ἀεὶ τοῦτο γίνεται, οὔτε ὡς ἐπὶ τὸ πολύ, σπανιάκις δέ· ἐὰν δ’ ὑπὸ κύνα ἀλέα γένηται, οὔ φαμεν τοῦτο συμβεβηκὸς εἶναι, ἐπειδὴ ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ γέγονε. καὶ πάλιν τὸν ἄνθρω‐ | |
| 25 | πον λευκὸν εἶναι συμβέβηκεν· οὔτε γὰρ ἀεὶ τοῦτο γίνεται οὔτε ὡς ἐπὶ τὸ πολύ· ζῷον δὲ οὐ κατὰ συμβεβηκός, ἐπεὶ ἀεὶ τοῦτό ἐστι καὶ ἐξ ἀνάγκης. καὶ πάλιν ἡνίκα ὁ οἰκοδόμος ὑγείαν ποιήσει, κατὰ συμβεβηκός φαμεν εἶναι τὸ τοιοῦτον, ἐπειδὴ τῶν σπανίων· ὁ γὰρ ἰατρὸς πέφυκεν ὑγείαν ποιεῖν, οὐχ ὁ οἰκοδόμος· συνέβη οὖν ἰατρὸν εἶναι τὸν οἰκοδόμον. καὶ πάλιν ἡνίκα | |
| 30 | ὀψοποιὸς τέλος ἔχων τὴν ἡδονὴν ποιήσει τινὶ ὑγείαν· οὐ γὰρ κατὰ τὴν ὀψοποιητικήν. διὸ καὶ τοῦτο συνέβη· σπανίως γὰρ γίνεται· κατά τι γὰρ οὗτοι καὶ οὐχ ἁπλῶς. τῶν μὲν γὰρ ἄλλων τῶν καθ’ αὑτὸ δυνάμεις εἰσὶ ποιητικαί, οἷον ὑγείας ἰατρική, τῶν δὲ κατὰ συμβεβηκὸς οὐδεμία τέχνη οὐδὲ δύναμις ὡρισμένη, εἰ μήτι γε τὸ κατὰ συμβεβηκὸς κατ’ ἄλλο γίνεται | |
| 35 | καθ’ αὑτό· τῷ γὰρ βαρεῖ τὰ χρώματα καθ’ αὑτὸ ὑπάρχοντα. οὐκ ἔχουσι δυνάμεις ὡρισμένας τὰ κατὰ συμβεβηκὸς ὥσπερ τὰ καθ’ αὑτό, οἷον ἐπὶ τῶν ἡμετέρων σωμάτων δυνάμεις φυσικαὶ ὑπάρχουσιν ὡρισμέναι τέσσαρες | |
| αἱ πολυθρύλλητοι, ἑλκτική, ἀποκριτική, καθεκτική, ἀλλοιωτική. διό φησι | 368 | |
In met.369 | τῶν γὰρ κατὰ συμβεβηκὸς ὄντων ἢ γινομένων καὶ τὸ αἴτιόν ἐστι κατὰ συμβεβηκός, ὥσπερ ἐπὶ τῆς ὀψοποιητικῆς· ὁ γὰρ ὀψοποιὸς κατὰ συμβεβηκὸς ἐποίησε τὴν ὑγείαν, ὥστε καὶ ἡ αἰτία κατὰ συμβεβηκός ἐστιν. ὁ γὰρ ἰατρὸς καὶ ἡ φύσις αἴτια καθ’ αὑτὸ τῆς ὑγείας ὑπάρχουσιν. ὥστε | |
| 5 | ἐπεὶ οὐ πάντα ἐστὶν [τὰ] ἐξ ἀνάγκης καὶ ὡς ἐπὶ τὸ πολύ, πᾶσά ἐστιν ἀνάγκη εἶναι καὶ τὰ ἐπ’ ἔλαττον καὶ διὰ τοῦτο καὶ τὰ κατὰ συμβεβηκός. οὔτε γὰρ ἀεὶ οὔτε ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ ὁ μουσικὸς λευκός ἐστιν· ἐπειδὴ δὲ ὁρῶμεν ὅτι γίνεταί ποτε ὁ λευκὸς μουσικός, τοῦτο ἔσται κατὰ συμβεβηκός. εἰ δὲ μὴ τοῦτο ὑποθώμεθα, ἔσονται πάντα ἐξ ἀνάγκης, ὥστε ἔδει ἀεὶ | |
| 10 | ταῦτα γίνεσθαι· ἀλλὰ μὴν οὐ γίνεται· ἔστιν ἄρα τὸ συμβεβηκός. ὥστε ἡ ὕλη ἐστὶν αἰτία τοῦ συμβεβηκότος ἡ δυναμένη δέξασθαι ἕτερόν τι παρὰ τὸ ὡς ἐπὶ τὸ πολύ, οἷον τὸ ἐν κυνὶ γίνεσθαι ψύξιν. | |
| 13n | Ἀρχὴν δὲ τήνδε ληπτέον, πότερον οὐδέν ἐστιν οὔτε | |
| 14n | ἀεὶ οὔτε ὡς ἐπὶ τὸ πολύ. | |
| 15 | Ἰστέον ὅτι ἡ σοφία περὶ μὲν τὸ συμβεβηκὸς καταγίνεται, περὶ δὲ τὸ κατὰ συμβεβηκὸς οὐ καταγίνεται. διαφέρουσι γὰρ ταῦτα ἀλλήλων· τὸ μὲν γὰρ συμβεβηκὸς δύναται καὶ καθ’ αὑτὸ θεωρεῖσθαι, ὥσπερ καὶ τὸ λευκὸν τὸ ἐν κύκνῳ (παντὶ γὰρ κύκνῳ ὑπάρχει καὶ ἀεί), τὸ μέντοι γε κατὰ συμ‐ βεβηκὸς ἀόριστόν ἐστι καὶ ἄπειρον καὶ ἄλλα πράγματα παρυφιστάμενον, | |
| 20 | ὥσπερ τὸ ὑπὸ κύνα γίνεσθαι ψύξιν (ὡς γὰρ ἐπὶ τὸ πλεῖστον ἀλέα γίνεται), καὶ πάλιν τὸ γενέσθαι ἑξαδάκτυλον· ὡς γὰρ ἐπὶ τὸ πολὺ πενταδάκτυλος ὁ ἄνθρωπος γίνεται. ὥστε οὐδὲ αἴτια ταῦτα ἔχουσιν ὡρισμένα· οὔτε γὰρ ὁ καιρὸς ἕτερος τῆς φύσεως γέγονεν οὔτε μὴν *** καὶ ὁ ἥλιος, ἀλλ’ ἡ ὕλη παρατραπεῖσα, ἅτε δὴ ἔχουσα δύναμιν καὶ τοῦ ἐναντίου. ὁμοίως δὲ | |
| 25 | καὶ ἐπὶ τοῦ ἑξαδακτύλου οὐχ ἡ φύσις ἐστὶν αἰτία ἀλλ’ ἡ πλείων ὕλη. εἶτα λοιπὸν καὶ ἀποδεικτικῶς δείκνυσιν, ὅτι οὐ καταγίνεται ἡ σοφία περὶ τὸ κατὰ συμβεβηκὸς ὄν, λέγων οὕτως ὅτι τὸ ὑπὸ κύνα ἀλέαν γίνεσθαι ἔμελλεν ἀίδιον εἶναι καὶ οὐκέτι ὡς ἐπὶ τὸ πολύ, εἰ μὴ προσελθὸν τοῦτο τὸ κατὰ συμβεβηκὸς περιέκοψε τὴν ἀιδιότητα αὐτοῦ. τὸ γὰρ ποιοῦν τὸ ὡς | |
| 30 | ἐπὶ τὸ πολὺ τὸ κατὰ συμβεβηκός ἐστιν, ἐπεὶ τῷ ὄντι ἔμελλεν ἀίδιον εἶναι. τὸ δὲ ἀίδιον κυρίως [ὂν] ἐστὶν ὄν, τὸ δὲ ἀναιρετικὸν τούτου μὴ ὄν. εἰ τοίνυν τὸ κατὰ συμβεβηκὸς ἀναιρετικόν ἐστι τοῦ ἀιδίου, μὴ ὄν ἐστι· ὥστε εὐλόγως οὐ καταγίνεται περὶ τὸ μὴ ὂν ἡ σοφία. διὸ καὶ ὁ Πλάτων τὴν σοφιστικὴν μὴ ὂν προσηγόρευσεν. εἶτα λοιπὸν καὶ διαίρεσιν ποιεῖται τοῦ | |
| 35 | κατὰ συμβεβηκός, καί φησιν ὅτι τῶν κατὰ συμβεβηκὸς τὰ μὲν δύνανται | |
| καθ’ αὑτὸ εἶναι πρὸς ἄλλην τέχνην ἀναφερόμενα, τὰ δὲ οὐδέποτε δύ‐ | 369 | |
In met.370 | νανται. οἷον λέγεται ὁ οἰκοδόμος κατὰ συμβεβηκὸς ποιῆσαι τὴν ὑγίειαν, ὁ δὲ ἰατρὸς καθ’ αὑτὸ ποιεῖ αὐτήν· ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τοῦ ὀψοποιοῦ. πάλιν ἡ ψύξις ὑπὸ κύνα κατὰ συμβεβηκὸς γίνεται, ἡλίου δὲ ὄντος ἐν αἰ‐ γοκέρωτι καθ’ αὑτό. τὸ μέντοι γε περιτυχεῖν θησαυρῷ ἀεὶ κατὰ συμβε‐ | |
| 5 | βηκός ἐστι καὶ οὐδέποτε γίνεται καθ’ αὑτὸ ἐν τῷ ὀρύττειν. εἶτα λοιπὸν δείκνυσιν ὅτι οὐδεμία τέχνη καταγίνεται περὶ τὸ κατὰ συμβεβηκός. φησὶ γὰρ ὅτι πᾶσα τέχνη ἢ περὶ τὸ ἀεὶ καταγίνεται, ὡς γεωμετρία ἀποδεικνύ‐ ουσα ἀεὶ τὰς τρεῖς γωνίας τοῦ τριγώνου δυσὶν ὀρθαῖς ἴσας εἶναι, ἢ ὡς ἐπὶ τὸ πολύ, ὥσπερ ἡ ἰατρικὴ ἐπὶ πολὺ ὑγιάζουσα. καὶ τοῦτο εἰκότως· πῶς | |
| 10 | γὰρ δυνατόν ἐστι διδάξαι τὸ ἀόριστον; ἢ πῶς δυνάμεθα μαθεῖν τὸ ἄλλο‐ τε ἄλλως ἔχον; δεῖ γὰρ τὰς ἐπιστήμας ὡρισμένας εἶναι, ὅτι ὑπὸ κύνα ἀλέα γίνεται, καὶ ὅτι αἱ τοῦ τριγώνου γωνίαι δυσὶν ὀρθαῖς ἴσαι ὑπάρχουσιν. | |
| 13n | Ἀρχὴν δὲ τήνδε ληπτέον. | |
| 14 | Φησὶν ὅτι δεῖ ἡμᾶς λαβεῖν τοιαύτην ἀρχήν, ἆρά γε οὐκ ἔστιν ἐν τῇ | |
| 15 | φύσει τῶν ὄντων οὔτε τὸ ἀεὶ οὔτε τὸ ὡς ἐπὶ τὸ πολύ, ἢ τοῦτο ἀδύνατον τῆς ἐναργείας ὑπαγορευούσης ὅτι ἀεί ἐστιν ὁ θεὸς ἀγαθός, καὶ ὅτι ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ ὑγιάζει ὁ ἰατρός. εἰ οὖν ἐστι τὸ ὡς ἐπὶ τὸ πολύ, τοῦτο δὲ μό‐ νον τὸ κατὰ συμβεβηκὸς ποιεῖ, ἔστιν ἄρα καὶ τὸ κατὰ συμβεβηκὸς ἐν τοῖς οὖσι. πότερον οὖν, φησί, τὸ ὡς ἐπὶ τὸ πολύ, τὸ δὲ ἀίδιον οὐδὲν ὑπάρχει, | |
| 20 | ἢ ἔστι καί τινα ἀίδια; καὶ ἀναβάλλεται τὴν τούτων θεωρίαν εἰς τὴν Φυ‐ σικὴν ἀκρόασιν· ἐν ἐκείνοις γὰρ ἀποδείκνυται, φησίν, ὅτι ἔστιν ἡ ὕλη ἀίδιος. | |
| 23n | Ὅτι δὲ ἐπιστήμη οὐκ ἔστι τοῦ συμβεβηκότος φανερόν. | |
| 24 | Ἐντεῦθεν ἀποδείκνυσιν ὅτι οὐδεμία ἐπιστήμη καταγίνεται περὶ τὸ κατὰ | |
| 25 | συμβεβηκός. φησὶ γὰρ ὅτι πᾶσα ἐπιστήμη ἢ τοῦ ἀεί ἐστιν, ὥσπερ γεω‐ μετρία, ἢ τοῦ ὡς ἐπὶ τὸ πολύ, ὥσπερ ἡ ἰατρική. πῶς γὰρ δύναται μα‐ θεῖν ἢ διδάξαι ἄλλον; δεῖ γὰρ ὁρίσαι ἢ τὸ ἀεὶ ἢ τὸ ὡς ἐπὶ τὸ πολύ, καὶ οὕτως διδάξαι· τὸ δὲ ἀόριστον οὐ διδάσκεται, οἷον ὅτι ὠφέλιμον τὸ μελίκρατον τῷ πυρέττοντι ὡς ἐπὶ τὸ πολύ· τὸ δὲ παρὰ τοῦτο | |
| 30 | οὐχ ἕξει λέγειν ὁ ἰατρός, πότε οὐκ ὠφελεῖ, οἷον νουμηνίᾳ. τοῦτο γὰρ ἀόριστόν ἐστι καὶ ἀναίτιον· οὔτε γὰρ ὁ λόγος τοῦτο δείκνυσιν, ἀλλὰ 〈διὰ〉 τὴν ὕλην πλείονα γενομένην, ἢ τοιῶσδε προσενεχθὲν τὸ μελίκρατον οὐκ ὠφέλησεν, ἐπεὶ ὅσον ἐπὶ τῇ τοῦ πυρετοῦ φύσει ἔδει ὠφελῆσαι (ἤγουν πτισάνη, ὥς φησιν ὁ τῶν Ἀσκληπιαδῶν ἡγεμών, ὑγρᾷ διαίτῃ ὠφέλιμος | |
| 35 | πᾶσι τοῖς πυρέττουσιν)· ἢ περὶ τὸ ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ καὶ ἐπὶ τῆς νουμηνίας· | |
| τὸ δὲ συμβεβηκὸς παρὰ ταῦτά ἐστι. | 370 | |
In met.371(1n) | Τί μὲν οὖν ἐστι τὸ συμβεβηκός. | |
| 2 | Ὅτι παρυφίσταται τοῖς καθ’ αὑτό, ὥσπερ ἐπὶ τῆς τοῦ κυνὸς ἐπιτολῆς ἡ ψύξις, καὶ οὐκ ἔστι καθ’ αὐτό. καὶ διὰ τίνα αἰτίαν, διὰ τὸ τὴν ὕλην ἔχειν δύναμιν δεκτικὴν ἀμφοτέρων, καὶ ὅτι οὐκ ἔστιν ἐπιστήμη | |
| 5 | αὐτοῦ δέδεικται ἱκανῶς. | |
| 6n | Ὅτι δέ εἰσιν ἀρχαὶ καὶ αἴτια γενητὰ καὶ φθαρτὰ ἄνευ | |
| 7n | τοῦ γίνεσθαι καὶ φθείρεσθαι, φανερόν. | |
| 8 | Ἀποδείξας ἀναγκαστικῶς ὅτι οὐ καταγίνεται ἡ σοφία περὶ τὸ κατὰ συμβεβηκὸς ὄν, ἐντεῦθέν φησιν ὅτι τὰ κατὰ συμβεβηκὸς αἴτια γίνονται καὶ | |
| 10 | φθείρονται ὡς ὄντα, οὐ μέντοι γε ὡς γινόμενα, ἐπειδὴ μὴ ἔχουσιν αἴτια κύρια καὶ ὡρισμένα, ὥστε οὔτε γίνονται οὔτε φθείρονται ὡς ἔχοντα αἴτια, ἀλλ’ ὡς ὄντα, καθάπερ εἰρήκαμεν. λέγομεν γὰρ κατὰ συμβεβηκὸς πεσόντα τὸν λίθον ἐπιτήδειον γενέσθαι πρὸς καθέδραν, καὶ οὐκ ἔστιν αἴτιον τούτου ἡ πτῶσις· οὐ γὰρ διὰ τοῦτο ἔπεσεν ὁ λίθος, ἵνα γένηται ἐπιτήδειος πρὸς | |
| 15 | καθέδραν. καὶ πάλιν ὡς ἐπὶ τοῦ ἵππου τοῦ διψήσαντος ἐν πολέμῳ καὶ φυγόντος καὶ ἐντεῦθεν σωθέντος· οὔτε γὰρ διὰ τὴν σωτηρίαν ἔφυγεν, ἀλλὰ διὰ τὴν δίψαν. ὥστε οὐκ ἔχουσιν αἴτια ὡρισμένα τὰ κατὰ συμβεβηκός· διὸ οὔτε γίνονται οὔτε φθείρονται ὡς τελοῦντα ὑπὸ αἴτια, ἀλλ’ ὡς ὄντα. καὶ ὅτι οὐκ ἔχουσιν αἴτια δείκνυσι χρώμενος τῇ δι’ ἀδυνάτου δείξει τοῦ‐ | |
| 20 | τον τὸν τρόπον. φησὶ γὰρ ὅτι εἰ ὑποθώμεθα καὶ τῶν κατὰ συμβεβηκὸς αἴτια ὡρισμένα, ἔσονται πάντα τὰ πράγματα ἐξ ἀνάγκης, ὅπερ ἐστὶ παρὰ τὴν ἐνάργειαν· ἐν ἐμοὶ γάρ ἐστι καὶ λούσασθαι καὶ μὴ λούσασθαι, καὶ οὐκ ἔστι τὸ τοιοῦτον ἐξ ἀνάγκης. τὰ γὰρ ἔχοντα ὡρισμένα αἴτια πάντα ἐξ ἀνάγκης γίνεται· τῶν γὰρ αἰτιατῶν ὄντων εἰσὶ καὶ τὰ αἴτια, καὶ τῶν | |
| 25 | αἰτίων ὡς αἰτίων πάντως καὶ τὰ αἰτιατὰ ὑπάρχουσιν. οἷον εἰ τέτοκεν ἡ δεῖνα, δῆλον ὅτι καὶ μῖξις προηκολούθησεν ἀνθρώπου, καὶ πάλιν εἰ μῖξις ὡς αἴτιον (οὐ γὰρ πάντως), καὶ τοκετὸς ὑπάρχει. καὶ εἰ ἥλιος ὑπὲρ γῆν, πάντως ἡμέρα ἐστί· καὶ εἰ ἡμέρα ἐστί, πάντως, φησί, καὶ ἥλιος ὑπὲρ γῆν ἐστιν. ὥστε πάντα τὰ ἔχοντα ὡρισμένον τὸ αἴτιον πάντως καὶ ἐξ | |
| 30 | ἀνάγκης ἐστίν. εἰ τοίνυν ὑποθώμεθα καὶ τὰ κατὰ συμβεβηκὸς αἴτια ὡρι‐ σμένα ἔχειν, ἔσονται πάντα ἐξ ἀνάγκης, καὶ οὕτως ἀναιρεθήσεται καὶ τῶν ἐνδεχομένων ἡ φύσις. εἶτα λοιπὸν ζητεῖ, εἰς ποίαν ἀρχὴν τῶν τεσσάρων δεῖ ἡμᾶς τάξαι τὰ κατὰ συμβεβηκὸς αἴτια, καί φησιν ὅτι οὐ δυνατὸν εἰς τὴν εἰδικήν· ἡ γὰρ εἰδικὴ ἀρχὴ ὡρισμένη καὶ μεμετρημένη, τὰ δὲ κατὰ | |
| 35 | συμβεβηκὸς αἴτια ἀόριστα ὑπάρχουσιν. ἀλλ’ οὐδὲ εἰς τὴν τελικήν· τὸ γὰρ | |
| τέλος ὡρισμένον τὸ κυρίως, καὶ πάντες αὐτοῦ στοχαζόμενοι παραλαμβά‐ | 371 | |
In met.372 | νουσι τὰ εἰς αὐτὸ ἄγοντα. ὅτι δὲ οὐδ’ εἰς τὸ ὑλικόν, ἐδείξαμεν διὰ τῶν προλαβόντων, ὅτι παρέπονται καὶ παρακολουθοῦσι τὰ κατὰ συμβεβηκὸς τοῖς καθ’ αὑτό· εἰ οὖν ὑποθώμεθα τὸ ὑλικὸν αἴτιον εἶναι τῶν κατὰ συμβεβη‐ κός, ἐπειδὴ ἐν τοῖς καθ’ αὑτὸ θεωρεῖται, ἔσται καὶ ἡ ὕλη τῶν καθ’ αὑτό, | |
| 5 | ὅπερ ἀδύνατον. ὥστε δῆλον ὅτι ὑπὸ τὸ ποιητικὸν αἴτιον αὐτὰ τακτέον, καὶ ἐπὶ μὲν τῶν φυσικῶν τὸ αὐτόματον, ἐπὶ δὲ τῶν πρακτῶν τὴν προ‐ αίρεσιν, ἀλλ’ οὐ πᾶσαν προαίρεσιν. οἷον ἡ προαίρεσις ἐκίνησεν εἰς τὸ λούσασθαι, καὶ συνέβη ἀπαντῆσαί τινι ὀφείλοντι· καὶ πάλιν ἡ φύσις ἤγαγε τὸν λίθον ἄνωθεν κάτω, καὶ ἐκ ταὐτομάτου γέγονεν ἐπιτήδειος πρὸς κα‐ | |
| 10 | θέδραν. ἐπεὶ οὖν πολλαχῶς τὸ ὂν λέγεται, τὸ καθ’ αὑτὸ καὶ τὸ κατὰ συμβεβηκός, καὶ τὸ ὡς ἀληθὲς καὶ ψεῦδος, καὶ τὸ δυνάμει καὶ ἐνεργείᾳ, δείξας ὅτι οὐ καταγίνεται ἡ σοφία περὶ τὸ κατὰ συμβεβηκὸς ὄν, λοιπὸν ἐφεξῆς δείκνυσιν ὅτι οὐδὲ περὶ τὸ ὂν καταγίνεται ἡ σοφία τὸ ὡς ἀληθὲς καὶ ψεῦδος· τὸ γὰρ ἀληθὲς καὶ τὸ ψεῦδος περὶ τὴν ἡμετέραν θεωρεῖται | |
| 15 | διάνοιαν, συντιθέντων ἡμῶν καὶ διαιρούντων. ἐὰν γὰρ συνθῶμεν τὰ δυνά‐ μενα συντίθεσθαι, ποιοῦμεν ἀληθῆ κατάφασιν, εἰ δὲ τὰ μὴ δυνάμενα, ψευδῆ κατάφασιν· πάλιν ἐὰν διέλωμεν τὰ ἐκ φύσεως διῃρημένα, ποιοῦμεν ἀληθῆ ἀπόφασιν, οἷον ὅτι ἄνθρωπος οὐκ ἔστι λίθος, εἰ δὲ διέλωμεν τὰ μὴ δυνάμενα διαιρεθῆναι, ποιοῦμεν ψευδῆ ἀπόφασιν, οἷον εἰ λέγοιμεν ὅτι | |
| 20 | ὁ ἄνθρωπος οὐκ ἔστι ζῷον. ἡ οὖν σοφία οὐ περὶ λόγον καταγίνεται ἀλλὰ περὶ τὰ πράγματα, ὥστε οὐδὲ περὶ τὸ ὂν καταγίνεται τὸ ὡς ἀληθὲς καὶ τὸ ψεῦδος, τῆς διανοίας ἡμῶν καὶ τὰ ψευδῆ συντιθείσης καὶ διαιρούσης. ἄλλως τε δὴ ἡ σοφία περὶ τὰ καθ’ αὑτὸ ὄντα καταγίνεται, οἷον, εἰ τύχοι, τὰ ἐν ταῖς ι κατηγορίαις· ταῦτα δὲ πρῶτον ἐν τοῖς πράγμασι θεωροῦνται, | |
| 25 | καὶ διὰ τῶν πραγμάτων ἔχουσιν οἱ λόγοι τὴν ἀλήθειαν καὶ τὴν ὕπαρξιν. ὥστε εἰκότως καὶ ἡ σοφία περὶ τὸ ὂν καταγίνεται τὸ ἀρχοειδέστερον, οὐ τὸ ἐξ ἄλλου κρατυνόμενον. | |
| 28n | Ὅτι δέ εἰσιν ἀρχαὶ καὶ αἴτια γενητὰ καὶ φθαρτά. | |
| 29 | Φησὶν ὅτι ὑπάρχουσιν ἀρχαὶ καὶ αἴτια γενητὰ καὶ φθαρτὰ ὡς ὄντα | |
| 30 | ἄνευ τοῦ γίνεσθαι καὶ φθείρεσθαι προφανῆ. εἰ γὰρ μὴ ταῦτα ὑποθώμεθα, φημὶ δὴ τὰ ἔχοντα ἀόριστα αἴτια, ἔσονται πάντα ἐξ ἀνάγκης. εἰ ἄρα τοῦ γινομένου καὶ φθειρομένου μὴ εἴη τὸ αἴτιον κατὰ συμβεβηκός, ἐξ ἀνάγκης ἔσται. | |
| 34n | Πότερον ἔσται τοδὶ ἢ οὔ; | |
| 35 | Ἐντεῦθεν ὥσπερ τὴν τοῦ ἐνδεχομένου φύσιν ἡμῖν ὑπαγορεύει, καί φησιν οὕτως, οἷον ὅτι πότερον ἔσται ναυμαχία ἢ οὔ; ἐὰν γὰρ γένηται μῖξις | |
| τῶν πολεμίων, ἔσται ναυμαχία, εἰ δὲ μή, οὐκ ἔσται. τοῦτο δὲ τὸ γενέ‐ | 372 | |
In met.373 | σθαι ναυμαχίαν ἄλλου γίνεται αἴτιον, οἷον τοῦ πολλοὺς ἀποθανεῖν. καὶ οὕτω, φησί, δῆλον ὅτι ἀεὶ χρόνου ἀφαιρουμένου ἀπὸ πεπερα‐ σμένου χρόνου ἥξει ἐπὶ τὸ νῦν, τουτέστιν ἐπ’ αὐτὸ τὸ πρᾶγμα. | |
| 4n | Ὥστε ὅδε ἀποθανεῖται ἢ νόσῳ ἢ βίᾳ. | |
| 5 | Νόσῳ μὲν ἐὰν κατακρατήσῃ τὸ ἕτερον τῶν στοιχείων, ἐπειδὴ ἐξ ἐν‐ αντίων συγκείμεθα· λύεται οὖν ἡ ἁρμονία καὶ οὐκέτι ἐπιδέχεται τὴν ἔλ‐ λαμψιν τῆς ψυχῆς. βίᾳ δὲ ἐὰν φάγοι, εἰ τύχοι, δριμέα πολεμίων πολιορ‐ κούντων, εἶτα λοιπὸν διψήσας ἐξέρχεται καὶ ἀπόλλυται, εἰ ληφθείη· καὶ οὕτω, φησίν, ἔρχεται εἰς ὃ νῦν ὑπῆρχε, τουτέστιν εἰς τὸν θάνατον· ὥστε ἐξ | |
| 10 | ἀνάγκης καὶ ἀποθανεῖται ἢ οὐκ ἀποθανεῖται. ὁμοίως δὲ ὁ αὐτὸς λό‐ γος ἐστὶ καὶ ἐπὶ τῶν παρελθόντων. ἐξ ἀνάγκης οὖν ἔσονται πάντα τὰ ἐσόμενα, οἷον τὸ ἀποθανεῖν τὸν ζῶντα, ἐπειδὴ ἐξ ἐναντίων σύγκειται· ἄδηλον δὲ εἴτε νόσῳ τελευτᾷ ἢ βίᾳ· εἰ μὲν γὰρ φάγοι δριμέα, βίᾳ, εἰ δὲ μή, νόσῳ, εἰ τύχοι. ὥστε δῆλον ὅτι μέχρι τινὸς ἀρχῆς βαδίζει τοῦ φαγεῖν | |
| 15 | τὰ δριμέα, αὕτη δὲ οὐκέτι εἰς ἄλλο, ἐπεὶ οὕτως ἀναγκάσομεν πάντα, ὅπερ ἐστὶ παρὰ τὴν ἐνάργειαν, οἷον τὸ τεχθῆναι ἐν τῇ πόλει, τὸ γενέσθαι πό‐ λεμον, τὸ ἐρασθῆναι δριμέων. τοῦτο οὖν ἐστι τὸ ἐνδεχόμενον, τὸ δυνά‐ μενον καὶ ἄλλως ἔχειν, καὶ οὐδέν ἐστιν αἴτιον ὡρισμένον τῆς γενέσεως (ἀδύνατον γάρ), εἴτε διὰ τὸ δριμέα φαγεῖν τεθνήξεται εἴτε διὰ τὴν μάχην | |
| 20 | τῶν στοιχείων. | |
| 21n | Ἀλλ’ εἰς ἀρχὴν ποίαν. | |
| 22 | Ἐντεῦθεν ζητεῖ ὑπὸ ποίαν ἀρχὴν ἀνακτέον τὰ κατὰ συμβεβηκὸς αἴτια, καί φησιν ὅτι εἰς ποίαν ἀρχὴν δεῖ αὐτὰ ἀνάγειν; ἆρά γε εἰς τὴν ὑλικὴν ἢ εἰς τὴν εἰδικὴν ἢ εἰς τὴν ποιητικὴν ἢ εἰς τὴν τελικήν; καὶ ἐρεῖ ἐν | |
| 25 | ἄλλοις ὅτι εἰς τὴν ποιητικήν. ὥστε δεῖ ἡμᾶς παρελθεῖν τὰ κατὰ συμβε‐ βηκός· ἱκανῶς γὰρ αὐτοῖς ὁ λόγος ἐνδιέτριψε. | |
| 27n | Τὸ δὲ ὡς ἀληθὲς ὂν καὶ μὴ ὂν ὡς ψεῦδος. | |
| 28 | Ἐντεῦθεν λέγει ἡμῖν περὶ τοῦ σημαινομένου τοῦ ὄντος τοῦ κατ’ ἀλή‐ θειαν καὶ ψεῦδος. καλῶς δὲ εἶπε καὶ μὴ ὂν ὡς ψεῦδος διὰ τὰ ἀνύ‐ | |
| 30 | παρκτα, οἷον τραγέλαφον ἤ τι τοιοῦτον· τοῦτο γὰρ οὐκ ἔστιν ὡς ψεῦδος, ἐπειδὴ μηδὲ ὑπάρχει· ταῦτα γὰρ λέγομεν ψευδῆ, τὰ ὄντα μὲν λεγόμενα δὲ μὴ εἶναι. τὸ οὖν ἀληθὲς καὶ ψεῦδος περὶ σύνθεσιν καὶ διαίρεσιν θεωρεῖ‐ ται, τὸ δὲ σύνολον, τουτέστι τὸ ἀληθὲς καὶ τὸ ψεῦδος, περὶ μερισμὸν ἀντιφάσεως. ἀληθὴς γάρ ἐστι κατάφασις, ὅταν συνθῶμεν τὰ ἔχοντα τοι‐ | |
| 35 | αύτην φύσιν, δηλονότι ἐναντίαν ψευδεῖ καταφάσει· ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τῆς | 373 |
In met.374 | ἀποφάσεως. πῶς δὲ νοεῖν τὸ ἅμα ἢ τὸ χωρὶς συμβαίνει, ἄλλος λόγος· λέγω δὴ τὸ ἅμα καὶ τὸ χωρίς, ὥστε μὴ λέγειν ἡμᾶς ἄνθρωπος, ἵππος, κύων ἅμα ἢ χωρὶς (οὐδὲν γὰρ ἐντεῦθεν ἀληθὲς ἢ ψεῦδος), ἀλλὰ δεῖ λέγειν ὅτι ὁ ἄνθρωπος ζῷόν ἐστιν ἢ ὅτι ὁ ἄνθρωπος ζῷον [ἐστὶν ἢ] οὐκ ἔστιν. | |
| 5 | ὥστε τὸ ψεῦδος καὶ τὸ ἀληθὲς οὐκ ἐν τοῖς πράγμασιν, ἀλλ’ ἐν τοῖς λόγοις, οἷον ὅτι τὸ ἀληθὲς ἀγαθόν, τὸ δὲ ψεῦδος κακόν· ἐν διανοίᾳ γάρ εἰσι· περὶ δὲ τὰ ἁπλῶς καὶ τὰ τί ἐστιν 〈οὐχ〉 ὑπάρχει ἡ διάνοια· ὁ γὰρ νοῦς αἱρεῖ τὰ ἁπλᾶ, τουτέστι τὰ νοητά, ἁπλαῖς ἐπιβολαῖς. ὅσα οὖν δεῖ θεωρῆσαι περὶ τὸ ὄντως ὂν καὶ μὴ ὄν, τουτέστι τὸ καθ’ αὑτό, ὕστε‐ | |
| 10 | ρον ἐροῦμεν. ἐπειδὴ οὖν ἡ σύνθεσις καὶ ἡ διαίρεσις, τουτέστιν ἡ κατά‐ φασις καὶ ἡ ἀπόφασις, ἐν διανοίᾳ θεωροῦνται, ἀλλ’ οὐκ ἐν τοῖς πράγμασι, τὸ δὲ τοιοῦτον ὄν, τουτέστι τὸ κατ’ ἀλήθειαν 〈καὶ〉 ψεῦδος, ἕτερόν ἐστι τοῦ κυρίως ὄντος, τουτέστι τοῦ καθ’ αὑτὸ ὄντος (ἢ γὰρ οὐσίαν δηλοῖ τὸ καθ’ αὑτὸ ὂν ἢ ποσὸν ἢ ποιὸν ἤ τινα ἄλλην τῶν δέκα κατηγοριῶν· ταῦτα | |
| 15 | γὰρ συνάπτει ἢ ἀφαιρεῖ ἡ διάνοια συνάπτουσα τὴν οὐσίαν ποσῷ καὶ λέγουσα τὸν Ἀχιλλέα εἶναι πέντε πηχῶν, ἢ λευκὸν ἢ πατέρα), δεῖ οὖν ἀφεῖναι τὸ κατὰ συμβεβηκὸς ὂν καὶ τὸ ὡς ἀληθές. τοῦ μὲν γάρ ἐστι τὸ αἴτιον ἀόριστον, τοῦ δὲ τῆς διανοίας ἡ ἀλήθειά τί ἐστι· καὶ ἀμφό‐ τερα δὲ ταῦτα περὶ τὸ λοιπὸν γένος τοῦ ὄντος καταγίνεται, τουτέστι τὸ καθ’ | |
| 20 | αὑτό, καὶ οὐ δηλοῦσιν ἑτέραν τινὰ φύσιν παρὰ τὸ καθ’ αὑτὸ ὄν· τὰ γὰρ κατὰ συμβεβηκὸς καὶ τὸ ἀληθὲς περὶ αὐτὸ στρέφονται. διὸ δεῖ ἡμᾶς τὰ αἴτια τοῦ κυρίως ὄντος, τοῦ καθ’ αὑτό, ἐπισκέψασθαι, ἐπειδὴ καὶ τὰ ἄλλα ἐν αὐτῷ θεωρεῖται. καὶ ὅτι τὸ τοιοῦτον ὂν ἐν ταῖς δέκα κατηγορίαις | |
| θεωρεῖται ** | 374 | |
In met.375(1t) | ΣΧΟΛΙΑ ΕΙΣ ΤΟ Ζ ΤΗΣ ΜΕΤΑ ΤΑ ΦΥΣΙΚΑ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ | |
| 2t | ΠΡΑΓΜΑΤΕΙΑΣ | |
| 3n | Τὸ ὂν λέγεται πολλαχῶς, καθάπερ διειλόμεθα πρό‐ | |
| 4n | τερον ἐν τοῖς περὶ τοῦ ποσαχῶς. | |
| 5 | Εἰπὼν ἐν τῷ Δ ὅτι πολλαχῶς λέγεται τὸ ὄν, καθ’ αὑτὸ καὶ κατὰ συμβεβηκός, καὶ ὡς τὸ ἀληθὲς καὶ ψεῦδος, καὶ ὡς τὸ δυνάμει καὶ τὸ ἐνεργείᾳ, καὶ διαλεχθεὶς ἐν τῷ Ε περὶ τοῦ κατὰ συμβεβηκὸς ὄντος καὶ τοῦ ὡς ἀληθοῦς καὶ ψευδοῦς, καὶ ἀποδείξας ὅτι ἡ σοφία οὐ διαλέγεται περὶ τοῦ κατὰ συμβεβηκὸς ὄντος, ἐπειδὴ μηδ’ ἄλλη τις τέχνη διαλέγεται | |
| 10 | περὶ αὐτοῦ, μήτε δὲ περὶ τοῦ ὡς ἀληθοῦς καὶ ψευδοῦς, ἐπειδὴ ταῦτα μὲν περὶ λόγον ἔχουσι τὸ εἶναι, ἡ δὲ σοφία περὶ πραγμάτων διαλέγεται, ἐν‐ ταῦθα ἐν τῷ Ζ περὶ τοῦ καθ’ αὑτὸ ὄντος διαλέγεται· περὶ γὰρ τοῦ ὡς δυνάμει καὶ ἐνεργείᾳ διαλέγεται ἐν τῷ Η καὶ ἐν τῷ Θ· καὶ ἐπειδὴ τὰ καθ’ αὑτὸ ὄντα θεωρεῖται ἐν ταῖς δέκα κατηγορίαις, διαλέγεται ἡμῖν περὶ | |
| 15 | τῶν δέκα κατηγοριῶν. ἀλλ’ ἐπειδὴ κυριωτάτη ἐστὶ τῶν δέκα κατηγοριῶν ἡ οὐσία, τούτου χάριν περὶ τῆς οὐσίας λόγον ποιεῖται πολύν. εἶτα ἐπειδὴ τῆς οὐσίας ἡ μέν ἐστιν ἀσώματος καὶ ἁπλῆ ἡ δὲ σύνθετος, μᾶλλον δὲ ἡμῖν ἔγνωσται ἡ σύνθετος τῆς ἁπλῆς, περὶ τῆς συνθέτου ποιεῖται τὸν λό‐ γον· εἶτα λοιπὸν καὶ περὶ τοῦ εἴδους. ἀλλ’ ἐπειδὴ τὸ μέν ἐστιν ἄυλον εἶδος | |
| 20 | τὸ δὲ ἔνυλον, ἐν δὲ ταῖς συνθέτοις οὐσίαις μάλιστα τὸ ἔνυλον εἶδος θε‐ ωρεῖται, τούτου χάριν πολὺν λόγον περὶ τοῦ ἐνύλου εἴδους ποιεῖται, καὶ ζητεῖ τίνος ἐστὶν ὁρισμὸς μᾶλλον ὁ λέγων ζῷον λογικὸν θνητόν, ἆρά γε τοῦ ἐνύλου εἴδους ἢ τοῦ ἀύλου. καὶ τὸν πολὺν λόγον ἐνταῦθα περὶ ὁρι‐ σμῶν ποιεῖται, καὶ ζητεῖ ἆρα τετραχῶς λέγονται αἱ οὐσίαι, ὥς τινες ὑπέ‐ | |
| 25 | λαβον, ἡ καθόλου, ἡ γενική, ἡ εἰδική, καὶ ἡ καθ’ ἕκαστα, καὶ λεπτουργεῖ παντοδαπῶς τὸν περὶ τῆς οὐσίας λόγον, καὶ δείκνυσιν ὅτι οὐκ ἔστιν αὐτὴ καθ’ αὑτὴν ἡ καθόλου, ὥς τινες ὑπέλαβον. εἶτα λοιπὸν δείκνυσιν ὅτι κατὰ | |
| πάντα τὰ σημαινόμενα τοῦ προτέρου κρείττων ἐστὶν ἡ οὐσία τῶν συμβε‐ | 375 | |
In met.376 | βηκότων, φύσει, χρόνῳ, λόγῳ, γνώσει· φύσει μὲν ὅτι συναναιρεῖ καὶ οὐ συναναιρεῖται, χρόνῳ δὲ ὅτι ἐπιγίνεται τὰ συμβεβηκότα ταῖς οὐσίαις. ὡς γὰρ ἔχει ἡ μερικὴ πρὸς τὴν μερικήν, οὕτως ἔχει καὶ ἡ καθόλου πρὸς τὴν καθόλου. εἰ τοίνυν [τὰ ἄτομα] ἐπὶ τῶν ἀτόμων πρότεραι ὑπάρχουσιν αἱ | |
| 5 | οὐσίαι τῶν συμβεβηκότων (ἐπιγίνονται γὰρ ὕστερον αὐταῖς τὰ συμβεβη‐ κότα, ὡς εἰρήκαμεν, διὸ καὶ ὕστερον πολλάκις ἐπιγίνεται τὸ λευκόν), δῆ‐ λον ὡς ὅτι καὶ ἐπὶ τῶν καθόλου οὐσιῶν οὕτως ἔχει ἡ φύσις. ἀλλὰ καὶ λόγῳ προτέρα ἐστὶν ἡ οὐσία τῶν συμβεβηκότων, εἴ γε τὴν μὲν οὐσίαν παραλαμβάνομεν εἰς τοὺς ὁρισμοὺς τῶν συμβεβηκότων λέγοντες οὕτως ὅτι | |
| 10 | ποιότητα λέγω καθ’ ἣν ποιοί τινες λέγονται, τὰ δὲ συμβεβηκότα οὐ παρα‐ λαμβάνομεν εἰς τὸν ὁρισμὸν τῆς οὐσίας. ὥστε προτέρα ὑπάρχει καὶ τῷ λόγῳ ἡ οὐσία τῶν συμβεβηκότων. καὶ αὖ τῇ γνώσει προτέρα ὑπάρχει ἡ οὐσία τῶν συμβεβηκότων· εἰ γὰρ μὴ προλάβωμεν τὸ τί ἐστι τοῦ ποσοῦ καὶ τοῦ ποιοῦ, ὅ ἐστιν οὐσίας, οὐ δυνάμεθα γνῶναι τί ἐστι ποσὸν ἢ ποιόν, εἴ | |
| 15 | γε ἐκ τῶν ὁρισμῶν θηρῶνται τὰ πράγματα. | |
| 16n | Τὸ ὂν λέγεται πολλαχῶς, καθάπερ διειλόμεθα πρό‐ | |
| 17n | τερον. | |
| 18 | Φησὶν ὅτι τὸ ὂν πολλαχῶς λέγεται, καθάπερ εἰρήκαμεν ἐν τῷ Δ στοι‐ χείῳ· σημαίνει γὰρ τὸ μὲν τί ἐστι καὶ τόδε τι. καὶ δι’ ἀμφοτέρων | |
| 20 | τὴν οὐσίαν ἐδήλωσεν· ἐρωτώμενοι γὰρ τί ἐστι τόδε τὸ πρᾶγμα, οὐσίαν ἀπο‐ δίδομεν, οὐ συμβεβηκός, οἷον ὅτι ζῷον λογικὸν θνητόν· καὶ πάλιν δεικτικῶς περὶ τῆς οὐσίας ἐρωτώμενοι τὸ τόδε τι ἀποδίδομεν. δηλοῖ οὖν τὸ καθ’ αὑτὸ ὂν οὐσίαν, ποσόν, ποιὸν καὶ τὰς ἄλλας κατηγορίας. τοσαυταχῶς οὖν, φησίν, λεγομένου τοῦ ὄντος φανερόν ἐστιν ὅτι πάντων πρῶτόν ἐστιν | |
| 25 | ὂν ἡ οὐσία. ὅταν μὲν γὰρ περὶ συμβεβηκότος ἐρωτηθῶμεν ποῖόν τί ἐστιν, οὕτως λέγομεν· 〈οὐ γὰρ〉 οὐσίαν μόνον ἀποδίδομεν λέγοντες ἄνθρωπον, οὔτε δὲ λέγομεν συμβεβηκὸς μόνον ποιὸν λέγοντες, ἀλλὰ οὐσίαν πεποιωμένην, οἷον ὅτι ἀγαθὸν ἢ κακόν. ὅταν δὲ τί ἐστιν ἐρωτηθῶμεν, οὐκ ἀποδίδομεν συμβεβηκὸς μόνον λέγοντες λευκὸν ἢ θερμόν, ἀλλ’ οὐσίαν μόνον λέγοντες | |
| 30 | ἄνθρωπον ἢ θεόν. ὥστε εἰ τὰ συμβεβηκότα δέονται τῆς οὐσίας, ἡ δὲ οὐσία οὐ δεῖται, κρείττων ἄρα ἡ οὐσία τῶν συμβεβηκότων. τὰ γὰρ ἄλλα ὄντα τὰ παρὰ τὴν οὐσίαν λέγονται ὄντα τῷ μετέχειν τοῦ κυρίως ὄντος, φημὶ δὴ τῆς οὐσίας· τὰ μὲν γάρ εἰσι ποσότητες τῆς οὐσίας, ὥσπερ τὸ ποσόν, τὰ δὲ πάθη, ὥσπερ τὸ ποιόν. διὸ καὶ ἄξιον ἀπορῆσαι περὶ τῆς | |
| 35 | ὑγείας αὐτῆς καθ’ αὑτὴν καὶ τῆς βαδίσεως καὶ τῶν ἄλλων τῶν τοιούτων, πότερον ὄντα ὑπάρχουσιν αὐτὰ καθ’ αὑτὰ ἢ οὐδὲ ὅλως, εἰ μήτι γε ἄρα ἐν ψιλῇ ἐπινοίᾳ, ἀλλὰ τότε ἔχουσιν ὑπόστασιν, ὅταν σὺν τῇ οὐσίᾳ θεωρῶν‐ | |
| ται. ταῦτα οὖν εἰσιν ὄντα τὸ καθήμενον καὶ τὸ ὑγιαῖνον, ἐπειδὴ τότε | 376 | |
In met.377 | μετὰ τῆς οὐσίας λαμβάνονται· τὸ γὰρ ἀγαθὸν ἢ τὸ καθήμενον οὐκ ἄνευ τοῦ τόδε ὑπάρχει, τουτέστιν οὐσίας, οὔτε δὲ χωρισθέντα αὐτῆς δύνανται δια‐ σώζεσθαι. ὥστε διὰ τὴν οὐσίαν κἀκεῖνα ὑπάρχουσιν. ὥστε τὸ πρώτως ὂν καὶ οὐ τὶ ὂν ἀλλὰ ἁπλῶς ὂν ἡ οὐσία ἐστί. | |
| 5n | Πολλαχῶς οὖν λέγεται τὸ πρῶτον. | |
| 6 | Φησὶν ὅτι, καθάπερ ἐν Κατηγορίαις μεμαθήκαμεν, πολλαχῶς τὸ πρῶ‐ τον λέγεται. πρώτη οὖν πάντων ἐστὶν ἡ οὐσία καὶ φύσει καὶ λόγῳ καὶ χρόνῳ καὶ γνώσει. αἱ γὰρ ἄλλαι κατηγορίαι οὐ δύνανται αὐταὶ καθ’ αὑ‐ τὰς ὑποστῆναι, αὕτη δὲ ἄνευ ἐκείνων δύναται. καὶ τῷ λόγῳ δὲ προτέρα, | |
| 10 | ἐπειδὴ παραλαμβάνεται εἰς τὸν ὁρισμὸν τῶν συμβεβηκότων, ὡς ἔδειξεν ἡ θεωρία. ἄλλως τε δὴ τότε γινώσκεται ἕκαστον, ὅταν τὴν οὐσίαν αὐτοῦ γνῶμεν, ἤπερ τὰ συμβεβηκότα, οἷον γινώσκομεν μᾶλλον τὸν ἄνθρωπον, ὅταν γνῶμεν ὅτι ζῷον λογικόν ἐστιν ἢ ὅταν γνῶμεν ὅτι λευκόν ἐστι· ταῦτα γὰρ καὶ ἄλλῳ ὑπάρχουσι. καὶ πάλιν ἐπὶ τοῦ πυρὸς γινώσκομεν ὅτι πῦρ ἐστι | |
| 15 | γνόντες αὐτὸ ξηρὸν καὶ θερμὸν καὶ φωτιστικὸν καὶ καυστικόν, ἢ ὅτι ξαν‐ θόν ἐστιν ἢ ἄλλο τι τοιοῦτον ἔχον χρῶμα. ἄλλως τε δὴ καὶ αὐτὰ τὰ συμβεβηκότα τότε γινώσκομεν, ὅταν τὰς οὐσίας αὐτῶν γνῶμεν, οἷον τί ἐστι ποσὸν ἢ ποιόν, ἢ ὅτι τὸ ἴσον καὶ ἄνισον, ἢ ὅμοιον καὶ ἀνόμοιον· ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων. | |
| 20n | Καὶ δὴ καὶ τὸ πάλαι τε καὶ νῦν καὶ ἀεὶ ζητούμενον | |
| 21n | καὶ ἀεὶ ἀπορούμενον. | |
| 22 | Δείξας ὅτι τὸ κυρίως ὂν ἡ οὐσία ἐστὶ κατὰ τὰ τρία σημαινόμενα τοῦ προτέρου, ἐπειδὴ καὶ αὕτη αἰτία τοῦ εἶναι τὰ συμβεβηκότα, ἐντεῦθεν μαρ‐ τυρίαν ποιεῖται τῶν παλαιῶν, καί φησιν ὅτι καὶ οἱ παλαιοὶ περὶ τοῦ ὄντος | |
| 25 | διαλεχθῆναι βουλόμενοι περὶ τῆς οὐσίας εἰρήκασι· καὶ οἱ μὲν ἓν εἰρήκασιν εἶναι τὸ ὄν, ὥσπερ Παρμενίδης καὶ Μέλισσος, οἱ δὲ πολλά, ὥσπερ Ἐμπε‐ δοκλῆς λέγων τὰ τέσσαρα στοιχεῖα καὶ τὸ νεῖκος καὶ τὴν φιλίαν, καὶ Παρ‐ μενίδης μὲν πῦρ καὶ γῆν, οἱ δὲ ἄπειρα, ὥσπερ Λεύκιππος καὶ Δημόκριτος καὶ Ἀναξαγόρας. καὶ πάλιν οἱ μὲν μίαν οὐσίαν εἶναι εἰρήκασιν, οἷον τὴν | |
| 30 | αἰσθητήν, ὥσπερ οἱ φυσικοὶ καὶ οἱ Στωικοί, οἱ δὲ τρεῖς εἰρήκασιν εἶναι οὐσίας, ὥσπερ Πλάτων τὰς ἰδέας καὶ τὰ μαθήματα, τουτέστι τὰ διανοή‐ ματα, καὶ τὰς αἰσθητὰς οὐσίας. καὶ κυρίως μὲν οὐσίας ἔλεγε τὰς ἰδέας, οὐ κυρίως δὲ τὰ αἰσθητά· ‘τὶ τὸ ὂν μὲν ἀεί, γένεσιν δὲ οὐκ ἔχον, καὶ τὶ τὸ γινόμενον μέν, ὂν δὲ οὐδέποτε‘. ὁμοίως καὶ οἱ περὶ Σπεύσιππον καὶ | |
| 35 | Ξενοκράτην. καὶ ὁ μὲν Σπεύσιππος πολλὰς ἔλεγεν εἶναι οὐσίας· ἄλλην | |
| γὰρ οὐσίαν ἔλεγεν εἶναι μεγεθῶν καὶ ἄλλην ἀριθμῶν, καὶ ἐπὶ πάντων τῶν | 377 | |
In met.378 | ὁμοίων, καὶ πάλιν ἄλλην οὐσίαν νοῦ καὶ ἄλλην ψυχῆς, καὶ ἄλλην σημείου καὶ ἄλλην γραμμῆς καὶ ἄλλην ἐπιφανείας, ἐπειδή, φησί, διαφόρως ἐδόξασαν οἱ πρὸ ἡμῶν. ἄδηλον δὲ ἡμῖν ἐστι πότερον τὰς αἰσθητὰς μόνον εἶναι ἔλεγον οὐσίας, καὶ τούτων ἆρα πάσας ἢ ἐνίας ἐξ αὐτῶν· ὁμοίως δὲ καὶ | |
| 5 | περὶ τῆς ἀσωμάτου, ἆρα μόνην τὴν ἀσώματον ὑπετίθεντο, καὶ εἰ μόνην, ἆρα πᾶσαν ἢ τινά. φησὶν οὖν ὅτι δεῖ ἡμᾶς διαστείλασθαι τὰ διάφορα σημαινόμενα τῆς οὐσίας, καὶ γνῶναι ποία ἐστὶν ἡ κυρίως οὐσία ἐξ ὧν δεί‐ κνυμεν. φησὶν οὖν ὅτι τετραχῶς λέγεται ἡ οὐσία· τὸ εἶδος, ἐπειδὴ καὶ αὐτὸ χαρακτηριστικόν ἐστι τοῦ συνθέτου, ἐπειδὴ καὶ τελειοῖ, λέγεται οὐσία, | |
| 10 | καὶ τὸ καθόλου, τουτέστιν ἡ ἰδέα, λέγεται οὐσία, καὶ τὸ γένος, οἷον τὸ ζῷον, λέγεται οὐσία, καὶ τὸ ὑποκείμενον, τουτέστι τὸ σύνθετον. καὶ τοῦτο διαιρεῖται τριχῇ εἰς τὴν ὕλην καὶ τὸ εἶδος καὶ τὸ συναμφότερον. καί φησιν ὅτι εἰ ὑποθώμεθα κυρίως ταύτην εἶναι οὐσίαν διὰ τὸ ὑποκεῖσθαι, τὴν ὕλην μάλιστα εἶναι οὐσίαν φήσομεν, ἐπειδὴ αὕτη πᾶσιν ὑπόκειται. | |
| 15n | Καὶ δὴ καὶ τὸ πάλαι τε καὶ νῦν καὶ ἀεὶ ζητούμενον. | |
| 16 | Φησὶν ὅτι καὶ πάλαι ὑπὸ τῶν πρὸ ἡμῶν ἐζητήθη τοῦτο καὶ νῦν δὲ ζητεῖται καὶ ἀεὶ ἀπορεῖται, ποῖόν ἐστι τὸ ὄν. τοῦτο δέ ἐστι ζητῆσαι τί ἐστιν οὐσία· κυρίως γὰρ ὄν, ὡς ὁ λόγος ἔδειξεν, ἡ οὐσία. ταύτην γὰρ οἱ μὲν μίαν εἶναί φασιν, ὥσπερ Παρμενίδης, οἱ δὲ πολλάς, ὥσπερ | |
| 20 | Ἐμπεδοκλῆς, καὶ οἱ μὲν πεπερασμένας, οἱ δὲ ἀπείρους, ὥσπερ Δη‐ μόκριτος. διὰ τοῦτο οὖν καὶ ἡμῖν μάλιστα καὶ πρῶτον καὶ μόνον ὡς εἰπεῖν περὶ τοῦ ὄντως ὄντος, τουτέστι τοῦ κατὰ τὴν οὐσίαν, δεῖ θεωρῆσαι, τίς ἐστιν ἡ κυρίως οὐσία, ἐπειδὴ καὶ οἱ παλαιοὶ περὶ ταύτης ἐζήτησαν. | |
| 24n | Δοκεῖ δ’ ἡ οὐσία ὑπάρχειν. | |
| 25 | Φανερώτατα ὑπάρχειν τοῖς σώμασι. διὸ τά τε ζῷα καὶ τὰ φυτὰ καὶ τὰ μόρια αὐτῶν οὐσίας εἶναί φαμεν, οἷον χεῖρα καὶ κε‐ φαλὴν καὶ τὰ φυσικὰ πάντα σώματα, οἷον πῦρ καὶ ὕδωρ καὶ γῆν καὶ ἁπλῶς εἰπεῖν πάντα τὰ αἰσθητά, καὶ ὅσα ἢ μόρια τούτων, ὥσπερ τὰ ζῷα ἢ τὸ μερικὸν ὕδωρ, ἢ ἐκ τούτων ἐστίν, ἢ μορίων ἢ πάντων. | |
| 30 | καὶ μορίων μὲν λέγει τὰ ζῷα· ἐκ γὰρ τῶν μορίων τῶν στοιχείων συνεστή‐ κασιν· ἐκ πάντων δὲ τὸν πάντα κόσμον. διὸ ἐπήγαγεν οἷον ὅ τε οὐρανὸς καὶ τὰ μόρια αὐτοῦ, ἄστρα καὶ σελήνη καὶ ἥλιος. καὶ σημειωτέον ὅτι ἐνταῦθα ἐκ τῶν τεσσάρων στοιχείων φησὶν εἶναι τὸν οὐρανόν. | |
| 34n | Πότερον δὲ αὗται μόναι εἰσὶν οὐσίαι. | |
| 35 | Φησὶν ὅτι δεῖ ἡμᾶς ζητῆσαι, πότερον αὗται καὶ μόναι οὐσίαι ὑπάρ‐ | |
| χουσιν 〈αἱ〉 αἰσθηταί, ἢ καὶ ἄλλαι, τουτέστιν ἀσώματοι, ἢ τούτων τῶν | 378 | |
