TLG 2200 005 :: LIBANIUS :: Declamationes 1–51

LIBANIUS Rhet. Soph.
(Antiochenus Constantinopolitanus Nicomediensis: A.D. 4)

Declamationes 1–51

Source: Foerster, R. (ed.), Libanii opera, vols. 5–7. Leipzig: Teubner, 5:1909; 6:1911; 7:1913 (repr. Hildesheim: Olms, 1997): 5:13–564; 6:7–658; 7:7–736.

  • *Declam. 1–12: vol. 5
  • *Declam. 13–30: vol. 6
  • *Declam. 31–51: vol. 7

Citation: Declamation — (subdivision) — section — (line)

*Declam. 1–12: vol. 5

Decl
.

1

t

1

ΣΩΚΡΑΤΟΥΣ ΑΠΟΛΟΓΙΑ.
Decl
.

1

.

1

.

1

 Οὐδ’ εἰ πλείους, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, τῶν νυνὶ τούτων αἰτιῶν ἐπάγοι τις Σωκράτει πείθων ὑμᾶς ὡς ἀνάγκη κακῶς οἰκεῖσθαι τὴν πόλιν μὴ τούτου δόντος δίκην, οὐκ ἄν μοι δοκῶ τὸ μὴ οὐ φίλος αὐτῷ
5καὶ γεγονέναι καὶ πάντα χρῆσθαι τὸν χρόνον ἐν ὑμῖν
ἀρνήσασθαι. οὔτε γὰρ ἧς ἐφ’ ἑκάστου καὶ λόγου καὶ ἔργου δικαιοσύνης αὐτῷ σύνοιδα τὴν τῶν ἀδίκως ἐπ’ αὐτὸν συνεστηκότων βλασφημίαν καλῶς 〈ἂν〉 εἶχεν ἰσχυροτέραν ἡγήσασθαι πολλῆς τ’ ἂν ἦν κακίας ᾧ
10συνῆν τε πρότερον καὶ περὶ τῶν ἐμαυτοῦ σύμβουλον ἐποιούμην, τοῦτον, ἐπειδὴ πάσχει κακῶς, ἐγκαταλείπειν.
Decl
.

1

.

1

.

2

οὕτω δὲ ἔχοντα γνώμης πρέποι μὲν ἂν καὶ συν‐ εύχεσθαι Σωκράτει καὶ τοὺς θεούς, οἳ κάλλιστα τὸν τοῦδε βίον ἐπίστανται, καλεῖν ἐπὶ τὸν παρόντα ἀγῶνα, δεῖ δὲ ἴσως καὶ λόγῳ βοηθοῦντα φαίνεσθαι καὶ μηδὲν
5ἀφ’ ὧν ἂν δόξαιμι τὰ δίκαια ποιεῖν παρελθεῖν. καὶ γὰρ ἂν εἴη δεινὸν ἐπὶ μὲν Μελήτῳ καὶ ταῖς παρ’ ἐκεί‐ νου λοιδορίαις Ἄνυτον ἀναβῆναι λόγον κακοήθη τε καὶ μακρὸν κομίζοντα καὶ πάλιν ἐπὶ τούτῳ Λύκωνα μηδεμιᾶς ἀποσχέσθαι τέχνης, ὅπως εἷς ὑμῶν ἀποθάνῃ,
10ἡμᾶς δέ, οὓς λυπεῖν ὡμολόγηκεν Ἄνυτος τοῖς κατὰ Σωκράτους λόγοις, ἀφώνους ὡς οὐκ ἀνιωμέ‐ νους ἑστάναι καὶ γενέσθαι χείρονας τῆς τῶν κατη‐
γόρων ἐλπίδος, ἄλλως θ’ ὅτε ἐν τῷ τὰ προσήκοντα τῇ φιλίᾳ πληροῦν καὶ 〈τὸ〉 τοὺς δικάζοντας ὑμᾶς ἐξε‐
15λέσθαι τῆς ἐπιορκίας ἔνεστιν. ὁ γὰρ τὴν τῶν ἐπηρεα‐ ζόντων ἀπάτην οὐκ ἐῶν ἰσχύσαι φύλακας ἀκριβεῖς ποιεῖ τοὺς ψηφιζομένους τῶν ὅρκων. ὥστε οὐ τῷ φεύ‐ γοντι συνηγορήσων μᾶλλον ἀνέβην ἢ τῶν ὑμῖν συμ‐ φερόντων ποιησόμενος πρόνοιαν.
Decl
.

1

.

1

.

3

 Σωκράτει μὲν οὖν, ὦ ἄνδρες, βραχὺς τοῦ θανά‐ του λόγος, οὔτε γὰρ ἐν οἷς ἀεὶ ζητῶν διετέλει τοῦ ζῆν τὸ τεθνάναι χαλεπώτερον εὗρε τόν τε κεκρατηκότα τῶν ἡδονῶν, ὧν ἕνεκα ζῆν ἐπιθυμοῦσιν οἱ πολλοί, καὶ
5τὴν ἐνθένδε μετανάστασιν ἀνάγκη ῥᾳδίως φέρειν· ἔτι δὲ οἷς οὐκ ὀλίγοι τῶν φανερῶς ἀδικούντων, τῷ τε παρ’ ὑμῶν ἐλέῳ καὶ δάκρυσι τοῖς αὑτῶν καὶ παίδων ἱκετείαις, εὕραντο σωτηρίαν, τοσοῦτον ἀπέσχε διὰ τού‐ των αὑτὸν ἐξαιτήσασθαι, ὥστ’ ἤδη τινὰς ὑμῶν ᾐσθό‐
10μην τραχύτερον ἐσχηκότας πρὸς αὐτὸν τῷ μηδενὶ τού‐ των ἀξιῶσαι χρήσασθαι.
Decl
.

1

.

1

.

4

ἐγὼ δὲ οὐ διὰ τοῦτο τῆς
συνηγορίας ἀπέστην, ὅτι σμικρός τε ὁ λειπόμενος Σω‐ κράτει χρόνος καὶ φόβος οὐδεὶς τῆς τελευτῆς, ἀλλὰ πολὺ μᾶλλον πρέπειν ἡγούμενος τὸν τοιοῦτον τῇ φύσει
5μηδὲν ἀδίκως ἐν ὑμῖν παθεῖν καὶ ἅμα τοῦ μὴ πολλὰ τοιαῦτα ἐν τῇ πόλει τολμᾶσθαι μηδὲ ἀναγκάζεσθαι τοὺς μὲν δικάζοντας ἀσεβεῖν, κοινῇ δὲ ἀδοξεῖν Ἀθη‐ ναίους παρεκελευσάμην ἐμαυτῷ τὴν Ἀνύτου συκοφαν‐ τίαν ἐλέγξαι.
Decl
.

1

.

1

.

5

τοῦτο δὲ γένοιτ’ ἂν ὑμῶν ἀκούειν εὐμενῶς ἐθελόντων. καὶ γὰρ εἰ μὲν ἐμπείρως ἔχων τῶν ἐν τοῖς δικαστηρίοις λόγων Σωκράτης πρὸς τὰς τούτων παρασκευὰς ἱκανῶς ἐτύγχανεν ἠγωνισμένος,
5ἴσως ἂν ὑμῖν ἐξήρκει παρ’ ἐκείνου καὶ περὶ ὧν κρίνεται διδαχθεῖσι τὴν ψῆφον ὀρθῶς φέρειν· ἐπεὶ δέ, ὥσπερ ἐπὶ τῶν ἐργαστηρίων, οὕτω καὶ νῦν ἐν ὑμῖν δι‐ είλεκται, τῇ παρούσῃ μὲν οὐ συμφερόντως χρείᾳ, μίαν δ’ οὖν αὑτῷ λύσας διαβολήν, ὡς οὐκ ἄρα εἴη δεινὸς λέγειν,
10ἡμῶν, ὦ ἄνδρες, πρὸς θεῶν, ἀνάσχεσθε τῶν οὐ δυνα‐ μένων μὲν ἐξισοῦσθαι πρὸς τὸν Ἀνύτου λόγον, ἴσως δὲ ὑμῖν τι συμβαλουμένων καὶ τἀληθῆ μᾶλλον ἐρούν‐
των ἢ οὗτοι.
Decl
.

1

.

1

.

6

 Οἶδα μὲν οὖν ὅτι διαβολή τις κατεσκέδασται Σωκράτους ὑπὸ τῶν ἐν ταῖς συνουσίαις τοὺς παρ’ ἐκείνου μὴ φερόντων ἐλέγχους, οἳ δικαιότερον ἂν αὑ‐ τοῖς ἐπιτιμῶντες, ὅτι τῆς αὑτῶν διανοίας ἠμέλουν, τὸν
5οὐκ ἐῶντα ῥᾳθυμεῖν περὶ τὰ μέγιστα τῶν ἐν ἀνθρώ‐ ποις ἐμίσουν καί τινας καθίεσαν τοὺς τὰ τοιαῦτα λέγοντας· τὸν μιαρόν, τὸν ὄλεθρον, τὸν λυμεῶνα τῶν νέων.
Decl
.

1

.

1

.

7

ἃ δὴ καὶ τούτοις ἔδωκε θαρρῆσαι τὴν γραφὴν ἀπενεγκεῖν, ἐπεὶ καὶ πρῴην τινὸς προσελθόν‐ τος αὐτοῖς καὶ λέγοντος οὐ σφόδρα συνήδεσθαι τοῖς διώκουσιν, οὐδὲ γὰρ οὐδ’ ὁρᾶν εἰς τὸ κρατήσειν ἀφορ‐
5μάς, τὸ τῶν δικαζόντων πρὸς τὸν κινδυνεύοντα μῖσος μεγάλην ἔφασαν σφίσιν αὐτοῖς ὑπάρχειν πλεονεξίαν. πάλαι γὰρ αὐτὸν ἐπιθυμεῖν ὑπὸ ταῖς ψήφοις λαβεῖν, ὥστ’ αὐτοῖς ἀρκεῖν φανῆναι. ἃ γὰρ αὐτὸς ἄν, εἴπερ ἐδίκαζεν, Ἄνυτος ἐποίει καὶ οἱ μετὰ τούτου, ταῦτα παρ’
10ὑμῶν προσδοκᾷ. κακῶς ἐλπίζων. διὰ τί; ὅτι πρῶτον
μὲν ἐν ὑμῖν οὐκ ὀλίγους ἑώρων πολλάκις ἡσθέντας, ὁπότε Σωκράτης τοὺς ἀλαζόνας ἐλέγχοι, καί, νὴ Δία γε, καὶ πρὸς ἀρετὴν διὰ τοῦτον ἐπιδεδωκότας οὐ μικρόν.
Decl
.

1

.

1

.

8

ἔπειτα, εἰ καὶ τὰ μάλιστα δυσχερῶς εἴχετε πρὸς αὐτὸν ἅπαντες καὶ κοινὸς ἦν τοῦ δικαστηρίου πολέμιος, οὐκ ἂν ἦν ἐνταῦθα τῇ δυσμενείᾳ χαρίσασθαι. καὶ γάρ, ὦ ἄνδρες, τὸ χωρίον οὐκ ἔχθρας ἐστὶν ἢ
5χάριτος οὐδὲ συνέρχεσθε ἐνταῦθα τὸν ἑτέρωθι λυπή‐ σαντα ἀμυνούμενοι ἢ 〈τῷ〉 πρότερον εὖ πεποιηκότι χάριν ἀποδώσοντες, ἀλλ’ ἀπὸ τῶν πραγμάτων, ἐφ’ οἷς ἡ κρίσις, ἢ σώσοντες ἢ κολάσοντες.
Decl
.

1

.

1

.

9

ταῦτα γὰρ δή‐ που καὶ ὁ Σόλων εἰδὼς καὶ νομίζων τῶν ἀγωνιουμέ‐ νων τοὺς μὲν ἐν φίλοις τοῖς δικάζουσι δώσειν λόγον, τοὺς δὲ ἐν χαλεπῶς ἔχουσιν, ἵνα μηδετέρωθεν κατα‐
5βλάπτοιτο τὸ δίκαιον, ὅρκον ἔταξεν οὐκ ἐῶντα χάριν ἢ δυσμένειαν ἤ τινα πρόφασιν ἄλλην ἄδικον ἐνοχλῆ‐ σαι τῇ κρίσει. καὶ νῦν μισεῖ τις Σωκράτην, ἀλλ’ ὀμώ‐ μοκεν ἥκιστα ἐμπλήσειν τὸν αὑτοῦ θυμόν, ἀλλ’ οἱ θεοὶ
πρὸς τὴν ψῆφον βλέπουσιν, ἣν ὁ θέμενος οὐ δικαίαν
10ὑποτέθεικεν ὀργῇ καὶ αὑτὸν καὶ παῖδας καὶ οἰκίαν καὶ γένος καὶ σμικρᾶς ἡδονῆς μεγάλην ὑπέσχε τὴν δίκην.
Decl
.

1

.

1

.

10

 Μηδὲ τοῦτό τις ὁράτω μόνον, ὅτι Σωκράτην ἀπεκτονὼς ἔξεισιν ἀπηλλαγμένος τῆς τούτου παρρησίας, ἀλλὰ κἀκεῖνα προσενθυμείσθω, τίς αὑτὸν διαδέξεται δόξα καὶ τίνες ἐλπίδες. ἐν θεάτρῳ μὲν γὰρ κωμῳδίας
5ἀκροωμένους γελάσαι καὶ συνεπιθέσθαι τῷ κακῶς ἀκού‐ οντι καὶ χαρίζεσθαι τῷ ποιητῇ καλὰ μὲν οὐδ’ ἐκεῖνα, δόξαι δ’ ἂν οὐ παντάπασιν ἀλλότρια Διονυσίων εἶναι καὶ ὁ γέλως ἀκίνδυνος· ἐν δικαστηρίῳ δὲ ὁ τῷ διώ‐ κοντι δοὺς ἑαυτὸν καὶ πᾶν ἀληθὲς ἡγούμενος καὶ συν‐
10ταράττων καὶ βασανίζων οὐδὲν καὶ πρὸς τὴν τοῦ κατη‐ γόρου μεθιστάμενος τάξιν ἀπὸ τῆς οἰκείας μείζω ζημι‐ ώσας αὑτὸν ἢ 〈ὃν〉 οἴεται κακῶς παθὼν μᾶλλον ἢ δε‐ δρακὼς ἄπεισιν. ὁ μὲν γὰρ οὐκ ἔχει τοῦ κινδύνου κοι‐ νωνοὺς τοὺς παῖδας, ὁ δὲ πᾶσιν ἐφεξῆς τοῖς αὑτοῦ
15τὴν συμφορὰν ἐπάγει.
Decl
.

1

.

1

.

11

Καὶ μὴν οὐδ’ ἐκεῖνό γε εὔλογον ὑπὲρ εὐσε‐
βείας δοκοῦντας ἀγανακτεῖν αὐτοὺς ἀσεβοῦντας ἁλῶναι καὶ τῆς οὐδαμῶς δυναμένης ἐλεγχθῆναι πονη‐ ρίας οἰομένους δίκην λαμβάνειν αὐτοὺς ἐν τοῖς ὀφεί‐
5λουσι τοῖς κρείττοσι δίκην γενέσθαι.
Decl
.

1

.

1

.

12

 Περὶ μὲν οὖν τοῦ μὴ δεῖν, εἴ τις ὑμῶν ἀγα‐ νακτῶν ἐκ τῶν ἔμπροσθεν τούτῳ πρὸς ἐνίους γεγενη‐ μένων λόγων δεῦρ’ εἰσελήλυθε, τοῦτο ἀναμιγνύναι τῇ παρούσῃ κρίσει καὶ τοῦ δεῖν μεμνημένους τῶν θεῶν,
5οὓς ὀμωμοκότες ἥκετε, τήν τε ἀκρόασιν ἅπασαν ποιεῖ‐ σθαι καὶ τὴν διάγνωσιν ἐνῆν μὲν πλείω λέγειν, οἶμαι δὲ οὐδὲν δεῖσθαι τούς γε εὖ φρονοῦντας πλειόνων.
Decl
.

1

.

1

.

13

 Ἤδη δὲ ὑμᾶς διδάξω, πόθεν ποτὲ Ἄνυτος ἐπέ‐ θετο Σωκράτει καὶ ὡς οὐκ ἐκ τῆς πρὸς ὑμᾶς εὐνοίας οὐδ’ αὖ φροντίζων τῆς τῶν ὑμετέρων παίδων ἐπιει‐ κείας, ἀλλ’ ἑτέρωθεν. διορίσασθαι δέ, ὦ Ἀθηναῖοι, καὶ
5αὐτὸς ὥσπερ καὶ οὗτος βούλομαι. ἐὰν 〈δ’〉 ἐπιδείξω Σω‐
κράτην οὐδενὶ πώποτε διδάσκαλον γενόμενον οὔτ’ ἀδί‐ κου κλοπῆς οὔτε ἀπάτης οὔτε ἱεροσυλίας οὔτε ἐπιορ‐ κίας οὔτ’ ἀργίας οὔθ’ ὑπεροψίας τῶν νόμων οὔτε δήμου καταλύσεως, ἁπάσης δὲ σωφροσύνης καὶ δικαιο‐
10σύνης ἡγεμόνα καὶ πάντων ὑμῖν εὐνούστατον καὶ γεγενημένον καὶ ὄντα, πείσατε Ἄνυτον ἐγκαλύψασθαι.
Decl
.

1

.

1

.

14

 Σκοπεῖτε δέ. Σωκράτης, ὦ ἄνδρες, γενόμενος ἐκ πατρὸς Ἀθηναίου καὶ τραφεὶς ἐν τοῖς ἡμετέροις νόμοις λογισμὸν ἔλαβε μείζω μὲν ἴσως τῆς οἰκίας τῆς ἑαυτοῦ, πρέποντα δὲ τῇ πόλει καὶ τῷ τῆς πόλεως
5γνωρίσματι. καὶ διήνεγκε τῶν πολλῶν, ὁμολογῶ, οὐκ ἐξενεχθεὶς ἐπὶ τὰ χείρω καὶ βουληθεὶς γενέσθαι κά‐ κιστος, ὡς οὗτοί φασιν, ἀλλὰ τῷ μάλιστα δὴ τῶν μνημονευομένων ἀρετῆς ὀρεχθῆναι καὶ νομίζειν ζηλω‐ τὸν τὸ κτῆμα.
Decl
.

1

.

1

.

15

τὸ μὲν γὰρ ἐν βαναυσίᾳ δι‐ άγειν ἢ γῆν ἐργάζεσθαι ἢ πελάγη περᾶν ὑπὲρ χρημά‐ των ἢ τὰ ἀπὸ τῶν μετάλλων ζητεῖν ἢ μνηστεύειν ἀρχὰς ἢ τὴν ἐπὶ τοὺς ἰδιώτας ῥητορείαν συλλέγειν καὶ
5διὰ ταύτης τῆς μελέτης καρποῦσθαι τοὺς ἀπράγμονας ταῦτα ᾔδει μὲν τοῖς μετιοῦσι καὶ δυνάμεις καὶ τὰς θαυμαζομένας ὑπὸ τῶν πολλῶν ὠφελείας φέροντα καὶ φοβεροὺς ποιοῦντα τοῖς ἐν ταῖς εὐπορίαις, οὐ μὴν
ἐδυνήθη Σωκράτης τούτων οὐδὲν οὔτε μέγα οὔτε
10εὔδαιμον ἡγήσασθαι, νομίσας δὲ πάντων εἶναι κτημά‐ των ἀνθρώπῳ θειότατον τὴν ψυχὴν καὶ τὸν ταύτην καθαρὰν κακίας παρεχόμενον τοῦτον εἶναι τὸν ὡς ἀλη‐ θῶς εὐδαίμονα, δύνασθαι δὲ κακίας ψυχὴν ἐλευθεροῦν φιλοσοφίαν καὶ τοῦτο αὐτῇ μέγιστον ἐξευρῆσθαι φάρ‐
15μακον, ἀφ’ ὧν μὲν ἦν τρυφᾶν καὶ δύνασθαι, ταῦτα ἑτέροις ἀφῆκε, δι’ ὧν δὲ ἦν μηδὲν τῷ σώματι χαρι‐ ζόμενον πάντα τρόπον τὴν ψυχὴν ἀμείνω ποιεῖν, ἐπὶ ταῦτα ἧκε.
Decl
.

1

.

1

.

16

τὸ μὲν οὖν τὴν τοῦ οὐρανοῦ διερευ‐ νᾶσθαι φύσιν καὶ τὸν ἥλιον ὅ τι ποτέ ἐστι σκοπεῖν καὶ περὶ τῆς σελήνης ἀνευρίσκειν λόγους καὶ πόθεν ἀστραπαὶ καὶ τί τὸ βροντᾶν ποιοῦν, τὴν μὲν περὶ
5ταῦτα διατριβὴν ἔφυγε νομίζων μάταιον ἅπασαν μάθη‐ σιν ἀφ’ ἧς οὐδὲν ἂν ἔργον τοῖς ἐπισταμένοις γένοιτο· ἐπὶ δὲ τὸ ζητεῖν τὸ δίκαιον καὶ τίνα χρὴ νομίζειν ἀνδρεῖον καὶ τίς εἰκότως ἂν καλοῖτο σοφός, ὃ μέγιστον τῶν ἀγαθῶν καὶ οἴκῳ καὶ πόλει καὶ πᾶσιν ἔθνεσιν,
10ἐπὶ ταῦτα ὥρμησε καὶ τούτοις ἐνέμεινε διδάσκαλον μὲν αὑτὸν οὐδενὸς οὐδαμοῦ προσειπὼν οὐδὲ ἀργύριον πραξάμενος, ὡς ὁ μιαρὸς σοφιστής, ἐν δὲ τῷ τοῖς πλησιάζουσι συνεξετάζειν τὴν ἑκάστου πράγματος φύσιν τὸν βίον ποριζόμενος.
Decl
.

1

.

1

.

17

καὶ ταῦτα ἔπραττεν οὐ πολλῶν κεκληρονομηκὼς ταλάντων οὐδὲ τῆς ἔνδον αὐτῷ περιουσίας παρεχούσης ἐπ’ ἐκεῖνα σχολήν. ὀγδοή‐ κοντα γάρ, ὦ ἄνδρες, μνᾶς αὐτῷ τοῦ πατρός, ἡνίκα
5ἐτελεύτα, παραδόντος καὶ ταύτας ἡλικιώτου τινὸς ἐπ’ ἐργασίᾳ λαβόντος ἔπειτα περὶ τὴν ἐργασίαν ἀτυχήσαν‐ τος σιγῇ τὸ συμβὰν ἤνεγκεν ὁ Σωκράτης. καὶ μᾶλλον ἄν τις τῶν μὴ προεμένων τὸ ἀργύριον ἐμνήσθη περὶ τούτου ἢ αὐτὸς ὁ δεδωκώς. λοιπὸν οὖν ἦν ζῆν ἐν ἀμυ‐
10θήτῳ πενίᾳ.
Decl
.

1

.

1

.

18

τί οὖν ἐποίησεν; οὐ μετέβαλε τὴν τάξιν, ἐπειδὴ τῶν ἀφορμῶν ἐστέρητο, οὐδ’ ᾠήθη δεῖν ἕτερος ἐν ἑτέροις γενέσθαι καιροῖς, ἀλλ’ ἐτήρησεν ἀκί‐ νητον τὴν γνώμην διὰ τέλους οὔσης αὐτῷ γυναικὸς
5καὶ παίδων. ἀντὶ γὰρ τοῦ ζητεῖν εὐπορίας οὐ καλὰς καὶ σκοπεῖν ὅθεν ἂν ἀντὶ τῶν οἰχομένων αὑτῷ γένοιτο χρήματα τῆς δαπάνης ἀφεῖλε καὶ μᾶλλον 〈πρὸσ〉 τὸ μὴ δεῖσθαι τοσοῦτον ἐπαίδευσεν ἑαυτὸν ἢ ὅθεν ἂν ἔχοι δαπανᾶν ἐσκέψατο, τρίβωνι μὲν ἑνὶ δι’ ἔτους χρώμενος,
10ὕδωρ δὲ πίνων ἥδιον ἢ Θάσιον οἶνον ἕτεροι τό τε πεινῶν ἐσθίειν ἀντὶ Περσικῆς ποιούμενος τραπέζης. τῆς δὲ οὕτως ἐχούσης τροφῆς ἔμελε δήπου τοῖς ἐπιτη‐ δείοις Σωκράτους οὐδὲν ἐνοχλοῦντος.
Decl
.

1

.

1

.

19

τοιοῦτος ὢν καὶ διάγων, ὡς ἔφην, ὥσπερ τις κοινὸς πατὴρ καὶ τῆς πόλεως ὅλης κηδεμὼν περιενόστει τὰς παλαίστρας, τὰ γυμνάσια, τὸ Λύκειον, τὴν Ἀκαδημίαν, τὴν ἀγοράν,
5ὅπου μέλλοι 〈πλείστοισ〉 ἐντεύξεσθαι, λειτουργῶν ὑμῖν, ὦ ἄνδρες, λειτουργίαν οὐδὲν ἐοικυῖαν ταῖς ἐν τοῖς Παναθηναίοις ἢ τοῖς Διονυσίοις, ὧν ἡ χάρις παρέρχε‐ ται, ἀλλ’ ἐγρηγορὼς καὶ φροντίζων, ὅπως κακίαν μὲν εἰς δύναμιν ἐξελάσειεν, ἀρετὴν δὲ πείσειεν ἀγαθόν τι
10νομίζειν.
Decl
.

1

.

1

.

20

καὶ οὐδὲν ἐπαύσατο τῶν στρατηγεῖν καὶ ἄρχειν ὑμῶν βουλομένων καὶ τὰ κοινὰ διοικεῖν ἐνίους ἐλέγχων, ὅτι πρὶν ὅπως ἐπιμελήσονται τῶν ὑμε‐ τέρων καὶ πῶς ἂν εὐδαίμων γένοιτο πόλις μαθεῖν,
5ὅπως ἐν ταῖς ἀρχαῖς γένοιντο διαπράττονται. καὶ ταῦτα ἔλεγεν, οὐ μὰ Δί’, οὐκ ἐκείνους ἐν αἰσχύνῃ ποιεῖν βου‐ λόμενος, ἀλλ’ ἵνα εἰδῶσιν, ὅτι ἔστιν ὁ μεμψόμενος τοῖς ἀμελοῦσι καὶ ἐξετάσων καὶ λόγον ἀπαιτήσων, ἵν’ ἢ μὴ παρασκευάζοντες αὑτοὺς χρησίμους ἀπέχωνται τῶν ὑμε‐
10τέρων ἢ παρέχοντες αὑτοὺς εἰς τὴν χρείαν ἐπιτηδείους συμφέρωσιν ὑμῖν ἄρχοντες.
Decl
.

1

.

1

.

21

 Καὶ διὰ τοὺς τοιούτους, ὦ Ἀθηναῖοι, λόγους Σωκράτης μὲν πολλοῖς ἀπήχθετο, τὰ δὲ ὑμέτερα, ἐὰν ἄνευ φθόνου σκοπῇ τις, πολλαχῇ βέλτιον ἔσχεν ἐγκα‐ λοῦντος ἀεὶ τούτου καὶ ὀνειδίζοντος, ὅτι χρημάτων
5μὲν Ἀθηναίοις ἐστὶ πολλὴ φροντὶς καὶ περὶ τοῦτο
ἐσπουδάκασι, τῶν δὲ ψυχῶν ὅπως ἄρισται γενήσονται καὶ αὐτῶν καὶ παίδων, οὐδὲ εἷς λόγος. ὧν καθ’ ἑκάστην λεγομένων ἡμέραν καὶ ταυτησὶ τῆς παιδείας Σωκρά‐ τους συνεχῶς προϊούσης δεῖ νομίζειν τοὺς μὲν ἄγαν
10κακῶς διακειμένους οὐδὲν ὄνασθαι, τοὺς δὲ εἰδότας ἐρυθριᾶν καὶ πεισθῆναι καὶ γενέσθαι βελτίους.
Decl
.

1

.

1

.

22

καὶ μὴν ἐν οἷς τοῖς ἅπαντας γοητεύουσιν ἐντυγχάνων σοφισταῖς, τῷ Πρωταγόρᾳ, τῷ Γοργίᾳ, τῷ Προδίκῳ, τῷ Θρασυμάχῳ, τοῖς ἄλλοις οὓς ὁ μισθὸς ἐπὶ πᾶν
5χωρίον εἷλκεν, ὥσπερ ὁ θαλλὸς τὰ πεινῶντα θρέμματα, ὅτε τούτους ἐν τοῖς ἐρωτήμασιν ἐδείκνυ πολὺ τῆς δόξης ἣν εἶχον ἐλάττους καὶ φρονοῦντας ὡς εἰπεῖν οὐδ’ ὁτιοῦν περὶ ὧν ἔφασαν ἑτέρους διδάσκειν ἔχειν, τότε ὁμοῦ μὲν τὴν νεότητα τῆς πόλεως ἐξῃρεῖτο τῆς ἠλι‐
10θίου συνηθείας, ὁμοῦ δὲ σοφίας ὑμῶν εἰς ἅπαντας ἀνθρώπους ἀπέστελλεν ὄνομα, εἰ τοὺς ὥσπερ δαίμονας πανταχοῦ θαυμαζομένους ἐπὶ τοῖς λόγοις οὓς ἀνεγί‐ νωσκον ἐπὶ τῷ λαβεῖν, τούτους ἀπέφηνε ῥημάτων συλλογὴν παρεχομένους κενήν, νοῦ δὲ ὅτι πλεῖστον
15ἀπέχοντας καὶ τοῦ τὴν φύσιν εἰδέναι περὶ ὧν ἐπεχεί‐
ρουν λέγειν καὶ δικαιότερον ἂν τελέσαντας ἀργύριον ἐπὶ τῷ μαθεῖν ἢ λαμβάνοντας ὥς τι τῶν δεόντων δυναμένους διδάσκειν.
Decl
.

1

.

1

.

23

διὰ ταῦτα πάντα αὐτοί τε συνθέοντες περιειστήκειτε τὸν Σωκράτην, ὁπότε τῶν τοιούτων ἐλέγχων ἅπτοιτο, καὶ τοὺς ἐπὶ σοφίᾳ φρο‐ νοῦντας ὁρῶντες καταδυομένους καὶ μᾶλλον τῶν ἀνδρα‐
5πόδων ἰλιγγιῶντας καὶ ἀποροῦντας καὶ περιβλέποντας ὅποι φύγοιεν ἐγελᾶτε. καὶ ἅμα πρὸς ἐπιμέλειαν παι‐ δείας ἀληθινῆς ἐτρέπεσθε τοῖς τε παισὶ παρῃνεῖτε τοῦ ταῦτα ποιοῦντος ἔχεσθαι νομίζοντες μεῖζον εἶναι κέρδος αὐτοῖς καὶ μικρὸν τῶν ἐκείνου μετασχεῖν καλῶν ἢ τὸν
10ἐπὶ γῆς ἅπαντα χρυσόν.
Decl
.

1

.

1

.

24

 Ὧν ἦν ποτε καὶ Ἄνυτος ὁ πικρὸς νυνὶ κατή‐ γορος. καὶ γὰρ οἱ τούτου παῖδες καὶ προσῄεσαν καὶ ἔχαιρον τῷ νῦν φεύγοντι τὴν δίκην, καὶ οὗτος οὔτε ἀπέτρεπεν οὔτε ἐμέμφετο, ὥσπερ οὐδ’ ὑμεῖς τοὺς ὑμε‐
5τέρους αὐτῶν. εἰκότως. ἠπίστασθε γάρ, ὡς ὁ μὲν ὁμιλῶν κἂν θαυμάσειεν, ὁ δὲ θαυμάζων κἂν ζηλώσειε καὶ τῷ πυκνῷ τῆς συνουσίας ἐγγένοιτ’ ἄν τις ἐπιθυμία μιμή‐ σεως, ἐπιθυμήσαντες δὲ τῶν ἐπιτηδευμάτων Σωκράτους
ἔσονται τῶν πολλῶν εὐθὺς ἀμείνους γαστριμαργίας μὲν
10καὶ μέθης καὶ λήμματος ἀδίκου καὶ ζεούσης ὀργῆς καὶ θωπείας ἀνελευθέρου καὶ τῶν τούτοις ἐοικότων νοση‐ μάτων γεγονότες κρείττονες, κρυμὸν δὲ καὶ θάλπος τῷ σώματι καθάπερ ἀδαμαντίνῳ δεχόμενοι καὶ μήτε δίψῃ μήτε πείνῃ πιεζόμενοι, οἵους ὄντας ᾔδειτε
15φοβεροὺς μὲν ἐπὶ στρατείας τοῖς ἐναντίοις ἐσο‐ μένους, ἀγαθοὺς δὲ ἐν βουλαῖς τὸ συμφέρον ἰδεῖν.
Decl
.

1

.

1

.

25

τί οὖν ἡμῖν τὸν χρηστὸν Ἄνυτον ἐξέμηνε; πόθεν ἀποκτεῖναι βούλεται τοῦτον ᾧ πολλάκις ηὔξατο γενέ‐ σθαι τοὺς υἱεῖς παραπλησίους; ἐν τοῖς λόγοις, ὦ ἄνδρες, τοῖς τἀληθὲς ζητοῦσιν ἔδει τῷ δηλώσοντι σαφῶς ὃ
5προὐθυμεῖτο παραδειγμάτων δή τινων, ὃ ποιεῖν ἅπαν‐ τες εἰώθαμεν καὶ οὐδὲ τῷ πάνυ βουλομένῳ τοῦτο φυγεῖν ἔνεστι.
Decl
.

1

.

1

.

26

μεμνημένος δὴ σκυτοτόμων καὶ βυρσοδεψῶν καὶ τῶν ἁλουργὰ ποιούντων ἔρια καὶ τῶν ἐπὶ ταῖς ἄλλαις τέχναις καὶ λέγων, ὡς ἐφ’ ὅτῳ τις διατρίβοι, τοῦτ’ ἂν εἰδείη μᾶλλον ἑτέρου καὶ καλῶς
5ἂν κατίδοι φαυλότητα τῶν ἐν αὐτῷ καὶ τοὐναντίον, ὑπ’ αὐτῶν τῶν πραγμάτων ἐπὶ τοῦτον Ἄνυτον ἤγετο,
ᾧ τὸ μὲν ἀπὸ βυρσῶν εὐπορεῖν οὐκ ἐφαίνετο δεινόν, τῷ δὲ λόγῳ τῆς ἐργασίας ἀγανακτεῖ, καὶ τὸ μὲν ἔργον οὐκ ἔφευγε, δυσχεραίνει δὲ τὸ ῥῆμα.
Decl
.

1

.

1

.

27

ὑμῶν δὲ ἕκαστος πολλάκις μέμνηται τῆς αὑτοῦ τέχνης καὶ πρός γε χάριν οἶδε τῆς ἀπ’ αὐτῆς προσόδου, ἐπεὶ καὶ αὐτὸς Σωκρά‐ της πολλάκις ἂν εἰπὼν τὸν αὑτοῦ πατέρα Σωφρονίσκον
5προσέθηκεν ἂν καὶ τὰ περὶ τοὺς λίθους καὶ τὴν τῆς μητρὸς οὐκ ἀπεκρύπτετο τέχνην.
Decl
.

1

.

1

.

28

ᾧ δῆλον ὡς οὐκ ἐφ’ ὕβρει τὰς τῶν ἄλλων παρέφερεν, ἀλλ’ ὅπως οἱ διάλογοι τὰ αὑτῶν λαμβάνοιεν καὶ μηδὲν τῶν ὀφει‐ λόντων εἰρῆσθαι σιγῷτο. διὰ τοῦτο Ἀπολλόδωρος μὲν
5ἤκουε πρᾴως καὶ Ξενοκλείδης οὐ γέγραπται, μόνου δέ, ὡς ἔοικεν, Ἀνύτου καθάπερ τυράννου κίνδυνον ἔχει μνησθῆναι καὶ ἃ ποιεῖν τούτῳ δέδοκται, ταῦτα οὐδενὶ συγκεχώρηται λέγειν.
Decl
.

1

.

1

.

29

 Ἀλλ’, ὅπερ ἔφην, μηδεὶς οἰέσθω τοῦτον ἀπὸ τῆς πρὸς ὑμᾶς εὐνοίας καὶ τοῦ τὴν λύμην, ἣ χείρους ποιεῖ τοὺς ὑμετέρους παῖδας, ἐθέλειν ἐξελεῖν ἐπὶ
τοῦτον ἥκειν τὸν ἀγῶνα. εἰ γὰρ Σωκράτης ὑπερέβαινε
5τἀληθὲς καὶ τοῦτον ἐσέμνυνε φάσκων ἀρχαῖον παρει‐ ληφέναι πλοῦτον, οὔτ’ ἂν ἠδίκησθε ὑμεῖς οὔτ’ ἂν ἠσέβητο τὸ θεῖον οὔτ’ ἂν ἡ νεότης διέφθαρτο. νῦν δὲ οὐχ ὑμῖν βοηθῶν, ἀλλ’ ὑπὲρ αὑτοῦ λυπούμενος, οὐδ’ ὑπὲρ τῆς πόλεως τιμωρούμενος, ἀλλ’ ἀγανακτῶν, εἰ
10ὅσπερ ἐστὶ καὶ δόξει, πλάττειν αἰτίας καὶ συκοφαντεῖν ὑπέμεινε πριάμενος τὸν ἐπὶ δραχμῇ πάντα ἂν ποιήσαντα Μέλητον.
Decl
.

1

.

1

.

30

μέγα δὲ ὑμῖν ἐρῶ τεκμήριον, ὡς ἑτέρωθεν κινούμενος τὸ ὑμέτερον προΐσταται. ἤδη γὰρ τῆς γραφῆς ἀπενηνεγμένης καὶ τῆς αἰτίας κεκηρυγμένης περὶ σπονδῶν προσέπεμπε Σωκράτει τὸν μὲν ἀξιῶν ἀποστῆναι τοῦ
5μεμνῆσθαι τῆς τέχνης, αὐτὸς δὲ ὑπισχνούμενος διαγρά‐ ψεσθαι τὴν γραφήν. τοῦ δὲ φήσαντος οὐ παύσεσθαι τῶν ἀληθῶν, ἕως ἂν ἐμπνέῃ, χρήσεσθαι δὲ τοῖς αὐτοῖς
περὶ τῶν αὐτῶν λόγοις καὶ οὐ τοσοῦτον ἰσχύσειν τὴν κατηγορίαν, ὡς ἃ πρὸ αὐτῆς ἐνόμιζε προσήκειν λέγειν,
10ταῦτα ἐπ’ ἐκείνῃ σιγᾶν, οὕτως ἤδη παρέδωκεν εἰς ὑμᾶς τὸν οὐδὲν ὧν ἐνόμιζε δικαίων προδεδωκότα τῷ φόβῳ.
Decl
.

1

.

1

.

31

ὥστε καὶ τοῦ νυνὶ κρίνεσθαι Σωκράτην, εἰ δεῖ καὶ τοῦτ’ εἰπεῖν, οὐκ Ἄνυτος οὐδὲ Μέλητος αἴτιος, ἀλλ’ αὐτὸς Σωκράτης. εἰ γὰρ οὗτος τὴν ἐπικη‐ ρυκείαν ἐδέξατο καὶ τοσοῦτον ἔπεισεν αὑτὸν ἢ καθά‐
5παξ ἔξω μνήμης ἀφιέναι τοῦτον ἢ μεμνημένος κοσμεῖν ἀπὸ τῶν οὐ προσηκόντων, νῦν ἂν ἦν ἐν Λυκείῳ λέγων ἅπερ εἰώθει.
Decl
.

1

.

1

.

32

ἀλλ’ οὐκ ἦν ἔμφυτον τῷ γενναίῳ τούτῳ πτῆξαι καὶ ταπεινωθῆναι τῇ γραφῇ καὶ μισθὸν τῆς αὑτοῦ σωτηρίας καταθεῖναι τούτῳ τὴν περὶ αὐτοῦ σιωπήν, ἀλλ’ ἠξίου τοῖς βεβιωμένοις σώζεσθαι καὶ
5καταστὰς ὑπὸ ταῖς ὑμετέραις ψήφοις διά γε τὴν ἀλή‐ θειαν 〈ἀπελθεῖν〉 ἀθῷος, ἀλλ’ οὐ ταῖς παρὰ τῶν κατη‐ γόρων ἐπονειδίστοις διαλλαγαῖς.
Decl
.

1

.

1

.

33

 Ὡς μὲν οὖν οὔτ’ Ἄνυτος διαφθορᾶς τὴν νεότητα ῥυόμενος καὶ ζημίαν αὑτοῦ νομίζων εἶναι, εἴ τις τοὺς ὑμετέρους παῖδας ποιήσει κακούς, Μέλητον τουτονὶ γράψασθαι Σωκράτην ἀνέπεισε Σωκράτει τε
5ἐξὸν ἀπηλλάχθαι τοῦ νῦν παρόντος κινδύνου θαρρεῖν ἐπῆλθε τὴν κρίσιν τῷ μηδὲν αὑτῷ συνειδέναι φαῦλον μηδὲ τιμωρίας ἄξιον, ἐκ τούτων ὑμῖν δεδηλῶσθαι νο‐ μίζω. ἥσθην δὲ οἷς ἐνίων ἤκουσα λεγόντων, ἡνίκα ἐκληροῦσθε. πάνυ γάρ τισιν ἐπῄει θαυμάζειν, εἰ πάλαι
10πονηρευομένου Σωκράτους καὶ διατριβὰς ἐπ’ ὀλέθρῳ τῶν νέων ποιουμένου τοσούτοις ὕστερον χρόνοις διὰ ταῦτα ἀγανακτῶν ὤφθη καὶ τὸ τοῦ πράγματος αἴτιον ἐζήτει παρ’ ἄλλοις.
Decl
.

1

.

1

.

34

 Ἐντεῦθεν δὴ καὶ αὐτὸς ποιήσομαι τὴν τῶν ἐλέγχων ἀρχήν. ἐξ ὧν καὶ διότι κατήγορος ὀψέ ποτε
ἐπέστη, μᾶλλον εἴσεσθε. ἐρωτῶ δὲ ὑμῶν ἐναντίον τὸν φιλόπολιν Ἄνυτον· εἰπέ μοι, πρὸς θεῶν, ὁ γέρων οὗτος
5ὁ γεγονὼς ἑβδομήκοντα ἔτη χθὲς καὶ πρῴην ἐγένετο πονηρῶν διδάσκαλος, πέρυσι, τῆτες, τὸν δ’ ἄλλον ἅπαντα χρόνον χρηστὸς ἦν οὐδὲν οὔτε μικρὸν οὔτε μεῖζον βλάπτων τὴν πόλιν, καὶ δεῖ δήπου διὰ μὲν ἐκεῖνον ἐν ᾧ βέλτιστος ἦν ἐπαινεῖσθαι, διὰ δ’ αὖ τὴν συμβᾶσαν
10μεταβολὴν μισεῖσθαι;
Decl
.

1

.

1

.

35

τί φῄς, Ἄνυτε; τί σιγᾷς; ἄνωθεν ἦν μιαρὸς ἄνθρωπος ἢ πρὸς γῆρας ἥκων ἐπῄ‐ νεσε κακίαν; καὶ μὴν καὶ σιγῶν ἀποκέκρισαί μοι. ὅτε γὰρ ἀνδρῶν τεθνεώτων ἐμέμνησο φάσκων ὑπὸ μὲν
5ἐκείνων κακῶς πεπονθέναι τὴν πόλιν, αὐτοὺς δὲ ὑπὸ τούτου διεφθάρθαι, ὡμολόγεις μὴ νῦν ἡμῖν ἦρχθαι τῆς διαφθορᾶς τὸν Σωκράτην, ἀλλ’ ἐξ οὗπερ εἰς τὸ φιλοσοφεῖν κατέστη.
Decl
.

1

.

1

.

36

διὰ τί οὖν, ὦ κηδεμὼν τῶν νέων, ἀρχαία μὲν ἡ πονηρία, βραδεῖα δὲ ἡ γραφή, καὶ πάλαι μὲν ἡμᾶς ἑώρας ἀδικουμένους, ὀψὲ δὲ ἥκεις βοηθήσων; οὐκ ἐπεδήμεις γενεὰν ὅλην καὶ ἔτι πλέον;
5οὐχ ἑώρας τοὺς ἐρῶντας αὐτοῦ νεανίσκους; οὐκ ἐπή‐ κουες τῶν λόγων; καὶ γὰρ οὐχ ὧδε ἔσται ἀναχωρεῖν σοι, ὅτι ἄρα καταδὺς οὗτος εἰς γωνίαν καὶ θύρας ἐπι‐
θεὶς καὶ καταλαβὼν ὅρκοις τοὺς συνόντας ἦ μὴν κρύ‐ ψειν τὴν ἀκρόασιν καὶ θῦμα θυσάμενος δι’ ἀπορρή‐
10των ἐδίδασκε τοὺς λυμεῶνας λόγους, οἷς τὸν μὲν ἄλλον ὑπῆρξε λανθάνειν χρόνον, ὕστερον δὲ εἰς φῶς ἐλθεῖν συνέβη τῶν τὴν γλῶτταν ἀκολάστων τινὸς ἐκ‐ λελαληκότος.
Decl
.

1

.

1

.

37

ἀλλ’ ἴστε ὅτι τῶν τόπων τοὺς ὅτι πλείστους συνάγοντας ἀνθρώπους ἀνὴρ ἠγάπα καὶ τοσοῦτον ἀπεῖχε τοῦ χαίρειν ταῖς ἐρημίαις, ὥστε μᾶλλον ἄν τις αὐτῷ τὸ τὰ πλήθη διώκειν ἐπ’ αἰτίαν ἤγαγεν
5ἢ τὸ τοῖς νέοις οὐδενὸς παρόντος ὁμιλεῖν. εἷς οὖν ἦσθα τῶν ἀκουόντων καὶ τὴν ζημίαν οὐκ ἀγνοούντων καὶ φανερῶς ἐφ’ ὃ χωρεῖ τὸ πρᾶγμα συνιέντων.
Decl
.

1

.

1

.

38

τί οὖν ἔδει τὸν εὔνουν ποιεῖν; ἀγανακτεῖν, βοᾶν, μὴ δι‐ δόναι τῷ κακῷ βαδίζειν, ἄνδρες Ἀθηναῖοι, λέγειν, ἐπὶ τοὺς νόμους ἀσκεῖ Σωκράτης τοὺς νέους.
5ἡ πολιτεία κινδυνεύεται. θρασεῖς ἡμῖν καὶ τυραννικοὺς καὶ ἀφορήτους καὶ τὸ ἴσον ὑπερο‐ ρῶντας ὁ σοφιστὴς ἀνθρώπους δημιουργεῖ. οὐ κωλύσομεν; οὐκ ἐπισχήσομεν; οὐκ ἐκβα‐
λοῦμεν τοῦτον, πρὶν 〈ἂν〉 τὴν τῶν νόμων ἰσχὺν
10ἐκβάλωσιν οἱ παρὰ τούτῳ τρεφόμενοι; ταῦτ’ ἔδει λέγειν καὶ πρὸς τούτῳ τί ποιεῖν Ἄνυτον; τὸν γραψό‐ μενον κινεῖν, εἰ μὴ αὐτός γε ἐβούλετο.
Decl
.

1

.

1

.

39

ἦν βασι‐ λεὺς ἡμῖν ἀρχὴ καὶ τὸν ἄλλον ἅπαντα χρόνον, Ἄνυτε, ἦσαν Εὐμολπίδαι, ἦν ἅπασα ἁπλῶς ἡ περὶ τὴν εὐσέ‐ βειαν φυλακή. λέγε δὴ τουτοισὶ τὴν αἰτίαν τῆς βρα‐
5δυτῆτος. ἀπράγμων ἦσθα; καὶ μὴν ἡ νυνὶ παρασκευὴ καὶ τὸ μηδενὸς ἀπέχεσθαι πρὸς τὸ τὸν ἄνθρωπον ἀν‐ αρπάσαι πᾶν τοὐναντίον μαρτυρεῖ. ἀλλ’ οὔπω τὸν δῆ‐ μον ἐφίλεις καὶ διὰ τοῦτ’ οὐκ ᾤου δεῖν φροντίζειν, εἴ τινες εἰς ἄνδρας ἐλθόντες ἐκ πονηρῶν ἀκουσμάτων
10καταλύσουσιν αὐτόν.
Decl
.

1

.

1

.

40

πότερον 〈οὖν〉 σὲ μὲν δεῖ κατηγορεῖν, τοῦτον δὲ ἀποθνήσκειν, ἢ τὸν μὲν ὧν ἔβλαπτε, σὲ δὲ ὧν ἔχων ἐλέγχειν ἐπέτρεπες ἀδικεῖν ὑπέχειν δίκην; μετὰ γὰρ τοῦ κακῶς ποιοῦντος τὸν
5παρὸν κωλύειν οὐκ ἐθελήσαντα θετέον. ἢ οὖν οὐδὲν ἠδίκει Σωκράτης καὶ κατὰ τοῦτο ἡσυχάζων νῦν ὡς οὐ
δικαίως ἐπεξέρχῃ δεικνύεις ἢ κακῶς ποιεῖν ἐπιτρέπων τὴν πόλιν συνηδίκεις ἐν τῷ περιορᾶν ἃ παῦσαι πρό‐ χειρον ἦν.
Decl
.

1

.

1

.

41

 Ἀλλ’ οὐχ ἡμάρτανεν, ὦ Ἀθηναῖοι, Σωκράτης, οὐδ’ ὀφείλει δίκην Ἄνυτος ὑμῖν τῷ συγκεχωρηκέναι τοσαῦτα τολμᾶν ἐκείνῳ, ἀλλὰ τὸν οὐδὲν ἀδικοῦντα συκοφαντεῖ νῦν. οὐ γὰρ ἀδικοῦντος ἐφείδετο πρότερον,
5ἀλλὰ μηδὲν ἀδικοῦντα κρίνει νῦν. οὐδὲ γὰρ ἐν ταῖς ἰδίαις οἰκίαις οὓς ἴσμεν τῶν οἰκετῶν κλέπτας ὄντας καὶ περὶ τὰ σκεύη κακούργους, ἐφέντες τούτοις ἀεί τι τῶν ἔνδον ὑφαιρεῖσθαι περιμένομεν ἐν γήρᾳ παρ’ αὐτῶν δίκην λαβεῖν, ἀλλ’ εὐθὺς κολάζομεν, καὶ
10πέδαι καὶ μάστιγες καὶ μύλων. καὶ ὅτε πρῶτον ἁλοῖεν, στρεβλοῦνται. Σωκράτους δὲ δοκεῖ τὸ πᾶν ὑμῖν ἀνασχέ‐ σθαι τοσοῦτον χρόνον Ἄνυτος διορύττοντος τὴν δημο‐
κρατίαν καὶ παρασκευάζοντος ὑμῖν ὀλέθρους πολίτας;
Decl
.

1

.

1

.

42

 Ἀλλ’ ἐῶ τουτὶ καὶ θῶμεν Ἄνυτον ὑπὸ τοῦ μᾶλλον ἑτέροις πράγμασι προσέχειν τὸν νοῦν κεκωλύ‐ σθαι ταῦτα ἰδεῖν τὰ πονηρεύματα. ἔστι μὲν γὰρ οὐδὲ τοῦτο ἄξιον, ὦ Ἀθηναῖοι, συγγνώμης. μὴ γὰρ ἔστω
5μηδενὶ τοσαύτη τῶν οἰκείων πρόνοια, δι’ ἣν ἐπὶ τὸ σχῆμα τῆς πολιτείας ὁρῶν ἰόντα κίνδυνον περιόψεται. ὅμως δ’ οὖν ἀφείσθω τῆς μέμψεως, εἰ τῶν κοινῶν ὑπ’ ἀσχολίας τῆς ἀπὸ τῶν ἰδίων ἠμέλησεν.
Decl
.

1

.

1

.

43

 Ἀλλὰ καὶ τούτου σιγῶντος πῶς οὐχ ἧκεν ἄλλοθεν κατηγορία καὶ κρίσις; οὐ μεστὸν μὲν τὸ βῆμα τῶν λεγόντων ἐστὶν ἐπ’ ἐκκλησίας, πλήρη δὲ τὰ δικα‐ στήρια τῶν γραφομένων τῶν μὲν ἐπὶ τοῖς ὄντως ἀδι‐
5κήμασι, τῶν δὲ δι’ ἔχθραν καὶ συκοφαντίαν, ἔστι δὲ ὧν ἐπὶ τῷ ταράξαι καὶ λαβεῖν ἀργύριον; οὐ μεστοὶ
γεγόναμεν τῶν πρὸ τῶν Ἐπωνύμων ἐκκειμένων ὁ δεῖνα τοῦ δεῖνος τὸν δεῖνα ἐγράψατο; ἀλλ’ οὐχ ὁ δεῖνα τοῦ δεῖνος Σωκράτην Ἀλωπεκῆθεν οὔτε
10ἀσεβείας οὔτε λύμης τῶν νέων, οὐχ ὕβρεως, οὐκ ἄλλου τινός.
Decl
.

1

.

1

.

44

ἀλλ’ οἱ φιλοτιμούμενοι καὶ τὰ αὑτῶν εἰς ὑμᾶς ἀναλίσκοντες καὶ προστάται τῆς πόλεως ἐπιθυμοῦντες ἀκούειν καὶ τῷ τὰ κοινὰ θερα‐ πεύειν σεμνυνόμενοι καὶ τὰς ἀντὶ τούτων τιμὰς παρ’
5ὑμῶν λαμβάνοντες διὰ μὲν κώπας καὶ μνᾶς ὀλίγας οὐκ ὤκνουν γράφεσθαι καὶ κατηγορεῖν νομίζοντες τὴν ἐπὶ τῶν ἐλαττόνων ἀκρίβειαν τῶν μειζόνων εἶναι περι‐ φανῆ σωτηρίαν· ἄνθρωπον δὲ ὁρῶντες ὑποσπῶντα τὰ τῆς πόλεως ἰσχυρὰ καὶ τοσαύτῃ χρώμενον κατὰ τῶν
10νόμων τρυφῇ, ὥστε ἐν μέσῳ μηδὲν ὑποστελλόμενον πράττειν 〈τὴν〉 τῆς πολιτείας κατάλυσιν, εἴων, ἐπέτρε‐ πον, συνεχώρουν, μόνον οὐ δωρεῶν ἠξίουν; καὶ τίς ἂν πιστεύσειε;
Decl
.

1

.

1

.

45

καίτοι τίς ὑμῶν οὐκ οἶδε, πηλίκον
τινὲς ὑμῶν παρ’ ὑμῖν δυνηθέντες ἐν εὐδαιμονούσῃ καὶ μέγιστον ἰσχυούσῃ τῇ πόλει στρατηγοῦντες καὶ τὸν δῆμον ἄγοντες καὶ τὸ μὲν ὄνομα τῇ δημοκρα‐
5τίᾳ τηρήσαντες, τῷ δὲ ἔργῳ εἰς μίαν τὴν αὑτῶν ἀρχὴν μεταθέντες καὶ πόλιν ὅλην Λακεδαιμονίων εἰς τὸν φθόνον τὸν αὑτῶν κεκινηκότες καὶ ναυ‐ μαχίας νενικηκότες καὶ νήσους εἰληφότες ὅμως οὐ διέφυγον τὸ μὴ δοῦναι λόγον ἐν τουτοισὶ τοῖς δικα‐
10στηρίοις; οὐδὲ τοὺς βουλομένους κατηγορεῖν ἀπέστησε τῆς γραφῆς τὸ τῶν κριθησομένων ἀξίωμα, ἀλλ’ ἔφευ‐ γον, ἠγωνίζοντο, ἀπελογοῦντο.
Decl
.

1

.

1

.

46

ταχύ γ’ ἂν οὖν ἔδεισαν τὴν πενίαν Σωκράτους καὶ τὴν τῶν δικανικῶν ἀγώνων ἀπειρίαν οἱ τὸν ποικιλώτατον τῶν ῥητόρων καὶ πολέ‐ μου καὶ εἰρήνης καὶ τῶν ὅλων κύριον κρίναντες. τί
5οὖν ἦν τὸ τῆς σιωπῆς αἴτιον; οὐ τὸ μὴ εἶναι τοὺς τὰ ἀδικήματα ὁρῶντας, ἀλλὰ τὸ τοῦτον νῦν τὸ συκοφάν‐
του πρᾶγμα ποιεῖν. καὶ μὴν εἰ τὸ πολλάκις κεκρί‐ σθαι τὸν φεύγοντα πρὸς τῶν κατηγόρων ἐστίν, ᾧ γε μήτε ταύτην μήτ’ ἄλλην ἐπήνεγκεν αἰτίαν μηδὲ εἷς,
10πῶς οὐκ ἂν οὗτος τούτῳ πρὸ τῶν ἄλλων ἀποφεύγοι;
Decl
.

1

.

1

.

47

 Πολλῶν δὲ ἐνόντων εἰπεῖν τὸ μὲν ἁπάν‐ των ἀτοπώτατόν ἐστι τὸν ἐν Λυκείῳ διατρίβοντα καὶ πάντα τὸν βίον ἐν τῷ διαλέγεσθαι καὶ ζητεῖν ἀνηλω‐ κότα τῶν ῥητόρων αἰτεῖν γραφάς. ἴστε γὰρ δήπου
5τοῦθ’ ὅτι τῶν τὰ κοινὰ πραττόντων καὶ ἐπὶ τὸ βῆμα ἀνιόντων καὶ γνώμας ἀγορευόντων καὶ ψηφίσματα γρα‐ φόντων τούτων ἐστὶ τὸ τοῖς τοιούτοις ἐπιχειρεῖν, οἳ τὸ δύνασθαι βλάπτειν τὸν δῆμον ἐξ αὐτοῦ τούτου τοῦ παρὰ τῷ δήμῳ δύνασθαι λαβόντες ἔχουσιν. εἰ δέ τις
10ἐν ταῖς παλαίστραις πρὸς τοὺς σοφιστὰς ἤ τινας ἄλλους τῶν ἀεὶ συγγινομένων περὶ τῶν ἀεὶ παραπιπτόντων φιλοσοφεῖ, πῶς ἂν οὗτος οἷός τε εἴη τὴν πολιτείαν
μετακινεῖν;
Decl
.

1

.

1

.

48

 Τουτὶ μὲν οὖν, ὦ ἄνδρες, τοσοῦτον ὂν ἐῶ, ἐκεῖνο δ’ αὐτὸν ἐρήσομαι· Σωκράτης ἐμίσει τὴν δημο‐ κρατίαν, Ἄνυτε, καὶ τύραννον ἡδέως ἂν εἶδεν ἐφεστῶτα τῇ πόλει; τίνα τοῦτον; ἤ, πρὸς Διός, αὑτόν; ῥᾳδίως
5γ’ ἂν ὁ ἄνθρωπος ἐμισθοδότησε δορυφόρους καὶ ξενι‐ κὸν συνεστήσατο καὶ πολλοὺς οἰκέτας ὥπλισεν.
Decl
.

1

.

1

.

49

 Ἀλλ’ αὐτὸς μὲν οὐκ ἐδεῖτο τοῦ σχήματος, ἑτέρους δ’ ἐνῆκε. πάλιν τοίνυν ὥσπερ ἠδίκει μὴ πάλαι κρίνων Σωκράτην, ........ εἰ γὰρ ὅσοι τούτῳ συγγεγέ‐ νηνται διεφθαρμένοι τυγχάνουσι καὶ καταφρονεῖν ἐπαι‐
5δεύθησαν τῶν νόμων, τί μαθὼν οὐ πάντας ὑμῖν τού‐ τους παρέδωκε; τί μὴ κατὰ πάντων ἀπενήνοχε γραφάς; οὐ γὰρ δὴ τὸν μὲν παρακαλοῦντα πρὸς τὰ πονηρὰ δίκης ἄξιον νομιστέον, δι’ ὧν δὲ τὰ ἔργα
ἐπράχθη, τούτοις δὴ δεῖ πρᾴως ἔχειν. οὐδὲ γὰρ ἐν
10τοῖς φονικοῖς νόμοις οὕτως ὁρῶμεν διῃρημένον, ἀφεῖ‐ σθαι μὲν αἰτίας τὸν δράσαντα, ἄγειν δὲ εἰς κρίσιν τὸν αἴτιον, ἀλλὰ τὸν ἀνδροφόνον προσειπὼν τούτῳ τὸν αἴτιον τοῦ φόνου προσέθηκε μιαρώτερον ἡγούμενος τὸν πράξαντα τοῦ πεπεικότος.
Decl
.

1

.

1

.

50

ἀλλὰ νῦν ὁ μὲν πείθων ἀνελεῖν τοὺς νόμους Σωκράτης κρίνεται, τῶν δὲ ἐπιθησομένων τῇ τούτων καταλύσει λόγον οὐδεὶς ἀπαιτεῖται. καίτοι τὸν φάσκοντα τῶν νόμων φροντίζειν
5διὰ πάντων τῶν 〈τῇ〉 δημοκρατίᾳ δυσμενῶν χωρεῖν προσῆκεν, ἀλλ’ οὐ τοὺς μὲν ὑπερπηδᾶν, ἑνὶ δὲ πολε‐ μεῖν μόνῳ. δῆλον γὰρ ὅτι καὶ Σωκράτους ἀποθανόν‐ τος οἵ γε ὑπὸ τούτου διεφθαρμένοι κακοὶ περὶ ὑμᾶς ἔσονται. τίς ἂν οὖν ἰατρὸν ἀποδέξαιτο παντὶ μὲν
10ὀφείλοντα βοηθῆσαι τῷ σώματι, τηροῦντα δὲ ἐν τῷ πλείονι τὸ νόσημα;
Decl
.

1

.

1

.

51

εἰ μὲν οὖν Σωκράτην ᾔδει μὲν πονηρὸν Ἄνυτος οὑτοσί, πονηρῶν δὲ αὖ οὐκ ἠπί‐
στατο διδάσκαλον, καλῶς ἂν ἐπὶ μόνον ᾔει· νῦν δὲ τῆς νεότητος ὑμῖν, ὡς ὅδε φησί, διεφθαρμένης καὶ
5ποθούσης ἑτέραν πολιτείαν διὰ τοὺς τούτου λόγους κοινὴν ἔδει δήπου καὶ τὴν κατηγορίαν εἶναι. τοῦτο γὰρ ἂν ἦν θαρρεῖν ὑμῖν τελέως παρέχοντος, ἀλλ’ οὐ ποιοῦντος τοὺς μαθητὰς χαλεπωτέρους τῷ τοῦ διδασκά‐ λου θανάτῳ.
Decl
.

1

.

1

.

52

 Πόθεν οὖν Σωκράτης κρίνεται μόνος; ἐνεθυ‐ μήθη πρὸς αὑτὸν ὁ κατήγορος, ὅτι τοῖς μὲν πράγμασι καὶ ταῖς ἀληθείαις οὔτ’ ἂν τοῦτον οὔτ’ ἂν ἄλλον οὐ‐ δένα τῶν τούτῳ πεπλησιακότων ἕλοι, τὰ δ’ ὄντα αὑτῷ
5κατὰ Σωκράτους οὐκ ἂν ὑπάρχοι κατὰ τῶν ἄλλων. ταῦτα δ’ ἐστὶ τί; σοφιστὴς καλεῖται. πολλοῖς προσκέ‐ κρουκε. κεκωμῴδηται. τῶν εἰσφερόντων οὐκ ἔστιν. ἀλλ’ οὐκ ἐπὶ τοὺς νέους ταῦτ’ ἂν εἶχεν ἐφόδια. καθ’ ὧν οὐκ ἐρρύησαν διαβολαί, τούτους ἔδεισεν ἐν δικασταῖς
10αἰτιάσασθαι, ἐπεὶ καὶ κατὰ τούτου ψευδέσι διαβολαῖς, οὐκ ἐλέγχοις πιστεύων διώκει.
Decl
.

1

.

1

.

53

 Σκέψασθε δέ. μισόδημος, φησίν, ἐστὶ καὶ τοὺς συνόντας πείθει τῆς δημοκρατίας κατα‐
γελᾶν. τί ποιῶν, Ἄνυτε, πρὸς θεῶν; λόγους συνθεὶς ἀνέγνω τοῖς ἑταίροις κατὰ τῆς δημοκρατίας; ἀλλ’ οὐκ
5ἔγραψε μὲν οὐδὲ ἀνέγνω. εἶπε δὲ ἀπὸ στόματος οὗτος ὡς δεῖ μεθιστάναι τὴν πόλιν; ἤκουσέ τις αὐτοῦ λέγον‐ τος μικρὰν μὲν γεγονέναι τὴν πόλιν νόμοις διοικου‐ μένην, εἶναι δ’ ἂν μεγάλην, εἰ τυράννων ἐξουσίαις ἤγετο; ποῖον Λύκειον τοιούτους ἐδέξατο λόγους; ποία
10παλαίστρα; ποῖον ἐργαστήριον;
Decl
.

1

.

1

.

54

καίτοι τί τὸ κωλύον ἦν ἐπὶ μοναρχίαν προτρέπειν ἀποκεκαλυμμένως καὶ μηδὲν παραλιπεῖν 〈εἰπεῖν〉 ὧν εἰκὸς τὸν ἐρῶντα μεταστάσεως; εἰ μὲν γὰρ ὑφεωρᾶτο κίνδυνον ἐκ τῶν
5λόγων, ὅλως ἂν ἐσίγα ταῦτα δι’ ἅπερ νῦν κρίνεται· νομίζων δ’ ἐν φίλοις τοῖς ἀκροωμένοις ἐρεῖν, ἧκεν ἂν ἐπὶ γυμνὴν τὴν παραίνεσιν, ἐπῄνεσεν ἂν Πεισίστρατον, ἐθαύμασεν ἂν Ἱππίαν, ἠγάσθη ἂν Ἵππαρχον, ἐκάλεσεν 〈ἂν〉 εὐδαιμονίαν τῶν Ἀθηνῶν ἐκεῖνον τὸν χρόνον.
Decl
.

1

.

1

.

55

οὗτος τῶν συμβουλευόντων ὁ τρόπος διαρρήδην
εἰπεῖν ἃ φρονεῖ τις, πάντα φθέγξασθαι λόγον, πᾶν ᾧ μέλλει πείσειν προσαγαγεῖν, ἡσθῆναι πείσαντα, χαλε‐ πῶς ἐνεγκεῖν ἁμαρτόντα. ὧν οὐδὲν ἂν ἔχοι δεῖξαι πε‐
5ποιηκότα Σωκράτην ὁ φάσκων αὐτὸν συμβεβουλευκέναι τοῖς νέοις ζητεῖν ὅπως ἡ πόλις δουλεύσει.
Decl
.

1

.

1

.

56

εἰκὸς δ’ ἦν, ὦ ἄνδρες, καὶ εἰ σφόδρα τὴν πρώτην ἐδεδοίκει τὸ τῆς συμβουλῆς σαφὲς καὶ διὰ τοῦτο οὕτως ἔλεγεν ἐπικρυπτόμενος, ὥστ’ ἄδειαν εἶναι μὴ πείσαντι, χρόνου
5γε προϊόντος καὶ τοῦ πράγματος τοῖς νέοις οὐκ ἀπα‐ ρέσκοντος τολμῆσαι καὶ φανερῶς εἰπεῖν. ἢ νέους μὲν ἐν τῷ δήμῳ λέγοντας οὐδὲ τοῦ θορύβου τὸ μέγε‐ θος ὧν ἐσπουδάκασιν ἀφίστησιν, ἀλλὰ πᾶν ὑπομένου‐ σιν ἐπὶ τῷ τὸ δοκοῦν αὑτοῖς καταστῆσαι κύριον, Σω‐
10κράτης δὲ καθ’ ἡσυχίαν ἐξὸν τοὺς ἀκροωμένους λαβεῖν ἀντιλέγοντος οὐδενὸς προὐδίδου τὴν ἐπιθυμίαν τὴν αὑτοῦ δίκαιον οὐκ ἔχων λόγον;
Decl
.

1

.

1

.

57

τὸ δὲ πάντων μέγιστον, μετέπεσε δὶς ἡμῖν ἤδη τὸ σχῆμα τῆς πολι‐
τείας Σωκράτους ἐπιδημοῦντος καὶ ὄντος Ἀθήνησι, τοῦτο μὲν μετὰ τὴν ἐν Σικελίᾳ συμφοράν, τοῦτο δὲ
5μετὰ τὴν ἐν Αἰγὸς ποταμοῖς ἀτυχίαν. ἔστιν οὖν εἰπεῖν, ὅτι μετέσχεν ἀνὴρ τῆς τῶν τετρακοσίων ὀλιγαρχίας ἢ τῆς τῶν τριάκοντα παρανομίας; τὸν Πείσανδρον ἐμι‐ μήσατο; μετὰ Θηραμένους ἐξήτασται; τῷ Φρυνίχῳ ταὐτὰ ποιῶν ὤφθη;
Decl
.

1

.

1

.

58

ἀλλ’ οὐκ ἔδειξεν αὑτὸν ἐν μέσῳ, λάθρα δὲ τὸ πρᾶγμα συνέθηκεν ὡς ἄν 〈τισ〉 ὄχλῳ μὲν οὐκ εἰωθὼς χρῆσθαι, τῶν δ’ αὐτῶν ἐκείνοις ἐπι‐ θυμῶν; ἑτέρου ταῦτα ἦν τοῦ καὶ τῶν τετρακοσίων
5ἑνὸς καὶ λόγον ὕστερον ὧν ἔδοξεν ἀδικεῖν δεδωκότος. Σωκράτης δὲ οὔτε φυομένου συνεφήψατο τοῦ πράγ‐ ματος οὔτε ἀκμάζοντος ἐκοινώνησεν οὔτε πεπραγμέ‐ νου κέκριται.
Decl
.

1

.

1

.

59

οὐ μὴν οὐδὲ τερπόμενός γε ἐφάνη ποτὲ τῇ μεταστάσει καὶ συνευχόμενος τοῖς ἔχουσι τὴν ἀρχήν, ὡς ἄν τις δειλίᾳ μὲν φεύγων τὴν κοινωνίαν, πονηρίᾳ δὲ χαίρων τῷ κακῶς πάσχειν τὸν δῆμον. οὐ
5τοίνυν οὐδὲ τῶν τριάκοντα ἦν οὔτε συνάρχων οὔτ’ ἐπαινέτης, ἀλλ’ οὕτως οὐκ ἤρεσκον ἀλλήλοις, ὥσθ’ ὁ μὲν κατηγόρει τῶν ὑπ’ ἐκείνων πραττομένων, Κριτίας δὲ ὁ μαθητής τε καὶ φίλος σιγῆς ἐτιμᾶτο τῷ διδα‐ σκάλῳ. ἔστιν οὖν ὅπως 〈ἂν〉 ἄνθρωπος τυραννικὸς
10ἀποῦσαν μὲν κατασκευάζοι τὴν τυραννίδα, παρούσῃ δὲ ἄχθοιτο, καὶ εὔχοιτο μὲν ἂν ἰδεῖν ἄκυρον τῶν πραγ‐ μάτων τὸν δῆμον, ὁρῶν δὲ λυποῖτο;
Decl
.

1

.

1

.

60

ποῦ τοίνυν ὁ τυραννοδιδάσκαλος; ἐπίδειξον. ἄγων τοὺς νέους ἧκε παρὰ τὸν Δρακοντίδην καὶ Χαρικλέα καὶ Μηλόβιον καὶ τοὺς ἄλλους καὶ παράδειγμα βίου καλ‐
5λίστου τούτους ἐκέλευσεν ἡγεῖσθαι, καὶ τῶν μὲν ἐδεήθη μεταπέμπεσθαι τοὺς νεανίσκους, τοῖς δὲ παρῄνεσεν εἰς ἐκείνους βλέπειν καὶ σκοπεῖν ὅπως διαδέξονται τὴν τυραννίδα;
Decl
.

1

.

1

.

61

καὶ τούτων ἂν ἐπιδείξῃ 〈τι〉 τήμερον Ἄνυτος, δίκαιός ἐστι κατήγορος 〈καὶ〉 κήδεται τῆς πόλεως, εἰ καὶ βραδέως. εἰ δ’ ἀπὸ μὲν καιρῶν ἱκανῶν δεῖξαι φύσιν τυραννικὴν οὐκ ἂν δύναιτο τὸν ἄνθρω‐
5πον ἐλέγχειν, αἰτίας δὲ συναγαγὼν οὐκ οὔσας παρο‐ ξύνει τοὺς ὀμωμοκότας, μὴ λανθανέτω μετὰ Σωκρά‐ τους ἀδικῶν οὓς ἐπιορκεῖν ἀναγκάζει.
Decl
.

1

.

1

.

62

 Τί οὖν ἐστι δι’ ὃ γράψασθαι τετόλμηκε καὶ οὕτω τεθαρρηκότως τηλικαύτην αἰτίαν ἐπήνεγκεν; Ἡσι‐ όδου, φησίν, [ἔπη] καὶ Θεόγνιδος καὶ Ὁμήρου καὶ τῶν Πινδάρου μελῶν, τοὺς δὲ ποιητὰς τού‐
5τους καὶ δόξης καὶ τιμῶν τετυχηκέναι παρά τε τοῖς ἄλλοις καὶ ἡμῖν, τούτων, φησί, τῶν ἀνδρῶν ἐπιλαμβάνεται καὶ τῶν εἰρημένων οὐκ ὀλίγα δείκνυσι πονηρῶς ἔχοντα.
Decl
.

1

.

1

.

63

πρᾶγμα ποιῶν, Ἄνυτε, πολλῆς ἐξουσίας, ἐπεὶ καὶ ἐμοὶ καὶ σοὶ καὶ
τοῖς πολίταις ἅπασι καὶ τοῖς ξένοις καὶ νέοις καὶ πρε‐ σβυτέροις καὶ τῷ βουλομένῳ δέδοται παρὰ τῶν νόμων
5κατὰ τὸ παριστάμενον μνησθῆναι τῶν ποιητῶν. ὁ μὲν ἐπῄνεσεν, ὁ δὲ οὐκ ἠβουλήθη. κρίνεται δὲ οὐδέτερος, οὐδ’ εἰ τῆς ἀληθείας ἑκάτερος ἀποτυγχάνοι. ὥσπερ γὰρ τοῖς ἄγαλμα θεωμένοις ἔξεστι τοῖς μὲν θαυμάσαι, τοῖς δὲ οὔ, καὶ μέμψασθαί τι τῶν μερῶν, εἰ δὲ βού‐
10λοιτό τις, καὶ τὸ πᾶν, οὕτω καὶ περὶ τῶν ποιημάτων καὶ τῶν καταλογάδην συγγραμμάτων οἱ μὲν τὴν ἀμείνω ψῆφον, οἱ δὲ τὴν ἑτέραν φέρουσι. καί, νὴ Δία γε, τὸν αὐτὸν ἂν εὕροις ἃ τήμερον ᾠήθη χρηστὰ μετὰ ταῦτα ὕστερον ἄλλης ἀξιοῦντα δόξης. τὸ γὰρ πολλάκις ἐξετα‐
15σθὲν μᾶλλον ἔδειξε τῷ βασανίζοντι τὴν φύσιν. κἂν ἄγῃ τις εἰς δικαστήριον δώσοντα δίκην τὸν ἃ πρὶν ἐπῄ‐ νεσε ψέγοντα, γέλως ἂν εἴη.
Decl
.

1

.

1

.

64

Ἀλλὰ πῶς δεῖ ποιεῖν; βοηθεῖν λόγῳ τοῖς ἐγ‐
καλουμένοις ἀπ’ αὐτῆς τῆς περὶ τῶν ἐπῶν φιλονεικίας καὶ τὸν ἐπιτιμῶντα μωραίνοντα ἐλέγχειν. αὕτη γὰρ ἱκανὴ τοῖς φιλοσοφοῦσι δίκη, τὸ δὲ κρίνειν καὶ τίμημα
5θάνατον ἐπάγειν ἐπ’ ἄλλοις τέτακται. γνοίητε δ’ ἂν ἐκείνως μᾶλλον τὴν ἀτοπίαν.
Decl
.

1

.

1

.

65

ἠγωνίσατό ποτε Ὁμήρῳ Ἡσίοδος καὶ τοῦτο αὐτὸς Ἡσίοδος ἐν ἐπιγράμ‐ ματι διδάσκει φιλοτιμούμενος καὶ λέγων νενικηκέναι τὸν Ὅμηρον. οὐκοῦν εἰ μὲν ἁπάσαις Ἡσίοδος ἐνίκα,
5πάντες δήπου ληρεῖν ἡγοῦντο τὸν Ὅμηρον· εἰ δ’ οἱ μὲν τοῦτον ἡγοῦντο βελτίω, παρὰ δὲ τοῖς πλείοσιν εὐδοκίμει τὰ τοῦ Ἡσιόδου, τῶν οὐκ ἐπαινούντων ἑκά‐ τερος ἐτετυχήκει καὶ δῆλον ὡς τοῦ συλλόγου διαλυ‐ θέντος οἱ μὲν τούτῳ θέμενοι τὸν Ἡσίοδον ἐκάκιζον,
10οἱ δὲ ἐκείνῳ τοῦτον. αὐτοῖς γὰρ οὕτω γε ἐβοήθουν ἄν.
Decl
.

1

.

1

.

66

εἶπεν οὖν τις τῶν τὰς ἱστορίας συντεθεικό‐ των, ὅτι δίκην τις ἔδωκεν ἐν Χαλκίδι διὰ τὸν Ἡσιόδου ψόγον ἢ τὸν Ὁμήρου; οὐδείς. πῶς οὖν οὐ δεινὸν τοῖς
μὲν πάλαι τῶν ποιητῶν αὐτῶν λεγόντων ἀκηκοόσιν
5ἐξεῖναί τι καὶ ἐπιτιμῆσαι, τῶν δ’ ὕστερον τοὺς οὐ χρηστόν 〈τι〉 παρ’ ἐκείνοις ὁρῶντας ἢ σιγᾶν ἢ ἀπολω‐ λέναι;
Decl
.

1

.

1

.

67

Σοφοκλῆς δέ, ὦ πρὸς Διός, καὶ Εὐρι‐ πίδης καὶ Αἰσχύλος ἆρά σοι δοκοῦσιν οὐκ ἂν εἰκότως ἐν σοφοῖς ἀριθμεῖσθαι; καὶ τίς οὐκ ἂν συνεύξαιτο τοῖς αὑτοῦ παισὶ τὸ φανῆναι τοῖς Ἕλλησιν ἐν Διο‐
5νυσίοις; οὐδεὶς οὖν τῶν τεθεαμένων ἀπελθὼν ἐπελά‐ βετο τῶν ἰαμβείων; οἱ δὲ καὶ λεγομένων ἔτι μυρίοι· καὶ μέλει γε αὐτοῖς οὐδέν, εἰ δήξονται τοὺς ποιητάς. ἡ δέ γε κωμῳδία τὸ πλεῖστον τῆς ἡδονῆς ἐκ τοῦ κακῶς λέγειν τὰς τραγῳδίας εἰσφέρεται.
Decl
.

1

.

1

.

68

εἶτ’ ἂν μὲν Ἀθηναίων τοὺς δοκοῦντας παιδείᾳ διαφέρειν φῇ τις ἐν οἷς ποιοῦσιν ἁμαρτάνειν, ἀνεύθυνος· ἂν δ’ Ἀθη‐ ναίων τις πρὸς τοὺς πρεσβυτέρους ταὐτὸ τοῦτο ποιῇ,
5κριθήσεται; καὶ Σωκράτην μὲν ἐξῆν Ἀριστοφάνει κω‐
μῳδεῖν καὶ πᾶς ὁ μετὰ ταῦτα χρόνος ἕξει τὰ σκώμ‐ ματα, γέγραπται γάρ, καὶ ὁ τὰ γεγραμμένα ἐξαλείψων οὐκ ἔσται· Σωκράτει δὲ οὐ δώσομεν ἐλέγχειν Ὅμηρον ἤ τινα ποιητὴν ἕτερον καὶ ταῦτα οὐ φυλαττομένων
10βιβλίῳ καὶ γραφῇ τῶν ἐλέγχων; εἰ γὰρ ἐκεῖνα νόμῳ Διονυσίων γεγένηται, καὶ ταῦτα κοινῷ νόμῳ τῶν ἀν‐ θρώπων εἴρηται, καθ’ ὃν ποιητῶν καὶ λογογράφων δοκιμαστής ἐστι τῶν ἐντυγχανόντων ἕκαστος.
Decl
.

1

.

1

.

69

οὕτως ἐπιλαμβάνεται Πινδάρου Σωκράτης, ὡς σὺ Σωκράτους, μᾶλλον δὲ οὐχ οὕτως. ὁ μὲν γὰρ δικαίως, σὺ δὲ ἀδί‐ κως, καὶ ὁ μὲν βλάπτοντος, σὺ δὲ ὠφελοῦντος, ἀλλὰ
5τό γε 〈πρᾶγμα〉 τῆς αὐτῆς ἐξουσίας. πῶς οὖν οὐκ ἄνισον αὐτὸν μὲν ἀξιοῦν ψέγειν τῶν πολιτῶν τοὺς λόγους, τῶν δὲ πολιτῶν μηδενὶ τὰ τῶν ἄλλων ἐπι‐ τρέπειν εἰς ἐξέτασιν ἄγειν, ὥσπερ νόμῳ φύσεως ἠναγ‐ κασμένον τοὺς μὲν ἐκ Βοιωτίας ἢ οὐκ οἶδ’ ὁπόθεν
10σοφίᾳ διαφέρειν, τοὺς δὲ τῆς Ἀθηνᾶς τροφίμους ἀμα‐ θίᾳ συνοικεῖν; καίτοι τοὐναντίον ἐδόκει τὸν ἔμπρο‐ σθεν χρόνον. σὺ δὲ οὐκ ἐᾷς.
Decl
.

1

.

1

.

70

καὶ μὴν εἰ τὸ τῶν ἐπῶν κατηγορεῖν ἕν τι τῶν ἀδικημάτων 〈ἦν〉, ἦν ἂν
καὶ περὶ τούτου νόμος, ὥσπερ ἀμέλει καὶ περὶ τῶν ἄλλων ἀδικημάτων, οἷον ὁ μέν τις λέγει μὴ δω‐
5ροδοκεῖν, ὁ δὲ μὴ τύπτειν, ὁ δὲ μὴ λωποδυτεῖν. καὶ τῶν ἄλλων ὅπως ἀπεχώμεθα, γέγραπται τιμωρία καθ’ ἑκάστων· ἀλλ’ οὐκ ἐὰν ἐπιλαμβάνηταί τις τῶν παλαιῶν ποιητῶν, ἀποθνησκέτω τῶν νόμων οὐδαμοῦ γέγραπται. ἀλλ’ οὐδὲ ἐν τοῖς ψηφίσμασιν ἐν
10οἷς ἐτιμῶντο ταύτην ἔλαβον τὴν δωρεὰν εὐφημεῖν ἅπαντας Ἀθηναίους περὶ τῶν ἐκείνοις γεγραμμένων ἁπάντων. τί τοίνυν ὁ κρινόμενος παραβὰς ἠδίκηκεν, εἰ μήτε ἐν νόμῳ κεκώλυται δεικνύναι τι τῶν Ἡσιόδου βλαβερὸν μήτε ψήφισμα θάνατον ἀπειλεῖ τῷ μή γε
15πανταχοῦ τὰ βέλτιστα τὸν Πίνδαρον εἰρηκέναι λέγοντι;
Decl
.

1

.

1

.

71

καίτοι τὼ δύο τούτω ποιητά, τόν τε Ἡσίοδον καὶ τὸν Ὅμηρον λέγω, πρεσβυτέρους εἶναι συμβαίνει τοῦ Σόλωνος. εἴ γ’ οὖν ἡγεῖτο δεινὸν ὁ Σόλων εἶναί τινα κατὰ τῶν ἐπῶν ἐξουσίαν τῷ βουλομένῳ, πάντως ἂν
5ἔθηκε νόμον εἴργοντα τοὺς Ἀθηναίους τῆς βασάνου τῶν ἐπῶν, εἰ δὲ μὴ Σόλων, ἕτερος ἄν, ὡς περὶ
τῶν ὀνομάτων Ἁρμοδίου καὶ Ἀριστογείτονος ἔδοξεν ἡμῖν μηδένα δοῦλον τοῖς τὸν τύραννον καθελοῦσι ποιεῖν ὁμώνυμον καὶ πειθόμεθα.
Decl
.

1

.

1

.

72

πῶς οὖν τῆς αὐτῆς προνοίας οὐκ ἠξίωται τὰ ἔπη; ὅτι τὸ μὲν ὕβριν ἂν εἶχε κατὰ τῶν εὐεργετῶν διὰ τῶν οἰκετῶν, τὸ δὲ τὰ τῶν τυράννων ἂν ἐδίδου τοῖς ποιηταῖς, οὓς τοὺς ἀρ‐
5χομένους ἐπαινεῖν ἀνάγκη, κἂν ὑπερβάλλωσι πάντας ἀνοίᾳ καὶ κακίᾳ. Σωκράτης δὲ Ὅμηρον οὐκ ᾔδει τύ‐ ραννον Ἀθηνῶν οὐδὲ Θέογνιν οὐδέ γε, εἰ τυραννοῦν‐ τας ἑώρα, κολακεύειν ἂν ὑπέμεινεν, ἀλλ’ εἰ πρὸς τὸ τῆς πόλεως ἄρχειν ἐπῆγε, καὶ τυραννούμενος ἂν ἐξή‐
10τασε τὰ ποιήματα, καθάπερ τῶν τριάκοντα τὰ ἔργα. σὺ δ’ ἐν δημοκρατίᾳ καὶ παρρησίᾳ παλαιοὺς ποιητὰς ἐφίστης τοῖς περὶ τοὺς λόγους διατρίβουσι δεσπότας καὶ τὰ στόματα τοῖς δεξιωτέροις ἐμφράττεις καὶ σιγὴν Ἀθήνησιν εἰσηγῇ.
Decl
.

1

.

1

.

73

καὶ Πεισίστρατος μὲν ὁ μάλιστα σπουδάσας περὶ τὴν Ὁμήρου ποίησιν οὐδένα τῶν πολι‐
τῶν ἀπέκτεινε λαβὼν ἔπους ἐπιλαμβανόμενον, εἰκὸς δὲ πολλὰ τοιαῦτα γεγονέναι τῶν Ὁμήρου συλλεγομένων·
5σὺ δ’ ἐν δημοκρατίᾳ ποιεῖς τυραννίδος χαλεπώτερα καὶ ταῦτα ἐπαινῶν τὸν Θησέα τοῦ τῆς ἀρχῆς ἣν εἶχεν ἀποστῆναι. ὃς οὐ διὰ τοῦτο τὴν ἐλευθερίαν τοῦ δή‐ μου πρὸ τῆς ἐξουσίας ἐποιήσατο τῆς αὑτοῦ, ἵνα Ἄνυτος καὶ Μέλητος κωλύωσι διαλέγεσθαι τὸν βουλόμενον
10Ἀθήνησιν, ἀλλ’ ἵνα παντὸς ἀπηλλαγμένοι δέους καὶ τὰς ψυχὰς ἀσκῶμεν μαθήμασι καὶ τὰ σώματα γυμνα‐ σίοις.
Decl
.

1

.

1

.

74

καὶ διὰ τοῦτο καλὸν καὶ ἥδιστον αἱ Ἀθῆναι θέαμα καὶ πανταχόθεν δεῦρο φοιτῶσι καὶ ναυσὶ καὶ πεζῇ καὶ οἱ μὲν κατέμειναν, οἱ δὲ μόλις ἀπῆλθον, οὐχ ὅτι τραπέζαις νικῶμεν Σύβαριν οὐδ’ ὅτι πυρῶν ἡμῖν
5εὔφορος ἡ γῆ, τοὐναντίον γάρ, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, τοῖς ἔξω τικτομένοις τρεφόμεθα, ἀλλ’ ὅτι λόγων ἐστὶν ἐργαστήριον ἡ πόλις. ὁ μὲν ἤρετο, ὁ δὲ ἀπεκρίνατο. τῷ μὲν ὑπῆρξε μαθεῖν, ὁ δὲ ἐδίδαξε. τὸν μὲν ἴδοις ἂν ἐπαινοῦντά τι τῶν τοῖς ἔμπροσθεν εἰρημένων, τὸν δὲ
10αἰτιώμενον, τὸν δὲ δόξαν οὐ καλὴν λύοντα.
Decl
.

1

.

1

.

75

ταῦτα ἄξια τῆς ἐν ἀκροπόλει θεοῦ, ταῦτα τῶν ὑπὸ θεῶν πεπαιδευμένων, ταῦτα τοῦ Θησέως, ταῦτα τῆς πολι‐
τείας. ταῦτα ποιεῖ τὴν πόλιν χαριεστέραν τῆς Λακε‐
5δαίμονος. διὰ τοῦτο τῶν φοβερῶν ἐν τοῖς ὅπλοις οἱ τὴν σοφίαν τιμῶντες σεμνότεροι. τοῦτο πολὺ τὸ μέσον ἡμῖν πρὸς τοὺς βαρβάρους πεποίηκεν.
Decl
.

1

.

1

.

76

ὁ τοίνυν τὴν ἐν τῷ διαλέγεσθαι παρρησίαν ἀναιρῶν οὗτός ἐστιν ὁ τὰ τῆς δημοκρατίας καταλύων ἐπιχώρια καὶ καθάπερ σώματος ἐξορύττων ὀφθαλμοὺς ἢ τὴν γλῶτταν ἀπο‐
5τέμνων. ὃν ἔγωγε ἡδέως ἂν ἐροίμην, εἰ καὶ τῶν δεί‐ πνων ἐξαιρεῖ τοὺς εἰωθότας λόγους. οὗτοι δέ εἰσι μνησθῆναι ποιητῶν, τοῦ μὲν ὡς εὖ λεχθέντος ἀγα‐ σθῆναι, τὸ δέ τι καὶ ἐπανορθῶσαι.
Decl
.

1

.

1

.

77

εἰ μὲν οὖν κἀνταῦθα σιωπᾶν νομοθετεῖ κελεύων ἀφώνους ἐσθίειν καὶ πίνειν, ἀνδραποδώδη ποιεῖ τὰ συμπόσια τῶν ἐλευ‐ θέρων τῇ γαστρὶ μετρεῖν ἀναγκάζων τὰς συνουσίας,
5καὶ τίς ἂν ἔλθοι κληθεὶς ἐπὶ δεῖπνον οὐ μέλλων εὑρή‐ σειν τὴν χρησιμωτέραν ἡδονήν; εἰ δ’ ἐκείνων μὲν οὐκ ἀφαιρεῖται τὴν περὶ ταῦτα ἐξουσίαν, τὰς παλαίστρας δὲ τῶν λόγων ἀποστερεῖ, μᾶλλον δὲ εἰ τοῖς μὲν ἄλλοις πανταχοῦ δίδωσι λέγειν, Σωκράτει δὲ οὐδαμοῦ, πει‐
10σάτω τοὺς δικάζοντας ὑμᾶς ὅτι τὸ ἄνισον τοῦτο τῶν δικαίων ἐστί.
Decl
.

1

.

1

.

78

καὶ τί δεῖ λέγειν τοὺς ποιητάς; ἀλλὰ τοῦ Διὸς οὐχ ὕοντος καὶ πάλιν ἔξω τοῦ μετρίου βοῶμεν ὡς ἀδικούμενοι καὶ τί ποιῶν δίκαιος ἂν ἦν περὶ τὴν γῆν λέγομεν. καὶ ταύτας τὰς κατηγορίας οὐκ
5ἠγνόει Θέογνις ὁ Μεγαρεύς. εἶτ’ ἐνιαυτοῦ μὲν καὶ ὡρῶν καὶ αὐτοῦ γε τοῦ Διὸς ἐπιλαμβανόμεθα καὶ οὐδεὶς ἐπιφέρει γραφήν· ἂν δέ τις ὅτι τὸν Πίνδαρον ἐξέφυγέ τι τῶν σεσιγῆσθαι βελτιόνων εἴπῃ πρὸς νέους ἢ πρε‐ σβυτέρους, τοῦτον εὐθὺς ἐπὶ κώνειον ἄγεσθαι δίκαιον,
10ὁ δὲ μὴ καταψηφιζόμενος ἀπολλύει τὴν πόλιν;
Decl
.

1

.

1

.

79

καὶ τίς ἂν εὖ φρονῶν φήσειε; καὶ γὰρ εἰ καὶ σφόδρα παρὰ τῶν προγόνων τῶν ἡμετέρων τετίμηνται, μισθὸς τοῦτό γέ ἐστι τῶν εἰς τὴν πόλιν ἐπαίνων βραχέων δή
5τινων ὄντων, οὐ τοῦ πάντα τοῖς ποιηταῖς ὑγιῶς εἰρῆ‐ σθαι τεκμήριον ἀλλ’ ὅτι ὁ μὲν Μενεσθέως ὡς δεινοῦ τάττειν στρατιώτας ἐμνήσθη, τῷ δ’ ὅτι τῆς Ἑλλάδος
ἡ πόλις ἔρεισμα προσερρήθη, λόγους ἔργοις ἀμειβόμε‐ νοι καὶ διὰ τὴν ἔμφυτον μεγαλοψυχίαν ὧν ἐν ταῖς
10πράξεσι τὴν μαρτυρίαν εἶχον, τούτων τοῖς ἐπαινοῦσιν ἀξιοῦντες εἰδέναι χάριν ἐκόσμουν ἐν τῷ μέρει καὶ αὐτοὶ τοὺς ποιητὰς οὐ δούλην ποιοῦντες τὴν πόλιν οὐδ’ ὁμολογοῦντες πρὸς αὐτούς, ὡς ἂν ὕστερον Σω‐ κράτης μὴ πάντα ἐπαινῇ τἀκείνων, ἀποθανεῖται. κωλύει
15δ’ οὐδέν, ὦ Ἀθηναῖοι, τοὺς αὐτοὺς καὶ τὰ ὄντα περὶ τῆς πόλεως ὑμνηκέναι καὶ συμβούλους οὐ πάντα ἀγαθοὺς γεγονέναι.
Decl
.

1

.

1

.

80

 Ὁ αὐτὸς τοίνυν ἔστι μοι λόγος καὶ περὶ τοῦ μέμφεσθαι, φησίν, αὐτὸν τῶν ἐθῶν τισι τῶν παρ’ ἡμῖν. εἰ μὲν γὰρ ὅλως Σωκράτης κατὰ τῆς πόλεως διεξέρχεται λόγους καὶ πείθει λυσιτελεστέραν εἶναι
5τὴν ἀντὶ τῶν νόμων ἑνὸς ἄφρονος βουλήσει διοικου‐ μένην, ἐν ᾗ δορυφόρων ἀσέλγεια καὶ περὶ γάμους ὕβρις καὶ χρημάτων ἁρπαγαὶ καὶ παρθένοι παροινού‐
μεναι καὶ παῖδες ἀδικούμενοι καὶ φυγαὶ καὶ φόνοι καὶ οἰμωγαὶ καὶ δακρύων συνέχεια, εἰ τούτων ἐρᾷ καὶ
10ταῦτα παιδεύει, θαυμάζω εἰ 〈τὸν〉 πολύν, ὦ ἄνδρες, βεβίωκε χρόνον πάλαι θάνατον ὀφείλων Ἀθηναίοις· εἰ δὲ δημοκρατεῖσθαι μὲν ὑμᾶς βούλοιτ’ ἄν, ἔστι δὲ ἃ τῶν ἐθῶν οὐ καλῶς ἔχειν ἡγεῖται καὶ λέγει, κατὰ τοὺς τῆς δημοκρατίας, ἄνδρες Ἀθηναῖοι, καὶ τοῦτο
15νόμους ποιεῖ.
Decl
.

1

.

1

.

81

τίς γὰρ ὑμῶν οὐκ οἶδεν ὡς τὸ τοὺς βλάπτοντας νόμους λύειν ἐξ αὐτῶν ἐστὶ δεδομέ‐ νον τῶν νόμων; ὁ μὲν γὰρ θεὶς ἡγησάμενος συμφέ‐ ρειν ἔγραψεν, ὁ δ’ εὑρὼν οὐ τοιοῦτον ἔλυσεν αὐτοῦ
5καλοῦντος ἐφ’ ἑαυτὸν τοῦ νόμου. εἰ γὰρ μὴ λυσι‐ τελῶ τοῖς χρωμένοις ἐφ’ ὅπερ ἐγράφην μηδὲ τοῖς ἔργοις βεβαιῶ τὴν ὑπόσχεσιν, κίνει τὰ γράμματα, κατηγόρει, μηδὲν ὑποστέλλου.
Decl
.

1

.

1

.

82

καὶ
ταύτην τὴν ἴασιν, ὦ Ἀθηναῖοι, χρόνον οὐδένα διαλε‐ λοίπαμεν τῇ πολιτείᾳ προσάγοντες νέους ἀντὶ τῶν παλαιῶν τιθέμενοι νόμους. ἐντεῦθεν τὸν μὲν
5ἀνείλομεν, τὸν δὲ ἐγράψαμεν. καὶ τὸ πρεσβύτερον ὑπεχώρησε τῷ κρείττονι. πόσους Δράκοντος, πόσους Σόλωνος, πόσους λελύκαμεν Κλεισθένους; τὸ γὰρ χρησιμώτερον ἀντὶ τοῦ φαυλοτέρου κρατεῖ καὶ τὴν ἐκείνου χώραν λαβὸν ἀντ’ ἐκείνου καθίσταται κύριον.
Decl
.

1

.

1

.

83

εἶπον δ’ ἂν ὑμῖν καὶ ἀπηριθμησάμην τούς τε κατεγνωσμένους καὶ τοὺς ἀντ’ ἐκείνων γραφέντας, εἰ μὴ μαρτύριον ἦν ἱκανὸν ἡ ἐξ Ἀρείου πάγου βουλὴ οὐχ ἅπαντα νῦν ἃ πρότερον ἔχουσα. καὶ οὐδὲν ἀντι‐
5λέγει νομίζουσα δεῖν εἴκειν τοῖς νεωτέροις νόμοις οὖσί γε ἀμείνοσιν. εἰ 〈δὲ〉 περὶ ὧν ἔξεστιν εἰπεῖν ἐν τῷ δήμῳ καὶ καθ’ ὧν ὑπάρχει δικαστηρίῳ χρήσασθαι κατηγοροῦντα τὰς ψήφους τ’ ἔνι λαβεῖν, εἰ τούτων μνησθείη τις ἐπὶ τῶν ἐργαστηρίων ἠκριβῶσθαι τὴν
10πολιτείαν εὐχόμενος, οὗτος ἄχθεται τῷ τὸν δῆμον κρατεῖν;
Decl
.

1

.

1

.

84

Εἰ μὲν οὖν, ὦ ἄνδρες, τὸ μὲν ἐξὸν πεποιῆσθαι
τοὺς τοιούτους τῶν λόγων ὑπῆρχε Σωκράτει, βλάβη δέ τις ἐφαίνετο διὰ τῆς ἐξουσίας, πρῶτος ἂν αὐτοῦ κατεψηφιζόμην ἐγώ, καίτοι τὸ τῆς ἐξουσίας μέρος ἤδη
5τινὰς ἀγωνιζομένους σέσωκεν, ἀλλ’ οὐ Σωκράτει γε ἡ τοιαύτη πρέπουσα σωτηρία. πῶς οὖν ἀπολογεῖσθαι καλὸν ὑπὲρ ἀνδρός, ὥς γε ἐμαυτὸν πείθω, φιλοῦντος τὴν πόλιν;
Decl
.

1

.

1

.

85

 Σωκράτης, ἐρῶ δὲ τἀληθές, νὴ τὸν Ἀπόλλω τὸν Πύθιον, πολλαχοῦ μὲν μέμνηται τῶν ποιητῶν, οὐκ ἀεὶ δὲ μετὰ ψόγου. ἀλλ’ οὗ μὲν τὸν ἀκούοντα ποιοῦσι βελτίω, καὶ σοφοὺς καὶ γενναίους καὶ θείους
5καὶ τὰ τοιαῦτα καλεῖ· ζημιοῦντας δὲ ὅταν ἴδῃ καὶ τὸν πειθόμενον εἰς μέγιστον ἄγοντας κακόν, ἐναντιοῦται καὶ δείκνυσι τὸν κρημνὸν οὐκ ἐῶν νέων ψυχὰς εἰς ὄλεθρον ἐμπεσούσας φέρεσθαι.
Decl
.

1

.

1

.

86

ἐν δὴ τοῖς ἐλέγ‐ χοις τούτοις ἔρχεταί τινα καὶ τοιαύτην ὁδόν, ἣν ἁρ‐ πάσας Ἄνυτος συκοφαντεῖ. ἐρωτᾷ τὸν συνόντα, εἰ μὴ σοφὸς Ἡσίοδος. ἀνάγκη τὸν ὑπὸ τῆς φήμης
5κατειλημμένον ὁμολογεῖν. τί δ’; οὐχ οὗτος ἔργον
πᾶν ἐπαινεῖ φάσκων οὐδὲν ἔργον ὄνειδος εἶναι; τοῦτο δεύτερον ἐρομένου Σωκράτους οὐκ ἔστιν ἄρνη‐ σις. οὐκοῦν ὁ τοῖχον διορύττων καὶ τάφον ἔχει μάρτυρα σοφὸν ἄνδρα, τὸν Ἡσίοδον, τοῦ μηδὲν
10ἀδικεῖν. ἐνταῦθα ἀνάγκη τὸν μὲν ἐρωτώμενον ἀπορεῖν, τοὺς δὲ παρόντας γελᾶν, οὐδένα δὲ ἀπὸ τῶν λόγων ἐπὶ τὰ πονηρὰ κέρδη τρέχειν, ἀλλὰ πᾶν τοὐναντίον. ἐξεληλεγμένου γὰρ τοῦ ποιητοῦ καὶ γέλωτα ὀφείλοντος ἴσασιν ὡς οὐ πᾶσιν ἐγχειρητέον ἔργοις ἑξῆς.
Decl
.

1

.

1

.

87

 Οὕτω καὶ περὶ Πινδάρου διαλέγεται δεδοικὼς αὐτοῦ τὴν διδαχὴν καὶ φοβούμενος μή τις τῶν νέων ἀκούσας ὡς ὑπερτάτῃ χειρὶ βιάζεται τὸ δίκαιον ἀμελήσας τῶν νόμων ἀσκῇ τὼ χεῖρε. καὶ τοῦτο οὕτως
5εἰκότως ὑφορᾶται Σωκράτης, ὡς ὁ σοφώτατος Ἄνυτος ἐτόλμησε μεταγράψαι τὸ τοῦ ποιητοῦ καθάπερ ἐν Σκύ‐ θαις διαλεγομένου καὶ οὐκ εἰσομένοις ἀνθρώποις, τί
μὲν Ἀνύτου, τί δὲ Πινδάρου. ἀλλὰ τοῦτο μὲν καλῶς ἐποίησε κακουργῶν. ἐν γὰρ τῷ μεταθεῖναι τὸ τοῦ
10ποιητοῦ κατηγόρηκε τοῦ Πινδάρου καὶ τὸν Σωκράτην ἐπῄνεσεν.
Decl
.

1

.

1

.

88

 Ἔτι τοίνυν σκέψασθε, πότερον Θέογνις ὀρθῶς φρονεῖ νομίζων πάντα δεῖν ποιεῖν ὑπὲρ χρημάτων ὡς τῆς πενίας σιγᾶν ἀναγκαζούσης ἢ οὗτος οἰόμενος τὸν ἐν πενίᾳ πολλάκις γ’ ἂν τῶν εὐπορούντων ἄμεινον
5εἰπεῖν δύνασθαι. καὶ ἤρκει μὲν 〈ἂν〉 αὐτὰ τὰ παρὰ τοῦ διώκοντος εἰς τὴν ἀπολογίαν ἡμῖν, ὁ Λάμπρος, ὁ Φειδίας, ὁ μὲν ἐν τῷ περὶ τῶν ἀγαλμάτων λόγῳ νικῶν ἂν Ἰσχόμαχον, ὁ δ’ Ἱππόνικον ἐν τῷ περὶ μου‐ σικῆς· εἰ δὲ δεῖ τι προσθεῖναι, τίς οὐκ οἶδεν ὡς ἐν
10ταῖς ἐκκλησίαις πολλοὶ μὲν τῶν τὰς οὐσίας κεκτημέ‐ νων ἀποροῦντες γνώμης ἄφωνοι κάθηνται, πολ‐ λοὶ δὲ τῶν καταδεῶν ἃ συνοίσει λέγουσι; πάλιν τοίνυν ὑφ’ ἑκατέρων γνωμῶν λεγομένων οἷς τε μεγάλοι πλοῦ‐ τοι καὶ παρ’ οἷς μικρὸν ἀργύριον οἱ μὲν ἔδοξαν οὐκ
15εὖ φρονεῖν, οἱ δὲ τὰ ἄριστα παραινεῖν. ὀρθῶς οὖν ὑπολαμβάνει Σωκράτης τῶν πεπαιδευμένων, ἀλλ’ οὐ τῶν εὐπορούντων τὸ δύνασθαι λέγειν ἡγούμενος.
Decl
.

1

.

1

.

89

καὶ μὴν Ἀθηναίων γε πλουτοῦσι μὲν οὐ πολλοί, συχνοὶ δὲ οἱ πενόμενοι. κατὰ μὲν οὖν Σωκράτην ἔστιν ὑμῶν τοῖς πολλοῖς λέγειν, κατὰ δὲ Θέογνιν ἄτιμον τοῦ
5δήμου τὸ πλέον. πότερον οὖν βελτίων, ὦ Ἀθηναῖοι, σύμβουλος καὶ πόλει καὶ ἰδιώταις ὅστις ἐκμαίνει περὶ χρημάτων ἐπιθυμίαν καὶ πείθει καλοὺς ἡγεῖσθαι τοὺς ὑπὲρ τούτων πόνους καὶ κινδύνους καὶ τολμήματα καὶ θανάτους ἢ ὅστις ἐπὶ τὴν φρόνησιν μᾶλλον ἢ τὸν
10πλοῦτον παρακαλεῖ;
Decl
.

1

.

1

.

90

τοῦτο τοίνυν παρ’ ὑμῶν καὶ τοῦ τῆς πόλεως ἤθους ἐπαιδεύετο Σωκράτης καὶ ἢ μεθ’ ὑμῶν ἡμάρτανεν ἢ μεθ’ ὑμῶν ἀφεῖται τῆς αἰτίας. ὑμῖν γὰρ ἐξῆν, ὦ Ἀθηναῖοι, κοινωνῆσαι βασιλεῖ τῶν
5πολλῶν καὶ μεγάλων χρημάτων καὶ μερίτας γενέσθαι τῆς οὔσης εὐδαιμονίας αὐτῷ, ὅτε τῇ μεγάλῃ ναυμαχίᾳ πληγεὶς 〈τῇ〉 περὶ τὴν νῆσον ταύτην τὴν πλησίον τὰς ἀπὸ τῶν ὁπλισμῶν ἐλπίδας προέμενος ἐπὶ τὸ διὰ
πλούτου κτᾶσθαι τὴν πόλιν ἤρχετο καὶ πέμπων ἐπηγ‐
10γέλλετο τάλαντα ἀμύθητα χωρὶς τῆς εἰς ἅπαντα τὸν μετὰ ταῦτα χρόνον εὐνοίας. ἀλλ’ οὐκ ἀνεμνήσθησαν οἱ τῆς γῆς ἐκβεβλημένοι καὶ τὰς τριήρεις οἰκοῦντες τῶν Θεόγνιδος ἐπῶν οὐδὲ ἔλαβον, δίκην μὲν οὖν ἔλαβον παρὰ τοῦ τολμήσαντος εἰπεῖν ὡς δεῖ λαβεῖν. καίτοι τῶν
15γε ταλάντων ἐκείνων οὔτε πλοῦς οὔτ’ ἄλλη τις ἡγεῖτο ταλαιπωρία. ἀλλ’ οὐκ ἠνείχοντο πλουτεῖν μετὰ τῆς θητείας, ἣν ἀναγκαῖον ἦν εἰσελθεῖν εἰς τὴν πόλιν ὑπὸ τῷ Μήδῳ γεγενημένην.
Decl
.

1

.

1

.

91

τί οὖν; ᾔδει Σωκράτης συμβαίνων τῷ τρόπῳ τῆς πόλεως, ὡς ὁ Θέογνις οὐκ ἀσφαλῆ ταῖς πόλεσι ταῦτα εἰσηγεῖται. εἰ γὰρ [ὡς] οἱ νῦν παρ’ ὑμῖν λέγοντες καὶ πολιτευόμενοι
5μετ’ ἀχρηματίας ἐπὶ τὰς ἐμπορίας τραπόμενοι τὸ βῆμα τοῖς πλουσίοις μέν, ἥκιστα δὲ τὸ δέον εὑρίσκουσιν ἀφεῖσαν, ἐνθυμεῖσθε ποῖ ποτ’ ἂν ἀφῖκτο τῇ πόλει τὰ πράγματα.
Decl
.

1

.

1

.

92

Ἵνα τοίνυν ὅτι τὰ χρησιμώτατα τῷ δήμῳ
ποιοῦντος ἐν ταῖς συνουσίαις Σωκράτους οἵδε συκο‐ φαντοῦσιν ἔτι σαφέστερον μάθητε, σεσιγῆσθαι μὲν ἐκείνῳ τἄλλα θῶμεν, λεγέσθω δὲ παρ’ ἐμοῦ νῦν πρὸς
5τοὺς ὑμετέρους παῖδας, βλαβερὰ δὲ Ἄνυτος αὐτὰ δει‐ κνύτω κἂν ὑμῶν ἕνα τοῦτο πεῖσαι δυνηθῇ, τὴν αὐτὴν καὶ παρ’ ἐμοῦ λαμβάνετε δίκην.
Decl
.

1

.

1

.

93

 Οὐκ ὀρθῶς, ὦ νέοι, πεποίηκεν Ὅμηρος ἐν Ἰλιάδι τοὺς μὲν τοῦ δήμου τυπτομένους ὑπ’ Ὀδυσσέως, ὅτ’ ἀποπλεῖν ὥρμηντο, τοὺς δ’ ἐν τέλει λόγοις κατεχομένους καὶ τούτοις ἡμέροις.
5οὐ γὰρ ταῖς τύχαις ἔδει τὸ δίκαιον ὁρίζειν, ἀλλ’ εἰ μὲν ἀδίκημα ἦν πληγῶν δεόμενον τὸ καθέλκειν τὰς ναῦς, πάντας ἐχρῆν τύπτεσθαι· εἰ δ’ ἁμάρτημα μέμψεως ἄξιον, οὐ τοὺς μὲν ἐπιτιμᾶσθαι, τοὺς δὲ τύπτεσθαι χρῆν, ἀλλ’
10ἀρκεῖν ἐφ’ ἑκατέρων τὸν λόγον. οὐ γὰρ δὴ βελ‐ τίους τὴν φύσιν τούς γε ἐν ἀξιώμασι τῶν
πολλῶν κρίνων διὰ τὴν ἐν τοῖς τρόποις ἀρε‐ τὴν οὕτω διῄρει τὸ δίκαιον. ἔστι γὰρ καὶ εἰς δῆμον τελοῦντα εἶναι χρηστὸν καὶ τῶν ἄλλων
15ὑπερέχοντα τύχῃ γέμειν κακίας.
Decl
.

1

.

1

.

94

ὅ γέ τοι τὴν Κασάνδραν ἐν ὀφθαλμοῖς αἰσχύνας τῆς Ἀθηνᾶς καὶ τῶν μεγίστων συμφορῶν αἴτιος τῇ στρατιᾷ καταστὰς οὐ τῶν ἐκ δήμου τις ἦν,
5ἀλλὰ τῶν στρατηγούντων. εἰ μὲν οὖν Ὀδυσσεὺς ἠγνόει τοῦθ’ οὕτως ἔχον, οὐκ ἦν σοφός· πῶς οὖν ἐπαινεῖται; εἰ δ’ ὁ μὲν οὐδένα ἔτυπτεν, ὁ δὲ ποιητὴς ἔφησεν, ἀδικεῖται μὲν Ὀδυσσεύς, βλάπτονται δὲ οἱ λοιποί.
Decl
.

1

.

1

.

95

μή μοι μηδὲ τὰς ἀδίκους Αὐτολύκου κλοπὰς μηδὲ τὰς ἐπιορκίας Ἑρμοῦ δῶρα ἡγεῖσθε μηδὲ μισθὸν τῶν πολλῶν καὶ κεχαρισμένων θυσιῶν. ὧν γὰρ
5εἰώθασι δίκην ἀπαιτεῖν οἱ θεοί, πῶς ἂν ταῦτα ἐν ἀμοιβῆς μέρει τοῖς ἀνθρώποις διδοῖεν;
Decl
.

1

.

1

.

96

 Τί φῄς, Ἄνυτε; χείρους ἐγὼ πεποίηκα νυνὶ τοὺς ἀκούσαντας τῶν λόγων; οὐκ ἔστιν, οὐκοῦν οὐδὲ Σωκράτης, ἀλλὰ μᾶλλον ἀμείνους οὐκ ἐῶν πάντα ἐφ‐
εξῆς Ὁμήρῳ πιστεύειν. οὐκ ἂν οὖν δίκαιος εἴην δοῦναι
5δίκην, οὐκοῦν οὐδὲ Σωκράτης, ὅστις οὐ ποιητὴς αὐτὸς ὢν οὐδὲ φθονῶν ἐκείνοις τῆς δόξης εἰς τὸ δεικνύειν ἐν οἷς βλάπτουσι τοὺς ἀκούοντας ἧκεν, ἀλλὰ τῶν περι‐ πεσουμένων ὅπως μὴ διαφθαρεῖεν προνοῶν ἀφαιρῶν τὴν δόξαν ἣν ὡς περὶ σοφῶν εἶχον ὡς οὐκ ἂν δυνα‐
10μένων σοφούς τε νομίζειν ὁμοῦ καὶ μὴ πιστεύειν αὐτοῖς.
Decl
.

1

.

1

.

97

 Ἀλλ’ Ἄνυτος ὥσπερ τῆς φύσεως ἐπὶ τἀναντία πορευσομένης, εἴ τις Ἀθηναίων φρονιμώτερος ἀναφα‐ νείη τῶν ἑτέρωθι γεγενημένων ἀνδρῶν, ἀγανακτεῖ καὶ κελεύει παραδοῦναι τοῖς ἕνδεκα δέον σωτῆρα τῶν
5νέων νομίζειν ἐν τοῖς περὶ τῶν ποιητῶν λόγοις. ἰδοὺ γάρ σε πάλιν ἐρωτῶ· πρὸς τίνα ἀνθρώπων τὰς παρ’ Ὀδυσσέως κατὰ τοῦ δήμου πληγὰς ἐπαινέσας ἐπέθηκε· καὶ σὺ τοίνυν τῶν μὲν μέγα δυναμένων καὶ λαμπρῶν ἀπέχου, τοὺς δὲ πενεστέρους
10ἔλαυνε; τίνα δὴ τῶν οὐ τοῦτο πεποιηκότων ὡς ἀπει‐ θοῦντα τῆς πρὸς ἑαυτὸν συνουσίας ἀπέκλεισεν;
Decl
.

1

.

1

.

98

 Εἰ δὲ λέγεις· αὑτὸν μὲν ἀξιόπιστον οὐκ ἐνόμιζεν ἔσεσθαι, τῇ δὲ δόξῃ τῶν ποιητῶν ἐπὶ
τὸ πείθειν ἐχρῆτο, τὸ μὲν ὡς ἐναντία σαυτῷ λέγεις παρίημι τοτὲ μὲν ὡς κατηγοροῦντα, τοτὲ δὲ ὡς ἐπαι‐
5νοῦντα τοὺς αὐτοὺς διαβάλλων, πολὺ δέ σοι τούτου λόγον ἰσχυρότερον ἀντιθήσω.
Decl
.

1

.

1

.

99

φέρε γάρ, ἐπὶ τίνα τῶν θεῶν ἐν τοῖς ἀδήλοις καταφεύγομεν καὶ παρὰ τοῦ τἀληθὲς ὑπὲρ ἑκάστου μανθάνομεν; οὐκ ἐπὶ τὸν τὰ μέσα τῆς γῆς ἐπὶ μαντείαις κατέχοντα, τὸν Ἀπόλλω
5τὸν Πύθιον, οὗ τοῖς χρησμοῖς ἀκολουθοῦντες τὰ μέ‐ γιστα τῶν ἔργων ἐπράξαμεν;
Decl
.

1

.

1

.

100

οὗτος τοίνυν ὁ τῇ πόλει πατρῷος ἅπαντας τοὺς ἄλλους ὑπερβὰς τὸν νυνὶ κρινόμενον ἀνεῖπε σοφώτατον, οὐ τὴν ὑπὸ τῶν πολλῶν θαυμαζομένην, πολλοὺς γὰρ πρὸ τοῦδε ταύτην προσ‐
5εῖπεν, ἀλλ’ ἧς ἐστι τὸ περὶ τὴν ἀλήθειαν καὶ τὴν ταύτης ζήτησιν διατρίβειν. καὶ γέγονεν ἀπ’ ἐκείνης τῆς ἡμέρας [ὁ Σωκράτης] ζηλωτός, ὡς οὐχ ἕτερος,
μεῖζον μὲν οὐ φρονήσας ἢ πρόσθεν οὐδὲ φυσηθεὶς ὑπὸ τῆς μαρτυρίας, τῶν δ’ αὖ φθονούντων εἰκόντων
10αὐτῷ τῆς ἐφ’ ἑκάστου γνώσεως.
Decl
.

1

.

1

.

101

ἐν οὖν τοῖς πρὸς τοὺς νέους λόγοις τί ἂν ἔδει Πινδάρου καὶ Σιμωνίδου καὶ ποιητῶν μετὰ τὰς ἐκ Δελφῶν φωνάς; ὥσπερ ἄν τις ἔχων μάρτυρας τοὺς δικαστὰς τοῦτ’
5ἀφεὶς ἀνθρώπῳ καπήλῳ προσέχειν ἀξιοίη πᾶν ἀργυ‐ ρίου ποιήσοντι. ἐνῆν τοίνυν τῷ Σωκράτει παρακαλοῦντι πρὸς τὰ χείρω τοῖς οὐκ ἐνδιδοῦσι λέγειν, ὅτι ταῦθ’ ὑμῖν νομίζετε τὴν Πυθίαν παραινεῖν, ταῦτα τὸν ὑπὸ τῷ Παρνασσῷ μαντευόμενον
10θεόν. ἐκεῖνός με κέκληκε σοφώτατον. εἰς ἐκεῖ‐ νον, ἄν τις ἀντιτείνῃ, πλημμελεῖ. τούτων οὐδεὶς οὐδένα ἀκήκοε τῶν λόγων οὐδὲ τολμήσει Ἄνυτος καὶ τοῦτο ψεύσασθαι καίτοι κατατολμῶν τῶν μεγίστην δό‐ ξαν ἐχόντων ἐπὶ σοφίᾳ. τῷ τοίνυν ἐνταῦθα δόξης
15ἑστηκότι τί περιόδων ἔδει μέγιστον ἐφόδιον εἰς πειθὼ τὴν ἐπὶ σοφίᾳ φήμην ἔχοντι;
Decl
.

1

.

1

.

102

νέοι δὲ πατέρων τε πρότερον ἄγοντες ἐκεῖνον, ὡς λέγεις, καὶ πρεσβυ‐ τέρων ἀδελφῶν ὑπερορῶντες καὶ καθάπερ ὑπὸ γόητος ἑλκόμενοι τοῦ Σωκράτους τί πλέον ἂν ἐζήτησαν τοῦ
5νεῦσαι τὸν ἄνθρωπον; οὔτ’ οὖν οὗτος ἂν ἔχρῃζε τῶν ποιητῶν εἰς τὸ πείθειν γονεῖς τε ὑβριζόμενοι καὶ ἀδελ‐ φοὶ καταφρονούμενοι πάντως ἂν ἤλγησαν καὶ παρω‐ ξύνθησαν καὶ πρὸς δικαστήριον ἧκον καὶ τοὺς μὲν αὑτῶν ἠνάγκασαν σωφρονεῖν, τὸν δὲ ἔπαυσαν ἀπολ‐
10λύντα τοὺς νέους.
Decl
.

1

.

1

.

103

τίς οὖν πατὴρ ἀπεκήρυξε τὸν αὑτοῦ φάσκων πονηρὸν διὰ Σωκράτην γεγονέναι; τίς οἴκοι καθεῖρξε τὸν υἱόν, ὅπως μηκέτ’ ἀκούοι τῶν δια‐ φθειρόντων ῥημάτων; οὐδείς. ᾔδεσαν γὰρ τά τε ἄλλα
5ἃ πρὸς ὑμᾶς νῦν διῆλθον καὶ περὶ τῶν λοιπῶν ἃ δίειμι, τοῦ τε κλέπτειν καὶ τῆς ἱεροσυλίας καὶ τῆς ἀπάτης. ταυτὶ γὰρ οὐκ εἰσάπαξ ἡγεῖτο δεινὰ καὶ τοῖς νόμοις ἐναντία· γίγνεσθαι γὰρ αὐτοῖς παρὰ τῶν πολέ‐ μων τὸν καιρόν. καὶ στρατηγὸς ἀμείνων ὁ κλέπτων
10τοῦ δεδιότος μὴ διὰ κλοπῆς νικήσῃ. κἂν ἀπάτην ὥσπερ μηχανὴν προσαγάγῃς τοῖς ἐχθροῖς, ἔννομα δέδρακας.
Decl
.

1

.

1

.

104

Οὕτως ὁ Θεμιστοκλῆς ἐκεῖνος δυοῖν ἀπάταιν τῇ μὲν ἐτείχισε τὴν πόλιν, τῇ δ’ ἔσωσε τὴν Ἑλλάδα. καὶ μὴν καὶ τοὺς ἰατροὺς ὁρῶμεν τὰς τῶν καμνόντων ἐπιθυμίας ἀπάταις ἀναβάλλοντας. ἤδη δέ
5που καὶ πρὸς ὑγιαίνοντας τοῦτο ποιοῦμεν, ὅταν ᾖ κρεῖττον τοῦ τἀληθὲς ἀκοῦσαι τὸ παρακρουσθῆναι.
Decl
.

1

.

1

.

105

τί οὖν ἠδίκει Σωκράτης ἢ Μέλανθος ὡς ἐνίκησε λέγων, ἔστω γάρ τοι καὶ ψεῦδος ἐν μάχαις, δέχεται γὰρ ὁ περὶ τῆς ψυχῆς ἀγὼν τὸ κλέμμα, ἢ τὸν Ὀδυσ‐ σέα φάσκων ἐπὶ τῇ τοῦ Παλλαδίου τιμηθῆναι κλοπῇ;
5τὰ γὰρ τῶν Τρώων ἔκλεπτε τῶν τὰ τιμιώτατα τοῦ Μενελάου κεκλοφότων προτέρων.
Decl
.

1

.

1

.

106

ἀλλ’ οἴεσθε Σωκράτην, εἰ κατὰ τῶν πολιτῶν καὶ φίλων παρεκάλει τοὺς νέους, ἐχθρῶν ἂν εἰς ἐχθροὺς ἔργα παρενεγκεῖν νόμῳ πολέμου συνερρωγότων, ὥσπερ οὐχ ἥξοντος αὐτῷ
5παρὰ τῶν ἀκουόντων ὅτι τῆς συμβουλῆς ἀπᾴδει τὰ παραδείγματα; ἀλλ’, οἶμαι, δεικνὺς ἔστιν οὗ τὴν κλοπὴν τῶν χρησίμων ἐμέμνητο τῶν περὶ τὴν Τροίαν λέγων οὐδὲν καινόν, ἀλλ’ ἃ ποιεῖτε πολεμοῦντες ὑμεῖς 〈καὶ〉 Λακεδαιμόνιοι καὶ πάντες ἁπλῶς οἳ ὅταν κατα‐
10σκάπτωσι τῶν πολεμίων πόλεις, οὐδὲ τῶν ἱερῶν ἀπέ‐ χονται χρημάτων πᾶν κέρδος τὸ παρὰ τῶν δυσμενῶν ὅσιον κρίνοντες.
Decl
.

1

.

1

.

107

ὁ δὲ Θυέστης καὶ τὸ τοὺς Ἕλληνας ὑπὸ τῶν ὑμετέρων ἐξηπατῆσθαι πατέρων ἐμβέβληται παρὰ τῆς Ἀνύτου πονηρίας εἰδότος ὡς ἀπὸ μὲν τῶν εἰς τοὺς Τρῶας καὶ τὸν ἄρχοντα τῶν
5Βοιωτῶν οὐκ ἂν δόξαι κακοὺς ἀπεργάζεσθαι τοὺς ἀκούοντας ὁ Σωκράτης, ἀπὸ δὲ τούτων ἃ προστέθεικεν αὐτός. ἀλλὰ καὶ Σωκράτης μέντοι καλῶς, Ἄνυτε, ἠπί‐ στατο μαχομένοις 〈ἂν〉 πρὸς ἄλληλα χρησάμενος παρα‐ δείγμασιν, εἰ τόν τε Ὀδυσσέα καὶ τὸν Θυέστην
10καὶ Μέλανθον καὶ τοὺς προγόνους ἀναμίξας, ὡς ἐξαπατησάντων τοὺς Ἕλληνας οὕτως ἐμνήσθη.
Decl
.

1

.

1

.

108

ὥστ’ εἰ μὲν ὑπ’ εὐηθείας τοῦτο πέπονθεν ὁ Σωκράτης, πόρρω δήπου κακοτεχνίας καὶ δεινότητος ἂν εἴη καὶ τοῦ ῥᾳδίως ἔχειν ἐξαπατᾶν· εἰ δ’ ἐπὶ πλεῖστον ἥκει
5σοφίας, πάντως ἂν ἐφυλάξατο τὰ τὸν λόγον αὑτῷ βλάψοντα τῶν παραδειγμάτων καὶ ἢ ταῦτα ἂν ἢ ταῦτα παρέλιπε. τῷ μὲν γὰρ δικαίους βουλομένῳ ποιεῖν οὐκ εἶχε καιρὸν μνησθῆναι τῶν τοὺς οἰκείους ἠπατηκότων, τῷ δὲ ἀδίκους ἄκαιρον ἂν ἦν λέγειν ἃ πολέμιοι πολε‐
10μίους ἔβλαψαν.
Decl
.

1

.

1

.

109

 Ἀλλὰ τί ταῦτα θαυμάζω ἀφεὶς ἐφ’ ᾧ μᾶλλον ἄν τις σχετλιάσειε; διδάσκει γάρ, φησίν, ἐπιορ‐ κεῖν. ὁ μηδ’ ἐν οἷς εὐορκεῖν μέλλει τοὺς θεοὺς ὀμνύ‐ ων, ἀλλ’ ἀποχωρῶν εἰς ἕτερ’ ἄττα καὶ συνεθίζων ἐν
5τοῖς ὅρκοις τοὺς αὑτοῦ μὴ ῥᾳδίως προσιέναι τοῖς ὀνό‐ μασι τῶν θεῶν; ὥσπερ ἂν εἴ τις τὸν οὐδ’ ἀπὸ γῆς ἰδεῖν τολμῶντα τὴν θάλατταν φάσκοι τοὺς ἄλλους ἀναπείθειν χρῆσθαι τῇ θαλάττῃ καὶ τῷ πλεῖν.
Decl
.

1

.

1

.

110

δεί‐ ξας, ὦ τάν, ἐπιωρκηκότα πολλαχοῦ τὸν ἄνθρωπον καὶ συγχέαντα πίστεις οὕτω φάσκε τοὺς ἄλλους ὑπ’ αὐτοῦ πεπαιδεῦσθαι τῶν θεῶν ὀλιγωρεῖν. καὶ περὶ τῶν λοι‐
5πῶν δὲ ταὐτὸν αἰτιῶν λέγω. δείξας ἱεροσυλήσαντα, κεκλοφότα, βεβιασμένον οὕτω φάσκε πολλοὺς αὑτῷ παραπλησίους εἰργάσθαι. εἰ δὲ τοὺς μὲν λόγους αὐτοῦ φῂς εἶναι πονηρούς, οὐδὲ γὰρ τοῦτο δεικνύεις, τοῖς δ’ ἔργοις οὐκ ἔχεις ἐγκαλεῖν, οἷς ἀνάγκη τὰ βεβιωμένα
10δοκιμάζειν, τούτοις ἃ τοὺς λόγους αἰτιᾷ συκοφαντῶν ἐλέγχῃ.
Decl
.

1

.

1

.

111

τὸν ἐπαινοῦντα λῃστείαν 〈ἢ μοιχείαν〉 οὐχ ὁρῶμεν ἀπεχόμενον τῶν ἀλλοτρίων ἀγαθῶν, ἀλλὰ τὸν μὲν διακόπτοντα συζυγίας, τὸν δὲ τοίχους διορύττοντα, καὶ ὅλως ἐν τοῖς τοιούτοις ἀκολουθοῦντα τὰ ἔργα τοῖς
5λόγοις. εἰ δέ τις ἐφ’ ἃ τοὺς ἄλλους ἄγειν ἀξιοῖ, τού‐ των αὑτὸν ὡς πορρωτάτω φυλάττοι, τὴν ἐκ τῶν λόγων συμβουλὴν τῇ παρὰ τῶν ἔργων λέλυκε τῷ μὲν ἀσθε‐ νεστέρῳ παρακαλέσας, τῷ κρείττονι δὲ ἀποτρέψας. οἷον εἴ τις ἐπιδιδόναι τῷ δήμῳ χρήματα παραινῶν αὐτὸς
10φείδοιτο τῶν αὑτοῦ, κεκώλυκε τὴν ἐπίδοσιν οἷς περὶ τῶν ἑαυτοῦ βεβούλευται. εἰ 〈δέ〉 τις ἐν μάχῃ προσ‐ πίπτειν τοῖς ἐναντίοις κελεύων ἐπὶ τοῖς λόγοις τούτοις λείποι τὴν τάξιν, πάντας ἐποίησε δειλοὺς ἔργῳ φοβή‐ σας μᾶλλον ἢ θρασύνας τῷ λόγῳ. καὶ ὅλως ἐν τοῖς
15τοιούτοις σύμβουλος πιθανὸς ὁ πρῶτος τῶν πράξεων ὧν ἔχεσθαι συνεβούλευσεν ἁπτόμενος.
Decl
.

1

.

1

.

112

εἰ τοίνυν Σωκράτης ἐπιορκεῖν καὶ κλέπτειν καὶ βιάζεσθαι καὶ τἄλλ’ ἅ φησιν Ἄνυτος ἐδίδασκεν αὑτὸν τἀναντία πεπεικώς, αἰδεῖσθαι θεούς, χρημάτων καταφρονεῖν,
5μέτριον εἶναι, σώφρονα, ἐπιεικῆ, παίζειν ἂν ἔδοξε τοῖς λόγοις οὐ τοιοῦτος ἐπὶ τῶν ἔργων δεικνύμενος καὶ καλὰ νομίζειν ὡς ἀληθῶς οὐχ ἅπερ ἔφασκεν, ἀλλ’ ἐν οἷς ἐφαίνετο ζῶν. ὥστε μᾶλλον ἀμελήσαντες τῶν λόγων ἐκεῖνα ἐζήλωσαν ἄν. οὐδὲ γὰρ ἂν τοῦτο δὴ ὑπέλαβον,
10ὡς Σωκράτης ἃ τοῖς ἄλλοις ἄγαν προὐξένει, τούτων ἂν αὑτὸν ἀπεστέρει καὶ τοῖς μὲν ὁμιλοῦσιν ἐδήλου τὰς ἐπὶ τὸ βέλτιον ὁδούς, αὐτὸς δὲ ᾑρεῖτο τὴν πρὸς τὰ χείρω φέρουσαν.
Decl
.

1

.

1

.

113

ἀλλ’ οὔτε λόγοις οὔτε ἔργοις
οὗτός ποτε πρὸς κακίαν ἡγήσατο τοῖς νέοις, ἀλλ’ οἱ μηδὲν ἐοικότες τούτῳ καὶ γράφονται γραφὰς ἀδίκους καὶ κατηγοροῦσι τὰ ψευδῆ. κἂν ἀναρπάσαι δυνηθῶσι
5τῶν πολιτῶν τινα, τοῦτο ἡγοῦνται λαμπρὸν ἐρωτῶν‐ τες, τί ἄν, εἰ περὶ αὐτοῦ ταῦτα λάθρα ἔλεγον, ἐπε‐ πόνθεσαν. οὐδὲν κακόν, εἴπερ ἐπ’ οὐδενὶ κακῷ, καθά‐ περ οὐδ’ οὗτος ἐχρῆτο τοῖς λόγοις, ὑπὲρ οὗ καὶ τοῦτ’ αὐτὸ γίγνεται τὸ μὴ λάθρα ποιεῖσθαι τοὺς λόγους.
10ὡς τοῖς μὲν ἀδικοῦσι καὶ κακουργοῦσιν ἐν σκότῳ οὗ λήσειν ἐλπὶς τὰ τοιαῦτα πράττεται, τοῖς δ’ ἁπλῶς καὶ δικαίως ζῆν αἱρουμένοις ἐν μέσῳ καὶ πάντων ὁρώντων ἅπαντα γίγνεται.
Decl
.

1

.

1

.

114

 Διὸ καὶ θαυμάσαι τις ἂν Ἀνύτου πείθοντος ὑμᾶς δεινότερα τῶν φανερῶν τἀφανῆ νομίζειν. εἰ γὰρ ἃ μὴ κρύπτει, φησί, Σωκράτης, οὕτως ἂν εἴη βλαβερά, τίς ἂν εἴη καὶ τί συμβουλεύοι ἂν
5μόνους ἔχων τοὺς ἐραστάς; ποῦ; πότε; τί ταῦτα ἀναισχνυντεῖς, Ἄνυτε; τίς συνουσία Σωκράτους ἔξω τῶν γνωρίμων τόπων; τίς οἴκοι; τίς ἐπ’ ἀγροῦ; τίς ἑτέρωθι;
Decl
.

1

.

1

.

115

ἀλλ’ ἵνα μὴ καὶ τοῦτ’ αὐτὸ φά‐ σκων λανθάνειν εἰς ἀδίκημα θῇς, τοσοῦτον ἀπόκριναι· πότερον ταῦτα ἃ κατηγορεῖς, τὰ δῆλα, τὰ πολλοὺς ἔχοντα μάρτυρας βλάπτοντός ἐστι καὶ παρανομοῦντος
5ἢ οὔ; εἰ μὲν γὰρ οὐδὲν ἂν ἀπ’ αὐτῶν γένοιτο κακὸν οὐδὲ συμβέβηκεν, ὡμολόγηκας συκοφαντεῖν· εἰ δ’ ἔστιν οἷα κατηγορῶν εἴρηκας, πολλὴν ἀνδρίαν, μᾶλλον δὲ ἀπόνοιαν τοῦ Σωκράτους λέγεις.
Decl
.

1

.

1

.

116

τί οὖν μαθὼν τὰ μὲν εἰς μέσον ἔφερε, τὰ δὲ ἀπεκρύπτετο; ἢ γὰρ δεδοικὼς κίνδυνον πάντα ἂν ἦγεν εἰς τὸ ἀφανὲς ἢ φιλοκίνδυνος ὢν οὐκ ἔστ’ ἐφ’ ὅτῳ τῶν πάντων ἔδεισεν
5ἄν. οὐ γὰρ δὴ μείζω γε τῶν ἐν τῷ φανερῷ φήσεις ἕτερα τολμᾶσθαι. τί γὰρ ἂν τοῦ διαφθείρεσθαι τοὺς νέους καὶ καταφρονεῖσθαι τοὺς νόμους καὶ κινεῖσθαι
τὴν πολιτείαν δεινότερον γένοιτο;
Decl
.

1

.

1

.

117

 Ὅταν δὲ λέγῃ τοῖς μὲν νέοις αὐτὸν διαλέγε‐ σθαι, τοῖς πρεσβυτέροις δὲ οὐκ ἐθέλειν, ψεύδεται. καὶ οὕτως ἐστὶν ἀναιδής, ὥσθ’ ὁρῶν ἐν ὑμῖν καὶ τοῖς περιεστηκόσιν οὐκ ὀλίγους τῶν χαιρόντων καὶ συνόν‐
5των καὶ χρωμένων καὶ ὧν εἰώθει λέγειν ἀκηκοότων ὅμως φησὶν αὐτὸν φεύγειν μὲν τοὺς ἄνδρας, θηρεύειν δὲ τὴν νεότητα. νομίζει γὰρ ὑμᾶς ὧν αὑτοῖς σύνιστε παρὰ πάντα τὸν χρόνον ἃ νῦν ἀκούετε πιστότερα θή‐ σεσθαι.
Decl
.

1

.

1

.

118

χωρὶς δὲ τούτων, εἰ μὲν αὑτὸν μὲν δι‐ δάσκαλον, οἴκημα δέ τι διδασκαλεῖον προσειπὼν ἐνταῦ‐ θα ἱδρυθεὶς θυρωρὸν ἀποδείξας τοῖς μὲν εἰσιέναι παρίει, τοῖς δὲ μή, μᾶλλον δὲ νόμον ἐτεθείκει νέοις
5μὲν εἰσελθεῖν εἶναι, πρεσβυτέροις δὲ μή, τάχ’ ἄν τις ὑπώπτευε τὴν συνουσίαν· εἰ δ’ οὔθ’ ὑπέσχετο διδάξειν οὔτε μόνους τοὺς νέους, πανταχοῦ δὲ οὗ τῶν διαλε‐ ξομένων λάβοιτο, τοῦτ’ ἦν αὐτῷ χωρίον διατριβῆς φάσκοντι μανθάνειν ἐπιθυμεῖν κύκλῳ τε αὐτὸν ὄχλος
10τῶν βουλομένων περιέρρει, τί δεῖ τοῦτον λέγειν ὡς
τοῖς μὲν συνῆν, τοῖς δὲ οὔ; οὐ γὰρ Σωκράτης τοὺς τῆς ἀκοῆς ἐπιθυμοῦντας ἀπήλαυνεν, ἀλλ’ οἱ μηδὲν δεόμενοι τῶν λόγων οὐ προσῄεσαν Σωκράτει. σὺ δὲ παραπλήσιον ποιεῖς ὥσπερ ἂν εἰ τοῖς ἀνέμοις ἐγκαλοῖς
15ὑπὲρ τῶν πλεῖν οὐ βουλομένων, ἤ, νὴ Δία γε, ταῖς κρήναις ὑπὲρ τῶν οὐχ ὑδρευομένων.
Decl
.

1

.

1

.

119

εἰ δὲ δεῖ καὶ τὴν αἰτίαν εἰπεῖν, πόθεν νέοι μᾶλλον ἢ πρεσβύ‐ τεροι μετεῖχον τῶν λόγων, οὐδὲν ἐρῶ ποικίλον, ἀλλ’ ὃ παρὰ τοῖς μουσικὴν καὶ γράμματα καὶ τὰ ἄλλα δι‐
5δάσκουσι πλείους ποιεῖ τοὺς νέους, τοῦτο καὶ παρὰ τῷδε. τί οὖν τοῦτο ἔστι; τὸ τοὺς μὲν ἐν τῇ τῶν μαν‐ θανόντων ὄντας ἡλικίᾳ τούτῳ μόνῳ προσέχειν τὸν νοῦν τῶν ἄλλων ἀφειμένους, ὑμῖν δέ, ὦ ἄνδρες, οἶμαι μυρίας πανταχόθεν περικεχύσθαι τὰς φροντίδας, γυναῖ‐
10κας, παῖδας, τὴν οἰκίαν, πρεσβείας, δημηγορίας, συλ‐ λήβδην εἰπεῖν τὴν ὑπὲρ τῶν κοινῶν πρόνοιαν, ἃ καὶ τοῖς σφόδρα βουλομένοις ἐν οἷσπερ οἱ νέοι διατρίβειν ἐμποδὼν ἂν εἴη.
Decl
.

1

.

1

.

120

μὴ δὴ τοῦτο λεγέτω τις, ὡς νέοι Σωκράτει συνῆσαν, ἀλλ’ εἴ τις τῶν πρεσβυτέρων
εἴρχθη συνεῖναι βουλόμενος. τὸ μὲν γὰρ ἦν ἂν τοῦ φθονήσαντος ὧν εἶχεν, τὸ δ’, εἴπερ ἦγον σχολήν,
5ἐκείνων ἤ γε μὴν αἰτία τῶν κεκωλυκότων πραγμάτων. καὶ μὴν τοσοῦτόν γε ἀπεῖχε τοῦ φεύγειν διώκοντας, ὥστ’ ἐνίους φεύγοντας ἐδίωκεν. οὓς δὲ σφῶν αὐτῶν ἀμελοῦντας εὕρισκεν, ἐπαινεῖν μὲν οὐκ εἶχε, μεμφόμε‐ νος δὲ ἐλύπει. ὥστ’ εἰ πᾶσιν Ἀθηναίοις ἐπῆλθε Σω‐
10κράτει συνημερεύειν ἀνθέλκοντος οὐδενός, ἤκουον ἂν ἅπερ οἱ νέοι. ταῦτα δὲ ἦν μανθάνειν μὲν ἅττα λέγου‐ σιν οἱ ποιηταί, μιμεῖσθαι δὲ τοὺς κυβερνήτας καὶ τὰ ὕπουλα φυλάττεσθαι τῶν ἐπῶν ὥσπερ ἐκεῖνοι τὰς ὑφά‐ λους.
Decl
.

1

.

1

.

121

 Ἀλλὰ τί βούλεσθε περὶ τῆς Ἀθηνᾶς, ὦ Ἀθη‐ ναῖοι, πιστεῦσαι εὐθὺς τοὺς ὑμετέρους υἱεῖς, ὡς ἀν‐ θρώπου φύσιν ὑποδῦσα τὸν Πάνδαρον ἤγειρε συγχέαι τοὺς ὅρκους, καὶ περὶ τῆς Ἥρας ὡς ὑπὸ τοῦ
5Διὸς ἀγανακτοῦντος κρεμασθείη χοίνικας ἔχουσα, καὶ
περὶ τῆς Ἀφροδίτης ὡς νῦν μὲν μαστροπὸς Ἀλεξάν‐ δρῳ γένοιτο, νῦν δὲ αὐτή τε καὶ Ἄρης ὑπὸ Διομήδους τρωθεῖεν; ἀλλὰ τὴν Ἀπόλλωνος καὶ Ποσειδῶνος θη‐ τείαν οἴεσθε νέοις λυσιτελεῖν; ἀλλὰ τὸν μικροῦ δεθέν‐
10τα 〈Δία〉 παρὰ τῶν ἐπ’ αὐτὸν συνθεμένων θεῶν; ἀλλὰ τὴν πάντων θεῶν πρὸς ἀλλήλους μάχην; ἀλλὰ τὸν περὶ τῆς ἐκτομῆς λόγον ἣν ὁ Κρόνος ἐτόλμησεν, ἀλλὰ τὴν δίκην ἣν οὗτος αὐτὸς ἔτισε τὰ ἔσχατα μὲν ἐργα‐ σάμενος τὸν ἑαυτοῦ πατέρα, τούτων δὲ οὐ κουφότερα
15παρὰ τοῦ παιδὸς παθών;
Decl
.

1

.

1

.

122

 Ἆρα διαφθείρει Σωκράτης τοὺς νέους ἢ δια‐ φθείρεσθαι κωλύει; καίτοι ποῦ καλὸν Ὅμηρον μὲν βλασφημήσαντα περὶ τῶν θεῶν τοσαῦτα τιμῶν τυχεῖν, Σωκράτην δὲ τὰ μὲν ἐπαινοῦντα τῶν ἐκείνου, τὰ δὲ
5οὐ δυνάμενον ἀποθανεῖν καὶ ταῦτα τοῦ κατηγόρου σφόδρα κακῶς εἰρηκότος Ὅμηρον, ὡς δέον τοῦ αὐτοῦ τοὺς μὲν ἄλλους δίκην ὑπέχειν, τοῦτον δὲ μηδὲ διδόναι λόγον;
Decl
.

1

.

1

.

123

Ἵνα τοίνυν μήτ’ αὐτὸς ἀπιστῇ μήθ’ ὑμεῖς, ὡς
κακῶς εἴρηκε τὸν Ὅμηρον, ἀναμνήσω τι τῶν αὐτοῦ μικρόν. ὅτε τοίνυν ἔφασκεν Ὀδυσσέα διὰ τὴν ἱεροσυ‐ λίαν τὰ καὶ τὰ πεπονθέναι, τὰ μὲν ἐν γῇ, τὰ δὲ καὶ ἐν
5θαλάττῃ, καὶ τὰ μὲν ἐν τῇ κομιδῇ, τὰ δὲ οἴκοι, τότε τούτοις ἅπασι τὸν Ὅμηρον ἤλαυνε. πῶς; ὅτι πᾶς τις ὁμολογήσειεν ἂν ἐγκώμιον ἐκείνῳ τοῦ πολυπλανοῦς ἀνδρὸς τὴν Ὀδύσσειαν πεποιῆσθαι καὶ δεδόσθαι παρ’ Ὁμήρου τούτῳ μόνῳ τοσοῦτον ὁπόσον τοῖς ἄλλοις
10ἅπασι. τὴν μὲν γὰρ Ἰλιάδα κοινὸν ἔπαινον συγκεῖσθαι, θατέρᾳ δὲ τὸν Ὀδυσσέα τετιμῆσθαι.
Decl
.

1

.

1

.

124

διὰ τοῦτο τὴν Ἀθηνᾶν αὐτοῦ ποιεῖ τῆς σωτηρίας ἐπιμελουμένην καὶ οὐ μόνον τἄλλα συμπράττουσαν, ἀλλὰ καὶ τὸ εἶδος αὐτῷ τρέπουσαν, νῦν μὲν εἰς αἶσχος, νῦν δὲ εἰς
5κάλλος, ὡς ἑκατέρου δεήσειεν. ἀλλὰ καὶ τὴν αἰτίαν αὐτῷ τῆς τοῦ Ποσειδῶνος ὀργῆς οὐκ ἐποίησε δικαίαν. ὁ μὲν γὰρ ὑπὲρ τοῦ Κύκλωπος τυφλωθέντος ἤχθετο, ὁ δὲ τὸν Κύκλωπα ἀμυνόμενος ταῦτ’ ἐδεδρά‐
κει καὶ προσέτι γε σώζων αὑτόν. οὐκοῦν ἐν μὲν οἷς
10ἐπλανᾶτο ἠδικεῖτο, ἐν οἷς δὲ τοσούτων κακῶν κρείτ‐ των ἦν ἀρετὴν κεκτημένος ἐδείκνυτο.
Decl
.

1

.

1

.

125

τῷ μὲν οὖν Ὁμήρῳ ποιεῖν ἐπῆλθεν εἰς ἄνδρα θαυμαστὸν ἔπαινον, Ἄνυτος δὲ ὃν ἐκεῖνος τά τε ἄλλα γενναῖον ἡγεῖτο καὶ μόνον ἐπιθεῖναι τῷ μακρῷ πολέμῳ τέλος,
5πάντων ἀθλιώτατον ἀποφαίνει καὶ τὸν αὐτὸν ἀσεβῆ καὶ κακοδαίμονα. τί οὖν ἄν τις μᾶλλον Ὁμήρου κατη‐ γορήσειεν ἢ τὸ τὸν κάκιστον τῶν ἐπ’ Ἴλιον στρατευ‐ σάντων ἐκλεξάμενον περὶ τοῦτον οὕτω πολλὴν εἰσε‐ νέγκασθαι σπουδήν;
Decl
.

1

.

1

.

126

πότερον οὖν δίκην ὑπὲρ Ὁμήρου λαμβάνειν οὗτός ἐστι δίκαιος ἢ διδόναι μᾶλλον, ὃς τὴν ὑπόθεσιν αὐτῷ καταφέρει πρόρριζον αὐτὸς ὑπὲρ ἐπῶν οὐ πολλῶν ἐγκαλῶν ἑτέροις; εἰ γὰρ ὁ τὴν
5χεῖρά τῳ λωβησάμενος κολάζοιτ’ ἂν εἰκότως, τόν γε ἀποκτείναντα πῶς ἔνι μὴ μείζω παθεῖν; ἀλλ’ οὔτ’ Ἄνυτος οὔτε Σωκράτης ἀδικοῦσιν, εἴ τι τῶν τοῖς ποιηταῖς εἰρημένων καταμέμφονται.
Decl
.

1

.

1

.

127

Ἀλλ’ ἀργούς, φησίν, ἐποίει Σωκράτης.
τίνα τρόπον; εἶπε τὸ καθῆσθαι ποιοῦντα μηδὲν τοῦ μετιέναι τὰς ἐργασίας ποτὲ βέλτιον καὶ συνεβούλευσε τοῖς μὲν χειροτέχναις ἀποστῆναι τῶν τεχνῶν, τοῖς
5γεωργοῖς δὲ μισῆσαι τὴν γῆν, τοῖς ἐμπόροις δὲ ἐκλι‐ πεῖν τὴν θάλασσαν, τοῖς δὲ ναύταις καθεύδειν, τοῖς δὲ ναυκλήροις μὴ κατασκευάζειν τὰ πλοῖα, πᾶσι δὲ ἁπλῶς πάσης ἀφεμένοις πράξεως εἰς τὸν οὐρανὸν βλέ‐ πειν ὡς ἐκεῖθεν ἀφιξομένης τροφῆς; εἷς ἐξ ἁπάντων
10Ἀθηναίων παρελθὼν μαρτυρησάτω καὶ σιω‐ πήσομαι. εἰ δὲ τὸ μὲν ἀργεῖν οὐκ ἐπῄνει, τὸ δὲ τῇ κτήσει τῶν χρημάτων ἢ τῇ τῆς ψυχῆς ἀρετῇ πλείω νέμειν τὴν σπουδὴν ἡγεῖτο τῶν ἀτόπων λέγων τιμιώ‐ τατον μὲν ἀνθρώπῳ τὴν ψυχὴν εἶναι, δεύτερον δὲ τὸ
15σῶμα, τρίτον δὲ τὰ χρήματα, πῶς ταῦτα πείθοντος ἦν ἀργεῖν;
Decl
.

1

.

1

.

128

ὃς τὸ μὲν ἔργῳ τῳ προσέχειν οὐκ ἐκάλει κακίαν, ἠξίου δὲ μὴ τὰ τῇ φύσει δεύτερα πρὸ τῶν
ἀμεινόνων ἄγειν. ἐπειδὴ γὰρ ἑώρα πολλοὺς τοὺς μὲν υἱεῖς ἐν ἴσῳ τοῖς ἀνδραπόδοις τρέφοντας καὶ οὔτε τὴν
5ψυχὴν παιδεύοντας οὔτε τὸ σῶμα γυμνάζοντας, παντα‐ χόθεν δὲ πλοῦτον ἀγείροντας ὡς μιᾶς οὔσης εἰς εὐδαι‐ μονίαν ἀφορμῆς, ἵνα παιδεύσειε κακῶς φρονοῦντας, ἐπετίμα καὶ μεθίστη καὶ μετεπαίδευε παραινῶν μὴ τὰ προσήκοντα περὶ ταῦτα ἀγνοεῖν μηδ’ ἃ μὲν πλείστην
10ἀπαιτεῖ πρόνοιαν, περὶ ταῦτα ῥᾳθύμως ἔχειν, ἃ δ’ ἐλάττονός ἐστι λόγου, περὶ ταῦτα πονεῖν. τοῦτο δὲ ἦν εὐπορεῖν τε τοὺς αὐτοὺς βουλομένου καὶ νοῦν ἔχειν.
Decl
.

1

.

1

.

129

χωρὶς δὲ τούτων, εἰ μὲν οἷς ἀπὸ τῶν χειρῶν ὁ βίος, τούτους ἀφεῖλκεν ὅθεν ἔζων, ὥστ’ ἀνάγκην εἶναι προσαιτεῖν, τάχ’ ἂν ἠδίκει· εἰ δ’ οἷς οἰκέται πολλοί, καὶ σὺ δὲ τοῦτο ὡμολόγηκας, Ἄνυτε, πλησιάζειν Σω‐
5κράτει λέγων οὐ τοὺς ταπεινοτάτους, πῶς ἄσπορον
ἐποίει τὴν χώραν καὶ τὴν γῆν ἀπεστέρει γεωργῶν, εἰ τοῖς τοὺς ἀγροὺς κεκτημένοις καὶ τὰς περιουσίας πρὸς τῷ τῆς ψυχῆς φροντίζειν καὶ τῆς γῆς ὑπῆρχεν ἐπιμε‐ λεῖσθαι;
Decl
.

1

.

1

.

130

 Τοὺς μὲν οὖν ἄλλους οὐκ ἀπέτρεπεν ἔργων, αὐτῷ δὲ οὔτε χωρίον ἦν παρὰ τοῦ πατρὸς οὔτε ναῦς τό τε ἀργύριον ὅπερ ἦν, ὡς ἔφην, ἀπολώλει καὶ προσῆν τὸ ῥᾷστα φέρειν πενίαν. οὔκουν οὐδεὶς ἀνθρώ‐
5πων, ὡς οὗτος, ἐκράτησε λιμοῦ. ὥστ’ εἰ κατὰ τὴν Σω‐ κράτους φύσιν οἷόν τε ἦν συστῆναι στρατόπεδον, οὐκ ἂν ἦν ἕτερον ἀληπτότερον. ποῖον μὲν γὰρ οὐ δίψος, ποῖον δὲ οὐ θάλπος τοῖς τοιούτοις ἄλυπον; τί δ’ ἂν ἄνυδρον χωρίον οὐχ ὡς ἕν τι τῶν καταρρύτων διῆλ‐
10θον;
Decl
.

1

.

1

.

131

τῆς ἀργίας Σωκράτους εἰλήφατε πεῖραν, ὦ Ἀθηναῖοι, τοῦτο μὲν ἐπὶ Δηλίῳ, τοῦτο δ’ αὖ ἐν Ἀμ‐
φιπόλει, ὅτε δὴ τῇ πρὸς ἅπαντα καρτερίᾳ τοὺς στρα‐ τιώτας πρὸς αὑτὸν ἐπέστρεφεν ὁμοίως νύκτωρ καὶ μεθ’
5ἡμέραν. ἐῴκει γὰρ σιδηρῷ τινι. τοσοῦτον κατεγέλα τοῦ περὶ Θρᾴκην χειμῶνος. καίτοι τῇ μὲν ἀργίᾳ τὴν μαλα‐ κίαν, τῇ μαλακίᾳ δὲ τὸ μηδὲν τῶν τοιούτων φέρειν ἀκολουθεῖν ἀνάγκη. ὁ δὲ τῆς τῶν ὡρῶν ὑπερβολῆς κρείττων ἦν. καὶ τῇ περὶ τὸ Δήλιον τύχῃ φεύγων
10μετὰ τῶν ἄλλων μόνος ἦν τοῖς πολεμίοις κἀν τῇ φυγῇ φοβερός. οὕτως ὑπὸ τῆς ἀργίας τό τε σῶμα καὶ τὴν ψυχὴν διέφθαρτο.
Decl
.

1

.

1

.

132

 Ἔοικε δὲ Ἄνυτος ἐνεργοὺς νομίζειν τοὺς συκο‐ φάντας μόνους, τοὺς δὲ παιδείᾳ προσέχοντας καὶ τὴν αὑτῶν διάνοιαν ἐκκαθαίροντας οὐδὲν ἔργον πράττειν. καὶ τοὺς μὲν ἀθλητὰς οὐ κακίζει, καίτοι τί τῆς ἰσχύος
5αὐτῶν εἰς ἕτερον ἂν διαβαίη; τοὺς δὲ ἀντὶ τῶν σω‐ μάτων τὰς ψυχὰς ἀσκοῦντας, ὧν κἂν ἄλλος ἀπολαύ‐
σειεν, ἀχρήστους ἀποκαλεῖ. καὶ οὐ νομίζει ὡς μέγι‐ στον ἔργον, εἰ διὰ τὰς παρὰ Σωκράτους μέμψεις οἱ τὰ κοινὰ πράττοντες φροντίζοιεν ἀρετῆς.
Decl
.

1

.

1

.

133

 Οὐ λέγει παριών. μετὰ πολλῶν γε Ἀθη‐ ναίων, δεδωκότος γε τοῦ Σόλωνος, οὐκ ἔχων φύσιν δήμῳ δυναμένην ὁμιλεῖν, ὃ καὶ τῶν ἄλλων πολλοὺς ἰδιώτας τετήρηκεν. ἀλλ’ ἐὰν ἴδῃ νέους πρὶν ὥραν ἥκειν ἐπὶ
5τὸ βῆμα πηδῶντας, ἐπιλαμβάνεται, κατέχει, τοῖς κοι‐ νοῖς ἐμμελετᾶν οὐκ ἐᾷ. τοῦτ’ ἴδιον Σωκράτους ἔθος, ᾧ πολλάκις ἐξείλετο τὴν πόλιν κυβερνητῶν ἀπείρων. οὗτος ἀργῶν Ἀθήνησι διαγέγονεν; ἐργαζόμενος μὲν οὖν τὰ πάντων ὠφελιμώτατα, ἐξαιρούμενος δὲ ἀνεπιστημό‐
10νων ῥητόρων τὸ πλῆθος; ἐγὼ δὲ ὅστις μὲν ἠναντίωται τοῖς βλαβεροῖς, εὐεργέτην ἡγοῦμαι τῶν οὐ γευσαμένων τῆς βλάβης· ὃν δ’ εὐεργέτην ἔξεστι προσειπεῖν, πῶς ἔτ’ ἂν ἀργόν τις καλοίη;
Decl
.

1

.

1

.

134

 Τραπεζίτης γὰρ οὐκ ἔστι. κρείττων ἴσως τῶν νέων ἡγεῖσθαι τραπεζίτης. ἀδικεῖ. σὺ δ’ ὅτι μὲν οὐκ εὐπορεῖ, μέμφῃ, τὸ δ’ ὡς πρᾳότατα τὴν πενίαν φέρειν οὐχὶ θαυμάζεις; καὶ Λακεδαιμονίους μὲν ἄριστα
5πολιτεύεσθαι νομίζεις οὐ φύντος αὐτόθι σοφιστοῦ, τοῦτον δὲ μετ’ ἐκείνων πενόμενον τοῦτο καθ’ ὃ προσ‐ έοικεν ἐκείνοις ἀδικεῖν λέγεις;
Decl
.

1

.

1

.

135

ἦν δὲ οὐ ταῦτα πρότερον ἐν τοῖς δικαστηρίοις ἐγκλήματα, τὸ μὴ πλου‐ τεῖν, τὸ μὴ χρυσὸν κεκτῆσθαι, τὸ μὴ συνεωνῆσθαι γῆν, ἀλλὰ πᾶν τοὐναντίον, ὅτι οὗτος μικρὰ παραλαβὼν
5παρὰ τοῦ πατρὸς χρημάτων ὄγκον συνείλεκτα μέγαν καὶ γεωργεῖ καὶ γέγονεν ἐξαίφνης ὑπὲρ τοὺς πολλούς. τίς οὖν ἡ μεταβολὴ καὶ πόθεν; Σωκράτης δὲ κινδυνεύει μόνος ἀνθρώπων διὰ τὸ τοῖς παροῦσιν ἀγαπῆσαι δοῦναι δίκην.
Decl
.

1

.

1

.

136

 Πονηρῶν δέ, ὦ ἄνδρες, ἔργων διδάσκαλον 〈αὐτὸν〉 Ἄνυτος καλῶν καὶ φάσκων ὑμῖν ὑπ’ αὐτοῦ
διεφθάρθαι τοὺς νέους οὐκ ἔσχε πλὴν Ἀλκι‐ βιάδου καὶ Κριτίου μνησθῆναι. περὶ ὧν ἐστὶ μὲν
5ἀπολογεῖσθαι ῥᾴδιον, πάνυ δ’ ἂν αἰσχυνοίμην, εἰ δόξαιμι καταλιπεῖν Ἀλκιβιάδην ἐν κοινωνίᾳ τῆς Κρι‐ τίου δόξης τοῦ τὰ κοινὰ γνώμῃ βεβλαφότος τὸν πολλὰ μὲν εὖ πεποιηκότα, πάντα δὲ κωλυθέντα, λυπῆσαι δὲ ἠναγκασμένον. πῶς οὖν μοι δοκεῖ; μικρὰ χωρὶς ὑπὲρ
10ἐκείνου διαλεχθέντα μετὰ ταῦτα συγχωρῆσαι μὲν ἴσην ἀμφοῖν εἶναι τὴν ἀδικίαν, δεῖξαι δὲ οὐδὲν μετὸν τῆς ἀδικίας Σωκράτει.
Decl
.

1

.

1

.

137

 Τί οὖν ἄν τις Ἀλκιβιάδου κατηγοροίη; πότε‐ ρον ὅτι τὸν Ἀλκμαίωνα καὶ τὸν Ἱππόνικον ἀκούων καὶ προαιρέσεις γενναίας καὶ πράξεις ἐφαμίλλους καὶ
Κλεινίαν καὶ μάχας καὶ τελευτὴν ἔνδοξον φρονήματος
5ἔγεμε δυοῖν οἰκίαιν γνωριμωτάταιν πρέποντος; ἢ ὅτι καλὸν αὐτὸν ἡ μήτηρ ἔτεκε καὶ θαυμαστὸν τὴν ὥραν; ἢ ὅτι τὴν τῶν προγόνων διεδέξατο τάξιν καὶ πρὸς τὸ τὴν πόλιν εὖ ποιεῖν ὥρμησεν; ἢ ὅτι τοὺς ὁμόρους πρὸς τὴν Σπάρτην ἐξεπολέμωσε καὶ τὴν τῆς Ἀττικῆς
10φθορὰν ἐπὶ τὴν ἐκείνων μετέστησεν; ἢ ὅτι φαυλότερα τῆς ὑμετέρας ἀξίας τὰ ὄντα ἐνόμισε καὶ τὰ ἀπόντα ἐζήτησεν;
Decl
.

1

.

1

.

138

ἀλλ’ εἰ τοὺς ἀφαιροῦντας τῶν ὑπαρ‐ χόντων μισεῖτε, τάς γε προσθήκας πῶς οὐκ ἂν ἐπαι‐ νοῖτε; ἐκεῖνος τοίνυν εἶδεν ἐπὶ τὸν Ἰόνιον, εἶδε νῆσον μεγάλην, ὠρέχθη Σικελίας, ἐπεθύμησεν Ἰταλίας, ἤλ‐
5πισεν ἕξειν Λιβύην, ἔγνω περιστῆσαι Πελοποννήσῳ τὴν Ἑσπερίαν, ἐπεθύμησε λῦσαι τὸν πόλεμον τέλει καλῷ καὶ προσπεσεῖν Λακεδαιμονίοις προσαυξήσας τῇ πόλει τὴν ῥώμην. ἀλλ’ οἱ φθονοῦντες καὶ κωλύοντες,
ἐπειδὴ λέγοντες οὐκ ἐκράτουν, ἠσέβουν μὲν
10αὐτοὶ καὶ περιέκοπτον τοὺς Ἑρμᾶς, τὰ δ’ αὑτῶν κακὰ φέροντες ἐκείνῳ περιῆπτον, καὶ μέτοικοι καὶ μυστήρια καὶ σκευωρία καὶ πᾶσα τέχνη καὶ μηχανή.
Decl
.

1

.

1

.

139

σκο‐ πεῖτε δέ· δοῦναι λόγον ἤθελεν, οἱ δὲ ἐκέλευον πλεῖν. ἔπλει τὸν Ἰόνιον, οἱ δὲ τὸν δῆμον ἠρέθιζον. προσή‐ γετο τὴν νῆσον, οἱ δὲ ἐκάλουν εἰς ὄλεθρον. τί οὖν
5ἐποίησεν; ὃ πᾶς τις ἂν εὖ φρονῶν. ἔσωσεν αὑτὸν καὶ τὸ βάραθρον ἐφυλάξατο. καὶ ἡγήσατο τότε παρὰ τῆς Σαλαμινίας ἀκούειν· φεῦγε τὴν ταχίστην, Ἀλκι‐ βιάδη. φεῦγε. ζήτει σωτηρίαν ὡς Ἀθήνησί γε οὐκ οὔσης. δοκεῖς μὲν ἐπὶ κρίσιν, καλῇ δὲ ἐπὶ
10θάνατον. πίστιν ἔχουσιν αἱ διαβολαί. καὶ πάντα τοῦτον κατηγοροῦ τὸν χρόνον.
Decl
.

1

.

1

.

140

τί οὖν θαυμαστόν, εἴ τις ἀδίκως οὐκ ἠθέλησεν ἀποθανεῖν; τί
δ’, εἴ τις ὅθεν προσεδόκησεν ἀσφάλειαν, ἐκεῖσε ἔπλευ‐ σεν. ὁ δὲ ἦν μὲν ἐν Σπάρτῃ, τὰς Ἀθήνας δὲ ὠνειρο‐
5πόλει. καὶ οὐκ ἔφθη πιστευθεὶς καὶ μεθ’ ὑμῶν ἦν τὴν γνώμην μεταφέρων μὲν ἐς τὴν τῆς πόλεως χρείαν τὴν βασιλέως ῥοπήν, καταλύων δὲ τὸ Λακεδαιμονίων ναυτικὸν ἀπορίᾳ μισθοῦ, τῶν δὲ προσδοκωμένων τριή‐ ρων ἀποστερῶν. καὶ οὐ πρότερον ἐπαύσατο καταπολε‐
10μῶν ἐκείνους φυγὰς ὤν, Ἄνυτε, καὶ τὸν δῆμον εἰδὼς ἐπικείμενον αὑτῷ, πρὶν αἰσχυνθέντες ὑμεῖς ναυμαχίας καὶ μάχας καὶ νίκας καὶ πόλεις προσγεγενημένας ἐψη‐ φίσασθε τὴν κάθοδον καὶ τὰς ἀρὰς ἀνελύσατε. ὁ δὲ τοῖς μυστηρίοις ὁ κάκιστος ἐκεῖνος ἀπέδωκε τὴν
15ἀρχαίαν ὁδόν.
Decl
.

1

.

1

.

141

καὶ ἐῶ λέγειν ἁρμάτων πλῆθος καὶ μεγάλας ὑπὲρ ὑμῶν Ὀλυμπίασι δαπάνας ἀφ’ ὧν
δόξαν ὑμεῖς εἰς τὸ κοινὸν ἰσχύος ἐσχήκατε. φανεῖται τοίνυν κἀν τοῖς δευτέροις κυβερνήτου προπετείας, οὐχ
5ἑαυτοῦ κακίας ὑποσχὼν δίκην καὶ ὅλως τῶν μὲν ἔξω κεκρατηκώς, βασκανίας δὲ τῆς παρ’ ὑμῖν ἡττηθείς, πολὺ δὲ τῶν ἐκβαλόντων αὐτὸν χρησιμώτερος τῇ πόλει.
Decl
.

1

.

1

.

142

 Καὶ ταῦτα διῆλθον οὐκ Ἀλκιβιάδου καὶ Σω‐ κράτους χάριν μᾶλλον ἢ ὑμῶν καὶ τῆς ὑμετέρας, ὦ Ἀθηναῖοι, δόξης. δεῖ γὰρ ὑμᾶς οὐκ ἀσεβεῖ διηλλάχθαι δοκεῖν, ἀλλὰ τὸν οὐδὲν ἠδικηκότα καταδεδέχθαι. ἵνα
5δὲ ὅσον περίεστι τῷ νυνὶ κρινομένῳ τῶν δικαίων ἔτ’ ἄμεινον μάθητε, ἔστω μὲν Ἀλκιβιάδης μηδὲν Κριτίου βελτίων, ἔστω δὲ Σωκράτης διδάσκαλος ὁ μηδαμοῦ μηδενὶ τοῦτο ὑποσχόμενος. ἐξεταζέσθω δὲ παρ’ ὑμῖν, εἰ τῆς τῶν οὐκ ἐθελησάντων ἢ μὴ δυνηθέντων γε
10μαθεῖν κακίας ὁ διδάξαι γε βουληθεὶς ὑπεύθυνος. εἰ γὰρ ὁ μὲν ἔλεγεν ὃ ποιοῦσιν ἂν συνήνεγκεν, οἱ δὲ οὐ προσεῖχον τὸν νοῦν ἑτέρων αὐτοῖς ἀρεσκόντων, τί δεῖ Σωκράτην ἀντ’ ἐκείνων μισεῖν; ὥσπερ ἂν εἴ τις γεωρ‐ γὸν μηδὲν παραλιπόντα τῶν περὶ τὴν γῆν πόνων,
15ἀλλὰ καὶ χερσὶ καὶ σκεύεσι καὶ βουσὶ καὶ σπέρμασι καὶ τῷ περὶ ταῦτα νόμῳ χρησάμενον, ἔπειτα μηδ’ ὁτιοῦν παρ’ αὐτῆς κεκομισμένον οὐκ οὔσης ἀγαθῆς αἴτιον τοῦ συμβάντος ἡγοῖτο, ἀλλ’ ἕτοιμον αὐτῷ καὶ περὶ τῆς αὑτοῦ διεξελθεῖν τέχνης καὶ δεῖξαι τὴν
20γῆν.
Decl
.

1

.

1

.

143

ὁρῶμεν δὲ κἀν ταῖς ἄλλαις τέχναις τοὺς μὲν παριόντας τὸν διδάσκαλον, τοὺς δὲ πρὸς ἴσον ἐρχομένους, τὸν δὲ ἐλάττω λαμβάνοντα, τὸν δὲ οὐδ’ ὁτιοῦν. ἐντεῦθεν σκυτοτόμου σκυτοτόμος ἀμείνων καὶ
5τέκτονος τέκτων κἀν τοῖς ἄλλοις ἕτερος ἑτέρου τῶν αὐτῶν τετυχηκότες διδασκάλων. ἔστι γάρ, ὦ Ἀθηναῖοι, βιαιότερον καὶ μᾶλλον ἰσχυρὸν μαθήσεως φύσις. ὅταν ᾖ πονηρά, καθέλκει πρὸς ἑαυτὴν καὶ πᾶσαν παίδευσιν ἀπέφηνε μάταιον. εἰ δὲ μὴ τοῦτο τοιοῦτον ἦν, ἐν
10ἅπασιν ἂν τοῖς ὁμοτέχνοις τὸ ἴσον τῆς ἐπιστήμης ἔκειτο. εἰ δὲ τῆς φύσεως πανταχοῦ τὸ κράτος ἐχούσης οὐχ οὕτω τοῖς ἀνθρώποις ἐδόκει, ἀλλ’ ἐν ταῖς τῶν
φοιτητῶν ἀπειρίαις τοὺς διδασκάλους ἐκόλαζον, κατα‐ λέλυντ’ ἂν αἱ τέχναι μηδενὸς τολμῶντος διδάσκειν
15ἐπὶ τῷ μὴ κακῶς παθεῖν. ἀλλ’, οἶμαι, τοῖς μὲν διδα‐ σκάλοις πανταχοῦ χάρις ὀφείλεται, τῶν προσιόντων δὲ τὸ μὴ μαθεῖν ἔγκλημα.
Decl
.

1

.

1

.

144

καὶ μὴν τούς γε νομο‐ θέτας οὐδὲν ἕτερον ἢ διδασκάλους πάντες ἄνθρωποι νομίζουσιν οὐ μιᾶς τινος ἡλικίας οὐδὲ ἔθνους ἑνὸς τῶν ἐν ταῖς πόλεσιν, ἀλλ’ ὁμοίως μὲν νέων, ὁμοίως
5δὲ γερόντων, ἔτι δὲ ἀνδρῶν καὶ γυναικῶν καὶ ἀστῶν καὶ ξένων καὶ δούλων καὶ ἐλευθέρων. καὶ διὰ τοῦτο πρῶτοι τιμῶνται μετὰ τοὺς θεούς, ὅτι παρ’ αὐτῶν μεμαθήκαμεν ἅ τε δεῖ ποιεῖν ὧν τε ἀπέχεσθαι. ἀκού‐ ομεν δὲ οὐ ταῦτα μόνον, ἀλλὰ καὶ δωρεὰς καὶ ζημίας,
10ὧν αἱ μὲν ἕπονται τοῖς ἀπειθοῦσιν, αἱ δὲ τοὺς ἐπι‐ εικεῖς ἀμείβονται. ἀλλ’ ὅμως οὐδὲ τούτων ἀμφοτέρων ἐλπίδες ἀρκοῦσιν ἐκκόψαι πονηρίαν. ἀλλ’ οἱ μὲν ἀπει‐ λοῦσιν, Ἄνυτος δὲ ἀδικεῖ. οἱ μὲν ἐπαγγέλλονται, Μέλη‐ τος δὲ οὐκ ἐπιθυμεῖ τιμῆς, ἀλλ’ αἱρεῖται μισθοῦ
15μᾶλλον συκοφαντεῖν ἢ τῶν χρηστῶν νομισθεὶς θαυ‐ μασθῆναι.
Decl
.

1

.

1

.

145

τολμωμένων οὖν τῶν ἀδικημάτων ἁπάντων μετὰ τοὺς νόμους καὶ τὴν ἐπιζήμιον ἀπεί‐ θειαν κατεβόησέ τις τοῦ Σόλωνος ἢ κακῶς εἶπε τὸν Δράκοντα καὶ δεινὸν ποιησάμενος τὸ φθῆναι τελευ‐
5τήσαντας πρὸ τοῦ δοῦναι δίκην ἐκέλευσεν ἀχρήστους νομίζειν καὶ λυμεῶνας; οὐδείς. ἀλλὰ τοὺς μὲν σωτῆρας νομίζομεν, τοὺς δὲ παρανομοῦντας κολάζομεν.
Decl
.

1

.

1

.

146

τί δ’ ἄν τις εἴποι περὶ τῶν πολὺ φοβερωτέρων διδασκά‐ λων, ὑμῶν, ὦ Ἀθηναῖοι, τῶν δικαζόντων; οἳ οὐ λόγῳ συμβουλεύετε τὰ δίκαια ποιεῖν, ἀλλ’ ἔργῳ, δημεύοντες,
5ἐξελαύνοντες, τοῖς ἕνδεκα παραδιδόντες ἐπὶ θανάτῳ. 〈ὧν〉 οὐδὲν οὔτε τοὺς πονηροὺς ἔπαυσεν ἀδικοῦν‐ τας οὔθ’ ὑμᾶς καταγινώσκοντας, ἀλλ’ οἱ μὲν τή‐ μερον ἀποθνήσκουσιν, οἱ δὲ τῆς ὑστεραίας ἐπὶ τοῖς αὐτοῖς ἁλίσκονται. καὶ οὐδὲν μήποθ’ εὕρῃ νομοθέτης
10εἰς τιμωρίαν οὕτω πικρὸν ὃ ποιήσει πάντας δικαίους.
Decl
.

1

.

1

.

147

εἶτα τῶν ἐν τοῖς δικαστηρίοις κινδύνων ἐξελη‐ λεγμένων καὶ τῆς κακίας τολμᾶν ἐπισταμένης, εἰ μὴ Σωκράτης ἀπὸ τῶν ἐν Λυκείῳ λόγων ἅπαντας ἁπλοῦς ἐποίησεν εἶναι, ἀδικεῖ; καὶ τοὺς μὲν οἰκέτας, ἐφ’ οὓς
5οὐδὲν δεῖ δικαστηρίου καὶ γραφῆς, ἀλλ’ ἐξουσία τοῖς
δεσπόταις μύλωνος, πεδῶν, μαστίγων, στίξαι, στρεβλῶ‐ σαι, τούτους μέν, ἂν ὦσι πονηροί, οὐκ ἂν μεταβά‐ λοιμεν τοῖς αἰκισμοῖς, τῶν δ’ ἐλευθέρων καὶ φρόνημα παρὰ τῆς εὐγενείας ἐχόντων δεσπότης ἦν ἀκριβέστερος
10Σωκράτης ἢ τῶν ἀργυρωνήτων ὑμεῖς;
Decl
.

1

.

1

.

148

 Κριτίας ἐλύπησε τὸν δῆμον. καὶ γὰρ Σω‐ κράτην. ὑμᾶς ἀφείλετο τὴν παρρησίαν. καὶ γὰρ ἐκεῖνον τὰς εἰωθυίας συνουσίας. ἆρ’ οὖν ὑμῖν, εἰ μαθητὴς ἀκριβῶς ἦν Σωκράτους καὶ τῶν ἐκείνου καὶ
5λόγων καὶ τρόπων λίαν ἐπιθυμητής, τοιούτους 〈ἂν〉 ἀποδοῦναι δοκεῖ τῷ διδασκάλῳ τοὺς μισθοὺς καὶ παρ‐ ελέσθαι τοῦ βίου τὴν τάξιν ἐν ᾗ τοσοῦτον ἐβεβιώκει χρόνον, καὶ ὁ μὲν κακῶς λέγειν τὴν ἀρχήν, ὁ δ’ οἷς μάλιστα λυπήσειν ἔμελλεν ἐπιτάττειν, ἀλλ’ οὐκ ἂν ὁ
10μὲν τὴν ὠμότητα θαυμάζειν, εἴπερ ταύτην ἐδίδασκεν, ὁ δ’ ἀντιτιμᾶν τοὺς παρασκευάσαντας;
Decl
.

1

.

1

.

149

τούς γέ τοι παιδοτρίβας ἴσμεν ἐν τοῖς στεφάνοις τῶν ἀθλητῶν οὔτ’ ἀχθομένους πρὸς αὐτοὺς οὔθ’ ὑβριζομένους ὑπ’
αὐτῶν, ἀλλ’ ἄμφω συνηδομένους ἀλλήλοις, Σωκράτης
5δὲ οὕτως ἦν ἄτοπος, ὥσθ’ ὁρῶν αὑτοῦ τὴν σπουδὴν τετελεσμένην καὶ τοὺς νόμους ἀσθενεῖς καὶ τὸν δῆμον οὐδαμοῦ καὶ Κριτίαν τύραννον ἔψεγεν ἀρχὴν ἣν ἀποῦσαν ἐζήτει, καὶ κινδυνεύειν ᾑρεῖτο μᾶλλον ἢ τοῖς ἐκείνῳ δοκοῦσιν ὑπηρετεῖν;
Decl
.

1

.

1

.

150

 Σὺ δ’ Ἀλκιβιάδην μὲν καὶ Κριτίαν λέγεις, πολλοὺς δὲ χρηστοὺς παραλείπεις, ὧν, εἰ καὶ τῶν κοι‐ νῶν ἀφεστᾶσιν, ἔστιν ὅμως ἄγασθαι τὸν τρόπον, ἐπεὶ κἀν τοῖς ἰδίοις γένοιτ’ ἂν ἀπόδειξις ἀρετῆς. τί γὰρ ἂν
5σὺ καταγνοίης Πλάτωνος; τί δ’ ἂν Κρίτωνος; τί δ’ Αἰσχίνου; τί Χαιρεφῶντος; τί μυρίων ἑτέρων; ποίας οὗτοι φιλίας προὔδοσαν; ποίοις πολεμίοις συνεύξαντο; τίνας νόμους ἀνεῖλον; τίνας τυράννους κατέ‐ στησαν; ἢ τὰ ἔπη μὲν συνείλοχας οἷς ἤλπισας ἐξαπα‐
10τήσειν, ἃ δ’ ἀφιστάμενος τῶν ποιητῶν διελέγετο Σω‐ κράτης ὑπερπεπήδηκας; οὐχ ὑπὲρ ἐγκρατείας πρὸς Ἀρίστιππον διείλεκται πείθων μὴ δουλεύειν τῇ γαστρί; οὐ Λαμπροκλεῖ μητρὸς ἀμελοῦντι διδάσκων ἡλίκα χρέα
γονεῦσιν ὀφείλομεν; τί κάλλιον ὧν ὑπὲρ διαλλαγῶν
15πρὸς Χαιρεκράτην καὶ τὸν ἀδελφὸν διεξῆλθε; τί βέλτιον ὧν περὶ φίλων πρὸς Ἀντισθένην;
Decl
.

1

.

1

.

151

ἀλλὰ μὴν Γλαύκωνά τε τὸν Ἀρίστωνος καὶ τὸν Γλαύκωνος Χαρ‐ μίδην, τὸν μὲν ἐπεγείρας δημηγορεῖν ὀκνοῦντα, τὸν δ’ ἐπισχὼν οὔπω δυνάμενον ὠφελεῖν, ἐξ ἀμφοτέρων
5εὔνουν πολίτην ἔδειξεν. ἤκουσε καὶ Περικλῆς ὁ Περι‐ κλέους τῶν ἐπὶ στρατηγίαν παρακαλούντων λόγων. καὶ τί δεῖ καθ’ ἕκαστον ἐξαριθμεῖν; εἰ γὰρ ἐθέλοιμι καλέ‐ σαι τοὺς περὶ δικαιοσύνης, τοὺς περὶ σωφροσύνης, τοὺς ὑπὲρ ἀνδρίας, τοὺς ὑπὲρ πρᾳότητος, τοὺς περὶ
10μαντικῆς καὶ τῶν ἄλλων ἀκηκοότας ἀγαθῶν, πᾶσαν ἂν πλὴν τῶν τούτοις ἐοικότων καλοίην τὴν πόλιν, οὐχ ὡς οὐχὶ καὶ τούτων ἀκηκοότων, ἀλλ’, οἶμαι, ψεύσονται καὶ τοὐναντίον ἐροῦσιν.
Decl
.

1

.

1

.

152

οὐ μὴν ὑμῶν γε, ὦ ἄνδρες, τἀληθὲς οὐδεὶς ἐξαρνήσεται οὐδὲ πείσει καταψηφίσασθαι Σωκράτους, ὅτι Θησεὺς μὲν συνῴκισε τὴν πόλιν καὶ τὴν ἀρχὴν ἣν εἶχεν ἀφῆκε, Σόλων δὲ Σαλαμῖνά τε
5προσηγάγετο καὶ χρεῶν ἀποκοπὰς εἰσηγήσατο καὶ ταῦτα πέντε ταλάντων ὀφειλομένων αὐτῷ. ταυτὶ γάρ, ὦ Ἀθηναῖοι, τοῖς μὲν πεποιηκόσι δόξαν ἂν εἰκότως φέ‐ ροι, τοὺς δὲ ἄλλους οὐκ ἂν δικαίως ἀποκτείναι. εἰ γὰρ τοὺς 〈ἢ〉 μὴ συνοικίζοντας τὴν πόλιν τήν γε συνῳκισμέ‐
10νην ἢ μὴ Σαλαμῖνα κτωμένους τήν γε ἡμετέραν οὖσαν ἀποθνήσκειν δέοι καὶ ὅλως τοὺς ἢ μὴ γράφοντας νό‐ μους ἢ μὴ στρατηγοῦντας, ἐπιλείψει τὸ κώνειον ὑμᾶς. ἔχει Θησεὺς τὰς προσηκούσας τιμάς, ὡς δηλοῖ τὸ Θησεῖον, ἕστηκεν ἐν ἀγορᾷ χαλκοῦς ὁ Σόλων, τὸ δ’
15ἀποθνήσκειν τινὰς Ἀθηναίων διὰ τὰς ἐκείνων εὐεργε‐ σίας οὐκ οἶδ’ ἥν τινα ἂν ἔχοι τοῖς ἀνδράσιν ἐκείνοις τιμήν.
Decl
.

1

.

1

.

153

 Λεγέτω τοίνυν τὴν πρὸς τοὺς σοφιστὰς ὑμῶν ὀργήν, τὸν Ἀναξαγόραν, τὸν Πρωταγόραν, τὸν Διαγό‐ ραν. δώσει γάρ μοι πάλιν ἐρωτᾶν πῶς οὖν οὐ τῆς
αὐτῆς ἀπέλαυσε Σωκράτης, εἴπερ οἷς ὁ δῆμος
5ὠργίζετο προσόμοιος ἦν; χρῆν γὰρ αὐτὸν ταὐτὰ ἐπιτηδεύοντα τοῖς αὐτοῖς κεκολάσθαι. εἰ μὲν γὰρ οὐδεὶς σοφιστὴς ἔδωκε δίκην, ῥᾳθυμία τοῦτ’ ἂν ἦν περὶ τοὺς θεοὺς τῆς πόλεως, ὑφ’ ἧς ἂν ἔφη τις καὶ τοῦτον δια‐ λαθεῖν· ὄντων δὲ πρὸς οὓς ἔσχετε πικρῶς ὁ μὴ τοιού‐
10των ὑμῶν πεπειραμένος δέδεικται καθαρεύων τῆς κατ’ ἐκείνων αἰτίας.
Decl
.

1

.

1

.

154

Ἀναξαγόρας ἐδέθη δικαίως ἀσε‐ βῶν περὶ ἡλίου τε καὶ σελήνης. Πρωταγόραν ἐξεκηρύ‐ ξατε καλῶς καὶ προσηκόντως ζητοῦντα περὶ θεῶν εἴτ’ εἰσὶν εἴτ’ οὐκ εἰσί. τῷ τὸν Διαγόραν ἀποκτενοῦντι
5μισθὸν ὑπέσχεσθε σωφρονοῦντες. τὴν γὰρ Ἐλευ‐ σῖνα καὶ τὰς ἀρρήτους ἐκωμῴδει τελετάς. Σωκράτους δὲ τίς εἰπεῖν ἔχει βιβλίον, τίς δὲ ῥῆμα περὶ τῶν θεῶν ἐναντίον νόμοις; οὐ δυνάμενος δ’, Ἄνυτε, δεῖξαι, κἂν μυρίους λέγῃς σοφιστὰς ἀπολωλότας, οὔπω Σωκράτην
10ἐλέγχεις. οὐ γὰρ ἡ τῶν ἠδικηκότων τιμωρία τῶν ἀνα‐
μαρτήτων πονηρία γένοιτ’ ἄν.
Decl
.

1

.

1

.

155

 Καὶ διεξῄει τοὺς τοῖς σοφισταῖς οὐ συγγενο‐ μένους ὡς ἀγαθοὺς ἄνδρας γεγενημένους, τὸν Μιλτι‐ άδην, τὸν Θεμιστοκλέα, τὸν Ἀριστείδην, οὐκ ἐνθυμη‐ θείς, ὡς ὁ μὲν Μιλτιάδης δεδεμένος ἀπέθνησκεν, ὁ
5δὲ μέγας ἐν τῇ ναυμαχίᾳ Θεμιστοκλῆς ἔφευγε. καί‐ τοι ταῦτα, Ἄνυτε, τίνος ἐστὶν 〈ἀρετῆσ〉 καὶ καλο‐ κἀγαθίας; καὶ μὴν οὐ τούτων γε αἱ τιμωρίαι, ἀλλ’ ἀδικίας καὶ πονηρίας. ποῦ τοίνυν τοῦ μὴ σοφισταῖς ὡμιληκέναι τὸ κέρδος; ἀλλ’ οἱ μὲν ἦσαν βέλτιστοι,
10πονηρὸς δὲ ὁ δῆμος; ὑπὸ ποίου σοφιστοῦ διεφθαρ‐ μένος;
Decl
.

1

.

1

.

156

καὶ μὴν οἱ μὲν ἄμοιροι τῆς τῶν σοφιστῶν συνουσίας εἰς τοῦτο ἦλθον κακῶν, ὁ δὲ Ἀναξαγόρου μαθητής, ὁ Ξανθίππου Περικλῆς, ἄνευ τοῦ πλεῖστον ἐν τῇ πόλει δυνηθῆναι καὶ τῇ τοῦ Διὸς προσηγορίᾳ
5κοσμηθῆναι καὶ ταῖς τιμαῖς ἐντελευτῆσαι καὶ ὅτε δὴ χαλεπῶν ἔτυχε τῶν πολιτῶν, ὀξέως ὑπὸ τοῦ δήμου πρὸς τὰ καλλίω κεκλῆσθαι τοῦτον αὐτὸν τὸν διδάσκαλον δεδεμένον ἐξῃτήσατο καὶ διέσωσεν. οὕτως ἠξίου τὸν Περικλέα μηδενὸς ὧν ἐπαγγείλειεν ἀτυχεῖν.
10καίτοι τὰς τηλικαύτας δωρεὰς οὐ τοῖς φαύλοις διδόναι
νόμος, ἀλλ’ οἷς ἀνάκειται τῶν κοινῶν ἡ φυλακή. οὐκοῦν ἄνδρα σπουδαῖον ἡγοῦντο τὸν ὁμολογοῦντα συγγεγονέναι τῷ σοφιστῇ καὶ δι’ αὐτό γε τοῦτο βοη‐ θοῦντα, διότι συγγένοιτο.
Decl
.

1

.

1

.

157

 Δάμων δέ, εἰ μὲν ἠδίκει, καλῶς ἐκβέβληται· εἰ δ’ ἐσυκοφαντεῖτο, κρεῖττον ἦν μηδ’ ἐκεῖνον τοῦτο παθεῖν ἢ δι’ ἐκεῖνον καὶ Σωκράτην. καίτοι φησὶν ἐπ’ ἐλάττοσιν αἰτίαις ἐξελαθῆναι τὸν Δάμωνα, ἔτι δὲ μηδὲ
5ὑπὸ τῶν ἐχθρῶν αἰτίαν τοῦ καταλύειν τὸν δῆμον λαβεῖν, ὥσπερ τὸν νυνὶ κρινόμενον. ἔστι δὲ τοῦτο μὲν τεκμήριον τοῦ μετριωτέρων ἐκεῖνον ἐχθρῶν τυχεῖν, κωλύει δὲ οὐδὲν ἐλάττω τε δικαίως αἰτιαθῆναι καὶ μείζω μὴ προσηκόντως.
Decl
.

1

.

1

.

158

 Ἀλλὰ γὰρ τίς οὐκ ἂν στενάξειε Βίαντος κακῶς ἀκούοντος, τοῦ Σόλωνος ἑταίρου, 〈τοῦ〉 φίλου τῷ Πυθίῳ, τοῦ πάντας ἀνθρώπους ἐκ Δελφῶν νου‐ θετοῦντος, καὶ μετὰ Βίαντος πολλῶν ἑτέρων δι’ οὓς
5σεμνὴ γέγονεν ἡ Ἰωνία; οὐ διὰ Μέλισσον καὶ Θαλῆν καὶ Πυθαγόραν ἤρχθησάν τε καὶ ἐστασίασαν οἱ τὰς
πόλεις ἔχοντες, ἀλλ’ αἱ μὲν στάσεις κοινὸν τῆς ἀνθρω‐ πείας φύσεως νόσημα, τὸ δ’ ὑπακούειν ἐκ τοῦ βασιλείαν σφίσιν ἐφορμεῖν μεγάλην συνέβη, τὴν δὲ
10Περσῶν ἰσχὺν οὐ Πυθαγόρας οὐδὲ Μέλισσος, ἀλλὰ Κῦρος Κροῖσον καθελὼν ἐποίησε καὶ μετ’ ἐκεῖνον Δαρεῖος.
Decl
.

1

.

1

.

159

ἐπεὶ ὅτι ταῦτά γε οὐκ ἐνιᾶσιν οἱ σοφι‐ σταὶ οὐδ’ ἀγαπῶσιν εἰ ἔστι, μαρτυροῦσι Λακεδαιμόνιοι καὶ στασιάσαντες ἐφ’ ὅσον οὐχ ἕτεροι χρόνον καὶ τὴν τῶν ἀρχομένων τάξιν μεταλαβόντες, οὐκ ἐπειδὴ σοφι‐
5σταῖς ἀνέῳξαν τὴν Σπάρτην, ἀλλ’ ὅτι Παυσανίας ἀσελγὴς ἦν καὶ βαρὺς καὶ τοῖς Ἕλλησιν οὐ φορητὸς ὁ μηδεπώποτε σοφιστὴν ἰδών.
Decl
.

1

.

1

.

160

...... οὓς δὴ καὶ περὶ Θρασυβούλου καὶ Κόνωνος, ὅτι Θρασύβουλος
μὲν καὶ Κόνων ἤστην ἂν ἀμείνους περὶ λόγους δια‐ τρίψαντες, Κριτίας δὲ καὶ Ἀλκιβιάδης πολὺ φαυλο‐
5τέρω μηδ’ ἁψαμένω. τοὺς μὲν γὰρ ἴσως τι οὐκ ἐχα‐ λίνωσαν 〈ἄν〉, οἱ δ’ ἂν ἦσαν χαριέστεροι.
Decl
.

1

.

1

.

161

 Περὶ μὲν οὖν τούτων ἀποχρώντως εἴρηται, πάνυ δὲ ἀνδρῶν ἔργον ἀγαθῶν ἐποιεῖτε, ἡνίκα ὑμῖν ἐνέπεσεν 〈ὀργή〉, ὅτι Μέλητος ἢ οὗτος Ἄνυτος τὸν Σωκράτην διδάσκει τὰ δίκαια. καὶ δεῖ μὲν οὐδὲν
5ἴσως λόγων πρός γε τοὺς οὕτω διατεθέντας, ὅμως δὲ ἐρῶ καὶ περὶ τοῦδε.
Decl
.

1

.

1

.

162

 Τί σοι τὸν ἄνθρωπον ἐβούλου ποιεῖν; θεοὺς θεραπεύειν ὥσπερ ἡ πόλις; οὕτω τεθεράπευκεν ἐν τοῖς ἁπάντων ὀφθαλμοῖς. γονεῖς εὖ ποιεῖν; καὶ τοὺς ἄλλους ἐπὶ τοῦτο ἤγαγε. μηδένα ἀδικεῖν; περὶ
5πάντας γέγονε δίκαιος. ἀρχόντων ἀκούειν; πότ’ οὖν
ὑπερεφρόνησε; τοῖς νόμοις πείθεσθαι; παραβέβηκεν οὐδένα. τῶν οἰκείων ἐπιμελεῖσθαι; καὶ τῶν ἔξω τοῦ γένους ἐφρόντισε.
Decl
.

1

.

1

.

163

τί οὖν ἃ ποιῶν τε γεγήρακε καὶ τοὺς ἄλλους ποιεῖν ἀξιῶν, ταῦθ’ ὡς ἀγνοοῦντα διδάσκεις; ὥσπερ ἂν εἴ τις Μέλητον διδάσκοι, πῶς ἄν [τις] τεχνικῶς συκοφαντοίη. μεθ’ οὗ κατηγορῶν, ὦ πάν‐
5των ἀναιδέστατε, σὺ τολμᾷς καλεῖν Σωκράτην τυραν‐ νικόν; πόθεν ἐλπίσας εἶναι πιθανός; ἐκ τῆς ἀπονοίας; ἐκ τοῦ θράσους; ἀπὸ τοῦ χρημάτων ἐρᾶν; ἀπὸ δεί‐ πνων πολυτελῶν; ἀπὸ τῆς ἐσθῆτος; ἀπὸ τῶν ἀκολού‐ θων; εἰ γάρ τις ἄλλοθεν ἐπελθὼν καὶ μικρὸν χρόνον
10ἐνδιατρίψας καὶ κρίνων ἑκάστου τὴν γνώμην οἷς ἑώρα παραγόμενος εἰς τὸν δῆμον ἠναγκάζετο λέγειν, ὃν ἡγοῖτο δημοτικώτατον, οὐκ ἂν ὑμῖν δοκεῖ Σωκράτει δοῦναι τὴν ψῆφον, ὃν ἑώρα κρείττω μὲν πλούτου, κρείττω δὲ ἡδονῶν, περὶ δὲ τοῦ τῆς Ἀσίας δεσπότου
15μὴ συγχωροῦντα εὐθύς, ὡς εὐδαίμων εἴη; καὶ τί ποτ’ ἂν οἴοιτο τὰς μικρὰς τυραννίδας ὁ τὴν οὕτω λαμπρὰν οὔπω νομίζων εὐδαιμονίαν; πῶς δ’ ἂν ἐπεθύμησε πολι‐ τείας ᾗ τὸ μηδένα παιδείᾳ προσέχειν λυσιτελεῖ;
Decl
.

1

.

1

.

164

καὶ
τί δεῖ μακρολογεῖν ἐξὸν ἐναργεστέροις καὶ σαφε‐ στέροις ἐπιδεῖξαι σημείοις, ὡς οὐκ ἐπαινεῖ τὰς δυνα‐ στείας; τοῦτον γάρ, ὦ Ἀθηναῖοι, πολλοὶ τῶν τυράννων
5ἐπεθύμησαν ἰδεῖν πολλῶν παρ’ αὐτοῖς ἐκπεπληγμένων τὴν ἀρετὴν Σωκράτους νομίζοντες πρέπειν ταῖς ἐξου‐ σίαις αὑτῶν καὶ ταύτην τὴν θέαν.
Decl
.

1

.

1

.

165

καὶ διὰ τοῦτο ἐκάλει μὲν [ὁ] Εὐρύλοχος ὁ Λαρισαῖος, ἐκάλει δὲ Σκόπας ὁ Κρανώνιος, οὐχ ἥκιστα δὲ ὁ Μα‐ κεδόνων ἄρχων Ἀρχέλαος, δεόμενοι, πέμποντες τοὺς
5ἄξοντας, ἐπιστέλλοντες, ὑπισχνούμενοι. πῶς οὖν ὁ τοὺς νέους ἐθίζων ὑπερορᾶν τῶν νόμων; αὐτῶν ἔδει μὲν τῶν ἐπιστολῶν, ἐν ἐκείναις τὸν ἄνθρωπον κάλλιστα ἂν εἴδετε, μᾶλλον δέ, τί δεῖ γραμμάτων τοῦ πράγματος αὐτοῦ βοῶντος; τριῶν γάρ, ὦ ἄνδρες, κατεγέλασε τυ‐
10ράννων καὶ δώρων τῶν παρ’ ἐκείνων καὶ τρυφῆς καὶ
ποικίλων ἡδονῶν αἰσχυνόμενος τοὔδαφος τῶν Ἀθη‐ ναίων καὶ τοὺς νόμους καθ’ οὓς αὐτός τε ἐγένετο τῷ πατρὶ καὶ παῖδας ἐποιήσατο νομίζων οὐκ εἶναι τῆς αὑτοῦ φύσεως οὔτε θεραπεύειν τύραννον οὔτε εὖ
15πάσχειν ὑπὸ τυράννου.
Decl
.

1

.

1

.

166

οὐ τοίνυν ὡς καλοῦντες διήμαρτον, ἀφίσταντο τῆς πείρας, ἀλλ’ ἀκούοντες ἀνά‐ λωτον εἶναι χρήμασιν οἴκοι καθημένῳ προὔτεινον. ὁ δ’ οὐ μετριώτερον ἡγούμενος τοῦ βαδίζειν ἐκεῖσε
5ἐκεῖθεν τὸ κερδαίνειν διεώσατο καὶ δυνάμενος εὐπο‐ ρεῖν τούτων μᾶλλον οἷς ἀπὸ τοῦ συκοφαντεῖν ἡ πρόσ‐ οδος ἔμεινεν ἐπὶ τῆς πενίας ἡδέως οὐδ’ ἂν Θεττα‐ λίαν ὅλην, εἴ τις ἐδίδου, λαβών.
Decl
.

1

.

1

.

167

 Τοῦτον οὖν ἀποκτενεῖτε καὶ διὰ τοὺς Ἀνύτου λόγους ὑπερόψεσθε τοὺς ὅρκους; οὐ δείσετε τὴν ὀργὴν τῶν θεῶν; οὐ πρὸς τὰ ἔργα βλέψετε τὰς βλασφημίας ἀφέντες; οὐκ ἐγκαλέσετε τοῖς ποιηταῖς ἀντὶ τῶν
5ἐλεγχόντων; αὐτὸς μὲν Σωκράτης οὐ δεινὸν ἡγεῖται τὸ τεθνάναι, ταῦτα γὰρ αὐτὸν 〈ἡ〉 φιλοσοφία πέπει‐ κεν, ὡς ἐκεῖ τῆς ἀρετῆς κομιούμενον τὰ ἆθλα, ὡς ἕξοντα κἀκεῖ θεοὺς δεσπότας, ὡς ἐντευξόμενον αὐτόθι
τοῖς ποιηταῖς, ὡς ἐρησόμενον· ὑμεῖς δὲ μὴ σκοπεῖτε,
10τί τῷδε κοῦφον, ἀλλὰ τί τοῖς νόμοις συμβαῖνον. οὐ γὰρ κατὰ τὴν Σωκράτους ἐπιθυμίαν ὀμωμόκατε ψηφι‐ εῖσθαι, κατὰ δὲ τοὺς νόμους τοὺς κειμένους, ὧν οὐδεὶς κωλύει μεμνῆσθαι ποιητῶν.
Decl
.

1

.

1

.

168

μεγάλοι μὲν οὖν αὐτὸν ἐν Ἅιδου περιμένουσι μισθοὶ βίου σώφρονος καὶ κοσμίου, λαβέτω δὲ καὶ παρ’ ὑμῶν, ὦ Ἀθηναῖοι, τοὺς ὀφειλομένους, ὅτι πένης ἄνθρωπος γυναικὶ συνοι‐
5κῶν, παιδία τρέφων, ἐπὶ μὲν τὸ συλλέγειν ἀργύριον καὶ δι’ ὧν ἂν ὑπῆρχε τρυφᾶν οὐκ ἐτράπετο, διδάξας δὲ τοὺς ἔνδον ἀνέχεσθαι τῆς τύχης κοινὸς ἐπίτροπος περιῄει τῶν πολιτῶν ζητῶν καὶ πυνθανόμενος, εἴ τῳ παῖς ὑπὸ μέθης ἢ κύβων ἤ τινος ἄλλου διέφθαρται
10κακοῦ, καταβοῶν πατέρων ῥᾳθυμούντων, ἐπεγείρων στρατηγοὺς καθεύδοντας, ἐνάγων εἰς φροντίδας ῥήτο‐ ρας, λυπῶν λύπην τὴν λυσιτελοῦσαν. ἑώρα γὰρ καὶ τοὺς ἰατροὺς ταύτην ἰόντας.
Decl
.

1

.

1

.

169

τούτων ἦν μιμητὴς περὶ τὸ βέλτιον μέρος. οἱ μὲν γὰρ τοῖς σώμασι βοη‐ θοῦσιν, ὁ δὲ τὴν ψυχὴν ἐπηνώρθου. τοῖς μὲν οὖν τὸ φαυλότερον ἰωμένοις ἔχετε χάριν, καὶ καλῶς ποιεῖτε,
5τὸν δ’ ὑπὲρ τοῦ τιμιωτέρου πεπονηκότα ἀποκτενεῖτε; καὶ τοῦτο λήψεται μισθόν, ὅτι πάντας Ἀθηναίους
ἐβούλετο καλοὺς κἀγαθοὺς εἶναι; καὶ ὁ μὲν πολλῶν υἱέσιν ἀμείνων ἐγένετο τῶν πατέρων, ὑμεῖς δὲ τοὺς τούτου παῖδας εἰς ὀρφανίαν ἐμβαλεῖτε, μᾶλλον
10δὲ εἰς ἀτιμίαν; ποῦ γὰρ ἔτι φανοῦνται; ποῦ φθέγξον‐ ται; ποῦ παρρησιάσονται τῆς τοῦ πατρὸς συμφορᾶς οὐκ ἐώσης;
Decl
.

1

.

1

.

170

κλαύσατε, παιδία δυστυχῆ. κλαῦσον, Ξανθίππη ταλαίπωρε. Σωκράτης μὲν οὐδέποτε τοῦτο ποιήσει, θαρρεῖ γὰρ τὴν τελευτὴν καὶ τὴν ἀποδημίαν οὐ δέδοικεν. πολὺ γὰρ τῶν ἐνταῦθα τόπων ἡδίων, ὡς
5λόγος, ὁ τοῖς δικαίοις ἡτοιμασμένος. οὔκουν αἰσχρὰν ζητήσει σωτηρίαν οὐδὲ τὴν μελετηθεῖσαν ἀνδρίαν ἐν τῷ δικαστηρίῳ καταλύσει νομίζων ἀμφοτέροις αἰσχρὰν εἶναι τὴν ἱκετείαν, καὶ αὑτῷ καὶ τῇ πόλει, τῷ τὸν δο‐ κοῦντα σοφὸν ὥσπέρ τινα βάρβαρον φρίττειν τὸν
10θάνατον. ἀλλ’ ὑμεῖς δεήθητε τῶν δικαστῶν, ἀντιβο‐ λήσατε, δακρύσατε.
Decl
.

1

.

1

.

171

καὶ αὐτὸς δὲ οὐκ ὀκνήσω μεθ’ ὑμῶν. ἄνδρες Ἀθηναῖοι, φίλον εἰλικρινῆ, χρηστὸν ἄνδρα, σύμβουλον ἀγαθόν, πολίτην δίκαιον, λυπηρὸν μὲν ἐνίοις, συμφέροντα δὲ τοῖς εὐνοοῦσι σώσατε,
5διατηρήσατε. στρατηγεῖν μὲν οὐκ ἂν δύναιτο, σωφρο‐ νίζειν δὲ ἐπίσταται. στόλον μὲν ἄγων οὐκ ἂν ἐκπλεύ‐ σειεν, ἐκπλεῖν δὲ πολλοὺς νέους εἰς ὕβριν οὐκ ἂν ἐῴη. μέγα μὲν ὑμῖν οἱ νόμοι καὶ ἡ τῶν δικαζόντων
ψῆφος, μικρὸν δὲ οὐδὲ Σωκράτης τηρῶν πλημμελοῦν‐
10τας, μεμφόμενος ἀδικοῦσι, συνεχῆ τινα ταύτην, ὅπερ ἔφην, λειτουργῶν ἤδη λειτουργίαν τῇ πόλει.
Decl
.

1

.

1

.

172

πό‐ σους οἴεσθε διὰ τοῦτον ἀμελήσαντας ἂν υἱέων ἐπιμεμελῆσθαι; πόσους πολεμήσαντας ἂν ἀδελφοῖς οὐ τολμῆσαι; πόσους κακώσαντας 〈ἂν〉 γονεῖς τεθεραπευ‐
5κέναι; πρὸ γὰρ τῶν δικαστηρίων ἐφοβοῦντο τὰς ἐπι‐ τιμήσεις Σωκράτους εἰδότες ὅτι κατήγορον μὲν ἔνι ἐκ‐ πρίασθαι, λογιστὴν δὲ τοιοῦτον καὶ τῶν δικαίων φύ‐ λακα τῶν ἀμηχάνων διαφυγεῖν ἢ πεῖσαι σιγᾶν. διὰ τοῦτ’ οὖν ἀποθανεῖται καὶ δώσει δίκην, ὅτι βελτίους
10ἐν οἷς ἔδακνε καθίστη;
Decl
.

1

.

1

.

173

καὶ τῶν μὲν παρ’ ἐκείνου λόγων ἀπαλλαγῆναι ζητεῖτε, τὸν δὲ ἐπὶ τούτοις ἐσό‐ μενον οὐ δεδοίκατε λόγον, ὅτι Ἀθηναῖοι βουλόμενοι περὶ πάντα μᾶλλον ἢ τὰς ψυχὰς ἐσπουδακέναι καὶ
5πλουτεῖν μετ’ ἀφροσύνης πολίτην τινὰ αὑτῶν ταῦτα οὐκ ἐπιτρέποντα, ἀλλ’ αἰσχυνόμενον καὶ λυπούμενον καὶ προσιόντα καὶ νουθετοῦντα 〈καὶ〉 κοινόν τινα πάντων ἐπιμελητὴν περινοστοῦντα, καθάπερ τινὰ πολέ‐ μιον τῶν πολλάκις δῃωσάντων τὴν χώραν, ἀπέκτειναν
10οὐ βίον, οὐ λόγους, οὐ πράξεις, οὐκ αὐτὸ τὸ γῆρας
αἰδεσθέντες; μικρὰν οἴεσθε ταῦτ’ εἶναι βλάβην; ἢ δόξειν ποτὲ τὴν τοιαύτην 〈πόλιν〉 πρὸς ἑτέρους ἔσε‐ σθαι μετρίαν, ὅταν τοὺς παρ’ αὑτῇ βελτίστους ὠμῶς μεταχειρίζηται;
Decl
.

1

.

1

.

174

νῦν μέν τις ζῶντα βλέπων ἴσως ἐπιθυμεῖ τεθνεῶτα ἰδεῖν, ἀποθανόντος δὲ καὶ λωφή‐ σαντος τοῦ θυμοῦ καὶ λογισμῷ τοῦ πράγματος ὁρω‐ μένου πολλὰ στενάξειν οἶμαι πάντας καὶ μέμψεσθαι
5καὶ κατηγόροις καὶ ψήφῳ καὶ πᾶσι καὶ σφίσιν αὐτοῖς, ὅταν ἡ φωνὴ Σωκράτους, ὅταν αἱ διατριβαὶ τὴν μνή‐ μην εἰσίωσιν, ὅταν οἱ συνήθεις ἐκείνῳ πενθῶσιν, ὅταν οἱ φίλοι κλάωσιν, ὅταν οἱ ξένοι καταπλέωσι μὲν ὡς συνεσόμενοι τἀνδρί, τεθνεῶτα δὲ εὑρόντες
10ζητῶσι τὸν τάφον, ὅταν ἕτερος πρὸς ἕτερον λέγῃ δει‐ κνὺς ἅμα τὸν τόπον· ἐνταῦθα περὶ σωφροσύνης ἐποιήσατό ποτε λόγους, ἐνταῦθα περὶ ἀν‐ δρίας, ἐνταῦθα περὶ δικαιοσύνης. Πρόδικον ἐν‐ ταῦθα λέγων ἐνίκα, Πρωταγόραν ἐκεῖ, τὸν
15Ἠλεῖον ἄλλοθι, τὸν Λεοντῖνον ἑτέρωθι.
Decl
.

1

.

1

.

175

τίς
οἴσει τὴν μνήμην ἀδακρυτὶ τῶν τροπαίων τούτων; πῶς ἀλλήλους ὀψόμεθα μετὰ τὸ κώνειον; πολλά, ὦ Ἀθηναῖοι, πολλὰ παρόντα μὲν δυσχεραίνεται, πεπαυ‐
5μένα δὲ ποθεῖται. μὴ δὴ ποιήσητε τοὺς ἐν ταῖς παλαί‐ στραις λόγους ὑπὲρ χρημάτων τοῖς συνοῦσιν εἶναι μηδ’ ἐπικίνδυνον ἀποφήνητε τῆς σοφίας τὴν κτῆσιν ἐν τῇ λήξει τῆς Ἀθηνᾶς μηδ’ ἀναμείνητε θέαμα δεινὸν καὶ τῆς πόλεως ἀλλότριον, ἐκφερόμενον μὲν ἀπὸ τοῦ
10δεσμωτηρίου Σωκράτην, ἔρημον δὲ τὸ ἄστυ τῆς ἐκεί‐ νου φωνῆς, ὥσπέρ τινος ἀηδόνος, τοὺς δ’ ἑταίρους ἐν μὲν τῷ θάπτειν σιγῇ καταρωμένους ὑμῖν, ἔπειτα δὲ φεύγοντας ἄλλον ἄλλοσε, τοὺς μὲν εἰς Μέγαρα, τοὺς δὲ εἰς Κόρινθον, τοὺς δὲ εἰς Ἦλιν, τοὺς δὲ εἰς Εὔ‐
15βοιαν, μεταφέροντας ἑτέρωσε τὸ τῆς Ἀττικῆς ἄνθος, λέγοντας παρ’ οὓς ἴοιεν· δέχεσθε τοὺς Ἀθήνηθεν, ὦ ἄνδρες, φυγάδας, οὐ προδότας οὐδ’ ἀστρα‐ τεύτους οὐδὲ τὴν ὥραν ἀποδομένους οὐδ’ ὧν ἐν τοῖς νόμοις αἱ τιμωρίαι τετολμηκότας οὐδέν,
20ἀλλ’ ἐγκαλουμένους ἔρωτα λόγων καὶ παιδείας.
ταῦτα πέπεικε Λύκων, ταῦτ’ εἰσηγήσατο Μέλη‐ τος, ἐπὶ τούτοις Ἄνυτος ἐδίωκεν. εἴδομεν Σωκράτην κρινόμενον, εἴδομεν κατεγνωσμένον, εἴδομεν δεδεμένον, εἴδομεν ἀποθνήσκοντα. ταῦ‐
25τα παρῄνεσε φεύγειν, ταῦτα ζητῆσαι καταφυγήν.
Decl
.

1

.

1

.

176

οὐκοῦν καὶ ἀσμένως δέξονται καὶ παραμυθήσονται καὶ δώσουσι θαρρεῖν. οἱ δὲ ἱδρυθέντες ὡς ἑκάστῳ συμ‐ βαίνει καὶ μεταδιδόντες ὧν ἔχουσι πρῶτον μὲν πολλὰς πόλεις σεμνοτέρας τῶν Ἀθηνῶν ἀποδείξουσι κατά γε τὴν
5σοφίαν, ἔπειτα τοῖς λόγοις ἀμυνοῦνται τοὺς αὐτόχειρας Σωκράτους, οὐ τοὺς κατηγορηκότας, ὦ Ἀθηναῖοι, τουτουσὶ μόνους, ἀλλὰ καὶ ὑμᾶς καὶ τὴν ἄλλην πόλιν ὡς τῶν ἐπιτρεψάντων ἐν τῷ μὴ κωλύσαι δεδρακότων. οὐκοῦν ἀνεξάλειπτον πρόσεισι τοὔνειδος καὶ χρόνος
10οὐδεὶς στήσει τὴν φήμην. ὅταν γὰρ οἱ τῷ λέγειν δια‐ φέροντες εἰς γραφὴν ἐγκατάθωνται πράξεις ἢ χείρους ἢ βελτίους, ἀνάγκη ταύτας ἐστὶν ἀθανάτους μένειν.
Decl
.

1

.

1

.

177

οὐχ ὁρᾶτε τὸν Μίνω δεινὰ πάσχοντα ἐπὶ τῆς σκηνῆς καὶ τὴν οἰκίαν αὐτοῦ διὰ τοῦ τῆς Πασιφάης ἔρωτος ἐν
αἰσχύνῃ γεγενημένην; ταῦτα μέντοι πολλοὺς 〈ἂν〉 ἀν‐
5θρώπους ἔλαθεν, εἰ μὴ πανταχοῦ τὸν λόγον αἱ τρα‐ γῳδίαι διέσπειραν. νῦν δ’ ἀνθ’ ὧν τῇ πόλει χαλεπῶς προσενήνεκτο δύναμιν ἔχων ἐν τῇ θαλάττῃ διὰ τῶν ποιητῶν καὶ τελευτήσας κολάζεται. μὴ τοίνυν πολλὰς γλώττας ἐφ’ ὑμᾶς αὐτοὺς κινήσητε μηδὲ τοὺς τὸ
10πρᾶγμα ἐλαύνοντας ἐχθροὺς τῇ πόλει ποιήσητε.
Decl
.

1

.

1

.

178

 Καὶ τί δεῖ τοῖς ἐσομένοις συγγράμμασι πεί‐ θειν μὴ βουλεύεσθαι κακῶς; τὸν Πύθιον, ὦ Ἀθη‐ ναῖοι, δείσατε. τὸν χρησμὸν αἰδέσθητε, τὴν ἀπὸ Δελ‐ φῶν μαρτυρίαν, καὶ μὴ τὸν τοῖς ἐκ τοῦ τρίπο‐
5δος κεκοσμημένον ἀπολέσητε ψήφοις μηδὲ μιμήσησθε τὸν θρασὺν ἐκεῖνον Ἴδαν, ὃς ἔλαβε τόξον, ὥς φασιν, ἐπὶ τὸν θεόν. πόλεμός ἐστι καὶ τοῦτο πρὸς τὸν Ἀπόλλω, πόλεμος ἐξ Ἀττικοῦ δικαστηρίου πρὸς τὰ μέσα τῆς γῆς. ἐκεῖθεν μὲν ὁ θεὸς κηρύττει· σοφώτατος ἀν‐
10δρῶν Σωκράτης, ἐντεῦθεν δὲ ἀποκτανθήτω Σω‐ κράτης βοᾶτε.
Decl
.

1

.

1

.

179

πῶς οὖν πέμψετε θεωροὺς εἰς τὰ Πύθια; πῶς θύσετε πορευθέντες; πῶς εὔξεσθε; πῶς, ἤν τι δέῃ, χρήσεσθε τῷ τρίποδι πολλὴν φλυαρίαν τῶν λογίων κατεγνωκότες; καίτοι τίνες ἂν ὑμῶν δι‐
5καιότερον ἂν συμπράττοιεν εἰς δόξαν τῷ μαντείῳ; δι’ οὗ τὰς ἀποικίας ἐπέμψατε, δι’ οὗ Μήδους ἀπωλέσατε, δι’ οὗ κακῶν ἑτέρων εὕρασθε λύσεις, δι’ οὗ τὴν προ‐ ηροσίαν ὑπὲρ τῶν Ἑλλήνων θύετε.
Decl
.

1

.

1

.

180

φέρε, εἴ του πιέζοντος, ὃ μὴ γένοιτο, 〈ἥκοιτε〉 ζητοῦντες παρὰ τοῦ θεοῦ, καθάπερ ἔμπροσθεν, λύσιν, ὁ δ’ ὑμᾶς, ὥσπερ τὸν Ἀρχιλόχου φονέα, διαρρήδην ἐξελαύνοι τοῦ νεὼ
5Μουσῶν ὑμᾶς ἀπεκτονέναι καὶ αὑτοῦ θεράποντα ὑπειπών, καλήν γ’ ἂν εἴημεν δόξαν ἐν τοῖς Ἕλλησιν ἐσχηκότες. καὶ τούτῳ μὲν ἦν εἰς τὸν τοῦ πολέμου νόμον ἀναχώρησις, ὑμᾶς δὲ τί τῶν ἁπάντων παραι‐ τήσεται;
Decl
.

1

.

1

.

181

τοὺς αὑτοῦ ποθ’ ἱερεῖς οὗτος αὐτὸς ὁ θεὸς ὑπὲρ Αἰσώπου χαλεπαίνων περιέβαλε κακοῖς. καί‐ τοι τίς ἂν μὴ φιλονεικῶν ἀπεικάσειεν Αἴσωπον τὸν Φρύγα Σωκράτει τῷ ὑμετέρῳ; πῶς οὖν δεῖ νομίζειν
5πρᾴως οἴσειν τὸν τοῦδε θάνατον, ᾧ δεινὸν ἔδοξεν ἐκεῖνος ὁ πρότερος; καλήν γε δόξαν ἐν τοῖς Ἕλλησιν ἕξομεν ἄνευ τοῦ τι πείσεσθαι καὶ ζημίας. καὶ γὰρ εἰ ψήφοις ἀποθανεῖται καὶ δικαστηρίου ἔσται σχῆμα, μείζων αἰτία τὸ μηδ’ ὀργῇ προσθεῖναι τὸ κακὸν ἐξεῖ‐
10ναι. τὸ δὲ καὶ τὴν πρύμναν ἐστέφθαι τοῦ πλοίου τοῦ τὸν χορὸν εἰς τὴν Δῆλον ἄγοντος οὐ φαίνεται δηλοῦν ὡς ἐμποδὼν ὁ θεὸς ἵσταται τῇ τελευτῇ καὶ τὴν σώ‐ ζουσαν φέρει;
Decl
.

1

.

1

.

182

μέλει τοῖς κρείττοσιν, ὦ Ἀθηναῖοι,
μέλει τῶν φιλομούσων. σημεῖον δέ, Λειβήθριοι μετὰ τὸν Ὀρφέως φόνον δι’ ἀμουσίας ἔδοσαν δίκην καὶ κατέχεται τὸ χωρίον ἀπαιδευσίᾳ συχνῇ. καίτοι τοῦτο
5ποίας οὐ νόσου δεινότερον, τίνων οὐκ αὐχμῶν βλα‐ βερώτερον καὶ τετυφλῶσθαι τὴν διάνοιαν καὶ ζῆν ἐν ἀγνοίᾳ τῶν καλῶν καὶ μηδὲν διαφέρειν βοσκη‐ μάτων; ἀλλ’ ὑμεῖς μὴ ἁμάρτοιτε τοιοῦτον μηδὲν μηδὲ πάθοιτε.
Decl
.

1

.

1

.

183

 Κρίτων, ἡλικιῶτα Σωκράτους καὶ δημότα, λέγε πρὸς τούτους ἃ σύνοισθα τῷ φίλῳ. ποῦ τοῦ Σα‐ λαμινίου Λέοντος οἱ παῖδες, ἐφ’ ὃν ὑπὸ τῶν τριά‐ κοντα πεμπόμενος οὗτος ἀπῆλθεν οἴκαδε; φανεῖται
5μεμνημένος δημότης τῆς προαιρέσεως; καὶ τῶν ἀμφὶ Θράσυλλον καὶ Περικλέα τοὺς οἰκείους καλῶ τῶν, τὸ Σωκράτους μέρος, οὐκ ἀπολωλότων ἀκρίτων.
Decl
.

1

.

1

.

184

Παῦσαι θορυβῶν, Ἄνυτε. δεῖσον τὸ μέλλον.
μὴ νίκην νίκα Καδμείαν. ὅρα μὴ τήμερον ἡσθεὶς ὕστε‐ ρον ὀδύρῃ σαυτόν. εἷλε καὶ Καλλίξενος τοὺς στρατη‐ γούς, ἀλλ’ ὅμως ἑλὼν ἀπώλλυτο. φύλαξαι δὴ τὸ παρά‐
5δειγμα καὶ λῆξον λοιδορῶν. λύει τὰς βλασφημίας Φαί‐ δων μετὰ τὸν χείρω βίον φιλοσοφῶν. οὕτως εἴωθε
Σωκράτης διαφθείρειν τοὺς νέους.
Decl
.

2

t

1

ΚΩΛΥΟΥΣΙ ΣΩΚΡΑΤΗΝ ΕΝ ΤΩΙ ΔΕΣΜΩ‐ ΤΗΡΙΩΙ ΔΙΑΛΕΓΕΣΘΑΙ ΚΑΙ ΑΝΤΙΛΕΓΕΙ ΤΙΣ.
Decl
.

2

.

1

.

1

 Χαλεπὸν μὲν εἰπεῖν τι καὶ τῶν πάνυ δι‐ καίων ὑπὲρ Σωκράτους ἐν ὑμῖν προκατεγνωκόσι καὶ τὰς πρώτας προσειμένοις κατ’ αὐτοῦ διαβολάς, ἀναγκαῖον δὲ τῶν συκοφαντῶν ὑπερβολῇ χρωμένων
5καὶ μὴ Σωκράτην μόνον ἀδικούντων, ἀλλά τινα κοινὸν ἁπάντων τῶν ἀτυχούντων νόμον τοσοῦτον εἰπεῖν πρὸς ὑμᾶς, ὅτι πολλῶν ἤδη καταψηφισθέντων ἐν ὑμῖν καὶ τῶν μὲν ἀδίκως, τῶν δὲ δικαίως ἀποθανόντων οὐδεὶς ἀπόλωλε σιωπῇ.
Decl
.

2

.

1

.

2

ἀποθνήσκειν μὲν οὖν ἐκελεύσατε Σωκράτην καὶ πάνυ πρᾴως πείθεται, οἱ δὲ καὶ
δευτέραν ἐπιτάττουσιν αὐτῷ τιμωρίαν τὸ καὶ πρὸ τῆς τελευτῆς σιωπᾶν καὶ μὴ διαλέγεσθαι μηδενὶ ἀποκτεί‐
5νοντες αὐτὸν καὶ πρὸ τοῦ κωνείου. Σωκράτει μὲν οὖν καὶ τοῦτο ῥᾴδιον, δύναται γάρ, ὥσπερ καὶ λέγειν, καὶ σιωπᾶν, ὑμῖν δὲ εὐλαβείας ἄξιον μὴ καὶ παρὰ θεῶν καὶ παρὰ ἀνθρώπων αἰτίαν λάβητε τοῦ κοινοῦ καλοῦ πᾶσι τοῖς ἔτι ζῶσι Σωκράτην ἀποστερήσαντες καὶ τήν τε ψυχὴν
10ἅμα καὶ πρὸ ταύτης ἤδη καὶ τὴν φωνὴν ἀφελόμενοι.
Decl
.

2

.

1

.

3

ἐγὼ δέ εἰμι μὲν εἷς τῶν φοιτώντων παρὰ Σωκράτην καὶ τῶν ἀκροωμένων, καὶ γάρ ἐστι τὸ πρᾶγμα θαύ‐ ματος ἄξιον, ἐν δεσμωτηρίῳ φιλοσοφῶν καὶ φαιδρῶς ἀποθνήσκων, ἀνέστην δὲ ἀντερῶν τῷ τὴν χαλεπὴν
5γνώμην ταύτην εἰρηκότι νομίζων οὐκ ἐκείνῳ τοῦτο, ἀλλ’ ἡμῖν οἴσειν ζημίαν, εἰ μηδὲ ὀλίγα κερδανοῦμεν Σωκρά‐ τους τὰς λοιπὰς ἡμέρας.
Decl
.

2

.

1

.

4

 Ὅτι μὲν οὖν παρὰ πάντα τὰ δίκαια συκο‐ φαντηθεὶς καὶ λαβὼν αἰτίας ψευδεῖς καὶ τῆς αὑτοῦ φιλοσοφίας ἀναξιωτάτας ἀπολεῖται Σωκράτης ἁπάντων μὲν ἀνθρώπων θεοσεβέστατος γενόμενος, ἁπάντων δὲ
5ὠφελιμώτατος τοῖς νέοις, καὶ τοῖς μὲν νόμοις τῆς πόλεως πεισθεὶς ἀεὶ καὶ πολιτευόμενος καὶ στρατευόμενος, τοῖς δὲ τυράννοις καὶ ταῖς ὀλιγαρχίαις ἀντιπαραταξάμενος,
μόνος χρήματα τῆς συνουσίας καὶ μισθὸν μὴ πραξάμενος τοὺς φοιτῶντας αὐτῷ καὶ ἰδίων μὲν φύσεων πονηρῶν
10ὡς οἷόν τε ἦν κρείττων γενόμενος, πολλοὺς δὲ καὶ ἄλλους ἀγαθοὺς ἡμῖν ἀπεργασάμενος, καὶ τὴν πόλιν εὐδόκιμον καὶ περίβλεπτον ἐν τοῖς Ἕλλησι ποιῶν τοῖς τε ξένοις τοῖς ἀμφ’ αὐτὸν ἀφικνουμένοις καὶ τοῖς λό‐ γοις τοῖς πανταχόσε παρ’ αὐτοῦ διαπεμπομένοις.
Decl
.

2

.

1

.

5

 Ὅτι μὲν οὖν τοιοῦτος Σωκράτης ὢν σεσυκοφάν‐ τηται καὶ θᾶττον ἢ δίκαιον ἦν ἤνεγκαν οἱ δι‐ κασταὶ τὴν ψῆφον, δείξειν οἴομαι τὸν χρόνον καὶ τοὺς θεούς, καὶ γένοιτό γε μετὰ μηδεμιᾶς ὀργῆς καὶ δημο‐
5σίας βλάβης τῇ πόλει, καὶ τοῦτ’ εὖ οἶδα, ὅτι μετέ‐ γνωσαν ἂν οἱ δικάσαντες, εἴ τις αὐτοῖς δευτέραν παρεῖχε περὶ τῶν αὐτῶν κρίσιν, ὥσπέρ ποτε καὶ περὶ Μιτυλήνης μετέγνωτε.
Decl
.

2

.

1

.

6

ἐπειδὴ δ’ οὖν ἐκράτησαν οἱ διὰ τοὺς ἔτι τῶν λόγων ἐλέγχους φθονήσαντες Σω‐ κράτει, τοῦ μὲν ἠκούσατε κἀν τῷ δικαστηρίῳ φιλοσο‐ φοῦντος, οὔτε γὰρ ἔκλαυσεν οὔθ’ ἱκέτευσεν οὐδὲ αἰ‐
5σχρὰν οὐδὲ ἀναξίαν φιλοσοφίας σωτηρίαν εὕρατο, ἀλλὰ πείθεται τῷ πρὸς ταύτην ἄγοντι τὴν τελευτὴν θεῷ καὶ
τοῖς ἕνδεκα εὐδαιμόνως ἠκολούθησε καὶ παρῆλθε φαι‐ δρὸς εἰς τὸ δεσμωτήριον ὡς εἰς Λύκειον, ὡς εἰς Ἀκα‐ δημίαν, ὡς ἐπὶ τὸν Ἰλισσόν, ὡς ἐπὶ τὰς ἄλλας
10αὑτοῦ διατριβάς, ἔμελλε δὲ κἀκεῖ φθέγξεσθαι καὶ λα‐ λήσειν. πῶς δὲ οὐκ ἄν τις ἄνθρωπος ὢν καὶ ζῶν ἔτι; ὁ δὲ καὶ προθύμως τοῖς ἑταίροις συμφιλοσοφεῖ, Σω‐ κράτης γάρ ἐστι καὶ δεδεμένος οὐδὲ κατέπληξεν αὐτὸν ἡ τοῦ σώματος συμφορά, καὶ τοιούτους διεξέρχεται
15λόγους οὕτω θείους καὶ καλούς, ὥστε εἰ πάντες ὑμεῖς αὐτῶν ἠκούσατε, πάντως ἂν αὐτὸν ἐλύσατε.
Decl
.

2

.

1

.

7

 Σωκράτην μὲν οὖν μακαρίζειν ἄξιον, ὅτι γε τοῦ θανάτου παρεστηκότος χαίρει καὶ λέγει καὶ φιλοσοφεῖ τοῖς δὴ ἀκούουσι καὶ παρακερδᾶναί τι δυναμένοις εἰς τὸν ὅλον βίον μὴ φθονῶν· Ἄνυτος δὲ ἄρα καὶ Μέλη‐
5τος ἦσαν καὶ τοῦ δεσμοφύλακος χαλεπώτεροι. ὁ μὲν γὰρ συγχωρεῖ παρεῖναι παρὰ Σωκράτην, οἱ δὲ ἀνόνητον ποιοῦσιν ἡμῖν τήν τε σωτηρίαν αὐτοῦ καὶ καινὰ δεσμὰ ταῦτα εὑρίσκουσιν ἐπὶ Σωκράτην, μὴ χεῖρας μόνον καὶ πόδας δεδέσθαι πρὸ τοῦ θανάτου
10Σωκράτην, ἀλλὰ καὶ τὴν γλῶτταν αὐτοῦ.
Decl
.

2

.

1

.

8

ὢ τοῦ φθόνου καὶ τῆς σκαιότητος, ὢ τῆς ἀπαιδεύτου πονη‐ ρίας. μὴ λαλήσῃ Σωκράτης, Ἄπολλον, ἔτι ζῶν 〈καὶ〉
ἔχων φωνήν; ἀλλ’ ἐπ’ ἀνδρὶ γράφει ψήφισμα τοιοῦτον
5ὁ Σόλων ἄντικρύς τε καὶ διαρρήδην ἀπειρημένον ὑπὸ τῶν νόμων μηδὲ γράφειν ἐπ’ ἀνδρὶ νόμον ἢ ψήφισμα ὅπερ ἂν μηδὲ κοινὸν ἐφ’ ἅπασιν Ἀθηναίοις ᾖ;
Decl
.

2

.

1

.

9

πονη‐ ρός τε καὶ κατεψηφισμένος ὤν. ἔστω πονη‐ ρός. μηδὲν ἄπιστον ἔστω τῆς γραφῆς μηδὲ τῆς Ἀνύ‐ του καὶ Μελήτου καταβοῆς. εὖ οἶδα ὡς ἔσται χρόνος
5ἐν ᾧ ποτε σεμνυνεῖσθε Σωκράτει, ὡς Ἡρακλείτῳ μὲν Ἐφέσιοι, Πυθαγόρᾳ δὲ Σάμιοι καὶ Χείλωνι Λακεδαι‐ μόνιοι καὶ Θάλητι Μιλήσιοι καὶ Πιττακῷ Λέσβιοι καὶ Περιάνδρῳ Κορίνθιοι καὶ ὑμεῖς αὐτοί ποτε Σόλωνι. πᾶσι γὰρ τοῖς σοφοῖς ζῶσι μὲν ὁ παρὰ τῶν πλησίον
10φθόνος ἀνταγωνίζεται, ἀποθανόντων δὲ καθα‐ ρῶς ἐξ ἀλύπου τῆς αἰσθήσεως ἡ σοφία κρίνεται.
Decl
.

2

.

1

.

10

 Νῦν δὲ οὕτω δοκοῦντα ἔστω ταῦτα, ὡς ἔδοξεν. οὐκοῦν ἅπερ ἔδοξεν ἐν τῷ δικαστηρίῳ, ταῦτα κρίνε‐ σθαι προσήκει. ἔδοξε δὲ πιεῖν Σωκράτην κώνειον, ὥσπερ καὶ ἄλλος τις ἤδη τῶν κατεψηφισμένων. τοῦτο
5μὲν οὖν οὐκ ἀναίνεται Σωκράτης οὐδ’ ἂν ἀπο‐ δραίη ποτὲ τὴν παρ’ ὑμῶν δίκην οὐδ’ ἂν ἐξέλθοι, κἂν τῶν ἄλλων οἱ μὲν αὐτὸν εἰς Βοιωτίαν θέλωσιν ἁρπά‐ σαι, οἱ δὲ εἰς Πελοπόννησον, οἱ δὲ εἰς Θετταλίαν, ἅπασαι δ’ αὐτὸν αἱ τῶν Ἑλλήνων καλῶσι πόλεις, οὐδ’
10〈ἂν〉 ἀνάσχοιτο κλοπιμαίαν σωτηρίαν, ἀλλ’ οὐκ οἶδ’ ὅπως ὑμῶν αὐτὸς μᾶλλον πρὸς τὴν τελευτὴν ἐπείγεται καὶ διψᾷ τοῦ κωνείου.
Decl
.

2

.

1

.

11

ἃ δὲ μήτ’ ἔδοξε τῷ δικα‐ στηρίῳ μήτε οἱ κείμενοι περὶ τῶν ἑαλωκότων νόμοι κελεύουσι, ταῦτα πῶς οὐ δεινὸν καὶ παράνομον προσεπιτάττειν ἐκ ψηφίσματος; δεῖ γὰρ μήτε πλείω
5τοῖς δικασθεῖσι προστιθέναι τὴν φιλανθρωπίαν ἕκαστον τῆς τεταγμένης ἀνάγκῃ ὑπὸ τῶν νόμων μήτ’ αὖ πικροτέρους εἶναι τῶν νενομισμένων, ἑκάτερον γάρ ἐστι, καὶ τὸ προστιθέναι τι τῷ κατεψηφισμένῳ καὶ τὸ
τοῖς οὕτω πράττουσιν ἐπιεικὲς ἀφελεῖν, παρὰ τοὺς νό‐
10μους. οὐ τοίνυν οὐδ’ ὁ τοῦ δικαστηρίου κῆρυξ ἀν‐ εῖπε τὴν τῶν ἕνδεκα ἀρχὴν παραλαμβάνειν Σωκράτην καὶ προστάττειν αὐτῷ μέχρι τοῦ θανάτου σιωπᾶν μη‐ δὲ λαλεῖν Σωκράτην, ἀλλ’ ἀποθνήσκειν μόνον.
Decl
.

2

.

1

.

12

καὶ ὑμεῖς δέ, Σωκράτους κατήγοροι, τιμώμενοί ποτε αὐτῷ θανάτου [καὶ] σιωπῆς οὐ προσετιμήσατε. δύο γὰρ ἂν ἦν οὕτω τὰ τιμήματα. ὃ τοίνυν οὐδ’ ὑπ’ αὐτὴν τὴν τῆς ὀργῆς ἢ τῆς ἐξαπάτης τῶν δικαστῶν
5ἀκμὴν οὐ προσεθήκατε, τοῦτο νῦν προσεξευρίσκετε τῶν ἐψηφισμένων πλεῖον.
Decl
.

2

.

1

.

13

εἰ μὲν γὰρ ἄλλο τι καινότερον ἀδικεῖ Σωκράτης, καὶ προστίθετε τὰς αἰτίας μετὰ τὴν ψῆφον τῶν δικαστῶν παρὰ τὰ γεγραμμένα πρό‐ τερον ἐν τῇ γραφῇ, εἴπατε, διδάξατε· εἰ δ’ ὅτι φθέγ‐
5γεται καὶ λαλεῖ, τίς τούτου πώποτε ἀνθρώπων ἔδωκε δίκην; τῷ δὲ ἀπηγόρευτο καταδικασθέντι σιωπᾶν; τίς δ’ ἐπὶ τὸν δῆμον ἤχθη λαλῶν; πότε δὲ Ἀθήνησι τῶν τεθνηξομένων τις γλῶτταν ἀπεκόπη; Θρᾷκας ἡμᾶς
ἀντ’ Ἀθηναίων ποιεῖς καὶ ἀντὶ Ἑλλήνων βαρβάρους.
Decl
.

2

.

1

.

14

ἐδέθη ποτὲ καὶ Μιλτιάδης παρ’ ὑμῖν, οὐκ ἐσιώπα δὲ δεδεμένος. κατεψηφίσασθέ ποτε τῶν ἐννέα στρατηγῶν ἀθώων ἄκοντος καὶ μὴ κοινωνοῦντος τῆς παρανομίας ἐκείνης Σωκράτους, ἀλλὰ τὸν νόμον τῆς
5ὀργῆς περὶ πλείονος ποιουμένου, καταψηφισά‐ μενοι δ’ οὖν οὐδ’ ἐκείνοις σιωπᾶν ἐπετάξατε.
Decl
.

2

.

1

.

15

δει‐ νὸν δέ, ὅταν τῶν ἀνδροφόνων καὶ ἱεροσύλων καὶ προδοτῶν καὶ τῶν τὰ μέγιστα κακὰ τετολμηκότων δί‐ κην μὲν διδόντων, σιωπᾶν δὲ καὶ μὴ διαλέγεσθαι
5κελευομένων ὑπὸ μηδενός, ἀλλὰ τῶν μὲν ἐπισκηπτόν‐ των τοῖς φιλτάτοις, τῶν δὲ τοῖς οἰκείοις διαλεγομένων, τῶν δὲ τοῖς φίλοις καὶ τοῖς ἀναγκαίοις, ἄλλων δὲ τοὺς θεοὺς ἀνακαλούντων, ἑτέρων δὲ τὴν ἑαυτῶν μοῖραν ὀδυρομένων ἑνὶ μόνῳ τούτῳ τῶν ἐκ παντὸς τοῦ χρό‐
10νου προσταχθήσεται τεθνηξομένῳ μὴ λαλεῖν τῷ μάλι‐
στα λαλεῖν ἀξίῳ.
Decl
.

2

.

1

.

16

 Τοῦτό ποτε 〈τὸ〉 πρόσταγμα μόνος προσέταξε Κριτίας Σωκράτει μὴ διαλέγεσθαι τυραννῶν, Κριτίας ὃς ἀνεπιτήδειος μαθητὴς φανεὶς κατεψηφίσατο Σω‐ κράτους. μιμητὴς οὖν ὁ δῆμος τοῦ τυράννου γεγένη‐
5ται καὶ ψηφισαμένοις Ἀθηναίοις γράφεται ταῦτα τοῖς τῶν τυράννων ἴσα προστάγμασι.
Decl
.

2

.

1

.

17

καίτοι Κριτίας μὲν μόνοις ἀπηγόρευσε Σωκράτην τοῖς νέοις διαλέγε‐ σθαι, οὔτοι δὲ παντάπασι μὴ λέγειν, ἀλλ’ ἀπέχεσθαι τῶν εἰκόνων [καὶ] τῶν νομέων καὶ τῶν βουκόλων χαλεπαίνων
5τῆς Σωκράτους εἰκόνος, τὸ κακῶν εἶναι νομέων τὴν ποί‐ μνην ἐλαττοῦν, ὃν δὴ κατὰ τῶν τυράννων ἐτύγχανε Σωκράτης εἰρηκὼς λόγον· σὺ δὲ καθόλου μηδὲν δια‐ λέγεσθαι Σωκράτην, μηδὲ τῷ δεσμοφύλακι μηδὲ τῇ Ξανθίππῃ μηδὲ τοῖς παιδίοις, ἀλλ’ ἂν ἔρηταί
10τι Λαμπροκλῆς ἢ Σωφρονίσκος τὸν πατέρα, μηδὲν ἀποκρινεῖται Σωκράτης, ἀλλὰ περιμενεῖ τὸ κώνειον
ἐγκεχαλινωμένος καὶ τῆς κοινῆς ἅπασιν ἀνθρώποις καὶ δυστυχέσι καὶ πονηροῖς ἀδείας στερούμενος;
Decl
.

2

.

1

.

18

φύσει μὲν γὰρ ἄνθρωπος λάλον, τὸ δὲ Ἀθηναίων γένος φι‐ λόλογόν τε καὶ πολύλογον, ὅταν δὲ ὑπόγυιος θάνατος ᾖ, καὶ φιλολαλία τις λαμβάνει καὶ φιλοτιμία
5τοῦ πολλὰ μὲν ἀκοῦσαι, πολλὰ δὲ εἰπεῖν ὡς ἂν αὐτίκα παυομένης ταύτης τῆς ἐξουσίας. ἀνεπίφθονον γὰρ εἰπεῖν ὅσα βούλεται μέλλοντά γε εὐθὺς σιωπήσεσθαι σιωπὴν μακράν.
Decl
.

2

.

1

.

19

 Ὁ δὲ περιμενέτω, φησί, τὸ κώνειον, καὶ γὰρ Θηραμένης ἀπέθανε σιγῶν. ἀλλὰ κἀκεῖνος ἐπὶ τῆς βουλευτικῆς ἑστίας πολλὰ πρότερον εἰπών. οὐδὲ ἐπὶ τῆς ὀλιγαρχίας πιόντων κώνειον πεντακοσίων
5σχεδὸν ἐπὶ χιλίοις, ὧν ἕνεκα Σωκράτους οὐδὲ εἷς ἀπέθανεν, ἐπὶ Λέοντα γὰρ πεμφθεὶς τὸν Σαλαμί‐ νιον ἀπελθεῖν οὐκ ἠθέλησεν οὐδὲ ἦγε τοῖς τυράννοις ἄνθρωπον ἀποθανούμενον ὁ νῦν τεθνηξόμενος οὗτος, τοσούτων οὖν γενομένων τῶν τότε ἀπολωλότων σιωπῇ
10τὸ φάρμακόν φασι πιεῖν μηδένα. μήτε γὰρ φθέγξα‐ σθαι μήτε μαρτύρασθαι πρὸ τῆς τελευτῆς μηδὲ ἓν μη‐ δένα οὐ Δρακοντίδης ἐκέλευσεν, οὐ Πείσων, οὐ Χαρι‐ κλῆς, οὐκ ἄλλος αὐτῶν.
Decl
.

2

.

1

.

20

Σωκράτει δὲ τούτῳ πολὺ
σχετλιώτερον ἐπιτάττετε τῶν ἐν τῇ πικροτάτῃ τυραν‐ νίδι γενομένων. καὶ τοῖς μὲν τεμνομένοις ἀνάγκη στένειν, καὶ κεκλεισμένος τις ᾤμωξεν, ὁ δὲ αὐτὴν αὐ‐
5τίκα ἀφήσων τὴν ψυχὴν μηδὲν ἐπὶ μηδενὶ ἀντηχῶν ἐν λόγοις ἀποθάνῃ, ἀλλ’ ἤδη καὶ πρὸ τῆς τελευτῆς νεκρὸς ἄφωνος; πολλοὺς τοῦ Σωκράτους θανάτους ποιεῖς.
Decl
.

2

.

1

.

21

 Καὶ τοῖς μὲν εἰδώλοις οἱ φιλοσοφοῦντές φασιν εἶναι φωνὴν καὶ λείπεσθαι τοῦτο καὶ ταῖς σκιαῖς καὶ τοῦτο ἔοικε καὶ Ὅμηρος ἐνδείκνυσθαι. ποιῶν γὰρ τὴν Πατρόκλου ψυχὴν πάντα ἐλθεῖν ὁμοίαν ἐκείνῳ λέγει
5καὶ τὸ σῶμα καὶ τὴν φωνήν· σὺ δὲ ἔτι ζῶντος Σω‐ κράτους ἐκκόπτεις τὴν φωνήν. καὶ οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ἄνθρωποι ἀτυχοῦντές εἰσι λαλίστεροι καὶ τόν γε Κροίσου τοῦ Λυδοῦ φασι παῖδα κωφὸν ὄντα πρό‐ τερον ῥῆξαι φωνὴν ἐν τῇ τοῦ πατρὸς συμφορᾷ· Σω‐
10κράτης δὲ μόνος μηδὲ ὀδύρηται μηδὲ ἀνακαλέσῃ θεοὺς ἐν τῇ παρούσῃ τύχῃ;
Decl
.

2

.

1

.

22

οὐ Σωκρατικὰ μέν ἐστι ταῦτα, κοινὰ δὲ καὶ τούτῳ φυλακτέα. ἀλλὰ τῶν μὲν ἄλλων ἕκαστος τῶν ἐν τῷ δεσμωτηρίῳ φθέγγεται καὶ λαλεῖ, κἂν ἰδιώτης κἂν ἀπαίδευτος ᾖ, πλησίον γενό‐
5μενος τοῦ τέλους καὶ ὑπὲρ αὐτοῦ τοῦ θανάτου φιλο‐ σοφεῖ· Σωκράτει δὲ μηδὲ ὁ αὐτὸς ὅρος γένηται τοῦ βίου καὶ τῆς φιλοσοφίας;
Decl
.

2

.

1

.

23

 Λέγει γὰρ οὐκ ἐπιτηδείους οὐδὲ δικαίους λόγους, ὡς αὐτοί φασιν. οὐκοῦν ταῦτ’ ἐστὶν ὧν δὴ ἀπολεῖται χάριν; οὐδὲν οὖν ἔχοντες ἐγκαλεῖν πλέον ὧν ἕνεκεν ἑάλωκε μηδενὸς μηδὲ τιμᾶσθε τῶν
5τιμηθέντων μείζονος. ἀλλὰ διαφθείρει. τί γὰρ εἰς τὸ δεσμωτήριον μειράκιον παρελήλυθεν; Ἀπολλόδωρος καὶ Κρίτων καὶ Φαίδων καὶ Σιμμίας καὶ Κέβης, Ἑρ‐ μογένης, Ἐπιγένης, Ἀντισθένης, Αἰσχίνης, ἄνδρες γέροντες, ὁμιληταὶ Σωκράτους. οὗτοι δέ, εἰ μὲν βλα‐
10βεροὺς καὶ πονηροὺς λόγους λέγει Σωκράτης, πάλαι δήπουθέν εἰσι διεφθαρμένοι· εἰ δ’ ὠφελίμους καὶ καλούς, οὐδὲ νῦν ἀποστερεῖσθαι τούτων εἰσὶ δίκαιοι.
Decl
.

2

.

1

.

24

ἔασον οὖν καὶ μὴ παρὰ τοῦτο ποιήσῃς. πῶς γὰρ οὐ δεινὸν Γοργίαν μὲν καὶ Πρωταγόραν λέγειν καὶ Πῶλον καὶ Πρόδικον τὸν ἀλαζόνα καὶ Ἱππίαν, τοὺς σοφιστὰς καὶ καπήλους τῶν λόγων, καὶ τούτων
5ἀκούειν καὶ ἰδίᾳ καὶ κοινῇ τοὺς Ἕλληνας μισθοδοτοῦν‐
τας αὐτοῖς, ἀνθρώποις Ἠλείοις καὶ Κείοις καὶ Ἀβδη‐ ρίταις καὶ Λεοντίνοις, τὸν δὲ Ἀθηναῖον Σωκράτην μηδὲ πρὸ τοῦ θανάτου λαλεῖν;
Decl
.

2

.

1

.

25

 Ἐμφορηθήσεσθε, ὦ βάσκανοι, τῆς τοῦ Σωκρά‐ τους σιωπῆς. ἄφωνον μὲν ἔσται τὸ Λύκειον, ἄφωνος δὲ ἡ Ἀκαδημία, ἄλογοι δὲ αἱ παλαῖστραι. ἁπάσας δὲ τὰς διατριβὰς τῶν καλῶν ἀμουσία καθέξει καὶ σιωπή.
5οὐκ ἐν τοῖς γυμνασίοις ἐρεῖ Σωκράτης, οὐκ ἐν ταῖς στοαῖς, οὐκ ἐν τῇ βασιλείῳ διαλέξεταί τισιν, οὐκ ἐπὶ τῆς ποικίλης, οὐκ ἐν ταῖς τραπέζαις, οὐκ ἐν τοῖς δικαστηρίοις, οὐκ ἐν Ἀγάθωνος, οὐκ ἐν Καλλίου, οὐκ ἐν Δάμωνος, οὐκ ἐν ἄστει Σωκράτης, οὐκ ἐν
10Πειραιεῖ, οὐχ ὑπὲρ Ἰλισσὸν ὑπὸ τῇ πλατάνῳ τῇ καλῇ, ἀλλ’ ἐκεῖ μὲν οἱ τέττιγες ᾄσονται, οὐκ ἐν Ποτιδαίᾳ Σωκράτης, οὐκ ἐπὶ Δηλίῳ, οὐ περὶ δικαιοσύνης πρὸς Θρασύμαχον, οὐ περὶ σωφροσύνης πρὸς Χαρμίδην, οὐχ ὑπὲρ ἀνδρίας πρὸς Λάχητα, οὐχ ὑπὲρ φιλαδελφίας
15πρὸς Χαιρεφῶντα, οὐχ ὑπὲρ ἀρετῆς πρὸς Μένωνα,
οὐχ ὑπὲρ τοῦ καλοῦ πρὸς Ἱππίαν, οὐ περὶ ῥητορικῆς πρὸς Γοργίαν, οὐ πρὸς Πρωταγόραν περὶ τῶν τῆς ἀρετῆς ἐπιτηδευμάτων, οὐχ ὑπὲρ 〈τοῦ〉 ὁσίου πρὸς Εὐθύφρονα, οὐ πρὸς Ξενοφῶντα 〈περὶ τοῦ μὴ〉 φι‐
20λεῖσθαι τὸν καλόν. ἐμφορηθήσεσθε τῆς ἐρημίας Σω‐ κράτους. πολλὰς ὑμῖν σιωπήσει σιωπάς.
Decl
.

2

.

1

.

26

 Νῦν οὖν ἕως ἔστι μεθ’ ἡμῶν, τὴν μίαν αὐτῷ καὶ τὰς δύο ταύτας ἡμέρας λαλῆσαι δότε. νῦν μάλιστα σοφία Σωκράτους βασανίζεται, εἰ καὶ δεδε‐ μένος οὐκ ἀλγεῖ καὶ τεθνηξόμενος οὐ θρηνεῖ 〈καὶ〉
5τῆς τελευτῆς ἐφεστώσης φιλοσοφεῖ. λεγέτω καὶ δεδε‐ μένος. ἐγὼ καὶ Ξενοφῶντα ἐπῄνεσα, ὅτι κἀκεῖνος ἐν Θήβαις δεδεμένος οὐκ ἠμέλησε τῶν Προδίκου λόγων, ἀλλ’ ἐγγυητὴν καταστήσας ἐπὶ τὴν ἀκρόασιν ἦλθε. σὺ δὲ ἀξιοῖς φιλοσοφώτερον εἶναι διδασκάλου τὸν μαθη‐
10τὴν καὶ Σωκράτην σιωπᾶν ἀναγκάζεις παυσόμενον αὐτίκα; τί δ’ αὐτὸν ὅμοιον ποιεῖς λυπουμένῳ; λεγέτω μάλιστα πρὸ τῆς τελευτῆς, ὅτι καὶ ἐγγυτέρω τῆς ἀλη‐ θείας γίνεται.
Decl
.

2

.

1

.

27

 Φιλοσοφείτω νῦν, ἀλλά μοι καὶ μαντευέσθω Σωκράτης· ᾄδουσι μὲν πρὸ τῆς τελευτῆς κύκνοι καὶ
τὴν ψυχὴν ἀφιᾶσιν ἐν τῷ μέλει, μουσικὸς δὲ θάνατος ὄρνιθος μουσικοῦ. ἔα δὲ ᾄδειν καὶ τὴν ἀηδό‐
5να τὴν Ἀττικὴν καὶ τὸν κύκνον. ὁμόδουλός ἐστιν ἐκείνων Σωκράτης, καὶ οὗτος Ἀπόλλωνος ἱερός. σὺ μὲν ἀνεῖπές ποτε, ὦ Πύθιε· ἀνδρῶν ἁπάν‐ των Σωκράτης σοφώτατος. ὁ δὲ σοφώτατος κε‐ λεύεται νῦν ἀσόφως ἀποθανεῖν.
Decl
.

2

.

1

.

28

 Ἐγένοντό ποτε καὶ πρότερον ἄδικοι κρίσεις. ἔδοξέ ποτε καὶ Παλαμήδην τὸν σοφώτατον τῶν τότε Ἑλλήνων παρὰ δίκην ἀποθανεῖν, ἦσαν γὰρ κἀν Ἰλίῳ τινὲς Ἄνυτοι καὶ Μέλητοι, ἀλλ’ οὐδὲ ἐκεῖνος πρὸ τοῦ
5θανάτου σιωπᾶν ἐκελεύετο, ἀλλ’ ἐξῆν αὐτῷ καὶ λέγειν καὶ γράφειν, καὶ γράψας ἐπὶ τοῦ ξύλου τοῦ ναυτικοῦ τὴν ἑαυτοῦ τύχην ἔπεμψε τῷ ἑαυτοῦ πατρὶ Ναυπλίῳ τὴν ἐπιθανάτιον ἐπιστολήν.
Decl
.

2

.

1

.

29

Σωκράτης δὲ κακό‐ ηθες μὲν οὐδὲ ἓν οὐδὲ πικρὸν γράφει οὐδὲ μνησικα‐ κεῖ τῷ δικαστηρίῳ, ἀλλὰ καὶ χαίρων ἀποθνήσκει καὶ παρὰ θεοὺς ἀπιέναι πείθεται. ὥσπερ δὲ ἐν τῷ
5βίῳ λέγων, οὕτω καὶ νῦν ἐν λόγοις. καὶ μὴ θαυμάσῃς. αὕτη φύσις τῶν σοφῶν. οὐκ ἀπολείπεται τὸ σοφὸν αὐτῶν οὐδ’ ἐν ταῖς χαλεπαῖς τύχαις.
Decl
.

2

.

1

.

