TLG 2904 002 :: NICOLAUS :: Progymnasmata (capita περὶ συγκρίσεως, περὶ ἠθοποιίας, περὶ ἐκφράσεως, περὶ θέσεως, περὶ νόμου εἰσφορᾶς) (e cod. Ambros. 523)

NICOLAUS Rhet. Soph.
(Myrensis (Lyciae) Atheniensis Constantinopolitanus: A.D. 5)

Progymnasmata (capita περὶ συγκρίσεως, περὶ ἠθοποιίας, περὶ ἐκφράσεως, περὶ θέσεως, περὶ νόμου εἰσφορᾶς) (e cod. Ambros. 523)

Source: Felten, J. (ed.), Nicolai progymnasmata [Rhetores Graeci 11] Leipzig: Teubner, 1913: 60–79.

Dup. partim 2904 001, 003

Citation: Page — (line)

60

(3,1)

Ac: διαφέρει δὲ τοῦ ἐγκωμίου, ὅτι τὸ μὲν ἁπλᾶ, ἣ δὲ διπλᾶ
3,2ἔχει τὰ κεφάλαια. διὰ τοῦτο καὶ ὑποτέτακται· ἀεὶ γὰρ τὰ ἁπλᾶ
3,3τῶν διπλῶν προτίθεται Ac: 〈Aphth. 42, 25 Sp.〉 «καὶ ὅλως ἡ
3,4σύγκρισις διπλοῦν ἐγκώμιόν ἐστιν·» ἐν μὲν γὰρ τῷ ἐγκωμίῳ περὶ
3,5ἑνὸς ἀγωνίζεται, ἐνταῦθα δὲ περὶ δύο
5,1Ac: σύγκρισίς ἐστι
5,2λόγος τὸ βέλτιον ἢ χεῖρον παριστὰς ἢ παράλληλος ἐξέτασις ἀγα‐
5,3θῶν ἢ φαύλων
16,1Ac: ἔστιν ἡ σύγκρισις τῶν καὶ μερῶν καὶ
16,2ὅλων, καὶ εἴδους πανηγυρικοῦ60

61

(1,1)

Ac: ἡ σύγκρισις τοῖς αὐτοῖς τῷ ἐγκωμίῳ διαιρεῖται κεφα‐
1,2λαίοις, πλὴν διπλᾶ ἔχει τὰ κεφάλαια· δύο γὰρ τὰ συγκρι‐
1,3νόμενα πράγματα· καὶ χρησόμεθα ὡς κἀκεῖ τοῖς ἐμπίπτουσι καὶ
1,4συγκρίνομεν ἀλλήλοις, ὅσα δὴ ἐγκωμιάζομεν ἢ ψέγομεν. δεῖ δὲ
1,5μὴ καθαιρέσει τῶν ἐξεταζομένων αὔξειν τὰ ἡμέτερα· οὕτω γὰρ
1,6οὐ μεγάλα δειχθήσεται· ἀλλὰ τὰ μεγάλα ἐπὶ τοῦ οἰκείου μεγέ‐
1,7θους ἐῶντες τότε μείζονα τὰ ἡμέτερα ἀποδεικνύναι πειρασόμεθα,
1,8ὡς καὶ Ὅμηρος «πρόσθε μὲν ἐσθλὸς ἔφευγε, δίωκε δέ, μιν μέγ’
1,9ἀμείνων» καὶ ἐπὶ τῶν κακῶν Δημοσθένης ἐν τῷ Κατ’ Ἀνδρο‐
1,10τίωνος μεῖζον τὸ εἰς αὐτὸν ἀδίκημα ἔδειξε διὰ τοῦ εἰς Εὐκτή‐61

62

(1,11)