In met.379 | ἀσωμάτων τινὲς ἢ καὶ ἄλλων, τουτέστι τῶν αἰσθητῶν, τινὲς καὶ οὐ πᾶσαι, ἢ αὗται μὲν οὔκ εἰσιν οὐσίαι, οὔτε αἱ νοηταὶ οὔτε αἱ αἰσθηταί, ἀλλὰ ἄλλαι. φησὶν οὖν ὅτι τοῖς μὲν Πυθαγορείοις δοκοῦσιν εἶναι οὐσίαι τὰ τοῦ σώματος πέρατα, οἷον ἐπιφάνεια, γραμμή, στιγμὴ καὶ μονάς. δῆλον δέ, φησίν, | |
| 5 | ὅτι ταῦτα συμβολικῶς ἔλεγον ἐκεῖνοι· τὴν γὰρ στιγμὴν ἐλάμβανον ἀναλόγως τῷ νῷ διὰ τὸ ἀμερές, τὴν δὲ γραμμὴν τῇ ψυχῇ διὰ τὸ ἔχειν τὸ ποθέν ποι, τουτέστιν ἀπὸ προτάσεων ἐπὶ συμπεράσματα, τὴν δὲ ἐπιφάνειαν τῇ φύσει, τὰ δὲ σώματα τοῖς στερεοῖς διὰ τὸ πλάτος καὶ μῆκος καὶ βάθος. ἄλλοι δὲ ὥσπερ οἱ φυσικοὶ οὐκ οἴονται εἶναι ἑτέραν οὐσίαν παρὰ τὰ αἰ‐ | |
| 10 | σθητά. οἱ δὲ πλείονας ὑποτίθενται οὐσίας, ὥσπερ Πλάτων, καὶ τὰς αἰσθη‐ τὰς καὶ τὰ μαθήματα καὶ τὰς νοητάς· καὶ μᾶλλόν φησι ταύτας οὐσίας εἶναι, τουτέστι τὰς νοητάς. Σπεύσιππος δὲ καὶ πλείους οὐσίας ὑπο‐ τίθεται ἀπὸ τοῦ ἑνὸς ἀρξάμενος, καὶ ἀρχὰς καὶ οὐσίας· ἄλλην γὰρ οὐσίαν λέγει εἶναι τῶν ἀριθμῶν καὶ ἄλλην τῶν μεγεθῶν καὶ ἄλλην | |
| 15 | ψυχῆς, καὶ † τούτων ἐπεκτείνει τὰς οὐσίας. | |
| 16n | Ἔνιοι δὲ τὰ μὲν εἴδη καὶ τοὺς ἀριθμούς. | |
| 17 | Ἐντεῦθεν εἰς τὸν Ξενοκράτην ἀποτείνεται, καί φησιν ὅτι τὰ εἴδη τῶν πραγμάτων τοῖς ἀριθμοῖς προσηγόρευεν, ἐπειδή, ὥσπερ οἱ ἀριθμοὶ περιορι‐ στικοί εἰσιν ὧν εἰσιν ἀριθμοί, οὕτω δὴ καὶ τὰ εἴδη περιοριστικὰ τῆς ὕλης | |
| 20 | ὑπάρχουσιν. εἶτα μετὰ τὰς ἰδέας δευτέρας οὐσίας ὑποτίθεται τὰς διανοη‐ τάς, τουτέστι τὰ μαθήματα, γραμμὰς καὶ ἐπίπεδα· τελευταῖα δὲ τὰ φυ‐ σικά. περὶ γοῦν τῶν διαφόρων δοξῶν, ποία λέγεται καλῶς ὑπὸ τῶν πα‐ λαιοτέρων καὶ ποία οὐ καλῶς, καὶ τίνων εἰσὶ κυρίως οὐσίαι, καὶ πότερόν εἰσί τινες οὐσίαι παρὰ τὰς αἰσθητὰς οὐσίας ἢ οὔκ εἰσι, καὶ αὗται | |
| 25 | εἰ μὴ αἰσθηταί, πῶς εἰσιν, ἆρα δέονται ὑποκειμένου ἢ οὔ, καὶ πότερον ἔστι τις οὐσία χωριστὴ τῆς ὕλης, καὶ διὰ τίνα αἰτίαν ἐστὶ χωριστὴ τῆς ὕλης, ὡς μὴ δεομένη ἢ ὡς παρακτικὴ τῆς ὕλης ἢ ἀσώματος οὐσία, καὶ πῶς ἐστιν, ἆρά γε αὐτὴ καθ’ αὑτήν, καὶ τίς ἡ φύσις αὐτῆς, ἢ ἄρα οὐκ ἔστιν ἑτέρα τις οὐσία παρὰ τὰς αἰσθητὰς οὐσίας, δεῖ οὖν ἡμᾶς | |
| 30 | ἐπισκέψασθαι περὶ τούτων διελομένους τὰ διάφορα σημαινόμενα τῆς οὐ‐ σίας, καὶ εἰπόντας πρότερον τί ἐστιν οὐσία. | |
| 32n | Λέγεται δὲ ἡ οὐσία. | |
| 33 | Φησὶν ὅτι τετραχῶς λέγεται ἡ οὐσία. λέγεται γὰρ οὐσία τὸ εἶδος αὐτὸ καθ’ αὑτό, καὶ τὸ καθόλου, τουτέστιν ἡ ἰδέα, καὶ τὸ γένος, τουτ‐ | |
| 35 | έστι τὸ ζῷον, καὶ τέταρτον λέγεται οὐσία εἶναι τὸ ὑποκείμενον. τὸ δὲ | 379 |
In met.380 | ὑποκείμενόν ἐστι καθ’ οὗ τὰ ἄλλα λέγεται, ἐκεῖνο δὲ οὐκέτι κατ’ ἄλλου λέγεται. διὸ δεῖ ἡμᾶς πρότερον περὶ τοῦ ὑποκειμένου διο‐ ρίσασθαι. τοῖς γὰρ πολλοῖς ἀνθρώποις μάλιστα δοκεῖ εἶναι οὐσία τὸ ὑποκείμενον πρῶτον· τὸ δὲ ὑποκείμενον φαίνεται εἶναι καὶ ἡ ὕλη | |
| 5 | ὡς ὑπομένουσα καὶ δεχομένη, φαίνεται εἶναι καὶ τὸ εἶδος ὡς τελειοῦν τὴν ὕλην καὶ ὁρίζον καὶ τρόπον τινὰ εἰς τὸ εἶναι παράγον, τρίτον δὲ τὸ σύνθετον τὸ ἐκ τούτων. ὕλη οὖν ἐστι κατὰ ἀναλογίαν ὥσπερ ὁ χαλκός, τὸ δὲ εἶδος τὸ τοιόνδε σχῆμα τοῦ χαλκοῦ, οἷον τοῦ ἀνδριάν‐ τος, ἐκ τούτου συγκείμενος αὐτὸς ὁ ἀνδριάς. ὥστε εἰ τὸ εἶδος τῆς | |
| 10 | ὕλης πρότερον ὡς τελειοῦν, τὸ δὲ τελειοῦν τοῦ τελειουμένου πρότερον τῇ φύσει ὑπάρχει, καὶ τοῦ συνθέτου αὐτοῦ πρότερόν ἐστι τὸ εἶδος, ὥσπερ ἡ ὑγίεια κρείττων ἐστὶ τῆς ὑγιείας τῆς ἐχούσης νόσον τινά. ὥστε ἐν σκιαγραφίᾳ τέως εἴρηται ἡμῖν τί ἐστιν οὐσία, ὅτι τὸ μὴ καθ’ ὑπο‐ κειμένου, ἀλλὰ καθ’ οὗ τὰ ἄλλα λέγονται. ὅμως καὶ οὕτως ἄδηλόν | |
| 15 | ἐστι· δύναται γὰρ καὶ ἡ ὕλη ὑποκείμενον εἶναι, καὶ διὰ τοῦτο καὶ οὐσία. μόνη γὰρ αὕτη ὑπομένει τῆς ἄλλης διαφευγούσης· περιαιρουμένων γὰρ τῶν ἄλλων οὐ φαίνεται οὐδὲν ὑπομένον παρὰ τὴν οὐσίαν. τὰ μὲν γὰρ ἄλλα τῶν σωμάτων πάθη, τουτέστι μεταβολαί, καὶ ποιή‐ ματα ἐνέργειαι ὑπάρχουσι καὶ δυνάμεις, οἷον τὸ βαδίζειν, τὸ δὲ μῆκος | |
| 20 | καὶ πλάτος καὶ βάθος ποσότητες ὑπάρχουσιν ἀλλ’ οὐκ οὐσίαι· τὸ γὰρ ποσὸν οὐκ οὐσία ὑπάρχει, ἀλλὰ μᾶλλον τοῦτό ἐστιν οὐσία, ᾧτινι ταῦτα πρώτως ὑπάρχουσιν. ὑπάρχει γὰρ πρώτως ταῦτα τῇ ὕλῃ, ὥστε ἡ ὕλη ἐστὶν οὐσία. ἀφαιρουμένου τοίνυν μήκους πλάτους βάθους οὐδὲν ὁρῶμεν ἀπολειπόμενον, εἰ μὴ μόνον τὸ ὁριζό‐ | |
| 25 | μενον ὑπὸ τούτων, τοῦτο δέ ἐστιν ὕλη· ὥστε τοῖς οὕτω σκοποῦσιν ἀνάγκη μόνην τὴν ὕλην ὑποτίθεσθαι οὐσίαν. λέγω δὴ ὕλην ἥτις αὐτὴ καθ’ αὑτὴν μήτε ποσόν ἐστι μήτε ἄλλο μηδὲν οἷς ὥρι‐ σται τὸ ὄν, τουτέστι μηδεμία ἄλλη κατηγορία. | |
| 29n | Ἔστι γάρ τι καθ’ οὗ κατηγορεῖται τούτων ἕκαστον ᾧ | |
| 30n | τὸ εἶναι ἕτερον. | |
| 31 | Τὸ γὰρ ὑποκείμενον τούτων ἕτερόν ἐστι κατὰ τὸν ὁρισμόν, τουτέστιν ἡ ὕλη· τὰ μὲν γὰρ ἄλλα τῆς οὐσίας κατηγορεῖται, αὕτη δὲ τῆς ὕλης, οἷον κατὰ ζῴου λογικοῦ θνητοῦ κατηγορεῖται καὶ τὸ ποσὸν καὶ τὸ ποιὸν καὶ αἱ ἄλλαι, τουτέστι κατὰ τοῦ ἀνθρώπου, ὁ δὲ ἄνθρωπος κατὰ τῆς ὕλης. | |
| 35 | ὥστε τὸ ἔσχατον καθ’ αὑτὸ οὐδεμία ἐστὶ τῶν κατηγοριῶν. οὔτε δὲ αἱ στερήσεις ταὐτόν εἰσι τῇ ὕλῃ, εἴ γε ἡ μὲν οὐχ ὑπομένει ἐπιὸν τὸ εἶδος, ἡ δὲ ὕλη ὑπομένει. ἡ δὲ στέρησις οὐχ ὑπομένει, ὡς εἴρηται, ὕπαρξιν ἔχουσα κατὰ συμβεβηκός· τῷ γὰρ ἀπεῖναι ἐκ τοῦδε τὸ ἀνθρώπειον εἶδος | |
| λέγεται ἔχειν στέρησιν ἀνθρώπου, οὐ προηγουμένως. | 380 | |
In met.381(1n) | Ἐκ μὲν οὖν τούτων θεωροῦσι συμβαίνει οὐσίαν εἶναι | |
| 2n | τὴν ὕλην. | |
| 3 | Δείξας ὅτι τὸ κυρίως ὂν ἡ οὐσία ἐστὶ καὶ ὅτι, εἰ δεῖ κατὰ τὸ ὑπο‐ κείμενον χαρακτηρίζειν τὴν οὐσίαν, ἡ ὕλη μᾶλλον [ἢ] ἐστὶν οὐσία (αὕτη | |
| 5 | γάρ ἐστιν ἡ ὑποκειμένη πᾶσι τοῖς αἰσθητοῖς), ἐντεῦθέν φησιν ὅτι οὐ δυ‐ νατὸν εἶναι τὴν ὕλην τὴν κυρίως οὐσίαν, εἴ γε αὐτὴ καθ’ αὑτὴν ἀνείδεος ὑπάρχει καὶ ἀκαλλὴς καὶ δεομένη ἑτέρου πρὸς τὸ κοσμεῖσθαι ἐξ αὐτοῦ, ἀλλὰ κυρίως οὐσία ἐστὶ τὸ χωριστὸν καὶ ἐνεργείᾳ ὑπάρχον. λέγει δὲ χω‐ ριστὸν τὸ καθ’ αὑτὸ ὑπάρχον καὶ ἐνεργείᾳ ἀεὶ ὄν, τουτέστι τὰ νοητὰ εἴδη· | |
| 10 | ἐνέργειαι γάρ εἰσιν ἄνευ δυνάμεων καὶ αὐτὰ καθ’ αὑτὰ ὑπάρχοντα, καὶ οὐ δεόμενα ἑτέρου πρὸς τὸ εἶναι. ἡ μέντοι γε ὕλη οὐδὲ χωριστή ποτε δύ‐ ναται εἶναι, τουτέστιν αὐτὴ καθ’ αὑτήν· οὐδέποτε γὰρ γυμνὴ τῶν εἰδῶν θεωρεῖται, οὔτε μέντοι ἐνεργείᾳ ἔχει τὰ εἴδη ἀλλὰ δυνάμει. δύναται δὲ καὶ τὸ ἔνυλον εἶδος τοιοῦτον εἶναι καὶ χωριστὸν καὶ ἐνεργείᾳ, τουτέστιν | |
| 15 | αὐτὸ καθ’ αὑτό, εἰ καὶ μὴ τῇ ὑπάρξει, ὥσπερ τὰ νοητά, ἀλλ’ οὖν γε τῇ ἐπινοίᾳ. πρότερον οὖν, φησίν, δεῖ ἡμᾶς εἰπεῖν περὶ τοῦ ἐνύλου εἴδους καὶ ἀποδοῦναι τὸν ὁρισμὸν αὐτοῦ † τῶν γὰρ στοιχείων τουτέστι τοὺς πολλοὺς λόγους περὶ ὁρισμῶν ποιεῖται, εἰ καὶ κρείττων ἐστὶν ἡ νοητὴ οὐσία, καὶ τότε δεῖ ἡμᾶς ὕστερον εἰπεῖν περὶ τῆς νοητῆς οὐσίας. δεῖ γὰρ ἡμᾶς ἄρχεσθαι | |
| 20 | ἀπὸ τῶν ἡμῖν σαφεστέρων καὶ συγκεχυμένων, ὡς εἴρηται ἐν τῇ Φυσικῇ ἀκροάσει, τῇ φύσει δὲ ἀσαφεστέρων· τὰ γὰρ τελειότερα τῇ φύσει μὲν σα‐ φέστερα ὑπάρχουσιν, ἡμῖν δὲ ἀσαφέστερα. οὕτως γὰρ καὶ αἱ ἄλλαι ποι‐ οῦσι τέχναι, οἷον ἡ ἰατρικὴ πρότερον διαλέγεται περὶ τοῦδε τοῦ σιτίου καὶ τοῦδε τοῦ βοηθήματος, καὶ οὕτως λοιπὸν δι’ αὐτῶν κατασκευάζει τὴν | |
| 25 | ὑγείαν, ὅπερ ἐστὶ καθόλου. ὁμοίως δὲ καὶ ὁ νομοθέτης κολάζει τὸν ἀδι‐ κοῦντα τόνδε, καὶ οὕτως ἐπάγει τὸ καθολικόν, τουτέστι τὴν ἀρετήν, καὶ ποιεῖ εὐνομεῖσθαι τὴν πόλιν. εἶτα λοιπὸν ζητεῖ τίνος ἐστὶ κυρίως ὁ ὁρι‐ σμός, τῆς οὐσίας μόνον ἢ καὶ τῶν συμβεβηκότων ἢ καὶ τοῦ συναμφοτέρου ἅμα, τουτέστι τῆς οὐσίας καὶ τῶν συμβεβηκότων. καί φησιν ὅτι τῆς οὐ‐ | |
| 30 | σίας καὶ μόνης ὑπάρχουσιν οἱ ὁρισμοί. καθ’ αὑτὸ γὰρ ὑπάρχουσιν οἱ ὁρι‐ σμοὶ καὶ πρώτως, καὶ ἐξισάζουσι *** διὸ καὶ εἰ καθ’ αὑτὸ ὑπάρχει τῇ ἐπιφανείᾳ τὸ λευκόν, τουτέστι πρώτως, ἀλλ’ οὐκ ἀντιστρέφει· οὐδὲ γὰρ πᾶσα ἐπιφάνεια καὶ λευκή· πᾶς δὲ ἄνθρωπος λογικός. θέλουσιν οὖν οἱ | |
| ὁρισμοὶ καὶ καθ’ αὑτὸ ὑπάρχειν, τουτέστιν οὐσιώδεις εἶναι, εἴ γε ἐκ γενῶν | 381 | |
In met.382 | καὶ συστατικῶν διαφορῶν λαμβάνονται, καὶ ἐξισάζειν. καὶ ἑνὸς καὶ τοῦ αὐτοῦ οὐ δύο· οὐ γὰρ δυνατὸν ὁρισμὸν ἕνα εἶναι τοῦ συναμφοτέρου, τουτ‐ έστιν οὐσίας καὶ συμβεβηκότος, ἐπειδὴ ἑνὸς πράγματος εἷς ἦν ὁρισμός, ὡς εἴρηται, οὐ δύο. οὔτε δὲ πάλιν, φησί, τῶν συμβεβηκότων δυνατὸν εἶναι | |
| 5 | ὁρισμούς, ἐπειδὴ οἱ ὁρισμοὶ τῶν καθ’ αὑτὸ ὑπαρχόντων εἰσί, τὰ μέντοι γε συμβεβηκότα οὐχ ὑπάρχουσι καθ’ αὑτό. ὕστερον δὲ προϊὼν δείκνυσιν ὅτι καὶ τῶν συμβεβηκότων ὑπάρχουσιν ὁρισμοὶ καὶ τῶν οὐσιῶν χωρὶς καὶ χωρίς, οὐ μέντοι γε τοῦ συναμφοτέρου. οὐδὲ τῶν καθ’ ἕκαστα ὑπάρχουσιν οἱ ὁρισμοί, ἐπειδὴ οὐ πρώτως θέλουσιν ὑπάρχειν τῷ ὁριστῷ τὰ ἐν τῷ ὁρι‐ | |
| 10 | σμῷ, οἷον Σωκράτει τὸ λογικὸν καὶ τὸ ζῷον, ἀλλὰ διὰ μέσου τοῦ ἀνθρώ‐ που· ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων τῶν καθ’ ἕκαστα. | |
| 12n | Ἐκ μὲν οὖν τούτων θεωροῦσι συμβαίνει οὐσίαν εἶναι | |
| 13n | τὴν ὕλην. | |
| 14 | Φησὶν ὅτι εἰ κατὰ τὸ ὑποκείμενον χαρακτηρίζειν δεῖ τὴν οὐσίαν, | |
| 15 | δόξειεν ἂν οὐσία εἶναι ἡ ὕλη. ἀδύνατον δὲ τοῦτο ὑπάρχειν· κυρίως γὰρ οὐσία ἐστὶ τὸ χωριστόν, τουτέστι τὸ καθ’ αὑτὸ ὑπάρχον καὶ τόδε τι, τουτ‐ έστι τὸ ἐνεργείᾳ, καθάπερ εἰρήκαμεν. διὸ τὸ εἶδος τὸ χωριστόν, τουτέστι τὸ νοητόν, δόξειεν ἂν εἶναι οὐσία ὡς ἀεὶ ἐνεργείᾳ ὑπάρχον καὶ δυνάμενον αὐτὸ καθ’ αὑτὸ ὑπάρχειν καὶ μὴ προσδεόμενον ἑτέρου, ἀλλὰ τὰ ἄλλα | |
| 20 | πάντα ἐκείνου εἶναι δεόμενα. καὶ τὸ ἐξ ἀμφοῖν, τουτέστι τὸ ἔνυλον εἶδος, καὶ αὐτὸ καθ’ αὑτὸ ὑπάρχει καὶ ἐνεργείᾳ ἐστί. φησὶν οὖν ὅτι τὴν μὲν σύνθετον οὐσίαν, λέγω δὴ τὴν ἐκ τῆς ὕλης καὶ τοῦ εἴδους, ἀφετέον· ὑστέρα γάρ ἐστι καὶ δήλη ὡς αἰσθητή. φανερὰ δέ πως καὶ ἡ ὕλη ἐξ ἀναλογίας. δεῖ οὖν ἡμᾶς τὴν τρίτην οὐσίαν ἐπισκέψασθαι, τουτέστι τὴν νοητήν· αὕτη | |
| 25 | γὰρ ἀπορωτάτη ἴσως, εἰ καὶ φανερωτάτη ἐστί, διὰ τὴν ἡμετέραν ἀσθένειαν. ἐπεὶ δὲ ὑπὸ πάντων ὁμολογοῦνται οὐσίαι εἶναι αἱ αἰσθηταί, δεῖ ἡμᾶς περὶ αὐτῶν πρῶτον εἰπεῖν καὶ ἄρξασθαι ἐκ τῶν ἡμῖν σαφεστέρων. | |
| 28n | Ἐπειδὴ ἐν ἀρχῇ διειλόμεθα, πόσοις ὁριζόμεθα τὴν | |
| 29n | οὐσίαν. | |
| 30 | Φησὶν ὅτι κατ’ ἀρχὰς τοῦ προκειμένου βιβλίου εἰρήκαμεν ὅτι τετρα‐ χῶς λέγεται ἡ οὐσία, ἡ καθόλου, τὸ γένος, τὸ ὑποκείμενον καὶ τὸ τί ἦν εἶναι, τουτέστιν ὁ ὁρισμὸς τοῦ πράγματος. δεῖ οὖν ἡμᾶς πρότερον εἰπεῖν περὶ τῆς οὐσίας τῆς ὡς ὁρισμοῦ λαμβανομένης, τουτέστι περὶ τοῦ ἐνύλου εἴδους. δεῖ γὰρ ἐκ τῶν σαφεστέρων προϊέναι ἐπὶ τὰ ἀσαφέστερα, ἐπειδὴ καὶ | |
| 35 | αἱ μαθήσεις οὕτω γίνονται διὰ τῶν ἧττον γνωρίμων τῇ φύσει εἰς | |
| τὰ μᾶλλον αὐτῇ γνώριμα· τὰ γὰρ μερικὰ μᾶλλον ἀγνοεῖται τῇ φύσει ἤπερ | 382 | |
In met.383 | τὰ καθόλου. αἱ δὲ μαθήσεις ἐκ τῶν μερικῶν ἐπὶ τὰ καθόλου ἀνέρχονται, ὥσπερ εἴρηται ἐν τῇ θεωρίᾳ ἐπὶ τῆς ἰατρικῆς καὶ τῆς νομοθετικῆς. καὶ ἐν ταῖς πράξεσι δὲ τὸ αὐτὸ ὁρῶμεν γινόμενον, ἐκ τῶν ἑκάστου ἀγαθῶν, τουτέστι τῶν μερικῶν ἀγαθῶν, τὰ ὅλως ἀγαθά, τουτέστι τὰ καθόλου· τὸ | |
| 5 | γὰρ καθόλου ἀγαθὸν καὶ ἑκάστῳ ἀγαθόν ἐστιν. ὁ γὰρ νομοθέτης ἐκ τῆς ἑνὸς κολάσεως ἀρετὴν ποιεῖ, ἥτις ἐστὶ καθόλου. οὕτως τοίνυν ἐκ τῶν ἡμῖν γνωρίμων τὰ τῇ φύσει πρότερα καὶ γνώριμα γίνονται ἡμῖν γνώριμα. τὰ δὲ ἡμῖν γνώριμα καὶ πρῶτα ὡς πρὸς ἡμᾶς πολλάκις ἠρέμα γνώριμα τῇ φύσει ὑπάρχουσι, καὶ μικρὸν ἢ οὐδὲν ἔχει τοῦ κυρίως ὄντος. οὔτε | |
| 10 | γὰρ τὰ αἰσθητὰ ὑπάρχουσι τὰ κυρίως ὄντα, ἅπερ ἡμῖν εἰσι γνώριμα, ἀλλὰ τὰ νοητά· ἐκεῖθεν γὰρ καὶ τοῖς αἰσθητοῖς τὸ εἶναι ὑπάρχει. δεῖ οὖν ἡμᾶς ἐκ τῶν φαύλως μὲν γνωστῶν, τουτέστιν ἐκ τῶν αἰσθητῶν, ἡμῖν δὲ μᾶλλον γνωρίμων τὰ κυρίως γνωστὰ θηρᾶσαι καὶ μὴ ὑπερβάθμιον πόδα τεῖναι. δεῖ οὖν πρότερον εἰπεῖν ἡμᾶς περὶ τοῦ ἐνύλου εἴδους ἔνια λογικῶς, τουτέστιν | |
| 15 | οὐκ ἀκριβῶς· εἶπε γὰρ οὐκ ἀκριβῶς, ἐπειδὴ δείκνυσιν ὅτι μόνων τῶν οὐ‐ σιῶν ὑπάρχουσιν ὁρισμοί, καὶ ὕστερον ἀποδείκνυσιν ἀληθῶς ὅτι καὶ συμ‐ βεβηκότων ὑπάρχουσιν ὁρισμοί. ἢ λογικῶς εἶπεν, ἐπειδὴ ἐκ τοῦ ὑστέρου τὸ πρότερον βούλεται κατασκευάσαι, τουτέστιν ἐκ τοῦ ὁρισμοῦ τὸ εἶδος. πρότερον γάρ ἐστι τὸ εἶδος τοῦ ὁρισμοῦ· δεῖ γὰρ εἶναι τὸ εἶδος πρότερον, | |
| 20 | εἶθ’ οὕτως τὸν ὁρισμὸν αὐτοῦ ἐπιγίνεσθαι. καί φησιν ὅτι ἐκεῖνός ἐστιν ὁρισμὸς ὁ δηλῶν τὴν φύσιν τοῦ ὑποκειμένου πράγματος καθ’ αὑτό, οἷον ὁ Σωκράτης ἐν τῷ ἀνθρώπῳ ἔχει τὸ εἶναι, οὐκ ἐν τῷ μουσικῷ· οὐ γὰρ κατὰ ταὐτὸν ὑπῆρχε μουσικός, τουτέστι καθ’ αὑτὸν † ἄλλος ἄνθρωπος ὑπάρχει καθ’ αὑτό. καὶ οὐκ ἀρκεῖ μόνον τὸ καθ’ αὑτὸ εἶναι εἰς ὁρισμόν· | |
| 25 | οὐ γὰρ τὸ οὕτως καθ’ αὑτό, ὥσπερ τῇ ἐπιφανείᾳ ὑπάρχει τὸ λευκόν. οὐκ ἔστι γὰρ τὸ ἐπιφανείᾳ εἶναι τὸ λευκῷ εἶναι· οὐ γὰρ πᾶν λευκὸν ἐπι‐ φάνεια, εἰ καὶ πρώτως αὐτοῦ μετέχει, ἐπειδὴ οὐκ ἐξισάζει, ὥσπερ τὸ ζῷον λογικὸν θνητὸν ἐξισάζει τῷ ἀνθρώπῳ. ἀλλὰ μὴν οὐδ’ εἰ ὑποθοῖτό τις ἅμα λέγεσθαι τὴν ἐπιφάνειαν καὶ τὸ λευκόν, ἵνα τήνδε τὴν ἐπιφάνειαν λάβωμεν | |
| 30 | τὴν λευκήν· οὔτε γὰρ τὸ ὁριστόν ποτε παραλαμβάνεται μετὰ τοῦ ὁρισμοῦ· οὐδεὶς γὰρ λέγει ὅτι ἄνθρωπος ἄνθρωπός ἐστι ζῷον λογικόν. ἐν ᾧ οὖν ὁρισμῷ μὴ πρόσεστιν αὐτὸ τὸ ὁριστὸν λέγοντι καὶ περιελόντι τὸ ὁρι‐ στόν, τὸ τοιοῦτόν ἐστιν ὁρισμὸς τοῦ πράγματος. ὥστε εἰ ταὐτὸν λάβωμεν καὶ ὁρισμὸν τοῦ λευκοῦ τὸ λεῖον ἀντὶ τοῦ τῆς ὄψεως διακριτικοῦ, ἵνα ταὐ‐ | |
| 35 | τὸν ὑποθώμεθα ἐπιφάνειαν λευκὴν καὶ λείαν, τὸ αὐτὸ ἔσται τὸ λευκὸν τῷ λείῳ. ὥστε ἐντεῦθεν συνάγεται ὅτι δεῖ ἐξισάζειν τῷ ὁριστῷ τὸν ὁρισμόν. εἰ τοίνυν μὴ ἐξισάζει ἐπὶ τῆς ἐπιφανείας τὸ λευκόν (οὐ γὰρ πᾶσα ἐπι‐ φάνεια λευκή), δῆλον ὅτι οὐκ ἂν κυρίως καθ’ αὑτὸ ὑπάρχοι τὸ λευκὸν τῇ | |
| ἐπιφανείᾳ, ὥστε καὶ ὁ ὁρισμὸς αὐτῆς *** γίνεται. ἀλλὰ μὴν οὐδὲ | 383 | |
In met.384 | τὸ ἐπιφάνεια τὸ ἐπιφανείᾳ λευκῇ εἶναι. ἀλλὰ μὴν οὐδὲ ἡ ἐπιφάνεια, φησί, ἐπιφάνεια λευκή ἐστιν, οὐδὲ ἔστι φύσις ἐπιφανείας καὶ τί ἦν εἶναι ἡ λευκὴ ἐπιφάνεια· ἐπὶ πλέον γὰρ ἡ ἐπιφάνεια τῆς λευκῆς ἐπιφανείας. | |
| 4n | Ἐπειδή ἐστι καὶ κατὰ τὰς ἄλλας κατηγορίας σύνθετα. | |
| 5 | Ἐντεῦθεν ζητεῖ εἰ ἄρα ὑπάρχουσιν ὁρισμοὶ τῶν συμβεβηκότων. καὶ πιθανῶς ἀνατρέπει ὅτι οὔκ εἰσι λέγων οὕτως, ὅτι ἐπειδή ἐστι καὶ ἐν ταῖς ἄλλαις κατηγορίαις, φημὶ δὴ ταῖς λοιπαῖς ἐννέα τοῦ συμβεβηκότος, σύνθετα (ἔστι γάρ τι ὑποκείμενον ἑκάστῳ, οἷον τῷ ποιῷ καὶ τῷ ποσῷ καὶ τῷ ποτὲ καὶ ταῖς ἄλλαις κατηγορίαις), δεῖ σκοπῆσαι, εἰ ἄρα ὑπάρχει ὁρι‐ | |
| 10 | σμὸς καὶ τούτων τῶν συμβεβηκότων, οἷον τίς ἐστιν ὁ ὁρισμὸς τοῦ λευκοῦ ἀνθρώπου. ἔστω δὴ ἓν ὄνομα τοῦ λευκοῦ ἀνθρώπου τὸ ἱμάτιον. ἔστιν οὖν ὁρισμὸς ἱματίου, ὃν δεῖ ζητῆσαι; φησὶν οὖν ὅτι οὐκ ἔστιν ὁρισμὸς τῶν τοιούτων, ἐπειδὴ οὐχ ὑπάρχουσι τῶν καθ’ αὑτὸ λεγομένων, τοιοῦτοι δὲ θέλουσιν εἶναι οἱ ὁρισμοὶ καθ’ αὑτό. τὸ γὰρ οὐ καθ’ αὑτὸ διχῶς λέγεται· | |
| 15 | ἢ γὰρ ἐκ προσθέσεως ἢ ἐκ διαζεύξεως. ἐκ μὲν οὖν προσθέσεως, ἐπειδὴ λευκὸν βουλόμενοι ὁρίσασθαι ἀποδεδώκαμεν λόγον ἀνθρώπου λευκοῦ· τὸ δὲ τοιοῦτον οὐκ ἔστι καθ’ αὑτό, ἑνὸς δὲ πράγματός ἐστιν ὁ κυρίως ὁρισμός. πάλιν δὲ εἰ σημαίνοι τὸ ἱμάτιον λευκὸν ἄνθρωπον, ὁ δὲ ὁριζόμενος τὸ ἱμά‐ τιον ὁρίζοιτο ὡς λευκόν· τοῦτο γὰρ οὐκ ἔστι καθ’ αὑτό, οὔτε δὲ ὅλον τὸ | |
| 20 | ζητούμενον ὁ ὁρισμὸς περιέλαβε. τὸ δὲ λευκὸς ἄνθρωπος· ὁ οὖν ἄνθρω‐ πός ἐστι λευκός, οὐ μέντοι ὁ ὁρισμὸς αὐτῷ τοῦ λευκῷ εἶναι ὑπάρχει. | |
| 22n | Ἀλλὰ τὸ ἱματίῳ εἶναι. | |
| 23 | Ἐντεῦθεν ζητεῖ, εἰ ἄρα τοῦ συνθέτου ἐστὶν ὁρισμός, καί φησιν οὕτως. ἆρα τοῦ ἱματίου, τουτέστι τοῦ συνθέτου, ἐστὶν ὁρισμὸς ἢ οὐκ ἔστι; τῆς γὰρ | |
| 25 | οὐσίας ἐστὶ κυρίως ὁρισμός, ἐπειδὴ καὶ τῶν καθ’ αὑτὸ ὑπαρχόντων ἐστὶ καὶ ἑνὸς πράγματος· ὅταν δὲ ἄλλο κατ’ ἄλλου λέγηται, οὐκ ἔστι τοῦ τοιού‐ του ὁρισμός, ἐπεὶ μηδὲ μίαν φύσιν δηλοῖ. οἷον ὁ λευκὸς ἄνθρωπος οὐκ ἔστιν ὅπερ τόδε τι, ἐπειδὴ μόναις ταῖς οὐσίαις ὑπάρχει τὸ ὅπερ τόδε τι, τουτέστιν ὁρισμός. εἰ τοίνυν τοῦτο, ἔστι τὸ τί ἦν εἶναι, τουτέστιν οὐσία, | |
| 30 | ὅσων ὁ λόγος ἐστὶν ὁρισμὸς καὶ οὐκ ὄνομα ἤγουν ὑπογραφή. διό φησιν ὁρισμὸς δέ ἐστιν οὐκ ἐὰν ἢ ὄνομά τι ἢ ὑπογραφὴ τὸ αὐτὸ δηλοῖ· ὁ γὰρ τοιοῦτος οὐκ ἔστιν ὁρισμός, ἐπεὶ οὕτως εὑρίσκοιντο πάντες οἱ λόγοι καὶ αἱ ὑπογραφαὶ ὅροι· ἕκαστον γὰρ πρᾶγμα ἔχει καὶ ὄνομά τι καὶ ὑπο‐ | |
| γραφήν. συμβήσεται οὖν καὶ τῆς Ἰλιάδος εἶναι ὁρισμόν, ἐπειδὴ ἔχει καὶ | 384 | |
In met.385 | ὄνομα καὶ ὑπογραφὴν ὅτι σύγκειται ἐκ τοιῶνδε στοιχείων καὶ πράξεων. ποῦ δὲ τὸ γένος ἢ αἱ διαφοραί; ὥστε οὐ δυνατὸν εἶναι ὁρισμὸν τὸ αὐτὸ καὶ λόγον καὶ ὄνομα καὶ τῶν μὴ ὑπαρχόντων καθ’ αὑτό, ἀλλ’ ἐὰν πρώ‐ του τινὸς ᾖ, τὸ τοιοῦτόν ἐστιν ὁρισμός· τοιαῦτα δέ ἐστιν ὅσα λέγεται | |
| 5 | μὴ τῷ ἄλλο κατ’ ἄλλου λέγεσθαι, ἀλλ’ ἑνὸς πράγματος καὶ μόνου. ὥστε οὐκ ἔσται ὁρισμὸς τῶν μὴ διαιρουμένων εἰδῶν ἐκ γένους, ὥσπερ τοῖς καθ’ ἕκαστα· οὔτε γὰρ πρώτως ὑπάρχουσιν αὐτοῖς αἱ διαφοραί, ἀλλὰ διὰ μέσων τῶν εἰδῶν. τῶν οὖν εἰδῶν εἰσιν οἱ ὁρισμοί· ταῦτα γὰρ οὐ κατὰ μετοχὴν ὑπάρχουσι τῶν διαφορῶν καὶ παθῶν, ὥσπερ τὰ συμβεβηκότα ἢ τὰ ἄτομα, | |
| 10 | ἀλλ’ οὐσιωδῶς. τοῖς οὖν ἄλλοις ὑπάρχουσιν ὑπογραφαὶ ἤγουν ὀνόματα, ὅτι προγάστωρ, φαλακρός, Ἀθηναῖος, Σωκράτης, ἢ ἀντὶ λόγου ἁπλοῦ, τουτέστιν ὀνόματος, ὁ ὑπογραφικὸς λόγος ἀκριβέστερος· ὁρισμὸς δὲ οὐκ ἔσται ἐπὶ τούτων, ἐπειδὴ οὐδ’ ἀμέσως μετέχουσι τῶν διαφορῶν, ὥσπερ τὰ κυρίως ὁριστὰ † δεῖν οὕτως εἶναι. | |
| 15n | 〈Ἢ〉 καὶ ὁ ὁρισμὸς ὥσπερ τὸ τί ἐστι πλεοναχῶς λέγεται. | |
| 16 | Δείξας διὰ τῶν προλαβόντων λογικῶς ὅτι οὐκ ἔστιν ὁρισμὸς τῶν συμ‐ βεβηκότων, ἐπειδὴ οἱ ὁρισμοὶ ἁπλῶν πραγμάτων ὑπάρχουσι καὶ τῶν καθ’ αὑτό, τὰ δὲ συμβεβηκότα *** οὔτε καθ’ αὑτὸ ὑπάρχουσιν (αὐτὸ γὰρ τοῦτο λέγεται κατὰ συμβεβηκός· οὔτε γὰρ ἁπλᾶ πράγματα ὑπάρχουσιν, | |
| 20 | ἐπειδὴ συνεισφέρουσι καὶ ἕτερα μεθ’ ἑαυτῶν λεγόμενα, οὔτε [γὰρ] αὐτὰ καθ’ αὑτὰ ὑποστῆναι δύνανται), ἐντεῦθεν ἀνατρέπει τὰ εἰρημένα ὑπ’ αὐ‐ τοῦ λογικῶς καὶ δείκνυσιν ὅτι καὶ τῶν κατὰ συμβεβηκὸς ὑπαρχόντων εἰσὶν ὁρισμοί, κεχρημένος τοιούτῳ ἐπιχειρήματι, ὅτι ὥσπερ τὸ ὂν καὶ ἡ ὕπαρξις τῶν πραγμάτων πλεοναχῶς λέγεται, οὕτω καὶ οἱ ὁρισμοὶ πλεοναχῶς λέ‐ | |
| 25 | γονται. ἐπειδὴ οὖν ἡ οὐσία κυρίως ὄν ἐστι, διὰ τοῦτο καὶ ὁ ὁρισμὸς αὐ‐ τῆς κυρίως ὁρισμός ἐστι· καὶ πάλιν ἐπειδὴ τὰ συμβεβηκότα οὔκ εἰσι κυ‐ ρίως ὄντα, οὐδὲ οἱ ὁρισμοὶ αὐτῶν ἁπλῶς ὑπάρχουσιν, ὥσπερ οἱ ὁρισμοὶ τῆς οὐσίας, ἀλλὰ δὴ μετὰ προσδιορισμοῦ· ὁρισμὸς γὰρ ποιοῦ καὶ ποσοῦ οὐχ ὥσπερ ἐκεῖσε ὁρισμὸς τοῦ ὄντος ἄνευ τῆς οὐσίας. ὥστε καὶ τὰ συμ‐ | |
| 30 | βεβηκότα ἔχουσιν ὁρισμούς, ἀλλ’ οὐχ ἁπλῶς, ἀλλ’ ὥσπερ φασὶν οἱ σοφι‐ σταὶ περὶ τοῦ μὴ ὄντος. ἐρωτῶσι γὰρ οὕτως ‘τὸ μὴ ὂν ἔστιν ἢ οὐκ ἔστιν‘; εἰ μὲν οὖν ἔστιν, αὐτόθεν ἄτοπον τὸ λέγειν ὅτι ἔστι τὸ μὴ ὄν· εἰ δὲ μή ἐστι [τὸ] μὴ ὄν, αἱ δύο ἀρνήσεις μίαν κατάθεσιν ποιοῦσιν, ὥστε πάλιν ἔστι τὸ μὴ ὄν. λέγομεν οὖν ὅτι φαμὲν ὅτι ἔστι τὸ μὴ ὂν ὡς μὴ | |
| 35 | ὑπάρχον. οὕτως οὖν φημι καὶ ἐπὶ τῶν συμβεβηκότων ὅτι ὑπάρχουσιν αὐ‐ τῶν ὁρισμοὶ οὐχ ὡς ἁπλῶς ὄντων, ἀλλ’ ὡς πῇ ὄντων. εἶτα ταῦτα εἰρη‐ | |
| κὼς ζητεῖ, ἆρά γε συνωνύμως κατηγορεῖται τὸ ὂν τῶν δέκα κατηγοριῶν | 385 | |
In met.386 | ἢ ὁμωνύμως. καὶ δείκνυσιν ὅτι οὔτε συνωνύμως οὔτε ὁμωνύμως (〈οὐχ〉 ὁμωνύμως μὲν ἐπειδὴ ὅλως κοινωνοῦσι τῇ οὐσίᾳ κατὰ τὸ πρᾶγμα, τὰ δὲ ὁμώνυμα οὐ κοινωνοῦσιν ἀλλήλοις κατὰ τὸ πρᾶγμα, ταῦτα δέ, καθὸ καὶ αὐτὰ λέγονται ὄντα, μετέχουσι τοῦ ὄντος· οὐ συνωνύμως δὲ ἐπειδὴ οὐκ | |
| 5 | ἔστιν εἷς ὁρισμὸς τῆς οὐσίας καὶ τῶν συμβεβηκότων, ἐπειδὴ μηδὲ μιᾶς ὑπάρχουσιν οὐσίας), ἀλλ’ ὡς τὰ ἀφ’ ἑνὸς καὶ πρὸς ἕν, τουτέστι τῶν πολ‐ λαχῶς λεγομένων, ὥσπερ τὸ ἰατρικὸν σμιλίον καὶ σιτίον ἀπὸ τῆς ἰατρικῆς λέγονται καὶ ἔχουσι μίαν ἀρχὴν τὴν ἰατρικήν, οὐκ ἔστι δὲ εἷς αὐτῶν ὁρι‐ σμός. ταῦτα εἰρηκὼς ζητεῖ ἐφεξῆς περὶ τῶν ἐκ προσθέσεως, καί φησιν | |
| 10 | ὅ τι ἐλέγομεν ἀνωτέρω ὅτι οὐκ ἔστι τῶν ἐκ προσθέσεως ὁρισμός. οἷον ἡνίκα βουλόμεθα ὁρίσασθαι τὸ λευκόν, λέγομεν χρῶμα διακριτικὸν ὄψεως ἐν σώματι θεωρούμενον. εἰ τοίνυν, φησίν, οὗτος ὁ λόγος ἀληθὴς ὑπάρχει τῶν καθ’ αὑτὸ συμβεβηκότων, παραλαμβάνομεν τὰ ὑποκείμενα εἰς τοὺς ὁρισμοὺς αὐτῶν· 〈ὥστε〉 οὐκ ἔσονται ὁρισμοί, ἐπειδὴ ἐκ προσθέσεως γίνον‐ | |
| 15 | ται οἱ ὁρισμοί. οἷον ὡς ἐπὶ τῆς σιμότητος· ἄνευ γὰρ τῆς κοιλάνσεως τῆς ἐν ῥινὶ οὐ δυνατὸν νοεῖσθαι· ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων τῶν τοιούτων. καὶ οὕτως μὲν προέρχεται ἡ ἀπορία, προιὼν δὲ ἐπιλύεται αὐτήν. | |
| 18n | Ἢ καὶ ὁ ὁρισμὸς ὥσπερ καὶ τὸ τί ἐστι πλεοναχῶς | |
| 19n | λέγεται. | |
| 20 | Καὶ γὰρ τὸ ὂν ἕνα μὲν τρόπον σημαίνει τὴν οὐσίαν, εἶτα λοιπὸν καὶ τὰς ἄλλας κατηγορίας. ὥσπερ καὶ τὸ ὂν ὑπάρχει πᾶσιν ἀλλ’ οὐχ ὁμοίως, ἀλλὰ τῇ μὲν οὐσίᾳ πρώτως τοῖς δὲ συμβεβηκόσιν ἑπομένως καὶ διὰ τὴν οὐσίαν, οὕτως δὲ καὶ ὁ ὁρισμὸς ἁπλῶς μὲν τῇ οὐσίᾳ ὑπάρχει, πῶς δὲ τοῖς ἄλλοις, τουτέστι τοῖς συμβεβηκόσι. καὶ γὰρ ἐπὶ τοῦ ποιοῦ ἐρωτῶμεν | |
| 25 | τί ἐστι τὸ ποιόν· ὥστε καὶ τοῦ ποιοῦ ἐστιν ὁρισμός, ἀλλ’ οὐχ ἁπλῶς ὁρι‐ σμός· ἀλλ’ ὥσπερ ἐπὶ τοῦ μὴ ὄντος λογικῶς φασιν οἱ σοφισταὶ εἶναι τὸ μὴ ὄν, οὐχ ἁπλῶς δὲ εἶναι αὐτὸ ἐροῦμεν, ἀλλ’ οὕτως εἶναι ὡς μὴ ὄν, οὕτω δὲ καὶ τὸ ποιὸν ἔστι μέν, οὐχ ἁπλῶς δέ ἐστιν ὥσπερ ἡ οὐσία. | |
| 29n | Δεῖ μὲν οὖν σκοπεῖν καὶ τὸ πῶς δεῖ λέγειν περὶ | |
| 30n | ἑκάστου. | |
| 31 | Φησὶν ὅτι πρότερον δεῖ γινώσκειν τὸ πρᾶγμα οἷόν ἐστι καὶ μετὰ τοῦτο τὸ ὄνομα αὐτοῦ, εἶθ’ οὕτως τὸν ἀκριβῆ λόγον διδόναι περὶ αὐτοῦ. τοῦτο οὖν φησιν ὅτι δεῖ μὲν σκοπεῖν περὶ ἑκάστου πῶς δεῖ λέγειν περὶ αὐτοῦ, πότερον ὡς ἁπλῶς ὄντος ἢ ὡς πῇ ὄντος. πρότερον δὲ δεῖ σκοπεῖν τὴν | |
| 35 | φύσιν τοῦ πράγματος καὶ ὡς ἔχει φύσεως, καὶ τότε τὸ ὄνομα αὐτοῦ | |
| πολυπραγμονεῖν. διὸ καὶ νῦν, ἐπειδὴ τὸ λεγόμενον φανερόν ἐστιν ὅτι περὶ | 386 | |
In met.387 | ὄντος ἐστὶν ὁ λόγος, καὶ ὁ ὁρισμὸς ὁμοίως ὑπάρχει πρώτως μὲν καὶ κυ‐ ρίως τῇ οὐσίᾳ, ἐπειδὴ καὶ αὕτη κυρίως ἐστὶν ὄν, μετὰ δὲ ταῦτα καὶ τοῖς συμβεβηκόσιν, ὥσπερ καὶ ὁ ὁρισμὸς τῶν συμβεβηκότων οὐχ ἁπλῶς ἐστιν ὁρισμός, ἀλλὰ ποσοῦ ἐστιν ὁρισμὸς ἢ ποιοῦ. δεῖ γὰρ λέγειν τὰ συμβεβηκότα | |
| 5 | ἢ ὁμωνύμως εἶναι ὄντα ἢ προστιθέντα καὶ ἀφαιροῦντα, ὅτι ποσὸν ἐν οὐσίᾳ καὶ ποιὸν ὁμοίως (καὶ τὸ μὲν προστιθέντα περὶ τῶν συμβεβη‐ κότων λέγει, τὸ δὲ ἀφαιροῦντα περὶ τῶν οὐσιῶν, οἷον λέγεται ὁρισμὸς ποσοῦ ἢ ποιοῦ, ἐπὶ δὲ τῆς οὐσίας δεῖ ἀφαιρεῖν τὸ τῆς οὐσίας ὄνομα καὶ λέγειν ὁρισμὸν τοῦ ὄντος, ἐπειδὴ κατὰ τοῦ ἁπλῶς ὄντος λέγεται ἡ οὐσία), | |
| 10 | ὥσπερ καὶ τὸ μὴ ἐπιστητὸν λέγομεν ἐπιστητόν· οὕτως δὲ καὶ τὰ συμ‐ βεβηκότα ἐροῦμεν. ὁ μέντοι γε ὀρθὸς ἔχει λόγος μήτε ὁμωνύμως λέγεσθαι τὰ συμβεβηκότα, ἐπειδὴ κοινωνοῦσι κατὰ τὸ πρᾶγμα, καθάπερ ἐν τῇ θεωρίᾳ εἴρηται, μήτε ὡσαύτως, τούτεστι συνωνύμως, ἐπειδὴ οὐχ ὁμοίως αὐτῶν κατηγορεῖται τὸ ὄν, ἀλλ’ ὥσπερ τὸ ἰατρικὸν σμιλίον λέγεται, ὡς τὰ ἀφ’ | |
| 15 | ἑνὸς καὶ πρὸς ἕν, καὶ τὸ ἰατρικὸν σιτίον, οὐ τὸ αὐτὸ δὲ καὶ ἕν, τουτέστιν οὐ συνωνύμως, οὐ μέντοι γε καὶ ὁμωνύμως· οὐδὲν γὰρ οὔτε ἰατρικὸν σῶμα οὔτε δὲ σκεῦος λέγεται οὔτε ὁμωνύμως οὔτε δὲ καθ’ ἕν, τουτέστι συνωνύμως, ἀλλὰ πρὸς ἕν, τουτέστιν ὡς τὰ ἀφ’ ἑνὸς καὶ πρὸς ἕν. φησὶν οὖν, ὅμως ὡς ἂν βούλοιτό τις ταῦτα λεγέτω, ἢ ὁμωνύμως ἢ συνωνύμως· μόνον | |
| 20 | δεῖ τὴν ἔννοιαν αὐτὸν γινώσκειν τοῦ πράγματος· οὔτε γὰρ περὶ ὀνομάτων ἐστὶν ἡμῖν ὁ λόγος. ἐκεῖνο δέ ἐστι φανερὸν ὅτι ὁ πρῶτος καὶ ἁπλῶς ὁρι‐ σμὸς τῆς οὐσίας ἐστίν, ἐπειδὴ καὶ τὸ ἁπλῶς ὂν ἡ οὐσία· ἐν αὐτῇ γὰρ καὶ τὰ συμβεβηκότα θεωροῦνται. ἔστιν οὖν καὶ τῶν συμβεβηκότων ὁρισμός, ἀλλ’ οὐχ ὁμοίως οὐδὲ πρῶτος· οὔτε γὰρ τῶν κατὰ συνέχειαν ἐχόντων τὸ | |
| 25 | ἕν ἐστιν ὁρισμὸς οὔτε τῶν συνδέσμῳ. διὸ οὔ φαμεν ὁρισμὸν εἶναι τῆς Ἰλιάδος, ἐπειδὴ μία ἐστὶ τῇ συνεχείᾳ ἡ Ἰλιάς, ἅτε δὴ ἓν ἔχουσα τέλος, εἴ γε ἡ πᾶσα ποίησις, φησί, πρὸς τέλος ὁρᾷ τὴν ἁρπαγὴν τῆς Ἑλένης. οὔτε δὲ τῶν συνδέσμῳ ἕν, ὥσπερ ὁ οἶκος· ἐκ γὰρ τῆς συνδέσεως τῶν λί‐ θων καὶ τῶν ξύλων ἔχει τὸ ἓν ἐπίκτητον. φησὶν οὖν ὅτι οὐκ ἐξ ἀνάγκης, | |
| 30 | ἐὰν τοῦτο τιθῶμεν καὶ ὑποθώμεθα ὁρισμὸν εἶναι τοῦδε τοῦ πράγματος, ὁ δὲ ὁρισμὸς τὸ αὐτὸ δηλοῖ ὀνόματι, τουτέστιν ὃ ἂν ὄνομα λόγῳ τὸ αὐτὸ σημαίνῃ, ἤδη ὁρισμὸν εἶναι τοῦτον, ὥσπερ ἐπὶ τῆς Ἰλιάδος εἰρήκαμεν καὶ τοῦ οἴκου, ἀλλὰ τῷ λόγῳ, τουτέστι τῷ μὴ δηλοῦντι τὸ ἓν κατὰ συν‐ έχειαν ἢ κατὰ σύνδεσμον. τοῦτο δὲ ἐὰν ὁρισμὸς ἑνὸς πράγματος ὑπάρχῃ | |
| 35 | μὴ ἔχοντος τὸ ἓν τῇ συνεχείᾳ, ὥσπερ ἡ Ἰλιὰς ἢ ὅσα συνδέσμῳ ἔχουσι τὸ ἕν, ἀλλ’ ὁσαχῶς λέγεται τὸ ἕν. τὸ δὲ ἓν λέγεται ὥσπερ καὶ τὸ ὄν· τὸ δὲ ὂν τὸ μέν ἐστιν οὐσία, τὸ δὲ ποσὸν τὸ δὲ ποιόν. διὸ | |
| καὶ λευκοῦ ἀνθρώπου ἔσται λόγος, τουτέστι τοῦ συνθέτου, ἐπειδὴ ἀμφότερα | 387 | |
In met.388 | ὄντα· ἄλλον δὲ τρόπον τοῦ λευκοῦ καὶ ἄλλον οὐσίας, ἐπειδή, ὡς εἴρηται, κυρίως ὄν ἐστιν ἡ οὐσία. | |
| 3n | Ἔχει δὲ ἀπορίαν, ἐάν τις μή φησιν ὁρισμὸν εἶναι τὸν | |
| 4n | ἐκ προσθέσεως λόγον. | |
| 5 | Ἐντεῦθεν τὴν ἀπορίαν κινεῖ, ὅτι δεῖ 〈ζητεῖν〉, φησίν, εἰ μὴ ὑπάρ‐ χουσιν ὁρισμοὶ τῶν ἐκ προσθέσεως, τουτέστι τῶν παραλαμβανόντων τὰ ὑποκείμενα ἐν τοῖς ὁρισμοῖς ἑαυτῶν, ὥσπερ ἐπὶ τοῦ λευκοῦ εἰρήκαμεν, ὁριζόμενοι χρῶμα διακριτικὴν ὄψεως ἐν σώματι θεωρουμένην. φησὶν οὖν ὅτι εἰ ὁ λόγος οὗτος ἀληθής, ἀδύνατον εἶναι ὁρισμὸν τῶν συμβεβηκότων | |
| 10 | καθ’ αὑτό· τοῦτο γὰρ ἐδήλωσεν εἰπὼν συνδεδυασμένων, τὰ καθ’ αὐτὰ συμβεβηκότα· ἐκ προσθέσεως γὰρ ἀνάγκη δηλοῦν τὸν ὁρισμὸν αὐτῶν. οἷον ἔστι ῥὶς καὶ κοιλότης καὶ σιμότης δῆλον· τὸ δὲ ἐκ τῶν δυεῖν λεγόμενόν ἐστιν ὁ ὁρισμός, καὶ οὐ κατὰ συμβεβηκὸς ὑπάρχουσιν οὔτε ἡ σιμότης οὔτε ἡ κοιλότης τῇ ῥινί, ἀλλὰ καθ’ αὑτό. οὔτε γὰρ ὡς ὑπάρχει τὸ λευκὸν | |
| 15 | Καλλίᾳ ἢ ἀνθρώπῳ κατὰ συμβεβηκός, οὕτως ὑπάρχει καὶ τῇ ῥινὶ τὸ σιμόν, 〈ἀλλ’〉 ὥσπερ τὸ ἄρρεν τῷ ζῴῳ ὑπάρχει καθ’ αὑτό, καὶ τὸ ἴσον τῷ ποσῷ, καὶ ὅσα λέγονται καθ’ αὑτὸ ὑπάρχειν. ταῦτα δέ ἐστιν ὅσα ἐν τοῖς ὁρισμοῖς ἑαυτῶν παραλαμβάνουσι τὰ ὑποκείμενα, ὥσπερ ἐπὶ τοῦ ἀριθμοῦ. καὶ ἔστιν ὁ τοιοῦτος τρόπος δεύτερος τῶν καθ’ αὑτό, καθάπερ ἐν τῇ Ἀπο‐ | |
| 20 | δεικτικῇ ἐλέγετο. τὸ γὰρ λευκὸν ἐνδέχεται ἄνευ τοῦ ἀνθρώπου δηλῶσαι, τὸ δὲ θῆλυ οὐ δύναται ἄνευ τοῦ ζῴου. ὥστε ἢ οὐκ ἔστι τούτων ὁρισμός, ἢ εἴπερ ἐστίν, ἀνάγκη ἐκ προσθέσεως εἶναι, ὥσπερ εἰρήκαμεν. | |
| 23n | Ἔστι δὲ ἀπορία καὶ ἑτέρα περὶ αὐτῶν· εἰ μὲν γὰρ τὸ | |
| 24n | αὐτό ἐστι σιμὴ ῥὶς καὶ κοίλη ῥίς, τὸ αὐτὸ ἔσται τὸ σιμὸν καὶ | |
| 25n | τὸ κοῖλον. | |
| 26 | Δείξας ἤτοι ἀπορήσας διὰ τῶν προλαβόντων ὅτι οὐ δυνατόν ἐστι τῶν καθ’ αὑτὸ ὑπαρχόντων συμβεβηκότων εἶναι ὁρισμούς, ἐπειδὴ ἐκ προσθέ‐ σεως ὑπάρχουσιν, ἅτε δὴ συμπαραλαμβανόντων αὐτοῖς καὶ τὰ ὑποκείμενα, ὡς ἐπὶ τοῦ ἀριθμοῦ εἰρήκαμεν καὶ τῆς σιμότητος (ἐρωτώμενοι γὰρ τί | |
| 30 | ἐστι περιττόν, φαμὲν ἀριθμὸς εἰς ἄνισα διαιρούμενος καὶ παρελάβομεν τὸ ὑποκείμενον αὐτοῦ εἰς τὸν ὁρισμόν, φημὶ δὴ τὸν ἀριθμόν) ἐντεῦθεν ἀπο‐ ρίαν τινὰ κινεῖ ἀναιροῦσαν τῶν τοιούτων συμβεβηκότων τοὺς ὁρισμούς. τί γάρ; φησὶν ὅτι ἀδύνατόν ἐστιν εἶναι ὁρισμὸν τῶν τοιούτων· καὶ ἐν αὐ‐ | |
| τῇ γὰρ τῇ προφορᾷ τοῦ λόγου ἀδολεσχοῦμεν δὶς τὰ αὐτὰ λέγοντες. ἡνίκα | 388 | |
In met.389 | γάρ φαμεν ὅτι σιμότης ἐστὶ κοίλανσις ἐν ῥινί, οὐδὲν ἕτερον λέγομεν, ἢ ὅτι ῥὶς ῥίς ἐστι, καὶ διπλασιάζομεν τὴν ῥῖνα, ὅπερ ἐστὶν ἀδολεσχία. ἡ γὰρ κοιλότης λαμβάνεται ἀντὶ τῆς σιμότητος, ἡ δὲ σιμότης πάντως συνεισφέρει ἑαυτῇ τὴν ῥῖνα· ὥστε ὁ λέγων ‘σιμότης ἐστὶ κοίλανσις ἐν ῥινὶ‘ οὐδὲν | |
| 5 | ἕτερον λέγει ἢ ὅτι ῥὶς ῥίς, καὶ ὡς εἴρηται, ἀδολεσχεῖ. εἰ τοίνυν οὐδὲ προενέγκασθαι δυνατόν ἐστι τὰ τοιαῦτα, πολλῷ μᾶλλον οὐδὲ ὁρίσασθαι. τὸ δὲ ἀληθέστερον τοῦτό ἐστιν· ἰστέον ὅτι ἡνίκα ὁριζόμεθα τὸν λευκὸν ἄνθρωπον, πάντως ἀποδίδομεν ὁρισμὸν καὶ τοῦ λευκοῦ καὶ τοῦ ἀνθρώπου λέγοντες ὅτι λευκὸς ἄνθρωπός ἐστι ζῷον λογικὸν θνητὸν μετέχον χρώμα‐ | |
| 10 | τος διακριτικοῦ ὄψεως. οὕτως οὖν καὶ ἐνταῦθα συμβήσεται ἡ σιμότης τῇ ῥινί. ὁ γοῦν ὅρος ὁ λέγων ὅτι σιμότης ἐστὶ κοίλανσις ἐν ῥινὶ τὴν σιμό‐ τητα λέγει μόνον. ἐὰν οὖν βουληθῶμεν ὁρίσασθαι ἀμφότερα, φημὶ δὴ τὴν σιμότητα καὶ τὸ ὑποκείμενον αὐτῆς, τουτέστι τὴν ῥῖνα, δὶς τὸ αὐτὸ παρα‐ ληφθῆναι λέγομεν, ὅτι ῥὶς σιμή ἐστι ῥὶς κοιλότητα ἔχουσα ἐν ῥινί. *** | |
| 15 | τῇ ῥινὶ καὶ ῥὶς σιμὴ ἐνυπάρχει· καὶ γίνεται καὶ ἄλλο ἓν διὰ τὴν σιμό‐ τητα, καὶ οὕτως ἐπ’ ἄπειρον. λέγομεν οὖν ἡμεῖς, ἅπερ καὶ αὐτὸς λέγει, ὅτι καθάπερ ἐν τοῖς Σοφιστικοῖς ἐλέγχοις εἴρηται ὑπ’ αὐτοῦ, ὅτι, ἡνίκα μὲν αὐτὴ καθ’ αὑτὴν λαμβάνεται ἡ σιμότης, πάντως συνεισφέρει ἑαυτῇ τὴν ῥῖνα, ἡνίκα δὲ μετὰ τῆς ῥινὸς παραλαμβάνεται, οὐκέτι δηλοῖ τὴν ῥῖνα, | |
| 20 | ἀλλὰ τότε ὡς πάθος παραλαμβάνεται τῆς ῥινός· καὶ οὐκέτι συμβαίνει ἡμῖν ἀδολεσχεῖν λέγουσιν δὶς τὸ αὐτό. ἐρωτώμενοι οὖν τί ἐστι ῥὶς σιμή, φαμὲν ὅτι κοίλανσις ἐν ῥινί. ἰστέον 〈τοίνυν〉 ὅτι κυρίως μὲν ὁρισμὸς τῆς οὐσίας ἐστίν, εἴ γε οἱ κυρίως ὁρισμοὶ τῶν ἁπλῶς ὑπάρχουσι πραγμάτων, εἶτα λοιπὸν κατὰ δεύτερον λόγον τῶν συμβεβηκότων ἁπλῶς, ἐπειδὴ ἄνευ | |
| 25 | προσθήκης λέγονται, καὶ τρίτον τῶν καθ’ αὑτὰ συμβεβηκότων, ἐπειδὴ με‐ τά τινος προσθήκης λέγονται. ταῦτα εἰρηκὼς ἐφεξῆς ζητεῖ, ἆρά γε ταὐ‐ τόν ἐστιν εἰπεῖν ζῷον εἶναι καὶ ζῴῳ εἶναι, καὶ ἀγαθὸν εἶναι καὶ ἀγαθῷ εἶναι, καὶ ψυχὴν εἶναι καὶ ψυχῇ εἶναι. καὶ καθόλου ἐπὶ μὲν τῶν ἁπλῶν πραγμάτων, ὡς εἴρηται ἐν Κατηγορίαις, ταὐτὸν εἶναι τὸ ζῷον εἶναι καὶ | |
| 30 | τὸ ζῴῳ εἶναι, τουτέστιν ἐπὶ τῶν ἁπλῶν οὐσιῶν, καὶ ψυχὴν εἶναι καὶ ψυχῇ εἶναι· ἐπὶ μέντοι γε τοῦ ἀνθρώπου οὐκέτι, ἐπειδὴ σύγκειται ἐξ ὕλης καὶ εἴδους, ὥστε οὐκ ἔστι ταὐτὸν λέγειν ἀνθρώπῳ εἶναι καὶ ἄνθρωπον εἶναι. εἶτα λοιπὸν ἐκτίθεται καὶ σοφιστικὸν παραλογισμόν, ἐξ οὗ πειρᾶται δεικνύναι (καὶ ὕστερον δὲ ἀνατρέπει αὐτόν) ὅτι καὶ ἐπὶ τῶν συμβεβηκότων | |
| 35 | τὸ αὐτό ἐστι λευκὸν εἶναι καὶ λευκῷ εἶναι. καὶ προέρχεται ὁ λόγος τοῦ‐ τον τὸν τρόπον. οἱ γὰρ σοφισταὶ οὕτως φασὶν ὅτι ὁ ἄνθρωπος τὸ αὐτό ἐστι τῷ λευκῷ ἀνθρώπῳ· εἰ γὰρ ὑποθώμεθα ἕτερον εἶναι τὸν ἄνθρωπον παρὰ τὸν λευκὸν ἄνθρωπον, ἐπειδὴ Καλλίας καὶ ἄνθρωπός ἐστι καὶ λευ‐ | |
| κὸς ἄνθρωπος, αὐτὸς ἑαυτοῦ ἔσται ἕτερος, ὅπερ ἐστὶν ἀδύνατον. καὶ εἰ | 389 | |
In met.390 | ταὐτόν ἐστιν ἄνθρωπος καὶ λευκὸς ἄνθρωπος, διὰ τὰ αὐτὰ ταὐτὸν ἔσται τὸ καὶ ἀνθρώπῳ εἶναι καὶ λευκῷ ἀνθρώπῳ εἶναι. ὥστε συνάγεται ἐν‐ τεῦθεν ὅτι ταὐτόν ἐστι καὶ λευκὸν εἶναι καὶ λευκῷ εἶναι. τὸ δὲ ἀληθὲς συνήχθη διὰ τὸ συγχωρῆσαι τῇ προτάσει τῇ λεγούσῃ ὅτι ταὐτὸν ἄνθρω‐ | |
| 5 | πος καὶ λευκὸς ἄνθρωπος· εἰ δὲ ταῦτα, ταὐτὸν ἔσται τὸ λευκὸν τῷ μου‐ σικῷ καὶ τῷ γραμματικῷ, ἐπειδὴ ἐν τῷ Ἀριστάρχῳ, εἰ τύχοι, θεωροῦν‐ ται ταῦτα. τί οὖν δεῖ ἡμᾶς λέγειν; ὅτι τὰ μὲν καθ’ αὑτὸ ὑπάρχοντα τῷ αὐτῷ καὶ ἀλλήλοις εἰσὶ ταὐτά, ὥσπερ τὸ ζῷον λογικὸν καὶ ὁ ἄνθρωπος καθ’ αὑτὸ ὑπάρχει τῷ Σωκράτει, καὶ ἀλλήλοις ἐστὶ ταὐτά· οὐ μέντοι γε | |
| 10 | καὶ τὰ κατὰ συμβεβηκὸς ὑπάρχοντα, ἐπειδὴ ταὐτὰ μέν εἰσι τὰ ὑποκεί‐ μενα, οὐκέτι μέντοι γε καὶ κατὰ τὸν λόγον. ὁ γὰρ ἄνθρωπος ὁ λευκὸς καὶ ὁ μουσικὸς τὰ αὐτὰ μὲν κατὰ τὸ ὑποκείμενον, ἐὰν ἀμφότερα σχοίη ἄνθρωπος, οὐκέτι μέντοι γε καὶ κατὰ τὸν λόγον τὰ αὐτά· ἕτερος γὰρ ὁρι‐ σμὸς λευκοῦ καὶ ἕτερος ἀνθρώπου καὶ ἕτερος μουσικοῦ· ὥστε τὰ κατά τι | |
| 15 | κοινωνοῦντα κοινὸν οὐκ αἰτητέον καὶ κατὰ πάντα κοινωνεῖν. ταῦτα εἰρη‐ κὼς ἔρχεται λοιπὸν ἐπὶ τὰς ἰδέας, ἅς φασι καὶ πρώτας εἶναι οὐσίας, καί φησιν ὅτι ἡ ἰδέα τῆς οὐσίας καὶ [τῆς] τοῦ ἀγαθοῦ καὶ τῶν ἄλλων ὁμοίως ταὐτόν ἐστι, τὸ οὐσίᾳ εἶναι καὶ οὐσίαν εἶναι, καὶ ἀγαθῷ εἶναι καὶ ἀγαθὸν εἶναι. ἢ γὰρ ταὐτόν ἐστιν ἢ οὐκ ἔστι ταὐτόν. εἰ μὲν οὖν ταὐτόν ἐστιν, | |
| 20 | ἔχω τὸ ζητούμενον· εἰ δὲ μή ἐστι ταὐτὸν ἀλλ’ ἕτερον τὸ ἀγαθὸν εἶναι καὶ ἀγαθῷ εἶναι, εἰ συνέζευκται, ἔσονται σύνθετοι αἱ ἰδέαι καὶ οὐχ ἁπλαῖ, ὅπερ ἐστὶν ἄτοπον, εἴ γε εἴδη εἰλικρινῆ αὐτὰ ὑποτίθενται· εἰ δὲ μὴ συν‐ έζευκται ἀλλὰ κεχώρισται, ἔσονται ἄλλαι οὐσίαι πρότεραι τῶν ἰδεῶν, ὅπερ οὐδὲ αὐτοὶ βούλονται· καὶ περὶ ἐκείνων δὲ τὸ αὐτὸ ἐρώτημα. ἔπειτα αἱ | |
| 25 | ἰδέαι οὐκέτι ἔσονται γνωσταὶ τῶν ὁρισμῶν κεχωρισμένων ἐξ αὐτῶν, ἐπειδὴ τὰ πράγματα γινώσκονται ἐκ τῶν ὁρισμῶν αὐτῶν. ἔπειτα δὲ καὶ ἐκεῖναι οὐκ ἔσονται οὐσίαι, εἴ γε κεχωρισμέναι ὑπάρχουσι τῶν οὐσιῶν· ὥστε τὸ ἀγαθὸν οὐκ ἔστιν ἀγαθόν, ἐπειδὴ ὁ ὁρισμὸς τοῦ ἀγαθοῦ κεχώρισται αὐ‐ τοῦ καὶ τὸ ἀγαθῷ εἶναι. ἐρεῖ δὲ καὶ πρὸς τοὺς τὰς ἰδέας εἰσάγοντας, ὅτι | |
| 30 | ἐπειδὴ κυρίως ὑποτίθεσθε τὰς ἰδέας, αὗται αἱ σύνθετοι οὐσίαι οὐκ ἔσον‐ ται οὐσίαι, ἐπειδὴ κεχωρισμέναι ὑπάρχουσιν τῶν ὄντως οὐσιῶν. οὐ γὰρ δυνατὸν εἰπεῖν ὅτι αἱ ἰδέαι ἐν ταῖς οὐσίαις θεωροῦνται· οὐ γὰρ κατὰ μέ‐ θεξιν, ὥς φησιν αὐτός, θεωροῦνται, ἀλλὰ αὐθυπόστατα ὑπάρχουσιν, εἴδη ὄντα εἰλικρινῆ. | |
| 35n | Ἔστι δὲ καὶ ἑτέρα ἀπορία περὶ αὐτῶν. | |
| 36 | Καθάπερ ἐν τῇ θεωρίᾳ εἰρήκαμεν, καὶ ἑτέραν ἀπορίαν κινεῖ περὶ τῶν | |
| καθ’ αὑτὰ συμβεβηκότων, δεικνὺς ὅτι οὐκ ἔστιν αὐτῶν ὁρισμός. εἰ μὲν | 390 | |
In met.391 | γάρ, φησί, τὸ αὐτό ἐστι σιμὴ ῥὶς καὶ κοίλη ῥίς, ταὐτὸν ἔσται τὸ σιμὸν τῷ κοίλῳ. εἰ δὲ μή ἐστι ταὐτὸν τὸ κοῖλον τῷ σιμῷ, ἐπειδὴ τὸ μὲν σιμὸν ἐπὶ ῥινὸς καὶ μόνης φέρεται, τὸ δὲ κοῖλον καὶ ἐπὶ ῥινὸς λέγεται καὶ ἐπὶ ἐπιφανείας καὶ ἄλλων, εἰ οὖν τὸ σιμὸν οὐδέν ἐστιν ἕτερον ἢ κοιλότης | |
| 5 | ἐν ῥινί, ἢ οὐ δυνατὸν εἰπεῖν ῥῖνα σιμήν, ἢ ὁ λέγων τοῦτο ἀδολεσχεῖ δὶς τὸ αὐτὸ λέγων ῥὶς ῥὶς κοίλη, καὶ διὰ τῆς σιμότητος καὶ διὰ τῆς ῥινὸς ῥῖνα δηλῶν. ἡ γὰρ σιμὴ ῥὶς ῥίς ἐστι κοίλη, ὥστε ὁ λέγων κοίλανσιν ῥι‐ νὸς ἀντὶ σιμότητος παραλαμβάνων τὴν κοίλανσιν δὶς λέγει τὴν ῥῖνα. ὥστε οὐ δυνατόν, φησίν, εἶναι τῶν τοιούτων ὁρισμόν· εἰς ἄπειρον γὰρ πρόεισιν· | |
| 10 | οὐδὲν γὰρ ἕτερον λέγει ἢ ὅτι ἡ ῥὶς ῥίς ἐστι σιμή, καὶ ὁ αὐτὸς λόγος ἔσται. ὁ γὰρ λέγων ὅτι σιμότης ἐστὶ κοίλανσις ἐν ῥινὶ οὐδὲν ἕτερον λέγει ἢ ὅτι τῇ ῥινὶ ῥὶς σιμὴ ἔνεστιν. ὥστε δῆλον ἐντεῦθεν ὅτι κυρίως ὁρισμὸς μόνης τῆς οὐσίας ἐστί, καὶ οἱ κυρίως ὁρισμοὶ ἁπλῶν ὑπάρχουσι πραγμάτων. εἰ γὰρ καὶ τῶν ἄλλων κατηγοριῶν, ἀνάγκη τοὺς ὁρισμοὺς ἐκ προσ‐ | |
| 15 | θέσεως εἶναι, οἷον τοῦ ποιοῦ καὶ τοῦ περιττοῦ· ποιότητα λέγω καθ’ ἣν ποιοί τινες λέγονται, καὶ περιττὸν ἀριθμὸν τὸν μὴ δίχα διαιρούμενον, καὶ παρέλαβον τὸ ὑποκείμενον· οὐ γὰρ ἄνευ ἀριθμοῦ δυνατὸν ὁρίσαι τὸ περιτ‐ τόν, οὐδ’ ἄνευ ζῴου τὸ θῆλυ. ἐπὶ δὲ τῶν ἐκ προσθέσεως συμβαίνει δὶς τὸ αὐτὸ λέγειν, ὥσπερ ἐν τούτοις. οἷον ἄρτιός ἐστιν ἀριθμὸς ὁ διαιρούμενος | |
| 20 | δίχα, καὶ τοῦ ἀριθμοῦ ἀριθμὸν ἐδήλωσε διὰ τῆς δίχα διαιρέσεως. ὥστε τῶν συνδυαζομένων, τουτέστι τῶν ἐκ προσθέσεως, οὐκ ἔστι κυρίως ὁρισμός, φημὶ δὴ τῶν καθ’ αὑτὸ συμβεβηκότων, οἷον, ὥς φησιν αὐτός, ἀριθμοῦ πε‐ ριττοῦ· ἀλλὰ τοῦτο λανθάνει τοὺς πολλούς, ὅτι οὐκ ἀκριβῶς ταῦτα λέγονται. εἰ δέ εἰσι καὶ τούτων ὅροι, ἤτοι ἄλλον τρόπον εἰσὶ καὶ | |
| 25 | οὐχ ὅμοιοι τῆς οὐσίας, ἐπειδὴ μηδὲ ἁπλῶν εἰσι πραγμάτων, ἢ καθάπερ ἐν τῇ θεωρίᾳ εἴρηται, πολλαχῶς δεῖ λέγειν εἶναι τὸν ὁρισμόν. ὥστε καθὸ οἱ ὅροι μιᾶς φύσεως καὶ ἁπλῆς εἰσι δηλωτικοί (ἓν γὰρ πρᾶγμα θέλουσι περι‐ λαμβάνειν), οὐκ ἔστιν ὁρισμὸς εἰ μὴ τῆς οὐσίας· καθὸ δὲ πολλαχῶς λέγεται ὁ ὁρισμός, καταχρηστικώτερον καὶ ἐπ’ τῶν μὴ δηλούντων μίαν οὐσίαν ἔσται ὁρι‐ | |
| 30 | σμὸς καὶ τῶν καθ’ αὑτὸ συμβεβηκότων. εἶτα συμπεραινόμενός φησιν ὅτι με‐ μαθήκαμεν ὅτι ὁρισμός ἐστιν ὁ λόγος ὁ δηλῶν τὴν οὐσίαν τοῦ πράγματος καὶ ὅτι ἢ μόνων ἐστὶ τῶν οὐσιῶν ὁρισμὸς ἢ μάλιστα τῶν οὐσιῶν τῶν πρώ‐ των καὶ τῶν ἁπλῶν, λοιπὸν τῶν ἄλλων κατὰ δεύτερον λόγον, καὶ οὐ κυρίως οὔτε ἀκριβῶς, ἐπειδὴ μὴ φυλάττουσι τὰ τοῦ ὁρισμοῦ μίαν δηλοῦντες φύσιν. | |
| 35n | Πότερον δὲ τὸ αὐτό ἐστιν 〈ἢ〉 ἕτερον τὸ τί ἦν εἶναι | |
| 36n | καὶ ἕκαστον. | |
| 37 | Ἐντεῦθεν ζητεῖ [εἰ] ἆρά γε ταὐτόν ἐστιν ἀνθρώπῳ εἶναι καὶ ἄνθρω‐ | 391 |
In met.392 | πον (διὰ μὲν γὰρ τοῦ τί ἦν εἶναι ἐδήλωσε τὸ ἀνθρώπῳ εἶναι, διὰ δὲ τοῦ ἕκαστον τὸν ἄνθρωπον), καὶ ψυχῇ εἶναι καὶ ψυχὴν εἶναι. δεῖ οὖν τοῦτο ἡμᾶς ζητῆσαι· ἔστι γὰρ καὶ τοῦτο ἀναγκαῖον πρὸς τὴν τῆς οὐσίας ἐπί‐ σκεψιν. εἶτα λοιπὸν καὶ συλλογισμὸν πλέκει ἐν δευτέρῳ σχήματι δεικ‐ | |
| 5 | νύντα ὅτι ταὐτόν ἐστι τὸ ψυχῇ εἶναι καὶ τὸ ψυχὴν εἶναι. φησὶ γὰρ ὅτι ἕκαστον πρᾶγμα οὐκ ἄλλο δοκεῖ εἶναι τῆς ἑαυτοῦ οὐσίας, ἀλλὰ τὴν ὕπαρξιν ἔχει κατὰ τὴν οἰκείαν οὐσίαν· καὶ ὁ ὁρισμὸς λέγεται ἡ ἑκάστου οὐσία· ταὐτὸν ἄρα ἐστὶν ἕκαστον καὶ ὁ ὁρισμὸς αὐτοῦ, τουτέστι ταὐτόν ἐστιν ἄν‐ θρωπον εἶναι καὶ ἀνθρώπῳ εἶναι. καὶ δοκεῖ μὲν ὁ συλλογισμὸς ἐκτεθεῖ‐ | |
| 10 | σθαι ἐν δευτέρῳ σχήματι ἐκ δύο καταφατικῶν, ὅπερ ἐστὶν ἀσυλλόγιστον· ἀλλὰ δεῖ τὴν μίαν πρότασιν ἀντιστρέψαι καὶ ἀναγαγεῖν τὸν συλλογισμὸν ἐπὶ τὸ πρῶτον σχῆμα, οἷον ἕκαστον κατὰ τὴν οἰκείαν οὐσίαν ὑπάρχει, ἡ δὲ οἰκεία ἑκάστου οὐσία ὁ ὁρισμός ἐστιν ἑκάστου, ταὐτὸν ἄρα ἐστὶν ἕκαστον καὶ ὁρισμός, τουτέστιν ἀνθρώπῳ καὶ ἄνθρωπον εἶναι. φησὶν οὖν ὅτι ἐπὶ τῶν | |
| 15 | κατὰ συμβεβηκὸς δόξει ἕτερον εἶναι τὸ λευκὸς ἄνθρωπος καὶ λευ‐ κῷ ἀνθρώπῳ εἶναι· εἰ γὰρ ταὐτόν ἐστιν, ὡς ἔλεγον οἱ σοφισταί, καθάπερ ἐν τῇ θεωρίᾳ εἴρηται, ἀνθρώπῳ εἶναι καὶ λευκῷ ἀνθρώπῳ (ἐπειδὴ τὸ αὐ‐ τό, φασίν, ἐστὶν ἄνθρωπος καὶ λευκὸς ἄνθρωπος, ἵνα μὴ αὐτὸς ἑαυτοῦ ἕτερος ὁ Καλλίας γένηται, ὥστε καὶ τῷ λευκῷ ἀνθρώπῳ καὶ τῷ ἀνθρώπῳ | |
| 20 | ταὐτόν), ἔστι δὲ ἄνθρωπος καὶ ἀνθρώπῳ εἶναι ταὐτόν, ὥστε καὶ λευκὸς ἄν‐ θρωπος καὶ λευκῷ ἀνθρώπῳ ταὐτόν ἐστιν. εἶτα ἐπιλυόμενός φησιν ὅτι οὐκ ἀνάγκη ὅσα κατὰ συμβεβηκὸς τὰ αὐτὰ ὑπάρχουσιν, ἤδη καὶ κατὰ πάντα τὰ αὐτὰ εἶναι. ὁ γὰρ ἄνθρωπος καὶ λευκὸς ἄνθρωπος κατὰ μὲν τὸ ὑποκείμενον τὰ αὐτὰ ὑπάρχουσι, κατὰ δὲ τὸν ὁρισμὸν οὐ τὰ αὐτά· | |
| 25 | ἄλλος γὰρ ὁρισμὸς ἀνθρώπου καὶ ἄλλος λευκοῦ. οὔτε γὰρ τὰ ἄκρα, τουτ‐ έστι τὰ κατὰ συμβεβηκός, ὡσαύτως γίνεται τὰ αὐτά, ὥσπερ καὶ τὰ καθ’ αὑτὰ ὑπάρχοντα ἑνὶ γίνεται τὰ αὐτά, ὡς εἴρηται ἐν τῇ θεωρίᾳ ὁ περὶ τοῦ ἀνθρώπου καὶ τοῦ ζῴου λόγος, ὅτι ὑπάρχουσι τῷ Σωκράτει καὶ εἰσὶ τὰ αὐτὰ ἀλλήλοις. τὰ οὖν ἄκρα κατὰ συμβεβηκὸς ὑπάρχουσι τὰ αὐτά, | |
| 30 | οἷον τὸ λευκῷ εἶναι καὶ τὸ μουσικῷ· διὸ ἄλλος ὁρισμὸς λευκοῦ καὶ ἄλλος μουσικοῦ· κατὰ δὲ τὸ ὑποκείμενον τὰ αὐτὰ ὑπάρχουσι. δοκεῖ δὲ τῷ ὄντι τοῖς πολλοῖς μὴ κατὰ συμβεβηκὸς ὑπάρχειν. | |
| 33n | Ἐπὶ δὲ τῶν καθ’ αὑτὰ λεγομένων ἀνάγκη ἀεὶ ταὐτὸν | |
| 34n | εἶναι. | |
| 35 | Δείξας ὅτι ἐπὶ τῶν κατὰ συμβεβηκὸς λεγομένων οὐκ ἔστι ταὐτὸν τὸ λευκῷ εἶναι καὶ τὸ λευκὸν εἶναι, καὶ ἀνθρώπῳ λευκῷ εἶναι καὶ ἄνθρωπον λευκόν, ἐντεῦθεν ζητεῖ λέγων, ἆρά γε ἐπὶ τῶν καθ’ αὑτὸ λεγομένων | |
| ἀνάγκη ταὐτὸν εἶναι τὸ ψυχῇ εἶναι καὶ ψυχὴν εἶναι, οἷον εἴ τινες ὑπάρ‐ | 392 | |
In met.393 | χουσιν οὐσίαι ὧν οὐσιῶν *** καὶ παρὰ ταύτας οὔκ εἰσιν οὐσίαι ἄλλαι φύσει πρότεραι αὐτῶν ὑπάρχουσαι. | |
| 3n | Οἵας φασὶν εἶναί τινες τὰς ἰδέας. | |
| 4 | Ἰδοὺ πῶς οἶδεν ὅτι οὐσίας ἔλεγον τὰς ἰδέας καὶ οὐ λόγους οἱ ταύτας πρεσ‐ | |
| 5 | βεύοντες; εἰ γάρ ἐστι, φησίν, ἕτερον αὐτὸ τὸ ἀγαθὸν καὶ τὸ ἀγαθῷ εἶναι, καὶ ζῴῳ καὶ ζῷον εἶναι, καὶ ὄντι καὶ τὸ ὄν, ἔσονται ἄλλαι οὐσίαι καὶ φύσεις καὶ ἰδέαι παρὰ τὰς λεγομένας, καὶ πρότεραι οὐ‐ σίαι ἐκεῖναι, εἰ τὸ τί ἦν εἶναι οὐσία ἐστί. καὶ εἰ μὲν ἀπολελυμέναι εἶεν ἀλλήλων τὸ ἀγαθὸν καὶ τὸ ἀγαθῷ εἶναι, τοῦ μὲν ἀγαθοῦ οὐκ ἔστιν | |
| 10 | ἐπιστήμη, ἐπειδὴ διὰ τῶν ὅρων γινώσκονται τὰ πράγματα, τῷ δὲ ἀγαθῷ εἶναι οὐκ ἔστιν ὕπαρξις, ἐπειδὴ τὸ ἀγαθὸν εἰρήκαμεν εἶναι οὐσίαν· λέγω δή, φησί, τὸ ἀπολελύσθαι, εἰ μήτε τῷ ἀγαθῷ αὐτῷ ὑπάρχει τὸ εἶναι ἀγαθῷ μήτε τούτῳ τὸ εἶναι ἀγαθόν. ἡ γὰρ ἐπιστήμη ἑκάστου καὶ ἡ γνῶσις αὐτοῦ διὰ τοῦ ὁρισμοῦ θηρᾶται καὶ ἐπὶ τοῦ ἀγαθοῦ καὶ ἐπὶ τῶν | |
| 15 | ἄλλων πάντων. ὥστε εἰ μὴ τῷ ἀγαθῷ εἶναί ἐστι ταὐτὸν τὸ ἀγαθόν, οὔτε τῷ ὄντι εἶναί ἐστι τὸ ὂν οὐδὲ τῷ ἑνὶ ἕν. ὥστε εἰ μηδὲ τῷ ὄντι εἶναι τὸ ὄν ἐστιν, οὐκ ἔσται ὕπαρξις τῶν τί ἦν εἶναι. ἄλλως τε δὴ οὐκ ἔστιν ἀγαθὸν ᾧτινι μὴ ὑπάρχει ἀγαθῷ εἶναι· ὥστε ἔσται τὸ ἀγαθὸν κεχωρισμένον ἀγαθότητος, ὅπερ προφανῶς ἐστιν ἄτοπον. εἰ γὰρ οἱ ὁρισμοὶ τῶν πραγμάτων δηλοῦσι τὴν φύσιν | |
| 20 | τοῦ ὑποκειμένου, τὸ δὲ ἀγαθὸν οὐ μετέχει τοῦ οἰκείου ὁρισμοῦ, οὐδὲ τῆς ἀγαθότητος ἄρα μεθέξει. ὥστε πᾶσα ἀνάγκη ἓν εἶναι τὸ ἀγαθὸν καὶ ἀγαθῷ εἶναι καὶ μίαν φύσιν ἁπλῆν, καὶ καλὸν καὶ καλῷ εἶναι, ὅσα μὴ κατ’ ἄλλο λέγεται, τουτέστι τὰ σύνθετα. ἐπὶ γὰρ τῶν συνθέτων δια‐ φέρει τὸ τῷδε εἶναι καὶ τόδε εἶναι· τὸ μὲν γὰρ σύνθετόν ἐστι τόδε εἶναι, | |
| 25 | τουτέστιν ὁ Σωκράτης, τὸ δὲ εἶδος τοῦ Σωκράτους τοῦτό ἐστι τὸ τῷδε εἶναι [καὶ τόδε εἶναι]. πρῶτα οὖν ἐστι καὶ καθ’ αὑτὰ καλὰ καὶ ἀγαθὰ τὰ ἄυλα καὶ μὴ χραινόμενα ὑπὸ τῆς ὕλης. | |
| 28n | Καὶ γὰρ τοῦτο ἱκανὸν ἐὰν ὑπάρχῃ καὶ μὴ ᾖ εἴδη. | |
| 29 | Φησὶν ὅτι πάντῃ καὶ πάντως, ἐὰν ὦσιν ἁπλᾶ εἴδη, τουτέστιν ἐὰν | |
| 30 | ὑπάρχωσιν, ἀνάγκη ἐστὶ τὸ αὐτὸ εἶναι τὸ τῷδε εἶναι καὶ τόδε εἶναι ἐπὶ τῶν ἁπλῶς εἰδῶν, κἂν ὑπάρχωσιν ἰδέαι κἂν μὴ ὑπάρχωσι διὰ τὰ προειρημένα. | |
| 32n | Ἅμα δὲ δῆλον ὅτι εἴπερ εἰσὶν αἱ ἰδέαι, οἵας τινές | |
| 33n | φασιν. | |
| 34 | Ἐντεῦθεν πρὸς τοὺς τὰς ἰδέας πρεσβεύοντας ἀποτείνεται καὶ λέγοντας | 393 |
In met.394 | αὐτὰς οὐσίας εἶναι αὐθυποστάτους, εἰς ἃς ἀποβλέπων ὁ δημιουργὸς ποιεῖ ἃ ποιεῖ. φησὶν οὖν ὅτι εἴπερ εἰσὶν αἱ ἰδέαι οἵας τινές φασι, τουτέστιν οὐσίαι καὶ μὴ λόγοι, οὐκ ἔσται τὸ ὑποκείμενον, τουτέστι τὸ σύνθετον. ταύτας γὰρ τὰς ἰδέας οὐσίας μὲν ἀναγκαῖον εἶναι, εἴ γε καὶ πρότεραι | |
| 5 | ὑπάρχουσιν, οὐ θεωροῦνται δὲ ἐν ὑποκειμένῳ ταῖς συνθέτοις οὐσίαις, ἐπεὶ οὕτως ἔσονται [αἱ] κατὰ μέθεξιν, ἀύλους δὲ αὐτὰς βούλονται, † ἐπεὶ τὰ ἐνταῦθα οὐκ ἔσονται οὐσίαι. ἐκ τούτων, φησί, τῶν λόγων μεμαθήκαμεν τὰ κατὰ σύνθεσιν ὡς οὐκ ἔστιν ἓν καὶ ταὐτὸν αὐτὸ ἕκαστον καὶ τὸ τί ἦν εἶναι, καὶ ὅτι τοῦτό ἐστι τὸ ἐπίστασθαι ἕκαστον τὸ γινώσκειν τὸν ὁρισμὸν | |
| 10 | αὐτοῦ. ὥστε ἐπὶ τῶν ἀύλων ἀνάγκη ἕν τι εἶναι ἄμφω, ἕκαστον καὶ τὸ τί ἦν εἶναι αὐτοῦ. τὸ μέντοι γε κατὰ συμβεβηκὸς λεγόμενον, οἷον τὸ μουσικὸν ἢ τὸ λευκόν, διὰ τὸ διττὸν σημαίνειν οὐκ ἔστιν ἀληθὲς εἰπεῖν ὅτι ταὐτόν ἐστι τὸ τί ἦν εἶναι καὶ αὐτό. λέγεται γὰρ καὶ τὸ σῶμα λευκὸν ᾧ συμβέβηκε, καὶ αὐτὸ δὲ πάλιν τὸ συμβεβηκὸς | |
| 15 | λέγεται εἶναι λευκόν· ὥστε κατὰ τὶ μὲν τὸ αὐτό ἐστιν ἐπὶ αὐτῶν τὸ τί ἦν εἶναι καὶ αὐτό, κατὰ τὶ δὲ οὔ. τῷ μὲν γὰρ ἀνθρώπῳ καὶ τῷ λευκῷ ἀνθρώπῳ οὐ τὸ αὐτό, ἐπειδὴ σύνθετόν ἐστι καὶ ἄλλης καὶ ἄλλης φύ‐ σεως ὑπάρχει, τῷ πάθει δὲ τὸ αὐτό, τουτέστιν αὐτῷ τῷ λευκῷ· ταὐτὸν γάρ ἐστιν εἰπεῖν λευκὸν καὶ λευκῷ εἶναι· ἁπλῶς γὰρ ἔστιν. | |
| 20n | Ἄτοπον δ’ ἂν φανείη κἂν εἴ τις ἑκάστῳ ὄνομα θεῖτο | |
| 21n | τῶν τί ἦν εἶναι. | |
| 22 | Ἐντεῦθεν ἑτέραν ἐπιχείρησιν τίθησι κατασκευαστικὴν τοῦ ὅτι ἐπὶ τῶν ἄλλων πραγμάτων ταὐτόν ἐστιν ἕκαστον καὶ τὸ τῷδε εἶναι, εἴτε τῷ τῷδε εἶναι ὄνομα θείημεν, οἷον λίθον, εἴτε μὴ θείημεν αὐτῷ ὄνομα, τούτου | |
| 25 | [τοῦ] προσλαμβανομένου ὅτι ἔστιν οὐσίας ὁρισμὸς καὶ ὅτι τὸ τί ἦν εἶναι οὐσίαν δηλοῖ. τούτων οὕτω διωρισμένων ἐπὶ τῶν ἁπλῶν εἰδῶν τὸ τῷδε εἶναι τοῦ τόδε εἶναι ἢ κεχώρισται ἢ οὐ κεχώρισται, τουτέστιν ἢ ταὐτόν ἐστιν ἢ οὐκ ἔστι ταὐτόν. εἰ μὲν οὖν ὑποθώμεθα αὐτὸ μὴ κεχωρίσθαι, ἔχω τὸ ζητούμενον, ὅτι ταὐτόν ἐστιν τὸ τῷδε εἶναι καὶ τὸ τόδε εἶναι· εἰ | |
| 30 | δὲ μὴ ὑποθώμεθα εἶναι ταὐτόν, ἐπειδὴ τὸ τί ἦν εἶναι οὐσίας ἐστὶ δηλω‐ τικόν, ἐρωτῶμεν αὐτοὺς ‘ἐκείνη ἡ οὐσία, ἧς ἐστι δηλωτικὸν τὸ τί ἦν εἶναι, ἔχει ὁρισμὸν ἢ οὐκ ἔχει‘; εἰ μὲν οὖν μὴ ἔχει, ἄτοπον τὸ λέγειν οὐσίας μὴ εἶναι ὁρισμόν, εἰ δὲ ἔστιν αὐτῆς ὁρισμός, πάλιν ἐρωτῶμεν αὐτοὺς ‘ὁ ὁρι‐ σμὸς ἐκεῖνος ὁ αὐτός ἐστι τῇ οὐσίᾳ ἢ οὐκ ἔστιν ὁ αὐτόσ‘; εἰ μὲν οὖν | |
| 35 | φῶσιν ὅτι ὁ αὐτός ἐστιν, ἔχω τὸ ζητούμενον· εἰ δὲ εἴπωσιν ὅτι οὐκ ἔστιν | |
| ὁ αὐτός, πάλιν περὶ ἐκείνου ὁμοίως ἐρωτήσεις αὐτούς, καὶ οὕτως ἐπ’ | 394 | |
In met.395 | ἄπειρον προελευσόμεθα. εἶτα ταῦτα εἰρηκώς, ἐπειδὴ σκοπὸν ἔχει διαλεχ‐ θῆναι περὶ τῆς κυρίως οὐσίας, πρότερον δὲ διαλέγεται περὶ τῆς ἡμῖν φα‐ νερᾶς, τούτου χάριν φησὶ πρότερον περὶ τῆς αἰσθητῆς, λέγων ὅτι τῶν γι‐ νομένων τὰ μὲν φύσει ἐστί, τὰ δὲ τέχνῃ, τὰ δὲ ἀπὸ ταὐτομάτου· ὕστερον | |
| 5 | δὲ προστίθησι καὶ τὰ ἀπὸ διανοίας. οὔτε γὰρ ταὐτόν ἐστι τὰ ἀπὸ τέχνης τοῖς ἀπὸ διανοίας· πᾶς γὰρ ἔχει προαίρεσιν, εἶτα τέχνην. καί φησιν ὅτι ἐπὶ τούτων τρία θεωροῦνται, τὸ ποιητικὸν αἴτιον, τὸ ὑλικόν, τὸ εἰδικόν. καὶ ἐπὶ μὲν τῶν φυσικῶν τὰ τρία φυσικὰ ὑπάρχουσι, καὶ τὸ εἶδος τὸ ἀν‐ θρώπινον, εἰ τύχοι, καὶ ἡ ὕλη καὶ αὐτὴ ἡ φύσις· ἐπὶ δὲ τῶν τεχνητῶν | |
| 10 | ποιητικὸν αἴτιον ὁ τέκτων, εἰ τύχοι, ὑλικὸν τὰ ξύλα, εἰδικὸν τὸ τοιόνδε εἶδος τοῦ ἀβακίου. εἶτα λοιπόν φησιν ὅτι διττή ἐστιν ἡ ὑγίεια, ἡ ἄυλος ἡ ἐν τῷ ποιοῦντι καὶ ἰατρεύοντι, καὶ ἡ ἔνυλος, ἣ γίνεται ἐν τῷ ἰατρευο‐ μένῳ· ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων ἁπάντων, οἷον οἰκοδόμων καὶ τῶν ἄλλων τῶν τοιούτων. | |
| 15n | Ἄτοπον δ’ ἂν φανείη κἂν εἴ τις ἑκάστῳ ὄνομα θεῖτο | |
| 16n | τῶν τί ἦν εἶναι. | |
| 17 | Φησὶν ὅτι κἂν ὑποθώμεθα τὸ τί ἦν εἶναι ὄνομα ἔχειν τι, οἷον λίθον ἤ τι ἄλλο τοιοῦτον, ἄτοπόν ἐστι τὸ χωρίζειν ἐπὶ τῶν ἁπλῶν οὐσιῶν τὸ τόδε εἶναι τοῦ τῷδε εἶναι. εἰ γὰρ κεχώρισται καὶ ἔστιν αὐτοῦ ἀλλό‐ | |
| 20 | τριον, ἐπειδὴ οὐσίας ἐστὶ δηλωτικόν, καθάπερ ἐν τῇ θεωρίᾳ εἰρήκαμεν, ἔσται καὶ παρ’ ἐκεῖνο ἄλλο τὸ τί ἦν εἶναι ἵππῳ, τουτέστιν ἕτερος ὁρισμὸς † τοῦ τί ἦν ἄλλο τί ἦν εἶναι, ἐπειδὴ οὐσίας ἐστὶ δηλωτικόν, τῶν δὲ οὐσιῶν ὑπάρχουσιν ὁρισμοί. διό φησι τί ἦν εἶναι ἵππῳ ἕτερον, τουτέστι διάφορον παρὰ τὸ ἐξ ἀρχῆς τί ἦν εἶναι. καίτοι, φησί, τί κωλύει καὶ νῦν | |
| 25 | ἔνια εἶναι εὐθὺς τί ἦν εἶναι, τουτέστιν ἄνευ ὀνόματος; διὰ γὰρ τοῦ εὐθὺς τὸ ἄνευ ὀνόματος ἐδήλωσε. τουτέστι τί κωλύει, κἂν μὴ ὑποθώμεθα ὠνο‐ μάσθαι τὸ τί ἦν εἶναι, ἀλλότριον δέ ἐστι τοῦ τόδε εἶναι, καὶ ἔστιν οὐσίας δηλωτικόν, εἶναι καὶ αὐτοῦ ὁρισμόν; καὶ περὶ ἐκείνου ἐρωτήσομεν πάλιν τοῦ τί ἦν εἶναι ‘ταὐτόν ἐστι τῇ οὐσίᾳ ἢ οὐκ ἔστι ταὐτόν‘; εἰ μὲν οὖν ταὐ‐ | |
| 30 | τόν ἐστιν, ἔχω τὸ ζητούμενον· εἰ δὲ διάφορον, πάλιν καὶ περὶ ἐκείνου τὰ αὐτὰ ἐρωτήσω, καὶ οὕτως ὁ λόγος ἐπ’ ἄπειρον ἐλεύσεται. δύναται δὲ τὸ καίτοι τί κωλύει καὶ νῦν εἶναι ἔνια εὐθὺς τί ἦν εἶναι οὕτω νοεῖ‐ σθαι, ὅτι εἴπερ μὴ ταὐτόν ἐστι τὸ τῷδε εἶναι καὶ τὸ τόδε εἶναι, τί κωλύει τῆς οὐσίας ἐκείνης εὐθὺς γίνεσθαι ὁρισμόν, εἴ γε πάσης οὐσίας ἐστὶν | |
| 35 | ὁρισμός; διὸ ἐπήγαγε εἴπερ οὐσία τὸ τί ἦν εἶναι, ἑκάστης δὲ οὐσίας | |
| ἐστὶν ὁρισμός, ἔσται καὶ τοῦ τί ἦν εἶναι ὁρισμός· καὶ οὗτος ὁ αὐτός ἐστι | 395 | |
In met.396 | τοῦ τόδε εἶναι ἢ διάφορος. εἰ μὲν οὖν ὁ αὐτός, ἔχω τὸ ζητούμενον· εἰ δὲ μή ἐστιν ὁ αὐτός, πάλιν ἐπὶ ἕτερον ἐλευσόμεθα, καὶ οὕτως ἐπ’ ἄπειρον ὁδεύσομεν. ὥστε οὐ μόνον ἕν ἐστι τὸ τῷδε εἶναι καὶ τὸ τόδε εἶναι, ἀλλὰ καὶ ὁ λόγος αὐτῶν ὁ αὐτός, ὡς δῆλον ἐκ τῶν εἰρημένων. πολλὰ | |
| 5 | γὰρ ἄτοπα ἐδείξαμεν ἑπόμενα τῷ λόγῳ τῷ ὑποτιθεμένῳ αὐτὰ κεχωρίσθαι ἀπ’ ἀλλήλων. οὔτε γὰρ κατὰ συμβεβηκὸς ἓν τὸ ἑνὶ εἶναι καὶ ἕν, ἀλλὰ καθ’ αὑτό, καὶ μία οὐσία. ἄλλως τε δὴ καὶ ἐπ’ ἄπειρον ὁ λόγος προέρχε‐ ται, εἰ ἄλλο ἔσται τὸ τῷδε εἶναι καὶ τόδε εἶναι. ἐπειδὴ 〈γὰρ〉 καὶ τὸ τί ἦν εἶναι οὐσίας ἐστὶ δηλωτικόν, ἔσται αὐτοῦ ὁρισμός· καὶ εἰ μὲν ὁ αὐτός, ἔχω | |
| 10 | τὸ ζητούμενον· εἰ δὲ διάφορος, καὶ ἐπ’ ἐκείνου ἐρωτῶ, καὶ ἐπ’ ἄπειρον ὁ λόγος προέρχεται. καὶ πάλιν τὸ ἓν ἐπειδὴ οὐσία ἐστίν, ἔσται αὐτοῦ ὁρισ‐ μός, καὶ οὗτος ἢ ἀλλότριος ἢ ὁ αὐτός. εἰ μὲν οὖν ὁ αὐτός, ἔχω τὸ ζητού‐ μενον· εἰ δὲ ἀλλότριος, πάλιν ἔσται κἀκείνου ὁρισμός, καὶ οὕτως ἐπ’ ἄπει‐ ρον προερχόμεθα. διό φησιν ὥστε καὶ ἐπ’ ἐκείνων ὁ αὐτὸς ἔσται | |
| 15 | λόγος. | |
| 16n | Ὅτι μὲν οὖν ἐπὶ τῶν πρώτων καὶ καθ’ αὑτὰ λεγο‐ | |
| 17n | μένων. | |
| 18 | Δείξας διὰ πολλῶν ἐπιχειρημάτων πολλὰ ἑπόμενα ἄτοπα τοῖς ὑποτι‐ θεμένοις διαφορὰς εἶναι τοῦ τῷδε εἶναι καὶ τοῦ τόδε εἶναι, ἐντεῦθεν συμ‐ | |
| 20 | περαίνει τὰ εἰρημένα, καί φησιν ὅτι ἐπὶ τῶν πρώτων καὶ καθ’ αὑτὰς λε‐ γομένων οὐσιῶν, τουτέστι τῶν ἁπλῶν, τὸ ἑκάστῳ εἶναι καὶ ἕκαστον ταὐτόν ἐστιν. | |
| 23n | Οἱ δὲ σοφιστικοὶ ἔλεγχοι πρὸς τὴν θέσιν ταύτην φα‐ | |
| 24n | νερὸν ὅτι τῇ αὐτῇ λύονται λύσει καὶ εἰ ταὐτὸ τὸ Σωκράτης καὶ | |
| 25n | τὸ Σωκράτει εἶναι. | |
| 26 | Ὅτι ἐπὶ μὲν τῶν συμβεβηκότων οὐκ ἔστι ταὐτὸν ἀνθρώπῳ λευκῷ εἶναι καὶ ἄνθρωπος λευκός, ἐπειδὴ τὰ συμβεβηκότα τῶν οὐσιῶν διάφορα ὑπάρχουσι καὶ παντελῶς ἐξηλλαγμένα. εἶτα ἐπειδὴ ἀνωτέρω ἄλλοις ἐχρή‐ σατο παραδείγμασιν εἰπὼν λευκῷ ἀνθρώπῳ εἶναι καὶ λευκὸς ἄνθρωπος, | |
| 30 | ἐνταῦθά φησι Σωκράτης καὶ Σωκράτει εἶναι. φησὶν οὖν ὅτι οὐδὲν διαφέρει τὸ κεχρῆσθαι διαφόροις παραδείγμασιν· οὔτε γὰρ *** τὰ παραδείγματα. διό φησιν οὐδὲν γὰρ διαφέρει οὔτε ἐξ ὧν ἐρωτηθείη ἄν τις οὔτε ἐξ ὧν λύων ἐπιτύχοι, τουτέστιν οὔτε τὸ ἐρωτῆσαι, ἐὰν χρήσαιτό τις διαφόροις παραδείγμασιν ἐρωτώμενος, οὐδὲν βλάπτει τὸν λόγον, μόνον ἵνα | |
| 35 | συμφωνῶσι τῇ φύσει τῶν παραδειγμάτων. εἶτά φησιν ὅτι πῶς μὲν οὖν | 396 |
In met.397 | τὸ τί ἦν εἶναι ταὐτὸν καὶ πῶς οὐ ταὐτὸν ἑκάστῳ, εἴρηται, ὅτι ἐπὶ μὲν τῶν ἁπλῶν ταὐτό ἐστιν, ἐπὶ δὲ τῶν συνθέτων διάφορον. | |
| 3n | Τῶν δὲ γινομένων τὰ μὲν φύσει γίνονται, τὰ δὲ | |
| 4n | τέχνῃ. | |
| 5 | Καθάπερ ἐν τῇ θεωρίᾳ εἰρήκαμεν, σκοπὸν ἔχει διαλεχθῆναι περὶ τῆς ἀύλου καὶ κυρίως οὐσίας. ἐπεὶ δὲ ἡ αἰσθητὴ φανερά ἐστι μᾶλλον, πρότερον διαλέγεται περὶ αὐτῶν. αὗται δὲ πᾶσαι ἢ ὑπὸ φύσεως γίνονται ἢ ὑπὸ τέχνης ἢ ἀπὸ τοῦ αὐτομάτου. φησὶν οὖν ὅτι τῶν γινομένων τὰ μὲν φύσει γί‐ νονται, τὰ δὲ τέχνῃ, τὰ δὲ ἀπὸ τοῦ αὐτομάτου. πάντα δὲ τὰ γινό‐ | |
| 10 | μενα ἔχουσι καὶ ποιητικὸν αἴτιον καὶ ὑλικὸν καὶ εἰδικόν. διὰ μὲν γὰρ τὸ ὑπό τινος τὸ ποιητικόν, διὰ δὲ τὸ ἔκ τινος τὸ ὑλικόν, διὰ δὲ τὸ τὶ τὸ εἰδικὸν ἐδήλωσε. διὸ καὶ ἐπήγαγε λέγων τὸ δὲ τὶ λέγω καθ’ ἑκάστην κατη‐ γορίαν· ἢ γὰρ οὐσία ἐστὶ τὸ γινόμενον, οἷον ἄνθρωπος ἢ ἀβάκιον, ἢ ποσὸν μέγεθος, τουτέστιν αὔξησις, ἢ ποιόν, καθ’ ὅ φαμεν ὅτι γέγονε λευκόν. αἱ | |
| 15 | τοίνυν γενέσεις, φησίν, αἱ φυσικαὶ αὗταί εἰσιν, ὧν ἡ γένεσίς ἐστιν ἐκ φύσεως. τὸ γὰρ σπέρμα καὶ τὸ καταμήνιον δημιουργούμενον ὑπὸ τῆς φύσεως οὕτω παράγεται, καὶ γίνεται ἄνθρωπος. τὸ δὲ ἐξ οὗ γίνεται, ἣν λέγομεν ὕλην· τὸ δὲ ὑφ’ οὗ τῶν φύσει ὄντων· τὸ δὲ τὶ φυσικὰ ὑπάρ‐ χουσι τὰ ὑπὸ φύσεως γινόμενα εἴδη, οἷον ἄνθρωπος ἢ φυτὸν ἤ τι ἄλλο | |
| 20 | τῶν τοιούτων, ἅτινα εἴδη κυρίως μάλιστα λέγομεν εἶναι οὐσίας· ἕκαστον γὰρ τῶν πραγμάτων κατὰ τὸ εἶδος τὸ ἑαυτοῦ χαρακτηρίζεται. ἅπαν‐ τα δέ, φησί, τὰ γινόμενα εἴτε ὑπὸ φύσεως εἴτε ὑπὸ τέχνης ἔχουσιν ὕλην· δυνατὸν γὰρ καὶ γενέσθαι ἄνθρωπον καὶ μὴ γενέσθαι, καὶ πάλιν τὸν οἶ‐ κον ὡσαύτως, τὸ δὲ δυνάμει τοῦτο ὕλη ἐστίν· ὥστε πάντα τὰ γινόμενα ἔχουσιν | |
| 25 | ὕλην. φησὶν οὖν ὅτι ἐπὶ τῶν φυσικῶν πραγμάτων καὶ τὸ ὑλικὸν αἴτιον καὶ τὸ ποιητικὸν καὶ τὸ εἰδικὸν φύσει ἐστί. τὸ γὰρ γινόμενον ἔχει φύσιν τὴν φροντίζουσαν αὐτοῦ, οἷον τὸ φυτὸν καὶ τὸ ζῷον, καὶ ὑφ’ οὗ ἡ κατὰ τὸ εἶ‐ δος λεγομένη φύσις ἡ ὁμοειδὴς τῷ ποιοῦντι· αὕτη δέ ἐστιν ἐν ἄλλῳ, οἷον, εἰ τύχοι, ἐν τῷ πατρί· ἄνθρωπος γὰρ ἄνθρωπον γεννᾷ. οὕτως | |
| 30 | μὲν οὖν, φησί, γίνεται τὰ γινόμενα διὰ τὴν φύσιν, αἱ δὲ ἄλλαι γε‐ νέσεις οὐ κυρίως λέγονται εἶναι γενέσεις, ἀλλὰ μᾶλλον ποιήσεις. ἐπειδὴ δὲ τὸ γεννᾶν ἐπὶ μόνης φύσεως λέγεται, εἰκότως καὶ γένεσις ἐπ’ αὐτῶν, ἐπὶ δὲ τῶν ἄλλων οὐ λέγεται τὸ γεννᾶν· οὐ γὰρ λέγεται γεννᾶν ὁ οἰκοδόμος τὸν οἶκον, ἀλλὰ ποιεῖν αὐτὸν λέγεται. πάλιν τοίνυν αἱ ποιήσεις ἢ ἀπὸ τέχνης ὑπάρ‐ | |
| 35 | χουσιν, ὥσπερ ὑγίεια ἀπὸ ἰατρικῆς, ἢ ἀπὸ δυνάμεως, ὥσπερ λέγομεν ὅτι ἀπὸ τοῦ θερμοῦ γέγονεν ὁ ἱδρώς, ἢ διανοίας, ὅτι χειμῶνος γέγονεν ἡ ναυ‐ μαχία. τούτων δέ φησί τινα γίνεσθαι καὶ ἀπὸ ταὐτομάτου καὶ ἀπὸ τύχης | |
| παραπλησίως, ὥσπερ καὶ ἐν τοῖς ὑπὸ φύσεως γινομένοις, ὡς ἡνίκα ἐλέγο‐ | 397 | |
In met.398 | μεν ὅτι ὁ λίθος ὁ κατελθὼν καὶ γενόμενος ἐπιτήδειος πρὸς καθέδραν ἐκ ταὐτομάτου γέγονεν, ὑπὸ φύσεως μὲν ἐνεχθεὶς ἐπὶ τὸ κάτω, οὐ διὰ τοῦτο δὲ ἐνεχθείς, διὰ τὸ γενέσθαι αὐτὸν ἐπιτήδειον πρὸς καθέδραν· ἀλλὰ τοῦτο ἐκ ταὐτομάτου γέγονε. καὶ πάλιν ὁ δεῖνα ὀρύττων περιέτυχε θησαυρῷ | |
| 5 | κατὰ τύχην· οὐ γὰρ διὰ τοῦτο ὤρυττεν. οὕτως οὖν, φησί, γίνεται καὶ ἐν τοῖς κατὰ τέχνην· πολλάκις γὰρ τοῦ ἰατροῦ μὴ ὑγιάσαντος τρῖψις ἐγένετο τῶν ποδῶν τοῦ κάμνοντος, καὶ ἐντεῦθεν θερμότης ἐκινήθη, καὶ ἔδρασεν εἰς τὰ ἐνοχλοῦντα αἴτια καὶ ἔπαυσε τὴν νόσον, τῆς τρίψεως μὴ γεγονυίας διὰ τοῦτο. καὶ ἐπὶ τῆς φύσεως οὖν γίνονται, φησίν, ἔνια καὶ ἐκ σπέρ‐ | |
| 10 | ματος, ὥσπερ ἄνθρωποι καὶ ἵπποι, καὶ ἄνευ σπέρματος, ὥσπερ σκώ‐ ληκες καὶ πάντα τὰ ὑπὸ σήψεως γινόμενα, καὶ πόαι ὑπὸ τῆς καθόλου φύσεως, ὥσπερ αἱ βοτάναι. περὶ μὲν οὖν τούτων, φησίν, ὕστερον ἐροῦμεν· προϊὼν δὲ ἐρεῖ πολλὰ περὶ αὐτῶν. | |
| 14n | Ἀπὸ τέχνης δὲ γίνεται, ὅσων τὸ εἶδος ἐν τῇ ψυχῇ. | |
| 15 | Φησὶν ὅτι τῶν γινομένων ὑπὸ τέχνης τὰ εἴδη ἐν τῷ τεχνίτῃ ὑπάρ‐ χουσιν. ἔχων γὰρ τὸ εἶδος τοῦ ἀβακίου ἐν ἑαυτῷ ὁ τέκτων, οὕτως ποιεῖ τὸ ἀβάκιον· ὁμοίως δὲ καὶ ὁ οἰκοδόμος τοῦ οἴκου, καὶ ὁ ἰατρὸς τῆς ὑγείας, ὅτι συμμετρία ἐστὶν ὁμοιομερῶν καὶ ὀργανικῶν. εἶδος δὲ λέγω τὸ τί ἦν εἶναι ἑκάστου, τουτέστιν αὐτὸ τὸ ἄυλον εἶδος, ἐξ οὗ καὶ τὸ ἔνυλον χαρα‐ | |
| 20 | κτηρίζεται· καὶ οἱ ὁρισμοὶ γὰρ κατὰ τὰ εἴδη λαμβάνονται. εἶτα ἵνα μήτις εἴποι πρὸς αὐτὸν ὅτι τί οὖν καὶ τοῦ ἐναντίου οὐκ ἔστιν ὁ ἰατρός, οἷον τῆς νόσου, φησὶν ὅτι καὶ τῶν ἐναντίων τρόπον τινὰ τὸ αὐτό ἐστιν εἶδος· τῆς γὰρ στερήσεώς ἐστιν οὐσία ἡ ἀντικειμένη οὐσία, οἷον ὑγεία νόσου· κατὰ γὰρ τὴν ἀπουσίαν τῆς ὑγείας δηλοῦται | |
| 25 | ἡ νόσος, ἡ δὲ ὑγεία ἐστὶν ὁ λόγος αὐτὸς ὁ ἐν τῇ ψυχῇ τοῦ ἰατροῦ. γίνεται δὲ ὑγεία ἐκ νόσου τοῦτον τὸν τρόπον· ἐπειδὴ τόδε ἐστὶν ἡ ὑγεία, ἡ ὁμαλότης τοῦ σώματος, εἰ τύχοι, ἀνάγκη ἐστίν, εἰ μέλλοι ὑγιάζεσθαι τὸ ζῷον, τοδὶ ὑπάρξαι, οἷον ὁμαλότητα, ἵνα μὴ ᾖ ἀνωμαλία τῶν χυμῶν. εἰ δὲ τοῦτο, δεῖ θερμότητος πρὸς τὸ ὁμαλῦναι· καὶ οὕτως ἀεὶ νοεῖ ὁ | |
| 30 | ἰατρός, ἕως ἂν ἀγάγῃ εἰς τοῦτο, ὅπερ αὐτὸς δύναται ἔσχατον ποιεῖν, τουτέστι τὸ φάρμακον, ὃ μέλλει διδόναι καὶ ὑγιάζειν. εἶτα λοιπὸν ἡ ἀπὸ τοῦ ἰατροῦ κίνησις ἐπὶ τὸν κάμνοντα ποίησις καλεῖται. ὥστε συμβαίνει τρόπον τινὰ τὴν ὑγείαν ἐξ ὑγείας γίνεσθαι † τοῦ *** καὶ τοῦ λόγου τοῦ ἐνύλου τοῦ ἐν τῷ κάμνοντι· ὁμοίως δὲ καὶ τὴν οἰκίαν | |
| 35 | ἐξ οἰκίας γίνεσθαι 〈τῆσ〉 ἄνευ ὕλης τὴν ἔχουσαν ὕλην· ὁ γὰρ λόγος τῆς οἰκίας ἄυλος ὑπάρχει ὁ ἐν τῷ οἰκοδόμῳ. ἡ γὰρ ἰατρική | |
| ἐστι καὶ ἡ οἰκοδομικὴ τὸ εἶδος τῆς ὑγείας καὶ τῆς οἰκίας. λέγω | 398 | |
In met.399 | δή, φησίν, οὐσίαν ἄνευ ὕλης τὸ τί ἦν εἶναι, τουτέστι τὸν λόγον τῆς ὑγείας καὶ τῆς οἰκίας. | |
| 3n | Τῶν δὲ γενέσεων καὶ κινήσεων. | |
| 4 | Φησὶν ὅτι τῶν γενέσεων καὶ τῶν κινήσεων ἡ μὲν καλεῖται νόη‐ | |
| 5 | σις, ἡ δὲ ποίησις, ἡ μὲν ἀπὸ τῆς ἀρχῆς καὶ τοῦ εἴδους (τουτέστιν ὁ λόγος ὁ ἐν τῷ ποιοῦντι) νόησις, ἡ δὲ ἀπὸ τοῦ τελευταίου τῆς νοήσεως ἀρχομένη ἀπὸ τοῦ τεχνίτου περὶ τὸ ὑποκείμενον ποίησις. ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων γίνεται, οἷον εἰ 〈ὑγιανεῖ〉, δεῖ ὁμαλυνθῆναι. τί οὖν ἐστι τὸ ὁμαλυνθῆναι; τὸ γενέσθαι τρῖψιν, εἰ τύχοι. τοῦτο δέ ἐστιν, εἰ θερμανθή‐ | |
| 10 | σεται· τοῦτο δέ ἐστι τοδί. ὑπάρχει δὲ τῳδὶ δυνάμει, τουτέστι τῷ φαρμάκῳ ὑπάρχει δυνάμει ἡ θερμότης· ἀρχόμενον γὰρ θερμαίνει. τοῦτ’ οὖν ἐπ’ αὐτῷ ἐστι τῷ βοηθήματι. τὸ οὖν ποιοῦν, ὅθεν ἄρχεται ἡ κί‐ νησις τοῦ ὑγιαίνειν, ἂν μὲν ἀπὸ τέχνης γένηται, τὸ εἶδός ἐστι τὸ ἐν τῇ ψυχῇ (ἔχων γὰρ τὸν λόγον τῆς ὑγείας ὁ ἰατρὸς οὕτως ποιεῖ τὴν | |
| 15 | ὑγείαν)· ἐὰν δὲ ἀπὸ ταὐτομάτου γένηται ἡ ὑγεία, ἀπὸ τοῦ λόγου γίνε‐ ται, ἀφ’ οὗ καὶ ὁ τεχνίτης ἄρχεται ποιεῖν, τουτέστιν ἀπὸ θερμότητος· γίνε‐ ται γὰρ τρῖψις, καὶ ἐντεῦθεν θερμότης ἐπανίσταται αὐτῇ καὶ κολάζει τὸ ψυχρὸν αἴτιον, εἰ τύχοι, τοιοῦτον ὄν, καὶ γίνεται ὁμαλότης, καὶ ἐντεῦθεν ἐπανάζευξις ἐπὶ τὸ κατὰ φύσιν. διό φησιν ὥσπερ καὶ ἐν τῷ ἰατρεύειν | |
| 20 | ἴσως ἀπὸ τοῦ θερμοῦ ἡ ἀρχή· τοῦτο δὲ ποιεῖ τῇ τρίψει. | |
| 21n | Ἡ θερμότης τοίνυν. | |
| 22 | *** ἡ θερμότης *** ὑγείας ἢ ἕπεται αὐτῇ τι τοιοῦτον, ὅ ἐστι μέρος τῆς ὑγείας. καὶ μέρος ἐστὶ τῆς ὑγείας θερμότης, αὐτὸ τὸ διαπε‐ φοιτηκὸς διὰ τοῦ βάθους, ἐκμοχλεῦον ἄνευ τινὸς μηχανῆς τὰ νοσοποιὰ | |
| 25 | αἴτια· λέγει δὲ τὸ ἔμφυτον θερμόν. ἢ ἕπεται αὐτῇ τι τοιοῦτον, ὃ μέρος ἐστὶ τῆς ὑγείας, τῇ θερμότητι ἢ τῇ τέχνῃ, οἷον οἷς χρῶνται ἰατροὶ ἀλείμμασιν, οἷον μαρκιάτῳ ἤ τινι ἄλλῳ τοιούτῳ, λοιπὸν συνεπιλαμβάνεται καὶ τὸ φυσικὸν θερμόν, καὶ οὕτω κολάζεται τὸ ἀτακτοῦν. ἢ διὰ πλειόνων γινόμενον τοῦτο, οἷον τῆς τέχνης τῆς χρωμένης ἀλείμμασι καὶ ἑτέροις βοη‐ | |
| 30 | θήμασι διὰ τὴν κακοήθειαν τοῦ νοσήματος, καὶ λοιπὸν καὶ τῆς φύσεως συνεπιλαμβανομένης γίνεται βοήθεια. τοῦτο δέ, φησίν, ἐστὶν ἔσχατον τὸ | |
| ποιοῦν, ὅπερ ἐστὶ μέρος τῆς ὑγείας, καὶ τῆς οἰκίας λίθοι. ὥστε ἀδύνατόν | 399 | |
In met.400 | τι γενέσθαι, εἰ μὴ προϋπάρχει τι ἕτερον, οἷον οἰκίαν, εἰ μή εἰσι λίθοι, καὶ ἐπὶ τῆς ὑγείας. ὡς γάρ φασιν οἱ φυσικοί, οὐδὲν γίνεται ἐκ τοῦ μηδαμῇ μηδαμῶς 〈ὄντοσ〉· δεῖ γὰρ προϋπάρχειν τὴν ὕλην ἐπὶ τῶν γινομένων. εἶτα λοιπὸν ζητεῖ ὅτι ὥσπερ ἡ ὕλη μέρος γίνεται τοῦ συνθέτου, ἆρά γε οὕτως | |
| 5 | καὶ τὸ εἶδος. καὶ αὐτὸς μὲν οὕτως ἐάσας τὴν ἀπορίαν ἀπαλλάττεται· ἡμεῖς δέ φαμεν ὅτι ὥσπερ ἡ ὕλη μεριστή ἐστιν εἰς χεῖρας καὶ πόδας καὶ τὰ ἄλλα, οὕτω δὴ καὶ τὸ ἀτελὲς εἶδος μεριστόν ἐστι καὶ γίνεται· πρότερον γάρ, εἰ τύχοι, σφαιροῦται ἡ κεφαλή, εἶτα γίνεται καρδία, ὁμοίως δὲ καὶ τὰ ἄλλα μόρια. τὸ μέντοι γε τέλειον εἶδος οὔτε μεριστόν ἐστιν οὔτε γί‐ | |
| 10 | νεται, εἴ γε ἀχρόνως ἐπιγίνεται· τὸ γὰρ ζῷον λογικὸν θνητὸν ἀδιαίρετον ὑπάρχει· διὸ ἁρμόζει καὶ μεγάλῳ ἀνθρώπῳ καὶ μικρῷ. | |
| 12n | Ὅτι μὲν οὖν τι μέρος ἐξ ἀνάγκης ὑπάρξει, φανερόν. | |
| 13 | Φησὶν ὅτι πᾶσα ἀνάγκη μέρος τι ἐξ ἀνάγκης ὑπάρχειν ἐν τῷ ἑπο‐ μένῳ ὡς μέρος αὐτοῦ λαμβανόμενον. ἡ γὰρ ὕλη μέρος ἐστίν· ἐνυπάρχει | |
| 15 | γὰρ αὐτῇ κατὰ φύσιν προσδέξασθαι τὸ εἶδος. ἆρα οὖν, φησί, καὶ τὸ εἶ‐ δος γίνεται; τὰ γὰρ σύνθετα καὶ κατὰ τὴν ὕλην προσαγορεύεται καὶ κατὰ τὸ εἶδος, οἷον, ὥς φησιν αὐτός, τοὺς χαλκοῦς κύκλους λέγομεν καὶ τὴν ὕλην ὅτι χαλκός ἐστι *** τοιόνδε ἔχων σχῆμα· καὶ τοῦτό ἐστι τὸ γένος τοῦ χαλκοῦ κύκλου, εἰς ὃ πρῶτον τίθεται, τουτέστι τὸ εἶδος τοῦ σχήματος τοῦ | |
| 20 | κύκλου εἶδος αὐτοῦ ἐστιν. ὁ δὲ χαλκοῦς κύκλος ἔχει ἐν τῷ ὁρισμῷ καὶ τὴν ὕλην, καθάπερ εἰρήκαμεν. | |
| 22n | Ἐξ οὗ δὴ γίνεται ὡς ὕλης ἔνια, λέγεται, ὅταν γένηται, | |
| 23n | οὐκ ἐκεῖνο ἀλλ’ ἐκείνου. | |
| 24 | Ἐπειδὴ διχῶς λέγονται γίνεσθαι τὰ γινόμενα, τὰ μὲν ὡς ἐξ ὕλης, | |
| 25 | ἡνίκα φαμὲν ὅτι ὁ χαλκὸς γέγονεν ἀνδριὰς ἢ οἱ λίθοι γεγόνασιν οἰκία, τὰ δὲ ὡς ἐκ τῆς οἰκείας στερήσεως, ἡνίκα φαμὲν ὅτι ἐξ ἀμούσου γέγονε μου‐ σικὸς καὶ ἐκ νοσοῦντος ὑγιαίνων, καὶ τὰ μὲν ἐκ στερήσεως γινόμενα λέ‐ γονται ἐκ τοῦδε γίνεσθαι, οἷον ἐκ κάμνοντος ὑγιαίνων, τὰ δὲ ἐκ τῆς ὕλης τόδε, καθό φαμεν τόδε γέγονεν ὁ χαλκός, πολλάκις δὲ καὶ ἐπὶ τῶν γινο‐ | |
| 30 | μένων ἐκ τῆς οἰκείας στερήσεως φέρομεν τὸ τόδε λέγοντες ὅτι ὁ ἄμουσος γέγονε μουσικός, πάλιν ἐπὶ τῶν ἐξ ὕλης γινομένων φέρομεν τὸ ἐκ τοῦδε λέγοντες ὅτι ἐξ οὐκ ἀνδριάντος γέγονεν ἀνδριάς, ἐνταῦθα οὖν ζητεῖ τοιοῦτόν τι λέγων ὅτι εἰ πᾶν τὸ γινόμενον καὶ ἐξ ὕλης γίνεται καὶ ἐκ τῆς οἰκείας | |
| στερήσεως, ὡς λέγομεν ὅτι ἐκ κάμνοντος γέγονεν ὑγιής, τὰ δὲ ἐκ τῆς ὕλης, | 400 | |
In met.401 | ἡνίκα φαμὲν ὅτι ὁ χαλκὸς γέγονεν ἀνδριάς. φησὶν οὖν ἐπιλυόμενος ταύ‐ την τὴν ἀπορίαν ὅτι τῶν στερήσεων αἱ μὲν ὡρισμέναι ὑπάρχουσιν, αἱ δὲ ἀόριστοι. ἐφ’ ὧν οὖν, φησίν, ὑπάρχουσιν ὡρισμέναι αἱ στερήσεις, ἐκ τῶν στερήσεων λέγονται γενέσθαι τὰ γινόμενα· ἐφ’ ὧν δὲ ἀόριστοι ὑπάρχουσιν | |
| 5 | αἱ στερήσεις, οὐκέτι ἐξ αὐτῶν λέγονται γίνεσθαι διὰ τὸ ἄδηλον καὶ τὸ ἄστατον, ἀλλ’ ἐκ τῆς ὕλης. οἷον ὥρισται ἐπὶ τοῦ ὑγιαίνοντος (πάντως γὰρ ὁ ὑγιαίνων ἐκ τοῦ κάμνοντος γίνεται), καὶ διὰ τοῦτο λέγομεν ὅτι ἐκ κά‐ μνοντος ὑγιὴς γέγονε· καὶ πάλιν ἐξ ἀμούσου μουσικός. ἐπὶ μέντοι γε τοῦ ἀνδριάντος οὐχ ὥρισται ἀλλ’ ἀόριστον ὑπάρχει τὸ τοιοῦτον· δύναται γὰρ | |
| 10 | τὸ οὐκ ἀνδριὰς καὶ σφαῖρα εἶναι καὶ τρίγωνον καὶ ξύλον καὶ ἄλλα μυρία. τὸ μέντοι γε μὴ ὑγιαῖνον νοσοῦν ἐστιν, ἐπὶ τοῦ δεκτικοῦ δηλονότι. διὰ ταύ‐ την οὖν τὴν αἰτίαν ἐπὶ τούτων ἐκ τῆς ὕλης καὶ οὐκ ἐκ τῆς στερήσεως λέγεται γίνεσθαι τὸ γινόμενον. κυρίως γὰρ ἀεὶ ἐκ τῆς στερήσεως γίνεται τὸ γινόμενον, καὶ εἰκότως· εἰ γὰρ ἡ γένεσις μεταβολὴ ὑπάρχει, δῆλον | |
| 15 | ὅτι, ἡνίκα γίνεται, οὐ μένει μετὰ τὴν γένεσιν, ὅπερ πρώην ὑπῆρχεν· ὁ δὲ χαλκὸς μένει χαλκὸς καὶ μετὰ τὴν γένεσιν, ὡς καὶ πρὸ τῆς γενέσεως. ὥστε κυρίως δεῖ λέγειν ὅτι ἐξ οὐκ ἀνδριάντος γέγονεν ἀνδριάς· οὐ μένει γὰρ ὁ οὐκ ἀνδριάς, ὁ μέντοι γε χαλκὸς μένει. Ταῦτα εἰρηκὼς ζητεῖ ἐφεξῆς καὶ δείκνυσιν ὅτι οὐκ ἔστι τῶν εἰδῶν | |
| 20 | γένεσις αὐτῶν καθ’ αὑτά· οὔτε δέ, φησί, γίνονται τὰ εἴδη αὐτὰ καθ’ αὑ‐ τά, ὥσπερ οὐδὲ ἡ ὕλη γίνεται. ἵνα δὲ τοῦτο δείξῃ, λαμβάνει τρία ἀξι‐ ώματα, ὅτι οὐδὲν γίνεται ἐκ τοῦ μηδαμῇ μηδαμῶς ὄντος, καὶ ὅτι πᾶν τὸ γινόμενον ἔχει καὶ ποιητικὸν αἴτιον καὶ ὑλικόν, καὶ σύνθετόν ἐστιν. οὔτε γὰρ ἡ φύσις οὔτε ἡ τέχνη ποιεῖ τὴν ὕλην, ἐπεί, φησί, δεηθήσεται ἑτέρας | |
| 25 | ὕλης καὶ τοῦτο ἐπ’ ἄπειρον. εἰ οὖν *** εἶδος γίνεται αὐτὸ καθ’ αὑτό, ἐπειδὴ πᾶν τὸ γινόμενον ἐξ ὕλης γίνεται (τοῦτο γὰρ ἐν τοῖς ἀξιώμασι λαμ‐ βάνει), εἰ γίνεται τὸ εἶδος, δῆλον ὅτι ἐξ ὑποκειμένου τινὸς γίνεται. τοῦτο δὲ τὸ ὑποκείμενον ἢ ἀνείδεόν ἐστιν ἢ εἰδοπεποιημένον. ἀλλ’ εἰ μὲν ὑπο‐ θώμεθα αὐτὸ ἀνείδεον εἶναι, ἔσται τὸ εἶδος σύνθετον καὶ οὐχ ἁπλοῦν, καὶ | |
| 30 | τὸ μέν τι αὐτοῦ ὕλη, τὸ δὲ εἶδος, ὅπερ ἄτοπον· τὰ γὰρ εἴδη αὐτὰ καθ’ αὑτὰ ἁπλᾶ ὑπάρχουσιν. εἰ δὲ ὑποθώμεθα ἐκεῖνο τὸ ὑποκείμενον εἰδο‐ πεποιημένον εἶναι, ἐρωτῶ περὶ αὐτοῦ, ἆρα ἀεὶ ὑπάρχει εἰδοπεποιημένον ἢ οὔ. εἰ μὲν ἀεί, ἔχω τὸ ζητούμενον ὅτι οὐ γίνεται τὸ εἶδος, εἰ δὲ μὴ ἀεὶ ἀλλὰ γέγονε, δῆλον ὅτι ἔκ τινος ὑποκειμένου γέγονε, καὶ πάλιν περὶ | |
| 35 | τούτου ἐρωτῶ 〈εἰ〉 εἰδοπεποιημένον ἐστὶν ἢ ἀνείδεον, καὶ οὕτως ἐπ’ ἄπει‐ ρον ὁ λόγος προελεύσεται καὶ οὐκ ἔσται γένεσις. ὥστε οὐ γίνεται τὸ εἶ‐ δος αὐτὸ καθ’ αὑτό, ἀλλὰ τὸ σύνθετόν ἐστι τὸ γινόμενον, τῆς ὕλης τοιῶσδε | |
| μορφουμένης καὶ δεχομένης ἀχρόνως τὸ τέλειον εἶδος. | 401 | |
In met.402(1n) | Ἐξ οὗ δὲ ὡς ὕλης γίνεται ἔνια, λέγεται. | |
| 2 | Φησὶν ὅτι ἔνια τῶν γινομένων ἐξ ὕλης, ἡνίκα γίνονται, οὐ λέγονται ἐκεῖνο ἀλλ’ ἐξ ἐκείνου, τουτέστι παραγώγως. ὁ γὰρ ἀνδριὰς ἡνίκα γένη‐ ται ἐκ λίθου, λίθινος λέγεται· πρὸ γὰρ τῆς γενέσεως λίθος ὑπῆρχε· πῶς | |
| 5 | οὖν δύναται καὶ προσλαβὼν ἕτερον σχῆμα ὁμοίως λέγεσθαι, † ὥστε ἀνείδεος πρὸ τοῦ σχήματος ὑπῆρχεν. ὁ μέντοι γε ἄνθρωπος ὑγιαίνων οὐ λέγεται ἐκεῖνος ἐξ οὗ γέγονε παραγώγως, οἷον κάμνων, ἀλλὰ κεκμηκώς. αἴτιον δὲ ὅτι τὰ γινόμενα πάντα γίνεται ἐκ τῆς οἰκείας στερήσεως καὶ ἐξ ὑποκει‐ μένου, καθάπερ ἐν τῇ θεωρίᾳ εἴρηται· 〈ὑγιὴσ〉 γὰρ γίνεται καὶ ὁ ἄνθρω‐ | |
| 10 | πος καὶ ὁ κάμνων. μᾶλλον δὲ λέγεται ἐκ κάμνοντος ὑγιὴς γενέσθαι ἤπερ ἐξ ἀνθρώπου· διὸ ὑγιὴς κάμνων οὐ λέγεται (μετέβαλεν γὰρ κατ’ ἐκεῖνο), ἄνθρωπος δὲ λέγεται, καὶ ἄνθρωπος ὑγιής. ὧν δέ ἐστιν ἡ στέρη‐ σις ἄδηλος καὶ ἀνώνυμος (ἐπὶ γὰρ τῆς ὑγείας ἔχει ὄνομα τὴν νόσον, ἐπὶ δὲ τοῦ ἀνδριάντος οὐκ ἔχει ὡρισμένον ὄνομα, ὥσπερ ἐν χαλκῷ σχῆμα ὁποιο‐ | |
| 15 | νοῦν· ἄδηλον γὰρ ὁ οὐκ ἀνδριὰς τί ἐστι, πότερον τρίγωνον ἢ σφαῖρα ἤ τι ἄλλο τοιοῦτον. ὁμοίως καὶ ἡνίκα φαμὲν ὅτι ἐξ οὐκ οἰκίας γέγονεν οἰκία· ἄδηλον γὰρ ἡ στέρησις πότερον πλίνθοι ἢ ξύλα ἤ τι τοιοῦτον ἄλλο) ἐπὶ γοῦν τῶν ἐχόντων ἄδηλον τὴν στέρησιν ἐξ ὕλης δοκοῦσι γίνεσθαι τὰ γινόμενα, ὥσπερ ἐπὶ τῶν ἐχόντων ὡρισμένην τὴν στέρησιν ἐξ αὐτῆς τῆς στερήσεως. διό | |
| 20 | φησιν ὡς ἐκεῖ ἐκ κάμνοντος. ἀμέλει τοι ὡς ἐπὶ τῶν ἐχόντων ὡρισ‐ μένην τὴν στέρησιν οὐ λέγομεν τὴν ὀνομασίαν τῆς ὕλης (οὐ γὰρ λέγεται ὁ ὑγιὴς ἄνθρωπος νοσερός), οὕτως καὶ ἐπὶ τῶν ἐξ ὕλης λεγομένων γίνεσθαι οὐ καλοῦνται μετὰ τὴν γένεσιν τῷ τῆς ὕλης ὀνόματι· οὐ γὰρ λέγεται ὁ ἀνδριὰς ξύλον, ἀλλ’ εἰ ἄρα, ξύλινος, καὶ χαλκοῦς ἀλλ’ οὐ χαλκός· ὁμοίως | |
| 25 | καὶ λίθινος, ἀλλ’ οὐ λίθος. τῷ γὰρ ὄντι, φησίν, οὐδὲ ὡς ἐκ ξύλου γί‐ νεται ἀνδριὰς ἢ ἐκ πλίνθων οἰκία, ἐάν τις ἀκριβῶς σκοπῇ, οὐκ ἂν εἴ‐ ποι· τὸ γὰρ γινόμενον ἐν μεταβολῇ θεωρεῖται, ὥστε οὐχ ὑπομένει τὸ αὐτὸ ὑπάρχον καὶ πρὸ τῆς γενέσεως καὶ μετὰ τὴν γένεσιν. ὥστε οὐ δεῖ λέγειν ὅτι ὁ χαλκὸς γέγονεν ἀνδριάς· οὐδὲν γὰρ ἧττον καὶ μετὰ τὴν γένεσιν | |
| 30 | ἔμεινε χαλκός, οὐ μέντοι γε οὐκ ἀνδριάς. | |
| 31n | Ἐπεὶ δὲ ὑπό τινος γίνεται τὸ γινόμενον. | |
| 32 | Ἐντεῦθεν 〈βούλεται〉 δεῖξαι ὅτι οὐ γίνεται τὸ εἶδος αὐτὸ καθ’ αὑτό. | |
| φησὶν οὖν ὅτι πᾶν τὸ γινόμενον ὑπό τινος ποιητικοῦ γίνεται αἰτίου καὶ ἔκ | 402 | |
In met.403 | τινος, τουτέστιν ἐξ ὑλικοῦ αἰτίου (νῦν γὰρ τὸ ἔκ τινος τὸ ὑλικὸν αἴτιον δεῖ ἐκδέχεσθαι, οὐ τὴν στέρησιν), καὶ ὃ γίνεται, τουτέστι τὸ σύνθε‐ τον· διὸ ἑρμηνεύων τὸ καὶ σύνθετόν φησι τοῦτο δ’ ἐστὶν ἢ σφαῖρα ἢ κύκλος. ὥσπερ τὸ ποιητικὸν αἴτιον, οἷον ὁ χαλκεύς, οὐ ποιεῖ τὸν | |
| 5 | χαλκόν, οὕτως οὐδὲ τὴν σφαῖραν, τουτέστι τὸ εἶδος αὐτὸ καθ’ αὑτό, εἰ μὴ κατὰ συμβεβηκός, ἐπειδὴ συνέβη τὴν σφαῖραν χαλκῆν εἶναι, ἐκείνην δὲ ποιεῖ, τουτέστι τὸ σύνθετον. εἰ γὰρ ποιεῖ εἶδος, ἐπειδὴ πᾶν τὸ γινόμενον ἔκ τινος ὑποκειμένου γίνεται, δῆλον ὅτι καὶ τὸ εἶδος ἔκ τινος ὑποκειμένου ποιήσει. τὸν γὰρ χαλκὸν ποιῆσαι στρογγύλον τοῦτό | |
| 10 | ἐστι τὸ σύνθετον· οὐ μέντοι δυνατόν ἐστιν αὐτὸ καθ’ αὑτὸ ποιῆσαι τὸ στρογγύλον ἢ τὴν σφαῖραν, ἀλλ’ ἕτερόν τι, οἷον τὸ εἶδος ἐν ἄλλῳ, φημὶ δὴ τὸ σύνθετον. εἰ γὰρ ποιεῖ τὸ εἶδος αὐτὸ καθ’ αὑτό, ἔκ τινος ὑποκειμένου ποιήσει αὐτὸ ὡς γινόμενον, καθάπερ ἐν τῇ θεωρίᾳ εἰρή‐ καμεν, οἷον τὴν χαλκῆν σφαῖραν. τοῦτο δὲ ἐξ ὑποκειμένου, ὅπερ ἐστὶ | |
| 15 | χαλκός, τοδὶ ποιεῖ, τουτέστι τὸ εἶδος, ὅ ἐστιν ἡ σφαῖρα. εἰ γάρ τι *** ἐξ ὑποκειμένου γίνεται, καὶ οὕτως εἰς ἄπειρον αἱ γενέσεις βαδιοῦνται, καθάπερ ἐν τῇ θεωρίᾳ εἰρήκαμεν. ὥστε δῆλον ἡμῖν ἐν‐ τεῦθεν γέγονεν ὅτι οὐ γίνεται τὸ εἶδος, οὔτε δέ ἐστιν αὐτοῦ γένεσις, οὔτε 〈ὁ〉 ὁρισμὸς αὐτοῦ, ὡς γίνεσθαι αὐτὸ καθ’ αὑτό. τοῦτο γάρ ἐστι | |
| 20 | τὸ γινόμενον, ὅπερ ἐν ἄλλῳ γίνεται ἢ ὑπὸ τέχνης ἢ ὑπὸ φύσεως ἢ δυνάμεως, οἷον θερμοῦ. τὸ οὖν σύνθετον ποιεῖ· ποιεῖ γὰρ ἐκ χαλκοῦ καὶ σφαίρας. εἰ γὰρ πάλιν ποιεῖ τὸ εἶδος, καὶ τοῦτό ἐστι χαλκῆ σφαῖρα, χαλκὸς δὴ τοιῶσδε σχηματισθεὶς ὑπὸ τεχνίτου. εἰ οὖν ἔστιν ὅλως, φησί, τοῦ εἴδους τῆς σφαίρας ἡ γένεσις, ἐξ ὑποκειμένου τινὸς | |
| 25 | γίνεται. καὶ εἰ μὲν τὸ ὑποκείμενον εἰδοπεποιημένον ἐστίν, εἰσαχθήσεται τὸ ἄπειρον, ὡς ἀνωτέρω ἔδειξεν· εἰ δὲ ἀνείδεον, διαιρετὸν ἔσται τὸ εἶδος, καὶ ἔσται ὅπερ ἐστὶ τὸ μὲν αὐτοῦ ὕλη, τὸ δὲ εἶδος, καὶ ἔσται οὕτω σύνθετον τὸ ἁπλοῦν εἶδος, ὅπερ ἐστὶν ἄτοπον. εἰ τοίνυν τοῦτό ἐστι σφαῖρα, ὅταν αἱ ἀπὸ τοῦ κέντρου αὐτῆς πρὸς τὴν ἐπιφάνειαν προσ‐ | |
| 30 | πίπτουσαι ἴσαι ὑπάρχωσι *** τὸ δὲ εἶδος ἐντιθέμενον ἐν τῇ ὕλῃ τοιῶσδε σχηματίζει αὐτὴν, καὶ ἔστι τὸ σύνθετον τὸ γινόμενον. φανερὸν οὖν ἡμῖν γέγονεν ὅτι τὸ μὲν ὡς εἶδος ἢ οὐσία λεγόμενον οὐ γί‐ νεται, ἡ δὲ σύνθεσίς ἐστιν ἡ γινομένη, ὡς εἴρηται ἐπὶ τῆς χαλκῆς σφαίρας, καὶ ὅτι, φησίν, ἐν ἅπαντι τῷ γινομένῳ ὕλη ἐστί, καὶ | |
| 35 | ἔστι τὸ μὲν ὕλη, τὸ δὲ εἶδος. | 403 |
In met.404(1n) | Πότερον οὖν ἔστι τις σφαῖρα παρὰ τάσδε ἢ οἰκία παρὰ | |
| 2n | τὰς πλίνθους. | |
| 3 | Δείξας ὅτι οὐ γίνεται τὸ εἶδος αὐτὸ καθ’ αὑτό, ἐντεῦθέν φησιν ὅτι οὐ δυνατόν ἐστιν αὐτὰ καθ’ αὑτὰ ὑπάρχειν ἐνεργείᾳ τὰ εἴδη· εἰ γὰρ τοῦτο, | |
| 5 | φησίν, ὑποθώμεθα, ἀναιρεθήσεται ἡ γένεσις. ἡ γὰρ γένεσις ἐκ τοῦ δυ‐ νάμει ὄντος προέρχεται εἰς ἐνέργειαν. τῶν οὖν μήπω παρόντων δυνα‐ μένων δὲ γενέσθαι ἐστὶν ἡ γένεσις. εἰ οὖν ὑποθώμεθα προϋφεστάναι κατ’ ἐνέργειαν τὰ εἴδη καὶ οὕτως γίνεσθαι ἐν τῇ ὕλῃ, τῷ ὄντι οὕτως οὐκ ἔσται γένεσις, ἀλλὰ μῖξις. εἶτα ταῦτα εἰρηκὼς λοιπὸν ἀποτείνεται καὶ πρὸς τοὺς | |
| 10 | τὰς ἰδέας πρεσβεύοντας, καί φησιν ὅτι οὐ δυνατὸν λέγειν ἡμᾶς ἰδέας κε‐ χωρισμένας αὐτὰς καθ’ αὑτάς, καὶ οὕτως ἐξ αὐτῶν γεννᾶσθαι τὰ ἔνυλα εἴδη. ὁρῶμεν γὰρ ὅτι καὶ ἐπὶ τῶν τεχνητῶν καὶ ἐπὶ τῶν φυσικῶν πάντα τὰ γινόμενα ἐξ ὁμοειδῶν γίνονται. καὶ ὁ τέκτων γὰρ ἔνυλος ὑπάρχει καὶ τὸ ἀβάκιον τὸ γινόμενον ἐξ αὐτοῦ· ὁμοίως δὲ καὶ τὸ εἶδος ἔχει αὐτοῦ | |
| 15 | τοῦ ἀβακίου· ὁμοειδὲς γάρ ἐστι τῷ γινομένῳ ἀβακίῳ. ὡσαύτως δὲ καὶ ἐπὶ τῶν φυσικῶν ὁμοειδές ἐστι τὸ ποιοῦν τῷ γινομένῳ, εἴ γε ἄνθρωπος ἄνθρωπον γεννᾷ, καὶ ἔχουσα ἡ φύσις τῆς μητρὸς τοὺς λόγους ἐν ἑαυτῇ τοῦ βρέφους ὁμοειδεῖς ὄντας τῷ βρέφει οὕτως γεννᾷ. τὰς δὲ ἰδέας, ἃς ἐκεῖνοι ὑποτίθενται, οὐ δυνατὸν ὁμοειδεῖς εἶναι, ἐπεὶ οὕτως ἔσονται ἔνυλοι, | |
| 20 | καὶ γένη αὐτῶν ἕτερα, καὶ τοῦτο ἐπ’ ἄπειρον· καὶ περὶ ἐκείνων γὰρ ὁ αὐτὸς ἔσται λόγος· ὥστε ἀνομοειδεῖς. εἰ οὖν ἀνομοειδεῖς ὑπάρχουσιν, ἔδει τὰ ἐνταῦθα μὴ γίνεσθαι ἂν ὁμοειδῆ, τουτέστι μὴ ἐξ ἀνθρώπου ἄνθρωπον ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον, εἴ γε πρὸς τὰ ἀνομοειδῆ ἀποβλέπουσα ἡ φύσις οὕτω παράγει ἅπερ παράγει. καὶ ὅτι ἀναιρεῖται καὶ γένεσις, ὅπερ ἐστὶ παρὰ | |
| 25 | τὰ προφανῆ καὶ ἐν ποσὶ κείμενα. εἰ δέ τις εἴποι περὶ τῆς ἡμιόνου ὅτι ‘καὶ πῶς ὁρῶμεν ἐξ ἵππου τικτόμενον ἡμίονον; ἄντικρυς γὰρ ἀνομοειδὲς ἐγένετο ἐξ ὁμοειδοῦσ‘, ἐροῦμεν πρὸς αὐτὸν ὅτι καὶ ἐπ’ ἐκείνων ἐστί τι ὁμοειδές, ἀλλ’ ἀνώνυμον καὶ λανθάνον ἡμᾶς· ἔχουσα γὰρ ἡ ἵππος ἐν ἑαυ‐ τῇ λόγον ἡμιόνου καὶ εἶδος οὕτως αὐτὸ γεννᾷ· καὶ καλεῖ τὸ εἶδος τοῦτο | |
| 30 | τὸ κοινὸν Ἀριστοτέλης οἷον ἡμίονον. ὥστε ἔστι μὲν κοινὸν εἶδος, ὡς προείρηται, ἀλλ’ ἀνώνυμον. ταῦτα εἰρηκὼς ζητεῖ ἐφεξῆς, διὰ τί τῶν γι‐ νομένων τὰ μὲν καὶ ἀπὸ τέχνης γίνεται καὶ ἀπὸ τύχης, τὰ δὲ ἀπὸ τέχνης μόνης. τὰ γὰρ φυσικὰ γίνεται καὶ ἀπὸ τέχνης καὶ ἐκ ταὐτομάτου, οἷον ἡ ὑγεία γίνεται καὶ ἀπὸ τοῦ ἰατροῦ [γίνεται] καὶ ἐκ ταὐτομάτου, τῆς φύ‐ | |
| 35 | σεως ῥωσθείσης ἢ ὑπὸ πόσεως ἢ ὑπὸ περιπάτου ἢ ὑπὸ τοῦ ἐμφύτου θερ‐ μοῦ, εἰ κατέπαυσε τὴν ψυχρὰν δυσκρασίαν. ἐπὶ μέντοι τῶν τεχνητῶν ὑπὸ | |
| μόνης τέχνης γίνεται, οὐκέτι δὲ καὶ ἐκ ταὐτομάτου· ἡ γὰρ οἰκία οὐ γίνε‐ | 404 | |
In met.405 | ται ἐκ ταὐτομάτου, ἀλλ’ ὑπὸ μόνης τέχνης. οὕτως ἀπορήσας αἰτιᾶται τὴν ὕλην, καί φησιν ὅτι ἐπὶ τῶν φυσικῶν ἡ ὕλη κινεῖται καὶ οἴκοθεν, εἴ γε ἀρχή ἐστι κινήσεως καὶ ἠρεμίας. ἡ γὰρ φύσις ἡ ὑγιαστικὴ κινεῖται καὶ ὑπὸ οἴνου καὶ ὑπὸ περιπάτου καὶ ὑπὸ τοῦ θερμοῦ καὶ ὑπὸ τοῦ ἀνι‐ | |
| 5 | άτρου ἔστιν ὅτε κατὰ συμβεβηκός, καὶ οὕτω ποιεῖ τὴν ὑγίειαν. οἱ μέντοι γε λίθοι ἐπὶ τὸ κάτω κινηθῆναι δύνανται, τεχνικῶς δὲ συντεθῆναι οὐ δύ‐ νανται· οὔτε γὰρ ἔλαχον τοῦτο ὑπὸ φύσεως, ὥσπερ οὐδὲ τὰ φυσικὰ σώ‐ ματα πάντα ἐκ ταὐτομάτου δύνανται ὀρχεῖσθαι, ἐπεὶ μηδ’ ἔλαχον τοῦτο ὑπὸ φύσεως, εἰ μὴ ἄρα ὑπὸ τέχνης. | |
| 10n | Πότερον οὖν ἔστι τις σφαῖρα παρὰ τάσδε ἢ οἰκία | |
| 11n | παρὰ τὰς πλίνθους. | |
| 12 | Φησὶν ἆρά γε αὐτὰ καθ’ αὑτὰ ὑπάρχουσιν ἐνεργείᾳ τὰ εἴδη, οἷον τὸ τῆς σφαίρας εἶδος παρὰ τὰς σφαίρας τὰς ἐνταῦθα ἢ τὸ τῆς οἰκίας εἶδος παρὰ τὰς καθ’ ἕκαστον οἰκίας, ἢ οὐδέποτε γίνεται γένεσις, καθάπερ ἐν | |
| 15 | τῇ θεωρίᾳ εἴρηται, εἰ οὕτως τὸ εἶδος χωριστὸν κατ’ ἐνέργειαν, καὶ μὴ τοιόνδε τι ἐδήλου, καθάπερ ἐν Κατηγορίαις εἴρητο τὸ ‘περὶ οὐσίαν δὲ τὸ ποιὸν ἀφορίζει‘. τὸ οὖν εἶδος οὐκ ἔστιν αὐτὸ καθ’ αὑτὸ ὡρισμένον ὑπάρχον, ἀλλὰ ποιεῖ καὶ ὁ τεχνίτης καὶ ἡ φύσις, καὶ γεννᾷ ἐκ τῆς ὕλης τοῦ χαλκοῦ τὴν σφαῖραν, καὶ ἐκ τοῦ σπέρματος ἢ τῶν τεσσάρων στοι‐ | |
| 20 | χείων τὸ ἔμβρυον· καὶ ἡνίκα γεννηθῇ, ἔστι δῆλον τοιόνδε, τουτέστιν ἔνυλον εἶδος ὡς ἐν ὕλῃ θεωρούμενον. ὡς γὰρ ἐν τοῖς καθ’ ἕκαστα, ὅπερ λέγει ἅπαν τόδε, Καλλίας ἢ Σωκράτης τὰ καθ’ ἕκαστα, ὥσπερ καὶ ἥδε ἡ σφαῖρα ἡ χαλκῆ καθ’ ἕκαστά ἐστι· τὸ δὲ ἁπλῶς εἶδος θεωρεῖται ἐν τῇ ἁπλῶς ὕλῃ, ὥσπερ ὁ ἄνθρωπος καὶ τὸ ζῷον, καὶ ὥσπερ ἡ ἁπλῶς σφαῖρα | |
| 25 | ἡ χαλκῆ. τὰ μὲν γὰρ αὐτῶν ἐπὶ τῶν καθ’ ἕκαστα ἐθεώρησε, τὰ δὲ ἁπλῶς ἐπὶ τῆς ὕλης. | |
| 27n | Φανερὸν ἄρα ὅτι ἡ τῶν εἰδῶν αἰτία, ὡς εἰώθασι λέ‐ | |
| 28n | γειν τινές. | |
| 29 | Ἐντεῦθεν, ὡς εἴρηται ἐν τῇ θεωρίᾳ, πρὸς τοὺς τὰς ἰδέας πρεσβεύον‐ | |
| 30 | τας ἀποτείνεται. φησὶ γὰρ ὅτι, εἴπερ εἰσὶν αἱ ἰδέαι, καθάπερ τινὲς λέ‐ γουσιν, ἕτεραι οὖσαι καὶ ἀνομοειδεῖς παρὰ τὰ καθ’ ἕκαστα εἴδη, οὐδὲν ἡμῖν συμβαλοῦνται πρός τε τὰς γενέσεις καὶ τὰς οὐσίας, ὡς ἐν τῇ θεω‐ ρίᾳ ἐδείξαμεν, καὶ διὰ τοῦτο, ἅτε δὴ μηδὲν συμβαλλόμεναι, οὐδὲ ὑπάρ‐ | |
| χουσιν οὐσίαι καθ’ αὑτάς· δεῖ γὰρ τὰ γεννῶντα ὁμοειδῆ ὑπάρχειν. καὶ | 405 | |
In met.406 | ἐπί τινων τὸ τοιοῦτο φανερὸν ὑπάρχει, ὅτι τὸ γεννῶν τοιοῦτόν ἐστιν οἷον τὸ γεννώμενον κατ’ εἶδος· οὐ γὰρ κατ’ ἀριθμόν· ἄνθρωπος γὰρ ἄνθρωπον γεννᾷ, ἐὰν μή τι παρὰ φύσιν γένηται, οἷον ἡνίκα ἵππος τίκτει ἡμίονον. ἰστέον δὲ ὅτι καὶ ἐπὶ τούτων τῶν δοκούντων ἀνομοειδῶν ἔστι | |
| 5 | τις κοινότης τοῦ εἴδους, ἀλλ’ ἀνώνυμος ὑπάρχει *** εἴρηται ἀμφότερα ὅ τε ἵππος καὶ ὁ ὄνος οἷον ἡμίονος, αὕτη ἡ κοινότης αὐτῶν. ὥστε δῆλον ἡμῖν ἐντεῦθεν ὅτι οὐ δεῖ παραδείγματα καὶ ἰδέας ὑποτίθεσθαι. μάλιστα δὲ συνε‐ βάλλοντο αὗται εἰς τὰς συνθέτους οὐσίας· εἰ τοίνυν ἐπὶ τούτων ἄχρηστοι ἐδείχθησαν, δῆλον ὅτι οὐδαμῶς ἡμῖν συμβάλλονται. ἱκανὸν τοίνυν ἐστὶ | |
| 10 | τὸ γεννῶν, τουτέστι τὸ ποιητικὸν αἴτιον, ἐνθεῖναι τὸ εἶδος ἐν τῇ ὕλῃ, τουτ‐ έστι τὸ αἴτιον τοῦ εἴδους. ἡνίκα 〈δὲ〉 κατ’ ἐνέργειαν τὸ εἶδος τοῦτο ἐν τῇ ὕλῃ, τότε ἤδη ἅπαν τὸ τοιόνδε εἶδος 〈ἐν〉 ταῖσδε ταῖς σαρξὶ καὶ τοῖς ὀστέοις θεωρεῖται Καλλίας καὶ Σωκράτης. καὶ κατὰ μὲν τὴν ὕλην δια‐ φέρουσι τό τε γεννῶν καὶ τὸ γεννώμενον (ἄλλη γὰρ καὶ ἄλλη), κατὰ δὲ | |
| 15 | τὸ εἶδος οὐ διαφέρουσιν, ἐπειδή, ὡς αὐτός φησιν, ἄτομόν ἐστι τὸ εἶδος, τουτέστιν ἓν καὶ ταὐτόν· ἓν γάρ ἐστι τὸ εἶδος καὶ τὸ Σωκράτους καὶ τὸ Σωφρονίσκου. καὶ βουλόμενος δηλῶσαι τὸ ἓν ἐπήγαγε τὸ ἄτομον, τὴν ταυτότητα τοῦ εἴδους ἐνδεικνύμενος. | |
| 19n | Ἀπορήσειε δ’ ἄν τις, διὰ τί τὰ μὲν γίνεται καὶ τέχνῃ | |
| 20n | καὶ ἀπὸ ταὐτομάτου. | |
| 21 | Ἐντεῦθεν ζητεῖ δι’ ἣν αἰτίαν τινὰ μὲν τῶν πραγμάτων γίνεται καὶ ἀπὸ τέχνης καὶ ἀπὸ ταὐτομάτου, ὥσπερ ὑγεία, τινὰ δὲ οὔ, ὥσπερ τὰ τεχνη‐ τά. καί φησιν ὅτι αἴτιον δὲ τῶν μὲν ἡ ὕλη ἡ ἄρχουσα τῆς γενέσεως (ἄρχει γὰρ ἡ ὕλη, ἅτε δὴ δεχομένη τὰ εἴδη καὶ ὑποκειμένη τῇ γενέσει) ἐν | |
| 25 | τῷ ποιεῖν καὶ γίνεσθαί τι τῶν ἀπὸ τέχνης, ἐν ᾗ ὕλῃ καὶ ἐν τῇ φύ‐ σει καὶ ἐν τῇ τεχνητῇ ὑπάρχει τι μέρος τοῦ πράγματος· ἡ μὲν τῶν ὑλῶν τούτων τοιαύτη ἐστὶν ὥστε δύνασθαι κινεῖσθαι αὐτὴ ὑφ’ ἑαυτῆς, ὥσπερ ἡ φύσις, ἡ δὲ οὐ δύναται κινεῖσθαι ὑφ’ ἑαυτῆς, ὥσπερ ἡ τεχνητή· καὶ ταύτης οὖν τῆς ὕλης ἡ μὲν δύναται τοιῶσδε κινεῖσθαι, οἷον ἐπανα‐ | |
| 30 | στῆναι καὶ περιγενέσθαι τῶν νοσοποιῶν αἰτίων· ἡ δὲ τεχνητὴ δύναμιν 〈οὐκ〉 ἔχει κατὰ σύνθεσιν κινηθῆναι αὐτὴ ὑφ’ ἑαυτῆς. καὶ ἐπὶ τῶν φυ‐ σικῶν τῶν δυναμένων ὑφ’ ἑαυτῶν κινεῖσθαι οὐ δυνατὸν κατὰ πάντα ἐκ ταὐτομάτου κινεῖσθαι, οἷον ὀρχεῖσθαι, εἰ μὴ ἄρα ὑπὸ τέχνης. οἱ οὖν λί‐ θοι ἀδυνάτως ἔχουσι κατὰ σύνθεσιν κινηθῆναι, εἰ μὴ ὑπὸ τέχνης, τὴν | |
| 35 | κάτω μέντοι φορὰν καὶ ὑφ’ ἑαυτῶν κινοῦνται· ὁμοίως καὶ τὸ πῦρ τὴν | 406 |
In met.407 | ἄνω. διὰ γοῦν τοῦτο, τουτέστι διὰ τὴν ὕλην, τὰ μὲν οὐ κινοῦνται ἐκ ταὐτομάτου ἄνευ τέχνης, τὰ δὲ καὶ χωρὶς τέχνης· ὑπὸ γὰρ τούτων κι‐ νοῦνται τὰ φυσικὰ σώματα τῶν οὐκ ἐχόντων τέχνην, οἷον ὑπὸ πόσεως οἴνου, ὑπὸ περιπάτου· γίνονται γὰρ καὶ ἐντεῦθεν κατὰ συμβεβηκὸς ὑγεῖαι. | |
| 5 | δύνανται οὖν κινεῖσθαι τὰ φυσικὰ καὶ ὑπὸ ἄλλων μὴ ἐχόντων τέχνην, οἷον ὑπὸ ἀνιάτρου πολλοὶ γεγόνασιν ὑγιεῖς, ἢ ὑπὸ μέρους, τουτέστι τοῦ ἐμ‐ φύτου θερμοῦ πλεονάσαντος καὶ κατασβέσαντος τὴν ψυχρὰν δυσκρασίαν. | |
| 8n | Δῆλον δὲ ἐκ τῶν εἰρημένων καὶ ὅτι τρόπον τινὰ ἅπαντα | |
| 9n | γίνεται ἐξ ὁμωνύμου. | |
| 10 | Δείξας διὰ τῶν προλαβόντων ὅτι τὸ ποιητικὸν αἴτιον ὁμοειδές ἐστι τῷ γινομένῳ, φησὶν ὅτι δῆλόν ἐστιν ἐκ τῶν εἰρημένων ὅτι τρόπον τινὰ ἅπαντα γίνεται ἐξ ὁμωνύμων, τουτέστιν ἐξ ὁμοειδῶν· ἄνθρωπος γὰρ ἄν‐ θρωπον γεννᾷ, καὶ ἵππος ἵππον. ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τῶν τεχνητῶν· τὸ γὰρ εἶδος τοῦ οἴκου τὸ ἐν τῇ φαντασίᾳ τοῦ οἰκοδόμου ὁμοειδές ἐστι τῷ | |
| 15 | γινομένῳ. ὥστε καὶ ἐπὶ τῶν τεχνητῶν καὶ ἐπὶ τῶν φυσικῶν ὁμοειδές ἐστι τὸ γινόμενον τῷ ποιοῦντι. καὶ ἐπὶ τῶν ἐκ σήψεως γὰρ γινομένων ὁ αὐτός ἐστι λόγος· ἔστι γάρ τις λόγος φυσικὸς ὁ ποιῶν ἐκ τῆς σήψεως τὸ ζωύφιον, ἔχων ἐν ἑαυτῷ τὸ εἶδος τοῦ ζωυφίου. ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τῆς ὑγείας· ὁ γὰρ ἰατρὸς ἐποίησε τὴν τρῖψιν, ἡ δὲ τρῖψις τὴν θερμότητα, | |
| 20 | ἡ δὲ θερμότης ποιεῖ τὴν ὑγείαν, καὶ ἢ αὐτὴ γίνεται ὑγεία, καὶ πάλιν οὕτω τὸ ποιητικὸν αἴτιον ὁμοειδὲς γίνεται τῷ γινομένῳ, ἤγουν μέρος γίνεται τῆς ὑγείας συγκιρναμένη τῇ ἐν τῷ σώματι θερμότητι καὶ αὔξουσα αὐτήν· καὶ οὕτως πάλιν μέρος τοῦ ποιητικοῦ μέρει τοῦ γινομένου γίνεται ὁμοειδές. ἢ γὰρ ὅλον γίνεται ἢ μέρος ὁμοειδὲς τὸ ποιοῦν τῷ γινομένῳ. καὶ πάλιν | |
| 25 | ὡς πρὸς τὸν ἰατρὸν τὸν ποιήσαντα· ἔστι γὰρ καὶ ἡ τρῖψις κίνησις καὶ ἡ θερμότης κίνησίς τις, τὸ μέντοι γε ἐρύθημα τὸ ἐκ τῆς τρίψεως γινόμενον κατὰ συμβεβηκὸς ὑπάρχει. δείξας οὖν ὅτι πάντως ὁμοειδές ἐστι τὸ ποι‐ οῦν τῷ γινομένῳ φησὶν ὅτι καὶ τῶν συλλογισμῶν οἱ ἀποδεικτικοὶ ἐξ εἰδῶν ἔχουσι τὴν γένεσιν· ἀρχαὶ γὰρ τῶν ἀποδείξεων οἱ ὁρισμοί, οἱ δ’ ὁρισμοὶ | |
| 30 | τὰ εἴδη τῶν πραγμάτων ὑπάρχουσιν. ὥστε καὶ ἐνταῦθα τὸ εἶδός ἐστι τὸ γεννῶν, ὥσπερ καὶ ἐκεῖσε τὸ ὁμοειδὲς γεννᾷ τὸ ὁμοειδές. Ταῦτα εἰρηκὼς ζητεῖ ἐφεξῆς, καί φησιν ὅτι ὥσπερ ἐπὶ τῶν τεχνη‐ τῶν ὁρῶμεν καὶ ἀπὸ τέχνης γινόμενόν τι καὶ ἐκ ταὐτομάτου, οὕτω καὶ ἐπὶ τῶν φυσικῶν. τὴν γὰρ ὑγείαν ποιεῖ καὶ ὁ ἰατρός, γίνεται δὲ καὶ ἐκ | |
| 35 | ταὐτομάτου, ἐπειδὴ πέφυκεν ἡ φύσις ἡ ἐν τῷ σώματι ἐπανίστασθαι καὶ βοηθεῖν ἑαυτῇ ἀναστομοῦσα, εἰ τύχοι, ἀγγεῖον καὶ ῥύσιν αἵματος φέρουσα ἢ τάραξιν γαστρὸς ποιοῦσα καὶ ὅσα ἄλλα τοιαῦτα γίνεται τοῦ σώματος | |
| φυσικῶς κινουμένου. οὕτως οὖν, φησίν, ὁρῶμεν καὶ ἐπὶ τῶν φυσικῶν | 407 | |
In met.408 | πραγμάτων. τὰ μὲν γὰρ γίνεται ὑπὸ σπέρματος καὶ ποιητικοῦ αἰτίου· ἄν‐ θρωπος γὰρ ἄνθρωπον γεννᾷ, καὶ ἵππος ἵππον· τὰ δὲ οὐκ ἐκ σπέρματος ἀλλ’ ἐκ σήψεως, ὥσπερ γίνονται μέλιτται ἐκ τοῦ τεθνεῶτος ταύρου σηπο‐ μένου, καὶ πάλιν τινὰ ζῷα ἐξ ἄλλης σήψεως. καὶ ὥς φασιν, ὄφεις γίνον‐ | |
| 5 | ται ἐκ τῶν ἀνθρωπείων σωμάτων. ὡς δέ φησιν ὁ Ἀλέξανδρος, ἐάν τις λάβοι τὴν ὤκιμον βοτάνην καὶ ὑποθείη αὐτὴν πλίνθῳ καθυγρασμένῃ, πάν‐ τως σκορπίοι τίκτονται ἐν ἐκείνῳ τῷ τόπῳ. πάλιν οὖν καὶ ἐνταῦθα τὴν ὕλην αἰτιᾶται καί φησιν ὅτι ὃν λόγον ἔχει τὸ σπέρμα τοῦ κεφῆνος πρὸς τὸ ποιεῖν μέλιτταν, τὸν αὐτὸν ἔχει λόγον καὶ ὁ λόγος ὁ φυσικὸς ὁ ἐν τῷ | |
| 10 | σώματι τοῦ τεθνεῶτος ταύρου· ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων τῶν ἐκ σήψεως γινομένων. ὅπου οὖν εὑρεθῇ ἡ ὕλη δύναμιν ἔχουσα τοῦ κινεῖ‐ σθαι ὑφ’ ἑαυτῆς καὶ ἄνευ σπέρματος, γίνεται τὰ ζῷα, δυνάμενα καὶ ὑπὸ σπέρματος γίνεσθαι, ὡς ἐπὶ τῶν μελιττῶν εἰρήκαμεν· γίνεται γὰρ καὶ ὑπὸ τεθνεῶτος βοὸς καὶ ὑπὸ τοῦ σπέρματος τοῦ κηφῆνος· ὅπου δὲ οὐκ ἔστι | |
| 15 | λόγος δημιουργικός, ἄνευ σπέρματος ἀδύνατόν ἐστι γενέσθαι. ταῦτα εἰρη‐ κώς φησιν ἐφεξῆς ὅτι ὥσπερ ἐδείξαμεν ὅτι οὐ δυνατόν ἐστι τὸ εἶδος γίνε‐ σθαι αὐτὸ καθ’ αὐτό, οὕτω οὐδὲ τὸ ποσὸν οὐδὲ τὸ ποιὸν οὐδὲ ἄλλην τινὰ κατηγορίαν. ἐν γὰρ τῇ ὕλῃ τὸ εἶναι ἔχουσι· πλὴν διαφέρουσιν αἱ οὐσίαι τῶν συμβεβηκότων, ὅτι αἱ μὲν οὐσίαι ἐξ ἄλλων οὐσιῶν γίνονται προϋφε‐ | |
| 20 | στηκυιῶν· ἄνθρωπος γὰρ ἄνθρωπον γεννᾷ (ἀπορεῖ δὲ ὁ Ἀλέξανδρος, ὅτι ἐπὶ τῶν ἐκ σήψεως γινομένων ποία οὐσία προϋφέστηκε; καὶ αἰτιᾶται τὴν τῶν οὐρανίων κίνησιν. ἡμεῖς δὲ λέγομεν ἐπιβάλλοντες, ὅτι κἀκεῖνα ἐξ ἑτέρας οὐσίας γίνονται, οἷον τῶν σεσηπότων σωμάτων)· τὰ μέντοι γε συμ‐ βεβηκότα οὐ γίνεται ἐξ ἄλλων προϋφεστώτων συμβεβηκότων. οὐ γάρ ἐστι | |
| 25 | τὸ λευκὸν αὐτὸ καθ’ αὑτὸ καὶ ποιεῖ ἄλλο λευκόν· γίνεται γὰρ λευκὸν καὶ ἐξ οὐ λευκοῦ, οἷον ὑπὸ τοιᾶσδε κράσεως καὶ κινήσεως· ὁμοίως καὶ ἐπὶ | |
| τῶν ἄλλων χρωμάτων. | 408 | |
In met.409 | Ταῦτα εἰπὼν ζητεῖ ἐφεξῆς δι’ ἣν αἰτίαν ἐπὶ τινῶν μὲν ὁρισμῶν ἐμ‐ περιέχεται καὶ τὰ μέρη τῶν ὁριστῶν, ἐπὶ τινῶν δὲ οὐκ ἐμπεριέχονται. ἐπὶ μὲν γὰρ τῶν συλλαβῶν ἐμπεριέχονται· ὁριζόμενοι γὰρ τὴν συλλαβήν φαμεν ‘σύλληψις συμφώνων μετὰ φωνηέντων‘· ἐν τούτοις γὰρ εἶναι λέγεται | |
| 5 | ἡ συλλαβή· ὁριζόμενοι δὲ τὸν κύκλον οὐκέτι συμπεριλαμβάνομεν τὰ μέρη, τουτέστι τὰ τμήματα αὐτοῦ· οὐ γάρ φαμεν ὅτι ὁ ἐκ δύο ἡμικυκλίων συνι‐ στάμενος, ἀλλὰ λέγομεν σχῆμα ἐπίπεδον ὑπὸ μιᾶς γραμμῆς περιεχόμενον. καὶ ἐπιλυόμενος τὴν ἀπορίαν ταύτην φησὶν ὅτι τῶν ὁρισμῶν οἱ μὲν τοῦ εἴδους μόνον ὑπάρχουσιν, οἱ δὲ τῆς ὕλης, οἱ δὲ τοῦ συναμφοτέρου. ἐπειδὴ | |
| 10 | οὖν ἔστι καὶ ἔνυλα εἴδη καὶ ἄυλα, ἡνίκα μὲν τὰ ἔνυλα εἴδη ὁριζόμεθα, πάντως συμπεριλαμβάνομεν καὶ τὰ μέρη καὶ τὴν ὕλην, ὥσπερ τὸ σιμὸν ὁριζόμεθα, ἐπειδὴ οὐδέποτε δυνατὸν χωρίζεσθαι τῆς ὕλης· ἐν γὰρ ῥινὶ τὸ εἶναι ἔχει. τὸ μέντοι γε κοῖλον δυνατόν ἐστι καὶ ἄνευ ὕλης ὁρίσασθαι, ἐπειδὴ οὐκ ἀφωρισμένως θεωρεῖται ἔν τινι ὑποκειμένῳ· καὶ ἐν χαλκῷ γὰρ | |
| 15 | θεωρεῖται καὶ ἐν ὄρει καὶ ἐν ἄλλοις πλείστοις. οὕτως οὖν φημι καὶ περὶ τοῦ κύκλου, ἐπειδή ἐστι καὶ ἔνυλος κύκλος καὶ ἄυλος. ἡνίκα μὲν οὖν ὁρι‐ ζόμεθα τὸν ἄυλον κύκλον, οὐδὲν κεχρήμεθα τοῖς μέρεσι, διὸ καὶ ὁ ὁρι‐ σμὸς τοῦ εἴδους ἐφαρμόττει καὶ παντὶ κύκλῳ καὶ μεγίστῳ καὶ ἐλάττονι ὡς ἀύλοις· ἡνίκα δὲ τὸν ἔνυλον ὁριζόμεθα, προσλαμβάνομεν καὶ τὰ μέρη | |
| 20 | αὐτοῦ. ἐπεὶ δὲ οὐκ ἐφρόντισεν ἡ συνήθεια θεῖναι ἄλλο μὲν ὄνομα τῷ ἀύλῳ κύκλῳ, ἄλλο δὲ τῷ ἐνύλῳ, ἀλλ’ ἀμφότερα τῷ τοῦ κύκλου ὀνόματι προσηγόρευσεν, ἐντεῦθεν ἡ ἀπάτη γέγονεν ἐκ τῆς ὁμωνυμίας. † ἧσπερ ἐφρόντισε, καὶ τὸν μὲν ἁπλῶς ἐκάλεσεν ἄνθρωπον, τὸν δὲ κατὰ μέρος Σω‐ κράτην Καλλίαν. πάλιν ζητεῖ δευτέραν ἀπορίαν τοιαύτην· ἆρά γε, φησί, | |
| 25 | τὰ μέρη πρότερα ὑπάρχουσι τοῦ ὅλου, ἢ τὸ ὅλον πρότερον τῶν μερῶν; καὶ δείκνυσιν ὅτι τὸ ὅλον· τοῦ γὰρ ὅλου ἀναιρουμένου ἀναιρεῖται τὸ μέρος, τουτέστιν ὁ δάκτυλος, τοῦ δὲ δακτύλου ἀναιρουμένου οὐκ ἀναιρεῖται τὸ ὅλον. καὶ πάλιν τῆς ὀρθῆς γωνίας ἀναιρουμένης ἀναιρεῖται καὶ ἡ ὀξεῖα, ἐπειδὴ εἰς τὸν ὁρισμὸν τῆς ὀξείας δεόμεθα τῆς ὀρθῆς, ὥστε ἀναιρουμένης | |
| 30 | τῆς ὀρθῆς ἀναιρεῖται καὶ ὁ ὁρισμὸς τῆς ὀξείας, καὶ διὰ τοῦτο καὶ ἡ ὀξεία· εἰς δὲ τὸν ὁρισμὸν τῆς ὀρθῆς οὐ δεόμεθα τῆς ὀξείας. | |
| 32n | Δῆλον ἐκ τῶν εἰρημένων. | |
| 33 | Δείξας ὅτι ὁμοειδές ἐστι τὸ γεννῶν τῷ γεννωμένῳ, φησὶν ὅτι δῆλον ἡμῖν γέγονεν ἐκ τῶν εἰρημένων καὶ ὅτι τρόπον τινὰ ἅπαντα γίνεται ἐξ | |
| 35 | ὁμωνύμων, τουτέστιν ἐκ συνωνύμων· ἄνθρωπος γὰρ ἄνθρωπον γεννᾷ, ταῦτα | |
| δὲ συνώνυμα. καλῶς δὲ προσέθηκε τὸ τρόπον τινά· οὐ γὰρ ἐπὶ πάν‐ | 409 | |
In met.410 | των εὐοδεῖ αὐτῷ ὁ λόγος, καὶ μάλιστα ἐπὶ τῶν τεχνητῶν καὶ τῶν ἐκ σήψεως. οὐ γὰρ τὸ εἶδος τοῦ ἀβακίου τὸ ἐν τῷ τέκτονι συνώνυμόν ἐστι τῷ γινομένῳ ἀβακίῳ· διὸ καὶ αὐτὸς ἐπήγαγεν ὥσπερ τὰ φύσει, ἢ ἐκ μέρους, φησίν, ὁμωνύμου, οἷον ἡ οἰκία γίνεται ἐξ οἰκίας, ἢ ὑπὸ | |
| 5 | νοῦ· ἡ γὰρ τέχνη τὸ εἶδος ποιεῖ τῆς οἰκίας, τοῦ νοῦ ἔχοντος ἐν ἑαυτῷ τὸ εἶδος τοῦ ἀβακίου. καλῶς οὖν εἶπε καὶ τὸ ἐκ μέρους· οὔτε γὰρ ἡ οἰκία ἡ αὐτή ἐστι τῷ τέκτονι, ὥσπερ ὁ Ἕκτωρ τῷ Πριάμῳ, ἀλλὰ κατὰ μέρος, κατὰ τὴν φαντασίαν, ἣν ἔχει ἐν ἑαυτῷ ὁ τέκτων τοῦ ἀβακίου. ἢ ἐκ μέρους γινομένου ὁμωνύμου ἔχοντός τι μέρος, ἐὰν μὴ κατὰ συμ‐ | |
| 10 | βεβηκὸς γένηται. τὸ γὰρ θερμὸν τὸ ἐκ τῆς τρίψεως γινόμενον μέρος ἐστὶ τοῦ ποιήσαντος καὶ ποιεῖ μέρος τι θερμασίας ἐν τῷ σώματι ὅμοιον ἑαυτῷ, αὖξον αὐτὴν ἢ καὶ γεννῶν διαφορουμένης τῆς ὑγρότητος. τὸ γοῦν μέρος, τουτέστι ἡ ἐγγενομένη θερμότης, μέρος τι ὁμώνυμον ἐποίησεν ἑαυτῇ, τουτ‐ έστι θερμότητα ἢ ὑγείαν, ἧς ὑγείας μέρος γίνεται. καλῶς δὲ εἶπεν ἐὰν | |
| 15 | μὴ κατὰ συμβεβηκὸς γένηται· ἐκ γὰρ τῆς τρίψεως πολλάκις γίνεται ἐρύθημα ἐκ τῆς θερμότητος, οὐ μέντοι γε ὑγίεια, τὸ δὲ ἐρύθημα κατὰ συμβεβηκός· διὰ τοῦτο γὰρ 〈οὐ〉 γέγονεν ἡ τρῖψις. | |
| 18n | Τὸ γὰρ αἴτιον τοῦ ποιεῖν πρῶτον καθ’ αὑτό. | |
| 19 | Ὃ λέγει τοῦτό ἐστι· τὸ ὑπὸ τοῦ καθ’ αὑτὸ ποιοῦντος πρῶτον ἐγγινό‐ | |
| 20 | μενον τῷ ποιουμένῳ μέρος γίνεται τῆς ὑγείας. ἡ γὰρ θερμότης ἐγγινο‐ μένη ἐκ τῆς τρίψεως, θερμότητα ἐποίησεν ἐν τῷ σώματι, τουτέστιν ηὔξησε τὴν ἐν τῷ σώματι θερμότητα· αὐξηθεῖσα δὲ ἡ θερμότης ὑγεία ἐστίν· ὁμαλότης γὰρ γέγονεν. ἡ οὖν γενομένη θερμότης ἐν τῷ σώματι ἢ ὑγεία ἐστὶν ἢ μέρος τῆς ὑγείας, ἢ ἀκολουθεῖ αὐτῇ μέρος τι τῆς ὑγείας, | |
| 25 | ὡς μέρους δυσκρασίας ἐκμοχλευθέντος, ἢ τελεία γίνεται ὑγεία· διὸ καὶ λέ‐ γεται ποιεῖν ὑγείαν ἡ θερμότης ἐκ τῆς τρίψεως, ὅτι ἐκεῖνο τὸ θερμὸν ποιεῖ τὴν ὑγείαν, ᾧ θερμῷ ἠκολούθησεν ἡ ὁμαλότης. ὥσπερ οὖν ἐν τοῖς συλλογισμοῖς ἀρχαὶ ὑπάρχουσιν οἱ ὁρισμοὶ καὶ τὰ εἴδη, οὕτως καὶ ἐπὶ τῶν γινομένων αἱ ἀρχαὶ τὰ εἴδη ὑπάρχουσιν, εἴ γε ὁμοειδῆ τὰ γινόμενα τοῖς | |
| 30 | ποιοῦσιν ἐδείχθησαν. | |
| 31n | Ὁμοίως δὲ καὶ τὰ φύσει συνιστάμενα. | |
| 32 | Ὥσπερ ἐπὶ τῶν τεχνητῶν γίνεται ὑγεία καὶ ἀπὸ τέχνης καὶ ἐκ ταὐ‐ τομάτου, ὁμοίως τούτοις καὶ ἐπὶ τῶν φύσει συνισταμένων ἔχει. ὥσπερ γὰρ ὁ ἰατρὸς ποιεῖ τὴν ὑγείαν, οὕτως καὶ τὸ ἀνθρώπειον σπέρμα ποιεῖ τὸ ἔμ‐ | |
| 35 | βρυον· ἔχει γὰρ ἐν ἑαυτῷ τὸ σπέρμα δυνάμει τὸ ἀνθρώπειον εἶδος, καὶ ἀφ’ | 410 |
In met.411 | οὗ τὸ σπέρμα, τουτέστι τὸ ποιητικὸν αἴτιον, ὁμώνυμόν πώς ἐστι τῷ γινομένῳ. καλῶς δὲ προστέθεικε τὸ πῶς· οὔτε γὰρ κατὰ πάντα, εἰ μὴ μόνον κατὰ τὸ εἶδος· οὔτε γὰρ καὶ κατὰ 〈τὰ〉 παιδουργὰ μόρια, ἐπειδὴ καὶ ἀνὴρ τίκτεται ἐκ γυναικὸς καὶ γυνὴ γεννᾶται ἐξ ἀνδρός. διό φησιν οὐ γὰρ | |
| 5 | πάντα δεῖ οὕτω ζητεῖν ὡς ἐξ ἀνθρώπου ἄνθρωπον· καὶ γὰρ γυνὴ τίκτεται ἐξ ἀνδρός· διὸ ἡ ἡμίονος οὐκ ἐξ ἡμιόνου τίκτεται, ἐπειδὴ οὐκ ἔχουσι κοινόν τι, ἄνθρωπος δὲ ἐξ ἀνθρώπου, ἐὰν μὴ πήρωμα ὑπάρχῃ. ὥστε ἔχουσί τι κοινὸν καὶ ἡ ἡμίονος καὶ ἡ ἵππος, καθὸ γίνονται ἐξ ἀλλή‐ λων, ὅπερ ἡμῖν οὐκ ὠνόμασται. φησὶν οὖν ὅτι ταῦτα γίνονται ἐκ ταὐτο‐ | |
| 10 | μάτου ἐπὶ τῶν φυσικῶν, ὅσα ἔχουσιν ὕλην ἔχουσαν λόγον δημιουργικὸν καὶ μιμουμένην τὸ σπέρμα (ὅσα δὲ μὴ ἔχει, ἀδύνατόν ἐστι γίνεσθαι ἄνευ σπέρματος), ὥσπερ καὶ ἐπὶ τῶν τεχνητῶν, ὅσων ἡ ὕλη δύναται ὑφ’ ἑαυτῆς κινεῖσθαι. | |
| 14n | Οὐ μόνον δὲ περὶ τῆς οὐσίας. | |
| 15 | Φησὶν ὅτι οὐ μόνον οὐσία, τουτέστι τὸ εἶδος, οὐ γίνεται αὐτὸ καθ’ αὑτὸ ἄνευ ὕλης, ἀλλ’ ἐπὶ πασῶν τῶν κατηγοριῶν κοινὸς ὁ λόγος ὑπάρχει. ὥσπερ γὰρ ἡ χαλκῆ σφαῖρα γίνεται, ἀλλ’ οὐ τὸ εἶδος τῆς σφαίρας οὐδὲ ὁ χαλκός (ἀεὶ γὰρ δεῖ προϋπάρχειν τὴν ὕλην καὶ τὸ εἶδος), οὕτω φημὶ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων κατηγοριῶν. οὐ γὰρ γίνεται τὸ ποιὸν αὐτὸ καθ’ αὑτό, | |
| 20 | ἀλλὰ τὸ ποιόν τι ξύλον, οἷον λευκὸν γίνεται τὸ ξύλον ἢ τὸ ἱμάτιον· καὶ πάλιν τὸ σῶμα μέγα γίνεται. τοῦτο δὲ πλεονεκτεῖ ἡ οὐσία, ὅτι ἀνάγκη προϋπάρχειν ἑτέραν οὐσίαν ἐνεργείᾳ, εἰ μέλλοι γίνεσθαι ὅμοιον αὐτῇ (ἄνθρωπος γὰρ ἄνθρωπον γεννᾷ) ποιὸν δὲ ἢ ποσὸν οὐκ ἀνάγκη προ‐ ϋπάρχειν ἐνεργείᾳ, ἀλλὰ μόνον δυνάμει ἐστὶ καὶ ποσὸν καὶ ποιόν. | |
| 25n | Ἐπειδὴ ὁ ὁρισμὸς λόγος ἐστί, πᾶς δὲ λόγος. | |
| 26 | Ἐντεῦθεν τὰς δύο ἀπορίας κινεῖ, ἃς ἐν τῇ θεωρίᾳ εἰρήκαμεν, καί φησιν ὅτι ἐπειδὴ ὁ ὁρισμὸς τοῦ πράγματος λόγος ἐστίν, ἅπας δὲ λόγος ἐκ μερῶν συνέστηκεν, ὡς δὲ ὁ καθόλου λόγος πρὸς τὸ τέλειον πρᾶγμα, τουτέστιν ὁ ἁπλῶς ὁρισμὸς πρὸς τὸ ἁπλῶς ὁριστόν [τουτέστι], | |
| 30 | καὶ τὸ μέρος τοῦ λόγον πρὸς τὸ μέρος τοῦ πράγματος ὁμοίως ἔχει, τουτέστι πρὸς τὸ μέρος τοῦ ὁριστοῦ, ἀπορεῖται ἆρα δεῖ τὸν λόγον τῶν μερῶν ὑπάρχειν ἐν τῷ ὅλῳ λόγῳ ἢ οὔ; ἐνίων μὲν γὰρ ὁριστῶν φαίνονται ἐνόντα καὶ τὰ μέρη τῶν ὁριστῶν ἐν τῷ ὅλῳ ὁρι‐ σμῷ. ὁ μὲν γὰρ ὁρισμὸς τοῦ κύκλου, ὡς εἴρηται ἐν τῇ θεωρίᾳ, οὐκ | |
| 35 | ἔχει τὸν τῶν τμημάτων αὐτοῦ, ὁ δὲ τῶν συλλαβῶν ἔχει τὸν τῶν στοιχείων. καίτοι ὁ κύκλος διαιρεῖται εἰς τὰ τμήματα, ὥσπερ | |
| καὶ αἱ συλλαβαὶ εἰς τὰ στοιχεῖα. | 411 | |
In met.412(1n) | Ἔτι δὲ εἰ πρότερα τὰ μέρη. | |
| 2 | Ἐντεῦθεν τὴν δευτέραν ἀπορίαν ἐκτίθεται, καί φησιν οὕτως ὅτι εἰ πρότερα τὰ μέρη τοῦ ὅλου ὑπάρχουσι, τῆς δὲ ὀρθῆς ἡ ὀξεῖα μέρος, ὡς εἴρηται ἐν τῇ θεωρίᾳ, καὶ ὁ δάκτυλος τοῦ ζῴου, *** δοκοῦσι δὲ τὰ † | |
| 5 | καθόλου καὶ ὅλων εἶναι πρότερα (δέονται γὰρ τούτων οἱ ὁρισμοὶ τῶν μορίων, ὡς ἐν τῇ θεωρίᾳ ἐδείξαμεν), καὶ ὅτι δύναται καὶ ὁ ἄνθρωπος εἶναι ἄνευ τοῦ δακτύλου καὶ ἡ ὀρθὴ ἄνευ τῆς ὀξείας· τὰ δὲ συναναιροῦντα καὶ μὴ συναναιρούμενα φύσει πρότερα ὑπάρχει. | |
| 9n | Ἢ πολλαχῶς λέγεται τὸ μέρος. | |
| 10 | Ἐντεῦθεν τὴν προτέραν ἀπορίαν ἐπιλύεται, καί φησιν ὅτι τὸ μέρος πολλαχῶς λέγεται. λέγεται γὰρ μέρος τὸ καταμετροῦν τὸ ὅλον, ὥσπερ *** τὸ δὲ σημαινόμενον τοῦτο τοῦ μέρους ἀφείσθω τὰ νῦν ὡς μηδὲν συμ‐ βαλλόμενον. ἐξ ὧν δὲ ἡ οὐσία ἐστὶν ὡς μερῶν, ταῦτα ἐπισκεπτέον, τουτέστι τὴν ὕλην καὶ τὸ εἶδος· ταῦτα γὰρ μέρη τοῦ συνθέτου ὑπάρχουσιν. | |
| 15 | εἰ τοίνυν ἐστὶ τὸ μὲν ὕλη τὸ δὲ εἶδος, δῆλον ὅτι καὶ ἡ οὐσία ἐκ τῆς τού‐ των συμπλοκῆς. ἡ οὖν ὕλη τοῦ μὲν συνθέτου λέγεται μέρος, τοῦ δὲ εἴ‐ δους αὐτοῦ καθ’ αὑτὸ οὐ λέγεται εἶναι μέρος. οἷον τῆς μὲν κοιλότητος οὐκ ἔστι μέρος ἡ σάρξ, ἐπειδὴ ἡ κοιλότης, ὡς εἴρηται ἐν τῇ θεωρίᾳ, δύ‐ ναται καὶ αὐτὴ καθ’ αὑτὴν λαμβάνεσθαι· ἡ γὰρ σάρξ ἐστιν ὕλη τῆς κοιλό‐ | |
| 20 | τητος, ἡνίκα γένηται ἐν αὐτῇ· τῆς δὲ σιμότητος μέρος λέγεται εἶναι ἡ ὕλη, ἐπειδὴ οὐ δυνατὸν ἄνευ ὕλης θεωρεῖσθαι τὴν σιμότητα· εἰσάγει γὰρ πάντως ῥῖνα. οὕτως οὖν καὶ τοῦ συνόλου ἀνδριάντος μέρος ἐστὶν ὁ χαλκός, τοῦ δὲ εἴδους αὐτοῦ καθ’ αὑτὸ τοῦ ἀνδριάντος οὐ λέγεται εἶναι μέρος ὁ χαλκός. λεκτέον γὰρ τὸ εἶδος (ἀντὶ τοῦ ὁριστέον) καὶ καθὸ | |
| 25 | εἶδος ἔχει ἕκαστον, ὅταν δύνηται χωρίζεσθαι τῆς ὕλης, τὸ δὲ ὑλικὸν οὐ δεῖ ὁρίζεσθαι, ὅταν δύνηται χωρίζεσθαι τὸ εἶδος αὐτοῦ. πότε δὲ δύναται χω‐ ρίζεσθαι; ὅταν μὴ μέρος λαμβάνηται ἡ ὕλη τοῦ εἴδους. διὰ τοῦτο οὖν ὁ τοῦ κύκλου ὁρισμὸς οὐκ ἔχει τὸν τῶν τμημάτων, ὁ δὲ τῆς συλλαβῆς περιλαμβάνει τὸν τῶν στοιχείων· τὰ μὲν γὰρ στοιχεῖα τοῦ λόγου | |
| 30 | μέρη ὑπάρχουσι τοῦ εἴδους καὶ οὐχ ὕλη, τὰ δὲ τμήματα τοῦ κύκλου οὕτως μέρη ὑπάρχουσιν [οὔτε] ὡς ὕλη, ἐπειδὴ δύναται χωρίζεσθαι ἐφ’ οἷς τμήμασιν ἐπιγίνεται τὸ τοῦ κύκλου εἶδος. τὰ γοῦν τμήματα πλησιάζουσι μᾶλ‐ | |
| λον τῷ εἴδει τοῦ κύκλου ἤπερ ὁ χαλκός, ἐπειδὴ δύναται καὶ ἐν χρυσῷ εἶναι ὁ | 412 | |
In met.413 | αἰσθητὸς κύκλος, ἄνευ δὲ τμημάτων εἶναι οὐ δύναται, ὅταν ἐν χαλκῷ κύκλῳ γένηται. ἰστέον δὲ ὅτι οὐδὲ τὰ στοιχεῖα πάντα τῆς συλλαβῆς ἐμ‐ περιέχεται ἐν τῷ ὁρισμῷ αὐτῆς, οἷον ταδὶ τὰ κήρινα, ὥς φησιν αὐτός, ἢ τὰ ἐν ἀέρι. γράφονται γὰρ καὶ συλλαβαὶ ἐν κηρῷ καὶ ἐν χάρτῃ, καὶ τότε | |
| 5 | ὁ κηρὸς γίνεται μέρος αὐτῶν· καὶ ὅμως οὐ λαμβάνονται ἐν τῷ ὁρισμῷ αὐτῶν. ἰστέον δὲ ὅτι ἡ *** διαιρουμένη δίχα καὶ ὁ ἄνθρωπος δι‐ αιρούμενος εἰς σάρκας καὶ νεῦρα καὶ ὀστέα φθείρονται ὡς σύνθετα, τὸ δὲ ἄυλον εἶδος τοῦ ἀνθρώπου οὐ φθείρεται, οἷον ἡ λογικὴ ψυχή· οὔτε γὰρ ἡ ἄυλος γραμμή. τὰ οὖν ἔνυλα εἴδη ἐκ τούτων ὑπάρχουσι τῶν συνθέτων· | |
| 10 | τοῦ μὲν γὰρ συνόλου μέρη ὑπάρχουσι, τοῦ δὲ εἴδους τοῦ χωριστοῦ οὐκέτι· διὸ ὡς ἀλλότρια λαμβάνονται ἐν τῷ ὁρισμῷ τοῦ εἴδους. διὰ τοῦτο οὖν ἐπὶ μὲν τῶν ἀύλων εἰδῶν οὐ συμπεριλαμβάνεται ἡ ὕλη, ἐπειδὴ κεχω‐ ρισμένα ὑπάρχουσιν· ἐπὶ δὲ τῶν ἐνύλων λαμβάνεται, ἐπειδὴ ἀχώριστα ὑπάρχουσι. διὰ τοῦτο γὰρ ἔνια μὲν ἐκ τούτων, τουτέστι τὰ σύνθετα, | |
| 15 | ὡς ἀρχῶν εἰσι· διὸ καὶ εἰς αὐτὰ φθείρονται. τὸ οὖν σιμὸν ἢ ὁ χαλκοῦς κύκλος εἰς ταῦτα φθείρονται, ἐξ ὧν καὶ συνετέθησαν, καὶ μέρος αὐτῶν ἡ ὕλη ὑπάρχει. ὅσα δὲ εἴδη μὴ ἐξ ἀνάγκης τῇ ὕλῃ συνδυάζεται, ἀλλ’ ἄνευ τῆς ὕλης ὑπάρχουσιν οἱ λόγοι τοῦ εἴδους, ταῦτα ἢ ὅλως οὐ φθείρονται, ὥσπερ ἡ κοιλότης, ἢ οὐχ ὁμοίως † ἄλλο μέρος σύνθετον ***, οὐχ ὡς | |
| 20 | ἡ σιμότης τῆς ῥινὸς φθειρομένης πάντως φθείρεται. ὥστε ἐκείνων μὲν τῶν ἀχωρίστων μέρη καὶ ἀρχαὶ ὑπάρχουσι τὰ ὑφ’ αὑτά, τουτέστιν ἡ ὕλη καὶ τὸ εἶδος, τοῦ δὲ εἴδους τοῦ δυναμένου αὐτοῦ καθ’ αὑτὸ εἶναι οὔτε μέρος ὑπάρχει ἡ ὕλη οὔτε ἀρχὴ ὑλική. καὶ διὰ τοῦτο φθείρεται ὁ πή‐ λινος ἀνδριὰς εἰς πηλὸν καὶ τὴν στέρησιν αὐτοῦ, καὶ ὁ Καλλίας εἰς | |
| 25 | σάρκα καὶ ὀστέα, καὶ ὁ ἔνυλος κύκλος εἰς τὰ τμήματα· ὁμωνύ‐ μως γὰρ λέγεται ὁ κύκλος (καὶ ὁ ἁπλῶς γὰρ καὶ 〈ὁ〉 καθ’ ἕκαστα κύκλος λέγεται), καὶ ἐντεῦθεν ἡ ἀπάτη, ὡς εἴρηται ἐν τῇ θεωρίᾳ. | |
| 28n | Εἴρηται μὲν οὖν καὶ νῦν τὸ ἀληθές, ὅμως δὲ ἔτι σα‐ | |
| 29n | φέστερον εἴπωμεν. | |
| 30 | Ἐντεῦθεν τὴν δευτέραν ἀπορίαν ἐπιλύεται τὴν περὶ τῶν μερῶν, ἡνίκα ἐζήτει εἴτε πρότερα τὰ μέρη τοῦ ὅλου εἰσίν, εἴτε τὸ ὅλον τῶν μερῶν. καί φησιν ὅτι διττόν ἐστι τὸ εἶδος, τὸ μὲν ἔνυλον τὸ δὲ ἄυλον, οἷον ὡς ἐπὶ ἀνθρώπου ἐστὶν ἄυλον εἶδος ἡ ψυχή, ἔνυλον δὲ εἶδος τὸ ζῷον λογικὸν θνη‐ τόν. τὰ μέρη οὖν τοῦ ἀύλου εἴδους πρότερα ὑπάρχουσι τοῦ ὅλου. εἰ γὰρ | |
| 35 | τὸ εἶδος τὸ ἄυλον πρότερόν ἐστι τοῦ συνθέτου, τοῦ δὲ ἐνύλου εἴδους πρό‐ | 413 |
In met.414 | τερα ὑπάρχουσι τὰ μέρη αὐτοῦ, εἴ γε εἰς τὸν ὁρισμὸν αὐτοῦ παραλαμβά‐ νονται, τὰ δὲ εἰς τὸν ὁρισμόν τινος παραλαμβανόμενα πρότερα ὑπάρχουσι, πολλῷ ἄρα μᾶλλον τὰ μέρη τοῦ ἀύλου εἴδους πρότερα ὑπάρχουσι τοῦ συνθέτου *** ὕστερα δέ εἰσι τοῦ ὅλου, οἷον δάκτυλος, ὀφθαλμός, | |
| 5 | ἐπειδὴ ὁριζόμενοι αὐτὰ συμπεριλαμβάνομεν τὸ ὅλον. εἰ μὴ γὰρ οὕτως ὁρισόμεθα αὐτά, ὡς ὄργανον ζῴου, εἰ τύχοι, τὴν χεῖρα, οὐδὲν διαφέρει λι‐ θίνης χειρός. ὥστε λέγομεν ὅτι χείρ ἐστιν ὄργανον ἀντιληπτικὸν ἀνθρώ‐ που. οὐ πάντα δὲ τὰ μόρια ὕστερα ὑπάρχουσιν· ἡ γὰρ καρδία καὶ ὁ ἐγκέφαλος ἅμα τῷ παντὶ ὑπάρχουσιν, ἐπειδὴ καὶ συνυπάρχει ἡ αἴσθησις | |
| 10 | τῷ ἐγκεφάλῳ καὶ συναπόλλυται αὐτῷ. εἶτα ζητεῖ, ἆρα, ὥσπερ ἡ ψυχὴ αὐτὴ καθ’ αὑτὴν ὑφέστηκεν, οὕτως καὶ τὸ ἀνθρώπειον εἶδος· ὁμοίως καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων εἰδῶν. καί φησιν ὅτι ὁ καθόλου ἄνθρωπος καὶ ὁ καθόλου ἵππος ἐπὶ τῶν καθ’ ἕκαστα ** καθόλου δὲ οὐκ ἔστιν οὐσία. λέγει δὲ καθόλου μὴ εἶναι οὐσίαν τὴν ὑστερογενῆ τὴν ἐν τῇ φαντασίᾳ, καθ’ ἣν | |
| 15 | ἔχομεν τὸ εἶδος ἁπλῶς τοῦ ἀνθρώπου. τὸ γὰρ εἶδος τῷ ὄντι ἀνυπόστατόν ἐστιν αὐτὸ καθ’ αὑτὸ καὶ ἐν μόνῃ τῇ ἡμετέρᾳ φαντασίᾳ ἔχον τὸ εἶναι. ἐὰν οὖν ἔρηταί τις ἡμᾶς, φησί, πότερον τὰ μέρη πρότερα ὑπάρχουσι τοῦ ὅλου ἢ τὸ ἀνάπαλιν, ἐροῦμεν πρὸς αὐτὸν ὅτι εἰ μὲν τὰ μέρη εἰς τὸν ὁρι‐ σμὸν παραλαμβάνονται τοῦ ὅλου, πρότερα ὑπάρχουσιν, εἰ δὲ τὸ ὅλον εἰς | |
| 20 | τὸν ὁρισμὸν τῶν μερῶν, τὸ ὅλον ἐστὶ πρῶτον τῶν μερῶν. διὸ τῆς ψυχῆς πρότερόν ἐστι τὸ ζῷον, εἴ γε παραλαμβάνοιτο εἰς τὸν ὁρισμὸν τῆς ψυχῆς τὸ ζῷον, καὶ πάλιν ἡ ψυχὴ προτέρα τοῦ ὅλου, εἰ παραλαμβάνοιτο εἰς τὸν ὁρισμὸν τοῦ ὅλου. ὁμοίως δὲ καὶ τὸ ἄυλον εἶδος τοῦ κύκλου πρότερον ὑπάρχει τοῦ ἁπλῶς κύκλου καὶ ἐνύλου, ἐπειδὴ παραλαμβάνεται εἰς τὸν ὁρι‐ | |
| 25 | σμὸν αὐτοῦ, καὶ ἡ ἄυλος ὀρθὴ τῆς ἁπλῶς ὀρθῆς· ἡ μέντοι ἁπλῶς ὀρθὴ τῆς χαλκῆς ὀρθῆς, καὶ ὁ ἁπλῶς κύκλος τοῦ χαλκοῦ κύκλου. | |
| 27n | Εἴρηται μὲν οὖν καὶ νῦν τὸ ἀληθές. | |
| 28 | Ἤδη, φησίν, εἴρηται τὸ ἀληθὲς περὶ τῶν μερῶν, ὅτι τὰ συναναιροῦντα, μὴ συναναιρούμενα δὲ πρότερα ὑπάρχουσιν· ὅμως δὲ δεῖ ἡμᾶς ἔτι σαφέ‐ | |
| 30 | στερον περὶ τούτων εἰπεῖν. ὅσα μὲν γὰρ μέρη ὑπάρχουσι τοῦ λόγου, ὡς ἔδειξεν ἡ θεωρία, ἢ πάντα ἢ ἔνια. καλῶς δὲ προστέθεικε τὸ ἔνια, ἐπειδὴ πολλάκις ὁριζόμενοι τὸ εἶδος συμπεριλαμβάνομεν καὶ μέρη τοῦ συνθέτου, | |
| ἅτινα ὕστερα ὑπάρχουσιν, οἷον ζῷον ἄλογον χρεμετιστικόν. εἰ οὖν ὁριζό‐ | 414 | |
In met.415 | μενοι τὴν ὀρθὴν *** ὁριζόμενοι δὲ τὴν ὀξεῖαν δεόμεθα τῆς ὀρθῆς, λέ‐ γοντες ἡ ἐλάττων ὀρθῆς, δῆλον ὅτι πρότερόν ἐστιν ἐνταῦθα τὸ ὅλον τοῦ μέρους, τουτέστιν ἡ ὀρθὴ τῆς ὀξείας. ὁμοίως δὲ καὶ κύκλος καὶ ἡμικύ‐ κλιον ἔχουσιν· ὁριζόμενοι γὰρ τὸ ἡμικύκλιον κεχρήμεθα τῷ κύκλῳ, οὐκ‐ | |
| 5 | έτι ἀνάπαλιν. ὁμοίως καὶ ἐπὶ τοῦ δακτύλου· τὸ γὰρ τοιόνδε μέρος τοῦ ἀνθρώπου δάκτυλος ὑπάρχει. ὥστε τὰ μὲν μέρη τοῦ συνθέτου ὕστερα τοῦ ὅλου ὑπάρχουσι. τὰ δὲ μέρη τοῦ ἀύλου εἴδους πρότερα ἢ πάντα ἢ ἔνια, ὡς εἰρήκαμεν, ἐπειδὴ τῶν ζῴων προτέρα ἐστὶν ἡ ψυχή· τοῦτο γάρ ἐστι τὸ ἄυλον εἶδος τοῦ ἐμψύχου· τὸ γὰρ εἶδος τοῦ ἐμψύχου σώματος ἡ | |
| 10 | ψυχή ἐστιν. ἀμέλει τοι ἕκαστον μέρος τοῦ σώματος ἐὰν δεόντως ὁρίζηται, οὐκ ἄνευ τοῦ οἰκείου ἔργου καὶ τῆς οἰκείας ἐνεργείας ὁρισθήσεται· αὕτη δὲ ἡ ἐνέργεια οὐχ ὑπάρχει τῷ μορίῳ ἄνευ ψυχῆς· ὥστε τὰ τῆς ψυχῆς μέρη, ἐπειδὴ ἄυλον εἶδός ἐστι, πρότερα ὑπάρχει τοῦ ὅλου ζῴου ἢ πάντα ἢ ἔνια· καὶ καθ’ ἕκαστον δὲ ζῷον ὁμοίως ὁ αὐτὸς λόγος ὑπάρχει. τὸ | |
| 15 | μέντοι γε σῶμα καὶ τὰ μόρια αὐτοῦ ὕστερα ὑπάρχουσι τοῦ ὅλου, καὶ διαι‐ ρεῖται εἰς ταῦτα τὰ μόρια τὸ σύνθετον ὡς ὕλην, ὁ Σωκράτης εἰς χεῖρας καὶ πόδας καὶ κεφαλήν, οὐκ αὐτὸ τὸ εἶδος δηλῶν ἀλλὰ τὸ σύνθετον. ὥστε τοῦ συνθέτου τὰ μέρη κατὰ τὶ μὲν πρότερα ὑπάρχουσι, κατὰ τὶ δὲ οὔ. τὰ γὰρ μέρη τοῦ σώματος οὐ δύνανται ὑποστῆναι αὐτὰ καθ’ αὑτὰ ἄνευ | |
| 20 | τοῦ ὅλου. οὐ γὰρ ὁ παντοίως ἔχων δάκτυλος δάκτυλος ζῴου ἐστίν· ὁ γὰρ τοῦ τεθνεῶτος δάκτυλος ὁμωνύμως ἐστὶ δάκτυλος μηδὲν ἔτι διαφέ‐ ρων τοῦ λιθίνου· οὐδὲ γὰρ ποιεῖ τὰ τοῦ δακτύλου. ἔνια δὲ τῶν μορίων ἅμα συνυπάρχουσι τῷ ὅλῳ, ὅσα κύρια ὑπάρχουσι καὶ ἐν οἷς πρώτως θεω‐ ρεῖται τὸ εἶδος, οἷον καρδία καὶ ἐγκέφαλος· διαφέρει γὰρ οὐδέν, εἴτε | |
| 25 | ἐν τῇ καρδίᾳ, φησί, τὸ ἡγεμονικὸν ὑποθώμεθα εἴτε ἐν ἐγκεφάλῳ, πλὴν ὅτι ἀναιρούμενα συναναιροῦσι τὸ ὅλον. ὁ δὲ ἄνθρωπος ὁ ἁπλῶς καὶ ὁ ἵππος ἐπὶ τῶν καθ’ ἕκαστα θεωροῦνται· καθόλου δὲ οὐκ ἔστιν οὐσία, ὡς εἰρήκαμεν ἐν τῇ θεωρίᾳ, ἀλλὰ τὸ σύνθετον γίνεται τὸ ἁπλῶς ἐκ τουδὶ τοῦ λόγου οἷον τοῦ ἀνθρωπείου τοῦ ζῴου λογικοῦ θνητοῦ καὶ τησδὶ | |
| 30 | τῆς ὕλης ὡς καθόλου, ἐπειδὴ οὐ τὴν καθ’ ἕκαστα ὕλην ἐλάμβανε· διό φησι καθ’ ἕκαστον δὲ ἐκ τῆς ἐσχάτου ὕλης, τουτέστιν ἐκ τῆς ἀτόμου. ἐκ ταύτης οὖν ὁ Σωκράτης γίνεται, καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων ὁμοίως τῶν καθ’ ἕκαστα ζῴων. | |
| 34n | Μέρος μὲν οὖν ἐστι καὶ τοῦ εἴδους. | |
| 35 | Φησὶν ὅτι ἐστὶ μέρος καὶ τοῦ εἴδους τοῦ ἀύλου, διό φησι τὸ τί ἦν | 415 |
In met.416 | εἶναι· τῶν γὰρ εἰδῶν οἱ ὁρισμοὶ ὑπάρχουσιν· εἰσὶ δὲ μέρη καὶ τοῦ εἴ‐ δους τοῦ συνθέτου καὶ τῆς ὕλης. ἐπὶ δὲ τοῦ ἀύλου εἴδους τὰ τοῦ λόγου μέρη τοῦ εἴδους μόνου ἐστίν· οὐ γὰρ τοῦ συνθέτου· ἄυλον γὰρ ὑπέθεντο τὸ εἶδος, οἱ δὲ ὁρισμοί, ὡς μεμαθήκαμεν ἐν τῇ Ἀποδεικτικῇ, τῶν καθόλου | |
| 5 | εἰσὶ καὶ τῶν εἰδῶν. ταὐτὸν γάρ ἐστι τὸ κύκλῳ εἶναι καὶ κύκλος, καὶ ψυχῇ εἶναι καὶ ψυχή· ἁπλᾶ γάρ εἰσι τὰ ἄυλα εἴδη, καὶ συντρέχει ὁ ὁρισμὸς τῷ εἴδει, ὡς ἀνωτέρω ἐμάθομεν. τοῦ τοίνυν συνθέτου κύκλου τοῦ χαλκοῦ καὶ τῶν καθ’ ἕκαστα αἰσθητῶν ἢ μαθηματικῶν, πάντων, φησί, τῶν τοιούτων οὐκ ἔστιν 〈ὁρισμός, ἀλλὰ μετὰ νοήσεως ἢ αἰσ〉θήσεως | |
| 10 | γνωρίζονται· φθαρέντα δὲ οὐκέτι δῆλόν ἐστι πότερον ἔστιν ἢ οὔ· οἱ δὲ ὁρισμοὶ τῶν ἀεὶ ὄντων ὑπάρχουσιν, ὥστε διὰ τοῦ καθόλου λόγου καὶ ταῦτα γνωρίζονται διὰ τὸν ἁπλοῦν κύκλον ἢ τὸ ἁπλῶς τρίγωνον. καὶ γὰρ καὶ τὰ μαθηματικὰ τὰ ἐν τῇ ὕλῃ φθείρονται, ἅτε δὴ ἐν τῇ ὕλῃ ὑπάρχοντα. ἡ δὲ ὕλη ἀγνοίας ἐστὶν αἰτία. τῆς δὲ ὕλης, φησίν, ἡ | |
| 15 | μέν ἐστιν αἰσθητή, ἡ δὲ νοητή· αἰσθητὴ μὲν οἷον χαλκός, ξύλον καὶ πᾶσα ἡ κινητὴ ὕλη, ἡ δὲ νοητὴ ἡ ἐν τοῖς αἰσθητοῖς ὑπάρχουσα, καθὸ αἰσθητά, οἷον τὰ μαθηματικά. κύκλον γὰρ νοῶ ἐν τῷ σώματι, καὶ ἐξ ἀφαιρέσεως αὐτὸν λαμβάνω· τοιαῦτα δὲ τὰ μαθη‐ ματικά. ὥστε αὐτάρκη εἰρήκαμεν περὶ ὅλου καὶ μέρους, καὶ πότερον | |
| 20 | πρότερον τὸ μέρος ἢ τὸ ὅλον. | |
| 21n | Πρὸς δὲ τὴν ἐρώτησιν. | |
| 22 | Ὥς φησιν ὁ ἡμέτερος διδάσκαλος ὅτι ἐνταῦθα τὰ αὐτὰ λέγει ἔτι σαφέστερον ποιῶν τὸν λόγον. καί φησιν ὅτι ἐάν τις ἡμᾶς ἔρηται πότερον ἡ ὀρθὴ καὶ ὁ κύκλος καὶ τὸ ζῷον καὶ ἁπλῶς εἰπεῖν τὰ ὅλα πρότερα | |
| 25 | ὑπάρχουσιν ἢ τὰ μέρη αὐτῶν, οὐ δεῖ ἁπλῶς καὶ ἀβασανίστως ἀποκρίνε‐ σθαι. εἰ μὲν γάρ ἐστι καὶ ἡ ψυχὴ ζῷον καὶ μέρος τοῦ ἐμψύχου τὸ ζῷον (ἡ ἑκάστου γὰρ ψυχή, ᾗ ἕκαστόν ἐστι), καὶ πάλιν μέρος τοῦ κύκλου ἐστὶ τὸ εἶναι κύκλῳ, καὶ ὀρθῆς τὸ ὀρθῇ εἶναι, τουτέστι τὸ ἄυλον εἶδος τῆς ὀρθῆς, ἐὰν οὖν, φησίν, ἔρηταί τις ἡμᾶς, φατέον ὕστερα εἶναι ἐκεῖνα | |
| 30 | τῶν ἐν τῷ ὁρισμῷ † τὰ μέρη παραλαμβάνονται· εἰς γὰρ τὸν ὅρον τῆς τινὸς ὀρθῆς, οἷον τῆς χαλκῆς, παραλαμβάνεται ἡ ἁπλῶς ὀρθή, ὥστε προ‐ τέρα ὑπάρχει καὶ ἐν ταῖς γραμμαῖς ταῖς καθ’ ἕκαστα ἡ ἁπλῶς γραμμή. ἡ τοίνυν ἄνευ ὕλης, τουτέστιν ἡ καθόλου, ὑστέρα ἐστὶν ἐκείνων τῶν πα‐ ραλαμβανομένων εἰς *** ὥσπερ ψυχὴ τοῦ ζῴου, εἰ παραλαμβάνοιτο τὸ | |
| 35 | ζῷον εἰς τὸν ὁρισμὸν τῆς ψυχῆς· τῶν δὲ καθ’ ἕκαστα μορίων προτέρα, | 416 |
In met.417 | ἅτε δὴ καὶ εἰς τὸν ὁρισμὸν αὐτῶν παραλαμβανομένη, ὡς ἀνωτέρω εἴρηται. εἰ δὲ ἑτέρα ἐστὶν ἡ ψυχὴ παρὰ τὸ ζῷον, οὐ δεῖ λέγειν πρότερον τὸ ζῷον, † ὥστε ἐντεῦθεν κρίνονται, οὕτως δεῖ λέγειν τὰ μὲν πρότερα εἶναι τὰ δὲ οὔ. [ἰστέον ὅτι ὁ πυρετὸς ἡνίκα ἐπιπόλαιός ἐστι, τότε συμβεβηκὸς | |
| 5 | ὑπάρχει, ἡνίκα δὲ φθείρει τὸ ὑποκείμενον, οὐκ ἔστι συμβεβηκός, εἴ γε φθαρτικός ἐστι τῆς οὐσίας. τὰ γὰρ πράγματα ἐκ τῶν τελῶν χαρακτηρί‐ ζονται, οἷον ποσὸν λέγομεν τὸ εἰς μέγεθος τελευτῆσαν, καὶ ποιὸν τὸ εἰς χρῶμα. οὕτως οὖν καὶ συμβεβηκός ἐστι τὸ 〈μὴ〉 φθεῖραν τὸ ὑποκείμενον. εἰ τοίνυν ὁ πυρετὸς φθείρει τὴν οὐσίαν, οὐκ ἄρα συμβεβηκός ἐστιν.] | |
| 10n | Ἀπορεῖται δὲ εἰκότως καὶ ποῖα τοῦ εἴδους μέρη καὶ | |
| 11n | ποῖα οὔ. | |
| 12 | Δείξας ἀνωτέρω ὅτι τὰ μέρη τοῦ ἀύλου εἴδους πρότερα ὑπάρχουσι τοῦ ὅλου ὡς εἰς τὸν ὁρισμὸν αὐτοῦ παραλαμβανόμενα, τὰ μέντοι γε μέρη τοῦ ὁριστοῦ δεύτερα τοῦ ὅλου, ἐντεῦθεν ἀπορεῖ καὶ εἰκότως ἀπορεῖ, ὅτι | |
| 15 | ὅλως ἀγνοοῦμεν ποῖα μέρη εἰσὶ τοῦ ἀύλου εἴδους καὶ ποῖα τοῦ συνθέτου· πῶς οὖν ἔχομεν διαγνῶναι τοῦ πράγματος ἀγνοουμένου; τούτου γάρ, φησί, μὴ δήλου ὄντος οὐκ ἔστιν ὁρίσασθαι ἕκαστον, εἴ γε οἱ μὲν ὁρισμοὶ τῶν εἰδῶν ὑπάρχουσιν, ἡμεῖς δὲ ἀγνοοῦμεν τὰ εἴδη τὰ ἄυλα καὶ χωριστά. εἶτά φησιν ὅτι ἐπ’ ἐκείνων τῶν θεωρουμένων ἐν πλείοσιν ὑποκειμένοις | |
| 20 | δυνατόν ἐστι γνῶναι τὰ μέρη τοῦ εἴδους, οἷον ἐπὶ τοῦ κύκλου, ἐπειδὴ θεωρεῖται ὁ κύκλος καὶ ἐν χαλκῷ καὶ ἐν ξύλῳ 〈καὶ λίθῳ〉, ὥστε οὐχ ὑπάρχουσι ταῦτα μέρη τοῦ κύκλου· τὰ γὰρ μέρη ἀχώριστα ὑπάρχουσι τοῦ ὅλου, ἡ δὲ ὕλη ἐστὶν ἡ χωριζομένη τῶν δυναμένων εἰδῶν χωρίζεσθαι. εἰ οὖν ἦν μέρος τοῦ κύκλου ὁ χαλκός, οὐκ ἄν ποτε ἐθεωρεῖτο καὶ ἐν | |
| 25 | ἄλλῃ ὕλῃ ὁ κύκλος· θεωρεῖται δὲ καὶ ἐν λίθῳ, οὐκ ἄρα μέρος ἐστὶν ὁ χαλκὸς τοῦ κύκλου. ποῖα οὖν ὑπάρχουσι μέρη αὐτοῦ; δῆλον ὅτι τὰ ἡμι‐ κύκλια· τούτων γὰρ χωρὶς κύκλος εἶναι οὐ δύναται. ὥστε ἐπὶ τινῶν μὲν ἔστιν εὑρεῖν τὰ μέρη τοῦ εἴδους. ἐπὶ τινῶν δὲ οὐκ ἔστιν, οἷον ὡς ἐπὶ ἀνθρώπου· οὔτε γὰρ θεωρεῖταί ποτε ἄνθρωπος ἄνευ σαρκῶν καὶ νεύρων | |
| 30 | καὶ ὀστέων· οὐδὲ γὰρ ἐν διαφόροις θεωρεῖται ὑποκειμένοις, ὥσπερ καὶ ὁ κύκλος. ὥστε οὐ δυνατόν ἐστιν ὁρισμὸν ἡμᾶς τῶν ζῴων ἀποδοῦναι. ἀμέλει τοι οἱ Πυθαγόρειοι καὶ οἱ τὰς ἰδέας πρεσβεύοντες καὶ πρὸς τὰ μαθηματικὰ ἐνίστανται λέγοντες οὕτως, ὅτι οὐδὲ ταῦτα δυνατόν ἐστιν ὁρί‐ σασθαι· ἔχουσι γὰρ καὶ αὐτὸ τὸ εἶναι ἐν ταῖς γραμμαῖς, οἷον ὁ κύκλος | |
| 35 | καὶ τὸ τρίγωνον, καὶ οὐ δυνατὸν εἶναι ἄνευ αὐτῶν. ὥσπερ γὰρ τὰ ζῷα | 417 |
In met.418 | οὐ δυνατὸν εἶναι ἄνευ σαρκῶν καὶ ὀστέων, οὕτως οὐδὲ ταῦτα δύνανται εἶναι ἄνευ γραμμῶν. καὶ ἐντεῦθεν ἀνάγουσι πάντα εἰς τοὺς ἀριθμοὺς καὶ τὰς ἰδέας λέγοντες οὕτως, οἷον τὴν γραμμὴν δυάδα, τὴν ἐπιφάνειαν τριάδα, τὸ δὲ στερεὸν τετράδα· καὶ τῶν παραδειγμάτων τούτων φασὶν εἶναι τοὺς | |
| 5 | ὁρισμούς, ἐπειδὴ εἴδη αὐτὰ ὑποτίθενται, καὶ οἱ μὲν αὐτῶν φασιν γραμμὴν εἶναι τὴν δυάδα καὶ παράδειγμα τῆς γραμμῆς τὴν δυάδα οἴονται, οἱ δὲ αὐτὸ τὸ εἶδος τῆς γραμμῆς φασιν εἶναι παράδειγμα τῆς γραμμῆς. 〈εἶτα〉 λοιπὸν ἐγκαλεῖ αὐτοῖς ὁ Ἀριστοτέλης λέγων ὅτι εἰ τὴν δυάδα φατὲ εἶδος καὶ παράδειγμα εἶναι καὶ τῆς δυάδος καὶ τῆς γραμμῆς, διὰ τί μὴ καὶ | |
| 10 | πλειόνων; καὶ συμβαίνει οὕτως ἓν εἶδος πολλῶν εἰδῶν ὑπάρχειν παρά‐ δειγμα καὶ πάντων, ἐπειδὴ οἱ Πυθαγόρειοι τὸν τέσσαρα ἔλεγον παράδειγμα εἶναι καὶ φιλίας καὶ δικαιοσύνης καὶ ἄλλων πλείστων. εἰ οὖν ἓν τὸ εἶδος πάντων, κατὰ δὲ τὰ εἴδη οἱ ὁρισμοί, ἔσται καὶ εἷς ὁρισμός. ὧν δὲ εἷς ὁρισμός, ἓν καὶ τὸ πρᾶγμα· καὶ οὕτως ἔσονται πάντα ἕν, ὅπερ ἄτοπον. | |
| 15 | λέγομεν οὖν ἡμεῖς ὅτι τοὺς λόγους τοὺς δημιουργικοὺς ἔλεγον ἐκεῖνοι τὰ παραδείγματα· οὔτε γὰρ ἀλόγως ποιεῖ ἡ δημιουργία ἅπερ ποιεῖ. συμβο‐ λικῶς οὖν ἐπρέσβευον, ἐπειδὴ ὥσπερ τὰ εἴδη περιοριστικὰ ὑπάρχουσι τῆς ὕλης, οὕτω δὲ καὶ οἱ ἀριθμοὶ μετρητικοὶ ὑπάρχουσιν ὧν εἰσιν ἀριθμοί. εἶτά φησιν ὁ Ἀριστοτέλης ὅτι ὁ ὁρισμὸς τῷ ὄντι τῶν εἰδῶν ἐστιν, οἷον | |
| 20 | τοῦ καθόλου ἀνθρώπου, ἐπειδὴ καὶ μέρος ἐκείνου ἐστὶ τὸ καθόλου σῶμα, τὸ ἐν τῇ νοήσει λαμβανόμενον δηλονότι· τοῦ γὰρ καθ’ ἕκαστα ὕλη ἐστίν, ἐπειδὴ καὶ χωρίζεται τοῦ σώματος ἡ ψυχή. † ἡ γὰρ πρότερα ὑπάρχουσι τὰ καθόλου τῶν μερῶν, καὶ οἱ ὁρισμοὶ δὲ τῶν καθόλου ὑπάρ‐ χουσιν, εἰσὶν ἄρα καὶ τὰ καθόλου, ἐν δὲ τοῖς καθ’ ἕκαστα τὸ εἶναι ἔχει, | |
| 25 | ὥσπερ καὶ ὁ ὁρισμὸς τοῦ θνητοῦ ἀεί ἐστι. διὸ τῶν ἀεί φησι γινομένων τοῦτο. ὥστε τῶν καθόλου εἰσὶν οἱ ὁρισμοὶ καὶ ἀεὶ ὑπάρχουσι καὶ ἀμερῆ εἰσι τὰ ὑποκείμενα. καὶ οὕτως οὖν ἐστι κύκλος νοητὸς ὁ καθόλου καὶ ὁ ἐν διαστάσει καὶ ὁ καθ’ ἕκαστα. ὁ οὖν κυρίως ὁρισμὸς τοῦ κύκλου † ἐπεὶ τὰ καθόλου ὡς οὐδὲ τῶν τμημάτων προσδεῖται· ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ | |
| 30 | τῶν ἄλλων ἁπάντων. εἶτα λοιπὸν ἀπορεῖ δύο ἀπορίας καὶ ὕστερον αὐτὰς ἐπιλύεται, μίαν μὲν ὅτι ἆρα, φησίν, ἔστι [γάρ] τις οὐσία ἁπλῆ αὐτὴ καθ’ αὑτὴν παρὰ τὸ σύνθετον, ἢ οὐκ ἔστι; καὶ δευτέραν ἀπορίαν τοιαύτην ὅτι ἐπειδὴ ὁρισμὸς πράγματός ἐστι διαιρετοῦ καὶ πολυδυνάμου, εἴτε σώματος ὑποθώμεθα διαιρετοῦ εἴτε σώματος πολυδυνάμου, πῶς συνάπτει τὸ | |
| 35 | μεριστὸν καὶ ποιεῖ αὐτὸ ἕν; τί οὖν, φησίν, ἐστὶ τὸ αἴτιον τῆς ἑνώ‐ | |
| σεως αὐτῆς; | 418 | |
In met.419(1n) | Ἀπορεῖται δὲ εἰκότως καὶ ποῖα τοῦ εἴδους μέρη καὶ | |
| 2n | ποῖα οὔ. | |
| 3 | Φησὶν ὅτι ἀπορεῖται ποῖα ἄρα ὑπάρχουσι τοῦ εἴδους αὐτοῦ καθ’ αὑτὸ λαμβανομένου μέρη, καὶ ποῖα τοῦ συνθέτου. τούτου γὰρ μὴ γνωσθέντος | |
| 5 | οὐκ ἔστιν ὁρίσασθαι· τοῦ γὰρ καθόλου καὶ τῶν εἰδῶν ὑπάρχουσιν οἱ ὁρισμοί. πρὸς δὲ τοὺς ὁρισμοὺς τῶν εἰδῶν δεόμεθα τῶν μερῶν αὐ‐ τῶν, ὡς ἀνωτέρω εἴρηται· ἀγνοουμένων οὖν τῶν μερῶν ἀγνοοῦνται καὶ οἱ ὁρισμοί, ὥστε καὶ τὰ εἴδη, καὶ φροῦδα, φησί, πάντα κατ’ αὐτούς. ποῖα οὖν τῶν μερῶν ὕλης χρείαν ἐπέχουσι καὶ ποῖα οὐ παρέχουσι χρείαν ὕλης, ἀλλ’ | |
| 10 | αὐτὸ τοῦτο μερῶν, ἐὰν μὴ γένηται ἡμῖν φανερά, οὐδὲ ὁρισμὸς τοῦ πράγματος ἔσται φανερός. ποῖα μόρια ὑπάρχουσι τοῦ εἴδους, καὶ ποῖα τοῦ συνθέτου; ὅσα οὖν, φησί, δύναται ἐν διαφόροις ὑποκειμένοις θεωρεῖσθαι, ὥσπερ ὁ κύκλος καὶ ἐν χαλκῷ καὶ ξύλῳ καὶ λίθῳ, δῆλον ὅτι ἐπὶ τούτων οὐδὲν τῆς τοῦ κύκλου οὐσίας ἐστὶν ὁ χαλκός, ἀλλὰ ὕλη μόνον. εἰ γὰρ ἦν μέρος τῆς | |
| 15 | οὐσίας αὐτοῦ, οὐκ ἄν ποτε ἐθεωρεῖτο ἄνευ χαλκοῦ κύκλος. ὅσα δὲ μὴ ὁρῶνται χωριζόμενα, οὐδὲν κωλύει ὁμοίως ἔχειν τούτοις τοῖς κατὰ τὸν κύκλον, καὶ δύνασθαι χωρίζεσθαι κατὰ οἰκείαν φύσιν, εἰ καὶ ἡμῖν ἀγνοεῖ‐ ται τὸ τοιοῦτο, ὥσπερ ἂν εἰ πάντες οἱ κύκλοι χαλκοῖ ἐφαίνοντο· καὶ οὕτως γὰρ οὐδὲν ἦν ὁ χαλκὸς τῆς τοῦ κύκλου οὐσίας. χαλεπὸν δὲ | |