30

οὐδὲ μετὰ τὸν θάνατον ἡ μουσικὴ Ὀρφέα κατέλιπεν. ἀλλὰ κἀ‐
κεῖνον μὲν διέσπασαν αἱ Θρᾷτται γυναῖκες, ὥσπερ οἱ συκοφάνται Σωκράτην, ὁ δὲ καὶ ἐσπασμένος ἔτι ᾖδεν.
5Ὀρφέως ἡ κεφαλὴ διὰ τοῦ ποταμοῦ κατέβαινε τοῦ Στρυμόνος τῶν ἑαυτῆς μελῶν μνημονεύουσα. αὐλητὴς δὲ Φρὺξ Μαρσύας ὁ κεκολασμένος ἀμείβειν δῶρα βούλεται καὶ τοῦτο μὲν ἀδυνατεῖ, ἄλλου δὲ αὐλοῦντος ἀκούει καὶ ἀναβιώσκεται τῷ μέλει. τοιοῦτον
10καὶ τὸ Σωκράτους ἐστίν.
Decl
.

2

.

1

.

31

 Μὴ δὴ φθόνει μηδὲ φιλοσοφίᾳ ἀπίστει. τί δέδοικας μὴ θεοῖς εὔξηται καθ’ ὑμῶν, ἂν διαλέγηται; ἀλλὰ λέγων μὲν οὐδὲν τοιοῦτον εἶπε, ταῦτα δ’ ἄν τις δύναιτο καὶ σιωπῶν. ὀκνεῖς τὸ κώνειον προσενεγκεῖν
5αὐτῷ λαλοῦντι; σιωπῶν γὰρ οὐ Σωκράτης ἐστίν. ἔασον αὐτὸν 〈ὡσ〉 κἀν συμποσίῳ λαλεῖν. εἰπάτω τι πρὸς τὴν τοῦ δαιμονίου φιλοτησίαν.
Decl
.

2

.

1

.

32

 Ἐγὼ μὲν νῦν μάλιστα ᾤμην ἐληλέγχθαι τοὺς συκοφάντας Σωκράτους, ὅτε φαιδρὸς ὤφθη καὶ γεγηθὼς ἐκεῖνος ἐν τῇ συμφορᾷ, ὅτε καὶ τοιούτους λόγους διεξ‐ ῆλθεν οἷόνπερ καὶ νῦν λέγει. τίσι λόγοις σιωπᾶν ἐπι‐
5τάττετε; τί κατὰ τῆς πολιτείας, τί κατὰ τῶν νόμων, τί κατὰ τῶν ἀρχῶν ἢ τῶν πατρίων λέγει; τὰ
δὲ δὴ νῦν καὶ τὰ ἱερώτατα ὑπὲρ τῶν νόμων φιλο‐ σοφεῖ καί φησιν οὐκ ἀποδράσεσθαι τούτους τοὺς δεσπότας οὐδ’ ἔσεσθαι μέτοικος Μεγαρέων ἢ Βοιωτῶν
10οὐδὲ ξένος Πελοποννησίων ἢ Θετταλῶν, ἀλλ’ αὐτοῦ μενεῖν καὶ πείσεσθαι τὸ δοκοῦν Ἀθηναίοις.
Decl
.

2

.

1

.

33

 Ὦ νομιμώτατε Σώκρατες καὶ φιλαθηναιότατε διὰ τέλους πάντων ὧν οἶδα ἐγώ, οὐδὲ νῦν ἐξ Ἀθηνῶν ἀποδημῆσαι θέλεις. ἀλλὰ καὶ μουσικὴν ἐργάζεται καὶ ποιεῖ καὶ κεκλεισμένος τοὺς θεοὺς ὑμνεῖ καὶ νῦν εἰς
5τὸν Ἀπόλλω ποιήματα ᾄδει. τελευτῶν γὰρ Σωκράτης καὶ ποιητὴς ἐγένετο. σὺ δὲ καὶ τὰ πεζὰ κελεύεις σιωπᾶν Σωκράτην.
Decl
.

2

.

1

.

34

ἐναντία ταῦτα ἐπιτάτ‐ τεις τῷ θεῷ. ὦ Ἄπολλον, σὺ μὲν κατέχεις ἐξεπίτηδες τὴν Δηλίαν ὅμηρον τοῦ Σωκράτους καὶ τὴν ἱερὰν ναῦν οὐ πέμπεις Ἀθηναίοις πλείους ποιῶν τῷ σῷ
5θεράποντι τὰς βιωσίμους ἡμέρας καὶ τὰ πνεύματα κελεύεις ἐπ’ Ἀθήνας μὴ φέρειν, ἵνα μακρότερα φιλο‐ σοφῇ Σωκράτης· οὗτοι δ’ ἀνόνητον ποιοῦσι τὴν σὴν χάριν.
Decl
.

2

.

1

.

35

 Μὴ λαλείτω, φησί, μηδ’ εἰ ἀκροαταὶ πάρ‐ εισι μηδὲ εἰ τοῦτο αἱρεῖται Σωκράτης. ἡνίκα δὲ ἀλγῶν ἀπὸ τοῦ δεσμοῦ τὸ σκέλος ἀνατείνας
ἀναπαύεται, μηδὲ περὶ τούτου λέγῃ; μηδὲ περὶ συγγε‐
5νοῦς ἡδονῆς καὶ λύπης φιλοσοφῇ; ἐρωτῶσί τι Σιμμίας καὶ Κέβης ὑπὲρ ψυχῆς. μηδὲ ὑπὲρ τούτου λέγῃ; ἀλλ’ Ἀθηναῖοι μὲν φιλοσοφοῦσιν, ἄνθρωπος δὲ Ἀθηναῖος σιωπᾷ; φαιδρός ἐστιν ἀποθανούμενος. τοῦτο θαυμά‐ ζουσι μᾶλλον οἱ ἐκείνου φίλοι. μὴ διαλέξηται, πόθεν;
10〈μηδέ〉, εἴ τις ἀθάνατον ψυχὴν εἶναι πείθεται; ἂν ὀφείλῃ θυσίαν τινὶ τῶν θεῶν, μηδὲ ταύτην ἀποδοῦναι κελεύσῃ τῶν ἑταίρων τινί; κἂν μέλλῃ πιεῖσθαι τὸ κώνειον, μὴ σπείσῃ μηδὲ εὔξηται τὸ σύνηθες αὑτῷ;
Decl
.

2

.

1

.

36

τί γὰρ περίεργον, τί δὲ ἄκαιρον λέγει; ἄλλος μέν τις τελευτῶν ὑπὲρ χρημάτων ἢ παίδων ἐπισκήπτει καὶ περὶ τοῦ σώματος ἢ τῆς ταφῆς, Σωκράτης δὲ κάθηται λέγων, ὡς οὐ χρὴ κλαίειν καὶ στένειν οὐδὲ τὸν
5παρόντα βίον μόνον ἔσεσθαι νομίζειν, ἀλλ’ ὡς ἐκδέ‐ χεταί τις ἡμᾶς ἕτερος μακρότερος τοῦ σὺν τῷ σώματι 〈καὶ〉 ἐπειδὰν λυθῶμεν ὀστῶν τε καὶ σαρκῶν καὶ τοῦ παντὸς τούτου δεσμωτηρίου, εἴτε σώματος εἴτε σήμα‐ τος χρὴ λέγειν, ἄπιμεν ἐπὶ τὴν ἀξίαν ἕκαστοι διανο‐
10μήν, καὶ χρὴ ζῶντας μὲν φιλοσοφεῖν καὶ θανάτου μελέτην ποιεῖσθαι τὸν βίον ἀναμιμνησκομένους τὰ πολλὰ τῶν ἀρχαίων μαθημάτων ἐν οἷς ἐνταῦθα δοκοῦμεν μένειν, ἐλθούσης δὲ τῆς μοίρας τῆς μοίρας τῆς εἱμαρ‐ μένης κούφους καὶ μετεώρους φέρεσθαι παρὰ δεσπότας
15θεοὺς καὶ δαίμονας ψυχῶν δικαστάς, οἳ νέμουσι τοῖς μὲν καθαρῶς καὶ δικαίως βεβιωκόσι καὶ μετὰ φιλο‐ σοφίας ἀληθοῦς ἀνασχομένοις τῶν ἐν τῇ γῇ πραγμά‐ των θεῶν ἀκολουθίαν καὶ τὴν ὑπερουράνιον περίοδον καὶ θέαν αὐτοῦ 〈τοῦ〉 δικαίου καὶ καλοῦ καὶ ἀθανάτου
20καὶ ψυχῶν εὐδαιμόνων, τοῖς δὲ ἀθέσμως καὶ ἀδίκως βιώ‐ σασι καὶ πολλῶν τὰς ψυχὰς μεστοῖς ἀνοσιουργημάτων Τάρταροί τε καὶ Κωκυτοὶ καὶ Πυριφλεγέθοντες ὑπο‐ δοχαὶ καὶ δειναὶ κολάσεις καὶ πολυχρόνιοι τιμωρίαι ἐν πυρὶ καὶ σκότῳ καὶ ἀλλοκότοις ῥεύμασιν ἄλη‐
25κτον ἐλαυνομένοις φοράν.
Decl
.

2

.

1

.

37

 Ταῦτ’ ἐστὶν ἃ λέγει Σωκράτης, ταῦτα ἡμῖν ἐπισκήπτει, αὗται διαθῆκαι Σωκράτους. τίς φθονήσει
ἡμῖν τῆς Σωκρατικῆς ἀθανασίας; ἔασον ἡμᾶς ἀκοῦσαι πάλιν καὶ πιστώσασθαι ταύτας τὰς τῆς εὐδαιμονίας
5ἐλπίδας. Σωκράτει μὲν γὰρ οὐδὲν χεῖρον, κἂν μὴ λέγῃ, μακρὸς αὐτὸν βίος περιμένει καὶ λόγοι πολλοὶ καὶ ἀκροαταὶ θεοί, πρὸς ἐκείνους ἐρεῖ, φιλοσοφήσει λελυ‐ μένος, ἅπαντα ἐκείνοις διηγήσεται· ἡμῖν δὲ τοῖς κατα‐ λειφθησομένοις Σωκράτους ὀρφανοῖς τοῦτο δεινόν
10ἐστιν, εἰ μήθ’ ὑπὲρ ὧν ἀμφισβητεῖ τις ἡμῶν, μηδὲ περὶ τούτων ἐρήσεται μηδ’ ἀπολαύσει τις ἡμῶν ἔτι τῆς Σωκράτους ἐπιδημίας.
Decl
.

2

.

1

.

38

 Ἄπολλον, ἔτι μοι τὴν ναῦν κάτασχε, ἔτι μοι περὶ Δῆλον ἡ θεωρία βραδυνάτω. ἔχω τι καὶ περὶ λόγου καὶ σιωπῆς καὶ σωτηρίας Σωκράτην ἐρέ‐ σθαι. ὑμεῖς δέ, ὦ συκοφάνται, δότε ἡμῖν ὄνασθαι,
5μέχρι περίεστι, Σωκράτους. οἴμοι, τήμερον γὰρ ἴσως ἡ ναῦς ἀφίξεται. τοῦτο ὄναρ προερρήθη Σωκράτει. μὴ φθονήσητε ἡμῖν τῆς μιᾶς ἡμέρας. ἦ που καὶ νῦν ἐγὼ μὲν ἐνταῦθα ἀσχολοῦμαι, Σωκράτης δὲ ἑταίροις λαλεῖ. καὶ ταῦτα ἔνι μὲν καὶ παρὰ τῶν ἑταίρων τῶν ἀκου‐
10σάντων μαθεῖν, οὐδὲν δὲ οἷον Σωκράτους ἀκούειν
αὐτοῦ.
Decl
.

2

.

1

.

39

 Τὰ ἐναντία σοῦ δέομαι, Σώκρατες, ἢ οὗτοι κελεύουσι, λέγειν μὴ ἔτι ζῶντα μόνον μηδὲ ἀπὸ τού‐ του τοῦ στόματος, ἀλλὰ καὶ μετὰ τὸ κώνειον λέγειν. καὶ μὴ παύσῃ λέγων μηδ’ ὅταν ἀποθάνῃς. ψυχὴ
5μὲν πᾶσα ἀθάνατος, καὶ σοὶ πείθομαι, ἡ δὲ σὴ καὶ μᾶλλον ἑτέρας. εἰ δέ τις τῶν σοφῶν δαιμόνων ἐπι‐ φοιτᾷ ταῖς τῶν φίλων ψυχαῖς, μὴ σιώπα καὶ δι’ ὀνεί‐
ρων ἡμῖν λάλει, Σώκρατες, ὡς νῦν οἱ θεοί.
Decl
.

3

t

1

ΠΡΕΣΒΕΥΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΤΡΩΑΣ ΥΠΕΡ ΤΗΣ ΕΛΕΝΗΣ. ΜΕΝΕΛΕΩΣ.
Decl
.

3

.

1

t

Προθεωρία.
Decl
.

3

.

1

.

1

 Ἔχεις προλαβὼν παρ’ Ὁμήρου τοὺς χαρα‐ κτῆρας τῶν ῥητόρων. περὶ μὲν γὰρ τοῦ Μενέλεώ φησιν ὅτι παῦρα μὲν λέγοι, μεθ’ ἡδονῆς δὲ παρέχοιτο τοὺς
λόγους, τὴν δὲ Ὀδυσσέως ῥητορείαν εἰκάζει νιφάδων
5πυκνότητι. τὸν μὲν οὖν κανόνα τοῦτον πειρασόμεθα φυλάττειν ἐπὶ τῶν λόγων, ἐκεῖνο δὲ μάλιστα κατιδεῖν ἄξιον, ὅπως διὰ τῶν αὐτῶν πολλαχοῦ κεφαλαίων ἐν ἑκατέρῳ βαδίζοντες ἐν μὲν τῷ προτέρῳ συστέλλομεν, ἐν θατέρῳ δὲ τὴν ἐργασίαν ἐκτείνομεν ἐκεῖ μὲν χαλινα‐
10γωγοῦντες τὰς ἐννοίας, ἐνταῦθα δὲ εἰς πλῆθος ἀφιέν‐ τες τὴν εὕρεσιν.
Decl
.

3

.

1

.

2

κἀκεῖνο μέντοι θεατέον, ὅπως ἐπι‐ τηδεύομεν, ὡς δι’ αἰνιγμάτων, ἀντιθέσεων ἐνίας καὶ ὅπως τὰς πλείους ἀποδεδώκαμεν Ὀδυσσεῖ πρὸς λύσιν, τοῦτο μέν, ὅτι πρέπον ἦν ὑπὸ τούτου μᾶλλον αὐτὰς ἢ θα‐
5τέρου λύεσθαι, τοῦτο δέ, ὅτι λόγον ἔχει τὸ πλέον τοῦ ἀγῶνος εἰς τὸν δεινότερον ἐλθεῖν ῥήτορα. ὁ μέντοι τύπος τὴν μίξιν ἐπιδείξεται.
Decl
.

3

.

1

.

3

ἰστέον δὲ ὅτι κατὰ τὴν ἱστορίαν οὐχ Ὁμήρῳ μόνον, ἀλλὰ καὶ Ἡροδότῳ προσχρώμεθα τὰ μὲν παρ’ ἐκείνου, τὰ δὲ παρὰ τούτου πρὸς τὸ συμφέρον λαμβάνοντες. εἰ δὲ φαίνοιντο οἱ
5Ἕλληνες ἀποβάντες εἰς τὴν χώραν τῶν Τρώων, εἶτα
πρεσβευόμενοι, παρὰ Ἡροδότου τοῦτο γεγένηται.
Decl
.

3

.

2

t

Ἡ μελέτη.
Decl
.

3

.

2

.

1

 Εἰ μὲν ἐβούλετο Ἀλέξανδρος, ὦ Τρῶες, καὶ κατὰ μικρὸν εἶναι δίκαιος, οὔτ’ ἐκκλησίας ἔδει νῦν οὔθ’ ὅπλων οὔτε πρεσβείας, ἀλλ’ ἡμεῖς τ’ ἂν οἴκοι διετρίβομεν ἐν πᾶσιν ἀγαθοῖς ὑμῖν τ’ ἂν ἔξω φόβων
5καθειστήκει τὰ πράγματα· ἐπειδὴ δὲ τὴν τοῦ δικαίου τάξιν δευτέραν πεποίηται τῆς ἡδονῆς, ἥκομεν, ὦ Τρῶες, ἀδικήσοντες μὲν οὐδένα, τὰ δὲ ἡμέτερα αὐτῶν κομιού‐ μενοι, ἐάνπερ ἄρα ἐξῇ.
Decl
.

3

.

2

.

2

τὸ μὲν οὖν στρατόπεδον τῶν Ἀχαιῶν ἀπὸ τῶν τειχῶν ὁρᾶτε δήπου καὶ τὸ πλῆ‐ θος ὅσον καὶ τῆς παρασκευῆς τὸ μέγεθος, ἡμεῖς δὲ τοσαύτῃ προνοίᾳ κεχρήμεθα τοῦ μηδὲν ἀνεπιεικὲς ποι‐
5εῖν, ὥστε τὰ ὅπλα παραστήσαντες προτέροις χρώμεθα τοῖς λόγοις, ἵν’, εἰ μὲν ἐκ πρεσβείας τῶν δικαίων τύχοι‐ μεν, εὐθὺς ἀπίωμεν, εἰ δὲ μή, τά γε δεύτερα πράττω‐ μεν. οὔτε γὰρ εἰς ἔργον παραχρῆμα καθίστασθαι τῶν ἡμετέρων τρόπων ἀπράκτου τε τῆς πρεσβείας ἀπελ‐
10θούσης ἡσυχάζειν οὐκ ἔνεστιν. ἔστι τοίνυν ἐφ’ ὑμῖν ἢ περὶ πλείονος ποιήσασθαι τὴν ἡδονὴν Ἀλεξάνδρου τῆς ὑμετέρας αὐτῶν ἀσφαλείας ἢ μετὰ τῆς Ἑλένης ἀπηλλάχθαι καὶ τοῦ πολέμου.
Decl
.

3

.

2

.

3

 Μέχρι μὲν οὖν τῆς παρούσης ἡμέρας Ἀλεξάνδρῳ μόνῳ τὴν ἁρπαγὴν λογιζόμεθα καὶ τῶν εἰς ἡμᾶς ἠσελ‐ γημένων οὐδὲν ὑπὸ τοῦ κοινοῦ τῶν Τρώων πεποιῆσθαι νομίζομεν, τὸ δὲ τῆς νῦν ἐκκλησίας τέλος ἢ βεβαιώσει
5ταύτην τὴν δόξαν ἢ τὸ μὲν ἔργον ἐκείνου, τὸ δὲ βού‐ λευμα κοινὸν ἁπάντων ἀποδείξει. ἐν μὲν γὰρ τῷ τὴν Ἀλεξάνδρου θεραπεύειν χάριν κοινωνεῖν ἐστι τῶν πε‐ πραγμένων, ἐν δὲ τῷ καὶ παρὰ τὴν ἐκείνου γνώμην μέτριόν τι ποιεῖν ἐθέλειν ἐν ἐκείνῳ τὴν μέμψιν ὁρί‐
10ζειν.
Decl
.

3

.

2

.

4

ἀεὶ μὲν οὖν ἔμοιγε σύνηθες μὴ μακροὺς ἀποτείνειν ὑπὲρ τῶν πραγμάτων τοὺς λόγους, καὶ τοῦτ’ εἰκότως οὕτω μοι δοκῶ ποιεῖν, ὑπὲρ μὲν γὰρ τῶν ἀδίκων οὐδ’ ἂν εἴποιμι τὴν ἀρχήν, τὰ δὲ δίκαια
5βραχείας ἡγοῦμαι δεῖσθαι ῥήσεως· οἶμαι δέ, εἰ καὶ μακρολογεῖν εἰώθειν, τό γε παρὸν πρᾶγμα συστεῖλαι ἂν ὡς εἰς ἐλάχιστον τοὺς λόγους. τουτὶ γὰρ μόνον τῶν ἁπάντων οὐδὲν ἀπαιτεῖ ποικίλον οὐδὲ σοφόν, ἀλλ’ ἀπὸ ψιλῆς τῆς ἐρωτήσεως ἑλεῖν ἔστι τὸν ἀνθ‐
10ιστάμενον.
Decl
.

3

.

2

.

5

 Καί μοι ἀπόκριναι, πρὸς Διὸς ξενίου, Ἀλέξανδρε. ἔλαβές τι τῶν οὐ σοὶ προσηκόντων; οὐκοῦν ἀπόδος. ἔλαβες ἀδίκως; οὐκοῦν προσοφείλεις δίκην. δεῖ γὰρ δήπου δυοῖν θάτερον, ἢ τὸ μηδὲν εἰληφέναι δεικνύναι
5ἀδίκως ἢ τοῦθ’ ὁμολογοῦντα μηδὲν ἀντιτείνειν ἔτι.
Decl
.

3

.

2

.

6

 Ὡς μὲν οὖν οὐκ ἀφείλου με τὰ τιμιώτατα πάντων, οὐκ ἀξιώσεις ἀρνεῖσθαι, ἀκούω γάρ σε σε‐ μνύνεσθαι τοῖς ἀδικήμασι, τούτου δὲ οὕτως ἔχοντος ὁ τοῦ δικαίου λόγος ἀποστῆναί σε τῶν ἡμετέρων ἔταξεν,
5ἐφ’ ἃ τῷ κοινῷ μὲν νόμῳ τῶν ξένων εἰσεδέχθης, διέ‐ θηκας δὲ τῶν πολεμίων πικρότερον. μὴ γὰρ οἴεσθε τὴν ἐπιβουλὴν αὐτὸν ἡμῖν ἐμφανῆ καταστήσαντα τοσ‐ αῦτα δεδυνῆσθαι μηδὲ οὕτω μήτε τοῦτον εἶναι θαυ‐ μαστὸν μήθ’ ἡμᾶς ὑπτίους, ὥστε τὸν μὲν ἐκ προρρή‐
10σεως ταῦτ’ ἂν ποιῆσαι, ἡμᾶς δὲ προειδότας ταῦτ’ ἂν παθεῖν.
Decl
.

3

.

2

.

7

 Ἀλλ’ ὅπως ἔσχε τὸ πρᾶγμα, ἀκούσατε. Ἀλέξαν‐ δρος μὲν γὰρ οὐχ ὡς ἔμελλε τἀληθὲς φυλάξειν, ἀλλ’
ὡς ᾤετο αὑτῷ συνοίσειν, οὕτως ἴσως πρὸς ὑμᾶς ἀπήγ‐ γελκε κλέπτων ψευδολογίᾳ τὴν πονηρίαν. οὐδεὶς γὰρ
5πώποτε τῶν ἠδικηκότων ὡμολόγηκεν ἃ τετόλμηκεν, ἀλλὰ πάντα τρόπον διαστρέφουσι τἀληθὲς ἐκ μὲν τῶν ἀδικημάτων πλέον ἔχειν, ἐκ δὲ τῆς ἀρνήσεως χρηστοὶ δοκεῖν εἶναι βουλόμενοι.
Decl
.

3

.

2

.

8

 Τὸ μέντοι πρᾶγμα τοῦτον ἐσκευωρήθη τὸν τρό‐ πον. κατέπλευσεν εἰς τὴν Λακωνικὴν Ἀλέξανδρος σχῆμά τε περιβεβλημένος οὐ φαῦλον καὶ θεραπείαν ἐπαγό‐ μενος ἀφ’ ἧς εἰκάζετο οὐ τῶν τυχόντων εἶναι. ἀναβὰς
5δὲ εἰς τὴν Σπάρτην τά τε ἄλλα πρὸς τοὺς παρατυγ‐ χάνοντας ἐφιλανθρωπεύετο καὶ πρᾳότητα πολλὴν καὶ σωφροσύνην πλαττόμενος ἐδεῖτο ξενίζεσθαι.
Decl
.

3

.

2

.

9

ἀκούων
δ’ ἐγὼ ταῦτα καὶ πρὸ τῶν ἄλλων ἐμαυτῷ προσήκειν ἡγούμενος τῷ ξένῳ πάντα ὑπηρετεῖν ἀνέῳξά τε τὴν οἰκίαν καὶ εἰσήγαγον ἀσμένως ἐπὶ παῖδα καὶ
5γυναῖκα, τὰ τιμιώτατα, οὐδέν, ὦ Τρῶες, ἐννοῶν ὧν ὕστερον ἔπασχον. συναγωγέα γὰρ τοῦ πράγματος ἡγού‐ μενος εἶναι τὸν Δία τὴν αὐτὴν ᾤμην αἰδῶ σώζεσθαι πρὸς τὸν θεὸν ὑπό τε τοῦ δεξαμένου τὸν ξένον καὶ τοῦ τετυχηκότος φιλανθρωπίας, μᾶλλον δὲ πλείω παρὰ
10τοῦ ξένου καὶ τοσούτῳ γε ὅσῳπερ ὁ παθὼν εὖ τοῦ πεποιηκότος μεῖζον κεκέρδακεν, ἐπεὶ καὶ νῦν ἡμεῖς, ἐγώ τε καὶ Ὀδυσσεύς, Ἀντήνορα τουτονὶ τὸν βέλτιστον πῶς οἴεσθε θαυμάζομεν καὶ συνευχόμεθα τὰ βέλτιστα
καὶ βουλοίμεθ’ ἂν αὐτῷ μηδὲν τοιοῦτον περὶ τὸν
15οἶκον συμβῆναι.
Decl
.

3

.

2

.

10

οὕτω τοίνυν καλὴν καὶ γενναίαν ἐμοῦ δεξιότητα περὶ τὸν ξένον ἐνδεικνυμένου καὶ τοῦ χρόνου προϊόντος εἰπάτω παρελθὼν Ἀλέξανδρος, εἴ τινος δεηθεὶς ἠτύχησεν, εἰ τῷ πλείονι τῆς διατριβῆς
5δυσχεραίνοντες ὤφθημεν, εἰ μικρὸν ἢ μεῖζον ἀποστρα‐ φέντων ᾔσθετο, εἰ μικροψυχίαν ἡμῶν οἶδε καταγνοὺς ἢ πρὸς ἑαυτὸν ἐνιδὼν ἀηδίαν, εἴ τινος ὅλως ἐπιλαμ‐ βάνεται τῶν περὶ ταῦτα. λεγέτω, δεικνύτω, καὶ πολλο‐ στὸν ὧν ὀφείλομεν ὁμολογήσομεν πεπονθέναι. ἀλλ’
10οὐκ ἂν ἔχοι. διόπερ οὐκ ἀνίσταται.
Decl
.

3

.

2

.

11

ὄντων οὖν ἡμῶν ἀφυλάκτων ὡς ἂν πρὸς φίλον καὶ γνώριμον καὶ τῆς πίστεως εἰς ῥᾳθυμίαν ἀγούσης, πῶς ἄν τις χρή‐ σαιτο τοῖς λόγοις; μετέθηκεν, ὦ Τρῶες, τὸν περὶ
5ταῦτα θεσμὸν εἰς πᾶν τοὐναντίον καὶ ἠμείψατο τὴν μὲν φιλανθρωπίαν ἀδικίᾳ, τὴν δὲ φιλοξενίαν πονηρίᾳ, τὴν δ’ ὑποδοχὴν ἁρπαγῇ, τὴν δὲ τιμὴν ὕβρει, τὴν δὲ πίστιν ὠμότητι οὐ θεοὺς φοβηθείς, οὐ τοὺς εὖ πεποιη‐ κότας αἰδεσθείς, οὐχ ὑμᾶς αἰσχυνθείς, οὐ τὸν πατέρα
10Πρίαμον, ὃν ἀκούομεν περί τε τὸ θεῖον ἐσπουδακέναι καὶ ὅλως ἐν φροντίδι πεποιῆσθαι τὸ μηδὲν δοκεῖν ἐξαμαρτάνειν.
Decl
.

3

.

2

.

12

ταῦτα πάντα καὶ ἔτι πλείω τούτων παρὰ φαῦλον θέμενος ἀφείλετο μὲν τὸ γύναιον, προσ‐ αφείλετο δὲ χρημάτων ὄγκον, οἰκέτας δὲ σιωπῶ καὶ πολλὰ πρὸς τούτοις ἕτερα. τί γὰρ ἄν τις μηκύνοι πρὸς
5εἰδότας ἀκριβῶς; ἐκ γὰρ ὧν εἰς ὑμᾶς ἧκεν ἄγων ὅσων ἡμᾶς ἀπεστέρησεν ἔδειξε καὶ πλουτεῖ νῦν ἐκ τῶν ἡμε‐ τέρων κακῶν.
Decl
.

3

.

2

.

13

καὶ ὅστις βούλεται τὴν παροινίαν σαφῶς καταμαθεῖν, οὐχ ἑτέρου δεήσεται, ἀλλ’ εἰσελθὼν
οἴκαδε ὡς Ἀλέξανδρον ἐρέσθω· τουτὶ τὸ γύναιον, ὦ τάν, πόθεν ἔχεις λαβὼν καὶ τίνι τρόπῳ; ἆρ’
5ὥσπερ ὁ πατήρ σου τῇ μητρὶ τῇ σῇ συνῴκηκεν, οὕτω καὶ αὐτὸς Ἑλένῃ συζῇς νόμου τῆς κοινω‐ νίας ἡγησαμένου; ἢ γὰρ ψεύσεται τὴν πρᾶξιν αἰσχυ‐ νόμενος ἢ τἀληθῆ λέγων ὁμολογήσει τὸ κακούργημα.
Decl
.

3

.

2

.

14

 Μηδεὶς δὲ ὑμῶν, εἰ μετὰ παρρησίας οἱ λόγοι γίγνοιντο, τοῦτο ποιείσθω δυσχερές. πρῶτον μὲν γὰρ οὔτ’ ἂν ἡμεῖς τῶν δικαίων τύχοιμεν οὔτ’ ἂν ὑμεῖς ἃ προσήκει γνοίητε, εἰ μὴ τοὺς προσήκοντας λόγους τὰ
5πράγματα λάβοι. ἔπειτα δ’ ἐντεῦθεν καὶ μάλιστα ἄν τις κατίδοι, πόσην ἔχει τὰ πεπραγμένα τὴν ἀτοπίαν. εἰ γάρ, ἐάν τις ἃ πέπονθεν ἀποκεκαλυμμένως εἴπῃ, τοῦτο τῶν δεδρακότων ὕβρις, πῶς εἰκὸς τοὺς πεπονθότας ὑπ’ αὐτῶν τῶν ἔργων διακεῖσθαι; χωρὶς
10δὲ τούτων οὐκ ἔνι τὴν πρεσβείαν φανῆναι δικαίαν, ἂν μὴ τὸν εἰργασμένον ἀδικοῦντά τις ἐπιδείξῃ.
Decl
.

3

.

2

.

15

Ὁρᾶτε οὖν ὡς ἁπλᾶ καὶ δίκαια παρέχομαι. δύο
γὰρ δήπου τοὺς ἐγκαλουμένους ἀφιέναι τῆς αἰτίας πέφυκεν, ἢ τὸ μηδ’ ὁτιοῦν πεποιηκέναι τὴν ἀρχὴν ἢ τὸ τῆς δικαίας εἶναι τάξεως τὰ πεπραγμένα. ὅταν οὖν
5μήτ’ ἀρνεῖσθαι τὴν ἁρπαγὴν οἷός τε ᾖ μήτε ὡς οὐκ ἀδίκως ἐτολμήθη διδάσκειν, δῆλον δήπου τὸ λειπό‐ μενον.
Decl
.

3

.

2

.

16

 Τίς οὖν ὁ σεμνὸς λόγος; ἔλαβον, φησί, καὶ ἔχω καὶ μὴ ἐνόχλει. ἀλλ’ οὐκ ἀρκεῖ λαβεῖν οὐδὲ ἔχειν, Ἀλέξανδρε. ἔστι γὰρ καὶ λαβεῖν ὅθεν οὐκ ἄξιον καὶ ἔχειν τὰ ἀλλότρια. οὐ γὰρ ἐν τῷ λαβεῖν ἐστι τὸ
5δικαίως κεκτῆσθαι, ἀλλ’ ἐν τῷ δικαίως κτήσασθαι τὸ χωρὶς ἐγκλημάτων ἔχειν. οὔκουν δεῖ τὴν λῆψιν ἁπλῆν σκοπεῖν, ἀλλὰ πολὺ πρὸ ταύτης τὸν τρόπον. ἀπὸ γὰρ τούτου κἀκείνη δοκιμάζεται. ὁρᾷς ὡς οὐδὲ τοῖς ἱερο‐ σύλοις ἀκίνδυνον τὸ τὰ τῶν θεῶν εἰληφέναι; καίτοι
10γε, εἰ τὸ ἔχειν ἰσχυρὸν ἦν, ἐχρῆν ὁμολογοῦντας ἔχειν ἀπηλλάχθαι πραγμάτων. ἀλλ’, οἶμαι, τοῦτ’ ἔστι καὶ
οὐδὲν ἕτερον ἔγκλημα παρὰ τὸ τὰ μὴ προσήκοντα ἔχειν.
Decl
.

3

.

2

.

17

οὕτως οὐκ ἀρκεῖ τὸ λαβεῖν, ἀλλὰ καὶ προσεῖναι δεῖ τὸ χωρὶς ἀδικήματος. οὐδὲ γάρ, εἰ τὸν πατέρα τὸν αὑτοῦ παρώσας Ἀλέξανδρος καὶ τὸ σκῆ‐ πτρον ἁρπάσας αὐτὸς ἀντ’ ἐκείνου τοῖς ὑμετέροις ἐφε‐
5στηκέναι πράγμασιν ἠξίου, μέτριον ἄν τι ποιεῖν ἐνο‐ μίσθη καὶ ἀνεκτόν, οὐδ’ ἂν ἤνεγκε σιωπῇ οὔτε Πρία‐ μος ὁ ἠδικημένος οὔτε ὑμεῖς οἱ συνειδότες, ἀλλ’ εὐθὺς ἂν ἅπαντες ᾤεσθε δεῖν καταλεύειν ὡς οὐχ ὅσια ποι‐ οῦντα. μὴ δὴ τοῦτο λέγε, ὡς ἔλαβες, ἀλλὰ δεῖξον, εἰ
10μηδεὶς οἷς ἔλαβες ἠδίκηται. τὸ γὰρ δίκαιον, ἄν τ’ ἐπ’ ἐμοῦ τις ἄν τ’ ἐπὶ Πριάμου λογίζηται, τὴν αὐτὴν ἰσχὺν ἔχει.
Decl
.

3

.

2

.

18

 Καὶ μὴν πολέμιοί γε, φησίν, ἡμεῖς τε οἱ ταύτην ἔχοντες τὴν ἤπειρον καὶ ὑμεῖς οἱ τὴν
ἑτέραν, τὰ δὲ τῶν δυσμενῶν ἔξεστιν ἄγειν καὶ φέρειν καὶ ληίζεσθαι. καλῶς. παρὰ δὲ τοῖς ἐχθροῖς,
5Ἀλέξανδρε, καταλύειν ἔξεστι καὶ ξενίων τυγχάνειν καὶ φιλανθρωπίας ἀξιοῦσθαι; σὺ τοίνυν ὧν ἐδεήθης τού‐ των ἔτυχες.
Decl
.

3

.

2

.

19

ἐχρῆν δέ σε, ὦ βέλτιστε, τὴν ἀρχὴν ἀποφεύγειν οἰκίαν ἀνδρὸς δυσμενοῦς καὶ μηδαμῶς ἀγαπᾶν τὰς παρὰ τῶν πολεμίων εὐεργεσίας μηδὲ ὁμω‐ ρόφιον γίγνεσθαι τοῖς ἐκ παλαιῶν χρόνων, ὡς σὺ φῄς,
5εἰς ἔχθραν διῃρημένοις. ἢ τότε μὲν ὡς ἐπιτηδείοις ἐχρῶ, μικρὸν δὲ ὕστερον ὡς πολεμίους ἐκάκους; καὶ μὴν οὐδὲν ἐν τῷ μεταξὺ παρ’ ἡμῶν εἰς σὲ δυσχε‐ ρὲς ὑπῆρξεν οὐδ’ ἂν ἔχοις εἰπεῖν.
Decl
.

3

.

2

.

20

εἰ μὲν οὖν ἐξ ἀρχῆς πολεμίους ἐνόμιζες, τί οὐκ ἔλεγες; τί δὲ οὐ
σύμφωνον παρείχου τῇ γνώμῃ τὸ σχῆμα. εἰ δὲ ὕστερον μεταβληθεὶς ᾤου δεῖν λυπεῖν, εἰπέ, πρὸς θεῶν, ἀνθ’
5ὅτου. ἀλλ’ οὐκ ἂν ἔχοις. ἀλλὰ πρᾶγμα πάντων ἀνοσι‐ ώτατον εἰς νοῦν λαβὼν εἰσῆλθες μὲν ὡς ξένος, ἀπῆλ‐ θες δὲ ὡς δυσμενής. κλέψας δὲ τὴν ἐπιβουλὴν εὔφη‐ μον ὄνομα τοῖς κακουργήμασι τίθεσαι. ἀλλ’ οὐ δὴ πείσεις οὐδένα ἀνθρώπων. πόθεν; οὐ γὰρ τοῖς ῥήμα‐
10σιν ἕπεται τῶν πραγμάτων ἡ φύσις, τῇ δὲ τῶν πραγμά‐ των φύσει τὰς προσηγορίας ἀκολουθεῖν ἄξιον.
Decl
.

3

.

2

.

21

εἰ μὲν οὖν πλοίοις μακροῖς καὶ στρατοπέδῳ καταλάμποντι τοῖς ὅπλοις προσενεχθεὶς τῇ Λακεδαίμονι καὶ τὴν ἔχθραν ἐν φανερῷ καταστήσας καὶ χεῖρας ἀνταράμενος
5καὶ βέλος ἀφεὶς καὶ δόρυ δεξάμενος καὶ λόχον ἐπιφε‐
ρόμενον ἐνεγκὼν ἢ τῆς τύχης ἢ τῆς ἀρετῆς νικῆσαι παρασχούσης εἷλε μὲν τὸ ἄστυ, τῶν δὲ σωμάτων ἐκράτη‐ σεν, ἐν λαφύρων δὲ μοίρᾳ τὴν Ἑλένην ἐκτήσατο, ἐχέτω, τρυφάτω, ληροῦμεν ἡμεῖς ἔγκλημα πιούμενοι τοῦ πολέ‐
10μου τὰ ἆθλα· εἰ δὲ πάντα εἰρηναῖα προδείξας, τὸν κατά‐ πλουν, τὴν σκευήν, τοὺς λόγους, τὸ σχῆμα, τὴν ὁμιλίαν, τὰς διατριβάς, ἐναντίον ἐξήγαγε τῷ προοιμίῳ τὸ τέλος, ἴστω ὅτι πολὺ διενήνοχε νίκη κλοπῆς καὶ πολέμου κράτος μεμηχανημένης ἀπάτης. τὸ μὲν γὰρ τοῦ κρείτ‐
15τονος ἀπόδειξιν ἔχει, τὸ δὲ τοῦ χείρονας εἶναι τοὺς ἀπάτῃ πειρωμένους ἑλεῖν ἃ δι’ ἀνδρείας οὐ δεδύνην‐ ται.
Decl
.

3

.

2

.

22

τὸ μὲν οὖν εἰς τοὺς κρείττους τὰ τῶν ἡττό‐ νων ἰέναι κτήματα λόγον ἴσως ἂν ἔχοι καὶ δίδωσιν ὁ τοῦ πολέμου νόμος· τὸ δὲ τοὺς μηδ’ ὁμολογῆσαι τὴν ἔχθραν ὑπομείναντας τὰ τῶν βελτιόνων λαμβάνειν εἰς
5ἀδικήματα τελεῖ καὶ δέοιτ’ ἂν ζημίας.
Decl
.

3

.

2

.

23

 Ὅτι μὲν οὖν ὑβρισμένοι καὶ τὰ δεινότατα πε‐ πονθότες ἐστρατεύσαμεν εἰς γῆν τὴν ὑμετέραν καὶ οὐκ ἄρχοντες, ἀλλ’ ἀμυνόμενοι καὶ πλὴν ἀναισχυντίας οὐδὲν Ἀλεξάνδρῳ λείπεται, πολλαχόθεν οἶμαι δῆλον εἶναι·
5ἡμεῖς δὲ πρὸ τῶν χειρῶν τοῖς λόγοις εἰκότως χρώμεθα πολλῶν ἕνεκα.
Decl
.

3

.

2

.

24

πρῶτον μὲν γὰρ τὸ τὰ δίκαια τῷ λόγῳ πειρᾶσθαι λαμβάνειν, ἀλλὰ μὴ 〈τῷ〉 τοῖς ὅπλοις ἐπιπηδᾶν ἀνθρωπινώτερον δήπουθεν. δεύτερον δὲ οὐκ ἄξιον κρίνομεν ὧν εἷς ἠδίκηκε παρὰ πάντων τὴν δίκην
5λαμβάνειν, ὅπερ εἰς πολέμων κατάστασιν ἀναγκαῖον ἤδη γίγνεται. οὐ γὰρ ἔνεστι τηνικαῦτα τοὺς ἀναιτίους
φυλοκρινεῖν, ἀλλ’ ἀνάγκη τοὺς παραπεπτωκότας ἀπο‐ λωλέναι. ἵνα οὖν μὴ τοῦτο γένηται μηδ’ ὧν οὐκ ἄν τις βούλοιτο λυπῆσαί τινα προαχθῇ, πρεσβείᾳ καὶ ψήφῳ
10δεξαίμεθ’ ἂν τὰ διάφορα κριθῆναι.
Decl
.

3

.

2

.

25

πρὸς δὲ τούτοις μεγάλην μὲν ῥοπὴν ἐν τοῖς τοῦ πολέμου πράγμασι τὴν τοῦ θεοῦ εὔνοιαν ἡγούμεθα. ταύτην δὲ ὁρῶμεν οὐ τοῖς θρασυτέροις, ἀλλὰ τοῖς ἐπιει‐
5κεστέροις ὑπάρχουσαν. διὰ τοῦτο τὸν θυμὸν ἐπι‐ σχόντες ἀπὸ πρεσβείας ἀρχόμεθα, ἵνα, εἰ μὲν ἀρκέσειεν αὕτη πρὸς τὸ τῶν ἀμφισβητησίμων πέρας, μηδε‐ νὸς ἔτι προσδεήσῃ· εἰ δὲ μή, τῇ τοῦ δαιμονίου συμ‐ μαχίᾳ διὰ τὴν ἐπιείκειαν πιστεύοντες οὕτως ἤδη πρὸς
10τὰ δεύτερα τρεπώμεθα.
Decl
.

3

.

2

.

26

ὁρᾶτε οὖν ἀμφότερα καὶ παραθέντες τῷ συλλόγῳ τὰς μάχας καὶ τοῖς λόγοις τὰ ὅπλα καὶ πρὸς τὴν παροῦσαν εὐδαιμονίαν ἀπιδόντες καὶ τὴν ἀπ’ ἐκείνων δυσχέρειαν ἐξετάσαντες γένεσθε τοῦ
5κρείττονος.
Decl
.

3

.

2

.

27

Δεῖ δέ, ὦ Τρῶες, ὑπὲρ τῶν τοιούτων μὴ ῥᾳ‐
θύμως βουλεύεσθαι ἐκεῖνο εἰδότας, ὡς οὐκ ἔστιν ἅπαξ ἁμαρτόντας αὖθις γενέσθαι βουλῆς κυρίους. πρὶν μὲν γὰρ ἅψασθαι τοῦ πολέμου ἔνεστιν αὐτῷ καθάπαξ μὴ
5περιπεσεῖν λογισμῷ βελτίονι τὸ προσιὸν ἀναστείλαντας, εἰσελθόντας δὲ εἰς τὸ ἔργον αὐτὰ τὰ πάθη κατέχει μέχρι πόρρω, καὶ τῇ νίκῃ τὰ πολλὰ κρίνεται τὸ τέλος, ἀλλ’ οὐ κατὰ συνθήκας μετρίας. ὁρᾶτε οὖν μὴ παρὸν μὲν γνῶναι τὰ δέοντα πολεμεῖν ἕλησθε, τῷ δὲ πολέμῳ
10λυπηθέντες αὖθις ἐπιθυμήσητε βουλεύσασθαι, ἡνίκα τοῦτο οὐκέθ’ ἕξετε.
Decl
.

3

.

2

.

28

 Μάλιστα μὲν οὖν, εἰ καὶ μηδεὶς ἐπῆν ἀγὼν μηδὲ κίνδυνος, ἐχρῆν αὐτὸ καθ’ αὑτὸ τὸ δίκαιον αἰδε‐ σθῆναι, τοῖς γὰρ οὕτω γνώμης ἔχουσιν ἐξ οὐρίας φιλεῖ τὰ πράγματα φέρεσθαι, νῦν δέ γε, εἰ δεῖ μὴ ληρεῖν,
5οὐδὲ βουλομένοις ὑμῖν ἔνεστιν ἑτέρως ποιεῖν.
Decl
.

3

.

2

.

29

οὐχ ὁρᾶτε τοὺς Ἀχαιοὺς κατὰ τῆς ᾐόνος καὶ τοῦ πεδίου κεχυμένους καὶ μικρὸν ἀποφαίνοντας τῷ πλή‐ θει τὸν χῶρον; οὗτοι μέντοι πάντες ἐκ πολλῶν μὲν
5συνεληλύθασι πόλεων, μίαν δὲ γνώμην ἐσχήκασιν ἀμῦναι τοῖς ὑβρισμένοις εἰς τέλος καὶ τοσαύτῃ μὲν προθυμίᾳ κέχρηνται πρὸς τὰ ἡμέτερα πράγματα, ὅση καὶ χωρὶς ὅρκων ἤρκεσεν ἄν. τοσαύτη δέ ἐστιν ἡ τῶν ὅρκων ἀνάγκη, ὅση καὶ μὴ βουλομένους προθυμεῖσθαι
10πάντως ἂν ἐπαναγκάσαι.
Decl
.

3

.

2

.

30

τίς οὖν οὕτως ἠλίθιος, ὅστις οὐκ ἂν ἕλοιτο χωρὶς τοῦ τι παθεῖν δεινὸν ἀπο‐ δοῦναι ταῦτα ὧν μετὰ συμφορᾶς ἀποστήσεται; ὅτι, νὴ Δία, ἄδηλον τὸ τοῦ πολέμου τέλος; οὐ, μὰ τοὺς θεούς,
5οὐδαμῶς τὸ τοῦ παρόντος ἄδηλον, εἴπερ μηδὲ τοῦτο ἄδηλον, πότερον ὁ τῆς δικαιοσύνης καρπὸς ἢ τῆς πο‐
νηρίας ἀμείνων καὶ πότερον ἐκείνην τὴν τάξιν ὁ θεὸς τιμᾷ ἢ τοῖς τάδε πράττουσι συναίρεται. εἰ γὰρ μηδέ‐ τερον τούτων ἀμφισβητήσιμον, κἀκεῖνο σαφὲς εὐθὺς
10τὸ μεθ’ ὧν ἂν ἡ τοῦ κρείττονος ᾖ μερίς, τούτοις ἀπο‐ κεῖσθαι τὸ τῶν ἐναντίων κρατεῖν.
Decl
.

3

.

2

.

31

 Περὶ τοίνυν τῶν συμμαχησόντων ὑμῖν, οἶμαι γάρ τινας ἐννοεῖν ὡς οὐκ ὀλίγους ἕξετε βοηθούς, ἐκεῖνο λέγω, ὅτι κἂν ἅπαν τὸ λοιπὸν στρατόπεδον ἡσυχίαν ἄγῃ, Ὀδυσσεὺς οὑτοσὶ μόνος γέλωτα τοὺς
5ὑμετέρους ἀποφανεῖ συμμάχους τῇ συνέσει τὸ πλῆθος ἐλέγχων.
Decl
.

3

.

2

.

32

 Ταῦτα οὔτε ὀκνῶν τὸν πόλεμον οὔτ’ ἐπιθυμῶν πραγμάτων εἴρηκα. πλείω μέντοι διεξιέναι πρόχειρον μέν, μάταιον δὲ καὶ κενόν. εἰ γὰρ μὴ τούτοις προσέ‐ ξετε τὸν νοῦν, οὐδὲ τοῦ πλείονος οὐδὲν ὄφελος.
5μαρτύρομαι δὲ Δία τε ξένιον καὶ πάντας θεούς τε καὶ δαίμονας ὅσοι τήνδε κατέχουσι τὴν γῆν, ὅτι καὶ τὴν ἀρχὴν ἀδικούμενοι προσέσχομεν Ἰλίῳ καὶ νῦν λόγῳ διαλύεσθαι προαιρούμεθα καὶ πολεμήσομεν ἑτέρων
ἀναγκαζόντων.
Decl
.

4

t

1

ΠΡΕΣΒΕΥΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΤΡΩΑΣ ΥΠΕΡ ΤΗΣ ΕΛΕΝΗΣ. ΟΔΥΣΣΕΥΣ.
Decl
.

4

.

1

.

1

Προθεωρία. Ἐν τούτῳ τῷ λόγῳ μάλιστα παρατηρεῖν ἄξιον τῆς τε εὑρέσεως τὸ πλῆθος καὶ τῆς δεινότητος τὴν ὑπερ‐ βολὴν καὶ τῶν περιόδων τοὺς κύκλους, οὐ μέντοι γε
5οὐδὲ ἀκμῆς ἀμοιρεῖ.
5
Decl
.

4

.

2

t

Ἡ μελέτη.
Decl
.

4

.

2

.

1

Ὤιμην μέν, ὦ Τρῶες, μηδενὸς ὑμᾶς ἔτι προσ‐
δεήσεσθαι λόγου πρὸς τὸ πάνθ’ ἃ προσῆκεν ἐθελῆσαι ποιεῖν, ἀλλὰ τὴν τελευτὴν τῆς Μενέλεω δημηγορίας ἀρχὴν τῶν εἰς ἡμᾶς δικαίων ἔσεσθαι· ἐπειδὴ δὲ ὁρῶ
5τοὺς μὲν ὅλως τὴν ἡσυχίαν ἄγοντας ὡς ἂν οὔτε ἡμῶν κατεγνωκότας οὔτε Ἀλεξάνδρῳ προσκρούειν ἐθέλοντας, τοὺς δὲ θορύβου πολλοῦ τὴν ἐκκλησίαν πληρώσαντας, τοὺς δὲ καὶ διαρρήδην εἰπόντας ὅτι προσῆκεν ἡμᾶς ἀποκτεῖναι λαβόντας, ἀνέστην τῷ βασιλεῖ τῶν
10Ἀχαιῶν συνερῶν ὅ τι ἂν δύνωμαι. καὶ γὰρ ἄτοπον ἔργῳ μὲν ὑπὲρ αὐτοῦ τοσοῦτον ὑπομεῖναι πόνον ὥστε μήτε πλοῦν μακρὸν μήτε τῶν οἰκείων ἀπόλειψιν μήτ’ ἄλλο μηδὲν ὑπολογίσασθαι πρὸς τὸ μὴ πάνθ’ ὑπουρ‐ γεῖν, τῆς δὲ βοηθείας εἰς λόγους ἡκούσης ἢ μηδὲν
15εἰπεῖν τὴν ἀρχὴν ἢ ῥᾳθυμότερον τῇ δημηγορίᾳ χρή‐ σασθαι.
Decl
.

4

.

2

.

2

 Ἓν μὲν οὖν ἐκεῖνο χρὴ πρῶτον ὑμᾶς εἰδότας ὑπάρχειν, ὅτι κἂν αἰκίσασθαι κἂν διαφθεῖραι κἂν ἄλλο τι τῶν ἀπειρημένων εἰς τοὺς πρέσβεις ὑμῖν ἐπέλθῃ τολμῆσαι, οὐ τοὺς παθόντας ἔσεσθε μᾶλλον ἢ ὑμᾶς
5αὐτοὺς ἐζημιωκότες. ὁ μὲν γὰρ ἀδίκως ἀποθανὼν ὑπ’ οὐδενὸς ἂν πονηρὸς νομισθείη καὶ τοῦτ’ ἂν εἴη πε‐ πονθὼς ὃ μικρὸν ὕστερον αὐτόματον ἔπεισι, τοῖς δὲ ἀδίκως ἀπεκτονόσι καὶ πρὸς θεοὺς καὶ πρὸς ἀνθρώ‐ πους ὁ λόγος γίγνεται καὶ τὰ τῆς ἀδικίας εἰς ἅπαν τὸ
10γένος.
Decl
.

4

.

2

.

3

ὑπὲρ μὲν οὖν τούτου ταύτην ἔχειν τὴν γνώμην ἄξιον, δεῖ δὲ ὑμᾶς μηδὲ τοὺς ὑπὲρ τοῦ πράγ‐ ματος λόγους ἡγεῖσθαι φορτικούς, ὅπως ἂν γίγνωνται. καὶ γὰρ εἰ μὲν ἀναγκαῖον ἦν τὴν ψῆφον εὐθὺς ἕπεσθαι
5τοῖς εἰρημένοις, καλῶς ἄν τις ἐδυσχέραινε τὴν ἀκρό‐ ασιν ὡς ἂν ὑπ’ αὐτῆς ἀφαιρούμενος ἃ ἂν προαιρῆται κυρῶσαι· ἐπεὶ δὲ τὸ μὲν εἰπεῖν τῶν πρέσβεων, ἡ δὲ ὑπὲρ τοῦ παντὸς γνῶσις ἐν ὑμῖν, οὐδὲν ἂν δήπου βλάβος εἴη διὰ τέλους ἀκούσασι πρᾶξαι τὸ παριστά‐
10μενον.
Decl
.

4

.

2

.

4

Τοῖς μὲν οὖν ἄλλοις ἅπασιν ὅσοι παρ’ οὕς
τινας ἦλθον πρεσβεύοντες τὸ μὴ τυχεῖν ὑπὲρ ὧν ἀφί‐ κοντο τῶν ἐσχάτων ἀτυχημάτων εἶναι δοκεῖ, ἡμῖν δέ, ὡς ἔοικε, τό τε διαπράξασθαι περὶ ὧν ἀπεστάλμεθα
5τῶν ἡδίστων ἐστὶ καὶ τὸ διακενῆς ἀπελθεῖν οὐδὲν λυπηρόν. τὸ μὲν γὰρ πρότερον πραγμάτων ἡμᾶς ἀπαλ‐ λάττειν φαίνεται καὶ διατριβῆς, ἐν δὲ τῷ δευτέρῳ μειζόνων ἔργων ἐλπὶς ὕπεστιν. ὡς οὖν ὑπὲρ ὑμῶν ὄντος μᾶλλον ἢ ἡμῶν τοῦ συλλόγου καὶ προσέχοντες
10ἀκούσατε καὶ τὴν ἐξέτασιν μὴ πρὸς τὸ ἥδιστον μᾶλλον ἢ τἀληθὲς ποιήσασθε.
Decl
.

4

.

2

.

5

 Πάλαι μὲν οὖν, ὦ Τρῶες, πρὸς τὴν Ἀλεξάνδρου γνώμην τὸ κοινὸν τῆς πόλεως ἦθος ἐξετάζοντες κακί‐ στους ἁπάντων ἀνθρώπων, δότε γὰρ εἰπεῖν μετ’ ἐξου‐ σίας, καὶ δυσσεβεστάτους ἐνομίζομεν καὶ πάντων ὠμο‐
5τάτους βαρβάρων· νῦν δέ γε πεῖραν ὑμῶν καὶ τῶν ὑμετέρων νομίμων λαμβάνοντες καὶ συνηθείας καὶ τάξεως καὶ τῶν ἄλλων οἷς γνωρίζεται πόλεως τρόπος τὴν μὲν κοινὴν ὑμῶν προαίρεσιν ἀγάμεθα, ἕνα δὲ γενέσθαι φαῦλον ἐν πόλει δεξιῶς ἐχούσῃ θαυμαστὸν
10οὐδὲν ἡγούμεθα, ἐπεὶ κἀν τοῖς Ἕλλησιν αὐτοῖς ἐν ταῖς εὐνομουμέναις τῶν πόλεων εὕροις ἄν τινα τὸν αὑτοῦ βίον ἐναντίως τῷ κοινῷ καταστησάμενον σχήματι, διό‐ περ καὶ κολάζεται νόμῳ. ἀλλ’ οὐ τῶν πόλεων, οἶμαι, ταῦτα κατηγορήματα, τοῦ δὲ πεποιηκότος ἀδικήματα.
Decl
.

4

.

2

.

6

ἃ τοίνυν θαυμάσαντες ὑμῶν ἔχομεν, ἐκεῖνά ἐστι. πρῶτον μέν, ὅτι τὸ χρῆμα τῶν πρέσβεων ἐπίστασθε καὶ τοὺς ἥκοντας προσήκασθε καὶ οὐκ ἀπεστράφητε, ὡς ἠκούσατε, ἀλλ’ ἀνοίξαντες τὰς πύλας τοῦτο
5μὲν ἐδέχεσθε ἐν τῇ πόλει πρᾴως, τοῦτο δὲ ἐξενίζετε λαμπρῶς, λέγω γὰρ νῦν ὑμετέραν πρᾶξιν τὴν φιλαν‐ θρωπίαν Ἀντήνορος.
Decl
.

4

.

2

.

7

ἐπὶ τούτοις βωμοὶ πανταχοῦ τῆς πόλεως ὁρώμενοι καὶ κάλλη νεῶν καὶ πλῆθος ἀναθημάτων καὶ συνεχεῖς θυσίαι καὶ πανηγύρεις συ‐ χναὶ καὶ τεταγμένος ἑκάστου χρόνος, ταῦτα γὰρ ἀκού‐
5ειν ἐνῆν, καὶ μαντικὴ τίμιος οὐκ ἐῶσα τὸ μέλλον ἐν ἀδήλῳ κεῖσθαι καὶ ὅλως τὰ πλείω πρὸς Ἑλληνικὸν ἁμιλλώμενα κόσμον, ἐκκλησίαι, ῥήτορες, τὸ βουλῇ χώ‐ ραν εἶναι, τὸ λέγειν εἰς μέσον ἐξεῖναι, τὸ μὴ τῷ θυμῷ
πλέον ἢ τῷ δικαίῳ δεδόσθαι. τοὺς μὲν γὰρ ἄλλους
10βαρβάρους ἀκούομεν ὀργῇ μᾶλλον ἢ λογισμοῖς τὰ καθ’ ἑαυτοὺς ἐπιτρέψαντας ἐγγύτατα τῶν θηρίων διάγειν καὶ τοσοῦτον ἐπ’ ὠμότητι καὶ πονηρίᾳ φρονεῖν ὅσον εἰκὸς ἦν ἐπὶ τοῖς ἀμείνοσι. τὰ δ’ ὑμέτερα πρὸς τὸ βέλτιον ὁρῶμεν πάντα συνηρμοσμένα καὶ συγχαίρομέν
15γε ὑμῖν τῶν τε ἐθῶν καὶ τῆς καθεστώσης τάξεως.
Decl
.

4

.

2

.

8

ἔστι δ’ ὑμῖν ἀπ’ αὐτῶν ὧν εὐδοκιμεῖτε τὸ τὰ δί‐ καια πανταχοῦ φυλάττειν ἀναγκαῖον. καὶ δι’ ἀρετῶν ὧν ὑμᾶς ἐπαινεῖν ἔχομεν θαρρεῖν ἡμῖν ὑπὲρ ὧν ἥκο‐ μεν ἔπεισι. τοῖς μὲν γὰρ ἐξ ἀρχῆς παρὰ φαῦλον τὸ
5καλῶς ἀκούειν θεμένοις ἴσως ἂν ἐνέγκαι τινὰ συγγνώ‐ μην τὸ ῥᾳδίως ἐπὶ τὰ χείρω καταφέρεσθαι, οὐδὲν γὰρ ὑπεναντίον οἷς ἔγνωσαν ἄνωθεν δοκοῦσι δια‐ πράττεσθαι καὶ τῇ συμφωνίᾳ τῶν ἔργων ἀφαιροῦσι τῆς μέμψεως τὸ πλέον· ὅσοι δὲ ἀρχὴν ἐνστησάμενοι καλὴν
10καὶ γενναίαν εἶθ’ ἑκόντες ἁμαρτάνουσιν, αὑτῶν
κατήγοροι γεγόνασιν οἷς ἔκριναν εὖ ἔχειν ὑπεναντία τολμῶντες.
Decl
.

4

.

2

.

9

ποῦ τοίνυν ἂν εἴη τῶν αὐτῶν φοβεῖ‐ σθαι μὲν τοὺς θεούς, πάλιν δὲ αὐτῶν καταφρονεῖν, καὶ θύειν μὲν ὑπ’ εὐσεβείας, δυσσεβεῖν δὲ διὰ τῶν χειρίστων, καὶ τὸν μὲν Δία τιμᾶν καὶ διὰ πολλῆς τῆς
5ἐπιμελείας θεραπεύειν νῦν μὲν ἐν ταῖς κορυφαῖς τῆς Ἴδης, αὖθις δὲ ἐπὶ τῆς ἀκροπόλεως, πάλιν δὲ αὐτοῦ τοῦ Διὸς οὕτως ὀλιγωροῦντας φαίνεσθαι, ὥστε τὴν μεγίστην αὐτοῦ τῶν τιμῶν εἰκῆ διαφθείρειν; τίς γὰρ οὐκ οἶδεν ὡς ὁ ξένιος Ζεύς, ὅπερ κεφάλαιόν ἐστι
10τῶν ἐπωνυμιῶν αὐτοῦ, καὶ ὅτι παντὸς μὲν ἀναθήματος ἥδιον ἐκείνῳ τὸ τὰ περὶ τοὺς ξένους εὖ ἔχειν, πάσης δὲ δεινότερον ἱεροσυλίας, εἴ τι συμβαίνει δυσχερὲς ἢ τῷ ξένῳ παρὰ τοῦ δεξαμένου ἢ τῷ δεξαμένῳ παρὰ τοῦ τυχόντος εὐνοίας;
Decl
.

4

.

2

.

10

οὐ τοίνυν ἐστὶ τῶν αὐτῶν ὑβρίζειν τε ὁμοῦ καὶ θεραπεύειν τὸν θεόν. εἰ μὲν γὰρ οὐκ ὀργίζεται παροινούμενος, τί περὶ τὴν θεραπείαν ἐσπουδάκαμεν; εἰ δὲ τοῦ τιμᾶσθαι ποιεῖται λόγον,
5εἰκὸς δήπου καὶ τοῖς ὑβρίζουσιν ἄχθεσθαι.
Decl
.

4

.

2

.

11

εἰ μὲν τοίνυν οὐ παραπλησίων ἔνεστι τῶν θεῶν τυχεῖν οὐδὲ τοιούτων ὁποίους ἂν ἡμᾶς αὐτοὺς παρέχωμεν, ἀλλ’ ἔστι μὲν ἀδικοῦντας τῆς ἐκείνων προνοίας ἀπο‐
5λαύειν, ἔστι δὲ τὰ δίκαια προῃρημένους μηδὲν ἄμεινον τῶν πονηρῶν πράττειν, καθαιρετέον μὲν βωμούς, ἀμελητέον δὲ θυσιῶν, παροπτέον δὲ πανηγύρεις, ἐν οὐδενὸς δὲ μέρει τὸ θεῖον ἑκτέον ἁπλῶς τε νομιστέον καὶ εἰκῆ φέρεσθαι τὰ ἀνθρώπινα καὶ τὸ προστυχὸν
10ἰσχύειν, τῆς δὲ τοῦ βελτίονος τάξεως μηδὲν εἶναι τὸ κέρδος τοῖς οὕτω ζῆν ἐθέλουσι. καὶ τί δεῖ δικαιοσύνην ἀσκεῖν, πρᾶγμα ἐπιζήμιον, ἐξὸν προτιμήσαντας πονη‐ ρίαν ἡδονὴν ἀκίνδυνον καρποῦσθαι; εἰ δὲ ταῦτα μὲν οὐδὲ λέγειν καλόν, ἦ που γε τὸ πράττειν οὐκ ἄξιον.
15ἀλλ’ εἰ τοῖς μὲν ὁσίοις αἱ βελτίους ἐλπίδες ἀπόκεινται,
τοῖς δὲ ἑτέρως ζῆν ᾑρημένοις καὶ τὰ παρόντα δυσχερῆ καὶ τὰ μέλλοντα φόβου μεστά, πολὺ δήπου κάλλιον, ὦ Τρῶες, ἐκείνης εἶναι τῆς μερίδος ἣ τὰ χρηστὰ προξε‐ νεῖ.
Decl
.

4

.

2

.

12

καὶ οὐκ ἐπιτιμῶμεν ὑμῖν ὡς οὐχ οὕτω φρο‐ νοῦσιν, ἀρχὴν δὲ οὐδ’ ἂν συνεβουλεύομεν ὑμῖν, εἰ μὴ τοῦτον διέκεισθε τὸν τρόπον, ἀλλ’ ἐπειδὴ ταῦθ’ ὑμᾶς δικαίως ὁρῶμεν ἐπιτηδεύοντας, οὐκ ἂν βουλοίμεθα τὴν
5πόλιν ὑμῖν ἐξ ἡμισείας εἶναι δικαίαν οὐδὲ τὰ ἄλλα ἀνεγκλήτους ὄντας ἐν τοῖς περὶ τὴν Ἑλένην δοκεῖν ἁμαρτάνειν. πάντων γὰρ ἀτοπώτατον τῆς μὲν ἐγχειρή‐ σεως καὶ τῶν ἔργων ἀφεστηκέναι, ἐν δὲ τῇ περὶ τῶν πεπραγμένων βουλῇ τῆς αἰτίας τοῖς πεποιηκόσι κοινω‐
10νῆσαι.
Decl
.

4

.

2

.

13

 Εἰ μὲν οὖν κοινῷ δόγματι τῆς πόλεως τὸ ἀδίκημα τετόλμηται καὶ τὸν Ἀλέξανδρον ὑμεῖς ἐπὶ καλὴν οὕτω πρᾶξιν ἐξεπέμψατε, σαφῶς εἴπατε μηδὲν ὀκνήσαντες καὶ οὐδὲν ἔτι φθεγξόμεθα, τίς γὰρ
5ἂν νοῦν ἔχων αὐτοῖς τοῖς εἰργασμένοις δικασταῖς ὧν ἠδίκησαν χρήσαιτο; εἰ δέ, ὅπερ ἀληθές ἐστιν, ὁ μὲν
ἐφ’ ἑαυτοῦ βαλόμενος ἔπραττε τὸ τερπνόν, ὑμῶν δὲ τὸ κοινὸν οὐ μετεῖχε τῶν γιγνομένων, δείξατε τοὺς δεδρακότας ἐν τῇ ψήφῳ καὶ τῇ χειροτονίᾳ τῆς αἰτίας
10ἐξέλεσθε τὴν πόλιν.
Decl
.

4

.

2

.

14

 Καὶ μὴν ἔγωγε πολλοὺς ὑμῶν οἶδα τῷ μὲν Ἀλεξάνδρῳ δυσκόλως ἔχοντας, ἡμῖν δὲ τοῖς πεπονθόσι συναλγοῦντας, δεῖ δὲ τόν γε ἀληθῶς ἁπλοῦν καὶ γεν‐ ναῖον οὐ πλάττεσθαι τὴν καλοκἀγαθίαν, ἀλλ’ ἐπὶ τῶν
5ἔργων τοῖς ἠδικημένοις ἀμύνειν καὶ τοῦ νόμου τῆς ἐκκλησίας διδόντος παρρησίαν ἀποδοῦναι κελεύειν τὴν Ἑλένην, ἀλλ’ οὐκ ἰδίᾳ σεμνολογεῖσθαι τὴν πρᾶξιν δημοσίᾳ μὴ αἰτιώμενον.
Decl
.

4

.

2

.

15

 Καὶ μὴν εἴ τις ὑμᾶς ἔροιτο, τί μαθόντες οὔτε πρότερον οὐδὲν τοιοῦτον εἴργασθε οὔτ’ ἐπειδήπερ Ἀλέ‐ ξανδρος ὧν ἐπεθύμει κύριος ἦν ἐζηλώσατε τὴν ἁρπα‐ γήν, εὖ οἶδ’ ὅτι φήσαιτ’ ἂν ἅπαντες ὅτι καὶ πρό‐
5τερον καὶ μετὰ τὴν Ἀλεξάνδρου παροινίαν πο‐ νηρᾶς εἶναι φύσεως τὸ ἅρπαγμα κατεγνώκαμεν
καὶ οὐ διὰ τοῦτο χρηστόν, ὅτι τῷ δεῖνι τῶν Τρώων ἤρεσε.
Decl
.

4

.

2

.

16

τούτοις μέντοι τοῖς λόγοις οὐ συμβαίνει τὸ συμπράττειν Ἀλεξάνδρῳ καὶ συναγωνί‐ ζεσθαι πρὸς τὸ μηδὲ παύσασθαι τῶν ἀδικημάτων ποτέ. εἰ μὲν γὰρ ἐπαινεῖτε τὸν ἄνθρωπον, τί οὐ μιμεῖσθε;
5εἰ δὲ καταμέμφεσθε, τί οὐ κωλύετε; οὐ γὰρ δήπου λόγον ἔχον ἐστὶ ταῦτα διαφυλάττειν εἰς τέλος ἃ μηδὲ γενέσθαι τὴν ἀρχὴν βέλτιον ἦν. ἢ τὴν μὲν ἁρ‐ παγὴν αἰτιασόμεθα, τὸ δὲ μηδ’ ἀποδοῦναι βούλεσθαι τοῦτο θαυμασόμεθα;
Decl
.

4

.

2

.

17

 Ὅλως δέ, εἴ τις ἀκριβῶς λογίζεσθαι βού‐ λοιτο, οὐ Μενέλεως ἠδίκηται μόνος ἐν τοῖς τετολ‐ μημένοις, ἀλλὰ καὶ τὰ κράτιστα τῶν ἀνθρωπίνων συγκέχυται καὶ κεκίνηται. εἰ γὰρ Ἀντήνωρ ὁ βέλ‐
5τιστος ἐνεθυμήθη πρὸς ἑαυτόν, ὅτι νῦν ἐγὼ Με‐ νέλεων καὶ Ὀδυσσέα παρ’ ἐμαυτῷ καταλύειν ἀνέξομαι τὸν μὲν εἰς τὰ τιμιώτατα βεβλαμμέ‐
νον, τὸν δὲ συνωργισμένον τῷ πεπονθότι; ἂν οὖν ἀποχρήσωνται πρός τι τῶν δυσχερῶν τῇ
10παρ’ ἐμοὶ διατριβῇ, παρ’ ἡμῶν δὲ αὐτῶν ἔχουσι τῶν τοιούτων τὸ παράδειγμα, καλῶν γ’ ἂν εἴην ἀπολαύων ξενίων· εἰ ταῦτα διαλογισάμενος προσιόν‐ τας ἀπήλαυνε καὶ μηδαμῆ προσίετο, ἆρ’ οὐκ ἂν ἦν θέαμα δεινὸν καὶ πάντων ἐλεεινότατον ἄνδρας ξένους
15ἠδικηκότας οὐδὲν ἐπ’ ἀγορᾶς κυλινδεῖσθαι; οἶμαι γὰρ ἂν καὶ τοὺς ἄλλους τοῦτον μιμήσασθαι τῷ φόβῳ τῶν πεπραγμένων πρὸς ἀπιστίαν ἀγομένους. ταῦτα τοίνυν τὸ μὲν Ἀλεξάνδρου μέρος ἂν συμβεβήκει, ἡ δὲ Ἀντή‐ νορος καλοκἀγαθία κρείττων ἐφάνη τῆς ὑποψίας.
Decl
.

4

.

2

.

18

 Μάλιστα μὲν οὖν, ὦ Τρῶες, καὶ τὸ περὶ ὁτιοῦν εἰς τὸν ὑποδεξάμενον ἁμαρτεῖν τῶν δεινοτάτων ἐστί, τῆς γὰρ αὐτῆς παροινίας ἀπόδειξιν ἔχει τὸ πραττό‐
μενον ἅπαν, ἕως ἂν ἐκβαίνῃ τὸ προσῆκον, Ἀλέξανδρος
5δὲ παρανομεῖν ἐπιχειρήσας ἐν τῷ μεγίστῳ τὴν παρα‐ νομίαν ἔδειξεν. οὐκ ἤρκει θεραπαίνας καὶ χρυ‐ σία καὶ ὅσα εἰς ἐσθῆτα φέρει λαβόντα οἴχεσθαι καὶ τούτοις ὁρίσαι τὰ ἀδικήματα, ἀλλ’ ἐπὶ τὸ γύναιον ἐπι‐ θυμίαν ἀκόλαστον ἐκίνησε καὶ τοῖς αὐτοῖς ὀφθαλμοῖς
10τοῦτον μὲν δεξιούμενος, τὴν δὲ Ἑλένην εἶδεν ἐφ’ ὕβρει.
Decl
.

4

.

2

.

19

καὶ οὐκ ἔστησεν ἐπὶ τῆς ἐννοίας τὸ ἐγχεί‐ ρημα, ἀλλὰ προσέθηκε τὴν πρᾶξιν, ὑπὲρ ἧς καὶ τὸ βουλεύσασθαι τῶν ἐσχάτων ἂν ἦν. καὶ εἰ μὲν οὐχ ἑώρα παιδίον αὐτοῖς γεγονός, ὃ μάλιστα δὴ πάντων
5εἰς οἰκειότητα τοὺς γονέας συνάγει, ἦν μὲν ἂν οὐδὲ οὕτω μικρόν, τοῦ δὲ νῦν εἰργασμένου μετριώτερον· νῦν δὲ οὔσης αὐτοῖς Ἑρμιόνης τοσαύτης ἀφορμῆς εἰς κοινωνίαν Ἀλέξανδρος διέσπασεν ἃ συνῆπτο θεσμῷ καλλίονι.
Decl
.

4

.

2

.

20

 Οἶδα τοίνυν ὡς ἐρεῖ τις ὅτι δικαίως ἂν στέρ‐ γοιμεν ταὐτὰ πάσχοντες ἅ ποτε πεποιήκαμεν. οἷον ὑμεῖς, φησίν, ἐκ μὲν Φοινίκης Εὐρώπην, ἐκ δὲ Κόλχων ἡρπάσατε Μήδειαν. τί τοίνυν ἀσχάλ‐
5λετε ταὐτὰ ὑπομένοντες ὧν ὑπήρξατε;
Decl
.

4

.

2

.

21

ἐγὼ δὲ πρῶτον μὲν αὐτὸ τοῦτο τεθαύμακα εἰ ὧν ὡς ἐγ‐ κλημάτων μέμνησθε, ταῦθ’ ὁμολογεῖτε μιμήσασθαι. εἰ μὲν γὰρ μηδὲν ἡμάρτανον οἱ τότ’ ἐκεῖνα πράττοντες,
5πῶς εἰς ἔγκλημα προφέρετε; εἰ δὲ οὐκ ἦν ἔξω τοῦ ψέγεσθαι, πῶς ἃ ψέγειν οἴεσθε δεῖν ἐζηλώσατε;
Decl
.

4

.

2

.

22

καὶ μὴν καὶ κατ’ αὐτὸν τοῦτον τὸν λόγον εἰς τοὺς βαρ‐ βάρους ἔρχεται τὸ ἔγκλημα. εἰ γὰρ τὸ μὲν τῶν ἀδικη‐ μάτων ἄρχειν παρὰ τὸν νόμον ἐστί, τὸ δὲ ἀμύνασθαι
5τοὺς ὑπάρξαντας εἰς τὸ δίκαιον τελεῖ, εἰπάτω μοί τις,
πότερον Κρῆτες πρότερον τὴν Εὐρώπην ἐκ Φοινίκης ἥρπασαν ἢ Φοίνικες ἐξ Ἄργους Ἰὼ τὴν Ἰνάχου; ἐγὼ μὲν γὰρ οἶμαι τῶν Φοινίκων γεγενῆσθαι τὴν ἀρχήν.
Decl
.

4

.

2

.

23

καὶ οὐκ ἐπαινοῦμεν οὐδὲ τοὺς Κρῆ‐ τας πρὸς τοῦτο ἐλθόντας. πάντων γὰρ ἀλογώτατον τῶν ἠδικημένων ἀντεπιβουλεύειν οὐ προῃρημένων ἐκείνους περιεργάζεσθαι. ἔπειτα εἰ καὶ πλέον τῶν πεπονθότων
5ἤχθοντο, δῶμεν γὰρ ὅτι καὶ μᾶλλον ἤλγουν Ἰνάχου, οὐχ ἁρπαγῇ τὴν ἁρπαγὴν μετιέναι ἐχρῆν, ἀλλὰ ταὐτὰ ποιεῖν ἅπερ ἡμεῖς νῦν, πρεσβείαν ἀποστέλλειν, στρα‐ τόπεδον συγκροτεῖν, πόλεμον ἀπειλεῖν. τοῦτο μὲν γὰρ ἦν μηδὲν τοιοῦτον μήτ’ ἐν γῇ μήτ’ ἐν θαλάττῃ βουλο‐
10μένων τολμᾶσθαι, ἐκεῖνο δὲ πολλὰ παρασκευαζόντων παραπλήσια γίνεσθαι. ἐπαινεῖν μὲν οὖν ἐκείνους οὐκ
ἔχομεν, εἰ δὲ ἰσχυρόν τις εἶναι νομίζει τὸ χρῆναι τοῖς ἴσοις ἀμύνασθαι, λόγος τίς ἂν αὐτοῖς λείποιτο; πλὴν ἕν γε ἐκεῖνο ἴσμεν, ὅτι Φοινίκων τὸ ἔγκλημα γίνεται
15τῶν καταβεβληκότων τὸ σπέρμα τῆς ἁρπαγῆς.
Decl
.

4

.

2

.

24

τί οὖν Μήδειαν Ἰάσων ἐλάμβανεν; ἄλλος μὲν ἄν τις ἔφησεν, ὅτι πρὸς τὰ τῶν Φοινίκων παρωξυμμένος καὶ προσδεῖν ἡγούμενος τῇ τιμωρίᾳ, ἐγὼ δὲ οὐ τὸν
5Ἰάσονα τῆς Μηδείας ἐπιθυμήσαντα σκοπῶν εὑρίσκω, τὴν δὲ Μήδειαν ἁλοῦσαν Ἰάσονος.
Decl
.

4

.

2

.

25

ὡς μὲν οὖν συνέπραξεν αὐτῷ πρὸς τοὺς ἄθλους αὐτόματος ὁρμή‐ σασα εἰς τὴν ἐπικουρίαν καὶ ὡς ἀπέκτεινε τὸν ἀδελ‐ φὸν ἀποσπᾶν ἐπιχειροῦντα καὶ ὡς ἀβίωτον
5ἡγεῖτο τὸν βίον, εἰ μὴ ἐκεῖνον ὄψεται, καὶ ὅσα τῶν
ἐρώντων ἐστὶ παραλείψω, τί γὰρ ἄν τις μακρηγοροίη; ἀλλ’ ἐπειδὴ τῆς Ἑλλάδος ἦσαν ἐν Κορίνθῳ, ὁ μὲν ἄλλην ἐμνήστευεν, ἡ δὲ ἐδάκρυεν, καὶ ὁ μὲν ἣν ἐβού‐ λετο ἤγετο, ἡ δὲ οὐκ εἶχεν ἥτις γένηται. οὕτω σφόδρα
10αὐτὴν Ἰάσων ἠγάπα καὶ τὰς Συμπληγάδας ὑπὲρ ἐκεί‐ νης διέπλευσεν, ὥσπερ Ἀλέξανδρος ὑπὲρ τῆς Ἑλένης τὸν Αἰγαῖον. πότερον οὖν Ἰάσων Μηδείας ἑαλώκει ἢ Μήδεια τὸν οὐδὲν δεόμενον αὐτῆς ἠνώχλει; τὰ μὲν γὰρ πράγματα τὸ δεύτερον βεβαιοῖ.
Decl
.

4

.

2

.

26

εἰ δὲ ἐκεῖνό τις φήσειεν, ὅτι καὶ τὴν Ἑλένην παραπλήσιος λογι‐ σμὸς ἀκολουθεῖν Ἀλεξάνδρῳ συνέπεισεν, οὐ χαλεπὸν εὑρεῖν τὴν ἀλήθειαν. εἰπάτω πρὸς αὐτὴν ἀπαλλαγῆναι
5τῆς οἰκίας, ἕτερον ἐγγυάσθω γύναιον, κἂν προσκαθη‐ μένη δακρύῃ, χαίρειν ἐᾶν. καὶ τότε εἰσόμεθα οἷς ἐγκα‐
λεῖν ἄξιον. καὶ ὥσπερ ἄν, εἰ τότε Αἰήτης ἀπῄτει τὴν Μήδειαν πόλεμον ἀπειλῶν, εἰ μὴ λάβοι, ῥᾷστα ἂν Ἰάσων ἀπέδωκε πρὸς τῷ χάριν εἰδέναι τοῖς ἥκουσιν, οὕτω
10νῦν Ἀλέξανδρος δειξάτω μηδὲν τῆς γυναικὸς δεόμενος. ἀλλ’ οὐ ποιήσει τοῦτο ἑκὼν εἶναι. πόθεν; οὔκουν Ἰάσων ἠδίκει τότε, ἀλλ’ ἡ παῖς ἠδίκει τοὺς γονεῖς ἑκοῦσα παρ’ αὐτὸν ἀπελθοῦσα.
Decl
.

4

.

2

.

27

τί οὖν ἄν τις παραδείγμασι χρῷτο τούτοις ὧν πολὺ τὸ παρὸν ἀπο‐ στατεῖ; τὸ δὲ μέγιστον καὶ ᾧ σαφῶς εἴσεσθε ποίῳ τινὶ κεχώρισται τὰ πράγματα, οὔτε γὰρ ἣν οἱ Φοίνικες
5οὔτε ἣν οἱ Κρῆτες ἔλαβον, ἀλλ’ οὐδὲ ἡ Μήδεια συνοικοῦσαί τισιν ἤδη τοῦτο ἔπασχον οὐδὲ διεσπᾶτο γάμος οὐδὲ εὐνὴ κατῃσχύνετο οὐδὲ παίδων διαδοχὴ διεκόπτετο οὐδὲ ἐφ’ ἃ θεοὶ γαμήλιοι παρεκλήθησαν,
ταῦτα κατὰ πολλὴν ὕβριν ἀνῃρεῖτο, ἀλλ’ ἦν κἀκεῖνα
10δεινὰ μέν, οὐ μὴν εἰς τοσοῦτον ἀσεβείας ἥκοντα. εἰ δὲ δὴ κἀκεῖνα πολλῆς ἦν ἄξια τῆς ἀγανακτήσεως, πό‐ σης γε εἶναι τὸ παρὸν ὀργῆς θήσομεν;
Decl
.

4

.

2

.

28

ἔτι τοίνυν, οὐδὲ γὰρ τοῦτο μικρόν, τὴν μὲν Ἰνάχου παῖδα ναυκλή‐ ρου τινός φασι κλέμμα γενέσθαι οὔτε διαλεχθέντος οὔτε καταλύσαντος παρὰ τῷ πατρὶ τῆς κόρης, περὶ δὲ
5τῆς Εὐρώπης οὐδὲν οὐδέπω καὶ νῦν σαφὲς ἀκούομεν· Ἰάσων δέ γε δυσμενεστάτου πάντων ἐτύγχανεν Αἰήτου καὶ τοιαῦτα προβάλλοντος ἃ πρόδηλον εἶχε τῷ μετιόντι συμφοράν, ὥσθ’, οὗτός γε εἴ τι καὶ δυσχερὲς ὕστερον εἰργάζετο τὸν Αἰήτην, τὸ προπεπονθέναι κακῶς δικαίαν
10ἐποίει τὴν πρᾶξιν αὐτῷ.
Decl
.

4

.

2

.

29

τούτων ἕκαστος, Ἀλέ‐ ξανδρε, τοῖς γε σεσυλημένοις οὐχ ἁλῶν, οὐ σπονδῶν,
οὐ τραπέζης ἐκοινώνησε, μᾶλλον δὲ οἱ μὲν οὐδενὸς τοιούτου μετεσχηκότες ἦσαν, ὁ δὲ καὶ διαρρήδην ἐπε‐
5πόνθει κακῶς, καὶ εἰ τὰ ἄλλα πάντα ἦσαν πονηροί, τοῦ τι περὶ τὸν ξένιον Δία πλημμελεῖν ἦσαν ἐλεύθε‐ ροι, καὶ τὸ μὲν ἐκείνων ἦν πλεονεξία, τὸ δὲ 〈τούτου〉 ἀσέβεια. πλεῖστον δὲ δήπου διαφέρει τῆς τοῦ πλείονος ἐπιθυμίας ἡττᾶσθαι ἢ τοῦ παρὰ τῶν θεῶν φόβου
10μείζονας εἶναι βούλεσθαι.
Decl
.

4

.

2

29bis

μὴ τοίνυν ἀναισχυντῶμεν εἰς μέσον ἐκείνους φέροντες ὧν ἀτοπώτεροι πεφήνα‐ μεν. ἢ λήσομεν ἡμᾶς αὐτοὺς πλέον θέατρον ποιοῦντες. εἰ γὰρ ὧν ὡς δεινοτάτων κατηγοροῦμεν, ταῦτα ὑπερ‐
5βάλλοντες ἁλισκόμεθα, καθ’ ἡμῶν αὐτῶν ἐκεῖνα κινοῦμεν.
Decl
.

4

.

2

.

30

 Παρὰ πάντα δὲ ταῦτα ἐκεῖνο εἰπεῖν ἄξιον. πάντων ἐστὶν ἀλογώτατον, ὦ Τρῶες, τὰ μὲν ἐγκλήματα
ἑτέρων εἶναι, τὴν δὲ τιμωρίαν ἑτέρους ὑπέχειν, καὶ τοὺς μὲν ἠδικηκότας ἀθῴους ἀφεῖσθαι, τοσούτοις δὲ
5ὕστερον χρόνοις ἄλλους ἀντ’ ἐκείνων πάσχειν κακῶς. οἷον τί λέγω; Κρῆτες ἠδικήκασι; Κρησὶν ἐγκάλει. Ἰάσων ἥμαρτεν; εἰσπράττου τὴν τιμωρίαν τοὺς Ἰάσο‐ νος οἰκείους. νῦν δὲ Κρῆτες μὲν καὶ Θετταλοὶ κατὰ συμμαχίαν στρατεύουσι, Μενέλεως δὲ μηδὲν ἐγκαλού‐
10μενος ὑπὲρ τῶν ἑαυτοῦ συμφορῶν ἐκείνους συνήγαγε. καὶ οἱ μὲν τὰς προφάσεις ἐνδεδωκότες ἄλλοις ἐπαμύ‐ νουσιν, ὁ δὲ καθαρὸς αἰτίας ἐκείνων εἰς ἐπικουρίαν δεδέηται.
Decl
.

4

.

2

.

31

καίτοι καὶ Κρησὶ καὶ Θετταλοῖς λόγος ἐστὶν ὑπάρχων ἰσχυρός. οὐ γὰρ ἡμεῖς γε, φήσουσιν, οἱ νῦν ὄντες οὐδὲν τοὺς βαρβάρους ἀφειλό‐ μεθα, ἀλλ’ οὐδὲ ἴσμεν τὸ παράπαν, εἴ τις Εὐ‐
5ρώπη γέγονεν. εἰ δὲ μὴ συκοφαντία ταῦτα ἦν,
ἐχρῆν τοῖς προγόνοις ἐγκαλεῖν, οὓς καταμέμ‐ φεσθε ταῦτα ἡμαρτηκέναι. εἰ μὲν οὖν οὐ κατε‐ μέμψασθε τὴν ἀρχήν, τί νῦν ἐνοχλεῖτε; τί δὲ μεταφέρετε τὰς αἰτίας ἐπὶ τοὺς ὕστερον γενο‐
10μένους; εἰ δὲ μεμφομένων κατεγέλων, ἔδει τοῖς ὅπλοις χρήσασθαι.
Decl
.

4

.

2

.

32

 Ὅτε τοίνυν καὶ τοῖς ἐγγόνοις τῶν δοκούντων ἡμαρτηκέναι πολλῆς εὐηθείας ἐγκαλεῖν, ἦ που πλείστης ἀναιδείας τὸ τοὺς μηδὲν ἐκείνοις προσήκοντας ἀδικεῖν. οὕτω δὲ πανταχόθεν ἀνέστραπται τὸ πρᾶγμα, ὥστε οὐ
5μόνον ὁ μὲν χρόνος τῆς τιμωρίας πολὺ τῶν ἐγκλη‐ μάτων νεώτερος, οἱ δὲ μηδὲν ἠδικηκότες ἀντὶ τῶν ἡμαρτηκότων ἕλκονται, ἀλλὰ καὶ τὸ τρίτον τῆς αὐτῆς ἀλογίας, ἀντὶ Φοινίκων καὶ Σκυθῶν Ἀλέξανδρος ἐπὶ τὴν τιμωρίαν ἧκεν ὥσπερ ἐκείνων ἢ παροξύνεσθαι
10τοῖς γεγενημένοις οὐκ εἰδότων ἢ δίκην ὑπὲρ αὑτῶν οὐ δυναμένων λαβεῖν. καὶ μὴν εἰ μὲν οὐδὲν ἐφρόντιζον ἐκεῖνοι τῶν πεπραγμένων, πῶς ὑμᾶς ἀγα‐ νακτεῖν ἄξιον; εἰ δὲ ἀλγοῦντες ὅμως ἡσύχαζον, τί δεῖ χαρίζεσθαι τοῖς ὑπὲρ αὑτῶν οὐ κινουμένοις;
Decl
.

4

.

2

.

33

θαυ‐
μάζω δὲ εἰ μελλούσης μὲν ὑμῖν κινδυνεύειν τῆς πό‐ λεως οὐδεὶς ἐκείνων ἐπιστρέφεται οὐδ’ εἰδέναι βούλε‐ ται τὸ παράπαν οὔτ’ εἴ τις Ἀλέξανδρος ὑπὲρ αὐτῶν
5Ἑλένην ἥρπασεν οὔτ’ εἴ τινες πολέμιοι προσβάλλουσιν ἀντὶ τούτων Ἰλίῳ, ὑμεῖς δὲ ὑπὲρ τούτων οὕτω δια‐ κειμένων παροξύνεσθαι φήσετε. μωρία ταῦτα καὶ οὐδὲν ὑγιές.
Decl
.

4

.

2

.

34

χωρὶς δὲ τούτων, εἰ μέν ἐστιν ἐφ’ ὑμῖν μεχρὶ παντὸς παροινεῖν, δίκαιον μὲν οὐδαμῶς, χρῆσθε δέ, εἰ βούλεσθε, τούτῳ· εἰ δὲ μείζων ὁ φόβος τῆς ἐξουσίας καὶ τὸ προσκαθήμενον στρατόπεδον οὐκ ἐᾷ
5τρυφᾶν, τί ἄν τις ληροίη περὶ τῆς Εὐρώπης τῶν ὅπλων οὐκ ἐώντων μυθολογεῖν; καὶ γὰρ εἰ μὲν ἤρκει τοῖς Ἕλλησι ταῦτ’ ἀκούσασι τὴν ταχίστην ἀποπλεῖν, εἶχεν ἂν ἴσως τι χρηστὸν ἡ περὶ ταῦτα διατριβή· εἰ
δὲ δεῖ δυοῖν θάτερον, ἢ διὰ τοῦ ἐκστῆναι τῆς Ἑλένης
10ὑμᾶς πρίασθαι τὴν ἀσφάλειαν ἢ τῶν ἀλλοτρίων ἐπι‐ θυμοῦντας ὑπὲρ τῶν οἰκείων κινδυνεύειν, λάβετε λογι‐ σμὸν περὶ τῆς πρεσβείας ὀρθόν.
Decl
.

4

.

2

.

35

τίς δὲ οὗτός ἐστι; τὸ μὴ μᾶλλον ὑπὲρ 〈ἡμῶν〉 τῶν ἀπεσταλκότων ἢ ὑμῶν τῶν δεξαμένων νομίζειν αὐτὴν γεγενῆσθαι μηδὲ ἀπεστε‐ ρῆσθαί τινος ὑπολαμβάνειν, εἰ τὴν Ἑλένην ἡμεῖς ἀπο‐
5ληψόμεθα, ἀλλὰ τὰ μέγιστα ἡγεῖσθαι κερδαίνειν, εἰ τὴν Ἑλένην λαβόντες ἀρκεῖν ἡγησόμεθα. εἰ μὲν γάρ ἐστί τις ὑμῖν ἐγγυητὴς θεῶν καὶ τοῦτο οἱ μάντεις ὑπισχνοῦνται σαφῶς, ὡς, εἰ τὸ πρᾶγμα εἰς πόλεμον προβαίη καὶ τοῖς ὅπλοις τὴν κρίσιν ἐπιτρέψαιτε, ἧττα
10μὲν τοῖς ἠδικημένοις ἀπόκειται, τὰ δὲ τῆς Τύχης μεθ’ ὑμῶν τῶν ἠδικηκότων στήσεται, οὐκ ἂν παραι‐ νέσαιμεν ὑμῖν μὴ χρήσασθαι τοσαύτῃ πλεονεξίᾳ· εἰ δὲ τὸ μέλλον ἀκριβῶς μὲν οὐκ ἔστι προϊδεῖν, τοῖς δὲ
λογισμοῖς ἀκολουθῶν τις οὐκ ἂν εὕροι χαλεπῶς ὁπο‐
15τέροις μένει τὸ τοῦ πολέμου κράτος, ἐξετάσατε παρ’ ὑμῖν αὐτοῖς, ποτέρως ἂν ὑμῖν ἔχοι καλῶς, πότερον εἰ μετὰ τοῦ τῆς Ἑλένης ὕστερον στέρεσθαι καὶ τὴν πόλιν προσαποβάλοιτε ἢ εἰ τὴν Ἑλένην ὑπὲρ τῶν ὅλων ἀπο‐ δοίητε.
Decl
.

4

.

2

.

36

 Εἶτά μέ τις ἐρωτᾷ· τί οὖν ἐξὸν ὑμῖν τῶν ἡμετέρων κρατῆσαι φείδεσθε τῶν δυσμενῶν; ὅτι νῦν οὐ κακὸν ποιήσοντες ἑτέρους ἥκομεν, ἀλλ’ ἅ τε ἀφῃρέθημεν κομιούμενοι ὧν τε ἠδικήμεθα δίκας
5ἄνευ ὅπλων προσληψόμενοι. οὔκουν ἀξιοῦμεν πρὶν εἰ χωρὶς πραγμάτων τευξόμεθα τῶν δικαίων εἰδέναι πό‐ λεμον ἐπιφέρειν τοῖς χωρὶς ἀνάγκης ἴσως ἄν τι βου‐ λευσαμένοις μέτριον.
Decl
.

4

.

2

.

37

Ἵν’ οὖν μὴ δῶμεν ἀφορμὴν τοῖς ἐπιθυμοῦσι
βλασφημεῖν, ὡς οὐχ ἡ τῆς ὕβρεως ὀργὴ τὴν στρατείαν παρεσκεύασεν, ἀλλ’ ὁ πλοῦτος τῆς Πριάμου πόλεως, πᾶσι βουλόμεθα καταστῆσαι σαφὲς καὶ θεοῖς καὶ ἀν‐
5θρώποις, ὅτι καὶ Μενέλεῳ καὶ πᾶσιν ἡμῖν ἀπόχρη κατὰ πολλὴν ἡσυχίαν τῶν δικαίων τυχεῖν. ὑπὲρ μὲν οὖν τούτων πλείω λέγειν οὐκ οἴομαι δεῖν, οὐδὲν γὰρ ἐνδεῶς εἰρῆσθαι δοκεῖ, ἐπάνειμι δὲ ὅθεν ἐξέβην.
Decl
.

4

.

2

.

38

 Ἅπασι μὲν ἀνθρώποις, ὦ Τρῶες, εἰρήνη μὲν καλόν, πόλεμος δὲ δυστυχές, καὶ τῆς μὲν ἀνθεκτέον, τὸν δὲ φευκτέον, ὡς ἐκείνης μὲν ὀρθούσης τὰς πόλεις, τούτου δὲ καταφέρειν εἰωθότος, καὶ τὴν μὲν ἄξιον
5καὶ παροῦσαν φυλάττειν καὶ ἀποῦσαν ὅπως ἔσται ζη‐ τεῖν, τὸν δὲ καὶ ἐπικείμενον λύειν καὶ προσδοκώμενον ὅπως μὴ γενήσεται προνοεῖν· ἁπάντων δὲ ἀν‐ θρώπων εἰκότως ἂν ταύτην περὶ αὐτῶν ἐχόντων τὴν κρίσιν ὑμῖν πολὺ πλέον τῶν ἄλλων φροντιστέον καὶ
10τοσούτῳ μᾶλλον, ὅσῳ τοῖς πᾶσιν ἀγαθοῖς ἀνθοῦσαν οἰκεῖτε πόλιν καὶ λόγος πανταχοῦ πεφοίτηκεν εὐδαι‐ μονέστατον ἀνθρώπων εἶναι Πρίαμον, καὶ αὐτὸν καὶ τοὺς ἀρχομένους. ὅσοις μὲν γὰρ τῶν ἀνθρώπων οὐκ εὖ τὰ πράγματα ἕστηκε, τούτους μὲν οὐδὲν ἀπεικὸς
15ἑτοίμους ἐπὶ τὸ πολεμεῖν χωρεῖν, ἢ γὰρ κρατήσαντες ἀλλοτρίων ἀγαθῶν ἐγένοντο δεσπόται ἢ σφαλέντες οὐκ ἐν μεγίστοις ἐζημιώθησαν· ὑμῖν δὲ καὶ τοῖς ἐγγύτατα ὑμῖν εὐδαιμονίας ἥκουσι πολλῆς δεῖ τῆς βουλῆς, εἰ πόλεμον πρὸ εἰρήνης αἱρετέον, μᾶλλον δὲ οὐδὲ βουλεύσα‐
20σθαι τοῖς οὕτως ἔχουσιν ἄξιον, εἰ μή, νὴ Δία, βουλῆς δεῖσθαι φήσουσιν εἰς τὸ μαθεῖν, πότερον ἡ τῶν ὑπαρ‐ χόντων ἀπόλαυσις ἄμεινον ἢ τούτων ἐστερῆσθαι.
Decl
.

4

.

2

.

39

 Ἐξετάσωμεν, ὦ Τρῶες, τὰ παρόντα ὑμῖν ἀγαθὰ τοῖς χαλεποῖς ἐκείνοις παραβάλλοντες. δεῖ δὲ οὐδὲν εὐλαβεῖσθαι τὸ βλάσφημον τοῦ λόγου. ἃ γὰρ ἐφ’ ὑμῖν ἐστι μὴ παθεῖν, τί ἂν τὴν τούτων ἀκοὴν δυσχεραί‐
5νοιτε; ἆρ’ οὖν ἴσον ἢ παραπλήσιον ἔξω κινδύνων ἐν
εὐπαθείᾳ διάγειν ἢ μεθ’ ὅπλων ἐν αἵματι, καὶ χρηστὰς ἔχειν ἐλπίδας περὶ τῶν συγγενῶν ἢ τὴν παροῦσαν ἡμέραν ἀεὶ τελευταίαν ἡγεῖσθαι καὶ καλεῖν συμμάχους, ὧν οἱ μὲν οὐδὲ τὴν ἀρχὴν ἥξουσιν, οἱ δὲ ἄκοντες ἐλ‐
10θόντες ἐθελοκακήσουσιν ἐπὶ τῆς χρείας; ἐκεῖνο δὲ ἴσον ἢ προσόμοιον εὐφημίας ἢ μίσους παρὰ τῶν περιοίκων τυγχάνειν;
Decl
.

4

.

2

.

40

οὐκ ἴστε ὅτι νῦν μὲν ἅπαντες ὑμῖν καὶ τοῖς ὑμετέροις πράγμασι συνεύχονται τὰ βελτίω, εἰ δὲ ὁ πόλεμος ἐμπέσοι, πρῶτοι τῶν ἀνιαρῶν αἰσθή‐ σονται περιπλεόντων ἡμῶν καὶ ληιζομένων τὸ προστυ‐
5χὸν καὶ τὰς μὲν τῶν πόλεων περικοπτόντων, τὰς δὲ ἄρδην ἐξαιρούντων καὶ μήτε θάλατταν μήτε ἤπειρον τὴν ὑμῖν ὅμορον ἔξω τῶν κακῶν ἀφιέντων;
Decl
.

4

.

2

.

41

οἱ δὲ τοιαῦτα δι’ ὑμᾶς ὑπομένοντες, ὦ πρὸς θεῶν, ἔσθ’ ὅπως ἂν ὑμῖν ἔχοιεν εὐμενῶς; τί δ’ ἔστιν ὅπερ οὐκ ἂν ὑμῶν κατεύξαιντο τῶν σωμάτων αὐτοῖς εἰς
θάνατον καὶ δουλείαν δι’ ὑμᾶς μεριζομένων; οὐκοῦν
5πρὶν ἡμᾶς ἀπώσασθαι τοῖς ἀστυγείτοσι πολεμίοις χρή‐ σεσθε; καί τοι τί τῶν ἐν ἀνθρώποις ἀντάξιον τῆς τοσαύτης δυσμενείας;
Decl
.

4

.

2

.

42

 Τὰ κελευόμενα ἡμᾶς ἄρα δεῖ ποιεῖν, ἐρεῖ τις, ὥσπερ οὐκ εἰδότας ὅτι μηδαμῶς εἴκειν τοῖς πολεμίοις ἀνδρῶν ἐστιν. ἡμεῖς δὲ τὸ μὲν ἀφίστα‐ σθαι τῶν οἰκείων τοῖς πλεονεκτεῖν ἐπιχειροῦσι φόβῳ
5τῶν κινδύνων αἰσχρὸν ἡγούμεθα καὶ τοῦτο ἔργῳ δῆλον πεποιήκαμεν. ὅπως γὰρ μηδεὶς Ἑλλήνων τῶν ὑπαρ‐ χόντων στεροῖτο μηδὲ καταγελάσειαν τῶν πεπονθότων οἱ δεδρακότες, πελάγη μὲν οὕτω μακρὰ διεβάλομεν, τιμιωτέραν δὲ τὴν τῶν λελυπηκότων τιμωρίαν τῆς
10μετὰ τῶν φιλτάτων διατριβῆς πεποιήμεθα, γνώμη δὲ αὕτη νενίκηκεν ἢ λαβεῖν ταῦθ’ ὑπὲρ ὧν ἥκομεν ἢ μαχομένους πεσεῖν.
Decl
.

4

.

2

.

43

τοῖς μὲν οὖν ὑπὲρ τῶν τοιού‐ των ἀγωνιεῖσθαι μέλλουσι τὸ μὴ τολμᾶν πολεμεῖν δειλίας αἰτίαν ἔχει, εἰ δέ τινες ἃ μὴ καλῶς ἔλαβον
ἀποδοῦναι δέον πολεμεῖν μᾶλλον αἱροῖντο, οὐκ ἀνδρίας
5οὗτοί γε δόξαν, ἀλλ’ ἐμπληξίας λαμβάνουσι καὶ τοσ‐ οῦτον ἀπέχουσι τοῦ δοκεῖν τι βεβουλεῦσθαι λαμπρόν, ὥστε διπλοῦν φέρονται τοὔνειδος, ἐκ μὲν ὧν τὴν ἀρχὴν ἠδίκησαν, πονηρίας, ἐκ δὲ ὧν ἐπὶ πολλῷ κατέ‐ χουσιν, ἀναισθησίας. οὐ γὰρ ἐν τῷ πολεμεῖν ἁπλῶς
10τὸ τῆς εὐκλείας προσγίνεται, ἀλλ’ αἱ τῶν πολέμων προφάσεις ἢ καλοὺς αὐτοὺς εἶναι δοκεῖν ποιοῦ‐ σιν ἢ μὴ τοιούτους. τῆς γὰρ αὐτῆς ἀτοπίας δειλίᾳ τε καταπροδοῦναι τὸ δίκαιον καὶ θρασύτητι τὸν ὑπὲρ τῶν οὐ προσηκόντων ἐπισπάσασθαι κίνδυνον.
Decl
.

4

.

2

.

44

εἰ μὲν οὖν μὴ παθόντες ἡμεῖς κακῶς μηδ’ ἐπ’ ἐγκλή‐ μασι δικαίοις κεκινημένοι μηδὲ τῶν οἰκείων ἀμφισβη‐ τοῦντες, ἀλλὰ τῶν ἀλλοτρίων ἐπιθυμοῦντες οὕτω πολ‐
5λὴν καὶ μεγάλην στρατιὰν ἀγείραντες ἢ βοῦς ἀπηλαύ‐ νομεν ἢ περιετεμνόμεθα γῆν ἢ τῶν ἐντὸς τείχους χρη‐ μάτων ἐζητοῦμέν τι μέρος, εἶθ’ ὑμεῖς ὑπεκύπτετε ῥᾳ‐ δίως ἀγαπῶντες εἴ τις ἐάσει ζῆν, πάνυ ἂν ὑμῶν ἐμεμψάμεθα τὴν ἄγαν ἀπραγμοσύνην· εἰ δὲ τὰ μὲν
10ὑμέτερα βουλοίμεθα ἂν ὑμῖν ἀκέραια μένειν, αὐτοὶ δὲ ὑπὲρ ὧν ἀφῃρέθημεν ἥκομεν, οὐχ ὁρῶμεν ἥντινα ὑμῖν ἕξει λαμπρότητα τοῦ πολέμου τὸ σχῆμα.
Decl
.

4

.

2

.

45

οὐδὲ γὰρ εἰ σφόδρα πρόδηλον ἦν ὡς ἡ Τύχη μεθ’ ὑμῶν παρα‐ τετάξεται, οὐκ ἂν ἦν ὑγιαινόντων ὑπὲρ τοιούτων κιν‐ δυνεύειν ἄθλων, ὧν τὸ μὲν διαμαρτεῖν εὔδαιμον, τὸ
5δὲ κρατῆσαι δυστυχές. τὰ γὰρ ἀδίκως κτηθέντα βέλτιον ἀποθέσθαι μᾶλλον ἢ διὰ τέλους κατέχειν. καὶ οἵ γε λογίζεσθαι δυνάμενοι μετὰ τοῦ προσθεῖναι χρημάτων
πλῆθος ἥδιστα ἂν ἀπαλλαγεῖεν τοσαύτης συμφορᾶς. καίτοι ποῦ καλὸν ὑπὲρ τοιούτων ἀγωνίζεσθαι τοῖς
10σώμασιν, ἃ καὶ εἰ μηδὲ εἶεν οἱ ἀπαιτοῦντες, εἶχε καλῶς ἐκβαλεῖν;
Decl
.

4

.

2

.

46

οὑτωσὶ δὲ σκοπῶμεν ἐν βραχεῖ. Ἑλέ‐ νην κάλλιστον εἶναι κτῆμα τῶν ἐν Ἰλίῳ κρίνετε; οὐκ οἶμαί γε τοὺς σώφρονας. οὐκοῦν ἂν μὲν ἀποδῶτε τοῦτο, οὐχ ἕξετε ᾧ παρόντι δυσχεραίνετε· ἂν δὲ πολε‐
5μεῖν ἕλησθε, κρατηθέντες μὲν μετὰ τοῦ τὴν πόλιν ἀποβαλεῖν οὐδὲ ἐκείνην ἕξετε, νικήσαντες δὲ κεκινδυνευκότες ἂν εἴητε ὑπὲρ ὧν οὐ χρῄζετε.
Decl
.

4

.

2

.

47

 Εἰ δὲ δεῖ μηδὲν ὑποστειλάμενον εἰπεῖν, τοῦτο μόνον ἁπάντων πραγμάτων πρόδηλον ἔχει τὴν τελευ‐ τὴν καὶ ποτέρων ἔσται τὸ κράτος. μαντείας μὲν οὖν καὶ
φήμας καὶ διοσημείας καὶ τὰ φαντασθέντα τὴν πρώ‐
5την ἐν τῇ συλλογῇ τοῦ στρατοῦ καὶ ὅσα τοιαῦτα, παρ‐ ίημι, μή τις ἀλαζονείας αἰτιάσηται τὸν λόγον. ἀλλὰ τίς οὐκ οἶδεν ὅτι δύο ταῦτα μάλιστα τοῖς ἀγωνιζομένοις τὴν νίκην φέρει, ἓν μὲν τὸ τῆς στρατιᾶς ὑπερβάλλον, ἕτερον δὲ τῶν κρειττόνων ἡ συμμαχία;
Decl
.

4

.

2

.

48

πότερον οὖν, ὦ Τρῶες, εἶναι νομίζετε Πρόνοιαν καὶ Δίκην καὶ Νέμεσιν καὶ περινοστεῖν τὰ ἀνθρώπεια καὶ τοὺς μὲν χρηστοὺς ἐπαινεῖν, τοῖς δὲ πονηροῖς ὀργίζεσθαι, καὶ
5τοῖς μὲν ἀποδιδόναι χάριν, παρὰ δὲ τῶν εἰσπράττεσθαι δίκην; ἔστι ταῦτα, ὦ Τρῶες, ἢ οὔ; ἔστιν, εἴ τε βούλε‐ ταί τις εἴτε μή. τί δέ, ὡς ἂν ἐθέλωσι, ταῦτα ἀνάγκη
πράττεσθαι; ἀνάγκη. οὐκοῦν ἐκ τούτου δῆλον ὅτι κἂν εἰ κομιδῆ τινας εὐαριθμήτους Μενέλεως ἀγείρας ἐπε‐
10στράτευσεν, ἔδει τὰ τῆς νίκης εἶναι τοῦ τὸ δίκαιον ἔχοντος σύμμαχον.
Decl
.

4

.

2

.

49

τοσαύτης δὲ οὔσης τῆς παρὰ τῶν κρειττόνων ἐπικουρίας τοσοῦτον συνερρύηκε πλῆ‐ θος ὥστε μηδένα λόγον τῆς ἀκριβείας ἐφικνεῖσθαι. πολλοῦ γὰρ χρόνου διελθόντος ἀφ’ οὗ τὴν γῆν ἄν‐
5θρωποι νέμονται καὶ πολλῶν ἤδη συστάντων πολέμων, τῶν μὲν πρὸς ὁμόρους, τῶν δὲ ἐπὶ τῆς ὑπερ‐ ορίας, οὐδεὶς οὔθ’ ἑώρακεν οὔτ’ ἀκήκοεν οὕτω πολλὴν κίνησιν τοῖς Ἕλλησι γεγενημένην. οὔτε γὰρ ναῦς οὔτε ἵππος οὔτε ἀνὴρ ὅπλα φέρειν δυνάμενος, οὐκ ἄρχων,
10οὐκ ἰδιώτης, οὐ τοξότης, οὐ ψιλὸς ἀπολείπεται τοῦ στόλου, ἀλλὰ πάντες πανταχόθεν ἀνήχθησαν. οὕτω πολὺς ἔρως τοῖς Ἕλλησιν ἐνέπεσεν ὑπὲρ τῶν δικαίων μάχεσθαι.
Decl
.

4

.

2

.

50

καὶ τίς ἂν ἐξαριθμήσαιτο τοὺς καθ’ ἕκαστον, ὅπου γε καὶ τοὺς ἑκάστων βασιλέας οὐκ εὐχερές; ἀλλ’ ἐν κεφαλαίῳ λέγω. πᾶσα μὲν ἧκεν ἡ
Βοιωτία, πᾶσα δὲ ἡ Πελοπόννησος, Ἄργος Πελασγικόν,
5ἡ τούτων ἐχομένη, ἐπὶ τούτοις Εὔβοια, Κρήτη, Κε‐ φαλληνία, Σαλαμίς, Ἀθῆναι, πολλοὶ μὲν ἠπειρῶται, πολλοὶ δὲ ἀπὸ τῶν νήσων. καὶ τῶν ἀρχόντων οἱ μὲν ἀνδρίᾳ νικῶσιν, οἱ δὲ συνέσει κρατοῦσι, παρὰ δὲ τοῖς ἀμφοτέρων ἡ κτῆσις καὶ τοὺς αὐτοὺς εὕροι τις ἂν καὶ
10συμβουλεῦσαι δεινοὺς καὶ πολεμῆσαι κρατίστους. οἴεσθε δέ τινα καὶ σοφὸν εἶναι παρ’ αὐτοῖς, εἰ δὲ βούλεταί τις, καὶ πανοῦργον, ἱκανὸν τὰ μὲν ἐκ τοῦ φανεροῦ κατεργάσασθαι, τὰ δὲ κλέψαι λανθάνοντα.
Decl
.

4

.

2

.

51

 Ἀλλὰ καὶ παρ’ ἡμῖν, φησί, τινές εἰσιν ἄνδρες ἀγαθοὶ καὶ συμμάχους οὐκ ὀλίγους κεκλήκαμεν μεθ’ ὧν διοίσομεν τὸν πόλεμον. ἔστι μὲν οὖν ὁ πρὸς ταῦτα λόγος φορτικώτερος, οὔτε
5γὰρ ἑαυτὸν ἐπαινεῖν τινα νοῦν ἔχειν ἡγοῦμαι τό τε ἑτέρους κακίζειν προχείρως μικροψυχίας ἄν τινος εἴη, δεῖ δὲ ὅμως χρήσασθαι παρρησίᾳ, τοὺς δὲ λόγους τῆς ἀνάγκης νομιστέον.
Decl
.

4

.

2

.

52

ὡς μὲν οὖν ἰσχὺς κράτιστον ἐν πολέμῳ καὶ ὡς εὐβουλία μεῖζον ἰσχύει χειρῶν πολ‐ λάκις καὶ ὡς, εἰ καὶ χειρῶν μάλιστα δεῖται πόλεμος, ταῦτα πάντα παρ’ ἡμῖν μετὰ πολλοῦ τοῦ κρείττονος,
5ἐάσω. ἀλλ’ ἐκεῖνο ἂν ἐροίμην ἡδέως ὑμᾶς, πότερον νοῦν ἔχοντας κεκλήκατε συμμάχους ἢ οὔ; εἰ μὲν οὖν ἀποπλήκτους καὶ τετυφωμένους, εὐχῆς ἂν εἴη τοῖς τοιούτοις προσπολεμεῖν· εἰ δὲ σώφρονας καὶ λογίζεσθαι δυναμένους, πῶς ὑπακούσονται καλούντων εἰδό‐
10τες ὡς ὑπὲρ τῶν ἀδίκων μαχοῦνται; καὶ πῶς κύρια ταῦτα καταστήσουσιν ὧν, εἴπερ φρονοῦσι, κατηγοροῦσι;
Decl
.

4

.

2

.

53

δύο γὰρ ἅπαντας ἀνθρώπους ἐπὶ τοὺς πολέμους παρακαλεῖν πέφυκεν, ἢ τὸ προειδέναι τὴν ῥοπὴν ἐφ’ ἑαυτοὺς ἥξουσαν ἢ τὸ τὴν ὑπόθεσιν εἶναι τῶν κιν‐ δύνων θαυμαστήν, καὶ νῦν μὲν τὸ κέρδος διώκοντες,
5νῦν δὲ τὴν φιλοτιμίαν θηρεύοντες ἀξιόχρεως προφά‐ σεις ὑποκεῖσθαι τῷ πολέμῳ νομίζουσι. τούτων δὲ οὐδέτερον ὁ παρὼν πόλεμος τοῖς γε μεθ’ ὑμῶν ἐσο‐ μένοις προδείκνυσιν, ὥστε ἢ τὴν ἀρχὴν οὐχ ὑπακού‐ σονται νοῦν ἔχοντες ἢ τῇ παρουσία τὴν ἄνοιαν ἐπι‐
10δείξουσι.
Decl
.

4

.

2

.

54

χωρὶς δὲ τούτων ἡμεῖς μὲν ἀθρόοι συν‐ τεταγμένοι κατήρκαμεν καὶ τοῖς βασιλεῦσι τὰ τῶν συμμάχων οὐκ ἐν ἐλπίσιν ἐστίν, ἀλλὰ τοσούτους ἦλθον ἄγοντες ὥστε, εἰ Τροίας μόνης ἀποπειρᾶσθαι δεή‐
5σειε, πολλοὺς ἂν οὐκ ἔχειν εἰς ὅ, τι χρήσαιντο σφίσιν αὐτοῖς μικροτέρου τοῦ ἔργου καθεστῶτος τῆς τῶν ἐπελθόντων χειρός· ὑμῖν δέ, εἴ τινες ἄρα καὶ βοηθοῖεν, οἱ μὲν θᾶττον ἴσως, οἱ δὲ σχολαιότερον ἥξουσιν, ὅσον ἕτερος ἑτέρου κατὰ τὸν τόπον ἀφέστηκε, τοσοῦτον
10ὑστερίζων κατὰ τὸν χρόνον.
Decl
.

4

.

2

.

55

ἂν οὖν ὑμεῖς μὲν ἀντιτείνητε πρὸς τὴν πρεσβείαν, οἱ δὲ βοηθήσοντες ὑμῖν μελλήσωσι, τοῖς δὲ Ἕλλησι λοιπὸν ᾖ τὰ ὅπλα προσαγαγεῖν, ἆρ’ οὐ κατόπιν, εἰ καὶ δυσχερὲς εἰπεῖν,
5τῶν πραγμάτων παρέσονται καὶ τοῦ καιροῦ τῆς ὠφε‐ λείας παρελθόντος ἐπὶ τὴν τῶν συμφορῶν ἀφί‐ ξονται θέαν; οὐ γὰρ δὴ ταύτην παρ’ ἡμῶν ἐπαγγελεῖτε τὴν χάριν οὐδέ γε πέμψαντες κήρυκας ἐκεῖνα ἐρεῖτε, ὅτι ὦ βέλτιστοι, τί ἐπείγεσθε; ἀναμείνατε Λυ‐
10κίους ἡμῖν καὶ Παίονας ἐλθεῖν, ὥστε καὶ ἡμᾶς ἔχειν μεθ’ ὅσων παραταξόμεθα.
Decl
.

4

.

2

.

56

 Ἀλλὰ πάντα ἀφίημι ταῦτα καὶ θῶμεν ἢ πάντας ἤδη παρεῖναι τοὺς ἐπικούρους ὑμῖν ἢ καθεδεῖσθαι τοὺς Ἕλληνας ἀργοῦντας, ἕως ἂν εὐπορήσωσιν ἀντιπάλων· ἥξουσι πολλοὶ πολλαχόθεν συνδιασώσοντες Ἴλιον. οὐκοῦν
5τὸ μὲν πλῆθος ἴσον ἀμφοῖν, εἰ δοκεῖ, λογιζώμεθα, τὰς δ’ ἀρετὰς παραλλήλους θέντες ἐξετάσωμεν.
Decl
.

4

.

2

.

57

εἰ δὲ ὑπερ‐ βολῇ προσήκει χρῆσθαι, δεδόσθω μήτ’ Ἀχιλλέως μήτ’ Αἴαντος ἑκατέρου μήτε Διομήδους μήτ’ Ἰδομενέως, μὴ Τεύκρου, μὴ Σθενέλου, μὴ Μενεσθέως, ἐμαυτὸν γὰρ
5καὶ τοὺς βασιλεῖς ἀφήσω καὶ πολλοὺς ἄλλους καλοὺς κἀ‐ γαθοὺς στρατηγούς, δεδόσθω νῦν μηδενὸς εἶναι τού‐ των φαυλοτέρους ἐκείνους οἷς φατε πιστεύειν εἰς τὴν νίκην. ταῦτα κοινὰ θέντες τὴν ἀνάγκην σκεψώμεθα μεθ’ ἧς ἑκάτεροι τῶν ἔργων ἁψόμεθα.
Decl
.

4

.

2

.

58

οὐκοῦν ἐκείνους μὲν ἄγει παράκλησις καὶ δέησις καὶ τὸ βού‐ λεσθαι Πριάμῳ χαρίζεσθαι, ἡμῖν δὲ τὸ μὲν βούλεσθαι χαρίζεσθαι τοῖς Ἀτρείδαις κοινὸν πρὸς ἐκείνους ἐστί,
5πρόσεστι δέ γε καὶ τὸ τῶν ὑπηκόων δίκαιον. ἐκείνοις μὲν γὰρ ἔξεστιν ὅσον βούλονται χαρισαμένοις μηκέτι τοῦ λοιποῦ πρὸς ἀνάγκην ταλαιπωρεῖσθαι, ὥστε καὶ τῆς ἐπι‐ κουρίας καὶ τῆς ἀναχωρήσεως ὅρος αὐτοῖς ἡ γνώμη· ἡμῖν
δὲ ἡ προαίρεσις οὐχ ἕξει μεταβολήν, βεβαιοῦται γὰρ τῇ
10τῶν βασιλέων ἀνάγκῃ.
Decl
.

4

.

2

.

59

τὸ δέ γε ἔτι τούτου μεῖζον, πολὺ γὰρ βελτίοσι τῶν Ἀτρειδῶν βασιλεῦσι καὶ ἰσχυ‐ ροτέροις ὁμολογίας δεδώκαμεν ἦ μὴν ἐκπολιορ‐ κήσειν τοὺς ἀδικοῦντας τὸν Ἑλένῃ συνοικοῦντα, καὶ
5οὐδ’ ἂν εἰ σφόδρα βουλοίμεθα προκαταλῦσαι τὴν προ‐ θυμίαν ἡμῖν ἀκίνδυνον. τί δὲ τοῦτο ἔστιν; ἔτι νέας οὔσης Ἑλένης κομιδῆ ἀνεῖπεν ὁ θεὸς ἔσεσθαί τινα περὶ τὸ γύναιον ταραχήν. ὡς οὖν πολλοὶ πολλαχόθεν οἱ κράτιστοι συνῆλθον μνηστεύοντες, ἔδοξεν ἔτι ἀδή‐
10λου τοῦ μέλλοντος ὄντος πίστιν ποιήσασθαι καὶ ὅρ‐ κους ἰσχυροὺς ἦ μὴν τοὺς ἀποτυγχάνοντας βοηθήσειν τῷ ληψομένῳ κατὰ τῶν ἀδικούντων. ᾤετο γὰρ ἕκαστος ἐν μετεώρῳ τοῦ πράγματος ὄντος αὑτῷ ταύτην ἀποτί‐ θεσθαι τὴν ὠφέλειαν.
Decl
.

4

.

2

.

60

καὶ νῦν ἡμᾶς ἐπὶ τὴν
στρατείαν ἤγειρεν ὁ Ζεύς, ὁ Ἀπόλλων καὶ πάντες οἱ θεοί. καὶ λιπεῖν τὴν τάξιν οὐκ ἔνεστιν, εἰ μή τις μέλλει τὰς τῶν βαρβάρων χεῖρας φεύγων περιπεσεῖσθαι
5ταῖς τῶν θεῶν καὶ τὰ ὅπλα δεδιὼς πολεμήσειν τοῖς κρείττοσιν. ἆρα ὑμῖν δοκεῖ Πρίαμος παραπλησίους στρατιώτας συλλέγειν καὶ τὴν αὐτὴν ἔχοντας τοῦ μέχρι παντὸς κινδυνεύειν ἀνάγκην; οὐ γὰρ εὔδηλον ὅτι, κἂν τὸ τυχὸν ἀντικρούσῃ, ταχέως μεμνήσονται τῆς οἰκείας
10οὐδενὸς ὄντος ὃ φοβερωτέραν ποιήσει τὴν ἀναχώρησιν τῆς μονῆς; ἀλλ’ οὐ τά γε ἡμέτερα τοιαῦτα, ἀλλὰ τὸ μένοντας ἀποθνήσκειν μετριώτερον φαίνεται τοῦ μετ’ ἐπιορκίας σώζεσθαι.
Decl
.

4

.

2

.

61

Φέρε δὴ καὶ τὰ λοιπὰ σκοπήσωμεν καὶ ὅπως εἰς
ἄνισον πόλεμον ὑμᾶς αὐτοὺς ἐμβαλεῖν ἐπιθυμεῖτε ὑπ’ ὄψιν ἀγάγωμεν. οὐκοῦν ἡμῖν μὲν παῖδες καὶ γυναῖκες καὶ τὰ ἄλλα ἀγαθὰ πόρρω που τυγχάνει κείμενα ἐπὶ
5τῆς Ἑλλάδος ἐν σκέπῃ τοῦ πολέμου κἄν, ὃ μὴ γένοιτο, σφαλῆναι συμβαίη, τῆς χείρονος οὐ μεθέξουσι τύχης, ἀλλ’ ἐν τοῖς ἡμετέροις σώμασιν ὁ κίνδυνος ἵσταται· εἰ δὲ ὑμεῖς τι πταίσαιτε, τοῖς ὅλοις ἐπταικότες ἂν εἴητε καὶ δεῖ συναπολεῖσθαι τοῖς ἀποβαίνουσι τὸ
10τῆς πόλεως ἔδαφος.
Decl
.

4

.

2

.

62

καίτοι τίς οὕτω σφόδρα μεγα‐ λόψυχος, ὅστις ἂν ὑπὲρ οὕτως ἀνομοίων ἄθλων ἀναρ‐ ρίψειε τὸν κύβον μέλλων, εἰ μὲν κρατήσειεν, οὐδὲ μικρὸν κερδανεῖν, εἰ δὲ σφαλείη, τοῦ παντὸς στερή‐
5σεσθαι; ἔτι τοίνυν τὴν μὲν ἡμετέραν χώραν οὐδείς ἐστιν ὁ ποιήσων κακῶς, ἡ δὲ ὑμετέρα στρατόπεδον
ἡμῖν γίνεται, καὶ τὴν τροφὴν ποριοῦμεν ἀπὸ τῶν ὑμετέρων καρπῶν καὶ βοσκημάτων, καὶ διχῆ δεήσει δαπανᾶσθαι τὸ Ἴλιον τῶν μὲν συμμάχων αἰτούντων,
10τῶν δὲ πολεμίων ἁρπαζόντων, καὶ τῶν μὲν οἰκειότητος ὀνόματι λαμβανόντων, τῶν δὲ πολέμου νόμῳ ληιζομέ‐ νων.
Decl
.

4

.

2

.

63

καὶ μὴν οὐδὲ ἐκεῖνο παραπλήσιον. εἰ μὲν γὰρ μεθ’ ὑμῶν τὸ δαιμόνιον γένοιτο καὶ τὰ πράγματα ἡμῖν εἰς ἔσχατον προβαίνοι κακοῦ, πρόχειρον καθελκύ‐ σασι τὰς ναῦς ἔξω γενέσθαι τῶν δεινῶν καὶ πρὸς
5βραχὺ τῷ καιρῷ παραχωρήσαντας αὖθις ἐπιπλεῖν, ἡνί‐ κα βέλτιον· εἰ δ’ ἐφ’ ὑμῶν τὸ αὐτὸ συμβαίνει, τίς ὑμῖν ἔσται πόρος; τίς μηχανὴ τῆς ἀκαιρίας ἰσχυροτέρα; οὐ γὰρ δὴ τὴν πόλιν γε μεθορμιεῖτε πρὸς τὸ ἀσφαλές. ἀλλ’ ἐγὼ μὲν εἰπεῖν οὐ βούλομαι, τοῦ δὲ πράγματος
10ἡ τελευτὴ καταφαίνεται.
Decl
.

4

.

2

.

64

 Οἱ μὲν λογισμοὶ ταῦτα καὶ πολλὰ τοιαῦτα παριστῶσιν, ὦ Τρῶες, ἔστι δ’ ἐφ’ ὑμῖν μὲν ὁποτέραν
βούλεσθε τραπέσθαι, βέλτιον δὲ ἐκείνην ἀφ’ ἧς ὕστε‐ ρον ὑμᾶς αὐτοὺς ἐπαινέσεσθε. καὶ γὰρ εἰ μὲν ἅπαντες,
5ἐρῶ γάρ, εἰ καὶ φορτικώτερον ἀκοῦσαι, συνῳκεῖτε τῇ ἀνθρώπῳ, τάχ’ ἂν εἶχε συγγνώμην κοινὴν ἡδο‐ νὴν ὠνήσασθαι κινδύνου· εἰ δὲ τοῦτο οὐκ ἔνεστιν, οὐδ’ ἂν γένοιτό ποτε, τίς ἡ πολλὴ πρόνοια τῆς Ἀλε‐ ξάνδρου τρυφῆς; ὅτι, νὴ Δία, κρατεῖ; τοῖς δὲ κρα‐
10τοῦσιν ὑπουργεῖν ἄξιον, κἂν παρανομῶσιν, ὦ Τρῶες; κἂν ἀποσφάττωσι τοὺς ἀρχομένους; κἂν παῖδας καὶ γυναῖκας ἀνδραποδίζωνται, κἂν πυρπολῶσι τὴν πόλιν;
Decl
.

4

.

2

.

65

ταῦτα τοίνυν Ἀλέξανδρος ἐπενήνοχεν Ἰλίῳ. ὁ γὰρ τὴν ἀνάγκην παρεσχηκὼς τοῦ ταῦτα ποιεῖν ἑτέροις οὗτος ἂν αὐτόχειρ νομίζοιτο τούτων ὧν καθέστηκεν αἴτιος. εἶτα τοῦτον βασιλέα προσερεῖ τις
5εὖ φρονῶν τὸν οὐ καταλιπόντα ὧν βασιλεύσει; οὐκ
οἶσθ’ ὅτι τὸ τῆς ἀρχῆς ὄνομα τοῦ κρείττονός ἐστι, καὶ τοῦτ’ ἔστι βασιλεύς, εἰ μὴ τὴν προσηγορίαν ἀρ‐ νοῖτο τοῖς ἔργοις, εὐδαιμονίας πρύτανις, δικαιοσύνης κανών, τῶν ἀρίστων παράδειγμα;
Decl
.

4

.

2

.

66

ὁ δὲ χείρω τῶν ὑπηκόων παρέχων ἑαυτὸν εἰκότως ἂν ἀφεὶς τὴν βασι‐ λείαν εἰς τοὺς ἀρχομένους τάττοιτο. οὐ καλῶ κυβερ‐ νήτην ἐγὼ τὸν καταδύοντα τὸ σκάφος οὗ τοὺς οἴακας
5ἐπιστεύθη οὐδὲ τὸν ἐν οἷς ἐπιτηδεύει δεικνύντα τοῖς ναύταις ὡς ἀμελητέον εἴη τοῦ πλοίου οὐδέ γε τὸν ἃ μηδεὶς τῶν ναυτῶν πλημμελεῖ, περὶ ταῦθ’ ἑκόντα πο‐ νηρὸν ὄντα. Ἀλέξανδρος τοίνυν ἄρχειν ἀξιῶν τῶν ἄλλων Τρώων ἃ μηδεὶς τῶν ἀρχομένων ἐτόλμησε,
10ταῦτα ἑαυτῷ προσήκειν ἡγήσατο.
Decl
.

4

.

2

.

67

 Ἔοικα δὲ τηνάλλως μακρολογεῖν ἕτοιμον ὂν ἐπιστομίσαι τὸν ταῦτα προφασιζόμενον. νῦν γὰρ οὔτ’ Ἀλέξανδρος οὔθ’ Ἕλενος οὔτε Δηίφοβος οὔτ’ ἄλλος οὐδεὶς τῶν Πριάμου παίδων κρατεῖ τῶν ὑμετέρων
5πραγμάτων, ἀλλὰ Πρίαμος αὐτός. καὶ τοῦτο οὐκ ἀκοῇ
μόνον ἔστιν εἰδέναι, ἀλλὰ καὶ τοῖς ὁρωμένοις δῆλον καθίσταται καὶ χωρὶς τούτων τοῖς ἁπανταχοῦ νενομισμένοις. ταῦτα δέ ἐστι τί; τοὺς παῖδας τοῦ βασιλέως περιόντος μὲν αὐτοῖς τοῦ πατρὸς ἰδιωτεύειν,
10ἀπελθόντος δὲ εἰς τὴν ἐκείνου τάξιν παριέναι τὸν πρε‐ σβύτατον, ἄλλως τε εἰ καὶ δεινὸς εἴη χρήσασθαι πράγ‐ μασιν, ἅπερ ἀμφότερα τὸ σκῆπτρον εἰς Ἕκτορα περιά‐ ξειν ἔοικε. τοσοῦτον 〈οὖν〉 ἀπέχει τοῦ νῦν Ἀλέξανδρος βασιλεύειν, ὥστε οὐδὲ ἐν ἐλπίσιν ἐστὶ τοῦ πράγματος,
15εἴ γε ζῶντος μὲν καὶ ὄντος Πριάμου οὐδεὶς εἰς τοῦτο τῶν ἐκείνου παίδων κληθήσεται, τελευτήσαντος δὲ Ἕκτωρ γίνεται τῆς ἀρχῆς τοῦ πατρὸς κληρονόμος.
Decl
.

4

.

2

.

68

οἶδα δὲ ὡς, εἰ καὶ Πρίαμος οἷάπερ Ἀλέξανδρος ἠσέλγαινεν, ἠσέλγαινε δὲ ἐπ’ ὀλέθρῳ τῆς πόλεως, οὐκ ἂν ἠνέσχεσθε τῆς ἀκολασίας ἐκείνου τὴν δίκην αὐτοὶ διδόντες, ἀλλ’ ἔσχετ’ ἂν εἰπεῖν πρὸς αὐτὸν μέτριά τε
5καὶ δίκαια καὶ αὐτῷ πεισθῆναι συμφέροντα· ὦ βασι‐ λεῦ, ἡμεῖς μὲν ἡμᾶς αὐτοὺς ἐνεδώκαμέν σοι καὶ
τῶν ὅλων προὐβαλόμεθά 〈σε〉 πραγμάτων οὐκ ἐπὶ τῷ κακῶς ὑπὸ σοῦ παθεῖν, ἀλλ’ ἐπὶ τῷ κἂν εἴ τις ἕτερος τολμήσειε, σὲ διακωλύειν, οὐδ’
10ἵνα πρὸς ἡδυπάθειαν ἀποχρήσῃ τῇ βασιλείᾳ, ἀλλ’ ἵνα τὴν ὑπάρχουσαν εὐδαιμονίαν ἐπιτεί‐ νῃς τῇ προνοίᾳ· σὺ δὲ οὐκ εἰς καλὸν ἔοικας ἀπολαύειν τῶν δοθέντων σοι οὐδὲ τὰς ἐλπίδας ἡμῖν βεβαιοῦν, ἀλλ’ ἃ μηδεὶς ἂν ἤλπισε, τού‐
15τοις ἐπιχειρεῖν καὶ δύο τὰ χείριστα ἐργάζε‐ σθαι. σαυτὸν μὲν γὰρ πονηρότατον ἀποφαίνεις, δι’ ὧν δὲ αὐτὸς ἀδικεῖς, τούτοις ἡμᾶς ἀπολ‐ λύεις.
Decl
.

4

.

2

.

69

ταῦτα καὶ ὑμᾶς ἂν εἰπεῖν οἶμαι καὶ Πρία‐ μον αἰσχυνθῆναι καὶ δευτέραν ποιήσασθαι τὴν ἑαυτοῦ ῥᾳστώνην τῆς τῶν ὅλων σωτηρίας. μὴ τοίνυν ἃ τὸν βασιλέα τολμῶντα ποιεῖν ἐκωλύετ’ ἄν, ταῦτα τοῖς
5οὔπω τοσοῦτον ἰσχύουσιν ἐπιτρέψητε μηδὲ εἰς τοσοῦτον συγχέητε τὰ πράγματα ὥστε βασιλέα γε νο‐ μίζειν τὸν οὐκ ἔχοντα τὴν ἀρχὴν καὶ πλείω τούτῳ παρέχειν ἐξουσίαν ἢ παρ’ οἷς ἐστι τὸ κρατεῖν.
Decl
.

4

.

2

.

70

 Οἶμαι τοίνυν ἐρεῖν τινας, ὡς ἑκοῦσα συνη‐ κολούθησεν ἡ γυνὴ καὶ οὔτ’ Ἀλέξανδρος οὐδὲν ἀδικεῖ Μενέλεώς τε πραγματωδέστερός ἐστι τοῦ προσήκοντος τὴν ἀποφυγοῦσαν ἀγαπῶν.
5ἔστι δὲ πρόχειρον μὲν εἰπεῖν ὡς Ἀλέξανδρος μὲν ἀδι‐ κεῖ τὴν οὐ βουλομένην ἀκολουθεῖν ἁρπάσας, Μενέλεως δὲ τὰ προσήκοντα ποιεῖ τὴν ἄκουσαν ἀπελθοῦσαν ἀξιῶν ἔχειν, ἀλλ’ ἵνα μὴ ἀπέραντος ὁ λόγος εἴη, δε‐ δόσθω βεβουλημένην ἀκολουθῆσαι. οὐκοῦν ἐξαπατήσαν‐
10τος Ἀλεξάνδρου τοῦτ’ ἐποίησεν. οὐ γὰρ πρότερόν γε οὐδὲν τοιοῦτον εἰργασμένη φαίνεται.
Decl
.

4

.

2

.

71

ἔστιν οὖν Ἀλεξάνδρου καὶ τοῦτο ἀδίκημα. καὶ πολύ γε δεινότερον τὸ πεῖσαι γενέσθαι φαύλην τοῦ πρὸς ἀνάγκην καται‐ σχῦναι. ἡ μὲν γὰρ βιασθεῖσα τὸ μὲν σῶμα ὕβρισται,
5τὴν δὲ γνώμην οὐ διέφθαρται καὶ προσέτι μισεῖ τὸν
τὴν ἀνάγκην ἐπενεγκόντα, ἡ δὲ πεισθεῖσα θαυμάζειν ἃ φεύγειν ἄξιον συνεπείληπται τῶν ἀδικημάτων καὶ γέγονε κοινωνὸς πονηρίας καὶ οὐδ’ ἂν ἐπανόρθωσις εἴη τῷ πράγματι διεφθαρμένου τοῦ τρόπου. οὕτω κατ’
10ἀμφότερα Ἀλέξανδρος ἄδικος καὶ ἐν θατέρῳ πονηρό‐ τερος δείκνυται.
Decl
.

4

.

2

.

72

ὑπερβολῇ δ’ ἔγωγε χρήσομαι· οὐ παρεκρούσατο τὸ γύναιον Ἀλέξανδρος, ἀλλ’ ἐκείνη μὴ βουλόμενον ἠνώχλησε. καλῶς. ἔδει τοί‐ νυν ἐπισχεῖν ἁμαρτάνουσαν, ἀλλ’ οὐ συλλαβεῖν ἀδι‐
5κούσῃ καὶ ταύτην ἀντιδοῦναι τῷ ξενίσαντι τὴν χάριν, τὸ μὴ συμπράττειν εἰς ἃ μὴ προσῆκε τῇ γυναικί. οὐ γὰρ ἡ κοινωνία τῶν ἀδικημάτων ἐν τοῖς τοιούτοις ἐξαιρεῖται τὸν μετασχόντα τῆς μέμψεως, ἀλλ’ εἰς ταὐ‐ τὸν τίθησι τῷ παρακεκληκότι τὸν ὑπακούσαντα καὶ
10τοσοῦτον αὐτῷ νέμει τῶν αἰτιῶν ὅσον καὶ τῶν ἔργων μέτεστιν. ὁ τοίνυν λόγος ὁ τοιοῦτος οὐ τοῦτον ποιεῖ καθαρὸν ἐγκλημάτων, ἀλλ’ ἐκείνῃ συνδιαβάλλει, οὐδὲ Ἀλέξανδρος μετριώτερος, εἰ καὶ τὸ γύναιον ἐν αἰτίᾳ.
Decl
.

4

.

2

.

73

 Ἀλλὰ μὴν πρός γε τὸν φάσκοντα θαυμάζειν εἰ μὴ αἰσχύνοιτο Μενέλεως Ἑλένην ἀπολαμβάνειν ἐπιχει‐ τῶν ἐκεῖνο λέγω· ἡμῖν 〈μέν〉, ὦ Τρῶες, μελήσει τῆς ἡμε‐ τέρας αὐτῶν δόξης, ὑμῖν δὲ τῆς ὑμετέρας αὐτῶν φρον‐
5τιστέον. θαυμάζω δὲ εἰ ἡμῖν μὲν τὸ τὰ οἰκεῖα κομί‐ ζεσθαι ζητεῖν αἰσχρόν, ὑμῖν δὲ τὸ τῶν οὐ προσηκόν‐ των ἀμφισβητεῖν καλόν, καὶ Μενέλεως μὲν Ἑλένῃ συνοικῶν γέλωτα καὶ χλευασμὸν οἴσει, Ἀλέξανδρος δὲ κρείττων ἔσται κατηγορίας πάντα ἐκείνην ἡγούμενος.
Decl
.

4

.

2

.

74

πάντων δὲ ἀτοπώτατον ἣν ἑκοῦσάν φατε τοῖς χει‐ ρίστοις ἐπιδραμεῖν, ὑπὲρ ταύτης ἀποθνήσκειν ἐπιθυ‐ μεῖν. τίς δ’ ἂν εἰδείη, τί ποτε χρήσεται τῇ γυναικί,
εἴτ’ ἐπὶ τιμωρίᾳ λαβεῖν βούλεται εἴτ’ ἀποσφάξαι εἴτε
5καταποντίσαι εἴτε συνειδὼς αὐτῇ παρὰ γνώμην ἡρπα‐ σμένῃ τοῦ πεποιηκότος, ἀλλ’ οὐ τῆς παθούσης τὸ ἀδί‐ κημα κρινεῖ. τί ἄν τις περιεργάζοιτο ταῦτα περὶ ὧν ἀφεῖναι δεῖ δοκιμάζειν τὸν κύριον;
Decl
.

4

.

2

.

75

 Ἤδη τοίνυν τινὸς ἤκουσα τὸν Ἀλέξανδρον ἐπαινοῦντος, ὅτι βούλοιτο γυναικὶ συνοικεῖν καὶ γένει καὶ κάλλει διαφερούσῃ. τοῦτο δὲ κατηγορία μεγίστη τῶν ἁπασῶν ἐστιν. εἰ γὰρ σεμνόν τι τοῦτο καὶ πολλῆς
5εὐδαιμονίας γέμον καὶ ζηλωτὸν δεῖ κεκρίσθαι τὸν Ἑλένῃ συνοικοῦντα, μεγίστων ἀγαθῶν δήπουθεν ὁ Μενέλεως ἐστέρηται καὶ ὧν παρόντων εὐδαίμων ἦν, τούτων ἀπόντων ἠδίκηται, ὥστε ὁ τοῦτο λέγων ἡμῖν μὲν εὔλογον τὴν στρατείαν ἀποφαίνει, τὴν δ’ ἀπολο‐
10γίαν Ἀλεξάνδρου παραιρεῖται.
Decl
.

4

.

2

.

76

εἰ μὲν γὰρ οὐδενὸς ἄξιον Ἑλένη, τὸ κινδυνεύειν ὑπὲρ ταύτης εὔηθες, εἰ δὲ πλείστου καὶ τοῦ παντός, μεθ’ ὑπερβολῆς ἠδικήκατε. ὥστε ἢ μικρὸν τὸ πρᾶγμα νομίζοντες οὐ
5καθέξετε ἢ μέγιστον κρίναντες ἀποδώσετε. τὸ μὲν γὰρ ἀνόητον, τὸ δὲ ἄδικον. εἰ γὰρ οὗτος ἑκάστῳ παρασταίη λογισμὸς καὶ τὰς τῶν πλησίον γυναῖκας σκεψόμεθα καὶ τὰς ἀρίστας ἡμῶν αὐτῶν εἶναι μᾶλλον ἢ τῶν ἐχόντων βουλησόμεθα, ὁρᾶτε, ὦ Τρῶες, μὴ καὶ πρὸς
10ἀλλήλους τοῦτο πάθητε καὶ τὸ νόσημα πάσας ἐπέλθῃ τὰς πόλεις καὶ πονηρὸν ἔθος παρ’ ὑμῶν ὁρμηθῇ.
Decl
.

4

.

2

.

77

θαυμάζεις τὴν παῖδα τοῦ Διός. ἀλλ’ οὐ σοὶ δίδω‐ σιν αὐτὴν ἡ Τύχη, ἀλλ’ ἐξ ἁπάντων κηδεστὴν ποιεῖται Μενέλεων, τουτέστιν ὁ κλῆρος, ἡ γνώμη τοῦ Διὸς τοῦτον αἱρεῖται, τούτῳ τὸ θυγάτριον ἐγγυᾷ. πάντων
5δὲ σχετλιώτατον, εἰ οἱ μὲν ἐν Πελοποννήσῳ κατοικοῦν‐ τες καὶ πάντες ἁπλῶς οἱ τότε μνηστεύσαντες ἔστερξαν τῇ τύχῃ καὶ τοῦ δικαίου τὴν αὑτῶν ἰσχὺν οὐκ ἠξίω‐ σαν προθεῖναι, ὁ δὲ μηδὲ μνηστεύειν τολμήσας πλέον
ἕξει τοῦ λαχόντος.
Decl
.

4

.

2

.

78

 Ἀλλ’ ἵνα μὴ διατρίβωμεν ἐν λόγοις τὸν χρό‐ νον μηδὲ στρατόπεδον τοσοῦτον ἐν ἀργίᾳ καθέζηται πράξεως ἐπιθυμοῦν, τοσοῦτον εἰπὼν ὑμῶν ἀπαλλάξο‐ μαι· κατέχοντες μὲν Ἑλένην πολεμηθήσεσθε, διδόν‐
5των δὲ ὑμῶν αὐτὴν καὶ δίκας ἀνεξόμεθα. καὶ νῦν ἐφ’ ὑμῖν ἐστιν ἢ ζῆν ἀδεῶς ἢ κινδυνεύειν. δότε οὖν ἡμῖν ἤδη τὰς ἀποκρίσεις καὶ τὴν ταχίστην ἀποπέμψατε. ὡς ἔγωγε πάντας μέν, μάλιστα δὲ τὸν Ἀχιλλέα καὶ τὸν Αἴαντα ζημίαν ἡγοῦμαι πεποιῆσθαι τὴν
10μέλλησιν καὶ νῦν μετέωρον εἶναι τὸ στρατόπεδον εἴς τε τὰ ὅπλα ἀποβλέπον καὶ τὴν ἀκοὴν ἀναμένον. εὖ δὲ ἐπίστασθε ὡς τὸ τῶν πρέσβεων ἄπρακτον προσθήκη πρὸς ἀγανάκτησιν τοῖς ἀπεσταλκόσι καθίσταται. ὁ γὰρ ἐπιεικείᾳ πρὸς τοὺς ἠδικηκότας χρησάμενος, ἐπειδὰν
15ὑπερφρονηθεὶς τύχῃ, χαλεπώτερος γίνεται τῶν ἀπ’ ἀρχῆς εἰς χεῖρας ἰόντων πρὸς τοῖς ἀδικήμασιν ὑπὸ τῆς ὕβρεως κινούμενος.
Decl
.

4

.

2

.

79

καὶ νῦν εἰ μὲν ἀπὸ τῶν δυσχερῶν ἠρξάμεθα καὶ τῇ ἀποβάσει τὸ ἔργον ἠκολού‐
θησε, τάχα ἂν ὕστερον δεομένοις σπονδῶν ἐνεδώκαμεν καὶ τοὺς ἔχοντας τραχέως ῥᾷστον ἂν ἦν καταπραΰνειν,
5οὐ γὰρ διελέχθημεν τοῖς ἀνθρώποις οὐδ’ αἱρέσεως κύριοι κατέστησαν· εἰ δ’ ἄκοντες ἐπεσπάσαντο τὰ χείρω, Ἀλεξάνδρου τὸ πονήρευμα γέγονεν, ἡ δὲ πό‐ λις οὐ συνηδίκηκε καὶ πολλὰ ἂν ἦν ἱκανὰ μετα‐ στῆσαι τὴν ὀργὴν εἰς φιλανθρωπίαν. νυνὶ δὲ τίς ἂν
10ὕστερον εὑρεθείη λόγος μέτριος, δι’ οὗ καταθήσεσθε τὸν πόλεμον, εἰ μὴ νῦν ἐθελήσετε;
Decl
.

4

.

2

.

80

ἄνθρωποι τοσ‐ οῦτοι τὸ πλῆθος καὶ τοιοῦτοι τὰς ἀρετὰς ἐγκαλεῖν ἔχοντες τὰ μέγιστα, ὅπλα ἐν ταῖς χερσὶ φέροντες, ἐφε‐ στηκότες τῇ τῶν λελυπηκότων γῇ, σαφῶς εἰδότες ὡς,
5εἰ μὴ τὰ πρῶτα τῶν ἀδικημάτων ἐπιστροφῆς τύχοι, φανεῖται ταχέως καὶ δεύτερα, ὅμως κατέχουσιν ἑαυτοὺς καὶ νικῶσι τῇ πρᾳότητι τὸν θυμὸν καὶ παρέχουσι τοῖς ἠδικηκόσιν ἀφορμὴν εἰς σωτηρίαν.
Decl
.

4

.

2

.

81

ἂν οὖν ὑμεῖς
μὴ δέχησθε τὸ ἕρμαιον μηδὲ ἁρπάζητε τὴν δωρεάν, ἀλλ’ ἀποστρέφησθε τὴν εὐτυχίαν, εἶτα πταίσαντες ὕστερον πάνθ’ ἕτοιμοι συγχωρεῖν ἦτε, ὧν καὶ πολλο‐
5στὸν μέρος ἤρκει τὴν πρώτην, ἀνταιτῆτε δὲ τοσοῦτον μὴ τὴν πόλιν ὑμῖν ἀπόλλυσθαι, ἆρ’ ἂν ἀνασχέσθαι νομίζετε τοὺς ἐγγὺς ὄντας ἤδη 〈τοῦ〉 τὴν πόλιν ἔχειν; ταῦτ’ οὖν ἐνθυμηθέντες καὶ παραθέντες ταῖς ἡδοναῖς Ἀλεξάνδρου τὸν περίβολον τοῦτον τοῦ ἄστεος, τοὺς
10νεώς, κάλλη δημοσίων οἰκοδομημάτων, κατασκευάς, ἰδίας εὐπορίας, πλοῦτον, ῥᾳστώνην, γεωργίας, παῖδας, γονεῖς, γυναῖκας, τὰ παρόντα ἀγαθά, τὰς μελλούσας ἐλπίδας ἐρωτήσατε ὑμᾶς αὐτούς γε, εἰ τοσούτων ἄξιον πρίασθαι τὴν πρὸς Ἀλέξανδρον χάριν.
Decl
.

4

.

2

.

82

 Ἔστι δὲ ὑμῖν μάλιστα πάντων ἀνθρώπων οἰ‐ κείοις σωφρονίζεσθαι παραδείγμασι καὶ τὸ γινόμενον κερδαίνειν ἀπὸ τῶν συμφορῶν. τοῦτο δέ ἐστι τῇ πείρᾳ
τῶν προλαβόντων τὸ μὴ τοῖς αὐτοῖς περιπεσεῖν εἰδέ‐
5ναι φυλάττεσθαι. τίς γὰρ οὐκ οἶδεν ὅτι Λαομέδων ἀγνωμοσύνῃ πρὸς Ἡρακλέα χρησάμενος καὶ ὧν μὲν ἐδεήθη τυχών, ἃ δὲ ὑπέσχετο δώσειν οὐ παρασχὼν πολέμου καὶ κακῶν ἐπειρᾶτο καὶ ἡ πόλις ἔκειτο καὶ χρήματα ἤγετο καὶ σώματα εἵλκετο καὶ τῶν ἀπολλυ‐
10μένων οἱ λειπόμενοι δυστυχέστεροι τῇ τῶν δεινῶν αἰσθήσει τῶν ἀπελθόντων πλεονεκτοῦντες;
Decl
.

4

.

2

.

83

τοῦτο μέντοι τὸ δεινὸν καὶ φρικῶδες Πρίαμον εἰσιὸν ταρατ‐ τέτω καὶ μὴ βουλέσθω πολλὰ τοιαῦτα ποιεῖν παρα‐ δείγματα μηδὲ ῥᾳθυμότερον ἐχέτω περὶ τὴν πόλιν ἢ
5κυβερνήτης περὶ τὸ σκάφος. ἐκεῖνοι τὰς ὑφάλους αἷς ἂν προσβαλόντες τρώσωσι τὸ πλοῖον ἐπὶ τῆς δευτέρας ἀναγωγῆς φυλάττονται καὶ γίνεται τὸ πρότερον πάθος σωτηρία πρὸς τὰ δεύτερα. ὑμεῖς δέ, εἰ μηδ’ ἐξ ὧν πεπείρασθε σωφρονήσετε, πάνυ ἂν εἴητε δυστυχεῖς.
Decl
.

4

.

2

.

84

 Καίτοι τί τοσοῦτον ἐπεστράτευσε; τότε ἓξ νεῶν Ἡρακλῆς ἐδεήθη πρὸς τὴν ἅλωσιν Ἰλίου, τὰ δὲ νῦν εἰς ἐπίδειξιν μᾶλλον ἢ χρείαν παρεσκεύασται χιλίαις ναυσὶ πελαγῶν καλυ‐
5πτομένων καὶ τῆς ἠϊόνος οὐκ ἀποχρώσης. καὶ μὴν καὶ τὸ ἀδίκημα μετριώτερον τὸ Λαομέδοντος τοῦ νῦν τετολμημένου. πολὺ γὰρ ἔλαττον, οἶμαι, δοῦναί τι δέον μὴ βουληθῆναι ἢ τὰ μὴ προσήκοντα μηδαμόθεν ἁρ‐ πάσαντα ἔχειν. οὐδὲ φανεῖται τοσοῦτον χείρων ὁ Τε‐
10λαμώνιος Αἴας τοῦ πατρὸς τοῦ συνεξελόντος Ἡρακλεῖ τὴν Τροίαν, ὥστ’ ἐκείνου συνοργισθέντος ἐπ’ ἐλάττο‐ σιν αὐτὸς ἐφ’ οὕτω μείζοσι μὴ μιμήσασθαι τὸν γεννή‐ σαντα.
Decl
.

4

.

2

.

85

πάντων δὲ σχετλιώτατον, εἰ Θησέως μὲν
αὐτὴν τολμήσαντος λαβεῖν νέαν οὖσαν κομιδῆ καὶ βουλομένου γυναῖκα ποιήσασθαι πρὸς τῷ μηδένα λυ‐ πεῖν, οὐ γὰρ συνῴκει γε οὐδενί, ἔδει μὲν κινεῖσθαι
5τὴν Πελοπόννησον, ἔδει δὲ πολέμου τὴν Ἀττικὴν ἐμπίπλασθαι καὶ τὰς Ἀφίδνας πορθεῖσθαι καὶ πάλιν Ἑλένην ἐπὶ Λακεδαίμονος εἶναι, τῶν δ’ ἀλλο‐ φύλων ταὐτὰ εἰργασμένων μετὰ γάμον, ὦ Ζεῦ, καὶ παῖδα μὴ πᾶν ὅσον ἐστὶν ἐν ἡμῖν πρὸς τιμωρίαν
10ζητῆσαι.
Decl
.

4

.

2

.

86

 Οἶμαι δὲ οὐ μόνον τοῖς ἄλλοις, ἀλλὰ καὶ αὐτῷ καλῶς ἔχειν Ἀλεξάνδρῳ πείθεσθαι. νῦν μὲν γὰρ τοῦ σεσωκέναι τὴν πόλιν δόξαν ἀποίσεται· ἐὰν δὲ φιλονει‐ κῶν πέρα τοῦ δέοντος ἐπάγῃ τὰ δυσχερῆ, ὀνείδη μὲν
5ὅσα ἀκούσεται σιωπῶ, ἀλλὰ καὶ συμφοραὶ δειναὶ παρο‐ ξῦναι καὶ κατὰ τῶν οἰκείων τοὺς ἀνιωμένους. οὕτω τοῖς μὲν ἄλλοις ὁ πρὸς τοὺς ἔξω πολεμίους μόνος ἐστὶν ἀγών, τούτῳ δὲ καὶ πρὸς ἐκείνους καὶ πρὸς τοὺς
οἰκείους καὶ τὸ τῆς ἀδοξίας ἐν ἐπιθήκῃ.
Decl
.

4

.

2

.

87

Ταῦτα ἐχρῆν, ὦ Τρῶες, πρὸς ὑμᾶς διελ‐ θεῖν, ἵνα πολλὴν τὴν ἐπιείκειαν προδείξαντες μετὰ τῆς ἀγαθῆς τύχης ἁπτώμεθα τῶν ὅπλων, εἰ τοῦθ’ ὑμῖν
ἀρέσκοι.
Decl
.

5

t

1

ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΟΔΥΣΣΕΩΣ ΕΝ ΛΙΤΑΙΣ
ΠΡΕΣΒΕΥΤΙΚΟΝ ΑΝΤΙΛΟΓΙΑ ΑΧΙΛΛΕΩΣ.
Decl
.

5

.

1

.

1

 Ὅτε πρῶτον ὑμᾶς εἶδον ἐπὶ τὰς θύρας ἥκον‐ τας, ὦ σοφώτατε Ὀδυσσεῦ, ἡγησάμην ὀψέ ποτε κοινω‐ νοὺς ἀφῖχθαί μοι τῆς ἐφ’ οἷς ὑβρίσθην ὀργῆς καὶ τοῦ γε λοιποῦ μεθ’ ἡμῶν συνδιατρίψειν τῆς Ἀγαμέμνονος
5βδελυρίας εἰσάπαξ κατεγνωκότας. καί, μὰ τοὺς θεούς, οὐ τὸ νῦν ἐπὶ τούτοις ἥκειν ὑμᾶς θαυμαστὸν ἐποιού‐ μην, ἀλλὰ μᾶλλον ὅτι μὴ πάλαι μετέστητε, τοῦτ’ ἐθαύ‐ μαζον.
Decl
.

5

.

1

.

2

ἐπεὶ δὲ καὶ τῶν λόγων ἤκουσα τῶν καλῶν καὶ πολλῶν καὶ τὴν ὑπὲρ τῶν ἠδικηκότων ἐθεασάμην σπουδὴν καὶ τὴν κατ’ ἐμοῦ τοῦ τὰ δεινότατα πεπον‐ θότος τέχνην καὶ ὅτι με καθάπερ παῖδα προσεδόκησας
5οἰχήσεσθαι λαβών, νῦν πλέον ἢ πρότερον, εἰ καὶ παράδοξον εἰπεῖν, ἤλγηκα. τὸ γὰρ μηδὲ νοῦν ἔχειν δοκεῖν, ἀλλ’ ἕτοιμον εἶναι πρὸς ἀπάτην ὅτου τις ἂν εἴποι δεινοῦ τοῖς γε οὐκ ὄντως ἀνοήτοις δει‐ νότερον. ἐγὼ δέ σε ἠξίουν φάσκοντα συνέσει νικᾶν
10μὴ τὸ πᾶσι πρόδηλον ἀγνοεῖν, ὅτι καὶ τῇ δεινότητι καὶ τῇ ῥώμῃ καὶ τῇ τῶν πολεμικῶν ἐμπειρίᾳ καὶ ταῖς ἄλλαις δυνάμεσιν οὐκ ἐπὶ τοὺς οἰκείους χρῆσθαι νόμος, ἀλλ’ οὗ δεῖ τῶν ἐχθρῶν πλεονεκτεῖν.
Decl
.

5

.

1

.

3

ταύτης τοί‐ νυν τῆς ῥητορείας ἕτερος ἦν ὁ καιρός, ἡνίκα ἦλθες εἰς τοὺς Τρῶας, Ὀδυσσεῦ, μετὰ τοῦ Μενέλεω τὴν Ἑλέ‐
νην ἀπαιτήσων. νῦν δὲ ἐκείνοις μὲν οὕτως ἔδοξας
5εἶναι πιθανὸς ὥστε μικροῦ λαβόντες ἀπέκτειναν ἄν, εἰ μὴ παρελθὼν Ἀντήνωρ ἐξῃτήσατο, τὰς δὲ ἡμετέρας διαλλαγὰς πάντως που τοῖς ὑβρικόσιν ἐπηγγελμένος ἥκεις. οὕτω φαυλοτέρους ἡμᾶς τῶν βαρβάρων ὑπείλη‐ φας.
Decl
.

5

.

1

.

4

πάντων δέ μοι δοκεῖς ἐναντιώτατον πρᾶγμα ποιεῖν· τὴν μὲν γὰρ φιλοτησίαν προπίνων χαῖρε προσεφώνησας, λέγεις δὲ ἀφ’ ὧν ἀνάγκη τὸν ἀκούοντα λυπεῖσθαι. πείθειν μὲν γὰρ ἐπιχειρῶν οὐκ ἂν ἔχοις
5μὴ μεμνῆσθαι τῶν ἔμπροσθεν, μεμνημένῳ δὲ τῶν ἔμπροσθεν οὐκ ἔστι σοι μὴ τὸν πεπονθότα λυπεῖν. καὶ τί λέγω τῶν ἔργων; πρὸς αὐτὸ τοὔνομα τοῦ πρε‐ σβευομένου ταράττομαι. σὺ δ’ ἐν Ἀγαμέμνονος ἔφθης
ἑστιαθείς, ἐκεῖθεν δ’ ὁρμηθεὶς ὡς ἡμᾶς ἐλθεῖν ὡς ἂν
10μάλιστα ἀνιάσαις.
Decl
.

5

.

1

.

5

θαυμάζω δὲ ὅπως οὐ συνίετε τῇ πρεσβείᾳ μείζω ποιοῦντες, οὐ λύοντες τὰ ὑβρισμένα. δείκνυτε γάρ, εἰς οἷον ὄντα ὑβρίζετε, τῷ μόνον ἡγεῖ‐ σθαι σωτῆρα καὶ δι’ ὧν, εἰ μὴ λάβοιτε βοηθόν, ἀπο‐
5λεῖσθαι πεπιστεύκατε, τὸ τῇ παροινίᾳ κατὰ τοῦ πρώ‐ του τῶν Ἑλλήνων κεχρῆσθαι μεμαρτυρήκατε. ὥστε ἐν οἷς ἱκετεύει παροξύνει καὶ ταῖς δεήσεσιν ἐλέγχει τὰ πονηρεύματα καὶ μονονοὺ βοᾷ πρὸς ἅπαν‐ τας ὡς ἐμοὶ μόνῳ τῶν ὑβριστῶν οὐκ ἔστι συγ‐
10γνώμη· καὶ γὰρ ὕβρικα καὶ ὃν ἥκιστα ἐχρῆν.
Decl
.

5

.

1

.

6

ἐγὼ δὲ μάλιστα μὲν 〈ἂν〉 ᾤμην δεῖν μηδένα τῶν συμπεπλευκότων προπηλακίζεσθαι μηδ’ εἰ τῶν πολλῶν εἴη καὶ τῶν ἔλαττον ἰσχυόντων, αὐτὴ γὰρ ἡ προθυ‐ μία, κἂν ἀπῇ τὸ κατορθοῦν, τιμῆς ἀξία· εἰ δ’ οὖν
5ἀνάξιον ἡγεῖτο τῆς αὑτοῦ τύχης τὸ σωφρονεῖν καὶ
τοῦτ’ εἶναι κέρδος τῆς βασιλείας τὸ κακῶς τὸν πλη‐ σίον ποιεῖν, εἰς τοὺς σκευοφόρους καὶ τελοῦντας εἰς δῆμον καὶ φρονήματος ἐστερημένους, εἰς τούτους ἀσελ‐ γαίνειν ἐχρῆν, εἴπερ ἄρα καὶ τοῦτο ἐχρῆν, οὐ κατὰ
10στρατηγοῦ μεθύειν καὶ τούτου φίλου τοῖς θεοῖς καὶ κυρίου τοῦ τὰς ναῦς εἶναί τε καὶ διεφθάρθαι κατὰ τὸν σόν, Ὀδυσσεῦ, λόγον
Decl
.

5

.

1

.

7

 Ἐμοὶ μὲν οὖν 〈ἂν〉 ἤρκει τὰ πράγματα καὶ τὰ τῶν πολεμίων πάθη καὶ πρὸ τῶν ἄλλων Ἕκτωρ τότε μὲν τρέμων, νῦν δὲ φοβῶν, καὶ οὐδὲν 〈ἂν〉 ἐδεόμην λέγειν ἃ τοῖς ἔργοις ἐπεδειξάμην, τοῖς γὰρ εἰκότως μέγα φρο‐
5νοῦσιν οὐ παρ’ αὑτῶν ἐπαίνους, ἀπὸ δὲ τῶν πεπραγ‐ μένων εἶναι δεῖ τὴν μαρτυρίαν· ἐπεὶ δὲ βουλόμενον σιωπᾶν οὐκ ἐᾷς, Ὀδυσσεῦ, πολέμου μεμνημένος πρὸς ἄνδρα κιθαρίζειν ἀντὶ τοῦ πολεμεῖν ἠναγκασμένον, ἀκούσατε, ὦ παρόντες, ἀνθ’ οἵων οἷα κεκόμισμαι, καὶ
10ταῖς εὐεργεσίαις ἀντίθετε τὰς ἀμοιβάς. εἴσεσθε γὰρ
εἴτ’ ἔχει λόγον τὸ μὴ συμμαχεῖν εἴτε καὶ ἄλλως ἀγα‐ νακτῶ.
Decl
.

5

.

1

.

8

εἰ γὰρ ἐθέλοιτε σκέψασθαι, τί τὸ ποιῆσάν ἐστι τοὺς Ἀχαιοὺς ἐπὶ Τρωάδος ἱδρύσθαι γῆς καὶ μὴ τοῦτ’ αὐτὸ πρῶτον ἀγνοεῖν, τὴν χώραν τῶν λελυπη‐ κότων καὶ τίς ἡ Πριάμου πόλις καὶ ποῖ δεῖ προσβα‐
5λεῖν καὶ ποίαν κακοῦν, ἐμὲ τουτονὶ τὸν ἄτιμον εὑρήσετε καὶ τὸ δόρυ τὸ πατρικόν. ὡς γὰρ ἀνήχθημεν ἀπὸ τῆς Αὐλίδος, ἀγνοίᾳ τῶν τόπων προσπεσόντες τῇ Μυσῶν τὴν ἀρχὴν κατεθέομεν Τηλέφου τὴν Ἀλεξάν‐ δρου νομίζοντες, αἰσθόμενος δὲ ὁ Τήλεφος εὐθὺς ἐν
10ὅπλοις ἦν καὶ μετὰ τῆς δυνάμεως ἀπήντα, μάχης δὲ καρτερᾶς γενομένης καὶ τοῦ πράγματος προϊόντος ὁ τῶν Μυσῶν ἡγούμενος ὑπ’ ἐμοῦ τιτρώσκεται. καὶ οἱ μὲν ᾤχοντο φεύγοντες, ἡμεῖς δὲ γνόντες τὴν πλάνην ἀποπλεύσαντες αὖθις ἦμεν ἐν Βοιωτίᾳ. καὶ τῷ συμβε‐
15βηκότι τὸ στράτευμα διελέλυτο.
Decl
.

5

.

1

.

9

χρόνου δὲ ἐγγινο‐ μένου καὶ τῆς ἀγνοίας μενούσης κομίζεται Τήλεφος εἰς
Δελφοὺς τῷ θεῷ χρησόμενος ὑπὲρ τοῦ τραύματος ὡς τῆς τῶν ἰατρῶν τέχνης οὐκ ἀρκούσης τῷ πάθει. ὁ δὲ
5ἀνεῖλε παρὰ τῷ τρώσαντι καὶ τὴν ἴασιν ζητεῖν. ταῦτ’ ἀκούσας εἰς Ἄργος ἔρχεται καὶ τῶν ἀλγηδόνων παύε‐ ται ταῖς ναυσὶν ὁμολογήσας ἡγήσεσθαι, καὶ γίνεται τῆς ἰατρείας μισθὸς ἡ τῆς ἀγνοίας τῶν τόπων ἀπαλ‐ λαγή. αὕτη πρώτη καὶ μεγίστη τῶν εὐεργεσιῶν γνῶναι
10τὴν Ἀλεξάνδρου πατρίδα καὶ μὴ καθάπερ ἐν μανίᾳ τὸν παραπεπτωκότα βλάπτειν ἀντὶ τῶν αἰτίων.
Decl
.

5

.

1

.

10

οὐκ‐ οῦν τῶν μὲν ἄλλων ἕκαστος τοῖς αὑτοῦ πράγμασι σεμνύνεται, ἐγὼ δὲ τοῖς τε ἐμαυτοῦ καὶ τοῖς ἁπάντων. καὶ γὰρ τὰ τῶν τοξοτῶν καὶ τῶν ὁπλιτῶν καὶ τῶν
5ἱππέων καὶ ὅλως ὅστις ὠφέληκέ τι τὸ κοινόν, πάντα ταῦτ’ ἐστὶ τοῦ δεῦρο κεκομικότος τὴν στρατιάν. εἰμὶ δὲ οὗτος ἐγὼ τῷ τὴν ἀφορμὴν ἐνδοῦναι. εἰ τοίνυν τῶν
μὲν νῦν εἰργασμένων οὐδὲν ἂν ἐπέπρακτο μὴ τὴν ἀρχὴν ἐλθόντων, τοῦτο δὲ οὐκ ἂν ὑπῆρξε μὴ τοῦ Τηλέφου τρω‐
10θέντος, ἐτρώθη δὲ ὑφ’ ὅτουπερ ἴστε, τοῦ τὴν ὑπόθεσιν παρασχόντος καὶ τὰ ἔργα γίγνεται. παρ’ ἀμφοτέρων τοί‐ νυν ὀφείλεταί μοι χάρις, τῶν τε ἠριστευκότων αὐτῶν καὶ τῶν δοκούντων ἐφεστάναι τοῖς πράγμασι, τῶν μὲν ἀντὶ τῆς ἀρετῆς ἣν ἐπεδείξαντο, τῶν δὲ ἀντὶ τῆς παρὰ
15πάντων ὠφελείας.
Decl
.

5

.

1

.

11

οὐ τοίνυν τοῦ μὲν ἐλθεῖν τὴν στρατιὰν αἴτιος ἐγενόμην, ἐπεὶ δὲ ἀφικόμην, ἀρκεῖν ἡγησάμην ἢ ταὐτὰ τοῖς ἄλλοις ποιεῖν ἢ μικρῷ τῳ τοὺς ἄλλους ὑπερβάλλειν, ἀλλ’ ὁρῶν τοῖς μὲν Τρωσὶν
5ἐν τοῖς περιοίκοις τὴν ἰσχὺν οὖσαν τοῦ πολέμου καὶ τῇ τούτων εὐνοίᾳ μεγάλην ὑπάρχουσαν αὐτοῖς ἀπο‐ στροφὴν τάς τε νήσους τὰς ἐπικειμένας καὶ τῆς ἠπεί‐ ρου πόλεις οὐκ ὀλίγας, τὰ δὲ ἡμέτερα τῇ πενίᾳ πρὸς
ἀσθένειαν ἥκοντα, ταῦτα ἐνθυμηθεὶς Κύκνου μὲν ἤδη
10πεπτωκότος, τῶν δὲ Τρώων εἰς τὸ τεῖχος κατακλει‐ σθέντων, ἀδείας δὲ οὔσης ἐνδιαιτᾶσθαι τῷ πεδίῳ νῦν μὲν πεζαῖς στρατιαῖς, νῦν δὲ ταῖς ναυσὶ χρώμενος περικόπτω τὴν τῶν ἐχθρῶν συμμαχίαν.
Decl
.

5

.

1

.

12

καί μοι τὰς πόλεις ἐξαρίθμει τὰς ᾑρημένας. εἷλον Φώκαιαν, Κολωνάς, Κλαζομενάς, Τῆνον, Κύμην, τὴν Χρύσαν, τὴν Κίλλαν, τὴν Τένεδον, Σκῦρον, Θήβας, Πήδασον,
5Πύρραν, Λέσβον ὅλην. μακρὸν ἐπελθεῖν λόγῳ τὰς πόλεις ἃς ἐγὼ παρεστησάμην. καὶ σιωπῶ Τρωίλον καὶ Λυκάονα καὶ βοῦς ἐξ Ἴδης ἐληλαμένας. ἐντεῦθεν τοῖς
Τρωσὶν ἀκριβὴς ἡ πολιορκία τῷ πάντ’ ἐξηρημῶσθαι κύκλῳ. αἱ μὲν οὖν πόλεις εἰς ἔδαφος, ὁ δὲ πόνος
10ἐμός, τὰ δὲ χρήματα κοινά.
Decl
.

5

.

1

.

13

οὐκοῦν τῇ Κύκνου μὲν τελευτῇ τὴν ἀπόβασιν τοῖς Ἕλλησιν ἔδωκα, ταῖς δὲ τῶν πόλεων ἁλώσεσι τοὺς Τρῶας συνέστειλα, τῇ περιουσίᾳ δὲ τῶν χρημάτων τὴν προσεδρείαν ἐμήκυνα.
5οὐ γὰρ ἐνῆν ἐν ἐνδείᾳ καὶ τροφῆς ἀπορίᾳ μακρὸν οὕτω πόλεμον διενεγκεῖν, ἐπεὶ καὶ τὴν Χερρό‐ νησον οἱ γεωργοῦντες τῶν μὲν ἤδη κατεσκαμμένων, τῶν δὲ τῷ φόβῳ τὴν ἡσυχίαν ἀγόντων κατὰ πολλὴν ἀσφάλειαν περὶ τὰ ἔργα διέτριβον, ὥστε οὐχ ἧττον αἱ
10διὰ τῆς γεωργίας ἀφορμαὶ τῶν ἀπὸ τοῦ πολέμου πόρων ἐμοὶ προσήκουσι.
Decl
.

5

.

1

.

14

 Φέρε δὴ καὶ περὶ τῆς αἰτίας ὅθεν προσκεκρού‐ καμεν Ἀγαμέμνονι μνημονεύσωμεν. οἶμαι γάρ, εἰ καὶ
μηδὲν πρότερον εὖ πεποιηκὼς τοὺς ὁμοφύλους ἐτύγ‐ χανον, ἀλλὰ πάντων ἀργότατα καὶ ῥᾳθυμότατα τῷ
5πολέμῳ κεχρημένος καὶ μηδὲν ἐποίουν βέλτιον, ἀπό γε ταύτης προσήκειν ἡμῖν ἰσοθέων ἀξιωθῆναι τιμῶν.
Decl
.

5

.

1

.

15

σκοπεῖτε γάρ· εἶχεν Ἀγαμέμνων τὴν Χρύσου παῖδα λαβών, ὁ δὲ Χρύσης οὗτος ἦν ἱερεὺς Ἀπόλλωνος. βου‐ λόμενος οὖν ἀνασῶσαι τὴν θυγατέρα πρὸς τὸ στρατό‐ πεδον ἧκεν οὔτε λύτρων φειδόμενος τῷ τε θεῷ δοθῆ‐
5ναι τὴν χάριν ἱκετεύων. ὁ δὲ μετρίως καὶ καλῶς ὑπὲρ τῶν κοινῶν βεβουλευμένος οὔτ’ ἀφῆκεν οὔτε πρᾴως ἀπέπεμψεν, ἀλλ’ ἠπείλησεν ἀποκτενεῖν, εἰ μὴ φύγοι, λῆρον εἶναι φήσας τὴν τοῦ θεοῦ συμμαχίαν.
Decl
.

5

.

1

.

16

ἐμοὶ μὲν οὖν εὐθὺς δεινὸν τοῦτ’ ἐφαίνετο καὶ μεγάλων ἀρχὴ συμφορῶν, οὔτε γὰρ ἐκεῖνον μὴ κατεύξεσθαι τῶν Ἀχαιῶν εἰκὸς ἦν οὔτε μὴν τὸν Ἀπόλλω μὴ συναλγήσειν
5τῷ πρεσβύτῃ, τοῦ δὲ μὴ δοκεῖν οὔπω τῶν δεινῶν παρόντων ἐξεπίτηδες συγκρούειν τὸν ἄνθρωπον τοῖς Ἀχαιοῖς ἐσιώπων. ἀλλ’ οὐκ ἔφθη παροινήσας εἰς τὸν Ἀπόλλω, καὶ τὸ στρατόπεδον ἐξαίφνης ἀνηλίσκετο νόσῳ
καὶ τὸ ἔργον ἡμῖν ἦν αἱ τῶν ἀπιόντων ταφαὶ καὶ τῷ
10πολέμῳ κρατοῦντες ἑνὸς ἀνδρὸς ἐφθειρόμεθα δυσσε‐ βείᾳ.
Decl
.

5

.

1

.

17

ἔδει μὲν οὖν, εἰ καὶ πάντες ὀλιγώρως εἶχον τῶν συμβαινόντων καὶ τοῦ καθ’ αὑτὸν ἕκαστος μόνου φροντίζων τῆς κοινῆς κατημέλει σωτηρίας, Ἀγα‐ μέμνονα περιθεῖν ἄνω καὶ κάτω καὶ πρὸς τὰς σκηνὰς
5ἰόντα τῶν ἐν τέλει συγκαλεῖν, συνάγειν, δεῖσθαι, πάντα ποιεῖν ὥστε τὴν λύσιν εὑρεθῆναι τοῦ κακοῦ· νῦν δὲ ὥσπερ τῶν πολεμίων ἁπτόντων τοῖς νεκροῖς τὰς συνε‐ χεῖς πυρὰς καὶ συμφορὰς ἀκούων ἀλλοτρίας, οὐ τὰς οἰκείας ὁρῶν οὐ λόγον εἶπεν, οὐ σύλλογον ἐποίησεν,
10οὐκ ἀνέστησε σύμβουλον, οὐκ ἤρετο μάντιν, ἀλλὰ τοὺς μὲν ἀφῆκεν ἀποθνήσκειν, αὑτῷ δὲ ἱκανὴν εὐδαιμονίαν ἔκρινεν, εἰ τρυφᾶν ἐξείη.
Decl
.

5

.

1

.

18

τί τοίνυν ἐχρῆν με πράττειν, Ὀδυσσεῦ, τοῦ λοιμοῦ μὲν ἐπικειμένου, τῶν δὲ καταλόγων κενουμένων, ῥᾳθυμοῦντος δὲ τοῦ κρα‐ τοῦντος, σιωπῶντος δὲ σοῦ, σιωπῶντος δὲ Νέστορος,
5ὃν ἤγαγεν εἰς Τροίαν τὸ δοκεῖν δύνασθαι τὰ δέοντα παραινεῖν; ἐᾶν ἔδει τὸ δεινὸν χωρεῖν καὶ μὴ ζητεῖν ὅπως στήσεται; καὶ τίς ἂν ἐμήνυσε τοῖς οἴκοι τὸν τρόπον τῆς τελευτῆς; οὐδὲ γὰρ ἄγγελον ἂν κατέλιπεν ἡ νόσος. ἀλλ’ ἔδει σκοπεῖν εἴ τις ἴασις ἔσται καὶ
10φανῆναί τινα ὑπὲρ τῶν κοινῶν ἀτυχημάτων ἀχθόμενον.
Decl
.

5

.

1

.

19

ἐφάνην τοίνυν τηνικαῦτα ἐγὼ καὶ παρελθὼν εἶπον οὐδὲν οὔτε προπετὲς οὔτε ἀπαίδευτον, οὐ γὰρ ἰσχυρι‐ σάμην εὐθὺς ἐκ τῆς περὶ τὸν Χρύσην ἀτιμίας τὸ στρα‐ τόπεδον νοσεῖν, ἀλλ’ ὃ δίκαιον πάντες ἂν εἶναι φαῖεν
5πλὴν Ἀγαμέμνονος, ἐπὶ τοὺς μάντεις ἠξίουν καταφεύ‐ γειν καὶ παρ’ ἐκείνων μανθάνειν, πῶς ἂν πριαίμεθα τοῦ λοιμοῦ τὴν λύσιν, καί τινων αἰγῶν καὶ θυσιῶν ἐμνημόνευον. ὁ δὲ Χρύσης οὐκ ἦν ἐν τοῖς ἐμοῖς λόγοις. καλούμενος δὲ ὁ Κάλχας ὑπὸ τοῦ καιροῦ λέγει
10τὰ παρὰ τῆς τέχνης, ὡς ὁ θεὸς παρώξυνται καὶ τιμω‐ ρεῖ τῷ πρεσβύτῃ καὶ ζητεῖ τὴν κόρην.
Decl
.

5

.

1

.

20

τί τοίνυν ἐπλημμέλουν; δεῖξον, Ὀδυσσεῦ. ἠδίκουν φυλάττων
Ἀγαμέμνονι τὴν ἀρχήν; ὁ γὰρ τοὺς ἀρχομένους φυ‐ λάττων ἐκείνῳ συνεῖχε τὸ σχῆμα. ἠδίκουν ἐπὶ τὸν
5μάντιν ἄγων τὸ πρᾶγμα; τί οὖν εἵπετο τῇ στρατιᾷ μέλλων ἐν τοῖς ἀπόροις ἄφωνος ἔσεσθαι; καὶ μὴν ἐπ’ αὐτῆς τῆς ὀργῆς ἐμαρτύρησεν Ἀγαμέμνων ταὐτά με σπεύδειν ἃ μάλιστ’ ἂν αὐτὸς βούλοιτο. τί γὰρ ἔφησε; βούλομ’ ἐγὼ λαὸν σόον ἔμμεναι ἢ ἀπολέσθαι.
10οὐκοῦν καὶ αὐτὸς σῶον εἶναι τὸν στρατὸν ἐθέλων μᾶλλον ἢ ἀπολωλέναι τὴν ἐκκλησίαν συνῆγον. πῶς οὖν ὑβριζόμην ὡς ἀδικῶν ὁ τὴν ἐπιθυμίαν Ἀγαμέ‐ μνονι πληρῶν;
Decl
.

5

.

1

.

21

πῶς δ’ οὐκ αὐτὸς παρ’ αὑτοῦ λαμ‐ βάνει δίκην, εἰ τὸ βούλεσθαι σώζεσθαι τὸν στρατὸν ἀδικεῖν ἐστιν; ἐχρῆν γὰρ ἢ καὶ αὑτὸν ἀτιμοῦν ἢ καὶ ἐμὲ θαυμάζειν. εἰ γὰρ μὴ Κάλχας ἦν ὁ μνησθεὶς τῆς
5γυναικός, ἀλλ’ ἐγώ, τί δεινὸν ἦν ἀποστάντα τῆς κόρης θαρρεῖν ὑπὲρ τοῦ στρατοῦ; οὐ τιμωρίας ἀξίαν 〈ἂν〉
ἐδεδώκειν τότε γνώμην, Ὀδυσσεῦ, ἀλλὰ στεφάνων καὶ τιμῶν καὶ δωρεῶν.
Decl
.

5

.

1

.

22

δῆλον δὲ ἐκ τοῦ παρόντος. τίς γὰρ ἡ πρόφασις τουτωνὶ τῶν δώρων; ἡ σωτηρία τῶν Ἑλλήνων. οὐκοῦν καὶ τότε τοὺς Ἕλληνας ἔσωζον ὅπως ἀπαλλάξονται τοῦ λοιμοῦ προνοῶν. ὥστε καὶ τότε
5τοῦ δικαίου νικῶντος ἐτιμώμην ἄν. οὐ γὰρ δὴ τὸ σιδήρῳ μὲν πληγέντα πεσεῖν ἀφόρητον, λοιμῷ δὲ ἀπενεχθῆναι κοῦφον, ἀλλὰ τοσούτῳ τοῦτ’ ἐκείνου χαλεπώτερον, ὅσῳ τὸ μὲν ἐπαινεῖται, τὸ δὲ οἰκτείρεται, καὶ τῷ μὲν ὑπάρχει τι δόξης, τὸ δὲ σημεῖόν ἐστι τῆς
10τῶν θεῶν δυσμενείας. εἰ δὴ τὸ τοὺς πολεμίους ἀπώ‐ σασθαι δωρεῶν ἄξιον, τό γε λῦσαι τὸν λοιμὸν πῶς οὐ μειζόνων; οὔκουν ἀντὶ τούτων ὑβρίζειν δίκαιος ἦν, ἀλλ’, εἰ καὶ πρότερον ὑβρισμένος ἐτύγχανε, τούτων εἵνεκα διαλλάττεσθαι. ὁ δὲ ταῦτ’ ἐν ἐγκλήμασιν
15ἐποιεῖτο, δι’ ἃ καὶ παλαιὰ χρῆν ἀνελεῖν ἐγκλήματα.
Decl
.

5

.

1

.

23

καὶ μὴν οὐδ’ ἐκεῖνο δῆλον ὑπῆρχεν, ὡς μόνης τῆς
Χρυσηίδος ὁ λοιμὸς ἀφέξοιτο. πότερον οὖν κρεῖττον ἦν καὶ λυσιτελέστερον μετὰ τῶν ἄλλων τεθνάναι τὴν κόρην ἢ σῶσαί τε τοὺς ἄλλους καὶ αὐτὴν σεσῶσθαι;
Decl
.

5

.

1

.

24

ἔτι τοίνυν, εἰ μὲν ἐμοὶ παραχωρήσεσθαι τῆς Χρυ‐ σηίδος ἔμελλεν ἢ Αἴαντι ἢ Ἰδομενεῖ ἢ σοὶ ἢ ὅλως ἀνθρώπων τινί, οὐδ’ οὕτω μὲν ἐχρῆν ἀγανακτεῖν, εἰ τοῦ συμφέροντος ὁ λογισμὸς ἐνταῦθα ἦγεν, ἔδοξε δ’
5ἂν οὐκ ἔξω φύσεως ἀνθρωπίνης εἶναι τὸ πάθος· νῦν δὲ θεὸς ἦν ὁ τὴν ἄνθρωπον ἀπολαμβάνων. θεῶν δὲ ἡττᾶσθαι ποῦ λυπηρόν; ἢ τίς αἰσχύνη; εἰ γὰρ τὸ σκῆπτρον ἐκέλευεν ἀποθέμενον ἐν ὑπηρέτου μέρει δι‐ άγειν, οὐκ ἐχρῆν ἀγαπᾶν καὶ τοῦτο νομίζειν καλόν τε
10καὶ γενναῖον ὅπερ ἐκεῖνος προσέταττε; καὶ μὴν εἰ μὲν ἄκων ἠφίει τὴν κόρην, ἐχθρὸς ἦν τῷ θεῷ· εἰ δ’ ἑκὼν ἀνεβίβαζεν εἰς τὴν ναῦν, πῶς ἃ μεθ’ ἡδονῆς ἔπραττε, τούτων εἰσεπράττετο δίκην;
Decl
.

5

.

1

.

25

 Συλλογίσασθαι δὴ βούλομαι τὰς εὐεργεσίας καὶ διελθεῖν ἐν βραχεῖ. ἔδωκα τὸν ἡγεμόνα τῷ στόλῳ Τήλεφον, ἐτρεψάμην τοὺς ἀνείργοντας τὴν ἀπόβασιν, ἐψίλωσα τοὺς Τρῶας τῶν περιοίκων, μετήνεγκα τὸν
5πλοῦτον εἰς ὑμᾶς, ἔπαυσα τὸν λοιμὸν διὰ τοῦ μάντεως. τίνες οὖν αἱ τούτων ἀμοιβαί; ἐστέρημαι τοῦ γέρως, ἀφῄρημαι τὴν τιμήν, ὑπὲρ τοὺς ἀτίμους ὕβρισμαι. ποῦ νῦν Βρισηίς, Ὀδυσσεῦ; παρὰ τῷ πέμψαντι τὴν πρε‐ σβείαν. οὐ γέγονεν ἐκ τοῦ παντὸς χρόνου προπηλα‐
10κισμὸς δεινότερος.
Decl
.

5

.

1

.

26

μαρτυρήσατέ μοι, πρὸς Διός, ὦ κήρυκες, οἳ τοῖς ἐπιτάγμασιν Ἀγαμέμνονος ᾐσχύ‐ νεσθε καὶ τῷ μὴ τολμῆσαι προσελθεῖν τοῦ τολμήσαν‐ τος ἀποστεῖλαι κατεγνώκειτε. ἐξῆγε μὲν ὁ Πάτροκλος
5τὴν κόρην κύπτων εἰς γῆν, ἐδέχετο δὲ ὁ Ταλθύβιος ἐρυθριῶν, εἵπετο δὲ ἡ Βρισηὶς στένουσα, ἐγὼ δ’ ἐγ‐ καλυψάμενος ἀπεχώρουν, Ἕκτωρ δὲ ἴσως ἐγέλα.
Decl
.

5

.

1

.

27

ὦ πόνοι καὶ μάχαι καὶ πόλεων ἀνδραποδισμοί. ἀνανεοῦ‐ μαι τῇ μνήμῃ τὴν ὕβριν καὶ πάλιν ἐμπίπλαμαι τοῦ θυμοῦ. φεῦγε μάλ’ ἤκουον ἐπὶ τοῦ συλλόγου. τί οὖν
5ἐνοχλεῖ τῷ πεφευγότι; τὸ ἐκείνου μέρος ἀνῆγμαι καὶ νῦν εἰμι μετὰ τοῦ πατρός. πάρεισιν αὐτῷ βασιλεῖς ἐπιεικεῖς καὶ πρᾷοι καὶ μισοῦντες φιλονεικίας, ἐγὼ δὲ χαλεπός τις καὶ δύσερις. μὴ ζητείτω δὴ τοῦτον οὗ φαυλίζει τὸν τρόπον.
Decl
.

5

.

1

.

28

 Ἀλλ’ Ἕκτωρ, φησί, μέγας γέγονε καὶ φο‐ βερὸς καὶ ταῖς ἀπειλαῖς πάντας ἐλαύνει τὸ θαρρεῖν ἔχων παρὰ τοῦ Διός. μηδὲ παύσαιτό ποτε τοιαῦτα δρῶν, ὦ Ζεῦ πρόγονε. ταῦτα γάρ ἐστιν
5ἃ μετὰ τὴν ὕβριν ηὐξάμεθα, τὸν μὲν κρατῆσαι τοῦ πεδίου, τοὺς δὲ ἀεὶ πρὸς θάλατταν βιασθῆναι, τὸν δὲ κίνδυνον ταῖς ναυσὶ προσελθεῖν. εἰ τοίνυν ταῦτ’ ᾐτοῦ‐ μεν, ταῦτα δὲ πέπρακται, οὐκ ἀφ’ ὧν λυπήσεις ἀπήγγελκας, ἀλλ’ ὧν εἰς ἡδονὴν πάντα ἐλάττω.
Decl
.

5

.

1

.

29

εἰ μὲν οὖν τέρψαι βουλόμενος ἀθυμοῦντα τὴν Ἕκτορος διηγοῦ λαμπρότητα, καλῶς εὗρες ὅθεν παραμυθήσῃ· εἰ δ’ οἴει τούτοις κινήσειν, λίαν εὐήθως ἔχεις. πῶς
5γὰρ οὐκ ἄτοπον βούλεσθαι μὲν Ἕκτορα γενέσθαι μέγαν, γενομένῳ δὲ φθονεῖν, καὶ συνεύχεσθαι μὲν αὐτῷ πολέμου κράτος· ἐπεὶ δὲ κρατεῖ, κωλύειν, καὶ ταπεινοὺς μὲν τοὺς Ἕλληνας ἰδεῖν ἐπιθυμεῖν, ἡττω‐ μένους δὲ πάλιν ὀρθοῦν, καὶ ταὐτὰ ποθεῖν τε ἀπόντα
10καὶ παρόντα διαφθείρειν, ὥσπερ ἂν εἴ τις παρὰ τῆς Δήμητρος αἰτήσας εἰς πλῆθος αὑτῷ γενέσθαι τοὺς καρπούς, εἶτα τυχὼν ἄχθοιτο τῇ φορᾷ;
Decl
.

5

.

1

.

30

εἰ 〈μὲν〉 συμμαχοῦντος ἐμοῦ καὶ κοινωνοῦντος τῶν πόνων, Ὀδυσσεῦ, ταῦθ’ ἃ νῦν Ἕκτωρ ἐτόλμα, εἶχεν ἄν τινά μοι τοῦτο παροξυσμὸν καὶ οὐκ ἂν ἠξίωσα ζῆν ἐκείνου
5ζῶντος· εἰ δὲ τότε μὲν ὑπὸ τῷ τείχει παρετάττετο καὶ τὰς ἐξόδους ὡρίζετο τῇ δρυί, νῦν δὲ οὐδὲν αὐτῷ τὴν μανίαν χωρεῖ, τί τοῦτο πρὸς τὸν ἐν τῇ σκηνῇ καθή‐ μενον; καταφρονεῖται γὰρ οὐχ ὁ τῶν πραγμάτων ἀπο‐ στὰς διὰ τὴν ὕβριν, ἀλλ’ οἱ μὴ τοῖς πράγμασιν ἱκανοὶ
10παρόντες βοηθεῖν.
Decl
.

5

.

1

.

31

ἐγὼ δὲ τοσοῦτον ἀπέχω τοῦ μισεῖν Ἕκτορα διὰ τὴν νῦν ἀριστείαν, ὥστε καὶ χάριν αὐτῷ φαίην ἂν εἰδέναι τοῦ θράσους. εἰ μὲν γὰρ ἐπὶ τῆς προτέρας εὐλαβείας ἔμενε, πολλοὺς ἂν Ἑλλήνων
5ἐδόκει δεδιέναι· νῦν δὲ ἀναθαρρήσας, ἐπειδὴ μετέστην, ἔδειξέ με μόνον φοβούμενος. κἀκεῖνο μὲν τῆς αὐτοῦ δειλίας ἦν ἂν σημεῖον, τοῦτο δὲ τῆς ἐμῆς ἀνδρείας τεκμήριον, κἀκείνως μὲν οὐκ ἂν ἐφάνη τοῖς Ἕλλησι τῆς ἀπουσίας τὸ βλάβος, νῦν δ’ ὁ πολέμιος
10διδάσκει τὴν τοῦ παροινηθέντος ἀξίαν κρατῶν ἁπάν‐ των τοσοῦτον ὁπόσον ἑνὸς ἡττᾶτο. τοῦτον οὖν ἀναστὰς ἐγὼ παύσω χαριζόμενον ἐμοὶ καὶ δίκην ὑπὲρ ἐμοῦ πραττόμενον; οὐκ ἄρα σωφρονεῖν δόξω.
Decl
.

5

.

1

.

32

καί μοι δοκεῖς οὐκ ὀρθὴν δόξαν ἐσχηκέναι καὶ καθ’ ἡμῶν, Ὀδυσσεῦ. τούτους γὰρ δὴ σὺ τοὺς λόγους ἐπήρθης εἰπεῖν τοὺς περὶ τῆς μανίας Ἕκτορος ἐκεῖνο ἐνθυμού‐
5μενος ἴσως· φιλότιμος ὁ ἀνήρ. ὑπερβολὴ τοῦ πάθους παρ’ Ἀχιλλεῖ. ἂν ἀκούσῃ τοῦ πολεμίου γενναῖον ἔργον, ἁρπάσεται τὰ ὅπλα. ἐγὼ δὲ τῆς μὲν ἐμαυτῷ προσηκούσης ἀντιποιεῖσθαι τιμῆς ὁμολογῶ
κἂν ἀφαιρῶμαι ταύτην, οὐκ οἴσω μετρίως, οὐ μὴν
10οὕτω μικροψύχως ἔχω καὶ μειρακιωδῶς ὥστ’, εἴ τις εὐδοκιμεῖ δικαίως, ἀποπνίγεσθαι.
Decl
.

5

.

1

.

33

καὶ μὴν εἰ καὶ σφόδρα τοῦτ’ ἔπασχον, οὐκ ἔσθ’ ὅπως ἂν ἧττον ἐκι‐ νήθην ἢ τοιαῦτα ἀκούων. λέγεις γὰρ αὐτὸν τῇ τοῦ Διὸς συμμαχίᾳ τὰ μέγιστα δύνασθαι. τοῦτο δέ ἐστιν
5εὐτυχεῖν, οὐκ ἀγαθὸν εἶναι τὰ πολέμια. καὶ γίνεται τὰ κατορθώματα τῆς παρασχούσης Τύχης. φιλοτιμία δὲ ἀνθρώπου πρὸς μὲν τοὺς ἀρετῇ χρωμένους κἂν πάθοι τι καὶ παροξυνθείη, τοὺς δ’ εὐπραξίᾳ τι δυνηθέντας οὐκ ἂν ζηλωτοὺς ἡγήσαιτο τῇ δούσῃ θεῷ λογιζόμενος
10τὰ ἔργα, ἐπεὶ καὶ τοὺς ἀγαθοὺς ἀτυχοῦντας οὐ φαύ‐ λους παρὰ τὰ πταίσματα κρίνομεν. καὶ νῦν Ἕκτωρ, εἴπερ ὄντως τῇ τύχῃ μέγας ἐστί, πόρρω τοῦ θαυμάζεσθαι γίγνεται.
Decl
.

5

.

1

.

34

 Ἀλλὰ γὰρ εὖ ποιῶν προσέθηκας τὸν Δία καὶ τὴν εὔνοιαν ἣν εἰς τοὺς Τρῶας ἔχει. ἐν γὰρ τούτῳ τῷ λόγῳ τὰς καθ’ ἡμῶν ἀνῄρηκας αἰτίας. τίνα γὰρ μάρτυρα μείζω παράσχωμαι τοῦ δικαίως τὴν ἡσυχίαν
5ἄγειν ἢ τὸν ἄριστον τῶν θεῶν, ὃν σὺ φῂς ταὐτά μοι
περὶ ὑμῶν φρονεῖν καὶ συνοργίζεσθαι καὶ τὴν ῥοπὴν ἄγειν ἐπὶ τοὺς ἐναντίους. πῶς οὖν ἀδικῶ χαλεπαίνων, εἰ τῷ χαλεπαίνειν ὁμολογῶ τῷ Διί; πῶς δὲ οὐ σεμνύ‐ νει μοι τὴν ὀργὴν ὁ κοινωνῶν μοι τῆς καθ’ ὑμῶν
10ὀργῆς, μᾶλλον δέ, καὶ μειζόνως ἀγανακτῶν, εἴπερ ἐγὼ μὲν οὐ βοηθῶ τοῖς Ἕλλησιν, ὁ δὲ καὶ πολεμεῖ τοῖς Ἕλλησιν; εἰ τοίνυν τὸ τοῖς θεοῖς ἀκολουθεῖν δίκαια ποιούντων ἐστίν, αἱ μὲν διαλλαγαὶ τὴν μέμψιν, τὸ δὲ φυλάττειν τὴν ὀργὴν ἔπαινον ἔχει.
Decl
.

5

.

1

.

35

 Πάνυ τοίνυν ἠχθόμην, ὅτε με τοῦ πατρὸς ἀμνημονεῖν ἔφησθα· τὸν μὲν γὰρ κελεύειν θυμοῦ κρα‐ τεῖν, ἐμὲ δὲ ἥττω πεφηνέναι. οὐ γὰρ δὴ τοῖς μὲν ἄλλοις ἦν τότε ὦτα, ἐμοὶ δὲ οὐκ ἦν, Ὀδυσσεῦ, ἀλλ’
5ἴσμεν ἃ περὶ θυμοῦ λέγοντος ἀκηκόαμεν. σὺ δὲ σοφίζῃ καὶ διαστρέφεις τὸν λόγον. ἔλεγε τοίνυν τότε ἐκεῖνος· ὦ παῖ, μὴ καταμέλει τοῦ τοὺς Ἕλληνας ὡς οἰ‐ κειότατα πρὸς αὑτὸν διατεθῆναι. τούτου δ’ ἂν ἐπιτυγχάνοις, εἰ μηδενὸς ἄρχοις ἀδίκου μήτ’
10ἔργου μήτε ῥήματος θυμῷ δουλεύων.
Decl
.

5

.

1

.

36

ἐκεῖνα δὲ οὐκ ἀκήκοα οὐδὲ ὁ Πηλεὺς ἐπέτελλεν· ὦ παῖ, μικρὰ φρόνει, ταπεινὸς γίνου, εἰς γῆν κύπτε, μὴ δόξης ὀρέγου, μετὰ τῶν ἀνδραπόδων ἀριθ‐
5μοῦ, προσκύνει τοὺς ὑβρίζοντας, κἂν ἐπὶ κόρρης σε πατάξῃ τις, μὴ χαλέπαινε, κἂν ἀποστερήσῃ γέρως, σιώπα. πέμπω σε νῦν ἐπ’ Ἴλιον οὐ κτη‐ σόμενον εὔκλειαν, ἀλλ’ αἰσχυνοῦντα τὸ γένος. τούτων οὐδὲν ἀκήκοα τῶν λόγων οὐδὲ Πηλεὺς ἐπέ‐
10τελλεν, ἀλλὰ καὶ τῆς ἐπιεικείας αὐτὸν ἐκεῖνον ἔφασκεν εἶναι τὸν μισθὸν τὴν παρ’ ἑκατέρας τῆς ἡλικίας τιμήν, καὶ νέων καὶ γερόντων.
Decl
.

5

.

1

.

37

ὁ δὴ τὴν πρᾳό‐ τητα καλὸν ἡγούμενος διὰ τὴν ἀπ’ αὐτῆς τιμὴν πῶς ἂν οὗτος ἔπειθεν ἀνάλγητον εἶναι πρὸς ἀτιμίαν; ἀλλ’, ὅπερ ἔφην, ἄρχειν μὲν ὕβρεως ἀπέτρεπε, λυπεῖσθαι δὲ
5παθόντα κακῶς οὐκ ἐκώλυεν, ἀλλ’ οὐδ’ ἂν τὴν ἀρχὴν ἔπεμψεν, εἰ ταῦτ’ ᾔδει πεισόμενον.
Decl
.

5

.

1

.

38

εἰ μὲν οὖν ἐγὼ τὰ δίκαια τῶν Ἑλλήνων πρὸς ἐμὲ ποιούντων
ἠγροικισάμην εἰς ὁντινοῦν ἢ τῶν νέων ἢ τῶν πρεσβυ‐ τέρων ἢ τῶν ἡγεμόνων ἢ τῶν πολλῶν, εἰ κακῶς εἶπον,
5εἰ περιέρρηξα χλανίσκιον, εἰ τὸ σκῆπτρον εἰς πληγὴν ἀνετεινάμην, εἰ γέρας ἀφειλόμην ὡς ἂν αὐτὸς τοῖς ἐμαυτοῦ κινδύνοις ταῦτα κομίσας, εἰ μικρὸν ἢ μεῖζον ὧν οὐκ ἄμεινον θυμῷ προήχθην ἐργάσασθαι, ἀδικῶ μὲν ὑμᾶς, ἀδικῶ δὲ Πηλέα, ὁ δὲ θυμὸς παρ’ ἐμοὶ τὰ
10πρῶτα ἔχει, λήθη δέ μοι τοῦ πατρὸς οὐκ οἶδ’ ὅπως ἐγγέγονεν.
Decl
.

5

.

1

.

39

 Ἀλλ’ ἐπάνειμι πρὸς τὰς παραινέσεις καὶ σω‐ φρονῶ καὶ λαμβάνω τὰ ὅπλα. εἰ δ’ ἥμαρτον μὲν οὐδέν, ὑβρισμένος δὲ ἀλγεῖν ἐπίσταμαι, ποῦ Πη‐ λέως αἱ συμβουλαὶ παρορῶνται; δοκῶ δέ μοι τρόπον
5ἕτερον ἐπιλελῆσθαι Πηλέως ἔτ’ ἔχων ἐν τῇ γῇ τὰς ναῦς καὶ μέλλων καθέλκειν, ἀλλ’ οὐ συνάψας τῷ προ‐
πηλακισμῷ τὸν ἀπόπλουν. εἰ γὰρ αὐτῷ τις ἀγγείλειεν, οἷα παθὼν οἵους δέχομαι λόγους, μέγα ἂν οἰμώξειεν ὡς ἀπολωλότος μοι τοῦ φρονήματος.
Decl
.

5

.

1

.

40

σὺ δὲ μὴ λέγε τὸν θυμὸν ἁπλῶς, ἀλλ’ εἰ μὴ λόγον ἔχει, τοῦτ’ ἐπίδειξον, μηδὲ ψιλὴν πρόφερε τὴν ὀργήν, ἀλλ’ εἰ μὴ τάξιν ἔχει τιμωρίας, τοῦτ’ ἐξέταζε. εἰ δ’ ἐγὼ φαῦλος
5τῷ θυμῷ, φαῦλοι μὲν οἱ τὴν στρατιὰν ἀγείραντες, φαῦλοι δὲ οἱ τούτοις ὑπακούσαντες καὶ τοσαύτην ποιησάμενοι τὴν ὀργὴν ὥστε καὶ γονέων 〈καὶ γυναικῶν〉 καὶ παίδων καὶ συγγενείας καὶ κτημάτων καὶ κατασκευῆς λαμπρᾶς καὶ γῆς καὶ πατρίδος καὶ ἱερῶν καὶ τάφων καὶ
10πάντων ἃ κατέχειν ἰσχύει τὴν τῶν λελυπηκότων τιμω‐ ρίαν ποθεινοτέραν ἡγήσασθαι.
Decl
.

5

.

1

.

41

καὶ μὴν ἐμοὶ μὲν οὔπω πεντεκαίδεκα ἡμέραι τοῦ θυμοῦ, κοινῇ δὲ τοῖς Ἕλλησι δέκατον ἔτος. τί οὖν οὐ ταῦτα πρὸς Ἀγαμέμνονα ἔλεγες·
5 ληγέμεναι δ’ ἔριδος κακομηχάνου, ὄφρα σε
μᾶλλον τίωσιν Τρώων ἠμὲν νέοι ἠδὲ γέροντες; δῆλον γὰρ ὡς, εἴπερ ἀπαίρειν ἐβούλετο πάλαι καὶ μὴ
παρέχειν πράγματα, κἂν εὔξατο τῷ Ποσειδῶνι παρα‐
10πέμψαι τὰς ναῦς. ἀλλ’, οἶμαι, τὸ δευτέρους ἥκειν ἐπὶ τὸ λυπεῖν κοσμεῖ τὸν θυμόν. ἔστι γὰρ δούλου μὲν σιγῇ παθεῖν, ἐλευθέρου δὲ παθόντα ἀμύνασθαι.
Decl
.

5

.

1

.

42

χωρὶς δὲ τούτων πῶς ἔνεστι ταῦτα ἀμφότερα συνελθεῖν, τάς θ’ ὑπὲρ Ἀγαμέμνονος ἱκετείας καὶ τὰ καθ’ ἡμῶν ἐγκλήματα; εἰ μὲν γὰρ ἐγὼ τοῦ Πηλέως ἀμνημονῶ, τί
5τὸ κατηγορεῖν ἀφέντες εἰς συγγνώμην καταφεύγετε; εἰ δὲ ὑμῖν ἡ παραίτησις πρέπουσα, ταῖς καθ’ ἡμῶν αἰτίαις οὐκ ἔστι χώρα. δεῖ τοίνυν δυοῖν θάτερον, ἢ συγγνώ‐ μην αἰτεῖν ἢ μέμφεσθαι.
Decl
.

5

.

1

.

43

 Ἀλλὰ δῶρα, φῄς, τὰ μὲν δίδωσι, τὰ δ’ ὑπισχνεῖται. καὶ τούτοις ὑβρίζων, φαίην ἄν, εἰ πεπίστευκεν ἐπ’ ἐμαυτῷ με τὰ χρήματα λήψεσθαι καὶ
τὴν ἐπιτιμίαν ἀποδόσεσθαι. καὶ τί κωλύσει καὶ τοῦτον
5αὐτὸν καὶ τῶν εὐπορούντων ἕκαστον ἀδεῶς ὑβρίζειν, εἴπερ ἐξαρκέσει χρήματα καταθέντι παῦσαι τῶν ἠδικη‐ μένων τὸν θυμόν; καλόν γε, οὐ γάρ; πλοῦτον συλλέ‐ γειν ἐξ ἀσωτίας καὶ χρηματίζεσθαι τοῖς ἀσελγαί‐ νειν βουλομένοις αὑτὸν προθέντα.
Decl
.

5

.

1

.

44

καὶ πότερον δῶρα ταῦτα χρὴ καλεῖν ἢ δουλείας ἀρχήν; οὐ γὰρ δὴ πρὶν μὲν γενέσθαι καταφανές, εἰ τὴν ὀργὴν ἐπὶ χρή‐ μασιν ἀναιρήσω, ῥᾳδίως οὕτως Ἀγαμέμνων ὕβριζεν·
5ἔργῳ δὲ γνούς, ὅτι πάντ’ ἂν ὑπομείναιμι χρημάτων, αἰδοῖ χρήσεται πρὸς τοῦτον ὃν ἔξεστι πρίασθαι; ὅλως δέ, εἰ μὲν ἀδίκως ὀργίζομαι, τίς ὁ καιρὸς τῶν δώρων; εἰ δ’ ἐν δίκῃ χαλεπαίνω, πῶς ἀξιοῖς με δώρων τὸ δί‐ καιον προέσθαι;
Decl
.

5

.

1

.

45

θαυμάζω δ’ εἰ τὸν μὲν Χρύσην πολλὰ καὶ θαυμαστὰ λύτρα φέροντα μικροῦ διειργά‐ σατο, ἡμᾶς δὲ ἀξιοῖ πρὸς τοὺς τρίποδας ἐκπλαγῆναι καθάπερ ἐν ἐνδείᾳ τραφέντας. εἰ δοῦλος ἦν, Ὀδυσσεῦ,
5περιουσίας, ἐξῆν ἂν ἐν Φθίᾳ μοι καθημένῳ τρυφᾶν, νῦν δ’ ἔρωτι μὲν δόξης ὑπερεῖδον τῶν οἴκοι, τετελευ‐ τήκασι δέ μοι πρὸς ἀτιμίαν οἱ πόνοι.
Decl
.

5

.

1

.

46

φέρε, εἰ πρὸ τῆς ἀτιμίας Ἀγαμέμνων ὑπισχνεῖτο δῶρα δώσειν, εἰ παροινοῦντος ἀνασχοίμην, ἆρ’ ἄν μοι συνεβούλευ‐ σας εὐπρεπεῖς οὕτω ποιεῖσθαι συνθήκας; οὐκ ἔστιν.
5οὐχ οὕτω ποτ’ ἂν φθέγξαιο. εἶθ’ ὑβρίζεσθαι μὲν ἐπὶ δώρων ἐλπίδι πολλῆς αἰσχύνης, ὑβρισθέντα δὲ χρημά‐ των λύειν τὴν ὀργὴν τῶν καλῶν ἕν τί ἐστι; καὶ μὴν τὸ λαβόντα καταλῦσαι τὸν θυμὸν ἴσον γίνεται τῷ παθεῖν ἐπὶ τῷ λαβεῖν. ἑκάτερον γάρ ἐστιν ἀνδρὸς τὸ
10παροινεῖσθαι πεποιημένου πρόσοδον.
Decl
.

5

.

1

.

47

 Ὅλως δὲ γέλως τὰ δῶρα καὶ τὰ νῦν προκεχει‐ ρισμένα καὶ ἃ Τροίας ἁλούσης ἐπαγγέλλεται. καὶ περὶ μὲν τῶν μελλόντων ἐκεῖνο λέγω· ἐμοὶ μένοντι καὶ μετέχοντι τῶν ἀγώνων εἵμαρται πεσεῖν, Ὀδυσσεῦ, Πη‐
5λέα δὲ καὶ τὸν πατρῷον οἶκον οὐκ ὄψεσθαι. ταῦτ’ εἶπεν ἡ μήτηρ θεὸς οὖσα καὶ μὴ πιστεύειν οὐκ ἔν‐ εστιν. ἄνελε οὖν ἐκ τοῦ λόγου τὴν ναῦν τοῦ χρυσοῦ καὶ τὰς εἴκοσι Τρωάδας καὶ τὰς ἑπτὰ πόλεις καὶ τὴν κηδείαν. κεναὶ γὰρ ταῦτα ὑποσχέσεις, ὥσπερ
10ἂν εἰ καὶ τῷ Πρωτεσιλάῳ δῶρα νῦν ἔπεμπεν εἰς Ἐλεοῦντα.
Decl
.

5

.

1

.

48

περὶ μὲν οὖν τῶν μετὰ τὴν νίκην τοσαῦτα εἰρήσθω μοι περὶ δὲ τῶν ἑτοίμων καὶ ὧν πρόχειρος ἡ δόσις, τί φημι; ταχέως Ἀγαμέμνων ἐπι‐ λέλησται πόθεν ἔχει τὸ δῶρα διδόναι δύνασθαι. ταῦτα
5γὰρ οὐκ ἐκ Μυκηνῶν ἐνθέμενος εἰς τὰς ναῦς ἧκεν ἄγων, ἀλλὰ τοῖς μὲν ἐμοῖς κινδύνοις ἐκτήθη, μεγαλο‐ ψυχίᾳ δὲ εἰς τὸ κοινὸν ἀφείθη. ἢν οὖν λάβω, τἀμαυ‐ τοῦ λαβὼν ἔσομαι. φέρε γάρ, εἰ μὴ τὴν Λέσβον εἷλον, ἆρ’ ἂν εἶχεν ὑπισχνεῖσθαι τὰς ἑπτὰ γυναῖκας τὰς
10Λεσβίδας; τί δ’, εἰ μὴ τὰς ἄλλας ᾑρήκειν, ἆρ’ ἂν εἶχεν ὑπισχνεῖσθαι τἄλλα; εἰ τοίνυν ἃ παρ’ ἐμοῦ γέ‐ γονεν ἐκείνῳ, ταῦτ’ ἐμοὶ παρ’ ἐκείνου, παρ’ ἐμαυτοῦ μοι γίνεται τὰ δῶρα, καὶ χάριν εἰδέναι δίκαιος ἐκεῖνος ἐμοὶ πάντων, ἀλλ’ οὐκ ἐγὼ τοῦ μέρους ἐκείνῳ.
Decl
.

5

.

1

.

49

δο‐ κεῖ δέ μοι μηδὲ τοὔνομα τῶν δώρων προσήκειν τῷ παρόντι πράγματι. ὁ μὲν γὰρ ὧν οὐ κατέστη κύριος, ταῦτα λαμβάνων δῶρα λαμβάνει, ὁ δ’ ὧν ἐγκρατὴς
5ὑπῆρχε, ταῦτα δεχόμενος ἃ πρότερον εἶχε κομίζεται. ὥστ’ οὐδὲ πάντων ἀφιστάμενος τῶν ἐν τῇ σκηνῇ δώ‐ ρων μέμνητ’ ἂν εἰκότως. οὐ γὰρ δοῦναι τοῦτ’ ἔστιν, ἀλλ’ ἀποδοῦναι. νῦν δὲ ποιεῖ παραπλήσιον ὥσπερ ἂν εἰ καὶ τὴν κιθάραν ταύτην εἰς δωρεάν μοι λογίζοιτο.
Decl
.

5

.

1

.

50

 Χωρὶς δὲ τούτων μὴ θαυμάζοντα μὲν τὰ δῶρα τὴν ὀργὴν ἐξαλείφειν οὐκ ἔνι, θαυμάζειν δὲ ὧν τις ὑπερεῖδεν οὐχ οἷόν τε. ἐμοὶ τοίνυν κατέχειν μὲν ἐξῆν ἑλόντι, τίς γὰρ ἂν ἄκοντος ἥψατο; κοινὰ δὲ
5ποιεῖν τῶν Ἑλλήνων τὰ τῶν ἐχθρῶν ἀγαθὰ πρέπειν ᾠήθην. εἶτ’ ἐν χεροῖν μὲν ὄντα ῥᾳδίως ἐξέβαλον, ζητῶ δ’ ἀπόντα; καὶ τῷ δοῦναι σεμνυνόμενος ἐπιθυμῶ λα‐ βεῖν; καὶ πάντα μὲν ἡγησάμην μικρά, μικρὰ δ’ ἐξ ἁπάντων θαυμάζω; τί οὖν αἰτεῖ συγγνώμην Ἀγαμέ‐
10μνων; εἰ γὰρ ἐφέλκεταί με τὰ δῶρα, καλῶς ἐκεῖνος ὕβριζε. πᾶς γὰρ ἐλάττων κέρδους ἀτιμαζέσθω.
Decl
.

5

.

1

.

51

 Βούλομαι τοίνυν ἐπανελθὼν ὅσα φρονῶ περὶ τῆς κηδείας εἰπεῖν. θῶμεν γὰρ καὶ βιώσεσθαί με παρὰ τὴν τῆς μητρὸς μαντείαν καὶ πάλιν ἐπιβήσεσθαι τῆς οἰκείας. εὐθὺς οὖν Ἀγαμέμνων ἐγγυήσει τὸ θυγάτριον;
5τί λέγεις; ὁ τὴν οὖσαν ἀφαιρούμενος τὴν αὑτοῦ δώσει καὶ τῆς αἰχμαλώτου φθονῶν ἐγχειριεῖ τὴν παῖδα; καὶ τοῦ πολέμου τελευτὴν εἰληφότος ἔσται χρηστὸς ὁ μηδ’ ἐν τῇ χρείᾳ σωφρονῶν; οὐκ ἔστιν. ὁρῶ τὸ μέλλον τοῖς ἤδη πεπραγμένοις καὶ γίγνεταί μοι τῶν δευτέρων ἃ
10πέπονθα διδαχὴ καὶ τοῖς ἐγνωσμένοις τἀφανὲς ἐξελέγ‐ χεται.
Decl
.

5

.

1

.

52

ἀλλ’, εἰ δοκεῖ, καὶ τοῦτο θῶμεν, ἐμμενεῖν
οἷς ὑπισχνεῖται καὶ πληρώσειν τὸν γάμον. τί τοίνυν ἐν τῇ παιδὶ τοιοῦτον, δι’ ὃ δεῖ προκινδυνεῦσαι τοῦ δυσμενοῦς; πλοῦτον ἐποίσεται μέγαν. ἀλλ’ οὐ θαυ‐
5μάζω τὸ πλουτεῖν. ὥρᾳ λάμπει σώματος. ἀλλ’ οὐκ ἀσφαλὲς τὸ κτῆμα καὶ δείκνυσιν Ἑλένη. τρόπων ἤσκη‐ κεν ἀρετήν. καὶ πότερον τὴν τήθην ἢ τὴν τηθίδα μεμίμηται; γένους ἕνεκα, νὴ Δία. καὶ πότερον Αἰακὸς Ταντάλου χείρων ἢ Πηλεὺς Ἀτρέως; ὧν ὁ μὲν
10εὐχῇ τὸν λιμὸν ἔλυσεν, ὁ δὲ τὴν τῶν Κενταύρων ὕβριν κατέλυσε καὶ δι’ ἀρετὴν τρόπων τῷ Θέτιδος ἐτιμήθη γάμῳ.
Decl
.

5

.

1

.

53

ἐξεταζέτω τοὺς προγόνους Ἀγαμέμνων καὶ πάντας ἐκ τῶν ἀδικημάτων βεβοημένους εὑρήσει. Τάν‐ ταλος ἐξειπὼν τὰ ἀπόρρητα καὶ τεθνεὼς κολάζεται, δικάζει δὲ ὑπὸ γῆν Αἰακός. Πέλοψ τὸν συναγωνιστὴν
5Μυρτίλον ἐν Γεραιστῷ κατεπόντισεν. Ἀτρεὺς ἀδελφὸν ἀπέκτεινε καὶ παῖδας ἀδελφοῦ, τὴν δὲ θοίνην σιωπῶ. οὗτος αὐτὸς Ἀγαμέμνων εἰς τὸν Ἀπόλλω καὶ τὴν Ἄρτεμιν ἀσελγής. ὥστ’ οὐκ οἶδ’ εἰ προσῆκεν οἰκίαν θαυμάζειν τοσούτου γέμουσαν τοῦ μύσους.
Decl
.

5

.

1

.

54

κεφά‐ λαιον δέ, βάρβαρος Ἀγαμέμνων τὸ ἐξ ἀρχῆς, ἐγὼ δὲ
Αἰγινήτης. γίνεται οὖν ἡ μίξις τοῖν γενοῖν ὄνειδος μὲν τοῖς Αἰακίδαις, κόσμος δὲ τοῖς Πελοπίδαις. οὔκουν
5ἐκεῖνος θεραπεύσει τὴν ὕβριν τῷ γάμῳ, ἀλλ’ αὐτὸς ἁμαρτὼν οὕτως ἂν ᾤμην τὴν ἁμαρτίαν λύσειν φάσκων αὐτῷ κηδεύσειν ἐπὶ ταῖς διαλλαγαῖς.
Decl
.

5

.

1

.

55

 Εἰ δ’ ὥσπερ Ὀρέστην με τιμήσει, τῷ μὴ μᾶλλον ἐμὲ τιμᾶν ἀδικήσει. πῶς γὰρ οὐκ ἄτοπον παρ’ ἐμοῦ μὲν ἔχειν τὸ τὸν Ὀρέστην αὖθις ἰδεῖν, τῆς δ’ αὐτῆς ἄγειν ἐκείνῳ τιμῆς; Ὀρέστῃ τε γὰρ τοῦ πατρὸς ἐντι‐
5μότερος ἐγώ, δι’ ὃν οὐκ ὀρφανὸς ἐκεῖνος, τούτῳ τε Ὀρέστου, δι’ ὃν ἕξει τοῦ παιδὸς ἀπολαύειν. οὕτω τῶν ὑποσχέσεων αἱ μὲν ἐλάττους τοῦ δέοντος, αἱ δὲ δωρεῶν ἀφεστᾶσιν, ἐν δὲ ταῖς ἐκεῖνος πλεονεκτεῖ. ἀλλ’ ἔστων καὶ μεγάλαι καὶ καλαὶ καὶ θαυμασταί, ἐχθροῦ
10δέ γέ εἰσι καὶ οὐ πεφύκασιν εὐφραίνειν.
Decl
.

5

.

1

.

56

 Ὧι τοίνυν ἡμᾶς μάλιστα κάμψειν ἤλπισας, ὅτι τὴν κόρην ἀποπέμψει, τοῦτο τοῦ μηδενὸς ἄξιον εἰς
τὴν σπουδὴν ἐστί σοι. τίς γὰρ οὕτως εὐήθης ὃς οὐ τῆς ἀφαιρέσεως ἀλγήσει μᾶλλον ἢ τῆς ἀποδόσεως
5εἴσεται χάριν; τὸ μὲν γὰρ ἐκ τῶν δικαίων ὑπῆρχε, τὸ τῶν αὑτοῦ κρατεῖν· ὃν δ’ ἀφῄρηταί τις χρόνον, ἠδί‐ κηται. καὶ τὸ μέν ἐστιν ἔγκλημα, τὸ δὲ οὐκ ἔστιν εὐεργεσία. ὃ γὰρ ἐχρῆν συνεχῶς παρ’ ἐμοὶ μένειν, τοῦτο ἁρπάσας, εἶτ’ ἀποδούς, τῷ μὲν ἐλύπεις, τῷ δὲ
10οὐ χαρίζῃ. τίς γὰρ ἡ χάρις ἀποστῆναι τῶν ἀλλοτρίων;
Decl
.

5

.

1

.

57

ὅτι τοίνυν οὐχ οἷόν τε λύσιν τῶν ἀδικημάτων διὰ τῆς ἀποδόσεως γενέσθαι γνοίης ἂν ὡδί. νῦν ἐπάνεισί μοι Βρισηίς. καλῶς. πόθεν οὖν ἐπάνεισι; παρ’ Ἀγα‐ μέμνονος. τοῦτ’ οὖν αὐτὸ τὸ παρ’ Ἀγαμέμνονος ἐπανή‐
5κειν τίς λύσει μηχανή; ἕως δ’ ἂν ἀπὸ τῆς ἐκείνου σκηνῆς ἐξίῃ, μένει τὸ λυποῦν ἀνίατον. χωρὶς δὲ τού‐ των, οὐ τὸ σῶμα τῆς ἀνθρώπου τότ’ ἀφῃρεῖτο μόνον, ἀλλὰ καὶ προσῆν ὕβρις τοῖς πραττομένοις, μᾶλλον δέ, ὅλον ὕβρις ἦν τὸ πρᾶγμα. ἡ μὲν οὖν ἄνθρωπος αὖθις
10ἔσται παρ’ ἡμῖν, τὸ δὲ μὴ πεπαρῳνῆσθαι πόθεν προσ‐ έσται μοι; εἰ τοίνυν ὑπὲρ οὗ τὴν κόρην ἀπέσπα, τοῦτο οὐκ ἀναιρήσει, σώζεται τὸ ἀδίκημα, κἂν ἀποπέμπῃ τὴν κόρην, ἡ ὕβρις μένει.
Decl
.

5

.

1

.

58

εἰ προσελθών τις τῶν Ἑλλήνων 〈σε〉 τρώσειεν ἐπιβουλεύων, οὐ καθ‐ υφήσεις τῆς ὀργῆς ὁρῶν κομίζοντα τῷ τραύματι φάρ‐ μακον. ἕτοιμον γὰρ ἅμα καὶ δίκαιον εἰπεῖν· ὦ κάκιστε
5ἀνδρῶν, τί γὰρ κατεσκεύαζες τῷ φαρμάκῳ τὴν χρείαν ἐξὸν ὅλως ἔχειν παρὰ σαυτῷ τὼ χεῖρε; τί δ’ ἀντὶ τοῦ μὴ πλῆξαι τὴν πληγὴν ἐπανορ‐ θοῖς; εἶτα σὺ μὲν οὕτως, ἂν δ’ Ἀγαμέμνων εἴπῃ· λέλυται τὸ δεινόν, ἐπάνεισιν ἡ κόρη, προσδρα‐
10μὼν ἐγὼ περιπτύξομαι τὸν ἄνδρα καθάπερ ὄντως οὐδὲν ἠδικημένος;
Decl
.

5

.

1

.

59

ἀλλ’ οὐχ οὕτως ἀνόητός εἰμι καὶ κατὰ σὲ σοφός. ἐγὼ γὰρ ἡγοῦμαι τὴν ἀπόδοσιν αὐτὴν δεῖγμα εἶναι τῆς ἀδικίας. ἐν ᾧ γὰρ ἀφίησί τις τοῖς ἐξ ἀρχῆς κυρίοις ἃ τέως ἀπεστέρει, τὸ μὴ προσ‐
5ηκόντως ἀφελέσθαι δείκνυσιν. ὅταν οὖν ἀκούω τὴν ἀπόδοσιν, ἐννοῶ τὴν ἀφαίρεσιν καὶ συνεισέρχεται τὸ λυποῦν.
Decl
.

5

.

1

.

60

πρὸς τῶν θεῶν, εἴ τις αὐτοῦ τὴν τιμὴν
ἀφελόμενος ἡμέρας ἢ πλείους ἢ ἐλάττους, εἶτ’ αὖθις ἑκὼν ἀπαλλάττοιτο τὴν βασιλείαν ἀποδούς, ἆρ’ ἂν ἡγή‐ σαιτο μηδὲν ἄξιον δίκης πεπρᾶχθαι; τί δ’ εἴ τις τῇ
5Κλυταιμνήστρᾳ συνοικοίη, μέχρις ἂν οὗτος ἀπῇ, φα‐ νέντος δὲ μηκέτι προσίοι τῇ γυναικί, ἆρ’ ἂν εὐγνώ‐ μονα καὶ βέλτιστον κρίνειε τὸν οὐκ ἄχρι παντὸς ἀδι‐ κοῦντα;
Decl
.

5

.

1

.

61

σὺ δέ, πρὸς τῆς Ἀθηνᾶς, εἰ τὴν Πηνε‐ λόπην ἀνὴρ Ἰθακήσιος ἀποσπάσας τῶν σῶν βασιλείων οἴκαδε ὡς αὑτὸν ἀγαγὼν ἔχοι, εἶτα πυθόμενός σε κατηρκέναι πάλιν καταστήσειεν εἰς τὰ πρότερα, ἆρ’
5οὐκ οἰήσῃ τοῦ ξίφους δεῖν ἐπ’ αὐτὸν οὐδ’ ἐκεῖνα μισήσεις, ἀλλὰ τούτων εἴσῃ χάριν; μέγα μεντἂν ὑπάρ‐ ξειε τοῖς πονηροῖς, εἰ τρυφῶντες ἐν τοῖς ἀλλοτρίοις ὁπόσον ἐθέλουσιν, εἶτ’ ἀποδόντες ἐν τοῖς ἐπιτη‐ δείοις γεγράψονται. ἀλλ’ οὐδ’ Αὐτολύκῳ τῷ πάππῳ
10τῷ σῷ τοῦτ’ ἂν ἤρκεσεν εἰπεῖν, εἴπερ ἑάλω κλοπῆς,
ἀποδίδωμι, κομίζεσθε τὰ φώρια. τί κεκράγατε; τί ἠδίκησθε; δεῖ γὰρ ἐξ ἀρχῆς εἶναι χρηστόν, οὐκ ἀδικοῦντα σοφίζεσθαι.
Decl
.

5

.

1

.

62

ἀξιῶ δέ σε μὴ δυσχερῶς ἀκούειν, μετὰ Πηνελόπης καὶ Κλυταιμνήστρας εἰ μνη‐ νονεύοιμι τῆς Βρισέως. ἑκάστῳ γὰρ ὅ τι φίλον, τοῦτ’ ἔντιμον. ἐμοὶ δὲ ἦν ἐκείνη περὶ πολλοῦ καὶ οὐδὲν ἐκώ‐
5λυεν ἡ τύχη. ὥσπερ οὖν ὑμῖν ἀπολαμβάνουσιν οὐκ ἂν ἀπέχρησεν, οὐδ’ ἑτέρῳ.
Decl
.

5

.

1

.

63

 Καὶ μὴν εἰ λύσιν τῆς ὕβρεως οἰησόμεθα τὴν ἀπόδοσιν, πονηρὸν ἔθος εἰς τὸ στρατόπεδον εἰσάγον‐ τες λήσομεν. ἀφαιρήσεται μὲν τὸ σὸν γέρας ὁ Διομή‐ δης, Αἴας δὲ τὸ Αἴαντος οὑτοσὶ τὸ τοῦ Λοκροῦ, Με‐
5νέλεως δὲ τὸ Νέστορος, ἄλλος δὲ τὸ τοῦ δεῖνος. εἰ δ’
ἀγανάκτησις γένοιτο, πάντες ἀποδώσουσι, τοῖς δ’ ὑβρισμένοις σιωπᾶν καταλελείψεται. ἀλλ’ οὐκ ἔσται τοῦτο μηδὲ γένοιτο, ὦ Πόσειδον. ἀλλ’ ἐνταῦθα δὴ καὶ τὸ τούτου δεινότερον, εἰ πέπονθα μόνος ἃ μηδεὶς ἔτι τολ‐
10μήσει.
Decl
.

5

.

1

.

64

χθὲς ὑμεῖς ἐπῃνεῖτε τὸν Τυδέως, ἔγνων γάρ, ἔγνων, ἐπειδὴ μάλα νεανικῶς ἀπεκρίνατο πρὸς Ἰδαῖον ὡς οὔτε τὰ χρήματα οὔτε τὴν Ἑλένην ἀποδοῦ‐ σιν ἔσται τοῦ πολέμου πέρας, καὶ ὡς οὐκ ἀπήρεσκε
5τοῖς Ἀτρείδαις ὁ λόγος, ἐμαρτύρησεν Ἀγαμέμνων οὐ ζητήσας ἑτέρας ἀποκρίσεις. μὴ τοίνυν οὕτω πλεονε‐ κτικῶς ἐχόντων ὥστε τούτοις ἀξιοῦν στέργειν ἐμὲ ὧν αὑτοῖς γιγνομένων οὐκ ἂν ἠγάπησαν.
Decl
.

5

.

1

.

65

 Καὶ δῆτα στέργει Μενέλεως Ἑλένην ἀπολαμβάνων καὶ πόλεμος οὐκ ἔσται. ἀλλ’ οὐδέν τι μᾶλλον ἐμοὶ ταῦτα ποιητέον. διὰ τί; ὅτι πρῶτον μὲν Μενέλεως ὑπ’ ἀλλοφύλων ἠδίκηται καὶ
5οἷς ἡ φύσις πρὸς τοὺς Ἕλληνας ἀθάνατον ἔστησε τὴν ἔχθραν, ὥστ’ ἐλάττων ὁ θυμὸς γίγνεται τῷ
τὸ εἰκὸς συμβῆναι. ἔπειτ’ Ἀλέξανδρος οὐκ εἰς εὐερ‐ γέτην ἡμάρτανεν. οὐ γὰρ ἐκείνῳ συνανήχθη Μενέλεως οὐδὲ στρατείας ἐκοινώνησε καὶ πόνων οὐδὲ συν‐
10ήρατο πράγματα οὐδὲ παρεῖχε καθεύδοντι τῶν δυσ‐ μενῶν κρατεῖν. οὔκουν εἶχεν ἀφορμὰς εἰς ὀργὴν μεγά‐ λας.
Decl
.

5

.

1

.

66

ἐγὼ δὲ Ἕλλην ὑφ’ Ἕλληνος ὑβριζόμην σύμ‐ πλους, συστράτηγος, ὑπὲρ τῶν ἐκείνῳ διαφερόντων κοπτόμενος, τῆς μὲν βουλῆς κοινωνῶν, τὰ δ’ ἐν τοῖς ὅπλοις μόνος μοχθῶν, τὰς δ’ εὐπορίας εἰς μέσον παρ‐
5έχων. ὅσῳ τοίνυν εὖ ποιῶν ἠλαυνόμην, τοσούτῳ πλέον ἀλγῶ. καὶ θαυμαστὸν οὐδὲν μὴ τοῖς ἴσοις διαλ‐ λάττεσθαι τοὺς οὐκ ἴσα πεπονθότας· ᾧ μὲν γὰρ ἡ λύπη μικρά, τούτῳ τὸ κομίσασθαι μέτριον, ᾧ δὲ ὑπερ‐ βάλλουσα, τούτῳ πάλιν λαβεῖν οὐκ ἀπόχρη.
Decl
.

5

.

1

.

67

ἄνευ δὲ τούτων ἀκούω τὸν Μενέλεων οὐ τοῦ κάλλους τῆς
Ἑλένης ἐπιθυμεῖν, ἀλλὰ τῆς παρ’ αὐτῆς δίκης. βούλε‐ ται γὰρ λαβὼν αἰκίσασθαι, λιμῷ πιέσαι, κατακόψαι.
5ταύτῃ γὰρ ἐγκαλεῖ πλέον ἢ τῷ τοῦ Πριάμου. μὴ γὰρ ἐθέλουσαν οὐκ ἂν ἐκ μέσης ἁρπασθῆναι Λακεδαίμονος. ἣν τοίνυν μᾶλλον ἢ Τρῶας μισεῖ, ταύτην εἰ λάβοι παρ’ ἑκόντων, οὐκ ἔτ’ ἂν Τρωσὶ χαλεπαίνοι. ἐγὼ δὲ τί χρήσωμαι τῇ κόρῃ; τὸ μὲν γὰρ συνοικεῖν αἰσχρόν, τὸ
10δ’ ἀποκτείνειν οὐ δίκαιον. εἶδον γὰρ ἑλκομένην ἀφι‐ εῖσαν δάκρυον. οὐκοῦν ἐκείνῳ μὲν ἵστησι τὴν λύπην Ἑλένη δοῦσα δίκην, ἐμοὶ δὲ οὐκ ἔστιν ὃ παύσει τὸν θυμόν.
Decl
.

5

.

1

.

68

 Παρὰ πάντα δὲ ταῦτα ἐκεῖνο λέγω. νῦν ὁ και‐ ρός μοι τὴν Βρισέως ἀποδίδωσιν, ὁ κίνδυνος, ὁ φόβος, ἡ ταραχή, τὰ τῶν βαρβάρων εὐτυχήματα. μὴ οὖν ὡς Ἀγαμέμνονος ἐπιεικοῦς γεγενημένου χρῶ τοῖς
5λόγοις. ὃ γὰρ ἑκὼν οὐ ποιεῖ, πῶς ἂν τούτῳ χρηστὸς εἶναι δοκοίη;
Decl
.

5

.

1

.

69

εἰ μὲν οὖν οὔπω τῶν πραγμάτων
εἰς δυσκολίαν ἡκόντων μετεβάλλετο καὶ πρέσβεις πέμ‐ πων ἀπελογεῖτο, τάχ’ ἂν εἶχε λόγον ἐνδοῦναι καὶ νο‐ μίσαι βελτίω γεγονέναι τὸν ἄνθρωπον· ἐπεὶ δὲ οὐδὲν
5ἔπραξεν ἐπιεικὲς πρὸ τοῦ θορύβου, μὴ ποιείσθω τὰ τῆς ἀνάγκης ἑαυτοῦ. ὥσπερ γὰρ οὐ τῶν κηρύκων ἡγούμην τὴν ἀφαίρεσιν, εἰ καὶ λαβόντες ἀπήγαγον τὴν κόρην, οὕτως οὐδὲ τούτου τὴν ἀπόδοσιν, εἰ καὶ σφόδρα ἀποπέμψει, ἀλλ’ ἦν ἐκεῖνο μὲν Ἀγαμέμνονος, τοῦτο δὲ
10τῆς ἥττης, αὐτὸ δέ γε τὸ τοὺς Τρῶας τῷ πολέμῳ κρατεῖν παρὰ τὴν ἐμὴν ἡσυχίαν. ὥστ’ ἀκριβεῖ λόγῳ παρ’ ἐμαυ‐ τοῦ λαμβάνω τὴν κόρην, εἴ γε τὴν μὲν ἀπόδοσιν ἡ ἀνάγκη, τὴν δ’ ἀνάγκην ἐγὼ πεποίηκα.
Decl
.

5

.

1

.

70

 Λογίζου δὲ κἀκεῖνο. νῦν Ἕκτωρ ἐπὶ ταῖς ναυσὶ στρατοπεδεύεται καὶ μόνον οὐ προσάγει τὸ πῦρ, καὶ τοῖς δεινοῖς ἡ νὺξ ἀναβολὴ μόνη. τῶν τοίνυν σκηνῶν ἐμπιπραμένων ἀνάγκη καὶ τὴν κόρην τεθνάναι. δίδω‐
5σιν οὖν ἣν οὐχ οἷός τέ ἐστιν ἔχειν καὶ φιλοτιμεῖται τούτοις ὧν ἐκπεσεῖται πάντως, ὥσπερ ἂν εἴ τις χει‐
μῶνι χρησάμενος καὶ τῶν σκευῶν ὑπὲρ τῆς σωτηρίας ἐκβαλών τινα εἰς χαριστήριον ταῦτα τῷ Ποσειδῶνι λογίζοιτο. ἆρ’ αἰσθάνῃ τῆς τῶν λόγων ἀνωμαλίας,
10Ὀδυσσεῦ, ὡς μὲν πάντων στερησόμενος ἱκετεύει, ὡς δὲ βεβαίων κύριος ὢν ὑπισχνεῖται καὶ τῆς ἀλαζονείας οὐδ’ ἐν τοῖς φόβοις πέπαυται.
Decl
.

5

.

1

.

71

 Ναί, φησίν, ἀλλ’ οὐχ ὡμίληκα τῇ κόρῃ καὶ ὑπὲρ τούτων ὀμοῦμαι. τοῦτο γάρ ἐστι τὸ δεινόν, ὅτι μηδὲν χρῄζων τῆς γυναικὸς ὑβρίζων ἀπέσπα. εἰ μὲν γὰρ εὐθὺς ἔχων ἐπλησίαζεν, ἦν εἰπεῖν ὡς ἔρωτι δου‐
5λεύων πολλὰ ὧν οὐκ ἐβούλετο ποιεῖν ἠνάγκαστο καὶ τὸ πάθος ἐνίκησε τὴν γνώμην· ἐπεὶ δὲ ἔνδον οὔσης οὐχ ἥπτετο, μία ἐστὶν ἡ αἰτία τῆς ἀφαιρέσεως ἡ περὶ ἡμᾶς ἀτιμία. οὐ γὰρ αὑτῷ χαριζόμενος, ἀλλ’ εἰς ἐμὲ παροινῶν ἐλάμβανεν. ὥστ’ ἐπιορκῶν μὲν τὸ τῆς ἀπολογίας ἰσχυρὸν
10διαφθείρει, ὀμνὺς δὲ τὰ εὔορκα χείρω ποιεῖ τὰ ἐγ‐ κλήματα.
Decl
.

5

.

1

.

72

δῶμεν τοίνυν αὐτὸν οὐκ ἐπιορκεῖν, ἀλλ’ ὑποπτεύεταί γε, τούτου δὲ οὕτως ἔχοντος καὶ τοιαύτης
ἐν ἑκάστῳ δόξης ὑπαρχούσης οὐδὲν παρὰ τὸν ὅρκον ἐξαλείφεται τοὔνειδος, ἐπεὶ καὶ ταῖς ὕβρεσιν ἀχθόμεθα
5καὶ τὰς τιμὰς ἀγαπῶμεν καὶ κινδυνεύειν αἱρούμεθα καὶ προιέμεθα τὰς ψυχὰς καὶ πάντα δρῶμεν εἰς ἓν ἐκεῖνο βλέποντες, ἥντινα γνώμην τοῖς πολλοῖς ὑπὲρ ἡμῶν αὐτῶν παραστήσομεν.
Decl
.

5

.

1

.

73

καὶ νῦν ὀμεῖται μὲν Ἀγαμέμνων, δεδόσθω δὲ ὡς ἀληθῆ, πείσει δὲ οὐδένα, μένει δὲ τὸ τῆς αἰσχύνης, ὅλως δὲ οὐδαμόθεν ἡ πίστις οἷς ὄμνυσι. πρῶτον μὲν γὰρ ὁ καιρὸς τὴν ἐπιορκίαν
5ἐλέγχει. τὸ γὰρ ἐπικεῖσθαι μὲν τοὺς Τρῶας, τετάχθαι δὲ μετ’ ἐκείνων τὴν Τύχην, πλησίον δ’ εἶναι τοὺς Φόβους, μικρὰν δὲ τὴν τάφρον, οὐδὲν δὲ ὄφελος τὸ τεῖχος, ἐπὶ ξυροῦ δὲ ἀκμῆς τὰ πράγματα ἑστάναι, μίαν δὲ σωτηρίας ὁδὸν ὑποφαίνεσθαι μόνην, εἰ διαλλαγείην,
10οὐκ ἐᾷ προσέχειν οἷς ὀμεῖται.
Decl
.

5

.

1

.

74

ἐν μὲν γὰρ ἀσφα‐ λείᾳ καὶ τῶν πραγμάτων εὖ κειμένων κἂν φυλάξαιτό τις ἐπιορκεῖν οὐκ οὔσης ἀνάγκης εἰς τὸ γενέσθαι πο‐ νηρόν· ὅτῳ δὲ τὰ μὲν ἄλλα ἀπέγνωσται, εἷς δὲ
5ὑπολείπεται πόρος ὃν οὐκ ἔστι μὴ ψευσάμενον ἔχειν, ὁ δὴ τοιοῦτος τολμᾷ κίνδυνον ἀνταλλαττόμενος κιν‐
δύνου τὸν μὲν ἐν ὀφθαλμοῖς ἀφύλακτον εἰδώς, ὑπὲρ δ’ ἐκείνου πολλοῖς αὑτὸν ἀπατῶν, ὡς καὶ θυσίαι καὶ θεραπεῖαι καὶ εὐχαὶ καὶ ἱερεῖα καὶ κάλλος ἀναθημάτων
10συγγνώμονας ἂν κατασκευάσαι τοὺς θεούς.
Decl
.

5

.

1

.

75

ἔπειτα τοῦ μὲν τὴν δίκην μέλλειν ἡγεῖται, τοῦ δὲ τὸ δεινὸν εὐθὺς ἐφεστάναι, ἐλάττω δὲ τῆς ἐπικειμένης τὴν οὔπω παροῦσαν κρίνει κατ’ αὐτὸν τὸν χρόνον. τὸ γὰρ μὴ
5νῦν, ἀλλ’ εἰς ὕστερον παθεῖν ἐν τῷ μέλλειν ἔχει τὸ κέρδος, ἄλλως θ’ ὅταν ἄνθρωπος ᾖ πάλαι πεπαιδευ‐ μένος τῶν θεῶν ὀλιγωρεῖν, οἷος ὁ τοσούτου πολέμου προστάτης, καὶ παρὰ τῶν κρειττόνων αἰτῶν Τροίαν ἑλεῖν.
Decl
.

5

.

1

.

76

δοκίμαζε γάρ, Ὀδυσσεῦ, τίς ποτε πρὸς τὸ δαιμόνιον ὁ μεμνημένος ὅρκων, κἂν μὲν εὑρίσκῃς εὐλαβείᾳ παρὰ πάντα τὸν βίον εἰς τὸ θεῖον κεχρημένον, καὶ σὺν ὅρκῳ πιστὸν ἡγοῦ καὶ πρὸ τῶν ὅρκων πολλά‐
5κις· ἂν δ’ ἀσελγῆ καὶ θρασὺν οὐχ ἧττον εἰς ἐκείνους ἢ εἰς ἡμᾶς καὶ μήτε λόγῳ μήτ’ ἔργῳ ὀκνοῦντα δυσσε‐
βεῖν, κἂν σφάττῃ κάπρον κἂν αἱμάττῃ τὸ ξίφος κἂν διὰ τῶν τομίων πορεύηται, πάνθ’ ἡγοῦ τὰ φρικώδη λῆρον τῇ τοιαύτῃ κεκρίσθαι ψυχῇ.
Decl
.

5

.

1

.

77

τῆς ποίας οὖν μερίδος Ἀγαμέμνων εἶναί σοι φαίνεται; πότερον τῆς οὐδὲν ἀνωτέρω τῶν θεῶν ἀγούσης ἢ τῆς ἐν γέλωτι πεποιημένης τἀκείνων; σὺ μὲν οὐκ ἂν εἴποις ἃ φρο‐
5νεῖς, ἐγὼ δὲ οὐκ ἀποκρύψομαι. οὐχ οὗτός ἐστιν ὁ πρῶτον μὲν ἐν Αὐλίδι τῆς Ἀρτέμιδος ἀμαθίαν εἰς τοξικὴν καταγνοὺς καὶ φήσας οὐδὲν εἶναι πρὸς ἑαυτὸν ἐκείνην ἐν ἀφέσει βελῶν, ἐξ οὗ δὴ καὶ τὸν στόλον ἐπέσχεν ἡ θεὸς χαλεπήνασα; καίτοι τί τῆς
10μανίας τὸ κέρδος; ἔτυχες τοῦ θηρίου. τί οὖν ὑπέρ‐ λαμπρον; οὐ γὰρ Ἀλεξάνδρου τετύχηκας. ἀλλὰ καὶ τοῦτο γενναῖον. οὐκ οὖν ἀρκεῖ βεβληκέναι, ἀλλὰ καὶ σεμνύνεσθαι τῷ βλήματι δεῖ; Τεύκρῳ σαυτὸν ἀντίθες. ἀλλ’ οὐχ ἱκανὸν τοῖς ζῶσιν. Ἴδᾳ τῷ παλαιῷ. σὺ δὲ
15ἀφεὶς τὴν γῆν τοῖς θεοῖς πολεμεῖς.
Decl
.

5

.

1

.

78

πάλιν τοίνυν ἥκοντος ἔναγχος ὑπὲρ τῆς θυγατρὸς τοῦ Χρύσου καὶ
πρὸς Ἀπόλλωνος ἱκετεύοντος ὁ καλὸς κἀγαθὸς οὑτοσὶ καὶ τοὺς θεοὺς δεδιὼς ὀλίγου τὸν πρεσβύτην αὐτῷ
5σκήπτρῳ καὶ στεφάνοις ἐμβαλὼν εἰς τὴν θάλατταν ἀπέπνιξεν ἀσθενεῖ φήσας αὐτὸν συμμάχῳ πεπιστευκέ‐ ναι τῷ θεῷ. καίτοι τὴν τῶν Γιγάντων ἀπόνοιαν τί χρὴ δοκεῖν ἕτερον ἢ ταῦτα εἶναι; ἃ δὲ Κάλχας ἤκουεν, ἐπειδὴ τἀληθὲς οὐκ ἔκρυψεν, οὐκ εἰς αὐτοὺς ἀνῄει
10τοὺς θεοὺς παρ’ ὧν εἶχεν ἐκεῖνος τὴν τοῦ πάντ’ ἐπί‐ στασθαι τέχνην; τοσοῦτόν ἐστι κακὸν ἄνθρωπος ὀνό‐ ματι μὲν Ἕλλην, φύσει δὲ βάρβαρος.
Decl
.

5

.

1

.

79

 Ἡμεῖς οὖν ἐκεῖνα εἰδότες ταῦτα πιστεύσομεν, ὥσπερ ἀγνοοῦντες ὅτι πᾶς ὅρκος ἐκ τοῦ πρὸς τοὺς θεοὺς φόβου τὴν ἰσχὺν λαμβάνει, τῇ δ’ εἰς ἐκείνους ὀλιγωρίᾳ πίστις οὐχ ἕπεται; Ἀγαμέμνων τοίνυν, εἰ
5μὲν ἐδεδοίκει τοὺς θεούς, οὐδ’ ἂν ἐκεῖνα ὕβριζε, κατα‐ φρονῶν δὲ ὅλως οὐδ’ ἂν τοὺς ὅρκους δείσειεν. ὥσπερ γὰρ ὁ τολμῶν τὸν ἐντυγχάνοντα παίειν κἂν εἴποι τὸν αὐτὸν κακῶς οὐδὲν ὑποστειλάμενος, τῆς γὰρ αὐτῆς
ἄμφω θρασύτητος, οὕτως ὁ φαυλίζων τοὺς θεοὺς κἂν
10ὀμόσαι ῥᾳδίως τὰ ψευδῆ μέλλων ὀμεῖσθαι, τῆς γὰρ αὐτῆς ὕβρεως ἀμφότερα.
Decl
.

5

.

1

.

80

εἰ μὲν οὖν ἐτίμα τὸν Ἀπόλλω καὶ τὴν ἀδελφὴν τοῖς τ’ ἐν Αὐλίδι καὶ πρῴην ἐνθάδε, μὴ διαβάλλωμεν τὸν ὅρκον· εἰ δ’ ἑκα‐ τέρου τοῦ τολμήματος κοινῇ τὴν δίκην ἐτίσαμεν, τότε
5μὲν ὑπὸ τῶν πνευμάτων ἀνειργόμενοι, νῦν δὲ τῷ λοιμῷ φθειρόμενοι, πῶς ὧν ὑπερεῖδεν ἀεί, τούτους ὀμνὺς οὐ δόξει φενακίζειν;
Decl
.

5

.

1

.

81

 Ἔτι τοίνυν, εἰ μὲν ἡ μίξις ἐποίει τὴν ὕβριν, εἶχεν ἂν λόγον ὑπὲρ τῆς μίξεως τῶν ὅρκων γιγνομέ‐ νων μηδὲν ὑβριστικὸν πεπρᾶχθαι νομίζειν· ἐπεὶ δ’ ἀρχὴ τῆς ἀσελγείας ἦν τὸ τοὺς κήρυκας ἐλθεῖν ἐπὶ τὴν
5κόρην καὶ πρὶν ἰδεῖν τὴν ἄνθρωπον ἀποσπῶν ἐλύπει, οὐδὲν ἧττον εἴη ἂν ὑβριστὴς καὶ μὴ συγκαθεύδων τῇ Βρισέως. ὥσθ’ ὁ περὶ τῆς μίξεως ὅρκος οὐ τοῦ παντὸς ἴασις γίγνεται, ἀλλ’ ὑπὲρ μὲν τῶν ἐπὶ τῆς σκηνῆς ὀμεῖ‐
ται, τῶν δ’ ἐν μέσῳ κακῶν τίς ἔσται λόγος εὐπρεπής;
Decl
.

5

.

1

.

82

 Ὅτι, φησί, τοὺς λοιποὺς Ἕλληνας ἄξιον ἐλεεῖν. τί λέγεις; οἷς ἤρεσκε τὰ τότε πραττόμενα; πῶς γάρ, εἴπερ οὐκ ἤρεσκε, πέπρακται; εἰ γὰρ ἐκεῖ‐ νοι συστραφέντες καὶ τὰ ὅπλα θέμενοι καὶ περιστάν‐
5τες τὴν σκηνὴν Ἀγαμέμνονος καὶ βοῆς ἐμπλήσαν‐ τες τὸν ναύσταθμον ἐχρήσαντο δικαίοις καὶ συμφέ‐ ρουσι λόγοις, οὐκ ἂν οὕτω μετεπεπτώκει τὰ πράγματα, ἔλεγον δ’ ἂν ὅτι, ὦ βασιλεῦ τῶν Μυκηνῶν, οὐ καλῶς ὑπὲρ τῶν ὅλων βουλεύῃ. Πριάμῳ στρα‐
10τηγεῖς διὰ τῶν ὑβρισμάτων. ἡμᾶς προδίδως. τοὺς ἐναντίους αἴρεις. εὐχὰς Ἕκτορι πληροῖς. ἄνδρα τῆς συμμαχίας ἀπελαύνεις καὶ ποιεῖς ἐχθρὸν τοῖς πράγμασι δι’ ὃν ἀφίγμεθα, δι’ ὃν ἀπέβημεν, δι’ ὃν εὐποροῦμεν, δι’ ὃν εἴσω πυ‐
15λῶν οἱ Τρῶες, ὃς ἀντὶ τείχους τοῖς Ἀχαιοῖς γεγένηται. ὅρα μὴ νῦν μὲν χαρίσῃ ταῖς ἡδοναῖς, μικρὸν δ’ ὕστερον δακρύσῃς. ἀποδέδωκας τῷ θεῷ τὴν κόρην, ὁ γὰρ λοιμὸς ἐβιάζετο, ἔα μένειν παρ’ Ἀχιλλεῖ τὸ γέρας. οὐ γὰρ ἀναγκάζῃ
20λαβεῖν. ποῖ Ταλθύβιον τοῦτον ἐκπέμπεις; μέμψῃ ταύτην τὴν διακονίαν.
Decl
.

5

.

1

.

83

εἰ μὲν οὖν κατείχετο τοῖς λόγοις, εἶχεν ἂν συγγνώμην ἡ ὕβρις· εἰ δ’ οὐ προσεῖχε τὸν νοῦν, ἄκων ἂν ἐποίει τὰ δίκαια τῶν Ἑλλήνων ὡς ἀληθῶς τοῖς γιγνομένοις ἀχθομένων. τί
5γὰρ ἂν ἔδρασεν ἐναντιουμένους ὁρῶν; ἐμπεσὼν ἂν εἰς μέσους ἐτρέψατο. πάνυ γε, εἰ τὸν ἀδελφὸν συναγω‐ γιστὴν εἶχεν. ἀλλ’ ὥπλισεν ἂν τοὺς Μυκηναίους ἐπὶ τοῖς ἄλλοις ἅπασι. καὶ ποῦ νῦν οἱ Μυκηναῖοι; μωρία ταῦτα καὶ γέλως.
Decl
.

5

.

1

.

84

ἀλλ’, οἶμαι, τῷ μηδεμίαν ἐπι‐ στροφὴν πεποιῆσθαι μηδ’ ἐνδείξασθαι τοῦθ’ ὅτι οὐ χαίρων ὑβριεῖ, παρέσχον ἐπ’ ἐξουσίας τολμῆσαι. καὶ μηδεὶς εἴπῃ· βασιλεὺς γὰρ 〈ὁ〉 ἄνθρωπος καὶ
5κύριος τῶν ὅλων. πρῶτον μὲν γὰρ ἅπας βασιλεὺς ἐν τοῖς ὑπηκόοις ἰσχύει καὶ πρὸς τὴν τούτων γνώμην τἀκείνου φέρεται καὶ κρατεῖ καὶ καθῄρηται, καὶ δέ‐ δοικε καὶ θαρρεῖ καὶ τοῦτο ἔστιν ὅ τι ἂν τοῖς ἀρχο‐ μένοις δοκῇ. οὐ γὰρ ἑνὶ σώματι καὶ ψυχῇ μιᾷ κρατεῖ
10τοσοῦτον πλῆθος, ἀλλὰ τῇ τῶν πολλῶν βουλήσει τὸ σχῆμα λαμβάνει. καὶ τῶν αὐτῶν δήπου δοῦναί τε καὶ πάλιν ἀφελέσθαι καὶ παρασχεῖν καὶ μηκέτ’ ἐᾶν ἔχειν.
Decl
.

5

.

1

.

85

τῷ μὲν οὖν δοκεῖν ἐκ τῆς ἐκείνου γνώμης τὰ τῶν ἀρχομένων ἤρτηται, τὸ δὲ ἀληθὲς ἐν τῇ τούτων τἀκεί‐ νου κεῖται, κἂν τούτοις ἀπειθεῖν παραστῇ, τό γε ἐπι‐ τάξον οὐκ ἔσται. εἰ γὰρ Μυκηναῖοι σφᾶς αὐτοὺς ἑτέρῳ
5προσένεμον, οὐκ ἂν ἦν εὐθὺς ἰδιώτης Ἀγαμέμνων; ἢ τὸν μὲν Ἀτρέα μετὰ τὴν Εὐρυσθέως τελευτὴν τύραννον ἐξ ἰδιώτου κατέστησαν, εἰς δὲ τὸν ἐκείνου παῖδα τἀ‐ ναντία ποιεῖν οὐ τῆς αὐτῆς ἐξουσίας;
Decl
.

5

.

1

.

86

ἀλλ’ ἐῶ Μυκηναίους καὶ συγχωρῶ μηκέθ’ αὑτῶν εἶναι κυρίους, οὐ μὴν καὶ κατὰ πάντων γε τὴν αὐτὴν κέκτηται δυναστείαν, ἀλλὰ τὸ μὲν ἐκείνων ἐστὶ πατρικὴ βασιλεία,
5τὸ δὲ παρὰ τοῦ κοινοῦ τιμή τις ὑπὸ τοῦ πολέμου δοθεῖσα. ἥκομεν δὲ εἰς Τροίαν οὐ παραδώσοντες ἑτέρῳ τὴν αὑτοῦ βασιλείαν ἕκαστος, ἀλλ’ εἰσὶ μὲν Βοιωτοῖς
ἡγεμόνες, εἰσὶ δὲ Φωκεῦσιν, εἰσὶ δὲ Ἀργείοις, εἰσὶ δὲ Λοκροῖς, Εὐβοεῦσιν, Ἀθηναίοις, Σαλαμινίοις, Κεφαλ‐
10λῆσι, Κρησί, Πυλίοις, τῶν ἄλλων ἑκάστοις. εἰς τού‐ τους οὖν ὁρῶσι, καὶ παρὰ τούτων τοῖς ἑπομένοις τὰ παραγγέλματα, καὶ οὐ σκοποῦσιν Αἰτωλοί, τί δέδοκται τοῖς Ἀτρέως, ἀλλ’ ὁ Θόας αὐτοῖς τοῦ τί δεῖ ποιεῖν ὁριστής, ἐπεὶ καὶ τὴν στρατιὰν συνήγαγεν οὐχ ὁ φό‐
15βος Ἀγαμέμνονος, ἀλλὰ τὸ δόξης ἐπιθυμεῖν.
Decl
.

5

.

1

.

87

μέγα δέ σοι καὶ σαφὲς ἐρῶ τεκμήριον. οἱ τὴν ἡσυχίαν τῆς φιλοτιμίας προθέντες οὐκ ἐπηναγκάσθησαν πλεῖν, οἷον ἐβούλοντο Μεθωναῖοι μετ’ ἀσφαλείας μᾶλλον τῶν
5ὄντων ἀπολαύειν ἢ κοινωνεῖν ἔργων μεγάλων. καὶ μέ‐ νουσιν οἴκοι Μεθωναῖοι καὶ Μενέλεως παρακαλῶν ἀπῆλθεν ἄπρακτος. ἤρεσκε τῷ Ταναγραίων ἄρχοντι μήτε λαμπρότητος μήτε κινδύνων μετέχειν καὶ τοὺς Ταναγραίους ὥπλισεν ἐπ’ αὐτὸν τὸν καλοῦντα περιερ‐
10γαζόμενον λαβών, καὶ εἰ μὴ σὺ παρὼν ἔτυχες, ἔκειτο ἂν ὁ τοῦ δεσπότου τῶν Ἑλλήνων ἀδελφός.
Decl
.

5

.

1

.

88

 Ἀλλ’, οὐ γὰρ ἠνάγκασμαι πρὸς σὲ λέγειν ὧν αὐτόπτης γεγένησαι, τὸ δὲ καθ’ ἡμᾶς τοῦτο τίνος σοι φαίνεται σημεῖον; ἀπέστην τοῦ συμμαχεῖν καὶ Μυρμι‐ δόνες ἀργοῦσιν. ἐξάγει δὲ οὐδεὶς ἄκοντας. ἥκετε δὲ
5ὑμεῖς ἱκετεύσοντες, οὐκ ἐπιτάξοντες. ὁ δὲ πείρᾳ πρὸς τοὺς Ἕλληνας χρώμενος καὶ περὶ μὲν φυγῆς ἐν μέσῳ παραινῶν, διὰ δὲ τῶν ἡγεμόνων τῶν κατεσκευ‐ ασμένων αὐτῷ τὴν ὁρμὴν κωλύων, καὶ φανερῶς μὲν οὐ τολμῶν ἃ φρονεῖ λέγειν, τέχνῃ δὲ χρώμενος
10πρὸς τὸ πλῆθος μεγάλην γε καὶ γενναίαν τὴν δε‐ σποτείαν ἐμφαίνει.
Decl
.

5

.

1

.

89

ὁρᾷς ὡς οὔτ’ ἐκεῖνος πάντα κελεύειν κύριος τούτοις τε πάνθ’ ὑπηρετεῖν οὐκ ἀνάγκη; βουληθῆναί γε ἔδει καὶ οὐδὲν ἂν ὑβρί‐ σμην. εἰ γάρ, ἡνίκα τὴν ἀφαίρεσιν ἠπείλει, τὴν ἀπό‐
5στασιν παρὰ τῶν ἐθνῶν ἀντήκουσε, σώφρων ἂν ἐγένετο τῷ φόβῳ. νῦν δ’ ἐγὼ μὲν ἠτιμαζόμην, οἱ δὲ ἐσιώπων. καὶ τὸν μὲν Χρύσην ἐκέλευον αἰδεῖσθαι καλῶς γε ποιοῦντες, ὑπὲρ ἡμῶν δὲ οὐ τὰς αὐτὰς ἀφῆ‐
καν φωνὰς οὐδ’ εἰ μηδὲν τῶν ἄλλων, αὐτὴν τὴν τῆς
10ὕβρεως αἰτίαν ᾐσχύνθησαν. ἡ δὲ ἦν τὸ τῶν Ἑλλήνων κήδεσθαι. εἰ δ’, ὥσπερ τῶν ἄλλων ἕκαστος, μηδὲν ἐφρόντιζον, οὐκ ἄν, ὥσπερ οὐδὲ τῶν ἄλλων οὐδείς, ὑβριζόμην οὐδὲ προὐπηλακιζόμην παντάπασιν.
Decl
.

5

.

1

.

90

οὐκ‐ οῦν ὁ μὲν ἠσέλγαινεν, οἱ δὲ ἐπέτρεπον, καὶ ὁ μὲν ἀπεστέρει τοῦ γέρως, οἱ δὲ οὐκ ἐκώλυον. κοινὸν οὖν ἦν τὸ ἀδίκημα τοῦ τε τολμῶντος καὶ τῶν οὐκ ἐπεχόν‐
5των, οὓς ἀξιοῖς ἐλεεῖν. μᾶλλον δ’ εἰς ἐκείνους τὸ πλέον ἔρχεται. ὁ γὰρ τῷ πονηρῷ δοὺς ἀδικεῖν παῦσαι παρὸν μᾶλλον αὐτὸς εἴργασται τὸ πραχθέν. ἂν προδοσίαν αἰσθόμενος μὴ προαναστείλω, δίκην ὀφείλω τοῖς προ‐ δοθεῖσιν. ἂν φονεὺς ἐμοῦ συγχωροῦντος δράσῃ τὸ
10ἔργον, οὔκ εἰμι καθαρός. ἂν Ἀγαμέμνων ὑβρίζων μὴ λυπῇ τὸν στρατόν, ὑπ’ ἀμφοτέρων ἠδίκημαι.
Decl
.

5

.

1

.

91

νό‐ μος δὲ κοινὸς Ἑλλήνων καὶ βαρβάρων ἀμύνεσθαι τὸν ὑπάρξαντα. ἐτιμώμην πρότερον καὶ παρὼν ὠφέλουν. ὑβριζόμην ὕστερον καὶ μεταστὰς ἀμύνομαι. οὔτ’ ἀμοι‐
5βῶν ἀποστερῶ καὶ δίκην οἶδα λαμβάνειν. λυπεῖ τὸν ἄνθρωπον τῶν Ἑλλήνων ὁ φόνος. εἶτ’ ἐμὲ πείθεις παῦσαι τοῦτο δι’ οὗ στένειν ἐκείνῳ πάρεστι; καὶ βου‐ κόλον μὲν μισῶν οὐκ ἂν τὴν νόσον τῆς ἀγέλης ἀπήλ‐ λαξα, τούτῳ δὲ ἐγκαλεῖν ἔχων ἐξαιρήσομαι τῶν δεινῶν
10τὸν στρατόν;
Decl
.

5

.

1

.

92

καὶ τίς οὐκ οἶδεν ὡς ὁμοῦ τε τού‐ τοις ἐν καλλίονι τὰ πράγματα κἀκεῖνος ἡδίων ἐμοί τε ὃ μόνον εἰς τιμωρίαν ἀπόλλυται; εἰ μὲν γὰρ ἦν τοὺς μὲν Ἕλληνας σώζειν, ἐκείνῳ δὲ μὴ χαρίζεσθαι, πονη‐
5ροῖς μὲν ἂν καὶ οὕτως ἐβοηθοῦμεν, ἴσως δ’ ἂν ὑπε‐ μένομεν· εἰ δὲ ἡ τούτων σωτηρία φαιδρὸν ἐκεῖνον ποιεῖ, τίς λόγος ἂν εἴη δυσμενεῖ παρασκευάζειν ἡδονήν;
Decl
.

5

.

1

.

93

οὐδὲν δεινόν, Ὀδυσσεῦ, τὸν Ἀπόλλω μιμεῖσθαι, ἐσχάτης μὲν οὖν ἀρετῆς τῶν θεῶν εἶναι ζηλωτήν. ἐκεῖνος ὑπέρ τε αὑτοῦ καὶ τοῦ πρεσβύτου παροξυνθεὶς λοιμὸν ἐμβαλὼν εἰς τὸν στρατὸν τῇ φθορᾷ τῶν Ἀχαιῶν
5ἐκόλαζε τὸν ὑβρίσαντα καίτοι τῶν Ἑλλήνων πολλὰ καὶ φιλάνθρωπα πεποιηκότων εἰς τὸν Χρύσην. ἀλλ’
ὅμως, ἐπειδὴ τὸ ἐκείνους ἀναλοῦσθαι συμφορὰν ἔχον εὕρισκεν Ἀγαμέμνονι, κοινῇ νόσῳ μετῄει τὸν ἄρχοντα. ποτέρου δὲ χρῄζουσι καὶ νῦν, ὦ πρὸς Διός; εἰ μὲν
10γὰρ σωτηρίας, ἔξεστιν αὐτοῖς μετὰ Μυρμιδόνων του‐ τωνὶ καταφρονεῖν Ἕκτορος· εἰ δὲ ὑπὲρ τῶν Ἀτρειδῶν τρέμουσιν, οὔπω δέονται τῆς ἐμῆς ἐξόδου.
Decl
.

5

.

1

.

94

 Ἀλλ’ αἱρήσω τὸν Ἕκτορα θρασυνόμενον, πρᾶγμα σεμνόν. πῶς, ὦ σοφώτατε, σεμνόν; εἰ γάρ, ὅτι μου φανεῖται χείρων, πάλαι τοῦτο πέφηνεν οὐ ταῖς ἐμαῖς οὐδὲ σαῖς, ἀλλ’ αὐταῖς ταῖς ὁμολογίαις
5Ἕκτορος. ὁ γὰρ τὰ μὲν πολλὰ τειχήρης, τολμηρὸν δ’ ἡγούμενος παρακύψαι, μένων δ’ ὑπὸ τοῖς πύργοις, ὀρρωδῶν δὲ τὴν πρὸς ἐμὲ μάχην πλέον ἢ γυναῖκες οὐκ ἀμφισβητήσιμόν μοι τὴν νίκην πεποίηκεν. ἔστι δὲ πολλῷ μεῖζον εἰς δόξαν τοῦ μένοντα τὸν ἀντί‐
10παλον κτεῖναι τὸ φεύγοντα δεῖξαι. τὸ μὲν γάρ ἐστιν ἀνδρείᾳ χρώμενον τῇ τύχῃ βλαβῆναι, τὸ δὲ μὴ συμμί‐ ξαι πρόφασιν οὐκ ἔχει πλὴν δειλίας. καὶ κτείνει μὲν πολλάκις τὸν ἀγαθὸν ὁ χείρων, φοβεῖ δὲ μόνος ὁ
βελτίων. ὥστε εἰ τῆς τοῦ κρείττων ὑπειλῆφθαι δόξης
15ἐπιθυμῶ, πάλαι τετύχηκα.
Decl
.

5

.

1

.

95

καὶ μὴν οὐδὲ λαβεῖν τὸν ἄνδρα τῶν ῥᾴστων, εἰ καὶ σφόδρα δεῖ τοῦ λαβεῖν ἐπιθυμεῖν. εἰπὲ γάρ μοι· τί κατήγαγεν αὐτὸν ἐπὶ τὰς ναῦς; οὐ τὸ μὴ κοινωνεῖν με τῶν ἔργων; οὐκοῦν, εἰ
5κοινωνοῦντα γνοίη, φεύξεται. πῶς οὖν εἰς χεῖρας ἀφί‐ ξεται; ὁ γὰρ τοῦ θαρρῆσαι τὸν καιρὸν εἰδὼς οὐκ ἀγνοήσει τὸν τῆς φυγῆς, ἀλλ’ εἴσεται μὲν κινουμένας τῶν Μυρμιδόνων τὰς τάξεις, ὄψεται δὲ ἀπὸ τοῦ Σιγείου προσιούσας τὰς φάλαγγας, ἐμὲ δὲ ὀξέως μηνύ‐
10σει τὰ ὅπλα τεθέντα, πάλιν δ’ ἐκεῖνος ἐπανήξει πρὸς τὴν δρῦν.
Decl
.

5

.

1

.

96

 Λογίζου δὲ καὶ τοῦτο. νῦν οἱ Πριαμίδαι μὲν τοὺς Ἀτρείδας ἀδικοῦσιν, ἐγὼ δὲ ὑπ’ ἐκείνων μὲν οὐδέν, ὑπὸ δὲ τῶν Ἀτρειδῶν ἠδίκημαι. πῶς οὖν οὐκ ἄλογον ὑπὲρ τοῦ τὰ ἔσχατα λελυπηκότος τὸν ἀναμάρ‐
5τητον εἰς τἀμὰ διαφθεῖραι καὶ δόξαν θηρεύοντα ῥώ‐ μης τὴν τῆς ἀναισθησίας μὴ δεῖσαι; ἢ τὸ μὲν Ἕκτορα
κτεῖναι καλόν, τὸ δ’ εὐχερῶς φέρειν ἀτιμίαν οὐκ αἰσχ‐ ρόν; ἤσκηκεν Ἀγαμέμνων Ἕκτορα καὶ δεχέσθω τὸν ἄνδρα. ἐξελήλακεν ἐμὲ τῶν πραγμάτων, μὴ καλείτω τὸν
10ἄτιμον.
Decl
.

5

.

1

.

97

ἤδη καθέλκω τὰς ναῦς, ὁ δὲ σβεννύτω τὸ πῦρ. κρείττων γάρ, κρείττων σοφία ῥώμης εἰς πο‐ λέμου τέλος, Ὀδυσσεῦ. Ἰδομενεὺς παρ’ ὑμῶν εὑρε‐ θήτω τοῖς δεινοῖς τὸ κώλυμα. νῦν δεικνύτω
5Νέστωρ τὴν σύνεσιν, νῦν σὺ τὴν εὐβουλίαν, νῦν μεθ’
ὑμῶν ὁ Διομήδης τὸ δόρυ.
Decl
.

6

t

1

ΟΡΕΣΤΗΣ. Μετὰ τὴν τῆς Τροίας ἅλωσιν καὶ τὴν Ἀγαμέμνονος τελευτὴν Ὀρέστης ἀπεκτονὼς τὴν μητέρα ὡς ἀνδροφόνον κρίνεται φόνου. ἀντέγ‐
5κλημα.
Decl
.

6

.

1

t

Προθεωρία.
Decl
.

6

.

1

.

1

 Ἡ τῶν πολιτικῶν ὑποθέσεων ὕλη ἄλλοτε ἄλλως ἔχουσα καὶ πρὸς τὴν τῶν πραγμάτων φύσιν
ἀμειβομένη τεχνίτου πρὸς θεωρίαν δεῖται τοῦ ῥήτορος. ὃς καὶ τοῦτο πρῶτον ἐπισκεψάμενος πρεπόντως ἁρ‐
5μόσει τὰς τῶν λόγων ἰδέας, ζητήσει δὲ μή τι πρόσω‐ πον ἢ καιρὸς ἤ τι ἕτερον ἐναντίας ὄντα ποιότητος ἐφ’ ἑτέραν βιάζηται τὸν λόγον ἰδέαν.
Decl
.

6

.

1

.

2

τὸ τοίνυν προκείμενον ἡμῖν ζήτημα παθητικὴν μὲν ἔχει τὴν ὕλην, καταφορικὴν δὲ τὴν ἰδέαν, ὅσον ἐκ τῆς φύσεως ἀπαι‐ τεῖ. Ἀγαμέμνων γὰρ ἐν τῷ λόγῳ καὶ Κλυταιμνήστρα
5καὶ τὰ δεινὰ διηγήματα ἐξ ὧν πλήρεις αἱ σκηναὶ καὶ τραγῳδίαι συνίστανται.
Decl
.

6

.

1

.

3

τί οὖν ἐκ τῶν πραγμάτων ἀκόλουθον; ἀντεγκαλοῦντα τὸν Ὀρέστην τῇ μητρὶ τῷ κατ’ αὐτῆς θυμῷ σφοδροτέραν τὴν κατηγορίαν ποιεῖ‐ σθαι. μίαν γὰρ ἀπολογίαν ἔχει τὰ κατ’ αὐτῆς ἐγκλή‐
5ματα καὶ δι’ ὧν αὔξει ταῦτα τὴν ἑαυτοῦ πρᾶξιν ἀνεύ‐ θυνον δείκνυσιν.
Decl
.

6

.

1

.

4

ἀλλ’ ἐπεὶ καὶ παῖς αὐτὸς καὶ μή‐ τηρ ἐκείνη, 〈εἰ〉 καὶ τὰ δεινὰ διεπράξατο, τοῦτο τὴν ἄγαν παρρησίαν ἀνείργει καὶ ψιλῆς οὐκ ἀνέχεται λοιδορίας. εἰ δὲ μή, πρὸς μῖσος καθ’ ἑαυτοῦ τοὺς δικαστὰς ἐπι‐
5σπάσεται μετὰ τιμωρίαν τοσαύτην κατὰ μητρὸς θρασυ‐ νόμενος. πᾶς γὰρ ἂν ὑποπτεύσειεν ὡς διὰ τρόπων ὠμότητα μᾶλλον ἢ τῷ πατρὶ τιμωρῶν κατὰ τῆς τε‐ κούσης ἑτοίμως ὡπλίσατο. εἰ δὲ φανείη τῆς κατὰ τῆς μητρός, ὡς οἷόν τε, φειδόμενος βλασφημίας καὶ ἄκων
10μέν, ἀναγκαίως δὲ τὴν κατηγορίαν ποιεῖσθαι, δόξει μὲν εἶναι φιλάνθρωπος φύσει, ἐκ δὲ τῶν πραγμάτων βεβιασμένος εἰργάσθαι τὸν φόνον. οὕτω δὲ μᾶλλον καὶ λεληθότως αὐξήσει τὸ ἔγκλημα. τοιοῦτον γὰρ εἶναι δόξει ὥστε καὶ παρὰ φύσιν εἰς οὕτως ἀνήμερον φόνον
15ἑλκύσαι τὸν παῖδα.
Decl
.

6

.

1

.

5

 Δεῖ τοίνυν μεθόδων αὐτῷ καὶ δεινότητος δι’ ἧς οὐδὲν ἧττον τὰ πραχθέντα κατηγορῶν ἄχθεσθαι δόξει τοῖς λεγομένοις καὶ τῇ μητρὶ τὸ πρέπον ἀποδι‐
δόναι. ἔσται δὲ τοῦτο, εἰ τὸ πικρὸν τῶν ἐγκλημάτων
5ἐν ἤθους προφέροιτο σχήματι μίξας εἰς ἓν ἀμφότερα καὶ τῷ πράγματι καὶ τῷ προσώπῳ τὸ προσῆκον ἀπο‐ διδούς.
Decl
.

6

.

1

.

6

 Οὐκ ἀγνοοῦμεν δὲ ὡς ἐπὶ θεῶν δικαστῶν καὶ πρὸς τὰς Ἐριννῦς συνίστησιν αὐτῷ τὴν κρίσιν ἀτόπως ὁ μῦθος ὥσπερ τῶν κρειττόνων πρὶν ἀκοῦσαι τὸ δί‐ καιον ἀγνοούντων καὶ μαθεῖν ἐκ τῆς κρίσεως ἀναμε‐
5νόντων ὅπερ ἔδει ψηφίζεσθαι. ἐπεὶ οὖν μύθων ἀρ‐ χαίων, πλὴν εἰ μὴ πάρεργον, ῥητορικὸς οὐκ ἀνέξεται λόγος, τούτοις χαίρειν εἰπόντες τὸ πρέπον κἀνταῦθα φυλάξωμεν.
8
Decl
.

6

.

2

t

Ἡ μελέτη.
Decl
.

6

.

2

.

1

 Ὤιμην μέν, ὦ ἄνδρες, μόλις ποτὲ τὴν Τύχην ἡμῖν ἐνδιδόναι καὶ καιρὸν ἔσεσθαί μοι λοιπὸν κατ’ ἐμαυτὸν ἀδεῶς γενέσθαι καὶ τὰς ἐμὰς δὴ ταύτας ὀδύ‐ ρεσθαι συμφοράς, ἤλπιζον γὰρ ἡμᾶς, οἷα τοὺς ἄλλους
5ἀνθρώπους, τὰ μὲν δυστυχεῖν, τὰ δὲ καὶ πεπαῦσθαι, καὶ μίαν ἔσεσθαί μοι τότε παραμυθίαν εἰπεῖν τι πρὸς τὴν Τύχην ἀεὶ τῶν ἐξ αὐτῆς μεμνημένῳ καὶ τῷ πλή‐ θει τῶν δακρύων τῆς διανοίας ἐπικουφίσαι τὰ δυσχερῆ· ἐπειδὴ δὲ σφοδρῶς οὕτω καθ’ ἡμῶν ἔπνευσε τὸ δαιμό‐
10νιον ὡς μηδὲ κόρον τῶν εἰς ἡμᾶς λαμβάνειν ἀτυχη‐ μάτων, ἀλλὰ μετὰ πατρὸς φόνον καὶ μητρὸς πρᾶγμα ὅπερ ἐπίστασθε μὲν ὑμεῖς, ἐγὼ δὲ λέγειν αἰσχύνομαι, οὐ τοὺς συναχθομένους ἡμῖν συγκαλεῖν καὶ παραμυ‐ θίαν τινὰ πειρωμένους εὑρίσκειν, ἀλλὰ δικαστὰς
15καὶ κατήγορον, φέρειν ἀνάγκη καὶ ταῦτα μετὰ τῶν ἄλλων, εἰ καὶ μέτρον εἰς ἡμᾶς οὐκ οἶδεν ἡ Τύχη.
Decl
.

6

.

2

.

2

εὐξαίμην δ’ ἄν μοι τήμερον παραστῆναι παρὰ τουτὶ τὸ βῆμα τήν τε τοῦ πατρὸς ψυχὴν καὶ τὸν Ἀπόλλω τὸν Πύθιον καὶ ἐναντίον ὑμῶν τοῦτο τοῖς δικάζουσιν ὑμῖν ἐμβαλεῖν ὅπερ ἐμοὶ παρὰ τοὺς τρίποδας ἐκέλευσέ
5τε καὶ πράττειν ἠξίου. οὕτω γὰρ ἂν ἐκεῖνος μὲν τοῦθ’ ὅπερ ἐστὶ σύμβουλος ἀγαθὸς εἶναι νομίζοιτο ἐγώ τε πεισθεὶς ἐπαινοίμην, ὑμεῖς δὲ μετὰ τὸν Ἀπόλλω δικά‐
ζοντες οὐκ ἐναντίαν οἴσετε ψῆφον.
Decl
.

6

.

2

.

3

 Ὃ δέ με μάλιστα λυπεῖ περὶ τουτονὶ τὸν ἀγῶνα, τοῦτο πρὸς ὑμᾶς οὐκ ἀποκρύψομαι, ὅτι[περ] ἡ τῶν παρόντων πάντων αἰτία, δι’ ἣν οἴχεται μὲν οἰκτρῶς ὁ πατήρ, ἐγὼ δὲ παραδόξως κρίνομαι σήμερον, αὕτη μοι
5μήτηρ εἶναι δοκεῖ. κἂν μὲν αἰδούμενος τὰς οἰκείας συμφορὰς σιωπήσωμαι, οὐκ ἔχειν 〈ἂν〉 δόξαιμι δι’ ὧν τὴν ἀπολογίαν πληρώσω· ἂν δ’ ὑπὸ τῆς ἀνάγκης τἀ‐ ληθῆ λέγειν προάγωμαι, δόξω τὰς ἡμετέρας προφέρειν ἐγὼ συμφοράς, ὃν ἐρυθριᾶν ἔδει διηγουμένων ἑτέρων,
10καὶ μηδὲ περιστέλλειν εἰδέναι τὰ σιωπῆς ἄξια.
Decl
.

6

.

2

.

4

τού‐ του μὲν οὖν αἴτιος ὁ κατήγορος ὥσπερ τοῖς ἡμετέροις ἐπεντρυφῶν ἀτυχήμασι καὶ εἰς τοιαύτην ἡμᾶς αἵρεσιν καταστήσας ὥστε καὶ τῶν λεγομένων αὐτὸς ἂν ἔχοι
5τὴν αἰτίαν εἰκότως. ἐγὼ δὲ πειράσομαι μετρίως τοῦτο ποιεῖν, ὡς ἂν οἷός τε ὦ. παραιτήσομαι δὲ τοσοῦτον ὑμᾶς μέτριον, ὡς ἐμαυτὸν πείθω· ἂν μεταξὺ λέγων
ἀναμνησθῶ τοῦ πατρὸς καὶ τῶν καλῶν τῆς μητρὸς ἐπιτηδευμάτων καὶ μεταβάλω τοὺς λόγους εἰς δάκρυα,
10μή με νομίζειν ἀποφυγήν τινα πρὸς σωτηρίαν διὰ τούτων θηρᾶσθαι, τούτου γὰρ ἥττων ἐμοὶ λόγος οὕτως ἠτυχηκότι, ἀλλὰ γενέσθαι περὶ τὰ συμβάντα τῇ διανοίᾳ καὶ σκοπεῖν ὅσον τὸ μέγεθος τῶν πραγμάτων ἐν οἷς ἠδικήμεθα, ὡς μηδὲ τοὺς περὶ αὐτῶν λόγους
15ἀδακρυτὶ διηγεῖσθαι. λέξω δ’ ἅπερ ἐμοῦ μᾶλλον πάν‐ τες ἐπίστασθε. εἰ δέ τι παραλείψω τῶν εἰρῆσθαι δεόν‐ των ἢ λέγειν αἰδούμενος ἢ συγκεχυμένος τῷ πάθει τὴν γνώμην, ὑμέτερον ἂν εἴη σκοπεῖν οὐ χαλεπῶς ἐκ τῶν εἰρημένων τὰ τιμηθέντα σιγῇ.
Decl
.

6

.

2

.

5

 Ὁ γὰρ ἐμὸς πατήρ, ὦ ἄνδρες, ἵνα τὰς ἡμετέρας τύχας ἄνωθεν διηγήσωμαι, ἦν μὲν εὐτυχὴς καὶ λαμ‐ πρός, ἀλλὰ τὰ πρῶτα τοῦ βίου. γένει τε γὰρ αὐτῷ φρονεῖν ὑπῆρχε Τάνταλον ἔχοντι πρόγονον, ὡς δέ φασι,
5καὶ τὸν Δία, καὶ βασιλείας ἐκοσμεῖτο μεγέθει. καὶ γή‐ μαντι δέ, ὡς μήποτε ὤφελε, παῖδές τε ἦμεν πολλοὶ καὶ
ἡ γυνὴ τέως ἐσωφρόνει. καὶ διὰ πάσης ᾔδετο γλώττης Ἀγαμέμνων ὁ Μυκηναῖος.
Decl
.

6

.

2

.

6

πόθεν οὖν ἐδυστυχοῦμεν καὶ τίς ἡμῖν ἡ τῶν κακῶν ἁπάντων ἀρχή; Τροία καὶ Πάρις καὶ γάμος Ἑλένης καὶ Μενελάου φιλοξενία. ὡς γὰρ ἐκ Τροίας ποθὲν ἐλθὼν ὁ Πριάμου παριδὼν ξε‐
5νίου Διὸς δίκην ἀδίκοις ὄμμασιν εἶδε τὴν Ἑλένην καὶ τὸ γύναιον εἰς μοιχείαν ἀνήρπαστο, δεινὸν μὲν ἦν τοῦτο τῷ πεπονθότι, πῶς γὰρ οὐκ ἔμελλε; δεινὸν δὲ καὶ τὠμῷ πατρί. καὶ πρὸς ἔκδημον στρατείαν συνε‐ κρότουν τοὺς Ἕλληνας βαρβάρους λέγοντες καὶ μοι‐
10χείαν, καὶ ἡ Ἑλλὰς ἐκεκίνητο καὶ πάντα κατὰ τῆς Ἀσίας ἐχώρει οὐ τῆς μιᾶς εἵνεκα γυναικός, τί γὰρ ἐκείνης ἔμελε τοῖς μηδ’ ὁτιοῦν πεπονθόσιν; ἀλλὰ σω‐ φρονοῦντες Ἑλληνικῶς καὶ τῆς μοιχείας 〈καὶ〉 τοὔνομα βδελυττόμενοι.
Decl
.

6

.

2

.

7

ὁ δ’ ἐμὸς πατήρ, ὦ ἄνδρες,
κοινῇ ψήφῳ τοῦ στόλου παντὸς ἡγεμὼν αἱρεθεὶς καὶ μέλλων ἀνάγεσθαι καλέσας φιλανθρώπως οὑτωσὶ τὴν μητέρα καὶ παραστησάμενος μικροὺς ἡμᾶς ἔτι τοὺς
5παῖδας πρῶτον μὲν ἐδάκρυσε πρίν τι λέγειν, εἶτα μεταξὺ δακρύων, εἰπέ, πρὸς Διός, Ἠλέκτρα, τοὺς λό‐ γους ἐκείνους οὕς μοι πολλάκις ἀπήγγειλας, οὔπω γὰρ τότε τῆς φρονούσης ἐτύγχανον ἡλικίας. ἀλλὰ σὺ μὲν αὖθις αἰδουμένη δακρύεις, ἐγὼ δὲ πάλιν δυστυχῶς
10διηγήσομαι.
Decl
.

6

.

2

.

8

μεταξὺ τοίνυν δακρύων ὁ μὲν πλοῦς, φησίν, ὡς ὁρᾷς, ὦ γύναι, μακρός, αἱ δὲ περὶ τοῦ ζῆν ἡμῖν ἐλπίδες ἄδηλοι· δεῖ γάρ, ἢν δέῃ, πάντα παθεῖν, ὅπως σωφρονῶσιν ἡμῖν αἱ γυ‐
5ναῖκες. σὲ δὲ τί ποιεῖν βούλομαι; ταυτί σοι παρακατατίθεμαι τὰ παιδία, λέγων ἡμᾶς. οἰκού‐ ρει καὶ φύλαξ τῆς οἰκίας ἔσο πιστή. καὶ μεῖνον ἀπόντι τἀνδρὶ γυνὴ καὶ τοῖς παισὶ μήτηρ καὶ
πατὴρ ἀντ’ ἐμοῦ. ἴσως ἐπανήξω καὶ ἐπαινέσο‐
10μαί σε τῆς οἰκουρίας. εἰ δέ τι περὶ ἡμῶν ἕτε‐ ρον δόξει τῇ Τύχῃ, ἀνδρωθεὶς Ὀρέστης ὁ παῖς οὑτοσί, καί με λαβὼν ἐνέθηκε ταῖς ἀγκάλαις, τοῦ‐ τον ἕξεις, φησίν, ἀντ’ ἐμοῦ καὶ μὴ ζήτει τὸν Ἀγαμέμνονα. ταῦτα καὶ τὰ τοιαῦτα διαλεχθεὶς καὶ
15περιβαλὼν τῇ μητρὶ τὰς χεῖρας καὶ μετ’ ἐκείνην ἡμῖν χρόνῳ ποτὲ καὶ μόλις ἀπηλλάττετο.
Decl
.

6

.

2

.

9

αὕτη τῶν καθ’ ἡμᾶς ἀτυχημάτων ἀρχή. ταύτην ἂν εἴποι τις τὴν ἡμέ‐ ραν ἄρξαι καὶ τῇ μητρὶ ὧν διεπράξατο καὶ τῷ πατρὶ τοῦ πάθους καὶ 〈ἡμῖν〉 ὧν πεπειράμεθα. ὁ μὲν
5γὰρ τὸ Ἴλιον καταλαβών, πόλιν ἀλλοδαπήν, ὑπὲρ ἑτέ‐ ρου γυναικὸς ἠγωνίζετο καὶ πᾶσα ἦν αὐτῷ μηχανὴ τὴν Τροίαν ἑλεῖν, τὸ δ’ ἔγκλημα, ὅτι μοιχὸς ὁ βάρ‐ βαρος καὶ σωφρονεῖν οὐκ ἠπίστατο, ἐλάνθανε δ’ οἴκοι καταλιπών, πῶς ἂν εὐπρεπῶς εἴποιμι; Ἑλένην ἄλλην
10καὶ Πάριν δεύτερον, τάχα καὶ Τροίαν ἑτέραν.
Decl
.

6

.

2

.

10

πλὴν ἀλλ’ ἐκείνην μὲν εἷλε καὶ τοὺς ἀδικοῦντας ἠμύνατο καὶ ἐπανῆλθεν ὡς οὐκ ἔδει, ἐνταῦθα δὲ πέπτωκεν, οἴμοι, περὶ τὴν πατρῴαν τράπεζαν, περὶ τοὺς κρατῆ‐
5ρας αὐτούς, γυμνός, ἄοπλος μετὰ τοὺς πολλοὺς πολέ‐ μους, μετὰ τὰς πολλὰς μάχας καὶ ἀριστείας καὶ τρό‐ παια καὶ θάλατταν ὅσην. πέπτωκεν, ὦ Ζεῦ, ὁ στρατη‐ γὸς τῶν Ἑλλήνων, ὁ τὴν Τροίαν ἑλών, ὁ πανταχοῦ τῇ φήμῃ βοώμενος, ὁ μέχρι τοῦ τὴν οἰκείαν ἰδεῖν
10εὐτυχής. οὐδὲ γὰρ ἤρκεσεν, ὡς ἔοικε, τὰ προλαβόντα τῇ πικρᾷ τύχῃ, ἵνα μὴ τῇ μητρὶ λέγω, ἀλλὰ τὴν μοι‐ χείαν διεδέξατο φόνος.
Decl
.

6

.

2

.

11

ποῖος ἤνεγκε τοιαῦτα χρό‐ νος; τί παράδειγμα τῶν ἡμετέρων κακῶν; τί δὲ τῶν
μετὰ ταῦτα δεινότερον ἔσται; οὐκ ἤνεγκαν οἱ θεοὶ τὴν ἀτοπίαν τοῦ πάθους. ἐδίκασεν Ἀπόλλων φθεγξά‐
5μενος καὶ ψῆφος ἦν ἡ φωνή. ἠλέει γὰρ τὸν ἀνῃρημέ‐ νον οἰκτρῶς καὶ σύμμαχον ἐκάλει τὸν παῖδα.
Decl
.

6

.

2

.

12

 Τί οὖν ἐχρῆν με ποιεῖν; ἤδη γὰρ ἐρέσθαι βού‐ λομαι τὸν κατήγορον καὶ μαθεῖν τι τῶν προσηκόντων, παριδεῖν μὲν ἀνῃρημένον ὑφ’ ὧν ἥκιστα ἐχρῆν ἐμὲ τὸν πατέρα τὸν ἐμαυτοῦ, ἀπιστεῖν δὲ θεῷ τοσούτῳ
5καὶ καλοῦντι μὴ πείθεσθαι, συνεῖναι δὲ τοῖς δεδρακόσι καὶ τὴν γνώμην ἐπαινεῖν καὶ θαυμάζειν τὰ πεπραγμένα; ταῦτά με ποιεῖν ἔδει; ἀλλ’ οὐχ οὕτως ἂν εἴποι τις εὐσεβεῖν εἰδὼς καὶ βουλόμενος ἔχειν οἶκον εὐ‐ τυχῆ καὶ παῖδας ἀγαθοὺς καὶ σωφρονοῦσαν γυναῖκα.
Decl
.

6

.

2

.

13

τί δὲ μὴ καὶ τοῦ Πυθίου κατηγορεῖς καὶ καινὸν ἡμῖν κατὰ θεοῦ συγκαλεῖς δικαστήριον; μᾶλλον δέ, κρίνομαι μὲν ἐγὼ τήμερον, ἐκεῖνος δὲ τοῖς ἔργοις τὴν κατηγορίαν ὑφίσταται. ἐφ’ ἃ γὰρ ἄν τις προσταχθεὶς
5ἔλθῃ, τούτων τὴν αἰτίαν, ἥτις ποτ’ ἐστίν, οὐκ αὐτὸς
ἂν ἔχοι δικαίως, ἀλλ’ ὁ προστάττειν λαχών, ἐπεὶ κἂν οἰκέτης ἁμάρτῃ δεσπότου γνώμῃ καὶ στρατιώτης τοῦτο κελεύοντος τοῦ στρατηγοῦ, ἐπ’ ἀμφοτέρων δήπουθεν κἀπὶ τῶν ἄλλων ἁπάντων ὁ μὲν πράξας ἀνεύθυνος,
10κατὰ δὲ τῶν ἐφεστηκότων ἡ κρίσις. μὴ δὴ λέγε τὸ πεπραγμένον, ἀλλὰ σκόπει τὴν αἰτίαν καὶ λογίζου τὸν Πύθιον κἂν εὕρῃς ἡμᾶς διακονήσαντας τῇ τοῦ θεοῦ βουλήσει, γνῶθι αὐτοῦ τὴν γνῶσιν καὶ τίμα μεθ’ ἡμῶν τὸν Ἀπόλλω.
Decl
.

6

.

2

.

14

 Ναί φησιν, ἀλλ’ ἀπέκτεινας σαυτοῦ τὴν μητέρα. δακρύειν αὖθις ἀνάγκη καὶ τῇ μνήμῃ τῶν ἐμῶν συμφορῶν ὀλοφύρεσθαι. πολλὰ γάρ με λυπεῖ, καὶ κατηγόρου φωνὴ καὶ πατρὸς φόνος καὶ μήτηρ ἐκ
5τῶν οἰκείων κακῶν τὴν ἀπολογίαν μοι χορηγοῦσα. πῶς γὰρ 〈οὐκ〉 ἂν παῖς ὑπάρχων παριδεῖν ὅλως ἐπε‐ χείρουν τὴν ἐπ’ ἐμοὶ τὰς ὠδῖνας ἀνασχομένην, εἰ μὴ τοῖς
ἔργοις τὴν φύσιν ἠρνήσατο; ἐπειδὴ δὲ ἀντὶ τῆς μητρὸς ἑτέρας προσηγορίας ἠλλάξατο, τὰς ἡμετέρας συμφορὰς
10οὐδὲ σιωπᾶν ἀφῆκεν ἡ Τύχη.
Decl
.

6

.

2

.

15

τί οὖν τὴν αἰτίαν σιωπῶν γυμνὴν καθ’ ἡμῶν προφέρεις τὴν πρᾶξιν ὁ τοῦ παιδὸς περὶ τὴν μητέρα φιλανθρωπότερος ὤν; πολλὰ γὰρ τῶν πραγμάτων αὐτὰ μὲν καθ’ ἑαυτὰ
5δόξειεν ἂν εἶναι δεινὰ οὐμενοῦν ἔχοντα κακίας ὑπερ‐ βολήν, προσλαβόντα δὲ τὴν πρόφασιν μεθ’ ἧς γέγονε, τὸ πρῴην ἔγκλημα πρὸς εὐφημίαν μετάγει. οἷον εἴ τις λωποδύταις περιπεσὼν φθάσας ἀνέλοι τοὺς ἐπιόντας, ὡς μὲν οὐ φόνος τὸ πραχθὲν οὐδεὶς ἂν ἀντείποι.
10ἆρ’ οὖν διὰ τοῦτο χρὴ τιμωρίαν ὑπέχειν τὸν δεδρα‐ κότα; πολλοῦ γε καὶ δεῖ. τὸ γὰρ δίκαιον τῷ πράγματι προστεθὲν ἐπαινουμένην τὴν πρᾶξιν ποιεῖ. καὶ εἴ τις
πολέμιον ἀμυνόμενος κτείνει, οὐ τὸ πραχθέν τις καθ’ αὑτὸ λογιζόμενος κατηγορήσει τοῦ φόνου, ἀλλὰ τὴν
15τούτου γνώμην εἰδὼς ὡς ἀριστέα μᾶλλον θαυμάσει.
Decl
.

6

.

2

.

16

καὶ τὸ δὴ μέγιστον, εἴ τις ἐπὶ γυναικὶ μοιχὸν εἰλη‐ φὼς δικαίῳ θυμῷ τοῦτον ἀμύνεται καὶ τοῦτον εἰς δι‐ καστήριόν τις παράγων ὡς ἐπὶ φόνῳ δήπου τὴν κατη‐ γορίαν ποιοῖτο, οὐκ ἂν εἴποι δίκαια λέγων ὁ τὴν κρί‐
5σιν ὑπομένων; ἐγὼ τοῦτον εἰληφώς, ὦ ἄνδρες, ὀλιγωροῦντα τῶν νόμων καὶ ἐνυβρίζοντα τῇ σωφροσύνῃ καὶ διαφθείροντά μοι τὰ τιμιώ‐ τατα, γυναικὸς γάμον, ἣν ἐπὶ χρησταῖς ἐλπίσιν ἠγαγόμην καὶ διεψεύσθην ὑπὸ τούτου, καὶ τὴν
10τῶν παίδων μοι γονὴν οὐ καθαρὰν ἐργαζόμε‐ νον καὶ ἄνω κάτω ποιοῦντά μοι τὴν οἰκίαν οὐκ ἤνεγκα τὸ δεινόν, διεταράχθην 〈δὲ〉 τῇ θέᾳ καὶ πρᾶξιν εἴργασμαι πρέπουσαν θεοῖς γαμηλίοις καὶ σωφροσύνῃ καὶ νόμοις ἀποκτείνας τὸν ἀλι‐
15τήριον προσθεὶς τούτῳ καὶ τὴν γυναῖκα, καὶ κοινῶς ἀμφοτέρους ἁμαρτάνοντας κοινὴ διεδέ‐ ξατο τελευτή.
Decl
.

6

.

2

.

17

εἰ ταῦτα, πρὸς θεῶν, εἴποι, οὐκ
ἂν ἐπὶ τούτοις θαυμάζοιτο; οὐκοῦν κἀμοὶ δήπου τοι‐ αῦτα λέγειν ἁρμόσει. ἀλλ’ οὐ μόνα τοιαῦτα. οὐ γὰρ μέχρι τούτων ἐδυστυχοῦμεν, ἀλλ’ εἴθε τις προλα‐
5βὼν εἶπεν ἅπερ ἔδει με λέγειν, ἐγὼ δὲ μόνον ἀκούων ἐδάκρυον. πλὴν τοσοῦτον ἂν εἴποιμι· ἡμῖν, ὦ ἄνδρες, τὰ τῆς οἰκίας ἐνόσει δεινῶς. ἐν λήθῃ μὲν ἦν Ἀγα‐ μέμνων καὶ λόγος ἦν ἀπόντος οὐδείς, οἱ δὲ παῖδες ἀπερριμμένοι ἀντὶ τοῦ πατρὸς ἕτερον ἐπὶ τῆς οἰκίας
10ὁρῶντες, Αἴγισθος δ’ ἦν, οὐκ οἶδ’ ὅπως, ἀντ’ Ἀγα‐ μέμνονος τῇ μητρί. καὶ εἴ ποτέ τις ἡμῶν οἷα δὴ παῖς πρὸς μητέρα λέγων ἐφθέγξατό τι τῶν τῆς ἡλικίας ῥη‐ μάτων ὧν ἂν εὔξαιτο γνησία μήτηρ ἀκούειν, πλήρης ἦν εὐθὺς τοῦ θυμοῦ καὶ δεινὸν ἠπείλει καὶ τοιοῦτος
15ἂν ἡμῖν ἀπήντησε λόγος· ὡς ἀπόλοισθε μὲν ὑμεῖς, ἀπόλοιτο δὲ καὶ ὁ φυτεύσας πατήρ, πίπτοι δὲ μαχόμενος καὶ Τρωικὸς ἐκεῖνον δέξαιτο τάφος.
Decl
.

6

.

2

.

18

 Ἀλλ’, ὦ πάτερ, εἴθε τοιούτων ἔτυχες καὶ τὴν ἄδικον ταύτην εὐχὴν θεῶν τις ἀκούων ἐπλήρωσεν.
οὕτως ἂν ἦμεν εὐδαίμονες. ἔκεισο γὰρ 〈ἂν〉 ἐν κατα‐ λόγῳ τῶν ἀριστέων σὺν Ἀντιλόχῳ, σὺν Αἴαντι, μετ’
5Ἀχιλλέως τοῦ Θέτιδος, καί σου τῷ τάφῳ πάντες ἂν ἐπέγραψαν Ἕλληνες· Ἀγαμέμνων οὗτος ὁ Μυκη‐ ναῖος ὁ στρατηγήσας ἐν Τροίᾳ καὶ ὑπὲρ ἀρι‐ στείας πεσών.
Decl
.

6

.

2

.

19

ἀλλὰ ταῦτα μὲν οὕτω δίκαια παρεῖδεν ἡ Τύχη, ἐπανήρχου δὲ μετὰ Τροίαν. πάντως. καὶ θυσίαν ἀνάγεσθαι μέλλων ἐποίεις καὶ τοὺς θεοὺς ἐκάλεις δοῦναί γέ σοι χρονίῳ μετὰ Τροίαν τὰς Μυκήνας
5ἰδεῖν καὶ τὸν οἶκον εὐτυχῆ καὶ λοιπὸν ἀκμάζοντας ἤδη τοὺς παῖδας καὶ τὴν γυναῖκα τοσούτου χρόνου τὸν ἄνδρα ποθοῦσαν. οὐ γὰρ ἐλογίζου τὰ ἐπὶ τῆς οἰκίας, οἴμοι, δεινότερα τῶν ἐπὶ Τροίας ἀτυχημάτων. ἐκεῖ φανερὰ τὰ τῆς μάχης, ἐνταῦθα λανθάνοντες οἱ
10πολέμιοι.
Decl
.

6

.

2

.

20

ἀλλ’, οἴμοι, πῶς ἂν εἴπω τὰ μετὰ ταῦτα καὶ τὴν μητέρα σιγήσαιμι; μόνος γάρ, ὡς ἔοικε, τῶν κρινομένων ἐγὼ καὶ λέγων καὶ σιωπῶν δυστυχής. πῶς ἂν οὖν εἴποιμι; τράπεζα ἦν ἐκείνη καὶ δαιτυμόνες καὶ
5ξίφος καὶ μήτηρ καὶ Αἴγισθος, καὶ ἀλάστορές τινες καὶ παλαμναῖοι τῇ πράξει συνεπεμίγνυντο. οὕτως, ὦ θεοί, τὸν Ἀτρέως ἔδει πεσεῖν ὑπὸ γυναικὸς συνοικού‐ σης, ἐξ ἧς παῖδας εἶχεν, ἣν ἐκ παρθενίας ἠγάγετο; ἐπὶ δὲ τούτοις ἔδει τὴν οἰκίαν ἰδεῖν;
Decl
.

6

.

2

.

21

 Ταῦτα λογιζόμενος ἐδάκρυον μὲν τὸν πατέρα, τῆς δὲ μητρὸς ἐφειδόμην καὶ οὔτε παριδεῖν ἐκεῖνον οὔτε ταύτην ἀμύνασθαι παρεῖχεν ἡ φύσις· μέσος δὴ γίνομαι τοῖν κακοῖν καὶ ἠπόρουν καί μοι πάντα πρὸς
5τὴν γνώμην εἰσῄει· παρίδω τὸν πατέρα; τῆς μητρὸς ἅψωμαι; ἐμαυτὸν ἀνέλω; τίς δὴ καὶ γένωμαι; ὢ κρί‐ σεως ἐκείνης δυστυχοῦς καὶ πανταχόθεν λυπούσης. ἐδόκει δή μοι τὸ πρᾶγμα κρείττονος δεῖσθαι βουλῆς. ἔλεγον γὰρ ὡς ὅσα τῶν βουλευμάτων τὴν τῶν ἀνθρώ‐
10πων γνώμην νικᾷ, ταῦτα τοῖς θεοῖς ἐπιτρέπειν προσή‐ κει.
Decl
.

6

.

2

.

22

ἐζήτουν δὴ περὶ τούτων οὐ συμβόλοις, οὐ
φήμαις, οὐ μαντείαις ἀνθρώπων, καίτοι καὶ διὰ τού‐ των οἱ θεοὶ σημαίνουσι τὰ δοκοῦντα, ἀλλ’ οὐκ ἐκ τούτων ἠξίουν εἰδέναι, ἀλλ’ εἰς Δελφοὺς ἀφικόμενος,
5ὦ Ἄπολλον, ἐγὼ μὲν ἠρώτων, σὺ δὲ προὔτρεπες, καὶ ἐτιμώρησα τῷ πατρὶ τηλικαῦτα δυστυχοῦντι. δεινὸν γάρ, δεινὸν καὶ καθ’ αὑτὴν ἡ μοιχεία τῷ τῶν ἀνθρώ‐ πων βίῳ λυμαινομένη, χωροῦσα δὲ καὶ διὰ φόνου τῶν οἰκειοτάτων πάντων δὴ κακῶν εἰς ἓν συνελθόντων
10οὐκ ἂν ἔχοι ὃ μεῖζον, ἥ γε δι’ ὑποψίας ἄγει τοὺς βίους καὶ διασπᾷ τὰ γένη καὶ νόθα δείκνυσι καὶ με‐ ρίζει τὰς γνώμας ἐκπολεμοῦσα τὰ φίλτατα κατ’ ἀλλήλων.
Decl
.

6

.

2

.

23

ὢ πόσων οἴκων εὐδαιμονίας διέλυσεν. ὢ πόσαι διὰ ταύτης μετέβαλον εὐτυχεῖς παστάδες εἰς θρῆνον. τί δὴ καὶ μέγιστον ἅπαντες νομίζομεν ὧν ἂν ἐργάσαιντο κρείττους γεγονότες οἱ δυσμενεῖς; τὰς τῶν
5γυναικῶν ὕβρεις καὶ τὰς κατὰ τῶν προσηκόντων σφα‐ γὰς οἶδ’ ὅτι πάντες ἂν εἴποιτε. τίνος δὲ χάριν ὅπλα φέρουσι καὶ πολέμων ἀνέχονται καὶ προκινδυνεύειν
ἐθέλουσιν ἄνθρωποι; ὅπως ἔχωσι σώφρονας τὰς γυναῖ‐ κας καὶ διωρισμένους τοὺς παῖδας καὶ πατέρες γνη‐
10σίως καὶ σύνοικοι καλῶνται.
Decl
.

6

.

2

.

24

πῶς οὖν οὐκ ἄτο‐ πον, τοὺς μὲν ἔξω πολεμίους ὅπως ἀμυνώμεθα, πάντα κινεῖν καὶ χρήματα διδόναι καὶ σωμάτων ὑπερορᾶν, τοὺς δ’ ἐν μέσῃ τῇ πόλει τὰ τῶν πολεμίων ποιοῦντας
5τοσούτῳ δεινοτέρους ὅσῳ λανθάνοντας οὐδ’ ἂν φυλά‐ ξασθαι δύναιτό τις, τοὺς δὲ τοιούτους εἴ τις καταλα‐ βὼν ἀμύνοιτο, δικαστήριον ὁρᾶν καὶ κατηγόρου πει‐ ρᾶσθαι, ὥσπερ ἐγκαλούμενον, ὅτι, τὸ ἐφ’ ἑαυτῷ, φυ‐ λάττει μὲν τὴν σωφροσύνην τῇ πόλει οὐ μόνον τοὺς
10νῦν ὄντας, ἀλλὰ καὶ τοὺς μέλλοντας ἀσελγεῖς προανα‐ στέλλων τῷ παραδείγματι, ἀπαλλάττει δὲ καὶ αὑτὸν ὀνείδους συνεῖναι τοῖς τοιούτοις εἶναι δόξας οὐκ ἀνε‐ κτόν, ἤδη δὲ καὶ τοὺς πεπονθότας αὐτοὺς εὐεργετεῖ ἐπονειδίστου βίου πέρας αὐτοῖς ἐπιθεὶς καὶ τῆς ἐπὶ
15τοῖς πεπραγμένοις ἀδοξίας ἀναισθήτους ποιῶν;
Decl
.

6

.

2

.

25

ἂν δ’ ἄρα τις αὐτοῖς ποτε αἴσθησίς τε καὶ μεταμέλεια τοῦ τολμήματος γίνηται, καὶ τῷ βάρει τῆς διαβολῆς ὁ
θάνατος τῆς ζωῆς αἱρετώτερος. τίς γὰρ ἐν τῇ
5πόλει τούτους ἰδὼν οὐκ ἀγανακτήσει; καὶ ὁ μὲν 〈ἂν〉 ἀποστραφείη τὴν θέαν, ὁ δὲ τοῖς ἀγνοοῦσι δεικνὺς ἐπ’ αὐτοῖς ἐνέγκοι τὴν γλῶτταν ἐκεῖνα δήπου λέγων· ἥδε τοῦ δεῖνος ἡ σωφρονεῖν οὐκ ἐπισταμένη, ἡ Ἀγαμέμνονος, φήσει, σύνοικος, τυχὸν γὰρ ἐκ
10τῶν ἡμετέρων κακῶν τὸ παράδειγμα, ἡ παριδοῦσα τοὺς παῖδας, ἡ ἀνελοῦσα τὸν Ἀγαμέμνονα ὄντος Ὀρέστου παιδός, ὦ θεοί, καὶ παρορῶντος τὰ πεπραγμένα. ταῦτα λέγοντος οὐκ ἂν ἕλοιτό τις ἀπο‐ θανεῖν πολλάκις ἢ τούτων ἀκούειν; οὐκ ἂν εὔξαιτο
15τὴν γῆν αὑτῷ διαστῆναι; τοιούτων ἀπήλλαξα συμφο‐ ρῶν ἐμαυτὸν ὁμοῦ καὶ τὴν πατρίδα καὶ τὴν ἡνίκα ἐσωφρόνει μητέρα.
Decl
.

6

.

2

.

26

 Ἀλλὰ δίκαιος ἦν, φησίν, Ἀγαμέμνων ταῦτα παθεῖν αἰτούσῃ τῇ Ἀρτέμιδι τὴν Ἰφιγένειαν ἐπιδοὺς καὶ περὶ τὴν Τροίαν βοῶν ὡς τὴν Χρύ‐ σου παῖδα προτέραν ἄγει τῆς Κλυταιμνήστρας
5καί, ἐπειδὴ τῆς Τροίας ἐπανῆλθε, παλλακὴν ἄγων τὴν Κασάνδραν ἐφ’ ὕβρει τῆς γυναικός.
Decl
.

6

.

2

.

27

ἔδει καὶ τοῦτο προστεθῆναι ταῖς Ἀγαμέμνονος
συμφοραῖς καὶ πικροτέραν γενέσθαι τοῦ πάθους τὴν τοῦ κατηγόρου φωνήν. ἀφαιρεῖται γὰρ τηλικαῦτα δυσ‐ τυχοῦντα καὶ τὸ δοκεῖν ἀδίκως αὐτὸν πεπονθέναι καὶ
5ἐπιχαίρει κειμένῳ καὶ γίνεται μετ’ Αἰγίσθου τῇ γνώμῃ.
Decl
.

6

.

2

.

28

ἀλλ’ οὐ πείσει σωφρονοῦντας, οἶμαι, δικαστὰς ἀδίκοις λόγοις θαρρῶν. δῶμεν γάρ, πρὸς Ἀπόλλωνος, εἰ δοκεῖ, ἡμαρτηκέναι τὸν πατέρα καὶ τοσοῦτον αὐτῷ περιεῖναι δυνάμεως ὡς αἰτοῦσι τοῖς κρείττοσιν ἀντι‐
5λέγειν ἐξεῖναι καὶ μὴ τῇ τῶν θεῶν ὑπηρετῆσαι βουλῇ, ἀλλ’ ἑκόντα καὶ καθ’ αὑτὸν ἐπιδοῦναι τὴν θυγατέρα ἣν ἔτικτεν, ὦ θεοί, καὶ παῖδα προσεῖπε, καὶ προσα‐ γαγεῖν τῷ βωμῷ καὶ πρὸς σφαγὴν ἐπιθεῖναι τὸ ξίφος. ἔστω δὴ ταῦτα καὶ τὰ ἐντεῦθεν σκοπῶμεν.
Decl
.

6

.

2

.

29

τί οὖν ἔδει τὴν μητέρα ἀνθ’ ὧν ἐνεκάλει μείζοσι περι‐ πεπτωκέναι ταῖς ἀτοπίαις ὥσπερ δεινοτέροις κακοῖς τὰ προλαβόντα διορθουμένην; καὶ τίς ὕβρεώς τινα κρίνων
5καὶ διορθοῦσθαι βουλόμενος τοῦτον αὐτὸς τοῦ λοιποῦ τὸν προσιόντα πάντα ῥαδίως πατάξει; τίς δὲ κλοπῆς κατηγορῶν φόνου κοινωνεῖν αὐτὸς ἂν ἐθέλοι;
ἀλλ’ οὐδὲ μοιχείαν τις ἐπάγων ἑτέρῳ καὶ τοῦτον τι‐ μωρεῖσθαι νομίζων ἐπὶ πολλαῖς τοιαύταις αὐτὸς ἂν
10ἁλίσκοιτο.
Decl
.

6

.

2

.

30

πῶς οὖν κακώσεως ἡ μήτηρ ἢ καὶ ὕβρεως κρίνειν ἔχουσα τὸν πατέρα αὐτὴ μᾶλλον τὰ μὴ προσήκοντα διεπράττετο; οὕτω γὰρ εὔφημον ἴσως εἰ‐ πεῖν. πῶς δὲ μιᾶς φειδομένη παιδός, οἷα μήτηρ ἀγαθή,
5τοὺς ἄλλους ᾔσχυνε παῖδας; εἰ γὰρ ἐγκαλεῖν εἶχεν Ἀγαμέμνονι καὶ οἷα πέπονθε λέγειν, ἀλλ’ οὐ δήπου καὶ ἡμεῖς αὐτὴν ἠδικοῦμεν ὥστε τῆς τοσαύτης ἀπο‐ λαύειν αἰσχύνης καὶ μηδ’ ἐλευθέρως ἔχειν εἰς τοὺς ἀπαντῶντας ὁρᾶν. οὐ γὰρ ἔστιν, οὐκ ἔστιν ἥτις ὑπὲρ
10παιδὸς ἀμύνασθαι βουλομένη τὸν ἀδικοῦντα τραπείη πρὸς μοιχείαν, ἐξ ἧς ἡ τῶν παίδων γονὴ διαφθείρεται.
Decl
.

6

.

2

.

31

καλήν γε παρὰ τῆς μητρὸς Ἰφιγένεια τὴν χάριν ἔσχεν, εἰ ὑπὲρ ὧν συγγινώσκειν ἐχρῆν τῷ πατρὶ πρὸς ἀνάγκην αὐτὴν ἐπιδόντι, ἐκεῖνον μὲν ἀνεῖλεν οἰκτρῶς, δέον δὲ θρηνεῖν ἀεὶ τὴν ἀπελθοῦσαν, ὁπωσοῦν ᾤχετο,
5καὶ τοῦ γάμου λοιπὸν μηδὲ προσίεσθαι τοὔνομα τοῦτο
μὲν οὐκ ἐποίει, ἀλλ’ ἅπερ ἐγὼ μὲν οὐκ ἂν εἴποιμι, ἄλλος δέ τις ἴσως, ὡς δι’ ἐκείνην οὐκ ἐσωφρόνει. ἆρ’ οὖν ἀχθομένης ταῦτα καὶ ζητούσης τὴν παῖδα;
Decl
.

6

.

2

.

32

 Τί οὖν αἰσχροῖς πράγμασιν αἰτίας οὐ προσ‐ ηκούσας ἁρμόζεις καὶ τὸν σύλλογον ἡμῖν αὖθις τὸν ἐπὶ Τροίας προφέρεις καὶ τὴν αἰχμάλωτον κόρην; ἐχρῆν γὰρ ἐκεῖνο δήπουθεν ἐνθυμεῖσθαι, ὡς θυμοῦ
5καιρὸς ἦν ἐκεῖνος καὶ φιλονεικίας οἱ λόγοι, ὅτε τις καὶ τῶν ἄγαν ἐν λόγοις μετρίων ἔφθασέ τι τῶν μὴ προσηκόντων εἰπὼν καί τι προήκατο ῥῆμα παρὰ γνώμην οὕτω κελεύοντος τοῦ θυμοῦ, ὅς γε καὶ τὸ σμικρὸν ἄγαν ἐπαίρει καὶ τὰ μεγάλα ποιεῖ τοῖς λόγοις
10ἐλάττω.
Decl
.

6

.

2

.

33

οὐ μὴν ἀλλ’ εἰ κἀκεῖνά τις ἐπ’ ἀληθείας σκοπεῖν ἐθέλοι, εὑρήσει πρὸς ἐπαίνου μᾶλλον ἢ λοιδο‐ ρίας. ἴστε γὰρ δήπου πάντες ὡς τὰ τῶν ἀγαθῶν φαῦλα καὶ μικρὰ τῇ τῶν μειζόνων ἀντεξετάσει λαμπρότερα
5δείκνυται. καὶ διὰ τοῦτο πάντες ἄνθρωποι πρὸς τὰς ὑπερβολὰς τῶν πραγμάτων χωροῦσι τῇ πρὸς ἐκεῖνα παραθέσει τὰ παρόντα σεμνύνειν βουλόμενοι. οἷον πᾶς τις ἂν εἴποι τὸν τεταγμένον τῷ βίῳ καὶ σώφρονα καὶ βδελυττόμενον τοὺς αἰσχροὺς ὥσπερ τινὰ τῶν θεῶν
10ἐν ἀνθρώποις ἐνδιαιτᾶσθαι οὔτε τούτους καθυβρίζων, εἰ μὴ καὶ μᾶλλον σέβοιτο, κἀκείνῳ συμπληρῶν διὰ τῆς πρὸς τούτους ὁμοιότητος τὸν δέοντα κόσμον.
Decl
.

6

.

2

.

34

ὁ τοίνυν ἐμὸς πατὴρ τὴν Χρύσου παῖδα κοσμεῖν τῷ λόγῳ ζητῶν γυναικὸς ἀρίστης παράδειγμα τὴν καλὴν μητέρα προὐβάλλετο μὴ χείρω ταύτης ἐκείνην εἰπών, ὥστε καὶ
5σεμνοτέραν ἐπὶ τῶν Ἑλλήνων ἐποίει. εἰ γὰρ τὴν ὁμοίαν οὕτως ἐθαύμαζε, πόσῳ γε μᾶλλον ἐκείνην πρὸς ἣν ἀπεικάζετο. εἰ δὲ δὴ καὶ πρὸς ὕβριν ἦσαν οἱ λόγοι, δῶμεν γάρ, δῶμεν τούτου χάριν εἰρῆσθαι, ἆρα συμ‐ βαλεῖν ἄξιον ἀντὶ τῶν ψιλῶν ἐκείνων ῥημάτων ὅσα
10πάθη τὴν Ἀγαμέμνονος οἰκίαν ἐπλήρου;
Decl
.

6

.

2

.

35

 Θαυμάζω δὲ τοῦ κατηγόρου μὴ συνιέντος ὅτι διὰ τούτων τῶν λόγων μείζω τῇ μητρὶ τὴν
κατηγορίαν προσάπτει. τίς γὰρ γυνὴ σωφρονοῦσα τοσ‐ αύτης ἐστὶν ἀλαζονείας μεστὴ ὡς μηδ’ ἂν ἑτέραν
5οἴεσθαί που κρείττω γενέσθαι, ἀλλὰ τοσοῦτον ἀγανα‐ κτεῖν, εἴ τις καλὴν ἑτέραν ἐξ ἴσου προσαγορεύει; πρέ‐ πων γὰρ γυναικὶ κόσμος οὐ τὸ κάλλος, ἀλλ’ ἡ σω‐ φροσύνη. περὶ ἧς ὁ πατὴρ οὐδένα πεποίηται λόγον, ἀλλ’ ὥσπερ τι γέρας ἐξαίρετον ἀπέλιπε τῇ μητρί. τοῦτο
10γὰρ ᾤετο. οὐ γὰρ εἶπε σωφρονεστέραν ἐκείνην ἢ κατ’ αὐτό γε τοῦτο παραπλησίαν, ἀλλ’ ἐξ ὧν ἄν τις καὶ θεράπαιναν καὶ τὴν τυχοῦσαν ῥᾳδίως θαυμάζοι τὸν ἔπαινον ἐποιεῖτο ἰδέαν λέγων καὶ κάλλος καὶ ὅσα ταῖς χερσὶ διαπράξαιτο.
Decl
.

6

.

2

.

36

σὺ δὲ ὡς ἐν ἐπαίνου μέρει ζηλοτυποῦσαν ἡμῖν τὴν μητέρα πρὸς αἰχμαλώτους καὶ δυστυχεῖς ἀποφαίνεις νῦν μὲν τὴν Χρύσου, νῦν δὲ τὴν Πριάμου παῖδα προφέρων ὥσπερ ἐγκαλῶν τῷ
5πατρὶ ὅτι Τροίαν εἷλε καὶ λαφύρων μετείληφε Τρωι‐ κῶν. τοῦτο γὰρ δεῖγμα τῆς τῶν ἀγαθῶν ἀρετῆς αἰχμα‐
λώτους ἄγειν καὶ θεραπαίνας τῶν λελυπηκότων τοὺς παῖδας. οὑμὸς δὲ πατὴρ ἀντὶ τῶν ἀριστείων ἔγκλημα φέρει, καὶ ξίφη τοῦτον ἐδέξατο μετὰ τροπαίων ἐπαν‐
10ελθόντα.
Decl
.

6

.

2

.

37

τίς τῶν ἀπὸ Τροίας Ἑλλήνων τοιούτων ἐπιβατηρίων ἀπήλαυσε χρόνῳ καὶ μόλις τὴν πατρίδα, τὸ γύναιον, τοὺς παῖδας τεθεαμένος; οὐκ ἔστιν οὐδείς. ἀλλ’ οἱ μὲν ἄλλοι πανηγυρίζουσιν, αἱ μὲν γυναῖκες
5διὰ τοὺς ἄνδρας, διὰ δὲ τοὺς πατέρας οἱ παῖδες, καὶ πλείονος ἡδονῆς πρόφασιν τῶν λαφύρων ποιοῦνται τὸ πλῆθος· ἡμεῖς δὲ μόνοι ξίφει τὸν Ἀτρέως δε‐ δέγμεθα.
Decl
.

6

.

2

.

38

οὕτως ἐθαυμάσαμεν ἐκεῖνον ἐπανελθόντα, καὶ εἰς μόνην ταύτην τὴν οἰκίαν τὰ τῆς Τροίας μετ‐ ῆλθε κακά. εἰ γάρ τι καὶ τῶν λυπούντων ὁ πατὴρ ἐτύγχανε πράξας, οὐ συμβουλεύειν μᾶλλον ἐχρῆν; οὐ
5μεταπείθειν πειρᾶσθαι καὶ τῶν παίδων ἀναμιμνήσκειν; πάντως ἂν ἐπεκάμφθη καὶ οἶκτος αὐτὸν ὑπεισῆλθε
τῶν λόγων καὶ μετεβέβλητο. νῦν δὲ πρότερον ἀνθ’ ὅτου γέγονε ταῦτα. πρὶν γὰρ ἀφικέσθαι τὸν πατέρα καὶ τὴν αἰχμάλωτον ἄγειν ἀδήλου τοῦ μέλλοντος ὄντος
10Αἴγισθος ἦγεν ἡμῖν τὴν οἰκίαν καὶ πάντα ἦν αὐτὸς τῇ μητρί.
Decl
.

6

.

2

.

39

 Ἀλλὰ κρίνειν ἔδει τὴν μητέρα καὶ δικα‐ στηρίῳ παραδιδόναι. τοῦτο γὰρ καὶ τὸν θεὸν δηλοῦν τιμωρεῖν λέγοντα τῷ πατρί. ἔοικεν ὁ κατήγορος ἀντιλέγειν μόνον ἐσπουδακέναι καὶ πάντα
5λέγειν ἑτοίμως, εἰ δὲ δικαίως ἢ ἀδίκως, οὐ πάνυ φροντίζειν. νῦν μὲν γὰρ δι’ αἰσχρᾶς ἀπολογίας ἐπει‐ ρᾶτο καλύπτειν τὰ πεπραγμένα, νῦν δὲ μόλις μετατί‐ θεται καὶ τὴν αἰτίαν ὁμολογῶν ὧν εἰργάσμεθα περὶ τοῦ τρόπου τῆς τιμωρίας ἡμῖν ἀντιλέγει.
Decl
.

6

.

2

.

40

οὐ μὴν ἀλλ’ ἐρέσθαι τοῦτον ἐναντίον ὑμῶν βούλομαι· εἰπέ, πρὸς Διός, πότερον ἐπ’ ἀδήλοις ἐγκλήμασιν ἡ μήτηρ ἀνῄρηται; τοῦτο μὲν οὐκ ἂν εἴποι παρ’ εἰ‐
5δόσιν ὑμῖν. τοσοῦτον γὰρ δυστυχοῦμεν ὡς τὰς ἡμετέ‐ ρας δυσπραγίας πᾶσιν ἐγνῶσθαι. τῶν γὰρ ἐκ τύχης ἐπισήμων, εἴθε δὲ τούτων οὐκ ἦμεν, καὶ τὰ πάθη πᾶσι κηρύττεται.
Decl
.

6

.

2

.

41

εἰ δὲ ὁμολογῶν τὰ ἐγκλήματα δικα‐ στῶν φησι δεῖν ἡμᾶς ἀναμεμενηκέναι ψῆφον, οὐ πάνυ μοι δοκεῖ γινώσκειν τίνος εἵνεκα τὴν ἀρχὴν δικαστήρια συνεκρότησαν ἄνθρωποι. οὐχ ἵνα παρελθόντες τὰ πᾶσι
5δῆλα κατηγορῶμεν, οὐδεὶς γὰρ δικαστὴς ἅπερ ἐπίσταται παρ’ ἑτέρου λέγοντος μανθάνειν ἐθέλει, ἀλλ’ ἵνα τὰ μὴ φανερὰ τῶν ἐγκλημάτων τοῖς ἀγνοοῦσι διὰ τῶν ἐλέγχων γίνηται δῆλα. τὰ μὲν γὰρ ἀφανῆ κρίσιν ἀπαιτεῖ, ἐπὶ δὲ τοῖς προδήλοις μόνη λείπεται τιμωρία.
Decl
.

6

.

2

.

42

εἰ δὲ δὴ καὶ γνοὺς Αἴγισθος τὸ μέλλον κατ’ αὐτῶν δικαστήριον καὶ πείρᾳ τὴν τῆς μητρὸς ἐπιστά‐ μενος γνώμην, ὡς ἀναιρεθέντος τοῦ συνοίκου ῥᾳδίως ἤνεγκε καὶ ὡς εἰς ὄνειδος αὐτοῖς ὁ ἐξ Ἀγαμέμνονος
5παῖς ἐσωζόμην, εἰ ταῦτα λογισάμενος ἔδεισέ τε τὸ μέλλον κἀμὲ προαναρπάζειν ἐγνώκει, οὐκ ἂν προσέ‐ θηκε τῷ πατρί, καὶ ἡ μήτηρ ἐπῄνεσεν ἴσως, καὶ τοὐ‐ μὸν δικαστήριον ὁ παρ’ ἐκείνων ἔφθασε φόνος;
Decl
.

6

.

2

.

43

ἀλλὰ γὰρ τούτων μὲν ἔστω μηδέν, ἔδει δέ με τὴν μητέρα παράγειν εἰς δικαστήριον· τί οὖν ἐχρῆν παρελθόντα
λέγειν, ἐπειδή με καὶ κηρύττειν ἀπῄτεις τὰς ἐμαυτοῦ
5συμφοράς, ὥσπερ καὶ νῦν οὐδὲ τὴν σιωπὴν ἡμῖν εἰς παραμυθίαν ἀφῆκας, ἀλλὰ καὶ ταύτην ἡμᾶς ἀφείλου μετὰ τῆς τύχης; οὐκοῦν ἐκεῖνα τότε λέγειν ἐχρῆν; ἄνδρες δικασταί, τὰ δεινότατα τῶν ἐν ἀνθρώ‐ ποις, μοιχεία καὶ φόνος ἐμφύλιος, τὴν ἡμετέ‐
10ραν οἰκίαν κατείληφε. κεῖται μὲν Ἀγαμέμνων ἔνδον ἀνῃρημένος, ὃ μήποτ’ ἂν ἤλπισεν ἐκεῖνος παθεῖν, ἡ δὲ μήτηρ, ἀλλὰ τοῦτο μὲν ἴσως αἰσχυν‐ θεὶς ἐσιώπων.
Decl
.

6

.

2

.

44

καὶ τίς οὐκ ἂν ἀπήντησέ μοι τῶν δικαστῶν; ὡς ἀγνοοῦσιν ἡμῖν, ὦ παῖ, διαλέγῃ; ἔργων, οὐ λόγων σοι νῦν ὁ καιρός. ἀλλ’, ὡς ἔοικεν, ὀκνεῖς τὴν πρᾶξιν καὶ παρορᾷς τὴν μη‐
5τέρα καὶ πρόσχημά σοι τῆς δειλίας τὸ δικαστή‐ ριον. λογίσασθε, πρὸς Διός, τίς ἂν ἐγενόμην τούτων ἀκούων. οὐκ ἂν εὐθὺς κατέδυν καὶ ἰδεῖν εἰς ἀνθρώ‐ πους οὐκ ἂν ἠνεσχόμην;
Decl
.

6

.

2

.

45

ὅθεν οἶμαι τὸν Ἀπόλλω καὶ τὰ λανθάνοντα, μήτι γε τὰ πᾶσι πρόδηλα, καλῶς ἐπιστάμενον οὐχ ὡς ἀδήλου τῆς πράξεως οὔσης κατ‐
ηγορεῖν ὑποθέσθαι, ἀλλ’ ἀμφότερα βουλόμενον, ὅπως
5οἵ τε ἀσεβοῦντες δίκην ὑπόσχοιεν καὶ τοῦτο πρὸς θεραπείαν ἔσται μᾶλλον τῷ πεπονθότι τὸ τοὺς οἰκειο‐ τάτους εἶναι τοὺς αὐτῷ τιμωροῦντας, ἐμὲ τὸν ἐκεί‐ νου παῖδα καλεῖν πρὸς τὴν πρᾶξιν καὶ τὴν κατὰ τῶν ἀδικούντων ἐνδείκνυσθαι τιμωρίαν. εἰ γὰρ δίδως
10τὸν Πύθιον εἰδέναι τὰ πεπραγμένα, τὸ δὲ δικαστήριον ἑκατέρῳ τῶν κρινομένων ἄδηλον ἔχει τὸ πέρας, πῶς ἂν ὁμολογουμένων ἐγκλημάτων ἄδηλον τὴν ἐκ τοῦ δικαστηρίου παρέσχετο τιμωρίαν;
Decl
.

6

.

2

.

46

τί δ’ ἂν ἐκώ‐ λυσε τὸν θεὸν εἰδότα με τῷ χρησμῷ μέλλειν, ὡς αὐτός που φῄς, ἀπατᾶσθαι καὶ τὰ δεινότατα πράττειν ἀντὶ τοῦ τιμωρεῖν τὸ δικάζεσθαι μετειληφότα σαφῶς
5οὑτωσὶ λέγειν· κρῖνον τὴν μητέρα καὶ κατηγόρει καὶ τὴν ἐκ τῶν δικαζόντων ἀνάμενε ψῆφον; οὐ γὰρ ἂν εἰδὼς τὸ μέλλον παρεῖδεν ἄτοπον πρᾶξιν ὥσπερ σαφεστέρου φειδόμενος ῥήματος καὶ ταῦτα μέλλων αὐτὸς τῶν ἐσομένων ἀποφέρεσθαι τὴν αἰτίαν. παντὸς
10γὰρ πράγματος ὁ τὴν πρόφασιν παρασχὼν οὗτος, οἶμαι, τῶν ἐκβησομένων αἴτιος ἂν εἴη δικαίως.
Decl
.

6

.

2

.

47

πῶς οὖν δέον τὸ τοῦ πατρὸς πάθος ὡς ἐνῆν μάλιστα θεραπεύειν ἕτερον ἂν ἀδίκως παρεῖδε γενέσθαι ὥσπερ ἐφηδόμενος τῇ συνεχείᾳ τῶν φόνων; οὔπω, πρὸς Διός, λογισμὸν
5λαμβάνεις ὡς τοῦ θεοῦ μᾶλλον κατηγορεῖς καὶ μονον‐ ουχὶ βοᾷς, ἀλλ’ οὐκ ἐμὸς ὁ λόγος, ὦ Πύθιε, ὡς ἠδί‐ κησεν Ἀπόλλων, ὡς ἐναγῆ πεποίηκε φόνον, ὡς αἴτιος κακῶν τῇ μητρὶ καὶ μετ’ ἐκείνην ἐμοί;
Decl
.

6

.

2

.

48

 Οὐκοῦν ταύτην προβάλλομαι μεγίστην ἀπολο‐ γίαν, ὥς γε μετ’ ἐκείνου κρίνομαι τήμερον καὶ λεγό‐ μενος ἡμαρτηκέναι κοινωνὸν ἔχω τῶν πλημμελημάτων τὸν Πύθιον. τοῦτον σύμβουλον ἔχων οὔτε δικαστη‐
5ρίοις ἐνοχλεῖν προσῆκον ἡγούμην οὔτε δήμου πρόσ‐ ταγμα μένειν, ὡς ἂν ὁ κατήγορος εἴποι. εἰ γὰρ μὴ παῖς ἦν Ἀγαμέμνονος μηδὲ προσήκων κατὰ μηδὲν τῷ πεπτωκότι μηδὲ περὶ τῆς μητρὸς παντὸς ἂν οἰκειότερον ἐβουλευσάμην, ἀλλὰ ξένος ποθὲν ἥκων, καί με δόξαν
10αὐτῷ πρὸς τὴν πρᾶξιν Ἀπόλλων ἐκάλει, οὐκ
ἔδει δήπουθεν τοῖς τοῦ θεοῦ πειθαρχεῖν ἐπιτάγμασιν, ἀλλὰ συμβούλους ἀναμένειν ἑτέρους ὥσπερ κριτὰς τῆς ἐκείνου ποιούμενον γνώμης; εἰ μὲν γὰρ ταὐτὰ λέξειν ἔμελλον, τί πλέον ἐντεῦθεν ὑπῆρχεν; εἰ δὲ τὴν ἐναν‐
15τίαν Ἀπόλλωνι ψῆφον ἐκφέρειν, τίνι με προστίθεσθαι ἔδει; εἰπέ, πρὸς Διός· τουτὶ λέγε μόνον, καὶ σιωπή‐ σομαι.
Decl
.

6

.

2

.

49

 Ἀλλὰ γὰρ δέδοικα. δέδοικα, εἰρήσεται γὰρ πρὸς ὑμᾶς, ὦ ἄνδρες, μὴ ὁ κατήγορος ἡμῖν οὐ πάνυ τι σω‐ φρονεῖν παρεσκεύασται, ἀλλὰ μιμεῖσθαι τὸν Αἴγισθον καὶ τὸ παράδειγμα δεδιὼς τῆς πονηρίας ἐν ἑτέρων κατη‐
5γορίαις μελλούσης ἑαυτῷ πονηρίας ἄδειαν εὐτρεπίζει. οὐ γὰρ ἂν οὕτω προθύμως παρίστατο τοῖς ἐπ’ ἀσελγείᾳ καὶ τοῖς δεινοτάτοις ἑαλωκόσι καὶ παρ’ ὧν τεθνηκότων μηδε‐ μίαν ἔχει κέρδους ἐλπίδα, εἰ μή τινος τῶν καθ’ αὑτὸν προὐνοεῖτο.
Decl
.

6

.

2

.

50

ὅπερ ὑμῖν οὐχὶ προσῆκον, ὦ ἄνδρες,
τοῖς εἰς ὑμᾶς ἁμαρτησομένοις καὶ τὴν τῶν ὑμετέρων γυναικῶν σωφροσύνην πρόφασιν διδόναι δι’ ἧς ἂν ῥᾳδίως γένοιτο ταῦτα. τίς γὰρ οὐκ ἔσται πάλιν Αἴγι‐
5σθος τῶν φύσει μὲν πονηρῶν, σωφρονεῖν δὲ νῦν διὰ τοὺς νόμους βιαζομένων, ὅταν ἴδωσιν ἐξ ὑμῶν προ‐ ελθοῦσαν τὴν ἄδειαν ἐν οἷς ἔστι κυρίους ἢ μὴ τῆς πόλεως ὑπάρχειν τοὺς νόμους; οὐ γὰρ ἐγὼ κρίνομαι τοσοῦτον ὅσον ὑμεῖς δοκιμάζεσθε, πῶς ἔχετε πρὸς τὸ
10μισεῖν πονηρίαν καὶ ἀποδέχεσθαι τοὺς τῆς σωφροσύ‐ νης ἐρῶντας. καὶ ἁπλῶς εἰπεῖν, διὰ μιᾶς ψήφου ταύ‐ της τὰ τῆς πόλεως κινδυνεύεται δίκαια πρὸς τὸ εἶναι ταῦτα καὶ ἀνῃρῆσθαι.
Decl
.

6

.

2

.

51

 Σκοπεῖτε δὲ κἀκεῖνο. ὑμῶν ἴσως πολλοὶ τῶν ἐπ’ Ἴλιον στρατευσαμένων ἐγένοντο, καὶ εἴ τις ὑμᾶς ἔροιτο τὴν αἰτίαν τοῦ τότε πολέμου, εἴποιτ’ ἂν μηδὲν ἀναμείναντες ὅτι σωφρονεῖν οὐκ ἐβούλοντο
5Τρῶες. πῶς οὖν οὐκ αἰσχρόν, εἰ τότε μὲν πλεῖν ἡγεῖσθε καὶ τῶν οἰκείων ἀπεῖναι καὶ πίπτειν ἐπ’ ἀλλοτρίας, ἢν δέῃ, ἵνα σωφρονεῖν διδάξητε τοὺς βαρ‐
βάρους, νυνὶ δὲ τῆς αὐτῆς ὑμῖν προφάσεως οὐκ ἐν ὅπλοις, οὐκ ἐν ἀποδημίᾳ μακρᾷ κειμένης, ἀλλ’ ἐν
10ψήφῳ μόνῃ καὶ τῷ τὰ δίκαια κρῖναι καὶ προσέτι τού‐ τῳ τῷ τοὺς πολίτας γενέσθαι σωφρονεστέρους, ᾧ μά‐ λιστα διαφέρειν τῶν βαρβάρων δοκοῦμεν, εἰ τὰ νῦν παρίδοιτε τὸ πρᾶγμα δι’ ὃ τότε κινδυνεύειν ἠθέλετε; δόξετε γὰρ οὐδὲ τότε τοῦ καλοῦ ποιούμενοι λόγον,
15ἀλλὰ πλεονεξίας ἕνεκα καὶ τῶν μὴ προσηκόντων ἐφι‐ έμενοι τὴν στρατείαν πεποιῆσθαι, Ἑλένη δὲ καὶ μοι‐ χεία καὶ Πάρις πρόφασις ἦν ἄλλως καὶ μάτην ἐλέγετο.
Decl
.

6

.

2

.

52

οἶμαι δὲ καὶ τοὺς ἐκεῖ τετελευτηκότας τῶν Ἑλλή‐ νων, εἴ τις αἴσθησις, τὰ παρ’ ἡμῶν ἐγνωκότας ἡλίκον δακρύσαι ἂν, εἰ ὑπὲρ ὧν ἀποθνήσκειν εἵλον‐ το μαχόμενοι τοῖς βαρβάροις, ταῦτα παρ’ ἡμῖν ἀνέ‐
5δην ἐν μέσῃ πράττεται τῇ Ἑλλάδι κἂν εἰσπράξηταί τις δίκην, τοῦτον εὐθὺς εἰς μέσους ἄγουσι δικαστὰς
καὶ κατηγορεῖ μὲν ὁ βουλόμενος, οἱ δὲ παρορῶσι.
Decl
.

6

.

2

.

53

 Καίτοι οὐδ’ ἀξία τῶν ἀδικημάτων τιμωρία δόξει τοῖς εὖ φρονοῦσι λογιζομένοις ἅπερ εἴποι τις ἄν, κἂν ἐγὼ σιωπήσω, μοιχείαν καὶ φόνον κατὰ τοῦ συνοίκου, κατ’ Ἀγαμέμνονος, οὐδὲ γὰρ τοῦτο μικρὸν
5εἰς προσθήκην, οἴκου τε τοῦ πρὶν εὐδαίμονος ἐρημίαν καὶ παίδων ὕβριν καὶ τὴν εἰς τὸν μέλλοντα χρόνον αἰσχύνην πρὸς μίαν τῶν τηλικαῦτα τετολμηκότων ἀναί‐ ρεσιν. οἱ γὰρ τοιοῦτοι πολλάκις, εἴπερ ἐνῆν, οὐχ ἅπαξ ἀπολωλότες μόλις ἂν τύχοιεν τῆς ἀξίας.
Decl
.

6

.

2

.

54

ποῦ δὲ φήσει τις δίκαιον εἶναι φόνον τὸν τοιοῦτον προσαγορεύειν, ἀλλ’ οὐ τιμωρίαν δικαίαν καὶ τοῖς ἐφορῶσι τὰ τοιαῦτα θεοῖς ἀντ’ ἄλλου τινὸς ἀνακειμέ‐
5νην; εἰ γὰρ ἀρετὴ τούτοις ἀρέσκει καὶ τὰ πραττόμενα κόσμῳ, δῆλον ὡς τοῖς ἐναντίοις ἀγανακτοῦσι καὶ βού‐ λοιντ’ ἂν μάλιστα μὲν μὴ γενέσθαι τι τῶν οὐχ ὁσίων, εἰ δὲ μή, τοὺς γοῦν δεδρακότας τιμωρουμένους τῷ
παραδείγματι σωφρονίζειν τοὺς ἄλλους καὶ γνῶναι
10καλῶς ὡς ἄρα δίκη τις θεῶν ἐν ἀφανεῖ κειμένη κατο‐ πτεύει τἀνθρώπινα καὶ τοὺς λυποῦντας ἀμύνεται. ὅθεν καὶ τῶν πόλεων αἷς μάλιστα σωφροσύνη τιμᾶται καὶ οὐκ ἐν ἡδονῇ τὰ φαῦλα, πάντα πρὸς εὐδαιμονίαν χωρεῖ, εἰρήνη καὶ γῆς εὐφορία καὶ γένη διωρισμένα
15καὶ παίδων γοναὶ τῇ παρ’ ἀλλήλων διαδοχῇ μέχρι παντὸς ἀκωλύτως ἀεὶ προιοῦσαι, πόλεμοι δὲ καὶ νόσοι κοιναὶ καὶ ὅσα τῇ τῶν ἀνθρώπων φύσει λυμαίνεται ἐκείνους ἔχει, εἴ τις πόλις τῇ τῶν ἐνοικούντων ἀσελ‐ γείᾳ τὰ τῶν θεῶν τεμένη μὴ καθαρὰ διασώζει.
Decl
.

6

.

2

.

55

καὶ μάρτυς ἡ Τροία. πρὸ τῆς Ἀλεξάνδρου μοιχείας εὐδαί‐ μων καὶ πόλις, οὐ νῦν, οἴχεται γὰρ καὶ ἦν ποτε ταῦτα, καὶ πρόσχημα τῆς Ἀσίας πρότερον οὖσα, ἐπειδὴ ἑνὸς
5ἀνδρὸς ἀπήλαυσεν ἀτοπίας, ἀνήρπασται τοῖς δεινοῖς καὶ κεῖται παράδειγμα δυστυχίας. εἰ δὲ λαβόντες οἱ Τρῶες σώφρονα λογισμὸν τὸν μὲν ἀδικοῦντα διέφθει‐ ραν ὡς ἐναγῆ καὶ ποινήν τινα συνεπαγόμενον τῇ πατρίδι, ἀποδεδώκεσαν δὲ τὴν Ἑλένην τοῖς ὑβρισμένοις
10ἀφοσιοῦντες πρὸς τοὺς θεοὺς τὸ καθ’ αὑτοὺς καὶ τὴν πόλιν, οὐδὲν ἂν ἐκώλυσε καὶ νῦν ἑστάναι τὴν Τροίαν.
Decl
.

6

.

2

.

56

καίτοι μέχρι μοιχείας ἐκείνοις τὸ ἔγκλημα, καὶ φόνος τοῖς Ἀλεξάνδρου πλημμελήμασιν οὐ προσῆν. ὧν ἀμφοτέρων ἡμῖν ὑπαρξάντων, εἰ μὴ δικαία τιμωρία τοῦ μύσους τὴν πόλιν ἀπήλλαξε, σκοπεῖτε,
5πρὸς Διός, εἰς τί ποτ’ ἂν ἦν ἐλπὶς ἡμᾶς ἀφικέσθαι. ἆρ’ οὐ μέχρι τῶν δεινοτάτων; καὶ χρησμὸς ἂν ἐπὶ τούτοις ἐκήρυττε τὴν αἰτίαν, ὡς κεῖται μὲν Ἀγαμέμνων, ὁ δὲ τιμωρῶν οὐδείς. εἶτα τούτων ἐπικειμένων τίνι προσή‐ κειν ἂν ἡγεῖσθε τὸ πρᾶγμα καὶ τίνι ταῖς μέμψεσιν
10ἐπεφέρεσθε καλοῦντες ἄνανδρον καὶ τὴν τιμωρίαν ἀνα‐ τιθέντες; οὐχ ὅτῳ πατὴρ μὲν ὁ ταῦτα παθών, δυστυ‐
χὴς δὲ αὐτὸς ἐν αἰσχύνῃ μετ’ ἐκεῖνον;
Decl
.

6

.

2

.

57

 Ἡ δὲ μήτηρ, ἐγὼ μὲν αὖθις καὶ λέγειν ὀκνῶ, ἀλλ’ οὕτως ἔδοξε τῷ κατηγόρῳ καὶ τῆς ἀνάγκης πάλιν ὁ λόγος, αὕτη τοίνυν, ὥσπερ οὐκ ἀρκουμένη τοῖς προ‐ λαβοῦσιν, ἔτι πρὸς ἐκείνοις ἐβουλεύσατο μετ’ Αἰγίσθου
5τὸν φόνον. αὕτη μονονουχὶ τὸ ξίφος ἐγύμνου, τὴν δεξιὰν ἀνέσχεν, ἐπήνεγκε τὴν πληγήν, γύναιον, ὦ θεοί, κατ’ ἀνδρὸς συνοικοῦντος αὐτῇ, νενικηκότος, μόλις ὀφθέντος, μόλις ἀπηλλαγμένου τῶν ἔξω κακῶν. οὐκ ἐλογίσατο παρὰ τὴν πρᾶξιν· ἐγὼ τὸν ἄνδρα τὸν
10ἐμαυτῆς, ὅς με παρθένον ἠγάγετο, παίδων ὄν‐ των, μηδὲν ἐγκαλεῖν ἔχουσα, παρὰ τὴν πατρῴαν ἑστίαν; ἐνταῦθα μετ’ ἐκείνου γαμήλιον εἶδον λαμπάδα. εἶτα νῦν ἀντὶ ταύτης αἰρόμενον ἴδω ξίφος; καὶ παρὰ τὴν παστάδα θεάσομαι πεπτω‐
15κότα; ποίοις ὄμμασιν ἴδω; πῶς φέρῃ τὴν τόλ‐ μαν ἡ θέα;
Decl
.

6

.

2

.

58

τούτων οὐδὲν εἰς νοῦν εἰσῆλθεν, ἀλλ’ ἐτόλμα καὶ διεπράξατο. καὶ κεῖσαι νῦν, ὦ πάτερ, οἰ‐ κτρῶς. ὡς ἀνομοίαν εἶδες ταύτην τὴν ἡμέραν ἢ ὅτε
τὴν ἐπὶ Τροίας ἡγήσω. τότε βασιλεὺς ἀνηγορεύθης
5κοινὸς καὶ ἀπεβλέπου καὶ τὴν Ἑλλάδα ἦγες καὶ περὶ σοῦ πάντα κατεῖχεν ἡ φήμη. ἦλθες εἰς Τροίαν καὶ πολέμους εἶδες καὶ μάχας καὶ τὴν Ἕκτορος οὐκ εὐτυχῶς διέφυγες δεξιάν, ἀλλ’ ἐπανιόντος Ἐριννύες ἡγήσαντο.
Decl
.

6

.

2

.

59

εἴθε σε μετ’ Ὀδυσσέως ἀπήγαγον αὖ‐ ραι καὶ πανταχοῦ πλανώμενος μᾶλλον εὐτύχεις ἢ τὴν οἰκίαν ἰδών. νῦν δὲ σὺ μὲν ἐπανῆλθες θᾶττον τοῦ δέοντος ὥσπερ πρὸς τὸ παθεῖν ἠπειγμένος, ὁ δὲ Ὀδυσ‐
5σεὺς ὅσον ἐπὶ τῇ γυναικὶ κατ’ οἶκον εὐτυχῶν πόρρω ποι φέρεται. ἀλλ’ ἐπανέλθοι ποτὲ καὶ φανείη τῇ Πη‐ νελόπῃ καὶ θεάσαιτο πῶς οἱ μνηστῆρες τὴν οἰκίαν κατειληφότες γυναικὸς ἡττήθησαν σώφρονος.
Decl
.

6

.

2

.

60

 Ἀλλὰ δακρύων μὲν ἴσως καὶ αὖθις ἔσται και‐ ρός, ὑμεῖς δέ, ὦ ἄνδρες, ὅσοι πατέρες ἐστὲ καὶ παῖδας ἔχετε καὶ γυναικῶν σωφροσύνης λόγος ὑμῖν ὅσοι τε παῖδες εὐτυχῶν πατέρων καὶ μητέρας ἔχετε σώφρονας,
5ἐπὶ λογισμὸν τὸν ἡμέτερον πατέρα λαβόντες καὶ τὴν ἐμὴν ὑπὲρ ἐκείνου σπουδὴν παρθένον τε ταύτην Ἠλέ‐ κτραν σὺν ἐμοὶ δυστυχοῦσαν ἥτις ἕστηκεν ἀνακαλουμένη
τὸν πατέρα καὶ δακρύων οὐκ ἀπαλλάττεται, ταῦτα λογισάμενοι καὶ ὡς οἰκτρὸν ταῖς ἡμετέραις περιπεσεῖν
10συμφοραῖς καὶ δόξαντες ὑμῖν παρεστάναι τὸν Ἀπόλλω τὸν Πύθιον καὶ κρίσιν ἐφορᾶν τὴν παροῦσαν καὶ χαλε‐ παίνειν εἰκότως, εἰ τοῖς ἐκείνου πεισθεὶς ἐπιτάγμασι πείσομαί τι τῶν οὐχ ὁσίων, ψῆφον ἐνέγκατε σήμερον
πρέπουσαν εὐσεβείᾳ καὶ σωφροσύνῃ καὶ νόμοις.
Decl
.

7

t

1

Ἀλκίππη θυγάτηρ Ἄρεος ἦν, ἐτύγχανε δὲ Ποσειδῶνος υἱὸς Ἁλιρρόθιος ἐρῶν αὐτῆς, ὃ μαθὼν Ἄρης τοῦτον ἀπέκτεινε. καὶ δικάζεται Ποσειδῶν Ἄρει ὑπὲρ Ἁλιρροθίου.
5Ποσειδῶν.
Decl
.

7

.

1

.

1

Ἀπολωλεκώς, ὦ θεοί, τὸν ἐμαυτοῦ παῖδα Ἁλιρ‐
ρόθιον, ὃν ἴστε, διὰ τὴν ὠμότητα τοῦ ῥᾳδίως τούτου κινοῦντος τὸ ξίφος ἥκω δίκην παρ’ αὐτοῦ ληψόμενος, ὃ μόνον τοῖς ἠδικημένοις εἰς παραμυθίαν λείπεται.
5δεῖ δὲ ἕκαστον ὑμῶν ἣν ἂν εἶχεν ὀργὴν αὐτός τι τοι‐ οῦτον πεπονθώς, ταύτῃ χρήσασθαι καὶ νῦν ἐν τῷ δι‐ κάζειν ἐπὶ τοῦτον. τὸ γὰρ αὐτὸ καὶ δίκαιον καὶ λυσι‐ τελοῦν καὶ φυλάττον τῇ τιμωρίᾳ τοῖς ἄλλοις θεοῖς τοὺς ἑαυτῶν.
Decl
.

7

.

1

.

2

 Τὴν μὲν οὖν ἐπιείκειαν τὴν ἐμὴν ἐξ αὐτοῦ τοῦ νῦν γινομένου πάρεστιν ὑμῖν ὁρᾶν. δικαστηρίῳ χρῶ‐ μαι παρὸν τῇ χειρί. καὶ γὰρ εἰ θεὸς καὶ οὗτος, ὥσπερ ἡμῶν ἕκαστος, ἀλλ’ ἔνι μοι πολλαχόθεν τὸ δύνασθαί
5τι πλέον. ὅμως δὲ οὐκ ᾠήθην δεῖν ἐπ’ ἔργον ἐλθεῖν ἀντὶ λόγων. ὃ δὴ δίκαιον ὑμᾶς αἰσχυνθέντας βοηθῆσαι τῷ τὴν τιμωρίαν ἐφ’ ὑμῖν πεποιημένῳ.
Decl
.

7

.

1

.

3

ἡ μὲν οὖν ἀγανάκτησις ὑμῶν, ἥν, ὡς ἠκούσατε τὸ πρῶτον εὐθὺς τετολμῆσθαι τὸν φόνον, ἐσχήκατε, καλή τε καὶ πρέ‐ πουσα θεοῖς, ὧν ἐστιν, οἶμαι, μηδὲν ὠμὸν ἐπαινεῖν,
5ἄξιον δὲ κἀν τῇ ψήφῳ τηρῆσαι τὴν γνώμην τήμερον καὶ μὴ πρὶν μὲν δεῦρ’ ἥκειν μισεῖν τὸ πεπραγμένον, ἑτέρους δὲ ἐν τῷ δικαστηρίῳ γενέσθαι καὶ φανῆναι
τῷ κρινομένῳ παραπλησίους τὸν τρόπον. ὃν εἰ ἀφήσετε νῦν, τὰ αὐτὰ ἂν τούτῳ καὶ αὐτοὶ δρᾶσαι
10πρὸς ἅπαντας ὡμολογηκότες ἔσεσθε.
Decl
.

7

.

1

.

4

 Ἀκούσατε δὲ τὰ τῷ νεανίᾳ τούτῳ περί τε ἐμὲ καὶ τοὺς ἐμοὺς πεπραγμένα καὶ σκέψασθε εἰ φορητά. Ἦν μοι παῖς Ἁλιρρόθιος, ὃν οὐδὲ ὑμεῖς ἀγνοεῖτε. οὗτος ἤκουε πολλάκις μου λέγοντος μεμνῆσθαι τοῦ
5πατρὸς καὶ πειρᾶσθαι κτᾶσθαι τήν τε παρὰ τῶν θεῶν τήν τε παρὰ τῶν ἀνθρώπων εὔνοιαν τῷ τοὺς μὲν αἰ‐ δεῖσθαι, τοὺς δ’ ὅ τι δύναιτο εὖ ποιεῖν. καὶ ἦν οὐ κακός. θυγατέρα δὲ ὡς εἶδε τούτου καλήν τε καὶ με‐ γάλην καὶ λάμπουσαν καὶ οἵαν αὑτῆς ἐμβαλεῖν ἔρωτα
10νεανίσκῳ ἔπαθέ τι καὶ ἐθαύμασε καὶ ἦν ἐραστής.
Decl
.

7

.

1

.

5

τὸ μὲν οὖν πρῶτον ἀπάγειν ἐπειρᾶτο τοὺς ὀφθαλ‐ μοὺς ἀπ’ αὐτῆς καὶ κρείττων γίνεσθαι τοῦ πάθους καὶ ἐπέπληττεν αὐτὸς αὑτῷ καὶ τὰ μὲν ἔπειθε, τὰ δὲ οὐκ ἴσχυεν, ἀλλὰ νῦν μὲν ἐκράτει, νῦν δὲ ἐκρατεῖτο.
5καὶ πάλιν νικῶν ἠλέγχετο πάλιν καὶ πολλάκις ἑκάτερον, ὦ δικασταί, τελευταῖον δὲ εἶξεν. οὐκ ἀντέσχεν. ἀπεῖ‐ πεν. ἔκαμε μαχόμενος τοσούτῳ θεῷ. συνεχώρησε τῷ πεφυκότι κρατεῖν. προσῆλθεν. ἔδρασε. δράσας ᾐσχύνετο.
κατηγόρει τῶν πεπραγμένων. οὐκ εἶχεν ὅστις γένηται
10λογιζόμενος πῶς μὲν ἐμέ, πῶς δὲ τοῦτον ὄψεται.
Decl
.

7

.

1

.

6

ἐγὼ μὲν οὖν ὡς ἐπυθόμην, ἠχθέσθην καὶ περὶ τιμωρίας πρεπούσης τοῖς τοιούτοις ἐβουλευόμην, ὁ δὲ εὐθὺς ἐπὶ τὸ ξίφος χωρεῖ ὑπερβὰς μὲν ἐμὲ καὶ τὸ μέμψασθαι παρ’
5ἐμοὶ τὸν υἱόν, ὑπερβὰς δὲ ὑμᾶς καὶ τὸ παρ’ ὑμῖν, ὑπερβὰς δὲ καὶ τὸ δι’ ἑτέρων τινῶν δίκην λαβεῖν ὄν‐ των μυρίων. ἆρ’ ὑμῖν οὐκ ἠδικῆσθαι δοκῶ; ἆρ’ οὐκ ἐπεξιέναι δικαίως; ἆρ’ οὐ πολλῷ τούτου μετριώτερος εἶναι τὸ δικάσασθαι προκρίνας ἢ ῥώμῃ χρήσασθαι;
Decl
.

7

.

1

.

7

 Εἶτ’ ἀξιώσει τὴν αἰτίαν ἐξετάζεσθαι τοῦ φόνου, εἰ φθονῶν μοι τοῦ παιδὸς τοῦτ’ ἔδρασεν ἢ μηδὲν ἔχων δίκαιον ἐγκαλεῖν; εἰ δὲ οὐ φθονῶν μέν, Ἄρες, ἀπέκτεινας δέ, ἧττον ἐγώ τι παρὰ τοῦτο τοῦ
5παιδὸς ἐστέρημαι; καὶ εἰ φαυλοτέρα γνώμη τῆς σφαγῆς ἡγήσατο, σκοπεῖν ἀξιώσει. πάνυ γε, φαίην ἄν, εἰ φαύ‐ λης ἐστὶ γνώμης ἐρᾶν φόνων καὶ σφάττειν εὐχερῶς. ἀφ’ ἧς γάρ, οἶμαι, γνώμης ἥδεται πολέμοις καὶ μάχαις,
ἔνθα πολλοὶ μὲν νεκροί, πολὺ δὲ αἷμα γῆν τε φοι‐
10νίττον καὶ χρωννύον ποταμοὺς καὶ ποιοῦν ῥύακας, ἀπὸ ταύτης καὶ αὐτὸς ὃν ἂν τύχῃ κτείνει. καὶ δεινὸν οὐδὲν οἴεται ποιεῖν, ἂν ἀφελόμενός τινα τὴν ψυχὴν δείξῃ κείμενον, ἀλλ’ ἔστι μεγίστη τοῦτ’ αὐτῷ φιλοτι‐ μία, κἄν τις αὐτὸν προσείπῃ βροτολοιγὸν ἢ μιαιφόνον,
15ἐπῄνεσε. ταῦτά σε ποιεῖ φονέα πολλῶν καὶ οὐκ ἂν ἀρνηθείης οὐκ εἶναι φιλαίματος.
Decl
.

7

.

1

.

8

 Ἐπὶ τούτοις ἐρεῖς τὴν Ἀλκίππην καὶ ὡς ἥπτετο αὐτῆς, ἐγὼ δὲ τὸν Ἔρωτα καὶ ὡς ἦγεν ἐπ’ αὐτήν. εἰ μὲν γὰρ ὕβρει τοῦτο Ἁλιρρόθιος ἐποίει καὶ ἀσελγείᾳ καὶ λυπεῖν ἐθέλων, ὡς ἄν τις ὑπερορῶν καὶ καταφρο‐
5νῶν, καλῶς τέθνηκεν, οὐκ ἀντιλέγω· εἰ δ’ οὐχ οὕτως ἐμαίνετο καὶ παρεφρόνει ὥστ’ οὐκ οὔσης ἀνάγκης τῇ μὲν προσιέναι, σὲ δὲ μὴ δεδιέναι, μὴ τοῦ δράσαντος μᾶλλον ἡγώμεθα τὸ ἔργον ἢ τοῦ ἀναγκάσαντος.
Decl
.

7

.

1

.

9

τὴν δὲ τοῦ Ἔρωτος δύναμιν ὡς ἄμαχος ὁ θεός, ὡς ἀνίκη‐ τος, ὡς πάντας αὑτοῦ ποιῶν ἀσθενεστέρους, τίς ἀγνοεῖ; ὅς γε ἴσον δύναται κατὰ ἀνθρώπων καὶ θεῶν. ἴσμεν
5δὲ ὅσοι ἠράσθημεν, οἵ τε ἄλλοι καὶ ὁ κορυφαῖος αὐτός, [καὶ] ὅτι γε τῶν ἀνθρώπων ἄρχοντες ὑπ’ αὐτοῦ μετ’ αὐτῶν ἀρχόμεθα καὶ οὐκ ἀντιτείνομεν οὐδὲ ὅπλα ἀνταιρόμεθα, ἀλλ’ ὁ δεξάμενος τῶν βελῶν ἐφ’ ὅπερ ἂν ὑπ’ αὐτοῦ κινηθῇ κάλλος, ἐπὶ τοῦτο φέρεται. οὕτω
10δὲ ἴσμεν αὐτοῦ τῆς δυναστείας τὸ μέγεθος καὶ ὡς τὸν ἁλόντα πάντα ἀνάγκη ποιεῖν, ὥστε καὶ ὀμόσας ἐρᾶν παραβὰς τὸν ὅρκον δίκην οὐ δίδωσιν, ἀλλὰ καὶ τούτῳ τετίμηται τὰ ἐρωτικά.
Decl
.

7

.

1

.

10

καὶ τί δεῖ τἄλλα λέγειν; οὐδὲ γὰρ αὐτὸς σύ γε δυνατώτερος εἶ ἡμῖν ὁ ὁπλίτης τοῦ τοξότου. οὐ βούλομαι πάντα ἀκριβῶς ἐξετάζειν ὅσα σοι διὰ τουτονὶ πέπρακται τὸν θεόν, ἐν οἷς ἐστι καὶ τὰ
5πρὸς τὴν Ἀλκίππης ταυτησὶ μητέρα, καὶ οὐκ ὀνειδίζω.
μέγας γὰρ ὁ θεός, μέγας ἐν ἅπασι γένεσι, καὶ ἐμὴ μὲν ἡ θάλαττα, Διὸς δὲ οὐρανός, ἡ γῆ δὲ κοινή, τού‐ του δὲ πάντα. διὰ πάντων γὰρ ἡ τοῦδε διήκει δύνα‐ μις μετὰ Χάος τε καὶ Γῆν γενομένου θεοῦ, πρεσβυ‐
10τέρου μὲν σοῦ, πρεσβυτέρου δὲ τοῦ σοῦ πατρὸς καὶ ἔτι γε τοὐκείνου πατρός, καὶ τί θαυμαστόν, ἐπεὶ καὶ αὐτοῦ γε Οὐρανοῦ;
Decl
.

7

.

1

.

11

ὑπηρετηκότα οὖν τοσούτῳ δαί‐ μονι τὸν ἐμὸν Ἁλιρρόθιον ἔδει τεθνάναι καὶ μήτε συγγνώμης μήτε ἐλέου μήτε φιλανθρωπίας μηδεμιᾶς παρὰ σοῦ τυχεῖν; ἃ κἀν τοῖς ἀνθρώποις ὁρῶμεν τιμώ‐
5μενα, καί τις ἔς τινα ἁμαρτών τι μέγα πολλάκις ἀθῷος ἀπῆλθε καταφυγὼν εἰς οἶνον ἢ θυμὸν ἢ προπέτειαν ἢ λήθην ἤ τι τοιοῦτον. καίτοι τί τῶν ἄλλων ἃ συγ‐ γνώμην δύναται φέρειν οὐκ Ἔρωτος εἰς ἀνάγκης λόγον λείπεται; ἡδέως οὖν ἄν σε ἐροίμην, πότερον οὐδενὶ
10τῶν ἁπάντων ἐπ’ οὐδενὶ συγγνωσόμεθα; χείρους μέν,
ὡς ἔοικε, τῶν ἀνθρώπων, ὅμοιοι δὲ ἐσόμεθα τοῖς θηρίοις οἱ θεοί. ἀλλ’ ἐπ’ ἄλλων τοῦτο ποιοῦντες ἐνταῦθα ἐσόμεθα πικροί; καὶ τίνα ἂν ἔχοι τὸ πρᾶγμα λόγον;
Decl
.

7

.

1

.

12

 Ἀλλ’ ἔδει πάντως δίκην λαβεῖν καὶ οὐκ ἦν τὸ πρᾶγμα ἐνεγκεῖν. καλῶς. λάμβανε τοίνυν ἣν τῶν τοιούτων εἰκός· δῆσον, μαστίγωσον, λιμῷ καὶ δίψει καὶ πολλοῖς ἑτέροις πιέσαι δυναμένοις παράδος.
5ὃ δὲ πεποίηκας τοῦτο τὸ νῦν, ἀπείλησον μέν, ποιήσῃς δὲ μή· οὕτω γὰρ καὶ δίκην ἂν εἰλήφεις καὶ τὸν αἰτι‐ ασόμενον οὐκ εἶχες. νῦν δ’ οὐ μείνας ἐν ὅροις αὐτὸς τῶν ὀφειλόντων δίκην γεγένησαι. ὁ γὰρ ἐν τῷ πράττε‐ σθαι τιμωρίαν ἐκβὰς τὸ μέτρον ἀδικεῖ τῷ πλείονι.
Decl
.

7

.

1

.

13

τί δ’ ἂν ἐποίεις ἕτερον, εἰ ἀπεκτόνει τὴν Ἀλκίπ‐ πην ταύτην Ἁλιρρόθιος; ἆρ’ οὐκ ἂν ἐπὶ ταὐτὸ ᾔεις; [δεινὸν δέ, εἰ τὸν μὲν Ἁλιρρόθιον τὴν Ἀλκίππην ἀπεκτονότα ταύτην ἀπαιτήσεις τὴν δίκην, νῦν δ’ οὐ
5τοῦτο πεπραχότα τὴν αὐτὴν ἀπαιτήσεις]. εἶθ’ ἣν ἂν ἀπῃτεῖτο φόνου δίκην, ταύτην δέδωκε τῶν νῦν. καὶ σὺ μὲν ἔχεις τὴν σαυτοῦ, ὁ δὲ ἐμὸς οἴχεται.
Decl
.

7

.

1

.

14

πόσῳ βελτίων ἂν ἦσθα τὸν μὲν καθείρξας, ἐμοὶ δὲ προσιὼν καὶ λέγων· Πόσειδον, ἀδικεῖ με Ἁλιρρόθιος· οὐκ ἔστι μοι παρθένος Ἀλκίππη. δότω μοι δίκην
5τοῦ τολμήματος. αὐτὸς ἡμῖν δίκασον. εἰ ταῦτα ἤκουον, οὐκ ἂν ὑμῖν τοῦτον μὲν ἐπαινέσαι δοκῶ, χαλεπὸς δ’ ἂν ἐκείνῳ γενέσθαι καὶ πλὴν τοῦ κτεῖναι πᾶσιν ἂν ἐπ’ αὐτὸν χρῆσθαι λύων τούτῳ τὴν λύπην τοῖς ἐκείνου κακοῖς;
Decl
.

7

.

1

.

15

ὁ δὲ τοῦτο μὲν ταπεινὸν ἡγή‐ σατο καὶ οὐ τῆς αὑτοῦ φύσεως [καὶ] τό γε καθίσαι δι‐ καστήριον αὑτῷ θεῶν, ὅπερ ἐγὼ τούτῳ νῦν, ὥσπερ δὲ ἀτιμίας μου κατεψηφισμένης ὑφ’ ἁπάντων θεῶν
5καὶ δεδομένης τοῖς βουλομένοις ἐξουσίας κακῶς ποι‐ εῖν καὶ ἐμὲ καὶ τοὺς ἐμούς, συνελόντι δὲ εἰπεῖν, ὡς οὐκέτ’ ὄντος ἐμοῦ Ποσειδῶνος οὗτος οὐδὲ ῥήματος ἀξιώσας ἐμὲ δραμὼν ἐπὶ τὸν υἱὸν ἀπέκτεινε. διὰ τί; δεινὸν ἦν τὸ πεπραγμένον καὶ οἷον οὐχ ἕτερον; ἄν‐
10θρωπος ἡμίθεον ἐβιάζετο κόρην; ἄνθρωπος ἀνώνυμος, ἄδοξος τὴν οὐκ ἐκ τοιούτων; οὐχ ἡ μὲν ἐξ Ἄρεος ἦν, ὁ δὲ ἐκ Ποσειδῶνος; οὐκοῦν συγγενεῖς, οὐκοῦν ἴσοι,
οὐκοῦν ὁμότιμοι. δεδόσθω γὰρ καὶ οὐκ ἂν προσθείην ὃ λέγειν, εἴπερ ἐβουλόμην, εἶχον ἄν.
Decl
.

7

.

1

.

16

τί οὖν ἐκ τῶν νῦν εἰρημένων δείκνυται; τὸ δίκης μὲν μὴ εἶναι καιρὸν μήτε μείζονος μήτε ἐλάττονος, γάμων δὲ καὶ παστάδων, ὃ καὶ παρὰ τοῖς ἀνθρώποις, ὁπόταν τι
5πραχθῇ τοιοῦτον, κρατεῖ καὶ χρῶνται τῷ συμβάντι πρὸς γάμον. πάντως οὐκ ἔμελλες ἐρυθριάσειν Ἁλιρρο‐ θίου κηδεστὴς καλούμενος οὐδέ γε πάππος τῶν ἐκ τούτου φύντων.
Decl
.

7

.

1

.

17

 Καὶ διὰ τί, φησίν, οὐκ ἐρᾶν ὁμολογῶν διὰ σοῦ γαμεῖν ἠξίου; ὅτι ᾐσχύνετο, φαίην ἄν, ὅτι ἐδεδίει. τὰ δὲ τῶν παίδων πρὸς τοὺς πατέρας ἴσμεν. αἰσχύνης οὖν καὶ φόβου τοσαύτην ἔδει γενέσθαι
5τιμωρίαν; ὁ δὲ καὶ σεμνολογήσεται καὶ φήσει βελτίους τῷ φόνῳ πεποιηκέναι τοὺς ἐκ τῶν θεῶν. οἱ δέ, ἕως μὲν ἂν 〈ᾖ〉 κάλλη τε σωμάτων καὶ ἔρως καὶ τὰ ἔρωτος, καὶ θαυμάσονται τὰς ἐν ὥρᾳ καὶ προσίασιν, ὁ δ’ ἐμὸς τηνάλλως τέθνηκεν οὐκ ὢν ἐπὶ τοιούτοις ἄξιος, ὡς
10ἄρτι διδάσκων ἑώρων ὑμᾶς προσιεμένους τὸν λόγον.
Decl
.

7

.

1

.

18

 Οὗτος μὲν ὑμῖν ὡς συμφέροντα τοῖς ἡμιθέοις ἐπαινεῖ τὸν φόνον, ἐγὼ δ’ αὐτὸν ἀποφαίνω χεί‐ ρους τούτῳ πεποιηκότα καὶ τούτους καὶ τοὺς ἀνθρώ‐ πους. τὸ γὰρ ἑτοίμως ἔχειν πρὸς τὸ ψυχῆς ἀποστερεῖν
5καὶ ἀποκτιννύναι πολλῷ δήπου δεινότερον ὧν οὗτος παῦσαί φησιν οὐ παύσας. τούτου τοίνυν τοῦ τοσούτου κακοῦ γέγονεν Ἄρης διδάσκαλος μονονοὺ κηρύττων εἰς ἅπαντας καὶ θεοὺς καὶ ἡμιθέους καὶ τὸ τρίτον αὖ γένος, ὅτι πάσης αἰτίας μία ἔστω δίκη σφαγὴ καὶ
10θάνατος.
Decl
.

7

.

1

.

19

ἀλλ’ ὑμεῖς αὐτοὺς διδάξατε ταῖς ψήφοις ὡς οὐ δεῖ προσέχειν τῷ κακῷ τούτῳ διδασκάλῳ. εἰ γὰρ διδοίη δίκην καὶ πονηρὸν ὑμῖν εἶναι δόξειε τὸ γεγενημέ‐ νον, καὶ περιέσται τῶν τοῦδε τὰ παρ’ ὑμῖν καὶ μᾶλλον
5ὑμῖν οὖσι [περ] τοσούτοις οἰήσονται δεῖν ἀκολουθεῖν ἢ
ἑνὶ τούτῳ καὶ βελτίους γε ἐλπίδας ἕξουσιν ὑπὲρ αὑτῶν, εἰ τουτονὶ γνοῖεν κατεγνωσμένον, ὅτι ἔσται καὶ αὑτοῖς ἁμαρτοῦσι σωθῆναι.
Decl
.

7

.

1

.

20

ὃ καὶ νῦν, ὦ δικασταί, γίγνε‐ ται. οἱ μὲν οὐκ ὀλίγα πλημμελοῦσιν, οἱ κεραυνοὶ δὲ τοῦ Διὸς οὐχ ἑκάστῳ κινοῦνται, ἀλλ’ οὐδὲ ἡ γῆ παρ’ ἐμοῦ. καίτοι τὸ φῦλον ἐξαλήλιπτο ἄν, εἰ πάντως ἐχρῆν
5ἁμαρτόντα τινὰ κεῖσθαι, ἀλλ’ ἔστι μὲν 〈ἐν〉 οἷς παι‐ δεύονται, τοῖς δὲ ἀφεῖνται. διὰ τοῦτο καὶ πρὸς ἀλλή‐ λους οὕτω τὰ πολλὰ προσφέρονται καὶ τὸ ἀποθνήσκειν τοῖς ἀνηκέστοις τετήρηται.
Decl
.

7

.

1

.

21

φέρε, εἰ θέατρα ἀν‐ θήσειε τοῦ χρόνου προϊόντος καὶ παννυχίδες καὶ ποι‐ ητῶν ἀγῶνες καὶ περὶ κόρας γίγνοιτο θεωμένας νεα‐ νίσκων ἔργα τοιαῦτα, καλὸν τοῖς τῶν κορῶν νομοθε‐
5τῆσαι πατράσι ξίφη λαμβάνειν ἐπὶ τοὺς μωραίνοντας; τοῦτο δὲ γένοιτ’ ἂν Ἄρεος ἀποφυγόντος. εἰ δὲ ἁλοίη, τοὐναντίον. τὰ γὰρ παρὰ τοῖς θεοῖς κριθέντα καλῶς ἔχειν καὶ παρὰ τοῖς ἀνθρώποις εὐδοκιμεῖν ἀνάγκη.
Decl
.

7

.

1

.

22

εἰ δὴ προσήκει τῆς τῶν ἀνθρώπων ἐπιεικείας
ἐπιμέλειάν τινα ποιήσασθαι, πρῶτοι τιμῶντες αὐτὴν φαινώμεθα. οὐκ ἦν μοιχὸς Ἁλιρρόθιος, Ἄρες, οὐδὲ ἐλυ‐ μαίνετο γάμον οὐδὲ γονὰς ἠδίκει οὐδ’ ὕβριζε τὰς ἀπὸ
5τῶν σπερμάτων διαδοχὰς οὐδὲ τοῦ συνοικοῦντος ἠξίου κρείττων εἶναι παρὰ τῇ γυναικί, ἀλλ’ εἰς οὔπω γημα‐ μένην ἅπαν ἦν τὸ δρώμενον γάμον, ὅπερ ἔφην ἤδη, ποιῆσαι δυνάμενον. σὺ δ’ οὐδὲν διακρίνων πανταχοῦ ταῖς ψυχαῖς ἐπιπηδᾷς.
Decl
.

7

.

1

.

23

ὢ τῶν λόγων, οὓς ἀφεῖναί φασιν Ἁλιρρόθιον πληττόμενον· μή, πάτερ Ἀλκίππης τῆς καλῆς, μή, πρὸς τῆς συγγενείας. ἐξ ἀδελφῶν γεγόναμεν, σὺ μὲν ἐκ Διός, ἐγὼ δὲ ἐκ Ποσειδῶ‐
5νος. δὸς ταύτην τῷ θείῳ τῷ σεαυτοῦ τὴν χάριν. μικρὸν ἐπίσχες. ἂν μή σε ἐλθὼν μεταπείσῃ, χρῆσαί μοι τότε ὅ τι βούλει. ὁ μὲν ταῦτα ἔλεγεν, ὁ δὲ κατέκοπτεν ὁ χρηστός. ἀκούω καὶ τὴν Ἀλκίππην αὐτὴν δακρύσαι τούτων γιγνομένων καὶ τολμῆσαι μὲν
10πρὸς τοῦτον εἰπεῖν οὐδέν, δρᾶσαι δὲ μετὰ τοῦ πειρᾶ‐ σθαι λανθάνειν ὁπόσα ἐπὶ νυμφίῳ κειμένῳ.
Decl
.

7

.

1

.

24

Εἶτ’ ἀπὸ τοιούτου μιάσματος εἰς οὐρανὸν ἀνα‐
βήσεται καὶ βουλῶν ὑμῖν κοινωνήσει καὶ ἀμβροσίας καὶ νέκταρος, ἄνθρωπος δὲ τὴν χεῖρα οὐ καθαρὸς ἱερῶν εἴργεται νόμῳ; καθήρατε τοίνυν τουτονὶ τῇ
5δίκῃ καὶ ποιήσατε σωφρονέστερον, εἰ δύνασθε, καὶ παραμυθήσασθε μὲν ἐμέ, φανῆτε δὲ ἀλγοῦντες ὑπὲρ Ἁλιρροθίου, φυλάξατε δὲ τοὺς οὔπω τεθνεῶτας. παρ‐ αινῶ δὲ καὶ τούτοις τοῖς Ἀθηναίοις ἁγνίσαι τουτονὶ τὸν πάγον ὃν μύσους ἐνέπλησεν ὁ φονεὺς οὗτος ἐπ’
10αὐτοῦ σταθείς.
Decl
.

8

t

1

Ἐκ τοῦ ἐναντίου ὁ Ἄρης.
Decl
.

8

.

1

.

1

 Ἀκηκόατε μὲν λοιδορίας μᾶλλον ἢ κατηγο‐ ρίας, ὦ θεοί, καίτοι καὶ ὑμᾶς ἡγοῦμαι δεῦρ’ ἥκειν οὐ ταῦτα ἐλπίσαντας, ὅτι Ποσειδῶν ὁ μέγας οὑτοσὶ πλεί‐ οσι βλασφημίαις ἢ περὶ ὧν ἔλαχέ μοι τὴν δίκην χρή‐
5σεται λόγοις. ὁ δ’ οὕτως αὐτὸ πάνυ πεποίηκεν ὥστε καὶ προσίστατο τὸ γιγνόμενον ὑμῖν, ᾐσθόμην γάρ. ἐγὼ δὲ οὐ ταὐτὸν ποιήσω πρὸς τοῦτον. ἄτοπον γάρ, εἰ ἃ μὴ καλῶς πεπρᾶχθαί φημι μιμήσομαι. ἀλλ’ ὅπερ ἐστὶ καὶ δίκαιον καὶ θεῷ πρέπον, πειράσομαι δεῖξαι μηδὲν
10ἠδικηκότα ἐμαυτόν, καλῶς δὲ ἃ δέδρακα δράσαντα. περὶ δὲ τούτου, κἂν ᾖ μοι τι πικρὸν ἔξω τοῦ ἀγῶνος
εἰπεῖν, φείσομαι.
Decl
.

8

.

1

.

2

 Ἔδει μὲν οὖν τὸν κατήγορον τοῦτον, εἴπερ ἐβουλεύετο καλῶς, κἂν εἴ τις ἕτερος ἐπεχείρει με κρίνειν καὶ τὰ τετολμημένα Ἁλιρροθίῳ φέρειν εἰς μέσον, αὐτὸν πάσῃ σπουδῇ κωλύειν καὶ ὅπως μηδεὶς
5ὑμῶν ταῦτ’ ἐνταῦθ’ ἀκούσεται ζητεῖν· νῦν δ’ αὐτὸς ὢν ὁ τὴν δίκην μοι λαχὼν ἔοικεν οὐχ ὁρᾶν ἐχθροῦ τῷ τεθνεῶτι μᾶλλον ἢ πατρὸς ἔργον ποιῶν εἰς τὸ δι‐ καστήριον εἰσάγων τὴν τοῦ παιδὸς κακίαν. ἐν οἷς γὰρ ἔχω τὴν ἀπολογίαν, Ἁλιρροθίου ταῦτ’ ἔστι κατηγορία,
10ἃ οὔτ’ ἂν μὴ λέγειν δυναίμην καὶ ἐμαυτὸν προ‐ δοῦναι λέγοντός τε πᾶσα ἀνάγκη πονηρὸν ἐκεῖνον δο‐ κεῖν. οὕτως ἀμείνων ἂν ἦν πατὴρ τὴν ἡσυχίαν ἄγων ἢ τῷ κήδεσθαι δοκεῖν τοιούτων αἴτιος αὐτῷ καθιστά‐ μενος.
Decl
.

8

.

1

.

3

 Αὐτὰ δὲ ὑμῖν τὰ πεπραγμένα μετὰ τῆς ἀληθείας διηγήσομαι, ὃ καὶ τὸν κατήγορον ἠξίουν πεποιηκέναι, νῦν δ’ οὐδὲν ἀδικεῖν ἡγεῖται ψευδόμενος καὶ ταῦτα ἐν θεοῖς δικασταῖς.
Decl
.

8

.

1

.

4

 Ἔστι μοι θυγάτηρ Ἀλκίππη, ἣν καὶ ὑμεῖς ἴστε. ταύτην λέγω τὴν περὶ τὰ μέγιστα ἠδικημένην, τὴν καλήν, οὐ γὰρ ἀρνοῦμαι. ἡ δ’ ὅσῳ μᾶλλον ἦν καλή, τοσούτῳ πλείονας ἤκουε παρ’ ἐμοῦ περὶ σωφροσύνης
5λόγους καθ’ ἑκάστην ὡς εἰπεῖν τὴν ἡμέραν, ὅτι, ὦ θύγατερ, ἀπόβλεπτος μὲν εἶ διὰ τὴν ὥραν καὶ πολλοὺς ἕξεις διὰ τοῦτο τοὺς ἐπιβουλεύσοντας, νίκησον δὲ κάλλει κάλλος τῷ τῆς ψυχῆς τὸ τοῦ σώματος. κάλλος δὲ ψυχῆς ἐν παρθένῳ σωφρο‐
10σύνη καὶ τὸ διατηρῆσαι τοῦτο ἀκριβῶς μέχρι γάμων. ἐπῄνει ταῦτα καὶ ἐδέχετο καὶ πρὸς αὑτὴν πολλὰ τοιαῦτα διειλέχθαι πολλάκις ἀπεκρίνετο καὶ ἐσω‐ φρόνει.
Decl
.

8

.

1

.

5

παῖδα δὲ οὗτος ἐσχηκὼς ὃν ὀδύρεται νῦν Ἁλιρρόθιον ἔθρεψε κακὸν ἀφόρητον πατράσι καὶ κό‐ ραις, τῶν δ’ ἀπὸ τῆς κακίας καὶ αὐτός, ὦ θεοί, ἱκα‐
νῶς πεπείραμαι. ὃς δὴ πολλὰς ἀνθρώπων θυγατέρας
5δυστυχεῖς ἀπέφηνε τὸ Ποσειδῶνος εἶναι παῖς ἐφόδιον πρὸς τὸ ἀδικεῖν ἔχων. τοῦτο γὰρ καὶ σιωπῇ στένειν τοὺς κακῶς παθόντας ἠνάγκαζεν. οὐδὲν δὲ λαμπρὸν οὐδὲ νεανικὸν ἡγούμενος ἐν ἀνθρώπων τέκνοις ἐπι‐ δείκνυσθαι τὸ θράσος εἶδεν εἰς Ἀλκίππην τὴν ἐμὴν
10ἀδίκοις ὄμμασι καὶ ἰδὼν οὐκ ἐπέπληξεν ἑαυτῷ μὴ τῶν τοιούτων ἐπιθυμεῖν, ἀλλ’ ὡς ἢ μηκέτ’ ὄντος ἐμοῦ ἢ μὴ δυναμένου τοῖς ἐμαυτοῦ βοηθεῖν ἢ δόγμα‐ τος παρ’ ὑμῖν νενικηκότος ἐξεῖναι τοῖς βουλομένοις εἰς ἡμᾶς ὑβρίζειν πρῶτον μὲν προσέπεμπε τοὺς περὶ
15τοιούτων αὐτῇ διαλεξομένους οἰόμενος αὐτὴν εὐθέως ἐνδώσειν ὑβρίζων πρώτῃ τῇ ἐλπίδι.
Decl
.

8

.

1

.

6

ὡς δ’ ἦν παῖς ἐμὴ καὶ ἀπεπήδα μᾶλλον ἀλγοῦσα τοῖς ῥήμασιν ἢ εἰ ἐτέτρωτο, τὸ μὲν αἰσχυνθῆναι καὶ κατασχεῖν ἑαυτὸν ταπεινὸν ἐνόμισεν, ἐπελθὼν δὲ δρόμῳ καὶ λαβόμενος
5φευγούσης, ἐπειδὴ πείθειν οὐκ εἶχε, προσῆγε τὴν βίαν αἰσχύνῃ περιβάλλων τὴν κόρην πρᾶγμα ἀφαιρούμενος οὗ πάντα ὕστερα παρθένῳ.
Decl
.

8

.

1

.

7

Τί οὖν ἔδει με ποιεῖν, ὦ Πόσειδον, τούτων
τετολμημένων; τὸν μὲν ἐπαινεῖν, τὴν δὲ πείθειν μὴ χαλεπαίνειν καὶ τὸν μὲν καλόν τι πεποιηκέναι νο‐ μίζειν, τὴν δ’ οὐκ εἰκότως δακρύειν; ἢ καὶ στεφα‐
5νοῦν Ἁλιρρόθιον ἐχρῆν ὡς τὰ μέγιστα ἡμῖν κεχα‐ ρισμένον; δικαίως μεντἂν τότε ἐκρινόμην καὶ δίκην ὑπεῖχον τὴν ἐσχάτην ὡς ἁπάντων θεῶν καταισχύνων τὸ γένος. ἀλλ’ ἔδει με μετὰ πρεπούσης ὀργῆς τὴν προσήκουσαν ἐπιθεῖναι δίκην ἐλεήσαντα μὲν τὴν ἠδι‐
10κημένην, μισήσαντα δὲ τὸν ἠδικηκότα. πῶς οὖν κρί‐ νομαι πεποιηκὼς ἃ μὴ δράσας εἰκότως ἂν ἐνεκαλού‐ μην;
Decl
.

8

.

1

.

8

ἀλλ’ ὅμως οὕτως οὔσης δικαίας τῆς πράξεως φόνου δίκην ἀπαιτήσων ἥκει καὶ παιδὸς ἐστερῆσθαί φησιν ὑπ’ ἐμοῦ καὶ εἰ μὴ τὸν Ποσειδῶνος Ἁλιρρόθιον ἀπέκτεινα ἐρωτᾷ πρᾶγμα συκοφάντου ποιῶν ὁ τοῦ
5Διὸς ἀδελφὸς τὸ μὲν ὅτι τέθνηκε λέγων, τὸ δὲ ἐφ’ ὅτῳ παραλείπων, καὶ τὸ μὲν τῆς χειρὸς ἔργον τραγῳ‐ δῶν, τὴν γνώμην δὲ ᾗ ἡ χεὶρ ὑπηρέτησε πρὸ τῶν ἀπὸ χειρὸς οὐ βουλόμενος ἐξετάζειν.
Decl
.

8

.

1

.

9

καίτοι τοσαύ‐ την ἰσχὺν ἔχουσαν ὁρῶμεν πανταχοῦ τὴν αἰτίαν ὥστε
καὶ βουλόμενός τις δρᾶσαι κακῶς οὐ δυνηθεὶς μισεῖται καὶ βλάψας εὖ ποιῆσαι βουληθεὶς ἐν εὐεργέταις
5ἐστίν. οὕτως ἀεὶ τοῦ τέλους ἡ γνώμη πλέον ἔχει. κατὰ ταῦτα δὴ καὶ τὸ νῦν τοῦτο κρινέσθω. ἀπέκτεινα. διὰ τί; φθονῶν τούτῳ τοῦ παιδὸς μηδὲν ἔχων ἐγκαλεῖν; ἐμαυτοῦ κέρδος ἡγούμενος τὴν τούτου ζημίαν; τερπό‐ μενος εἰ ἀνιῷτο; χαίρων εἰ λυποῖτο; γεγηθὼς εἰ στέ‐
10νοι; ἐχθρὸς ὢν Ποσειδῶνος παλαιὸς καὶ διάφορος καὶ δυσμενὴς καὶ τρυφῶν ἐν ταῖς τοῦ θείου συμφοραῖς;
Decl
.

8

.

1

.

10

εἰ μέν τις ἔχει ταῦτα ἐπιδεικνύναι, πονηρός εἰμι καὶ φαῦλος θεὸς καὶ δίκην ὀφείλω καὶ σιωπῶ καὶ καταψηφίσασθε· εἰ δ’ οὐδὲν μὲν ἂν τούτων ἐξελεγχθείη, Ἁλιρροθίου δὲ ἀμφότερα, καὶ ἃ δέδρακε καὶ ἃ πέπον‐
5θεν, ἃ γὰρ οὐκ ἂν ἔπαθεν οὐκ ἀδικῶν, ταῦτα αὑτὸν ἔδρασεν ἠδικηκώς, τί μου διαβάλλεις τὸν τρόπον ὑπερ‐ βὰς τὸν ἀναγκάσαντα;
Decl
.

8

.

1

.

11

 Πῶς δ’ εἰς φόνων ἐπιθυμίαν ἀναφέρεις τὸ πεπραγμένον οὐδὲν ἄλλο πείθων τούτους ἢ ὅτι μαίνο‐
μαι καὶ τοῦ κάκιστος εἶναι ἐπιθυμῶ; τὸ γὰρ τηνάλλως φόνων ἐρᾶν μανίας. ἐμοὶ δὲ ἀρχὴ μέν εἰσιν οἱ πόλεμοι,
5σκοπῶ δὲ καὶ ἐν ἐκείνοις τούς τε ἀδικοῦντας τούς τε ἀδικουμένους καὶ τῶν ἠδικηκότων ὑπὸ τῶν ἠδικημένων πιπτόντων ἥδομαι. κοινωνοὶ δὲ τῆς ἀρχῆς ταύτης εἰσί μοι καὶ ἄλλοι θεοί, ὥσπερ ἀμέλει καὶ ἡ Ἀθηνᾶ. καὶ ὅπουπερ ἂν συμπεσόντα στρατόπεδα μάχηται, χωροῦ‐
10μεν ἐπὶ τὴν τούτων θέαν καὶ ταῖς ἀρεταῖς τῶν ἀρι‐ στευόντων τερπόμεθα, ἀλλ’ οὐκ εἰς τὰς πόλεις διὰ τοῦτο εἰσιόντες τοὺς προστυγχάνοντας σφάττομεν οὐδὲ ἐπερχόμεθα τὴν γῆν τὴν μὲν εἰρήνην ἐξελαύνοντες, εἰς πολέμους δὲ καὶ ταραχὰς ἄκοντας τοὺς ἀνθρώπους
15ὠθοῦντες, ἀλλ’ ἔδοξε τῷ Διὶ καὶ τοῦτο βασιλεύεσθαι τὸ μέρος.
Decl
.

8

.

1

.

12

εἰ δὲ μιαιφόνον με φῂς καὶ μίαν ταύ‐ την ἡδονὴν ἔχειν τό τινα ἀποκτιννύναι, εἰσὶ τῶν θεῶν οὐκ ὀλίγοις ἐκ θνητῶν παῖδες. τούτων τίς τὸν ἑαυτοῦ διὰ τὴν ἐμὴν ἀπολώλεκε δεξιάν; ἐῶ τοὺς ἄλλους,
5ἀλλ’ αὐτὸς οὗτος Ἁλιρρόθιος διὰ τί μὴ πρὸ τῶν ἔργων ἀπέθανεν ὑπ’ ἐμοῦ, εἴπερ αὐτὸ τοῦτο ἔργον ἐστί μοι τό τινα ἀποσφάττειν; εἰ μὲν γὰρ φύσει τοι‐
οῦτος ἐγώ, πάλαι με ἔδει φανῆναι τῇ φύσει χρώμενον· εἰ δὲ νῦν ἠρξάμην, πῶς ἅπας ὁ χρόνος ἀκούει
10κακῶς;
Decl
.

8

.

1

.

13

 Ἀλλ’ οὐ τοῦτ’ ἐποίησεν, ὦ θεοί, τὸν θάνατον, ἀλλ’ ὃ πάλιν ἀναγκάζομαι λέγειν. οὗτος ὁ βοηθῶν, ὥς φησι, τῷ τεθνεῶτι δυσμενοῦς ἔργον ποιεῖ λέγεσθαι πολλάκις ἀναγκάζων τὰ ἐκείνου κακά. ἰδοὺ δὴ λέγω
5καὶ πάλιν ἀκουέτω· ἀπέκτεινα, ἀλλὰ βιαζόμενος. τὸν παῖδα οὐκ ἔχεις, οὐδ’ ἐγὼ τὴν παῖδα παρθένον. ὤφει‐ λον ἂν δίκην, εἰ μὴ ἀμυνόμενος ἀπεκτόνειν. νῦν δὲ δίκαιον ποιεῖ τὸν φόνον τὸ τετιμωρῆσθαι. ἤδη τις γῆν τινα ἀποτεμνόμενον κωλύειν πειρώμενος ἀποκτείνας οὐκ
10ἔδοξεν ἀδικεῖν. ἕτερος ἕτερον νύκτωρ ἁπτόμενον τῶν αὑτοῦ διαφθείρας ἐπῃνέθη. καὶ λοιδορία πολλάκις ἔδειξε φόνον καὶ οὐδεὶς ἐμέμψατο.
Decl
.

8

.

1

.

14

διὰ τί γάρ, φησίν, οὐκ ἐσωφρονεῖτε; καὶ οὐκ ἂν ἦν ὁ ἀμυνόμενος. εἰ δὲ ἀντ’ ἐκείνων ἤδη τινὲς τεθνᾶσι, τί πάσχοιεν ἂν εἰκότως οἱ ἀδικοῦντες οἷα Ἁλιρρόθιος; οὐκ ἴστε ὅτι
5παρθένῳ πάντα ἐστὶν ἡ παρθενία; γάμος, ἀνήρ, παῖ‐ δες, ἐλπίδες, βίος, τὸ δύνασθαι γυναιξὶν ὁμιλεῖν;
Decl
.

8

.

1

.

15

 Ὁ δὲ ὡς ὑπερβολὴν ἐχούσης ἐπιλαμβάνεται τῆς δίκης. καὶ ἦν ἄν, φησί, καὶ μαστιγῶσαι καὶ δῆ‐ σαι. ταῦτα, ὦ Πόσειδον, ἐπὶ τηλικούτοις; ταῦτα Ἀλ‐ κίππης βεβιασμένης; οὕτω σοι μικρὰ τἀμὰ φαίνεται; ἡ
5μὲν ἀπόλωλε, τὸν δ’ ἔδει παθόντα οὐδέν, τί γὰρ καὶ ταῦτα ἃ λέγεις; γελᾶν; καλά γε νομοθετεῖς.
Decl
.

8

.

1

.

16

ἀπειχόμην ἂν Ἁλιρροθίου κατὰ πετρῶν ὤσαντος τὴν παρθένον, ὀφθαλμὸν ἐκκόψαντος, χεῖρα πεπηρω‐ κότος, ἄλλο τι μέρος τοῦ σώματος, αὐτὴν ἀφελομένου τὴν ψυχήν, εἰ καὶ δεινότατόν σοι τοῦτο εἶναι φαίνε‐
5ται; ἐμοὶ μὲν γὰρ τὸ ζῶντα ὀδυνᾶσθαι μᾶλλον ἢ τὸ μηκέτ’ εἶναι. τὸ μὲν γάρ ἐστιν οὐδενὸς αἰσθανόμενον κεῖσθαι, τὸ δὲ τηκόμενον ἐπιθυμεῖν θανάτου. οὕτως ἡ ζῶσα αὕτη τοῦ τεθνεῶτος ἐκείνου δι’ αὐτὸ τὸ ζῆν ἀθλιωτέρα. οὐ γὰρ ἀπαλλάττει τῆς γῆς τὸ πρόσωπον
10οὐδὲ παύει κλάουσαν αὐτὴν οὐδεὶς λόγος. ἴσον δὲ πέτρᾳ καὶ Ἀλκίππῃ διαλέγεσθαι. κεῖται δ’ ἄσιτος ἐκ‐ δοῦσα τὸ σῶμα κακοῖς. ἆρ’ οὐ δυστυχεῖ περιοῦσα; εἰ δὲ ἐμοίχευεν Ἁλιρρόθιος, καὶ τότ’ ἂν αὐτὸν ἔδει μαστιγοῦν ἢ δεῖν, ἀποκτείνειν δὲ μή; καίτοι δεινὸν
15μὲν κἀκεῖνο, πολλῷ δὲ δήπου δεινότερον τοῦ γημαμέ‐ νην ἀδικηθῆναι τὸ κωλυθῆναι γάμου τυχεῖν, ὥσπερ τοῦ χρημάτων ἅ τις εἶχεν ἐκπεσεῖν τὸ μηδὲ κτήσασθαι τὴν ἀρχήν.
Decl
.

8

.

1

.

17

 Ἠράσθη γάρ, φησι, καὶ τὴν Ἔρωτος μεγά‐ λην τέ τινα καὶ πολλὴν εἶναι δύναμιν καὶ μη‐ δενὸς ἀπέχεσθαι μηδὲ αὐτῶν τῶν θεῶν. καὶ οὐκ ᾐσχύνετο τοῖς κατὰ τῶν θεῶν λόγοις ὑπὲρ τῆς ἀκρα‐
5σίας Ἁλιρροθίου χρώμενος. ἐγὼ δὲ θαυμάσαιμ’ ἂν εἰ θεὸς ὢν ὁ Ἔρως κακῶν αἴτιος οὐ λέγω θεοῖς, ἀλλ’ ἀνθρώπων τινὶ γίγνεται. θεοῦ γάρ, οἶμαι, παύειν κακά, σὺ δ’ αὐτὸν λέγεις ἀναγκάζειν μαίνεσθαι. ὁ δὲ φιλίας μὲν δικαίας ἐνεργάζεται τοῖς ἀνθρώποις, ἀδί‐
10κοις δὲ μίξεσιν ἐκείνων οὐ φιλοτιμεῖται, ἀλλὰ ὑπὸ τῶν οὐ δυναμένων σωφρονεῖν ἀδικεῖται τῆς αὑτῶν μέθης ἐκεῖνον αἰτιωμένων, οἳ καὶ τῶν ἐν τοῖς τοιού‐ τοις ἐπιορκιῶν οὐκ εἶναί φασι δίκας αὑτοὺς ἐξαπα‐ τῶντες.
Decl
.

8

.

1

.

18

ὅταν οὖν ὡς ἐπεθύμησε λέγῃς, αὐτὸ τὸ ἀδίκημα λέγεις καὶ δι’ ὃ τὴν δίκην ἔδωκεν. αὐτὸ γὰρ
τοῦτο ἐγκαλοῦμεν ὅτι τῶν οὐ προσηκόντων ἐπεθύμησεν, ὥσθ’ ὁμολογῶν αὐτὸν ἐπιτεθυμηκέναι βεβαιοῖς τὸ δι‐
5καίως αὐτὸν τεθνάναι. εἰ δ’ ἐπιθυμῶν ἀεὶ παρ‐ θένων καὶ τὰ αὐτὰ δρῶν προῄει καὶ οὐκ ἐπαύετο, τοῦτ’ αὐτὸν ἔσωζεν 〈ἂν〉 ἡ ἐπιθυμία καὶ τοὺς ἠδικημένους δίκης τυχεῖν ἐκεκώλυτ’ ἂν τῇ τοῦ ἠδικηκότος ἐπιθυ‐ μίᾳ. ἀλλ’ οὐ τὸ τῶν ἀδικημάτων αἴτιον σωτηρίαν
10εἶναι δεῖ τοῖς πονηροῖς, μίαν δὲ ἀπολογίαν μόνην τὸ μὴ πεπονηρεῦσθαι. εἰ γὰρ συγγνωσόμεθα τοῖς δι’ ἐπι‐ θυμίαν κακὰ ἐργαζομένοις, συγγνωσόμεθα καὶ τοῖς διὰ τὸ δεῖσθαι χρημάτων κακὰ ἐργαζομένοις.
Decl
.

8

.

1

.

19

ἐν τούτῳ δὲ πολλῶν καὶ μεγάλων ἀδικημάτων ἀπολοῦνται δίκαι, τοίχων διορυχῆς, τάφων, ἱερῶν. καὶ παρὰ τῶν τὰ ὄρη κατειληφότων ἐπὶ λῃστείᾳ καὶ παρὰ τῶν τὴν θάλατταν
5ἀκουσόμεθα κρινομένων· πτωχείας ἐγενόμην κλη‐ ρονόμος, οὐκ εἶχον, ἠπόρουν, ἔχρῃζον. ἀλλὰ δεῖ πρὸς τοὺς τοιούτους λέγειν ὅτι ἦν μὲν πολλαχόθεν ἀποζῆν, ὥσπερ ἕτεροι μυρίοι πένητες, ἦν δὲ καὶ λιμῷ πρότερον ἀποθανεῖν ἢ τοιαῦτα ἀδι‐
10κεῖν.
Decl
.

8

.

1

.

20

 Καὶ οὐκ ἐχρῆν ἐπειχθῆναι, φησίν, ἀλλὰ μετ’ ἐμοῦ βουλεύσασθαι περὶ τοῦ πράγματος,
καὶ ἠκούετε μεμνημένου καὶ γάμου. καλός γε ὁ γάμος διαφθεῖραι πρότερον, εἶτα γαμεῖν. λέγει δὲ οὐ ταῦτα
5ὁ νόμος, ἀλλ’ αὐτὸς ὁ γάμος ποιεῖ τὴν μίξιν καὶ ὁ καιρὸς συνάγει τὰ σώματα διδοὺς πράττειν ἃ μήπω τοὔνομα τοῦτ’ ἔσχε. σὺ δέ με ἠξίους καὶ τοὺς θεοὺς ἐπὶ τούτους συνάγειν τοὺς γάμους καὶ τὸν Ἀπόλλω παρακαλεῖν ἐπ’ ᾠδήν. καὶ τίς ἂν ἦν μου γελοιότερος
10νύμφην παραδιδόντος τῷ πρὸ τοῦ πατρὸς ἑαυτῷ δε‐ δωκότι τὴν κόρην;
Decl
.

8

.

1

.

21

θαυμάζω δὲ ὅπως ἐμὲ μὲν ᾤου δεῖν μηδὲν ἄνευ σοῦ ποιεῖν, τὸν δὲ σὸν υἱὸν οὐδὲν ἠδικηκέναι νομίζεις ἀφέντα μὲν ἐμὲ καὶ τὸ πεῖσαι καὶ τὸ διαλεχθῆναι, καταπαλαίσαντα δὲ τὴν ἀθλίαν παρ‐
5θένον. ἔδει με πρὸς σὲ εἰπεῖν; Πόσειδον, ἀδικεῖ με Ἁλιρρόθιος. διὰ τί δὲ μὴ ’κεῖνον πρὸς ἐμὲ ταῦτα εἰπεῖν πρότερον; βούλομαί σοι κηδεῦσαι. τὴν ὥραν Ἀλκίππης τεθαύμακα. πρίν τι οἷον οὐκ ἄξιον συμβῆναι πείθου. εἰ δ’ ἀναιδὲς τοῦτο ἦν,
10ἀλλ’ οὐ τό γε πρὸς τὸν πατέρα εἰπεῖν· εἰ δὲ καὶ τοῦτο, θαυμαστὸν εἰ ἃ λέγειν ᾐσχύνετο, ταῦτα ποιεῖν οὐκ ὤκνει.
Decl
.

8

.

1

.

22

εἰ δὲ ἐκείνῳ μὴ δυνηθέντι τὸν ἔρωτα
ἐνεγκεῖν συγγνώσῃ, σύγγνωθι καὶ τῷ μὴ δυνηθέντι τὴν ὀργὴν ἐνεγκεῖν, ὀργὴν δεινοτάτην, σφοδροτέραν εἰς ἀνάγκην ἔρωτος. ὁ μὲν γὰρ δίδωσί τι καὶ βουλεύ‐
5σασθαι καὶ πρὸς ἑαυτὸν εἰπεῖν, ἡ δὲ ἐκταράξασα τὴν καρδίαν ἐγγὺς μανίας ἄγει τὸν κεκινημένον καὶ μέχρις ἂν αὑτῇ χαρίσηται, ζέει. αὕτη με κατήπειξεν, αὕτη με μέλλειν οὐκ εἴασεν, αὕτη με δικαστὴν ἐποίησε.
Decl
.

8

.

1

.

23

τί δ’ ἂν ἔδει καὶ δικαστῶν ἑτέρων ἐπὶ τοιούτοις; οὐ βωμὸν ἀνέσπασεν ἐμὸν Ἁλιρρόθιος οὐδὲ θυσίαν ἐκώ‐ λυσεν οὐδὲ τῶν ἱερέων τινὰ τῶν ἐμῶν ἐπάταξεν. ἦν
5μὲν γὰρ ἂν καὶ ταῦτα δεινά, τοῦ παρόντος δ’ ἐλάττω. θυγάτηρ ἀπόλωλέ μοι, θυγάτηρ βεβίασται, θυγάτηρ πεπόρθηται· παίδων δὲ οὐδὲν τιμιώτερον πατράσιν.
Decl
.

8

.

1

.

24

ὁρᾶτε καὶ τοὺς ἀνθρώπους οὐ μόνον τὰ ἄλλα ὑπὲρ αὐτῶν πονοῦντας τὰ μὲν ἐν γῇ, τὰ δὲ ἐν θαλάττῃ, ἀλλὰ καὶ τὸν ἐν τοῖς ὅπλοις ἡδέως δεχομένους θάνα‐ τον. καὶ οὔπω τοῦτο μέγα, νοῦς γὰρ ἐν αὐτοῖς καὶ
5φρόνησις. ἀλλὰ καὶ τὰ θηρία πάντα ὑπὲρ ὧν ἔτεκε δρῶντα ὁρῶμεν. καὶ αὐτὰ μὲν εἰ πλήξαις, τάχ’ ἂν
ἡσυχάσαι· τῶν δ’ ἐγγόνων εἰ προσάψαιο, μέγας ὁ κίν‐ δυνος καὶ ἀθῷον ἀπελθεῖν οὐ ῥᾴδιον. ἐμὲ δὲ οὐκ ἐχρῆν Ἀλκίππης καταπεπολεμημένης καὶ ἀνθρώπων καὶ θηρίων
10εἰς τὴν ἐμαυτοῦ παῖδα γενέσθαι χείρονα. ἢ σὲ μὲν ἔδει καὶ δίκην λαχεῖν καὶ τιμωρίαν ζητεῖν λαβεῖν καὶ διὰ τοῦτο δεῦρο συναγαγεῖν τοὺς θεούς, ἐμὲ δὲ τοιούτων πε‐ πραγμένων καθεύδειν;
Decl
.

8

.

1

.

25

καὶ τίνες ἂν ἦσαν προσδοκίαι παρ’ ἐμοῦ τοῖς ἀνθρώποις ἀγαθῶν ἢ τιμαὶ διὰ τοῦτο παρ’ ἐκείνων ἐμοὶ τοσαύτῃ μου περὶ τοὺς οἰκειοτάτους ὀλιγωρίᾳ κεχρημένου; πῶς γὰρ ἔμελλον δόξειν ἀνθρώποις
5ἔσεσθαι χρήσιμος καὶ βοηθεῖν ἐθελήσειν τὰ πρὸς τὴν ἐμαυτοῦ παῖδα δίκαια προδεδωκώς; παρ’ ὑμῖν δὲ τοῖς θεοῖς τίς ἂν εἴη μοι δόξα πρᾴως ἐνηνοχότι τηλικαύτην αἰσχύνην; ἴσης γάρ, οἶμαι, κακίας τό τε μὴ τὰ μικρὰ παρορᾶν εἰδέναι τό τ’ ἐπὶ τοῖς μεγίστοις μὴ
10χαλεπαίνειν.
Decl
.

8

.

1

.

26

οὐκ αἰσθάνῃ σαυτὸν διαβάλλων, ὦ Πόσειδον, τῇ κατ’ ἐμοῦ κατηγορίᾳ καὶ διδάσκων τού‐ τους ὡς καλὰ τὰ τοιαῦτα νομίζεις; εἰ γὰρ ὑπὲρ τοῦ βιασαμένου διδόντος δίκην ἀγανακτεῖς, τὸν δὲ ἀμυ‐
5νόμενον ἀπαιτήσων δίκην ἥκεις, πῶς οὐ νομοθετεῖς ἐξεῖναι τὰ τοιαῦτα ποιεῖν; δεικνύεις δὲ τοῖς τοιούτοις
ὡς οὐδ’ ἂν αὐτὸς φύγοις τὰς τοιαύτας ἡδονάς.
Decl
.

8

.

1

.

27

 Ἀλλὰ μὴ ὑμεῖς γε, ὦ θεοί, τῇ ψήφῳ τὰ ὑμέ‐ τερα αὐτῶν διαβάλητε. τοῦτο δ’ ἂν εἴη, εἰ καταγνοίητέ μου τὸ θρασὺ μειράκιον τετιμωρημένου. δώσετε γὰρ τοῖς ἀνθρώποις περὶ ὑμῶν εἰκάζειν ἃ μηδὲ εἰπεῖν
5καλόν. πρέποι δ’ ἂν ὑμῖν οὖσι θεοῖς διδασκάλους γενέσθαι σωφροσύνης ἀνθρώποις. διδαχὴ δὲ τὸ τὴν δίκην ὑφ’ ὑμῶν ἣν ἔλαβον ἐπαινεθῆναι τῇ ψήφῳ.
Decl
.

8

.

1

.

28

εἰ δ’ ἄλλο τι γνοίητε, μεστὰς ἀκρασίας ποιήσετε τὰς πόλεις καὶ φθάσονται τοὺς γάμους αἱ ὕβρεις, ὥστ’ ὀλίγας ἐκ πολλῶν εἰς ἀνδρὸς ἰέναι παρθένους. μαρτυ‐ ρία γὰρ ἔσται τοῖς ἀσελγεστέροις τῶν νέων τοῦ μὴ
5δεῖν ἐπὶ τοῖς τοιούτοις ἀποθνήσκειν τὸ τὸν ἀπεκτονότα ἐμὲ δίκην τοῦ κτεῖναι δεδωκέναι. ποῦ τοίνυν καλὸν παράκλησιν γενέσθαι τοῖς νέοις ἐπὶ τὰς φυλαττομένας
γάμοις τὴν ὑμετέραν γνῶσιν; παιδεύειν γάρ ἐσμεν δί‐ καιοι τοὺς ἀνθρώπους σωφρονεῖν, ἀλλ’ οὐκ ἐπαί‐
10ρειν ὑβρίζειν.
Decl
.

8

.

1

.

29

καὶ διὰ τοῦτο εὕρηνται καὶ οἱ λιμοὶ καὶ οἱ λοιμοὶ καὶ τὰ ἐξ οὐρανοῦ βέλη, ὅπως ὁ φόβος τοῖς ἀνθρώποις ἀμείνους ποιῇ τὰς γνώμας. μαθέτωσαν δὴ τῶν ἐπιθυμιῶν περιεῖναι καὶ τῶν
5παρθένων ἀπέχεσθαι καὶ πασῶν καὶ πανταχοῦ καὶ διὰ πάντων καιρῶν νήφοντες, μεθύοντες, ἐν νυξίν, ἐν ἡμέραις, ἐν ἀγροῖς, ἐν ἄστεσι, πλουσίων, πενομένων. εἰ δὲ οὐκ ἂν δύναιντο, ξίφη τοῖς πατράσιν ἑλκέσθω.
Decl
.

8

.

1

.

30

 Τούτων ἔπρεπέ σε νομοθέτην, ὦ Πόσειδον, εἶναι. σὺ δὲ τῶν ἐναντίων ἐθέλεις Κρόνου παῖς ὢν καὶ Διὸς ἀδελφός, ὅνπερ, εἰ καὶ αὐτὸς εἶχον παρ’ ἐμαυ‐ τῷ τὴν χεῖρα, ἐχρῆν 〈τὸν〉 ἀποκτιννύντα γενέσθαι συνη‐
5δικημένον ἡμῖν. κακία γὰρ παιδὸς αἰσχύνη πατρός. ἧς ὁ πονηρὸς υἱὸς ὀφείλει τῷ γεγεννηκότι δίκην.
Decl
.

8

.

1

.

31

σὺ δὲ ἐκλιπὼν τὴν θάλατταν καὶ βοῆς ἐμπλήσας τὸν
οὐρανὸν ἐνταῦθα ἥκων στένεις μὲν τεθνεῶτος οὗ ζῶν‐ τος ἐχρῆν, ἐχθρὸν δὲ βίαιον τὸν εὐεργέτην ἡγῇ τὸν
5ἀπηλλαχότα σε τοῦ μὴ τοσοῦτον κακὸν ὁρᾶν. ἀλλ’ οὐκ ἐν ἐμοὶ τοῦτο ἔστι. ζῇ γὰρ Ἀλκίππη καὶ ὁρᾶται καὶ τὸν περὶ ὧν πεπόνθαμεν οὐκ ἐᾷ λῆξαι λόγον.
Decl
.

8

.

1

.

32

 Ἐγὼ δὲ τἄλλα μὲν καὶ αἰδοῦμαι τουτονὶ τὸν θεῖον καὶ τιμῶ τὰ γιγνόμενα, ἐν δὲ ἐξετάσει τοῦ δι‐ καίου δέομαι μὴ γενέσθαι πλεονεξίαν τὴν ἡλικίαν αὐτῷ. ὃς ἐτόλμησε πρὸς τοῖς ἄλλοις καὶ συκοφαντῆσαι
5τὴν ἀθλίαν Ἀλκίππην λέγων αὐτὴν πληγῆναι τὴν ψυχὴν τῇ τοῦ ἠδικηκότος δίκῃ προστιθεὶς ὕβριν ὕβρει τὴν παρ’ αὑτοῦ τῇ παρὰ τοῦ παιδός, τὴν ἀπὸ τῶν λόγων τῇ παρὰ τῶν ἔργων. ἐκείνη δέ, εἰ τοῦτο πύ‐ θοιτο, νῦν μᾶλλον ἀμύξει τὸ πρόσωπον ἢ ὅτε ἔπασχεν
10ἃ πέπονθεν.
Decl
.

9

t

1

Μετὰ τὰ ἐν Σαλαμῖνι ἀναλαμβάνειν ἀξιοῖ Νεο‐ κλῆς τὸν Θεμιστοκλέα, ὁ δὲ ἀντιλέγει. Ὁ Νεοκλῆς.
Decl
.

9

.

1

.

1

 Ἄνδρες δικασταί, ἀποδίδωσί μοι τὰ κατωρ‐ θωμένα τὸν υἱὸν καὶ πάλιν βούλομαι ψήφῳ καλεῖσθαι Θεμιστοκλέους πατήρ. καὶ βραχέος μὲν ᾤμην δεήσειν μοι πρὸς τοῦτο λόγου καὶ τοσούτου μόνον ὅτι τὸν
5παῖδα πρὸς τὸν κλῆρον εἰσάγω· ἐπειδὴ δὲ φεύγει με Θεμιστοκλῆς καὶ τὴν περὶ ταῦτα χάριν οὔτε λαβεῖν οὔτε δοῦναι βούλεται καθάπερ ἠδικημένος τι παρ’ ἡμῶν, ἐὰν ἐπιδείξω αὐτὸν τὰ μέγιστα δι’ αὐτῶν ὧν
ἠδικῆσθαι νομίζει κεκερδακότα, ὑμεῖς ἡμῖν ἀμφοτέροις, ὦ
10ἄνδρες δικασταί, βοηθήσατε, τούτῳ μὲν τὸ μηκέτ’ ἔξω τῶν πατρῴων εἶναι παρέχοντες, ἐμοὶ δὲ τὸ τούτῳ συνοικεῖν.
Decl
.

9

.

1

.

2

 Ἐνόμιζον μὲν οὖν, ὦ ἄνδρες δικασταί, τοῦ Μήδου πεφευγότος αὐτόν μοι προσελθόντα Θεμιστο‐ κλέα καὶ τὴν δεξιὰν ἐμβαλόντα μεμνήσεσθαί τε τῆς οἰκίας καὶ ταῦτα ἀξιώσειν ἔχειν ἐφ’ ἃ καλεῖται νῦν
5παρ’ ἡμῶν, καὶ γὰρ εἰ πολλὰ καὶ μεγάλα αὐτῷ καὶ κρείττονα ἐλπίδος τὰ πεπραγμένα, ἀλλ’ οὐδὲν αὐτὸν τῶν πάντων ἡγούμην ἀποστήσειν τῆς πρὸς τὸν οἶκον τὸν πατρῷον εὐνοίας· ἐπειδὴ δὲ αὐτοῦ μου προσιόντος καὶ δεομένου τῶν ἐμῶν εἶναι δεσπότην οὐ προσδέχεται
10τοὺς λόγους, ἀλλ’ ἀποπηδᾷ καὶ καταφρονεῖ καὶ τὰς δεήσεις ἀτιμάζει, πεισθήτω παρ’ ὑμῶν εἶξαι καὶ συγχω‐ ρῆσαι τῷ πατρὶ καὶ μὴ διαβαλλέτω τὴν ἐκ τοῦ πολέμου λαμπρότητα τῇ πρὸς ἐμὲ χαλεπότητι.
Decl
.

9

.

1

.

3

 Τῇ μὲν οὖν δόξῃ καὶ τῇ δεινότητι χαίρω Θεμι‐ στοκλέους, τί γὰρ ἂν ἥδιον γένοιτο πατρὶ τοῦ τηλι‐ καῦτα μὲν αὐτῷ δεδυνῆσθαι τὸν υἱόν, ἐπαίνων δὲ πανταχοῦ τῆς οἰκουμένης τυγχάνειν, αὐτὰ δὲ ταῦτα
5οἷς εὐφραίνομαι μεγάλα μοι πρὸς τὴν παροῦσαν σπου‐
δὴν ἐναντιώματα γίγνεται· δέος γάρ ἐστιν, ὦ ἄνδρες δικασταί, μὴ τὰ μὲν τῇ σοφίᾳ τῇ τούτου παραχθέντες, τὰ δὲ τὴν δόξαν τὴν ἀπὸ τῶν ἀγώνων αἰσχυνθέντες τὴν Θεμιστοκλέους ἄδικον φιλονεικίαν ἰσχυροτέραν ὧν
10ἡμεῖς παρεχόμεθα δικαίων ποιήσησθε.
Decl
.

9

.

1

.

4

οὐ μὴν ἀλλ’ εἰ ἐμοὶ μὲν ταῦτα ἥδιστα, τούτῳ δὲ ἐγίγνετο βλαβερά, λόγον ἂν εἶχεν ὑμῖν ἡ πρὸς τὸν εὐεργέτην χάρις· ἐπειδὴ δὲ οἷς ἂν αὐτὸς ἡσθείην, ταῦτα τούτῳ λυσιτε‐
5λοῦντα φανήσεται, μὴ κατὰ Θεμιστοκλέους, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, τιμήσητε τὴν Θεμιστοκλέους δόξαν μηδὲ θῆσθε ψῆφον ᾗ νῦν οὗτος ἡσθεὶς μετὰ ταῦτα μέμψε‐ ται.
Decl
.

9

.

1

.

5

ὁ μὲν οὖν ἀνὴρ θυμοῦ μεστός, ὡς ὁρᾶτε, καὶ δυσχεραίνει μου τὸν λόγον, ἀκουσάτω δὲ ὅμως διὰ τέλους καὶ τοῦτο ὑπομεινάτω καὶ τάχα ἔσται πρᾳότερος. καλείτω δὲ τὸν λόγον, εἰ μὲν βούλεται, νουθεσίαν, εἰ
5δ’ ἐθέλει ἥδιον, ἀπολογίαν. παραιτοῦμαι δὲ αὐτόν, ἐὰν ἀναγκασθῶ μνησθῆναί τινος ὧν οὐκ ἂν ἠβουλόμην, τῶν ἀναγκασάντων ἡγεῖσθαι τὰ ῥήματα.
Decl
.

9

.

1

.

6

 Ἐποιησάμην, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, τοῦτον ἐκ γυναικὸς ἧς ἐδόκει τῇ Τύχῃ κἀκείνην τε, ὥσπερ ὑμῶν ἕκαστος ἣν ἔχει κατὰ τοὺς νόμους ἔστεργον καὶ τοῦ‐ τον ἔτρεφον, ὥσπερ ὑμεῖς τοὺς ὑμετέρους αὐτῶν, τά
5τε ἄλλα καὶ παρὰ τοὺς διδασκάλους ἔπεμπον εἰδὼς ὅτι μέγα ταῖς ψυχαῖς ἡ παίδευσις ἀγαθόν.
Decl
.

9

.

1

.

7

ἐνταῦθα οὗτος ἰσχὺν μὲν φύσεως ἐδείκνυ καὶ πολὺ ταύτῃ παρῄει τοὺς συμφοιτῶντας, ἐπείθετο δὲ οὐ πάντα τοῖς ἄγουσιν, ἀλλ’ αὑτὸν ἐν τοῖς πολλοῖς ἐποίει κύριον καὶ
5πρὸς τὰς ὁρμὰς τῆς γνώμης αἱ τῶν παραινούν‐ των ἐπῳδαὶ μικρὸν ἴσχυον. εἰς ἃ βλέπων τις τῶν δι‐ δασκάλων οὗτος ὁ νέος, πολλάκις ἔφη, ποτέροις μὲν αὑτὸν δώσει τῶν ἔργων, εἴτε τοῖς χείροσιν εἴτε τοῖς ἀμείνοσιν, οὐκ ἂν εἴη προειπεῖν. ὁπο‐
10τέρωσε δ’ ἂν ἀποκλίνῃ, μέγα τι ποιῶν ἐν ἐκεί‐ νῳ φανεῖται. καὶ οὐκ ἐψεύσατο. ὁρᾶτε γοῦν ἡλίκους ὑμῖν ἔλυσε φόβους.
Decl
.

9

.

1

.

8

ἀλλὰ ταῦτα μὲν ὕστερον, τότε δέ, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, πολλὰ τούτου πράττοντος ἐφ’ οἷς ὑπὸ τῶν φίλων ἐνεκαλούμην ἐγώ, παρ’ ἐμοῦ γὰρ ἡγοῦντο δεδόσθαι τὴν ἐξουσίαν, ἔλεγον πρὸς τοῦτον·
5ὦ παῖ, παῦσαι τούτων τῶν ἔργων ἃ τοὺς μὲν ἐπιτηδείους ἡμῖν ἀνιᾶ, τοὺς δὲ δυσμενεῖς εὐ‐ φραίνει. κράτει τῶν ἡδονῶν αἷς ἀκολουθεῖ
ψόγος. μέγα φρονοῦσιν οἱ τῶν ἄλλων πατέρες ἐπὶ τοῖς υἱέσιν, ἐγὼ δὲ ἐρυθριῶ. καὶ πρὸς Διός,
10ὦ ἄνδρες δικασταί, εἴ τι ψεύδομαι τούτων, οὗτος αὐτὸς ὑφ’ ὑμῶν ἐρωτάσθω. φήσει γὰρ ὡς ἀκήκοε καὶ ταῦτα καὶ ἔτι πλείω. μάτην δὲ ἄρα ἔλεγον. ἑαυτῷ γὰρ ἠξίου προσέχειν, ἀλλ’ οὐ τῷ πατρί.
Decl
.

9

.

1

.

9

τὰ μὲν οὖν ἄλλα καὶ φέρειν οἷός τε ἦν ἀχθόμενος μέν, ὅμως δὲ πείθων ἐμαυτὸν ἀνέχεσθαι· ἐφ’ ᾧ δὲ λίαν ἐπλήγην τότε μὲν ἐπράχθη, νῦν δὲ οὐκ εἰρήσεται. ὧν γὰρ καὶ
5ὑμᾶς εὐξαίμην ἂν ἐπιλήσεσθαι, πῶς ἂν ταῦτα δίκαιος εἴην εἰς μέσον φέρειν; ἀλλ’ οὗτός γε μέμνηται καὶ τί τὸ πεπραγμένον καὶ ποῦ καὶ πότε.
Decl
.

9

.

1

.

10

τότ’ οὖν ἐλο‐ γιζόμην πρὸς ἐμαυτόν, ὡς, εἰ μὲν ἐπιτρέποιμι ταῦτα ὁδῷ βαδίζειν, γενναῖος ἀπολεῖταί μοι παῖς καὶ οὐκ ἐμοὶ μόνον, ἀλλὰ καὶ τῇ πατρίδι· εἰ δὲ
5ἐπιστροφήν τινα ποιησαίμην καὶ λυπήσαιμι καὶ δίκην ἐπιθείην δυναμένην βοηθῆσαι τῇ φύσει, κερδανῶ μὲν αὐτός, κερδανεῖ δὲ ἡ πόλις, ἔσται δὲ ἡ δόξα μὲν τῆς οἰκίας, ὁ καρπὸς δὲ κοινός.
Decl
.

9

.

1

.

11

σκοπῶν δὴ παρ’ ἐμαυτῷ πῶς ἂν τοῦτο γένοιτο καὶ τὰς ἐκ λόγων βουλὰς ὑπεροφθείσας ὁρῶν ἦλθον ἐπὶ τὴν ἀπὸ τῶν πραγμάτων καὶ τοὺς δικαστὰς λαβὼν συνοργιζομένους διέστησα τοῦτον ἐμαυτοῦ πολλὰ
5μὲν πρὸ τοῦ δικαστηρίου, νὴ Δία, δακρύσας, πολλὰ
δὲ ἐν αὐτῷ παρὰ πάντα τὸν λόγον, πολὺ δὲ πλείω μετὰ τὰς ψήφους οἴκοι. τὰς γὰρ ἀποκηρύξεις οὐ τῶν ἐκβαλλομένων μᾶλλον εἶναι δεῖ νομίζειν ἀθυμίαν ἢ τῶν ἠναγκασμένων ἐκβαλεῖν. ὁ μὲν γὰρ οὐκ ἔχει
10τὴν οἰκίαν, ὁ δὲ οὐκ ἔχει τὸν υἱόν.
Decl
.

9

.

1

.

12

διῆγον οὖν ἐν οἷσπερ οἱ συμφοραῖς κεχρημένοι πότους μὲν καὶ σύνδειπνα καὶ τὰ τέρψιν ἔχοντα πάντα ἁπλῶς ἀποδι‐ δράσκων, αἰτῶν δὲ νύκτα καὶ ἡμέραν παρὰ τῶν θεῶν
5ἐπιθυμίαν βελτιόνων ἔργων ἐνθεῖναι Θεμιστοκλεῖ. καὶ οὐκ ἠτύχησα. γενόμενος γὰρ ἐφ’ ἑαυτοῦ καὶ τὴν ψυχὴν ἀλγήσας καὶ καταστὰς εἰς τὴν ὑπὲρ τῶν ἀναγκαίων φροντίδα κάλλη μὲν σωμάτων καὶ τοὺς περὶ ταῦτα ἔρωτας καὶ τὰς οὐκ ἐπαινουμένας ἡδονὰς οὐκέθ’ ὁμοίως
10ἐδίωκεν οὐδ’ ἠμέλει παντελῶς τῆς διανοίας, ἀλλὰ καὶ χρηστῶν ἔργων ἐμέμνητο καὶ μεθίστη τινὰ καὶ μετέ‐ βαλλε καὶ τὴν φύσιν οὐχ ὁμοίως ἀπώλλυε καί τινα ἀγρυπνίαν ἠγρύπνει βελτίω τῶν προτέρων εἰς Μιλτι‐ άδην βλέπων καὶ τὸ Μαραθῶνι τρόπαιον. ἐφ’ οἷς
15αὐτὸν ὁρμήσας ἀναλαβεῖν ἐπέσχον τοῦ ῥιζωθῆναι τὴν ἀρετήν.
Decl
.

9

.

1

.

13

τούτων, ὦ ἄνδρες δικασταί, γιγνομένων πολλοί μοι προσιόντες καὶ τῶν ἀναγκαίων καὶ τῶν ἐπιτηδείων εὖγε, ὦ Νεόκλεις, ἔλεγον. καλῶς εἶδες ὅθεν ἂν ἐπανορθώσαις τὸν υἱόν. εἰς δέον, ὡς
5ἔοικε, πάντα ἐκεῖνά σοι πέπρακται. μεγάλας φροντίδας εἰς τὸν νοῦν ἐμβέβληκε καὶ προσδέ‐ χεται κίνησιν Περσικὴν καὶ πῶς ἂν τὴν προσ‐ βολὴν ἀποκρούσαιτο σκοπεῖ.
Decl
.

9

.

1

.

14

καὶ ταῦτα ἀκούων ἡδόμην τε καὶ τῶν ἐλπίδων εἰς λύσιν τῆς ἀποκηρύξεως ἀνέμενον τὸ τέλος. ὃ καλῶς ποιοῦν ἥκει. μέγας ἡμῖν, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, Θεμιστοκλῆς ἐν βου‐
5λαῖς, ἐν ἔργοις, ἐν λόγοις, ἐν ὅπλοις, ἐν γῇ, ἐν θα‐ λάττῃ, ἐν τοῖς Ἕλλησιν, ἐν τοῖς βαρβάροις. καὶ διὰ τὴν τούτου γνώμην οἷς ἠκολουθοῦμεν ἡγεμόσι, τού‐ των πεφήναμεν βελτίους. λύεται δὴ μετὰ τῶν κοινῶν φόβων καὶ τῆς ἀποκηρύξεως ἡ γνῶσις καὶ τὸ εἰκὸς ὁ
10καιρὸς λαμβάνει. ὥσπερ γὰρ πρότερον ἐκείνων ἔδει τῶν τοῦτον σωφρονιούντων, οὕτω νῦν τῆς ἀρετῆς ἀνωμολογημένης πεπαῦσθαι χρὴ ταῦτα ὧν πρό‐ τερον ἔδει.
Decl
.

9

.

1

.

15

Ἀλλ’ οὐ βούλομαί φησιν. ἀλλὰ βουλήθητι.
τὸ γὰρ ἐθέλειν ἄμεινον, ἔνθα ἂν ᾖ τὸ μὴ βούλεσθαι κακόν. καὶ δεῖ δή που τὸν οὐχὶ βουλόμενον εἰκότως φαίνεσθαι μὴ βεβουλημένον. εἰ δὲ οἱ λογισμοὶ πρὸς
5τὴν πρᾶξιν ἐνάγοιεν, ὁ δὲ μάχοιτο, δικαίως ἂν ὅ γε τοιοῦτος καταναγκάζοιτο. σκόπει γάρ. ἐν ταῖς εἰσφοραῖς οἱ μὲν ἑτοίμως εἰσφέρουσιν, οἱ δ’ ἥδιστ’ ἂν μὴ θεῖεν, ἀλλ’ ὅμως οὐδεὶς ἀνέξεται.
Decl
.

9

.

1

.

16

Θηβαῖοι δὲ δικαίως ἂν μεθ’ ὑμῶν πολεμοῦντες ἔδοσαν αὑτοὺς τῷ Μήδῳ καὶ συνεπεστράτευον. οὐκοῦν τὰ προσήκοντα μὴ βου‐ ληθεῖσι μεταμέλει νῦν καί εἰσιν ἀθλιώτατοι πάντων
5ἀνθρώπων ἐξ ὧν οὐκ ἠθέλησαν. πάλιν ἥκοντος ἐκ Δελφῶν τοῦ ξυλίνου τείχους καὶ σοῦ τὸν νοῦν εὑρόν‐ τος τῶν λογίων καὶ τὰς τριήρεις ἐν τῷ τείχει τούτῳ δηλοῦσθαι λέγοντος καὶ παραινοῦντος ἐκλείπειν τὴν πόλιν ἦσαν οἱ μὴ βουλόμενοι τοῦτο. καὶ καταμείναντες
10ὡς δὴ τῆς ἀκροπόλεως ξύλοις τετειχισμένης ἀπώλοντο
κακῶς οἱ μὴ βουληθέντες.
Decl
.

9

.

1

.

17

 Ὅταν οὖν λέγῃς δεινὸν εἶναι τὸ τὴν οἰκίαν ἄκοντα κομίσασθαι καὶ τιμωρίας διαφέρειν οὐδέν, μάνθανε πολλὰ τῶν ἀκουσίων τοῖς ἠναγκασμένοις λυσιτελήσαντα. ὁρᾷς τοὺς παῖδας τοὺς κομιδῆ τοὺς
5ἄκοντας ἑλκομένους εἰς τὰ διδασκαλεῖα; οὗτοι κατα‐ ρῶνται μὲν τοῖς παιδαγωγοῖς, ἄκοντες δὲ γιγνόμενοι βελτίους ὕστερον ἐπαινοῦσι τὰς ἀνάγκας.
Decl
.

9

.

1

.

18

καὶ τί λέγω τοὺς παῖδας; ἀλλὰ τὴν μεγάλην ταύτην καὶ θαυμαστὴν ναυμαχίαν πῶς συνήγαγες; ἆρ’ ἑκόντων Ἑλλήνων καὶ βουλομένων συμπλέκεσθαι; καὶ μὴν ἐδέ‐
5δοκτο φεύγειν καὶ ζητεῖν αἰσχρὰν σωτηρίαν, ἀλλ’ ὅμως ταῦτα ἐγνωκότας ἔδειξας ἐξαίφνης ἐν μέσῳ τῶν βαρβάρων ὥστ’ ἀνάγκην εἶναι ναυμαχεῖν. καὶ οἷς ἔδρων οὐχὶ βουληθέντες ἐνίκων καὶ ὧν ἔλαβον ἄν, εἰ προῄσθοντο, παρὰ σοῦ δίκην, ἀντὶ τούτων σὲ σω‐
10τῆρα τῆς Ἑλλάδος καλοῦσιν. οὕτως οὐδὲν θαυμαστὸν τὸ αὐτὸ καὶ βαρὺ τοῖς ποιοῦσιν εἶναι καὶ λυσιτελέστα‐ τον. καὶ νῦν μή μοι τοῦτο λέγε μόνον, ὡς οὐκ ἂν βουλοίμην καὶ ἄκοντι χαριζόμενος ἐν οἷς χαρίζῃ λυπεῖς, ἀλλ’ εἰ μὴ καλὸν ἀκολουθῆσαι τοῖς τῷ πατρὶ
15δοκοῦσι καὶ δοῦναι χάριν ἐν τῷ λαβεῖν.
Decl
.

9

.

1

.

19

 Τί δὲ καὶ τοσοῦτον μεμφόμενος ἥκεις ἐναντιῳ‐ σόμενος; ἀντεῖπόν σου ταῖς δημηγορίαις; ἤλγησα τοῖς κατορθώμασιν; ἐφθόνησα τοῖς ἐπαίνοις; ἐξήνεγκά τι πρὸς τοὺς ἐναντίους τῶν ἀπορρήτων; εἰπὲ τὸ ἀδίκημα.
5ἔλεγξόν με πονηρὸν περὶ σεαυτόν.
Decl
.

9

.

1

.

20

 Ἀπεκήρυξάς με, φησί, καὶ τῆς οἰκίας ἐξέ‐ βαλες. λυπηρὸν τοῦτο, Θεμιστόκλεις, καὶ βαρὺ τοῖς παθοῦσιν. ἀνῃρήσθω τοίνυν τοῦτο τὸ λυπηρὸν τήμερον. εἰ μὲν γὰρ οὐκ ἠνιῶμεν τότε, τί χαλεπαίνεις; εἰ δ’ ἐλυ‐
5ποῦμεν, ἐνταῦθα στήτω τὸ πρᾶγμα. σὺ δὲ ποιεῖς ἄτο‐ πον ἐν ἐγκλήματι μὲν προφέρων τὴν ἀποκήρυξιν, αὐτὴν δὲ ταύτην ὅπως μενεῖ ποιῶν καὶ δι’ ὁμοίας ὀργῆς ἀμφότερα λαμβάνων, τό τε τῆς οἰκίας ἀπελθεῖν τό τε αὖθις ἐκεῖσε ἄγεσθαι, ὥσπερ ἂν εἴ τις τὸν ὧν
10ἀπεστέρησε χρημάτων ταῦτα ἀποδιδόντα πάλιν δυσμενῆ κρίνοι παραπλησίως ἔν τε ἐκείνῳ καὶ τούτῳ.
Decl
.

9

.

1

.

21

 Χωρὶς δὲ τούτων, ὅταν τὴν ἀποκήρυξιν λέγῃ, πόθεν ἐπὶ ταύτην ἦλθον, ἐρωτᾶτε αὐτόν. κἂν μὲν ὠμότητα ἐμὴν εὕρητε καὶ θυμὸν λόγον οὐκ ἔχοντα,
ἐξέστω Θεμιστοκλεῖ μὴ μόνον φεύγειν τὴν οἰκίαν, ἀλλὰ
5καὶ δίκην ἑτέραν ἣν βούλεται λαμβάνειν· ἂν δὲ παρὰ τούτῳ τὸ τῆς αἰτίας ᾖ καὶ ὁ μὲν ἀναγκάσας ὁ παῖς, ὁ δὲ ἠναγκασμένος ἐγώ, συγγνώμην ἐχέτω τοῖς βιασθεῖσιν ἡμῖν.
Decl
.

9

.

1

.

22

ἢ σὺ νομίζεις, Θεμιστόκλεις, ὅτι μισότεκνός τις ὢν ἐγὼ καὶ Σκύθης τὸν τρόπον καὶ τῆς φύσεως ἀλιτήριος καὶ τὸ μή σοι συνοικεῖν εὐδαιμονίαν τιθέμενος ἐδεήθην τότε δικαστῶν; οὐκ ἔστιν. ἀνὴρ
5Ἕλλην, Ἀθηναῖος, τῆς ἡμερωτάτης πόλεως, ἐν τοῖς ἤθεσι τῆς δημοκρατίας τραφείς, ὃν ἐγέννησα, ὃν ἀνέ‐ θρεψα, ὃν ἐν ταῖς ἐμαυτοῦ χερσὶν οὐκ ὀλιγάκις ἤνεγκα, ἐν ᾧ τὰς τοῦ γήρως εἶχον ἐπικουρίας, τοῦτον ὁρῶν εὔτα‐ κτον, κόσμιον, σώφρονα, τοῖς ὅλοις ἄμεμπτον ἐμίσουν,
10ἐξήλαυνον, ἐποίουν ἀλλότριον; ποῖον φάρμακον πιών; ἐκ ποίας μανίας κατ’ ἐμαυτοῦ φέρων τὴν πληγήν;
Decl
.

9

.

1

.

23

οὐκ ἦν ἀγριώτερος ἐγὼ τῶν θηρίων, οὐκ ἦν οἷος παραβῆ‐ ναι τῆς φύσεως τὸν νόμον ὃν ἐκεῖνα τηρεῖ στέργοντα, κηδόμενα, προπολεμοῦντα τῶν τέκνων. οὐδ’ ἠγνόουν
5ὅτι πᾶσα ἀποκήρυξις κοινὴ τοῦ τε ἀπιόντος τοῦ τε ἀπελαύνοντός ἐστι λύπη. ὥσπερ γὰρ ὁ λοιδορῶν ἐκεῖ‐ νον τὸν ἔξω τῆς οἰκίας ἂν εἴποι, οὕτως ὁ τοῦτον καὶ οὗτος ἂν εἴποι τὸν τοιοῦδε πατέρα.
Decl
.

9

.

1

.

24

πῶς οὖν ταῦτα ἑκὼν ὑπέμεινα; οὐχ ἑκών, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, μὰ τοὺς θεούς· ἀλλὰ τί δὴ παθών; αὑτὸν ἐρωτησάτω Θεμιστοκλῆς, οἶδε γάρ, καὶ ῥᾳδίως ἀποκρίναιτ’ ἂν
5αὐτὸς αὑτῷ. τί οὖν ἐχρῆν με ποιεῖν; ἐπαινεῖν τὰ ἁμαρτήματα καὶ παρακαλεῖν ἐπ’ αὐτῶν διατρίβειν καὶ χορηγεῖν εἰς αὐτά; καὶ τίς οὐκ ἂν ἔκρινέ με δικαίως; πῶς δ’ οὐκ ἂν οὗτος αὐτὸς πρὸ τῶν ἄλλων ἁπάντων, εἰ κατέχειν δέον παρεῖχον εἰς ἃ μὴ προσῆκεν ἄδειαν, καὶ
10βελτίω ποιεῖν, ἐγὼ δὲ προσετίθην τοῖς χείροσι;
Decl
.

9

.

1

.

25

τίς δ’ ἂν ἔδοξα περὶ τὸν δῆμον εἶναι ῥᾴθυμος ὢν ἐν τοῖς ἐμαυτοῦ καὶ κακός; τίς δ’ ἂν φίλου παίδων ἐπί‐ τροπος πονηρὸς τῶν ἐμαυτοῦ γεγονώς; πατρὸς δὴ
5ποιῶν ἔργον ἐπηνώρθουν τὸν υἱόν. καὶ τὸ μὲν ὄνομα ἀηδές, ἀποκήρυξις, τὸ δὲ ἔργον καλόν, ἐπανόρθωσις. πεῖθε τούτους ἢ ὡς ἐν καλοῖς τότε διετρίβομεν ἢ ὡς οὐ κωλύειν ἀπὸ τῶν φαυλοτέρων ἔδει. εἰ δὲ μισοῦντος τὰ τοιαῦτα εἶναι φήσεις, ἐν τοῖς μισοῦσιν, οἶμαι, καὶ
10τοὺς διδασκάλους θήσομεν, οἳ σκύτος κάθηνται φέρον‐ τες καὶ τοὺς ἀργοτέρους τῶν νέων ἐπεγείρουσι πλη‐ γαῖς καὶ οὐδεὶς αὐτοῖς τῶν πατέρων χαλεπαίνει, ἀλλ’ ἴσασιν οὐχ ἧττον χάριν τῶν πληγῶν ἢ τῶν μα‐ θήσεων.
Decl
.

9

.

1

.

26

ἀλλ’ οὐδὲ γὰρ τοὺς οἰκέτας, ὅταν πέδαις, ὦ Θεμιστόκλεις, καὶ μύλωνι κολάζωμεν, οὐκ ἀπολλύναι βουλόμενοι ταῦτα ποιοῦμεν, ἀλλ’ ὅπως ἂν ἀμείνοσι τούτοις χρησαίμεθα. καὶ οὕτω πανταχοῦ τοῦτο τῶν
5κηδομένων ἐστίν, ὥσθ’ οἱ πάντων εἶναι δοκοῦντες ἡμερώτατοι τροφεῖς καὶ βοῇ καὶ ἀπειλῇ καὶ τῷ ῥαπίσαι καὶ πολλοῖς ἑτέροις ἃ τρέφουσι λυποῦσι καὶ διὰ τῶν δακρύων τῶν ἐφ’ ἑκάστῳ τούτων φερομένων εἰς τὴν τῶν βελτιόνων ἐγκαθιστᾶσι συνήθειαν.
Decl
.

9

.

1

.

27

τί οὖν ἠδίκουν ἀλγῶν μὲν ἐφ’ οἷς ἠτύχουν, πειρώμενος δὲ
λῦσαι τοῦτο τὸ δυσχερές; οὐ κοινὸν Ἑλλήνων καὶ βαρβάρων αὑτοῖς καὶ παισὶ τὰ βελτίω προξενεῖν; οὐ
5τοὺς μὲν ἀναμαρτήτους τῶν παίδων ἐπαινεῖν, τοὺς δὲ ὀλισθαίνοντας παιδεύειν; οἱ δὲ νομοθέται, πρὸς Διός, οὐ πατέρων ὡς ἀληθῶς γνώμῃ χρώμενοι τὰς τιμωρίας ἔγραψαν ἢ ζῶντας ποιοῦντες βελτίους ἢ μὴ δυναμένοις δέξασθαι μεταβολὴν ἀμείνω κρίνοντες τὸν θάνατον;
Decl
.

9

.

1

.

28

λέγεται δὲ καὶ τοὺς θεοὺς τοῖς ἀδικοῦσιν ἐπιπέμ‐ πειν ζημίας ὑφ’ ὧν ἐπὶ τὸ τὰ δίκαια τιμᾶν προτρέ‐ πονται. καίτοι τοὺς θεούς, ὧν ἄνθρωποι κτήματα, ποῦ προσῆκόν ἐστιν οἴεσθαι τὰ αὑτῶν ἐθέλειν φθείρειν;
5ἀλλ’ ὅμως κολάζουσιν. οὐκοῦν προνοουμένων ὁ λογι‐ σμός. οὐδεὶς δέ, οἶμαι, νοῦν ἔχων τοῖς οὕτω διακειμέ‐ νοις ἀφεὶς εἰδέναι χάριν ἐπιτιμᾷ.
Decl
.

9

.

1

.

29

 Ναί φησιν, ἀλλ’ ἐξῆν ἄλλως ἐπανορθοῦν, ῥήμασι πικροῖς, λόγοις ἀνιαροῖς, ὀργῇ μεγάλῃ, θυμῷ πολλῷ. καὶ τί τούτων οὐκ ἀνάλωται; τί δὲ οὐ πέπρακται; τί δὲ παραλέλειπται; πόσαι μὲν ταῦτα
5ἔσχον ἡμέραι, πόσαι δὲ νύκτες βοῶντος, ἀγανακτοῦντος, ἀπειλοῦντος, στένοντος, ὡς ἀποκηρύξω λέγοντος μέν, μέλλοντος δέ; ἀλλὰ γὰρ οὐκ ἔχω τί χρήσωμαι. λυπεῖν τε γὰρ οὐκ ἐθέλω τουτονὶ καὶ δι’ ὧν ἀπολογοῦμαι, ἀνάγκη τοῦτο συμβαίνειν. ὅπερ οὖν ἐξ ἀρχῆς ἐδεήθην,
10ἔστω μοι παρρησία. μόνως γὰρ ἂν οὕτω τύχοιμι τῶν διαλλαγῶν.
Decl
.

9

.

1

.

30

ἀναμνήσθητι τοίνυν ὡς οὐκ εὐθὺς συνῆψα ταῖς πρώταις αἰτίαις τὴν ἀποκήρυξιν, ἀλλ’ ἠρξάμην μὲν ἐκ δεήσεων, προὔβην δὲ εἰς βλέμμα χαλεπόν, ἔπειτα εἰς ῥῆμα, τρίτον ἐπὶ τούτοις, οὐκ
5ἐκοινώνησα τραπέζης, οὐ προσεφθεγξάμην, εἶθ’ ὡς ἄν τις ἀπειπών, παρέδωκα τοῖς οἰκείοις τὰς νουθεσίας. τοῦ πράγματος δ’ οὐ λήγοντος ἦλθον ἐπὶ τὸ μόνον δυνάμενον κωλύσαι τὴν νόσον, οὐχ ἵνα ἀποστερήσαιμι τῶν πατρῴων τοῦτον, ἀλλ’ ἵνα ἀγαθὸς κληρονόμος
10φανείη.
Decl
.

9

.

1

.

31

καὶ οὐκ ἔδοξα τοῖς δικασταῖς ληρεῖν οὐδ’ ἀδικεῖν ἐν τῷ μιμεῖσθαι τοὺς ἰατρούς. τί οὖν ἐστι τὸ ἐκείνων; ὅταν μὲν εἴκῃ τὰ πάθη τοῖς φαρμάκοις, οὕτως ἀπίασι καὶ πλέον οὐδὲν ἐνοχλοῦσιν· ἐπειδὰν δὲ μεῖζον
5ᾖ τὸ κακὸν τῆς ἀπ’ ἐκείνων βοηθείας, ἔκαυσαν, ἔτε‐ μον, οὐδὲν ὤκνησαν τῶν ἀλγεῖν μὲν ποιούντων, τοῦ δεινοῦ δὲ κρατούντων. καὶ ἡμῖν τοίνυν εἰ μὲν ἀπέχρη τὰ ἄλλα, τοῖς προτέροις ἂν ἐχρώμεθα μόνοις· καλού‐ μενοι δὲ ἐπὶ μείζω τί ἐμέλλομεν ποιεῖν; οὐχ ὧν ἐμε‐
10μνήμην ἰατρῶν ἄρτι, τούτοις ἀκολουθεῖν, ὧν τοῖς ἀρρωστοῦσιν οὐδὲν οὔτε λυπηρότερον οὔτε χρησιμώ‐ τερον;
Decl
.

9

.

1

.

32

ὁρῶ δέ τι παραπλήσιον καὶ περὶ τοὺς ἵππους συμβαῖνον. καὶ γὰρ ἐκείνων τὰς ἀταξίας ὁ ἱππεύων πρῶτον μὲν πειρᾶται φωνῇ κατασχεῖν, ἔπειτα μάστιγι, τούτων δὲ οὐκ ἀποχρώντων τῷ χαλινῷ τὴν
5γνάθον καθῄμαξεν, ὁ δ’ ἐσωφρόνησε. καὶ οὐδεὶς αὐτόν φησι λυμαίνεσθαι τὸ θρέμμα τούτοις, ἀλλ’ εἶναι δι‐ δάσκαλον ἵππου σπουδαῖον.
Decl
.

9

.

1

.

33

εἰς ταῦτα καὶ τὰ τῆς ἀποκηρύξεως, ὦ Θεμιστόκλεις, φέρει, τὴν ἀταξίαν ἀπο‐ θέσθαι τὸν νέον καὶ γενέσθαι καλὸν κἀγαθόν. τοῦτο οἱ πατέρες ζητοῦσι, τοῦτο πρὸ τῶν πατέρων ὁ νόμος.
5οὐ γὰρ δή που κατὰ τῶν γενῶν ἐγράφη διασπῶν τε αὐτὰ καὶ τέμνων. οὐ γὰρ τοῦτ’ ἔργον νόμου βλάπτειν τοὺς θεμένους, ἀλλ’ εὖ ποιεῖν, οὐδ’ ἵνα αὐτὸς ἀντὶ τῶν ἐκβαλλομένων γίγνοιτο τῶν χρημάτων κύριος, γελοῖον γάρ, ἀλλ’ ὅπως ἐπανίοιεν εἰς τὸν πατρῷον
10οἶκον ὑγιαινούσαις ταῖς γνώμαις. σημεῖον δέ, οὐ γὰρ ἄλυτον ἔγραψεν εἶναι τὴν ἀποκήρυξιν, ἀλλ’ οἷς ἐκβάλλειν, τούτοις ἔδωκεν ἀπολαβεῖν καὶ τοῖς αὐτοῖς ἀποστῆναί τε τῆς τοῦ πατρὸς τάξεως καὶ πάλιν αὐτὴν
κομίσασθαι.
Decl
.

9

.

1

.

34

 Ἀλλ’ εἰσὶν οἳ παίδων κακίας εὐχερῶς ἤνεγκαν. οὐ λέγεις μοι πατέρας, ὦ Θεμιστόκλεις, ἀλλ’ ἐχθροὺς καὶ πολεμίους καὶ ὧν ἐγέννησαν ὀλέθρους καὶ οὓς ἐγὼ φαίην ἂν εἶναι τῶν ἀνδροφόνων κακίους,
5οὓς οὐδὲ τὰ δίκαια τῆς φύσεως ἠνάγκασε γενέσθαι χρηστούς. σὺ μὲν οὖν φῂς εἶναί τινας οἳ παισὶν ἐπέ‐ τρεψαν ὅ τι βούλονται δρᾶν, εὕροι δ’ ἄν τις ἴσως καὶ παιδὸς πατέρα προαγωγόν, εἰ καὶ μὴ παρ’ ἡμῖν, μὴ γὰρ εἴη τις τοιοῦτος Ἀθήνησιν, ἀλλ’ ἑτέρωθι.
Decl
.

9

.

1

.

35

τί οὖν; παρὰ τοῦτο τοὺς πονηροὺς μιμησόμεθα; καὶ σὺ μὲν οὐκ ἐμιμοῦ τοὺς δειλοὺς τῶν στρατηγῶν, ἐμὲ δὲ ἠξίους τοὺς κακοὺς τῶν πατέρων; καὶ μὴν τοῖς μὲν
5τῶν οὐκ εὖ πεφυκότων πατράσι κἂν συγγνοίη τις οὐκ ἀποκηρύττουσιν εἰδόσιν ὡς ἀμήχανον μεταστῆσαι τὴν φύσιν καὶ ποιῆσαι μεγάλην ἐκ μικρᾶς· ἡμῖν δὲ ὑπὲρ μεγίστων ἦν, ὦ Θεμιστόκλεις, ὁ λόγος τῆς σῆς φύσεως, ἣ μαντεύεσθαι παρεῖχεν ἃ δὴ δέδεικται. οὔκουν ἄξιον
10ἦν αὐτὴν παριδεῖν ἀπολλυμένην παρ’ ἐμοί;
Decl
.

9

.

1

.

36

πάν‐ τως δὲ καὶ τοὺς γεωργοὺς ὁρᾷς οὐ τὸν αὐτὸν ὑπὲρ ἁπάσης γῆς ἔχοντας λόγον, ἀλλὰ τῆς μὲν λεπτῆς ἀμε‐
λοῦντας, τὴν δ’ ἀγαθὴν ἐκκαθαίροντας. ἴσασι γὰρ τὴν
5μὲν οὐδὲν ἢ μικρὸν ἀντὶ τῶν πόνων παρέχουσαν, τὴν δὲ λαμπρῶς ἀμειβομένην τὰς περὶ αὐτὴν σπουδάς. ἐμιμούμην δὴ τοὺς γεωργοὺς περὶ τὴν σὴν φύσιν διὰ τῆς ἀποκηρύξεως καὶ κατ’ ἐκείνους ἐθεράπευον τὰς τῆς φορᾶς ἀφορμάς, ὅπως ἀναδοθεῖεν εὖ καὶ καλῶς οἱ
10καρποὶ τῶν ἐμποδισμάτων ἀπαλλαγέντες ἁπάν‐ των.
Decl
.

9

.

1

.

37

ἀντὶ τούτων οὖν ἀγανακτεῖς καὶ τῶν ἔργων μοι μαρτυρούντων οὐ συγχωρεῖς ταῦτα πεπρᾶχθαι καλῶς; εἰ μὲν γὰρ μὴ συνήνεγκέ σοι τῆς παιδείας ὁ τρόπος, μάλιστα μέν, ὦ ἄνδρες δικασταί, τί τοῦτο
5πρὸς τὸν ὀνῆσαι προαιρούμενον; εἰ γὰρ ὁ μὲν διδά‐ σκαλος ἐπιμελοῖτο τοῦ χοροῦ καὶ δι’ ὧν ἂν ὡς ἄριστ’ ἐπιδιδοῖ δεικνύοι, μαλακίζοιντο δὲ οἱ χορευταὶ καὶ μὴ προσέχοιεν ἢ καὶ νὴ Δί’ ἐρίζοιεν πρὸς ἀλλήλους ἀντὶ τοῦ συμπνεῖν, οὐ τοῦ διδάξαι βουληθέντος τοῦτο
10ἔγκλημα, τῶν δὲ οὐκ ἐθελησάντων μαθεῖν.
Decl
.

9

.

1

.

38

νῦν δ’ οὐδὲ τοῦτ’ ἔστιν εἰπεῖν ὡς οὐκ ἔτυχον τοῦ σκοποῦ. τετύχηκα γὰρ τῶν θεῶν συλλαβόντων ὑπὲρ ἅπαντα
τοξότην. παρὰ γὰρ τῆς λυπηρᾶς ἐκείνης ἀποκηρύξεως,
5ὦ Θεμιστόκλεις, πάντα ἡμῖν τὰ πανταχοῦ γῆς καὶ θαλάττης θαυμαζόμενα, οἱ περὶ τῶν ἐκ Λαυρίου χρη‐ μάτων λόγοι δι’ ὧν ἔπεισας Ἀθηναίους ἀντὶ τοῦ νέμεσθαι ναῦς ποιεῖν, ὁ τοῦ Μαραθῶνι τροπαίου ζῆ‐ λος, ῥημάτων ἐξήγησις, ναυμαχίαι δύο περὶ Εὔβοιαν
10καὶ νῖκαι, ψήφισμα μετοικίζον εἰς τὴν θάλατταν τὴν πόλιν, ὁ τῶν ἔργων κολοφών, ἡ Σαλαμίς, περὶ ἣν τὴν Ἀσίαν ἐβάπτισας.
Decl
.

9

.

1

.

39

σὺ τὸν νομισθέντα θεὸν τῷ πλήθει τῆς δυνάμεως ἣν ἦγε, τὸν ἀναλώσαντα πινο‐ μένους ποταμούς, τὸν ὑπὸ γῆν μὲν δείξαντα θάλατταν, τριήρεις δὲ πλεούσας δι’ ὀρῶν μέσων, τὸν τὰ τῶν
5νεφῶν πρὸς τὸν ἥλιον ἐργαζόμενον τοῖς βέλεσι, σὺ τοῦτον ἀνέστησας μὲν ἐκ τοῦ θρόνου ναυμαχῶν, ἠνάγ‐ κασας δὲ πλεῦσαι τὸν τοῦ τρέμοντος πλοῦν.
Decl
.

9

.

1

.

40

Τούτων ἴσθι μὲν καὶ τῇ σαυτοῦ σοφίᾳ καὶ
τοῖς ἀνέμοις χάριν, ἴσθι δὲ καὶ τῇ τοῦ πατρὸς ὀργῇ. καὶ νόμιζε σπέρμα τούτων γενέσθαι τὴν ἀποκήρυξιν. ἣν ὥρα πεπαῦσθαι. οὐ γὰρ ἀπὸ τῶν πρώτων ἔδει,
5φησίν, ἢ δευτέρων ἢ τρίτων; πάνυ γε. καὶ παρ’ ἐμοί γε ἐπέπαυτο καὶ τῇ ἐμῇ ψήφῳ μετῆν σοι τῆς οἰκίας. ἔχαιρον γὰρ ἐφ’ ἑκάστῳ καὶ ἡβρυνόμην, ὥσπερ ἂν εἰ παρ’ ἐμοῦ ταῦτα ἐξιὼν ἔπραττες, καὶ πρὸς τοὺς συνήθεις ταῦτ’ ἔλεγον· ὁ παῖς μοι νενίκηκε, καὶ
10πάλιν· ὁ παῖς μοι κεκράτηκε. τοὐμοῦ παιδὸς ὁ μέγας ἥττηται στόλος. εἶπεν οὖν οὑμὸς υἱὸς καὶ πέπεικε. πείσας τὸ ἔργον προσέθηκεν. εὔ‐ δαιμον ἀπέφηνε τοῖς κατορθώμασι τὸ γένος.
Decl
.

9

.

1

.

41

ταῦτα ἔλεγον, ταῦτα ἤκουον. καί τινες προσιόντες μοι καὶ μεμνημένοι τῶν σῶν ἀντὶ τοῦ Θεμιστοκλέους τὸν παῖδα τὸν ἐμὸν ὠνόμαζον παρ’ ἐμοῦ τοῦ προσ‐ ρήματος τὰς ἀρχὰς εἰληφότες. δικαστήριον δὲ ὁρᾶν
5καὶ δικαστὰς καθίζειν καὶ καλεῖν ἐπὶ τὸν οἶκον τῶν μικρῶν τούτων οὐκ ἐδίδου τὰ μείζω καιρόν, πυκνὴ γὰρ ἡ διαδοχὴ τῶν φροντίδων καὶ πόνων. καὶ παρε‐
δίδου σε τὰ βουλεύματα μὲν ἔργοις, ἔργα δὲ πάλιν βουλεύμασι, καὶ ἐῴκεις νηὶ κῦμα τὸ μὲν διαφευγούσῃ,
10πρὸς δὲ τὸ μαχομένῃ. καὶ ἦν ἀνάγκη τοὺς μὲν ἐρωτᾶν, τοῖς δὲ ἀποκρίνεσθαι, τοῖς δὲ προστάττειν, τοὺς δὲ καλεῖν, τοὺς δὲ ἐκπέμπειν, καὶ τοῖς μὲν ἐπιτιμᾶν, τοὺς δὲ ἐπαινεῖν, τοῖς δὲ πιστεύειν, τοῖς δὲ ἀπιστεῖν, τοὺς μὲν ὑφορᾶσθαι, τοῖς δὲ θαρρεῖν, τοῖς μὲν ἅπερ ἐφρό‐
15νεις λέγειν, πρὸς δὲ τοὺς ἀπάτῃ χρῆσθαι. καὶ οὐδεὶς ἂν ἐξαριθμήσειεν ἃ τότε σου τὴν γνώμην καὶ τοὺς ὀφθαλμοὺς καὶ τὰ ὦτα ἐζήτει. ᾧ τοίνυν οὐκ ἐνῆν ὑπὸ πλήθους τῶν περιεστηκότων πραγμάτων οὐδ’ ἀναπνεῖν, τούτῳ προσῆκε προστιθέναι φορτίον, λόγους ἀναβολὴν
20δεχομένους; καὶ τοῖς οὐκ ἐπείγουσι τὰ κατεπείγοντα βλάπτειν ἔδει; καὶ τίς οὐκ ἂν ἔφησέ με μηδὲ καιρὸν εἰδέναι;
Decl
.

9

.

1

.

42

διὰ τοῦτο τὴν συνέχειαν ἐκείνην τῶν πραγμάτων οὐδενὶ διακόψας μετὰ τὴν βασιλέως φυγὴν τῷ καιρῷ χρῶμαι. οὐδὲ γάρ, εἰ παλαιστὴς ὢν ἐτύγχανέ μοι Θεμιστοκλῆς, εἶτ’ ἐν τῷ τῆς ἀποκηρύξεως
5ἠγωνίζετο χρόνῳ, ἐγὼ δ’ ἐθεώμην, ὁ δὲ ἐπῃνεῖτο μέν, οὔπω δὲ εἶχε τὸν στέφανον. εἰσελθὼν ἂν εἰς τὸν ἀγῶνα τὴν ἀποκύρυξιν ἔλυον πρᾶγμα ἐμβαλὼν πολὺ τῶν ἐν ταῖς χερσὶ κεχωρισμένον, ἀλλὰ τοῦτ’ ἂν εἰκό‐ τως ἐποίουν ἐπὶ τῷ κηρύγματι. τοῦτ’ οὖν καὶ νῦν ἐπὶ
10τῷ στεφάνῳ ποιῶ, στέφανον γὰρ ἔγωγε καλῶ σὸν τὸν
βασιλέως δρασμόν.
Decl
.

9

.

1

.

43

 Εἶξον δή, πρὸς τῶν θεῶν, πρὸς τῶν ναυμα‐ χιῶν, πρὸς τοῦ Πυθίου, πρὸς Ἰάκχου, πρὸς Βορέου, πρὸς τῆς θείας Σαλαμῖνος, σβέσον τὴν ὀργήν, γνώρι‐ σον τὸν πατέρα. πατὴρ ἐγὼ σός, εἰ καὶ παρωξύνθην
5ποτέ. οὐ γὰρ τὸ παρ’ ἐμοῦ σε γεγονέναι δύναται λυ‐ θῆναι νόμῳ, ἀλλὰ κἂν πάντα συγχυθῇ, Νεοκλῆς σε γεγέννηκεν, ὦ παῖ, καὶ τοῦτο οὐκ ἂν ἄλλως σχοίη ποτέ.
Decl
.

9

.

1

.

44

πατέρα οὖν ἀνιῶν θεοῖς οἴει κεχαρισμένα ποιεῖν; οὐκ οἶσθ’ ὅτι μεθ’ ἡμῶν ἑστήκασιν ἐν ταῖς πρὸς τὰ τέκνα διαφοραῖς; οὐκ ἤκουσας Ὁμήρου τοι‐ οῦτόν τι λέγοντος; θεῶν δὲ καὶ τῆς παρ’ ἐκείνων
5εὐνοίας ἅπασι μὲν ἀνθρώποις οἶμαι δεῖν, μάλιστα δὲ τοῖς τὰ μέγιστα πράττουσιν ὑμῖν, ἐπεὶ καὶ νῦν συμ‐ μαχίαν ἴσμεν δαιμόνων Ἐλευσινόθεν ἀφικομένων τῇ πόλει. ταύτης τοίνυν μηδαμῶς σαυτὸν ἀποστερήσῃς πρὸς τὰ λοιπὰ τῶν ἔργων.
Decl
.

9

.

1

.

45

ἀλλὰ μηδὲ παρὰ τοῖς
ἀνθρώποις τὴν χείρω δόξαν ἐνέγκῃ. τίς γὰρ οὐκ ἐρεῖ τῶν πρεσβυτέρων πρὸς τὸν πλησίον; ὁρᾷς τὸν ὑβρι‐ στήν; ὁρᾷς τὴν ὑπερηφανίαν; ἐπῆρεν αὐτὸν ἡ
5Σαλαμίς. ἐξώγκωται τῇ νίκῃ. τὸν πατέρα δια‐ πτύει. τοῦ γένους ὑπερφρονεῖ. νῦν μὲν ὁ πατὴρ αὐτῷ φαῦλόν τι φαίνεται, μικρὸν δὲ ὕστερον ἐγὼ καὶ σὺ οἱ γείτονες, εἶτ’ ἄλλοι πλείους. τούτους μὴ ποιήσῃς κατὰ σοῦ γενέσθαι τοὺς λόγους.
Decl
.

9

.

1

.

46

ἀλλ’, ὃ δοκεῖ σπανιώτατον εἶναι, σωφρονῶν ἐν ταῖς εὐπραξίαις φάνηθι, ὥστ’ ἀμφοτέρωθεν εὐδοκιμεῖν εἶναί σοι, τῇ τε τῶν βαρβάρων φθορᾷ τῇ τ’ ἐπιεικείᾳ τῶν τρόπων. εἰ γὰρ μέτοικος ἦν, εἰ γὰρ ξένος, εἰ γὰρ
5ἀπελεύθερος, ἐδεόμην δὲ οὕτω δίκαια, πατὴρ ὢν οὐκ ἂν εἰκότως ἐτύγχανον;
Decl
.

9

.

1

.

47

νῦν μέν, ὦ Θεμιστόκλεις, ἔχεις ἅπαντας ὑπιόντας καὶ θεραπεύοντας, ἄρτι γὰρ ἐκ μεγάλων ἥκεις, νόμιζε δὲ παρὰ τοῖς αὐτοῖς τούτοις ἀνθρώποις καὶ φθόνον εἶναι πρὸς τὸν εἰργα‐
5σμένον, ὃς νῦν μὲν κρύπτεται, καιρὸν δὲ ἀναμένει. παρελώμεθα δὴ τούτων τοὺς τοιούτους τῶν λόγων· τὸν σκληρόν, τὸν ἀγνώμονα, τὸν ἀδιάλλακτον, τὸν ἐχθρὸν τῆς οἰκίας. μὴ τοίνυν δεδόσθω χώρα τοῖς ἀηδεστέροις τῶν λόγων, ἀλλ’ ἔστων ἅπαντες εὔφη‐
10μοι καὶ λαβὴ μηδεμία τινὶ τῶν κακοηθεστέρων.
Decl
.

9

.

1

.

48

τοῦ‐
το καὶ Ξέρξην εἰς Σοῦσα κομισθὲν ἀνιάσει. νῦν μὲν γὰρ αὐτόν, ὡς εἰκός, οἱ παραμυθούμενοι λέγουσιν ὡς ἐκεῖνος μέντοι Θεμιστοκλῆς ὁ παρ’ Ἕλλησι
5λαμπρὸς κακὸς εἶναι παρὰ τῶν δικαστῶν κατέ‐ γνωσται καὶ τῆς τοῦ πατρὸς οἰκίας ἀπεκλείσθη· εἰ δὲ πύθοιτό σε καὶ ταύτην κεκομισμένον, ἑτέρα τοῦ‐ το τῷ Πέρσῃ συμφορά.
Decl
.

9

.

1

.

49

καὶ μήν, εἰ μὲν δι’ εὐ‐ τυχίας τὸν λοιπὸν πορεύσῃ βίον, καλὸν αἰτίας ἁπάσης σαυτὸν καθαρεύειν· εἰ δ’ ἀνάγκη τι καὶ προσπταῖσαι, χαλεπὸν γὰρ ἄνθρωπον διὰ τέλους εὐτυχεῖν, τὸ δοκεῖν
5τῆς νῦν ἀτιμίας ὑπέχειν δίκην διαφύγωμεν.
Decl
.

9

.

1

.

50

πῶς με βούλει νῦν ἀπελθεῖν ἀτιμασθέντα; καρτεροῦντα καὶ φέ‐ ροντα καὶ φαιδρόν; οὐκ ἂν δυναίμην. ἀλλὰ σκυθρωπὸν καὶ δακρύοντα καὶ συνεσταλμένον; εἶτ’ οὐ δεινὸν ἐμοὶ σὲ
5τούτων αἴτιον καταστῆναι, Νεοκλεῖ Θεμιστοκλέα; αὐτὴν οἴου τὴν οἰκίαν φωνὴν λαβοῦσαν δεῖσθαί σου καὶ ἱκε‐ τεύειν· ἐγώ σε ἐδεξάμην τικτόμενον, ὦ παῖ, καὶ παρ’ ἐμοὶ τὴν πρώτην ἔρρηξας φωνὴν καὶ τὸν ἥλιον εἶδες καὶ μαστοῦ μετέσχες καὶ τῆς ἄλλης
10τροφῆς καὶ γραμμάτων ἥψω καὶ τὴν πρώτην
ἡλικίαν διεγένου. καὶ τῶν δυσχερῶν ἐκείνων συμπεσόντων ἤλγουν καί σε ἤλπιζον ἀπολή‐ ψεσθαι πάλιν. ἥκει δὴ τὸ προσδοκώμενον καὶ τὸν εἰσάγοντα ἔχεις. μὴ τοίνυν ἀντίτεινε μηδὲ
15τὸν ἐμοὶ κόσμον ὀφειλόμενον ἑτέρα οἰκία καρ‐ πούσθω τις.
Decl
.

9

.

1

.

51

 Ταῦτα αἰδεσθεὶς τὰ ῥήματα βάδιζε οἴ‐ καδε μετ’ ἐμοῦ. κἂν ἐπὶ τὴν Ἀσίαν πλέῃς καὶ τοὺς αὐτοὺς ἀντεπάγῃς τῇ βαρβάρῳ κινδύνους, ἀπὸ τῆς πατρῴας ἐξελθὼν οἰκίας ἐπίβαινε τῆς νεώς, κἂν ἐπαν‐
5ελθὼν 〈τὸ〉 ἀριστεῖον λάβῃς, ἐνταῦθα τοῦτο ἄγε.
Decl
.

9

.

1

.

52

 Εἴθε σοι καὶ ἡ μήτηρ, ὦ Θεμιστόκλεις, περι‐ ῆν, ὡς οὐκ ἂν πολλῶν ἐδεόμην λόγων. νῦν δ’ ἡ τότε τοῦ καιροῦ δυσκολία καὶ τοῦτο μετὰ τῶν ἄλλων ἠδί‐ κησεν. ἀλλ’ ὅμως, εἴ τις αἴσθησις τοῖς ἀπελθοῦσι,
5συνησθήσεται καὶ κοινωνήσει τῆς ἑορτῆς.
Decl
.

10

t

1

Ἐκ τοῦ ἐναντίου ὁ Θεμιστοκλῆς.
Decl
.

10

.

1

.

1

 Ὤιμην μέν, ὦ ἄνδρες δικασταί, αὖθις κατη‐ γορήσοντά μου Νεοκλέα καὶ τῶν πρότερον ἐκείνων πολὺ μείζους αἰτίας ἐποίσοντα πρὸς τουτὶ συλλέξαι τὸ δι‐ καστήριον ὑμᾶς, ἐκ γὰρ ὧν ἐπεπόνθειν ταῦτα ἐλπίζειν
5εἶχον· ἐπεὶ δὲ βραδέως ἀνέμνησεν ἑαυτὸν ὡς ἐξ αὐτοῦ γενοίμην καὶ φιλάνθρωπος εἶναι πρὸς ἐμέ φησι, ταύ‐ της μὲν αὐτῷ τῆς δόξης οὐ φθονῶ, ἀλλ’ ἔστω πατέ‐ ρων πρᾳότατος καὶ καλείσθω τοῦτο παρ’ ὑμῖν, ἐμὲ δὲ ἐπὶ τῆς συνηθείας ἐν ᾗ κατέστησεν αὐτὸς ἐάτω καὶ
10τὸν ἄλλον διάγειν χρόνον, ὡς μὴ κατ’ ἄμφω λυποίη, τότε μὲν ἐκβάλλων ὠμῶς, νῦν δὲ οὐ βουλόμενον εἰσ‐
άγων.
Decl
.

10

.

1

.

2

 Οὗτος μὲν οὖν τὴν ἐμὴν δόξαν ἐλάττωμα πρὸς τὸν ἀγῶνα νενόμικεν ἑαυτῷ, ἐγὼ δὲ τὸ τοῦ πατρὸς ὄνομα καὶ τὸ πατέρας ὑμᾶς εἶναι τοὺς δικάζοντας δέ‐ δοικα. ἔστι γὰρ φόβος οὐ μικρὸς μὴ τοῖς δικαίοις
5αὐτοῖς περιὼν καὶ δεικνύειν ἔχων ὡς εἰκότως ἂν διω‐ θοίμην ἐφ’ ἅπερ οὗτος καλεῖ δόξω τραχύς τις εἶναι καὶ χαλεπὸς ταῖς προσηγορίαις ὑμῶν τὸ πρᾶγμα κρινόντων. δεῖ δέ, οἶμαι, τούς γε βουλομένους ὀρθὴν θέσθαι τὴν ψῆφον πάντα ἀνελόντας ἐκ μέσου πρὸς ἓν
10ἐκεῖνο βλέπειν, πότερος δικαιότερα λέγει, κἂν μὲν εὑρίσκητε τοῦτον, τούτῳ δοῦναι τὰς ψήφους, ἂν δὲ ἐμέ, ἐμοί.
Decl
.

10

.

1

.

3

 Εἰ μὲν οὖν ἦν μοι καλόν τε καὶ συμφέρον τὸ τὴν τοῦ παιδὸς καὶ τὴν ἀρχαίαν κομίσασθαι τάξιν, οὐκ ἂν οὗτος ἧκέ με παρακαλῶν καὶ δεόμενος δοῦναί μοι χάριν, ἀλλ’ αὐτὸς ἂν τὴν ὑπὲρ τούτων ἐποιούμην
5σπουδὴν καὶ προσέπεμπον ἂν τοὺς μάλιστα αὐτῷ χρω‐ μένους δι’ ἐκείνων ἀξιῶν μοι γενέσθαι τὰς διαλλαγάς· νῦν δὲ ἐξ αὐτῶν ὧν αὐτὸς μὲν βούλεται παρασχεῖν, ἐγὼ δὲ ὀκνῶ λαβεῖν σκέψασθε, ὦ ἄνδρες δικασταί, τὴν θαυμαστὴν δωρεάν. εἰ γὰρ μηδεὶς ἂν εὖ φρονῶν
10φύγοι τὸ λυσιτελοῦν, μαρτύριον ὑμῖν ἔστω τοῦ μὴ συνοικεῖν με Νεοκλεῖ τῷδε τὸ ταῦτα ἐφ’ ὧν νῦν εἰμι προτιμᾶν ὧν οὗτος δίδωσι. καὶ μηδὲ ἐμὲ βλάψαντες ἀντιστῆτε κατὰ τῶν ἐμοὶ συμφερόντων.
Decl
.

10

.

1

.

4

 Δοκεῖ δέ μοι Νεοκλῆς οὐχ ἅ φησιν ἐθέλειν οὐδ’ ἐπιθυμεῖν αὖθις ἡμᾶς συνελθεῖν, πάλαι γάρ μου κατέγνωκε τὴν ἐσχάτην κακίαν, ἀλλ’ ἡ μὲν ἐπὶ τὸν οἶκον παράκλησίς ἐστι παραπέτασμα, τὸ δὲ τῆς σπου‐
5δῆς ἀπολογία τις περὶ τῶν εἰς ἐμὲ πεπραγμένων πρὸς ὑμᾶς τε καὶ τοὺς ἄλλους Ἕλληνας. αἰσθάνεται γὰρ τῶν τε πολιτῶν πολλοὺς τῶν τε Ἑλλήνων οὐκ ὀλίγους κατηγοροῦντάς τε αὑτοῦ καὶ τοιαῦτα λέγοντας· οἷον ἄρα ἠδίκησεν ἐν παιδὶ Νεοκλῆς. ὡς ἄγριος καὶ
10θηριώδης καὶ προδότης τό γε αὑτοῦ μέρος τῆς τῶν Ἑλλήνων σωτηρίας. τοῦτον ἡγήσατο κακὸν οὕτως ὄντα ἀγαθόν, τοῦτον ἀποκηρύ‐ ξεως ἄξιον, ὃν καὶ ποιήσασθαι υἱὸν μέγα κέρ‐ δος ἄν τις ἡγήσαιτο νοῦν ἔχων.
Decl
.

10

.

1

.

5

καὶ πολλὰ πρὸς τούτοις ἕτερα λέγεται μέν, ὦ ἄνδρες δικασταί, παρ’ ἄλλων, ταράττει δὲ τοῦτον καὶ ποιεῖ δεδοικέναι μὴ τούτων εἷς καὶ αὐτὸς γένωμαι τῶν αἰτιωμένων καὶ
5πρὸς τὸν δῆμον οἷα ἔπαθον διαλεχθῶ. διὰ ταῦτά μοι μεταδίδωσι τῆς οἰκίας. ἀλλὰ θάρρει, Νεόκλεις, ὅτι οὔτ’ αὐτὸς ἐκείνων ἐν μέρει κατηγορίας οὔτ’ ἐμνήσθην οὔτε μνησθήσομαι τῶν τε ἄλλων ὅσους ἂν οἷός τε ὦ παύσω τούτων τῶν λόγων. σύ τε μηδὲν ὧν οὐκ ἐθέ‐
10λεις ἀνάγκῃ ποίει τόν τε τοῦ βίου τύπον ἐφ’ οὗ νῦν εἰμι μένειν ἀκίνητον ἔα, ὡς νῦν ἀδύνατά τε ζητεῖς καὶ λόγους οὓς αὐτὸς διῆλθες σιγᾶσθαί σοι κρεῖττον κἀμὲ καταναγκάζεις εἰπεῖν ἐφ’ οἷς οὐχ ἡδέως διακείσῃ.
Decl
.

10

.

1

.

6

 Ὁρᾶτε δέ. παῖς ἐγενόμην ἐγὼ τούτῳ παρ’ ὑμῖν, ὦ ἄνδρες δικασταί. καὶ ἴσως μὲν εὐθὺς ἠχθέσθη πρὸς τὸν τόκον ὡς ἂν ἐκ βελτιόνων παιδοποιεῖσθαι δυνά‐ μενος. τοῦτο μὲν οὖν οὐκ ἐγκαλῶ, μεγάλων γὰρ αὑτὸν
5ἀξιῶν οὐκ ἠδίκει, ἐκεῖνο δέ, ὅτι γνώμης οὕτως ἔχων μή τινος αἰσχύνης τῷ πράγματι προσούσης οὐκ ἐξέ‐ θηκεν οὐδ’ ἔρριψεν ἑτέροις ἀνελέσθαι καὶ τρέφειν, οἳ τῆς ἐμῆς ἴσως ἂν ἠνέσχοντο κακίας, ἀλλ’ εἶχεν αὐτὸς καὶ ἔτρεφεν ἐπὶ δεινοτέροις τοῖς μέλλουσι.
Decl
.

10

.

1

.

7

τὰ μὲν οὖν πρῶτα καὶ τὰ παρ’ αὐτὸν τοῦ γάλακτος τὸν χρό‐ νον οὐκ ἂν εἰδέναι φαίην, ἀλλ’ ἐπειδὴ πρὸς μαθήσεων ἡλικίαν ἧκον, ἔπεμπέ με πρὸς τοὺς διδασκάλους, ὁμο‐
5λογῶ, ἤρεσκε δ’ αὐτῷ τῶν ἐμῶν οὐδὲν οὐδ’ ὅσα παρὰ τῶν ἄλλων ἐπῃνεῖτο. τῆς φύσεως δὲ δοκούσης τι πλέον τῶν ἄλλων ἔχειν καὶ παρὰ τοῖς συμφοιτηταῖς ὄντος τούτου τοῦ λόγου καὶ κατὰ τὴν ἄλλην πόλιν, ὡς εὐφυέστατος ἄρ’ ἐγώ, καὶ τοῦ διδασκάλου τοῦτο βοῶν‐
10τος καὶ προστιθέντος γε μεγάλων ἔσεσθαί με δημιουρ‐ γὸν ἢ χρηστῶν ἢ τῶν ἑτέρων, οὐ γὰρ ἀρνοῦμαι, δέ‐ δειγμαι γὰρ ἴσως κακοῦ μὲν αἴτιος οὐδενός, ἀγαθῶν δὲ μεγάλων, τοῦ δὲ φιλοτιμεῖσθαι πρὸς τοὺς ἄλλους πατέρας ἢ χάριν εἰδέναι τοῖς θεοῖς τῆς κατὰ
15τὴν φύσιν τύχης ὡς πλεῖστον ἀπεῖχε.
Decl
.

10

.

1

.

8

παρετήρει δὲ νύκτα καὶ ἡμέραν, εἴ που δοίην αὐτῷ πρὸς ὀργὴν ἡν‐ τινοῦν ἀφορμὴν καὶ λαβών με πεπονθότα τι τῶν συμβαινόντων νέοις οὐκ αἰτιασάμενος, οὐ μεμψάμενος,
5οὐχ ὅσοις ἐχρῆν εἰς τὸ μεταστῆσαι χρησάμενος πολλά τε τῶν δικαστηρίων ἐμέμνητο καὶ μίαν ἀπαλλαγὴν
ἔφασκεν ὁρᾶν τὴν ἀποκήρυξιν πολλὰ μὲν ἐμοῦ λέγον‐ τος καὶ ὑπισχνουμένου, πολλὰ δὲ τῶν οἰκείων καὶ φίλων ποῖ φέρῃ, Νεόκλεις; τί τῷ πνεύματι τῆς
10ὀργῆς ἐνδίδως; τί τὰ τῶν νέων πάσχεις τηλι‐ κοῦτος ὤν; νῦν μὲν ὑπὸ θυμοῦ τὸ παραστὰν ἡγῇ βέλτιστον, ὕστερον δὲ γνώσῃ σαυτῷ πε‐ πολεμηκώς. ἀποστερεῖς τὸν οἶκον οὕτω γεν‐ ναίας φύσεως καὶ θησαυρὸν τοσοῦτον ἐκβάλ‐
15λων σωφρονεῖν δοκεῖς; οὐκ ἐπισχήσεις; οὐκ ἐν σαυτῷ γενήσῃ;
Decl
.

10

.

1

.

9

πολλὰ τοιαῦτα ἐλέγετο μάτην, ὦ ἄνδρες δικασταί. ληρεῖν γὰρ ἡγεῖτο τοὺς κατέχοντας καὶ μόνος αὐτὸς εὖ φρονεῖν καὶ δεῖν ἐλευθερῶσαι τὴν οἰκίαν τοῦ νοσήματος. αἰσθομένης δὲ τῆς μητρὸς
5καὶ ἐκπλαγείσης καὶ πρὸς τὰ γόνατα αὐτῷ προσπεσού‐ σης καὶ ἱκετευούσης ἢ μὴ ταῦτα ποιεῖν ἢ καὶ αὐτὴν προσεκβάλλειν, μᾶλλον δὲ ἀποκτεῖναι γυναικὸς ἔφη ταῦτα εἶναι φλυαρούσης, τῷ δὲ οἴκῳ λυσιτελεῖν ἕτερα. καὶ καλῶς ἔλεγεν. οὐ γὰρ ἄν τι μεῖζον ὠφέλησεν
10αὑτὸν ἢ παιδὸς ἀπαλλαττόμενος πονηροῦ.
Decl
.

10

.

1

.

10

ἧκεν ἐπὶ τούτοις εἰς τὸ δικαστήριον, εἶπέ με κακῶς ὅσα ἠθέλησεν. ἐσίγων ἐγὼ λόγον ἔχων μέν, ἀντειπεῖν δὲ οὐ βουλόμενος, αὐτῷ τούτῳ πρώτῳ δεικνὺς ὡς
5εἰπεῖν κακός. καὶ ἅμα ἐνεθυμούμην ὡς, εἰ καὶ τὸ παρὸν διαφύγοιμι, πάλιν ἐπ’ ἄλλοις τισὶν ἥξει φέρων ἀποκήρυξιν. ῥᾴδιον γὰρ εἶναι μισοῦντι πατρὶ συνθεῖ‐ ναι κατὰ παιδὸς αἰτίας. ἄμεινον οὖν εἶναι μεταστάντα ζῆν ὅπως ἂν συμβαίνῃ ἢ πράγματα ἔχειν καθ’
10ἑκάστην ἡμέραν καὶ ἀπειλῶν ἀκούειν καὶ συζῆν ἀπο‐ κηρύξεως φόβῳ οἴκοθεν.
Decl
.

10

.

1

.

11

τοῦ δὲ μὲν πολλὰ εἰ‐ πόντος, ἐμοῦ δὲ οὐ φθεγγομένου τὸ εἰκὸς ἐγίνετο παρὰ τῶν δικαζόντων καὶ κατεψηφίσαντο. εἶθ’ οὗτος μὲν ἀπῄει φαιδρός τε καὶ γεγηθώς, ὥσπερ οἱ τὰ τρό‐
5παια ἱστάντες, ἐγὼ δὲ μετρίως φέρων τὴν τύχην. καὶ οὐκ ἂν φαίην ὡς ἠπόρουν τῶν ὑποδεχομένων οὐδ’ ὡς ἤλεγξεν ὁ καιρὸς τοὺς φάσκοντας εἶναι φίλους, ἦσαν γὰρ ὡς ἀληθῶς κἀν ταῖς συμφοραῖς. καὶ τοσοῦτον ἀπέσχε τοῦ δυνηθῆναι πεῖσαι φυγεῖν τὰς μετ’ ἐμοῦ
10διατριβὰς τοὺς ἡλικιώτας ὥσθ’ οἱ πολλοὶ τῶν γένει λαμπρῶν ἐρρῶσθαι τοῖς αὑτῶν φράσαντες γυμνασίοις εἰς Κυνόσαργες ἔτρεχον. ἐφ’ οὓς ὅπως οὐ παρώξυνε τοὺς πατέρας οὑτοσὶ Νεοκλῆς οὐδὲ ἔπεισεν ἀποκηρύξαι λέγων ὅτι διαφθερῶ τοὺς υἱεῖς αὐτοῖς καὶ ἐμαυτῷ
15ποιήσω παραπλησίους τεθαύμακα.
Decl
.

10

.

1

.

12

ἐγὼ μὲν οὖν ἐπεμελούμην ἐμαυτοῦ τό τε σῶμα καὶ τὴν ψυχὴν γυ‐ μνάζων, οὗτος δὲ ὡς ἥδιστα διῆγεν. ἡ δὲ μήτηρ ἠσθέ‐ νει, τῶν δὲ ἰατρῶν λεγόντων ὡς λύπῃ τῇ κατ’ ἐμὲ
5κάμνοι καὶ οὐκ ἂν διαφύγοι, τούτων οὕτως ἐχόν‐ των σιγήσας οὗτος ἀφῆκε τὴν μητέρα τῇ νόσῳ καὶ δυοῖν ἀπήλλακτο κακοῖν, ἐμοῦ τε κἀκείνης. χρόνος μετὰ ταῦτα πολὺς καὶ γράμματα μυρία καὶ Νεοκλῆς ὁ αὐτός.
Decl
.

10

.

1

.

13

 Ἀλλὰ νῦν μεταβάλλεται καὶ καλεῖ με πρὸς αὑτὸν καὶ ἀγαπᾶν φησι καὶ ἔχειν βούλεται. τί ταῦτα; γέρων ἀνὴρ οὐκ ἐπὶ τῶν αὐτῶν μένει; οὐδ’ ἃ καλῶς ἔκρινεν ἔχειν τηρεῖ; οὐ δείκνυσι βεβαιότητα τρόπων;
5οὐ δέδοικε μή τις αὐτὸν Εὔριπον ἐν σκώμματι καλέσῃ; ἀλλ’ εἰ μὲν τῶν νεωτέρων τις τοῦτ’ ἐπεπόνθει, κάκι‐ στος ἂν ἦν καὶ κατηγόρεις εὐθὺς καὶ ἀπεκήρυττες· αὐτὸς δὲ τοῖς δευτέροις τὰ πρότερα διαβάλλων οὐκ αἰσχύνῃ; ἔα γνῶσιν καλὴν καὶ προσήκουσάν σοι μένειν
10καὶ μὴ τὴν εὐδοξίαν ἣν ἐκτήσω διὰ τῆς ἀποκηρύξεως ἀνέλῃς.
Decl
.

10

.

1

.

14

Χάριν δὲ ἣν δίδως οὐ δέχομαι. ἧς γὰρ οὐδὲν
δέομαι, ταύτην οὐχ ὁρῶ διότι δεῖ λαμβάνειν. οἶμαι δέ, οὐδὲ χάρις τοῦτό γέ ἐστιν ὅπερ ἄκοντα δεῖ λαβεῖν. ᾧ γὰρ λύπη συνέζευκται, πολὺ τοῦτο τῇ φύσει
5τῆς χάριτος ἀποστατεῖ. οἷον εἴ τις ἐξ ἀριστείας ἥκων αἰτοίη τιμῆς τυχεῖν τινος, ὁ δῆμος δὲ τοῦτο μὴ διδοίη, πλέθρα δὲ γῆς ἤ τι τοιοῦτον, ἆρ’ οὐκ ἄν σοι δοκεῖ φυγεῖν τὸ τὴν γῆν λαβεῖν, εἰ δ’ αὖ ἀναγκάζοιτο, δι‐ χόθεν ἀλγήσειν, ἔκ τε τοῦ μὴ τυχεῖν ὧν ἐβούλετο καὶ
10λαβεῖν ὑπ’ ἀνάγκης οὗ μηδὲν ἔχρῃζε; σαφῶς γὰρ τοῦτο τιμωρία τίς ἐστιν ὃ μὴ κατὰ νοῦν τῳ γίγνεται.
Decl
.

10

.

1

.

15

 Εἰ μὲν οὖν ἐγκαλεῖ μοί τι καὶ νῦν Νεοκλῆς καὶ δίκην ἀπαιτεῖν ἐθέλει, τί τοῦτο ἔστιν εἰπάτω· εἰ δ’ οὐδὲν αἰτιᾶσθαι δύναιτ’ ἄν, μή με κολαζέτω τῷ τοῦ δοκεῖν χαρίζεσθαι σχήματι. χωρὶς δὲ τούτων, τὸ
5μὲν οἴκαδέ με καλεῖν τούτου, τὸ δ’ ὑπακούειν ἢ μὴ τουτὶ τοῦ καλουμένου. δράσας τοίνυν ὅπερ ἦν αὐτοῦ καὶ τῆς ἐμῆς εἰς τὸ μὴ πείθεσθαι τοῖς καλοῦσιν ἐξου‐ σίας ἀνεχέσθω καὶ μὴ τὸ μὴ πείθεσθαί με νομιζέτω θαυμαστόν, ἀλλ’ εἰ τῆς ὕβρεως ἐκείνης [οὐκ] ἐπιλελη‐
10σμένος εἱπόμην.
Decl
.

10

.

1

.

16

Ἡμάρτανες γάρ φησι καὶ τοῦτ’ ἐποίει
τὴν ἀποκήρυξιν. μόνος, ὦ Νεόκλεις, ἐγώ, τῶν δ’ ἄλλων νέων οὐδείς; οὐ ταῦτ’ ἔστι τῆς νεότητος ἐπιει‐ κῶς ἐκφέρεσθαι τῶν προσηκόντων ἀγνοῆσαί 〈τέ〉 τι
5τῶν πρεπόντων; οὐ τούτοις ἡ συγγνώμη παρὰ πάντων ἕτοιμος, οὐ μόνον τῶν πατέρων, ἀλλὰ καὶ τῶν ἄλλων, [καὶ] τῶν πολιτῶν καὶ ξένων; ὧν οὐκ ὀλίγοι πολλὰς πολλάκις προπετείας ἤνεγκαν εἰς ἓν μόνον βλέψαντες, τὴν ἡλικίαν.
Decl
.

10

.

1

.

17

καὶ οὐ μόνον τοῖς ἐλευθέροις, ἀλλὰ καὶ δούλοις ἤδη που τοῦτο τὸ δίκαιον συγγνώμην ἐνήνοχε. καί τις, οἶμαι, δεσπότης πρᾴως ἔχων ὤφθη πρὸς ἁμαρτίαν οἰκέτου νέου. ἔοικε γὰρ ἡ μὲν νεότης
5θαλάττῃ κεκινημένῃ, τὸ γῆρας δὲ γαλήνης ἡσυχίᾳ. καὶ τοῦτο οὐ παρὰ μὲν ἡμῖν οὕτω νενόμισται, συγγνώμης δὲ ἀπεστέρηται παρὰ τοῖς βαρβάροις, ἀλλ’ ὅπουπερ ἀνθρώπων γένος, ἐκεῖ καὶ παραίτησις τοῖς νεωτέροις ὁ χρόνος.
Decl
.

10

.

1

.

18

φέρε, εἴ τις ἁλοίη τῶν πρεσβυτέρων μεθύων καὶ παροινῶν καὶ μαχόμενος ὑπὲρ ἑταίρας καὶ τύπτων καὶ πληγὰς λαμβάνων, ἆρ’ οὐκ ἂν τοῦτο μείζω ποιοῖ τὴν κατηγορίαν, ὅτι σωφρονεῖν δέον καὶ τῆς
5ἡλικίας ῥᾷστον αὐτῷ τὸ σωφρονεῖν ποιούσης ἔξωρος ὢν τὰ τῶν νέων πλημμελεῖ; εἶτα τοῖς πρεσβυ‐ τέροις οὐ μεταδώσομεν συγγνώμης ὡς τῶν νέων τοῦτο
ὄν, πάλιν δ’ αὖ τοῖς νεωτέροις ἀσυγγνώμονες ἐσόμεθα τὴν διὰ πάντων παρ’ αὐτοῖς σωφροσύνην ζητοῦντες;
10διαγράψομεν ἄρα τὴν συγγνώμην ὅλως τοῖς μὴ οὐκ αἰτοῦσιν[, ὡς οὐκ ἐξὸν λαμβάνειν, τοῖς δ’], ὅτι χαλε‐ πῶς ἔχομεν.
Decl
.

10

.

1

.

19

 Νεοκλῆς μὲν οὖν, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, κρείττων ἔστω τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως, πάσης αἰτίας καθαρὸς καὶ ὅσων βούλεται παῖς· ὑμεῖς δὲ ὑμᾶς αὐτοὺς ἀναμνή‐ σατε τῶν ἐπὶ τῆς νεότητος ἔργων. ἀλλ’ οὐκ ἐμισεῖσθε
5ὑπὸ τῶν γονέων οὐδ’ ἐξηλαύνεσθε τῶν πατρῴων οὐδ’ ἐγίγνεσθε ῥᾳδίως τῶν γεγεννηκότων ἀλλότριοι. θαυ‐ μάζω δὲ εἰ μεθύουσι μὲν ἀνθρώποις [καὶ λυπουμένοις] καὶ θυμουμένοις ἔσται συγγνώμη πλημμελοῦσι διὰ τούτων ἕκαστον, τῇ νεότητι δὲ οὐκ ἔσται 〈ἐν〉 μεγίστῃ
10γε οὔσῃ μέθῃ καὶ ἰσχυροτάτῃ κατὰ τὸν ἀληθῆ λόγον.
Decl
.

10

.

1

.

20

 Κηδόμενος γὰρ σοῦ, φησιν, ἀπεκήρυττον, ὅπως γένοιό μοι βελτίων. καὶ τί δὲ ἀδίκημα σωφρονίζειν υἱόν; οὐδέν, ἀλλ’ εἰσίν, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, πολλοὶ τρόποι τοῦτο ποιοῦντες ἡμερώτεροί
5τε ἀποκηρύξεως καὶ μείζω τὴν ὠφέλειαν ἔχοντες. οἷς
ὑμεῖς κέχρησθε πρὸς τοὺς ὑμετέρους αὐτῶν. εἰσὶ μὲν γὰρ ὑμῖν ἀγαθοὶ παῖδες, ἀλλὰ παῖδές γε, ὦ ἄνδρες δικασταί. τοῦτο δέ ἐστι τοὔνομα τῆς οὐ πάντα ἀναμαρ‐ τήτου καὶ πόρρω μέμψεως ἡλικίας. δεῖ γάρ, οἶμαι, τὸν
10οὐχ ἁμαρτησόμενον τὰ ἐκείνων ὑπερπηδῆσαι του‐ τονί πως, εἰ οἷόν τε, τὸν χρόνον καὶ πρὶν ἔφηβον εἶναι γηράσκειν.
Decl
.

10

.

1

.

21

πῶς οὖν ὑμεῖς ἐπανορθοῦτε τοὺς υἱεῖς; ὡς πατέρας εἰκός. ὁ μὲν καθήψατο ῥήμασιν, ὁ δὲ εἶρξε τραπέζης, τῷ δὲ ἱμὰς ἤρκεσεν, ὁ δ’ αὖ οὐ προσεφθέγξατο χρόνον τινά. πολλὰ ἂν δυνηθείη καὶ
5βλέμμα ἄγριον καὶ βοὴ μεγάλη καὶ τὸ τοῖς οἰκείοις ἐπ’ αὐτὸν χρῆσθαι δὶς καὶ τρίς. ἀλλὰ δεῖ τινος καὶ μείζονος· ἀπείλησον τοῦτο ὃ πέπονθα ἐγώ, τὴν ἀπο‐ κήρυξιν. αὕτη δὲ μελλέτω. καὶ γὰρ ὁ τὸν νόμον τεθεικὼς δοκεῖ μοι τοῖς πατράσι τὴν ἀπειλὴν τεθεικέ‐
10ναι μόνην, εἴπερ ἦν κηδεμὼν τῆς πόλεως.
Decl
.

10

.

1

.

22

ἔπρεπε δέ, οἶμαι, νομοθέτῃ γε ὄντι. οὐ γὰρ ἠγνόει δήπου τοῦθ’ ὅτι πολλοὶ χείρους ἔσονται λαβόντες ἐλευθερίαν [καὶ] τοῦ ποιεῖν ὅ τι δόξειεν αὐτοῖς, εἴπερ αὐτοὺς οὐδὲ
5τὸ ζῆν ὑπὸ τοῖς πατράσιν ἴσχυσε κατασχεῖν. τροφῆς
μὲν γὰρ ἔμελλον εὐπορήσειν καὶ πολλοὺς ἕξειν τοὺς ἐπαρκέσοντας, συγγενεῖς, ἑταίρους, συνήθεις, φίλους τοὺς ἐλεεῖν εἰδότας, ὥστε τούτου γε εἵνεκα οὐδὲν ἔμελλον ἐπιτηδεύειν βέλτιον ὄντων μὲν πολλῶν τῶν
10διαφθειρόντων καὶ πρὸς τὰ χείρω παρακαλούντων, κωλύειν δὲ οὐδενὸς κυρίου, τῆς ἐξουσίας δὲ ὡς πλεί‐ στης. ταῦτ’ οὐκ ἐλάνθανε τὸν νομοθέτην, ταῦθ’ ὑμεῖς αὐτὸν ἡγεῖσθε σαφῶς εἰδότα τεθεικέναι τὸν νόμον φόβον μὲν ἂν γινόμενον, τοῖς γένεσι δὲ οὐ πολεμοῦντα.
15ἥττης γὰρ οἶμαι τῆς ἐν πολέμῳ τέλος διασπᾶσθαι γονέας ἀπὸ τέκνων.
Decl
.

10

.

1

.

23

ὑμεῖς οὖν καλῶς στοχαζόμενοι τῆς γνώμης τῶν γραμμάτων τοῦ μὲν ὡς ἐκβαλεῖτε πολλάκις ἐμνήσθητε, τὸ δὲ ἔργον οὐχ ὑπεμείνατε, ἀλλ’ ἐν τῷ κεκτῆσθαι ἐπεμελήθητε τῶν τρόπων. Νεοκλῆς
5δὲ μόνος τὰ μὲν ἄλλα πάντα ἡγήσατο ἀσθενῆ τοσαῦτα καὶ τηλικαῦτα καὶ πολλοῖς ἀρέσκοντα, μίαν δὲ νουθε‐ σίαν μόνην μηκέτ’ εἶναί μου πατήρ.
Decl
.

10

.

1

.

24

 Καίτοι τήν γε φύσιν τὴν ἐμὴν αὐτός τε ἐπῄνει καὶ τὸν διδάσκαλον ἔφη θαυμάζειν ὡς μεγάλα πράγ‐ ματα ἀναιρησομένην καί τινα ἔχουσαν ἐν αὑτῇ γεν‐ ναιότητα. ὅτι δὲ τὴν ὧδε ἔχουσαν οὐκ ἔστιν ἀτρεμεῖν,
5ἀλλ’ ἀνάγκη ποιεῖν τὸ τῶν γενναίων πώλων, τοῦτο οὐκ ἐβουλήθη λογίσασθαι. τί οὖν ἐστι τὸ ἐκείνων; σκιρτῶσι, πηδῶσι, δυσχεραίνουσι τὴν ζεύγλην, κατα‐ ράττουσι τὸν ἡνίοχον, ἐκβαίνουσί τι τῶν τεταγμένων. ἀλλ’ οὔτ’ ἀθυμεῖ τούτων γιγνομένων ἡνίοχος οὔτ’
10ἀχρήστους ἡγεῖται τοὺς ἐγρηγορότας, ἀλλ’ ἔστιν αὐτῷ ταῦτα σημεῖα τῆς μελλούσης ἀρετῆς καὶ φέρει τὰ δύσκολα τῶν πώλων ἐπὶ τῇ τῶν δευτέρων ἐλπίδι, τοὺς δέ γε ὑπτίους καὶ καθεύδοντας καὶ τὴν κεφαλὴν οὐκ αἴροντας οὐδὲ θορυβοῦντας τὸν ἐλαύνοντα οὐ
15πρᾴους οὐδὲ σώφρονας, ἀλλὰ νωθεῖς νομίζει.
Decl
.

10

.

1

.

25

εἶτ’ ἐπὶ μὲν τῶν ἵππων τοῦτο ποιοῦντες εὖ φρονεῖν δόξο‐ μεν, τοῖς δὲ υἱέσιν, ἂν ὑπὸ τῆς εὐφυίας ἐκτείνωνται, τὴν οἰκίαν ἀλλοτρίαν καταστήσομεν; καίτοι μᾶλλον
5ἔχει λόγον τοὺς βραδεῖς ἐκβάλλοντας τῶν ὀξέων ἔχε‐ σθαι ἢ ἐκείνους ἀγαπῶντας τούτοις ὡς πονηροῖς μάχε‐ σθαι. νῦν δὲ Μιλτιάδης μὲν στέργων διατελεῖ Κίμωνα ὃν ἴστε, καὶ οὐκ ἐποιήσατο τὴν εὐήθειαν τοῦ νεανίσκου πρὸς ἀποκήρυξιν αἰτίαν, τῶν δὲ ἐμῶν ὁ πατὴρ οὐκ
10ἠνέσχετο σκιρτημάτων, μᾶλλον δὲ τὰς ἄλλας νουθεσίας
ἀτιμάσας ἀπεκύρυξε τῆς οἰκίας καὶ λέγει μὴ μισοῦντος εἶναι τὸ ἔργον, ἀλλὰ καὶ παιδεύοντος καὶ βουλομένου με μετὰ τὴν θεραπείαν τῶν τρόπων κομίσασθαι.
Decl
.

10

.

1

.

26

 Ὡς τοίνυν ψεύδεται καὶ μισοῦντος ἦν, οὐ μετα‐ βολὴν ζητοῦντος ῥᾴδιον ὑμᾶς διδάξαι. εἰπὲ γάρ μοι· τὸ τῶν κοινῶν φροντίζειν καὶ τὴν πόλιν εὖ ποιεῖν ἤδη σωφρονοῦντος ἢ παροινοῦντός ἐστιν; οὐκ ἂν εἶναι
5φαίης τά γε τοιαῦτα μεθυόντων. ἐγὼ δὲ τὸ χθὲς τού‐ των ἡψάμην τῶν φροντίδων ἢ πάλαι; πῶς οὖν οὐχ ἅμα τε μετεβεβλήμην καὶ πρὸς τὸν οἶκον ἐκαλούμην;
Decl
.

10

.

1

.

27

πολλοὺς καιρούς, ὦ Νεόκλεις, διαλλαγῶν, πολλοὺς παραλέλοιπας. ἠγρύπνουν, ἐπεθύμουν ἐμαυτὸν ἐξισῶσαι τῷ Μιλτιάδῃ, σὺ δὲ ἐτήρεις τὴν ἀποκήρυξιν. τριήρεις ἑκατὸν Ἀθηναίοις ἐποίουν, σὺ δὲ οὐκ ἔλυες τὴν ἀπέ‐
5χθειαν. διήλλαττον τοὺς Ἕλληνας πρὸς αὑτούς, σὺ δὲ οὐ διηλλάττου τῷ παιδί. τὴν γνώμην εὕρισκον τοῦ Πυθίου, σὺ δ’ οὔπω με σωφρονεῖν ἡγοῦ. ἀντέσχον πρὸς τὴν φήμην ἐκείνην καὶ τὸν λόγον τῆς βασιλέως στρα‐ τείας· Ξέρξης ἐλαύνει τοὺς τὴν Ἀσίαν οἰκοῦν‐
10τας μικροῦ πάντας ἐπὶ τὴν Εὐρώπην ἄγων, καλύπτεται δὲ καὶ ἡ γῆ πεζῷ πολλῷ καὶ ναυσὶ θάλαττα. ποταμοὺς δὲ ἤλεγξεν ἡ στρατιὰ πιοῦσα, τῶν τοξοτῶν δὲ ἀφιέντων βέλη τὸ ὑπὸ τούτοις σκιά, γῆν δὲ ποιεῖ τοῖς ὁπλίταις καὶ
15ταῖς τριήρεσι θάλατταν. καὶ δοκεῖ τοῖς ὁρῶσι θεῶν ὁ μέγιστος ἐν ἀνθρώπου τύπῳ πάντα κινεῖν, τῶν δ’ Ἑλλήνων οἱ μὲν φόβῳ συνακο‐ λουθοῦσιν, οἱ δὲ ἡσυχάζειν ἐγνώκασι.
Decl
.

10

.

1

.

28

τού‐ των οὐδέν μου κατέσεισε τὴν γνώμην οὐδ’ ἐξέπληξεν οὐδ’ ἔπεισε καταλῦσαι τὰς ἀμείνους ἐλπίδας. οὐδ’ ἐπὶ ξένια τοὺς ἐπὶ τὴν βῶλον ἥκοντας ἐκάλεσα κήρυκας
5ἀλλ’ ἀπέκτεινα. καὶ οὐδὲ δι’ οὗ ταῦθ’ ὑμᾶς ἑρμηνέως ἐδίδασκον οὐδ’ οὗτος διέφυγε τὴν δίκην, ἀλλ’ ἦν μὲν ἡμέτερος ἄποικος, ὅμως δὲ ἀπέθνησκεν ἀντὶ τῆς φωνῆς αὑτοῦ.
Decl
.

10

.

1

.

29

ταῦτ’ οὐκ ἦν, ὦ Νεόκλεις, ἱκανὰ τεκμήρια
τοῦ καλῶς μοι τὴν ψυχὴν ἡρμόσθαι; τούτων ἕκαστον οὐκ ἦν ἀρκοῦν ἀποδοῦναί μοι τὴν οἰκίαν οὐδ’ ἐμοὶ μὲν ἀρετὴν μαρτυρῆσαι, σὲ δὲ πεῖσαι μὴ χαλεπαίνειν;
5ἀλλ’ Ἀθηναῖοι μὲν πάντες ἐπῄνουν καὶ παραπλησίως ἐπείθοντο τοῖς τε παρὰ τοῦ Πυθίου καὶ τοῖς ἐμοῖς ψηφίσμασι καὶ λόγοις καὶ τὴν τῶν ὅλων σωτηρίαν ἐν ταῖς ἐμαῖς εἶχον ἀνακειμένην γνώμαις· σοὶ δ’ οὔπω καλὸς κἀγαθὸς ἐδόκουν οὐδ’ ἀποχρώντως πεπαιδεῦσθαι,
10νὴ Δί’, ἔργων γὰρ ἐπεθύμεις καὶ τροπαίων.
Decl
.

10

.

1

.

30

ἀλλ’, ὦ πρᾳότατε πατέρων, ὁ χρηστὸς καὶ σπουδαῖος ἀνὴρ τῇ γνώμῃ καὶ οἷς προείλετο κρίνεται, κἂν μὴ τὸ πέρας ἀκολουθήσῃ τῶν βεβουλευμένων ἄξιον, οὐδὲν ἧττόν
5ἐστι σπουδαῖος. τοῦτο μὲν γὰρ ἐκ τῆς Τύχης ἤρτηται, τῷ δὲ δεῖ μηδὲν ὧν ἐσκέφθαι προσῆκον λελεῖφθαι.
Decl
.

10

.

1

.

31

 Ἔχων οὖν μου τῆς σωφροσύνης οὐ μικρὰς οὐδ’ ὀλίγας τὰς ἀποδείξεις τί περιμένων οὐ διηλλάτ‐ του; μία γὰρ ἐκκλησία κρείττων οὐκ ἂν ἦν δικαίως τῆς ἀποκηρύξεως; ἀλλ’ ἑνὶ τὸν ἀγαθὸν ἡγοῦ δείκνυ‐
5σθαι, ταῖς νίκαις. καλῶς. ταύτας τοίνυν ἀνῃρή‐
μην ἐπ’ Ἀρτεμισίῳ καὶ πρώτῃ ναυμαχίᾳ καὶ δευτέρᾳ καταναυμαχῶν πρᾶγμα δείξας ἀνέλπιστον Ἕλλησι βαρ‐ βάρους ὑφ’ ἡμῶν κατὰ θάλατταν ἡττωμένους. ἀλλ’ ἐκεῖνοι μὲν ἡττῶντο, τὸ δὲ σὸν πρὸς ἐμὲ μῖσος οὐκ
10ἐνικᾶτο. οὕτως ἦν πολὺ καὶ μέγα καὶ μόνιμον καὶ ἀήττητον.
Decl
.

10

.

1

.

32

 Καίτοι πρὸς ὑμᾶς ἔλεγεν ὡς φίλος ἦν μοι καὶ διὰ ταῦτα παρ’ αὑτῷ λελύκει τὴν ἀποκήρυξιν, εἰρω‐ νευόμενος, ὦ ἄνδρες δικασταί· τίς γὰρ ἂν ἐκ δυσμε‐ νοῦς γεγονὼς φίλος καὶ πρᾷος ἐκ χαλεποῦ τοῦτ’ αὐτὸ
5πρὸς ἐκεῖνον τὸν ἄνθρωπον πρὸς ὃν οὕτω διετέθη κατώκνησεν ἂν εἰπεῖν; οὐδείς. ἔχθραν μὲν γὰρ ἤδη τις ἔκρυψεν ὡς ἐν σχήματι φιλίας, φίλος δὲ ὢν οὐδεὶς ἠβουλήθη δυσμενὴς εἶναι δοκεῖν. ἐκ μὲν γὰρ ἐκείνου κακῶς τε ποιοῦντα λανθάνειν ἔστι καὶ μὴ παθεῖν, ἐν
10τούτῳ δὲ οὐ ποιοῦντα μισεῖσθαι.
Decl
.

10

.

1

.

33

τί γὰρ ἐκώλυεν ᾧ τότε πρὸς τὴν ἀποκήρυξιν ἐχρήσω τάχει, τούτῳ χρή‐ σασθαι πρὸς τὰ ἡδίω; Μῆδοι καὶ Σάκαι καὶ Ὑρκάνιοι καὶ ἡ πολλὴ βασιλέως χεὶρ ἐκώλυε ταῦτα μὴ πραχθῆ‐
5ναι καὶ δεινότατα πάντων ἔπασχες ἀνθρώπων οὐκ
ἐώμενος ἐπιδείξασθαι τὰς διαλλαγάς; ὃ νῦν δρᾷς, ὦ Νεόκλεις, οὐκ ἐξῆν πρότερον; οὐ βραχέων ἔδει ῥημά‐ των; οὐ μικροῦ μέρους ἡμέρας; ἢ τοῦτ’ ἂν ἦν ἐμπό‐ δισμα ταῖς ναυμαχίαις καὶ τοῖς 〈τοῦ〉 πολέμου πράγ‐
10μασιν; ἀλλ’ οὐκ ἂν εὔφρανας οἷς ἐποίεις τὸν δῆμον; ἀλλ’ οὐκ ἂν ἐμὲ τοῦτον ὃν τότε μὲν οὐκ ᾔδεις, νῦν δὲ βιάζῃ; οὐκ ἄν σε ἔφην καλήν τινα ταύτην εἰσ‐ φορὰν εἰσενηνοχέναι τῷ Καιρῷ;
Decl
.

10

.

1

.

34

πῶς οὖν πρότερον σιγήσας νῦν γίνῃ πατήρ; οὐκ ἐμὲ κτήσασθαι βουλό‐ μενος, ἀλλὰ δι’ ἐμοῦ τὴν ναυμαχίαν, τὴν Σαλαμῖνα, τὴν νίκην, τὰ ναυάγια, τὸν τῶν βαρβάρων φόνον, τὸν
5βασιλέως δρασμόν. τῶν γὰρ ὑπὸ τῶν παίδων, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, κατωρθωμένων κοινωνοῦσι τῆς δόξης οἱ γεγεννηκότες, καὶ τὸ μὲν θαῦμα τοῦ δράσαντος, ἡ φιλοτιμία δὲ ἀμφοτέρων.
Decl
.

10

.

1

.

35

τοιοῦτον οὖν ἔρ‐ γον ὑπ’ ἐμοῦ πεπραγμένον οἷον οὔπω πρότερον ἐπεῖ‐ δεν ὁ ἥλιος, ὃ μεθ’ ὑμῶν, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, καὶ τῶν ὑμετέρων ἀρετῶν πολὺ τοῦ Μαραθῶνι σεμνό‐
5τερον, ἐκεῖ μὲν γὰρ ἡ πεῖρα διὰ σατραπῶν, τοῦτο δὲ αὐτοῦ βασιλέως στρατηγία, κἀκεῖ μὲν πεντήκοντα μυριάδες στρατιᾶς, ἐνταῦθα δὲ πεντακόσιαι, ταῦτ’ οὖν ὁρῶν καὶ συλλογιζόμενος γέγονε μὲν οὐδὲν πρὸς ἐμὲ τῇ γνώμῃ βελτίων, εἰσάγει δ’ αὑτὸν εἰς τὰ πεπραγμένα.
Decl
.

10

.

1

.

36

 Ἀλλ’ ἔστω μέν, εἰ βούλεται, μερίτης, μᾶλλον δὲ περιιὼν ὡς αὑτοῦ τὰς νίκας ᾀδέτω κἂν εἰς τὸν δῆμον βούληται λέγειν ὡς ἐγὼ μέντοι τὸν ταῦτα δρά‐ σαντα παρεσχόμην ὑμῖν, ἐγὼ τὸν δυνατώτερον
5τοῦ βασιλέως πλούτου τοῖς τῶν Ἑλλήνων πράγ‐ μασιν ἔδωκα, λεγέτω, καλλωπιζέσθω, φθόνος οὐδείς, ἂν μὴ τῇ τῆς ἀποκηρύξεως ἡμέρᾳ ταῦτα λογίζηται. τοῦτο γὰρ οὐκ ἔτ’ ἀνέξομαι, ὡς οὐ τῆς ἐμῆς τὰ ἔργα φύσεως, ἀλλὰ τῆς ἀτιμίας.
Decl
.

10

.

1

.

37

εἰπέ μοι, πρὸς θεῶν, ὦ Νεόκλεις, σὺ μόνος ἐχρήσω τούτῳ τῷ νόμῳ κατὰ παιδὸς ἤ τινα καὶ ἕτερον εἰπεῖν ἂν ἔχοις; εἰ μὲν γὰρ μόνος, ὅρα τί συμβαίνει καὶ τίνα σαυτὸν δεικνύεις
5Ἀθηναίοις· εἰ δ’ εἰσὶν οἳ ταυτόν σοι πεποιήκασι, πολλοὺς ἔδει Θεμιστοκλέας εἶναι τῇ πόλει, εἰ τοῦτο ἔργον ἦν ἀποκηρύξεως τοιούτους ποιεῖν τοὺς νέους.
Decl
.

10

.

1

.

38

ἀλλὰ γάρ, ὅπερ ἔφην, ἔστω μὲν κοινωνός, εἰ βού‐ λεται, τῆς δόξης καὶ θαρρείτω γε ὡς οὐδὲν κακὸν ὑπ’ ἐμοῦ πεισόμενος, οὐ γὰρ δὴ μνησικακήσω γε οὐδ’ ἐπὶ τιμωρίαν τρέψομαι, μήποτε οὕτω γενοίμην κακός, ἀλλὰ
5κἂν εἴ τις ἄλλος ἐπηρεάζοι, καὶ χαλεπανῶ καὶ οὐκ ἐπιτρέψω καὶ παῖδα οὗτος ἐν τούτοις ὄψεταί με, τὴν δὲ οἰκίαν ἐχέτω καθ’ αὑτὸν καὶ κληρονόμον ζητείτω χρηστόν τινα καὶ σώφρονα. πολλοὶ δὲ Ἀθήνησι καὶ ἴσως πλὴν ἐμοῦ πάντες. τί σαυτόν, ἄνθρωπε,
10καταισχύνεις; τί τῶν ὀνειδῶν ὧν ἀπήλλαξας τὸν οἶκον, ταῦτα πάλιν σαυτῷ περιάπτεις; εὐδοκίμησας ἐκβαλών με [καὶ] διαφύλαττέ σοι τὴν δόξαν.
Decl
.

10

.

1

.

39

 Ἀλλὰ δέδοικας μή τι παρὰ τῶν θεῶν διὰ ταῦτα μοι προσπέσῃ; εἰ μέν σε προὐπηλάκιζον ἢ κακῶς ἔλε‐ γον ἢ τοὺς πράγματά σοι παρέξοντας καθίην, ἴσως μὲν οὐδ’ ἂν τότε περὶ πατέρα ἡμάρτανον, σὺ γὰρ
5τοῦτο ἐξήλειψας τὸ δίκαιον διὰ τοῦ δικάζοντος. πλὴν δῶμεν ἀπ’ ἐκείνων ἂν γενέσθαι τινὰ παρὰ τῶν θεῶν ὀργήν, εἰ δὲ ἐν οἷς με σὺ κατέστησας, ταῦτα ἀκίνητα φυλάττω, πῶς τοῦτο τοῖς θεοῖς ἀηδές; δεινὸν τὸ μὴ χαρίσασθαί σοι; τὸ δὲ τὴν μητέρα προδοῦναι τὴν διὰ
10τὴν ἐπ’ ἐμοὶ λύπην ἀποθανοῦσαν οὐ δεινόν; ἢ ταῦτα οὐκ οἴει τοὺς θεοὺς εἰδέναι ἢ μὴ βούλεσθαι παρὰ τοῖς υἱέσιν εἶναί τι καὶ τὸ τῶν μητέρων; αὐτῶν δὲ ἐκείνην αἰσθανομένην οὐκ οἴει στενάξειν καὶ διαλέξε‐ σθαι τοῖς τούτων ἐφόροις δαίμοσιν οἷα ἀνθ’ οἵων
15κομίζεται;
Decl
.

10

.

1

.

40

πάνυ γε ταῦτα ἀκίνδυνα; καλόν γε εἰσελθεῖν ἐκεῖσε οὗ κατέκειτο ἡ ταλαίπωρος ἀρρωστοῦσα τίλλουσα τὰς τρίχας καὶ σπαράττουσα τὸ πρόσωπον καὶ τούτου δεομένη λῆξαι τοῦ θυμοῦ καὶ μὴ τυγχά‐
5νουσα οἴκτου καὶ τὴν ψυχὴν ἅμα δάκρυσιν ἀφιεῖσα, καλόν γε οὗ ταῦτα ἐπράχθη πίνειν ἐμὲ καὶ στεφα‐ νοῦσθαι καὶ τοὺς ἐπιτηδείους ἑστιᾶν καὶ λύρας ἀκούειν καὶ σκολίων καὶ ἄλλα ποιεῖν ὅσα ἐν συνδείπνῳ νόμος. καλῶν γε ὀνειράτων ἐπὶ τοιούτοις δείπνοις γευσόμεθα.
10τίς καὶ πρὸς ἑτέρους ἀγῶνας ἀπ’ εὐσεβῶν πλεύσομαι τῶν ἔργων; δέδοικα, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, μή με τοῦτο
τῆς εὐνοίας ἀποστερήσῃ τῆς τῶν Ἐλευσινίων θεῶν, δέδοικα μή μοι δυσμενῆ ποιήσῃ τὰ πνεύματα, μὴ τοὺς Αἰακίδας ἐχθρούς, μὴ τὴν θάλατταν ἐναντίαν.
Decl
.

10

.

1

.

41

 Ἥδιστον, ὦ Νεόκλεις, ἡ συνήθεια τοῖς ἀνθρώ‐ ποις. βεβίωκας ἄνευ ἐμοῦ χρόνον ἤδη μακρόν· ἔχου τῆς τέρψεως. βεβίωκα τὸν αὐτὸν μηδενὸς τῶν σῶν μετέχων· οὐ προήσομαι τὴν ἀπὸ ταύτης τῆς μελέτης
5ἡδονήν. χωρὶς δὲ τούτων, οὐδ’ ἄλλως ἡμῖν ἀσφαλὲς συνοικεῖν. λέγεται γὰρ τὴν φύσιν βέβαιόν τι καὶ πάγιον εἶναι. σὺ μὲν οὖν ἐπ’ ἄκρον ἀρετῆς ἥκεις καὶ οὐδ’ ἂν τοῖς φιλαιτίοις εἰς αἰτίαν ἀφορμὴν δοίης, ἐγὼ δὲ γέμω νοσημάτων, ἃ νῦν μὲν ἴσως ἡσυχάζει,
10χρόνου δὲ προϊόντος κινήσεται. ἀνάγκη δὴ πάλιν ταὐτὰ ποιεῖν, μέμφεσθαι, καταβοᾶν, ἐγκαλεῖν, κατηγορεῖν τῶν διαλλαγῶν, ἐπαινεῖν τὴν ἀποκήρυξιν, βουλεύεσθαι περὶ δευτέρας. 〈καὶ〉 οὐκέτ’ ἂν ἐμὸν εἴη μόνον ὄνειδος, ἀλλὰ καὶ ὧν ἡγησάμην ἁπάντων Ἀθηναίων.
Decl
.

10

.

1

.

42

ἵν’ οὖν μὴ χαλεπώτερα ἐπισπασώμεθα κακὰ μηδ’ ἐπὶ πολλῷ συνέλθωμεν, στήσωμεν ἐνταυθοῖ τὸ πρᾶγμα. οὐδὲν δέομαι χρημάτων. ἀρκεῖ μοι τὸ μέχρι Σούσων
5ἀφιγμένον ὄνομα. οὐ δεῖ βασιλέα τοιοῦτον δέξασθαι
λόγον, ὡς ἐγὼ μικρός τίς εἰμι τὴν γνώμην καὶ καλού‐ μενος ὑπὸ τῶν ὑβρικότων ἐπὶ κλῆρον καὶ κέρδος τρέχω.
Decl
.

10

.

1

.

43

 Πατὴρ οὐκ ἔστι μοι Νεοκλῆς καὶ ταῦτα ζῶν ἔτι, ἀλλ’ ἔστιν ἕτερος, εἰ δίδως εἰπεῖν, βελτίων, ὁ τὸ μέγα ἔργον ἐργασάμενος ὁ δῆμος, ὁ τῆς μὲν χώρας ἀνθελόμενος τὴν θάλατταν, τὴν χώραν δὲ αὐτὴν διὰ
5τῆς θαλάττης ἀπολαβών. τοῦτον θεραπεύων καὶ μείζω ποιῶν βιώσομαι. παρὰ τούτου τιμώμενος ἔχω τὴν με‐ γίστην οὐσίαν. σὺ δ’ ἀνοικοδόμει μὲν τὴν οἰκίαν, ἔξεστι γάρ, ὅτῳ δὲ τὰ σαυτοῦ παραδῷς μετὰ τῶν φίλων σκόπει. ὡς ἔμοιγε οὐ μόνον εἰσελθεῖν ἐκεῖσε
10φοβερόν, ἀλλὰ κἂν παρὰ τὰς θύρας στῶ, πλήττομαι
τὴν ψυχὴν ὑπὸ τῆς μνήμης ὧν ἔπαθον.
Decl
.

11

t

1

Ὁ Κίμων αἰτῶν ὑπὲρ τοῦ πατρὸς δεθῆναι.
Decl
.

11

.

1

.

1

 Ἀληθὲς ἦν ἄρα, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, τὸ λεγόμενον τοῦτο τὸ μηδὲν ἀνάγκης εἶναι δυνατώτερον. ἔγωγ’ οὖν νέος τε ὤν, ὡς ὁρᾶτε, καὶ πραγμάτων ἄπει‐ ρος ἀπὸ τοῦ δεσμωτηρίου δεῦρ’ ἥκω καταλιπὼν αὐτόθι
5τὸν ταλαίπωρον Μιλτιάδην νόσῳ τε καὶ δεσμῷ πιεζό‐ μενον καὶ δεῖσθαι τολμῶ δήμου τοσούτου πρᾳότερόν τε ἡμῶν ἢ πρότερον ἀκοῦσαι καὶ δοῦναι χάριν ἣ τὸ μὲν τίμημα τῆς πόλεως φυλάξει, τῷ δὲ ἠτυχη‐ κότι παραμυθίαν οἴσει τινά.
Decl
.

11

.

1

.

2

τὸ μὲν οὖν βέλτιον
ἦν ἐν τῇ πρὸς τοὺς βαρβάρους μάχῃ τὸν πατέρα μοι πεσεῖν καὶ τὴν αὐτὴν Κυναιγείρῳ τε καὶ Καλλιμάχῳ δέξασθαι τελευτήν· ἐπεὶ δὲ καὶ νενικηκὼς καὶ στήσας
5τὸ τρόπαιον οὐκ ἐδυνήθη τῆς ὑπὲρ ὑμῶν οὐδαμοῦ στῆναι προθυμίας, ἀλλ’ ἕτερ’ εὐθὺς ἐπενόει, ἐχρῆν αὐτὸν ἐν τοῖς δευτέροις γοῦν τούτοις ἀποθανεῖν μη‐ χανώμενον ἑλεῖν τοὺς ὑμετέρους ἐχθρούς· ἐπεὶ δὲ ἐφιλονείκησεν ὁ δαίμων δεσμώτην δεῖξαι Μιλτιάδην
10καὶ θανάτου στρατηγῷ πρέποντος ἐφθόνησε τῷ πατρί, γένεσθε ἡμῖν, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, φιλανθρωπότεροι τῆς Τύχης καὶ μετενέγκατε τὸν δεσμὸν ἀπὸ σώματος ἀπειρηκότος ἐπὶ τὸν ἴσως ἐνεγκεῖν δυνησόμενον, ἐμέ.
Decl
.

11

.

1

.

3

 Ἴσως μὲν οὖν τινες ὑμῶν, ὡς ὤφθην ἐπὶ τοῦ βήματος ἐφ’ οὗ ποτε ἔλεγε Μιλτιάδης καὶ ἐδημηγόρει καὶ μετὰ τοῦ πρώτου ῥήματος ἀφῆκα δάκρυον, εἶπον [ἂν] πρὸς ἀλλήλους· Κίμων οὗτος ἥκει νῦν ἱκε‐
5τείαις τε καὶ θρήνῳ λύσων τῷ πατρὶ τὴν συμ‐ φοράν, οἶδε δὲ Ἀθηναίους ἐλεήμονας οὐ πρὸς τοὺς αὑτῶν πολίτας μόνον οἷς ἱερῶν καὶ πολ‐ λῶν ἑτέρων μεγάλων τε καὶ σεμνῶν κεκοινή‐ κασιν, ἀλλὰ καὶ πρὸς ξένους οἷς ἓν μόνον ὑπάρ‐
10χει δίκαιον τὸ πεπραγέναι κακῶς, ἥκει τοὺς αὑτοῦ προγόνους Κίμων οὑτοσὶ καταλέξων, Μιλτιάδας καὶ Στησαγόρας καὶ Κίμωνας. μέγα πεπίστευκεν ἔχειν εἰς τὸ πεῖσαι τὴν Χερρόνη‐ σον, οὐκ ἔλαττον τὴν Λῆμνον ἣν τῆς πόλεως
15ἐποίησε σοφίᾳ Πελασγοὺς ἐκβαλών. τὸ δὲ μέ‐ γιστον, ὁ Μαραθὼν αὐτὸν δεῦρο ἤγαγεν ἅπαν ἔγκλημα νικῆσαι δυνάμενος, δι’ ὃν σῶς μὲν ἡ πατρίς, σῶς δὲ ἡ Ἑλλάς, μέγα δὲ ἐν ἀμ‐ φοτέραις ταῖς ἠπείροις τὸ τῶν Ἀθηναίων ὄνο‐
20μα, βασιλεὺς δὲ ὁ μέγας ἐδιδάχθη μὴ πάντα νομίζειν δύνασθαι.
Decl
.

11

.

1

.

4

παρ’ ὑμῶν μὲν ἴσως τισὶ τοιαύτη δόξα περὶ τῆς ἐκεῖσε σπουδῆς, ἐγὼ δ’ ἕνεκα μὲν τοῦ τῆς πόλεως ἤθους ἐχρησάμην ἂν ἐπὶ τούτῳ καὶ τούτοις καὶ ἔτι πλείοσι λόγοις, ἔστι γὰρ ἡμῖν τοι‐
5ούτων ἀφθονία δικαίων· ἐπεὶ δὲ οὐκ ἀξιοῦμεν ἡμᾶς αὐτοὺς τοσούτου γινώσκοντες ἐξ οἵων οἷοι γεγόναμεν, τὸ μὲν τίμημα μενέτω, δότε δὲ ἡμῖν τὸ σῶμα ἀντὶ τοῦ σώματος δεθῆναι τοὐμὸν τοῦτο ἀντ’ ἐκείνου τοῦ νυνὶ δεδεμένου.
Decl
.

11

.

1

.

5

 Καὶ βραδέως μὲν ἴσως, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, ταῦτα ἐν ὑμῖν λέγω, ἔδει γὰρ εὐθὺς ἐπ’ ἐκείνης με τῆς ἐκκλησίας ἐμαυτὸν ἀντιδοῦναι· ἐπεὶ δὲ οἱ τότε ἐγκείμενοι τῷ πατρὶ καὶ παροξύνοντες ὑμᾶς καὶ τοῖς
5οὐκ ὀργιζομένοις ἐπιτιμῶντες οὐκ ἔδωκαν ἡμῖν ἰδεῖν ὅ τι ποιοῦντες ἀμείνους ἂν εἴημεν, νῦν γε ἀκούσατε καὶ δότε τὴν χάριν καὶ βοηθήσατε δι’ ἐμοῦ τῷ δυστυχεῖ Μιλτιάδῃ.
Decl
.

11

.

1

.

6

ᾧ παρεκαθήμην μὲν δακρύοντι δακρύων, σιωπῶντι λαλῶν, ἔλεγον δέ· ὦ πάτερ, οἶδα μέν σοι χάριτας ὀφείλων τοῦ φῦναι, τοῦ τραφῆναι, τῆς ἄλλης ἐπιμελείας οὐδὲν φαυλοτέρας τῆς παρὰ
5τῶν ἄλλων εἰς τοὺς ἐξ ἑαυτῶν, ἀπορῶ δὲ ὅπως ἂν ἐπαμύνοιμί σοι. παρὰ τίνα γὰρ ἔλθω; παρὰ τίνος αἰτήσω; τίς δώσει πεντήκοντα τάλαντα; πόσην ἄν τις καταθείη τοὐμοῦ σώματος τιμήν; ὡς ἔμοιγε καὶ πεπρᾶσθαι κέρδος, εἴ τι τῶν σῶν
10δύναιτο τοῦτο ἐπανορθῶσαι· τί λέγω πεπρᾶ‐ σθαι; τεθνάναι μυριάκις δεξαίμην ἂν ἐπὶ τοιούτῳ μισθῷ. καὶ ἅμα τε ὀδυρόμενος ἐνενόησα τοῦτο ὃ νῦν ποιῶ καὶ πρὸς αὐτὸν εἶπον ὡς ἐφ’ ὑμᾶς καταφεύξομαι καὶ περὶ δεσμῶν διαλέξομαι, καὶ οἶμαι
15πείσειν ἔφην.
Decl
.

11

.

1

.

7

ὁ μὲν οὖν διεκώλυε τοῦ παιδὸς
φειδόμενος, ἐγὼ δὲ αὐτῷ τούτῳ μᾶλλον παρεκαλούμην, τῇ τοῦ πατρὸς περὶ ἐμὲ προνοίᾳ, νομίζων πρέπειν μοι τά γε τοιαῦτα νικᾶν καὶ δεῖν καὶ μὴ βουλομένῳ πατρὶ
5τὴν τοιαύτην διδόναι χάριν. γινέσθω δή τι τῆς ἐμῆς προθυμίας ὄφελος καὶ μή μοι τὰς ἐλπίδας αἷς ὡς ἐν‐ τευξόμενος ἧκον ἐλέγξητε, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι.
Decl
.

11

.

1

.

8

 Ἀλλ’ οὐ κατὰ τὸν νόμον τοῦτο, φησί, λε‐ λύσθαι μὲν ὃν οὐ δεῖ, δεδέσθαι δὲ ὃν οὐ χρή. ὢ τῆς δυστυχίας τοῦ πατρός. ἔτι φθονεῖται καὶ οὐκ ἐνέπλησε τοὺς δυσκόλως πρὸς αὐτὸν ἔχοντας τοσοῦτο
5πλῆθος κακῶν. καίτοι πρός γε τοὺς πταίσαντας καὶ τοὺς ἄγαν δυσμενεῖς αἱ συμφοραὶ διαλλάττουσιν. ὥστε ἔγωγε τοὺς τότε κατηγόρους ᾤμην εὑρήσειν συνηγόρους τήμερον, οἱ δ’ οὐχ ἱκανὸν νομίζουσιν, ὡς ἔστιν ἰδεῖν, εἰ μὴ καὶ γεύσαιντο τοῦ σώματος.
Decl
.

11

.

1

.

9

διὰ τί; οὐκ ἔστιν ἐκεῖνος Μιλτιάδης ὁ πέμπων εἰς Σπάρτην τὸν Φιλιπ‐ πίδην οὐδ’ ὁ καλῶν Λακεδαιμονίους οὐδ’ ὁ μελλόν‐ των τρέχων οὐδ’ ὁ μυρίους ἄγων ἐπὶ τὰς πεντήκοντα
5μυριάδας οὐδ’ ὁ πείθων μηδὲν τῶν δεινῶν δεδιέναι
οὐδ’ ὁ τοῖς κατηρκόσιν ὡς ἁρπασομένοις τὴν πόλιν ἐν τῇ φυγῇ ποιῶν τὴν σωτηρίαν εἶναι; πέπτωκεν ὁ μέγας ἐκεῖνος, οἴχεται τὰ σεμνά. μετὰ τῶν κακούργων δέδεται. τίς ἔτ’ ἂν ἀξιώσειε μὴ λίαν ὠμὸς ὢν τῷ
10τοιούτῳ πολεμεῖν;
Decl
.

11

.

1

.

10

ὁ γὰρ νόμος, φησίν, ἀδικηθήσεται λυομένου. ποῖος; εἰ μὲν γὰρ ἕτερός τις ἔγραφε· λελύσθω μὲν Μιλτιάδης, δεδέσθω δὲ Κίμων, εἴτε βούλεται εἴτε μή, καλῶς ἂν ἠγανά‐
5κτεις ὡς ἐπ’ ἀδίκοις καὶ δεινοῖς καὶ δημοκρατίας ἀλλο‐ τρίοις· εἰ δὲ ἐμαυτὸν τῷ δεσμῷ δίδωμι καὶ δέομαι καὶ ἱκετεύω δεθῆναι καὶ τὸ δυστυχὲς τοῦτο καὶ πικρὸν κέρδος ἐμοί, τίς ἐνταῦθα παραβαίνεται νόμος;
Decl
.

11

.

1

.

11

οὐδὲ γὰρ αὖ τοῦτ’ ἔστιν εἰπεῖν ὡς ὁ πατὴρ ἐπέταξέ μοι καὶ ἃ φεύγω τῇ γνώμῃ, ταῦτ’ αἰδούμενος φέρω. οὐ γὰρ Μιλτιάδου γε ταῦτα ἐπιτάγματα, μὰ τοὺς θεούς,
5οὐ μὰ τὴν Δήμητρα τὴν ἡμῖν δυσμενῆ. ἀλλ’ ἔμοιγε δοκεῖ καὶ συμφορὰν ἑτέραν οὐ μείω τῆς προτέρας τοῦτο ἐκεῖνος ἡγήσεσθαι, εἰ ὃν ὡς ἡγησόμενον ὑμῶν καὶ πρὸς ἑαυτὸν ἁμιλλησόμενον ἔτρεφε, τοῦτον ἐν δεσμοῖς θεάσαιτο. ἔστιν οὖν ἅπαν τοῦτ’ ἐμόν. οὐδένα
10ἀδικῶ τῶν νόμων.
Decl
.

11

.

1

.

12

ἤδη τις ἰσχυρότερος ἕτερον ἀσθενέστερον ὑπὸ φορτίου πιεζόμενον ἰδὼν αὐτὸς τοῦτο ὑπελθὼν ἔδωκεν ἀναπνεῦσαι τῷ μὴ δυναμένῳ φέ‐ ρειν, τοσοῦτον δ’ οὗτος ἀπέσχε τοῦ τινα αἰτίαν λαβεῖν
5ὥστε καὶ ἐπῃνέθη· εἰ δὲ καὶ περὶ τοὺς ἁπλῶς ἐντυγ‐ χάνοντας εἶναι τοιούτους καλόν, τίνας ἡμᾶς εἶναι δεῖ περὶ τοὺς τῷ γένει προσήκοντας;
Decl
.

11

.

1

.

13

εἰ δ’ ἕτερος ἕτε‐ ρον τριηραρχίας ἀφιεὶς αὐτὸς ἠξίου δαπανᾶσθαι, τοῦτ’ ἂν ὑμῖν, εἰπέ μοι, διέφερεν ἢ βλάπτεσθαι τοὺς νόμους ἐντεῦθεν ἐλέγετ’ ἄν; τί δ’ εἰ περὶ χορηγίαν
5ἐγίγνετο; παρὰ τοῦτ’ αὐτὸν ἐκωλύετ’ ἂν ὡς λυπήσοντα τούτῳ τὸν Διόνυσον; οὐκ ἔστι.
Decl
.

11

.

1

.

14

μὴ τοίνυν μηδὲ τὴν ἐμὴν ταυτηνὶ λειτουργίαν διαβαλλέτω τις, ἣ μά‐ χεται μὲν οὐδενὶ τῶν γεγραμμένων νόμων, ὁμολογεῖ δὲ πολλοῖς τε καὶ καλῶς ἔχειν δοκοῦσιν, οὓς ὁ Σόλων
5τοῖς γονεῦσι βοηθοῦντας τέθεικε φόβῳ τῆς τιμω‐
ρίας καὶ τοὺς οὐ φύσει χρηστοὺς ἀναγκάζων ἃ δεῖ τοῖς γεγεννηκόσι φέρειν. πρὸ μὲν οὖν τοῦ δεσμοῦ διὰ τῶν ἄλλων τὸν πατέρα ἐθεράπευον καὶ οὐκ ἐγε‐ νόμην ἐνταῦθα κακός, ὁ δὲ νῦν καιρὸς ταύτην ἀπαιτεῖ
10τὴν θεραπείαν.
Decl
.

11

.

1

.

15

δέξασθε δή με τῷ νόμῳ πειθόμε‐ νον καὶ τῆς πόλεως καὶ τῆς Φύσεως. νομοθετεῖ δὲ αὕτη ταῦτα καὶ τοῖς θηρίοις. καὶ ὁρῶμεν δὴ τῆς θεοῦ καὶ ἐν ἐκείνοις τοῖς γένεσι τὴν ἰσχύν. ᾗ πειθόμενος
5Πύλιός τις νεανίσκος ἐπὶ τὸν πατέρα πληγὴν φερομέ‐ νην ἰδὼν τῷ στήθει ταύτην δεξάμενος ἐκείνῳ μὲν ἔδωκεν οἴκαδε ἐπανελθεῖν, αὐτὸς δὲ ἐν πολεμίᾳ γῇ κείμενος ἀείμνηστον ἔχει τὸ κλέος. τοῦτο καὶ αὐτὸς ἂν ἐν ὁμοίοις κινδύνοις ἐποίησα καὶ οὐκ ἂν ὤφθην
10κακίων ὁ Ἀθηναῖος τοῦ Πυλίου. ὑπὲρ οὗ οὖν τὴν ψυχὴν εἰκότως ἂν προείμην, ἐνὸν ζῶντα ὠφε‐ λεῖν τοῦ σώματος ἐν ἀνάγκῃ δεσμοῦ φείσομαι;
Decl
.

11

.

1

.

16

καί‐ τοι καλὸν μὲν καὶ τὸ τοῦ Ἀντιλόχου, πλειόνων δ’ ἐπαίνων ἄξιον καὶ τὸ γυναῖκα ὑπὲρ ἀνδρὸς ἐθελῆσαι τελευτᾶν. ὁρῶμέν γε δήπουθεν ἐν ταῖς τραγῳδίαις τὸ
5ἐμφερὲς τῆς Ἀλκήστιδος ἔργον. εἰ μὲν οὖν καὶ νῦν
θεῶν τις ἦν ὁ πράττων ὅμοια τοῖς τότε, χαίρων ἂν ἀπέθνησκον, ἵνα μὴ Μιλτιάδης· ἐπεὶ δὲ ὁ τοῦτο μὲν παρέξων οὐκ ἔστι, τῶν δὲ περὶ τὸν δεσμὸν ὑμεῖς κύριοι, δότε μοι τὴν χάριν ἧς καὶ τῷ κοινωνῆσαι δόξης ἀπο‐
10λαύσετε. μὴ γὰρ οἴεσθε τῇ μὲν Μιλτιάδου στρατηγίᾳ τὴν πόλιν ἐνδοξοτέραν γεγενῆσθαι, τὸν δεσμὸν δὲ τοῦτον οὐκ εἴσεσθαι τοὺς ἐσομένους, ὅτι ἡ πόλις ἡ τῶν Ἀθηναίων πρὸς τοῖς ἄλλοις ἀγαθοῖς καὶ νέων ταῖς ὑπὲρ τῶν πατέρων ταλαιπωρίαις κεκόσμηται. καὶ γὰρ εἰ
15εἷς ὁ Κίμων, ἀλλ’ ὅλης τῆς ἡλικίας ἔσται τὸ ἐγκώμιον.
Decl
.

11

.

1

.

17

 Εἰ οὖν ἐκ τῶν αὐτῶν ἐγώ τε δίκαιος ἔσομαι καὶ ὑμεῖς σεμνότεροι, πῶς τοῖς οὐκ ἐῶσι ταῦτα οὕτω πραχθῆναι προσέξετε; οὐδὲ γὰρ ἐκεῖνό γε ἔστιν εἰπεῖν ὅτι Μιλτιάδου μὲν δεδεμένου λήψεσθε τὰ χρήματα,
5Κίμων δ’ εἰ δεθείη, στερηθήσεσθε. οὐδὲ γάρ, ἂν ἀμ‐ φοτέρους δήσητε καὶ πρὸς ἡμῖν γε τὴν ἀδελφὴν τὴν ἐμήν, τούς γε οὐ δυναμένους ποιήσετε δύνασθαι. ἴστε γὰρ δή, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, τὰ ἡμέτερα καὶ ὡς οὐδέν ἐσμεν λαμπρότεροι τῶν γειτόνων οὔτε ταῖς οἰκίαις
10οὔτε κατὰ τἄλλα.
Decl
.

11

.

1

.

18

καίτοι παρῆν γε βουλο‐ μένῳ τῷ πατρὶ μηδενὸς ἐλάττω τῶν πάνυ πλουτούντων
ἔχειν, εἰ τὰ αὑτοῦ μᾶλλον ἢ τὸ κοινὸν αὔξειν ἤθελεν. ἀλλ’ οὐκ ἦν, οἶμαι, τῆς Μιλτιάδου ψυχῆς ἐκκαρποῦ‐
5σθαι τὰ ὑμέτερα, ἀλλ’ ἕνα ἡγεῖτο πλοῦτον αὑτοῦ τὸ τὴν πόλιν μείζω τοῖς ὅπλοις ποιεῖν. διὰ τοῦτο ὃ τῶν πενομένων ἐστὶ πέπονθε, δέδεται. εἰ δ’ ἦν αὐτῷ θεῖ‐ ναι, δοκεῖ ποτ’ ἂν ὑμῖν ἑλέσθαι δεθῆναι μᾶλλον ἢ θεῖναι; βεβόηται Μιλτιάδης ἀπὸ τοῦ Μαραθῶνος, οἶδα
10τοῦτο καλῶς, ἀλλ’ ἕτερόν ἐστιν, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, νίκην ἀνελέσθαι μαχόμενον καὶ τίμημα ἐκτίσαι δύ‐ νασθαι.
Decl
.

11

.

1

.

19

 Εἰ τοίνυν οὔτε πλέον οὐδὲν ὑμῖν ἐκ τοῦ ἐκεῖ‐ νον δεδέσθαι οὔτ’ ἔλαττον ἐκ τοῦ τὸν υἱὸν ἀντ’ ἐκεί‐ νου, τί μὴ αὐτοῦ τῇ πόλει σωζομένου τὴν ἐπὶ φιλαν‐ θρωπίᾳ προσλαμβάνετε δόξαν; ἢ δέδοικέ τις ὑμῶν μὴ
5λυθεὶς ἐκεῖνος νομοθετῇ καὶ λέγῃ καὶ γράφῃ καὶ τῶν κοινῶν ἅπτηται πάλιν παρὰ τοῦ λελύσθαι νομίζων αὑτῷ καὶ τὴν εἰς ταῦτα ἐξουσίαν δεδόσθαι; ὁ δὲ μά‐ λιστα μὲν οὐδ’ εἰ σφόδρα ταῦθ’ οἷός τε ἦν ποιεῖν, δοκεῖ μοί ποτ’ ἂν ἑλέσθαι μεμαθηκὼς ἱκανῶς ὡς τὸ
10τὴν ἡσυχίαν ἄγειν καὶ τὰ αὑτοῦ πράττειν ἄμεινον·
νῦν δ’ εἰ καὶ λίαν ἄτοπός τις εἴη καὶ τῶν αὐτῶν ἑρ‐ μάτων ἐπιθυμοίη καὶ ναυαγίας δευτέρας, μέγα τὸ κω‐ λύον ἕξει.
Decl
.

11

.

1

.

20

τί τοῦτο; τὸ τραῦμα, ὦ ἄνδρες Ἀθη‐ ναῖοι, καὶ τὸ μηδὲ κεῖσθαι δύνασθαι μηδὲ ἔχειν ἐλπί‐ ζειν τι βέλτιον. τουτὶ γὰρ ἔστιν ἀκούειν τῶν ἰατρῶν λεγόντων καὶ πρόδηλον ὡς οὐκ εἰς μακρὰν οἰχήσεται.
5λύσετ’ οὖν ὃν ὁ θάνατος λύσει καὶ χαριεῖσθε τοσοῦ‐ τον ὅσον μὴ ἐκ τοῦ δεσμωτηρίου γενέσθαι τὴν ἐκφο‐ ράν, ἀλλ’ οἴκοθεν, ὅθεν ἐξελθὼν ἐκεῖνος κατεγέλασε τῶν δεσμῶν οὓς ἐκόμιζον ἐν ταῖς ναυσὶν οἱ τοῦ Δα‐ ρείου σατράπαι. οὐκοῦν οὐδεὶς Ἀθηναίων μετ’ Ἐρε‐
10τριέων ἐδέθη. τοῦτ’ ἔσται ἡ χάρις ἄδετον αὐτὸν ἀποθανεῖν, ἐπὶ τῆς πατρῴας κλίνης ἀφεῖναι τὴν ψυχὴν τῆς θυγατρὸς αὐτῷ καθαιρούσης τοὺς ὀφθαλμούς, οὐ γὰρ δὴ τοῦ παιδός γε τοῦ δεδεμένου.
Decl
.

11

.

1

.

21

 Εἰπέ μοι· ἢν δὲ δόξω φλυαρεῖν ὑμῖν καὶ δέξη‐ ται τὴν τελευτὴν ἐν τοῖς δεσμοῖς ὁ πατήρ, οὐκ αὐτὸν εὐθύς με δεήσει δεδέσθαι; πάνυ γε. τί οὖν δεινόν, εἰ ἀντὶ τοῦ τρισὶν ὕστερον ἡμέραις τήμερον τοῦτο ἔσται;
5ὅτι πονηρός, φησίν, ἐξελήλεγκται καὶ τὸν δῆμον
ἠπατηκώς. οὐκοῦν ἐζημίωται διὰ τοῦτο χρήμασι, τὸ δεδέσθαι δὲ ἐκ τῆς ἀπορίας γέγονεν. εἰ γοῦν ἦν εὐθὺς ἐκτίσαι, οἴκοι ἂν ἦν, ἀλλ’ οὐκ ἐν τῷ δεσμωτηρίῳ. οὕτω χρήμασιν, οὐ δεσμῷ κεκόλασται. μένει τοίνυν ἐν
10ἐμοὶ τὸ ὄφλημα. τοῦτο δέ ἐστιν ὀφείλειν ὑμῖν Μιλτιά‐ δην καὶ ζῶντα καὶ τετελευτηκότα.
Decl
.

11

.

1

.

22

 Καίτοι καὶ περὶ τῆς ἀπάτης καὶ τοῦ τὴν πόλιν ὑπὸ τοῦ πατρὸς ἠδικῆσθαι πολλὰ μὲν ὑπάρχει λέγειν, μάτην δ’ ἂν ἴσως λέγοιτο. τίς γὰρ ὄνησις δικαίων λόγων τοῦ καιροῦ παρελθόντος; καὶ γὰρ ἂν μυριάκις ὡς
5οὐδὲν ἠδίκηκεν ἐπιδείξω, κατέγνωσται. οὐ μὴν ἀλλ’, εἰ βούλεσθε, μικρὰ καὶ περὶ τούτου διαλέξομαι τοῦ μέρους, ἵν’ εἰδῆτε τὸ ῥᾳδίως πείθεσθαι τοῖς παροξύνουσιν οἷόν ἐστι.
Decl
.

11

.

1

.

23

Μιλτιάδης τὸν δῆμον τῶν Ἀθηναίων ἐπεθύμησε καταβλάψαι. πεπιστεύκατε μέν, ἴσως δὲ οὐκ ὀρθῶς. διὰ τί γάρ; τῶν ἀτίμων ἦν ἢ τῶν ἐλαυνομένων ἢ τῶν μισουμένων ἢ τῶν οὐδὲν γεν‐
5ναῖον εἰργασμένων ἢ τῶν ἐφ’ οἷς ἔπραξαν οὐκ ἐπαι‐ νουμένων; εἰ γὰρ καὶ τῶν φαυλοτέρων πρότερον ἦν, οὐκ ἂν ὑπὸ τοῦ Μαραθῶνος ἐγένετο βελτίων; νῦν δὲ ὢν εἴπερ τις φιλόπολις καὶ κατωρθωκὼς ἃ μηδεὶς ἂν προσεδόκησε καὶ θαυμαζόμενος ὡς οὐχ
10ἕτερος αὐτὸς ἂν αὑτὸν ἀπώλλυ καὶ κακοῖς καλὰ διέ‐ φθειρε τοῖς δευτέροις τὰ πρῶτα; μαινομένου ταῦτα καὶ παραφρονοῦντος.
Decl
.

11

.

1

.

24

τίς οὖν ἦν ὁ νοῦς τῶν λόγων ἐκείνων καὶ τῶν νεῶν καὶ τοῦ πλοῦ; Πάρον εἶδεν ἐκεῖνος συνευξαμένην τοῖς βαρβάροις καὶ τῆς ἐκείνων μερίδος αὑτὴν πεποιηκυῖαν καὶ νῆσον ἐπὶ τῷ
5γένει πλουτοῦσαν. πρᾶγμα δὴ ποιῶν δίκαιον ἐπὶ τιμω‐ ρίαν τῶν ἠδικηκότων ἔπλει νομίζων οὐ δεήσεσθαι πραγμάτων οὐδὲ τριβῆς, ἀλλ’ ἀπὸ μόνης τῆς ὄψεως τἀκείνων ἕξειν.
Decl
.

11

.

1

.

25

οὐκ ἦν δὲ ἄρα δοκοῦν τοῖς θεοῖς ἁλῶναι Παρίους τὴν αὑτῶν, οἶμαι, δύναμιν ἐνδεικνυ‐ μένοις καὶ ὅτι μὴ βουλομένων αὑτῶν ὁ πλείστων κεκρατηκὼς ὀλίγων ἡττήσεται. ἡττᾶται δὲ ὁ ἡττώμενος
5οὐ τοσοῦτον ὀλίγων, ὡς ἄν τῳ δόξειεν, ἀλλὰ τῶν θεῶν. τούτοις πολεμίοις Μιλτιάδης ἐχρήσατο καὶ γέ‐ γονεν αὐτοῦ κρείττων οὐχ ὁ Πάριος, ἀλλ’ ἡ ταπει‐ νοῦν ἀξιοῦσα τοὺς μεγάλα δεδυνημένους θεός, καὶ τὸ κακὸν τοῦτο τὸ ἐν τῷ μηρῷ τὸ ἀνίατον οὐ τοξότου
10τινός ἐστιν ἔργον οὐδ’ ὁπλίτου οὐδ’ ἀκοντιστοῦ, ἀλλ’ ἡ κρίνασα θεὸς μὴ εὖ τελευτῆσαι τὸν μέγαν Μιλτιάδην αὕτη τοῦτο τὸ κακὸν ἔπεμψε.
Decl
.

11

.

1

.

26

ποῦ τοίνυν τὸ ἀδί‐
κημα, εἰ ἡ μὲν προαίρεσις καλή, τοῦ τέλους δὲ ἕτερος κύριος; πλουσίους ἡμᾶς ἔφη ποιήσειν. ᾤετο γάρ. ἀλλ’ οὐκ ἐποίησε. κρείττων γὰρ ἦν ὁ μαχόμενος. ἐλπὶς
5δὲ οὐχ ἥδε πρώτη γέγονεν ἀτελής. καίτοι λόγον εἶχεν αὕτη πολύν. τί γὰρ θαυμαστόν, εἰ ῥᾷστον ἐνό‐ μισε τὸ Πάρον ἑλεῖν μετὰ τὰ ἐν Μαραθῶνι;
Decl
.

11

.

1

.

27

ὑμεῖς μὲν οὖν ἐξηπάτησθε, ἐκεῖνος δὲ οὐκ ἐξηπάτηκεν. ὁ γὰρ οὐ τοῦτο βουληθεὶς οὐδ’ ἐξηπάτηκεν. εἰ μὲν γὰρ ἐπῆρεν ὑμᾶς ὑποσχέσει πεπεικὼς αὑτὸν ὡς ἐπ’ ἀδύ‐
5νατα πλεύσεται, παρεκρούετο καὶ ἠδίκει· εἰ δ’ ἃ κατα‐ πράξειν ἐπίστευεν ἐπηγγείλατο, οὐκ Ἀθηναίους Μιλ‐ τιάδης, ἀλλ’ ἀμφοτέρους ἠδίκησεν ἡ Τύχη, δι’ ἣν καὶ Μεγαρεῦσιν ἀπέστη ποτὲ Σαλαμῖνος ἡ μεγίστη τῶν Ἑλληνίδων πόλεων ἡ ὑμετέρα.
Decl
.

11

.

1

.

28

ἢ οὖν ἐξεπίτηδες ὑμᾶς ἠπατηκὼς φανήτω ἤ, εἰ τοῦτο ἀμήχανον, πῶς ἀτυχημάτων ἐδίδου δίκην; πλὴν εἰ τοῦτο λέγοι τις ὡς ἠδίκει Ξανθίππῳ προσκρούων καὶ οὐ κολακεύων ἄν‐
5θρωπον πεῖσαι δυνάμενον ὅτι καὶ ὧν οὐκ ἔστιν ἐπι‐ λαβέσθαι τῆς γνώμης, καὶ τούτους κολαστέον.
Decl
.

11

.

1

.

29

 Καίτοι, φησί, πολλῶν ἐδέθησαν πατέρες, ἀλλ’ ὅμως οὐδὲν τοιοῦτον ἐζήτησαν οἱ παῖδες. εἰ δὲ ἐζητήκεσαν, οὐκ ἂν ἦσαν βελτίους. τί οὖν; εἴ τις ἔχει τινὸς ἄρξαι καλοῦ, κατοκνεῖν δεῖ δι’ αὐτὸ
5τὸ ἄρχειν, ἀλλὰ μὴ προτέροις ἑτέροις ἀκολουθεῖν; [καὶ] πόσῳ δικαιότερον ἐκείνοις μὲν ἐπιτιμᾶν, τοῦτον δὲ ἐπαινεῖν ἢ τοῦτον κωλύειν ποιεῖν ὃ μὴ καλῶς ἐκείνοις παρῶπται; ὅλως δὲ ἀρχή τις τῶν πραγμάτων ἕκαστον εἰσήγαγεν. εἰ δ’ ἀεί τινος ἔδει παραδείγματος,
10οὐκ ἂν ἀρχὴν οὐδὲ ἓν ἐλάμβανεν. ἀρχὴ τοίνυν αὕτη γενέσθω τοῦ καὶ ταῦτα γίνεσθαι τοῖς πατράσιν ἤ, εἰ βούλεσθέ γε, τοῖς παισίν, εἴ τινα τῶν πατέρων τοι‐ αῦτα βεβουλευμένον τοιαύτη καταλαμβάνει τύχη.
Decl
.

11

.

1

.

30

 Καὶ τί δεῖ περὶ τούτων πλείω λέγειν; εἰ γὰρ μὴ τοῖς εἰρημένοις πέπεισθε, ποίοις ἂν ἑτέροις λόγοις; ἐβουλόμην μέν, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, ταύτην τὴν ἐκ‐ κλησίαν ἐπὶ τοῦ Μαραθῶνος παρ’ αὐτὸ γεγενῆσθαι τὸ
5τρόπαιον, ἦν γὰρ ἄν μοι ταῦτα ἀντὶ συνηγόρων, καὶ νῦν δὲ τῇ διανοίᾳ πρὸς ἐκεῖνα βλέποντες οὕτω χειρο‐
τονεῖτε. πάντως δὲ δι’ ὑμῶν ὁ στρατηγὸς ἐνίκα καὶ δικαίως ἂν αἰσχύνοισθε καὶ τὸν χῶρον καὶ τὸ τρό‐ παιον.
Decl
.

11

.

1

.

31

καλείτω δή τις τοὺς ἕνδεκα. καὶ παραλαμ‐ βάνετε Κίμωνα τὸν Μιλτιάδου τοῦ Κίμωνος τοῦ Στη‐ σαγόρου, δήσατε, σπεύσατε, μὴ φθάσῃ τελευτήσας ἐν τοῖς δεσμοῖς ὁ πατήρ, πατὴρ γενναῖος, πατὴρ ἀτυχής,
5ἐγκαλεῖσθαι μὲν ὑπ’ οὐδενὸς ἀνθρώπων δικαίως δυ‐ νάμενος, ἐγκαλεῖν δὲ αὐτὸς ἔχων τῇ Τύχῃ, οἵων ἡμᾶς ἐλπίδων ἐκβέβληκεν ἡ δαίμων.
Decl
.

11

.

1

.

32

 Σὺ μέν, ὦ πάτερ, διενοοῦ μετὰ Πάρον καὶ τὰς ἄλλας νήσους διελθὼν τὰς μὲν πείσειν, τὰς δὲ ἀναγκά‐ σειν πρὸς τὴν πόλιν βλέπειν καὶ τοῖς τῶν Ἀθηναίων ἄγεσθαι νεύμασι δεινὸν εἶναι νομίζων τῷ μὲν τούτων
5δρόμῳ τὴν Ἑλλάδα σεσῶσθαι, τὸ δ’ ἄρχειν τῶν Ἑλ‐ λήνων ἑτέρων εἶναι, καὶ νεῶν δ’ ἂν ἐνέπλησας τοὺς ἡμετέρους λιμένας ἀπὸ χρημάτων ὧν ἦγες, ἐβου‐ λεύου δέ, ὡς ἔλεγες πολλάκις, ἐλθεῖν ἐπὶ τὴν τοῦ
Μήδου χώραν πρὶν ἐκεῖνον ἐφ’ ἡμᾶς, ἄξειν δὲ καὶ
10ἐμὲ τὸν υἱὸν ἐπὶ τῆς στρατηγίδος νεὼς μαθητὴν ἔργων πολεμικῶν.
Decl
.

11

.

1

.

33

ἀλλὰ ταῦτα πάντα τῇ πρώτῃ πείρᾳ συγκέχυται, καὶ οἰχήσῃ μὲν αὐτὸς οὕτως οἰκτρῶς, τε‐ θνήξομαι δὲ αὐτὸς ἐν δεσμοῖς. περὶ δὲ τῆς ἀδελφῆς τί χρή με δρᾶσαι; τάχα βέλτιον αὐτὴν Πλαταιεῦσι παρα‐
5δοῦναι. ἐκείνοις ὧν προσήκει τυχεῖν ἐλευθέρᾳ κόρῃ μελήσει καὶ οὐκ ἀμνημονήσουσιν ἐκείνης τῆς ἡμέρας ἐν ᾗ παρακαλοῦντος Μιλτιάδου τὰς ὑμετέρας ἀρετὰς ἐμιμοῦντο.
Decl
.

11

.

1

.

34

 Ὦ μακάριε Δαρεῖε, δέδωκέ σοι δίκην ὁ τρώσας τὴν Ἀσίαν ἐν Σούσοις καθημένῳ καὶ οὐ πληρώσαντι ναῦς οὐδὲ καταπέμψαντι στρατηγοὺς οὐδ’ ἀναλώσαντι χρήματα οὐδὲ φροντίσαντι περὶ τῶν ἀπεσταλμένων.
5ἀλλὰ σὺ μὲν κἂν αὐτὸς ἡδέως ἐστρατήγεις ὑπὲρ τῆς τιμωρίας, ὁ δὲ οὐδὲ κινηθέντος ἀπόλωλε κατεγνωσμέ‐ νος ὑπ’ αὐτῶν ὧν ἡγεῖτο καὶ πεποίηκε καὶ τοὺς ἄλλους ἀθυμοτέρους, παρ’ ὧν ἄν τι καὶ αὐτῶν ἐπράχθη τοῖς σοῖς ἐναντίον πράγμασι. καὶ καταπεπολέμηκας Ἀθη‐
10ναίους δι’ Ἀθηναίων.
Decl
.

11

.

1

.

35

 Ἀλλ’ ἐπ’ ἐκεῖνον μὲν εὔχομαι, ὦ ἄνδρες Ἀθη‐ ναῖοι, γενέσθαι τινὰς ὑμῖν καὶ 〈ἄλλουσ〉 χρησίμους καὶ μὴ τὸν τοῦ οἰκήματος φόβον μεῖζον ἰσχύσαι τῶν συμφε‐
ρόντων τῇ πόλει· ἡμᾶς δὲ ἐλεήσατε καὶ δείξατε πᾶσιν
5ἀνθρώποις ὅτι τὸν Ἔλεον ὡς ἀληθῶς νενομίκατε θεόν. δείξετε δέ, εἰ πρὸς τῷ θύειν αὐτῷ καὶ χεῖρα ὀρέγοιτε τοῖς ἀπὸ σχήματος ὑψηλοῦ πεπτωκόσι. λύσατε τοίνυν Μιλτιάδην, λύσατε, πρὸς Ἡρακλέους καὶ Πανός, οἳ μέρος αὑτοὺς ἐποίησαν τῆς στρατιᾶς ἣν Μιλτιάδης
10ἦγεν. οὓς τίνα γνώμην [ὡς] εἰκὸς ἔχειν ὁρῶντας οἷα αὐτῷ γέγονε τῆς στρατηγίας ἆθλα; ὧν τῆς εὐνοίας μηδαμῶς ἀποστερήσητε, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, τὴν πόλιν. χρὴ δὲ αὐτοὺς νομίζειν τοὺς αὐτοὺς ἔσεσθαι πρὸς ὑμᾶς, ἢν περὶ τὸν φίλον αὐτοῖς τὸν καὶ ὑμῖν ποτε
15ἀρέσκοντα τὸν πατέρα τὸν ἐμὸν γένησθε πρᾷοι.
Decl
.

12

t

1

Τίμων ἐρῶν Ἀλκιβιάδου ἑαυτὸν προσαγγέλλει.
Decl
.

12

.

1

.

1

Προθεωρία. Χαλεπὸν τὸ ζήτημα. δύο γὰρ ἐναντία ἀλλή‐ λοις ἤθη ὑποκρίνεσθαι δεῖ, μισάνθρωπον καὶ ἐρῶντα, καὶ ὁρᾶν χρὴ εἰ δι’ ἑκατέρων πρόεισιν ὁ λόγος τῆς
5τῶν νοημάτων εἰσαγωγῆς οὐκ ἐλεγχούσης τὴν ἐναν‐ τίωσιν τὴν ἐν τοῖς ἤθεσι. δεῖ δὴ τὸν μισάνθρωπον πλεονάζεσθαι, δεῖ δὲ καὶ τὰ τῆς προσαγγελίας δοκεῖν χώραν ἔχειν. τὸ δὲ ἅψασθαι Ἀλκιβιάδου καὶ τὸν ἐκεί‐ νου βίον κακῶς εἰπεῖν πανταχοῦ καὶ ἐρῶντος ἂν εἴη
10καὶ μισανθρώπου.
Decl
.

12

.

2

t

Ἡ μελέτη.
Decl
.

12

.

2

.

1

 Πάλιν ὑμῖν Τίμων εἰς βουλευτήριον οὐχ ὑπὲρ ὑμῶν τι διαπραξόμενος, οὐ γὰρ οὕτω μαίνομαι οὐδ’ ἐπιλέλησμαί γε παντάπασιν ἐμαυτοῦ, μήποτε τοσοῦτον Ἀλκιβιάδης ἰσχύσειε καθ’ ἡμῶν ὡς ἀποστῆσαί με δυ‐
5νηθῆναι τοῦ τρόπου καὶ τῆς ἐξ ἀρχῆς προθέσεως ἐκεί‐ νης ἣν ἐνεστησάμην, ἀλλ’ ἐμαυτῷ τι χρῄζων παρ’ ὑμῶν ἐπαγγεῖλαι. τοῦτο δέ ἐστιν ὃ πάντως που καὶ ὑμῖν πρὸς ἡδονῆς, δοθῆναί μοι τήμερον παρ’ ὑμῶν ἀποθανεῖν, ἵνα μὴ Ἀλκιβιάδην ἴδω τὸν καλὸν μηδ’
10ὑμῖν δι’ ἐκεῖνον ἀναγκάζωμαι προσομιλεῖν.
Decl
.

12

.

2

.

2

ὡς ἕως μὲν ἐξῆν ἐπὶ τῆς ἐσχατιᾶς οἰκεῖν καὶ πόρρω τῆς ἀν‐ θρώπων ὄψεως τυγχάνειν, τὸ ζῆν ἠδυνάμην καρτερεῖν· ἐπεὶ δὲ ἀπάγει τῆς ἐρημίας ἡμᾶς Ἀλκιβιάδης
5καὶ κινδυνεύω μηκέτ’ εἶναι Τίμων μηδὲ μισάνθρωπος, ἐπὶ τὸν θάνατον καταφεύγω καὶ τὴν καλὴν ἐρημίαν
τοῦ σκότους. εἰ γὰρ καὶ ἐξέστηκα διὰ τὸν ἔρωτα καὶ παρῆκταί μοι τὰ τῶν λογισμῶν, ἀλλὰ τοσοῦτον γοῦν μοι καταλείπεται ἐπιγινώσκειν δύνασθαι τὴν συμφορὰν
10καὶ τὴν ἀπαλλαγὴν ἥτις ἔσται ζητεῖν.
Decl
.

12

.

2

.

3

ἐρῶν δὲ Ἀλκιβιάδου διὰ τὴν ὥραν τοῦ σώματος καὶ μαινόμενος ἐπὶ τῷ μειρακίῳ, πολὺν γὰρ εἰς ἡμᾶς ἀνῆψε τὸν πυρ‐ σόν, καὶ διὰ τοῦτο μάλιστα φιλεῖν αὐτὸν ἀναγκάζομαι,
5ὅτι μοι παρέσχε θανάτου πρόφασιν καὶ βαδίζειν ἐν‐ ταυθοῖ κατηνάγκασε μήτ’ αὐτὸν ἔτι μήτ’ Ἀθηναίων μηδένα μήτ’ ἄλλον τινὰ ἀνθρώπων ὀψόμενον. εὔχομαι δὲ καὶ τοῖς ἄλλοις ἅπασιν ἐρασταῖς Ἀλκιβιάδου τὸν αὐτὸν παραστῆναι λογισμὸν καὶ λῦσαι ἅπαντας ἐθελῆ‐
10σαι τὸν ἔρωτα τῷ θανάτῳ καὶ τὸ κώνειον ἀλλάξασθαι τῶν παρ’ ἐκείνου προπόσεων. οὐδὲν γὰρ ἐμοὶ προτι‐ μότερον τοῦ μετὰ τῶν ἀντεραστῶν ἀπολωλέναι.
Decl
.

12

.

2

.

4

 Ἐμακάριζον οὖν πρότερον ἐμαυτὸν ἐπὶ τῇ μισ‐ ανθρωπίᾳ καὶ μέγα μοι τοῦτο ἐνόμιζον ὑπάρχειν ἀγαθὸν τὸ τὴν ἀνθρώπων φύσιν ἥτις ἐστὶν ἐπιγινώ‐
σκειν καὶ ὡς κακῶν ἀνώτατον ἁπάντων τυγχάνει· πολὺ
5δ’ εὐτυχέστερος ἡμῶν Ἀλκιβιάδης ἀναπέφηνεν. ἐμοὶ μὲν γὰρ ἐκ τοῦ μισεῖν οὐδὲν ἦν πλέον πλὴν αὐτὸ τοῦτο μόνον τὸ φεύγειν ἀνθρώπους, βλάπτειν δ’ ἠδυ‐ νάμην οὐδένα· Ἀλκιβιάδῃ δὲ τὸ κάλλος πρὸς ὄλεθρον ἀνθρώπων ἀρκεῖ καὶ τοσοῦτον δύναται μόνον ὀφθεὶς
10ὅσον τὴν Γοργόνα φασὶν οἱ μῦθοι. διαφέρει δ’ οὐδὲν ἢ λίθον τινὰ γεγονέναι ἢ παρὰ τοῦ δημίου δέξασθαι τὸ κώνειον. ἓν γὰρ καὶ ταὐτὸν ἀφ’ ἑκατέρου τούτου γίνεται.
Decl
.

12

.

2

.

5

 Ἀτυχῶ δ’ οὐ νῦν πρῶτον, ὦ πεντακόσιοι, θα‐ νάτου καὶ προσαγγελίας ἄξια, οὐδ’ ἐντεῦθεν ὅθεν τις οἴεταί μοι τὰ τῶν συμφορῶν ἐστιν, ἀλλ’ ἀπ’ ἐκείνης δυστυχῶ τῆς ἡμέρας ἀφ’ ἧς παρελθὼν εἰς
5ἀνθρώπους ἔτυχον τῆς φύσεως καὶ τῆς προσηγορίας· ὡς εὐτυχέστερόν γε ἦν μηδὲ τὴν ἀρχὴν γενέσθαι ἤ, ἐπειδήπερ ἀναγκαῖον ἦν τὸ τοιοῦτον εἰς φῶς παρελ‐ θεῖν, ἕτερόν τι ζῶον, ἀλλ’ οὐκ ἄνθρωπον εἶναι.
Decl
.

12

.

2

.

6

τί γὰρ ἀνθρώπου μιαρώτερον; τί δέ; οὐχ ἥμερον μὲν τὸ
ζῶον ἄχρι ῥήματος, ἄγριον δὲ καὶ ἀπηνὲς τοῖς ἔργοις; ποία γὰρ λεόντων ἐπ’ ἀλλήλους στρατεία; τίς πόλεμος
5τοῖς ὁμογενέσι τῶν θηρίων πρὸς ἄλληλα; τίς ἐπιορκία παρ’ ἐκείνοις; εἰπέ μοι. τίς συνθηκῶν παράβασις; τίς ἀπιστία τοσαύτη καὶ πλεονεξία; τίς χρυσοῦ παρ’ ἐκεί‐ νοις καὶ πλούτου καὶ χρημάτων ἐπιθυμία; τίνας κώ‐ μους ἢ μέθας, τίνας ἴσασι καὶ μοιχείας;
Decl
.

12

.

2

.

7

πάντων ἐλεύθερον τῶν τοιούτων κακῶν τὸ τῶν θηρίων γένος. τὸ δ’ ὑμέτερον θησαυρός, ὡς ἂν εἴποι τις, τῶν χει‐ ρίστων ἐστί. θεοὺς μὲν γινώσκειν καὶ προσκυνεῖν
5ὑποκρίνεσθε, ἐπιορκεῖτε δὲ ῥᾷον ἢ φθέγγεσθε. καὶ θυσίας μὲν προσάγετε τοῖς βωμοῖς, ἀνατρέπετε δὲ αὐτοὺς ὀλίγον ὕστερον. τὸν δὲ βίον ἅπαντα τὸν ὑμέ‐ τερον πολέμων μεστὸν καὶ κακῶν ἐποιήσασθε. ἀρξάμε‐ νοι δὲ ἀπὸ τῶν αἰσχίστων καταλύετε τὸν βίον ἐν τοῖς
10δεινοτάτοις ἐπιτηδεύμασι.
Decl
.

12

.

2

.

8

τὰ πρῶτα τῆς ἡλικίας ὑμῖν πορνεῖαι καὶ μοιχεῖαι καὶ τὰ αἴσχιστα πληροῦσι, τὰ δ’ ἐν ἀκμῇ φόνοι, λῃστεῖαι, ἱεροσυλίαι, πᾶν ὅ τι
τις ἂν εἴποι κακόν, τὰ δὲ τοῦ γήρως εἰρηνικὰ μέν,
5ὑπερβολὴν δ’ οὖν ἔχοντα συμφορῶν. διαδέχεται γὰρ ὑμᾶς τὰ δικαστήρια κἀνταῦθα [ἔχοντες] συκοφαντοῦντες διαρρήγνυσθε δραχμῶν ἐλαχίστων τοὺς θεούς, τοὺς νόμους, τὴν ὁσίαν, πάντα ἀποδιδόμενοι.
Decl
.

12

.

2

.

9

 Λέγω δὲ οὐ καθ’ ὑμῶν ταῦτα μόνον, κατὰ πάντων δὲ ἀνθρώπων ἁπλῶς καὶ τῆς κοινῆς φύσεως. ὥσπερ γάρ τινος ἐμπλησθέντες κακοῦ ταὐτὰ νοσεῖτε πάντες. φαίνεταί τις δυσειδής· ὀνειδίζεται. τὴν ὄψιν
5εὐπρεπής ἐστι· πορνεύει, μοιχεύει. πάλιν ἕτερος ὡραῖος τυγχάνων ἑταιρεῖ, πορνεύεται. ἀνδρεῖος τίς ἐστι· πρὸς λῃστείαν ἀποχρῆται τῇ φύσει. δεινὸς εἰπεῖν·
συκοφαντεῖ. δικάζειν ἐγχειρεῖ· τὰ τῆς ἐπιορκίας ἕπεται. φιλοσοφεῖν ἐπιχειρεῖ· γόης ἐστὶ καὶ τὰ οὐράνια πολυ‐
10πραγμονεῖ.
Decl
.

12

.

2

.

10

Τίμων μισάνθρωπος, ἀλλ’ Ἀλκιβιάδης οὐκ ἐᾷ σωφρονεῖν. ταύτης ἐγενόμην τῆς φύσεως, τοῦ‐ τον ἐπλήρωσα τὸν κατάλογον, ἐν τούτοις ἐξητάσθην τοῖς κακοῖς. ἆρ’ οὖν οὐχ, ὅπερ ἔφην, ἐκ πρώτης ἡλι‐
5κίας θανάτου καὶ προσαγγελίας ἔπραττον ἄξια; ἆρ’ οὐ δικαίως μισάνθρωπος ἐγενόμην; νυκτὸς λῃστεῖαι, μεθ’ ἡμέραν τὰ δικαστήρια, μοιχεῖαι καὶ κῶμοι πάλιν ἀπὸ τῆς ἑσπέρας. Ἡράκλεις, τῆς διαδοχῆς τῶν κακῶν καὶ τῆς συνεχείας.
Decl
.

12

.

2

.

11

ἀλλ’ ἐπειδὴ θεῶν τις ἀφείλετό μου τὴν ἀχλὺν καὶ τὴν ψυχὴν ἐκάθηρε τὴν ἐμὴν καὶ κατὰ τὸ γράμμα τὸ Δελφικὸν ἔγνων ἐμαυτὸν καὶ τί ποτ’ ἐστὶν ἄνθρωπος καὶ ὅσον κακόν ἐστι συνεῖδον καὶ
5ὥσπερ φυγῆς σύνθημα λαβὼν πόρρω μὲν τῆς πρὸς ἀνθρώπους ὁμιλίας ἐγενόμην, τὴν δ’ ἐσχατιὰν κατα‐ λαβὼν καὶ τὴν ἐρημίαν ἀσπασάμενος ἤμην ἐπ’ ἐμαυ‐ τοῦ τὴν ἐκκλησίαν καὶ τὸ βῆμα καὶ τοὺς ἐνταυθοῖ θορύβους ἄστροις, τοῦτο δὴ τὸ τοῦ λόγου, τὸ λοιπὸν
10τεκμαιρόμενος, πόλεμον δ’ ἄσπονδον πρὸς τὴν φύσιν ἀναδεξάμενος, ζηλωτόν τινα καὶ μακάριον διῆγον βίον οὐ θεώμενος ἄνθρωπον, οὐκ ἀκούων οὐδενός, οὐ προσ‐ ομιλῶν, ὀλίγα τῷ κυνὶ διαλεγόμενος, καὶ τοῦ πυρὸς εἴ τις προσίοι μετασχεῖν ἐθέλων, κἀκείνῳ φθο‐
15νῶν, συστέλλων τὰς ὄψεις, πάλιν ἐπιβάλλων τὰς χεῖ‐ ρας ταῖς ἀκοαῖς, εἴ πού τις ἀνθρώπων κτύπος προσιόν‐ των ἠκούετο.
Decl
.

12

.

2

.

12

καὶ τὸν τοῖχον δ’ ἐξώρυττον, εἴπου τινὰ γεγραμμένον ἴδοιμι ἄνθρωπον, καὶ τὴν ἐμαυτοῦ σκιὰν συνεχῶς ἀπεδίδρασκον, ὅτι δὴ πολλάκις ἐφιστάμενος τοῖς νάμασιν ἄνθρωπον ἐμαυτὸν ἑώρων
5διὰ τῆς εἰκόνος. ἐμίσουν δὲ καὶ τῶν ὀνείρων ἐκεί‐ νους οἳ πρὸς τὴν τῶν ἀνθρώπων ὁμιλίαν ἡμᾶς ἦγον, καὶ συνεχῶς ἐκ μέσων ἀνεπήδων τῶν ὕπνων οὐ φέ‐ ρων τὴν θέαν. καὶ ἐμαυτὸν δ’ ἐμίσουν πολλάκις, ὅτι δὴ τὴν φύσιν ἄνθρωπος ἦν. ἐλύπει δέ με κἀκεῖνο, νὴ
10τοὺς θεούς, εἴποτ’ ἐνθυμηθείην ὡς ἄρα μνήμην τινὰ ἔχουσι παρ’ ὑμῖν τινές. οὐδὲ γὰρ οὐδὲ ἄχρι ῥήματος καὶ ψιλῆς ὑπονοίας ἠβουλόμην παρ’ ὑμῖν μνημονεύε‐ σθαι.
Decl
.

12

.

2

.

13

τοσοῦτον δέ μοι περιῆν τοῦ φίλτρου τοῦ
πρὸς ἄνθρωπον ὥστε καὶ μέχρι θεῶν καὶ τῶν ἀγαλ‐ μάτων ἐξετείνετο τὸ μῖσος, ὅτι δὴ τούτους οἱ κατάρα‐ τοι πρὸς τὴν αὑτῶν μορφὴν ἐξετύπουν ἄνθρωποι. καὶ
5τοὺς Αἰγυπτίους ἐμίσουν μέν, τί γὰρ οὐκ ἔμελλον ἀνθρώπους ὄντας; καθ’ ἓν δὲ τοῦτο ἀπεδεχόμην, ὅτι δὴ τὰ τῶν θεῶν ἀγάλματα οὐκ ἀνθρωποειδῆ, θηριω‐ δέστερον δέ τινα ἔχοντα τὸν τύπον κατεσκεύαζον πολὺ 〈πλέον〉 τῶν ἀνθρώπων τοὺς κύνας πρέπειν θεοῖς
10πρὸς τὴν εἰκασίαν πιστεύσαντες.
Decl
.

12

.

2

.

14

ηὐχόμην δὲ τὴν Φαέθοντος διφρείαν ἐπιστῆναί ποτε καὶ τὸν πολὺν κατακλυσμὸν ἐκεῖνον ὃν οἱ ποιηταὶ θρυλοῦσιν. οὐδὲν γὰρ ἂν ἦν εὐτυχέστερον ἢ τὸ σύμπαν τῶν ἀνθρώπων
5γένος ἀφανισθῆναι πυρὶ καὶ σιδήρῳ καὶ ὕδατι καὶ τὴν γῆν ὥσπέρ τινος νοσήματος ἀπαλλαγῆναι καθαρ‐ θεῖσαν τῷ πυρί.
Decl
.

12

.

2

.

15

 Ταῦτα ἐλογιζόμην, τοῦτον ἔζων τὸν βίον, ἐπὶ τοσαύτης διῆγον εὐδαιμονίας καὶ τὸ καλὸν πρόσρημα μισάνθρωπος ὠνομαζόμην, ἀλλ’ οὐ Τίμων ἔτι, τὴν προσηγορίαν ἀπὸ τοῦ τρόπου μεταλαμβάνων. ἀλλ’ ὁ
5φθόνος καθ’ ἡμῶν ἴσχυσε καὶ δαίμων τις πονηρὸς
ἀνέτρεψέ μου τὸν βίον καὶ κρείττων ἐγένετο τῆς ἐμῆς προθέσεως. καὶ θεῖόν τι φάντασμα καὶ κάλλος οὐρά‐ νιον τὴν Ἀλκιβιάδου μορφὴν ὑπελθὸν εἰς ἡμᾶς ἐκώ‐ μασε. καὶ τὸ αὐτὸ πέπονθα ταῖς Βάκχαις αἳ τῷ Διο‐
10νύσῳ πληγεῖσαι οὐ δύνανται μένειν ἐφ’ ἑαυτῶν, Τίμων εἰς ἄστυ, Τίμων εἰς ἐκκλησίαν πολλῶν ἀκούων, πάντας ὁρῶν, θορύβου καὶ κραυγῆς ἀνεχόμενος.
Decl
.

12

.

2

.

16

τῆς ἀπιστίας, Ἄπολλον, καὶ τῆς ἐξαί‐ φνης μεταβολῆς. ἐσχατιὰ μὲν ἡ φιλτάτη καὶ ἡ συνήθης ἐρημία καὶ τὸ στερρὸν τοῦ τρόπου καὶ ὁ μισάνθρω‐ πος καὶ πάντα ἐκποδών, κινδυνεύω δὲ ἀνθινὰς ἤδη
5φορεῖν καὶ στεφανοῦσθαι καὶ κωμάζειν καὶ ταινίαις ἀνα‐ δεῖσθαι καὶ πίνειν ἄκρατον καὶ μεθύειν μισάνθρωπος ὤν.
Decl
.

12

.

2

.

17

οὐκ ἦν ἄρα τὸ περὶ Ἡρακλέους λεγόμενον μῦθος ἄλλως καὶ ποιητῶν τις ἐξουσία, ἀλλὰ κἀκεῖνον βάρβαρός τις γυνὴ καὶ Λυδὴ τὴν λεοντῆν περιείλετο καὶ δουλεύειν
ἠνάγκασεν ἑαυτῇ τῷ κάλλει δέσμιον ἔχουσα. ἀλλ’ ἐκεῖ‐
5νος μὲν σωφρονῶν ἐπὶ τὴν πυρὰν ἐκεῖθεν ὥρμησεν, ἐγὼ δὲ ἐπὶ τὸ βάραθρον, ὅσον οὐδέπω. οὐ γὰρ ἐλάτ‐ των ὁ τοῦ Κλεινίου τῆς Ὀμφάλης εἰς τὸ διαφθείρειν ἐστίν.
Decl
.

12

.

2

.

18

 Ἕως οὖν ἔτι σωφρονῶ καὶ τῶν ὀφθαλμῶν ἄπεστιν Ἀλκιβιάδης τῶν ἐμῶν, ἐπινεύσατε πρὸς τὴν χάριν. ὡς εἴ γε ὀφθείη μόνον, οὐδ’ ἂν βούλησθε κατα‐ κρίνειν, ἀνέξομαι. δύο γὰρ ἔχω ψυχάς, τὴν μὲν τοῦ
5τρόπου, τὴν δὲ ὅλην Ἀλκιβιάδου καὶ τοῦ κακοῦ. ὅταν γὰρ τὸ κάλλος ἐνθυμηθῶ καὶ τὴν ὥραν Ἀλκιβιάδου καὶ τὸ βλέμμα καὶ τὸ βάδισμα καὶ τοὺς πολλοὺς κό‐ λακας καὶ τοὺς ἀντεραστὰς τοὺς ἐμούς, ἐξανδραποδί‐ ζομαι καὶ παραδίδωμι δέσμιον ἐμαυτὸν καὶ πάντων
10προτιμότατον ἡγοῦμαι τὸ συνεῖναι τῷ μειρακίῳ.
Decl
.

12

.

2

.

19

τὴν φύσιν δὲ ὅταν λογίσωμαι πάλιν καὶ τὸ κακὸν ὅσον εἶσιν ἐπ’ ἐμαυτὸν καὶ ὡς ἄνθρωπος Ἀλκιβιάδης καὶ ὡς ἀνθρώπου Τίμων ἐρῶ, μισεῖν μὲν Ἀλκιβιάδην οὐδὲ
5οὕτω δύναμαι, μὰ τοὺς θεούς, κατ’ ἐμαυτοῦ δὲ χρῶ‐ μαι τῷ τρόπῳ καὶ τὸν δήμιον ἤδη καὶ τὸ κώνειον ὥσπερ ὤνιόν τι φάρμακον καὶ ἀλεξίκακον προσδοκῶ.
Decl
.

12

.

2

.

20

 Ὅθεν δ’ εἰς τοῦτο ἤχθην, γελάσετε μὲν οἶδ’ ὅτι πάντες ἀκούσαντες, λέξω δὲ ὅμως. τί γὰρ δεῖ τῷ λόγῳ παραιτεῖσθαι νῦν ἃ τοῖς ἔργοις ὑπέστην ὁ κακοδαίμων;
5 Ἦν ἐπ’ ἐρημίας ἐμαυτῷ διαλεγόμενος καὶ τῆς ἡσυχίας ἀπολαύων καὶ πολλὰ καταρώμενος τῇ Τύχῃ, διότι μὴ πρὸ πολλοῦ ταύτην κατέστησέ μοι τὴν γνώ‐ μην καὶ τὸ μῖσος τὸ πρὸς ἀνθρώπους. ἤδη δὲ τῆς ὥρας οὔσης πρὸς ἑσπέραν ἐπέστη μεθύων Ἀλκιβιάδης
10καὶ μισάνθρωπον εἰπὼν καὶ Τίμωνα χαίρειν καὶ τὰ τοιαῦτα περὶ τὴν ἐσχατιὰν 〈ἦν〉 βαλλόμενος ὑπ’ ἐμοῦ ταῖς βώλοις καὶ τὰς προσηκούσας αὐτῷ βλασφη‐ μίας ἀκούων, ἕως ἦλθε πάλιν.
Decl
.

12

.

2

.

21

καὶ παρῆν Ἀλκι‐ βιάδης σεμνὸς ἀφ’ ἱματίου ὥσπερ πάγην τινὰ καθ’ ἡμῶν τὸ κάλλος προβεβλημένος. καὶ τί φησιν; ὁμό‐ τροπός σοι, Τίμων, ἔφη, καὶ κοινωνὸς τῆς
5ἐσχατιᾶς ἥκω. μὴ δὴ μισάνθρωπος ἄγαν καὶ πρὸς τοὺς ὁμοίους. καὶ τὰ τοιαῦτα πρὸς ἡμᾶς διε‐ λέγετο μειδιῶν. ἀλλ’, ἔτι γὰρ ἐσωφρόνουν καὶ κρείτ‐ των ἦν ὁ λογισμὸς τοῦ κακοῦ καὶ πρὸς τὴν θέαν ἄτρωτος ἦν, [οὐκ] ἠνεσχόμην, οὐκ ἐκφθαρήσῃ δὲ
10ἔφην, οὐκ εἰς σαυτόν, οὐκ εἰς τὸ βάραθρον χω‐ ρήσεις; μαλακιζόμενος πολίτης εἰς Τίμωνος ἥκεις; ἢ ἐν τοῖς Καλλίου κωμάζειν νομίζεις ἢ πρὸς Σωκράτην ἀφῖχθαι καί τινι τῶν ἐραστῶν διαλέγεσθαι.
Decl
.

12

.

2

.

22

πολὺ τὸ καθ’ ἡμᾶς, Ἀλκιβιάδη, τῶν σῶν ἐπιτηδευμάτων κεχώρισται, ἡ πενία τοῦ πλούτου, τῆς μέθης ἡ σωφροσύνη, τῶν κώμων καὶ τῆς ἀσελγείας ἡ παρ’ ἐμοὶ καρτερία,
5τῆς πόλεως ἐν ᾗ κωμάζεις ἡ κακοδαίμων ἐσχα‐ τιὰ διὰ τὴν σὴν ἔφοδον. σὺ μὲν Ἀγάθωνα καὶ
Σωκράτην, μᾶλλον δὲ τὸν δῆμον ὅλον ἐραστὴν αὐχεῖς, ἐμοὶ δὲ ἀπεναντίον ὁ τρόπος. μισῶ γὰρ οὐκ Ἀθηναίους μόνον, ἀλλὰ καὶ πάντας ὅσοι
10τοιαύτης εἰσὶ φύσεως.
Decl
.

12

.

2

.

23

τί δὲ τὴν Ταυρέου παλαίστραν καταλιπὼν καὶ τὸ πολὺ τῶν ἐραστῶν σύνταγμα ἥκεις εἰς ἐρημίαν οὗ μηδείς σε ὄψεται; τί δ’ ἐραστόν σοι παρ’ ἐμοί; τί δέ
5σε ἤγαγεν ἐνταυθοῖ, πρὸς θεῶν; οὐ γὰρ παῖδας Δωριεῖς ἢ παρθένους ἐξ Ἰωνίας ἢ πολὺν ἄκρα‐ τον εὑρήσεις παρ’ ἐμοί. τί οὖν ἐνοχλεῖς δωρεὰν Τίμωνα; τί δὲ τὸν ἐμὸν τρόπον ἐκφέρεις εἰς τοὺς πολλούς; τί δ’ ἐξορχῇ τὸν ἡμέτερον βίον;
10οὐκ ἀρκεῖ τὰ μυστήρια;
Decl
.

12

.

2

.

24

 Ταῦτα βοήσας καὶ διαρραγείς, ὡς ἀπηλλάττετο τὸ μειράκιον, μετοικίζεσθαι διενοούμην καὶ τὴν ἀποι‐ κίαν πορρωτάτω στέλλειν τῆς ἐρημίας. ὁ δ’ ἐγγύθεν ἐφειστήκει πάλιν καιρὸν ἀναχωρήσεως οὐκ ἐνδιδούς.
5πολλὰς ἐφόδους ἤνεγκα, πολλὰς Ἀλκιβιάδου προσβολὰς ἀπεωσάμην. τὸ τελευταῖον δὲ μεγάλῳ τινὶ μηχανήματι τοῦ κάλλους κατασεισθεὶς κατηνέχθην. καὶ τρόπαιον
καθ’ ἡμῶν ἔστησεν Ἀλκιβιάδης καὶ τὸν ἐμὸν ἤλεγξε τρόπον καὶ τὴν φύσιν ἀσθενεστέραν τὴν ἐμὴν τῆς
10τοῦ σώματος ὥρας ἔδειξε. δέσμιος δὲ διὰ τὸν ἔρωτα οἰκτρός, αἰχμάλωτος ἀπὸ τῆς ἐσχατιᾶς ἐπὶ τὴν πόλιν ἤχθην ὁ μισάνθρωπος καὶ οὐχ ἑνός, τρισμυρίων δὲ θανάτων ἄξιος.
Decl
.

12

.

2

.

25

τίς κακοδαιμονέστερος Τίμωνος ἕτερος ἂν γένοιτο; βοῶν, ὦ κακὴ κεφαλή, λοιδορού‐ μενος, μισάνθρωπος ὤν, ἀπελαύνων τοῖς λίθοις, μισῶν καὶ μέχρι ῥήματος Ἀλκιβιάδην τὸν ἔρωτα ἐδέξω καὶ
5πρὸς ἀνθρώπους ἐσπείσω καὶ πρὸς τὰ χείριστα ηὐτο‐ μόλησας ἀπὸ τῆς γενναίας ἐκείνης τάξεως τοῦ βίου.
Decl
.

12

.

2

.

26

μαίνομαι καὶ παραπαίω, νὴ τοὺς θεούς, καὶ τὰ παρόντα ὄναρ εἶναι δοκεῖ. ἄνθρωπόν τινα ἀγαπῶ; στέρ‐ γω δέ τινα ταύτης ὄντα τῆς προσηγορίας; ἀλλ’ οὐχ οὕτω ταῦτ’ ἔχει. οὐκ ἔστιν Ἀλκιβιάδης Ἀθηναῖος οὐδ’
5ἄνθρωπος, μὴ τοῦτο ὑπολάβητε, θεῖον δέ τι φάντασμα ἐξ οὐρανόθεν ἧκον ἐν ἡμῖν πλανᾶται καὶ κάλλους τις ἀρχέτυπος εἰκὼν ἐν τοιούτῳ φαίνεται τῷ σχήματι. πάλιν ἐπιδημία θεῶν, πάλιν ἐπιφοίτησις εἰς τὴν Ἀττι‐
κὴν τῶν κρειττόνων. Ἀπόλλων τις ἕτερος ἐκ Δήλου
10πάλιν πρὸς ἡμᾶς ἀφῖκται.
Decl
.

12

.

2

.

27

Διόνυσός τις οὗτος δεύτερος ἐκ Θηβῶν εἰς τὴν Ἀττικὴν κωμάζει πλεῖστα φέρων τῆς θείας φύσεως γνωρίσματα καὶ τῆς πρὸς τὸν θεὸν ὁμοιότητος. κόμαι μὲν αὐτῷ τοῖς κρο‐
5τάφοις ἐπισείονται Βακχικαὶ τοῖς στεφάνοις ἤδη καὶ τοῖς ἄνθεσι πρὸς κόσμον ἀνθοῦσαι, ὀφθαλμοὶ δ’ ἀφιᾶσι βολὰς ταῖς ἡλίου μαρμαρυγαῖς ἁμιλλωμένας γαῦρον ἤδη καὶ προσηνὲς ὁρῶντες, καταλάμπονται δὲ παρειαὶ ταῖς γλήναις αὐτῷ, τὸ δ’ ἐρύθημα τοῦ προσ‐
10ώπου τῷ τῶν λαμπάδων ἀνταστράπτει πυρί, γέλως δὲ τοῖς χείλεσιν ἐπανθεῖ. χορεύει δ’ ἴσα τῷ θεῷ δι‐ άδετος μὲν ταινίαις καὶ τοῖς στεφάνοις τὰς κόμας, πο‐
δήρει δὲ ἀστράπτων χιτῶνι καὶ καταπάστοις ἁλουρ‐ γήμασιν ἐμπρέπων καὶ πολὺν ἄκρατον ἐπιχέων παν‐
15ταχοῦ.
Decl
.

12

.

2

.

28

ὁ δὲ καὶ τοὺς κόλακας ἀντὶ τῶν Σατύρων ἔχει καὶ τὸν αὐλὸν ἐπάγεται πρὸς τὸν θίασον καὶ τὴν σύριγγα τὴν Πανικήν, καὶ γυναῖκες ἀντὶ τῶν Βακχῶν αὐτῷ πρὸς τὴν χορείαν ἀρκοῦσιν, ὁ δὲ εὐδαίμων Σει‐
5ληνὸς ὁ τὸν Διόνυσον πολλάκις ὑπὸ τῷ τρίβωνι πε‐ ριπτυξάμενος παρακολουθεῖ κωμάζων ὁ σοφὸς Σωκρά‐ της. πολὺς δὲ καὶ πανταχοῦ τῆς Ἑλλάδος ὁ θεός. καὶ τὸν Ὀλύμπιον δὲ [καὶ] οὗτος εὐτυχεῖ πρὸς γένους καὶ πολιτειῶν, ὥσπερ φασὶ πρότερον τὸν θεὸν τὸν μυστι‐
10κὸν βακχεύοντα καὶ δᾳδουχοῦντα καὶ τὰς ἐξ Ἀνακτό‐ ρου λαμπάδας αἰωροῦντα. ἀλλ’ οὐ θεός, ἀλλ’ ἄνθρω‐ πος Ἀλκιβιάδης. ἀλλ’ Ἀλκμαιωνίδης, ἀλλ’ ἐξ Ἱππονίκου καὶ τῆς μεγάλης οἰκίας καὶ Μεγακλέα καὶ Κλεινίαν καὶ τὸ πρὸς μητρὸς Περικλέα καὶ τὴν Δεινομάχην
15αὐχῶν.
Decl
.

12

.

2

.

29

 Τί οὖν; βούλομαι ἀποθανεῖν. ἐρῶ δικαιότερον ἔρωτα πρέποντα ἐμαυτῷ. τοῦ μὲν γὰρ Κλεινίου παιδὸς διὰ τὴν συμφορὰν ἐρῶ, τοῦ θανάτου δὲ διὰ τὸν τρόπον. εἰ γὰρ καὶ ἱπποτρόφος Ἀλκιβιάδης καὶ
5τὸν κότινον ταῖς ἱππικαῖς πολλάκις νίκαις ἀναδησάμε‐ νος καὶ ῥήτωρ ἄριστος καὶ δημαγωγὸς καὶ στρατηγὸς παρευδοκιμῶν ἤδη καὶ τὸν Νικίαν καὶ μείζω Περικλέ‐ ους ἀξιῶν φρονεῖν καὶ τὸν Ὀλύμπιον δεύτερον ἀπο‐ φαίνων τῷ μεγέθει τῶν ἐγχειρημάτων καὶ κάλλιστος
10ὑπὲρ τὸν Νιρέα καὶ τὸν ἐκ Θετταλίας ἐκεῖνον ὃν Ὅμηρος εἰς ὥραν τὰ πρῶτα ἐπαινεῖ, ἀλλ’ ἄνθρωπος Ἀλκιβιάδης, ὦ κακόδαιμον Τίμων, δυσμενὴς ἐκ προσ‐ ηγορίας. σὺ δ’ ἐξέστηκας καὶ μελαγχολᾷς· δεῖ σοι κωνείου.
Decl
.

12

.

2

.

30

καταφεύγω δὴ πρὸς τὸν νόμον ὃς τοῖς βουλομένοις ἀποθνήσκειν δίδωσι ῥᾳστώνην. καὶ τοῖς λίθοις ἤδη βάλλεσθαι ὑφ’ ὑμῶν ἀξιῶ. δυστυχῶ δὲ θανάτου καὶ προσαγγελίας ἄξια καὶ πάντων δικαιότερός
5〈εἰμι〉 ἀπολαύειν τούτου τοῦ νόμου ὃν πάντων παρ’ ὑμῖν μᾶλλον ἐπαινῶ τῶν νόμων, ὅτι τοὺς ἀνθρώπους ἀποθνήσκειν βούλεται.
Decl
.

12

.

2

.

31

 Εἶεν· ἀλλ’ ἀντιλαμβάνεταί τις συκοφάντης τῆς σωτηρίας τῆς ἐμῆς καὶ τί πέπονθας θανάτου ἄξιον ἐρωτᾷ καὶ τὸν νόμον ἐφ’ ἑτέροις κεῖσθαί φησιν ἀτυχή‐ μασιν. εἶτα οὐκ εἰκότως μισάνθρωπος ἐγενόμην; εἶτ’
5οὐ δικαίως ἀποθνήσκειν βούλομαι καὶ τῆς μετ’ ἀν‐ θρώπων ἀπαλλάττεσθαι κοινωνίας; βασκαίνεις ἀποθα‐ νεῖν βουλομένῳ; φθονεῖς μοι τοῦ θανάτου; μὴ γὰρ στέφανον ἢ δωρεὰν αἰτῶ παρὰ τοῦ δήμου; μὴ γὰρ σιτήσεως ἢ τιμῆς τινος βούλομαι τυχεῖν; σὺ δὲ ἀπό‐
10θνησκε παρελθὼν καὶ συνήγορον ἕξεις Τίμωνα, καὶ τὸ κώνειον εἰ βούλει παρ’ ἐμοῦ λαμβάνειν καὶ δήμιον ἐπιγράφεσθαι Τίμωνα, διακονεῖν ἀντὶ παντὸς ἔσται μοι.
Decl
.

12

.

2

.

32

τί δ’ εὐνοίας ἔχων πρός με τεκμήριον, τί δὲ φιλίας δίκαιον, τί δέ, ὦ κακὴ κεφαλή, κερδαί‐ νων περιεῖναι Τίμωνα βούλει; συγγενής εἰμί σοι; ἀδελφός; ἑστιάσεως ἐκοινώνησά σοι; θυσιῶν; πανηγύ‐
5ρεων; οὐκ ἄνθρωπος μὲν ὑπάρχεις, μισάνθρωπος δ’ ἐγώ; μὰ τοὺς θεούς, οὐδ’ εἰ Ἀλκιβιάδης ἀντελαμβά‐ νετο παρών, ἠνεσχόμην ἂν τὸ πρᾶγμα. προτιμότερα γάρ μοι τοῦ Κλεινίου παιδὸς τὰ τοῦ θανάτου παιδικὰ
φαίνεται.
Decl
.

12

.

2

.

33

 Ἀλλὰ ποῖον ἀπολώλεκα παῖδα; ἐρωτᾷ πάλιν. τίς μοι τέθνηκε τῶν φιλτάτων; τί μέρος ἠκρωτηρίασμαι τοῦ σώματος; τίς ἐξάγει με τοῦ βίου συμφορά; τίς δὲ πρόφασις τοῦ θανάτου;
5τὸ δὲ ζυγομαχεῖν σοι νῦν, ὦ κακόδαιμον, καὶ διαλέγε‐ σθαι, πρὸς θεῶν, οὐ προσαγγελίας καὶ θανάτου ἄξιον εἶναί σοι δοκεῖ; τὸ δὲ εἰς ἄστυ κατελθεῖν ὅλως, τὸ δὲ εἰς ἐκκλησίαν παρελθεῖν ὅλως καὶ τοσούτους ὁρᾶν ἀνθρώπους καὶ τοσούτων ἀνέχεσθαι οὐ μυρίων ἄν
10μοι πρόφασιν παράσχοι θανάτων; αὐτὸ δὲ τὸ δεῖσθαι προσαγγελίας καὶ τὸ μηδὲ αὐτόν τινα κύριον ἑαυτοῦ τυγχάνειν οὐκ ἀγχόνης ἄξιον τῷ σωφρονοῦντι;
Decl
.

12

.

2

.

34

ἐπι‐ λέλησαι δὲ ὧν ἀρτίως ἔλεγον, ὧν ἔναγχος ὠδυρόμην; ἐρωτᾷς τὴν συμφορὰν ἥτις ἐστί; τάξιν ἔλιπον τοῦ βίου γενναίαν καὶ λογισμὸν σώφρονα δι’ ἔρωτα οὐκ
5ἠδυνήθην φυλάξαι καὶ τὴν μισανθρωπίαν ὥσπερ τινὰ προβεβλημένος ἀσπίδα τοῦ βίου ταύτην ἀφῆκα καὶ παρεχώρησα τῆς νίκης Ἀλκιβιάδῃ. φιλοτιμίας μὲν ἐκρά‐ τησα καὶ πλούτου κρείττων ἐγενόμην, ὦ θεοί, καὶ δόξης ὑπερεῖδον, κατεφρόνησα δὲ καὶ τῶν παρ’ ὑμῖν
10ἐπαίνων καὶ τιμῶν. οὐ πανηγύρεων, οὐ πομπῆς τινος, οὐκ ἀγῶνος ἡττήθην.
Decl
.

12

.

2

.

35

ἀνάλωτος δὲ πρὸς πάντα μείνας τἀνθρώπινα ἔρωτι δουλεύω μειρακίου, καὶ ὥσπερ ἐν Εὐρίπῳ τὰ τῆς γνώμης ἐκ μεταβολῆς ἀνεστράφη μοι. πάλιν μειδιῶν ὁρῶμαι καὶ διαλεγόμενος ἀνθρώ‐
5ποις καὶ κωμάζων καὶ στεφανούμενος καὶ θεραπεύων Ἀλκιβιάδην καὶ πρὸς τοὺς κόλακας ἁμιλλώμενος τῇ θεραπείᾳ καὶ γέλωτα παρέχων ἀνθρώποις ἐπ’ ἐμαυτῷ τῶν ἀνθρωπίνων πρότερον ἁπάντων καταγελῶν.
Decl
.

12

.

2

.

36

ὑπὲρ τὸ μειράκιον τὸ Θετταλὸν τὰ τῆς μεταβολῆς ἐστί μοι, ὃ τὸ Πήλιον καταλιπὸν καὶ τὴν μελίαν ἐπὶ τὴν Σκῦρον ᾔει καὶ τὸν παρθενῶνα καὶ τῇ προσηγο‐ ρίᾳ καὶ τῷ βλέμματι καὶ τῇ στολῇ πρὸς τὸ θῆλυ τὴν
5φύσιν ἐξεβιάζετο, ἐγὼ δ’ ἐκ τῆς ἐρημίας ἐπὶ τὴν πόλιν, ἐκ τῆς ἐσχατιᾶς ἐπὶ τὰς Ἀλκιβιάδου θύρας. καὶ κώμοις καὶ μέθαις ἐγκαλινδοῦμαι τὸν μονήρη βίον ἐκεῖνον ἀποθέμενος, καὶ τὰς χείρους ἀνταλλάττομαι προσηγορίας τῶν φιλτάτων κόλαξ ἀντὶ Τίμωνος ἀκού‐
10ων, ἐραστὴς ἀντὶ μισανθρώπου.
Decl
.

12

.

2

.

37

ἐμπομπεύει δ’ Ἀλκιβιάδης τῇ ἐμῇ συμφορᾷ καὶ πᾶσιν ἐπιδείκνυται ἀνθρώποις οἷον ἐραστὴν ἐκ τῆς ἐρημίας ἀναστήσας δέσμιον ἔχει παρακολουθοῦντα. καὶ τὸ κεφάλαιον τῶν
5συμφορῶν, τὸ τῶν ἐραστῶν πλῆθος τὸ μειράκιον ὑπερ‐ οπτικὸν πρὸς ἡμᾶς ἀπεργάζεται. πάντας γὰρ παντα‐ χόθεν Ἀλκιβιάδης ἀναδησάμενος τῷ κάλλει, καθάπερ τὴν Διὸς σειράν φησιν ὁ λόγος, μετεώρους ἔχει καὶ βίον οὐκ ἀνθρώπινον ζῆν ἀναγκάζει τοὺς ὑπὸ τῇ
10τυραννίδι ταύτῃ κατεχομένους. τίς γὰρ Ἱππίας ἢ Πει‐ σίστρατος, τίς Ἵππαρχος χαλεπὸς οὕτω τοῖς ὑπηκόοις ὡς Ἀλκιβιάδης τοῖς ἐρασταῖς ἡμῖν;
Decl
.

12

.

2

.

38

ἕωθεν ἐπὶ τὰς θύρας ἀπαντᾶν δεῖ τὰς προόδους καιροφυλακήσοντας καὶ δορυφορήσοντας τὸ μειράκιον καὶ προσκυνήσοντας, ἂν ὀφθῇ μόνον, ἐκεῖθεν ἕπεσθαι τοῖς νεύμασι καὶ
5ταῖς ὁρμαῖς ἀκολουθοῦντας εἰς Λύκειον, εἰς Ἀκαδη‐ μίαν, ἐπὶ τὰς παλαίστρας, πάλιν εἰς ἐκκλησίαν, εἰς βουλευτήριον, ἐπὶ τὸ θέατρον, πανταχοῦ παραγίνεσθαι, ἀγωνιζόμενον ἐπαινεῖν, δημηγοροῦντα θαυμάζειν, ἤδη
δὲ καὶ τοὺς προγόνους καὶ τὰ σεμνὰ θρυλεῖν διηγή‐
10ματα ἃ κέρδος ἦν σιωπᾶν, τοὺς Ἀλκμαιωνίδας, τὴν τῶν τυράννων κατάλυσιν, τὸν μυστικὸν ὁπλίτην τὸν Καλλίαν, τὰς δᾳδουχίας αὐτοῦ, τὸν μετὰ τῶν λαμπά‐ δων εἰς Μαραθῶνα δρόμον, τὴν ἐν Σαλαμῖνι Κλεινίου ναυμαχίαν ἐπαινεῖν, τὴν Ξανθίππου περὶ Μυκάλην
15στρατηγίαν θαυμάζειν, τὴν Ἀγαρίστην ἐκπλήττεσθαι, τὴν Δεινομάχην μακαρίζειν οἷον ἄγαλμα εἰς φῶς ἤγαγε, τὸν Ὀλύμπιον προσκυνεῖν, καὶ οὐκ ἀρκεῖ, τι‐ μᾶν δὲ ἤδη καὶ Ἀσπασίαν μετὰ Σωκράτους τὴν ἐκ Μιλήτου τὴν ἐξ οἰκήματος ὡς Διοτίμαν ἐπαινεῖν τὴν
20σοφήν. ταῦτα γὰρ Ἀλκιβιάδης ἀπαιτεῖ παρ’ ἡμῶν καὶ τοιούτοις ἥδεται.
Decl
.

12

.

2

.

39

τὰ δὲ ἀπὸ τῆς ἑσπέρας, ἀποτρό‐ παιοι δαίμονες, τῆς συμφορᾶς. κολάκων μὲν ἐκεῖ πλῆ‐ θος εἰσρεῖ πανταχόθεν, ἐραστῶν δὲ ἕτερον σύνταγμα ἐπεισέρχεται, αὐλητρίδες, ὀψοποιοί, μαγείρων πλῆθος,
5οἰνοχόων, πάντα ἐπ’ ἴσης μοίρας καὶ τάξεως μιᾶς, σοφισταί, κόλακες, φιλόσοφοι, μαστροποί, πόρνοι, μισ‐
άνθρωποι. διαφορὰ δ’ οὐδεμία παρ’ αὐτῷ οὐδ’ ἐξαί‐ ρετός τις τιμή, πᾶσι δ’ ἴσα ἐρασταῖς καὶ δούλοις ἐπιτάττει. πολὺς δ’ ὁ ζῆλος τοῖς κακοδαίμοσι πρὸς
10ἑαυτούς· τῷ δεῖνι προσεκολλήθη. μακάριος. ὑπεμειδία‐ σεν ἑτέρῳ. ζηλωτὸς ἐκεῖνος. προὔπιε τῷ δεῖνι τὸ ἔκ‐ πωμα. ὅδ’ ἀθάνατος διὰ τὴν τιμήν.
Decl
.

12

.

2

.

40

ἐγὼ δ’ ἐν πᾶσι καὶ πανταχοῦ δεύτερος τυγχάνων ἄχθομαι καὶ παρευδοκιμούμενος οὐ φέρω. οὐ ταῦτά με ἐδίδαξεν ὁ τρόπος, ἐρᾶν, μεθύειν, αὐλητρίδι προσανακεῖσθαι, κω‐
5μάζειν, ἀλλὰ βιάζεται ἡ συμφορά, καὶ ὁ ἔρως ἄγει με πρὸς τὰ χείριστα. καὶ ταὐτὸν πέπονθεν ἡ ψυχὴ τὸν λογισμὸν ἀφαιρεθεῖσα τῶν ἁρμάτων ἐκείνοις ἃ τὸν ἡνίοχον οὐκ ἔχοντα ἀτάκτως φέρεται τῷ δρόμῳ παν‐ ταχοῦ.
Decl
.

12

.

2

.

41

εἰς οἵαν ἦλθον ὁ κακοδαίμων μεταβολήν. οἷα ὑπέστην ὁ δυστυχής. κολάκων ἀνέχομαι καὶ συγ‐ κατακλίνομαι τοῖς ἡταιρηκόσι καὶ αὐλητρίς μοι πρόσ‐ εισι καὶ ὀρχουμένους θεῶμαι καὶ τῷ Κλεινίου παρα‐
5κολουθῶ κωμάζοντι καὶ μεθύοντι τῶν νυκτῶν
ἀωρὶ καὶ ταῖς ἐπιθυμίαις δουλεύω ταῖς Ἀλκιβιάδου. νῦν μὲν εἰς Ἀγάθωνος εἰσέρχεται κωμάσων. αὖθις ἐπικρούει Σωκράτην. πρὸς Καλλίαν ἀφικνεῖται μεθ’ Ἱππονίκου. μεθύει πάλιν.
Decl
.

12

.

2

.

42

τὴν φύσιν δ’ οὐδέπω καὶ τήμερον δύναμαι κατιδεῖν τῶν παιδικῶν οὐδὲ τὸν τρόπον. ἐπαινῶ τὸ κάλλος καὶ θαυμάζω τὴν ὥραν, ὁ δὲ ὑπερορᾷ καὶ καταφρονεῖ τῶν ἐγκωμίων τῶν ἐμῶν.
5τὴν ἀνδρίαν, τοὺς λόγους ἐκπλήττομαι, ὁ δὲ ὑπενόησεν εἰρωνεύεσθαί με. τὴν ἡσυχίαν ἄγω στένων κατ’ ἐμαυ‐ τόν, ὁ δὲ ἄχθεταί μου τῇ σιωπῇ. τῷ τρόπῳ χρῶμαι καὶ τὸν μισάνθρωπον ὑποκρίνομαι καὶ λοιδορῶν αὐτὸν διαρρήγνυμαι, ὁ δ’ ἐνταῦθα ἐγέλασε. πάλιν σεμνὸς ἐν
10Λυκείῳ φαίνεται καὶ Πρωταγόρου μᾶλλον καὶ Γοργίου τὰς ὀφρῦς ἀνεσπακώς, αὐθάδης ἐν ἐκκλησίαις καὶ δημηγόρος ὑπὲρ τὸν Ὀλύμπιον, πόρνος ἐν συμποσίοις καὶ κατεαγὼς ἐν ταῖς μέθαις, ἀνδρόγυνος ἐπὶ τῆς ἑσπέρας, ὑπὲρ τὸν Πρωτέα τὴν φύσιν ἀμείβων.
Decl
.

12

.

2

.

43

τίς δὴ γένωμαι ἢ τίνα εὕρω τῶν κακῶν μεταβολήν; φεύ‐
γοντά με τὰς ἑαυτοῦ διατριβὰς μεταδιώκει, ἐγκείμενον δὲ ὁρῶν καὶ ἀπολωλότα εἰρωνευόμενος ἐρωτᾷ· τί δέ,
5οὐ μισάνθρωπος ἦσθα; τί δέ, οὐκ ἐπὶ τῆς ἐσχα‐ τιᾶς ᾤκεις; τί δέ, οὐκ ἔβαλλες ταῖς βώλοις προσιόντα με; πῶς οὖν ἑάλως; εἰπέ μοι. ἢ τί δὴ πέπονθας; ἢ τίς σε ἤγαγεν ἐνταυθοῖ; ἆρα ὑποκρίνῃ τὸν ἔρωτα καὶ φιλεῖν Ἀλκιβιάδην
10προσποιῇ πεπονθὼς οὐδέν;
Decl
.

12

.

2

.

44

 Ἀποπνίγομαι, νὴ τοὺς θεούς, καὶ παραρρήγνυ‐ μαι τὴν χλεύην οὐ φέρων καὶ τὸν γέλωτα ἐκείνου τὸν πολύν. ἐκκόψατε δὴ τοὺς καταράτους ὀφθαλμούς, ὦ πεντακόσιοι, τοὺς ἐμοὺς τοὺς προδότας τῆς ἐμῆς
5ἀνδρίας γενομένους. οὗτοι γὰρ πρῶτοι τὸ κακὸν ἐδέ‐ ξαντο καὶ τὸ κάλλος δι’ αὐτῶν εἰσρυὲν τὸν λογισμὸν τὸν ἐμὸν κατεδουλώσατο.
Decl
.

12

.

2

.

45

πάλαι μὲν δι’ ἔρωτα γυναικὸς καὶ κάλλος τὴν Ἐλλάδα κατὰ τῆς Ἀσίας ὁπλισθῆναι ποιητῶν ἀκούων μῦθον τὸν λόγον ἡγούμην καὶ τὴν ὑπόθεσιν οὐκ ἀξιόχρεων εἶναι τοῦ
5πολέμου καὶ τῶν ἡρωικῶν κατεγέλων συμφορῶν, εἰ δι’
Ἔρωτα συνέβησαν τοῖς τότε. νυνὶ δὲ τί; πείθομαι τῷ λόγῳ καὶ τὸν θεὸν μέγαν καὶ φύσεως ἀνθρωπίνης κρείττονα διὰ τῆς ἐμαυτοῦ συμφορᾶς ἐπιγινώσκω καὶ φιλῶ γε αὐτὸν τῆς μισανθρωπίας καὶ τὰ ἔργα θαυ‐
10μάζω οἷα ἔδρασεν ἐξ ἀρχῆς. πολὺν ἐπὶ Τροίας ἡρωικὸν φόνον εἰργάσατο, πολλὰς Ἑλλήνων καὶ βαρβάρων σφα‐ γάς, πολλὰς κατήνεγκε πόλεις, πολλὰ κατέσκαψε τείχη, πολλὰς ἀκροπόλεις παρέδωκε πυρί, πολυτρόπως ἀν‐ έτρεψε τὸν ἡμέτερον βίον. οὗτος ἐπὶ κρημνοὺς ἄγει,
15οὗτος ἀναγκάζει βαπτίζειν εἰς ἑαυτοὺς τὰ ξίφη, ἀγχό‐ νῃ παραδίδωσιν, ἐπὶ τὸ βάραθρον ὠθεῖ Τίμωνα καὶ καλὴν παρ’ ἐμοῦ λαμβάνει τῆς ὑπερηφανίας τὴν δί‐ κην.
Decl
.

12

.

2

.

46

ἀσθένειαν κατεγίνωσκον τῶν ἡττωμένων Ἀλ‐ κιβιάδου πρότερον, πολλὰς ἐποιούμην κατηγορίας, καὶ τῶν εἰς ἔρωτα ὑπαγομένων αὐτοῦ κατεγίνωσκον καὶ τὸν Σωκράτην πολὺς ἦν χλευάζων ἐπὶ τοῖς παιδικοῖς·
5πίνει δέ τις δι’ ὅλης ἡμέρας; μειρακίου δὲ ἀν‐
έχεται κωμάζοντος; φιλοσοφεῖν προσποιούμε‐ νος ἄνθρωπος καὶ τρίβωνα ἔχων στεφανοῦται καὶ τὸν Ἔρωτά φησιν εἶναι θεόν; ἀλλὰ νῦν κακήν τινα ταύτην, ὦ θεοί, παλινῳδίαν ᾄδειν ἀναγκάζομαι.
Decl
.

12

.

2

.

47

οὐ νέμεσις Σωκράτην οὐδὲ Ἀγάθωνα οὐδὲ Ἀθη‐ ναίους ἅπαντας ἀμφὶ τοιῷδε μειρακίῳ κόπτεσθαι καὶ πάσχειν κακῶς μετὰ τὸ ἆθλον τῆς κολακείας καὶ τὸν κῶμον τὸν οὐκ ἀγεννῆ. ὑπὲρ Νάρκισσον, ὑπὲρ τὸν
5Ἀμυκλαῖον ἐκεῖνον ἔφηβον Ἀλκιβιάδης, ὑπὲρ τὸν Ἡρα‐ κλέους ἐρώμενον τὴν ὥραν. ἀλλ’ ἐκεῖνοι μὲν προὔλαβον τοὺς ἐραστὰς τῷ θανάτῳ, ἐγὼ δὲ ἀντιστρό‐ φου πειρῶμαι τῆς τύχης.
Decl
.

12

.

2

.

48

τοσοῦτον δέ μοι περίεστι τοῦ πρὸς αὐτὸν ἔρωτος ὥστε ἕτεροι μὲν τοὺς ὁρῶντας αὐτὸν μακαρίζουσιν, ἐγὼ δὲ καὶ Ἀγαθάρχῳ φθονῶ τῆς ὕβρεως καὶ Ταυρέαν ζηλῶ τῆς πληγῆς ἣν ἐπὶ
5κόρρης ἐδέξατο[. ἔπαισε] χορηγὸς ὢν καὶ στεφανούμενος. καὶ τὸν Ὀλύμπιον ἐπὶ τούτῳ μᾶλλον ἢ τῇ προσηγορίᾳ μακαρίζω. μέγα δὲ καὶ τοῦτο ἐμαυτῷ πρὸς φιλοτιμίαν ἡγοῦμαι τὸ δι’ Ἀλκιβιάδην ἀπόλλυσθαι τήμερον καὶ πρόφασιν ἔχειν τοῦ θανάτου τὸν ἔρωτα.
Decl
.

12

.

2

.

49

 Ἄγε δή, ὦ γενναία κεφαλή, τῶν καλλίστων γὰρ ἄρχεις, τοὺς ἐραστάς, πολλοὺς ἐπὶ τὸ βάραθρον, πολλοὺς ἐπὶ τὸ κώνειον Ἀθηναίων, ἐπὶ τὸ Τίμωνος παράδειγμα τοὺς σοὺς ἐραστὰς ἄγε. ζήλωσον τὸν ἡμέ‐
5τερον βίον. μισάνθρωπον σαυτὸν καὶ Τίμωνος ἐρώ‐ μενον γνήσιον ἀπόδειξον. ἅλις ἐχέτω σοι τὰ τῆς πορ‐ νείας καὶ τῆς πρὸς ἀνθρώπους ὁμιλίας. μηδενὶ τῶν ἐραστῶν ἐπινεύσῃς μηκέτι μηδ’ ἂν σοφώτατός τις ἀνθρώπων ἁπάντων τυγχάνῃ καὶ τὴν παρὰ τοῦ
10Πυθίου μαρτυρίαν προσειληφὼς μηδ’ ἂν τοῦ Διὸς ἔχῃ τὴν προσηγορίαν.
Decl
.

12

.

2

.

50

ἐπὶ τὰς γυναῖκας τῶν Ἀθη‐ ναίων τῇ ὥρᾳ, ἐπὶ τὰς μοιχείας ἀπόχρησαι τῇ φύσει. πάντας Ἀλκμαιωνίδας ἀπόφηνον τοὺς Ἀθηναίων παῖ‐ δας. ὅλου μοι γενοῦ τοῦ δήμου πατήρ. καὶ τοὺς Λα‐
5κεδαιμονίων βασιλεῖς εἰς τὸ Ἀττικὸν μετάστησον γένος
ἀνθ’ Ἡρακλέους αὐτὸν Ἀλκμαίωνα ἐπιστήσας προστά‐ την. ἀντὶ σκηπτοῦ τινος καὶ λοιμοῦ καὶ θείας προσ‐ βολῆς ὄφθητι τῷ τῶν ἀνθρώπων γένει.
Decl
.

12

.

2

.

51

δύνασαι δὲ ἀρκέσαι πρὸς τὴν Τίμωνος ἐπιθυμίαν. στοχάζομαί σου τῆς πολιτείας. τὴν φύσιν ἐπιγινώσκω τὴν σήν, Ἀλκιβιάδη. μείζω φρονεῖς τῶν νόμων. ταπεινὴν ἡγῇ
5τὴν δημοκρατίαν καὶ τοὺς νόμους τοῦ Σόλωνος, μικρὸν Περικλέα καὶ φαῦλον νομίζεις τὸ Θεμιστοκλέους παρά‐ δειγμα, τὴν ἀκρόπολιν περινοεῖς, τὸν ζῆλον ἄγεις πρὸς Πεισίστρατον, τυραννίδος ἐραστὴς τυγχάνεις. τὰς Λα‐ κεδαιμονίων περιμένεις εἰσβολάς.
Decl
.

12

.

2

.

52

ἀλλὰ μικρὸν τὸ ἐνθύμημα μίαν ἀπολέσαι πόλιν, ἕνα διαφθεῖραι δῆμον. σὺ δὲ ἐπὶ τὴν στρατηγίαν παρελθὼν καὶ τριήρων, ὅπλων, καταλόγων, ἱππέων, χρημάτων καταστὰς κύριος,
5δυνάμεως τοσαύτης, συμμαχίας, τῆς κατὰ θάλατταν ἀρχῆς κατὰ πάντων ἀνθρώπων ὄφθητι γενναῖος καὶ πρὸς ἅπαντας μισάνθρωπος.
Decl
.

12

.

2

.

53

μή μοι μέχρι τῶν ὅρων τῆς Ἑλλάδος τὰς πράξεις μηδὲ εἴσω Πελοπον‐ νήσου τὴν Ἀλκιβιάδου καθείρξῃς δυναστείαν. ὑπὲρ τὸν Αἰγαῖον πόντον, ὑπὲρ τὸν Ἰόνιον, Ἀλκιβιάδη, νεῶν στό‐
5λον ἐξαγαγεῖν 〈ἐπὶ τὴν ἕω〉, ἐπὶ τὴν ἑσπέραν. πολλὰς κατὰ Σικελίαν, πολλὰς ἐν Ἑλλησπόντῳ σφαγὰς καὶ πό‐ λεων ἀναιρέσεις πανταχοῦ τῆς οἰκουμένης ἀπεργασάμε‐ νος ἅπαντας ἀνάστησον. κοινὸν ἅπασιν ἀπόδειξον τὸν πόλεμον, βασιλεῖ, Λακεδαιμονίοις, Ἀθηναίοις, τοῖς ἐκ
10Σικελίας, τοῖς ἀπὸ τῆς Ἀσίας, σατράπαις, βαρβάροις, Ἕλλησι, πᾶσιν ἀνθρώποις.
Decl
.

12

.

2

.

54

μίμησαι τὴν Ἔριν ἐκεί‐ νην τὴν Ὁμηρικὴν ἣ τὰ πρῶτα ἐκ φαύλων ὁρμηθεῖσα πᾶν τὸ μέσον οὐρανοῦ τε καὶ γῆς προϊοῦσα ἐπλήρωσε. τοῦτόν μοι τὸν κῶμον κατὰ τῆς οἰκουμένης ἁπάσης,
5Ἀλκιβιάδη, κώμασον. ταῦτα ἔχε Τίμωνος τὰ συνθήματα. τούτων μέμνησο τῶν λόγων. παραχωρῶ σοι τῆς τοῦ μισανθρώπου προσηγορίας. καὶ σὲ μὲν ἐντεῦθεν θεοὶ φυλάττοιεν ταῖς μελλούσαις ἀνθρώπων συμφοραῖς, ἐμὲ δὲ ἤδη τις ἐπὶ τὸν ἕτερον ἐρώμενον
10ἀγέτω, τὸν θάνατον.
Decl
.

13

t

1

Οἱ Ποτιδαιᾶται ἀλλήλων ἐγεύσαντο πολιορκού‐ μενοι ὑπὸ τῶν Ἀθηναίων. καὶ κρίνονται Ἀθη‐ ναῖοι ὑπὸ τῶν Κορινθίων ἀσεβείας. Κορινθίων λόγος.
Decl
.

13

.

1

.

1

 Πολλὰ ἐβουλευσάμεθα, ὦ ἄνδρες Ἕλληνες, περὶ τῶν ἐν Ποτιδαίᾳ κακῶν εἴτ’ ἐπεξελθεῖν δεῖ τοῖς
αἰτίοις αὐτῶν εἴτε καὶ καρτερήσαντας τὴν ἡσυχίαν ἄγειν. τοῦτο δ’ ἀπορεῖν ἡμῖν ἐπῆλθεν οὐχ ὡς ἐπὶ
5μικροῖς καὶ φαύλοις τοῖς πεπραγμένοις, οὐδὲ γὰρ ἐφι‐ κέσθαι τῷ λόγῳ δυνατὸν ὧν οἱ ταλαίπωροι Ποτιδαι‐ ᾶται πεπόνθασι, τηλικαῦτά ἐστι τὸ μέγεθος, ἀλλ’ ὅτι πρῶτον μὲν ἑωρῶμεν οὐδὲν φροντίζοντας τοὺς Ἀθηναίους οὔτε ἡμῶν οὔτε τῶν ἄλλων Ἑλλήνων πε‐
10πεικότας ἑαυτοὺς ὡς οὐδὲν δεῖ τῶν δικαίων οἷς ἂν ἐξῇ βιάζεσθαι. ἔπειτα δ’ οὐδ’ ὅσιον ἡμῖν ἐφαίνετο οὕτως ἀπίστου καὶ ἀθέσμου πολιορκίας μνημονεύειν. ὧν γὰρ οὗτοι τὰ ἔργα ὑπέστησαν, τούτων οὐδὲ τοὺς λόγους ἡμεῖς ἐφέρομεν.
Decl
.

13

.

1

.

2

ταῦτα μέν ἐστι δι’ ἅπερ ὠκνοῦμεν, ἐτολμήσαμεν δ’ ἐπεξελθεῖν μάλιστα μὲν δὴ διὰ τοὺς θεούς, ὧν οὗτοι τὰς χάριτας συνέχεαν, ἔπειτα δὲ καὶ δι’ αὐτὴν τὴν ὑποψίαν αὐτῶν, μὴ τῆς εἰς
5Ποτίδαιαν ἀσεβείας παροφθείσης τὴν βίαν ἐπὶ πᾶσαν ἀγάγωσι τὴν Ἑλλάδα.
Decl
.

13

.

1

.

3

Τὰ μὲν οὖν πεπραγμένα τοῖς Ἀθηναίοις, ὦ
ἄνδρες Ἕλληνες, τοιαῦτά ἐστιν ὡς καὶ πάντας ἀνθρώ‐ πους ἐπὶ τὴν κατηγορίαν καλεῖν καὶ μηδένα ἀπολεί‐ πεσθαι δεῖν τοῦ παρόντος ἀγῶνος μήτε τῶν Ἑλλήνων
5μήτε τῶν βαρβάρων, τὰ γὰρ εἰς τὴν κοινὴν φύσιν παρανομηθέντα κοινῆς, οἶμαι, δεῖται καὶ τῆς βοηθείας καὶ τῆς κατηγορίας, ἡμεῖς δὲ οὐχ ὡς ἀναδεξάμενοι τὸν ὑπὲρ πάντων λόγον οὐδ’ ὡς δεινοὶ λέγειν ὄντες ἐπέ‐ στημεν τῇ συγγραφῇ, συγγενεῖς δ’ ὄντες καὶ πατέρες
10τῶν ἐν ἀλλήλοις ἀπολωλότων ἀλγοῦντές τε, ὡς εἰκός, μᾶλλον ἑτέρων ἐφ’ οὕτως ἀσεβεῖ καὶ ἀπίστῳ πάθει. ὅθεν ἡμῶν μὲν τὴν προθυμίαν ἀποδέχεσθε, αὐτοὶ δὲ ὡς πᾶσιν ἀνθρώποις δείξοντες οὕτω διανοεῖσθε. καὶ γάρ, εἰ μία πόλις ἡ πεπονθυῖα ταῦτα, κοινὸν γοῦν
15πάντων τὸ ἀτύχημα ἀνθρώπους τινὰς ὄντας οὕτω τρα‐ φῆναι.
Decl
.

13

.

1

.

4

 Ποτιδαιάταις μὲν οὖν ὅσοι γε ὑπολείπον‐ ται, τὸ γὰρ πλεῖον αὐτῶν ἐξανάλωται, οὔθ’ ὅσιον εἰς ὑμᾶς παρελθεῖν οὔτε κατηγορῆσαι, ἀλλὰ πρὸς τοῖς ἄλλοις κακοῖς καὶ τοῦτο ἐκεῖνοι δυστυχοῦσι τὸ μηδ’
5ὑπὲρ ὧν πεπόνθασι φωνὴν ἀφιέναι δύνασθαι, τίς γὰρ 〈ἂν〉 ἀνθρώπων μεμιασμένων ἢ ὁρωμένων ἢ λεγόντων ἀνάσχοιτο; Ἀθηναίων δ’ ἄξιον θαυμάσαι πῶς μὲν εἰς
τὴν ἀμφικτυονίαν παρεληλύθασι, πῶς δὲ καθαρεύειν αὑτοὺς νομίζουσι μετὰ τοιαύτην πολιορκίαν. εἰ γὰρ
10τοῖς παθοῦσιν οὐδ’ εἰπεῖν θέμις ὑπὲρ ὧν ἔπαθον, πῶς εὐσεβοῦσιν οἱ τούτων αἴτιοι παριόντες;
Decl
.

13

.

1

.

5

τὸ μὲν οὖν ἐφ’ ἡμῖν τοῖς Κορινθίοις, οὔτε Ποτίδαια ἀπόλωλεν οὔτε ἡ τῶν Ἀθηναίων πόλις ἠσέβηκεν, ἡ γὰρ ἐκπεμ‐ φθεῖσα δύναμις ἐκ Κορίνθου μετὰ Ἀριστέως τοῖς μὲν
5εἰς τὴν σωτηρίαν, τούτοις δὲ εἰς τὸ μὴ παρανομῆσαι συνεμάχει· ἐπεὶ δὲ ἀσθενέστεροι κωλύσαι τὰ δεινὰ ἐφάνημεν, τὸ τιμωρήσασθαι τῶν πεπραγμένων τοὺς αἰτίους ὑπολείπεται.
Decl
.

13

.

1

.

6

 Ἐπιτρέψατε δ’ ἡμῖν πρὸ τῆς Ἀθηναίων κατη‐ γορίας ὀλίγα πρὸς ὑμᾶς αὐτοὺς παρρησιάσασθαι. καὶ γὰρ οὐδὲ ἄλλα ἐστὶ τὰ λυμήναντα τοῖς πράγμασιν ἢ
ταῦθ’ ἅπερ νῦν ἐροῦμεν. καὶ οὔτε Ποτίδαια οὕτως ἂν
5ἐτράφη, πόλις συγγενής, οὔτε τοσοῦτοι τῶν Ἑλλήνων οἱ μὲν ἄρδην ἀνῄρηντο, οἱ δ’ ἐδούλευον οὔτ’ ἂν ὅλως ἐν τοῖς Ἕλλησιν ἦν τύραννος πόλις, εἰ μὴ δι’ ὑμᾶς, ὦ ἄνδρες Ἕλληνες, καὶ τὴν ὑμετέραν ὀλιγωρίαν, οἳ πολλά‐ κις ἡμῶν ἠκούετε λεγόντων καὶ βοώντων ὡς ἐπιβου‐
10λεύεσθε, ὡς περιστοιχίζεσθε, ὡς λήσει τὸ κακὸν τοῦτο πορρωτέρω προελθὸν καὶ δύναμις ἐπι‐ στήσεται ταῖς πόλεσι πρὸς ἣν οὐδ’ ἀντι‐ σχεῖν δυνησόμεθα, εἰ μή τις ὁ κωλύσων φανεῖ‐ ται. ὑμεῖς δ’ οὐδέποτε ἐπεστράφητε οὐδ’ ἐπιστεύσατε,
15ἀλλὰ καὶ ἔχθρᾳ τινὲς ἰδίᾳ ταῦτα ἐνόμιζον ὑφ’ ἡμῶν λέ‐ γεσθαι.
Decl
.

13

.

1

.

7

τοιγαροῦν ἐπὶ πολλῆς ἐρημίας καὶ σχολῆς
〈πᾶσαν〉 μικροῦ τὴν Ἑλλάδα καὶ ὥσπερ τὴν Μυσῶν λείαν ἔχουσι τοὺς Ἴωνας, τοὺς νησιώτας, τὸν Ἑλλήσποντον, τὰ ἐπὶ τῆς Θρᾴκης, Δωριέας, Αἰολέας, ὧν ἔνιοι καὶ συγγε‐
5νεῖς εἰσιν ἡμέτεροι. ταῦτα μὲν ἔξω, πρὸς δὲ τὴν Πελο‐ πόννησον τίνα; Κέρκυραν, Κεφαλληνίαν, Ἀκαρνᾶνας, ἐν αὐτῇ τῇ Πελοποννήσῳ τοὺς πλείστους Ἀχαιῶν. ἐπιλείψει ἡμᾶς ἡ ἡμέρα λέγοντας τῶν δουλευόντων τὰ ὀνόματα.
Decl
.

13

.

1

.

8

καὶ οὐ τοῦτό πω δεινὸν καίπερ ὂν δεινόν, εἰ τῶν Ἑλλήνων τινὲς τὴν ἐλευθερίαν ἀπολωλέκασιν ὑπὲρ ἧς καὶ πρὸς τὸν Μῆδον ἐκινδυνεύσαμεν, ἀλλ’ οὕτως ὠμὴν καὶ πικρὰν κατεστήσαντο τὴν ἀρχὴν ὡς σφόδρα εἶναι
5τὰ τῶν βαρβάρων φιλάνθρωπα. τί γὰρ αὐτοῖς τῶν ἀνηκέστων τε καὶ δεινῶν πρὸς τοὺς ὑπηκόους οὐ πέ‐ πρακται; οὐ φόρους ἐπέβαλον; οὐ ναῦς παρείλοντο;
οὐ τὰς ἐν ταῖς πόλεσι δίκας εἰς αὑτοὺς μετέθεσαν; ὢ πόσους ἀπολωλέκασι τοῖς μὲν ἔνδειαν φόρων, τοῖς δ’
10ἔκλειψιν στρατιᾶς, τοῖς δ’ ἄλλοις ἄλλα ἐγκαλοῦντες. τὰς κληρουχίας ἀφίημι, τὰ τῶν στρατηγῶν ἴδια κέρδη οἷς ἄλλοι δίδονται φόροι.
Decl
.

13

.

1

.

9

 Τὰ μὲν δὴ πρῶτα τῶν χρηστῶν τούτων ἀδική‐ ματα ταῦτά ἐστι, μᾶλλον δὲ ἀσεβήματα, τὸ γὰρ εἰς πόλεις Ἑλληνίδας καὶ θεοὺς Ἑλληνίους παρανομῆσαι τίνος ἔλαττον ἀσέβημα ἡγεῖσθε; ἀλλ’ ἐπειδὴ ταῦτα
5αὐτοῖς συγκεχώρηται, θεάσασθε οἷα ἐπενεανιεύσαντο. ἀλλὰ Ποτίδαιαν ἡμεῖς ἀπῳκίσαμεν ἐπὶ τοῖς ἴσοις καὶ ὁμοίοις τά τε αὑτῶν νόμιμα δόντες καὶ καθ’ ἕκαστον ἔτος τοὺς ἐπιδημιουργοὺς ἐκ Κορίνθου πέμ‐ ποντες. καὶ γάρ, εἰ τῷ τόπῳ διήλλαττον, ἀλλ’ ἓν ἦσαν
10γένος. καίτοι καὶ τὸ χωρίον ἀτεχνῶς ἀπείκαστο πρὸς τὴν Κόρινθον. ὥσπερ γὰρ ἡμεῖς τῆς Πελοποννήσου τὸν ἰσθμὸν ἔχομεν, οὕτω τῆς Παλλήνης ἐκεῖνοι.
Decl
.

13

.

1

.

10

ἐπὶ τούτοις μὲν ἐξεπέμψαμεν Ποτίδαιαν, οὗτοι δὲ βίᾳ λαβόντες κατέσχον. ἦν τοῦτο οὐ μικρὸν ἀδίκημα πόλιν συγγενῆ καὶ φίλην δουλεύειν Ἀθηναίοις φρουράν τε
5παρὰ τούτων δέχεσθαι. καὶ τὸ πρᾶγμα οὐδὲν διέφερεν ἢ εἰ παρ’ ἡμῶν αὐτῶν τῶν Κορινθίων φόρους ἐπράτ‐ τοντο. ἡ γὰρ εἰς τοὺς ἀποίκους ὕβρις ἐπὶ τοὺς ἐκ‐ πέμψαντας εἶχε τὴν ἀναφοράν. ἀλλ’ ὅμως οἱ τοιαῦτα ὑβριζόμενοι καὶ προπηλακιζόμενοι τὴν ἡσυχίαν ἤγομεν,
10ἦγον δὲ καὶ οἱ Ποτιδαιᾶται παρὰ τὴν αὑτῶν ἀξίαν δεδουλωμένοι. τοὺς φόρους ἀπέφερον, ἐκρίνοντο παρὰ τούτοις [οἱ Κορίνθιοι], τὰς ἐπιβαλλομένας στρατείας ἐστρατεύοντο. ἀλλ’ ἵνα μὴ καθ’ ἕκαστον λέγω, προθύ‐ μως ἠτύχουν.
Decl
.

13

.

1

.

11

 Πόθεν οὖν ἀφόρητοι καὶ ἡμῖν τοῖς Κορινθίοις καὶ τοῖς Ποτιδαιάταις ἐγένοντο οὗτοι; καὶ τί τοὺς ἀνθρώπους αὐτῶν ἀπέστησε; τὸ μηκέτι μηδ’ ὡς τοῖς ἄλλοις ὑπηκόοις ἐθέλειν αὐτοῖς χρῆσθαι, περιττότερα
5δ’ ἐξευρίσκειν ἐπιτάγματα. ταῦτα δ’ ἦν τίνα; τοὺς ἐπι‐
δημιουργοὺς μὴ δέχεσθαι, τὰ τείχη καθαιρεῖν, ὅλως ἀνῃρῆσθαι. πῶς γὰρ ἂν οἰκοῖτο πόλις ἡ μήτε ἄρχουσι, τοῖς ἑρμηνεῦσι τῶν νόμων, χρωμένη γυμνή τε οὖσα τειχῶν καὶ ταῦτα ἐν Θρᾴκῃ; καθ’ ἑκάστην γὰρ
10δήπουθεν ἡμέραν ἐξῆν ἂν τοῖς Θρᾳξὶ βαδίζειν ἐπὶ τὴν πόλιν.
Decl
.

13

.

1

.

12

καὶ ταῦτα ἐπέταττον ὅλως ἔγκλημα μὲν οὐδὲν φανερὸν ἐπάγειν ἔχοντες, εἴγε μὴ ἔγκλημά ἐστιν ἐλευθερίας ἐπιθυμεῖν τοὺς ἐξ ἀρχῆς ἐλευθέρους, ὑποψίας δέ τινας καὶ ὑπονοίας λέγοντες. ἀφ’ ὧν γὰρ
5περὶ Κέρκυραν ἀδικήσασιν αὑτοῖς συνῄδεσαν, οὐδὲ τὴν Ποτίδαιαν ἀσφαλῶς ἔχειν ἡγοῦντο. ἐβούλοντο δὲ καὶ ἡμᾶς τοὺς Κορινθίους λυπεῖν, ὅτι Κερκυραίων ἡμᾶς ἀπεστερήκεσαν, ἄλλων ἀποίκων. τοῦτο γὰρ δὴ καὶ τὸ καινότατόν ἐστιν· ὧν ἠδίκουν αὐτοὶ δίκας ἀπῄτουν ὡς
10ἀδικούμενοι.
Decl
.

13

.

1

.

13

διὰ μὲν δὴ ταῦτα ἀδίκως καὶ βιαίως τοῖς Ποτιδαιάταις προσεφέροντο, οἱ δὲ τὰ μὲν πρῶτα ἱκέτευον 〈καὶ〉 ἐδέοντο μηδὲν νεωτερίζειν περὶ τὴν
πόλιν, ἐᾶν 〈δὲ〉 τὸν ἐνόντα κόσμον τῆς πολιτείας. ὡς δ’
5οὐδὲν εὑρέσθαι χρηστὸν οἷοί τ’ ἦσαν, ἀλλ’ ἔπλεον ἐξ Ἀθηνῶν τριήρεις καὶ οἱ τὰς ἀρχὰς καὶ τὰ τείχη κατα‐ λύσοντες καὶ ἠπειλοῦντο ἀπειλὰς τὰς φρικωδεστάτας, ὅτι δὴ μὴ παραχρῆμα μηδ’ εὐθὺς ἐπείσθησαν αὐτοῖς κελεύουσιν, ὁ δὲ κίνδυνος ἦν αὐτοῖς περὶ ἀνδραποδι‐
10σμοῦ καὶ ἀναστάσεως τῆς πατρίδος, τότε δὴ προσβια‐ σθέντες οἱ δυστυχεῖς ἐφ’ ἡμᾶς τοὺς πατέρας κατέφυ‐ γον, ἐπὶ τὴν ἐκπέμψασαν αὐτοὺς πόλιν, ὡς μόνην ταύτην σωτηρίαν ἕξοντες.
Decl
.

13

.

1

.

14

καὶ ἡμεῖς ἐδεξάμεθα, ὁμολογοῦμεν. ἢ τί πράττειν ἐχρῆν; παῖδας ἱκέτας μὴ δέχεσθαι; βίαν δ’ οὕτως ὠμὴν ἐᾶν; πολιορκίαν δ’ ἄπορον καὶ τροφὰς ἀπανθρώπους οὐ προσεδοκῶμεν
5ἔσεσθαι. ἀλλ’ οὐκ εἰς μακρὰν ταῦτα πάντα ἧκεν ἀθρόως τὰ δεινά. καὶ οὕτως ἠγανάκτησαν οἱ χρηστοὶ ὡς οὐδ’ ὅτε ἡ πόλις αὐτοῖς ὑπὸ τῶν βαρβάρων ἐνε‐ πρήσθη. οὔκουν ἔχουσί τινα εἰπεῖν τότε τοιαύτην
πολιορκίαν. ἀλλὰ καθαρὰ μὲν ἡ βασιλέως γῆ τοιούτων
10μυσῶν, ἐμπέπλησται δὲ ἡ Ἑλλὰς κακῶν καὶ μεμίανται.
Decl
.

13

.

1

.

15

ἐπειδὴ γὰρ ἐπύθοντο βουλομένους σώζεσθαι τοὺς ἀνθρώπους, εὐθὺς ἐπέστησαν καὶ καθεῖρξαν περιστάν‐ τες ἐκ γῆς, ἐκ θαλάττης, ὁ ναυτικὸς ὄχλος, οἱ πεζοί, οὐδὲ στῆναι πρὸς ὀλίγον οὐδὲ ἀναπνεῦσαι τοῖς τα‐
5λαιπώροις παρέσχον, ἀλλ’ ὥσπερ θηρία, οὐκ ἀνθρώ‐ πους ἀπολαβόντες οὕτως ἀκριβῶς παρεφύλαττον τὰς ἀφορμάς, τὰς κατάρσεις, μηδὲν ἐκπλεῦσαι, μηδὲν εἰσ‐ πλεῦσαι, ἕως αὐτῶν τὰς τροφὰς ὁ χρόνος ἐξανάλωσε καὶ ἦν ὑπόλοιπον οὐδὲν ἄλλο ἢ οἱ τῶν τροφῶν δεό‐
10μενοι.
Decl
.

13

.

1

.

16

τότε τοίνυν ἐλεῆσαι δέον, ἐξαγαγεῖν τοὺς ἀνθρώπους, ἀλλήλων ἐξαρπάσαι, οὐδὲν γὰρ τῶν ἔνδον νεωτεριζομένων ἠγνόουν οἱ προσκαθήμενοι καὶ προσ‐ εδρεύοντες καὶ ὀδυρομένων τὴν χρείαν ἀκούοντες, οἱ
5δὲ τοὺς ἀνθρώπους ἐπαφῆκαν ἀλλήλοις καὶ τὸ ἐν τοῖς
μύθοις δεῖπνον ἀνέμειναν γενέσθαι καὶ ἀναλωθῆναι περὶ αὑτὴν τὴν πόλιν καὶ ἐμπλησθῆναι Ποτιδαιάτας κακῶν.
Decl
.

13

.

1

.

17

 Ἀπὸ τοιούτων ὑμῖν ἔργων ὁ τῶν Ἀθηναίων δῆμος παρέστηκεν ἐρήμην μὲν ἀνδρῶν ποιήσας τὴν Ποτίδαιαν πόλιν, πλήρη δὲ ἀσεβείας, καὶ τοὺς μὲν ταῖς τραπέζαις παραδούς, τὸ πλέον μέρος, ὀλίγους δὲ
5ἀνθρώπους ἐξελάσας δυστυχεστέρους τῶν ἀναλωθέν‐ των καὶ μᾶλλον οἰκτροὺς τὰ δεινὰ ἐν ἑαυτοῖς φέρον‐ τας, πολιορκουμένους ἐπὶ ταῖς συμφοραῖς.
Decl
.

13

.

1

.

18

κα‐ θαροί γε. οὐ γὰρ οὗτοι φέρουσιν ἢ τὰ σώματα οἷς προσήδρευσαν ἢ τὰς ψυχὰς αἷς περὶ τῆς πολιορκίας διενοήθησαν; ἀλλ’ οὐκ ἐναγεῖς; οὐκ ἀκάθαρτοι; οὐ τῇ
5κοινῇ φύσει πολέμιοι; οὐ πᾶν ὅ τι ἂν εἴποι τις; ἀλλ’ ἂν μὲν εἷς ἄνθρωπος ὁ τυχὼν τῶν πρὸς τὴν εὐσέβειαν κατολιγωρήσῃ ἢ θυσίαν τινὰ οὐ καθαρὰν θύσας ἢ βωμὸν μιάνας ἢ μιαρὸς ὢν αὐτὸς εἰς τὰ εἴσω τῶν
περιρραντηρίων βιάσηται, οὐδὲ φωνὴν ἀνέξεσθε οὐδ’
10ἔσται τις οὕτως ὀλίγωρος οὔτε γέρων οὔτε νεώτερος ὃς οὐκ ἐπέξεισιν εὐθὺς αὐτῷ καὶ τιμωρεῖ τοῖς θεοῖς· πόλιν δὲ τὴν ἀξιοῦσαν προεστάναι τῆς Ἑλλάδος καὶ τὰ δίκαια τοῖς ἄλλοις βραβεύειν τοιαῦτα ἱερεῖα ἐν Ποτιδαίᾳ κατασκευάσασαν καὶ μιάνασαν ἅπαντας μὲν
15τοὺς ἐκεῖ βωμούς, ἅπαντα δὲ τὰ ἕδη τῶν θεῶν, ἄβα‐ τον δὲ τὸν τόπον ποιήσασαν πᾶσι, δι’ ἣν οὔτε οἰκίαι καθαραὶ οὔτε ἀγοραὶ καὶ στενωποί, πάντα δ’ ἀκάθαρτα καὶ μύσους μεστά, ὅ τε χῶρος ἐν ᾧ ταῦτα ἐγίγνετο ὅ τε τὴν πόλιν περιέχων ἀήρ, οἱ τρέφοντες, οἱ τρεφό‐
20μενοι, ὁ σίδηρος, τὸ πῦρ, αἱ τράπεζαι, τὴν δὴ τοι‐ αύτην, εἰπέ μοι, πόλιν περιόψεταί τις Ἑλληνίοις προσ‐ ιοῦσαν θεοῖς καὶ κοινωνοῦσαν ἡμῖν σπονδῶν, πανη‐ γύρεων; τὸν δὲ αὐτὸν κρατῆρα στησόμεθα ἡμεῖς τε καὶ οὗτοι; στέγην δὲ τὴν αὐτὴν ἢ θέατρον
25Ἑλληνικὸν τίς ἂν τολμήσειεν εἰσελθεῖν, περιαγγεῖλαι
δὲ Ὀλυμπικὰς ἢ Πυθικὰς ἐκεχειρίας; ἐμοὶ μὲν γὰρ οὐδ’ ὁ πρὸς αὐτοὺς πόλεμος καθαρὸς εἶναι δοκεῖ, ἀλλὰ καὶ τοῦτο μίασμά ἐστι τούτοις εἰς χεῖρας ἰέναι. τοσαύ‐ της ἀρᾶς εἰσι καὶ ποινῆς μεστοί.
Decl
.

13

.

1

.

19

 Εἶτα εὐσεβείας οὗτοι μνημονεύουσι, καὶ ποῦ θέμις; θυσιῶν τε καὶ μυστηρίων. οἴχεται ταῦθ’ ὑμῖν καὶ ἀνατέτραπται. ἐπειδὴ δὲ μυστηρίων ἐμνημόνευσα, βούλομαί τι τῶν ἐκεῖθεν εἰπεῖν, ἔστι δ’ οὐ τῶν ἀρρή‐
5των ὃ μέλλω λέγειν. οὗτοι γὰρ τά τ’ ἄλλα καθαροῖς εἶναι τοῖς μύσταις ἐν κοινῷ προαγορεύουσιν, οἷον τὰς χεῖρας, τὴν ψυχήν, τὴν φωνὴν Ἕλληνας εἶναι, καὶ ἰδίᾳ πάλιν τὸ εἰ τοῦ καὶ τοῦ σίτου ἐγεύσω, οὐ καθαρὸς πάρει. καὶ πολλὴ τούτων παρὰ τοῖς μυστα‐
10γωγοῖς ἐπιμέλεια.
Decl
.

13

.

1

.

20

εἶτα, ὦ πάντων εὐσεβέστατοι, τὰ μὲν ἐπὶ τῷ σιτεῖσθαι φύντα καὶ νομισθέντα ἐξ ἀρχῆς οὐ πάντα δίδοτε οὐδὲ συγχωρεῖτε, ἀλλὰ καὶ τούτων ἐξέτασις καὶ κρίσις γίγνεται ὧν ἥ τε γῆ καὶ
5θάλαττα τοῖς ἀνθρώποις δίδωσιν, ἃ δὲ μήτε ἡ φύσις μήτε ὁ κοινὸς νόμος ὑπέδειξε, ταῦτα Ποτιδαιάταις σιτηθῆναι παραθέντες, ἀνθρώποις μυηθεῖσι καὶ ἁγνεύ‐ σασι μέχρι πρὸς ἐκείνας τὰς τροφάς, ὡς εὐσεβεῖς ἡμῖν διαλέγεσθε, ὅμοιον ὡς ἂν εἰ μηδὲ τοὺς γευσαμένους
10τις αὐτῶν τῶν ἀθέσμων τροφῶν μεμιάνθαι λέγοι; ἀλλ’ οὔτ’ ἐκείνοις ἔστιν εἰπεῖν οὔθ’ ὑμῖν ὡς καθαροί. πόθεν; οὐδέποτε ἐκνίψεσθε τὰ ἐκεῖ. τοσοῦτον γὰρ πλεονεκτεῖτε τοῦ μιάσματος τοὺς γευσαμένους, ὅσον τὴν γνώμην ἀφελόντες τὴν ἀνάγκην ἔχουσιν αἰτι‐
15άσασθαι, ὑμεῖς δ’ ἐβιάσασθε.
Decl
.

13

.

1

.

21

 Πολεμοῦντες, ἴσως ἐροῦσι, καὶ μετὰ τῶν ὅπλων, ὥσπερ ἡμῶν οὐκ αὐτὸ τοῦτο αἰτιωμένων
πρῶτον ὅτι τὴν Ἑλλάδα καλῶς ἡσυχάζουσαν ἐπὶ πολλῆς τε εἰρήνης οἰκεῖσθαι καὶ πολιτεύεσθαι δυ‐
5ναμένην, εἰ τὰ δίκαια πράττειν οὗτοι ἐβούλοντο καὶ μὴ λωποδυτεῖν μηδὲ λῃστεύειν τὰς πόλεις, οἱ δὲ ἀφ’ ὧν ἐργάζονται καὶ περιεργάζονται περικό‐ πτοντες ἐν κύκλῳ πάντας καὶ τῶν μὲν ἤδη δεσπό‐ ζοντες, τοὺς δ’ εἰς εὐλάβειαν ὑπὲρ τῶν αὐτῶν καθ‐
10ιστάντες τὴν μὲν εἰρήνην ἀνῃρήκασι, πόλεμον δὲ καινὸν ἐξάψαντες πάντα ἄνω καὶ κάτω ποιοῦσιν ἐπι‐ πλέοντες ταῖς ναυσί, δυνάμεις ἄλλας ἐπ’ ἄλλαις ἐπι‐ πέμποντες.
Decl
.

13

.

1

.

22

 Ταῦθ’ ὑμῶν τὰ πρῶτα ἀσεβήματα, πλεονεξία, τὸ τῶν ἴσων ἄρχειν ἐθέλειν, αἱ περιτειχίσεις, αἱ πο‐ λιορκίαι, ἐπὶ δὲ τούτοις πᾶσιν ἄθεσμοι τροφαὶ καὶ βρώσεις ἀλλήλων. καὶ ἃ νῦν δὴ πέπρακται, πρὸς θεῶν,
5τί ταῦτ’ ἂν εἴποι τις; ἔτι συνήθη πόλεμον καὶ φιλοτιμίαν Ἑλληνικὴν ἢ φύσεως ἀνθρωπίνης ἀνατροπὴν καὶ γνώ‐ μης ἀγριότητα καὶ πρὸς θεοὺς ὑπεροψίαν; ἐμοὶ μὲν γὰρ ταῦτα δοκεῖ καὶ πολλῷ τούτων δεινότερα, ἐπεὶ πολεμεῖν γε οὗτοι βουλόμενοι συνήθως καὶ κατὰ τὸν
10Ἑλλήνων τρόπον οὐχ ὅπως ἂν Ποτιδαιάτας οὕτως ἔθρεψαν, ἀλλ’ οὐδὲ τἄλλ’ ἂν ἦσαν ὠμοὶ καὶ βίαιοι.
Decl
.

13

.

1

.

23

 Παράδειγμα δὲ τούτων ἔξεστιν ὑμῖν ἐναρ‐ γὲς ποιήσασθαι καὶ ὃ πάντες ἴστε. ὁρᾶτε τοὺς Λακε‐ δαιμονίους οὔτε ἀρχομένους πολέμου οὔτε σπεύδοντας, ἀλλ’ ἐπὶ πλεῖστον βουλευομένους τε καὶ σκεπτομένους,
5ἐφ’ ὅσον νῦν ἐμέλλησαν. κρατήσαντες γὰρ ἐν ἴσῳ τοῖς φεύγουσιν ἀνεχώρουν τὸ μὲν τρέψασθαι νίκην νουίσαντες, τὸ δ’ ἐπακολουθεῖν ἀπανθρωπίαν. τοῦτον εἶναι τοῖς Ἕλλησι τῶν πολέμων ὅρον, τοῦτον κανόνα δεῖ τὰς πρὸς ἀλλήλους διαφορὰς μετρίως καὶ δημοτικῶς
10τίθεσθαι, εἰσβάλλειν, τοὺς προσμίξαντας κρατῆσαι, κατασημήνασθαι τὴν νίκην τροπαίῳ.
Decl
.

13

.

1

.

24

ταῦτ’ ἔστιν ἀνθρώπων Ἑλλήνων τοῦ γένους αἰσθανομένων, πολλὰ
ἐχόντων ἀντιθεῖναι τῷ πολέμῳ, πανηγύρεις κοινάς, ἆθλα Ἀμφικτυονικά, τὸν Δία, τὸν Ποσειδῶ, τὰς θυσίας,
5τὰ μυστήρια. ὧν δεῖ πλείονα ποιεῖσθαι λόγον τούς γε εὐσεβοῦντας τῆς εἰς τὸ παρὸν φιλονεικίας. τὰ μὲν γάρ, ἀφ’ οὗ τὴν Ἑλλάδα οἰκοῦμεν, ἔστι τε καὶ ἔσται καὶ κα‐ λῶς γίγνεται, πόλεμος δέ, κἂν ἐπὶ πλεῖστον προχωρήσῃ, καταλύεται.
Decl
.

13

.

1

.

25

οὐ δεῖ δὴ τὴν ἑνὸς καιροῦ διαφορὰν μακρᾶς συγγενείας καὶ φιλίας προκρίνειν, ἀλλ’ οὕτω πολεμεῖν ὡς, εἰ τύχοι ποτέ, καὶ φίλους ἐσομένους. ὡς ἔστι δεινὸν τὸν μὲν ἐκ Σούσων καὶ Ἐκβατάνων ἐπὶ
5τοὺς Ἕλληνας στρατεύσαντα, τὸν αἰτήσαντα ἡμᾶς γῆν καὶ ὕδωρ, τὸν ἀνασπάστους οὐκ ἄνδρας μόνον, ἀλλὰ καὶ πόλεις ποιήσαντα μήτε, ὁπηνίκα ἦλθε πολεμήσων, τοιαύτῃ συμφορᾷ περιπεσεῖν νῦν τ’ ἔνσπονδον ἤδη γεγονέναι, Ποτίδαιαν δέ, Ποτίδαιαν, οἴμοι, τὴν
10Δωριέων ἄποικον, τὴν ἐκ Κορίνθου, παντάπασιν ἐκτε‐ τρίφθαι καὶ ὑπὸ Ἀττικοῦ πολέμου δεδαπανῆσθαι.
Decl
.

13

.

1

.

26

 Πολιορκία μὲν ἦν, ἀλλ’ Ἕλληνες οἱ κατα‐ κεκλεισμένοι, εἰ δὲ μηδὲ τοῦτο βούλεσθε, ἄνθρωποι. ὅταν δὲ τοῦτο εἴπω, ἔλεον λέγω, φιλανθρωπίαν λέγω.
τὸ δὲ δεινῶς τραφῆναι ἀνθρώπους ἐῶ τοὺς πολιορ‐
5κουμένους, ἀλλ’ ὑμεῖς εἰ μὲν Σκυθῶν στρατόπεδον ἦτε καὶ νομάδων βαρβάρων, Ταῦροί τινες ἢ Μελάγχλαι‐ νοι, δίκην θηρίων φερόμενοι καὶ μήτε θεσμοὺς ἀνθρω‐ πίνους εἰδότες μήθ’ ὁμονοοῦντες τῇ φύσει, συζῶντες δ’ ἀγρίῳ τρόπῳ καὶ βιαίῳ, εἰ μὲν ὄντες τοιοῦτοι περι‐
10έστητε τὴν Ποτίδαιαν, οὐδὲν 〈ἂν〉 ἀνήκεστον πέπρακτο. ἐσώθησαν μὲν ἤδη καὶ παρὰ Σκυθῶν Ἕλληνες ξένοι καὶ Σκύθαις μὲν αὐτοῖς τοιαῦτα ἐμαρτύρουν δεῖπνα, αὐτοὶ δ’ Ἑλληνικὴν παρέθεντο καὶ παρ’ ἐκείνοις τρά‐ πεζαν. ἀλλ’ ὅμως οὐ ζητῶ τὴν Ποτίδαιαν, ἀφίημι
15πολυπραγμονεῖν τὰς τροφάς, ἔστω ὅμοια πάντα τοῖς περιεστηκόσι, ξένα σιτία, τροφαὶ ἐναγεῖς, παραιτεῖται τὴν συμφορὰν τὸ βαρβάρους εἶναι τοὺς ταῦτα βιαζο‐ μένους, οἷς οὐδ’ ἄλλο τι τῶν καλῶν γνώριμον. εἰ δὲ ἡ τῶν Ἀθηναίων πόλις ταῦτα εἴργασται ἀεὶ σεμνυνο‐
20μένη πρεσβείᾳ γένους, νόμων θέσει, θεῶν εὐσεβείᾳ, αὐταῖς ταῖς τροφαῖς, πῶς ἐστι ταῦτα ἢ τοῖς παθοῦσιν ἢ τοῖς ἄλλοις ἡμῖν ἀνεκτά;
Decl
.

13

.

1

.

27

ποῦ δ’ ἐγχωρεῖ τὸν πόλε‐
μον προβάλλεσθαι φιλανθρωπίας μὲν Ἑλληνικῆς ἀναι‐ ρουμένης, ἀντεισαγομένων δὲ τοιούτων κακῶν; οὐ γὰρ ἔστιν, οὐκ ἔστιν ἀσεβοῦντας οὐδὲ βιαζομένους τὴν
5φύσιν ἀντιτιθέναι τῷ πολέμῳ τὸν αὑτῶν τρόπον οὐδὲ τοῖς ἐχθρῶν νόμῳ πραττομένοις τὴν εἰς τοὺς θεοὺς εὐσέβειαν παραγράφεσθαι. τὸ γὰρ πρᾶγμα τοι‐ οῦτόν ἐστι. πάντες οἱ πολεμοῦντες πρὸς μὲν ἀλλήλους ἐγκλήματα ἔχουσι καὶ διαφοράς, οἱ μὲν ἐπὶ μικροτέροις,
10οἱ δ’ ἐπὶ μείζοσι, τοὺς δὲ θεοὺς οὐδὲν οὔτε μικρὸν οὔτε μεῖζον ἔχουσιν αἰτιάσασθαι.
Decl
.

13

.

1

.

28

πρὸς τί δὲ τοῦτο εἶπον; ὅτι δεῖ τοὺς πολεμοῦντας μηδαμῶς τὴν ἀνθρω‐ πίνην ἔχθραν ὑπερβαίνειν, ἀλλ’ ἐπὶ μὲν τοὺς ἀντιπά‐ λους καὶ στρατιώτας τρέφειν καὶ τριήρεις πληροῦν,
5ὅπου δὲ ἤδη τὸ πραττόμενον τοῖς θεοῖς διαφέρει, μη‐ κέτι τῷ πολέμῳ καταχρήσασθαι, ἀλλὰ κἂν ἔλαττόν τι μέλλωσιν ἕξειν, ἐνδιδόναι. πολλῷ γὰρ βέλτιον φείσα‐ σθαι τῶν ἐχθρῶν ἐπὶ τῇ προφάσει τῶν θεῶν ἢ διὰ τοὺς ἐχθροὺς εἰς τοὺς θεοὺς ἀσεβῆσαι.
Decl
.

13

.

1

.

29

Οὕτω μὲν τοίνυν ἡ τοῦ πολέμου πρόφασις
τούτοις τοῖς λογισμοῖς ἀνῄρηται, καὶ γὰρ οὐχ ὑπὲρ Ποτιδαιατῶν, ἀλλ’ ὑπὲρ εὐσεβείας ἡ γραφὴ γέγονε, σκεπτέον δ’ ἡμῖν τὸ ἐντεῦθεν, εἰ μὴ λόγος ἐστὶν
5ἄλλως ἡ κατηγορία, δεινὰ δ’ οὐχ ἧττον πρὸς τοὺς θεοὺς ἢ πρὸς ἀνθρώπους τὰ πεπραγμένα. λέγω τοίνυν ἄντικρυς μηδένα εἶναι τῶν θεῶν ὃς οὐκ ἠσέβηται καὶ πεπαρῴνηται τῇ τοιαύτῃ πολιορκίᾳ.
Decl
.

13

.

1

.

30

 Καὶ πρώτην γε ἁπάντων τὴν Φύσιν, πρεσβυ‐ τάτην καὶ ἰσχυροτάτην δαίμονα, σκεψώμεθα. ἡμᾶς γὰρ τοὺς ἀνθρώπους ἐδημιούργησεν ἐπὶ τοῖς καλλίστοις καὶ ἡμερωτάτοις καὶ φιλανθρωποτάτοις ἔργοις, τὰ δ’
5ἄλλα ζῶα καὶ θηρία τὰ μὲν δηλητήρια ἀνέστειλε καὶ ἀπῴκισε πόρρω που πρὸς τὰς ἐρημίας ἀπαγαγοῦσα, τὰ δὲ χρήσιμα ἡμῖν ὑπέβαλε τὰ μὲν συνεργὰ ἔχειν, τὰ δὲ σιτεῖσθαι καὶ ἀποθανόντα ἐσθίεσθαι, ἄνθρωπον δ’ ἀνθρώπου συνεργάτην μὲν εἶναι καὶ βίου κοινωνὸν
10ἀπέδειξε, τροφὴν δ’ οὔ. ταῦτα μὲν ἡ Φύσις, Ἀθηναῖοι δὲ τί; συγκεχύσθαι τὸν νόμον τοῦτον παρεσκεύασαν,
τοὺς αὐτοὺς εἶναι τοὺς τρέφοντας, τοὺς τρεφο‐ μένους, τὰ σιτία, τοὺς σιτουμένους, πάντα αὐτὸν τὸν ἄνθρωπον.
Decl
.

13

.

1

.

31

 Καὶ αὕτη μέν ἐστιν ἡ πρώτη θεὸς ἣν μετὰ Ποτιδαιατῶν ἐξεῖλον ἐκ Ποτιδαίας, ἐξέβαλον ἄντικρυς καὶ ὡς πολεμίαν ἐξεπολιόρκησαν. δευτέρα δὲ ἡ Γῆ, ἐφ’ ἧς εἱστήκεσαν οἱ μιαροί, μήτηρ καὶ αὕτη τοῦ τῶν
5ἀνθρώπων γένους καὶ οὖσα καὶ νομιζομένη. αὕτη μέν‐ τοι καὶ δέχεται πρώτη γινομένους ἡμᾶς καὶ τελευτή‐ σαντας κρύπτει τὴν ἀκοσμίαν τοῦ θανάτου καλύπτουσα εὐσχημόνως. ἀλλ’ οἴχεται διὰ τούτους καὶ ἡ τῆς Γῆς χάρις. ἐν τοῖς σώμασι κατέθεντο τὰ σώματα καὶ κενὴ
10μὲν ἡ Γῆ, μεστοὶ δ’ οἱ ζῶντες τῶν ἀποθανόντων.
Decl
.

13

.

1

.

32

 Τὰς δὲ Δήμητρος χάριτας καὶ Κόρης εἰ λέγοιμι, τί πρὸς ταῦτα φήσουσιν οἱ τῆς Δήμητρος ξένοι; ποῦ δὲ ὁ Κελεὸς ὑμῖν; ποῦ δὲ ὁ Τριπτόλεμος; ἀντιθῶμεν τὰς παρ’ ὑμῖν ἐκείνων ταῖς παρ’ ὑμῶν τροφαῖς. τί
5οὖν ἔτι βωμοὶ τῶν θεῶν τούτων; τί δὲ ἑκατόμβαι καὶ τελεταί; οὐ ταῦτα πάντα ἀνῄρηται νῦν ἐν Ποτιδαίᾳ; ὧν γὰρ οὐκ ἐτήρησαν τὰς χάριτας ἐφ’ αἷς αἱ τιμαί,
τούτων οὐδὲ τὰς τιμὰς αὐτάς.
Decl
.

13

.

1

.

33

 Ἀλλά, νὴ Δία, οὗτοι τῶν θεῶν ἠσέβηνται. τί δὲ οἱ λοιποὶ θεοὶ καὶ οἱ δαίμονες 〈οἱ〉 γεωργίᾳ 〈καὶ〉 γεωργοῖς φίλοι; ὁ δὲ ταῦτα ἐπιδὼν Ἥλιος, ἡ δὲ λαμ‐ προτάτη τῶν θεῶν Ἡμέρα καὶ Νὺξ μετὰ ταύτην 〈καὶ〉
5Καιρὸς ὁμιλίαν ἔχων δαιμόνων καὶ θεῶν, ὁ δὲ Ἀπόλ‐ λων οὗ χρήσαντος τὴν ἀποικίαν ἀπεστείλαμεν; Ἑστίας δὲ τὰς Ποτιδαιατῶν ἀφίημι καὶ θεοὺς παρ’ ἐκείνοις πατρῴους καὶ γενεθλίους παρ’ οἷς τις καὶ τοῦ γένους ἥψατο.
Decl
.

13

.

1

.

34

ποῖα μὲν ἀγάλματα ὑμῖν ἐστιν ἃ μὴ με‐ μίανται, τίνες δὲ ἄχραντοι βωμοὶ τῶν ἐκεῖ; οὐδ’ ὁ παρ’ ὑμῖν ἔτι βωμὸς ἔστιν ὃν Ἐλέου καλεῖτε. τὸ γὰρ ἔργον ἀπόλωλεν. ἀνθ’ ὧν νῦν ἱδρύεσθε βωμοὺς
5Ἀπανθρωπίας, Ὠμότητος, Ἀσεβείας, τῶν δεινοτάτων ἁπάντων. ὡς τά γε ἐπὶ τοῖς χρηστοῖς καὶ φιλανθρώποις ὑπομνήματα ἀνατέτραπται καὶ παντάπασιν ἐξαλήλιπται.
Decl
.

13

.

1

.

35

πολλὰ δ’ ἔχων ἔτι περὶ τῆς ἀσεβείας λέγειν παρα‐ λείπω, τοὺς χθονίους δαίμονας, οἷς οὐδὲν τῶν νομι‐ ζομένων ἐγένετο, τὰς ψυχὰς τῶν ἀποθανόντων μηδενὸς ὧν δεῖ τυχούσας, τοὺς ἐν ἁπάσαις ταῖς πόλεσι θεούς,
5οἷς οὗτοι μετὰ ταῦτα προσίασιν ἐναγεῖς γεγονότες, ἣν πλέουσι θάλατταν, ἥτις οὐδέποτ’ ἂν αὐτοὺς ἐκκαθά‐ ρειεν, αὐτὸν τὸν Ποσειδῶ οὗ τὴν λῆξιν μιαίνουσιν.
Decl
.

13

.

1

.

36

 Ἀλλ’ ὡς μὲν οὐκ ἀσεβῆ καὶ δεινὰ ταῦτα, εἰ καὶ σφόδρα εἰσὶ δεινοὶ λέγειν, οὐκ ἂν ἀντείποιεν. ἴσως δ’ αὐτοὺς τοὺς ταλαιπώρους Ποτιδαιάτας αἰτιά‐ σονται καὶ παρ’ ἐκείνους φήσουσιν εἶναι τὰ μι‐
5άσματα τοὺς ἁψαμένους αὑτῶν. τοῦτο γὰρ λοιπὸν τὸ πρὸς οἷς πεπόνθασι καὶ τὴν αἰτίαν αὐτῶν ἐνέγκα‐ σθαι. ἐγὼ δ’ ὡς μὲν οὐχὶ κἀκεῖνοι γεγόνασι καὶ εἰσὶν ἐναγεῖς μετὰ τοιαύτας τροφάς, οὐκ ἀντιλέγω. λέγω μέντοι τοῦτο αὐτὸ μείζονα ἔλεγχον εἶναι τῆς Ἀθηναίων
10ἀσεβείας. εἰ γὰρ μηδὲ οἱ βιασθέντες εἰσὶ καθαροί, πῶς οἱ καταναγκάσαντες; καὶ εἰ τοὺς ἐλεηθέντας ἂν δικαίως ὑπὸ πάντων ἐφ’ οἷς ἠτύχησαν ἀναγκαῖον μι‐ σεῖν, πῶς οὐ τούτους πλέον οἳ κἀκείνους εἰς τὸ μία‐ σμα προσήγαγον;
Decl
.

13

.

1

.

37

ὥσπερ δέ, οἶμαι, τοῖς μανεῖσι, κἂν τὰ μέγιστα ἐξαμαρτεῖν προαχθῶσιν, οὐκ αὐτοῖς,
ἀλλὰ τῇ μανίᾳ τὰς ἁμαρτίας προφέρομεν, οὕτω μηδὲ Ποτιδαιάταις, ἀλλὰ τοῖς αἰτίοις τὴν ἀσέβειαν λογιζώ‐
5μεθα. παρὰ τούτων γὰρ καὶ διὰ τούτους παρελθοῦσα εἰς τὴν πόλιν ἡ μανία ἀγνοῆσαί τε ἀλλήλους ἐποίησε καὶ τὰ δεινὰ ταῦτα ἐξεργάσασθαι. ἢ πῶς ἐδύναντο ἐκεῖνοι σωφρονῆσαι, τίνα δ’ ἀποστροφὴν εὑρεῖν τῶν κακῶν φρουρούμενοι μὲν οὕτως ἀκριβῶς, ὁρῶν‐
10τες δ’ ὑμᾶς περιεστηκότας φιλοπόνως, τὰς ναῦς ἐφορ‐ μούσας, ἄλλους ἐπ’ ἄλλοις στρατηγοὺς πλέοντας, οὐδὲν τῶν εἰς σωτηρίαν φερόντων, τὰ ἔνδον πάντα ἐξανηλω‐ μένα; πόθεν οὖν εἶχον τραφῆναι; ἐκ τοῦ οὐρανοῦ; γέλως ταῦτα καὶ χλεύη πρὸς οἷς ἠτυχήκασιν.
Decl
.

13

.

1

.

38

 Ἀλλ’ ἐξῆν, φησι, παραδοῦναι τὴν πόλιν. καὶ γὰρ τοῦτο ἐροῦσι σφόδρα γε λόγον λέγοντες φιλ‐ άνθρωπον ἢ μέτριον. οὑτωσὶ δὲ σκοπεῖτε. Ποτιδαιᾶται μάλιστα μὲν εἰ [καὶ] τῆς ἐλευθερίας ἐπεθύμουν πεμ‐
5φθέντες εἰς Θρᾴκην οὐδὲν θαυμαστὸν ἦν, ἀλλὰ συγ‐ γνώμη πολλή. ἐκεῖνοί τε γὰρ ἀήθεις ἑτέρων ὑπακούειν οὗτοί τε ὑβρισταί. πάντες δ’ οἱ παρὰ τὴν ἀξίαν δου‐ λεύοντες κἂν ἀποστῶσι νεωτερίζουσι κἂν δουλεύοντες
ἀνέχωνται. καὶ ὅτι γε πρᾶγμα εἰκὸς ἐποίουν εἰς τὴν
10ἐξ ἀρχῆς τάξιν αὑτοὺς ἐπανάγοντες, ἡ τοῦ πολέμου πρόφασις μαρτυρεῖ. διὰ τί γὰρ οἱ Λακεδαιμόνιοι πολε‐ μοῦσιν ἢ μετ’ ἐκείνων ἡμεῖς; οὐχ ἵνα οἱ νῦν δεδου‐ λωμένοι τὴν ἐλευθερίαν ἀπολάβωσι; πάντας ἂν οἶμαι τοῦθ’ ὁμολογῆσαι.
Decl
.

13

.

1

.

39

μὴ τοίνυν νομίζετε τοὺς μὲν ἔξω τῆς συμφορᾶς ὄντας καὶ πολεμεῖν καὶ πᾶν ὁτιοῦν ὑπομένειν, ἵνα οἱ δουλεύοντες τῶν δικαίων τυγχάνω‐ σιν, αὐτοὺς δὲ τοὺς δουλεύοντας οὕτως ἀναισθήτους
5ὑπάρχειν ὡς μηδέποτε ἀπαλλαγῆναι βούλεσθαι τῶν κρατούντων, μηδὲ τὰ μὲν ἀργυρώνητα ταῦτα ἀνδρά‐ ποδα ὧν τὰ πολλὰ ἐκ Καρίας καὶ Φρυγίας τὴν τιμὴν καταθέντες ἄγομεν, τοὺς Καρίωνας καὶ Ξανθίας, οὕτως εἶναι μεγαλοψύχους ὥστε ἀεὶ τὴν ἐλευθερίαν ὀνειρο‐
10πολεῖν καὶ εὔχεσθαι, τοὺς δ’ ἐκ μέσης τῆς Ἑλλάδος, τοὺς Κορινθίων παῖδας, τὸ τῶν Βακχιαδῶν γένος, τὸ τῶν Ἡρακλειδῶν, οὕτω ταπεινῶς πράττειν ὥστε δουλεύοντας ἀνέχεσθαι. καὶ τίνα ταῦτα λόγον ἔχει;
Decl
.

13

.

1

.

40

οὔκουν ἐχρῆν οὕτως ἀγνώμονας καὶ πικροὺς τοὺς ἄρχοντας εἶναι ὥστ’ ἐπὶ πᾶν ἐξελθεῖν, εἴ τις ἐπεθύ‐ μησεν ὧν ἐξ ἀρχῆς εἶχεν ἀγαθῶν. τὸ γὰρ ἔγκλημα ἦν οὐ καταστροφὴ τῆς Ἑλλάδος οὐδ’ ἐπιβουλὴ τοῖς μικρο‐
5τέροις οὐδ’ ὅλως ὕβρις καὶ βία οὐδ’ ἃ νῦν Ἀθηναῖοι πράττουσιν, ἀλλ’ ἐλευθερίας ἐπιθυμία καὶ τοῦ τῶν ἴσων μετέχειν, ὑπὲρ ὧν καὶ τοῖς βαρβάροις ἐπολεμοῦμεν. δεῖ δέ, οἶμαι, καὶ τοὺς ἡγεμόνας, ἄν γε ὦσι μέτριοι, οὐ τῷ βιάζεσθαι προσάγεσθαι τοὺς συμμάχους, ἀλλὰ
10πείθοντας. καὶ πολλῷ βέλτιον μὴ φρουραῖς φυλάττειν, ἀλλὰ τῷ ταὐτὰ συμφέρειν ἀμφοτέροις. βία μὲν γὰρ ἀπιστίαν, εὔνοια δὲ πίστιν ἐργάζεται.
Decl
.

13

.

1

.

41

 Ταῦτα μὲν ἦν, ὦ Ἕλληνες, καὶ πολλῷ πλείω τούτων λέγειν, εἰ τῆς ἐλευθερίας ἡττηθέντες καὶ καλὴν ἐλπίδα ἐλπίσαντες καθ’ αὑτοὺς ἐπεχείρησαν γενέσθαι. οὐ μὴν ὑπὲρ ταύτης γ’ ἐφιλονείκουν, ἀλλ’ ἑώρων
5αὑτοῖς τὸν ἀγῶνα ὑπὲρ ἀνδραποδισμοῦ καὶ ἀναστάσεως καὶ πάντων τῶν δεινοτάτων ὑπάρχοντα καὶ μηδὲν τούτους μέτριον καὶ φιλάνθρωπον μήτε διανοουμένους μήτε πράξοντας. τοὺς γὰρ καὶ πρὶν ἀποστῆναι τοιαῦτα ἐπιτάττοντας, οἷον τὰ τείχη κατασκάπτειν καὶ μετα‐
10βάλλειν τὴν πολιτείαν, τί προσδοκᾶν ἔδει πράξειν
ἀποστάντων; οὐκ ἐξανδραποδιεῖν τὴν πόλιν; οὐκ ἀνα‐ στήσειν παῖδας καὶ γυναῖκας; οὐκ αὐτοὺς τὴν χώραν καθέξειν;
Decl
.

13

.

1

.

42

καὶ ὅτι ταῦτ’ εὐλόγως ἐφοβοῦντο, αὐτὰ μαρτυρεῖ τὰ πραχθέντα. οὐ γὰρ ἔφθησαν παραδοῦναι τὴν πόλιν καὶ παραχρῆμα ἐξηλαύνοντο ἄποροι, γυμνοί, πάντων ἀποστερηθέντες, πολιτείας, πατρίδος, κτημάτων,
5οἰκτρὸν τοῖς ἐντυχοῦσι θέαμα, πλανώμενοι μετὰ τῶν ὑπολοίπων παίδων καὶ γυναικῶν. οὐδ’ ἂν εἷς ἐφίκοιτο τῷ λόγῳ τῶν ἐκείνοις κακῶν πολλῶν ὄντων.
Decl
.

13

.

1

.

43

καίτοι γε οἱ μηδὲ δυστυχήσαντας αὐτοὺς οὕτως ἐν τῇ πολιορκίᾳ ἐλεήσαντες τί οὐκ ἂν διέθεσαν, εἴ γ’ εὐτυ‐ χοῦντας παρέλαβον; πῶς δ’ ἂν ἐφείσαντο τῶν σωμά‐
5των τότε οἱ μηδ’ ὅτε ἐτράφησαν οὕτως; οὐκ ἦν ἱκανὸν ἐξανηλῶσθαι τοσούτους καὶ τὸ πλεῖστον τοῦ δήμου μέρος ἐν τῷ δήμῳ δεδαπανῆσθαι; οὐκ ἦν ἱκανὸν θη‐ ρίων δίκην τοὺς ἀνθρώπους σεσιτῆσθαι; ἀλλ’ ἔδει τούτους πρὸς τούτοις τοῖς καλοῖς καὶ ἄλλα προσνεανι‐
10εύσασθαι, φυγήν, ἀπορίαν, πάντα ἃ νῦν ὑπομένουσιν· ἆρα ὁρᾶτε καὶ λογίζεσθε, ὑπὲρ ὅσων καὶ οἵων ἀντεῖχον
οἱ δυστυχεῖς; μεῖζόν τι 〈σημεῖον〉 τῆς τούτων ἀπαν‐ θρωπίας; ἀνεκτοτέραν τῆς Ἀθηναίων τυραννίδος τὴν πολιορκίαν ἐπῄνεσαν. ἀλλήλων ἐγεύσαντο. ἐμπλῆσαι
15γὰρ τὴν τούτων ὠμότητα ἁλόντες οὐκ ἐδύναντο.
Decl
.

13

.

1

.

44

ἐδήλωσε δὲ ταῦτα ὁ χρηστὸς δῆμος. οὐ γὰρ ὅπως ἢ τοὺς παθόντας ὧν ἔπαθον ᾤκτειρεν ἢ τοὺς ταῦτα βιασαμένους στρατηγοὺς κατεμέμψατο. πόθεν; ὅς γε τοὐναντίον ὡς φιλανθρώπων κατέγνωκεν. αἰτίαν ἔσχον
5Ἑστιόδωρος καὶ Φανόμαχος καὶ Ξενοφῶν οὐκ ἐπὶ τοῖς δείπνοις οὐδ’ ἐπὶ ταῖς τραπέζαις, ἀλλ’ ὅτι τοὺς λοι‐ ποὺς ὑποσπόνδους ἀφῆκαν ἐξελθεῖν. διόπερ οὐδ’ ἄγνοιαν ἔστιν αὐτοῖς προφασίσασθαι τῶν πραχθέντων. ἡ γὰρ μετὰ ταῦτα ἀπανθρωπία τὸ κἀκεῖνα εἰδέναι
10μαρτυρεῖ.
Decl
.

13

.

1

.

45

τί οὖν ἐβούλεσθε; τί δὲ ἔδει χρήσασθαι τοῖς περιττοῖς; ἀναγκάζομαι γὰρ καὶ ὑπὲρ τῶν στρα‐ τηγῶν λέγειν, ἀποκρίνασθε, ὦ φιλάνθρωποι, πάλιν εἰς Ποτίδαιαν καθεῖρξαι καθάπερ θηρία καὶ τοὺς ὑπολει‐
5πομένους ἀλλήλοις προβαλεῖν καὶ ὅσον ἦν λείψανον τοῦ γένους ἐν αὑτῷ δαπανῆσαι, μηδένα δ’ ἐξ‐
ελθεῖν Ποτιδαίας μηδὲ τῆς συμφορᾶς ἄγγελον, ἀλλὰ διανείμασθαι πάντας ἑαυτούς, ἕως ἂν ὑπολειφθῇ τὰ οἰκοδομήματα, ἢ τοῦτο μὲν οὐχί, διασπασθέντας δ’
10ὑφ’ ὑμῶν αὐτῶν καὶ τῶν ὑμετέρων χειρῶν ἀπολέσθαι;
Decl
.

13

.

1

.

46

ἐμοὶ μὲν γὰρ δοκεῖτε κἂν αὐτοὶ γεύσασθαι τῶν σωμάτων ἡδέως. καὶ τοῦτο ἂν ἴσως ἐνέπλησεν ὑμᾶς μόνον, ὡς τά γε νῦν ταῦτα μικρὰ ἦν, δῆμος ἐν ἑαυτῷ τρεφόμενος καὶ πάντα αὐτὸς αὑτῷ, οἱ σιτούμενοι, τὰ
5σιτούμενα, οἱ πεινῶντες, αἱ ἑστιάσεις, πρὸς ταῖς τρα‐ πέζαις τὰ σιτία, ἕκαστος πρὸς ταῖς τραπέζαις τροφὴν αἰτῶν καὶ διδόμενος, νεῖμον κἀμοί, λέγων, ὧν ἡ νομή. τοιαῦτα γὰρ τῶν ἐν Ποτιδαίᾳ δείπνων τὰ αἰνίγματα. ἑαυτοὺς οἱ δυστυχεῖς διεδέχοντο καὶ
10ὥσπερ ἐν ταῖς τῶν ἐράνων εἰσφοραῖς ἔρανον ἐποι‐ οῦντο τῶν σωμάτων κόπτοντες αὐτὰ καὶ διαιροῦν‐ τες, ὁ παρατυχὼν τρέφων τὸν φθάσαντα, εἶτ’ ἄλλον ὁ τραφείς, εἶτ’ ἐκεῖνος ἕτερον, ἐγκύκλιόν τινα ταύτην εὐωχίαν περιάγοντες, ἕως οἱ πλείους ὑπεδέξαντο ἀλ‐
15λήλους.
Decl
.

13

.

1

.

47

 Οἱ δὲ τὰ δεῖπνα ταῦτα σκευάσαντες καὶ παρα‐ θέντες εἰσὶν οὗτοι καὶ τὸ τούτων στρατόπεδον. οἱ γὰρ τὰς ἔξωθεν τροφὰς ἐμποδίζοντες τοῖς ἔνδον εἰσιέναι
οὗτοι καὶ δι’ ἀλλήλων ἠνάγκαζον χρήσασθαι ταῖς τρο‐
5φαῖς. τοιούτων ἔτυχεν ἑστιατόρων Ποτίδαια. ἡμεῖς δ’ ἠλεοῦμεν κατακληρουχηθεῖσαν Εὔβοιαν καὶ τὴν Σαμίων φυγὴν καὶ τῶν νήσων τὰς βεβιασμένας. οὗτοι δὲ λοι‐ πὸν ἤδη διαιροῦσι καὶ διανέμουσι τὰ σώματα καὶ τὰς μὲν ἀνθρώπων τροφὰς ἐκ τῶν πόλεων ἐξορίζουσιν,
10ἀντεισάγουσι δὲ δεῖπνα ἐναγῆ καὶ τοὺς Ἕλληνας ἀνη‐ λῶσθαι περὶ αὑτοὺς βιάζονται.
Decl
.

13

.

1

.

48

ἐτράφη πόλις, ὦ Δήμητερ, ἄνευ τροφῶν καὶ σιτία ἄνευ σιτίων εὑρέθη καὶ ἱερεῖα ἐτύθη ἱερείων μὴ παρεστηκότων. ποία γὰρ ἦν ἔνδον ἀγέλη; τίς προβατεία; μόνους εἶχον
5ἀλλήλους οἱ δυστυχεῖς. ὡς βελτίους ἂν ἦτε κενὴν τῶν ἀνδρῶν πρότερον ἢ τῶν τροφῶν τὴν πόλιν ποιήσαντες. νῦν δὲ αἱ μὲν οὐκ ἦσαν, οἱ δὲ ἀλλήλοις περιέπιπτον καὶ ζητοῦντες σωτηρίαν ἀπώλλυντο. τὸ γὰρ ἴαμα τοῦ λιμοῦ τοιοῦτον ἦν, ἡ συμφορά. καὶ ταῦτα ἔπασχον
10ἐγγὺς ὄντων Ἀθηναίων καὶ τρυφώντων.
Decl
.

13

.

1

.

49

πόσαι μὲν εἰσέπλεον τούτοις τροφῶν ὁλκάδες, πόσα δ’ ἱερεῖα ἐκ
τῆς Θρᾴκης συνηλαύνετο. αὐτὴν τὴν ἐκείνων Παλλή‐ νην καὶ γῆν ἐκαρποῦντο, οἱ δ’ ἔνδον ἀπέθνησκον
5οὐδενὶ κόσμῳ δαπανώμενοι μερίζοντες καὶ μεριζόμενοι, θεούς, οἶμαι, καλοῦντες, Δήμητραν αὐτὴν καὶ Κόρην, Ἐλευσῖνα καὶ Κελεόν, Ἴακχον καὶ μυστήρια. ἀλλ’ οὐκ ἠλέουν οἱ μυσταγωγοί. εἶθ’ ὑμεῖς ἔτι πυρῶν καὶ κρι‐ θῶν μνημονεύετε καὶ τὴν προηροσίαν ὑπὲρ τῆς Ἑλλά‐
10δος θύετε γεωργίαν ἀνθρώπων ἀνελόντες καὶ τὴν γῆν, ὡς ἂν εἴποι τις, ἐκτρίψαντες αὐτήν. ἰδοὺ γάρ, παρα‐ βάλωμεν τῇ Δήμητρι τὴν Ποτίδαιαν, τῷ Τριπτολέμῳ τὴν πολιορκίαν. οὐκ αὖθις ἡμῖν ἄκαρπος ἡ γῆ δοκεῖ γεγονέναι, οὐ πάλιν ὁ πρὸ Δήμητρος εἶναι βίος;
Decl
.

13

.

1

.

50

καίτοι καὶ πρὸ Δήμητρος αἱ γεωργίαι μὲν οὐκ ἦσαν οὐδὲ ἄροτοι, αὐτόφυτοι δὲ βοτάναι καὶ πόαι, καὶ πολλὰ εἶχεν εἰς σωτηρίαν ἀνθρώπων αὐτοσχέδια ἄνθη ἡ Γῆ ὠδίνουσα καὶ κύουσα πρὸ τῶν ἡμέρων τὰ ἄγρια.
5ἐπλανῶντο μέν, ἀλλ’ οὐκ ἐπ’ ἀλλήλους. ἄλση καὶ ὄρη περιῄεσαν ζητοῦντες αὐτόματον τροφήν. καὶ τὴν ἐρη‐
μίαν οὐκ εἶχον αἰτιάσασθαι οὐδ’ ἐνομοθέτησέ τι τοι‐ οῦτον αὐτοῖς ἐκείνη, ἀλλὰ τὰ ἄγρια φύουσα ἥμερον ζῶον τὸν ἄνθρωπον εἶχε καὶ ἀμίαντός τε ἦν αὐτὴ
10κἀκείνους καθαροὺς ὄντας ἔτρεφε.
Decl
.

13

.

1

.

51

ταῦτα μέν, ὅτε οὔτε πόλεις ἦσαν οὔθ’ ἡ παροῦσα αὕτη διακόσμησις καὶ οἰκονομία τοῦ βίου· νῦν δ’ ὅτε ἤδη πάντα διατέ‐ τακται καὶ μεστὴ μὲν ὥρας ποικίλης ἡ γῆ, φυ‐
5τεῖαι δὲ καὶ ἄροτοι πεδίων τε καὶ ὀρέων, γεωργοῦσι δ’ οὐκ ἄνθρωποι μόνον, ἀλλὰ καὶ ζῶα ὅσα ἐζευξάμεθα εἰς κοινωνίαν τῶν πόνων, ὥστε μηδ’ ἡ πολλὴ τῆς ἀλόγου φύσεως ἄγριος καὶ θηριώδης, τότε ἡμῖν αὐτοῖς θηριώδη βίον Ἀθηναῖοι νομοθετοῦσι.
Decl
.

13

.

1

.

52

καὶ τὰ μὲν τρόφιμα τῆς ἐρημίας τῶν ὁμοφύλων συνίησι καὶ ἀσφα‐ λῶς λέοντες μὲν λέουσι, λύκοι δὲ λύκοις συναγελάζον‐ ται, οἱ δὲ Ποτίδαιαν οἰκοῦντες ἄνθρωποι ταύτῃ οὐκ
5ἔσχον ὁμοίαν τὴν ἀσφάλειαν, ἀλλὰ διέσπων καὶ διε‐ σπάραττον ἀλλήλους προτιθέντων αὐτοῖς τὴν δίαιταν ταύτην Εὐμολπιδῶν καὶ Κηρύκων τῶν ἀπὸ τῆς Ἐλευ‐
σῖνος οἱ καθαροῖς ἥκειν τὰς χεῖρας τοῖς μύσταις προ‐ αγορεύοντες. αὐτοῖς ἤδη τὸ κήρυγμα τοῦτο κήρυττε·
10ὅστις τὰς χεῖρας μὴ καθαρός. Ἀθηναίων λέγε. ὅστις Ἑλλήνων φωνῆς ἀξύνετος. τίνες αὐτῶν μᾶλλον βάρβαροι; μή μοι τοὺς μυησομένους δοκίμαζε, ἀλλὰ τοὺς μυήσοντας, εἴ γε καὶ μυήσουσιν ἐπὶ ταῖς τοιαύταις τροφαῖς.
Decl
.

13

.

1

.

53

ἀναγνώτω τις τὸ κατὰ Μεγα‐ ρέων πινάκιον· εἰργέσθωσαν Μεγαρεῖς λιμένων Ἀττικῶν καὶ γῆς. εἶτα ἡ αἰτία προσγέγραπται, ὅτι τῆς ἱερᾶς χώρας ὀλίγον μέρος ἐπεξῆλθον καὶ
5ἐπειργάσαντο. εἶτα, ὦ πρὸς αὐτῆς τῆς Ἐλευσῖνος, οὐ πάσης οὗτοι τῆς γῆς καὶ θαλάττης ὑπερορισθῆναι δί‐ καιοι; οὐχ ὅπου μήτε πόλεις μήτε ἄνθρωποι;
οὐ γῆν ἱεράν, ἀλλὰ φύσιν ἀνθρωπίνην ὑπερβάντες καὶ τοῦτο δὴ τὸ δεινότατον ἔργον ἐξειργασμένοι ᾐτι‐
10ᾶσθε τοὺς Μεγαρέας ὡς οὐκ εὐσεβῶς ἐκ τῆς Ἐλευ‐ σῖνος τρεφομένους. πῶς οὖν ὑμεῖς Ποτίδαιαν ἐθρέ‐ ψατε; εὐσεβῶς; ὁσίως; εἶτα οὐκ εἰρωνεύεσθαι μετὰ τῶν ἄλλων καὶ τὰ πρὸς τοὺς θεοὺς ὑμῖν δοκοῦσιν;
Decl
.

13

.

1

.

54

 Ἀλλὰ καὶ κλαῦσαί ποτε Μίλητον οὗτοι λέγουσι καὶ τὴν ἐπὶ τῇ πολιορκίᾳ τραγῳδίαν ἐκβαλεῖν. τί τοι‐ οῦτον ἢ Δαρεῖος ἐτόλμησεν ἢ Φρύνιχος ἐδίδαξεν; ἅλωσις ἦν Μιλήτου καὶ ὁ πόλεμος καὶ τὸ δρᾶμα, καθα‐
5ροὶ δὲ ἑάλωσαν ἐκεῖνοι ἔχοντες ἀποδεῖξαι τοὺς τῶν ἀποθανόντων τάφους. νῦν δ’ ἔδει κλαῦσαι, νῦν ἐλεῆ‐ σαι Ποτίδαιαν, τοῦτο μὴ ποιῆσαι τὸ δρᾶμα.
Decl
.

13

.

1

.

55

 Οἰκτρὸν ἦν καὶ τὸ εἰς Σοῦσα καὶ Βάκτρα τὰς νήσους ἀναστῆναι, ἀλλὰ κἀκείνους ὡς ἀνθρώπους οἱ σαγηνεύσαντες ἀπήγαγον, καὶ νέμονται μὲν τὴν βάρ‐ βαρον, ἀλλὰ γῆν. οἱ δ’ ἐν Ποτιδαίᾳ ἔτι τὴν πατρίδα
5ἔχοντες ἔνδον ὄντες ἐπενείμαντο ἑαυτοὺς οἱ ταλαίπω‐ ροι.
Decl
.

13

.

1

.

56

ποῖος πόλεμος ἄλλος ταῦτα ἤνεγκε; ποία πολιορκία βάρβαρος; μῦθος ἦν τὰ Κυκλώπων, τῶν ποιητῶν κόμπος τὰ Λαιστρυγόνων. οὐδὲ Καμβύσης εἰς τοσοῦτον ἧκεν, ἀλλ’ ἐκεῖνον ἐξ Αἰθιόπων ἐπανήγαγεν
5ἀρχόμενον τοιοῦτον κακόν. μίαν πιστεύω γενέσθαι τοιαύτην τράπεζαν, κἀκείνην ἐν Θρᾴκῃ κἀκείνην παρ’ ὑμῶν. καὶ τὸ ἔργον τὸ περὶ τὸν Ἴτυν αἱ γυναῖκες ἀλη‐ θῶς ἔδρασαν αἱ Ἀττικαί. καλῶς ἄρα οἱ τραγῳδοὶ ταῦτα ἐδίδασκον, τὸν Τηρέα, τὴν Πρόκνην, οὐχ
10ἵνα φυλάττοισθε, ἀλλ’ ἵν’ ἔχοιτε μιμεῖσθαι. ἀλλ’ ὑμεῖς ἐπενεανιεύσασθε πόλιν ὅλην καὶ ταύτην Ἑλλήνων, ὡς τὸν Θρᾷκα ἐκεῖναι, δειπνίσαντες. πόσων δραμάτων ταῦτα ἱστορίαι; τίνες ἀρκέσουσι τραγῳδίαι τῷ πάθει; πόσαι σκηναὶ Ποτίδαια;
Decl
.

13

.

1

.

57

καὶ ταῦθ’ ὑμεῖς εἰδότες οὐκ ἐξηρπάσατε τοὺς ἀνθρώπους, οὐκ ἀπεσπάσατε
ἀλλήλων, ἀλλ’ ἄλλοι μὲν ἤδη καὶ κύνας καὶ ὄρνιθας νεκρῶν ἀπεσόβησαν ὁλόκληρα τὰ σώματα τοῖς τάφοις
5φυλάττοντες, ὑμεῖς δὲ τοῖς κειμένοις τοὺς ἀνθρώπους ἐπεβάλετε. οὐ γὰρ Ποτιδαιατῶν τὸ ἔργον οὐδὲ οἱ δασάμενοι τὰς τροφὰς ἐπενόησαν, ἀλλ’ ἡ τούτων ἀπό‐ νοια καὶ ἡ τυραννὶς τοὺς ἀνθρώπους 〈ἐπὶ〉 τοῖς ἀνθρώ‐ ποις ἔδειξεν.
Decl
.

13

.

1

.

58

ἐγένοντο δὲ καὶ ἄλλαι τυραννίδες ὠμαὶ καὶ πικραί, Ἔχετοι καὶ Φαλάριδες, ἄνθρωποι περι‐ κόπτοντες καὶ ἀκρωτηριάζοντες, εἴ τινας ἄρα βούλοιντο κολάσαι. ἀλλ’ οὐδ’ ἐκεῖνοι τοιαύτας ἑστιάσεις εἱστίων
5οὐδὲ τὸν θεσμὸν τῶν τάφων ὑπερέβαινον, ἀλλὰ κύνες μὲν ἴσως ἐγεύοντο τῶν ἀκρωτηρίων, ἀνθρώπων δὲ οὐδεὶς οὐδὲ λόγῳ τὸ δεινὸν ἠπίστατο. κἀκεῖνοι μὲν ὀλίγοις κακούργοις ἴσως τὰς λύμας προσῆγον, Ἀθη‐ ναῖοι δ’ ὅλας πόλεις ἀκρωτηριάζουσιν οὐ μέρη σωμά‐
10των περικόπτοντες οὐδὲ ζῶσιν ἔτι λυμαινόμενοι, ἀλλὰ καὶ μετὰ θάνατον, ὅτ’ ἤδη τῆς γῆς ἐστιν ὁ κείμενος, προσῆλθέ τις οὐχ ὡς πενθήσων οὐδ’ ὡς θάψων τὸν
ἀποθανόντα, ἀλλ’ ἐβούλετο μὲν ταῦτα ὁ δυστυχής, ὁ λιμὸς δ’ ἄλλα ἐδίδασκε, μὴ κατορύττειν μηδ’ εἰς γῆν
15φέρειν, ἀλλ’ εἰς αὑτόν.
Decl
.

13

.

1

.

59

καὶ τὰ μὲν σώματα ἠφανίζετο, τάφος δ’ οὐδεὶς ἐχώσθη, καὶ ἐδάκρυον μὲν ὡς ἐλεοῦντες, εὐωχία δ’ ἦν αὐτοῖς τὰ δάκρυα. οὐδὲν δ’ ἄλλων ἔδει περιδείπνων. πάντα γὰρ ἓν ἦν, ὁ τάφος,
5τὸ δεῖπνον. ἐν ταῖς τροφαῖς τὰ νομιζόμενα. ἀνέστραπτο δὲ ὁσία πᾶσα ἐν τῷ κακῷ. οἱ μὲν γὰρ ἄλλοι τοῖς ἀποθανοῦσιν ἀπαρχὰς τῶν ὡραίων ἐπιφέρουσιν ἐναγί‐ ζοντές τε ἀφ’ ὧν ἔχουσι καὶ ἱερὰ ἐπικατακαίουσιν, οἱ δὲ αὐτὰ τὰ σώματα ὥσπερ ὡραῖα εἶχον καὶ ἑαυτῶν
10ἱερεῖα.
Decl
.

13

.

1

.

60

οὕτως ὁ ταλαίπωρος Ποτιδαιατῶν δῆμος κατατέθαπται. πόλεις δ’ ἄλλαι λέγονται αἱ μὲν κατα‐ κλυσμοῖς, αἱ δὲ βίαις θαλάττης ἀφανισθῆναι, καὶ ὄρη δὲ ποιηταὶ δήμοις ἐπαφῆκαν. ἀλλ’ οὗτοι πάντες εἰσὶ
5μῦθοι καθαροί, καὶ τὰ σώματα ὁσίως κέκρυπται. ὤφειλε
τοιαύτης γενέσθαι καὶ ἡ Ποτίδαια συμφορᾶς. νῦν δ’ οὐδὲν μέρος ἔχει τοὺς ἀποθανόντας, οὐ θάλαττα, οὐ γῆ, ἀλλά, τοῦτο δὴ τὸ δεινότατον, ἐπὶ γῆς πεσόντες οὐκ εἰσὶν ἐν γῇ, οὐδ’ ἡ δεξαμένη πόλις τὰ σώματα
10κατέσχεν, ἀλλὰ πάντα ἀναμέμικται, οἱ ζῶντες, οἱ τελευ‐ τήσαντες.
Decl
.

13

.

1

.

61

 Τίνας 〈ἂν〉 οὖν ἀθλιωτέρους εἴποι τις, τοὺς ἀνα‐ λωθέντας ἢ τοὺς ἀναλώσαντας; ποίους τῶν παίδων ὀδυρώμεθα, τοὺς τραφέντας ἢ τὰς τροφάς; τῶν μὲν τὴν ἀπώλειαν ἐλεοῦμεν, τῶν δὲ τὴν σωτηρίαν. οἱ μὲν
5οὔκ εἰσιν οὐδαμοῦ, οἱ δὲ οὐδαμοῦ στῆναι δύνανται. τίς γὰρ ἂν ὑποδέξαιτο ἰδιώτης ἢ πόλις τοὺς τοιούτων μιασμάτων μεστούς; τίς δ’ ἂν ἁλῶν καὶ τραπέζης κοι‐ νωνήσειε μετὰ τὰς Ἀθηναίων τραπέζας; ἐμοὶ μὲν γὰρ οὐδ’ ἂν θάψαι τις δοκεῖ μηδένα εἰδὼς ἐν Ποτιδαίᾳ
10τραφέντα.
Decl
.

13

.

1

.

62

καὶ ταῦτα πάσχουσιν οἱ δυστυχεῖς ἀδι‐ κήσαντες μὲν οὐδέν, τὰς δὲ τούτων παρανομίας καὶ βίας ὑπομένοντες. ἐπεὶ πόσα πρὸ ταύτης τῆς συμφορᾶς αὐτοὺς μηχανήσασθαι πυνθανόμεθα; πόσα
5δὲ τῶν εἰς σωτηρίαν εὑρεῖν ἂν ἐρήμους βιαίως παρα‐ τηροῦντας εἴ πως ἄρα ἐκπλεῦσαι λάθοιεν, ναυαγίαν
γὰρ μᾶλλον ἢ πολιορκίαν ἐβούλοντο, τὰ σιτία οὐ μέχρι τῆς χρείας, ἀλλ’ ὥστε ἀποζῆν διαμετροῦντας, διερευνωμένους τοὺς πολλοὺς τὰς τῶν δυνατωτέρων
10οἰκίας, εἴ τῴ τι πλέον ἦν, ἰσομοιρίαν τούτου ποιοῦντας; τὰ γὰρ ἴδια ἑκάστου συμφερόντως οὕτω διῃροῦντο.
Decl
.

13

.

1

.

63

τοτὲ μὲν οὖν καλῶς ἔτρεφον ἀλλήλους, ἐπειδὴ δὲ ἅπαντα ἤδη ἐδήδεστο, τὰ ἴδια, τὰ δημόσια, καὶ ἦν οὐ σῖτος, οὐχ ἱερεῖα, ἀλλὰ σαφῶς ἐξανήλωτο οὐ τὰ θύ‐ σιμα μόνον, ἀλλὰ καὶ ὅσα ἄθυτα, πᾶν γὰρ τὸ ἔμψυχον
5ἐκτείνετο, καὶ ὅ τι ζῶον παραφανείη, τοῦτο ἦν αὐτοῖς ἀποστροφὴ τοῦ κακοῦ, καὶ ἔλεον μέν τινα καὶ ταῦτα εἶχε καὶ πολλοὶ τῶν γευσαμένων ὡς ἐπ’ ἀνθρώποις ὠλοφύροντο, ἐτολμήθη γοῦν ταῦτα πρῶτον, ἀλλ’ ἐπεὶ πάντων ἐπίλειψις ἦν καὶ ὁ λιμὸς εἶχεν αὐτοὺς μόνος,
10σωτηρία δ’ οὐκ ἦν οὔτε παρὰ τούτων οὔτε ἔνδον, ἀλλ’ οἱ μὲν προσήδρευον, οἱ δὲ ἠπόρουν, πολλοὶ δ’ ἀπο‐ ψύχοντες εἰς γῆν ἔπιπτον, τότε δὴ καὶ ταύταις ταῖς τροφαῖς ἐπετίθεντο, οἱ μὲν ἐπὶ τοὺς κειμένους ὡς ἑτοίμους τρεπόμενοι, οἱ δ’ ὅπως δύναιντο λοιπὸν ἐπι‐
15χειροῦντες ἀλλήλοις, οἱ μᾶλλόν τι δυνάμεως ἔχοντες τοῖς ἀσθενεστέροις. καὶ ὅντινα πρῶτον ὁ λιμὸς παρο‐ ξύνειεν, οὗτος ἐτόλμα τὴν τροφήν. καὶ ὁ προλαβὼν τὸν μέλλοντα εἶχεν. αὐτοκράτωρ γὰρ οὖσα ἡ συμφορὰ πρὸς τὴν ἀπόνοιαν ἤγειρε.
Decl
.

13

.

1

.

64

καὶ οὐκ ἦν ἅλις τοῦ κακοῦ οὐδ’ ἐπέλειπον ἀλλήλους. πᾶν γὰρ τὸ σωζόμενον καὶ διαφεῦγον τῷ αὐτῷ κατελείπετο, καὶ οἱ τραφέντες ἐπὶ τῷ θρέψαι προελάμβανον τὴν χάριν, καὶ
5σιτούμενός τις αὑτὸν ὠδύρετο. διάγνωσις δ’ οὐκ ἦν οὐκ ἀλλοτρίων οὐδὲ φίλων, ἀλλ’ ὅστις οἰκειότητι προσ‐ έλθοι τῷ πλησίον, ἐγγύθεν μᾶλλον ἡλίσκετο, ὁ πατὴρ τῷ παιδί, παῖς τῷ πατρί, καὶ ἀδελφοὶ δ’ 〈ἀλλήλων〉 ἐνέμοντο φαγόντες τῶν μητέρων, οἷα ἔθρεψαν καὶ οἷα
10ἐτράφησαν.
Decl
.

13

.

1

.

65

πόσαι μὲν ὀλοφύρσεις ἐγένοντο, πόσα δ’ ἐπιφημίσματα τῶν Ἀνάγκην ποτνιωμένων, προτεινομέ‐ νων, πενθούντων τὰ δεῖπνα. ὧν ἤκουον οὗτοι παρα‐ καθήμενοι τῷ πάθει, καὶ ὁ καπνὸς ὑπὲρ τὰ τείχη
5φερόμενος Ἀθηναίοις ἐνετύγχανε, πλησίον δὲ αἱ τού‐ των τράπεζαι τῶν ἔνδον τραπεζῶν. τὸ δ’ ἐντεῦθεν ὁμωρόφιοι τοῖς ὑπολειφθεῖσιν ἐγένοντο. παρῆλθον εἰς Ποτίδαιαν μετὰ τὰ δεῖπνα, μᾶλλον δ’ ἔτι σιτουμένους κατέλαβον. περιῆλθον ἐν κύκλῳ τὴν πόλιν ἀκριβῶς
10ἀναπυνθανόμενοι· πόσοι μὲν οἱ δαπανήσαντες, πόσοι δ’ οἱ δαπανηθέντες ἦσαν; μὴ φαύλους μηδ’ ὀλίγους εἱστίασαν;
Decl
.

13

.

1

.

66

εἶτα ἐπὶ τούτοις αἱ σπονδαί, ἐπὶ καλοῖς γε τοῖς ἱερείοις. καὶ οἱ μὲν ἐξε‐ πέμποντο, οἱ δ’ ἔνδον ἦσαν θύοντες ὡς ἐπὶ νίκῃ, εὐωχούμενοι μετὰ τὰς ἐκείνων εὐωχίας, παρατιθέμενοι
5τὰς αὐτὰς τραπέζας. καὶ νῦν οἱ μὲν ἐξελήλανται καὶ πλανῶνται ἄλλος ἀλλαχοῦ διεσπαρμένοι, οὗτοι δ’ ἐπ‐ οίκους πέμπειν διανοοῦνται καὶ ἔχειν δι’ ἑαυτῶν τὴν πόλιν τοῦτο μὲν ὀρθῶς ποιοῦντες. ἀξία γὰρ Ἀθηναίων
ἡ νῦν Ποτίδαια.
Decl
.

14

t

1

Νόμος τὸν τύραννον μὴ θάπτεσθαι καὶ τὸν ἀποκτείναντα δωρεὰν λαμβάνειν. Κάλλαισχρος ἀποκτείνας Κριτίαν τὸν υἱὸν τυραννοῦντα αἰτεῖ θάψαι.
Decl
.

14

.

1

.

1

 Εἰκὸς μὲν ἦν με, ὦ Ἀθηναῖοι, τοὺς νόμους ὑμῖν ἀποδεδωκότα διὰ τοιαύτης σφαγῆς οἵαν οὐδεὶς ἄν ποτε προσεδόκησεν ἔσεσθαι μήτ’ ἐπὶ τῆς ἐκκλησίας ὁρᾶ‐ σθαι μήτε λέγειν ἐν ὑμῖν περὶ μηδενὸς ὑπομένειν, ἀλλ’
5ἐν σκότῳ καθήμενον δακρύειν ἔτι τὰ Κριτίᾳ τετολμημένα·
ἐπεὶ δὲ καὶ σφόδρα με τοῦτο βουλόμενον ποιεῖν ἀνα‐ στῆσαν ἄγει πρὸς ὑμᾶς ὃ μόνον, ἂν ὑμεῖς ἐθελήσητε, δύναιτ’ ἂν λυθῆναι τῶν ἡμετέρων κακῶν, δέομαι πάν‐ των ὑμῶν πρῶτον μὲν ἔχειν μοι συγγνώμην τοῦ δεῦρο
10ἐλθεῖν ὑπομεῖναι, ἔπειτα τῶν τε λόγων ἀκοῦσαι πρᾴως καὶ δοῦναί μοι χάριν ἀντὶ τῆς ἐπανελθούσης ὑμῖν πολιτείας τὸ γῇ κρυφθῆναι μικρᾷ τὸν ὑπὸ τοῦ πατρὸς δεξάμενον τὴν πληγήν.
Decl
.

14

.

1

.

2

 Χαλεπὸν μὲν οὖν εἶξαι καὶ συγχωρῆσαι, κἂν οἱ πλείους πείθωνται, τοὺς ἀνήκεστόν τι παρὰ Κριτίου πεπονθότας, ἡ γὰρ ὧν ἠδίκηνται μνήμη πᾶν μικρὸν εἰς τιμωρίαν ἡγεῖσθαι ποιεῖ, ἐγὼ δὲ τῶν οὕτω διακει‐
5μένων ἀλγούντων μὲν οὐχὶ θαυμάζω, τοὐναντίον γὰρ ἂν ἦν θαυμαστόν, εἰ τοιαῦτα πεπονθότες μὴ χαλεπῶς ἔφερον, δέομαι δὲ ὅμως ἀκολουθῆσαι τοῖς ἄλλοις πρῶτον μὲν ἐνθυμουμένους ὅτι οὐ Κριτίαν αὐτοὺς δεήσει βέλτιστον νομίσαι τήμερον, τὸν ἐκείνου δὲ πε‐
10παυκότα τὴν ἀδικίαν ἐλεῆσαι, ἔπειθ’ ὅτι πολὺ μείζω δόξαν οἴσονται τῶν οὐ τὰ μέγιστα ἐγκαλούντων οἱ τὰ δεινότατα πεπονθότες. μείζονος γάρ, οἶμαι, μεγαλοψυ‐
χίας ἀπόδειξις τοὺς μᾶλλον ἠδικημένους ἐν τῷ καιρῷ τῆς τιμωρίας ὁμοίους τοῖς οὐ τοιαῦτα αἰτιωμένοις γε‐
15νέσθαι.
Decl
.

14

.

1

.

3

 Εἰκότως δέ, ὦ Ἀθηναῖοι, διακόπτει μου τὸν λόγον τὰ δάκρυα. τίς γὰρ τῶν πώποτε δεδυστυχηκότων ἀνθρώπων τηλικαύτας ἔσχεν εἰς ὀδυρμοὺς ἀνάγκας; οὐ γὰρ ἐπὶ τούτοις, ὦ Ἀθηναῖοι, γυναῖκα ἠγόμην ἐγὼ καὶ
5παῖδας ἐπιδεῖν ηὐχόμην οὐδ’ ἐπὶ τούτοις Κριτίαν γε‐ νόμενον ἔτρεφον οὐδ’ ἐπὶ τούτοις ἐπαίδευον, ὅπως ἐλαύνῃ καὶ λυπῇ τὸν δῆμον τῶν Ἀθηναίων, ἀλλ’ ὅπως λειτουργῇ μὲν τοῖς οὖσι, λειτουργῇ δὲ τῇ γνώμῃ, λει‐ τουργῇ δὲ τῷ σώματι, δύνηται δὲ ἐν τοῖς αὑτοῦ πολί‐
10ταις φιλοτιμούμενος ἐξαριθμεῖν ναυμαχίας, πεζομαχίας, αἰχμαλώτους, χρήματα, τρόπαια τὰ μὲν ἐν τῇ γῇ, τὰ δὲ ἐν τῇ θαλάττῃ.
Decl
.

14

.

1

.

4

ἤλπιζον αὐτὸν βλέψειν εἰς τὸν Ἀριστείδην ἐκεῖνον, εἰς Νικίαν, εἰς Περικλέα. καὶ τί λέγω τοὺς ἔξω τοῦ γένους; ἤλπιζον αὐτὸν ἔσεσθαι τοῦ Σόλωνος μιμητὴν τοῦτο μὲν τῆς φύσεως αὐτῆς
5ἐπὶ ταῦτα ἀγούσης, τοῦτο δὲ τῶν ἐμῶν πρὸς αὐτὸν νουθεσιῶν. οὐ γὰρ ἔστιν ὅτε ἐπαυσάμην λέγων· Κρι‐ τία, Καλλαίσχρου παῖς εἶ τοῦ Κριτίου τοῦ Δρω‐ πίδου, Δρωπίδου τοῦ Σόλωνος ἀδελφοῦ. ζήλω‐ σον τοὺς πατέρας, θὲς νόμους συμφέροντας,
10γράψον τοιαῦτα ψηφίσματα, μηδὲν ἡγήσῃ τῆς πατρίδος κάλλιον. ὑπὸ τοιαύτης ἤλπιζον, ὦ Ἀθη‐ ναῖοι, γηροτροφήσεσθαι πολιτείας τοῦ παιδὸς μὲν ἃ χρὴ ποιοῦντος, ἐμοῦ δὲ συνευδοκιμοῦντος. καὶ γὰρ ὑπισχνεῖτο μὴ χείρων ἔσεσθαι τοῦ γένους ὁ κατά‐
15ρατος Κριτίας.
Decl
.

14

.

1

.

5

τί οὖν αὐτὸν ἕτερον ἐποίησε; πόθεν ἡ μεταβολή; τίνος κατηγορῆσαι, τίνος καταβοῆσαί με δεῖ; ὢ πονηρὸν χωρίον Αἰγὸς ποταμοί. ὢ δυστυχοῦς ναυμαχίας ἐκείνης ἣ Λακεδαιμονίοις μὲν παρέδωκε τὴν
5πόλιν, ἐμὲ δὲ ἀπώλεσεν. εἰ γὰρ μὴ τὰς ναῦς εἷλεν ἐκεῖ Λύσανδρος, οὔτ’ ἂν εἴργετο τοῦ Πειραιῶς ὁ σῖτος οὔτ’ ἂν ὁ λιμὸς ἡμᾶς ἀνήλισκεν οὔτε τὰ τείχη κατε‐
σκάπτομεν οὔτε πᾶν τὸ κελευόμενον ἐποιοῦμεν οὔθ’ ὁ μετακινήσων τὴν πολιτείαν ἐφάνη.
Decl
.

14

.

1

.

6

νῦν δ’ ἡ μὴ δι‐ καίως τὸν πόλεμον κρίνασα Τύχη τήν τε πόλιν ἐταπεί‐ νωσε κἀκ τῆς ἐμῆς οἰκίας ἀνέδειξε τύραννον. ὃν ἐγὼ μὲν ἠξίουν ἐμποδὼν ἵστασθαι τῷ Πείσωνι, τῷ Μηλοβίῳ,
5τῷ Δρακοντίδῃ, τῷ Χαρικλεῖ, τοῖς ἄλλοις καὶ τὸ πλῆθος ὑμῶν ἰσχυρότερον τῶν παρανόμου δυναστείας ἐπιθυ‐ μούντων ποιεῖν. ὁ δέ, οἴμοι, πάντων αὐτὸς ἔδοξεν εἶναι πονηρότατος, καὶ τῶν ὑπὸ τοῦ κοινοῦ τολμωμέ‐ νων τὸ πλέον τῆς αἰτίας ἐπ’ ἐκεῖνον ἤρχετο, [καὶ] ὅτε
10δὴ τὰ πράγματα ὑπ’ αὐτῶν εἴχετο καὶ πᾶς μὲν χρη‐ στὸς παρέωστο, τῶν κακούργων δὲ καὶ μοχθηρῶν καὶ κακίστων ἦν τὸ δύνασθαι πολλοί τε τῶν ἐπιεικεστέρων οἱ μὲν ἔφευγον, οἱ δὲ ἀπέθνησκον.
Decl
.

14

.

1

.

7

ὡς μὲν οὖν ἐμαυτοῦ συμφορὰν τὴν Κριτίου μανίαν ἐποιούμην καὶ ζῶν τε ἠχθόμην καὶ ἀπελθεῖν ηὐχόμην, ἴσασιν οἱ τῶν ἐπιτηδείων μοι τότε καὶ συνόντες καὶ παραμυθούμενοι·
5ἐλθὼν δέ ποτε παρ’ ἐκεῖνον καὶ μόνον ἀπολαβών, τί
ταῦτα, ἔφην, Κριτία; δεσπότης ἀντὶ ῥήτορος; τύραννος ἀντὶ δημαγωγοῦ; ταῦτα ἐπῄνουν; ταῦτα ἐθαύμαζον; ἐπὶ ταῦτά σε ἤσκουν; οὐκ ἐπανήξεις εἰς τὸ γένος; οὐκ ἀποθήσῃ τὴν νόσον;
10οὐ σωφρονήσεις ποτέ; ἀπόδος τῇ πόλει μὲν τοὺς νόμους, σαυτὸν δὲ τῷ πατρί, καὶ μάλιστα μὲν καὶ τοὺς ἄλλους πεῖσον αἰδεσθῆναι τὴν ἐνεγκοῦσαν, εἰ δὲ τοῦτό γε οὐ δυνατόν, ἀνάγκα‐ σον· εἰ δὲ καὶ τοῦτο ἀμήχανον, φύγωμεν φυγὴν
15καλήν. ἐδόκουν τὰ τοιαῦτα παραινῶν φλυαρεῖν καὶ δεύτεροι λόγοι κατεγελῶντο καὶ τρίτοι κατεφρονοῦντο καὶ μόνον εὔδαιμον ἐδόκει τὸ τυραννεῖν.
Decl
.

14

.

1

.

8

ὁρῶν οὖν ὑμᾶς μὲν πάντα τρόπον ἀδικουμένους, Κριτίαν δὲ ἀνιάτως ἔχοντα λαβὼν ἐγχειρίδιον ὑπὸ μάλης εἰσῆλθον εἰς τὸ δωμάτιον οὗ τὰς πονηρὰς βουλὰς ἐβούλευε καὶ
5τοῖς μὲν ὀφθαλμοῖς ἐκεῖνον, τῇ γνώμῃ δὲ τὸν δῆμον ὁρῶν, τὸν μὲν μισήσας ὧν ἔδρα, τὸν δὲ ἐλεήσας ὧν ἔπασχε προὔθηκα τὰ πρὸς ὑμᾶς τῶν πρὸς τὴν φύσιν δικαίων καὶ γίγνομαι γέρων οὐκ ἀγεννὴς ὑπὲρ νόμων ἀνῃρημένων καὶ περιερρύη τῇδε τῇ δεξιᾷ τὸ αἷμα τοῦ
10Κριτίου καὶ δι’ ἑνὸς παραδόξου φόνου καὶ οἷον οὐδεὶς ἂν ἕτερος ἔχοι λέγειν πάντα πᾶσιν ἀποδέδοται, βου‐ λευταὶ βουλευτηρίῳ, δικασταὶ δικαστηρίοις, ταῖς ἀρχαῖς οἱ ἄρχοντες, ὁ δῆμος τῇ πνυκί, οἱ φυγάδες τῇ πόλει. δέομαι τοίνυν ἀποδοθῆναι καὶ Κριτίαν τῇ γῇ οὐχ ὡς
15οὐ πονηρόν, ἀλλ’ ὡς χρηστοῦ πατρός.
Decl
.

14

.

1

.

9

 Ἀλλὰ καινά, φησίν, αἰτεῖς καὶ ὑπερβαίνων ἃ λαβεῖν ἔξεστιν ἃ μὴ δίδωσιν ὁ νόμος ζητεῖς ἔχειν. ἐγὼ δὲ οἶδα μὲν καινὰ ζητῶν, οἶδα δὲ καὶ ἐπὶ καινοῖς τοῦτο ποιῶν. τί οὖν θαυμαστὸν καινὴν λαβόν‐
5τας χάριν καινὴν δοῦναι δωρεάν; ἢ ταῦτα τῶν εἰωθό‐ των σφαγέα τυράννου παιδὸς ἀναφανῆναι πατέρα; ἔχεις εἰπεῖν μοι παρελθὼν πολλὰ παραδείγματα ταύτης τῆς πράξεως ἀπὸ τῆς Ἑλλάδος ταύτης; ἀλλ’ ἐξ Ἰταλίας; ἀλλ’ ἐκ Σικελίας; ἀλλ’ ἀπὸ Σκυθῶν; ἀλλ’ ἀπὸ Θρᾳ‐
10κῶν; ἀλλ’ ἀπὸ τῆς Ἀσίας;
Decl
.

14

.

1

.

10

οὐ πανταχοῦ τῶν τὰς τυραννίδας ἁρπαζόντων οἱ γονεῖς κοινωνοὶ μὲν γίγνον‐ ται τῆς ἐξουσίας, ἄγρυπνοι δὲ διατελοῦσιν ἐπεγείρον‐ τες τοὺς φύλακας καὶ δι’ ὅσων ἔχουσι τειχίζοντες
5τὴν δυναστείαν, ὑποπτεύοντες, δεδιότες, τρέ‐ μοντες, ὅπως μηδεὶς αὑτοὺς ἀφαιρήσεται τὰ παρόντα σκοποῦντες; ἀλλ’ ἐγὼ τἀναντία, τυραννοῦντος μὲν ἔστενον, ηὐχόμην δὲ τὸν κτενοῦντα φανῆναι, πάντων δὲ ἐπτηχότων οὗτος ἐκεῖνος ἐγιγνόμην.
Decl
.

14

.

1

.

11

καὶ νῦν περιε‐ στᾶσι καὶ ξένοι καὶ πολῖται τὸν νεκρὸν καὶ ὁ ἐπιστάμενος πρὸς τὸν οὐκ εἰδότα λέγει· τοῦτον ἀπέκτεινεν ὁ πατὴρ καὶ τοῦ τὸν παῖδα ἔχειν κρεῖττον ἡγήσατο
5τὴν πόλιν ἔχειν τὴν αὑτῆς πολιτείαν. ἆρά τῳ δοκῶ δεινόν τι ποιεῖν καινῆς ἐπὶ τοιούτοις μεμνημένος τῆς χάριτος;
Decl
.

14

.

1

.

12

ἐπέδωκεν Ἐρεχθεὺς τὴν παῖδα τοῦ θεοῦ κελεύοντος. οὐ γὰρ ἦν αὐτῷ διαφυγεῖν τὴν ἀπὸ τῶν λογίων ἀνάγκην, ἢ πάντες ἂν ἧκον ἐπ’ αὐτὸν ὡς ἂν Εὐμόλπῳ προδιδόντα τὴν πόλιν. ταὐτὰ καὶ περὶ Κό‐
5δρου λέγειν ἔχοι τις ἄν. καὶ γὰρ οὗτος τῷ θεῷ πειθό‐ μενος ἀπέθνησκεν ἀρχὴν καὶ τιμὰς ἐντεῦθεν τοῖς παισὶ καταλιπὼν καὶ ἅμα ᾔδει πρῶτος ἀπολούμενος τῶν
πολεμίων κρατησάντων. τὴν οὖν ἀναγκαίαν τελευτὴν εἰς σχῆμα μεθίστη βέλτιον.
Decl
.

14

.

1

.

13

ἐμὲ δὲ οὔτε ὁ Πύθιος ὥπλισεν ἐπὶ Κριτίαν οὔτε φόβος ὡς ἐπ’ ἐμὲ τρέψοιτο τελευτῶν ὁ παῖς. οὐδεὶς δ’ ἄν με καὶ φονέα τοῦ παιδὸς ἠξίωσε γενέσθαι, τὸ γὰρ ἀλγεῖν με τοῖς ὑπ’ ἐκείνου
5πραττομένοις ἀποχρῶν ἐνομίζετο, ὑμῶν μὲν οὐδείς, αὐτὸς δὲ ἐμαυτὸν ἀπῄτησα τὸν φόνον.
Decl
.

14

.

1

.

14

καὶ γέγονε καὶ τοῦτ’ ἀφορμὴ τοῖς βουλομένοις ὑμᾶς ἐγκωμιάζειν. νῦν μὲν γὰρ ὁ Κυναίγειρος καὶ ὁ Καλλίμαχος καὶ ὁ Λεὼς καὶ ὧν ἐμεμνήμην ἄρτι κοσμοῦσιν ἐν τοῖς
5λόγοις τὴν πόλιν, ἥξει δέ, ὡς εἰκός, εἰς τοὺς ἐπαίνους καὶ τὸ παρ’ ἡμῶν πεπραγμένον, ὅτι οὕτω τις ἀνὴρ Ἀθηναῖος ἐγένετο φιλαθηναιότατος ὥστ’ ἐξὸν αὐτῷ μετὰ τοῦ παιδὸς τυραννεῖν αὐτὸς τὸν αὑτοῦ διέφθει‐ ρεν, ἵν’ ὁ δῆμος κρατῇ. ἆρ’ ἄξιον ῥητόρων με δεινό‐
10τητος ἡττηθέντα ἀπελθεῖν δι’ ὃν αὐτοῖς ἔξεστι τοῖς ῥήτορσιν ἐπὶ τοῦ βήματος λέγειν;
Decl
.

14

.

1

.

15

Ἕτερα, φησί, λάμβανε. καὶ τίς ἂν πρέποι
Καλλαίσχρῳ μετὰ τοιοῦτον ἔργον δωρεὰ πλὴν ταυτησί; στέφανον λάβω καὶ κηρυχθῶ λαβὼν ἐφ’ ἅπερ ἔλαβον, ὦ Ἀθηναῖοι, ξίφος; ἀλλ’ ἐν πρυτανείῳ σίτησιν συνει‐
5δώς μου τῇ χειρὶ ταῦτα ἃ σύνοιδα; ἀλλὰ πλέθρα γῆς; δεῖ γὰρ ἔτι μοι μέλειν οὐσίας. μία λέλειπται δωρεά, μόνη μία ταχέως ἀφανισθῆναί μοι τὸν νεκρόν, ὃν ὑμεῖς μὲν εἰκότως μισεῖτε, ἐγὼ δὲ μὴ οἰκτείρειν οὐκ ἔχω.
Decl
.

14

.

1

.

16

καίτοι τὸ ξίφος γε ἐπ’ αὐτὸν λαμβάνων οὐχ οὕτω διεκείμην, ἀλλ’ ὡς οὐκ ἄταφον ἐκρίψων μόνον, ἀλλὰ καὶ κατακόψων τὸ σῶμα καὶ πᾶσαν αἰκίαν αἰκιούμενος, τοσοῦτος ἦν ὁ θυμός· ἐπεὶ δὲ ἔπληξα καὶ κατήνεγκα
5κεὶ ὁ μὲν τύραννος ἐπέπαυτο, τὸ σῶμα δὲ ἔκειτο, κατὰ μικρὸν εἰς τὸ πατὴρ εἶναι τοῦ πεσόντος ἐπανηρχόμην. ἡ μὲν γὰρ ὕβρις ἣν ὕβριζεν ἀντὶ πατρὸς ἐποίει με δυσμενῆ, ἡ τελευτὴ δὲ ἀντὶ πολεμίου πατέρα.
Decl
.

14

.

1

.

17

καὶ νῦν πάντα εἰσέρχεται τὴν ψυχὴν ὧν οὐδὲν τότε, ὅτι τοῦτον μέντοι τὸν ἀπεσφαγμένον ἐγὼ καὶ ἔσπειρα καὶ ἐγέννησα καὶ ἔθρεψα καὶ εἰς φράτορας εἰσήγαγον καὶ
5εἰς δημότας ἐνέγραψα καὶ παῖδα προσεῖπον καὶ πρὸ
τῆς μανίας ἐπῄνεσα πολλάκις. οὐδὲν γὰρ ἔτι με τῶν τότε παροξυνόντων κινεῖ. οὐκέτι τυραννεῖ Κριτίας, οὐκέτι τρέφει δορυφόρους, οὐκέτι φρουρὰν μεταπέμ‐ πεται καθ’ ὑμῶν καὶ τῶν νόμων, οὐκέτι δακρύων ἐμ‐
10πίπλησι τὴν πόλιν.
Decl
.

14

.

1

.

18

οἴχεται τὸ ταῦτα ποιοῦν, τὸ δὲ ἀναίσθητον ἔρριπται αἰσθανόμενον οὐδὲν τῶν ποιου‐ μένων, κἂν πάνυ πολλοὶ τῶν ὑπ’ αὐτοῦ τι πεπονθό‐ των ἐνάλλωνται τῷ σώματι καὶ περιέλκωσι καὶ παίωσι.
5τοῦτο δή με τὸ σῶμα τὸ μηδενὸς αἰσθανόμενον ἕλκει καὶ κάμπτει καὶ πάσχειν τι πρὸς αὑτὸ ποιεῖ καὶ οὐκ ἐᾷ τὸν ἔμπροσθεν ἐκεῖνον εἶναι, οὐδὲ εἰ σφόδρα βου‐ λοίμην, πείσαιμ’ ἂν ἐμαυτὸν ὡς οὐκ ἐξ ἐμοῦ γεγέννη‐ ται. ἕως δ’ ἂν τοῦτο μὴ δύνωμαι, πᾶσα ἀνάγκη πά‐
10σχειν τι πρὸς τὸν νεκρόν.
Decl
.

14

.

1

.

19

ἤδη τις ἀπεκήρυξε τὸν υἱόν, ἀλλ’ ὁ πολλὰ καταβοήσας, ὁ κρίνας, ὁ διώξας, ὁ πεποιηκὼς ἀλλότριον, ὁ λιμώττοντα περιορῶν, ὁ νο‐ σοῦντος ἀμελῶν, ὁ μηδὲ θνήσκοντι σπεισάμενος πρὸς
5τεθνεῶτα διηλλάγη καὶ προσῆλθε καὶ ἥψατο καὶ δά‐
κρυσιν ἐτίμησε καὶ πατρῴων μετέδωκεν ἠρίων καὶ οὐδεὶς ἐμέμψατο, εἰ πρὸς τὴν ἐν τῇ ψυχῇ κακίαν χαλε‐ πήνας πρὸς τὸ μὴ δεχόμενον ἔγκλημα μετεβάλετο.
Decl
.

14

.

1

.

20

 Ἀνάσχεσθε δὴ κἀμοῦ μεταβαλλομένου καὶ χωρί‐ ζοντος ἀπὸ τῶν αἰτιῶν τὸν νεκρόν. εἰ μὲν γὰρ δύ‐ νασθέ με ποιῆσαι μὴ γεγονέναι πατέρα Κριτίου, ποι‐ ήσατε καὶ οὐδὲν ἀκούσεσθε τοιοῦτον· εἰ δ’ ἐκεῖνο
5ἄλυτον καὶ οὐδὲ θεῶν τῳ δυνατόν, ἐνέγκατε τὰ τῆς φύσεως, πρὸς θεῶν, ἧς τὴν ἰσχὺν ἀκριβέστερον ἴδοι τις ἂν ἐν τοῖς θηρίοις. τὰ γὰρ ἄγρια καὶ ἀνήμερα καὶ λογισμὸν οὐκ ἔχοντα καὶ προαποθνήσκει τῶν ἐγγόνων καὶ τεθνεῶτα θρηνεῖ. τί οὖν παράλογον
10ἄνδρα Ἀθηναῖον τῶν χρηστοτέρων ἴσως εἶναι δοκοῦν‐ τα τὸ τῶν θηρίων παθεῖν;
Decl
.

14

.

1

.

21

εἰ δὲ τοῦτο μὲν οὐκ ᾔτουν, ἕτερον δέ τι, καὶ λαβὼν ἀπηρχόμην, εἶτά μοί τις ἐντυχὼν συγγενὴς ἢ δημότης ἢ ἄλλος πρεσβύτης ἄνθρωπος πατὴρ τοσοῦτον ἤρετο· Κάλλαισχρε, σοὶ
5διδόντων Ἀθηναίων ὅ τι ἐθέλεις αἰτεῖν ᾔτεις τι πρὸ τοῦ Κριτίου νεκροῦ καὶ νῦν ἀπέρχῃ
χρυσίον παρὰ τοῦ δήμου φέρων οὐ τεθαμμένου τοῦ σώματος ἐξὸν δι’ ἀμφοῖν εὐδοκιμεῖν, καὶ οἷς ἔκτεινας καὶ οἷς ἔθαψας; ἢ τοῦτο ἔδεισας
10μὴ σὺ μὲν ἐπαγγείλῃς, οἱ δὲ οὐ δῶσιν; οὐκ οἶσθα τὸν τῆς πόλεως τρόπον, πῶς οὐκ ἂν ἐπὶ τούτοις, ὦ Ἀθηναῖοι, κατέδυν;
Decl
.

14

.

1

.

22

οὐδὲ γὰρ ὡς οὔκ ἐστε φιλάνθρωποι καὶ πρὸς ἔλεον ἕτοιμοι, λέγειν ἂν εἶχον, οἵ γε ὑπὲρ μὲν ἀλλοτρίων νεκρῶν πόλεμον ἤρασθε πρὸς Θηβαίους μεγάλους ἐξ αὐτῶν ὧν ἐνίκη‐
5σαν ἤδη γεγενημένους, τοὺς δ’ ἐν Μαραθῶνι τῶν βαρβάρων ὑμῖν μαχεσαμένους ἐθάψατε τοὺς μετ’ Ἐρε‐ τριέων ἐπιθυμοῦντας καὶ Ναξίων εἰς Σοῦσα καὶ τὰς Ἀθήνας μετενεγκεῖν, τὴν αὐτὴν δὲ γνώμην καὶ περὶ Ἀμαζόνας ἐσχήκατε. τὸ δὲ ἔτι μεῖζον, ἅλωσις μὲν
10πόλεως ἐν δράματι θρηνοῦντα τὸν δῆμον ἔδειξεν. Αἴας
δὲ ἀποστερούμενος παρὰ τῷ Σοφοκλεῖ ταφῆς ταὐτὰ ποιεῖ. καὶ μακρὸν ἅπαντα καταλέγειν ἃ τῆς ὑμετέρας, ὦ Ἀθηναῖοι, φιλανθρωπίας ἐστὶν ἐπιδείγματα.
Decl
.

14

.

1

.

23

τὸ οὖν ἐμὲ ταῦτα εἰδότα καὶ ὅτι γε τούτοις μᾶλλον ἢ τῷ πλήθει φιλοτιμεῖσθε τῶν τροπαίων μὴ τολμῆσαι λόγους ἀξίους τῶν ὑμετέρων ἠθῶν πρὸς ὑμᾶς εἰπεῖν τίνα ἂν εἶχε λό‐
5γον; ἀδικοῦντος γὰρ ἂν ἦν τοῦτό γε τὴν πόλιν τὸ μὴ οἴεσθαι χάριτος οὕτως ἐπιεικοῦς τεύξεσθαι, καὶ ἦσαν ἂν οἳ δικαίως ἐπετίμων, εἰ μὴ ἔσχον ἐλπίδας καὶ νῦν αὐτὸν αὑτῷ τὸν δῆμον ὅμοιον ἔσεσθαι.
Decl
.

14

.

1

.

24

ἔτι τοίνυν τὸ μὲν ἀξιοῦν θάπτειν πατρός ἐστιν εὐνοίᾳ τῇ πρὸς ὑμᾶς ἐπὶ τὸν υἱὸν ἥκοντος, τὸ δὲ ἀμελεῖν τοῦ σώματος διαβάλλοντος τὸν φόνον ὡς ἀπὸ μίσους τοῦ
5πρὸς ἐκεῖνον πεπραγμένον. εἰ γὰρ ἐγὼ νῦν ἐπ’ ἄλλοις ἦν καὶ περὶ ἕτερα τὴν σπουδὴν ἐποιούμην οὐδὲν τοῦ κειμένου προνοῶν, τίς οὐκ ἂν εἶπε δικαίως; τῇ πόλει μικρὰ κεχάρισται Κάλλαισχρος, μᾶλλον δὲ οὐδ’ ὁτιοῦν, εἰ χρὴ τῇ γνώμῃ τὰ τοιαῦτα κρίνεσθαι.
10οὐχ ὁρᾷς ὡς βραχὺς αὐτῷ τοῦ νεκροῦ λόγος; ὁ δὲ εἰς ἡδονὰς ἀφῆκεν αὑτόν. πάλαι, ὡς ἔοικεν, οὗτος ἐπιβουλεύων ἀποκτεῖναι Κριτίαν ὀψὲ
δεδύνηται. τούτων με, ὦ Ἀθηναῖοι, ῥύσασθε τῶν λόγων καὶ δότε ἀνθρώπῳ μὴ λίαν φαύλῳ περιστεῖλαι
15τὰς ἑαυτοῦ συμφοράς.
Decl
.

14

.

1

.

25

 Νόμον οὖν, φησίν, εὖ ἔχοντα σοὶ χαριζό‐ μενοι λύσομεν; μηδαμῶς. ἀλλ’ ἔστω μὲν ὁ νόμος κύριος κατὰ τῶν ἢ ὑπὸ δούλου τινὸς ἢ τῶν δορυφο‐ ρούντων ἢ κόλακος ἢ καὶ γυναικὸς τὴν πληγὴν δεξα‐
5μένων, καὶ γὰρ ὑπὸ τῶν τοιούτων γίγνονται πληγαὶ πολλάκις ἀμελουμένων, πατρὶ δὲ θάπτειν ἐπιτρεπέτω τὴν προσηγορίαν τοῦ κτείναντος αἰσχυνθείς.
Decl
.

14

.

1

.

26

δοκεῖ δ’ ἔμοιγε κἂν αὐτὸς ὁ νομοθέτης, εἴ τις αὐτῷ προεῖπε θεῶν ὅτι ἔσται τις πατὴρ οὕτω δημοτικὸς καὶ πάντα ὕστερα τῆς ἐλευθερίας ἄγων, ὥστ’ αὐτὸς ἐκκόψαι παῖδα
5τύραννον, προσγράψαι ἄν· τῷ τοιούτῳ δὲ ἐξέστω καὶ θάπτειν. οὐ γὰρ δὴ σοφίᾳ γε τῶν ἄλλων δια‐ φέρων καὶ κατὰ τοῦτο νομοθετεῖν ἠξιωμένος ἠγνόησεν ἂν ὡς ἁμιλλᾶσθαι δεῖ τοὺς εὖ παθόντας τῇ τιμῇ πρὸς τὴν τόλμαν τῶν πεποιηκότων καὶ τὸν πλέον τι τῶν
10ἄλλων δεδρακότα πλέον τι τῶν ἄλλων ἔχοντα ἀποπέμ‐ πειν.
Decl
.

14

.

1

.

27

καὶ νῦν ὅπερ οὐκ ἐλπίσας ἐκεῖνος οὐ προσ‐ έθηκεν, εἰ τοῦθ’ ὑμεῖς ἑωρακότες προσγράψετε, πῶς ἀδι‐ κήσετε; τούς τε γὰρ πατέρας οὕτως ἂν μᾶλλον ἐπὶ παῖδας παρακαλέσαιτε τυράννους, εἰ γνοῖεν ὡς ἀπο‐
5κτείναντες θάψουσι, τούς τε παῖδας εὐλαβεστέρους ποι‐ ήσαιτε τοιούτων αὐτοῖς εὐθὺς ἐγγύθεν τῶν σφαγέων ἐφεστηκότων.
Decl
.

14

.

1

.

28

καὶ νῦν μοι στρέφεις ἄνω καὶ κάτω τοῦ νόμου τὰς συλλαβάς, εἰ δὲ ἀκμαζούσης τῆς τυραν‐ νίδος εἶπον ἠρέμα σοι προσελθών, ὅτι ταῦτα τὰ δεινὰ δύναμαι μὲν ἐγὼ παῦσαι μόνος, εἰ δυνη‐
5θείην ἀφειδῆσαι τοῦ παιδός, δέδοικα δὲ τὰ κατὰ τῶν τοιούτων νενομοθετημένα νεκρῶν, ἆρ’ οὐκ ἂν ἅπαντα ὑπισχνοῦ πᾶν ἔλαττον ὃ δώσεις
οὗ λήψῃ νομίζων; εἶθ’ ἃ ζητῶν ἐλευθερίαν ἔδωκας ἄν, νῦν ἔχων οὐ δώσεις, ἀλλ’ ἀκριβολογήσῃ πρὸς ἄν‐
10θρωπον οὐκ ἀκριβολογησάμενον;
Decl
.

14

.

1

.

29

 Εἰσὶ καὶ πατράσι περὶ παίδων κείμενοι νόμοι πολὺ τούτων τῶν γεγραμμένων σεμνότεροι παρ’ αὐτῆς παγέντες τῆς Φύσεως, οἳ βούλονται τοὺς γεγεννηκότας περὶ πλείονος αὑτῶν τὰ τεχθέντα ποιεῖσθαι καὶ πᾶσι
5τοῖς ὑπὲρ αὐτῶν ἥδεσθαι πόνοις. καὶ τί ἂν λέγοι τις γῆν ὑπὲρ τούτων σπειρομένην καὶ θάλατταν πλεομένην καὶ χρήματα ἀθροιζόμενα καὶ πόνους καὶ ἀγρυπνίας καὶ λόγους καὶ γνώμας; ἀλλ’ ἢν πολέμιοι κρατήσαντες πόλεως αἵρεσιν τοῖς πατράσι διδῶσιν ἢ αὐτοὺς ἀποθνή‐
10σκειν ἢ τοὺς παῖδας ἐφορᾶν, πάντες ἂν εὐθέως ὑπὸ τὰ ξίφη τρέχοιεν. γίγνεται δὲ κἀν ταῖς ἀρρωστίαις ἴσα παρὰ τῶν θεῶν τῶν τοκέων αἰτούντων αὑτοὺς μὲν ἀπελθεῖν, ζῆν δὲ τοὺς ἐξ αὑτῶν.
Decl
.

14

.

1

.

30

τούτων οὐδένα, ὅτε ἐτυραννεῖσθε, τῶν νόμων ἐζήτησα οὐδὲ ἐξέκρουσέ μου τῆς δεξιᾶς οὐδεὶς τὸ σιδήριον οὐδὲ ἐξέλυσε τὴν
ὀργὴν οὐδὲ τὴν ὁρμὴν ἐκώλυσεν, οὐδέ, ἡνίκα τὴν πρώ‐
5την πληγὴν λαβὼν ἐβόα Κριτίας· μή, πάτερ, ἔστησέ μου τὴν χεῖρα τοὔνομα, ὄνομα καὶ πρὸς τὸν οὐ πατέρα μέγα δυνάμενον, εἰ ῥηθείη μόνον, ἀλλ’ ἤκουσεν εὐθέως· ἀπόθνησκε. καὶ γὰρ αὐτὸς μητέρα οὖσάν σοι τὴν Ἀττικὴν ἀδικεῖς.
Decl
.

14

.

1

.

31

ἀντίθες δὴ τῷ νόμῳ τοὺς νόμους καὶ παῦσαι φιλονεικῶν. καὶ γὰρ εἰ σφόδρα τις ὀργίζεται Κριτίᾳ διὰ τὴν ἄγαν ὠμότητα, [καὶ] κατ’ αὐτὸ τοῦτο μᾶλλον ἂν τιμῴη τὸν τῶν τη‐
5λικούτων ἀπηλλαχότα κακῶν. τὸ γὰρ ἐκείνῳ μείζονα τὴν ὀργὴν φέρον τοῦτο καὶ τῷ κτείναντι μείζονα τὴν τιμήν.
Decl
.

14

.

1

.

32

 Ἀφαιρήσομεν οὖν, φησί, τῆς ὡρισμένης τιμωρίας; οὐ τιμήσετε δὲ τὸν ἀποδόντα τοὺς νόμους καὶ ταῦτα τῆς δωρεᾶς οὐ λαμπρότητα ἐχούσης, ἀλλὰ παραμυθίαν; καὶ μήν, εἰ καὶ σφόδρα ἄξιον πλέον τι
5τῶν τὰ ἄλλα πονηρευομένων πάσχειν τὸν τύραννον, ὥσπερ οὖν ἄξιον, ἔχει τὸ πλέον τοῦτο Κριτίας. πέ‐ πτωκεν ὑπὸ τοῦ πατρός. οὗ τί γένοιτ’ ἂν ἀλγεινότερον
ἢ τὸ τὸν προσδοκώμενον σύμμαχον τοῦτον εἶναι τὸν παίοντα;
Decl
.

14

.

1

.

33

οὐκοῦν τοῖς μὲν ὑπ’ ἄλλων ἀποθνήσκουσι δεῖ τινὰ τιμωρίαν ἐπεῖναι καὶ μετὰ τὸν θάνατον, ὁ δ’ ὑπὸ τοῦ πατρὸς ἐν τῷ παρ’ ἐκείνου μείζω δίκην ἔδωκε τοῦ θανάτου. καὶ πολὺ κουφότερον ὑπ’ ἄλλου κατε‐
5νεχθέντα μὴ τυχεῖν ταφῆς ἢ πληγέντα ὑπὸ τοῦ πατρὸς ταφῆναι. τὸ μὲν γὰρ οἶδε πάσχων, τὸ δὲ οὐδαμῶς.
Decl
.

14

.

1

.

34

 Ὅλως δὲ οὐχ ἵνα μὴ Κριτίας ὑβρίζηται, δέομαι, ἀλλ’ ἵνα ἐγὼ μὴ παντάπασιν ἐξενεχθῶ τῶν τοῖς πα‐ τράσιν ἑστηκότων ὅρων. εἰ μὲν γὰρ ἀξιοῖ μέ τις τῇ βουλῇ προσελθόντα κωνείου τυχόντα ἀποθανεῖν καὶ
5τοῦτο ἐκείνη ποιήσει, βαδίζειν ἕτοιμος ἐκεῖσε καὶ χρῆσθαι τῷ φαρμάκῳ, πάντως 〈γὰρ〉 οἷς βαρὺ τὸ ζῆν κέρδος ὁ θάνατος· εἰ δ’ οὐκ ἔσθ’ ὅπως ἂν τοῦτο ἀνάσχοισθε, ἐκ τῶν ἐνόντων μοι βοηθήσατε. τί γάρ με δεήσει ποιεῖν; εἰπάτω τις ἀναστάς. παρακαθῆσθαι τῷ νεκρῷ
10διαφθειρομένῳ καὶ πάσχοντι πάντα ἃ ποιεῖν ὁ χρόνος πέφυκε;
Decl
.

14

.

1

.

35

καὶ τίσιν ὀφθαλμοῖς ταῦτα ὄψομαι; πῶς
οἴσω τοῦ μὲν σώματος ἐξελεγχομένου, κυνῶν δὲ ἤδη προσιόντων; ἀλλ’ ἀπελθὼν οἴκοι καθῶμαι καὶ παρὰ τῶν ἀγγελλόντων τὰ τοιαῦτα δέχωμαι, ὡς ὄρνιθες καὶ
5κύνες μερίζονται τὸν νεκρὸν καὶ αὐτοῦ τὸ μὲν ἀνάλω‐ ται, τὸ δὲ ἐσθίεται; καὶ ποίοις ὠσὶ τοιούτων ἀνάσχω‐ μαι λόγων; πῶς δ’ ἂν ἁψαίμην ἐπὶ τοιούτοις τροφῆς; οὐκοῦν ἀνάγκη λιμῷ τεθνάναι. καὶ ποῦ τοῦτο ὑμῖν καλόν; ἐμοὶ μὲν γὰρ οὐ πικρόν.
Decl
.

14

.

1

.

36

 Δέομαι δὴ καὶ ἀντιβολῶ πρὸς παίδων, πρὸς γυναικῶν, οὕτω μηδεὶς ὑμῖν ἕτερος ἐπισταίη Κριτίας, εἴξατε, συγχωρήσατε. τοῖς μὲν τὰ δεινότατα πεπονθόσιν ἀρκείτω τὸ μηκέτι, τοῖς δὲ οὐ τηλικαῦτα τὸ μὴ δεδοι‐
5κέναι. δότε μοι τὸν κείμενον ἀντὶ στεφάνου, δότε μοι τὸν υἱόν, νῦν γὰρ αὐτὸν οὕτω δύναμαι καλεῖν, ἀντὶ σιτήσεως, δότε μοι τὸν νεκρὸν ἀντὶ εἰκόνος. μισείσθω μὲν Κριτίας, ἐλεείσθω δὲ ὁ πατήρ.
Decl
.

14

.

1

.

37

ἥξουσι ξένοι πολλοὶ πολλαχόθεν ἐπὶ τὰς παρ’ ὑμῖν πανηγύρεις. τούτοις, ἂν μὲν θάψω, καὶ συνέσομαι καὶ διαλέξομαι
καλῶς μοι καὶ τῶν προτέρων καὶ τῶν ἐπ’ ἐκείνοις
5ἐχόντων· εἰ δ’ ἔχοιεν ὁρᾶν ὀλίγα τῶν ὀστῶν Κριτίου, φεύξομαι ὡς ἔχω τάχους αἰσχυνόμενος οἷς αἰτήσας λαβεῖν οὐκ ἠδυνήθην.
Decl
.

14

.

1

.

38

 Τί δεδοίκατε, ὦ Ἀθηναῖοι; μὴ κύριος καταστὰς τοῦ σώματος ἐκφορὰν ποιήσωμαι περιφανῆ, κλίνην ὑψηλὴν καὶ κάλλος ἐνταφίων καὶ θρῆνον γυναικῶν, εἶτα τούτοις μέγα μνῆμα προστεθῇ; οὐκ ἔστιν. οὐχ
5οὕτως ἀμαθὴς ἐγὼ τῶν τοῖς ἀτυχοῦσι πρεπόντων. ἢν γὰρ δὴ νεύσητε καὶ δῶτε, δύο οἰκέτας τῆς νυκτὸς παραλαβὼν μικρᾷ γῇ καλύψω σῶμα ἄθλιον πονηρᾷ ψυχῇ δεδουλευκός, σημεῖον δὲ οὐδὲν ἐπέσται τῶν γνω‐ ριζόντων τάφους, ὥστε τὸν ἐπιστάντα μὴ ἔχειν
10εἰπεῖν ὅτι τοῦτο τάφος. ἀκούσεται δὲ τοῦτο κρυπτόμενος· τοῦτό σοι, Κριτία, τῆς καλῆς δυναστείας τὸ πέρας, τοῦτ’ ἆθλον τῶν θαυμαστῶν ἡδονῶν. οὗτος ὁ καρπὸς τῆς πολυεύκτου τυραννίδος. ἄταφος εἶ καὶ ταφείς, ἐκ δωρεᾶς τεθαμμένος.
Decl
.

14

.

1

.

39

 Πρὸς δὲ τοὺς διψῶντας ἔτι τιμωρίας καὶ οὐχ ἱκανὸν νομίζοντας τὴν σφαγὴν ἐκεῖνο λέγω· δώσει
Κριτίας, δώσει καὶ ταφεὶς δίκην. τούτοις μάλιστα Κωκυτοὶ καὶ Πυριφλεγέθοντες ῥέουσιν. εἰς τούτους, ὦ
5κακόδαιμον, ἐμπεσῇ τοὺς ποταμούς, καὶ ἃ παρὰ τῶν ποιητῶν ἀκούων οὐκ ἐβούλου προσέχειν, τὸν Τάνταλον, τὸν Σίσυφον, τὸν Ἰξίονα, τὸν Τιτυόν, ταῦτα νῦν ὡς οὐ λόγος ἄλλως ἦν, εἴσῃ καλῶς. τίς σε τότε ἐξαιτήσε‐ ται Λακεδαιμονίων; τίς σε τότε ὀνήσει Καλλίβιος ὁ
10τραγῳδίαν μὲν διδάσκειν αἰσχρὸν νομίζων, τυραννεῖν
δὲ καλόν;
Decl
.

15

t

1

Νόμος καλοῦ βίου γέρας εἶναι καὶ ἀμφισβη‐ τοῦσι πρὸς ἀλλήλους Κέφαλος καὶ Ἀριστοφῶν. Κέφαλος.
Decl
.

15

.

1

.

1

 Ἐπ’ αἰτίᾳ μὲν οὐδαμῶς παρ’ ὑμῖν ἐκρίθην, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, μηδὲ κριθείην ποτέ, βεβίωκα γὰρ οὕτως ὥστε μηδὲ συκοφάντῃ παρασχεῖν αἰτίας πρό‐ φασιν ἢ μέμψεως, τὴν ἐπ’ ἀρετῇ δὲ ταύτην κρίσιν οὐκ
5ἂν ἀπαξιώσαιμι ὡς ὑπαιτίου μὲν ἀγωνίζεσθαι περὶ τιμωρίας, ὥσπερ Ἀριστοφῶν, ἀγαθοῦ δὲ περὶ δωρεᾶς, ὡς ἐγώ.
Decl
.

15

.

1

.

2

ἔστι μὲν οὖν ἐπιεικῶς, ὦ ἄνδρες Ἀθη‐ ναῖοι, τὸ αὐτὸ καὶ σεμνολόγημά μοι πρὸς ὅλον τὸν
βίον καὶ ἐναντίωμα πρὸς τὴν παροῦσαν κρίσιν, Ἀρι‐ στοφῶντι δὲ τἀναντία τούτων, τοῦ μὲν τρόπου παντὸς
5ἐλάττωμα, πλεονέκτημα δὲ πρὸς τὸν παρ’ ὑμῖν ἀγῶνα. τί οὖν ἐστι τοῦτο; ὅτι ἐγὼ μὲν οὔπω πρότερον ἐλη‐ λυθὼς εἰς τὸ δικαστήριον τῶν τοιούτων ἀγώνων ἀπείρως ἔχω, οὑτοσὶ δὲ μονονοὺ καθ’ ἑκάστην ἡμέραν κρινόμενος ἐγγεγύμνασται τοῖς δικαστηρίοις. ἔστι δέ, εἰ
10μὲν δικανικῆς δεινότητος ἡ τιμή, κρείττων ὁ τὰς με‐ γίστας δοκούσας αἰτίας διακρούσασθαι δυνηθείς, εἰ δ’, ὡς ὁ νόμος φησί, καλοῦ βίου, ὁ μηδ’ ἐν ὑπονοίᾳ πο‐ νηρᾷ γεγονὼς ἐν ὅλῳ τῷ βίῳ.
Decl
.

15

.

1

.

3

τούτῳ μὲν οὖν εἰ καί τις ὠφείλετο παρ’ ὑμῶν χάρις, ὡς ἔγωγε οὐκ οἶδα ἀνθ’ ὅτου, οὐδὲ γὰρ αὐτὸς ὡς εὖ τι τὸν δῆμον πε‐ ποιηκώς, ἀλλ’ ὅτι μὴ κακῶς ὑπὸ τοῦ δήμου πέπονθε,
5τούτῳ σεμνύνεται, πλὴν εἰ καί τι χρήσιμος ὑμῖν γέ‐ γονε, τὴν ἱκανὴν ἔχει. ὁσάκις αὐτὸν κινδυνεύοντα περὶ τῆς ἐπιτιμίας ἢ τῆς πατρίδος, ἔστι δ’ ὅτε καὶ τοῦ βίου διεσώσατε, ὥστε καὶ πρὸς ὀφείλων ὑμῖν ἀναφαί‐ νεται. ὁ δ’ ἐν οὐδενὶ δεηθεὶς ἀγῶνι τῆς ὑμετέρας
10εὐνοίας καὶ φιλανθρωπίας εἰκότως ἄν, ὅτε πρῶτον
αἰτῶ, τύχοιμι. ὄντος δὲ καὶ μόνου ἀκούετε τοῦ μὲν ἀναιτίου βίου δικαίου καὶ καλοῦ, τοῦ δ’ ἐν ἀγῶσιν ἀεὶ καὶ φόβοις οὐ παραπλησίου· παντὶ μέν, καὶ ὅστις οὐδ‐ έτερον ἡμῶν οἶδεν ἰδίᾳ, ῥᾳδία τοῦ κρείττονος ἡ κρίσις.
Decl
.

15

.

1

.

4

οὐ μὴν ἀλλ’ οἱ μὲν τὸ τέλος ἀγνοοῦντες, αὐτὸ δὲ τοῦτο τὸν μὲν πολλάκις, τὸν δὲ μηδ’ ἅπαξ κε‐ κρίσθαι μαθόντες, τὴν ἑκατέρου δὲ προαίρεσιν οὐκ εἰδότες οἰηθεῖεν ἴσως ἂν τὸν μὲν ἐξεταζόμενον ἐν πολι‐
5τείᾳ καὶ πολλοῖς ἐμπλεκόμενον πράγμασι διὰ τοῦτο καὶ πολλαῖς περιπεσεῖν αἰτίαις, καὶ θαυμαστὸν οὐδέν, εἴ τις ὑπεύθυνον αὑτὸν ἅπασι διδοὺς τοῖς ἐχθροῖς ἐπισπώμενος φθόνον ἀφ’ ὧν εὐδοκιμεῖ καὶ δι’ ὅσων νῦν Ἀριστοφῶν σκήπτεται κρίνεται· περὶ ἐμοῦ δὲ τὴν
10ἐναντίαν ἔχοι τις ἂν δόξαν, ἰδιωτεύων γάρ, ὡς εἰκός, ἀποδεδρακὼς ἐκ μέσου λέληθε τοὺς συκοφάντας ἐν ἀφανείᾳ βίου, καὶ τὸν μὲν φιλοκίνδυνον ἔσθ’ ὅτε καὶ χρήσιμον ἂν ἡγήσαιτο τῷ μήτε λέγειν ἃ δεῖ μήτε γράφειν ὀκνεῖν, ἐμὲ δὲ βίου μὲν εἶναι νικηφόρον
15ἀμέμπτως εἰς τοῦτο ἐζηκότα, ἀσύμβολον δὲ τοῖς κοι‐ νοῖς. καὶ γὰρ οὕτως ἔχει· οὔτε καθ’ αὑτὸν βιοῦντα καὶ μὴ προσαπτόμενον πολιτείας ἀναίτιον διαγενέσθαι μέγα οὔτε πολιτευόμενον αἰτίας πολλὰς ἐκφυγεῖν ἄξιον τιμωρίας, ἀλλ’ οὐδὲ τιμῆς.
Decl
.

15

.

1

.

5

 Τί οὖν καὶ δυσέφικτον καὶ ἄλλως ἄξιον τι‐ μῶν, ἂν κατορθωθῇ; εἴ τις, ὦ ἄνδρες δικασταί, τοῖς δημοσίοις ἐφεστηκὼς ἐν τοῖς πρώτοις ὑπακούων τῷ τίς ἀγορεύειν βούλεται; πρεσβεύων ὁσάκις δέοι,
5νομοθετῶν ὅπου καιρός, χρήματα κοινὰ διαχειρίζων, προσκρούων, ὡς εἰκός, ἐν τῇ πολιτείᾳ πᾶσι, τισὶ φθονούμενος ἐφ’ οἷς ἐπαινεῖται βίον ἀκίνδυνον ἐν ἐπικινδύνῳ προαιρέσει φυλάττει μόνος καὶ κρίνει μὲν οὓς ἂν ἀδικοῦντας λάβῃ, μηδεὶς δὲ τούτου μηδὲν
10ἀντικατηγορεῖ, οὗτος ὁ μέγας δημαγωγός, οὗτος ὁ κρείττων ἐλπίδος, ᾧ συγχωροῦσι καὶ ἰδίᾳ καὶ δη‐ μοσίᾳ πάντες ἄνθρωποι πολιτεύεσθαι καλῶς κοινῇ μὲν πειθόμενοι, κατ’ ἄνδρα δὲ μὴ γραφόμενοι, τούτῳ μαρτυροῦσιν ἀφ’ ἑνὸς στόματος ᾧ σιωπῶσιν, εὖνοι,
15κακόνοι, πᾶς ὁ δῆμος, οἱ ῥήτορες, οἱ συκοφάνται.
Decl
.

15

.

1

.

6

εἰμὶ τοίνυν οὗτος ὑμῖν ἐγώ. οὐδὲ γὰρ οὗτος μέν, ὥς φησιν, ἐπειδὴ πεπολίτευται, κρινόμενος οὐ παύεται, ἐγὼ δὲ τῷ φεύγειν τὰ κοινὰ καὶ τὴν δίκην ἐκπέφευγα. μίαν τὴν πρώτην ὁδὸν τραπόμενοι τὴν εὐθὺ τοῦ βου‐
5λευτηρίου καὶ τῆς πνυκὸς ἀντίτεχνοι καὶ τῶν αὐτῶν ἀνταγωνισταὶ ἐν τοῖς ὁμοίοις ἀνόμοιοι διεφάνημεν, ἥπερ σαφεστάτη διάγνωσις. τὰ μὲν οὖν καθ’ ἕκαστον τῶν πολιτευμάτων μακροῦ λόγου, τὸ κεφάλαιον δὲ
περὶ οὗ τὰ νῦν ἡ κρίσις, πολλὰς γνώμας εἶπεν Ἀρι‐
10στοφῶν, καὶ καθ’ ἑκάστην γραφή, Κέφαλος οὐχ ἥττους, καὶ κατήγορος οὐδαμοῦ. δημοσίων πόρων ἥψατο. εὐθύναι, λογισταί, κρίσεις. κατέστην ἐπὶ τῆς διοικήσεως. οὐδεὶς οὕτω θρασὺς εὑρέθη συκοφάντης οὐ μᾶλλον ἢ τὸν Ἀριστείδην τις ἐκεῖνον ἐδίωξε νοσφισμοῦ.
15ἐπανήλθομεν πεπρεσβευκότες. ἠγόμην εἰς τὸ πρυτα‐ νεῖον, οὗτος εἰς τὸ δικαστήριον. ἔλαβε τὰ τοῦ πολέμου κατὰ τὴν ἑκατέρου πρόνοιαν τέλος. ἐστεφανούμην, οὗ‐ τος εἰς τὸ δεσμωτήριον εἵλκετο. ταὐτὰ παρὰ πᾶσαν πολιτείαν. τῷ μὲν ἀβίωτος ὁ καλὸς οὗτος βίος ἀεὶ περὶ
20αὑτοῦ τρέμοντι, λαγὼ βίον ζῶντι, ἐγὼ δὲ οὐ γνώμην ὑποσιωπήσας, οὐ πρεσβείαν ἐξομοσάμενος, οὔτ’ ἐν τῷ κελεῦσαί τι τῶν ἐπιπόνων οὔτ’ ἐν τῷ κωλύσαι τὰ πρὸς ἡδονὴν οὐδὲ λαβὴν ἐνέδωκα τούτοις οἷσπερ Ἀρι‐ στοφῶν οἶδεν ἐπὶ πάσης προφάσεως συκοφαντούμενος.
25ὅμοιοί γέ εἰσι παρὰ μικρὸν ἡμῶν οἱ βίοι;
Decl
.

15

.

1

.

7

 Δεινὸς δὲ ὢν ἐξ ἔθους τὰ δικανικὰ σοφίζεται τοιόνδε τι· κέκριμαι πολλάκις καὶ νενίκηκα, Κέ‐ φαλος δὲ οὐδ’ ἅπαξ. εἶτα τοῦτον τοῦ δεδοκι‐ μασμένου προτιμήσετε; ὥσπερ εἰ περὶ τῆς ἐν πρυ‐
5τανείῳ σιτήσεως ἀγωνισάμενος ἐν τοῖς πολλοῖς δικα‐ στηρίοις, οὐ περὶ τῶν ἐσχάτων, καὶ περὶ τοῦ χρηστός, οὐ περὶ τοῦ μὴ κάκιστος δοκεῖν. καίτοι κἂν εἰ περὶ δωρεᾶς πρὸς ἄλλους ἐκέκριτο, οὐδὲν ἦν αὐτῷ τοῦτο πρὸς ἐμὲ πρὶν ἐμοὶ παρεξετασθῆναι καὶ βελτίονα
10ἐμοῦ δόξαι. καὶ πολλάκις εἰ κριθεὶς ὑπ’ ἐμοῦ πολλάκις ἐξέφυγε, χρηστὸν μὲν οὐδ’ ἂν οὕτως αὑτὸν ἐδείκνυε, συκοφάντην δ’ ἐμέ.
Decl
.

15

.

1

.

8

εἰ δὲ οὔτε πρὸς τὸν αὐτὸν οὔτε περὶ τῶν αὐτῶν, μὴ προσαγέτω πρὸς τὸν ἀρετῆς ἀγῶνα τὰ τῆς κακίας ἐγκλήματα, εἰ μὴ μόνος τὰ κάλ‐ λιστα τοῖς αἰσχίστοις κτήσεται, ὃς τοσοῦτον ἀπέχει
5τοῦ διὰ τὰς πονηρὰς ὑπονοίας, ἔστω γὰρ ὑπονοίας, γέρας ἂν δικαίως λαβεῖν, ὥστ’ εἰ καὶ δωρεᾶς ἄξιον ἄλλο παρείχετο, διὰ τοῦτ’ ἂν εἰκότως ἐκωλύετο, ὅτι πλείω τῶν σεμνολογημάτων ἔχει τὰ ἐγκλήματα. διὸ μή τοι γε τοῦ κεκρίσθαι πολλάκις αὐτόν, μηδ’ ἂν ἑτέρου χρηστοῦ
10τινος, δωρεὰν οἰστέον 〈ὃν〉 ἐχρῆν, εἰ καί τις ἐν ὀνείδους μέρει προὔφερεν αὐτῷ τὰς ἀναριθμήτους κρίσεις, ἐγκαλύπτεσθαι, καὶ οὐδ’ αὐτὸς 〈ἂν〉 ὤκνησα, νὴ τοὺς θεούς, ὀνειδίσαι τούτῳ τὰς γραφάς, εἰ μὴ τοῖς ἑαυτοῦ κακοῖς ἐσεμνύνετο.
Decl
.

15

.

1

.

9

κινήσας οὖν καὶ
τοῦτον, εἴ τις, αὐτὸς τὸν ἀγῶνα φιλοκινδύνως καὶ νῦν κρινόμενος, φέρε, σὺ φῂς ἀρετῆς εἰληφέναι ψῆφον, εἰ μὴ κάκιστος ἁπάντων ἔδοξας; οὐδεὶς δίκαιος, ὅτι
5μὴ κλέπτης, οὐδ’ ὅτι μὴ προδότης, φιλόπολις· οὐδ’ ἑνὶ λόγῳ πάντα χρηστὸς ὁ μὴ πάνυ πονηρός. ἐγγὺς μεντἂν ἦν ἡ ἀρετὴ τῆς κακίας, εἴπερ ἡ ταύτης ἀποφυγὴ κτῆσις ἦν θατέρου. πολὺ καὶ τὸ πᾶν μεθόριον τῶν ἐπὶ τἀναντία διεστηκότων. μὴ μίγνυε τὰ ἄμικτα μηδὲ
10τὴν ἄφεσιν τῶν κακίστων μαρτυρίαν τίθεσο τῶν βελ‐ τίστων ἐπιτηδευμάτων.
Decl
.

15

.

1

.

10

εἰ γοῦν ὁ τιμωρίας ἀπο‐ λυθεὶς δωρεᾶς τεύξεται, καὶ τήμερον ὁ τῆς τιμῆς ἀπο‐ τυχὼν θανάτῳ ζημιωθήσεται. εἰ δὲ καὶ τὸ μόνον ἀμ‐ φισβητῆσαι γέρως τοῦ μηδ’ ἐνάμιλλον γενέσθαι σεμνό‐
5τερόν ἐστι, καὶ τὸ δίκην ἐκφυγεῖν ἐντιμότερον τοῦ μηδ’ αἰτιαθῆναι. ὥσπερ οὖν οὐχ ὅστις οὐκ ἄξιος δωρεᾶς, διὰ τοῦτο κολάσεως, οὕτως οὐδ’ ὅστις οὐ κολάσεως, διὰ τοῦτο δωρεᾶς. ὡς τῷ γε τοιούτῳ τὸ δίκην ἣν ἐκινδύνευσε μὴ δοῦναι μεγάλη δωρεά. ἐπίτι‐
10μος εἶ, τὴν ψυχὴν ἔχεις, ἥλιον ὁρᾷς. αὗται τῆς ἀφέ‐ σεως αἱ τιμαί. ἢ γὰρ οὐκ αἰσχρὸν τὸν αὐτὸν ἄνδρα ἐν τῇ αὐτῇ πόλει χθὲς μὲν καὶ πρῴην καὶ πάλαι καὶ ἀεὶ δωροδοκίας, προδοσίας ἤ τινος τῶν δεινοτάτων εὐθύνας ὑπέχειν, τήμερον δ’ ἐπ’ ἀρετῇ στεφανοῦσθαι,
15καὶ τοὺς αὐτοὺς ἀκροατὰς εἶναι τότε μὲν τῆς κατη‐
γορίας, νῦν δὲ τῆς ἀναρρήσεως; ποῖον γὰρ δικαστήριον οὐ μεστόν ἐστι τῶν σῶν ὀνειδῶν; πάντα τούτῳ σχο‐ λάζει μόνῳ, ἑνὸς ἀνδρὸς ᾠκοδόμηται βίῳ, οὐκ ἐξαρκεῖ ταῖς κατηγορίαις. ἄλλην ἀλλαχοῦ καλεῖται προσηγορίαν,
20ἐνταῦθα κλέπτης, ἀλλαχοῦ παράνομος, πονηρὸς παν‐ ταχοῦ.
Decl
.

15

.

1

.

11

ταῦτα τῆς σῆς ἀρετῆς τὰ ὀνόματα, ταῦτα ἔχεις κηρύγματα. οὐδέποτε εἰρήνην ἄγει οὐδ’ ἀνοχάς. ἀναγκάζει μονονοὺ κἀν ταῖς ἱερομηνίαις καθῆσθαι αὑτῷ τὰ δικαστήρια. μὴ γὰρ ἐκφεύγῃ τὰς
5γραφάς, ἀμείβει τὰς αἰτίας. μὴ γὰρ ἀπολύωσιν αὐτόν, ἄλλῃ δίκῃ φυλάττουσιν. ἀναβολὴ τιμωρίας, οὐκ ἀπαλ‐ λαγὴ τὸ γιγνόμενόν ἐστιν. ἡ μὲν οὐκ ἔχει πω τέλος, ἡ δ’ ἤρξατο. τὴν μὲν κατεγκέκληται, τὴν δὲ παραγράφεται. τὴν μὲν ὑπόμνυται, τὴν δ’ ἀγωνίζεται. μίαν οἶδεν
10ὁδόν, εἰς δικαστήριον ἐκ δικαστηρίου. πρὶν ἐπινίκια θῦσαι περὶ τῆς ἀκρίτου γραφῆς εὔχεται. δέχεται κα‐ κὸν ἐκ κακοῦ, καὶ τῆς παρελθούσης σωτηρίας οὐδεμία αἴσθησις ὑπὸ τοῦ προσιόντος φόβου. τάχα καὶ νῦν ἐν γραφαῖς ἐστιν, οὐ γὰρ ἐγὼ πολυπραγμονῶ τὰ τούτου
15κακά, ζηλωτὴς δὲ τοῦ καθ’ ἡμέραν ἐπικινδύνου βίου.
Decl
.

15

.

1

.

12

ἐγὼ μὲν ᾐδέσθην ἂν τοσαυτάκις ἐπαινούμενος ὁσάκις κατηγορούμενος οὗτος ἀγάλλεται. πάντας ἂν προσεδόκησα μᾶλλον ἢ τοῦτον ἀνταγωνιστὰς τοὺς
ἅπαξ ἢ δὶς ἐν ὑποψίᾳ πονηρᾷ γενομένους, σὺ δὲ οὐκ
5ἠγάπησας τοσούτους ἀπωσάμενος φόβους. οὐ προσκυνεῖς τοὺς δικαστάς. καλῶς γε αὐτοῖς ἐκτίνεις τὰ σῶστρα, ὃς καὶ προσαπαιτεῖς ὧν ἐσώθης χάριν καινὸς ἐφ’ οἷς εὖ πέπονθας εὐεργέτης, καὶ καταυθαδίζῃ τῶν δικα‐ στηρίων καὶ τί δέ μοι τῶν κρίσεων μέλει; γρα‐
10φέσθω με ὁ βουλόμενος· αἴτιός μοι δωρεᾶς ἔσται.
Decl
.

15

.

1

.

13

Σωκράτης δὲ παρώξυνε καὶ μηδὲν ἀδικῶν τοὺς δικαστάς, ὅτι τῆς ἐν πρυτανείῳ σιτήσεως ἑαυτῷ καταπαίζων ἐτιμήσατο. καὶ οὐκ ἀπεικάσαι Σωκράτει βουλόμενος αὐτὸν εἶπον, πόθεν; ἀλλὰ τὴν αὐθάδειαν
5ὀργῆς ἀξίαν δεικνύς, ἐπεὶ τίς οὐκ 〈ἂν〉 εὔξαιτο συκο‐ φάντῃ περιπεσεῖν, εἰ τὴν τοῦ κατηγόρου κακίαν οἰκείαν ἀρετὴν θήσεται; τί δὲ κωλύσει καὶ τοὺς ἀνδραποδιστὰς ἀπαχθέντας καὶ τοὺς ἱεροσύλους, ἢν ἀφεθῶσιν, εἰς τὸ πρυτανεῖον καλεῖν ἐκ τοῦ δεσμωτηρίου;
Decl
.

15

.

1

.

14

πᾶσι γὰρ ὁδοποιεῖ καὶ νόμον καινὸν τίθησιν ἄξιον καὶ τοῦτον γραφῆς παρὰ μίαν ψῆφον ἀποθνήσκειν ἢ στεφανοῦ‐ σθαι τοὺς κριθέντας. καὶ ποῦ τοιοῦτός ἐστι νόμος; ἐν
5Λοκροῖς ἐν βρόχῳ νομοθετοῦσιν οἱ ῥήτορες. καί‐ περ ἐνὸν τῷ μεγέθει τοῦ δέους ἀντίρροπον εἶναι τὴν ἐὰν κρατήσῃ χάριν, οἱ δὲ τοῖς ἐξελκύσασιν ἐκ τοῦ κιν‐ δύνου τὴν κεφαλὴν οὐ περιάπτουσι στέφανον μετὰ τὸν
βρόχον, στέργει δὲ ὅτι ζῶν ἄπεισι. καὶ οἱ παρ’ ἡμῖν
10νόμοι μετὰ τὰς ἀφέσεις τῶν ἠγωνισμένων οὐκ αὐτοῖς τιμὴν ἐπιμετροῦσιν, ἀλλ’ ἐπιτίμια τοῖς οὐχ ἑλοῦσιν ἐπωβελίαν καὶ πρυτανεῖα, κἂν μηδὲ λάβῃ τὸ πέμπτον μέρος, ἠτίμωται. ταῦτα δ’ εἰ μὲν ὦφλον οἱ σοῦ κατηγορήσαντες, δύο κεκάρπωσαι, καὶ τὸ μηδὲν αὐτὸς
15παθεῖν καὶ τὸ τοὺς ἐχθροὺς ἐπιδεῖν· εἰ δ’ ἀπηλλάγη‐ σαν ἀζήμιοι, ὅρα μὴ οὐ συκοφαντίαν αὐτῶν οἱ δικα‐ σταὶ κατέγνωσαν, ἀλλὰ σοὶ τὰς αἰτίας μετεστρέψαντο. καὶ πῶς ἂν ἔχοι λόγον, 〈ἐν〉 οἷς τοῖς ἡττᾶσθαι δοκοῦ‐ σιν οὐδ’ ἡτισοῦν γέγονε βλάβη, σὲ δωρεὰν κομίσασθαι
20πρὸς τῷ νενικηκέναι;
Decl
.

15

.

1

.

15

 Ἀγνοεῖς, ὦ σύμβουλε τοῦ δήμου, ὅτι καὶ μικρὸν αἰδοῦς μετέχοντι αἱρετώτερον μίαν ἐνθάδε ἁλῶναι δί‐ κην ἢ πολλὰς ἐκφυγεῖν, καὶ καταδικασθῆναι διὰ μικρὰ τοῦ περὶ τηλικούτων ὑπονοηθῆναι; σὺ μὲν ταῖς
5καθ’ ἡμέραν Καδμείαις νίκαις γαυριᾷς, ἐγὼ δὲ [καὶ] προσκυνῶ τὴν Ἀδράστειαν· ἀντίθες γὰρ δὴ τὸν ἐμὸν τὸν ἀνεξέταστον βίον. οὐ μεῖζον, οὐ μικρότερον ἔσχον ἔγκλημα. ἀρετῆς δὲ αὐτὸ τὸ μὴ κριθῆναι κρίσις, τὸ καθαρεύειν ψόγου, τὸ μηδ’ ἐγγὺς ὑπονοίας ἀδίκου
10γενέσθαι ποτὲ καὶ ταῦτα στρεφόμενον ἐν τοῖς πολι‐ τευομένοις.
Decl
.

15

.

1

.

16

μάλιστα μὲν γὰρ οὐδὲ τῶν ἰδιωτῶν οὐδεὶς ἀδοκίμαστος, οὐδ’ ἂν μὴ κριθῇ, πολλοὶ δὲ καὶ τοὺς λανθάνοντας ἀνερευνῶσιν, εἰ καὶ μὴ λάβοιεν ἐν ἐκκλησία, τἄλλα διαιτήματα ἀκριβῶς φυλάττοντες, πό‐
5θεν ἑκάστῳ βίος, τίσι συζῇ, μετὰ τίνων βαδίζει. μέγα δικαστήριον ἡ πόλις πᾶσι τῶν καθ’ ἡμέραν ἐπιτηδευ‐ μάτων. ὅταν δὲ καὶ τὰ δημόσια πράττων τις ἀνέγκλη‐ τος καὶ ἄληπτος ᾖ, μείζονα βάσανον ταύτης ἀναμενεῖτε; καὶ εἰ μὲν ἔτος τουτὶ δεύτερον ἢ τρίτον, ἀφ’ οὗ προσ‐
10ελήλυθα τῷ βήματι, οὐκ ἀξιόπιστος ὁ χρόνος οὗτος οὐδὲ βεβαιωτής· εἰ δὲ ἀφ’ ἧς ἡμέρας ἐδοκιμάσθην εἰς ἄνδρας ἐμαυτὸν ἀνέθηκα τῷ δήμῳ φέρων καὶ διῴκηκα μὲν οὐδὲν ὅ τι οὐκ εὖ, κατηγόρημαι δ’ οὐδὲν ὑπ’ οὐδενός, καίτοι κἀμοί τινές εἰσιν ἐχθροί, ἥττους μὲν
15ἢ τούτῳ τῷ φιλαπεχθήμονι, εἰσὶ δ’ ὅμως, οἱ μὲν ἐφ’ οἷς ἐκωλύθησαν ὑπ’ ἐμοῦ λελυπημένοι, οἱ δὲ πρὸ ἐμοῦ τετάχθαι θέλοντες, οἱ δὲ φθονοῦντες, ἀλλ’ οὐδὲ σκιὰν εὑρίσκουσιν ἐγκλήματος, ἆρά γε ἀδοκίμαστος εἶναί σοι δοκῶ;
Decl
.

15

.

1

.

17

οὐκ ἂν ἐφρόνουν μέγα μὴ κριθείς, εἰ τῶν ἰδιωτευόντων τις ἦν, οὐδὲ γὰρ στρατιώτης ἔξω βέλους μείνας οὐ θαυμαστὸν εἰ μὴ τέτρωται· εἰ δ’ ὁμόσε τοῖς δεινοῖς ἰὼν ὑποτιθεὶς τὸν ἴδιον κίνδυνον
5δήμου θορύβῳ, συκοφάντου φθόνῳ, τύχης καιρῷ
ἄτρωτός εἰμι ταῖς διαβολαῖς οὐχ ἧττον ἢ τὸν Αἴαντα τῷ σιδήρῳ λόγος, πῶς οὐ σεμνὸν τοῦτό γε; καὶ περὶ Μιλτιάδου μὲν ἔσχον ὅ τι εἴπωσιν οἱ βάσκανοι, καὶ κλοπῆς ᾐτιάσαντο τὸν ἄδωρον Περικλέα καὶ Θρασύ‐
10βουλον παρανόμων τὸν ἀποδόντα τῷ δήμῳ τοὺς νό‐ μους· ἐμὲ δέ, καὶ μή μοι φθόνος ἀπαντήσαι μηδείς, οὐκ ἐχθρὸς εἰς ἀγῶνα κατέστησεν, οὐ νόμος, οὐ φθό‐ νος, οὐ συκοφάντης, οὐ λογογράφος οὐ φήμη πλὴν ἡ καλλίστη περὶ ἐμέ. ἄχραντος αἰσχρῷ λόγῳ καὶ κρείτ‐
15των τοῦ τοῖς εὐδοκιμοῦσιν ἀκολουθοῦντος φθόνου. τίς γὰρ ἐτόλμησε τὴν ἐναντίαν φωνὴν ἀφεῖναι; τίς διᾶραι τὸ στόμα πολλῶν μὲν ὑπ’ ἐμοῦ ψηφισμάτων εἰσενη‐ νεγμένων, οὐκ ὀλίγων δὲ χρημάτων διῳκημένων; πόσοι νόμοι; πρεσβεῖαι πόσαι; ἔργων ἐπιστάτης, νεωρίων
20ἐπιμελητής, οὐδὲν ὃ μὴ μόνος.
Decl
.

15

.

1

.

18

ἐγὼ μέν, εἰ τοῦτό σοι δοκεῖ σεμνὸν εἶναι τὸ κεκρίσθαι 〈πολλάκις, καὶ αὐτὸς πολλάκις κεκρίσθαι〉 λέγω τρόπον οὐχ ὃν οἱ δοκοῦντες ἀδικεῖν, ἄπαγε, ἀλλ’ ὃν οἱ χρηστοί. πολλά
5μου τὰ δικαστήρια. οἱ βουλευταί, ἐν τούτοις νικῶ τοῖς προβουλεύμασιν. ἡ πνύξ, ὅπου πείθω τοὺς ἐκκλησιά‐ ζοντας. ἐν δὲ τοῖς δικαστηρίοις αὐτοῖς οὐχ εἷλον ἕτε‐ ροι. τὸ 〈δὲ〉 μέγιστον ἐν αὐτοῖς τοῖς πράγμασιν, ἃ
μήτε πρὸς ἔχθραν μήτε πρὸς χάριν κρίνει τοὺς ῥήτο‐
10ρας, ὡς δ’ ἂν ὁ πράττων αὐτὰ διάθηται, τοιαῦτα καὶ φαίνεται, χρηστά, ἐὰν καλὰ ᾖ, πονηρά, ἐὰν οὕτως ἔχῃ, φαίνεται.
Decl
.

15

.

1

.

19

τὰ δ’ ἐμοὶ πεπολιτευμένα τοιαῦτα, οἷα μηδ’ ἂν ὁ Μῶμος μωμήσαιτό φασιν. εἰ δὲ δεῖ με καθ’ ἑκάστην αἰτίαν ἀφειμένον δεικνύναι, ἀφεῖμαι παρανόμων μέν, ἐφ’ οἷς γράψαντά με οὐδεὶς ἐγράψατο,
5παραπρεσβείας δέ, ἐφ’ οἷς πρεσβεύσας πολλάκις οὐκ ᾐτίαμαι, καὶ καθ’ ἕκαστον ἔγκλημα, ἵν’ ὡς τάχιστα τῆς δυσφημίας ἀπαλλαγῶ ταύτης, ὅτι γε μηδ’ ἐναντίως μηδὲν ἐκρίνατε. ὥστ’ ἐφ’ ᾧ μὲν οὗτος ἐπαίρεται, κἀγὼ φανερώτερον ἀφεῖμαι παντὸς ἐγκλήματος, τὸ δὲ τοῦ
10Κεφάλου καλὸν οὐκ ἂν οὗτος εἰπεῖν ἔχοι.
Decl
.

15

.

1

.

20

καὶ σὺ μὲν τὸν δεῖνα διάβολον καὶ τὸν δεῖνα φιλαίτιον, ἐγὼ δὲ συκοφαντίαν αὐτὴν ἐνίκησα, ᾧ μηδ’ ἀντιβλέψαι τῶν ταύτην τὴν τέχνην ἐχόντων ἐτόλμησέ τις. πολλῷ δὲ
5τῷ περιόντι νικῶ τούτους ὧν σὺ δι’ ἀγῶνος κρα‐ τεῖς. τοῦτο καὶ στρατιώτου βέβαιον κράτος, ᾧ μηδ’ εἰς χεῖρας ἐλθεῖν ὑπομένουσι, καὶ ἀθλητῇ καθαρωτάτη καὶ ἀπροφάσιστος ἡ νίκη, ᾧ μηδεὶς ἀθλητῶν ἀνταπο‐ δύεται τῷ φανερῷ τῆς ὑπεροχῆς καὶ πρὸ τῆς πείρας
10παρακεχωρηκότες. ὁ μὲν γὰρ ὡς ὅμοιος ἢ χείρων κατα‐
φρονηθείς, εἰ καὶ περιγένοιτο, τύχῃ μᾶλλον ἢ ῥώμῃ δόξειεν ἂν κρατύνειν, ᾧ δὲ μηδὲν ἀνθίσταται, καὶ τῇ τῶν ἐναντίων ψήφῳ νενίκηκεν ἀνανταγώνιστος εἶναι.
Decl
.

15

.

1

.

21

τίς ἂν οὖν ἢ στρατιώτην κωλύσαι τρόπαιον στῆσαι ἀμαχεὶ καὶ μόνον τῷ φόβῳ τρεψάμενον τοὺς πολεμίους ἢ τοῖς ἀκονιτὶ νικῶσιν ἀθληταῖς τοῦ στεφάνου φθο‐ νοῖ; οὐκ ἀνταγώνιστος οὐδ’ ἐγὼ στεφανώσομαι ἀπο‐
5σκεδάσας τῷ τοῦ συνειδότος χρηστῷ πάντας ἅμα τοὺς βασκάνους, ἀπορράψας τῶν κακοήθων τὰ στόματα, τὰς κακηγόρους γλώσσας ἀποστρέψας, χαλινώσας ἀπόρους συκοφαντίας καὶ ψευδεῖς αἰτίας;
Decl
.

15

.

1

.

22

πότε ἡ πόλις ἀδηρίτως ἄρχει τῆς Ἑλλάδος; οὐχ ὅταν παραχωρήσωσι πάντες αὐτῇ τῶν πρωτείων ἑκόντες; οἱ πολλοὶ δὲ καὶ πρὸς πολλοὺς ἀγῶνες καὶ τὰ παρὰ τῶν Ἑλλήνων ἐγ‐
5κλήματα Δεκέλειαν ἐπετείχισε, καθεῖλε τὰ τείχη. διόπερ τοιαῦτα νῦν πειθομένη τοῖς ἐμοῖς πολιτεύμασιν οὐ φιλαπεχθημόνως οὐδ’ ἀπερισκέπτως, ἀσφαλῶς δὲ καὶ
ἀναιτίως ἐν τοῖς Ἕλλησι πεπολίτευται πρώτη γε πρὸς αὑτὴν ὀμόσασα τὸ οὐ μνησικακήσω μετὰ τὴν στά‐
10σιν, ἵνα μὴ κρίσεων καὶ κακῶν ἐμπλήσῃ τὴν πολιτείαν, οὐχ ἧττον ἀτύχημα τὰς συνεχεῖς ἐν δημοκρατίᾳ δίκας νομίζουσα τῆς ὀλιγαρχίας. οὕτω καὶ ὁ δῆμος τὸν ἐμὸν τρόπον ἐμιμήσατο, μᾶλλον δὲ τὸν τῆς πόλεως ἐγώ.
Decl
.

15

.

1

.

23

 Ἀλλὰ καὶ νυνὶ τήμερον, εἴ σοι μηδεὶς ἀντεποι‐ εῖτο τῆς τιμῆς, οὐκ ἂν εὐθὺς λαβὼν ἀπηλλάττου, ἐπεὶ δὲ τὸν ἀντεξεταζόμενον εὕρηκας, κινδυνεύεις πρὸς τῷ μὴ τυχεῖν καὶ κακίων νομισθεὶς ἀπελθεῖν. μικροῦ γε
5〈λόγου〉 τοῦ μετὰ κινδύνου τὸν ἀναμφισβήτητον εἰς ἀρετὴν κρατεῖν. ἐπεὶ δὲ φιλόνεικος εἶ, φέρε, 〈τῷ〉 δικα‐ στικῷ νόμῳ χρήσωμαι. κελεύει δὲ τί; τὰς πλείους κρατεῖν. καὶ νῦν ὅτῳ πλεῖσται γενήσονται, τὸ γέρας λήψεται.
Decl
.

15

.

1

.

24

οὐκοῦν ἐμὲ μὲν πάντες Ἀθηναῖοί φασι πολιτεύε‐ σθαι καλῶς. οὐδεὶς οὐδὲ κρίσεως ἄξιον ἡγήσατο, σοῦ δὲ πολλοὶ κατέγνωσαν, ὦ μέγα φρονῶν τῷ μὴ κατεγνῶ‐ σθαι. πρῶτον μὲν οἱ κατήγοροι. κἂν ἀθροίσῃ τις αὐ‐
5τοὺς μόνους, ἱκανοὶ πληρῶσαι τὴν ἡλιαίαν εἰσί. τοσ‐ οῦτοι κατεμαρτύρησάν σου καὶ φανερᾷ γε τῇ ψήφῳ κατεψηφίσαντο. δεύτερον οἱ καταμαρτυρήσαντες, ἄλλο
πλήρωμα δικαστηρίου. οὐ τοίνυν οὐδ’ οἱ τῆς ψήφου κύριοι πάντες ἀπολύουσι τοῦτον, παρ’ ὀλίγας γὰρ
10ἀφεῖται καὶ παρὰ μίαν πολλάκις, ἐγὼ δὲ πάσαις μόνος.
Decl
.

15

.

1

.

25

 Ὃ δὲ πάλαι μὲν σκοπῶ, ὀκνῶν δὲ εἰπεῖν ἀναγκά‐ ζομαι, ὅτι τὰς μὲν σὰς νίκας οὐκ ἀνυπόπτους ὁρῶ καὶ πολλῶν ἀκούω λεγόντων· μόνος Ἀριστοφῶν ἀεὶ φεύγει. οὐδεὶς ἰδὼν ἀδικοῦντα τοῦτον ἐγρά‐
5ψατο; οὕτως εὐκαταφρόνητος αὐτοῖς ὁ ῥήτωρ; οὐδ’ ἐξ ὧν τοὺς προτέρους εἶδον ἡττημένους, ηὐλαβήθησαν; οὐκ ἔστιν. οὐκ ἂν ἐτόλμησαν, εἰ μή τι συνῄδεσαν. πῶς οὖν ἀποφεύγει πάντας; δεινός ἐστι, πιθανός, εὐσκώμμων, εἰς γέλωτα
10μετατρέπει τὰς αἰτίας, ἐκλύει τὸν θυμὸν τοῦ δικαστηρίου, στρατηγοὺς ἀναβιβάζεται παραι‐ τουμένους, τὴν γυναῖκα εἰσκαλεῖ 〈καὶ〉 παιδία κλαυθμυριζόμενα, δεδίδακται δὲ κἀκεῖνα ἱκετεύειν ἐξ ἔθους. τούτοις τὸ δοῦναι δίκην ὧν
15ἀδικεῖ διακρούεται. τοιαῦτα θρυλοῦσιν, οὐκ ἀληθῆ μὲν ἴσως, ὑπονοοῦσι δέ, ἐπειδὰν ἐν τῇ πάντων δόξῃ προηλωκὼς ᾖ, καὶ νῦν μὲν οὐ διαφεύξεται προ‐ κατεγνωσμένος. εἶτα παρὰ τὰς ἁπάντων ἐλπίδας ἐκφεύγει.
Decl
.

15

.

1

.

26

ἃ δὲ καὶ χείρω περὶ αὐτοῦ λέγουσιν, οὐκ ἂν εἴποιμι, τοὺς μὲν κατὰ συνθήκας εἰσιέναι καὶ
πεπρακέναι τὴν κρίσιν καὶ κατηγορεῖν ἐνδόσιμα καὶ καθυφιέμενα, τοὺς δὲ καὶ τὴν ἀρχὴν ὑπ’ αὐτοῦ προ‐
5κατεσκευάσθαι προκαταλαμβάνοντας τὰ δικαστήρια, καὶ τοὺς μάρτυρας ὠνητοὺς παρεῖναί φασι καὶ τῶν δι‐ καστῶν τινας δεκάζεσθαι, καὶ πάνθ’ ὅσα τοιαῦτα. οὐ γὰρ ἄξια θανάτου δειχθῆναι πεποιηκότα αὐτόν, ἀλλ’ ἱκανὰ μὴ τυχεῖν δωρεᾶς.
Decl
.

15

.

1

.

27

κατ’ ἐμοῦ δὲ οὔτ’ ἄλλο τι τῶν μὴ καλῶν οὔτε τούτων οὐδὲν ἄν τις ἔχοι λέ‐ γειν οὔθ’ ὡς ἐξαπατῶ τοὺς δικαστάς, ὅσγε σιγῶν πράττω, οὔθ’ ὡς ὠνοῦμαι τοὺς μὴ κατηγορήσοντας. εἰ
5μὲν γὰρ ἦν, ὥσπερ ἐν συμμορίᾳ, ῥητὸς ἀριθμὸς τοῖς κατηγορεῖν ἐγχειροῦσιν, ἐνῆν 〈ἂν〉 πριάμενον τούτους ἀδικεῖν ἐπ’ ἐξουσίας· εἰ δὲ πᾶσι πάντας ἔξεστιν εἰσαγ‐ γέλλειν, γράφεσθαι, φαίνειν, εἰσάγειν, οὐ δήπου πάν‐ τας ἐωνησάμην Ἀθηναίους. ὁπόσους γὰρ ἂν ἔπεισα
10τὴν ἡσυχίαν ἄγειν, πλείους ὑπελείποντ’ ἂν οἱ κατη‐ γορήσοντες. καὶ εἰ μὲν γραψάμενοί μέ τινες εἴασαν καταβαλόντες, παρῆν ἂν ὑπιδέσθαι τοῖς κακοήθεσι· διελύσαντο, ἀπέδοντο, νῦν δὲ πῶς ἂν ἔπεισα τοὺς μὴ φανέντας;
Decl
.

15

.

1

.

28

 Καὶ εἰ μὲν φιλαιτίους εἶναι φῂς τοὺς ἐν τῇ πόλει καὶ διὰ τοῦτο κεκρίσθαι πολλάκις, μεῖζον τοὐ‐ μὸν καλὸν ποιεῖς, εἰ καὶ παρὰ τοιούτοις ἔμεινα ἀναί‐
τιος· εἰ δὲ παρορᾶν τοὺς ἀδικοῦντάς σοι δοκοῦσιν,
5ἔστω γὰρ ὁπότερον βούλει, καὶ διὰ τοῦτο οὐ διώκουσί με, 〈τὸν〉 καὶ παρὰ τοῖς ῥᾳθύμοις καὶ ὀλιγώροις ἐν αἰτίαις ἀεὶ ποῖόν τινα χρὴ δοκεῖν εἶναι; δυοῖν οὖν ἀνάγκη θάτερον, ἢ σὲ δι’ ὑπερβολήν, ἵν’ οὕτω φῶ, χρηστότητος καὶ τοὺς ἀπράγμονας φιλοκινδύνους πεποι‐
10ηκέναι ἢ 〈τοὺσ〉 φύσει φιλαιτίους καὶ πρὸς ἀναι‐ τίους, ἢ οἷον ἐμὲ χρηστὸν καὶ τοῖς συκοφάνταις δοκεῖν. εἰ μὲν γὰρ οὐχὶ τὴν αὐτὴν ᾠκοῦμεν πόλιν, εἶχεν ἂν πρόφασιν αὐτὸς μὲν φιλοψόγοις συνοικεῖν ἀνδράσιν, ἐγὼ δὲ ὅτι πρᾴους εὐτυχῶ τοὺς πολίτας· εἰ δὲ κατὰ
15τοὺς αὐτοὺς νόμους ἐπὶ τῆς αὐτῆς ἀγορᾶς οὐ τῶν αὐτῶν ὑμῶν πεπειράμεθα, οὐχ ἡ τῶν πολιτῶν φύσις αἰτία, πρὸς ἀμφοτέρους γὰρ [ἂν] ἦν μία, ὁ δ’ ἡμέτερος τρόπος διενηνοχὼς οὐδὲ ὑμᾶς ὁμοίους ἑκατέρῳ συν‐ έστησεν.
Decl
.

15

.

1

.

29

 Σὺ μὲν οὖν λόγῳ πλάττε τοὺς πολίτας ὁποίους ἐθέλεις, εἴτε πρὸς κατηγορίαν ὀξυρρόπους εἴτε μελλη‐ τάς, πρὸς ἐμοῦ γὰρ ἀμφότερα, εἰ μὲν ἀοργήτους, ὅτι καὶ τούτους παρώξυνας, εἰ δὲ δυσαρέστους καὶ πικρούς,
5ὅτι καὶ τοιούτοις ἤρεσα· ἐμοὶ δ’ ὁποῖοι δοκεῖτε καὶ πάντες ἄνθρωποι μαρτυρήσουσιν, οὐκ ὀκνήσω μετὰ παρρησίας εἰπεῖν. ὑμεῖς ἄχρι μὲν τοῦ ῥᾳδίως ὑπονο‐
ῆσαι καὶ ἀναίτιον αἰτιάσασθαι δόξαιτ’ ἂν ἀπαραίτητοι, ὅθεν καὶ πλεῖσται κρίσεις Ἀθήνησιν, εἰς δὲ τὸ δικα‐
10στήριον εἰσελθόντες εὐάγωγοι, φιλάνθρωποι πᾶσιν. ἄν τις ἀρνῆται, πιστεύετε, πρὸς τὸν κινδυνευόμενον ἀεὶ ῥέπετε, οἰκτείρετε, πλείω δάκρυα τῶν κρινομένων ἀφίετε, σώζετε. καί τινα τρόπον εἰκότως τοῦτο συμ‐ βαίνει. ἰδίᾳ μὲν γὰρ ἕκαστος ἢ πικρὸς ἢ βάσκανος ἤ
15τι τῶν ἀνθρωπίνων ἄλλο, ἀθροισθέντες δὲ εἰς ταὐτὸν ἀποθέμενοι τὸ καθ’ ἕκαστον ἦθος τὸ κοινὸν Ἀθηναῖοι γεγόνατε καὶ μετὰ τοῦ συμβόλου καὶ τῆς βακτηρίας τὴν ἔμφυτον τῇ πόλει φιλανθρωπίαν ἀπειλήφατε.
Decl
.

15

.

1

.

30

ἐν οὖν τοιούτοις ἀνδράσιν ἐγκαλέσαι μὲν καὶ τοῖς μηδὲν ἀδικοῦσι ῥᾴδιον, ἐλεῆσαι δὲ καὶ τοὺς ἁμαρτά‐ νοντας. ἃ γὰρ ἔδεισαν οἱ κρινόμενοι μὴ πάθωσιν, ὡς παθόντας ἀφίετε σωφρονιστὴν ἱκανὸν τὸν φόβον ἡγού‐
5μενοι. τὸ οὖν μηδὲ εἰς αἰτίαν ἐλθεῖν, οὐ τὸ κριθέντα σωθῆναι παρὰ τουτοισὶ μέγα. ἐν Λακεδαίμονι μὲν γὰρ καὶ ὅπου βραδεῖς μὲν αἰτιάσασθαί εἰσι πολίτην, χαλε‐ ποὶ δὲ κρίνοντες, κατηγορίαν ἐκφυγεῖν ῥᾷον ἢ ἀθῷον ἀφεῖσθαι· Ἀθήνησι δὲ παρ’ οἷς ἀμύθητοι μὲν αἱ κρί‐
10σεις, εὐαρίθμητοι δὲ αἱ τιμωρίαι, αἱ πολλαὶ μὲν ἀφ‐
έσεις τῆς ὑμετέρας χρηστότητος, οὐ 〈τῆσ〉 τοῦ κρι‐ θέντος ἀρετῆς, τὸ δὲ μὴ κατήγορον ἐπιστῆναι τοῦ καθ’ αὑτόν τινος δικαίου τρόπου, καθάπερ καὶ τοὐμὸν αὔταρκες οὐ συμβαλλομένου τι πρὸς δόξαν οὐ
15ῥήτορος, οὐ μάρτυρος, οὐ δικαστηρίου.
Decl
.

15

.

1

.

31

 Ὃ δὲ πρὸς τούτοις ἄν τις εἴποι δικαίως, τὸ μὲν κριθέντας σωθῆναι μυρίοις ὑπῆρξεν ἐπὶ τοῦ προ‐ τέρου χρόνου παρ’ ὑμῖν, καὶ οἷς οὐκ ἄν τις ᾠήθη. Οἰδίπουν ἀφήκατε ἀποκτείναντα τὸν πατέρα, Ὀρέστην
5ἑκόντα τὴν μητέρα. μετὰ τοιούτων Ἀριστοφῶν σώζεται. καίτοι δωρεὰν οὐκ ᾔτησαν, οὐδ’ ὁ τοῦ Ἀγαμέμνονος θεὰς νενικηκώς. καὶ οὐδ’ ἂν ἀριθμήσαι τις, ὅσους ἐλεήσαντες οὐ καθαροὺς ὄντας ἐσώσατε. καὶ θεὸν τὸν Ἔλεον μόνοι διὰ ταῦτα νομίζετε. τὸ δὲ μὴ κριθῆναι
10πολιτευόμενον οὐκ ἄν τις ὅτῳ γέγονε πρὸ ἐμοῦ παρά‐ σχοιτο. τίμια δ’ οὐχ ὅσα κοινὰ πρὸς πολλούς, ἀλλ’ ἃ τοῖς τιμωμένοις αὐτοῖς ἐστιν ἐξαίρετα ὥσπερ ἡ τιμή.
Decl
.

15

.

1

.

32

 Ὡς δέ μοι δοκεῖτε τὸ διαφέρον τοῖν βίοιν ἐναργέστατα ἰδεῖν ἐφ’ ὑμῶν αὐτῶν ἐξετάζοντες, ἄριστα γὰρ ἕκαστος τὰ οἰκεῖα βουλεύεται, ἐρῶ πρὸς ὑμᾶς.
εἰπέ μοι, πρὸς θεῶν, εἰ προθείη τις ὑμῖν αἵρεσιν τὸν
5ὁποτέρου ἡμῶν βίον ἑλέσθαι, 〈ἐν〉 εἰσαγγελίαις καὶ γραφαῖς εἶναι διὰ βίου, τὰ ἔσχατα ἀκούειν ἐν μέ‐ σοις τοῖς δικαστηρίοις, ἐξ ἡμερῶν εἰς νύκτας ἀπαύ‐ στοις συνέχεσθαι φροντίσι, περὶ ψυχῆς τρέμειν, συν‐ ηγόρους παρακαλεῖν, ἱκετεύειν δικαστάς, Ἡράκλεις,
10οὐ παύσῃ καταρώμενος ἡμῖν; ἀκούεις ἀποκρινο‐ μένων; τὸν μὲν δὴ τούτου βίον τὸν καλὸν τοῖς ἀλεξι‐ κάκοις καὶ τοῖς ἀποτροπαίοις ἄφετε καὶ μηδὲ πεῖραν αὐτοῦ λάβοιτε· ἀντὶ δὲ τούτου τὸν ἐμόν, τὸν εὐδόκι‐ μον καὶ φανερὸν οὐδενὸς τῶν πολιτευομένων ἔλαττον,
15ἀσφαλῆ δὲ καὶ ἄμεμπτον, ὡς οὐδενὸς ἰδιώτου βίος, καὶ ψόγου μὲν ἀνήκοον, ἐπαίνων δὲ πλήρη τίς οὐκ ἂν αὑτῷ τε καὶ παισὶ γενέσθαι εὔξαιτο;
Decl
.

15

.

1

.

33

ἐπεὶ οὖν τὰ κάλλιστα μὲν αἰτεῖτε τοὺς θεούς, τἀναντία δὲ μὴ παθεῖν ἀποτρέπεσθε, τοὺς δὲ παῖδας εἶναι βουλόμενοι καλοὺς κἀγαθούς, ὡς μὲν Ἀριστοφῶν, ἀπεύχεσθε, συν‐
5εύχεσθε δ’, ὡς Κέφαλος, βιοῦν, ἐπὶ θεῶν μαρ‐ τύρων τἀμὰ προτετιμήκατε. οὐκοῦν πρὸς τῷ μὴ δίκαιον οὐδ’ εὐσεβὲς ἐναντίαν τῇ παρὰ τῶν θεῶν αἰτήσει τὴν ψῆφον θέσθαι δεύτερον ὅρκον, ὡς ἄν τις εἴποι, τὴν
εὐχήν, ὡς χρὴ δικάσαι, ποιουμένους.
Decl
.

15

.

1

.

34

 Καὶ οὐ μόνοις ὑμῖν ἐξ ὧν περὶ τῶν οἰκείων ἕκαστος τὰ μὲν ἀποδιοπομπεῖται, τὰ δὲ αὑτῷ γενέσθαι συνεύχεται, ἀλλὰ καὶ Ἀριστοφῶντι νικῶ κριτῇ. ἀπό‐ κριναι γὰρ δεῦρο ἀναστάς μοι. ὅτε παρῄεις τὸ πρῶτον
5εἰς τὴν πολιτείαν, πότερα τοῖς θεοῖς εὔχου μηδέποτε παύσασθαι κρινόμενος ἢ κατορθοῦν ἀκινδύνως; τί δέ; τοῖς ἀπηντηκόσι χαίρεις ἢ συμφορὰν ὑπείληφας; εἰ μὲν γὰρ τὰς δεινοτάτας γραφὰς καὶ τοὺς θεοὺς ᾔτεις καὶ γενομένων χαίρεις, φιλοκινδυνότατος εἶ καὶ κατὰ
10τοῦτο μοχθηρός, εἰ σοὶ μόνῳ τὸ κακῶς ἀκούειν ἡδονὴ καὶ καλινδεῖσθαι περὶ τὰ δικαστήρια, ὅπου καὶ τοὺς ἐπ’ ἀλλοτρίοις θαμίζοντας πολυπράγμονας ἡγούμεθα· εἰ δὲ ὁσάκις, ἀεὶ δὲ πρὸ τῶν Ἐπωνύμων ἴδοις ἄν· ὁ δεῖνα Ἀριστοφῶντα κλοπῆς ἢ προδοσίας, ὀδύρῃ
15καὶ 〈πρὸσ〉 τοὺς ἀπαντῶντας· ἐμὲ μισοῦσιν ἅπαντες· πόθεν ἄλλοθεν ἡ γραφή; οὐδ’ ἀναπνεῦσαι δι‐ δόασί μοι πάντες. καὶ τί πέρας ἔσται κακοῦ; Κέφαλος εὐδαίμων. καὶ πρὸς τοὺς δικαστὰς βοᾷς καὶ τῇ πυκνότητι τοῦ κινδύνου τὸν ἔλεον φαίνῃ κτώ‐
20μενος, πῶς ἐφ’ οἷς ὡς κακοῖς δυσφορεῖς, ὡς ἀγαθῶν δωρεὰν αἰτεῖς;
Decl
.

15

.

1

.

35

κἀμὲ μὲν εὐδαιμονίζεις, κρείττω δὲ οὗ μακαρίζεις τὸν σὸν ἀποφαίνεις βίον ἐφ’ ᾧ λυπῇ. καὶ τοὺς μὲν κατηγορήσοντας ἥδιστ’ ἂν ἀμύνοιο τοὺς αἰτίους τοῦ καλοῦ σοι βίου, εἴπερ δύναιο· ὧν δὲ τοὺς
5αἰτίους μισεῖς, καλὰ ταῦτα δεῖξαι βιάζῃ; καὶ μήν, εἰ σοὶ παρὰ τούτων ἐπὶ ταῖς κρίσεσι ταῖς πολλαῖς, καὶ τοῖς κατηγόροις ὀφείλοιτ’ ἂν παρὰ σοῦ χάρις. ἐκεῖνοι γὰρ ἀρχηγοὶ τούτου γεγόνασί σοι τἀγαθοῦ. σὺ δέ μοι μνησικακεῖς ἅπασιν, ἐλαύνεις ὡς ἐχθροὺς καὶ κακῶς
10ποιεῖς. οὕτως αἰτίους ἡγῇ τοῦ μεγίστου καλοῦ.
Decl
.

15

.

1

.

36

 Οὐκοῦν τῇ κοινῇ δόξῃ, τοῖς πράγμασι, ταῖς ὑμετέραις γνώμαις αἷς ἔχετε περὶ ἑκατέρου, τοῖς Ἀρι‐ στοφῶντος αὐτοῦ λογισμοῖς, πᾶσιν ἀμείνων οὑμός ἐστι βίος. ὅλως δὲ τί τοῖς ἀφεθεῖσίν ἐστι τέλος; οὐκ
5ἐπανελθεῖν εἰς τὸ ἀναίτιον; οὐχ ὁμοίους γε δόξαι τοῖς ἀνεγκλήτοις; οὐδὲν ἄλλο. Ἀριστοφῶν μὲν οὖν αἰτεῖ παρ’ ἑτέρων τοῦτο καὶ διαπράττεται χαλεπῶς αὐτὸ μετὰ πολλοὺς φόβους· ἐγὼ δὲ ἔχω παρ’ ἐμαυτοῦ τὴν ἄφεσιν καὶ [ὃς] εἰμὶ καὶ δοκῶ πᾶσιν εἶναι τοιοῦτος οἷος
10οὗτος εἶναι δοκεῖν ἀγωνίζεται. τὸ μετὰ τὴν νίκην εὐτύχημα τούτῳ προσγιγνόμενον τοῦτ’ ἐμός ἐστι βίος. εἶθ’ ᾧ βούλεται μὲν ὅμοιος δοκεῖν, ἀδυνατεῖ δέ, καὶ γὰρ εἰ διαφεύγει τὰς δίκας, οὐ δύναται τὸ μὴ κεκρί‐
σθαι λαβεῖν, τούτου βελτίων εἶναί φησιν, ἄνθρωπος
15ἀμφισβητήσιμος τοῦ παρὰ πᾶσιν ὡμολογημένου χρη‐ στοῦ. 〈ἀφείθη τῆς αἰτίας, ἐγὼ δ’〉 ἐκπέφευγα τὴν ἀρχήν. ἀναίτιος ἐκρίθη, ἐγὼ δ’ οὐκ ᾐτιάθην.
Decl
.

15

.

1

.

37

εἰ περὶ τοῦ πότερος ὑγιεινότερος ἦν ἡ κρίσις, οὐκ ἂν τὸν ἄνοσον προὔθετε; ἢ τὸν ἐμπίπτοντα μὲν εἰς πολλὰς καὶ παν‐ τοίας νόσους, ἀναφέροντα δὲ διὰ τὴν ἰατρείαν καὶ
5φαρμάκοις πικροῖς καὶ τομαῖς καὶ πρὶν ἰαθῆναι τὸ πρῶτον ἑτέρου νοσήματος ἀρχόμενον πάλιν καὶ παρά‐ παν εἰπεῖν ἰατρευόμενον διὰ βίου καὶ δυσθανατοῦντα μέχρι γήρως; Ἄπολλον, ἀμείνων μεντἂν ἦν ἀποθανὼν ὑπὸ τῆς πρώτης νόσου καταμείνας ἐν αὐτῇ μᾶλλον ἢ
10πειρώμενος ἄλλοτε ἄλλου πάθους. σώματος μὲν οὖν ἕξις ἀρίστη ἡ μὴ χρῄζουσα ἰατροῦ, ψυχῆς δὲ ἡ δικα‐ στοῦ μὴ ἐφιεμένη, ἰατρεῖα γὰρ τῶν κατὰ ψυχὴν νοση‐ μάτων τὰ δικαστήρια. ἐν οἷς οὗτος ἀεὶ κατατριβόμενος οὐδὲ κατατεμνόμενός πω τέλεον ἰάθη, ἀλλὰ δοκεῖ, ἐγὼ
15δὲ ὁλόκληρος, ὑγιής, ἀπροσδεὴς ἀναγκαίου φαρμάκου.
Decl
.

15

.

1

.

38

 Καὶ οὐδὲ τὸν ἅπαξ αἰτιαθέντα θείη τις ἂν ἐξ ἴσου τῷ μηδὲ ἅπαξ, εἰ καὶ σῶμα νοσῆσαν ἰαθὲν χεῖ‐ ρον τοῦ μὴ νενοσηκότος, μή τοι γε τούτῳ πρὸς ἐμὲ λόγος ἐστίν, ὃς κοινὸς πρόκειται σκοπὸς τοῖς γραφο‐
5μένοις, ᾧ πάντες ἐμμελετῶσιν οἱ ῥήτορες. οὐδεὶς ὃς
οὐχὶ κατὰ τούτου λέγει, καὶ τὰ μειράκια ἐκ τῶν τού‐ του κατηγοριῶν τῆς ῥητορικῆς ἄρχεται. ἀντίθες ἐν βραχεῖ τοὺς βίους. οὐδεὶς κατήγορος ἐλέγξει, [οὐδὲ] οὐδείς, ὅτι τὰ μικρότατα ᾐτιάθην· τὰ μέγιστα ἐνεκλή‐
10θης. οὐδὲ ἐκ τύχης ἁμαρτεῖν ἔδοξα· ἐφ’ ἑκουσίοις ὑπωπτεύθης. ἐβουλεύσαντο πολλάκις, εἰ σὲ ζῆν ἐάσου‐ σιν· οὐδ’ αἰτιάσασθαί μέ τις ἐβουλεύσατο. ἐπῃνούμην· ἐνεκαλοῦ. ἐστεφανούμην· ἐκινδύνευες. ἐκρίνου· ἐδίκα‐ ζον. ἱκέτευες· ἠλέουν. πολλάκις σε κἀγὼ παρῃτησάμην.
Decl
.

15

.

1

.

39

 Τρία τοίνυν πρὸς ταῦτα βιάζεται· ἓν μέν, ὡς οὐκ ἐκρίθην παρὰ σοῦ, ὥστ’ οὐδὲ κατηγόρημαι τὸ κατὰ σέ. ἕτερον δέ, ὡς εὐτυχία τὸ κατηγόρου μὴ τυχεῖν, οὐδεμία ἀρετή· τρίτον, ὡς αὐτὸς μὲν ἀνειμένῃ
5παρρησίᾳ χρώμενος καὶ οὐδὲ κίνδυνον ὑποστελλόμενος εἰκότως ἐν κρίσεσιν ὢν διατελεῖ, ἐμὲ δὲ εὐλαβέστερον πολιτεύεσθαι. πρὸς ἕκαστον δὴ τούτων εἰπεῖν ἀνάγκη.
Decl
.

15

.

1

.

40

 Πρὸς μὲν οὖν τὸ οὐκ ἐγράψω με, ὅτι μὲν οὐδὲ οὗτος ἐμέ, ἴσον πρὸς ἴσον ἂν εἶναι δοκοίη, ἀλλ’ ἐκεῖνό γε οὐκ ἴσον· ἐμὲ μὲν οὐδ’ ἄλλος οὐδείς, τοῦτον δὲ πλὴν ἐμοῦ σχεδὸν πάντες. εἰ δὲ σεμνὸν ὑφ’ ἑνὸς μὴ
5κριθῆναι, πόσῳ τὸ μηδ’ ὑφ’ ἑνὸς ἐντιμότερόν ἐστι;
Decl
.

15

.

1

.

41

 Πρὸς δὲ τὸ τῆς Τύχης σκοπεῖτε ὡς μετρίως ἐρῶ. ἐγὼ μὲν παντὸς καλοῦ τὴν Τύχην ὑπολαμβάνω
τοῖς ἀνθρώποις αἰτίαν εἶναι καὶ οὐδ’ ὁτιοῦν κατορ‐ θοῦσθαι ὑφ’ ἡμῶν ἀποστατούσης τῆς θεοῦ, ἐπεὶ καὶ
5τὸ νικᾶν ἐν τοῖς δικαστηρίοις οὐδ’ αὐτὸ μόνον δει‐ νότητος, εἰ μὴ καί τις εὐτυχία προσγένοιτο. καὶ τοῦ προαιρεῖσθαι τὰ βελτίω τῇ Τύχῃ δίδωμι τὴν ἡγεμο‐ νίαν. ὁρῶ δὲ ἅπαντας ἐφ’ οἷς εὐτυχοῦσι τιμωμένους, καὶ τῶν κατορθουμένων εἰσὶν αἱ τιμαὶ καὶ στρα‐
10τηγῷ καὶ ῥήτορι, οἱ δυστυχοῦντες δὲ καὶ τῶν δωρεῶν ἀποτυγχάνουσιν. ἄτοπον οὖν, εἰ τὸν δυστυχεῖν ὁμολο‐ γοῦντα ὡς κατορθοῦντα τιμήσετε. οὐ μὴν οὔθ’ οὗτος ἑκουσίως δυστυχεῖ, ἀλλ’ ἐκ πολυπραγμοσύνης καὶ προ‐ πετείας ἐν οἷς πολιτεύεται, οὔτ’ ἐμοὶ τὸ τῆς ἄλλων
15καὶ τῆς σῆς αἰτίας ἐκτὸς εἶναι αὐτόματον εὕρημά ἐστιν, ἐκ προνοίας δέ, εἴπερ τι καὶ ἄλλο, καὶ τῆς τοῦ τί λεκτέον καὶ μὴ φροντίδος. ἐπισφραγίζεται τὴν ἀσφά‐ λειαν τῶν βουλευμάτων ἡ Τύχη.
Decl
.

15

.

1

.

42

ἔστι δὲ ταῦτα τίμια τῶν ἐν ἀνθρώποις, ὅσα καὶ βεβούλευται καλῶς καὶ τετύχηκε τοῦ κατὰ γνώμην τέλους, τὰ δὲ τῆς βου‐ λεύσεως ἁμαρτόντα ἢ παρὰ γνώμην ἀτυχηθέντα
5ἀτελῆ καὶ τῇ προαιρέσει καὶ τῇ τύχῃ. σὺ δὲ ἀπροβούλευ‐ τον ἕρμαιον ἡγῇ φυλάξασθαι κακοήθειαν ἐχθροῦ, φθό‐ νον βασκάνου μὴ μετὸν προνοίας ἀκριβοῦς. πολλοὶ κἀμὲ παρατηροῦσιν, οἷς ἔθος εἰκῆ ὡς ἀέρος δεδράχθαι κακοῦ, καὶ εἴ τι σαθρὸν ἀκριβῶς σκοποῦσιν. ὅτι γὰρ μόνος
10οὐ κέκριμαι τῶν Ἀθήνησι πεπολιτευμένων, αὐτῇ τῇ
καινότητι φθονοῦσι 〈καὶ〉 φιλονεικοῦσι, τίς πρῶτος Κέφαλον γράψεται.
Decl
.

15

.

1

.

43

τί ποτ’ οὖν οὐχὶ τολμῶσιν; ἀπαριθμούμενοί μου τὰ πολιτεύματα οὐδὲν ὑπαίτιον εὑρεῖν ἔχουσιν, οὐδ’ ἐγγύς, οὐδ’ εἰ μὴ ἀληθές, εἰκός γε πρὸς πίστιν. φέρε ἐκ τῶν ἰδίων τι λάβωμεν ἐπιτη‐
5δευμάτων. οὐδ’ ἐκ τῶν κατ’ οἶκον οὐδ’ ὁτιοῦν ὧν ἂν αἰτιῶνται ὁρῶσιν ἐπιτήδειον εἰς μέμψιν. ἄβατος αὐτοῖς οὑμὸς βίος. διὰ τοῦτο καὶ μὴ βουλόμενοι σιω‐ πῶσιν. Ἀριστοφῶν δέ, εἰ καὶ μηδὲν ἀπηρυθριακὼς ἀδίκημα μηδ’ ἐπ’ αὐτοφώρῳ τετόλμηκεν, ὡς εὐθὺς
10ἡλωκέναι, δοκεῖ δι’ ἀπορρήτων ἐπιχειρεῖν τισι καὶ κακοῦργος εἶναι τῇ τέχνῃ τοῦ λαθεῖν. ὧν ἔστω μέν, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, μηδὲν ἀληθές, οὐδ’ ἐγὼ βούλομαι, ἃ δ’ οἱ κατήγοροι λογιζόμενοι θαρροῦσι πεῖσαι καὶ δι’ ὧν εἰς τὸ κατηγορεῖν ὑπάγονται, φράσω.
Decl
.

15

.

1

.

44

δῶρα μὲν Ἀριστοφῶν οὐ δῆλός ἐστιν εἰληφώς, εἴρηκε δὲ οἷά τις ἂν λαβών. τὰ φώρια μὲν ἐν χεροῖν οὐκ ἔχει τῆς κλοπῆς, τεκμήρια δ’ ὅμως παρέσχηται. ἄντικρυς
5μὲν οὑτωσὶ τοῖς νόμοις οὐκ εἶπεν ὑπεναντία, οὐκ ἀκόλουθα δέ. ταύταις. εἰσάγουσι ταῖς ἐλπίσιν, ὡς οὐ πόρρω τοῦ πονηρὸν εἶναι δοκεῖν. οὔτε γὰρ 〈οὕτω〉 φιλαίτιος οὐδεὶς ὡς τὸν ἄχραντον πάντη καὶ κατὰ μηδὲν αἴτιον ἀλόγως συκοφαντεῖν, οὔθ’ οὕτως ἀπράγ‐
10μων πόλις, ὅπου καὶ τοὺς κατὰ μικρὸν ὑπόπτους ἀθῴους ἐῶσιν, ἀλλ’ εἰσὶν οἱ συκοφάνται θρασύτεροι μὲν τοῦ τοὺς φανεροὺς ἐλέγχους ἀναμένειν, εὐλαβέ‐ στεροι δὲ τοῦ καὶ τοὺς ὅλως ἀναιτίους κρίνειν.
Decl
.

15

.

1

.

45

διὰ τοῦθ’ οἱ αὐτοὶ πρὸς μὲν ἐμέ εἰσιν ἀπράγμονες, ἐπὶ τοῦτον δὲ φιλαίτιοι, ὡς καὶ τῶν τειχῶν ὅσα μέν ἐστιν ἁλώσιμα, τούτοις καὶ μηχανὰς προσάγουσιν οἱ
5πολέμιοι, τοῖς δὲ ἀναλώτοις οὐδὲ πειρῶνται. οὑτωσὶ μὲν οὖν ἔδοξεν αὐτοῖς, οἱ δ’ οὐχ εὗρον καίπερ ὄντες σοφοὶ μηχανὰς αἷς αἱρήσουσί με. ἀλλὰ καὶ τὰς ἐπιβουλὰς αὐτῶν ἀπέστησα τῷ πιστῷ τοῦ τρόπου, τοὺς τούτου δὲ ὑμεῖς ἀπεκρούσασθε κατηγόρους, ὥσπερ τινὲς χρη‐
10στοὶ σύμμαχοι, ἐπεί, τό γε εἰς τὴν ἑαυτοῦ προαίρεσιν, πάλαι ἂν ἐξεπεπολιόρκητο.
Decl
.

15

.

1

.

46

ταῦτά ἐστιν ἡμῶν ἑκα‐ τέρῳ ἡ χρηστὴ καὶ πονηρὰ τύχη. πρῶτος γὰρ αὐτὸς αὑτῷ τις ἀγαθὸς δαίμων ἢ κακὸς ἐν οἷς προαιρεῖται 〈κακῶς ἢ〉 μετρίως. οὕτως ἐγὼ πεπολίτευμαι πρῶτος
5αὐτὸς ὤν, ἑτέροις ἠγνοημένος κριταῖς. ἀπαλλάττει μοι κατηγόρους ἡ Τύχη θρασεῖς. τί δὲ τουτωί; οὐ κατὰ τοὺς νόμους ὅ τι συνοίσει τοῖς ψηφισαμένοις σκοπῶν, ὅπως δὲ προσελθὼν ἀρέσει καὶ χαριεῖται μὲν οἷς βούλε‐
ται, λυπήσει δὲ τοὺς ἰδίους ἐχθρούς, ἐμβαλὼν ἑαυτὸν
10εἰς ἀφανῆ χρημάτων διοίκησιν, τἄλλα πράττων οἷς εἰς ὑποψίαν ἔρχεται, τὸ κεφάλαιον, Ἀριστοφῶν 〈ὢν〉 μὴ συκοφαντείτω τὴν Τύχην. ὁ τοιοῦτος τὰς κατηγορίας ἐφ’ ἑαυτὸν καλεῖ.
Decl
.

15

.

1

.

47

 Καὶ σχεδὸν ὁ λόγος εἰς λογισμὸν προελήλυθε τὸν τοῦ πῶς ἑκάτερος πολιτεύεται. ἔχει γὰρ οὕτως. εἰς δύο ταῦτα τῶν πολιτειῶν νενεμημένων, καὶ τῶν μὲν 〈δι’〉 εὐλάβειαν περιττὴν τὸν ἡσύχιον βίον ᾑρημένων,
5ὥσπερ οἱ πολλοί, τῶν 〈δὲ〉 θρασύτητος ὑπερβολῇ πάντα λέγειν καὶ γράφειν ἄνευ τοῦ· τί καλόν, ὡρμη‐ μένων, ὥσπερ οὗτος, καὶ τῶν μὲν ἰδιαζόντων οὔτε ὠφελούντων οὔτε βλαπτόντων, τῶν δέ, ὡς οὗτος, αὐθαδειαζομένων ἀνατρεπόντων τὰς πόλεις ἐγὼ τὴν
10διὰ μέσου τῆς πολιτείας ὁδὸν τραπόμενος οὔθ’ οὕτως ἄτολμος ὡς ἃ δεῖ μὴ λέγειν, αἰσχρὸν γάρ, οὔθ’ οὕτως ἰταμὸς ὡς ἃ μὴ δεῖ λέγειν, σφαλερὸν γὰρ τοῖς ὅλοις, δημηγορῶν δὲ αὐτὰ τὰ καίρια καὶ τὴν ἐφ’ ἑκάτερα τῶν προειρημένων ἀμετρίαν ἐκπεφευγώς, τῶν
15μὲν τὴν ἀργίαν, τοῦ δὲ τὴν περιεργίαν, αὐτοῦ μοι δο‐ κῶ τετυχηκέναι τοῦ καλοῦ, ὃ ἐπὶ τῶν ἀνθρωπίνων ἐπι‐ τηδευμάτων ἐν μέσῳ τῆς τῶν ἐσχάτων ὑπερβολῆς ἵσταται.
Decl
.

15

.

1

.

48

ὁ δὲ τὴν εὐβουλίαν εὐλάβειαν καλεῖ καὶ
τὸν λογισμὸν ὡς ὄκνον κακίζει καὶ τὴν μὲν ἀπόνοιαν ὡς ἀνδρείαν ὑποκορίζεται, τὸ δὲ ἀσφαλὲς ὡς δειλίαν μέμφεται οὐκ εἰδὼς ὅτι οὐδαμοῦ τὸ ῥιψοκίνδυνον
5ἀρετή. μηδ’ ὅσα τόλμης εἶναι δοκεῖ, οἷον ναυτιλία καὶ πόλεμος, μήτε κυβερνήτης φιλονεικείτω πρὸς ἐναντία πνεύματα μηδὲ ναυμαχείτω τοῖς κύμασιν ἐξὸν τὰς νομίμους ὥρας ἀναμένειν καὶ τὰ δεξιὰ πνεύματα, σώζει γὰρ οὕτως τήν τε ναῦν καὶ τοὺς ἐν αὐτῇ
10πλέοντας, μήτε στρατηγὸς παραβαλλέσθω ῥᾳδίως τῷ στρατοπέδῳ μηδὲ ἀκαίρως ἀναρριπτείτω περὶ τῶν ὅλων, ὅπου κρεῖττον ἄνευ μάχης. στρατιώτου μὲν γάρ ἐστι καὶ τούτου μισθωτοῦ προΐεσθαι ῥᾳδίως αὑτόν, στρα‐ τηγοῦ δὲ καὶ δημαγωγοῦ τὸ σὺν ἀσφαλείᾳ σκοπεῖν.
Decl
.

15

.

1

.

49

τίς ἀπώλεσε τοὺς ἐν Ἀμφιπόλει; τὸ Κλέωνος ἀλό‐ γιστον θράσος. τίς τοὺς ἐν Σικελίᾳ; θρασυνόμενος Ἀλκιβιάδης. εἰ δὲ Νικίᾳ τῷ προορῶντι τὸ μέλλον ἐπείσθησαν, οὐκ ἂν ταῦτα ἐπέπρακτο. δεῖ γὰρ καὶ
5μάντιν εἶναι τὸν ῥήτορα καὶ τοῦ καθ’ αὑτὸν ἀσφαλοῦς ἐπιμελεῖσθαι· καὶ γὰρ τὸ κοινὸν οὕτω βούλοιτ’ ἂν ὀρθοῦσθαι, ὅταν τοῦ καθ’ αὑτὸν μέρους φαίνηται προνοούμενος. οὐκ ἄν, εἰ τοῖς προμηθέσι δημαγωγοῖς
ἐπείθοντο, τοιαύταις γνώμαις ἐχρήσαντο. νῦν δὲ Ὑπέρ‐
10βολοι καὶ Κλεοφῶντες, ὅμοιοι τούτῳ ῥήτορες, μήτε τὸ κοινὸν ἀκίνδυνον μήτε τὸ καθ’ αὑτοὺς ἐννοοῦντες ἐξήγαγον εἰς ἐκεῖνα τὰ πράγματα τὴν πόλιν.
Decl
.

15

.

1

.

50

στρα‐ τηγῷ μὲν ἴσως δεῖ καὶ θράσους, ὁ δὲ ῥήτωρ ἐν τῷ βέλτιον ἑτέρου προβουλεύειν· οὐ γὰρ ἐν τοῖς ὅπλοις, ἀλλ’ ἐν τοῖς τοῦ συμφέροντος λογισμοῖς ἡ τέχνη. ὁ
5δὲ ἀφ’ ὧν κίνδυνον αὐτὸς ἂν ἔχοι μὴ προειδὼς σχολῇ γ’ ἂν τὸ ὑμῖν ἀσφαλὲς σκέψαιτο. οὕτως εἰ μὲν αὑτῷ τε κινδύνους ἐπάγεται καὶ μή, κριθείη 〈ἂν〉 δι’ αὐτὸν ἡ πόλις πᾶσα περὶ σωτηρίας· ἐγὼ δὲ οὔτε ἐμαυτὸν οὔτε τὸ δημόσιον οὐδαμοῦ σφήλας τῷ ἀναμαρτή‐
10τῳ τὸ ἀναίτιον ἐκτησάμην.
Decl
.

15

.

1

.

51

 Προδείξατε δέ, ποίους τινὰς τοὺς πολιτευομέ‐ νους εἶναι βούλεσθε, προμηθεῖς, ἀσφαλεῖς, ἐκλελογισ‐ μένους ἃ χρὴ πράττειν, ἢ θρασεῖς, ἀπερισκέπτους, ἐν αὐτοῖς σχεδιάζοντας τοῖς δημοσίοις. ὧν γὰρ τὰ ἆθλα,
5ταῦτα πάντες ἀσκοῦσιν. οὐχ ἱκετεύω περὶ τῆς δωρεᾶς, ὅπερ οὗτος ἐν τοῖς δικαστηρίοις. ὅπου γὰρ οὐ περὶ τύχης, ἀλλὰ περὶ τιμῆς ὁ λόγος, οὐκ ἐλέῳ χρὴ τὴν εὔνοιαν, ἀλλὰ τῷ δικαίῳ πορίζεσθαι. ἓν δὲ εἰπὼν κατα‐ βήσομαι· τὴν μὲν τούτου δωρεάν, ἣν ἂν αἰτήσῃ, πάν‐
10τως τις γράψεται, τί οὖν βούλεσθε πράγματα ἔχειν;
τὴν δὲ ἐμὴν οὐδείς, ὅτι μηδὲ ἐμέ.
Decl
.

16

t

1

Εἰς τὸ ἐναντίον Ἀριστοφῶν.
Decl
.

16

.

1

.

1

 Πολλῶν ἀγώνων μοι παρ’ ὑμῖν, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, γεγενημένων ἐν ἅπασι μετὰ τοῦ δικαίου νενικηκὼς πολλὰς ἐλπίδας ἔχω καὶ τήμερον διὰ τοὺς θεοὺς ὁμοίου πειράσεσθαι τοῦ δικαστηρίου καὶ περι‐
5έσεσθαι τοῦ πάντας μὲν ἐνοχλοῦντος τοὺς εὐδοκιμοῦν‐ τας φθόνου, μάλιστα δέ, ὅτι καὶ μέγιστα δοκῶ κατορ‐ θοῦν, ἐμέ. ὑφ’ οὗ καὶ Κέφαλος οὗτος προαχθείς, οὐ γὰρ οὕτως ἐστὶν εὐήθης ὥστε παρ’ οἷς οὐδ’ ὁποίας ἐστὶν ἔγνωσται γῆς ὡς ἄριστος οἴεσθαι τεύξεσθαι
10δωρεᾶς, βασκαίνων δὲ τῆς τιμῆς ἐφέστηκέ μοι τελευ‐ ταῖος, ἐπεὶ μηδεμίαν αἰτίαν ἔχει λοιπήν, τῆς δωρεᾶς
συκοφάντης.
Decl
.

16

.

1

.

2

 Ἐν μὲν οὖν τοῖς προτέροις ἀγῶσιν, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, μέρος ἕκαστον ἐξητάσθη τῶν ἐμοὶ βεβιωμέ‐ νων καὶ πανταχοῦ δόξας ἀγαθὸς σὺν ἐπαίνῳ παρε‐ πεμπόμην ἐκ τῶν δικαστηρίων· τήμερον δὲ τοῦ παντὸς
5ἐξέτασιν διδοὺς ἀξιῶ φυλάξαι μὲν ὑμᾶς τὴν ὑμετέραν ψῆφον, ἣν ὡς περὶ καλοῦ κἀγαθοῦ πολλάκις ἠνέγκατε, μὴ περιβαλεῖν δέ με οἵᾳ μηδ’ ἂν ἁλόντα τιμωρίᾳ νενικηκότα, εἰ κριθήσομαι χείρων τοῦ μηδὲ κριθέντος ὅπως ζῇ καὶ πεπολίτευται.
Decl
.

16

.

1

.

3

 Ὅτι μὲν οὖν 〈οὐκ〉 ἄκριτος οὐδ’ ἀνεξέταστος οὐδεὶς ἂν εὕροιτο τιμὴν οὐδεμίαν, ἔργῳ μαρτυρεῖ Κέφαλος αὐτός, ἥκει γοῦν εἰς τὴν περὶ αὑτοῦ κρίσιν, θαυμαστὸν δὲ ὅπως τοὺς ἐν τοῖς δικαστηρίοις ἀγῶνας
5ἐν δικαστηρίῳ λοιδορεῖ καὶ δεῖται μὲν τῆς ὑμετέρας ψήφου νῦν, ὡς μόνην οὖσαν ἀρετῆς βεβαίωσιν, τῷ δὲ πολλὰς ἔχοντι μηδεμιᾶς τυχὼν ἀνταγωνίζεται. οὐκ αἰτιῶμαι δὲ Κέφαλον τῆς ἀντιλογίας, μικροῦ δὲ καὶ χάριν ἔχω, διότι μοι παρέσχηκε μηδὲ τὴν δωρεὰν
10ἀκρίτως μηδὲ ὡς ἐξ αὐτομάτου τύχης, ἀλλὰ καὶ τοῦτο δι’ ἀγῶνος λαβεῖν.
Decl
.

16

.

1

.

4

τούτου μὲν 〈οὖν〉 ἠκούσατε φορτικῶς αὑτὸν ἐγκωμιάζοντος, ὃ κἂν ἑτέρου λέγοντος
ἠρυθρίασέ τις ὅτῳ γέ τι χρηστὸν ὄντως πρόσεστιν· ἐγὼ δὲ οὐκ ἐμαυτῷ μάρτυρι χρήσομαι τῆς ἐμῆς ἀρετῆς,
5οὐδὲ γὰρ οἱ νόμοι αὑτῷ μαρτυρεῖν δεδώκασιν, ἀλλ’ ὑμῖν ἅπασι καὶ τοῖς ἄλλοις Ἀθηναίοις, ὧν οὐκ ἔστιν ὅστις οὐκ ἐψηφίσατο χρηστὸν εἶναι πολίτην ἐμέ. καὶ τούτῳ μὲν οὐδεὶς πάρεστιν οὐδ’ ἀνώμοτος μάρτυς, ἐμοὶ δὲ πολλοὶ πολλάκις ἔνορκοι δικασταί.
Decl
.

16

.

1

.

5

εἰ μὲν οὖν τὸ μὴ κεκρίσθαι ποτὲ δωρεᾶς ἄξιόν ἐστι, πολλοὶ καὶ τῶν ἰδιωτῶν ἀντιποιήσονται τοῦ γέρως, οὓς οὐδ’ ἴσασιν οἱ συκοφάνται· εἰ δὲ τοῖς μὲν τὸ καθ’ ἑαυτοὺς
5ἀσφαλὲς ᾑρημένοις ἱκανὸν τὸ τῆς ἀπραγμοσύνης ἀκίν‐ δυνόν ἐστι γέρας, ἀξιοῖ δὲ [καὶ] Κέφαλος ὡς ῥήτωρ καὶ τὰ κοινὰ πράττων διὰ βίου, ταῦτα γὰρ ἠκούετε αὐτοῦ σεμνολογουμένου, τὴν δωρεὰν ἐνέγκασθαι, τὸν μὲν ἀπράγμονα οὐδὲ αὐτός, ὡς ἔοικεν, ἐπαινεῖ βίον
10οὐδ’ εἵλετο, λανθάνει δ’ ὅσῳ τῶν ἰδιωτῶν αὑτὸν ἀποφαίνει δοκιμώτερον, εἰ καὶ κατὰ μικρὸν τῶν ἐν τῇ πολιτείᾳ κινδύνων ἥψατο, τοσοῦτον αὑτοῦ 〈προτιμῶν τὸν〉 πολιτευόμενον οὐδὲ παυσάμενον, ἀλλ’ ἐξεταζό‐ μενον ἐν τοῖς μεγίστοις ἀγῶσιν.
Decl
.

16

.

1

.

6

 Ἔστι μὲν οὖν καὶ κατὰ τοῦτον οὐκ ἀπραγμο‐ σύνης, ἀλλὰ πολιτείας ἡ κρίσις, οἶμαι δὲ θαυμάζειν
ἐνίους, τί δή ποτε τῆς αὐτῆς πόλεως προεστηκότες, ὁ μὲν οὐδέπω καὶ τήμερον εἰς κίνδυνον ἐλήλυθεν οὐ‐
5δένα, ἐμοὶ δὲ ἄλλοτε ἄλλος ἐφέστηκε κατήγορος. ὅσον δὲ τὸ μέσον τῆς τύχης, τούτου δὴ καὶ πρώτου τὴν αἰτίαν ὑμῖν συστήσω ἥτις ἐστὶ σαφῶς, ἵνα μὴ ὅτι βελτίω, ἀλλὰ μηδὲ εὐτυχέστερον ἐμοῦ τοῦτον ἡγήσησθε.
Decl
.

16

.

1

.

7

 Ἐγὼ γάρ, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, σφόδρα ἂν καὶ αὐτὸς ἠγάμην ἂν αὐτὸν ἀρετῆς μὲν οὐδεμιᾶς, εὐτυχίας δὲ θαυμαστῆς, εἰ τὰ αὐτὰ πράττων ἐμοὶ καὶ συντόνως ὁμοίως ἐχόμενος τῆς πολιτείας ἐμοῦ κεκριμένου πολ‐
5λάκις οὐδενὸς τετυχήκει κατηγόρου· νῦν δὲ οὔθ’ οὗτος, ὥσπερ ἀλαζονεύεται, τῷ καθαρῶς καὶ ἀναιτίως πράττειν τὰ πολιτικὰ ταύτῃ διαπέφευγε τοὺς συκοφάντας, οἳ καὶ πάντων ἥδιστα τοὺς ἀθῴους καὶ οἷς οὐδ’ ὁτιοῦν ὕπεστιν ἔγκλημα, τούτους διώκουσιν, οὔτ’ αὐτὸς ὑπο‐
10νοίας ἀδίκου γινόμενος ἐγγύς, ὡς οὗτος διέβαλλέ με, πολλοὺς ἀντιδίκους ἐπισπῶμαι. πόθεν; οὐ γὰρ ἂν ἐν πᾶσιν ἀπεδεικνύμην τοῖς ἀγῶσι καθαρεύων παντὸς αἰσχροῦ.
Decl
.

16

.

1

.

8

τίς οὖν ἡ τοσαύτη διαφορά; τὴν μὲν ἄχρι τοῦ βήματος ὁδὸν κοινὴν ἄμφω πεπορεύμεθα, τὴν δὲ διὰ τῶν πραγμάτων ἄλλην ἄλλος τέτραπται. Κέφαλος μὲν ἀφοσιούμενος τὴν πολιτείαν ἄχρι τοῦ ῥήτωρ εἶναι
5δοκεῖν, εἰ μέν τι μέγα καὶ ἀτέκμαρτον ἔχον τοῦ τέλους τὴν κρίσιν καὶ περὶ οὗ δεῖ τὸν ῥήτορα ἐγγυητὴν γε‐ νέσθαι τῆς τύχης, καὶ τὸ τοῦ μέλλοντος ἄδηλον, 〈πρὸσ〉 ταῦτα μέν, ὡς οὐδ’ ἂν εἷς τῶν ἰδιωτῶν, οὗτος ὑμῖν ἄφωνος κάθηται· ὅταν δὲ ἱερῶν πέρι χρηματίζηται
10καὶ περὶ τοῦ τὰς ὁδοὺς ἐπισκευάσαι καὶ κονιᾶν τὰς ἐπάλξεις, τὰ πάρεργα καὶ μικρά, ῥήτωρ πρῶτος ὑπα‐ κούει τῷ κήρυκι. ζητεῖ γὰρ λόγους, οὐχ οἳ δημοσίᾳ τι λαμπρὸν καὶ μέγα παρασκευάσουσιν, ἀλλὰ τοὺς ἀκιν‐ δύνους ἑαυτῷ.
Decl
.

16

.

1

.

9

περὶ πολέμου σκέψις ἐστίν· ὅτι μὲν χρὴ πολεμεῖν οὐδεὶς ἤκουσεν αὐτοῦ ῥᾳδίως, ἐπαινέσας δὲ τοὺς προγόνους καὶ τὰ τρόπαια ἀριθμήσας κατέβη πάλιν. πολλὰ δὲ καὶ πρὸς χάριν λέγει, θεωρικῶν δια‐
5νομὰς καὶ τοιαῦτα. πολιτεύεται ἐνέχυρον τῆς ἀσφα‐ λείας ἔχων τὴν ἡδονὴν τῶν ἀκροωμένων. ἀφ’ ὧν αὐτὸς μὲν ἀθάνατος ἕνεκα τῆς παρ’ ὑμῖν ἀσφαλείας, ὁ δῆμος δὲ οὐ δύναμιν, οὐ τιμήν, οὐ δόξαν ἐκαρπώ‐ σατο.
Decl
.

16

.

1

.

10

οὐ μόνον δὲ τὸν δῆμον ταύτῃ ὑπέρχεται, ἀλλὰ καὶ τοὺς ῥήτορας αὐτοὺς θεραπεύων διαγίνεται, κἂν δοκῇ τοῖς μὲν ταῦτα, τοῖς δὲ τἀναντία, οὐδετέροις ἀντιλέγει σαφῶς, ἐπαμφοτερίζων δὲ τάττεται διὰ μέ‐
5σου καὶ φίλος ἀμφοτέροις μένει. τὰς γνώμας οὐχ, ὥσπερ ἡμῶν ἕκαστος, ἐν πινακίῳ γεγραμμένος οἴκοθεν, λόγους δὲ προκαθίησιν ἐκ πολλοῦ, κἂν μὲν ἀντιλέγῃ μηδείς, ἔγραψεν· ἢν δὲ καὶ σμικρὸν ὑποκρούσῃ τις, καὶ προίδηται γραφήν, ῥίψας τὸ ψήφισμα φεύγων
10οἴχεται. κλέπτουσι τὰ κοινά τινες. εἰ μὲν ῥήτωρ οἷος ἀντεγκαλεῖν, οὐχ ὁρᾷ, ἐπὶ δὲ τοὺς ἰδιώτας καὶ ὑφ’ ὧν οὐ δέος μὴ κριθῇ δεινός ἐστιν.
Decl
.

16

.

1

.

11

 Ὅτι μὲν οὖν οὗτος ἀνέγκλητός ἐστι καὶ νῦν ἔτι μένει, μεμαθήκατε· ἐγὼ δὲ νομίζω ἕνα βίον ἐξ ἀρχῆς ἕκαστον ἑλέσθαι προσήκειν τινά, οἷον ἄτολμος εἶ καὶ τὸ σαυτοῦ σκοπεῖς· ἁπλῶς ἡσυχίαν ἄγε.
5οὐχ ὑπομένεις ἀργὸς οὐδ’ ἀσύμβολος εἶναι τῇ πόλει οὐδὲ βούλει ζῆν ἀφανῶς ἐν τῷ σκότῳ κατορωρυγ‐ μένος· καὶ τὰ σφαλερὰ τῆς πολιτείας ὑπόμενε καὶ μὴ φεῦγε τοὺς κινδύνους ἢ μηδὲ τὰς τιμὰς δίωκε.
Decl
.

16

.

1

.

12

ταῦτα καὶ ἐμαυτῷ παραγγείλας, ἡγησάμην γὰρ οὐ τοῖς γονεῦσι γενέσθαι μόνον, ἀλλὰ καὶ πρώτῃ τῇ πατρίδι, οὐκ ἐξ ἡμισείας πολιτεύομαι τῷ κατ’ ἐμαυτὸν
ἀδεεῖ κρίνων τὰ λεκτέα καὶ τὰ μή, ἀλλ’ ὅλον ἐμαυτὸν
5ἐπέδωκα τοῖς κοινοῖς καὶ ἀναπεπταμένῃ πρὸς ἃ δεῖ τῇ παρρησίᾳ χρῶμαι οὐδένα κίνδυνον ἴδιον ὑπολογιζό‐ μενος οὔτε εἴ τις ἐφ’ οἷς ὑφαιρεῖσθαι τὰ κοινὰ κω‐ λύεται μνησικακήσει μοί ποτε καὶ γράψεταί με οὔτε εἰ δωροδοκῶν κᾆτ’ ἐλεγχόμενος ἀντεγκαλεῖ οὔτε εἰ γρά‐
10φων ἐξόδους καὶ ναυτικοὺς ἀποστόλους εἶτα λυπήσω τοὺς μὲν πλουσίους εἰσφέροντας καὶ τριηραρχοῦντας, τοὺς δὲ πολλοὺς στρατευομένους οὔτε εἰ ταῖς τοῦ δήμου παντὸς ἐπιθυμίαις ἀντιστήσομαι, καὶ γὰρ τοῦτο συμβούλου, ἀλλὰ τῇ μὲν πόλει χρήματα, δόξαν, ἡγε‐
15μονίαν κτώμενος, ἐμαυτῷ δὲ κατηγόρους, ἀφ’ ἧς ἡμέ‐ ρας ἀνέβην ἐπὶ τὸ βῆμα, τὴν περὶ τὰς Ἑλληνικὰς πράξεις ἑλόμενος πολιτείαν, ὑπεύθυνον ἐμαυτὸν διδοὺς τῷ τοῦ πολέμου τέλει, τῇ τύχῃ, τῷ καιρῷ, τοῖς βουλο‐ μένοις.
Decl
.

16

.

1

.

13

διὰ ταῦτα αἰτίας ἐπ’ ἐμὲ πλάττουσιν, οἱ μὲν ἐφ’ οἷς ἀντεῖπον ἀμυνόμενοι, οἱ δ’ ἐφ’ αἷς παρ’ ὑμῶν ἔχω τιμαῖς ἀχθόμενοι. καὶ οὐ μέμφομαι τοῖς συ‐ κοφάνταις, συναύξεται γὰρ ἅπασι τοῖς μεγάλοις ὁ
5φθόνος. κἂν πάντα τις ποιῇ, τούς γε οὐδένα βουλο‐ μένους αὑτῶν ἀμείνω δοκεῖν οὐ διαφεύξεται· τὸ μὲν γὰρ κακονοίᾳ τὰς γραφὰς ἐνστήσασθαι μισῶ δικαίως, τοῦ δὲ ἀποβάντος ὀλίγου δέω καὶ χάριν αὐτοῖς εἰδέ‐
ναι, ὅτι μοι τὴν ἀρετὴν οὐκ ἀνέλεγκτον οὐδὲ ἀμφισ‐
10βητήσιμον οὐδὲ τῷ μὲν οὕτως, τῷ δὲ ἐκείνως ὑπολαβεῖν ἀπολελοίπασι, πάσας δὲ βασάνους προσαγαγόντες ἀναμάρτητον καὶ τοὐναντίον ἢ ἐζήτουν ἀποδεδείχασιν οὐκ ἐν τοῖς πολιτικοῖς, οὐκ ἐν τοῖς ἰδίοις ἐξελέγξαι δυνηθέντες, ἀλλ’ ἡττηθέντες ἐν ἅπασι τῆς ἀληθείας.
15καὶ οὔτε ῥήτορος δεινότης οὔτε συκοφάντου θράσος, οὐ ψευδολογία μάρτυρος, οὐ δικαστοῦ φόβος, οὐ φῆ‐ μαι λογοποιούμεναι κρείττους ἐγένοντο τῆς ἐμῆς πολι‐ τείας, κέκριμαι δὲ ἐν πᾶσιν ἀεὶ καλῶς βεβιωκέναι.
Decl
.

16

.

1

.

14

οὐκοῦν ἐγὼ μὲν ἀνωμολόγημαι φανεραῖς γνώσεσι πάντων 〈τῶν〉 δικαστηρίων ἀγαθὸς εἶναι πολίτης, Κέ‐ φαλος δὲ μίαν οὐκ ἔχει παρασχέσθαι περὶ αὑτοῦ κρί‐ σιν. ὃ καὶ θαυμάζω εἰ δὶς μὲν περὶ τῶν αὐτῶν οὐκ
5ἔσονται δίκαι, περὶ ἐμοῦ δὲ κρίσεων ὅσων οὐδ’ ἂν εἴποι τις γεγενημένων ἔτι λόγου δεῖσθε, καὶ νόμῳ μὲν ἀπείπατε δίκας ἀναδίκους ποιεῖν πλὴν τῶν ἐπὶ 〈τῶν〉 τριάκοντα, ἃ δὲ τῆς πόλεως δημοκρατουμένης τοσαυτάκις περὶ ἐμοῦ διέγνωσται, οὐ βεβαιώσετε, καὶ
10τὸ πάντων ἀτοπώτατον, ὃν οὐκ ἴστε, τοῦτον ἐμοῦ βελ‐ τίω κρινεῖτε, οὗ τὸν τρόπον ἀεὶ καὶ καθ’ ἕκαστον ἐπιτήδευμα σαφῶς μεμαθήκατε. τίς γὰρ τούτῳ ψῆφος
ἠνέχθη ποτέ; οὐκ ἂν εἰπεῖν ἔχοι ὃς ἀκρίτῳ δόξῃ πε‐ πιστευκὼς εἰς τουτὶ τὸ δικαστήριον πρῶτον ἥκει καὶ
15νῦν οὐδεμίαν τῶν βεβιωμένων ἐξέτασιν διδούς, ἀλλ’ ὅτι μὴ κέκριται τούτῳ μόνῳ τεθαρρηκώς.
Decl
.

16

.

1

.

15

καὶ πῶς ἀρετῆς δόξειεν ἂν εἶναι κρίσις ἡ μηδ’ ὁποία κρίσις. οὐδὲν γοῦν ἕτερον αὐτοῦ παρὰ πάντα τὸν λόγον ἠκούετε ἔξω τοῦ λαμπροῦ σεμνολογήματος· οὐ κέκρι‐
5μαί ποτε, οὐκ ἐξήτασμαι. βεβίωκα ἀνέγκλητος. οὐκ ἴστε με. ἐγὼ δὲ τοὺς ἐναντίους 〈ἂν〉 ἀπῄτουν παρά γε τοῦ φάσκοντος ἀξίου τιμῆς εἶναι λόγους· ἀεὶ παρ’ ὑμῖν δεδοκίμασμαι. πᾶσάν μου πεῖραν εἰλήφατε. οὐδὲν λαθραῖον οὐδὲ κρυφαῖον τῶν
10ἐμῶν. ἐν ἅπασι νενίκηκα τοῖς δικαστηρίοις. συνίσασί μοι τὴν ἀρετὴν οἱ δικάσαντες, οἱ μαρ‐ τυρήσαντες, οἱ κρινομένῳ παρεστηκότες. ταῦτ’ ἦν 〈τοῦ〉 τῷ συνειδότι πεπιστευκότος, προκαλεῖσθαι τοὺς κατηγορήσοντας, οὐκ ἀποδιδράσκειν εἰς τὸ ἀφανές.
15κριθέντα μὲν γὰρ οὐχ οἷόν τε τὸν μὴ χρηστὸν λαθεῖν, μὴ κριθῆναι δὲ πολλοῖς καὶ τῶν ἀδικούντων ἐγένετο. καὶ σὺ μὲν ἄδηλον εἰ κριθεὶς ἐσώθης ἄν, ἐγὼ δὲ πείρᾳ δέδειγμαι καθαρὸς ὧν ᾐτίαμαι. κἀγὼ μὲν ἐν φωτὶ πολλῷ, τὰ δὲ σὰ σκοτεινά, ἀμάρτυρα, ὁποῖάπερ
20ἂν αὐτὸς ταῦτα βούλῃ λέγειν οἷς ἔλεγχος οὐδεὶς ἔπεστιν
Decl
.

16

.

1

.

16

οὐδὲν οὖν ἄλλ’ ἢ δόξαν ἄπιστον ἀληθείας
ἐξητασμένης, ἀπειρίαν πείρας, ἀμαθίαν ἐπιστήμης, ἄγνοιαν γνώσεως, ἐκεῖνα τούτων ἐπίπροσθεν τίθησιν, ὅταν ἑαυτὸν πρὸ ἐμοῦ τιθῇ. τὰ μὲν γὰρ ἐμὰ ἴστε, τὰ
5τούτου δὲ εἰκάζετε. μάντεων μὲν οὖν τὰ ἀφανῆ στο‐ χάζεσθαι, δικαστῶν δὲ ἀφ’ ὧν ἴσασι τὴν ψῆφον τί‐ θεσθαι. ὅμοιον εἰ καὶ ψήφισμα ἄκριτον πρὸ τοῦ κε‐ κυρωμένου καὶ νόμον ἄκυρον πρὸ τοῦ ψήφῳ κειμένου, εἰ καὶ βίον ἄγνωστον τοῦ δεδοκιμασμένου προτιμήσετε.
Decl
.

16

.

1

.

17

καὶ νῦν μὲν ὡς ἐκ νόμου δοκιμάσαι δέον ἀπαι‐ τεῖτε τοὺς ἀμφοτέρων βίους, τὸν δὲ μὴ κριθέντα προ‐ κρινεῖτε τοῦ πολλάκις; καὶ πῶς ἂν ἔχοι καλῶς μίαν ψῆφον ἐναντίαν τοσαύταις ἐνεγκεῖν καὶ τοῦτον μὲν
5ἰσχύσαι τὸ νῦν, ἄν, ὃ μὴ γένοιτο, πείσας κρατήσῃ, ἐμοὶ δὲ οὐδὲν ὄφελος αἱ μυρίαι νῖκαι; εἰ δὲ ἐν ἑτέρᾳ πόλει κρινόμενος παρεσχόμην γνώσεις ἐν ὅσαις ἐπιει‐ κής, οὕτως γὰρ ἴσως ἀνεπίφθονον εἰπεῖν, ἔδοξα, οὐκ ἂν ἐνίκων, ὅπουπερ ἂν ἦν ἡ κρίσις; ἕτεροι μὲν οὖν
10ὑμῖν ἀκολουθοῦντες ἀμείνω ἂν τὸν ὑφ’ ὑμῶν ἐπαινε‐ θέντα τοῦ μηδ’ εἰς ἐξέτασιν ἐλθόντος ἐψηφίσαντο, ὑμεῖς δὲ τοῖς ὑφ’ ὑμῶν ἐγνωσμένοις ἀπιστήσετε; καὶ τὸν δεῖνα μὲν δημότην ἢ φυλέτην εἰ παρεστησάμην
μάρτυρα τοῦ τρόπου, κατ’ ἐκεῖνον ἄν, εἰ μή τις αὐτῷ
15ψευδομαρτυριῶν ἐπέσκηψεν, ἐκρίνατε, πάντων δὲ μαρ‐ τυρούντων μοι τῶν δικαστηρίων, ἐν οἷς αὐτοὶ δικά‐ ζοντες ἐκρίνατε, ἕτερα γνώσεσθε; ποῖον γὰρ οὐ συνη‐ γόρει μοι συνέδριον; οὐχ ἡ βουλὴ τῶν πεντακοσίων; οὐκ Ἄρειος πάγος; οὐχ ἡλιαία; οὐχ ὅ τι ἂν εἴποι τις;
Decl
.

16

.

1

.

18

 Καίτοι φησὶν οὐ περὶ δωρεᾶς, ἀλλὰ περὶ τι‐ μωρίας κριθῆναί με καὶ περὶ τοῦ μὴ πονηρόν, ἀλλ’ οὐ περὶ 〈τοῦ〉 χρηστὸν εἶναι δοκεῖν. ἐγὼ δὲ εἰ μὲν περὶ δωρεᾶς ἄντικρυς οὑτωσὶ παρ’ ὑμῖν ἠγωνισάμην, ἐστε‐
5φανούμην ἂν εὐθὺς ὑπὸ τοῦ πρώτου δικαστηρίου, καὶ πλείονος ἐξετάσεως οὐκ ἔδει· νῦν δὲ εἰ καὶ μὴ καθ’ ἑκάστην ἀγαθὸς δέδειγμαι κρίσιν, ἀλλ’ ὅμως οὐ κακός, ἀθρόαι γνώσεις ἀρετῆς εἰσιν. διὰ τί; ὅτι μίαν μέν τις ἐκφυγὼν αἰτίαν οὔπω δῆλον εἰ καὶ τὰ ἄλλα
10τοιοῦτός ἐστιν. οἷον ὁ δίκαιος εἰς χρήματα τάχα ἂν ἄλλως ὑβριστὴς φανείη. ὁ μέτριος ἐνταῦθα καὶ πλησίον τῶν νόμων ἴσως πονηρὸς ἐν τῇ ξένῃ. πρεσβεύει μέν τις ἀδωροδοκήτως, τὰ ἄλλα δὲ μισθοῦ πολιτεύεται. τὰ κοινά τις χρηστός, ἰδίᾳ δὲ οὐχ ὅμοιος. οὔκουν ἀξιόχρεως
15ἄφεσις ἐγκλήματος ἑνὸς τῆς ὅλης ἀρετῆς πίστις εἶναι τῷ τὸν αὐτὸν τὸν μὲν οὐ δοκεῖν ἀδικεῖν, ἕτερον δέ τινα.
εἰ δέ τις διὰ πάντων κέκριται τῶν ἐπιτηδευμάτων καὶ μήτε ἐν τοῖς ἰδίοις μήτε ἐν οἷς πεπολίτευται δέδεικται πονηρός, οὐκ Ἀθήνησιν, οὐκ ἐπὶ τῆς ξένης, οὐχ ἑκών,
20〈οὐκ ἄκων〉, οὐχ ὑπὸ προνοίας, οὐκ ἐκ τύχης οὐδ’ ὁτιοῦν ὑπαίτιος ἐλήλεγκται, πάντα ἄριστος. τὸ γὰρ ἐν μέρει καὶ καθ’ ἕκαστον ἀναίτιον εἰς ἓν ἀρετῆς κεφά‐ λαιον ἀθροίζεται. οὐδὲ γάρ ἐστιν ἄλλη τις ἀνδραγαθία πλὴν τὸ κακίας πάσης ἐκτὸς εἶναι. εἰ μὲν γάρ ἐστιν
25ἐν θεοῖς ἀρετή τις ἑτέρα τελειοτέρα, θεὸς οἶδεν· ἀνθρώπου δὲ αὕτη μία ἀναμάρτητον ἐν ἅπασι δειχθῆ‐ ναι τὸν βίον.
Decl
.

16

.

1

.

19

 Ὁρᾶτε δὲ οὕτως καὶ καθ’ ἕκαστον ἐξετάζοντες. τίνα δίκαιον ἡγεῖσθε; ὅστις οὐδὲν ἀδικεῖ, φήσετε. τίνα δὲ ἔμφρονα; τὸν οὐδὲν ἀγνοοῦντα τῶν προσηκόντων εἰδέναι· σώφρονα δέ, εἴ τις ὕβρεως καὶ ἀσελγείας
5ἀπήλλακται. καὶ μὴν καὶ ἀνδρεῖος ὁ μὴ δειλός, ἔνθα τόλμης καιρός ἐστι. καὶ πάσας ἑνὶ λόγῳ τὰς ἀνθρω‐ πίνας ἀρετὰς αὐτοῦ καμπτούσας ἰδεῖν ἔστιν ἄχρι τοῦ τῶν ἐναντίων ἀφεστηκέναι. φρόνησις μὲν ἀνοίας φυγή, δικαιοσύνη δὲ ἀδίκου φυλακὴ τρόπου, δειλίας δὲ τή‐
10ρησις εὐψυχία, καὶ σωφροσύνη τὸ κρείττω τῶν ἡδονῶν εἶναι. καὶ πάντα ἀγαθὸς ὁ μηδὲν κακός.
Decl
.

16

.

1

.

20

μάθοι δ’ ἄν τις ἐναργῶς ἐπὶ τῶν ἀνδρῶν, οἳ τὰς ἀρίστας ἐπω‐ νυμίας ἐκτήσαντο τοῖς ἐπιτηδεύμασι. τί τὸν Ἀριστείδην εἶπον δίκαιον εἰς πάντας ἀνθρώπους; οὐχ ὅτι χρήματα
5οἴκοθεν ἀνήλισκεν εἰς τὴν πόλιν, οὐδὲ γὰρ ἐκέ‐ κτητο, ἀλλ’ ὅτι τῶν κοινῶν οὐδενὸς ἥψατο, πρὸς δι‐ καιοσύνης δόξαν ἤρκεσεν αὐτῷ. φήμην συνέσεως περι‐ έθηκε Θεμιστοκλεῖ τὸ μηδὲν ἀγνοῆσαι τῶν ἀναγκαίων. ἀνδρεῖος ὁ Μιλτιάδης, οὐ γὰρ ἔδεισε τοὺς βαρβάρους. ὁ
10Περικλῆς πιστός, οὐ γὰρ ὑπεῖχε τὴν χεῖρα τοῖς λήμμασιν. ὁ Σόλων [θαυμαστός,] ὅτι οὐδεὶς αὐτοῦ πονηρὸς ἠλέγχθη νόμος, σοφώτατος ὠνομάσθη νομοθέτης.
Decl
.

16

.

1

.

21

τούτων ἕκαστος, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, κἂν ἔτι πλείους εἴποι τις ἀγαθούς, ἐφ’ οἷς οὐχ ἥμαρτεν ἔδοξε κατωρθωκέναι. καὶ δικαίως. τῆς γὰρ θνητῆς φύσεως ἐπὶ τὰ χείρω
5φερομένης ὅστις αὑτὸν ἀνέσχεν ἀπὸ τῶν ἐμφύτων ἁμαρτημάτων, τέλειος τὴν ἀρετήν ἐστιν, ἣν ἡ θνητὴ χωρεῖ δύναμις. οὐδ’ ἔστιν ὅπως ἂν ἄμεινον οἰκηθείη πόλις ἢ μηδενὸς ἁμαρτάνοντος ἐν αὐτῇ. τοῦτο τέλος εἰς καλοκἀγαθίαν ἑκάστῳ, τοῦτο αὔταρκες εἰς εὐδαι‐
10μονίαν τῇ πόλει.
Decl
.

16

.

1

.

22

κἀμοὶ προσεῖναι τὰ βελτίω τῷ μὴ τὰ χείρω διέγνωσται, φρόνησιν μέν, ὁσάκις τὰ κράτιστα παρῃνέθη μοι, τὸ τοῦ Θεμιστοκλέους καλὸν
καθ’ αὑτό, δικαιοσύνην δέ, ὅτι μηδὲ ἄκρᾳ τῇ χειρὶ
5τῶν δημοσίων ἔθιγον, δι’ ὃ καὶ μόνον Ἀριστείδης ἐτιμᾶτο, σωφροσύνην δέ, ὁσάκις ὕβρεως αἰτιαθέντα ἀφήκατε. ἀνδρείαν δὲ καὶ Κέφαλός μοι μαρτυρεῖ φιλο‐ κίνδυνον ὀνομάζων πολλάκις, εἴπερ ἐστὶν ἀνδρὸς εὐψύ‐ χου τὸ κοινῇ καλὸν ἀντὶ τοῦ καθ’ αὑτὸν ἀσφαλοῦς
10ζητεῖν, τὴν ἀρετὴν ὁμοίως τὴν Μιλτιάδου πάλιν. καὶ οὔτε δώρων εἷλέ τις ἐμὲ μᾶλλον ἢ τὸν ἄδωρον Περι‐ κλέα οὔτε νόμον ἤλεγξεν οὐκ ὀρθῶς εἰσενηνεγμένον οὐ μᾶλλον ἢ 〈τοὺσ〉 τοῦ Σόλωνος. ὧν οὖν ἕκαστον ἐκείνων ἑκάστῳ δόξαν ἀρετῆς ἀθάνατον ἐκτήσατο, οὐδὲ
15σύμπαντα ἐμοὶ μαρτυρίαν δώσει τοῦ καλῶς βεβιωκέναι;
Decl
.

16

.

1

.

23

 Οὐκ ἀγαθὸς γὰρ ἔδοξας. ἀλλ’ οὐ κακός. ἀγνοεῖς ὅτι καὶ τὰς ἄλλας εἴτε τέχνας εἴτε δυνάμεις οὐχ ἑτέρωθεν εἰ κατορθοῦσιν εὕροι τις ἂν ἢ ἐκ τοῦ μηδὲν ἁμαρτάνειν; οὗτος καὶ μάντις ἄριστος, ὅστις οὐ ψεύδεται,
5καὶ τοξότης ἐπίσκοπος, ὅστις οὐχ ἁμαρτάνει τοῦ σκοποῦ, καὶ κυβερνήτης ὁ μηδὲν ἔξω τῆς τέχνης δρῶν. τοῦ δὲ ῥήτορος οὐχ ὁμοία κρίσις; νόμιμος ὁ μὴ παρανομῶν ἐν τοῖς πολιτεύμασιν. ἐγὼ δὲ καὶ πάσας τὰς παρα‐
νόμων ἐκπέφευγα γραφάς. ἀδωροδόκητος ὁ μὴ
10λαβών, ὡς ἐκρίθην ἐγώ. τί δὲ τὰ ἀληθῆ λέγειν; οὐ τὰ μὴ ψευδῆ; πότε οὖν ἥλων ἀπατήσας; καὶ περὶ πάν‐ των ἁπλῶς ἅμα τῶν αἰσχρῶν κρίσεων ἀφεῖμαι καὶ τῶν καλῶν ἠξίωμαι καὶ τῶν δικαίων, ἀνάξιος αἰτίας, ἄξιος ἐπαίνου καὶ δωρεᾶς. δεινὸν γάρ, εἰ μὲν ἁλοὺς
15ἅπαξ τῆς ἐπιτιμίας ἂν ἢ τῆς πατρίδος ἢ τῆς ψυχῆς ἐστερήθην, τοσαῦτα δὲ νενικηκὼς οὐδ’ ἅπαξ τιμηθή‐ σομαι.
Decl
.

16

.

1

.

24

καὶ τοὺς κατηγόρους μὲν ἐτιμωρήσασθε ὡς συκοφάντας, ὧν τοῖς μὲν χρημάτων προσετιμήσατε, τοὺς δὲ καὶ ἀτίμους ἀπεπέμψατε· ὧν δὲ τοῖς ἡττη‐ θεῖσιν αἱ ζημίαι γεγόνασι καθ’ ἑκάστην κρίσιν, οὐδὲ
5τὸ κέρδος εἰς δόξαν τῷ πάσας νενικηκότι; οὐ γὰρ οὐδ’ ἐκείνοις ἤρκεσε τῆς νίκης ἀποτυχεῖν, ἀλλὰ καὶ προσεζημιώθησαν, οὐδὲ ἐμοὶ τὸ τὰς δίκας ἀποφυγεῖν, εἰ μὴ καὶ γέρας ἀντίρροπον οἷς ἡττηθεὶς ἂν ἔπαθον λήψομαι. ὥσπερ γὰρ τῶν ἁμαρτανομένων αἱ ζημίαι,
10〈οὕτω〉 καὶ κατορθουμένων εἰσὶν αἱ τιμαί.
Decl
.

16

.

1

.

25

εἰ δὲ τοῖς μὲν ὡς οὐκ ἔδει πεπολιτεῦσθαι κριθεῖσι τὰς ἐσχάτας τιμωρίας ἐπιθήσετε, τῷ δὲ καλῶς τὰ κοινὰ πράττειν ἐγνωσμένῳ μόνον ἐν χάριτος μέρει τὸ μὴ κολασθῆναι
5δώσετε, ἧς ἀξιοῖ με Κέφαλος δωρεᾶς, ὁρᾶτε μή ποτε ἔρημον τὸ βῆμα τῶν ἐθελόντων ἃ χρὴ λέγειν ἀποδεί‐
ξητε· ὃ δ’ οὐκ ἔστιν, ἄν τις μὴ τῆς ἐπιτιμίας ἀδίκως ἢ τοῦ ζῆν ὅλως ἐκπέσῃ, τοῦτο γέρας δικαίας πολιτείας; οὐδ’ ἐγγύς. ὥσπερ γὰρ οὐδ’ εἰ πονηρὸς ἠλέγχθην,
10ἱκανὸν ἂν ἦν εἰς λόγον ζημίας τὸ μὴ τυχεῖν δωρεᾶς, οὕτως οὐδὲ χρηστῷ φανέντι τὸ μὴ τιμωρίας ἀρκεῖ.
Decl
.

16

.

1

.

26

εἰ μὲν οὖν οὗτος αὐτὸς περὶ ἀρετῆς κεκριμένος καὶ ψῆφον εἰληφὼς ὡς φιλόπολις καὶ δικαιότατος ἀν‐ θρώπων καὶ σωφροσύνῃ διαφέρων ἐκάκιζέ μου τὰς ἀφέσεις ὡς ἀποφυγὰς ὀνειδίζων, εἰκότως ἀμείνων ἂν
5ἔφασκεν εἶναι τοῦ μὴ πονηροῦ κριθέντος, ἀγαθὸς γνωσθεὶς δηλαδή· εἰ δ’ ἐγὼ μὲν 〈μεγάλασ〉 εὐθύνας ὑπέσχηκα τῶν βεβιωμένων, οὗτος δὲ οὐδὲ μικράν, ἐμοὶ μέν, εἰ μηδὲν ἄλλο, τό γε μηδὲν ἠδικηκέναι δέδοται· σὺ δ’ οὐχ ὅπως ἀγαθὸς ὤν, ἀλλ’ οὐδ’ ὡς οὐκ εἶ πο‐
10νηρὸς ἔγνωσαι. τί οὖν τὰ σοφά σοι ταῦτα· οὐ κέκρι‐ σαι δίκαιος, ὅτι μὴ κλέπτης, οὐδ’ ὅτι μὴ παρα‐ νομεῖς, ἔννομος; σὺ δὲ οὐδὲ τὴν τοῦ μὴ παρα‐ νομῆσαι ψῆφον εἴληφας οὐδὲ ἄλλο τῶν ἀδίκων οὐδὲν ἀφεῖσαι μὴ πεποιηκέναι. εἰ δὲ καὶ τοῦ κριθῆναι σαφῶς
15ἀγαθὸν τὸ μὴ πονηρὸν ἡττᾶται, τοῦ γε μὴ κάκιστον ἐγνῶσθαι τὸ μηδ’ ἀγαθὸν δόξαι πόσῳ σεμνότερόν ἐστιν;
Decl
.

16

.

1

.

27

 Ὁ δὲ καὶ ὠνείδιζέ μοι τὸ πλῆθος τῶν ἐγκλη‐ μάτων. τοῦτο γὰρ λοιπὸν ἦν καὶ Κεφάλου πειραθῆναί
με κατηγοροῦντος. οὗτος δὲ μᾶλλόν ἐστι τῶν ἡττημέ‐ νων συκοφάντης. ὡς οἱ μὲν αἰτίας οὐκ οὔσας συμφο‐
5ρήσαντες καὶ ὀνειδῶν ὀνόματα κατηγόρουν, πρᾶγμα εἰωθός· οὑτοσὶ δὲ τὰ σεμνολογήματά μου διέβαλλεν, ὡς ἐλαττώματα. οὐχ αἱ γραφαί, Κέφαλε, τἀδικήματα ποιοῦσιν εἶναι, ἀλλὰ τὰ μὲν ὄντα εἰς φῶς ἄγουσι, τὰ δ’ οὐ γεγενημένα μᾶλλον ὡς οὐ γεγένηται βεβαιοῦσι,
10τὴν ἄδικον δὲ βλασφημίαν εἰς τοὺς εἰπόντας αὐτοὺς τρέπουσι. τὰ ψευδῆ γὰρ ὀνείδη τοῖς εἰποῦσιν, οὐ τοῖς οὐδὲν ἀδικοῦσιν ὀνείδη γίγνεται, καθάπερ βέλος ἰσχυροτέρῳ προσπεσὸν εἰς τὸν ἀφέντα πάλιν ἀναστρέ‐ φει καὶ πολλάκις ἔτρωσεν αὐτὸν τὸν βαλόντα.
Decl
.

16

.

1

.

28

οὐκ‐ οῦν οὐ τὸ κριθῆναι πολλάκις ὄνειδος, ἀλλὰ τὸ μηδ’ ἅπαξ ἐν ἀγῶσιν ἁλῶναι τοσούτοις ἔπαινος, καὶ τὰ πρὸ τῆς κρίσεως αἰσχρὰ τῶν ὀνομάτων, κλοπὴ καὶ δωρο‐
5δοκία καὶ τὰ τοιαῦτα, τῷ μηδενὶ τούτων ἐνόχῳ φα‐ νέντι πρὸς εὐφημίαν περιίσταται, καὶ συμβαίνει τοὺς κατηγόρους ἐπαινέτας ἀναφαίνεσθαι καὶ μὴ βουλομέ‐ νους ὧν κατηγόρησαν 〈μέν〉, ἐξελέγξαι δὲ οὐχ οἷοί τε ἐγένοντο. αὐτοὶ γὰρ ἐπέδειξαν ἀγαθοὺς 〈οὓσ〉 οὐκ
10ἠδυνήθησαν θέλοντες ἐλέγξαι πονηρούς. καὶ οἷς οὐδὲ ψευδομαρτυριῶν ἄν τις ἐπισκῆψαι δύναιτο, τούτοις
ἄκοντες οἱ ἐχθροὶ ἀρετὴν μαρτυροῦσι. καὶ παράπαν εἰπεῖν, ᾠκοδόμηται τὰ δικαστήρια τοῖς πονηροῖς μὲν ἐναλίσκεσθαι, τοῖς δὲ ἀγαθοῖς ἐνεπιδείκνυσθαι. ὅπου
15γὰρ τῆς κακίας, ἐκεῖ καὶ τῆς ἀρετῆς ἡ κρίσις, ὡς τὸ αὐτὸ θέατρον ἀμουσίας τε καὶ μουσικῆς. καὶ τῶν ἐναντίων οἱ αὐτοὶ κάθηνται κριταί. μιᾶς γὰρ ἄμφω τέχνης εἰδέναι, καὶ οἱ δικασταὶ μίαν ἔχοντες ἐμπειρίαν ἀγαθοῦ καὶ πονηροῦ βίου οὓς μὲν ἂν φλαύρους ὑπο‐
20νοήσωσι, ζημίαν ἐπιβάλλουσι τούτοις, τοὺς δὲ νικῶν‐ τας ἐπὶ τὰς τιμὰς προπέμπουσι, τοὺς δὲ οὐκ ἐξετα‐ σθέντας οὔτε κολάζουσιν οὔτε τιμῶσιν.
Decl
.

16

.

1

.

29

οὕτω δὲ καὶ τοῖς νόμοις ἅπασι δοκεῖ μηδένα ἐᾶν ἄκριτον. καὶ πρῶτον μὲν περὶ τοῦ γένους εἰς κρίσιν ἅπαντας τοὺς πολίτας ἄγουσι, καὶ οὓς οὐδεὶς ξενίας ἐγράψατο, κατὰ
5δήμους ποιοῦντες ἀγορὰς καὶ διαψηφίσεις, ὅστις ἀστὸς ἢ παρέγγραπτος. καὶ τὴν δοκιμασίαν ταύτην ὑπομέ‐ νουσι, κἂν εὐπατριδῶν τις ᾖ κἂν Ἐτεοβουτάδης κἂν Εὐμολπίδης κἂν ἐστρατηγηκώς. τῆς μὲν οὖν κοινῆς πολιτείας ἄνευ διαψηφίσεων οὐδενὶ μέτεστι, δωρεὰν
10δὲ τὴν μεγίστην οἴσεται οὐ διαψηφισθεὶς εἰ γνήσιός ἐστι τοῦ τῆς ἀρετῆς ὀνόματος ἢ νόθος καὶ ὑποβολι‐ μαῖος ἐν ἀλλοτρίᾳ δόξῃ πολιτεύεται;
Decl
.

16

.

1

.

30

ἔπειτα κλήρῳ τὰς ἀρχὰς ἱστάντες, ὡς δημοτικὸν ὂν τὸ τῆς ἴσης ἐλ‐ πίδος, οὐ μόνον τῇ τοῦ κλήρου τύχῃ τὴν αἵρεσιν
τούτων ἐπιτρέπουσιν, ἀλλὰ καὶ δικαστήριον καθίζουσι
5καὶ ψῆφον διδόασι περὶ τῆς ἀξίας, κἂν ἀνεπιτήδειος ᾖ, πλέον οὐδὲν αὐτῷ τῆς εὐκληρίας, λαχὼν δὲ ἰδιώτης ἄπεισι. τὸν μὲν οὖν μυρρίνης στέφανον οὐδεὶς ἀδο‐ κίμαστος οὐδὲ ἄνευ ψήφου δικαστηρίου περιθήσεται, τὸν δὲ τῆς ἀρετῆς οὕτω προχείρως τῷ μὴ δοκιμασθέντι
10πρὸ τοῦ κεκριμένου δώσετε;
Decl
.

16

.

1

.

31

πάλιν ἄλλους τελοῦν‐ τες ἄρχοντας οὓς χειροτονητοὺς καλοῦμεν, στρατηγούς, ἱππάρχους, ταξιάρχους, εἵλοντο μὲν αὐτοὺς ἐν ἀρχαιρε‐ σίαις, οἷον Ἀριστείδην Ἀθηναῖοι, πληροῦται δὲ καὶ
5τούτοις δικαστήριον, εἰ δικαίως εἰσὶ κεχειροτονημένοι. οἷς οὔτε 〈κήρυγμα οὔτε〉 στέφανος εὐθύς, ἀλλὰ στρατεῖαι, πόνοι, κίνδυνοι, ἀλλὰ κἂν κατορθώσωσιν, ὀψέ ποτε αἱ τιμαί. ὅπου δὲ τοὺς στρατηγούς, οὓς αὐτὰ τὰ πράγματα κρίνει, ψήφῳ δοκιμάζετε, τῷ ῥήτορι
10τὴν δωρεὰν ἀλογὶ χειροτονήσετε;
Decl
.

16

.

1

.

32

οὐ τοίνυν οὐδ’ ὅταν τὰ μέγιστα καταπράξωσιν οἱ χειροτονηθέντες ὑπὸ τοῦ δήμου, τῆς δωρεᾶς τυγχάνουσι, πρὶν 〈ἂν〉 εὐθύνας ὑπόσχωσι τῷ τὸν νόμον ἄντικρυς ἀπειρηκέ‐
5ναι τὸν ὑπεύθυνον μὴ στεφανοῦν. ὑμεῖς μὲν 〈οὖν〉 οἴεσθε τοὺς ταμίας μὲν ἢ τειχοποιοὺς ἄρχοντας εἶναι,
καὶ πρὶν ἢ λόγον δοῦναι οὐκ ἐξεῖναι στεφανοῦν· ἡμᾶς δὲ τοὺς ῥήτορας οὐκ ἐν ἀρχῇ τῇ μεγίστῃ θήσεθε; οἷς πρῶτον μὲν τοὺς ἰδιώτας, ὡς τοῖς ἄρχουσιν, ἀντο‐
10νομάζετε. εἶτ’ ἐκεῖνοι μὲν ἐπέτειοι, διὰ βίου δὲ ἡμεῖς. καὶ οἱ μὲν ὑφ’ ὑμῶν κληθέντες, ἡμεῖς δὲ αὐτεπάγ‐ γελτοι. κἀκεῖνοι μὲν ἄλλος ἄλλου μέρους, ὁ στρατηγὸς τῶν ὅπλων, ὁ ταμίας τῶν χρημάτων, ὁ τειχοποιὸς τοῦ κύκλου, ὁ δημαγωγὸς δὲ οὐκ ἔστιν ὅτου τὴν ἐπιμέ‐
15λειαν οὐ πεπίστευται. κἀκείνοις αὐτὸς ἐπιτέτακται, αὐτὸς ἐξετάζει τοὺς ταμίας, αὐτὸς ἐκπέμπει τοὺς στρα‐ τηγούς, ἄρχει τῶν ἀρχόντων ἁπάντων μόνος. τοὺς μὲν οὖν ἔν τινι χρόνῳ καὶ τοὺς κατὰ μέρη προνοουμέ‐ νους ἀνευθύνους οὐ στεφανώσετε, τοὺς ἀιδίους δὲ
20τιμήσετε; καὶ παρ’ οὗ μὲν εὐθύνας καθ’ ἕκαστον εἰλήφατε, ἀστεφάνωτον ἐάσετε, τὴν τιμὴν δὲ τῷ παν‐ τὸς εὐθύνας ὀφείλοντι τοῦ βίου δώσετε;
Decl
.

16

.

1

.

33

 Καίτοι εἰ μὲν μηδὲν ἄξιον λόγου διῴκηκας, οὐ θαυμαστὸν εἰ μηδὲ κατηγόρῳ λόγον παρέσχηκας, οὐδὲ γὰρ ἐπὶ μικροῖς εἰσιν αἱ τοῦ βίου δωρεαί· εἰ δέ, ὡς φῄς, μεγάλα καὶ πολλά, πρὸ τοῦ τούτων ἀποδοῦναι
5λόγον πῶς ἐπ’ αὐτοῖς δωρεὰν αἰτεῖς; νὴ Δία, οὐδὲν γὰρ εἴρηται περὶ τῶν ῥητόρων αὐτῶν τῷ Σό‐
λωνι. καὶ τίνας οὕτως ὑπευθύνους καθίστησι καὶ μο‐ νονοὺ καθ’ ἑκάστην ἡμέραν ἀπολογίζεσθαι βούλεται περὶ τῶν πεπολιτευμένων;
Decl
.

16

.

1

.

34

ἔγνωκάς τινα γνώμην εἰσφέρειν. προβούλευε, φησίν, εἰς τοὺς πεντακοσίους, πρώτη γὰρ αὕτη κρίσις. τὴν βουλὴν πέπεικας. εἰς τὸν δῆμον ἴθι, δευτέρα γὰρ ἡ διαχειροτονία. κἂν τοὺς
5πολλοὺς ἔχῃς ὁμογνώμονας, οὔπω νενίκηκας. ἐφέσιμος λοιπὸν εἰς τὸ δικαστήριον ἡ διάγνωσις. τριῶν οὖν ὄντων συνεδρίων, βουλῆς, δήμου, δικαστηρίου, ἀκρι‐ βέστατον ὡμολόγηται τὸ δικαστήριον. εἰκότως. ἡ βουλὴ μέν γε καὶ ὁ δῆμος ἀνώμοτοι τὴν ψῆφον φέρουσι, τὸ
10δικαστήριον δὲ σὺν ὅρκῳ καὶ ἀρᾷ τῇ μεγίστῃ. καὶ οἱ μὲν βοῇ τὰ πολλὰ κρίνουσι πρὸς ὀργὴν φανερὰν καὶ χάριν, οἱ δὲ κρύβδην τὸ δόξαν τίθενται. θόρυβος ἐν τοῖς ἄλλοις ἰσχύει συλλόγοις· ἐνταῦθα πρὸς ὕδωρ οἱ λόγοι. καὶ τί τὰ ἄλλα; τῇ βουλῇ μὲν οὐκ ἔξεστιν
15οὐδὲ τῷ δήμῳ λῦσαι γνῶσιν δικαστηρίου, τῷ δικαστη‐ ρίῳ δὲ ἀμφοῖν ἅμα.
Decl
.

16

.

1

.

35

οὕτω δὲ κρατοῦντος ἀκριβείᾳ πολὺ τοῦ δικαστηρίου ἐγὼ μὲν διὰ πάντων ἐλήλυθα τῶν συνεδρίων, καὶ γὰρ τὴν βουλὴν οὐχ ἧττον πέ‐ πεικα Κεφάλου, καὶ ὁ δῆμος ἐπεχειροτόνησεν ἅμα καὶ
5πλείω ψηφίσματα, καὶ τὸ τρίτον δὴ πάλαισμα, γραφεὶς παρανόμων ἐπὶ πάσαις ταῖς γνώμαις ὑμᾶς ἔπεισα τοὺς τῶν ὅλων κυρίους· τούτῳ δὲ ἀτελὴς ἡ πολιτεία 〈ἐν〉
τῷ κυριωτάτῳ μέρει. τῆς ἐξετάσεως γὰρ ἁπάσης τέλος ἡ ψῆφος ἡ τοῦ δικαστηρίου.
Decl
.

16

.

1

.

36

σὺ δὲ καὶ μέγα φρονεῖς σωθεὶς ἐρημίᾳ κατηγόρων, οὐ πίστει δικαιωμάτων, τοσοῦτον ἐμοῦ λειπόμενος ὅσον τοῦ δι’ ἀντιλογίας νενικηκότος ὁ ἐρήμην ἐνηνεγμένος. ὁ μὲν γὰρ οὐδενὸς
5φανέντος τοῦ κατηγορήσοντος ἀθῷος μένει, ἐγὼ δὲ καὶ τοὺς παρόντας ἤλεγξα συκοφάντας.
Decl
.

16

.

1

.

37

καὶ τὰς πλείους μὲν ψήφους ὁ νόμος κελεύει νικᾶν, ὃν αὐτὸς ἄρτι παρείχετο, αὐτὸς δὲ μηδεμιᾶς τυχὼν ψήφου φιλο‐ νεικεῖ τῷ πάσας παρειληφότι καὶ πλείους σχεδὸν τῶν
5οἰκούντων τὴν πόλιν, εἴγε καὶ δὶς οἱ αὐτοὶ περὶ ἐμοῦ καὶ τρὶς ἐψηφίσαντο. ἐγὼ μὲν οὖν εἰ καὶ ἴσας πρὸς ἴσας 〈τὰς μὲν〉 ἐνίκων, τὰς δὲ ἐνικώμην, ἀντίπαλος ἂν ἦν τῷ μήτε ἡττημένῳ μήτε νενικηκότι ἴσως τῆς ἐπ’ ἄμφω μετασχὼν τύχης πρὸς τὸν οὐδετέρας πεπειραμένον·
10νῦν δὲ τὸ μὲν οὐδέποτε ἡττῆσθαι [καὶ] ἐμοὶ περίεστι, τούτῳ δὲ ὅπερ ἐμοὶ πολλάκις οὐδ’ ἅπαξ ὑπῆρξε, τὸ νενικηκέναι. οὐδὲ γὰρ αἰτιαθῆναί φησι. τοῦτο μὲν δὴ καὶ τῶν ἰδιωτῶν πολλοῖς ἄν τις ἴδοι συμβεβηκός. αὐτίκα οἱ κατὰ δήμους οἰκοῦντες οὐδὲ εἶδον ἔνιοι τὸ
15δικαστήριον καὶ οὐ κατίασιν ἐκ τῶν ἀγρῶν αἰτήσοντες γέρας τοῦ λαθραίου βίου. γραφὰς δὲ ὀλίγας φυγὼν πάσας ἀπέφυγέ τις, ὃς οὐδ’ ἐν μέρει τὰ μὲν ἐνίκα,
τὰ δὲ ἡττᾶτο;
Decl
.

16

.

1

.

38

 Εἰ δέ γε τῶν ἐξαιρέτων καὶ ἃ πρὸς ἄλλους οὐκ ἔστι κοινὰ τὰς δωρεὰς εἶναί φησιν, ἡ τούτου μὲν ἀπραγ‐ μοσύνη τοῖς πλείοσιν ὑπάρχει καὶ πᾶσιν ὀλίγου δεῖν, τὸ δ’ ἐμὸν καλὸν οὐκ οἶδα ὅτῳ πλὴν ἐμοῦ.
Decl
.

16

.

1

.

39

ἔτι τοίνυν ὃ μὲν οὗτος αὐχεῖ, τὸ ἀναίτιον ἐμοὶ μᾶλλον ἢ τούτῳ πρόσεστιν. ὁ μὲν γὰρ ἐκφυγὼν τὰ ἐγκλήματα εἰς ἴσον τῷ μηδὲ κατηγορηθέντι τὴν ἀρχὴν ἐπανέρχεται. καὶ καθαρῶς οὗτος ἀναίτιος ὅστις ἠλευθέ‐
5ρωται τῶν αἰτιῶν ὑπὸ τοῦ δικαστηρίου, τὸν δὲ οὐ κατηγορηθέντα ἄκριτον, οὐκ ἀναίτιον εἴποι τις ἂν οὐδ’ ἀνεύθυνον, ἀλλ’ ὑπεύθυνον ἐπὶ παντὸς βίου. ὅπου γ’ οὖν, ἐφ’ ᾧ μὲν οὗτος ἀγάλλεται, τὸ δοκεῖν αἰτίας ἁπάσης ἐκτὸς εἶναι, τούτῳ μὲν ἄδηλον εἰ καί
10τινος αἰτίας ὑπούσης οὐ τετύχηκε κατηγόρου, ἐμοὶ δὲ κρίσεσι πολλαῖς κεκύρωται, τὸ δὲ κριθέντα ἐκφυγεῖν τούτῳ μὲν οὐκ ἔστιν εἰπεῖν οὐδ’ ἅπαξ, ἐμοὶ δὲ καὶ πολλάκις, ᾧ δὴ τὸ συναμφότερον, οὐχ ᾧ θάτερον ὑπάρχει, τούτῳ προσήκει κρατεῖν.
Decl
.

16

.

1

.

40

καὶ πότερον εὔξασθαι ἂν εἵλου μᾶλλον κρίνεσθαι καθ’ ἑκάστην ἡμέραν ἢ ἐν ἀδείᾳ δικῶν εἶναι; ἔστι δὲ τοῦτο μὲν εὐτυχία τὸ τοὺς συκοφάντας λαθεῖν οὐκ εἰς δόξαν
5οὐδὲ τιμῆς λόγον, πολλοῦ γε καὶ δεῖ, 〈εἰσ〉 ἀσφάλειαν
δὲ καὶ ῥᾳθυμίαν καὶ τὸ μὴ δεῖσαι, αἱ δωρεαὶ δὲ τῶν ἐπιπόνων εἰσίν, οὐ μετὰ ῥᾳστώνης βίου, καὶ κινδύνων καὶ φόβου παραμυθία τοῖς ἐκφεύγουσιν, ἐπεὶ καὶ τοὺς πολεμικοὺς κινδύνους πρὶν γενέσθαι μὲν ἅπας τις ἂν
10ἀπεύξαιτο, γενομένων δὲ τιμῶνται οἱ κατορθοῦντες, καὶ τὰ πολλὰ φευκτὰ μὲν πρὸ τῆς πείρας διὰ τὴν ἄδηλον τύχην, ζηλωτὰ δέ, ὅταν κρατήσῃ τοῦ τέλους.
Decl
.

16

.

1

.

41

καὶ τὰς ἐν ὑμῖν κρίσεις ὑπομεῖναι μὲν οὐδεὶς ἂν ἐθελή‐ σειεν οὐκ εἰδὼς εἰ διαφεύξεται· εἰ δὲ θεῶν τις ἐγ‐ γυήσαιτο τὴν νίκην, τίς οὐκ ἂν εὔξαιτο δεῖξαι χρηστὸς
5ὤν; πλὴν εἰ σύνοιδεν αὑτῷ τοιαῦτά τις ὥστε μόνην σωτηρίαν τὸ μὴ κριθῆναι δοκεῖν, ἐπεὶ τοῖς ἀδικοῦσι μὲν ἀγαθὸν ἀνελέγκτοις μένειν, τοῖς δὲ χρηστοῖς ἀτύχημα τὸ λανθάνειν, καὶ θαρροῦσιν οἱ μὲν τῷ συνειδότι καὶ ταῖς ἀποδείξεσιν, οἱ δὲ κακοῦργοι τῷ
10λανθάνειν.
Decl
.

16

.

1

.

42

 Ἃ τοίνυν κακοήθως ὑπελάμβανεν ὡς ἐξαπα‐ τηθέντας ὑπ’ ἐμοῦ τοὺς δικαστάς, οὐκ ἐμοῦ τὴν κατη‐ γορίαν ἐποιεῖτο, ὑμᾶς δὲ διέβαλλεν, εἰ μὲν ἄκοντας ἐξα‐ πατηθῆναί φησιν, ὡς ἀνοήτους, εἰ δὲ βουλομένους
5χαρίζεσθαι ἀδίκως, 〈ὡσ〉 ἐπιόρκους. οὐδὲν ὃ μὴ τῶν κακίστων ἁπλῶς αὐτοῦ λέγοντος ἠκούσατε. εἶτα παρὰ μὲν τοῖς ἄλλοις ἅπασιν ἀνθρώποις ἄριστοι δικάζειν καὶ νομοθετεῖν πρὸ τοῦ πεπίστευσθε, Κέφαλος δὲ παρα‐
νοίας αἱρεῖ τὰ δικαστήρια, ἐν οἷς οὔτε διώκων ἡττηθεὶς
10οὔτε φεύγων ἁλοὺς οὐδεὶς ᾐτιάσατο τὰ ἐγνωσμένα. καὶ οἱ μὲν ἑλεῖν οὐ δυνηθέντες σιωπῶσιν, οὗτος δὲ ὑπὲρ ὧν ἕτεροι γραψάμενοί με ἡττῶντο ἀγανακτεῖ. καί, ὡς ἔοικε, θεοὶ μὲν ἡττηθέντες ἔστερξαν αὐτίκα τὰς ψήφους, Κεφάλῳ δὲ μόνῳ δοκεῖτε τὰ δίκαια μὴ δι‐
15αιρεῖν ἀκριβῶς, κἂν μὴ δῶτε τὴν δωρεὰν ἐκ δικαστη‐ ρίου, φησὶν ὑμᾶς δικάζειν κακῶς.
Decl
.

16

.

1

.

43

εἰ μὲν οὖν ἅπαξ ἢ δὶς ἐξέφυγον τὰ ἐγκλήματα, ὑπενόησέ τις 〈ἂν〉 ὡς ὑπῆλθον, ὡς ἐφενάκισα, ὡς ἐλέῳ κατέλαβον τοὺς δι‐ καστάς· εἰ δέ, ὁσαχοῦ κέκριμαι, πανταχοῦ καὶ ἑκαστα‐
5χοῦ νικῶ, καθαρὰ τῆς ἀρετῆς ἡ κρίσις. εἰς μὲν γὰρ ἅπαξ καὶ παρ’ ἕνα καιρὸν ἰσχυρὸν ἀπάτη καὶ τέχνη, ὁ χρόνος δὲ φωρᾷ τὴν ἀλήθειαν. καὶ οὐδ’ ἂν οἱ πάν‐ των ἀνοητότατοι δὶς περὶ τὸν αὐτόν, οὐχ ὅπως Ἀθη‐ ναῖοι, σφαλῆναι δύναιντ’ ἄν, ἐμοὶ δὲ καὶ φιλονεικό‐
10τερον προσεφέροντο τῷ πολλάκις ἤδη κεκρατηκέναι, οἱ κατήγοροι μὲν ἀναμάχεσθαι πειρώμενοι καὶ μόνος λέγοντες ἡμᾶς οὗτος ἀεὶ διαφεύξεται; οἱ δικασταὶ δὲ παρατεταγμένοι πρὸς τοὺς λόγους τοὺς ἐμοὺς καὶ μέχρι τίνος τοῦτον ἀφήσομεν; ἀλλ’ οὐδὲ
15σκιὰν εὗρον αἰτίας εἰς ἐμέ.
Decl
.

16

.

1

.

44

πάνυ γοῦν εὐμε‐ ταχείριστοι πρὸς ἀπάτην Ἀθηναῖοι. Μιλτιάδου μὲν οὐκ ἐφείσασθε τοῦ τὴν ἐν Μαραθῶνι μάχην νενικη‐
κότος ἀνδρὸς 〈καὶ〉 δουλείας Μηδικῆς τὴν Ἑλλάδα
5λύσαντος. ἐδήσατε χεῖρας ἐκείνας ἃς ἐξέτεινε μετὰ τῶν παραγγελμάτων καὶ πόδας ὑπὲρ τῶν Ἀθηναίων δραμόντας, καὶ πρότερον ἐν τοῖς δεσμοῖς ἀπέθανε πρὶν λύσεως ἔτυχε.
Decl
.

16

.

1

.

45

καὶ Θεμιστοκλῆς ἔφυγεν εἰς Πέρσας ἣν ὁδὸν ἐξήλασε βασιλέα. καὶ Λακεδαιμονίους μὲν ἐξη‐ πάτησε τοὺς δεινούς, καὶ πάντας ἀνθρώπους παρήγαγε ῥᾳδίως· πρὸς δὲ τὸ δικαστήριον οὐδὲν ἔργον
5αὐτῷ τῆς συνέσεως ἴσχυσεν. οὐκ ἔτυχε συγγνώμης οὐ μετ’ Εὔβοιαν Περικλῆς, οὐ μετὰ Ναύπακτον Φορμίων, οὐ μετὰ Λέσβον Πάχης, οὐ μετὰ Ἀργινούσας οἱ δέκα, ὧν ἐπὶ μιᾶς ἡμέρας θάνατον κατεψηφίσασθε. οὐ Σω‐ κράτης παρήγαγε τῷ λόγῳ τοὺς δικάζοντας, οὐ Θρασύ‐
10βουλος ὁ ἀποδοὺς τὴν δημοκρατίαν καὶ τὰ δικαστή‐ ρια, οὐ τὰ τελευταῖα, Καλλίστρατος, ὃν ὑπερβάλλοντα δεινότητι τοὺς ῥήτορας αὐτοῖς λόγοις φυγάδα ἀπεστεί‐ λατε. ὧν καὶ Κέφαλος ἐνίων ἐμέμνητο, ὥσπερ οὐχ ὑπὲρ ἐμοῦ σεμνολογούμενος.
Decl
.

16

.

1

.

46

εἶτα τοῖς ἀρίστοις μέν, καθ’ ὃν ἦν χρόνον αὐτῶν ἕκαστος, εἰ καὶ μικρὸν ἥμαρτον, ἐκ μεταβολῆς ἰσχυροτέραν ἐποιεῖσθε τὴν ὀργὴν τὴν ἐπὶ τοῖς καινοῖς ἐγκλήμασι τῆς μνήμης τῶν
5προκατωρθωμένων, καὶ τούτους οὐ ναυμαχίας λέγον‐
τας, οὐ πεζομαχίας, οὐ τρόπαια δεικνύντας ἐσώσατε, καὶ ταῦτα ἅπαξ ἕκαστον ὑπὸ τῇ ψήφῳ λαβόντες, εἰκότως, οὐ γὰρ ἡμιτελῆ τὴν ἀρετὴν ἀξιοῦτε παρασχέσθαι τοὺς ἐπαινουμένους οὐδὲ τῇ δόξῃ τῆς δικαιοσύνης εἰς ἐξου‐
10σίαν ἀδικίας χρῆσθαι· ἐμοὶ δ’ ἂν τοσαύτας γραφὰς ἐχαρίσασθε; τίνα πειθὼ καὶ σειρῆνα καινὴν ἀνευρόντι ᾗ κατέθελξα δικάζοντας ὑμᾶς μόνος ἐγρηγορότας ἀεί, προνοοῦντας τὰ λεχθησόμενα, πολλὰ καὶ τῶν οὐκ εἰρη‐ μένων τῇ κατηγορίᾳ κατατιθέντας, οὔτε συνετώτερος
15ἐγὼ Θεμιστοκλέους οὔτε πιθανώτερος Περικλέους οὔτε σοφώτερος Σωκράτους οὔτε δεινότερος Καλλιστράτου, ὧν ἁπάντων ἐκρατήσατε.
Decl
.

16

.

1

.

47

ἐν τοιούτοις ἀνύποπτος ὤφθην δικασταῖς 〈τοῖσ〉 πάντα ὑπονοοῦσι. μὴ σὺ πεῖραν αὐτῶν λάβῃς, οὐ γὰρ ἂν ἐκφύγοις. ἐλεήμονες Ἀθηναῖοι, κἀγώ φημι. πότε; καὶ πρὸς τίνας; ἄν ποτε
5συμμαχίας δέηται πόλις, ἂν ἱκετεύῃ ξένος, πρὸς ἐκεί‐ νους θεὸν τὸν Ἔλεον νομίζουσι. κἂν μὲν τῶν πολι‐ τῶν τινά τις αἰτιάσηται· Κέφαλός ἐστι τῶν κακῶν αἴτιος ἢ Ἀριστοφῶν ἢ ὃν ἂν τῶν ὑπὸ χεῖρα φαίη τις, ὀργίλοι καὶ τραχεῖς· ἐὰν δέ τις τῶν ἔξωθεν ἱκε‐
10τεύσῃ, κἂν Οἰδίπους, κἂν Ὀρέστης, ἐλεοῦσι καὶ σώ‐ ζουσιν, οὐκ ἀλόγως, ὡς ἐμοὶ δοκεῖ, τοὺς ἀλλοφύλους μέν γε μήτε φύντας καλῶς μήτε ἐν ἀρίστῃ πολιτείᾳ πεπαιδευμένους οὐκ ἀξιοῦντες ἀναμαρτήτους εἶναι· εἰ
δέ τις Ἀθηναῖος ὢν οὐχ ὑπεραίρει πάντας ἀρετῇ, τῶν
15οὐκ ἀρίστων ὡς κακίστων καταγινώσκετε, ὅταν ἐνταυ‐ θοῖ λάβητε, πρὸς τὴν κοινὴν τῆς πόλεως ἀξίωσιν, οὐ πρὸς τὸ καθ’ αὑτὸν ἀπαιτοῦντες ἑκάστου τοὺς τρό‐ πους· ἄλλως τε καὶ εἴ τις αὑτὸν ἠξίωσε προστατεῖν Ἀθηναίων, ὡς ἐγώ, πολλὴν ὑπεροχὴν ζητεῖτε παρ’
20αὐτοῦ τοῦ καλοῦ.
Decl
.

16

.

1

.

48

ἤδη τοίνυν τινὰ καὶ δεηθέντα καὶ παιδία κλαίοντα 〈εἰσκαλέσαντα〉, ὧν οὐδὲν ἑωρᾶτε ἐμὲ ποιοῦντα, ᾠκτείρατε εἰς ἅπαξ, καὶ οὐκ ἐπὶ τῆς πρώτης ψήφου παροξυνθέντες, καθυφέντες δὲ ἐν τῷ
5τιμήματι τῆς ὀργῆς ἐπανήκατε· ἐμοὶ δὲ οὐκ ἔστιν ὅτε τοῦ μέτρου τῆς ζημίας εἶτα ἐπεκουφίσατε, ἀλλ’ ὅλως ἀπελύσατε.
Decl
.

16

.

1

.

49

 Οὐ τοίνυν οὐδὲ ῥᾴδιον πολιτείας κρίσιν παρα‐ γαγεῖν, μᾶλλον δὲ οὐδὲ ἐν δυνατῷ. τὰ μέν γε τῶν ἰδιωτῶν ἀδικήματα ὑπὸ σκότους ὄντα ἐκ τῶν εἰκότων στοχάζεσθε, τὰ δὲ τῶν δημαγωγῶν πολιτεύματα οὐκ
5ἂν λάθοι τοὺς αὐτοὺς ἐκκλησιάζοντας καὶ δικάζοντας. οἷον, εἰ παρανόμων γραφὴ τὸ κρινόμενόν ἐστι, παραν‐ εγνώσθησαν οἱ νόμοι. τὰ τοῦ ψηφίσματος ῥήματα εἰ διαφωνίαν τινὰ ἔχει, μεμαθήκατε. εἰ χρημάτων διοί‐
κησίς ἐστιν, ἐπὶ δακτύλων ἡ κρίσις. τί οὖν ἐνταῦθα
10παρεύρημα; οὐδεὶς τοὺς κατηγόρους ὑπῃνίττετο καθ‐ υφιέναι τοὺς ἀγῶνας καὶ τοὺς μάρτυρας τὰ ψευδῆ μαρτυρεῖν καὶ τοὺς δικαστὰς δεκάζεσθαι. οὔτε πρία‐ σθαι τοσούτους ἱκανός, οὐδ’ εἰ τὰ βασιλέως κεκτήμην, οὔτ’ ἂν ἔλαθον τοιοῦτόν τι κακουργῶν, ὃς καὶ περὶ
15ὧν οὐκ ἀδικῶ κρίνομαι.
Decl
.

16

.

1

.

50

μαρτυρεῖς δέ μοι καὶ σύ. εἰ γὰρ ἢ ψευδομαρτυρίας ἡτοίμαζον ἢ δικαστὰς διέ‐ φθειρον, εἰσὶ περὶ τούτων ἁπάντων νόμοι καὶ θάνατος ἡ ζημία· σὺ δὲ οὔτε τοιοῦτον οὐδὲν οὔτ’ ἄλλο τι τῶν
5ἐμῶν ἐγράψω ποτέ. οὕτως οὐδὲ κέκριμαι τὸ κατὰ σέ. εἰ δὲ χρὴ καὶ ὑπονοεῖν τὰ ἀφανῆ, σὲ μᾶλλον 〈ἂν〉 ᾐτιάσατό τις, ὑπιὼν δὲ τοὺς κατηγορήσοντας, εἰσὶ δὲ οὐ πάντες οὐδὲ πολλοί τινες, ὅσοι τοὺς κινδύνους εὐλαβούμενοι πείθονται, ἀλλ’ ὁπόσοι συνίσασι τὰ πο‐
10νηρεύματα, καὶ τοὺς ἀνατεινομένους ἰδίᾳ καθυφεῖναι πείθεις. καὶ πανταχῇ ῥᾷον τὸ μὴ κριθῆναι διαπράξα‐ σθαι τοῦ πορίσασθαι κριθέντα ἄφεσιν, δεινοὶ γὰρ ὑπιδέσθαι τοὺς κατὰ συνθήκας λόγους, κἂν ἐνδεᾶ τὰ τοῦ διώκοντος ᾖ, τὴν τοῦ κατηγόρου τάξιν οἱ δικά‐
15ζοντες αὐτοὶ λάβοιεν ἄν. καὶ τὸ μηδ’ εἰσελθεῖν ἄν, εἰ παρεῖχον αὑτοὺς φίλους, οὐκ ἐπ’ ἀδήλῳ τῷ μέλλοντι κριθῆναι ἐπραττόμην.
Decl
.

16

.

1

.

51

 Ὁ τοίνυν σοφὸς οἴεταί τι εὑρηκέναι πυνθανόμε‐ νος, εἴτε βασκάνους ὑμᾶς καὶ πικροὺς εἴτε ἀνοή‐ τους καὶ ῥᾳθύμους ὑπολαμβάνω, καὶ τοιούτῳ ὑπά‐ γων ἐνθυμήματι· εἰ μὲν εὐπαραγώγους καὶ εὐή‐
5θεις, οὐ θαυμαστὸν εἰ παρὰ τοιούτοις ἐνίκη‐ σας· εἰ δὲ χαλεποὺς καὶ δυσοργήτους, οὐδ’ ὑπὸ τοιούτων, φησίν, ᾐτιάθην. ἐγὼ δὲ τούτων μὲν οὐδέ‐ τερον καθ’ ὑμῶν ὑπολήψομαι, μαινοίμην γὰρ ἄν, ὡς δὲ τἀληθὲς ἔχει, φράσω.
Decl
.

16

.

1

.

52

ὅτι μὲν οὖν περιπίπτεις τῷ σαυ‐ τοῦ σοφίσματι, εὔδηλον τοῦθ’ ἅπασι, κἂν ἀντέρωμαί σε κἀγώ, δικαίως ἐρωτήσω· πότερά σοι παρορᾶν Ἀθη‐ ναῖοι τοὺς ἀδικοῦντας δοκοῦσιν ἢ τοὐναντίον
5ἐλέγχειν; καὶ εἰ μὲν παρορᾶν, διὰ τοῦτο ἄρα οὐκ ἐγράψαντό σε· εἰ δὲ καταφωρᾶν ἀκριβῶς, οὐκοῦν καὶ παρὰ τοιούτοις ἀφείθην ἐγώ. ταῦτα μὲν οὖν ἐάσω διὰ τὴν ἴσην ἀντιλογίαν, ὃ δὲ οὐδ’ ἡντιναοῦν ἀμφισβή‐ τησιν ἔχει, τοῦτ’ ἐρῶ.
Decl
.

16

.

1

.

53

εἰ μὲν ἄμφω κριθέντες ἐν τοῖς αὐτοῖς δικασταῖς, σὺ μὲν ἀφείθης, ἐγὼ δὲ ἥλων, εἰκότως ἂν παρετίθης, ὡς καὶ σὺ τοὺς χαλεποὺς ἐκ‐
πέφευγας καὶ παρὰ τοῖς δυσοργήτοις κατεδικάσθην
5ἐγώ· εἰ δὲ ἐγὼ μὲν ἐπῄνημαι, σὺ δὲ οὐ κέκρισαι, οὔτε σοὶ μαρτύριον ἀρετῆς ἱκανὸν ἡ τῶν δικαστηρίων ἀκρίβεια, παρ’ οἷς οὐδ’ ἐξητάσθης ὅλως, κἀμοὶ σημεῖον ἀνδραγαθίας ἐκφεύγοντι καὶ τούτους. τοῦ μὲν γὰρ οὐδὲ κριθέντος οὐδ’ ἂν οἱ χαλεπώτατοι καταψηφίσαιντο,
10τοῦ δὲ ἀδικοῦντος ἐλεγχομένου καὶ οἱ πρᾳότατοι. οὔκ‐ ουν τὸ μὴ κατηγορηθέντα μὴ καταδικασθῆναι μέγα, τὸ δὲ πάσας αἰτίας ἔχοντα μηδεμιᾶς ἐντὸς ὀφθῆναι, καὶ γὰρ οὕτως ἔχει. λαθεῖν μὲν καὶ ἀδικοῦντα ῥᾴδιον ἐν τοσαύτῃ πόλει καὶ εἰ σφόδρα ἀκριβῶς φυλάττουσιν,
15ἐναποκρυπτομένου τῷ τοῦ κοινοῦ μεγέθει τοῦ καθ’ ἕκαστον τρόπου, καθάπερ ἐν τοῖς μεγάλοις πελάγεσιν οἱ καταποντισταί, οὐ γὰρ Κύθνος ἢ Σίφνος ταῦτα, ὅπου δι’ ὀλιγανθρωπίαν ἀλλήλους ἴσασιν; ὁ δὲ ἅπαξ ἐλθὼν εἰς κρίσιν οὐκ ἂν ἀφεθείη μὴ σαφῶς ὡς οὐδὲν
20ἀδικεῖ δείξας.
Decl
.

16

.

1

.

54

 Ὁ δὲ καὶ τοὺς νοσοῦντας μὲν πολλάκις, ἰα‐ τρευομένους δὲ χείρους τῶν ἀνόσων ἀπεφαίνετο· τίς δ’ οὔ φησιν; ἀλλ’ οὐ πρὸς λόγον σοι τὸ παράδειγμα. διὰ τί; ὅτι εἰ μὲν αἱ κρίσεις ἦσαν νόσοι ψυχῆς, ὑγι‐
5εινότερος ὁ μὴ κριθεὶς 〈ἂν ἦν〉 τοῦ φυγόντος· εἰ δὲ
νοσήματα μὲν αἱ κακίαι τῶν ἀνθρώπων εἰσίν, ἰατρεῖα δέ, ὡς καὶ σὺ φῄς, τούτων τὰ δικαστήρια, εἰ μὲν ἐνεῖδόν τινα ἐν ἐμοὶ πονηρίαν, πάντως ἂν ἰάσαντο δι’ ἀτιμίας ἢ φυγῆς, ὡς καύσεως ἢ τομῆς· εἰ δ’ ὡς
10ὁλόκληρον καὶ μὴ δεόμενον φαρμάκου τοιοῦτον, οἷος εἰσῆλθον, ἀπεπέμψαντο, ἐγὼ μὲν διὰ πείρας ὑγιεινὸς ἐφάνην τοῖς ἰατροῖς· σὺ δὲ οὐκ ἀπέδυσάς ποτε τὸν βίον τοῖς δικασταῖς οὐδὲ γυμνὴν τὴν ψυχὴν ἔδειξας, συγκαλύπτων δὲ σαυτὸν καὶ περιστέλλων, ὡς οἱ τὰς
15κρυφαίας νόσους 〈νοσοῦντεσ〉, ἴσως ὕπουλος ὢν λανθά‐ νεις.
Decl
.

16

.

1

.

55

οὐ τοίνυν μόνον αἱ τοῦ σώματος εὐεξίαι τῶν ἀνεξετάστων αἱ κεκριμέναι κρείττους, ὁ αὐτὸς δ’ ἐπὶ πάντων λόγος· οὐδὲν τιμιώτερον ὃ μὴ συνεξητάσθη τοῦ οὐκ εἰκῆ δοκιμαστοῦ. οὐδὲ χρυσὸς ἀβασάνιστος
5ἐντιμότερος τοῦ πυρὶ κριθέντος οὐδὲ παρὰ τοῖς βαρ‐ βάροις, ἀλλὰ χρυσὸς μὲν ἐν πυρί, ἀνθρώπου δὲ τρόπος ἐν δικαστηρίῳ βασανίζεται. τοῦτο δοκίμιον ἐφ’ ἑκά‐ στου, ἄλλως τε καὶ ῥήτορος. ἐξ οὗπερ ἐγὼ μὲν ἀκήρα‐ τος ἐξέβην ἀεί, σὺ δὲ οὐδὲ δόκιμος εἶ· οὐδὲ νόμισμα
10νόμιμον, ὃ μὴ πολλάκις ἔστρεψαν 〈οἱ〉 ἀργυρογνώμονες,
ὥσπερ οὑμὸς βίος ἄνω καὶ κάτω στρεφόμενος μετὰ τῶν ψήφων ἀριθμούμενος καθαρὸν ἠχεῖ πανταχοῦ, τὸν δὲ σὸν οὐδ’ εἴ τις ὑπόχαλκος ἢ κίβδηλός ἐστιν οὐκ ἄν τις ἰσχυρίσαιτο.
Decl
.

16

.

1

.

56

προέλθω δέ, εἰ βούλει, καὶ ἐπὶ τὰ μείζω παραδείγματα. αὕτη καὶ τείχους ἰσχύς, οὐχ ᾧ μηδεὶς προσήγαγε πολέμιος, ἀλλ’ ὃ πολλὰς καὶ στρατιωτῶν καὶ μηχανημάτων προσβολὰς ἀπεκρού‐
5σατο, ὥσπερ οὑμὸς βίος πανταχόθεν προσαγόντων τῶν ὑπορυττόντων διαβολαῖς καὶ κακοηθείαις ἐστὶν ὀρθός. καὶ πλόιμος οὐκ ἐν γαλήνῃ δείκνυται. σὺ μὲν οὖν ἀπείρατος κινδύνου πολιτικοῦ καταστὰς ἄπλους, ἐγὼ δὲ πολλοὺς συκοφαντῶν ὑπέμεινα πολέμους καὶ κινδύ‐
10νους καὶ ῥήτορας κατ’ ἐμοῦ πνέοντας ἤνεγκα.
Decl
.

16

.

1

.

57

τὰ δὲ ζῷα πῶς δοκιμάζεται; τίς ἵππον ὠνεῖται μὴ πολλοὺς ἐλάσας δρόμους οὐκ ἐν ἱππασίμοις καὶ λείοις μόνον ἀλλὰ καὶ ἐν τοῖς ἀποκρότοις καὶ πρὸς τὰ σιμὰ καὶ
5κατὰ πρανοῦς; αὕτη γὰρ ἵππων κρίσις. τοὺς δὲ κομιδῆ πώλους ἄγοντες εἰς τὴν ἀγορὰν πλήθουσαν καὶ τοὺς θορύβους μέσους εἰ φοβεροὶ δοκιμάζετε. οὐκ ἤχθη Κέφαλος εἰς τὴν ἀγορὰν ἐπὶ πείρᾳ βίου οὐδ’ ἤκουσε θόρυβον δικαστηρίου, ἐγὼ δὲ πολλοὺς περὶ ἐμαυτοῦ
10δραμὼν δρόμους ἐνίκων ἅπαντας.
Decl
.

16

.

1

.

58

εἰ δὲ τὸ μὴ κριθὲν προκρίνει τοῦ πεφυλοκρινημένου στεφάνου, ἆρα καὶ στρατηγὸν χαλκοῦν ἂν ἔστησεν οὐκ ἐνδύντα θώ‐ ρακα καὶ οὐδ’ ἰδόντα τοὺς πολεμίους; οὐδὲ Μιλτιάδης
5οὐδενὸς ἄξιος διὰ τὰς μάχας οὐδὲ Θεμιστοκλῆς ὁ περὶ τῶν Ἀθηνῶν ἀναρρίψας καὶ παραδοὺς ἀσταθμήτῳ στοιχείῳ τοῦ πολέμου τὴν κρίσιν οὐδὲ Θρασύβουλος ὁ Φυλὴν καταλαβὼν τετταράκοντα τοῖς πρώτοις;
Decl
.

16

.

1

.

59

ἔστη‐ σα κἀγὼ τρόπαια τῶν συκοφαντῶν ἐν ἅπασι τοῖς δι‐ καστηρίοις. πολλαχόθεν βαλλόμενος ἐγκλήμασιν ὡς ἀλη‐ θῶς αὐτὸς ὤφθην ἄτρωτος, ὡς οὔτε ὁ Αἴας, ᾧ σαυτὸν
5εἴκαζες, οὔτε ὁ Ἀχιλλεὺς οὔτε ὁ Καινεὺς οὔτε εἴ τις ἄλλη 〈τραυμάτων〉 κρείττων γενέσθαι λέγεται θνητοῦ φύσις. ὡς ἐγὼ συκοφάντου καὶ διὰ παντὸς ἰόντος φθόνου ἐστράτευμαι πάντα νικῶν. μέγα φρονεῖς, εἰ μὴ τέ‐ τρωσαι· τίς γὰρ ἐπὶ σὲ συκοφάντης ἀφῆκεν ἔγκλημα;
10ἄγε καὶ ἀθλητὰς εἰς τὸ πρυτανεῖον τοὺς οὐκ ἀποδύν‐
τας εἰς στάδιόν ποτε, καὶ τίς ἀνέξεται; ποῖος Γλαῦκος ὁ Καρύστιος ἢ Πολυδάμας ὁ Σκοτουσαῖος, οἳ πολλοῦ καμάτου καὶ ἱδρῶτος τοὺς στεφάνους ἐωνημένοι χαλκοῖ ἑστᾶσιν; οὐ γὰρ δεῖ πολιτείας ἀγωνιστὴν ἰδιώτῃ καὶ
15θεατὴν ἀθλητῇ παραβάλλειν.
Decl
.

16

.

1

.

60

στάδια τῆς ἀρετῆς τῆς ἐμῆς τὰ δικαστήρια, Ἑλλανοδίκαι δὲ τούτων τῶν Ὀλυμπίων ὑμεῖς, καὶ γὰρ τούτοις τοῖς ἀθληταῖς κάθην‐ ται δικασταί. τοῦ νικῶντος ὁ στέφανος, οὐχ ὅστις ἀνα‐
5γώνιστος. ἐμὲ εἰς τὸ πρυτανεῖον ὁ νόμος καλεῖ δι‐ καιότερον ἢ τοὺς Ὀλυμπιάδα καὶ Πυθιάδα νίκην ἀνῃ‐ ρημένους. οἱ μὲν γὰρ μόνον εἰς δόξαν συναίρονται τῇ πατρίδι, τἀμὰ δὲ κηρύγματα ψηφίσματα χρηστὰ καὶ νόμοι συμφέροντες, πόροι χρημάτων, ἀπόστολοι, νῖκαι.
10πόσους ἡ πόλις αὕτη στεφάνους ἐκ τῶν ἐμῶν πολι‐ τευμάτων ἠνέγκατο. οἱ δεῖνες σωθέντες, οἱ δεῖνες ἐλευθερωθέντες διὰ τὴν ἐμὴν προπέτειαν, ὡς Κε‐ φάλῳ δοκεῖ.
Decl
.

16

.

1

.

61

οὐχ οἱ δειλοὶ καὶ τρέμοντες καὶ λαγὼ βίον ὡς ἀληθῶς ζῶντες τὰ τρόπαια ἱστᾶσιν οὐδὲ τὰ κοινὰ ὀρθοῦσιν οὐδὲ δωρεῶν τυγχάνουσι, καὶ ταῦτα ἐν Ἀθήναις. εἰ μὲν γὰρ Φλιασίοις ἢ Με‐
5γαρεῦσι συνεβούλευον, αὐτός τε οὐδὲν ἂν ἐτόλμων μέγα καὶ τοὺς πολίτας τῇ τύχῃ τὴν γνώμην μετρεῖν
ἠξίουν, Ἀθηναίων δέ τις ἀξιωθεὶς προστατεῖν ἐπὶ ταὐτὸ βῆμα ἀναβαίνων, ἐφ’ οὗ Μιλτιάδης τὴν ἔξοδον ἐδημηγόρει καὶ Θεμιστοκλῆς πανοικησίᾳ πλεῖν ἐπολι‐
10τεύετο καὶ Κίμων [οὐ] προῆγεν ἄχρι Παμφυλίας καὶ Περικλῆς τὴν Ἀττικὴν ἐδίδου τοῖς Πελοποννησίοις, τηλικούτων διάδοχος ῥητόρων οὐ κληρονομήσει τὸ φρόνημα μετὰ τοῦ βήματος;
Decl
.

16

.

1

.

62

ἀλλὰ τί πράξει; ὡς Κέφαλος, εὐλαβηθήσεται τοὺς βασκάνους καὶ τῶν αἰτιῶν τὰς σκιὰς φοβηθήσεται; μιμήσεται τὴν σὴν ἄνανδρον πολιτείαν; οὐκ ἐγώ. περὶ πρωτείων ἀεὶ πολι‐
5τεύομαι. 〈ὑπὲρ〉 δόξης 〈καὶ〉 ἡγεμονίας οὐδένα κίνδυνον ἐξίσταμαι. διὰ τοῦτ’ ἀεὶ κρίνομαι, οὐ ζητῶ γὰρ ὅ τι λεχθὲν οὐχ ἕξει κατηγορίαν, ἀλλ’ ὅ τι πᾶσαν αὐξήσει τὴν πόλιν καὶ ποιήσει φθονεῖσθαι τὸν μὲν δῆμον παρὰ τοῖς Ἕλλησι, παρὰ δὲ ὑμῖν ἐμέ, οὐ πρὸς ἐμαυτὸν
10σκοπῶν τὰ λεκτέα καὶ τὰ μή, πρὸς δὲ τὸ κοινὸν τῶν Ἀθηναίων ἀξίωμα.
Decl
.

16

.

1

.

63

τοῦτο μέτρον εἶναι χρὴ τῶν πολιτευμάτων, καὶ τὸν αὐτὸν τρόπον ὅνπερ οἱ τῶν δραμάτων ὑποκριταὶ συναρμόττονται τοῖς προσώποις καὶ στρατηγὸς καὶ τύραννός τις ἐξαίφνης ἐγένετο,
5οὕτω καὶ τὸν δημαγωγὸν τὸ τοῦ δήμου πρόσωπον φέρειν δεῖ πρὸς τὸ χρῆσθαι τῇ φωνῇ. ποῖός τις οὖν ὁ δῆμος οὗ τὰς ῥήσεις δεδιδάγμεθα; οὐκ εὐλαβὴς οὐδὲ ἄτολμος οὐδ’ ὅθεν μηδεὶς κίνδυνος ἐπιστήσεται,
τούτοις ἐπιχειρῶν. εἰ γάρ, ὡς σὺ παρὰ τούτοις, οὕτως
10ὁ δῆμος παρὰ τοῖς Ἕλλησιν ἐπολιτεύετο, οὐκ ἂν σε‐ μνότερος ἦν τῶν Μεγαρέων, ἔτι καὶ νῦν ἂν ὑπ’ Αἰγι‐ νητῶν ἐκ θαλάττης εἴργετο. νῦν δὲ παραβαλλόμενος καὶ διαποντίους ἀναιρούμενος πολέμους καίτοι μὴ πάντα νικῶν τοῖς κινδύνοις τὸ πρωτεῖον ἐκτήσατο.
Decl
.

16

.

1

.

64

πᾶσα γῆ καὶ θάλαττα τοῦ δήμου τὰ δικαστήρια, ἐν οἷς βασιλεῖ μὲν τῶν Περσῶν περὶ τῆς Ἑλλάδος, ὕστερον δὲ καὶ τῆς Ἀσίας ἐδικάζετο, Λακεδαιμονίοις δὲ καὶ τὰ τελευταῖα Θηβαίοις περὶ τῆς ἡγεμονίας. τί‐
5νας ἀντιδίκους οὐκ ἐπεσπάσατο μηδεμίαν κατηγορίαν ἄλογον εὐλαβηθείς; καὶ γὰρ ὁμοίως ἐμοὶ κέκριται πολλάκις ἐν Λακεδαίμονι Κορινθίων κατηγορούντων. ἐν τοῖς Ἕλλησι πᾶσι πάλιν Θηβαίων συκοφαντούντων ἠνέχθη καὶ περὶ τῶν Ἀθηναίων 〈τῆς πόλεωσ〉 ψῆφος ὡς
10περὶ ἐμοῦ, καὶ διαφυγοῦσα τὰς αἰτίας τὰς τιμὰς ἀπη‐ νέγκατο, τὴν αὐτονομίαν, τὰ τείχη, τὴν θάλατταν. καὶ γὰρ τῆς πολεμικῆς δυνάμεως οὐ τὴν πεζικὴν εἵλετο, ᾗ πλέον ὑπάρχει τὸ βέβαιον εἰς ἀσφάλειαν, ἀλλὰ τοὺς ἐν τῇ θαλάττῃ κινδύνους, ὡς τῶν μειζόνων ἐν τῷ κατ‐
15ορθοῦν ἀγαθῶν αἰτίους. ὤνιοι γὰρ τῶν κινδύνων εἰσὶν αἱ τιμαὶ καὶ ἀνδρὶ καὶ δήμῳ.
Decl
.

16

.

1

.

65

Τοιαύτης οὖν πόλεως ἐγὼ προεστηκὼς οὐκ
ἂν μιμησαίμην τὸ κοινὸν δραστήριον, τὰ δὲ σὰ μελλή‐ ματα; καὶ Νικίας μέν, ὃν ἐπῄνεις σύ, καίτοι πάντα μέλλειν δοκῶν, ἔλεγεν, ἔπραττεν, ἐστρατήγει, παρετάτ‐
5τετο, ἐγὼ δὲ δείσειν ἔμελλον τὰς τῶν συκοφαντούντων μάχας; οὔτ’ ἔμπορος ἢ ναύκληρος ὢν ἐφοβούμην 〈ἂν〉 τὸν ψόφον τῶν κυμάτων, οἷς συζῆν ἀναγκαῖον ἦν, οὔτε δημηγόρου δεδιέναι ψόφον ἐγκλημάτων, ἃ φύσει παρα‐ κολουθεῖ τοῖς λέγουσιν. ἁλῶναί ποτε βέλτιον ὁμόσε
10χωροῦντα ταῖς αἰτίαις ἢ τοῦτο δεδοικότα μὴ παρρησιά‐ ζεσθαι.
Decl
.

16

.

1

.

66

εἰ δὲ βούλει καὶ τὴν ἀσφάλειαν σκοπεῖν ἐν αὐτοῖς τοῖς κινδύνοις, ὅρα, τίς ἢ πόλεμος οὐκ ἀναγ‐ καῖος ἠλέγχθη μοι πεπολιτευμένος ἢ στόλος ἄκαιρος ἢ νόμος ἄχρηστος; οὔ φασιν οἱ τὰς ἐμὰς γνώμας ἐπι‐
5ψηφίσαντες.
Decl
.

16

.

1

.

67

 Εἰ δὲ μηδὲν ἁμαρτὼν ἐν αἰτίαις ἐγενόμην, ἐκρίθησαν καὶ θεοί, Ἄρης ἐπὶ Ἁλιρροθίῳ καὶ τὴν νίκην οὐκ ὀνειδίζεται, Εὐμενίδες δὲ καὶ τὴν ἧτταν ἠνέγκαντο ὑπ’ ἀνδρὸς θεαὶ καὶ ὑπ’ Ὀρέστου νενικη‐
5μέναι. πόσας Ἡρακλῆς ἀνδρίας ὑπέσχε κρίσεις δικά‐ ζοντος Εὐρυσθέως· εἰ δὲ μὴ τοὺς πολλοὺς κινδύνους ἤνυσεν, οὐκ ἂν τὸ τῆς ἀθανασίας ἆθλον ἠνέγκατο. οὐκ ἂν θεὸς ἦν ὁ Διόνυσος μὴ κριθεὶς τῷ πατρῴῳ πυρί. ἀλλ’ οὐδ’ αὐτὸς ἄκριτος βασιλεύει τῶν ὅλων ὁ
10Ζεύς, πρὸς Τιτᾶνας δὲ διεκρίθη καὶ Γίγαντας. ὦ Πο‐ λιὰς Ἀθηνᾶ, παρὰ θεῶν ἐξαίρετον ἔχουσα τὴν Ἀττικήν, οὐδὲ σὺ ταύτην πρὸ δίκης εὗρες τὴν δωρεάν. ἐκάθισεν Ἀθηναῖος καὶ σοὶ δικαστής, μετὰ τὴν Κέκροπος ψῆφον ἐστεφανώθης καὶ σὺ τῷ θαλλῷ.
Decl
.

16

.

1

.

68

 Σεμνύνομαι δὲ κἀγὼ μετ’ Ἄρην κρινόμενος, μετ’ Εὐμενίδας οὐχ ἡττώμενος, μεθ’ Ἡρακλέα δοκιμα‐ ζόμενος, μετὰ τὸν Δία, μετὰ τὴν Ἀθηνᾶν. ἐν τοῖς Κεκροπίδαις ἕπεταί μοι τὸ ἀνάδημα τοῦ θαλλοῦ τῷ
5πάντα νικῶντι, τὸ νικητήριον τῆς θεοῦ.
Decl
.

17

t

1

Οὐκ ἀντεῖπε τῷ Φιλίππῳ γινομένῳ ἀμφικτύονι ὁ Αἰσχίνης μόνος πεμφθεὶς πυλαγόρας καὶ ἐπ‐ ανελθὼν κρίνεται δημοσίων ἀδικημάτων.
Decl
.

17

.

1

.

1

 Οὐκ ἦν, ὡς ἔοικεν, ἀρκοῦν Αἰσχίνῃ τούτῳ Πύλας ἀνοῖξαι Φιλίππῳ καὶ τοσοῦτον ἔθνος αὐτῷ παρα‐ δοῦναι 〈ὅσον〉 τὸ Φωκέων, ἀλλ’ ὅπως καὶ τῶν ἐν τῇ πυλαίᾳ γένοιτο κύριος καὶ γένους τῶν παλαιῶν
5ἀμφικτυόνων ὁ Μακεδών, πρὸς τῷ προτέρῳ κατέπρα‐ ξεν.
Decl
.

17

.

1

.

2

ἐμοὶ δὲ οὐ τοῦτο φαίνεται θαυμαστόν, εἴ τι τῶν Φιλίππου βέλτιον ἔχειν οὗτος ἐποίησεν, ἀλλ’ ὅτι ῥᾷστόν ἐστι παρ’ ὑμῖν δίκην τε ἀδικοῦντα μὴ δοῦναι
καὶ κερδαίνοντα καθ’ ὑμῶν αὖθις ἕτερα πιστεύεσθαι
5παρ’ ὑμῶν. καὶ νῦν οὐ τοῦτο ἔστι χαλεπόν, τὰ μέ‐ γιστα ὑπ’ Αἰσχίνου δεῖξαι βεβλαμμένην τὴν πόλιν, ἀλλ’ ὑμᾶς πεῖσαι μισῆσαι τοὺς καθ’ ὑμῶν τοῖς ἐχθροῖς ὑπηρετοῦντας. ὃ τοὺς πολλοὺς τῶν δυναμένων καὶ γράφεσθαι καὶ διελέγχειν ὀκνεῖν ποιεῖ.
Decl
.

17

.

1

.

3

ἐγὼ δὲ βουλοίμην μὲν ἂν ὑμᾶς ἀλγῆσαι τοῖς πεπραγμένοις καὶ γνώμην ἔχειν οἵαν εἰκὸς τοὺς τὰ τοιαῦτα πεπον‐ θότας· εἰ δ’ οὖν ὑπὸ τοῦ πολλὰ ἐνεγκεῖν ἀδικούμενοι
5καὶ τοῦτο οἴσετε, ἀλλ’ ἔμοιγε ἔσται τὰ πρὸς τὴν πόλιν δίκαια πεφυλαγμένα. καὶ πάλιν γενήσεται φανε‐ ρὸν ὡς ὁ μὲν παραδιδοὺς κρίσει τὸν πεπονηρευμένον ἐφάνη, τῇ δὲ τῶν δικαζόντων ὀλιγωρίᾳ τὸ πρᾶγμα διεφθάρη.
Decl
.

17

.

1

.

4

 Εἰ μὲν οὖν ἐν τῇ πυλαίᾳ συνέβαινεν εἶναι τὴν παροῦσαν ἐξέτασιν, οὐκ ἂν 〈ἦν〉 ἐξ ἴσου λόγος ἐμοί τε καὶ τούτῳ Φιλίππου τε ἀντὶ Φωκέων δικάζοντος καὶ τῶν ἐκείνου δορυφόρων περιεστηκότων, δῆλον
5γὰρ ὅτι τοῖς μὲν Αἰσχίνου λόγοις καὶ μηδὲν ἔχουσιν ἰσχυρὸν ὑπῆρχεν ἂν εὐδοκιμεῖν, ἐμοὶ δὲ καὶ πάντων δικαιότατα λέγοντι πανταχόθεν ἀπήντα ἂν θόρυβος
καὶ πολὺς γέλως, εἰ μηδὲ τοσοῦτον ἠδυνήθην ἰδεῖν ὡς οὗ κρείττων ἐστὶν Αἰσχίνης, ἐνταῦθα αὐτὸν ἐτόλ‐
10μησα διώκειν· ἐπεὶ δὲ Ἀθήνησι μὲν ἡ κρίσις, εἰσελη‐ λύθατε δὲ κατὰ τοὺς νόμους τοῦ Σόλωνος, μέγας δὲ ὁ κίνδυνος τῶν ὅρκων παρορωμένων, ἴσως ἄν τι γέ‐ νοιτο τῇ πόλει κέρδος ἀπὸ τῆς γραφῆς, ὥστε τὸν μὲν ἀμφοτέρων δοῦναι δίκην, καὶ ὧν πρεσβεύων ἔβλαψε
15καὶ ὧν πυλαγορῶν ἐζημίωσε, τοῖς δὲ τοῦτον ἐζηλωκόσι γενέσθαι δῆλον ὅτι τοῖς παρὰ τῶν πολεμίων λαμβά‐ νουσιν εἰς τὴν ἐσχάτην συμφορὰν ἡ τόλμα τελευτᾷ.
Decl
.

17

.

1

.

5

 Ὅτι μὲν οὖν ἐσκεμμένος Αἰσχίνης καὶ λόγους μακροὺς καὶ πιθανοὺς μεμελετηκὼς εἰσελήλυθεν αὐτός τε οὐκ ἀγνοῶ καὶ ὑμᾶς εἰδέναι νομίζω, ᾧ γὰρ περὶ τῆς σωτηρίας ὁ φόβος καὶ τὰ μὲν πράγματα πο‐
5νηρά, λόγος δὲ ὑπὲρ τούτων ἁπλοῦς οὐδὲ εἷς, πᾶσα ἀνάγκη τούτῳ δι’ ὧν ἂν γένοιτο παρακρούσασθαι τοὺς δικάζοντας παρεσκευάσθαι· δεῖ δὲ ὑμᾶς αὐτούς, ὅταν τοῦτο ποιῇ, μειζόνως ὀργίζεσθαι καὶ χαλεπῶς ἔχειν, εἰ τεχνίτης μὲν ὢν τοῦ λέγειν καὶ σοφισμάτων
10γέμων παντοδαπῶν πρὸς μὲν τὸν ἐχθρὸν τῆς τε πό‐
λεως καὶ τῶν Ἑλλήνων ἁπάντων μυρίας ἔχων ἀφορμὰς λόγων καλὰς οὐδὲν οὔτε εἶπεν οὔτε ἐφθέγξατο, κατὰ δὲ τῶν πολιτῶν χρῆται τῇ τέχνῃ τοὺς αὐτοὺς ἀδικῶν τε καὶ πείθειν ἐπιχειρῶν ὡς οὐκ ἠδίκηνται. εἴτ’ οὖν
15ἀποροίη λόγων, ὡς μηδὲ ἀναισχυντεῖν ἔχων διὰ τὴν περιφάνειαν τῶν ἀδικημάτων ἀποθνησκέτω, εἴθ’ ὑπὲρ οὕτω δεινῶν ἀποτείνοι λόγους εὖ μεμηχανημένους, πάλιν ἐντεῦθεν ἁλισκέσθω κρύψας ἐν τῇ πυλαίᾳ τὴν δύναμιν.
Decl
.

17

.

1

.

6

 Φεύγει μὲν οὖν Αἰσχίνης οὑτοσὶ καὶ ἡ γραφὴ καθ’ ἑνὸς ἀπενήνεκται τοῦ σιγηροῦ πυλαγόρου, δια‐ φεύγετε δὲ οὐδὲ ὑμεῖς, ὦ ἄνδρες δικασταί, τὴν αὐτὴν αἰτίαν. ὑμᾶς δ’ εἰπὼν τὸν δῆμον λέγω, οἵτινες ὥσπερ
5ἐν νυκτὶ καὶ σκότῳ τὴν διάγνωσιν τοῦ ποῖός τις ἕκαστός ἐστι τῶν πολιτῶν ἀφῄρησθε. καὶ ὁ χρηστὸς ἔδοξε κακὸς καὶ ὁ μοχθηρὸς ἐπιεικὴς καὶ ὁ δίκαιος πονηρὸς καὶ ὁ βέλτιστος φαυλότατος. εἶθ’ ὁ μὲν οὐκ ἐνοχλῶν ὑμῖν οὐδ’ ἐπιτιμῶν ταχέως ἀπέρριπται, ὁ δὲ
10θρασὺς καὶ ἰταμὸς καὶ ἀκόντων ὑμῶν ἃ βού‐
λεται ἕξειν 〈αὐχῶν〉 ἔντιμος καὶ μέγας καὶ λαμπρὸς καὶ τὰ ὑμέτερα πράττει κἀν τῇ πόλει κἀν τῇ πυλαίᾳ, κρίνεται δὲ ἕκαστος ἐκ τοῦ μισθοῦ τῶν γραφόντων, οὐκ ἐκ τῶν βεβιωμένων.
Decl
.

17

.

1

.

7

ἐντεῦθεν οἱ μὲν ἐκ τῶν δη‐ μοτικῶν οἰκιῶν καὶ ὧν τῆς εὐνοίας πλεῖσται μαρτυ‐ ρίαι, σχεδὸν ἠγνόηνται, τριταγωνισταὶ δὲ καὶ ναῦται καὶ γραφεῖς τυμπάνων λέγουσι, γράφουσι, πρεσβεύουσι,
5στρατηγοῦσι, πυλαγοροῦσιν. ἡ δ’ ἐπὶ τῶν ἐκκλησιῶν ἁμαρτία μικρὸν ὕστερον φαίνεται, καὶ τὸ δεινότατον, οὐδὲ πάσχοντες τοῦτ’ ᾔσθησθε.
Decl
.

17

.

1

.

8

τεκμήριον δέ, ἔτι Φωκέων θρηνούντων, ἔτι τῶν ταλαιπώρων διοικιζο‐ μένων καὶ τῶν μὲν φευγόντων, τῶν δὲ σφαττομένων, τῶν δὲ Μακεδόνας τρεφόντων, καὶ ὑμῶν ἑνὶ τούτῳ
5τὴν αἰτίαν τῶν ἐκεῖ κακῶν ἀνατιθέντων καὶ βοώντων ἐνίων ἐπ’ ἀγορᾶς, ὡς οὐ τὰ ὅπλα Φιλίππου τὰς πόλεις ἀπώλεσεν, ἀλλ’ αἱ πείσασαι καθῆσθαι τὸν δῆμον ἐλ‐
πίδες καὶ τὸ ψήφισμα δέξασθαι τὸ Φωκεῦσιν ἀπειλοῦν, τὰ τοιαῦτα λεγόντων καὶ πεπεισμένων ἧκεν
10ὁ τῆς πυλαίας καιρὸς ἀπαιτῶν ῥήτορος εὔνοιαν.
Decl
.

17

.

1

.

9

 Πῶς οὖν ἡμεῖς οἱ πεπληγμένοι; μᾶλλον δὲ μικρὸν ἄνωθεν, Φιλίππῳ πλεονέκτημα μὲν ἓν ἐγεγόνει μέγα καὶ οἷον οὔπω πρόσθεν ἀφ’ οὗ παρῆλθεν εἰς τὴν ἀρχήν, Πυλῶν κρατῆσαι καὶ διασπεῖραι τὸ τῶν εἴσω Πυλῶν
5προβεβλημένον ἔθνος. τοῦτο δὲ δυνηθεὶς ταχὺ καὶ ῥᾳδίως ἀπὸ σπονδῶν, οὐχ ὅπλων, διὰ τουτονὶ τὸν πείθοντα πιστεύειν ἀντὶ τοῦ φυλάττεσθαι δεύτερον ἕτερον ζητεῖ τοῦ προτέρου μεῖζον, ἀντὶ τῶν ἀπολο‐ μένων τὰ ἐν πυλαίᾳ συνδιοικεῖν καὶ μετασχεῖν τοῦ
10τῶν ἀμφικτυόνων ὀνόματός τε καὶ σχήματος.
Decl
.

17

.

1

.

10

Θετ‐ ταλοὺς μὲν οὖν καί τινας ἑτέρους τῶν πάλαι μεμαθη‐ κότων αἰσχρῶς κερδαίνειν ᾤετο αὑτὸν ὡς ἥδιστα δέ‐ ξεσθαι καὶ γνησιώτερον Φωκέων ἀμφικτύονα κρινεῖν,
5τῶν δ’ ἄλλων τοὺς οὐχ ἡδέως ταῦτα ὁρῶντας στενά‐ ξειν μὲν ἡσυχῆ πλὴν ἡμῶν, ἡμᾶς δὲ μόνους ὥσπερ τῆς παρ’ ἡμῖν πολιτείας κινουμένης ἀπαντήσεσθαι καὶ βοήσεσθαι καὶ τὸν ἐπεξιόντα τοῖς Ἑλληνικοῖς θεσμοῖς ἀπώσεσθαι.
Decl
.

17

.

1

.

11

ἵνα δὴ μὴ τοῦτο γένηται, τὸν ἐοικότα Θετταλοῖς Ἀθηναῖον τὸν καὶ ταῦτα χαριούμενον καὶ τὰ δεύτερα αὑτῷ προθύμως ἀνοίξοντα διαπράττεται παρ’ ἡμῶν εἰς πυλαίαν ἐλθεῖν. τοῦτο δ’ οὐ πολλοῦ
5πόνου, ἀλλὰ παρελθών τις καὶ πολὺ τοὺς ἄλλους φθάσας Αἰσχίνῃ, φησίν, ἐγχειρίζωμεν τὰ περὶ τὴν πυλαίαν. ἐπῄνεσαν οἱ παρεσκευασμένοι, τῶν δ’ ἄλλων ὁ μὲν οὐδὲ προσέσχεν, ὁ δὲ οὐχ ὑπώπτευσεν, ὁ δὲ ἀπελθεῖν ἔσπευδε, τῷ δ’ οὐκ ἔμελε τῶν κοινῶν,
10ὁ δ’ ἀντιλέγων ἠνώχλει.
Decl
.

17

.

1

.

12

τί δεῖ τὰ πολλὰ λέγειν; ἐχειροτονήθη παρ’ Ἀθηναίοις τὰ Φιλίππῳ δοκοῦντα.
καὶ ἐβάδιζεν ἐνθένδε πυλαγόρας χρησιμώτερος ἐκείνῳ πολὺ τοῦ Παρμενίωνος. ὁ μὲν γὰρ οὐκ ἂν πείθοι ῥᾳ‐
5δίως δεσπότῃ χαρίζεσθαι δοκῶν· ὅταν δέ τις ἀπὸ τῶν ἠδικημένων τῷ λελυπηκότι συμπράττῃ, τὰ μέγιστα ὀνήσειεν ἂν οὐκ οὔσης ὑποψίας τῶν λόγων.
Decl
.

17

.

1

.

13

ὡς οὖν ἧκεν οὗτος διὰ Φωκέων χαίρων καὶ τοὺς ἱερο‐ μνήμονας καὶ τὸν Φίλιππον εἶδε, τοῖς μέν, ὡς εἰκός, ἐνεδείξατο δεδοικέναι τὸν ἄνθρωπον, ὅπως, εἴ τις καὶ
5θαρρῶν ἐτύγχανεν, ἐκπλήττοιτο καὶ συγχωροίη, πρὸς δὲ αὐτὸν διελέγετο καὶ συνετίθετο τί δεῖ γενέσθαι καὶ τίς ὁ τούτων μισθός. τοῦ δ’, ὡς εἰκός, φήσαντος πλουτεῖν καὶ διδόναι δύνασθαι τὰ λοιπὰ οὕτως ὡς ἔμελλεν ἐκείνῳ συνοίσειν συνετίθει.
Decl
.

17

.

1

.

14

οἱ μὲν οὖν εἰδότες ἀκριβῶς Αἰσχίνην καὶ πρὸ τῶν ψήφων ἀμφικτύονα τὸν Φίλιππον ἐκάλουν, ποιήσειν γὰρ τοῦ‐ τον ὃ πεποίηκεν, οἱ δὲ τῷ τῆς πόλεως ἤθει τὸν πυλα‐
5γόραν κρίναντες μάτην, ἔφασκον, οὑτοσὶ Φίλιπ‐ πος ἅπτεται τῆς τοῦ συνεδρίου κοινωνίας. ὁ γὰρ οὐκ ἐάσων οὐδ’ ἐπιτρέψων, ἀλλ’ ἀντικρού‐ σων καὶ διακωλύσων τοὺς τῶν Ἑλλήνων ἁμαρ‐ τάνοντας πλησίον, ἀνὴρ Ἀθηναῖος, πόλεως
10ἐλευθέρας, κηδομένης τοῦ γένους, τὸ τῆς Ἑλ‐ λάδος περιστελλούσης ἀξίωμα.
Decl
.

17

.

1

.

15

ταῦτα εἴκαζον Ἀθηναίῳ μὲν ἀνδρὶ πρέποντα, πόρρω δὲ τῆς Αἰσχίνου δωροδοκίας, ὡς εὐθὺς ἐπεδείχθη. καθημένων γὰρ τῶν ἀμφικτυόνων καὶ τῶν πάλαι καταισχυνάντων αὑτοὺς
5Θετταλῶν τε καὶ Θηβαίων πολλὰ μὲν τὸν Φίλιππον ἐπαινεσάντων, πολλὰ δὲ τῶν οὐκ ἔτ’ ὄντων Φωκέων κατηγορησάντων καὶ τελευταῖον εἰπόντων, ὅτι τούτῳ μέντοι μεταδοτέον τοῦ συνεδρίου πολὺ βελ‐ τίονι Φωκέων βασιλεῖ καὶ δικαιοτέρῳ τὰς ἐκεί‐
10νων ψήφους ἔχειν, εἰκὸς μὲν ἦν ἐπὶ τούτοις τὸν ἡμέτερον πυλαγόραν σχετλιάσαι καὶ μαρτύρασθαι μὲν ἥρωας, καλέσαι δ’ ἐν Πυθοῖ τὸν Πύθιον, πάντα δ’ ἐμπλῆσαι βοῆς ἐπιτιμῶντα, μεμφόμενον, αἰτιώμενον, κλείοντα τὸ συνέδριον τῷ βαρβάρῳ· ὁ δὲ τί ποιεῖ καὶ
15πῶς τὴν παρ’ ὑμῶν χειροτονίαν ἐτίμησεν;
Decl
.

17

.

1

.

16

εἰπὲ τοῖς δικασταῖς ἀναβάς, Αἰσχίνη, τοὺς λόγους τοὺς τοῦ κοινοῦ τῶν Ἑλλήνων, οὓς διὰ τῆς σῆς φωνῆς ὁ τῶν Ἀθηναίων ἐποιήσατο δῆμος. ἀπορεῖς καὶ κύπτεις
5εἰς γῆν. ἀλλ’ οὐ τότε γε ἦν ἀπορία λόγων ἀνδρὶ καὶ δικαίῳ καὶ φιλέλληνι καὶ κοσμοῦντι τοὺς ἐκπέμψαντας οἷς προῃρεῖτο.
Decl
.

17

.

1

.

17

ὁ δὲ πῶς σιγῶν εἱστήκει τοιούτων ἀκούων, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, λόγων, ἐφ’ οἷς τις 〈ἂν〉 ἀνέκραγεν; ἄφωνος ἦν τῆς πυλαίας ἁρπαζομένης, ἄφω‐ νος τῶν σεμνοτάτων συνταραττομένων, ἄφωνος τοῦ
5θεσμοῦ διορυττομένου καὶ τοσαύτης μέθης ἐπὶ τὸ συνέδριον φερομένης καὶ τοῦ καθαρωτάτου τῶν ἐν Ἕλλησι καλῶν μέλλοντος καταρρυπαίνεσθαι μίξει βαρ‐ βάρων Ἀθηναῖος ὤν, εἴπερ ἐστί, πυλαγόρας ὤν, κα‐ κῶς μέν, ἀλλ’ ἀπεσταλμένος, τὰ συμφέροντα τῆς
10πόλεως γνώμῃ καὶ φωνῇ σώζειν ταχθείς, ὥσπερ ἔξωθέν ποθεν ἐπελθὼν Πέρσης ἢ Σκύθης, ᾧ βραχὺς λόγος τῶν παρ’ ἡμῖν 〈νομίμων〉 ἀνατρεπομένων, οὕ‐ τως οὐδὲν οὔτε μικρὸν οὔτε μεῖζον ἐφθέγξατο οὔτε ἔγρυξεν, ὥσπερ οἰκέτης ἐφεστηκότος δεσπότου καὶ
15κελεύοντος σιγᾶν. τοσοῦτον, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, δύνα‐ ται χρυσίον δοθὲν ἢ προσδοκώμενον.
Decl
.

17

.

1

.

18

ἰσχύσαντος δὴ τοῦ κακῶς φρονοῦντος καὶ διεφθαρμένου μέρους
ἠκολούθησε καὶ τὸ δυνάμενον 〈ἄν〉, εἴ τις εἴρητο λόγος γενναῖος, μηδὲν τῶν αἰσχρῶν ἀνασχέσθαι. νῦν
5δ’ ὁρῶντες τὸν ἐκ τῆς μεγίστης καὶ ἐνδοξοτάτης πό‐ λεως ἐφεστηκότα Φιλίππῳ ἐν τῷ συνεδρίῳ τῇ σιωπῇ πολλῆς παρανοίας ἡγοῦντο μείζω ὑμῶν ἀξιοῦν φρο‐ νεῖν. γίγνεται Φίλιππος ἀμφικτύων ἀντὶ τῶν ἀθλίων Φωκέων. καὶ τοῦτο ὠνεῖται παρ’ ἐκείνου δεύτερον,
10μᾶλλον δὲ τρίτον· Θρᾴκη, Φωκίς, πυλαία. κἂν ἀφίκη‐ σθε εἰς ἐκεῖνον τὸν τόπον κατὰ τὸν παλαιὸν νόμον, ὄψεσθε τὸν Ἀμύντου τὰ τῶν Ἑλλήνων διοικοῦντα.
Decl
.

17

.

1

.

19

 Οὕτω δὴ διαθεὶς τὸν ἀμφικτύονα Αἰσχίνης καὶ λαμπρότητα χρόνῳ μακρῷ βεβαιωθεῖσαν συγχέας ἃ μὲν ὑπὲρ τούτων ἔλαβεν, αὐτὸς ἂν εἰδείη, ἀλλὰ δεῦρό γε ἥκει σεμνότερος γεγονὼς καὶ τῶν 〈ἀνταγωνιστῶν〉 ἀγα‐
5νακτούντων αἰσθόμενος οὐ δέδοικε τῶν τε ἐπιτηδείων δεδιέναι λεγόντων, εἰδέναι γὰρ τὸ πεπραγμένον οὐκ ἀνεκτόν, καταγελᾷ.
Decl
.

17

.

1

.

20

καὶ τοῦτό γε εἰκότως, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, τοιοῦτόν ἐστιν. ὅταν γάρ τις ἐνθάδε ζῶν μὴ τῷ κατὰ τοὺς νόμους ζῆν, ἀλλ’ ἐκ τῆς τῶν τυράν‐ νων φιλίας τὴν ἀσφάλειαν ἔχῃ, μέχρις ἂν ἐκείνοις εὖ
5πράττειν ὑπάρχῃ, καὶ τούτοις ἔνι θαρρεῖν. ποιοῦσι τοίνυν μετ’ ἐκείνων οἷς ὑπηρετοῦσι καὶ τὰ αὑτῶν μείζω τῶν νόμων.
Decl
.

17

.

1

.

21

οὕτω τοίνυν ἐστὶ θρασὺς ὥστ’ οὐδέ φησιν ἀδικεῖν οὐδὲν ὑμᾶς. οὔτε γὰρ πόλιν σύμ‐ μαχον ὑμῶν ἀπεστερηκέναι οὔτε χώραν οὔτε λιμένας, οὐ προσόδους, οὐ τεῖχος, ἀλλ’ οὐδ’ ἐκβεβληκέναι τῆς
5ἀμφικτυονίας τὴν πόλιν οὐδ’ ὅλως οὐδὲν τὰ ὑμέτερα ἐλάττω πεποιηκέναι.
Decl
.

17

.

1

.

22

ἐβουλόμην ἀληθῆ σοι τοῦτον εἶναι τὸν λόγον, Αἰσχίνη, καὶ μηδὲν χεῖρον ἔχειν τῶν ἡμετέρων ἀπὸ τῆς σῆς πολιτείας. οὕτω γὰρ ἂν ἐσώ‐ ζετο μέν μοι Θρᾴκη καὶ Κερσοβλέπτης, σύμμαχος ἀνὴρ
5καὶ φίλος, ἐσώζοντο δ’ ἂν οἱ Θηβαίων ἀντίπαλοι Φω‐ κεῖς, καὶ πολλὰ τείχη καὶ ὅπλα καὶ σώματα καὶ τόπος μεγάλην φέρων ῥοπήν. νῦν δὲ κἂν τρὶς ἀποθάνῃς, ἔτ’
ὀφείλεις δίκην.
Decl
.

17

.

1

.

23

 Ἀλλ’ ὑπὲρ μὲν ἐκείνων ἐν ταῖς τῆς πρεσβείας εὐθύναις ἐγώ τε ἐξελέγξω καὶ οἵδε ὀργιοῦνται· ὅτι δὲ καὶ νῦν ἠδίκηνται κοινῇ τῆς πυλαίας προδεδομένης, πάνυ σαφὴς καὶ βραχὺς ὁ λόγος. μὴ γάρ μοι καταλέ‐
5γων πλῆθος ἀδικημάτων ἐφ’ οἷς σε οὐκ εἰσήγαγον, δι’ ὃ κρίνῃ τοῦτο ἐκκλέψῃς, ἀλλ’ εἰ μὲν οὐκ ἀδίκη‐ μα τοῦτο δείξεις, ἀποφεύγοις, εἰ δὲ οὐκ ἂν δύναιο, τί σοι κέρδος, εἰ μὴ πάντας ἀδικεῖς τοὺς τρόπους; οὗτοι γὰρ οὐ τοῦ μὴ κατὰ πάντα ἠδικῆσθαι χάριν
10εἰώθασιν ἔχειν τε καὶ εἰδέναι, τοῦ δὲ καὶ ὁπωσοῦν ἠδικῆσθαι δίκην λαμβάνειν, ἐπεὶ καὶ τοῖς εὖ ποιοῦσιν ἴσασιν ἀποδιδόναι χάριν, κἂν ἐξ ἑνὸς εὐεργέται δει‐ κνύωνται τρόπου.
Decl
.

17

.

1

.

24

εἰ δὲ μὴ ταῦτα οὕτως ἔγνωστο παρὰ πᾶσιν ἀνθρώποις, ἐξῄρητ’ ἂν ἐκ τῶν ἀνθρωπείων καὶ τιμωρία καὶ χάρις οὐκ ἀρκοῦντος οὐδενὸς διὰ παντὸς εἴδους χρηστῶν τε καὶ πονηρῶν ἔργων ἢ εὖ
5ποιεῖν ἢ κακοῦν. τίς οὖν ἐστιν ὅρος ἀπολογίας δίκαιος; τὸν μὲν αἰτίαν ἔχοντα ἀπεκτονέναι δεικνύειν ὡς οὐκ ἀπέκτονεν ἢ ὡς δικαίως, τὸν δὲ προδεδωκέναι, δι‐ δάσκειν ὡς οὐ προδέδωκε, τὸν δὲ πατάξαι, ὡς οὐκ ἔπληξε, τὸν δὲ κλέψαι, ὡς οὐ κέκλοφεν.
Decl
.

17

.

1

.

25

οὕτω δὴ καὶ περὶ τοῦ παρόντος νῦν πράγματος. ἐπέμφθης, Αἰσχίνη, πυλαγόρας. ἦλθες εἰς πυλαίαν. εὗρες εἰσαγό‐ μενον εἰς τὰ ἀπόρρητα τῶν Ἑλλήνων ἄνδρα βάρβαρον
5παρὰ τοὺς νόμους. ἐσίγησας γλῶτταν ἔχων καὶ λέγειν ἐπιστάμενος. τοῦτό φαμεν ἠδικῆσθαι τὴν πόλιν. οὐκ‐ οῦν ταύτην ἔλεγχε τὴν αἰτίαν. τὰ δὲ τείχη καὶ χωρία καὶ τοὺς λιμένας ἔα νῦν. ἁλίσκῃ γὰρ ἐπὶ τῷ τὴν ὑπάρχουσαν τῇ πόλει δόξαν ἀπὸ τῆς σιγῆς ἀπολωλεκέναι.
Decl
.

17

.

1

.

26

 Τοῦτο δὲ ὅσου τοῖς Ἀθηναίοις ἄξιον, γνοίη τις ἄν, εἰ σκέψαιτο πρὸς αὑτόν, ὅτι καὶ τὸν σῖτον τὴν ἀρχὴν διενείμαμεν καὶ τὰς ἀποικίας τὰς πολλὰς ἐξεπέμψαμεν καὶ νεκροὺς ἀδικουμένους ἐθάψα‐
5μεν καὶ δυστυχοῦντας ἀνθρώπους ἐδεξάμεθα καὶ Μα‐ ραθῶνι τὸν κοινὸν τῶν Ἑλλήνων ἐλύσαμεν κίνδυνον, οὐχ ἵν’ ἡμῖν ἐφ’ ἑκάστῳ τούτων παρὰ τῶν εὖ πα‐
σχόντων ἀργύριον γένηται καὶ πλουτήσειεν ἡ πόλις, ἀλλ’ ὅπως ἀκούσαιμεν τὸ πολλῶν ἐντιμότερον χρημά‐
10των, πατέρες καὶ τροφεῖς τοῦ γένους, καὶ γένηται τοῖς ποιηταῖς ᾄδειν περὶ τῶν Ἀθηνῶν, ἃ δὴ καὶ ᾖσαν ἔρεισμα τῆς Ἑλλάδος τὴν πόλιν καλέσαντες.
Decl
.

17

.

1

.

27

ποῦ τοίνυν ἔρεισμα; πῶς οἷόν τε τοῦθ’ ἡμῖν εἶναι τὸ πρόσρημα τὸ καλὸν καὶ ὑψηλὸν καὶ στεφάνου παντὸς ἀκριβέστερον κηρύττον τὴν ἀρετήν, ὅταν ἐν τοῖς τῶν
5Ἑλλήνων κακοῖς ἡσυχάζωμεν καὶ παροινουμένων τῶν μεγίστων παρόντες σιωπῶμεν; οὐδεὶς γὰρ ὡς Αἰσχίνης ἐσίγησεν ἐρεῖ οὐδὲ τοὔνομα ζητήσει τοῦ πυλαγόρου οὐδ’ ἐν τούτῳ στήσει τὴν μέμψιν, ἀλλ’ ἐπὶ τὴν πόλιν ἀνοίσει τὴν τοῦ πεμφθέντος κακίαν, ὥσπερ, οἶμαι, καὶ
10τὰς τῶν ἀγαθόν τι ποιούντων ἀρετὰς κοινὰς ὀνομά‐ ζουσι τῆς πόλεως, οἷον τἀριστείδου, τὰ Κόνωνος, τὰ Θεμιστοκλέους. οὐκοῦν καὶ νῦν Ἀθηναῖοι Φίλιππον ὁρῶντες ἀμφικτύονα γενόμενον παρεῖσαν, εἰσεδέξαντο, τοὺς εἰσάγοντας εὖ φρονεῖν ἡγοῦντο.
Decl
.

17

.

1

.

28

 Κοῦφον δὲ λέγει καὶ οὐδεμίαν ἔχον τῇ πόλει βλάβην τὸ πεπραγμένον. ἀλλ’ ἄλλους 〈ἄλλα〉, Αἰσχίνη, μειζόνως λυπεῖ, οἷον Θετταλοὺς τὸ μὴ λα‐ βεῖν, ὥσπερ, οἶμαι, καὶ Ἀθηναίους τὸ περὶ δόξαν
5ζημιοῦσθαι. μετριώτερος ἂν ἦσθα καὶ νῦν χωρία καὶ λιμένας προδούς. τὸ μὲν γὰρ ἄριστον μήθ’ οὕτως μήτ’ ἐκείνως μηδ’ ὅλως ἀδικεῖν τὴν ἐνεγκοῦσαν, εἰ δ’ ἡ φύσις οὖσα πονηρὰ καθέλκεται καὶ οὐκ ἂν ὁ μοχθηρὸς δύναιτο σωφρονεῖν, εἰς τὰ ἄλλα
10βλαπτέτω τῆς δόξης ἀπεχόμενος.
Decl
.

17

.

1

.

29

ἐγὼ δὲ τοσοῦ‐ τον ἀφέστηκα τοῦ πρᾴως ἂν τὰ νῦν ἐνεγκεῖν διὰ τὸ μὴ περὶ τὰ ἄλλα βεβλάφθαι τὴν πόλιν, ὥστ’ οὐδ’ εἰ κτησάμενος ἡμῖν μετὰ τῆς παρούσης ἀδοξίας χώραν
5καὶ συμμάχους καὶ προσόδους ἐτύγχανεν Αἰσχίνης, οὐδ’ οὕτως ἂν ἧττον ἐφ’ οἷς ἠδικούμεθα ὠργιζόμην. καὶ ταῦτα δεδίδαγμαι παρὰ τῶν νόμων οὓς οἱ ἡμέτε‐
ροι πατέρες ἔθηκαν οὐ γράψαντες, ὥσπερ ὁ Σόλων καὶ ὁ Δράκων, ἀλλὰ πράξαντες καὶ παραδόντες ἡμῖν
10τὰ ἔργα μιμεῖσθαι.
Decl
.

17

.

1

.

30

 Πάντα μὲν οὖν διεξιέναι τῶν ἀμηχάνων, οὗ δὲ οὐδεὶς ἂν χρόνος ἐπιλαθέσθαι ποιήσειεν, ἧκεν ἄγων ποτὲ τὴν Ἀσίαν καὶ τῆς Εὐρώπης τὸ πλέον ἐφ’ ἡμᾶς ὁ Πέρσης. ὡς δὲ πολλοῖς ὀλίγους καταχώσας τοὺς
5Λακεδαιμονίων ἐν Πύλαις ἤλαυνεν ἐπὶ τὴν χώραν, τὴν μὲν γῆν ἀφεῖσαν οἱ τότε Ἀθηναῖοι, τὴν θάλατταν δὲ ἀντὶ τῆς πόλεως εἶχον. ὁ δὲ ὧν κατέσκαπτε τὴν πόλιν, τούτων ἡττᾶτο ναυμαχῶν. οἰόμενος δὲ αὐτοὺς μάχῃ μὲν οὐκ ἂν ἁλῶναι, δωρεαῖς δ’ ἂν ἴσως ἕτοιμος ἦν
10τὰ μὲν δοῦναι, τὰ δὲ ἀποδοῦναι, ἀποδοῦναι μὲν γῆν καὶ πόλιν, δοῦναι δὲ χρήματα ἀμύθητα καὶ τὸ ἄρχειν τῶν Ἑλλήνων καὶ φίλῳ χρῆσθαι τῷ τῆς Ἀσίας δεσπότῃ.
Decl
.

17

.

1

.

31

πῶς οὖν οἱ τότε ταῦτα ἀκούοντες; πάντα ἡγοῦντο βλάβην καὶ οὐκ ἐδέχοντο τὸ τὰ αὑτῶν οὕτω κομί‐ σασθαι μεῖζον εἰς συμφορὰν ἡγούμενοι τοῦ τὸν ἅπαντα χρόνον ἐπὶ τῶν τριήρων σαλεύειν. οὕτω παν‐
5ταχοῦ τὸ καλὸν πρὸ τοῦ κέρδους ἐδίωκον, Αἰσχίνη. δεῖ δὲ καὶ ἡμᾶς νῦν ὑπὸ σοῦ φανῆναι μηδὲν εἰς τοῦτο βεβλαμμένους. ἀλλ’ οὐκ ἂν δύναιο. δικαίως ἄρα εἰσαγγέλλῃ.
Decl
.

17

.

1

.

32

 Φέρε δὴ καὶ αὐτῶν ὧν οὐδέν φησιν εἰργάσθαι κακῶν πᾶσιν αὐτὸν ἐνεχόμενον δείξωμεν. Ὅτι μὲν οὖν καὶ χωρία καὶ πόλεις καὶ ὅρμους καὶ χρήματα καὶ αἰχμαλώτους καὶ πολλὰ ἕτερα προειληφὼς
5τῆς πόλεως Φίλιππος εἰς τοῦθ’ ἧκεν ὕβρεως ὥστε καὶ τριήρεις ἀπὸ τοῦ Μαραθῶνος ἀφέλκειν, οὐδεὶς ἀγνοεῖ τῶν πάντων· ὅτι δὲ τῷ μετασχεῖν τῆς ἀμφικτυ‐ ονίας ἧττον ἂν ἐῴη καθ’ ἑαυτοῦ κινεῖσθαι τοὺς Ἕλ‐ ληνας παρών τε καὶ συγκαθήμενος καὶ τὰ μὲν πείθων,
10τὰ δὲ ἀπειλῶν, τὰ δὲ ἀντιλέγων, τὰ δὲ ὑπισχνούμενος, οὐδὲ τοῦτο ἀμφισβητήσιμον.
Decl
.

17

.

1

.

33

ὁ τοίνυν ὧν ἂν ἐξέ‐ πεσεν, εἰ μὴ τοῦ τελευταίου τετυχήκει, ταῦθ’ ὅπως αὑτῷ βέβαια μενεῖ παρασκευάσας πῶς οὐκ ἂν εἴη πολλὰ χωρία καὶ πολλοὺς ἡμᾶς ἀπεστερηκὼς τόπους;
5καὶ γὰρ ἐκεῖνα νομίζοιτ’ ἂν εἰκότως δεδωκέναι τὰ
μεταστάντα ἂν ὡς ὑμᾶς καὶ ὑμῶν ἀφῃρῆσθαι τὰ παρ’ ἐκείνῳ μενοῦντα.
Decl
.

17

.

1

.

34

οὐ τοίνυν ἡ βλάβη μό‐ νον τοῦ παρελθόντος χρόνου οὐδὲ τοσοῦτον κεκέρδακε Φίλιππος ὅσον μηκέτι φοβεῖσθαι περὶ ὧν ἀδικῶν ἐκτή‐ σατο, ἀλλὰ ταῦτ’ ὄντα μὲν αὑτῷ διατηρήσει καὶ διὰ
5τῆς καλῆς ταύτης τοῦ συνεδρίου μετουσίας ἔτ’ ἀσφα‐ λέστερος ἔσται καὶ μείζων τὰ μὲν ὅπλα καὶ τὰς μηχα‐ νὰς ἐπάγων τοῖς οὔπω κατεστραμμένοις, τοὺς δ’ ἐν τῇ πυλαίᾳ καθ’ αὑτοῦ παροξύνοντας οὐχ ἕξων. βασι‐ λεὺς γὰρ καὶ τύραννος πανταχοῦ φοβερόν, οὐ στρα‐
10τεύων μόνον, ἀλλὰ καὶ δικάζων καὶ βουλευόμενος. τίς δὲ τῶν ἀδικουμένων ὀδύραιτ’ ἂν ἃ πέπονθε ψήφους ἔχοντος Φιλίππου καὶ κολακευομένου καὶ πείθοντος ἃ βούλοιτο τὸ κοινόν; τὸν οὖν οἷς ἔχει μὲν οὐκ ἀγαπή‐ σοντα, ἀεὶ δέ τινος ἐπιθυμήσοντα, σιγᾶν δὲ τοὺς πα‐
15θόντας ἀναγκάσοντα φῶμεν εἰληφέναι τι παρὰ τοῦ κακῶς σεσιγηκότος Αἰσχίνου ἢ μή;
Decl
.

17

.

1

.

35

εἰώθαμεν πρέσβεις πέμπειν, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, καὶ καταβοᾶν Φιλίππου,
καὶ τοῦτο οὐκ ὀλιγάκις ὠφέλησε τὴν πόλιν, πρεσβεῖαι, λόγοι, κατηγορίαι καὶ τὸ ἀνεγέρθητε καὶ τὸ μόνος
5ἐκεῖνος τῶν Ἑλλήνων ἐχθρός. οἴεσθε οὖν ἐξεῖναι τοιαῦτα ἔτι πρεσβεύεσθαι; οὐκ ἔστι. τίς γὰρ ἀνέξεται; τίς προσέξει; 〈τίσ〉 οὐκ αἴνιγμα τὸ πρᾶγμα ἡγήσεται; ὑμεῖς τοῦτον τὸν ἐπίορκον καὶ πανοῦργον καὶ τῆς τῶν Ἑλλήνων ἐλευθερίας ἐχθρὸν ἐγκατεστήσατε
10τῇ πυλαίᾳ ῥᾳδίως, καὶ οὐδὲ ῥῆμα ἐναντίον ἀφήκατε, δῆλον ὡς χρηστὸν καὶ δίκαιον καὶ τιμῶν ἄξιον. εἶτα οὐκ αἰσχύνεσθε κακῶς λέγοντες νῦν ὃν οὐκ ἐπέσχετε, ἡνίκα τῶν μεγίστων ἐτύγχανεν; οὐκοῦν τὴν οὐκ ἀναγ‐ καίαν Αἰσχίνου σιγὴν ἀνάγκη μετὰ ταῦτα τὸν δῆμον
15ἅπαντα μιμεῖσθαι καὶ μηκέτι ἐγκαλεῖν τῷ τοσαῦτα ἠδικηκότι;
Decl
.

17

.

1

.

36

καίτοι τοῦτο πόσου ποτ’ ἂν ἐπρίατο Φίλιππος 〈τὸ〉 μηδένα μηκέτι παρ’ ὑμῶν εἰς τὰς ἄλλας πόλεις βαδίζειν ἐπ’ ἐλέγχῳ τῶν ἐκείνου κακουργημά‐ των, ἀλλ’ εἶναι τοῖς τὰ ἐκείνου παρ’ ἑκάστοις πράτ‐
5τουσι λαμπρὰν τὴν τῶν ἐναντιωσομένων ἐρημίαν; ἔστιν οὖν οὕτω τις εὐήθης, ὃν σὺ πείθεις ὡς ταὐτόν ἐστιν ἡμῖν τε καὶ Φιλίππῳ συμφέρον; οὐχ οἷόν τε, ἀλλ’ ὥσπερ τὸ τῇ πόλει λυσιτελοῦν ἐκείνῳ δυσχερές, οὕτω τὸ Φιλίππῳ βοηθοῦν ἡμῖν ἐναντίωμα καὶ βλάβος.
Decl
.

17

.

1

.

37

 Ἑώρων γάρ, φησίν, ὡρμηκότας τοὺς ἀμ‐ φικτύονας καὶ χαρίσασθαι βεβουλευμένους. τοῦ‐ το τοίνυν ἐστὶ δι’ ὃ ἐχρῆν ἀντειπεῖν, ὅτι ὡρμήκεσαν καί τι ἐκεκίνηντο. εἰ δὲ οὐδὲν ἐτύγχανον ἐντεθυμημέ‐
5νοι τοιοῦτον, οὐδ’ ἐδέοντο τοῦ καθέξοντος οἱ σωφρο‐ νοῦντες. ὁ ἱππεὺς ἐν ταῖς ἀμετρίαις ἀνακόψει τὸν ἵππον, φυλάττοντι δὲ τὸ μέτρον οὐ μαχεῖται τὸν χαλινὸν ἀνέλκων. τὰ νοσοῦντα τῶν σωμάτων δεῖ‐ ται φαρμάκων, τὰ δ’ ὑγιαίνοντα πόρρωθεν ὁ ἰατρὸς
10ὄψεται. ἰατρὸς ἔστω καὶ ὁ πυλαγόρας νοσούντων τῶν ἀμφικτυόνων. διὰ γὰρ τοῦτο πέμπεται λόγῳ παύσων τὰ ἁμαρτανόμενα. σὺ δὲ εἴας ἐνισχύσαι τῷ συνεδρίῳ
τὸ νόσημα.
Decl
.

17

.

1

.

38

 Κρεῖττον γὰρ ἦν, φησίν, 〈ἢ〉 ἐξαιρεθῆναι. καὶ πόθεν τοῦτο εἰδὼς λέγεις ὡς ἀνιάτως εἶχον; εἰ μὲν γὰρ ὅσα προσῆκεν ἀκηκοότες καὶ λόγου δεινοῦ καταπαῦσαι ὁρμὴν ἐπὶ τῶν αὐτῶν ἔμενον, σαφῶς ἂν
5ἃ φῂς ἐδέδεικτο· σιγῶντος δὲ εἰ μηδὲν ἀμείνους ἐγίγνοντο, τί σημεῖον τοῦ καὶ μετὰ τοὺς λόγους ὁμοίως ἂν ἁμαρτεῖν;
Decl
.

17

.

1

.

39

μέγα δύναται, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, λόγου φύσις, μέγα. οὗτος καὶ στάσιν ἐκοίμισε καὶ πό‐ λεμον ἀνεῖλε τὰ ὅπλα ἐκ τῶν χειρῶν ἐκβάλλων καὶ θυμούμενον ἐπράυνε καὶ λύπην ἔσβεσε καὶ δάκρυον
5ἔστησε καὶ τοὺς ἡσυχίᾳ χαίροντας ἔπεισεν ὡς ἀμείνων εἰρήνης ὁ πόλεμος, καὶ τοὺς φρίττοντας τὰς παρὰ τῶν ἰατρῶν τομὰς ἀνδρείως παρέχειν τῷ σιδήρῳ τὸ σῶμα.
Decl
.

17

.

1

.

40

ναῦς ᾤετο δεῖν ποιησάμενος Κροῖσος ἐπιθέσθαι ταῖς νήσοις, ἀλλὰ Βίαντος ὡς οὐ συμφέρον διδάξαν‐ τος ἀπέστη τοῦ πλεῖν. ἡμεῖς ποτε καὶ Θηβαῖοι παρε‐ ταξάμεθα πρὸς μάχην καὶ μελλόντων χρήσεσθαι τοῖς
5δόρασιν ἐφάνησαν Κορίνθιοι διαλλακταὶ καὶ ἀπήλθο‐ μεν πρὸ τῶν τραυμάτων. ἔδοξαν Μιτυληναῖοι τὰ μέ‐
γιστα τὴν πόλιν ἀδικεῖν ἐν τῷ πρὸς Πελοποννησίους πολέμῳ καὶ πρὸς τοσοῦτον ἦλθεν ὀργῆς ὁ πρᾳότατος τῶν Ἀθηναίων δῆμος ὥστε ψήφισμα ἐνίκησε τὴν
10πόλιν ἡβηδὸν ἀνελεῖν, καὶ τοῦτο φέρουσα τριήρης ἔπλει. ἐκκλησία δευτέρα καὶ Διοδότου λόγος ἐπιει‐ κέστερος, καὶ ψήφισμα ἐλύθη ψηφίσματι.
Decl
.

17

.

1

.

41

καὶ τί δεῖ τὰ πολλὰ λέγειν; ἀλλ’ ἔτι καὶ νῦν ἑτέρων μὲν ἐπιθυμοῦντες εἰς τὰς ἐκκλησίας ἀναβαίνετε πολλάκις, ἕτερα δ’ ἀπέρχεσθε ἐψηφισμένοι τῶν λογισμῶν παρ‐
5ιόντων τὰς ἐπιθυμίας. τί οὖν θαυμαστὸν βουληθῆναι μὲν τὰ χείρω τοὺς ἀμφικτύονας, ποιῆσαι δὲ κύρια τὰ βελτίω μαθόντας τὴν ἐν οἷς ἐβούλοντο βλάβην;
Decl
.

17

.

1

.

42

 Οὕτω χρηστέον, Αἰσχίνη, τῇ δεινότητι τῶν λόγων κατὰ τῶν ἐχθρῶν ὑπὲρ τῶν δικαίων, πρὸς μὲν τοὺς ἄλλους Ἕλληνας ὑπὲρ ἁπάντων τῶν Ἑλλήνων, οὐ μὰ Δία, κατὰ τῶν συμμάχων ὑπὲρ τῶν βαρβάρων,
5οὐκ ἐν ταῖς ἐκκλησίαις ἐπὶ παρακρούσει τῶν πολιτῶν, καὶ μάλιστα μὲν πανταχοῦ τὰ δίκαια τιμᾶν, εἰ δ’ ἄρα δεῖ που καὶ σοφίσασθαι, οὗ πλεονεκτήσειεν ἄν τις τῶν ἐχθρῶν, ἐνταῦθα καιρὸς τῶν κλεμμάτων.
Decl
.

17

.

1

.

43

σοὶ δὲ οὐδὲν ἔδει σοφισμάτων οὐδὲ ποικίλων, Αἰσχίνη, λόγων, ἀλλ’ ὑπῆρχεν ἀφθονία δικαίων, μεθ’ ἧς ἄν
τις καὶ τῶν ἰδιωτῶν οὐ χαλεπῶς ἐξέωσε Φίλιππον
5ὅτι, ὦ ἄνδρες ἀμφικτύονες, τουτὶ τὸ πρᾶγμα πάνδεινόν ἐστι. πατεῖτε παλαιοὺς ὅρκους, ἔθη συγχεῖτε τίμια, κινεῖτε νόμους ἀρχαίους ὑπ’ ἀνδρῶν τεθέντας θεοφιλῶν οἳ κατὰ τὸν ἐξαί‐ σιον ἐκεῖνον κατακλυσμὸν λέγονται 〈γεγονέ‐
10ναι〉. τύραννον, ὦ Γῆ καὶ Πύθιε, 〈καὶ〉 βάρ‐ βαρον 〈δέξονται〉 οἳ μηδὲ τῶν Ἑλλήνων μηδένα τῶν ἔξω τοῦ καταλόγου. ταῦτα οὐκ ἠπίστασο; ταῦτα οὐκ ἦν εἰπεῖν ῥᾷστον; οὐκ ᾔδεις ὡρι‐ σμένον γένεσί τισι τὸν ἀριθμόν; Ἴωνες, Δωριεῖς, Βοιω‐
15τοί, Περραιβοί, Μάγνητες, Ἀχαιοί, Φθιῶται, Μηλιεῖς, Δόλοπες, Αἰνιᾶνες, Δελφοί, Φωκεῖς, ἕως ἐπέτρεπεν Αἰσχίνης. τοῦτ’ οὖν οὐκ ἀρκοῦν εἰς συμφοράν, ἀλλὰ προσεῖναι δεῖ τούτῳ τὸ καὶ τἀκείνων ἔχειν τὸν ἀνῃρη‐ κότα; καὶ πόσῳ βέλτιον ἐνδεῖν τινος εἰς τὸν ἀριθμὸν
20ἢ κακῶς ἀναπληροῦν τὸ μέρος;
Decl
.

17

.

1

.

44

 Ἀλλ’ οὐκ ἂν προσεῖχον τοῖς δικαίοις. ἴσως μὲν καὶ τούτοις ἄν, εἰ καὶ μὴ πάντες, ἀλλ’ εἰσὶν οἳ προσεῖχον ἄν, οὐ γὰρ δὴ πάντας ἐτύγχανε τεθεραπευκὼς ὁ Φίλιππος, ἀλλ’ αὐτὸ δὴ τοῦτο καὶ διέστησε μάλιστα
5τὸ τοὺς μὲν εὖ πεπονθέναι, τοὺς δὲ ἀπημελῆσθαι. εἰ δ’ οὖν ἄτιμον ἅπασιν ἐγεγόνει τὸ δίκαιον, ἀλλ’ † ὁ φόβος γε τοῦ λυσιτελεῖν σφισιν ἐν ἀμφικτύονος σχήματι δεσπότην ἐφεστάναι ταῖς συνόδοις. μὴ γὰρ δὴ νομίζετε, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, τῇ μὲν ὑμετέρᾳ πόλει
10τοῦτ’ εἶναι σφαλερόν, τοῖς δ’ ἄλλοις ἀσφάλειαν ἔχειν, ἀλλ’ ἴσον ἅπασι κίνδυνον. δεινὴ γὰρ ἡ φιλοτιμία τἀνθρώπου καὶ τὸ πρὸς τοὺς ἐλευθερίας ἐπιθυμοῦντας μῖσος. ταῦτ’ οὖν ἐκείνους ἔπειθεν ἂν μηδὲν οὕτω θαυ‐ μάζειν ὥστε αὑτοὺς ἀπολλύναι.
Decl
.

17

.

1

.

45

ἀλλὰ μάταιος ἅπας λόγος καὶ πολλὴ φλυαρία καὶ μία σπουδὴ Φίλιππον
ἀμφικτύονα 〈γίγνεσθαι〉. γιγνέσθω μέν, Αἰσχίνη, γι‐ γνέσθω δὲ ἀντιλεγόντων Ἀθηναίων. κτάσθω μὲν ἐκεῖ‐
5νος δόξαν, ἡμεῖς δὲ ἡμῖν αὐτοῖς τὴν οὖσαν φυλάττω‐ μεν. ὁ μὲν τὴν πυλαίαν προσλαμβανέτω, τὸ δὲ ἀκόν‐ των Ἀθηναίων φαινέσθω.
Decl
.

17

.

1

.

46

μὴ ποίει δῆμον οὐδὲν ἐοικότα Θετταλοῖς Θετταλῶν ζηλωτὴν μηδὲ πολὺ δια‐ φέροντα Θηβαίων Θηβαίων μιμητήν. χαρίζονται ἐκεῖνοι βαρβάρῳ. τί θαυμαστόν; πατέρων ἀκολουθοῦσι παρα‐
5δείγμασι. μετὰ γῆν, μεθ’ ὕδωρ, μετ’ ἀπαρχὰς δου‐ λείας τὴν πυλαίαν προπεπώκασιν. ἡμῖν δὲ οὐκ ἔστιν ἀναχώρησις, οὐ γὰρ ἐῶσιν οἱ ὑπὲρ τοῦ καλοῦ πόλεμοι καὶ τρόπαια τὰ μὲν ἐν γῇ, τὰ δ’ ἐν θαλάττῃ, τὰ μὲν οἴκοι, τὰ δ’ ἐν τῇ ὑπερορίᾳ. οὐκ ἐᾷ Δᾶτις
10οὐδὲ Ξέρξης οὐδὲ Μαρδόνιος οὐδὲ Μασίστιος οὐδὲ ὁ δίφρος οὐδ’ ὁ ἀκινάκης οὐδὲ Κύπρος οὐδὲ Παμ‐ φυλία. τὸ γὰρ ἐξ ἀγαθῶν πεφυκέναι πολλὴν εἰς τὸ τὴν ἀρετὴν ἐπιτηδεύειν ἀνάγκην ἔχοι ἄν.
Decl
.

17

.

1

.

47

καὶ τοῦτο ἡγησάμην, Αἰσχίνη, 〈δεῖν προφέρεσθαι〉 τῶν παλαιῶν ἐκείνων λόγους παρ’ ἀνδρὸς πυλαγόρου μαχο‐ μένους ἀνοίᾳ χαριζομένῃ βαρβάροις. καλὸν ἦν καὶ
5τοῦτο τοὺς ἐπιγιγνομένους ἀκούειν, ὅτι πάντες καιροὶ τοὺς προγόνους ἀγαθοὺς εὕρισκον, οἱ τῶν πολέμων, οἱ τῶν ἔργων, οἱ τῶν λόγων. σὺ δὲ σιγήσας ἐκεῖ καὶ καταισχύνας τούτους αἰτιᾷ τῆς σαυτοῦ κακίας τοὺς ἀμφικτύονας, οἳ οὐ δήπου σοι τὸ στόμα ἐνέφραττον.
Decl
.

17

.

1

.

48

 Ἔδεισα γάρ, φησί, μὴ πόλεμος ἡμῖν ἀπὸ τῶν ἐμῶν γένηται λόγων καὶ τοσαῦται πόλεις ἀπεχθανόμεναι κοινῇ στρατείαν ἐπὶ τὴν πόλιν ποιήσωνται. ὅτε δὴ Φωκέας ἀπώλλυς, ἐκεῖνο οὐκ ἐδε‐
5δοίκεις μὴ μεγάλους ποιήσῃς τοὺς ἄλλους τοὺς ἀπεχθῶς πρὸς τὴν πόλιν ἔχοντας.
Decl
.

17

.

1

.

49

ἀλλ’ ἐῶ τοῦτο, ἐκεῖνο δὲ
ἀπόκριναί μοι· πότερον πάλαι φιλοῦντες τὸν Φίλιππον καὶ ἡμῖν ἐγκαλοῦντες νῦν ἐπέθεντ’ ἂν καιρὸν ἥκειν νομίσαντες ἢ τῆς δυσμενείας ἐντεῦθεν ἀρχόμε‐
5νοι; εἰ μὲν γὰρ καὶ πρότερον ἠμύναντ’ ἂν ἡμᾶς ἡδέως, εἶχον ἀρκοῦντα καιρὸν τὴν Φιλίππου βούλησιν καὶ οὐδὲν ἔδει περιμένειν ἃ μηδεὶς ᾔδει γενησόμενα. εἰ γὰρ ἐκεῖνοι πέμψαντες ὡς Φίλιππον ἠξίουν αὐτὸν ἐφ’ ἡμᾶς ἡγεῖσθαι φάσκοντες ἑτοίμως ἀκολουθήσειν
10λέγοντες τὸ πλῆθος αὑτῶν καὶ τὴν παρασκευήν, ἆρ’ ἂν ὑμῖν εἰς τὴν ὑστεραίαν ἀναβαλέσθαι δοκεῖ ἔχων μὲν κατεπτηχότας τοὺς ὁμόρους, τοὺς δὲ ἀπολωλότας, ἔχων δὲ τούς οἱ παρεπομένους; οὐχ οὕτως ἀργὸς ἐκεῖ‐ νος καὶ δεδομένους καιροὺς εἰδὼς διαφθείρειν. ἀλλ’
15ἕτερον μὲν οὐδὲν ᾐτιῶντο, τὴν πολλὴν δὲ ὑπὲρ τῆς πυλαίας πρόνοιαν ἀξίαν ἡγοῦντο πολέμου οἳ διὰ τὸ
φεύγειν τοὺς τοῦ πολέμου πόνους περιορῶντες τὴν μὲν Ἑλλάδα ταπεινὴν γινομένην, ἕνα δὲ ἄνθρωπον αὐξόμενον;
Decl
.

17

.

1

.

50

εἴ γε ἦν ἡδὺ πόλεμος τοῖς Ἕλλησι καὶ ὅπλων μελέτη καὶ δόξης ἔρως καὶ σωμάτων ἄσκησις, ἦν ἂν καὶ Φιλίππῳ μέγα τι τὸ διασώσασθαι τὴν πα‐ τρῴαν ἀρχήν· νῦν δ’ ἐκβεβλήκασι τῶν ψυχῶν τὸ φι‐
5λοτιμεῖσθαι τοῖς ὑπὲρ τῶν δικαίων ἀγῶσι καὶ κρεμά‐ σαντες τὰς ἀσπίδας κάθηνται ἀκούοντες τῶν ἐπαινούν‐ των τὸν Φίλιππον καὶ οὐδὲ τοὺς ἀπολλυμένους τῶν Ἑλλήνων ποσῶς ἐλεοῦσιν, ἵνα μὴ πολεμεῖν ἀναγκασθῶ‐ σιν. ἐκ ποίας οὖν μεταβολῆς οἱ τοὺς ἀναγκαίους οὐχ
10ὑπομένοντες πολέμους, οὗ λογισμὸς οὐδεὶς ἡγεῖτο, τοῦτον ᾑροῦντο ἄν;
Decl
.

17

.

1

.

51

οὐχ ὁρᾷς τοὺς μάλιστα Φιλίππῳ χαριζομένους, τοὺς καταπτύστους Θετταλούς, ἐκ τοῦ φυγεῖν τὸ πολεμεῖν τοῦτο πεποιηκότας; οἵ, ἵνα Φωκεῦσιν ἀντ’ ἐκείνων πολεμῇ Φίλιππος, δουλείας
5ἐπρίαντο τὴν ἀνάπαυσιν.
Decl
.

17

.

1

.

52

εἰ δὲ καὶ ῥᾷστος ἦν ὁ πρὸς ἡμᾶς πόλεμος καὶ τὸ στρατεύεσθαι καὶ πονεῖν τοῖς ἀμφικτύοσιν ἄλυπον, ἆρ’ ἂν ὑμῖν δοκοῦσι βουλη‐ θῆναι μὴ εἶναι τὰς Ἀθήνας; οὐκ ἔστι. διὰ τί; τὸ
5μέλλον μὲν ἄδηλον, λύσις δὲ πᾶσιν ἀτυχημάτων ἁπάν‐
των ἥδε ἡ πόλις ἡ τοῖς αὐτοῖς ἐγκαλοῦσά τε καὶ βοηθοῦσα. ἴσασιν οὖν ὡς ὑμῶν μὲν ἀντικαθημένων Φιλίππῳ μένει τὸ σῶσον αὐτοὺς ἐν τοῖς δυσκόλοις, ἀπολωλότων δέ, ὃ μὴ γένοιτο, συναπόλλυται κἀκείνοις
10ἡ τοῦ θαρρεῖν ἀφορμή. ὥστ’ εἰ καὶ σφόδρα ὑμᾶς ἐμί‐ σουν, ἀλλὰ τὸ σφῶν αὐτῶν σκοποῦντες ἀπείχοντ’ ἄν.
Decl
.

17

.

1

.

53

καὶ μὴν οὐδ’ αὐτὸ τοῦτο δύναμαι συνιδεῖν, ὡς ἀπηχθάνοντο ἄν. ἡ γὰρ ἐκείνων πρὸς τὸν Φίλιππον οὐδὲν ἧττον ἐφαίνετ’ ἂν χάρις, ὃ μάλιστα ἔσπευδον, καὶ τοῦ παρ’ ὑμῖν ἀντιπεσόντος, μᾶλλον δὲ πολλῷ
5μείζων ἐγίγνετ’ ἂν ἡ χάρις ἐκ τῆς ἀντιλογίας. σημεῖον γὰρ τοῦ μὴ φαῦλον τὸ διδόμενον εἶναι τὸ γίνεσθαι λόγους ὑπὲρ τοῦ μὴ καλῶς δίδοσθαι.
Decl
.

17

.

1

.

54

 Καὶ τί περὶ ταῦτα διατρίβω τὸ ἰσχυρότατον ἀφείς; ἡμῖν γὰρ οὐ τοῦτον παρέδωκαν οἱ πρόγονοι τὸν νόμον τὰ μὲν ἀσφαλέστατα νομίζειν ἄριστα, ἀλλὰ τὰ μὲν πρέποντα τῇ πόλει καὶ μετὰ κινδύνων ἄριστα,
5τὰ δ’ ἀλλότρια τῶν ἡμετέρων ἠθῶν καὶ μετὰ ῥᾳστώ‐ νης δεινότατα. δεῖ δὴ τὸν τὰ κοινὰ ἀξιοῦντα πράττειν οὐκ ἐκφοβεῖν ὑμᾶς, ὥσπερ τοὺς παῖδας, οὐδὲ τραγῳ‐ δεῖν τοὺς ἐν τῷ πολεμεῖν ἱδρῶτας, ἀλλ’ ἕν τι ἐκεῖνο
νομίζειν καὶ δεινὸν καὶ χαλεπόν, εἰ ὑμεῖς τι φεύξεσθε
10τῶν καλῶν δι’ ἡσυχίαν.
Decl
.

17

.

1

.

55

Αἰσχίνης δ’, οἶμαι, κεκέρ‐ δακεν οὐ γεγονὼς ἐπὶ τῶν Μηδικῶν. τὰ γὰρ αὐτὰ ἂν ἐπεπόνθει. τί φῄς; ἐπολεμήσαμεν ἄν; ὑπὲρ δὲ τῶν Ἑλ‐ ληνικῶν δικαίων οὐκ ἐπολεμήσαμεν πολλῷ ταῖς παρα‐
5σκευαῖς Λακεδαιμονίων λειπόμενοι; πρῴην δὲ ὑπὲρ Εὐβοέων οὐκ ἐπλεύσαμεν; Ὀλυνθίοις δὲ δύναμιν οὐκ ἐπέμψαμεν; ἵππαρχοι δὲ φίλοι καὶ ταξίαρχοι. τί ταῦτα βούλεται, Αἰσχίνη, τὸ μηδὲ ὄνομα ἀνέχεσθαι πολέμου; ἕως ἂν ᾖ τῶν Ἀθηναίων ἡ πόλις, εὐχέσθω μὲν ἐν εἰρήνῃ
10διάγειν, δεχέσθω δὲ τοὺς ὑπὲρ τοῦ καλοῦ πολέμους καὶ τὸ μὲν ἥμερον ἡγείσθω, τὸ δὲ ἀναγκαῖον. καὶ ταυτὶ μὲν ὡς πολεμησάντων ἂν τῶν Ἑλλήνων εἰρήσθω, ὅτι δὲ ἥκιστ’ ἂν αὑτοὺς εἰς τοῦτο ταραχῆς ἐνέβαλον, ἄρτι δεικνύων ἐπαυσάμην.
Decl
.

17

.

1

.

56

 Ἀλλ’ ὁ Φίλιππος, φησίν, αὐτὸς πάντως ἂν ἐπῄει. πῶς τοῦτο λέγεις, Αἰσχίνη; οὐ διελυσάμεθα τὸν πόλεμον; οὐ πρεσβεῖαι γεγόνασιν; οὐ τοὺς ὅρκους ἀπειλήφατε; βραδέως μὲν καὶ ἣ Φιλίππῳ συνέφερεν,
5εἰρήνη δ’ οὖν ἐστιν, ὡς ὁ ὑμέτερος λόγος. πῶς οὖν ἐν εἰρήνῃ πόλεμος; οὐ γὰρ δὴ καὶ τοῦτο ὡμολογήσα‐ μεν, κοινωνεῖν αὐτὸν καὶ τῆς ἀμφικτυονίας. εἰ δ’ ἀεί τι προσλαμβάνειν ἀξιώσει διὰ τὴν εἰρήνην, οὐδὲν εἰρήνης δέομαι πολέμου χαλεπωτέρας.
Decl
.

17

.

1

.

57

ἐστράτευσεν ἂν ὁ Φίλιππος ἀντιλεγόντων, δεδωκότων δὲ αὐτῷ τὴν πυλαίαν τοῦτο οὐ ποιήσει δυνηθείς; τὰς σπονδὰς γὰρ αἰδεσθήσεται. πάνυ γε· τοῦτ’ ἄν σοι μαρτυρή‐
5σαιεν Ἀμφιπολῖται καὶ Πυδναῖοι. ὧν τοὺς μὲν ἐν αὐτοῖς τοῖς ὅρκοις ἀπέσφαξε, τοὺς δὲ ἐξήλασε παρ’ ὧν εἰλή‐ φει τὴν πόλιν. οὐκ Ὀλυνθίοις ὁμοῦ τε ἀπελο‐ γεῖτο καὶ μηχανὰς προσῆγεν; οὐ Φωκέας ἀπειλῶν Θηβαίοις ἀπώλλυεν; οὐκ ἔνθα ἂν λάβῃ καιρὸν πλεον‐
10εξίας, καταγελᾷ τῶν θεῶν; τίνος οὖν ἡμᾶς ἀπήλλαξας πολέμου τῇ σιωπῇ;
Decl
.

17

.

1

.

58

 Ἀεὶ δεῖ τηρεῖν, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, καὶ ποιεῖν ὅπως μὴ δυνήσεται Φίλιππος. ὡς δυνηθέντα γε οὐκ ἔστιν ὃ κωλύσει. ἔσται δ’ ὑμῶν μὲν ἐπιτρεπόντων μέγας, ἐγρηγορότων δὲ καὶ παροξυνομένων οὐχ ὅπως
5μείζων ἢ νῦν, ἀλλ’ οὐδ’ ὅσος ἐστὶ νῦν. ἀναμιμνη‐ σκέσθω δὲ τῆς εἰς Πύλας βοηθείας, ἣ Φωκέων αὐτὸν ἀπεκρούσατο, καὶ μηδὲν τοῖς παροῦσιν ἐπαιρέσθω. τὸ γὰρ δι’ ἀπάτης ληφθὲν οὔπω δεῖγμα τῆς τοῦ κεκρα‐ τηκότος ῥώμης.
Decl
.

17

.

1

.

59

ἀλλ’ εἰ καὶ σφόδρα ἔρρωται τοῖς πεζεταίροις, οὓς ἀκούω πίνειν εἰδέναι 〈μᾶλλον〉 ἢ μάχεσθαι, μείζων, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, συμμαχία τὸ τῶν θεῶν εὐμενές, καὶ ἔγωγε μετὰ τούτων μόνος ἂν
5παρατάξασθαι δεξαίμην ἢ μετὰ πολλῶν μυριάδων. αὐτὸς ὁ Πύθιος, οὗ τὸν ἱερὸν χραίνει τόπον, ἡμῖν ἂν αὑτόν τε καὶ τὴν αὑτοῦ συμμαχίαν ἔδω‐ κεν, ὁ Ἡρακλῆς αὐτοῦ που τιμώμενος παλαιὸς ἡμῶν συστρατιώτης, ἡ λαχοῦσα τὴν χώραν θεὸς ἡ ξυλίνῳ
10τείχει κρείττονι τοῦ Βαβυλωνίου τειχίσασα τὴν πόλιν.
Decl
.

17

.

1

.

60

 Ταῦτα χρῆν ἐνθυμούμενον Αἰσχίνην χρήσα‐ σθαι τοῖς οὖσι λόγοις καὶ ἐλέγξαι τὸ πρωτεῖον ἡμῶν πρὸς τοὺς ἄλλους Ἕλληνας. μᾶλλον δὲ ἠγνόει μὲν τούτων οὐδέν, πεπρακὼς δὲ τὴν σιγὴν οὐκ ἔμελλε
5φθέγξεσθαι. ἐχαρίζετο μὲν οὖν ὁπόσα οἱ λοιποὶ τῷ μηδὲν ἀντειπεῖν, ὅταν γάρ τις παρὼν ἔργοις αἰσχροῖς τὸ καθ’ ἑαυτὸν μὴ διακωλύῃ, τὴν τοῦ συνεργοῦ δόξαν ἐκτήσατο, ὁ γὰρ ἐξὸν ἐπισχεῖν μὴ κωλύσας 〈ἐν οἷσ〉 ἐπέτρεψε δέδρακεν, ἐσκόπει δὲ ὅπως ἂν μήτ’ ἐκεῖνος
10ἀτυχήσειε τῆς μετουσίας αὑτῷ τε γένοιτ’ ἄν τις παρ’ ὑμῖν καταφυγή.
Decl
.

17

.

1

.

61

πῶς οὖν; πῶς τοῦτο συνέλθοι ἄν; οἱ μὲν ἄλλοι λεγόντων, ὦ Φίλιππε, καὶ ἐπαι‐ νούντων γένος τε τὸ σὸν καὶ προαίρεσιν καὶ τύχην, παρ’ ἐμοῦ δὲ ἀρκείτω σιγή, ἣ καὶ σοὶ
5δώσει τὴν πυλαίαν κἀμοί τινα λόγον Ἀθήνη‐ σιν. ἤδη γὰρ ὑμᾶς οἴεται ἡττᾶσθαι λόγου. οὐκ εἶπες αὐτὸν γίνεσθαι δεῖν, ἀλλ’ οὐκ ἀντεῖπες γινομένῳ τοῦτο δέ ἐστι καὶ ποιῆσαι Φίλιππον ἀμφικτύονα καὶ
φόβον ὁμολογῆσαι πολύν. παρεδήλους γὰρ ὡς ἀντειπεῖν
10μὲν ἔδει, σιγᾶν δὲ ἦν ἀνάγκη καὶ ὅτι χρὴ Φίλιππον παρὰ τῆς αὑτοῦ δυνάμεως ταῦτα οἴεσθαι λαβεῖν, οὐ παρὰ τῶν Ἑλλήνων. ἆρ’ ἐλάττω σιγῶν ἠδίκηκας ἢ εἰ συνειπὼν ἐτύγχανες;
Decl
.

17

.

1

.

62

 Ἀλλ’ ἔστιν ὑμῖν, φησίν, ἀντειπεῖν, εἰ βούλεσθε, καὶ οὐδεὶς ὑμᾶς τοῦτ’ ἀφῄρηται. οἶδα ὅτι βούλει τοὺς ἀντεροῦντας φανῆναι καὶ πυλα‐ γόρας ἑτέρους ἐλθόντας αἰτιάσασθαι τὰ πράγματα,
5ὅπως ἀκριβέστερον εἰδῇ Φίλιππος, ἡλίκων αὐτῷ παρα‐ κεχώρηκας, καί σοι γένηται πρὸς οἷς εἴληφας μισθὸς δεύτερος.
Decl
.

17

.

1

.

63

ἀλλ’ οὐ λύει τοῦτο τὴν σὴν κακίαν, εἴ τις ἕτερος γένοιτο δίκαιος, οὐδὲ τὸ χρηστῶν ἡμᾶς πολιτῶν εὐπορεῖν σωτηρίαν δεῖ τοῖς πονηροῖς εἶναι. οὐδὲ γάρ, εἰ στρατηγῶν καὶ σαθρὸν ὁρῶν τῶν πολεμίων τὸ
5τεῖχος, οἷον ἐκ πρώτης ἂν καταπεσεῖν μηχανῆς, ἀπῆγες τὸ στρατόπεδον πρὶν ἐξελεῖν, ἦν ἄν σοι τοῦτο πρὸς ἀπολογίαν τὸ ἐξεῖναι πέμψασιν ἑλεῖν. εἰ γὰρ τὸν πρῶ‐ τον τοῦτο ἔσωζε, καὶ τὸν δεύτερον ἂν καὶ τὸν τρίτον καὶ πάντας ἑξῆς, καὶ οὕτως ἂν ἡ πόλις εἱστήκει τῶν
10ἀεὶ ῥᾳθυμούντων ἐκ τῶν οὔποτε μὲν προσβαλλόντων, ἑλεῖν δέ, εἰ προσβάλοιεν, δυναμένων ἀποφευγόντων.
Decl
.

17

.

1

.

64

ἀλλὰ τοῦτο οὐκ ἔστι πυλαγόρας δίκαιος, ἀλλ’ εἰ μὲν αὐτὸς οὐδὲν τῶν προσηκόντων ἐλλέλοιπας, σώζου· εἰ δ’ ἑτέρου δεῖ τινος τὸ σὸν πράξοντος, ἀποθάνοις. τοῦτον ἡμεῖς οὐκ ἄκοντα ἐξεπέμψαμεν οὐδὲ
5βοῶντα καὶ διαμαρτυρόμενον ὡς οὐκ ἂν δύναιτο τὰ τοιαῦτα ὑπηρετεῖν. οὐδὲ γὰρ ἄλλον οὐδένα, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, τῶν οὐ βουλομένων τὰ ὑμέτερα πράττειν βιάζεσθε, ἀλλ’ ἔξεστι καλουμένῳ φυγεῖν καὶ οὐδεὶς κίνδυνος. Αἰσχίνης δὲ πρὶν οὓς ἄξιον ὑμᾶς ἰδεῖν
10αὐτὸν ὑπισχνούμενος, καὶ ἦσαν οἱ χειροτονοῦντες, οἳ καὶ νῦν αὐτὸν ἐξαιτησόμενοι πάρεισιν.
Decl
.

17

.

1

.

65

ἔστι δὲ ὄνειδος, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, κοινὸν τοὺς τὰ μέγιστα
ἐγχειριζομένους εἰς τὴν ἑτέρων σώζεσθαι χάριν οὐκ ἔχοντας ἀπὸ τῶν πεπραγμένων. Φίλιππος ἀμφικτύων
5διὰ τοῦ πυλαγόρου, κεκληρονομηκὼς οὐ πατρῴας τά‐ ξεως, ἀλλὰ τῆς Φωκέων, οἳ μισοῦνται παρὰ Θηβαίων, ὅτι τὴν πόλιν ἡμῶν οἱ μὲν ἠξίουν κατασκάπτειν, οἱ δὲ οὐκ ἐπέτρεπον. Φίλιππος ἀμφικτύων, καὶ βαδίζει τύραννος ἐκ Πέλλης ἱερομνήμων. τί τῶν καινῶν εἶναι
10δοκούντων πρότερον ἐπεῖδεν ὁ ἥλιος; ποίαν γῆν ὑπὲρ θαλάττης, ποῖον δι’ ἠπείρου πλοῦν; Φίλιππος ἀμφικτύων καὶ τὸ παλαιῷ θεσμῷ τετειχισμένον συν‐ έδριον ἀνεῖται βαρβάροις.
Decl
.

17

.

1

.

66

τῆς κοινωνίας Ἑλλήνων ᾔτει βασιλεὺς κοινωνεῖν ἀσελγὴς καὶ θρασὺς καὶ τῶν ἀμφικτυόνων ἐχθρὸς καὶ πολέμους ἐπὶ τούτῳ ἐκφέρειν ἀξιῶν. ὁ δὲ δούλου βασιλέως ἀπόγονος Ἀλεξάνδρου
5τοῦ κηρυκεύοντος Ξέρξῃ κάθηται καὶ δικάζει καὶ φέρει
ψῆφον ὡς Ἀθηναῖος, ὡς Λακεδαιμόνιος. καὶ Ἀλέξαν‐ δρος μὲν ἐκεῖνος ἐπιτήδειος ὢν τοῖς Ἕλλησι καὶ τὴν ἐπωνυμίαν ἐντεῦθεν λαβὼν οὐδὲν τοσοῦτον οὔτε ᾔτη‐ σεν οὔτε ἤλπισεν, ὁ δ’ ἀπ’ αὐτῶν τῶν ἐναντιωμάτων
10καλούμενος ὁ τῶν Ἑλλήνων ὄλεθρος ἐν Πύλαις σε‐ μνός, ἐγγὺς τοῦ Λεωνίδου τάφου.
Decl
.

17

.

1

.

67

ταῦτα πιστεύσειεν ἄν, εἰ πύθοιτο βασιλεύς, ὅτι οἱ τὸν σὸν προπά‐ τορα τὸν καλύψαντα τῇ δυνάμει γῆν καὶ θά‐ λασσαν τρέμοντα τῆς Εὐρώπης ἐξελάσαντες καὶ
5δραπετεύειν ἐφ’ ἑνὸς ἀναγκάσαντες πλοίου κα‐ ταλύσαντες ἐκεῖνο τὸ φρόνημα προσκυνοῦσι Φίλιππον, ὁ δὲ διέβη μὲν Πηνειόν, ἧκε δὲ διὰ Θετταλῶν, πολλὴν δ’ ἐρημίαν περὶ Πύλας ἐργα‐ σάμενος γέγονεν εἷς τῶν γνησιωτάτων Ἑλλήνων;
10εἰ ταῦτα ἀκούσειεν, οὐκ ἂν ὡς ἀπατῶντα τὸν μηνυτὴν διασχίσειε; τί λέγεις; οἱ μικρὸν ὕδωρ καὶ βῶλον γῆς οὐ δόντες τὸν τῆς γῆς, ὡς αὐτοί φασιν, ὀμφαλὸν δεδώκασι; καὶ οἱ τὸν τῶν κηρύ‐
κων οὐκ αἰδεσθέντες νόμον, ὅτε τοῦτον ἐμνημό‐
15νευσαν, ὑπῆλθον δουλείας ζυγὸν καὶ τοὺς μὲν ἀπέκτειναν, Φίλιππον δὲ στεφανοῦσι;
Decl
.

17

.

1

.

68

Αἰσχί‐ νης τοίνυν αὐτὸ πράξας ἐφῖκται. εἰπέ μοι, πρὸς θεῶν ἐγχωρίων, εἰπέ μοι, εἰ, ὅτε τούτων γινομένων ἐσίγησας, ἐξαίφνης ἐπιστάντες πρέσβεις ἀπὸ τῆς Ἀσίας ἔλεγον,
5ὅτι ὁ βασιλεὺς ὁ μέγας ἔχων ὅπλα ὅσα οὐδεὶς ἄλλος ἀνθρώπων οὐ δούλην μὲν λαβεῖν τὴν Ἑλλάδα βούλε‐ ται οὐδὲ ἐπιθυμεῖ δένδρων τῶν ὑμετέρων οὐδὲ τῶν ἄλλων ἀγαθῶν, τοσοῦτον δὲ ἐπαγγέλλει καὶ ἡγεῖται ζηλωτὸν ἓν τὸ ἐγγραφῆναι τοῖς ἀμφικτύοσιν, ἆρ’ ἂν
10ἐσίγησας ἢ ῥήτωρ ἂν ἦσθα; εἰ μὲν γὰρ ταὐτὸν ἂν ἐποίεις, θεᾶσθε τὸν πυλαγόραν· εἰ δ’ εὐθὺς ἀντεῖπες ἐκείνοις, τί ἂν εἶπες, εἴ τις ἐπύθετο· διὰ τί πρὸ τοῦ δεσπότου τὸν δοῦλον ἄγεις; ἢ ὅτι τῷ μὲν συγ‐ γέγονας, τῷ δὲ οὔπω;
Decl
.

17

.

1

.

69

 Οὐ γέγονεν, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, χαλεπώτερον ἔργον οὐδ’ ὃ μᾶλλον ἔδειξε κακῶς πράττουσαν τὴν Ἑλλάδα. ἀλλ’ ἤκουον Ἀμφίπολιν εἰλῆφθαι. δεινὸν
μέν, ἀλλ’ ἐπὶ Θρᾴκης. ἤκουον Ποτίδαιαν. ἔποικοι
5μὲν Ἀθηναίων, ἀλλ’ ἐπὶ Θρᾴκης. τοιούτοις ἐμαυτὸν παρεμυθούμην καὶ περὶ Πύδνης καὶ Μεθώνης καὶ τῶν ἄλλων πάντων· ἥρπασεν, ἐψεύσατο, ἐπιώρκησεν, ὑφείλετο. κακούργου ταῦτά ἐστιν, οὐ βασιλέως, βαλαντιοτόμου τινός, οὐχ ἡγεμόνος. πρὸς δὲ
10τὸ νῦν ἀποπνίγομαι βλέπων εἰς τὰ ὑμέτερα πρόσωπα. Φίλιππος μεθ’ ἡμέραν τοσοῦτον ἔργον ᾔτησε περὶ Δελ‐ φοὺς καὶ οὐχ ἥμαρτεν, ἀλλὰ τῶν μὲν λεγόντων, τοῦ δὲ σιωπῶντος εἴληφεν.
Decl
.

17

.

1

.

70

ὦ Δευκαλίων καὶ Ἀμφικτύων καὶ Ἀκρίσιε καὶ Στρόφιε καὶ Εὐρύλοχε, οὐκ ἐπὶ ταύ‐ ταις ταῖς ἐλπίσι σὺ μὲν κατέδειξας, οἱ δὲ ἀνενεώσαντο τὸ νῦν καταγέλαστον συνέδριον. πάλιν Κιρραῖοι, πάλιν
5Ἀκραγαλλίδαι, μᾶλλον δὲ πολλῷ δεινότερα. οἱ μὲν γὰρ ἔξωθεν προσπίπτοντες τοῖς Πυθῶδε ἰοῦσιν ὅ τι δύ‐ ναιντο ἐλῄστευον, ὁ δὲ οὐ θεωροῖς τισιν ἐνοχλήσας οὐδὲ ἀργύριον ἢ σκεῦος ὁδοιπόρων ὑφελόμενος, ἀλλ’ Ὄλυνθον καὶ Μεθώνην καὶ Ἀπολλωνίαν καὶ δύο καὶ
10τριάκοντα πόλεις καὶ πρῶτος εἰσαγαγὼν νόμον εἶναι πόλεων πράσεις ὑπ’ αὐτῶν τῶν πεπιστευμένων τιμὴν 〈τῶν〉 ἀδικημάτων ἔχει καὶ γέγονεν ἀμφικτύων.
Decl
.

17

.

1

.

71

καὶ
παρὰ μὲν ἑκάστης τῶν πόλεων κατὰ τῶν πονηρῶν αἱ κολάσεις, κοινοὶ δὲ ἐν ταῖς πόλεσιν ἔπαινοι τῷ μιαρῷ, ὃν οὐδὲ τοῖς Μακεδόνων αὐτῶν ἱεροῖς προσιέναι προσ‐
5ήκει τοσούτου γέμοντα τοῦ μύσους. οὐκ ἔστι τοῖς ἡταιρηκόσι μετασχεῖν ἱερῶν. οἶδεν ἐν Θήβαις τὴν τού‐ του νεότητα Παμμένης. καὶ Θηβαῖοι τοῦτο οὐκ ἀγνοοῦντες κολακεύουσιν ὅμως. οὐκ ἔστιν ἀνδροφόνοις ἅψασθαι βωμῶν. ὁ δ’ ἀπὸ τῶν ἀδελφῶν ἤρξατο τῆς
10μιαιφονίας, οὓς ἐλαύνων καὶ σφάττων καὶ ἐξαιτῶν, ἕως ἐξέπεσον, διετέλεσεν.
Decl
.

17

.

1

.

72

ὁ κινῶν ἀνάθημα εὐθὺς ἀπαχθεὶς ἀποθνήσκει. Φίλιππος δὲ οὐδ’ ἂν αὐτὸς δύ‐ ναιτο τὸ πλῆθος εἰπεῖν μὴ ὅτι τῶν ἀναθημάτων, ἀλλ’ οὐδὲ τῶν ἱερῶν. τίς γὰρ τοσαῦτα σεσύληκε; τίς
5κατέσκαψε; τίς ἐνέπρησε; τίς ἀφωμοίωσε τὰς πόλεις τοῖς ἀοικήτοις τόποις οὐ νόμῳ πολέμου προσιών, ἀλλ’ ἀναμιγνὺς φιλίᾳ σίδηρον, συνθήκαις ὅπλα, ὅρκοις φόνους.
Decl
.

17

.

1

.

73

ἐνθυμεῖσθε ὁπόσα νῦν διὰ τοῦτον πολ‐ λαχοῦ γῆς δάκρυα πατέρων ἐπὶ παισί, παίδων ἐπὶ πατράσιν, ἐπ’ ἀνδράσι γυναικῶν, ἀλωμένων, πτωχευόν‐
των, προσαιτούντων, ἐλεουμένων, οὐδὲ τοῦτο ἐχόντων.
5ἐνθυμεῖσθε τίνα γνώμην ἕξειν εἰκὸς τοὺς Ἀτρεστίδᾳ δεδομένους τοὺς ὀψὲ δουλεύειν μανθάνοντας. ὁ τοῖς θαυματοποιοῖς ἐν δείπνῳ διανέμων τὰ ἀπὸ Ὀλύνθου σώματα τῆς ὠμότητος ἆθλον εἴληφε τὴν πυλαίαν.
Decl
.

17

.

1

.

74

 Καὶ τί λέγω τοὺς ἀλλαχοῦ; χθές τις ἐμοὶ προσ‐ ελθὼν τῶν ἐκεῖθεν δεῦρο καταφευγόντων περὶ τῆς εἰσαγγελίας πεπυσμένος ἤρετο, εἰ ταῦτα ἀληθῆ καὶ εἰ Φίλιππος ἀμφικτύων καὶ εἰ σιγῶντος Αἰσχίνου. γνοὺς
5δὲ ταῦτα οὕτως ἔχειν ἀμφότερα δακρύσας ἀπῆλθεν εἰπὼν οὐδέν. τοιοῦτον ἡμῖν ἀμφικτύονα πεποίηκεν Αἰσχίνης, ᾧ μηδ’ ἰδεῖν τὴν πυλαίαν θέμις, καὶ τοσαύ‐ της ἀκαθαρσίας ἐνέπλησε τὸν ἁγιώτατον τῶν χώρων.
Decl
.

17

.

1

.

75

ἐπέβη τῆς ἀκροπόλεως Ξέρξης, ἀλλ’ Ἀθηναίων ἐκλελοιπότων τὴν πόλιν, ἀλλὰ μισούντων αὐτόν, ἀλλὰ πολεμούντων, ἀλλὰ ναυμαχούντων, ἀλλ’ ἡδέως ἂν
διασπασαμένων. Φίλιππος δὲ εἰς τὴν πυλαίαν ὡς φί‐
5λος, ὡς χρηστός, ὡς εὐσεβής, ὡς δίκαιος εἰσῆκται. ἐχέτω τὸν τόπον ὡς ἐχθρός, ὡς πολέμιος. ἀπόντων Ἑλλήνων, ἐξεληλαμένων, ἐκβεβλημένων, οἴκοι μενόν‐ των μόνος ἐχέτω, μόνος δικαζέτω, μὴ κοινωνὸς κα‐ λείσθω μηδὲ μέρος ἔστω τῶν ἀρχαίων ἀμφικτυόνων.
10οἴσω τὴν δυστυχίαν, τὴν δὲ χάριν οὐ φέρω.
Decl
.

17

.

1

.

76

 Καὶ ταχύ γε, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, καθεδεῖται μόνος. οἶδα ἐγὼ τὸν ἄνθρωπον. οὐκ ἀγαπήσει ταῖς ψήφοις Φωκέων οὐδ’ ἀνέξεται ψῆφον ἑτέραν ὁρῶν ἰσχύουσαν καὶ νῦν μὲν αὑτῷ συμπνέουσαν, νῦν
5δὲ ἀνθισταμένην. εὑρήσει προφάσεις κατὰ τῶν συνιόν‐ των, εὑρήσει Φωκέας ἑτέρους, πάλιν ἀποκόψει μέλος.
Decl
.

17

.

1

.

77

οὐ μὴν ἀλλ’ εἰ καὶ τὰ μάλιστα συνέξει καὶ φρου‐ ρήσει καὶ διατηρήσει τοὺς ἔτι σωζομένους, ἀλλὰ τό γε ἐλευθέρως συνεῖναι καὶ καθῆσθαι καὶ λέγειν καὶ ψη‐ φίζεσθαι τοῖς ἄλλοις ἀπολεῖται καὶ δεινὴ κατασχήσει
5τὸ συνέδριον ἀνωμαλία τοῦ μὲν τὸν τῆς τυραννίδος
ἐφελκομένου τύφον, τῶν δὲ καταφερομένων εἰς ταπει‐ νότερον σχῆμα. μεστοῦ δὲ ὄντος τοῦ πέριξ τόπου πολλῶν μὲν ἱππέων, πολλῶν δὲ ὁπλιτῶν, ξένων, κολά‐ κων, μαγείρων, σκηνῆς χρυσοπάστου, τῆς ἄλλης θερα‐
10πείας ἴσως ἐκεῖ καὶ Καλλίαν τις ὄψεται τιμώμενον τὸν ἐνθένδε ἐλαυνόμενον, ὃν ὁ τρόπος Ἀθήνηθεν μὲν ἐξέβαλε, τῷ Φιλίππῳ δὲ συνήρμοσεν.
Decl
.

17

.

1

.

78

 Ἐμοὶ μέν, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, μὴ γένοιτο τὴν πυλαίαν, μὴ Δελφοὺς ἰδεῖν, μὴ Πύθια τοσαύτης με‐ ταστάσεως πάντα κεκινηκυίας καὶ τοσούτου νεωτερι‐ σμοῦ πάντα ἄνω καὶ κάτω πεποιηκότος. σκοτεινὸν μὲν
5τὸ ἔαρ, ἀτερπὲς δὲ τὸ φθινόπωρον, δακρύων δὲ γέ‐ μουσα ἡ πανήγυρις. ὑμεῖς δέ, εἰ δύναισθε διὰ Φωκίδος ἐρήμης εἰς Δελφοὺς ἰέναι, σιδηροῖ τινες ἂν εἴητε. δεῖ γὰρ ἀπὸ τῶν ὅρων εὐθὺς ἀρξαμένους μέχρι τοῦ νεὼ θρηνεῖν οὐ τείχους ἑστηκότος, οὐκ οἰκίας
10μενούσης, οὐ κώμης ἀνδρῶν ὁρωμένης, 〈πρεσβυτῶν δὲ καὶ γυναίων καὶ παιδαρίων〉 μόνων λελειμμένων.
Decl
.

17

.

1

.

79

τίς ἔτι πυλαγόρας αἱρήσεται βαδίζειν διὰ τοσού‐ των κακῶν παρὰ τὸν τούτων αὐτόχειρα; σόν, Αἰσχίνη,
τὸ ἔργον, τῆς σῆς ψυχῆς ἡ διακονία. τρυφῶν πορεύσῃ, γελῶν, κροτῶν. ὁρῶμεν ὅσον δύναται πρεσβευτοῦ πο‐
5νηρία. μᾶλλον δέ, τί ταῦτα λέγω; οὐκ ἀποκτενεῖτε; οὐ καταψηφιεῖσθε; φωνῆς δ’ ἀνέξεσθε τῆς ὑπὲρ ὑμῶν οὐδαμοῦ φαινομένης; ἐν μὲν τῇ σκηνῇ μεγαλόφωνος κἀν τοῖς καθαρμοῖς κἀν τοῖς θιάσοις, ἐν οἷς δ’ ἂν βοηθεῖν τῇ πόλει δεήσῃ, τῶν σκιῶν ἀφωνότερος.
Decl
.

17

.

1

.

80

ταχύ γ’ ἂν οὗτος τὸν Κυναίγειρον ἢ τὸν Κόδρον ἐμιμήσατο καὶ τὸ σῶμα ὑπὲρ ὑμῶν ἐπέδωκεν ἢ τοῦ θεοῦ χρήσαντος ἢ μάχης ἐπειγούσης ὃς ἀπ’ ὀλίγων ῥημάτων οὐκ ἐπήμυνε τῇ πατρίδι οὐδ’ ἐλογίσατο
5πρὸς αὑτὸν ὅτι ἐμὲ μέντοι, τὸν Ἀτρομήτου καὶ Γλαυκοθέας, τὸν τὰ νεήλατα καὶ σῦκα τεθαυ‐ μακότα, τὸν ἀναιδῆ τριταγωνιστήν, τὸν παμ‐ πόνηρον γραμματέα, ἐκόσμησεν ὁ τῶν Ἀθη‐ ναίων δῆμος πρεσβευτήν, πυλαγόραν, σύμβου‐
10λον, τὰ κάλλιστα τῆς δημοκρατίας ἔδωκεν. ἀλλ’ ὡς εἶδε Φίλιππον καὶ χρυσόν, ἐπελάθετο πάντων.
Decl
.

17

.

1

.

81

τοῦτον οὖν ἀφήσετε; τίνος ὑμᾶς ἔχοντα προγόνων ἀρετῆς ἀναμνῆσαι; ποίων ἀναθημάτων; ποίων τρο‐ παίων; ποίων στρατηγιῶν; ἐγὼ μὲν οὐχ ὁρῶ πλὴν εἰ ταῦτα ἄξιον αἰδεσθῆναι, τὰς πέδας τοῦ πατρὸς καὶ
5τὸν κλοιὸν τῆς μητρὸς καὶ τοὺς ἐμβάτας τούτου καὶ τὰ ἀπὸ τῶν θεατῶν τραύματα καὶ τὴν ἀναίδειαν Κυ‐ ρηβίωνος καὶ τὴν πορνείαν Νικίου. οὐκοῦν οὗ‐ τοι μὲν κρυπτόμενοι μᾶλλον ἢ δεικνύντες αὑτοὺς τοῦ‐ τον ἂν ὠφελοῖεν, περὶ δὲ τῶν πολιτευομένων ἐκεῖνο
10λέγω· παυσάσθωσαν τὴν μὲν πόλιν μικρὰν ποι‐ οῦντες, τοὺς δὲ πολεμίους μεγάλους, ὡς ἐν τῷ ταύτης μεγέθει μᾶλλον ἂν θεραπεύοιντο.
Decl
.

17

.

1

.

82

 Καὶ μὴν κἀκεῖνο αὐτοὺς ἐρωτᾶτε· ὑμεῖς δὲ πυλαγοροῦντες ἐσιγήσατ’ ἂν ἢ οὔ; ἢ γὰρ κακοὺς ὄντας εὑρήσετε καὶ τούτῳ προσομοίους ἢ κατηγόρους Αἰσχίνου, ὃς δελεάσας τὸν δῆμον λόγοις ἐν Ἀρκαδίᾳ
5ῥηθεῖσιν εὗρεν ὧν ἐβούλετο μείζω καὶ πιστευθεὶς ἀπέδοτο λέγων μὲν περὶ Φωκέων, μὴ λέγων δὲ νῦν μὲν ἐν πυλαίᾳ, πρότερον δὲ ἐν Μακεδονίᾳ περὶ τῆς Ἀμφιπόλεως. οὕτω πάλαι τοῦτον ἠπίστατο τῆς προ‐ δοσίας τὸν τρόπον.
Decl
.

17

.

1

.

83

 Οὐ παύσεσθε, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, τοῖς ἐμ‐ πόροις τούτοις τὰ νεῦρα τῆς πόλεως ἐγχειρίζοντες; οὐ τοὺς μέν, εἰ μὴ ἀποκτεῖναι βούλεσθε, ἐπὶ τὴν σκηνὴν ἀποπέμψετε καὶ τὸν πρότερον βίον, ἐπὶ Κρέοντα καὶ
5τὸν Οἰνόμαον, παρὰ τὸν Θεόδωρον καὶ τὸν Ἀριστό‐ δημον, ἐπιστήσετε δὲ τοῖς ὑμετέροις ἄνδρας εἰς τὸν Περικλέα βλέποντας;
Decl
.

17

.

1

.

84

δῆμος ἔχων τὸν Παιανιέα Δημοσθένην Αἰσχίνην πυλαγόραν ἐκπέμπει τὸν Κοθω‐ κίδην; οὐκ ἂν ἤνεγκαν ἐκείνου τὸν θυμὸν οὐδὲ τὴν γνώμην οὐδὲ τὸ ῥεῦμα τῶν λόγων. ἐνίκησεν
5ἂν Θηβαίους, ἐκράτησεν ἂν Θετταλῶν, κατέπληξεν ἂν τοὺς ἄλλους, ἐξήλεγξεν ἂν τὴν τοῦ Πύθωνος δόξαν. ἀλλὰ νῦν ὁρᾶτε τὸ συμβάν. πυλαγόρας Αἰσχίνης καὶ
Φίλιππος ἀμφικτύων. βέλος δὲ οὐδέν, Ἄπολλον, ἐξ οὐρανοῦ μιμούμενον τὰς τοῦ Παρνασσοῦ κορυφὰς
10αἳ τοῖς βαρβάροις ἄνωθεν καταθέουσαι προσέπεσον καὶ τὸ ὄρος ἀντὶ στρατοπέδου πρὸς τοὺς ἐπιόντας ἤρκεσεν;
Decl
.

17

.

1

.

85

ἀλλ’ εἰ καὶ μήπω ταῦτα, πολλὰ χρὴ τοι‐ αῦτα προσδοκᾶν. μέγας ἦν καὶ Ἰάσων ἐκεῖνος ὁ Θετ‐ ταλὸς καὶ ταῖς παρασκευαῖς καὶ ταῖς ἐλπίσι καὶ τῆς τῶν Πυθίων διαθέσεως ὠρέγετο. ἀλλ’ ὅμως τὰ μὲν ἦν
5πλησίον, ὁ δὲ ἔκειτο, καὶ τοσοῦτον ἴσχυσαν ἄνδρες
ἑπτά.
Decl
.

18

t

1

Νόμος τὸν ξενίας ἁλόντα πιπράσκεσθαι· ἑάλω ξενίας ὁ Δημοσθένης. ἔπεμψε Φίλιππος ὠνού‐ μενος αὐτόν. γράφει Δημάδης διδόναι, Ὑπερί‐ δης δημόσιον εἶναι.
5Ὑπερίδης.
Decl
.

18

.

1

.

1

 Οἵας μὲν ἐκτίνω τὰς χάριτας, ὦ ἄνδρες Ἀθη‐ ναῖοι, Δημοσθένει τῆς πολιτείας καὶ τῆς φιλίας, ἔνεστιν ὑμῖν ἀπὸ τοῦ ψηφίσματος καταμανθάνειν, δοῦλον αὐτὸν εἶναι γράφω καὶ τὸ τούτου δεινότερον, Ἀθη‐
5ναίων ἁπάντων, ἀλλ’ οὐχ ὅ τι πείσεται δεινὸν Δημο‐ σθένης, τοῦτο σκοπῶ, μέλει γάρ μοι ἐλάχιστον τῆς
τούτου συμφορᾶς, ἀλλ’ εἰ Φίλιππός τινα παρ’ ὑμῶν ὠνήσεται νῦν μὲν δοῦλον ὄντα, πρότερον δ’ ἄριστον εἶναι δοκοῦντα τῶν δημαγωγῶν.
Decl
.

18

.

1

.

2

Φίλιππος μὲν οὖν οὐδὲν διαπράττεται θαυμαστὸν τὸν ἐχθρὸν ὠνήσασθαι προαιρούμενος, ὑμῖν δ’ αἴσχιστόν ἐστι προέσθαι δοῦ‐ λον ἐσόμενον τὸν κατὰ πολὺ σεμνότερον τῶν
5ἐλευθέρων καὶ οὐδὲ παρὰ τὸν τῆς δουλείας καιρὸν πεπαυμένον τῆς εἰς τὸν δῆμον εὐνοίας, ἀλλὰ μένοντα καὶ παρὰ τὰς συμφορὰς ἐν τῷ τῶν ἐλευθέρων σχήματι.
Decl
.

18

.

1

.

3

Δημοσθένης μὲν οὖν οὕτως ἔχει μεγαλοφροσύνης ὥστε, κἂν ἀποκτείνειν αὐτὸν ἐθέλητε καὶ τιμᾶν αὐτῷ τῶν ἐσχάτων, ἕτοιμός ἐστιν ὑπομένειν. ἀλλὰ χρὴ πρὸς τὸ συμφέρον ὑμᾶς ἐκλογίζεσθαι. τῷ μὲν γὰρ δοκεῖν
5δοῦλον ἀποδώσεσθε, ἔργῳ δὲ τὴν ἐλευθερίαν τὴν κοι‐ νὴν μετὰ Δημοσθένους Φιλίππῳ προήσεσθε.
Decl
.

18

.

1

.

4

ξένος ὢν Δημοσθένης, τοῦτο γὰρ αὐτὸν δεῖ καλεῖν ἑαλωκότα, τὴν πόλιν ἔστερξε τὴν ὑμετέραν ὡς τῶν αὐτοχθόνων
εἷς, ὡς Ἀθηναῖος γνήσιος, καὶ διὰ τοῦτο πολὺν ἔλαθε
5χρόνον καὶ κατὰ μηδέν τι ταῖς Ἀθήναις προσήκων ἐν τοῖς εὐνουστάτοις καὶ τοῖς εὐγενεστάτοις τῶν πολιτῶν ἐκρίνετο. ὠδύρετο Φωκέας ὁ ξένος, ἔκλαιε τὸ Χαλκι‐ δέων γένος ὁ μὴ πολίτης, ἐμίσει Φίλιππον ὁ ἀλλό‐ τριος, ὑπὲρ Ἀθηναίων ὡς Ἀθηναῖος ἐπολιτεύετο. ἀλλ’
10ἤλεγξεν αὐτὸν ξένον ὄντα Φίλιππος. οἱ γοῦν ἐκείνῳ χαριζόμενοι παρῆγον αὐτὸν εἰς τὸ δικαστήριον καὶ ἄνθρωπος πολλάκις ἐστεφανωμένος ἀρετῆς καὶ εὐνοίας ἕνεκεν ἐκρίνετο καὶ ἡλίσκετο. καὶ ὁ πρότερον δουλεύ‐ οντας Θετταλοὺς καὶ τὴν Θρᾴκην ὀδυρόμενος πολλάκις
15νῦν δοῦλός ἐστι.
Decl
.

18

.

1

.

5

καὶ δουλευέτω, ἀλλ’ ἐν Ἀθήναις, ἀλλ’ ἐνθάδε, παρ’ οἷς κατέγνωσται, δουλευέτω τοῖς δικασταῖς, τοῖς μαρτυροῦσι, τοῖς γραψαμένοις, τοῖς κατηγορήσασιν. ἠδίκησε τὸν δῆμον εἰς τὴν πολιτείαν
5ἐγγραφείς. ὁ δῆμος οὖν ἔστω κύριος, οἱ πεπονθότες ἔστωσαν δεσπόται τοῦ σώματος. τί τὸν κοινὸν οἰκέτην ὑπερορίζεις;
Decl
.

18

.

1

.

6

 Εἴρηται, φησί, πιπράσκειν τὸν τῆς ξενίας ἁλόντα. καὶ Φίλιππός ἐστιν ὠνητής. πρότερον μὲν γάρ, ὡς ἔοικεν, ὠνεῖτο τὰς πόλεις, νυνὶ δὲ καὶ τοὺς δημαγωγούς. ἐγὼ δ’ οἶδα πάντας τοὺς
5ἀδικήσαντας ἐνταῦθα τὴν τιμωρίαν ὑπομένοντας καὶ οὐδεὶς οὔτε τῶν τὰ μεγάλα δεδρακότων οὔτε τῶν τὰ μετριώτερα παρ’ ἄλλοις τὴν δίκην ὑπομένει, ἀλλὰ κέκριταί τις ἐνταῦθα, καὶ τοῖς ἐπιτιμίοις ὑπεύθυνος γίγνεται. ὥσπερ οὖν 〈ἄν〉, εἰ τὴν τῆς ξενίας κρίσιν
10ἔγραφε παρ’ ἄλλοις εἰσάγειν, παρηνόμει καταλύων τὰ δικαστήρια, τὸν αὐτὸν τρόπον ἀκύρους τοὺς νόμους ποιεῖ ἐν οἷς τὸν ἁλόντα ξενίας ἄλλοις πιπράσκεσθαι παραινεῖ.
Decl
.

18

.

1

.

7

τίς τῶν ἑαλωκότων ἐπὶ φόνῳ παρ’ ἄλλοις δίδωσι δίκην; τίς τῶν ἐπὶ προδοσίᾳ κατεγνωσμένων ὡς ἄλλους κολασθησόμενος ἀφικνεῖται; τίς τῶν ἀστρα‐ τεύτων ἢ τῶν τὰς τάξεις ἀπολιπόντων; οὐδὲ εἷς. εἰ
5μὲν οὖν ἄλλοι τινὲς τῶν πονηρῶν παρ’ ἄλλοις τισὶ δίκην ὑπέσχον, πίπρασκε καὶ Δημοσθένην ἔξω μακράν, εἰ βούλει, τῆς Ἀττικῆς ἀπάγων, μᾶλλον δὲ καὶ τῆς Ἑλλάδος· εἰ δ’ οὐδείς, ὃ κατὰ τῶν ἄλλων γραφόμενον ἔδοξεν ἂν εἶναι παράνομον, τοῦτο οὐ δεῖ νόμιμον
10κατὰ μόνου Δημοσθένους λογίζεσθαι.
Decl
.

18

.

1

.

8

ἀτιμοῦταί τις. ἀλλ’ ἐν Ἀθήναις. ὀφλισκάνει τις δίκην χρημάτων. ἀλλ’ οὐ παρ’ ἄλλοις τὴν ζημίαν ἐκτίνει. αἱ διδόμεναι
δωρεαὶ τοῖς εὐεργετήσασιν ὑμῶν τὴν πόλιν οὐκ ἀπ’
5ἄλλων δίδονται. οὕτω καὶ τὰς τιμωρίας δεῖ πράττεσθαι παρ’ ὑμῖν οὓς ἠδικήκασιν. ὅτε μὲν οὖν ἐλεύθερος ἐδόκει Δημοσθένης καὶ δημαγωγὸς ἀγαθός, οὐ Φίλιπ‐ πος αὐτὸν ἐστεφάνου οὐδ’ ἐκεῖνος αὐτῷ παρεῖχε τὰς δωρεάς, ἀλλ’ ὁ δῆμος αὐτός· ἐπειδὴ δὲ δεδυστύχηκεν,
10ὡς ἁλοὺς δουλεύσων πέμπεται.
Decl
.

18

.

1

.

9

καὶ ἰδίᾳ μὲν ἡμεῖς ὁπόταν πιπράσκωμεν εὔνους οἰκέτας, ὀκνοῦμεν ἀλλαχῆ τούτους ἀποδίδοσθαι, τῆς δὲ Δημοσθένους δουλείας ἄλλοις παραχωρήσομεν; καὶ Φίλιππος μὲν οἰκέ‐
5του ὢν ἀδοξότερος καὶ τῶν ἀνδραπόδων ἀγενέστερος οὐδένα τῶν πονηρῶν τῶν παρ’ αὑτῷ πρὸς ὑμᾶς ἀπο‐ στέλλει δίκην ὑφέξοντα, ὑμεῖς δὲ εἰς Μακεδονίαν τοὺς ἁλόντας ξενίας πέμπετε ὥσπερ ἀποροῦντες δεσποτῶν;
Decl
.

18

.

1

.

10

 Ἀλλ’ οὐ διώρισε, φησίν, ὁ νομοθέτης ὅποι δεῖ πιπράσκεσθαι. οὐχ ὥρισεν, ἀλλ’ οὐδ’ ἐπέτρεψε. τὸ τοίνυν μὴ συγχωρεῖν ἄντικρυς ἴσον ἐστὶ τῷ κεκωλυκέναι. εἰ μὲν γὰρ ἐπέτρεπεν ἀλλαχῆ πιπρά‐
5σκειν, οὐκ ἂν ἐν τῷ νόμῳ παρεσιώπησεν, ὁ δὲ τοῦτο προσθεῖναι κατοκνήσας σαφῶς ἀπεῖπεν. ἐρωτῶ γάρ σε·
πότερα ἐλεεῖ τὸν ξενίας ἁλόντα ἢ τοὐναντίον μεμίση‐ κεν; εἰ μὲν γὰρ ἐλεεῖ, πῶς οἰκτείρειν ἐστὶ τὸ πι‐ πράσκειν ἀλλαχῆ; εἰ δὲ μισεῖ, μόνως οὕτως ὑπομένει
10δίκην ἀξίαν, ἂν ὑμεῖς ἔχητε δουλεύοντα. ἐξελήλυθε τῆς πόλεως τὸ σῶμα, καὶ ἡ τιμωρία παύεται. εἰ γὰρ Φιλοκράτης ἑάλω ξενίας, ἔδει τοῦτον ἀλλαχῆ πιπρά‐ σκεσθαι. εἰ γὰρ Δημάδης, εἰ γὰρ Ἡγήμων, εἰ γὰρ Αἰσχίνης, εἰσὶ γάρ, εἰσὶ δωροδόκοι, πονηροί, ἀλλ’ οὖν
15γε πολὺν χρόνον σύνοικοι γεγόνασιν ὑμῖν.
Decl
.

18

.

1

.

11

 Ὅταν δὲ τὸ ἀξίωμα ἐννοήσω τοῦ δούλου, γίγνεται γάρ τις καὶ δοῦλος ἔνδοξος, οὐ φέρω τὸ καινὸν τῆς πράσεως. ἥκει τις ὠνησόμενος Δημοσθένην. τὸν ὠνητὴν ἀνακρίνατε, τὸν ἔμπορον ἐξετάσατε. εἰ
5μέν ἐστι Πελοποννήσιος, εἰ μέν ἐστιν ἐκ τῆς Ἑλλάδος, εἰ Βυζάντιος, εἰ Περίνθιος, πιπράσκω, φιλοῦντας ἕξει δεσπότας καὶ χάριν εἰδότας, ταχέως ἐλευθερωθήσεται ὑπὲρ ἐλευθερίας ἐλευθερίαν λαβών, προσοφεί‐ λουσιν αὐτῷ ταύτην τὴν χάριν οἱ κύριοι· ἂν δὲ Ἕλ‐
10ληνα πιπράσκω βαρβάροις, ἂν τὸν ἐμὸν οἰκέτην παρα‐ χωρήσω Μακεδόσιν, ἂν Φιλίππῳ, πολλὰ ὠνεῖται δι’
ἑνὸς σώματος, τὴν παρρησίαν, τὸ βῆμα, τὰς ἐκκλησίας τὰς Δημοσθένους τὰς παλαιάς, τὴν ἀρχαίαν τύχην τοῦ δημαγωγοῦ, τὸν Πειραιᾶ, τὰς τριήρεις, τὸ φρόνημα
15τῶν Ἀθηναίων, τοὺς ὅρκους οὓς ὤμοσε. Μαραθῶνα τούτῳ συμπιπράσκεις, Σαλαμῖνα, τὰς Πλαταιάς, πάντα τὰ Δημοσθένους ῥήματα.
Decl
.

18

.

1

.

12

ὢ τῆς καινῆς ἐμπορίας, ὢ τῆς παραδόξου πράσεως. ἃ μὴ δύναταί τις πολέμῳ λαβεῖν χρημάτων λαμβάνει. κἂν τὴν Ἀθηναίων τύχην ἐξαγώγιμόν τις βούληται λαβεῖν, λαμβάνει σὺν Δημο‐
5σθένει. τί οὖν ἔτι μάχομαι; τί οὖν ἔτι κινδυνεύω; τὸ ἆθλόν μου τῶν κατορθωμάτων ἀφαιρῇ. ἐξέταζε τοὺς ἐν Θήβαις ἁλισκομένους. πολυπραγμόνει τοὺς ἐν Θετ‐ ταλοῖς δυστυχοῦντας. Ἀθήνησι δὲ κἂν ἁλῷ τις ξενίας, ἐνδοξότερός ἐστι τῶν παρ’ ὑμῖν ἐλευθέρων Μακεδό‐
10νων.
Decl
.

18

.

1

.

13

ἀλλὰ σὺ μὲν οὐ πέμψεις Ἀθηναίοις Ἀντί‐ πατρον οὐδὲ Παρμενίωνα οὐδ’ ἄλλον, ἂν παρέχωσι χρήματα, σὺ δ’ ἄξεις οἰκέτην ἐμόν, ὃν αὐτὸς ἐκτησάμην ἐκ καταδίκης; οὐδείς ἐστιν οἰκέτης πονηρός, ἵνα κριθῇ
5τῆς Μακεδόνων δουλείας ἄξιος. μέγα τοῦτο ἐπιτίμιον, ὑπὲρ τὴν πρᾶσιν, μᾶλλον δὲ καὶ θανάτου χαλεπώτερον. λύεις τὸν νόμον τῆς αὐτομολίας, λύεις τὸν νόμον τῆς
προδοσίας.
Decl
.

18

.

1

.

14

 Ταῦτα πάντα ἐν τούτῳ τῷ ψηφίσματι γέγραπται. ἀλλ’ ὅτε μὲν ἐλεύθερος Δημοσθένης ἐδόκει, οὐδὲ πρεσβεύειν εἰς Μακεδονίαν ὑπέμεινε τὴν ἀδοξίαν τῆς πρεσβείας οὐ φέρων, ἀλλὰ καὶ καταναγκα‐
5ζόντων ὑμῶν πολλάκις ἐξώμνυτο, νυνὶ δὲ ἐπειδὴ κατέγνωσται, πεμφθήσεται; ἔστω τις ἐξωμοσία καὶ τοῖς οἰκέταις δικαία μηδὲ τούτου τύχῃ Δημοσθένης, εὐμενοῦς δὲ κυρίου καὶ φιλανθρώπου καὶ τὰς τῶν δυστυχούντων συμφορὰς ἐλεεῖν δεδιδαγμένου.
Decl
.

18

.

1

.

15

 Τοῦτ’ οὖν λογίζεσθε, ποῖ πιπράσκεται, τίς ὁ ὠνούμενος, τὸν ἔμπορον τοῦ σώματος, τὴν διάνοιαν ἀφ’ ἧς ὠνήσασθαι βούλεται. οὐ γὰρ ἀπορῶν οἰκετῶν ὁ Φίλιππος ὠνήσασθαι τοῦτον ἐσπούδακεν. εἰ γὰρ
5μηδὲν ἄλλο, ὁ πόλεμος αὐτῷ δίδωσιν οἰκέτας πολλοὺς καὶ χορηγὸς οὗτος τῶν ἀνδραπόδων γίγνεται. καὶ πολλοὶ δουλεύουσι Φιλίππῳ Φιλίππου κρείττονες, ἐν‐ δοξότεροι τοῦ δεσπότου. ἀλλὰ τέχνη τοῦτο καὶ σό‐ φισμα καὶ πολέμου καινὸς τρόπος καὶ μηχάνημα.
Decl
.

18

.

1

.

16

ἐγὼ ταύτην τὴν ὠνὴν ὑπολαμβάνω πολιορκίαν καὶ
προσβολήν. τοῦτο τὸ ἀργύριον ἔθνη καὶ πόλεις ἀπο‐ λώλεκεν. ὡς Θετταλῷ μοι προσφέρεται Φίλιππος. ἐν τῇ τάξει με τῶν Δολόπων ἔχει καὶ ἀργύριον ἀριθμεῖ.
5καὶ νόμον μὲν ὑμεῖς τεθείκατε, ἄν τις ὡς Φίλιππον ὅπλα ἄγων ἁλῷ ἢ σκεύη τριηραρχικά, θάνατον εἶναι τὴν ζημίαν, ὑπὲρ ἀψύχων χαλεπαίνετε, ἀγώγιμον δὲ ἄνθρωπον πέμποντες ἐκεῖ τριήραρχον γενόμενον ὑπὲρ τῶν ὅλων οὐκ αἰδούμεθα;
Decl
.

18

.

1

.

17

ἑάλω Μιλτιάδης, ἑάλω, ἀλλ’ ἐν Ἀθήναις ἔδωκε δίκην. ἐζημιοῦτο Περικλῆς, ἀλλ’ οὐ Λακεδαιμονίοις ἐξέτισε τὰ χρήματα. σὺ δὲ τοῖς ἐχθροῖς παραδίδως. ξένος Δημοσθένης, οἱ δὲ ὑπὸ
5τῇ Καδμείᾳ πεσόντες οὐκ ἦσαν ξένοι; ἀλλ’ ἐθάπτοντο ὑφ’ ἡμῶν. εἶτα ἀποθανόντας μὲν τοὺς ξένους οἰκτεί‐ ρομεν, ζῶντας δὲ οὐκ ἐλεήσομεν; ἧκόν ποτε φυγάδες πρὸς ἡμᾶς Ἡρακλέους ἔγγονοι καὶ τῆς πατρῴας εὐερ‐ γεσίας ἐκομίσαντο τὸν μισθόν, ἀνέλαβον τὴν ἀρχὴν
10τὴν πατρῴαν εὔνοιαν διηγούμενοι. οὗτος δ’ οὐκ ἀλλο‐ τρίοις, ἀλλ’ οἰκείοις θαρρῶν κατορθώμασιν ἐκπεσεῖται τῶν Ἀθηνῶν ἐπ’ ἐξαγωγῇ πωλούμενος;
Decl
.

18

.

1

.

18

[ἔξω]
πιπράσκεται Δημοσθένης, ἀλλ’ οὐ Φίλιππον ὠνεῖσθαι δεῖ. ἐπιτήδειος οὗτος δυστυχεῖν, ἀλλ’ οὐ Φίλιππος ἐντρυφᾶν τοῖς ἡμετέροις οἰκέταις. ἀδοξότερός ἐστι
5Δημοσθένους ἑαλωκότος. ξένος οὗτος, ἀλλ’ ἐκεῖνος πολέμιος. δοῦλος, ἀλλ’ ἐκεῖνος ἐχθρός. ἀδίκως οὗτος εἰς τὴν πόλιν ἑαυτὸν ἐνέγραψεν, ἐκεῖνος δὲ ἀδίκως αὑτὸν εἰς τὴν τῶν Ἑλλήνων ἀρχὴν ἐγγράφει. ἔκλεψεν οὗτος γένος, ἐκεῖνος δυναστείαν. Παιανιεὺς οὗτος
10ἐκλήθη ποτέ, ἐκεῖνος δὲ βασιλεὺς ἀδίκως κέκληται.
Decl
.

18

.

1

.

19

ἀφαιρεῖταί μου Φίλιππος τὴν ἐν θαλάττῃ πολιτείαν, ἀποστερεῖ με 〈Δημοσθένησ〉 τῆς τοῦ γένους ἀρετῆς. ὁ μὲν ἐρασθεὶς νόμων, ἐθῶν εἰσῆλθεν εἰς τὴν πολι‐ τείαν, ὁ δὲ μισῶν ἐχθρῶς σφετερίζεται τὰ τῶν Ἀθη‐
5νῶν κτήματα. τοῦτον ἐδίωξάν τινες ἐνταῦθα ξενίας γραφήν, ἐκεῖνον οἱ πατέρες ἡμῶν πολλὰς ἐδίωξαν γραφάς, ξενίας, ἀσεβείας, ὅτι βάρβαρος ὢν καὶ μηδέν τι ταῖς Ἀθήναις προσήκων καὶ πολλῷ τῶν βαρβάρων ἀγενέστερος ἡγεμονίας καὶ δυναστείας κατὰ μηδὲν
10αὐτῷ προσηκούσης ἀμφισβητεῖν ἐσπούδακεν.
Decl
.

18

.

1

.

20

Ἀλλ’ ἐπειδὴ μεμαθήκατε διότι μὴ δεῖ πωλεῖν
ἀλλαχῆ Δημοσθένη μηδὲ τοῖς πολεμίοις, ὑπολείπεταί μοι λοιπὸν δεικνύειν ὅτι δημόσιον αὐτὸν εἶναι δεῖ τῶν Ἀθηναίων.
5 Ἀλλ’ ὁ νόμος, φησί, διείρηκε πιπράσκειν, σὺ δὲ κατέχειν ἀξιοῖς παρὰ τὴν ἐκείνου γνώ‐ μην 〈καὶ〉 δημόσιον αὐτὸν εἶναι γράφεις. ἐγὼ δέ, εἰ καὶ παράνομον φήσει τις εἶναι τὸ ψήφισμα τοὐμόν, ἀλλ’ εἰ λυσιτελές ἐστιν, ἀνάγκην
10εἶναί φημι προσέσθαι. καὶ γὰρ εἰ λύεταί τι τῶν νο‐ μίμων, τὸ τῆς πατρίδος συμφέρον κυριώτερον εἶναί φημι γραμμάτων πολλῶν. ὁπότε γὰρ καὶ τοὺς νόμους αὐτοὺς ὑπὲρ τοῦ κοινῇ συμφέροντος τιθέμεθα, πῶς ἀδικοῦμεν, εἰ τὸ κοινῇ συνοῖσον τῶν νόμων προτιμῶ‐
15μεν;
Decl
.

18

.

1

.

21

εἶτ’, εἰ μὲν ἐκώλυον αὐτὸν εἶναι δοῦλον, παρηνόμουν 〈ἂν〉 τὴν ζημίαν ἀφαιρῶν ἣν ἐπὶ τοῖς ἁλοῦσι τῆς ξενίας τεθείκαμεν. εἰ δὲ τὴν δουλείαν προστίθημι, κατ’ ἀμφότερα τὸ ψήφισμα δεόντως γέ‐
5γραπται, ὅτι τε φυλάττει τὴν δίκην τὴν ὑπὸ τῶν νό‐ μων τῶν παλαιῶν τοῖς ξένοις ὁρισθεῖσαν καὶ ὅτι κύριον ἀποφαίνεται τοῦτον τοῦ Δημοσθένους, ὃς ἐκ
τῆς τούτου δουλείας τὰ μέγιστ’ ὠφεληθήσεται. καὶ τὸ μὲν ἄλλῳ αὐτὸν ἴσως ἐστὶ τοῖς νόμοις ὑπεναντίον, τὸ
10δὲ τῷ δήμῳ δουλεύειν ἀναγκάζειν κατὰ τὴν τοῦ νόμου γνώμην ἐστὶ γεγραμμένον. αὐτοῦ εἶναι δεῖ κυρίους ὑμᾶς ὧν καὶ πρότερον πολίτης ἔδοξε. πάντας ἠδίκησεν Ἀθηναίους. οὐκοῦν πάντες ἔστωσαν δεσπόται τοῦ σώ‐ ματος.
Decl
.

18

.

1

.

22

δημεύετε πολλάκις ὑμεῖς οὐσίας τῶν κατα‐ δίκων, ἀλλ’ ἔνεστιν ὠνήσασθαι τῷ δήμῳ τὰ κτήματα. ὥσπερ οὖν ἐπ’ ἐκείνῳ δέδωκεν ὁ νόμος κύριον γε‐ νέσθαι τὸν δῆμον τῶν δημευομένων κτημάτων, οὕτω καὶ
5τοῦτο συγκεχώρηκεν, ἐπὰν δημόσιον εἶναί τις γράφῃ τὸν ξενίας ἑαλωκότα.
Decl
.

18

.

1

.

23

τί οὖν ἔσται Δημοσθένης χρήσιμος δημόσιος γενόμενος; ὃ καὶ πρότερον ἦν ἐν τοῖς ἐλευθέροις ἀριθμούμενος. τὴν γὰρ τύχην μεταβέβληκεν, οὐ τὴν προαίρεσιν, καὶ γέγονεν ἀλλό‐
5τριος τῆς δόξης, οὐ τῆς εἰς τὸν δῆμον εὐνοίας. οὐ γὰρ ὁμοῦ τῷ τῆς ἐλευθερίας ἀποστερηθῆναι πέπαυται καὶ τοῦ τοῦτον ὠφελεῖν, ἀλλ’ ἐπὶ τῆς αὐτῆς 〈μένει〉 τάξεως. τὴν μὲν γὰρ καταδίκην οὐχ ὑμῖν λογιζόμενος, τοῖς δὲ ψηφισαμένοις καὶ τοῖς κατηγορή‐
10σασι πρὸς ὑμᾶς ὅμηρα πολλὰ τῆς εὐνοίας ἔχει, στεφά‐ νους, κηρύγματα, φιλοτιμίας, δωρεάς, ἄλλα δι’ ἃ πᾶσι
παραινέσει, σύμβουλον αὑτὸν τῶν ἀρχόντων ἀποδείξε‐ ται, διδάσκαλον τῶν στρατηγῶν.
Decl
.

18

.

1

.

24

οὐδέν τι δεινόν, ἂν παρὰ τῶν οἰκετῶν τὰ μάλιστα συνοίσοντα τῇ πα‐ τρίδι μανθάνωσιν. ἐμοὶ δὲ δοκεῖ καὶ πάντων ἀτοπώ‐ τατον εἶναι τοῖς πολεμίοις τοιούτους συμβούλους
5προΐεσθαι. δοῦλος, ἀλλ’ εὔνους. δοῦλος, ἀλλὰ λέγειν ἱκανώτατος. δοῦλος, ἀλλὰ παρρησίαν ἔχει τῶν ἐλευθέ‐ ρων μείζονα. ἐπιπλήξει τοῖς δεσπόταις, νουθετήσει, σωφρονίζειν ὑμᾶς καὶ παρὰ τὴν δουλείαν πειράσει.
Decl
.

18

.

1

.

25

ταῦτα πολλάκις 〈ἐρεῖ〉· οὐ τὸ ἐμὲ γενέσθαι δοῦλον δεινόν ἐστιν, ἀλλ’ ἐκεῖνο δεινὸν ὡς ἀληθῶς δῆμον ἐκ προγόνων ἐλεύθερον, δῆ‐ μον αὐτόχθονα, ἄρχειν εἰωθότα, ἡγεμόνα δε‐
5δειγμένον, ναυμαχίας ναυμαχήσαντα πολλάς, 〈πολλὰσ〉 πεζομαχίας πεζομαχήσαντα, πανταχοῦ μέγαν γενόμενον, πιστὸν τοῖς Ἕλλησι γενόμενον σύμμαχον, φοβερὸν τοῖς βαρβάροις πολέμιον, τοῦτον ἀποστῆναι τῆς ἐλευθερίας Μακεδόσι.
10μὴ περιίδητε Δημοσθένη ξενίας ἁλόντα μηδὲ ὠνητὴν Φίλιππον γενόμενον δημαγωγοῦ πα‐ λαιοῦ.
Decl
.

18

.

1

.

26

πολλάκις ἀκούειν τούτων τῶν ῥημάτων
καλόν. 〈καλὸν〉 ὑπὸ οἰκέτου χρηστοῦ σωφρονίζεσθαι. ἐρημία τῶν ἐλευθέρων ἐστὶ δημαγωγῶν. πέπρανται πάντες ἐκεῖνοι ξενίας ἑαλωκότες οὐκ ἐν δικαστηρίοις,
5ἀλλ’ ἐν τῇ ἀληθείᾳ καὶ τῷ λογισμῷ. καὶ τὸ δεινότα‐ τον, αὑτοὺς πιπράσκουσι χρήματα ἐπὶ τοῖς ἰδίοις σώμασι λαμβάνοντες καὶ τὴν ἐλευθερίαν τοῖς ἐχθροῖς προπίνοντες. οἰκέτου δέομαι χρηστοῦ, τοὺς γὰρ ἐλευ‐ θέρους οὐκ ἔχω. οὐχ ὁρᾶτε κτήματα λαμβάνοντας
10αὐτοὺς ἀπὸ Βοιωτίας καὶ προσόδους ἀπὸ τῶν συμμά‐ χων τῶν ἀπολωλότων καὶ τῶν ἀναιρουμένων πόλεων ἀπαρχὰς λαμβάνοντας, ἵν’ ὅμηρα τῆς πολιτείας ἔχοντες εἰσαεὶ μένωσιν ἐπὶ τῆς προδοσίας;
Decl
.

18

.

1

.

27

 Ἐπὶ τούτῳ δ’ εἰκότως τὰς ἐλπίδας πεποιήμεθα. τί γὰρ οὐκ ἐπολιτεύσατο τῶν δεόντων; τί δ’ οὐκ ὤνησε τὴν πόλιν; τίνος ἀπέστη τῶν χρησίμων; ἐν ποίοις καιροῖς οὐκ ἐπιτηδειότατον αὑτὸν παρέσχεν;
5οὐ τὸ κατ’ αὐτὸν σώζεται μὲν Ὄλυνθος καὶ τὸ Χαλ‐ κιδέων γένος, μένει δὲ Εὔβοια τὴν ἀρχαίαν ἐλευθερίαν ἔχουσα, κέκλεινται δὲ Πύλαι τοῖς βαρβάροις κάλλιον
ἢ ὑπὸ Λακεδαιμονίων ἐκλείσθησαν; Λεωνίδας μὲν γὰρ ἔπεσε μαχόμενος, Δημοσθένης δ’ 〈οὐκ〉 ἔπεσε πολι‐
10τευόμενος.
Decl
.

18

.

1

.

28

 Ἔα ταῦτα, ἀλλὰ τὴν σιτοπομπίαν ὅρα καὶ τὴν Βυζαντίων πόλιν ἐκ τῶν χειρῶν ἡρπασμένην τοῦ Μα‐ κεδόνος, Χερρόνησον ὅρα, Πέρινθον, τοὺς ἐμπόρους, τοὺς ἀδεῶς ὑμῖν τὸν σῖτον κομίζοντας. ἔχεις καὶ χορη‐
5γίας ἐξετάζειν, ἔχεις καὶ λειτουργίας. γέγονεν ὑμῖν Δημοσθένης νομοθέτης τὴν αὐτὴν τάξιν Σόλωνι λα‐ βών. οὗτος ὁ τοσοῦτος, ὁ τοιοῦτος, ὁ τῶν στρατηγῶν, ὁ τῶν δημαγωγῶν ἀμείνων τῶν παλαιῶν νῦν εἰς Μακε‐ δονίαν ἀπαχθήσεται καθάπερ 〈ἂν〉 Ἀθηνῶν κατεσκαμ‐
10μένων; τί γὰρ ἂν ἄλλο πλέον ἔπαθεν ἁλούσης τῆς πατρίδος; οὐ ταὐτὰ ἃ καὶ νῦν πείσεται;
Decl
.

18

.

1

.

29

ἄξει τις αὐτὸν διὰ Βοιωτῶν, οὓς αὐτὸς σέσωκεν. ἄξει τις αὐτὸν διὰ Θετταλίας, ὑπὲρ ἧς ἐπολιτεύσατο. διὰ Φω‐ κίδος. τοῦτο τὸ θέαμα Δημοσθένει τῆς δουλείας χαλε‐
5πώτερον κώμας ἀντὶ πόλεων ἰδεῖν γεγενημένας. ὄψε‐ ται τὸν πατρῷον θεὸν ὑβρισμένον. μετὰ τοῦτο εἰς
Μακεδονίαν ἀπαχθήσεται 〈ὁ〉 πολλάκις οὐδὲ ἀνδρά‐ ποδον σπουδαῖον ἐξ αὐτῆς εἶναι λέγων.
Decl
.

18

.

1

.

30

ὄψεται Φίλιππος αὐτὸν οὐκ οἰκέτου σχῆμα ἔχοντα, τοῦτο γὰρ οἰστὸν 〈ἂν〉 ἦν, ἀλλ’ αἰχμαλώτου καὶ νενικημένου. ἐρεῖ· σὺ μὲν ἐλευθέραν τὴν πόλιν τῶν Ἀθη‐
5ναίων ἐφύλαξας, ἐκεῖνοι δέ σε ὡς κακουργό‐ τατον τῶν οἰκετῶν πιπράσκουσιν. ἔδει σε μιμή‐ σασθαι Φιλοκράτην, ἔδει σε μιμήσασθαι Δη‐ μάδην. ἦς ἂν ἐλεύθερος καὶ Φιλίππου φίλος· νῦν δὲ ταῦτα ἐπίχειρά σοι τῆς ἔχθρας τῆς πρὸς
10ἡμᾶς, καταδίκη καὶ δουλεία καὶ πρᾶσις καὶ τοῖς ἐχθροῖς ἔκδοσις. δούλευε αὐτὸς ἀντ’ Ἀθη‐ ναίων. ἐκείνους γὰρ οὐκ εἴασας ταύτης τῆς δυστυχίας μετασχεῖν.
Decl
.

18

.

1

.

31

λαμβάνετε τὸν μετὰ ταῦτα προπηλακισμὸν τῷ λογισμῷ. οὐ πάσας μὲν βασάνους εἰκός ἐστιν ὑποστήσεσθαι τὸν Ἀθηναίων δημαγωγόν; ταῦτα ἀνθρώπινα καὶ οἰστὰ Δημοσθένει, ἐκεῖνο δὲ
5πάντων χαλεπώτατον, ἂν Φίλιππον ἐπαινεῖν ἀναγκασθῇ καὶ σεμνύνειν Μακεδόνας εἰς ἀπολογίαν ἁμαρτημάτων.
Decl
.

18

.

1

.

32

ἀδικήσει καὶ Πύθων ἀμυνόμενος τὸν ἄνθρωπον
ὑπὲρ δημηγορίας πολλῆς, Εὐθυκράτης ἐφησθήσεται Δημοσθένει, Λασθένης 〈καὶ〉 εἴ τις ἄλλος προδότης ταῦτ’ ἐροῦσιν· ἡμεῖς ἄμεινον ἐπολιτευσάμεθά
5σου, Δημόσθενες. τοιγαροῦν ἐλεύθεροι διατε‐ λοῦμεν τὴν Φιλίππου φιλανθρωπίαν ἔχοντες ἀντὶ τῆς πατρίδος.
Decl
.

18

.

1

.

33

περιάξει Φίλιππος πανταχοῦ τὸν ἄνθρωπον, δείξει τοῖς συμμάχοις, φήσει ταῦτα· τοῦτον ὠνησάμην ἐξ Ἀθηνῶν· οὐκ ἔλαβε Δημοσθένης, ἀλλ’ ὁ δῆμος ἔλαβεν. οὗτος οὐκ
5ἀπέδοτο τὴν πόλιν, ἀλλ’ ἐκεῖνοι τοῦτον πεπρά‐ κασιν. ἔχω πάντα. προντοίμασταί μοι τὸ ἔργον. ἐκ τῆς ὠνῆς ἑάλωκεν ἡ τῶν Ἀθηναίων πόλις. κατὰ συμβόλαιον ἐώνημαι τὴν πόλιν. ταῦτ’ αἰσχρὰ καὶ ἀνάξια τῆς ἡμετέρας φιλανθρωπίας καὶ
10προσέτι ὄλεθρον σαφῆ φέροντα τῇ πόλει. εἰ δὲ κατέ‐ χοιμεν αὐτόν, ἀπαθὴς ἡ πόλις ἔσται τῶν κινδύνων.
Decl
.

18

.

1

.

34

 Ὑπολείπεταί μοι παραμυθήσασθαι Δημοσθένη τὴν ὑπὲρ τῆς δουλείας παραμυθίαν. δουλεύεις, Δημό‐ σθενες, οὐ πρῶτος οὐδὲ μόνος ἐν ταύτῃ τῇ δυστυχίᾳ γενόμενος. ἄνθρωπος εἶ. ποικίλαι τῶν ἀνθρωπίνων
5μεταβολαί. ἐδούλευσε Νικίας ὁ στρατηγὸς ἐν Σικελίᾳ
καὶ Συρακουσίοις ἐδούλευσε καὶ νοσῶν ἐδούλευσεν. ἐδούλευσεν ὁ σὸς ὁμώνυμος Δημοσθένης κακούμενος, προπηλακιζόμενος ὑπὲρ Σφακτηρίας ὀργιζομένων τῶν δεσποτῶν καὶ πολλάκις θέλων ἀποθανεῖν οὐκ ἐτύγχανε
10ταύτης τῆς φιλανθρωπίας, ἀλλὰ μόγις τεταλαιπωρηκὼς ἤδη τῷ σώματι ταύτης μετέσχε τῆς δωρεᾶς. μετὰ στρατηγοὺς δουλεύσεις, Δημόσθενες, μετὰ τοὺς καλῶς ναυμαχήσαντας.
Decl
.

18

.

1

.

35

εἰ βούλει, μνήσθητι καὶ τῶν θεῶν. Ἡρακλῆς ὁ πᾶσαν ἐλευθερώσας τὴν οἰκουμένην καὶ τὴν γῆν θηρίων 〈ἀγρίων〉 ἄγονον καὶ πονηρῶν ἀν‐ δρῶν καθαρὰν παρασκευάσας, ὁ πᾶσαν μὲν γῆν, πᾶσαν
5δὲ θάλασσαν ἐμβατὴν τῇ τόλμῃ γενέσθαι καταναγκάσας, ὁ κατὰ τοὺς ὅρους τῆς οἰκουμένης στήλας ἱδρυσάμενος τῶν ἰδίων κατορθωμάτων αὐτὸς ἐδούλευσε. καὶ τίνι; Εὐρυσθεὺς αὐτοῦ δεσπότης ἐγένετο ἀγενέστερος οὐχ Ἡρακλέους μόνον, ἀλλὰ καὶ ἄλλων μυρίων γενόμενος.
10ἀλλ’ ἔφερεν Ἡρακλῆς τὰ τοῦ δεσπότου προστάγματα καὶ δουλεύειν ἑνὶ σώματι φορητὴν δυστυχίαν ὑπελάμβανεν.
Decl
.

18

.

1

.

36

οὐκ ἄπειρος εἶ, Δημόσθενες, οὐδὲ τοῦ πατρῴου θεοῦ οὐδὲ τῶν κατ’ ἐκεῖνον δημηγοριῶν.
ἐδούλευσεν Ἀπόλλων ὁ τοῦ Διὸς υἱός, ὁ πᾶσιν ἀν‐ θρώποις προσημαίνων τὰ μέλλοντα, ἀλλὰ μάντις ὢν
5καὶ θεὸς θνητοῖς ἐδούλευσε. μετὰ τούτων ἔσται Δημο‐
σθένης ἀριθμούμενος.
Decl
.

19

t

1

Μετὰ τὰ ἐν Χαιρωνείᾳ Φίλιππος ἐξῄτησε Δη‐ μοσθένην. ὁ δῆμος ᾔτησε πέντε ἡμέρας εἰς σκέψιν. ἐν ταύταις ὁ Δημοσθένης ἀποθνήσκειν ἀξιοῖ.
5Δημοσθένης.
Decl
.

19

.

1

.

1

 Μάτην, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, τὰς πέντε ταύτας ἡμέρας ᾐτήσατε παρὰ τῶν ἐκ Μακεδονίας ἡκόν‐ των ὡς ἂν ἐν αὐταῖς ἄμεινόν τι βουλευσόμενοι περὶ τοὐμοῦ σώματος. ἐγὼ γὰρ ὑμῖν τὸν μακρὸν τουτονὶ
5συντέμνω χρόνον, ἵνα μηδὲ τούτου χάριν ἔχητε μηδε‐ μίαν τοῖς τοῦ Φιλίππου πρέσβεσι, καὶ τὰς ἀποκρίσεις ἀνθ’ ὑμῶν ἔργῳ δίδωμι. δέομαι δέ, ὦ ἄνδρες Ἀθη‐ ναῖοι, μεταδοῦναί μοι τοῦ κωνείου καὶ τοὺς πρέσβεις ἐκπέμπειν τὸν ἥδιστον τῷ δεσπότῃ φέροντας
10λόγον ὅτι τέθνηκε Δημοσθένης.
Decl
.

19

.

1

.

2

Ὃ μὲν οὖν ἤλπιζον, ὦ φιλανθρωπότατοι πάν‐
των, ὑμεῖς ἐποιήσατε, περὶ τῆς τελευτῆς ἀκούσαντες τῆς ἐμῆς ἠθυμήσατε, τοιοῦτος γὰρ ὁ ὑμέτερος δῆμος, ἐλεεῖ τοὺς ἀτυχοῦντας, κἂν πρότερον ὦσί τι λελυ‐
5πηκότες, μή τί γε συνεχῆ τὴν εὔνοιαν πρὸς τὸν δῆμον ἐπιδεδειγμένοι· ἐγὼ δὲ ἄνευ τῶν ἄλλων λογισμῶν καὶ δι’ αὐτὸν τὸν νῦν ὑμῶν ἐπὶ τοῖς εἰρημένοις οἶκτον οἶμαι δεῖν ἀποθανεῖν. πολὺ γὰρ βέλτιον ἐνταῦθά μου τελευτῶντος κλαῦσαι τὸν δῆμον ἢ διὰ τῶν πρέσβεων
10ἐμοῦ τε καὶ ὑμῶν παρὰ τὸν ἐχθρὸν ἑλκομένου. εἰ γὰρ οὐδὲ τοῦτο φέρετε 〈τὸ〉 μετριώτερον, οὐ γὰρ μικρὰ παραμυθία ταφῆς οἴκοι τυχεῖν, πῶς ἐκεῖνό γε οἴσετε τὸ πάντων ἐλεεινότατον;
Decl
.

19

.

1

.

3

 Μηδεὶς 〈δ’〉 ὑμῶν, ἂν μεταξύ μου λέγοντος ἐπεισ‐ έλθῃ δάκρυα τοῖς λόγοις, φιλοψυχοῦντά με καὶ δεδοικότα τὸν θάνατον ἡγείσθω τοῦτο πεπονθέναι, πᾶν γάρ, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, 〈καὶ〉 τὸ δεινότατον, ἂν ὑπὲρ ὑμῶν δέῃ
5παθεῖν, κοῦφον ἐμοί, ἀλλ’ ἀπ’ ἐκείνης τῆς ἡμέρας ἐν ᾗ κακῶς ἔκρινεν ὁ δαίμων τὴν μάχην οὔτε νυκτὸς οὔθ’ ἡμέρας ὀδυρόμενος πέπαυμαι θαυμάζων τε τὴν τῶν παραταξαμένων ἀρετὴν καὶ μεμφόμενος τῇ τύχῃ. καὶ νῦν ἀπό τε δακρύων καὶ βουλῆς τῆς ὑπὲρ τῶν
10ἠτυχηκότων ἥκω. ἐβουλευόμην γάρ, εὖ ἴστε, τίς ἂν ἐπανόρθωσις τοῖς συμβᾶσι γένοιτο. θαυμαστὸν 〈οὖν〉
οὐδὲν εἰ μνησθεὶς Χαιρωνείας πάθοιμί τι παραπλήσιον.
Decl
.

19

.

1

.

4

 Ὅτε μὲν οὖν εὐθὺς ἤκουσα πρεσβείαν ἐκ Μακε‐ δονίας ἀφῖχθαι, τοιοῦτός μοί τις παρίστατο λογισμός, ὅτι Φίλιππος οὐ σφόδρα ὢν ἀναίσθητος ἄνθρωπος ἀπιστεῖ τοῖς πεπραγμένοις καὶ τοιαῦτα, ὡς εἰκός, 〈πρὸς ἑαυτὸν〉
5διείλεκται· ἐγὼ παῖς ὢν Ἀμύντου τοῦ φόρους Ἀθηναίοις φέροντος καὶ μόλις σωθεὶς ὑπὸ τῆς Ἰφικράτους τοῦ ’κείνων στρατηγοῦ φιλανθρω‐ πίας, μικρὸς ὢν καὶ ταπεινὸς καὶ δεδιὼς τοὺς πέριξ βαρβάρους καὶ μετὰ μὲν Θηβαίων ἐλπί‐
10ζων Ἀθηναίους λυπήσειν, ἄνευ δὲ ἐκείνων πείσεσθαί τι κακὸν οὐ μικρὸν νῦν Ἀθηναίους ὁμοῦ καὶ Θηβαίους ἐνίκων πληγεὶς μὲν τῇ προτέρᾳ μάχῃ, πληγεὶς δὲ τῇ δευτέρᾳ, τῇ τύχῃ δὲ περὶ τὴν τρίτην χρησάμενος.
Decl
.

19

.

1

.

5

τί οὖν εὖ φρονοῦντός ἐστι; μὴ βέβαιον ἡγεῖσθαι τὴν ταύτης συμμαχίαν, ἧς ἔργον μεταπηδᾶν ἐπὶ τοὺς ἡττημένους ἀπὸ τῶν κεκρατηκότων καὶ
5τοὺς αὐτοὺς αὔξειν καὶ καθαιρεῖν. δέος γὰρ μὴ οὓς νῦν αἰχμαλώτους ἔχω, τούτους ἴδω μι‐ κρὸν ὕστερον τὴν Μακεδονίαν ἔχοντας.
Decl
.

19

.

1

.

6

ἤκουε γάρ, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, περὶ τῆς ἡμετέρας πόλεως καὶ οὐ λέληθεν αὐτὸν ὡς οὐδὲν πταῖσμα αὐτὴν οὐδε‐ πώποτε τελείως κατήνεγκεν, ἀλλ’ ἐξ αὐτῶν τῶν ἐναν‐
5τιωμάτων ἀνέδραμε. πολλάκις ἤκουεν Ἀμφίπολιν καὶ τοὺς ἐκεῖ νεκρούς, ἤκουε Δήλιον καὶ τοὺς ἐκεῖ πεσόν‐ τας, τὸ μέγιστον, ἤκουε Σικελίαν καὶ 〈τὰσ〉 τέσσαρας μυριάδας, αὐτὸν ἤκουε τὸν Ἑλλήσποντον καὶ τοὺς τριάκοντα τυράννους, μεθ’ οὓς Κνίδος καὶ ναυμαχία
10καὶ πάλιν τείχη τὰ Κόνωνος. ταῦτ’ αὐτὸν ἡγούμην ἐγὼ καὶ πεπυσμένον καὶ μεμνημένον ἐθέλειν τὴν εὐ‐ ημερίαν φιλίᾳ κατακλεῖσαι καὶ μὴ βούλεσθαι δευτέρᾳ πείρᾳ παραδοῦναι τὰ πεπραγμένα καὶ τοὺς πρέσβεις ἥκειν ἡμῖν διαλεξομένους τι συμβατικόν.
Decl
.

19

.

1

.

7

ὡς δὲ εἶπέ μοί τις παραστὰς Ἀθηναίων τινὰ τοὺς ἐκεῖθεν ἥκειν ἀπάξοντας, οὐκ ἐμοῦ γε, ἔφην, ζῶντος. παρελθὼν γὰρ ἀναγνώσομαι μὲν τοὺς νόμους τοὺς Σόλω‐
5νος οἳ τὸν Ἀθηναῖον Ἀθήνησι κρίνουσιν, οὐκ ἄκριτον ἐγχειρίζουσιν ἀνομίᾳ τυράννων, δια‐ λέξομαι δὲ περὶ τοῦ τῆς πόλεως ἤθους, ὅτι τοῦτον μέντοι τὸν δῆμον οὐ 〈κατήνεγκεν〉 και‐ ροῦ χαλεπότης, οὐ Θηβαίων ἰσχύς, οὐ ῥώμη
10Λακεδαιμονίων, οὐχ ἡ πάντα κινήσασα τοῦ βαρβάρου στρατιὰ καὶ πλεύσασα μὲν διὰ γῆς,
πεζεύσασα δὲ διὰ θαλάττης ἣν ἔδησεν, ἐκβα‐ λοῦσα δὲ καὶ πόλεως καὶ χώρας τοὺς Ἀθηναί‐ ους τοῦ μηδὲν ἀνάξιον ὑπομεῖναι δόξης. καὶ
15ταῦτα ᾔδει καλῶς ὁ τούτου πρόγονος Ἀλέξαν‐ δρος ὃς τοσοῦτον ἀπέσχε τοῦ λαβεῖν τι παρ’ ὑμῶν ὥστε φέρων τὰς μεγάλας βασιλέως δωρεὰς μόλις ἐσώζετο.
Decl
.

19

.

1

.

8

τοιούτοις καὶ πολλοῖς ἑτέροις διενοούμην λόλοις τῷ κινδυνεύοντι συνειπεῖν, ᾤμην γὰρ ὁ μάταιος ἐγὼ τὸ κακὸν ἐφ’ ἕτερον φέρεσθαι. καίτοι μ’ ἐχρῆν εὐθὺς ἀκούσαντα τί ποτ’ ἔσθ’ ὃ
5ζητοῦντες ἥκουσιν ἐμαυτὸν ἐλπίσαι. πολλὰ γὰρ ἦν τὰ ποιοῦντα ταύτην τὴν ἐλπίδα, πόλεμος ῥήτορος καὶ τυράννου, μακροὶ λόγοι καὶ λυπηροί, ψηφίσματα μαχό‐ μενα ταῖς ἐπιβουλαῖς, πρεσβεῖαι πολλαί, χρυσίον ὑπερ‐ οφθέν, τῶν εἰληφότων κρίσεις, δημηγορίαι δῆμον
10ἀργοῦντα ἐπεγείρουσαι.
Decl
.

19

.

1

.

9

πῶς οὖν 〈ἂν〉 ἐμὲ παραλιπὼν ἐκεῖνος ἐπ’ ἄλλον ἧκε; τί δεῖ τὰ πολλὰ λέγειν; εἶπον οἱ πρέσβεις πρὸς ὑμᾶς· ἥκομεν, ὦ ἄνδρες Ἀθη‐ ναῖοι, Δημοσθένην τὸν ἐχθρὸν τοῦ Φιλίππου
5ληψόμενοι παρ’ ὑμῶν. δότε. ταῦτ’ ἀκούσας ἐγὼ τοὺς μὲν λόγους οἷς ἂν ἄλλον ἔσωζον ἀφθόνους ὄντας
〈χαίρειν〉 εἴων φορτικὸν ἡγούμενος ὑπὲρ ἐμαυτοῦ με λέγειν, σιγῇ δ’ ἐκαθήμην ἀναμένων ὅ τι τῷ δήμῳ δόξοι νομίζων ἐξεῖναι πρεπούσας ἐλευθέροις ποιεῖσθαι τὰς
10ἀποκρίσεις. πῶς οὖν ὑμεῖς; ὦ Χαιρώνεια, πονηρὸν χωρίον, ὡς γενναῖόν τε δῆμον καὶ δεινὸν ἀκαιρίας ἐνεγκεῖν ἐθορύβησας; τῆς ἐκεῖ δυστυχίας ἦν καὶ τὰ νῦν. ᾐτήσατε πέντε ἡμέρας εἰς βουλήν. καὶ οἱ Μακε‐ δόνες μόλις μέν, ἐπένευσαν δέ.
Decl
.

19

.

1

.

10

 Ἀλλ’, ὦ βέλτιστοι πρέσβεων, οὐδὲν δεῖ διατρι‐ βῆς οὐδὲ δεῖται τοιαύτης ὁ δῆμος χάριτος. οὐκ ἐῶ τοσοῦτον αὐτοὺς κατατρίψαι χρόνον. τήμερον τό γε ἐμὸν ἀναστρέψατε μέρος. οὗτοι μὲν γὰρ παρ’ ὑμῶν
5πέντε ᾔτησαν ἡμέρας, ἐγὼ 〈δὲ〉 παρ’ ὑμῶν φάρμακον. νόμος δ’ ἐστὶ παρ’ ἡμῖν τὸν οὐ βουλόμενον ζῆν ἀποθνήσκειν, ὃν οὔπω λέλυκε Φίλιππος. ἕως οὖν κρα‐ τεῖ, τοῦδε τῆς βοηθείας ἀπολαύσω.
Decl
.

19

.

1

.

11

τοῖς ἀνίατόν τι νοσοῦσι, φησί, τὴν ἐπὶ τὸν νόμον εἶναι κατα‐ φυγὴν καὶ τοῖς τέκνα ἀποβαλοῦσιν ἢ τὴν οὐ‐ σίαν ἤ τι τοιοῦτον ἕτερον πεπονθόσιν. εἰ δὲ ὁ
5δῆμος δεῖται μακροτέρας περὶ σοῦ βουλῆς, πῶς τοῦτ’ ἄξιον θανάτου; τοῖς ἰδιώταις τις ταῦτα, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, λεγέτω, ὧν αἱ τύχαι τοῖς ἰδίοις κρί‐ νονται πράγμασι. ῥήτορα δὲ καὶ τοῦτον Δημοσθένην
τὸν ζηλωτὴν Ἀριστείδου καὶ Νικίου καὶ Περικλέους μὴ
10πρὸς τὸ σῶμα καὶ τὴν οὐσίαν βλέπων ἐξέταζε.
Decl
.

19

.

1

.

12

οὐ γὰρ τούτων ἐπιμελούμενος οὐδ’ ὑπὲρ τούτων εὐχόμενος διαγέγονα τοῖς θεοῖς, ἀλλ’ ἀπολέσθαι μὲν τὸν ἐπίορκον Φίλιππον, ὃ πάντως ἔσται, κἂν ἀποθάνῃ
5Δημοσθένης, τὸν δῆμον δὲ εἰς ὕψος ἆραι τῶν Ἀθη‐ ναίων μάχαις καὶ νίκαις καὶ τροπαίοις οὐδὲν ἐλάττοσι τῶν θαυμαστῶν ἐκείνων ὧν τὸ μὲν ἕστηκε παρ’ ἡμῖν Μαραθῶνι, τὸ δὲ Πλαταιᾶσι, τὰ δὲ ἐν ταῖς πλησίον ταυταισὶ νήσοις, Εὐβοίᾳ καὶ Σαλαμῖνι.
Decl
.

19

.

1

.

13

ταῦτ’ εὐχό‐ μην, τούτων ἐπεθύμουν κληρονόμους τε ὑμᾶς ὁρᾶν τοῦ προγονικοῦ φρονήματος. ἡ μὲν οὖν προαίρεσις καλὴ καὶ τῇ τῶν εἰς Μαραθῶνα δραμόντων ἴση, ἐδρά‐
5μετε καὶ ὑμεῖς πρὸς τὰ τέρματα τῆς Βοιωτίας ὑπὲρ τῆς κοινῆς τῶν Ἑλλήνων ἐλευθερίας, ἔπεσόν τινες ὑμῶν ὡς ὁ Κυναίγειρος ἐκεῖνος, ὡς ὁ Καλλίμαχος, ὡς οἱ τὸν ἐκεῖ πεπληρωκότες τάφον· τὰ δὲ ἐπὶ τῆς ἐκ‐ κλησίας ταύτης σμικρὰ καὶ ταπεινὰ καὶ ἀνάξια τῆς
10ἐξόδου.
Decl
.

19

.

1

.

14

δεδυστυχήκαμεν γάρ, ὁμολογῶ. τί οὖν θαυμαστὸν εἰ οὓς ἐβουλόμην εὐτυχεῖν ἀτυχοῦντας ὁρῶν οὐ φέρω; ἐπὶ τῆς Ἀττικῆς ἐκκλησίας, ὦ Ζεῦ, Μακεδόνων ἐδεήθησαν οἱ Ἀθηναῖοι μὴ ταχείας δοῦναι
5τὰς ἀποκρίσεις. ἐν τούτοις, ὦ ἄνδρες δικασταί, τοῖς
ὀλίγοις ῥήμασιν ἐν οἷς ἐκείνας ἀνεβάλεσθε Δημοσθένει συνεβουλεύσατε θνήσκειν. εἶδον τὸν φοβοῦντα δῆμον Ἕλληνας καὶ βαρβάρους συνεσταλμένον, οὗ τοὐναντίον εὐχόμην. ὦ Γῆ καὶ Ἥλιε, σπουδῆς μεγάλης καὶ καλῆς
10διήμαρτον. οὐ δύναμαι ζῆν οὕτως ὑμῶν ἐκκλησιαζόν‐ των.
Decl
.

19

.

1

.

15

πολλοὶ πολλάκις αὑτοὺς ἐπαπέκτειναν 〈τοῖσ〉 ἐρωμένοις. ὁρῶ κἀγὼ τὸν ἐρώμενον τὸν ἐμαυτοῦ τὸν δῆμον τῶν Ἀθηναίων οὐκέθ’ ὁμοίως ἀνθοῦντα. ἵν’ οὖν ἀπαλλαγῶ τοῦ τοιαύτας ὁρᾶν ἐκκλησίας, ἄπειμι
5τήμερον καλὸν τέλος ἐπιθεὶς τοῖς πεπολιτευμένοις.
Decl
.

19

.

1

.

16

οὐκ ἐκκέκομμαι τὼ ὀφθαλμώ, λέγεις. εἴθε τοῦτο ἐπεπόνθειν ὑμῶν ὄντων μεγάλων. οὐκ ἀποκέ‐ κομμαι 〈τὸ〉 σκέλος. εἴθε ἀμφότερα τοῦ προσήκοντος ὑμῖν φυλαττομένου. οὐ καταρρεῖ μοι τὸ σῶμα.
5μικρὸν τὸ κακὸν τῆς ὑμετέρας ἐρρωμένης τάξεως. ὁρᾶτε καὶ τὸν Φίλιππον οὐ φεύγοντα τὴν τοιαύτην εἰσφοράν, ἀλλὰ τοῖς μέρεσι τοῦ σώματος τὴν δόξαν ὠνούμενον.
Decl
.

19

.

1

.

17

ἐβουλόμην χρῆσαι τὸν θεὸν ἀπολεῖσθαι Φίλιππον, εἰ Δημοσθένης ὑπὲρ τῆς πόλεως ἐπιδοίη τὴν παῖδα. οὐ γὰρ ἂν εἴδετέ με ζητοῦντα τότε
φάρμακον, ἀλλὰ τὸν Ἐρεχθέα μιμούμενον. νῦν δέ, ὃ
5πολλάκις ὑμῖν εἶπον, οὐ φέρω καὶ ἅμα σκοπῶ, πῶς ἂν ὑμᾶς καὶ ἐκ τῶν παρόντων ὀνήσαιμι. δεῖ γάρ μου καὶ τὴν τελευτὴν ὥσπερ καὶ τὸν βίον κέρδος γενέσθαι τῇ πόλει. πῶς οὖν τοῦτο ἔσται; θεωρήσατε.
Decl
.

19

.

1

.

18

 Νῦν δεδέησθε πέντε ἡμερῶν εἰς βουλήν. οὐκοῦν ἐν ταύταις ἢ δώσετε ἢ οὔ. ἐὰν μὲν τοίνυν ἐκδῶτε καὶ παρὰ τῆς ὑμετέρας με γνώμης λαβόντες ἀπάγωσι, πολ‐ λοὺς μέν, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, παραβήσεσθε νόμους,
5ἀλλότριοι δὲ τῶν πατέρων φανεῖσθε, διδάξετε δὲ τὸν Φίλιππον ἄλλον μετ’ ἐμὲ ζητεῖν καὶ μετ’ ἐκεῖνον ἕτε‐ ρον καὶ πάντας ἑξῆς τοὺς τῆς ἐμῆς τάξεως, ἕως ἂν μόνον γένηται τὸ βῆμα τῶν ὑπὲρ ἐκείνου λεγόντων, οἱ δὲ γράψουσι ῥᾳδίως πλεῖν τε Φιλίππῳ τὰς τριήρεις
10καὶ στρατιώτας ἀκολουθεῖν καὶ στρατηγὸν ὑμέτερον ἕπεσθαι.
Decl
.

19

.

1

.

19

ταυτὶ μὲν εἰς βλάβην τηλικαῦτα, ἕτερον δέ, διαβεβλήσεσθε πρὸς ἅπαντας ἀνθρώπους ὡς οὐ καλῶς τοῖς εὔνοις ἀποδιδόντες τὰς χάριτας. ἀτύχημα δὲ ὡς ἐν τοῖς παροῦσιν οὐ μικρὸν τὸ πάνυ γνώριμον
5εἶναι τὸν δῆμον. διὰ γὰρ τὰς πολλάς, ὦ ἄνδρες Ἀθη‐ ναῖοι, πρεσβείας οὐ μόνον ἐν τοῖς Ἕλλησιν, ἀλλὰ καὶ τῶν βαρβάρων οὐκ ὀλίγοις ἔγνωσθε.
Decl
.

19

.

1

.

20

πρὸς οὓς εἰ πέμποιτε πρεσβείας παρακαλοῦντες ἐπὶ τὸν Φίλιππον, ἥξει γάρ, ἥξει καὶ τούτου καιρός, οὐκ οἴεσθε πάντας εὐθέως ἐρεῖν; θαυμαστοί γέ ἐστε φιλίας μεμνη‐
5μένοι πρὸς ἡμᾶς. ὑμεῖς Δημοσθένην, ῥήτορα ἄυπνον καὶ φιλόπονον καὶ τῶν Φιλίππου παρ’ ἡμῖν ἀεὶ κεκρατηκότα πρέσβεων, ἐξέδοτε τοῖς ἐχθροῖς οὐ θεοὺς δείσαντες, οὐκ ἀνθρώπους αἰσχυνθέντες, οὐκ αὐτὸ τὸ βῆμα τὸ παρ’ ὑμῖν
10ἐφ’ οὗ τοὺς πολλοὺς ἐκείνους καὶ καλοὺς δι‐ εξῄει λόγους. τί οὖν χρὴ παρ’ ὑμῶν προσδοκᾶν; ὑμῖν συμπολεμήσομεν ἀνθρώποις οὐκ εἰδόσι μεμνῆσθαι χάριτος;
Decl
.

19

.

1

.

21

 Ὁρᾶθ’ ὅπως ὑμῖν κλείει τὰς πόλεις τὸ παρ’ ὑμῶν ἐμὲ τοῖς Μακεδόσι δοθῆναι; ποιεῖ δὲ καὶ τῶν πολιτευομένων τοὺς βελτίστους, ὦ ἄνδρες Ἀθη‐ ναῖοι, ἀφώνους. τίς γὰρ ἀναστήσεται τοῦ κήρυκος
5καλοῦντος; τίς ἐρεῖ λόγους ὑμῖν μὲν συμφέροντας, αὑτῷ δὲ ἐπιζημίους; τίς εὑρήσει πόρους χρημάτων; τίς ξένους, τίς συμμάχους αὐτοὺς γράψοντας εἶναι † χρείαν· αἰτίαν, ἂν καθαρεύητε, σχῆτε.
Decl
.

19

.

1

.

22

διὰ τοῦτο
ἐπ’ ἐμαυτὸν ἀφ’ ὑμῶν μεθίστημι τὴν μέμψιν, μᾶλλον δὲ ὑμᾶς μὲν ἀπαλλάττω μέμψεως, ἐμαυτῷ δὲ κτῶμαι δόξαν ἀθάνατον ἐκ τοῦ μηδὲν ὑμᾶς ἁμαρτεῖν ἐᾶσαι.
5μὴ γὰρ ἐχέτω τοῦτο Φίλιππος λέγειν μήτε παίζων μήτε σπουδάζων μήτε πρὸς τοὺς ὡς αὐτὸν ἐρχομένους μήτε πρὸς τοὺς Ἕλληνας διὰ πρέσβεων· Ἀθηναῖοί μοι τὸν δημαγωγὸν ἐξέδωκαν. οὐ βούλομαι τοι‐ ούτων τὸν ἄνθρωπον ἐκεῖνον εὐπορῆσαι ῥημάτων. εἰ
10γὰρ καὶ νῦν συκοφαντῶν τὴν πόλιν οὐκ ὀλίγα παρε‐ σπᾶτο, τίς ἔσται κατηγορῶν ἀληθῆ; λεγέσθω πανταχοῦ τῆς οἰκουμένης· ὑπὲρ τῆς κοινῆς δόξης ἐπέδωκεν, ὡς ὁ Λεὼς τὰς θυγατέρας, ὡς ὁ Κόδρος αὑτόν, ὡς πάλαι ποτὲ τὴν χορηγίαν, οὕτως ἐπέδωκε
15Δημοσθένης τὴν ψυχήν.
Decl
.

19

.

1

.

23

 Εἶεν. ἐκδοθέντος μέν μου παρ’ ὑμῶν, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, τοσαῦτα καὶ ἔτι πλείω κακὰ περιστήσεται τὴν πόλιν, ἂν δὲ δόξῃ βουλευομένοις ὑμῖν ἀντειπεῖν τῷ Φιλίππῳ καὶ τὸ δίκαιον δεῖσαι μᾶλλον ἢ τὸ πταῖσμα
5τὸ συμβάν, πάλιν αὐτὸ τοῦτο ἄξιόν μοι θανάτου τὸ δεῖν με μακρὰν οὕτως ἀναμεῖναι βουλήν. ἐπὶ τί γὰρ δεῖσθε τῶν πέντε τούτων ἡμερῶν; εἰπέ μοι. ἵνα
πύθησθε παρὰ τοῦ δεῖνος, εἰ χρήσιμος οὑτοσὶ Δημο‐ σθένης καὶ σωτηρίας Ἀθηναίοις ἄξιος; καὶ τί ζῶ μετὰ
10πολλὴν οὕτω πολιτείαν ἀγνοούμενος; οὐκ ἔστι. κωλύω πονηρὰς ἐκκλησίας θανάτῳ καλῷ. οὐ δώσω κατηγορίας ἀφορμὰς ὡς ὁ δῆμος Ἀθηναίων ὁ πάντων ὀξύτατος εὑρεῖν τὸ δέον πέντε ἡμέρας ἐν τοῖς οὕτω προδήλοις ἀνάλωσεν.
Decl
.

19

.

1

.

24

 Ἔτι τοίνυν ἐνθυμεῖσθε οἷον ἔσται τὸ πρᾶγμα. πληρώσετε τὴν ἐκκλησίαν καθ’ ἑκάστην ἡμέραν, παρελθόντες δὲ οἱ τῆς Φιλίππου προαιρέσεως τὸν πολεμοποιόν, τὸν ταράττοντα τὴν πόλιν, τὰ
5τοιαῦτα ἐροῦσι καὶ κελεύσουσιν ἐκδοῦναι. οὐκοῦν ἐπὶ τούτοις οἱ δημοτικοὶ βοήσονται; ψεύδῃ. Δημοσθέ‐ νης ἔλυσε τὴν εἰρήνην; [ναί]. τί ποιῶν; σώζων Χερρόνησον, Πέρινθον, Βυζάντιον, τὴν σιτο‐ πομπίαν, κωλύων διορύττεσθαι Πελοπόννησον,
10μεμφόμενος τὸν τὰ πλοῖα συλῶντα; τὸ δὲ ἐχρῆν ἐᾶν; θαυμαστή γε εἰρήνη τὸν μὲν τὰ τῆς πόλεως ἁρπάζειν, τὴν πόλιν δὲ συνθήκας ἔχειν. οὐδεὶς
εἰρήνην λύει ἀμυνόμενος, λύει δὲ ὁ ταῦτα ποιῶν ἀφ’ ὧν ἕξει τοὺς ἀμυνομένους.
Decl
.

19

.

1

.

25

τοι‐ αῦτα ἀπολογούμενοι, μετὰ ταῦτα πολλά μου ψηφίσματα φέροντες ἐν ταῖς χερσὶν ἀνθ’ ἱκετηρίας ἀναγνώσονται, καθ’ ἃ πρέσβεις ἐξῆλθον, καθ’ ἃ τριήρεις ἔπλευσαν,
5καθ’ ἃ τῶν μὲν οὐκ ἐξεπέσετε, τὰ δὲ ἐκομίσασθε. ταῦτα, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, καθ’ ἑκάστην ἡμέραν[, ταῦτα] πεντάκις, ταῦτα, ἕως ἐπιτρέπουσιν οἱ πρέσβεις. καὶ ἔτι πρὸς τούτοις θρῆνος δημοτῶν, δάκρυα φυλετῶν, οἰκείων, συγγενῶν, τῶν ἐκ Μακεδονίας ὑπ’ ἐμοῦ λελυμένων,
10οἷς τὸ χρέος ἐποίησα δωρεάν. ἄξουσι καὶ τὴν θυγα‐ τέρα πρὸς τὰς ἐκκλησίας δεησομένην ὑμῶν· σώσατε, ἐλεήσατέ μου τὸν πατέρα.
Decl
.

19

.

1

.

26

τί οὖν ὁ δῆμος; καμφθήσεται καὶ ποιήσει τοῦτο πρὸς ἐμὲ ὃ πρὸς Ἄδραστον οἱ πρόγονοι καὶ Οἰδίπουν τὸν Θηβαῖον καί, τὸ Εὐριπίδου δρᾶμα, πρὸς τοὺς Ἡρακλείδας καί, τὸ
5Φρυνίχου, τὴν Μίλητον καὶ ἀποκρινεῖται 〈τοῖσ〉 πρέσβεσι θορυβῶν ὁμοῦ καὶ δακρύων· οὐκ ἐκδίδομεν
Δημοσθένην. οὔπω πεπτώκαμεν, οὔπω τοσ‐ οῦτον οὐδὲν πεπόνθαμεν. ἡττήθημεν μέν, ἀλλ’ ἴσως κρατήσομεν. τότε λήψεται Δημοσθένην,
10ὅτε τὴν πόλιν.
Decl
.

19

.

1

.

27

ἂν οὕτως, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, σωθῶ τῶν μὲν ἐμῶν φίλων ἱκετευόντων, ὑμῶν δὲ ἐλεούντων, τίς ὁ λοιπὸς ἔσται μοι βίος; τί δια‐ τελέσω ποιῶν; ἀργὸς καθεδοῦμαι λεγόντων ἑτέρων
5ἀκούων μετὰ τοσαύτην, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, πολιτείαν; καὶ τοῦθ’ ὑμῖν καλόν; ἀλλ’ ἐρῶ καὶ γράψω πάλιν ἐκεῖνα τὰ συνήθη· ἐξίωμεν, εἰσφέρωμεν, νουθε‐ τῶμεν τοὺς Ἕλληνας, ἀναμαχώμεθα τὴν ἧτταν, ἀντεχώμεθα τῆς ἀρχῆς. ὑμεῖς τούτου τοῦ καλοῦ
10κληρονόμοι.
Decl
.

19

.

1

.

28

καὶ τίς οὐχὶ τούτων τῶν ἐμοὶ προσκεκρουκότων, οὓς ἀνιῶ λέγων, ἐπαναστὰς ὑβριστι‐ κῶς ἐκβαλεῖ με τοῦ βήματος; τὸν δὲ ἔκδοτον, τὸν δὲ ἄτιμον, τὸν ἐλέῳ σεσωσμένον, τὸν δοῦλον
5τῶν ὑπὲρ αὐτοῦ δεδακρυκότων, τοῦτον δεῖ ἀναβαίνειν ἐπὶ τὸ βῆμα καὶ σεμνότερον εἶναι τοῦ δέοντος; πάλιν σὺ θρασύς; ἐπιθυμεῖν ἔοικας δευτέρων κακῶν. μή με, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, τοιού‐ τοις φυλάξητε λόγοις, ἀλλ’ ἕως ἐπὶ τῆς ἔμπροσθεν
10ἑστήκατε δόξης, ἀποκτείνατε.
Decl
.

19

.

1

.

29

 Καὶ πῶς, φησίν, οὐ μανικὸν ἤδη βού‐ λεσθαι τελευτᾶν ἐξὸν ἀναμεῖναι τὴν Φιλίππου γνώμην, ἂν ἄρα λάβῃ; ὁ δ’ ἴσως φείσεται λα‐ βών, οἷα πολλὰ πρὸς πολλοὺς ἐφιλανθρωπεύ‐
5σατο. φείσεται Φίλιππος Δημοσθένους; οὐκ ἀποκτενεῖ; καὶ τίνος ἀναμνησθείς; τῶν ὑπὲρ Ὀλυνθίων λόγων; ποίων; τῶν πρώτων ἢ τῶν δευτέρων ἢ τῶν τρίτων; ἀλλὰ τῶν ὑπὲρ Φωκέων, ὧν τοὺς μὲν ὁ δῆμος ἤκουσε, τοὺς δὲ τὸ δικαστήριον; οἷς οἶδεν ὅτι τὸ μὲν ἐμὸν
10μέρος ἐστὲ μὲν ἐπὶ Θρᾴκης [Χαλκίδος], σώζονται δὲ Φωκεῦσιν αἱ πόλεις, διὰ δὲ τοὺς λαμπροὺς τούτους οὐκ ἀνέξεται Φίλιππος ἠδικῆσθαι.
Decl
.

19

.

1

.

30

ταῦτα πρῶτα παροξύνει τὸν ἄνθρωπον. ἔπειτα οἷς ἐλέγχων αὐτὸν οὐκ ἐπαυσάμην, τοὺς ξένους, τοὺς πεζεταίρους, περὶ ὧν τὴν αὐτὴν ἔχω δόξαν, εἰ καὶ νενικήκασιν, εὑρη‐
5κέναι μοι δοκῶ δι’ ἃ ἐμοῦ φείσεται; τῷ Πύθωνι ῥέοντι καὶ θυμὸν πολὺν ἀντιφέροντι πρὸς τὸ πῦρ συν‐ ηγώνισμαι; τὸ ναυτικὸν νόμῳ πονηρῷ κατέλυσα; κατει‐ λημμένης Ἐλατείας τὴν ἡσυχίαν ἐπῄνουν;
Decl
.

19

.

1

.

31

οὐκ οἴεσθέ με, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, καθ’ ἕκαστον τούτων ὀφείλειν αὐτῷ θάνατον; οὐκ οἴεσθε πολλάκις αὐτὸν εἰρηκέναι πρὸς αὑτόν; ἆρά γε λάβω τὸν κα‐
5λοῦντά με βάρβαρον, τὸν λοιδοροῦντα τὴν Πέλ‐ λαν, τὸν νενικηκότα μου τὰς πρὸς Θηβαίους εὐεργεσίας τοῖς λόγοις; ἐγὼ μὲν αὐτοὺς ἀπήλ‐ λαξα πολέμου, Δημοσθένης δέ μοι τὴν πόλιν ἐπήγαγε καὶ διὰ ταῦτα Χαιρώνεια τὴν μάχην
10ἀντ’ Ἐλευσῖνος ἐδέξατο.
Decl
.

19

.

1

.

32

 Τί οὖν; στεφανώσει με λαβὼν καὶ ἐπὶ δεῖπνον καλέσει; πάνυ γε, οὕτω μικρὰ πέπονθεν. οὐ γὰρ ἐπι‐ νίκια θύσει Δημοσθένην ἔχων; οὐ γὰρ φρονήσει μεῖζον ἢ τῇ περὶ τὴν μάχην τύχῃ; οὐ γὰρ ἀθροίσει
5τοὺς προδότας, τὸν Δάοχον, τὸν Ἱερώνυμον, τὸν
Μνασέαν, τὸν Εὐξίθεον; Δημάδης μὲν γὰρ ὄψεταί με ἀγόμενον, ἀλλ’ ἐκείνοις γε οὐκ ἐπιστελεῖ; ἥκετε θεασόμενοι τὸν ἀδιάφθορον, τὸν ἀνάλωτον. εἴληπται καὶ γέγονεν ἐμός, οὐκ ἐκ παρατάξεως,
10ἀλλ’ ἀπὸ τῆς ἐκκλησίας. περίστητε, πατάξατε, πλήξατε, μαστιγώσατε, νείμασθε τὰ μέλη, γεύ‐ σασθε τῶν σαρκῶν. οὗτος ὑμᾶς ἐκάλει τοὺς ἐμοὺς φίλους κακοδαίμονας. διασπάσασθε τὸν εὐδαίμονα ὑμεῖς οἱ κακοδαίμονες.
Decl
.

19

.

1

.

33

 Βούλεσθε 〈θῶ〉, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, φείσε‐ σθαί μου τὸν ἄνθρωπον, πρᾶγμα ἀμήχανον; ἔστω, δο‐ κείτω. βούλεσθε θῶ καὶ τιμὰς ἔσεσθαί μοι παρ’ αὐτοῦ; ἔστω [δὲ] καὶ τοῦτο. καὶ τί γένοιτ’ ἄν μοι τῇ Φιλίππου
5φιλανθρωπίᾳ, ὅταν ἀποκτεῖναι κύριος ὢν πολλὰ ὀνει‐ δίσας ζῆν ἀφῇ; οὐ φοβερώτερόν μοι τὸ κώνειον τῆς παρ’ ἐκείνου φιλοτησίας. εἰ γὰρ τὰ βασιλέως πρὸς Θεμιστοκλέα μιμήσαιτο γῆν διδοὺς πολλὴν περὶ τὴν Βόλβην, εἰ γὰρ πᾶσαν τὴν Μυγδονίαν, εἰ γὰρ Ἀνθε‐
10μοῦντα ὅλον, τὸ τῶν ταλαιπώρων Ὀλυνθίων δέλεαρ, ἐνέγκαιμ’ ἂν ζῆν ἐν Μακεδονίᾳ, 〈ἐν〉 τοῖς Μακεδόνων ἔθεσι καὶ νόμοις μετὰ τοὺς Δράκοντος, ὦ θεοί, καὶ Σόλωνος, μετὰ δημοκρατίαν ἐν τυραννίδι, μετὰ τῶν ἀσελγῶν καὶ μεθυόντων, μετὰ τῶν μίμων καὶ τῶν κα‐
15κῶς ὀρχουμένων, σκωπτόμενος καὶ τωθαζόμενος; οὗτός ἐστι Δημοσθένης ὁ δύσκολος, ὁ δύστροπος, ὁ τὸ ὕδωρ πίνων, ὁ διακωμῳδῶν τὴν ἡμε‐ τέραν εὐπάθειαν.
Decl
.

19

.

1

.

34

ἐγὼ καὶ τέμνεσθαι καὶ καί‐ εσθαι μᾶλλον ἂν καθ’ ἡμέραν δεξαίμην ἢ τῷ Φιλίππῳ συνειπεῖν ἐν ταῖς τιμαῖς Παρμενίωνος. τί δ’, ἂν κελεύῃ με πρεσβεύειν εἰς τὰς πόλεις καὶ παλινῳδίαν ᾄδειν,
5ὅτι ἐκεῖνα μὲν ἦν ἃ πρότερον ὑμῖν ἔλεγον συ‐ κοφάντου, ταυτὶ δὲ ἀπὸ τῆς ἀληθείας. Φίλιπ‐ πος ἀπόγονος μέν ἐστιν αὐτοῦ τοῦ Διός, χρη‐ στὸς δὲ τὸν τρόπον, τὴν δὲ δύναμιν ἀνυπόστα‐ τος, δίκαιος πρὸς τοὺς φίλους, θεῶν ἐπιμελής;
10ταύτας ἀφήσει Δημοσθένης τὰς φωνὰς ἐν Ἀργείοις καὶ Μεσσηνίοις καὶ τοῖς ἄλλοις Ἕλλησι;
Decl
.

19

.

1

.

35

 Μὴ εἴη μοι σώζεσθαι καθ’ ὑμῶν, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, μηδ’ οὕτω ποτὲ μέγα ἡγησαίμην τὴν ψυχὴν
ὥστε πόθῳ τοῦ ζῆν βλάψαι τὴν ἐνέγκασαν. βλάψαιμι δ’ ἄν, εἰ ψήφισμα τοιοῦτο νικήσειε παρ’ ὑμῖν. ἀλλ’
5οὐ νικήσει, μέχρις ἂν ᾖ κώνειον, οὐδὲ γράψει τις Ἀθήνησιν· ἔδοξε τῇ βουλῆ καὶ τῷ δήμῳ τῶν Ἀθη‐ ναίων Δημοσθένη 〈τὸν〉 Παιανιέα Φιλίππῳ τῷ Μακεδόνι δεδόσθαι ὅ τι βούλεται χρῆσθαι. μὴ γὰρ δέξαιτο τοιαῦτα τὸ Μητρῷον γράμματα μηδὲ ἀνα‐
10μιχθείη τοῖς Ὑπερίδῃ καὶ Δημομέλει περὶ ἐμοῦ 〈γε‐ γραμμένοισ〉 ἕτερα ἐκείνοις ἐναντία, αἰσχρὸν γάρ, αἰ‐ σχρὸν ἐν ταὐτῇ πόλει τὸν αὐτὸν ἄνθρωπον νῦν μὲν ἀρετῆς ἕνεκα ἐστεφανῶσθαι, μικρὸν δὲ ὕστερον τοῖς ἐχθροῖς ἐκδίδοσθαι. ἀλλ’ ἔστω τὸ τελευταῖον σύμφωνον
15τοῖς προλαβοῦσι ψηφίσμασιν. ἐστεφανώθη ὁ Δημοσθέ‐ νης ὑπ’ Ἀθηναίων. ταῦτα κρατείτω καὶ τριβέτω τις τὸ φάρμακον.
Decl
.

19

.

1

.

36

 Ἀλλ’ ὀργιεῖται Φίλιππος, ἐρεῖ τις τῶν παρ’ ἐκείνου πλουτούντων, οὕτως ἀποθανόντος ἐμοῦ. βούλεται γὰρ αὐτὸς τῆς ψυχῆς καταστῆ‐ ναι κύριος. ἥδιον μὲν ἐκεῖνο τῷ Φιλίππῳ, καὶ αὐτὸς
5οὐκ ἀγνοῶ, μικρὸν δὲ οὐδὲ τοῦτο. καὶ γὰρ εἰ νόσῳ με τελευτῆσαι συνέβη, μέγα ἂν ἦν ἐκείνῳ. καὶ νῦν μὲν ἐπιθυμεῖ με κατακόψαι λαβών, ἡσθήσεται δὲ καὶ τεθνεῶτος πυθόμενος. καὶ γὰρ οὐχ οὕτω τῶν ἔμπρο‐ σθεν μὴ δίκην ἐθέλει λαβεῖν ὡς ἀπηλλάχθαι πρὸς τὸν
10ἔπειτα χρόνον τῆς ἐμῆς πολιτείας. τρία γὰρ ταῦτα, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, μάλιστα Φίλιππος δέδοικε, τὰς τῶν θεῶν ὑπὲρ τῆς πόλεως μαντείας, τὴν ἔμφυτον ὑμῶν πρὸς τοὺς κινδύνους ἀνδρείαν, τὴν ἐμὴν ἐπὶ τοῦ βήματος παρρησίαν. ἀκούει μὲν γὰρ τῶν χρησμῶν
15ἀσκὸν ἀβάπτιστον ᾀδόντων τὴν πόλιν, ἔγνω δὲ τὰς ὑμετέρας φύσεις ἐν τοῖς πεσοῦσι καλῶς, οἶδε δὲ τὴν ἐμὴν προθυμίαν οὐκ ἐνδιδοῦσαν καιρῷ δυσκόλῳ.
Decl
.

19

.

1

.

37

βούλετ’ οὖν με τεθνάναι καὶ μὴ τὴν εὐψυχίαν ὑμῶν καὶ τὴν τύχην ἔχειν τὸ τρίτον, τὴν Δημοσθένους εὔνοιαν, τοῦτο μὲν ἀκούων Θεμιστοκλέα γνώμῃ τῆς τοῦ Μήδου κρατήσαντα δυνάμεως ἐκείνης, τοῦτο δὲ
5Κόνωνα, ἄνδρα φυγάδα, Λακεδαιμονίους ἐξελάσαντα τῆς θαλάσσης. οὐκοῦν ὃ ἐζήτει μάλιστα, τοῦτο ἕξει.
Δημοσθένης οἴχεται. εἰ δ’ οὐ ξίφει Μακεδονικῷ, κατὰ δὲ τὸν παρ’ ὑμῖν νόμον, τὸ μὲν ἐκείνῳ χαρίσασθε τὸ μηκέτ’ εἶναί με, τὸ δὲ ὑμῖν αὐτοῖς, τὸ μὴ παρ’ ἐκεί‐
10νου με πεσεῖν, ἤ, εἰ βούλεσθε, τοῦτό γε καὶ ἐμοὶ χαρί‐ σασθε. πάντως γε ἄξιος ὑμῖν ταύτης ἐγὼ τῆς χάριτος, ἄλλως θ’ ὅτε καὶ διὰ πρεσβείας ἔξεστιν αὐτὸν πραῦναι λέγοντας ὅτι τὸν ἄνθρωπον ὃν ἐμίσεις σὺ σπου‐ δαῖον ἐν τοῖς ἡμετέροις ἡμεῖς εὑρήκαμεν καὶ
15οὐχ οἷοί τε γεγενήμεθα μὴ τοσοῦτον αὐτῷ χαρίσασθαι. συγγνώμην οὖν ἔχειν, εἰ τὸ πρᾶγμα τεμόντες σὲ μὲν ἐτιμήσαμεν τῷ θανάτῳ, τὸν δὲ τῷ ἐνταῦθ’ ἀρκέσαι πρὸς ἐκεῖνον, ἄλλως τε ὅτε καὶ Δημάδης ἐλθὼν παραιτεῖται καὶ πείθει
20φίλος σαυτῷ καὶ συνήθης ἄνθρωπος.
Decl
.

19

.

1

.

38

 Μέλλων δὲ τελευτᾶν ἐρῶ πρὸς ὑμᾶς, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, τίσι τε λυπούμενος καὶ τίσι χαίρων ἀπέρ‐ χομαι. χαίρω μὲν ὅτι πολλῶν ἐπ’ ἐμὲ συστάντων καὶ κατὰ τὴν ἡμέραν ἑκάστην κρινόντων, εἰσαγγελλόντων,
5γραφομένων ζῶ καὶ πολιτεύομαι καὶ κατήγορος ἅπας
ἀπῆλθεν ἐρυθριῶν· ἀλγῶ δὲ ὅτι τοὺς γονέας τῶν ἐν Χαιρωνείᾳ πεσόντων οὐκ ἔσχον ὡς ἐβουλόμην παρα‐ μυθήσασθαι. ἐγὼ μὲν γάρ, ὦ πατέρες παίδων γενναίων, ἐσκόπουν πῶς ἂν ἐκπέμψαιμι νῦν, πῶς ἂν δείξαιμι
10Μακεδόνων πλείους μὲν νεκρούς, πλείους δὲ αἰχμαλώ‐ τους, κωλύει δὲ ἑσπέρα, ὡς ὁρᾶτε, ταῦτα ὑπ’ ἐμοῦ πραχθῆναι.
Decl
.

19

.

1

.

39

ἀλλ’ ὑμεῖς γε ὑμῖν αὐτοῖς ἀντ’ ἐμοῦ γένεσθε. καὶ τοῦ μὲν πένθους ὕφετε, πατέρες δὲ τῶν παίδων γεγενημένοι τῆς πόλεως, τουτὶ δέομαι, καὶ τὸν ἐπ’ ἐκείνοις ῥηθησόμενον λόγον σεμνύνατε.
5χειροτονεῖτε τὸν ἐροῦντα ἐκ τῶν ὡς ἀληθῶς λυπου‐ μένων, ἀλλὰ μὴ τῶν προσποιουμένων. ἐπειδὰν δὲ ἀπολοφύρησθε τοὺς ἀγαθοὺς ἐκείνους, ζητεῖτε τιμωρίαν ὧν πεπόνθατε λόγους γενναίους, ψήφισμα καλόν, πρᾶξιν ὠφέλιμον.
Decl
.

19

.

1

.

40

 Ὑπερίδη καὶ Πολύευκτε καὶ Μοιρόκλεις, μηδὲν ὑμᾶς τὸ πρᾶγμα τοῦτο τὸ κατ’ ἐμὲ ποιείτω χείρονας. ἀλλ’ ἕως μὲν ἂν ἐξῇ, πολιτεύεσθε τὴν πολιτείαν ταύ‐ την τὴν ἐπικίνδυνον, καλὴ γάρ, εἰ καὶ κινδύνους ἔχει
5μεγάλους, ἢν δὲ αἴσθησθε πρέσβεις ἐφ’ ὑμᾶς ἐκ Μακε‐ δονίας ἐφ’ ὁμοίοις τρέχοντας, φθάσατε τοὺς λόγους
αὐτῶν τῷ θανάτῳ. καὶ πλέον τί μου τῇ πόλει χαρί‐ σασθε τὸ μὴ ῥηθῆναι παρ’ Ἀθηναίοις ὑπὲρ ἐκδόσεως λόγους.
Decl
.

19

.

1

.

41

 Περὶ δὲ τῆς θυγατρός, κἂν μηδὲν ἐπισκήψω, θαρρῶ. πολλοὺς αὐτῇ καταλείπω πατέρας τοὺς ἐνταυ‐ θοῖ, τοὺς παρὰ τοῖς ἄλλοις ἔθνεσιν. οὐ γὰρ δὴ τὸν μὲν πατέρα αὐτῆς ἐστεφάνουν, αὐτῆς δ’ ἀμελήσουσι.
5καὶ τί δεῖ λέγειν τοὺς καθ’ ἕκαστον; ὁ δῆμος ἅπας ἐπιμελήσεται τροφῆς, νυμφίου, γάμων. κἂν ἄρρεν τέκῃ, Δημοσθένης ἴσως ὄνομα αὐτῷ τεθήσεται. θυγατριδοῦς δὲ εἰ γένοιτο, τύχῃ μέν, ὦ θεοί, διενέγκοι τοῦ πάππου, τὰ δ’ ἄλλα ὅμοιος γένοιτο.
Decl
.

19

.

1

.

42

 Ἆρ’ ἔστι τι ὑπόλοιπον ἄξιον εἰρῆσθαι; ναί. μικρά γε δεῖ τοὺς πρέσβεις ἀκούσαντας ἀπελθεῖν. ὦ διάκονοι τυράννου παρὰ τὴν ἀξίαν εὖ πράξαντος, ὡς μεγάλης τε καὶ λαμπρᾶς ἐλπίδος ἡμάρτετε. ὑμεῖς μὲν
5ᾤεσθέ με δεδεμένον ἄξειν παρὰ τοῦ δήμου λαβόντες διὰ τῆς ἀγορᾶς, διὰ τῆς Ἐλευσῖνος, διὰ Πλαταιέων, διὰ Θηβαίων, διὰ Φωκέων, διὰ Πυλῶν, διὰ Λαρίσσης ἐλέγχοντες ἐν ἐμοὶ τοῦ δήμου τὸν τρόπον, ἄπιτε δὲ κεναῖς χερσὶν ἰδόντες εὐψυχίαν ῥήτορος.
Decl
.

19

.

1

.

43

ἀγγέλλετε
δὴ τῷ δεσπότῃ τἀληθῆ, ὅτι ὁ μὲν δῆμος οὔπω δῆλος ἦν ὃ ποιήσει, σκέψεσθαι γὰρ ἔφησεν, ὁ δὲ Δημοσθένης τηρῶν ἐκείνῳ τὴν δόξαν πιὼν 〈τὸ〉 κώνειον
5ἀπέθανε. τοιούτοις ἴστω πολεμῶν ἀνδράσιν οἷς πᾶν
αἰσχρὸν θανάτου φοβερώτερον.
Decl
.

20

t

1

Μετὰ τὰ ἐν Χαιρωνείᾳ Φίλιππος ἐξῄτησε τὸν Δημοσθένην. ὁ δῆμος ᾔτησε πέντε ἡμέρας εἰς διάσκεψιν. ἐν ταύταις ὁ Δημοσθένης ἀποθανεῖν ἀξιοῖ.
5〈Δημοσθένησ〉.
Decl
.

20

.

1

.

1

 Ὃν μὲν ἐβουλόμην, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, τρόπον ἀποθανεῖν, τοῦτον οὐκ ἐξεγένετό μοι τελευ‐ τῆσαι πρῴην ἐπὶ τῆς μάχης, ἔδει γὰρ οὕτως ἀπελθεῖν τοῦ βίου Δημοσθένην μαχόμενον καὶ μὴ μόνον διὰ
5τῶν λόγων, ἀλλὰ καὶ διὰ τοῦ σώματος χρήσιμον ὑμῖν γενόμενον· ἐπειδὴ δὲ οὐ κατὰ τὰς ἡμετέρας γνώμας εἴωθεν ἀπαντᾶν τὰ τέλη τῶν πραγμάτων, ἐφ’ ὑμᾶς
ἀπήντηκα βουλόμενος ἐκ προσαγγελίας ἀποθανεῖν, ἵνα τοῦτο γοῦν μοι παρ’ ὑμῶν ὑπάρχῃ, ταφῆναι παρ’
10ὑμῖν ἀντὶ τῶν πεπολιτευμένων.
Decl
.

20

.

1

.

2

 Τῷ δήμῳ μὲν οὖν οὐδὲν ἐγκαλῶ, καὶ γὰρ προ‐ θεσμίαν ᾔτησε παρὰ τοῦ Μακεδόνος καὶ μέχρι τοῦ νῦν βουλεύεται, ἀλλ’ ἀμφότερα ταῦτα δεινά. τό τε γὰρ ἐκδοθῆναι Φιλίππῳ πάντων ἐστὶ χαλεπώτατον τό
5τε ζῆν οὕτως ἐλεούμενον οὐδεμιᾶς λείπεσθαι συμ‐ φορᾶς ὑπολαμβάνω. τί γὰρ 〈ἂν〉 ἀλγεινότερον τούτου γένοιτο ἢ ζῆν ἐμὲ παρ’ ὑμῖν ἐκ ψηφίσματος;
Decl
.

20

.

1

.

3

 Ἥκω δὲ οὐ περὶ στεφάνων ἀγωνιούμενος οὐδὲ περὶ δωρεᾶς, ἀλλ’ ἀξιῶν μοι τοῦτο δοθῆναι παρ’ ὑμῶν ἐν μέρει τῆς μεγίστης φιλανθρωπίας, ἀποθανεῖν. εἰς τοῦτο γὰρ τἀμὰ περιέστηκε πράγματα ὥστε τὴν τοῦ
5θανάτου κρίσιν δωρεὰν ὑπολαμβάνειν. οἴομαι δὲ Φί‐ λιππον ἡσθήσεσθαι μαθόντα τὴν ἐμὴν συμφοράν. οὐ γὰρ ἰδεῖν, ἀλλ’ ἀποθανεῖν Δημοσθένην βούλεται, ὥστε τά τε ἄλλα ὁ θάνατος οὗτος καὶ φίλον ὑμῖν ἀποφανεῖ τὸν Φίλιππον. δεῖ γὰρ ὑμᾶς διαλύσασθαι τὴν πρὸς
10ἐκεῖνον ἔχθραν ἐμοῦ τελευτήσαντος.
Decl
.

20

.

1

.

4

 Δότε δή μοι μικρὰ περὶ τῶν ἐμοὶ πεπολιτευμέ‐ νων διελθεῖν καὶ κατηγορῆσαι Δημοσθένην Δημοσθέ‐ νους ὡς ἔνεστιν ἄλλως τε καὶ τῶν πραγμάτων ὑμῖν εἰς τοῦτο ἀπηντηκότων.
5 Πολυπράγμων ἐγενόμην ἐξ ἀρχῆς ἐγὼ καὶ τοιοῦτος οἷος οὐδεὶς ἄλλος τῶν ῥητόρων, καὶ τὸν δῆμον ἐν ἡσυχίᾳ βιῶναι βουλόμενον καὶ θεώμενον τὰς θέας καὶ τὰς πομπὰς ἡδέως τὰς τῶν Διονυσίων περιεργάζεσθαι καὶ πόλεμον ἠνάγκασα φρόνημα λαβὼν ἀλλότριον καὶ
10κατὰ μηδὲν ἐμοὶ προσῆκον τί γὰρ ἐμοὶ τῆς ἀρετῆς τῆς Μιλτιάδου προσῆκε; τί δὲ τῶν Θεμιστοκλέους κατορθωμάτων; τί δέ, εἴ τι σεμνὸν ἐπράχθη τούτοις τοῖς ἀνθρώποις, καὶ 〈ἐγὼ〉 ταύτην εἱλόμην τὴν πολι‐ τείαν οὔτε ἐμαυτῷ λυσιτελοῦσαν οὔτε ὑμῖν;
Decl
.

20

.

1

.

5

καὶ δέον τὴν Εὐθυκράτους καὶ Λασθένους ζηλῶσαι προαίρεσιν τῶν εὐδοκιμούντων νυνὶ παρὰ τῷ Μακεδόνι ὁ πάντων σκαιότατος ἐμισούμην ἐγὼ τοὺς τετελευτηκότας σεμνύ‐
5νων ἀντὶ τῶν θεῶν, τοὺς ἀποθανόντας ἀντὶ τῆς Πολι‐ άδος, Μαραθῶνα 〈καὶ〉 Σαλαμῖνα ἀντὶ τῶν Ἐλευσι‐ νίων, καὶ βουλομένων πολλάκις ὑμῶν διαλύσασθαι τὴν ἔχθραν τὴν πρὸς Φίλιππον αὐτὸς ἐγενόμην ἐμποδὼν
δέον ὑμᾶς ἐν τῇ Θετταλῶν καὶ Δολόπων τάξει κατ‐
10αριθμεῖσθαι καὶ τὰ Μεσσηνίων καὶ τὰ Εὐβοέων νοσή‐ ματα νοσεῖν.
Decl
.

20

.

1

.

6

οὐκ ἐξήρκεσε δέ μοι ταῦτα οὐδὲ ὅρον τῆς πολιτείας μέχρι τούτων ἐποιησάμην, ἀλλ’ ὁρῶν βαδίζοντα τὸν ἄνθρωπον ἐπὶ τὴν Ἀττικήν, ἵνα φίλος ὑμῖν γένηται, καὶ διὰ τοῦτο κεκινημένον μετὰ πάσης
5τῆς δυνάμεως, ἵνα τὸν δῆμον τῶν Ἀθηναίων εὐεργε‐ τήσῃ τὰς εὐεργεσίας ταύτας ἃς εἴωθε παρέχειν, ἔπεισα μὲν ὑμᾶς τὸν πόλεμον ἄρασθαι, ἑπτακόσια δὲ τῆς Ἀττικῆς στάδια προελθόντας τὴν συμβολὴν πρὸς αὐτὸν ποιήσασθαι δέον ἐνταῦθα, ἐπὶ τῶν ὅρων, πρὸς
10τῷ Πειραιεῖ, πρὸς τῷ Μαραθῶνι, ἵνα ἐξαλειφθῇ τὰ τρόπαια τὰ παλαιὰ τοῖς καινοῖς, ἀθύτων καὶ ἀκαλλιε‐ ρήτων τῶν ἱερῶν ὑπαρχόντων κατασπεύσας δέον τὸ πρᾶγμα σχολὴν τοῦ πολέμου παρασχεῖν Μακεδόσι.
Decl
.

20

.

1

.

7

τοιγαροῦν ἐπταίκαμεν καὶ πάθεσι κέχρηται τοιούτοις ὁ δῆμος οἵοις μηδέποτε πρότερον ἐχρήσατο, μήτ’ ἐπὶ τῶν Μηδικῶν μήτ’ ἐν τῷ πολέμῳ τῷ Δεκελεικῷ. τί γὰρ ἡ ἐν Σικελίᾳ συμφορὰ πρὸς τὸ ἐν Χαιρωνείᾳ
5πάθος; τί δὲ τὰ ἐν Ἑλλησπόντῳ πταίσματα πρὸς τὰ ἐν Βοιωτίᾳ σφάλματα; χίλιοι πότε τεθνήκασι; καὶ νῦν αἰχμάλωτοι δισχίλιοι. δεινὸν ἀνυπέρβλητον. τοιοῦτοι τὴν πόλιν ᾤκουν τὴν Ἀθηναίων οἱ γενναιότατοι τῶν πολιτῶν καὶ ὑμεῖς ἐπὶ μιᾶς ἡμέρας δυστυχήσαντες ὡς
10ἅπαντα τὸν ἀγῶνα νενικημένοι ταπεινῶς φρονεῖτε καὶ στένετε καὶ δακρύετε τὰς δυστυχίας οὐ φέροντες.
Decl
.

20

.

1

.

8

 Ἀλλ’ ἕν τι ὑμῖν εὐτύχημα συμβέβηκεν ἐν τοῖς κακοῖς. προστάττει Φίλιππος ὑμῖν καλὰ καὶ λαμπρὰ προστάγματα. ἃ δεῖ κυροῦν ἀντὶ τῶν μεγίστων δωρεῶν. ἀπαλλάξαι ῥήτορος ὑμᾶς ἐσπούδακεν ἐνοχλοῦντος, πό‐
5λεμον ἐξ εἰρήνης πραγματευομένου, συνεχῶς ἐρεθίζον‐ τος ὑμᾶς ἐφ’ ἃ μὴ προσῆκε. παρηγορῆσαι τὴν πόλιν ἐπὶ τοῖς ἐν Χαιρωνεία πάθεσι βούλεται. δέξασθε ταύτην τὴν παραμυθίαν.
Decl
.

20

.

1

.

9

καὶ δέδεχθε, τί γὰρ οὐ δεῖ τἀληθῆ λέ‐ γειν; πέντε ἡμέρας ᾐτήσασθε, προθεσμίαν μακράν. ἔδει γὰρ βουλεύσασθαι καὶ περὶ τούτων σκέψιν προ‐ θεῖναι καὶ οὐκ εὐθέως τῆς ἐπιστολῆς ἀναγνω‐
5σθείσης ἔκδοτον παρασχεῖν τὸν αἰτούμενον, ἀλλ’
ἐν μὲν τῷ πολέμῳ 〈εἶναι〉 ταχεῖς, ἐν δὲ τῇ κρί‐ σει τῇ περὶ τῶν πολιτῶν βραδεῖς. ἥκω τοίνυν εἰς τὸ βουλευτήριον, φθάνω τὸ ψήφισμα τὸ ὑμέτερον πρὶν δοῦναι τὰς ἀποκρίσεις. ἐκ δημοκρατουμένης ἔτι τῆς
10πόλεως ἀπαλλάσσομαι. ἀλλὰ μὴ λάβῃ με Φίλιππος ἐξ Ἀθηναίων ὡς αἰχμάλωτον. ἐξαρκοῦσιν οἱ πρῴην ἑαλω‐ κότες.
Decl
.

20

.

1

.

10

ἥκω δὴ πεπεικὼς ἐμαυτὸν ἔννομον ἔχων καὶ λαμπρὰν τὴν βούλησιν τοῦ θανάτου. τοῦτο ἔξαρκες τὸ προελέσθαι. τὸν μὲν γὰρ ἀδικοῦντα ἐξε‐ τασθέντα καὶ κριθέντα δεῖ τὴν τιμωρίαν ὑπομένειν,
5τὸν δυστυχοῦντα δὲ θελῆσαι μόνον. οὐκ ἔστι μοι περὶ δωρεᾶς ὁ λόγος, οὐκ ἔστι μοι περὶ κηρύγματος, ἵν’ ἀντιλέγητε καὶ κωλύητε, ἵνα βασκαίνητε καὶ φθονῆτε οἷς οὐχ ὅσιον φθονεῖν.
Decl
.

20

.

1

.

11

πολλή γε, ὡς ἔοικεν, ἡ με‐ ταβολὴ γέγονε τῶν Ἀθήνησι πραγμάτων οὐδὲ ἀποθα‐ νεῖν ἔξεστι βουλευσάμενον, ἀλλὰ συκοφαντοῦσιν ἡμῶν τὰς συμφοράς. ποῖ δὴ τράπηταί τις; ποῖ καταφύγῃ;
5παρὰ τίνων εὕρηται ταύτην τὴν φιλανθρωπίαν; ἂν ἄξιος ᾖ τοῦ ζῆν τις, ἀποθνήσκειν τοῦτόν φασι δεῖν· ἂν ἄξια θανάτου πεπολιτευμένος, ζῆν τούτῳ παρακε‐ λεύονται.
Decl
.

20

.

1

.

12

 Ταύτην μὲν ἴσως ἐξῆν τὴν δωρεὰν λαβεῖν παρὰ Φιλίππου. καὶ γὰρ εἰ τὰ ἄλλα ἀνήμερός ἐστι καὶ σκυθρωπός, δίδωσι γοῦν τοῦτον τὸν ἔλεον τοῖς ἐξελθεῖν τοῦ βίου προαιρουμένοις. ἀλλὰ δεῖ καὶ τὰς
5αἰτίας εἰπεῖν. οὐκοῦν ἀκούσατε. πρῶτον μὲν γεγήρακα πολιτευόμενος καὶ πᾶσι παρηκολούθηκα τοῖς Ἑλληνι‐ κοῖς ἀτυχήμασι καὶ θεατὴς γέγονα δεινῶν πραγμάτων. δεῖ δὲ τὸν ἀγαθὸν πολίτην εὐτυχούσης μὲν τῆς πα‐ τρίδος ἐφίεσθαι τοῦ βίου καὶ τοῦ ζῆν ἐρᾶν, μεταβολῆς
10δ’ ἐν τοῖς πράγμασι γενομένης ὡς τάχιστα τὸν βίον ἀπολιμπάνειν.
Decl
.

20

.

1

.

13

εἶτα καὶ αὐτὸς πολλὰ ἡμάρτηκα. τί γὰρ οὐ δεῖ τἀληθῆ λέγειν πρὸς ὑμᾶς; τί δὲ οὐ περὶ τὴν ὑστάτην ἡμέραν παρρησιάσομαι; ὁ δῆμος [ὁ] τῶν Ἀθηναίων ἐβούλετο φίλος εἶναι Μακεδόσι καὶ παρα‐
5χωρεῖν αὐτοῖς τῆς ἡγεμονίας. οὐκοῦν ἔδει ταῦτα πράτ‐ τειν ἐπιτρέπειν; τί γάρ, ὦ πάντων ἀνθρώπων πονη‐ ρότατε Δημόσθενες, δότε γὰρ ἐμαυτῷ με ἐπιτιμῆσαι καὶ κατηγορίαν τῶν ἐμοὶ πεπολιτευμένων ποιήσασθαι, τί οὖν, ὦ Δημόσθενες, τὸν δῆμον ἐτάραττες; τί δὲ
10ἐκίνεις ἀκαίρως αὐτὸν ἐπὶ τοιαύτας φιλοτιμίας ἄρ‐ χετε τῆς θαλάττης λέγων; οὐ θέλετε ἐμβαίνειν εἰς τὰς τριήρεις; οὐ βούλεσθε ναυμαχεῖν; μὴ
χρῆσθε ξενικῇ τῇ δυνάμει, τοὺς πολίτας εἰς τὸν κατάλογον τῶν μαχομένων ἐμποιήσασθε. καὶ
15οὐ κάλλιον θεάσασθαι τούτους ἢ μάχεσθαι. τοὺς πόρους τῶν στρατιωτῶν μὴ νέμεσθε.
Decl
.

20

.

1

.

14

ὢ τῆς ἐπηρείας. οὐ συγχωρεῖς τοῖς Ἀθηναίοις τρυ‐ φᾶν, ἀλλ’ ἐξάγεις αὐτοὺς ἐκ τῶν Διονυσίων ἐπὶ τὴν θάλατταν καὶ κατακεκλιμένους ἐν τῷ θεάτρῳ καὶ ταῖς
5πανηγύρεσι ταῖς τοιαύταις τὰ τῶν Ἑλλήνων καταναγ‐ κάζεις πολυπραγμονεῖν πράγματα. Θετταλῶν κατα‐ λύει τὰς πολιτείας ὁ Φίλιππος. τί δὲ σοὶ μέλει τῶν ἐν Θετταλοῖς ἀτυχημάτων; τυραννίδας ἐν Εὐ‐ βοίᾳ καθίστησιν. εἶτα δακρύεις Εὐβοέας τυραννου‐
10μένους; διοικίζει τὸ Φωκέων ἔθνος. κάλλιον γὰρ οἰκεῖσθαι κατὰ κώμας αὐτοὺς ἢ κατὰ πόλεις [ἀεί]. εἰς τὴν ἀμφικτυονίαν παραδύεται. ἐγκαλύπτου. οὐδείς σε τῶν ὅπλων ἕνεκεν τῶν Φιλίππου κρινεῖ. ἀπάγει τὴν ἱερὰν τριήρη τῆς Ἀττικῆς. καὶ γὰρ Λύ‐
15σανδρος πρότερον πολλὰς ἡμῶν τριήρεις κατεναυ‐ μάχησεν. ἐπιβουλεύει τοῖς Ἀθηναίοις. σὺ μό‐
νος οἶδας ταῦτα 〈καὶ〉 καταμαντεύῃ τὰ μέλλοντα. πόσῳ κάλλιον ζηλῶσαι Φιλοκράτην, μιμήσασθαι τὴν Αἰσχίνου καὶ Δημάδου πολιτείαν, αἰχμαλώτους λαμβά‐
20νειν, ἐκπώματα, χρυσίον. εὐδοκιμοῦσιν οὗτοι καὶ τὸν δῆμον δοκοῦσι τῶν Ἀθηναίων φιλεῖν. κἂν μαστιγώσῃ τις αὐτῶν Ὀλυνθίαν γυναῖκα, θαυμάζεται. κἂν φιλο‐ τησίας προπίῃ Φιλίππῳ, παρ’ ὑμῖν ἐπαινεῖται.
Decl
.

20

.

1

.

15

ἀλλ’ ἀλγεῖς καὶ στένεις ἐπὶ τοῖς γιγνομένοις. οὐκοῦν οἴκοι στένε καὶ λυπούμενος λάνθανε. τί δὲ εἰς ἐκκλησίαν, τί δὲ εἰς τὸ θέατρον παρελθὼν ἐπιτιμᾷς τοῖς Ἀθη‐
5ναίοις, ἀργοὺς δὲ αὐτοὺς καὶ ῥᾳθύμους καλεῖς καὶ μικρῶν λημμάτων ἥττους καὶ τῷ θεωρικῷ δελεαζομέ‐ νους καὶ ἐοικότας τοῖς νοσοῦσι; ταῦτα σὺ ἐτόλμησας εἰπεῖν Ἀθηναίοις, ὀνειδίσαι, λοιδορήσασθαι. οὐ γὰρ ἔδει σε ἀποθανεῖν εὐθέως τὸν Κυρσίλου θάνατον ἐπὶ
10ῥήμασι πονηροῖς;
Decl
.

20

.

1

.

16

ἐτόλμησας, ὦ μιαρώτατε πάντων, εἰπεῖν Ἀθηναίοις· ἐξέστητε τῆς ὑποθέσεως ἐφ’ ἧς
ὑμᾶς οἱ πρόγονοι κατέλιπον. καὶ πάλιν· μανδρα‐ γόραν ἐοίκατε πεπωκόσιν ἀνθρώποις ὑποκατα‐
5κλινόμενοι Φιλίππῳ. ἐλοιδόρησας τὸν εὐεργέτην πάντων Φίλιππον, τὸν σωτῆρα τῆς Ἑλλάδος βάρβα‐ ρον εἴπας αὐτὸν ὅθεν οὐδὲ ἀνδράποδον σπου‐ δαῖον ἔστι πρίασθαι. τοιγαροῦν ὁ δοῦλος, ὁ βάρ‐ βαρος ἐπιτάσσει νῦν Ἀθηναίοις. τὸν φιλέταιρον ἄν‐
10θρωπον ἐχθρὸν σεαυτῷ καὶ τῇ πόλει κατεσκεύασας. ἔμελέ σοι περὶ Δορίσκου καὶ Σερρίου. πάνυ γὰρ ἐκεῖνα θαυμαστὰ τὰ χωρία. Θρᾴκην ὠδύρου καθάπερ 〈ἂν〉 τὴν Ἀττικὴν πολιορκουμένην. ὑπὲρ πάντων σὺ κλαίεις, Δημόσθενες, ὑπὲρ Ἰλλυριῶν, ὑπὲρ Τριβαλλῶν,
15ὑπὲρ Ἀμφιπόλεως, ὑπὲρ Ποτιδαίας. τοιγαροῦν ταῦτά σε ἀπολώλεκε τὰ δάκρυα. Φίλιππός σου κρατεῖ.
Decl
.

20

.

1

.

17

ἀλλ’ ἔδει καὶ τὸ τέλειον τῶν ἀτυχημάτων Ἀθηναίοις γε‐ νέσθαι, τὸ περὶ Χαιρώνειαν πάθος. μέχρι γὰρ τούτων τῶν καιρῶν ζῆν ἐσπούδακας ὃν ὑπὸ τοὺς πρώτους
5χρόνους ἔδει τετελευτηκέναι. εἰ γὰρ οὐ δύνασαι φέρειν
τὴν φορὰν τοῦ Μακεδόνος οὐδὲ τοὺς Ἕλληνας ἀπολ‐ λυμένους ὁρᾶν ἡδέως, ἀλλ’ ἀλγεῖς καὶ λυπῇ, μετὰ τὴν πρώτην πόλιν ἁλοῦσαν σαυτὸν προσάγγειλον. σὺ δ’ ἀναμένεις ἐφησθῆναι πᾶσι τοῖς δημοσίοις κακοῖς.
10ἐχρῆν πρὸ Φωκέων τετελευτηκέναι, πρὸ τῆς Ὀλυνθίων συμφορᾶς, πρὸ τῆς Εὐβοίας δεδουλωμένης. ἐκέρδανας ἂν τὸ μέγιστον κέρδος, ἐξῆλθες ἂν ἐκ τοῦ ζῆν ἀθέα‐ τος χαλεπῶν τοσούτων ἀτυχημάτων. σὺ δὲ διὰ πάντων ἔμεινας φιλοψυχῶν. ἄνανδρος ὡς ἀληθῶς ἦσθα καὶ
15δειλός. βραδέως ἀποθνήσκεις.
Decl
.

20

.

1

.

18

οὐκ ἤρκεσέ σοι τὴν παλαιὰν ἐκείνην πολιτείαν 〈καταλυομένην〉 ἰδεῖν, ἀλλ’ εἰς τοῦτο περιέστησας Ἀθηναίων τὴν τύχην ὥστε προστεθῆναι καὶ Βοιωτίαν τοῖς προτέροις δυστυχήμασι.
5τειχίζει τὴν Ἐλάτειαν Φίλιππος. ἀμέλει, τὸ χωρίον ἐστὶ Φωκικόν. ἐπὶ Θήβας πάρεστι. βοιωτιάζεις. ἀπολ‐ λύσθωσαν Θηβαῖοι μετὰ Φωκέων, Ἀθηναῖοι δὲ ἔνδον ἀκουέτωσαν τὰ δεινὰ μᾶλλον ἢ θεασάσθωσαν.
Decl
.

20

.

1

.

19

ἀλλὰ φοβῇ καὶ δέδοικας μὴ μέχρι τῆς Ἀττικῆς ἔλθῃ Φίλιπ‐ πος. τί θαυμαστόν; καὶ γὰρ Λακεδαιμονίους πολιορ‐
κοῦντας ἠνέγκαμεν τὸ πρότερον. οὐκ ἔστιν Ἀρχιδάμου
5Φίλιππος χαλεπώτερος. ἀλλὰ δεῖ τὸν στρατὸν ἐξαγα‐ γεῖν. ἔασον καλλιερήσασθαι τῇ πόλει, βραδῦναι, μελ‐ λῆσαι, παρασκευάσασθαι, δεηθῆναι τῶν συμμάχων, μετὰ κοινοῦ συνεδρίου τῶν Ἑλλήνων τὸν πόλεμον ποιήσασθαι, πέμψαι παρὰ τὸν Πύθιον, ἐρωτῆσαι τί
10συμβουλεύει πράττειν Ἀθηναίοις, οὐ γὰρ συνεβούλευσεν ἡμῖν ἐπὶ τῶν Μηδικῶν ἃ δεῖ πράττειν, ἀλλ’ ἔδει καινοῦ χρησμοῦ τινος συμβούλους ποιήσασθαι τοὺς θεούς, εἰ δεῖ τὴν πόλιν ἐλευθέραν εἶναι.
Decl
.

20

.

1

.

20

 Δι’ ἐμὲ ἡ πόλις ἐδυστύχησε, δι’ ἐμέ, ὁμολογῶ, δυστυχίαν μεγίστην. ὑπὲρ τῶν Ἑλλήνων ἁπάντων ἐπὶ Χαιρωνείας παρετάξατο μόνη. καὶ γὰρ Θε‐ μιστοκλῆς ἥμαρτε τὸ πρότερον ἐκλιπεῖν πείσας Ἀθη‐
5ναίους τὴν πόλιν. σὺ δὲ οὐδὲ τοῦτο τὸ παράδειγμα ἐφοβήθης, ἀλλὰ τοσούτους στρατιώτας εἰς Βοιωτίαν ἀπέστειλας. οὐκοῦν εἰκότως ἐδυστυχήσαμεν;
Decl
.

20

.

1

.

21

τίς ἂν ἐνέγκαι θέαν νεκρῶν χιλίων; τίς ἂν ἐνέγκαι δισχιλίων αἰχμαλώτων συμφοράν; οἱ μὲν τεθνήκασιν, οἱ δὲ οἰ‐
κοῦσι τὸ Φιλίππου δεσμωτήριον. εὐτυχέστεροι δέ γε
5οἱ τετελευτηκότες. μακαρίζω τούτους μᾶλλον τῆς τε‐ λευτῆς. νικῶντες τεθνήκασιν ἐλευθέροις σώμασιν. οὐκ εἶδον Φίλιππον νενικηκότα, οὐκ εἶδον τὴν πόλιν ἡτ‐ τωμένην· καὶ ταῖς μὲν ψυχαῖς ἐκράτησαν, τοῖς σώμασι δὲ ἀπεῖπον. ἐπὶ τούτῳ ἔζησας, ὦ Δημόσθενες, ἵνα
10λέγῃς ἐπιταφίους τῶν ἀποθανόντων, ἵνα σεμνύνῃς τὴν ἀρετὴν τῶν κειμένων. οὐχ ἱκανὰ ταῦτα προσαγ‐ γελίᾳ, οὐ μέγιστα τὰ ἐγκλήματα, οὐ μυρίων θανάτων ἄξια;
Decl
.

20

.

1

.

22

 Ἀλλ’ ὅρα λοιπὸν καὶ τὸ κεφάλαιον τῶν σῶν ἀτυχημάτων. πέμπει Φίλιππος Ἀθηναίοις ἐπιτάγματα δεινὰ καὶ χαλεπά. οὐ τριήρεις αἰτεῖ νῦν, οἰστὸν γὰρ 〈ἂν〉 ἦν τὸ δεινόν, οὐδὲ τείχη καθελεῖν, ἀλλ’ ἄνδρας
5δημαγωγοὺς τῆς πόλεως, τὴν παρρησίαν τῶν Ἀθηναίων, τὴν ἐκκλησίαν, τὸ βῆμα. ἁρπάζει τὴν παρρησίαν οἰκου‐ μένων Ἀθηνῶν καί φησι· λεγέτω μηδείς, δημαγω‐ γείτω μηδείς. ἄφωνος ὁ δῆμος ἔστω. καὶ τούτων ἀνέχεσθε ὑμεῖς, τί γὰρ ὀκνήσω καὶ ὑμῖν ἐπιτιμῆσαι
10ἄνθρωπος μέλλων ἀποθανεῖν;
Decl
.

20

.

1

.

23

ἀλλὰ γῆν μὲν καὶ
ὕδωρ αἰτήσαντος βασιλέως τὸν ἄνθρωπον ἐκεῖνον ἐξεκηρύξατε καὶ πρὶν ἥλιον δῦναι τῆς Ἀττικῆς ἐξελθεῖν ἐκελεύσατε, Φιλίππου δὲ αἰτοῦντος τὸ μέγιστον κτῆμα
5τῶν Ἀθηνῶν ἡττήθητε τῶν ἐπιταγμάτων. ᾐτήσασθε γὰρ πέντε ἡμέρας οὐκ ἐλεοῦντες οὐδὲ φιλανθρωπίᾳ χρώμενοι, ἀλλ’ ἵνα με τῇ λύπῃ προαναλώσαντες οὕτως ἔκδοτον Μακεδόσι παράσχητε.
Decl
.

20

.

1

.

24

οὐκ ἐγνώρισα τὴν ἐκκλησίαν, οὐκ ἐγνώρισα τὰς ἀποκρίσεις. οὕτως ὁ δῆ‐ μος τῶν Ἀθηναίων βουλεύεται. εἴτε γὰρ μισοῦντες ᾐτήσασθε τὰς ἡμέρας, φθάνω τὸ μῖσος τὸ ὑμέτερον,
5εἴτ’ ἐλεοῦντες, ἵνα συνεὶς τῆς φιλανθρωπίας τῆς ὑμε‐ τέρας προσαγγείλω, βεβαιῶ τὴν γνώμην τὴν ὑμετέραν. Δημοσθένης ἐπὶ μιᾶς ἡμέρας περὶ τῶν αὑτοῦ βουλεύεται.
Decl
.

20

.

1

.

25

τέθνηκα ἤδη τῷ λογισμῷ. πᾶσιν ἀπε‐ ταξάμην, τοῖς οἰκείοις, τοῖς φίλοις, τῇ θυγατρὶ ἣν καταλείπω μόνην. ἐάσατέ με ὑπὸ τῶν ταύτης ταφῆναι χειρῶν. ἀγήοχα καὶ ταύτην εἰς τὸ βουλευτήριον δε‐
5ησομένην ὑμῶν καινὴν δέησιν· ἐλεήσατέ μου τὸν πατέρα, ἀπόδοτε αὐτῷ ταύτην τὴν χάριν ἀντὶ Βυζαντίου καὶ Χερρονήσου καὶ τῶν ψηφισμά‐
των ὧν ἐπολιτεύσατο, ἀντὶ τῶν ἀποστόλων ὧν ἔπεμψεν, ἀντὶ τῶν τειχῶν ἃ κατεσκεύασεν,
10ἀντὶ θαλάττης ἣν ἐτείχισεν, ἀντὶ νεῶν, ἀντὶ συμμάχων. λαβόντες αὐτὸν ἀποκτείνατε. ἀλλ’ ἀναμείνω τὰς ὑμετέρας κρίσεις καὶ τῆς γνώμης τὸ τέλος μανθάνω καὶ διελέγξω τὰ ἀπόρρητα τὰ ὑμέτερα; φθάσαι κάλλιον, προλαβεῖν λυσιτελέστερον.
Decl
.

20

.

1

.

26

ἀλλὰ παραμυθοῦνταί με οὗτοι καί φασιν [τοῦ διοχλοῦντος] ὁ δῆμος ἀνθέξεταί μου τοῦ σώματος καὶ οὐκ ἔστιν ὅπως προήσεταί με τοῖς Μακεδόσι. τί οὖν
5οὐκ εὐθέως ἀπεκρίνατο οὐδὲ παραυτὰ τὴν γνώμην ἐξέφηνε τὴν ἑαυτοῦ; ἀλλ’ ἵν’ ἄξια φρονήσῃ τῶν πα‐ τέρων, πέντε ἡμερῶν δεῖ; τί δ’ ἂν καὶ γενοίμην αὐτῷ χρήσιμος ἐνταυθοῖ μένων; ἵνα τί εἴπω παρελθών; τίνας συμβουλίας ποιήσωμαι; ἵνα ἐρεθίσω πάλιν ὑμᾶς
10ἐπὶ τὰς μάχας; οὐ γὰρ ἔστιν ὅπως ἐμπνέων ἔτι Δη‐ μοσθένης ταύτης τῆς τάξεως ἀποστήσεται.
Decl
.

20

.

1

.

27

ἀλλὰ κἂν μυριάκις ἡττηθῶμεν μαχόμενοι, ἀήττητον τὴν
προαίρεσιν ἐπιδείξομαι τὴν ἐμαυτοῦ. ἐρῶ· πλεῖτε, κἂν μὴ πλέητε, ἐρῶ· στρατεύεσθε, κἂν ἡσυχάζητε.
5παρώξυγκέ με τὸ περὶ Χαιρώνειαν πάθος. τολμηρότερόν με καὶ θρασύτερον ἐπὶ τὰς δημηγορίας πεποίηκεν. ἔχω ταύτην τοῦ μίσους ὑπόθεσιν. κἂν οἱ νέοι στρατεύεσθαι μὴ θέλωσι, τοὺς πατέρας τῶν περὶ Χαιρώνειαν τετελευ‐ τηκότων παρατάξαι πειράσομαι.
Decl
.

20

.

1

.

28

ἵν’ οὖν μηκέτι τού‐ των ἀκούητε τῶν λόγων, ἀλλ’ ἀπαλλαγῆτε τοῦ διοχλοῦν‐ τος, τοῦ διολλύντος ὑμᾶς, ἀποκτείνατε. λυπήσατε Φίλιπ‐ πον. ἀχθεσθήσεται Δημοσθένους τετελευτηκότος ἐν Ἀθή‐
5ναις 〈καὶ〉 ταφέντος. μὴ γὰρ ἴδοιμι ταύτην ἐγὼ τὴν ἡμέ‐ ραν μηδὲ θεασαίμην ἐκεῖνο τὸ θέαμα, ἐμαυτὸν ὑπὸ τῶν δορυφόρων ἀγόμενον καὶ βαδίζοντα τὴν ἐπὶ Μακεδο‐ νίαν ὁδὸν διὰ Πυλῶν, ἃς ἔκλεισα, διὰ Φωκέων, οὓς ἔκλαυσα. οὐ βούλομαι τὰς κενὰς κώμας ἰδεῖν τῶν
10ἑαλωκότων. οἷα γὰρ καὶ πείσομαι, θεάσεταί με Φίλιπ‐ πος δεδεμένον, εἰσάξει με εἰς τὸ δεσμωτήριον τῶν ἑαλωκότων, ὃν οὐκ ἐχειρώσατο.
Decl
.

20

.

1

.

29

ἐρεῖ ταῦτα· ἐκεί‐
νους ἐπὶ Χαιρωνείας ἔλαβον, τοῦτον ἐξ Ἀθη‐ νῶν, ἐκείνους ἐκ μάχης, τοῦτον ἐκ προστάγμα‐ τος. κἂν μὲν εὐθέως ἀνέλῃ με, μετριώτατον πολλῷ τὸ
5δεινόν· νυνὶ δέ, οἶδα γὰρ τὴν ὠμότητα τοῦ βαρβάρου καὶ τὴν ἀκολασίαν καὶ τὴν ἀσέλγειαν καὶ τὸ μῖσος, ἐμπλησθήσεται τοῦ σώματος καθ’ ἑκάστην δημηγορίαν καινῶν βασάνων, προπηλακίσεται τὸν δημαγωγὸν τῶν Ἀθηναίων. ὑπὲρ Βυζαντίου βασανισθήτω. ὑπὲρ
10Πυλῶν καυσάτω τις αὐτόν, ὑπὲρ Χαλκιδέων ἀναλωσάτω. πολλοὺς ὑπὲρ Ὀλυνθίων λόγους ἐποιήσατο. ὄψεταί με 〈Λασθένης, ὄψεται〉 Εὐθυκρά‐ της δεδεμένον. ὀνειδιοῦσί μοι τὴν εὔνοιαν τὴν πρὸς ὑμᾶς, ἐπαινέσουσιν αὑτοὺς τῆς προδοσίας.
Decl
.

20

.

1

.

30

πῶς ἄν τις ταῦτα ἐνέγκαι τὰ δεινά, πῶς τις ὑπομείναι τὸ μέγεθος τῶν κακῶν; ἐκεῖνο 〈δὲ〉 πάντων ἀλγεινότατον
ἔσται, ἂν εἴπῃ παραστὰς Φίλιππος· ὦ πάντων ἀγε‐
5νέστατε Δημόσθενες, οὐκ ἔδοξας Ἀθηναίοις οὐδὲ προσαγγελίας ἄξιος. ἐφθόνησάν σοι καὶ τελευτῆς ἀναγκαίας. μή, πρὸς τῆς Ἀθηνᾶς, ὦ ἄν‐ δρες, μηδὲν ἐάσητε πραχθῆναι τούτων τῶν ἀτυχη‐ μάτων, ἀλλ’ αὐτοὶ καταψηφίσασθε τὸν θάνατον.
Decl
.

20

.

1

.

31

 Βούλομαι δὲ ἀπαλλαττόμενος τοῦ λόγου καλέσαι τοὺς ῥήτορας ἅπαντας. ἐγὼ μὲν ἐξέρχομαι τοῦ βίου καὶ ταύτην ἄπειμι τὴν πορείαν ἣν ἐβράβευσεν ἡ τύχη καὶ τὸ δαιμόνιον, ὑμῖν δὲ καταλιμπάνω τὰς Ἀθήνας
5οἰκουμένας, τὸν Πειραιέα μεστὸν σκαφῶν. οὐδεὶς ἐκεῖ Μακεδόνων ὁρμίζεται. κενὸς ὁ λιμὴν τριήρων πολεμίων. ἔχετε καὶ τεῖχος, ἔχετε καὶ συμμάχους. ἔστιν ὑμῖν καὶ χρήματα. πρὸ τούτων ἁπάντων ἐκεῖνο λογίσασθε· μίαν μάχην νενίκησθε. πολυάνθρωπός ἐστιν ἡ τῶν Ἀθη‐
10ναίων πόλις. οὐκ ἦσαν μόνοι τρισχίλιοι. ἐντεῦθεν ἐξέπλευσαν ἀπόστολοι πολλοί, ἐντεῦθεν συμμαχίαι γε‐ γόνασι πολλαί.
Decl
.

20

.

1

.

32

μετὰ τὸν θάνατον τὸν ἐμὸν τὰς ἐμὰς δημηγορίας ἀναγνώσεσθε. ἀπολείπω γὰρ ὑμῖν κτήματα τιμιώτερα χρημάτων, τοὺς λόγους τοὺς κατὰ τῶν Μακεδόνων. ἐνταῦθα πάντα ὄψεσθε, τὰς
5ἀρετάς, τὰ κατορθώματα. πεισθήσεσθέ μοι μετὰ τὴν τελευτήν, εἰ καὶ ζῶντος ὠλιγωρήσατε. ἐγὼ δ’ εἰ καὶ νῦν δυστυχῶ καὶ τοῖς πολλοῖς ἐπταικέναι δοκῶ, τεύ‐ ξομαι τῶν ἄθλων τῶν προσηκόντων.
Decl
.

20

.

1

.

33

οὐκ εἰκῆ ταῦτα οἱ μυθογράφοι λέγουσιν οὐδὲ πλάττουσι τοὺς λόγους, ἀλλ’ ὡς ἔνθεοι γεγονότες τἀληθῆ τεκμαίρονται. ἔστι τις χῶρος ἀνιερωμένος τοῖς καθαρῶς τὸν βίον
5διαγαγοῦσι καὶ κρίσεις καὶ δικαστήρια. εἰς ἐκεῖνον ἀφίξεται Δημοσθένης τὸν τόπον, ὅπου τὸν Ἀριστείδην εἶναι λέγουσιν, ὅπου Μιλτιάδην, ὅπου Θεμιστοκλέα, ὅπου Θησέα, ὅπου τοὺς ἥρωας τοὺς παλαιούς.
Decl
.

20

.

1

.

34

 Διαδικάσομαι πρὸς ἐκείνους περὶ τῶν κατορθω‐ μάτων. πρὸς μὲν Θησέα τούτους ἐρῶ τοὺς λόγους· σὺ μὲν συνῴκισας τὴν πόλιν τῶν Ἀθηναίων κατὰ δήμους οἰκουμένην, ἐγὼ δὲ σώαν ἐτήρησα. σύ,
5Μιλτιάδη, τὴν ἐν Μαραθῶνι μάχην ἐνίκησας. μιᾶς μοι λέγεις ἡμέρας ἔργον, ἐγὼ δὲ ἐν πολλῷ χρόνῳ πρὸς τὴν φορὰν τοῦ Φιλίππου παρετα‐ ξάμην. σὺ δέ, Θεμιστόκλεις, ἐπὶ Σαλαμῖνος κατώρθωσας. ἐγγὺς ἡ θάλασσα τῆς Ἀττικῆς καὶ
10τὸ χωρίον πλησίον ὁρώμενον 〈ἀπὸ〉 τῶν Ἀθηνῶν, ἐγὼ δὲ μέχρις Ἑλλησπόντου καὶ τῶν 〈πέραν〉 τόπων τὴν εὐψυχίαν ἐξαγώγιμον ἀπέφηνα τῶν Ἀθηναίων. σὺ δὲ τοὺς φόρους ἔταξας, Ἀριστεί‐ δη, ταῖς πόλεσι καὶ τοῖς συμμάχοις, ἐγὼ δὲ
15αὐτὰς τὰς πόλεις ἐξειλόμην τῶν ὅπλων τῶν Φιλίππου, ὑμεῖς στρατευόμενοι καὶ πονοῦντες,
ἐγὼ δὲ σεμνύνων τὰ ὑμέτερα κατορθώματα.
Decl
.

21

t

1

Μετὰ τὰ ἐν Χαιρωνείᾳ ἔπεμψε Φίλιππος ὑπι‐ σχνούμενος τοὺς δισχιλίους αἰχμαλώτους 〈ἀπο‐ δώσειν〉, εἰ λάβοι Δημοσθένην. ἀξιοῖ Δημοσθένης ἐκδίδοσθαι.
5Δημοσθένης.
Decl
.

21

.

1

.

1

 Τῶν πρέσβεων ἡκόντων, ὦ ἄνδρες Ἀθη‐ ναῖοι, καὶ λόγου διαδοθέντος ὅτι Φίλιππος τὰ μὲν δοῦναι βούλεται τῇ πόλει, τὰ δ’ ἀντὶ τούτων παρ’ ἐκείνης λαβεῖν, παρεσκευαζόμην 〈μὲν〉 εὐθὺς ὡς συμ‐
5βουλεύσων ὑμῖν λαβεῖν μὲν καὶ θεραπεύοντα τὴν
πόλιν ἐκεῖνον προσίεσθαι, πάτριον γὰρ ὑμῖν Μακεδό‐ νας ὑποπεπτωκότας ἔχειν, οὐ μέντοι καὶ δοῦναί γε τῶν ὑμετέρων οὐδέν, οὐ γὰρ ταῦτα παρὰ τῶν προγό‐ νων δεδιδάχθαι τὸν δῆμον· τῆς δὲ ἐπιστολῆς ἀνεγνω‐
10σμένης καὶ τῶν ἐκεῖθεν ἀκόλουθα τοῖς γεγραμμένοις εἰρηκότων, ὡς γένοιτ’ ἂν ὑμῖν τοὺς αἰχμαλώτους κο‐ μίσασθαι Φιλίππῳ παραδόντας ἐμέ, τῆς μὲν γνώμης ἐκείνης ἀπέστην, ἐπαινῶ δὲ ἄμφω, καὶ ἃ δίδωσι καὶ ἃ λαβεῖν ἀξιοῖ. καὶ γὰρ ἂν εἴη δεινὸν πάντα τὸν
15χρόνον τὰ τῇ πόλει συμφέροντα περὶ πλείονος τῆς ἐμαυτοῦ πεποιημένον σωτηρίας νῦν ἐξαίφνης 〈με〉 μεταβεβλημένον ὁρᾶσθαι.
Decl
.

21

.

1

.

2

 Τοῖς μὲν οὖν αἰχμαλώτοις, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, συγχαίρω τῆς μὲν Μακεδόνος δεσποτείας ἀπαλλαττο‐ μένοις καὶ τοῦ κυρίους αὑτῶν ὁρᾶν τοὺς ἐχθρούς, ὃ δοκεῖ πάντων εἶναι πικρότατον, ἀπολαμβά‐
5νουσι δὲ τὴν πατρίδα καὶ τὰ αὑτῶν ἴδια καὶ συγγενεῖς καὶ τὰ ἄλλα ὧν ἀπολαύειν ἐζήτουν· εὐδαίμων δὲ ἐγώ, εἰ καὶ τοῖς ἄλλοις δοκῶ πάντων ἀθλιώτατος εἶναι, τῶν μὲν παρ’ ὑμῖν ἀγαθῶν ἀποστερῶν ἐμαυτόν, ἑκὼν δ’ ὑπὸ τὰς χεῖρας τῶν ἐχθίστων ἐμοὶ πορευόμενος.
10ὅμως ἔχω πρὸς παραμυθίαν ἀρκοῦν τὸ τῶν ὑμετέρων τι πρὸς τὸ βέλτιον ἄγων ταῦτα πάσχειν ἐθέλειν. ὥσπερ γὰρ ἐκείνοις ἡδὺ τὸ κομίζεσθαι τὴν οἰκείαν, οὕτως ἐμοὶ τὸ διὰ τῆς ἐμῆς ψυχῆς ἐκείνοις ἀποδοθῆναι τὰς Ἀθήνας.
Decl
.

21

.

1

.

3

 Εἵμαρτο δέ, ὡς ἔοικεν, ἅπαν, ὦ ἄνδρες Ἀθη‐ ναῖοι, τὸ πρᾶγμα τοῦτο τὸ μετὰ τὴν ἐν τῇ πυλαίᾳ ταραχήν, ἣν ὁ κεκινηκὼς φαιδρὸς ἐν τῇ πόλει περιέρ‐ χεται τῶν ἄλλων λυπουμένων, δι’ ἐμοῦ καὶ τῶν ἐμῶν
5λόγων καὶ τῶν ἐμῶν ψηφισμάτων καὶ τοὐμοῦ σώματος διοικηθῆναι τῇ πόλει. οὔτε γάρ, ὅθ’ ἧκεν ὁ κατειλῆφθαι τὴν Ἐλάτειαν ἀγγέλλων καὶ τοὺς δειπνοῦντας ἀπὸ τῶν τραπεζῶν ὁ φόβος ἀνίστη καὶ τὸν δῆμον ὀξύτερον τῆς βουλῆς συνελθεῖν ἠνάγκασεν, ἄλλος τις πλὴν ἐμοῦ
10παρελθεῖν ἐτόλμησε, τὴν μὲν γὰρ ἐμὴν εὔνοιαν ἴσως ἄν τις καὶ παρ’ ἑτέροις εὗρεν, ᾔδει δ’ οὐδεὶς ὁμοίως τὸν Φίλιππον, διόπερ ἐσίγων ἅπαντες.
Decl
.

21

.

1

.

4

ἐπειδὴ δὲ Θηβαίους ἐδόκει λυσιτελεῖν ἡμετέρους γενέσθαι, τὸ δ’ ἦν, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, χαλεπὸν διὰ τοὺς ἐρεθίζοντας
ἐπ’ ἀλλήλας τὰς πόλεις, οὕτως ἥκων ἐκεῖσε κατὰ
5πρεσβείαν, ὃ μηδεὶς ἄν ποτ’ ἤλπισε, τῶν Φιλίππου πρέσβεων παρὰ Θηβαίοις ἐκράτησα λέγων καὶ πρὸ τοῦ πολλὰ κεχαρισμένου Φιλίππου τοὺς οὐκ ὀλίγα λελυπηκότας ὑμᾶς ἑλέσθαι τὴν Θηβαίων ἔπεισα πόλιν.
Decl
.

21

.

1

.

5

καὶ οὐκ ἂν ἐμαυτὸν ἐμεμψάμην. εἰ γὰρ καὶ τὰ μάλιστα τὸ μῖσος ἐκεῖθεν ηὐξήθη τὸ πρὸς ἐμὲ τῷ νῦν τούτῳ με βουλομένῳ λαβεῖν, ἀλλ’ ἐστεφανούμην παρ’ ὑμῖν, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, τοῖς δὲ φθόνῳ γραψαμένοις
5αἰσχύνεσθαι περιῆν ἡττωμένοις. ἔτι τοίνυν τῆς μὲν ἀρετῆς ὑμῶν ἐν οἷς πολλάκις ἐκρατήσατε τῶν πολε‐ μίων φανείσης, τοῦ τέλους δὲ οὐ προσλαβόντος τὴν τύχην διὰ τῆς ἐμῆς φωνῆς ἐκοσμήσατε τοὺς ἐν τῇ μάχῃ καλῶς ἀποθανόντας, ᾔδειτε γὰρ ἐμὲ πλεῖστα
10ὑπὲρ ἐκείνων εὐξάμενον.
Decl
.

21

.

1

.

6

γενομένου τοίνυν τοῦ τάφου καὶ τοῦ περιδείπνου παρ’ ἐμοί, καὶ γὰρ τούτῳ τετίμημαι παρὰ τῶν τοῖς πεσοῦσιν οἰκείων, ἐπὶ τὰς ὑπὲρ τῶν αἰχμαλώτων εὐθὺς ἐτραπόμην φροντίδας
5νομίζων καὶ τούτους οὐδὲν ἧττον ἀγαθοὺς καὶ οὐδε‐ μιᾷ κακίᾳ ταύτην ὑπομεῖναι τὴν τύχην, ἀλλ’ εἶναι τῆς
ἀνδρείας αὐτῶν οὐ μικρὸν καὶ τοῦτο σύμβολον τὸ μαχομένους ἁλῶναι. οἱ μὲν γὰρ δειλοὶ καὶ φοβούμενοι τὰ τραύματα συμπίπτειν μὲν οὐ τολμῶσιν, ἀρχομένης
10δὲ τῆς μάχης τὰ ὅπλα ῥίψαντες αὑτοὺς εἰώθασι σώζειν, οἱ δ’ ἀξιοῦντές τι δρᾶν καὶ συμβάλλοντες τὰς ἀσπίδας καὶ σφῶν αὐτῶν ἀφειδοῦντες οὗτοι καὶ λαμβάνονται.
Decl
.

21

.

1

.

7

διὰ ταῦτα ἐσκόπουν πρὸς ἐμαυτόν, πῶς ἂν αὐτοὶ ταχέως ἀνασωθεῖεν, καὶ δὴ καὶ ἔμελλον ἐρεῖν ἐν ὑμῖν, ὅπως τοῦτο γένοιτο ἄν, οὐδὲ γὰρ τὸν Φίλιππον εὕ‐ ρισκον ἡδέως ἂν ἔχοντα τοσούτους Ἀθηναίων ἐπὶ τῆς
5αὑτοῦ χώρας ἐχθρούς, οἷς οὔτε στρατιώταις ἔμελλε δήπου χρήσεσθαι, σφαλερὸν γάρ, οὔτε συνάγων εἴς τι χωρίον κατέχειν ὅθεν οὐκ ἦν ἀποδρᾶναι ῥᾴδιον τό τε ἄλλως ἔχειν ἐν δεσμοῖς οὔτ’ ἀνθρώπινον οὔτε κερδα‐ λέον.
Decl
.

21

.

1

.

8

ἦν οὖν δῆλον ὡς ὑμῶν ἀποστειλάντων τοὺς περὶ τούτων αὐτῷ διαλεξομένους καὶ τῷ παλαιῷ περὶ τῶν αἰχμαλώτων χρησομένους νόμῳ ποιήσει τοῦτο ὃ πολλοὶ πολλάκις καὶ οὕτως αὐτοὺς ἀφήσει καὶ ἀπο‐
5πέμψει βουλόμενος καὶ ἄλλως αὑτῷ χάριν τινὰ κεῖσθαι παρ’ ὑμῖν, ὅπως, εἰ μεταπέσοι τὰ παρὰ τοῦ δαιμονίου, δύνηταί τινος ἀναμιμνήσκειν τὸν δῆμον. ᾔδει γάρ, ᾔδει καὶ νῦν οὐκ ἀρετῇ νενικηκώς, τῇ δὲ τύχῃ πλέον ἐσχηκώς, ὅθεν αὐτὸν ἀκούω μηδὲ στεφανώσασθαι λογι‐
10ζόμενον, τίς ὢν τίνων ἐφάνη κρείττων.
Decl
.

21

.

1

.

9

 Ταῦτα δή μου σπουδάζοντος καὶ τοὺς περὶ τού‐ των ἐν χεροῖν ἔχοντος λόγους ἔφθη τὴν ἐμὴν περὶ ταῦτα πρόνοιαν ἡ Φιλίππου πρεσβεία. διὰ τί δὴ ταῦθ’ οὕτως εἶχεν; ἐκεῖνος οὐκ ἐλπίσας ἕνα Ἀθηναῖον λήψε‐
5σθαι παρ’ Ἀθηναίων, ἀρκεῖ γάρ μοι τοσοῦτον εἰπεῖν, τοὺς τοῦτον αἰτήσοντας ἔπεμψεν. οὐχ οὕτως ὑμᾶς ἀλλοτρίους ἡγεῖται τῶν πατέρων οὐδ’ ἀνήκοός ἐστι τῶν παλαιῶν πολέμων ἐν οἷς πολλῶν πολιτῶν εἰς τοὺς πολεμίους ἁλόντων οὐδεὶς τοιαύτην εὕρατο λύσιν.
10ἀλλ’ ἐνεθυμήθη πρὸς αὑτόν, ὡς αἰτήσω μὲν ἐγὼ τὸν Δημοσθένην, ὁ δὲ ἀντερεῖ παρελθών, καὶ ὁ μὲν δῆμος οὐ δώσει, λυπήσει δὲ τοῦτο τοὺς τῶν αἰχμαλώτων οἰκείους, παραιρήσεται δὲ τὸ πρᾶγμα τῆς τοῦ ῥήτορος παρρησίας, καὶ
15τοὺς ἀντιδίκους οὕτως ἕξει πολλούς, ὁπόταν ἐπιχειρῇ τι λέγειν.
Decl
.

21

.

1

.

10

τοιαύταις αὑτὸν ὁ βέλτιστος ἐψυχαγώγησεν ἐλπίσιν. οὐ μὴν τά γε ἡμέτερα τοιαῦτα. πόθεν; ὡς γὰρ ἤκουσαν τῆς ἐπιστολῆς, οὐδεὶς τῶν ἐκεί‐ νοις ἐγγυτάτω γένει, πολλοὺς δὲ ὁρῶ καθημένους, οὔτ’
5ἐβόησεν οὔτ’ ἐθορύβησεν, ὡς δεῖ καὶ δοῦναι καὶ λαβεῖν, ἀλλὰ καὶ δακρύοντας ἔγωγε εἶδόν τινας ἐπ’ ἐμοὶ μᾶλλον ἢ τοῖς ἑαλωκόσιν. ἐλογίζοντο γάρ, οἶμαι, τοῦθ’ ὅτι τὸ μὲν ἐκείνων ἐκ πολλῶν παραδειγμάτων ἔχει παραμυθίαν καὶ νόμῳ πολέμου συμβέβηκε, τὸ δ’ ἐμὸν καινὸν ἂν
10〈εἴη〉 καὶ οὔπω πρόσθεν γενόμενον καὶ μόνῳ τῶν πάντων συμβεβηκός. οὕτως ἐστέ, ὦ ἄνδρες 〈Ἀθηναῖοι〉, χρηστοὶ καὶ φιλάνθρωποι καὶ πρὸ τῶν ὑμετέρων ἰδίων τὴν κοινὴν δόξαν ποιούμενοι.
Decl
.

21

.

1

.

11

καὶ τὰ μὲν παρ’ ὑμῶν οὕτω καλὰ καὶ τοῦ τῆς πόλεως ἤθους 〈ἄξια〉, τὰ παρ’ ἐμοῦ δὲ ἴσως οὐ χείρω. δίδωμι γὰρ ἐμαυτὸν τοῖς ἥκουσι καὶ βαδίζειν εἰς Μακεδονίαν
5ἕτοιμος καὶ ὃ μηδὲ τῶν παρ’ ἐκείνου πλουτούντων μηδὲ εἷς ἐτόλμησεν εἰπεῖν, τοῦτο ἐγὼ καὶ λέγω καὶ γράφω.
Decl
.

21

.

1

.

12

καὶ εἶμι πεισόμενος ὅ τι ἂν τῷ Φιλίππῳ
δοκῇ. καὶ τῶν ἡδίστων ἅπασι καὶ τιμιωτάτων, δήμου, φυλῆς, οἰκίας, ἱερῶν, ὁσίων, τάφων πατρῴων, πολλῶν ἑτέρων βραχὺς ἔμοιγε λόγος διὰ τὴν πρὸς ὑμᾶς εὔ‐
5νοιαν. ἔστι γάρ, οἶμαι, καὶ δίκαιον καὶ προσῆκον οὕτως ἑκατέρους φρονεῖν, καὶ ὑμᾶς μὲν ἔχεσθαι τῶν πολιτικῶν καὶ μηδὲν ἡγεῖσθαι τηλικοῦτον δι’ ὃ δεῖ ἐκ‐ δοῦναί τινα τοῖς ἐχθροῖς μήτε κέρδος μήτε φόβον μήτε καιροῦ δυσκολίαν, ἡμῶν δὲ ἕκαστον ὑπὲρ τῶν
10ὑμῖν συμφερόντων μηδὲν ὀκνεῖν.
Decl
.

21

.

1

.

13

 Ἀλλ’ ἐναντία, φησί, πείθειν ἐπιχειρεῖς τὸν δῆμον τοῖς τε νόμοις ἅμα καὶ τοῖς παρὰ πάντα τὸν χρόνον βεβιωμένοις τῇ πόλει. καὶ ποίοις ὀφθαλμοῖς ὀψόμεθα τοὺς Ἕλληνας καὶ
5τίνα καλὴν ἐροῦμεν τοῖς ἐρωτῶσι πρόφασιν; καὶ τοιαῦτα ἐροῦσί τινες. ἐγὼ δέ, εἰ μὲν ἔμελλε τοῦ δήμου τὸ ἔργον ἔσεσθαι καὶ ὑμεῖς ἐμοῦ κεκραγότος καὶ τοὺς νόμους ἀναγινώσκοντος καὶ λέγοντος ἀδι‐ κεῖτε, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, τὸν Σόλωνα καὶ τὸν
10Δράκοντα καὶ τοὺς παραδεδομένους ὑμῖν ὑπὸ τῶν προγόνων κανόνας, ἐν οἷς ἐκεῖνοι μένον‐ τες ἐστράτευον ὑπὲρ ἀνθρώπων μηδὲν αὐτοῖς
προσηκόντων μηδ’ ἐσχηκότων ἄλλο πρὸς αὐτοὺς δίκαιον πλὴν τῆς ἱκετείας μηδέν. καὶ τί δεῖ
15τοὺς Ἡρακλείδας ἢ τὸν Ἄδραστον λέγειν; ἀλλ’ ἐκεῖνοί γε καὶ βαρβάροις βοηθοῦντες ἐπλή‐ ρωσαν ναῦς, ὅπως μὴ ἐξῇ τοῖς ἰσχυροτέροις ἀδικεῖν, ἐγὼ δὲ εἰ μηδὲν ἄλλο, Ἀθηναῖός εἰμι καὶ γεννήτας ὑμῖν παρασχοίμην ἂν καὶ φράτο‐
20ρας καὶ μετέχω τοῦ ληξιαρχικοῦ γραμματείου, καὶ ταῦτα πάντες ἄν μοι μαρτυρήσαιεν 〈καὶ〉 παιδείαν καὶ πλείω τούτων ἴσως φέροντά τινα φιλοτιμίαν. ἀλλ’ ἔμοιγε ἀρκεῖ τὸ γένος εἰπεῖν.
Decl
.

21

.

1

.

14

τοιαῦτα ἂν ἐν ὑμῖν, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, διελέχθην, εἴ τι ταπεινὸν ἑώρων ποιοῦντας καὶ ἀνάξιον τοῦ τῆς πόλεως ὀνόματος. ὃς γὰρ οὐδὲ τῶν ἄλλων Ἑλλήνων οὐδένα εἴων τῷ Φιλίππῳ προΐεσθαι, ἀλλὰ καὶ
5χρήματα καὶ σώματα ἀναλίσκειν παρῄνουν ὡς ταύτης ὑμῖν ὑπὸ τῶν πατέρων παραδεδομένης τῆς τάξεως, σχολῇ γ’ ἄν τινα περιεῖδον ἀπὸ τῆς ἐκκλησίας ὑμῶν διδόντων εἰς τοὺς βαρβάρους ἀγόμενον.
Decl
.

21

.

1

.

15

ἀλλὰ νῦν καθαροὶ μὲν ὑμεῖς αἰτίας καὶ ἄμεμπτοι πανταχῆ, καὶ
οὐδὲν ἀσεβείας ἔγκλημα παρ’ οὐδενὸς ἐπὶ τὸν δῆμον ἥξει, τὸ πᾶν δὲ ἐμὸν ἔσται αὐτοῦ μὲν διδόντος, αὐτοῦ
5δ’ ἐκδιδομένου. οὐ γὰρ γεγράψεται ψήφισμα· ἔδοξε τῷ δήμῳ τῶν Ἀθηναίων, ἀλλ’ ἔδοξε Δημοσθένει περὶ Δημοσθένους. τοῦτο δέ ἐστιν ὑμᾶς μὲν οὐδὲν εἶναι χείρους, ἐμὲ δὲ τὸν αὐτὸν τῷ πάλαι περὶ ὑμᾶς.
Decl
.

21

.

1

.

16

ἐγὼ γὰρ τοῖς κοινοῖς προσιὼν καὶ μιμούμενος οὐκ Αἰσχίνην οὐδὲ Φρύνωνα τὸν ἀνδρεῖον καὶ οὐδὲν αἰσχυνόμενον οὐδὲ Δημάδην οὐδὲ Φιλοκράτην, ἀλλ’ Ἀριστείδην καὶ Περικλέα καὶ Νικίαν, τοὺς οὐκ εὐνου‐
5στέρους μὲν ἴσως ἐμοῦ περὶ τὸν δῆμον, λέγοντας δὲ ἐν εὐτυχεστέροις τοῖς τότε, ἐπιθυμῶν δὴ τοῦ τύπου τῆς ἐκείνων τῶν ἀνδρῶν πολιτείας καὶ λυπῶν ὑμᾶς ἐν οἷς ὠφέλουν πολὺ πλέον ἐλύπουν τὸν βουλόμενον ὑμᾶς πραγμάτων ἐκβάλλειν καὶ αὑτὸν μὲν περιεῖναι
10μεθ’ ὅπλων, ὑμᾶς δὲ καθῆσθαι.
Decl
.

21

.

1

.

17

Ταῦτ’ οὖν οὐκ ἀκίνδυνα ᾔδειν πολιτευόμενος,
ἀλλ’ ὅμως μᾶλλον ἡγούμην δεῖν, εἰ συμβαίη, τελευτᾶν ἢ λείπειν ἣν ἔταξα τάξιν ἐμαυτόν. νῦν οὖν ἀπαιτοῦν‐ τος τοῦ καιροῦ προθυμίαν δειλὸς φανῶ; καὶ ποῦ δί‐
5καιον; αἰσχύνομαι τοὺς παρ’ ὑμῶν, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, στεφάνους, αἰσχύνομαι πολλοὺς καὶ καλοὺς λόγους, πολλὰ καὶ συμφέροντα ψηφίσματα, αἰσχύνομαι νόμους ἄλλους τε οὐκ ὀλίγους καὶ δι’ οὗ τὸ ναυτικὸν ὑμῖν σέσωσται.
Decl
.

21

.

1

.

18

ἀλλ’ ὁ τὸν Ἀντιφῶντα μὲν κωλύ‐ σας ἐμπρῆσαι τὰ νεώρια καὶ παραδοῦναι Φιλίππῳ τὴν θάλατταν, τὴν δεινότητα δὲ τοῦ Βυζαντίου ῥήτορος ἀσθενεστέραν ἀποφήνας τῶν τῆς πόλεως δικαίων, μι‐
5σῶν δὲ συμπρέσβεις πονηροὺς καὶ οὐδὲν τῶν ἰδίων αἰδούμενος κατὰ τῶν ὑμῖν συμφερόντων νῦν ἀποστῶ τῆς ἀρχαίας εὐνοίας; τίνα μέλλων τῶν Ἑλλήνων λανθάνειν; οὐδὲ γὰρ αὖ τοῦτό γε ἔνεστιν εἰπεῖν ὡς οὐκ εἰς πολλοὺς ἥξει τῆς ἐμῆς ῥᾳθυμίας ὁ λόγος οὐδ’
10ὡς ἐν τοῖς περιχώροις τούτοις, Εὐβοεῦσι λέγω καὶ Θηβαίοις καὶ Μεγαρεῦσι, στήσεται τὸ τῆς αἰσχύνης.
Decl
.

21

.

1

.

19

ἀλλὰ καὶ τοῦτο ἐμοὶ μεγάλη ζημία τὸ βεβοῆσθαι τὴν ἐμὴν πολιτείαν. τὸ δ’ αἴτιον, ἔδωκα τοῖς Ἑλληνι‐ κοῖς ἐμαυτόν, καὶ αἱ πολλαὶ πρεσβεῖαι παντί με τῷ γένει τῶν Ἑλλήνων ἔδειξαν, καὶ οὐ τοῖς Ἕλλησι μόνον,
5ἀλλ’ ἤδη καὶ πολλοῖς τῶν βαρβάρων. ὡς βασιλέα δὲ αὐτὸς μὲν οὐχ ἧκον, λέγεται δὲ ἀφῖχθαί τις ὑπὲρ τῶν ἐμῶν ταλαιπωριῶν λόγος.
Decl
.

21

.

1

.

20

ταύτην οὖν ἅπασαν τὴν γῆν ἀνέξομαι τὰ χείρω περὶ ἐμοῦ δοξάζειν καὶ τῶν ἐμοὶ παρ’ ὑμῖν φθονούντων ἐνίους ἔχειν εἰπεῖν; ἀνεῖλε πολλὴν καὶ μεγάλην Δημοσθένης εὔκλειαν ἣν
5ἐν μακρῷ μὲν χρόνῳ, διὰ πολλῶν δὲ πόνων συνήγαγεν. ὁ χορηγῶν ἐκεῖνος ἐθελοντὴς καὶ τριήρεις ἐπιδιδούς, ὁ τὴν Εὔβοιαν ἐλευθε‐ ρῶν, ὁ τὸν Ἑλλήσποντον ῥυόμενος, ὁ Χερρό‐ νησον σώζων, δι’ ὃν ἔπλεον πανταχόθεν οἱ
10στεφανώσοντες τὸν δῆμον, ὁ πᾶσι τοῖς ἐπεί‐ γουσιν αὑτὸν ἀφειδῶς δεδωκὼς νῦν ἐξ αὐτοῦ φιλοτιμήσασθαι τοῦ σώματος ἔχων οὐκ ἠθέ‐ λησε.
Decl
.

21

.

1

.

21

 Διὰ τί γάρ, φησίν, οὓς εὑρηκέναι φῂς λύσεως ἑτέρους τρόπους οὐ λέγεις, ὦ Δημό‐
σθενες; ὅτι εἰσὶ μέν, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, καὶ καλοὶ καὶ εἰωθότες, οὐ γὰρ 〈ἂν〉 ἀρνησαίμην, χρόνου δέ
5τινος δέονται· δεῖ δέ, οἶμαι, τάχους. οἷον ἂν εἴπω χρήματα δεῖν εἰσφέρειν, πείσω μέν, οὐδεὶς γὰρ οὕτως Ἀθηναίων οὔτ’ ὠμὸς οὔτ’ ἄπειρος τῆς ὑπὲρ τῶν δι‐ καίων δαπάνης ὅστις ἂν τολμήσειε τὸ ἀνάλωμα φυγεῖν, εἰ γὰρ ὑπὲρ τῶν ἠδικηκότων ὑμᾶς εἰς κίνδυνον ἥκον‐
10τες εἰσηνέγκατε προθύμως, πῶς ἄν, ὅθ’ ὑπέρ του τῶν πολιτῶν ἡ σπουδή, τὸ δοῦναι μικρὸν ἕκαστος ἀργύριον ζημίαν ἡγεῖσθε; ἀλλ’, ὁρᾷς, δεῖ μὲν νικῆσαι ψήφισμα, δεῖ δὲ τοὺς εἰσπράττοντας τοῖς ὀφείλουσι προσελθεῖν 〈καὶ〉 πρέσβεις ἑλέσθαι τὸν δῆμον τοὺς
15διαλεξομένους Φιλίππῳ περὶ τῆς ἀνθρωπείας τύχης. ἡμερῶν ταῦτα πέντε ἢ δέκα ἢ καὶ πλειόνων, βαρὺ δέ, οἶμαι, τοῦτο τοῖς ποθοῦσι τοὺς αὑτῶν.
Decl
.

21

.

1

.

22

 Ἀλλ’ εἴπω τρόπον ἕτερον, ὃς καὶ παρ’ ἄκοντος τοῦ Φιλίππου τὰ σώματα λήψεται, καλεῖν τοὺς Ἕλλη‐ νας ἅπαντας; ἐπίστανται δὲ τὴν πλεονεξίαν αὐτοῦ καὶ ὡς ἠγάπα μὲν οὐδένα, καθ’ αὑτὸν δὲ τοὺς
5ἐλπίζοντας ἐκολάκευε, καὶ οἱ μὲν ἠπάτηνται, ὁ δὲ γελᾷ. ταῦτ’ εἴπω καὶ τὸ δεῖν ὑμᾶς τριήρεις καθέλκειν; εἰσὶ δὲ πολλαὶ καὶ εὐτρεπεῖς καὶ οὐδὲν λελύμανται Χαιρώ‐ νεια τοῖς κατὰ θάλατταν πράγμασιν οὐδ’ ἂν ἐνέγκαι Φίλιππος ὑμᾶς κακῶς ποιοῦντας τὴν ἑαυτοῦ, ἀλλ’
10ἀποδώσει πιεζόμενος πρὸς τοῖς αἰχμαλώτοις καὶ χωρία καὶ πόλεις. ἀλλὰ πάλιν χρόνος καὶ πλείους ἡμέραι τῶν ἐπὶ τὰς εἰσφοράς.
Decl
.

21

.

1

.

23

ἐγὼ δὲ τὰ ὑμῖν ἥδιστα τήμερον ἂν γενέσθαι βουλοίμην καὶ μηδεμίαν παρ’ ἐμὲ περὶ ταῦτα συμβαίνειν ἀναβολήν. εἰ μὲν οὖν ἦν μοι τοσαῦτα χρήματα, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, δι’ ὅσων
5ἂν ἐλυσάμην τοσούτους, ἐποίουν ἂν ταὐτὸν τοῖς ἐπὶ τῆς πρεσβείας. τί δ’ ἦν ὃ τότε ἐποίησα; τῶν ἄλλων πρέσβεων ἐκεῖθεν δεῦρο κομιζόντων χρυσίον αὐτὸς ἐνθένδε ἐκεῖσε φέρων ἐπανῆγον τῶν αἰχμαλώτων ὅσους οἷόν τε ἦν.
Decl
.

21

.

1

.

24

καὶ νῦν οὐκ ἂν ὤκνησα τὸν
αὐτὸν τρόπον ἀπαλλάξαι χείρονος τοὺς πολίτας τύχης, εἰ παρῆν μοι τοσοῦτον ἀργύριον. ἀλλ’ οὐκ ἔστι τοσ‐ οῦτον. τοσοῦτον λέγω; μικρὸν μὲν οὖν, ὦ ἄνδρες
5Ἀθηναῖοι, πάνυ μικρόν. ἄνευ γὰρ τοῦ μηδὲ πολλοστὸν μέρος τῶν πατρῴων ἀπολαβεῖν αὐτὸ τοῦτο εἰς ὑμᾶς ἀνήλωται, κέρδος δὲ πονηρὸν οὐδαμόθεν οὐδέν. τί λοιπόν; ἀντὶ χρημάτων εἰσενεγκεῖν τὴν ψυχήν.
Decl
.

21

.

1

.

25

 Τί οὖν, φησίν, ἂν οἱ μὲν ὦσι παρ’ ἡμῖν, ὁ δὲ διδάσκων τὰ λυσιτελέστερα τὸν δῆ‐ μον ἀπίῃ; δεινὸν μέν, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, δεινὸν καὶ οὐκ ἔξω ζημίας, δεῖ δὲ ὅμως φέρειν ἀντιτιθέντας
5τὸ κέρδος τῇ βλάβῃ. οὐχ ἕξετε ῥήτορα φιλόπονον, ἀλλ’ ἕξετε στρατιώτας πλείους. οὐκ ἀκούσεσθε λόγων καλῶν, ἀλλ’ ὄψεσθε τοὺς νῦν ἑτέρωθι. ἀλλὰ γὰρ ἠδίκηκα τοῖς λόγοις τοῦτον Ὑπερίδην τὸν βέλτιστον καὶ δημοτικώ‐ τατον, 〈ὃσ〉 καὶ εἴ τις ἄλλος ταὐτά μοι διαγέγονε φρονῶν.
Decl
.

21

.

1

.

26

παρὰ τούτων ἄρ’ ἀπαιτήσετε γνώμας καὶ ψηφί‐ σματα, κἂν φύγωσι τὸ βῆμα καὶ κρύπτωσιν ἑαυτοὺς καὶ ὀνειδίζωσιν ὑμῖν ὅτι ὑμεῖς, ὦ ἄνδρες Ἀθη‐ ναῖοι, Δημοσθένην ἐκεῖνον τὸν ἀμελήσαντα
5μὲν τῶν ἑαυτοῦ, ὑπὲρ δὲ τῶν ὑμετέρων πάντα μεριμνήσαντα τὸν βίον, τὸν ἄγρυπνον, τὸν ταλαίπωρον, τὸν οὐδὲ μικρὸν ἡμέρας ἀναπνεύ‐ σαντα μέρος, τὸν κρείττονα τοῦ Μακεδονικοῦ πλούτου, τοῦτον παραδεδώκατε Μακεδόσι. καὶ
10εἶδε τὸν πρεσβεύσαντα πρότερον Φίλιππος δε‐ δεμένον. τί οὖν ἡμᾶς ἐπὶ τὸ βάραθρον καλεῖτε; ἢ ἵνα καὶ ἡμεῖς τὴν ὁμοίαν ἔλθωμεν ὁδόν; κα‐ λοί γε οἱ μισθοὶ τῆς εὐνοίας.
Decl
.

21

.

1

.

27

ἂν ταῦτα, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, λέγωσι κλαίοντες, οὐκ ἀπορήσετε πρὸς αὐτοὺς ἀπολογίας τινός. ἃ γὰρ ἄρτι πρὸς ὑμᾶς εἶπον ἐγώ, ταῦτ’ ἐρεῖτε ὑπὲρ ὑμῶν αὐτῶν ὅτι οὐχ
5ἡμεῖς ἐξέδομεν τὸν Δημοσθένην, ἀλλ’ ἐκπε‐ πληγμένων ἡμῶν καὶ χαλεπῶς ἐχόντων καὶ δια‐ νοουμένων ἀποκρίνασθαι τοῖς ἥκουσιν ἃ τὸν Φί‐ λιππον ἂν εὐλαβέστερον ἐποίησεν αὐτὸς αὑτὸν ἔπεισεν, ὡς ἄρα αὑτῷ καλῶς ἔχει ταῦτα παθεῖν.
Decl
.

21

.

1

.

28

κἂν ἐπιτιμῶσι πάλιν ὅτι ταῦτα ἐπετρέψατε τῷ Δημοσθένει καὶ συνεχωρήσατε καὶ οὐκ ἐκωλύσατε οὐδ’ ἀντελάβεσθε οὐδ’ ἠμείψασθε τὴν ἄγαν αὐτοῦ προθυ‐
μίαν τῷ μὴ ταῦτα ἐᾶσαι γενέσθαι, πάλιν ἕξετε
5πιθανὸν εἰπεῖν ὡς ὑμεῖς μὲν ἠλγεῖτε ἀπιέναι θέλοντος καὶ ἐβοᾶτε μένειν, ἐγὼ δὲ ἰσχυρότερος ἐγενόμην τοῦ δήμου παντός. τούτοις τε οὖν αὐτοὺς θαρρύνετε καὶ ἅμα ὑπόσχεσθε πρὸς τὰ δεύτερα ἔσεσθαι βελτίους, οἱ δὲ πιστεύσουσι λεγόντων.
Decl
.

21

.

1

.

29

 Ἐᾶτε δή με, πρὸς τῶν τροπαίων, πρὸς τῆς γῆς ἣν αὐχοῦμεν ἔχειν μητέρα, ποιεῖν ἅπερ ἔγνωκα, καὶ μή με ἀναγκαζέτω μηδεὶς μηδὲν ὑπομεῖναι τῆς ἐμῆς γνώμης ἀνάξιον. βούλομαι δὲ ἀπιὼν παραμυθήσασθαι
5καὶ ὑμᾶς καὶ ἐμαυτόν. ὑμῖν μὲν τοίνυν ἐκ τῶν ἐμῶν ἔστω παραμυθία. ὁρᾶτε γὰρ τὴν μεταβολήν. Δημοσθέ‐ νης ὁ πολὺς κατὰ τοῦ Φιλίππου ῥέων ἐπὶ τῆς ἐκκλη‐ σίας ἀπ’ αὐτῆς ἀχθήσεται τῆς ἐκκλησίας. καὶ ὃν οὐκ ἔδωκεν ἡ μάχη τοῖς νενικηκόσιν, οὗτος αὑτὸν ἐγχειριεῖ
10τῷ δυσμενεστάτῳ, λαβὼν δὲ ἐκεῖνος μαστιγώσει, στρε‐ βλώσει, σιδήρῳ καὶ πυρὶ δαπανήσει τὸ σῶμα.
Decl
.

21

.

1

.

30

μὴ γὰρ δὴ ἐκεῖνο δείσητε, ὡς ἐγώ ποτε ἐμαυτὸν εἰς τἀκεί‐ νου δώσω πράγματα. ὁ μὲν γὰρ ἴσως ἐθελήσει παν‐ οῦργος ὢν καὶ δώσει καὶ χώραν καὶ οἰκίαν καὶ χρη‐
5μάτων πλῆθος, ἀντὶ δὲ τούτων ἀξιώσει με περιελθόντα τὴν Ἑλλάδα παλινῳδίαν ᾆσαι ὅτι Φίλιππος εὐσεβής, πιστός, δίκαιος, Ἑλληνικώτατος καὶ οὐδὲν ἢ 〈οὐ〉 πολλὰ τῶν Ἀθηναίων ἐλάττων. βούλοιτο γὰρ ἂν αὑτῷ τούτους ὑπάρξαι παρὰ τῆς ἐμῆς γλώττης
10τοὺς λόγους ἢ μυρίους αὑτῷ Πύθωνας γενέσθαι. οἶδε γὰρ ὡς ὁ μάλιστα αὐτὸν διαβεβληκὼς οὗτος ἂν μόνος καὶ μεταπεῖσαι δύναιτο.
Decl
.

21

.

1

.

31

Φίλιππον μὲν οὖν εἰκὸς οὐδὲ ταύτης ἀφέξεσθαι τῆς πείρας, ἐγὼ δὲ αὐ‐ τὸν οἷς ἐρῶ πρὸς ταχεῖαν ὀργὴν ἐπισπάσομαι πάλιν ὄλεθρον καλῶν, πάλιν βάρβαρον καὶ λέγων ὡς ἀθά‐
5νατος ἡ τῶν Ἀθηναίων πόλις καὶ ὡς ἀμήχανον ψευδεῖς ἐλεγχθῆναι τὰς ὑπὲρ αὐτῆς μαντείας καὶ ὡς ἐγὼ μὲν αὐτῇ τοὺς αἰχμαλώτους ἀνα‐ σῶσαι δι’ ἐμαυτοῦ προσήκειν ὑπέλαβον, ἡ δὲ καὶ ἄνευ τούτων ἔρρωται καὶ οἶδεν ὅτι οὐ
10νενίκηκας.
Decl
.

21

.

1

.

32

πρὸς ταῦτά με κατακοπτέτω καὶ τῶν σπλάγχνων, εἰ βούλεται, γευέσθω. ῥᾳδίως οἴσω τὰ χαλεπώτατα. τί λογιζόμενος; ὅτι κἂν νῦν μυριάκις
ἀποθάνω, τήν γε δόξαν ἣν ἔσχον παρὰ τοῖς Ἕλλησιν
5οὐδεὶς ἐξαλείψει χρόνος. εἰ δ’ ἄρα καὶ τῶν ἄλλων τις τοῦτο Ἑλλήνων πάθοι, ἀλλ’ οὐ τῆς πόλεως τοῦτό ποτε ἔξεισιν, ἀλλ’ ἕως ἂν μένῃ τουτὶ τὸ βουλευτήριον καὶ ἡ Πνὺξ αὕτη καὶ τὰ δικαστήρια καὶ τὸ Μητρῷον, ἀεὶ δὲ μενεῖ, ταῦτα γὰρ οἱ θεοὶ λέγουσιν, ἔσται τις
10μνήμη τῶν ἐμοὶ πεπονημένων.
Decl
.

21

.

1

.

33

εἰ δ’ οὖν καὶ ἄλλων ἀμνημονήσειέ τις, πῶς ἂν τοῦ γε τελευταίου τούτου δύναιτο; τὰ καινὰ γὰρ ἥκιστα ὑπὸ λήθης ἀφανίζεται. τοιοῦτον δ’, οἶμαι, τὸ παρόν. ἀνὴρ πολέμιος ἄκων
5ἐπαινεῖ τὸν ἐχθρὸν ἐμέ. καὶ ἔγωγε ἐνεθυμήθην ὡς τὸ παρ’ ἀξίαν εὐτυχεῖν ἐξίστησι πολλάκις τοῦ φρονεῖν. ὁ γοῦν Φίλιππος οὐκ οἶδεν ὡς ἐν αὐτῷ τῷ ζητεῖν με λαβεῖν μάρτυς γίνεται τῆς ἐμῆς εἰς ὑμᾶς εὐνοίας καὶ μονονοὺ κηρύττει πρὸς ἅπαντας ὅτι διὰ τοῦτον μέν‐
10τοι τὸν ἄνθρωπον οὐ κεκράτηκα τῆς Ἀττικῆς, ἀλλ’ ἔτι μοχθῶ καὶ στρατεύομαι πάλαι πάντα δυνάμενος ἔχειν.
Decl
.

21

.

1

.

34

τί οὖν ἔτι δεῖ με μεῖζον παρα‐ μύθιον ζητεῖν; ἢ τίνων οὐ στεφάνων τὸ πρᾶγμα ἐντι‐
μότερον; ὅταν γὰρ ἐμὲ μόνον ἐκεῖνος οὕτω μισῇ, καί με πάντας ὑπερβεβληκέναι τῷ μίσει τῷ πρὸς
5αὑτὸν ὁμολογεῖ. ὥσπερ οὖν εἴ με φιλεῖν ἔφασκεν, ᾐσχυνόμην ἄν, οὕτω φιλοτιμοῦμαι μισούμενος. ἢ τῶν μὲν πολιτῶν τοὺς ἐχθροὺς εἰ παρειχόμην τὰ βελτίω μοι μαρτυροῦντας, μέγα ἂν ἦν, καὶ δεῖγμα τῆς ἐσχάτης ἀρετῆς τὸ τοὺς ἡδέως ἂν λοιδορήσαντας ἐπαινεῖν ἠναγ‐
10κάσθαι, τοῦ δ’ ἀλλοφύλου καὶ πολεμίου τοῦτ’ αὐτὸ ποιοῦντος οὐκ ἄρα σεμνύνεσθαί μοι προσήκει καὶ καλὸν ἐντάφιον ἔχειν νομίζειν τὴν τοῦ λίαν ἀποκτεῖναί με ἐπιθυμοῦντος ἐπιστολήν;
Decl
.

21

.

1

.

35

ταῦτα πρὸς ἐμαυτὸν κατὰ τὴν ὁδὸν λέγων οὐκ ἀνιάσομαι, ὅτι με ὡμολόγηκε Φίλιππος δισχιλίων Ἀθηναίων εἶναι τιμιώτερον. οὐ γάρ φησι μείζω μὲν ἐθέλειν δοῦναι, λαβεῖν δὲ ἐλάττω,
5ἀλλ’ ὅπερ οὐδεπώποτε ὑπὲρ ἐμαυτοῦ πρὸς ὑμᾶς εἰπεῖν ἐτόλμησα ἐγώ, τοῦτ’ ἐν ἑτέροις ῥήμασιν ὁ πολέ‐ μιος διδάσκει. τοῦτ’ οὖν, ὅπερ ἔφην, οἴσει μοι παρα‐ μυθίαν.
Decl
.

21

.

1

.

36

 Ὥρα δὴ πορεύεσθαι τοσοῦτον εὐξάμενον· Ἄπολ‐ λον πατρῷε καὶ δέσποινα Ἀθηνᾶ καὶ Δήμητερ
καὶ Κόρη καὶ Ἴακχε καὶ θεοὶ πάντες καὶ ἥρωες, μεθ’ ὧν οἱ πρόγονοι τὸν Μῆδον ἐνίκησαν ἀνυπό‐
5στατον εἶναι δοκοῦντα, δοίητε τὸν ἄνθρωπον τοῦτον ἁπλῶς καὶ ἀδόλως ταύτην τὴν ἀλλαγὴν ποιήσασθαι πρὸς τὴν Ἀθηναίων πόλιν καὶ μη‐ δὲν φενακισμοῦ μηδ’ ὧν εἴωθε μηδὲν 〈ἐκ〉 τῆς αὑτοῦ φύσεως πρὸς τὸ πρᾶγμα τοῦτο προσε‐
10νεγκεῖν. εἰκότως δὲ αὐτόν, οἶμαι, δέδοικα τὸν ἐν ταῖς
συνθήκαις ἢ τοῖς ὅπλοις ἀδικήσαντα πλείω.
Decl
.

22

t

1

Ἐξῄτησεν ὁ Φίλιππος τὸν Δημοσθένην. κατέ‐ φυγεν ἐπὶ τὸν Ἐλέου βωμὸν ὁ Δημοσθένης. ἀποσπασθεὶς ἐξεδόθη. καὶ ἀφεθεὶς ὑπὸ τοῦ Φιλίππου γράφει παρ’ Ἀθηναίοις ἀνελεῖν τὸν
5βωμόν. Δημοσθένης.
Decl
.

22

.

1

.

1

 Καινότατα, ὦ Ἀθηναῖοι, τῶν πώποτε πε‐ πονθότων, ἐκδοθεὶς μὲν ὑπὸ τούτων ὑφ’ ὧν ἤλπιζον
σωθήσεσθαι, σωθεὶς δὲ ὑπ’ ἐκείνων οὓς ἅπαντα διε‐ τέλουν λυπῶν τὸν χρόνον, ἥκω τὴν μὲν ἐμαυτοῦ
5πατρίδα φιλῶν ὥσπερ πρότερον, οὐδὲ γὰρ εἰ τούτων ἔτι δεινότερα πάθοιμι, δυναίμην 〈ἂν〉 τοῦτό ποτε καταλῦσαι, γνώμην δὲ ἔχων ἀφεστάναι τῆς ὑμῖν τε ἴσως ὀχληρᾶς ἐμοί τε ἐπικινδύνου πολιτείας.
Decl
.

22

.

1

.

2

οὕτω δὲ ἐγνωκὼς ὅμως ὑπὲρ τοῦ ἑνὸς τούτου μόνου καὶ τελευταίου παρῆλθον ἐν ὑμῖν ἐρῶν, ᾧ πεισθέντες μὲν μεγάλα εἰς δόξαν ὠφεληθήσεσθε, μὴ δεξάμενοι δὲ
5πολλὴν καὶ μεγάλην αἰσχύνην, ἣ νῦν γέγονε, βέβαιον τηρήσετε τῇ πόλει. τοῦτο δέ ἐστιν ἀνῃρῆσθαι τουτονὶ τὸν βωμόν, ὃν ἐκ τῶν πρὸς ἐμὲ πεπραγμένων ἀπεφή‐ νατε μάταιον.
Decl
.

22

.

1

.

3

εἰ μὲν οὖν ἐφρόντιζον τῶν τῷ δήμῳ συμφερόντων οἱ φάσκοντες ὑμᾶς φιλεῖν, εὐθὺς ἂν μετὰ τὴν ἐμὴν παράδοσιν, ἣν πεποίησθε τὴν πρὸς τὸν βωμὸν αἰδῶ ῥᾳδίως ἀνελόντες, ἔλεγον ἂν τούτους τοὺς
5λόγους οὓς νῦν ἀκούσεσθε παρ’ ἐμοῦ καὶ τὸν βωμὸν ἀνασπᾶν ἐκέλευον, ὡς ἂν οὐ καλῶς ἔχον ὑμῖν
τὸν αὐτὸν θυσίαις μὲν τιμᾶν, τῷ δὲ τοὺς ἱκέτας ἀποσπᾶν ἀτιμάζειν· ἐπεὶ δὲ τουτὶ μὲν ὑπὸ τούτων τῶν χρηστῶν ὠλιγώρηται τῶν μεγάλας ὑμῖν ὀφειλόν‐
10των χάριτας ἀνθ’ ὧν αὐτοῖς ὅ τι βούλονται ποιεῖν ἐπετρέψατε καὶ ζῆν ἐπ’ ἐξουσίας ἁπάσης, ἔδει δὲ καὶ τὴν ὑπὲρ τούτου γνώμην μετὰ πολλῶν ὧν πρότερον δεδήλωκα παρ’ ἐμοῦ προτεθῆναι, οὐχ ἡδέως μὲν ἐπὶ τὸ βῆμα τοῦτο ἀναβὰς τὸ πολλὴν μέν μου δεξάμενον καὶ
15συνεχῆ πολιτείαν, ἀμοιβὴν δέ μοι τοιαύτην ἐνηνοχὸς ὁποίαν ἴστε, τοσοῦτον δ’ οὖν ὑπομενῶ δημηγορῆσαι καὶ διδάξαι τὴν πόλιν ὡς ἀμείνων ἂν εἴη τὸν βωμὸν ἀνελοῦσα.
Decl
.

22

.

1

.

4

 Καίτοι, μὰ τὴν Ἀθηνᾶν, οὐδ’ εἰ πάντες οἱ μάν‐ τεις προὔλεγον ὡς ἐγώ ποτε ταῦτα ἐν Ἀθηναίοις φθέγξομαι καὶ τοιαῦτα ἀφήσει ῥήματα Δημοσθένης, οὐκ ἄν ποτε ἐπίστευσα λέγουσι. διὰ τί; ὅτι οὐ τῆς
5ἐμῆς, ὦ Ἀθηναῖοι, προαιρέσεως οἱ λόγοι, ἀλλ’ ἑτέρων
μὲν ἦν ἐκεῖνα, τὸ μὴ μεμνῆσθαι τῶν προγόνων μηδὲ μεμνῆσθαι τοῦ φρονήματος μηδὲ μιμεῖσθαι τοὺς πατέ‐ ρας, ἑτέρους δὲ γενέσθαι, ἐγὼ δὲ πᾶν τοὐναντίον εἰς ἐκείνους βλέπειν ἠξίουν κἀκείνους ποιεῖσθαι παρά‐
10δειγμα τοῦ βίου καὶ μὴ λιπεῖν τὴν παραδοθεῖσαν τάξιν.
Decl
.

22

.

1

.

5

καί που καὶ ἐπιπλήττων ὑμῖν ὁ πάντα ἐγὼ θρασὺς εἶπόν τι καὶ τοιοῦτον· ἐξέστητε, ὦ Ἀθη‐ ναῖοι, τῆς ὑποθέσεως καὶ προσέθηκα τὴν περὶ τὰς ἐξόδους ὑμῶν ἀργίαν, τουτὶ γὰρ ἑώρων οὐχ ἥκιστα τὸ
5μέρος τῇ πόλει κατημελημένον, ὑπὲρ δὲ τῶν εἰς τὸν βωμὸν τουτονὶ τιμῶν ὡς κατερρᾳθυμημένων οὐδεπώ‐ ποτε ἐπιτιμήσας οἶδα. οὐδὲ γὰρ ἑώρων τοιοῦτον οὐδὲν περὶ αὐτὸν συμβαῖνον, ἀλλὰ καίτοι τἄλλα πολὺ τοῦ τῶν προγόνων ἀφεστηκότες τρόπου καὶ τὴν ἐν τοῖς
10θεάτροις ἡδονὴν ἔμπροσθεν τῆς ὑπὲρ τῶν Ἑλλή‐ νων προνοίας πεποιημένοι τοὺς περὶ τοῦτον νόμους ἀκριβῶς ἐτηρήσατε καλῶς εἰδότες ὅτι τῇ πόλει δόξαν
οὐ τὸ τοὺς ἐχθροὺς ἐν γῇ καὶ θαλάττῃ δύνασθαι νικᾶν ἤνεγκε μᾶλλον ἢ τὸ φιλανθρώπως διακεῖσθαι
15τὴν γνώμην καὶ πρὸς οἶκτον ἔχειν ἑτοίμως καὶ τὸν Ἔλεον ἐν τοῖς θεοῖς ἀριθμεῖν.
Decl
.

22

.

1

.

6

 Πόθεν οὖν ἐπὶ τοὺς παρόντας ἀφῖγμαι λόγους; Ἔπεμψε Φίλιππος βουλόμενός με παρ’ ὑμῶν λαβεῖν, πρᾶγμα εἰκὸς ποιῶν, τὸν ὑπὲρ ὑμῶν ἀντιτεταγμένον αὐτῷ καὶ πολλῶν αὐτὸν ἐκκεκρουκότα λιμένων, πόλεων,
5τόπων καὶ τὸν δῆμον οὐκ ἐῶντα καθεύδειν ὑποχείριον ἐπιθυμῶν ἔχειν. τῷ μὲν οὖν τοιαύτας ὡς ὑμᾶς φοιτᾶν πρεσβείας θαυμαστῶς ὡς ἤλγουν, εἶχον δὲ ὅτῳ καὶ ἡσθείην ἂν παρ’ αὐτῶν. μαρτυρία γὰρ δήπου τοῦτό γε σαφὴς ἐμὲ μάλιστα τῶν ἐν τῇ πόλει ταῖς ἐπιθυ‐
10μίαις ἐμποδίζειν ἐκείνου. τὸ γὰρ 〈ἐμὲ〉 μόνον ἐξαιτεῖν δηλοῦντος ἦν ὡς οἱ μὲν αὐτῷ συμπράττουσιν, οἱ δ’ οὐ σφόδρα λυποῦσι, Δημοσθένης δέ ἐστιν ὁ μεγάλων καὶ πολλῶν ὀφείλων δίκην Μακεδόσιν.
Decl
.

22

.

1

.

7

ἐλογιζόμην δὴ
πρὸς ἐμαυτόν· ὦ Δημόσθενες, τὸν μὲν κίνδυνον ὁρᾷς καὶ ἐπὶ τὸ σῶμα τὸ σὸν ἥκουσιν οὗτοι. τί δὴ διανοῇ δρᾶν; λόγων μὲν ἀφθόνων εὐπορεῖς,
5ἐπεὶ καὶ τοῖς ἰδιώταις περὶ μόνου τούτου τοῦ πράγματος ῥᾴδιον ὡς πλεῖστα καὶ δικαιότατα λέγειν, ὅτι, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, εἰ μὲν ἴστε ποτὲ τοῦτο ἐν τῇδε τῇ πόλει γεγονὸς καί τις ἔχει ψήφισμα ἀναγνῶναι, καθ’ ὃ πολίτης ἢ ξέ‐
10νος ἢ μέτοικος ἐξεδόθη παρ’ ὑμῶν τοῖς ἐξαι‐ τοῦσιν ἐχθροῖς, οὐ καλὸν μὲν πονηροῖς παρα‐ δείγμασιν ἀκολουθεῖν, γραφέσθω δ’ οὖν καὶ πραττέσθω καὶ νῦν παραπλήσια καὶ μηδεμία βοήθεια τοῖς κινδυνεύουσιν ἔστω εἰ δὲ νόμον
15παρειλήφατε παρὰ τῶν πατέρων ἔργῳ κεκυρωμένον διὰ μηδένα φόβον προέσθαι τὸ δίκαιον, μηδὲ ἐμὲ νῦν ἐκδῶτε.
Decl
.

22

.

1

.

8

 Εἶχεν ἄν τις λέγειν καὶ τὰς ὑπὲρ τῶν ἠδικη‐ κότων ὑμᾶς στρατείας, τὰς μὲν ναυτικάς, τὰς δὲ πεζῇ,
τοῦτο μὲν τὴν ὑπὲρ Θηβαίων εἰς Ἁλίαρτον, τοῦτο δὲ τὴν ὑπὲρ Κορινθίων εἰς Κόρινθον, οἳ μεγίστων ὑμῖν
5ὀφείλοντες δίκας τοῖς ὑμετέροις κινδύνοις ἐσώζοντο. πολὺ τοίνυν τούτου λαμπρότερον τὸ καὶ Λακεδαιμο‐ νίους τῶν αὐτῶν τυχεῖν, δι’ οὓς ἐδουλεύσατε μὲν τυράννοις τριάκοντα, τὰς δὲ ναῦς ἀφῃρέθητε, τὰ τείχη δὲ κατηνέγκατε. τί δὴ τὸ πεῖσαν ὑμᾶς τοιούτοις
10βοηθεῖν; οὐδὲν πλὴν τὸ ἐλεεῖν ἐπίστασθαι. τοῦ γὰρ ἱκετεύοντος ἀφέντες ἐξετάζειν τὸν τρόπον αὐτὸ ψιλὸν αἰδεῖσθε.
Decl
.

22

.

1

.

9

 Ἐμοὶ τοίνυν, ὦ Ἀθηναῖοι, καὶ ταῦτα καὶ πλείω τούτων 〈καὶ〉 πολλῷ δικαιότερα λέγειν ὑπῆρξεν ἂν ἐξετάζοντι τίς ποτε ἐγενόμην πρὸς ὑμᾶς τε καὶ τὸν ἐξαιτοῦντα. τίνος οὖν ποτε εἵνεκα τοῦτο οὐκ ἐποίουν
5οὐδὲ τῇ συνήθει παρρησίᾳ πρὸς τὸν δῆμον ἐχρώμην δεικνὺς ἐμαυτὸν αἰτίας τε καθαρὸν ἁπάσης καὶ σωτη‐ ρίας ἄξιον; ὅτι κἀνταῦθα περὶ πολλοῦ τὸ τῆς πόλεως ἐποιούμην. ἵνα γὰρ μὴ δοκῆτε λόγοις πεισθέντες ῥή‐ τορος, ἀλλὰ φόβῳ τῶν θεῶν κωλυθέντες ἄπρακτον
10ἀποπέμψαι τὴν πρεσβείαν μηδ’ ὑπολίπητε μηδεμίαν τῷ Φιλίππῳ πρόφασιν εἰς τὸ μέμφεσθαι τὸν δῆμον, τὸν βωμὸν ἀντέταξα τοῖς Μακεδόνων λόγοις καὶ μᾶλλον εἱλόμην ἀνάξιον ἐμαυτοῦ σχῆμα περιθέσθαι καὶ καθῆ‐ σθαι πρὸς ἱεροῖς ἱκέτης ἢ δοῦναι τοῖς τἀκείνου φρο‐
15νοῦσιν ἐπιτιμᾶν ὑμῖν.
Decl
.

22

.

1

.

10

ἐγὼ μὲν δὴ τούτοις τοῖς λογισμοῖς ἐπὶ τὸν βωμὸν ἔδραμον καὶ παραχρῆμα πολλοὶ περιειστήκεισαν ἐπιτήδειοι καὶ συγγενεῖς, πάν‐ τες, ὦ Ἀθηναῖοι, δακρύοντες ὁρῶντες οἵῳ τρόπῳ Δη‐
5μοσθένης Ἀθήνησιν ἐχθρῶν διαφεύγει χεῖρας, ἔμελλον δὲ ἄρα μηδὲ οὕτω διαφεύξεσθαι. τοσαύτη τις ἦν ὑπερ‐ βολὴ τῆς ἐμῆς δυστυχίας. ὡς γὰρ εἶπον μὲν οἱ πρέ‐ σβεις ὑπὲρ ὧν ἧκον, συνεῖπον δὲ αὐτοῖς οἱ πολλὰ δὴ συνειρηκότες Μακεδόσι, τῶν δὲ ταὐτά μοι φρο‐
10νούντων ὁ φόβος ἀφῃρεῖτο τὴν φωνήν, ἤγγελλε δέ τις εἰς τὸν δῆμον Δημοσθένην τὸν Παιανιέα κατα‐ πεφευγέναι πρὸς τὸν Ἐλέου βωμόν, ἐψηφίσασθε, ὦ Ἀθηναῖοι, τὸ γενναῖον ἐκεῖνο ψήφισμα μάταιον εἶναι τὴν ἱκετείαν, λῆρον τὴν τοιαύτην ἐπικουρίαν, γέλωτα
15τὸν περὶ τοῦ βωμοῦ νόμον. ταῦτα γὰρ πάντα ἐνῆν ἐν τῷ δεῖν ἀποσπᾶν καὶ διδόναι τοῖς βουλομένοις λαβεῖν.
Decl
.

22

.

1

.

11

ἦλθον οἱ τοξόται τρέχοντες ἀπὸ τῆς ἐκκλησίας, εἶδόν με ἐπὶ τοῦ βωμοῦ καθήμενον, ἔκλαυσαν πρότε‐ ρον, εἶτ’ ἀπήγγειλαν ἃ οὐκ ἂν ἠβούλοντο· ἀνάστα, ὦ Δημόσθενες, καὶ τοῖς πρέσβεσι δεδεμένος
5ἕπου. ταυτὶ γὰρ Ἀθηναίοις ἔδοξεν. ἀνέστην, ὑπή‐ κουσα στένων ἐπ’ ἐμαυτοῦ πολλὰ τὸν οὐκ ἔτ’ ὠφελεῖν τοὺς ἱκετεύοντας ἔχοντα βωμόν. οἱ δὲ περιβαλόντες δεσμοῖς ἀπῆγον ἐγκεκαλυμμένον, οὐ γὰρ ἔφερον βλέ‐ πειν εἰς τὰς Ἁρμοδίου καὶ Ἀριστογείτονος εἰκόνας
10οὐδ’ εἰς τὸ βουλευτήριον οὐδ’ εἰς τὸ Μητρῷον, τὰ χωρία τῶν ἐμῶν λόγων καὶ ψηφισμάτων.
Decl
.

22

.

1

.

12

τοῦ λό‐ γου δὲ προεκδραμόντος μὲν τοῦ περὶ τῆς ἱκετείας, οὔπω δὲ ἱκανῶς πεπιστευμένου προσιόντες μοι Θε‐ σπιέων τινὲς καὶ Πλαταιέων, δι’ ὧν ἐπορευόμην, ὀδυρό‐
5μενοί τε καὶ προπέμποντες καὶ τὰ ἄλλα δὴ τὰ τῶν φίλων ποιοῦντες τελευτῶντες ἠρώτων, εἰ ταῦτα ὄντως ἀπὸ τοῦ βωμοῦ. ἐγὼ δὲ ἀρνεῖσθαι μὲν οὐκ εἶχον, ὁμολογεῖν δὲ οὐκ ἤθελον. ἤκουσά τι τοιοῦτον καὶ παρὰ
Φωκέων γερόντων, οὗτοι γὰρ ἐν Φωκίδι μόνοι διὰ
10τοὺς ἐν ταῖς ὑποσχέσεσι λαμπρούς, οὓς ἐγὼ διελέγχων ἐλύπουν τοὺς ἡδέως ἐξαπατωμένους. Θετταλοί γε μὴν καὶ κατεγέλων ὡς ἂν ὑπ’ ἐμοῦ πολλάκις κακῶς ἀκηκοότες ἀντὶ τῆς προδοσίας ἣν προὔδοσαν τὴν τῶν Ἑλλήνων ἐλευθερίαν.
Decl
.

22

.

1

.

13

ἐγὼ δὲ τοῖς μὲν φίλοις συνωδυρόμην, τοὺς δυσμενεῖς δ’ ὁρῶν κατεδυόμην, οὐχ ὡς ἄν τις ἀδικῶν, ποῖον γὰρ ἀδίκημα πολιτεύ‐ εσθαι μετ’ ἀνδρείας; ἀλλ’ ὡς ὑμῶν οὐκέθ’ ὁμοίων
5ὄντων. ἐπεὶ δὲ ὡς τὸν Φίλιππον ἤλθομεν, ἃ μὲν πρὸ τῶν βασιλείων ἤκουον παρὰ τῶν ξένων καὶ πεζεταίρων τωθαζόντων καὶ κροτούντων καὶ γεγηθότων ὡς ἂν αὐτὰς ἐχόντων τὰς Ἀθήνας, τίς ἂν διηγήσασθαι δύ‐ ναιτο; ἀλλ’ ἐπειδὴ σεμνὸς σεμνῶς ἐκάθητο Φίλιππος
10γέμων χαρᾶς καὶ δοῦλον ἔχων ὃν οὐκ ἠδυνήθη πρί‐ ασθαι καὶ διὰ τῶν δορυφόρων εἰσηγόμην, τοὺς μὲν ἀπέστησέ μου τοῦ σώματος τοὺς ἐπικειμένους, ἐμὲ δὲ
εἰς αὑτὸν βλέψαι κελεύσας ἤρετο τί παθὼν ἐγὼ δεινὸν ὑπὸ τῆς οἰκίας τῆς αὑτοῦ τοσαῦτα αὑτὸν ἀνιάσαιμι
15παροξύνων τὸν δῆμον καὶ δυνάμεις ἐκπέμπων καὶ παραινῶν τὴν Μακεδονίαν λῃστεύειν.
Decl
.

22

.

1

.

14

ἐγὼ δὲ οὐδὲν ὑποπτήξας οὐδ’ ὑπὸ τοῦ καιροῦ ταπεινωθείς, οὐχ ὡς ἐκδεδομένος, ἀλλ’ ὡς ἄν τις πρεσβεύων, ἀπὸ τῆς συν‐ ήθους διελεγόμην παρρησίας ὅτι πᾶς εὖ φρονῶν, ὦ
5Φίλιππε, καὶ τὰ δίκαια ποιῶν τὴν αὑτοῦ πα‐ τρίδα φιλεῖ. καὶ ὥσπερ σὺ ζῇς ἐν τοῖς ὅπλοις ἐπὶ τῷ μείζω ποιῆσαι τὴν βασιλείαν, οὕτως οὐδὲν θαυμαστὸν τὰς Ἀθήνας τὸν Ἀθηναῖον φρουρεῖν. οὐδὲ γὰρ ἐκεῖνό γ’ ἂν εἴποις ὅτι
10μικρὸν φρονοῦσαν τὴν πόλιν παραλαβὼν ἔπει‐ θον τάξεως οὐ προσηκούσης ὀρέγεσθαι, ἀλλ’ οἶσθα δήπου μαθὼν τὸν Μαραθῶνα, τὴν Σα‐ λαμῖνα, τὸ Ἀρτεμίσιον, τὰς Πλαταιάς, τὴν Μυκάλην, τὴν Κύπρον, οὓς ἔστησεν ὅρους βα‐
15σιλεῖ, καὶ μυρία ἂν ἔχοιμί σοι διελθεῖν, ὦ Φί‐
λιππε, μεστὸς ὢν ἐγὼ διηγήσεων, καὶ διαδεξά‐ μενος βῆμα 〈γέμον〉 σεμνῶν καὶ καλῶν λόγων ἐπειρώμην, ὁμολογῶ, μὴ λείπεσθαι τῶν παλαιῶν ῥητόρων.
Decl
.

22

.

1

.

15

καὶ περὶ τῆς αἰτίας δέ, ὦ Ἀθηναῖοι, τῆς πολλῆς ταύτης, ὡς ἄρα ἐγὼ πόλεμον ἐποίουν ἐξὸν εἰρήνην ἄγειν εἶπον καὶ τὰ πράγματα ἐξήτασα καὶ διορίσας τὸν ἀμυνόμενον ἀπὸ τοῦ κινοῦν‐
5τος πόλεμον οὐδαμοῦ λύων εἰρήνην ἐφάνην, ἀλλ’ Εὔβοια, Πελοπόννησος, τὰ πλοῖα, Μέγαρα, Ἑλλήσπον‐ τος, μικρά, μείζω, πάντα με ταύτης ἐλεύθερον ἐποίει τῆς μέμψεως.
Decl
.

22

.

1

.

16

ἐγὼ μὲν οὖν σιωπήσας ἤλπιζον μάστιγας καὶ κέντρα καὶ πῦρ καὶ τὸ τελευταῖον, σφα‐ γήν, ὁ δὲ μικρὸν ἐπισχών, ἀφίημί σε, φησί, καὶ ποιῶ κύριον τῆς ὅποι βούλει πορείας, καὶ
5σώζου καὶ μένε μέν, εἰ τοῦθ’ ἥδιον, ἐν ταῖς ἐμαῖς πόλεσι, βάδιζε δὲ Ἀθήναζε καὶ κομίζου τὴν οἰκείαν, εἰ τοῦτό σοι κατὰ νοῦν. καὶ μειδιῶν ἅμα καὶ βλέπων εἰς τοὺς παρόντας, ἐπιμελοῦ δέ, φησί, καὶ τοῦ Ἐλέου βωμοῦ. παρ’ ὑμῖν γάρ ἐστι
10τοῖς ἡμέροις, ἡμεῖς δὲ ὠμοί τε καὶ βάρβαροι.
Decl
.

22

.

1

.

17

 Τί δὴ τὸ τῆς μεταβολῆς αἴτιον καὶ τοῦ χάριν ὃν ἔσπευσε λαβεῖν ἔχων ἀφῆκε, τὸ μὲν ἀκριβὲς αὐτὸς ἂν εἰδείη καὶ πρὸς ἄλλον ἂν εἴποι, τεκμαιρομένῳ δὲ πολλά, ὦ Ἀθηναῖοι, φανείη. καὶ γὰρ ὡς ἀπέχρησεν
5αὐτῷ γενέσθαι κυρίῳ καὶ ὡς ἡττήθη τῶν δικαίων καὶ ὡς ἠλέησε τὴν τύχην καὶ ὡς ἔδεισε τὸ τοῦ μέλλοντος ἀφανὲς καὶ ὡς δόξαν μεγαλοψυχίας ἐδίωξεν ἐχθροῦ φειδόμενος καὶ ὡς ἐξῄτησε φιλανθρωπότερος νομισθῆ‐ ναι τοῦ δήμου τῶν Ἀθηναίων ζητῶν. ἀκούομεν δὲ
10αὐτὸν καὶ πρὸς τὰς Ἀπολλοφάνους θυγατέρας ποιῆσαί τι παραπλήσιον. ἀφεῖναι γὰρ αὐτὰς Σατύρῳ τῷ τῆς κωμῳδίας ὑποκριτῇ τοῦ πατρὸς τῶν κορῶν ἀπεκτονό‐ τος αὐτῷ τὸν ἀδελφόν.
Decl
.

22

.

1

.

18

 Περὶ μὲν οὖν τῆς ἐμῆς σωτηρίας τοιαῦτα ἄν τις ὑπολάβοι, λελυμένος δὲ ἤδη καὶ τετυχηκὼς ἀδείας οὐκ ἂν φαίην ὡς ἐβουλευσάμην ὅποι χρὴ τραπέσθαι. καίτοι παρὰ πολλοῖς τῶν Ἑλλήνων ἦσαν εὐερ‐
5γεσίαι μοι κείμεναι, καὶ μετέδωκαν ἀσμένως ἄν μοι
καὶ πολιτείας καὶ γῆς καὶ τῶν ἄλλων ἀγαθῶν, ἀλλ’ οὐκ ἦν ταῦτα τῆς ἐμῆς ψυχῆς, ἀλλ’ εὐθὺς οἴκαδε ἠπειγόμην. οὕτως ἰσχυρὸς ἔρως ἐντέτηκέ μοι τῆς πα‐ τρίδος καὶ οὐδ’ ἡ ἔκδοσις αὐτὸν καταπαῦσαι δύναται.
Decl
.

22

.

1

.

19

τὴν τοίνυν πορείαν ὡς μάλιστα λανθάνων ἐποι‐ ούμην τοῦ μὴ πάλιν ὁρᾶσθαι παρὰ τῶν Ἑλλήνων μηδὲ ἀναγκάζεσθαι πικρῶν ἀκούειν καθ’ ὑμῶν ῥημάτων. ἦσαν γάρ, ἦσαν οἱ παραβάλλοντες τῇ ἐκδόσει τὴν
5ἄφεσιν, τοῖς Ἀθηναίοις τὸν Φίλιππον, τοῖς πολίταις τὸν ἐχθρόν. ἃ καὶ νῦν μὲν ἀνάγκη πολλαχοῦ λέγεσθαι τῆς Ἑλλάδος. ἐγνωσμένων γάρ, οἶμαι, καὶ τούτων κἀκείνων εἰκὸς ἑκατέρῳ γίνεσθαι τοὺς προσήκοντας λόγους. ὅπως οὖν μὴ πολλοῖς ἐντεύξομαι τοῦ βωμοῦ
10μεμνημένοις, εἰς ὅσον οἷόν τ’ ἦν, κρύπτων ἐμαυτὸν ἐχώρουν. ἥκων τοίνυν ἓν τοῦτο ὅπερ ἔφην πολιτεύο‐ μαι πολίτευμα καὶ γράφω τὸν ἑστηκότα τηνάλλως
ἀνατρέπειν.
Decl
.

22

.

1

.

20

 Εἶτα σὺ τολμᾷς, φησί, βωμὸν ἀρχαῖον καὶ τίμιον καὶ δόξαν ἀγαθὴν ἐνηνοχότα τῇ πόλει τῆς εἰωθυίας τιμῆς ἐκβαλεῖν; ἐγὼ γάρ εἰμι ὁ τοῦτο ποιῶν, ὦ Ἀθηναῖοι; ἐγὼ καταλύω τιμὴν
5κρατοῦσαν ὁ τῇ πρὸς αὐτὸν καταφυγῇ βεβαιώσας αὐτῷ τὸν νόμον; εἰρωνεία ταῦτα ἔστι καὶ παιδιὰ τῶν οὐ βουλομένων εἰδέναι δοκεῖν ὡς ἃ τοῖς ἔργοις ἤδη πέ‐ πρακται, ταῦτα νυνὶ τυγχάνει λόγου. τίς γὰρ οὐκ οἶδεν ὡς ἀπ’ ἐκείνης ἀπέρριπται τῆς ἡμέρας ὁ βωμός,
10ἐν ᾗ τὸν ἱκέτην οὐκέτ’ εἶχεν ἐξελέσθαι;
Decl
.

22

.

1

.

21

φέρε γάρ, τίς ἡ τιμὴ τοῦ βωμοῦ; τὸν ἀδικούμενον ὡς αὐτὸν ἥκοντα σῶσαι. τί οὖν; ἤρκεσέ με ῥύσασθαι; πόθεν; οὐκοῦν ὁ μὲν λίθος ἕστηκε, τὸ γέρας δὲ πέπαυται,
5καὶ τῷ μὲν δοκεῖν μένει, τῇ δ’ ἀληθείᾳ κεκίνηται. τὴν γὰρ ἐκ τῶν νόμων αἰδῶ τοῖς βωμοῖς ὑπάρχουσαν ἂν ἀφέλῃς, οἴχεται ὁ βωμὸς καὶ τοῦτ’ ἔστιν ὃ πρὶν ἢ βωμὸς νομισθῆναι. καὶ γὰρ τὰ τῶν θεῶν ἕδη τῶν ἄλλων τύπων αἰδεσιμώτερα ταῖς τιμαῖς, ἄνευ δὲ
10τούτων οὐδὲν ἀμείνω τῶν λοιπῶν ἀνδριάντων οὐδέ γε τῶν οὔπω ξεσθέντων λίθων.
Decl
.

22

.

1

.

22

οὐδεὶς ἐτόλμα πρό‐ τερον ἅπτεσθαι τῶν ἐκεῖσε καταφευγόντων. οὐδεὶς ἤκουσέ μου λέγοντος ὅτι χρὴ τοῦτον ἀνελεῖν. ἀνῄρη‐ ται τοῖς εἰς ἐμὲ πραχθεῖσιν ἡ παρ’ αὐτοῦ συμμαχία.
5μηδ’ ὁράσθω τοίνυν ὁ βωμός, μέχρις ἂν θεραπεύηται Παναθηναίοις μὲν Ἀθηνᾶ, μυστηρίοις δὲ Δημήτηρ, τῇ λαμπάδι δὲ ὁ Πὰν καὶ τῶν ἄλλων ἕκαστος θεῶν τοῖς παλαιοῖς νομίμοις.
Decl
.

22

.

1

.

23

καλῶς αὐτοῖς ἑστήκασιν οἱ βωμοί, τῶν ἑορτῶν δὲ καὶ τῶν ἄλλων αὐτοῖς ἁγιστειῶν ἀπολλυμένων μωρία τοὺς βωμοὺς διαφυλάττειν. ἑορτὴ τοίνυν ἔστιν Ἐλέῳ καὶ θεραπεία μία τοῖς ἐκεῖσε κατα‐
5φεύγουσιν εἶναι σωθῆναι, τούτου δὲ οὐκ ἔτ’ ὄντος τί δεῖ βωμοῦ; ὥσπερ ἂν εἴ τινες ἀφελόμενοι τὴν ἀρχὴν τὸν στρατηγὸν εἶτ’ αὐτὸν ἀξιοῖεν στρατηγὸν καλεῖν. ἀλλ’ οὐδὲν ἡ προσηγορία τῶν ἔργων χωρίς.
Decl
.

22

.

1

.

24

Τί οὖν κερδανοῦμεν, φησίν, ἀνελόντες
τὸν βωμόν; διαφεύξεσθε, ὦ Ἀθηναῖοι, τὰς νυνὶ κατη‐ γορίας ἃς ἐκ τοῦ μὲν θεὸν ἡγεῖσθαι τὸν Ἔλεον, ἀποσπᾶν δὲ τοὺς ἱκετεύοντας ἔχετε. τουτὶ γάρ ἐστιν
5αὐτῶν αὑτοῖς ἐναντία ποιούντων καὶ μαχομένων, ὃ μέγιστον ἔγωγε ὀνειδῶν ἡγοῦμαι. τὸ μὲν γὰρ οὕς τις οὐχ ἡγεῖται τιμῶν ἀξίους μηδὲ θαυμάζειν ἀγνοίας ἂν αἰτίαν λάβοι, τὸ δ’ ἅ τις ἐν θεῶν ἄγει τάξει, πρὸς ταῦτα ἀναισχυντεῖν οὐδὲν ἀσεβείας ἐλλείπει.
Decl
.

22

.

1

.

25

οὐκ‐ οῦν ἐν μὲν τῷ καθάπαξ ἀνελεῖν τὸ μὴ νομίζειν ἐστὶ θεόν, ἐν δὲ τῷ τὸν βωμὸν ἐᾶν τὸ μηδ’ ἃ βωμῶν ἠξιώσατε, ταῦτα ὑβρίζειν ὀκνεῖν. ὁρᾶτε γὰρ τὸ γιγνό‐
5μενον. ἥξουσι παρ’ ὑμᾶς τινες, ὄψονται τὸν βωμόν, εἴσονται τὰ γενόμενα. τούτους τί βούλεσθε περὶ ὑμῶν φρονεῖν; ὡς Ἀθηναῖοι ψεύδονται καὶ φενακίζουσι πάν‐ τας ἀνθρώπους καὶ τοὺς ἀτυχοῦντας ἐνεδρεύουσι καὶ τὸν Ἐλέου βωμὸν ἀντὶ θηράτρων ἔχουσιν οἷς ἐξῆν
10φεύγουσι σωθῆναι, τούτους διὰ τῆς ἐλπίδος τοῦ βω‐ μοῦ λαμβάνοντες;
Decl
.

22

.

1

.

26

καὶ γὰρ εἰ μὲν οὐδεὶς ἐπ’ αὐτὸν
ἥξει τῶν ἐμῶν μεμνημένος, ἐπὶ τί καὶ φυλάττοιτο ἄν; εἰ δὲ ἥξουσι καὶ κερδανοῦσι καὶ σωτῆρα ἀξιόχρεων εὑρήσουσι, τίς ἂν ὑμῖν ὑπάρχοι λόγος περὶ τῆς ἐμῆς
5ἐκδόσεως; ὅτι, νὴ Δία, πονηρότατος ἐγώ τις καὶ ἥκιστα φιλανθρωπίας ἄξιος; ἢ πονηρὸς μὲν οὐ λίαν, ἄχρηστος δὲ ὁ βοῶν ὑπὲρ Ὀλυνθίων, ὦ Ἀθηναῖοι, καὶ πρε‐ σβεύων ὑγιῶς καὶ φιλοτιμίᾳ χορηγῶν καὶ τριηραρχῶν ἐθελοντὴς καὶ λυόμενος αἰχμαλώτους καὶ θυγατέρας
10συνεκδιδούς; ὁ πολλοὺς μὲν ἐλεῶν, ἐλέου δὲ οὐ τετυχη‐ κώς; ὁ νόμοις ὠφελῶν τὸ ναυτικόν; ὁ τὰς προσόδους αὔξων; ὁ τῇ συμμαχίᾳ προστιθείς; ὁ τῆς σιτοπομπίας φύλαξ; ὁ κηρυττόμενος; ὁ στεφανούμενος; εἴπω τι τούτων ἄμεινον; ὁ ἐξαιτούμενος; ἃ τίνι τῶν πώποτε
15τῷ βωμῷ χρησαμένων ὑπῆρχεν; ἃ οὐδέν με ὀνῆσαι δεδύνηται. τοῦτον οὖν ὑπεριδόντες ἄλλον ἐλεήσετε; καὶ πῶς οὐ πολλῆς ἐμπληξίας;
Decl
.

22

.

1

.

27

 Πολεμεῖν γὰρ ἦν ἀνάγκη, φησί, μὴ τοῦτο πεποιηκόσιν. ἐγὼ δὲ εἶχον μὲν 〈ἂν〉 δεικνύειν ὡς πά‐
τριον ὑμῖν ὑπὲρ τῶν τοιούτων πολεμεῖν, καὶ πολλοὺς ἂν ἀγῶνας, εἴπερ ἐβουλόμην, ἐξηρίθμουν, ἐφ’ οἷς ἐν ταῖς
5τραγῳδίαις ἐπαινούμενοι χαίρετε, τοῦτο μὲν τὸν ὑπὲρ τῶν Ἡρακλειδῶν πρὸς Πελοπόννησον ὅλην ἣν ἧκεν ἄγων Εὐρυσθεὺς ὃς αὐτῷ πράγματα παρεῖχεν Ἡρακλεῖ, τοῦτο δὲ τὸν ὑπὲρ τῶν νεκρῶν πρὸς Θη‐ βαίους ἄνδρας ἐπηρμένους τῇ νίκῃ καὶ διὰ τὴν παρ‐
10οῦσαν τύχην τοιαῦτα ὑβρίζοντας. καίτοι καὶ εἰ σεμνὸς Ἡρακλῆς, ἀλλὰ τοῖς ἐκείνου παισὶν οὐδὲν περὶ ὑμᾶς οὔτε μικρὸν οὔτε μεῖζον ἐπεπόνητο. Ἄδραστος δὲ οὔτ’ αὐτὸς οὔθ’ ὁ τούτου πατὴρ Ταλαὸς χάριν ἦσαν οὐδε‐ μίαν τῇ πόλει προεισενεγκόντες, ἀλλ’ ἦν ταῦτα ἐλέου
15ψιλοῦ καὶ φιλανθρωπίας καὶ τοῦ πάσχειν τι πρὸς τοὺς ἱκετεύοντας.
Decl
.

22

.

1

.

28

τί δ’ Ἰνάρως ὁ Λίβυς, τί δὲ Νικίας
ὁ Κρής, τί δὲ Ὀρέστης ὁ Θετταλός; οὐ νεῶν ἔτυχον ἐνθένδε καὶ στρατοπέδων, ἵν’ ἄρχωσιν ἄνθρωποι ξένοι καὶ μηδὲν ὑμῖν προσήκοντες; τί δ’ ἦν δεινὸν ὑπὲρ
5Ἀθηναίου ῥήτορος ἀδόλως πεπολιτευμένου δι’ ὑμᾶς μισουμένου τῶν εἰωθότων τι δρᾶσαι καὶ πράξει μιᾷ τὸν δῆμον ἐξελέσθαι τοιούτων ἐπιταγμάτων διδάξαν‐ τας ὡς οὐκ ἴστε τὰ τοιαῦτα διδόναι;
Decl
.

22

.

1

.

29

ταυτὶ μὲν εἶπον ἄν, εἰ δῆλον ἦν ὡς πόλεμον ἤνεγκεν ἂν τὸ τὰ δίκαια ποιεῖν, νῦν δέ μοι δοκεῖ Φίλιππος οὐκ ἂν εἰς τοσοῦτον ἀτοπίας ἐλθεῖν ὥστε πολέμου ποιήσασθαι
5πρόφασιν τὴν τοῦ δήμου πρὸς τὸ δαιμόνιον εὐλάβειαν. τί γὰρ ἂν καὶ πέμψας ᾐτιᾶτο; ὅτι ἀδικεῖτε, ὦ Ἀθη‐ ναῖοι, οὐ μᾶλλον ἐμὲ δεδοικότες ἢ τοὺς θεοὺς οὐδὲ τὴν πρὸς ἐμὲ χάριν πρὸ τῶν βωμῶν θεραπεύ‐ οντες;
Decl
.

22

.

1

.

30

ἀλλ’ οὐκ ἂν οὕτω ποτὲ μανικὸν ἐφθέγξατο ῥῆμα δύο ἐντεῦθεν ὁρῶν ζημίας, τὴν μὲν γέλωτα παρὰ τοῖς ἀνθρώποις ὀφείλειν, τὴν δὲ χαλεποὺς ἀντ‐ αγωνιστὰς ἐπισπᾶσθαι τοὺς ὑβριζομένους θεούς, οὓς
5ᾔδει μεθ’ ἡμῶν ἐπ’ αὐτὸν ἥξοντας ἐν τῷ τοιούτῳ πολέμῳ. ἀλλ’ οὐχ οὕτως ἔκφρων οὐδὲ ἀνόητος ἐκεῖνος
ἀνὴρ εἰδὼς χρήσασθαι πράγμασιν ὥστε ἑλέσθαι παρα‐ παίειν τε δοκεῖν καὶ κινεῖν ἐφ’ ἑαυτὸν τοὺς κρείτ‐ τονας, ἀλλ’ ἀπέχρησεν ἂν αὐτῷ 〈τὸν〉 καὶ λοι‐
10δορούμενον καὶ μέγαν μὲν παρ’ ὑμῖν, μέγαν δὲ παρὰ τοῖς ἄλλοις Ἕλλησιν ἐλέῳ σώζεσθαι καὶ δάκρυσι καὶ τῷ τῶν ἱκετευόντων κλάδῳ. αἱ γὰρ τῶν χαλεπαινόντων πρὸς τοὺς λελυπηκότας ὀργαὶ τῇ τῶν παροξυνάντων δυστυχίᾳ λύονται.
Decl
.

22

.

1

.

31

τεκμήριον δὲ ὑμῖν ἔστω ταῦτα ἃ νῦν δέδρακε. λαβὼν γὰρ ἤδη καὶ ἔχων καὶ ὁρῶν καὶ κύριος ὢν κατακρημνίσαι καὶ κατακόψαι καὶ ὅ τι βούλοιτο χρήσασθαι στήσας εἰς ἐμὲ τοὺς ὀφθαλ‐
5μοὺς καί τι πρὸς αὑτὸν ἐνθυμηθεὶς ἀφῆκεν. ὅ μοι δοκεῖ κἂν πρὸς τὴν ἱκετείαν, εἴ τις ἀπήγγειλε, δρᾶσαι. τί γὰρ ἂν πλέον ἐζήτησεν ἥττης ἐχθροῦ; ὅλως δὲ ὁ τοῦ πολέμου καὶ τοῦ φόβου λόγος τὴν μὲν 〈ἐκδόσεωσ〉 αἰτίαν ἔχει, τοῦ δὲ τὸν βωμὸν ἐν τοῖς ἔμπροσθεν
10μένειν οὐκ ἔστιν ἀπόδειξις.
Decl
.

22

.

1

.

32

 Δεῖ δὲ νῦν οὐ τοῦτο ζητεῖν, τί τὸ πεῖσαν ἀμελῆσαι τῆς τιμῆς, ἀλλ’ εἰ μὴ λυσιτελεῖ καθάπαξ ἠφα‐ νίσθαι τὸν οὐδενὸς ἄξιον. τί οὖν μέλλετε, ὦ Ἀθηναῖοι; τί μὴ τὴν ταχίστην ἐπ’ αὐτὸν φέρεσθε; τί μὴ λακτί‐
5ζοντες ἀνατρέπετε; μᾶλλον δέ, τί μὴ καταποντίζετε; τίνων δεῖ χειρῶν γενέσθαι τὸ ἔργον; ἐκείνων αἳ τοῦ βωμοῦ τὸ σῶμα τοὐμὸν ἀφελκύσασαι τοῖς ἐχθροῖς παρέδωκαν. μᾶλλον δέ, κοινὸν ὑμῶν ἁπάντων γενέσθω. πάντες ἐχειροτονήσατε, πάντες ἀνασπάσατε, ἤ, εἰ βού‐
10λεσθε, οἱ μὲν ἀνασπώντων, οἱ δὲ παρακαλούντων.
Decl
.

22

.

1

.

33

ἀκολουθήσατε τοῖς ὑμετέροις αὐτῶν 〈τρόποισ〉, ἐπει‐ δὴ μὴ τοῖς τῶν προγόνων, οἳ τοὺς σφαγέας τῶν τῷ Κύ‐ λωνι συγκατασχόντων τὴν ἀκρόπολιν ἐξήλασαν ἐναγεῖς τε νομίσαντες καὶ τῆς Ἀθηνᾶς ἀλιτηρίους. καίτοι μεῖζον
5ἠδίκησαν τὴν πόλιν οἱ τύραννον ἐπαγαγόντες τοῖς νόμοις, ἀλλ’ ὅμως καὶ τοῖς τὰ τηλικαῦτα τολ‐
μῶσιν 〈ᾤοντο〉 ἀρκεῖν εἰς σωτηρίαν τοὺς θεούς.
Decl
.

22

.

1

.

34

 Τότε μὲν οὖν εἰκότως οὐδὲν ἐγράφετο τοιοῦτον τιμωμένων τῶν βωμῶν, νῦν δὲ τί φείδεσθε λίθων ὧν ἐξηλείψατε τὴν ἰσχύν; τί στένεις, Ὑπερίδη καὶ Πολύευκτε καὶ Λυκοῦργε καὶ πάντες οἱ τῆς ἐμῆς μι‐
5μηταὶ πολιτείας; οὐκ ἀφαιροῦμαι καταφυγῆς ὑμᾶς, οὔ. ἀλλ’ οὐκ ἐῶ κεναῖς ἐλπίσιν ἀπατᾶσθαι. τίς γὰρ ὑμῶν ἀνθέξεται Δημοσθένους οὐκ ἀντιλαβόμενος; τίς ὑμᾶς ἐλεήσει τοὺς ἐμοὺς πόνους οὐκ αἰσχυνθείς; τίς ἀπο‐ δώσει τῷ βωμῷ τὴν ῥώμην ἐν ὑμετέροις κινδύνοις, ἣν
10ἐν τοῖς ἐμοῖς ἀφείλετο; προσδοκῶντες μὲν οὖν ὁμοίας καθ’ ὑμῶν αὐτῶν πρεσβείας νοῦν ἔχειν μοι δοκεῖτε, ὥρα δὲ ὑμῖν ζητεῖν ἑτέραν ἀποστροφήν.
Decl
.

22

.

1

.

35

ἐγὼ μὲν οὖν ὅπως ἂν σωζοίμην εὗρον. χαιρέτω μὲν τὸ φίλτα‐ τόν μοί ποτε τουτὶ χωρίον ἐν ᾧ τὸν δῆμον ἐνουθέ‐ τουν, χαιρέτω δὲ τὸ βουλευτήριον καὶ προβουλεύματα
5καὶ ψηφίσματα καὶ πρεσβεῖαι καὶ ταλαιπωρίαι τοὺς μὲν ἄλλους ὠφελοῦσαι, τὸν δὲ λέγοντα ζημιοῦσαι. καίτοι
Φίλιππος τοῦτό γε οὐκ ἐπέταττεν, ἀλλ’ ὑπὸ τῶν παθῶν παιδεύομαι σιωπᾶν. ὑμεῖς δὲ μένετε μὲν ἐπὶ τῆς τάξεως, εἰ δοκεῖ, περισκοπεῖτε δὲ ἤδη λιμένα ἕτερον,
10ὡς ὅ γε τοῦ βωμοῦ κέκλεισται. ἂν δ’ ἄρα ποτὲ Ἀθη‐ ναῖοι γένωνται φιλάνθρωποι καὶ δείξωσι πάλιν ὡς ἔχουσιν ἐν ταῖς φύσεσιν οἶκτον, καὶ τοῖς ἔργοις ἀνα‐ νεώσωνται τὸν ἔλεον, ἔσται τις ὁ γράφων ἱδρύεσθαι
πάλιν τὸν βωμόν.
Decl
.

23

t

1

Ἐκδοθεὶς Φιλίππῳ Δημοσθένης καὶ ἀφεθεὶς μὴ πολιτευόμενος κρίνεται δημοσίᾳ. 〈Δημοσθένης.〉
Decl
.

23

.

1

.

1

 Ὤιμην μὲν ἔγωγε, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, τῷ διὰ τὴν πολυπραγμοσύνην τὴν ἐπὶ τοῦ λέγειν τῶν ἐσχάτων κινδύνων πεπειραμένῳ μηδὲν ἀσφαλέστερον εἶναι σιωπῆς, ἐμοὶ δὲ οὐδαμόθεν ἦν ἀφαμαρτεῖν αἰ‐
5τίας, εἰ μὴ μόνον πολιτευόμενος ἐξεδόθην ὑφ’ ὑμῶν. ἀλλὰ καὶ τούτου παυσάμενος κρίνομαι, ὥστε μοι και‐
νοῦ τινος, εἴ τις ἦν, καὶ τρίτου δεῖν βίου παρὰ τοὺς τῶν ἰδιωτῶν καὶ ῥητόρων, ἐν οἷς ἀμφοτέροις δυστυχῶ.
Decl
.

23

.

1

.

2

ἄκων μὲν οὖν καί, νὴ Δία, σφόδρα ἀχθόμενος λό‐ γων ἅπτομαι. τῶν μὲν γὰρ ἀνιῶμαι μνημονεύων, τὰ δὲ φοβοῦμαι, τὰ δὲ λογίζομαι, μή τί με τῶν οὐκ εἰρῆσθαι νῦν προσηκόντων ὑπ’ ἔθους τῶν παλαιῶν
5λόγων ἐκφύγῃ. ἀλλ’ οὔτε τῳ τῶν παρόντων λυποῖτ’ ἂν Φίλιππος τὴν ἀνάγκην αὐτῶν πυθόμενος, οὐ γὰρ ἀγνοήσει, οὔτ’ ἄν, εἰ τὸ πλέον βιασθείην εἰς τὸ μηδὲν σιωπᾶν ἐν καιροῖς καὶ πράγμασιν ἀξίοις σιωπῆς, τῆς τε ἰδίας καὶ τῆς ἁπάντων συνιεὶς τύχης.
Decl
.

23

.

1

.

3

παρὰ Φιλίππῳ μὲν οὖν οὐδὲν δεινὸν ἔπαθον καί‐ τοι πάνυ μὲν δείσας καὶ προσδοκήσας, ἄξιος δὲ ἴσως ὢν ἐκείνῳ τιμωρίας, δέομαι δὲ καὶ νῦν ἀπαντῶν οὐδὲν μέγα καὶ δύσκολον, ἀλλὰ παράδοξον μέν, ἀληθὲς
5δὲ ὅμως, μηδὲν χείρους μηδὲ σκαιοτέρους ὑμᾶς γενέ‐ θαι Φιλίππου μηδὲ ἀπολέσαι με νῦν, ὅτε μηδ’ ἐκείνῳ τοῦτο ἔσεσθε κεχαρισμένοι ποιοῦντες.
Decl
.

23

.

1

.

4

ἀπόρως δ’ ἔχει μοι καὶ τὰ τῶν παρόντων λόγων διὰ τὸν συκοφάντην. εἰς μὲν γὰρ τοὺς περὶ τῆς πολιτείας λόγους ἐμβαλὼν πολλῶν ἀκαίρως μνημονεύειν ἀναγκασθήσομαι, εἰ δὲ
5τοῦτο ὀκνήσας σιωπήσομαι, παραλείψω ταῦτα ἐφ’ οἷς ἦν καὶ πάλαι μοι πεπαῦσθαι καλόν. ὡς οὖν οἷόν τε, μηδένα λυπῶν γε πειράσομαι τοῦτο ποιεῖν. εἰ δὲ χεῖρόν τι τοῦ ποτε συνήθους φανείην ἐμαυτῷ λέγων, δεῖ μοι συγγνώμην ἔχειν. πολλοῦ γὰρ χρόνου σιωπῶ.
Decl
.

23

.

1

.

5

 Εἰσῆλθον εἰς τὴν πολιτείαν μετ’ Εὔβουλον καὶ Ἀριστοφῶντα καὶ τοὺς εὐδοκιμοῦντας τότε εἴτε ὑπ’ εὐνοίας τῆς πρὸς τὴν πόλιν εἴτε ὑπὸ περιεργίας καὶ φιλοτιμίας ἀναπεισθείς τινος, εἰ μὴ μανίαν χρὴ καλεῖν.
5εἰ δέ τις καὶ τῶν ἔμπροσθεν πεπολιτευμένων, καὶ ἐγὼ δυστυχής, ὃς πολλῶν ὄντων καὶ φοβερῶν παρα‐ δειγμάτων τῆς ἀκράτου πρὸς τὸν δῆμον εὐνοίας ὅμως ἅπαντα παριδὼν ἐθρασυνόμην, οὐχ ὅσα τοῖς πολιτευο‐
μένοις εἴωθεν ἐνοχλεῖν, ὑποψία, ζῆλος, φθόνος, δια‐
10βολή, κίνδυνοι, κρίσεις, ἐξαιτήσεις, οὐ ταῦτα ἀγνο‐ ῶν, ἀλλ’ ὅτιπερ ἂν καὶ συμβῇ μοι παθεῖν, ἀσμέ‐ νως τοῦτο ὑπὲρ Ἀθηναίων δεχόμενος. ἐπεπείσμην δ’ ἐκεῖνο, τυχὸν μὲν ἀναισθητῶν, ὅμως δ’ ἐπεπείσμην ἔγωγε μηδ’ εἴ τισι τῶν πρὸ ἐμοῦ συνέβη τινὸς ἀπο‐
15λαῦσαι κακοῦ διὰ τὴν ἐπὶ τοῖς κοινοῖς διαβολήν, τού‐ των ἄν τι γενέσθαι. τοσοῦτον ἔμοιγε περιῆν πρὸς ὑμᾶς πίστεως.
Decl
.

23

.

1

.

6

ἴσως μὲν οὖν κρεῖττον ἢ κατ’ ἐμὲ τὸν Δημοσθένους τοῦ Παιανιέως, ἐπειδὴ δὲ ἅπαξ ἐπὶ τὸ βῆμα ἀνέβην, πολλῶν οὐσῶν ἐν τῇ πολιτείᾳ τάξεων οὔτε πρὸς τὴν τῶν χρημάτων διοίκησιν ἀπέ‐
5κλινα καὶ τὰς ἐπ’ αὐτῇ πλεονεξίας οὔτε πρὸς τὰς εἰσαγγελίας καὶ φάσεις καὶ 〈τὸ〉 τὰ τῶν ἄλλων δη‐ μεύων καὶ νέμων τῷ δήμῳ τι δοκεῖν χαρίζεσθαι οὔτε ἄλλο τι τῶν ἰδίων καὶ τῶν ἔξω φθόνου πραγ‐ μάτων, ἀλλ’ αὐτῶν τῶν Ἑλληνικῶν ῥήτωρ ἐγενόμην
10μεῖζον μὲν ἢ κατ’ ἐμαυτὸν ἀράμενος φορτίον καὶ τυχὸν καὶ τὴν πόλιν αὐτὴν παρὰ δύναμιν φιλοτι‐ μεῖσθαι παρακαλῶν. οὐ μὴν ἠξίουν πρὸς ἄλλο τι τὸν
Ἀθηναίων δῆμον ἀφορᾶν ἢ τὸν τούτων σύμβουλον ἀπευθύνειν ἑαυτὸν ἢ τὴν ἐλευθερίαν καὶ τὴν τῶν
15Ἑλλήνων ἡγεμονίαν καὶ τὴν δόξαν τὴν ἀγαθὴν ἐφ’ ἧς ἡμᾶς οἱ πρόγονοι κατέλιπον ὅπως ἂν σώσωμεν. καὶ γὰρ ἴσως ἦν ὅτε καὶ πᾶσιν ὑμῖν ἐδόκει καλά.
Decl
.

23

.

1

.

7

παρα‐ φροσύνη μὲν οὖν ἦν καὶ τὸ πρὸς ἄλλον τινὰ πολέμου καὶ ἀγῶνος συνεστηκότος αὑτὸν εἰς τὰ κοινὰ διδόναι, ἐγὼ δ’ ὁ πάντων ῥᾷστος καὶ Φιλίππῳ διαφέρεσθαι
5καὶ πολεμεῖν ἐπήρθην καὶ τὸν δῆμον ἔπειθον, ὁπότε τι τῶν κοινῶν ἢ τῶν Ἑλληνικῶν ὁρῴην ἐλαττούμενον, τολμᾶν ἐναντία πράττειν τῷ βασιλεῖ τῷ καλῷ καὶ ἀγαθῷ καὶ παντὸς μᾶλλον Ἕλληνι καὶ δικαίῳ Φιλίππῳ. Ἕλλην γάρ, Ἕλλην, Ἀργεῖος ὡς ἀληθῶς, Τημενίδης,
10Ἡρακλείδης. ἔργῳ ταῦτα δηλοῖ.
Decl
.

23

.

1

.

8

πολλὰ μὲν οὖν ὑπὸ τόλμης καὶ προπετείας εἶπον οὐχ ἡδέα ἐκείνῳ, ἀλλὰ καὶ ῥήτορος καὶ ἀνθρώπου πεπονθὼς πάθος. ὁ δ’ ἦν ἑλεῖν μὲν οἷς ἐπιχειρήσειε καὶ κρατῆσαι πάντων
5δεινότατος, ἑλὼν δὲ καὶ ἔχων ἐπιεικέστατος καὶ πρό‐
χειρος ἐλέῳ δοῦναι καὶ φιλανθρωπίᾳ. ἐμέ γ’ οὖν ἐξαιτήσας μὲν οὐκ ἐξήμαρτε παρ’ ὑμῶν, λαβὼν δὲ ἀφῆκεν εἰς ὑμᾶς. ἀδόκητον δέ μοι συμβέβηκεν ἑκάτε‐ ρον. οὔτε γὰρ ἐκδοθήσεσθαι πᾶν ὅ τι δόξειε
10Φιλίππῳ πεισόμενος ἡγησάμην ἄν ποτε οὔτ’ εἴ μου Φίλιππος γένοιτο ἐγκρατής, εὑρήσεσθαί τινα σωτηρίαν προσεδόκων.
Decl
.

23

.

1

.

9

ἐγὼ μὲν οὖν ᾠχόμην ὡς ἀπολούμενος καὶ παρεδόθην ὑφ’ ὑμῶν τοῖς παροῦσι Μακεδόνων, ἐλεηθεὶς δὲ ὑπὸ Φιλίππου καὶ παραδόξου τυχὼν τῆς ἐκείνου χρηστότητος ἐν Μακεδονίᾳ μὲν οὐκ ἔμεινα
5καίτοι παρὸν καὶ Φιλίππου μένειν παρακαλοῦντος, ὡς ὤφελον, τῷ δὲ ἔρωτι τῶν Ἀθηναίων καὶ τῆσδε τῆς γῆς 〈τοῦ〉 ἀποθανεῖν τε ἐν αὐτῇ καὶ τάφου τυχεῖν Ἀττικοῦ δεῦρο ἐπανήκω παρὰ τὰς πάντων ἐλπίδας.
Decl
.

23

.

1

.

10

 Καὶ χαίρειν μὲν ἴσως ἀφεθέντα με δεῖ, σιγᾶν δὲ πάντες οἱ λογισμοὶ κελεύουσι τὴν πρέπουσαν σιω‐ πὴν τοῖς ἑαλωκόσι, τοῖς ἐκδεδομένοις. ὡς ἔγωγε ἀπά‐ γεσθαι καὶ νῦν ἐκδίδοσθαι δοκῶ καὶ Φίλιππον βλέ‐
5πειν καὶ ἐπ’ ἐκείνου λέγειν. οὐ γὰρ ἀνείθην γέ πως τῆς ἀπὸ τῶν συμβάντων ἐκπλήξεως οὐδὲ Ἀθήνησιν
εἶναι δοκῶ, ἀλλὰ τὰς μὲν Ἀθήνας τοῦ Φιλίππου κἀ‐ κεῖ τὸν Ἔλεον καὶ τὸν βωμὸν αὐτοῦ, τὸ δὲ βῆμά μοι τῆς Σκυθῶν ἐρημίας οὐδὲν δοκεῖ διαφέρειν καὶ τῶν
10ἱερείων τῶν ἐκεῖ, ἐφ’ οὗ τὸν λέγοντα χρυσόκερων καὶ κατεστεμμένον δεῖ τὸν θύσοντα περιμένειν, ὁπότε πρόσεισι.
Decl
.

23

.

1

.

11

 Ταῦτα μὲν οὖν φιλοτιμεῖσθαι χρὴ τὸν βουλό‐ μενον καὶ τὸν δυνάμενον, ἐγὼ δὲ τοσούτου δέω πρὸς τὸ λέγειν καὶ γράφειν ἐντεῦθεν ἀρξάμενος καὶ εἰς πολιτείαν δευτέραν ἐπιτήδειος εἶναί τις ὥστε μοι καὶ
5τῶν πρότερον μεταμέλει. τὰ δὲ δὴ νῦν καὶ πάντων ἕνεκεν ἀδυνάτως μοι κομιδῆ πάντα ἔχει, μᾶλλον δέ, οὐδ’ ἄν τις εἴην ἔτι οὐδ’ ἂν εἶναι δοκοίην τοῖς εὖ φρονοῦσι. τίς γὰρ ἐγὼ Δημοσθένης; ἢ ποῖος Παι‐ ανιεύς; ἢ τίς ῥήτωρ; ἢ τίς Ἀθηναῖος; ἢ τίς μετὰ τὴν
10ἔκδοσιν καὶ πομπήν; ὡς ἐκεῖνος μὲν τέθνηκεν ὁ Δη‐ μοσθένης ὁ καὶ μὴ καλούντων καὶ μὴ δεομένων γρά‐ φων καὶ λέγων, ἐγὼ δὲ εἴδωλόν εἰμι παυσαμένου ῥή‐ τορος καὶ κῆρυξ φιλανθρωπίας Μακεδονικῆς καὶ Δη‐ μοσθένους ἐκείνου σκιά, τοσαύτην μόνον φωνὴν ἔχων
15ὅσον Φίλιππον ἐπαινέσαι.
Decl
.

23

.

1

.

12

οὕτω δὲ πάντων παρα‐ δόξων τυγχάνω ὥστε ὑπὸ Φιλίππου μὲν σώζομαι, παρ’ ὑμῖν δὲ κινδυνεύω. κἂν ὁτιοῦν ποιῶ ἢ λέγω καὶ πολιτεύωμαι, διὰ τοῦτο ἐκδίδομαι Μακεδόσι. σω‐
5φρονῶ καὶ τὴν ἡσυχίαν ἄγω, πάλιν εἰσαγγέλλομαι καὶ κρίνομαι. ἐπειδὴ γὰρ οὐκ ἠβουλήθη Φίλιππος, οὗτοί με ἀπολλύουσι. ποῖ τοίνυν ἀναπτῶ; ποῖ καταφύγω; παρὰ τίνα τράπωμαι τοσούτοις πανταχόθεν περιστοιχι‐ ζόμενος κακοῖς;
Decl
.

23

.

1

.

13

παρὰ Φίλιππον ἔοικα βαδιεῖσθαι νῦν ἑκών. οὕτω γὰρ ἐπιβούλῳ καὶ κακοήθει περιπίπτω κατηγόρῳ καὶ συκοφάντῃ ὥστε καὶ μόνος με τῶν πώ‐ ποτε κατηγόρων ἐπαινῶν ἀπολέσαι βούλεται
5πολίτην ἀγαθὸν καὶ γενναῖον σύμβουλον καὶ ῥήτορα θαυμαστόν τινα καὶ μόνον μὲν ἄνδρα καὶ τῇ πόλει [καὶ τοῖς πράγμασι] καὶ τοῖς πᾶσιν Ἕλλησιν εὔνουν, μόνον δὲ παρηκολουθηκότα τοῖς πράγμασιν ἀποκαλῶν, ὥσπερ οὐκ εἰσηγγελκώς με νῦν, ἀλλὰ χρυσοῦν στέφα‐
10νον γεγραφώς. καὶ ταῦτα ἐν τῷδε διὰ τὴν ἀρετὴν ὑμᾶς ἐμοῦ καταψηφίσασθαι κελεύει ὥσπερ ἂν εἰ τὸν κάκιστον τῶν προδοτῶν τῆς Ἑλλάδος ἔκρινε λαβών. οἴεται γὰρ τοῖς παραδόξοις ἐπαίνοις πιστὸς γενόμενος οὐκ ἔχθρᾳ δόξειν τοῦτο ποιεῖν· πῶς γὰρ ὅστις μοι
15τηλικαῦτα μαρτυρεῖ, δίκαιος ἂν εἴη τἄλλα κατηγορεῖν;
Decl
.

23

.

1

.

14

ἐγὼ δὲ μηδέτερα πιστεύειν ὑμᾶς ἀξιῶ μηδὲ τοὺς ὑπερόγκους τούτους ἐπαίνους καθ’ ἡμῶν προσίεσθαι ἤ, νὴ Δία, εἴ τίς με τοιοῦτον νομίζει πολίτην καὶ σύμβουλον γεγενῆσθαι τῇ πόλει καὶ πιστεύειν ὑμᾶς
5αὑτῷ φησι δεῖν, πιστεύσαντας εἶτα συλλογίζεσθαι
τοῦτο, ὅτι ὁ χθὲς χρηστὸς οὐκ ἂν δήπου 〈τήμερον〉 πονηρὸς γένοιτο οὐδὲ ὁ δοὺς ὑπ’ εὐνοίας τῆς πρὸς ὑμᾶς αὑτὸν ἀπροφασίστως εἰς τὰ κοινὰ οὗτος ἑκὼν ἐκ τούτων ἀπῆλθεν ἐκ μηδενὸς εἰκότος, ἀλλ’ ἀδύνατος
10ἤδη γεγενημένος ἢ μηδὲ λυσιτελήσειν ἔτι τῇ πολιτείᾳ νομίζων ἢ μηδένα καιρὸν ἔτι αὑτοῦ τοῖς πράγμασιν εἶναι δοκῶν. ἢ τί πάντως δι’ ἄλλο τῶν δικαίων ἀπὸ τῶν κοινῶν ἀπιὼν ᾤχετο; ταῦτα γὰρ εἰκὸς καὶ δίκαιον ὑπολαμβάνειν κατ’ ἀνδρὸς πολὺν χρόνον πεπολιτευ‐
15μένου καὶ τὴν πρὸς τὸν δῆμον εὔνοιαν πολλοῖς καὶ μεγάλοις ἔργοις ἐπιδεδειγμένου, εἴπερ ὁ αὐτὸς ἀληθῆ λέγει.
Decl
.

23

.

1

.

15

 Οἴομαι δέ, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, καὶ ἀπ’ αὐτῆς τῆς εἰσαγγελίας εἶναι φανερὸν ὅτι μὴ δικαίως κρίνομαι. εἰσήγγελμαι γάρ, ὡς οἱ μέγιστα τῶν κακῶν πεποιηκότες, καὶ τὴν τῶν στρατηγῶν ἢ ῥητόρων ἢ
5πάντως ἄλλο τι κοινὸν διοικούντων κρίσιν κρίνομαι, κατηγοροῦμαι δὲ οὐδὲν ἄλλο ἢ τοῦτο ὅτι τῆς πολι‐ τείας ἀφέστηκα καὶ τῶν κοινῶν οὐδὲν περιεργάζομαι. πῶς οὖν οἷόν τε τὸν δῆμον ἀδικεῖν ὃς ὑπὸ τῶν λε‐ γόντων καὶ πολιτευομένων ἀδικεῖται μόνον ἐμὲ τοῦ‐
10τον ἰδιώτην ὄντα τινὰ καὶ μήτε δυνάμεις τινὰς παρει‐ ληφότα μήτε χρήματα μήτε καιροὺς μήτε πράγματα
πεπιστευμένον, τὸ δὲ ὕστατον, μηδὲ λέγοντά τι;
Decl
.

23

.

1

.

16

τεκμήριον δέ, χωρὶς γὰρ τοῦ φύσει καὶ δικαίως μὴ τῶν ἰδιωτῶν εἶναι τὰς τοιαύτας αἰτίας, ἀλλὰ τῶν ἐν τοῖς κοινοῖς δυναμένων πάντες ὅσοι πώποτε ἐκρίθη‐ σαν ὡς τὴν πόλιν ἀδικοῦντες, ῥήτορες οὗτοι καὶ στρα‐
5τηγοὶ καὶ πρέσβεις. εἰσήχθησαν εἰς ὑμᾶς Ἀριστοφῶν, Ἰφικράτης, Περικλῆς, Καλλίστρατος, ὅτι παράνομά τις εἶπεν ἢ τὸν δῆμον ἐξηπάτησεν ἢ γνώμην ἀσύμφορον ἀπεφήνατο, ὅτι ναῦς ἀπέβαλεν, ὅτι προσόδους τινὰς ἢ πόλεις ἀπώλεσεν ἢ τοὺς συμμάχους ἐκ πλειόνων
10ἐλάττους ἐποίησεν ἡγούμενος, ὅτι μὴ κατὰ τὰ ψηφί‐ σματα ἄλλος ἐπρέσβευσεν ἢ καιροὺς μεγάλων ἢ συμ‐ φερόντων πραγμάτων προήκατο ἢ συνθήκας ἀδόξους ἕτερος ἐποιήσατο, ὧν ἕκαστον ἐπὶ τοῖς πολιτευομένοις καὶ τὰ τοῦ δήμου πράττουσίν ἐστιν, ἐγὼ δ’, ὅτι μὴ
15λέγω, μὴ γράφω, μὴ πράττω δι’ ὧν κἂν ἀδική‐ σειέ τις.
Decl
.

23

.

1

.

17

οὐκοῦν οὐ μόνον τῷ μὴ ταὐτὰ μηδὲ ὅμοια ἐγκαλεῖσθαι τοῖς δημοσίᾳ φεύγειν εἰωθόσι δῆλός εἰμι συκοφαντούμενος, ἀλλὰ καὶ τῷ τῆς ἐναντίας προαι‐ ρέσεως διώκεσθαι τοῖς κακῶς ὑμᾶς ποιεῖν δυναμένοις.
5μόνος γὰρ τῶν πώποτε οὐχ ὑπὲρ ὧν ἀδικῶ κρίνομαι, ἀλλ’ ἐξ ὧν οὐδὲν ἀδικῶ, ὅτι ταῦτα προειλόμην ἀφ’ ὧν οὐδὲ τοῖς θέλουσιν οἷόν τέ ἐστιν ἀδικεῖν.
Decl
.

23

.

1

.

18

 Καίτοι Σόλων ὁ σοφώτατος τῶν Ἑλλήνων καὶ δημοτικώτατος τῶν Ἀθηναίων οὐκ ἐπάναγκες τοῦτό γε ὥσπερ τὰ ἄλλα, λειτουργεῖν μὲν ἀπὸ τῆς οὐσίας καὶ στρατεύεσθαι τῷ σώματι καὶ τὰ ἄλλα ὅσα ἐν δη‐
5μοκρατίᾳ πολιτευομένους ὀφείλειν, ὑπελάμβανεν. ἐκεῖνα μὲν γὰρ ἑκάστῳ προείρηκε ποιεῖν, τὸ λέγειν δὲ ἐφ’ ἑκάστῳ κατέλιπεν ὥσπερ ἄν τις πρὸς τοῦτο γνώμης καὶ δυνάμεως ἔχῃ. εἰκότως. καὶ γὰρ ἠπίστατο ὅτι τριήραρχος μὲν καὶ στρατηγὸς ἄκων καὶ στρατιώτης
10κελευόμενος οὐδὲν ἂν βλάψειεν ὑπὸ τῆς ἀνάγκης, ὁ δὲ παρὰ γνώμην λέγων καὶ γράφων, εἴτε ἀδύνατος ὢν εἴτε ἀπεστραμμένος ἐπὶ τοῦτ’ ἀχθείη, πάντως ὑπ’ ἀγνοίας ἢ χωρὶς εὐνοίας πολιτευόμενος ἀδικήσειεν ἢ βλάψειεν ἄν. πρὸς δὲ τούτοις μόνους τούτους τῶν ἐν
15τῇ πόλει πραγμάτων καὶ πλείους τῶν ἱκανῶν
ἐπιθυμοῦντας ἠπίστατο, ὥστε οὐχ ὅπως καὶ τοὺς ἄκοντας ἐροῦντας ἠξίου συγκαλεῖν, ἀλλ’, εἴπερ ἦν, καὶ τούτων ἀφελεῖν ἄμεινον ἡγεῖτο.
Decl
.

23

.

1

.

19

καὶ μὴν καὶ δεο‐ μένους αὐτούς, ἀλλ’ οὐχ ὑφ’ ὑμῶν παρακληθέντας ἀγορεύειν ᾤετο δεῖν. οὐ γὰρ αὐτοὺς τῷ δήμῳ τι πολι‐ τευομένους χαρίζεσθαι, ὃς οὔτε ἀπορεῖ που τῶν πολι‐
5τευομένων καὶ πρὸς αὐτὸν φιλοτιμουμένων κἂν αὐτός ποτε παρ’ αὑτοῦ τὰ δέοντα ἔχοι ποιεῖν καὶ φρονεῖν, ἀλλὰ τὸν δῆμον αὐτοῖς μεταδιδόντα παρρησίας αἴρειν καὶ μεγάλους ἐκ μικρῶν καὶ φανεροὺς ἐξ ἀφανῶν ἐκείνους ποιεῖν συμβούλοις χρώμενον. διόπερ κηρύττει
10τὸ δημοτικώτατον τῶν κηρυγμάτων τίς ἀγορεύειν βούλεται; δηλῶν ὡς ὅστις οὐ βούλεται, μηδεμίαν ἀνάγκην οὖσαν αὐτῷ. ὅπου γὰρ τὸν ἐκ τῆς αὑτοῦ γνώμης ὡρμημένον ὁ νόμος καλεῖ τὸ βούλεσθαι θέμε‐ νος ὅρον τοῦ λέγειν, αὐτὸς ἀφεῖται τοῦ λέγειν ὅτῳ
15μὴ μετείη τοῦ θέλειν.
Decl
.

23

.

1

.

20

 Ὁ Σόλων μὲν οὖν οὕτως, οὑτοσὶ δὲ ἄκοντα κελεύει λέγειν καὶ ἀντικηρύττει τῷ παλαιῷ κηρύγματι. καίτοι τίς νόμος ὥσπερ κατὰ τῶν ἀστρατεύτων οὕτω
καὶ κατὰ τῶν οὐ λεγόντων ἐστὶ γεγραμμένος; οὐδὲ
5εἷς. ἀλλὰ μὴν εἰ καὶ μὴ βουλομένους ἔδει πολιτεύεσθαι καὶ κρίσεις ἔμελλον ἔσεσθαι τοῖς οὐ λέγουσιν, ἦν ἄν τις καὶ τιμωρία προειρημένη τῷ σεσιωπηκότι. ὅτε τοί‐ νυν οὐχ οὕτως ἔχει, κύριος ἕκαστος ἀφεῖται τοῦ λέγειν ἢ μή. ἃ γὰρ οὐ κεκέλευσταί τις ποιεῖν, ταῦτα
10οὐδὲ μὴ ποιεῖν κεκώλυται.
Decl
.

23

.

1

.

21

 Ἔτι τοίνυν τίς οὐκ οἶδεν ὡς Ἀθηναίων δισ‐ μυρίων ὄντων σιωπῶσι μὲν οἱ πλείους καὶ τῶν πολι‐ τικῶν ἀφεστᾶσι, προσίασι δὲ ἀεὶ πρὸς τὰ κοινὰ σφόδρα ὀλίγοι. ὥστε εἰ τοῦτο ἔγκλημα δίκαιόν ἐστιν, οὐκ ἄν
5τις φθάνοι πᾶσαν διώκων τὴν πόλιν. ἀλλὰ γὰρ εἰ τοῖς πλείστοις ἔξεστι σιωπᾶν καὶ οὐδένα ὑμεῖς τῶν μὴ βουλομένων πράττειν τὰ κοινά, ἀλλὰ ἰδίᾳ τὴν ἡσυχίαν ἄγειν ἄκοντα καὶ βιαζόμενον εἰς τοῦτο ἕλκετε, τί δήποτε μόνῳ πάντων Ἀθηναίων ἐμοὶ ταύτης οὐ
10μεταδώσετε τῆς ἀδείας καὶ τῆς ἐπιεικείας τῆς πᾶσι κοινῆς;
Decl
.

23

.

1

.

22

πολλῶν δὲ ἔμπειρός ποτε πραγμάτων ὤν, ὅτι μὲν ἐπολιτεύσαντό τινες οὐ δέον, ἀγῶνας καὶ κρίσεις οἶδα τούτοις γεγενημένας, ἡσυχίας δὲ οὐδεμιᾶς
τοῖς ἰδιώταις γραφήν. ἀλλὰ τοὐναντίον ὄπωπέ τις καὶ
5ἐκείνων βίον ἐπαινούμενον καὶ τὰς μὲν τιμὰς καὶ δυ‐ νάμεις, ὥσπερ καὶ τοὺς κινδύνους, σὺν τοῖς πολιτευο‐ μένοις ὑπαρχούσας, τοῖς δ’ ἰδιώταις καὶ σιωπῶσιν ἀμφοτέρων τούτων οὖσαν ἀπαλλαγὴν καὶ πολλὴν τοῦ λανθάνειν ἀσφάλειαν. ἧς δέομαι μηδὲ ἐμοὶ φθονῆσαί
10τινα γεγενημένῳ τῶν πολλῶν ἑνί.
Decl
.

23

.

1

.

23

 Ἡδέως δ’ ἂν ἐροίμην τὸν κατήγορον· ὅτε ἐπολιτευόμην, ἔσθ’ ὑφ’ ὅτου κελευσθεὶς ταῦτ’ ἔπραττον, οὐκ αὐθαίρετος; ἀλλ’ οὐκ ἔστιν εἰπεῖν. οὐκοῦν ὥσπερ ἔλεγον ἐμαυτῷ δοκοῦν τῷ τοῖς ἐθέλου‐
5σιν ἐφεῖσθαι λέγειν, οὑτωσὶ καὶ λέγων καὶ πολιτευ‐ όμενος πέπαυμαι καὶ τούτων ἀθῷός εἰμι τῷ καὶ σιω‐ πᾶν πᾶσιν ἐξεῖναι.
Decl
.

23

.

1

.

24

ἔτι τοίνυν οὓς μὲν ἂν ἀτιμά‐ ζητε, σιωπᾶν αὐτοῖς ἐπιτάττετε, εἰπεῖν δ’ οὐδὲ τῶν ἀδικούντων οὐδενὶ παρὰ γνώμην κελεύετε. καίτοι θαυ‐ μαστόν, ἐπεὶ μηδὲ τυραννίδες μηδὲ οἱ τριάκοντα.
5Κριτίας γοῦν σιωπᾶν μὲν ἐκέλευε Σωκράτει, λέγειν δὲ οὐδενί. ἔστι δὲ καὶ τῶν ποιητῶν ἀκούειν ποτὲ λε‐
γόντων ὡς ἀκίνδυνον γέρας εἴη τὸ τῆς σιωπῆς. νὴ Δία, ἀλλ’ ᾧ μὲν οὐδὲ τὴν ἀρχὴν ἐπῆλθε λέγειν οὐδὲ δυνατὸς τοῦτο ποιεῖν οὐδὲ ἐπολιτεύσατο, συγγνώμην
10ἔχειν ὁ δῆμος εἴωθεν, ἐγὼ δὲ καὶ ῥήτωρ ὢν καὶ τάξας ἐμαυτὸν ταύτην τὴν τάξιν ἀναχωρῶν τῆς πολιτείας ἀδικεῖν νομίζομαι, ὥσπερ, εἰ πράξεώς τις ἥψατο καὶ προσῆλθέ τῳ τῶν ἐπιτηδευμάτων, ἀναγκαῖον ὂν ἐν τούτῳ καταβιοῦν, ἀλλ’ οὐ μέχρι τις βούλεται καὶ ἐγ‐
15χωρεῖ, ταῦτα προκείμενα τοῖς ἐλευθέροις.
Decl
.

23

.

1

.

25

καὶ πολλοὺς ἴσμεν ἐκ φιλοσοφίας ἐπελθόντας τῷ δήμῳ δη‐ μηγορεῖν, ὥσπερ φασὶν ἐκεῖνον Ἀλκιβιάδην, τοὺς δὲ ἀπαλλαγέντας ἐκ μέσης τῆς πολιτείας, οἵους πολλοὺς
5ἔχων εἰπεῖν ἀρκεῖν αὐτὸν ὑπολαμβάνω τὸν Σόλωνα. ἐκεῖνος γὰρ οὐχ ὥσπερ τις ἄλλος τῆς πολιτείας μετα‐ σχών, ἀλλ’ αὐτὸς αὐτὴν καταστήσας καὶ τοὺς νόμους θεὶς τῇ πόλει καὶ μανεὶς ὑπὲρ ὑμῶν, ἐμάνη γὰρ καὶ ὁ Σόλων ὡς ἐγώ, ὅτ’ ἔδοξεν αὐτῷ, παυσάμενος τού‐
10του τοῦ βίου ἀπελθὼν ἐπλανᾶτο καὶ πράγματα ἄλλα
ἔπραττε. τίς οὖν ἔκρινεν αὐτὸν ἐξιόντα τῆς πολιτείας; οὐδὲ εἷς.
Decl
.

23

.

1

.

26

τίς δὲ ὧν ἑκὼν ἤρξατο διατελεῖν τὸν αὑτοῦ βίον ἐν τούτοις ἐκέλευε πάντα; οὐδὲν γὰρ ἂν εἴη δουλότερον πολιτείας, εἰ μηδὲ ἀπαλλαγῆναι ταύτης τοῖς ἁψαμένοις ὑπάρξειέ ποτε, ἀλλ’ ὥσπερ τοῖς
5ἐμπεσοῦσιν εἰς δεσμωτήριον ἐν αὐτῷ μένειν. καίτοι, εἰ καὶ τοῖς δεσμώταις λύσις ποτὲ καὶ τοῖς οἰκέταις ἄφε‐ σίς τίς ἐστιν, οὐ δήπου τοῖς πολιτευομένοις ἀνάγκη τῆς ἀιδίου προεστάναι διατριβῆς, καλὸν δ’ ὥσπερ καὶ μυστηρίων μετασχόντα ἀπελθεῖν καὶ τελεσθέντα τὰ
10τοῦ δήμου μυστήρια παρέχειν μεθ’ αὑτὸν ἄλλοις τισὶν εἰς τὴν τελετὴν παρεῖναι.
Decl
.

23

.

1

.

27

ὁρῶ δ’ ἔγωγε καὶ τοῖς ἀθληταῖς τοῖς Ὀλύμπια ἤ τινα ἄλλον τῶν στεφανιτῶν ἀγώνων ἠγωνισμένοις οὐχ ὅτι καὶ πρόσθεν ἠγωνί‐ ζοντο, προσγινομένην ἀνάγκην τοῦ τὸν ἀεὶ χρόνον
5ἀγωνιζομένους διαμένειν, ἀλλὰ καὶ ὁ Μίλων ἐπαύσατο καὶ ὁ Πολυδάμας τὴν ἄσκησιν κατελύσατο. παυέτω δὴ καὶ τοὺς τῆς πόλεως ἀθλητὰς γῆρας καὶ 〈καιρῶν〉 μεταβολὴ καὶ μεγάλα πταίσματα.
Decl
.

23

.

1

.

28

 Καθόλου μὲν οὖν οὐδὲν χρήσιμον ὑμῖν παρὰ τῶν ῥητόρων ἀπαντᾷ. οὐ γὰρ οὗτοί γε τὴν γῆν ὑμῖν ἐργάζονται καὶ τὴν θάλατταν πλέουσιν οὐδὲ τὰς ἀναγ‐ καίας πρὸς τὸν βίον τέχνας ἐκπονοῦσιν οὗτοι οὐδὲ
5ταῖς τούτων εἰσφοραῖς καὶ χορηγίαις ἡ πόλις λαμπρύ‐ νεται οὐδὲ ἐν τοῖς τούτων ὅπλοις σώζεται. ἀργὸν ἔθνος καὶ περίεργον καὶ λάλον καὶ ἀστράτευτον καὶ δειλοὶ καὶ ἀλαζόνες καὶ φιλόνεικοι καὶ φιλοπόλεμοι, κραυγῆς καὶ θορύβου πάντα πληροῦντες, ἔρημοι δὲ
10νοῦ καὶ τῶν ἀναγκαίων λογισμῶν, γλῶτται μόνον ἃς ὥσπερ αὐλῶν εἴ τις αὐτῶν ἀφέλοι, τἄλλ’ οὐδέν εἰσιν ἢ ῥήματα καὶ σκιαί.
Decl
.

23

.

1

.

29

τί δὲ ἐκ τῶν ἐμῶν ἢ ἄλλου τινὸς ῥήτορος λόγων χρηστὸν περιγίνεται; ἀνα‐ βάντες ὁπόταν τύχωσιν, ὑμῖν ἐπετίμησαν, τοὺς προ‐ γόνους ἐπῄνεσαν. ἄραντες ὑμᾶς καὶ φυσήσαντες κατέ‐
5βησαν, ὁπότε τὰ βέλτιστα καὶ μὴ δωροδοκήσαντες ἢ πρὸς ἔχθραν ἢ χάριν εἰπόντες τι καὶ μεῖζον κακὸν εἰργάσαντο. ταῦτα οἱ ῥήτορες, ὑγιὲς δὲ ἢ χρηστὸν οὐδέν. τοῦ δὲ βουλεύσασθαι τὰ δέοντα ἕνεκεν τίς ἡ πολλὴ χρεία τῶν ῥητόρων; ὁ γὰρ δῆμος αὐτὸς ἄριστα
10τούτου τυγχάνει.
Decl
.

23

.

1

.

30

τῷ δὲ οὐ μέτεστι τοῦ δύνασθαι
λέγειν Ἀθηναίων, ἕως ἂν ᾖ καλόν, ἀλλ’ οὐκ ἀρχὴ ἐργολαβίας καὶ τέχνη; τίς οὐ ῥήτωρ Ἀθηναῖος; τοὺς δὲ λέγοντας αὐτοὺς οὐχ ὑμεῖς παιδοτριβοῦντες καὶ
5προσιέμενοι ποιεῖτε; τί βλαβερώτερον καὶ πονηρότερον ἂν εἴη ῥητόρων τῇ πόλει; οὐ γὰρ καὶ ὑμεῖς πρῴην οὕτως ἔγνωτε ἐκδόντες τὸν εἶναι δοκοῦντα κορυφαῖον αὐτῶν καὶ ῥίψαντες ἀφ’ αὑτῶν ἄσμενοι; ὥσθ’ ὅστις ῥήτωρ πολιτεύεται, κακόνους οὗτος ὢν τῶν κοινῶν
10ἐφίεται καὶ τῆς ὑμετέρας κρίσεως οὐ συνίησιν. ἧς ἤδη καὶ τοῖς ἄλλοις ῥήτορσιν αἰσθομένοις καιρὸς ἦν παύ‐ σασθαι πολὺν χρόνον ὑμᾶς ἠνωχληκόσιν.
Decl
.

23

.

1

.

31

 Εἰ δέ τις οὐχ οὕτω ταῦτα ἔχειν ὑπολαμβάνει, ὅτι καὶ χρήσιμον καὶ καλὸν ὁ δυνάμενος λέγειν καὶ πολιτευόμενος τῇ πόλει, τοῦτ’ αὐτὸ φαίνῃ καὶ πείθῃ λέγων. ἀλλὰ δὴ καὶ ταύτης ὑμᾶς τῆς πείρας ἱκανῶς
5παρ’ ἐμοῦ σχεῖν φημι ἐγώ. γέγονα παρ’ ὑμῖν καὶ ἐπὶ τῆς πολιτείας ἀγαθός, ἡνίκα ταύτης ἠνείχεσθε, μακρῷ χρόνῳ. διαναπαύειν δὲ εἰκὸς καὶ τοὺς πολιτευομένους
ἐν τῷ μέρει, καθάπερ τοὺς λειτουργοῦντας καὶ εἰσφέ‐ ροντας καὶ στρατευομένους, οὓς οὐκ ἀεὶ διαπονεῖτε,
10ἀλλ’ εἰσενεγκών τις εἶτα ἐπανεπαύσατο λειτουργήσας καὶ οὐκ ἔτι ταῦτα παρ’ ὑμῶν ἀπαιτεῖται. στρατευσά‐ μενός τις τὰς ἐφ’ ἡλικίας στρατείας ἀφεῖται τοῦ λοιποῦ τῶν καταλόγων.
Decl
.

23

.

1

.

32

οὕτω δὴ δεῖ καὶ τοὺς συμβούλους καὶ ῥήτορας εἰπόντας 〈καὶ〉 πολιτευσαμέ‐ νους ἱκανῶς εἶτα ἀνιέναι. εἴρηται, γέγραπται, πεπρέ‐ σβευται, νενομοθέτηται, δεδημηγόρηται, πεπολίτευται,
5εἰσενήνεκται. μέχρι τίνος ταῦτά με δεῖ ποιεῖν; ὤφελον μὲν γάρ, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, τὸν Ἰσοκράτους ἢ τὸν Ἰσαίου, τῶν διδασκάλων τῶν ἐμῶν, ἤ τινος ἄλλου τῶν μακαρίων σοφιστῶν ἄνωθεν ἑλέσθαι βίον, ἵν’ ἐν ἡσυ‐ χίᾳ καὶ γαλήνῃ καὶ τὸν ἔμπροσθεν ἐβίουν χρόνον ἐπ’
10ἐμαυτοῦ φιλοσοφῶν καὶ τὸν δῆμον φυσιογνωμονῶν ὡς πρᾶγμά ἐστιν ἀσταθμητότατον ἁπάντων, ἐοικὸς θαλάττῃ, φύσει ἄστατον, ὑπὸ πάντων τῶν ἐμπιπτόν‐
των πνευμάτων ὑποκινούμενον. ἐπειδὴ δὲ ἑτέρως με εἴτε δαίμων εἴτε ποινή τις εἰς ταῦτα παρήγαγεν, οὐδὲ
15ἔδεισα τὸν Πλάτωνος φόβον, ἀλλ’ ἀποχρώντως ἐν ὑμῖν ἐπολιτευσάμην, γεγήρακα, πεπόνηκα.
Decl
.

23

.

1

.

33

ὦ βῆμα καὶ πόνοι καὶ πλάναι καὶ δρόμοι καὶ μακραὶ φροντίδες καὶ Ἀρκαδία καὶ Βοιωτία καὶ Θετταλία καὶ Πύλαι καὶ φυλακαὶ τῆς Ἑλλάδος, ἐφ’ οἷς ἐκ νέου μέχρι τῆς παρ‐
5ούσης ἡλικίας τεταλαιπωρήκαμεν. τί οὖν ἀδικῶ, πρὸς τῶν θεῶν, εἰ τὸν ὀλίγον τοῦτον καὶ λοιπὸν χρόνον κατ’ ἐμαυτὸν βιῶναι βούλομαι; οὐδὲ Χάρης ἀεὶ στρα‐ τηγεῖ οὐδὲ Διοπείθης ἀεὶ ἐπιπλεῖ οὐδὲ Μενέλαος 〈ἀεὶ〉 ἱππαρχεῖ, ἀλλὰ ταῦτα ἐκ διαδοχῆς. καὶ τὴν
10πολιτείαν οὕτως ἔχειν ἄξιον. καὶ γὰρ εἰ μὲν λειτουργίᾳ τινὶ τὸ πρᾶγμα ἔοικεν, οὐκ ἀεὶ τὸν αὐτὸν ἐπιτρίβειν ἐπιεικές ἐστιν· εἰ δὲ τιμὴ καὶ δυναστεία, δίκαιον ὥσπερ ἐν ταῖς ἀρχαῖς ἄλλους ἄλλοις ὑπεξιέναι τοῦ πάντας ἐν κύκλῳ ταύτης ἀπολαῦσαι τῆς πλεονε‐
15ξίας.
Decl
.

23

.

1

.

34

εἰκότως ἂν οὖν ὁμοίως ὡς τοῖς κωμικοῖς καὶ τραγικοῖς ποιηταῖς παραιτησαμένοις καὶ μὴ βουλομέ‐
νοις ἐπιδείξασθαι χορὸν ἀφίετε, καὶ ἐμοὶ συγχωρή‐ σαιτε τὴν ἡσυχίαν ἄγειν, καὶ ταῦτα ἐπὶ ὑπογυίῳ πόνῳ,
5τῷ μακρῷ καὶ μεγάλῳ δράματι. καὶ γὰρ ἀεὶ καὶ τοῦ‐ τον ἔστιν ἔμοιγε δικαίως εἰπεῖν πρὸς ὑμᾶς τὸν λόγον, ὡς εἰ μὲν ἀνόητον ἢ ἄχρηστον ἢ κακοῦργον ἢ βλαβε‐ ρὰν πολιτείαν ἐπολιτευσάμην, ἱκανῶς ὑμῖν τῆς ἐμῆς 〈εἴτε〉 ἀγνοίας εἴτε βλάβης εἴθ’ ὅπως ἔχει καὶ οὐχ ὃν
10ἀφέστηκα χρόνον λυπῶ τοῦτον, ἀλλ’ ὃν ἐπολιτευόμην ἠδίκουν· εἰ δὲ δικαίαν καὶ συμφέρουσαν ἐκείνην ἐπε‐ δειξάμην, ἱκανῶς μου τῆς σπουδῆς ἀπελαύσατε.
Decl
.

23

.

1

.

35

πρὸς δὲ τούτοις οὐχ ἑνὸς ἐχόμενος τρόπου, ὥσπερ οἱ πρὸ ἐμοῦ πεπολιτευμένοι, πρόθυμον ἐπὶ τούτου μόνου παρ‐ έσχον ὑμῖν ἐμαυτόν, λέγων μέν, οὐ γράφων δέ, γράφων
5μέν, οὐ πρεσβεύων δέ, ἵν’ εἴ τι σφαλείητέ που, εἰς τὰ λοιπὰ ὧν μὴ μετάσχοιμι ποιοίμην τὴν ἀναφορὰν καὶ ἐπ’ ἐκείνων τῶν μερῶν τῆς πολιτείας λέγων αἰτιῴμην, ἀλλὰ διὰ πάσης ἐξήτασμαι τῆς πολιτείας, γράφων, πρεσβεύων, ἅπερ [οὖν] δή με καὶ σαφῶς
10ἀπολώλεκεν.
Decl
.

23

.

1

.

36

ἀλλ’ οὖν οὐδέν ἐστιν ἀργὸν καὶ ἀπείρατον τῆς πολιτείας μοι μέρος ἢ εἶδος, ὥστε τι καὶ τούτων ὠφελεῖν μὴ δυνάμενος ἢ οὐ πεφυκὼς πρὸς αὐτὰ δικαίως ἂν δοκοίην πάντα ἀπολωλεκέναι τῷ δή‐
5μῳ. μεστὸν γὰρ τὸ Μητρῷον τῶν ἐμῶν ψηφισμάτων καὶ νόμων, μεστοὶ δὲ οἱ λιμένες τῶν τριηράρχων καὶ νεῶν, πλήρης δὲ ἡ τῆς Ἀθηνᾶς ἀκρόπολις τῶν ἐμῶν στεφάνων οἷς ὑμᾶς ἐστεφάνωσαν ἐκ τῆς ἐμῆς πολιτείας οἱ σύμμαχοι.
Decl
.

23

.

1

.

37

ἡ δὲ Ἑλλὰς καὶ 〈ἡ〉 βάρβαρος τῶν ἀποστόλων μου καὶ τῶν πρεσβειῶν καὶ τῶν πράξεων ἤδη γέμει. τί γὰρ ἔστιν ὑπὲρ ὑμῶν ὃ ἐμοὶ μὴ λέλε‐ κται, τί δ’ ὃ μὴ γέγραπται δι’ ὑμᾶς; εἰς Ἀρκαδίαν
5ἔδει δραμεῖν. ἔδραμον. εἰς Θήβας πρεσβεῦσαι. πε‐ πρέσβευται. τοῖς ἐπὶ Θρᾴκης Ἕλλησι βοηθῆσαι. γέ‐ γραφα. ῥύεσθαι τοὺς ἐν Χερρονήσῳ. λέλεκται. σῶσαι Βυζάντιον καὶ Πέρινθον. εἴργασμαι. Ἀμφίπολιν ἀπαι‐
τῆσαι καὶ τὴν Ἁλόνησον. 〈ἀπῄτησα〉. συμμάχους συστῆ‐
10σαι. μέχρι Λευκαδίων καὶ Κερκυραίων καὶ Πελοπον‐ νησίων ἀφικόμην 〈καὶ〉 ἕως αὐτοῦ βασιλέως. ὑπὲρ Θετταλίας εἰπεῖν, ὑπὲρ Εὐβοίας, ὑπὲρ Φωκέων καὶ τῆς παρόδου καὶ Πυλῶν, οὐ δίκαια μὲν οὐδ’ ὑγιαί‐ νοντος ἀνθρώπου, ἀλλὰ πολλῆς ἀπονοίας ἐχό‐
15μενα. βεβόηται δὲ καὶ ταῦτα ἐν ὑμῖν. ἀλλ’ Ἑλλησ‐ πόντῳ φυλακὴν ἐπιστῆσαι καὶ προνοῆσαι ἐμπορίων καὶ τῆς σιτοπομπίας. πεπραγμάτευται καὶ ταῦτά μοι. ἀλλ’ ὑπὲρ τῶν πρὸς βασιλέα διελθεῖν, μνημονεῦσαι περὶ συντάξεως ἢ πόρων. πάντα ταῦτα διελήλυθα.
20περὶ τῆς εἰρήνης. ἴστε. περὶ τῶν ἐν ἀμφικτύοσι δογ‐ μάτων. ἠκούσατε. περὶ τῶν ἐπὶ Θρᾴκης βασιλέων, ἀλλ’ ὑπὲρ τῶν ἐν Χερρονήσῳ πραγμάτων, ἀλλὰ τῶν νήσων, ἀλλὰ τῶν τριηραρχιῶν καὶ τῆς συντελείας. λέλεκται,
γέγραπται, πεπολίτευται περὶ γῆς, περὶ θαλάσσης.
Decl
.

23

.

1

.

38

ἐμοὶ μὲν ὅλην δοκῶ συντετελεκέναι τὴν πολιτείαν καὶ μηδένα ἔχειν καινὸν λόγον εἰπεῖν. ἔτι δὲ εἰ κἀ‐ κεῖνα πολιτείας ἦν μέρη ἃ τοῦ λέγειν μὲν καὶ γράφειν ἐκτός ἐστιν, ἐπιλαμπρύνει δὲ τὸν δημαγωγὸν καὶ τὴν
5εὔνοιαν αὐτοῦ δείκνυσιν, ἑστιάσεις, κρεανομίαι, δια‐ νομαί, χορηγίαι, τριηραρχίαι, συνεκδόσεις θυγατέρων, αἰχμαλώτων λύσεις, καὶ ταῦτ’ οὐδενὸς ἧττον τῶν με‐ τρίων ἐπεδειξάμην.
Decl
.

23

.

1

.

39

 Ἐχέτω δὴ τέλος καὶ καθάπερ ἀνθρώπου βίος θανάτῳ παύεται, τὸν αὐτόν, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, τρό‐ πον καὶ τὸ τῆς πολιτείας τῆς ἐμῆς πέρας ὡρίσθω τῷ τῆς ἐκδόσεως ψηφίσματι. ἢ πάντων ἀναισχυντότα‐
5τος ἂν γενοίμην εἰς τοὺς κατεψηφισμένους παριὼν ἔτι καὶ τολμῶν ἀποβλέπειν εἰς τὸ τοῦ δήμου πρόσω‐ πον ὥσπερ μανδραγόραν πεπωκὼς καὶ πολὺν ἐπὶ τοῖς γεγενημένοις ὕπνον κεκοιμημένος.
Decl
.

23

.

1

.

40

ἐγὼ δὲ τὰ ἄλλα μὲν ἑτέρου χείρων τις ὑμῖν ἐγενόμην ἴσως, ἐκεῖνο δὲ οὐκ ἄν με ἀφέλοιτό τις τὸ τῆς τοῦ δήμου ψυχῆς συν‐
ιέναι. ἔγνων μεμισημένος, κατεγνωσμένος. οὐ γὰρ ἐπαι‐
5νοῦντές γέ 〈με〉 ὑμεῖς οὐδὲ φιλοῦντες ἐξεδώκατε τῷ Φιλίππῳ, οὐδὲ ὅτι χρηστὸς ἦν σύμβουλος, ἀπωλλύμην, ἀλλ’ ὅτι περίεργος, ἄκαιρος, θρασὺς καὶ τοὺς προγό‐ νους κακοήθως ἐπαινῶν, ὅτι πόλεμον ποιῶν, ὅτι τὴν ἡσυχίαν ἄγειν οὐκ ἐῶν, ὅτι τῇ μὲν εἰρήνῃ καὶ τοῖς
10καλοῖς περὶ ταύτης δόγμασιν ἠναντιούμην, στάσεως δὲ ἦν καὶ κινδύνων καὶ πολέμων ὑπόθεσις, ὅτι τῶν ἄλλων εὐφημούντων καὶ ἐκ τῶν ὑμετέρων ὑμᾶς ἑστιώντων καὶ παρεχόντων ὑμῖν οἴκοι καθῆσθαι κελευόντων μηδὲ ἄλλῳ τῳ τῶν Ἑλλήνων βοηθεῖν, ὅστις μὴ πρότερον
15ὑμῖν βεβοήθηκε, τὰ τρόπαια δὲ καὶ τὰς ναυμαχίας κελευόντων χαίρειν ἐᾶν καὶ λήρους καὶ μύθους εἶναι λεγόντων ἐλύπουν ἐγὼ καὶ παρεῖχον πράγματα κατα‐ βοῶν τοῦ δήμου ἐξέστητε, λέγων, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, τῆς τάξεως ἐφ’ ἧς ὑμᾶς οἱ πρόγονοι
20κατέλιπον καὶ τὴν Δολόπων καὶ Θετταλῶν τάξιν ἀντὶ τῆς Ἀθηναίων μετειλήφατε ἀρχὴν καὶ δυναστείαν συγκατακτώμενοι τοῖς βαρβά‐
ροις καὶ παρέχοντες ἁρπάζειν, περικόπτειν, τοιχωρυχεῖν, ἀκρωτηριάζειν τὸ σῶμα τῆς Ἑλ‐
25λάδος.
Decl
.

23

.

1

.

41

 Εἰκότως τοίνυν ἐξεδόθην. δικαίως Φίλιππος Ὄλυνθον ἐλάμβανε καὶ δύο καὶ τριάκοντα ἐξ ἀνθρώ‐ πων ἀνῄρει πόλεις. τί οὖν ὑμῖν ἔμελε τῶν εἴσω Πυ‐ λῶν; πῶς δὲ οὐ περιεργία περὶ ὧν Εὐθυκράτης καὶ
5Λασθένης συνεχώρουν ὄντες Ὀλύνθιοι, περὶ τούτων ἀγανακτεῖν ἐμέ; Ἀμφίπολις ἀπώλλυτο, ἀλλ’ Ὠρωπὸς ἀντεδίδοτο. Ἁλόνησον ἐδίδου, ἐγὼ δὲ ὁ μικρόψυχος ἐκέλευον ἀποδιδόναι. τοιγαροῦν ᾐσθόμην οἷόν ἐστι τὸ πολεμεῖν περὶ συλλαβῶν. Χερρόνησον κατέθει, οὐ γὰρ
10ἐκείνῳ μᾶλλον προσῆκεν. ἔκσπονδος ἐγένετο Κερσο‐ βλέπτης. ὑπὲρ τῶν Θρᾳκῶν οὖν ἔδει ταλαιπωρεῖν Ἀθηναίους. 〈ᾕρει〉 Σέρριον καὶ Δορίσκον καὶ Μυρ‐
τηνὸν καὶ Γάνος καὶ Γανίδα χώραν. εἶθ’ ὑπὲρ τού‐ των ὧν οὐδὲ τὰ ὀνόματα ἴσμεν ἐξανιστάμεθα.
Decl
.

23

.

1

.

42

Λαο‐ μέδοντα μὲν ἔλαβεν, ἀλλ’ ἀφῆκε. γεγόνασιν ἐν Ἤλιδι σφαγαί, ἀλλ’ οὐκ Ἀθήνησιν. ἀνῄρηκε Φωκέας. Ὀνο‐ μάρχῳ δεῖ μέλειν, Φαΰλλῳ μέλειν. ἀπὸ τριῶν ἢ τετ‐
5τάρων ἡμερῶν ἀφέστηκε τῆς Ἀττικῆς. Ἐλάτειαν κατεί‐ ληφεν, ἀλλ’ οὐ Πάνακτον οὐδὲ Δεκέλειαν οὐδὲ Οἰνόην. τὴν ἱερὰν ἐκ Μαραθῶνος τριήρη λαβὼν ᾤχετο. μηδε‐ μίαν οὖν τριήρη Φίλιππος λάβῃ. Μεγάροις ἐπι‐ χειρεῖ. ἄξιοι Μεγαρεῖς ἀπολωλέναι. Βυζάντιον πολιορ‐
10κεῖ. ἄξιοι πάντα παθεῖν Βυζάντιοι.
Decl
.

23

.

1

.

43

 Ἀλλ’ οὐκ εἴων οὐδ’ ἐπέτρεπον τὴν ἡσυχίαν ἄγειν οὔθ’ ὑμῖν οὔτε τοῖς ἄλλοις Ἕλλησι. τοιγαροῦν
ὅσων μὲν δυσχερῶν ἀπελαύσατε ἐκ τῆς ἐμῆς πολιτείας, τί χρὴ καὶ λέγειν, εἰσφέροντες, ἐξιόντες, ἐμβαίνοντες;
5ἐγὼ δὲ αὐτὸς ἔμελλον τῆς πάνυ ταύτης πολυπραγμο‐ σύνης δώσειν δίκην. οὐ γὰρ ἐξοστρακισθεὶς ἐξέπεσον ὡς Ἀριστείδης, οὐδὲ ἐδέθην ὡς Μιλτιάδης, οὐδὲ ἐζη‐ μιώθην ὡς Περικλῆς, οὐδὲ ἐδιώχθην ὡς Ἀλκιβιάδης, οὐδὲ ἑάλων ὡς Θεμιστοκλῆς, οὐδὲ ἔφυγον ὡς Καλλί‐
10στρατος. ἀτυχήματα μὲν ἄλλοτε ἄλλα συμβέβηκε τοῖς πρὸ ἐμοῦ πεπολιτευμένοις. ὧν οὐδὲν ἀγνοῶ, ἀλλ’ ὥσπερ οἱ πολλὰ ἑωρακότες ναυάγια τῶν παραπλεόντων εἰς τὰς ἠιόνας ἐκβεβρασμένα καὶ τοὺς λιμένας ἐξ ὧν ἀνάγεσθαι δεήσει τολμῶσι πλεῖν ὅμως, οὕτω κἀγὼ τὰ
15τῶν πολιτευομένων εἰδὼς πταίσματα ἄρας ἀφῆκα ἐμαυτὸν εἰς τὴν τῆς πολιτείας θάλατταν. ἀλλ’ ἐξεδόθην δυστυχὴς βοῶν τὸν Σόλωνα καὶ μαρτυρόμενος τοὺς νόμους καὶ καλῶν τοὺς θεοὺς εἰς τὴν ἀκρόπολιν βλέ‐
πων. παρεδόθην τοῖς ἥκουσιν ἐκ Μακεδονίας κατ‐
20αχθεὶς ἀπὸ τοῦ βήματος. ἐφ’ οἷς ὁ μὲν δῆμος οὐκ ἐνεκαλύψατο, ἐγὼ δὲ καταδὺς ᾠχόμην.
Decl
.

23

.

1

.

44

 Ὑμᾶς μὲν οὖν, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, πάντων ἕνεκεν ἐπαινῶ, καὶ τοῦ τὴν ἀξίαν θέσθαι ψῆφον περὶ τῶν ἐμοὶ πεπολιτευμένων καὶ τοῦ τὸν καιρὸν συνιέν‐ τας εἶξαι καὶ παραχωρῆσαι τῷ διὰ πάντων ὑμῶν
5κρείττονι, ἔτι δὲ 〈τοῦ〉 τῷ χάριτος καὶ τιμῆς ἁπά‐ σης ἀξίῳ δι’ ἀρετὴν καὶ φιλανθρωπίαν ὄντι μηδὲν ἀντειπεῖν, ἐγὼ δὲ ἀμαθέστατος ἄν τις εἴην ἐμαυτὸν καὶ νῦν ἀγνοῶν. τοῖς ἀτίμοις οὐκ ἔξεστι λέγειν. τίς οὖν ἀτιμότερος τοῦ κατεψηφισμένου, τοῦ τοῖς αἰτήσα‐
10σιν ἐκδεδομένου; τοῖς δούλοις οὐκ ἔστι μετουσία πολιτείας. ἀλλὰ τοῦ Φιλίππου δοῦλός εἰμι. καὶ δοῦ‐ λος μὲν ὢν οὐκ αἰσχύνομαι μεγάλου δεσπότου πόλεις μεγάλας ὁμοδούλους ἔχων καὶ μετ’ ἐθνῶν ὅλων ὑπο‐ κύπτων δεσπότῃ, μετὰ Χαλκιδέων, μετὰ Ὀλυνθίων,
15μετὰ Θηβαίων, μετὰ Θετταλῶν καὶ ἔτι κρειττόνων, ὁμόδουλός εἰμι τῆς Ἑλλάδος, ἀλλ’ ὅμως τῶν ὑμετέρων νόμων ὥσπερ ἐνυπνίων μνημονεύω.
Decl
.

23

.

1

.

45

τὸν οὖν ἀτι‐
μότερον Πιτταλάκου καὶ Μακεδόνι κεχαρισμένον δε‐ σπότῃ πῶς τολμᾶν δεῖ δημηγορεῖν; ὑμεῖς οὐδὲ τοὺς ὀφείλοντας τῷ δημοσίῳ λέγειν ἐᾶτε, ἀλλὰ καὶ
5αὐτοὺς ἀποσχοινίσαντες σιωπᾶν κελεύετε καὶ στηλι‐ τεύετε. ἐγὼ δὲ ἐστηλίτευμαι μὲν οὐ μόνον ἐν τοῖς ὑμετέροις ψηφίσμασιν, ἀλλὰ καὶ τῇ παρὰ πᾶσι δόξῃ, τοῖς κἀμὲ καὶ τὸν Ἀθηναίων δῆμον εἰδόσιν, ὀφείλω δὲ ὑμῖν ὄφλημα οὐχ οἷον Ἀριστογείτων οὐδὲ ἄλλος
10τῶν ἐγγεγραμμένων, ἀλλὰ δεσμὰ καὶ τραύματα καὶ τὰς ἐσχάτας αἰκίας τοῦ σώματος αἵτινές εἰσι καὶ θανάτου βαρύτεραι. ταῦτα γάρ ἐστι καὶ τὰ τοιαῦτα ἃ πεισό‐ μενος μὲν ἐξεδόθην ὑφ’ ὑμῶν, οὐ παθὼν δὲ παρὰ τὰς πάντων ἐλπίδας, ἀλλ’ ἀφεθεὶς ὀφείλοιμ’ ἂν τοῖς
15ὧν ἠξίουν καὶ προσεδόκησαν μὴ τετυχηκόσιν.
Decl
.

23

.

1

.

46

εἴργει δή με λέγειν καὶ ὁ τῶν ὀφειλόντων νόμος, ὡς δὲ ἁπλῶς εἰπεῖν, εἰ μὲν ἀδικῶν καὶ πονηρὸς σύμβουλος ὢν ἐξεδόθην, ἐγὼ μὲν ἔχω τὴν δίκην, ὑμῖν δὲ τί δεῖ
5πάλιν τοιούτου ῥήτορος; εἰ δ’ ἠτύχησα, πῶς δεῖ θρα‐ σύνεσθαι καὶ τῆς Τύχης ἐξαγαγούσης με τοῦ βήματος
φιλονεικεῖν τῇ δαίμονι. πρὸς γὰρ αὖ τοῖς ἄλλοις καὶ τοῦτό μοι συμβέβηκεν. ἄλλης μὲν πολιτείας οὐδὲ ἐμ‐ πείρως ἔχω, οἷον τῆς περὶ τὴν διοίκησιν ἢ τῆς περὶ
10τὰ δικαστήρια, ἀλλ’ ἀεὶ τούτων ἑτέροις παρακεχώρηκα τῶν διατριβῶν· ἐφ’ ἧς δὲ μόνης ἐτάχθην τῆς Ἑλλη‐ νικῆς, διὰ ταύτην ἀπωλλύμην.
Decl
.

23

.

1

.

47

οὔτ’ οὖν ἑτέραν 〈ἄν〉 τινα μεταστὰς πολιτευοίμην, οὐ γὰρ οἶδα ἐκείνην, οὔτε τὴν αὐτήν, ἣ 〈μήθ’ ὑμῖν〉 μήτε ἐμοὶ λελυσιτέ‐ ληκε. τῇδε γὰρ ἂν σκέψαισθε, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι,
5ὡς εὔνουν ὄντα με ἐξεδίδοτε καὶ συμφέροντα σύμβουλον ἀπώλλυτε. ἀχάριστος οὖν καὶ πονηρὸς ὁ δῆμος. ἀλλ’ οὔτ’ ἐστὶ μήτε γένοιτο τοιοῦτος. ἀλλ’ ἄξιος ὢν ἠγόμην. πῶς οὖν οἷόν τέ ἐστι τὸν αὐτὸν ἐκδόσεως καὶ πολιτείας ἀξιοῦν; ἀλλ’ οὐχ οὕτως ἔχει,
10μεγάλων δέ, ὡς εἰκός, ὑπερβολὴν ἀδικημάτων καὶ πολλήν τινα πονηρίαν ἢ βλάβην ἐν τοῖς ἐμοῖς πολι‐ τεύμασιν ὑμεῖς ἰδόντες οὐδὲν ἐπισχόντες ἀγώγιμον εὐθὺς ἐψηφίσασθέ με παραδοθῆναι.
Decl
.

23

.

1

.

48

ταῦτα οἱ
χρηστοί, οἱ τοὺς ξένους οἰκτείρειν εἰωθότες, οἱ τοὺς ἱκέτας αἰδούμενοι, παρ’ οἷς βωμὸς Ἐλέου, οἱ τὰς τῶν ἄλλων κλαίοντες συμφοράς, 〈οἱ〉 μηδὲ τὰ τοιαῦτα τῶν
5δραμάτων ἀνεχόμενοι ἐν οἷς Ἕλληνες ὑπὸ βαρβάρων ἁλίσκονται. ἐμὲ δὲ ἀδακρυτὶ παρεδώκατε ὀδυρόμενον· ὑμεῖς με ἀποκτείνατε, τῆς Ἀττικῆς μοι μετά‐ δοτε γῆς, μετὰ τῶν ἐν Χαιρωνείᾳ με νε‐ κρῶν θάψατε. οὐ γὰρ ᾔδειν οἷος ὁ τρόπος ἦν Μακε‐
10δόνων, ἀλλὰ τὸν ἀγαθὸν ἐφοβούμην Φίλιππον. ὑπερ‐ οφθεὶς οὖν καὶ μηδενὸς ἐλέου τυχὼν ὑφ’ ὑμῶν, οὐ τῇ ὑμῶν ἀναλγησίᾳ ταῦτα, τῇ δὲ ἐμῇ λογίζομαι φρενο‐ βλαβείᾳ καὶ κακοδαιμονίᾳ δικαίως.
Decl
.

23

.

1

.

49

ὑμεῖς μὲν οὖν ἴσως ὑπ’ εὐκολίας καὶ φιλανθρωπίας ἐπελάθεσθε τῶν ὑμῖν δεδογμένων, καὶ γάρ ἐστιν ὑμῖν τὸ μὴ μνησικα‐ κεῖν πάτριον, ἐμοῦ δὲ ἐγγέγραπται ταῦτα τῇ ψυχῇ καὶ
5ἀκριβῶς ταῖς μνήμαις τῶν ἐμαυτοῦ κακῶν ἐγκεχαλινω‐ μένος σιωπῶ. οὐ γὰρ ἐκείνων γέ τίς εἰμι τῶν ἐκ μετα‐ βολῆς ῥητόρων τῶν, εἰ μέν τι γένοιτο χρηστόν, ἀπόν‐ των, εἰ δέ τι συμβαίη κακόν, πάλιν παρόντων ὥσπερ τὰ ῥήγματα καὶ τὰ σπάσματα, οὐδ’ ἐν εὖ μὲν πρατ‐
10τούσῃ σιωπῶ τῇ πόλει, περιμείνας δέ τινα ἀγγελθῆναι συμφοράν, ὥσπερ πνεῦμα, ἀνίσταμαι καὶ φωνασκῶ, οὐ γὰρ οὔτε ὑμεῖς ἐν ἀγαθοῖς τισίν ἐστε νῦν οὔτε ἐγὼ τῶν ἐκ τῆς τοιαύτης περιόδου πολιτευομένων εἰμί τις, ἀλλ’ αἰσχρὸν μὲν καὶ ἄτιμον τῷ δήμῳ λέγειν τοὺς
15ἀτίμους, τοὺς αἰχμαλώτους τῶν Μακεδόνων, ἀδύνατον δὲ ἐμοὶ εἰς τὸ λοιπόν.
Decl
.

23

.

1

.

50

 Καίτοι γε καὶ πλείω τοῦ δέοντος εἰρη‐ κὼς φθάνω, ὥστε καὶ δέκα βίοις ἀνδρὸς ῥήτορος ἀρ‐ κέσαι. καί ποτε καὶ πάντων σιωπώντων μετ’ ἐκείνην τὴν φοβερὰν ἑσπέραν καὶ τὸν ἐκ Φωκέων ἄγγελον
5πάντας μὲν τοῦ καιροῦ καὶ τοῦ κινδύνου καλοῦντος,
τοῦ κήρυκος δὲ ἐρωτῶντος τίς ἀγορεύειν βούλεται; βουλομένου δὲ καὶ τολμῶντος οὐδενὸς μόνος εἶπον ὁ μόνος ἐκδοθεὶς οὐκ ὀρθῶς μὲν οὐδὲ νουνεχόντως οὐδ’ ἐκεῖνα, λέλεκται δ’ ὅμως.
Decl
.

23

.

1

.

51

ἀνθ’ ὧν τοσούτων εἰρη‐ μένων ἀποδοθῆναί μοι τὴν νῦν ἡσυχίαν ἀξιῶ. καὶ γὰρ κατὰ μὲν τὸ ὑμέτερον ἐκποδών εἰμι, τῇ δὲ Φιλίππου χάριτι καὶ φιλανθρωπίᾳ ζῶ καὶ περιέρχομαι. οὐ μήν,
5ἐπείπερ εἰς τὴν αὐτὴν πόλιν ἐπανήκω, τὸν αὐτὸν εἶναι νομιστέον. οὐδὲ 〈μὴ〉 ἐκεῖνό μοί τις εἴπῃ· ἐστρα‐ τήγησεν Ἀριστείδης κατελθών. οὐ γὰρ Ἀριστείδην ἐξεδώκατε. 〈πάλιν〉 ἐπολιτεύσατο παρ’ ὑμῖν Ἀλ‐ κιβιάδης. οὐ γὰρ Ἀλκιβιάδην ὑμεῖς εἰς Σπάρτην
10ἐπέμψατε. ἐστρατήγει καὶ Κίμων μετὰ τὴν φυγήν. οὐ γὰρ ἐκεῖνον ἀφῆκε Φίλιππος. ἐγὼ δὲ ἀδοκήτως μὲν ἐκδοθείς, ἀδοκητότερον δὲ ἀφεθείς, ἂν μὴ σωφρο‐ νῶ, θᾶττον οἰμώξομαι νῦν ἢ πάλαι.
Decl
.

23

.

1

.

52

μὴ τοίνυν ὥσπερ ἐξ ἀποδημίας ἢ στρατηγίας ἤ τινος ἄλλης φυγῆς ἐπανελθόντα με κελεύετε δημηγορεῖν, ἀλλ’ ἐᾶτε μνημονεύειν ὅθεν πάρειμι. οὔτε γὰρ ὑμεῖς ἐπὶ τοῖς
5συμβᾶσι τούτοις προειδότες ταῦτα ἐπέμψατε, ἀλλ’ ὠρ‐
γισμένῳ καὶ χαλεπῷ Φιλίππῳ, χαίροντος Αἰσχίνου, Δημάδου γελῶντος, βοώντων ἐν ὑμῖν τῶν ἄλλων ῥητό‐ ρων· τοῦτο ἐκεῖνο. ἄνθρωπος οἴχεται. τέλος ἔχει τὰ Δημοσθένους. οὔτε ἐκεῖνός με πάλιν δεῦρο
10ἐπὶ πολιτείᾳ καὶ λόγοις ἀπέστειλεν, εὖ 〈γὰρ〉 ἴστε ὡς καὶ μὴ καλούντων ἂν ὑμῶν ἐπολιτευόμην, εἰ Φίλιππος τοῦτο ἐκέλευσέ μοι.
Decl
.

23

.

1

.

53

ὧν μὲν οὖν μοι Φίλιππος διείλεκται, τὰ μέν ἐστι ῥητά, καὶ ἀκούσεσθε ταῦτα, ἐπειδὰν ἐν τούτῳ τοῦ λόγου γένωμαι, ἃ δ’ οὐχ οἷόν τέ ἐστιν ἐξειπεῖν, τὰ δὲ σιωπήσομαι, κἂν ὁτιοῦν γέ‐
5νηται, κἂν ἀγγέλλῃ τι καινότερον Δερκύλος κἂν Ἀμ‐ φιπολιτῶν Ἱέραξ καὶ Στρατοκλῆς ἐπέλθωσι καὶ Κλεί‐ ταρχος ἐξ Ἐρετρίας, κἂν μηνύωσι Θετταλοί, κἂν κα‐ λῶσι Βυζάντιοι, κἂν Θηβαῖοι δέωνται, κἂν Πύθων ἐλθὼν ῥέῃ. μόνην ἐκείνην τὴν πολιτείαν πολιτεύσομαι,
10θεραπεύσω. τοὺς ἐπιδημοῦντας Μακεδόνων, ἑστιάσω τοὺς ἐκεῖθεν ξένους, ζεύγη μισθώσομαι καὶ θέαν κατα‐ νεμῶ, φοινικίδας καταβαλῶ, Ὑπερίδου δεήσομαι δια‐ γράψαι μοι τὰ ψηφίσματα.
Decl
.

23

.

1

.

54

τοιαύτην ὁ Καιρός μοι περιτίθησι πολιτείαν, τοιοῦτον ἡ Τύχη μοι τὸ ἦθος δί‐ δωσι, τοιοῦτον ὑμεῖς τὸν Δημοσθένην ἐποιήσατε. ὁποῖ’ ἄττα γὰρ ἂν ᾖ τὰ τῶν ἀνθρώπων πράγματα, τοιοῦτον
5ἀνάγκη καὶ τὸ φρόνημα ἔχειν. ὥσπερ οὖν καὶ τοὺς δίαυλον θέοντας ὀπίσω δεῖ βλέπειν, οὕτω κἀμὲ εἰς Μακεδονίαν, ἐπειδὴ καὶ ὅτε ἐνθένδε ἠγόμην ἐκεῖσε, πρὸς Ἀθηναίους ἀπέβλεπον.
Decl
.

23

.

1

.

55

 Ὑμεῖς δὲ μὴ ἄκοντας ἀξιοῦτε πολιτεύεσθαι τοὺς Μακεδόνων ῥήτορας. καὶ γὰρ οὐδ’ ἂν ὑμῖν συν‐ ενέγκαι τὸν ἄκοντα καλοῦσιν ἐπὶ τὰ πράγματα καὶ
παρὰ γνώμην βιαζομένοις λέγειν, ἅπας γὰρ κάκιστος
5ἐν οἷς ἀναγκάζεται, μηδὲ ἐμὲ κινεῖτε καλῶς κείμενον μηδὲ κρούετε σιγῶντα μηδὲ χαμόθεν ἀνίστατε. τί στόμα ἀνοίγετε κεκλεισμένον; τί δὲ λύετε γλῶτταν δεδεμένην; οὐχ ὅλον με Φίλιππος ἀφῆκεν οὐδὲ πάντα. κεκολουμέ‐ νος ἔοικα μεγαληγορεῖν ὑπὲρ τὰς παρούσας τύχας καὶ
10παραβάλλειν ἐμαυτὸν τοῖς κρείττοσι. δεδεμένος παρὰ Φιλίππου πάρειμι.
Decl
.

23

.

1

.

56

ὁρᾷς οὖν, ἄνθρωπε, τὰ μαντεῖα ὡς νῦν μὲν κιχρᾷ καὶ φθέγγεται, νῦν δὲ ἀνέχει καὶ σιωπᾷ, καὶ ταύτην φέρουσιν οἱ χρησμοῦ δεόμενοι τὴν δαιμονίαν σιωπήν. μηδ’ ἐμὲ σεῖε μηδ’ ἐμὲ κίνει μάτην.
5οὐκ ἀναβαίνω ἐπὶ τὸν τρίποδα τοῦ βήματος οὐδὲ μαν‐ τεύομαι. ἀπέσβη μοι τὸ πνεῦμα τὸ δαιμόνιον. κενός εἰμι
τοῦ θεοῦ. ἀπ’ ἐκείνης με τῆς ἡμέρας κατέλιπεν. ἐὰν δέ με βιάσησθε, πεπλασμένα φθέγξομαι ὅμοια τῇ ψευδομένῃ Πυθίᾳ.
Decl
.

23

.

1

.

57

 Ὧν οὖν ὑμῖν μὲν οὐδὲν πλέον, ἐμοὶ δὲ ἔλατ‐ τον παρείκοντι γενήσεται, τούτων τίς ὁ περίεργος καὶ μάταιος οὗτος ἔρως ἔγκειταί τισιν; οἷς μηδὲ ταῦτα ἀρκεῖ τὰ πολλὰ ἴσως καὶ αὐτὰ τολμηρά, ἀλλὰ καὶ
5προσερωτῶσι· τί σιγᾷς, Δημόσθενες; ὥσπερ ἐκ Περσῶν καταβεβηκότες καὶ μηδὲν εἰδότες ὧν ἴσασι πάντες ἄνθρωποι. δεῖ γάρ, ὡς ἔοικεν, ἐπεὶ μὴ λέγω, τῆς γοῦν σιωπῆς 〈πέρι〉 γενέσθαι λόγους. οὕτω πάντως τινὲς ἐθέλουσιν ἐμοῦ λαβέσθαι λόγους.
Decl
.

23

.

1

.

58

 Ἐγὼ δὲ αὐτοῦ τοῦ πάθους ἅμα καὶ λογισμοῦ πολλὰς ἀνάγκας εἰπεῖν καὶ γνώμας ἔχων τὴν πρώτην ἐρῶ καὶ πιστεύσατε. πρότερον μὲν καὶ ἄκων πως καὶ ὁμοίως τοῖς ἐρῶσιν αὐτόματος τὰ πολλὰ ἐφερόμην ἐπὶ
5τὰς τοῦ δήμου θύρας, νῦν δὲ οὐδέν με τοιοῦτον ἐγείρει πάθος οὐδὲ ἕλκει πρὸς ὑμᾶς. ὃς δὲ ἄνευ μα‐
νίας εἴτε ἐρωτικῆς εἴτε πολιτικῆς ἐπ’ ἐκκλησίαν ἢ βουλευτήριον ἔρχεται, ἄτονος καὶ ἀτελὴς αὐτός τε καὶ τὰ πολιτεύματα αὐτοῦ.
Decl
.

23

.

1

.

59

ἔπειτα πεπόνηκα καὶ γε‐ γήρακα. νεανίσκος μὲν γὰρ ὢν εἰσῆλθον εἰς τὴν πολι‐ τείαν, βεβίωκα δὲ ἐπὶ τοῦ βήματος μέχρι τῆς ἡλικίας ἣν ὁρᾶτε. ἔστι δὲ οὐχ ὁ αὐτὸς νοῦς ἢ τρόπος τῶν ἐρρω‐
5μένων καὶ 〈τῶν〉 γεγηρακότων, ἀλλ’ ἀμβλύτερα μὲν τούτων τὰ φρονήματα, ἀνανδρότεροι δὲ οἱ λόγοι. καλῶς οὖν ἔχει μοι ἀφηβηκότι καὶ μεμαρασμένῳ τὴν ἡσυχίαν ἄγειν καὶ τοῖς νεωτέροις καὶ μᾶλλον ἐρρωμέ‐ νοις τὰ τῆς πολιτείας ὅπλα παραδιδόναι. μᾶλλον δέ,
10εἰ δεῖ μηδὲν ὑποστειλάμενον εἰπεῖν, τέθνηκα τῷ ψη‐ φίσματι, ἀφῆκα τὴν πολιτικὴν ψυχήν, οἴχεται ἡ δόξα μου, κεῖται τὸ φρόνημά μου
Decl
.

23

.

1

.

60

λέγω δὲ παράδοξον οὐδέν, ἀλλ’ ὥσπερ δὴ πολλοὺς τῶν ἐμβεβροντημένων εἴδετε σεσιωπηκότας, οἳ καὶ τῇ προσβολῇ τοῦ ψόφου καὶ τῷ μεγέθει τοῦ φόβου καταπλαγέντες ἄφωνοι
5κατέστησαν ἅπαξ τοῦ πνεύματος ἐκπεσόντος ἢ παγέν‐ τος ἢ ὅ τι καὶ τὸ συμβαῖνόν ἐστιν, οὕτω καὶ αὐτὸς
ἐκπέπληγμαι. τὸ αὐτὸ πέπονθα. ἄφωνος ἐγενόμην ὑπὸ τῆς βροντῆς τῆς Μακεδονικῆς, ὑφ’ ἧς καὶ τὸν δῆμον εἶδον τρέμοντα καὶ προσκυνοῦντα.
Decl
.

23

.

1

.

61

μὴ τοίνυν με κελευέτω τις λέγειν, μὴ μᾶλλον ἢ Περικλέα τὸν Ὀλύμ‐ πιον ἐκεῖνον ἢ τὸν Ἀλκιβιάδην ἢ τὸν ὁμώνυμον τὸν ἐμόν, ὥσπερ ἀναβεβιωκότα, οὐδὲ γὰρ ἀναβεβίωκα,
5καθάπερ δοκῶ, ἀλλ’ ἄλλως φέρομαι καὶ πλανῶμαι πόθῳ γῆς, καθάπερ αἱ τῶν νεωστὶ τεθνηκότων ψυχαὶ φιλοχωροῦσαι περὶ τὰ συνήθη σώματα. ἆρα ἐθεάσασθέ ποτε εἴδωλον ἐν δράματι καὶ τραγικὴν σκιάν; τοιοῦ‐ τόν τι χρῆμα νῦν καὶ τοὐμόν ἐστιν.
10
ἥκω λιπὼν κευθμῶνα καὶ σκότου πύλας, ἔνθα δή με δῆμος Ἀθηναίων ὁ μεγαλήτωρ ἔπεμψεν, Ἀθήνας ὀψόμενος καὶ τῶν δημηγορούντων ἀκουσόμενος.
Decl
.

23

.

1

.

62

ὢ λάλου καὶ περιέργου νεκροῦ, ἐπεὶ μηδὲ ταῦτα ἀρκεῖ. ἀλλὰ πάλιν δημηγορῶ νῦν ἐγώ; τί λέ‐ γων; τί γράφων; οἷα καὶ τὰ πρόσθεν; ἀλλὰ μηδὲ ἐκεῖνα ὤφελον. ἀλλὰ ἐναντία ἐκείνοις; ἀλλ’ οὐκ ἂν δυναίμην.
5οὐχ οὕτω πάλιν φοβοῦμαι Φίλιππον ἢ φιλῶ Μακε‐ δόνας. τί με κελεύεις λέγειν ἢ γράφειν; ἃ γὰρ ἐνδεῖν δοκεῖ, πάντως ταῦτα οἶσθα σύ. καὶ τί μὴ 〈σὺ〉 λέ‐ γεις ἢ γράφεις, ἀλλ’ ἐν ἐμοὶ καθάπερ Καρῶν τινι τὴν πεῖραν ποιῇ;
Decl
.

23

.

1

.

63

 Περίεργον μὲν οὖν ἐρῶ λόγον καὶ τῆς παρού‐ σης μοι γνώμης καὶ τύχης θρασύτερον, εἰρήσθω δ’ ὅμως. ἐγὼ γὰρ οὐδὲν ὁρῶ περὶ οὗ ἔτι πολιτεύσεταί τις. ὑπὲρ Ὀλυνθίων; κατεσκάφησαν. ὑπὲρ Χαλκιδέων;
5ἑάλωσαν. ὑπὲρ τῶν ἐπὶ Θρᾴκης; ἔχει δεσπότην. ὑπὲρ Ἁλονήσου; κρατεῖται. ὑπὲρ Ἀμφιπόλεως; παρελήλυθεν. ὑπὲρ Χερρονήσου; κατείληπται. ὑπὲρ Πελοποννήσου; συγχωροῦσι Κορίνθιοι, σιωπῶσι Λακεδαιμόνιοι. ὑπὲρ τῆς θαλάττης; περιπλεῖται βεβαίως. ὑπὲρ τῆς σιτο‐
10πομπίας; οὐ φθονήσει Φίλιππος ὑμῖν τροφῶν ὁ μηδ’ ἐμοὶ σωτηρίας. ἀλλ’ ὑπὲρ Θετταλίας, ἣν παρελήλυθεν;
ἀλλ’ ὑπὲρ Φωκέων; ἤδη Φίλιππος ἀμφικτύων. ἀλλ’ ὑπὲρ τῆς Θηβαίων συμμαχίας; τί δεῖ πολέμων ἔτι καὶ στρατοπέδων ὑμῶν Φιλίππῳ πάντα πειθομένων ἅπαν‐
15τα κελεύοντι 〈καὶ〉 ὑπὸ ταῖς ἐπιστολαῖς ἤδη πολιτευο‐ μένων ταῖς ἐκείνου;
Decl
.

23

.

1

.

64

ὑπὲρ τῶν νόμων πολι‐ τεύεσθαι δεῖ; ποίων νόμων; ἀποδημεῖ Σόλων. ἐν Αἰγύπτῳ καὶ Φοινίκῃ κάθηται. ἀλλ’ ὑπὲρ τῶν τειχῶν ὧν ἐπεσκεύαζόν ποτε. τί γὰρ δεῖ τούτων Φιλίππου
5πείθειν ὑμᾶς δυναμένου; ἀλλ’ ὑπὲρ ἐλευθερίας, ὀνό‐ ματος κενοῦ; ἀλλ’ ὑπὲρ σωτηρίας, ὃ πᾶσιν ἀνθρώποις τελευταῖόν ἐστι κτῆμα; ἀλλὰ μὴν καὶ ταύτην ὁρῶ πᾶ‐ σιν ἀσφαλῆ διὰ τὴν Φιλίππου φιλανθρωπίαν.
Decl
.

23

.

1

.

65

τί γράφω; τίσι βοηθεῖν; πάντες Φιλίππου. τίνας συγκα‐ λεῖν; οὐδεὶς ἔτι παρ’ ὑμᾶς ἔρχεται. ἀλλ’ ὑπὲρ πολέ‐ μου; μὴ γένοιτο. ἄξιον μέντοι μου τὴν χεῖρα ἀποκο‐
5πῆναι πελέκει καὶ τὴν γλῶτταν καταφαγεῖν πρὶν ἢ τοι‐ οῦτον εἰπεῖν λόγον ἢ γράψαι ψήφισμά τι. ἀλλ’ ὑπὲρ εἰρήνης; ἀλλ’ οὐ μόνοις ὑμῖν αὐτοῖς ἐσπείσατο, ἀλλὰ
καὶ τοῖς ἐγγόνοις ὠμόσαμεν αὐτήν, ὥστε καὶ τοῖς κλη‐ ρονόμοις, ἐάνπερ ἄρα καὶ εὐορκεῖν βούλωνται, τούτων
10τῶν ἀγαθῶν μετέσται.
Decl
.

23

.

1

.

66

 Σχεδὸν οὖν ἀνάλωται πάντα ὑπὲρ ὧν ἄν τις ἐπολιτεύσατο, καὶ πλείστης ἀπραγμοσύνης μέτοχός ἐστιν ὁ παρὼν χρόνος. ὥστε οὐκ ἐμοῦ θαυμαστόν ἐστι μὴ προσιόντος πρὸς τὸ βῆμα, τῶν δὲ πολιτεύεσθαι
5προσποιουμένων. τί λέγουσιν ὅλως ἢ γράφουσι τῶν πραγμάτων εἰς τοσαύτην ἡσυχίαν ἁπάντων τετελευτη‐ κότων; ἃ δ’ ἂν εἴποι τις καὶ γράψειε νῦν, ταῦτα καὶ γένοιτ’ ἂν προειπεῖν ἀπελθόντας, πέμψαι θεωρίαν εἰς τὰ Ἀντιπάτρου Πύθια, καλεῖν τὸν βασιλέα πέμψαντας
10ἐπὶ μυστήρια. Αἰσχίνης εἰπάτω, Δημάδης γραψάτω. εἰ δὲ δεῖ τινος ἐκ Μακεδονίας, Ἀριστοδήμῳ, Νεοπτολέμῳ πρέπει. παραχωρῶ τοῖς ὑποκριταῖς ταύτης τῆς πολι‐ τείας. ἐγὼ δὲ οὐδὲ ταῦτα τολμῶ.
Decl
.

23

.

1

.

67

οὐ μέντοι γε νῦν πρῶτον εἴσεσθε τὴν ἐμὴν δειλίαν. πάλαι λε‐ γόντων ἀκούετε μαλακὸς Βάτταλος, ἐγὼ δὲ τότε
μὲν οὐ τοιοῦτος ἦν, ἀλλ’ Αἴας τις, ὦ ἄνδρες Ἀθη‐
5ναῖοι, μεμηνώς. οὔκουν ἀπέστην πρὶν ἐμαυτὸν ἀποκτεῖ‐ ναι τῆς πολιτείας, νῦν δὲ ἀληθῶς ἄψυχος, ἄτολμος, ἀφελὴς Βάτταλος. νῦν ὕδωρ πίνω, νῦν νήφω καὶ σωφρονῶ, τότε δὲ μεθύων ὑπὸ φιλοτιμίας ἠγνόουν.
Decl
.

23

.

1

.

68

τί με καλεῖτε; ἅπαξ ἀπεστήσατε, ἅπαξ ὑπερωρίσατε. οὐκέτι ὑμέτερός εἰμι οὐδὲ δούλῳ χρῆταί τις ὃν ἀπέ‐ δοτο. Φιλίππου νῦν εἰμι, Φιλίππου μόνου. πῶς καὶ γράφω; τί νῦν καὶ τίνα ἐμαυτὸν ἐπιγραψάμενος; Δη‐
5μοσθένην Δημοσθένους Παιανιέα; ψεύδομαι, ἀλλὰ Δημοσθένην Φιλίππου τὸν ἐκ Μακεδόνων. τί οὖν μὴ Πύθων ἐλθὼν πολιτεύεται; πῶς πρεσβεύσω παρὰ τοὺς Ἕλληνας, τοὺς τῆς ἐμῆς ἐκδόσεως θεατάς; μὴ γὰρ ἔλαθον; μὴ γὰρ ἠγνοήθην; ἅπαντες ᾔσθοντο. βασιλεὺς
10ὁ Περσῶν ἐπύθετο. ἐφ’ ᾧ καὶ ὀργίζεσθαί φασι λέγοντα αὐτόν· ἡμῖν δὲ οὐκ ἔδοσαν γῆν καὶ ὕδωρ 〈καὶ〉
Φιλίππῳ φθονεῖν.
Decl
.

23

.

1

.

69

 Μετὰ ταῦτά φησι· λέγε, Δημόσθενες, ὥσπερ πειρώμενος εἰ τὴν γλῶτταν ἐξέτεμέ μου Φίλιππος. ἐγὼ δὲ οὐ μόνον οὐδὲν λέγω, ἀλλὰ καὶ τῶν ἄλλων ἀκούων λεγόντων κλαίω καὶ σιωπῶ. ἐπιλαμβάνομαι δὲ
5τῆς γλώττης κινουμένης καὶ ῥῆμα ἐκφυγὸν ἤδη με προπετῶς ἐπέσχον καὶ πρὸς ἐμαυτὸν τὸ Αἰσχύλου λέγω πολλάκις· μέν’, ὦ ταλαίπωρ’, ἀτρέμα σοῖς ἐν
δεμνίοις.
10ἤδη δέ ποτε καὶ ὄναρ δημηγορῶν ἀναστὰς τῇ ψυχῇ καταμέμφομαι· οὔπω σωφρονεῖς; τί πλανᾷ; τί φαντάζῃ, δυστυχής; ἄλλως γάρ· οὐκ ἔχεις ἀπελθεῖν εἰς Μακεδονίαν.
Decl
.

23

.

1

.

70

 Οὐ μὴν νῦν γε καὶ παντελῶς τὰ πρὸς ὑμᾶς σιωπήσομαι. Ἀθηναῖοι πάρεισι. Δημοσθένους εἰς μέσον
ἀχθήτω λόγος. οὐ δεῖ διακενῆς τὸ θέατρον τῷ ποιητῇ συνελθεῖν. παρέξω τι δρᾶμα ὡς ἀληθῶς. ἔχω λόγον
5ἐπιτήδειον εἰπεῖν ἐμαυτῷ, δρᾶμα Ἀττικόν, δρᾶμα Μακεδονικόν, οὐκ Ἀρχέλαον Εὐριπίδου, ἀλλὰ Φίλιπ‐ πον Δημοσθένους, ὥσπερ δέ τινα ἐπιτήδειον ἀκοῦσαι καὶ τοῖς ἄλλοις ῥήτορσι. ποῦ ποτ’ ἐστὶν Ὑπερίδης; ποῦ Λυκοῦργος; ποῦ Διότιμος; ποῦ δὲ Ἡγήσιππος; ποῦ
10δὲ οἱ λοιποί, οὑμὸς θίασός ποτε καὶ χορός;
Decl
.

23

.

1

.

71

ἀκούετε, ὦ ῥήτορες, καὶ τὸν νοῦν προσέχετε. ἄξιον γάρ, ἄξιον καὶ τῆς 〈ὑμετέρασ〉 ἀρετῆς Φιλίππου χάριν μὴ σιω‐ πηθῆναι. μὴ πρᾶγμα μέγα καὶ καλὸν ἐκείνου λάθῃ·
5ἐπειδὴ γὰρ σιωπῶντα καὶ ἀθυμοῦντά με, ὡς ἐχρῆν, τοῖς ἐκ Μακεδονίας δορυφόροις παρεδώκατε καὶ πάν‐ των ὑμῶν ὁρώντων εἱλκόμην ὑπὸ τὴν ἀκρόπολιν παρὰ τὸν Ἀριστογείτονα, παρὰ τὸν Ἐλέου βωμόν, ταῦτα μὲν εἴδετε, ὡς σιωπῶν καὶ κατηφὴς τὴν πόλιν
10περιέβλεπον, τοὺς βωμοὺς προσεκύνουν, τὰς πύλας κατεφίλησα, ἔρρωσθε, εἶπον, Ἀθῆναι καλαί, καὶ ἄλλον ἐνέγκατε Δημοσθένην.
Decl
.

23

.

1

.

72

ἦλθον εἰς Ἐλευ‐ σῖνα τηρούμενος, θανάτου δεόμενος, ξίφος ζητῶν ἢ βρό‐ χον ἢ φάρμακον. ὦ Κριτία καὶ τριάκοντα, πρὸς ἐμαυτὸν εἶπον, μακάριος Θηραμένης, μακάριοι
5οἳ τὸ κώνειον πιόντες ἐν Ἀθήναις ἀπέθανον, ἐγὼ δὲ εἰς Μακεδονίαν σύρομαι τὼ χεῖρε δε‐ δεμένος, ἵνα μηδ’ ἀπὸ χειρός τινα πορίσωμαι πρὸς ἐλευθερίαν συμβολήν. ἐμαρτυράμην τὰς θεὰς καὶ τὴν Σαλαμῖνα βλέπων ἐκάλουν τὸν Θεμιστοκλέα
10λέγων· σὲ μὲν εἰς βαρβάρους ἔπεμψεν ἡ Τύχη μετὰ τὴν θάλασσαν, ἐγὼ δὲ ἄκων ἄπειμι.
Decl
.

23

.

1

.

73

ἠγό‐ μην διὰ Βοιωτίας ἐπιδεικνύντων με ταῖς πόλεσι τῶν Μακεδόνων ὡς τρόπαιον τῆς Ἑλλάδος. ἐστέναξα παριὼν τὸν Ἐλευθέριον ἐν Πλαταιαῖς. Χαιρώνειαν ἐλοιδόρησα
5μὴ πεσὼν ἐκεῖ μετὰ τῶν ἀγαθῶν χιλίων. ἐπεὶ δὲ εἰς Θήβας αὐτὰς ἥκομεν, ἐγὼ μὲν ἐδεόμην τῶν ἀγόντων ἐγκαλύψαι καὶ μὴ δεῖξαί με Θηβαίοις αἰχμάλωτον
ἀγώγιμον Φιλίππου τὸν πρεσβευτήν, τὸν σεμνῶς παρ’ αὐτοῖς δημηγορήσαντα, οἱ δὲ ἐξεπίτηδες περιῆγον καὶ
10μετ’ αὐτῶν Τιμόλαος, Θεογείτων, Ἀνεμοίτας. ἔλεγον· ἴδετε Δημοσθένην, ἴδετε τὸν Φιλίππῳ συμβουλεύσαντα πολεμεῖν. ὑπὸ Ἀθηναίων ἐκ‐ δέδοται. οὐ φοβηθήσεσθε. σιωπήσεται.
Decl
.

23

.

1

.

74

εἶδον Δελφῶν τινες λυπούμενοι. κἀγὼ μὲν τὸν Πύθιον ἠρόμην εἰ τοῦτο παρρησίας ἆθλόν ἐστιν, εἶπε δέ τις· παρὰ τὸν ἀγωνοθέτην ἄγε Φίλιππον, ἀπολώλεκε γὰρ Δη‐
5μοσθένην, ὡς ἓν τῶν ἀναθημάτων. μετὰ ταῦτα διὰ Φωκέων ἠγόμην. ἦλθον οἱ διῳκισμένοι, συνέδραμον. ἦλθον γύναια καὶ παιδάρια καὶ πρεσβύται δυστυχεῖς. ἀλλήλοις συνεκλαύσαμεν. πολλοὶ μὲν οἱ Φωκέων κρη‐ μνοί, ἀλλὰ δεινῶς ἐτηρούμην. θέαμα καὶ Θεττα‐
10λῶν ἐγενόμην, τῶν ἀνόμων Θετταλῶν, ἀλλ’ οὐδ’ ἐκεῖ‐ νοί τι τοιοῦτον παρ’ αὑτοῖς γεγονὸς ἐμνημόνευον.
ἀθρόοις δὲ τοῖς δήμοις ἐνετύγχανον ὑπὸ τῆς φή‐ μης συνειλεγμένοις ἐπὶ τῷ παραδόξῳ θεάματι. παρ‐ ώδευσα τὰς τυραννικὰς οἰκίας, Ἅλον, Λάρισσαν,
15Φάρσαλον, δεσμώτης γέρων ἀκούων τὰς τιμωρίας ἃς δώσειν εἰκαζόμην.
Decl
.

23

.

1

.

75

τοιαύτην ἐπόμπευσα πομπὴν ὥσπερ διὰ κενῆς τῆς γῆς εἴσω καὶ ἔξω πυλῶν τῆς Ἑλλά‐ δος. ἐν Θήβαις δέ μοί τινες ἔνευον φυγεῖν καὶ ἱκέτην καθεσθῆναι. οὐ μὴν ἤθελον ἔγωγε Ἀπόλλω τὸν Ἰσμή‐
5νιον ἱκετεύειν ἢ τὸν Ἡρακλέα μετὰ τὴν Ἀθηνᾶν. ἐπειδὴ δὲ εἰς αὐτὴν Μακεδονίαν ἤλθομεν, ἔχαιρον, ἐκρότουν πάντες ὡς ἐν μεγάλοις ἐπινικίοις, ὡς Ὄλυνθον, ὡς Ἀμφίπολιν, ὡς Θήβας, ὡς Ἀθήνας ἔχον‐ τες. ἀλλήλοις με πάντες ἐδείκνυον, παισὶ καὶ γυναιξίν.
10οὗτός ἐστι Δημοσθένης. οὐκέτι πονήσομεν. οὐκ‐ έτι κινδυνεύσομεν. τὰ ὅπλα καταθώμεθα. ἡμέ‐ τερός ἐστιν.
Decl
.

23

.

1

.

76

ἐνταῦθα δὲ ἤδη ἐν Πέλλῃ μὲν ἦν,
ὁ δὲ φόβος πολὺς ἔτι προσῆν, καὶ πάντα ἔπασχον ταῖς ἐλπίσιν ὅσα ὑπὸ τῆς τῶν ἐχόντων ἐξουσίας ἠδυ‐ νάμην παθεῖν. δεσμὰ περιέβλεπον, αἰκίας, βασάνους
5ἁπάσας, ξίφη καὶ σαγάρεις Μακεδονικάς. τὴν γλῶτταν ᾤμην ἀποκόψειν μού τινα. εὐθὺς οὖν ταῦτ’ ἐννοῶν ἁπάντων μεστὸς ἦν τῶν κακῶν. φόβος δὲ πάθους πείρας χαλεπώτερος, ὅτι τὸ μὲν παθεῖν σύντομον καὶ δι’ ὀξείας ῥοπῆς παύεται, τὸ δὲ δέος ἐν τοῖς μέλλου‐
10σιν ἐπαιωρούμενον μακροτέραν λαμβάνει τὴν αἴσθησιν.
Decl
.

23

.

1

.

77

καὶ τὸ μὲν πάθος ἐστὶ δεινόν, φέρειν δὲ θαρρύνας ἐμαυτὸν καὶ πρὸς τὴν ἐμαυτοῦ ψυχὴν εἰπών· Ἀθη‐ ναῖός εἰμι, Δημοσθένης εἰμί. ἄγε, ὡς εὐσχη‐ μόνως, ὡς καλῶς. ἅπασι μὲν ἀνθρώποις ἀναγ‐
5καῖον τέλος, ἀπειλεῖ τὸν θάνατον ἡ φύσις, οὐδ’ ἔστιν ἀποδρᾶναι τὴν κοινὴν ἀνάγκην οὐδ’ ἐν τοῖς στεγανωτάτοις ἕρκεσι κατακεκρυμμέ‐ νον, πρέπει δὲ τοῖς ἀγαθοῖς ἀνδράσι τῆς μὲν ὑψηλῆς ἐλπίδος ἔχεσθαι, δέχεσθαι δὲ ἀσμένως
10ὅ τιπερ ἂν δοκῇ τῷ θεῷ, τοιαῦτα φιλοσοφήσας
παρὰ τὸν Φίλιππον αὐτὸν εἰσηγόμην.
Decl
.

23

.

1

.

78

 Ποῖον οἴεσθε, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, θέατρον οὕτω σπουδαῖον γενέσθαι ποτέ; τοιαῦτ’ ἤχθη ποτὲ παρ’ ὑμῖν Διονύσια; καθῆστο μὲν σεμνὸς αὐτὸς ὁ Φίλιππος, παρειστήκει δὲ ὁ γενναῖος παῖς Ἀλέ‐
5ξανδρος, παρῆν δὲ Ὀλυμπιὰς ἡ χρηστὴ καὶ ξένοι καὶ πεζέταιροι καὶ δορυφόροι, καὶ πολὺ μὲν πλῆ‐ θος αὐτῶν Μακεδόνων, πολὺ δὲ τῶν ἄλλων ἐπι‐ δημούντων κατὰ πρεσβείαν ἢ μουσικῆς ἐπίδειξιν ἢ μισθοφορίαν, Ἑλλήνων καὶ βαρβάρων. καὶ γὰρ Ἰλλυ‐
10ριοὶ καὶ Παίονες καὶ Τριβαλλοὶ συνέδραμον ἰδεῖν αἰχμάλωτον Δημοσθένην. ἦν δὲ πολλὴ σιωπὴ καὶ ὠθισμὸς τῶν ἄλλων θεατῶν.
Decl
.

23

.

1

.

79

εἰς τοιοῦτόν με, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, θέατρον ἐπέμψατε, ἐγὼ δὲ οὐκ ἐφο‐ βήθην, οὐκ ἐξεπλάγην, ὥσπερ ὅτε πρεσβεύων ἐνέτυχον Φιλίππῳ, ἀλλ’ ἀνασχὼν τὴν κεφαλὴν ἔφην· ἥκω,
5βασιλεῦ, καὶ ἑκὼν καὶ ἄκων ἐπὶ τὰς σὰς θύρας, ἡδέως ὑπὸ Ἀθηναίων σοι δοθείς, ὃς κακὰ πλεῖστα Ἑλλήνων τὸν σὸν οἶκον εἰργασάμην
λέγων καὶ γράφων, ἔπρεψέ μοι τὸ προοίμιον τοῦ Θεμιστοκλέους. ταῦτα ὑπὲρ τῆς ἐμαυτοῦ πατρίδος
10καὶ τῆς ἄλλης Ἑλλάδος ἐπολιτευόμην. εἰ δὲ ἀρετῇ δικαίᾳ τοῖς οἰκείοις συνηγωνιζόμην, ἀλλ’ οὐ σοὶ πολεμῶν ἁπλῶς, ἀξιῶ μοι συγγνώμην γενέσθαι κατὰ τὸν τῶν ἀγαθῶν ἀνδρῶν νόμον. νῦν δὲ σός εἰμι καὶ χρῶ μοι
15λαβών.
Decl
.

23

.

1

.

80

ὁ δὲ σκαιότερον μὲν οὐδὲν οὐδὲ πικρό‐ τερον ἠμείψατο, οὐκ ἦν βάρβαρος ὁ Φίλιππος, οὐκ ἦν τύραννος, ἀπολοίμην κακῶς, οἷον ἄνδρα ἐλοιδόρουν, μᾶλλον δέ, ἀπωλλύμην, βασιλικῶς δὲ καὶ μεγαλοπρε‐
5πῶς, Αἰσχίνη φίλτατε, ἄκουε γὰρ ὡς τὰ μὲν ὠνείδισε, τὰ δὲ ἤλεγξεν, ἔδρασε δὲ κακὸν οὐδέν. χαῖρε, εἶπε, Δημόσθενες. τί ταῦτα; πῶς ἥκεις; τίς ἔπεμψέ σε; πρεσβεύων ἥκεις; Ἀμφίπολιν ἀπαιτήσων; πάλιν ἡμῖν ἐνοχλήσων; ἀλλ’ Ἀθηναῖοί σε ἐκδε‐
10δώκασιν; ὑπὲρ ὧν ἐβόας; ὑπὲρ ὧν ἡμῖν ἐπολέ‐ μεις; τί σε ὤνησεν ὁ Μαραθών; τί δὲ ἡ Σαλα‐ μίς; τί δὲ τὰ ὑπὲρ Χαλκιδέων, τί δὲ τὰ ὑπὲρ Βυζαντίων καὶ Φωκέων ψηφίσματα; τί δὲ αἱ δημηγορίαι αἱ μακραί; τί δ’ οἱ ἀπόστολοι καὶ
15τριηραρχίαι καὶ τὰ πολλὰ πολιτεύματα;
Decl
.

23

.

1

.

81

οὐκ ᾐσχύνου ἐμοὶ διαφερόμενος ὑπὲρ τῶν ἀχαρί‐ στων Ἀθηναίων; ἥκεις εἰς Μακεδονίαν, εἰς Πέλλαν, ὅθεν οὐδὲ ἀνδράποδον 〈σπουδαῖον〉.
5ἐμοί σε ὁ δῆμος τῶν Ἀθηναίων ἔδωκε. τί σε ἐργάσομαι; πῶς σοι χρήσομαι; ὡς τύραννος, ὡς λῃστής; οὔκ εἰμι τοιοῦτος οἷον ἔλεγες. οὐκ ἀναμίξω σε τοῖς Ὀλυνθίων αἰχμαλώτοις οὐδὲ ἀριθμήσω σε μετὰ τῶν ἀπὸ Χαιρωνείας ἑαλω‐
10κότων οὐδὲ Ἀτρεστίδᾳ σε χαριοῦμαι ἤ τινι τῶν ξένων τῶν ἐμῶν. ἀποκόψω σου
τὴν γλῶτταν; Θρᾳκός ἐστι τυράννου τοῦτο ἔργον ἀπολέσαι γλῶτταν Ἀττικήν, ἐγὼ δέ, κἂν ὀργίζωμαί σοι, τοὺς λόγους σου φιλῶ καὶ
15τὴν τραυλίζουσαν ἐκείνην γλῶτταν ἐπαινῶ πρὸ τῆς Αἰσχίνου καὶ Δημάδου. ἀλλ’ ἀποκτείνω σε κἀγὼ ὅμοιος Ἀθηναίοις γένωμαι; θάρρησον. οὐκ ἄν τι κακὸν παρ’ ἡμῶν πάθοις.
Decl
.

23

.

1

.

82

ἀλλ’ ἐπειδή σοι τοῦτο ἐπεδειξάμην ὡς ἡμέτερος εἶ καὶ οὐκ ἄν ποτε τὴν ἐξουσίαν τὴν ἐμὴν ἐκφύ‐ γοις, ἀφίημί σε. εἰ μὲν οὖν βούλει μένειν ἐν
5Μακεδονίᾳ, πολλοὺς παρ’ ἡμῖν ἔχεις πολίτας, Ἀριστόδημον, Καλλίαν, τὸν Φρύνωνος υἱόν. ἐγώ σοι καὶ οἶκον δίδωμι. δώσω 〈δὲ〉 καὶ γῆν παρ’ ἡμῖν ἀρκοῦσαν καὶ ἔσῃ παρ’ ἐμοὶ μέγας, ὡς Πύθων, ὡς Χαρίδημος, ὡς ἕτεροι ξένοι. παραδί‐
10δωμί σοι τὸν Ἀλέξανδρον μαθητήν. παίδευέ μοι μετὰ Ἀριστοτέλους τὸν υἱόν. εἰ δὲ καὶ τοῦ δημη‐ γορεῖν ἡττώμενος εἶ, πρεσβεύσεις ὑπὲρ ἡμῶν
εἰς Θετταλίαν, εἰς Βοιωτίαν, εἰς Ἀρκαδίαν, εἰς Θήβας, εἰς αὐτὰς τὰς Ἀθήνας, ἐὰν ἐθέλῃς. εἰ
15δὲ ἑτέρωσέ ποι βαδιῇ, μνημόνευσον ὅθεν ἄπει, τίς ἀφίησί σε. ἐγὼ μέν σοι σωτηρίας οὐκ ἐφθό‐ νησα, ἐφείσθω δὲ καὶ σοὶ σώζειν σεαυτόν.
Decl
.

23

.

1

.

83

ἔκλαιον ἑστώς, εἰς τὴν γῆν ἔβλεπον. ὁ δὲ εἶπε, φιλαθήναιε καὶ ταλαίπωρε, δῆλος εἶ πρὸς Ἀθή‐ νας βλέπων. ἄπιθι μέν, ἀλλ’ ὡς ἐμός, ἀλλ’ ὡς εἷς κἀκεῖ Μακεδόνων. μή με ποιήσῃς ἐπιστο‐
5λῆς δεηθῆναι δευτέρας, σὺ δὲ ἡμῖν γράφε. ὢ τοῦ χρηστοῦ βασιλέως, ὢ τοῦ θαυμαστοῦ Φι‐ λίππου, οἷον προσέθηκε τὸν τελευταῖον λόγον· εἰ βούλει, καὶ πολιτεύου, Δημόσθενες. πάντως γὰρ οἶσθα πῶς πολιτεύεσθαί σε δεῖ.
Decl
.

23

.

1

.

84

καλέσας δὲ Ἀντίπατρον καὶ Παρμενίωνα τούτοις με παρέδωκε θεραπείας τευξόμενον καὶ παραμυθίας, καὶ τὰ ἄλλα δὲ πάντα ἡμέρως καὶ χρηστῶς καὶ φιλικῶς μοι προσ‐
5ηνέχθη. περιήγαγέ με, τὰς δυνάμεις ἔδειξε, τὰς παρα‐ σκευάς. τὰ μὲν ἤρετο, τὰ δὲ ἐσκέψατο, τὰ δὲ διηγή‐ σατο.
Decl
.

23

.

1

.

85

ὡς πάντα καλὸς καὶ ἡδὺς ὁ Φίλιππος, ὡς δεινὸς συμπιεῖν, ὡς μνημονικός, ὡς φιλόδωρος. τί μέγα Ἀριστοδήμῳ τὰς Ἀπολλοφάνους δοῦναι θυγα‐ τέρας; Δημοσθένην ἀφῆκεν. ἔλυσέ μοι καὶ τῶν ἀπὸ
5Χαιρωνείας τινάς. ὤφελον ἔτι παρ’ ἐκείνῳ μένειν, ὤφελον οἰκεῖν ἐν Μακεδονίᾳ. νῦν δὲ ἐγὼ μὲν ἐκεῖθεν ἀπηλλάγην, ἵνα μηδὲν εἴπω μηδὲ ἐκεῖ, ἐνταῦθα δὲ ἔχω πράγματα; ὢ τῆς σκαιότητος, ὢ τῆς βίας. οὐκ ἔξεστιν Ἀθήνησι σιωπᾶν, οὐκ ἔξεστι παρ’ ὑμῖν ἀπραγ‐
10μόνως ἀποθανεῖν. ἐν τοῖς ξένοις εἰμί, μέτοικός εἰμι, πάλαι μὲν Ἀθηναῖος, νῦν δὲ Μακεδὼν ὤν.
Decl
.

23

.

1

85bis

 Οὐ φοβῇ, συκοφάντα, Φιλίππου φίλον, μᾶλλον δὲ δοῦλον; ἐπιστελῶ μου ταῦτα τῷ δεσπότῃ; οὔκ εἰμι κατάσκοπος οὐδὲ περίεργος ξένος, ἀλλὰ δύσερώς τις ἄνθρωπος καὶ τὰς ἀδίκους Ἀθήνας φιλῶν. εἰ δὲ λυπῶ
5τι φιλῶν, εἰς Μακεδονίαν ἀπελεύσομαι. τί μοι βασκαί‐ νεις; τί πολυπραγμονεῖς; τί δέ με κελεύεις λέγειν ὡς πρόσφατον ἐκ Μακεδονίας; τί πλεῖον ἑωρακότα; ἓν
εἶδον, ἓν οἶδα, ἓν λέγω· φιλαθήναιος Φί‐ λιππος. τί με ἀχάριστον, τί με θρασύν, τί με ἀναιδῆ,
10τί με δυσσεβῆ ποιεῖς; ταῦτα λύτρα κατάθωμαι Φι‐ λίππῳ; ἐπὶ σιωπῇ παρεγενόμην. τοῦτο καὶ μὴ κελεύοντι Φιλίππῳ αὐτὸς ἐπηγγειλάμην. κῆρυξ ἐπιδημῶ τῆς Φι‐ λίππου φιλανθρωπίας καὶ τρόπαιον περιέρχομαι οἷον ἐγείρειν μόνον Μακεδόσιν ἐπιχώριον.
Decl
.

23

.

1

.

86

 Ἐγὼ μὲν οὖν οὐδὲν ἐρῶ, τοῖς δὲ λέγουσιν ὀφθήσομαι. πρὸς ἐμέ τις δημηγορείτω βλέπων. τί οἴεσθε; ῥᾳδίως καρτερῶ; χαίρω σιωπῶν; κλαίω μέν, ὅταν οἱ πρυτάνεις προθῶσιν ἐκκλησίαν, ἀλγῶ δὲ μετὰ
5τῶν ἀτίμων περιιών. στένων ἄνω τοῦ θεάτρου κάθη‐ μαι, ὅταν δὲ ἀκούσω τοῦ κήρυκος κηρύττοντος· τίς ἀγορεύειν βούλεται; καταβὰς ἀποτρέχω, μή με παρα‐ πείσῃ τὸ κήρυγμα. καί, μὰ Δία, δι’ οὐδὲν εἰς τὰς ἐκ‐ κλησίας ἀναβαίνω ἢ ἵνα με Ὑπερίδης βλέπων σωφρονῇ,
10ἵνα Λυκοῦργος φοβηθῇ τῷ τοὺς φίλους σιωπᾶν, λέγω δὲ οὐδέν.
Decl
.

23

.

1

.

87

ὦ δέσποτα Φίλιππε, πανταχοῦ μὲν πάρει καὶ πανταχοῦ μὲν ὁρᾷς, πάντα δὲ ἀκούεις, τὰ παρ’ Ἀθηναίοις μάλιστα. οὐδ’ αὐτὸς μὲν σιωπῶ, τοῖς δὲ ὑποβάλλω δημηγορίας καὶ ψηφίσματα, ἀλλά μοι
5σιωπᾶται μᾶλλον ἢ ταῖς ἁλούσαις ἀηδόσιν. οὐδὲ γὰρ δεῖ λέγειν δοῦλον ῥήτορα.
Decl
.

23

.

1

.

88

ἐγὼ δὲ καὶ ἐμαυτὸν οἶδα. οὔκ εἰμι ῥήτωρ ἀσφαλής. φοβοῦμαι μὴ λέγων ἁμάρ‐ τω ἤ τι θρασύτερον ἐξελθὸν λάθῃ με δημηγοροῦντα. οὐκ ἔστι δὲ οὔτε τεμνομένῳ μὴ στένειν οὔτε
5ὑφ’ ὑμῶν κελευομένῳ μὴ λέγειν. ἔτι δὲ καὶ τὸ τῆς γλώττης ἔθος ἐμαυτοῦ δέδοικα. ἐν ἄλλοις ἠσκήθην λόγοις. ἐὰν εἰς ἐκείνους καὶ νῦν ἐξολίσθω, πάλιν ᾠχόμην. ἐᾶτε δή με βεβαίως σιωπᾶν. εἰ μὲν φιλῶν
τις ἐπιθυμεῖ μου πάλιν ἀκοῦσαι δημηγοροῦντος, φει‐
10σάσθω δούλου. ἔχει μου παλαιὰ ταῦτα ψηφίσματα, δη‐ μηγορίας δημοσίᾳ κειμένας. ἐκείνους ἀναγινωσκέτω τοὺς λόγους. εἰ δὲ μισῶν τις ἐμὲ πάρεστιν, ἱκανῶς ἔλαβε παρ’ ἐμοῦ δίκην. ἐξέδωκεν, ἀπώλεσε. καὶ μὴν τίνος οὐ μείζων αὕτη τιμωρία; ὁ δημηγόρος Δημοσθένης
15σιωπᾷ.
Decl
.

23

.

1

.

89

 Θαρρεῖν κελεύει μέ τις ὡς, κἂν ὁτιοῦν λέγω, μηκέτι ἂν ὑφ’ ὑμῶν ἐκδοθέντα. μὴ γὰρ οὐ βούλομαι; μὴ γὰρ οὐ θαρρῶ; μὴ γὰρ οὐ χαίρων ἀπέλθοιμ’ ἂν εἰς Μακεδονίαν; ἀλλ’ οὐδέν ἐστιν ὅ τι καὶ ἀπολείπε‐
5ται. ὡς εἴ γε καὶ μικρὸν ἦν, εἶπον μὲν ἂν οὐδέν, ἐμάνην δ’ ἄν, ὡς Σόλων, κἀγώ. νῦν δὲ πάντα ἀνάλω‐ ται, τὰ εἴσω Πυλῶν, τὰ ἔξω, Χαλκιδεῖς, Φωκεῖς, Ἑλ‐ λήσποντος, Χερρόνησος, Δημοσθένης.
Decl
.

23

.

1

.

90

ἡσυχίαν ἄγωμεν, συμπολιτευώμεθα τῇ Τύχῃ. ἐὰν καινὸν γέ‐ νηταί τι καὶ σφόδρα βιάζηταί με καὶ κοινὸν
ὁρῶ κίνδυνον ἢ φόβον τῆς Ἑλλάδος εἴτε ἐκ Σού‐
5σων εἴτε ἐκ Θρᾳκῶν εἴτε ἄλλοθέν ποθεν, ῥαγήσε‐ ταί μοι φωνή, κἂν μὴ θέλω, ἀπελθὼν εἰς Θήβας πο‐
λιτεύσομαι.
Decl
.

24

t

1

Νόμος ἐν Λακεδαίμονι τὸν εἴσω τριάκοντα ἐτῶν μὴ δημηγορεῖν. Θηβαῖοι τὴν ἐν Λεύκτροις μάχην νικήσαντες πρέσβεις πρὸς Λακεδαιμονίους πε‐ πόμφασι πόλεμον ἀπειλοῦντες, ἢν μὴ Μεσήνην
5ἀφῶσιν αὐτόνομον. λεγόντων ἀφεῖναί τινων Ἀρχίδαμος νέος ὢν ἔτι παραινεῖ τὸν πόλεμον δέξασθαι. πέπεικε. τροπὴ γέγονε τῶν δυσμενῶν καὶ γράφεταί τις παρανόμων Ἀρχίδαμον. Μελετῶμεν τὸν Ἀρχίδαμον.
Decl
.

24

.

1

t

Προθεωρία.
Decl
.

24

.

1

.

1

 Φιλοτιμεῖται καὶ νέοις πολλάκις ἡ φύσις λέγειν τὰ χρήσιμα καὶ λογίζεσθαί τι δίδωσι τοῦ χρόνου σοφώτερον. οὐ γὰρ ἡλικίας ἐστὶ τὸ κατόρθωμα, ψυχῆς δὲ μᾶλλον κρίνειν ἐπισταμένης τῶν πραγμάτων τὴν δύνα‐
5μιν.
Decl
.

24

.

1

.

2

ἐπειδὴ 〈δὲ〉 νόμῳ Λακωνικῷ μὴ δοκοῦν δημηγορεῖ νέος ὢν Ἀρχίδαμος, γράφεταί τις παρανόμων αὐτὸν καὶ συγκροτεῖ δικαστήριον οὐδὲ τὸ νικᾶν αὐτὸ καταλιμπάνων ἀνεύθυνον, ἔνθα τι τῶν Λυκούργῳ νενομοθετημένων
5ὀλιγωρεῖσθαι δοκεῖ. ὁ δὲ φεύγων τοῦ νομοθέτου τὴν γνώμην σκοπεῖν ἀξιῶν καὶ τὴν ἑαυτοῦ καὶ τὴν νίκην προφέρων τῆς πόλεως ἐλεύθερον ἑαυτὸν τῆς κατηγορίας δεῖξαι πειράσεται.
Decl
.

24

.

1

.

3

εἰ δὲ Σπαρτιάτην πεποιημένος μελέτην δόξω νόμον ἕτερον κἀγὼ παρα‐ βαίνειν Λακωνικὸν μηκύνων τοὺς λόγους, μηδὲ εἷς
βασκαινέτω. οὐδὲ γὰρ ἐφ’ ἑκάστῳ τῶν συμπιπτόντων
5ὀλίγαις κεχρῆσθαι συλλαβαῖς ἐπιτηδεύουσι Λάκωνες, ἀλλὰ συμμετρεῖν τῇ δυνάμει τῶν πραγμάτων ἀεὶ με‐ λετῶσι τὰ ῥήματα φιλονεικοῦντες τὰ πλείονα φεύγειν ἐν οἷς βραχυλογεῖν οὐκ ἀδύνατον. τοῦτο δὲ κἀμὲ πε‐ ποιηκότα ὁ τοὺς λόγους ἀκριβῶς ἐξετάζων εὑρήσει.
9
Decl
.

24

.

2

t

Ἡ μελέτη.
Decl
.

24

.

2

.

1

 Χάριν ἔχω τοῖς σεσωκόσι θεοῖς δι’ ἐμοῦ τὴν πόλιν, ὦ ἄνδρες Λακεδαιμόνιοι, κἂν δεήσῃ με νῦν παθεῖν, οὐκ ἀποκνήσω τὸν κίνδυνον, ὅτι φρονήματος Λακωνικοῦ πεφυλαγμένου τῇ Σπάρτῃ ὁ χρηστὸς οὑτοσὶ
5τῆς ἐμῆς ἡλικίας κατήγορος δίκην τῆς εὐεργεσίας εἰσ‐ πράττεται δι’ ἣν αὐτῷ γραφὴ καὶ βῆμα καὶ λέγειν ἐπ’ ἐξουσίας, τῆς ἐλευθερίας τὰ σύμβολα. εἰ γὰρ τοῖς πολεμίοις κατὰ νοῦν ἐξέβη τὰ πράγματα καὶ Μεσήνης, ἐφ’ ᾗ μέγα φρονοῦμεν, κελεύουσι Θηβαίοις ὑπεχωρή‐
10σαμεν, ὃ τῇ μὲν ἐνίων προαιρέσει συμβάν, τῇ δὲ παρ’ ἐμοῦ πρὸ τῶν κινδύνων προνοίᾳ κωλυθὲν φαίνεται, τί προσδοκᾶν ὑπῆρχεν, εἰπέ μοι, χρηστόν; δουλεύειν Λακεδαιμονίους, ὦ Ζεῦ, Θηβαίοις ἐλείπετο
μετὰ Πύλας καὶ Πλάταιαν καὶ τὰ πολλὰ τρόπαια τῶν
15βαρβάρων.
Decl
.

24

.

2

.

2

ἐπειδὴ δέ τινος αἰσχροῦ πεῖραν λαβεῖν ἡ νεότης ἡ ἐμὴ διεκώλυσε, προσποιούμενοί τινες τοῖς νόμοις ἐπικουρεῖν, τῇ δ’ ἀληθείᾳ συναλγοῦντες Θη‐ βαίοις καὶ τῆς κατηγορίας τὴν αἰτίαν εὐπρόσωπον
5ἔχοντες ἑτέραν ἀδοξίαν περιποιοῦσι τῇ πόλει. διδόασι γὰρ τοῖς βουλομένοις τῶν Ἑλλήνων ὑπονοεῖν ὡς Λακε‐ δαιμόνιοι τύχῃ νενικηκότες, οὐκ ἀρετῇ τοὺς οἰκείους ὑπὲρ ἀνδρίας εὐθύνουσι δέει τοῦ μὴ παθεῖν ἐπισφαλῆ τὴν προθυμίαν ἐν τοῖς κινδύνοις ἡγούμενοι. τούτου
10χάριν γραφέσθω με νῦν ὁ βουλόμενος. οὐδέποτε γὰρ τὸ Σπαρτιάτης ὑπάρχειν ἑκὼν εἶναι προδώσω.
Decl
.

24

.

2

.

3

ἐγὼ μὲν οὖν ᾤμην μετὰ τὴν λύσιν τῶν ἐλπισθέντων ἡμῖν δυσχερῶν καὶ τὸ τρόπαιον ἐκεῖνο τὸ πολλοὺς εἰς δά‐ κρυα κινῆσαν ὑφ’ ἡδονῆς εὐθὺς οἷά τις Ὀλύμπια
5νενικηκὼς στεφανηφορεῖν καὶ τῆς Λακεδαίμονος σωτὴρ ὀνομάζεσθαι· νυνὶ δὲ δι’ ὧν εὐθυμεῖν τῇ πόλει καὶ τῷ κατηγόρῳ πεφιλοτίμηται μόνῳ κινδυνεύειν ἐμοὶ
συνέβη τῷ δεδωκότι τῆς εὐημερίας τὴν πρόφασιν. ἀλλ’ ἵνα μὴ ῥήμασι φενακίζειν δοκῶ τὴν ἀρετὴν σεμνύνων
10τὴν ἐμαυτοῦ, μικρὰ βούλομαι τοὺς πολλοὺς ὑπομνῆσαι πῶς εἶχεν ἐκ τοῦ παντὸς χρόνου τῇ πόλει τὰ πράγ‐ ματα καὶ πῶς προσηνέχθην τούτοις ἐγώ. γνώσεσθε γὰρ ἐκ τούτων σαφῶς εἴτε χάριτος ἄξια τυγχάνει τὰ παρ’ ἡμῶν εἴτε τῷ κατηγόρῳ εὐλόγως τὰ τῆς γραφῆς
15μεμηχάνηται.
Decl
.

24

.

2

.

4

 Ἡμῖν πάτριον ἦν εἴς τε πολέμους φοιτᾶν καὶ διὰ πόνων ἀεὶ καρποῦσθαι τὴν εὔκλειαν. ἐντεῦθεν ὑπῆρχε τοὺς Σπαρτιάτας ὁρᾶν τοῦ ζῆν ἀδόξως προτι‐ μῶντας τὸν θάνατον. ταύτην ἡμεῖς τὴν διάνοιαν ἔχον‐
5τες πανταχοῦ τρόπαια γῆς ἀνεστήσαμεν οὐδὲν εἶναι νομίζοντες, ὅτε μὴ σὺν ἀρετῇ τῶν ὅπλων ἁπτοί‐ μεθα. ἄμεινον γὰρ ἐδόκει δόξαν ἔχειν ἀθάνατον ἢ σωτηρίαν ἀπράγμονα. τοῦτο φυλάττει τὴν πόλιν ἀτεί‐ χιστον. ἐν ὅπλοις γὰρ ἡμεῖς ὁριζόμεθα τὴν ἀσφάλειαν.
Decl
.

24

.

2

.

5

παῖδες ὄντες πολεμεῖν εὐθὺς διδασκόμεθα κρίνειν ἀνδρίᾳ τὰ πράγματα παιδευόμενοι. αὕτη τῆς ἡμετέρας πολιτείας καὶ διαίτης ἀρχή. καὶ νικῶντες ὡς εἰπεῖν
ἅπαντα τὸν χρόνον διεγενόμεθα. πέφυκε γὰρ ἡ προθυ‐
5μία πάντα μέν, ὡς εἰκός, κατορθοῦν. ἢν δέ που τύχης ἀγνωμοσύνῃ σφαλῇ, θαυμάζεται μὲν οὐδὲν ἧττον παρ’ οἷς ἀρετὴ τυγχάνει τὸ σπουδαζόμενον, ἐπανορθοῦται δὲ κατορθώμασι δευτέροις τὰ φθάσαντα. ῥᾷον γὰρ ἀνδρία πέφυκεν ἀνακαλεῖσθαι τὰ πταίσματα χρησταῖς
10ἐλπίσι τὸν λογισμὸν θεραπεύουσα.
Decl
.

24

.

2

.

6

 Βούλομαι δὲ καὶ τὴν ἄλογον μεταβολὴν τῆς τύχης διεξελθεῖν, οὐχ ἵνα τὸν κατήγορον εὐφράνω τοῖς διηγήμασιν, ὁ γὰρ ἀγανακτῶν ἐπὶ λύσει τῶν δυσχερῶν δῆλός ἐστι καὶ μέχρι τῆς ἀκοῆς αὐτῶν
5εὐφραινόμενος, οὐδ’ ἵνα τὰς συμφορὰς ὑπομνήσω τὴν πόλιν, ἀπώκνησα γὰρ ἂν ἐκείνων μνησθῆναι, νὴ τὸν Ἀγησίλαον τὸν ἐμόν, μὴ τῆς εὐκλείας ἡμεῖς τῶν προ‐ γόνων λείπεσθαι δόξωμεν, εἰ μὴ τοῖς δι’ ἐμοῦ πεπραγ‐ μένοις παρεμυθούμην τὴν συμφοράν, ἀλλ’ ἵνα τὴν
10εὔνοιαν ἣν ἔχω περὶ τὴν πόλιν ἐνδείξωμαι.
Decl
.

24

.

2

.

7

ἐπειδὴ γὰρ ἔδοξέ ποτε μετὰ Θηβαίων γενέσθαι τῇ Τύχῃ, πρέσβεις οἱ κατάρατοι πέμψαντες Μεσήνης, ὦ θεοί, παραχωρεῖν τοῖς Λακεδαιμονίοις προσέταττον. ἡ γὰρ
5παράλογος εὐπραγία τὴν ἑκατέρων αὐτοὺς ἀγνοεῖν παρεσκεύαζε δύναμιν. εἴπερ εἰρήνης ἐπιθυμεῖτε, φασίν, αὕτη τῆς ἀσφαλείας ἡ πρόφασις· εἰ δὲ φρονήματος ἔχεσθε καὶ μετὰ πεῖραν Θη‐ βαίων Λακωνικοῦ, πολέμῳ Μεσήνην μετὰ τῆς
10ὑμετέρας κτησόμεθα. ταῦτα Θηβαῖοι Λακεδαιμονίοις ἠπείλουν
Decl
.

24

.

2

.

8

ἔδει μὲν οὖν ἡμᾶς, εἴπερ τι τῶν δεόντων ἐγίγνετο, τοὺς ἐπὶ τῶν Μηδικῶν ζηλώσαντας πρῶτον μὲν τοὺς πρέσβεις ἐμβάλλειν ἔνθα καὶ τοὺς ἀπὸ τῶν βαρβάρων οἱ πρόγονοι, εἶτα δὲ βουλῆς οὐ δεῖσθαι τὸ
5χρῆμα νομίσαντας δεῖξαι Θηβαίοις εὐθὺς ὡς οὐκ οἶδεν ἡ Σπάρτη πλημμελήμασιν ἀλόγου τύχης ὑποχωρεῖν. ἐκκλησίας δὲ ὅμως καὶ βουλῆς ἐπὶ τούτοις οὐκ οἶδ’
ὅπως συμβάσης ἐγὼ μὲν ἐξ ἀρχῆς ἐσιώπων καὶ τοὺς γεγηρακότας προσεδεχόμην ἄξιόν τι τοῦ γένους καὶ
10τῆς ἡλικίας προφέρειν, οἱ δὲ παρελθόντες εἰς μέσον λόγους διεξήρχοντο πρὸς ὑμᾶς, οὓς παρὰ Θηβαίοις, ἀλλὰ μὴ παρ’ ἡμῖν ἔδει ῥηθῆναι.
Decl
.

24

.

2

.

9

ὁ μὲν ἔφη δεῖν ποιήσασθαι τῶν πόνων ἀνάπαυλαν, ἕτερος ἐλευθέ‐ ραν καταστῆσαι πολεμίων τὴν πόλιν, ἄλλος ἀφεῖναι Μεσήνην διὰ τὴν ἀνάγκην αὐτόνομον, ἤδη δέ τις
5εἰπεῖν, ὦ θεοί, Λακεδαιμονίοις τετόλμηκεν· ἄμαχοι Θηβαῖοι καὶ δεῖ κελεύουσι πείθεσθαι. Σέριφόν τις οἰκεῖν τούτων ἀκούων, οὐ τὴν ἡμετέραν 〈ἂν〉 ὑπώπτευσε. δειναὶ γὰρ αἱ συμφοραὶ τοῦ παραμυθου‐ μένου χηρεύουσαι, δεῖ γάρ τι καὶ πρὸ τούτων εἰπεῖν,
10φρόνημα ταπεινῶσαι καὶ λίαν ὑπέρογκον.
Decl
.

24

.

2

.

10

ἐγὼ μὲν
οὖν ἀγανακτῶν οἵοις ἡ πόλις χρῆται συμβούλοις πά‐ λιν ἐγκαλυψάμενος ἐσιώπων, ἐπῄνουν δὲ τὸν νόμον κατ’ ἐμαυτόν, ὃς οὐκ ἐᾷ τοὺς ἐξ ἑτέρας τοῖς τῶν Λακε‐
5δαιμονίων ἐπιμίγνυσθαι πράγμασιν, ὅπως μὴ γνοῖεν οἷς ἐπιμελές ἐστι τὰ τῆς Σπάρτης ἐπιτηρεῖν ἁμαρτή‐ ματα. ὡς δὲ τοιαῦτα λέγοντες, ὡς εἴθε μηδὲ τὴν ἀρχὴν ἦσαν φθεγγόμενοι, μόλις ἐπαύσαντο, ἐκάλει δὲ λοιπὸν ὁ κῆρυξ τὸν ἀντερεῖν τούτοις βουλόμενον, ὑπή‐
10κουε δὲ τῶν παρόντων οὐδείς, ἐδήλουν δὲ πάντες τῇ σιωπῇ καλῶς ἔχειν ἀκονιτὶ παραδοῦναι Θηβαίοις τὸ τρόπαιον, ἐθρήνουν ἐγὼ καὶ τοὺς πάλαι κειμένους ἀπεκάλουν εὐδαίμονας.
Decl
.

24

.

2

.

11

ἐνταῦθα παρελθὼν καὶ πάλιν ὁ κῆρυξ ἄκων μέν, ὡς ἡγοῦμαι, ἐτόλμα δὲ ὅμως εἰπεῖν· πᾶσι δοκεῖ Μεσήνης ἀφίστασθαι, ἐπι‐ λαβόμενος δὲ ἐγὼ τῆς τοῦ κήρυκος φωνῆς ἐβόων· μὴ
5συναρίθμει κἀμὲ τοῖς καθαιροῦσιν, ἄνθρωπε, τῆς Σπάρτης τὸ φρόνημα. θαυμάσαντες ὑμεῖς, μᾶλλον δὲ τὸ ῥηθὲν ἐξαίφνης ἀποδεξάμενοι, πέφυκε γὰρ τὸ δαιμόνιον τοῖς ἐπιτηδεύουσιν ἀρετήν, κἂν 〈εἰ〉
λήθην τινὰ πρὸς βραχὺ λάβοιεν ἑαυτῶν, πάλιν ἀνα‐
10καλεῖσθαι τὴν εὔκλειαν, παρεκαλεῖτε πρὸς τὸ βῆμα φοιτᾶν καὶ λέγειν παρεκελεύσασθε τῷ νέῳ τὰ χρήσιμα.
Decl
.

24

.

2

.

12

πυνθανομένου δέ μου πολλάκις καὶ τῶν πολιτῶν ἕκαστον ἐρωτῶντος εἰ δεῖ κἀμὲ τὴν οἰκείαν ἀποφή‐ νασθαι γνώμην, τὸ γὰρ ἐθέλειν με τὸ δοκοῦν τῷ νόμῳ ποιεῖν ἐπεῖχε τὴν γλῶτταν καὶ ὀκνηρότερον ἀπειρ‐
5γάζετο πρὸς τὴν τῶν δεόντων παραίνεσιν, ἔδωκε τὸ πλῆθος τὴν ἄδειαν καὶ παρελθὼν εἶπον ἐλεύθερόν τι καὶ τῶν προγόνων ἐπάξιον. ὑπέμνησα Λεωνίδου καὶ τῶν τριακοσίων ἐκείνων καὶ πολεμεῖν παρῄνουν. ὑμεῖς δὲ εὐθὺς ἐπενεύσατε.
Decl
.

24

.

2

.

13

ἐντεῦθεν πάλιν ἐπανῆλθεν ἡ Σπάρτη πρὸς ἑαυτὴν καὶ Θηβαῖοι τὴν οἰκείαν φύσιν ἐγνώρισαν καὶ μένει Μεσήνη Λακεδαιμονίοις δου‐ λεύουσα. μετὰ τὸ τρόπαιον τοίνυν ἀποδέχεται μὲν ὁ
5κατήγορος τὸ πραχθὲν καὶ ὡς οὐκ ἂν ἐγεγόνει σιω‐ πῶντος ἐμοῦ δικαίως ὁμολογεῖ, τὸν δεδωκότα δ’ ὅμως τὴν πρόφασιν ὡς οὐ δέον εἰρηκότα διώκει
δυσχεραίνων, ὡς ἔοικεν, ὅτι μὴ Θηβαίοις δουλεύομεν.
Decl
.

24

.

2

.

14

 Ἀλλὰ Λυκοῦργος, φησί, τὸ σφαλερὸν τῆς ἡλικίας σκοπῶν ἀπείργει σε νόμῳ τοῦ βήματος, ὅτε μὴ τῶν κινδύνων ὀξὺς ὁ καιρὸς καὶ δίδωσι χρόνος ἐντὸς τῶν νόμων βουλεύεσθαι. τί φῄς;
5οὐκ ἐπικειμένης τῆς συμφορᾶς ἐκέλευεν ἀναβαλέσθαι τὸν σύμβουλον; οὐκοῦν καὶ Θηβαίοις ἔδει πεισθῆναι. [ἀναβαλέσθαι τὸν πόλεμον;] 〈οὐκ〉 ἐμπάζομαι. οὐ βούλε‐ ται Λυκοῦργος τῶν ὑπηκόων ἰδεῖν τὴν πόλιν χηρεύ‐ ουσαν. εἰπὲ γάρ μοι, πρὸς θεῶν, πότερον τὸ λυσιτε‐
10λοῦν σκοπῶν ἐνομοθέτει καὶ τίσι δεῖ λέγειν ἐπέτρεπεν ἢ βασκαίνων ἁπλῶς τῇ ἡλικίᾳ τοῦ βήματος κεκώλυκε; δῆλον ὡς οὐδὲ 〈σὺ〉 διαμαρτάνων φήσεις Λυκοῦργον ἀμελεῖν τοῦ συμφέροντος. εἰ δέ, ὅπερ ἔστιν, ἐπ’ ὠφελείᾳ
κεῖσθαι τοὺς νόμους ὁμολογεῖς, πότερον αἱρετώτερον
15ἦν φυλαχθῆναι τῇ Σπάρτῃ τὸ φρόνημα καὶ τὴν πόλιν ἄρχειν ὧνπερ καὶ πρότερον ἢ τοὐναντίον ἀνελεύθερον ἔχειν εἰρήνην, ἵνα μή μου τὸ δέον ἀνέχησθε συμβου‐ λεύοντος;
Decl
.

24

.

2

.

15

εἰ τοίνυν τὸ συμφέρον ἐκεῖνος ἐννοῶν ἐτίθει τὸν νόμον, ἐγὼ δὲ πρὸς εὔκλειαν ὁμοῦ καὶ πρὸς ἀσφάλειαν ὁρῶν τῇ πόλει παρῄνεσα, δῆλον ὡς ἔργῳ φυλάττω τοὺς νόμους καὶ τὴν πολιτείαν εὐεργε‐
5τῶ. πρὸς ὃ καὶ Λυκοῦργος ὁρῶν ἐνομοθέτει τοῖς Λά‐ κωσιν. ὁ γὰρ οἷς ὁ νόμος ἐθέλει τοῖς ἔργοις ὑπηρε‐ τῶν οὗτος ἀκριβῶς τὸν σκοπὸν τοῦ νομοθέτου φυλάτ‐ τει, κἂν μὴ συμφωνεῖν δοκῇ τοῖς γράμμασι.
Decl
.

24

.

2

.

16

ποίαν οὖν εἰκὸς ἡλικίαν ἐκδέξασθαι; εἰς ποῖον δὲ καιρὸν δουλείας προσδοκωμένης τοὺς λόγους φυλακτέον; εἰ μὲν γάρ τις τῶν γεγηρακότων, οὓς διὰ τὸν χρόνον
5φῂς τὸ δέον ἐπίστασθαι, παρελθὼν εἶπέ τι Λακωνικὸν καὶ τῆς ἐμπειρίας τῶν πραγμάτων ἐπάξιον, δικαίως ἂν ἠγάπων τὴν σιωπήν· εἰ δὲ τούτων αἱρεῖσθαι δου‐ λείαν παραινούντων αὐθαίρετον ἐγὼ παρεσκεύ‐
ασα μετ’ ἐλευθερίας τὸ τρόπαιον, τίς οὐκ ἂν εὖ φρο‐
10νῶν οἴοιτο τὰ μὲν τῆς αἰτίας ἑτέροις, τὰ δὲ τῶν ἐπαί‐ νων ἐμοὶ περιλείπεσθαι δικαίως;
Decl
.

24

.

2

.

17

 Ἔτι τοίνυν ἀποδεῖξαι βούλομαι φθόνου τὴν δίκην, ἀλλ’ οὐκ ἐγκλημάτων τυγχάνουσαν. τί γὰρ δὴ τότε παρὰ τὴν ἐκκλησίαν τῶν λεχθέντων ἀκούων οὐκ ἀναστὰς διεκώλυες; εἰ μὲν γὰρ καλῶς ἔχειν ἡγούμενος,
5τί νῦν μάτην μακρηγορεῖς, ὅτε καὶ τὸ τρόπαιον ἠκο‐ λούθησε τῶν ἐμῶν ἀποδεῖξαν λόγων τὸ χρήσιμον; εἰ δὲ τότε σιγήσας, ὅτε μᾶλλον ἀντιλέγειν ἐχρῆν, νῦν ἐφάνης οὐκ οἶδ’ ὅπως τῶν νόμων κηδόμενος, δῆλον ὅτι τοῖς πεπραγμένοις φθονῶν τὴν κατηγορίαν πε‐
10ποίησαι. σκόπει δὲ μὴ συκοφαντῶν ἐμὲ διαβάλλων ἁλῷς τὴν νίκην. δυσχεραίνων γὰρ ἐφ’ οἷς εὐτυχήκαμεν δίκας εἰσπράττεσθαι βιάζῃ τὴν πόλιν τὸν δεδωκότα τοῦ τροπαίου τὴν ἀφορμήν.
Decl
.

24

.

2

.

18

 Ἀλλὰ τύχης ἔργον, φησί, τὸ κατόρθωμα γέγονε καὶ οὐ δεῖ σε παρανομοῦντα ζημίας ἀπολύειν ἐλεύθερον, μὴ παρρησίας ἡ νεότης τυχοῦσα κινδύνων τῇ πόλει γένηται πρόφασις.
5μέχρι τίνος ἐνυβρίζεις τῇ πόλει τύχῃ τὰ Λακεδαιμο‐
νίων, ἀλλ’ οὐκ ἀρετῇ φιλοτιμούμενος τρόπαια; μέχρι τίνος Θηβαίοις συνηγορεῖς μόνης ἥττονας εἶναι τῆς τύχης ἀποκαλῶν; λίαν ἠγνόηκας ὅσον ἀλόγου τύχης καὶ προνοίας ἐστὶ τὸ διάφορον. ἡ μὲν γὰρ παρ’
10ἐλπίδας ἔχει τὴν πρᾶξιν καὶ παρὰ τὴν ἀξίαν συμβαί‐ νουσαν, ἡ δὲ καὶ πρὸ τῆς πείρας αὐτῆς ὡς παρὸν ἤδη θεωρεῖ τὸ γινόμενον.
Decl
.

24

.

2

.

19

εἰ μὲν οὖν μὴ προεῖπον τὸ μέλλον παρὰ τὴν ἐκκλησίαν ἐγὼ ἢ τὸ τῆς νίκης μεῖζον ἢ καθ’ ἡμᾶς ὂν τῇ πόλει κατώρθωτο, κἀγὼ μετὰ τοῦ κατηγόρου παρεῖχον ἂν τῇ τύχῃ τὴν εὔκλειαν·
5εἰ δὲ καὶ τὸ συμβὰν προαγορεύσας τῆς βουλῆς οὐ διήμαρτον καὶ τῇ Σπάρτῃ τὸ τοῦ πολέμου τέλος τοῖς προλαβοῦσι γέγονε σύμφωνον, πῶς οὐ προνοίᾳ καὶ δυνάμει κρείττους τῶν πολεμίων γεγόναμεν;
Decl
.

24

.

2

.

20

εἰ δὲ καὶ ζημίας ἐμοὶ καὶ κίνδυνον τῷ σεσωκότι τὴν πόλιν ὁ νόμος ἐπέφερεν, οὐδέποτ’ ἂν ἔγωγε τῆς κοι‐ νῆς εὐπραγίας τὴν ἐμὴν προτιμᾶν ἠνειχόμην ἀσφά‐
5λειαν. πῶς γὰρ οὐκ ἄτοπον τὴν μὲν ἄλλην μεθ’ ὅπλων νεότητα προκινδυνεύειν τῆς πόλεως, ἐμὲ δὲ μηδὲ τῆς
ἀπὸ τοῦ λέγειν κατηγορίας, εἰ δοκοῦν οὕτως εἴη τοῖς συκοφάνταις, ἀνέχεσθαι τῆς ὅλης μέλλοντα τῇ πόλει σωτηρίας αἴτιον γίνεσθαι;
Decl
.

24

.

2

.

21

 Ἀλλὰ δέδωκας, φησίν, ἀφορμὴν θρασύ‐ νεσθαι τῇ νεότητι. τοῦτο γὰρ αὐτοῦ τῆς κατηγορίας τὸ μέγιστον, μηδὲ παύσαιντό γε, θεοὶ σωτῆρες, οἱ νέοι καιροῦ καλοῦντος παραπλησίως ἐμοὶ θρασυνό‐
5μενοι, εἴ γε θράσος δεῖ τὴν παρρησίαν ὀνομάζειν τὴν εὔλογον. ἀπόκριναι γὰρ πυνθανομένῳ μοι παρελθών· τίνος ἕνεκεν ὁ νόμος εἴργει τοῦ βήματος τὴν νεότητα, τοῖς δὲ γεγηρακόσιν ἐπ’ ἀδείας λέγειν δεδώρηται; ἢ δῆλον ὡς τοὺς μὲν εὖ φρονεῖν ὑπο‐
10λαμβάνων καὶ δι’ ἐμπειρίαν τὸ λυσιτελοῦν εἰσηγεῖσθαι τῇ πόλει, τοὺς δὲ διαμαρτάνειν μήπω τῆς ἡλικίας πεπαιδευμένης εἰδέναι τὰ πράγματα;
Decl
.

24

.

2

.

22

ἐξετάσωμεν τοίνυν οἷά ποτε πείθειν ἐπειρῶντο τὴν πόλιν ἑκάτεροι. ὠνησώμεθα τὴν εἰρήνην δουλείας ἐβόων οἱ γέ‐ ροντες, ἔξεστιν ἄγειν ἡσυχίαν ἀκίνδυνον. οὐ δεῖ
5τραυμάτων καὶ πολέμου τῇ Σπάρτῃ. ταῦτα τῆς σωφρονούσης ἡλικίας τὰ ῥήματα. ὦ πόνοι καὶ μάχαι
καὶ τὰ σεμνὰ τῆς Λακεδαίμονος τρόπαια. ἀνανεοῦμαι τῇ μνήμῃ τὸν Ὀθρυάδην ἐκεῖνον καὶ τουτουσὶ καλεῖν Λακεδαιμονίους αἰσχύνομαι.
Decl
.

24

.

2

.

23

τὰ δὲ τῆς ἐμῆς ποῖα νεότητος; οὐδέποτε κινδύνων δεῆσαν ἡ πόλις ἀπέσχετο. τούτοις τὴν παρὰ πᾶσι δόξαν ἐπαι‐ νουμένην ἐκτήσατο. ἀναμνήσθητε τῶν ἐν Πύ‐
5λαις ὑπὲρ ἐλευθερίας τῶν Ἑλλήνων δεδωκότων τὰ σώματα. δικαστῇ γὰρ τῶν διαφορῶν ἀεὶ τῷ πολέμῳ χρωμένη δημοσιεύει τὴν ἀρετήν. τῆς γοῦν Ἑλλάδος παρ’ ἀξίαν ποτὲ μιᾷ πόλει δε‐ δουλωμένης οἰκείαν συμφορὰν οἱ τότε Λα‐
10κεδαιμόνιοι τὸ πάθος νομίσαντες πᾶν ὁτιοῦν πάσχειν ᾤοντο δεῖν ἢ περιιδεῖν τοὺς ἄλλους δουλεύοντας, καὶ ταῦτα δίκῃ τῶν Ἀθη‐ ναίων ἀξιούντων τὰ πράγματα κρίνεσθαι. εἶτα,
πρὸς θεῶν, ὑπὲρ μὲν ἄλλων ἔδει τοσοῦτον
15ἀναδέξασθαι κίνδυνον, ὅπως δὲ μὴ δουλεύσω‐ μεν ἡμεῖς μηδὲ Θηβαῖοι Λακεδαιμονίων κρείτ‐ τους ἀμελετήτως γένωνται, ῥᾳθυμίαν τινῶν δίκαιόν ἐστιν εἰσηγουμένων ἀνέχεσθαι; καὶ τί λείπεται πλὴν ἀκονιτὶ διδόναι Θηβαίοις τὰ
20πράγματα;
Decl
.

24

.

2

.

24

ταῦτα τῷ νέῳ δημηγοροῦντι πειθό‐ μενοι μεμενήκατε Λάκωνες. ταῦτα γερόντων ὡς ἀληθῶς ὁ νόμος κρίνει τὰ ῥήματα. πολιὰν αἰδεῖσθαι χηρεύου‐ σαν οὐκ οἶδε φρονήσεως. ἀλλ’ ὅμως ἐπὶ τούτοις εὐθύ‐
5νομαι δέον ἐπὶ δημηγορίᾳ Λακωνικῇ καὶ πρὸ τῆς νίκης θαυμάζεσθαι καὶ μετὰ τὴν πεῖραν στεφάνων ἀξιοῦσθαι καὶ δωρεῶν.
Decl
.

24

.

2

.

25

 Ἀποδέχομαι τὴν νίκην, φησί, καὶ τῷ τρο‐ παίῳ συνήδομαι, πραχθῆναι δὲ μᾶλλον ἐχρῆν ἑτέρου παραινοῦντος, οἷς τὴν ἐξουσίαν ὁ νόμος ἐπέτρεψε. κατηγόρει τῶν σεσιωπηκότων ἅπερ ἐμὲ
5γράφῃ φθεγξάμενον. οὐδεὶς τὴν ἡμετέραν φωνήν, οἷς τὴν ἐξουσίαν ὁ νόμος ἔδωκεν, ὑπεκρίνατο. σὺ δὲ τὸν εὐεργέτην τῆς ἑτέρων ἁμαρτίας ἐθέλεις δίκην εἰσπράτ‐
τεσθαι, οὗ μᾶλλον τοῖς πράγμασιν ἔδει προσέχειν τὸν νοῦν, ἀλλ’ οὐ τοὺς εἰρηκότας σε τίνες εἶεν περιεργά‐
10ζεσθαι. τί γὰρ ἄμεινον ἕξειν οἴει τοῖς χρωμένοις τὰ πράγματα πρεσβύτου καὶ μὴ νέου τυχὸν εἰσηγησαμένου τὴν πρᾶξιν;
Decl
.

24

.

2

.

26

θαυμάζω δὲ πῶς οὐ συνίης ἀνεύθυ‐ νόν με δι’ ὧν ὁμολογεῖς καθιστῶν, ἀλλ’ οὐκ ἠδικη‐ κότα τοῖς σοῖς ἐλέγχων ἐπιχειρήμασιν. ἐπαινῶν γὰρ τὸ πραχθὲν λανθάνεις σεμνύνων τὸν εἰσηγησάμενον τὸν
5κίνδυνον ὑποστῆναι. ἢ τοίνυν κακίζων τὴν πρᾶξιν διάβαλλε ἢ τὸ γεγονὸς τιμῶν ἀποδέχου τὸν αἴτιον.
Decl
.

24

.

2

.

27

τί δεῖ λόγων; εἴ σοι δοκῶ πλημμελεῖν περὶ τῆς ἐλευθερίας ἐσπουδακώς, δῆλος εἶ δουλεύειν ἐθέλων Θηβαίοις τὴν Σπάρτην εἰ δὲ καὶ μέχρι ῥημά‐ των αἰσχρὸν εἶναι τοῦτο Λακεδαιμονίοις ὁμολογεῖς,
5συνέβη δ’ ἂν ὑποθεμένης τῆς πολιᾶς, εἴπερ ἐσιώπων ἐγώ, πῶς παρανόμων κατηγορεῖς δι’ ὃν οἱ νόμοι φυ‐ λάττονται τῆς πατρίδος καὶ σὺ τυγχάνεις ἐλεύθερος;
Decl
.

24

.

2

.

28

 Συλλογίσασθαι οὖν δὴ βούλομαι διὰ βραχέων καὶ δεῖξαι τὰ πεπραγμένα καθ’ ἕκαστον. ἔπαυσα Θη‐ βαίων τὴν ὕβριν, ἠλευθέρωσα πολεμίων μετ’ εὐκλείας τὴν πόλιν, ἐφύλαξα Μεσήνην Λακεδαιμονίοις ἀκέ‐
5ραιον, διεκώλυσα τὴν παρ’ Εὐρώτᾳ γενέσθαι Θηβαίοις ὑπήκοον. τίνες οὖν αἱ τούτων ἀμοιβαί; κατηγορία καὶ δίκη καὶ προσδοκώμενος κίνδυνος. ἐκεῖνο δὲ προσθεὶς ὧδε καταβήσομαι· ἡ παροῦσα κρίσις ἢ πολ‐ λοὺς διδάξει προκινδυνεύειν τῆς πόλεως ἢ λόγον ποι‐
10εῖσθαι ταύτης οὐδένα σιωπὴν τιμῶντας ἀπράγμονα.
Decl
.

25

t

1

Ἐν Κορίνθῳ γέγονεν ἑταίρα τις εὐπρεπὴς Λαὶς ἐραστὰς πολλοὺς ἐπισπωμένη τῷ κάλλει. ἐν‐ τεῦθεν πολλῆς ὑποφθειρομένης νεότητος γρά‐ φει τις ἀπελαύνειν τῆς πόλεως Λαίδα. ἔπεισε.
5μετὰ ταῦτα πολλῶν κατὰ τὴν πόλιν γινομένων μοιχῶν καὶ νόμου κειμένου τὸν λαμβανόμενον ἐπ’ αὐτοφώρῳ μοιχὸν ἀποκτίννυσθαι πολλοὶ τὴν ἀπὸ τοῦ νόμου ζημίαν ὑπέμενον. καὶ γράφει τις Λαίδα πάλιν κατάγειν ἑτέρου τινὸς ἀντι‐
10λέγοντος. μελετῶμεν τὸν ἀντιλέγοντα.
Decl
.

25

.

1

t

Προθεωρία.
Decl
.

25

.

1

.

1

 Ἔπαθον τὴν ψυχὴν καὶ συνήλγησα τοσαύ‐ την ἀδοξίαν Κορίνθῳ κατασκευαζομένην ὁρῶν καὶ πεῖσαί τινας ἐπιχειροῦντας ἐφ’ οἷς ἐγνώκασι περὶ Λαίδος μεταμελεῖσθαι καὶ λύειν ἐθέλοντας τὰ δεδογ‐
5μένα καλῶς. παρῆλθον τοίνυν ἐπὶ τὸ βῆμα Κορίνθιος εἶναι δοκῶν αὐτόν γε δή που τὸν τῆς ἐπιδείξεως χρό‐ νον.
Decl
.

25

.

1

.

2

ἤδη μὲν οὖν ὁ τῆς Λαίδος συνήγορος ἀπηριθμή‐ σατο μοιχείας καὶ φόνους καὶ τῆς ἑταίρας ἐγκώμια Λαίδα κατάγειν ἄνω καὶ κάτω συμφέρον δεικνύς, ἡμεῖς δὲ τὰ πεπραγμένα Λαίδι καθ’ ἡμῶν καὶ τὴν ἤδη περὶ
5τοῦ μὴ μένειν κρατήσασαν ψῆφον, εἶτα τὸ μὴ δεῖν μεταβάλλεσθαι μηδὲ τὴν πόλιν παρὰ τοῖς Ἕλλησιν ἀδοξεῖν θεραπεύουσαν ἑταίραν καὶ τὰ τοιαῦτα διέξιμεν.
Decl
.

25

.

1

.

3

εἰ δέ τις τὸ πλῆθος τῶν εἰρημένων σκοπῶν δίδωσι τὸ πλέον τοῖς ἀντιλέγουσιν, οὐκ ὀρθῶς ἔγνωκε. πᾶσι γὰρ τούτοις τὸ συμφέρον μόνον ἀντίρροπον. οὕτω μὲν ἑκατέρῳ τὰ τῶν ἀγώνων ἴσα δοκεῖ, τὸ δὲ πέρας τῷ
5μέλλοντι καταλείπεται χρόνῳ, πότερον δεῖ κυροῦν ἢ λύειν τὸ ψήφισμα.
6
Decl
.

25

.

2

t

Ἡ μελέτη.
Decl
.

25

.

2

.

1

Αἰσχύνομαι, νὴ τὴν Σωφροσύνην, συμβού‐
λων δεομένην τὴν πόλιν ὁρῶν τὴν ἀκολασίαν ἀπελαύ‐ νειν αὐτῇ παραινούντων. τὸ γὰρ μὴ τιμᾶν αὐτόθεν τὴν ἀρετὴν καὶ περιπόθητον εἶναι νομίζειν, ἀλλὰ δι‐
5δόναι λόγον τοῖς προσποιουμένοις μὲν Λαίδι συνηγο‐ ρεῖν, ἐν ἀδοξίᾳ δὲ καθιστάναι πειρωμένοις τὴν πόλιν ἐγκαλύπτεσθαι τοὺς καὶ ὁπωσοῦν βεβιωκότας σωφρό‐ νως παρασκευάζει.
Decl
.

25

.

2

.

2

ἐπειδὴ δέ τινες ὑμᾶς οὕτω δι‐ έθηκαν ὥστε πόρνας αὐτῶν ἐπαινούντων ἀνέχεσθαι, φέρε, κοινῇ τὸ συμφέρον σκοπῶμεν, ὅπως μὴ τοὺς δι’ ἔρωτα νικωμένους ταῖς ἡδοναῖς κριτὰς ἅμα καὶ συμ‐
5βούλους ποιούμενοι περὶ τῶν μεγίστων ἡμεῖς ἐξαμάρ‐ τωμεν. ἄλογον γὰρ τοὺς μὲν οὕτως ἀτόπῳ πράγματι συνεργοῦντας μὴ κατοκνεῖν φανερὰν τὴν αὑτῶν αἰσχρὰν ἡδονὴν τῷ πλήθει ποιεῖν, ἡμᾶς δὲ τὴν εὐκοσμίαν περιφρονοῦντας ὀφθῆναι.
Decl
.

25

.

2

.

3

ἐγὼ μὲν οὖν τὰς παρανό‐ μους ἀποστρέφομαι μίξεις καὶ τοὺς περὶ ταύτας ἐπτο‐ ημένους οὐκ ἀγαθοὺς εἶναι νομίζω, ὥστε μοι καὶ πολλάκις ἐννοεῖν ἔπεισιν ὥς τινες ἐνυβρίσαι τοῖς νό‐
5μοις βουλόμενοι τοιοῦτον ζῆν ἐπετήδευσαν βίον ἐν ἀδοξίᾳ πᾶσαν καθιστῶντα τὴν πόλιν. ἐξὸν γάρ, εἰ μὴ κρατεῖν ἐβούλοντο τῶν ἡδονῶν, προσελθόντας περὶ
γάμου κόρης διαλεχθῆναι πατρὶ καὶ μέτριον ἦθος παρεχομένους ἀνύσαι τὸ σπουδαζόμενον καὶ τὴν ἐπι‐
10θυμίαν πληροῦν, ᾧ γε καὶ τὸ δοκεῖν μὴ ἁμαρτά‐ νειν ἐνῆν καὶ τὴν πόλιν παρὰ τοῖς Ἕλλησιν εὐδο‐ κιμεῖν σωφρόνων ἀνδρῶν αὐτὴν ἔχειν δοκούντων, εἵλοντο μᾶλλον τὸ κοινῇ συμφέρον περιφρονεῖν καὶ τὸν ἴδιον βίον ἀτιμαζόμενον περιορᾶν ἢ τῶν νε‐
15νομισμένων τι πρᾶξαι. καλόν γε πειθαρχεῖν τοιαύτῃ φύσει πρὸς ἀτοπίαν παρακαλούσῃ τὴν πόλιν. γνοίη δ’ ἄν τις αὐτῶν τὴν τῆς ἀναιδείας ὑπερβολήν, εἰ τὰ πρῴην γεγενημένα διὰ βραχέων ἀκούσαι διηγου‐ μένου.
Decl
.

25

.

2

.

4

Ἡμῖν πρότερον ἦν οὐχ ἧττον τῶν ἄλλων Ἑλλήνων ἐπὶ σωφροσύνῃ μέγα φρονεῖν, οὐ γὰρ εἶχεν ἡ πόλις Λαίδα, καὶ τὰς ἰδίας ἐστέργομεν πάντες γυ‐ ναῖκας, ὥστε συνέβαινε τήν τε Κόρινθον παρὰ πᾶσιν
5εὐδοκιμεῖν καὶ τοὺς ἐνοικοῦντας ἐν εὐδαιμονίᾳ διάγειν εὐνοίας θεῶν φυλαττούσης τὴν πόλιν. πεφύκασι γὰρ οἱ θεοὶ τοῖς ἐπιτηδεύουσιν ἀρετὴν ἀμοιβὰς διδόναι κοινὴν εὐπραγίαν καὶ παῖδας ἐξ εὐγενείας κηρυττομέ‐ νους.
Decl
.

25

.

2

.

5

ταύτης μὲν οὖν ἀπέλαυε τῆς εὐημερίας ἡ
πόλις, δαίμων δέ τις σκαιὸς τῇ παρούσῃ τότε τύχῃ βασκαίνων ἐκ τῶν βαρβάρων, ἦν γὰρ Σικελική, κομίζει τῇ πόλει Λαίδα θηρᾶσαι νεότητα καὶ πρὸς ἀτόπους
5ἡδονὰς ἐρεθίσαι δεινὴν πόλιν τε πλουτοῦσαν ἄπορον ἱκανὴν ἀποδεῖξαι, ἑταίρα γὰρ ἐπαγωγὸν πρᾶγμα νεό‐ τητος. καὶ πλουτεῖν ἐκ τῆς τοιαύτης ἐργασίας πεπαιδευ‐ μένη πολλὰς ἐκένωσεν αὕτη χρημάτων οἰκίας ποτὲ μὲν μειρακίου προσποιουμένη πλουσίου ἐρᾶν, μέχρις
10[ἂν] ὑφάψειεν οὐκ ἐνόντα τούτῳ τὸν πόθον, ποτὲ δὲ φεύγουσα τὸν ἐραστὴν καὶ νενευκυῖα πρὸς ἕτερον πλείονα προκαλουμένη τῶν χρημάτων τὴν δόσιν, ἄλ‐ λοτε πρὸς πόλεμον τοὺς ἀντεραστὰς ἐρεθίζουσα καὶ διαμιλλᾶσθαι πρὸς ἀλλήλους ταῖς δωρεαῖς δι’ ὧν ὑπ‐
15άρχει τὸ νικᾶν μόνον τῷ τὸν ἕτερον ὑπερβάλλοντι. τοιαύτην γὰρ ἔχουσι τέχνην αἱ πόρναι δελεάζουσαι τοὺς νέους εἰς αὑτὰς δαπανᾶν τὰς οὐσίας. ὁ γὰρ ἀτό‐ πως ἐρῶν φορητὸν ἡγεῖται τὴν ἔνδειαν καὶ μᾶλλον
ἂν ἕλοιτο, οἶμαι, πενίᾳ συζῆν ἢ τὸν ἀντεραστὴν ὁρᾶν
20τῇ ποθουμένῃ τιμώμενον.
Decl
.

25

.

2

.

6

ἐντεῦθεν ὑπῆρχεν αὐτῇ λυμαίνεσθαι τὴν πόλιν διχόθεν. ὅ τε γὰρ πλοῦτος ἅπας πρὸς αὐτὴν ἐκομίζετο φιλοτιμουμένων τῶν ἐρα‐ στῶν καὶ πειρωμένων αὐτὴν δόσει χρημάτων οἰκειοτέραν
5αὑτοῖς καταστῆσαι ἥ τε νεότης οὐδὲν ἔτι χρήσιμος ὑπῆρχε τῇ πόλει μελέτης ἀμελοῦσα πολεμικῆς καὶ περὶ τὰς θύρας Λαίδος ἀσχολουμένη.
Decl
.

25

.

2

.

7

πολλάκις ἐκίνησε γύναια σεμνὰ πρὸς ζῆλον τοῦ βίου πλουτοῦσα λίαν καὶ περιπόθητος τοῖς πολλοῖς γινομένη. ὡς γὰρ τοὺς συνοικοῦντας ἑώρων ἀμελοῦντας μὲν τῆς πρότε‐
5ρον εὐνοίας αὑτῶν, περὶ πλείονος δὲ τὴν ἑταίραν ποιουμένους καὶ τὸν οἴκοι πλοῦτον ἐπ’ ἐκείνην μετά‐ γοντας, σύνηθες γὰρ τοῖς ποθοῦσιν ἑταίραν ἐφ’ ᾧ μάλιστα τὰς συνοικούσας εὐφραινομένας ὁρῶσιν, ὑφαι‐ ρεῖσθαι τοῦτο καὶ ταῖς ἐρωμέναις χαρίζεσθαι ἐνδεικνυ‐
10μένοις ὅσῳ τῆς νόμῳ δοθείσης ἐκείνην προκρίνουσι, ταῦτα τοίνυν ὁρῶσαι ποτὲ μὲν προσεποιοῦντο τῶν ἀνδρῶν ἀγνοεῖν τὴν πρὸς Λαίδα συνήθειαν, ἄλλοτε δὲ πρὸς αὐτοὺς τὴν σωφροσύνην ἀποθαυμάζουσαι καὶ
πλείστην τῆς ἀκρασίας κατηγορίαν ποιούμεναι πρὸς
15τὴν εὔνοιαν αὐτοὺς ἐπειρῶντο τὴν προτέραν ἀναγα‐ γεῖν.
Decl
.

25

.

2

.

8

ὡς δὲ τοὺς λόγους αὐτῶν οἴκοι μὲν οἱ ἄνδρες ἐπῄνουν, ἐν ἀγορᾷ δὲ τοῖς τῆς ἑταίρας ἐγοητεύοντο ῥήμασι, πέφυκε γὰρ πόρνη καὶ σώφρονα πεῖσαι κατα‐ φρονεῖν ἀρετῆς καὶ λόγοις ποικίλοις θηρεύειν πρὸς
5ἔρωτας, ὡς οὖν ἄμαχον ἦν τὸ κακὸν καὶ τελευτῶντες οἱ ἄνδρες οὐδὲ φοιτᾶν ἔτι πρὸς τὰς συνοικούσας ἠξίουν, αἱ μὲν πολλαὶ σωφροσύνην τιμῶσαι κρατεῖν τοῦ σχήματος ἐδυνήθησαν, ἔνιαι δὲ τῇ φύσει νικώμε‐ ναι ζηλωτὸν εἶναι τὸν Λαίδος κρίνασαι βίον καὶ δίκην
10παρὰ τῶν συνοικούντων ταύτην λαμβάνειν ἡγούμεναι πωλεῖν ἐνόμισαν δεῖν τοῖς βουλομένοις τὴν ὥραν.
Decl
.

25

.

2

.

9

ἐντεῦθεν, ὡς οἶμαι, λύπας τινὲς ἀμυνόμενοι καὶ ταῖς τῶν ἐχθρῶν ἐπιτιθέμενοι συμφοραῖς προχείρως ἐπεσπῶντο πρὸς ὅπερ ἐβούλοντο τὰς δι’ ἐρημίαν τῶν ἀνδρῶν ζηλωτὸν οἰομένας εἶναι τῆς Λαίδος τὸ πρᾶγμα.
5δεινὸν γὰρ ἐρεθίσαι γυναῖκα σωφροσύνης καταφρονεῖν ἀνὴρ ἑταίρᾳ συνὼν καὶ ταῖς ἡμέραις ἐπισυν‐ άπτων τὰς νύκτας. οὔκουν ἀμεῖψαι τὴν φύσιν ἴσχυσαν ἔτι τὰ γύναια λαβομένην ἅπαξ ἡδυπαθείας, ἀλλ’ ἔτι καὶ νῦν ἁμαρτάνουσιν, εἰ μή τις αὐτὰς τρόπος κω‐
10λύσειε.
Decl
.

25

.

2

.

10

 Μέλλων δὲ κατάπλους ἐπὶ τὴν ἑταίραν τῶν Ἑλλήνων ἀπαριθμεῖσθαι τὴν ἀδοξίαν τὴν ἐμὴν καὶ τῆς πόλεως δεδιὼς ἐγκαλύπτομαι τοῦτο μὲν εἰς ἀνά‐ μνησιν ἄγων τῆς πατρίδος τὰς συμφοράς, τοῦτο δὲ
5λέγειν ἀναγκαζόμενος ἃ μὴ πρέπει τοῖς ἀξίως τῆς Κορίνθου γραφεῖσι, καὶ δέδοικα μὴ δόξω τις εἶναι μισόπολις φέρων εἰς μέσον τὰ μὴ καλῶς πραχθέντα ἐν ταύτῃ. τὸ γὰρ ἀτόπου πεπραγμένου τινὸς οὐκ ἐθέ‐ λειν ἠρεμεῖν καὶ τῇ σιωπῇ τὸ πάθος ἀμβλύνειν, ἀλλὰ
10δίκην βούλεσθαι τῶν γεγενημένων λαβεῖν εἰς ἐπίδοσιν πέφυκε μᾶλλον ἄγειν τὴν ὕβριν.
Decl
.

25

.

2

.

11

ἀλλ’ ἐπειδὴ μεῖ‐ ζον ἄτοπον εἶναι δοκεῖ περιιδεῖν νόσημα μεγέθει νι‐ κῶν καὶ μέλλον ἐπινέμεσθαι πάλιν τὴν Κόρινθον ἄμεινόν τε διελέγχειν λόγῳ τὸ πραχθὲν ἢ δέξασθαι
5δευτέρας ἁμαρτίας ἀρχήν, οὐκ ὀκνήσω τὰ πρῴην γε‐ γενημένα φέρειν εἰς μέσον, εἰ καὶ τοῦ τῆς πόλεως ἤθους καὶ τῆς ἐμῆς πολιτείας ἔξω τὸ πρᾶγμα δοκεῖ.
Decl
.

25

.

2

.

12

 Πάντες οἷς τῶν Ἑλλήνων ἔρως ἀκολασίας εἰσῆλθε φανερὰν τοῖς σφῶν πολίταις καταστῆσαι τὴν πονηρίαν αἰδούμενοι πολιτευομένης παρ’ ἡμῖν, ὡς οὐκ ἔδει, τῆς περιβοήτου Λαίδος καὶ δεδιότες μὲν τὸν οἴκοι
5σωφρονισμόν, τῆς δὲ παρ’ ἡμῖν, ὡς ἔοικεν, ἀδείας κατεγνωκότες, ἴσως δὲ καὶ τῆς πόλεως καταγελῶντες ὅτι τῆς ἀκολασίας ἐστὶν ὁρμητήριον, ἔπλεον ἐπὶ τὴν ἡμετέραν οὐδὲν ἕτερον ἢ πορνοβοσκὸν εἶναι νομίζον‐ τες.
Decl
.

25

.

2

.

13

διὰ ταῦτα τοίνυν θεῶν, οἶμαι, τινὸς προνοία οἱ τῶν πολιτῶν ἐπιεικεῖς τε καὶ σώφρονες [πάντες] πᾶσιν ὁρῶντες ἔνοχον τοῖς ἀτόποις τὴν πόλιν κακιζο‐ μένην τε καὶ δυσαπαλλάκτῳ μέμψει συνεχομένην
5μίαν λύσιν εὗρον τῶν δυσχερῶν μεταφέρειν ἑτέρωσε τὴν τελουμένην κακίαν. καὶ περὶ σωφροσύνης γρά‐ φουσι ψήφισμα καλόν γε, νὴ τὴν Ἀθηνᾶν, καὶ τῆς προαιρέσεως τῶν Λαίδι συνηγορούντων ἀλλότριον εἶναι μὲν ἐν τῇ πόλει μηκέτι Λαίδα, οἰκεῖν δὲ ταύτην
10ἀπελθοῦσαν ὅποι καὶ βούλεται τῶν ὅρων ἔξω τῆς
χώρας, ὅπως μήτε τὰς ἡμετέρας ἐπιμιγνυμένη γυναῖκας ὑβρίζῃ μήτε τῶν νέων διαφθείρῃ τὰς γνώμας.
Decl
.

25

.

2

.

14

ἔδει δὲ ἄρα προσγράψαι μηδὲ τὸ λοιπὸν ἐξεῖναι κατάγειν ἢ θάνατον εἶναι ζημίαν κατὰ τοῦ πείθειν ἐπιχειροῦν‐ τος. οὕτω γὰρ οἱ χρηστοὶ τῆς Λαίδος συνήγοροι του‐
5τοισὶ τοῖς χρηστοῖς οὐκ ἂν ἐχρήσαντο ῥήμασι· ναί, φασίν, ἀλλ’ ἀπελαθείσης ἐκείνης ἡ νεότης ἀδι‐ κεῖ τὰς νόμῳ δοθείσας καὶ πολλαὶ Λαίδες ἀντὶ μιᾶς ἐν τῇ πόλει γεγόνασι. δεῖ οὖν κατάγειν καὶ τὰς ἡδονὰς τῶν νέων δι’ ἐκείνης ἀναπλη‐
10ροῦν. οὕτω γὰρ στήσουσι τὴν ἄτοπον περὶ τὰς ἐλευθέρας ὁρμήν.
Decl
.

25

.

2

.

15

 Ἔδει τοὺς τοιούτων λόγων συμβούλους ἑτέραν πόλιν οἰκεῖν Λαίδι συζῶντας, ἐν ᾗ σωφροσύνης χωρὶς πολιτεύονται. εἰ μὲν γὰρ οὐκ ἐνῆν διάγειν ἢ ζῆν ἁπλῶς ἀκολασίας ἐκτός, παρῄνουν 〈ἂν〉 Λαίδα καὶ
5πολλὰς ἑταίρας κατάγειν, ὅπως ἂν ἀδεῶς διατρίβωμεν τὴν συνοικοῦσαν ἕκαστος ἔχοντες· ἐπειδὴ δὲ τὴν σω‐
φροσύνην κόσμον οἶδα τοῖς ἐπιτηδεύουσι φέρουσαν καὶ τοὺς εὖ φρονοῦντας περὶ ταύτην ἐσπουδακότας ὁρῶ, καὶ γὰρ πόλεις ὀρθοῖ καὶ δόξαν πλείστην καὶ
10χρημάτων πλοῦτον περιποιεῖ, παῦσαι παράθεσιν ἁμαρ‐ τημάτων ποιούμενος καὶ τὸ μὲν αἱρεῖσθαι, τὸ δὲ φεύ‐ γειν παραινῶν δέον ἐφ’ ἑκάστῳ τὸ συνοῖσον σκοπεῖν καὶ πρόφασιν ἐπιζητεῖν εὐπρεπῆ δι’ ἧς ἡ πόλις τῆς ἑκατέρου βλάβης ἐλευθέρα φανείη.
Decl
.

25

.

2

.

16

πρὸς θεῶν, πότερον ἄμεινον εἶναί σοι δοκεῖ, ἑκατέρου κρατεῖν ἢ θάτερον μὲν ψήφῳ κυροῦν, τὸ δὲ ἕτερον παῦσαι; ἴσως ἂν τὸ πρότερον ὁμολογήσαις ἐρυθριῶν. οὐ γὰρ
5ὁ τὰ μέτρια πλημμελῶν, ἀλλ’ ὁ μηδενὶ τῶν φαύλων νικώμενος εὐδαίμων ἂν εἰκότως νομίζοιτο. μεινάτω τοίνυν ὡς ἔχει Λαίς, καὶ τὰ τῆς εὐκλείας ἐξ ἡμισείας τέως κατώρθωται. οὔτε γὰρ ἡ νεότης περὶ ἐκείνην κωμάζουσα περιφρονήσει τὰ τακτικὰ καὶ ὃν ἔδει πλοῦ‐
10τον ὑπὲρ τῆς πόλεως ἀναλοῦν εἰς εὐωχίας πολυτελεῖς καὶ μέθην καὶ τὰς αἰσχρὰς δαπανήσει τῶν ἡδονῶν ἥ
τε πόλις οὐ δόξει μεταβεβλῆσθαι, περὶ ὧν καὶ σὺ κα‐ λῶς ἔχειν ἄκων ὁμολογεῖς.
Decl
.

25

.

2

.

17

δι’ ὧν γὰρ ἔφης οὐκ αὐτόθεν βούλεσθαι Λαίδα μετακαλεῖν, ἀλλ’ ἵνα τὰς ἐν τῇ πόλει σωφρονεῖν παρασκευάσωμεν, ἔδειξας οὐκ ὂν αὐθαίρετον οἰκεῖν ἐν Κορίνθῳ Λαίδα. εἰ γὰρ
5ἀγαθὸν ἔκρινας αὐτὸ μὴ χείρονι παραβάλλων ἑτέρῳ, οὐκ ἂν τὴν αἰτίαν προσέγραφες παραμυθούμενος τὸ πλημμέλημα τῷ δοκοῦντι συμφέρειν. ἀλλ’ εἰ νομίζεις δύνασθαι σωφρονεῖν τὰς ἤδη νενικημένας ταῖς ἡδοναῖς, αἷς ἐπικουρεῖν τῇ τῆς Λαίδος καθόδῳ νενόμικας, εἰσί
10που πάντως ἕτεροι τρόποι δι’ ὧν πείσομεν ἠρεμεῖν καὶ μὴ πρὸς ἡδονὰς ἀτόπους ἐκφέρεσθαι.
Decl
.

25

.

2

.

18

οὐ γὰρ αὐταῖς ἐπ’ ἐξουσίας δρᾶν ὅ τι καὶ βούλονται συγχω‐ ρήσομεν, ἀλλὰ πρῶτον μὲν νόμῳ παιδαγωγήσομεν αὐτῶν τὴν προαίρεσιν, ὡς ἂν τὴν ἀπὸ τοῦ νό‐
5μου ζημίαν ἀναδυόμεναι σωφρονεῖν ἀναγκάζωνται, ἔπει‐ τα τὰ χρηστὰ παραινοῦντες λόγοις ἐπιεικέσιν ἀνα‐ κτήσασθαι πειρασόμεθα τὰς οὐ τῇ φυγῇ Λαίδος, ζήλῳ δὲ μᾶλλον, ὡς φαίην ἂν ἔγωγε, διεφθαρμένας.
Decl
.

25

.

2

.

19

εἰ δὲ πρὸς ἀκολασίαν ὁρῶσι καὶ τοὺς ἡμετέρους οὐ προσίενται λόγους, ἄμεινον ἔγωγε κρίνω ταύτας Λαίδι τῶν αὐτῶν ἀξιοῦν ἢ Λαίδα τῷ κακῷ δοῦναι προσθή‐
5κην. ἐὰν γὰρ ἴδωσιν ἐκείνην τῇ καθόδῳ τοσαύτης
ἀξιωθεῖσαν τιμῆς, ἐπὶ τῆς αὐτῆς μενοῦσι προαιρέσεως εὔκλειαν ἐμποιεῖν αὑταῖς ταύτην ἡγούμεναι. ὥστε καὶ πρὸς εὐδοξίαν κοινὴν καὶ πρὸς ἀσφάλειαν οὐ συνοίσει λυθῆναί τι τῶν δεδογμένων. ὅτε γὰρ μένουσα μὲν ὡς
10ἔχει δίδωσιν ἔννοιαν ὡς 〈οὐ〉 φαύλην ἡμεῖς τιμωρίαν ὡρίσαμεν ταῖς ἀνάξια διαπραττομέναις τῆς πόλεως, μετακαλουμένη δὲ καὶ περὶ τῶν λοιπῶν δεδιέναι παρα‐ σκευάζει, πρόδηλον ὡς οὐ σωφροσύνης, ὡς αὐτὸς φῄς, ἀκολασίας δὲ κατιοῦσα γίνεται πρόφασις.
Decl
.

25

.

2

.

20

 Ἀλλ’ ἴσασιν ἅπαντες, εἰ μὴ λίαν εἰσὶν εὐήθεις, τοῦ ψηφίσματος τὴν διάνοιαν καὶ τὴν πόλιν κακίζουσι τοιούτοις ἐπιτρέπουσαν γράφειν ὅ τι καὶ βούλονται. παῦσαι τοίνυν τοῖς ὁμολογουμένως αἰσχροῖς συνεργῶν
5εὐνοίας προφάσει. καλῶς τὴν νεότητα σωφρονεῖν ἡ πόλις παιδεύσει πόνοις ἀρίστοις τὸ πλημμελὲς ἀπελαύ‐ νουσα. καὶ γὰρ ἐπὶ θήραν ἰέναι τοξεύειν τε καὶ τοῖς ὅπλοις ἀναγκάσει χρῆσθαι τὴν μάχιμον ἡλικίαν, ὥστε μηδὲ χώραν εἶναι ταῖς ἡδοναῖς. καὶ γὰρ ἐξ ἡδυπαθείας
10ἔρως πέφυκε γίνεσθαι καὶ τρυφῆς. ταύτης τοίνυν ἀναιρουμένης, ἀντεισφερομένης δὲ μελέτης πολεμικῶν ἠρεμοῦσιν αἱ περὶ ταῦτα φροντίδες.
Decl
.

25

.

2

.

21

ἀλλ’ ὁ χρηστὸς οὑτοσὶ πάντων ὑπεριδὼν ἑνὸς μόνου γίνεται πεῖσαι
κατάγειν Λαίδα καὶ περὶ τούτου πᾶσαν πεποίηται τὴν σπουδὴν ἐρρῶσθαι τῷ συμφέροντι φράσας τῆς
5πόλεως· ἐπτόηται γάρ, ὡς ἔοικε, περὶ τὴν ἄνθρωπον καὶ μόνην ἡγεῖται σώματος ἔχειν τὴν ὥραν λαμπράν, ὅθεν θεραπεύων τὸν ἔρωτα τὴν ποθουμένην αἰτεῖ.
Decl
.

25

.

2

.

22

φέρε δή, πρὸς θεῶν, εἰ ἀποδεξαμένων ὑμῶν τὰ ἐπαφρόδιτα ταῦτα καὶ γέμοντα πολυλογίας ἐρωτικῆς τὴν πολλήν τις ἀτοπίαν ὁρῶν καταγνώσεται τοῦ πε‐ πεικότος ἑταίραν ἐπὶ διαφθορᾷ τῶν νέων κατάγειν, ἣν
5ὅπως σωθῶσιν ἀπηλάσατε, ὁ δὲ πεπεικὼς πρὸς τὸν αἰτιώμενον φήσει ἄνθρωπε, τί μᾶλλον τοῦ γρά‐ ψαντος ἢ τῶν πεπεισμένων κατηγορεῖς; ἐγὼ μὲν γὰρ τότε νομίσας συμφέρειν παρῄνουν, τὴν δὲ πόλιν, εἴπερ μὴ καλῶς ἔχειν ἐδόκει, παρὰ
10γνώμην κυροῦν οὐδεὶς ἦν ἀναγκάζων, εἰ ταῦ‐ τα λέξει, οὐχ αὑτῷ μὲν κοῦφον ἐργάσεται τὸ πλημμέ‐ λημα, τὴν αἰτίαν δὲ πᾶσαν ὑμῖν ἀναθήσει; εἶτα πῶς οὐκ αἰσχρὸν ταῦτα λεγόντων ἀνέχεσθαι ἐξ ὧν τοῖς μὲν ἡμαρτηκόσιν ἀπολογίας ἔσται καταφυγή, τῶν δὲ ἠσελ‐
15γημένων ἡ πόλις τὴν ὕβριν ὀφλήσει;
Decl
.

25

.

2

.

23

πρὸς δὲ τούτοις οὐδὲ φύσιν ἔχειν ἡγοῦμαι τὴν αὐτὴν νομίζειν ἀκολασίας ἅμα καὶ σωφροσύνης αἰτίαν, καὶ διώκειν
μέν, ἵνα μὴ πρὸς ἀτόπους ἔρωτας ἐξάγῃ τοὺς νέους,
5κατάγειν δὲ πάλιν, ὅπως εὐκοσμίας γένηται πρόφασις, ὥσπερ ἂν εἴ τις ἐξ οὐρίας φερομένου τοῦ σκάφους καὶ τῶν ἀνέμων κατὰ πρύμναν πνεόντων ἡδύ τι καὶ προσηνὲς μεταστρέψας τοὺς οἴακας τὴν ἐναντίαν πο‐ ρεύοιτο τοῖς αὐτοῖς οἰόμενος πνεύμασι τὸν ἕτερον
10πλοῦν κατορθοῦν.
Decl
.

25

.

2

.

24

καὶ πῶς ἂν ἐντεῦθεν τὸ ἀκό‐ λουθον σώζοιτο; εἰ γὰρ ἔννομος ἡ φυγή, μετακαλεῖν οὐ συμφέρον· εἰ δὲ τὸ παρεῖναι Λαίδα λυσιτελές, τί μάτην ἠδικοῦμεν τὴν ἄνθρωπον; εἰ γάρ, ὅτε τὸ κατὰ
5Λαίδος ἐγράφετο ψήφισμα, ἐνδείξασθαί τις ταύτῃ βουλόμενος ὅτι τῆς πρὸς αὐτὴν εὐνοίας οὐδὲν προτιμᾷ παρελθὼν ἐπειρᾶτο πείθειν τὸ ψήφισμα ἀκυ‐ ροῦν, πότερον ἀπεδέχεσθε ἂν τοὺς λόγους ἢ νομίσαν‐ τες ληρεῖν οὐκ ἠνέσχεσθε τὸν δῆμον ἐξαπατῶντος
10ἀκούειν;
Decl
.

25

.

2

.

25

εἰ μὲν γὰρ εἰκότα λέγειν τὸν Λαίδος ἡγεῖσθε συνήγορον, τί μάτην τῆς ἀνθρώπου κατεψη‐ φίζεσθε; εἰ δὲ τὸν σκοπὸν ἐγνωκότες αὐτοῦ πάθει δουλεύοντος τῆς ἀτοπίας τῶν ῥημάτων λόγον οὐκ
5ἐποιεῖσθε, πῶς εἰκὸς τοὺς τὰ αὐτὰ νενοσηκότας ἐκείνῳ νῦν ἀποδέχεσθαι; ἄλογόν τέ μοι φαίνεται πόλιν εὐνο‐
μουμένην καὶ μετὰ Λακεδαιμονίων καταλύσασαν τῆς Ἑλλάδος τὰς τυραννίδας Λαίδα δορυφορεῖν καὶ σκο‐ πεῖν ὅπως τὰς ἀτόπους τῶν νέων ἡδονὰς θεραπεύσει.
Decl
.

25

.

2

.

26

 Ἀλλ’ ἄμεινον περὶ ταύτην ἀσχολεῖσθαι, φησί, καὶ μὴ βιαίως διὰ τὰς μοιχείας ἀναιρου‐ μένους εἰς ὀλιγανθρωπίαν ἄγειν τὴν πόλιν. καὶ πῶς οὐ κρεῖττον εἰς ἀγαθοὺς εὐαριθμήτους τελεῖν
5ἢ πλῆθος κακιζόμενον ἔχειν; εἰ γὰρ ἑνὸς πονηρία κοινὰς ἀπεργάζεται συμφοράς, τί δρᾶν εἰκὸς αὐτὴν ἐκφερομένην εἰς πλείονας; ἐπειδὴ δὲ σεμνὸς εἶ φόνους καταλέγων ἡμῖν καὶ τῆς πόλεως ἐρημίαν, ὧν ἐκείνη μὴ παροῦσα δέδωκεν ἀφορμὴν ἕξιν ἀκόλαστον ταῖς
10τῶν νέων ἐνθεῖσα ψυχαῖς, οὐκ ὀκνήσω λέγειν ὡς ἔγωγε τῶν παρανομούντων ἡδέως ἂν αὐτόχειρ γενοίμην, πλὴν πότε τοσούτους δείξεις διὰ μοιχείαν ἐννόμως ἀνῃρη‐ μένους, ὅσους ἡ μιαρὰ κεφαλὴ τεθέαται περὶ τὸ αὑτῆς ἐργαστήριον ἐσφαγμένους παρανομώτατα;
Decl
.

25

.

2

.

27

πόσαι τοὺς συνοίκους ὁρῶσαι Λαίδι συζῶντας χηρείαν ἐδάκρυσαν
οὐδὲ παισὶν ἔχουσαι παραμυθεῖσθαι τὴν συμφοράν; πολλὰς γὰρ ἐκώλυσε παῖδας ἔχειν, ἐξ ὧν πεφύκασιν
5αἱ πόλεις ἀσφάλειαν ἔχειν καὶ πλήθει κρείττους γίνεσθαι τῶν ἐναντίων. αἵ τε γὰρ δυνάμεις ἀνθοῦσι προστιθεμένης ἡλικίας ἀεὶ δυναμένης πονεῖν οἵ τε στρατευόμενοι περὶ τῆς φύσεως κινδυνεύοντες αἱροῦν‐ ται πίπτειν καλῶς ἢ μετὰ τῶν παίδων ζῶντες δου‐
10λεύειν. ὧν φροντίδα παροῦσα ποιεῖσθαι Λαὶς τοὺς πολίτας ἐκώλυεν. ὥστε λέληθας δι’ ὧν συνηγορεῖς τῆς Λαίδος κατηγορῶν καὶ τῶν γεγενημένων παρούσης 〈τε〉 καὶ μὴ συμφορῶν αἰτίαν ἀποδεικνύς.
Decl
.

25

.

2

.

28

 Ἐπίσχες τοίνυν ἀρετῆς ἀκολασίαν προτιμῶν καὶ ταύτην ἐκείνης ἀφορμὴν εἶναι νομίζων. μὴ γὰρ τοσαύ‐ την ὀφλήσωμεν ἀδοξίαν ὡς δεῖσθαι Λαίδος σωφρονι‐ ζούσης τὴν πόλιν. εἰ γὰρ ἐκείνην λέγεις 〈εἰσ〉 σεμνό‐
5τητα παιδεῦσαι τὴν Κόρινθον, πῶς τῶν Ἑλληνίδων αἱ λοιπαὶ πόλεις χωρὶς Λαίδος πολιτεύονται; πῶς δέ,
εἰ τὸ κοινὸν καταλήψεται τέλος αὐτήν, ὡς εἴθε μηδὲ τὴν ἀρχὴν παρῆλθεν εἰς φῶς, ἡ πόλις διάξει σωφρό‐ νως;
Decl
.

25

.

2

.

29

ἐρεῖς, εὖ οἶδα, πολλὰς ἐκείνη Λαίδας πρὶν ἀποθανεῖν ἀποδείξει τῇ πόλει. τοῦτο γάρ σοι τυγχάνει τὸ σπουδαζόμενον μόνους ἡμᾶς ἀκρασίαν νοσεῖν ἀποδεῖξαι παρὰ πάντας. εἰπὲ γάρ μοι, πότερον
5πρὶν οἰκεῖν ἐν Κορίνθῳ Λαίδα τὴν διαβολὴν ἔσχεν ἡ πόλις ἢ συνεισῆλθεν ἐκείνῃ τὸ νόσημα; οὐδεὶς οὕτως ἀτιμάζων ἐστὶ τὸ δίκαιον ὡς μέμψασθαί τι περὶ τῶν ἀρχαίων ἡμῖν. οὐκοῦν ἐκ τοῦ μηδὲν γενέσθαι πρὸ ταύτης αἰσχρὸν τῆς ὕστερον ἀδοξίας αἰτία φαίνεται.
Decl
.

25

.

2

.

30

 Βούλομαι δέ σοι διὰ βραχέων εἰπεῖν, οἷα ἦν τὰ ἡμέτερα πρὶν τὴν ἑταίραν εἰσπηδῆσαι τῇ πόλει. ἡμεῖς ἐδείξαμεν ἐν θαλάττῃ τριήρεις καὶ τῇ καινότητι τῆς ἐργασίας ἐθαυμαζόμεθα. ἀμέλει Σαμίοις ὕστερον
5ναυπηγουμένοις ἄνδρας ἐπέμψαμεν τῆς τοιαύτης ἐπι‐ στήμονας τέχνης. οὐκ ἤρκεσε δὲ μόνον εὑρεῖν, ἀλλ’
ἐχρησάμεθα ταύταις Κερκυραίοις ναυμαχοῦντες τοῖς ἡμετέροις ἀποίκοις, οὐ γὰρ ἦν ἀξιόχρεως ἀνταγωνιστὰς εὑρεῖν ἢ οὓς ἀπῳκίσαμεν.
Decl
.

25

.

2

.

31

ἐφάνημεν χρήσιμοι τοῖς Ἀθηναίοις ἐν τῷ πρὸς Αἰγινήτας ἐπικουροῦντες πολέμῳ. ἠλευθερώσαμεν δουλείας Ἀθηναίων τοὺς Ἕλ‐ ληνας, οὐ γὰρ ἠνειχόμεθα δυνάμενοι παῦσαι τὰ δυσ‐
5χερῆ μὴ γενέσθαι τοῖς ἀδικουμένοις προστάται. πλεί‐ στας ἀπῳκίσαμεν πόλεις τὴν Ἑλλάδα τῇ προσθήκῃ τοῦ γένους εὐεργετοῦντες. ταῦτα τὰ πρῴην ἡμῶν κατ‐ ορθώματα. ἀντεισῆκται δὲ νῦν ἀντὶ τῶν χρηστῶν τούτων μέθη καὶ κῶμοι καὶ πολυτελεῖς ἑστιάσεις. ἃ
10παῦσαι δεῖ τοὺς δόξης ὀρεγομένους.
Decl
.

25

.

2

.

32

 Ἀλλ’ οὐ τῆς πόλεως ὅλης, φησίν, ἐστὶ τὸ βούλευμα, ἑταῖραι δὲ τῶν ἀδόξων τινὲς ζηλο‐ τυποῦσαι ἰδίᾳ πείθουσι τοὺς οἰκείους πορνο‐ βοσκοὺς τὸ κατ’ ἐκείνης ψήφισμα γράψαι προ‐
5στησαμένους ἕνα σχηματιζόμενον ἐπιείκειαν. ἔοικας, ἄνθρωπε, τοὺς πορνοβοσκοὺς ἐσπουδακέναι σεμνύνειν καὶ βούλεσθαι τὰς ἑταίρας εὐδοκιμεῖν, ὅτι τῇ Λαίδι τὴν αὐτὴν ἐπιτηδεύουσι τέχνην. ἐντεῦθεν τοσούτων ἀγαθῶν αἰτίας ἀποδεικνύειν ἐπιχειρεῖς μηδὲ
10τοὺς πορνοβοσκοὺς αὐτῶν ἀποστερῶν τῆς εὐφημίας. εἰ γὰρ δοίημεν ἐκείνων εἶναι τὸ πᾶν, χάριν αὐτοῖς ὁμολογῆσαι προσήκει.
Decl
.

25

.

2

.

33

καὶ φαίην ἂν ἔγωγε θαρρῶν αὐτοὺς ὑπὲρ τοῦ παντὸς ἀπολελογῆσθαι βίου, εἴ γε παρὰ τῶν εἰς ἡμᾶς πεπλημμεληκότων ἀξίαν τῶν ἁμαρ‐ τημάτων δίκην εἰσπραττόμενοι φαίνονται· εἰ δὲ τὴν
5πόλιν οἱ Λαίδος συνήγοροι προπηλακίζοντες τοὺς κοσμίως τραφέντας πορνοβοσκοὺς ὀνομάζουσι, μανία τὸ χρῆμα, καὶ δίκην εἰσπράξασθαι δεῖ τῆς ἀτοπίας τῶν λόγων ὑπονοεῖν τε κἀντεῦθεν ἔξεστιν, ὅσον πρὸς ἀκολασίαν ἐπτόηνται.
Decl
.

25

.

2

.

34

διὸ πάντα λέγειν τολμῶσι τοὺς μὴ ταὐτὰ φρονοῦντας περὶ τὴν ἄνθρωπον ἧς τοὔνομα πολλάκις λέγειν ὀκνῶ. οὐδὲν γὰρ ἀναδύεται δυσχερὲς πονηρὰ φύσις καταφρονοῦσα τῶν νό‐
5μων καὶ πάντα τολμᾶν ᾑρημένη. ἐντεῦθεν καὶ συνη‐ γοροῦσιν ἑταίραις καὶ πρὸς τὸ δοκοῦν τὰς προσηγορίας τῶν πραγμάτων μετασκευάζουσι ῥᾳστώνην μὲν τὴν ἀκρασίαν, ἀνήμερον δέ τι χρῆμα τὴν σωφροσύνην ἡγούμενοι. τί οὖν θαυμαστὸν εἰ τοὺς σώφρονας οὗτοι
10πορνοβοσκοὺς ὀνομάζουσι; τῶν αὐτῶν δ’ ἂν εἴη καὶ τοὺς ἐναντίους, οἷοίπερ αὐτοὶ τετυχήκασι, τοῖς σεμνο‐ τέροις τιμᾶν ὀνόμασι.
Decl
.

25

.

2

.

35

 Πρὸς δὲ τούτοις ἴσως κἀκεῖνό σε λανθάνει ὡς οὐδ’ οἷόν τ’ ἐστὶν ἄλλως γενέσθαι τῇ πόλει τὸ χρή‐
σιμον ἢ 〈τῷ〉 τοὺς μὲν ὁρῶντας ἀλυσιτελές τι πρατ‐ τόμενον κοινῇ συνελθεῖν καὶ βουλεύσασθαι, ἕνα δὲ
5προχειρισαμένων γράφειν τὸ ψήφισμα, τοὺς δὲ λοιποὺς ἀκούσαντας διαγνῶναι πότερον ὀρθῶς ἢ παρὰ τοὺς νόμους ἐγράφη.
Decl
.

25

.

2

.

36

ταῦτα τοίνυν ἐπράχθη καὶ τὴν τοῦ γράψαντος γνώμην κοινὴ ψῆφος ἐκύρωσεν εὔκλειαν θηρωμένη τῇ πόλει. ἕκαστος γὰρ πλὴν ὀλίγων, οἷς ἡγεμὼν αὐτὸς ὑπάρχεις τοῦ τρόπου, οἰόμενος τροφεῖα
5καταβάλλειν τῇ θρεψαμένῃ προθύμως ἐχειροτόνει τὸ δόξαν καλῶς, ὥστε λανθάνεις πᾶσαν κακίζων τὴν πόλιν τοῖς ἐγνωσμένοις ἐπιτιμῶν, ἐπεὶ καὶ σὺ νῦν μόνος μὲν εἰσηγῇ τὰ χρηστὰ δὴ ταῦτα, συνεργοῦντας δὲ τοὺς τῆς αὐτῆς σοι προαιρέσεως ἔχεις, εὖ οἶδα.
Decl
.

25

.

2

.

37

 Ἆρ’ οὖν δόξεις μόνος Λαίδι χαρίζεσθαι, τῶν δὲ συμπραττόντων οὐδείς; οὐ δῆτα. τί δέ; πειθομένων τούτων ἐμοὶ καὶ τιθεμένων τῶν σῶν μηδενὶ μόνος ἆρα καρποῦμαι τὴν εὔκλειαν; καὶ μὴν οὐδεὶς εἴρηκε
5πώποτε· ἡ πόλις τῷδε πεισθεῖσα κατεψηφίσατό
τινων τόδε τι πλημμελούντων, ἀλλὰ χωρὶς τῆς τοῦ πεπεικότος προσθήκης τὸ πεπραγμένον ἐπιφημίζου‐ σιν ἅπαντες τῇ ψηφισαμένῃ πόλει τὸ πᾶν λογιζόμενοι. ὡς γὰρ ἐν τοῖς πολέμοις ἐκπεμπομένων τινῶν τὴν
10ἐφ’ ἑκάτερα δόξαν τῆς τύχης τὸ κοινὸν καρποῦται τῆς πόλεως, τὸν αὐτὸν δὴ τρόπον καὶ νῦν οὐκ ἐνίοις χρὴ τῆς ἑταίρας λογίζεσθαι τὴν φυγήν, ἵνα μὴ πολλοὺς ἀδικήσωμεν ἐξ ὧν ὀλίγους σεμνύνομεν. ἔστω δέ τινας, ὡς σὺ φῄς, ἀλλὰ μὴ πάντας ἐκβεβληκέναι Λαίδα, τί
15μᾶλλον δίκαιον κατάγειν τὴν πεφευγυῖαν ψήφῳ καλῶς ἔχειν δοκούσῃ τοῖς σώφροσι;
Decl
.

25

.

2

.

38

 Πάνυ τοίνυν ἠχθόμην, ὅτε τοὺς παλαιοὺς νο‐ μοθέτας ἔφη μὴ κωλύειν ἑταίρας ἔχειν τὴν πόλιν. ὁ γὰρ χρηστὸς τῆς πόλεως κηδεμὼν ἐλάνθανε τὰ καλὰ καὶ τὰ μὴ τοιαῦτα συγχέων καὶ τὰ διαρρήδην ἐγνω‐
5σμένα καλῶς τῷ μὴ κεκωλυμένῳ ταὐτὸν εἶναι νομίζων. οὐ γάρ, εἰ μὴ φανερῶς κελεύουσι τὰς ἑταίρας διώκειν, τιμῶν καὶ δωρεῶν ἀξιοῦν ἤδη προστάττουσιν.
Decl
.

25

.

2

.

39

ἀλλ’ οὐκ εἴργει μένειν τὰς οὔσας ὁ νόμος. ἀλλ’ οὐδὲ τὰς ὑπερορίους ἐκέλευσε δέχεσθαι. οὐδὲ τὰς ἐπ’ ἀδι‐ κήμασι πεφευγυίας κατάγειν γέγραφεν οὐδεὶς οὐδὲ
5σωφρόνων ἀνδρῶν εἶναι νομίζω. μὴ τοίνυν τὴν σὴν προαίρεσιν νόμον ὀνόμαζε μηδὲ τῶν νόμων καὶ τῆς
πόλεως κατηγόρει. αἰσχρὸν γὰρ βούλεσθαι μὲν διὰ τοὺς νόμους νικᾶν, ἔχειν δὲ γνώμην ἐναντίαν ἐκείνοις καὶ φάσκειν μὲν ὑπὲρ εὐκοσμίας κεῖσθαι τοὺς νόμους,
10ἐφεῖναι δὲ πάλιν αὐτοὺς τοῖς ζῆν ἐθέλουσιν ἀκόσμως 〈ἀκύρως ἔχοντασ〉 δεικνύναι.
Decl
.

25

.

2

.

40

 Ἐπειδὴ δὲ Λαίδι συνηγορῶν τῶν Ἀθηναίων ἐμνήσθης καὶ πολλὰς ἑταίρας ἔφης παρ’ ἐκείνοις εὐ‐ δοκιμεῖν, τὴν Ἀσπασίαν ἐκείνην, τὴν Μυρρίνην, τὴν Θεοδότην καὶ ἄλλας πολλάς, τὴν δὲ Φρύνην ὡς δή
5τι θαυμαστὸν λέγων ἐν Δελφοῖς ἔφης ἑστάναι χρυσῆν, μὴ παύσαιντο τὰς τοιαύτας θαυμάζοντες, μᾶλλον δὲ καὶ τὴν Λαίδα προσλάβοιεν ὅσοι τἀναντία τῇ πόλει φρονοῦσι, τί δὲ παθὼν πολιτείαν προφέρεις ἑτέραν καὶ νόμους οἷς οὐδὲν 〈καὶ〉 ἡμῖν ἐστι κοινόν;
Decl
.

25

.

2

.

41

αὐ‐ τίκα γοῦν τοῖς Ἀθηναίοις οὐ σύνηθες κατὰ τὴν ἑτέρων
ζῆν πολιτείαν, ἀλλ’ ἔχουσι νόμους ἰδίους 〈καθ’ οὓσ〉 οἰκοῦσιν, ὡς οἴονται, κάλλιστα. τί τοίνυν ἡμᾶς
5ἀναγκάζεις τοῖς ἤθεσιν ἐκείνων ἀκολουθεῖν; ἢ πῶς οὐκ ἐγκαλύπτῃ τὰ παρὰ πᾶσιν ὀνείδη συλλέγων δου‐ λεύων ἡδοναῖς μηδὲ τοῖς κεχρημένοις μέχρι παντὸς ἐσπουδασμέναις; πᾶσι γάρ, εἰ μή τις τούτῳ προσέοικε, μεταμέλειά τις τῶν πρότερον ἡμαρτημένων εἰσέρχεται.
10εἰρημένων δὲ πολλῶν ὑπὸ σοῦ καὶ πάντων κακῶς ἕν σου μόνον δικαίως ἀπεδεξάμην, ὅτι προσφόροις ἐχρήσω παραδείγμασι τῇ διανοίᾳ τῇ σῇ τὰς ἑκασταχοῦ πόρ‐ νας ἡμῖν καταλέγων.
Decl
.

25

.

2

.

42

 Ἀλλ’, εἴπερ ὑμῖν, ὦ ἄνδρες Κορίνθιοι, μέλει τῆς εὐκοσμίας, μέλειν δὲ καὶ λίαν ἡγούμεθα, δίκην ἀξίαν τῆς ἀτοπίας ἐκτίσει οὗτος. ἔστι δὲ αὕτη τίς; μὴ τυχεῖν τῆς ἐλπίδος μηδὲ τὴν ποθουμένην ἰδεῖν, οἴεται
5γὰρ ἴσως δόξειν ἐπαφρόδιτος εἶναι παρ’ αὐτῇ τὸ ψήφισμα κατιούσῃ πολλάκις καὶ τὸν ἀγῶνα διεξιών, ὃ μὴ γενέσθαι θεοὶ οἱ κηδεμόνες τῆς πόλεως ἐπινεύ‐ σαιεν δίκην τὸν ἀλιτήριον τοῦτον τῇ ἀσεβείᾳ πρέ‐
πουσαν εἰσπραττόμενοι. οὐδὲν γὰρ οὕτω τοῖς ἐρῶσιν
10ἀνιαρὸν ὡς ἐλπὶς τοῦ ποθουμένου πέρας οὐκ ἔχουσα.
Decl
.

25

.

2

.

43

οἶμαι δὲ τὸν χρηστὸν τουτονὶ τοιαῦτα πρὸς ἑαυ‐ τὸν διαλέγεσθαι· εὐπρόσωπός ἐστιν ἡ Λαίς, ὥρᾳ σώματος λάμπει, ἀσμένως τοὺς εἰσφοιτῶντας προσδέχεται, τοὺς ἀπαντῶντας ὀνομάζει φιλ‐
5τάτους. αἱ Χάριτες αὐτῇ διακονοῦσι. τὸ ταύτῃ δουλεύειν οὐκ ἀηδές. εἶτα τῆς τοιαύτης χηρεύ‐ σομεν; φέρε, καὶ ἀπούσῃ δείξω τῇ Λαίδι κεχα‐ ρισμένος τὸ πᾶν ἐμαυτῷ κατορθῶν.
Decl
.

25

.

2

.

44

πῶς οὖν ἔσται τοῦτο; δεῖ με τῆς πόλεως προ‐ νοεῖσθαι δοκεῖν, ὡς ἂν χειροήθεις τοὺς πολί‐ τας εὑρὼν σχῶ πειθομένους περὶ τῆς καθόδου
5ῥᾳδίως. καὶ πρῶτος οἶδα ὅτι πάντων ἔσομαι παρ’ ἐκείνῃ τῆς τοσαύτης εὐκλείας αὐτῇ πρό‐ φασις γεγονώς. οὐδὲν προτιμᾷ τῆς ἐνταῦθα
διαίτης. οἶδε γὰρ πολύχρυσον ὂν τὸ χωρίον. διακονήσω τῇ προθυμίᾳ τῆς ἐρωμένης, μὴ κατα‐
10λείψω πρόφασιν ὕστερον τὴν ἐμὴν ἀνιῶσαν ψυχήν, ὡς, εἴπερ ἔγραψά τι περὶ Λαίδος, ἔπει‐ θον ἄν. δοκῶ φοιτῶσαν ἤδη τὴν φιλτάτην ὁρᾶν. ταῦτα διανοηθείς, ὁ γὰρ ἐρῶν ἐλπίδα κέκτηται παρα‐ μυθουμένην τὸ πάθος, οὐκ ὤκνησε πρὸς ὑμᾶς τὴν
15αὑτοῦ δηλῶσαι διάνοιαν.
Decl
.

25

.

2

.

45

 Κεφάλαιον 〈δὲ〉 τῶν εἰρημένων, νῦν αἵρεσίς ἐστιν ὑμῖν ἀκολασίας καὶ δόξης. εἰ μὲν οὖν ἀποψηφί‐ ζεσθε, δόξετε τῆς σωφροσύνης καταφρονεῖν· εἰ δὲ τι‐ μῶντες τοὺς προγόνους ἔχεσθε τῆς αὐτῶν ἀρετῆς,
5ἀνακόψετε τὴν παρρησίαν τῶν τὰ τοιαῦτα λέγειν τολ‐ μώντων.
Decl
.

25

.

2

.

46

οὐ λήσομεν ἐπ’ ἀμφότερα φερομένης τῆς ψήφου. πολλοὶ γὰρ οἱ καταπλέοντες ἐνθάδε. κοινόν ἐστιν ἐμπόριον τῆς Ἑλλάδος ἡ πόλις. πολλοὶ πρὸς ἡμᾶς ἥκουσι τῆς εὐσεβείας μεθέξοντες, ὅταν τελῶμεν
5Ποσειδῶνι τὰ Ἴσθμια. πῶς οὖν εὔλογον οὕτως εὐσε‐ βοῦντας περὶ θεοὺς εὐκλείας τοσαύτης ἀξιοῦν ἄνθρω‐
πον ἑτοίμως προιεμένην τοῖς ὠνουμένοις τὸ σῶμα;
Decl
.

26

t

1

Δύσκολος γήμας λάλον γυναῖκα ἑαυτὸν προσ‐ αγγέλλει.
Decl
.

26

.

1

.

1

 Ἔδει μέν, ὦ βουλή, τεθνάναι με πρὶν ἢ γῆμαι καὶ τοσαῦτα ἀκοῦσαι τῆς γυναικὸς λαλούσης
ὁπόσα ἀκήκοα, ἐπεὶ δὲ οὐ διέφυγον ἐκεῖνο κακῷ δαί‐ μονι χρησάμενος, εὐθὺς μετὰ τοὺς γάμους ἐλθεῖν εἰς
5ὑμᾶς ἐφ’ οἷσπερ ἥκω νῦν.
Decl
.

26

.

1

.

2

τοῦτο δ’ ὑπὸ τῆς ἐμαυ‐ τοῦ βραδυτῆτος ἠδικημένος δέομαι ὑμῶν, ἐπειδήπερ ὀψέ ποτε πρὸς τὸ συμφέρον εἶδον, κυρῶσαί μοι τὸ βούλημα τήμερον. εἰς τοσοῦτον γὰρ ἀφῖγμαι κακῶν
5ὥστε μοι τὸ μηκέτ’ εἶναι τοῦ μετὰ τῆς γυναικὸς με‐ τριώτερον.
Decl
.

26

.

1

.

3

δότε δέ μοι πρὸ τοῦ κωνείου μικρὰν ἑτέραν, ὦ βουλή, χάριν· μή με εἰς μακρολογίαν ἐμβά‐ λητε τούτων ἀνασχόμενοι τῶν κομψῶν ῥητόρων οἷς ὁ βίος λέγειν τε καὶ ἀντιλέγειν. δέδοικα γὰρ μὴ διατρι‐
5βῆς ἐν τῷ λόγῳ γιγνομένης τὸ πρᾶγμα ἡ γυνὴ πυθο‐ μένη τὴν γλῶτταν ἡμῖν ἐκείνην ἐπιστήσῃ καὶ κατα‐ κλύσῃ καὶ ἐμὲ καὶ ὑμᾶς. ὅπως οὖν μὴ τοῦτο γένηται, γένεσθε ταχεῖς πρὸς τὴν χάριν. εἰ γὰρ δὴ παρούσης ἐκείνης ἀποθνήσκοιμι καὶ λαλούσης, ἀναιρήσει τὴν τῆς
10τελευτῆς ἡδονὴν ἡ φλυαρία τῆς γυναικός.
Decl
.

26

.

1

.

4

 Εἰ μὲν οὖν ὁ θεὶς τῇ πόλει τοὺς νόμους μὴ περίεργός τις ἦν καὶ περιττὸς ἐν τῷ γράφειν, οὐκ ἂν εἶχον πράγματα νῦν πείθειν πειρώμενος ὅτι μοι τελευτᾶν ἀναγκαῖον, ἀλλ’ οὑτωσὶ λάθρα λαβὼν ἀπὸ τῆς
5κλίνης σχοινίον ἐλθὼν ἂν εἰς ἐρημίαν ἐπί τι δένδρον ἀπηγχόμην καθ’ ἡσυχίαν οὔθ’ ὁρῶν ὄχλον οὔτε πολλῶν ἀκούων· ἐπειδὴ δὲ ὁ πάντα τρόπον ἐκεῖνος ἡμᾶς κατα‐ δουλωσάμενος οὐδὲ τῆς ἀπαλλαγῆς τοῦ βίου κύριον ἀφῆκεν ἕκαστον, ἀλλὰ καὶ τοῦτο ὑπὸ ψηφίσματα ἤγαγε,
10καταρῶμαι μὲν αὐτῷ, πείθομαι δὲ καὶ τοὺς ἐν τῷ βου‐ λευτηρίῳ φέρω θορύβους ἐπὶ τῷ μηδὲν ἔτι τῶν ὀχλη‐ ρῶν ἐνεγκεῖν.
Decl
.

26

.

1

.

5

 Οἱ μὲν οὖν εἰδότες τὴν τῆς γυναικὸς φύσιν οἶδ’ ὅτι μοι συγγνώμην ἔχουσι μηκέτι ζῆν δυναμένῳ,
τοὺς δ’ ἄλλους οἶμαι δεῖν μαθεῖν οἵᾳ συνοικῶ συμ‐ φορᾷ. καί μοι προσέχετε, πρὸς Διός, ὑμεῖς. τουτωνὶ
5δὲ τῶν περιεστηκότων καὶ γελώντων καὶ καλούντων με δύσκολον βραχύ τι φροντίζω. τίνα γὰρ ἂν καὶ ζη‐ τήσαι τις μείζω παρ’ αὐτῶν δίκην ἧς νῦν ὑπέχουσιν οὕτω ζῶντες διεφθαρμένοι καὶ διατεθρυμμένοι καὶ διαρρέοντες καὶ παίζοντες ἀεὶ καὶ σπουδάζοντες οὐδέ‐
10ποτε καὶ καγχάζοντες καὶ φλυαροῦντες ἀπερισκέπτως ὅ τι τύχοι;
Decl
.

26

.

1

.

6

ἐμοὶ δὲ ὁ πατήρ, ὦ βουλή, παρῄνει τὸν νοῦν ἀεὶ συνάγειν καὶ συνέχειν, μὴ συγχωρεῖν δια‐ χεῖσθαι, διορᾶν τῶν ἐν τῷ βίῳ τά τε ἀναγκαῖα καὶ τὰ μὴ καὶ τῶν μὲν ἔχεσθαι, τῶν δὲ ἀπέχεσθαι, τιμᾶν
5τὴν ἡσυχίαν, φεύγειν τὰς ταραχάς. ἃ καὶ ποιῶν, ὦ βουλή, διατελῶ τῶν ἐκκλησιῶν οὐ μάλα κοινωνῶν, οὐ διὰ τὸ τῶν κοινῇ συμφερόντων ἀμελεῖν, ἀλλὰ διὰ τὰς τῶν οὐ δυναμένων σιγῆσαι βοὰς ῥητό‐
ρων, εἰς ἀγορὰν οὐ σφόδρα ἐμβάλλων διὰ τὰ πολλὰ
10ταῦτα τῶν δικῶν ὀνόματα φάσις, ἔνδειξις, ἀπαγω‐ γή, διαδικασία, γραφή, παραγραφή, ἃ καὶ οἷς οὐδέν ἐστι πρᾶγμα φιλοῦσιν ὀνομάζειν. ὁ δεῖνα τοῦ δεῖνος τὸν δεῖνα ἐγράψατο, σοὶ δὲ τί τούτων μή‐ τε διώκοντι μήτε φεύγοντι;
Decl
.

26

.

1

.

7

καὶ μὴν κἀκεῖνο δεινὸν ἐξελάσαι τῆς ἀγορᾶς τὸ τῆς προσρήσεως οὐκ οἶδ’ ὁπόθεν εἰς τὸν βίον εἰσελθὸν τὸν δεῖνα χαίρειν. οὐ γὰρ ἔγωγε, μὰ τοὺς θεούς, ὁρῶ τοῦ ῥήματος τὸ κέρδος.
5οὐ γὰρ ᾧ γε λύπης ἀξίως ἔχει τὰ πράγματα, βελτίω παρὰ τὸ χαίρειν ἀκοῦσαι γίγνεται.
Decl
.

26

.

1

.

8

καὶ μὴν τῶν
ἐργαστηρίων ὅσα μὲν ἄκμονα καὶ σφῦραν ἔχει καὶ κτύπους φυγῇ φεύγω, τὰ ἀργυροκοπεῖα, τὰ χαλκεῖα, πολλὰ ἕτερα, τὰς δὲ διὰ σιγῆς πληρουμένας ἀσπάζομαι
5τῶν τεχνῶν. καίτοι καὶ ζωγράφους εὗρον ἤδη μετ’ ᾠδῆς γράφοντας. οὕτως ἡδύ τι τοῖς πολλοῖς τὸ λαλεῖν καὶ κατέχειν ἑαυτοὺς οὐ δύνανται.
Decl
.

26

.

1

.

9

 Ἕως μὲν οὖν μόνος ἔζων, ἀπέλαυον ἡσυχίας ἱκανῆς τῶν οἰκετῶν πεπαιδευμένων μηδὲν ποιεῖν οἷς ἀνιῶμαι· ἐπεὶ δὲ ἔδει μοί ποτε γενέσθαι κακῶς, πρόσ‐ εισί τις τῶν ἐπιτηδείων καὶ κακίσας τὴν μοναυλίαν
5καὶ τὴν συζυγίαν ἐπαινέσας μὴ μόνος ἀτίμαζε τὸν Γάμον, ἔφη, θεὸν ὄντα καὶ θεῶν μέγιστον καὶ διηγεῖτο περὶ κόρης τινὸς τῷ γένει διαφερούσης, ὥρᾳ λαμπρᾶς, τάλαντα πολλὰ κεκτημένης, σωφρονεῖν ἐπιστα‐ μένης, τὰ περὶ ἱστὸν πεπαιδευμένης, καὶ τελευταῖον
10προσέθηκεν ὡς ἀρκεῖ βουληθῆναι καὶ ἐν χεροῖν ὁ γά‐ μος.
Decl
.

26

.

1

.

10

τὰ μὲν ἄλλα, ἔφην, ἔα, τοσοῦτον δέ μοι φράσον, ποδαπὴ τὴν γλῶτταν ἡ παρθέ‐ νος; οἶσθα γάρ, ὦ ἑταῖρε, τὸν ἐμὸν τρόπον, ὡς οὔτε ῥέγχων ἄνθρωπος ἐμοὶ φορητὸν οὔτε
5λύζων οὔτε χρεμπτόμενος οὔτε βηχὶ κατεχό‐ μενος, ἀλλ’ ἑλοίμην ἂν πληγὰς λαβεῖν πρότε‐ ρον ἢ ταῦτα ἀνασχέσθαι, λάλον δὲ οὐδ’ ἂν ὄναρ ἐνέγκαιμι. εἰ δὲ δεήσει με συζῆν τοιαύτῃ, πῶς, οἴει, πῶς βιώσομαι; θάρρει, ἔφη, οὐδὲν
10γὰρ αὐτῇ ὡς τοῦτο μεμελέτηται. πρότερον ἂν ἐγκαλέσαις τοῖς λίθοις λαλεῖν ἢ τῇ κόρῃ. ὥστε
δέδοικα, ἔφη, μὴ τὸ πλεῖον ἢ δεῖ σιγᾶν ἔγκλημα αὐτῇ γένηται.
Decl
.

26

.

1

.

11

ἐπείσθην, ὦ βουλή. τί δ’ οὐκ ἔμελλον οὕτω προῖκα θαυμαστὴν ἀκούων τὴν σιωπήν; ἀπ’ ἐκείνης δ’ ἄρα μοι τῆς ἡμέρας ηὐτρεπίζετο τὸ κώνειον. ἦν μὲν γὰρ οὐδ’ ἐκεῖνα μέτρια, κρότος πο‐
5λύς, γέλως σφοδρός, ὄρχησις ἀσχήμων, ὑμέναιος νοῦν οὐκ ἔχων. ἅπαντα πανταχόθεν, ἡνίκα ἠγόμην ταύτην τὴν Ἐριννύν, συνέρρει κατὰ τοὺς χειμάρρους ὅσοι συμπίπτοντες εἰς ἀλλήλους ἐξαίσιον παρέχονται δοῦ‐ πον, ὥστε μικροῦ μὲν ῥίψας τὸν στέφανον ἐκ μέσων
10τῶν γάμων ἀπέδρων, λογιζόμενος δὲ τῷ πράγματι τὴν δυσχέρειαν, οὐ τῷ τρόπῳ τῆς γυναικὸς διεκαρτέ‐ ρησα μέχρι τοῦ θαλάμου τοῖς θορύβοις βαλλόμενος.
Decl
.

26

.

1

.

12

τὸ δὲ ἦν ἄρα πρὸς τὸν μέλλοντα πόλεμον εἰρήνη συχνή. πρὶν μὲν γὰρ μέσην φανῆναι νύκτα φθέγγεταί τι μεμφομένη τὴν κλίνην. καί με τὸ ῥῆμα οὐ μικρῶς ἐτάραξεν. οὐ γὰρ κατὰ νύμφην ἐδόκει. ἔπειτα ἤρετό
5με εἰ καθεύδοιμι. τούτῳ μειζόνως ἤλγησα. τρίτον ἤρε‐
τό τι καὶ τέταρτον ἕτερον. ἐγὼ δὲ ἀπεκρινάμην οὐδέν, ἀλλ’ ᾐσχυνόμην πρὸς ἀναισχυντοῦσαν. καὶ τὸ πρᾶγ‐ μα ἀνέστραπτο· ὁ μὲν ἀνὴρ ἐσίγα, ἡ δὲ γυνὴ ἐλάλει.
Decl
.

26

.

1

.

13

τηρήσας δὲ τὸ περίορθρον ἀναστὰς εἶμι παρὰ τὴν νυμφεύτριαν καὶ τί τοῦτο ἔστιν; ἠρώτων. νύμφη ῥήματα ἀφίησιν ἐπὶ τῆς πρώτης νυκτὸς καὶ τοσαῦτα. ναί, φησί, φίλτρου σημεῖον τοῦτο
5ἔστι καὶ ἅμα τῆς φωνῆς ἐπίδειξις. σὺ δ’ ἀγριώ‐ τερος εἶ, χρὴ δὲ οὐχ οὕτως ἔχειν.
Decl
.

26

.

1

.

14

πείθομαι πάλιν καὶ μεθ’ ἡμέραν μᾶλλον ἐμάνθανον τὴν ἐμαυ‐ τοῦ συμφορὰν καὶ τῆς ὑστεραίας ἔτι μειζόνως. κελεύ‐ σασα γὰρ ἥκειν αὑτῇ τὰς θεραπαίνας μανθάνειν ἑκά‐
5στης ἠξίου τοὔνομα καὶ μητέρων καὶ πατέρων ἐμοῦ παρόντος καὶ πόσα ἑκάστῃ παιδία γένοιτο καὶ πόσα τεθνήκοι. καὶ περὶ στρωμάτων ἐπυνθάνετο καὶ χύτρας καὶ ἀξίνης καὶ τορύνης καὶ ἀλεκτρυόνων ὁπόσους τρέ‐ φοιμεν. οὐδένα, ἔφην. οὐκ ἔστιν ἡμῖν ἀλεκτρυών.
10οὐδὲ γὰρ ἀνέχομαι κοκκύζοντος, εἰ δὲ μὴ σιγή‐ σεις, οὐδὲ σοῦ. ἡ δὲ εὐθὺς προσέθηκεν ἔπαινον μακρὸν τοῦ ὄρνιθος καὶ ὅθεν εἰς ὄρνιν μεταβάλοι καὶ ὡς ἦν στρατιώτης, Ἄρεος ὀπαδός, καὶ ὡς μηνύει τοῦτο τῷ λόφῳ, τοῖς κέντροις, τῷ θυμῷ.
Decl
.

26

.

1

.

15

ἔτι λέγουσαν τὸν ἔπαινον ἀφεὶς ἐντυγχάνω τῷ ῥάψαντι τὸν καλὸν γάμον καὶ ὦ βέλτιστε, ἔφην, τὸν σαυτοῦ φίλον ἀπολώλεκας. καὶ διηγούμην ἕκαστα, ὁ δὲ ἐπηγγέλ‐
5λετο παύσειν αὐτὴν ὡς τάχιστα καὶ οὐκ ἔτι τοῦτο ἔσεσθαι. πάλιν ἔρχομαι οἴκαδε καὶ ἀπῃτούμην εὐθύνας·
ποῖ πεπόρευσαι; πόθεν ἀφῖξαι; τῷ διείλεξαι; τί καινὸν ἤγγελται; γεγόνασιν ἐπιδόσεις; ἐγρά‐ φη τι ψήφισμα; νόμον τις ἔθηκεν; ἐπλη‐
10ρώθη δικαστήρια; γέγραπταί τις; ἥλωκέ τις;
Decl
.

26

.

1

.

16

ἐμοὶ δὲ καὶ τὸ σιγῆσαι κακὸν καὶ τὸ φθέγξασθαι μεῖζον. τὸ μὲν γὰρ διαβάλλει καὶ σκώμματα ἐξεύρηκεν εἰς σιγὴν ἀμύθητα ὅσα καὶ λόγον ἐξεύρηκε καὶ διέξ‐ εισι μακρὸν περὶ τοῦ δεῖν ἄνδρα ὄντα λέγειν, εἰ δέ
5ποτε φθεγξαίμην, αἴρω τὴν φλόγα. εἶπόν ποτε ἐπανή‐ κειν τὸν στρατηγόν, ἡ δὲ ἁρπάσασα τὸν στρατηγὸν ἐκ μεσημβρίας εἰς ἑσπέραν οὐδὲν ἐπαύσατο πυνθανο‐ μένη· πόσους δὲ ἄγων ἐξῆλθε; πόσους δ’ ἀπέ‐ βαλε; πόσων δ’ ἐκράτησε; τίνα δὲ ἐκράτησε
10τρόπον; ταξίαρχοι δὲ τίνες; φύλαρχοι δὲ τίνες; τὰ δὲ λάφυρα πόσα; πῶς ἔχει τὸ ναυτικόν; τί‐ νες τριήραρχοι; τίνες κυβερνῆται; ναῦται δὲ πόσοι;
Decl
.

26

.

1

.

17

μεμψαμένου δὲ ἐμοῦ καὶ φήσαντος ἔξω
ταῦτα γυναικείας εἶναι φροντίδος ἥδε πάλιν ἔφη· σὺ δέ μοι λέγε πῶς ἔχει τὰ τῶν ἀγρῶν; καὶ διεξέρ‐ χεται μέχρι τῶν θάμνων ἀνερωτῶσα καὶ σκιλλῶν καὶ
5σκολύμων. καὶ πλείων αὐτῇ λόγος περὶ τῶν ἀλλοτρίων ἢ τῶν ἡμετέρων. ἔστι δὲ οὐκ ἀσφαλὲς οὔτε τὸ χεῖρον οὔτε τὸ βέλτιον ἀγγεῖλαι. φύεται γὰρ ἐξ ἑκατέρου λόγων σωρός.
Decl
.

26

.

1

.

18

ἐντεῦθεν ἐπ’ ἄλλο μεταπηδᾷ. πῶς ἄρα πεπράκασι τὸ τήμερον αἱ οἰνοπώλιδες; λέ‐ γεταί τις βλάβη τοῖς ἐλαιοκαπήλοις συμβῆναι. βελτίων ἡ προβατευτικὴ τέχνη. δέος μὴ τὰ φρύ‐
5γανα τοὺς ἀρτοποιοὺς ἐπιλίπῃ. τοὺς ἀργυρο‐ γνώμονας συκοφαντεῖσθαι λέγουσι. τοιαῦτα ἄττα θαλαττοκοπεῖ καὶ φλυαρεῖ καὶ ἐργάζεται μὲν ὡς ἥκιστα, λαλεῖ δὲ ὡς μάλιστα. εἰ δὲ καὶ προσάψαιτό τινος ἔργου, μείζων ζημία τῆς ἀργίας αὐτῆς ὁ περὶ
10τοῦ ἔργου λόγος.
Decl
.

26

.

1

.

19

ἐκ βαλανείου δὲ εἴ ποτε ἀναστρέ‐ ψειε, φεῦ τῆς ἐπομβρίας τῶν ῥημάτων. πόσα μὲν λέγει περὶ τῆς δεξαμενῆς, πόσα δὲ περὶ τῶν γυναικῶν, τίς ἦλθε; τίς οὐκ ἦλθε; τίς ἄνευ παιδισκαρίων; τίς αὐ‐
5τοῖς παιδισκαρίοις; τίνι σπῖλος ἦν ἐν τῷ σώματι; τίς
ἐρρυμμένη καλῶς ἀπῄει; τίνι ῥυτίδες ἐπὶ τῆς μορφῆς; τίνι τὸ πρόσωπον ἐψιμυθίωτο; τίς εὗρε νίτρον; τίς ἀπώλεσε σάνδαλον; τίς ἀνέτρεψε τῆς βαλανευτρίας τὴν ἐμπολήν; τὴν δοῦσαν ὀβολὸν τῷ βαλανεῖ, τὴν
10πλέον, τὴν ἔλαττον, τὴν οὐδέν, καὶ τὴν ἀπὸ τοῦ μὴ δοῦναι προστίθησι μάχην.
Decl
.

26

.

1

.

20

εἶθ’ ὥσπερ ἐκλαθομένη τῶν μεγίστων αὑτὴν εἰς ἀνάμνησιν κονδυλίζει, ἐγὼ δὲ φρίττω ῥεῦμα ἕτερον ἐπερχόμενον ὁρῶν καὶ κεν‐ τοῦμαι τοῖς φληνάφοις καὶ κατὰ τοὺς μαστιγουμένους
5ἀναμένω τὴν τῆς λαλιᾶς ἀνάπαυλαν οἰμώζων καὶ κατα‐ ρώμενος τῷ γάμῳ καὶ τῷ πρώτῳ πρός με μνησθέντι 〈τῆσ〉 γυναικός.
Decl
.

26

.

1

.

21

ἡ δὲ ἂν αἴσθηται στένοντος, κι‐ νεῖ τὸν ἀνάγυρον καὶ τί σοι, φησίν, ἔχει τῶν ἔν‐ δον κακῶς; καὶ κατάλογος ἐνταῦθα τῶν ἐπίπλων μέχρι τῆς ληκύθου καὶ τῆς ἐτνηρύσεως. πάντα, ἔφην,
5ἔχει καλῶς, μόνον σιώπα. τὸ δὲ σιώπα τοῦτο σμήνη λόγων ἕτερα φέρει. διὰ τί σοι σιωπῶ; μὴ
γὰρ ἐξ ἀτίμων γέγονα; καὶ λέγει τήθας καὶ τηθί‐ δας, πάππους καὶ ἐπιπάππους, εἶτα εἰς εἰκοστὸν καὶ τριακοστὸν ἀναβαίνει πρόγονον τριηραρχίας
10προστιθεῖσα καὶ χορηγίας.
Decl
.

26

.

1

.

22

ἡ δὲ μνήμη τῶν χορη‐ γιῶν ἐπὶ τοὺς τραγῳδοὺς αὐτὴν παραπέμπει κἀν‐ ταῦθα ὕει ῥαγδαίως τοὺς πρώτους εὑρόντας τραγῳ‐ δίαν λέγουσα καὶ τοὺς ἐκδεξαμένους καὶ ὅτῳ τρόπῳ
5τὸ χρῆμα ηὐξήθη καὶ τί συνεισήνεγκεν ἕκαστος. ἐγὼ δὲ δεινότερα πάσχω τῶν ἐν ταῖς τραγῳδίαις κολαζο‐ μένων. μὴ γὰρ οἶδεν ἡ γυνὴ στῆναί που τοῦ λαλεῖν; οἱ ποταμοὶ πρότερον ἂν σταῖεν ἢ τὸ ταύτης στόμα. πᾶσα γὰρ πρόφασις λόγων ἀφορμή, ἂν οἴκοι μένω, ἂν
10εἰς ἀγορὰν ἀπέλθω, βραδυτὴς οἰκετῶν, τάχος, σπάνις, εὐπορία, μεμπτά, ἄμεμπτα, ὄμβρος, αἰθρία.
Decl
.

26

.

1

.

23

ἐπειδὰν
δὲ πάντα ἀναλώσῃ τῇ ῥύμῃ τῆς γλώττης τὰ ἡμέτερα, πάλιν τὰ τῶν γειτόνων, κἂν μηδὲν ἔτι φαίνηται, ὀνεί‐ ρατα διηγεῖται πλάττουσα κἀκεῖνα, μὰ τοὺς θεούς, ὡς
5ἐμοὶ δοκεῖ. οὐ γὰρ καθεύδει γε, ἀλλὰ καὶ ἡ νὺξ εἰς νυκτηγορίαν αὐτῇ πολλάκις παραναλίσκεται, κἂν βια‐ σθεῖσά ποτε παραδέξηταί τι τοῖς ὀφθαλμοῖς ὕπνου, πάντα αὐτῇ πλὴν τῆς γλώττης κοιμίζεται, ἡ δὲ τὸ αὑτῆς ἀπεργάζεται καὶ γίγνεταί μοι χαλεπωτέρα τῶν
10ἐμπίδων.
Decl
.

26

.

1

.

24

Ὁρᾶτέ με, ὦ βουλή, συντετηκότα. μεθ’ ἡμέραν
κόπτομαι, νυκτὸς διαφθείρομαι. μισῶ σιτία, μισῶ ποτά. τὸ πᾶσιν ἥδιστον φεύγω, τὸ ζῆν. ἔναυλον ἔχω τὴν λαλιάν. ἐν τῇ ψυχῇ περιφέρω τὴν ἀηδίαν. ἀμύνατέ
5μοι, πρὸς Διός, μετάδοτέ μοι τοῦ φαρμάκου, ῥύσασθέ με φωνῆς ἀπαύστου.
Decl
.

26

.

1

.

25

 Καὶ τί, φησιν, ἀτυχεῖς τοσοῦτον δι’ ὃ καὶ τελευτᾶν ἀξιοῖς; ποίαν οὐσίαν ἀπολώλεκας; τί λελώβηταί σοι τοῦ σώματος; ποίᾳ συμφορᾶς ὑπερβολῇ καταληφθεὶς οὐκ ἀνέχῃ ζῆν;
Decl
.

26

.

1

.

26

σὺ δὲ τίς ὢν ταῦτα πολυπραγμονεῖς; τί δέ σοι μέ‐ λει τῆς ἐμῆς τελευτῆς; πατὴρ ἐμὸς εἶ; ἀλλ’ ἀδελφὸς ἢ θεῖος; ἀνεψιὸς δέ; ἀλλὰ κοινωνὸς ἐμπορίας ἢ γεωρ‐
5γίας; χεῖρον δὲ τοῖς σαυτοῦ πράξεις παρὰ τὴν ἐμὴν τελευτήν; ψηφίσματι δὲ κατέστης κωλυτὴς εἶναι τῶν ἐπιθυμούντων ἀποθανεῖν;
Decl
.

26

.

1

.

27

ὢ τῆς περιεργίας. οὐδὲ ἀποθανεῖν ἔξεστιν ἄνευ πολλῶν λόγων ἐν τῇ πόλει. ἄνθρωπε, μὴ γὰρ σίτησιν αἰτήσων ἥκω; μὴ γὰρ στέ‐ φανον; ταῦτα δὴ τὰ τῶν ῥητόρων ὑμῶν τῶν καρπου‐
5μένων τὸν δῆμον. βαρύνομαι τῷ ζῆν, ἀπελθεῖν ἐπιθυ‐
μῶ. τί μοι φθονεῖς; εἶτά με ἐρωτᾷς διὰ τί βούλομαι τελευτᾶν. 〈οὐ〉 διὰ σέ. οὐ δικαίως ὑμῖν, ὦ βουλή, δοκῶ χολᾶν καὶ παραφρονεῖν, ὃς 〈ὡσ〉 ἐπὶ πρᾳότερόν τι τῆς οἰκίας τὸ βουλευτήριον ἐπειχθεὶς εὑρίσκω τοὺς τῇδε
10χαλεπωτέρους τῶν οἴκοι;
Decl
.

26

.

1

.

28

οὐκ ἀπολώλεκα τὴν οὐσίαν. λέγεις. τοῦτο γὰρ οἴει μέγιστον κακόν. πόσοι δημεύσεις γενναίως ἐνηνόχασιν ἀντελπίσαντες πλοῦ‐ τόν γε ἕτερον καὶ τὴν παροῦσαν ἔνδειαν ἐπανορθού‐
5μενοι τῇ παρὰ τῶν ἐπιτηδείων ἐπικουρίᾳ.
Decl
.

26

.

1

.

29

σῶόν ἐστί μοι τὸ σῶμα. τὴν δὲ ψυχήν, ὦ φίλτατε, βέβλαμ‐ μαι καὶ περὶ τὸ βέλτιον ἐζημίωμαι. μεστός εἰμι ῥη‐ μάτων ἀνοήτων. μήκεσιν ἀπείροις λόγων βέβλημαι.
5ἀδολεσχίαις βεβάπτισμαι. πολλὴν δέδεγμαι γλωσσαλ‐ γίαν. καθάπερ πλοῖον θάλαττα, ὑπερέσχε με τῆς γυναικὸς ὁ κλύδων. οὔκ εἰμι φρενήρης. ἰλιγγιῶ, σκοτοδινιῶ. ταῦτ’ οὐχ ἱκαναὶ προφάσεις πρὸς θάνα‐ τον;
Decl
.

26

.

1

.

30

εἰ παῖς ἦν μοι τεθνεώς, ἦν ἂν ἐκ τῶν ταὐτὰ πεπονθότων ἡ παραμυθία καὶ ταῖς ἐπιγιγνομέναις τέρ‐
ψεσιν ὑπεχώρουν ἂν αἱ λῦπαι. τὸ κακὸν δὲ τοῦτο πρῶτον μὲν μόνῳ μοι συμβέβηκε καὶ οὐκ ἔνι πρὸς
5παράδειγμα βλέψαντι λαβεῖν παραμύθιον τῆς ψυχῆς. ἔπειτα ἀεὶ σύνεστι πάσαις ἡδοναῖς ἐναντιούμενον, πά‐ σαις εὐημερίαις μαχόμενον καὶ τὰ ἀπὸ τῆς Τύχης τερπνὰ συνταράττον καὶ μεταστρέφον. εἰ οὖν δεῖ με λυπούμενον ζῆν, μὴ ζῆν μοι βέλτιον. εἰ δεῖ περιόντα
10στένειν, μεταστῆναι συμφορώτερον.
Decl
.

26

.

1

.

31

 Ἄλλα ἄλλοις, ὦ βουλή, δεινὰ νομίζεται, τῷ μὲν χρημάτων ἀποβολή, τῷ δὲ παίδων, τῷ δὲ φυγὴ πατρίδος, τῷ δὲ νόσος σώματος, ἐμοὶ δὲ μακρολογία. τί οὖν θαυμαστὸν εἰ τοῦτο ᾧ μάλιστα ἀλγύνομαι μὴ
5φέρων ἀποθανεῖν ἐθέλω;
Decl
.

26

.

1

.

32

οὐκ ἔστιν ἡ γυνή μοι μέθυσος. τοῦτο γάρ ἐστι τὸ δεινόν. εἰ γὰρ ἐμέθυε, κἂν ἐκάθευδεν, εἰ δὲ ἐκάθευδεν, ἴσως ἐσίγα. πάντα μοι ταῦτα τοῦ παρόντος ἐλάττω, πάντα τῆς λαλιᾶς
5κουφότερα. ἤνεγκα ἂν γυναῖκα ὑπεραβελτέραν, αὐτό‐ χρημα κακόν, ἤνεγκα σπαθῶσαν, ὠλεσίοικον. τουτὶ δὲ τὸ διηνεκὲς τῶν λόγων νενίκηκέ με καὶ κατεπάλαισε καὶ πρὸς τὸ ζῆν ἐπολέμωσεν.
Decl
.

26

.

1

.

33

εἰπὲ γάρ μοι· πότε‐ ρον ἧττον εἰς συμφοράν, εἰσάπαξ ἀποθανεῖν ἢ πολλάκις ἐγγὺς ἰέναι θανάτου, τὸ πρότερον φή‐ σαις ἄν. ἐγὼ τοίνυν τὸ χαλεπώτερον οὐκ ὀλιγάκις
5πέπονθα. πλειστάκις ὡρακίασα, μὰ τὸν Ἀπόλλω, βαλλό‐ μενος ὥσπερ χαλάζῃ τοῖς ὕθλοις. πολλάκις ἐλειποψύ‐ χησα μεστὸς γενόμενος τῶν λήρων ἐκείνων.
Decl
.

26

.

1

.

34

οἴεσθε
τὸ κακὸν ἀνεκτὸν εἶναι καὶ τοιοῦτον οἷον ἤδη τῳ συν‐ έβη; οὐκ ἔστιν, οὐκ ἔστιν. Ἀράβιος αὐλητὴς ἡ γυνή, μᾶλλον δὲ καὶ παρελήλυθε, τρυγόνος λαλιστέρα, κίτ‐
5της, ἀηδόνος, κερκώπης. τὸ Δωδωναῖον ὑπερβαίνει χαλκεῖον. ἐκεῖνο μὲν γὰρ προσβαλλούσης αὐτῷ τῆς μάστιγος ὑπὸ τῶν ἀνέμων ἠχεῖ, νηνεμίας δὲ οὔσης σιγᾷ· ταύτης δὲ τὴν γλῶτταν οὐδὲν καθεῖρξαι δύναται, οὐ χειμών, οὐ θέρος, οὐκ ἄνεμος, οὐ νηνεμία.
Decl
.

26

.

1

.

35

 Τί δεῖ με ζῆν ἄνθρωπον ὑπὲρ ἀλλοκότων εὐχῶν προσιόντα τοῖς θεοῖς; τῶν μὲν γὰρ ἄλλων ἕκαστος εἰς ἱερὰ φοιτῶν ἀντὶ τῶν θυσιῶν ὑγιαίνειν αἰτεῖ, ἐγὼ δέ, ἆρ’ ἄν τινα πείσαιμι λέγων; προσπεσὼν
5πρὸς τὰ ἀγάλματα κωφότητος ἐδεόμην τυχεῖν ὡς τούτῳ
μόνῳ τῆς παρούσης ἀηδίας ἀπαλλαξόμενος, εἰ δὲ μὴ τοῦτο δοκοίη, κυψελίδα παχεῖαν ᾔτουν ἐν τοῖς ὠσὶν ἐντραφῆναι τοῦ μὴ πάντ’ ἀκριβῶς εἰσδύεσθαι τὰ ῥή‐ ματα.
Decl
.

26

.

1

.

36

τῶν θεῶν δὲ οὐ δόντων τὴν χάριν, ἀλλά μοι σεσωσμένης, ὡς οὐκ ὤφελε, τῆς ἀκοῆς λοιπόν ἐστιν εἰς ἀπαλλαγὴν ἀποθανεῖν. ἢ πῶς καὶ βιώσομαι; ποῦ ποιούμενος τὰς διατριβάς; ἐπ’ ἀγορᾶς; ἀλλ’ οἱ
5τῶν ὠνίων πρατῆρες ἐπαινοῦντες ἃ πωλοῦσι καὶ βο‐ ῶντες ὑπὲρ τοὺς κήρυκας ὥσπερ οὐκ ἀρκούσης τῆς χρείας ἄγειν πρὸς αὑτοὺς τὸν ὠνησόμενον ἐξελαύνου‐ σιν ἐκεῖθεν μᾶλλον ἢ εἰ τοῖς λίθοις ἔβαλλον. ἀλλ’ ἐν ἀγροῖς; ἔνι κἀκεῖ τὰ λυποῦντα, βοὴ βατράχων, οὐκ
10οἶδ’ ἀνθ’ ὅτου, ὄνοι βρωμώμενοι, βόες μυκώμενοι, αἶγες μηκάζουσαι, πρόβατα βληχώμενα. ἀλλ’ ἐν τοῖς δικαστηρίοις; χείρους τῶν γυρίνων οἱ ῥήτορες.
Decl
.

26

.

1

.

37

Μίαν εἶχον καταφυγήν, μίαν ἀποστροφήν, ἕνα
λιμένα, τὴν οἰκίαν. ἀλλὰ καὶ ταύτην ἐνέπλησέ μοι χει‐ μῶνος ἡ γλῶττα τῆς γυναικός, καὶ τόπον ἔχοντα γα‐ λήνην εὑρεῖν οὐκ ἔχω. τοῖς πολεμοῦσι μεμηχάνηταί
5τις ἀναψυχὴ τὸ μεταξὺ σπείσασθαι τῆς ἐκεχει‐ ρίας, ἐμοὶ δὲ ἀνάπαυλα τῆς κακοπαθείας οὐδαμόθεν. καὶ γὰρ ὁσάκις ἐνόσησεν ἡ γυνή, τὰ μὲν ἄλλα οἷς οὐκ ἀποκναίει με νενόσηκεν, ὀφθαλμούς, χεῖρας, γαστέρα, πόδας, ἡ δὲ μιαρὰ φωνὴ παντάπασιν ἄνοσος.
10κρείττων ὅλως ἢ καμεῖν. οὐ βράγχος τῇ φάρυγγι προσ‐ έπεσεν, οὐχ ἕλκωσις τὴν γλῶσσαν κατέλαβεν, οὐ ῥεύ‐ ματος προσβολὴ τὴν σταφυλὴν ἐξώγκωσεν, οὐδὲν τῶν ἀφαιρουμένων τὸ λαλεῖν ἐγκατέσκηψεν. ᾧ τοίνυν μήτ’ ἔξω ζῆν ἔστι μήτ’ εἴσω, τίς λόγος; τίς λοιπὴ δίαιτα;
15οὐχ ἡ τοῦ Πλούτωνος;
Decl
.

26

.

1

.

38

Σὺ γάρ, φησί, σαυτῷ αἴτιος τῶν δυσχε‐
ρῶν οὐ παιδεύσας τὸ γύναιον πράττειν ἀφ’ ὧν σοι χαριεῖται οὐδὲ πρὸς τὸ σὸν ἦθος τὸν ἐκεί‐ νης καταστησάμενος τρόπον. ἐχρῆν δὲ διδά‐
5σκειν, παραινεῖν, νουθετεῖν. καὶ τίς οὕτως ἀνόητος ὡς μὴ τὸ πρόχειρον τοῦτο καὶ ἰδεῖν καὶ ποιῆσαι; μίαν γὰρ ἡμέραν οὐ διέλιπον, ὥραν, ἡμιώριον. νόσημα τοῦτο ἔστιν, ἔλεγον, ὦ γύναι, γέλωτα παρέχεις τοῖς γείτοσιν. ἐν ὀνείδει μοι προφέρουσι τὴν
10σὴν φλυαρίαν. ἐλευθέρα φῂς εἶναι. μὴ τοίνυν πρᾶττε τοῦ γένους ἀνάξια. μίμησαι τὸν ἐμὸν τρόπον. ἡσύχιον διώκω βίον. οὗτος ἀρεσκέτω καὶ σοί.
Decl
.

26

.

1

.

39

ταῦτα λέγων εἰς πέτρας ἔσπειρον, οὐ γὰρ κατέλυε τὸν νόμον, ἀλλ’ ἀμειβομένη τῶν λόγων κατέσυρέ με τῷ ῥεύματι. γνοὺς δὲ ὅτι μοι δεῖ συμ‐ μάχων παρακαλέσας τοὺς γνωρίμους εἰσήγαγον ἐπαί‐
5νους σιγῆς μεμελετηκότας, ἡ δὲ κατὰ τοὺς ἐν τοῖς ὅπλοις ἀριστεύοντας μία πολλοὺς ἐτρέπετο τῶν μὲν πολλῶν πλείω λέγουσα, τοῖς δὲ οὐδ’ εἰπεῖν διδοῦσα, μόνη πάντας παριοῦσα, ἕως τὴν μὲν ἀποθαυμάσαντες, ἐμὲ δὲ οἰκτείραντες, αὐτοὶ δὲ ἀπειπόντες ἔφυγον.
Decl
.

26

.

1

.

40

ἐνταῦθα ἐγὼ γνοὺς ὅτι τῶν μὲν ζώντων κατα‐ φρονεῖ, ταῖς δὲ τῶν παλαιῶν συμβουλίαις τάχ’ ἂν εἴξαι, 〈σὺ δέ, εἶπον, εἰ μὴ ἐμέ, ἀλλὰ γοῦν τὸν σοφώτατον ποιητὴν αἰσχύνθητι λέγοντα
5
γύναι, γυναιξὶ κόσμον ἡ σιγὴ φέρει. ἡ δὲ εὐθύς· καὶ τίς οὗτος ὁ ποιητὴς καὶ τίνος πατρὸς καὶ ποίου δήμου καὶ πότε ποιεῖν ἤρξατο καὶ πῶς ἐτελεύτησε; καὶ τὴν ἡμέραν ἐνταῦθα κατέ‐ τριψεν ἡ γυνή, καὶ περιίστατό μοι πρὸς τοὐναντίον ὁ
10ποιητής· ἀντὶ γὰρ τοῦ σβέσαι τὴν λαλιὰν ἀνῆπτεν. ἀπο‐ πτύσας δ’ οὖν ἐγὼ καὶ τὴν πλησμονὴν ἀποστραφεὶς ᾠχό‐ μην τρέχων.
Decl
.

26

.

1

.

41

εἶθ’ ὕστερον ἡμέραιν δυοῖν αὖθις εἰς παραίνεσιν καθιστάμην καὶ ἔλεγον ὅτι οὕτως ἡμῖν, ὦ γύναι, πρέπει σιγᾶν, ὥς γε καὶ τῶν τεττί‐ γων ὁ μὲν ἄρρην ᾄδει, βαρὺς μὲν καὶ οὗτος, ὅτε
5πέρα τοῦ μετρίου, θηλείας δὲ φθεγγομένης οὐκ ἂν ἀκούσαις. ἡ δ’ ὑπεισελθοῦσα τὴν τελευταίαν συλλαβὴν οὗτοι, φησίν, εἰσὶν οἱ βέλτιστοι τέττι‐ γες οἱ ἐξ ἀνθρώπων τέττιγες, οἱ φίλοι ταῖς Μούσαις, οἷς τὸ λαλεῖν τοῦ ἐσθίειν ἥδιον. καὶ
10κυκλοῦσα τὸν περὶ τῶν τεττίγων μῦθον εἰς ἑσπέραν αὐτὴν προὔβαινεν, ὥστε με ἀποπνιγόμενον τὰς μὲν συμβουλὰς ἐᾶσαι χαίρειν, ἔργῳ δὲ πειρᾶσθαι παιδεύειν τὴν ἄμαχον καὶ τοὺς κολοιοὺς καὶ ψᾶρας μικρὸν ἀπο‐ φαίνουσαν.
Decl
.

26

.

1

.

42

ἤδη τοίνυν ἐπῆγον αὐτῇ τὼ χεῖρε καὶ πληγὰς ἠπείλουν, καὶ ὡς οὐκ ἐπαύετο, ἀλλ’ ἐβόα,
συστρέψας τὸ ἡμιτύβιον ἔβυσα τὸ στόμα. ὡς δὲ ἀνῆκά ποτε δοκῶν αὐτὴν ἐπηνωρθῶσθαι, πῦρ ἐπὶ πῦρ
5ᾐσθόμην τοῦτο δὴ τὸ σοφὸν ἐξευρηκώς. ὥσπερ γὰρ οἱ τοὺς κρουνοὺς ἐπισχόντες, εἶτ’ ἀφελόντες τὸ κω‐ λύον σφοδροτέραν εἰργάσαντο τὴν φοράν, οὕτως ἐγὼ μικρὸν ἀναστείλας τὴν φωνὴν μεῖζον ἐπεσπασάμην τὸ ῥεῖθρον, ὡς μικροῦ τὴν οἰκίαν διέστησε βοῶσα καὶ τῇ
10πυκνότητι τῶν ῥημάτων τὰς νιφάδας ἀποκρύπτουσα.
Decl
.

26

.

1

.

43

 Ὡς οὖν πάντα δι’ ὧν πείσειν τε ᾤμην καὶ καταναγκάσειν πεποιηκὼς βέλτιον μὲν οὐκ ἀπέφηνα τὸ πρᾶγμα, χαλεπώτερον δὲ πολλῷ, τίς γένωμαι; ποῖ καταφύγω; τίνα λύσιν εὕρω τῆς συμφορᾶς;
Decl
.

26

.

1

.

44

 Ἀλλ’ ἐρεῖ τις τῶν πολιτῶν· ἔκβαλε τὸ γύ‐ ναιον, οὐ γὰρ ἔτ’ οὐδὲν ἀκούσῃ φθεγγομένης.
σοφός γε τῆς ἀπαλλαγῆς ὁ τρόπος καὶ φρενὸς ὀξυτέ‐ ρας καὶ τοὺς πολλοὺς λανθάνων. ἄνθρωπε, σπουδάζων
5ἢ παίζων τοῦτο λέγεις; εἰ μὲν γὰρ ἐρεσχελῶν, οὐ παι‐ διᾶς ὁ καιρὸς ἐν θανάτου λόγοις· εἰ δ’ ἀπὸ σπουδῆς, ἴσθι τοῦ προσήκοντος ἁμαρτάνων.
Decl
.

26

.

1

.

45

σκοπῶμεν δὲ ὡδί· νῦν ἐγὼ γνώμῃ τῆς βουλῆς ἀποθανεῖν ἀξιῶ, ἡ γυνὴ δὲ οἴκοι λαλεῖ πρὸς αὑτὴν ἢ τοὺς τοίχους ἢ τὸν ἀέρα ἢ πρὸς ὁντιναοῦν. τοῦτο δὲ οὐδὲν ἐμοὶ τῷ γε
5ἀπόντι δεινόν, ἡ γὰρ οὐ παρέστηκεν οὐδὲ ὁρᾶται οὐδὲ κέκραγεν οὐδὲ φθέγγεται, οὐ γὰρ νόμος τοῖς περὶ τοῦ θανάτου λόγοις ἐκείνην παρεῖναι. εἰ δὲ δικαστήριον ταῦτ’ ἦν καὶ τῆς γυναικὸς ἐκβολὴ καὶ διδάσκειν ἔδει τοὺς καθημένους ὡς ἀδικοῦμαι, κοινὸν ἂν ἦν ἐμοῦ
10κἀκείνης τὸ δικαστήριον, ἔχουσα δὲ πάροδον εἰς τὸ γρύζειν παρώσασα ἄν, εὖ ἴστε, τοὺς συνηγόρους καὶ τὴν ἐκείνων τάξιν ἁρπάσασα καὶ τοὐμὸν ὕδωρ αὑτῆς ποιησαμένη τοσαῦτα ἂν διῆλθεν ἀπνευστὶ συνείρουσα καὶ καταχέουσα πολὺν καὶ ἀθρόον τὸν λῆρον, ὥστε με ἀπόλ‐
15λυσθαι καὶ μόλις ἂν ἔμπνουν ἐντεῦθεν ἀποκομίζεσθαι.
Decl
.

26

.

1

.

46

 Ἓν μὲν τοῦτο τοσοῦτον καὶ τηλικοῦτον δια‐ φεύγω κακὸν οὕτως, ἀλλ’ οὐκ ἐκείνως ὑπὲρ ἐμαυτοῦ βεβουλευμένος· ἕτερον δὲ ἀκούσατε. εἰ γὰρ δὴ ψήφῳ καὶ δικαστηρίῳ διαστῆναί μοι τῆς γυναικὸς ὑπῆρξεν, οὐκ
5ἂν εὐτύχημα μᾶλλον ἦν ἢ ἀτύχημα τὸ πραχθέν. πῶς γὰρ ἂν ἤνεγκα τοὺς οἰκείους τῆς γυναικὸς ἐγκαλοῦν‐ τας, ἐπιτιμῶντας, ἄλλους ἐπ’ ἄλλοις αἰτιωμένους, τὸν μὲν ἔνθεν βοῶντα, τὸν δὲ ἔνθεν κεκραγότα, περιιστα‐ μένους, κυκλουμένους, διαβάλλοντάς μου τὴν
10ἡσυχίαν, ἀπρόσοδον καλοῦντας, ἀγέλαστον ὀνομά‐ ζοντας, ἰδιογνώμονά μου τὸν βίον προσαγορεύον‐ τας;
Decl
.

26

.

1

.

47

ἃ δὲ ἐποίησεν ἂν ἡ γυνή, τίς οὕτω σιδηροῦς, τίς οὕτως ἀδαμάντινος ὅστις ἂν ὑπέμεινεν; ἠκολούθη‐ σεν ἂν ἐκ τοῦ δικαστηρίου λαβομένη θοιματίου, ἕλ‐ κουσα, ἐπιστρέφουσα, λέγουσα θεοὺς ἐφεξῆς ὀνομαστί,
5μαρτυρομένη τοὺς ἥρωας καὶ τούτους ὀνομαστί, τὰ ἄστρα, τοὺς ἀνέμους, τοὺς κίονας, τοὺς θεμελίους. ἐμβαλοῦσα δὲ εἰς τὸν στενωπὸν ἀνεβόησεν ἂν διω‐ λύγιον τοὺς γείτονας εἰς κραυγὴν διεγείρουσα. ἔπειτα προσκαθημένη ταῖς θύραις ἐπολιόρκησεν ἄν με διὰ
10πάσης ἀκριβείας προελθεῖν οὐκ ἐῶσα, μένοντος εἴσω καταβοῶσα.
Decl
.

26

.

1

.

48

ἐαρινήν γε ἡμέραν διήγαγον ἂν τὴν τῆς ἐκβολῆς συνεχῶς ἀκούων· ἡ θύρα ψοφεῖ. παίει δὲ τίς; οἰκεῖος τῆς γυναικός. πτερῶν, ὡς ἔοικεν, ἐδέησεν ἄν μοι σπαραττομένῳ καὶ λόγον ἀπαιτουμένῳ
5περὶ τῶν πεπραγμένων.
Decl
.

26

.

1

.

49

 Ἵνα δὴ μὴ ταῦτα γένοιτο, ἀποθνήσκω. καλείτω δὲ ἡ γυνὴ καὶ τῶν ἄλλων ὅστις ἐθέλει δύσκολον. δότε δή, δότε τὴν χάριν, ὦ βουλή, πέμψατέ με ταχέως εἰς τὴν τελείαν ἡσυχίαν. ἀναμίξατέ με τοῖς ἀπελθοῦσι,
5τοῖς μακαρίοις, τοῖς ἀναισθήτοις. πῶς γὰρ οὐκ εὐδαί‐ μων, ὅταν ὁ μὲν ἐπὶ κλίνης φέρηται, κόπτωνται δὲ αἱ γυναῖκες, οἱ δὲ προσήκοντες ὀλοφύρωνται, ὁ δὲ τούτων ἀκούῃ μηδέν; εἰ γὰρ τὸ καθεύδειν ἀκριβῶς τῶν ἐν τῷ ζῆν ἀγαθῶν μέγιστον, πῶς οὐ πολλῷ τι‐
10μιώτερον ὃ μείζω φέρει τὴν ἀναισθησίαν;
Decl
.

26

.

1

.

50

εὐτρεπι‐ ζέτω τις ἤδη τὸ φάρμακον, ἑτοιμαζέτω τὴν καλὴν φιλοτησίαν, ἀλλ’ ἐκεῖνό μοι προσυπαρξάτω· σιγηλὸς ὁ τὸ κώνειον ὀρέγων ἔστω, μηδέν τι ἐπ’ αὐτῷ λαλῶν,
5μὴ διαλεγόμενος περὶ τῆς φύσεως τοῦ φαρμάκου. ἔστω καθαρὸν θορύβου καὶ ὄχλου τὸ δῶρον.
Decl
.

26

.

1

.

51

 Κἀκεῖνό μοι, πρὸς θεῶν, μετὰ τοῦ θανάτου ψηφίσασθε, μὴ παρεῖναι τὴν γυναῖκα πίνοντι μηδὲ δι’ ἣν εἱλόμην ἀποθνήσκειν, ταύτῃ θρηνεῖν ἐξεῖναι τὴν ἐμὴν τελευτήν. οὐδὲ γὰρ θρηνήσει νόμῳ γυναικῶν
5οὐδὲ πενθήσει δάκρυσιν, ἀλλὰ λαλήσει καὶ ῥητορεύσει καὶ κόψεται καὶ καταστήσει μοι τὴν εἰς τὸν θάνατον εἴσοδον ἀλγεινήν. ἀπέστω δὴ τῆς πόσεως, ἀπέστω. ζη‐ τείτω λίθινον ἄνδρα δυνάμενον ἐνεγκεῖν τὴν ἀηδίαν. ἐγὼ δὲ ἐν τῇ γῇ κείσομαι πάσης φωνῆς ἀνήκοος.
Decl
.

26

.

1

.

52

 Ἡδὺ μέν, ὦ βουλή, τῆς ἀκτῖνος ἀπολαύειν τε καὶ τρυφᾶν, ἀποστερεῖ δέ με τούτων ἡ γυνή. τοῦτο μὲν οἷς ποιεῖ, τοῦτο δὲ οἷς δράσει. λογίζομαι γὰρ τίς ἔσται τὴν γλῶτταν ἐπίτεξ γενομένη, τίς ὠδίνουσα, τίς
5τεκοῦσα. εἰ δὲ καὶ πολλά μοι τέκοι καὶ ταῦτα αὑτῇ παραπλήσια καὶ δεικνύντα ἧς ἐστι, πῶς βιώσομαι μέ‐ σος εἰλημμένος τοιούτου χοροῦ; διοίσει γὰρ οὐδέν μοι τὸ οἰκίδιον τῶν λειμώνων ἐν οἷς τὰ ἔθνη τῶν ὀρ‐ νίθων μετὰ κλαγγῆς περιίπταται.
Decl
.

26

.

1

.

53

 Ἰδού, πόσην βέβλαμμαι βλάβην. πολλὰ λαλῶ. τῆς γυναικὸς ἀπολέλαυκα, μακρὸν ἀποτέτακα λόγον. ἀλλ’ οὗτος ἔσται τελευταῖος. οὐ γὰρ ἔτ’ οὔτ’ ἐγώ τινος ἀκούσομαι οὔτ’ ἄλλος ἐμοῦ. ὢ βελτίστης ἡμέρας,
5ὢ φερούσης ἐλευθερίαν. ἄπειμι παρὰ τοὺς κάτω, παρὰ τοὺς οὐ λαλοῦντας. καταλήψομαι χῶρον ἡσυχίας γέ‐
μοντα.
Decl
.

26

.

1

.

54

 Ἀλλὰ γὰρ ἐξαίφνης ἐνενόησα λόγον τινὰ περι‐ φερόμενον, ᾧ ταράττομαι. λέγουσι κἀκεῖ θορύβους εἶναι καὶ πράγματα καὶ δικαστὰς καὶ δίκας τῶν οἰχο‐ μένων καὶ βοὴν νεκρῶν καὶ διαλόγους. δέδοικα δή,
5δέδοικα μὴ φυγὼν ἐντεῦθεν τὴν γυναῖκα μικρὸν ὕστε‐ ρον αὐτῇ περιτύχοιμι κάτω καὶ δέοι πάλιν ἀκούειν λαλούσης. ἀλλ’ ἐκεῖνα μὲν εἰκάζεται, τὰ παρόντα δὲ γινώσκεται.
Decl
.

26

.

1

.

55

πρὸ οὖν τῶν φανερῶν αἱροῦμαι τἄ‐ δηλον, ἀσφαλείας δ’ οὖν ἕνεκα βέλτιον εὔξασθαι· ὦ θεοὶ πάντες καὶ πᾶσαι, εἰ λόγου μέτεστι τοῖς ἀπελθοῦσι, δοίητε τῇ γυναικὶ πρὸς ἔσχατον
5γήρως ἐλθεῖν, ὥστε με τυχεῖν ἐν Ἅιδου πλεί‐ ονος ἀπολαύσεως. αἴτιος δὲ ἴσως ἐγὼ τῶν κακῶν ἐμαυτῷ. χρῆν γάρ με λαβόντα μάχαιραν τὸ θρυλλούμενον ἐκεῖνο δρᾶσαι, τὴν γλῶτταν ἀποκόψαι.
τάχα που κἀκεῖνος γυναῖκα λάλον οὐκ ἤνεγκεν.
Decl
.

27

t

1

Δύσκολος ὤλισθεν. ὁ παῖς παρὼν ἐγέλασε. καὶ ἀποκηρύττει αὐτόν.
Decl
.

27

.

1

.

1

 Ἐπειδή ποτε ῥᾷον ἔσχον ἀπὸ τοῦ πτώμα‐ τος, ὡς μήποτε ὤφελον, ὀδυνᾶσθαι γὰρ ἄμεινον ἦν ἢ τοσούτοις ἀνθρώποις προσελθόντα λαλεῖν, ἥκω τὸ πολύγελων τουτὶ μειράκιον καὶ κλαῦσαί ποτε κατα‐
5ναγκάσων. ἐξελῶ γὰρ αὐτὸ τῆς οἰκίας ὑπὸ μάρτυσιν ὑμῖν, ἐπειδὴ τοῦτο ἔδοξε τῷ χρηστῷ νομοθέτῃ μὴ ἐμὲ κύριον εἶναι τῆς οἰκίας ἐξῶσαι τὸν ἐμοὶ διαφέροντα, ἀλλὰ συμψήφους λαβεῖν τοὺς μήτε τοῖς ἐμοῖς
μήτε ἐμοί τι προσήκοντας. τί γὰρ ὑμᾶς ἔδει μαθεῖν,
10πρῶτον μὲν εἰ παῖδα ἐγέννησα τὴν ἀρχήν, εἶθ’ ὅτι καταγέλαστος αὐτῷ νομισθεὶς οὐ βούλομαί τι τῶν ἐμῶν καταλιπεῖν;
Decl
.

27

.

1

.

2

εἰ μὲν οὖν ἠπιστάμην ὡς πλείονά με ὧν βούλομαι λαλεῖν ἀναγκάσετε καὶ οὐ τοῦτο μό‐ νον εἰπὼν τὸ οὐ βούλομαι τοῦτον εἶναι τῶν ἐμῶν κληρονόμον εὐθὺς ὑμῶν ἀπαλλάξομαι, καὶ εἰ
5διερράγη γελῶν οὗτος, οὐκ ἄν ποτε δεῦρο εἰσελη‐ λύθειν· νῦν δὲ ἐντὸς ἤδη μοι τοῦ βουλευτηρίου γε‐ γενημένῳ κακοδαίμων τις πρύτανις προσελθών, ἀλλὰ καὶ τὰς αἰτίας ἀνάγκη, φησί, καταλέγειν καὶ ὡς εὔλογοι δεικνύναι καὶ πιθανὸν εἶναι τοῖς βου‐
10λευταῖς κἂν οὕτω τύχῃ, τοῖς πολυλάλοις τουτοισὶ ῥήτορσιν ἀντιλέγοντα διαρρήγνυσθαι, ὥστ’ ἔλαθον ὁ μάταιος ἑνὸς ἀπαλλαγῆναι βουλόμενος μυρίοις θηρίοις ἐμαυτὸν ἐμβαλών. ἀλλ’ ἵνα θᾶττον ἀπαλλαγείην ὑμῶν, ἐρῶ τὰ δοκοῦντα διὰ βραχέων, ἄν τε οἷς λέγω προσέ‐
15χειν ἐθέλητε ἄν τε, ὡς ἔθος ὑμῖν, ἀλλαχῆ κεχηνέναι.
Decl
.

27

.

1

.

3

 Ἐκ τῆς ἐσχατιᾶς πρῴην εἰς τὸ ἄστυ κατῄειν οὐ ποθῶν τι τῶν τῇδε θεάσασθαι, μὴ γὰρ οὕτω διαφθα‐
ρείην ὡς σπουδαῖόν τι νομίσαι τῶν παρ’ ὑμῖν, ἀλλὰ πεπληγυῖαν ἐν ταῖς πέτραις τὴν δίκελλαν ἰασόμενος.
5ὁ γάρ τοι κακῶς ἀπολούμενος χαλκοτύπος μίαν ἡμέραν ὡρισμένον αὐτῷ φοιτᾶν εἰς ἀγρὸν καὶ ταύτης μισθὸν οὐκ ὀλίγον ἐκλέγων τῆτες οὐκ ἐλθὼν ἐμὲ δεῦρο κατ‐ ελθεῖν ἐβιάσατο. ἀηδῶς μὲν γὰρ ἑώρων αὐτὸν κἀκεῖ καὶ πολλάκις ἔχων ὅ τι χαλκευσαίμην, ἵνα μὴ θεῴμην,
10ἀπέφησα, τοῦ δὲ μετὰ πολλῶν ἐνθάδε τὸ μόνον ἐκεῖ βλέπειν ἦν αἱρετώτερον.
Decl
.

27

.

1

.

4

ἐβάδιζον οὖν ἀνιώμενος παρ’ αὐτὸν καὶ πολλὰ τῷ μιαρῷ καταρώμενος. οὑτοσὶ δὲ αὐτόκλητος εἵπετο, οὐ γὰρ ἐκέλευσα, μὰ τοὺς θεούς· τί γὰρ βουλόμενος ἂν καὶ ἐκέλευσα; οὐ γὰρ
5ἵνα συνοδοιπορῇ μοι. καὶ γὰρ πρὸς τὴν σκιὰν τὴν ἐμαυτοῦ πολλάκις ἄχθομαι πανταχῆ μοι συνεπομένην καὶ δι’ αὐτὴν πρὸς τὸν ἥλιον καὶ τὴν σελήνην, ὅτι ποιοῦσιν αὐτήν. ἀλλ’ οὐκ οἶδ’ ὅπως με, ἡνίκα ἐξῄειν, λαθὼν κατὰ μέσην τὴν ὁδὸν ἀνεφάνη, πρὸς ὃ καὶ
10πρῶτον εὐθὺς ἠγανάκτησα καὶ μικροῦ τῇ βακτηρίᾳ καθικόμην αὐτοῦ, ὡς ἔδει γε. οὐ γὰρ ἂν αὐτῷ νῦν καταγέλαστος ἔδοξα.
Decl
.

27

.

1

.

5

ἔπειτα κατ’ αὐτὴν τὴν ὁδὸν πόσα οἴεσθέ με ἠνίασεν ἢ τοὺς κύνας τῶν νομέων ἐξαγριῶν ἢ τὰς γεράνους ταῖς βώλοις ἀποσοβῶν ἢ λίθοις βάλλων τὰς αἶγας ἢ τὸν δεῖνα ὅστις ἐστὶ πυν‐
5θανόμενος ἢ πόσον τῆς ὁδοῦ τὸ λειπόμενον ὡσπερεὶ τὴν ὁδὸν ἐμοῦ καταμεμετρηκότος ἢ τοὺς ἀνθρώπους τῆς χώρας ἠριθμηκότος, ὅς, ἵνα μηδὲ ἄκων τινὶ περι‐ τύχω, οὐδὲ τὴν δημοσίαν εἴωθα βαδίζειν ὁδόν, ἀλλ’ ἐκτρεπόμενος κατὰ τὰ χωρία ποιεῖσθαι τοὺς περιπά‐
10τους; ὁ δὲ ὅμως καὶ τοὺς ἐν τῇ λεωφόρῳ βαδίζοντας ἠξίου μανθάνειν τῶν ἀετῶν ὀξύτερόν με βλέπειν κε‐ λεύων. ἐφ’ οἷς ἅπασιν ἀποπνιγόμενος ὅμως διεκαρτέ‐ ρουν, ἕως εἰς τὸ ἄστυ ποτὲ καὶ τὴν ἀγορὰν ἐνεβάλομεν.
Decl
.

27

.

1

.

6

ἐνταῦθα δέ, ὡς οὐδὲν ἦν ὁρᾶν ἀνεκτόν, ἀλλὰ γε‐ λῶντας αὖ κἀκεῖ τοὺς πολλούς, ὀμνύντας, ἀλλήλοις λοιδορουμένους, ὄψα φέροντας οὐ πρὸς χρείαν, ἀλλ’ ἕκαστον ἐνιαυτοῦ τροφὴν πολλοῖς ὁμοῦ σωφρονεῖν
5δυναμένοις, ἵνα μὴ παροξυνοίμην ταῦτα ὁρῶν, ἀπῆγον, ὡς οἷόν τ’ ἦν, τὼ ὀφθαλμὼ καὶ προῄειν μηδὲν τῶν ἐν ποσὶ καθορῶν. οὐ γὰρ ἠπιστάμην ὡς ὑμεῖς ἐμὲ μόνον τοῖς νόμοις ἀναγκάσετε πείθεσθαι, ἀγορανόμους δὲ καὶ ἀστυνόμους οὕτω καταφρονοῦντας αὐτῶν οὐ
10κολάζετε, οἳ τοσοῦτον νέμουσιν ἐπιμελείας τῇ πόλει ὥστε λίμνας ὅλας ἐν αὐτῇ συνεστάναι καὶ ὀλί‐ σθους εἶναι τῆς ἀγορᾶς πανταχοῦ, εἰς οὓς ἀπροόπτως ἐμπεσὼν καὶ τὼ πόδε μὲν ὑποσυρείς, τῇ βακτηρίᾳ δὲ οὐχ εὑρὼν ἐπερείσασθαι ἔλαθον καταπεσὼν καὶ πλατὺς
15τούτῳ γέλως γενόμενος, οὔποτε, μὰ τοὺς θεούς, τοῦτο ἐλπίσας.
Decl
.

27

.

1

.

7

πρὸς ἑτέρῳ δὲ τὸν νοῦν ἐγενόμην εὐθὺς πεπτωκὼς καὶ μᾶλλον τοῦ πτώματος ἐδεδοίκειν μὴ οὗτος αὐτὸς ἢ τῶν κατ’ ἀγοράν τινες προσελθόντες ἢ χεῖρα ὀρέγοιεν ἢ πυνθάνοιντο ἃ εἰώθασι, μὴ τὸ σκέλος
5ἐπλήγην ἢ τὴν κλεῖν κατεάγην ἢ συνέτριψα τὴν ὀσφύν, ἔμετον ῥημάτων καὶ ἐρωτήματα οἷα ἄν με παραχρῆμα ἀπώλεσε.
Decl
.

27

.

1

.

8

τὸ δὲ οὐ τοιοῦτον ἦν, ἀλλ’ ἦν πολλὴ παρ’ ἐλπίδας, ὥς γε ὑμεῖς ἂν φαίητε, ἀπανθρωπία. τουτονὶ δὲ ἀναβλέψας ὁρῶ διακεχυμένον τὸ πρόσωπον καὶ ἀνάπλεων γέλωτος καὶ μονονοὺ καγχάζοντα ἐπ’ ἐμοί.
Decl
.

27

.

1

.

9

 Οὗτος οὖν ἐμὲ κληρονομήσει καὶ αὖθις γελάσε‐ ται τεθνεῶτος, μᾶλλον δὲ ἑορτάσει λαμπρῶς; εἰ γὰρ πεπτωκότος ἁπλῶς ἀκάθεκτος ὑπὸ γέλωτος ἦν, τεθνεῶ‐ τος δηλαδὴ πάνδημον ἄξει πανήγυριν. ἀλλ’ οὐχ οὕτω
5λέμφος οὐδ’ ἀνόητός τις ἐγὼ ὥστε γρῦ τι τῶν ἐμῶν τοῦτον λαβεῖν ἢ ἐπιβῆναι τῆς ἐσχατιᾶς ἔτι, ἀλλ’ οἰχέ‐ σθω παρὰ τοὺς ἀνεξομένους καταγελῶντος αὐτοῦ.
Decl
.

27

.

1

.

10

 Ἐμοὶ δὲ ἅπαξ ἀρκεῖ γέλωτα ὀφλεῖν, δεύτερον δὲ οὐκέτι, οὐδ’ εἰ μυριάκις διαρραγεῖεν οἱ ῥήτορες οἱ διδάξαντες αὐτίκα δὴ μάλα λέγειν αὐτόν· ἀλλ’ οὐ λάγνος οὐδὲ ἄσωτος οὐδὲ πορνοκόπος εἰμὶ
5οὐδὲ κυβείᾳ προσέχω τὸν νοῦν. ἐπὶ τούτοις ἀποκηρύττειν ὁ νομοθέτης ἐκέλευσεν.
Decl
.

27

.

1

.

11

ἀλλὰ κακὸς κακῶς ἀπόλοιο μετὰ τῶν καλῶν δι‐
δασκάλων πρῶτον μὲν καὶ τὰ ὀνόματα ταῦτα μαθών, ἔπειτα οἰόμενος ὡς ἀπεκήρυξα ἄν σε μόνον καὶ ὄναρ τι τούτων πεποιηκότα, ἀλλ’ οὐκ εἰς βόθρον κατορύξας
5βαθὺν λίθων σωρὸν ἐπεφόρησα.
Decl
.

27

.

1

.

12

τί δ’ ἄν τις τούτῳ διαλέγοιτο; διαρρήγνυμαι δέ, νὴ τοὺς θεούς, ἐπὶ πολὺ τὸν νομοθέτην αἰδούμενος. καὶ μὴν λέγω ἀναφανδὸν ὡς οὐδὲν ἡμῖν χρηστὸν ἐνομοθέτησεν, εἴπερ ἃ λέγου‐
5σιν οὗτοι τυγχάνει νενομοθετηκὼς κἀπὶ τηλικούτοις ἀδικήμασιν ἱκανὴν ᾠήθη τιμωρίαν εἶναι τὴν ἀποκή‐ ρυξιν. εἰ γὰρ προὔβη τῆς οἰκίας ἁπλῶς, εἰ γὰρ ἀνέ‐ τεινε τὰς ὀφρῦς ἢ προὔβαλε τοῦ ἱματίου τὴν χεῖρα ἢ προσέβλεψε τῶν μὴ συνήθων τινὶ ἢ μηδὲν ἐρωτώμενος
10ἐφθέγγετο, οὐκ ἐπὶ τὸ βουλευτήριον χρῆν ἄγειν εὐθὺς καὶ ἀπαλλάττειν τοιούτου κακοῦ τὴν οἰκίαν, μᾶλλον δὲ ὅλην τὴν πόλιν;
Decl
.

27

.

1

.

13

 Ἀλλ’ εἰ μὴ καταπορνεύσει, φησί, τοῦ πα‐ τρὸς τὴν οὐσίαν ἢ γαστρὶ καὶ κύβοις ἐκδοίη, γελᾷ δὲ πεπτωκότος πατρὸς ἢ καὶ μὴ πεπτωκό‐
τος, ποῦ γὰρ ἄνθρωπος νοῦν ἔχων οὐ γελᾷ;
5υἱὸς ἔστω, φησί, καὶ τῶν σῶν κληρονόμος. ὢ τῆς ἀνοίας. καταναλώσας, φησί, τὴν οὐσίαν μὴ κλη‐ ρονομείτω μηκέτι. ποίας, ὦ κακοδαίμονες; τῆς παρὰ ταῖς πόρναις; ἢ τῆς κατακεκυβευμένης;
Decl
.

27

.

1

.

14

ἀλλ’ ὑμεῖς μὲν ἔρρωσθε οὕτω τοὺς παῖδας ὑμῶν σωφρονίζοντες καὶ μέχρι τούτου τῶν ἀδικημάτων αὐτῶν ἀνεχόμενοι. τοιγαροῦν βαράθρου πάντες ὑμῖν ἀποβαίνουσιν ἄξιοι.
5ἐμοὶ δὲ μέγιστον ἀδικημάτων ὁ γέλως· τοῦτό με λυπεῖ. τίς ἐπὶ τούτῳ τὸν ἠδικηκότα ἀμύνεται; εἰ λάγνος ὢν ὁ παῖς ἀνιᾷ, τότε αὐτὸν ἀποκήρυξον· εἰ πορνοκόπος, τότε. ἐμὲ δὲ γελῶν ἐπ’ ἐμοί, μᾶλλον δὲ ὅλως γελῶν.
Decl
.

27

.

1

.

15

οὐδὲ γὰρ εἶναι ἀνθρώπων τὸ πρᾶγμά φημι, ἀλλὰ φλυαροῦσιν ὥσπερ καὶ τἄλλα πάντα οἱ τὸ γελᾶν ἴδιον ἀνθρώπου τιθέμενοι. τὸ δακρύειν γὰρ καὶ τὸ οἰμώζειν τίθεσθαι μᾶλλον ἐχρῆν. τούτου γὰρ ἄξια
5πράττουσιν ἅπαντες. ὁ δὲ γέλως, εἴπερ ἐπὶ χρηστοῖς
γίνεται πράγμασιν, ἀλλότριον ἀνθρώπου παντάπασιν. οὐδέποτε γὰρ οὐδὲν χρηστὸν οὔτε εἶδον οὔτε μὴν ὄψονται, ἀλλ’ ἀεὶ τὰ κακά, πρῶτον μὲν ἀλλήλους, εἶτα ἃ πράττουσιν. γελᾶν δὲ μίαν ἡμέραν ἐχρῆν, ὅτε ὁ
10βέλτιστος θάνατος παραγίνεται.
Decl
.

27

.

1

.

16

 Σὲ οὖν τί δήποτε, ὦ κακόδαιμον, ἐπῆρε γελᾶν; κωμῳδοὺς ἐθεῶ καὶ τῶν ἐκεῖ γελωτοποιῶν ἕνα με εἶναι ἐνόμισας; ἢ κόρδακά γε ὀρχεῖσθαι κατὰ μέσης τῆς ἀγορᾶς, ἀλλ’ οὐ πίπτειν ᾠήθης με; καίτοι οὐδὲ
5κωμῳδοὺς πώποτέ σε θεασόμενον ἔπεμψα, ὡς μηδ’ ἐπ’ ἐκείνοις γελάσειας, καὶ οὐδ’ ὅ τι ποτ’ ἐστὶν ὁ γέ‐ λως ἔγωγε ᾤμην εἰδέναι σε.
Decl
.

27

.

1

.

17

σὺ δὲ εἰς ἄκρον τοῦ πράγματος ἥκων ἐλάνθανες, ὥστε καὶ μισθώσαιντο ἄν σε οἱ κωμῳδοί, ἵνα γέλωτος αὐτοῖς πληροίης τὸ θέα‐ τρον. οἶμαι δὲ τοὺς κακοδαίμονας καὶ δρᾶμα ποιῆσαι
5τὸ νυνὶ τοῦτο συμβὰν καὶ ἄλλως εἰωθότας τοὺς οἷος ἐγὼ τὸν βίον εἰμὶ κωμῳδεῖν. καὶ σὺ μὲν ἴσως ἑστήξεις γελῶν, ἐγὼ δὲ κείσομαι κατὰ γῆς, οἱ δὲ προσ‐ θήσουσιν οἷα εἰώθασι ῥήματα. τοιοῦτον αὐτοῖς δρᾶμα κεχορήγηκεν ὁ γέλως ὁ σός. ὃν ποῦ μεμάθηκας, ὦ κακό‐
10δαιμον; τίνα ἐζήλωκας; οὐκ ὀλιγάκις μέν, ἀεὶ δὲ ἀηδῶς σε
προσεφθεγγόμην; εἰ δέ ποτε ἀνασχοίμην ἀργῶν, μίαν ταύτην ἠφίειν φωνήν, ἐμὲ ζηλοῦν καὶ τὸν ἐμὸν τρό‐ πον.
Decl
.

27

.

1

.

18

πότε οὖν ἐμὲ γελῶντα τεθέασαι; πότε τοὺς γελῶντας ἐπαινοῦντος ἀκήκοας; ὅς γε καὶ ὅτε τὴν πολύ σου μιαρωτέραν ἠγόμην μητέρα, πόρρωθεν ἠπείλουν ταῖς βώλοις βαλεῖν τοὺς τὸν ὑμέναιον ᾄδοντας, εἰ μὴ
5τῆς ἐσχατιᾶς ἀποσταῖεν. οὐδὲ γὰρ ὑμεναιούντων, ἀλλὰ μαινομένων ἡγοῦμαι τὸν τῶν γελώντων εἶναι χορόν. καὶ οὐκ ἄνθρωποι μόνον πλημμελεῖν μοι δοκοῦσιν ἁλισκόμενοι τούτῳ τῷ πάθει, ἀλλὰ καὶ τὸ μοσχίον εἴ ποτε ἐσκίρτησε, κατέαξα λίθοις αὐτοῦ τῶν ποδῶν, καὶ
10ὁ κύων εἰ σαίνει με προσιόντα, τῇ σκαπάνῃ συνθραύω. γεωργῶ δὲ ἀγρὸν οὐ, μὰ Δία, χλιδῶντα καὶ δένδροις κατάσκιον, ἀλλ’ ὄχθον τραχύν, θύμον γεωργοῦντα καὶ σφακόν, καὶ ἡδίων οὗτος ἐμοὶ ὧν ὑμεῖς γεωργεῖτε καταγελάστων κηπίων, οὐ γὰρ ἀγροὺς ἂν τὰ τοιαῦτα
15καλέσαιμι.
Decl
.

27

.

1

.

19

 Εἶτα, ὦ μιαρώτατε, τὰ μὲν βοίδια καὶ οἱ κύ‐ νες ζῶσι τὸν ἐμὸν βίον καὶ στέργουσί μου τὸν τρόπον, σὺ δὲ ὁ φάσκων ἐξ ἐμοῦ γεγονέναι καὶ κληρονομεῖν τῶν ἐμῶν ἀξιῶν, ὁ τραφεὶς ἐν τοιούτοις χωρίοις καὶ
5μετὰ ζώων οἵων ἄρτι κατέλεξα μόνος τῶν ἐκεῖθεν γε‐ λᾷς καὶ ταῦτα ἐμοῦ κατὰ γῆς ἐρριμμένου.
Decl
.

27

.

1

.

20

καίτοι εἰ καὶ ἐδάκρυσας ἢ εἰ τὸ πρόσωπον μετήγαγες δεῦρο ἢ ἐκεῖσε ἢ προσῆλθες ἢ ἀπέστης ἢ ἐνεῖδες τῶν περιεστώτων τινὶ ἢ σοί τινες ἐκείνων, οὐκ ἂν
5ἤνεγκα ῥᾳδίως, ἀλλ’ ὁμοίως ἂν ἠγανάκτησα. οὐδὲ γὰρ κινεῖσθαι χρῆν ὅλως, ἀλλ’ ὥσπερ λίθον ἑστά‐ ναι ἢ μηδὲ ὅλως ἰδεῖν πεπτωκότα ἢ ἰδόντα πεσεῖν καὶ αὐτόν, τὴν γὰρ αὐτὴν δήπουθεν ὁδὸν ἐβαδίζομεν καὶ οὐκ ἐμοὶ μὲν ἦν ὀλισθηρά, σοὶ δὲ βέβαιος ἐπι‐
10βαίνειν, οὐδὲ σὺ μὲν ἔνηφες, ἐγὼ δὲ ἐκραιπάλων, ἀλλ’ ἵνα ἑστιαθείης γελῶν καὶ εὐφράναις σαυτόν, βεβαίως τε ἔστης ἐπὶ τοσούτου πηλοῦ καὶ οὕτως ὀλισθηροῦ, καὶ οὐκ ἐς κόρακας, ἀλλ’ ἐμοὶ προσεῖχες τὸν νοῦν.
Decl
.

27

.

1

.

21

καὶ εἰ μέν τι χρηστὸν πώποτε ἔπραξα ἢ τὴν αἱμασιὰν οἰκοδομήσας ἢ τὰς ἀκάνθας ἐκτεμὼν ἢ λύκον διώξας, οὐκ ἐπῆλθες ὀψόμενος· ἐπεὶ δὲ ἐκείμην χαμαὶ βορβόρου
5τε ἀνάπλεως ἦν καὶ κακῶς εἶχον ὑπὸ τοῦ πτώματος, θεατὴς ἦσθα καὶ ἡδονὴν ἐποιοῦ τὰς ἐμὰς συμφορὰς καί
που καὶ ἔλεγες· εἰ γὰρ διαρραγείη μέσος, εἰ γὰρ ἀπαλλαγείην τοῦ Κρόνου τούτου ποτέ, εἰ γὰρ ἐπὶ πλέον γελάσαιμι. τοιγαροῦν ἀπαλλάττου μέν,
10στένων δὲ καὶ οἰμώζων καὶ μηδενὸς ὢν κύριος, ἵνα κἀγὼ τότε γελάσω μὲν οὔ, παύσωμαι δὲ ἐφ’ οἷς μου κατεγέλασας ἀνιώμενος.
Decl
.

27

.

1

.

22

 Καί μοι μηδεὶς ἐνταῦθα ἐνοχλήσῃ ὡς νέος ἐστὶ λέγων καὶ ὡς συγγνῶναι δεῖ τὴν ἁμαρτίαν ταύτην αὐτῷ. τίς γὰρ εἶ σὺ ὁ τουτονὶ παραιτούμενος; ποῦ γνοὺς αὐτόν; ποῦ θεασάμενος; τί δὲ ἀλγεῖς ὑπὲρ
5αὐτοῦ; παρεγενόμην ἐγὼ σωφρονίσων; ἀντεῖπον δὲ αἰτουμένῳ τι παρὰ τούτων; συνηγόρησε δὲ οὗ‐ τος ἢ σοὶ ἢ τῶν σοι προσηκόντων τινί; τί οὖν δίδως ἃ μηδέποτε εἴληφας; ὢ τῆς πολυπραγμοσύνης. κήδεταί τις ἀλλοτρίου παιδὸς καὶ τὸν πατέρα κωλύει σωφρονί‐
10ζειν τὸν ἑαυτοῦ.
Decl
.

27

.

1

.

23

σύγγνωθι, φησίν, αὐτοῦ τῇ νεότητι. σὺ τοῦτό μοι παρακελεύῃ καὶ τὴν ἡλικίαν τοὐμοῦ παιδὸς ἐμοῦ μᾶλλον ἐπίστασαι ὥσπερ μισθὸν τῇ τίτθῃ τετελεκὼς ἢ ἀπογραψάμενος τὴν ἡμέραν,
5ἡνίκα ἐτίκτετο; ποῦ δὲ καὶ νέος οὗτος ὀκτωκαίδεκα 〈ἢ〉 καὶ εἴκοσιν ἔτη ταυτὶ γεγονώς; οὐ γὰρ προσπεφυ‐ κέναι ταῖς πέτραις καὶ ἀποτρώγειν τῆς ἀρούρας ἐχρῆν. ἀλλ’ ἀδικεῖν τηλικαῦτα; 〈ἢ τὴν μὲν τούτου νεότητα〉 ὁρᾷς, τὸ δὲ γῆρας τοὐμὸν οὐδαμοῦ τίθης, ὃ
10καταγέλαστον οὗτος ἐποίησε;
Decl
.

27

.

1

.

24

 Καίτοι εἰ καὶ ἐμοὶ συνηγόρεις, ἠγανάκτησα ἂν καὶ περίεργον καὶ πολυπράγμονα ἄν σε ἐκάλεσα, ὥσπερ καὶ εἶ. οὐ γὰρ εἶ τὸ μηδέν σοι προσῆκον μειράκιον παρ‐ αιτούμενος; τί γὰρ καὶ φήσεις αὐτὸ προσήκειν σοι;
5πατρικὸς εἶ φίλος αὐτῷ; ἀλλ’ ἐχθροί μοι πάντες ὑμεῖς. ἀλλὰ συγγενὴς ἐμοί; πόθεν; οὐδενὸς ἀνθρώπων ἐγὼ συγγενής. ἐκ τῶν πετρῶν ἀνέφυν. ἐκεῖναί μοι φίλαι, ἐκεῖναί μοι συγγενεῖς. ἐκεῖναι μόνον αὐτόν, εἰ φθέγ‐ ξαιντο, παραιτήσονται, ἀνθρώπων δὲ οὐδὲ εἷς. ἀλλ’
10ὅσῳ μᾶλλον προσίοι τις, τοσούτῳ μᾶλλον ὀργίζομαι.
Decl
.

27

.

1

.

25

 Ἔρημος οὖν ἔσῃ, φησίν. εἶτα σὲ τοῦτο, ἄν‐ θρωπε, ὀδυνᾷ; μέλει δέ σοι τῶν ἐμῶν; διὰ τί; συμ‐
πότης εἰμί σοι, συστρατιώτης, συγκυνηγέτης; ἢ δέ‐ δοικας μή σε ἀφίκωμαι πρὸς κοινωνίαν παρακαλέσων;
5πάνυ γε, ἵν’ ὥσπερ τὰ κηλώνεια τὴν δίκελλαν ἀνα‐ φέρῃς. μὴ σὺ κρείττων εἶ τοῦ Μανοῦ γεωργός; ἀλλ’ ὅμως κἀκεῖνον ἐξήλασα τῆς ἐσχατιᾶς, ἵνα μὴ δεύτερος γεωργῶ. σὺ δὲ οἴει με παντὸς ἀηδέστερον γεωργήσειν ἐρημωθέντα παντάπασιν, ὥσπερ φαῦλον ἢ
10τὸ τυχὸν 〈ὂν〉 εὐτύχημα μηδένα ὁρᾶν;
Decl
.

27

.

1

.

26

εἰ δὲ δὴ καὶ κακόν, ὡς σὺ φῄς, ἡ ἐρημία, τίς ἔρημος ἀνθρώπων χεῖρας ἔχων καὶ πόδας; οὐκ ἀρκεῖ τοῦτο τὸ πλῆθος αὐτῷ σκάπτειν, ἀροῦν, ὑδροφορεῖν, τἄλλα ποιεῖν ἃ
5κατ’ ἀγρὸν ἀεὶ πράττεται; τί δὲ καὶ ὀνήσειεν οὗτος ἄν με συνὼν διεφθαρμένος οὕτω καὶ γενόμενος τοῖς ὑμετέροις παισὶ παραπλήσιος;
Decl
.

27

.

1

.

27

ἐγὼ δὲ μάλιστα μὲν οὐδένα ὁρᾶν βούλομαι, εἰ δ’ ἄρα ἀνάγκη, ἐμοί τινα παραπλήσιον, αὐχμῶντα καὶ μοχθηρὸν καὶ μήτε κατα‐ γελῶντα μήτ’ αὖ φιλεῖν με ἐθέλοντα. ἴσον γὰρ τοῦτο
5ἐκείνῳ τἀδίκημα τίθημι. ἕως δ’ ἂν μηδεὶς τοιοῦτος φανῇ, ἔσται μοι καὶ παῖς καὶ φίλος καὶ συγγενὴς καὶ πάντα ἁπλῶς ἡ ἐρημία. ἐκείνη μοι συμβιώσεται, ἐκείνη
με γηροβοσκήσει, ἐκείνη με καὶ τεθνεῶτα καλύψει.
Decl
.

28

t

1

Παράσιτος ἐπὶ δεῖπνον κληθεὶς βουλόμενος θᾶττον ἀπαντῆσαι ἵππον λαβὼν τῶν ἐξ ἱππο‐ δρόμου ἦλθεν εἰς τὴν οἰκίαν τοῦ κεκληκότος. βωμὸς δὲ ἦν πρὸ τῆς αὐλείου θύρας, νομίσας
5δὲ καμπτὸν εἶναι τὸν βωμὸν ὁ ἵππος ἔκαμψε καὶ συναρπάσας τὸν παράσιτον ἀπήγαγε. καὶ μείνας ἄδειπνος τῇ ὑστεραίᾳ ἑαυτὸν προσαγ‐ γέλλει.
Decl
.

28

.

1

.

1

Ἰσχύω μὲν οὐδ’ ἃ πέπονθα πρὸς ὑμᾶς
εἰπεῖν, οὕτω δυστυχῶ τοῖς ἅπασιν, οὔτε γὰρ φωνὴ πάρεστί μοι λιμῷ προαπειρηκότι καὶ τὸ τῆς μνήμης ὑπέρρει μὴ ὕπνου τετυχηκότι, πῶς γὰρ ἂν ἐπὶ κενῇ τῇ
5γαστρὶ καθεύδειν ὑπῆρχε; τοσοῦτον δ’ οὖν ὅμως ἤρ‐ κεσα πρὸς τὸν λιμὸν ἀντισχεῖν ὅσον ἃ πέπονθα πρὸς ὑμᾶς εἰπὼν καταλῦσαι τὸν βίον.
Decl
.

28

.

1

.

2

τί γὰρ ἔτι μοι βιωτὸν εὐωχίας πολυτελοῦς ἐκπεπτωκότι; πῶς δ’ οὐ προεπειχθῆναι πολλῷ βέλτιον ἢ παρ’ ἑτέρων ἀκοῦσαι διηγουμένων οἵας μὲν αὐτοὶ διαίτης ἀπολελαύκασιν,
5οἵων δ’ ἐμοὶ διαμαρτεῖν ἀγαθῶν μόνῳ συμβέβηκεν, ᾧ καὶ πρώτῳ τυγχάνειν καὶ τοῖς ἄλλοις ἐξηγεῖσθαι τὰ τοιαῦτα σύνηθες ἦν.
Decl
.

28

.

1

.

3

 Τοῖς μὲν οὖν ἄλλοις, ὦ ἄνδρες, τοῖς τὴν αὐτὴν ἡμῖν ἐπανῃρημένοις τὴν τέχνην τότε τοῦ ζῆν ὁ θάνατος αἱρετώτερος εἶναι δοκεῖ, ὅταν ἐπιλίπωσι μὲν
οἱ δειπνίζοντες, οἴκοι δὲ τὴν ἀναγκαίαν τροφὴν ἐκ‐
5φροντίζωσι. καὶ καλῶς, οἶμαι, καὶ δικαίως ἀφειδοῦσι πρὸς τὴν τελευτήν. οἷς γὰρ οὐκ ἔστιν ἕτοιμον ἀζημίως παρατίθεσθαι τράπεζαν, τούτοις ἀνθ’ ὅτου καὶ ζῆν αἱρετέον;
Decl
.

28

.

1

.

4

ἐγὼ δὲ ὁ δείλαιος ἐν ἀκμῇ τῆς εὐτυχίας, ὅτε μοι τὸ παρὰ τῶν φίλων ἀφθονέστερον ἐστρατή‐ γησεν ἡ Τύχη, τότε βασκανίᾳ δαίμονος, οὐκ οἶδ’ ὅπως, ὥσπερ ἐν πολιορκίᾳ μεμένηκα ἄσιτος καὶ διπλῇ τρυ‐
5χόμενος ἀσιτίᾳ τεταλαιπώρημαι. τῆς τε γὰρ προσδοκω‐ μένης εὐωχίας ἐν παρασκευῇ γεγονὼς ὅλον ἐμαυτὸν ἐκένωσα πρὸς ὑποδοχὴν τῆς ἐλπιζομένης πλησμονῆς διαμαρτών τε ὧν ἤλπισα τὴν συμφορὰν οὐκ ἔσχον ἑτέρωθεν ἐπικουφίσαι. τί οὖν ἕτερον ἢ θάνατος ἔσται
10μοι τοῦ κακοῦ λύσις;
Decl
.

28

.

1

.

5

 Τοσοῦτον δ’ οὖν ὅμως τὸ δυστύχημα χαλεπώ‐ τερον συμβέβηκεν, ὅσον μηδὲ τὴν αἰτίαν ἔστιν ἐφ’ ἕτερον ἀγαγεῖν ἀλλ’ ἢ ἐμαυτοῦ ἀβουλίαν μόνην κατα‐
μέμψασθαι. οὐκ οἶδα δ’ ὅ τι πρῶτον ὀδύρωμαι τῶν
5συμβεβηκότων, μᾶλλον δὲ οὐδ’ αὐτὰ δίδωσιν ὀδύ‐ ρεσθαί μοι τὰ δάκρυα, πότερον τὴν ζηλωτὴν ἐκείνην καὶ μακαρίαν κλῆσιν ἢ τὴν περίβλεπτον πορείαν, μᾶλλον δὲ πομπὴν ἣν ἐπὶ δεῖπνον αὐτὸς ὁ δείλαιος πομπεύων ᾠχόμην, ἢ τὴν περὶ τὸ δεῖπνον αὐτὸ συμ‐
10βᾶσαν ἀτυχίαν ἢ τὸ κατὰ τὴν οἰκίαν ὕστερον σκότος καὶ τὴν ἑστίαν τὴν ἀφεγγῆ καὶ τὸν ἀπολέσαντά με λιμόν, ὃς οὐδ’ ὀδύρασθαι σαφῶς ἐπιτρέπει μοι τὸ συμβεβηκός. βιαστέον δ’ οὖν ὅμως ἃ πέπονθα πρὸς ὑμᾶς ἄνωθεν εἰπεῖν, ἐπεὶ καὶ τοῖς ἀλγοῦσι φέρει
15παραμυθίαν ἃ πάσχουσι πρὸς ἑτέρους ἐξαγγέλλειν.
Decl
.

28

.

1

.

6

 Ἐκάλει μέ τις ἐπὶ δεῖπνον τῇ προτεραίᾳ τῶν γνωρίμων παρακελευσάμενος ὡς τάχιστα συμβάλ‐ λειν, ἐνεανιεύσατο γὰρ περὶ τῆς διαίτης· ἐγὼ δὲ καὶ ἄλλως ἐκ παιδὸς τὸ περισπούδαστον ἐκεῖνο μάθημα
5τοῖς περὶ τραπέζας πονουμένοις ἤμην πρὸς ἐμαυτὸν
ἐκμανθάνων οὐδέν τι παυόμενος τοῖς ἐπὶ δεῖπνα πρώτοις ἀπηντηκόσιν ὅ τε νοῦς σωφρονεῖ καὶ ὁ τόπος εὐτρεπής. τότε δ’ ὡς ἐδεξάμην τὸ σύνθημα, πολλῷ πλέον εἰς ὀξύτητα διηγειρόμην.
Decl
.

28

.

1

.

7

καὶ πρῶτον κατεμεμφόμην τῇ φύσει, διότι με μὴ πτερωτὸν ἐποίη‐ σεν, ἵν’ ἔχοιμι περιπέτεσθαι τὰς εὐωχίας εὐμαρῶς, 〈πρὸσ〉 ἑτέραν δ’ ἐτραπόμην τοῦ τάχους μηχανήν, ὡς
5μὲν ἤλπιζον ὁ δυστυχής, σωφρόνως, ὡς δ’ ἤλεγξε τοὖργον, ἐπισφαλῶς. τὴν γὰρ διὰ τῶν ποδῶν ἀτιμάσας διακονίαν, καίτοι γε πολλάκις οἶδα πτηνῷ παρεικασθείς, ὅτε καιρὸς ἐπὶ δεῖπνον ἐκάλει, τρέχειν ἐπενόησα κατὰ τοὺς Μήδων ἀλαζόνας ὁ πάντα περιττὸς καὶ ἐφ’ ἵππου
10στειλάμενος εὐπρεπῶς οὕτως ἐπείγεσθαι παρὰ τὸν
κεκληκότα. τάχος τε γὰρ οὕτως ἡγησάμην προσθήσειν τῷ σπουδάσματι καὶ τοῖς ἐντυγχάνουσιν ἔσεσθαι περι‐ φανέστερος.
Decl
.

28

.

1

.

8

ὁ κρίνας δ’ οὕτως, εἴ γε δεῖ κρίσιν ταύτην, ἀλλ’ οὐκ ἀλογίαν καλεῖν, τὸ μὲν παρά τινος τῶν γνωρίμων ἢ τῶν πολιτῶν ἵππον αἰτεῖν ἀπεδοκί‐ μαζον, ᾔδειν γὰρ οὐκ ἀγαθοὺς ὄντας ἱπποτρόφους
5παρ’ οἷς οὐκ ἔλαττον ἐμοῦ τὸ λιμώττειν οἱ ἵπποι παιδεύονται, τουτωνὶ δὲ περισκοπήσας τινὰ τῶν ἐξ ἱπποδρόμου καὶ γυμνασίων καὶ τῆς τοιαύτης ἀγωνίας ἠσκημένων εὐθὺ τῶν λουτρῶν ὁ μάταιος ὠχού‐ μην, ὡς αὐτίκα δὴ μάλα πάντας τῷ τε παραδόξῳ
10τῆς θέας καὶ τῇ ταχυτῆτι τῶν δρόμων ἐκπλήξων.
Decl
.

28

.

1

.

9

ἐλάνθανον δ’ ὁ κακοδαίμων ἀσιτίαν ἐμαυτῷ καὶ λιμόν, οὐ φιλοτιμίαν περισκοπῶν, καὶ θάνατον, ἀλλ’ οὐχ ἵππον αἰτήσας. ὡς γὰρ ἔδει λελουμένον οἴχεσθαι, τί λέγω λελουμένον; παρέδραμον μὲν οὖν καὶ τὸ λου‐
5τρόν, ὑπὸ γὰρ τῆς περιχαρείας πάντα ἦν πάρεργα τὰ γιγνόμενα, ἐπέβην εὖ μάλα σεμνῶς.
Decl
.

28

.

1

.

10

καὶ τὰ μὲν
πρῶτα, νὴ τοὺς ἅλας τούτους, ποῖ δὲ ὁ δυστυχὴς παρατρέπομαι συμπόσιον τὸ δικαστήριον οἰηθείς; ἀλλ’ οὖν τά γε πρῶτα κατὰ γνώμην ὁ σκοπὸς ἐχώρει καὶ
5τοσαύτῃ ταχυτῆτι τάς τε ὁδοὺς καὶ τὰς ἀγυιὰς καθιπτά‐ μην ὥστε ἀκούειν ἐνίων μέν με ἱπποκενταύρῳ παρει‐ καζόντων, ἑτέρων δὲ τὸν Βελλεροφόντην ἀποκαλούν‐ των, τοὺς πλείους δὲ πρὶν ἀκριβῶς ὀφθῆναι παρα‐ δραμὼν οἶδα καὶ προσρηθεὶς μὲν ὑφ’ ἑτέρων, ἑτέροις
10δ’ ἀποκρινάμενος. οὕτω δή τι τὸ τάχος ἀμήχανον ἦν.
Decl
.

28

.

1

.

11

ἀλλὰ γὰρ πάλαι μὲν ἤκουον ὡς παρομαρτεῖ τοῖς εὐτυχοῦσιν ὁ φθόνος, νυνὶ δ’ ὑπὸ τῆς πείρας ἐδι‐ δάχθην ἀκριβέστερον. ὁ γὰρ ζηλωτὸς ἐκεῖνος ὁ πτερω‐ τός, ὁ πάντας εἰς ἐμαυτὸν ἀναγκάζων βλέπειν ἀκού‐
5σατε οἷα καὶ πέπονθα. ἐτύγχανε μὲν γὰρ πρὸ τῆς τοῦ κεκληκότος οἰκίας βωμός. βωμὸς λέγω; τάφος μὲν οὖν ἐμοὶ καὶ μνῆμα καθιδρυμένον.
Decl
.

28

.

1

.

12

ὡς δὲ δὴ πλησίον ἐγενόμην καὶ μονονοὺ τῆς αὐλείου θύρας ἐπεβεβήκειν ἤδη καὶ κνίσσης αἰσθανόμενος, μικρὸν γάρ τι καὶ τῶν Κρητικῶν κυνῶν αἱ ῥινηλατοῦσαι πρὸς ἡμᾶς, ἤδη
5καὶ κτυπούντων 〈τῶν〉 ὀψοποιῶν ἀκούων, μι‐ κροῦ τὴν χεῖρα τοῖς οἰνοχόοις ὀρέγων, τὰς σιαγόνας κινῶν, τὰς γνάθους ἐξασκῶν καὶ τί πλέον ἢ κατακε‐ κλίσθαι προσδοκῶν ἐξαίφνης ὥσπερ καταιγίδος πεσού‐ σης ἢ μύωπος πλήξαντος ὥσπερ νύσσαν τινὰ περὶ τὸν
10βωμὸν ἐνεχθεὶς μικροῦ μὲν τὰ λαιὰ παρεδρύφθην τοῦ σώματος, οὕτως ἀκριβῶς περὶ τὸν βωμὸν ἐκάμπτετο, μικροῦ δὲ καταπεσὼν ἐκείμην.
Decl
.

28

.

1

.

13

ὡς εἴθε γε τοῦτο ἦν πεπονθώς. ἦ γὰρ ἄν με καταπεσόντα λαβόντες εἴσω ῥᾳδίως ἀνεκτήσαντο, ἔστι δ’ ἡμῖν ἀλεξιφάρμακον ἐν νόσοις, ἐν ἀηδίαις πάσαις ἡ σιτίου δόσις. νῦν δ’ οὐκ
5ἐμαντευόμην τὸ γενησόμενον, τὴν δ’ ἐμπειρίαν ἀωρὶ
τὴν περὶ τοὺς ἵππους ἐπεδεικνύμην. ἐφερόμην αὖθις ἐπὶ τὴν αὐτὴν ὁδόν. ἡλίκον μὲν οὖν ἐκίνησα γέλωτα τοῖς βασκαίνουσιν ἢ τοῖς ἀμφὶ τὰς αὐλείους θύρας ἔκπληξιν, οὐδὲ εἰπεῖν ἔχω.
Decl
.

28

.

1

.

14

φερόμενος δ’ ἀκατα‐ σχέτῳ τῇ ῥύμῃ, θεήλατον γάρ τι μήνιμα τὸ γιγνόμενον ἦν, ἐδεόμην τῶν προστυγχανόντων στήσατε βοῶν, ἄνθρωποι, μᾶλλον δὲ φιλάνθρωποι, ἐπίσχετε
5τὴν ὀλεθρίαν ταύτην φοράν, πρὸς παίδων, πρὸς γυναικῶν. τὸ δὲ ἦν ἄρα κρεῖττον ἀνθρωπίνης ἐπικουρίας. ὅσῳ γὰρ βοῶντος ἤκουε, τοσούτῳ πλέον εἰς τάχος παρωξύνετο. σύνηθες δέ, οἶμαι, τούτοις τοῖς περὶ τὰς ἁμίλλας καὶ τοὺς δρόμους ἀσκουμένοις, ἐπει‐
10δὰν θορυβούντων τῶν θεατῶν ἀκούωσι, πάσῃ δυνάμει συντείνειν εἰς τάχος ἑαυτούς. καὶ γάρτοι τοσοῦτον ἁρπάσας ᾤχετό με τὸν δείλαιον ὡς νύκτα με ἐπιλα‐
βεῖν καὶ [σκότους] ἀωρίαν καὶ μηδὲν ἀναστείλαντα τὴν φορὰν ὥσπερ ὑπερήμερόν με τῶν τῆς εὐωχίας χρόνων
15ἐκπεσεῖν.
Decl
.

28

.

1

.

15

 Ὢ βραδυτάτου τάχους, ὢ παραδόξου καὶ καινῆς ὀξύτητος, ὢ δεσμῶν, ἀλλ’ οὐ δρόμων ἐκείνων. ἐπεπή‐ γειν ἱπτάμενος, ἐπειχόμην ἐπείγεσθαι δοκῶν, ὑστέριζον φθάνων, εἱστήκειν ἐλαυνόμενος. ὦ πολυθρήνητε
5βωμέ, πολυτίμητον γὰρ οὐκ ἂν εἴποιμί σε, ὦ πρόθυρα ἀποτρόπαια, ὦ μισάνθρωπος ἑστία.
Decl
.

28

.

1

.

16

τοὺς Λωτο‐ φάγους οἱ ποιηταὶ τραγῳδοῦσιν ὅτι τοὺς ἐπιμιγνυμέ‐ νους ἀπώλλυον, ἀλλ’ εἰ ἐσθίοντας ἀπώλλυον, ὡς εὐ‐ τυχεῖς γε τῆς ἀπωλείας. τὰ Κίρκης ἄντρα μυθεύουσιν,
5ἀλλ’ εἰ καὶ μετέβαλλεν εἰς σύας καὶ ποικίλων θηρίων ὄψεις, ἤδη καὶ τροφὴν ἐχορήγει τὴν ἑκάστῳ πρόσφορον. ὑπὲρ τοὺς Λαιστρυγόνας, ὑπὲρ τὸ Κυκλώπων κατα‐ γώγιον ἡ ἀποτρόπαιος ἐκείνη γέγονεν ἑστία.
Decl
.

28

.

1

.

17

 Τοιγαροῦν ἐξ ἀνθρώπων οἰχήσομαι, πέπονθα γὰρ ὑπὲρ ἄνθρωπον. ἑτέρῳ μὲν γὰρ χρημάτων ἀπο‐ βολὴ ἀνιαρόν, ἑτέρῳ παίδων ἀποβολὴ πρὸς θάνατον ἡγήσατο, ἐμὲ δὲ ταῦτα μὲν οὐχ οὕτως ἀνιᾶν πέφυκεν,
5ἐπεὶ μηδὲ τὴν ἀρχὴν τούτων τι παρ’ ἡμῖν σπουδάζε‐ ται, θοίνης δὲ καὶ διαίτης ἐκπεσεῖν ἀλλαχοῦ πληρου‐ μένης συμφορῶν ἐστιν ἡ μεγίστη.
Decl
.

28

.

1

.

18

 Νὴ Δία, φήσει τις, θάρσει. παραμυθήσε‐ ταί σοι τὸ συμβεβηκὸς ἑστίασις ἑτέρα τοῦ κε‐ κληκότος. ἐλπίδες αὗται καλαὶ καὶ ψυχαγωγίαι λόγων. οἶδα πηλίκαι τοῖς καλοῦσιν ὀργαὶ προσιζάνουσιν, ἐπει‐
5δὰν τῶν κεκλημένων τις ἐκλίπῃ τὴν σύνοδον, οἶδα πηλίκον βρενθύεσθαι σύνηθες αὐτοῖς, κἂν ἀνάγκην, κἂν συμφορὰν οἱ κεκλημένοι προβάλωνται.
Decl
.

28

.

1

.

19

τοῦτο γὰρ ἤδη καὶ τὸ πάντων ἐστὶ δυστυχέστατον. οὓς γὰρ ἔδει παραμυθίας τυχεῖν ἐφ’ οἷς διήμαρτον, οὗτοι καὶ δίκην ὑπεροψίας φεύγουσι. κἂν ὀμόσωσι, κἂν δακρύ‐
5σωσι παρεστῶτες, οὐ δυστυχεῖς, ἀλλ’ ἔτι πονηροὶ νο‐ μίζονται. οἰόμενοι γὰρ αὐτὸν ὀργίλως ἔχειν ὥσπερ ἐκ προνοίας ἠδικημένοι μηδὲ συγγνώμης ἀπολειφθέντι μεταδώσουσιν, ὅσῳ καὶ τεχνίτην ἠπίσταντο τοῦ πράγματος.
Decl
.

28

.

1

.

20

τί γὰρ αἰτιάσαιτ’ ἂν τὸ συμβε‐ βηκός; ἀσχολίαν; ἀλλ’ ᾔδει πάντα σχολάζοντά με πρὸς τοῦτο. τῶν οἴκοι ἐπιμέλειαν; ᾧ μηδὲ οἶκος ἔστιν. παῖ‐ δας ἢ γυναῖκα βεβιάσθαι πρὸς ἑαυτούς; ἀλλ’ ᾔδει καὶ
5μονήρη καὶ μόλις ἀρκοῦντα. ἀλλ’ ὅσῳ προφανὴς ἡ πρόφασις, τοσούτῳ πλέον ἀποστραφήσεται τῆς ἀκαίρου τρυφῆς, ὅτι καὶ βαδίζειν ἀρκῶν, ὅτι καὶ τάχει τοὺς
ἅπαντας ἐν ταῖς περὶ δεῖπνα ἁμίλλαις παριών, εἰ καὶ μηδὲν ἕτερον, βαίνειν γοῦν ἐπὶ γῆς ἔχων, ἑτέρων
10ἐδεήθην ποδῶν, ᾧ εἰ καὶ πρὸς ἅπαντα πονηρῶς εἶχον οἱ πόδες, πρός γε τὰς εὐωχίας πτερωτοῖς ἔδει παρει‐ κάζεσθαι. ἡγοῦμαι γοῦν ἀποστρέφεσθαι τῆς ἐπινοίας ἡμᾶς.
Decl
.

28

.

1

.

21

εἰ δὲ καὶ μεγαλοψυχότερον ἀφήσει τὰς μέμψεις καὶ τύχην οἰκτείρας εἰς ἑσπέραν αὖθις ἐπαγ‐ γελεῖ κλῆσιν, πόθεν μοι δεῖπνον οὕτω λιμὸν ὑποστάντι; πῶς δ’ οὐκ οἰχήσομαι πρὸ τοῦ φιλανθρω‐
5πεύματος; πῶς δ’ οὐκ ἀπαλλαχθήσομαι πρὸ τῆς εὐτυχίας; καὶ δευτέραν ὑποστήσομαι συμφορὰν ἤδη καὶ πολλῷ μείζονα, ὅσῳ καὶ σφαλῆναι δεύτερον καὶ τεθνάναι δὶς ἀποκείσεται;
Decl
.

28

.

1

.

22

Μὴ ὤφελεν ἵππου γένεσις εἰς ἀνθρώπους
παρελθεῖν ἢ παρελθοῦσα μεῖναι μέχρι παντὸς ἀχείρω‐ τος ἀνθρώποις. οἷά με διέθηκεν ὁ παλαμναῖος ἐκεῖνος, οἵων ὄψων ἀφείλετο καὶ τρυφῆς. πάλαι πολέμιον ἀν‐
5θρώποις τὸ χρῆμα, πάλαι σκηνὰς τραγικὰς πεπληρώ‐ κασιν αἱ δι’ αὐτοὺς κινηθεῖσαι συμφοραί.
Decl
.

28

.

1

.

23

τὰς Ἀμαζόνας οὐχ οὗτοι ψεύσασθαι τὴν οἰκείαν ἐπῆραν φύσιν; ἀλλ’ ἀρθεῖσαι γοῦν τούτοις καὶ γυναῖκες ἠλέγχθησαν καὶ τῇ πρώτῃ πείρᾳ συγκατέλυσαν τὸ
5γένος. τὰς Αἰτωλικὰς τὰς Διομήδους ἵππους οὐκ ἀκού‐ ομεν ἀντὶ τῆς νομιζομένης τροφῆς ἀνθρωπίνοις σι‐ τεῖσθαι σώμασι; τὰς δὲ Τρωικὰς συμφορὰς καὶ τὴν Ἰλίου πόρθησιν οὐχ ἵππος ἦν ὁ πορίσας;
Decl
.

28

.

1

.

24

ἀλλ’ εἴθε μὲν οὖν τῶν ἐπὶ Τροίας ὀλωλότων ἐτύγχανον. ἐκεῖ μέθαι καὶ πλησμοναὶ καὶ κῶμοι καὶ θάνατος ἀναίσθητος ἦν, ὁ δὲ ἐμὸς ἵππος ἄσιτον, ἄπο‐
τον, ἀκώμαστον, νήφοντα πρὸς τὴν συμφορὰν ἐκδέδω‐
5κεν. ὦ θειότατε ποιητῶν Ὅμηρε, πάντα μέν σοι σὺν ἀληθείᾳ πεποίηται, τὸ λιμῷ δ’ οἴκτιστον θανέειν καὶ πότμον ἐπισπεῖν ὅλην ἔχει τῆς ἀληθείας τὴν ἐπίνοιαν. καί μοι δοκεῖς ἀντ’ Ὀδυσσέως λιμώττων ταυτὶ πεποιηκέναι. δαιμονίως
10γὰρ εἴρηται καὶ σὺν ἀληθείᾳ.
Decl
.

28

.

1

.

25

 Μίαν αἰτῶ, ἄνδρες δικασταί, χάριν παρ’ ὑμῶν, ἀλύω γὰρ ἤδη καὶ νάρκης αἰσθάνομαι, χοὰς ἐπαγαγεῖν ὁσημέραι τελευτήσαντί μοι. φασὶ γὰρ οὐκ ὀλίγην τὰ τοιαῦτα διδόναι τοῖς ἀπελθοῦσι παραμυθίαν. εἰ δὲ
5βούλεσθε, δότε καὶ λαβόντα φαγεῖν.
Decl
.

28

.

1

.

26

εἰ δὲ θελήσετε γραφῇ τὴν κατ’ ἐμὲ κηρύξαι συμφοράν, ἐπικουφιεῖτε πλέον ἐμοὶ τὸ δεινόν. γράφετε δ’ αὐτόθι συμπότας καὶ δεῖπνα καὶ συγκατακείμενον ἐμὲ μὴ κἀκεῖ δυστυ‐
5χοῦντα. μή μοι τὸν ἵππον ἀγέτω τις μηδὲ παρέστω τῷ μνήματι μηδ’ ἐποχούμενον αὐτῷ γραφέτω 〈με〉 μηδείς, ἀπολεῖ γάρ με κἀκεῖ, φεύξεταί με λαβὼν ἄσι‐ τον. ἀλλ’ ἔστω τις κἀν τῇ γραφῇ πλησμονή, καὶ αὐτόθι
δείκνυτέ 〈με〉 σωφρονοῦντα.
Decl
.

29

t

1

Παράσιτος τοῦ τρέφοντος αὐτὸν φιλοσοφήσαν‐ τος ἑαυτὸν προσαγγέλλει.
Decl
.

29

.

1

.

1

 Ἐὰν μὴ προλαβόντες ἐπινεύσητέ μοι πρὸς τὴν αἴτησιν, ὦ βουλή, καὶ συνδράμητε τῷ κηρύγματι, δώσει τὴν χάριν ὁ λιμός. κἀκεῖνος πληρώσει τῆς προσ‐ αγγελίας τὴν αἴτησιν. καὶ γὰρ ἀπόλωλα τῷ πλείστῳ
5μέρει καὶ τοσοῦτόν μοι καταλέλειπται ἐμπνεῖν ὅσον δηλῶσαι τὴν συμφορὰν καὶ τὸν εὐπρεπῆ δέξασθαι θάνατον.
Decl
.

29

.

1

.

2

ὁ μὲν οὖν τρόφιμος ἡμῖν καινόν τινα τρόπον καὶ αὐτὸς ἀπόλωλε λιμὸν μελετῶν καὶ σχολῇ μετιὼν τὸν θάνατον. ἐμοὶ μὲν οὖν καιρὸς κατατή‐ κεσθαι, ἀλλ’ ἐπειδή τις δαίμων που προσεβάσκηνέ μοι
5τῆς τροφῆς καὶ παρείλετό μου τὴν ἀφορμὴν τοῦ βίου τὴν καθ’ ἡδονήν, ἐπὶ τὸ κώνειόν μοι βαδιστέον, διότι τῶν περὶ δεῖπνον οὐδεὶς ἡγεῖται.
Decl
.

29

.

1

.

3

εἰ μὲν οὖν οἷόν τε ἦν τὸν τρόφιμον ἐπανελθεῖν ἐκ τῆς ἄγαν ταύτης μανίας ἐπὶ τὸν πρότερον καὶ συνήθη βίον, ἔδει καρ‐ τερεῖν καὶ τὴν μεταβολὴν ἐλπίζειν· ἐπειδὴ δ’ ἀνιάτως
5ἔχει καὶ οὐδεὶς ἡμῖν ἀντ’ ἐκείνου φαίνεται ἐπιτήδειος, πῶς ἐστι βιωτὸν ἐμοί; ἀλλ’ ἀφέντες, πρὸς θεῶν, τὸν ἐπ’ ἐμοὶ γέλωτα νῦν καὶ συνιδόντες τὴν κατ’ ἐμὲ τύχην ᾗ περιπέπτωκα δότε μοι τῶν λυπούντων τὴν ἀπαλλαγὴν τῷ θανάτῳ λαβεῖν.
Decl
.

29

.

1

.

4

πάλαι μὲν οὖν ἐγέ‐ λων ἀκούων ὅτι βούλεταί τις ἀποθανεῖν καὶ σπεύδει προλαβεῖν τὸ πάντως ἀποκείμενον καὶ περὶ τούτου πρόσεισι τῇ βουλῇ καὶ χάριν αἰτεῖ κατὰ τοὺς νόμους
5τοιαῦτα γίγνεσθαι, καὶ μανίαν τὸ πρᾶγμα ἡγούμην, εἰ ζῆν ἐξὸν αἱρεῖταί τις ἀποθανεῖν καὶ ὃ τοῖς κακούργοις εἰς τιμωρίαν ὥρισται, τοῦτο κέρδος τις ἡγεῖται λαβεῖν. πάλαι μὲν οὖν οὕτως ταῦτα ἐδόξαζον, νυνὶ δὲ ἔγνων,
ὡς μήποτε ὤφελον, ὅτι τοῦτο τὸ τοῦ θανάτου περι‐
10σπούδαστον καὶ ἀναγκαῖον αἰτῆσαι καὶ λαβεῖν εὐτυχές, καὶ τὴν κατ’ ἐμαυτὸν τύχην οὐ φέρω. εἰ γὰρ καὶ μὴ ζῆν ἔξεστιν ὁπωσοῦν, τὸ τοῦ θανάτου καταλείπεταί μοι μόνον. μυρίαι δ’ ἀτυχημάτων ὁδοὶ 〈δι’〉 ὧν ἄν τις ἕλοιτο ἀποθανεῖν, ἐγὼ δὲ καινήν τινα ἦλθον τοῦ θα‐
15νάτου τὴν ὁδόν, καί, πρὸς θεῶν, ἀφέντες τὸν γέλωτα τὸ καθ’ ἡμᾶς ἀνθρωπίνως ἐπακούσατε.
Decl
.

29

.

1

.

5

 Νέμουσιν οἱ θεοὶ τὰ ἀγαθὰ τοῖς ἀνθρώποις ἄλλοις ἄλλα διδόντες, ἃ τέως μὲν ἂν ἔχῃ τις, κέρδος τὸ ζῆν, εἰ δ’ ἐκπέσοι, βέλτιον ἀποθανεῖν· εἰ γὰρ δεῖ ζῆν τῆς ἡδονῆς χάριν, ταύτην δ’ οὐκ ἔστι δίχα ἀγαθῶν
5ἔχειν, πῶς οὐκ, εἴ τις ἐκπέσοι τῶν ὑπαρχόντων, καὶ τὸ ζῆν προσαπολώλεκε;
Decl
.

29

.

1

.

6

πλούσιός τίς ἐστιν ἐκ προ‐ γόνων πολὺν κλῆρον παρειληφώς. εὐδαίμων οὗτος ἀκονιτὶ τρυφῶν. ἕτερος γυναῖκα ἠγάγετο πλουσίαν.
δεύτερον εἰς εὐδαιμονίαν τοῦτο. οἴκοθεν οὐκ ἔχων [ἢ
5πατέρων οὐκ ἔχων] θησαυρῷ τις περιπέπτωκε. θεοῦ τὸ δῶρον ἄντικρυς καὶ φθόνος οὐδεὶς ἀπολαύειν τῶν παρὰ τῆς Τύχης. φίλον τις ἐκληρονόμησεν ἢ συγγενῆ. τὰ χρυσᾶ δάκρυα ταῦτ’ ἂν εἴη ἀφ’ ὧν ἔστι δακρύσαντα τὸν πλοῦτον ἔχειν. [παρὰ γυναικὸς πλουτεῖν καὶ κλῆ‐
10ρον ἕτερον διαδέξασθαι ἑρμαίῳ περιπεσεῖν ἐστι.]
Decl
.

29

.

1

.

7

δευ‐ τέρα λῆξις ἀγαθῶν ἐμπορίᾳ χρησάμενον πλούσιον ἐπ‐ ανελθεῖν, ἀπὸ γεωργίας εὔπορον. καλὰ μὲν καὶ ταῦτα, ἔχει δὲ προηγουμένους τοὺς πόνους. καὶ τοὺς στρα‐
5τιώτας δὲ τοὺς πλουσίους ζηλοῦμεν οἱ πολλοί, ἀλλ’ ὅτι γε μετὰ 〈τῶν〉 πόνων καὶ τῶν ὅπλων καὶ τῶν φόνων, οὐ καθ’ ἡδονὴν ἔμοιγε δοκεῖ τὸ τοιοῦτον.
Decl
.

29

.

1

.

8

τρίτη δὲ λῆξις ἀγαθῶν αἱ τέχναι καὶ τὸ ἀπ’ αὐτῶν εὐπορεῖν, ἀλλ’ οὐδὲ τοῦτο καθ’ ἡδονήν, ὅτι δὴ παν‐ ταχοῦ τὰ τῶν πόνων συνέζευκται καὶ μαθεῖν δεῖ καὶ
τεχνίτην γενέσθαι καὶ κατ’ ὀλίγον εὐπορεῖν. ἀλλὰ καὶ
5μουσικοὶ τὴν τέχνην πορισταὶ τῆς εὐπορίας καὶ τοὺς στεφανίτας ἀγῶνας οἱ μετιόντες πολλὰ μὲν ἐσθίουσι καὶ τοῦτο ἔστι τὸ δέλεαρ τῶν ἀθλητῶν, ἀλλ’ ὅταν ἀποδύσωνται καὶ κονίσωνται, ταῦτα, Ἡράκλεις, τῆς συμφορᾶς πράγματα παρέχειν ἑτέροις καὶ μηδενὸς
10παροξύνοντος 〈πρὸσ〉 τοιοῦτο διαπληκτίζεσθαι.
Decl
.

29

.

1

.

9

 Ἔμπειρος ἐγενόμην καὶ αὐτὸς τῆς τῶν ἀγαθῶν λήξεως. καινοτάτην ἀκούσεσθε καὶ οὐχ οἵαν ὁ λόγος προείρηκεν. οὐ πατρὸς ἐγενόμην πλουσίου ἢ οἷον ἄν τις ἐπεύξαιτο παῖδα ἰδεῖν, οὐ πλουσίαν ἠγαγόμην
5γυναῖκα, οὐ κληρονομίαν συγγενοῦς ἢ φίλου διεδεξά‐ μην, οὐ τῶν εὐπόρων 〈ἦν〉 οὐδ’ ὁτιοῦν, καὶ γὰρ ἤμην ἀργὸς φύσει καὶ δυσμαθὴς καὶ πρὸς τὸ πονεῖν ἀνεπι‐ τήδειος.
Decl
.

29

.

1

.

10

εἰς φιλίαν δὲ καὶ εὐφροσύνην ἦν μάλιστα
εὐφυής, ἱκανὸς παραμυθήσασθαι, παραγαγεῖν, τῷ λυπουμένῳ μὲν συλλυπηθῆναι, πράττοντι δὲ καλῶς ἐπιτεῖναι τὴν εὐφροσύνην, ἐπὶ τὰ κάλλιστα τοῦ βίου
5προαγαγεῖν, ὑπηρετήσασθαι τὰ μέτρια, [ταῦτα δὲ ἦν πρὸς τὴν ἔνστασιν], ἐπιτήδειος δὲ σκώμματα εἰπεῖν καὶ ᾆσαι μέλος καὶ ὀρχήσασθαι, ὡς ὀλίγοι, καὶ μι‐ μήσασθαι.
Decl
.

29

.

1

.

11

καὶ τοιοῦτος ὢν ἔσχον ἃ ἐβουλόμην, καὶ ἐμοὶ ὁ δαίμων ἐχαρίσατο οἷον μηδὲ τοῖς ἐν τυ‐ ραννίσι καὶ δυναστείαις. ἐκεῖνοι μέν γε φραξάμενοι τοῖς ὅπλοις τρυφῶσι καὶ πλείων καιρὸς αὐτοῖς τοῦ
5δρᾶσαί τι κακὸν ἢ τοῦ ζῆσαι μεθ’ ἡδονῆς, ἐμοὶ δ’ ἄφοβος ἡ τρυφὴ καὶ γυμνὴ δορυφόρων ἦν καὶ δρᾶσαι μὲν οὐδὲν οὐδὲ ἐνθυμηθῆναι δεινὸν ἦν, λογίζεσθαι δὲ καὶ πράττειν ἀγαθόν.
Decl
.

29

.

1

.

12

εἶδον τὸν νεανίσκον
ἐκεῖνον ἐκ προγόνων λαμπρόν τε καὶ πλούσιον, φιλό‐ τιμον μὲν περὶ τὰ δημόσια ἐν ταῖς λειτουργίαις, φιλ‐ άνθρωπον δὲ πρὸς τοὺς δεομένους καὶ κατὰ τὸν βίον
5ἥδιστον, φιλόγελών τε καὶ φιλοπότην καὶ πολυτελῆ τὴν δίαιταν. ἐκείνῳ συνήφθην θεοῦ τινος τὰ κάλλιστά μοι προξενοῦντος καὶ πάντων ἥδιστα παρεχομένου, ᾧ καὶ φίλος ἐγενόμην καὶ συνήθης καὶ οὐ μέχρι τούτου, ἀλλὰ καὶ συνέστιος καὶ συμπότης καὶ βίον ἔχων εὐ‐
10δαίμονα καὶ μακάριον.
Decl
.

29

.

1

.

13

καὶ πολλοὶ τὰ καθ’ ἡμᾶς ἐζήλουν. πατρὸς γὰρ καὶ μητρὸς ἦν ἐκεῖνος πολὺ φέρ‐ τερος. παρ’ ἐκείνων μὲν γὰρ οὐδὲν ἔσχον λαβών, ὁ δὲ κοινὰ τὰ παρ’ αὑτοῦ προὐτίθει πρὸς ἡδονήν. οὐδὲν
5εἶχον λυπηρόν, οὐδὲν ἔργον ἐπίπονον. πάντα δ’ ἦν ἥδιστά μοι, καὶ τὰ παρόντα καὶ ὅσα δὴ ἤλπιζον, καὶ πολλὴ ῥᾳστώνη τοῦ βίου. ἐτρύφων γὰρ οὐδὲν ἀναλίσκων οὐδὲ προϊέμενος οὐδ’ ὅθεν εὐπορήσω ζητῶν, ἀλλ’ ἕτερος ἦν μοι κηδεστὴς καὶ φροντὶς ἑτέρῳ ἦν
10τῆς καθ’ ἡμέραν τροφῆς.
Decl
.

29

.

1

.

14

ἐπλούτουν οὐδὲν κεκτη‐
μένος, ἐτρύφων οὐδὲν ἀναλίσκων, ἔπινον, ἐμέθυον, ἐν μύροις ἤμην καὶ πότοις καὶ ὀρχήμασι καὶ πάντα ἐπανηγύριζον τὸν ἐμαυτοῦ βίον. οὐ τῶν ἐπ’ ἀγορᾶς
5ἤμην, οὐ τῶν ἐρανιζομένων, οὐ τῶν ἐπὶ βήματος ἑτέ‐ ροις πράγματα παρεχόντων, οὐ τῶν γεωργῶν, οἷς ἐν πόνοις ὁ βίος, οὐκ ἔμπορος ἐγενόμην καὶ τῶν πλεόν‐ των τὴν θάλατταν. τοὺς λιμένας εἶδον μέχρι τῶν ἰχθύων μόνον. οὐ στρατιώτης ἦν τὸν βίον, πρᾶγμα
10κινδύνων μεστὸν καὶ ξιφῶν, ἀλλ’ εὐδαίμων ἄνθρωπος, ῥᾴθυμος, ἀργός, παράσιτος, τοῦτο δὴ τὸ φίλτατον ἐμοὶ μὲν ἀκοῦσαι, ἄλλος δ’ ὀνειδιζέτω λέγων.
Decl
.

29

.

1

.

15

ἡ γῆ μὲν ἔφερε τὰ παρ’ αὑτῆς, ὀπώραν καὶ τὸν πολὺν ἄκρατον, ἡ θάλασσα δὲ τοὺς ἰχθύας πολλούς. καὶ ξύμπαντες ἐμοὶ μὲν ἐθήρων οἱ θηρῶντες καὶ πτηνὰ
5καὶ χερσαῖα, μάγειροί τε καὶ ὀψοποιοὶ τὰ παρὰ τῆς τέχνης ἔφερον, ἓν 〈δ’〉 ἔργον ἦν ἐμοὶ τὸ τὸν τρόφι‐ μον προσαγορεύειν καὶ εἴ τι πάνυ χάριεν ἦν τῶν ἐδωδίμων ἐπ’ ἀγορᾶς, καταμηνύειν τοῖς ὀψοποιοῖς τε καὶ μαγείροις, ἐπιέναι τῶν οἴνων ἀπογεύεσθαι, δοκιμά‐
10ζειν τοὺς ὀψοποιούς, τοὺς ἀρίστους ἐπαινεῖν καὶ παρα‐
καλεῖν φιλοτιμότερον χρῆσθαι τῷ πράγματι, πάντα ἐπαινεῖν, πάντα θαυμάζειν, πάντα τῷ τροφίμῳ χαρί‐ ζεσθαι, τοὺς μαγείρους οἰκειοῦσθαι, τοῖς οἰνοχόοις προσμειδιᾶν, τοὺς τρέφοντας ἡδοναῖς θεραπεύειν.
Decl
.

29

.

1

.

16

μόλις ὄρθρος ἦν, ἐγὼ δὲ ἐπὶ τὸν τρόφιμον ἔσπευ‐ δον τὰ πρὸς ἡδονὴν ἀπαγγεῖλαι. καὶ μετὰ ταῦτα ὁ μὲν ἔπραττέ τι κατ’ ἀγοράν, ἐμοὶ δ’ ἔργον ἦν περὶ τὸ ἄριστον ὅπως ἕξει καλῶς ἡμῖν προνοεῖν καὶ
5τὴν ὥραν ἀπήγγελλον, ἐπιταχύνειν ἔπειθον, καὶ μετὰ ταῦτα ἐνεπιμπλάμην ἁπάντων ἁπτόμενος, πάντα ἐπαι‐ νῶν, τὰ δεύτερα μᾶλλον ἀεὶ τῶν προτέρων ἀποδεχό‐ μενος, καὶ ἤδη διατηρήσων εἰς ἑσπέραν τὰ περιόντα ἐταμιευόμην. ὕπνος ἦν ἐπὶ τούτοις ἥδιστος καὶ τὴν
10ἑστίασιν ὠνειροπόλουν.
Decl
.

29

.

1

.

17

καὶ λουτρῶν καιρός, ἐγὼ δ’ ἔσπευδον καὶ λαμπρῶς ἐκεῖθεν ἐπανελθὼν ἐπὶ τὴν μακαρίαν ἐπανῄειν τράπεζαν πάντα θαυμάζων, πάντα ἐπαινῶν, ἀνιώμενος ὅτι μὴ διπλῆν μοι καὶ τριπλῆν
5τὴν γαστέρα ἔχειν ἐξῆν, ἦν γὰρ πάντα ἄφθονα, καὶ διερρηγνύμην ἐμπιμπλάμενος. ἑσπέρα πάλιν καὶ ὕπνος ἀφρόντιστος. οὔτε γὰρ ἀποδόσθαι τι ἐχρῆν οὔτε ὠνή‐ σασθαι, ἀλλὰ καὶ μέχρι τῆς εὐνῆς ἄλλος ἦν ὁ φρον‐ τίζων τοῦ πράγματος, ἄριστον αἱρεῖσθαι, δειπνεῖν
10πολυτελῶς. πενίαν οὐκ ἐδεδοίκειν, τοῦ πλουτεῖν οὐδὲν ἐδεόμην.
Decl
.

29

.

1

.

18

πᾶσιν ἡδόμην τοῖς καιροῖς. ἔαρ ἦν ἥδιστον ἐμοί, καὶ γὰρ ἦν ὁ πότος ἐν ῥόδοις, τὸ δὲ θέρος τοιοῦτον ἕτερον πάντων μὲν εὔφορον τῶν κα‐ λῶν, ἐκτεινόμενον δὲ ταῖς ἡμέραις, 〈ὥστε〉 καὶ πολλὴν
5ἀρίστου σχολὴν εἶναι καὶ δείπνου πλείστην διατριβήν. τὸ φθινόπωρον εἶχε τὰς ὥρας εὐκραεῖς καὶ θᾶττον ἦν τὰ σιτία καταπέττειν καὶ μᾶλλον ἐσθίειν. ὁ χειμὼν ἐπεγίνετο καὶ πρὸς τὸ φαγεῖν ἐπερρώννυε μᾶλλον καὶ τῶν μὲν ἔξωθεν πόνων καὶ πραγμάτων ἡσυχίαν ἦγεν,
10οἴκοι δὲ μένειν ἔπειθεν. ἓν μὲν ἐδόκει λυπεῖν, ἡ τῶν νυκτῶν παράτασις, ἀλλ’ εὐθὺς [ἂν] ἑωθινῶν ἀρίστων
ἔδει καὶ οὐδεὶς ἂν ἐπετίμησε. καὶ εἰς ἑσπέραν δὲ βαθεῖαν τὸν πότον ἔδει παρατείνειν, ὅτι καιρὸς ἀπέκειτο καὶ ὕπνου ἱκανός.
Decl
.

29

.

1

.

19

 Ἀλλ’ ἀληθὲς ἦν τὸ λεγόμενον ὅτι φθόνος ἀνθίσταται τοῖς καλοῖς καὶ νεμεσᾷ τὸ δαιμόνιον ταῖς εὐπραγίαις ταῖς ἄγαν καὶ τὰ ἀνθρώπινα ἐν μεταβολαῖς ἐπιεικῶς φιλεῖ γίνεσθαι. λέγω δὲ ταῦτα οὐ τὰ ἑτέ‐
5ρων σκοπῶν, ἀλλὰ τὰ κατ’ ἐμαυτὸν λογιζόμενος.
Decl
.

29

.

1

.

20

τρόφιμος ἐκεῖνος ὁ πάντα ἐμοὶ καὶ ἀντὶ πάντων, ὁ τὸν βίον ἐμοὶ ἥδιστον ἐπιδεικνύς, ὁ πλούσιος, ὁ πολυτελής, ὁ πλουτῶν οὐχ ἧττον ἐμοί, ὅλην τὴν τύχην οἰκείαν ἔχων, ἀλλ’ οὐκ ἔχω ὅ τί ποτε φῶ περὶ αὐτοῦ,
5ἐμοὶ μὲν γὰρ οἴχεται, ἐμπνεῖ δ’ ἑαυτῷ μόνῳ. καὶ δο‐ κεῖ ζῆν καὶ περιεῖναι, ἔξω δὲ τοῦ βίου παντός ἐστιν. οὐ γυμνάσια τοῦτον ἔχει—ἀπόλωλεν; ἤρετό τις. τοῦτο μὲν γεγονὸς ἂν εἴποι τις· μή ποτε, ὦ θεοί—
οὐ μὲν καὶ λουτρά, οὐδὲ ἐν πότοις ἄνθρωπος ἔτι οὐδ’
10ἐν ἑστιάσεσιν, ἀλλὰ τοῦ βίου παντὸς ἔξω τυγχάνων, ὡς ἂν εἴποι τις, καὶ γυμνὸς ἁπάσης περιβολῆς, εἰ καὶ πλουτῶν ἦν ἄλλοις, κεκτημένος νόσον χαλεπωτάτην.
Decl
.

29

.

1

.

21

καὶ οὐδὲ τὸ τῆς συμφορᾶς προσιδέσθαι μοι δοκεῖ, ἀλλ’ ἐπῆκται νόσον ἢ μανίαν ἢ οὐκ οἶδ’ ὅ τι φῶ περὶ τοῦ πράγματος. δοκεῖ εὐδαιμονεῖν ἑαυτῷ καὶ οὕτως οἴεται, πράττει δὲ κάκιον 〈ἢ〉 ὡς ἂν κατα‐
5ρώμενος ἑαυτῷ. μισεῖ τὸν πλοῦτον, ἀποστρέφεται τὴν τρυφήν. τὴν 〈μὲν〉 προτέραν εὐδαιμονίαν συμφορὰν ἡγεῖται, τῶν δὲ παρόντων κακῶν ἐραστής ἐστιν. αὐχ‐ μηρός ἐστι τὴν κόμην, ὠχρὸς τὴν χρόαν, κατηφὴς τῷ βλέμματι, ῥυπῶν τῷ σώματι καὶ μέχρι ἱματίου τοι‐
10οῦτος ὑπαίθριος ταλαιπωρῶν, χαμευνῶν ἀνέχεται· τὸν ἥλιον φέρει, πρὸς κρύος ἀποδέδυται, κατείληπται δὲ
λιμῷ, καίτοι αὔταρκες σίτου μεταλαβεῖν αὐτῷ καὶ ὕδατος εἰς κόρον ἐλθεῖν. καὶ βραχὺ καταδαρθὼν τὰ πολλὰ τῆς νυκτὸς διαγρυπνῶν μελαγχολᾷ.
Decl
.

29

.

1

.

22

 Τὸ δὲ ὅπως εἰς τοῦτο ἦλθε; δεινοί τινές εἰσι παρ’ ἡμῖν ἑτέρους διαφθείρειν ὄντες κακοδαίμονες αὐτοὶ τὴν τύχην, οἷς ἔργον οὐδὲν ἢ τὸ τιμωρεῖσθαι σφᾶς αὐτοὺς ὡς ἀδικοῦντας καὶ πιέζειν ἀγρυπνίᾳ καὶ
5λιμῷ καὶ πόνοις, τοὺς ὠχριῶντας λέγω, τοὺς ἀνυπο‐ δήτους, τοὺς γυμνοὺς ἐξ ἡμισείας, οἷς ἀπεύξαιτ’ ἄν τις καὶ περιτυχεῖν.
Decl
.

29

.

1

.

23

ἐκεῖνοι τὸν τρόφιμον λαβόντες κατεγοήτευσαν πολλοῖς ῥήμασι παθόντες μὲν οὐδὲν δυσχερές, ὅτι δ’ εὐδαιμονεῖ φθονήσαντες καὶ σπεύ‐ δοντες αὐτοὶ μὴ μόνον ζῆν ἐλεεινῶς, ἀλλ’ ἔτι καὶ
5τοὺς ἄλλους ὁρᾶν ἐν τοῖς ἴσοις. γόητες ἄνθρω‐ ποι καὶ πονηροὶ καὶ πάντα πείθειν δυνάμενοι, ὧν καλῶς ἡ Τύχη κατεψηφίσατο ταῦτα ἐν οἷς εἰσι, πε‐
νίαν, παράνοιαν, λιμόν, τὸ τεθνηκότας ἐν ἀνθρώποις εἶναι, οὗτοί μοι τὸν τρόφιμον ἀπολωλέκασι καί μοι
10τὸ κώνειον παρ’ ὑμῖν προπίνουσι αὐτοὶ πιόντες ἂν εἰκότως καὶ πρὸ ἡμῶν, εἴ γε ἐσωφρόνουν.
Decl
.

29

.

1

.

24

ἀρίστου καιρὸς ἦν, ὁ τρόφιμος δ’ οὐδαμοῦ. δειπνεῖν ἔδει καὶ πάντα ηὐτρέπιστο, ὁ δ’ ἦν ἔτι παρ’ ἐκείνοις μελαγ‐ χολῶν. ἑσπέρα καὶ περαιτέρω τῆς ὥρας, ὁ δ’ ἐπάνεισι
5λιμοῦ μετέχων καὶ αὑτὸν κατέβαλεν οὐκ ἐπὶ σκίμπο‐ δος, ἀλλ’ ἐπὶ τῆς γῆς καὶ φαύλην εὐνὴν ὑποθεὶς ἄρτου μετάδοτε, φησίν, ἀρκεῖ δέ μοι καὶ ὕδωρ πίνειν. καὶ ὕπνον ᾑρεῖτο ἐπὶ τοῦ σχήματος. ἑωθινὸς δ’ ἀναστὰς καὶ φυγὰς τῆς οἰκίας γενόμενος ἦν παρ’
10ἐκείνοις πανημέριος. ἑσπέρα πάλιν, ὁ δ’ ἐπὶ τὴν οἰ‐ κίαν ᾔει τῶν κυνῶν ἐλεεινότερον καὶ φαυλότερον δεῖπνον αἱρούμενος. τρίτη περίοδος καὶ τὸ αὐτὸ δρᾶμα
ἀνεδιδάσκετο τῷ κακῷ τῷ ἐμῷ. τετάρτη καὶ πέμπτη ἡμέρα πάλιν, καὶ ἡ συνήθεια τῶν κακῶν ἐκράτει.
Decl
.

29

.

1

.

25

ἐγὼ δ’, ἕως τὰ λείψανα ἦν τῆς πάλαι παρασκευῆς, ἐνεφορούμην οὔπω τὸ κατ’ αὐτὸν αἰσθανόμενος, πολλὰ γὰρ ἔνδον ἦν, ὡς δ’ ὑπανήλωτο, ἡ χρεία γνωρίζειν ἐποίει με τοῦ τροφίμου τὴν συμφοράν. τί πέπονθεν
5ὁ ἄνθρωπος, ἐσκόπουν καὶ συμβαλεῖν οὐκ εἶχον τὸ δεινόν. μανία γὰρ τὸ πρᾶγμα ἦν. καὶ μὴν ἔτι γ’ ἐσωφρόνει. ἀλλὰ νόσημα τὸ συμβεβηκός. ἀλλ’ ὑγιαίνειν ἐδόκει καὶ κλινήρης οὐκ ἦν. ἠρώτων τοὺς ἐντυγχάνοντας περὶ αὐτοῦ ποῦ γῆς ἐστι; τί πέ‐
10πονθε; τί βούλεται ὁ βίος αὐτῷ;
Decl
.

29

.

1

.

26

πονηροὶ οἱ πλεῖστοι καὶ οὐδεὶς ἂν συναχθεσθείη τῷ παρόντι κακῷ, ἀλλ’ ὁ φθόνος μὲν ἐπὶ τοῖς εὖ πράττουσιν, ἔλεον δ’ οὐδεὶς οἶδεν ἐπὶ τοῖς ἀτυχοῦσιν. οὐκ ἐκεῖνόν τις ἐπέ‐
5στρεψεν ἐπὶ τὸ βέλτιον οὐδ’ ἀπήγαγε τῆς ἀπάτης οὐδὲ πρὸς ἐμὲ φιλάνθρωπά τινα εἶπε πολυπραγμο‐ νοῦντα ἰδὼν τὰ κατ’ ἐκεῖνον, ἀλλ’ ὁ μὲν σιωπῇ παρ‐ ῆλθεν, ὁ δ’ ἐγέλασε, μᾶλλον δὲ κατεγέλασε τῆς κατ’
ἐμὲ τύχης, ὁ δ’ οὐκ οἰμώξῃ; φήσας καὶ τί σοί, τί
10δ’ ἐμοὶ τῶν ἐκείνου μέλει; καὶ μονονοὺ πληγὰς ἐντείνας ἀπῆλθεν.
Decl
.

29

.

1

.

27

 Ἐγὼ δὲ μετῄειν τὸν τρόφιμον καὶ τὰ ἐκείνου μεταβάλλεσθαι ἠξίουν πείθων σωφρονεῖν, ὁπότε ὀλίγον ῥαΐσας ἦν ἐν ἑαυτοῦ. ὡς δὲ καὶ δεύτερον προσοιμώζειν ἔλεγε καὶ τρίτον προσιόντα χαλεπῶς ἑώρα, οὐκ ἔχων
5δὴ τί χρήσωμαι ἐμαυτῷ πρὸς ὑμᾶς ἀπήντηκα. μηδέ μοι λεγέτω τις· ἐφ’ ἑτέροις ἡ προσαγγελία μηδ’ ἐρω‐ τάτω τις, τί πέπονθα. πέπονθα γὰρ ἃ οὐδεὶς ἕτερος. ἐκπέπτωκα τῆς μεγάλης ἐκείνης εὐδαιμονίας, τῆς πολλῆς ἀπεστέρημαι τρυφῆς, τοῦ ῥᾴστου βίου καὶ πρὸς ἡδονῆς
10μάλιστα ἐμοί.
Decl
.

29

.

1

.

28

οὐδεὶς φιλάνθρωπος, οὐδεὶς ἕτερος τοιοῦτος οἷος ἐκεῖνος πρός με. φεῦ τῆς μεταβολῆς ἀπὸ τῆς πλησμονῆς ἐκείνης, ἀπὸ τῆς μέθης. ὁ τοὺς στεφά‐ νους περικείμενος, ὁ τὸν ἄκρατον πίνων εἰς κόρον
5καὶ προπίνων ἑτέροις ἐνδεὴς τῶν ἀναγκαίων εἰμί. καὶ καταλαμβάνει με ἡ νὺξ τὴν παλαιὰν τρυφὴν ὀνειροπο‐
λοῦντα, κατηφὴς δὲ 〈καὶ ἡμέρα καὶ〉 ἑσπέρα καὶ νύξ. κἂν ἑτέρους ἴδω μεθύοντας ἀναλύοντας ἐκ πότου, διαρρή‐ γνυμαι τῷ φθόνῳ καὶ τὰς ἐμαυτοῦ στένω συμφοράς.
Decl
.

29

.

1

.

29

οὐδεὶς φιλάνθρωπος, οὐδεὶς ἐλεήμων. ὁ μὲν ἐγέ‐ λασεν ἰδών, ὁ δ’ ἐπενέβη πράττοντι κακῶς. εἰ δέ τις δεξιὸς τὸν τρόπον, ἄχρι τοῦ φιλανθρωπεύεσθαι τῷ ῥήματι, φιλανθρωπία δὲ οἰκτεῖραι πράττοντα κακῶς,
5ἐπὶ πότον δὲ καλέσαι ἢ ἑστίασιν οὐδεὶς ἐπιτήδειος.
Decl
.

29

.

1

.

30

 Δότε μοι τὴν χάριν, δότε. ὀρέξατε τὸ κώνειον. ταύτην μοι προπίνει τὴν φιλοτησίαν ἡ Τύχη. ἐμοὶ μήτηρ οὐκ ἔστιν οὐδ’ ὁ γεννήσας ἔτι καταλείπεται, οὐ συγγενὴς οὐδείς, οὐ φίλος ἐστὶ λοιπός. ὃν δ’ ἀντὶ
5πάντων εἶχον φιλοσοφεῖ, τὸ δ’ ἴσον εἰπεῖν, οὗτος καὶ τέθνηκέ μοι. τίς δὴ γένωμαι τῆς παλαιᾶς συνηθείας ἑαλωκώς; πῶς ἐπαρκέσω πρὸς τὴν χρείαν ἐμαυτῷ τρυ‐ φᾶν μεμαθηκώς, ἐσθίειν εἰς κόρον, πίνειν εἰς μέθην; ἡ γαστὴρ μὲν ἀπαιτεῖ τὴν συνήθειαν, ὁ δώσων δ’
10οὐκ ἔστι. τέχνην δ’ οὐκ ἔχω, οὐδὲ γὰρ ἔμαθον τὴν ἀρχήν. πονεῖν οὐκ ἔτι δύναμαι τῷ σώματι διεφθαρμέ‐ νος ὑπὸ τῆς πολλῆς ἐκείνης τρυφῆς. βαρὺ ἐμοὶ καὶ τὸ μέχρι τῶν ἀναγκαίων ἀπορεῖν, ἀλλ’ οὐδὲ ταῦτα ῥᾴ‐ διον ἔχειν.
Decl
.

29

.

1

.

31

 Μὴ δή με πολυχρονίῳ δῶτε νοσήματι, ἀλλ’ ἐπιτέμετέ μοι τὴν συμφοράν. πάντες μὲν στυγεροὶ θάνατοι, οἴκτιστον δὲ τὸ λιμώττοντα ἀποθανεῖν. πῶς δ’ ἂν ἐκφύγοι τις τὸν οἴκτιστον ἢ τοῦ κω‐
5νείου τοσοῦτον ἐκπιὼν 〈ὡσ〉 μηκέτι δεῖσθαί τινος
παρασκευῆς;
Decl
.

30

t

1

Φθονερὸς τοῦ γείτονος αὐτοῦ πλουτήσαντος ἐξαίφνης ἑαυτὸν προσαγγέλλει.
Decl
.

30

.

1

.

1

Ἀλλ’ εἰ καὶ καλῶς οἴεται τὸ δαιμόνιον
εὑρηκέναι δι’ ὅτου ζῶν ἀνιάσομαι τῷ γείτονι μὲν τοσ‐ οῦτον πλοῦτον δεδωκός, ἐμὲ δὲ ἐν τῇ πενίᾳ τετηρη‐ κός, ὅμως ἐξεύρηταί μοι σοφώτερόν τι τῆς ἐκεῖθεν
5μηχανῆς, κἂν ὑμεῖς ἐθελήσητε συναγωνίσασθαι καὶ δοῦναι τοῦτο ἐφ’ ὅπερ ἥκω, λέλυταί μοι τὸ λυπηρὸν καὶ τὴν ἐπηρεάζειν βουλομένην νενικήκαμεν Τύχην. τὸ γὰρ ἐκ τοῦ νόμου κώνειον τοῖς πράττουσι κακῶς ὑμῶν διδόντων εἰ πίοιμι, μετὰ τοῦ βίου καὶ τῆς ἀθυ‐
10μίας ἀπαλλάξομαι.
Decl
.

30

.

1

.

2

οἶδα μὲν οὖν ὅτι, κἂν μὴ τύχω τοῦ φαρμάκου, τῇ λύπῃ γε ἀντὶ τοῦ φαρμάκου χρήσο‐ μαι, διαφέρει δὲ τοσοῦτον ὅσον τὸ μὲν ταχὺ καὶ τή‐ μερον ἀποθανεῖν παρέχει καὶ τὸ λίαν ὀξέως χαρίζεται,
5τῆς δὲ ἀνέχεσθαι δεῖ τὸ σῶμα κατὰ μικρὸν δαπανώσης καὶ ποιούσης τὴν δυστυχίαν μακράν. ὥσπερ οὖν ἕκα‐ στος ὑμῶν, εἰ τελευτᾶν ἀναγκαῖον εἴη, βούλοιτ’ ἂν ὡς τάχιστα ἀφεῖναι τὴν ψυχὴν ἢ χρόνον ὡς πλεῖστον ἐν ἀλγηδόσι κατασαπεὶς ὀψέ ποτε ἀπελθεῖν, οὕτω καὶ
10αὐτὸς τὴν διὰ τοῦ κωνείου προτίθημι τελευτὴν τῆς ἐκ τοῦ λυπεῖσθαι συμβησομένης. ὑμεῖς δὲ μὴ γένησθε χαλεποὶ πρὸς τὴν δόσιν, ἀλλ’ ἐπειδὴ τῷ γεί‐ τονι γέγονεν ὁ πλοῦτος παρὰ τῆς Τύχης, ἐμοὶ παρ’
ὑμῶν ὁ θάνατος.
Decl
.

30

.

1

.

3

 Εἰ μὲν οὖν ἐσωφρόνουν ἅπαντες οἱ πλησίον οἰκοῦντες ἐκείνου τοῦ πρῴην μὲν ἡμῖν ἐοικότος, νῦν δὲ ἐξαίφνης εὐδαίμονος, πολλοὺς ἂν ἑωρᾶτε ταὐτὰ ποιοῦντας ἐμοὶ καὶ τῶν ἴσων χρῄζοντας τυχεῖν καὶ
5δεομένους ἀποθανεῖν· ἐπεὶ δὲ λίαν ἀναισθήτως ἔχουσι καὶ πρὸς γείτονος εὐτυχίαν οὐ μεμαθήκασιν ἀλγεῖν, ἀλλ’ ἐν ἴσῳ τοῖς ἀνδραπόδοις στέργουσιν ὁρῶντες ἕτερον τοσαῦτα κεκτημένον, ἐγὼ πρόσειμι μόνος, ὃν οὐκ ἐᾷ τὸ φρόνημα τὰς τῶν πλησίον εὐπραξίας ἐνεγ‐
10κεῖν, ἵν’, ἐπειδὴ λείπομαι τοῦ πεπλουτηκότος χρήμασιν, ἀμείνων φανῶ τῶν ἄλλων τῷ μὴ δύνασθαι ζῆν.
Decl
.

30

.

1

.

4

ὁρῶ μὲν οὖν πολλοὺς τῶν περιεστηκότων κακίζοντάς μου τὴν φύσιν καί τινος ἤκουσά που λέγοντος· τοῦτον ἔδει κηρύττειν τὸ νόσημα τῶν τρόπων, ὅν, εἰ
5καί τις ἄλλος προὔφερεν, ἀγανακτεῖν ἐχρῆν καὶ δοκεῖν ὑβρίσθαι; περὶ ὧν ἐγὼ τοσοῦτον εἴποιμ’
ἂν ὅτι τούτων οἱ μὲν ὄντως οὕτως ἔχοντες ἐλεεινοὶ τῆς νωθείας καὶ νεκροῖς ἐοικότες, ἀκίνητοι τὴν γνώ‐ μην, οὐ πληττόμενοι τοῖς ἑαυτῶν κακοῖς, ἀτεχνῶς
10λίθινοί τινες, περὶ ὧν ἡ καλὴ παροιμία βοῦς ἕβδο‐ μος, οὗτοι μὲν οὖν, ὅπερ ἔφην, ἄξιοι δακρύων, οἱ δ’ ἀγανακτοῦντες μέν, ὥσπερ ἐγώ, κρύπτοντες δὲ τὸν τρόπον καὶ βουλόμενοι νομίζεσθαι μὲν ὅπερ οὔκ εἰσι, μὴ δοκεῖν δὲ ὅπερ εἰσίν, οὗτοι μισοῖντο μὲν ἄν, ὅτι
15μὴ συζῶσιν ἀδόλως, ἀλλ’ ἐν πεπλασμένῳ τῷ σχήματι, καὶ αὐτοὶ δ’ ἂν ἐλεοῖντο δικαίως, εἰ τῷ γεν‐ ναίῳ τῆς φύσεως αἰσχύνονται δέον ἀγάλλεσθαι.
Decl
.

30

.

1

.

5

 Ἐγὼ δὲ ἄδικος μὲν οὔκ εἰμι, πόθεν; τοῖς θεοῖς δὲ ἀδικίαν ἐγκαλῶν οὐκ ἐπαυσάμην, οἳ καθάπερ ἀκρό‐ πολιν τύραννοι κατειληφότες οὐδὲν ἴσον περὶ τῶν ἀνθρωπίνων φρονοῦσι τοὺς μὲν ποιοῦντες ἀθλίους,
5τοὺς δὲ εὐδαίμονας. ἔδει δὲ μὴ μόνον αὐτοὺς εἶναι κυρίους ἐξ οὐρανοῦ τὰ τῇδε στρέφειν, ἀλλὰ καὶ τοῖς ἠδικημένοις τῶν ἀνθρώπων λόγον ἐν δικαστηρίοις ὑπέχειν, καὶ οὐκ ἄν, ὥσπερ νῦν, ἐτόλμων τὸ παραστάν. νῦν δὲ ἐν τοῖς ἡμετέροις τρυφῶσι κακοῖς πᾶν τὸ δί‐
10καιον ἀνελόντες.
Decl
.

30

.

1

.

6

φέρε γάρ, εἴ πως αὐτοὺς ἐδυνήθην δεῦρο καταγαγὼν διαλεχθῆναι βραχέα, τί ἂν ἀπεκρί‐ ναντο; ὑμεῖς οἱ τιμᾶσθαι βουλόμενοι καὶ θυ‐ σιῶν ἀπολαύειν ᾠήθητε χρῆναι καὶ τὸ τῶν
5ἀνθρώπων ποιῆσαι γένος εἴτε πηλῷ χρησάμε‐ νοι πρὸς τὴν ποίησιν εἴθ’ ὅτῳ δήποτε ἄλλῳ. τί οὖν μαθόντες εὐθὺς ἠδικεῖτε περὶ τὰ πλατ‐ τόμενα τὸν μὲν μείζω δημιουργοῦντες, τὸν δὲ ἐλάττω, τὸν μὲν ἰσχυρόν, τὸν δὲ ἀσθενῆ, τὸν
10μὲν βραδύν, τὸν δὲ ποδώκη, τὸν μὲν ὥρᾳ λαμ‐ πρόν, ἕτερον δὲ ἄμορφον;
Decl
.

30

.

1

.

7

ἀλλ’ ἀφίημι ταῦτα καὶ μὴ ἔστωσαν εὐθύναι τῶν περὶ τὰ σώματα. τί οὖν ἐγκα‐
λέσαι τις ἄν, ὦ βουλή, μάλιστα, καὶ τί τὴν πολλὴν ἀδικίαν ἔχει καὶ μέμψιν; ὅτι κατασκευάσαντες ἡμῖν
5οὕτω τά τε σώματα καὶ τὸν βίον ὥστε [καὶ] χρημάτων δεῖν εἰς σωτηρίαν, οἰκίας, ἐσθῆτος, διακόνων, ὑποζυ‐ γίων, σκευῶν, ἀργυρίου, χρυσίου τοῖς μὲν πολλὰ ταῦτα καὶ μεγάλα νέμουσι, τοὺς δ’ ἐν ἀχρηματίᾳ ζῆν ἀναγκάζουσιν. εἶτ’ ὄνομα μὲν κοινὸν ἐλεύθεροι, τὰ δὲ
10ἔργα τῶν μὲν ἃ δεσποτῶν ἐστι, τῶν δὲ ἃ δούλων.
Decl
.

30

.

1

.

8

διὰ τί οὐ δύο χεῖρες ἅπασιν, οὐ πόδες δύο, οὐκ ὦτα καὶ ὀφθαλμοὶ τοσοῦτοι; τί ποτ’ οὖν μὴ μιᾷ φύσει μίαν ἐπέστησαν τύχην; ἆρ’ οὐ πολλῷ μετριώ‐ τερον κέχρηνται τοῖς θηρίοις ἢ ἡμῖν; οὐ λέων λέοντος
5εὐπορώτερος, οὐ λύκου λύκος, οὐ τῶν ἄλλων οὐδὲν οὐδενός. πάντα ἐν ὄρεσι καθεύδει, πάντα τοῖς αὐτοῖς τρέφεται, πάντα ὕδωρ πίνει. κοιναὶ μὲν πηγαί, κοινοὶ δὲ ποταμοί. πένεσθαι δὲ καὶ πλουτεῖν παρ’ ἐκείνοις οὐκ ἔστι, διόπερ οὐδὲ φθονεῖν.
Decl
.

30

.

1

.

9

τὰ δὲ ἡμέτερα πῶς; Ἡράκλεις, τῆς ἀνωμαλίας. ὁ δεῖνα πλούσιος καὶ χρυσὸς ἔνδον πολύς, ἕτερος ἐνδεὴς καὶ περὶ τῶν ἀναγκαίων
ἡ φροντίς. ἔπειθ’ οὗτος αὐτὸς ἐξαίφνης εὔπορος,
5ἄλλος δὲ πένης ἔτι. διὰ τί; πολλάκις γὰρ ἐρήσομαι. οὐ τὴν αὐτὴν οἰκοῦσι πόλιν; οὐκ ἐν τοῖς αὐτοῖς ζῶσι νόμοις; οὐ τὴν αὐτὴν ἐπέρχονται γῆν; οὐ τοῦ αὐτοῦ μετέχουσιν ἀέρος;
Decl
.

30

.

1

.

10

καὶ τί λέγω πολίτας; ἐν τοῖς γένεσιν ἡ Τύχη τοιαῦτα νεανιεύεται, καὶ τὸ μὲν αἷμα ταὐτόν, τὰ ὄντα δὲ οὐκ ἴσα, ἀλλ’ οὕτω τοὺς μὲν αἴρει, τοὺς δὲ καθαιροῦσα τέρπεται ὥσθ’ οἱ τοῦ δεῖνος οἰ‐
5κέται τῶν οἰκείων ἐκείνου σεμνότεροι καὶ οἱ μὲν ἐπ’ ἄκρων πορεύονται δακτύλων, οἱ δὲ ἐπτήχασιν.
Decl
.

30

.

1

.

11

ἡ δὲ δὴ τῶν δικαιοτάτων νομοθεσία θεῶν καὶ περὶ τὴν φύσιν τῆς γῆς τοιαῦτα πλημμελεῖ. ἡ μὲν γὰρ χρυσῖτις, ἀργυρῖτις δὲ ἄλλη, παρὰ δὲ τῆς οὐδ’ ἂν σίδηρον λά‐
5βοις. ἡ μὲν πολύπυρος, ἡ δὲ πολύοινος, οἱ δέ τινες οἰκοῦσι πέτρας. ἐῶ τὴν γῆν. ἤδη τινὲς ἔμποροι δύο μιᾶς ἐπιβάντες νεώς, ὁ μὲν ἐπανῆκεν εὐδαίμων, ὁ δὲ σὺν ἐλάττοσιν ἢ μεθ’ ὅσων ἐξέπλευσεν. ὅστις οὖν οὕτω κακοῖς κεχρημένος προστάταις ἀγανακτεῖ, νοσεῖ
10τὴν ψυχὴν οὗτος λυπούμενος ἐφ’ οἷς ἄξιον;
Decl
.

30

.

1

.

12

 Δοκιμασταὶ γάρ εἰσι τῶν πραττομένων οἱ θεοὶ καὶ τοὺς χρηστοὺς ἀμείβονται πλούτῳ καὶ τοὺς πονηροὺς κολάζουσι πενίᾳ. καὶ μὴν ἐνταῦθά γέ ἐστι τῆς ἀδικίας ὁ κολοφών. οὐχ
5ὁρᾶτε τοὺς πονηροὺς εὖ πράττοντας, οὐ τοὺς βελτί‐ στους ἀτυχοῦντας; πόσοι μὲν ὑβρισταὶ καὶ μοιχοὶ καὶ πατραλοῖαι καὶ φονεῖς καὶ προδόται ζάπλουτοι; πόσοι δὲ μέτριοι καὶ χρηστοὶ καὶ δίκαιοι καὶ θεοὺς φοβού‐ μενοι καὶ φίλους αἰσχυνόμενοι καὶ νόμοις πειθόμενοι
10καὶ πατρίδος κηδόμενοι μόλις ἔχουσιν ὅσον ἀποζῆν;
Decl
.

30

.

1

.

13

τί 〈δὲ〉 δεῖ πόρρωθεν ἀποδεικνύναι τὸν λόγον; ἀλλ’ ὑμεῖς, ὦ πεντακόσιοι, φαίητ’ ἂν εἶναι πονηροὶ καὶ πολλὰ ποιεῖν ὧν οἱ νόμοι κωλύουσι καὶ δίκην ὀφεί‐ λειν τοῖς θεοῖς; οὔθ’ ὑμεῖς εἴποιτ’ ἂν ἐγώ τε ὑμῖν οὐ
5σύνοιδα. τί οὖν; ἀπὸ σεμνῶν ἅπαντες οἰκιῶν ἥκετε νῦν καὶ πάλιν ἀναστάντες ἐπὶ τρυφὴν βαδιεῖσθε; ἀλλ’ ἔγωγε πολλοῖς ὑμῶν οἶδα μίαν οὖσαν καταφυγὴν τὸν ἐνθένδε μισθόν.
Decl
.

30

.

1

.

14

πῶς οὖν τοῖς ἐπιεικέσι τὰ βελτίω καὶ τοῖς μὴ τοιούτοις τὰ χείρω; πῶς δ’ οὐκ ἀνάγκη δυοῖν θάτερον, ἢ μὴ εἶναι τοὺς λεγομένους θεούς,
κρατεῖν δὲ ἀντ’ ἐκείνων ταὐτόματον ἢ τῆς ἐκείνων
5ἀρχῆς ἀπεῖναι τὸ τοῦ δικαίου μέρος; ἃ παιδίον μὲν ὢν ἔτι καὶ ἐν γάλακτι μήτ’ ἀκούων μήτε μανθάνων ἐκέρδαινον τῇ διὰ τὸν χρόνον ἀγνοίᾳ, φοιτῶν δὲ εἰς διδασκάλου καὶ συνιεὶς ἤδη τί πλοῦτος, τί πενία καὶ πυνθανόμενος δαιμόνων γνώμῃ τὰ τῶν ἀνθρώπων
10ἄγεσθαι τῆς λύπης ἐδεχόμην ἀρχήν.
Decl
.

30

.

1

.

15

ἑώρων γὰρ τοῖς συμφοιτηταῖς ἐσθῆτα βελτίω καὶ βιβλία λαμπρό‐ τερα καὶ τὴν ψυχὴν ἀπῄειν πεπληγμένος. ἤκουον διη‐ γουμένων ἑστιάσεις πολυτελεῖς. πάλιν ἐπληττόμην. γά‐
5μου καιρὸς ἧκεν, ὡς οὐκ ὤφελεν. ἐγάμουν ὡς οὐκ ἔδει. νομίζων γὰρ ὥσπερ ἑτέροις φορὰν ἀγαθῶν ἔσε‐ σθαί μοι τὸ πρᾶγμα συμφορὰν ᾐσθόμην προσθέμενος, λύσας δ’ οὐδὲν τῶν κακῶν. ἔδει γὰρ χωρὶς μὲν ἀλγεῖν ἐπὶ ταῖς τῶν ἀνδρῶν εὐτυχίαις, χωρὶς δὲ τῷ
10τῆς ἐμῆς γυναικὸς ἑτέρας εὐπορωτέρας ὁρᾶσθαι.
Decl
.

30

.

1

.

16

πά‐ λιν οὖν ἐνταῦθα τοῖς θεοῖς ἐνεκείμην· ὦ Ζεῦ καὶ
Ἥλιε καὶ Γῆ καὶ Ἥρα καὶ Δήμητερ, ὁ δεῖνα τῶν πολλῶν εἷς ὢν πρὶν ἢ γῆμαι μετὰ τὸν ὑμέ‐
5ναιον ἐν τοῖς εὐπόροις, ἐγὼ δὲ οἷος πρὸ τοῦ, τί τῶν περὶ τὸν γαμήλιον ἐλλελοιπώς; οὐχ ἧψα δᾷδας; οὐκ ἐστεφανωσάμην; οὐκ ἔθυσα κατὰ δύναμιν; οὐχ εἱστίασα τοὺς φίλους; ποῖ δή μοι ταῦτα οἴχεται καὶ παρανάλωται;
Decl
.

30

.

1

.

17

 Τοσαύταις τοίνυν, ὦ βουλή, βαλλόμενος καὶ τιτρωσκόμενος ἀλγηδόσιν ἀντεῖχον ὅμως καὶ διεκαρτέ‐ ρουν ἐξ ἑνός μοι μόνου παραμυθίου. τί δὲ τοῦτο ἦν; ἦν μοι γείτων ἐοικὼς μὲν κατὰ τοὺς τρόπους, οὐ
5διεστηκὼς δὲ κατὰ τὴν τύχην, ταὐτὰ λυπούμενος, ἀπὸ τῶν αὐτῶν ἀγανακτῶν. γινόμεθα συνήθεις τῇ τε ἄλλῃ καὶ τῷ πλησίον οἰκεῖν. κοιναὶ μὲν ἡμῖν πρόοδοι, κοι‐
ναὶ δὲ διατριβαί, κοινὰ δὲ λουτρά, κοιναὶ 〈δὲ〉 τρά‐ πεζαι, καὶ σὺν ἀλλήλοις εἰς ἀγορὰν ἐνεβάλλομεν, εἰς
10ἐκκλησίαν ἐφοιτῶμεν, ἀνεστρέφομεν οἴκαδε. ταῖς νου‐ μηνίαις νόμῳ μὲν πόλεως ἐθύομεν, νοῦν δὲ οὐκ ἔχειν ἠπιστάμεθα τὴν θεραπείαν. ἐπὶ δεῖπνον ἄκλητοι παρ’ ἀλλήλους ἐχωροῦμεν. νοσοῦντι παρεκαθήμην. τῶν αὐ‐ τῶν ἀρρωστῶν ἀπέλαυον. ἤδη λόγος ἦν ἐν τῇ πόλει τῆς
15ἡμετέρας συνηθείας· εἰς τοσοῦτον ἀφῖκτο.
Decl
.

30

.

1

.

18

δι’ ἐκεῖνον ἐγὼ τὸν ἄνθρωπον οὐ πάλαι τὸ κώνειον ᾔτησα. ἐπειδὴ γὰρ ἀπηλλάγημεν ἐκ τῶν ἐκκλησιῶν καὶ τῆς ἀγορᾶς ἰδόντες τὸν μὲν στρατηγὸν ᾑρημένον, τὸν δὲ πρεσβευτὴν
5κεχειροτονημένον, τὸν δὲ σιτώνην, τὸν δὲ βοώνην, τὸν δὲ ἐστεφανωμένον, τὸν δὲ εἰκόνος τετυχηκότα ἀνθρώ‐ πους ἀπ’ ἐργαστηρίων ἐκπεπηδηκότας, γναφέας καὶ βυρ‐ σοδέψας καὶ τέκτονας, στένοντες μὲν ἀπεχωροῦμεν, μεμ‐ φόμενοι τῷ δήμῳ, καταρώμενοι τοῖς λέγουσιν αὐτοῖς ἐν
10οἷς εὐδαιμονίζομεν τοὺς παρὰ τὴν ἀξίαν εὖ πράτ‐ τοντας, ἀγχόμενοι, πολὺν δὲ χρόνον ἄφωνοι μένοντες
καὶ κρατοῦντες τοῦ μηδὲ ἐσθίειν, ὀψέ ποτε βλέποντες εἰς ἀλλήλους ἀνεφέρομεν.
Decl
.

30

.

1

.

19

καὶ ἐμὲ μὲν ἔπειθε ζῆν ἡ ἐκείνου ταπεινότης, ἐκεῖνον δὲ τὸ μὴ τῶν ἐκείνου τἀμὰ γεγονέναι βελτίω, καὶ φθειρόμενοι τοῖς ἑτέρων ἀγαθοῖς ἀμφότεροι τοῖς ἀλλήλων ἐσωζόμεθα κακοῖς.
5ἐγγύθεν γὰρ ἦν τὸ κουφίζον, πενία γείτονος. ἔστιν ἀργύριόν σοι; πολλάκις ἠρόμην. ὁ δὲ ἀπέφησε. τοῦτό με εὔφρανε. σοὶ δ’ ἔστι; πάλιν ἐκεῖνος ἤρετο. μόλις, ἔφην, ὀβολός. κἀκείνῳ τοῦτο ἥδιστον. ᾔδειμεν γὰρ ὡς, ἕως ἂν ὦμεν ὅμοιοι τὴν τύχην, καὶ φίλοι, πλοῦ‐
10τος δ’ ὑπεροψίαν ἐμποιῶν κινεῖν φιλίας πέφυκε. καὶ τοῦτ’ ἦν ἄρα τὸ λεγόμενον ἰσότης φιλότης, τὸ μη‐ δαμῆ τὸν ἕτερον ὑπεραίρειν θατέρου.
Decl
.

30

.

1

.

20

μέχρι μὲν οὖν ἐδόκει τοῖς θεοῖς περιεῖναί με, καὶ τῷ γείτονι τὸν ἔμπροσθεν ἐτήρουν βίον· ἐπεὶ δὲ περὶ τἀκείνου καινοτομοῦσιν, ἐμοὶ παραινοῦσιν ἀποθανεῖν. χωρούν‐
5των γὰρ ἡμῖν, ὡς ἔφην, τῶν πραγμάτων πρῴνη, ὦ
βουλή, τῷ πένητι καὶ φίλῳ, —πῶς εἴπω; πῶς διεξ‐ έλθω; πῶς ἀρκέσω διηγήσει πικρᾷ; τρόμῳ κατείλημ‐ μαι καὶ λειποψυχῶ καὶ κατατείνομαι καὶ πάσχω δει‐ νότατα ἀνθρώπων. ὧν γὰρ ὅπως ἔξω γενοίμην, ἀποθα‐
10νεῖν βούλομαι, ταῦθ’ ὅπως ἀποθανεῖν μοι γένοιτο, λέγειν ἀναγκάζομαι—πρῴην τοίνυν, —δεῖ γάρ με καὶ τοῦθ’ ὑπομεῖναι, διηγεῖσθαι ταῦτα ἃ μηδ’ ἂν ἀκούων ἤνεγκα—ἐξελθὼν ἕωθεν καὶ κεκλεισμένας ἰδὼν τὰς τοῦ γείτονος θύρας οὐκ εἰωθὸς ὂν προσελθὼν
15〈καὶ〉 κρούσας ἐκάλουν. ὡς δ’ οὐδεὶς ὑπήκουε, πάνυ σφόδρα κόπτων καὶ βοῶν μόλις ἤκουσα παρά του τῶν ἔνδον ἀπιέναι, δεῖν γὰρ ἐκεῖνον εἴσω μένειν. τί τοῦ‐ το; ἔφην. ἀρρωστεῖ; πῶς οὖν οὐκ εἰσκαλεῖ; χα‐ λεπόν τι συμβέβηκεν ἕτερον; οὔκουν ὁ
20καιρὸς φίλου; τὴν γυναῖκα πλημμελήσασαν ἐπανορθοῖ πληγαῖς; πολλάκις τοῦτ’ ἐν ὀφθαλμοῖς ἡμῶν πέπρακται.
Decl
.

30

.

1

.

21

κρεῖττον ἦν τὸ πρᾶγμα λογισμῶν καὶ ἀπιὼν ᾠχόμην, ὁ δὲ ἔνδον ὁ μακάριος ἐδέχετο τὰ
δῶρα τῆς Τύχης. καὶ τοῦτ’ ἦν πολλὰς ἐφεξῆς ἡμέρας ὥστε με ἀπορεῖν καὶ σπαράττεσθαι πανταχῆ τῇ γνώμῃ
5στρεφόμενον. ὡς δὲ ἐξῆλθέ ποτε φαιδρὸς καὶ μειδιῶν καὶ φέρων ἐπὶ τοῦ προσώπου τῶν ἔνδον ἀγαθῶν σύμ‐ βολον, προσδραμὼν ἐγὼ καὶ ζητῶν ἐφ’ ὅτῳ κρύψειεν ἑαυτόν, σαφὲς μὲν ἤκουον οὐδὲν οὐδέπω, τὸν δ’ ἄν‐ θρωπον πολλοῖς εὕρισκον τεκμηρίοις ἄλλον γεγενημέ‐
10νον.
Decl
.

30

.

1

.

22

ἐνταῦθά τις ἐξελάλησεν ὡς πεπλούτηκεν ὁ γείτων. καὶ οὐκ ἐψεύσατο. καθάπερ γὰρ αὐτῷ τῆς γῆς χρυσοῦ πηγὰς ἀναδούσης πάντα πολλὰ καὶ με‐ γάλα, καὶ τῶν ὑποκριτῶν ὀξύτερον τὸ σχῆμα μετα‐
5βέβληκεν. ὁ κεκυφὼς ὤρθωται, ὁ σκυθρωπάζων γελᾷ, ὁ τῆς Τύχης κατήγορος νῦν ἐπαινέτης, ὁ πρῴην ἐν ῥακίοις νῦν τὴν ἱερὰν ἐσθῆτα φορεῖ. νῖκαι, στέφανοι.
περὶ τὰς θύρας οἰκέται διαθέουσιν. ὤσφροντο τῆς εὐ‐ δαιμονίας οἱ κόλακες. μετὰ πολλῶν βαδίζει. παρέωσμαι,
10καταπεφρόνημαι, μόλις τυγχάνω προσρήσεως.
Decl
.

30

.

1

.

23

ἐδε‐ ήθην μαθεῖν ὅθεν ἥκει τὸ ῥεῦμα τῶν χρημάτων, ὁ δὲ νεύσας τι πρὸς τὸν οἰκέτην ἀφῆκεν οἴκαδε τρέχειν, ἀπεκρίνατο δὲ πρὸς ἡμᾶς οὐδὲ γρῦ. δακνόμενος δὴ
5τοῖς ἔξωθεν φαινομένοις ἐβουλήθην ὁ δυστυχὴς ἐγὼ καὶ τὴν εἴσω θυρῶν εὐδαιμονίαν ἰδεῖν καὶ τὰ πρῶτα φεύγων αὐτῷ συνδειπνεῖν, ἐν γὰρ δὴ τοῖς πολλοῖς καὶ αὐτὸς ἐκαλούμην, ὁ πρότερον μόνος μόνῳ συζῶν ὑπήκουσα καὶ τὸ κακὸν ἑκὼν ἐπεσπασάμην.
Decl
.

30

.

1

.

24

ὡς γὰρ εἰσῆλθον, πολλοῖς τοξεύμασιν ἐβαλλόμην τὴν ψυχὴν διὰ τῶν ὀφθαλμῶν· ἑώρων ἡμικύκλιον ἠσκη‐ μένον, τάπητας ἐπὶ βάθρων, τράπεζαν ἐξ ἀργύ‐
5ρου, ὀψοποιούς, οἰνοχόους, χρυσίδας, πινακίσκους, δί‐
σκους, ὄψα ποικίλα, Θάσιον οἶνον, πλῆθος διακόνων, σπουδὴν μετὰ σιγῆς, τὰ δὲ αὐτὰ βλέπειν τε ἐπειρώ‐ μην ἀκριβῶς καὶ βλέπων ἠνιώμην. ἐπὶ πάντα μὲν εἱλκόμην, πανταχόθεν δὲ ἐπληττόμην. μὴ θεάσασθαι
10μὲν οὐκ ἠνειχόμην, θεώμενος δ’ ἀπωλλύμην.
Decl
.

30

.

1

.

25

οἱ μὲν οὖν ἄλλοι δαιτυμόνες ἤσθιόν τε καὶ ἔπινον, ἐγὼ δὲ ἴδιον, ἐκαλινδούμην, ἔτριβον τὴν κεφαλήν, οὐ μετ‐ εῖχον ἐδωδῆς, ἀπεωθούμην ἐκπώματα καί που καὶ
5σφοδρότερον ἀναστένων ἐξήλεγξα τὸ πάθος, ὥστε καὶ γέλωτα παρεῖχον τοῖς συμπόταις ἤδη μεθύουσιν. ἦν γὰρ δὴ παρὰ τῷ γείτονι τοσοῦτος οἶνος ὅσονπερ ὕδωρ. αὐλητρίδες τὰ ἐντεῦθεν καὶ ηὐλούμεθα μέχρι πόρρω τῶν νυκτῶν.
Decl
.

30

.

1

.

26

ἐμοὶ δὲ μικρὸν ἔτι μετῆν ψυχῆς καὶ πρὸς ἐμαυτὸν ἔλεγον· οὗτος ἐκεῖνος; οὗτος ὁ γεί‐ των; οὗτος ὁ πένης οὑμὸς ἑταῖρος; ἀπάτη ταῦτα καὶ θαυματοποιῶν τέχνη καὶ παράκρουσις ὀμ‐
5μάτων. ἢ τὰ ὄντα ὁρᾶται; ηὐξάμην, ὦ βουλή, τῷ Ποσειδῶνι σεῖσαι καὶ τὴν οἰκίαν καταβαλεῖν καὶ ποι‐ ῆσαι τὸν ἀνδρῶνα τοῖς πίνουσι τάφον. αὐτὸς ἂν ἡδέως πρῶτος κατεχωννύμην ἑψομένου μοι τοῦ πλουσίου.
Decl
.

30

.

1

.

27

βεβαπτισμένων δὲ ἤδη τῶν δαιτυμόνων καὶ οὐδὲ ὀρθοῦσθαι δυναμένων ἀπῄειν αὐτὸς θεατὴς δείπνου γεγενημένος καὶ ῥίψας ἐμαυτὸν εἰς τὸν σκίμποδα τὸν οὐκ ἀμειφθέντα παρὰ τῆς Τύχης τὰ πολλὰ μὲν ἄγρυ‐
5πνος ἐκείμην οἰμώζων, βραχὺ δέ τι δεξάμενος ὕπνου τὴν τοῦ γείτονος ὠνειροπόλουν κατασκευήν, ὥστ’ ἐξη‐ γειρόμην σὺν βοῇ. ὢ δεινῆς ἀγρυπνίας ἐκείνης, ὢ πικροτέρων ὀνειράτων.
Decl
.

30

.

1

.

28

ἠρώτα τὸ γύναιον ὅ τι πέπονθα. κακόδαιμον, ἀπεκρινάμην, ἀγνοεῖς τὰ τοῦ γείτονος; ὑπερβαίνει τὰ ἔργα τὸν λο‐ γισμόν. οὐ φέρω τὴν μετάστασιν. δότω τις ξί‐
5φος. ἐμαυτὸν ἀποκτενῶ. μᾶλλον δ’ οὐχ οὕτως, ἔστιν ἀντὶ τοῦ ξίφους φάρμακον δημοσίᾳ πινό‐
μενον. τοῦτ’ αἰτήσειν ἔφην. τοῦτ’ αἰτῶ νῦν. δότε δὴ καὶ λύσατέ με τῆς χαλεπῆς θέας τῶν τοῦ γείτονος ἀγαθῶν.
Decl
.

30

.

1

.

29

 Οὕτω δή μοι πολιορκουμένῳ παρελθών τις τῶν κομψῶν ῥητόρων διαλέξεται καὶ φιλοσοφήσει περὶ τῶν ἀνθρωπίνων κακῶν καὶ ὡς τὰ μὲν ἀφόρητα καὶ δεῖ φαρμάκου, τὰ δ’ ἀνεκτά, καὶ πολλῆς ἀνοίας
5ἀντὶ τοῦ φέρειν ἐπὶ τὸ κώνειον τρέχειν. οἷον λελώβηταί σοι τὸ σῶμα καὶ οὐκ ἂν ἔχοις αὐτῷ κεχρῆσθαι. προσιὼν ἀπόθνησκε. λόγον ὁ θάνα‐ τος ἔχει. πλῆθός σοι παίδων ἀπήνεγκε νόσος καὶ πέπτωκας εἰς ἀπαιδίαν. πάλιν βουλομένῳ
10τελευτᾶν ἐναντιοῦσθαι περίεργον. εἰ δέ τις πλουτεῖ μηδὲν τῶν σῶν ἀφῃρημένος, ποῦ σῶ‐ φρον ἐπὶ τούτῳ θανατᾶν; εἰπέ μοι.
Decl
.

30

.

1

.

30

σὺ δὲ ποτέρων ὢν ταῦτα νομοθετεῖς; τῶν ἐξαίφνης καὶ αὐτὸς πεπλουτηκότων; εἰκότως ἄρα σεμνολογῇ τῆς ἐμῆς πλη‐
γῆς ἀφεστηκώς. ἐν γὰρ ἀλλοτρίοις κακοῖς οὐ χαλεπὸν
5πορίσασθαι λόγους εὐπρεπεῖς. ἀλλὰ καὶ αὐτὸς εἶ πέ‐ νης καὶ τῶν ἑτέρους μακαριζόντων; τὸ λαβεῖν οὖν κώνειον ζητεῖν ἀφεὶς ὅπως τὸν βουλόμενον κωλύσεις λαβεῖν μηχανᾷ καὶ δέον προτρέπειν ἀνείργεις καὶ δέον μιμεῖσθαι μεταπείθεις; ἀργότατε ἀνθρώπων, οὐ κοινω‐
10νήσεις τῆς ἀποδημίας; οὐκ ἔσῃ μοι συμπότης; οὐκ ἀπαλλάξῃ τουτωνὶ τῶν ἀποβλεπομένων;
Decl
.

30

.

1

.

31

μηδεὶς ὑμῶν, ὦ βουλή, λεγέτω περὶ τῶν ἐθελόντων ἀποθα‐ νεῖν· οὗτος εἰκότως, οὗτος οὐκ εἰκότως. ἑκάστῳ γὰρ ἐφ’ ὅτῳ λυπεῖται, τοῦτο βαρύ. καὶ διαφέρομέν γε
5τῇ περὶ ταῦτα δόξῃ πλέον ἢ τῷ τύπῳ τῶν μορφῶν οὔτε τῶν αὐτῶν ὡς καλῶν ἐπιθυμοῦντες οὔτε τοῖς αὐτοῖς ὡς δεινοῖς ἀνιώμενοι. οἷον ὁ μὲν ἐρᾷ τοῦ δύ‐ νασθαι λέγειν καὶ τἄλλ’ αὐτῷ μικρά, τῷ δὲ τὸ κρατεῖν ἐν μάχαις μέγα καὶ τῶν ἄλλων οὐδεὶς λόγος.
10ὁ μὲν ἐπιθυμεῖ τῶν ἐκ γῆς καρπῶν καὶ φρίττει τὴν
θάλατταν, τῷ δὲ τὸ πλεῖν ἥδιον τοῦ περὶ τὴν γῆν ταλαιπωρεῖν. ἕτερος ἥττων χρημάτων καὶ τὰ λοιπὰ γέλως, τῷ δὲ μία σπουδὴ στέφανον ἐξ Ὀλυμπίας λαβεῖν καὶ πᾶς αὐτῷ χρυσός, εἰ πρὸς τὸν κότινον ἐξετάζοιτο,
15φαῦλος.
Decl
.

30

.

1

.

32

οὕτω δὴ καὶ πρὸς τὰ δυσχερέστατα τῶν πραγμάτων ἔχουσιν ἄνθρωποι. τοῖς μὲν δεινότατον εἶναι δοκεῖ φυγή, τοῖς δὲ ἀτιμία, τοῖς δὲ δήμευσις, τοῖς δὲ τὸ δεδέσθαι, τοῖς δὲ παίδων θάνατος, τοῖς δὲ
5τὸ πεπηρῶσθαι. καὶ ταὐτὰ τοὺς μὲν ἔπεισεν ὡς οὐκ ἄξιον ζῆν, τοὺς δὲ ὡς ἐπὶ κούφοις μὴ τεταράχθαι. σοὶ δεινὸν ἀποβολὴ παίδων, ἐμοὶ δὲ γείτονος εὐτυχία, ἑτέρῳ χεῖρα ἀποτετμῆσθαι, ἐμοὶ παροικεῖν εὐδαίμονι.
Decl
.

30

.

1

.

33

μή μοι νομοθέτει τίσιν ἀλγεῖν ἄξιον, ἀλλ’ εὑρὼν ἐφ’ ὁτῳοῦν ἀλγοῦντα μετάδος τῆς βοηθείας. ἢ πῶς οὐ σχέτλιον ἐμὲ μὲν τῷ πάθει πιέζεσθαι, τὸ δὲ τῷ πεπονθότι μέγα μικρὸν τοῖς ἀκούουσι δοκεῖν, ὥσπερ
5ἂν εἴ τις τὸν ὑπ’ ἔχεως δεδηγμένον ἀφέντα βοᾶν κελεύοι γελᾶν;
Decl
.

30

.

1

.

34

οὐκ ἂν ἴδοις με νικώμενον ὑπ’ ἄλλης συμφορᾶς οὐδ’ ἂν αἰτοῦντα κώνειον ἐπ’ ἐκείνοις οἷς σὺ τραγῳδεῖς κακοῖς. παίδων στερηθεὶς ἤνεγκα ἂν καὶ συνήσθην ἀπηλλαγμένοις τῆς τῶν θεῶν ἀκρισίας.
5χεῖρας καὶ πόδας ἀποκοπεὶς οὐκ ἂν ἀπεῖπον, εἶχε δ’ ἄν τι τὸ ἀτύχημα καὶ τερπνόν, μὴ πολλοῖς ἐντυγχάνειν ἐπ’ ἀγορᾶς πλουσίοις. ἔδειξα ἂν ἀνδρίαν καὶ τυφλω‐ θεὶς ἐν πενίᾳ κατεχομένου τοῦ γείτονος. οὐ φέρω τὸ παρόν, οὐ φέρω. μεῖζόν ἐστι τῆς ἐμῆς ψυχῆς
10τὸ φορτίον. πένητες ἦμεν ἄμφω, νῦν δὲ τἀκείνου μεθέστηκε, μεταστήσομαι δὴ καὶ αὐτὸς οἷ βέλτιον.
Decl
.

30

.

1

.

35

 Πολλοὶ πολλάκις τεθνήκασι παρ’ ὑμῖν δεηθέν‐ τες ἀπελθεῖν. ἀναμνήσθητε δὴ τῶν ῥημάτων οἷς χρησά‐ μενοι τὴν βουλὴν ἔπειθον· ἀτυχῶ, δυστυχῶ, δυσ‐
μενοῦς πεπείραμαι τῆς Τύχης, πονηρῷ συμ‐
5πέπλεγμαι δαίμονι. ταῦτα δὴ καὶ αὐτὸς ἔχω λέγειν· ἀτυχῶ, δυστυχῶ. μισεῖ με καὶ ποιεῖ κακῶς ὁ δαίμων. ἡ καταλαβοῦσα Τύχη τῶν χρημάτων τὰς πηγὰς οὐκ ἐπαντλεῖ. εἰ μὲν οὖν εὐτυχεῖν με φήσει τις, ψεύσεται· δυστυχεῖν δὲ ὁμολογῶν τί ζῆν ἀτυχοῦντα βούλεται;
10λύπη τοὺς ἄλλους ἠνάγκασεν ἐπιθυμῆσαι τελευτῆς. ὑπὸ λύπης ἥκω δεῦρο καὶ αὐτός.
Decl
.

30

.

1

.

36

ἀλλὰ ζῆν παραι‐ νεῖ τις. οὐ δυνάμενον νουθετεῖ. τί φῄς; ἐγὼ βιώσομαι τῆς τοῦ πλησίον οἰκίας οὕτω πραττούσης ὀφθαλμοὺς ἔχων, ὦτα ἔχων, ὁρῶν ἐκεῖνα, περὶ αὐτῶν ἀκούων;
5καὶ τί διοίσω τῶν ἐν Ἅιδου κολαζομένων; οὐ τὸ ζῆν αὐτὸ καλόν ἐστιν, ὦ βουλή, τὸ δὲ σὺν εὐθυμίᾳ ζῆν ἐξεῖναι τοῦτο καὶ τὸ ζῆν ἐν τοῖς καλοῖς τίθησι. τὴν δ’ εὐφροσύνην ἂν ἀφέλῃς, ζημία τὸ μὴ τεθνάναι.
Decl
.

30

.

1

.

37

 Μὴ τοίνυν με τηρήσητε πένθει πολυημέρῳ καὶ κατηφείᾳ καὶ δάκρυσι μηδ’ ἀφ’ ὧν ἥκω, πάλιν ἐπὶ
ταῦτα ἀποπέμψητε. λίθινος γὰρ ἂν ἀνάσχοιτο τῆς θέας ἐκείνης. ἕωθεν ὀψώνης πρόεισι σὺν ἁδρῷ τῷ βαλαν‐
5τίῳ, τοῦτο δὲ κενώσας σπυρίδας ἐμπλησάμενος ἀνα‐ στρέφει τῶν ὠνίων ἄγων. ἔπειτ’ ἐφ’ ἕτερον ἔξεισι καὶ πάλιν τι φέρων ἐπάνεισι πολλοὺς διαύλους κατ’ ἐμοῦ τοῦ κακοδαίμονος τρέχων.
Decl
.

30

.

1

.

38

μικρὸν δὲ πρὸ μεσημβρίας ὁ γείτων λελουμένος ἔρχεται στρατοπέδῳ κολάκων παραπεμπόμενος καὶ κτύπος βαδιζόντων καὶ γέλως ἐπὶ τοῖς παρ’ ἐκείνου σκώμμασιν. ἐγὼ δὲ κατα‐
5δὺς ὑπὸ τὴν κλίνην φεύγω τὸ γύναιον αἰσχυνόμενος. ἔπειθ’ οἱ μὲν ἀριστῶσι σὺν λαμπροτέρῳ τῷ γέλωτι καὶ πίνοντες ᾄδουσιν ὕμνους τινὰς ὥσπερ εἰς θεὸν τὸν γείτονα συντεθεικότες. ἐγὼ δὲ παρατίθεμαι τρά‐ πεζαν, Ἥλιε, τὴν ἀρχαίαν. δείλης ὀψίας ὀρνιθοθῆραι
10καὶ κυνηγέται, πολλοὶ μὲν ἵπποι, πολλοὶ δὲ κύνες, καὶ πανταχόθεν ἡ τρυφή. καὶ τὸ δεῖπνον ἔπεισι συχνὴν ἄγον τὴν πανήγυριν, ἐφ’ ὃ καλούμενος κρύπτομαι.
Decl
.

30

.

1

.

39

τῆς ὑστεραίας ταὐτὰ πάλιν. ὁ μὲν σκοπεῖται περὶ τῶν δαιτυμόνων, ἐγὼ δὲ περὶ τῶν ἀναγκαίων. ὁ μὲν φαιδρὸς ἐν φαιδροῖς οἰκέταις, ἐγὼ δὲ κατηφὴς ἐν συνεσταλμένοις, ὁ μὲν ἐν πολλοῖς νεωνήτοις, ἐγὼ δὲ
5ἐν πατρῴοις δυοῖν. ἔξεισιν ἐκεῖνος καὶ πᾶς τις ὑπο‐ χωρεῖ καθάπερ τυράννῳ, ἔξειμι καὶ αὐτὸς καὶ πᾶς τις ἐμβάλλει καθάπερ ἀτίμῳ.
Decl
.

30

.

1

.

40

εἶτά μοί τις παραινεῖ ζῆν οὐκ ἔχων σβέσαι τὸν πλοῦτον τοῦ γείτονος; οὐ ζῆν οὗτός μοι παραινεῖ, πόθεν; ἀλλὰ στένειν, ὀδύ‐ ρεσθαι, πενθεῖν, μαραίνεσθαι, τήκεσθαι, κατατέμνεσθαι,
5λυττᾶν, ἐμαυτὸν ἐσθίειν, ἃ νῦν ποιῶ καὶ δι’ ἃ πρόσ‐ ειμι νῦν, ὅπως αὐτῶν λυθείην. ἡμιμανής εἰμι καὶ τῶν φρενῶν διέφθαρται τὸ πλέον. ἐπὶ τελείαν πορεύο‐ μαι μανίαν. πρὶν τοῦτο γένηται, βοηθήσατε.
Decl
.

30

.

1

.

41

τίς οὕτω μακρὰ νόσος τὸν ἀσθενοῦντα διέθηκεν ὡς ἡ τοῦ γείτονος ἐμὲ περιουσία; οὐχ ὁρᾶτε τὴν ῥῖνα ὡς ὀξεῖα, οὐ τὸ ὄμμα ὡς ὕφαιμον, οὐ τὰς γνάθους
5ὡς συμπεπτώκασιν, οὐχ ὡς διερρύηκα πᾶς, οὐχ ὡς εἴδωλον περιέρχομαι;
Decl
.

30

.

1

.

42

τολμᾷ τις οὖν εἰπεῖν· ζῆσον οἰκτρὸς ὤν, ζῆσον ἐλεούμενος, ζῆσον ἀτυχῶν, ζῆσον τοῦ γείτονος εὐδαιμονοῦντος; εἰ τόξα λα‐ βόντα βέλος ἔστιν ἀφεῖναι κατὰ τῆς Τύχης καὶ τυχεῖν,
5δειξάτω τις, καὶ κουφιεῖ τὴν λύπην, ὦ βουλή· εἰ δ’ ἀμήχανον, ἔα με τὸν θυμὸν εἰς ἐμαυτὸν ἀφεῖναι. πῶς γὰρ οἴσω; ποίοις λογισμοῖς;
Decl
.

30

.

1

.

43

εἰ πονῶν ἐκεῖνος καὶ πλουτηρὸν ἔργον μετιὼν συνείλεκτο χρήματα κατὰ μικρὸν ἀγείρων, ἦν μὲν ἂν καὶ τοῦτο ἀλγεινόν, διὰ τί γὰρ μόνος εἶδε τὴν ἐπὶ τὸν πλοῦτον ἄγουσαν, ἴσως
5δὲ ἠνειχόμην· ἐπεὶ δὲ καθεύδοντι κατέχεέ τις εὐδαι‐ μονίαν, οὐ φέρω.
Decl
.

30

.

1

.

44

πόσον οἴεσθε μεταξὺ τῆς ἐκείνου
τε εἶναι καὶ τῆς ἐμῆς οἰκίας; στενωπός. ὡς τοίνυν ἧκε φερόμενα τὰ παρὰ τῆς Τύχης, τί μὴ καὶ παρ’ ἡμᾶς εἰσέπεσε τοὺς οὕτως ἐγγύς; οὐκ ἦν εἴσοδος; οὐκ
5ἦν ὁ δεξόμενος; κεκλεισμέναις ἐνέτυχε ταῖς θύραις; οὐκ ἔστιν. ἀλλ’ οὐκ οἶδα τί δεδρακὼς ἠδίκημαι. χαρί‐ ζομαι δὴ καὶ τοῦτο τοῖς θεοῖς. ἀπέρχομαι τὸ πάντων ἥδιστον φῶς μισεῖν ἠναγκασμένος.
Decl
.

30

.

1

.

45

 Σὺ γάρ, φησί, μόνος ἐκείνῳ γείτων, ἄλλοι δὲ οὔκ εἰσιν; ὧν οὐδεὶς ἀποθανεῖν βούλεται. εἰσί γε, ὦ βουλή, καὶ πολλοί. καὶ πρὸς τοσοῦτόν γε ἥκουσιν εὐηθείας ὥστε καὶ συγχαίρουσι καὶ συνεύχον‐
5ται καὶ κολακεύουσι καὶ προσιόντες αἰτοῦσιν ἀγεννεῖς καὶ καταπεπτωκότες καὶ σπερμολόγοι καὶ δοῦλοι τὰς φύσεις.
Decl
.

30

.

1

.

46

ἀλλὰ τί τοῦτο πρὸς ἐμέ; καὶ γὰρ
ὑβρίζονται πολλοὶ καὶ παίονται καὶ προπηλακίζονται καὶ διαλύονται ῥᾳδίως. τί οὖν θαυμαστὸν εἰ τοσαύτης οὔσης τῆς πόλεως ταπεινοί τινές εἰσιν, οἱ δὲ μεγαλό‐
5φρονες; οὐδὲ γὰρ τῇ νεότητι πάντες ὁμοίως, ἀλλ’ οἱ μὲν χρῶνται κακῶς, οἱ δὲ οὔ; τοὺς οὖν σωφρονοῦντας ἀξιώσει τις πωλεῖν τὴν ὥραν διὰ τοὺς ἤδη πεπρα‐ κότας; οὐδὲ γὰρ ἐν ταῖς μάχαις πάντες ὁμοίους παρέ‐ χουσιν ἑαυτούς, ἀλλ’ οἱ μὲν τοῦ δρᾶσαί τι γλίχονται,
10τοῖς δὲ τοῦ μὴ παθεῖν μέλει, καὶ οἱ μὲν τύπτουσιν ἐμπηδήσαντες ἀφειδῶς αὑτῶν ἔχοντες, οἱ δ’ ἀπολώλασι τῷ φόβῳ καὶ σκοποῦσιν ὅπως ἀποδράσονται.
Decl
.

30

.

1

.

47

καὶ νῦν οὐκ ἔξω τῆς ἀνθρωπείας φύσεως τῶν ἐκείνου γειτόνων τὸν μὲν εὖ φρονεῖν, τοὺς δὲ ἀναισθήτως ἔχειν, καὶ τὸν μὲν ἄνδρα ὡς ἀληθῶς εἶναι, τοὺς δὲ
5βοσκήματα. τί δ’, εἰ λυποῦνται μέν, φιλοψυχοῦσι δέ,
δειλῶν ἐγὼ μιμητὴς γένωμαι; μᾶλλον δὲ ὁπότερον βούλει θές. εἰ μὲν γὰρ οὐκ ἄχθονται τῷ γεγονότι, τοῖς ἀψύχοις ἐοίκασι. τί οὖν δεῖ μεμνῆσθαι τούτων; εἰ δ’ ἀξιοῦσι καὶ λυπούμενοι ζῆν τῷ δεδιέναι τὸν
10θάνατον, μηδείς μοι μεμνήσθω δειλῶν ἐν παραδείγ‐ ματι. πολὺ γὰρ οἶμαι σωφρονέστερον ἐκείνων θαυμά‐ ζειν ὅτι μὴ τοῖς ἐμοὶ δόξασιν ἀκολουθοῦσιν ἢ τὸ μὴ τὴν ἐκείνων ἐμὲ ζηλῶσαι κακίαν ἐν αἰτίᾳ ποιεῖσθαι, ὧν τίς ἀνοητότερος; τίς ἀβελτερώτερος; μᾶλλον δὲ τίς
15ἐλεεινότερος;
Decl
.

30

.

1

.

48

〈οἷον〉 ἐπὶ τῇ τῶν ὀρνίθων ἀκροάσει τούτων ἐώνηται πολλοὺς ὁ γείτων ἐν ᾠδαῖς εὐδοκιμοῦντας. τούτων τοὺς οἰκίσκους ἀποκρεμάσας τοῦ τέγους παρέχει τοῖς παριοῦσιν ἀκούειν τῶν ᾀσμά‐
5των. ἐμοὶ μὲν οὖν εἰσιν ὀχληρότεροι κολοιῶν, ὥσθ’
ἥδιστ’ ἂν ἀπέπνιξα λαβών, οἱ δ’ ἄθλιοι συνθέουσιν ὡς ἐπ’ εὐφροσύνῃ καὶ μετὰ τῶν ᾀδόντων ἐπαινοῦσι τὸν ἐωνημένον. λοιπὸν οὖν ἕνα κἀμὲ τῶν τερπομένων εἶναι καὶ τὴν ἄχρι νῦν πικρὰν ἀκοὴν ἡδίστην ἄγειν.
10ἀλλ’ οὐκ ἂν δυναίμην.
Decl
.

30

.

1

.

49

 Τί δ’; οὐ πολλούς, φησί, πρὸ τοῦδε ζῶν‐ τας ἐν ἀφθόνοις ἑώρακας; πῶς οὖν ἐνηνοχὼς ἐκεῖνο τοῦτο οὐ φέρεις; τοὺς ἀρχαιοπλούτους μοι λέγεις καὶ διαδόχους ἀρχαίας εὐδαιμονίας. ἔδει μὲν
5οὖν κἀκείνους ἴσα κεκτῆσθαι τοῖς πολλοῖς, λυποῦσι δὲ οὐχ οὕτω τῷ πάλαι πλουτεῖν. τὸ γὰρ ἐν συνηθείᾳ δυσχερές, ὦ βουλή, κουφότερον τῶν ἐξαίφνης. παῖς ὢν ἔτι πλουτοῦντας ᾔδειν. ἐκ παίδων ἐξελθὼν ἑώρων ἃ πρότερον ᾔδειν. ἀνὴρ γενόμενος οὐδὲν καινὸν ἐθεώ‐
10ρουν. πεπαίδευμαι φέρειν ἐκεῖνο τὸ λυπηρὸν τῷ μήκει τοῦ χρόνου.
Decl
.

30

.

1

.

50

ὁρᾶτε τοὺς ποταμοῖς παροικοῦντας ἐκ παλαιοῦ βιαίοις οἳ τὰς ὄχθας ὑπεραίροντες λυμαίνον‐ ται τὰς ἀρούρας κατασύροντες τῶν γεωργῶν τοὺς πό‐
νους. τούτοις τὸ τὴν συμφορὰν ἄνωθεν συμπροελθεῖν
5εἰς παραμυθίαν ἀρκεῖ καὶ τὸ τὰ εἰωθότα πεπονθέναι νουθεσία πρὸς τὸ καρτερεῖν καθίσταται. ὅταν δὲ πρᾷος καὶ μέτριος ποταμὸς καὶ μηδεπώποτε ἐξυβρίσας ὑπερ‐ βὰς τὸν τεταγμένον ὅρον ἐπικλύσῃ τὴν γῆν ἣν οὐ πρότερον ἔφθειρεν, ἡ καινότης ἔχει τὴν ταραχὴν καὶ
10τοῖς παθοῦσι τὸ τῆς προσβολῆς ἄηθες ταράσσει τὰς γνώμας.
Decl
.

30

.

1

.

51

βαρὺ τῇ φύσει τὸ τυραννεῖσθαι. ταύτην δὴ τὴν βαρύτητα τί ταῖς πόλεσι ποιεῖ μετριω‐ τέραν; ὅταν τις ἐκ προπατόρων εἰς αὑτὸν κατελθοῦσαν ἐξουσίαν παραλαβὼν ἄρχῃ καὶ τυραννεύῃ. τὸ γὰρ ἐν
5τῷ κρατεῖσθαι πάλαι βεβιωκέναι καὶ τὸ τυράννων ἀπό‐
γονον τὸν ἐπιτάττοντα φαίνεσθαι τῆς τῶν ὑπακουόν‐ των ἀγανακτήσεως ἀφαιρεῖ. ὅταν δ’ ὑπηρέτης ὤν τις καὶ μηδεὶς μηδαμόθεν, ἄδοξος ἐξ ἀδόξων, ἀνελὼν τοὺς νόμους ἐλαύνῃ τοὺς αὑτοῦ βελτίονας, τοῦτ’ ἤδη πᾶσαν
10ὀργὴν ἀπαιτεῖ καὶ λύπην, καὶ ὅστις ἐλευθερίας ἐπιθυ‐ μητής, οὗτος καὶ τελευτῆς.
Decl
.

30

.

1

.

52

τοιοῦτον δή τι καὶ τὸ τῶν πλουσίων. οἰκίαν τις εὖ φερομένην παρείληφεν. οὐκ ἀφόρητόν μοι τοῦτο γέγονε. πεπλούτηκέ τις ὑπὲρ τοὺς πολλοὺς ἐξαίφνης. τίς ἀνέξεται; μεῖζον τοίνυν
5ἕτερον εἰς τὸ δεῖν ἀπελθεῖν; εὐπορεῖ τις ἐξαίφνης. πόρρω που κατοικείτω, μακρὰν εὐπαθείτω. μὴ γείτων ἔστω, μὴ πλησίον τρυφάτω. μή μου τοὺς ὀφθαλμοὺς ὁ πλοῦτος εἰς αὑτὸν ἑλκέτω.
Decl
.

30

.

1

.

53

ὁ δεῖνα πολλὰ κεκτη‐ μένος μακρῷ τῳ διέστηκεν ἐμοῦ. κοῦφον. δεῖ τινα τὸν ἀγγέλλοντα γενέσθαι καὶ διδάξαι καὶ διηγήσασθαι
τὴν περιουσίαν. ἀμυδρὰν ἔχει τὰ ὦτα τὴν λύπην, διὰ
5δὲ τῶν ὀμμάτων ὀξεῖά τις ὀδύνη κάτεισιν εἰς τὴν καρδίαν. ὁρᾶν δὲ καὶ μὴ βουλόμενον ἀνάγκη. τριώρο‐ φον γὰρ ἑκάτερος ἡμῶν οἰκίαν οἰκεῖ. κἂν ἀφυπνισθῶ, θέαμα πρῶτον ἡ τοῦ γείτονος χλιδή. καὶ προαπαντᾷ τῶν ἄλλων τὸ πικρὸν ἐκεῖνο βέλος καὶ ἢ καθίσαι δεῖ
10συγκλείσαντα τοὺς ὀφθαλμοὺς ἢ βάλλεσθαι βλέποντα. φασὶ δὲ αὐτὸν διανοεῖσθαι μεταπλάττειν τὴν οἰκίαν καὶ ποιεῖν τῶν παρόντων ἀξίαν καὶ πρὸς αὐτὸν αἴρειν αἰθέρα ὥσθ’ ἡμῖν τοῖς πλησίον νύκτα εἶναι καὶ τὴν ἡμέραν. πρὶν οὖν ταύτης γεύσωμαι τῆς χειρο‐
15ποιήτου νυκτός, εἰς ἐκείνην ἄπειμι τὴν ὑπὸ γῆς τὴν ἄλυπον.
Decl
.

30

.

1

.

54

Οὐκοῦν ἑτέρωσε βέλτιον, φησί, μεταστῆ‐
ναι ἢ τεθνάναι; καλή γε τῶν ἀτυχημάτων ἴασις αὐτὰ τὰ ὄντα πωλεῖν καὶ περιιόντα κηρύττειν εἴ τις ὠνεῖσθαι βούλεται τὴν τοῦ πένητος οἰκίαν. καὶ δὴ
5πρόσεισί τις. οὐκ ἂν οὖν οἴεσθε τὸν πλούσιον ἐκεῖνον εὐθὺς αὐτὸν φοβήσειν καὶ λίθοις ἐξελᾶν; σὺ δέ, ὦ κάθαρμα, πλησίον οἰκοῦντος ἐμοῦ τολμᾷς ὠνεῖ‐ σθαι; πλέον ἕτοιμος καταβάλλειν ἐγώ, ἐπεὶ μικρά μοι φροντὶς δαπάνης.
Decl
.

30

.

1

.

55

λοιπὸν οὖν τὸν οὐδέν μου πρότερον ἀμείνω τἀμὰ πριάμενον ἔχειν καὶ λόγον ἐν τοῖς ἐργαστηρίοις εἶναι πολύν· ὁ δεῖνα ἀπέδοτο, ὁ δεῖνα ἐπρίατο, ὁ μὲν εὐδαίμων
5ὠνεῖσθαι δυνάμενος, ὁ δ’ ἄθλιος πωλεῖν βε‐ βιασμένος. τί δ’, ἂν εἰς ἑτέραν μεταστάντι φυλὴν ἐπιστῇ πάλιν καὶ πλησίον οἰκοδομῇ τὴν πενίαν ἐρε‐ σχελῶν τὴν ἐμήν; δύναται δὲ ὅτῳπερ ἂν ἐθέλῃ πλησίον
οἰκεῖν. πωλεῖν δεήσει πάλιν καὶ μεταπηδᾶν ἄλλοσε καὶ
10πάλιν ἄλλοσε καὶ τελευτῶντα φεύγειν τὴν ἐμαυτοῦ.
Decl
.

30

.

1

.

56

τί δ’, ἂν οὗτος μὲν μένῃ κατὰ χώραν, ἑτέρῳ δὲ πένητι παρ‐ οικήσας πλούσιον αὐτὸν ἐξαίφνης ἴδω; δυσμενοῦς δὲ πεπείραμαι τῆς Τύχης, ὦ βουλή, καὶ δεινόν τινα τοῦ‐
5τον πόλεμον ἐξεύρηκέ μοι. πάλιν τὴν οἰκίαν ἀποδώσο‐ μαι καὶ πάλιν σκευαγωγήσω καὶ περίειμι τὴν πόλιν διὰ τῆς ἐμαυτοῦ κακοδαιμονίας πλουτίζων πάντας.
Decl
.

30

.

1

.

57

 Φιλῶ μὲν ὑμᾶς, ὦ πολῖται, τοὺς πολλοὺς φιλῶ, πένητες γὰρ οἱ πολλοὶ καὶ ἥδιστοι συγγενέσθαι, καὶ θεοῖς σωτῆρσι πολλάκις ἔθυσα καὶ διαφυγεῖν νόσον ηὐξάμην· νῦν δ’ ὁ μεμνημένος πρὸς ἐμὲ σωτηρίας
5ἐχθρός, δυσμενής, τῶν πολεμίων χαλεπώτερος.
Decl
.

30

.

1

.

58

 Καὶ τί, φησίν, ἐπείγῃ; τάχ’ ἴσως γὰρ ἂν πλουτήσαις καὶ αὐτός. πότε; ὅταν τὸ γῆρας ἐπελθὸν ἀφέληται τὸ δύνασθαι χρῆσθαι πρὸς ἡδονήν; πόθεν δὲ καὶ τοῦτο προλέγεις; ἐκ ποίων ἥκων χρηστηρίων;
5ποῖον κομίζων λόγιον; ἐντετύχηκας τῇ Τύχῃ καὶ κατα‐ μόνας συνεγένου καὶ λεγούσης ἀκήκοας; οὐ παύσῃ κενὴν πλάττων παραμυθίαν; οὐ ποιήσεις τὰ ὁρώμενα τῶν ἀφανῶν ἰσχυρότερα; δώσει μετὰ ταῦτα ἡ Τύχη. διὰ τί γὰρ μὴ πάλαι δέδωκεν; οὐκ ἦν αὐτῇ χρήματα
10πάντα ἐχούσῃ; οὐκ ἦσάν μοι χεῖρες αἱ δυνάμεναι λα‐ βεῖν; οὐχ ἑώρα με μετὰ τοῦ γείτονος περινοστοῦντα; οὐκοῦν φιλοῦσα μὲν ἤδη ἂν ἔδωκε, μισοῦσα δὲ οὐδὲ εἰσαῦθις δώσει.
Decl
.

30

.

1

.

59

πολλοὺς ἐλπίδες ἀγαθαὶ πρὸς γῆρας μετὰ πενίας παρέπεμψαν καὶ οὔτε τῆς ἐνδείας ἀπηλλάγησαν οὔτε τῆς προσδοκίας ἀπέστησαν. ἀλλ’ οὐκ ἐγὼ τούτων τῶν ἐξηρτημένων ἐλπίσιν. ἔχειν βούλομαι,
5προσδέχεσθαι δὲ οὐκ οἶδα. καὶ δῆτα δώσει μὲν ἐμοὶ χρόνοις ὕστερον, δέδωκε δὲ ἤδη τῷ γείτονι. τῷ χρόνῳ τοίνυν ἠδίκημαι. ποῦ γὰρ ἴσον τῷ γεγονέναι τὸ
μέλλειν; τοῦτ’ οὖν ἄξιον θανάτου τὸ μετ’ ἐκεῖνον ἕξειν. ἔδει γὰρ ἢ κἀκείνῳ τὸν πλοῦτον ἀναβεβλῆσθαι
10ἢ καὶ ἐμοὶ δεδόσθαι.
Decl
.

30

.

1

.

60

ἀλλ’ ἐγὼ καθεδοῦμαι περι‐ μένων καὶ κεχηνὼς καὶ πειθόμενος τούτοις τοῖς ἀπα‐ τεῶσι μάντεσι καὶ σκιαῖς ὀνειράτων δελεαζόμενος; ἐγὼ καθεδοῦμαι βοσκόμενος ἐλπίσι τοῦ γείτονος ἔργα καρ‐
5πουμένου; τῶν φρενῶν ὅταν ἐξενεχθῶ, σωφρονῶν δὲ οὐκ ἀνέξομαι. τί μέλλετε, 〈ὦ〉 πεντακόσιοι; τί μὴ ψηφίζεσθε; τί μάχεσθε φιλανθρώπῳ νόμῳ; πάντα κα‐ λῶς ὁ τοῦτον τεθεικὼς διελὼν τὰ περὶ τοὺς θεούς, τὰ περὶ τῶν φόνων, τὰ περὶ τῶν γάμων, κλοπῆς, αἰκίας,
10ὕβρεως, βίας, ἀστρατείας, λειποταξίου συμφορώτατον ἁπάντων τοῦτον ἔγραψεν, ὃν νῦν ἔχων ἀφῖγμαι σύμμα‐ χον.
Decl
.

30

.

1

.

61

Ὅστις, φησί, βαρύνῃ τῷ ζῆν, ἀπόθνησκε. περικλύζῃ κακοῖς. πῖνε κώνειον. πιέζῃ συμφο‐ ραῖς. ἄπιθι. λεγέτω μὲν ὁ δυστυχῶν τὰ πάθη,
διδότω δὲ ἡ βουλὴ τοῦ φαρμάκου, λυέσθω δὲ
5ἡ λύπη τῷ θανάτῳ. κατὰ τοῦτον ὑμῖν, ὦ βουλή, πρόσειμι τὸν νόμον. καί με ἐνταῦθα πεπόμφασιν οἰ‐ κίαι δύο, πράττουσα μὲν κακῶς ἡ ἐμή, πλουτοῦσα δὲ κακῶς ἡ τοῦ γείτονος.
Decl
.

30

.

1

.

62

 Μὴ τοίνυν ἄπρακτον ἀποπέμψητέ με τῇ μὲν ἐνοικήσοντα, τὴν δὲ ἐγγύθεν ὀψόμενον, ἀλλ’ ἐπιστο‐ μίζετε τοὺς ἀντιλέγοντας μηδὲ ἐᾶτε τοῖς πεπτωκόσιν ἐπεμβαίνειν, πρὸς οὓς ἐγὼ βραχέα διαλέξομαι· ἄνδρες
5δεινοὶ λέγειν καὶ βοᾶν καὶ καρπούμενοι τὸ βῆμα καὶ πλουτοῦντες ἀπὸ τῆς φωνῆς τῷ ποτε κεκίνησθε πρὸς ἀντιλογίαν; βλάβη τις ὑμῖν ἐμὲ τελευτᾶν; οὐδεμία. ἀλλ’ ἐμοὶ κέρδος περι‐ εῖναι; ζημία μὲν οὖν ἐσχάτη.
Decl
.

30

.

1

.

63

Ἀλλ’ ἡ πόλις ἀνδρὸς στερήσεται σπου‐
δαίου. πάσας μέν, ὦ βουλή, τὰς στρατείας ἐξῆλθον καὶ πανταχοῦ τὴν τάξιν ἐτήρησα καὶ τὴν πόλιν οὐδα‐ μοῦ κατῄσχυνα καὶ δικάζων οὐ διεφθάρην καὶ ὅσα
5προστάττοιτε προθύμως ὑπηρέτουν. ταῦθ’, ἕως οὐδέν με ἀπώλλυε. νυνὶ δὲ τί καὶ χρήσιμος ἂν ὑμῖν εἴην ἄνθρωπος τετηκώς, ἐκνενευρισμένος, μόλις ἐμπνέων, μόλις ὀρθούμενος, ὑπὸ τῶν ἔνδοθεν ἀναλούμενος τραυμάτων; τί τοῦτο τῇ πόλει κεῖσθαί με νο‐
10σοῦντα καὶ δαπανώμενον;
Decl
.

30

.

1

.

64

ἤδη τις ἔγραψε προβού‐ λευμα τῷ δεῖνι τῶν πολιτῶν πενομένῳ γενέσθαι παρὰ τοῦ κοινοῦ πλέθρα γῆς, ἀργυρίου μνᾶς, ἕτερα τοιαῦτα, ἐφ’ οἷς οἱ κακοήθεις ἠγανάκτουν· ἀπὸ τῶν τοιού‐
5των ψηφισμάτων ἡ πόλις ἀπορεῖ καὶ διὰ τὰς τοιαύτας χάριτας ἡ διοίκησις καταβλάπτεται. νῦν τοίνυν τί τοιοῦτον ἔστιν εἰπεῖν; οὐ γῆν αἰτῶ παρ’ ὑμῶν, οὐκ ἀργύριον, οὐ σίτησιν οὐδ’ ἀξιῶ τὴν
ὑμετέραν φιλανθρωπίαν ἴσα δυνηθῆναι τῇ τοῦ γείτο‐
10νος τύχῃ. φάρμακον αἰτῶ, κώνειον ζητῶ, τελευτῆς ἐρῶ.
Decl
.

30

.

1

.

65

δότε χάριν ἧς πολλοὶ μετ’ ἐμὲ δεήσονται. πολλοῖς ἔσομαι τοιούτου θανάτου διδάσκαλος, οἳ νῦν λυποῦνται μὲν ἐφ’ οἷσπερ ἐγώ, λείπονται δὲ τῆς ἐμῆς ἀνδρείας. ἀλλ’ ἂν ἴδωσί με πίνοντα θαρρούντως
5ἀποθήσονται τὴν δειλίαν, καὶ τὸ βουλευτήριον ὄψεσθε, μεστὸν ἐπειγομένων ἀποθανεῖν. ἀνοιγνύτω τις τοῖς πένησι τὴν ὁδόν, καλείτω τις δι’ ἐμοῦ πολλοὺς ἐπὶ τὸ κώνειον. δούλοις μὲν ἐπιεικέσι δεσπότης χρηστὸς ἀναι‐ ρεῖ τὴν δουλείαν, ἐλευθέροις δὲ δυστυχοῦσιν ἀληθὴς
10ἐλευθερία ὁ θάνατος. παραινῶ δὲ καὶ τῇ πόλει μὴ μετρίως φέρειν τὴν τῶν ὁμόρων εὐδαιμονίαν, ἀλλ’ ἢ ταπεινοτέρους ἔχειν ἢ μέγα δυναμένων ἀλγεῖν. φαίην δ’ ἂν ὅτι καὶ κατεσκάφθαι πόλει βέλτιον ἢ παροικεῖν ἀμείνοσιν.
Decl
.

30

.

1

.

66

Οὐκ ἔτ’ οὖν ὄψει, φησί, τουτὶ τὸ βουλευ‐
τήριον. ἴδω δὲ ἔτι τὴν οἰκίαν τοῦ γείτονος; οὐκ ἔτ’ ὄψει τὴν ἐκκλησίαν. ἴδω δὲ ἐν ἐκκλησίᾳ τὸν πλού‐ σιον; στερήσῃ δὲ ταύτης τῆς ἀκτῖνος. τῆς δὲ ἀκτῖ‐
5νος ἀνέξομαι τοῦ πλουσίου; καὶ δὴ πρόσεισιν αὐτὸς οὗτος. βαβαὶ τῶν κολάκων. ὁρᾶτε τὸ πλῆθος τῶν περὶ αὐτὸν φερομένων;
Decl
.

30

.

1

.

67

 Ὦ φίλτατε σὺ καὶ μόνος ἀπολαβὼν τὴν τύχην καὶ πάλαι μὲν ἑταῖρε, νῦν δὲ πλούσιε, σὲ μὲν οὐδὲν εἴρηκα παρὰ τοῖσδε κακόν, τὴν δὲ Τύχην οὐκ ἔστιν εἰπεῖν ὅσα. περὶ μὲν τῶν σῶν ταλάντων οὐδὲν
5εἴρηται κακόηθες, ἀλλὰ κἂν ἄλλον κωλύσαιμι. μηδεὶς οἰέσθω τοῦτον ἱερὰ σεσυληκότα πλουτεῖν ἢ διορύξαντα τοίχους ἢ κεκινηκότα τάφους ἢ προσθέμενον τοῖς πο‐ λεμίοις. ἄπεστιν αἰτία φαύλη τῆς εὐπορίας. ἀλλ’ ὥσπερ οὐκ ἐπιλαμβάνομαι τῶν τρόπων, οὕτω λοιδοροῦμαι τῷ
10δαίμονι, δι’ ὅν, ὦ γειτόνων εὐδαιμονέστατε, πίνω τὸ κώνειον.
Decl
.

30

.

1

.

68

σὺ δὲ σύναγε τοὺς φιλοίνους, τοὺς φι‐ λοσκώμμονας, τοὺς φιλοπαίγμονας, τοὺς ἀπλήστους, τοὺς κρεωφάγους, τοὺς πότας. μὴ παύσῃ μισθούμενος αὐλητρίδας καὶ μίμους γελοίων καὶ κρότον ἐγείρων
5καὶ τῇ γαστρὶ χαριζόμενος. κείσομαι τῶν σῶν ἀναίσθη‐ τος. εἰ 〈δὲ〉 βούλει, καὶ περὶ τὸν τάφον τὸν ἐμὸν σκηνωσάμενος πῖνε καὶ σκῶπτε καὶ ἐπορχοῦ καὶ κατα‐ γέλα. οὐ μᾶλλον ἐμοί τι μελήσει τούτων ἢ ταῖς στή‐ λαις καὶ τῷ σήματι.
Decl
.

30

.

1

.

69

τοσόνδε μέντοι παραινῶ σοι, μὴ τοῖς πότοις ὅριζε τὴν φιλοτιμίαν μηδ’ ἀρκεῖν ἡγοῦ πολυτελεῖς ἑστιάσεις. κοίνωσον εἰς ἅπαντας τὴν τύχην. μεταλαβέτω τῶν χρημάτων ὁ δῆμος. χορήγησον ἐθε‐
5λοντής, ἐπίδος τριήρεις, ἐπίδος τάλαντα. χρῆσαι τοῖς οὖσιν εἰς δέον. ἂν μὴ ταῦτα ποιῇς, ἔστιν ὁ δημεύσων. ὃ μόνον ἔγωγε δημοκρατίας ἐπῄνεσα. τί γὰρ δεῖ τοῖς πολλοῖς ἐφεστάναι πλούσιον ῥώμην ἔχοντα τῶν νόμων δυνατωτέραν;
Decl
.

30

.

1

.

70

 Ἀλλ’ ὑμεῖς μὲν ἐξισοῦτε τὰς πολιτείας καὶ τὰς ὑπεροχὰς πάσῃ τέχνῃ κολούετε, ἐγὼ δὲ ἄπειμι παρὰ τοὺς πλείους, παρ’ οἷς οὐκ ἔστι χρυσὸς οὐδ’
ἄργυρος οὐδὲ γείτων εὐπορώτερος γείτονος.
Decl
.

31

t

1

Νόμος τὸν εὑρόντα θησαυρὸν χιλίας τῇ πόλει διδόναι. φιλάργυρος εὑρὼν θησαυρόν, πεντα‐ κοσίας δραχμάς, καὶ ἀπαιτηθεὶς χιλίας ἀποθα‐ νεῖν ἀξιοῖ.
Decl
.

31

.

1

t

Ἡ μελέτη.
Decl
.

31

.

1

.

1

 Ἔχετε, ὦ βουλή, τὰς πεντακοσίας δραχμάς, τὸν θαυμαστὸν θησαυρόν, καὶ τοσαύτας ἑτέρας ἀπὸ τῆς προτέρας οὐσίας τῆς ἐμῆς τοῦ δυστυχοῦς. προσ‐
αφέλεσθε δή τι καὶ τρίτον, εἰ βούλεσθε, τὴν ἐμὴν
5ψυχὴν μικροῦ μοι μεταδόντες κωνείου. δεῖ γὰρ ὑμᾶς μὲν καὶ χαίρειν καὶ ζῆν ἐθέλειν ἔχοντας τὰ ἀλλότρια, τὸν δὲ ἠναγκασμένον διδόναι τοσαύτας δραχμὰς ἐμὲ τὰς μὲν ἄρτι κτησάμενον, τὰς δὲ πάλαι τελευτᾶν. τί γὰρ δεῖ ζῆν ἄνθρωπον νοῦν ἔχοντα τοσούτου τῆς οἰ‐
10κίας ἐξεληλυθότος ἀργυρίου;
Decl
.

31

.

1

.

2

μικροῦ μὲν οὖν ἔτι τῶν χρημάτων ἀριθμουμένων λειποψυχήσας ἀπέ‐ θανον, καὶ ἔδει γε οὕτω τοῦτο γενέσθαι καὶ πρὶν ἰδεῖν με τἀργύριον εἰς ὑμᾶς ἐλθὸν ἀπὸ τῶν πρώτων
5δραχμῶν κατενεχθέντα κεῖσθαι· ἐπεὶ δ’ οὐκ οἶδ’ ὅπως τοσοῦτον ἤνεγκα κακὸν καὶ οὐδὲ τοῦτο κεκέρδακα ὁ πάντα ἐγὼ ζημιούμενος, ὃ μὴ συνέβη τότε γενέσθω νῦν. καὶ οὗ τὸν οἶκον ἐσθίετε, τούτῳ δότε μικρὰν χάριν φάρμακον ὀλίγον μεγάλων κακῶν ἀπαλλαγήν, ἢ
10πάντων δεινότατον πράξετε τοῦτον ζῆν καταναγκάζοντες, ᾧ δι’ ὧν ἀφείλεσθε χρημάτων ἀφόρητον κατεστήσατε τὴν ζωήν.
Decl
.

31

.

1

.

3

ἔστι μὲν οὖν μοι ἀνιαρὸν καὶ τὸ θανάτῳ τῆς λοιπῆς οὐσίας ἀποστερεῖσθαι καὶ ἐμὲ μὲν σήπεσθαι κατορωρυγμένον, τὰ δὲ ὑπ’ ἐμοῦ συνειλεγμένα μετὰ πολλῶν ἱδρώτων ἐν ἄλλων εἶναι χερσίν· ἀλλ’ εἰ μὲν
5οἷόν τε ἦν λῦσαι τὴν συμφορὰν καὶ πάλιν εἰσενεγκεῖν οἴκαδε τὰς χιλίας, οὐκ ἂν ταῦτα ἔλεγον ἅπερ νῦν οὐδὲ ἠπειγόμην πρὸς θάνατον· ἐπειδὴ δὲ οὐκ ἔστι μοι τοῦτο ἐλπίσαι, τίς γὰρ ἂν λαβὼν ἀποδοίη ῥᾳδίως ἐξὸν ἔχειν; ἧττον ἡγοῦμαι κακὸν ἀποθανόντα μηδὲν
10ἐπαισθάνεσθαι τῶν ὕστερον ἢ ζῶντα τήκεσθαι τῇ λύ‐ πῃ τῶν ὁρωμένων κακῶν.
Decl
.

31

.

1

.

4

 Ὡς τοίνυν ταύτην εἰκότως φέρω κατ’ ἐμαυτοῦ τὴν ψῆφον, μᾶλλον δὲ ἕπομαι τῇ τύχῃ ταύτην ἐνεγ‐ κούσῃ κατ’ ἐμοῦ, πειράσομαι διδάσκειν ὑμᾶς. ἀλλ’ ὅπως μὴ γέλωτα ποιήσησθε τὴν ἐμὴν δυστυχίαν μηδ’,
5ἂν οἱ σκώπτειν οὗτοι εἰωθότες ῥήτορες τὸ αὐτὸ καὶ νῦν ποιῶσιν, ἀνάσχησθε. δεινὸν γὰρ ἕτερον μὲν στέ‐ νειν, ἑτέρῳ δὲ τοῦτο ἡδονὴν εἶναι.
Decl
.

31

.

1

.

5

 Ἐμοὶ πατὴρ ἦν, ὦ βουλή, φειδόμενος καὶ οἰόμε‐ νος δεῖν τὰ ὄντα πλείω ποιεῖν οὐ τῷ τὰ τῶν
ἄλλων ἁρπάζειν, τῷ δὲ μηδὲν εἰκῆ τῶν αὑτοῦ προΐε‐ σθαι. τρέφων δέ με ἐν τοῖς αὐτοῖς ἤθεσι παρῄνει λέ‐
5γων· ὦ παῖ, μέχρις ἂν εὐπορῇς, ἀνήρ τε εἶναι τοῖς σαυτοῦ πολίταις δόξεις καὶ γινώσκειν ἅπερ χρὴ καὶ τὰ δέοντα λέγειν, ἡνίκ’ ἄν τι παραινῇς· ἂν δ’ ἀναλώσας λάθῃς, ἡ πενία σου βλάψει τὴν φρόνησιν καὶ οὐδὲ τὰ ἄριστα λέγων
10ἕξεις ποτὲ τὸν πειθόμενον. κοινὸν γὰρ τοῦτο ἀνθρώπων τοῖς εὐποροῦσι προσέχειν. τῷ γὰρ ἃ βούλονται δύνασθαι καὶ τὸ βέλτιστον ὁρᾶν δοκοῦσι τοῖς ἄλλοις δύνασθαι.
Decl
.

31

.

1

.

6

ἠξίου δέ με καὶ παρὰ τῶν ποιητῶν μαρτυρίας λαμβάνειν τῆς τῶν χρημάτων ἰσχύος, καὶ οὐχ εὕρισκον αὐτὸν ψευδόμενον. μεγάλων γὰρ ὡς ἀληθῶς ἐγκωμίων τὸ πρᾶγμα παρ’
5αὐτοῖς τετύχηκεν, οἳ καὶ τῶν θεῶν τὰ ἐκπώματα χρυσᾶ φασιν εἶναι καὶ τοσοῦτον αὐτοῖς ἐν οὐρανῷ κεῖσθαι χρυσίον ὥστε καὶ πόλεις ὅλας εὐδαίμονας
ποιεῖν ὑετῷ χρυσίου. πρὸς ταῦτα τοίνυν, ὦ παῖ, βλέπων, ἔλεγεν, ἐπειδὰν παραλάβῃς τὸν κλῆρον,
10πειρῶ μάλιστα παῖς ἐμὸς εἶναι. τοῦτο δὲ ἐν τῷ κατὰ τὴν γνώμην ἐοικέναι 〈μοι〉 ποιήσεις.
Decl
.

31

.

1

.

7

ὁ μὲν οὖν ἐτελεύτησεν, ὦ βουλή, τὸν βίον πολλὰ τοι‐ αῦτα εἰπών, ἐγὼ δὲ οὐκ ἠμνημόνουν τῶν λόγων, ἀλλ’ ἦν κληρονόμος ἀκριβῶς τῆς ἐκείνου προαιρέσεως καὶ
5διῃτώμην τε ᾗπερ ἐκεῖνος καὶ ὅπως τι καθ’ ἡμέραν ἢ μικρὸν ἢ μεῖζον προσθῶ τοῖς οὖσι μάλιστα ἐφρόν‐ τιζον καὶ γυναῖκά τε ἠγαγόμην πλείω μᾶλλον κεκτη‐ μένην ἢ καλήν, ᾔδειν γὰρ οὐδεμίαν οὖσαν ἀπὸ τοῦ κάλλους πρόσοδον, ἀλλὰ τὰ χρήματα μὲν τοῦ χρόνου
10προϊόντος ἐπιδιδόντα, τὴν ὥραν δὲ ἀναλισκομένην ὥσπερ ὑπὸ τῶν ἀσώτων τὴν οὐσίαν, ἔν τε τοῖς γάμοις αὐτοῖς ἑωρᾶτέ με τοῦ πατρὸς μεμνημένον ἀριθμῷ δᾴ‐ δων, ἀριθμῷ δαιτυμόνων, τῷ μέτρῳ τῆς ἐδωδῆς. τί γὰρ ἔδει πολλοῦ πυρὸς ἀρκοῦντος ἐλάττονος; τί δὲ εἰς
15δεῖπνα μέρος τῆς προικὸς οὐκ ὀλίγον δαπανᾶν καὶ τοὺς μὲν ἀποπέμπειν ἐμπεπλησμένους, αὐτὸν δὲ ὕστερον λογιζόμενον ἀλγεῖν;
Decl
.

31

.

1

.

8

ἐνῆγον δὲ καὶ τὴν γυναῖκα πρὸς τὰ αὐτὰ καὶ τῶν μὲν οἴκοθεν ἔπειθον ἐπιλανθάνεσθαι τρόπων, μιμεῖσθαι δὲ τὰ τοῦ γεγαμη‐ κότος. ταῦτα δὲ ἦν μέγα ἀγαθὸν νομίζειν ἀργύριον
5καὶ μήτε περὶ τὰς τρίχας μήτε περὶ τὸ πρόσωπον μήτ’ αὖ περὶ τὰς ἐσθῆτας μηδὲν ποιεῖσθαι μάταιον ἀνά‐ λωμα. χρυσοφορεῖν δὲ ἐπέτρεπον καὶ ταύτῃ καλλωπί‐ ζειν καὶ δέρην καὶ χεῖρας καὶ πόδας. τὸ μὲν γὰρ ψιμύθιον, ἔφην, καὶ τὰ τοιαῦτα περιπλύνεται
10καὶ δεῖ πάλιν ἑτέρου καὶ δαπάνης ἑτέρας, τὰ χρυσία δὲ οἷάπερ ἦν μένει καὶ οὐδὲ τὰ τῶν ἱματίων ταῦτά γε δεῖ πάσχειν οὐδὲ τρίβεσθαι τὰ τούτοις συμβαίνοντα.
Decl
.

31

.

1

.

9

καὶ τὰς θεραπαίνας τὰς αὐτῆς ἐπαίδευον, αἱ μὲν γὰρ τοῦ πατρὸς ὑπ’ ἐκείνου βέλτισται ἐγεγένηντο. πάντως οὖν ἦσαν ἐν ἔργοις συνεχῶς, χειμῶνος μὲν προστιθεμένου ταῖς
5ἡμέραις μέρους τῆς νυκτὸς οὐ μικροῦ, τοῦ θέρους δὲ
οὐδενὸς τῆς ἡμέρας μέρους ὕπνῳ διδομένου. καὶ τὸ πρᾶγμα κοῦφον ἦν τοῖς οἰκέταις τῷ καὶ ἡμᾶς κοινω‐ νεῖν τῶν πόνων. ταῦτα δὲ ἐφέρομεν ῥᾳδίως τῷ μὴ βαρύνεσθαι κρέασί τε καὶ ποτοῖς καὶ μαγείρων τέχναις.
10ἤρκει γὰρ τὰ ἀπὸ γῆς καὶ δένδρων, σῦκα, βότρυες, λάχανα, οἶνος ὀλίγος, ὕδωρ πολύ. τὸ δὲ ἀπ’ αὐτῶν γινόμενον ἦν ἀργύριον, καλὸς τῆς ἐγκρατείας μισθός. ἤδη τινὸς τῶν φίλων πέμψαντος ἰχθὺν καὶ ὄρνιν ἥσθην μὲν φαγών, ἦν δὲ τὸ πλέον τῆς ἡδονῆς ἐν τῷ
15μὴ πριάμενον ἔχειν ἐσθίειν.
Decl
.

31

.

1

.

10

εἶτ’ ἐπὶ τούτοις ἤκουον κακῶς ὑπὸ τῶν τρυφώντων καὶ κραιπαλώντων καὶ μηδὲ ὀρθοῦσθαι δυναμένων καὶ φυλάξαι μὲν ἃ παρέλαβον οὐ βουληθέντων, τοῖς δὲ τὰ αὑτῶν ηὐξηκόσι φθονούντων.
5καί τις εἶπέ που λέγων· τοῦτον δὲ πλουτεῖν καὶ κεκτῆσθαι τοσαῦτα; τούτῳ δὲ ἑκάστην ἡμέραν ἀργύριον φέρειν; τί τὴν πόλιν ἀδικοῦντι,
βέλτιστε; πρόσθες γάρ, εἴπερ ἔχεις. ἀλλ’ οὐκ ἂν ἔχοις.
Decl
.

31

.

1

.

11

οὐ γὰρ ἱεροσυλῶν οὐδὲ νεκροὺς ἀδικῶν οὐδὲ τοί‐ χους ὀρύττων οὐδὲ τὰ κοινὰ κλέπτων οὐδὲ κατὰ τῆς πατρίδος λαμβάνων οὐδ’ ἀπ’ ἄλλου πονηροῦ λήμματος οὐδενὸς ταῦτα ἐφ’ οἷς ῥήγνυσθε ὑμεῖς ἐκτησάμην,
5ἀλλ’ ὀβολὸν ὀβολῷ προστιθεὶς καὶ δραχμῇ δραχμὴν καὶ ταῖς τοῦ σώματος ἡδοναῖς οὐδαμῶς χαριζόμενος μαίνεσθαι μὲν νομίζων τοὺς κυβεύοντας, μαίνεσθαι δὲ τοὺς ἑταίρας τρέφοντας, μαίνεσθαι δὲ τοὺς ὑπερ‐ εσθίοντας καὶ οὐ λογιζομένους ὅτι κρεῖττον ἐν βα‐
10λαντίῳ φρουρεῖσθαι τὸ χρυσίον ἢ διὰ τῆς γαστρὸς διεξιὸν ἀπολωλέναι. ἃ πολλάκις ἐγκατέλιπε τῷ σώ‐ ματι μέγα τι καὶ ἀνίατον κακόν, ταῦτα πολλοὺς ἐξέβαλε τῶν πατρῴων, ταῦτα πτωχοὺς οὐκ ὀλίγους ἔδειξεν, οὓς νόμος ἀφαιρεῖται τὴν παρρησίαν δέον
15τὰς ψυχάς, ὥσπερ τοὺς τῶν πατρίδων προδότας. καὶ γὰρ οὗτοι τῶν οἰκείων προδόται.
Decl
.

31

.

1

.

12

 Θαυμαστὸν οὖν εἶναί τῳ φαίνεται χρήματα εἶναί μοι καὶ ἀποπνίγεται; τί οὐκ ἐμιμήσατο; καὶ ἦν ἂν
τῶν εὐπορούντων μᾶλλον ἢ τῶν λυπουμένων. ὅτ’ ἀπεδήμουν οὗτοι θεασόμενοι τοὺς ἀγῶνας καὶ συνῆγον
5θεωροὺς ἐπὶ δεῖπνα καὶ ἐδόκουν εἶναι καὶ ἐκαλοῦντο λαμπροί, τότ’ ἐγὼ καθήμενος οἴκοι φακῇ καὶ κρομ‐ μύοις ἄριστον ἐμέτρησα πολλάκις. εἶθ’ οἱ μὲν ἐπανῄε‐ σαν ἀντ’ ἀργυρίου πολλὴν διήγησιν φέροντες ἀκάρπου πυγμῆς τινος ἢ πάλης, ἐγὼ δὲ ἀντὶ ματαίου θέας
10εἶχον ὀβολούς.
Decl
.

31

.

1

.

13

ὅθ’ οὗτοι παρ’ ἡμῖν κόλα‐ κας εἱστίων, τότ’ ἐγὼ μετὰ τῆς γυναικὸς καὶ τῶν παιδίων μόνα ἐδείπνουν ἃ ἐκώλυε μὴ τελευτᾶν. τί δ’ ἄν τις τούτου σωφρονῶν ζητήσειε πλέον; οὐ γὰρ δὴ
5τοῖς μὲν ἐκείνως διαιτωμένοις ἐστὶν εἰς γῆρας ἐλθεῖν, τούτοις δὲ ἀνάγκη προαπελθεῖν, ἀλλ’ ὡς ἐπὶ πλεῖστον τούτων μᾶλλον ἢ ἐκείνων τὸ πρὸς γῆρας ἥκειν ἐστίν.
Decl
.

31

.

1

.

14

ἔτι τοίνυν οἱ μὲν τἀκ τῶν ἀγρῶν ἃ δίδωσιν ἐνι‐
αυτὸς μόλις ἐν ἀκαρεῖ χρόνῳ διαρριπτοῦσι, κἂν ἐπαι‐ νέσῃ τις ἐξαπατῶν, ἀπῆλθε λαβὼν ὁπόσον ἠθέλησεν· ἐγὼ δὲ ἐμαυτὸν πλέον ἢ τοὺς ἀπατεῶνας φιλῶ καὶ
5ἀξιῶ γε κερδαίνειν οὐκ ἀπὸ τῶν ἄλλων μόνον, ἀλλὰ καὶ ῥόδων ὀλίγων καὶ ἴων καὶ κρίνων. οὐ γὰρ περὶ τὴν ῥῖνα αὐτὰ μαραίνω τὴν ἐμαυτοῦ οὐδ’ ἐπιρρίπτω τραπέζῃ καὶ φιάλαις, ἀλλ’ ἀπολαύω μὲν τῆς εὐωδίας ἣν ἐπὶ τῆς γῆς ἑστῶτα παρέχεται τὰ ἄνθη, κείρας δὲ
10κελεύω φέρειν εἰς ἀγορὰν γενησόμενά μοι χρήματα, οἱ δὲ καταπατοῦσιν οἱ ἠλίθιοι ἃ πωλεῖν ἐξῆν.
Decl
.

31

.

1

.

15

οἱ μὲν ἄλλοι ζεύγη τρέφουσιν ἵππων ἀδηφαγούντων, ἀφ’ ὧν αὐτοῖς κότινος καὶ μικρὸν ὕστερον λιμός, ἐγὼ δ’ οὐδ’ εἰς ἀγρὸν ἐφ’ ἵππου κομίζομαι, τί γὰρ δεῖ πράγ‐
5ματα ἔχειν μαχόμενον πολλάκις ἑτερογνάθῳ καὶ κυφα‐ γωγοῦντι καὶ ἀποσειομένῳ τὸν δεσπότην; ὁ δὲ ἐπὶ
τοσούτοις κακοῖς καὶ τρυφᾶν ἀξιοῖ, ἀλλ’ ὁ βέλτιστος ὄνος ἀρκεῖ μοι φέρων αὐτὸν καὶ στρώματα καὶ μετ’ ἐκείνων παιδίον καὶ τὰ αὑτοῦ πονήσας οὐκ
10ἀπαιτεῖ κριθὰς οὐδὲ ὀλύρας, ἀλλ’ ἀπέχρησεν ἄχυρα οὐ πολλὰ καὶ πόα που φανεῖσα.
Decl
.

31

.

1

.

16

καὶ ἀπέρχομαι τῶν ἀγρῶν οὐ προσαψάμενος οὐκ αἰπολίων, οὐ ποι‐ μνίων, οὐ συβοσίων οὐδὲ κωλύσας δελφάκιον εἰς ἀκμὴν ἐλθεῖν, ὑμῶν δέ, ὦ πεντακόσιοι, τινὲς ἀντὶ
5λύκων γίνονται τοῖς βοσκήμασιν εἰς ἀγρὸν ἰόντες καὶ τὰ τῶν λῃστῶν αὐτοὶ σφᾶς αὐτοὺς ἐργάζονται τά τε ἄλλα καὶ ζεύγεσιν ὀρικοῖς πληροῦσι τὰς ἐκεῖ φάτνας. εἶτα λοιδορεῖτε τοὺς ἀγροὺς ὡς οὐδὲν διδόντας ἀφέν‐ τες ὑμᾶς αὐτοὺς τοὺς οὐκ εἰδότας σώζειν.
Decl
.

31

.

1

.

17

 Ἐγὼ δὲ οἶδα καὶ τῆς γε περὶ ταῦτα τέχνης τὰ μὲν ἀκηκόατε, τὰ δὲ ἀκούσεσθε. ὁπότε γάρ, ὦ βουλή, γένοιντο εἰσφοραὶ μεγάλων πολέμων ἀναγκαζόντων, κατηρώμην μὲν καὶ τοῖς πολεμίοις καὶ τοῖς ῥήτορσιν
5οὓς ὠφελοῦσιν οἱ πολέμιοι, τὸ δὲ ἐπιβάλλον εἰσφέρων ἀηδῶς μέν, δεῖ γάρ με τἀληθῆ λέγειν, οὐ μὴν ἔφυγόν γε πώποτε τῶν ὑφ’ ὑμῶν ἐψηφισμένων οὐδέν. τοῦτο δὴ τὸ ἀναλισκόμενον ἐπλήρουν τῷ τῆς εἰωθυίας ἀφαι‐ ρεῖν τροφῆς οὔσης μὲν οὐ πολλῆς οὐδὲ ἐκείνης, ὅμως
10δὲ ἐπειρώμην διὰ τῆς γαστρὸς τὸ ἀναλισκόμενον κο‐ μίζεσθαι μήτ’ αὐτὸς καθ’ ἡμέραν ἐσθίων μήτε τὴν γυναῖκα καὶ τοὺς θεράποντας συγχωρῶν.
Decl
.

31

.

1

.

18

ἀχθεσθεί‐ σης δέ ποτε τῆς γυναικὸς ἐπὶ τούτοις καὶ θαυμαζού‐ σης τὴν πολυτέλειαν τοῦ γείτονος καὶ προσειπούσης μακάριον διὰ τί; ἔφην. διὰ τὴν ἡδονήν; πάνυ γε,
5ἔφησεν. εἶτ’ οἴει τὴν ἡδονήν, ἔφην, ἐκείνην ἐγγὺς εἶναι τῆς ἡμετέρας καὶ οὐχ ὁρᾷς ὡς ἡ μὲν ἐφή‐
μερος, ἡ δὲ διηνεκὴς ἀργύριον ἔχοντα ζῆν;
Decl
.

31

.

1

.

19

ἐπῄνεσε τὸ ῥητὸν καὶ συνεχώρησε καὶ τοῦτο καὶ ἕτερόν τι πρὸς τούτῳ, τὰς παρ’ ἐμοὶ πλίνθους καὶ τὸν πηλὸν τῶν ἑτέρωθι καὶ λίθων καὶ γραφῶν εἶναι βελτίω. οἱ μὲν γὰρ εἰς ἐκεῖνα βλέποντες πολλά‐
5κις, ἔφην, ὑπὸ τοῖς δανείζουσι κεῖνται καὶ οὐ τέρπονται τούτοις μᾶλλον ἢ ἐκείνους πεφρί‐ κασιν, ἡμῖν δὲ τὸ χρυσίον ἐν κιβωτίοις κατα‐ κείμενον τὴν ἐκ τῶν πλίνθων ἀηδίαν ἀφαιρεῖ‐ ται. ὅσῳ τοίνυν βέλτιον χρυσίῳ ἢ γραφαῖς καὶ
10λίθοις τέρπεσθαι, τοσούτῳ ἡμεῖς ἐκείνων μᾶλ‐ λον τερπόμεθα. κατένευσε καὶ πάλιν ἡ γυνὴ καὶ τοῖς ἐμοῖς οὐδὲν ἐμέμφετο τρόποις.
Decl
.

31

.

1

.

20

 Ἀλλ’ ἐμοί, ὦ ἄνδρες, τοῦτο μόνον δεινὸν ἐφαί‐ νετο καὶ παγχάλεπον, ὡς ἄλλοις μὲν αὐτομάτως ἐπιρ‐ ρεῖ τὰ τοῦ πλούτου καλά, ἐμοὶ δὲ τὴν γαστέρα στε‐
νοῦντι καὶ τὴν γυναῖκα θλίβοντι καὶ τοὺς οἰκέτας
5λιμῷ ταλαιπωροῦντι. διὰ ταῦτα τοίνυν ἠδημόνουν καὶ ἔστενον οὐκ ὢν εἷς καὶ αὐτὸς ἐκείνων καὶ τὸν ἐμαυ‐ τοῦ δαίμονα ἐκάκιζον ὡς ῥᾴθυμον προστάτην, εἰ τοῖς μὲν ἄλλοις ἀπόνως ἀφικνεῖται τἀγαθά, ὁ δὲ περιορᾷ με γλίσχρως καὶ μόλις καὶ ταλαιπώρως ἀγείροντα
10χρυσίον.
Decl
.

31

.

1

.

21

λαβὼν δὴ λιβανωτὸν καὶ στεφάνους αὐτο‐ φυῶν ἀνθέων ἦλθον εἰς Διὸς Κτησίου καὶ Ἑρμοῦ Κερδῴου καὶ θεραπεύσας οἷς ἔφην, οὐ γὰρ δὴ βοῦν γε οὐδὲ κριὸν οὐδὲ κάπρον ἔθυσα οὐδὲ χρυσίδα ἀν‐
5έθηκα φέρων ἀνάξιον νομίζων τῶν θεῶν τηλικαύτης βλάβης αἰτίους καθίστασθαι τοῖς ἀνθρώποις καὶ ἐν τιμῆς σχήματι φανερῶς λαμβάνειν ἃ τοῖς κλέπτουσιν
ὀργιζόμεθα καὶ τὸ πᾶν διδόντας τοσοῦτον ζητεῖν μέρος.
Decl
.

31

.

1

.

22

βλέπων τοίνυν εἰς τὰ ἀγάλματα καὶ τοὺς ἐκ θη‐ σαυρῶν πεπλουτηκότας ἀριθμήσας ηὐχόμην, ἐδεόμην, ἱκέτευον τῶν ἴσων καὶ αὐτὸς τυχεῖν. ἀπῆλθον ἡγούμενος πεπεικέναι τοὺς θεούς. καὶ πρώτη νὺξ καὶ
5ὀνείρων ὄψις ἀσαφὴς οὔθ’ ὅλως ἀφεστηκυῖα θησαυρῶν οὔτε διδοῦσα παντελῶς. πάλιν οὖν ἐγὼ περὶ τοὺς βωμοὺς ἅμα λιβανωτῷ, τοῦτο γὰρ ἦν τὸ δεινόν, καὶ ᾔτουν σαφῶς μηνυθῆναι τὸ κέρδος.
Decl
.

31

.

1

.

23

ἡ νὺξ ἡ δευ‐ τέρα πλέον μέν τι τῆς προτέρας εἶχεν, οὔπω δὲ ἐδί‐ δου καθαρῶς οὐδὲν οὐδὲ αὕτη. εἵμαρτο γάρ με, ὡς ἔοικε, καὶ τρὶς ἐνεγκεῖν λιβανωτόν. γίνεται δὴ τελεία
5τις ὄψις καὶ ἐκέλευσεν ὁ φανεὶς θεὸς ἐλθόντα εἰς ἀγρὸν ὀρύττειν χωρίον, εἰπὼν ὅ τι τοῦτο ἦν, ὡς ἐκεῖθέν με κερδανοῦντα. ἐγείρομαι περιχαρὴς καὶ οὐδὲ ὑποδησάμενος εἶπον τοῖς οἰκέταις ἅμας τε καὶ θυλά‐ κους ὡς πλείστους λαβόντας ἀκολουθεῖν.
Decl
.

31

.

1

.

24

ἡγούμην τρέχων. ὡς δὲ ἥκων ἐπέγνων τὸ χωρίον, πρῶτον μὲν αὐτό τε ἐκεῖνο καὶ τὸν πέμψαντα ἐκεῖσε προσεκύνησα δαίμονα, ἔπειτα ὤρυττον προσπεσὼν αὐτός τε ταῖς
5ἐμαυτοῦ χερσὶ καὶ ταῖς τῶν θεραπόντων. καὶ πολὺς μὲν ὁ πόνος, οὔπω δὲ δῆλον οὐδέν, ἀπειπεῖν δὲ οὐκ ἐνῆν. ἡ γὰρ ἐλπὶς ἐπερρώννυε. καὶ ἐδόκει δεῖν εἰς πᾶν βάθος ἰέναι καὶ εἰδέναι κερδαίνειν.
Decl
.

31

.

1

.

25

ὡς δὲ ἦσαν ὀργυιαὶ πολλαὶ τὸ ὀρωρυγμένον, δείκνυταί τι μόλις ἀγγεῖον σμικρὸν κεραμεοῦν. εὐθὺς μὲν ἠθύμησα τῇ σμικρότητι καὶ τὸν κατορύξαντα ἐμεμφόμην, ὅτι
5μὴ μεῖζον, παρεμυθούμην δ’ οὖν ἐμαυτὸν μεστὸν εἶναι χρυσίου τὸ φαινόμενον πειθόμενος. ὡς δὲ ἀνελόμενος εἶχον ἐν χεροῖν καὶ μέλλειν οὐκ ἠδυνάμην, ἀλλ’ ἐγύ‐ μνουν τὸ φρουρούμενον, σκεδάννυνται πεντακόσιαι δραχμαί. καὶ τοῦ πολλοῦ πόνου καὶ τῆς μεγάλης ἐλ‐
10πίδος τοῦτο ἦν τὸ πέρας. οὐ μὴν ὑπεριδὼν ἀφεὶς ἀπῆλθον, ἀλλ’ ἀνάξιον μὲν ἡγούμην θεοῦ τὸ δῶρον, δῶρον δὲ ὅμως, καὶ λαβὼν φαιδρότερος ᾔειν οἴκαδε. πεντακόσιαι γὰρ ἔξω τόκων προσεγεγένηντό μοι.
Decl
.

31

.

1

.

26

καὶ παραγγέλλω δὴ τοῖς οἰκέταις, ὁμολογῶ γάρ, σιγᾶν καὶ μηδὲ πρὸς ἀλλήλους μηδὲν τοιοῦτον λέγειν.
τῶν δὲ ἄρα ἦν τις γλώττης ἀκρατὴς καί, ὡς εἰκός, ἐξελάλησεν. ὡς δὲ ᾔσθετό τις τῶν φθονερῶν, ἀγγέλ‐
5λει πρὸς τὴν ἀρχὴν καὶ παραχρῆμα ἐφειστήκει τις συνάγων τὸ πρόσωπον καί, ὦ φίλτατε, φησί, γνώ‐ ριζε τὸν νόμον καὶ θησαυρὸν εὑρηκώς, ἀκούω γὰρ καὶ ποῦ καὶ ὅπως, κατάβαλε χιλίας.
Decl
.

31

.

1

.

27

ἐξε‐ πήδησέ μοι μικροῦ πρὸς τὰ ῥηθέντα ἡ καρδία, πάντα γὰρ διηγεῖτο σαφῶς ὡς ἂν σὺν ἡμῖν παρὼν, καὶ οὐκ ἦν ἄρνησις. μόλις οὖν ἐμαυτοῦ γενόμενος κομίζειν
5ἐκέλευον τὸν οἰκέτην τὰς ἀπὸ τῆς γῆς τὰς ἐμὰς εἴτ’ οὐκ ἐμάς. ὡς δὲ εἶχε, ταχύ, φησίν, ἑτέρας τοσαύ‐ τας τίθει. πάλιν ἐκέλευον μικρᾷ τῇ φωνῇ καὶ τρε‐ μούσῃ. ὁ δὲ ἐξέφερε πεντακοσίας παλαιὰς ἀποσπῶν ὥσπερ ἀπὸ σώματος μέλος.
Decl
.

31

.

1

.

28

ἐγὼ δὲ ταῦτα ἑώρων, μᾶλλον δὲ οὐκ ἀκριβῶς ἑώρων· οὕτω πολλή τις ἀχλὺς ἐπεκέχυτο τοῖς ὀφθαλμοῖς. τούτων δὲ πεπραγμένων ἐσθίειν ἐπιχειρῶν οὐχ οἷός τε ἦν, καθεύδειν βουλό‐
5μενος οὐκ ἠδυνάμην, φίλων ἀκούων παραμυθουμένων οὐ γίνομαι ῥᾴων. πολλὰ βουλευσάμενος ὑπὲρ ἀπαλλα‐ γῆς μίαν μόνην εὗρον τὸ κώνειον. οὗ μετάδοτέ μοι, πρὸς θεῶν, καὶ μή με ἀναγκάσητε ζῆν οὐ δυνάμενον.
Decl
.

31

.

1

.

29

 Δεῖξον, φησί, τὸ σῶμα λελωβημένον ἤ τι νόσημά σε κατέχον κρεῖττον ἰατρικῆς ἢ τοὺς παῖδας ἀπολωλεκὼς ἢ τὴν οὐσίαν ὅλην. ταῦτα γὰρ οἴει με, βέλτιστε, μόνα πείθειν ἐρᾶν θανάτου,
5τἄλλα δὲ εἶναι πάντα τοῖς ἀνθρώποις φορητά; οὐκ οἶσθ’ ὅτι καὶ τούτων αὐτῶν τὸ μὲν ὁ δεῖνά γε ἤνεγ‐ κεν, ἄλλο δὲ ἄλλος, καὶ πάλιν ὅ τι περ ἑτέρῳ δεινόν, τοῦτο τῷ δεῖνι κοῦφον; οἷον ὁ μὲν παῖδας ἀποβαλὼν ἧκεν ἐπὶ τὸ κώνειον οὐδὲν τοιοῦτον πε‐
10ποιηκὼς πρὸς τὰς τοῦ σώματος τύχας, ὁ δὲ παίδων στερηθεὶς εἵλετο μὲν ζῆν, κρατουμένου δὲ αὐτῷ τοῦ σώματος ὑπὸ νοσημάτων κωνείου τὸν καιρὸν ἐνόμισεν.
Decl
.

31

.

1

.

30

ἄλλα ἄλλοις, ὦ βουλή, μεγάλα κέκριται, κἂν περὶ ταῦτα ζημιωθῶσιν, οὐκ ἀνέχονται ζῆν τοῦθ’ ἕκαστος νομίζων ἀνιαρότατον, ὅτι δυστυχεῖ περὶ ἃ μάλιστα ἐσπούδακεν. ὁ ἀθλητὴς οὐ τυχὼν τοῦ στεφάνου βού‐
5λοιτ’ ἂν ἀποθανεῖν, ὁ στρατηγὸς αἰχμαλώτων αὐτὸν διαφυγόντων, ὁ ῥήτωρ εἰπὼν μὲν τὰ βέλτιστα, τοῦ τέλους δὲ ἁμαρτών, ὁ ζῶν ἐν οἷσπερ ἐγὼ καὶ φροντίζων ἀργυρίου περὶ τοῦτο βλαβείς.
Decl
.

31

.

1

.

31

ἐγὼ δὲ βουλοίμην ἂν καὶ τὸ σῶμα ἐρρῶσθαι καὶ τὰ ἐμαυτοῦ κεκτῆσθαι, εἰ δ’ ἀναγκαῖον εἴη περὶ θάτερον γενέσθαι βλάβην, νοσῶν εὐπορεῖν ἑλοίμην ἂν ἢ μὴ νοσῶν ἀπορεῖν. τὴν
5μὲν γὰρ νόσον δύναιτ’ ἂν ἐλαφρὰν ποιεῖν τὸ χρυσίον, ὁ δ’ ὑγιαίνων ἐν πενίᾳ στένει τῶν ἀρρώστων πλέον καὶ ἡ τῆς ὑγείας χάρις τῇ τῶν χρημάτων ἀπουσίᾳ διαφθείρεται. πάλιν τοὺς παῖδας εὐξαίμην ἂν ζῆν ὄντων ἡμῖν χρημάτων, εἰ δ’ ἡ Τύχη θάτερον νέμοι,
10βούλεσθέ με εἰπεῖν ἃ φρονῶ; τὸ πλουτεῖν παίδων οὐκ ὄντων τοῦ πένεσθαι μετὰ παίδων προτιμότερον. τί γὰρ δεῖ βλέποντας εἰς ἀλλήλους δακρύειν, ὃ πενία ποιεῖν πέφυκε;
Decl
.

31

.

1

.

32

καὶ νῦν εἰ μὲν οὐδείς με οὐδὲν ἀφῄρηται τῶν ἐμῶν, ἀλλὰ μένει μέν μοι τὸ πόνοις
συνειλεγμένον, μένει δὲ τὸ παρὰ τῶν θεῶν δοθέν, φεύγω τὸν θάνατον, ἐπιθυμῶ ζῆν, εὐεργέτης ὁ κω‐
5λύων τελευτᾶν· εἰ δὲ ἔχετε τὰ ἐμὰ καὶ γέγονέ μοι χείρω τὰ ἔνδον καὶ πενέστερος ἐγὼ χιλίαις, τί θαυμαστὸν εἰ γλυκὺν νομίζω τὸν θάνατον; ἢ ὅτι μὴ ὅλης τῆς οὐσίας ἐκβέβλημαι; τότε δὴ οὐκ ἂν ὑμῖν ὑπὲρ κωνείου διελεγόμην οὐδ’ ἂν ἔδει με δεῦρο κατα‐
10φυγόντα πείθειν ὑμᾶς ἀποκτεῖναί με. τὸ γὰρ τῆς συμφορᾶς μέγεθος ἀπέχρησεν ἂν ὀξύτερόν με σιδήρου κατενεγκεῖν. δήμευσις μὲν οὖν τῶν ὄντων ἐκεῖνο ἂν ἐποίει, αἱ δὲ χίλιαι οὐ τοῦτο;
Decl
.

31

.

1

.

33

ἦλθον εἰς τὸ βου‐ λευτήριον, λέγω λόγον, μόλις μέν, καὶ γὰρ τὸ πλέον τῆς ψυχῆς ἀπελήλυθε, λέγω δὲ ὅμως. τί οὖν λέγω; ὅτι δημεύσεως μὲν τὸ παρὸν ἧττον, θανάτου δὲ ἄξιον.
5ἐπεὶ καὶ πλέων, ὦ βουλή, κατ’ ἐμπορίαν, εἰ τῶν ἀγω‐ γίμων ἐδέησεν ἐκβαλεῖν τι τοῦ κλύδωνος ἀναγκάζον‐ τος, κἂν ἐπὶ μικρῷ μέρει, ἐπὶ μικρῷ λέγω; τριῶν μὲν οὖν ἢ τεττάρων κεραμίων ἐκριπτουμένων εἱπόμην
ἂν καὶ ἐπαπωλλύμην, μὴ γὰρ ἀπολλύσθω μηδὲν τῷ
10μέλλοντι δυσχεραίνειν τὸ ζῆν.
Decl
.

31

.

1

.

34

ἐγὼ δὲ καὶ δοίδυ‐ κος οἴκοθεν κλαπέντος ὡρακιῶ, κἂν χύτρα συντριβῇ, πλήττομαι τὴν ψυχήν, κἂν ἔκπωμα τοῦτο πάθῃ, τῷ παραπεσόντι βέλει χρῶμαι κατὰ τῶν διακόνων καὶ
5οὐδὲν ὅλως ἐξαιρεῖ μου τὴν λύπην. τὸ γὰρ ζωμοῦ, τὸ γὰρ ἁλῶν ὑφελέσθαι τινὰ καὶ εἴ τι τοῦδε φαυλότερον οὐκ ἐν ζημίᾳ θετέον; ἢ οὐ καὶ τῶν ἁλῶν καὶ τῶν τοιούτων ἁπάντων τιμὴν καταβάλλομεν; χιλίων οὖν δραχμῶν ἀπὸ τῆς ἐμῆς οἰκίας ἡρπασμένων ζῆν μοι
10παραινεῖ; εἰ γὰρ ἐνείμασθε πρός με τὸν θησαυρόν, οὐκ ἐχρῆν ἀποθνήσκειν· νῦν δὲ ὅλον ἔχοντες ἀπέσχεσθε οὐδὲ τῶν ἄλλων, ἀλλ’ ἐπορθήσατέ μου τὴν κιβωτόν.
Decl
.

31

.

1

.

35

Ναί, φησί, νόμος γὰρ ἦν. τοῦτο δέ, εἰ μὲν
κατηγόρουν ὑμῶν ἐν δικασταῖς, ἦν ἄν τις ἀπολογία. καίτοι καὶ τότε εἶπον ἄν· κακῶς, ὦ πολῖται, χρῆσθε τῷ νόμῳ καὶ τῶν μὲν γραμμάτων ἔχεσθε, τὴν
5διάνοιαν δὲ τοῦ θέντος ἰδεῖν οὐ βούλεσθε. τίς οὖν αὕτη; ἐκεῖνος ἀπὸ τῶν μεγάλων θησαυρῶν ὠφελεῖ τὸ κοινόν, ὧν μέρος πολλοστὸν αἱ χίλιαι, καὶ ποιεῖ τοῦθ’ ὅπερ ἐπὶ τῶν τελῶν. ὥσπερ γὰρ ἐκεῖ παρὰ τῶν ἐμπόρων ἀξιοῖ τι κερδαίνειν τὴν πόλιν, οὕτω κἀν‐
10ταῦθα παρὰ τῶν εὑρηκότων κείμενά που χρήματα με‐ γάλα. καὶ εἶναι βούλεται τὸ πολὺ μὲν τῶν ἐπιτυχόν‐ των, ὀλίγον δέ τι τοῦ δήμου.
Decl
.

31

.

1

.

36

καὶ εἰ μὲν ὀρθῶς καὶ τοῦτο ἢ μή, νῦν οὐ καιρὸς ἐξετάζειν, ὃ δ’ οὖν ἐβούλετο, τοῦτο ἔστιν. ὅπου δὲ ὁ θησαυρὸς πεντα‐ κόσιαι, τίν’ ἔχει λόγον ἀπὸ τῶν πεντακοσίων τούτων
5χιλίας γενέσθαι τῇ πόλει, ὥσπερ ἂν εἴ τις γεωργὸν λαβόντα παρὰ τῆς γῆς ἑκατὸν μεδίμνους διακοσίους ἀναγκάζοι καταβαλεῖν ἀπὸ τῶν ἑκατὸν τῇ πόλει;
Decl
.

31

.

1

.

37

ταῦ‐ τα καὶ πλείω τούτων ἔλεγον ἄν, εἰ πρὸς ὑμᾶς ἐδικα‐ ζόμην καί, νὴ Δία γε, ἐλθὼν ἐπὶ τὸν τοῦ νομοθέτου τάφον ἐβόων 〈ἄν〉· ὦ τιμῶν σὺ πολλῶν παρ’ ἡμῶν
5τετυχηκὼς διὰ τοὺς νόμους οὓς ἔγραψας πρὸς τοσοῦτον ἀτοπίας ἦλθες, εἰπέ μοι, καὶ ἀπο‐ πληξίας ὥστ’ ἀπὸ τοσούτων τῇ πόλει τοσαῦτα διδόναι; ὁ δέ μοι δοκεῖ κἂν ῥῆξαι φωνήν, εἴπερ οἷόν τε ἦν, ὡς οὐ ταῦτα ἐφρόνουν, ἀλλ’ ὁρῶν τινας
10θησαυροὺς ὑπερφυεῖς οὐκ ὀλίγους εὑρημένους οὕτω ταῦτα ἐτίθην, θησαυρὸν δὲ πεντακοσίας δραχμὰς οὐκ ἤλπιζον ἔσεσθαι. νοῦν δὲ ὁ δῆμος ἔχει καὶ τὸ ἐκφυγόν με εἴσεται.
Decl
.

31

.

1

.

38

 Τοιαῦτα μέν, εἰ ὅπως μὴ δοίην ἠγωνιζόμην, ἔλεγον ἄν, δεδομένων δὲ καὶ κειμένων τῶν δραχμῶν καὶ τελευτῆς ἐπιθυμοῦντος ἐμοῦ τίς ὁ καιρὸς ἢ τού‐ τους πρὸς ἐμὲ τοῦ νόμου μεμνῆσθαι ἢ ἐμὲ ζητεῖν τίς
5ὁ νοῦς τῶν γραμμάτων; τιμαῖς ἀντιλεγέτω τις ἐπιλαμ‐ βανόμενος τῶν αἰτήσεων, ὡς οὐδὲν ἀγαθὸν εἰργασμέ‐ νος ὁ ἄνθρωπος οὗτος ἐπὶ δωρεὰν ἧκε τὴν τῶν
ἀγαθῶν ἀνδρῶν, τῷ δὲ ζῆν οὐ βουλομένῳ συμπραττέ‐ τωσαν ἅπαντες εἰς τὸ μηκέτ’ εἶναι. πολλῆς γὰρ ἐπη‐
10ρείας κωλύειν ὃ τὸν μὲν λαβόντα εὐφραίνει, βλάπτει δὲ τῶν ἄλλων οὐδὲν οὐδένα.
Decl
.

31

.

1

.

39

οὐχ ἱκετεύω τήμερον ἀπολαβεῖν τὰς χιλίας ἤ, εἰ μὴ τοῦτο ῥᾴδιον, τὰς πεν‐ τακοσίας, ἀλλ’ ἔστω μὲν τῆς πόλεως ἅπαν τοῦτο, εἰ δοκεῖ, γενέσθω δὲ τῷ τῶν χρημάτων ἀφαιρεθέντι τὸ
5φάρμακον. καλόν, ὦ βουλή, ζῆν, καλὸν τὴν τῆς Τύχης ἔχοντα ῥοπήν, πολεμούσης δὲ ἐκείνης ἐν τῷ δοκεῖν βοηθεῖν εἰκτέον καὶ οὐ δοτέον αὐτῇ κακῶς αὖθις ποιεῖν. ἐν μόνοις γὰρ ἐκείνη δυναστεύει τοῖς ζῶσι, νεκρὸν δὲ λυπεῖν οὐκ ἔχει.
Decl
.

31

.

1

.

40

 Τὰ καινά, ὦ βουλή, πανταχοῦ μεγάλα, κἂν ἀγαθὰ ᾖ κἂν θάτερα. τῷ γὰρ μηδὲν εἶναι τοῦ πε‐ πραγμένου παράδειγμα τὴν ὑπερβολὴν ἑκάτερον λαμ‐ βάνει. καινὸν δὴ καὶ τὸ νῦν κατ’ αὐτὸ τοῦτο τὸ μόνῳ
5μοι τῶν πάντων συμβεβηκέναι. ἐν εὐτυχήμασιν ἠτύ‐ χηκα, ἐν κέρδεσιν ἐζημίωμαι, ἐν οἷς εὗρον ἀπολώλεκα.
μόνον με τῶν πάντων θησαυρὸς ἔδειξεν ἄθλιον καὶ δι’ εὐφροσύνης εἰς πένθος παρεπέμφθην ὁ κακοδαί‐ μων.
Decl
.

31

.

1

.

41

πόσης, ὦ βουλή, δυστυχίας γέμει τὸ πρᾶγμα. ἐπὶ μὲν γὰρ τῶν ἄλλων ἀνθρώπων χωρὶς μέν ἐστι τὸ εὖ πράττειν, χωρὶς δὲ τὸ κακῶς, καὶ ἐν μὲν τῷ στένουσιν, ἐν δὲ τῷ χαίρουσι, καὶ κειμένοις
5αὐτοῖς ἐν συμφοραῖς ἡ τῶν βελτιόνων ἐλπὶς ἔχει παραμυθίαν· ὅτῳ δὲ τὰ βελτίω γέγονε χείρω καὶ τὰ χρηστὰ πονηρὰ καὶ τὸ δοκοῦν τῆς Τύχης εὐμενὲς πικρόν, πῶς ἂν οὗτος αἱροῖτο ζῆν, ᾧ κίνδυνος εὐ‐ τυχεῖν;
Decl
.

31

.

1

.

42

 Ἀλλ’ ἔξεστιν εὔξασθαι, φησί, πάλιν καὶ ῥᾴδιον τῇ Τύχῃ δοῦναι δεύτερα. καλῶς. τί οὖν, ἂν παραπλήσια καὶ πάλιν ἡ μὲν δῷ πεντακοσίας, ὑμεῖς δ’ ἀφέλησθε χιλίας; δύναται μὲν γὰρ δοῦναι
5καὶ μείζω, τί δ’, ἂν μὴ βούληται μείζω; τί δ’, ἂν τῶν νῦν ἐλάττω; δι’ εὐχῶν καὶ θησαυρῶν ὑμῖν ἀπο‐ στήσομαι τῶν ἐμαυτοῦ; καὶ ἡ μὲν εὐφημία τοῦ ῥήμα‐ τος ἐμή, τὰ χρήματα δὲ ὑμέτερα;
Decl
.

31

.

1

.

43

εἴθε μηδὲ πρό‐
τερον ηὐξάμην μηδὲ ἔσχον ἐπινεύουσαν τὴν Τύχην, μᾶλλον δὲ εἰρωνευομένην, ἄμεινον δὲ εἰπεῖν, ἐνεδρεύ‐ ουσαν. ἤρκει μοι τὰ πρὸ τοῦ θησαυροῦ, ἐγὼ δὲ κατὰ
5τὴν ἐν τῷ μύθῳ κάμηλον ζητῶν τὸ πλέον ἐν οἷς εἶχον ἐβλάβην. φοβοῦμαι ταύτην ἐγὼ τὴν θεὸν ἣ γέ‐ λωτα ἐξ ἐμοῦ πεπόρισται. καὶ οἱ πλωτῆρες φεύγουσιν, ὦ βουλή, θάλατταν ἐν ᾗ τὸ πλοῖον αὐτοῖς περὶ τὰς ὑφάλους ἐρράγη. δέδοικα κἀγὼ τὰς ὑφάλους τῆς
10Τύχης. ἴσως που με παιδιὰν τέθεικε τοῖς ἄλλοις θεοῖς. ὅτι μὲν γὰρ τοῖς ἀνθρώποις, ὁρᾶτε. γελῶντες γοῦν οὐ διαλελοίπατε.
Decl
.

31

.

1

.

44

εἰ μὲν οὖν εἰσελθοῦσα εἰς τουτὶ τὸ βουλευτήριον λέγει μὴ ταὐτά με δράσειν καὶ καθίστησι τῶν θεῶν τινας ἐγγυητὰς ὡς δώσει πλῆθος ταλάντων, ἀναμενῶ θησαυρὸν ἕτερον βεβαιοῦντα τοὔ‐
5νομα τῷ μέτρῳ· εἰ δὲ ἕν τι τοῦτο τῶν ἀμηχάνων καὶ οὐδὲ ἐκεῖνο δυνατὸν ἀδικοῦσαν αὐτὴν ἐν δικαστηρίῳ λαβεῖν, ἀλλὰ πράττουσα ἃ βούλεται κρείττων ἐστὶν ἢ
παθεῖν, τί με τηρεῖτε κακοῖς δευτέροις, ἵν’ ὑμεῖς διὰ τῶν ἐμῶν θησαυρῶν εὑρίσκητε χρήματα;
Decl
.

31

.

1

.

45

εἰ μὲν γὰρ οἷός τε ἦν φανέντος ὀνείρατος δηλοῦντος θη‐ σαυροῦ τι χωρίον κατασχεῖν ἐμαυτὸν καὶ μὴ δραμεῖν ᾗπερ πρότερον, ἀπῆν ἂν δευτέρας ζημίας φόβος· εἰ δ’
5ἕλκομαι μὲν ὑπὸ τῶν ἐνυπνίων καὶ τῆς ἀμείνονος γί‐ νομαι προσδοκίας, τὰ δ’ ἴσως, ἂν ἐπιβουλεύσῃ καὶ πάλιν, ὁποῖα δὴ καὶ τὰ νῦν, πῶς οὐκ ἐσχάτης ἀνοίας κακῷ τὸ κακὸν ἐπιχειρεῖν ἰάσασθαι καὶ περιμένειν ἐχθρούς τε ὀνείρους καὶ πολέμιον νόμον;
Decl
.

31

.

1

.

46

καὶ γὰρ εἰ μὲν ἐμέλλετε λύσειν τουτονὶ τὸν νόμον, οἷα πολλὰ περὶ τοὺς παλαιοὺς πεποιήκατε πολλάκις ἔργῳ πονη‐ ροὺς ἐλεγχθέντας, ἴσως ἄν τι λέγειν ὁ πείθων ζῆν
5ἐδόκει· εἰ δ’ ἔσται κύριος καὶ ταῦτα οὐχὶ δίκαια ποιῶν,
ἐρῶ γὰρ οὐδὲν φοβηθείς, ποῦ γάρ ἐστι δίκαιον, ὦ βουλή, τὴν ἑτέρων εὐτυχίαν ἁρπάζειν καὶ τῶν μὲν χαλεπωτέρων μηδενὸς ἰέναι μεθέξοντα, τῶν χρηστῶν δὲ οὐ μικρὸν ἀποτέμνεσθαι;
Decl
.

31

.

1

.

47

 Καὶ μὴν οὐδ’ ἐκεῖνό γε ἴσον τῶν μὲν θησαυ‐ ρῶν αὐτῶν τοὺς μὲν εἶναι μείζους, τοὺς δὲ ἐλάττους, καὶ πολὺ διαφέρειν ἀλλήλων κατὰ τὸ μέτρον, ἐφ’ ἑκάστου δὲ γίνεσθαι τῇ πόλει τὰς χιλίας, κἂν ἑκατὸν
5τάλαντα ὁ θησαυρὸς ᾖ κἂν πεντήκοντα κἂν δέκα κἄν τε ἄργυρος κἄν τε χρυσὸς κἄν τε πέντε μναῖ, τοῦτο δὴ τοὐμὸν τὸ δυστυχές. καίτοι πῶς εὔλογον τὰς μὲν εἰσφορὰς κατὰ τὴν οὐσίαν ἑκάστῳ τίθεσθαι, τῶν θησαυρῶν δὲ τοῦτο ἐκβεβλῆσθαι τὸ δίκαιον;
Decl
.

31

.

1

.

48

 Ἀλλὰ γὰρ κατηγορῆσαι μὲν τοῦ νόμου ῥᾴδιον, πεῖσαι δὲ ὑμᾶς ἀποστῆναι τοῦ κέρδους οὐκ ἔστιν. ἀλλ’ ἀποθανεῖν γε ἔστι τῷ μὴ δυναμένῳ πεῖσαι. καὶ γὰρ εἰ μέλλει μοί τις ἔσεσθαί ποθ’ ὕστερον θησαυρός,
5ἀλλὰ τὸν πρὸ τοῦ γε θησαυροῦ χρόνον πῶς ἂν βιῴην τοῦ μὲν κέρδους οὔπω φαινομένου, τῆς ζημίας δὲ ὁρωμένης; ποῖος γὰρ ἰατρὸς παῦσαι δύναιτ’ ἂν τὴν λύπην; τί δὲ τῶν πάντων οὐχ ὑπόμνημα ἔσται μοι τοῦ πράγματος;
Decl
.

31

.

1

.

49

ἂν ἐπ’ ἀγορᾶς διατρίψω, τοὺς εἰληφότας ὑμᾶς θεωρῶν ἀνιάσομαι, ἂν οἴκοι, τὸ κεκε‐ νωμένον κιβώτιον, ἂν ἐν ἀγρῷ, τὸν προδότην τόπον. ἂν μηδαμόθεν ἀργύριον γίγνηταί μοι, μᾶλλον ἐκεῖνο
5ζητήσω. ἂν φανῇ ποθεν πρόσοδος, ὅτι μὴ προστίθεται τοῦτο ταῖς χιλίαις, ἀλγήσω. τὸν οὖν ἐν μέσῳ τοσούτων βελῶν τίς ῥύσεται; θάνατος.
Decl
.

31

.

1

.

50

 Ὦ τράπεζαι καὶ τραπεζῖται καὶ ἐμπορίαι καὶ ἔμποροι καὶ ναύκληροι καὶ ὁλκάδες, ὁ πολλὰ ἤδη πολ‐ λάκις ὑμῖν ἐγὼ χρησάμενος καὶ συμβαλὼν καὶ προέ‐ μενος καὶ κομισάμενος κἀν τῇ χειρὶ φέρων ἐπιεικῶς
5χρυσίον ἀπέρχομαι τοῖς μὲν ἀφ’ ὑμῶν καρποῖς εἰδὼς χάριν, ὑπὸ θησαυροῦ δὲ πεσών.
Decl
.

31

.

1

.

51

 Καλείτω μοί τις τοὺς παῖδας. τί κλάετε; τί ὀδύρεσθε; εἰ μὲν διὰ τὰς χιλίας, καλῶς ποιεῖτε καὶ τῆς παρ’ ἐμοῦ παιδείας ἀξίως· εἰ δὲ ὅτι οἰχήσομαι, κακῶς βεβούλευσθε. καὶ γὰρ ὑμεῖς, ἤν τι τοιοῦτον
5ὑμᾶς καταλαμβάνῃ, ταὐτὰ παρὰ τούτων αἰτεῖτε. καὶ μὴ τῷ φέρειν ῥᾳδίως ζημίας ἐλέγχετε τὰς γονάς. ἔτι μέντοι καὶ θεραπεύσει τι τῶν οἴκοι κακῶν ὑμῖν ἡ ἐμὴ τελευτή. ἃ γὰρ ἂν ἤσθιον ζῶν ἀργύριον ὑμῖν ἀποθα‐ νόντος γενήσεται.
Decl
.

31

.

1

.

52

τί οὖν ἐπισκήπτω; ταὐτὰ ἅπερ ἀεὶ παρῄνουν καὶ οὐδὲν καινόν. ἄρτον καὶ ὕδωρ ἱκα‐ νὴν ἡγεῖσθε τροφήν, λαμβάνοντες χαίρετε, διδόντες δακρύετε. μὴ διαβάλλετέ μου τὸν βίον τῷ τὸν ζῆλον
5φυγεῖν. βραχὺ φροντίζετε τῶν καταγελώντων ὄντων ὑμῖν χρημάτων. ὁ τάφος ἔστω μοι χῶμα μικρόν, ἐν‐ τάφια δὲ ταῦτα ἃ φορῶν νυνὶ λέγω. κοσμούντων δ’ ἕτεροι τοὺς νεκροὺς ὑπὲρ τοὺς νυμφίους. οὕτως οἰκεῖτε
τὴν οἰκίαν ὡς ἐμοῦ ζῶντος καὶ παρόντος καὶ πάντα
10ἀκούοντος καὶ πάντα ὁρῶντος καὶ μηδαμῶς ἐκφέρεσθε τῶν ἰχνῶν.
Decl
.

31

.

1

.

53

 Καὶ σοὶ δέ, ὦ γύναι, παραινῶ μενούσῃ μὲν ἔνδον τηρεῖν ἃ μεμάθηκας, εἰ δ’ ἑτέρῳ δέοι συνοικεῖν, ζητεῖν ἄνδρα ἐμοὶ προσόμοιον καὶ ἴσως οὐκ ἀπορήσεις.
Decl
.

31

.

1

.

54

 Ἐγὼ δὲ ἐλπίζω βελτίω τινὰ χώραν ἕξειν παρὰ τοῖς κάτωθεν ἀδικήσας μὲν οὐδένα, τἀμαυτοῦ δὲ φυ‐ λάξας. τῆς δὲ ἐκεῖ διαίτης καὶ τῶν πραγμάτων τὸ μὲν ἐπαινῶ, τὸ δὲ οὔ. καλὸν εἶναί μοι φαίνεται τὸ μήτε
5εἰσφέρειν μήτε χορηγεῖν μήτε ὠνεῖσθαι μηδέν, ἀηδὲς δὲ τὸ μὴ εἶναι παρὰ τοῖς τεθνεῶσιν ἀργύριον. ἔδει γάρ, οἶμαι, καὶ κεκτῆσθαι καὶ μὴ δαπανᾶσθαι, καὶ ἦν ἂν τοῦτο τῶν ἐν μακάρων νήσοις κεφάλαιον. ἀλλ’ ὅμως βέλτιον μήτ’ ἔχειν μήτε περικόπτεσθαι ἢ
10τὸ μὲν ἔχειν, τὸ δὲ ὁρᾶν ἑτέρους ἀφαιρουμένους.
Decl
.

32

t

1

Φιλάργυρος ἐρασθεὶς ἑταίρας καὶ μισθὸν ἀπαι‐ τούμενος ἑαυτὸν προσαγγέλλει.
Decl
.

32

.

1

.

1

 Εἰ μὴ καὶ ὑμεῖς ἀργύριον, ὦ βουλή, τοῦ κωνείου με πράξεσθε, ἥδιστ’ ἂν μηδὲν διδοὺς ἀποθά‐ νοιμι. οὕτω κακῶς πράττω νῦν ἐρασθεὶς γυναικὸς καλῆς μέν, νὴ τοὺς θεούς, καὶ ἐρᾶσθαι δικαίας, ἀντε‐
5ρώσης δὲ οὐκ ἐμοῦ, ἀλλὰ τοὐμοῦ χρυσίου, οὗ λέληθα αὐτῆς πρεσβύτερόν τε καὶ σφοδρότερον ἔρωτα ἐρασθείς.
Decl
.

32

.

1

.

2

ὥρμησα μὲν οὖν πρὸ τῶν τῆς ἐρωμένης θυρῶν ἀν‐ αρτήσας ἐμαυτὸν ἀπαλλαγῆναι τοῦ βίου, καὶ γὰρ δὴ καὶ ἄλλους εἶδον ἐκεῖ τοῦτο ποιοῦντας πολλούς, λόγος δέ μέ τις ἐμπεσών, εἴτ’ ἀληθὴς εἴτε καὶ οὔ, διετάρα‐
5ξεν, ὡς ἄρα τοὺς χωρὶς ὑμῶν διαχρήσασθαι σφᾶς
βουλομένους εἶτα ληφθέντας χρήμασι πολλοῖς ζημιοῦσιν οἱ νόμοι.
Decl
.

32

.

1

.

3

ἵν’ οὖν μὴ τοῦτο παθὼν τοῦ τε θανάτου διαμάρτοιμι καὶ χρήματα προσθεὶς ζῴην βίον θανάτου πολὺ χαλεπώτερον, τὸν μὲν ἐπιζήμιον ἐκεῖνον θάνατον ἀπολέλοιπα, παρ’ ὑμᾶς δὲ ἧκον, ὦ βουλή, οἷς δοῦ‐
5ναι μὲν οὐκ ἔστι, λαβεῖν δὲ εἰ καὶ μηδὲν χρηστόν, ἀλλ’ οὖν λαβεῖν μηδὲν ζημιούμενον.
Decl
.

32

.

1

.

4

ὡς μὲν οὖν οὐχ ἡδὺς ὁ βίος χρυσίου τε εὔφορος ὢν καὶ γυ‐ ναικὸς οὕτω καλῆς, οὔποτ’ ἂν ἀρνηθείην οὐδ’ ὡς οὐκ ἂν ἥδιστ’ ἐβίων, εἰ ἀμφοῖν τούτοιν ἐξῆν ἀπολαύειν
5μηδὲν ὧν κέκτημαι προϊέμενον· εἰ δ’ ἀναγκαῖον ἢ τῷ τῆς ἑταίρας ἔρωτι χαριζόμενον προδιδόναι τι τῶν χρη‐ μάτων ἢ τούτων ἀντεχόμενον διαμαρτάνειν ἐρωμένης καλῆς, τρίτου μοί τινος ἔρωτος δεῖ, δι’ οὗ τούτοιν ἀμφοῖν ἀπαλλάξομαι. ἔστι δὲ οὗτος ὁ τοῦ παρ’ ὑμῖν,
10ὦ βουλή, κωνείου. δότε δή μοι, πρὸς Διός, ὦ φίλτα‐ τοι, δότε ὅσον ἀποδύρασθαι τὴν ἐμαυτοῦ τύχην πρὸς ὑμᾶς ἀναμείναντες καὶ δι’ ἃ τοῦ θανάτου δικαίως ἐρῶ προδιεξελθεῖν.
Decl
.

32

.

1

.

5

 Ἐξ ἀρχῆς, ὦ βουλή, δυστυχὴς ἐγενόμην ἐγὼ καὶ οὐ ῥᾷστα τυχὼν ὧν ἐπεθύμησα. ἐπεθύμησα
δὲ οὗ πᾶς ἂν εὖ φρονῶν εἰκότως ἐπιθυμήσειε, συν‐ αγαγεῖν ὡς πλεῖστον χρυσίον καὶ ἔχειν οἴκοι παρ’ ἐμαυ‐
5τῷ καὶ ἥδεσθαι θεώμενον καὶ προστιθέναι μὲν ἀεί, μειοῦν δὲ μηδέποτε. οὕτως γὰρ ᾤμην ἐν τοῖς πλου‐ σίοις καὶ αὐτὸς τεταγμένος εἶναί τις δοκεῖν ἐν τῇ πόλει καὶ μὴ καθάπερ ἀνδράποδον δεῦρο κἀκεῖσε περι‐ ελαύνεσθαι πένης καὶ πτωχὸς καὶ μηδὲ ζῆν μηδ’
10ἀναπνεῖν ἄξιος παρὰ τῶν τὸ χρυσίον ἐχόντων ἀποκα‐ λούμενος.
Decl
.

32

.

1

.

6

καὶ δικαίως, ὦ βουλή. τί γὰρ ἀνδραπό‐ δων διαφέρουσιν οἱ χρυσίου μηδένα ποιούμενοι λόγον καὶ ἢ μὴ κτώμενοι παντελῶς ὑπ’ ἀργίας καὶ μαλακίας ἢ κτησάμενοι διὰ τύχην τινὰ δεξιὰν εἶτ’, ὦ θεοί,
5καθάπερ ὕδωρ, ἀλλ’ οὐ χρυσίον ἐκχέοντες κἄπειθ’ ὥσπερ κηφῆνες ζῶντες ἐκ τῶν ἀλλοτρίων πόνων παρα‐ τρεφόμενοι; τῶν τοιούτων δὴ μὴ γενοίμην, ὦ βουλή, δεδοικὼς ἐπεθύμησα χρυσίου πολλοῦ γενέσθαι δεσπό‐ της καὶ εἷς τις τῶν πλουσίων εἶναι καὶ εὐδαιμόνων.
Decl
.

32

.

1

.

7

πρὸς οὖν ταύτην μου τὴν ἐπιθυμίαν οὕτω δυσ‐
τυχὴς ἐγενόμην. οὐ φίλος μέ τις ἔγραψε κληρονόμον, οὐ συγγενὴς ἐπ’ ἐμοὶ τέθνηκεν, οὐκ ἐπικλήρου τινὸς ἐπεδικασάμην, οὐ παρακαταθήκην τις δοὺς ὁ μὲν ἀφα‐
5νὴς ἐγένετο, ἡ δὲ ἔμεινε παρ’ ἐμοί. θησαυρὸν μὲν γὰρ εὑρεῖν εὐτυχεστέρου τινὸς ἢ κατ’ ἐμὲ τίθημι. ἀλλ’ ὥσπερ οὐ τυφλὸς μόνον ὁ Πλοῦτος ὤν, ἀλλὰ καὶ χω‐ λὸς ἄμφω τὼ πόδε οὕτω σχολῇ καὶ μόλις καὶ ὀβολὸν ἐπ’ ὀβολῷ φέρων εἰς ἐμοῦ παραγίγνεται καὶ ταῦτα
10οὐχ ἑκών, μὰ τοὺς θεούς, ἀλλὰ μόνον οὐκ ἀγχόμενος ὑπ’ ἐμοῦ καὶ βίᾳ πανταχόθεν περιελκόμενος.
Decl
.

32

.

1

.

8

ἀπέ‐ οικε γὰρ οὐδὲν οὐδὲ οὗτος τῆς ἑταίρας τοὺς τρόπους τὸν μὲν ἀγαπῶντα ἐμὲ καὶ περὶ πλείστου τὸ ἐκείνου πρᾶγμα τιθέμενον καὶ τῆς ψυχῆς ταυτησὶ προτετιμη‐
5κότα μήτε ἀνταγαπῶν παραπλησίως μήτε ἁδραῖς ταῖς χερσὶ περιβάλλων, ὥσπερ εἰκὸς ἦν τὸν ὅλον πρὸς αὐτὸν κεχηνότα, πρὸς δὲ τοὺς μεθ’ ὕβρεως ἐξωθοῦντας αὐτὸν καὶ ἀσελγῶς ἀεὶ κεχρημένους πολλάκις εἰσοικι‐ ζόμενος καὶ πληρῶν αὐτοῖς τὰ πάντα χρυσίου.
Decl
.

32

.

1

.

9

ὥστ’
ἐπεθύμησα μὲν καὶ τότε θανάτου καὶ ᾖξα πολλάκις ἐφ’ ὑμᾶς, ὦ βουλή, ἐννοήσας δὲ ὅμως τουτὶ τὸ λεγό‐ μενον ὡς ὁ σμικρὸν ἐπὶ σμικρῷ καταθεὶς καὶ
5τοῦτο τὸ σμικρὸν μέγα ποιεῖ, καρτερεῖν ᾤμην δεῖν καὶ μηδενὸς τῶν διδομένων καταφρονεῖν, κἂν ὀβολὸς κἂν χαλκοῦς κἂν ὅ τι δήποτε ᾖ τῶν ἐλαττόνων. νόμον τέθεικα καὶ τῷ νόμῳ καὶ ὅρκον προσέθηκα τὸ τεθὲν ἅπαξ μηδενὶ τρόπῳ τῆς οἰκίας τῆς ἐμῆς προεξελθεῖν,
10ἀλλὰ κἂν λιμῷ δέῃ τεθνάναι, τοῦ κειμένου μὴ ἅψα‐ σθαι, ἀλλ’ ὥσπερ ἱερὸν ἄσυλον καὶ ἄψαυστον ἐᾶν, πλὴν ὅσον ἀπαριθμήσασθαι δὶς ἢ τρὶς τῆς ἡμέρας καὶ ὅσον χθὲς ἦν καὶ ὅσον προσέθηκα τήμερον καὶ ὅσον αὔριον δεῖ γενέσθαι συλλογισάμενον ἀπελθεῖν μὴ οἰ‐
15κέτῃ, μὴ φίλῳ, μὴ συγγενεῖ πόσον τέ ἐστι καὶ ποῦ τὰ νῦν κατάκειται φράσαντα τοῦ τε μὴ ἐπιβουλεύεσθαι χάριν καὶ τοῦ μὴ αἰτεῖσθαι παρὰ τῶν τότε φασκόντων εἶναι φίλων καὶ συγγενῶν, ὅταν ἐπηρεάσαι τι δέῃ.
ᾐδέσθην μὲν γὰρ οὐδ’ ἂν ἕνα αὐτῶν οὐδ’ ἂν ῥύπον
20ἀργυρίου προηκάμην τινί, τουτὶ γάρ ἐστιν ἀργύριον ἀγαπᾶν ἀνθ’ αὑτοῦ, ἵνα μὴ ἐνοχλοῖεν ὅλως μηδὲ προσ‐ ίοιεν μηδὲ δὸς λέγοιεν, πολεμιώτατον ὄνομα ἀκούειν ἐμοί, οὐδ’ ὅτι κέκτημαι κατάδηλος εἶναι βουλόμενος.
Decl
.

32

.

1

.

10

 Μὴ γὰρ δὴ οἴεσθε, ὦ ἄνδρες, βούλομαι γάρ, ἐπειδὴ προϊὼν τοῦ τε βίου καὶ τῶν φιλτάτων χρημά‐ των διὰ τὴν χρηστὴν ἐρωμένην στερήσομαι, ὑμῖν ὥσπερ τινὰ κλῆρον τὴν περὶ τοῦ κτᾶσθαι διδασκαλίαν
5καταλιπεῖν, μὴ οὖν δὴ οἴεσθε πολεμιώτερον εἶναί τι τοῖς πλουτεῖν βουλομένοις τοῦ σφόδρα εὐχερῶς καὶ ἀνοήτως τὸ ἅπαξ εἰς τὰς χεῖρας ἐλθὸν αὖθις προΐε‐ σθαι, ἀλλ’ εἶναι δύο ταύτας ἀρχὰς πλούτου συλλογῆς μήτε προσιόντος κέρδους καταφρονεῖν, κἂν σφόδρα
10μικρὸν δοκῇ τισιν ἄλλοις, οὐ γὰρ ἔμοιγε μικρόν τι πώποτε κέρδος ἐφάνη, καὶ τὸ ἅπαξ δοθὲν ἀπρὶξ κατέ‐ χειν καὶ ὡς ἕν τι τῶν φιλτάτων ἀεὶ περιέπειν.
Decl
.

32

.

1

.

11

οἷς ἀμφοτέροις βουλοίμην μὲν ἂν χρήσασθαι καὶ ὑμᾶς μετὰ τὴν ἐμὴν τελευτήν, ἐγὼ δὲ εἰς δεῦρο σφόδρα
ἀκριβῶς διεφύλαξα. καὶ οὐδεὶς ἄν με ἐλέγξειεν οὐδ’
5εἰς ἕτερον τούτων παρανομήσαντα, ἀλλὰ τοσούτῳ φο‐ βερωτέραν ἐμαυτῷ κατέστησα τὴν εἰς ταῦτα παρανο‐ μίαν ἢ ὑμεῖς τὴν εἰς τοὺς νόμους τῆς πόλεως, ὥσθ’ ὑμεῖς μὲν ἀτιμίᾳ τοὺς παρανομοῦντας κολάζετε, ἐγὼ δὲ θανάτου τοῦτο ἐτιμησάμην.
Decl
.

32

.

1

.

12

καὶ νῦν ἐπειδὴ καιρὸς ἧκε ζημίας ἀπαραίτητος καὶ θεὸς βίαιος ἐπι‐ στὰς οὐκ ἐᾷ κρατεῖν με τῶν ἐμαυτοῦ λογισμῶν, ἀλλ’ ὥσπερ τύραννος τοὺς νόμους λύειν βιάζεται καὶ τὸ
5χρυσίον ἐκ τῶν ἐμῶν χειρῶν εἰς ἑτέρους μετάγειν, ὃ τῶν πικρῶν τυραννίδων ἐστὶ τὸ βαρύτατον, ἵνα μὴ παρανομεῖν βιασθῶ, τεθνάναι μᾶλλον εἱλόμην.
Decl
.

32

.

1

.

13

πρὶν δὲ εἰς ἀνάγκην τοιαύτην ἐλθεῖν οὔποτε ὑμᾶς, ὦ φίλ‐ τατα χρήματα, ἐγκατέλιπον οὐδὲ τοὺς ἐφ’ ὑμῖν νόμους παρέβην, ἀλλὰ καὶ προσέθηκα ἀεί, ὅπερ ἅτερος νόμος
5κελεύει, καὶ ἀφειλόμην οὐδέποτε θατέρου νόμου τοὐ‐ πίταγμα. ὅθεν δὲ προσετίθουν καὶ πῶς ταῦτα ἐφύλατ‐ τον, ποθεῖτε ἴσως μαθεῖν καὶ τελείαν τὴν διδασκαλίαν λαβεῖν. ἀκούετε δή, καὶ γὰρ ἐμαυτῷ χαριζοίμην ἂν μετάγων τὴν ψυχὴν ἀπὸ τῶν δακνόντων αὐτὴν ἐπὶ
10τὰ ἡδονὴν ἀεὶ παρεσχηκότα.
Decl
.

32

.

1

.

14

Πρόσοδοι τοίνυν ἐμαὶ πρῶτον μὲν αἱ κοιναί,
οἷον εὖ ποιῶν ὁ νομοθέτης καὶ τὴν αὐτὴν ἐμοὶ γνώ‐ μην ἔχων οὐδὲν ὧν προσέταττεν ᾤετο χωρὶς κέρδους τῶν ποιούντων γενήσεσθαι, οὐκ ἐκκλησίαν, οὐ δικα‐
5στήριον, οὐ βουλήν, οὐ πανήγυριν, ἀλλὰ μάτην ἀν‐ εῷχθαι τὰ δικαστήρια, μάτην τὴν ἐκκλησίαν, μάτην τἄλλα συνέδρια μὴ τῶν πληρούντων αὐτὰ κἀν τῷ βαλαντίῳ τι κατατιθεμένων.
Decl
.

32

.

1

.

15

διὸ κἂν θεωρῇ, φησί, τὼ δύ’ ὀβολὼ λαμβανέτω, ἵνα μὴ οἴκοθεν θέαν πριά‐ μενος πλέον δάκνηται ζημιούμενος ἢ θεώμενος τέρπε‐ ται, κἂν δικάζῃ, ὁ μισθὸς ἔστω τῷ μέλλοντι τῆς τῶν
5δικαζομένων κραυγῆς καὶ ἀναισχυντίας ἀνέξεσθαι. καὶ καθάπαξ, ὅπου μέλλει τὴν πόλιν εἰσιὼν ὠφελεῖν, κερ‐ δαινέτω παρὰ τῆς πόλεως. δίκαιον, ὦ θεοί, τὸ κέρδος καὶ σοφοῦ νομοθέτου τοὐπίταγμα μὴ κεναῖς χερσὶν ἀπελθεῖν τὸν τὴν ἡμέραν ὅλην ὑπὲρ τῶν κοινῶν κα‐
10τατρίψαντα.
Decl
.

32

.

1

.

16

Ταύταις οὖν ταῖς προσόδοις οὐ παρέργως προσ‐
έσχον, ὦ βουλή, ἀλλ’ ὁσάκις θεωρικοῦ διανομὴν ἡ πόλις ἐποίει, ὁ μὲν γείτων ἐκάθευδεν ἂν καὶ ὑετὸν ἢ κρύος ἀντὶ τῆς ἀργίας ἐμποδὼν εἶναι φήσας ὑπερε‐
5φρόνει τοῖν δυοῖν ὀβολοῖν καὶ σεμνότερος ἦν τῶν νό‐ μων, ἐμοὶ δὲ οὐδὲ ὕπνος ἐπῄει οὐδ’ ἦν τὰ ἐκ τοῦ οὐρανοῦ δεινὰ φοβερώτερα τοῦ μὴ λαβεῖν, ἀλλὰ μέσων νυκτῶν ἀναστὰς ἐφεστήκειν ἂν τῷ διανέμοντι καὶ κατὰ σχολὴν τἀργύριον καταριθμηθείς, ὅπερ οὐκ
10ἂν ὑπῆρξε μετὰ πολλοὺς ἐληλυθότι, ἀλλὰ προέρριψεν ἂν ἐν τῷ ὄχλῳ τὸ ἥμισυ, ἀπῄειν οἴκαδε τὸ πᾶν ἔχων καὶ πρίν τινα κινηθῆναι τῆς εὐνῆς ἡ κιβωτὸς εἶχε τὼ δύ’ ὀβολώ. θέαν δ’ οὐκ ἂν ἔτ’ ἐπριάμην, ἀλλ’ ἐρρῶ‐ σθαι φράσας τῷ ἀρχιτέκτονι καὶ τῷ σεμνῶς καθῆσθαι
15θεώμενος ἑστὼς ἐθεώμην παρενείρας που τοῖς μετοί‐ κοις ἐμαυτὸν ἢ τοῖς ξένοις. καὶ οὕτως ἡ τέρψις ἦν οὐκ ἐλάττων καὶ τἀργύριον πλέον.
Decl
.

32

.

1

.

17

ταύτην γε οὖν τὴν πρόσοδον οὕτω συνελεξάμην καὶ ἔτ’ ἀκριβέστερον τὰς λοιπάς, τὸν δικαστικὸν μισθόν, τὸν τῆς ἐκκλησίας καὶ ὃν νῦν ὑμεῖς, ὦ μακάριοι, λήψεσθε. οὐ γὰρ ἔστιν,
5οὐκ ἔστιν ὅτε δικάζειν κληρουμένων τῶν φυλετῶν
ἀπελείφθην ἐγὼ ἐν μὲν τῷ πολλάκις κληροῦσθαι πολ‐ λάκις δικάσειν οἰόμενος, ἐν δὲ τῷ πολλάκις δικάζειν πολλάκις ἂν λαβεῖν ὀβολούς, τοὺς δ’ ὀβολοὺς τούτους συνεχῶς διδομένους γίγνεσθαι δραχμὰς καὶ τὰς δραχ‐
10μὰς φυλαττομένας γίγνεσθαι μνