|
TLG 2892 002 :: MAXIMUS CONFESSOR :: Quaestiones et dubia MAXIMUS CONFESSOR Theol., Protosecretarius, vel Maximus Homologetes Quaestiones et dubia Citation: Section — (line) | ||
1 | *** *** *** πάθεσιν καὶ τὴν προσβολὴν μειοῖ τὴν κακίαν καὶ πάλιν εἰς τὸ πρότερον ἀποκαθίσταται σχῆμα, τουτέστιν εἰς τὴν κατὰ φύσιν ἐπιθυμίαν εἴ τινες *** ἔφεσις καὶ πόθος θεοῦ. Τὸ δὲ τὴν χεῖρα βαλεῖν εἰς τὸν κόλπον σημαίνει τὸν | |
| 5 | κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστόν, τὸν τοῦ πατρὸς λόγον, ἐν τῷ ἡμετέρῳ τῆς φύσεως ἐργαστηρίῳ σαρκούμενον· τοῦτο γὰρ ὁ κόλπος καὶ ἡ λευκὴ χεὶρ σημαίνει· καὶ πάλιν ἐν τῷ προτέρῳ σχήματι τῆς χειρὸς ἀποκαθισταμένης δηλοῦται ὡς μετὰ τὴν ἀνάστασιν ὁ κύριος ἀναλαμφθεὶς ἐν τῷ πατρικῷ | |
|---|---|---|
| 10 | κόλπῳ ἀπεκατέστη. Μωυσῆς γὰρ ὡς μεσίτης τοῦ θεοῦ καὶ τοῦ λαοῦ γεγονώς, ποτὲ μὲν τοῦ θεοῦ καὶ πατρὸς πρόσω‐ πον ἐπέχει, ποτὲ δὲ τῆς ἡμετέρας φύσεως. | |
2 | Τί σημαίνει ὁ ἐν γῇ Σενναὰρ οἰκοδομούμενος πύργος; Οἰκοδομοῦμεν καὶ ἡμεῖς πύργον ὅτ’ ἂν ἐξ ἀνατολῶν κινηθῶμεν, τουτέστιν ὅτ’ ἂν ἀποκινηθῶμεν τῆς γνώσε‐ ως· ἐρχόμεθα δὲ εἰς γῆν Σενναάρ, τουτέστιν εἰς τὸ | |
| 5 | τῆς γαστριμαργίας πάθος· Σενναὰρ γὰρ γρηγόρησις ὀδόντων ἑρμηνεύεται· εἶτα καὶ οἰκοδομοῦμεν πύργον, τουτέστιν τὰ σαρκικὰ πάθη περὶ πολλοῦ ποιούμεθα καὶ οἰκοδομοῦμεν πάθος πάθει συνάπτοντες. Ἕως δὲ τοῦ οὐρανοῦ· οὐ γάρ ποτε παύσασθαι βούλονται οἱ περὶ τὰ | |
| 10 | μάταια τὴν σπουδὴν ἔχοντες, ἀλλ’ ἀπλήρωτον τὴν περὶ αὐτὰ ὄρεξιν ἔχουσιν. Παύει δὲ ὁ θεὸς τὴν τοῦ πύργου οἰκο‐ δομὴν καὶ συγχεῖ τὰς γλώσσας ὅτ’ ἂν πρὸς τὸ συμφέρον παιδεύων ἐγκόπτει τὴν ἡμετέραν κακίαν· ὅτ’ ἂν γὰρ τὸν ἐπὶ τῇ ἀκαθαρσίᾳ τῆς πορνείας ἡττημένον νόσῳ παιδεύει ἢ τὸν | |
| 15 | τῇ γαστριμαργίᾳ δεδουλωμένον πενίᾳ σωφρονίζει, οἱονεὶ ἐγκοπὴν τοῦ τῶν παθῶν πύργου ποιεῖται, συγχέων ἅμα καὶ τὰς γλώσσας· τὸν γὰρ πόρνον πάντοτε περὶ πορνείας μελετῶντα καταστείλας τῇ νόσῳ, εἰς τὴν περὶ τοῦ σώματος ὑγεῖαν ἀπασχολεῖσθαι ποιήσας, οἱονεὶ τὴν φωνὴν συγχέας | 3 |
| 20 | τῆς συνεχοῦς μελέτης τοῦ πάθους. | |
3 | Τί σημαίνει Δαυῒδ ψάλλων καὶ τὸ πονηρὸν πνεῦμα τοῦ Σαοὺλ καταπαύων; Πᾶς ὁ κατὰ τὸν μακάριον Δαυῒδ ποιμαίνων τὰ πρόβατα, τουτέστιν τὸ λογιστικὸν τῆς ψυχῆς, καὶ νικῶν θυμὸν καὶ | |
| 5 | ἐπιθυμίαν καθάπερ ἐκεῖνος τὸν λέοντα καὶ τὴν ἄρκον, οὗτος τῷ λόγῳ τῆς διδασκαλίας χρώμενος μετά τινος ὑψηλῆς θεωρίας ἡδύνει τὸν ἀκούοντα καὶ τὰ ἐν αὐτῷ τῆς κακίας πάθη κατευνάζει. | |
4 | Ἐπειδὴ γέγραπται ἐν τῷ εὐαγγελίῳ ὅτι ἐάν τις μὴ γεννηθῇ ἐξ ὕδατος καὶ πνεύματος καὶ ἐν ἄλλῳ τόπῳ πάλιν αὐτὸς ὑμᾶς βαπτίσει ἐν πνεύματι ἁγίῳ καὶ πυρί, παρακαλῶ μαθεῖν τίς ἡ διαφορά. | |
| 5 | Ἐν ἑκάστῳ τὸ ἅγιον πνεῦμα γινόμενον, ὡς μὲν ὕδωρ τὸν τῆς σαρκὸς μολυσμὸν καθαίρει, ὡς δὲ πνεῦμα τὰς τῆς | |
| ψυχῆς κηλίδας ἐκπλύνει, ὡς δὲ πνεῦμα ἅγιον ὑποτίθεται τοὺς τρόπους τῶν ἀρετῶν, ὡς δὲ πῦρ θεὸν κατὰ χάριν ἀποτελεῖ, τὰ θεῖα τῆς ἀρετῆς γνωρίσματα ἐπιλάμπον αὐτῷ. | 4 | |
5 | Ἐπειδὴ κατὰ τὸν θεολόγον Γρηγόριον λέγοντα ἐν τῷ τῆς Πεντηκοστῆς λόγῳ, οἱ ἀπόστολοι διὰ τριῶν χαρισμάτων εἰλήφασιν τὸ τέλειον, πρῶτον μὲν νόσους ἰώμενοι καὶ δαίμονας ἀπελαύνοντες, δεύτερον δὲ τὸ μετὰ τὴν ἀνάστασιν | |
| 5 | ἐμφύσημα, τρίτον δὲ αὐτὸ οὐσιωδῶς τὸ πνεῦμα ἐν εἴδει γλωσσῶν πυρίνων, πῶς τις, εἴπερ τοῖς ἀποστόλοις γένηται κατ’ ἀρετὴν ἰσοστάσιος, δύναται λαβεῖν τὰ εἰρημένα χαρίσμα‐ τα καὶ πῶς χρὴ νοεῖν τὸ οὐσιωδῶς, ὡς ἐν ὑποδείγματι ἑρμηνευθῆναι παρακαλῶ. | |
| 10 | Δυνατὸν καὶ ἡμᾶς, εἴπερ μιμηταὶ τῶν ἀποστόλων σπεύσωμεν γενέσθαι, πρῶτον μὲν διὰ τῆς πρακτικῆς ἐπι‐ τάσσειν τοῖς πάθεσιν καὶ τὰς τῆς ψυχῆς ἐξιᾶσθαι νόσους, δεύτερον δὲ διὰ τῆς φυσικῆς θεωρίας τὴν φύσιν ἐφ’ ἑαυτὴν ἀποκαθιστάνειν, τρίτον διὰ τῆς τοῦ λόγου διδασκαλίας— | |
| 15 | τοῦτο γὰρ αἱ γλῶσσαι—πῦρ γίνεσθαι τοῖς ἀκούουσιν, ἅμα μὲν τὰ πάθη αὐτῶν πυρὸς δίκην ἀναλίσκοντας, ἅμα δὲ καὶ φωτίζοντας. Πῶς δὲ ἐνήργει τὸ πρότερον τὸ ἅγιον πνεῦμα καὶ πῶς οὐσιωδῶς τελευταῖον ἐν τοῖς ἀποστόλοις ἐπε‐ φοίτησεν, ἀναγκαῖον ὡς ἐν ὑποδείγματι διερμηνεῦσαι. Καθά‐ | |
| 20 | περ ξύλον ἐπιτιθέμενον τηγάνῳ, εἶτα, τοῦ πυρὸς ὑφαπτομέ‐ νου, διὰ μέσου τοῦ τηγάνου τῆς θέρμης τοῦ πυρὸς μεταλαμβάνει τὸ ξύλον, οὕτως τὸ πρότερον ἀμυδρῶς ἐνήργει τὸ πνεῦμα ἐν τοῖς ἁγίοις· εἰ δέ τις κατὰ τὸ αὐτὸ ὑπόδειγμα ἐπαρεῖ τὸ διὰ μέσου τήγανον καὶ τὸ πῦρ | |
| 25 | ἀμέσως τοῦ ξύλου περιδράξεται, εὐθέως πρὸς τὴν οἰκείαν φύσιν ἀφομοιοῖ τὸ ξύλον. Οὕτως ὡς ἐν αἰσθητοῖς | |
| ὑποδείγμασιν εἰκάζειν ἔστιν τὸ οὐσιωδῶς. | 5 | |
6 | Ἐπειδὴ ἡ γραφὴ τρανῶς οὐ λέγει ὅτι δέδωκεν δεκάτας ὁ Ἀβραὰμ τῷ Μελχισεδέκ, ἄλλως τε δὲ καὶ εἰ πάντα ἀπέδωκεν, καθὼς αὐτὸς λέγει ὅτι ἕως σφαιρωτῆρος ὑποδήμα‐ τος οὐκ ἔλαβεν, πόθεν δέδωκεν δεκάτας; Οὐδὲ γὰρ αὐτὸς | |
| 5 | ἴδιόν τι ἐπεφέρετο εἰς πόλεμον ἔκπληκτος ἀπερχόμενος. Ἐπειδὴ ἡ θεία γραφὴ ἱερέα τοῦ θεοῦ τὸν Μελχισεδὲκ λέγει εἶναι, προσηκόντως ἄρα ὁ Ἀβραὰμ ὡς λαϊκοῦ τάξιν ἐπέχων δεδωκέναι τῷ ἱερεῖ τὰς δεκάτας πιστευθήσεται. Ὅτι δὲ καὶ εἶχεν πόθεν παρασχεῖν, ἐκεῖθεν δῆλον· οἱ γὰρ | |
| 10 | ἐπιστρατεύσαντες βασιλεῖς ἐπὶ Σόδομα οὐ μόνον τὰ Σο‐ δόμων εἶχον λαβόντες, ἀλλὰ καὶ ἄλλων χώρων εἶχον μεθ’ ἑαυτῶν λάφυρα ἅπερ ἦσαν προαιχμαλωτεύσαντες· ἅπερ πάντα κατακόψας αὐτοὺς ὁ Ἀβραὰμ καὶ λαβών, τὰ μὲν τῶν Σοδομιτῶν ἀπέδωκεν, τὰ δὲ ἄλλα παρ’ ἑαυτῷ κατέσχεν· | |
| 15 | ἐξ ὧν καὶ τὰς δεκάτας τῷ Μελχισεδὲκ παρέσχετο. | |
7 | Τίνος χάριν οἱ μὲν κατὰ νόμον ἱερεῖς γυναῖκας ἔχειν οὐκ ἐκωλύοντο, οἱ δὲ κατὰ Χριστὸν ἱερεῖς κωλύονται ὅσον ἀπὸ τῆς συνηθείας; Τὸ μὲν πρόχειρον, ὡς τοῦ εὐαγγελίου ὑψηλοτέρου ὄντος | |
| 5 | καὶ ὡς πολλοῖς γέγονεν ἡ παρθενία βατὴ ἐξότου διὰ | |
| παρθενίας τεχθῆναι ὁ πάντων δεσπότης ηὐδόκησεν, ὅπερ τοῖς ἀρχαίοις σπάνιον ἦν. Ἐπειδὴ δὲ ἡ τοῦ εὐαγγελίου ἱερωσύνη κατὰ τὴν τάξιν Μελχισεδὲκ γενέσθαι πιστεύεται καὶ οὐ κατὰ τὴν τάξιν Ἀαρών, Μελχισεδὲκ δὲ γυναῖκα | 6 | |
| 10 | ἐσχηκέναι οὐκ ἀναγέγραπται, ἀναγκαίως ἄρα καὶ οἱ κατὰ τὴν αὐτοῦ τάξιν ἱερατεύοντες ἐπίσκοποι γυναῖκας οὐ προ‐ σίενται. | |
8 | Ἐπειδὴ γέγραπται ὅτι ὁ προφήτης Ἀμὼς αἰπόλος ἦν κνίζων συκάμινα, τί ἐστιν αἰπόλος καὶ τί τὸ κνίζειν; Αἰπόλος ἐστὶν ποιμὴν αἰγῶν, τὸ δὲ κνίζειν ἐστὶν τὸ τεμεῖν. Ἐπειδὴ οὖν ὁ ὀπὸς τοῦ συκαμίνου ὠμός ἐστιν καὶ | |
| 5 | παχὺς καὶ βλαβερός, οἱ κνίζοντες τέμνουσιν μετὰ μαχαι‐ ρίων τὸ συκάμινον καὶ ποιοῦσιν ἀπορρεῦσαι τὸν ὀπόν. Ζῳύφια δὲ εἰσέρπουσιν ἔσωθεν καὶ τῆς ἀκτίνος τοῦ ἡλίου εἰσβαλλούσης, γλυκαίνουσιν καὶ ἁπαλύνουσιν αὐτό. Καὶ ταῦτα μὲν κατὰ τὸ γράμμα· κατὰ δὲ τὸν τῆς ἀναγωγῆς | |
| 10 | τρόπον, ποιμήν ἐστιν αἰγῶν ὁ ποιμαίνων τῷ λόγῳ τὸ ἐπιθυμητικὸν τῆς ψυχῆς μέρος. Κνίζει δὲ συκάμινα ὁ τὸ σῶμα δι’ ἐγκρατείας ὑποπιάζων καὶ τὴν ὑγρότητα τῶν παθῶν ἀπορρέων· οὗτος γὰρ δίκην ζῳυφίων δέχεται θείους λογισμοὺς καὶ ἡλίῳ τῆς δικαιοσύνης γλυκαίνεται καὶ ἁπαλύ‐ | |
| 15 | νεται τὴν ψυχὴν καὶ προφήτης ἀπὸ θεοῦ καὶ διδάσκαλος | |
| ἑτέροις καθίσταται. | 7 | |
9 | Τί σημαίνει ὁ χαλκοῦς ὄφις ὁ κατὰ πρόσταξιν θεοῦ ὑπὸ Μωυσέως ἐφ’ ὑψηλοῦ κρεμασθεὶς ἐν τῇ ἐρήμῳ; Ἐπειδὴ ὁ ἐξαρχῆς ἀπατήσας τὸν ἄνθρωπον ὁ νοητὸς ὄφις διὰ τῆς παρακοῆς ἐν τῇ σαρκὶ τὸν τῆς ἁμαρτίας | |
| 5 | νόμον ἡμῖν ἐγκατέμιξεν, ὄφεως δίκην ἕρπων ἐν ἡμῖν διὰ τῆς ἡδονῆς, διὰ τοῦτο ὁ τὴν ἔρημον παθῶν ἀρετὴν βαδίζων ἐὰν στραφῇ εἰς Αἴγυπτον, τουτέστιν εἰς τὸν τῆς ἁμαρτίας σκοτασμόν, ὑπὸ τῶν νοητῶν ὄφεων πλήττεται· ἐὰν δὲ εἰς τὸν σταυρωθέντα κύριον ἀτενίσει, οὗτινος ἡ | |
| 10 | σὰρξ ἐφ’ ὕψους κρεμασθεῖσα νεκρὸν εἶχεν τὸν ἐν τῇ ἡμετέρᾳ σαρκὶ τοῦ ὄφεως τῆς ἁμαρτίας νόμον καὶ ἀνε‐ νέργητον, σῴζεται. Χαλκοῦς δὲ ὁ ὄφις, ἐπειδὴ οὔτε μείωσιν οὔτε ἰὸν ἐπιδέχεται ἡ τοῦ χαλκοῦ φύσις, ὥσπερ οὐδὲ ὁ κύριος προσήκατο ἰὸν ἁμαρτίας οὐδὲ ἡ σὰρξ αὐτοῦ | |
| 15 | εἶδεν διαφθοράν. Ἐπειδὴ δὲ ὁ θεολόγος Γρηγόριος μέμνηται λέγων «ὁ δὲ χαλκοῦς ὄφις κρεμνᾶται μὲν κατὰ τῶν δακνόντων ὄφεων, οὐχ ὡς δὲ τύπος τούτου τοῦ ὑπὲρ ἡμῶν παθόντος, ἀλλ’ ὡς ἀντίτυπος» καὶ ὅτι «ὁ πιστεύων συννεκροῖ τὰς ὑπ’ αὐτὸν | |
| 20 | δυνάμεις», ἀναγκαῖον καὶ ταῦτα διασαφῆσαι. Ὁ δι’ ἀρετῆς καὶ γνώσεως τὸ τῆς ψυχῆς ὀπτικὸν ἀνακαθήρας γινώσκει σαφῶς ὅτι ἡ κακία ἀνυπόστατός ἐστιν καὶ ἐν οὐδενὶ τῶν ὄντων ὑπάρχουσα εἰ μὴ μόνον ἐν τῷ πράττεσθαι. Ἐπεὶ οὖν ὁ ἀρχέκακος ὄφις τὴν σκολιότητα τῆς ἁμαρτίας ἐν τῷ | |
| 25 | ἀνθρώπῳ διὰ τῆς παρακοῆς ἐνεκέρασεν, ἐνκελεύεται Μωυ‐ σῆς κρεμάσαι τὸν χαλκοῦν ὄφιν, παραδηλῶν τὸ μέλλον ἐπὶ τοῦ κυρίου γενήσεσθαι· αὐτὸς γὰρ καὶ μόνος διὰ τοῦ πάθους τοῦ σταυροῦ ἐστηλίτευσεν τὴν ἁμαρτίαν καὶ ἔδειξεν ἀνενέργητον καὶ νεκράν. Ὅστις οὖν ἀτενίζει ἐν αὐτῷ καὶ | |
| 30 | πιστεύει νενεκρῶσθαι καὶ ἀνενέργητον γενέσθαι τὸν ἐχθρόν, οὗτος καὶ συννεκροῖ τὰς ὑπ’ αὐτὸν δυνάμεις· οὐκέτι γὰρ | |
| οὔτε διὰ τῶν αἰσθήσεων οὔτε διὰ τῶν αἰσθητῶν δι’ ὧν εἶχεν τὸ κράτος, καταβλάψαι δύναται· διὰ τοῦτο οὖν εἴρηται τῷ πατρὶ «οὐχ ὡς τύπος, ἀλλ’ ὡς ἀντίτυπος», ὡς παρα‐ | 8 | |
| 35 | δηλοῦντος τὴν τοῦ διαβόλου νέκρωσιν. | |
10 | Πῶς χρὴ καὶ ἡμᾶς, εἴπερ ὁ νόμος πνευματικός ἐστιν, ἑορτάζειν τὸ σάββατον τῶν ἡμερῶν καὶ τὸ σάββατον τῶν ἑβδομάδων ὅπερ ἐστὶν ἡ Πεντηκοστή, καὶ τὸ σάββατον τῶν ἐνιαυτῶν τὴν ἑπταετερίδα, καὶ τὸ σάββατον τῆς ἑπταετερί‐ | |
| 5 | δος ὅπερ ἐστὶν ὁ ἰωβηλαῖος; Ἑορτάζομεν τὴν ἑβδομάδα τῶν ἡμερῶν ὅτ’ ἂν τὴν τῶν κακῶν ἐνέργειαν παύσωμεν, [ἢ] ἑορτάζομεν δὲ καὶ τὸ σάββατον τῶν ἑβδομάδων ὅτε τὰς συγκαταθέσεις τῶν πονηρῶν λογισμῶν παύσωμεν. Ἑορτάζομεν δὲ καὶ τὸ | |
| 10 | σάββατον τῶν ἐνιαυτῶν ὅτε τὴν προσβολὴν τῆς ἐπιθυμίας μὴ παραδεξώμεθα, ἐπειδὴ ὁ ἐνιαυτὸς ἔχει τῶν καρπῶν τὴν ἀναβλάστησιν καὶ τὴν ἐπιθυμίαν ἐν τούτοις διεγείρουσαν. Ἑορτάζομεν δὲ καὶ τὸν ἰωβηλαῖον ὅτε τὰς μνήμας τῶν κακῶν καὶ φαντασίας τὰς ἐκ προλήμψεως ἡμῖν ἐπισυμβαι‐ | |
| 15 | νούσας τέλεον καταπαύσωμεν· τὸ γὰρ ἰωβηλαῖον ἑρμηνεύεται ζῶντος λύσις δεσμῶν ἢ ζῶντος ἀπαλλαγὴ πένθους· ὅτε γάρ τις τὴν ἀπάθειαν τελείαν κτήσηται, τότε λύεται τῶν δεσμῶν τῆς ἁμαρτίας καὶ τοῦ πένθους ἀπαλλαγεὶς χαρὰν τῇ ψυχῇ εἰσοικίζεται. | |
| 20 | Τί σημαίνει Ἐλισσαῖος ἀναστήσας τὸν υἱὸν τῆς Σου‐ | |
| μανίτιδος; | 9 | |
11 | Τί σημαίνει Ἐλισσαῖος ἀναστήσας τὸν υἱὸν τῆς Σου‐ μανίτιδος; Ἐλισσαῖος ὁ προφήτης δηλοῖ τὸν κύριον, ὁ δὲ τῆς Σουμανίτιδος παῖς τὴν ἀνθρωπείαν φύσιν. Ἐπειδὴ γὰρ | |
| 5 | ἠσθένησεν αὐτὴ διὰ τῆς παραβάσεως καὶ τῷ διαβολικῷ καύσωνι ἐθανατώθη, ἀπέστειλεν ὁ κύριος τὸν Μωυσῆν διὰ ῥάβδου θαυματουργοῦντα, καθάπερ καὶ Ἐλισσαῖος τὸν Γιεζεί, καὶ οὐκ ἀνέστησεν τὸν ἄνθρωπον, οὔτε δὲ οἱ προφῆται τοῦτο ἴσχυσαν. Αὐτὸς οὖν διὰ φιλανθρωπίαν ὁ | |
| 10 | κύριος τὴν ἡμετέραν σάρκα ἀναλαβών, διὰ τῶν ταύτης παθημάτων τὴν νεκρωθεῖσαν ἡμῶν φύσιν ἐζωοποίησεν. | |
12 | Τί δήποτε ὁ μὲν εἷς τῶν εὐαγγελιστῶν τὴν γενεαλογίαν ἀπὸ τῶν κάτω ἐπὶ τὰ ἄνω ποιεῖται, ὁ δὲ ἕτερος τὸ ἐναντίον; Οἶμαι ὅτι οὐκ ἀσκόπως, μᾶλλον δὲ καὶ λίαν μυστικῶς | |
| 5 | τοῦτο πεποιήκασιν· ἐπειδὴ γὰρ οἱ μὲν τῶν πιστῶν ἀπὸ τῶν ἐπαγγελιῶν ἐπὶ τὴν πρᾶξιν τῶν ἐντολῶν κατάγονται, οἱ δὲ ἀπὸ τῆς πράξεως τῶν ἐντολῶν ἀρχόμενοι ἐπὶ τὰς ἐπαγγε‐ λίας ἀνάγονται, τούτου χάριν ὁ μὲν κατάγει, ὁ δὲ ἀνάγει τὴν γενεαλογίαν. | |
13 | Τίνος χάριν ἐν τῇ προθέσει τοῦ τιμίου σώματος καὶ αἵματος τοῦ κυρίου τοὺς ἄρτους καὶ τὰ ποτήρια ἄνισα προτίθειν ἔθος ἐστὶν τῇ ἐκκλησίᾳ; | |
| Πάντα ὑπερφυῆ λόγον ἔχουσιν τὰ ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ | 10 | |
| 5 | τελούμενα. Ἐπειδὴ δὲ κατ’ ἐξαίρετον τὰ σύμβολα ταῦτα τῆς θείας οὐσίας εἰσὶν μυστήρια καὶ ἀπεικονίσματα, ἔστιν δὲ αὕτη ἀσύνθετος—πᾶσα δὲ κτίσις σύνθετός ἐστιν, μόνη δέ, ὡς εἴρηται, ἡ ἁγία τριὰς ἁπλῆ καὶ ἀσύνθετος—διὰ τοῦτο οὖν ἄνισα προτίθησιν ἡ ἐκκλησία τοὺς ἄρτους καὶ τὰ | |
| 10 | ποτήρια, τὸ θεῖον ἐν τούτοις χαρακτηρίζουσα. | |
14 | Ἐπειδή τινες ἀποροῦσιν ὅτι «πῶς λαθεῖν λέγεται πάσας τὰς οὐρανίους δυνάμεις ἡ τοῦ κυρίου ἐνανθρώπησις, ὁπόταν εὑρίσκωμεν ὅτι καὶ αἱ προφητεῖαι αἱ περὶ τοῦ κυρίου δι’ ἀγγέλων γεγόνασιν καὶ τὴν σύλληψιν τῆς παρθέ‐ | |
| 5 | νου ὁ Γαβριὴλ εὐαγγελίζεται καὶ τοὺς ποιμένας ἄγγελοι μυσταγωγοῦσιν;» τί οὖν ἐστιν τὸ λαθὸν τοὺς ἀγγέλους; Ὅτι μὲν ᾔδεισαν οἱ ἄγγελοι τὴν μέλλουσαν ἔσεσθαι ἐπὶ σωτηρίᾳ τῶν ἀνθρώπων τοῦ κυρίου ἐνανθρώπησιν, οὐ δεῖ ἀμφιβάλλειν. Ἐκεῖνο δὲ ἔλαθεν αὐτούς, ἡ ἀκατάληπτος τοῦ | |
| 10 | κυρίου σύλληψις καὶ ὁ τρόπος πῶς ὅλος ἐν τῷ πατρὶ καὶ ὅλος ὢν ἐν πᾶσιν καὶ πάντα πληρῶν, ὅλος ἦν ἐν τῇ | |
| γαστρὶ τῆς παρθένου. | 11 | |
15 | Τί δήποτε ἐν τῷ ὄρει Γεβάλ, ἐν ᾧ αἱ κατάραι ἐδόθησαν, προστάσσεται ὁ τοῦ Ναυὴ Ἰησοῦς θυσιαστήριον οἰκοδομῆ‐ σαι καὶ γράψαι τὸν νόμον; Γαρίζιν ἑρμηνεύεται περιτομή, Γεβὰλ δὲ φύραμα· ἐν τῷ | |
| 5 | φυράματι οὖν τῆς ἐθνικῆς μερίδος τῆς κατηραμένης πήγνυ‐ σιν θυσιαστήριον ὁ κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς ὁ Χριστός, τουτέστιν τὴν ἐκκλησίαν, ἐγγράφων τὸν νόμον οὐκ ἐν πλαξὶν 〈λιθίναις ἀλλ’ ἐν πλαξὶν〉 καρδίαις σαρκίναις. Ἐκ λίθων δὲ τελείων, ἐφ’ οὓς οὐκ ἐπεβλήθη σίδηρος, τὸ θυσιαστήριον | |
| 10 | οἰκοδομηθῆναι λέγει, δηλῶν τοὺς νοητοὺς λίθους τοὺς ἀποστόλους, ἀπελεκήτους διὰ τὸ ἁπλοῦν τῶν τρόπων καὶ ἀπέριττον γενομένους· ἐξ ὧν ἡ τῶν ἐθνῶν ἐκκλησία συνέστη. | |
16 | Τί σημαίνει ὅπερ ἀπειλεῖ ὁ προφήτης τοὺς ποιοῦντας χαύωνας τῇ στρατιᾷ τοῦ οὐρανοῦ παραδίδοσθαι τῷ Ναβουχο‐ δονόσορ ὥστε ἐν τῇ πύλῃ Ἱερουσαλὴμ πῆξαι τὸν θρόνον αὐτοῦ; | |
| 5 | Χαύωνές εἰσιν ἀρτίδια ἐκ διαφόρων εἰδῶν ὄντα, ἅπερ ποιοῦντες οἱ Ἰουδαῖοι καὶ αἱ γυναῖκες αὐτῶν ἐτίθουν ἐν ταῖς θυρίσιν τῶν οἴκων, δεχόμεναι τὴν αὐγὴν τῆς σελήνης καὶ τοῦ ἑωσφόρου. Ἐπειδὴ οὖν χαύωνες θυρίδες ἑρμη‐ νεύονται, τοῦτο ὑποβάλλει νοεῖν ὅτι ὅστις διὰ τῆς ἡδονῆς | |
| 10 | τὰς αἰσθήσεις πρὸς τὰ αἰσθητὰ ἐπιτερπῶς ἔχει, οὗτος | |
| χαύωνας ποιεῖ. Διὰ τοῦτο καὶ τὸν νοητὸν Ναβουχοδονόσορ ἐν τῇ πύλῃ Ἱερουσαλήμ, τουτέστιν ἐν τῇ ψυχῇ, δέχεται βασιλεύοντα ἐν αὐτῇ, ἐκθλίβων αὐτὴν ὡς ὑποχείριον· Ναβουχοδονόσορ γὰρ ἑρμηνεύεται προφητεύων κρίσιν | 12 | |
| 15 | θλίψεως. | |
17 | Τί δηλοῦσιν αἱ κατὰ τὸν νόμον προσαγόμεναι πέντε θυσίαι· τὸ πρόβατον, ὁ βοῦς, ἡ αἴξ, ἡ τρυγὼν καὶ ἡ περιστερά; Κατὰ μὲν μίαν ἐπιβολὴν λαμβάνεται ὁ κριὸς μὲν ὡς | |
| 5 | ἡγεμονικὸν ἐπὶ τοῦ λογιστικοῦ, ὁ δὲ ταῦρος ἐπὶ τοῦ | |
| θυμικοῦ, ἡ δὲ αἲξ ἐπὶ τοῦ ἐπιθυμητικοῦ, ἡ δὲ τρυγὼν ἐπὶ τῆς σωφροσύνης, ἡ περιστερὰ δὲ ἐπὶ τοῦ ἁγιασμοῦ. Εἰ δὲ δεῖ καὶ τὰ ἑκάστου ζῴου προσόντα φυσικῶς ζητῆσαι καὶ ἑκάστου αὐτῶν τὴν πρόσφορον ἐφαρμόσαι θεωρίαν, φασὶν | 13 | |
| 10 | οἱ τὰ τοιαῦτα ἐπεσκεμμένοι ὅτι τρία προσάγει τῷ κεκτη‐ μένῳ τὸ πρόβατον, τὸν μαλλόν, τὸ γάλα, τὸν ἀμνόν· ἡ δὲ κόρη τοῦ ὀφθαλμοῦ αὐτοῦ συμπεριπολεῖ τῷ ἡλίῳ καὶ ἑκάστης ἡμέρας ἀφοδεύει σπυράθους τριακοσίους ἑξηκοντα‐ πέντε. Τὸ δὲ λογικὸν πρόβατον ὁ ἄνθρωπος, εἴπερ ἑαυτὸν | |
| 15 | θυσίαν προσφέρειν τῷ κεκτημένῳ θεῷ ἐσπούδακεν, χρεω‐ στεῖ διδόναι ὥσπερ μαλλὸν τὴν ἠθικὴν πρᾶξιν, ὡς δὲ γάλα τὴν φυσικὴν θεωρίαν—θρεπτικὴ γὰρ αὐτὴ τοῦ νοῦ—ὡς δὲ ἀμνὸν τὸν μαθητευόμενον ἀπογεννᾶν διὰ τῆς ἰδίας διδασκαλίας κατὰ πάντα ὅμοιον ἑαυτῷ καὶ τέλειον προσά‐ | |
| 20 | γειν τῷ θεῷ. Ἀλλὰ καὶ τὴν κόρην τοῦ ὀφθαλμοῦ ὁ τοιοῦτος ἔχει τῷ ἡλίῳ συμπεριπολοῦσαν, τουτέστιν τὸν νοῦν τῷ ἡλίῳ τῆς δικαιοσύνης διὰ τῆς προνοητικῆς τῶν ὄντων διοικήσεως φέροντι τὰ ἡμέτερα συμπεριπολεῖ, του‐ τέστιν ἐπακολουθεῖ· ἔν τε γὰρ θλίψεσιν ἔν τε εὐημερίαις | |
| 25 | εὐχαριστῶν ἕπεται τῇ καλῶς ἀγούσῃ τὰ πάντα προνοίᾳ. Ἀποβάλλει δὲ ὁ τοιοῦτος ἑκάστης ἡμέρας σπυράθους τξε, τουτέστιν τὰ ὑπὸ χρόνον καὶ γένεσιν ὡς φθαρτὰ καὶ περισσὰ ἑκάστοτε ἀπορρίπτει. Περὶ δὲ τοῦ βοός φασιν ὅτι τὴν καρδίαν τρίγωνον | |
| 30 | κέκτηται, τὸν δὲ νεφρὸν πεντάβολον· ἔχει δὲ καὶ τρεῖς στομάχους καὶ τὴν μὲν ἡμέραν φωτοειδεῖς ἔχει τοὺς ὀφθαλμούς, τῇ δὲ νυκτὶ πυροειδεῖς καὶ τρίτον τῆς ἡμέρας καὶ τρίτον τῆς νυκτὸς κατ’ ἀνατολὰς ὁρῶν πνέει φυσῶν· ὁ δὲ δεξιὸς αὐτοῦ ῥὶς εὐωδιάζει μόσχον, τὸ δὲ αἷμα | |
| 35 | αὐτοῦ ἀναιρετικόν ἐστιν πάντων τῶν ἡμέρων ζῴων χωρὶς | |
| τοῦ κυνός. Δεῖ οὖν καὶ ἡμᾶς ὥσπερ βοῦν τὸν ζυγὸν φέροντας τοῦ Χριστοῦ καὶ τὸ ἄροτρον τοῦ λόγου μεταχει‐ ριζομένους, τὰς λιθίνας ἀνατέμνειν καρδίας καὶ τὰς μὲν ἀκάνθας τῶν παθῶν ἐκριζοῦν, πλατύνειν δὲ τὴν γῆν τῆς | 14 | |
| 40 | καρδίας πρὸς ὑποδοχὴν τοῦ θείου λόγου· ἔχειν δὲ καὶ τὴν καρδίαν τρίγωνον, τουτέστιν τὸν περὶ τριάδος λόγον ὑγιῆ ἔχειν ἐν τῇ καρδίᾳ, ἵνα ὥσπερ ἡ καρδία διαδίδωσι φυσικῶς τὴν ζωὴν τῷ σώματι, οὕτως καὶ ἡ εἰς θεὸν εὐσέβεια τὰ μέλη τῆς ψυχῆς συνίστησιν· τὸν δὲ νεφρὸν | |
| 45 | ἔχειν πεντάβολον, τουτέστιν τὸ ἐπιθυμητικὸν μὴ πρὸς τὰ πάθη τετράφθαι, ἀλλὰ διὰ τῶν πέντε αἰσθήσεων τὴν κτίσιν κατοπτεύειν εἰς μόνην ἐπιθυμίαν καὶ ἀγάπην τοῦ κτίσαντος· τρεῖς δὲ καὶ στομάχους κεκτῆσθαι· ὁ στόμαχος πρῶτον τὰ σιτία δεχόμενος καὶ διὰ τῆς πεπτικῆς δυνάμεως τὸ εἰλικρι‐ | |
17(50) | νὲς αὐτῶν ἑκάστῳ τῶν μελῶν παραπέμψας, τὸ λοιπὸν τῇ κοιλίᾳ δίδωσιν· οὕτως οὖν καὶ ἡμᾶς προσῆκεν διὰ πρα‐ κτικῆς καὶ φυσικῆς καὶ θεολογικῆς θεωρίας ἀγομένους καὶ τὰ πρόσφορα πᾶσιν τοῖς μέλεσιν τῆς ψυχῆς ἀπονέμοντας, καὶ τοῦ ἥττονος προνοεῖσθαι μέρους, τουτέστιν τοῦ σώμα‐ | |
| 55 | τος· τοῦτο γὰρ ἡ κοιλία· τρίτον δὲ τῆς ἡμέρας καὶ τρίτον τῆς νυκτὸς ἀφορῶντας πρὸς ἀνατολὰς πνέειν, τουτέστιν τὴν τρισσὴν τοῦ θεοῦ πρόνοιαν συντηρητικὴν καὶ ἐπιστρε‐ πτικὴν καὶ παιδευτικὴν ἀφορῶντας, ἔν τε νυκτὶ πειρασμῶν ἔν τε ἡμέρᾳ εὐημερίας εὐχαριστεῖν· ἔχειν δὲ καὶ τοὺς ὀφθαλ‐ | |
| 60 | μοὺς ἐν μὲν νυκτὶ πυροειδεῖς, ἐν δὲ ἡμέρᾳ φωτοειδεῖς, τουτέστιν τὴν θεωρητικὴν δύναμιν ἐν μὲν τῇ ἡμέρᾳ τῶν ἀρετῶν τὰς ἐκ τοῦ ἡλίου τῆς δικαιοσύνης ἀκτίνας τῆς γνώσεως ὑποδεχομένην, ἐν δὲ τῇ νυκτὶ τῶν ὑπὲρ ἀρετῆς ἐπαγομένων ἀλλεπαλλήλων πειρασμῶν τοὺς λόγους κατα‐ | |
| 65 | λαμβάνουσαν τῶν ἐγκαταλείψεων· ἔχειν δὲ καὶ τὸν δεξιὸν | |
| ῥῖνα εὐώδη· δεξιὸν μέρος τοῦ ἀνθρώπου ἐστὶν ἡ ψυχή, ἐπειδὴ διπλοῖ ἐσμεν ἐκ ψυχῆς καὶ σώματος· ὁ οὖν διὰ τὰς τῆς ψυχῆς ἀρετὰς τὴν χάριν τοῦ ἁγίου πνεύματος ἐπισπα‐ σάμενος γίνεται τοῖς ἄλλοις εὐώδης. Τὸ δὲ αἷμα τοῦ | 15 | |
| 70 | τοιούτου ἀναιρετικόν ἐστιν τῶν ἡμέρων ζῴων, τουτέστιν ὁ κατὰ παρατροπὴν θυμὸς ἀναιρετικός ἐστιν τοῖς μιμουμένοις αὐτὸν ἀνθρώποις, τροφὴ δὲ τοῖς ὑλακτοῦσιν καθ’ ἡμῶν δαίμοσιν. Ἡ δὲ αἲξ φύσιν ἔχει τοιαύτην· τὰ ὄρη εὐκόλως ἀναβαί‐ | |
| 75 | νουσα κρημνοβατεῖ καὶ ἐπιτέρπεται τῶν μουσικῶν μελῶν καὶ τὸ δεξιὸν αὐτῆς κέρας ἐὰν θυμιαθῇ ἐν οἱῳδήποτε τόπῳ, σεισμοῦ φαντασίαν παρέχει· ἀφοδεύει δὲ ἑκάστης ἡμέρας σπυράθους διακοσίους. Δεῖ οὖν καὶ τὴν ἡμετέραν ψυχὴν τοὺς κρημνοὺς τῶν πειρασμῶν εὐθαρσῶς διαπηδᾶν | |
| 80 | καὶ τὰ προφητικὰ ὄρη ἀναβαίνοντας τὸ ὕψος τῆς γνώσεως θηρᾶσθαι καὶ ἐπὶ ταύτῃ ἥδεσθαι, καὶ οὐ μόνον ἥδεσθαι ἀλλὰ καὶ διὰ τοῦ δόνακος, τουτέστιν τοῦ ἐνπράκτου λόγου διδάσκοντας ἡδονὴν ἐντιθέναι τοῖς ἀκούουσιν. Τὸ δὲ δεξιὸν κέρας σημαίνει ὅτι ὁ τὸ θεωρητικὸν τῆς ψυχῆς διὰ | |
| 85 | τῆς προσευχῆς τῷ θεῷ προσαγαγών, εὐώδης γινόμενος τοῖς ἀκούουσιν, τὴν ἐν αὐτοῖς ἕξιν τῶν σαρκικῶν παθῶν διασαλεύει. Ὁ τοιοῦτος ἑκάστοτε τὴν περὶ τὰ αἰσθητὰ τῶν αἰσθήσεων ἀποβάλλει πλάνην· αἱ γὰρ αἰσθήσεις τῶν αἰσθητῶν συμπλεκόμεναι· οἷον, δεκαπλούμενος ὁ τέσσαρα[ς] | |
| 90 | ἀριθμὸς ποιεῖ τὸν τεσσαράκοντα, οὗτος δὲ πενταπλούμενος ἀποτελεῖ τὰ διακόσια. | |
18 | Τί ἐστιν τὸ δίδραγμον ὅπερ καὶ ὁ κύριος ἀπαιτεῖται | |
| τελέσαι καὶ τίς ὁ ἰχθὺς ὃν ὁ Πέτρος κρατῆσαι κελεύεται καὶ τὸν ἐν αὐτῷ στατῆρα λαβεῖν καὶ δοῦναι τοῖς ἀπαιτοῦ‐ σιν; | 16 | |
| 5 | Οἱ ἀπαιτοῦντες τὰ δίδραγμα εἰκόνα φέρουσιν τῶν φυ‐ σικῶν ἐν ἡμῖν παθῶν· οὗτοι προσῆλθον τῷ Πέτρῳ, του‐ τέστιν τῷ πρακτικῷ τοῦ κυρίου καὶ ταπεινῷ καὶ μαθητοῦ τρόπον τῷ πατρὶ ὑπακούσαντι, ἀπαιτοῦντες ὡς ἄνθρωπον ἅπερ εἶχον ἔθος πάντας ἀνθρώπους δασμολογεῖν. Ὁ δὲ | |
| 10 | κύριος ἔδειξεν ὡς θεὸς καὶ δεσπότης διὰ τῆς παραβολῆς ἑαυτὸν ἐλεύθερον· ἀλλ’ ἐπείπερ τὴν ἡμετέραν ὑποδὺς σάρκα καὶ τὰ ταύτης κατεδέξατο ἀδιάβλητα πάθη, ταῦτα καὶ τελέσαι τῇ φύσει ἠνέσχετο χωρὶς ἁμαρτίας. Ἐπειδὴ γὰρ κατ’ ἀρχὰς πλάσας τὸν ἄνθρωπον καὶ δύο γενικοὺς αὐτῷ | |
| 15 | λόγους ἐνθέμενος, ἕνα μὲν προηγούμενον τὸν τῆς ψυχῆς, ἕτερον δὲ κατὰ πρόνοιαν τὸν τῆς σαρκός, οὐδοποτέρῳ δὲ τούτων ἐμμείναντος, ἀλλὰ τὸν μὲν τῇ παραβάσει τῆς ἐντολῆς, τὸν δὲ τῇ παραχρήσει τῶν ὅρων τῆς φύσεως παρατρώσαντος, ὅντινα λόγον ἐν τῷ πάθει κρύψας εἴασεν | |
| 20 | νήχεσθαι ἐν τῇ θαλάσσῃ τοῦ ταραχώδους βίου, διὰ τοῦτο ἀπαιτουμένου τοῦ κυρίου τελέσαι τὸν φόρον τῆς φύσεως, ὡς δεσπότης καὶ διορθωτὴς τῆς φύσεως, διὰ τοῦ λόγου τῆς πράξεως τὸ ἐννηχόμενον ἐν τῇ θαλάσσῃ τοῦ βίου γλίσχρον τῆς ἁμαρτίας πάθος κρατήσας καὶ τὸν ἐν αὐτῷ | |
| 25 | καταποθέντα λόγον, τουτέστιν τὸν ἐξαρχῆς κατὰ παρα‐ χώρησιν δεδομένον ὅρον τῆς χρείας, ἀνασπάσας, ἐλεύ‐ θερον τοῦ τῆς παραχρήσεως πάθους τῇ φύσει ἀπέδωκεν. | |
19 | Ἐπειδὴ Γρηγόριος ὁ Νύσης ἐν τοῖς ἑαυτοῦ συγγράμμα‐ | |
| σιν φαίνεται τοῖς μὴ τὸ βάθος ἐπισταμένοις τῆς ὑψηλῆς αὐτοῦ θεωρίας πολλαχοῦ ἀποκατάστασιν ὑπεμφαίνειν, πα‐ ρακαλῶ ὅπερ ἐπίστασαι περὶ τούτου εἰπεῖν. | 17 | |
| 5 | Τρεῖς ἀποκαταστάσεις οἶδεν ἡ ἐκκλησία· μίαν μὲν τὴν ἑκάστου κατὰ τὸν τῆς ἀρετῆς λόγον, ἐν ᾗ ἀποκαθίσταται τὸν ἐπ’ αὐτῷ λόγον τῆς ἀρετῆς ἐκπληρώσας· δευτέραν δὲ τὴν τῆς ὅλης φύσεως ἐν τῇ ἀναστάσει, τὴν εἰς ἀφθαρσίαν καὶ ἀθανασίαν ἀποκατάστασιν· τρίτη δέ, ᾗ καὶ μάλιστα | |
| 10 | κατακέχρηται ἐν τοῖς ἑαυτοῦ λόγοις ὁ Νύσης Γρηγόριος, ἐστὶν αὕτη· ἡ τῶν ψυχικῶν δυνάμεων τῇ ἁμαρτίᾳ ὑποπε‐ σουσῶν εἰς ὅπερ ἐκτίσθησαν πάλιν ἀποκατάστασις. Δεῖ γὰρ ὥσπερ τὴν ὅλην φύσιν ἐν τῇ ἀναστάσει τὴν τῆς σαρκὸς ἀφθαρσίαν χρόνῳ ἐλπιζομένῳ ἀπολαβεῖν, οὕτως καὶ τὰς | |
| 15 | παρατραπείσας τῆς ψυχῆς δυνάμεις τῇ παρατάσει τῶν αἰώνων ἀποβαλεῖν τὰς ἐντεθείσας αὐτῇ τῆς κακίας μνήμας καὶ περάσασαν τοὺς πάντας αἰῶνας καὶ μὴ εὑρίσκουσαν στάσιν εἰς τὸν θεὸν ἐλθεῖν, τὸν μὴ ἔχοντα πέρας, καὶ οὕτως, τῇ ἐπιγνώσει οὐ τῇ μεθέξει τῶν ἀγαθῶν, ἀπολαβεῖν | |
| 20 | τὰς δυνάμεις καὶ εἰς τὸ ἀρχαῖον ἀποκαταστῆναι καὶ δειχθῆναι τὸν δημιουργὸν ἀναίτιον τῆς ἁμαρτίας. | |
20 | Τί σημαίνει ἡ κατὰ τὸν Βὴλ ἱστορία καὶ τίς ὁ Δανιὴλ καὶ ὁ βασιλεὺς Δαρίος γινώσκων τὰ ἴχνη τῶν εἰσελθό〈ν〉των ὅτι ἀνδρῶν καὶ γυναικῶν καὶ παιδίων εἰσίν; Πᾶς ἄνθρωπος ἐν τῇ συγχύσει τοῦ βίου γινόμενος— | 18 |
| 5 | τοῦτο γὰρ ἡ Βαβυλὼν ἑρμηνεύεται—ναὸν τὴν ἑαυτοῦ ψυχὴν ποιεῖ τῷ Βήλ, τουτέστιν τῷ διαβόλῳ· ἐν ᾧ εἰ γένηται ὁ Δανιήλ, τουτέστιν ὁ νόμος τοῦ θεοῦ—κρίσις γὰρ θεοῦ Δανιὴλ ἑρμηνεύεται—διδάσκει τὸν Δαρίον, τουτέστιν τὸν βασιλέα νοῦν, ὅτι τὰ ἴχνη τῶν ἐν τῷ ναῷ, | |
| 10 | τουτέστιν τῆς ψυχῆς, περιπατούντων ἀνδρῶν εἰσιν καὶ γυναικῶν καὶ παιδίων, τουτέστιν θυμοῦ καὶ ἐπιθυμίας καὶ ἀγνοίας· ὅθεν ὁ βασιλεὺς νοῦς τοῦτο γινώσκων παραδίδω‐ σι τῇ κρίσει, τῷ νόμῳ τοῦ θεοῦ, εἰς τὸ πάντας ἄρδην ἀπολέσθαι. Ἡ δὲ πασθεῖσα κονία δηλοῖ τὴν ἄσκησιν καὶ | |
| 15 | τὴν ταπείνωσιν· διὰ τούτων γὰρ κατάδηλα γίνονται τῷ νῷ τὰ ἴχνη τῶν ἐν τῇ ψυχῇ διαθεόντων παθῶν. | |
21 | Πῶς δεῖ νοεῖν τὸ ὑπὸ τοῦ Ἀποστόλου εἰρημένον «ἀπαρχὴ Χριστός, ἔπειτα οἱ τοῦ Χριστοῦ ἐν τῇ παρουσίᾳ αὐτοῦ, εἶτα τὸ τέλος»; Ἀπαρχὴ Χριστὸς διὰ τῆς ἀναστάσεως γέγονεν, ἔπειτα οἱ | |
| 5 | τοῦ Χριστοῦ, οἱ εἰς αὐτὸν πιστεύσαντες, εἶτα τὸ τέλος, πάντων τῶν ἐθνῶν ἡ διὰ πίστεως σωτηρία. Εἰ δὲ καὶ εἰς τὸν καθένα θέλεις ἐκλαβεῖν τὰ εἰρημένα, ἀπαρχὴ Χριστός ἐστιν ἡ εἰς αὐτὸν πίστις, ἔπειτα οἱ τοῦ Χριστοῦ, τὰ ἔργα τῆς πίστεως, εἶτα τὸ τέλος, τὸ χωρισθῆναι πάντων, | |
| 10 | αἰσθητῶν τε καὶ νοητῶν, καὶ διὰ γνώσεως κολληθῆναι τῷ θεῷ. Τὸ δὲ ἔσχατος ἐχθρὸς καταργεῖται ὁ θάνατός ἐστιν ὅτ’ ἂν καὶ αὐτοὶ τὸ αὐτεξούσιον θέλημα ἅπαν τῷ θεῷ | |
| παραχωρήσωμεν· τότε καταργεῖται καὶ ὁ ἔσχατος ἐχθρός· θάνατος δὲ λέγεται ἐπειδὴ ἡ ζωὴ ὁ θεός ἐστιν, τὸ δὲ | 19 | |
| 15 | ἀντικείμενον τῇ ζωῇ εἰκότως λέγεται θάνατος. | |
22 | Τί σημαίνει τὸ τόξον ὅπερ ἔθετο ἐν τῇ νεφέλῃ ὁ θεὸς εἰς διαθήκην πρὸς τὸ γένος τὸ ἀνθρώπινον; Ἐπειδὴ τὸ τόξον τετράχροόν ἐστιν, δηλοῖ τὴν σάρκα τοῦ κυρίου ἐκ τεσσάρων καθ’ ἡμᾶς γενομένην στοιχείων καὶ μὴ | |
| 5 | ἔχουσαν αἰτίαν συστάσεως καθάπερ οὐδὲ τὸ τόξον. Ταύτην ἔθετο ἐν τῇ νεφέλῃ, τουτέστιν ἐν τῷ κόσμῳ· νεφέλη δὲ ὁ κόσμος διὰ τὴν ὀργὴν τοῦ θεοῦ ἤτοι τὸ ἐπιτίμιον τοῦ θανάτου· ποτὲ μὲν γὰρ ἐπὶ καλοῦ λαμβάνεται ἡ νεφέλη ὡς ἠπίως ἀρδεύουσα καὶ ὡς ἀπὸ καύσωνος σκιάζουσα, | |
| 10 | ποτὲ δὲ καὶ ἐπὶ ὀργῆς ὡς διὰ τὸ ῥαγδαῖον καὶ σφοδρὸν καταστρέφειν καὶ χαλαζοῦν. Κατὰ τοῦτο οὖν ἐν τῇ νεφέλῃ τίθεσθαι τὸ τόξον λέγει, τουτέστιν ἐν τῷ τῆς ὀργῆς κόσμῳ τὴν σάρκωσιν τοῦ κυρίου, εἰς τὸ μηκέτι ἐκ τῶν τῆς κακίας ὑδάτων κατακλυσθῆναι τὸ ἀνθρώπινον γένος, τόξον δὲ διὰ | |
| 15 | τοῦτο, ἵνα γινώσκωμεν ὅτι ἡ πρὸς ἡμᾶς τοῦ κυρίου καταλλαγὴ πόλεμός ἐστιν τῶν ἡμετέρων ἐχθρῶν καὶ πολε‐ μίων, ἢ καὶ ὁ τοῦ κυρίου πρὸς τὸν ἐχθρὸν πόλεμος ἡμῖν γέγονεν καταλλαγή. | |
23 | Τίνος ἕνεκεν ἀπαγορεύει ὁ νόμος ἐσθίειν πᾶν αἷμα θηρίων καὶ τῶν λοιπῶν; Θηρία οὐ μόνον τὰ ἀτίθασα λέγει, ἀλλὰ καὶ τὰ ἥμερα τὰ παρὰ τῷ νόμῳ ἀκάθαρτα, οἷον, ὄνον καὶ χοῖρον καὶ τὰ | |
| 5 | τοιαῦτα· εἰσὶν δὲ ταῦτα πάθη κακίας σφοδρότερα καὶ ἀνήμερα. Οὐ χρὴ οὖν πρὸς σύστασιν τῆς ἡμῶν κακίας | |
| τούτοις κεχρῆσθαι. Ἐπειδὴ δὲ τὸ αἷμα λαμβάνεται εἰς τὴν σύστασιν τῆς ζωῆς, πολλάκις δὲ καὶ εἰς τὸν θυμὸν διὰ τὸν φόνον, ὑποβάλλει νοεῖν ὅτι δεῖ τὴν πᾶσαν ἡμῶν ζωὴν | 20 | |
| 10 | ἔμπροσθεν τοῦ θεοῦ τιθέναι καὶ μὴ ἑαυτοῖς ζῆν ἀλλὰ τῷ θεῷ, καθά φησιν ὁ νόμος ὅτι «ἐκχέεις τὸ αἷμα ἔμπροσθεν τοῦ θυσιαστηρίου», ἢ καὶ τὸ θυμικὸν μὴ πρὸς ἰδίαν ἄμυναν ἢ πρὸς ἴδιον πάθος ἔχειν ὑπουργοῦντα ἀλλ’ ἢ μόνον πρὸς τὸ ἀνδρείως καὶ εὐτόνως τοῦ θεοῦ καὶ τῶν θείων ἀντέχεσθαι. | |
24 | Τί ἐστιν κατὰ τὸν νόμον ὁ ταῦρος ὁ κερατιστὴς καὶ δια‐ τί ἄλογον ὢν φονεύεται; Ταῦρος κερατιστής ἐστιν ὁ παρὰ λόγον ζῆλον ὡς δῆθεν κατὰ θεὸν κεκτημένος καὶ τούτῳ κεχρημένος πρὸς ἑτέρων | |
| 5 | ἄμυναν. Χρὴ οὖν τὸ τοιοῦτον πάθος ἀποκτέννειν, ἵνα μὴ πολλοὺς πλῆξαν φονεύσῃ καὶ συνκινδυνεῦσαι παρασκευάσῃ τὸν ἴδιον δεσπότην, τουτέστιν τὴν ψυχήν. | |
25 | Τίς ὁ τοῦ Ἰωσὴφ ποικίλος χιτὼν καὶ τί σημαίνει ἡ κατὰ τὸ ἐνύπνιον ἔκβασις τῆς τοῦ πατρὸς καὶ τῶν ἀδελφῶν προσκυνήσ〈εωσ〉; Πᾶς Ἰσραήλ, τουτέστιν νοῦς ὁρῶν θεόν, ποιεῖ τῷ ἰδίῳ | |
| 5 | υἱῷ τῷ Ἰωσήφ, τουτέστιν τῷ κατὰ θεὸν γεννωμένῳ, χιτῶνα ποικίλον, τουτέστιν τὸν ἠθικὸν τρόπον ἐνδέει μετὰ | |
| τῆς ποικίλης τῶν ἀρετῶν διαφορᾶς. Τῷ τοιούτῳ οὖν— Ἰωσὴφ ἑρμηνεύεται δὲ πρόσθεσις—προσκυνοῦσιν ὁ πατὴρ καὶ ἡ μήτηρ καὶ οἱ ἀδελφοί· παντὶ γὰρ προστιθέντι | 21 | |
| 10 | καὶ αὔξοντι τὰ τῆς ἀρετῆς καὶ γνώσεως μέτρα προσκυνοῦ‐ σιν ὁ φυσικὸς νόμος καὶ ἡ τιθηνοῦσα αἴσθησις, ὑποκύ‐ πτοντες μετὰ τῶν κατ’ αὐτοὺς λόγων φυσικῶν καὶ αἰσθη‐ τικῶν. Ἀλλ’ ἐπειδὴ καὶ εἰς τὸν κύριον λαμβάνεται ὁ Ἰωσήφ, ποιεῖν εἰκότως λέγεται ὁ θεὸς καὶ πατὴρ τῷ ἰδίῳ καὶ κατὰ | |
| 15 | φύσιν υἱῷ χιτῶνα ποικίλον, ὅπερ δι’ ἡμᾶς ἐξ ἡμῶν ἀνέλα‐ βεν σῶμα ταῖς θείαις ἀρεταῖς πεποικιλμένον, κατὰ τὸ ἐν ψαλμοῖς εἰρημένον «σῶμα δὲ κατηρτίσω μοι», ὅπερ οἱ κατὰ σάρκα ἀδελφοὶ Ἰουδαῖοι ἐκδύσαντες τῷ αἵματι τοῦ πάθους ἐμόλυναν. Προσεκύνησαν δὲ αὐτῷ ὁ πατὴρ καὶ ἡ μήτηρ | |
| 20 | καὶ οἱ δώδεκα ἀδελφοί, τουτέστιν ὁ νόμος καὶ λατρεία καὶ οἱ ἐκ τῶν δώδεκα φυλῶν πιστεύσαντες. | |
26 | Τί σημαίνει ὁ στῦλος τῆς νεφέλης ὁδηγῶν τὴν ἡμέραν καὶ ὁ στῦλος τοῦ πυρὸς φωτίζων τὴν νύκτα; Δι’ ἀμφοτέρων ὁ τοῦ θεοῦ λόγος σημαίνεται· τοῖς μὲν γὰρ διὰ τῆς πράξεως ὁδεύουσιν ἀναψύχων ἐκ τοῦ καύσωνος | |
| 5 | τῶν πειρασμῶν γίνεται στῦλος νεφέλης, τοῖς δὲ διὰ τῆς γνώσεως ὁδεύουσιν φωτίζων καὶ τὴν ἀχλὺν τῆς ἀγνωσίας ἀνακαθαίρων γίνεται στῦλος πυρός. | |
27 | Τί σημαίνει τὸ μάννα καὶ τί τὸ ἐπόζειν τοῖς μὴ αὐτάρκως ἐκλέγουσιν; Τὸ μάννα σημαίνει τὸν τοῦ θεοῦ λόγον τὸν πᾶσιν διὰ πράξεως καὶ γνώσεως προσφυῶς ἁρμοζόμενον καὶ τὴν | |
| 5 | ψυχὴν τρέφοντα. Ὅτ’ ἂν οὖν τις δεόντως καὶ κατὰ λόγον τούτῳ κέχρηται, τουτέστιν τὴν μεσότητα τῶν ἀρετῶν μετέρχεται, φεύγων ἐφίσης τὰς τούτων ὑπερβολὰς καὶ ἐλλείψεις, οὗτος τὸ μάννα αὐτάρκως συλλέγει. Ὅτ’ ἂν δὲ μὴ δεόντως ἀλλὰ καθ’ ὑπερβολὴν τῷ λόγῳ χρήσεται, οἷον— | 22 |
| 10 | καλὸν γὰρ ἀπὸ μιᾶς ἀρετῆς σημᾶναι τὸ λεγόμενον—ὅτ’ ἄν τις σωφροσύνην μετερχόμενος φύγῃ μὲν τὸ ἀκόλαστον, βδελυκτὸν δὲ τὸν γάμον κρινεῖ, ἤδη ἐπώζεσεν αὐτῷ ὁ λόγος τῆς σωφροσύνης τῇ τῆς ὑπερβολῆς ἀμετρίᾳ, καὶ οὐ μόνον ἐπώζεσεν, ἀλλὰ καὶ σκώληκας ἐξῆρψεν, τουτέστιν | |
| 15 | πάθη ἕτερα γεννήσας. | |
28 | Τίς ὁ λόγος τῆς πλησσομένης καὶ ἀποβαλλούσης γυναι‐ κὸς καὶ ὅτι ἐὰν ἐξέλθῃ τὸ παιδίον ἐξεικονισμένον, ψυχὴν ἀντὶ ψυχῆς δοῦναι τὸν πλήξαντα ὁ νόμος διαγορεύει, εἰ δὲ ἀμόρφωτον ἐκπέσοι, ζημιοῖ μόνον; | |
| 5 | Κατὰ μὲν τὸ γράμμα οὕτως νοοῦμεν· ἐπειδὴ ὁ φόνος τοῦ σώματός ἐστιν—ψυχὴ γὰρ οὐδέποτε φονεύεται ἀθάνατος οὖσα—διὰ τοῦτο τὸ μὴ ἐξεικονισμένον εἰς ἀνθρωπείαν μορφὴν οὐκ ἐπάγει τὸν κίνδυνον ἢ μόνον ὀλίγην ζημίαν· εἰ δὲ ἀπήρτισται ἡ ἀνθρωπεία εἰκών, φόνον εἰκότως τετελειω‐ | |
| 10 | μένου ἀνθρώπου ὁ τοιοῦτος εἰσπράττεται. Κατὰ δὲ τὴν πνευματικὴν θεωρίαν τοῦτο ὑπολαμβάνομεν, ὅτι ὁ ψυχὴν ἐνκυμονήσασαν τὸν θεῖον λόγον καὶ μορφώσασαν διὰ τῆς ἕξεως τὸ σπέρμα τῆς ἀρετῆς σκανδαλίσας καὶ ποιήσας ἀποβάλλε〈ιν〉 τὸ τοιοῦτον τῆς διδασκαλίας μόρφωμα, ἔνοχός | |
| 15 | ἐστιν τοῦ θανάτου· ὁ δὲ σκανδαλίζων ψυχὴν τὸν σπόρον μὲν τοῦ λόγου δεξαμένην, μὴ μορφώσασαν δὲ τοῦτον | |
| δι’ ἕξεως καὶ ἐνεργείας, ἐπιτιμίου ἄξιος. | 23 | |
29 | Τί σημαίνουσιν αἱ ἓξ πόλεις τῶν φυγαδευτηρίων καὶ διατί αἱ μὲν τρεῖς ἐδόθησαν εἰς τὴν γῆν τῆς ἐπαγγελίας, αἱ δὲ ἄλλαι τρεῖς ἔξω; Ἐπειδὴ ἡ φυλὴ τοῦ Γὰδ διὰ τὸ πολλὰ κεκτῆσθαι κτήνη | |
| 5 | ἔξω τῆς γῆς τῆς ἐπαγγελίας ἔλαβεν τὰς πόλεις, ἐκ τούτων ἀφιέρωσεν ὁ νόμος τρεῖς εἰς τὸ καταφεύγειν τὸν ἀκουσίως φονεύοντα, τὰς δὲ ἄλλας τρεῖς εἰς τὴν γῆν τῆς ἐπαγγελίας. Τοῦτο οὖν σημαίνεται κατὰ τὸν τῆς ἀναγωγῆς τρόπον· ἐπειδὴ τρεῖς τρόποι εἰσὶν καθ’ οὓς ἀδιαθέτως ἁμαρτάνομεν, | |
| 10 | κατὰ τὴν πρᾶξιν τῆς τυραννίδος, ἐξ ἀπάτης καὶ ἐξ ἀ‐ γνοίας, δεῖ τὸν ἐν τούτοις ἐνεχόμενον, πρὶν τὸ παρεπόμε‐ νον πάθος καταδιῶξαν φονεύσῃ τὸν τοιοῦτον, ἐνδιαθέτως ποιοῦν ἁμαρτάνειν αὐτόν, φεύγειν, τὸν μὲν ἐκ τυραννίδος ἁμαρτάνοντα εἰς τὴν πόλιν τῆς ἐγκρατείας, τὸν δὲ ἐξ ἀ‐ | |
| 15 | πάτης εἰς τὴν πόλιν τῆς πείρας καὶ τῆς καλῆς πανουρ‐ γίας, τὸν δὲ ἐξ ἀγνοίας εἰς τὴν πόλιν τῆς μαθήσεως. Ταῦτα δὲ ἀπενεμήθησαν τοῖς πρακτικοῖς διὰ τὸ εὔφορον καὶ πρὸς νομὴν κτηνῶν ἐπιτήδειον· ἡ γὰρ πρακτικὴ καὶ ταῖς ἀρεταῖς ἐστιν εὔφορος καὶ τῶν κτηνωδεστέρων ποι‐ | |
| 20 | μαντική. Αἱ δὲ ἔσω πόλεις ἀπενεμήθησαν τοῖς γνωστικοῖς· ἐπειδὴ γὰρ ἐν τρισὶν καταγίνεται ὁ γνωστικός, ἔν τε ἠθικῇ, φυσικῇ καὶ θεολογικῇ γνώσει, δεῖ τὸν ἀκουσίως φόνον ἐργαζόμενον, τουτέστιν ἀπείρως ἐπιβάλλοντα, ἐν μὲν τῇ | |
| 25 | ἠθικῇ διδασκαλίᾳ θυμὸν καὶ ἐπιθυμίαν παρὰ λόγον κινοῦντα εἰς τὴν πόλιν τῆς πραότητος καταφεύγειν—τέλος γὰρ ἠθικῆς φιλοσοφίας ἡ πραότης ἐστίν—, τὸν δὲ εἰς τὴν φυσικὴν θεωρίαν σφαλλόμενον καὶ ἀνεπιστημόνως ἐπιβάλ‐ λοντα, εἰς τὴν πόλιν τῆς ἐπιστήμης καταφεύγειν· τὸν δὲ εἰς | |
| 30 | τὴν θεολογίαν σφαλλόμενον δεῖ καταφεύγειν εἰς τὴν πόλιν τῆς πίστεως, μήπως τὸ παρεπόμενον τῆς ἀγνοίας πάθος καταλαβεῖν ἐξισχύσει καὶ ἀπολέσῃ τὸν μέτοχον αὐτοῦ. | |
| Τί δέ ἐστιν τὸ ἕως οὗ ὁ μέγας ἱερεὺς ἀποθάνῃ, μένειν δεῖ τὸν τοιοῦτον καὶ τότε εἰς τὴν ἔ〈γ〉κτητον αὐτοῦ γῆν ἐπανέρ‐ | 24 | |
| 35 | χεσθαι, ἀκόλουθον θεωρῆσαι. Ἱερεὺς μέγας ἐστὶν ὁ κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς ὁ Χριστός· ὅτ’ ἂν οὖν εἰς τελείαν ἀπάθειαν ἔλθωμεν καὶ μηκέτι προσάγωμεν αὐτῷ τι τῶν τοῦ κόσμου τούτου, εἴτε λόγους εἴτε νοήματα, καὶ ἁπλῶς ὅτ’ ἂν ὑπὲρ αἴσθησιν καὶ ἔννοιαν γενώμεθα καὶ μηκέτι Χριστὸν κατὰ | |
| 40 | σάρκα γινώσκομεν, τότε ἀπέθανεν ἡμῖν ὁ μέγας ἱερεύς, μηκέτι παρ’ ἡμῶν ἔκ τινος τῶν γεγονότων λατρείαν δεχόμε‐ νος· καὶ λοιπὸν εἰς τὴν ἔγκτητον ἡμῶν γῆν ἀποκαθιστάμε‐ θα, τουτέστιν τὴν ἐν αὐτῷ τῷ θεῷ, ἐν ᾧ οἱ τῶν ἀρετῶν λόγοι εἰσίν. | |
30 | Τίνες αἱ ῥάβδοι ἃς ὁ Ἰακὼβ λεπίσας ἔθηκεν εἰς τὰ ποτιστήρια καὶ τίς ἡ Ῥαχὴλ ἡ τὰ εἴδωλα κλέψασα καὶ τίς ἡ τερέβινθος ἐν ᾗ ταῦτα ὁ Ἰακὼβ κατέκρυψεν; Πᾶς Ἰακώβ, τουτέστιν πτερνιστής, λεπίζει τὰς ῥάβδους, | |
| 5 | τουτέστιν τοὺς λόγους τῶν ὄντων καθαροὺς ποιῶν τῶν ἐπικειμένων αὐτοῖς ὑλικῶν σχημάτων τίθησιν ἐν τοῖς ποτιστηρίοις, τουτέστιν ἐν τῇ ἕξει τῆς γνώσεως, ἵνα οἱ δίκην προβάτων μαθητευόμενοι τῇ μαθήσει ἐν αὐτῇ ἐν‐ κισσῶντες ἀποτυπῶνται πρὸς τὴν αὐτῆς μίμησιν. Πᾶσα οὖν | |
| 10 | ψυχὴ μαθητευθεῖσα οὕτως κλέπτει τὰ εἴδωλα τοῦ ἰδίου πατρὸς τοῦ κακῶς αὐτὴν πρότερον τῇ κακίᾳ γεννήσαντος. Εἰσὶν δὲ τὰ εἴδωλα μὴ ἐνόντα φυσικῶς τοῖς ὁρωμένοις, ἀλλ’ ἐκ τοῦ κακοῦ πατρὸς τοῦ διαβόλου εἰδωλοποιούμενα πρὸς ἀπάτην σχήματα· ἅπερ κλέπτει καλῶς ὁ κατὰ τὸν | |
| 15 | Ἀπόστολον πάντα αἰχμαλωτίζων εἰς τὴν ὑπακοὴν τοῦ Χριστοῦ. Κρύπτει δὲ ταῦτα ἐν τοῖς σάγμασιν τῶν καμήλων· κάμηλον ἐνταῦθα τὸ σῶμα λάβε διὰ τὸ σκολιὸν καὶ ὅτι | |
| διόλου τὰ ἴχνη τῶν ποδῶν τῇ γῇ ἐντυποῦσα ἡ κάμηλος τὸ ἐκ τῆς παραβάσεως γενόμενον σκολιὸν καὶ ἐμπαθὲς ἡμῶν | 25 | |
| 20 | δηλοῖ σῶμα· σάγματα δέ εἰσιν οἱ διάφοροι τῆς ἀσκήσεως τρόποι, οἷς ἐπικαθημένη 〈ἡ〉 ψυχὴ διαφεύγει τὸν ἐρευνῶντα τῆς κακίας πατέρα καὶ ζητοῦντα τὰ πρὸς ἐξαπάτην ἐπινοη‐ θέντα αὐτῷ εἴδωλα, ἅπερ διὰ τῆς ὑψηλῆς περὶ αὐτῶν ἀναγωγῆς καὶ θεωρίας καλῶς ἐξ αὐτοῦ ἀποσπάσασα | |
| 25 | κατέκρυψεν ἐν τοῖς πιέζουσιν τὸ σῶμα ἡμῶν τῆς ἐγκρα‐ τείας σάγμασιν. Ὅτ’ ἂν δὲ εἰς τὴν γῆν τῆς ἐπαγγελίας ἔλθῃ, τουτέστιν εἰς τὴν τελείαν γνῶσιν, τότε κελεύεται καὶ ταῦτα περιελέσθαι, τουτέστιν τὰ κλαπέντα καλῶς πρὸς ἡμετέραν ἀναγωγήν, εἴτε ἠθικωτέρους τρόπους ὥσπερ ἱμάτιον εἴτε | |
| 30 | τοὺς φυσικοὺς λόγους ἐξ αὐτῶν ἐνωτιζομένους ὥσπερ ἐνώτια. Ταῦτα γὰρ ὁ διορατικὸς νοῦς λαβὼν ἐν τῇ τερεβίνθῳ κατέκρυψεν, τουτέστιν ἐν τῷ μυστηρίῳ τοῦ σταυροῦ· πᾶσα γὰρ πρᾶξις καὶ γνῶσις ἐν αὐτῷ ἐνκέκρυ‐ πται. Τερεβίνθῳ δὲ ὁ σταυρὸς παρεικάζεται ἐπειδὴ ἐν μὲν | |
| 35 | τῷ χειμῶνι ἀτερπές ἐστιν πάνυ τὸ δένδρον, ἐν δὲ τῷ ἔαρι εὐωδέστατον πάνυ καὶ τερπνότατον· οὕτως καὶ ὁ σταυρὸς τοῦ κυρίου ἐν μὲν τῷ παρόντι βίῳ ἐξουδενώσεως δοκεῖ ἔχειν εἶδος, ἐν δὲ τῷ μέλλοντι πολλῆς εὐωδίας καὶ δόξης ἐκπέμπει εὐπρέπειαν. | |
31 | Τί σημαίνει ἡ κατὰ τὸν Ἰούδαν καὶ τὴν Θάμαρ ἱστορία; Ὁ κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς ὁ Χριστὸς ἐκ φύλης Ἰούδα τὸ κατὰ σάρκα γενόμενος καὶ ἐν τῇ ὁδῷ τοῦ βίου ἐλθὼν τῇ πρὸς τὰ πρόβατα τὰ ἀπολωλότα οἴκου Ἰσραήλ, ηὗρεν ἐν τῇ | |
| 5 | ὁδῷ τῆς πλάνης τὴν ἐκπορνεύσασαν ὀπίσω θεῶν ἑτέρων τῶν ἐθνῶν ἐκκλησίαν καὶ συναφθεὶς παρέσχετο αὐτῇ ῥάβδον καὶ ὁρμίσκον καὶ δακτύλιον, τουτέστιν τὴν διὰ σταυροῦ νέκρωσιν καὶ τὴν περὶ τῶν ὄντων εὐσεβῆ δόξαν καὶ τὴν τοῦ πνεύματος χάριν, καὶ ἁπλῶς εἰπεῖν πρακτικήν, | |
| 10 | φυσικὴν καὶ θεολογικὴν γνῶσιν. | 26 |
32 | Τοῦ ἁγίου Κυρίλλου Ἀλεξανδρείας περὶ τοῦ Ναβουθὲ καὶ τοῦ Ἀχαάβ. Εἰς Χριστὸν ἀναφέρεται τὰ κατὰ τὸν Ναβουθέ· ἀμπελὼν δὲ ὁ Ἰσραὴλ κατὰ τὸν Ἡσαΐαν· ὁ δὲ Ἀχαὰβ εἰς τύπον τῶν | |
| 5 | τοῦ Ἰσραὴλ ἡγουμένων, οἵτινες ἤθελον ἔχειν αὐτὸν εἰς κῆπον λαχάνων, ποτίζοντες αὐτὸν ἀνατροπὴν θολεράν· τὸν δὲ Χριστὸν πρόσωπον ἐπέχοντα τοῦ Ναβουθὲ μὴ θελῆσαι αὐτὸν δοῦναι ὡς πατρῴαν κληρονομίαν· ὅθεν τὴν νοητὴν Ἰεζάβελ, τουτέστιν τὴν συναγωγήν, συκοφαντούμενον ἀναι‐ | |
| 10 | ρεῖν αὐτόν. | |
33 | Εἰς πρόσωπον τίνος λαμβάνεται ὁ Ἰεφθάε καὶ ἡ τούτου θυγάτηρ; Ὁ μὲν Ἰεφθάε εἰς τὸ πρόσωπον τοῦ κυρίου, ἡ δὲ τούτου θυγάτηρ εἰς τὴν αὐτοῦ παντάχραντον σάρκα. Ὥσπερ γὰρ ὁ | |
| 5 | Ἰεφθάε ἐκ πόρνης ἦν γεγεννημένος καὶ ἀπὸ τῶν ἰδίων ἐξεδιώχθη καὶ ἐξελθὼν ἐπολέμησεν καὶ ἐνίκησεν τοὺς ὑπεναντίους, ὑποσχόμενος τῷ θεῷ τὸν ὑπαντῶντα αὐτῷ ἐκ τῶν οἰκείων αὐτοῦ προσάγειν εἰς θυσίαν, οὕτως καὶ ὁ κύριος ἐκ τῆς ἐκπορνευσάσης ἡμῶν φύσεως τὸ κατὰ | |
| 10 | σάρκα ἀναμαρτήτως προελθὼν καὶ τῆς οἰκείας σαρκὸς | |
| γενόμενος σπορεύς, ἐκδιωχθείς τε ὑπὸ τῶν δοκούντων ἰδίων εἶναι Ἰουδαίων καὶ τὸν ὑπὲρ ἡμῶν πόλεμον νικήσας, προσήγαγεν τὴν οἰκείαν αὐτοῦ σάρκα τῷ θεῷ καὶ πατρί· Ἰεφθάε γὰρ ἑρμηνεύεται ἄνοιξις θεοῦ. | 27 | |
34 | Τί δηλοῖ τὸ τῶν Παροιμιῶν τὸ ἐν ὀκνηρίαις ταπεινωθήσε‐ ται δόκωσις καὶ ἐν ἀργίᾳ χειρῶν στάξει οἰκία; Ἡ δόκωσις λαμβάνεται εἰς τὰς φυσικὰς τῆς ψυχῆς δυνάμεις· ὥσπερ γὰρ αἱ δοκοὶ ἀμελούμεναι καὶ διὰ τοῦ | |
| 5 | ἐπικειμένου βάρους καμπτόμεναι καταπίπτουσιν, οὕτως καὶ αἱ φυσικαὶ τῆς ψυχῆς δυνάμεις, μὴ ἐπιμελούμεναι διὰ τῆς μελέτης τῶν θείων λογίων, τῷ βάρει τῶν ἑκουσίων καὶ ἀκουσίων πειρασμῶν καμπτόμεναι πρὸς τὰ αἰσθητὰ κατα‐ πίπτουσιν. Ἐν ἀργίᾳ δὲ χειρῶν στάζει οἰκία ὅτ’ ἂν ἡ ψυχὴ | |
| 10 | ἀπραξίαν ἀγαθῶν ἔχουσα, διὰ τῶν αἰσθήσεων τὰς τῶν ὑλικῶν φαντασίας σταλαγμῶν δίκην εἰσδεχομένη τὴν ἐνοι‐ κοῦσαν χάριν ἀποδιώκει. | |
35 | Τί δηλοῖ ὁ ἐν Κανᾷ γάμος καὶ τί τὰ ἐν αὐτῷ τελεσθέντα μυστήρια; Κανὰ ἑρμηνεύεται κτῆσις, Γαλιλαία δὲ ἀποκάλυψις· πᾶς οὖν νοῦς ἕξιν ἀποκαλυπτικὴν ἔχων τῶν θείων, ἐν τῷ | |
| 5 | συνάπτεσθαι τῇ ἀρετῇ ἢ καὶ τῇ αἰσθήσει δέεται τῆς τοῦ λόγου μεσιτείας ἵνα ἡ μὲν ἀρετὴ τῇ γνώσει συναφθεῖσα τοῦ νοῦ, σύμφωνος γένηται πρὸς αὐτόν, ἡ δὲ αἴσθησις ὑπο‐ κύπτουσα ὑπὸ τὴν ἐξουσίαν τοῦ νοῦ γένηται, τοῦ φυσικῶς αὐτὴν τάττοντος. Ἐπειδὴ δὲ ἡ γνωστικὴ ἕξις διὰ τῆς | |
| 10 | καθ’ ἡδονὴν διαχύσεως ἐκ τῆς γενομένης παρακοῆς ὑ‐ δαρώθη, ἦλθεν ὁ λόγος ἐπανάγων εἰς γῆν 〈τὴν〉 ἐξαρχῆς στερρότητα. Ἡ δὲ αἰτοῦσα μήτηρ ἐστὶν ἡ πίστις ἢ καὶ ἡ ταπείνωσις ἢ καὶ ἡ ἐπιστημονικὴ σοφία· ἑκάστη γὰρ τούτων τίκτειν πέφυκεν τὴν ἐν ἀνθρώποις ἄκραν θεοειδῆ | 28 |
| 15 | ἕξιν. Τὸ δὲ οὔπω ἥκει ἡ ὥρα μου δηλοῖ, ἐπειδὴ προηγεῖται ἡ διδασκαλία τῶν σημείων—διὰ γὰρ τοὺς ἀπιστοῦντας τῇ διδασκαλίᾳ ἡ τῶν σημείων ἐπίδειξις γίνεται—οὔπω δὲ ἦν ἐκεῖ διδάξας καὶ πεῖραν λαβὼν αὐτῶν ἀπιστίας, διὰ τοῦτο | |
| 20 | εἶπεν· «οὔπω ἥκει ἡ ὥρα μου.» Οἱ δὲ ὑπηρέται δηλοῦσιν τοὺς προφήτας, οἵτινες τὴν φύσιν διὰ τῆς παραβάσεως κενωθεῖσαν διὰ τῆς αὐτῶν διδασκαλίας *** ὁ δὲ κύριος ἐλθὼν μετέβαλεν εἰς πνευμα‐ τικὴν γνῶσιν καὶ τὴν φύσιν εἰς τὸ ὑπὲρ φύσιν ἀνήγαγεν | |
| 25 | διὰ τῆς πίστεως. Αὐτὴ γὰρ ἐπέχει τῆς Θεοτόκου τὸ πρόσωπον· καθάπερ γὰρ ἡ Θεοτόκος, κατὰ τὴν δημιουργίαν ἐκ τοῦ κυρίου καὶ υἱοῦ αὐτῆς ὑπάρχουσα, κατὰ σάρκα αὐτὴ αὐτὸν ἀπεκύησεν, οὕτως καὶ ἡ πίστις ἐκ τοῦ λόγου ὑπάρχουσα διὰ τῆς ἐνεργείας τῆς πράξεως τὸν λόγον εἰς | |
| 30 | ἐνέργειαν ἄγει. Αἱ δὲ ὑδρίαι ἐπειδὴ ἕξ εἰσιν δηλοῦσιν τὴν ποιητικὴν τῶν ἀγαθῶν ἕξιν διὰ τὸ καὶ τὸν κύριον ἐν ἓξ ἡμέραις τὸν ὁρατὸν δημιουργῆσαι κόσμον. Ὁ δὲ ἀρχιτρίκλινος ὁ δια‐ κριτικός ἐστιν νόμος· διὰ τοῦτό φησιν· «πᾶς ἄνθρωπος | |
| 35 | πρῶτον τὸν καλὸν οἶνον προτίθησιν καὶ τότε τὸν ἐλάσσω·» ὁ γὰρ ἀκραιφνὴς καὶ διακριτικὸς νόμος διακρίνων «ἔδει», φησίν, «τὸν νοῦν πρῶτον τῇ ἐπιγνώσει εἰς τὸν αἴτιον ἀναδραμεῖν καὶ εἶθ’ οὕτως εἰς τὰ μετ’ αὐτόν, ὅπερ ὁ Ἀδὰμ οὐκ ἐποίησεν» ἢ καὶ ὅτι «τὴν τοῦ κυρίου διδασκαλίαν | |
| 40 | ἔδει πρώτην ποθῆναι τοῦ νόμου καὶ τῶν προφητῶν.» | 29 |
36 | Πῶς νοήσωμεν τὸ τοῦ εὐαγγελίου ὅτι μείζων Ἰωάννου ἐν γεννητοῖς οὐκ ἐγήγερται, ὁ δὲ μικρότερος αὐτοῦ ἐν τῇ βασιλείᾳ τῶν οὐρανῶν μείζων αὐτοῦ ἐστιν; Ὅστις ὑπὲρ τὸν Ἰωάννην ταπεινώσει ἑαυτόν—τοῦτο γάρ | |
| 5 | ἐστιν τὸ μικρότερος—ἐκεῖνος μείζων ἐστὶν τοῦ Ἰωάννου. Ἢ καὶ ἄλλως· ἐπειδὴ ὁ Ἰωάννης τὴν ἐνταῦθα ἐφικτὴν διὰ θεωρίας γνῶσιν κατειληφέναι πιστεύεται, ἡ μικρὰ καὶ τελευταία κατὰ τὴν μέλλουσαν φανήσεσθαι κατάστασιν γνῶσις μείζων ὑπάρχει τῆς ἐνταῦθα. Ἢ καὶ ὅτι ὁ ἐν | |
| 10 | ἀνθρώποις ἄκρος θεολόγος τοῦ ἐν ἀγγέλοις ἐσχάτου ἐστὶν μικρότερος. Ἢ καὶ ὁ κατὰ τὴν εὐαγγελικὴν πολιτείαν τὴν ἐσχάτην ἔχων τάξιν τοῦ κατὰ τὴν νομικὴν δικαιοσύνην ἄκρου μείζων ἐστίν. | |
37 | Τί ἄρα δηλοῦσιν τὰ παρὰ τῷ νόμῳ ἀκάθαρτα ὄρνεά τε καὶ χερσαῖα καὶ ἔνυδρα τῷ καθολικῷ λόγῳ; Τὰ μὲν ὄρνεα δηλοῦν ὑπειλήφαμεν τὸ καθόλου τῆς κενοδοξίας καὶ ὑπερηφανίας πάθος εἰς διαφόρους τρόπους | |
| 5 | διαιρούμενον κατὰ τὰς τῶν ὀρνέων διαφοράς. Τὰ δὲ | |
| καθόλου χερσαῖα ζῷα δηλοῦσιν τὸ πάθος τῆς φιλαργυρίας εἰς διαφορὰς σχιζόμενον κατὰ τὴν ἑκάστου ἤθους τῶν ζῴων διαφοράν. Τὰ δὲ καθόλου ἔνυδρα δηλοῦσιν τὸ τῆς γαστριμαργίας πάθος διὰ τὸ γλίσχρον καὶ δυσκίνητον καὶ | 30 | |
| 10 | τῇ γῇ ἐνκυλινδεῖσθαι καὶ φλέγμα εἶναι τοὺς παρὰ τῷ νόμῳ ἀκαθάρτους ἰχθύας· τὰ δὲ ἔχοντα πτερύγια καὶ λεπίδας καθαρὰ ὁ νόμος ὁρίζεται, σημαίνων διὰ μὲν τοῦ ἔχοντος ἐν τῇ κοιλίᾳ πτερύγια τὸν ἐπὶ τῇ ἡδονῇ ἔχοντα ἐπηρτημένον ὑψηλὸν λόγον μὴ συγχωροῦντα ἐπὶ τῇ κοιλίᾳ πορεύεσθαι, | |
| 15 | διὰ δὲ τοῦ ἐπάνω τοῦ νώτου ἔχοντος πτερύγια τὸν τῇ ὑπομονῇ τῶν ἐπερχομένων ἀνδρικῶς διανηχόμενον τοῦ βίου τὴν θάλασσαν, διὰ δὲ τοῦ ἔχοντος ἐν τῇ οὐρᾷ πτερύγια τὸν εὐμηχάνως τὰς λαβὰς τῶν θηρευτῶν δαι‐ μόνων διαδιδράσκοντα, διὰ δὲ τοῦ ἔχοντος ἐν τῇ κεφαλῇ | |
| 20 | ἔνθεν καὶ ἔνθεν πτερύγια τὸν ἔχοντα τὸ θεωρητικὸν πάντοθεν τὸν νοῦν κατασφαλίζοντα. | |
38 | Τίνος χάριν πρὶν γεννηθῆναι τὸν Ἡσαῦ ἡ γραφὴ λέγει μεμισῆσθαι αὐτὸν ἐκ τοῦ θεοῦ, τὸν δὲ Ἰακὼβ ἠγαπῆσθαι; Κατὰ μὲν τὸ γράμμα δῆλον ὡς ἐγίνωσκεν ὁ θεὸς ὁ πάντα εἰδὼς πρὶν γενέσεως αὐτῶν ὁποῖοι ἤμελλον ἔσεσθαι | |
| 5 | κατὰ προαίρεσιν ἑκάτεροι καὶ ὡς γινώσκων τὸν μὲν ἤδη ἐμίσει, τὸν δὲ ἠγάπα. Εἰ δὲ κατ’ ἀναγωγὴν ἐξετάζει τις τὸ προκείμενον, μεμίσηται παρὰ τῷ θεῷ πᾶς νοῦς κατὰ τὸν Ἡσαῦ δασὺς τῇ ὕλῃ τῇ κοσμικῇ καὶ τετραχυμμένος τοῖς ἀπηγορευμένοις λογισμοῖς· ἠγάπηται δὲ πᾶς Ἰακώβ, νοῦς | |
| 10 | λεῖος, ἀπέριττος καὶ ἄϋλος καὶ μονότροπος. Καὶ ἄλλως δὲ πᾶς Ἰσαὰκ ἔχει δύο υἱούς, οἵτινες πρὶν γεννηθῶσιν ὁ μὲν μεμίσηται, ὁ δὲ ἠγάπηται· εἰσὶν δὲ οὗτοι ὁ νόμος τοῦ πνεύματος καὶ τὸ φρόνημα τῆς σαρκός· οἵτινες καὶ πρὶν εἰς | |
| ἐνέργειαν ἔλθωσιν ὁ μὲν ἠγάπηται, ὁ δὲ μεμίσηται. | 31 | |
| 15 | Καὶ ἄλλως ὁ Ἰσαὰκ εἰς τύπον λαμβάνεται τοῦ θεοῦ· οὗτος ἔσχεν δύο υἱούς, τὸν γραπτὸν καὶ τὸν πνευματικὸν νόμον· καὶ ὁ μὲν δασὺς ἦν καὶ τραχύς, ὁ δὲ λεῖος. Εἶχεν γὰρ ὁ νόμος πολλὰς καὶ ἀναριθμήτους παρατηρήσεις καὶ ἐμισήθη κατὰ τὸν Ἡσαΐαν ὅτι τὰς ἑορτὰς ὑμῶν καὶ τὰ | |
| 20 | σάββατα μισεῖ ἡ ψυχή μου· ὁ δὲ ἕτερος ἠγαπᾶτο· ἦν γὰρ λεῖος· τὸ γὰρ εὐαγγέλιον λεῖόν ἐστιν καὶ συντετμημένον· ἀπαιτεῖ γὰρ πίστιν εἰλικρινῆ εἰς θεὸν καὶ ἀγαθὴν συνείδησιν εἰς τὸν πλησίον. [Περὶ τοῦ αὐτοῦ ἄλλως] Ἢ καὶ κατὰ τῶν ὀνομάτων | |
| 25 | ἑρμηνείαν μεμίσηται παρὰ τῷ θεῷ πᾶς ἐξουδενωτὴς καὶ φαῦλος τῆς εὐσεβείας· τοῦτο γὰρ Ἡσαῦ ἑρμηνεύεται· ἠγάπηται δὲ πᾶς πτερνιστὴς τῆς κακίας, ὅπερ ὁ Ἰακὼβ ἑρμηνεύεται. | |
39 | Τί δήποτε ὁ μὲν Ἀβραὰμ τρεῖς ἀγγέλους εἶδεν, ὁ δὲ Λὼτ δύο; Ὁ μὲν Ἀβραὰμ ἅτε τετελειωμένος καὶ ὑπερβὰς τὰ φαινόμενα καὶ τῆς ἁγίας τριάδος καὶ μονάδος τὴν γνῶσιν | |
| 5 | ἐλλαμφθείς—διὸ καὶ τὸ ἄλφα εἰς προσθήκην τοῦ ὀνόματος δέχεται ὡς μόνος τῷ μόνῳ κατὰ τὴν γνῶσιν προσχωρήσας —εἰκότως τρεῖς ἀγγέλους ὁρᾷ. Ὁ δὲ Λὼτ μήπω τὰ ὁρώμενα τῇ γνώσει διαβάς, ἀλλ’ ἐκ τῶν ὁρωμένων τὸ θεῖον θρησκεύων καὶ μηδὲν πλείω τούτων φανταζόμενος, μὴ δὲ | |
| 10 | ὑπὲρ τὰ δύο, ὕλην καὶ τὸ εἶδος, γενόμενος, ἐξ ὧν τὰ φαινόμενα, μὴ δὲ τὸν περὶ μονάδος καὶ τριάδος λόγον τῇ γνώσει περιλαβών, διὰ τοῦτο δύο ἀγγέλους ὁρᾷ. Ὅθεν ἐπισπευδόντων αὐτὸν τῶν ἀγγέλων καὶ εἰς τὸ ὄρος σῴζεσθαι κατεπειγόντων, ἀπώκνησεν εἰς τὸ ὄρος ἀνελθεῖν, | |
| 15 | ἀλλὰ τὴν Σιγὼρ καταλαβεῖν παρεκάλει, εἰς τὴν μικροτέραν γνῶσιν· μικρὰ γὰρ ἡ Σιγὼρ ἑρμηνεύεται. Οἱ δὲ τὸν Λὼτ ἐκβάλλοντες ἄγγελοι λαμβάνονται ἐπὶ τῶν δύο διαθηκῶν τοῦ τε γραπτοῦ καὶ τοῦ εὐαγγελικοῦ νόμου· διὰ τούτων γὰρ ἐκβάλλεταί τις καὶ φεύγει τὴν περὶ τὰ αἰσθητὰ πλάνην | 32 |
| 20 | καὶ τὸν ἐκ τούτων διαφεύγει ἐμπρησμόν. Ἔχει δὲ τὴν σύνοικον αἴσθησιν συναναβαίνουσαν· ἐὰν οὖν ταύτη στραφῇ εἰς τὰ ὀπίσω, γίνεται στήλη ἁλός, παράδειγμα πᾶσιν ἐκκει‐ μένη, τῆς ἁλμώδους κακίας τὴν ἀμετάθετον ἕξιν φέρουσα. Εἰ δὲ καὶ οἶνον ἐκ Σοδόμων ἐπιφέρεται, ὅπερ δηλοῖ τῶν | |
| 25 | ἀκαθάρτων λογισμῶν τὰς προλήψεις, αἱ δύο θυγατέρες μεθύσκουσιν τὸν τοιοῦτον πρὸς τὸ συλλαβεῖν· ἔστιν μὲν οὖν ἡ πρώτη θυγάτηρ ἡ ἐπιθυμία· ἐπὰν γὰρ τὰς πρώτας τῶν προλήψεων μνήμας ἀνακινήσει ὁ νοῦς, εὐθέως ἡ ἐπιθυμία συγγινομένη συνλαμβάνει τὴν συγκατάθεσιν· εὐ‐ | |
| 30 | θέως οὖν καὶ ἡ δευτέρα προσέρχεται· ἔστιν δὲ ἡ ἡδονή· μεθ’ οὗ συγγινομένη συλλαμβάνει τὴν ἐνέργειαν. Διὰ τοῦτο ἐπικατάρατα τὰ τοιαῦτα κυήματα καὶ οὐκ εἰσέρχονται εἰς ἐκκλησίαν κυρίου ἕως τρίτης καὶ τετάρτης καὶ δεκάτης γε‐ νεᾶς. | |
40 | Τί δήποτε πολλῶν ὄντων βαρυτέρων ὕβρεων ὁ κύριος ἐν εὐαγγελίοις τὸν λέγοντα τὸν ἀδελφὸν αὐτοῦ μωρὸν τῆς γεέννης ὑπεύθυνον ὁρίζεται, τὸν δὲ λέγοντα ῥακὰ τῷ συνεδρίῳ ὑποκεῖσθαι λέγει; | |
| 5 | Τὸ μωρὸς ὄνομα λέγουσιν ἐπὶ τοῦ ἄφρονος λαμβάνεσθαι καὶ ἀνοήτου, τὸ δὲ ῥακὰ Ἑβραίων φωνῇ κατάπτυστον ἑρμηνεύεται. Ἐπεὶ οὖν ἐπὶ τοῦ ἀθέου καὶ ἀπίστου τὸ μωρὸς ὄνομα εἴρηται κατὰ τὸ εἶπεν ἄφρων ἐν καρδίᾳ αὐτοῦ· «οὐκ ἔστιν θεός», καὶ κατὰ τὸν Μωυσῆν λέγοντα «οὗτος λαὸς | 33 |
| 10 | μωρὸς καὶ οὐχὶ σοφός», ὅστις τὸν ἀδελφὸν αὐτοῦ τὸν ὁμόπιστον ἄθεον καὶ εἰδωλολάτρην ἢ αἱρετικὸν καὶ ἄπιστον ἀποκαλεῖ, οὗτος λέγει μωρὸν καὶ τῆς γεέννης δικαίως ὑπεύθυνος γίνεται. Ὅστις δὲ λέγει ῥακά, τουτέστιν ἐμπτυ‐ σμένε καὶ ἀκάθαρτε, οὗτος τὸν βίον διαβάλλει τοῦ ἀδελφοῦ | |
| 15 | αὐτοῦ καὶ εἰκότως κουφοτέρου ἐπιτιμίου ὑπόκειται. | |
41 | Τί σημαίνει ἡ ἐν τοῖς Κριταῖς ἱστορία ἡ κατὰ τὸν Λευΐτην καὶ τὴν παλλακὴν ἣν παραχρησάμενοι ἐφόνευσαν οἱ τῆς φυλῆς Βενιαμίν; Ἐπειδὴ ὁ κατ’ ἀρχὰς γενόμενος ἐκ θεοῦ ἱερὸς νοῦς τὸν | |
| 5 | φυσικὸν νόμον διὰ τῆς παραβάσεως ἐθανάτωσεν, ἔλαβεν τὴν παλλακήν, τουτέστιν τὴν νομικὴν λατρείαν, μὴ οὖσαν φυσικὴν ἀλλ’ ἐπείσακτον· εἶτα ἐπαναστάντων τῶν φυσικῶν κινημάτων οἱονεὶ λύκων ἐφόνευσαν καὶ αὐτήν. Ὁ δὲ ἱερὸς νοῦς ἀγανακτήσας μελίζει ταύτην καὶ ἀποστέλλει εἰς πᾶν | |
| 10 | ὅριον Ἰσραὴλ εἰς τὰς δώδεκα φυλάς, τουτέστιν τὰς νομικὰς ἐντολὰς διέλει καὶ ἑκάστην ἀπονέμει τῇ ἁρμοζούσῃ τῆς | |
| ψυχῆς δυνάμει, ὥστε πάσας συνκινηθῆναι πρὸς ἀναίρεσιν τῶν ἀτακτησάντων λογισμῶν. Εἰσὶν δὲ τρεῖς μὲν αἱ τῆς ψυχῆς δυνάμεις· τὸ λογικόν, τὸ ἐπιθυμητικόν, τὸ θυμικόν. | 34 | |
| 15 | Δέονται δὲ αὗται τῶν γενικῶν τεσσάρων ἀρετῶν· ἄνευ γὰρ τούτων οὔτε κακίας ἀναίρεσις γίνεται, οὔτε ἀρετῆς κα‐ τόρθωσις. Εἶτα πρὸς τὸ καὶ εἰς ἐνέργειαν τὰ καλῶς κριθέντα ἐλθεῖν χρῄζουσιν καὶ τῶν πέντε αἰσθήσεων ἵνα ὁ δωδέκατος εἰς πέρας ἔλθῃ ἀριθμός, ὁ πάντα τὸν Ἰσραὴλ | |
| 20 | χαρακτηρίζων. Ἢ καὶ χρόνον καὶ φύσιν ὁ δωδέκατος σημαίνει ἀριθμός· ἑβδοματικὸς γὰρ ὁ χρόνος, πενταδικὴ δὲ ἡ φύσις. Τὸ δὲ ἐν τῷ πολέμῳ πολλοὺς τῶν Ἰσραηλιτῶν πεσεῖν καὶ μετὰ ταῦτα τοὺς ὀλίγους νικῆσαι σημαίνει ὅτι δεῖ τὸν | |
| 25 | πρὸς τὴν ἁμαρτίαν ἀνταγωνιζόμενον καθαρεύειν παντὸς πάθους, ἐπεὶ ἕως ὅτε ἢ ὑψηλοφροσύνῃ κεκράτηται ἢ κενοδοξίᾳ ἢ τύφῳ ἢ ἀλαζονείᾳ, ἢ κατακρίνει ἑτέρους ἢ ἄλλῳ οἱῳδήποτε πάθει ἐνέχεται, ἐν τῷ πολεμεῖν δῆθεν πρὸς τὰ πάθη ἀδρανὴς εὑρίσκεται καὶ πίπτει· ἀλλὰ δεῖ | |
| 30 | πάντων καθαρεύειν καὶ εἶθ’ οὕτως παρατάττεσθαι καὶ οὕτως ὁ κύριος παρέχει τὴν νίκην. Τὸ δὲ παρακληθῆναι τὸν Ἰσραὴλ ἐπὶ τοῖς ὑπολειφθεῖσιν τοῦ Βενιαμὶν τοῖς καταφυ‐ γοῦσιν ἐν τῇ πέτρᾳ Ῥεμμών, δηλοῖ ὅτι τὸν πρὸς τὰ πάθη μαχόμενον οὐ δεῖ συναναιρεῖν τοῖς πάθεσιν τὴν φυσικὴν | |
| 35 | δύναμιν, ἀλλὰ τὰ μὲν παρὰ φυσικὴν δύναμιν περιποιεῖσθαι· οἷον, ἀγωνίζεταί τις κατὰ τοῦ πάθους τῆς γαστριμαργίας, οὐ δέον πάντη τὴν χρειώδη τροφὴν τὴν πρὸς τὴν τῆς ζωῆς σύστασιν ἀνελεῖν, ἀλλὰ τὴν ἁβροδίαιτον καὶ λυσσώδη δίαιταν. Τὸ δὲ φυγεῖν εἰς τὴν πέτραν σημαίνει τὴν κατὰ | |
| 40 | Χριστὸν πίστιν ἢ τὴν παγίαν ἕξιν τῆς πρακτικῆς ἥτις τὴν τῶν παθῶν ἀταξίαν εὐμαρῶς θανατοῖ· Ῥεμμὼν γὰρ μετε‐ | |
| ωρισμὸς θανάτου ἑρμηνεύεται. | 35 | |
42 | Τί ἐστιν ὅπερ ὁ Ἀπόστολος ἐπιστέλλων Τιμοθέῳ ἔγραψεν «ἐπίστηθι εὐκαίρως ἀκαίρως»; Εἴτε τῇ κακίᾳ, φησίν, ἐνέχεταί τις, ὅντινα εὔκαιρόν ἐστιν διδαχθῆναι, ὑποτίθου αὐτὸν διὰ τῆς διδασκαλίας τὴν φυγὴν | |
| 5 | τοῦ κακοῦ καὶ τὴν αἵρεσιν τοῦ ἀγαθοῦ· εἴτε οὐκ ἐνέχεταί τις τῇ κακίᾳ, ὅπερ δοκεῖ ἀκαίρως, τὸν τοιοῦτον τὴν γνῶσιν ὑποτίθου, φησίν, κατασφαλιζόμενος αὐτὸν πρὸς μέλλουσαν πειρασμῶν ἐπανάστασιν. | |
43 | Τί σημαίνει ἡ παραβολὴ τῶν ι παρθένων; Ἐπειδὴ ὁ ἄνθρωπος πέντε αἰσθήσεις ἔχει νοερὰς ἀντι‐ λημπτικὰς τῶν νοητῶν, πέντε δὲ σωματικὰς ἀντιλημπτικὰς τῶν αἰσθητῶν, δοκεῖ ἡ παραβολὴ τὸν καθένα αἰνίττεσθαι | |
| 5 | ἄνθρωπον. Ὅστις οὖν ἔχει τὴν λαμπάδα τῆς πρακτικῆς ἀρετῆς, ἔχει δὲ καὶ τὸ ἔλαιον τῆς γνώσεως ἐπάρδον‐ [τα], τουτέστιν μετὰ γνώσεως τὰς πράξεις γινομένας, οὗτος ὑποτάξας τὸ σῶμα καὶ τὰς τούτου αἰσθήσεις ταῖς νοεραῖς συνάψας, γέγονεν πέντε φρόνιμοι. Ὅστις δὲ τὴν | |
| 10 | πρακτικὴν δοκεῖ μετιέναι μὴ ἔχων τὸ τῆς γνώσεως ἔλαιον, ἀλλ’ ἢ διὰ κενὴν δόξαν ἢ διὰ γαστριμαργίαν ἢ φιλαργυρίαν ταύτην ἀφρόνως ἐπιτηδεύει, οὗτος τρέψας τὰς νοερὰς | |
| αἰσθήσεις περὶ τὰ αἰσθητὰ καὶ πρόσκαιρα· καὶ ταύτας ἀπογεώσας, εἰκότως γέγονεν πέντε παρθένοι μωραί, ἐκ | 36 | |
| 15 | μόνων τῶν αἰσθητῶν γινωσκόμενος. | |
44 | Τί δηλοῖ κατ’ ἀναγωγὴν ὁ παράδεισος ὁ κατ’ ἀνατολὰς φυτευόμενος; Παράδεισον οἶμαι δηλοῦσθαι τὴν τοῦ ἀνθρώπου καρδίαν φυτευθεῖσαν ἐν τῇ ἀνατολῇ τῆς τοῦ θεοῦ γνώσεως. Ἐν τῷ | |
| 5 | μεσαιτάτῳ ταύτης ἐφύτευσεν ὁ θεὸς τὸ ξύλον τῆς ζωῆς καὶ τὸ ξύλον τοῦ εἰδέναι γνωστὸν καλοῦ καὶ πονηροῦ. Καὶ τὸ μὲν ξύλον τῆς ζωῆς λαμβάνεται ἐπὶ τοῦ λόγου τῶν νοητῶν, τὸ δὲ γνωστὸν καλοῦ καὶ κακοῦ ἐπὶ τοῦ λόγου τῶν αἰσθητῶν· οὗτος γὰρ ἔχει γνῶσιν καλοῦ τε καὶ κακοῦ· τοῖς μὲν γὰρ | |
| 10 | ἐκ τῆς καλλονῆς τῶν κτισμάτων τὸν δημιουργὸν ἐννοοῦσιν καὶ δι’ αὐτῶν ἀναγομένοις εἰς τὸν αἴτιον τούτων, γνῶσίς ἐστιν καλοῦ, τοῖς δὲ μόνῃ τῇ αἰσθήσει ἐναπομένουσιν καὶ τῇ ἐπιφανείᾳ τῶν αἰσθητῶν φενακιζομένοις ἐπὶ τὴν ὕλην τὴν πᾶσαν ὄρεξιν τῆς ψυχῆς τρέψασιν, γνῶσίς ἐστιν | |
| 15 | κακοῦ. Εἰ δέ τις ἀπορῶν ἀνθυπενέγκοι ὅτι «πῶς δύναται ἐπὶ τοῦ ἑνὸς ἀνθρώπου τοῦτο ληφθῆναι ἵνα ποτὲ μὲν καλόν, ποτὲ δὲ πονηρὸν ἡ περὶ τοῦ ἑνὸς γνῶσις γένηται;», πρὸς ὃν λεκτέον ὅτι ἐπειδὴ εἴρηται τὸν νοητὸν καὶ τὸν αἰσθητὸν | |
| 20 | κόσμον εἶναι τὰ δύο ξύλα, μετέχει δὲ καὶ τῶν ἑκατέρων ὁ ἄνθρωπος ὡς ἐκ ψυχῆς καὶ σώματος ὤν, ἡνίκα οὖν τὸ τῆς ψυχῆς κῦρος ἐπὶ τὴν αἴσθησιν καὶ τὸ σῶμα ῥέψει, ἰδοὺ μετέλαβεν τοῦ ξύλου καὶ ἔγνω τὴν πεῖραν καλοῦ τε καὶ κακοῦ, καλοῦ μὲν κατὰ τὸ ἥδεσθαι φυσικῶς τὸ σῶμα τῇ | 37 |
| 25 | ἀπολαύσει τῶν αἰσθητῶν, κακοῦσθαι δὲ τὴν ψυχὴν ἀρχο‐ μένην ὑπὸ τοῦ χείρονος καὶ τὰς φυσικὰς δυνάμεις ἐξα‐ σθενοῦσαν. | |
45 | Τί σημαίνει τὸ μετὰ τὴν ἀνάστασιν δειχθὲν ὑπὸ τοῦ· κυρίου ὀψάριον κείμενον ἐπὶ τὴν ἀνθρακιάν; Ὁ ἰχθὺς δηλοῖ τὴν ἀνθρωπείαν φύσιν νηχομένην ἐν τῇ συγχύσει τῶν παθῶν, ἣν διὰ τὴν ἄφατον φιλανθρωπίαν ὁ | |
| 5 | κύριος κατελθὼν ἐν τῇ θαλάσσῃ τοῦ βίου ἀνέσπασεν καὶ ὀπτήσας τῷ πυρὶ τοῦ ἁγίου πνεύματος καὶ πάσης γλι‐ σχρότητος παθῶν ἐκτήξας, βρῶσιν ἑαυτῷ τε καὶ τοῖς ἀποστόλοις πεποίηται. Πεινᾷ γὰρ ἀεὶ ὁ λόγος τὴν ἡμῶν σωτηρίαν μετὰ τῶν ἑπομένων αὐτῷ· ὅθεν κατὰ μίμησιν | |
| 10 | αὐτοῦ καὶ θανεῖν ὑπὲρ τῆς ἡμῶν εἵλαντο σωτηρίας. | |
46 | Τί σημαίνει ὁ ἐν τῷ εὐαγγελίῳ Ζακχαῖος ὁ τελώνης καὶ | |
| τί τὰ κατ’ αὐτόν; Ζακχαῖος ὁ τελώνης ἐστὶν ὁ τὴν τοῦ θεοῦ κτίσιν τελωνῶν εἰς ἰδίαν ἀπόλαυσιν. Ἀκούει δὲ τοῦ λόγου | 38 | |
| 5 | παριόντος καὶ ἀνέρχεται ἐπὶ συκομορέαν ὅτ’ ἂν ὁ λόγος τῆς μετανοίας ἐν αὐτῷ γένηται· πείθει γὰρ αὐτὸν ἐπάνω τοῦ φρονήματος τῆς σαρκὸς γενέσθαι· τοῦτο γὰρ ἡ συκομορέα· ἐκεῖθεν γὰρ εὐμαρῶς τὸν λόγον θεάσηται καὶ ἀκούσῃ αὐτοῦ ὅτι «σπεύσας κατάβηθι», τουτέστιν «εἰ ὅλον με δέξασθαι | |
| 10 | ποθεῖς ἐν τῷ οἴκῳ σου, μὴ μόνον τὸ ἐπάνω τοῦ σαρκικοῦ φρονήματος γενέσθαι ἀρκεῖν οἰηθῇς, ἀλλὰ καὶ διὰ τῶν ἀρετῶν μετ’ ἐμοῦ ποίησον τὴν πορείαν». Τὸ δὲ ἀποδίδωμι τετραπλοῦν τοῦτον δηλοῖ ἢ διὰ τῶν τεσσάρων γενικῶν ἀρετῶν ἑκάστῃ κεχρημένος πρὸς κατόρθωσιν τῶν ἀγαθῶν | |
| 15 | ἔργων ἢ καὶ τὴν ἐνέργειαν καὶ τὴν συγκατάθεσιν καὶ τὰς προλήψεις τῶν μνημῶν καὶ τὰς ψιλὰς φαντασίας ἀπο‐ σκευάζων ἑαυτοῦ, τὴν μὲν γὰρ ἐνέργειαν διὰ τῆς ἐγκρα‐ τείας, τὴν δὲ συγκατάθεσιν διὰ τῆς προσοχῆς καὶ τῆς τῶν λογισμῶν παραφυλακῆς, τὰς δὲ προλήψεις διὰ τῆς ἐμμε‐ | |
| 20 | λοῦς ἀναγνώσεως, τὰς δὲ φαντασίας διὰ τῆς ἐκτενοῦς προσευχῆς. Ἢ τὴν πρακτικὴν λέγει καὶ φυσικὴν καὶ θεολογικὴν καὶ εὐκτικήν· ἡ γὰρ εὐκτικὴ τῆς θεολογίας ἐστὶν ὑψηλοτέρα· ἡ μὲν γὰρ ἐκ τῶν γεγονότων τὸ θεῖον θεολογεῖ, ἡ δὲ αὐτῷ συνάπτει ἀγνώστως καὶ ἀπορρήτως | |
| 25 | τὴν ψυχὴν τῷ θεῷ. | |
47 | Τί σημαίνει τὸ ἐν τῇ ᾠδῇ Μωσέως γεγραμμένον «ἐκ γὰρ ἀμπέλου Σοδόμων ἡ ἄμπελος αὐτῶν, καὶ ἡ κληματὶς αὐτῶν ἐκ Γομόρρας» καὶ τίς ὁ οἶνος ὃν οὐ δεῖ πίνειν τὸν ναζιραῖον καὶ τί τὸ ὄξος καὶ τὰ σίκερα καὶ σταφυλὴ καὶ στέμφυλα; | |
| 5 | Ἄμπελος Σοδόμων ἐστὶν ἡ ἀλογία· Σόδομα γὰρ ἑρμη‐ | |
| νεύεται ἐνέωσις ἤγουν τύφλωσις, Γόμορρα δὲ παραπικρασμός· ἀπὸ γὰρ τῆς ἀλογίας ὁ τῆς ἁμαρτίας παραπικρασμὸς καὶ ἡ ἐκστατικὴ τῆς κακίας μέθη τοῦ οἴνου. Ἔνθεν τὸν ναζιραῖον ἀπέχεσθαι τοῦ τοιούτου οἴνου ὁ λόγος | 39 | |
| 10 | παρεγγυᾷ· ναζιραῖος δὲ ἑρμηνεύεται περιπεφραγμένος· τὸν γὰρ τῷ νόμῳ τοῦ θεοῦ κατησφαλισμένον δέον ἀπέχε‐ σθαι τοῦ τοιούτου τῆς ἀλογίας οἴνου, ἀλλὰ καὶ σταφυλῆς, τουτέστιν τοῦ θυμοῦ, καὶ σταφίδος τῆς μνησικακίας—αὕτη γάρ ἐστιν θυμοῦ παλαίωσις—ἀλλὰ καὶ ὄξους, τῆς ἐπὶ | |
| 15 | ἀστοχίᾳ τῶν καθ’ ἡδονὴν λύπης, καὶ τοῦ σίκερα, τοῦ ἐπὶ τῇ ἀμύνῃ τῶν πέλας ἥδοντος—γλυκέα γὰρ πάντα τὰ σίκερα— ἀλλ’ οὐδὲ τὰ στέμφυλα, τὰ ἐπινοητικὰ καὶ συστατικὰ εἴδη τῆς κακίας. Ἀλλ’ οὐδὲ τὴν τρίχα ὁ τοιοῦτος κείρεται, του‐ τέστιν τοὺς διαφόρους τοῦ νοῦ συστατικοὺς καὶ κόσμον | |
| 20 | αὐτῷ παρέχοντας λογισμούς. Διὰ τοῦτο Σαμψών—ἑρμη‐ νεύεται δὲ ψιλούμενος εἰκάζων εἰκασίαν, δασυνόμενος δὲ ἥλιος αὐτῶν—ἡνίκα ἐπὶ τὸν μηρὸν τῆς Δαλιδᾶς ἀνεπάη, τουτέστιν ἐπὶ τὸ παθητικὸν τῆς ἡδονῆς μέρος ἔρριψεν, ἀφῃρέθη τὰς τρίχας, τοὺς λογισμοὺς δηλαδή, τουτέστιν | |
| 25 | ἰσχὺν αὐτοῦ διδόντας κατὰ τῶν παθῶν καὶ γέγονεν παίγνιον δαιμόνων, τυφλωθεὶς τοὺς δύο ὀφθαλμούς, πρα‐ κτικῆς φημι καὶ θεωρητικῆς γνώσεως. | |