μονα μεγάλως ἁμαρτῆσαι Ἀνδροτίωνα κατασκευάσαι· μεγάλα γάρ,
1,12φησίν, Εὐκτήμων παρ’ αὐτοῦ ἠδίκηται, πολλῷ δὲ μείζω ἐγώ. φρά‐
1,13σιν δὲ κἀνταῦθα πομπικὴν καὶ θεατρικὴν εἶναι δεῖ τοῦ σεμνοῦ
1,14μὴ ἀφισταμένην. γυμνάζει δὲ ἡμᾶς τὸ παρὸν πρὸς πάντα τὰ
1,15εἴδη· τοῦ μὲν ἐγκωμίου ἰσότιμον 〈ἂν〉 φανείη· συντελέσει (συν‐
1,16τελέσοι Ac) δὲ τῷ συμβουλευτικῷ, ἐν οἷς τὰ ἡμέτερα κρείττω
1,17φανῆναι βουλόμεθα τῶν ὑφ’ ἑτέρων λεγομένων. ἀλλὰ καὶ τῷ
1,18δικανικῷ, ἡνίκα κατατρέχοντες ἀδικήματος τὸ αὐτὸ ἐργασόμεθα.
1,19καὶ δὴ καὶ ἐν τοῖς 〈εʹ〉 μέρεσι τοῦ πολιτικοῦ λόγου· προοιμίων
1,20τε γὰρ εὑρέσεις διὰ τούτου ποιησόμεθα καὶ διηγήματα μεταχειρισό‐
1,21μεθα τὰ πλεονεκτήματα λέγοντες τοῦ ὑποκειμένου προσώπου·
1,22καὶ εἰς ἀγώνων σφοδρότητας (φαιδρότητας Ac), ἐν οἷς ἢ ἴσα
1,23ἀποδεικνύναι πειρώμεθα ἢ μείζω· καὶ εἰς ἐπιλόγων πάθη, ἐν
1,24οἷς καταπαύομεν τὰς ὑποθέσεις. εἰ δὲ περὶ ἀνθῶν ὁ λόγος62

63

(1,25)

ἢ φυτῶν, ἐξέσται καὶ ἀνειμένῃ χρήσασθαι φράσει καὶ μὴ διὰ
1,26πάντων τῶν κεφαλαίων ἰέναι μηδὲ τῇ τεχνικῇ τῶν ἐγκωμίων
1,27ἕπεσθαι διαιρέσει63

64

(1,1)

Ac: ἠθοποιία ἐστὶ λόγος ἁρμόζων τοῖς ὑποκειμένοις, ἦθος
1,2ἢ πάθος ἐμφαίνων ἢ καὶ συναμφότερα
7,1Ac: διαφέρει ἦθος
7,2πάθους τῷ καθολικῷ· εἰ γὰρ λέγοιμεν, ποίους ἂν εἴποι λόγους
7,3δειλὸς ἐπὶ μάχην μέλλων ἐξιέναι, τοῦ καθόλου τοῖς δειλοῖς προσ‐
7,4όντος ἤθους φροντιοῦμεν· εἰ δὲ εἴποιμεν, ποίους ἂν εἴποι λό‐
7,5γους Ἀγαμέμνων ἑλὼν τὴν Ἴλιον ἢ Ἀνδρομάχη πεσόντος Ἕκτο‐
7,6ρος, δώσει τὴν εὐπορίαν τὸ ἐκ περιστάσεως γεγονὸς πάθος64

65

(16,1)

Ac: ἐν τῇ ἠθοποιίᾳ δεῖ μὲν ἀπὸ τοῦ ἐνεστῶτος ἄρχεσθαι,
16,2ἀνατρέχειν δὲ ἐπὶ τὸν παρεληλυθότα, εἶτα πάλιν ἐπὶ τὸν ἐνεστῶτα·
16,3οὐ γὰρ ἀμέσως ἥξομεν ἐπὶ τὸν μέλλοντα, ἀλλὰ μνημονεύσομεν
16,4διὰ βραχέων τῶν νῦν συνεχόντων καὶ οὕτως ἐξετάσομεν τὰ
16,5μέλλοντα
21,1Ac: ποίους ἂν εἴποι λόγους Πηλεύς, τὸν θάνατον
21,2ἀκούσας Ἀχιλλέως· οὐκ εὐθὺς ἀναμνησθήσεται τῆς πάλαι εὐδαι‐65

66

(21,3)

μονίας, τοῦ γάμου τῆς Θέτιδος, τῆς παρὰ τῶν θεῶν τιμῆς, ἀλλὰ
21,4θρηνήσας πρότερον τὴν παροῦσαν τύχην ἀντιπαραθήσει τοῖς νῦν
21,5τὰ πάλαι· εἶτα δακρύσει τὰ νῦν, προστιθείς (προτιθείς Ac), οἷα
21,6ἐξ οἵων αὐτὸν περιέστηκε, καὶ οὕτως οἷον μαντεύσεται, πόσοις
21,7καὶ οἵοις περιπεσεῖν αὐτὸν κακοῖς δι’ ἐρημίαν τοῦ βοηθήσοντος
9,1Ac: χρεία δέ ἐστι τὴν ἀπαγγελίαν κομματικωτέραν εἶναι μᾶλ‐
9,2λον, ἀλλὰ μὴ περιοδικῶς συμπληροῦσθαι· τὸ γὰρ περὶ τὴν φρά‐
9,3σιν καταγίνεσθαι πάθους ἀλλότριον. ἴδιον δὲ καὶ χαιρόντων καὶ
9,4θρηνούντων τὸ σύντομον
16,1Ac: ἔστι δὲ πρὸς τὰ γʹ εἴδη χρή‐
16,2σιμος. καὶ γὰρ καὶ ἐγκωμιάζοντες καὶ κατηγοροῦντες καὶ ἐκκλη‐66

67

(16,3)

σιάζοντες ἠθοποιιῶν πολλάκις δεόμεθα. γυμνάζει δὲ πρὸς τὸν
16,4ἐπιστολικὸν χαρακτῆρα, εἴ γε καὶ ἐν ἐκείνῳ δεῖ τοῦ ἤθους τῶν
16,5〈τε〉 ἐπιστελλόντων 〈καὶ〉 πρὸς οὓς ἐπιστέλλουσι, ποιεῖσθαι πρό‐
16,6νοιαν ἐκ παντός
10,1Ac: ἀλλ’ οὐδὲ προοιμίων ἐνταῦθα δεῖ
10,2συνεστραμμένων οὐ〈δὲ〉 διηγήσεων (διηγήματος Ac) σῳζουσῶν
10,3ἀκολουθίαν—εἰ δὲ μή, λύοιτ’ ἂν τὸ πάθος—οὐδὲ ἀγωνιστικὸς
10,4ἔσται ὁ λόγος, ἀλλὰ μόνον κινῶν τὸν ἀκροατὴν εἰς ἡδονὴν ἢ εἰς δάκρυα67

68

(10,1)

Ac: διαφέρει ἡ ἔκφρασις τῆς διηγήσεως, ὅτι ἡ μὲν διήγη‐
10,2σις ψιλὴν ἔχει ἔκθεσιν πραγμάτων, ἣ δὲ πειρᾶται θεατὰς τοὺς
10,3ἀκούοντας ἐργάσασθαι. καὶ ἣ μὲν τὰ καθόλου, οἷον ὅτι ἐπολέ‐
10,4μησαν Ἀθηναῖοι καὶ Πελοποννήσιοι, ἣ δὲ τὸ κατὰ μέρος, ὅτι
10,5τοιᾷδε παρασκευῇ καὶ τοίῳ τρόπῳ ὁπλίσεως· ὡς γὰρ ἐπίπαν τοῦ68

69

(10,6)

τρόπου τῆς τῶν πραγμάτων ὑπάρξεως ἡ ἔκφρασις ἐξαγγελτική.
10,7ἡνίκα μέντοι ἀγάλματα ἢ εἰκόνας ἤ τι τοιοῦτον ἐκφράζομεν,
10,8πειρᾶσθαι λογισμοὺς προστιθέναι τοῦ τοιοῦδε γραφέως ἢ πλάστου
10,9σχήματος, οἷον ὅτι ὀργιζόμενον ἢ ἡδόμενον ἔγραψεν
19,1Ac:
19,2ὅτι πέντε τῶν τοῦ λόγου μερῶν ὄντων πρὸς διηγηματικὸν ἡ
19,3ἔκφρασις γυμνάζει, οὐ ψιλὴν ἀφήγησιν ποιουμένη, ἀλλὰ τὰ τὴν
19,4ἐνάργειαν ἐργαζόμενα παραλαμβάνουσα. καὶ συμβουλεύοντες δὲ
19,5ἀνάγκην ἔχομεν ἐκφράσαι τοῦτο, περὶ οὗ ὁ λόγος, ἵνα μᾶλλον
19,6πείσωμεν· καὶ κατηγοροῦντες καὶ ἀπολογούμενοι δεόμεθα τῆς
19,7ἐκ τοῦ ἐκφράζειν αὐξήσεως· καὶ ἐν πανηγύρει ἱκανὸν τὸ τῆς
19,8ἐκφράσεως ἡδονὴν ἐμποιῆσαι69

70

(16,1)

Ac: ὅτι ἡ ἔκφρασις τῶν ὡς μερῶν ἐστι, ληφθήσεται δέ
16,2ποτε καὶ πρὸς ὅλην ὑπόθεσιν
20,1Ac: φράσεως δὲ ποικίλης
20,2ἐν αὐτῇ δεόμεθα· πρὸς γὰρ τὴν ὑποκειμένην ὑπόθεσιν ἁρμόζειν
20,3(ἁρμόζει Ac) δεῖ καὶ τὸ τῆς ἀπαγγελίας (ἐπαγγελίας Ac) εἶδος ἢ
20,4Ac) εἶδος ἢ
20,5γλυκαίνοντας ἢ ἐκτραγῳδοῦντας τὰς συμφοράς· ἔστι γὰρ ὅτε70

71

(20,5)

εὐθυμίαν μόνην διὰ τοῦ ἐκφράζειν ἐμποιῆσαι θέλομεν τοῖς ἀκροα‐
20,6ταῖς, ὅτε δὲ δεινῶσαι καὶ αὐξῆσαι, ὡς ἐν τῷ παραπρεσβείας Δη‐
20,7μοσθένης τὸ κατὰ τὴν Φωκίδα πάθος ὑπ’ ὄψιν ἄγειν πειρώ‐
20,8μενος διὰ τοῦ λόγου
11,1Ac: θέσις ἐστὶ πρᾶγμα λογικὴν ἐπί‐
11,2σκεψιν ἐπιδεχόμενον ἄνευ προσώπων ὡρισμένων καὶ πάσης ἑτέρας
11,3περιστάσεως71

72

(8,1)

Ac: τὴν θέσιν κατὰ τοὺς ἀκριβεῖς ἐγκωμιαστικοῖς ἐργασόμεθα
8,2κεφαλαίοις
10,1Ac: ὅσοι δὲ τὴν θέσιν διεῖλον τοῖς τελικοῖς
10,2κεφαλαίοις ἢ τοῖς κατὰ νόμον ἢ κατὰ φύσιν ἢ κατ’ ἔθος ἢ κατὰ
10,3ὅσιον τὸ περὶ τὴν πατρίδα ἢ τοὺς τελευτήσαντας, ἔλαθον ἑαυτοὺς
10,4τοῖς ἐνθυμήμασι τῶν ἐγκωμιαστικῶν κεφαλαίων ἀντὶ τῶν κεφα‐
10,5λαίων χρησάμενοι72

73

(8,1)

Ac: ἡ θέσις ἐστὶ κατὰ μὲν τὸ εἶδος τοῦ συμβουλευτικοῦ,
8,2κατὰ δὲ τὴν ὕλην τοῦ πανηγυρικοῦ
14,1Ac: παραλαμβανέσθω
14,2οὖν προοίμια τῆς χρείας ποιουμένης (τὴν χρείαν ποιούμενα Ac)
14,3〈τὸ〉 μέτρον, σύστασιν ἔχοντα ἢ διαβολὴν τοῦ προκειμένου. καὶ
14,4μετὰ ταῦτα παραληψόμεθα τοὺς εὑρόντας καὶ πρώτους χρησα‐73