| 20 | χωρίσαι τῇ διανοίᾳ, 〈οἷον〉 τὸ τοῦ ἀνθρώπου εἶδος· ἀεὶ γὰρ ἐν ὀστέοις μόνοις θεωρεῖται καὶ σαρξὶ καὶ νεύροις. ἆρα ταῦτα καὶ σάρκες καὶ ὀστᾶ μέρη ὑπάρχουσι τοῦ ἀνθρωπείου εἴδους ἢ ὕλη; ἐπειδὴ δὲ οὐ θεωρεῖται τὸ ἀνθρώπειον εἶδος ἐπὶ ἄλλων ὑποκειμένων, οὐ δυνατὸν χωρίσαι τὸ εἶδος αὐτοῦ ἐκ τῆς ὕλης ταύτης. ἐπεὶ οὖν δοκεῖ ἐνδέχεσθαι χωρί‐ | |
| 25 | ζεσθαι τὸ εἶδος ἐκ τῆς ὕλης ὅσον ἐπὶ τῷ λόγῳ, ἄδηλον δὲ πότε χωρίζεται, ἀποροῦσί τινες καὶ ἐπὶ τοῦ κύκλου καὶ τοῦ τριγώνου, ὅτι οὐδὲ τῶν γραμμῶν ὑπάρχουσιν ὁρισμοὶ οὐδὲ τῶν συνεχῶν, τουτέστι τῶν μεγεθῶν. καὶ ταῦτα γὰρ πάντα, φασίν, ὁμοίως λέγεται ὥσπερ αἱ σάρκες καὶ ὀστᾶ· οὐ δυνατὸν γὰρ χωρίζεσθαι αὐτὰ τῶν γραμμῶν, ὥσπερ οὐδέ‐ | |
| 30 | ποτε ἐκεῖνα τῶν σαρκῶν. καὶ ἐντεῦθεν λοιπὸν ἀνάγουσι πάντα εἰς τοὺς ἀριθμοὺς παράδειγμα λέγοντες αὐτούς, καὶ τούτων φασὶν εἶναι τοὺς ὁρι‐ σμούς· αὐτὰ γὰρ ὑπάρχουσι τὰ χωριστὰ ὕλης, καὶ μὴ συνεπιφέρουσι τὸν ὄχλον τὸν ἐξ αὐτῆς. καὶ τὸ παράδειγμα τῆς γραμμῆς τὴν δυάδα φασίν, ἐπειδὴ ἔχει δῆλον πρώτη τὸ ποθέν ποι. καὶ πάλιν οἱ τὰς ἰδέας πρεσβεύ‐ | |
| 35 | οντες οἱ μὲν τὸ παράδειγμα τῆς γραμμῆς τὴν δυάδα λέγουσιν, 〈οἱ δὲ τὴν〉 | 419 |
In met.420 | ἰδέαν τῆς γραμμῆς. ἔνια γὰρ ὑπάρχουσι ταὐτὸ κατὰ τὸ εἶδος καὶ κατὰ τὸ πρᾶγμα (τὸ γὰρ πρᾶγμα ἐδήλωσε εἰπὼν καὶ οὗ τὸ εἶδος), τὰ ἁπλᾶ, τουτέστιν ἡ δυάς· οὐκ ἀνάγκη γὰρ τὸν λόγον τῆς δυάδος θεωρεῖσθαι ἔν τινι, ὥσπερ τὴν γραμμὴν ἢ τὸν κύκλον· διό φησιν οἷον δυάδα καὶ τὸ | |
| 5 | εἶδος τῆς δυάδος. ἐπὶ δὲ τῆς γραμμῆς οὐκέτι· ἔνυλος γάρ ἐστιν ἡ γραμμή. τοῖς οὖν ταῦτα λέγουσι συμβαίνει ἓν πρᾶγμα, τουτέστι τὴν δυάδα, πολλῶν εἶναι ἰδέαν διαφόρων κατ’ εἶδος, ὅπερ καὶ τὸν Πυθαγόραν συνέβαινε λέγειν, τὴν τετράδα ἰδέαν εἶναι καὶ φιλίας καὶ δικαιοσύνης καὶ ἄλλων πολλῶν. ἐνδέχεται οὖν πάντων ἓν εἶδος ποιεῖν. εἰ γὰρ δυοῖν τὸ | |
| 10 | αὐτὸ εἶδος, διὰ τί μὴ καὶ πλειόνων; καὶ οὕτως ἔσονται πάντα ἕν, ὡς ἔδειξεν ἡ θεωρία. | |
| 12n | Ὅτι μὲν οὖν ἔχει ἀπορίαν τινὰ τὰ περὶ τοὺς ὁρισμούς. | |
| 13 | Φησὶν ὅτι ἄπορος ὁ περὶ ὁρισμῶν λόγος, εἴ γε τῶν εἰδῶν ὑπάρ‐ χουσιν οἱ ὁρισμοί, αὐτὰ δὲ καθ’ αὑτὰ τὰ εἴδη οὐ ῥᾴδιόν ἐστιν ἑλεῖν, | |
| 15 | ἐπειδὴ μηδὲ ἴσμεν ποῖα μέρη ὑπάρχουσι τῶν εἰδῶν καὶ ποῖα τῶν συνθέ‐ των. καὶ πάλιν τὸ ποιεῖν πάντων ἰδέας καὶ πάντα χωρίζειν τὰ εἴδη οὐκ ἀληθές· πῶς γὰρ δυνατόν ἐστι χωρίσαι τὴν σιμότητα, ἥτις οὐ δύναται ὑποστῆναι ἄνευ ῥινός; τοῦτο γὰρ ἐδήλωσεν εἰπὼν τόδε ἐν τῷδε ἐστὶν ἢ ὡδὶ ταδὶ ἔχοντα, ὥσπερ ἐπὶ τοῦ ἀνθρώπου καὶ τῶν σαρκῶν. εἶτα | |
| 20 | λοιπὸν μέμφεται τῷ Σωκράτει τῷ νεωτέρῳ, οὗ μέμνηται Πλάτων ἐν τῷ Πολιτικῷ· σύγχρονος δὲ οὗτος γεγονὼς Θεαιτήτου. ἔξω γάρ, φησί, τῆς ἀληθείας ὁ παρ’ αὐτοῦ λόγος ἀπάγει ἡμᾶς· φησὶ γὰρ ὅτι δυνατὸν εἶναι τὸν ἄνθρωπον ἄνευ τῶν μερῶν, ὥσπερ τὸν κύκλον ἄνευ τοῦ χαλ‐ κοῦ. τοῦτο δ’ οὐκ ἔστιν ὅμοιον· ὁ μὲν γὰρ κύκλος μαθηματικός ἐστι, | |
| 25 | τὸ δὲ ζῷον αἰσθητὸν ὑπάρχει, καὶ ἄνευ κινήσεως τὸ σύνθετον ζῷον οὐκ ἔστιν ὁρίσασθαι (ἡ γὰρ φύσις ἀρχὴ κινήσεως) οὐδὲ ἄνευ τῶν με‐ ρῶν ἐχόντων τὴν κυρίως ἐνέργειαν. οὔτε γὰρ ἡ τυχοῦσα χεὶρ μέρος τοῦ ἀνθρώπου, ἀλλὰ ἡ ἔχουσα καὶ δυναμένη ἀποτελεῖν ἔργον ἐμψύχου, ὥστε εἰ μὴ ἔμψυχος, ὁμώνυμός ἐστι. | |
| 30n | Περὶ δὲ τὰ μαθηματικά. | |
| 31 | Ἐντεῦθεν περὶ τῶν ἡμικυκλίων ζητεῖ, καί φησι διὰ τί μὴ λέγομεν μέρη τοῦ κύκλου τὰ ἡμικύκλια· οὔτε γὰρ αἰσθητὰ ταῦτα, ὥσπερ σάρκες καὶ νεῦρα. ἰστέον οὖν ὅτι οὐδὲν διαφέρει τὸ λέγειν σάρκα ἢ ἡμικύκλιον. ἔστι | |
| γὰρ ἡ ὕλη ἐπ’ ἐνίων καὶ μὴ ὄντων αἰσθητῶν, καὶ παντὸς πράγματος | 420 | |
In met.421 | μὴ ὄντος εἴδους χωριστοῦ. ὥστε τοῦ καθόλου κύκλου τοῦ ἀδιαστάτου οὐχ ὑπάρχουσι μέρη ταῦτα τὰ ἡμικύκλια, εἴ γε καὶ διαστατὰ αὐτὰ ὑπεθέμεθα· τῶν δὲ καθ’ ἕκαστα μέρη ταῦτα ὑπάρχουσιν, ὥσπερ εἴρηται πρότε‐ ρον· 〈οὐ〉 γὰρ τοῦ λόγου τοῦ κύκλου· ἐν τούτοις γὰρ θεωροῦνται οἱ καθ’ | |
| 5 | ἕκαστα κύκλοι. ἔστι γὰρ ὕλη ἡ μὲν αἰσθητὴ οἷον χαλκῆ ξυλίνη κύκλῳ, ἡ δὲ νοητὴ ἡ τῶν ἡμικυκλίων· οὔτε γὰρ πάντως ἐν ὕλῃ τὸ εἶναι ἔχουσιν, 〈ἀλλ’〉 ἅμα καὶ ἐν τῇ νοήσει τῇ ἡμετέρᾳ. ἰστέον οὖν ὅτι ἡ ψυχὴ ἡ λογικὴ οὐσία ἐστὶν ἡ πρώτη, τουτέστι τὸ ἄυλον εἶδος, τὸ δὲ σῶμα ὕλη, ᾧ κέχρηται ὡς ὀργάνῳ, ὁ δὲ ἄνθρωπος καὶ τὸ ζῷον τὸ ἐκ ψυχῆς καὶ | |
| 10 | σώματος, ὡς καθόλου ὁ ἁπλῶς ἄνθρωπος καὶ τὸ ἁπλῶς ζῷον, ὡς ἐν τῇ θεωρίᾳ εἰρήκαμεν· Σωκράτης δὲ καὶ ὁ Κορίσκος εἰ μὲν κατὰ *** ψυχὴν μόνην χαρακτηρίζονται, διττόν ἐστι συγκείμενον ἐκ ψυχῆς καὶ σώ‐ ματος· οἱ μὲν γὰρ τὴν ψυχήν φασι τὸν ἄνθρωπον, οἱ δὲ τὸ σύνθετον· εἰ δὲ ἁπλῶς λέγονται, τουτέστι μοναχῶς, ἡ ψυχὴ καὶ τὸ σῶμα ὡς ἕν, | |
| 15 | ὥσπερ ἡ βα συλλαβή ἐστι τὸ καθόλου τε καὶ τὸ καθ’ ἕκαστον (λέγεται δὲ ἡ βα συλλαβὴ καὶ ἁπλῶς καὶ καθ’ ἕκαστον, ἡνίκα συνταχθῇ ἐν λέξει ἐν τῇ βάρος) οὕτως οὖν ἐστι καὶ ἁπλῶς ἄνθρωπος καὶ ὁ καθ’ ἕκαστα· ὁ γὰρ ἁπλῶς καὶ καθ’ ἕκαστα θεωρεῖται· οὗτος δέ ἐστιν ὁ λόγος ὁ δη‐ μιουργικός. | |
| 20n | Πότερον δὲ ἔστι τι παρὰ τὴν ὕλην τῶν τοιούτων | |
| 21n | τις οὐσιῶν. | |
| 22 | Ἐντεῦθεν τὰς ἀπορίας κινεῖ, καί φησιν ὅτι ἆρα ἔστι τις ἑτέρα οὐσία παρὰ τὴν ὕλην τῶν τοιούτων οὐσιῶν τῶν συνθέτων, καὶ δεῖ ζητεῖν οὐσίαν αὐτῶν ἑτέραν τινά, οἷον ἀριθμοῦ, ἢ ἰδέας, δεῖ ἡμᾶς ὕστερον τοῦτο | |
| 25 | ἐπισκέψασθαι. διὰ τοῦτο γὰρ καὶ θεολογοῦντες περὶ τῶν αἰσθητῶν διαλεγό‐ μεθα (ἐπειδὴ φιλοσοφίας ἐστὶ τῆς δευτέρας, φημὶ δὴ τῆς φυσικῆς, περὶ τῶν αἰσθητῶν οὐσιῶν διαλέγεσθαι), ἐπειδὴ τὰς ἰδέας τούτων τῶν αἰσθητῶν λέγουσιν εἶναι. ἰστέον οὖν ὅτι οὐ μόνον περὶ τῆς ὕλης διαλέγεται ὁ φυσικός, ἀλλὰ καὶ περὶ τοῦ εἴδους, καὶ μᾶλλον περὶ τοῦ εἴδους. πανάπορος | |
| 30 | 〈δ’〉 ἐστὶν ὁ λόγος πῶς μέρη ὑπάρχουσιν ἐπὶ τῶν ὁρισμῶν τὰ ἐν τῷ λόγῳ, καὶ διότι εἷς λόγος γίνεται 〈ὁ〉 ὁρισμός. δῆλον, ὅτι τὸ πρᾶγμα ἕν, ἔστιν εἷς ὁρισμός, ἐπεὶ οὐκ ἔμελλεν εἶναι εἷς· πῶς δὲ ἓν γίνεται τὸ πρᾶγμα μέρη ἔχον, ὕστερον ἐροῦμεν. καὶ μετ’ ὀλίγον περὶ τῶν δύο ἀπο‐ | |
| ριῶν ἐρεῖ. | 421 | |
In met.422(1n) | Τί μὲν οὖν ἐστι τὸ τί ἦν εἶναι. | |
| 2 | Συμπεραίνεται τὰ εἰρημένα καί φησιν ὅτι εἰρήκαμεν τί ἐστι 〈τὸ τί ἦν εἶναι ἑκάστῳ〉 καὶ τὸ δυνάμενον χωρίζεσθαι τῆς ὕλης, ἀλλ’ οὐ τῶν *** καὶ πῶς αὐτὸ καθ’ αὑτό ἐστι καθόλου ἢ νοητὸν ἐν τῇ νοήσει τῇ | |
| 5 | ἡμετέρᾳ ὑπάρχον· καὶ διὰ τί ἐφ’ ὧν μὲν ὁ ὁρισμὸς συμπεριλαμβάνει καὶ τὰ μόρια τοῦ ὁριστοῦ, ἐπειδὴ οὐ δυνατόν ἐστιν εἶναι τὸ εἶδος ἄνευ τῆς ὕλης, ὥσπερ ἐπὶ τῆς σιμότητος, ἔστι δὲ ὅτε ἄνευ τῶν μορίων, ὡς ἐπὶ τῆς κοιλότητος καὶ τοῦ κύκλου καὶ τῆς ψυχῆς· ταῦτα γὰρ οὐχ ὑπάρ‐ χουσιν ἐν ἀφωρισμένῳ τινὶ ὑποκειμένῳ· καὶ ὅτι ἐν μὲν τῷ τοῦ εἴδους | |
| 10 | ὁρισμῷ τὰ οὕτω μόρια οὐκ ἔστιν ὡς ὕλη· οὐδὲ γάρ ἐστι ἐκείνης τῆς οὐσίας, ἀλλὰ τῆς συνθέτου, ὥσπερ ἐπὶ τοῦ χαλκοῦ κύκλου. ἡ γὰρ ὕλη χαλκῆ μόριον γίνεται καὶ ὕλη τοῦ χαλκοῦ κύκλου, τὸ ὅλον τοῦτο· οὐ γὰρ τοῦ κύκλου τοῦ λεγομένου ὑπὸ μιᾶς γραμμῆς περιέχε‐ σθαι. ταύτης οὖν τῆς συνθέτου οὐσίας καὶ ἔστιν ὁρισμὸς καὶ οὐκ | |
| 15 | ἔστιν· ἡνίκα γὰρ μετὰ τῆς ὕλης ὁριζόμεθα, οὐκ ἔστιν, ἐπειδὴ ἀόρι‐ στον πρᾶγμά ἐστιν ἡ ὕλη καὶ ῥευστόν, ὥστε οὐκ ἐᾷ τὸν ὁρισμὸν ἔχειν τὸ ἀμετάθετον διὰ τὴν οἰκείαν τροπήν. κατὰ δὲ τὸ εἶδος ἔστιν, οἷον ἀνθρώπου ὁ τῆς ψυχῆς ὁρισμὸς κυρίως ἐστίν· ἡ γὰρ κυρίως οὐ‐ σία τὸ εἶδός ἐστι τὸ ἐνὸν ἐν τῷ σώματι, ἐξ οὗ εἴδους καὶ τῆς | |
| 20 | ὕλης τὸ σύνολον γίνεται τῇ οὐσίᾳ, οἷον, ὥς φησιν αὐτός, ἡ κοιλό‐ της· ἐκ ταύτης γὰρ καὶ τῆς ῥινὸς σιμὴ ῥὶς γίνεται σύνθετον καὶ ἔνυλον πρᾶγμα. καὶ δὶς ὑπάρχει ἐν τούτοις ἡ ῥίς· ὁ γὰρ λέγων σιμὴν ῥῖνα δὶς λέγει τὴν ῥῖνα· καὶ τὸ σιμὸν γὰρ εἰσάγει τὴν ῥῖνα, ἐπειδὴ οὐ δυνατὸν ἐν ἄλλῳ μέρει θεωρηθῆναι *** Καλλίᾳ ἔνεστι καὶ | |
| 25 | ὕλη *** καὶ ὅτι τὸ εἶδος καὶ τὸ πρᾶγμα ἐπὶ τῶν ἁπλῶν τὸ αὐτό ἐστι· διό φησιν ὥσπερ ἐπὶ τῶν πρώτων οὐσιῶν καὶ ἀύλων· ταὐτὸν γάρ ἐστι ψυχὴ καὶ ψυχῇ εἶναι. λέγει δὴ πρώτην οὐσίαν καὶ ἄυλον τὴν μὴ δεομένην ὑποκειμένου πρὸς τὸ εἶναι. ὅσα δὲ ὡς ἐν ὕλῃ θεωροῦνται, ταῦτα ἕν τι ὑπάρχουσιν ἀμφότερα τὸ εἶδος καὶ ἡ ὕλη· τὸ δὲ ἓν τοῦτο | |
| 30 | οὐσιῶδές ἐστι καὶ οὐ κατὰ συμβεβηκός, ὥσπερ ὁ Σωκράτης καὶ ὁ μου‐ σικὸς Σωκράτης κατὰ συμβεβηκός ἐστιν ἕν, ἐπειδὴ συνέβη τὸν Σωκράτη | |
| μουσικὸν εἶναι. | 422 | |
In met.423(1n) | Νῦν δὲ λέγομεν πρῶτον ἐφ’ ὅσον ἐν τοῖς Ἀναλυτικοῖς | |
| 2n | περὶ ὁρισμοῦ μὴ εἴρηται. | |
| 3 | Εἰρήκαμεν καὶ τῇ προτεραίᾳ 〈ὅτι〉 δύο ἀπορίας ἐκτίθεται ὁ Ἀριστο‐ τέλης, μίαν μὲν τὴν λέγουσαν, ἆρα τῷ ὄντι ὑπάρχουσιν οὐσίαι χωρισταί, | |
| 5 | οἷον αὐτοάνθρωπος καὶ αὐτοΐππος, πρὸ τῶν συνθέτων οὐσιῶν τούτων, καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων πάντων τῶν φυσικῶν, ἢ οὔ· δευτέραν δὲ τὴν περὶ τῶν ὁρισμῶν ὅτι πῶς φαμεν ἕνα εἶναι τὸν ὁρισμὸν τοῦ ἀνθρώπου, εἰ τύχοι, τὸν λέγοντα ὅτι ζῷον λογικὸν θνητόν, εἴ γε πολλά ἐστιν αὐτοῦ μόρια, πῶς οὖν ἐστιν εἷς ὁ ὁρισμός; τῷ γὰρ γένει ἢ σύνεισιν αἱ διαφοραὶ ἢ οὐ | |
| 10 | σύνεισιν. εἰ μὲν οὖν μὴ σύνεισιν, ἀλλὰ διακέκρινται ἀπ’ ἀλλήλων, ὁμο‐ λογοῦμεν ὡς πολλὰ ὑπάρχουσι καὶ οὐχ ἕν· πῶς γὰρ δυνατόν ἐστι λέγειν τὰ διακεκριμένα ἓν εἶναι; εἰ δὲ μὴ διακέκρινται ἀλλὰ ἅμα ὑπάρχουσι, συμβήσεται τὰ ἐναντία ἅμα ἐν τῷ αὐτῷ εἶναι, ὅπερ ἐστὶν ἀδύνατον. ἄλλως τε δὴ πῶς δυνατόν ἐστιν ἐκ τοῦ γένους καὶ τῶν ἐναντίων συνί‐ | |
| 15 | στασθαι πρᾶγμά τι; παρὰ γὰρ τὴν ἐνάργειαν τοῦτο ὑπάρχει. πῶς δὲ τὸ ζῷον τὸ τοῦ ἀνθρώπου † δέξαι *** πάλιν ὑποθώμεθα αὐτὸ μίαν ἔχειν διαφοράν, πρῶτον μὲν ἀποκληρωτικὸς ὁ λόγος. διὰ τί γὰρ τήνδε ἔχει καὶ μὴ τήνδε; καὶ διὰ τί μία καὶ μὴ πλείους; ἔπειτα συμβήσεται πάντα τὰ ζῷα λογικὰ εἶναι, ὅπερ πάλιν καὶ αὐτό ἐστι παρὰ τὴν ἐνάργειαν. εἰ | |
| 20 | δέ τις εἴποι, καθάπερ εἴρηται, ὅτι πάσας ἔχει ἐν ἑαυτῷ τὰς διαφορὰς τὸ ζῷον, συμβήσεται ἐξ ἁπασῶν τῶν διαφορῶν ἕν τι εἶναι, εἴ γε τὸ γένος μετὰ τῶν διαφορῶν ἑνὸς πράγματός ἐστι δηλωτικόν· ὅπερ ἐστὶ καταγέ‐ λαστον. οὕτως ἀπορήσας ἐντρέχων πρὸς τοὺς ὁρισμούς (ἀντιλέγει γὰρ Πλατωνικοῖς), ἐπειδὴ [δὲ] ἐκ τῆς διαιρετικῆς μεθόδου λαμβάνων ὁ ὁρι‐ | |
| 25 | στικὸς οὕτως ὁρίζεται, φησὶν οὖν ὅτι οὐ καλῶς ἐποιοῦντο ἐκεῖνοι τὰς διαι‐ ρέσεις τῶν γενῶν εἰς τὰς διαφοράς. καὶ ἐντεῦθεν οὖν συνέβαινέ τι ἄτοπον περὶ τοὺς ὁρισμούς. διῄρουν γὰρ οὕτως ὅτι τοῦ ζῴου τὸ μέν ἐστι λογι‐ κόν, τὸ δὲ ἄλογον· καὶ πάλιν διῄρουν τὸ λογικὸν εἰς τὸ θνητὸν καὶ ἀθάνατον ἀμεθόδως πάνυ· καὶ αὕτη γὰρ ἡ διαίρεσις τοῦ γένους ἐστίν, | |
| 30 | οὐ τῶν διαφορῶν. κἂν γὰρ μὴ ἐδύνατο διαιρεθῆναι τὸ λογικὸν εἰς τὸ θνητὸν καὶ ἀθάνατον, οὐδὲν ἧττον τὸ ζῷον ὡς γένος ὑπάρχον διῃρεῖτο εἰς τὰς οἰκείας αὐτοῦ διαφοράς· ὥστε κατὰ συμβεβηκὸς διαιρεῖται τὸ λο‐ γικὸν εἰς τὸ θνητὸν καὶ ἀθάνατον. ὅτι γὰρ οὔκ εἰσι διαφοραὶ αὐτοῦ, δῆλον ἐντεῦθεν· ὥσπερ ἐπειδὴ τὸ λογικὸν διαφορά ἐστιν τοῦ ζῴου, πάν‐ | |
| 35 | τως εἰσάγει αὐτό, καὶ ὅπου λογικόν, πάντως ἐκεῖσε καὶ ζῷον, καὶ πάλιν | |
| ὅπου θνητὸν ἢ ἀθάνατον, ἐκεῖ πάντως καὶ ζῷον ὑπάρχει, ἔδει καὶ ὅπου | 423 | |
In met.424 | θνητόν, ἐκεῖ πάντως εἶναι τὸ λογικόν, ὅπερ ἐστὶ παρὰ 〈τὴν ἐνάργειαν〉· ἵππος 〈γὰρ〉 θνητὸς μέν ἐστι, λογικὸς δὲ οὐκ ἔστιν· ὥστε οὐχ ὑπάρχουσι διαφοραὶ τοῦ λογικοῦ τὸ θνητὸν καὶ ἀθάνατον. οὐκ ἄρα δεόντως ποιοῦσι τὴν διαίρεσιν. δεῖ γὰρ μετὰ τὴν τοῦ γένους διαίρεσιν εὐθέως τὴν δια‐ | |
| 5 | φορὰν διαιρεῖν. ἔδει οὖν αὐτοὺς οὕτως ποιεῖν ὅτι τοῦ ζῴου τὸ μέν ἐστι λογικὸν τὸ δὲ ἄλογον, καὶ τοῦ λογικοῦ τὸ μὲν αἰώνιον ἔχει τὴν νόησιν, τὸ δὲ ἔγχρονον· καὶ τῷ ὄντι τῆς διαφορᾶς ἐποιεῖτο ἡ διαίρεσις καὶ ὀρθῶς οἱ ὁρισμοὶ προήρχοντο. ὥσπερ γὰρ ὁ διαιρῶν τὸ ποσὸν μέγεθος εἰς γραμ‐ μὴν καὶ ἐπιφάνειαν καὶ σῶμα οὐκ ὀφείλει διαίρεσιν ἑτέραν τοῦ γένους | |
| 10 | ποιῆσαι καὶ λέγειν ὅτι τῆς γραμμῆς ἡ μέν ἐστι συνεχής, ἡ δὲ διωρισμένη (πάλιν γὰρ τοῦ γένους ἐποιεῖτο τὴν διαίρεσιν) οὕτως, φημί, καὶ ἐπὶ τοῦ ζῴου λογικοῦ. ἔδει γὰρ αὐτὸν διαίρεσιν τῆς γραμμῆς ποιήσασθαι. τοὺς γὰρ τοιούτους, φησί, συμβαίνει ἀδολεσχεῖν. ὁ γὰρ λέγων τὸν ἄνθρωπον ζῷον λογικὸν θνητὸν οὐδὲν ἄλλο λέγει ἢ ὅτι ζῷον λογικὸν λογικόν· τὸ | |
| 15 | γὰρ θνητὸν ἐπὶ τοῦ ἀνθρώπου πάντως εἰσάγει τὸ λογικόν. καὶ ὥς φησιν αὐτός, οὐ δεῖ λέγειν ζῷον δίπουν ὑπόπουν. τὰ αὐτὰ γὰρ λέγει καὶ οὐδὲν ἕτερον λέγει 〈ἢ〉 ὅτι δίπουν δίπουν, εἴ γε τὸ ὑπόπουν εἰσάγει τὸ δίπουν. οὕτως ἐγκαλέσας τοῖς Πλατωνικοῖς ἀμεθόδως διαιροῦσιν ἐντεῦθεν ἐπιλύε‐ ται τὴν περὶ τῶν ὁρισμῶν ἀπορίαν, καί φησιν ὅτι ὥσπερ ἡ φωνὴ ὕλη | |
| 20 | ἐστὶ τῶν στοιχείων καὶ τοῦ βαρέος φθόγγου καὶ τοῦ ὀξέος καὶ τῆς σημαν‐ τικῆς καὶ τῆς ἀσήμου, καὶ ἕν τι ἀποτελεῖ *** εἴδους (οὔτε γὰρ δυνατὸν λέγειν τὴν ἄνθρωπος φωνὴν δύο εἶναι· ἓν γὰρ τί ἐστι τὸ ὅλον τοῦτο φωνὴ σημαντική), οὕτως δέ φημι καὶ ἐπὶ τῶν ὁρισμῶν, ὅτι τὰ γένη τὰ παρα‐ λαμβανόμενα ἀεὶ εἰς τὸν ὁρισμὸν ὕλῃ ἀναλογοῦσιν, ἡ δὲ τελευταία δια‐ | |
| 25 | φορὰ εἴδει. ὥσπερ οὖν τὸ εἶδος προσελθὸν τῇ ὕλῃ ἕν τι ποιεῖ πρᾶγμα καὶ οὐ δυνατόν ἐστι διαμερίζειν τὸ εἶδος τοῦ Σωκράτους τῆς ὕλης αὐτοῦ, ἀλλὰ τὸ συναμφότερον ἕν τι ὑπάρχει, οὕτως φημὶ καὶ ἐπὶ τῶν ὁρισμῶν, ὅτι πᾶσαι αἱ διαφοραὶ πρὸ τῆς τελευταίας διαφορᾶς ὕλῃ ἀναλογοῦσιν, οἷον τὸ ζῷον, τὸ λογικόν, τὸ θνητόν, ἡ δὲ τελευταία ἡ λέγουσα νοῦ καὶ ἐπι‐ | |
| 30 | στήμης δεκτικὸν εἴδει. διὸ μιμεῖται τὸ εἶδος· προσερχόμενον γὰρ τῇ ὕλῃ ἑνοῖ αὐτὴν καὶ ἕν τι ποιεῖ τὸν ὁρισμόν, καὶ οὐκέτι λοιπὸν δυνατὸν δη‐ λοῦν ἕτερόν τι παρὰ τὸ ἓν ὑποκείμενον· καὶ τότε εὐλόγως εἷς λέγεται εἶναι ὁ ὁρισμός. ὁμοίως δὲ οὗτος ὁ λόγος ἁρμόσει καὶ ἐπὶ πάντων τῶν ὁρισμῶν, λεγόντων ὅτι ἡ τελευταία διαφορὰ εἴδει ἁρμόττει, τὸ δὲ γένος | |
| 35 | καὶ αἱ ἄλλαι διαφοραὶ ὕλῃ, καὶ προσερχομένη αὐτὴ καὶ εἶδος ποιοῦσα ἕν τι ποιεῖ τὸν ὁρισμόν, ὥσπερ τὸ εἶδος καταλάμψαν τὴν ὕλην ἕν τι πρᾶγμα | |
| αὐτὴν ἐποίησε, φημὶ τὸν Σωκράτη· ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων. | 424 | |
In met.425(1n) | Νῦν δὲ λέγομεν πρῶτον ἐφ’ ὅσον ἐν τοῖς Ἀνα‐ | |
| 2n | λυτικοῖς. | |
| 3 | Ἐπειδὴ ἐν τῷ δευτέρῳ βιβλίῳ τῶν δευτέρων Ἀναλυτικῶν ἐκίνησε τὸν περὶ ὁρισμῶν λόγον, φησὶν ἐνταῦθα ὅτι εἴ τι ἡμῖν 〈ἐκεῖ μὴ εἴρηται | |
| 5 | περὶ〉 τῶν ὁρισμῶν, ἐνταῦθα ἀναπληροῦμεν. ἡ γὰρ 〈ἐκεῖ〉 ἀπορία λεχ‐ θεῖσα ἀναγκαία ἐστὶν εἰς τὸν τῆς περὶ οὐσίας λόγον. ἔστι δὲ ἡ ἀπορία τοιαύτη, δι’ ἣν αἰτίαν τὸν λόγον, τουτέστι τὸν ὁρισμόν, ἕνα φαμὲν εἶναι, ὥσπερ τοῦ ἀνθρώπου τὸ ζῷον δίπουν· ἔστω γὰρ νῦν καθ’ ὑπόθεσιν καὶ οὕτως αὐτοῦ ὁ ὁρισμός. διὰ τί γὰρ τοῦτο ἓν λέγομεν καὶ μὴ πολλά, | |
| 10 | φημὶ δὴ τὸ ζῷον δίπουν; ἐπὶ μὲν γὰρ 〈τοῦ〉 ἄνθρωπος καὶ λευκὸς πολλὰ τὰ αὐτὰ ὑπάρχει, ὅταν μὴ συνυπάρχωσιν ἀλλήλοις ἀλλὰ κεχω‐ ρισμένα ὦσιν ἀπ’ ἀλλήλων· ἓν δὲ γίνεται, ὅταν ἅμα ὑπάρχωσι καὶ πα‐ θὸν τὸ ὑποκείμενον δέξηται τὸ λευκόν· ἓν δὲ κατὰ συμβεβηκὸς δῆλον ὁ λευκὸς ἄνθρωπος, ἐπειδὴ συνέβη τὸν ἄνθρωπον λευκὸν εἶναι. ἐν‐ | |
| 15 | ταῦθα μὲν ἐπὶ τοῦ ὁρισμοῦ, τουτέστι τοῦ γένους καὶ τῆς διαφορᾶς, οὐ μετέχει θατέρου θάτερον· τὸ γὰρ γένος οὐ δοκεῖ μετέχειν τῶν διαφορῶν· ἔμελλε γὰρ λέγεσθαι τῶν ἐναντίων μετέχειν· ἐναν‐ τίαι γὰρ αἱ διαφοραὶ αἷς διαφέρει τὸ γένος, τουτέστι τὸ λογικὸν καὶ ἄλογον. πῶς οὖν δυνατὸν τῷ ἐν τῷ ἀνθρώπῳ ζῴῳ (περὶ αὐτοῦ | |
| 20 | γὰρ ὁ λόγος ἐστίν, ἐπειδὴ καὶ περὶ ὁρισμοῦ τοῦ ἀνθρώπου διαλεγόμεθα) συνυπάρχειν ἅμα τὸ λογικὸν καὶ τὸ ἄλογον; εἰ δὲ καὶ ὑποθώμεθα μετέ‐ χειν τὸν αὐτὸν λόγον, τουτέστι πλειόνων διαφορῶν τὸ ζῷον τὸ τοῦ ἀνθρώ‐ που, εἴπερ αἱ διαφοραὶ πλείους ὑπάρχουσιν, ὥς φησιν αὐτός, οἷον πεζόν, δίπουν, ἄπτερον (ταῦτα γὰρ πάντα διαφοραὶ ζῴου ὑπάρ‐ | |
| 25 | χουσι)· διὰ τί γὰρ ταῦτα ἓν λέγομεν εἶναι καὶ μὴ πολλά; οὐ γὰρ ἐπειδὴ συνυπάρχουσιν αὐτῷ, δεῖ λέγειν αὐτὰ ἕν *** τῶν διαφορῶν ἓν γίνεσθαι πρᾶγμα, εἴπερ ὁ ὁρισμὸς ἑνὸς πράγματός ἐστι δηλωτικός, ταῦτα δὲ πάντα ἐμπεριέχεται ἐν τῷ ὁρισμῷ, ὅπερ ἐστὶ παρὰ τὴν ἐνάργειαν. οὕτω γὰρ εὑρεθήσεται ὁ ἄνθρωπος πλεῖστα ὅσα, καὶ πτερωτὸν καὶ ἔνυδρον | |
| 30 | καὶ ἄλλα μυρία, ἐπειδὴ τὸ ζῷον τὸ ἐν αὐτῷ μετέχει τούτων. δεῖ δὲ ἓν εἶναι πάντα τὰ ἐν τῷ ὁρισμῷ, ἐπειδὴ ὁ ὁρισμὸς μιᾶς φύσεώς ἐστι δηλω‐ τικός· διὰ τοῦτο γὰρ καὶ ὁρισμὸς λέγεται ὡς διαιρῶν καὶ χωρίζων τὸ ὁρι‐ στὸν τῶν ἄλλων εἰδῶν. ὥστε ἑνὸς πράγματος δεῖ αὐτὸν εἶναι λόγον τὸν ὁρισμόν· καὶ γὰρ ἡ οὐσία, ἧστινός ἐστιν, ἕν τι σημαίνει καὶ τόδε, | |
| 35 | ὡς εἰρήκαμεν. | 425 |
In met.426(1n) | Δεῖ δὲ ἐπισκοπεῖν πρῶτον περὶ τῶν κατὰ τὰς διαι‐ | |
| 2n | ρέσεις ὁρισμῶν. | |
| 3 | Ἐντεῦθεν ἐνίσταται πρὸς τοὺς Πλατωνικοὺς ἐγκαλῶν αὐτοῖς ὡς ὅτι ἀμεθόδως τῇ διαιρετικῇ κέχρηνται· καί φησιν ὅτι δεῖ ἡμᾶς ἐπισκοπεῖν | |
| 5 | περὶ τῶν κατὰ τὰς διαιρέσεις ὁρισμῶν. οὐδὲν γὰρ δεῖ παραλαμβάνεσθαι ἐν τῷ ὁρισμῷ πλὴν τὸ πρῶτον γένος καὶ τὴν τελευταίαν διαφοράν· τὰ δὲ ἄλλα πάντα γένη ὑπάρχουσιν, ὡς ἔδειξεν ἡ θεωρία, [τουτέστι] τὸ πρῶτον καὶ αἱ σὺν αὐτῷ λαμβανόμεναι διαφοραί· οἷόν φησιν αὐτὸς τὸ πρῶ‐ τον ζῷον † δῆλον ἔχομεν ζῷον δίπουν, καὶ πάλιν ζῷον δίπουν ἄπτερον· | |
| 10 | ὁμοίως δὲ καὶ 〈εἰ〉 πλείονα λέγονται. ὅλως δὲ οὐδὲν διαφέρει, κἂν ἐλάττω λέγη‐ ται, πλὴν τῶν δύο. τοῖς δύο οὖν δεῖ χρῆσθαι, τῷ μὲν ἑνὶ γένει, τῷ δὲ δια‐ φορᾷ, οἷον τοῦ ζῷον δίπουν τῷ μὲν ζῷον γένει τῷ δὲ δίπουν διαφορᾷ. εἰ *** παρὰ τὰ ὡς γένους εἴδη, τουτέστιν εἰ μὴ κεχώρισται τῶν εἰδῶν, ἢ εἰ ἔστι μέν, ὡς ὕλη δέ ἐστιν, ὥσπερ καὶ ἡ φωνὴ γένος ἐστὶ καὶ [ἡ] ὕλη, διαφοραὶ | |
| 15 | δὲ αὐτῆς τὰ στοιχεῖα, καὶ γίνεται ἕν τι ἐξ ἀμφοτέρων, φωνῆς φημι καὶ στοιχείων, λόγος σημαντικός, ὥστε καὶ ὁ ὁρισμός ἐστιν ὁ ἐκ τῶν δια‐ φορῶν λόγος, καθάπερ εἰρήκαμεν ἐν τῇ θεωρίᾳ. | |
| 18n | Ἀλλὰ μὴν καὶ δεῖ γε διαιρεῖσθαι τὴν τῆς διαφορᾶς | |
| 19n | διαφοράν. | |
| 20 | Φησὶν ὅτι μετὰ τὴν πρώτην διαίρεσιν τοῦ γένους δεῖ ἡμᾶς τὴν δια‐ φορὰν διαιρεῖν, καθάπερ ἐν τῇ θεωρίᾳ εἰρήκαμεν· οἷον ζῴου δια‐ φορὰ ὑπάρχει τὸ ὑπόπουν, πάλιν τοῦ ζῴου τοῦ ὑπόποδος δεῖ ἡμᾶς τὴν διαφορὰν εἰδέναι, καθὸ ὑπόπουν, τουτέστιν αὐτὸ τὸ ὑπό‐ πουν διαιρεῖν. ὥστε οὐ δεῖ ἡμᾶς λέγειν ὅτι τοῦ ὑπόποδος τὸ μέν | |
| 25 | ἐστι πτερωτόν, τὸ δὲ ἄπτερον· διαφοραὶ γὰρ αὗται ζῴου ὑπάρχουσιν, οὐ τοῦ ὑπόποδος· ἀγνοοῦντες οὖν καὶ ἀδυνατοῦντες ποιοῦσι τοῦτο. δεῖ οὖν διαιρεῖν εἰς τὸ σχιζόπουν καὶ εἰς τὸ ἄσχιστον· αὗται γὰρ διαφοραὶ ποδὸς ὑπάρχουσιν· ἡ γὰρ σχιζοποδία ποδότης τίς ἐστι. καὶ οὕτως ἀεὶ βούλεται βαδίζειν, ἕως ἂν ἔλθῃ εἰς τὰ ἀδιάφορα. | |
| 30 | τοσαῦτα γὰρ εἴδη ποδὸς ὑπάρχουσιν, ὅσαιπερ διαφοραὶ αὐτοῦ ὑπάρχουσι· καὶ πάλιν τὰ ὑπόποδα ζῷα ἴσα ταῖς διαφοραῖς ὑπάρχουσιν. εἰ τοίνυν ταῦθ’ οὕτως ἔχει, φανερὸν ὅτι ἡ τελευταία διαφορὰ ἡ οὐσία τοῦ | |
| πράγματος ἔσται καὶ ὁ ὁρισμός, καθάπερ εἰρήκαμεν ἐν τῇ θεωρίᾳ, | 426 | |
In met.427 | εἴπερ μὴ δεῖ πολλάκις τὰ αὐτὰ λέγειν· ἀδολεσχοῦσι γὰρ οἱ τοιοῦτοι, ὡς εἴρηται ἀνωτέρω. ὅταν γὰρ ὁ ὁριζόμενος εἴπῃ ζῷον ὑπόπουν δί‐ πουν, οὐδὲν ἄλλο λέγει ἢ ζῷον πόδας ἔχον, δύο πόδας ἔχον· 〈κἂν τοῦτο〉 οὖν τὸ γένος διαιρῇ τῇ οἰκείᾳ διαιρέσει, πλεονάκις | |
| 5 | τὸ αὐτὸ ἐρεῖ καὶ ἰσάκις ταῖς διαφοραῖς, ὡς εἴρηται. ἐὰν δὲ τῆς δια‐ φορᾶς διαιρέσει ἡ διαφορὰ γίνηται, μία ἡ τελευταία δηλοῦσα τὸ εἶδος καὶ τὴν οὐσίαν, ὡς ἐν τῇ θεωρίᾳ εἴρηται. ἐὰν δὲ κατὰ συμβεβηκὸς ποιήσῃ τὴν διαίρεσιν λέγων τοῦ δίποδος τὸ μὲν εἶναι λευκόν, τὸ δὲ μέλαν, τοσαῦ‐ ται ἔσονται διαφοραὶ ὅσαι καὶ αἱ τομαὶ τοῦ πράγματος ὑπάρχουσιν. ὥστε | |
| 10 | φανερὸν ὅτι ὁρισμὸς οὐδέν ἐστιν ἕτερον ἢ λόγος ἐκ τῶν διαφορῶν συγκείμενος, καὶ τούτων μάλιστα κατά γε τὸ ὀρθὸν τῆς τελευταίας διαφορᾶς. ὥστε οὐ δεῖ μετατάττειν τοὺς τοιούτους ὁρισμούς, οἷον ὡς ἐπὶ τοῦ ἀνθρώπου λόγον λέγοντας οὕτως ‘ζῷον δίπουν ὑπόπουν‘, προτάττοντας τὸ δίπουν· περιττὸν γάρ ἐστι τὸ ὑπόπουν. τοῦτο γὰρ δηλοῖ διὰ τοῦ πε‐ | |
| 15 | ρίεργον εἰρημένου τοῦ δίποδος. εἶτά φησιν ὅτι παρὰ τὴν τάξιν δεῖ ἀδιαφορεῖν ἐν τοῖς ὁρισμοῖς· πῶς γὰρ δεῖ νοῆσαι τὸ μὲν ὕστερον, τὸ δὲ πρότερον; ταὐτὸν γάρ ἐστι, κἂν πάλιν ζῷον λογικὸν θνητόν, καὶ πάλιν ζῷον θνητὸν λογικόν. ὥστε τοσαῦτα δεῖ ἡμᾶς λέγειν περὶ τῶν κατὰ τὰς διαιρέσεις ὁρισμῶν, ποῖοί τινές εἰσιν. | |
| 20 | Ἐπειδὴ οὖν ὁ σκοπὸς ἡμῖν ἐνταῦθα περὶ οὐσίας ἐστὶ διαλεχθῆναι (διὰ τοῦτο γάρ, φησί, καὶ τὸν περὶ ὁρισμῶν λόγον ἐκινήσαμεν), 〈δεῖ〉 πάλιν ἐπανελθεῖν ἐπὶ τὸ προκείμενον καὶ ζητεῖν, εἴτε ὑπάρχουσι χωρισταὶ οὐσίαι προαγωγοὶ τῶν ἐνταῦθα, ἃς καλοῦσιν ἰδέας, εἴτε οὔ. [ὥστε ὡς ἔστιν εἶδος πρὸς ὕλην οὕτως δὲ καὶ αἱ διαφοραὶ ***] λέγεται δὲ ὥσπερ τὸ | |
| 25 | ὑποκείμενον οὐσία εἶναι καὶ τὸ τί ἦν εἶναι καὶ τὸ ἐκ τούτων, καὶ τὸ κα‐ θόλου. δύο ἀπορίας προέθετο ἐξ ἀρχῆς ἐκθέσθαι καὶ ἐπιλύσασθαι, μίαν μὲν τὴν ζητοῦσαν, πῶς διαφόρων ὄντων τῶν μερῶν τοῦ ὁρισμοῦ ἕνα λέ‐ γομεν τὸν ἐξ αὐτῶν συγκείμενον. εἶτα ἐπελύσατο τοῦτο φάσκων ὅτι τῶν παρὰ τὴν τελευταίαν διαφορὰν πάντων ὕλης ἐπεχόντων τάξιν, καὶ τῆς τε‐ | |
| 30 | λευταίας διαφορᾶς εἴδους, καὶ οὕτως λοιπόν, ὥσπερ ἐξ ὕλης καὶ εἴδους ἕν τι πρᾶγμα γίνεται, οὕτως καὶ ὁ ὁρισμὸς εἷς γίνεται· οὐχ ὅτι ὕλης ἐστὶ τὸ γένος, ἀλλ’ ὅτι ἀναλογεῖ ὕλῃ, ἐπειδὴ εἰδοποιεῖ αὐτὴν ἡ διαφορὰ προσερχο‐ | |
| μένη καὶ ποιεῖ δηλοῦσθαι τὸ ἄτομον εἶδος, ὥσπερ καὶ τὸ εἶδος τὸ ἀόρι‐ | 427 | |
In met.428 | στον τῆς ὕλης ὁρίζει καὶ περατοῖ. δευτέρα οὖν ἀπορία ὑπῆρχε ζητοῦσα εἰ ἔστι καθόλου οὐσία αὐτὴ καθ’ αὑτὴν ὑπάρχουσα, οἶον αὐτοάνθρωπος καὶ αὐτοΐππος, ἐπειδὴ δοκεῖ τισι μάλιστα τὰ καθόλου εἶναι οὐσίαι κατὰ τρεῖς τρόπους· πρῶτον μὲν ὅτι ἀρχαὶ γίνονται ἀποδείξεων, ἐκ δὲ τῶν ἀπο‐ | |
| 5 | δείξεων γινώσκονται τὰ πράγματα (τῶν γὰρ καθόλου πραγμάτων ὑπάρχου‐ σιν οἱ ὁρισμοί, οἱ δὲ ὁρισμοί, ὡς μεμαθήκαμεν ἐν τῇ Ἀποδεικτικῇ, ἀρχαὶ ὑπάρχουσι τῶν ἀποδείξεων)· δεύτερον ὅτι φύσει πρότερα ὑπάρχουσι τὰ καθόλου τῶν μερικῶν, εἴ γε συναναιροῦσι καὶ οὐ συναναιροῦνται (τοῦ γὰρ ἀτόμου ἀναιρεθέντος οὐκ ἀναιρεῖται τὸ καθόλου, τοῦ δὲ καθόλου ἀναιρε‐ | |
| 10 | θέντος καὶ τὸ ἄτομον, εἴ γε, φησίν, ἐξ αὐτοῦ ἔχει τὴν ὕπαρξιν ὁμοίως), καὶ ὅτι προακτικὰ καὶ ποιητικὰ ὑπάρχουσιν ἐκεῖνα τὰ καθόλου *** καὶ ἐπιχειρήσεις τίθησιν *** τὰς καθόλου οὐσίας καὶ τὰ ἐννοηματικὰ καὶ ὕστερον πάλιν τὰς ἰδέας. ὡς γάρ φησιν ὁ Ἀλέξανδρος, ἐπειδή, ὡς αὐτοὶ κατ’ ἀρχὰς τοῦ βιβλίου ἐλέγομεν, ὅτι ἡ πραγματεία αὕτη ἐστὶ περὶ τῆς οὐσίας | |
| 15 | (περὶ γὰρ τοῦ ὄντος βούλεται διαλεχθῆναι, τὸ δὲ κυρίως ὂν ἡ οὐσία ἐστί), διαστέλλεται ποσαχῶς λέγεται ἡ οὐσία, καὶ ἔδειξεν ὅτι τετραχῶς, κατὰ τὸ ὑποκείμενον, κατὰ τὸ εἶδος, κατὰ τὸ συναμφότερον καὶ τὸ καθόλου, εἰ‐ πὼν οὖν περὶ τοῦ ὡς εἴδους, τουτέστι τοῦ ὁρισμοῦ, τοῦ ὑποκειμένου καὶ τοῦ ἐξ ἀμφοτέρων, ἐντεῦθεν λέγει ἡμῖν περὶ τῆς καθόλου δεικνὺς ὅτι οὐκ | |
| 20 | ἔστι. καὶ πρῶτον μὲν ἐπιχειρήματι κέχρηται τοιούτῳ, λέγων ὅτι ἡ 〈ἐν Σωκράτει〉 οὐσία οὐκ ἔστιν ἡ αὐτὴ τῇ ἐν Πλάτωνι οὐσίᾳ, τὸ δὲ καθόλου κοινὸν ὑπάρχει. εἰ μὲν οὖν ὑποθώμεθα ταύτην τὴν οὐσίαν ἐν τῷ Σωκρά‐ τει εἶναι, οὐκέτι ἔσται καθόλου· ἡ γὰρ ἑκάστου οὐσία ἰδία ἐστὶν ἑκάστου· καὶ οὕτως ἔσται πάντα ἕν, ἐπειδὴ ἐν τῷ ἑνὶ τὸ καθόλου περιέχεται, τὸ | |
| 25 | αἴτιον πάντων. δεύτερον ἐπιχείρημά φησιν ὅτι ἡ μὲν οὐσία οὐ καθ’ ὑπο‐ κειμένου λέγεται, τὸ δὲ καθόλου καθ’ ὑποκειμένου· οὐκ ἄρα ἡ καθόλου οὐσία ὑπάρχει. τρίτον ἐπιχείρημα ὅτι ἢ εἶδός ἐστι τὸ καθόλου τῆς ἀτό‐ μου οὐσίας ἢ μέρος ἢ ἐνυπάρχον ἁπλῶς. ἀλλ’ εἰ μὲν ὑποθώμεθα εἶδος αὐτὸ εἶναι, ἄτοπόν τι ἕψεται· τὸ γὰρ εἶδος ἑκάστου ἴδιόν τί ἐστιν ἑκάστου | |
| 30 | [τε], καὶ οὕτως πάλιν τὸ καθόλου ἔσται μερικόν. εἰ δὲ ὡς μέρος αὐτὸ ὑποθώμεθα, ἔσται τὸ μέρος κατηγορούμενον τοῦ ὅλου, ὅπερ ἐστὶν ἄτοπον. εἰ δὲ 〈ἁπλῶσ〉 ἐνυπάρχον, πάλιν ἕψονται οἱ πρότεροι λόγοι τοῦ πρώτου ἐπι‐ χειρήματος, ὅτι ἢ γὰρ πάντων ἢ οὐδενός· ἁπάντων δὲ οὐχ οἷόν τε, ἐπειδὴ διαφέρουσιν ἀλλήλων τὰ πράγματα· οὕτως δὲ οὐδὲν διοίσουσιν· εἰ δὲ ἑνός, | |
| 35 | ἔσται πάντα ἕν. τέταρτον ἐπιχείρημα ὅτι, εἰ ἔστιν οὐσία τὸ καθόλου | 428 |
In met.429 | (περὶ οὐσίαν γὰρ τὸ ποιὸν ἀφορίζει, ὡς εἴρηται ἐν Κατηγορίαις· ποιό‐ τητα γὰρ οὐσιώδη δηλοῖ), δῆλον ὡς ὅτι ἔσονται πρότεραι αἱ ποιότητες τῶν οὐσιῶν, ὅπερ ἐστὶν ἄτοπον καὶ παρὰ τὰ ἐναργῆ. πέμπτη ἐπιχείρησις ὅτι συμβήσεται δύο ἀνομοειδῶν τὴν αὐτὴν εἶναι οὐσίαν, φημὶ δὴ τὴν καθό‐ | |
| 5 | λου, ὅπερ ἀδύνατον. ἕκτη ἐπιχείρησις ὅτι ὅσα ἐν τῇ οὐσίᾳ τοῦ πράγ‐ ματος παραλαμβάνεται, οὐδέποτε χωρίζονται τοῦ πράγματος, ἀλλὰ καὶ αὐτὸ εἶναι τὸ πρᾶγμα δηλοῦσιν, ὥσπερ τὰ ἐν τῷ ὁρισμῷ τοῦ ἀνθρώπου πάντα παραλαμβανόμενα. εἰ οὖν ὑποθώμεθα καὶ τὸ καθόλου συμπληρωτικὸν εἶναι τῆς μερικῆς οὐσίας, ἔσται ἀχώριστον αὐτῆς καὶ οὐκέτι καθόλου, ὅπερ οὐ | |
| 10 | βούλονται. ἑβδόμη ἐπιχείρησις ὅτι εἰ μὴ δηλοῖ ποιότητα τὸ καθόλου ἀλλὰ τόδε τι, τουτέστι μερικὴν οὐσίαν, ἔσονται τρεῖς ἄνθρωποι, οἱ δύο ἄτομοι καὶ ὁ ἄλλος ὁ ἐξῃρημένος καὶ συνδέων αὐτούς. ὄγδοον ἐπιχείρημα ὅτι τότε λέγεται τὸ πρᾶγμα ἕν, ὅταν δυνάμει ἐστίν· οἷον τὴν εὐθεῖαν ἔχουσαν δυ‐ νάμει πλείονα σημεῖα λέγομεν μίαν εἶναι, καὶ τὸν χρόνον, ὅταν δὲ κατ’ | |
| 15 | ἐνέργειαν ληφθῶσι τὰ σημεῖα, οὐκέτι ἓν ἀλλὰ πλείονα. εἰ οὖν ὑποτίθεν‐ ται τὴν καθόλου οὐσίαν χωριστὴν εἶναι αὐτὴν καθ’ αὑτὴν τῆς ἀτόμου οὐ‐ σίας, δῆλον ὡς ὅτι τὰς οὐσίας *** ἀδύνατον δέ ἐστιν οὐσίαν ἐξ οὐσιῶν εἶναι κεχωρισμένων ἀλλήλων κατ’ ἐνέργειαν. ὥστε οὐ δυνατόν ἐστιν ὑπο‐ τίθεσθαι τὸ καθόλου οὐσίαν εἶναι αὐτὴν καθ’ αὑτὴν κεχωρισμένην ὑπάρ‐ | |
| 20 | χουσαν. εἶτα λοιπὸν ἐπιχείρημα ὡς ἐπὶ τοῦ ἀριθμοῦ, καὶ ἐπιλαμβάνεται τῶν οὕτως ὁριζομένων τὸν ἀριθμὸν καὶ λεγόντων ἐκ μονάδων συγκείμενον πλῆθος· εἰ γὰρ διῄρηνται οἱ ἀριθμοὶ ἀπ’ ἀλλήλων κατ’ ἐνέργειαν, οὐδέ‐ ποτε δύνανται ἔχειν τὸ ἕν, οἷον ὁ πέντε καὶ ὁ τρία, εἰ μήτι ὑποθώμεθα τὴν μὲν μονάδα ὕλης τόπον ἐπέχειν, τὰ δὲ εἴδη τῶν ἀριθμῶν εἴδους, | |
| 25 | καὶ οὕτως γίνεται ἓν ἐξ ὕλης καὶ εἴδους. διό φησιν ἢ γὰρ οὐκ ἔστιν ἡ δυὰς ἕν τι πρᾶγμα, ἢ εἰ ἔστιν, οὐκ ἔστιν ἐνεργείᾳ ἐν αὐτῇ ἡ μονὰς ἀλλὰ δυνάμει. εἶτα δεκάτη ἐπιχείρησις. εἰ οὖν, φησίν, ἀπέδειξεν ὁ λόγος ὅτι οὐ δυνατὸν εἶναι τὰς ἀτόμους οὐσίας οὔτε ἐκ τῶν καθόλου μήτε δὲ ἐξ ἄλλων οὐσιῶν προϋπαρχουσῶν ἐντελεχείᾳ, ἁπλῶς ἄρα ὑπάρχουσιν. εἰ δὲ | |
| 30 | τοῦτο, οὐκ ἔστιν αὐτῶν ὁρισμός· ὁ γὰρ ὁρισμὸς σύνθεσίς ἐστι πραγμάτων, ἐκ διαφορῶν καὶ γενῶν συνιστάμενος. ὥστε εἰ τῆς οὐσίας οὐκ ἔστιν ὁρι‐ σμός, οὐδὲ ἄλλου πράγματος. λέγομεν οὖν ὅτι κατὰ τὶ μέν ἐστιν αὐτῶν, κατὰ τὶ δὲ οὐκ ἔστιν. εἰ μὲν γὰρ λάβωμεν τὸ λογικὸν καὶ τὸ ζῷον κε‐ χωρισμένα κατ’ ἐνέργειαν αὐτὰ καθ’ αὑτὰ ὑφεστῶτα, τῷ ὄντι οὐκ ἔστιν | |
| 35 | αὐτῶν ὁρισμός· εἰ δὲ ὡς μίαν τινὰ φύσιν καὶ ἅμα νοουμένην καὶ συνυ‐ | |
| φισταμένην, ἔστιν αὐτῶν ὁρισμός. | 429 | |
In met.430(1n) | Λέγεται δὲ ὥσπερ τὸ ὑποκείμενον οὐσία εἶναι. | |