48 | Τί ἐστιν κατὰ τὸν Ἀπόστολον «περιζωσάμενοι τὴν ὀσφὺν ὑμῶν ἐν ἀληθείᾳ» καὶ τὰ λοιπὰ ὅπλα τῆς πνευματικῆς παρατάξεως; Τὸ περιζωσάμενοι τὴν ὀσφὺν ὑμῶν ἐν ἀληθείᾳ καλῶς ὁ τῆς | |
| 5 | θεολογίας ἐπώνυμος ἑρμήνευσε Γρηγόριος, φάσκων «μήποτε | |
| ὡς τὸ ἐπιθυμητικὸν τοῦ θεωρητικοῦ περισφίγγοντος». Τὸ δὲ ἐνδυσάμενοι τὸν θώρακα τῆς δικαιοσύνης ἐστὶν ἐπειδὴ ἡ δικαιοσύνη ἕξις ἀπονεμητικὴ τοῦ ἴσου ἐστίν, δεῖ δὲ τὰς ἐν ἡμῖν τῆς ψυχῆς τρεῖς δυνάμεις ἰσοστατεῖν καὶ διὰ τούτων | 40 | |
| 10 | τὰς τέσσαρας γενικὰς ἀρετὰς ἰσοκρατῶς συνίστασθαι— τοῦτο γὰρ δικαιοσύνη—καὶ διὰ μὲν τῆς φρονήσεως τὸ λογικὸν κινούμενον πρὸς τὴν τῶν ὄντων ἐπίσκεψιν δίκην ἁλυσιδωτοῦ θώρακος λόγον ἀποδεσμεῖ λόγῳ· ὡσαύτως καὶ σωφροσύνης καὶ τῶν λοιπῶν τοὺς διαφόρους λόγους ἐν | |
| 15 | τῷ ἑνὶ συνάπτοντα χρὴ κατασφαλίζειν ἑαυτὸν πρὸς τὸ μὴ τιτρώσκεσθαι ὑπὸ τῶν πεμπομένων ὑπὸ τοῦ ἐχθροῦ βελῶν. Θυρεὸν δὲ πίστεως δεῖ νοεῖν τὴν ἐν τῷ σώματι περιφερο‐ μένην τοῦ Ἰησοῦ νέκρωσιν· ἐκ ξύλου γὰρ καὶ βύρσης κατεσκευασμένος ὁ θυρεὸς τὸ τοῦ σταυροῦ μυστήριον ἡμῖν | |
| 20 | ὑπαινίσσεται καὶ τὴν ἐν τῷ σώματι νέκρωσιν· τοῖς γὰρ κεκτημένοις ταῦτα θυρεὸς πίστεως γίνονται. Τὸ δὲ ὑποδησάμενοι τοὺς πόδας ἐν ἑτοιμασίᾳ τοῦ εὐαγγελίου τῆς εἰρήνης οὕτως χρὴ νοεῖν· ἐπειδὴ εὐαγγέλιον εἰρήνης τὸ χάρισμα τῆς ἀπαθείας εἶναι ὑπενοήσαμεν, τῷ οὖν μήπω εἰς | |
| 25 | αὐτὸ καταντήσαντι ὁ Ἀπόστολος παρακελεύεται πρὸς ἑτοι‐ μασίαν τοῦ τοιούτου χαρίσματος τὰς βάσεις τῆς ψυχῆς τῇ νεκρότητι τοῦ σώματος ὑποδεδέσθαι· οὕτως γὰρ ὑπὸ τῆς ἀκάνθης τῶν παθῶν ἄπληκτος διαμένει καὶ ὑπὸ τῶν ὄφεων καὶ σκορπίων, τῶν πονηρῶν φημι λογισμῶν, ἄτρωτος. | |
| 30 | Περικεφαλαία δὲ σωτηρίου ἐστὶν ἡ ἐλπίς· ἐπειδὴ γὰρ ἡ αἰσθητὴ περικεφαλαία ἐστὶν ἡ κάσσις, ἐκ χαλκοῦ ἔχουσα τὴν κατασκευήν, ὁ δὲ χαλκὸς στιβαρὸς καὶ στίλβων καὶ μὴ δεχόμενος μείωσίν ἐστιν, ἡ δὲ κεφαλὴ τὴν πίστιν δηλοῖ, δεῖ νοεῖν ὅτι ἡ κατασφαλιζομένη τὴν πίστιν ἐστὶν ἡ ἐλπίς· αὕτη | |
| 35 | γὰρ στερρὰ καὶ ἀμείωτος οὖσα, οὐκ ἐᾷ τὴν πίστιν παρα‐ βλέπεσθαι. Πάντα γὰρ ἐλπίζει καὶ οὐκ ἐξίσταται τῆς περὶ θεὸν πεποιθήσεως, ἀλλ’ εἰ καὶ δοξάζει κατὰ τὸν Ἰὼβ τοῖς πολλοῖς ἰοῦ δίκην ἐξουδενοῦσθαι, ἀλλ’ ἔνδον ὁ τοιοῦτος στίλβων ἐστὶν καὶ φαιδρός, τῇ ἐλπίδι γαννύμενος. | |
| 40 | Ἡ δὲ μάχαιρα τοῦ πνεύματός ἐστιν ἡ διάκρισις ἡ διαιροῦσα τὸ κρεῖττον ἀπὸ τοῦ χείρονος· ταύτην δὲ μετὰ χεῖρας ἔχειν ἀεὶ ὁ Ἀπόστολος παραγγέλλει, τουτέστιν διὰ τῆς πράξεως ἀεὶ ταύτην ἐνεργὸν ἔχοντας μεταχειρίζεσθαι· ὡς γὰρ ἡ ἐκ σιδήρου μάχαιρα ἀεὶ χειριζομένη φοβερὰ τοῖς ὑπεναντίοις | 41 |
| 45 | ἐστίν, εἰ δὲ ἀποτεθῇ καὶ ἀργήσει, τῷ ἰῷ δαπανᾶται, οὕτως καὶ ἡ διάκρισις εἰ μὴ συνῆπται τῇ πράξει, ἀνόνητός ἐστιν καὶ ἄχρηστος καὶ ὑπὸ τῆς κακίας δαπανᾶται. | |
49 | Τί σημαίνει Δωὴκ ὁ Σύρος ὁ φονεύσας τοὺς τριακοσίους πεντήκοντα ἱερεῖς; Δωὴκ ὁ Σύρος ὁ ὑπερήφανός ἐστιν λογισμὸς ἢ τὸ τῶν παθῶν σάλος κατὰ τὴν τοῦ ὀνόματος ἑρμηνείαν. Καὶ | |
| 5 | εἰκότως τὰς ἡμιόνους βόσκει ὁ τοιοῦτος Σαούλ, τὴν ἄγονον τῆς ἀρετῆς ἕξιν. Καὶ ἀντίκειται τῷ Δαυΐδ, τῷ λογισμῷ τῆς ταπεινώσεώς φημι· Δαυῒδ γὰρ κατὰ μίαν τοῦ ὀνόματος αὐτοῦ ἑρμηνείαν ἐξουδενωμένος ἑρμηνεύεται. Οὗτος φονεύει τοὺς ἱερεῖς Νόμβα, τουτέστιν τοὺς ἐνκαθη‐ | |
| 10 | μένους τῇ ἀρετῇ θείους καὶ ἱλαστικοὺς λογισμούς—Νόμβα γὰρ ἐγκαθισμὸς ἑρμηνεύεται—, τριακοσίους δὲ πεντήκοντα ἐπειδὴ διὰ τῶν αἰσθήσεων προσβάλλοντες τῇ κτίσει τοῦ θεοῦ τῇ ἐν ἓξ ἡμέραις γεγενημένῃ, τὸν ταύτης δημιουργὸν ὑπερθαυμάζοντες δοξάζομεν διὰ τῆς τῶν λογισμῶν ἐπιστη‐ | |
| 15 | μονικῆς γνώσεως· ἑξάκις δὲ πεντήκοντα ποιεῖ τὸν τριακό‐ σια ἀριθμόν· πάλιν δὲ τὰς δέκα ἐντολὰς τοῦ νόμου διὰ τῶν αἰσθήσεων ἐκπληροῦντες ἀποτελοῦμεν τὸν πεντήκοντα. Τοὺς λογισμοὺς οὖ〈ν〉 τοὺς ἐκ τούτων ἱερουργοῦντας τῷ θεῷ καὶ τῇ ἀρετῇ ἐγκαθημένους ἀποκτέννειν πέφυκεν ὁ | |
| 20 | ὑπερήφανος λογισμὸς ἢ καὶ ὁ τῶν παθῶν σάλος. | 42 |
50 | Πῶς χρὴ νοεῖν τὸ ἐν τῷ συμβόλῳ λεγόμενον «σαρκωθέντα ἐκ πνεύματος ἁγίου καὶ Μαρίας τῆς παρθένου»; Φασί τινες τῶν ἁγίων ὅτι ἐκ πνεύματος μὲν ἁγίου δίκην γονῆς ἀνδρὸς τὴν ψυχὴν καταβληθῆναι, τὴν δὲ σάρκα | |
| 5 | διαπλασθῆναι ἐκ τῶν παρθενικῶν αἱμάτων. | |
51 | Τί ἐστιν τὸ τῶν Παροιμιῶν «χειρὶ χεῖρα ἐμβαλὼν οὐκ ἀ‐ θῳωθήσεται»; Πράξει ἐναρέτῳ ὁ πρᾶξιν μίσγων φαύλην οὐκ ἀθῳωθήσε‐ ται. | |
52 | Ἐκ τῶν αὐτῶν· μὴ ἐγγυήσῃς σὸν φίλον· εἰ γὰρ μὴ ἔχεις ἀποδοῦναι, λήμψονται τὸ στρῶμα τὸ ὑπὸ τὰς πλευράς σου. | |
| Φίλον λέγει τὸ σῶμα διὰ τὴν πρὸς αὐτὸ τῆς ψυχῆς σχέσιν· τοῦτο μὴ ἐγγυᾶσθαί φησιν, τουτέστιν μὴ φειδοῦς | 43 | |
| 5 | ἀξιοῦν, μὴ δὲ τοὺς ὑπὲρ ἀρετὴν πόνους ἀποδιδόναι ὀφεί‐ λοντα, τὴν ἄνεσιν ἐᾶν μεταδιώκειν. Εἰ γὰρ τῇ ἀσκήσει προσανέχων ὁ νοῦς ἄρξηται ὑπενδιδόναι, μὴ εὑρίσκων ἀποδοῦναι ὁ νοῦς τὸν ὑπὲρ ἀρετῆς λόγον, λαμβάνουσιν οἱ δαίμονες καὶ εἰς ἃς ἐπανεπαύετο ἀσκήσεις ἐξ αὐτοῦ· τοῦτο | |
| 10 | γὰρ δηλοῖ τὸ στρῶμα. | |
53 | Τί δηλοῖ τὸ Ἡσαΐου ῥητὸν «τίς ἐμέτρησεν τῇ χειρὶ τὸ ὕδωρ καὶ τὸν οὐρανὸν σπιθαμῇ καὶ πᾶσαν τὴν γῆν δρακί»; Ἐπειδὴ κατὰ τὸν προφήτην Ἀμβακοὺμ ἐκάλυψεν οὐρανοὺς ἡ ἀρετὴ τοῦ κυρίου, τουτέστιν ἡ κατὰ σάρκα αὐτοῦ πολιτεία | |
| 5 | τὴν τῶν ἐν οὐρανοῖς ἀγγέλων ἀρετήν, αὐτὸς τῇ πράξει— τοῦτο γὰρ ἡ χείρ—ἐμέτρησεν πᾶσαν τὴν γνῶσιν, ὕδωρ τροπικῶς ὀνομασθεῖσαν· ἡ γὰρ ἑνωθεῖσα τῷ λόγῳ φύσις πᾶσαν τὴν γνῶσιν κατείληφεν. Τὸν δὲ οὐρανὸν σπιθαμῇ· οὐρανὸν λέγων τὸν ὑψηλότερον τῶν ὄντων λόγον, σπιθα‐ | |
| 10 | μὴν δὲ τὴν μετὰ πράξεως ἐκτεταμένην γνῶσιν τῶν αἰσθη‐ τῶν διὰ τὸ πέντε δακτύλους ἔχειν τὴν χεῖρα· τούτους οὖν τοὺς λόγους ἐνανθρωπήσας ὁ κύριος ἐξεμέτρησεν ἀνακεφα‐ λαιωσάμενος τὰ πάντα ἐν αὐτῷ. Τὸ δὲ πᾶσαν τὴν γῆν δρακὶ τοῦτο δηλοῖ, ὅτι οὕτως ὁ κύριος τὴν ἑαυτοῦ σάρκα γηΐνην | |
| 15 | οὖσαν περιέσφιγξεν ὡς μὴ δὲ τὰ φυσικὰ καὶ ἀδιάβλητα πάθη μὴ ἐφιέντος αὐτοῦ ἐνεργεῖν. | |
54 | Τίς ὁ Ἐζεκίας καὶ τίς ἡ ἀσθένεια καὶ τίς ἡ παλάθη ἐξ ἧς ἰάθη τὸ τραῦμα; Ὁ Ἐζεκίας εἰς πρόσωπον λαμβάνεται τῆς ἀνθρωπότητος· | |
| τὸ δὲ τραῦμα τὸ ἐν τῷ μηρῷ σημαίνει τὸν νόμον τῆς | 44 | |
| 5 | ἁμαρτίας διὰ τὸ παρακεῖσθαι τῷ μηρῷ τὰ γεννητικὰ μέρη· ἡ δὲ παλάθη ἐστὶν ἡ σὰρξ ἡ ζωοποιὸς τοῦ κυρίου, μὴ ἔχουσα ὀπὸν ἁμαρτίας, ἐξ ἧς ἴασις ἡμῖν γέγονεν τῆς πληγῆς τῆς παραβάσεως. | |
55 | Τί σημαίνει τὸ ἐκπεσὸν σιδήριον ἐν τῷ Ἰορδάνῃ ἀφ’ ἑνὸς τῶν υἱῶν τῶν προφητῶν ὅπερ ὁ προφήτης Ἐλισσαῖος ἐμβαλὼν ξύλον, ἐπιπολάσαι πεποίηκεν; Εἰρηναῖος λέγει δι’ ἔργου δεῖξαι τὸν προφήτην ἐν τῷ | |
| 5 | ἀναγαγεῖν τὸ σιδήριον ὅτι τὸν στερεὸν λόγον τοῦ θεοῦ ὃν ἀμελῶς ἀποβαλόντες οὐχ εὑρίσκομεν, ἀποληψόμεθα πάλιν διὰ τῆς τοῦ ξύλου οἰκονομίας. Ὅτι δὲ ἀξίνῃ ἔοικεν ὁ λόγος τοῦ θεοῦ διδάσκει Ἰωάννης ὁ βαπτιστὴς λέγων «ἤδη δὲ καὶ ἡ ἀξίνη πρὸς τὴν ῥίζαν τῶν δένδρων κεῖται» καὶ | |
| 10 | Ἰερεμίας δὲ λέγων «ὁ λόγος κυρίου ὡς πέλεκυς κόπτων πέτραν». | |
56 | Τί σημαίνει ὁ ἐν τῷ εὐαγγελίῳ τῶν ρνγ ἰχθύων ἀριθμός; Ἐπειδήπερ ἀπὸ μιᾶς ἀρχόμενος κατὰ σύνθεσιν μέχρις τῶν δέκα ἑπτὰ πληροῖς τὸν ἀριθμὸν τοῦτον, σημαίνει ὅτιπερ διά τε τῆς ἐκπληρώσεως τῶν δέκα ἐντολῶν καὶ τῶν | |
| 5 | ἑπτὰ ἐνεργειῶν τοῦ ἁγίου πνεύματος εἰσέρχονται οἱ σῳζό‐ μενοι εἰς τὴν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν, ἢ καὶ τοὺς διὰ πίστεως τῆς ἁγίας τριάδος καὶ τῆς τῶν μελλόντων ἐλπίδος —ὑπερθετικὸς γὰρ τοῦ ἑβδοματικοῦ χρόνου ὁ πεντηκοστὸς | |
| ἀριθμός ἐστιν—καὶ τῆς διὰ τῶν ἐντολῶν ἐνεργείας, ὅπερ | 45 | |
| 10 | σημαίνεται διὰ τοῦ ἑκατοστοῦ ἀριθμοῦ, σῳζομένους καὶ τὴν βασιλείαν ἀξιουμένους. | |
57 | Τίνες εἰσὶν οἱ ἄνδρες καὶ αἱ γυναῖκες καὶ οἱ ὄφεις ὑπὲρ ὧν ὁ κύριος κατὰ Γρηγόριον τὸν Νύσης τὰς γ ἐν τῷ ᾅδῃ ἡμέρας πεποίηκεν; Τρεῖς εἰσὶν τῆς ψυχῆς δυνάμεις, λογικόν, θυμικόν, ἐπι‐ | |
| 5 | θυμητικόν· οἱ μὲν οὖν ἄνδρες λαμβάνονται εἰς τὸ λογικόν, αἱ δὲ γυναῖκες εἰς τὸ ἐπιθυμητικόν, οἱ δὲ ὄφεις εἰς τὸ θυμικόν. Ἀποκαθίστανται οὖν ἐν τῷ μέλλοντι αἰῶνι αἱ τρεῖς αὗται δυνάμεις τῇ ἐπιγνώσει· ὑπὲρ αὐτῶν δὲ καὶ ὁ κύριος τὸ ζωοποιὸν κατεδέξατο πάθος καὶ τὴν εἰς ᾅδου κάθοδον. | |
58 | Ἐκ τῶν Παροιμιῶν, τὸ διορατικὸν ἄνδρα καὶ ὀξὺν τοῦ νοῆσαι βασιλεῦσιν δεῖ παρεστάναι, πῶς νοήσωμεν; Τὸν ὀξὺν περὶ τὸ πρακτικὸν καὶ θεωρητικὸν περὶ τὸ γνωστικὸν τοῖς τρισὶν νόμοις παρεστάναι ὁ λόγος βούλεται, | |
| 5 | τῷ φυσικῷ καὶ τῷ γραπτῷ καὶ τῷ τῆς χάριτος, ἵνα ἐξ αὐ‐ τῶν ὁδηγούμενος κατορθώσῃ δεόντως πρακτικὴν καὶ φυσι‐ κὴν καὶ θεολογικὴν φιλοσοφίαν. | |
59 | Ἐκ τῶν αὐτῶν· ἑπτάκις πεσεῖται ὁ δίκαιος καὶ ἀναστήσεται. | |
| Δίκαιον ἐνταῦθα τὸν μόνον ἀληθῶς δίκαιον τὸν κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστὸν ὑπολαμβάνειν χρεών. Ἐπεὶ οὖν αὐτὸς ἐν ἡμῖν λέγεται καὶ πίπτειν καὶ ἀνίστασθαι ὡς τὰ | 46 | |
| 5 | ἡμέτερα πάντα διὰ φιλανθρωπίαν καταδεξάμενος, ἔπεσεν δὲ ἡ φύσις ἡμῶν ἑπτάκις—κατά τε τὴν τοῦ προπάτορος παράβασιν πρώτην γενομένην, δευτέραν δὲ τὴν τολμηθεῖσαν τοῦ Κάϊν μιαιφονίαν, πρῶτον τῇ φύσει καινοτομήσαντος φόνον, τρίτην ἐπὶ τῆς κατὰ τὸν Νῶε γενεᾶς, ἐφ’ ἧς οὐ | |
| 10 | κατέμεινεν τὸ πνεῦμα τοῦ θεοῦ διὰ τὸ εἶναι σάρκας, τετάρτην ἐπὶ τῆς πυργοποιΐας, πέμπτην ἐπὶ τῆς κατὰ τὸν Ἀβραὰμ γενεᾶς, ἐξ ἧς μόνος αὐτὸς τῷ θεῷ εὐηρέστησεν, ἕκτην ἐπὶ τοῦ Μωυσέως, εἰς τοσοῦτον τῆς ἐπ’ αὐτοῦ γενεᾶς ἀθεΐας ἐξοκειλάσης ὡς αὐτὸν εἰς ἐπικουρίαν τῆς τοσαύτης | |
| 15 | ἀσεβείας ἀπὸ θεοῦ πεμφθῆναι, ἑβδόμην ἐπὶ τῆς τῶν προφητῶν γενεᾶς, ἥτις τὰς προλαβούσας γενεὰς εἰς κακίας μέτρον πάσας ὑπερηκόντισεν—ἐπεὶ οὖν, ὡς εἴρηται, ἑπτά‐ κις ἔπεσεν ἡ φύσις ἡμῶν, ταύτην ἀφάτῳ φιλανθρωπίᾳ κινηθεὶς ἀνέστησεν ὁ κύριος, αὐτὴν τὴν φύσιν ἑνώσας | |
| 20 | ἑαυτῷ καθ’ ὑπόστασιν. | 47 |
60 | Τίνας σημαίνει ὁ Ἀπόστολος λέγων «τοὺς προηλπικότας ἐν τῷ Χριστῷ» πρὸς Ἐφεσίους γράφων; Πᾶς τις τῶν ἁγίων τῶν πρὸ τῆς ἐπιδημίας τοῦ κυρίου, οἱανοῦν ἀρετὴν ἐξασκῶν, κἂν εἰ μὴ τὸ ὅλον τῆς οἰκονομίας | |
| 5 | μυστήριον ἐγίνωσκεν, ἀλλ’ ἐκ μέρους φυσικῶς κινούμενος ἤλπιζεν καὶ προσεδόκα ὅτι ὁ τὴν φύσιν ποιήσας αὐτὸς καὶ παραφθαρεῖσαν ἀνασώσηται. | |
61 | Ἐκ τοῦ αὐτοῦ· εἰς τὸ εἰδέναι ἡμᾶς τίς ἐστιν ἡ ἐλπὶς τῆς κλήσεως αὐτοῦ καὶ τίς ὁ πλοῦτος τῆς δόξης τῆς κληρονομίας αὐτοῦ ἐν τοῖς ἁγίοις καὶ τί τὸ ὑπερβάλλον μέγεθος τῆς δυ‐ νάμεως αὐτοῦ. | |
| 5 | Ἡ τῆς κλήσεως ἐλπίς ἐστιν ἡ κατὰ τὴν αὐτοῦ τοῦ κυρίου πολιτείαν διὰ πράξεως ἀπάθεια· πλοῦτος δὲ τῆς δόξης τῆς κληρονομίας αὐτοῦ ἐν τοῖς ἁγίοις ἐστὶν ὁ κατὰ τὴν γνῶσιν τῆς ἀληθείας πλοῦτος· ὑπερβάλλον δὲ μέγεθος τῆς δυνάμεως αὐτοῦ ἐστιν ἡ τοῖς ἀξίοις δωρηθησομένη θέωσις, ὡς ὑπὲρ | |
| 10 | φύσιν οὖσα καὶ θεοὺς ἐξ ἀνθρώπων κατὰ χάριν τοὺς | |
| μετόχους ἀποτελοῦσα. | 48 | |
62 | Τοῦ αὐτοῦ Ἀποστόλου· αὐτοῦ γάρ ἐσμεν ποίημα, κτισθέντες ἐπὶ ἔργοις ἀγαθοῖς. Τοῦτο εἴρηται τῷ Ἀποστόλῳ, ὡς οἶμαι, ἐπειδὴ κατ’ ἀρχὰς ποιήσας ὁ θεὸς τὸν ἄνθρωπον, διὰ δὲ τῆς παραβάσεως | |
| 5 | παραπεσόντα ἀνέκτισεν πάλιν διὰ τῆς ἐνσάρκου αὐτοῦ ἐπιδημίας καὶ εἰς τὸ ἀρχαῖον ἀπεκατέστησεν. | |
63 | Τοῦ αὐτοῦ· ὁ ποιήσας τὰ ἀμφότερα ἓν καὶ τὸ μεσότοιχον τοῦ φραγμοῦ λύσας, τὴν ἔχθραν ἐν τῇ σαρκὶ καὶ τὰ λοιπά. Εἴτε τοὺς δύο λαοὺς συνάψας ἐποίησεν ἕν, εἴτε τὰ ἐπίγεια καὶ τὰ οὐράνια—συνῆψεν γὰρ καὶ ταῦτα, διεστηκό‐ | |
| 5 | τα πρὸς ἄλληλα—εἴτε καὶ εἰς τὸν καθένα λαμβάνεις· συνῆψεν ψυχὴν καὶ σῶμα ἀεὶ πρὸς ἑαυτὰ στασιάζοντα· ὑπέταξεν γὰρ τὸ φρόνημα τῆς σαρκὸς τῷ νόμῳ τοῦ πνεύματος. Καὶ τὸ μεσότοιχον τοῦ φραγμοῦ λύσας· μεσότοιχον ἢ τὴν σάρκα ἢ τὰ αἰσθητὰ ἢ τὴν νομικὴν λατρείαν ἐκάλεσεν, φραγμὸν δὲ | |
| 10 | τὴν ἁμαρτίαν· ταῦτα γὰρ τοίχου δίκην, μὴ ἐπιστημόνως μὴ δὲ μετὰ γνώσεως πνευματικῆς κεχρημένοις αὐτοῖς ἡμῖν, διετείχιζον ἡμᾶς ἐκ τοῦ θεοῦ καὶ τῇ ἁμαρτίᾳ ὑπέβαλλον. Τὴν ἔχθραν ἐν τῇ σαρκί· τὴν ἁμαρτίαν ἔχθραν εἰπών· αὐτὴ γὰρ ἡμᾶς ἐχθροὺς τοῦ θεοῦ κατέστησεν. Τὸν νόμον τῶν | |
| 15 | ἐντολῶν ἐν δόγμασιν καταργήσας· νόμος ἐντολῆς ἐστιν τὸ οὐ φονεύσῃς καὶ τὰ λοιπά· ὁ δὲ φυσικῶς τῇ ἐντολῇ ἐπιβάλλων καὶ γινώσκων τὸν λόγον τῆς ἐντολῆς οἶδεν ὅτι οὐ μόνον σωματικοῦ φόνου ἀπέχεσθαι δεῖ, ἀλλὰ καὶ παντὸς πάθους λυμαινομένου τὴν φύσιν· καὶ γὰρ καὶ φθόνος καὶ καταλαλιὰ | |
| 20 | καὶ πάντα τὰ πάθη φθαρτικὰ τῆς φύσεώς εἰσιν. Ὁ κύριος | |
| οὖν ἐλθὼν ἐν δόγμασιν κατήργησεν τὸν νόμον, ἀντὶ τοῦ «ἔπαυσεν», λέγων «ἐρρήθη τοῖς ἀρχαίοις “οὐ φονεύσῃς”, ἐγὼ δὲ λέγω ὑμῖν· “πᾶς ὁ ὀργιζόμενος τῷ ἀδελφῷ αὐτοῦ εἰκῇ, ἔνοχος ἔσται”», ἀλλ’ οὐ μόνον διδάξας ἀλλὰ γὰρ καὶ ποιή‐ | 49 | |
| 25 | σας. Καὶ τὰς θυσίας δὲ τὰς κατὰ τὸν νόμον δογματίσας κατήργησεν, πνευματικῶς νοεῖσθαι παρασκευάσας· μᾶλλον δὲ τὰς πολλάς, τύπον οὔσας τοῦ κατ’ αὐτὸν μυστηρίου δείξας, κατέπαυσεν. | |
64 | Ἐκ τῶν Παροιμιῶν· τίς ἀνέβη εἰς τὸν οὐρανὸν καὶ κατέ‐ βη; τίς συνήγαγεν ἀνέμους ἐν κόλπῳ; τίς συνέτριψεν ὕδωρ ἐν ἱματίῳ; τίς ἐκράτησεν τῶν ἄκρων τῆς γῆς; τί ὄνομα αὐτῷ; Ἐπειδὴ κατ’ ἀρχὰς ὁ ἄνθρωπος ἐπὶ τοῦτο ἐπλάσθη ὥστε | |
| 5 | πρὸς τὴν αἰτίαν ἀναβῆναι τῷ πόθῳ καὶ εἶθ’ οὕτως εἰς τὰ μετὰ τὴν αἰτίαν κτίσματα κατελθεῖν καὶ ταῦτα καλῶς τῇ γνώσει ἐπισκοπήσαντα ἀναβιβάσαι πρὸς τὸν ποιητὴν τούτων, τοῦτο δὲ οὐκ ἐποίησεν, ἀλλὰ πρὶν ὑψωθῆναι πρὸς τὸν θεὸν κατένευσεν πρὸς τὴν ὕλην, ἐλθὼν ὁ κύριος ἡμῶν | |
| 10 | Ἰησοῦς ὁ Χριστὸς ὁ δεύτερος Ἀδὰμ ἀνακεφαλαιώσατο ἐν αὐτῷ τὰ πάντα καὶ ἔδειξεν εἰς τί παρήχθη ὁ πρῶτος ἄνθρωπος. Κατὰ γὰρ τὴν πρόσληψιν τῆς ἀνθρωπείας φύσεως πρῶτον ἀνέβη κινηθεὶς πρὸς τὸν αἴτιον, εἶτα καὶ κατέβη κατὰ τὴν θεότητα, τὴν τοῦ δούλου μορφὴν ὑποδύς, | |
| 15 | καὶ πάλιν δὲ ἀνέβη κατὰ τὸ συναμφότερον ἐν τῇ μετὰ τὴν ἐκ νεκρῶν ἀνάστασιν ἀναλήμψει. Οὕτω δεῖ καὶ ἡμᾶς πρῶτον ὑψοῦσθαι πρὸς τὸν θεὸν καὶ στομοῦντας τὴν ψυχὴν τὸν ὅλον αὐτῆς πόθον πρὸς αὐτὸν τείνειν καὶ εἶθ’ οὕτως καταβαίνειν ἐπὶ τὴν ἔρευναν τῶν ὄντων καὶ | |
| 20 | ἕκαστον ὡς ἔχει φύσεως ἐπισκοπεῖν καὶ πάλιν δι’ αὐτῶν ἀναβιβάζεσθαι τῇ θεωρητικῇ γνώσει εἰς τὸν τούτων δη‐ μιουργόν. | |
| Ὁ τοιοῦτος συνάγει ἀνέμους ἐν κόλπῳ· τοὺς γὰρ διαφό‐ ρους λόγους τῶν ὄντων τροπικῶς ἀνέμους ὀνομασθέντας | 50 | |
| 25 | συνάγει εἰς τὸν κόλπον τῆς ἑαυτοῦ καρδίας. Ἐπεὶ οὖν κόλπος ἐστὶν ὁ ὀ〈μ〉φαλὸς ἐν ᾧ φασιν τὸν πρῶτον γόνον τὴν ἀρχὴν λαμβάνειν, χρὴ νοεῖν ὅτι ἐν τῷ γονίμῳ καὶ θεωρητικῷ μέρει τῆς καρδίας συνάγων τοὺς διαφόρους λόγους ἀποτίκτει ἕνα λόγον θεοῦ· οἱ γὰρ πολλοὶ τῶν | |
| 30 | ὄντων λόγοι εἰς ἓν συνάγονται. Ἀλλὰ καὶ συντρίβει ὕδωρ ἐν ἱματίῳ· ὕδωρ εἰσίν, ὡς πολλαχοῦ τῆς γραφῆς εὑρήσεις λεγούσης, οἱ πειρασμοί· τούτους ἐν τῷ ἰδίῳ σώματι ἢ καὶ ἐν τῷ ἠθικῷ μέρει τῆς φιλοσοφίας πάσχων μεθ’ ὑπομονῆς συντρίβει, ἀπράκτους αὐτοὺς ἀποπέμπων. Κρατεῖ δὲ καὶ | |
| 35 | τῶν ἄκρων τῆς γῆς, μὴ δὲ τὰ φυσικὰ τοῦ σώματος πάθη συγχωρῶν ἀλόγως ἐκφέρεσθαι. | |
65 | Ἐκ τοῦ Ἡσαΐου· καὶ ἔσονται οἱ καταλελειμμένοι ὑπὲρ τὸ χρυσίον τὸ ἄπυρον. Οἱ δοκιμασθέντες διὰ τῶν πειρασμῶν καὶ ἐγκαταλειφθέν‐ τες πρὸς πλείονα πεῖραν ὡς Ἰώβ, ὁ Ἰωσὴφ καὶ οἱ | |
| 5 | κατ’ αὐτούς, οὗτοι ὑπὲρ τὸ χρυσίον τὸ ἄπυρόν εἰσιν, ὑπὲρ τὸν δίκην χρυσοῦ εὐθῆ πλασθέντα Ἀδάμ, τὸν μὴ πυρωθέν‐ τα διὰ πειρασμῶν καὶ βαστάσαντα. | |
66 | Τί σημαίνει ὁ ἐν τῇ Γενέσει ἄνθραξ καὶ ὁ λίθος ὁ πράσινος; Ἐκάτεροι τὸν κύριον δηλοῦσιν· ὁ μὲν ἄνθραξ ὡς φωτι‐ στικὸς καὶ καυστικός, διὰ τὸ παρεκτικὸν εἶναι τὸν κύριον | |
| 5 | γνώσεως, δαπανητικὸν δὲ τῆς μοχθηρίας· ὁ δὲ πράσινος λίθος ἐπειδὴ τονωτικός ἐστιν τῆς ὁρατικῆς δυνάμεως, δηλοῖ καὶ αὐτὸς τὸν κύριον, ὡς τοῦ θεωρητικοῦ τῆς ψυχῆς τόνου ποιητικόν. | 51 |
67 | Τί σημαίνει κατὰ θεωρίαν ἡ τύφλωσις τοῦ Σαμψώ〈ν〉; Σαμψὼν ἑρμηνεύεται ἥλιος, ἡ δὲ Δαλιδὰ πτωχεύουσα· ἐπέπεσεν οὖν ὁ Σαμψὼ〈ν〉 ἐπὶ τὸν μηρὸν τῆς Δαλιδά, τουτέστιν ἐπὶ τὸ παθητὸν μέρος τῆς ἡδονῆς, καὶ ἐπτώχευ‐ | |
| 5 | σεν τῆς φωτιζούσης αὐτὸν ἀρετῆς. Τότε ἤνεγκεν κουρέα καὶ ξυρὸν καὶ ἐξύρησεν αὐτοῦ τοὺς ζ βο〈σ〉τρύχους· κουρεύς ἐστιν ὁ διάβολος, ξυρὸν δὲ ἡ ἀπάτη κατὰ τὸ γεγραμμένον «ὡσεὶ ξυρὸν ἠκονημένον ἐποίησας δόλον», οἱ δὲ ζ βόστρυχοι ἑπτὰ ἐνέργειαι κατὰ τὸν προφήτην Ἡσαΐαν τοῦ πνεύματος. | |
| 10 | Ὅτ’ ἂν οὖν ἤρξαντο φύειν αὐτοῦ αἱ τρίχες, τουτέστιν ὅτ’ ἂν εἰς μετάμελον ἦλθεν τῶν αὐτῷ πεπραγμένων, τότε χει‐ ραγωγεῖ αὐτὸν τὸ παιδάριον, τουτέστιν ὁ νόμος τοῦ θεοῦ, καὶ ἄγει αὐτὸν ἐπὶ τοὺς στύλους ἐφ’ ὧν ἐπεστήρικτο ὁ οἶκος τῶν ἀλλοφύλων, οἵτινές εἰσιν θυμὸς καὶ ἐπιθυμία, ὑφ’ ὧν | |
| 15 | πᾶς ἀλλόφυλος ἁλίσκεται νοῦς. Τὸ δὲ συναποθανεῖν τὸν Σαμψὼν τῶν ἀλλοφύλων, σημαίνει τὴν συντέλειαν ἤγουν νέκρωσιν τοῦ σαρκικοῦ φρονήματος. | |
68 | Τί σημαίνει αὐτὸς ὁ Σαμψὼ〈ν〉 ἐν τῇ σιαγόνι τοῦ ὄνου | |
| ἀποκτείνας τοὺς ἀλλοφύλους; Ἐνταῦθα τύπον ὁ Σαμψὼν φέρει τοῦ ἀληθινοῦ ναζιραίου τοῦ Χριστοῦ· αὐτὸς γὰρ τὴν ἡμετέραν σάρκα λαβὼν | 52 | |
| 5 | ἄνικμον πάσης ἁμαρτίας, τοὺς ἀλλοφύλους ἀνεῖλεν δαίμο‐ νας. Τὸ δὲ δεθῆναι ἐκ τῶν ἰδίων τὸν Σαμψὼ〈ν〉 καὶ παραδοθῆναι τοῖς ἀλλοφύλοις σαφῶς ἐπὶ τοῦ κυρίου πε‐ πλήρωται· δήσαντες γὰρ αὐτὸν οἱ δοκοῦντες ἴδιοι εἶναι Ἰουδαῖοι παρέδωκαν τοῖς ἔθνεσιν. Ἀλλὰ καὶ ἐπήγασεν ἐκ | |
| 10 | τοῦ σώματος τοῦ κυρίου ὥσπερ ἐκ τῆς σιαγόνος τὸ τῆς γνώσεως ὕδωρ ὅπερ ἐδίψα λέγων «ἵνα γινώσκωσίν σε τὸν ἀληθινὸν θεὸν καὶ ὃν ἀπέστειλας Ἰησοῦν Χριστόν». Ἀλλὰ καὶ ἕκαστος Σαμψώ〈ν〉, τουτέστιν [τὴν] ναζιραῖος, διὰ τῆς σιαγό‐ νος, τουτέστιν διὰ τῆς ἐγκρατείας τοῦ σώματος, ὅπερ ἐστὶν | |
| 15 | ἑτερογενὲς τῆς ψυχῆς καθὰ καὶ ὁ ὄνος τῆς ἐθνικῆς μερίδος τῷ νόμῳ, ἀποκτέννει τὰ πάθη διὰ τῆς πρακτικῆς. Εἶτα καὶ διψᾷ θείας γνώσεως καὶ διὰ τῆς ἐπικλήσεως ἐξ αὐτῆς τῆς ἐναρέτου πράξεως καταπέμπεται αὐτῷ θεία γνῶσις, ποτί‐ ζουσα αὐτὸν καὶ ἀναψύχουσα. Εἰ δὲ καὶ συνσχεθῇ ἔσω | |
| 20 | τειχῶν τῆς Γάζης, τουτέστιν ὑπὸ τῶν αἰσθητῶν, τοῖς ὤμοις τῆς πρακτικῆς ἀναλαμβάνει τὰς πόρτας, τουτέστιν τὰς αἰσθήσεις, καὶ ἀνάγει εἰς τὸ ὅρος τῆς ὑψηλῆς γνώσεως. | |
69 | Τίνος χάριν τὰ μὲν ἑπτὰ ἔθνη παρακελεύεται ὁ θεὸς τοὺς υἱοὺς Ἰσραὴλ ἀπολέσαι, τὰς δὲ πέντε σατραπίας οὐδαμῶς; Πάντα τὰ παρὰ φύσιν πάθη μισῶν ὁ θεὸς κελεύει | |
| 5 | ἀπόλλυσθαι· τὰς δὲ κατὰ φύσιν τῶν πέντε αἰσθήσεων δυνάμεις οὐ βούλεται ἀναιρεθῆναι, εἰ δὲ ἄρα παρὰ φύσιν | |
| ποτὲ κινηθῶσιν, τὰς ἐνεργείας αὐτῶν ἀποκτέννυσθαι. | 53 | |
70 | Τί σημαίνει τὸ εὐαγγέλιον λέγων «νίψαι σου τὸ πρόσωπον καὶ ἄλειψαί σου τὴν κεφαλήν»; Τὸ πρόσωπον ἡμῶν ἐστιν ὁ βίος, χαρακτηρίζων καθάπερ ἡ ὄψις ὁποῖοί τινές ἐσμεν κατὰ τὸν ἔσω ἄνθρωπον. Τοῦτο | |
| 5 | οὖν ὁ λόγος παρακελεύεται νίπτειν, τουτέστιν καθαίρειν τὸν βίον κηλίδος πάσης ἁμαρτιῶν. Κεφαλὴ δέ ἐστιν ὁ ἡμέτερος νοῦς, ὃν ὁ λόγος ἀλείφειν κελεύει, τουτέστιν τῇ θείᾳ καταφαιδρύνειν γνώσει. | |
71 | Τί ἐστιν ἡ τοῦ κυρίου ἀπόκρισις λέγοντος «εἴπατε τῇ ἀλώπηκι—περὶ τοῦ Ἡρῴδου λέγων—ὅτι σήμερον καὶ αὔριον ἰάσεις ἐπιτελῶ καὶ τῇ τρίτῃ τελειοῦμαι»; Ἡρῴδης δερμάτινος ἑρμηνεύεται· χρὴ οὖν τοὺς σαρκι‐ | |
| 5 | κοὺς λογισμοὺς τοὺς θέλοντας ἀποσπάσαι τὸν νοῦν ἐκ τῆς πρακτικῆς ἀρετῆς βδελύττεσθαι καὶ λέγειν αὐτοῖς ὅτι σή‐ μερον καὶ αὔριον ἰάσεις ἐπιτελῶ καὶ τῇ τρίτῃ τελειοῦμαι, τουτέστιν ἰῶμαι διὰ τῆς πρακτικῆς τὰ ἴδια μέλη πρῶτος, εἶτα καὶ τὰς αἰσθήσεις πρὸς τὸ τοῖς αἰσθητοῖς ὑγιῶς | |
| 10 | ἐπιβαλεῖν, καὶ τῇ τρίτῃ τελειοῦμαι, τῇ θεωρίᾳ τῆς θείας | |
| γνώσεως τὸ τέλειον λαμβάνων. | 54 | |
72 | Τί ἐστιν κατὰ τὸν Ἀπόστολον ὅτι σὰρξ καὶ αἷμα βασιλείαν θεοῦ κληρονομῆσαι οὐ δύνανται; Σάρξ ἐστιν ἡ ἐπιθυμία, αἷμα δὲ ὁ θυμός· καὶ εἰκότως ὁ μὴ τούτων καθαρεύων βασιλείαν θεοῦ κληρονομῆσαι οὐ | |
| 5 | δύναται. | |
73 | Τί δηλοῖ τὸ ἐν Χωρὴβ Σινᾶ ὄρος καὶ τί τὰ γενάμενα ἐν αὐτῷ μυστήρια; Σινᾶ ἑρμηνεύεται πειρασμός, Χωρὴβ δὲ νέωσις. Χρὴ οὖν τὸν τοῦ ὕψους τῆς γνώσεως ἐφιέμενον πρῶτον ἐν τῇ | |
| 5 | ὑπομονῇ γενέσθαι τῶν πειρασμῶν καὶ νεῶσαι καὶ σπεῖραι καρπὸν γνώσεως καὶ δικαιοσύνης καὶ ἁγνίσασθαι ἀπὸ παντὸς πάθους, τρεῖς δὲ ἡμέρας, ἀντὶ τοῦ τὰς τρεῖς τῆς ψυχῆς δυνάμεις, πάσης κεκαθάρθαι σαρκικῆς ἡδονῆς, μὴ συνπαραλαμβάνειν δὲ τὸ θῆλυ, μήτε μὴν ἄλογον, τοῦτο | |
| 10 | δηλοῦντος τοῦ λόγου, ὡς χρὴ τὸν ἄξιον θέλοντα γενέσθαι θείας φωνῆς μηδὲν ἔχοντα θηλυδριῶδες μήτε ἀλόγιστον, ἀλλὰ λαμπροῖς τοῖς ἱματίοις τῆς ἀρετῆς ἠμφιεσμένον προσ‐ βαίνειν τῷ ὄρει τῆς γνώσεως. Οὕτω γὰρ κατὰ τὸν θεσπέσιον Μωυσέα διὰ τῆς φυσικῆς θεωρίας καὶ τῆς τοῦ | |
| 15 | χρόνου ἰδιότητος—ὅπερ δηλοῖ τοὺς ἑβδομήκοντα πρεσβυ‐ τέρους—γενόμενον καὶ παρελθόντα τὰς φωνὰς καὶ τοὺς ἤχους, τὰς ἐκ τῶν φαινομένων δηλώσεις, μόνους ἐπιφέρε‐ ται μεθ’ ἑαυτοῦ Ἀαρὼν καὶ τοὺς δύο υἱοὺς αὐτοῦ Ναδὰβ | |
| καὶ Ἀβιούδ, τουτέστιν Ἀαρὼν τὸν λόγον καὶ τοὺς αὐτοῦ | 55 | |
| 20 | υἱοὺς θυμὸν καὶ ἐπιθυμίαν. Ἀλλὰ καὶ τούτους καταλιπεῖν χρὴ δίκην καπνοῦ καὶ θυέλλης καὶ μόνον ἔχειν τὸν Ἀαρών, τὸν ἁπλοῦν πρὸς τὴν νόησίν φημι λόγον, δίκην ἀστραπῶν καταλαμπόμενον ταῖς θείαις ἐλλάμψεσιν, εἶτα καὶ τοῦτον καταλιπεῖν ἔξω καὶ εἰς τὸν γνόφον τῆς ἀγνωσίας | |
| 25 | εἰσδῦναι, ἔνθα πᾶσα ἀλογία καὶ ἀνο〈η〉σία. Τοὺς δὲ ὑπὸ τὸ ὄρος ἁγνισθέντας τοῦ λαοῦ σημαίνειν οἶμαι τοὺς πρακτι‐ κούς, τοὺς δὲ ἑβδομήκοντα πρεσβυτέρους τοὺς τὴν φυ‐ σικὴν θεωρίαν μετερχομένους, τοὺς δὲ περὶ τὸν Ἀαρὼν τοὺς τὴν θεολογίαν μετιόντας, τοὺς δὲ κατὰ Μωυσέα τοὺς | |
| 30 | δι’ ἀποφάσεως καὶ ἀγνωσίας ἑνουμένους τῷ θεῷ. | |
74 | Τί ἐστιν διάψαλμα; Οἶμαι ὅτι ἢ ἀπὸ νοήματος εἰς νόημα μεταβολὴ ἢ καὶ τρόπου διδασκαλίας εἰς ἕτερον τρόπον. | |
75 | Τί ἐστιν τὸ συνήφερεν αὐτῷ ἵνα μύλος ὀνικὸς περιτεθῇ ἐν τῷ τραχήλῳ αὐτοῦ καὶ ῥιφῇ ἐν τῇ θαλάσσῃ ἢ ἵνα σκανδα‐ λίσῃ ἕνα τῶν μικρῶν; Μικρούς, οἶμαι, λέγει τοὺς κατὰ διάνοιαν ἀφελεῖς καὶ διὰ | |
| 5 | σμικρότητα νοὸς μὴ δυναμένους διακρίνειν τὰ τῆς προνοίας | |
| κρίματα. Ὅστις οὖν σκανδαλίσῃ τοὺς τοιούτους, συνέφερεν αὐτῷ ἑλληνικῆς εἶναι μοίρας, οἳ δίκην ὄνου ἐν μυλῶνι μόνῃ τῇ κινήσει τοῦ κόσμου ἐνήσχηνται, καὶ ἵνα ῥιφῇ ἐν τῷ πελάγει τῆς θαλάσσης, τουτέστιν ἐν τῇ συγχύσει τοῦ βίου. | 56 | |
| 10 | Τοῦτο δὲ καὶ ὁ ἀπόστολος Πέτρος βεβαιοῖ λέγων «κρεῖσσον ἦν αὐτοῖς μὴ ἐπιγνωκέναι τὴν ὁδὸν τῆς δικαιοσύνης ἢ ἐπιγνοῦσιν εἰς τὰ ὀπίσω ἀνακάμψαι». | |
76 | Τίνος ἕνεκεν μετὰ τὸ λιθοβοληθῆναι κατὰ πρόσταξιν θεοῦ τὸν τὰ ξύλα ἐν σαββάτῳ συλλέξαντα, κελεύει εἰς τὰ κράσπεδα τῶν ἱματίων ἀποδεσμεῖσθαι κλῶσμα ὑακίνθινον; Ὁ πράξει καὶ γνώσει σαββατίζων, εἶτα ῥαθυμήσας, | |
| 5 | ἄρξηται τὰς ἐξαπτικὰς τῶν παθῶν ὕλας ἑαυτῷ ξύλων δίκην συλλέγειν, ἢ καὶ ὁ γνωστικὸς περὶ τὴν ἐπιφάνειαν τῶν ὁρατῶν στραφείς· εἰκότως τοῖς θείοις λόγοις οἱονεὶ λίθοις τὰ τοιαῦτα ἀποκτέννονται πάθη. Ἀλλ’ ἐπειδὴ ὁρῶν ὁ θεὸς τὸ ῥάθυμον καὶ εὐόλισθον τῶν ἀνθρώπων, πρὸς τὸ μὴ τῇ | |
| 10 | λήθῃ κρατουμένους ἐκπίπτειν τῆς ἐντολῆς, κελεύει εἰς τὰ κράσπεδα τῶν ἱματίων ἀποδεσμεῖσθαι κλῶσμα ὑακίνθινον, ἵνα βλέποντες εἰς μνήμην ἔρχωνται τοῦ προστάγματος. Ταῦτα μὲν ὁ φαινόμενος τοῦ νόμου σκοπός, ὁ δὲ πνευ‐ ματικὸς καὶ τὰ βάθη καθαίρων ἐστὶν οὗτος· ἐπειδὴ τὸ | |
| 15 | κράσπεδον ἐκ τοῦ στήμονος τοῦ ἱματίου ἐστίν, τοῦτο σημα〈ί〉νει ὅτι δεῖ τῷ ἱματίῳ τῆς πρακτικῆς καὶ ἠθικῆς φιλοσοφίας ἠρτῆσθαι τὴν πίστιν—τοῦτο γὰρ ὁ στήμων— καὶ ἁπλῶς συνπεπλέχθαι πίστιν καὶ πρᾶξιν, ἐκ τούτων δὲ | |
| ἀποδεσμεῖσθαι ὑακίνθου τρόπον τὴν γνῶσιν ἤτουν σοφίαν· | 57 | |
| 20 | †σοφίαν† γὰρ κατὰ τοὺς ἐτυμολογοῦντας ἡ σοφία λέγεται, ὅπερ ἡ τῆς ὑακίνθου χρόα διὰ τῆς μελάνσεως ἐνδείκνυται. | |
77 | Τίς ἡ κατὰ τὸν Ἄβελ καὶ τὸν Κάϊν κατ’ ἀναγωγὴν θεωρία; Ὁ Κάϊν λαμβάνεται ἐπὶ τοῦ φρονήματος τῆς σαρκός, ὁ δὲ Ἄβελ ἐπὶ τοῦ πένθους ἤγουν τῆς μετανοίας. Ὅτ’ ἂν οὖν | |
| 5 | μήπω τελείως κατορθώσας τὴν πρακτικὴν ἕξιν ὁ νοῦς χλευάζεται ὑπὸ τοῦ φρονήματος τῆς σαρκὸς καὶ ἐκβαίνει μετ’ αὐτοῦ εἰς τὸ πεδίον, τουτέστιν εἰς τὸ πλάτος τῆς φυσικῆς θεωρίας, ἀποκτέννεται μὴ ἰσχύων τὰς ἐπιφανείας τῶν ὄντων διαπερᾶσαι ἀλλ’ ἐν αὐταῖς ἐναπομένων. Ὅστις | |
| 10 | οὖν ἀποκτέννει τὸν Κάϊν, τουτέστιν τὸ φρόνημα τῆς σαρκός, ὅπερ ἐστὶν ἡ συγκατάθεσις—ὁ γὰρ φονεύων τὸ πένθος συνκατατίθεται τῇ κακίᾳ—, ἑπτὰ ἐκδικούμενα παρα‐ λύει, τουτέστιν τὰ ἑπτὰ τῆς πονηρίας πνεύματα ἢ καὶ τὰ ὑπ’ αὐτῶν ἐνεργούμενα ἑπτὰ τῆς κακίας πάθη καταργεῖ. Ἡ | |
| 15 | δὲ κατάρα τοῦ στένειν τὸν Κάϊν δηλοῖ τὴν τοῦ συνειδότος ἐπανάστασιν τοῦ ἀεὶ τύπτοντος καὶ κατασείοντος αὐτοῦ τὴν | |
| διάνοιαν. | 58 | |
78 | Τί δηλοῖ ἡ κατὰ τὸν Λάμεχ ἱστορία; Φασί τινες τῶν τὰ θεῖα πεπαιδευμένων ὅτι ἐν τοῖς καιροῖς τοῦ Λάμεχ ἀταξίας καὶ ἀναρχίας οὔσης ὁ δυνατὸς τὸν ἀσθενοῦντα κατεδυνάστευεν. Οὗτος οὖν ὁ Λάμεχ | |
| 5 | ὑπαντήσας ἄνδρα μετὰ τῆς γυναικὸς ἀπέκτεινεν αὐτὸν καὶ ἔλαβεν τὴν γυναῖκα αὐτοῦ. Ἀπαντήσας δὲ καὶ ἀδελφὸν μετὰ ἀδελφῆς ἀπέκτεινεν καὶ αὐτὸν καὶ ἔλαβεν τὴν ἀδελφὴν αὐτοῦ. Καὶ τὸν μὲν ἐκάλεσεν ἡ γραφὴ ἄνδρα, τὸν δὲ νεανίσκον. Ταῦτα μὲν κατὰ τὴν ἱστορίαν· κατὰ δὲ θεωρίαν | |
| 10 | λαμβάνεται ὁ Λάμεχ ἐπὶ τῆς ἐνεργείας τῆς κακίας. Ἀπέκτεινεν γὰρ ἐν ἡμῖν τὸν ἄνδρα, τὸν φυσικὸν νόμον, καὶ ἔλαβεν ἐξ αὐτοῦ τὴν αἴσθησιν· ἀπέκτεινεν δὲ καὶ τὸν νεανίσκον, τὸν πνευματικόν φημι νόμον, καὶ ἔλαβεν ἐξ αὐ‐ τοῦ τὴν διάνοιαν, ὅπως ταύταις μιγνύμενος ὁ τῆς κακίας | |
| 15 | σπορεὺς ἀποτεκεῖν ποιήσῃ τὴν ἁμαρτίαν. Ἐκ τούτου οὖν τοῦ Λάμεχ ἑβδομηκοντάκις ἑπτὰ ἐκδικεῖται, τουτέστιν ὑπὲρ τῆς συγκαταθέσεως καὶ ἐνεργείας δίκας εἰσπράττεται. Ὅθεν ὁ κύριος λέγοντι τῷ Πέτρῳ «ποσάκις ἐὰν ἁμάρτῃ εἰς ἐμὲ ὁ | |
| ἀδελφός μου ἀφήσω αὐτῷ; ἕως ἑπτάκις;» ἀπεκρίθη ὁ κύριος | 59 | |
| 20 | »οὐ μόνον ἕως ἑπτάκις ἀλλ’ ἕως ἑβδομηκοντάκις ἑπτά», τουτέ‐ στιν «τῷ μετανοοῦντί σοι μὴ μόνον τὰ μικρὰ τὰ ἐν συγκαταθέσει γινόμενα ἀλλὰ καὶ τὰς ἐνεργείας ἀφήσεις». | |
79 | Τί δηλοῖ τὸ χωνευτὸν καὶ τὸ γλυπτὸν καὶ τὸ θεραφὶν ἅπερ ἐποίησαν ἐπὶ τοῦ Γεδεὼν καὶ τί τὰ ἐνώτια καὶ οἱ μηνίσκοι ἅπερ ἐποίησεν ὁ Γεδεὼν ἐφοὺδ καὶ ἔστησεν ἐν τῇ πύλῃ καὶ γέγονεν εἰς σκάνδαλον τοῦ οἴκου αὐτοῦ; | |
| 5 | Ἐκεῖνος ποιεῖ χωνευτὸν κατὰ τὴν γραφὴν ὁ ἐκ τῶν ἔ‐ ξωθεν προλήμψεων ἔχων τοὺς τύπους τῆς κακίας καὶ ἐξ αὐ‐ τῶν χωνεύων καὶ εἰς ἐνέργειαν φέρων τὴν ἁμαρτίαν· γλυπτὸν δὲ ποιεῖ ὁ ἐξ ἑαυτοῦ δημιουργῶν τὸ πάθος· θεραφὶν δὲ ποιεῖ ὁ τὴν ἕξιν τῶν παθῶν κεκτημένος ὥσπερ | |
| 10 | δοχεῖον· φασὶ γὰρ τὸ θεραφὶν δοχεῖον εἶναι τοῦ αἵματος τῶν θυομένων. Τὸ δὲ ποιῆσαι τὸν Γεδεὼν ἀπὸ τῶν ἐνωτίων καὶ τῶν μηνίσκων ἐφούδ, τοῦτο σημαίνει ὅτι ὅστις τῶν διδασκάλων ἀφ’ ἑκάστου λαμβάνων λόγον ἢ δόγμα— τοῦτο γὰρ ἐνώτια καὶ μηνίσκοι—περί τινος τῶν κατὰ τὴν | |
| 15 | κτίσιν προφαινομένων, εἶτα ἐξ ὅλων συναγείρων ἓν μυστι‐ κὸν λόγον θεωρίας καὶ τοῦτον προτιθεὶς ἐν φανερῷ εἴτε καὶ ἐν βίβλοις κατατιθέμενος—τοῦτο γὰρ ἡ πύλη—, ὅσοι μὴ δύνανται νοῆσαι ἐκ νηπίας φρενὸς τὸ μυστικὸν τοῦ λόγου καὶ ἑνιαῖον, σκανδαλίζονται εἰς τὸν εἰπόντα διδάσκα‐ | |
| 20 | λον. | |
80 | Τί σημαίνει ἡ κατ’ αὐτὸν τὸν Γεδεὼν ἱστορία καὶ ὁ πόκος | |
| καὶ ὁ πόλεμος πρὸς τοὺς Μαδιηναίους καὶ τὰ λοιπά; Ἀγάρ, ἡ παιδίσκη Σάρρας, λαμβάνεται ἐπὶ τῆς αἰσθή‐ σεως· αὐτὴ συλλαμβάνουσα διὰ τῆς φυσικῆς θεωρίας γεννᾷ | 60 | |
| 5 | τὸν φυσικὸν νόμον. Εἰ δὲ κατεξαναστῇ αὐτὴ τοῦ νοὸς ὥσπερ ἐκείνη τῇ Σάρρᾳ—ἄρχουσα δὲ ἡ Σάρρα ἑρμηνεύε‐ ται—παρωθεῖται ἡ αἴσθησις καὶ συλλαμβάνει ὁ νοῦς τὸν Ἰσαάκ, τὸν πνευματικὸν νόμον, ἐξ οὗ ὁ Ἰσραήλ, τουτέστιν ὁ νοῦς ὁ τὸν θεὸν ὁρῶν. Οὗτος ἐπειδὰν τυραννεῖται ὑπὸ | |