74

(14,5)

μένους, εἶτα ἀντὶ ἐπιτηδευμάτων τὰ περὶ τὴν ἄσκησιν τοῦ πράγ‐
14,6ματος γινόμενα τάξομεν, ἀντὶ δὲ πράξεων τὰς ἐξ αὐτοῦ ὠφελείας,
14,7καὶ οὕτω πλατυνοῦμεν (πλατύνυνουσι sic Ac) τὴν ἐργασίαν.
14,8διαφέρει δὲ ἡ πανηγυρικὴ διαίρεσις τοῦ ἐγκωμίου, ὅτι ἐν ἐκείνῳ
14,9μὲν ἀντίθεσις οὐκ ἐμπίπτει, εἰ μὴ ἄρα ἐξ ἰδιαζούσης ὕλης, ἐν‐
14,10ταῦθα δὲ πάντως ἐμπεσεῖται ἀντίθεσις, ἐξέτασιν ἔχουσα τῶν
14,11παρεπομένων τῷ πράγματι κακῶν, λυομένη (λύομεν Ac) δὲ παρα‐
14,12δειγματικῶς καὶ ἐνθυμηματικῶς. παραδειγματικῶς μὲν ἐκ τῶν
14,13ἑτέροις πράγμασι παρακολουθούντων κακῶν, οὐκ ὄντων δὲ ἱκα‐
14,14νῶν ἀποτρέπειν τοὺς ἐθέλοντας ἐπ’ αὐτὰ ἰέναι διὰ τὸ πλείοσι
14,15τοῖς ἀγαθοῖς οὖσι τῶν κακῶν [οὐκ ὄντων δὲ ἱκανῶν] προτρέπειν
14,16μᾶλλον ἐφ’ ἑαυτά· οὔτε γὰρ ναυτιλίας ἐκώλυσε τὰ ναυάγια οὔτε
14,17γεωργίας οἱ αὐχμοὶ οὔτε γάμους αἱ μοιχεῖαι. ἐνθυμηματικῶς δὲ
14,18ἐκ τῶν ἀποδείξεων τῶν δεικνυουσῶν τὰ τῷ πράγματι ἑπόμενα
14,19ἀγαθὰ τοῖς εἰς ἄκρον κατωρθωκόσιν74

75

(13,1)

Ac: διαφέρει ἡ θέσις τοῦ κοινοῦ τόπου, ὅτι ἐν μὲν τῷ κοι‐
13,2νῷ τόπῳ δικαστῶν ψῆφον κινοῦμεν, ἐνταῦθα δὲ ὡς βουλῆς οὔ‐
13,3σης μόνης καὶ οὐδενὸς ἀκολουθοῦντος κακοῦ παρὰ τῶν δικαστῶν
13,4τὴν ἐξέτασιν ποιούμεθα, κἀκεῖ μὲν καὶ πρόσωπον τὸ ἁμαρτῆσαν
13,5(μαρτυρῆσαν Ac) ὑπόκειται, ἐνταῦθα δὲ ἀπερίστατος ἡ τοῦ πράγ‐
13,6ματος ὑπάρχει μόνου ζήτησις75

76

(3,1)

Ac: παρέχεται δὲ τὸ χρήσιμον πᾶσι τοῖς μέρεσι τοῦ πολι‐
3,2τικοῦ 〈λόγου〉· πάντων γάρ ἐστι δεκτικόν· προοιμίων, διηγή‐
3,3σεων, ἀντιθέσεων καὶ λύσεων, οἷς οἱ ἐπίλογοι ἐπακολουθοῦσι
3,4καθολικὰς συμβουλὰς ἔχοντες καὶ παρακλήσεις
13,1Ac: ἡ θέ‐
13,2σις τῶν ὡς μερῶν ἐστι76