| 2 | Φησὶν 〈ὅτι〉 λέγεται ὥσπερ καὶ τὸ ὑποκείμενον καὶ τὸ εἶδος καὶ τὸ ἐξ ἀμφοῖν, οὕτω καὶ τὸ καθόλου λέγεται οὐσία εἶναι. εἰρήκαμεν οὖν περὶ τῶν δύο· εἴρηται γὰρ ἡμῖν διὰ τῶν προλαβόντων καὶ περὶ τοῦ εἴδους καὶ | |
| 5 | περὶ τοῦ ὑποκειμένου, ὅτι διχῶς ὑπόκειται, ἢ τόδε τι ὄν, τουτέστι τὸ γένος ταῖς διαφοραῖς (διὸ καὶ εἶπεν αὐτὸ τόδε τι ὄν· οὐ γὰρ οὕτως ἐστὶ τὸ ζῷον ἀνείδεον ὡς ἡ ὕλη, ἥτις ἐξ ἀποφάσεως γίνεται, ἀλλὰ κατὰ ἀναλογίαν τὴν πρὸς τὸ περιορίζεσθαι ὑπὸ τῆς τελευταίας διαφορᾶς, ὥσπερ τὸ εἶδος περιορίζει τὴν ὕλην), 〈ἢ〉 ὡς ἡ κυρίως ὕλη ὑπόκειται τῇ ἐντελεχείᾳ, τουτ‐ | |
| 10 | έστι τῷ εἴδει. δυνατὸν δὲ λέγειν τὸ ζῷον ὑποκεῖσθαι τοῖς πάθεσι, περὶ τοῦ ἁπλῶς ζῴου δῆλον, ἢ ὡς ὕλη ἐντελεχείᾳ περὶ τοῦ καθ’ ἕκαστα ζῴου. δοκεῖ δέ τισι τὸ καθόλου αἴτιον εἶναι καὶ προακτικὸν καὶ ποιητικὸν τῶν ἐνταῦθα, καὶ εἶναι ἀρχὴ τὸ καθόλου τῶν ἀποδείξεων, ὡς εἴρηται ἡμῖν ἐν τῇ θεωρίᾳ καὶ † οὐ δεῖ εἶναι οὐσίαν ὁτιοῦν τῶν καθόλου, ὡς δείξει ὁ λόγος. | |
| 15 | εἶτα λοιπὸν τίθησι τὸ πρῶτον ἐπιχείρημα λέγων ὅτι εἰ οὐσία ἡ ἑκάστου ἴδιος ἑκάστου ὑπῆρχεν, οὐκ ἄν ποτε θεωρηθήσεται ἐν ἄλλῳ· τὸ δὲ καθόλου κοινόν ἐστι· τοῦτο γὰρ λέγομεν καθόλου, ὅπερ πλείοσιν ὑπάρχειν πέφυκε. τίνος οὖν ἔσται τὸ τοιοῦτο οὐσία; ἢ γὰρ πάντων ἐστὶν οὐσία ἢ οὐδενός. ἁπάντων δὲ οὐ δυνατὸν εἶναι αὐτὴν οὐσίαν, ἐπεὶ | |
| 20 | οὕτως κοινωνήσει τὰ πάντα ἀλλήλοις, ὅπερ ἀδύνατον. ἑνὸς δὲ εἰ ἔσται, καὶ τὰ ἄλλα τοιαῦτά ἐστιν ἢ ὡς ὁ Σωκράτης ὁ ἔχων αὐτό, ἐπειδὴ πάντα, 〈ὡσ〉 ἐκεῖθέν φησιν, *** οὐσία καὶ ὁ ὁρισμὸς εἷς ἐστι, καὶ αὐτὰ ἕν ἐστιν. | |
| 23n | Ἔτι οὐσία μὲν λέγεται. | |
| 24 | Ἐντεῦθεν τὸ δεύτερον ἐπιχείρημα τίθησιν ἐν δευτέρῳ σχήματι, καί | |
| 25 | φησιν ὅτι ἡ οὐσία οὐκ ἔστι καθ’ ὑποκειμένου, τὸ δὲ καθόλου καθ’ ὑπο‐ κειμένου. τὸ καθόλου ἄρα οὐκ ἔστιν οὐσία. αὐτὸς δὲ οὐ τέθεικε τὸ συμ‐ πέρασμα. | |
| 28n | Ἀλλ’ ἆρα οὕτω μὲν οὐκ ἐνδέχεται. | |
| 29 | Ἐντεῦθεν τὸ τρίτον ἐπιχείρημα. φησὶν οὖν ὅτι εἰ καὶ μὴ ἐνδέχεται | 430 |
In met.431 | οὕτως εἶναι τὸ καθόλου ὡς τὸ εἶδος τοῦ πράγματος, ἵνα μὴ γένηται μερι‐ κόν, ἐν δὲ τῷ μερικῷ ἐνυπάρχει μὴ ὂν αὐτὸ εἶδος, ὥσπερ τὸ ζῷον ἐν τῷ ἀνθρώπῳ καὶ τῷ ἵππῳ. εἶτά φησιν ὁ Ἀριστοτέλης, εἰ ταῦθ’ οὕτως ἔχει, ἐξ ἀνάγκης τούτου 〈τοῦ〉 ὄντος ἐν τῷ ἀνθρώπῳ ἐστὶν [ὁ] ὁρισμός. | |
| 5 | ἐπειδὴ δὲ τῶν γενικωτάτων γενῶν οὐχ ὑπάρχουσιν ὁρισμοί, φησὶν ὅτι δια‐ φέρει δὲ οὐδὲν οὐδὲ εἰ μὴ πάντων ἐστὶν ὁρισμὸς τῶν ἐν τῇ οὐ‐ σίᾳ ὑπαρχόντων· οὐδὲν γὰρ ἧττον τοῦτο τὸ ἐνυπάρχον οὐσία ἐστί τινος, ὡς ἄνθρωπος τοῦ ἀνθρώπου ἐν ᾧ ὑπάρχει ἀνθρώπῳ. ὥστε τὸ αὐτὸ συμβήσεται πάλιν τὸ εἰρημένον κἀν τῷ πρώτῳ ἐπιχειρή‐ | |
| 10 | ματι· ἢ πάντων ἐστὶν ἢ οὐδενός, 〈καὶ〉 τὰ αὐτὰ ἕψονται ἄτοπα· ἔσται γὰρ ἐκείνου οὐσία, οἷον τὸ ζῷον ἐν ᾧ ἰδίως ἴδιον ὑπάρχει, καὶ οὕτω πάλιν ἔσται μερικόν. | |
| 13n | Ἔτι δὲ ἀδύνατον. | |
| 14 | Ἐντεῦθεν τέταρτον ἐπιχείρημα. καί φησιν ὅτι ἀδύνατόν ἐστι τὸ | |
| 15 | λέγειν τὴν οὐσίαν τὴν μερικὴν ἐκ μὴ οὐσίας ὑπάρχειν, καὶ μὴ ἐκ τοῦ τόδε τι ἀλλὰ ἐκ ποιοῦ. οὕτως γάρ, ἐπειδὴ τὰ καθόλου οὐσιώδεις ποιότητες ὑπάρχουσιν, ἔσται πρότερον ἡ μὴ οὐσία καὶ τὸ ποιὸν 〈οὐσίασ〉, ὅπερ ἀδύνατον. οὔτε γὰρ λόγῳ οὔτε χρόνῳ οὔτε γενέσει δυνατὸν τὰ πάθη τῆς οὐσίας εἶναι πρότερα, εἴ γε ἐν αὐτῇ τὸ εἶναι | |
| 20 | ἔχουσιν· ἔσονται γὰρ οὕτως αὐτὰ καθ’ αὑτὰ χωριστὰ τὸ λευκὸν καὶ τὸ λογικὸν τὸ ὡς ἐν ἀνθρώπῳ, ὅπερ ἐστὶν ἀδύνατον. | |
| 22n | Ἔτι τῷ Σωκράτει. | |
| 23 | Πέμπτον ἐπιχείρημα· καί φησιν ὅτι τῷ Σωκράτει τὸ καθόλου ἐν‐ υπάρχει οὐσία οὖσα, ὥστε δυοῖν διαφόροιν πραγμάτοιν ἡ αὐτὴ ἔσται οὐσία, | |
| 25 | ὅπερ ἀδύνατον. | |
| 26n | Ἄλλως δὲ συμβαίνει. | |
| 27 | Ἕκτον ἐπιχείρημα· καί φησιν ὅτι εἰ ἔστιν οὐσία ὁ ἄνθρωπος καὶ ὅσα οὕτως λέγεται ἕν, μηδὲν ἐν τῷ ὁρισμῷ τοῦ ἀνθρώπου παραλαμβανόμενον εἶναι ἄλλου πράγματος οὐσίαν, μηδὲ χωρίζεσθαι | |
| 30 | τοῦ ἀνθρώπου, ὡς συμβαίνειν καὶ ἄλλῳ ὑπάρχειν παρὰ τὸν ἄνθρωπον. οἷον ὅτι οὐκ ἔστιν αὐτοζῷον καθ’ αὑτὸ παρὰ τὰ τινὰ ζῷα, οὐδ’ ἄλλο | |
| τῶν ἐν τοῖς λόγοις οὐδέν. | 431 | |
In met.432(1n) | Ἔκ τε δὴ τούτων θεωροῦσιν. | |
| 2 | Ἕβδομον ἐπιχείρημα· καί φησιν ὅτι ἐντεῦθεν φανερὸν ἡμῖν μάλιστα γίνεται ὅτι οὐδὲν τῶν καθόλου ὑπαρχόντων οὐσία ἐστί, καὶ ὅτι τὰ καθό‐ λου οὐ δηλοῦσι τόδε τι ἀλλὰ τοιόνδε, τουτέστι περὶ οὐσίαν τὸ ποιὸν ἀφο‐ | |
| 5 | ρίζουσιν. εἰ γὰρ μὴ ὑποθώμεθα τοῦτο, πολλὰ ἂν ἕψεται ἄτοπα καὶ τρεῖς ἄνθρωποι, καθάπερ ἐν τῇ θεωρίᾳ εἰρήκαμεν. | |
| 7n | Ἔτι δὲ καὶ ὧδε δῆλον. | |
| 8 | Ὄγδοον ἐπιχείρημα· καί φησιν ὅτι ἀδύνατον οὐσίαν εἶναι ἐξ οὐ‐ σιῶν ἐνυπαρχουσῶν οὕτως κεχωρισμένων ἐνεργείᾳ. οὐδέποτε γὰρ [λέγομεν] | |
| 10 | τὰ δύο τὰ κατ’ ἐντελέχειαν δυνατόν ἐστι λέγειν ἕν, ἀλλὰ δύο· ἀλλ’ ἐὰν δυνάμει ᾖ δύο, τότε δυνατὸν αὐτὸ λέγειν ἕν, ὥσπερ τὴν γραμμὴν τὴν ἔχουσαν *** λέγειν αὐτὴν μίαν, μετὰ δὲ τὸ δεδυάσθαι τὴν στιγμὴν ἐν‐ εργείᾳ ἀδύνατόν ἐστι λέγειν αὐτὴν μίαν· τὸ αὐτὸ δέ φημι καὶ ἐπὶ τοῦ χρόνου. ὥστε οὐ δυνατόν ἐστι λέγειν μίαν τὴν οὐσίαν τὴν ὑπάρχουσαν | |
| 15 | ἐξ ἐντελεχείᾳ διακεκριμένων δύο οὐσιῶν. καὶ κατὰ τοῦτο τὸν ἀριθμόν φησιν ὀρθῶς λέγειν Δημόκριτον· ἀδύνατον γάρ φησιν ἐκ δύο ἓν γε‐ νέσθαι ἢ ἐξ ἑνὸς δύο· τὰ γὰρ μεγέθη τὰ ἄτομα, τουτέστι τὰς ἀτό‐ μους, οὐσίας ποιεῖ, καὶ οὐδέποτε, φησίν, ἡ μία ἄτομος δύο. διὰ τοῦτο γὰρ καὶ ἀτόμους αὐτάς φησιν· οὔτε γὰρ δύο μία [γάρ] ἐστί, διειργόμενα | |
| 20 | ὑπὸ τοῦ κενοῦ. | |
| 21n | Ὁμοίως τοίνυν καὶ ἐπὶ τοῦ ἀριθμοῦ ἕξει. | |
| 22 | Ἔνατον ἐπιχείρημα· καί φησιν ὅτι ὁμοίως καὶ ἐπὶ τοῦ ἀριθμοῦ ἕξει, εἴπερ ἐστὶν ὁ ἀριθμὸς σύνθεσις μονάδων, ὥσπερ λέγουσί τινες· οὕτως γὰρ ἔσται ὁ ἀριθμὸς εἷς διακεκριμένος ἐντελεχείᾳ, † ὁ πέντε ἐκ τοῦ δύο, καὶ | |
| 25 | ἐπὶ τῶν ἄλλων ὁμοίως, ὅπερ ἐστὶν ἄτοπον. ἢ γὰρ οὐ δυνατὸν εἰπεῖν μίαν τὴν δυάδα, ἢ εἰ ὑποθώμεθα αὐτὴν μίαν, ἀδύνατον τὴν μονάδα εἶναι κε‐ χωρισμένην κατ’ ἐνέργειαν ἐν αὐτῇ. | |
| 28n | Ἔχει δὲ τὸ συμβαῖνον ἀπορίαν. | |
| 29 | Ἐντεῦθεν τὸ δέκατον ἐπιχείρημα· καί φησιν ὅτι ἔχει ὁ λόγος ἀπο‐ | |
| 30 | ρίαν. εἰ γὰρ μήτε ἐκ τῶν καθόλου οἷόν τε εἶναι μηδεμίαν οὐσίαν, ὡς | 432 |
In met.433 | εἰρήκαμεν, διὰ τὸ οὐσιώδη ποιότητα δηλοῦν καὶ μὴ οὐσίαν, μήτε δὲ ἐξ οὐσιῶν προϋπαρχουσῶν κατ’ ἐνέργειαν δύναται εἶναι, ἀσύνθετος καὶ ἁπλῆ ὑπάρξει πᾶσα οὐσία· τῶν δὲ ἁπλῶν οὐκ ἔστιν ὁρισμός, ὥστε οὐκ ἔσται *** ὡμολόγηται 〈δὲ〉 ἢ μόνης οὐσίας εἶναι τοὺς ὁρισμοὺς ἢ κυρίως, ὡς | |
| 5 | ἀνωτέρω εἴρηται· νῦν δὲ οὐδὲ [ποτὲ] ταύτης ἐδείχθη. οὐδενὸς ἄρα ἔσται ὁρισμός. ἢ τρόπον μέν τινα ἔσται ὁρισμός, τρόπον δέ τινα οὔ, ὡς εἴ‐ ρηται ἐν τῇ θεωρίᾳ. δῆλον δὲ μάλιστα γίνεται τὸ λεγόμενον ἐκ τῶν ἐφεξῆς λεχθησομένων. Συριανὸς ὁ φιλόσοφος βοηθῶν τῷ Πλάτωνι ἀντιλέγει τοῖς ὑπ’ Ἀρι‐ | |
| 10 | στοτέλους λεγομένοις δέκα ἐπιχειρήμασι καί φησιν ὅτι εἰ μὲν τὰ καθόλου ἀναιρεῖ ὁ Ἀριστοτέλης τὰ συγκεχυμένα καὶ ὑστερογενῆ τὰ ἐν τῇ φαν‐ τασίᾳ τῇ ἡμετέρᾳ τὸ εἶναι ἔχοντα, κατορθοῖ, οἷον τὴν ἔννοιαν τὴν περὶ τοῦ ἁπλῶς ἀνθρώπου· ταῦτα γὰρ τῷ ὄντι οὐχ ὑπάρχουσιν οὐσίαι, ἀλλ’ ἐν τῇ ἡμετέρᾳ σχέσει τὸ εἶναι ἔχουσιν. εἰ δέ φησι ‘τὰ καθόλου ἀναιρεῖ τὰ | |
| 15 | ἐπὶ τοῖς πολλοῖσ‘, οὐ πάνυ τι δεόντως λέγει· οὔτε γὰρ αὐτὰ ἀναιρεῖ ὁ Ἀριστοτέλης, ἀλλὰ καὶ τίθεται αὐτός. φησὶν οὖν οὗτος, τὸ πρῶτον τῶν προβλημάτων ἔλεγεν οὕτως, ὅτι ἡ οὐσία ἑκάστου ἴδιός ἐστιν ἑκάστου καὶ χαρακτηριστικὴ αὐτοῦ ἐστιν· ἡ γὰρ Σωκράτους οὐσία, ὡς εἴρηται τῇ προ‐ τεραίᾳ, οὐκ ἔστι Πλάτωνος. εἰ οὖν τὸ καθόλου μή ἐστιν οὐσία ἑκάστου | |
| 20 | (οὕτως γὰρ οὐκ ἔσται καθόλου, ἀλλὰ μερική), δῆλον ὡς οὐκ ἔστιν ἡ καθό‐ λου οὐσία. λέγομεν οὖν ὅτι τῷ ὄντι οὕτως οὐκ ἔστιν οὐσία ὡς μερική τις οὖσα· οὐ μὴν οὐδὲν κωλύει εἶναι αὐτὴν καθόλου οὐσίαν, μὴ μέντοι ἀφωρισμένην τινὸς οὖσαν οὐσίαν· καὶ οὕτως οὐδὲν ἄτοπον ἕψεται λεγόντων ὅτι ἢ πάντων ἐστὶν ἢ οὐδενός. κατ’ ἀλήθειαν γὰρ ἡ καθόλου οὐσία πάν‐ | |
| 25 | των ἐστίν· ἓν ἐν ἅπασι γὰρ θεωρεῖται, ἅτε δὴ μὴ περιγραφομένη ἔν τινι μερικῇ οὐσίᾳ, ἀλλὰ τὴν κοινότητα πασῶν περιέχουσα· καὶ ἔστι μία οὐ τῷ ἀριθμῷ ἀλλὰ τῷ γένει. ὡς γὰρ *** ἢ ἀριθμῷ ἢ εἴδει ἢ γένει. 〈ἓν οὖν τὸ〉 καθόλου εἶναι τῷ ἀριθμῷ τῶν ἀδυνάτων ἐστίν· οὕτω γὰρ οὐ θεωρηθήσεται ἐν ἅπασι· γένει μέντοι γε δεῖ εἶναι αὐτὴν μίαν οὐδὲν κω‐ | |
| 30 | λύει. εἶτα λοιπὸν τὸ δεύτερον πρόβλημα ἔλεγεν οὕτως· ἡ οὐσία οὐ καθ’ ὑποκειμένου, τὸ καθόλου καθ’ ὑποκειμένου, τὸ καθόλου ἄρα οὐκ οὐσία. ἐνταῦθα, φησίν, ὁ παραλογισμὸς ἐγένετο παρὰ τὴν ὁμωνυμίαν· ὁ γὰρ μέσος ὅρος ἐλήφθη ὁμώνυμος τὸ καθ’ ὑποκειμένου, καὶ ποτὲ ποιεῖ τὴν μείζονα πρότασιν ἀληθῆ, ποτὲ ψευδῆ. τὸ γὰρ καθ’ ὑποκειμένου δηλοῖ τὸ καθό‐ | |
| 35 | λου καὶ τὸ ἐννοηματικὸν καὶ ὑστερογενές, ὅπερ ἔχομεν ἐν τῇ φαντασίᾳ | |
| περὶ τῶν πραγμάτων, οἷον τοῦ ἀνθρώπου, τοῦ ἵππου. ταῦτα δὲ ἔστ’ ἂν | 433 | |
In met.434 | ὦσιν, ἐν τῇ ἡμετέρᾳ φαντασίᾳ τὴν ὕπαρξιν ἔχουσι, παρερχομένης δὲ τῆς φαντασίας οἴχονται καὶ αὐτά. τὸ γοῦν τοιοῦτο καθ’ ὑποκειμένου τῷ ὄντι οὐκ ἔστιν οὐσία, τὸ μέντοι γε καθ’ ὑποκειμένου τὸ περιεκτικὸν τῶν ἄλλων, οἷον ὥσπερ τὸ ζῷον λέγομεν καθ’ ὑποκειμένου τῶν ἄλλων ἁπάν‐ | |
| 5 | των, λογικοῦ θνητοῦ, εἴ γε κατηγορεῖται αὐτῶν, τοῦτο γοῦν οὐσία ἐστί. πάλιν τρίτον ἐπιχείρημά ἐστι τοιοῦτον, ὅτι τὸ καθόλου τοῦτο ἢ σημαίνει τι ἢ οὐ σημαίνει. εἰ μὲν οὖν σημαίνει τι, δῆλον ὅτι καὶ ὁρισμὸν ἔχει τὸν δηλοῦντα τὴν ὕπαρξιν αὐτοῦ. εἰ γὰρ καὶ μὴ ἔχει κυρίως ὁρισμόν, ἀλλ’ οὖν γε δι’ ὑπογραφῆς δηλοῦται, ἐπειδὴ σημαίνει τι. θεωρεῖται οὖν ὡς καθ’ | |
| 10 | ἕκαστα, ἢ οὐ θεωρεῖται ἐν αὐτοῖς. εἰ μὲν οὖν, φησί, θεωρεῖται ὡς καθ’ ἕκαστα, μέρος αὐτῶν ἐστι. πῶς δὲ τὸ μέρος κατηγορεῖται τοῦ ὅλου; *** αὐτῶν ἐστι πάντῃ. λέγομεν οὖν ὅτι περὶ ταῦτα ὁ παραλογισμὸς ἐκ τῆς ὁμωνυμίας τοῦ μέρους, ὡς καὶ αὐτός φησιν ἐν Κατηγορίαις· ποτὲ γὰρ μερικὸν λέγεται, ποτὲ δὲ καθόλου. διὸ ἔλεγεν ἐν ἐκείναις τὴν μέν | |
| 15 | τινα χεῖρα μέρος εἶναι μερικόν, τὴν δὲ ἁπλῶς χεῖρα καθόλου. τὸ γοῦν καθόλου ἐνταῦθα μέρος ἐστὶν οὐ μερικὸν ἀλλὰ καθόλου· τὸ δὲ τοιοῦτον μέρος κατηγορεῖται τοῦ ὅλου, καὶ οὐδέν ἐστιν ἄτοπον ἐν ἅπασιν αὐτὸ θεω‐ ρεῖσθαι κατὰ τὴν κοινότητα αὐτῶν· οὔτε γὰρ μιᾶς οὐσίας ἐστὶ δηλωτικόν. τέταρτον ἐπιχείρημα ἦν τὸ λέγον ὅτι πρότερα γίνεται τὰ ποιὰ τῆς οὐσίας, | |
| 20 | ὅπερ ἄτοπον. φησὶν οὖν ὅτι καὶ ἐνταῦθα ἐκ τῆς ὁμωνυμίας γέγονεν ὁ παραλογισμός, ἐπειδὴ ταὐτὸν ἐλάμβανε τὴν ποιότητα ἁπλῶς καὶ τὴν οὐ‐ σιώδη ποιότητα. δηλοῖ γὰρ καὶ τὸ λευκὸν ποιότητα καὶ τὸ λογικόν, ἀλλὰ τὸ μὲν λευκὸν ἁπλῶς ποιότητα, τὸ δὲ λογικὸν οὐσιώδη ποιότητα. οὕτως οὖν καὶ τὸ καθόλου, ὥσπερ αὐτός φησιν ἐν Κατηγορίαις, περὶ οὐσίαν τὸ | |
| 25 | ποιὸν ἀφορίζει καὶ οὐσιώδη ποιότητα δηλοῖ. ἄλλως τε δὴ εἰ μὴ ὑποθώ‐ μεθα τὰς ἀτόμους οὐσίας προελθούσας ἐκ τῶν καθόλου, πόθεν ἔχουσι τὴν ὕπαρξιν; ἢ γὰρ διακεκριμέναι ἔσονται παντελῶς καὶ κατ’ οὐδὲν κοινωνοῦ‐ σαι ἀλλήλαις, ἢ δῆλον ὅτι κατὰ κοινὸν ἔχουσι τοῦτο, ὅπερ ἐστὶ [ὁ] τὸ καθόλου ὡς λόγος ἐν ἅπασι θεωρούμενος. πέμπτον ἦν ἐπιχείρημα τὸ λέ‐ | |
| 30 | γον ὅτι συμβήσεται τὴν αὐτὴν οὐσίαν ἀνομοειδῶν εἶναι πραγμάτων. καὶ λέγομεν ὅτι τὸ καθόλου κατηγορεῖται τοῦ Σωκράτους οὐχ ὡς δύο διαφόρων κατηγορούμενον, ἀλλὰ κα***, οὐ καθὸ Σωκράτης ἀλλὰ καθὸ ἄν‐ θρωπος· καθὸ γὰρ Σωκράτης, κατηγορεῖται αὐτοῦ τὸ εἶναι αὐτὸν προγά‐ | |
| στορα, Ἀθηναῖον. † τῶν καὶ γὰρ αὐτὸ κατηγορεῖται δύο διαφόρων ὡς δια‐ | 434 | |
In met.435 | φόρων ὄντων, εὑρίσκετο ἡ αὐτὴ οὐσία δύο ἀνομοειδῶν περιεκτική, ὅπερ ἄτοπον. ἕκτον ἐπιχείρημα ὅτι τὰ δηλοῦντα τὴν οὐσίαν τινὸς οὐδέποτε χω‐ ρίζονται αὐτοῦ, ἀλλὰ καὶ ἐν αὐτῷ θεωροῦνται καὶ μερικὰ ὑπάρχουσιν, ὥσπερ τὰ ἐν τῷ ὁρισμῷ τοῦ ἀνθρώπου παραλαμβανόμενα, καὶ ἄλλῳ εἴδει | |
| 5 | οὐκ ἐφαρμόττουσιν· οὔτε γὰρ χωρίζονταί ποτε τοῦ ἀνθρώπου. τοιαῦτα οὖν ὑπάρχει τὰ οὐσιώδη. εἰ οὖν τὸ καθόλου μήτε ἑνὶ εἴδει ἐφαρμόττει μήτε σύνεστιν ἀλλὰ κεχώρισται, ὡς αὐτοί φασι, δῆλον ὅτι οὐκ ἔστιν οὐσία. λέγομεν πρὸς τοῦτο ὅτι τὰ ἐν τῷ ὁρισμῷ παραλαμβανόμενα μέρη μερικὰ ὑπάρχουσι. τὰ γοῦν τοιαῦτα οὔτε ἐφαρμόττουσιν ἄλλῳ οὔτε δὲ χωρίζονται | |
| 10 | τοῦ ὑποκειμένου· τὸ μέντοι γε μέρος τὸ ὡς καθόλου καὶ ἄλλοις ἐφαρμότ‐ τει οὐσία ὑπάρχον, ὥσπερ ὁ λόγος τοῦ ζῴου, καὶ κεχώρισται τοῦ ὑποκει‐ μένου. ἕβδομον ἦν ἐπιχείρημα τὸ εἰσάγον τὸν τρίτον ἄνθρωπον. φησὶν οὖν καὶ πρὸς τοῦτο ὅτι † ἢ ὁμοιότητι ἢ ὡς τὰ ἀφ’ ἑνὸς λαμβανόμενα ἢ ὡς τὸ ποιητικὸν αἴτιον, οἷον ὥσπερ αἱ εἰκόνες τοῦ Σωκράτους λέγονται | |
| 15 | ἐοικέναι ἀλλήλαις, καί εἰσιν αὗται ὡς τὰ ἀφ’ ἑνός· ἀπὸ γὰρ τοῦ Σωκρά‐ τους προελθοῦσαι λέγονται ἐοικέναι ἀλλήλαις καὶ ἔχουσιν ἀλλαχόθεν τὴν ἀρχὴν τὸ ποιητικόν, φημὶ δὴ τὸν Σωκράτη. ἐπὶ μέντοι γε τοῦ ποιητικοῦ αἰτίου ἡ † μὲν γὰρ προέρχεται ἐξ ἄλλου, λέγεται δὲ ὁ Σωκράτης ἐοικέναι τῇ εἰκόνι. τὸ γοῦν καθόλου ὅμοιόν ἐστι τοῖς ἐνταῦθα οὐχ ὡς τὰ ἀφ’ | |
| 20 | ἑνὸς καὶ πρὸς ἕν, ἀλλ’ ὡς τὸ ποιητικὸν αἴτιον, καὶ οὐκέτι ἐντεῦθεν εἰσά‐ γειν τρίτον ἄνθρωπον ἀναγκάζονται, ἐπειδὴ μὴ τοιαύτη ἐστὶν ὁμοιότης ὡς τὰ ἀφ’ ἑνὸς καὶ πρὸς ἕν. ὄγδοον ἐπιχείρημα ὅτι οὐ δυνατόν ἐστι γενέ‐ σθαι οὐσίαν ἐξ ἄλλης οὐσίας κατ’ ἐνέργειαν προϋπαρχούσης. καὶ τῷ ὄντι ἀληθής ἐστιν ὁ λόγος· οὐ γὰρ δυνατόν ἐστιν ἄλλην παντελῶς οὐσίαν προ‐ | |
| 25 | ϋπάρχειν καὶ διακεκρίσθαι πάντως κατ’ ἐνέργειαν, καὶ οὕτως ἐξ αὐτῆς γί‐ νεσθαι ἑτέραν οὐσίαν, κεχωρισμένων ἀλλήλων καὶ ἐχόντων οἰκείας καὶ ἰδια‐ ζούσας ἐνεργείας, πρὸς τούτοις δὲ 〈οὐ〉 καὶ ἕνωσιν ἐχόντων διὰ πάντων πε‐ φοιτηκυῖαν, ὥσπερ ἐπὶ τοῦ σώματος. ἔστι γὰρ ἧπαρ καὶ καρδία καὶ ἐγ‐ κέφαλος, καὶ ἕκαστον αὐτῶν οἰκείαν ἔχει ἐνέργειαν, θρεπτικήν, ζωτικήν, | |
| 30 | ψυχικήν, καὶ ὅμως ἐξ αὐτῶν ἕν τι γίνεται, [καὶ] ἐπειδὴ ἕνωσίς ἐστιν ἐν αὐ‐ τοῖς, καὶ θεωρεῖται μία τις ἕνωσις διὰ πάντων πεφοιτηκυῖα. οὕτως οὖν φημι καὶ ἐπὶ τοῦ ζῴου ὅτι ἐκ τῆς συνδρομῆς τοῦ ζῴου καὶ τοῦ λογικοῦ καὶ τοῦ θνητοῦ γίνεται ἄνθρωπος εἷς διὰ τὴν ἐν αὐτῷ ἑνωτικὴν ἐνοῦσαν δύναμιν, ἐπεὶ ἕκαστον αὐτῶν ἰδιάζουσαν ἔχει ἐνέργειαν· διὰ μὲν γὰρ τὸ | |
| 35 | θνητὸν φθειρόμεθα, διὰ δὲ τὸ λογικὸν βουλευόμεθα, διὰ δὲ τὸ ζῷον αἰ‐ σθανόμεθα. ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τοῦ ἐνάτου τὸ αὐτὸ ἔστιν εἰπεῖν, φημὶ δὴ | |
| τῶν ἀριθμῶν, ὅτι ἔχουσι καὶ οἱ ἀριθμοὶ ἰδίαν ἕκαστος αὐτῶν δύναμιν, ἀλλὰ | 435 | |
In met.436 | λοιπὸν ἑνοῦνται *** ποιοῦ αὐτῶν δυνάμεως, ὥσπερ καὶ ἐπὶ τῶν *** πάλιν δὲ εἰ ἀπέδειξεν ὁ λόγος ὅτι ἐκ τῶν καθόλου τὰ ἐνταῦθα ὑπάρ‐ χουσι, δῆλον ὅτι οὔκ εἰσιν ἁπλᾶ ἀλλὰ σύνθετα, ὥστε διὰ τοῦτο [οὔτε] ὁρισμοὶ αὐτῶν ὑπάρχουσιν 〈οἷον〉 τοῦ ἀνθρώπου τοῦ μερικοῦ ζῷον λογικὸν | |
| 5 | θνητόν, ὡς ἀεὶ ὄντος τοῦ θνητοῦ, φησίν, ἐν τοῖς ἀνθρώποις. † τὸ πρὸς τὸ δέκατον ἐπιχείρημα. | |
| 7n | Φανερὸν δὲ ἐξ αὐτῶν τούτων τὸ συμβαῖνον καὶ τοῖς | |
| 8n | τὰς ἰδέας λέγουσι. | |
| 9 | Δείξας ὅτι μὴ οἷόν τε ἐξ οὐσιῶν ἐνεργείᾳ οὐσῶν συγκεῖσθαι τὴν οὐ‐ | |
| 10 | σίαν, καὶ ὅτι τῆς ἀτόμου ἀνάγκη καὶ τὰ μέρη ἄτομα εἶναι, ἐκ τῶν εἰρη‐ μένων, φησί, φανερὸν καὶ τὸ συμβαῖνον ἄτοπον τοῖς τὰς ἰδέας ὑποτιθεμέ‐ νοις καὶ λέγουσιν αὐτὰς οὐσίας τε εἶναι καὶ χωριστὰς αὐτὰς καθ’ αὑτὰς καὶ ἀτόμους καὶ ὁριστάς. ἐκείνων γὰρ τῶν ἰδεῶν ἔλεγον εἶναι τοὺς ὁρι‐ σμοὺς βουλόμενοι τοὺς ὁρισμοὺς εἶναι τῶν καθόλου, καὶ ταῦτα ἔλεγον | |
| 15 | ὡς τὰ ἀφ’ ἑνὸς μετέχειν αὖ τὰ τῇδε ἐκείνων· ὥστε οὐχ ἁρμόσουσιν οἱ ὁρισμοὶ τοῖς ἐνταῦθα οὐδὲ ἔσονται αὐτῶν ὁρισμοί. φησὶν οὖν πρὸς αὐτοὺς ὅτι ἡ ἰδέα αὕτη μία ἐστὶ πάντων ἢ ἑκάστου χωρίς. εἰ μὲν οὖν μία ἐστὶ τῷ ἀριθμῷ πάντων, διασπασθήσεται ἡ ἰδέα μία οὖσα καὶ θεωρουμένη ἐν πλείοσι διαφοραῖς. εἰ δὲ πολλαί, ἀπείρων ἔσονται ἰδέαι, ἑκάστου εἴδους | |
| 20 | μίαν ἔχοντος ἰδέαν, τοῦ ζῴου τοῦ ἐν ἀνθρώπῳ καὶ τοῦ ἐν ἵππῳ καὶ ταῖς ἄλλαις, πάλιν τοῦ λογικοῦ καὶ τοῦ γελαστικοῦ καὶ τῶν ἄλλων ὁμοίως, ὅπερ οὐ βούλονται· μίαν γὰρ ἰδέαν λέγουσι τοῦ ζῴου τὸ αὐτοζῷον, 〈καὶ ὁμοίωσ〉 ἐπὶ τῶν ἄλλων. | |
| 24n | Φανερὸν δὲ ***. | |
| 25 | 〈Τοῦτο〉 τοίνυν φησὶν ὅτι ἐκ τῶν ἤδη εἰρημένων φανερὸν γίνεται καὶ τὸ συμβαῖνον ἄτοπον τοῖς τὰς ἰδέας λέγουσιν εἶναι αὐτὰς οὐ‐ σίας καθ’ αὑτὰς καὶ χωριστὰς ἀτόμους, οἷον αὐτοάνθρωπον αὐτοζῷον, καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων ὁμοίως, καὶ ἅμα [ποιοῦσι] καὶ τὸ εἶδος ποιοῦσιν | |
| ἐκ γένους καὶ διαφορῶν. φησὶ γὰρ τὰς τοῦ γένους ἰδέας καὶ τὰς τῶν | 436 | |
In met.437 | διαφορῶν συνερχομένας ποιεῖν τὴν τοῦ εἴδους ἰδέαν. εἰ οὖν ὑπάρχει τὰ εἴδη, τουτέστιν ἡ ἰδέα τοῦ εἴδους καὶ τοῦ ζῴου καὶ ἐν τῷ ἀνθρώπῳ καὶ ἐν τῷ ἵππῳ, ἤτοι 〈ἓν〉 καὶ ταὐτόν ἐστι τῷ ἀριθμῷ ἡ ἰδέα τοῦ ζῴου ἐν τῷ ἀνθρώπῳ καὶ ἐν τῷ ἵππῳ, ἢ ἕτερον. τῷ μὲν γὰρ | |
| 5 | λόγῳ δῆλον ὅτι μία ἐστὶν ἡ ἰδέα τοῦ ζῴου ἡ ἐν τῷ ἀνθρώπῳ καὶ ἡ ἐν τῷ ἵππῳ. εἴτε γὰρ τὸ ἐν τῷ ἀνθρώπῳ ζῷον ὁρισόμεθα, οὕτως φαμὲν οὐσία ἔμψυχος αἰσθητική, εἴτε καὶ τὸ ἐν τῷ ἵππῳ. εἰ οὖν ἐστί τις ἄνθρωπος, τουτέστιν ἰδέα ἀνθρώπου αὐτὴ καθ’ αὑτὴν κεχωρισμένη, ἀνάγκη εἶναι καὶ τὴν ἰδέαν ἐξ ὧν ἐστιν ἡ ἰδέα τοῦ ἀνθρώπου, τουτ‐ | |
| 10 | έστιν ἰδέαν ζῴου καὶ λογικοῦ, καὶ εἶναι τούτων χωριστὰς οὐσίας· ὥστε καὶ τὸ ζῷον χωριστόν ἐστιν αὐτὸ καθ’ αὑτὸ ὑπάρχον. εἰ μὲν οὖν τὸ αὐτό ἐστι ζῷον τὸ ἐν τῷ ἵππῳ καὶ τὸ ἐν τῷ Σωκράτει, ὥσπερ Σωκράτης ἐστὶν αὐτὸς ἐν αὑτῷ, πῶς δυνατὸν ἓν εἶναι τὸ ζῷον, κεχωρι‐ σμένων τούτων ἀπ’ ἀλλήλων, φημὶ δὴ τοῦ Σωκράτους καὶ τοῦ ἵππου; ἢ | |
| 15 | διὰ τί οὐ χωρίζεται τὸ ζῷον τοῦτο καὶ διασπᾶται ἓν ὑπάρχον τῷ ἀριθμῷ, διαφόρων ὄντων ἐκείνων, ἐν οἷς θεωρεῖται, καὶ 〈κεχωρισμένων ἀπ’〉 ἀλλήλων. 〈ἔπειτα〉 ἐπειδὴ ἓν τῷ ἀριθμῷ *** εἰ μὲν μεθέξει τοῦ δίποδος καὶ τοῦ πολύποδος, ἀδύνατόν τι ἕψεται· τἀναντία γὰρ ἅμα ὑπάρξουσι ἑνὶ καὶ τῷδε ὄντι, τουτέστιν ἑνὶ ὑπάρξουσι κατ’ ἀριθμόν. εἰ δὲ μὴ ὑπάρ‐ | |
| 20 | χουσιν ἐν τῷ ζῴῳ τὸ δίπουν καὶ τὸ πολύπουν, πῶς φαμεν τὸ ζῷον δίπουν λέγοντες ζῷον δίπουν ἤγουν ζῷον πεζόν; εἰ δέ τις εἴποι ὅτι ταῦτα σύγκει‐ ται ἀλλήλοις ἤγουν μέμικται ἢ κατὰ παράθεσιν ἅπτεται μόνον, ἕψον‐ ται πολλὰ 〈ἄτοπα〉· τὰ γὰρ τοιαῦτα δύνανται καὶ χωρισθῆναι ἀπ’ ἀλλήλων, καὶ οὐκέτι κυρίως ἔσται τὸ ζῷον δίπουν ἕν, ἀλλὰ πολλά, ὥστε οὐδὲ ὁρι‐ | |
| 25 | σμὸς αὐτοῦ εἷς, ὅπερ ἐστὶ παρὰ τὴν ἐνάργειαν. ἡμεῖς δέ, ὅτε ἐλέγετο τὸ γένος ὕλης τόπον ἐπέχειν, εἴδους δὲ τὴν τελευταίαν διαφοράν, οὐδὲν ἐλέγομεν ἄτοπον· τὸ γὰρ εἶδος τῇ ὕλῃ οὔτε κατὰ θέσιν ὑπάρχει οὔτε κατὰ παράθεσιν, ἀλλ’ ἔστιν ἕν τι καὶ μία οὐσία. εἰ δὲ πάλιν εἴπωσιν ὅτι διά‐ φορα τὰ ζῷα ὑπάρχουσιν ἐν ἑκάστῳ, καὶ ἄλλη ἰδέα τοῦ ἀνθρώπου ζῴου | |
| 30 | καὶ ἄλλη τοῦ ἵππου, καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων ὁμοίως, ἔσονται οὕτως ἄπειροι ἰδέαι. διό φησιν ὧν ἡ οὐσία ζῷον· οὐ γὰρ κατὰ συμβεβηκὸς ἐκ ζῴου ἐστὶν ὁ ἄνθρωπος, ἐπειδὴ πᾶς ἄνθρωπος ζῷόν ἐστι καὶ συμπληρωτικόν ἐστι τῆς ἀνθρώπου οὐσίας τὸ ζῷον, καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων τῶν ὁμοίων. εἶπε δὲ τὸ οὐ κατὰ συμβεβηκός, ἐπειδὴ οὐ βούλονται τῶν κατὰ συμβεβηκὸς | |
| 35 | εἶναι ἰδέας. | 437 |
In met.438(1n) | Ἔτι πολλὰ ἔσται αὐτὸ τὸ ζῷον. | |
| 2 | Φησὶν ὅτι εἰ διάφορα ὑπάρχουσι τὰ ζῷα τὰ ἐν τοῖς διαφόροις *** ἡ ἰδέα τοῦ ζῴου· τὸ γὰρ ἐν ἑκάστῳ 〈ζῷον οὐσία ἐστίν〉, ἡ δὲ οὐσία ἑκά‐ στου ἡ ἰδέα ἑκάστου ἐστίν· ὥστε πολλαὶ ἔσονται ἰδέαι. οὐ γὰρ κατ’ | |
| 5 | ἄλλο λέγεται, τουτέστιν οὐκ ἐξ ἄλλου ἔχουσι τὸ εἶναι παρὰ τὴν ἰδέαν τοῦ ζῴου, τουτέστι τὴν οὐσίαν αὐτοῦ. εἰ γὰρ μὴ τοῦτο ὑποθώμεθα εἶναι τὸ ζῷον τὴν οὐσίαν τοῦ ἀνθρώπου, ἐξ ἐκείνου ἔσται ὁ ἄνθρω‐ πος, τουτέστιν 〈ἐξ οὗ〉 ἡ ποιότης ὑπάρχει. ἔτι ἰδέαι ἅπαντα ὑπάρ‐ χουσιν ἐξ ὧν ὁ ἄνθρωπος συνέστηκε, τὸ ζῷον, τὸ δίπουν. οὐκοῦν | |
| 10 | ταῦτα ἰδέα ὑπάρξει *** ἄλλου δὲ οὐσία (ἡ γὰρ ἰδέα ἐστὶν ἡ συμ‐ πληροῦσα τὴν ἑκάστου οὐσίαν), ἐπειδὴ οὕτως ἡ ἄλλου οὐσία ἐν ἄλλῳ θεωρηθήσεται, ὅπερ ἐστὶν ἄτοπον. ὥστε αὐτὴ ἡ ἱδέα τοῦ ζῴου ἔσται ἑκάστου τῶν ζῴων. τὸ γοῦν ζῷον τὸ ἐν τῷ ἀνθρώπῳ καὶ τὸ ἐν τῷ ἵππῳ εἴ γε ἰδέα ἐστίν, ἐκ τίνος γέγονε; καὶ πῶς ἐξ αὐτοῦ τοῦ ζῴου ζῷον γέ‐ | |
| 15 | γονεν, εἴ γε ἀμφότερα ἰδέα ἐστί; καὶ πῶς δυνατόν ἐστι τὸ ζῷον, ὅπερ οὐ‐ σία ἐστί, τοῦτο παρ’ αὐτὸ τὸ ζῷον ὑπάρχειν, εἴ γε ἀμφότερα οὐσία ἐστί; καὶ ἐπ’ ἄπειρον δὲ ὁ λόγος προέρχεται. Ἀντειπὼν ὁ Ἀριστοτέλης πρὸς τὰ καθόλου ἐντεῦθεν ἀποτείνεται καὶ πρὸς τὰς ἰδέας ὡς καθόλου καὶ αὐτὰς οὔσας. καθόλου δ’ ὑπάρ‐ | |
| 20 | χουσιν ὡς ποιητικὰ καὶ παρακτικὰ τῶν τῇδε. ἀντιλέγει οὖν καὶ πρῶτον ἐπιχείρημα τοῦτον τὸν τρόπον, ὅτι ἡ ἰδέα ἢ μία ἐστὶ τῷ ἀριθμῷ ἢ πολλά. ἀλλ’ εἰ μὲν μίαν αὐτὴν ὑποθώμεθα τῷ ἀριθμῷ καὶ θεωρεῖσθαι ἐν πλείοσι, διασπασθήσεται· εἰ δὲ πολλὰ αὐτὴν ὑποθώμεθα καὶ ἐν ἑκάστῳ θεωρεῖ‐ σθαι, ἄπειροι ἔσονται αἱ ἰδέαι *** γένους καὶ διαφορᾶς ἰδίᾳ οὔσης | |
| 25 | ἰδέας καὶ τῶν ἐπεισοδιωδῶν καὶ τῶν μὴ ἐπεισοδιωδῶν. φασὶ 〈δὲ〉 οἱ Πλα‐ τωνικοὶ ὅτι μίαν φαμὲν εἶναι τὴν ἰδέαν καὶ οὐκ ἔστιν ἀνάγκη διασπα‐ σθῆναι αὐτήν· οὐ γὰρ ὡς ἐν ὑποκειμένῳ τῇ αἰσθητῇ 〈οὐσίᾳ〉 θεωρεῖται, ἀλλ’ ὡς παρακτικὴ καὶ ποιητική. ὥσπερ γὰρ ὁ ἥλιος εἷς ὑπάρχων τῷ | |
| ἀριθμῷ καὶ καταλάμπων τὰ τῇδε οὐ διασπᾶται οὔτε διαβλάπτεται τῇ | 438 | |
In met.439 | ἐνεργείᾳ αὐτοῦ, οὕτω φημὶ καὶ ἐπὶ τῶν ἰδεῶν ὅτι παρακτικαὶ καὶ ποιητι‐ καὶ τῶν τῇδε ὑπάρχουσι μὴ θεωρούμεναι ἐν αὐτοῖς. ὥσπερ οὖν οὐ δια‐ σπᾶται ὁ Σωκράτης τῆς εἰκόνος φθειρομένης, ἐπειδὴ κεχώρισται αὐτῆς, οὕτως οὐδὲ αἱ ἰδέαι παράγουσαι τὰ ἐνταῦθα· καὶ ἔστι τοῦ μὲν εἴδους ὁρι‐ | |
| 5 | σμὸς ζῷον λογικὸν θνητόν, ὡς γίνεσθαι, τῆς δὲ ἰδέας ποιητικὸν αἴτιον ζῴου λογικοῦ θνητοῦ, διότι ἔχων ὁ λόγος τοῦ ζῴου ἐν ἑαυτῷ τὸν λόγον πασῶν καὶ τῶν διαφορῶν, οὕτως παράγει τὰ τῇδε. ὁ γὰρ λόγος τοῦ ζῴου προσλαβὼν τὰς διαφορὰς οὕτως ποιεῖ τὸν ἄνθρωπον ἢ τὸν ἵππον. δευτέρα ἀπορία ὑπῆρχε τοιαύτη, ὅτι τὸ αὐτοζῷον ἢ ἔχει ἐν ἑαυτῷ τὰς διαφορὰς | |
| 10 | ἢ οὐκ ἔχει. εἰ μὲν οὖν ἔχει, ἔσονται ἅμα τὰ ἐναντία ἐν τῷ αὐτῷ, ὅπερ ἄτοπον. εἰ δὲ μὴ ἔχει, ἡνίκα γίνεται ἄνθρωπος, ἢ συντίθενται ἀλλήλοις τὸ αὐτοζῷον καὶ αἱ διαφοραὶ ἢ παρατίθενται ἢ μίγνυνται. ἀλλ’ εἰ μὲν ὑποθώμεθα αὐτὰς παρατίθεσθαι, οὐκέτι ἔσονται ἁπλαῖ αἱ ἰδέαι (βούλον‐ ται δὲ αὐτὰς ἁπλᾶς εἶναι), 〈εἰ δὲ φῶμεν μίγνυσθαι〉 φθαρταὶ ἔσονται· φθεί‐ | |
| 15 | ρονται 〈γὰρ τὰ〉 μιγνύμενα· οὔτε γὰρ ὁ οἶνος μένει μετὰ τὴν μῖξιν οἶνος οὔτε τὸ μέλι μέλι. λέγομεν οὖν καὶ πρὸς ταῦτα ὅτι πρῶτον μὲν τὰ ἐν‐ αντία οὐ δυνατὸν ἐν σώματι συστῆναι, ἐπεὶ ἐν ἀσωμάτῳ οὐδέν ἐστιν ἄτο‐ πον. καὶ γὰρ ἡ φύσις μία καὶ ἡ αὐτὴ οὖσα ἔχει τοὺς λόγους ἐν ἑαυτῇ τοῦ λευκοῦ καὶ τοῦ μέλανος καὶ τοῦ θερμοῦ καὶ τοῦ ψυχροῦ. οὐκ ἄτοπον | |
| 20 | οὖν καὶ τὴν ἰδέαν μίαν καὶ τὴν αὐτὴν οὖσαν ἔχειν τοὺς ἐναντίους λόγους ἐν ἑαυτῇ παρακτικοὺς καὶ νοητικούς. ἔπειτα οὐδὲ ἐναντία ὑπάρχουσι· τὸ γὰρ λογικὸν παρακτικόν ἐστι τοῦ ἀλόγου, καὶ τὸ ἀθάνατον τοῦ θνητοῦ. ἄλλως τε δὴ ἴσμεν ὅτι πολλά ἐστιν ἡ ψυχή, καὶ οὐσία καὶ ζωὴ καὶ δύ‐ ναμις, καὶ ὅμως ἁπλῆν αὐτήν φαμεν εἶναι διὰ τὴν ἑνοποιὸν αὐτῆς δύνα‐ | |
| 25 | μιν, ἐπειδὴ ἑνοποιῶς καὶ οὐσιωδῶς μετέχει τούτων. ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τοῦ θείου· ἔχει γὰρ καὶ οὐσίαν ὑπερούσιον καὶ δύναμιν ἀγαθὴν καὶ ὑπερ‐ δύναμον καὶ ἀγαθότητα, καὶ ὅμως ἁπλοῦν τί ἐστι καὶ θεῖον, καὶ οὐδὲ θέ‐ μις τολμῆσαι ἐπὶ αὐτοῦ σύνθεσίν τινα ὀνομάσαι. οὕτως οὖν φημι καὶ ἐπὶ τῶν ἰδεῶν ὅτι εἰ καὶ δοκοῦσι πολλὰ εἶναι, ἕν τι ὑπάρχουσι διὰ τὴν ἑνο‐ | |
| 30 | ποιὸν αὐτῶν δύναμιν, καὶ λοιπὸν ἀπόρροιαι ἐκεῖθεν ἐρχόμεναι καὶ κατα‐ λάμπουσαι τὰ τῇδε οὕτω γίνονται παρακτικαὶ τῶν τῇδε. οὔτε δὲ πάλιν φθεί‐ ρεσθαι συμβαίνει· τὰ γὰρ σώματα μιγνύμενα φθείρονται, οὐ τὰ ἀσώματα. διὸ | |
| πάντα καταλάμπουσα ἡ θεία πρόνοια οὐ πάλ*** ἀλλοίωσιν· οὔτε γὰρ φθεί‐ | 439 | |
In met.440 | ρονται τὰ *** μιγνύμενα. ἄφραστος γάρ τίς ἐστιν ἐπὶ † τοῦτον γνώ‐ σεως, καὶ ἡ μῖξις ἐπὶ σωμάτων θεωρεῖται. τρίτη ὑπῆρχεν ἀπορία τοι‐ αύτη ἡ λέγουσα, ὅτι εἰ θεωρεῖται τὸ αὐτοζῷον ἐν τῷ ἀνθρώπῳ, ἐπειδὴ τὸ μέρος τῆς οὐσίας οὐσία ἐστὶ καὶ τὸ μέρος τῆς ἰδέας ἰδέα, ἔστι δὲ ὁ | |
| 5 | αὐτοάνθρωπος καὶ ἰδέα καὶ οὐσία, ἔσται οὐσία οὐσίας καὶ ἰδέα ἰδέας, καὶ τοῦτο ἐπ’ ἄπειρον. λέγομεν οὖν πρὸς τοῦτο ὅτι τὰ μὲν συντεταγμένα ἀλλήλοις οὐ λέγονται εἶναι γένη ἐκείνων, ἤγουν 〈ὧν〉 συντεταγμένα ὑπάρ‐ χουσιν, ἀλλὰ στοιχεῖα αὐτῶν. διὸ τὸ ζῷον τὸ ἐν τῷ σώματι, ἤγουν τὸ ἐν τῷ ἀνθρώπῳ ὑπάρχον, οὐ λέγεται γένος εἶναι αὐτοῦ, ἀλλὰ τὸ ἐξῃρη‐ | |
| 10 | μένον λέγομεν γένος εἶναι αὐτοῦ· ὥστε τὸ αὐτοζῷον τοῦ μὲν αὐτοανθρώ‐ που στοιχεῖον ὑπάρχει, τοῦ δὲ ἀνθρώπου τοῦ ἐνταῦθα γένος καὶ ἰδέα. ὥστε οὐκ ἔσται ἰδέα ἰδέας. τετάρτη ἀπορία ἦν τοιαύτη, ὅτι εἰ θεωροῦν‐ ται αἱ ἰδέαι ἐν τοῖς αἰσθητοῖς, ἐπειδὴ ἄπειρα ταῦτα, ἔσονται καὶ αἱ ἰδέαι ἄπειροι· καὶ ἐπειδὴ ἐν φθαρτοῖς θεωροῦνται, ἔσονται καὶ αὐταὶ φθαρταὶ | |
| 15 | καὶ θνηταί. λέγομεν πάλιν πρὸς ταῦτα ὅτι ὥσπερ σὺ λέγεις τὸ καθόλου διὰ πάντων τῶν ὄντων πεφοιτηκέναι, οἷον τὸν λόγον τὸν καθόλου τοῦ ἀν‐ θρώπου, καὶ οὐ διὰ τοῦτο φῂς αὐτὸ εἶναι φθαρτόν, ἅτε δὴ ἐν τοῖς οὖσιν ἀεὶ ὑπάρχον (καὶ εἰ μὲν ἐπιμερίζεται, εἴη ἂν φθαρτόν, καθὸ δὲ διὰ πάν‐ των πεφοίτηκεν, εἴη ἂν καθόλου) *** κεῖνα φησὶν ὅτι μετέχουσιν ἐκεῖνα | |
| 20 | τῆς *** καθὸ δύνανται χωρεῖν, ὁ ἄνθρωπος κατὰ τὰ μέτρα τοῦ ἀνθρώ‐ που, ὁμοίως καὶ ὁ ἵππος καθὸ ἵππος· καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων ὁμοίως. | |
| 22n | Ἔτι δὲ ἐπὶ τῶν αἰσθητῶν ταῦτά τε συμβαίνει καὶ | |
| 23n | τούτων ἀτοπώτερα. | |
| 24 | Ἔτι πρὸς τοὺς τὰς ἰδέας πρεσβεύοντας ἐνίσταται, καί φησιν ὅτι τὸ | |
| 25 | εἶδος αὐτὸ καθ’ αὑτὸ οὔτε γίνεται οὔτε φθείρεται. οὐ γὰρ γίνεται τὸ εἶ‐ δος τῆς οἰκίας αὐτὸ καθ’ αὑτὸ οὔτε φθείρεται, ἀλλὰ τὸ σύνθετόν ἐστι τὸ γινόμενον καὶ φθειρόμενον τὸ ἔνυλον εἶδος. διὰ γοῦν ταύτην τὴν αἰ‐ τίαν τῶν καθ’ ἕκαστα καὶ φθαρτῶν οὐχ ὑπάρχουσιν ὁρισμοί. ὥσπερ γὰρ οὐκ ἐνδέχεται τὴν ἐπιστήμην ποτὲ μὲν εἶναι ποτὲ δὲ μὴ εἶναι, οὕτως οὐ‐ | |
| 30 | δὲ ὁρισμὸν ἐνδέχεται ποτὲ μὲν εἶναι ποτὲ δὲ μὴ εἶναι. εἰ γὰρ ἀρχαὶ τῶν ἐπιστημῶν οἱ ὁρισμοὶ ὑπάρχουσιν, οὔτε δὲ δυνατὸν τὴν τοῦ τριγώνου ἐπι‐ | |
| στήμην τὴν δεικνῦσαν τὰς 〈δύο〉 ὀρθὰς ποτὲ μὲν εἶναι ποτὲ δὲ μὴ εἶναι, | 440 | |
In met.441 | εἰ οὖν τοῦτο, φησίν, ἐστὶν ἀληθές, ἀδύνατον τῶν φθαρτῶν εἶναι ὁρισμούς, ἐπεὶ οὕτως ἔσται ποτὲ μὲν ὁρισμός, ποτὲ δὲ οὐκ ἔσται· ὄντος μὲν γὰρ ὑπάρχει, μὴ ὄντος δὲ οὐκέτι ὑπάρξει, ὅπερ ἐστί, φησίν, ἀδύνα‐ τον. διὸ τῶν εἰδῶν ὑπάρχουσιν οἱ ὁρισμοί, τὰ δὲ καθ’ ἕκαστα ἐξ ὑπο‐ | |
| 5 | γραφῆς ὁρίζονται, ἢ ὡς ἄνθρωπον ὄντα ὁριζόμεθα τῷ κυρίως ὁρισμῷ. ταῦτα εἰρηκώς φησιν ὅτι οὐκοῦν εἰ μὴ δυνατὸν τῶν καθ’ ἕκαστα εἶναι ὁρισμούς, οὐδὲ τῶν ἰδεῶν ἔσονται ὁρισμοί· ἀτόμους γὰρ αὐτὰς ὑποτί‐ θενται, οἱ δὲ ὀρισμοὶ ἐκ γενῶν καὶ διαφορῶν ὑπάρχουσιν. οὗτος γὰρ ὁ λόγος ἐξ ὀνομάτων σύγκειται ὁ τοῦ ὁρισμοῦ ***στα ὑπάρχουσιν | |
| 10 | ἢ ἐγν*** ὑποθώμεθα αὐτὰ εἶναι ἄγνωστα, ἄτοπον *** πῶς γὰρ δυνατὸν ἄλλο τι γινώσκεσθαι τῶν ὁρισμῶν ἀγνοουμένων, δι’ ὧν τὰ ἄλλα σαφηνίζονται; εἰ δὲ ὑποθώμεθα ταῦτα εἶναι γνώριμα, πᾶσα ἀνάγκη κοινὰ αὐτὰ εἶναι. τὸ γὰρ ζῷον ὄνομα καὶ τὸ λευκὸν γνώριμα ὑπάρχοντα κοινά εἰσι καὶ πλείοσιν ἐφαρμόττουσιν. ὥστε οὐ μόνῃ τῇ ἰδέᾳ ὑπάρξει ὁ | |
| 15 | ὁρισμός, ἀλλὰ πλείοσιν· ὥστε οὐδὲ κυρίως ἔσται οὗτος ὁρισμός. εἰ δέ τις εἴποι ὅτι δεδόσθω αὐτὰς κοινὰς εἶναι χωρὶς καὶ χωρίς, ἅμα μέντοι συνερχομένας μίαν δηλοῦν οὐσίαν τὴν τῆς ἰδέας, ὥσπερ τὸ ζῷον λογικὸν θνητόν, εἰ οὖν ταῦτά τις εἴποι, λέγομεν πρὸς αὐτὸν ὅτι ἡ ἰδέα αὕτη ἢ κατηγορεῖται ἐκείνου οὗ ἐστιν ἰδέα, ἢ οὐ κατηγορεῖται. εἰ μὲν οὖν μὴ | |
| 20 | κατηγορεῖται, οὐδὲ ἐξ αὐτῆς ἔχει τὴν ὕπαρξιν οὔτε ἰδέα αὐτοῦ ἐστιν. εἰ δὲ κατηγορεῖται αὐτοῦ, δῆλον ὅτι καὶ ὁ ὁρισμὸς αὐτῆς κατηγορηθήσεται αὐτοῦ, καὶ οὕτως πάλιν οὐκ ἔσται ἀτόμων ὁρισμός· δύο γὰρ πραγμάτων ἐστὶν ὁρισμός. εἰδέναι δὲ χρὴ ὅτι ἀνάγκη ἐστὶ λέγειν ἰδέας· οὔτε γὰρ ἐκ τῆς ὕλης θέμις λέγειν τὰ τῇδε γίνεσθαι, ἀλλ’ ἐκ προϋπαρχούσης αἰτίας, | |
| 25 | εἰ μήτι εἴποι ὁ Ἀριστοτέλης ὅτι ἡ φύσις αὐτὰ τῷ εἶναι ποιεῖ, ὥσπερ τὸ πῦρ αὐτῷ τῷ εἶναι θερμαίνει. ἀλλὰ δεῖ καὶ τὴν πρόνοιαν αἰτίαν ὑποτί‐ θεσθαι· αὕτη δὲ οὐκ ἀλόγως ποιεῖ. *** δημιουργικὸν ὁ Ἀριστοτέλης, μάχεται δὲ πρὸς τοὺς ὑποτιθεμένους ἀτόμους εἶναι οὐσίας ἀφθάρτους τῶν τῇδε, καὶ ἐξ αὐτῶν γίνεσθαι τὰ τῇδε, τοῦ δημιουργοῦ εἰς αὐτὰ ἀφορῶντος | |
| 30 | καὶ οὕτως ποιοῦντος, οἷον ἄνθρωπον καὶ ἵππον καὶ ὅσα ἄλλα τοιαῦτα εἴδη ὑπάρχουσιν. | |
| 32n | Ἔτι δὲ ἐπὶ τῶν αἰσθητῶν ταῦτά τε συμβαίνει καὶ τού‐ | |
| 33n | των ἀτοπώτερα. | |
| 34 | Φησὶν ὅτι τοῖς ὑποτιθεμένοις ἰδέας ταῦτα ἕπεται τὰ εἰρημένα καὶ τούτων | |
| 35 | ἀτοπώτερα, τὸ γίνεσθαι ἀπείρους ἰδέας. εἰ οὖν ἀδύνατον τοῦτο οὕτως | 441 |
In met.442 | ἔχειν, δῆλον ὅτι οὐκ ἔστιν ἰδέα αὐτῶν οὕτως ὥς τινές φασιν, τουτ‐ έστιν ἄτομοι οὐσίαι αὐταὶ καθ’ αὑτὰς ὑπάρχουσαι καὶ κεχωρισμέναι. εἶτά φησιν ὅτι ἐπεὶ διαφέρει ἡ σύνθετος οὐσία τῆς κατὰ τὸ εἶδος οὐσίας (ἡ γὰρ σύνθετος οὐσία σὺν τῇ ὕλῃ, ἡ δὲ κατὰ τὸ εἶδος αὐτὴ καθ’ αὑτὴν | |
| 5 | ὑπάρχει), φησὶν οὖν ὅτι τῆς συνθέτου οὐσίας ἐστὶ φθορὰ καὶ γένεσις· αὕτη γάρ ἐστιν ἡ γινομένη καὶ φθειρομένη· τὸ γὰρ εἶδος [τοῦ οἴκου] αὐτὸ καθ’ αὑτὸ οὔτε γίνεται οὔτε φθείρεται, ὥσπερ τὸ τῆς οἰκίας εἶδος, ἀλλ’ ἄνευ γενέσεως καὶ φθορᾶς εἰσι καὶ οὔκ εἰσι· δέδεικται γὰρ ὅτι οὐδεὶς ταῦτα γεννᾷ οὐδὲ ποιεῖ, τὸν τελευταῖον λόγον τῆς φύσεως, καὶ ἀνωτέρω δὲ *** | |
| 10 | διὰ ταύτην γὰρ τὴν αἰτίαν τῶν οὐσιῶν τῶν αἰσθητῶν τῶν καθ’ ἕκαστα οὔτε ὁρισμὸς οὔτε ἀπόδειξις ὑπάρχει, ἐπειδὴ ἔνυλα ὑπάρχουσι, καὶ ἡ φύσις αὕτη οἵα τέ ἐστι δέχεσθαι καὶ τὸ εἶναι καὶ τὸ μὴ εἶναι· διὸ φθαρτὰ ὑπάρχουσι πάντα τὰ καθ’ ἕκαστα. εἰ τοίνυν ἡ ἀπόδειξις τῶν ἀν *** ὑπάρχει, καὶ ὁ ὁρισμὸς δὲ τοιοῦτός ἐστιν, ὥσπερ οὐ δυνατὸν τὴν | |
| 15 | ἐπιστήμην 〈ποτὲ μὲν εἶναι〉 ποτὲ δὲ μὴ εἶναι, καθάπερ εἴρηται ἐν τῇ θε‐ ωρίᾳ, δόξα δὲ τὸ τοιοῦτόν ἐστι καὶ οὐκ ἐπιστήμη, οὕτως οὐδὲ ἀπόδειξιν οὔτε δὲ ὁρισμὸν δυνατόν ἐστι ποτὲ μὲν εἶναι ποτὲ δὲ μὴ εἶναι· δόξα γάρ ἐστι τοῦ ἐνδεχομένου καὶ ἄλλως ἔχειν. ὥστε τῶν τοιούτων οὐ δυνατὸν εἶναι ὁρισμὸν οὔτε δὲ ἀπόδειξιν. τοῖς γὰρ ἐπιστήμοσιν ἄδηλα ὑπάρχουσι τὰ φθει‐ | |
| 20 | ρόμενα, ἡνίκα ἐκ τῆς αἰσθήσεως ἀπέλθωσι φθαρέντα, καὶ σωζομέ‐ νων τῶν λόγων αὐτῶν ἐν τῇ ψυχῇ, οἷον τοῦ Σωκράτους μετὰ θάνατον αὐτοῦ, οὐκ ἔστιν ὁρισμός. πῶς γὰρ τὸ μὴ ὂν δυνατόν ἐστιν ὁρίσασθαι; ὡς διὰ πλειόνων ἐδείξαμεν. οὔτε δὲ ἰδέαν οὐδεμίαν δυνατόν ἐστιν ὁρίσα‐ σθαι· ἀτόμους γὰρ ὑποτίθενται τὰς ἰδέας καὶ χωριστάς. τὸν δὲ ὁρισμὸν | |
| 25 | πᾶσά ἐστιν ἀνάγκη ἐξ ὀνομάτων εἶναι, ὡς εἴρηται ἐν τῷ Περὶ ἑρμηνείας, τί ἐστι λόγος. λόγον δὲ οὐκ ἀποδώσει ὁ ὁριζόμενος πρᾶγμα ἄγνωστον· τὰ δὲ γνώριμα κοινά εἰσιν, ὡς εἴρηται ἐν τῇ θεωρίᾳ, ὡς [κοινὰ] καὶ ἄλ‐ λοις ὑπάρχοντα ταῦτα, οἷον, ὥς φησιν αὐτός, εἴ τις ὁρίσαιτο ζῷον ἰσχνὸν λευκόν, ταῦτα δὲ καὶ ἄλλοις ὑπάρξουσιν. εἰ δέ τις, φησίν, | |
| 30 | εἴποι μηδὲν κωλύειν χωρὶς μὲν πάντα πολλοῖς ὑπάρχειν, συμφο‐ ρούμενα δὲ ἑνὶ ὑπάρχειν, πρῶτον μὲν ἕψεται τῷ λόγῳ, ἐπειδὴ καὶ τοῖς μέρεσι τῆς οὐσίας τοῦ ὁριστοῦ ἁρμόττει ὁ ὁρισμός, τῷ ζῴῳ καὶ τῷ δίποδι, ὥστε τὸ ζῷον ἅμα καὶ δίπουν ἔσται καὶ τὸ 〈δίπουν ἅμα〉 καὶ | |
| ζῷον ἔσται, καὶ οὕτως ὑπάρχει τὸ ζῷον ***πουν ζῷον, ὅπερ ἐστὶν | 442 | |
In met.443 | ἄτοπον. καὶ τοῦτο ἐπὶ μὲν τῶν ἀιδίων ἀνάγκη εἶναι, πρότερά γε ὄντα τὰ ἀίδια καὶ μέρη τοῦ συνθέτου, τὸ ὑπάρχειν τὸν ὁρισμὸν τοῦ συν‐ θέτου τοῖς ἁπλοῖς αὐτοῦ μέρεσιν. ἀλλὰ μὴν καὶ χωριστὰ ὑπάρ‐ χουσιν, εἴπερ † τὴν αὐτὴν ἀχώριστον εἶναι βούλονται, τουτέστιν οὔτε ζῷον | |
| 5 | οὔτε δίπουν, εἰ ἀμφότερα αὐτῷ ὑπάρχουσι τῷ ἀνθρώπῳ τὸ ζῷον δίπουν. εἰ μὲν οὖν μηδὲν *** οὐκ ἔσται τὸ γένος ἕτερόν τι παρὰ τὰ εἴδη· εἰ δὲ καὶ ἔστιν, ὥσπερ καὶ ἔστι τὸ γένος ἕτερον παρὰ τὸ εἶδος, ἔσται καὶ ἡ διαφορά. εἶτα ὅτι καὶ πρότερα ταῦτα ὑπάρχουσι τῷ εἶναι· διὸ συναναιροῦσι καὶ οὐ συναναιροῦνται. συμ‐ | |
| 10 | βήσεται οὖν καὶ ἐξ ἰδεῶν ἰδέας γίνεσθαι (ἁπλούστερα γὰρ τὰ παραλαμβα‐ νόμενα εἰς ἄλλων σύνθεσιν), ὥστε ἐκ τῆς ἰδέας τοῦ αὐτοζῴου καὶ ἐκ τοῦ δίποδος γίνεται ὁ αὐτοάνθρωπος. ἀνάγκη οὖν κατηγορεῖσθαι τὸ ζῷον καὶ τὸ δίπουν τῶν ὑπ’ αὐτά, ἐξ ὧν ἔσται τις ἰδέα, ἣν ἀδύνατόν ἐστιν ἐπὶ πλειόνων κατηγορῆσαι ἢ ἑνός. ὅπερ οὐκ ἔστιν ἀληθές· πᾶσαν γὰρ ἰδέαν | |
| 15 | μεθεκτὴν εἶναι βούλονται, εἴ γε ἐξ αὐτῶν τὰ τῇδε· ὥστε κατηγοροῦνται τῶν ἐνταῦθα. εἰ οὖν τοῦτο, καὶ οἱ ὁρισμοὶ αὐτῶν· ὥστε πάλιν οὐκ ἔσον‐ ται ἀτόμων ὁρισμοί. | |
| 18n | Ὥσπερ οὖν εἴρηται, λανθάνει ὅτι ἀδύνατον ὁρίσα‐ | |
| 19n | σθαι ἐν τοῖς ἀιδίοις. | |
| 20 | Δείξας ὅτι οὐ δυνατὸν εἶναι τῶν ἀτόμων ὁρισμόν, ἐντεῦθέν φησιν ὅτι ἐπὶ τῶν ἀιδίων λανθάνει τὸ τοιοῦτον καὶ γίνεται ὑπόνοια ὅτι ἐστὶ δυνατὸν ὁρισμὸν *** ἀπάτη ἐκ τῆς ἀιδιότητος *** ἀιδίων πραγμάτων ὑπάρ‐ χουσιν 〈οἱ〉 ὁρισμοί. καὶ ἀποδιδόασιν τὸν ὁρισμὸν τοῦ ἡλίου λέγοντες οὕτως 〈ὅτι〉 ἥλιός ἐστιν ἄστρον ὑπὸ γῆν ἰόν, ἤγουν ὅτι ἄστρον ἐστὶν νυκτικρυφές, | |
| 25 | μὴ φαινόμενον ἐν νυκτί. οἱ δὲ τοιοῦτοι ὁρισμοὶ οὐχ ὑπάρχουσιν οὐσιώδεις, ἀλλὰ κατὰ συμβεβηκός· διὸ ἀναιρουμένων αὐτῶν οὐκ ἀναιρεῖται ὁ ἥλιος. ἐὰν γὰρ καθ’ ὑπόθεσιν στήσω τὸν ἥλιον, οὔτε ὑπὸ γῆν ἀπέρχεται οὔτε νυκτικρυφὲς γίνεται, καὶ οὐδὲν ἧττον καὶ τότε ἐστὶν ἥλιος· οὐσίαν γάρ τινα δηλοῖ. πῶς δὲ δυνατόν ἐστι τοῦ κυρίως ὁρισμοῦ ἀναιρουμένου μένειν τὸ | |
| 30 | ὁριστόν, οἷον τοῦ ζῴου λογικοῦ θνητοῦ μένειν τὸν ἄνθρωπον; ἄλλως τε δὴ ὥσπερ ὁ ὁρισμὸς ὁ φερόμενος κατὰ τοῦ Σωκράτους ὅτι ζῷον λογικὸν | |
| θνητὸν οὐ κατὰ μόνου Σωκράτους φέρεται, ἀλλὰ καὶ κατὰ τῶν ἄλλων ἀν‐ | 443 | |
In met.444 | θρώπων, καὶ οὐκ ἔστι μόνου τοῦ ἀτόμου, οὕτω δὲ καὶ εἰ πολλοὶ ὑπάρ‐ χουσιν ἥλιοι, οὗτος ἂν ὁ ὁρισμὸς κατὰ πάντων τῶν ἡλίων ἐφέρετο. ὥστε τοῦ ἀτόμου οὐχ ὑπάρχει κυρίως ὁρισμός. ἀμέλει τοι διὰ ταύτην τὴν αἰ‐ τίαν, φησίν, οὐ πειρῶνται ἀποδιδόναι τῆς ἰδέας ὁρισμόν, ἐπειδὴ ἄτομός | |
| 5 | ἐστιν ἡ ἰδέα. εἰ οὖν ὑποθώμεθα ὁρισμὸν αὐτῆς εἶναι, δῆλον ὅτι οὗτος 〈ὁ〉 ὁρισμὸς ἐφαρμόσει καὶ τῷ αἰσθητῷ πράγματι, οὗ ἐστιν ἰδέα· ὥστε οὐκ ἔσται ἔτι ἀτόμων ὁρισμός. Ταῦτα εἰρηκὼς ζητεῖ ἐφεξῆς καὶ ἐπιλύεται τὴν ἀπορίαν, ἣν ἀνωτέρω ἠπόρησεν, ὅτι οὐ δυνατὸν ἐξ ἐνεργείᾳ οὐσιῶν οὐσίαν γίγνεσθαι. πῶς οὖν | |
| 10 | φαμεν ταύτας [δὲ] τὰς αἰσθητὰς οὐσίας γίνεσθαι; καί φησιν ὅτι τὰ μέρη, ταὐτὸν δὲ εἰπεῖν τὰ καθόλου, οἷον τὸ ἁπλῶς ζῷον, τὸ λογικόν, ἡ χεὶρ ἡ ἁπλῶς καὶ τὰ τοιαῦτα πάντα καὶ ὅλα τὰ μέρη, ὡς συντόμως φάναι, καὶ ἐνεργείᾳ ὑπάρχει καὶ δυνάμει. ἐνεργείᾳ γάρ φαμεν αὐτὰ εἶναι, καθὸ ἕκα‐ στον αὐτῶν ἔχει οἰκείαν ἐνέργειαν, οἷον τὸ ζῷον τὴν αἴσθησιν, τὸ λογικὸν | |
| 15 | τὸ βουλεύεσθαι, ἡ χεὶρ τὸ ἀντιλαμβάνεσθαι, ἡ καρδία, εἰ τύχοι, τὸ σφύ‐ ζειν. καὶ πάλιν δέ φαμεν εἶναι αὐτὰ δυνάμει, καθὸ οὐκ ἔχουσιν οἰκείαν περιγραφὴν καὶ μὴ δεομένην ἑτέρου πρὸς ὕπαρξιν. τὸ μέντοι γε μέρος οὐκ ἔστιν αὐτὸ καθ’ αὑτό· οὔτε γὰρ ἔχει οἰκείαν περιγραφήν, ἀλλ’ ὑπὸ τοῦ ὅλου συνέχεται καὶ κρατεῖται καὶ ζῳοποιεῖται, ὥσπερ τὸ μέρος τῆς | |
| 20 | γραμμῆς οὐ λέγεται εἶναι ἐνεργείᾳ ἐν τῇ γραμμῇ ἀλλὰ δυνάμει, ἐπειδὴ μὴ ἔχει οἰκείαν περιγραφὴν αὐτὴ καθ’ αὑτήν, ἀλλὰ μετὰ τῆς ὅλης ἐστίν, ὡς εἴρηται. καὶ οὐδὲν ἄτοπον ἕψεται 〈τῷ〉 λέγειν ἐξ οὐσιῶν γίνεσθαι τὰς οὐσίας, οὐκέτι ἐνεργείᾳ κεχωρισμένων, ἀλλὰ δυνάμει. ταῦτα εἰρηκώς φησιν ἐφεξῆς ὅτι ἐδείχθη ὅτι τὰ καθόλου οὔκ εἰσιν οὐσίαι, ἐπειδὴ μηδ’ ἔχουσιν | |
| 25 | αὐτὰ καθ’ αὑτὰ οἰκείαν περιγραφήν· διὸ ἐὰν ἀποσπασθῇ τὸ μέρος, οὐ γί‐ νεται ἓν ἀλλὰ πολλά, καὶ ἀπόλλυται († ἃ γὰρ τὴν ἑνοῦσαν αὐτὰ δύναμιν καὶ ζῳοποιοῦσαν, φημὶ δὴ τὴν ψυχήν), καὶ οὕτως γίνεται ἐνεργείᾳ τὰ τέσ‐ σαρα στοιχεῖα. δῆλον ὅτι οὐδέποτε τὸ ὂν οὔτε δὲ τὸ ἓν οὐσίας δηλοῦσιν, ἐπειδὴ καθόλου ὑπάρχουσιν 〈ἅτε κατὰ〉 πολλῶν κατηγορούμενα· ὁμωνύμα | |
| 30 | γάρ ἐστιν, ὡς ἐν Κατηγορίαις ἐμάθομεν, ὥσπερ καὶ τὸ στοιχεῖον καὶ ἡ ἀρχή. κατὰ πολλῶν γὰρ φέρονται καὶ ἡ ἀρχὴ καὶ τὸ στοιχεῖον· λέγονται 〈γὰρ〉 στοιχεῖα καὶ αἱ συλλαβαὶ τῶν λόγων, καὶ ὁ θεμέλιος τῆς οἰκίας. καὶ πάλιν ἀρχὴ τὸ ὑλικόν, τὸ εἰδικόν, τὸ τελικόν, τὸ ὀργανικὸν καὶ ἄλλα πλεῖστα. εἶτά φησιν ὅτι μᾶλλόν ἐστιν οὐσία τὸ ὂν καὶ τὸ ἓν ἤπερ ἡ | |
| 35 | ἀρχὴ καὶ τὸ στοιχεῖον, ἐπειδὴ τὸ ὂν καὶ τὸ ἓν κατὰ ὄντων φέρονται, τὸ | 444 |
In met.445 | δὲ στοιχεῖον καὶ ἡ ἀρχὴ καὶ κατὰ μὴ ὄντων, ἡνίκα λέγομεν ὅτι μέλλει ἡ ἀρχὴ γίνεσθαι τοῦ ἐμβρύου τοῦ μήπω ὄντος ἢ τοῦ πλοίου. εἶτα ταῦτα εἰπών φησιν ὅτι οἱ τὰς ἰδέας εἰρηκότες κατὰ τὶ μὲν ὀρθῶς εἰρήκασι, κατὰ τὶ δὲ οὐκ ὀρθῶς. καθὸ μὲν γὰρ χωριστὰς αὐτὰς ὑποτίθενται, ὀρθῶς | |
| 5 | εἰρήκασιν, ἐπειδὴ ἴδιον τοῦτό ἐστιν οὐσίας τὸ αὐθυπόστατον καὶ κεχωρισ‐ μένον αὐτὸ καθ’ αὑτὸ ὑπάρχον· καθὸ δὲ ἑτέρας οὐσίας αἰσθητὰς ποιοῦσιν ἀφθάρτους καὶ ἀιδίους, οὐκ ὀρθῶς· οἷον ἄνθρωπος ἀίδιος, ἐξ οὗ οἱ κατὰ μέρος ἄνθρωποι, ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ ἵππου καὶ τῶν ἄλλων ὁμοίως. δυνα‐ τὸν οὖν ἦν ἀιδίους εἶναι τὰς ἰδέας, κἂν μὴ εἶεν αἰσθηταί, ὥσπερ καὶ τὰ | |
| 10 | ἄστρα τὰ μὴ φαινόμενα ἀίδια ὑπάρχουσι, καὶ μὴ ὄντα ἡμῖν αἰσθητά. εἶτα λοιπὸν ταῦτα εἰρηκὼς ἐπαναλαμβάνει τὸν λόγον καὶ δείκνυσι ποίαν κυρίως βούλεται εἶναι οὐσίαν, ὅτι τὴν κατ’ εἶδος, τουτέστι τὸ ἄυλον εἶδος. | |
| 13n | Ὥσπερ οὖν εἴρηται, λανθάνει ὅτι ἀδύνατον ὁρίσασθαι. | |
| 14 | *** ἀτόμων ὁρισμὸς *** παραλογιζόμενοι ἑαυτούς, οἷον ἐπὶ ἡλίου | |
| 15 | καὶ σελήνης· οὐ μόνον γὰρ διαμαρτάνουσι τῷ ἐπάγειν τοιούτους ὁρισμούς, ὧν ἀφαιρουμένων ἔτι ἔσται ἥλιος, τὸ ὑπὸ γῆν ἰόν, ἤγουν ἄστρον νυκτικρυφές. ἐὰν οὖν καθ’ ὑπόθεσιν στῇ ὁ ἥλιος ἤγουν ἀεὶ φαίνῃ, οὐκέτι κατ’ αὐτοὺς ἔσται ἥλιος. ἀλλ’ ἄτοπον εἰ μή, τουτέστιν εἰ μὴ ὑποθώμεθα αὐτὸν εἶναι καὶ στάντα ἤγουν ἀεὶ φαίνοντα, ὥσπερ ἐπί τινος οἰκή‐ | |
| 20 | σεως. ὁ γὰρ ἥλιος οὐσίαν τινὰ σημαίνει· τῶν οὖν συμβεβηκότων αὐτοῦ ἀναιρεθέντων οὐδὲν ἧττον μένει. ἄλλως τε δὴ εἰ ἕτεροι ἐγένοντο ἥλιοι, ὥσπερ πολλοὶ ἄνθρωποι, δῆλον ὅτι εἷς ἔσται αὐτῶν λόγος κοινός. ἀλλ’ ἦν τῶν καθ’ ἕκαστα ὁ ἥλιος, ὥσπερ Κλέων ἢ Σωκράτης. ὥσπερ οὖν οὐ δυνατὸν τούτους κυρίως ὁρίσασθαι, ἐπειδὴ οἱ ὁρισμοὶ τῶν καθόλου ὑπάρ‐ | |
| 25 | χουσιν, οὕτως οὐδὲ τὸν ἥλιον. ἐπεὶ διὰ τίνα αἰτίαν οὐδεὶς ἐπάγει ὁρισμὸν ἰδέας ἢ ἀτόμου οὐσίας, ὡς αὐτός φησιν; εἰ γὰρ ὁρίσαιτο τὴν ἰδέαν, ἐφαρ‐ μόσει † καὶ οὐκ ἔστιν ἰδέα, ὥστε οὐκέτι ἔσται ἄτομος ἰδέα. διὸ ἐπήγαγε λέγων ὅτι γένοιτο γὰρ ἂν δῆλον πειρωμένῳ ὅτι ἀληθὲς τὸ νῦν εἰ‐ ρημένον ὅτι τῶν ἀτόμων οὐκ ἔστιν ὁρισμός. | |
| 30n | Φανερὸν δὲ ὅτι καὶ τῶν δοκουσῶν οὐσιῶν εἶναι. | |
| 31 | Ἐντεῦθεν ἐπιλύεται τὴν ἀπορίαν τὴν λέγουσαν ὅτι οὐ δυνατόν ἐστιν | |
| ἐξ ἐνεργείᾳ οὐσιῶν γίνεσθαι οὐσίας. φησὶν οὖν ὅτι φανερὸν ὅτι καὶ τῶν | 445 | |
In met.446 | δοκουσῶν εἶναι οὐσιῶν, τουτέστι τῶν καθόλου ὡς μερῶν, αἱ πλεῖσται δυνάμεις εἰσί, τά τε μόρια τῶν ζῴων· οὐδὲν γὰρ αὐτῶν κεχωρισμένον ἐστὶν αὐτὸ *** θεωρίᾳ, ἀλλ’ † ὑπὸ τοῦ ***ρισθῇ, τότε λοιπὸν ὡς ὕλη εὑρίσκεται, ὄντα γῆ καὶ πῦρ καὶ ὕδωρ καὶ ἀήρ. οὐδὲν γὰρ 〈αὐτῶν〉 | |
| 5 | ἓν ἀλλ’ οἷον σωρός, πρὶν ἢ πεφθῇ καὶ γένηταί τι ἐξ αὐτῶν τῶν μορίων. δῆλον 〈δ’ ὅτι〉 μάλιστα 〈τὰ〉 τῶν ἐμψύχων μόρια καὶ τὰ τῆς ψυχῆς ἔχουσι τὴν δυάδα ταύτην, φημὶ δὴ τὸ ἐνεργείᾳ καὶ δυνάμει· ἐνεργείᾳ μὲν τῷ ἔχειν ἰδίας κινήσεις, καθάπερ εἴρηται ἡμῖν ἐν τῇ θεωρίᾳ. διὸ ἐνία ζῷα ζῶσι καὶ μετὰ τὴν διαίρεσιν, ὥσπερ ὄφεις, ὡς ἐχόντων δηλονότι τῶν | |
| 10 | μορίων ἰδίαν ἐνέργειαν, οὐκ ἀρκοῦσαν δὲ ἐπὶ πολὺν χρόνον διὰ τὴν τοῦ ὀργάνου ἀνεπιτηδειότητα. ὅμως μέντοι γε δυνάμει ὑπάρχουσιν ἐν τῷ ὅλῳ, ἡνίκα ἐστὶν ἓν καὶ συνεχὲς φύσει, τουτέστιν ὑπὸ φύσεως, ἀλλὰ μὴ βίᾳ ἢ συμφύσει· τὸ γὰρ τοιοῦτον πήρωσις ὑπάρχει. οἷον συμφύσει ὡς ἐπὶ τῶν μὴ διεσχισμένων δακτύλων· τὸ γὰρ ἓν ἔχουσι συμφύσει, οὐ δι’ ἁμαρτίαν | |
| 15 | τῆς φύσεως, ἀλλὰ τῆς ὕλης· βίᾳ δὲ ὡς ἐπὶ τῶν κλωμένων καὶ ἐχόντων ἕνωσιν ὑπὸ τῆς βίας, τῆς τέχνης, εἰ τύχοι, τοῦ γινομένου πόρου ἕνωσιν δοκοῦντος ποιεῖν. εἰ οὖν, φησίν, ἐδείχθη τὰ καθόλου ὡς μέρη ὅτι οὔκ εἰσιν οὐσίαι, δῆλον ὅτι οὔτε τὸ ἓν οὔτε τὸ ὂν ἐνδέχεται εἶναι οὐσίαν, ὥσπερ οὐδὲ τὰ στοιχεῖα ἢ τὴν ἀρχήν, ἐπειδὴ κατὰ πολλῶν λέγεται· | |
| 20 | τοιαῦτα δὲ τὰ καθόλου. ζητοῦμεν οὖν τὴν ἀρχήν, οἷον, εἰ τύχοι, τὸν θεμέλιον, ἵνα εἰς γνώριμον ἐντεῦθεν ἔλθωμεν, τουτέστι τὸ εἶδος, ἐπειδὴ τὰ πράγματα κατὰ τὸ εἶδος χαρακτηρίζονται. *** ἤπερ ἡ ἀρχὴ καὶ τὸ αἴτιον, καθάπερ ἐν τῇ θεωρίᾳ ἡμῖν εἴρηται· οὔτε γὰρ ταῦτα κυρίως ὑπάρχουσιν οὐσίαι, τὸ ὂν καὶ τὸ ἕν, εἴπερ μηδὲ [τῶν] ἄλλο κοινὸν μηδέν ἐστιν | |
| 25 | οὐσία, ὡς ἔδειξε. φησὶν οὐδενὶ γὰρ ἄλλῳ ὑπάρχει ἡ οὐσία, εἰ μὴ μόνῃ ἑαυτῇ καὶ τῷ ἔχοντι αὐτήν, ὥσπερ ἡ τοῦ Σωκράτους οὐσία οὐχ ὑπάρχει ἄλλῳ τινί, εἰ μὴ μόνῳ τῷ Σωκράτει. τὸ οὖν ἕν, φησί, τὸ δηλοῦν οὐσίαν καὶ ἓν τῷ ἀριθμῷ, οὐ λέγεται πολλαχῇ καὶ ἅμα *** καὶ τὸ αὐτὸ οὐκ ἔστιν οὐ‐ σία· ὥστε οὐδὲν τῶν καθόλου ὑπάρχει παρὰ τὰ καθ’ ἕκαστα χωρίς, | |
| 30 | ἀλλ’ ἐν αὐτοῖς τὸ εἶναι ἔχει. ἀλλ’ οἱ τὰ εἴδη λέγοντες κατὰ τὶ μὲν ὀρθῶς λέγουσι χωρίζοντες αὐτά, εἴπερ οὐσίας βούλονται 〈εἶναι〉 τὰς | |
| ἰδέας (αἱ γὰρ οὐσίαι αὐταὶ καθ’ αὑτὰς βούλονται εἶναι κεχωρισμέναι), κατὰ | 446 | |
In met.447 | τὶ δὲ οὐκ ὀρθῶς, ὅτι τὸ ἓν ἐπὶ πολλῶν εἶδος λέγουσιν, ἐπειδή, φησί, καὶ καθόλου ὑποτίθενται τὰς ἰδέας οὐσίας εἶναι. ἁμαρτάνουσι δὲ μὴ ἔχοντες ἀποδοῦναι τίνες εἰσὶν αἱ τοιαῦται οὐσίαι ἄφθαρτοι παρὰ τὰς καθ’ ἕκαστα καὶ αἰσθητάς. τὸ αὐτὸ οὖν εἶδος ὑποτίθενται † τὸν | |
| 5 | ἀίδιον καὶ τὸν ἄφθαρτον ἄνθρωπον ἀίδιον ὅμοιον τῷ φθαρτῷ, ὁμοίως δὲ καὶ ἵππον, καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων ὁμοίως (ἴσμεν γὰρ αὐτά) λέγοντες αὐτο‐ άνθρωπον καὶ αὐτοΐππον, τοῖς αἰσθητοῖς προστιθέντες τὸ ῥῆμα τὸ αὐτό. εἰ ὑπέθεντο δὲ τῶν ἄστρων ἔνια ἀφανῆ εἶναι, οὐδὲν ἧττον, φησίν, ἀίδια ὑπάρχουσι, κἂν ἡμεῖς μὴ ὁρῶμεν αὐτά. ὥστε οὐδὲν ἄτο‐ | |
| 10 | πον, εἰ καὶ νῦν μὴ ἔχομεν τίνες ἦσαν αἱ ἰδέαι, ἀλλ’ εἶναί γέ τινας ἴσως ἀ*** θεμένους αἰσθη*** διαμάχεται ὁ Ἀριστοτέλης *** τοὺς δημιουργικούς· καὶ ἐνταῦθα *** δηλώσει τὴν διάνοιαν αὐτοῦ. φησὶν οὖν ὅτι ἀπέδειξεν ὁ λόγος ὅτι τῶν καθόλου λεγομένων οὐδέν ἐστιν οὐσία *** ἐξ οὐσιῶν οὕτως ὡς προϋπάρχειν αὐτὴν καθ’ αὑτὴν ἐνερ‐ | |
| 15 | γείᾳ, ἀλλ’ ὁ λόγος ὁ καθόλου προάγει τὰ μερικὰ ἐν ἅπασι θεωρούμενος. τί οὖν χρὴ καὶ πῶς δεῖ λέγειν περὶ τῆς οὐσίας, ἄλλην ἀρχὴν ποιη‐ σάμενοι λέγωμεν· ἴσως γὰρ ἐκ τούτων πᾶσιν ἔσται δῆλον καὶ περὶ ἐκείνης τῆς οὐσίας, ἥτις ἐστὶ κεχωρισμένη τῶν αἰσθητῶν οὐσιῶν· λέγει τὸ ἄυλον εἶδος. | |
| 20n | Ἐπεὶ οὖν ἡ οὐσία ἀρχὴ καὶ αἰτία τίς ἐστιν, ἐντεῦθεν | |
| 21n | μετιτέον. | |
| 22 | Προέκειτο αὐτῷ ἐξ ἀρχῆς διαλεχθῆναι περὶ τῆς οὐσίας καὶ γνῶναι τίς ἐστιν ἡ κυρίως οὐσία· καὶ ἔλεγεν ὅτι τετραχῶς λέγεται ἡ οὐσία, ἡ ὕλη, τὸ εἶδος, τὸ συναμφότερον καὶ τὸ καθόλου τὸ ἐν πολλοῖς θεωρού‐ | |
| 25 | μενον καὶ κατατεταγμένον ἐν πᾶσι τοῖς καθ’ ἕκαστα, οἷον τὸ ζῷον λογικὸν θνητὸν τὸ ἐξῃρημένον καὶ θεωρούμενον ἐν τοῖς ἀνθρώποις, ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων. τοῦτο οὖν τὸ εἶδος βουλόμενος εἶναι κυρίως τὴν οὐσίαν καὶ κατασκευάζων τὸν λόγον τοῦτον τὸν τρόπον φησὶν ὅτι ἡνίκα ζητοῦμεν τὴν ὕπαρξιν τοῦ πράγματος, τὸ εἶδος ἀποδίδομεν, οἷον ὡς ἐπὶ τῆς σελη‐ | |
| 30 | νιακῆς ἐκλείψεως τὸ εἶδος ἀποδίδομεν λέγοντες ὅτι ἀντίφραξις ὑπὸ γῆς γινο‐ | |
| μένη· τὸ δὲ τοιοῦτον εἶδός ἐστι τῆς ἐκλείψεως. καὶ πάλιν τί ἐστι μουσι‐ | 447 | |
In met.448 | κὸς ἄνθρωπος *** ἐπιστήμη εἰδο*** ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων 〈πάντων. ἔσ〉τι δὲ ὅτε καὶ τὸ τελικὸν ἀποδίδομεν διὰ *** κινεῖται ὁ οὐρα‐ νός; ἐπειδὴ νοῦν μιμεῖται. διὰ τί βροντᾷ; διότι ψόφος γίνεται ἐν τοῖς νέφεσι. καὶ πάλιν τὸ ποιητικὸν αἴτιον· διὰ τί τοῦτο τὸ σπέρμα γέγονεν | |
| 5 | ἄνθρωπος; ἐπειδὴ ὑπὸ ἀνθρώπου κατεβλήθη. ἰστέον δέ, ὡς εἴρηται ἐν τῇ Φυσικῇ ἀκροάσει, ὅτι ἐπειδὴ ἔστιν ὅτε συντρέχουσι τὰ τρία ταῦτα ἀλλή‐ λοις, φημὶ δὴ τὸ ποιητικὸν τὸ εἰδικὸν τὸ τελικόν, ὥσπερ ἐπὶ τῶν φύσει γινομένων (ποιητικὸν γὰρ αἴτιόν ἐστιν ἡ φύσις, ἀλλὰ καὶ τὸ τελικόν· τοῦτο γὰρ ἔχει τέλος ποιῆσαι οἷον αὐτό· καὶ εἰδικὸν δέ· τοιοῦτον γὰρ εἶδος ἐπι‐ | |
| 10 | τίθησιν ἀνθρώπειον ἢ ἵππειον), ὥστε πάλιν ἑκάστου πράγματος ζητοῦντες τὴν ὕπαρξιν τὸ εἶδος ἀποδίδομεν· ὥστε κυρίως οὐσία τὸ εἶδος ὑπάρχει. χρὴ μέντοι γε εἰδέναι ὅτι ἐπειδὴ τέσσαρά εἰσι τὰ προβλήματα, ὡς εἴρηται ἐν τῇ Ἀποδεικτικῇ, τὸ εἰ ἔστι, τὸ τί ἐστιν, ὁποῖόν τί ἐστι καὶ διὰ τί ἐστι, ἐπὶ μὲν τῶν ἁπλῶν πραγμάτων τὸ εἰ ἔστι δεῖ ζητεῖν μόνον καὶ τὸ τί ἐστιν, | |
| 15 | ἐπὶ μέντοι γε τῶν συνθέτων τὸ ὁποῖόν τί ἐστι καὶ τὸ διὰ τί ἐστι. τὸ γὰρ ὁποῖόν τί ἐστι τὴν ὕπαρξιν τοῦ συνθέτου δηλοῖ, ὥσπερ τὸ εἰ ἔστι τὴν ὕπαρξιν τοῦ ἁπλοῦ. ὁ γὰρ ζητῶν ἐπὶ τῶν ἁπλῶν τὸ διὰ τί ἐστι καταγέλα‐ στον πρᾶγμα ποιεῖ, οἷον ἐὰν εἴποι τις, διὰ τί ἐστιν ἄνθρωπος, ὅτι ἄνθρω‐ πός ἐστι, διὰ τί ἐστι ψυχή, ὅτι ψυχή ἐστι. τὸ γὰρ πρᾶγμα ἔχει ὕπαρξιν | |
| 20 | καὶ ὑφέστηκεν· οὐδεὶς οὖν *** ἐπειδὴ ὑφέστηκεν, οἷον 〈διὰ τί ἡμέρα, ὅτι〉 ἡμέρα ἐστίν, ἀλλ’ ὡς εἴρηται, ἐπὶ συνθέτων ζητεῖται διὰ τί ἐστι, τὸ διὰ τί ἄνθρωπος ζῷον, ἐπειδὴ αἰσθήσεως μετέχει, καὶ ὁποῖον ζῷόν ἐστιν ὁ ἄνθρωπος, ὅτι λογικόν. εἰδέναι μέντοι χρὴ ὅτι ἐπειδὴ καὶ τὰ ἁπλᾶ εἴδη ἔστιν ὅτε ἐν ὕλῃ θεωροῦνται, εἰ θεωρήσομεν αὐτὰ ὡς ἐν ὕλῃ, δυνατόν | |
| 25 | ἐστιν εἰπεῖν καὶ ἐπὶ αὐτῶν τὸ διὰ τί. οἷον διὰ τί ἐστιν ἄνθρωπος; ἐπειδὴ σύγκειται ἐκ νεύρων καὶ φλεβῶν καὶ ἀρτηριῶν καὶ ὀστέων. καὶ πάλιν διὰ τί ἐστιν ὁ οἶκος; ἐπειδὴ σύγκειται ἐκ λίθων καὶ ξύλων καὶ πλίνθων. ἐπὶ μέντοι γε τῶν ἁπλῶν, ὡς εἴρηται, τὸ 〈εἰ ἔστι καὶ τὸ〉 τί ἐστι λέγομεν, οἷον ζητοῦμεν εἰ ἔστι ψυχὴ καὶ τί ἐστι ψυχή, ὅτι οὐσία αὐτοκίνητος· οὐκέτι | |
| 30 | μέντοι γε φέρομεν ἐπ’ αὐτῆς τὸ διὰ τί ἐστι ψυχή. | 448 |
In met.449 | Ταῦτα εἰρηκὼς ζητεῖ ἐφεξῆς περὶ τοῦ εἴδους· οἷον, εἰ τύχοι, τὸ εἶδος τῆς σαρκὸς οὔτε στοιχεῖόν ἐστιν οὔτε ἐκ στοιχείων, ἀλλ’ εἶδος ἐπιγινό‐ μενον τοῖς στοιχείοις. καὶ δείκνυσιν αὐτὸ τοῦτον τὸν τρόπον, καὶ πρῶτον μὲν ὅτι οὐ δυνατὸν αὐτὸ εἶναι στοιχεῖον. ἀνάγκη γὰρ αὐτὸ εἶναι ἢ στοι‐ | |
| 5 | χεῖον ἢ ἐκ στοιχείων. λέγω 〈οὖν〉 ὅτι οὐ δυνατὸν αὐτὸ εἶναι στοιχεῖον· 〈εἰ γὰρ στοιχεῖον〉 τὸ εἶδος τῆς σαρκός, δῆλον ὅτι ἐκ τούτου καὶ τῶν ἄλλων στοιχείων γίνεται τὸ εἶδος τῆς σαρκός. τί οὖν ἐστιν τὸ ἑνῶσαν αὐτὸ τοῦτο καὶ 〈τὰ〉 ἄλλα στοιχεῖα, ὥστε ἀπογεννῆσαι τὸ εἶδος τῆς σαρκός; εἰ μὲν οὖν εἴπωσιν ὅτι τὸ εἶδος, ἔχω τὸ ζητούμενον, καὶ τοῦτό φημι εἶναι | |
| 10 | τὸ εἶδος *** εἰ δὲ κἀκεῖ *** πάλιν λέγομεν πρὸς αὐτοὺς ‘τί οὖν ἐστι τὸ 〈ἑνῶσαν〉 ἐκεῖνο τὸ στοιχεῖον μετὰ τῶν ἄλλων 〈καὶ ἀπο〉γεννῆσαν τὸ εἶδος;‘ εἰ μὲν οὖν εἴπωσι τὸ εἶδος τῆς σαρκός, ἔχω τὸ ζητούμενον. εἰ δὲ εἴπωσιν ὅτι ἐκ στοιχείων γέγονε τὸ εἶδος τοῦτο, πάλιν ἐρώμεθα αὐ‐ τούς, τί οὖν ἐστι τὸ ποιῆσαν ἐν τῇ τοιᾷδε μίξει καὶ γεννῆσαν τὸ εἶδος, καὶ | |
| 15 | οὕτω πάλιν ἐπ’ ἄπειρον ὁ λόγος προέρχεται. | |
| 16n | Ἐπεὶ οὖν ἡ οὐσία καὶ ἀρχὴ καὶ αἰτία τίς ἐστιν. | |
| 17 | Εἴρηται ἀνωτέρω ὅτι ἡ οὐσία ἀρχή ἐστι τῶν ἄλλων πάντων, εἴ γε καὶ συναναιρεῖ οὐ συναναιρεῖται δέ, καὶ ἐν αὐτῇ τὸ εἶναι ἔχουσι τὰ ἄλλα πάντα † ἀλλὰ καὶ αἴτια. ἐξ αὐτῆς γὰρ τὰ ἄλλα πάντα γεννᾶται· καὶ γὰρ καὶ | |
| 20 | τὰ χρώματα τῇ τοιᾷδε κράσει συμπαρέπονται. εἶτά φησιν ὅτι τὸ διὰ τί ἐπὶ τῶν συνθέτων εἴωθε ζητεῖσθαι, καθάπερ εἴρηται ἡμῖν ἐν τῇ θεωρίᾳ. διό φησι διὰ τί ἄλλο ἄλλῳ τινὶ ὑπάρχει. τὸ γὰρ ζητεῖν ἐπὶ τῶν ἁπλῶν (ἵνα τὸν μουσικὸν ἄνθρωπον ἐνταῦθα ὡς ἁπλοῦν λάβωμεν) τουτέστι διὰ τί ὁ μουσικὸς ἄνθρωπος μουσικὸς ἄνθρωπός ἐστιν, ἤτοι τὸ εἰρημένον | |
| 25 | ἐστὶν ἐξ ἀρχῆς ζητεῖν, διὰ τί ὁ ἄνθρωπος μουσικός ἐστι, ἢ ἄλλο. τὸ μὲν οὖν ἐπὶ τῶν ἁπλῶν ζητεῖν τὸ διότι αὐτό ἐστι, τουτέστι διότι ὁ ἄνθρωπός ἐστιν αὐτό, οὐδέν ἐστι ζητεῖν. οὔτε δὲ λέγομεν ὅτι διὰ τί ἡμέρα ἐστί; ταὐτὸν γὰρ ἡ ἐρώτησις τῇ ἀποκρίσει. ἐπὶ γὰρ τῶν ἐχόντων τὸ διὰ | |
| τί δεῖ προομολογήσασθαι τὸ ἔστι καὶ *** καὶ τί ἐστι ψυχὴ *** | 449 | |
In met.450 | ἔστιν ἡ ψυχὴ ἀ*** σύνθετα ὑπάρχει *** μένον καὶ κατηγορούμενον *** οἷον, ὥς φησιν αὐτός, δεῖ προγινώσκειν ὅτι γίνεται ἔκλειψις καὶ τότε ζητεῖν διὰ τί γίνεται ἔκλειψις. αὐτὸ δὲ ὅτι αὐτό, εἷς λόγος καὶ μία αἰτία ἐπὶ πάντων, οἷον διὰ τί ὁ ἄνθρωπος ἄνθρωπος ἢ ὁ μουσι‐ | |
| 5 | κὸς μουσικός; οὔτε γὰρ ταῦτα σύνθετα ὑπάρχουσιν· ὥστε οὐ δεῖ ζητεῖν ἐπὶ αὐτῶν τὸ διὰ τί, εἰ μήτις οὕτως βούλεται εἰπεῖν ὅτι διὰ τί ἐστιν ἄνθρωπος, ὅτι ἀδιαίρετον πρὸς αὑτὸ ἕκαστον· τοῦτο δὲ ὑπάρχει παντὶ πράγματι 〈τὸ〉 ἑνὶ εἶναι. ἀλλ’ οὗτος ὁ λόγος κοινός ἐστιν ἐπὶ πάντων τῶν ἐχόντων ἕν τι, ὥστε οὐκ ἔστι δύο. οὐ ζητοῦμεν δὲ ἡμεῖς τοῦτο, ἀλλ’ ἐφαρμόσαι χώραν | |
| 10 | τοῖς εἴδεσι τὴν διαφορὰν τοῦ λόγου. ἐὰν μέντοι γε ζητήσῃ τις διὰ τί ὁ ἄνθρωπος ζῷόν ἐστιν, οὐχ ἁπλοῦν ζητεῖ· σύνθετον γάρ ἐστι πρᾶγμα ἐξ ὑποκειμένου καὶ κατηγορουμένου. δεῖ δὲ πρότερον δῆλον εἶναι ὅτι ὑπάρχει τὸ πρᾶγμα. εἰ γὰρ μὴ πρότερον ἔγνωσται *** ἐν τοῖς νέφεσιν· ἐπὶ γὰρ τούτου τοῦ ζητουμένου ἐστὶ καὶ ὑποκείμενον καὶ κατηγορούμενον. | |
| 15 | ὁ οὖν ταῦτα ζητῶν τὸ αἴτιον ζητεῖ, τοῦτο δέ ἐστι τὸ εἶδος· ὥστε κατὰ τὸ εἶδος τὰ πράγματα χαρακτηρίζονται. καὶ ἐπ’ ἐνίων μὲν ζητοῦμεν τὸ τελικὸν αἴτιον, οἷον διὰ τί γέγονεν οἰκία; διὰ τὸ ***βαρου καὶ καυμά‐ των *** ἐπ’ ἐνίων δὲ τὸ ποιητικὸν 〈αἴτιον ζητοῦμεν〉. εἶτά φησιν ὅτι ποιητικὸν αἴτιον ζητεῖται 〈ἐπὶ τῶν γινο〉μένων καὶ φθειρομένων· ἄνθρωπος | |
| 20 | γὰρ ἄνθρωπον γεννᾷ· 〈ἐπὶ μέν〉τοι γε τῶν ἀιδίων φησὶ τὸ τελικόν. ὥστε οὐ πάνυ τι φαίνεται λέγων ὁ Ἀριστοτέλης ποιητικὸν αἴτιον ἐπὶ τῶν ἀιδίων. ὁ δὲ Συριανός φησιν ὅτι διὰ τοῦτο ἐσιώπησε τὸ ποιητικόν, ἐπειδὴ ἐπὶ τῶν ἀιδίων ὁμολογεῖται τὸ ποιητικὸν ὅτι θεός, ἐπὶ δὲ τῶν ἐν γενέσει καὶ μάλιστα τῶν τεχνητῶν οὐχ ὡρισμένον· δυνατὸν γὰρ τὸν οἶκον ὑπὸ δια‐ | |
| 25 | φόρων ἀνθρώπων γενέσθαι. ἡμεῖς δὲ εἰρήκαμεν πρὸς αὐτοὺς ὅτι καὶ τὸ τελικὸν ὥρισται ἐπὶ τῶν ἀιδίων, τἀγαθὸν οὗ πάντα ἐφίεται. καὶ εἶπεν ὅτι τὸ καθόλου ἀγαθόν, οὐ μέντοι γέ φησι τὸ μερικόν· οἷον διὰ τί κύκλῳ | |
| κινεῖται; ὅτι νοῦν μιμεῖται. | 450 | |
In met.451(1n) | Λανθάνει δὲ μάλιστα τί ἐστι τὸ ζητούμενον. | |
| 2 | Φησὶν ὅτι ὑπὸ ἀπορίας παραλογίζονται ἑαυτούς. δυνατὸν γάρ ἐστι καὶ ἐπὶ τῶν ἁπλῶν εἰδῶν ζητεῖσθαι τὸ διὰ τί, ἐὰν τὸ εἶδος ὡς ἐν ὕλῃ θεωρήσωμεν, καθάπερ ἐν τῇ θεωρίᾳ εἰρήκαμεν. ὥστε ταῦτα κοινὰ γίνε‐ | |
| 5 | σθαι τοῦ ζητεῖν καὶ τοῦ μὴ ζητεῖν· εἰ γὰρ λάβωμεν αὐτὰ χωρὶς ὕλης, οὐ δεῖ ζητεῖν τὸ διὰ τί, εἰ δὲ μετὰ τῆς ὕλης, δεῖ ζητεῖν. ἐπεὶ δὲ δεῖ τὸ εἶδος, τουτέστι τὸ εἶναι, ἔχειν ὕλην καὶ ὑπάρχειν αὐτῇ, τουτέστι κατηγορεῖσθαι αὐτῆς, ἡνίκα ἔχει ζήτησιν τοῦ διὰ τί, δῆλον πάλιν ὅτι καὶ ἐπὶ τούτων τὴν ὕλην ζητεῖ, διὰ τί ἐστιν, οἷον *** λίθους καὶ | |
| 10 | ξύλα, καὶ *** ἐπειδή ἐστιν ἐκ νεύρων *** ἐνταῦθα τὸ αἴτιον ζη‐ τεῖται τῆς ὕλης· 〈τοῦτο δ’〉 ἐστὶ τὸ εἶδος καθ’ ὅ ἐστι τὸ πρᾶγμα, τοῦτο δὲ τὸ εἶδός ἐστιν ἡ οὐσία. ὥστε καὶ ἐντεῦθεν φανερὸν ἡμῖν γέγονεν ὅτι ἐπὶ τῶν ἁπλῶν οὐκ ἔστι ζήτησις τοῦ διὰ τί οὐδὲ δί‐ δαξις, ἀλλὰ τρόπος ἕτερος τῆς ζητήσεως τῶν τοιούτων, ὁ τοῦ εἰ | |
| 15 | ἔστι καὶ τοῦ τί ἐστιν. | |
| 16n | Ἐπεὶ δὲ τῶν ἔκ τινος συνθέτων οὕτως. | |
| 17 | Ἐντεῦθεν δείκνυσιν ὅτι τὸ εἶδος τῆς σαρκός, καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων ὁμοίως, οὔτε στοιχεῖόν ἐστιν οὔτε ἐκ στοιχείων. φησὶν οὖν ὅτι ἐπειδὴ τὸ ἔκ τινος σύνθετόν ἐστιν οὕτως ὥστε ἓν γίνεσθαι τὸ πᾶν, ἀλλὰ μὴ | |
| 20 | ὡς σωρὸς κατὰ παράθεσιν, ἀλλ’ ὥσπερ ἡ συλλαβή, ἡ δὲ συλλαβή, τουτέστι τὸ εἶδος, οὐκ ἔστι τὰ στοιχεῖα, οὐδὲ τὰ βα, ὅ ἐστι τὸ ὅλον τοῦτο τὸ εἶδος τῆς συλλαβῆς, ταὐτόν ἐστι τῷ β καὶ τῷ α χωρὶς καὶ χωρίς· ταῦτα γὰρ στοιχεῖα ὑπάρχουσιν· οὔτε γὰρ ἡ σὰρξ πῦρ ἐστι καὶ γῆ, τουτέστι τὸ εἶδος τῆς σαρκός· διαλυθέντων γὰρ τούτων τὰ μὲν | |
| 25 | οὐκέτι ἐστίν, οἷον τὸ εἶδος τῆς σαρκὸς καὶ ἡ συλλαβή, τὰ δὲ στοιχεῖα 〈ἔστι〉 καὶ ἡ γῆ καὶ τὸ πῦρ· ὥστε ἐστὶ καὶ τὸ εἶδος τῆς συλλαβῆς οὐ μόνον τὰ στοιχεῖα, τὸ φωνῆεν καὶ τὸ ἄφωνον, 〈ἀλλὰ〉 καὶ ἕτερόν τι, 〈καὶ ἡ σάρξ〉, τουτέστι τὸ εἶδος τῆς σαρκός, οὐ μόνον πῦρ καὶ γῆ ἢ τὸ θερμὸν καὶ ψυχρόν, ἀλλὰ καὶ ἕτερόν τι. τὸ οὖν | |
| 30 | εἶδος τῆς σαρκὸς ἀνάγκη στοιχεῖον εἶναι ἢ 〈ἐκ στοιχείων. εἰ μὲν | 451 |
In met.452 | στοιχεῖον〉, πάλιν ὁ αὐτὸς ἔσται λόγος *** καὶ τῶν ἄλλων πάλιν γίνεται τὸ εἶδος τῆς σαρκός, ὥστε εἰς ἄπειρον βαδιεῖται *** ἡ θεωρία. εἰ δὲ ἐκ στοιχείων ὑποθώμεθα εἶναι τὸ εἶδος, δῆλον ὅτι οὐκ ἐξ ἑνὸς ἀλλ’ ἐκ πλειόνων, ἢ οὖν ἐκεῖνο αὐτὸ ἔσται τὸ εἶδος τῆς | |
| 5 | σαρκός· καὶ πάλιν τὰ αὐτὰ λέγομεν ἐπὶ τοῦ στοιχείου *** τὴν εἰς ἄπειρον πορείαν. ὥστε αἴτιόν τί ἐστι τὸ εἶδος καὶ οὐ στοιχεῖον, καὶ αἴτιον τοῦ εἶναι τοδὶ μὲν σάρκα, τοδὶ δὲ συλλαβήν· ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων. ὥστε ἑκάστου οὐσία κυρίως ἐστὶ τοῦτο τὸ εἶδος· τοῦτο γάρ ἐστιν αἴτιον πρῶτον τοῦ εἶναι. ἐπειδὴ οὖν ἔνιαι | |
| 10 | οὔκ εἰσιν οὐσίαι τῶν πραγμάτων, ἀλλ’ οὐσίαι αἱ κατὰ φύσιν καὶ φυσικαί (τὰ γὰρ τεχνητὰ εἴδη οὐχ ὑπάρχουσιν οὐσίαι), ὥστε οὐσία ἐστὶ τὸ εἶδος τὸ ἐν τοῖς φυσικοῖς πράγμασι. στοιχεῖον δέ ἐστιν εἰς ὃ διαιρεῖται τὸ εἶδος ἐνυπάρχον ὡς ὕλην, οἷον τῆς βα συλλαβῆς τὸ α καὶ τὸ β. ὥστε κυρίως βούλεται ὁ Ἀριστοτέλης οὐσίαν εἶναι τὸ | |
| 15 | εἶδος τὸ καθόλου τὸ χωριστὸν καὶ ἐν τοῖς πολλοῖς θεωρούμενον· τὸ γὰρ εἶδος τῆς βα συλλαβῆς θεωρεῖται καὶ ἐν κηρῷ καὶ ἐν ξύλῳ καὶ σιδήρῳ καὶ χαλκῷ καὶ ἀργύρῳ καὶ χρυσῷ. | |
| Τέλος τῶν εἰς τὸ Ζ τῶν Μετὰ τὰ φυσικὰ σχολίων Ἀσκληπιοῦ. | 452 | |