| 10 | τοῦ Μαδιάμ, τουτέστιν τῆς πορνείας, παραδίδοται κατὰ συγχώρησιν ἑπτὰ ἔτη, τουτέστιν ἐν τοῖς χρονικοῖς καὶ ἐπικαίροις πάθεσιν. Καὶ ἐποίησαν, φησίν, οἱ υἱοὶ Ἰσραὴλ ἐν τοῖς ὄρεσιν τρυμαλιὰς καὶ σπήλαια· πολεμούμενος γὰρ ὁ νοῦς δοκεῖ ἐπινοεῖν κακώσεις καὶ πόνους, ἀλλὰ χωρὶς γνώσεως | |
| 15 | τούτους ποιῶν ἀνονήτως κοπιᾷ. Ἔσπειρεν, γάρ φησιν, ἀνὴρ Ἰσραὴλ καὶ ἀνέβαινεν Μαδιὰμ καὶ Ἀμαλὶκ καὶ οἱ υἱοὶ ἀνατολῶν καὶ διέφθειρον τὸν καρπὸν τῆς γῆς· Ἀμαλὶκ γὰρ ἡ γαστριμαργία καὶ Μαδιὰμ ἡ πορνεία καὶ υἱοὶ ἀνατολῶν ἡ κενοδοξία· διαφθείρουσιν πάντα τὸν σπόρον τῆς καρδίας, | |
| 20 | ὅνπερ ἄνευ γνώσεως ἐπιτηδεύειν δοκεῖ. Καὶ οὐχ ὑπελείποντο ὑπόστασιν ζωῆς ἐν τῷ Ἰσραήλ, φησίν, ἐκ ποιμνίου καὶ μόσχου καὶ ὄνου, τουτέστιν ἔκ τε τοῦ λογικοῦ καὶ θυμικοῦ καὶ ἐπιθυμητικοῦ. Ἀνέβαινον δὲ καὶ αἱ κτήσεις αὐτῶν καὶ αἱ σκηναὶ σὺν τοῖς καμήλοις αὐτῶν ὧν οὐκ ἦν ἀριθμός, | |
| 25 | τουτέστιν τὰ ποικίλα εἴδη τῶν παθῶν καὶ αἱ μνήμαι αὐτῶν καὶ αἱ φαντασίαι. Καὶ ἐπτώχευσεν, φησίν, ὁ Ἰσραὴλ ἀπὸ προσώπου Μαδιὰμ καὶ ἐκέκραξαν πρὸς κύριον οἱ υἱοὶ Ἰσραὴλ καὶ ἐξαπέστειλεν κύριος ἄνδρα προφήτην· ἡνίκα γὰρ πτωχεύ‐ σει ὁ νοῦς πάσης ἀρετῆς, οἱ δὲ λογισμοὶ τούτου ἐκ | |
| 30 | μεταμελείας βοήσωσιν πρὸς κύριον, ἐξαποστελεῖ κύριος λόγον ἀναμιμνήσκοντα τὴν ἐξ Αἰγύπτου ἄνοδον, τουτέστιν τὴν ἐκ τοῦ σκοτασμοῦ τῶν ἁμαρτιῶν λύτρωσιν. Καὶ ἦλθεν, φησίν, ἄγγελος κυρίου καὶ ἐκάθισεν ὑπὸ τὴν τερέβινθον—τὸ τοῦ σταυροῦ μυστήριον αἰνιττόμενος—καὶ ἦν, φησίν, | |
| 35 | Γεδεὼν ῥαβδίζων σῖτον ἐν ληνῷ, τουτέστιν τὴν πρακτικὴν | |
| μετερχόμενος μετὰ τῆς γνώσεως· τοῦτο γὰρ ἡ ληνὸς τοῦ οἴνου. Καὶ ὤφθη αὐτῷ ἄγγελος καὶ εἶπεν αὐτῷ· «Κύριος μετὰ σοῦ, δυνατὸς ἰσχύϊ»· τὸν γὰρ ὑποτάξαντα καὶ δουλωσάμενον τὰ πάθη καὶ τὸ κῦρος διὰ πρακτικῆς καὶ γνώσεως | 61 | |
| 40 | κατ’ αὐτὸν ἔχοντα, ἐκ τῶν ἰδιωμάτων αὐτὸν καλεῖ· «Κύριος μετὰ σοῦ». Καὶ δείκνυται τὸ ταπεινὸν τοῦ τοιούτου νοὸς ἐκ τῆς ἀποκρίσεως· εἶπεν γάρ· «Καὶ εἰ ἔστιν κύριος ἐν ἡμῖν, εἰς τί ηὗρεν ἡμᾶς τὰ κακὰ ταῦτα;» Καὶ εἶπεν πρὸς αὐτὸν ὁ ἄγγελος· «Πορεύου ἐν τῇ ἰσχύϊ σου· ταύτῃ σώσῃς τὸν Ἰσραήλ», | |
| 45 | τουτέστιν ἐν τῇ ἰσχύϊ τῆς πράξεως καὶ τῆς γνώσεως. Καὶ εἶπεν πρὸς τὸν ἄγγελον· «Εἰ εὖρον χάριν ἐν ὀφθαλμοῖς σου, μὴ δὴ κινηθῇς ἐντεῦθεν ἕως τοῦ ἐλθεῖν με πρὸς σέ.» Καὶ Γεδεὼν εἰσῆλθεν καὶ ἐποίησεν ἔριφον αἰγῶν καὶ ἔλαβεν οἰφὶ σεμιδάλεως καὶ ἄζυμα καὶ τὰ κρέα ἔθηκεν ἐν τῷ κοφίνῳ καὶ | |
80(50) | τὸν ζωμὸν ἔθηκεν ἐν τῇ χύτρᾳ καὶ ἐξήνεγκεν πρὸς αὐτὸν ὑπὸ τὴν τερέβινθον καὶ εἶπεν πρὸς αὐτὸν ὁ ἄγγελος· «Λάβε τὰ κρέα καὶ τοὺς ἀζύμους καὶ θὲς πρὸς τὴν πέτραν ἐκείνην καὶ τὸν ζωμὸν ἔκχεον ἐπ’ αὐτῇ.» Καὶ ἐποίησεν οὕτως. Ὅτ’ ἂν γὰρ νόημα πνευματικὸν καταπεμφθῇ τῷ νῷ καὶ εὕρῃ ὁ νοῦς | |
| 55 | ἁρμόσαι τῇ τοιαύτῃ γνώσει διὰ τῶν προσφυῶν πράξεων τὰ ἐπιβάλλοντα, οὐκ ἀποκινεῖται ἡ γνῶσις. Τὸ δὲ ἐξενεγκεῖν τὰ κρέα καὶ τοὺς ἀζύμους καὶ τὸν ζωμὸν σημαίνει τὴν πρᾶξιν μετὰ τοῦ ἀτύφου περικεχυμένην τῇ γνώσει· τοῦτο γὰρ δηλοῖ ὁ ζωμός. Θεῖναι δὲ ταῦτα πρὸς τὴν πέτραν | |
| 60 | προστέταχεν· δεῖ γὰρ γνῶσίν τε καὶ πρᾶξιν τῇ εἰς Χριστὸν πίστει συνάπτεσθαι. Καὶ ἐξέτεινεν ὁ ἄγγελος τὸ ἄκρον τῆς ῥάβδου τῆς ἐν τῇ χειρὶ αὐτοῦ καὶ ἥψατο τῶν κρεῶν καὶ ἀνέβη πῦρ ἐκ τῆς πέτρας καὶ κατέφαγεν τὰ κρέα καὶ τοὺς ἀζύμους καὶ ὁ ἄγγελος ἀπῆλθεν ἐξ ὀφθαλμῶν αὐτοῦ. Ὅτ’ ἂν γὰρ ἡ | |
| 65 | τοιαύτη πρᾶξις καὶ γνῶσις τῇ πίστει τελειωθῶσιν, τότε τὸ πῦρ τοῦ πνεύματος φωτεινὰς ἀπεργάζεται ταύτας καὶ ὁ τῆς ἀρχῆς τῆς γνώσεως λόγος συναφίπταται· οὐκέτι γὰρ ὡς τὸ πρότερον παρέπεται ὑπομιμνήσκων· ὅλῳ γὰρ τῷ φωτὶ τοῦ πνεύματος ὁ νοῦς ἐγκραθεὶς οὐκέτι τοῖς ἐναρ‐ | |
| 70 | χθεῖσιν προσκάθηται. Ὁ δὲ πόκος σημαίνει τὴν Ἰουδαϊκὴν λατρείαν· ἐπ’ αὐτὴν | |
| γὰρ ἐγένετο δρόσος· εἶχεν γὰρ δικαιώματα λατρείας. Εἰς δὲ πᾶσαν τὴν γῆν ξηρασία· πάντα γὰρ τὰ ἔθνη ξηρὰ ἐτύγχανον τῆς τοῦ θεοῦ γνώσεως. Τὸ δὲ ἐκπιάσαι εἰς τὴν λεκάνην τὸ | 62 | |
| 75 | ὕδωρ ἐσήμανεν τὴν μέλλουσαν τοῦ βαπτίσματος χάριν· εἶχεν γὰρ ἡ παλαιὰ ἐν πολλοῖς τύπους τοῦ ἁγίου βαπτί‐ σματος· οὗτοι οὖν ἐκπιασθέντες ἐν τῇ λεκάνῃ τοῦ βαπτί‐ σματος τὸ κατ’ αὐτὸ μυστήριον ἡμῖν ὑπέδειξαν. Τὸ δὲ δευτερῶσαι καὶ ἀνάπαλιν τὸν μὲν πόκον ἔχειν τὴν ξηρα‐ | |
| 80 | σίαν, πᾶσαν δὲ τὴν γῆν δρόσον, ἐσήμαινεν τὴν χάριν τοῦ εὐαγγελίου· πᾶσα γὰρ ἡ γῆ τῆς εὐαγγελικῆς ἐπληρώθη δρόσου· κατελείφθη δὲ ξηρὸς πάσης πίστεως ὁ Ἰουδαίων λαός. Εἰς δὲ τὸν καθένα· πόκος ἐστὶν ἡ ἠθικὴ φιλοσοφία ἐκπιεζομένη εἰς τὴν λεκάνην τῆς γνώσεως· τὸ δὲ τὴν γῆν | |
| 85 | πᾶσαν ἔχειν τὴν δρόσον σημαίνει ὅτι μετὰ τὴν κατόρθωσιν τῆς ἠθικῆς φιλοσοφίας πᾶσα ἡ γῆ τῆς καρδίας πληροῦται θείας γνώσεως. Εἰ δὲ ἐπὶ μόνῃ τῇ τῶν ἠθῶν κατορθώσει δίχα τῆς προσφυοῦς γνώσεως ἐπαίρεταί τις, ὁ τοιοῦτος τὴν μὲν γῆν τῆς ἑαυτοῦ καρδίας ἄνικμον ἔχει, τὴν δὲ ἔξω | |
| 90 | σκηνὴν ὥσπερ πόκον καλλωπίζων φαίνεται. Τὸ δὲ ἐξιόντι τῷ Γεδεὼν εἰς τὴν παράταξιν ὑποστρέψαι τὰς δέκα χιλιάδας, σημαίνει τοὺς δειλίᾳ τὸ ἐπίπονον τῆς ἀρετῆς ἀποδιδράσκοντας, προδιδούντων τὰς αἰσθήσεις καὶ τὰς αὐτῶν ἐνεργείας. Αἱ δὲ εἴκοσι χιλιάδες αἱ κύπτουσαι | |
| 95 | ἐπὶ κοιλίαν καὶ πίνουσαι τόδε τὸ ὕδωρ εἰσὶν οἱ τὰ αἰσθη‐ τὰ προδώσαντες μετὰ τῶν αἰσθήσεων· τὰ γὰρ τέσσαρα στοιχεῖα συντιθέμενα ταῖς πέντε αἰσθήσεσιν ἀποτελεῖ τὸν εἴκοσι. Οὗτοι τῇ γῇ προσκυλινδούμενοι, τουτέστιν τῇ γηΐνῃ προσπαθείᾳ ἡττημένοι, τὸ ὕδωρ τῆς γνώσεως πειρῶνται | |
80(100) | πίνειν· οὓς ὁ λόγος ἀποβλήτους τῆς πνευματικῆς παρατά‐ ξεως ὄντας ἀποβάλλεται. Τριακοσίους δὲ μόνον ἐκλέγεται τοὺς λάμψαντας· οὗτοι δέ εἰσιν οἱ σταυρώσαντες ἑαυτοὺς καὶ τὰς τρεῖς τῆς ψυχῆς δυνάμεις τῇ ἑκατοντάδι τῆς τελειότητος σώας φυλάξαντες· ἑκατοντὰς γάρ ἐστιν ἡ | |
| 105 | δεκαπλουμένη τῶν ἐντολῶν δεκάς, ἑκάστης ἐντολῆς τὴν ἑτέραν ἐνπεριεχούσης καὶ σαφέστερον εἰπεῖν ἡ μία δέκα | |
| οὖσα· ὅθεν καὶ τῇ Σάρρᾳ προκοψάσῃ προσετέθη τὸ ῥό, δηλοῦντος τοῦ λόγου τὸ κατ’ ἀρετὴν αὐτῆς τέλειον. Οὗτοι δὲ λάμπ〈τ〉οντες ταῖς χερσὶν τὸ ὕδωρ πίνουσιν· διὰ γὰρ τῶν | 63 | |
| 110 | πόνων τῆς πράξεως τὸ ὕδωρ ἀρύονται τῆς γνώσεως. Κελεύει δὲ τούτοις ὁ τῆς πνευματικῆς παρατάξεως στρατη‐ γὸς κρατεῖν ἐν μὲν τῇ ἀριστερᾷ ὑδρίας ἔνδον ἐχούσας λαμ‐ πάδας, ἐν 〈δὲ〉 δεξιᾷ κερατίνην, καὶ οὕτως τοῖς πολεμίοις συμπλέκεσθαι, σημαίνων διὰ τούτων ὅτι δεῖ τὸν πρὸς τοὺς | |
| 115 | ἀοράτους ἐχθροὺς παρατάττεσθαι μέλλοντα διὰ τῆς πρα‐ κτικῆς—τοῦτο γὰρ ἡ ἀριστερὰ χείρ—κρατεῖν τὸ σῶμα ἤδη διὰ τῆς ἀσκήσεως ἀποβάλλον[τα] πᾶσαν παθῶν νοτίδα καὶ ξηρὸν ὀστράκου τάξιν γενόμενον, ἔνδον ἔχον τὸ φῶς τῆς γνώσεως, τῇ δὲ δεξιᾷ, τουτέστιν τῇ θεωρίᾳ, κατέχειν τὴν | |
| 120 | τοῦ λόγου διδασκαλίαν· αὐτὴ γὰρ ἡ κερατίνη. Τὸ δὲ συντρίβειν τὰς ὑδρίας σημαίνει ὅτι ἡ τελεία νέκρωσις τῆς σαρκὸς καὶ ἡ ταύτης ὑπεροψία ἐκκαλύπτει ἡμῖν τὸ φῶς τῆς γνώσεως. Τὸ δὲ λέγειν «ῥομφαία τῷ κυρίῳ καὶ τῷ Γεδεὼν» σημαίνει | |
| 125 | ὅτι ὁ τὸν λόγον τοῦ κυρίου τὸν τμητικὸν ἐπιφερόμενος μετὰ καὶ τῆς ἰδίας σπουδῆς, ἀναιρεῖ τὰ πάθη. Τὸ δὲ ἐνύπνιον ὅπερ εἶδον οἱ Μαδιηναῖοι δηλοῖ ὅτι ἡνίκα ἄρξηται ὁ νοῦς τῇ ἀσκήσει ἑαυτὸν ἐκδιδόναι καὶ κακουχεῖν τὸ σῶμα, τεκμαίρονται οἱ τῆς πορνείας δαίμονες ὥσπερ δι’ ἐ‐ | |
| 130 | νυπνίου ὅτι «εἰ ἐξισχύσει ἐπεκτεῖναι ἑαυτὸν ὁ νοῦς τῇ τοιαύτῃ ἀσκήσει, ἀποκτέννει ἡμᾶς·» μαγὶς γὰρ κριθίνη κυλιομένη, τουτέστιν ἄσκησις προβαίνουσα, καταστρέφει τὰς σκηνὰς τῶν ἀλλοφύλων, τὰ συστατικὰ δηλαδὴ τῶν δαιμόνων πάθη. | |
81 | Τί ἐστιν τὸ πρὸς τοὺς ἀποστόλους ἀπὸ τοῦ κυρίου εἰρημένον τὸ ἰδοὺ ἐγὼ μεθ’ ὑμῶν εἰμι ἕως τῆς συντελείας τοῦ αἰῶνος; Αὐτὸς ὁ κύριος λέγεται μεθ’ ἡμῶν εἶναι ἐν τῷ νῦν αἰῶνι, | 64 |
| 5 | ἐν δὲ τῷ μέλλοντι οἱ ἅγιοι μετ’ αὐτοῦ ἔσονται, τῇ χάριτι θεωθέντες. | |
82 | Τί σημαίνει ἡ Ἰεριχὼ καὶ τίς ὁ Ἀχὰρ ὁ κλέψας ἐκ τοῦ ἀναθέματος καὶ διατί ὁ μὲν θεὸς καῆναι αὐτὸν προστάσσει, ὁ δὲ Ἰησοῦς ἐλιθοβόλησεν αὐτόν; Ὅστις εἰς παράταξιν θείαν καταλεγεὶς κυκλοῖ τὴν Ἰεριχὼ | |
| 5 | ἑπτὰ περιόδοις σαλπίζων, τουτέστιν διοδεύων τὸν ἑβδομα‐ τικὸν τοῦ χρόνου τούτου αἰῶνα τῇ σάλπιγγι τοῦ εὐαγγε‐ λίου, διδάσκεται πάντα τὰ τοῦ αἰῶνος τούτου τῷ θεῷ ἀνατιθέναι. Ὅστις δὲ νοσφίσηται γλῶσσαν καὶ κρύψει ἐν τῇ γῇ, τουτέστιν τὸν λόγον ἐν τῇ γηΐνῃ τοῦ κόσμου σοφίᾳ, | |
| 10 | ἢ καὶ ψιλήν—ὅπερ ἐστὶν ἱμάτιον—τουτέστιν τὸ ἦθος πρὸς ἀρέσκειαν τῶν θεωμένων ἐξασκῶν, καὶ διακοσίους χρυ‐ σοῦς, τουτέστιν τὰ αἰσθητὰ πάντα μετὰ τῶν αἰσθήσεων, οὕστινας χρυσοῦς ἐν τῇ γῇ τῆς ἰδίας σαρκικῆς ἀπολαύ‐ σεως κατακρύψας, οὗτος ὑπὸ τοῦ στρατηγοῦντος λόγου | |
| 15 | πρῶτον μὲν ἐπ’ αὐτῷ πυρὸς δίκην ζέσαντος, ἔπειτα δὲ καὶ θείοις λόγοις οἱονεὶ λίθοις βαλλόμενος ἀποκτέννυται. | |
83 | Περὶ διαφόρων θελημάτων θεοῦ. Τρία θελήματα ἐπὶ θεοῦ χρὴ ὑπολαμβάνειν, κατ’ εὐδοκίαν, κατ’ οἰκονομίαν, κατὰ συγχώρησιν. Καὶ τὸ μὲν κατ’ εὐδοκίαν δηλοῖ τὰ κατὰ τὸν Ἀβραάμ, λέγοντα πρὸς αὐτὸν «ἔξελθε ἐκ | 65 |
| 5 | τῆς γῆς σου»· τὸ δὲ κατ’ οἰκονομίαν δηλοῖ τὰ κατὰ τὸν Ἰωσὴφ οἰκονομηθέντα πρὸς τὴν τῶν μελλόντων ἔκβασιν· τὸ δὲ κατὰ συγχώρησιν δηλοῖ τὰ κατὰ τὸν Ἰὼβ γενόμενα. | |
84 | Τί ἐστιν· μὴ μακαρίσῃς ἄνδρα πρὸ τελευτῆς αὐτοῦ; Καὶ κατὰ τὸν πρόχειρον τῶν πολλῶν νοῦν, διὰ τὸ ἄδηλον καὶ τὸ τῆς ἀνθρωπίνης προαιρέσεως εὐόλισθον, οὐ χρὴ μακαρίζειν τινὰ μέχρις διὰ πάσης ἀρετῆς διελθὼν ἀναν‐ | |
| 5 | τιρρήτῳ τέλει τὴν ζωὴν κατακλείσει. Πρὸς δὲ τὸν ὑψηλότε‐ ρον νοῦν, ὁ ἀρξάμενος διὰ τῆς μετανοίας καὶ ἀσκήσεως τὸ ζῶν ἐν αὐτῷ γήϊνον φρόνημα ταπεινοῦν καὶ ἀσθενῆ ποιεῖν οὔπω μακαριστὸς μέχρις ἂν διὰ τοῦ συντόνου τῆς ἀσκή‐ σεως πόνου νεκρωθῇ καὶ συντέλειαν λάβῃ· ὁ γὰρ τοιοῦ‐ | |
| 10 | τος μακάριος, ὡς τῷ Χριστῷ συναποθανὼν διὰ τῆς τῶν κακῶν ἀπραξίας καὶ συνανιστάμενος πάλιν διὰ τοῦ ὕψους τῶν ἀρετῶν. Τοῦτο γὰρ καὶ ὁ ψαλμῳδὸς σημαίνει λέγων | |
| «μακάριοι οἱ ἄμωμοι ἐν ὁδῷ», οἱ καθαροὶ δηλονότι κακίας, «οἱ πορευόμενοι ἐν νόμῳ κυρίου», οἱ διὰ τῶν ἀγαθῶν πράξεων | 66 | |
| 15 | ὁδεύοντες. | |
85 | Τί σημαίνει ὁ ψαλμῳδὸς περὶ ἐχθρῶν λέγων «τῶν κύκλῳ συνεπιτιθεμένων»; Τὸ κύκλῳ ἐστὶν τὸ ἐμπρός, τὸ ὀπίσω, τὸ δεξιόν, τὸ ἀριστερόν. Ἐπιτίθενται οὖν ἡμῖν οἱ δαίμονες ἔμπροσθεν μὲν | |
| 5 | ὅτ’ ἂν διὰ τῶν τῆς ὕλης ἐπιφανειῶν δελεάζουσιν, ὀπίσω δὲ ὅτ’ ἂν διὰ τῶν προλήμψεων τῶν λογισμῶν τῆς κακίας τὴν μνήμην ἀνακινοῦσιν, ἀριστερὰ δὲ ὅτ’ ἂν διὰ τῶν σαρκικῶν καὶ ἀκολάστων παθῶν τὴν ψυχὴν ἐκμοχλεύουσιν, δεξιὰ δὲ ὅτ’ ἂν διὰ κενοδοξίας καὶ ὑπερηφανίας τῇ ψυχῇ ἐπιτίθενται. | |
86 | Τί ἐστιν· λάβετε ψαλμὸν καὶ δότε τύμπανον; Λάβετε διδασκαλίαν ἔνθεον καὶ δότε πρᾶξιν ἐνάρετον διὰ τῆς νεκρώσεως τοῦ σώματος. | 67 |
87 | Τί ἐστιν στοιχείωσις; Τρία φασὶν λέγεσθαι σώματα· πρῶτον μὲν τὸ τῶν τεσσάρων στοιχείων, πυρός, ὕδατος, γῆς, ἀέρος· εἶτα ἐκ τούτων δεύτερα σώματα, πάντα τὰ φυόμενα δένδρα τε καὶ | |
| 5 | λαχανηρά· ἐκ τούτων δὲ τρίτον σῶμα τὸ ἀνθρώπινον καὶ τὸ τῶν ἀλόγων· ταῦτα γὰρ τρώγοντες γίνονται σάρκες. Ὥσπερ οὖν ἀρχὴ καὶ στοιχείωσίς ἐστιν τῶν ἡμετέρων σωμάτων τὰ τέσσαρα στοιχεῖα, οὕτως καὶ τῆς ψυχῆς ἡ ἐκ τῶν τεσσάρων γενικῶν ἀρετῶν στοιχείωσις καὶ ἀρχὴ ποιεῖ | |
| 10 | τὴν τῶν ἠθῶν κατόρθωσιν· εἶτα ἐξ αὐτοῦ οἱονεὶ δεύτερον σῶμα ἡ ἕξις τῶν ἀρετῶν· εἶτα ἀπὸ ταύτης σωματοποιεῖται ἡ γνῶσις ἤτουν θεωρία· πρᾶξις γὰρ ἐπίβασις θεωρίας. | |
88 | Τί σημαίνει ἡ τῷ Ἰακὼβ ὀφθεῖσα κλῖμαξ καὶ τίνες οἱ καταβαίνοντες καὶ ἀναβαίνοντες ἄγγελοι; Κλίμακα οἰόμεθα εἶναι τὴν εἰς θεὸν εὐσέβειαν. Ἄγγελοι δὲ κατερχόμενοι καὶ ἀνερχόμενοι· ἀνερχόμενοι 〈μὲν οἱ〉 τῶν | |
| 5 | ἀρετῶν λόγοι δι’ ἡμῶν ὑψούμενοι, κατερχόμενοι δὲ οἱ διὰ τὴν τῶν ἀρετῶν ἡμῶν ὕψωσιν κατιόντες τῆς γνώσεως | |
| λόγοι. | 68 | |
89 | Τί σημαίνει τὸ δηνάριον τὸ ἐπιδιδόμενον τῷ κυρίῳ ὑπὸ τῶν Φαρισαίων; Δηνάριόν ἐστιν ὁ κατὰ συγχώρησιν δεδομένος τῆς χρείας τοῦ σώματος νόμος· δεῖ οὖν προσαγόντων ἡμῖν | |
| 5 | τοῦτον τῶν εἰς τύπον τῶν δαιμόνων ὄντων Φαρισαίων κρατεῖν καὶ ἐξετάζειν διὰ τῆς διακρίσεως καὶ τῇ μὲν φύσει ἀπονέμειν τὰ τῆς χρείας—τοῦτο γάρ ἐστιν δοῦναι τὰ Καίσαρος τῷ Καίσαρι—, τὴν δὲ πᾶσαν τῆς ψυχῆς ἔφεσιν ἀπονεῖμαι τῷ θεῷ. | |
90 | Τί δηλοῖ τὸ ἐὰν διώκουσιν ὑμᾶς ἀπὸ ταύτης τῆς πόλεως, φεύγετε εἰς τὴν ἄλλην; Αἱ πόλεις ἐπὶ φρουρᾶς καὶ ἀσφαλείας καὶ φυλακῆς τιμίων εἰσίν· πόλις οὖν ἐστιν κατὰ τὸν τῆς ἀλληγορίας τρόπον ἡ | |
| 5 | ἐκ διαφόρων τρόπων ἐπινοουμένη ἄσκησις, οἷον, ἐγκράτεια οἴνου, βρωμάτων ἀποχή, ἐπιτεταμένη ἀγρυπνία καὶ τὰ τοιαῦτα, ἅτινά εἰσιν φρουρὰ καὶ ἀσφάλεια. Ἐὰν οὖν διώ‐ κουσιν ἡμᾶς οἱ δαίμονες ἀπὸ ἑνὸς τούτων, τύφον ἢ κενοδοξίαν διὰ τοῦ τοιούτου τῆς ἀσκήσεως εἴδους προσά‐ | |
| 10 | γοντες, κρεῖττόν ἐστιν ὑποχωρεῖν τῆς τοιαύτης δοκούσης εἶναι ἀκριβεστέρας ἀγωγῆς, ἵνα μὴ εἰς ὑπερηφανίαν ἐμπέσῃς, καὶ φυγεῖν εἰς ἄλλην ἀκενόδοξον ἀρετὴν μέχρις ἂν ὁ τῆς ἀπαθείας ἔλθῃ λόγος. Ἢ καὶ ἄλλως· πόλεις λέγει τὰς ἀνθρωπίνας ψυχάς· ἐπὶ | |
| 15 | γὰρ ταύτας οἱ ἀπόστολοι λόγοι παρὰ τοῦ σωτῆρος πεμπό‐ μενοι, ἀπὸ μὲν τῶν ἀξίων ὑποδεχθέντες ἐν αὐτοῖς οἰκοῦσιν, ἀπὸ δὲ τῶν ἀναξίων ἑαυτοὺς κρινάντων ἀπελασθέντες εἰς ἑτέρων ψυχὰς μετοικίζονται, δεκτικὰς τῆς αὐτῶν διδασκα‐ λίας γεγενημένας. Καὶ τὰς τοιαύτας πόλεις τοῦ Ἰσραὴλ οὐ | 69 |
| 20 | μὴ τελέσωσιν ἀληθῶς ἐνδημοῦντες αὐταῖς καὶ πῇ μὲν εἰσοικιζόμενοι, πῇ δὲ ἀπ’ αὐτῶν διωκόμενοι, ἕως ἂν ἔλθῃ ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου κατὰ τὴν ἔνδοξον αὐτοῦ παρουσίαν τὰ πάντα πληρῶν. | |
91 | Τί ἐστιν· κάλαμον συντετριμμένον οὐ κατεάξει καὶ λίνον τυφόμενον οὐ σβέσει; Ὁ κατὰ μίμησιν τοῦ κυρίου συμπαθείας λόγῳ χρώμενος, οὔτε τὸν τῇ ἁμαρτίᾳ συντετριμμένον τῇ ἀπογνώσει εἰς | |
| 5 | τέλος κατεαγῆναι ποιεῖ, οὔτε τὸν τὸ λογιστικὸν ἔχοντα τετυφωμένον διὰ κενοδοξίαν τινῶν ἀρετῶν σβέννυσιν, ἀλλ’ ἐᾷ ἔχειν τὴν προθυμίαν μέχρις ἂν εἰς τὸ τέλειον ἔλθοι τῆς ἐπιγνώσεως. Τοῦτο γάρ ἐστιν, ὡς οἶμαι, καὶ τὸ συναυξά‐ νειν τῷ ἀγαθῷ σπόρῳ τὰ ζιζάνια, τουτέστιν ταῖς ἀρεταῖς | |
| 10 | τὸ τῆς ἀνθρωπαρεσκείας καὶ κενοδοξίας πάθος συνανα‐ βλαστάνειν. Ὅθεν ὁ τῶν ψυχῶν γεωργὸς μὴ ἐκτίλλεσθαι | |
| ταῦτα προστάσσει μέχρι ἂν αἱ ἀρεταὶ λάβωσιν πῆξιν, μή‐ ποτε ἀνασπάσαι τὰ τοιαῦτα πάθη θέλων τις, συνεκτίλῃ τὴν τῆς ἀρετῆς προθυμίαν. | 70 | |
92 | Τί δηλοῖ τὸ προφητικὸν αἴνιγμα «σαλπίσατε» λέγων «ἐν νεομηνίᾳ σάλπιγγι, ἐν εὐσήμῳ ἡμέρᾳ ἑορτῆς ἡμῶν»; Τίς ἄρα ἡ εὔσημος ἑορτή; Τοὺς διδασκάλους τῆς ἐκκλησίας σαλπίζειν διὰ τοῦ | |
| 5 | λόγου τῆς διδασκαλίας ὁ λόγος παρακελεύεται· σάλπιγγι δὲ σαλπίζειν, τουτέστιν τῇ νεκρώσει τοῦ σώματος· ἐν νεομηνίᾳ δὲ τῇ κατὰ τὴν σελήνην· μὴν γὰρ ἡ σελήνη λέγεται. Εὔσημος δὲ ἑορτὴ κατὰ τοὺς Ἰουδαίους τῷ ἑβδόμῳ μηνὶ ἐπετελεῖτο ἡ τῶν σαλπίγγων· τῇ δεκάτῃ δὲ τοῦ αὐτοῦ | |
| 10 | μηνὸς τὴν νηστείαν τοῦ ἱλασμοῦ καὶ τῇ πεντεκαιδεκάτῃ τὴν σκηνοπηγίαν ἐπετέλουν. Ἡμεῖς δὲ πνευματικῶς ἑορτάζομεν οὕτως, τῷ μὲν ἑβδόμῳ μηνί, τουτέστιν τῷ ἑβδόμῳ τῆς χάριτος νόμῳ τὴν εὔσημον τοῦ εὐαγγελίου ἡμέραν ἐπιτε‐ λοῦντες· ἑπτὰ γὰρ νόμους ὁ τῶν ὅλων θεὸς ἐξαρχῆς τῇ | |
| 15 | φύσει παρέσχετο· τῷ μὲν Ἀδὰμ δύο, τὸν πρὸ τῆς παραβά‐ σεως ἀπὸ τοῦ καρποῦ τοῦ δένδρου μὴ φαγεῖν καὶ τὸν μετὰ τὴν παράβασιν ἐν ἱδρῶτι τοῦ προσώπου τὸν ἄρτον ἐσθίειν, τρίτον τὸν ἐπὶ τοῦ Νῶε, τέταρτον τὸν ἐπὶ τοῦ Ἀβραάμ, τὸν τῆς περιτομῆς, πέμπτον τὸν Μωσέως, ἕκτον τὸν | |
| 20 | προφητικόν, ἕβδομον τὸν εὐαγγελικόν, ἐν ᾧ τὰς ἀπαρχὰς τῶν καρπῶν τῆς ἀρετῆς κατὰ τὴν ἀρχὴν τῶν φωτισμῶν τῷ θεῷ προσάγομεν· τῇ γὰρ πρώτῃ τοῦ μηνὸς τὰς ἀπαρχὰς τῶν καρπῶν οἱ κατὰ νόμον προσῆγον. Τῇ δεκάτῃ δὲ τοῦ | |
| μηνὸς τὴν νηστείαν τοῦ ἱλασμοῦ τελοῦμεν διὰ τοῦ ὀνόμα‐ | 71 | |
| 25 | τος τοῦ κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ τοῦ γενομένου ἡμῶν ἱλασμοῦ μυσταγωγούμενοι, νηστεύοντες ἀπὸ πάσης κακίας· τῇ δὲ πεντεκαιδεκάτῃ τὴν σκηνοπηγίαν ἄγομεν· προστιθέντες γὰρ τῷ κατὰ τὸν κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν μυστηρίῳ τὰς πέντε τῆς ψυχῆς ἀντιλημπτικὰς δυνάμεις, εἰς μηδὲν τῶν αἰσθητῶν | |
| 30 | ἀσχολουμένας ἀλλ’ αὐτῷ συνημμένας τῷ κυρίῳ, τὴν πῆξιν ἐν αὐτῷ λαμβάνομεν τῶν ἀρετῶν. | |
93 | Ἐκ τῶν Ἠθικῶν τοῦ ἁγίου Βασιλείου ἄπορον ἐν τῷ Περὶ νηστείας λόγῳ· ὅτε, φησίν, ἀπεγνώσθη ἡ τελείωσις, τότε συνεχωρήθη ἡ ἀπόλαυσις. Τότε ἀπεγνώσθη ἡ τελείωσις, ὅτε τὰς δοθείσας αὐτῷ | |
| 5 | φυσικὰς δυνάμεις ὁ ἄνθρωπος διὰ τῆς παρακοῆς παρέ‐ τρεψεν. Ἀδύνατον οὖν ἦν ἐ〈ν〉σχεθεῖσαν τὴν φύσιν τῇ ὑλικῇ προσπαθείᾳ ἐπανελθεῖν εἰς τὸ τέλειον μέχρις ὁ τῆς φύσεως ποιητής, ὑπὲρ φύσιν γενόμενος ἄνθρωπος, τὴν φύσιν εἰς τὸ κατὰ φύσιν ἐπανήγαγεν. Συγχωρηθῆναι δὲ τὴν ἀπόλαυσιν | |
| 10 | λέγει ἀντὶ τοῦ παραδοθῆναι τῇ αὐτονομίᾳ τῆς πλάνης. | |
94 | Τοῦ αὐτοῦ ἐκ τοῦ πρώτου ψαλμοῦ· τίνος χάριν ἐπὶ τῆς ἀρχῆς τῶν ψαλμῶν παράδειγμα ἔλαβεν οἴκου θεμέλια καὶ τρόπιν πλοίου καὶ ζῴου καρδίαν; Ἐπειδὴ ὁ οἶκος ἀπὸ λίθων συγκείμενος ἀποφυγὴ μὲν | |
| 5 | ψύχους καὶ καύσωνος γίνεται, ἔτι δὲ σκέπη καὶ φυλακὴ τοῦ ἀνθρώπου, ἐκ τούτου μανθάνομεν, ἑπόμενοι τῇ φυσικῇ θεωρίᾳ, οἶκον εἶναι τὴν ἄσκησιν ἐκ τῶν κατὰ τὴν ἀρετὴν συγκειμένην λόγων, σκέπην μὲν παρέχουσαν ἡμῖν ἀπὸ τοῦ διαβολικοῦ τῶν πειρασμῶν καύσωνος, θέρμην δὲ ἀπὸ τῆς | |
| 10 | αὐτοῦ κατὰ τὴν ἀπόγνωσιν ψύξεως, φυλακὴν δὲ ἀπὸ τῶν ἐπιβουλευόντων δαιμόνων. Πλοῖον δὲ ἔλαβεν τὴν ἑκάστου ψυχήν, οἷόν τινα τρόπιν τὴν κατὰ τὴν φρόνησιν ἔχουσαν πῆξιν, σανίδας δὲ προσηρτημένας, τὴν τοῦ σώματος νέκρωσιν, τῇ ἀκριβείᾳ οἷον ἀσφάλτῳ τὰς ἁρμονίας τῆς | 72 |
| 15 | ψυχῆς ἀσφαλίσασαν καὶ μὴ συγχωροῦσαν εἰσδῦναί τι τῆς ἁλμώδους κακίας, ἐπιπορευομένην δὲ τὴν θάλασσαν τοῦ βίου καὶ διαπορευομένην τὸν αἰῶνα τοῦτον, ἐμπόρου τρόπον τὰ παρόντα διδοῦσα〈ν〉 καὶ ἀντικτωμένη〈ν〉 τὰ μέλ‐ λοντα. Καρδίαν δὲ ζῴου ἔλαβεν τὴν πίστιν, περιυφαινο‐ | |
| 20 | μένην πάντοθεν διὰ τῶν ἀρετῶν. | |
95 | Ἐκ τοῦ Εἰς τὸ βάπτισμα λόγου τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ θεολόγου ἄπορον προφητικῆς λέξεως· μακάριος ὁ σπείρων ἐπὶ πᾶν ὕδωρ καὶ πᾶσαν ψυχὴν αὔριον ἀρουμένην καὶ ἀρδο‐ μένην, ἣν σήμερον βοῦς καὶ ὄνος πατεῖ, | |
| 5 | τὴν ἀρουμένην μὲν διὰ τῆς πρακτικῆς καὶ τὰς ἀκάνθας τῶν παθῶν καθαιρομένην, ἀρδομένην δὲ διὰ τῆς γνώσεως ψυχήν, ἣν ἐπάτει σήμερον βοῦς καὶ ὄνος—βοῦν τὸν Ἰουδαϊκὸν νόμον λέγων, ὄνον δὲ τὴν ἐθνικὴν μερίδα— τουτέστιν τὴν τῷ γράμματι ἐμμένουσαν καὶ τῇ ἀλογίᾳ | |
| 10 | πιεζομένην σήμερον, αὔριον δὲ μεταβληθεῖσαν διὰ πράξεως καὶ γνώσεως· εἰς ἣν ὁ σπείρων τὰ τῆς ἀρετῆς σπέρματα μακάριος. | |
96 | Ἐκ τοῦ αὐτοῦ· μακάριος ὃς κἂν χειμάρρους ᾖ σχοίνων ἐξ οἴ‐ | |
| κου κυρίου ποτίζεται. Χειμάρρους σχοίνων ἐστὶν ἡ σὰρξ ἡ τῷ χειμῶνι τῶν παθῶν παρασύρουσα τὰς τῆς ψυχῆς δυνάμεις καὶ σχοίνων | 73 | |
| 5 | δίκην τῇ τῶν ἁμαρτημάτων τραχύτητι πλήττουσα. Ἐξ οἴκου δὲ κυρίου ποτίζεται ὅτ’ ἂν ἐκ τῶν ἐντολῶν τοῦ κυρίου, τοῦ τὴν ἡμετέραν σάρκα ἀναλαβόντος, ἐξ ἧς ἐν τῇ ὁδῷ τοῦ βίου γενόμενος ἔπιεν τὸ ὑπὲρ ἡμῶν πάθος καὶ γέγονεν ἡμῖν εἰς οἶκον καταφυγῆς, ἀρδεύεται. | |
97 | Ἐκ τοῦ αὐτοῦ· χθὲς ἐξηραίνου θάλλουσα τῇ αἱμορροίᾳ· ἐπήγαζες γὰρ τὴν φοινικῆν ἁμαρτίαν. Χθές, φησίν, ἐξηραίνου τῇ ἀρετῇ, ἔθαλλες δὲ τῇ ἁμαρτίᾳ· σήμερον ἀνέθηλας τῇ ἀρετῇ, ξηρανθεῖσα τῇ ἁμαρτίᾳ· ἥψω | |
| 5 | γὰρ τῶν κρασπέδων Χριστοῦ· κράσπεδά εἰσιν τοῦ Χριστοῦ αἱ διάφοροι ἀσκήσεις, ἐπειδὴ καθάπερ ἐκ τοῦ ἐνδύματος τὰ κράσπεδα, οὕτως αἱ ἀσκήσεις ἐκ τῆς ἠθικῆς ἤρτηνται φιλοσοφίας· αἵτινες μετὰ ταπεινοφροσύνης γινόμεναι ἱστᾶν πεφύκασιν τὴν τῶν παθῶν ῥύσιν. | |
98 | Ἐκ τοῦ αὐτοῦ· χθὲς ἐπὶ κλίνης ἔρριψο παρειμένος καὶ λελυμένος καὶ τὰ λοιπά. Κλίνην τὴν ἀνάπαυσιν λέγει τοῦ σώματος, παρειμένον δὲ ταῖς ἡδοναῖς. Καὶ οὐκ εἶχες, φησίν, ἄνθρωπον, τουτέστιν | |
| 5 | ἀνδρεῖον λογισμόν, ἵνα ὅτ’ ἂν ταραχθῇ τὸ ὕδωρ, βάλῃ σε εἰς τὴν κολυμβήθραν, ὅτ’ ἂν ἐν σοὶ γένηται λογισμὸς ταράσσων πρὸς διάκρισιν τοῦ καλοῦ καὶ τοῦ χείρονος, ἐμβάλῃ σε εἰς τὸ τῆς καθάρσεως ὕδωρ. Σήμερον ηὗρες ἄνθρωπον τὸν αὐτὸν καὶ θεόν· ὅτ’ ἂν γάρ τις τῇ διδασκαλίᾳ χρώμενος καθαίρει, | 74 |
| 10 | θεὸς μέν ἐστιν ὁ ἐνεργῶν, ἄνθρωπος δὲ ᾥτινι ὀργάνῳ κέχρηται πρὸς σωτηρίαν τοῦ κάμνοντος. Ἤρθης ἀπὸ κρα‐ βάτου, μᾶλλον δὲ ἦρας τὸν κράβατον, τουτέστιν διὰ τῆς πρακτικῆς ἐβάστασας τὸ σῶμα, μηκέτι κατασπασθεὶς ὑπ’ αὐ‐ τοῦ. | |
99 | Ἐκ τοῦ αὐτοῦ· οἶδα πῦρ οὐ καθαρτήριον ἀλλὰ κολαστήριον ἢ Σοδομιτικόν, ὃ πᾶσιν ἁμαρτωλοῖς ἐπιβρέχει θείῳ καὶ καταιγίδι μιγνύμενον, ἢ τὸ ἡτοιμασμένον τῷ διαβόλῳ καὶ τοῖς ἀγγέλοις αὐτοῦ, ἤτε ὃ πρὸ προσώπου κυρίου πορεύεται καὶ φλογιεῖ | |
| 5 | κύκλῳ τοὺς ἐχθροὺς αὐτοῦ, ἢ τὸ τούτων φοβερώτερον, ὃ τῷ ἀκοιμήτῳ σκώληκι συντέτακται, μὴ σβεννύμενον ἀλλὰ διαιωνί‐ ζον τοῖς πονηροῖς. Ἐκείνοις ἐπιβρέχεται Σοδομιτικὸν πῦρ, τοῖς τὸν νόμον τῆς φύσεως τῇ παραχρήσει πατήσασιν· ἔστιν δὲ τοῦτο ὁ τῆς | |
| 10 | συνειδήσεως ἔλεγχος, ὅτ’ ἂν πυρὸς δίκην ταύτην κατακαίει. Θεῖον δέ ἐστιν αἱ διάφοροι περιστατικαὶ συμβάσεις, καται‐ γίδες δὲ αἱ ἀθρόαι περιστάσεις, αἵτινες μιγνύμεναι σφοδρο‐ τέρως ἀλγυνοῦσιν. Ἐκεῖνοι δὲ τὴν συνείδησιν καίονται κατὰ μίμησιν τοῦ διαβόλου καὶ τοῖς ἀγγέλοις αὐτοῦ, ὅσοι διὰ | |
| 15 | τῆς ὑπερηφανίας φθονερῶς τὴν τοῦ θεοῦ πρόνοιαν | |
| διαβάλλουσιν καὶ τῇ πρὸς τὸν πλησίον κέχρηνται ἀπάτῃ. Τὸ δὲ ὃ 〈πρὸ〉 προσώπου κυρίου πορεύεται φλογίζον τοὺς ἐχθροὺς αὐτοῦ πῦρ ἐστιν αἱ τοῦ θεοῦ ἐνέργειαι· αὗται γὰρ χαρακτηρίζουσιν τὸ τοῦ θεοῦ πρόσωπον, οἷον, τὸ ἀγαθόν, | 75 | |
| 20 | τὸ φιλάνθρωπον, τὸ πρᾶον καὶ τὰ τούτοις ὅμοια· αἵτινες τοὺς μὲν οἰκείως ἔχοντας πρὸς αὐτὰ φωτίζουσιν, τοὺς δὲ ἐναντίως ἔχοντας καὶ ἀπηλλοτριωμένους τῆς ὁμοιότητος φλέγουσιν. Καὶ ταῦτα μὲν τὰ εἴδη τοῦ πυρὸς οὐκ εἶπεν διαιωνίζειν, διότι κατὰ τὸν Νύσης Γρηγόριον δεῖ τὴν φύσιν | |
| 25 | τὰς ἰδίας ἀπολαβεῖν δυνάμεις καὶ τῇ ἐπιγνώσει ἀποκα‐ ταστῆναι εἰς ὅπερ γέγονεν ἐξαρχῆς, ὥστε τὸν δημιουργὸν ἀναίτιον ἀποδειχθῆναι τῆς ἁμαρτίας. Ἐκεῖνο δὲ φοβερώτε‐ ρον εἶπεν τὸ πῦρ, ὃ τῷ αἰωνίῳ σκώληκι συντέτακται, μὴ σβεννύμενον ἀλλὰ καὶ διαιωνίζον τοῖς πονηροῖς· ὅπερ, φαινο‐ | |
| 30 | μένου τοῦ θείου καὶ εἰς ἀπόλαυσιν προκειμένου τοῖς ἀξίοις, τοὺς μὴ διὰ τῶν ἀγαθῶν ἔργων ἑαυτοὺς λαμπρύνοντας, δίκην σκώληκος ἀεὶ τὴν μνήμην ἀνακινούσης, καὶ ἀνα‐ λογιζομένους τὴν ἀποτυχίαν καὶ στέρησιν τοῦ ἀγαθοῦ ἀ‐ περάντως κατεσθίει καὶ βασανίζει διηνεκῶς πυρὸς σφο‐ | |
| 35 | δρότερον. | |
100 | Ἐκ τοῦ αὐτοῦ εἰς τὸν Περὶ χαλάζης λόγον εἰς τὸ οὐ δέχομαι πηγὴν φράσσεσθαι καὶ χειμάρρουν φέρεσθαι. Πηγή ἐστιν ἡ εὐαγγελικὴ διδασκαλία, ἀεὶ διὰ πίστεως βλύζουσα, χείμαρρος δὲ ἡ ἔξω φιλοσοφία, ἐν μόνῳ τῷ | |
| 5 | λόγῳ τὸ πειθανὸν ἔχουσα. Καὶ ἄλλως· πηγή ἐστιν ὁ τῷ λόγῳ τὸν βίον ἔχων συμφωνοῦντα, χείμαρρος δὲ ὁ ἄπρα‐ κτος λόγος, ἐν μόνῃ τῇ προφορᾷ τὴν ἀκοὴν γοητεύων. Ἢ καὶ ἄλλως· πηγή ἐστιν ὁ κατὰ τὸν νοῦν τῶν ἐγκειμένων τοῖς μανθάνουσιν τὴν παράδοσιν ποιούμενος, χείμαρρος δὲ | |
| 10 | ὁ κατὰ τὸ γράμμα διδάσκων. | 76 |
101 | Ἐκ τοῦ αὐτοῦ· περὶ τῶν δικαίων τοῦ θεοῦ κριμάτων, ἐάν τε καταλαμβάνωμεν ἡμεῖς, ἐάν τε ἀγνοῶμεν τὴν πολλὴν ἄβυσσον. Ἄβυσσος λέγεται ἡ ἀκαταλημψία ἡ ἐκ τοῦ βύειν ἤγουν | |
| 5 | ἐκ τοῦ φράσσειν, κατὰ τὸ εἰρημένον ἐν τῷ ψαλμῷ περὶ τῆς βυούσης τὰ ὦτα ἀσπίδος ἀντὶ τοῦ «τῆς φραττούσης»· ὡς οὖν πρὸς ἡμᾶς τοὺς μὴ δυναμένους ἐν περιλήψει γενέσθαι τῆς τὰ κρίματα βλυζούσης προνοίας εἰσὶν ἀκατάληπτα, κατ’ ἄλ‐ λον δὲ τρόπον ληπτά. | |
102 | Ἐκ τοῦ αὐτοῦ· πῶς καὶ ἡ ἐλεημοσύνη εἰς σταθμοὺς κατὰ τὸν ἅγιον Ἡσαΐαν; οὐδὲ γὰρ τὸ ἀγαθὸν ἄκριτον, εἰ καὶ τοῖς ἐν τῷ ἀμπελῶνι ἔδοξεν. Ἐὰν σταθμίζεται ἡ ἐλεημοσύνη τοῦ θεοῦ, καὶ περιγράφεται | |
| 5 | εἰκότως. Μᾶλλον οὖν τοῦτο χρὴ ὑπολαμβάνειν, ὅτι ὥσπερ ἔχομεν δύναμιν ὀπτικὴν καὶ ἀκουστικὴν καὶ ἀναπνευστικὴν οὐχ ὅλον εἰσδεχομένας τὸν ἀέρα ἢ τὸ φῶς ἢ τὴν φωνήν— ἐπεὶ οὐκ ἂν ἄλλῳ ὑπελείφθη ἡ ἐκ τούτων μετοχή—ἀλλὰ κατὰ τὴν ἀναλόγως προσοῦσαν δύναμιν ἑκάστῳ μετέχει, | |
| 10 | οὕτως καὶ ἡ τοῦ θεοῦ ἐλεημοσύνη κατὰ τὴν ἑκάστου τῶν ὑποκειμένων διαθέσεων ποιότητα καὶ τὴν ἄφεσιν καὶ τὴν χάριν δίδωσιν· οἷον, τελείως τις μετενόησεν, τελείως καὶ ἀφίεται· μερικῶς μετενόησεν, μερικῶς καὶ ἀφίεται· ὡσαύτως | |
| καὶ ἐπὶ τοῦ ἀγαπῶντος. | 77 | |
103 | Ἐκ τοῦ αὐτοῦ· καὶ ἡ ὀργὴ κατὰ λόγον τῶν ἁμαρτημάτων καὶ ποτήριον ἐν χειρὶ κυρίου προσαγορευομένη καὶ κόνδυ πτώσεως ἐκπινόμενον, εἰ καὶ πᾶσιν ὑφαιρεῖ τι τῆς ἀξίας καὶ τὸ τῆς ὀργῆς ἄκρατον φιλανθρωπίᾳ κίρνησι· κλίνων μὲν ἀπὸ | |
| 5 | τοῦ ἀποτόμου πρὸς τὸ ἐνδόσιμον. Χεὶρ κυρίου ἐστὶν ἡ δημιουργικὴ δύναμις καὶ συντηρητικὴ καὶ τοῦ εὖ ποιητικὴ καὶ τοῦ φεῦ ἀποποιητική· πᾶσα οὖν ἁμαρτία, ἅμα ὑποστῇ, καὶ τὴν ἐκ τοῦ τέλους ἐπ’ αὐτῇ κρίσιν ἔχει παραπεπηγμένην. Κλινεῖ δὲ ἀπὸ τοῦ ἀποτόμου πρὸς τὸ | |
| 10 | ἐνδόσιμον, διὰ τῶν σωτηρίων ἐντολῶν ὑποτιθεμένη τῇ ψυχῇ τὴν κενωτικὴν τῆς τοιαύτης κρίσεως μετάνοιαν. | |
104 | Ἐρώτησις ἀπόρου ἐκ τοῦ Περὶ εὐταξίας λόγου τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ θεολόγου· πῶς λόγος νοῦ γέννημα καὶ γεννᾷ λόγον ἐν ἄλλῳ νοΐ; Περὶ ποίου ἄρα λέγει λόγου, τοῦ ἐνδιαθέτου ἢ τοῦ προφορικοῦ; | |
| 5 | Φασὶν οἱ πατέρες ἡμῶν μὴ εἶναι τὸ ἄφετον καὶ ἁπλοῦν κατὰ τὴν οὐσίαν ἢ μόνον τὸ θεῖον, τὰ δὲ ἄλλα πάντα, ὅσα μετὰ θεὸν καὶ ἐκ θεοῦ τὸ εἶναι ἔχει, ἐξ οὐσίας καὶ ποιότητος ἤτουν δυνάμεως εἶναι, τουτέστιν ἐξ οὐσίας καὶ συμβεβηκότος. Εἰ δὲ τοῦτο, πάντως καὶ ἡ ψυχὴ νοῦς | |
| 10 | ὑπάρχουσα κατὰ τὴν δύναμιν αὐτῆς, ἔχει ὡς ἀγέννητον ἑαυτήν, ἑαυτῷ γεννῶντα γεννητῶς, ὡς εἶναι τὸν λόγον τὸν ἐν τῷ νῷ καὶ ἐκ τοῦ νοῦ γεννώμενον ἄλλον αὐτῷ † ἐκεῖνο τὸν γεννῶντα νοῦν † μετὰ τῆς κατὰ τὴν γέννησιν ἰδιότητος τῆς μηδαμῶς δεχομένης ἀντιστροφήν. Αὐτὸς οὖν ὁ λόγος ὁ | |
| 15 | οὕτω καὶ ὢν καὶ γεννώμενος, τῆς ὑπουργοῦ φύσεως τὴν φωνὴν λαμβάνων, προφέρεται καὶ γεννᾷ λόγον ἐν ἄλλῳ νοΐ, διὰ τῆς τοῦ δεχομένου ἀκοῆς τῷ νῷ παραπεμπόμενος. Γεννᾷ δὲ λόγον ἐν ἄλλῳ νοΐ, οὐ δημιουργῶν λόγον ἐν ἄλλῳ ἀλλὰ διδοὺς εἴδους, ἵν’ οὕτως εἴπω, καὶ μορφῆς δύναμιν | 78 |
| 20 | πρὸς τὸ σχηματίσαι νόημα τῷ ἀκούοντι. | |
105 | Ἐκ τοῦ λόγου τοῦ εἰρηνικοῦ τοῦ αὐτοῦ ἁγίου Γρηγορίου· τριάδα τελείαν ἐκ τριῶν τελείων, μονάδος μὲν κινηθείσης διὰ τὸ πλούσιον, δυάδος δὲ ὑπερβαθείσης διὰ τὴν ὕλην καὶ τὸ εἶδος ἐξ ὧν καὶ τὰ σώματα, τριάδος ὁρισθείσης διὰ τὸ τέλειον· | |
| 5 | πρώτη γὰρ ὑπερβαίνει δυάδος σύνθεσιν. Οὐ τοῦ εἶναι τὴν θείαν καὶ μακαρίαν τριάδα αἰτίαν ἐνταῦθα τίθεται, τῆς ὑπὲρ αἰτίαν καὶ λόγον, ἀλλὰ τῆς ἡμῶν πρὸς τὴν ἀληθεστάτην εὐσέβειαν τῆς ἁγίας τριάδος χει‐ ραγωγίας. Ὥσπερ γὰρ ἐκ τῆς οὐσίας τῶν ὄντων τὸν | |
| 10 | γενεσιουργὸν ἐννοοῦμεν, οὕτω καὶ τὸν τρόπον τῆς ὑπάρ‐ ξεως τῆς ὑπεραρρήτου θεότητος ἔκ τινων τῶν κατὰ τὰ ὄντα συμβόλων μυστικῶς διδασκόμεθα, αὐτῆς δηλονότι τῆς ἁγίας θεότητος κινούσης ἡμᾶς εἰς ἐπίγνωσιν ἑαυτῆς καὶ εὐσεβεῖς παρεχούσης ἀφορμὰς πρὸς τὸ τολμᾶν ἐξετάζειν | |
| 15 | τὸν τρόπον τῆς ὑπερφυοῦς αὐτῆς ὑπάρξεως. Λέγεται οὖν κινεῖσθαι ἢ δι’ ἡμᾶς τοὺς ἐπ’ αὐτὴν κινουμένους ἢ ὡς αἰτία τῆς ἡμῶν πρὸς τὴν γνῶσιν αὐτῆς κινήσεως. Ἐκίνησεν οὖν ἑαυτὴν ἐν ἡμῖν πρὸς τὸ γνῶναι ὅτι ἔστιν τις αἰτία τῶν ὅλων· ὅπερ ἐστὶν μονάδος κινηθείσης. Δυάδος δὲ ὑπερβα‐ | |
| 20 | θείσης λέλεκται ὅτι συνθέσεως ἔξω καθορᾶται ἡ θεία φύσις. Τριάδος δὲ ὁρισθείσης διὰ τὸ τέλειον εἴρηται ὅτι αὐτὸ τὸ ὂν οὐκ ἔξω σοφίας καὶ ζωῆς ἐστιν· ὅπερ νοήσαντες ὡρίσαμεν | |
| σοφίαν τὸν υἱὸν καὶ λόγον τοῦ θεοῦ, ζωὴν τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον, ἐπειδὴ καὶ ἡ ψυχὴ ἡμῶν, κατ’ εἰκόνα θεοῦ κτισθεῖσα, | 79 | |
| 25 | ἐν τοῖς τρισὶ τούτοις καθορᾶται, ἐν νῷ καὶ λόγῳ καὶ πνεύματι. | |
106 | Τί σημαίνει τὸ ἐν τῷ Ἔσδρᾳ λεγόμενον «φοβέρισον αὐτοὺς ἐν νόμῳ κυρίου»; Τὸ φοβέρισον εἴρηται ἀντὶ τοῦ «κατάπληξον αὐτούς», οὐκ ἐκ τῶν ἐπηγγελμένων ἀγαθῶν, ἀλλ’ ἐκ τῶν ἠπειλημένων φοβε‐ | |
| 5 | ρῶν· δουλικὸν γὰρ τοῦτο καὶ Ἰουδαίοις ἁρμόδιον. | |
107 | Ἐκ τῶν Ἠθικῶν τοῦ ἁγίου Βασιλείου εἰς τὸν πρῶτον ψαλμόν· ἵνα ὥσπερ ἐν κοινῷ τῶν ψυχῶν ἰατρείῳ πάντες ἄνθρωποι, ἕκαστος τὸ ἴαμα τοῦ οἰκείου πάθους ἐκλεγώμεθα· ἴαμα, γάρ φησιν, καταπαύσῃ ἁμαρτίας μεγάλας. Τίνος χάριν ὁ | |
| 5 | διδάσκαλος ἐνταῦθα οὐ τῇ γραφῇ ἠκολούθησεν; ἐκείνη γὰρ τὸ ἴαμα τὸ ἐᾶσαι τὸν ἐπεισελθόντα πονηρὸν λογισμὸν καὶ μὴ παραδέξασθαι ἐξέδωκεν, αὐτὸς δὲ ἐπὶ τῆς ἰάσεως τὴν λέξιν ἐξέδωκεν. Ἐπειδὴ πᾶσα ἀρχὴ καὶ τέλος ἔχει, καὶ πᾶσα ῥῆσις | |
| 10 | ἀνθυπακουόμενον, καὶ πᾶσα ἐνέργεια ἀποτέλεσμα, πολλάκις οἱ ἀκριβέστεροι τῶν διδασκάλων ἐκ τῶν ἀποτελεσμάτων τὴν ἀρχὴν τοῦ ἰδίου λόγου ποιοῦνται, καθάπερ καὶ ἐνταῦθα ὁ διδάσκαλος ἐχρήσατο· καὶ γὰρ τέλος τοῦ ἐᾶσαι | |
| καὶ μὴ παραδέξασθαι τὸ κακὸν ἴασίς ἐστιν καὶ ὑγεῖα. | 80 | |
108 | Ἐκ τοῦ αὐτοῦ· ἄλλα μὲν οὖν προφῆται παιδεύουσιν καὶ ἄλλα ἱστορικοί, καὶ ὁ νόμος ἕτερα, καὶ ἄλλο τὸ εἶδος τῆς παροιμιακῆς παραινέσεως. Προφῆται μὲν παιδεύουσιν τὰ προγνωστικά, ἱστορικοὶ δὲ | |
| 5 | τὴν τῶν καλῶν ἀνάμνησιν καὶ παράθεσιν, ὁ δὲ νόμος τὴν τοῦ καλοῦ καὶ κακοῦ εἴδησιν· τὸ δὲ εἶδος τῆς παροιμιακῆς παραινέσεως συμβουλὴν γνώμης παρέχεται, τουτέστιν τοὺς τρόπους τῶν πρακτέων ὑποτίθεται. | |
109 | Ἐκ τοῦ αὐτοῦ· καὶ πού τις τῶν σφόδρα ἐκτεθηριωμένων ὑπὸ θυμοῦ, ἐπειδὰν ἄρξηται τῷ ψαλμῷ κατεπᾴδεσθαι, ἀπῆλθεν εὐθὺς τὸ ἀγριαῖνον τῆς ψυχῆς τῇ μελῳδίᾳ κατακοιμήσας. Οὐ περὶ τοῦ ἁπλῶς ψάλλοντος ἀλλὰ περὶ τοῦ εἰδότος | |
| 5 | ψάλλειν εἶπεν ὁ διδάσκαλος· οὕτω γὰρ καὶ Ἐλισσαῖος παρὰ τῶν βασιλέων ἐπεζήτησεν νεανίσκον εἰδότα ψάλλειν, τουτέ‐ στιν νοοῦντα καὶ δυνάμενον διὰ τῆς τοῦ ῥητοῦ μεσιτείας τὴν ἐγκειμένην διάνοιαν πρὸς τὴν ψυχὴν διαβιβάσαι καὶ ἐντυπῶσαι. Ὁ τοιοῦτος γὰρ οὐ μόνον κατακοιμῆσαι δύνα‐ | |
| 10 | ται τὸν θυμὸν ἀλλὰ καὶ ἐκδιῶξαι δαίμονας, τουτέστιν οὐ μόνον τὰ πάθη τῆς σαρκὸς σβέσαι ἀλλὰ καὶ τοὺς διεγεί‐ ροντας ταῦτα δαίμονας ἀποδιῶξαι, κατὰ τὸν μέγαν Δαυῒδ | |
| τὸ πονηρὸν πνεῦμα τοῦ Σαοὺλ ἐκδιώκοντα. | 81 | |
110 | Τοῦ αὐτοῦ· ὅπλον ἐν φόβοις νυκτερινοῖς, ἀνάπαυσις κόπων ἡμερινῶν. Νύκτα ἐκάλεσεν τὰς τοῦ ἐχθροῦ κεκρυμμένας δολερὰς προσβολάς, ἡμέραν δὲ τοὺς ὁμολογημένους καὶ ἐν φανερῷ | |
| 5 | πειρασμούς. Ὁ οὖν τὴν ἕξιν τῆς θείας γνώσεως εἰληφὼς καὶ μηδὲν ἀγνοῶν τῶν τοῦ ἐχθροῦ νοημάτων οὐ φοβεῖταί τι τῶν κεκρυμμένων τοῦ ἐχθροῦ προσβολῶν· φόβος γὰρ οὐδὲν ἕτερόν ἐστιν ἢ προσδοκώμενον κακόν. Ἀλλὰ μὴν καὶ ἀνάπαυσιν ἡγεῖται τοὺς ὑπὲρ τῶν ὁμολογημένων πει‐ | |
| 10 | ρασμῶν πόνους διὰ τὴν ἐνγινομένην ἐκ τῆς πρὸς αὐτοὺς συμπλοκῆς τῇ ψυχῇ δοκιμασίαν καὶ τὴν ἐλπιζομένην ἐκ ταύτης μακαρίαν ἐκδοχὴν τοῦ στεφάνου τῆς ἀφθαρσίας. | |
111 | Ἐκ τοῦ Ἀποστόλου πρὸς Ῥωμαίους· συνέκλεισεν γὰρ ὁ θεὸς τοὺς πάντας εἰς ἀπείθειαν. Καθάπερ ἀποδρᾶσαν καὶ πλανώμενον κτῆνος διώκει ὁ ἴδιος δεσπότης, ἐπὰν δὲ συγκλείσει αὐτὸ μετὰ τῶν διω‐ | |
| 5 | κόντων καὶ εὕρῃ αὐτὸ τετραυματισμένον ἐπιμελεῖται αὐτοῦ, οὕτως καὶ ὁ τοῦ θεοῦ λόγος ἐνανθρωπήσας συνέκλεισεν ἀντὶ τοῦ «κατέλαβεν» καὶ ηὗρεν πάντας ἀπειθεῖς καὶ ἁμαρτω‐ | |
| λούς, καὶ ἐλεήσας διέσωσεν. | 82 | |
112 | Ἐκ τοῦ αὐτοῦ· ὁ δὲ ἀσθενῶν λάχανα ἐσθίει. Οὐ περὶ σωματικῆς νόσου τοῦτο εἴρηται τῷ Ἀποστόλῳ— ἀεὶ γὰρ ἔχαιρεν ἐπὶ ταῖς τοῦ σώματος νόσοις—ἀλλὰ τῷ ἀσθενοῦντι κατὰ ψυχὴν λάχανα ἐσθίειν προστάσσει, τουτέ‐ | |
| 5 | στιν τὰ σχέδια καὶ λιτὰ καὶ εὐκατέργαστα καὶ μὴ λιπαίνον‐ τα τὴν σάρκα. Καὶ ταῦτα μὲν ὁ πρόχειρος νοῦς· κατὰ δὲ τὴν θεωρίαν, ἐκεῖνος ἀσθενεῖ καὶ λάχανα ἐσθίει, ὅστις ἀδυνάτως ἔχει πρὸς τὸ ὕψος τῆς γνώσεως ἀναβῆναι καὶ κατὰ Μωσέα αὐτῷ τῷ γνόφῳ οὗ ἐστιν ὁ θεὸς ἐμπελάσαι, | |
| 10 | ἀλλ’ ἀκμὴν εἴτε τῶν τοῦ λαοῦ εἷς εἴτε καὶ τῶν ὑψηλοτέρων τούτων τῶν ἑβδομήκοντα πρεσβυτέρων τυγχάνων, τὴν φυσικὴν θεωρίαν δίκην λαχάνων τρέφεται. | |
113 | Ἐκ τοῦ αὐτοῦ· λέγω μὲν Χριστὸν διάκονον γεγενῆσθαι περιτομῆς ὑπὲρ ἀληθείας. Ἐπειδὴ κατ’ ἀρχὰς ἀπατηθεὶς ὁ ἄνθρωπος καὶ ἐν παραβά‐ σει γενόμενος παρεσυνεβλήθη τοῖς κτήνεσιν καὶ κατεδικάσθη | |
| 5 | κατὰ τὸν αὐτῶν τρόπον καὶ γεννᾶσθαι καὶ ἀποθνῄσκειν, ὁ δὲ κύριος τὸ ἴδιον πλάσμα εἰς τέλος ἀπολέσθαι μὴ ἀνασχόμενος κατὰ μὲν διαφόρους καιροὺς τὴν αὐτοῦ διεπραγματεύετο σωτηρίαν, ἐν δὲ τῷ Ἀβραὰμ ἐκδηλότερον ἐποιεῖτο τὴν μέλλουσαν ἔσεσθαι διὰ τῆς ἐνσάρκου αὐτοῦ | |
| 10 | ἐπιδημίας σωτηρίαν, ὅθεν μετὰ πάσας τὰς πρὸς αὐτὸν ἐπαγγελίας δίδωσιν αὐτῷ τὴν περιτομήν, ἥτις ἐδήλου τὴν περιαίρεσιν τοῦ παθητικοῦ τῆς ψυχῆς μέρους, ἐπεὶ οὖν πάντες οἱ ἅγιοι περιέτεμον μὲν τὸ ἐμπαθὲς τῆς ψυχῆς μέρος, οὐ μὴν εἰς τὸ παντελὲς περιεῖλαν—ὑπέκειντο γὰρ | |
| 15 | τῇ καταδίκῃ τῆς φύσεως, γεννηθέντες ἐκ συνουσίας—, αὐτὸς ἐλθὼν ὁ κύριος ὁ καὶ δεσπότης τῆς φύσεως, ὁ καὶ | |
| δοὺς τῷ Ἀβραὰμ τὴν περιτομήν, διάκονος ταύτης καὶ πληρωτὴς ἀληθῶς γέγονεν, τὴν παντελῆ τῆς ἐμπαθοῦς γεννήσεως περιαίρεσιν ποιησάμενος· ἄνευ γὰρ σπορᾶς | 83 | |
| 20 | συνελήφθη καὶ δίχα φθορᾶς ἐγεννήθη. | |
114 | Ἐκ τοῦ αὐτοῦ· καὶ τοῦτο εἰδότες τὸν καιρόν, ὅτι ὥρα ἤδη ὑμᾶς ἐξ ὕπνου ἐγερθῆναι. Καιρὸν λέγει τὸν τοῦ εὐαγγελικοῦ κηρύγματος καὶ ὅτι δεῖ πιστεύσαντας καὶ δικαιωθέντας πρὸς φυλακὴν τῆς ἐκ | |
| 5 | πίστεως καὶ χάριτος δικαιώσεως τῶν ἀρετῶν ἐκθύμως ἀντέχεσθαι καὶ κοιμωμένους διὰ τῆς ἀπραξίας τῶν ἐντολῶν καὶ πρὸς τὰ πνευματικὰ καὶ θεῖα τὸν νοῦν ἔχοντας ἀνενέργητον ἐξεγερθῆναι τῇ καρδίᾳ καὶ ἐγρήγορον ἔχειν τὸν νοῦν πρὸς τὰ οὐράνια καὶ νοητὰ κάλλη, πᾶσαν | |
| 10 | αἴσθησιν πρὸς τὰ αἰσθητὰ κατακοιμήσαντας, ἵνα ἐξῇ ἡμῖν κατὰ τὸν Σολομῶντα λέγειν «ἐγὼ καθεύδω καὶ ἡ καρδία μου ἀγρυπνεῖ». | |
115 | Ἐκ τοῦ αὐτοῦ· εἰ ὅλως νεκροὶ οὐκ ἐγείρονται, τί καὶ βαπτίζονται ὑπὲρ αὐτῶν; Ἐπειδὴ περὶ τῶν νεκρῶν σωμάτων λέγει—ταῦτα γάρ ἐστιν τὰ πίπτοντα καὶ ἀνιστάμενα—βαπτιζόμεθα δὲ ὑπὲρ | |
| 5 | τῆς τούτων ἀναστάσεως—τὸ γὰρ βάπτισμα τύπον φέρει τῆς ταφῆς καὶ τῆς ἀναστάσεως· ἡ γὰρ κατάδυσις καὶ ἀνάδυσις τοῦτο δηλοῖ—, ὁ Ἀπόστολος τοὺς ἐνδυάζοντας περὶ τῆς ἀναστάσεως ἐπιστομίζων ἔφη· «τί καὶ βαπτίζονται ὑπὲρ αὐτῶν;» Ὁ γὰρ τὸν τύπον ἐνταῦθα τῆς ταφῆς καὶ τῆς | |
| 10 | ἀναστάσεως διὰ τοῦ βαπτίσματος ἐπιτελῶν ἐκδέξεται και‐ ροῖς ἰδίοις καὶ τὴν παντελῆ κατ’ ἀλήθειαν ἔσεσθαι ἀνάστα‐ | |
| σιν. | 84 | |
116 | Τί σημαίνει ἡ ἐν ταῖς Πράξεσιν δειχθεῖσα τῷ Πέτρῳ ὀθόνη καὶ τὰ ἐν αὐτῇ ὑπάρχοντα θηρία καὶ ἑρπετὰ καὶ τετράποδα; Ἐπειδὴ κατὰ τὸ ὀφθὲν τῷ προφήτῃ Ἰεζεκιὴλ ὅτι τὸ ἔργον | |
| 5 | αὐτῶν ἧν ὡς τροχὸς ἐν τροχῷ, δηλοῦται δὲ διὰ τούτων ὅ τε αἰσθητὸς καὶ νοητὸς κόσμος ἐν ἀλλήλοις ὑπάρχοντες— ὁ μὲν γὰρ νοητὸς κόσμος τοῖς τύποις ἐστὶν ἐν τῷ αἰσθητῷ, ὁ δὲ αἰσθητὸς κόσμος τῷ λόγῳ ἐστὶν ἐν τῷ νοητῷ—ἐδείκνυτο οὖν τῷ ἀποστόλῳ πάντα τὰ τοῦ | |
| 10 | αἰσθητοῦ κόσμου· τὸ γὰρ τέσσαρσιν ἀρχαῖς καθιέμενον τὸν ἐκ τεσσάρων στοιχείων συγκείμενον κόσμον δηλοῖ, ἐν τῷ νοητῷ ὑπάρχοντα καθαρὸν κατὰ τὸν ἐν αὐτοῖς ἐνυπάρχοντα λόγον. Ἤκουεν δὲ «ἀναστὰς θῦσον καὶ φάγε», τουτέστιν «τῷ νῷ διανάσθητι ἐκ τῶν κατ’ αἴσθησιν καὶ θῦσον καὶ φάγε, τῇ | |
| 15 | τοῦ λόγου διαιρέσει τὴν αἴσθησιν διελὼν καὶ πνευματικῶς ταῦτα ἀναλαμβάνων οἰκείωσαι». Ἢ καὶ τὴν ἐκκλησίαν δηλοῖ τέσσαρσιν ἀρχαῖς τῶν εὐαγγελίων στηριζομένην ἢ καὶ ταῖς τέσσαρσιν γενικαῖς ἀρεταῖς. Τὰ δὲ θηρία καὶ ἑρπετὰ τὰ διάφορα τῶν ἀνθρώπων ἤθη δηλοῦσιν τὰ ἐκ τῶν ἐθνῶν | |
| 20 | μέλλοντα τῇ πίστει τοῦ Χριστοῦ προσχωρεῖν. Τὸ δὲ θῦσον καὶ φάγε δηλοῖ ὅτι «πρῶτον τῷ λόγῳ τῆς διδασκαλίας ἀπόκτεινον τὴν ἐ〈ν〉 αὐτοῖς κακίαν καὶ τότε φάγε τὴν σωτη‐ ρίαν αὐτῶν οἰκειούμενος, καθὼς καὶ ὁ κύριος ταύτην ἑαυτῷ βρῶσιν ἐποιεῖτο». | |
117 | Τί δηλοῖ ἐν ταῖς αὐταῖς Πράξεσιν ὁ τῶν πέντε μυριάδων ἀριθμὸς τῶν καέντων βιβλίων; | |
| Ἐπειδὴ ὁ ἀριθμὸς τῆς μυριάδος τέλος ἐστὶν παντὸς ἀριθμοῦ, δηλοῦται διὰ τούτου ὅτι πάσης μαγείας καὶ | 85 | |
| 5 | περιεργίας τέλος ἄλλο οὐκ ἔστιν εἰ μὴ ἡ τῶν αἰσθητῶν πλάνη, ἣν οἱ διαγινώσκοντες τῷ πυρὶ τῆς ἀποστολικῆς διδασκαλίας κατακαίουσιν. | |
118 | Τίς ἡ αἰτία τοῦ ἐκπνεῦσαι τὸν κύριον ἐν τῷ σταυρῷ πρὸ τῶν λῃστῶν καὶ τί δηλοῦσιν οἱ λῃσταὶ καὶ αἱ κλάσεις τῶν σκελῶν; Ἐπειδὴ ὁ κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός, θεὸς ὢν φύσει, | |
| 5 | σάρκα ἀναλαβὼν τὴν ἡμετέραν κατὰ ἀλήθειαν γέγονεν μόνος ἄνθρωπος, μόνος τὸν τοῦ θεοῦ σκοπὸν ἐν ἑαυτῷ φυλάξας, ὅνπερ εἶπεν «ποιήσωμεν ἄνθρωπον κατ’ εἰκόνα ἡμετέραν καὶ ὁμοίωσιν», καὶ καθάπερ ὁ πρῶτος ἄνθρωπος ταῖς θείαις χερσὶν διεπλάσθη, οὕτως καὶ τὸν ὑπὲρ αὐτοῦ | |
| 10 | θάνατον ἀποθνῄσκων ὁ κύριος μόνος καὶ πρῶτος ταῖς πατρικαῖς παλάμαις τὴν αὐτοῦ ψυχὴν ἐναπέθετο. Καὶ ὥσπερ ἦν καὶ ἐγένετο μονογενὴς καὶ πρωτότοκος ἐν πολλοῖς ἀδελφοῖς, οὕτως καὶ τὸν ἀναιρέτην τοῦ θανάτου θάνατον μόνος καὶ πρῶτος ὑπομεῖναι κατεδέξατο, ἵνα γένηται καὶ | |
| 15 | πρωτότοκος ἐκ νεκρῶν καὶ ἐν πᾶσιν αὐτὸς πρωτεύων. Οἱ δὲ λῃσταὶ λαμβάνονται ἐπὶ τῆς ἡμετέρας φύσεως διαιρουμένης εἰς δικαίους καὶ ἁμαρτωλούς. Ἡ δὲ τῶν σκελῶν κλάσις δηλοῖ ὅτι πάντας μὲν ἀνθρώπους ἀποθνῄ‐ σκοντας οὐκ ἄνευ πλημμελημάτων καὶ συντριβῆς ἁμαρτίας | |
| 20 | εὑρίσκεσθε, μόνος δὲ ὁ κύριος σῶος καὶ ἄνευ τῆς οἱασοῦν ἁμαρτίας ἀπέθανεν. Εἰς δὲ τὸν καθένα λαμβάνονται οἱ λῃσταὶ πολλαχῶς· λαμβάνονται γὰρ καὶ ἐπὶ σώματος καὶ ψυχῆς, καὶ ἐπὶ τοῦ σαρκικοῦ καὶ πνευματικοῦ φρονήματος, ἀλλὰ καὶ ἐπὶ θυμοῦ καὶ ἐπιθυμίας, καὶ ἐπὶ τοῦ αἰσθητοῦ | |
| 25 | κόσμου καὶ τοῦ νοητοῦ, καὶ ἐπὶ τοῦ γραπτοῦ νόμου καὶ τοῦ τῆς χάριτος. Ἐπειδὴ δὲ καὶ ἁμαρτανόντων ἡμῶν καὶ δικαιοπραγούντων ἀεὶ ὁ λόγος συγκαταβαίνων μέσος ἡμῶν σταυροῦται, ἡνίκα οὖν διὰ τῆς ἡμῶν κακοπραγίας καὶ | |
| ἀγνοίας τὸν λόγον ἀνενέργητον καὶ κλίνοντα κάτω ποιήσω‐ | 86 | |
| 30 | μεν, εὐθέως οἱ δαίμονες ἐπιπηδῶντες τὰς πορευτικὰς καὶ διαβατικὰς τῆς ψυχῆς δυνάμεις ἡμῶν κατακλάννουσιν. | |
119 | Τίς ἡ διαφωνία τῶν ἐν ταῖς Πράξεσιν ἀναγεγραμμένων ἐν τῇ κατὰ τὸν Παῦλον ὀπτασίᾳ; Ἐν μὲν γὰρ τῇ κατὰ τὴν ὁδὸν ὀπτασίᾳ ἱστορεῖ ὁ Λουκᾶς τοὺς μετ’ αὐτοῦ ὄντας τῆς φωνῆς μὲν ἀκοῦσαι, μηδένα δὲ θεωρῆσαι· ἐν δὲ τῷ | |
| 5 | διηγεῖσθαι τὸν Παῦλον ἐπὶ τῶν ἀναβαθμῶν τὴν αὐτὴν ὀπτασίαν λέγει τοὺς μετ’ αὐτοῦ ὄντας τὸ μὲν φῶς τεθεᾶ‐ σθαι, τὴν δὲ φωνὴν τοῦ λαλοῦντος μὴ ἀκηκοέναι. Κατὰ μὲν τὴν ἱστορίαν ὁ Χρυσόστομος πάνυ ἐπιστη‐ μόνως ἑρμηνεύσας τὸν τόπον ἔφη ὅτι ἡ πρώτη ἐξήγησις ἡ | |
| 10 | λέγουσα «τῆς φωνῆς ἤκουον οἱ συνόντες», τῆς Παύλου φωνῆς λέγει ἀκούειν αὐτοὺς τῆς λεγούσης «τίς εἶ, κύριε;» οὐδένα δὲ ἔβλεπον ἄνθρωπον εἰ μὴ Παῦλον. Ἡ δὲ δευτέρα ἐξήγησις ἡ λέγουσα τὸ μὲν φῶς τεθεᾶσθαι, τὴν δὲ φωνὴν τοῦ λαλοῦντος μὴ ἀκηκοέναι, φωνῆς λέγει 〈αὐτοὺς μὴ | |
| 15 | ἀκηκοέναι〉 τῆς τοῦ κυρίου πρὸς τὸν Παῦλον γεγενη‐ μένης, μόνον δὲ τὸ φῶς τεθεᾶσθαι. Κατὰ δὲ τὴν θεωρίαν οὕτως ἐκληπτέον τὸν τόπον· ὁ γνωστικὸς νοῦς κατὰ τὸν Παῦλον ἔχει συνόντας αὐτῷ τοὺς λογισμούς· κατὰ οὖν τὴν πρώτην τοῦ λόγου πρὸς τὸν νοῦν γινομένην ἐμφάνειαν οἱ | |
| 20 | λογισμοὶ ἀπηχήματα μόνον καὶ ἰνδάλματα τῆς γνώσεως ἀκούουσιν, οὐδὲν δὲ τετρανωμένον θεωροῦσιν· προκόπτον‐ τος δὲ τοῦ νοῦ καὶ ἐπὶ τῶν ἀναβαθμῶν γινομένου, τουτέστιν ἐπὶ τῆς ὑψηλῆς θεωρίας, οὐκέτι οἱ λογισμοὶ ἰνδαλμάτων ἀλλὰ τοῦ φωτὸς τῆς γνώσεως τέλειον ἐν | |
| 25 | μετουσίᾳ γίνονται. | 87 |
120 | Πῶς ὀφείλει εὐσεβῶς νοηθῆναι ἡ ἐν τῇ γραφῇ κειμένη τοῦ θεοῦ μεταμέλεια; Φασὶν οἱ τὰ θεῖα εὐσεβῶς φρονεῖν διεγνωκότες ἀδύνατον εἶναι τὸν θεόν, φύσει ὄντα δημιουργόν, καὶ μὴ προνοητὴν | |
| 5 | εἶναι φύσει τῶν δεδημιουργημένων. Εἰ δὲ τοῦτο, ἀνάγκη πᾶσά ἐστιν, φυσικῶς προνοουμένου τοῦ θεοῦ τῆς ἀνθρω‐ πότητος, πολλοὺς εἶναι παρ’ αὐτῷ τοὺς περὶ τὴν προνοου‐ μένην φύσιν τῆς σωτηρίας τρόπους. Ἐπειδὴ γὰρ ἀγχίστρο‐ φον ζῷον ὁ ἄνθρωπος, εὐχερῶς τοῖς καιροῖς καὶ τοῖς | |
| 10 | πράγμασιν συνμεταβαλλόμενον, ἀνάγκη πάντως καὶ τὴν θείαν πρόνοιαν, μίαν καὶ τὴν αὐτὴν οὖσαν, συνμεταβάλλεσθαι ταῖς ἡμῶν διαθέσεσιν, διὰ τῶν προσφυῶς ἁρμοζόντων ταῖς ἐν τῇ φύσει ἀναφυομέναις κακίαις τρόπον ἐφευρίσκουσαν. Καὶ ὥσπερ ἐπὶ τῆς ἰατρικῆς πολλαὶ αἱ ταύτης ὑποκείμεναι | |
| 15 | νόσοι, καὶ ἀνάγκη τὸν ἐπιστήμονα ἰατρόν, τοῦ ὑποκειμένου σώματος εἰς πολλὰ καὶ διάφορα πάθη μεταπίπτοντος, καὶ αὐτὸν εἰς κρείττονας τρόπους ἀπὸ τῶν ἡττόνων μεταβαί‐ νειν, οὕτως καὶ ἐπὶ θεοῦ ἡ ἀπὸ τοιοῦδε τρόπου ἐπὶ ἕτερον τρόπον τῆς προνοίας μετάβασις μεταμέλεια τοῦ θεοῦ τῇ | |
| 20 | γραφῇ σύνηθες ὀνομάζεσθαι. | 88 |
121 | Τί δηλοῖ τὸ τοῦ ρδ ψαλμοῦ ῥησίδιον τὸ μετέστρεψεν τὴν καρδίαν αὐτοῦ τοῦ μισῆσαι τὸν λαὸν αὐτοῦ; Ὁ θεὸς οὐ μόνον γινώσκει τὰ ὄντα πρὸ τῶν αἰώνων ὡς ἐν αὐτῷ ὄντα αὐτῇ τῇ ἀληθείᾳ, κἂν εἰ αὐτὰ τὰ πάντα, τά | |
| 5 | τε ὄντα καὶ τὰ ἐσόμενα, οὐχ ἅμα τῷ γνωσθῆναι καὶ τὸ καθ’ αὑτὰ εἶναι ἔλαβον, ἀλλ’ ἕκαστα τῷ ἐπιτηδείῳ καιρῷ—οὐ γὰρ οἷόν τε τῶν ἅμα εἶναι τὸ ἄπειρον καὶ τὰ πεπερασμέ‐ να—, ἀλλὰ καὶ τὸ τέλος τῆς ἑκάστου κατὰ τὴν κίνησιν διαθέσεως· οὐ γὰρ ἔστιν χρόνος ἢ αἰὼν ὁ ταύτην μεταξὺ | |
| 10 | θεοῦ διακόπτων· οὐδὲν γὰρ ἐν αὐτῷ πρόσφατον, ἀλλὰ τὰ μέλλοντα ὡς παρόντα εἰσίν· οἱ δὲ χρόνοι καὶ οἱ αἰῶνες οὐ τῷ θεῷ ἀλλ’ ἡμῖν εἰσιν δεικτικοὶ τῶν ἐν τῷ θεῷ ὄντων. Μὴ δὲ γὰρ ὅτε τι ὁρῶμεν τὸν θεὸν ποιοῦντα, τότε καὶ τῆς περὶ αὐτὸ γνώσεως ἦρχθαι νομίσωμεν. | |
| 15 | Εἰ δὲ τοῦτο ἀληθές, ὥσπερ οὖν καὶ ἔστιν, ᾔδει πάντως ὡς παροῦσαν τὴν μέλλουσαν οὐ μόνον ἔσεσθαι τῶν Αἰγυπτίων πονηρίαν καὶ πρὸς πᾶσαν ἀγαθῶν ἐργασίαν ἀπειθῆ προαίρεσιν καὶ ἐπιτήδειον πρὸς ἐκδίκησιν τῶν ἐκ τῆς κατὰ τὴν Αἴγυπτον συνηθείας πεπραγμένων τοῖς Ἰσρα‐ | |
| 20 | ηλίταις κακῶν διάθεσιν, ἀλλὰ καὶ τὴν τῶν Ἰσραηλιτῶν εὐπειθῶς προσχωρεῖν μέλλουσαν τῷ λόγῳ τῆς εὐσεβείας διὰ τῆς πίστεως. Ἐπειδὴ οὖν τὰς τοιαύτας κεκρυμμένας διαθέσεις καὶ παρ’ αὐτοῦ τὸ πρὶν κατησχημένας συνεχώρη‐ σεν εἰς ἐνέργειαν ἐλθεῖν, κατὰ τοῦτο λέγεται μεταστρέψαι· | |
| 25 | ὥσπερ γὰρ ἐπιτόνιν ἠσφαλισμένον καὶ βίᾳ ὁρμὴν ὕδατος κατέχον, εἰ τύχοι τινὰ στρέψαι τοῦτο, εὐθὺς τὴν κεκρυμ‐ μένην ὁρμὴν τὸ ὕδωρ ἐκδίδωσιν, οὕτω καὶ αἱ πονηραὶ καὶ αἱ ἀγαθαὶ διαθέσεις συγχωρούσης τῆς προνοίας διὰ τῶν | |
| μέσων πραγμάτων εἰς τὸ ἐμφανὲς ἄγονται. | 89 | |
122 | Τίνων τύποι ἦσαν ἐν τῇ Ἐξόδῳ ὅ τε Μωυσῆς καὶ ὁ Φαραὼ καὶ τίς ἡ Αἴγυπτος καὶ πῶς αἱ πληγαὶ τοῖς μὲν ἦσαν, τοῖς δὲ οὐκ ἦσαν; Καὶ τίς ὁ ὀλοθρευτὴς καὶ τίς ὁ τῶν πρωτοτόκων θάνατος καὶ διατί ἡ γραφὴ πῇ μὲν λέγει | |
| 5 | ἀναγαγεῖν ἐξ Αἰγύπτου, πῇ δὲ ἐξαγαγεῖν; Ὁ Μωυσῆς τύπος ἐστὶν τῶν εὐσεβῶν καὶ τοῦ κατ’ αὐτῶν τέλους, ὁ δὲ Φαραὼ τῶν ἀσεβῶν καὶ τοῦ κατ’ αὐτῶν τέλους· καθ’ ὅσον γὰρ ἦν ὁ Μωυσῆς ὑπήκοος καὶ ἁπαλὸς πρὸς ἐκτύπωσιν τῶν θείων παραγγελμάτων, κατὰ τοσοῦτον | |
| 10 | ἦν ὁ Φαραὼ πρὸς τὰ ἐναντία διακείμενος. Αἴγυπτος δὲ κατὰ μίαν τῶν περὶ αὐτῆς ἐπιβολῶν σκοτασμὸς ἑρμηνεύε‐ ται, λαμβάνεται δὲ εἰς τὸν αἰῶνα τοῦτον. Φασὶν δὲ τὴν Αἴγυπτον οἱ γηογραφεῖς πάσης τῆς γῆς χθαμαλωτέραν εἶναι· διὰ τοῦτο ἡ γραφὴ οὐ μόνον ἐξήγαγεν ἀλλὰ καὶ | |
| 15 | ἀνήγαγεν λέγει, ἐξαγωγὴν δηλούσης τῶν ἀπὸ τῆς προσπα‐ θείας τῆς σαρκὸς ἐπὶ τὸ πνεῦμα ἐρχομένων, ἀναγωγὴν δὲ τῶν ἀπὸ τῶν ὑλικῶν ἐπὶ τὰ νοητὰ ἀναφερομένων. Αἰγύπτιοι δέ εἰσιν πάντες οἱ φιλήδονοι καὶ φιλόκοσμοι, κἂν εὐγενεῖς ὦσιν τῷ σώματι· Ἰσραηλῖται δὲ πάντες οἱ | |
| 20 | φιλόθεοι καὶ μισόκοσμοι. Τοῖς μὲν οὖν τὸ ὕδωρ αἷμά ἐστιν, τοῖς δὲ ὕδωρ κατὰ φύσιν· ἐπειδὴ γὰρ τὸ ὕδωρ θρεπτικόν ἐστιν καὶ ζωτικόν, δηλοῖ ὅτι ὅστις τὴν ἀφορμὴν τῆς ζωῆς ταύτης πρὸς ἀδικίαν καὶ ἁρπαγὴν καὶ πλεονεξίαν ποιεῖται, φονεὺς ὑπάρχων τῶν ὑπ’ αὐτοῦ ἀδικουμένων, τὸ ὕδωρ αἷμα | |
| 25 | ἔχει· ὅστις δὲ τὴν ἀφορμὴν τῆς ζωῆς ἐκ δικαίων πόνων ἔχει, τούτῳ τὸ ὕδωρ, τῆς ζωῆς ὕδωρ ἐστίν. Ἀποκτέννονται δὲ τὰ πρωτότοκα τῶν Αἰγυπτίων ἐπειδὴ οὐκ ἔχουσιν τὰς φλιὰς κεχρισμένας τοῦ αἵματος τοῦ ἀμνοῦ. Πρωτότοκα δέ εἰσιν τὰ πρῶτα τοῦ νοῦ γεννήματα καὶ | |
| 30 | διανοήματα, φλιαὶ δὲ αἱ αἰσθήσεις, ὀλοθρευτὴς δὲ ὁ διάβολος, διὰ μέσου τῶν αἰσθήσεων δεσμεύων τὴν ψυχὴν πρὸς τὰ αἰσθητὰ καὶ πᾶν αὐτῆς θεῖον κίνημα ἀναιρῶν. Διατηροῦνται δὲ τὰ πρωτότοκα καὶ τῶν Ἰσραηλιτῶν τῇ χρίσει τοῦ αἵματος, τουτέστιν τὰ θεῖα τοῦ νοῦ κινήματα | 90 |
| 35 | τῇ νεκρώσει τῶν αἰσθήσεων. | |
123 | Τί ἐστιν τὸ ἐν τῷ οε ψαλμῷ εἰρημένον, ὅτι ἐνθύμιον ἀνθρώπου ἐξομολογήσεταί σοι καὶ ἐγκατάλειμμα ἐνθυμίου ἑορ‐ τάσει σοι; Ἡ μὲν ἑορτὴ εὐφραινομένων ἐστίν, ἡ δὲ ἐξομολόγησις | |
| 5 | ἐταζομένων· καὶ τὸ μέν ἐστιν λύπης, τὸ δὲ χαρᾶς. Τοῦτο οὖν λέγει, ὅτι ἐν τῇ κρίσει ἀντισηκούμενον τὸ παροδικὸν καὶ ἀτελὲς τοῦ ἀγαθοῦ ἐνθύμημα τῷ πονηρῷ καὶ ἀπηρτι‐ σμένῳ ἐνθυμήματι τὸ πλέον ἔχει· τὸ μὲν γὰρ ἐτάζεται, τὸ δὲ ἑορτῆς καὶ χαρᾶς γίνεται πρόξενον. | |
124 | Τί δηλοῖ ὁ Ἀπόστολος λέγων «ἐμοὶ δὲ γένοιτο πέντε λόγους λαλῆσαι ἐν ἐκκλησίᾳ ἢ μυρίους λόγους ἐν γλώσσῃ»; | |
| Πέντε λόγους λαλεῖ, κἂν εἶς ἐστιν ὁ λαλούμενος, ὁ λόγον παιδαγωγικὸν τῶν πέντε αἰσθήσεων λαλῶν· μυρίους δὲ | 91 | |
| 5 | λόγους ἐν γλώσσῃ λαλεῖ ὁ διὰ τοῦ ἰδίου λόγου πρόσκλησιν ποιούμενος παθῶν. Καὶ πάλιν· πέντε λόγους λαλεῖ ὁ διὰ τῆς ἐν πνεύματι τῶν ὄντων θεωρίας τὸν κτίστην δεικνύων· πενταδικὴ γὰρ ἡ φύσις ἐξ εἴδους καὶ τῶν τεσσάρων στοιχείων οὖσα· μυρίους δὲ λόγους 〈λαλεῖ ὁ λόγουσ〉 | |
| 10 | κεκομψευμένους καὶ συμπλοκὰς πειθανὰς περὶ τῆς ἐνερ‐ γείας τῶν ὁρατῶν ποιούμενος πρὸς οἰκείαν δόξαν καὶ ἀπόλαυσιν καὶ θεοποιῶν τὴν κτίσιν παρὰ τὸν κτίσαντα· ἡ κτίσις γὰρ οὐχ ἵνα θεωθῇ ἐδόθη ἀλλ’ ἵνα θεὸν διδάξῃ. | |
125 | Τί δηλοῦσιν οἱ ἐν τῷ εὐαγγελίῳ παραιτούμενοι τὴν κλῆσιν διὰ τὸν ἀγρὸν καὶ τὸν γάμον καὶ τὰ ζεύγη τῶν βοῶν; Διὰ τῆς γυναικὸς ἡ φιληδονία δηλοῦται, διὰ δὲ τοῦ | |
| 5 | ζεύγους τῶν βοῶν ἡ φιλοκτημοσύνη, διὰ δὲ τοῦ ἀγροῦ ἡ γαστριμαργία· περὶ ἃ πᾶς ἄνθρωπος ἀπασχολούμενος τῶν θείων ἐπαγγελιῶν ἐκπίπτει. | |
126 | Τί ἐτυμολογεῖται γαστριμαργία; Οὐδεὶς οὔτε γραμματικῶν οὔτε ῥητόρων ἐμνημόνευσεν. Ἀριστοτέλης δὲ ἐν τῷ Περὶ ζῴων μέμνηται ζῴου μαργοῦ λεγομένου καὶ ὅτι γεννᾶται ἀπὸ σήψεως μεταξὺ τῆς γῆς | |
| 5 | καὶ τοῦ ὕδατος· καὶ ἀφ’ οὗ γεννηθῇ, οὐ παύεται γῆν φαγὸν ἕως ἐκτρυπῆσαν τὴν γῆν εἰς τὴν ἐπιφάνειαν ἔλθῃ· καὶ ἐλθὸν θνῄσκει τρεῖς ἡμέρας, καὶ μετὰ τρεῖς ἡμέρας ἔρχεται νέφος βροχῆς καὶ βρέχει ἐπάνω αὐτοῦ καὶ ἀναζῇ, μηκέτι ἀειφάγον ὄν. Καὶ ἐκ τούτου οἶμαι τοὺς ἀρχαίους φιλοσό‐ | 92 |
| 10 | φους ὁρμηθέντας τοὺς πολυφάγους γαστριμάργους ἀποκα‐ λέσαι. Δύναται δέ τις εὐσεβῶς τοῖς οὖσιν ἐπιβάλλειν εἰδώς, καὶ κατὰ πνευματικὴν θεωρίαν ἐκλαβεῖν τὰ εἰρημένα. Πᾶν γὰρ πάθος ἀπὸ σήψεως γεννᾶσθαι πέφυκεν καὶ ἐπειδὰν γεννηθῇ οὐ παύεται ἐσθίον τὴν ὑποστήσασαν αὐτὸ καρδίαν | |
| 15 | ἕως ἂν διὰ τῆς ἀγωνιστικῆς ἕξεως εἰς φανέρωσιν ἔλθῃ· καὶ ἐλθὸν θνῄσκει ταῖς τρισὶ δυνάμεσι τῆς ψυχῆς, καὶ οὕτως ἡ χάρις τοῦ ἁγίου πνεύματος, ὡς διὰ νέφους τῆς διδασκαλίας ἐπιφανεῖσα, σταλαγμοὺς δίδωσιν γνώσεως καὶ ζωοποιεῖ, οὐ κατὰ τὴν προτέραν ἐμπαθῆ ζωήν, ἀλλὰ κατὰ τὴν | |
| 20 | ἐνάρετον καὶ τῷ θεῷ οἰκείαν. | |
127 | Τίς ἡ παραβολὴ τῶν ἐν τῷ εὐαγγελίῳ μισθωθέντων ἐργατῶν εἰς τὸν ἀμπελῶνα καὶ τίς ἡ δοκοῦσα ἀνισότης; Ἡ τοῦ θεοῦ κρίσις οὐ κατὰ χρόνον καὶ σῶμα γίνεται, διότι καὶ ἡ ψυχή, ἄχρονος καὶ ἀσώματος οὖσα, διὰ τὸ μὴ | |
| 5 | κατὰ χρόνον τὴν αὔξησιν καὶ τὸ πέρας δέχεσθαι, ἀχρόνως καὶ τὰς κινήσεις τῆς διαθέσεως ποιεῖται. Καλὸν δὲ ἐν ὑποδείγματι διασαφῆσαι τὰ λεγόμενα· πολλάκις ἐστίν τις ἑβδομήκοντα χρόνους ἔχων ἐν τῷ μονήρει βίῳ, ἄλλος δὲ | |
| μίαν ἡμέραν· ἐπειδὴ δὲ ὁ τοῦ ἐπαγγέλματος σκοπός ἐστιν | 93 | |
| 10 | ἵνα τῆς πρὸς τὰ ὑλικὰ προσπαθείας καὶ σχέσεως ἀνα‐ σπάσας, τὴν ψυχὴν ὅλην μετενέγκῃ πρὸς θεόν, ὁ οὖν ἑ‐ βδομήκοντα ἔτη ἔχων οὐδόλως περὶ τῆς τοιαύτης ἀπα‐ θείας μεριμνήσας ἐτελεύτησεν, ὁ δὲ μίαν ἡμέραν ἔχων, πᾶσαν αὐτοῦ τὴν πρὸς τὰ ὑλικὰ ἐμπαθῆ διάνοιαν ἀνασπά‐ | |
| 15 | σας, ὅλην τῷ θεῷ ἐνκολπώσας ἐτελειώθη· ἐν τῇ οὖν γινομένῃ κατὰ τὴν κρίσιν διανομῇ, ὁ μὲν ἀξίως τὸν μισθὸν λαμβάνει ὡς εἰς πέρας τὸν σκοπὸν τοῦ ἐπαγγέλματος ἀγαγών, ὁ δὲ κατὰ χάριν καὶ μόνον ὑπὲρ οὗ τὸν τῆς ἀσκήσεως ὑπέμεινεν κόπον. | |
128 | Εἰ ἄρα τῷ Ἰὼβ ἀπαράδεκτος γέγονεν ἡ λύπη ἐν τοῖς συμβεβηκόσιν αὐτῷ; Ἀπαράδεκτον λύπης γεγενῆσθαι λέγομεν τὸν Ἰώβ· ὁ γὰρ ἅπαξ εὐσεβῶς τὴν διάσκεψιν τῶν ὄντων ποιησάμενος καὶ | |
| 5 | βεβαιώσας ἐν ἑαυτῷ τὸ πρὸς τὰ παροδεύοντα μῖσος καὶ τὴν πρὸς τὰ ἀπαρόδευτα ἀγάπην, πῶς παθοῦσιν τοῖς πα‐ ροδικοῖς διὰ τῆς ἐναλλαγῆς τοῦ τρόπου, ὅπερ φυσικῶς πάσχειν εἰώθασιν, λυπεῖσθαι ἠδύνατο; | |
129 | Τί οὖν οὐδεὶς τῶν ἁγίων ἐδέξατο λύπην καὶ πῶς περὶ πολλῶν ἁγίων λέγεται λύπην ἐσχηκέναι, καθὰ καὶ Παῦλος λέγει ὅτι «λύπη μοί ἐστιν ἀδιάλειπτος» καὶ τὰ λοιπά; Ὁ μὲν περὶ τὰ πρακτὰ καταγινόμενος, ἕως ἂν ἡ | |
| 5 | συνείδησις αὐτὸν διὰ τὰς κατὰ μνήμην φαντασίας κεντᾷ πλήττουσα, λυπεῖται πάντως τὴν ἐπαινετὴν λύπην· ὁ δὲ εἰς τὸ τῆς τελειότητος μέτρον ἐφθακώς, καὶ ὑπὲρ ταύτην | |
| γίνεται· ὁ γὰρ διὰ γνώσεως πεφωτισμένος, τὸ νοερὸν τῆς ψυχῆς θεῷ ἀδιαιρέτως ἐξαπλώσας κατὰ τὴν ἴσην τῆς | 94 | |
| 10 | κινήσεως ταυτότητα, καὶ τὴν ἀνεκλάλητον χαρὰν ἐν τῇ διηνεκεῖ τοῦ θείου κάλλους τρυφῇ κτησάμενος, πῶς τὴν ταύτης ἀντικειμένην λύπην δέξηται; Ποτὲ λυπεῖσθαι δὲ λέγονται οἱ ἅγιοι κατὰ μίμησιν τοῦ αὐτῶν δεσπότου· λέγεται γὰρ ἐπὶ θεοῦ καὶ λύπη καὶ χαρὰ | |
| 15 | κατὰ τὴν πρόνοιαν, λύπη μὲν ἐπὶ τῶν ἀπολλυμένων, χαρὰ δὲ ἐπὶ τῶν σῳζομένων. Εἷς οὖν ὁ λόγος τῆς λύπης, πολλοὺς ἐπιδέχεται τρόπους διαθέσεων. Ἡ οὖν λεγομένη ἐπὶ τῶν ἁγίων λύπη ἔλεός ἐστιν καὶ συμπάθεια καὶ χαρᾶς περιουσία, θεοειδοῦς τελειότητος ἔνδον ἀποκειμένης καὶ | |
| 20 | πρὸς τὰ ἐκτὸς προνοητικῶς διαδιδομένης. | |
130 | Εἰ προηγεῖται ἡ θεωρία τῆς πράξεως; Διττὸς ὁ τῆς θεωρίας τρόπος· α μὲν ὁ ὁρίζων τοῖς πρακτοῖς τὰ δέοντα, ὅστις καὶ προηγεῖται τῶν πρακτῶν· ὁ δὲ ἕτερος ὁ τὰ πραττόμενα διανοούμενος, ὅστις καὶ μετεπι‐ | |
| 5 | νοεῖται τῆς πράξεως. | |
131 | Ἐκ τοῦ Ἡσαΐου· ἀμπελῶνα ἐφύτευσα καὶ φραγμὸν αὐτῷ περιέθηκα καὶ τὰ λοιπά. Ἡ τοῦ ἀμπελῶνος φύτευσις τὴν δημιουργίαν σημαίνει, ὁ δὲ φραγμὸς τὸν φυσικὸν νόμον, ἡ δὲ χαράκωσις τὸν | |
| 5 | γραπτόν· οἷς τὴν φύσιν ὁ δημιουργὸς κατησφαλίσατο. Ὅστις οὖν τὴν κατὰ φύσιν σπορὰν τοῦ ἀγαθοῦ γεωργήσει κατὰ προαίρεσιν γνησίως, ἐκεῖνος καρπὸν τῷ φυτευτῇ ἐποίησεν· ὅστις δὲ πρὸς τὸ μὴ ὂν παραλόγως φέρεται, ἐκεῖνος ἀκάνθας ποιεῖ, τουτέστιν τὰ πάθη, καὶ καταπατεῖται | |
| 10 | ὑπὸ τῶν ταῦτα ἐνεργούντων δαιμόνων. | 95 |
132 | Ἐκ τῶν Ἀισμάτων· δεῦρο ἀπὸ Λιβάνου, νύμφη, δεῦρο ἀπὸ Λιβάνου, ἀπὸ μανδρῶν λεόντων, ἀπὸ ὀρέων παρδάλεων. Ὁ θεὸς λόγος πρὸς τὴν νυμφευομένην αὐτῷ δι’ ἀγαθῶν ἔργων λέγει ψυχὴν ἢ καὶ πρὸς τὴν φύσιν ἅπασαν τῆς | |
| 5 | ἀνθρωπότητος ἐξελθεῖν ἀπὸ τῆς εἰδωλολατρείας—τοῦτο γὰρ σημαίνει ὁ Λίβανος—καὶ τῆς κακοεξίας—ὁ περ αἱ μάνδραι τῶν λεόντων σημαίνουσιν· ὁ γὰρ λέων ἀεὶ κατὰ τῶν ὤμων ἐπέρχεται, τουτέστιν τῆς πρακτικῆς—καὶ ἀπὸ ὀρέων παρδάλεων, τουτέστιν ἀπὸ τῆς ἀγνοίας· τὸ γὰρ ζῷον | |
| 10 | τοῦτο φυσικῶς κατὰ τῶν ὀφθαλμῶν τὴν ὁρμὴν ποιεῖται, οἱ δὲ ὀφθαλμοὶ προδήλως εἰς τὴν γνῶσιν λαμβάνονται. | |
133 | Ἐκ τοῦ Ἡσαΐου· ἐπὶ τὰ ὄρη καὶ τοὺς βουνοὺς κριθήσομαι μεθ’ ὑμῶν. Ἐπειδὴ τὴν ζωὴν τῆς ψυχῆς καὶ τοῦ σώματος καὶ τὸν περίγειον τοῦτον τόπον προνοητικῶς εἰσιν πεπιστευμέ‐ | |
| 5 | νοι ἄγγελοι, διακονοῦντες ἡμῖν τοὺς θείους λόγους, ὁμοίως δὲ καὶ οἱ προφῆται διεκόμισαν ἡμῖν διὰ τῶν ἰδίων λόγων τοὺς τρόπους τῆς σωτηρίας, ἐπὶ τούτων οὖν λέγει κριθήσεσθαι μεθ’ ἡμῶν, ὄρη λέγων τοὺς ἀγγέλους, βουνοὺς δὲ τοὺς πατριάρχας καὶ προφήτας. | |
134 | Τί σημαίνει τὸ τοῦ ψαλμοῦ «ὀρφανὸν καὶ χήραν ἀναλήψεται | |
| καὶ ὁδὸν ἁμαρτωλῶν ἀφανιεῖ»; Χήρα ἐστὶν ψυχὴ τὸν φυσικὸν νόμον θνήξασα, ὀρφανὸς δέ ἐστιν ὁ ὑπόκλοπος τρόπος, ὁ χάριν φιλενδειξίας καὶ | 96 | |
| 5 | λημμάτων ἁδροτέρων ἐπιτηδευόμενος, πατέρα μὴ ἔχων τὸν θεόν. Διὰ οὖν τῆς ὑποθετικῆς συμβουλῆς ὁ κύριος τὸν μὲν φυσικὸν νόμον ζωοποιῶν, τὸν δὲ ὑπόκλοπον τρόπον διορθούμενος, ὥστε δι’ αὐτὸ τὸ ἀγαθὸν καὶ μὴ διὰ φθειρο‐ μένην δόξαν γενέσθαι, ἀναλαμβάνει, ἐξαφανίζων τὰς ὁδοὺς | |
| 10 | τῶν ἁμαρτωλῶν, τουτέστιν τὴν προτέραν ἀγωγὴν ἐν ᾗ περιεπάτει. | |
135 | Ἐκ τοῦ Ἰώβ· παρὰ τὸ μὴ ἔχειν σκέπην, πέτραν περιεβάλον‐ το. Τὰ μὴ ἔχοντα σκέπην πρότερον, τουτέστιν πίστιν, ἦσαν τὰ ἔθνη· περιεβάλοντο δὲ πέτραν, τὴν εἰς τὸν κύριον ἡμῶν | |
| 5 | Ἰησοῦν Χριστὸν πίστιν. | |
136 | Εἰ δυνατὸν φυσικὴν ἀπόδειξιν εὑρεθῆναι περὶ τῆς ἁγίας τριάδος; Πάντα τὰ ὄντα ἐν τρισὶν τρόποις εἶναι πεπίστευται, ἐν οὐσίᾳ, ἐν διαφορᾷ, ἐν ζωῇ· καὶ ἐκ μὲν τοῦ τῆς οὐσίας τῶν | |
| 5 | ὄντων λόγου τὸ εἶναί τινα οὐσίαν πιστούμεθα, ὅπερ ἐστὶν ὁ πατήρ· ἐκ δὲ τῆς διαφορᾶς τῶν ὄντων τὴν σοφίαν, τουτέστιν τὸν υἱόν—σοφίας γὰρ τὸ ἀπονεῖμαι ἑκάστῃ φύσει τὴν πρόσφορον ἰδιότητα, καὶ εὐκρινῆ καὶ ἄφυρτα καὶ πρὸς ἑαυτὴν καὶ πρὸς τὰ λοιπὰ διατηρεῖν ἕκαστον τῶν | |
| 10 | γεγονότων—ἐκ δὲ τῆς ζωῆς τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον. Ἀλλ’ ἐπὶ μὲν τοῦ θεοῦ ταῦτα ἐνυπόστατα εἰσὶν καὶ λέγονται, ἐπὶ δὲ | |
| τῶν κτισμάτων συμβεβηκότα. | 97 | |
137 | Ἐκ τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ θεολόγου εἰς τὸ πάντες μὲν εἰσέφερον τὸ κηρυχθὲν αὐτοῖς, οἱ δὲ αὐτεπάγγελτοι ἦσαν καὶ τί σημαίνουσιν τὰ προσαγόμενα; Αὐτεπάγγελτοί εἰσιν οἱ ἐκ τῶν ἐνόντων αὐτοῖς φυσικῶν | |
| 5 | σπερμάτων πρὸς τὸ ἀγαθὸν ἐρχόμενοι, κηρυττόμενοι δὲ οἱ ἐκ διδασκαλίας εἰς τὸ ἀγαθὸν ἐρχόμενοι. Καὶ χρυσὸν μὲν προσφέρει ὁ εὐσεβῶς τὸν περὶ θεολογίας λόγον ποιούμε‐ νος, ἄργυρον δὲ ὁ βίον καθαρὸν καὶ διδασκαλίαν λαμπρὰν καὶ διαφανῆ, λίθους δὲ τιμίους ὁ τὴν πρακτικὴν δυναστείαν | |
| 10 | θείοις λόγοις κοσμῶν, βύσσον δὲ κεκλωσμένην ὁ τὴν ἕξιν τῆς ἀρετῆς ἐν τοῖς ἀκουσίοις πειρασμοῖς ἀτίνακτον διαφυ‐ λάττων καὶ δι’ αὐτῶν ὕδατος τρόπον τοὺς ἐγγινομένους τῇ ψυχῇ ἐκ τῆς ἁμαρτίας λογισμοὺς ἀποπλύνων καὶ ἐξα‐ σπρύνων, κόκκινον δὲ νενησμένην ὁ τῇ περιουσίᾳ τοῦ λόγου | |
| 15 | τὰ ἐφ’ ἡμῖν ἡδονῇ καὶ *** πάθη ἐξαφανίζων διὰ τῆς νεκρώσεως τῶν μελῶν τοῦ σώματος, πορφύραν δὲ ὁ τὴν τῶν ὄντων γνῶσιν ἀκριβῶς καὶ ἀπταίστως ἐγκολπισάμε‐ νος· ἡ γὰρ πορφύρα κατὰ μίαν ἐπιβολὴν εἰς τὴν γνῶσιν λαμβάνεται· ἐκ πολλῶν γὰρ καὶ διαφόρων σύγκειται εἰδῶν, | |
| 20 | καθάπερ καὶ ἡ γνῶσις ἐκ πολλῶν καὶ διαφόρων θεωρη‐ μάτων. Δέρματα δὲ ἠρυθροδανωμένα προσφέρει ὁ τῇ αἰσθήσει παντελῶς νεκρωθείς, τρίχας δὲ ὁ τὴν παντελῆ πρὸς τὰ παρόντα ἀναισθησίαν κτησάμενος. | |
138 | Τί ἐστιν τὸ τοῦ ψαλμοῦ «δουλεύσατε τῷ κυρίῳ ἐν φόβῳ καὶ ἀγαλλιᾶσθε αὐτῷ ἐν τρόμῳ» καὶ πῶς ἐστιν ἐν ταὐτῷ δυνατὸν καὶ τρέμειν καὶ ἀγαλλιᾶσθαι καὶ πῶς πάλιν ἐν τῷ ιη λέγει «ὁ φόβος κυρίου ἁγνός, διαμένων εἰς αἰῶνα αἰῶνος», ὁ | |
| 5 | δὲ Ἰωάννης φησὶν «ἡ ἀγάπη ἔξω βάλλει τὸν φόβον» καὶ εἰ ἔξω | |
| βάλλεται πῶς διαμένει; Διττὸς ὁ φόβος· ὁ μὲν ἐπὶ ἐγκλήμασιν, ὁ δὲ κατ’ ἀξίαν τοῦ ἀγαπωμένου· ἡ οὖν ἀγάπη τὸν ἐπὶ ἐγκλήμασιν φόβον ἀποτίθεται, τὸν δὲ ἐπὶ τῆς ἀξίας τοῦ ἀγαπωμένου συντηρεῖ. | 98 | |
| 10 | Ἀγαλλίασις δέ ἐστιν ἡ ἐπὶ κτήσει τινῶν ἐπίχαρτος διάθε‐ σις, εὐφροσύνη δὲ ἡ ἐπὶ τῶν κτηθέντων ἀπόλαυσις. | |
139 | Τί σημαίνουσιν αἱ τῷ Φαραὼ καθ’ ὕπνον δειχθεῖσαι βόες καὶ οἱ στάχυες; Ἐνταῦθα ὁ Φαραὼ ἐπὶ τῆς φύσεως λαμβάνεται· οἱ δὲ βόες οἱ καλοὶ τὴν πρᾶξιν δηλοῦσιν, οἱ δὲ στάχυες τὴν | |
| 5 | γνῶσιν· ἐν γὰρ τῷ ἑβδοματικῷ τούτῳ χρόνῳ γνῶσις καὶ πρᾶξις ἐνεργοῦνται. Αἱ δὲ ἕτεραι βόες καὶ στάχυες αἱ αἰσχραὶ καὶ ἀνεμόφθοροι δηλοῦσιν τὴν ἄγνοιαν καὶ τὴν κακίαν, αἵτινες ἴσχυσαν καταπιεῖν τήν τε πρακτικὴν τῶν βοῶν ἀκμαιότητα τήν τε γνῶσιν τὴν διὰ τῶν καλῶν | |
| 10 | σταχύων δηλουμένην. Ἀλλ’ ὁ κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς ὁ Χριστὸς ὁ ἀληθινὸς Ἰωσὴφ ὁ μόνος καὶ προγνώστης καὶ διορθωτὴς τῆς τοιαύτης λιμοῦ, λαμβάνων πίστιν ὥσπερ χρυσὸν καὶ λαμπρὸν βίον ὥσπερ ἀργύριον καὶ ἠθικὴν φιλοσοφίαν ὥσπερ πρόβατα καὶ τὸ εὔδρομον καὶ πρόθυμον | |
| 15 | τοῦ κατὰ θεὸν βίου ὥσπερ ἵππους, παρέχει τὸν σῖτον, τουτέστιν τὴν ἀληθῆ γνῶσιν. | |
140 | Τί ἐστιν ὁ ἐν τῷ εὐαγγελίῳ κριτὴς τῆς ἀδικίας καὶ τίς ἡ | |
| χήρα γυνή; Κριτὴν ἀδικίας λέγει τὸν φυσικὸν νόμον, ἐκ τῆς παραβά‐ σεως πωρωθέντα καὶ μήτε θεὸν μήτε ἄνθρωπον ἐντρεπόμε‐ | 99 | |
| 5 | νον, χήραν δὲ τὴν χηρεύουσαν ἀγαθῶν ἔργων ψυχήν. Αὕτη γὰρ εἰ εἰς μετάμελον ἔλθοι, ἐκβιάζεται τὸν φυσικὸν νόμον διοχλοῦσα διὰ τῆς ἀσκήσεως καὶ ἐγκρατείας ἀποσχέσθαι τῶν παρὰ φύσιν. Καὶ ἐάν, φησίν, ὁ νοῦς διὰ τῆς ἐσπουδα‐ σμένης καὶ φιλοπόνου προσεδρείας ἰσχύσῃ ἀνύσαι καὶ τὰ | |
| 10 | ὑπὲρ φύσιν, πόσῳ μᾶλλον, φησίν, ὁ θεὸς εἰσακούσεται τῶν διὰ προσευχῆς ἐκτενοῦς καὶ ἀναιδοῦς προσεδρείας βοών‐ των πρὸς αὐτόν; | |
141 | Τίς ἡ κεφαλὶς ἡ ἐπιδοθεῖσα Ἰεζεκιὴλ τῷ προφήτῃ ἐν ᾗ ἐγέγραπτο θρῆνος καὶ μέλος καὶ οὐαί, καὶ πῶς ἐγλυκάνθη ἐν τῷ στόματι αὐτοῦ; Ἡ κεφαλίς ἐστιν ὁ θεῖος λόγος· ἐγγέγραπται δὲ ἐν αὐτῷ | |
| 5 | θρῆνος, τουτέστιν αἱ ἀπειλαὶ τῶν κολάσεων, μέλος αἱ τῶν ἀγαθῶν ἐπαγγελίαι, οὐαὶ δὲ καθότι οἱ μήτε τῷ φόβῳ τῶν κολάσεων μήτε τῇ προτροπῇ τῶν ἐπαγγελιῶν σωφρονιζό‐ μενοι καὶ βελτίους γινόμενοι τὸ οὐαὶ τῆς αἰωνίου κολάσεως πάντως ἐκδέξονται. Τὸ δὲ γλυκανθῆναι ἐν τῷ στόματι τοῦ | |
| 10 | προφήτου τὴν κεφαλίδα τοῦτο δηλοῖ, ὅτι ὁ ἀεὶ μελετῶν τὰ προειρημένα καὶ προσέχων τοῖς ἀπειλουμένοις τε καὶ | |
| ἐπηγγελμένοις τῇ ἐλπίδι γλυκαίνεται. | 100 | |
142 | Τίνος χάριν μετὰ δέκα ἡμέρας τῆς ἀναλήψεως τοῦ κυρίου τὸ πνεῦμα κατῆλθεν; Φασί τινες τῶν τὰ θεῖα πεπαιδευμένων, ὅτι ἐπειδὴ ἐννέα τάξεις κατὰ τὸν Διονύσιον τὸν Ἀρεοπαγίτην αἱ ἀγγελικαὶ | |
| 5 | δυνάμεις εἰσίν, ἀνιὼν κατὰ τὸ ἀνθρώπινον ὁ κύριος—κατὰ γὰρ τὸ θεῖον πάντα πληροῖ—ἑκάστῳ τάγματι μίαν ἡμέραν ἀπένειμεν ἀπὸ τῆς ἐσχάτης ἕως τῆς τελευταίας· ἐδέοντο γὰρ καὶ αὗται τῆς τοῦ κυρίου πρὸς αὐτὰς ἐπιδημίας· ἐν αὐτῷ γάρ, κατὰ τὸν Ἀπόστολον, ἀνεκεφαλαιώθη οὐ μόνον τὰ | |
| 10 | ἐπὶ γῆς, ἀλλὰ καὶ τὰ ἐν οὐρανῷ. Καὶ μετὰ τοῦτο ἐνεφανίσθη τῷ θεῷ καὶ πατρὶ καὶ οὕτως τὸ πνεῦμα κάτεισιν. Ἔστιν δὲ θεωρῆσαι τὸ προκείμενον καὶ κατ’ ἄλλον θεω‐ ρίας τρόπον· ἐπειδὴ γὰρ ὁ τοῦ θεοῦ λόγος ἐν ταῖς αὐτοῦ δέκα ἐντολαῖς ἐγκέκρυπται, σωματοῦται δὲ ἐν ἡμῖν συγκα‐ | |
| 15 | ταβαίνων ἡμῖν διὰ τῆς πράξεως, αὖθίς τε ἀνάγει ἡμᾶς διὰ τῆς γνώσεως ὑψῶν ἡμᾶς, μέχρις οὗ ἔλθωμεν εἰς τὴν πάντων ὑψηλοτέραν τῶν ἐντολῶν, τὴν λέγουσαν «κύριος ὁ θεός σου, κύριος εἷς ἐστιν»· ὅτε γὰρ ἐκ πάντων ἀφεθείς, μᾶλλον δὲ πάντα ἀφεὶς ὁ ἡμέτερος νοῦς εἰς αὐτὸν τὸν | |
| 20 | θεὸν καταλήξει, τότε τὰς πυρίνας γλώσσας δέχεται, θεὸς | |
| κατὰ χάριν γινόμενος. | 101 | |
143 | Τί δήποτε λέγοντος τοῦ Λουκᾶ ἐν ταῖς Πράξεσιν περὶ τοῦ Παύλου ὅτι ἔσπευδεν, εἰ δυνατὸν ἦν αὐτῷ, ποιῆσαι τὴν ἡμέραν τῆς Πεντηκοστῆς εἰς Ἱεροσόλυμα, φαίνεται γονυκλι‐ σίαν ποιήσας, ὃ τοῖς κανόσιν ἀπηγόρευται; | |
| 5 | Οὐ περὶ αὐτῆς τῆς Πεντηκοστῆς ἐν ᾗ τὸ πνεῦμα κατῆλθεν λέγει, ἀλλ’ ἐπειδὴ αἱ πεντήκοντα ἡμέραι ἡμέρα λέγεται τῆς Πεντηκοστῆς, ἔσπευδεν ὁ Παῦλος τὴν ἀπὸ τῆς πασχαλίας πρώτην ἡμέραν ποιῆσαι εἰς Ἱεροσόλυμα, ὡς δῆλόν ἐστιν ὅτι ἐν ταῖς νηστείαις ἔκλινεν γόνυ. | |
144 | Τί δήποτε ὁ ἀπόστολος Παῦλος Ῥωμαῖον ἑαυτὸν ἀποκα‐ λεῖ καὶ πρὸς τὸν χιλίαρχον διαλεγόμενος ἔφη ὅτι «ἐγὼ δὲ καὶ γεγέννημαι»; Οἱ κατὰ πᾶσαν χώραν, ὡς δή τι μέγα τὸ Ῥωμαῖοι | |
| 5 | καλεῖσθαι νομίζοντες, παρέχοντες δόσεις ἀπεγράφοντο Ῥω‐ μαῖοι καὶ ἔτρεχεν εἰς τὸ γένος τὸ ὄνομα· ἐπειδὴ οὖν καὶ οἱ γονεῖς τοῦ ἀποστόλου ὄντες ἐν Ταρσῷ ἀπεγράφησαν εἰς τὸ καλεῖσθαι Ῥωμαῖοι, εἰκότως ὁ ἀπόστολος ὡς ἐξ αὐτῶν | |
| γεννηθεὶς λέγει ὅτι «ἐγὼ δὲ καὶ γεγέννημαι». | 102 | |
145 | Ἐκ τοῦ Ἀμὼς τοῦ προφήτου· καὶ συναθροισθήσονται πόλεις δύο ἢ τρεῖς εἰς μίαν πόλιν τοῦ πιεῖν ὕδωρ καὶ οὐ μὴ ἐμπλησθῶσιν. Τί δηλοῦσιν αἱ πόλεις; Πόλεις ἐνταῦθα τὰς ψυχὰς ὑποληπτέον διὰ τὸ ὥσπερ | |
| 5 | οἰκίαις συγκεῖσθαι καὶ δεκτικὰς εἶναι τῶν ἀρετῶν· δύο δὲ πόλεις τὰς διὰ πράξεως καὶ θεωρίας πεπολισμένας ψυχάς· τρεῖς δὲ τὰς διὰ τῆς ἀνενδυάστου πίστεως τὴν θεολογίαν κατορθούσας. Ἐπεὶ οὖν ὁ προφήτης ἐν εἴδει κατάρας τοῦτο ἔθηκεν, σημαίνει ὅτι ἡνίκα γένηται λιμός, οὐκ ἄρτου καὶ | |
| 10 | ὕδατος ἀλλὰ λιμὸς τοῦ ἀκοῦσαι λόγον κυρίου, κἂν εἰς τὸ μέτρον φθάσωσιν τῶν εἰρημένων ἀρετῶν αἱ τοιαῦται ψυχαί, ἀμελήσωσιν δέ, δοκοῦσιν μὲν ζητεῖν γνῶσιν, ἐπειδὴ δὲ τὴν πρᾶξιν οὐ μετέρχονται, ἀποτυγχάνουσιν· κἂν εἰ συνάγεσθαι δοκοῦσιν εἰς μίαν πόλιν, τουτέστιν εἰς τὸν διδάσκαλον, | |
| 15 | οὐκ ἐμπιπλῶνται γνώσεως· οὐδὲ γὰρ αὐτῷ δίδοται τῆς διδασκαλίας ἡ χάρις, τοῦ δύνασθαι ποτίσαι τοὺς ἐνδε‐ εῖς τὴν θείαν γνῶσιν. | |
146 | Ἐκ τοῦ αὐτοῦ· πόλις ἐξ ἧς ἐξεπορεύοντο χίλιοι, ὑπολειφθή‐ σονται ἑκατόν, καὶ ἐξ ἧς ἐξεπορεύοντο ἑκατόν, ὑπολειφθήσονται δέκα. Ἐπειδὴ ὁ πᾶς ἀριθμὸς εἰς τέσσαρας δεκάδας ἐμπεριέχε‐ | |
| 5 | ται—οἷον, ἡ πρώτη ἀπὸ τῆς μονάδος δεκάς, εἶτα πάλιν αὐτὴ τῆς ἑκατοντάδος ἐστὶν μονάς, εἶτα ἑκατοντὰς μονάς ἐστιν τῆς χιλιάδος, πάλιν ἡ χιλιὰς μονάς ἐστιν τῆς μυριάδος—ἐπεὶ οὖν καὶ ὁ τῆς ἀρετῆς ἀριθμὸς κατὰ πρόσβασιν πληθύνεται καὶ τὴν προσθήκην λαμβάνει, τοῦτο | |
| 10 | οἶμαι δηλοῦσθαι διὰ τῶν ἀριθμῶν, ὅτι τὰς δέκα ἐντολὰς οὕτως κατορθώσας ὥστε ἑκάστην ἐντολὴν ἐνπεριέχεσθαι | |
| ταῖς λοιπαῖς, οὗτος δεκαπλασιάσας ταύτας ἦλθεν εἰς τὴν ἑκατοντάδα καὶ κατὰ τὴν Σάρραν τὸ ρ προσθήκην ἐδέξατο. Ὅστις δὲ καὶ τὴν ἐπὶ τούτοις γνῶσιν κατώρθωσεν δεκα‐ | 103 | |
| 15 | πλασιάσας τὰ ἑκατὸν ἦλθεν εἰς τὴν χιλιάδα. Ἐπειδὴ δὲ καὶ τοῦτο τῷ προφήτῃ ἐν εἴδει κατάρας εἴρηται, τοῦτο δηλοῖ ὅτι διὰ τῆς ἀμελείας ὁ εἰς τὸ μέτρον τῆς κατὰ τὴν ἀρετὴν χιλιάδος ἐλθὼν ὑφίεται καὶ εἰς τὴν ἑκατοντάδα ἔρχεται· ὡσαύτως καὶ ὁ ἀπὸ τῆς κατὰ τὴν πρᾶξιν ἑκατοντάδος εἰς | |
| 20 | μόνην τὴν κατὰ τὸ ἦθος τῶν ἐντολῶν παρατήρησιν ἔρχεται ἢ καὶ Ἰουδαϊκῶς ταύτας ἐπιτελεῖ. | |
147 | Ἐκ τοῦ αὐτοῦ· οὐαὶ οἱ ἐπιθυμοῦντες τὴν ἡμέραν κυρίου, καὶ αὕτη ἐστὶν σκότος καὶ οὐ φῶς, ὃν τρόπον ὅτ’ ἂν φύγῃ ἄνθρωπος ἐκ προσώπου τοῦ λέοντος καὶ ἐμπέσῃ αὐτῷ ἄρκος καὶ εἰσπηδήσῃ εἰς τὸν οἶκον αὐτοῦ καὶ ἀπερείσηται τὰς χεῖρας | |
| 5 | αὐτοῦ εἰς τὸν τοῖχον καὶ δάκῃ αὐτὸν ὄφις. Ἡμέρα κυρίου ἐστὶν ὁ φωτισμὸς καὶ ἡ γνῶσις τοῦ κυ‐ ρίου· ὅστις οὖν ἐπιθυμεῖ ἐπιλαβέσθαι γνώσεως θεοῦ ἄνευ πράξεως, οὗτος εἰκότως ταλανίζεται· ὑπὸ γὰρ τῶν παθῶν διοχλούμενος, θυμοῦ τε καὶ ἐπιθυμίας, φεύγειν τὸ δακεῖν | |
| 10 | ζητῶν ἐκ τοῦ λέοντος, τουτέστιν τοῦ θυμοῦ, ἐμπίπτει εἰς τὴν ἄρκον τῆς ἐπιθυμίας· εἶτα ἐκ τούτων στενοχωρούμενος ἐμπηδᾷ εἰς τὸν οἶκον καὶ τὰς χεῖρας εἰς τὸν τοῖχον ἀπερείδεται καὶ δάκνει αὐτὸν ὄφις· οἶκός ἐστιν ἡ ψυχή, τεῖχος δὲ τὸ σῶμα· ἐπειδὰν οὖν τὰς πρακτικὰς τῆς ψυ‐ | |
| 15 | χῆς δυνάμεις τῇ ἀπολαύσει τοῦ σώματος ἀπερείσηται, ἐξέρ‐ χεται ἡ ἡδονή—αὐτὴ γὰρ ὁ ὄφις—καὶ δάκνει αὐτόν· δι’ ἑκάστης γὰρ τοῦ σώματος αἰσθήσεως ὥσπερ δι’ ὀπῆς ἕρ‐ πουσα ἡ ἡδονὴ δάκνει τὴν ἀθλίαν ψυχήν. Τῷ οὖν οὕτως ἀσθενοῦντι τοὺς τῆς ψυχῆς ὀφθαλμοὺς ὁ τῆς γνώσεως ἥλι‐ | |
| 20 | ος σκότος ἐστὶν καὶ τύφλωσις. | 104 |
148 | Ἐκ τοῦ Ψαλτηρίου· τὰ λόγια κυρίου λόγια ἁγνά, ἀργύριον πεπυρωμένον, δοκίμιον τῇ γῇ, κεκαθαρισμένον ἑπταπλασίως. Ὡς ἁγνίζοντα ἡμᾶς ἀπὸ πάσης κηλίδος ἁμαρτιῶν εἴρην‐ ται ἁγνά· ἀργύριον δὲ πεπυρωμένον διὰ τὸ διαφανὲς αὐτῶν | |
| 5 | καὶ φωτιστικὸν ὡς ἐν ἀργύρῳ· καὶ διὰ τὸ θεῖον αὐτῶν καὶ δοκιμαστικὸν τῶν ἡμετέρων καρδιῶν· γῆ γὰρ ἡ καρδία ἐν τῷ εὐαγγελίῳ εἴρηται· κεκαθαρμένον δὲ ἑπταπλασίως ὅτ’ ἂν ἑκάστην ἐντολὴν ἑπταπλασίως καθαίρομεν. Καλὸν δὲ ἐπὶ μιᾶς ἐντολῆς σαφηνισθῆναι τὸ λεγόμενον· διαγορεύει ὁ | |
| 10 | νόμος τὸ οὐ φονεύσῃς· ὅστις οὖν ταύτην τὴν ἐντολὴν θέλει ἑπταπλασίως καθᾶραι, οὐ μόνον τοῦ διὰ χειρὸς φόνου ἀπέχεται, ἀλλὰ κἂν ἴδῃ πεινῶντα τρέφει, κἂν ἴδῃ διψῶντα ποτίζει, κἂν ἴδῃ γυμνὸν περιβάλλει, κἂν ἴδῃ ξένον συνάγει, κἂν ἴδῃ νοσοῦντα οὐ παρορᾷ, κἂν ἐν φυλακῇ ἴδῃ τρέχει | |
| 15 | πρὸς αὐτόν· καὶ ἁπλῶς ὁ ἑνὸς τούτων ἀμελήσας κατὰ τοῦτον φόνον εἰργάσατο· ἔασεν γὰρ ὅσον τὸ ἐπ’ αὐτῷ ἀποθανεῖν, δυνάμενος ἀνακτήσασθαι τὸν δεόμενον αὐτοῦ. Συνάπτων οὖν τις τὰς ἀπηριθμημένας ἓξ τοῦ κυρίου ἐντολὰς τῆς νομικῆς οὐ φονεύσῃς ἐντολῆς, καθαίρει τὸ | |
| 20 | λόγιον κυρίου ἑπταπλασίως· τοῦτο δὲ καὶ ἐπὶ ἑκάστης ἐντολῆς δυνατὸν ἐφαρμόζειν. | |
149 | Ἐκ τῶν Παροιμιῶν· σπάνιον εἰσάγαγε σὸν πόδα πρὸς τὸν σεαυτοῦ φίλον, μήποτε πλησθείς σου μισήσῃ σε. | |
| Φίλον ἐνταῦθα τὸ σῶμα ἡμῶν λέγει διὰ τὴν πρὸς αὐτὸ φυσικὴν ἕνωσίν τε καὶ στοργήν. Παραινεῖ οὖν ὁ λόγος τὴν | 105 | |
| 5 | περὶ τὸ σῶμα πρόνοιαν μὴ πεφροντισμένην ποιεῖσθαι, ἀλλὰ μόνῳ τῷ τῆς ψυχῆς ἴχνει τὴν αὐτοῦ πρόνοιαν ποιεῖσθαι, καὶ τοῦτο δὲ σπανίως, μήποτε τὴν ἀνάπαυσιν αὐτοῦ περὶ πολλοῦ ποιουμένου σου, τὰ τῶν ἐχθρῶν καὶ μισούντων ἐν σοὶ ἐνδείξηται. | |
150 | Τί σημαίνει τὸ ἀπὸ τοῦ πατριάρχου Ἰακὼβ λεγόμενον τὸ ἐγὼ ἀπετίννυον κλέμματα ἡμέρας καὶ κλέμματα νυκτός; Κλέμματα ἡμέρας νόησον τὰ διὰ τῶν ἔξωθεν αἰσθήσεων συμβαίνοντα ἡμῖν ἀπὸ τοῦ πονηροῦ ἡττήματα, ὑπὲρ ὧν ὁ | |
| 5 | πατριάρχης ἀπετίννυεν τοὺς τῆς ἀσκήσεως πόνους. Κλέμ‐ ματα δὲ νυκτός εἰσιν ἅπερ διὰ τῶν ἔνδον λογισμῶν συλᾷ ἡμᾶς ὁ ἐχθρός, ὑπὲρ ὧν χρὴ ἡμᾶς κατὰ τὸν πατριάρχην ἀποτιννύειν πόνους καὶ ἀγρυπνίας καὶ τὰ λοιπὰ τῆς ἀσκήσεως εἴδη. | |
151 | Τί σημαίνει ἡ κατὰ τὸν νόμον περὶ τῆς ἀγνοίας τοῦ φόνου νευροκοπουμένη ἐν τῇ φάραγγι δάμαλις; Σημαίνει διὰ τούτων τὸ πνευματικὸν βούλημα τῆς γραφῆς ὅτι οὐ μόνον περὶ τῶν προδήλων ἁμαρτημάτων | |
| 5 | χρὴ δεδοικέναι ὡς μέλλοντας ὑπὲρ αὐτῶν διδόναι δίκην, ἀλλὰ καὶ ὑπὲρ τῶν ἀγνώστως ἡμῖν πραττομένων δεδοικό‐ τας, ἀεὶ τὴν δάμαλιν, τουτέστιν τὴν σάρκα ἡμῶν, νευροκο‐ | |
| πεῖν ἐν τῇ φάραγγι τῆς ἐγκρατείας καὶ τῆς ἀσκήσεως. Διὰ τοῦτο δὲ τὴν δάμαλιν ζῶσαν κατελίμπανον, ἵνα καὶ ἡμεῖς | 106 | |
| 10 | μάθωμεν μὴ τὸ σῶμα ἀποκτέννειν, ἀλλὰ τὰς ἐπανισταμένας ἡδονὰς νευροκοπεῖν καὶ δαμάζειν. | |
152 | Τί σημαίνουσιν Ναδὰβ καὶ Ἀβιοὺδ οἱ προσενέγκαντες πῦρ ἀλλότριον καὶ διὰ τοῦτο κατακαέντες; Οἱ ἀεὶ τῷ θεῷ ἱερατεύοντες, καὶ προσάγοντες ἑαυτοὺς τῷ θεῷ θυσίαν ζῶσαν, καὶ τὴν ζέσιν τοῦ ἁγίου πνεύματος | |
| 5 | ἔχοντες ἐν ἑαυτοῖς κατὰ τὸν Κλεόπαν, τὸ ἴδιον πῦρ τῷ θεῷ προσάγουσιν· ὅτ’ ἂν δὲ ῥαθυμήσαντες ἔξω ταύτης τῆς καταστάσεως γένωνται καὶ τὴν ἔξαψιν τῶν παθῶν ἐν ἑαυτοῖς συναγάγωσιν, τότε τὸ ἀλλότριον πῦρ ἐπεισήγαγον καὶ κατακαίονται τὴν συνείδησιν τῷ πυρὶ τῶν ἐλέγχων. | |
153 | Τίνος χάριν ἡ σεμίδαλις ταῖς νομικαῖς θυσίαις ἀεὶ συμπαραλαμβάνεται καὶ ποτὲ μὲν ἐλαίῳ πεφυραμένη, ποτὲ δὲ εἰς κλίβανον, ποτὲ δὲ εἰς τήγανον; Τὴν σεμίδαλιν ἐπὶ τοῦ λόγου ληπτέον ὡς λογικῶν οὖσαν | |
| 5 | τροφήν· καὶ ὅτε μὲν ἐλαίῳ πεφυραμένη, τὸν λόγον δηλοῖ μετὰ τοῦ φωτισμοῦ τῆς γνώσεως· ὅτ’ ἂν δὲ εἰς τήγανον, δηλοῖ τὸν λόγον δεδοκιμασμένον καὶ συνεστῶτα ἐκ τῶν ἔνδοθεν προσπιπτόντων ἡμῖν ἡδονικῶν πειρασμῶν· ὅτ’ ἂν δὲ εἰς κλίβανον, δηλοῖ τὸν λόγον στερρὸν ὄντα διὰ τῆς ἐν | |
| 10 | ὑπομονῇ δοκιμασίας τῶν ἔξωθεν ἡμῖν προσπιπτόντων πει‐ | |
| ρασμῶν. | 107 | |
154 | Διατί ἐν τῷ ἑβδόμῳ μηνὶ εἰς τὴν πεντεκαιδεκάτην ἡμέραν ἑπτὰ ἡμέρας ἑορταζόντων τῶν κατὰ τὸν νόμον, προσῆγον εἰς τὴν πρώτην ἡμέραν ιδ μόσχους καὶ ἑκάστης ἡμέρας ὑφαίρουσαν τὸν ἕνα μόσχον ἕως οὗ ἦλθον εἰς τοὺς | |
| 5 | ἑπτά; Ἐπειδὴ κατὰ τὸν λόγον τοῦ κυρίου στραφῆναι δεῖ καὶ γενέσθαι ὡς τὰ παιδία, τὸ δὲ παιδίον ἐστέρηται πάντη τῆς ἐμπαθοῦς κινήσεως, ἡνίκα δὲ γένηται δεκατεσσάρων ἐτῶν εὐθέως ἡ ἐμπαθὴς κίνησις ἄρχεται ἐν αὐτῷ διεγείρεσθαι, | |
| 10 | τοῦτο οὖν, ὡς οἶμαι, τὸ μυστικὸν τοῦ νόμου παραδηλοῖ, ὅτι χρὴ καὶ τῆς φυσικῆς κινήσεως τὴν μείωσιν τῷ θεῷ ἱερουργεῖν, μέχρις ἂν εἰς τὴν τελείαν ἔλθωμεν ἀπάθειαν. | |
155 | Τί σημαίνουσιν οἱ σν ἄνδρες οἵτινες ἐπεσυνεστήσαντο Μωυσῇ καὶ προσφέροντες τὸ θυμίαμα, ἐξῆλθεν πῦρ παρὰ κυρίου καὶ κατέφαγεν αὐτοὺς καὶ προσέταξεν κύριος τῷ Ἐλεάζαρ ἀνελέσθαι τὰ πυρεῖα αὐτῶν καὶ ποιῆσαι αὐτὰ λεπίδας | |
| 5 | ἐλατὰς καὶ προσαρτῆσαι τῷ θυσιαστηρίῳ; Ὁ πεντήκοντα ἀριθμὸς ἐπὶ τῶν θείων ἀεὶ λαμβάνεται ὡς ὑπερβατικὸς τῶν ὑπὸ χρόνον· ὁ δὲ τῶν διακοσίων ἀριθμὸς ἐπὶ τῶν αἰσθητῶν καὶ αἰσθήσεων διὰ τὴν τοῦ τέσσαρα πρὸς τὸν πέντε ἀριθμὸν σύνθεσιν. Ὅσοι οὖν τὰ αἰσθητὰ | |
| 10 | αἰσθητῶς λαμβάνουσιν καὶ τὰς θείας ἀρετὰς διὰ τὰ αἰσθητὰ μετέρχονται, οὗτοι ἐπισυνίστανται τῷ θείῳ νόμῳ καὶ τῷ πυρὶ τῶν ἐλέγχων τὴν συνείδησιν αὐτῶν κατακαίονται. Καὶ τότε ὁ ἱερατικὸς τῆς διδασκαλίας λόγος τὰ πυρεῖα αὐτῶν λαμβάνει, τουτέστιν τὸν νοῦν ἐν ᾧ τὸν οὐ κατ’ ἐπί‐ | |
| 15 | γνωσιν ζῆλον τῷ θεῷ ἐνόμιζον προσάγειν, καὶ διὰ τῆς | |
| διδασκαλίας τὸ ἐπικείμενον αὐτῷ πάχος ἐλαύνει καὶ λεπτύ‐ νει καὶ τῷ θυσιαστηρίῳ, τουτέστιν τῇ θείᾳ γνώσει, προσά‐ γει. | 108 | |
156 | Τίνος χάριν ἄλλαγμα κυνὸς καὶ μίσθωμα πόρνης ἀπαγο‐ ρεύει ὁ νόμος; Σημαίνει διὰ τούτων ὅτι δεῖ τῷ θεῷ τὰς ἀρετὰς προσά‐ γειν θυμοῦ καὶ ἐπιθυμίας ἀνεπιμίκτους, θυμὸν λέγων τὸν | |
| 5 | κύνα, πόρνην δὲ τὴν ἐπιθυμίαν. | |
157 | Ἐπειδὴ προδήλως ὁ κα ψαλμὸς εἰς τὸν κύριον ἀναφέρε‐ ται, πῶς νοήσωμεν τὸ ἐγὼ δέ εἰμι σκώληξ καὶ οὐκ ἄν‐ θρωπος; Ὁ κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς ὁ Χριστὸς διὰ τὴν ἄφατον | |
| 5 | αὐτοῦ περὶ ἡμᾶς φιλανθρωπίαν ἐγένετο καὶ ἐκλήθη σκώληξ· ὡς γὰρ ὁ σκώληξ ἄνευ συνουσίας τίκτεται, οὕτως καὶ ὁ κύριος ἐκτὸς σπορᾶς συνελήμφθη. Ἀλλὰ καὶ ὡς σκώληξ δέλεαρ γέγονεν τῷ διαβόλῳ· περιχανὼν γὰρ ὡς σκώληκι τῇ σαρκί, τῇ θεότητι περιεπάρη. Ἀλλὰ καὶ τοῖς ἐχθροῖς | |
| 10 | ἐστιν σκώληξ· τῇ γὰρ σοφίᾳ ὁ σοφὸς εὐθὺς εὑρίσκεται, τῷ | |
| δὲ ἄφρονι σκολιός. Ἀλλὰ καὶ ἐν ἡμῖν γίνεται σκώληξ ἡνίκα ἁμαρτάνομεν, τὴν συνείδησιν ἡμῶν διελέγχων καὶ κατατρώ‐ γων. | 109 | |
158 | Τί ἐστιν τὸ ἐν τῇ Γενέσει γεγραμμένον τὸ καὶ ἔταξεν τὰ χερουβὶμ καὶ τὴν φλογίνη〈ν〉 ῥομφαίαν τὴν στρεφομένην, φυλάσ‐ σειν τὴν ὁδὸν τοῦ ξύλου τῆς ζωῆς; Ὥσπερ τὸ ξύλον τὸ αἰσθητὸν τροφὴ γίνεται τῆς σαρκός, | |
| 5 | οὕτως καὶ τὸ ξύλον τῆς ζωῆς, ὅπερ ἐστὶν ὁ κύριος, τροφὴ καὶ ζωὴ γίνεται τῶν ἡμετέρων ψυχῶν. Ὁδὸς δὲ ἡ ἀπάγουσα πρὸς αὐτόν ἐστιν αἱ ἀρεταί· φυλάττεται δὲ αὐτὴ ὑπὸ τῶν χερουβὶμ καὶ τῆς φλογίνης ῥομφαίας· χερουβὶμ δὲ ἑρμηνεύεται πλῆθος γνώσεως· διὰ δὲ τῆς γνώσεως ὁ | |
| 10 | πόθος ἡμῖν ὁ πρὸς τὸν θεὸν ἐνγίνεται, διὰ δὲ τῆς φλογίνης ῥομφαίας, τουτέστιν τῆς διακρίσεως τῆς τῶν μοχθηρῶν ἀναλωτικῆς, ὁ φόβος ἡμῖν προσγίνεται· ἄρα οὖν φόβος καὶ πόθος ἐστὶν ὁ φυλάσσων τὴν ὁδὸν τοῦ ξύλου τῆς ζωῆς. Στρέφεσθαι δὲ λέγεται ἡ ῥομφαία· ὅτ’ ἂν γὰρ | |
| 15 | ἁμαρτάνομεν διὰ τῆς συνειδήσεως ἡμῶν διελέγχουσα κατὰ πρόσωπον ὑπαντᾷ, ὅτε δὲ μετανοῶμεν δίδωσι πάροδον. | |
159 | Ἐκ τοῦ Ἀποστόλου· Ὅστις ἐποικοδομεῖ ἐπὶ τὸν θεμέλιον | |
| τοῦτον χρυσὸν ἢ ἄργυρον, λίθους τιμίους, ξύλα, χόρτον, καλάμην, τὸ πῦρ αὐτὰ δοκιμάσει. Εἴ τινος οὖν τὸ ἔργον μενεῖ ὃ ἐποικοδόμησεν, μισθὸν λήμψεται· εἴ τινος δὲ τὸ ἔργον | 110 | |
| 5 | κατακαήσεται, ζημιωθήσεται, αὐτὸς δὲ σωθήσεται, οὕτως δὲ ὡς διὰ πυρός. Θεμέλιός ἐστιν ἡ τοῦ Χριστοῦ πίστις. Ἐποικοδομεῖ δέ τις ἐν αὐτῇ ὡς χρυσὸν μὲν τὴν θεολογικὴν μυσταγωγίαν, ὡς ἄργυρον δὲ τὸν διαφανῆ βίον, λίθους δὲ τιμίους τοὺς | |
| 10 | εὐσεβεῖς λογισμούς, ξύλα δὲ τὴν περὶ τὰ αἰσθητὰ προσπά‐ θειαν, χόρτον δὲ ὁ τὴν ἀλογίαν τρεφόμενος, καλάμην δὲ ὁ τὴν φθορὰν ἐργαζόμενος. Καὶ ἐπὶ μὲν τῶν ἐχόντων τὰς ἀγαθὰς πράξεις ἡ τῆς γνώσεως ἡμέρα δηλοῖ ὅτι ἐν πυρί, τουτέστιν ἐν τῷ πνεύματι, γέγονεν ἡ τούτων ἀποκάλυ‐ | |
| 15 | ψις. Ἐν δὲ τοῖς ἁμαρτάνουσιν τὰ ἔργα κατακαίονται, τῆς διαγνώσεως δικαιούσης τὴν συνείδησιν καὶ μειούσης τὰς ἁμαρτίας διὰ τῆς μετανοίας καὶ σῳζούσης τὸν ἄνθρωπον, ζημιούσης δὲ τοῦ προλαβόντος χρόνου τὴν ἀργίαν τῶν ἀρετῶν. Ἀλλὰ καὶ ἐν τῷ μέλλοντι αἰῶνι τὰ ἔργα τῆς | |
| 20 | ἁμαρτίας εἰς ἀνυπαρξίαν χωροῦσιν, τῆς φύσεως τὰς ἰδίας δυνάμεις σώας ἀπολαμβανούσης διὰ τοῦ πυρὸς τῆς κρί‐ σεως. | |
160 | Τί ἐστιν ὅπερ ὁ Δαυῒδ ψάλλει λέγων «δὸς τὸ κράτος σου | |
| τῷ παιδί σου, καὶ σῶσον τὸν υἱὸν τῆς παιδίσκης σου»; Ἐπειδὴ κατὰ φύσιν δοῦλοί ἐσμεν τοῦ θεοῦ, τῆς δὲ παιδίσκης αὐτοῦ τῆς σοφίας υἱοί, δοθῆναι ἡμῖν εὔχεται | 111 | |
| 5 | πρῶτον τὸ κράτος, τουτέστιν τὴν κατὰ τῶν παθῶν δυνα‐ στείαν, καὶ τότε διὰ τοῦτο ἡ σωτηρία ἡμῖν περιγίνεται. | |
161 | Ἐπειδὴ ἐν ταῖς Βασιλείαις γέγραπται ὅτι ὁ θεὸς ἐπέσεισεν τὸν Δαυῒδ ἀριθμῆσαι τὸν λαόν, ἐν δὲ ταῖς Παραλειπομέναις τὸν διάβολον λέγει, πῶς οὖν δειχθήσεται ἡ θεία γραφὴ ἑαυτῇ συμφωνοῦσα; | |
| 5 | Ἐπειδὴ ὁ Ἀπόστολος θεὸν τοῦ αἰῶνος τούτου λέγει τὸν διάβολον, κατὰ τοῦτο ἐκλημπτέον τὸ τῶν Βασιλειῶν. Ἢ καὶ ἄλλως· ἐπειδὴ χωρὶς τῆς τοῦ θεοῦ προνοίας οὐδὲν γίνεται, ἀλλ’ εἴτε κατὰ εὐδοκίαν, εἴτε κατ’ οἰκονομίαν, εἴτε κατὰ συγχώρησιν τὰ πάντα γίνονται, τὸ ἐν ταῖς Βασιλείαις | |
| 10 | γεγραμμένον ὅτι ὁ θεὸς ἐπέσεισεν ἀντὶ τοῦ «παρεχώρησεν» νοεῖν ἐστιν εὐσεβές, ἐν δὲ ταῖς Παραλειπομέναις τὸν διάβολον τὸν ἐνεργήσαντα καὶ αἴτιον γενόμενον. Ἑβδομήκον‐ | |
| τα δὲ χιλιάδες πίπτουσιν ἢ οἱ εὑρεθέντες μετὰ Ἀβεσαλὼμ ἢ οἱ τὸ πάθος ἔχοντες τῆς οἰήσεως καὶ ὑπερηφανίας. Κατὰ | 112 | |
| 15 | δὲ τὴν θεωρίαν, τοῦτο σημαίνει ὅτι πᾶς Δαυΐδ, ὁ μὴ κατὰ διάθεσιν ἀλλὰ συναρπαγὴν ἐπάρσεως ἀπογεννήσας λογι‐ σμόν, μεταγνοὺς αἰτεῖται τὸν θεόν, καὶ θνῄσκουσιν οἱ περὶ τὰ χρονικὰ καὶ πρόσκαιρα λογισμοί· ὁ γὰρ ἑβδομηκοστὸς ἀριθμὸς τὴν χρονικὴν κίνησιν σημαίνει διὰ τὸν ἑβδοματικὸν | |
| 20 | κύκλον. Διὰ τοῦτο γὰρ παραιτήσασθαι ἄμεινον † τῆ † ἀπὸ τῶν ἐχθρῶν δαιμόνων διώκεσθαι καὶ λιμὸν τοῦ ἀκοῦσαι λόγον κυρίου. | |
162 | Τί σημαίνει ὁ παραλυτικὸς ὁ διὰ τῆς στέγης ὑπὸ τεσσάρων χαλώμενος καὶ εἰ δυνατὸν κατὰ τὴν ἱστορίαν ἀποστεγασθῆναι τὸν οἶκον; Κατὰ μὲν τὴν ἱστορίαν πάντως ἀπεστεγάσθη ὁ οἶκος, | |
| 5 | ἐπειδὴ οἱ τῶν τόπων ἐκείνων αὐτόπται γενόμενοί φασιν τὰς στέγας τῶν οἴκων ἀπὸ λίθου κισηρήτου εἶναι ἐλαφρο‐ τάτου, ὥστε τὸν ἀποστεγάσαι βουλόμενον εὐκόλως καὶ συντόμως δύνασθαι τοῦτο ποιεῖν. Κατὰ δὲ τὸν τῆς ἀνα‐ γωγῆς τρόπον, παραλυτικός ἐστιν πᾶς νοῦς ἐν ἁμαρτίαις | |
| 10 | νοσῶν καὶ μὴ δυνάμενος διὰ τῆς φυσικῆς θεωρίας—αὕτη γὰρ ἡ θύρα—ἰδεῖν τὸν λόγον· διὰ τῆς πίστεως ἀποστεγά‐ σας τὸ κάλυμμα τῆς παχύτητος τοῦ νομικοῦ γράμματος, διὰ τῶν τεσσάρων ἀρετῶν χαλᾶται ἐκ τοῦ ματαίου ὕψους πρὸς τὸν ἑαυτὸν κενώσαντα λόγον καὶ τῇ πίστει καὶ τῇ πράξει | |
| 15 | λαμβάνει τὴν ἴασιν. | 113 |
163 | Τί σημαίνει ἡ Βαβυλωνία κάμινος; Διττῶς τοὺς πειρασμοὺς προσγίνεσθαι ἡμῖν συμβαίνει· ἑκουσίως διὰ τῶν ἐν ἡμῖν ἡδονικῶν παθῶν καὶ ἀκουσίως διὰ τῶν ἔξωθεν ἐπιφορῶν. Καὶ ὅτε μὲν ἑκουσίως, παρακε‐ | |
| 5 | λευομένου τοῦ Ναβουχοδονόσορ, τουτέστιν τοῦ διαβόλου, ἐξάπτομεν ἑαυτοῖς τὴν κάμινον τῶν παθῶν, ὑποκαίοντες θυμὸν μὲν ὡς κληματίδα, ἐπιθυμίαν δὲ ὡς πίσσαν, ἡδονὴν δὲ ὡς τὴν νάφθαν, τὴν τοῦ λόγου δὲ παρατροπὴν ὡς στυππίον—τὸ γὰρ λίνον ἐπὶ τοῦ λόγου λαμβάνεται, ὅθεν | |
| 10 | καὶ οἱ ἱερεῖς ἱερατεύοντες λίνα ἐφόρουν—ὅτ’ ἂν οὖν ὁ λόγος παρατραπῇ, γίνεται στυππίον καὶ δι’ αὐτοῦ εὐχερῶς τὰ λοιπὰ πάθη ἐξάπτονται. Ἐὰν δέ τις κατὰ τοὺς μακα‐ ρίους παῖδας ἐπικαλέσεται τὸν θεὸν διὰ τῆς ταπεινώσεως καὶ τῆς ἐκτενοῦς προσευχῆς, ἐκλύεται τῶν δεσμῶν χειρῶν | |
| 15 | καὶ ποδῶν, τουτέστιν τὴν πρακτικὴν καὶ τὴν κατὰ θεὸν πορείαν, καὶ δροσίζεται τῇ ἐπιφοιτήσει τοῦ ἁγίου πνεύμα‐ τος. Ὅτ’ ἂν δὲ ἀκουσίως πειραζόμεθα καὶ ἀνάπτει ἡμῖν ὁ νοητὸς Ναβουχοδονόσορ τὴν κάμινον διὰ τῶν ἔξωθεν ἐπιφορῶν, νοσῶν καὶ λοιπῶν ἀβουλήτων περιστάσεων, καὶ | |
| 20 | οὕτως δυνάμεθα διὰ τῆς ὑπομονῆς καὶ εὐχαριστίας δροσί‐ ζεσθαι τῇ ἐλπίδι τῶν ἀποκειμένων †παθῶν†. | |
164 | Τίνος χάριν καταγελωμένου Ἐλισσαίου τοῦ προφήτου ἐκ τῶν παίδων ηὔξατο καὶ ἐξῆλθον ἄρκοι καὶ ἀνέρρηξαν μβ παῖδας; Φασί τινες μὴ εἶναι Ἰσραηλίτας τοὺς παῖδας ἀλλ’ ἐκ τῶν | |
| 5 | ἀλλοφύλων, καὶ οὐχὶ παῖδας τῇ ἡλικίᾳ ἀλλὰ τῇ φρονήσει. Ἐπεὶ οὖν ἤκουον τὸν προφήτην πολλὰ σημεῖα ποιοῦντα καὶ οὐκ ἐπίστευον ἀλλὰ κατεγέλων αὐτῷ, παρῆσαν δέ τινες μὴ κοινωνοῦντες τῆς ματαίας αὐτῶν γνώμης, ἵνα μὴ οὖν οὗτοι βλάπτωνται καὶ τὸ βλάσφημον εἰς θεὸν ἀνατρέχῃ, ἐπεξῆλ‐ | 114 |
| 10 | θεν αὐτοῖς ὁ θεός. Κατὰ δὲ τὴν θεωρίαν πᾶς νοῦς κατὰ τὸν Ἐλισσαῖον φαλακρός, τουτέστιν καθαρὸς ὑλικῶν νοη‐ μάτων, ἐν τῇ ἀναβάσει τῆς γνώσεως πολλὰ ὑπὸ τῶν λογισμῶν τῶν περὶ τὰ αἰσθητὰ καὶ τὴν ὕλην καὶ τὸ εἶδος καταγελᾶται, τοῦ τεσσαράκοντα δηλοῦντος τὰ αἰσθητά· ὕλη | |
| 15 | δὲ καὶ τὸ εἶδος προστιθέμενα ἀποτελεῖ τὸν τεσσαρακοντα‐ δύο ἀριθμόν. Σκώπτεται οὖν ἐκ τῶν τοιούτων λογισμῶν ὁ νοῦς πρὸς τὸ εἰς ὄκνον αὐτὸν ἐμβληθῆναι πρὸς τὴν ἀρετήν. Τούτους οὖν δι’ εὐχῆς ἀναιρεῖ διὰ τῶν δύο ἄρκων, τουτέστιν διὰ ἡδονῆς καὶ ἐπιθυμίας· κατ’ ἀντιστροφὴν γὰρ | |
| 20 | ἐπὶ τὸ κρεῖττον μεταχειριζόμενα τὰ τοιαῦτα πάθη, ἀποκτε‐ νοῦσιν τοὺς λογισμοὺς τοὺς ἐμπαίκτας. | |
165 | Τί σημαίνει ἡ τοῦ εὐαγγελίου παραβολὴ ἡ περιέχουσα τὴν συμβολὴν τῶν βασιλέων τῶν κ καὶ τῶν δέκα χι‐ λιάδων; Ὁ μετὰ τῶν δέκα χιλιάδων παρατασσόμενος βασιλεὺς | |
| 5 | σημαίνει τὸν ἐν ἡμῖν βασιλέα νοῦν μετὰ τῶν δέκα ἐντολῶν πολεμοῦντα τῷ ἑτέρῳ βασιλεῖ τῷ ἔχοντι τὰς εἴκοσι χιλιά‐ δας, τουτέστιν τῷ κοσμοκράτορι τῷ μετὰ τῶν αἰσθητῶν καὶ τῶν αἰσθήσεων ἀντιπαρατασσομένῳ· αἱ γὰρ πέντε αἰσθήσεις προσκλινόμεναι τοῖς αἰσθητοῖς ἐκ τεσσάρων | |
| 10 | οὖσιν στοιχείοις, ποιοῦσιν τὸν εἴκοσι· διὰ τούτων γὰρ ἡμῖν ὁ ἐχθρὸς παρατάσσεται. Τὸ δὲ καθίσαι καὶ βουλεύσασθαι σημαίνει, εἰ δυνατόν ἐστιν πᾶσαν κακοπάθειαν καὶ πόνον ὑπὲρ ἀρετῆς ἀναδέξασθαι· εἰ δὲ μή γε, τὰ πρὸς εἰρήνην πρεσβεῦσαί φησιν, τουτέστιν τοῖς ἐπιταχθεῖσιν ἡμῖν μετὰ | 115 |
| 15 | τὴν παράβασιν φυσικοῖς ὑποτασσομένους, τὴν κατὰ τὸ εὐαγγέλιον ἀδυνάτως ἔχοντας μετελθεῖν πολιτείαν. | |
166 | Τί σημαίνει ὁ ἐν τῷ εὐαγγελίῳ κωφὸς δαίμων; Ψυχὴ ἀνήκοος ταῖς ἐντολαῖς τοῦ κυρίου ὀχλεῖται ὑπὸ τοῦ κωφοῦ δαίμονος· ὅτ’ ἂν δὲ ὁ λόγος τοῦ θεοῦ γένηται ἐν αὐτῇ διὰ τῆς ἐργασίας τῶν ἐντολῶν, τότε οὐ μόνον ἀκούει, | |
| 5 | ἀλλὰ καὶ λαλεῖ διὰ τῆς γνώσεως τοῦ θεοῦ. | |
167 | Τί σημαίνει ὁ ἐν τῷ εὐαγγελίῳ κατὰ τὴν παραβολὴν τοῦ κυρίου πύργος ὃν ὁ μὴ δυνηθεὶς ἀπαρτίσαι ἐμπαίζεται ὑπὸ τῶν παραπορευομένων; Ὁ πύργος σημαίνει τὴν τῶν ἀρετῶν τελείωσιν μετὰ | |
| 5 | γνώσεως οἰκοδομηθεῖσαν. Ὅστις οὖν μετὰ τὴν κατὰ πρᾶξιν ἀπάθειαν ἔχει ἐπιτηδειότητα πρὸς ἐπίκτησιν φυσικῶν καὶ θεωρητικῶν καὶ θεολογικῶν λόγων, δι’ ὧν ἀπαρτίζεται ἡ τελεία γνῶσις, οὗτος ἀπαρτίζει τὴν οἰκοδομὴν τοῦ πύργου· ὁ δὲ ἕν τι τούτων ἐλλείπων, ὡς μὴ δυνηθεὶς εἰς πέρας | |
| 10 | ἀγαγεῖν τὴν οἰκοδομήν, ἐμπαίζεται παρὰ τῶν παραπορευο‐ | |
| μένων *** | 116 | |
168 | *** εὐαγγελιστῶν δειχθήσεται Τὰ καθόλου φασὶ σημαντικὰ εἶναι τῶν ἐπὶ μέρους καὶ τὰ ἐπὶ μέρους τῶν καθόλου· ὁ οὖν εἰπὼν «ἦλθον τὸ ἀπολωλὸς ζητῆσαι», τὴν καθόλου φύσιν ἐσήμανεν Ἰσραὴλ οὖσαν κατὰ | |
| 5 | τὸν τῆς Γενέσεως λόγον καὶ τὸν θεὸν ἀεὶ ὁρῶσαν· ὁ δὲ εἰπὼν εἰς τὰ πρόβατα οἴκου Ἰσραὴλ καὶ μόνον ἀπεστάλθαι, καὶ αὐτὸς διὰ τοῦ ἐπὶ μέρους τὸ καθόλου ἐσήμανεν. Ἐπειδὴ γὰρ ἐν τῷ Ἀβραὰμ τὸ διαρρυὲν ἐν τῷ προπάτο‐ ρι διὰ τῆς παρακοῆς τῆς φύσεως ἀγαθὸν δι’ ἐπιγνώσεως | |
| 10 | ἀνεσώθη, ἐπαγγελίαν ὁ θεὸς αὐτῷ δίδωσιν πατέρα αὐτὸν ἔσεσθαι πολλῶν ἐθνῶν, τῶν δι’ ἐπιγνώσεως εἰς τὴν ὁμοίαν αὐτοῦ πίστιν καταντώντων καὶ υἱοθετουμένων αὐτῷ· δῆλον γὰρ ὅτι εἴπερ υἱοθετοῦνται, καὶ τοῦ οἴκου Ἰσραήλ εἰσιν καὶ συγκληρονόμοι καὶ σύσσωμοι. | |
| 15 | Ἡ δὲ αἴτησις τῶν ψιχ〈ί〉ων τῆς Χαναναίας τὴν ἁρμόδιον τῶν εἰσαγομένων εἰς τὸν κατ’ ἀρετὴν βίον ἐξ ἀπιστίας δηλοῖ διδασκαλίαν· ὁ γὰρ ἁπλοῦς καὶ τελειότατος τῆς γνώσεως λόγος εἰς πολλὰ μερίζεται κατὰ τὴν τῶν ὑπο‐ δεχομένων ἕξιν· ἄρα οὖν τοῖς εἰσαγομένοις ἁρμόδιός ἐστιν | |
| 20 | ἡ κατήχησις, ἥτις ψιχίων παρεικάζεται. Ὁ δὲ κύων, ἐπειδὴ ζῷόν ἐστιν ὑλακτικόν, ἐκδιώκων μὲν τοὺς ἀλλοτρίους, προσσαίνων δὲ τοῖς οἰκείοις, λαμβάνεται ἐπὶ τῆς πρακτικῆς ἕξεως, ἥτις ἐκδιώκει μὲν τὰς παρὰ φύσιν κακίας, προσσαί‐ νει δὲ ταῖς φυσικαῖς ἀρεταῖς, τονωτικῶς ταύτας φυλάττου‐ | |
| 25 | σα. | 117 |
169 | Τί σημαίνει ἡ κατὰ τὸν Ἰωὰβ ἱστορία ἡνίκα τὸν Σάβεε τὸν υἱὸν τοῦ Βοχορὶ ἐπεδίωκεν ἐπαίροντα χεῖρα αὐτοῦ ἐπὶ Δαυῒδ καὶ τίς ἡ γυνὴ ἡ ῥίψασα ἀπὸ τοῦ τείχους τὴν κεφαλὴν αὐτοῦ; | |
| 5 | Ὁ Ἰωὰβ δασυνόμενος ἑρμηνεύεται ἔξωθεν ἢ ἐπι‐ διώκων, ψιλούμενος δὲ διδοὺς ἢ πάροχος· ἐνταῦθα δὲ ἐπὶ τῆς ἀνδρείας τὸν Ἰωὰβ ἐκληπτέον, τὸν δὲ Σάβεε ἐπὶ τῆς ὑπερηφανίας ἥτις ὡς κεφαλὴ οἰκίσκων τρόπον καὶ τὰ λοιπὰ πάθη ἐνπεριέχει. Ὅτ’ ἂν οὖν αἴσθηται ὁ ἐνάρετος | |
| 10 | νοῦς τῆς ἐπαναστάσεως τῆς ὑπερηφανίας, ἀποστέλλει τὸν Ἰωάβ, τουτέστιν τὴν ἀνδρείαν, ἐκδιώκουσαν καὶ παροτρύ‐ νουσαν τὰς τῆς ψυχῆς δυνάμεις πρὸς ἀναίρεσιν αὐτῆς. Φεύγουσα οὖν αὐτὴ ἐγκρύπτεται ὡς εἴς τινα πόλιν, μιᾷ τῶν ἀρετῶν· ἐκπορθεῖ ταύτην ἡ ἀνδρεία, ζητοῦσα τὴν | |
| 15 | τῆς ὑπερηφανίας ἀναίρεσιν ποιήσασθαι· ἡ δὲ σοφὴ γυνή, ἥτις ἐστὶν ἡ σοφία, τῇ ἐφευρέσει τῶν συστατικῶν τῆς ἀ‐ ρετῆς αἰτιῶν ἀναίρεσιν ποιεῖται τῶν ποιητικῶν τῶν παθῶν αἰτιῶν, δι’ ὧν πᾶσα σύστασις γίνεται ἐν τῇ ψυχῇ κακίας. | |
170 | Τί σημαίνει ἡ κατὰ τὸν Ἀμεσσαεὶ ἱστορία ἡνίκα ὁ Ἰωὰβ ἀπέκτεινεν αὐτόν; Ὁ Ἀμεσσαεὶ ἠλειμμένος ἢ ἀλείφων ἑρμηνεύεται· λαμβάνεται οὖν ἐπὶ τῆς ἀπαθείας, ὡς πᾶσαν λαβὴν τῶν | |
| 5 | ἐναντίων διαφεύγων εὐχερῶς διὰ τὴν τελειότητα, ὁ δὲ Ἰωὰβ ἐπὶ τῆς ἀνδρείας. Ὅτ’ ἂν οὖν ἡ ψυχὴ διὰ τῆς | |
| ἀνδρείας μετὰ τὴν ἐν ἕξει τελείαν ἀπάθειαν καταλείψασα τὴν εὐχήν, πάθει τιν〈ὶ〉 μάτην προσασχολεῖται, ἀποκτέννει, τουτέστιν ἄπρακτον ποιεῖ τὸν τελεώτερον τῆς θεωρίας | 118 | |
| 10 | τρόπον, τοῖς ἡττημένοις ἐχθροῖς προσασχολουμένη. | |
171 | Τί σημαίνει ἡ κατὰ τὸν αὐτὸν Ἰωὰβ ἱστορία ὅτε ἀπέκτει‐ νεν τὸν Ἀβεννὴρ καὶ τίς ἡ ἐπενεχθεῖσα αὐτῷ κατάρα; Ἐνταῦθα ὁ Ἰωὰβ ἐπὶ τοῦ μνησικάκου λαμβάνεται λογισμοῦ, καθ’ οὗ καὶ τὴν κατάραν δέχεται, τὸ ἐπὶ σκυτάλης ἐπερεί‐ | |
| 5 | δεσθαι καὶ ἐν ῥομφαίᾳ πίπτειν, δηλοῦντος, οἶμαι, τοῦ λόγου διὰ μὲν τῆς σκυτάλης τὴν περὶ τὰ αἰσθητὰ τοῦ μνησικάκου ἐλπίδα—πᾶς γὰρ μνησίκακος λογισμός, ἀεὶ ἐν τοῖς ὑλικοῖς εἰλούμενος, ἐν αὐτοῖς καὶ τὴν ἐπερείδησιν ἔχει—διὰ δὲ τοῦ πίπτειν ἐν ῥομφαίᾳ τὴν διὰ τοῦ τομωτάτου λόγου τῆς | |