77

(3,1)

Ac: τῶν νόμων οἳ μέν εἰσι κοινοὶ οἱ περὶ τῶν τῆς πόλεως
3,2καθόλου, οἳ δὲ ἴδιοι οἱ περὶ τῶν πρὸς ἀλλήλους συμβολαίων· καὶ
3,3οἳ μὲν ἀγαθῶν ἀμοιβὰς εἰσηγοῦνται, οἳ δὲ ἀδικημάτων τιμωρίαν
3,4ὁρίζουσι
8,1Ac: διαφέρει ψήφισμα νόμου κατὰ πάντα κοινω‐
8,2νοῦν αὐτῷ ἑνί, ὅτι τὸ μὲν πρὸς καιρόν, ὁ δὲ νόμος πρὸς ἅπαντα
8,3χρόνον
12,1Ac: διαφέρει ἡ τοῦ νόμου εἰσφορὰ τοῦ κοινοῦ τό‐
12,2που, ὅτι ἐκεῖ ὁμολογουμένου πράγματός ἐστι καταδρομή, ἐνταῦθα
12,3δὲ ἀμφισβητουμένου. διαιρεῖται δὲ τοῖς τελικοῖς κεφαλαίοις. ταῦ‐77

78

(12,4)

τα δὲ εἰς ἔγγραφα καὶ ἄγραφα. ἔγγραφον τὸ ἐκ νόμου, ἄγρα‐
12,5φον τὸ ἐξ ἔθους. τούτων δ’ ἡ τάξις ἐν μὲν πεπλασμένῃ ὑπο‐
12,6θέσει ὡς εἰκὸς εὑρεθήσεται, ἐν δὲ ἀληθεῖ πραγμάτων ὑποθέσει
12,7τῆς τάξεως κριτὴς ὁ ἀγωνιζόμενος, ὥσπερ καὶ Δημοσθένης ποιεῖ
12,8ταῖς χρείαις τὴν τάξιν συμμεταβάλλων τῆς διαιρέσεως. γυμνασία
12,9δὲ γίνεται τῶν νόμων ἐν εἰσηγήσει μὲν καὶ ἀντιλογίᾳ, ὅταν πρῶ‐
12,10τον εἰσφέρηται, ἐν κατηγορίᾳ δὲ καὶ ἀπολογίᾳ, ὅταν πάλαι κει‐
12,11μένου ἐξέτασις γίνηται· καθόλου γὰρ ἢ τὸν ὄντα διαβάλλομεν ἢ
12,12συνιστῶμεν, ἢ τὸν μὴ ὄντα εἰσφέρομεν ἢ εἰσφέρεσθαι κωλύομεν
15,1Ac: τὸ παρὸν 〈προ〉γύμνασμα ἔστι μὲν τοῦ δικανικοῦ· γέ‐
15,2νοιτο δ’ ἄν τις καὶ τοῦ συμβουλευτικοῦ συγγένεια πρὸς αὐτὸ
15,3καὶ βραχεῖά τις τοῦ πανηγυρικοῦ, καθὸ ἐπαινοῦντες ἢ ψέ‐
15,4γοντες κυροῦν ἢ ἀκυροῦν ἐθέλομεν. τοῦ δὲ πολιτικοῦ λόγου78

79

(15,5)

τῶν μερῶν ἔχει γυμνασίαν προοιμίων καὶ ἀγώνων καὶ ἐπιλόγων
15,6μόνων· διηγήσεως δὲ οἷα μὴ μετὰ περιστάσεως οὔσης οὐ σφόδρα
15,7δεόμεθα. φράσεως δὲ συνεστραμμένης χρεία καὶ δυνατωτέρας, οἷα
15,8δὴ 〈οὐ〉 πρὸς θέατρον ὁρῶντος τοῦ λόγου καὶ δεομένου δεινότη‐
15,9τος καὶ ἐργασίας, ὅσης καὶ ἐν πραγματικῇ ἐπιμελεῖσθαι εἰώθαμεν79