| 10 | τοιαύτης σχέσεως ἀναίρεσιν. | |
172 | Τίνος ἐπέχει πρόσωπον ὁ Χοῦσι ἡνίκα ἔπεμψεν αὐτὸν ὁ Δαυῒδ διασκεδάσαι τὴν βουλὴν τοῦ Ἀχιτόφελ; Ἐπειδὴ ὁ Χοῦσι υἱὸς ἦν τοῦ Ἰεμινί, ὡς μὲν εἰς τὸ ἴδιον πρόσωπον ἑρμηνεύεται νήθων, ὡς δὲ πρὸς τὴν τοῦ | |
| 5 | πατρὸς σχέσιν λέγεται υἱὸς δεξιός· λαμβάνεται δὲ ἐπὶ τῆς διακρίσεως· αὐτὴ γὰρ τῇ διαγνωστικῇ δυνάμει λεπτύνει καὶ | |
| διασκεδάζει τῶν ἀντικειμένων τὰς βουλάς. | 119 | |
173 | Τί σημαίνει τὸ εἰρημένον τῷ Ἀποστόλῳ «τὸ πλήρωμα τοῦ τὰ πάντα ἐν πᾶσιν πληρουμένου»; Ὁ θεὸς κατὰ μὲν τὴν οὐσίαν ἀποφατικῶς πάντων ὑφεξῄρηται τῶν ὄντων· οὔτε γὰρ λέγεται, οὔτε νοεῖται, | |
| 5 | οὐδὲ μετέχεται οὐδαμῶς ἀπό τινος· κατὰ δὲ τὴν προνοη‐ τικὴν πρόοδον ὑπὸ πολλῶν μετεχόμενος, ὑπ’ αὐτῶν καὶ πληροῦται. Ἕκαστον γὰρ τῶν γεγονότων κατὰ τὸν ἑαυτοῦ λόγον, τὸν ἐν τῷ θεῷ ὄντα, μέλος θεοῦ λέγεται εἶναι καὶ τόπον ἐν τῷ θεῷ ἔχειν· ἀμέλει τοι καὶ εἰ κατ’ αὐτὸν | |
| 10 | κινηθείη σοφῶς τε καὶ λελογισμένως, ἐν τῷ θεῷ γενήσεται, τὸν ἑαυτοῦ τόπον πληρῶν καὶ τὴν εὐπρέπειαν ἐν τῷ σώματι τοῦ Χριστοῦ ὡς μέλος εὔχρηστον ἐργαζόμενος. Ὅστις δὲ ἀφεὶς τὸν ἴδιον λόγον παραλόγως πρὸς τὰ ἀνύπαρκτα φέρεται, δίκην δικαίως αἰωνίαν ὑφέξει τῆς | |
| 15 | γενομένης ὅσον ἐπ’ αὐτῷ μομφῆς ἐν τῷ σώματι τοῦ Χριστοῦ. | |
174 | Τί σημαίνει ὁ Ἀδωνιβέζεκ ὑπὸ τοῦ Ναυὴ Ἰησοῦ κρεμνώ‐ μενος ἐπὶ διδύμου ξύλου; Τὸ δίδυμον ξύλον τύπον φέρει τῆς κατὰ ψυχὴν καὶ σῶμα πρὸς τὰ αἰσθητὰ ἐνεργείας καὶ σχέσεως. Ὅστις οὖν κατὰ | |
| 5 | τὸν Ἰησοῦν διὰ τῶν ἐντολῶν τέμνων τὴν ὁδὸν τῆς ἀρετῆς, ἀνενέργητον τὴν κακίαν ἐπί τε ψυχῆς καὶ σώματος πρός τε τὴν αἴσθησιν καὶ πρὸς τὰ παρὰ φύσιν ποιήσει, οὗτος | |
| τὸν ἄρχοντα τοῦ κόσμου τούτου ἐπὶ διδύμου ξύλου ἐκρέμασεν. | 120 | |
175 | Τί σημαίνει ἡ κατὰ τὸν Ἀχαὰβ ἱστορία ἡνίκα ὁ προφήτης εἶδεν τὰς ἀγγελικὰς δυνάμεις ἐκ δεξιῶν καὶ ἐξ εὐωνύμων; Ὁ προφήτης ἐνταῦθα τὸν καθόλου τῆς προνοίας ὑφαίνει λόγον, εἰδὼς πᾶσιν ἐνμεμίχθαι τὸν ἀρχικὸν λόγον· καὶ διὰ | |
| 5 | μὲν τῶν δεξιῶν τοὺς ὑποθετικοὺς τῶν καθηκόντων πρά‐ ξεων εἰσηγεῖται λόγους, διὰ δὲ τῶν ἀριστερῶν τοὺς τῆς κρίσεως ἤτοι τῶν οὐκ ἐφ’ ἡμῖν. Ὅστις δὲ μήτε τῇ διδασκα‐ λίᾳ τοῦ θείου νόμου, μήτε τῇ ἐπιφορᾷ τῶν συμβαινόντων θλίψεων πρὸς τὸ εὐθὲς ἄγεται, οὗτος παραδίδοται, καταλιμ‐ | |
| 10 | πανόμενος τῇ φιλαυτίᾳ ἤτοι τῇ ἐν αὐτῷ ἁμαρτίᾳ, ἥτις εἰς πλεῖον[α] κακῶν ὠθοῦσα βάθος οὐχ ἵσταται ἕως οὗ ἀποκτείνασα ἀμετανόητον τῷ ἐκεῖσε παραπέμψῃ δικαστη‐ ρίῳ. | |
176 | Τί σημαίνει ἡ ἐν τῷ εὐαγγελίῳ συγκύπτουσα γυνὴ ἐπὶ ἔτη ιη; Ψυχὴ τοῖς αἰσθητοῖς ἐνησχημένη διὰ τῶν ταύτης τριῶν δυνάμεων σημαίνεται διὰ τῆς συγκυπτούσης γυναικός. Ὁ | |
| 5 | γὰρ ἓξ ἀριθμός, ἐν ᾧ ὁ αἰσθητὸς εἰς γένεσιν παρήχθη κόσμος, τρισσούμενος ἀποτελεῖ τὸν ὀκτωκαιδέκατον. Ἐὰν οὖν διὰ τῆς μετανοίας προσέλθῃ τῷ λόγῳ καὶ θεῷ, ὑγιὴς γίνεται, μηκέτι εἰς τὰ γήϊνα κατακύπτουσα ἀλλὰ τὰ οὐράνια περιαθροῦσα κάλλη. | |
177 | Τί σημαίνει ἡ ᾠδὴ Ἀμβακοὺμ λέγουσα «ἐξέλειπον ἀπὸ | |
| βρώσεως πρόβατα καὶ οὐχ ὑπάρχουσιν βόες ἐπὶ φάτνης»; Πρόβατά εἰσιν τὰ τοῦ νοῦ νοήματα καὶ κινήματα, βόες δὲ ἡ πνευματικὴ διδασκαλία, φάτνη ἡ κατὰ πρᾶξιν ἀπάθεια, ἧς | 121 | |
| 5 | μὴ ὑπαρχούσης ἐκλιμπάνει ἡ πνευματικὴ διδασκαλία· ταύ‐ της δὲ ἐκλειπούσης συνεκλείπειν αὐτῇ πέφυκεν καὶ τὰ δι’ αὐτῆς ἐν τῷ νοῒ ἡμῶν συνιστάμενα νοήματά τε καὶ κινήματα, τῆς ψυχῆς πρὸς τὰ τοῦ βίου πράγματα διὰ τὸν τοῦ λόγου λιμὸν κατερχομένης. | |
| 10 | Ἢ καὶ ἄλλως· ἐξέλιπον τὰ λογικὰ πρόβατα ἐκ τοῦ μὴ σιτεῖσθαι τὴν πνευματικὴν τῆς διδασκαλίας βρῶσιν, διὰ τὸ μὴ ὑπάρχειν ἐπὶ τῆς φάτνης τῆς ἐκκλησίας τοὺς πνευματι‐ κοὺς βόας, τοὺς διδασκάλους. | |
178 | Τί σημαίνει κατ’ ἀναγωγὴν τὸ τοῦ κυρίου παράγγελμα «ἐάν τις ἀγγαρεύσῃ σε μίλιον ἕν, ὕπαγε μετ’ αὐτοῦ δύο»; Ὁ ἀγγαρεύων ἡμᾶς ἐστιν ὁ κύριος διὰ τῆς αὐτοῦ διδασκαλίας τὸ ἓν τῆς ἐντολῆς αὐτοῦ μίλιον. Καλὸν οὖν | |
| 5 | ἡμᾶς ἀκούειν αὐτοῦ κελεύοντος καὶ ὑπάγειν δύο μίλια, τουτέστιν ὑπακούειν τῆς ἐντολῆς καὶ προστίθειν διὰ τῶν ἔργων τὸ ἄλλο ἓν μίλιον. Ἢ καὶ ἄλλως· ἀγγαρευόμεθα τὸ τῆς πίστεως μίλιον, ἀπαιτούμεθα δὲ καὶ τὰ ἔργα τῆς πίστεως. | |
179 | Τί ἐστιν τὸ ἐάν τίς σε ῥαπίσῃ εἰς τὴν δεξιὰν σιαγόνα, στρέψον αὐτῷ καὶ τὴν ἄλλην; | |
| Ἐάν σε, φησίν, οἱ δαίμονες διὰ τῶν λογισμῶν ῥαπίσωσιν εἰς τὴν δεξιὰν σιαγόνα, ἐπαίροντες διὰ τῶν δεξιῶν ἔργων, | 122 | |
| 5 | στρέψον τὴν ἄλλην, τουτέστιν τὰ τῆς ἀριστερᾶς πράξεως ἔργα ὅσα ἡμῖν πέπρακται, ὑπ’ ὄψιν ἄγων. | |
180 | Τί σημαίνει τὸ εἰρημένον ἀπὸ τοῦ κυρίου πρὸς τοὺς μαθητάς, ὅτι «οὐ μὴ πίω ἐκ τοῦ γενήματος τῆς ἀμπέλου ἕως ἂν αὐτὸ πίω καινὸν μεθ’ ὑμῶν ἐν τῇ βασιλείᾳ τοῦ πατρός μου»; | |
| 5 | Ἐπειδὴ βρῶσις καὶ πόσις ἐστὶν τοῦ θεοῦ ἡ ἡμετέρα σωτηρία κατὰ τὸ γεγραμμένον, ταύτην δὲ διὰ τῆς κατὰ σάρκα οἰκονομίας ἐκπληρώσας ὁ κύριος καὶ τὸν περὶ ἡμᾶς αὐτοὺς σωτήριον σκοπὸν εἰς πέρας ἀγαγὼν διὰ τῆς αὐτοῦ διδασκαλίας καὶ πολιτείας, τοὺς αὐτοῦ μαθητὰς ὑπὲρ τὴν | |
| 10 | αἴσθησιν ποιήσας γενέσθαι, οὐκέτι, φησίν, πίω ἐκ τοῦ γενήματος τῆς ἀμπέλου, τουτέστιν τῆς οἰκονομηθείσης διὰ τῆς αὐτοῦ ἐνδημίας τοῖς ἀνθρώποις σωτηρίας. Ἀλλ’ ἐν τῷ μέλλοντι αἰῶνι πίνει τοῦτο καινόν, τουτέστιν ἀνανεούμενον διὰ τοῦ ἁγίου πνεύματος καὶ θεοὺς χάριτι τοὺς ἀξίους | |
| 15 | ἀπεργαζόμενος διὰ τῆς ἐκστατικῆς καὶ μεμεθυσμένης τῶν ἀγαθῶν μετουσίας. | |
181 | Τί ἐστιν τὸ οὐ μὴ καταμείνῃ τὸ πνεῦμά μου ἐν τοῖς ἀνθρώποις τούτοις διὰ τὸ εἶναι αὐτοὺς σάρκας· ἔσονται δὲ αἱ ἡμέραι αὐτῶν ἑκατὸν εἴκοσι ἔτη; Κηδόμενος ὁ θεὸς τῆς τῶν ἀνθρώπων τότε σωτηρίας | |
| 5 | προεῖπεν ἔσεσθαι τὴν αὐτῶν ζωὴν ἑκατὸν εἴκοσι ἔτη· ἕως οὗ γὰρ ἐχρηματίσθη ὁ Νῶε κατασκευάσαι τὴν κιβωτὸν ἐγένοντο εἴκοσι ἔτη· ἐν ἑκατὸν δὲ ἔτεσιν ἔμεινεν τεκταίνων τὴν κιβωτόν, ὥστε διὰ τῆς παραστάσεως ἐλθεῖν αὐτοὺς εἰς διόρθωσιν· μετὰ ταῦτα δὲ ἐπήγαγεν τὸν κατακλυσμὸν καὶ | 123 |
| 10 | ἦρεν ἅπαντας. Καὶ ἀληθεύει ἡ γραφὴ ἑκατὸν εἴκοσι ἔτη ἔσεσθαι τῇ γενεᾷ ἐκείνῃ ἐξότε ἠπείλησεν αὐτοῖς. | |
182 | Τί δηλοῖ ἐν ταῖς Πράξεσιν ὁ Εὔτυχος πεσὼν ἀπὸ τοῦ τριστέγου, διαλεγομένου τοῦ Παύλου; Πᾶς νοῦς τὴν πρακτικὴν καθάπερ πρώτην στέγην ἀναβὰς καὶ τῇ φυσικῇ θεωρίᾳ ὡς δευτέρᾳ στέγῃ ἐπιστήσας ἑαυτὸν | |
| 5 | καὶ διὰ τῆς ἀνενδυάστου πίστεως τῷ τῆς θεολογίας ὕψει ὥσπερ τρίτῃ στέγῃ ἑαυτὸν ἐπιβιβάσας, εἶτα τοῦ θείου λόγου καταμελήσας καὶ νυστάξας, πίπτει ἀπὸ τοῦ εἰρημένου τριστέγου· εἰ δὲ ἐπιπίπτων αὐτῷ ὁ λόγος τῆς διδασκαλίας εὕρῃ ἐν αὐτῷ ζωτικόν τι καὶ μὴ πάντη διὰ τῆς ἀπογνώ‐ | |
| 10 | σεως ἐνεκρώθη, διὰ τῆς μετανοίας πάλιν ζωοποιεῖται. | |
183 | Πῶς τῆς προθέσεως οὐ ταὐτῆς οὔσης ἓν τὸ δηνάριον λέγεται ἐν τῷ εὐαγγελίῳ δίδοσθαι παρὰ τοῦ οἰκοδεσπότου τοῖς ἐν τῷ ἀμπελῶνι καμοῦσιν, καὶ ὅτι αἱ κλήσεις διάφοροι; Φασί τινες τῶν ἁγίων πατέρων τὰς διαφόρους κλήσεις | |
| 5 | τὰς διαφόρους ἡλικίας σημαίνειν, ἕτεροι δὲ τὰς διαφόρους προθέσεις. Τὸ δὲ δηνάριον ὑπόθου εἶναι τὴν σωφροσύνην, ἀλλὰ πολλαὶ ταύτης αἱ διαφοραί· ὁ μὲν γὰρ ἔχων τὴν ἑαυτοῦ γυναῖκα, ταύτης τυχὼν φυλάττει κατὰ τοῦτο τὴν σωφροσύνην· ἔστιν δὲ ἄλλος ὑψηλότερος τούτου, ὅτι οὐ | |
| 10 | συνεχῶς κέχρηται τῇ ἀδείᾳ τοῦ νόμου· ἄλλος δὲ διὰ μόνην τὴν ἐκ διαδοχῆς παιδοποιΐαν τοῦ γένους ταύτῃ κέχρηται· ἕτερος δὲ μετὰ τὸ τυχεῖν ἑνὸς ἢ δευτέρου παιδὸς τέλεον ἀφίσταται τῆς γαμικῆς ὁμιλίας· ἔστιν δὲ ὁ πάντων τούτων ὑψηλότερος ὁ μηδόλως ἑαυτὸν ἐπιδώσας τῷ γάμῳ ἀλλὰ | 124 |
| 15 | διὰ τὴν εἰς τὸν κύριον ἀγάπην τὴν παρθενίαν ἀσκῶν. Ἔδειξεν οὖν ὁ λόγος πέντε προθέσεις, μίαν τῆς μιᾶς ὑψηλοτέραν, ἐν αἷς δηλοῦνται αἱ πέντε κλήσεις καὶ τὸ ἓν τῆς σωφροσύνης δηνάριον· τοῦτο δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων ἀρετῶν ἔκλαβε. | |
184 | Τί δηλοῖ τὰ κατὰ τὸν προφήτην Ἰωνᾶν καὶ τίς ἡ Ἰόππη ἐξ ἧς φεύγει; Λαμβάνεται ὁ Ἰωνᾶς φεύγων ἀπὸ προσώπου κυρίου εἰς τὴν ἡμετέραν φύσιν· αὕτη γὰρ οὖσα εἰς Ἰόππην—ἑρμη‐ | |
| 5 | νεύεται δὲ κατασκοπὴ χαρᾶς, δηλοῦται δὲ ὁ παράδεισος —ἔφυγεν διὰ τῆς παρακοῆς καὶ δίδωσιν ἑαυτὴν ἐν τῇ θαλάσσῃ τοῦ βίου καὶ χειμάζεται καὶ καταπίνεται ὑπὸ τοῦ νοητοῦ κήτους καὶ ἐμεῖται διὰ τῆς τοῦ κυρίου ἐν τῷ ᾅδῃ τριημέρου ταφῆς. Λαμβάνεται δὲ πάλιν καὶ εἰς τὸ προφητι‐ | |
| 10 | κὸν χάρισμα καὶ κηρύσσει ἐν τῇ Νινευή, τουτέστιν εἰς τὰ ἔθνη, καὶ ἀδημονεῖ ἐπὶ τῇ κολοκύνθῃ· ἔστιν δὲ ἡ κολόκυνθα ἡ σωματικὴ τοῦ νόμου λατρεία, ἣν ὁ σκώληξ ἐξήρανεν, ὁ κύριος Ἰησοῦς ὁ Χριστός, ὁ εἰπὼν «ἐγώ εἰμι σκώληξ καὶ οὐκ ἄνθρωπος»· κατήργησεν γὰρ διὰ τῆς αὐτοῦ παρουσίας | |
| 15 | τὴν πρόσκαιρον τοῦ νόμου λατρείαν. Τὸ δὲ εἶναι ἐν τῇ πόλει δώδεκα χιλιάδας οἵτινες οὐκ ἔ‐ γνωσαν δεξιὰν ἢ ἀριστεράν, σημαίνει τοὺς μήτε ὑπερβολῇ μήτε ἐλλείψει ἀλλὰ μεσότητι καὶ ὁδῷ βασιλικῇ τὴν ἀρετὴν | |
| μετιόντας. | 125 | |
185 | Τί δήποτε κόραξ διατρέφει τὸν Ἡλίαν πρωῒ μὲν ἄρτον, δείλης δὲ κρέα; Ὁ κόραξ λαμβάνεται ἐπὶ τῆς φύσεως τῆς διὰ τῆς παρακοῆς μελανθείσης, Ἡλίας δὲ καθήμενος ἐν τῷ χει‐ | |
| 5 | μάρρῳ λαμβάνεται ἐπὶ τοῦ νοὸς τοῦ γνωστικοῦ ἐν τῷ χειμάρρῳ τῶν πειρασμῶν καὶ τῶν πόνων τῆς ἀσκήσεως ἱδρυμένου. Οὗτος τρέφεται ἐκ τῆς μελανθείσης φύσεως πρωῒ μὲν ἄρτον, τουτέστιν γνῶσιν ἐκ τῆς τῶν ὄντων φυσικῆς θεωρίας συλλέγων, δείλης δὲ κρέα· μυεῖται γὰρ τὸ | |
| 10 | ἐπ’ ἐσχάτων τοῦ κυρίου γενησόμενον τῆς ἐνανθρωπήσεως μυστήριον, ὅτι πάντως ἐκ τοῦ μὴ ὄντος ὑποστήσας τὴν φύσιν, καὶ διαφθαρεῖσαν ἐπανορθώσηται. Ἢ καὶ ἄλλως· Ἡλίας εἰς τύπον τοῦ κυρίου λαμβάνεται· αὐτὸς γὰρ λιμοῦ νοητοῦ πάσας τὰς καρδίας κατέχοντος, | |
| 15 | ἦλθεν ἐν τῷ χειμάρρῳ, τουτέστιν ἐν τῷ βίῳ, τῶν πει‐ ρασμῶν καὶ τῶν παθῶν ἑκὼν ἀνασχόμενος, καὶ οἱ ἴδιοι εἰς τὰ ἴδια ἐλθόντα οὐ παρέλαβον οὐδὲ ἔθρεψαν, τὰ δὲ ἔθνη τὰ τῇ εἰδωλολατρείᾳ μεμελανωμένα ὑπεδέξαντο καὶ ἔθρεψαν διὰ γνώσεως καὶ πράξεως, διὰ τοῦ ἄρτου τῆς γνώσεως | |
| 20 | δηλουμένης, διὰ δὲ τοῦ κρέατος τῆς πράξεως. | |
186 | Τί ἐστιν τὸ ἐν τῷ ψαλμῷ «ἀγαλλιάσεται ὡς γίγας δραμεῖν ὁδόν»; Γίγας ἑρμηνεύεται ἐπιπίπτων, λαμβάνεται δὲ εἰς τὸν | |
| κύριον· αὐτὸς γὰρ ἠγαλλιάσατο κατὰ τὴν ὁδὸν τῆς οἰκονο‐ | 126 | |
| 5 | μίας τὴν ἡμετέραν σωτηρίαν πραγματευσάμενος, καὶ ἐπέπε‐ σεν ταῖς δαιμονικαῖς φάλαγξιν, καταργήσας αὐτῶν τὴν καθ’ ἡμῶν δυναστείαν. | |
187 | Ἐκ τοῦ οα ψαλμοῦ· ἀνατελεῖ ἐν ταῖς ἡμέραις αὐτοῦ δικαι‐ οσύνη καὶ πλῆθος εἰρήνης, ἕως οὗ ἀνταναιρεθῇ ἡ σελήνη. Δῆλον πᾶσίν ἐστιν ὡς περὶ τῆς ἐνσάρκου πολιτείας τοῦ κυρίου ὁ προφήτης τῷ πνεύματι ταῦτα προεῖπεν. Ἡμέραι | |
| 5 | δὲ τοῦ κυρίου εἰσὶν οὐχ ἃς ἐπὶ γῆς σωματικῶς διέτριψεν ἀλλ’ αἱ ἀρεταί, αἵτινες ἡμέρας δίκην φωτίζουσαι ἀνατέλλει〈ν〉 ἐν ἡμῖν τὴν δικαιοσύνην ποιοῦσιν. Ποίαν δικαιοσύνην ἢ τὴν ἀπονεμητικὴν ἕξιν τὴν μὴ ἐῶσαν ἐπανίστασθαι τὸ ἧττον τῷ κρείττονι, τουτέστιν τὸ φρόνημα τῆς σαρκὸς τῷ νόμῳ τοῦ | |
| 10 | πνεύματος; Πλῆθος δὲ εἰρήνης ἐν ἡμῖν γίνεται ὅτ’ ἂν κατευνασθέντα τὰ πάθη ἀστασίαστα πρὸς τὴν ψυχὴν διαμέ‐ νουσιν· τὸ δὲ ἕως οὗ ἀνταναιρεθῇ ἡ σελήνη τοῦτο δηλοῖ, ὅτι τοσαύτη γίνεται τῇ ψυχῇ ἐκ τῆς τοῦ θεοῦ γνώσεως τῆς ἀνατελλούσης ἡμῖν τὴν δικαιοσύνην ὥστε καὶ αὐτὰς ψιλὰς | |
| 15 | τὰς φαντασίας τῆς ἀλλοιωτῆς ἡμῶν φύσεως—αὕτη γὰρ ἡ σελήνη—τέλεον ἀνταναιρεθῆναι. Καὶ κατακυριεύσῃ, φησίν, ἀπὸ θαλάσσης ἕως θαλάσσης· θάλασσαν ἐνταῦθα τὴν πρᾶξιν δηλοῖ, ἐξ ἧς ἀρχόμενος κυριεύει τῶν ὑποτασσομένων τῷ αὐτοῦ νόμῳ ἕως θα‐ | |
| 20 | λάσσης, τῆς ἀπλέτου δηλονότι γνώσεως, ἐν ᾗ ἐννήχονται | |
| διὰ τῆς τῶν ὄντων θεωρίας οἱ ταύτης μέτοχοι. Ἢ καὶ θάλασσαν τὸ βάπτισμα νόησον, ἐν ᾧ κατὰ τὸν προφήτην ἀφανίζεται τὸ πρόσωπον τοῦ ἀντικειμένου εἰς τὴν θάλασσαν τὴν πρώτην καὶ τὰ ὄπισθεν αὐτοῦ εἰς τὴν θάλασσαν τὴν | 127 | |
| 25 | ἐσχάτην, πρώτην θάλασσαν, ὡς εἴρηται, λέγων τὸ βάπτισμα, ἐσχάτην δὲ τὴν ἀνάστασιν, ἐν ᾗ τὰ ὀπίσθια τοῦ ἐχθροῦ καταργοῦνται· τότε γὰρ ἡ φύσις ἡμῶν ἀποτίθεται τελείως τὸν διὰ τῆς παραβάσεως ἐντεθέντα νόμον τῆς ἁμαρτίας. Ἢ καὶ ἄλλως· ἀφανίζεται τὸ πρόσωπον τοῦ διαβόλου, | |
| 30 | τουτέστιν αἱ πονηραὶ πράξεις, διὰ τῆς πρακτικῆς· αὐτὴ γάρ, ὡς εἴρηται, ἡ πρώτη θάλασσα· ἀφανίζεται δὲ καὶ τὰ ὀπίσθια, τουτέστιν αἱ προλήψεις τῶν κακῶν καὶ αἱ φαντα‐ σίαι, διὰ τῆς δευτέρας θαλάσσης, τουτέστιν τῆς γνώσεως. | |
188 | Ἡ πρὸς Νικόδημον ἀπὸ τοῦ κυρίου γενομένη διάλεξις, ἐν ᾗ λέγει ὅτι τὸ πνεῦμα ὅπου θέλει πνεῖ καὶ τὴν φωνὴν αὐτοῦ ἀκούεις, περὶ ποίου λέγει πνεύματος; Τινὲς μὲν περὶ τοῦ ἀερίου πνεύματος λέγειν τὸν κύριον | |
| 5 | νομίζουσιν, ἐμοὶ δὲ μᾶλλον φαίνεται ὅτι περὶ τοῦ ἁγίου πνεύματος λέγει. Τοῦτο γὰρ ἐξουσιαστικῶς ὅπου θέλει πνεῖ, θέλει δὲ ἐν τοῖς δεκτικοῖς καὶ καθαροῖς τὴν διάνοιαν· οὗτοι γὰρ ἐμπνεόμενοι τὰ θεῖα χαρίσματα, πόθεν μὲν ἐδόθη αὐτοῖς τὸ οἱονοῦν χάρισμα ἢ διὰ ποίαν αἰτίαν, οὐ γινώσκουσιν, | |
| 10 | οὐδὲ εἰς ποῖον τέλος καταντᾷ ἡ τοῦ χαρίσματος δωρεά, μόνον δὲ τὴν φωνὴν ἀκούουσιν, τουτέστιν αὐτὴν τὴν διὰ τῆς τοῦ βίου καθαρότητος τοῦ χαρίσματος ἐνέργειαν δια‐ δεικνυμένην καὶ τρόπον τινὰ φωνὴν ἀφιεῖσαν, εἴτε διδασκα‐ | |
| λίας ἐστὶν χάρισμα εἴτε ἰαμάτων εἴτ’ ἔτι *** *** *** | 128 | |
189 | Τί ἐστιν ἡ τοῦ πνεύματος βλασφημία καὶ πῶς πᾶν ἁμάρτημα ἀφεθήσεται τοῖς ἀνθρώποις, τοῖς δὲ εἰς αὐτὸ βλασφημοῦσιν οὐκ ἀφεθήσεται, οὔτε ἐν τῷ αἰῶνι τούτῳ οὔτε ἐν τῷ μέλλοντι; | |
| 5 | Ἡ περὶ τῆς τοῦ πνεύματος βλασφημίας ἀπορία αὐτόθεν ἔχει τὴν λύσιν· τοῦ γὰρ κυρίου ἰάσεις ποιοῦντος ποικίλας, οἱ Ἰουδαῖοι τὰς τοῦ πνεύματος ἐνεργείας τῷ ἄρχοντι τῶν δαιμονίων ταύτας ἀνετίθεσαν. Τὸ δὲ οὔτε ἐνταῦθα οὔτε ἐν τῷ μέλλοντι ἄφεσιν γίνεσθαι τοῖς βλασφημοῦσιν, ἑξῆς | |
| 10 | ζητητέον. Φασί τινες τῶν τὰ τοιαῦτα διὰ τοῦ πνεύματος ἠκριβωκότων τέσσαρας εἶναι τρόπους δι’ ὧν συγχώρησις γίνεται ἁμαρτημάτων, δύο ἐνταῦθα καὶ δύο ἐν τῷ μέλλοντι. Ἐπειδὴ γὰρ οὐκ ἐξικνεῖται ἡ μνήμη ὅλου τοῦ χρόνου μνημονεύειν τὰ σφάλματα, ἵνα ὑπὲρ αὐτῶν ἐνταῦθα μετα‐ | |
| 15 | νοήσῃ ὁ ἄνθρωπος, ᾠκονόμησεν φιλάνθρωπος ὢν ὁ δε‐ σπότης τῆς φύσεως, καὶ ἡμῶν μὴ μετανοούντων, τρόπους μετανοίας· ἐν μὲν τῷ μέλλοντι, ὡς εἴρηται, δύο· ὅτ’ ἄν τις ἀδιαφόρως ἐνταῦθα ἁμαρτήσας καὶ πάλιν ἀδιαφόρως ἀγα‐ θοεργήσας, εἴτε εἰς οἶκτον καὶ συμπάθειαν πρὸς τὸν | 129 |
| 20 | πλησίον κινηθεὶς ἢ ὅσα ἄλλα φιλανθρωπίας ἐχόμενα, ταῦτα ἐν τῷ μέλλοντι αἰῶνι ἐν τῷ καιρῷ τῆς κρίσεως ζυγοστα‐ τούμενα, ἐφ’ ἃ τὴν ῥοπὴν ἕξει, συγχώρησις γίνεται· οὗτος μὲν ὁ εἷς τρόπος· δεύτερος δὲ οὗτος· ὅτ’ ἄν τις ἐν ἁμαρτίαις ἐνεχόμενος, ἀκούων δὲ τοῦ κυρίου λέγοντος «μὴ | |
| 25 | κρίνετε ἵνα μὴ κριθῆτε», φοβούμενος οὐδένα κρίνει, ἐν τῇ ἐξετάσει τῶν βεβιωμένων ὡς φύλαξ τῆς ἐντολῆς οὐ κρίνεται· τῆς γὰρ ἑαυτοῦ ἐντολῆς οὐκ ἐπιλήσμων ὁ ἀψευ‐ δέστατος. Οἱ δὲ ἕτεροι δύο τρόποι ἐνταῦθα τὴν συγχώρη‐ σιν ἔχουσιν· ὅτ’ ἂν ἐν ἁμαρτίαις τις ὢν οἰκονομῆται ἐκ τῆς | |
| 30 | προνοίας ἐν συμφοραῖς, ἐν ἀνάγκαις, ἐν νόσοις—ὡς οὐκ οἷ‐ δεν γὰρ διὰ τῶν τοιούτων καθαίρει αὐτὸν ὁ θεός—καὶ εἰ μὲν εὐχαριστεῖ πειραζόμενος, τὸν ἐπὶ τῇ εὐχαριστίᾳ μισθὸν λαμβάνει, εἰ δὲ ἀχαριστεῖ, δι’ ἃς μὲν ἁμαρτίας παιδεύεται ἐκ τούτων καθαίρεται, τὴν δὲ ὑπὲρ τῆς ἀχαριστίας εἰσπράττε‐ | |
| 35 | ται ποινήν. | |
| Ἐπεὶ οὖν ἅτινα εἰς ἀνθρώπους τις ἁμαρτάνει, ὡς ἔδειξεν ὁ λόγος, πολλὰς ἔχει προφάσεις συγχωρήσεων—ἁμαρτάνων γάρ τις εἰς ἄνθρωπον, ἄλλον δὲ ἄνθρωπον εὖ ποιῶν, εἰς ἣν φύσιν ἥμαρτεν, αὐτῇ καὶ ἀπελογήσατο—ἡ δὲ εἰς τὸ | 130 | |
| 40 | πνεῦμα βλασφημία—ἔστιν δὲ ἡ ἀπιστία μὴ ἔχουσα ἑτέραν πρόφασιν συγχωρήσεως εἰ μὴ τὸ γενέσθαι πιστόν—, εἰκότως τῷ ἐν τῇ ἀπιστίᾳ τὸν βίον κατακλείσαντι οὔτε ἐνταῦθα οὔτε ἐν τῷ μέλλοντι ἀφεθήσεται τῆς ἀπιστίας καὶ ἀθεΐας ἡ ἁμαρτία. | |
190 | Ἐκ τοῦ εὐαγγελίου· ἀμὴν λέγω ὑμῖν· εἰσί τινες τῶν ὧδε ἑστώτων οἵτινες οὐ μὴ γεύσονται θανάτου ἕως ἂν ἴδωσιν τὴν βασιλείαν τοῦ θεοῦ ἐληλυθυῖαν ἐν δυνάμει. Ταῦτα μὲν ὁ Μάρκος, ὁ δὲ Ματθαῖος· ἕως ἂν ἴδωσιν τὸν υἱὸν τοῦ | |
| 5 | ἀνθρώπου ἐρχόμενον ἐν τῇ δόξῃ αὐτοῦ. Ἐπειδὴ ὁ τοῦ θεοῦ λόγος τοῖς καθ’ ἱστορίαν γινομένοις οὐ περιγράφεται, ἀλλὰ πάντοτε ἐνεργὴς ὢν ἡλίου δίκην τὸ οἰκεῖον φῶς ἐπιλάμπει, οὐ μόνον κατὰ τὴν ἱστορίαν τοῖς μαθηταῖς ἔλεγεν τὸ εἰσίν τινες τῶν ὧδε ἑστώτων, ἀλλὰ καὶ | |
| 10 | περὶ πάντων τῶν κατ’ αὐτοὺς τῇ ἀρετῇ διαλαμψάντων λέγει ἀντὶ τοῦ «τῶν τῇ βάσει τῶν ἀρετῶν πλησίον μου ἐχόντων τὴν στάσιν». Τὸ δὲ οὐ μὴ γεύσονται θανάτου εἴρηται μὲν καὶ περὶ τῶν ἀποστόλων, ὅτι οὐ μὴ γεύσονται τοῦ φυσικοῦ θανάτου ἕως ἂν ἴδωσιν διὰ τῆς μεταμορφώσεως τὴν εἰκόνα | |
| 15 | τῆς μελλούσης ἔσεσθαι τοῖς ἁγίοις λαμπρότητος. Ἀλλ’ ἐπει‐ δὴ οἶδεν ὁ λόγος διαφόρους θανάτους—καὶ γὰρ ἡ τῶν | |
| παθῶν νέκρωσις θάνατος λέγεται· ἀλλὰ καὶ ὁ πρακτικός, ἡνί‐ κα τὴ〈ν〉 πρὸς τὰ πάθη μάχη〈ν〉 ἀφέμενος ἐπὶ τὴ〈ν〉 φυσικὴ〈ν〉 θεωρίαν ἔλθῃ, ἀπέθανεν τῇ προτέρᾳ καταστάσει, ἐνασχο‐ | 131 | |
| 20 | λούμενος τῇ τῶν ὄντων θεωρίᾳ, ἀργήσας ἐκ τῆς κατὰ τὴν πρᾶξιν ἀγωνιστικῆς μάχης· ἀλλὰ καὶ ὁ περάσας τὴν φυσικὴν θεωρίαν καὶ πάντα τὰ αἰτιατὰ καταλιπὼν καὶ εἰς τὸν αἴτιον ἐλθὼν διὰ τῆς θεολογικῆς ἀποφάσεως, καὶ οὗτος ἔθανεν τῇ προτέρᾳ καταστάσει, μηκέτι ἐν τοῖς πεποιημένοις | |
| 25 | κινούμενος ἀλλ’ ἐν τῷ ποιητῇ τῶν ὅλων μεταβιβάσας τὴν κίνησιν—περὶ οὖν τοῦ κατὰ ἀφαίρεσιν πάντων γινομένου θανάτου λέγει ὅτι οὐ μὴ γεύσονται αὐτοῦ, τουτέστιν οὐ μὴ πάθωσιν αὐτὸν οἱ τῶν ἀποστόλων κατ’ ἀρετὴν ἰσοστάσιοι, ἕως οὗ μεταμορφωθεὶς ὁ κύριος παραδείξει ἑαυτὸν μηκέτι | |
| 30 | καταφασκόμενον ἐκ τῆς τῶν ὄντων θέσεως, ἀλλὰ τῇ κατὰ ἀπόφασιν θεολογίᾳ παραδεικνὺς τὸ ἀπρόσιτον τῆς θεότητος κρύφιον. Τὸ δὲ λέγειν τὸν μὲν ἕνα τῶν εὐαγγελιστῶν «ἐρχόμενον τὸν υἱὸν τοῦ ἀνθρώπου ἐν τῇ δόξῃ αὐτοῦ», τὸν δὲ ἕτερον «ἕως | |
| 35 | ἂν ἴδωσιν τὴν βασιλείαν τοῦ θεοῦ ἐληλυθυῖαν ἐν δυνάμει», τοῦτο σημαίνει· ἐπειδὴ κατὰ μὲν τὴν θεότητα ἔστιν υἱὸς τοῦ θεοῦ, κατὰ δὲ τὸ ἀνθρώπινον γέγονεν δι’ ἡμᾶς υἱὸς ἀνθρώπου, καθ’ ὃ μὲν οὖν ἐστιν υἱὸς τοῦ θεοῦ ἀεὶ τὴν δόξαν κέκτηται, κατὰ δὲ τὸ γενέσθαι υἱὸς ἀνθρώπου λέγεται ἔρχεσθαι ἐν τῇ | |
| 40 | δόξῃ αὐτοῦ. Οὕτως γὰρ ἐδόξασεν τὴν προσληφθεῖσαν ἀν‐ θρωπότητα ὅτι ὥσπερ ἐν τῷ παθητῷ σώματι ὢν ὤφθη ἐν τῷ ὄρει μεταμορφωθείς, οὕτως ἡμεῖς ἐν τῇ ἀναστάσει ἄφθαρτον ἀπολαμβάνοντες σῶμα ἐσόμεθα· τὸ γὰρ εἰπεῖν ἐληλυθυῖαν ἐν δυνάμει ἐσήμανεν ὡς οὔπω ἐνεργείᾳ πάρεστιν | |
| 45 | ἡ ἐλπιζομένη τῶν ἁγίων ἄφθαρτος καὶ αἰώνιος βασιλεία. | |
191 | Καὶ ἐγένετο μεθ’ ἡμέρας ἓξ παραλαμβάνει ὁ Ἰησοῦς τὸν Πέτρον καὶ Ἰάκωβον καὶ Ἰωάννην καὶ ἀναφέρει αὐτοὺς εἰς | |
| ὄρος ὑψηλὸν κατ’ ἰδίαν καὶ μετεμορφώθη ἔμπροσθεν αὐτῶν καὶ ἔλαμψεν τὸ πρόσωπον αὐτοῦ ὡς ὁ ἥλιος, τὰ δὲ ἱμάτια αὐτοῦ | 132 | |
| 5 | ἐγένετο λευκὰ ὡς τὸ φῶς. Τὸ μεθ’ ἡμέρας ἓξ σημαίνει ὅτι ἐπειδὴ ἐν ἓξ ἡμέραις ὁ θεὸς τὴν φαινομένην κτίσιν εἰς τὸ εἶναι παρήγαγεν, οἵτινες τῇ περιουσίᾳ τῶν ἀρετῶν καὶ τῆς γνώσεως τὰ φαινόμενα πάντα διέβησαν, οὗτοι τῷ λόγῳ συναναβαίνουσιν ἐν τῷ | |
| 10 | τῆς θεολογίας ὄρει. Ἀλλ’ ἐπειδὴ ὁ Λουκᾶς ὀκτὼ ἡμερῶν ἐμνημόνευσεν καὶ δοκεῖ ἐναντιότητα τῶν εὐαγγελιστῶν δεικνύειν, τὸ ἄπορον ἐν τούτοις οἶμαι τὴν ἐπίλυσιν δέχε‐ σθαι καὶ συντρέχειν τὴν ἱστορίαν ἁρμοδίως τῇ θεωρίᾳ· ὥσπερ γὰρ κατὰ τὴν ἱστορίαν ὁ τὰς ἓξ ἡμέρας εἰπὼν τὰς | |
| 15 | ἐν τῷ μέσῳ εἶπεν, ὁ δὲ τὰς ὀκτὼ εἰπὼν καὶ τὴν ἀρχὴν ἐν ᾗ εἶπεν ὁ κύριος καὶ τὸ τέλος ἐν ᾗ ἡ μεταμόρφωσις γέγονεν ἐσήμανεν, οὕτως καὶ κατὰ τὴν θεωρίαν· ἐπειδὴ γὰρ ὁ ἄνθρωπος διὰ τῆς παραβάσεως εἰς τὸ παρὰ φύσιν ἐξωλίσθησεν, δεῖ τὸν θέλοντα συναναβῆναι τῷ λόγῳ εἰς τὸ | |
| 20 | τῆς θεολογίας ὄρος πρῶτον μὲν καθάπερ μίαν ἡμέραν πε‐ ρᾶσαι τὰ παρὰ φύσιν καὶ καθάπερ ἓξ ἡμέρας περᾶσαι τὴν φύσιν καὶ γενέσθαι ἐν τῇ ὑπὲρ φύσιν, ἥτις ἐστὶν ὀγδόη· ὑπερθετικὴ γὰρ τοῦ χρόνου αὕτη καὶ τὴν μέλλουσαν χαρακτηρίζει κατάστασιν. | |
| 25 | Διατί δὲ παραλαμβάνει Πέτρον καὶ Ἰάκωβον καὶ Ἰωάν‐ νην μόνους κατ’ ἰδίαν; Ὡς ἀεὶ τοῦ λόγου τὴν ὀχλώδη καὶ ταραχῆς ἀνάμεστον ἐκνεύοντος κατάστασιν, καὶ ἐπειδὴ ὁ Πέτρος κατὰ τὸ πρῶτον τοῦ Σίμωνος ὄνομα ὑπακοὴ ἑρμηνεύεται, κατὰ δὲ τὸ Πέτρος δηλοῖ τὴν ἀτρεψίαν, | |
| 30 | σημαίνεται δὲ διὰ τούτων ἡ κατὰ τῶν τῆς ὑπακοῆς τῶν ἐντολῶν ἄτρεπτος καὶ ἀμετακίνητος εἰς θεὸν πίστις, ὁ δὲ Ἰάκωβος ἑρμηνεύεται πτερνιστής, δηλοῦται δὲ διὰ τούτου ἡ ἐλπίς—εἰ μὴ γάρ τις ἐλπίσῃ τῶν παρερχομένων τούτων καὶ φθαρτῶν ἀντιλαμβάνειν τὰ ἀπαρόδευτα καὶ ἄφθαρτα, | |
| 35 | οὐκ ἂν τὸν τὴν ἀπάτην ἀεὶ ἐν τοῖς αἰσθητοῖς ἔχοντα διάβολον πτερνίσαι δύναται—, ὁ δὲ Ἰωάννης ἑρμηνεύεται περιστερά, δηλοῦται δὲ διὰ τούτου ἡ ἀγάπη, ἐπειδὴ ἡ | |
| πραότης οὐδὲν ἕτερόν ἐστιν ἢ θυμοῦ καὶ ἐπιθυμίας εἰς τὰ παρὰ φύσιν ἀκινησία, ὁ δὲ μήτε 〈δι’〉 ἐπιθυμιῶν μήτε | 133 | |
| 40 | δι’ ἀποτυχίαν ὧν ἐπιθυμεῖ εἰς θυμὸν ἐρχόμενος προδήλως πάντας ἀγαπᾷ, τοῖς οὖν κτησαμένοις πίστιν, ἐλπίδα τε καὶ ἀγάπην συναναβαίνει ὁ λόγος εἰς τὸ τῆς θεολογίας ὄρος καὶ μεταμορφοῦται ἔμπροσθεν αὐτῶν, οὐκέτι τῷ θεὸς λέγε‐ σθαι καὶ ἅγιος καὶ βασιλεὺς καὶ τὰ τοιαῦτα καταφασκόμε‐ | |
| 45 | νος, ἀλλὰ κατὰ τὸ ὑπέρθεος καὶ ὑπεράγιος καὶ πάντα τὰ καθ’ ὑπεροχὴν λεγόμενα ἀποφασκόμενος. Πρόσωπον δὲ τοῦ λόγου ἐστίν, ὅπερ ἔλαμψεν ὥσπερ ἥλιος, ἡ χαρακτηριστικὴ τῆς οὐσίας αὐτοῦ κρυφιότης, ᾗπερ ἐνατενίσαι τῇ τῶν λογισμῶν ἑρμηνείᾳ 〈ἀ〉δύνατον, ὥσπερ | |
191(50) | οὐδὲ τῇ λαμπρότητι τοῦ ἡλίου, κἂν εἰ πάνυ τις τὴν ὀπτικὴν δύναμίν ἐστιν κεκαθαρμένος. Ἀλλ’ ἐπειδὴ ἱμάτιον ἐμνήσθη ἡ γραφή, χρὴ κατὰ τὸν εἱρμὸν τῆς ἀκολουθίας καὶ τοῦ σώματος μνείαν ποιήσασθαι. Σῶμα οὖν τοῦ λόγου ἐστὶν ἡ τῶν ἀρετῶν οὐσία, οἷον, ἡ ἀγαθότης, ἡ πραότης καὶ τὰ | |
| 55 | τοιαῦτα· ἱμάτια δὲ τοῦ λόγου εἰσὶν τὰ τῆς γραφῆς ῥήματα καὶ ἡ προβεβλημένη καὶ ἐκ θεοῦ τὸ εἶναι λαβοῦσα κο‐ σμουργία, ἅπερ λευκὰ βλέπουσιν οἱ τὸ μὲν γράμμα τῆς θείας γραφῆς ἀποξέοντες τῆς ἐπικειμένης παχύτητος καὶ τῇ τοῦ πνεύματος θεωρίᾳ τὸ λαμπρὸν τῶν νοημάτων ἐπο‐ | |
| 60 | πτεύοντες κάλλος καὶ οἱ τὴν αἰσθητὴν κτίσιν τῇ περιαιρέσει τῆς κατ’ αἴσθησιν ἀπάτης λαμπρῶς ἐποπτεύοντες καὶ ἐκ μεγέθους καλλονῆς τὸν ταύτης δημιουργὸν ἀναλόγως συλ‐ λογιζόμενοι. | |
192 | Καὶ ἰδοὺ ὤφθησαν Μωυσῆς καὶ Ἡλίας συλλαλοῦντες αὐτῷ· ἀποκριθεὶς δὲ Πέτρος εἶπε τῷ Ἰησοῦ· «Κύριε, καλόν ἐστιν ἡμᾶς εἶναι ὧδε· εἰ θέλεις, ποιήσωμεν τρεῖς σκηνάς, σοὶ μίαν | |
| καὶ Μωσῇ μίαν καὶ Ἡλίᾳ μίαν.» | 134 | |
| 5 | Οἱ γὰρ διαβαίνοντες ἀπὸ τοῦ γράμματος εἰς τὸ πνεῦμα ὁρῶσιν τόν τε νόμον καὶ τοὺς προφήτας συνόντας τῷ λόγῳ καὶ διαπρυσίῳ καταγγέλλοντας φωνῇ τὴν αὐτοῦ παρουσίαν. Τίνος δὲ χάριν σκηνῶν ὁ Πέτρος ἐμνημόνευ‐ σεν; Ἐπειδὴ πᾶσα γνῶσις καὶ πᾶσα ἀρετή, συγκρινομένη | |
| 10 | τῇ μελλούσῃ καταστάσει, σκηνῆς εὐκαταλύτου οὐδὲν διενή‐ νοχεν, κατὰ τὸν Ἀπόστολον φάσκοντα «εἴτε προφητεῖαι παύ‐ σονται εἴτε γνῶσις καταργηθήσεται». Τρεῖς δὲ σκηναί εἰσιν· πραγματική, φυσικὴ καὶ θεολογική· καὶ τὴν μὲν θεολογικὴν ὡς θεῷ τῷ κυρίῳ ἀπένειμεν, τὴν δὲ φυσικὴν θεωρίαν τῷ | |
| 15 | Μωυσῇ ὡς γεγραφότι τὴν τῶν ὅλων γέννησιν, τὴν δὲ πρακτικὴν τῷ Ἡλίᾳ ὡς παρθένῳ καὶ ζηλωτῇ καὶ ἀσκητῇ. | |
193 | Τίς ὁ λόγος τοῦ Μωσέα καὶ Ἡλίαν τεσσαράκοντα ἡμέρας νηστεῦσαι καὶ τί δήποτε ὁ κύριος ὥσπερ τὰ τῶν δούλων ἐπισφραγίσας κατεδέξατο καὶ αὐτὸς τὰς αὐτὰς μ ἡμέρας ἄσιτος διαμεῖναι καὶ τί σημαίνει ὁ τεσσαράκοντα ἀριθμός; | |
| 5 | Ὁ μὲν τεσσαρακοστὸς ἀριθμὸς ὡς κακωτικὸς πολλαχοῦ ἐν τῇ θεοπνεύστῳ παρείληπται γραφῇ, ὡς οἱ κακοπαθήσαν‐ τες ἐν τῇ ἐρήμῳ Ἰσραηλῖται τεσσαράκοντα ἔτη καὶ οἱ αὐτοὶ δουλεύσαντες ἐν Αἰγύπτῳ τετρακόσια ἔτη. Ἀλλὰ γὰρ καὶ ὁ κόσμος οὗτος ἐν ᾧ τὴν κάκωσιν ὑπομένομεν ἐκ τεσσάρων | |
| 10 | συνίσταται στοιχείων. Ὁ οὖν Μωυσῆς ὡς πρῶτος νομο‐ θετήσας καὶ νηπίοις οὖσι τοῖς Ἰουδαίοις τὸν νόμον παρα‐ δούς, τεσσαράκοντα νηστεύει ἡμέρας, σημαίνων ὅτι ἡ κατ’ αὐτὸν νομοθεσία τῶν κατὰ πρᾶξιν ἁμαρτημάτων τὴν ἀποχὴν νομοθετεῖ· πᾶσα γὰρ ἁμαρτία ἐκ τῶν αἰσθητῶν καὶ | |
| 15 | τῶν αἰσθήσεων συνίστασθαι πέφυκεν. Ὁ δὲ Ἡλίας τοῦ | |
| προφητικοῦ χαρίσματος τύπον φέρων ὡς ὑπεραναβεβηκὼς τὰ νομικὰ παραγγέλματα νηστεύει τεσσαράκοντα ἡμέρας, σημαίνων ὅτι τὸ προφητικὸν χάρισμα τὴν ἀποχὴν τῶν συγκαταθέσεων νομοθετεῖ. Ὁ δὲ κύριος ὡς πληρωτὴς τοῦ | 135 | |
| 20 | νόμου καὶ μόνος ἄρας τὴν ἁμαρτίαν τοῦ κόσμου, νηστεύσας τὰς τεσσαράκοντα ἡμέρας, δέδωκεν ἡμῖν δύναμιν οὐ μόνον τῶν κατὰ πρᾶξιν καὶ συγκατάθεσιν ἁμαρτιῶν ἀπέχεσθαι ἀλλὰ καὶ αὐτῶν τῶν ψιλῶν φαντασιῶν ἀνωτέρους γενέσθαι. | |
194 | Τί σημαίνει ἐν τῷ εὐαγγελίῳ ὅτε [μετὰ τὸ] πάντα πειρασμὸν τοῦ διαβόλου τοῦ κυρίου ἀποκρουσαμένου ἐπι‐ σημαίνεται ὁ εὐαγγελιστὴς ὅτι ἀπέστη ἀπ’ αὐτοῦ ὁ διάβολος ἄχρι καιροῦ; Ποίου ἄρα καιροῦ; | |
| 5 | Διπλῶν τῶν πειρασμῶν ὄντων, ἑκουσίων τε καὶ ἀκου‐ σίων, τουτέστιν ἡδονικῶν τε καὶ ἐπιπόνων, πρῶτον μὲν διὰ τῶν ἡδονικῶν πειράσας τὸν κύριον ὁ διάβολος, διά τε γαστριμαργίας καὶ φιλαργυρίας καὶ κενοδοξίας—πάντα γὰρ ταῦτα ἡδονῆς εἰσιν ποιητικά—καὶ ἀποκρουσθείς, ἀπέστη | |
| 10 | ἄχρι καιροῦ. Ποίου καιροῦ; Τοῦ κατὰ τὸν σταυρὸν πάθους, ἵνα καὶ διὰ τῶν ἀκουσίων καὶ ἐπιπόνων πειρασμῶν, ὡς ᾤετο, προσβαλὼν τῷ κυρίῳ, δυνηθείη εὑρεῖν ἐν αὐτῷ τι τῶν ἀνθρωπίνων παθῶν· ἀπεκρούσθη δὲ καὶ διὰ τούτων, καὶ θριαμβευθεὶς ἐν τῷ σταυρῷ κατηργήθη. | |
195 | Ἐπειδὴ μεμαρτύρηται ὁ Ἰωάννης ὑπ’ αὐτοῦ τοῦ κυρίου μείζων πάντων τῶν ἐν γεννητοῖς γενέσθαι—καὶ γὰρ καὶ ὁ βίος αὐτοῦ καθαρὸς καὶ ἁμαρτίας πάσης κεχωρισμένος ἦν—, | |
| τίνος *** *** *** | 136 | |
t1,1-1,83 | Τοῦ ἁγίου Μαξίμου ἐρωτήσεις διάφοροι καὶ ἐκλογαὶ διαφόρων κεφαλαίων ἀπορουμένων | |
1,1 | Τίνες ἀρεταὶ ψυχῆς καὶ τίνες σώματος; Ἀρεταὶ ψυχῆς εἰσιν αὗται· ἀγάπη, ταπείνωσις, πραότης, μακροθυμία, ἀνεξικακία, ἀμνησικακία, ἀοργησία, τὸ ἄθυμον, τὸ ἄφθονον, τὸ ἄκριτον, τὸ ἀκενόδοξον, ἐλεημοσύνη, | |
| 5 | σωφροσύνη, 〈τὸ〉 ἀφιλάργυρον, συμπάθεια, τὸ ἄτυφον, τὸ ἀνυπερήφανον, 〈τὸ〉 κατανυκτικόν. Ἀρεταὶ δὲ σώματός εἰσιν αὗται· νηστεία, χαμευνία, ἀγρυπνία, ἐγκράτεια, ἀκτη‐ | |
| μοσύνη, τὸ ἀπερίσπαστον. | 137 | |
1,2 | Τί ἐστιν τὸ ἐν τῷ Ἀποστόλῳ εἰρημένον «ψαλῶ τῷ πνεύματι, ψαλῶ δὲ καὶ τῷ νοΐ»; Ψάλλει τις τῷ πνεύματι ὅτ’ ἂν μόνον τὴν προφορὰν τῶν ψαλλομένων διὰ γλώσσης φέρει· ψάλλει δὲ τῷ νοῒ ὅτ’ ἂν τὴν | |
| 5 | δύναμιν τῶν ψαλλομένων γινώσκων τῇ θεωρίᾳ εὐφραίνεται. | |
1,3 | Τί ἐστιν· ἐν ἀνομίαις συνελήφθην καὶ ἐν ἁμαρτίαις ἐκίσσησέν με ἡ μήτηρ μου; Ἐπειδὴ ὁ προηγούμενος σκοπὸς τοῦ θεοῦ ἦν τοῦ μὴ διὰ γάμου γεννᾶσθαι ἡμᾶς καὶ φθορᾶς, ἡ δὲ παράβασις τῆς | |
| 5 | ἐντολῆς τὸν γάμον εἰσήγαγεν διὰ τὸ ἀνομῆσαι τὸν Ἀδάμ, τουτέστιν ἀθετῆσαι τὸν ἐκ θεοῦ δοθέντα αὐτῷ νόμον, πάντες οὖν οἱ ἐξ Ἀδὰμ γεννώμενοι ἐν ἀνομίαις συλλαμβά‐ | |
| νονται, ὑποπίπτοντες τῇ τοῦ προπάτορος καταδίκῃ. Τὸ δὲ καὶ ἐν ἁμαρτίαις ἐκίσσησέν με ἡ μήτηρ μου σημαίνει ὅτι ἡ | 138 | |
| 10 | Εὔα ἡ πάντων ἡμῶν μήτηρ πρώτη ἐκίσσησεν τὴν ἁμαρτίαν ὥσπερ ὀργῶσα τὴν ἡδονήν. Διὰ τοῦτο καὶ ἡμεῖς τῇ τῆς μητρὸς ὑποπίπτοντες καταδίκῃ κισσᾶσθαι λέγομεν ἐν ἁμαρ‐ τίαις. | |
1,4 | Τί ἐστιν τὸ παρὰ τοῦ Ἀποστόλου λεγόμενον «ἀνάθεμα εἶναι ἀπὸ τοῦ Χριστοῦ ὑπὲρ τῶν συγγενῶν μου»; Ηὐχόμην, φησίν, παραδοθῆναι ἀπὸ τοῦ Χριστοῦ τῷ δι‐ αβόλῳ ὥστε μαστιγωθῆναι καὶ τὰς ὑπὲρ τοῦ Ἰσραὴλ | |
| 5 | κολάσεις ὑπομεῖναι, ἅσπερ κατὰ τὸ δίκαιον ἐχρεώστουν ὑπὲρ τῆς εἰς θεὸν αὐτῶν ἀπιστίας, μόνον ἵνα σωθῶσιν· καθ’ ὃν τρόπον καὶ ὁ κύριος παρέδωκεν ἑαυτὸν καὶ γέγονεν | |
| ὑπὲρ ἡμῶν κατάρα. | 139 | |
1,5 | Κατὰ πόσους τρόπους ἐξαμαρτάνει ὁ ἄνθρωπος; Οἶμαι κατὰ τέσσαρας τρόπους ἁμαρτάνειν τὸν ἄνθρωπον, κατὰ συναρπαγήν, κατὰ ἀπάτην, κατὰ ἄγνοιαν, κατὰ διάθε‐ σιν. Καὶ αἱ μὲν πρῶται τρεῖς εὐχερῶς εἰς ἐπίγνωσιν καὶ | |
| 5 | μετάνοιαν ἔρχονται, ὁ δὲ ἐκ διαθέσεως ἁμαρτάνων καὶ μήτε τῇ πείρᾳ μήτε τῷ χρόνῳ εἰς μετάνοιαν ἐρχόμενος ἀνήκε‐ στον ἔχει τὴν κόλασιν. | |
1,6 | Τί δηλοῖ ἐν τῷ εὐαγγελίῳ ὁ κύριος λέγων ὅτι δύο στρουθία ἀσσαρίου πωλεῖται; Φασὶ τὸ ἀσσάριον δεκάνουμον εἶναι· δηλοῦται δὲ διὰ τοῦ δέκα τὸ ἰῶτα γράμμα· ἀρχὴ δέ ἐστιν τοῦτο τοῦ ὀνόματος | |
| 5 | τοῦ κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ἐξαγοράζεται οὖν διὰ τοῦ ὀνόματος τοῦ κυρίου ὁ παλαιὸς καὶ ὁ νέος λαός, καὶ ὁ | |
| ἔσω καὶ ὁ ἔξω ἄνθρωπος. | 140 | |
1,7 | Τί ἐστιν τὸ ἀπὸ Ἐλισσαίου, ἀναλαμβανομένου τοῦ Ἡλίου, ῥηθὲν «ποῦ ὁ θεὸς ἀφφώ;» Κατὰ τρεῖς ἐπιβολὰς ἑρμηνεύεται· ἢ «ποῦ ὁ θεὸς τοῦ πατρός μου;» ἢ «ποῦ ὁ θεὸς τοῦ μεγάλου μου;» ἢ «ποῦ ὁ | |
| 5 | θεὸς τοῦ κρυβέντος;» | |
1,8 | Κατὰ πόσους τρόπους αἱ ἀλληγορίαι καὶ τί ἐστιν τροπο‐ λογία; Ἀλληγορία ἐστὶν ἡ ἐπὶ τῶν ἀψύχων, οἷον, ὀρέων, βουνῶν, δένδρων καὶ τῶν λοιπῶν. Τροπολογία δέ ἐστιν ἡ ἐπὶ τῶν | |
| 5 | ἡμετέρων μελῶν, οἷον, κεφαλῆς, ὀφθαλμῶν καὶ τῶν λοιπῶν· τροπολογία γὰρ ἀντὶ τοῦ τρέπεσθαι λέγεται. | |
1,9 | Τί ἐστιν τὸ ἐν τῷ ψαλμῷ εἰρημένον «καθήμενος κατὰ τοῦ ἀδελφοῦ σου κατελάλεις, καὶ κατὰ τοῦ υἱοῦ τῆς μητρός σου | |
| ἐτίθεις σκάνδαλον»; Ὁ τὴν τοῦ ὁμοπίστου πρᾶξιν κακηγορῶν καὶ ὥσπερ | 141 | |
| 5 | ἐγκαθήμενος τῇ τούτου λοιδορίᾳ, οὗτος εἰκότως λέγεται κατὰ τοῦ ἀδελφοῦ καταλαλεῖν. Ὁ δὲ τὸν υἱὸν τῆς σοφίας κοσμούμενον φθόνῳ φερόμενος ἐνδιαβάλλων καὶ πάντας σκανδαλίζων, οὗτός ἐστιν ὁ τιθεὶς τῷ υἱῷ τῆς μητρὸς σκάνδαλον. | |
1,10 | Ἐπειδὴ ἐν τῷ ἁγίῳ Διαδόχῳ ἐν τῷ ἑκατοστῷ κεφαλαίῳ γέγραπται κριθήσεσθαί τινας διὰ πυρὸς καὶ καθαίρεσθαι ἐν τῷ μέλλοντι αἰῶνι, παρακαλῶ ἐκκαλυφθῆναί μοι διὰ τῆς σαφηνείας τὸν σκοπὸν τοῦ πατρός. | |
| 5 | Οἱ τὸ τέλειον τῆς πρὸς θεὸν ἀγάπης κεκτημένοι καὶ τὸ πτερὸν τῆς ψυχῆς διὰ τῶν ἀρετῶν μετεωρίσαντες, κατὰ τὸν Ἀπόστολον ἐν νεφέλαις ἁρπάζονται καὶ εἰς κρίσιν οὐκ ἔρ‐ χονται. Οἱ δέ γε μὴ πάντη τὸ τέλειον κτησάμενοι ἀλλὰ καὶ ἁμαρτήματα καὶ κατορθώματα κεκτημένοι, οὗτοι ἐν τῷ | |
| 10 | δικαστηρίῳ τῆς κρίσεως ἔρχονται κἀκεῖ διὰ τῆς τῶν | |
| ἀγαθῶν καὶ φαύλων πράξεων ἀντεξετάσεως οἱονεὶ πυρού‐ μενοι, εἴπερ ἡ τῶν ἀγαθῶν πλάστιγξ ἐπιβαρήσει, καθαίρον‐ ται τῆς κολάσεως. | 142 | |
1,11 | Περὶ διαφόρων δικαιοσυνῶν. Τρεῖς δικαιοσύνας οἱ τὰ θεῖα σοφοὶ λέγουσιν εἶναι, ἀνθρωπίνην, ἀγγελικὴν καὶ θείαν· καὶ τὴν μὲν ἀνθρωπίνην φασὶν τὴν ἐν τοῖς αἰσθητοῖς τοῦ κόσμου τούτου ἰσονεμίαν | |
| 5 | τε καὶ εὐγνωμοσύνην, τὴν ἀγγελικὴν δὲ τῆς θείας γνώ‐ σεως ἄφθονον μετάδοσιν· τὴν δὲ θείαν δικαιοσύνην ὁρί‐ ζονται τὸ πάσχειν ὑπὲρ τῶν ἁμαρτανόντων. | |
1,12 | Τίνος χάριν ἐπιτιμήσας ὁ κύριος τῷ Πέτρῳ εἴρηκεν αὐτὸν σατανᾶν; Οὐχ ὥς τινες νομίζουσιν τὸν Πέτρον ἀποκαλεῖ σατανᾶν | |
| ὑβριστικῶς ὁ κύριος, ἀλλ’ ἐπειδὴ αἱ τοῦ κυρίου στερήσεις | 143 | |
| 5 | ἡμῶν ἕξεις ἐγένοντο, οἷον, ὁ αὐτοῦ θάνατος ἡμῖν ζωὴ γέγονεν, ἡ αὐτοῦ ἀτιμία ἡμῖν ἐγένετο δόξα. Ὁ οὖν ἀπόστολος Πέτρος, τοῦ κυρίου λέγοντος μέλλειν πάσχειν αὐτόν, ὑπελάμβανεν τῇ φύσει τῶν πραγμάτων ἑπόμενος ὡς ἀδύνατόν ἐστιν τὴν ζωὴν ἀποθνῄσκειν ἢ τὴν τοσαύτην | |
| 10 | δόξαν ἀτιμασθῆναι. Ὁ οὖν κύριος τὴν ὑπόνοιαν ταύτην ἀναιρῶν, ὡς οὐ δεῖ φύσεως ἀκολουθίαν ἐν τοῖς ὑπὲρ φύ‐ σιν ἐπιζητεῖν—διὰ γὰρ τῶν ἐναντίων ταῦτα ποιήσας, βεβούλευται διὰ θανάτου ζωήν, δι’ ἀτιμίας δόξαν—ὡς οὖν ἀντικειμένην αὐτοῦ τὴν ὑπόνοιαν ταύτην λέγει· «ὕπαγε ὀπίσω | |
| 15 | μου» ἀντὶ τοῦ «ἕπου μου τῇ βουλῇ καὶ μὴ προλάμβανε ζητῶν ἀκολουθίαν πραγμάτων». Τὸ δὲ σατανᾶς ὄνομά φασιν ἀντικείμενον ἑρμηνεύεσθαι· ὅπερ ὁ κύριος οὐχ ὑ‐ βριστικῶς προήγαγεν ἀλλ’ ὡσανεὶ ἔλεγεν «ἀντικείμενέ μου | |
| τῷ σκοπῷ». | 144 | |
1,25 | Πῶς ὀφείλομεν εὐσεβῶς νοῆσαι τὸ τοῦ εὐαγγελίου, ὅτι «ὁ πατὴρ κρίνει οὐδένα ἀλλὰ τὴν κρίσιν πᾶσαν δέδωκεν τῷ υἱῷ» καὶ πῶς ἐν ἄλλῳ τόπῳ λέγει ὅτι «ἐγὼ κρίνω οὐδένα ἀλλ’ ὁ λόγος ὃν ἐλάλησα, ἐκεῖνος κρινεῖ αὐτόν»; | |
| 5 | Καθ’ ὃ θεός ἐστιν, οὐδὲ ὁ πατὴρ οὐδὲ ὁ υἱὸς κρινεῖ οὐδένα· οὐδὲ γὰρ ἄνθρωπος ἀλόγων γίνεται κριτὴς ἀλλ’ ἀν‐ θρώπων. Ὁ δὲ πατὴρ δέδωκεν τῷ υἱῷ τὴν κρίσιν, οὐ καθ’ ὃ θεός ἐστιν ὁ υἱὸς ἀλλὰ καθ’ ὃ ἄνθρωπος γέγονεν. Κρινεῖ δὲ πάντας συγκρίνων τὴν ἑαυτοῦ ὡς ἀνθρώπου πολιτείαν | |
| 10 | πρὸς ἡμᾶς. Πάλιν δὲ ὁ λόγος αὐτοῦ κρινεῖ, τουτέστιν ἡ διδασκαλία, ἥντινα διὰ τῶν ἔργων ἐνεδείξατο κατὰ τὸ | |
| γεγραμμένον «ὧν ἤρξατο ὁ Ἰησοῦς ποιεῖν τε καὶ διδάσκειν». | 145 | |
1,27 | Τί δηλοῖ τὸ τῶν Παροιμιῶν αἴνιγμα τὸ ἐὰν πεινᾷ ὁ ἐχθρός σου ψώμιζε αὐτόν, ἐὰν διψᾷ πότιζε αὐτόν· τοῦτο γὰρ ποιῶν ἄνθρακας πυρὸς σωρεύσεις ἐπὶ τὴν κεφαλὴν αὐτοῦ; Ἐχθρὸν ἔχομεν κατὰ τῆς ψυχῆς τὸ ἡμέτερον σῶμα, ἀεὶ | |
| 5 | διὰ τῆς ἐπαναστάσεως τῶν παθῶν πολεμοῦν ἡμᾶς. Ἐὰν οὖν ἐκ τῆς συνειδήσεως πιεζόμενον τὸ τῆς σαρκὸς φρόνη‐ μα πεινᾷ, τουτέστιν ὀρέγεται σωτηρίας, ἢ διψᾷ θείαν γνῶσιν, δέον τρέφειν αὐτὸ δι’ ἐγκρατείας καὶ πόνων καὶ ποτίζειν τῇ μελέτῃ τῶν θείων λογίων. Οὕτως γὰρ σωρεύε‐ | |
| 10 | ται ἐπὶ τὴν κεφαλὴν αὐτοῦ, τουτέστιν ἐπὶ τὸν νοῦν· ἄνθρακες | |
| πυρός, θεῖοι καὶ πνευματικοὶ λογισμοί. | 146 | |
1,28 | Τί σημαίνει τὸ ἐν τῷ ἑκατοστῷ πρώτῳ ψαλμῷ εἰρημένον «ὡμοιώθην πελεκᾶνι ἐρημικῷ»; Ὁ πελεκὰν οὗτος ὄρνεόν ἐστιν· ὁ δὲ ὄφις πολὺ ἐχθραί‐ νει τῶν νεοττῶν αὐτοῦ. Αὐτὸς δὲ τί μηχανᾶται; Εἰς ὕψος | |
| 5 | πήγνυσι τὴν καλιὰν αὐτοῦ, πανταχόθεν περιφράσσων αὐτὴν διὰ τὸν ὄφιν. Τί οὖν ποιεῖ ὁ κακομήχανος ὄφις; Περισκο‐ πεῖ ὅθεν πνέει ὁ ἄνεμος κἀκεῖθεν ἐμφυσᾷ τοῖς νεοττοῖς τὸν ἰὸν αὐτοῦ καὶ τελευτῶσιν. Ἔρχεται οὖν ὁ πελεκὰν καὶ θεωρεῖ ὅτι ἀπέθανον αὐτοῦ τὰ παιδία καὶ σκοπεῖ νεφέλην | |
| 10 | καὶ πέταται εἰς ὕψος καὶ μετὰ τῶν πτερύγων τύπτει αὐτοῦ τὰς πλευρὰς καὶ ἐξέρχεται αἷμα καὶ διὰ τῆς νεφέλης ἐπιστάζει τούτοις καὶ ἐγείρονται. Λαμβάνεται οὖν ὁ πελε‐ | |
| κὰν εἰς τὸν κύριον· τὰ δὲ παιδία αὐτοῦ, ὁ Ἀδὰμ καὶ ἡ Εὔα, ἡ ἡμετέρα φύσις, ἡ δὲ καλιὰ αὐτοῦ ὁ παράδεισος, ὁ | 147 | |
| 15 | δὲ ὄφις ὁ ἀποστάτης διάβολος. Ἐνεφύσησεν οὖν ὁ ἀρχέκα‐ κος ὄφις διὰ τῆς παρακοῆς τοῖς πρωτοπλάστοις καὶ γεγόνασιν νεκροὶ τῇ ἁμαρτίᾳ. Ὁ γοῦν κύριος ἡμῶν καὶ θεὸς διὰ τὴν πρὸς ἡμᾶς ἀγάπην ὑψοῦται ἐπὶ τοῦ τιμίου σταυροῦ καὶ νυγεὶς τὴν πλευρὰν διὰ τῆς νεφέλης τοῦ ἁγίου | |
| 20 | πνεύματος ζωὴν ἡμῖν ἐδωρήσατο τὴν αἰώνιον. | |
1,29 | Τί ἐστιν· ἐκεῖ στρουθία ἐννοσσιεύσουσιν; Στρουθία ἢ τὰς ψυχὰς ἢ τὰς διαφόρους ἀρετὰς λέγει. | |
1,30 | Τί σημαίνει· τοῦ ἐρῳδιοῦ ἡ κατοικία ἡγεῖται αὐτῶν; Ἐρῳδιόν φασιν ὄρνεον εἶναι, τοσαύτῃ δὲ σωφροσύνῃ συζῆν, ὥστε ἡνίκα πρὸς συνουσίαν συνέρχεσθαι μέλλει, τεσσαράκοντα ἡμέρας πενθεῖν καὶ πάλιν μετὰ ταῦτα ἄλλας | 148 |
| 5 | τεσσαράκοντα. Τὴν δὲ καλιὰν πήγνυσιν ἐν τοῖς δένδροις ἔνθα μὴ ἐπισκιάζεται ὑπό τινος ἀλλὰ καθαρὸν τὸν ἀέρα ἔχει. Σημαίνει δὲ διὰ τούτων τὴν σωφροσύνην· αὕτη γὰρ ἡγεῖται πασῶν τῶν ἀρετῶν· ἀποδιάκειται δὲ καὶ τῶν αἰσθητῶν, ἀπὸ μηδενὸς σκιαζομένη τῶν προσκαίρων· ὁ | |
| 10 | τεσσαρακοστὸς γὰρ ἀριθμὸς τὴν ἑκάστου τῶν τεσσάρων στοιχείων ἐμπεριέχει τελείωσιν. | |
1,31 | Τί ἐστιν τὸ ἀποδιδοὺς ἁμαρτίας γονέων ἐπὶ τέκνα ἕως τρίτης καὶ τετάρτης γενεᾶς τοῖς μισοῦσίν με; Πρώτην γενεὰν ὑπειλήφαμεν εἶναι τὴν σπορὰν τοῦ κα‐ κοῦ, τουτέστιν τὴν προσβολήν, δευτέραν δὲ τὴν ἐπιθυμίαν, | |
| 5 | τρίτην δὲ τὴν ἕξιν τοῦ κακοῦ, τουτέστιν τὴν συγκατάθεσιν, | |
| τετάρτην δὲ τὴν ἐνέργειαν, τουτέστιν τὴν πρᾶξιν. Ἀποδίδο‐ ται οὖν ἕως τρίτης καὶ τετάρτης γενεᾶς, τουτέστιν ὑπὲρ τῆς συγκαταθέσεως καὶ τῆς πράξεως· ἡ γὰρ προσβολὴ καὶ ἡ ἐπιθυμία ἀνεύθυνός ἐστιν, ὡς μὴ εἰς πέρας τοῦ κακοῦ | 149 | |
| 10 | προελθόντος. | |
1,33 | Τί σημαίνει τὸ ἐπὶ ταῖς τρισὶν ἢ τέσσαρσιν ἀσεβείαις Τύρου οὐκ ἀποστραφήσομαι; Ἀσεβείας οἶμαι τέσσαρας τὸν προφητικὸν αἰνίττεσθαι λόγον, ταύτας, τὴν προσβολήν, τὴν ἐπιθυμίαν, τὴν ἕξιν τοῦ | |
| 5 | κακοῦ καὶ τὴν ἐνέργειαν. Ἐπὶ μὲν οὖν τῆς πρώτης καὶ τῆς δευτέρας, τουτέστιν τῆς προσβολῆς καὶ τῆς ἐπιθυμίας, ἀνοχὴν ποιεῖται ὁ θεός, ὡς μὴ τοῦ κακοῦ προβάντος εἰς τελείωσιν. Ἐπὶ δὲ τῆς τρίτης καὶ τῆς τετάρτης ἀσεβείας, τουτέστιν ἕξεως καὶ ἐνεργείας ἤγουν συγκαταθέσεως καὶ | |
| 10 | εἴρξεως, τὴν ἀπειλὴν ὁ λόγος εἰκότως ἐνδείκνυται. | 150 |
1,34 | Ὅτι οὐ δύναται λέγεσθαι ὁ Χριστὸς πνεύματος καθάπερ ἐπὶ τοῦ πατρὸς καὶ τοῦ υἱοῦ, ὅτι λέγεται 〈ἀ〉διαφόρως πνεῦμα θεοῦ καὶ πνεῦμα Χριστοῦ. Ὥσπερ ἐστὶν αἴτιος τοῦ λόγου ὁ νοῦς, οὕτως καὶ τοῦ | |
| 5 | πνεύματος, διὰ μέσου δὲ τοῦ λόγου· καὶ ὥσπερ οὐ δυνάμεθα εἰπεῖν τὸν λόγον εἶναι τῆς φωνῆς, οὕτως οὐδὲ τὸν υἱὸν λέγειν τοῦ πνεύματος. | |
1,35 | Τί δηλοῖ τὸ ὑπὸ τοῦ κυρίου λεγόμενον τὸ ἐὰν ὁ ὀφθαλμὸς ἢ ἡ χεὶρ ἢ ὁ ποὺς σκανδαλίζῃ σε, ἔκκοψον αὐτοὺς καὶ βάλε ἀπὸ σοῦ; Ἔστιν μὲν καὶ περὶ φίλων ὡς ὀφθαλμῶν, καὶ οἰκείων | |
| 5 | ὥσπερ χειρῶν ἡμῶν ὄντων ἀναγκαίων, καὶ ἑταίρων πο‐ δῶν δίκην διακονούντων ἡμῖν ὑπονοεῖν τὴν παραβολὴν κατὰ τὸ πρόχειρον αἰνίττεσθαι· οὕσπερ, ἐὰν σκανδαλίζωσιν καὶ τὴν ψυχὴν καταβλάπτωσιν, ἐκκόπτειν ὁ λόγος παρεκε‐ λεύσατο. Ἔστιν δὲ καὶ ἄλλως ἐκλαβεῖν τὸ παράγγελμα κατὰ | |
| 10 | τὸν τῆς ἀναγωγῆς τρόπον· ἐὰν ἔχῃς θεωρητικὴν γνῶσιν ὥσπερ ὀφθαλμόν, πρὸς τύφον δὲ αὐτὴ ἐπαίρει σε καὶ ὑπερηφανίαν, ἔκκοψον αὐτήν· ἐὰν δὲ καὶ πρᾶξιν ἀστείαν, καὶ αἰτία σοι γίνεται ἐπάρσεως, ἔκκοψον αὐτήν· ὡσαύτως δὲ καὶ ἐὰν ἱκανότητα ἔχῃς διακονίας, ὅπερ ἐστὶν ὁ πούς, καὶ | 151 |
| 15 | ὡς ἐκ τούτου φυσᾶσαι, ἀπόσθητι ἀπ’ αὐτῆς. Συμφέρει γάρ σοι παρὰ ταύτας τὰς δοκούσας εἶναι ἀρετὰς γενέσθαι καὶ μὴ διὰ τῆς ἐπάρσεως καὶ ὑπερηφανίας εἰς παντελῆ χωρῆ‐ σαι ἀπώλειαν. | |
1,36 | Τί δηλοῖ τὸ ἐπήρθη ὁ ἥλιος καὶ ἡ σελήνη ἔστη ἐν τῇ τάξει αὐτῆς; Ὅτ’ ἂν ἐν ἡμῖν ὑψωθῇ ὁ ἥλιος τῆς δικαιοσύνης διὰ τῶν ἀγαθῶν ἔργων καὶ τῆς ἀληθοῦς γνώσεως, τότε ἡ σελήνη | |
| 5 | ἵσταται ἐν τῇ τάξει αὐτῆς, τουτέστιν ἡ ἡμετέρα φύσις, ἡ ὑπὸ τροπὴν οὖσα καὶ ἀλλοίωσιν, τάξιν λαμβάνει βάσιμον. | |
1,37 | Τί ἐστιν τὸ ἐν τῇ καθολικῇ Πέτρου γεγραμμένον «ἵνα κριθῶσιν μὲν κατὰ ἀνθρώπους σαρκί, ζῶσιν δὲ κατὰ θεὸν πνεύματι»; Ἐπειδὴ περὶ τῶν ἐν τῷ κατακλυσμῷ εἴρηται ταῦτα, οὗτοι | |
| 5 | δὲ εἶχον παντελῆ ἀγνωσίαν θεοῦ καὶ πονηροῖς ἐπιτηδεύμασι | |
| συνέζων, ὅσα μὲν οὖν εἰς ἑαυτοὺς ἡμάρτανον διὰ τῶν καθ’ ἑκάστην συμβαινόντων αὐτοῖς πειρασμῶν, πολέμων τε καὶ ἐπαγωγῶν καὶ ποικίλων συμβάσεων, ἀφῆκεν αὐτοῖς· τὰ δὲ περὶ τῆς εἰς αὐτὸν ἀγνοίας καὶ ἀσεβείας ἁμαρτήματα | 152 | |
| 10 | οὐκ ἀφῆκεν αὐτοῖς, ἵνα διὰ τῆς εἰς αὐτὸν πίστεως, ἡνίκα διὰ φιλανθρωπίαν ἐν τῇ τοῦ ᾅδου γένηται χώρᾳ, ὅσοι πιστεύσουσιν, ἀφεθῇ αὐτοῖς ἡ τῆς ἀσεβείας ἁμαρτία καὶ ζήσωσιν κατὰ θεὸν πνεύματι, κριθέντες δηλονότι σαρκὶ καθὼς εἴρηται ὑπὲρ τῶν εἰς ἀνθρώπους πλημμελειῶν. | |
1,45 | Τί ἐστιν τὸ ἐν ψαλμοῖς εἰρημένον «σχολάσατε καὶ γνῶτε ὅτι ἐγώ εἰμι ὁ θεός»; Ἕξ εἰσιν σχολαὶ ἅστινας κατορθοῦντες θεὸν ἐπιγνῶναι δυνάμεθα· πρώτη ἡ τῆς ἁμαρτίας ἐνεργεία〈σ〉, δευτέρα ἡ τῆς | |
| 5 | ἐξαπτικῆς διαίτης, τρίτη ἡ τοῦ τόπου τῆς ἐπιμιξίας τῶν ἀφυλάκτως βιούντων, τετάρτη ἡ τοῦ ἀπροσφόρου ἐπιτηδεύ‐ | |
| ματος τοῦ κατὰ θεὸν βίου, πέμπτη ἡ τῆς ὑπάρξεως τῆς διαβεβλημένης καὶ εἰς πολλὰ περισπώσης τὸν νοῦν, ἕκτη τὸ μὴ ἔχειν καθόλου ἴδιον θέλημα. Καὶ τοῦτό ἐστιν καὶ | 153 | |
| 10 | ἀποταγὴ καὶ ὑποταγὴ ἡ ἀληθινὴ καὶ κατὰ θεόν. | 154 |
1,67 | Πῶς ὀφείλομεν νοεῖν τὴν περὶ συντελείας τοῦ υἱοῦ ἄγνοιαν; Διπλῆ τίς ἐστιν ἄγνοια· ἡ μὲν διαβαλλομένη, ἡ δὲ ἀδιάβλητος, καὶ ἡ μὲν ἐφ’ ἡμῖν ἐστιν, ἡ δὲ οὐκ ἐφ’ ἡμῖν. Καὶ | |
| 5 | ἡ μὲν διαβαλλομένη καὶ ἐφ’ ἡμῖν, ἡ περὶ τὴν ἀρετὴν καὶ εὐσέβειαν ἄγνοια· ἡ δὲ ἀδιάβλητος καὶ οὐκ ἐφ’ ἡμῖν ἐστιν ὅσα θελόντων ἡμῶν γινώσκειν οὐ γινώσκομεν, οἷον, τὰ πόρρω γινόμενα, τὰ μέλλοντα γίνεσθαι. Εἰ οὖν ἐν τοῖς ἁγίοις προφήταις διεγινώσκετο τὰ πόρρω καὶ οὐκ ἐφ’ ἡμῖν | |
| 10 | χάριτι, πῶς οὐχὶ μᾶλλον πάντα ἐπίστατο ὁ υἱὸς τοῦ θεοῦ καὶ διὰ τοῦτο τὸ ἀνθρώπινον, οὐ φύσει ἀλλ’ ἑνώσει τῇ πρὸς τὸν λόγον; Καθάπερ γὰρ σίδηρος πεπυρακτωμένος πάντα τὰ ἰδιώματα τοῦ πυρὸς ἔχει—φωτίζει γὰρ καὶ καίει—οὐ μὴν φύσει ἐστὶν πῦρ ἀλλὰ σίδηρος, οὕτω καὶ τὸ ἀνθρώπι‐ | |
| 15 | νον τοῦ κυρίου, καθ’ ὃ μὲν ἡνώθη τῷ λόγῳ, πάντα ἐπίστατο καὶ τὰ θεοπρεπῆ πάντα ἐν αὐτῷ διεδείκνυτο, καθ’ ὃ δὲ φύσις ἀνθρωπεία ἐν αὐτῷ ἥνωτο, λέγεται ἀγνοεῖν. | |
1,68 | Τί σημαίνει τὸ μοναχικὸν σχῆμα καὶ πρὸ τούτου τίς ἡ | |
| ἀπόκαρσις τῶν τριχῶν; Ὥσπερ πάντων τῶν ἐν τῷ σώματι μελῶν ἡ κεφαλὴ προτερεύει, οὕτως καὶ ἐν τῇ ψυχῇ ὁ νοῦς κεφαλῆς τρόπον | 155 | |
| 5 | ἐπέχει· τοῦτον οὖν ἀποκείρειν δεῖ πάντων τῶν κοσμικῶν νοημάτων. Τὸ δὲ κολόβιον, ἐπειδὴ τὸ μὲν ὅλον σῶμα σκέπει, μόνας δὲ τὰς χεῖρας γυμνοῖ, σημαίνει ὡς χρὴ τὴν ἠθικὴν φιλοσοφίαν ἐνδεδύσθαι ἀφῃρημένους τὰς πρακτικὰς τῆς ἁμαρτίας ἐνεργείας· αἱ γὰρ χεῖρες ὁμολογουμένως | |
| 10 | πράξεως καὶ ἐνεργείας εἰσὶν σύμβολον. Ἡ δὲ ζώνη, ἐπειδὴ ἀπὸ νεκρῶν δερμάτων γίνεται, περι‐ σφίγγει δὲ ψύας καὶ ὀμφαλόν, σημαίνει τὴν νέκρωσιν διὰ τῆς ἐγκρατείας καὶ ὡς χρὴ ταύτην ἐπικεῖσθαι ἀεὶ ἐπὶ τῇ τῆς κακίας δυνάμει καὶ ἐνεργείᾳ· ἡ γὰρ δύναμις τῆς ἀντικει‐ | |
| 15 | μένης τοῦ πονηροῦ δυναστείας ἐστὶν κατὰ τὸν Ἰὼβ ἐπ’ ὀμ‐ φαλοῦ γαστρός, καὶ αἱ ψύαι κατὰ τὸν μακάριον Δαυῒδ πληροῦν‐ ται τῶν δαιμονικῶν ἐμπαιγμάτων· ἐμπαίγματα δέ εἰσιν αἱ διά‐ φοροι τῆς πορνείας ἐνέργειαι. Ὁ δὲ ἀνάλαβος, ἐπειδὴ καὶ ἐμπρὸς καὶ ὀπίσω τὸν | |
| 20 | σταυρὸν ἔχει, σημαίνει ὅτι χρὴ κατὰ τὸν Ἀπόστολον μὴ μόνον σταυρωθῆναι ἡμᾶς τῷ κόσμῳ ἀλλὰ καὶ τὸν κόσμον ἡμῖν, ἵνα φευγόντων ἡμῶν τὸν κόσμον μηδὲν ἐμποδὼν ἔχωμεν μὴ δὲ τῇ πρὸς αὐτὸν σχέσει διὰ τῆς ἐπιφαινομένης | |
| ἀπάτης ἐγκρατηθῶμεν, μήτε δὲ πάλιν ἐκ τῶν ὄπισθεν | 156 | |
| 25 | διωκόμενοι ἐκ τοῦ κόσμου, ἐκ τῶν ἀκουσίων πειρασμῶν ὑπενδώσωμεν τοῦ τόνου τῆς εὐσεβείας ἀλλὰ ἀναίσθητοι καὶ νεκροὶ διαμείνωμεν πρός τε τὰ ἀκούσια καὶ τὰ ἑκούσια πάθη. Τὸ δὲ κουκούλλιον δηλοῖ τὴν φρουροῦσαν καὶ σκέπου‐ | |
| 30 | σαν τὸν νοῦν ἡμῶν χάριν τοῦ θεοῦ. Ὁ γὰρ ἀποκειράμενος τὰ τοῦ κόσμου νοήματα τὴν περικεφαλαίαν δέχεται τοῦ σωτηρίου. Τὰ δὲ σανδάλια τοῦτον ἔχει τὸν λόγον· ἐπειδὴ ἐκ νεκρῶν δερμάτων εἰσίν, μικρῷ δὲ μέρει τοῦ σώματος ὑπόκεινται, | |
| 35 | τὸν αὐτὸν τρόπον ᾗπερ τὸ ὅλον σῶμα πρὸς τὰ ἴχνη τοῦ σανδαλίου ἔχει, οὕτω χρὴ τὴν ψυχὴν τῷ σώματι κεχρῆ‐ σθαι, καὶ τούτῳ νεκρῷ τῶν παρὰ φύσιν παθῶν. Τὸ δὲ περιβόλαιον, ἐπειδὴ τετράγωνόν ἐστιν, ἐκ τεσσά‐ ρων δὲ στοιχείων καὶ ὁ κόσμος, σημαίνει ὅτι χρὴ περιβε‐ | |
| 40 | βλῆσθαι ἡμᾶς τὴν φυσικὴν θεωρίαν, ὥστε μὴ πρὸς αἴσθη‐ σιν καὶ πάθη τὰ ὁρώμενα βλέπειν ἀλλὰ διὰ τοῦ ἐν αὐτοῖς λόγου πρὸς τὸν τούτων δημιουργὸν ἀνάγεσθαι. Τὸ δὲ τὴν ἀριστερὰν χεῖρα παραγυμνοῦσθαι σημαίνει ὅτι χρὴ τὰς ἀ‐ γαθὰς πράξεις ἐν ἡμῖν προφαίνεσθαι κατὰ τὸν τοῦ σωτῆ‐ | |
| 45 | ρος λόγον, ὅπως ἴδωσιν οἱ ἄνθρωποι τὰ καλὰ ὑμῶν ἔργα | |
| καὶ δοξάσωσιν τὸν πατέρα ὑμῶν τὸν ἐν τοῖς οὐρανοῖς. Τὸ δὲ μαῦρα τὰ ἐνδύματα εἶναι σημαίνει ὅτι χρὴ ἡμᾶς ἀφανεῖς εἶναι τῷ κόσμῳ, ὡς τὸ πολίτευμα ἔχοντας ἐν οὐρανῷ. Εἰ δέ τις τὸ παλλίον τετράγωνον ὂν καὶ εἰς τὰς | 157 | |
1,68(50) | γενικὰς τέσσαρας ἀρετὰς ἐκλάβοι, τοῦ εἰκότος οὐχ ἁμαρ‐ τήσεται. | |
1,69 | [Εἰρήνην ὁ ἱερεὺς ἀπὸ τοῦ ὕψους τῆς καθέδρας τῇ ἐκκλησίᾳ ἐπιφθέγγεται, τὸν κύριον τῆς καθέδρας μιμούμε‐ νος ἀναλαμβανόμενον, εἰρήνην τὴν οἰκείαν καὶ ἀφιέντα καὶ διδόντα. Τὸ δὲ καὶ τῷ πνεύματί σου τῷ λαῷ ἀποκρινόμενον | |
| 5 | τοῦτο δηλοῖ· εἰρήνην μὲν ἡμῖν παρέσχες, κύριε, καὶ τὴν ἐν ἀλλήλοις ὁμόνοιαν· εἰρήνην δὲ δὸς ἡμῖν τὴν πρὸς σὲ ἀδιαίρετον ἕνωσιν, ἵνα τῷ πνεύματί σου εἰρηνεύοντες, ὃ ἡμῖν ἐν ἀρχῇ τῆς δημιουργίας ἐνέθηκας, ἀχώριστοι τῆς σῆς | |
| ἀγάπης τυγχάνωμεν.] | 158 | |
1,70 | [Εἰ ὅλως νεκροὶ οὐκ ἐγείρονται, τί καὶ βαπτίζονται ὑπὲρ αὐτῶν; ὁ θεῖος ἔφη Ἀπόστολος. Εἰ ὅλως, φησίν, τὰ σώματα ἡμῶν οὐκ ἀνίστανται, τί καὶ ἐν τῷ βαπτίζεσθαι εἰς ἀφθαρ‐ σίαν αὐτὰ μεταποιεῖσθαι πιστεύομεν;] | |
1,71 | [Εἰ τῆς γραφικῆς ζητεῖς μουσικῆς διασάφησιν, οὕτως νο‐ ητέον. Αἰνεῖτε τὸν κύριον ἐν φωνῇ σάλπιγγος· ἐν τῇ μνήμῃ τῆς ἀναστάσεως σάλπιγγι †γῆ σειωμένη† ὡς γέγραπται. Αἰνεῖτε αὐτὸν ἐν ψαλτηρίῳ καὶ κιθάρᾳ· τῇ γλώσσῃ ἡμῶν καὶ | |
| 5 | τῷ στόματι ὡς πλήκτρῳ τινὶ τῷ πνεύματι κρουομένων. Αἰνεῖτε αὐτὸν ἐν τυμπάνῳ καὶ χορῷ· ἐν σαρκὶ καὶ ψυχῇ, ἀφ’ ἧς ὡς χοροὶ αἱ πρὸς θεὸν διαβαίνουσιν δεήσεις. Αἰνεῖτε αὐτὸν ἐν χορδαῖς καὶ ὀργάνῳ· ἐν καρδίᾳ καὶ ἐν παντὶ τῷ ἔσωθεν σπλάγχνῳ καὶ νεύροις, ἅπερ ὄργανον κέκληκεν. | |
| 10 | Αἰνεῖτε αὐτὸν ἐν κυμβάλοις εὐήχοις· τοῖς χείλεσιν, δι’ ὧν τὰ | |
| ἐναρμόνια τῆς ψαλμῳδίας πλέκεται μέλη.] | 159 | |
1,72 | Ἐπειδὴ κατά τινα τῶν ἀντιγράφων τοῦ Ἀποστόλου πε‐ ριέχεται ὅτι πάντες μὲν κοιμηθησόμεθα, οὐ πάντες δὲ ἀλλαγη‐ σόμεθα, κατά τινα δὲ ὅτι πάντες μὲν οὐ κοιμηθησόμεθα, πάντες δὲ ἀλλαγησόμεθα, παρακαλῶ μαθεῖν ποίαν χρὴ τῶν | |
| 5 | ἐκδόσεων ἐγκρῖναι καὶ τί τὰ ἐκ τούτων δηλούμενα; Οἶμαι ὅτι καθ’ ἑκατέραν τῶν ἐκδόσεων, ἐπειδὴ καὶ τὰ ἀρχαῖα τῶν ἀντιγράφων τὰς δύο περιέχουσιν, εὐσεβῶς τις ἐκλαμβάνων τοῦ ἀποστολικοῦ οὐκ ἀποπεσεῖται σκοποῦ. Κατὰ μὲν τὸ πάντες μὲν κοιμηθησόμεθα, οὐ πάντες δὲ | |
| 10 | ἀλλαγησόμεθα, οὕτω χρὴ νοεῖν, ὅτι πάντες μὲν τὴν διὰ τοῦ θανάτου κοίμησιν ὑπομενοῦμεν, οὐ πάντες δὲ τὴν δόξαν καὶ τὴν παρρησίαν ἀνταλλαξόμεθα· ὅπερ ὁ αὐτὸς Ἀπόστο‐ λος ἐν ἄλλῳ σαφέστερον τίθησιν φάσκων «εἴπερ καὶ ἐνδυσά‐ μενοι οὐ γυμνοὶ εὑρεθησόμεθα». Κατὰ δὲ τὸ οὐ πάντες μὲν | |
| 15 | κοιμηθησόμεθα, πάντες δὲ ἀλλαγησόμεθα, οὕτω χρὴ ἐκδέχεσθαι, ὅτι πάντες μὲν οὐ κοιμηθησόμεθα τὴν χρονικὴν κοίμησιν, ὥστε δεηθῆναι ταφῆς καὶ λύσεως τῆς εἰς φθοράν· ἀλλὰ σύντομον τὸν θάνατον οἱ τότε εὑρισκόμενοι ὑπομενοῦσιν, μὴ δεόμενοι χρονικῆς κοιμήσεως διὰ τὴν παραυτίκα γινο‐ | |
| 20 | μένην ἀνάστασιν· πάντες δὲ ἀλλαγήσονται, τουτέστιν τὴν ἀφθαρσίαν ἐνδύσονται. | |
| Ἔστι δὲ καὶ ἑτέρας θεωρίας ἐπιβολὴ περὶ τούτου· οὐ πάντες κοιμηθησόμεθα, ταῖς ἁμαρτίαις τὴν παῦσιν καὶ τὴν ἀνενεργησίαν ποιησάμενοι, οὐδὲ τὰ ἑαυτῶν πάθη κοιμήσο‐ | 160 | |
| 25 | μεν κατὰ τὸ ἐγὼ καθεύδω καὶ ἡ καρδία μου ἀγρυπνεῖ· σημαίνει γὰρ ὁ τῶν θείων ἐρώτων τὰ Ἄισματα γεγραφὼς ὅτι ὁ πάντη ἀνενέργητος γενόμενος πρός τε τὰ αἰσθητὰ πάντα καὶ νοητά, οὗτος μόνῃ τῇ καρδίᾳ ἀγρυπνεῖ, μόνῃ τῇ τοῦ θεοῦ θεωρίᾳ ἐνευφραινόμενος. Τὸ δὲ πάντες δὲ ἀλλαγη‐ | |
| 30 | σόμεθα τὴν κοινὴν δηλοῖ τῆς ἀφθαρσίας ἀλλαγήν. | |
1,77 | Τί ἐστιν τὸ ἐν τῷ Ἀποστόλῳ εἰρημένον τὸ ὄφελον καὶ ἀποκόψονται; Τοῦτο εἴρηται ἀντὶ τοῦ «θρηνήσουσιν καὶ κόψονται», εἰς μετάνοιαν ἐρχόμενοι ὧν ἥμαρτον ἀναστατοῦντες τοὺς πι‐ | |
| 5 | στούς. | |
1,78 | Τίνος χάριν Μωαβεῖται καὶ Ἀμμανεῖται ἀπαγορεύονται εἰσελθεῖν εἰς τὸν ναὸν τοῦ κυρίου ἕως τρίτης καὶ τετάρτης | |
| καὶ δεκάτης γενεᾶς καὶ ἕως εἰς τὸν αἰῶνα; Ἐπειδὴ Μωαβείτης ἑρμηνεύεται ἔντερον πατρός, Ἀμ‐ | 161 | |
| 5 | μανείτης δὲ πατὴρ μητρός, σημαίνεται διὰ τούτων ὅτι ὅστις ἀπ’ ἄλλου παραλάβῃ ὑπόδειγμα κακίας, οὗτος τὸ ἔντερον τοῦ πατρὸς ἐφανέρωσεν· ὅστις δὲ ἐξ αὐτοῦ τέκῃ τὴν ἁμαρτίαν, οὗτός ἐστιν πατὴρ μητρός, τουτέστιν τῆς ἰδίας ἁμαρτίας. Οἱ τοιοῦτοι οὖν οὐκ εἰσελεύσονται εἰς οἶκον κυρίου | |
| 10 | ἕως τρίτης καὶ τετάρτης καὶ δεκάτης γενεᾶς καὶ ἕως εἰς τὸν αἰῶνα, τουτέστιν ὁ μὴ δι’ ἕξεως ἀγαθῆς καὶ πράξεως—αὕτη γὰρ τρίτη καὶ τετάρτη γενεὰ τῶν ἀρετῶν—καὶ διὰ τοῦ ὀνόματος καὶ τῆς πίστεως τοῦ κυρίου Ἰησοῦ καὶ διὰ τὰς δέκα τοῦ νόμου ἐντολὰς καὶ διὰ τῆς τοῦ μέλλοντος αἰῶνος | |
| 15 | ἐσομένης παλιγγενεσίας ἑαυτὸν τῷ θεῷ οἰκειῶν, οὐκ εἰσε‐ λεύσεται εἰς οἶκον θεοῦ, τουτέστιν ἐν τῇ οὐρανίῳ πόλει, ἐν ᾗ πάντων εὐφραινομένων ἡ κατοικία. | |
1,79 | Τί δήποτε ἐν μέρει λεπρὸς ἀκάθαρτός ἐστιν παρὰ τοῦ νόμου, ὁ δὲ ὁλόλεπρος ὢν καθαρός ἐστιν; Ὁ κατά τι μέρος λεπρὸς νεκρὸν ἔχει τὸ μέρος ᾧ ἐστιν ἡ λέπρα· ὑποφεύγοντος γὰρ τοῦ ζωτικοῦ αἵματος κοιλαίνε‐ | |
| 5 | ται ὁ τόπος, καὶ ἡνίκα τῇ ἁφῇ τοῦ ἱερέως ὑπέκυπτεν ἡ κοίλανσις τῆς λέπρας, ἐμίαινεν τὸν τοιοῦτον· οὕτω καὶ ὁ κατά τι μέρος τῆς ψυχῆς λεπρωθεὶς κοιλανθείσης τῆς ψυχῆς, τουτέστιν ταπεινωθείσης διὰ τῆς ὑποχωρήσεως τῆς ζωτικῆς δυνάμεως τῆς ἀρετῆς, ἀκάθαρτος γίνεται. Ὁ δὲ | |
| 10 | ὁλόλεπρος τὴν μὲν χροιὰν τοῦ λεπροῦ ἔχει, τὸ δὲ ζωτικὸν | |
| αἷμα δι’ ὅλου τοῦ σώματος ἔχει ἐν τῇ ἐπιφανείᾳ ἐνεσπαρμέ‐ νον. Τοῦτο οὖν σημαίνει ὅτι ὁ εἰς τὸ ἔσχατον πέρας τῆς κακίας ἐλθών, εἶτα μεταμεληθεὶς ἐπαναλαμβάνει τὴν ζωτικὴν τῆς ἀρετῆς δύναμιν, μόνον δὲ τὴν συνείδησιν ἔχει κεχρω‐ | 162 | |
| 15 | σμένην ταῖς προτέραις προλήψεσιν· οὐ δύναται γὰρ ἅπερ ἔπραξεν μὴ λογίζεσθαι ὡς μὴ πράξας· διὰ τοῦτο οὖν ὁ νό‐ μος τὸν τοιοῦτον καθαρὸν ἀποφαίνει. | |
1,81 | Τί δήποτε ὁ Χὰμ ἔπταισεν καὶ ὁ Χαναὰν κατηράθη; καὶ εἰ κατὰ τὸ γράμμα τις τὴν τῆς γραφῆς ἔννοιαν ἐκλάβοι, ἄδι‐ κος ἐν τούτῳ φανήσεται ὁ δίκαιος Νῶε, ἄλλου πταίσαντος ἐπ’ ἄλλῳ τὴν κατάραν φέρων· ἄλλως τε δέ, καὶ εἰς ὁ Χαναὰν | |
| 5 | κατηράθη, ἔδει πάντως καὶ τὸ ἐξ αὐτοῦ γένος κατηραμένον εἶναι, εὑρίσκομεν δὲ τὸ γένος αὐτοῦ μᾶλλον τῶν ἄλλων τῇ τοῦ Χριστοῦ προσδραμόν[τα] πίστει. Εὑρίσκομεν πανταχοῦ τὸν θεὸν καὶ πάντας τοὺς ἁγίους κατὰ τῆς κακίας ἀγωνιζομένους καὶ ταύτῃ καταρωμένους. | |
| 10 | Ἐπειδὴ οὖν αὐτὴ πρώτως κατὰ τὴν ἕξιν ἐν τῷ ἀνθρώπῳ λαμβάνει τὴν γένεσιν, ἐκ ταύτης δὲ ἡ κατ’ ἐνέργειαν προέρχεται ἁμαρτία, εἰκότως ὁ Χαναὰν ὡς τὴν κατ’ ἐνέρ‐ γειαν χαρακτηρίζων ἁμαρτίαν τῆς κατάρας τετύχηκεν. Εἰ δὲ καὶ κατὰ μόνην τὴν κίνησιν τῆς ψυχῆς τοῦτο σκοπῆσαι | |
| 15 | θέλεις, ὅπερ ἐστὶν ἐν τῷ συναμφοτέρῳ, σώματός φημι καὶ ψυχῆς, ἕξις εἰς τέλος μὴ προελθοῦσα, τοῦτο ἐνέργεια ἐν τῇ | |
| ψυχῇ. | 163 | |
1,82 | Πρόνοια τοίνυν ἐστὶν ἐκ θεοῦ εἰς τὰ ὄντα γινομένη ἐ‐ πιμέλεια· πρόνοιά ἐστιν βούλησις θεοῦ, δι’ ἣν πάντα τὰ ὄντα τὴν πρόσφορον διεξαγωγὴν λαμβάνει. | |
1,83 | Ὤφθη τῷ Ἀβραὰμ δι’ ἀγγέλου, τῷ Μωυσῇ διὰ πυρὸς ἐν βάτῳ, Ἡσαΐᾳ διὰ τῶν σεραφίμ, Ἰεζεκιὴλ διὰ τῶν χερουβίμ· | |
| διαφόροις τρόποις ἑωρακέναι μεμαρτυρήκασιν οὗτοι πάντες. | 164 | |
t2,1-2,9 | Ἐκ τῶν τοῦ ὁσίου πατρὸς ἡμῶν Μαξίμου τοῦ ὁμολογητοῦ | |
2,6 | Τί ἐστι τὸ ἰδοὺ δὴ τί καλὸν ἢ τί τερπνὸν ἀλλ’ ἢ τὸ κατοικεῖν ἀδελφοὺς ἐπὶ τὸ αὐτό; Κατὰ μὲν τὸν πρόχειρον νοῦν ὅτ’ ἂν ὁμόπιστοι ὦσιν, ἰδοὺ τὸ καλόν· ὅτ’ ἂν δὲ σύμφωνοι καὶ τοῖς ἔργοις, ἰδοὺ τὸ | |
| 5 | τερπνόν. Ἀδελφοὺς δὲ ἐπὶ τὸ αὐτὸ κατοικοῦντας νόησον τὰς τρεῖς τῆς ψυχῆς δυνάμεις ἢ τὴν ψυχὴν καὶ τὸ σῶμα, ὅτ’ ἂν σύμφωνα ὦσι περὶ τὴν τῶν θείων γνῶσιν καὶ περὶ τὰς ἀγαθὰς πράξεις· ὅτ’ ἂν γὰρ εὖ πράττωσιν, ἰδοὺ τὸ | |
| καλόν· ὅτ’ ἂν δὲ καὶ ἡ γνῶσις συμφωνεῖ, ἰδοὺ τὸ τερπνόν. | 165 | |
2,7 | Ὡς μύρον ἐπὶ κεφαλῆς τὸ καταβαῖνον ἐπὶ πώγωνα, τὸν πώγωνα τὸν Ἀαρών, τὸ καταβαῖνον ἐπὶ τὴν ᾤαν τοῦ ἐνδύμα‐ τος αὐτοῦ. Μύρον ἐστὶ τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον, κεφαλὴ δὲ ὁ νοῦς, | |
| 5 | πώγων δὲ ὁ λόγος· ἐμπεριέχει γὰρ τὴν καρδίαν ὁ λόγος. Πώγων δὲ Ἀαρὼν ὁ κατασφάττων ἐστὶ τὰ πάθη λόγος καὶ ἱερουργῶν τὰς ἀρετὰς τῷ θεῷ. Καταβαίνει δὲ ἡ τοῦ πνεύματος χάρις καὶ ἐπὶ τὴν ᾤαν τοῦ ἐνδύματος, τουτέστι διαδίδοται διὰ τῆς πρακτικῆς καὶ ἐπὶ τὴν ἠθικὴν φιλοσο‐ | |
| 10 | φίαν· ἡ γὰρ ᾤα τοῦ ἐνδύματος τὸ πέρας ἐστίν. | |
2,8 | Ὡς δρόσος Ἀερμὼν ἡ καταβαίνουσα ἐπὶ τὰ ὄρη Σιών. Ὄρη Σιών εἰσιν οἱ τὰ ὑψηλὰ σκοπεύοντες ἅγιοι· ἐπὶ τούτους καταβαίνει ἡ δρόσος τοῦ Ἀερμών. Ἀερμὼν δὲ | |
| θηρίων ἑρμηνεύεται ἀποστροφή. Φασὶ δὲ καὶ τὸν Ἰορδάνην | 166 | |
| 5 | ἐκεῖ γεννᾶσθαι ποταμόν· σημαίνει δὲ διὰ τούτων τὴν τοῦ ἁγίου βαπτίσματος χάριν· αὕτη γὰρ ἀεὶ καταβαίνει ἐπὶ τοὺς ἁγίους καὶ δι’ αὐτῆς γίνεται ἡ τῶν νοητῶν θηρίων ἀπο‐ στροφή. | |
2,9 | Ὅτι ἐκεῖ ἐνετείλατο κύριος τὴν εὐλογίαν, ζωὴν ἕως τοῦ αἰῶνος. Ἀρραβὼν γὰρ καὶ τῶν ἀγαθῶν πάντων καὶ τῆς ἀϊδίου ζωῆς ἐστιν ἡ διὰ τοῦ ἁγίου βαπτίσματος διδομένη χάρις, | |
| 5 | ἧς μέτοχοι γενοίμεθα χάριτι τοῦ κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. | |
2,14 | Πῶς νοήσομεν τὸ ἐν τῷ ἁγίῳ Διονυσίῳ γεγραμμένον, ὅτι καὶ τὸ μὴ ὂν ἐφίεται τοῦ θεοῦ; | |
| Ἐπειδὴ οὐδὲν τῶν ὄντων ἐστὶν ὁ θεὸς ἀλλ’ ὑπὲρ πάντα τὰ ὄντα, κατὰ τοῦτο καὶ τὸ μὴ ὂν θέσιν λαμβάνει· κυρίως | 167 | |
| 5 | γὰρ ἐπ’ αὐτοῦ λέγεται τὸ μὴ ὄν, ἐπειδὴ οὐδέν ἐστι τῶν ὄντων. | |
2,18 | Τί ἐστιν· εὐκοπώτερόν ἐστι κάμηλον διὰ τρυμαλιᾶς ῥαφίδος εἰσελθεῖν ἢ πλούσιον εἰς τὴν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν; Εὐκολώτερόν ἐστι, φησί, τὸ σκολιὸν τῶν ἐθνῶν—τοῦτο γὰρ ἡ κάμηλος—εἰσελθεῖν διὰ τῆς στενῆς καὶ τεθλιμμένης, | |
| 5 | ὅπερ ἐστὶν ἡ τρυμαλιά, εἰς τὴν τῶν οὐρανῶν βασιλείαν ἢ τῶν Ἰουδαίων τὸν λαὸν ἔχοντα νόμον καὶ προφήτας· ὥσπερ δὲ ἡ ῥαφὶς πίπτει εἰς δύο σχίσματα καὶ ἀποτελεῖ ἕν, οὕτω καὶ ὁ κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός, ὅς ἐστιν ἡ ῥαφίς, συνῆψε τοὺς δύο λαούς, κατὰ τὸν Ἀπόστολον ποιήσας | |
| 10 | τὰ ἀμφότερα ἕν. Ἀλλὰ καὶ ὁ δι’ ἐγκρατείας λεπτύνας ἑαυτὸν καὶ κλώσας εὐκολώτερον εἰσέρχεται διὰ τῆς στενῆς πύλης εἰς τὴν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν ἢ πλούσιος ὁ τραπέζῃ καὶ | |
| ἀνθρωπίνῃ δόξῃ ἑαυτὸν ἐμπλατύνων ἀεί. | 168 | |
2,23 | Διατί οἱ πρώην ἄνθρωποι ἔζων πολλὰ ἔτη, οἱ δὲ τελευταῖοι ὀλίγα; Ἐπειδὴ πάντη ἀθεΐαν ἐνόσουν οἱ πρώην, ᾠκονόμησεν ὁ θεὸς πολὺν αὐτοὺς χρόνον παρακατέχεσθαι ἐν τῇ ζωῇ | |
| 5 | ταύτῃ, ὅπως διὰ τῶν ἀλλεπαλλήλων συμβάσεων εἰς αἴσθη‐ σιν αὐτοὺς ἀγάγῃ ὅτι ἔστιν τις πρόνοια ἡ τὴν ποικίλην τῶν γινομένων διεξάγουσα κίνησιν. Ἡ δὲ τελευταία γενεά, ἐπειδὴ γνῶσιν ἔλαβε τοῦ τε γραπτοῦ νόμου καὶ τοῦ πνευματικοῦ, διὰ τοῦτο οὐ παρακατέχεται τῇ πολυχρονίῳ | |
| 10 | ζωῇ. | 169 |
3,1 | Τί ἐστι τὸ ποιήσωμεν ἄνθρωπον. κατ’ εἰκόνα θεοῦ καὶ ὁμοίωσιν, καὶ ὑποκαταβὰς λέγει «καὶ ἐποίησεν ὁ θεὸς τὸν ἄνθρωπον, κατ’ εἰκόνα θεοῦ ἐποίησεν αὐτὸν» καὶ παρέλειπεν τὸ καθ’ ὁμοίωσιν; | |
| 5 | Ἐπειδὴ ὁ πρῶτος τοῦ θεοῦ σκοπὸς ἦν τὸ ἄνθρωπον γενέσθαι κατ’ εἰκόνα θεοῦ καὶ ὁμοίωσιν, ἔστι δὲ τὸ κατ’ εἰκόνα ἡ ἀφθαρσία, ἡ ἀθανασία, τὸ ἀόρατον, ἅπερ εἰκονίζει τὸ θεῖον, ταῦτα δέδωκεν ἔχειν τῇ ψυχῇ, δεδωκὼς αὐτῇ μετὰ τούτων καὶ τὸ αὐτοδέσποτον καὶ αὐτεξούσιον, ἅπερ πάντα | |
| 10 | τῆς οὐσίας τοῦ θεοῦ εἰσιν εἰκονίσματα. Τὸ δὲ καθ’ ὁμοίωσίν ἐστιν ἡ ἀπάθεια, τὸ πρᾶον, τὸ μακρόθυμον καὶ τὰ λοιπὰ τῆς ἀγαθότητος τοῦ θεοῦ γνωρίσματα, ἅπερ πάντα ἐνερ‐ γείας θεοῦ εἰσιν παραστατικά. Τὰ οὖν τῆς οὐσίας αὐτοῦ, ἅπερ τὸ κατ’ εἰκόνα δηλοῦσιν, δέδωκε φυσικῶς τῇ ψυχῇ· ἃ | |
| 15 | δὲ τῆς ἐνεργείας εἰσὶν τοῦ θεοῦ, τὸ καθ’ ὁμοίωσιν χαρακτη‐ ρίζοντα, ταῦτα τῇ ἡμετέρᾳ αὐτεξουσίῳ ἀφῆκε γνώμῃ, ἀναμένων τοῦ ἀνθρώπου τὸ τέλος, εἴ πως ἑαυτὸν διὰ τῆς μιμήσεως τῶν θεοπρεπῶν τῆς ἀρετῆς γνωρισμάτων τῷ θεῷ ὅμοιον καταστήσῃ· διὰ τοῦτο οὖν παρέλειπεν ἡ θεία γραφὴ | |
| 20 | ἐν τοῖς μετὰ ταῦτα λεχθεῖσιν τὸ καθ’ ὁμοίωσιν. | 170 |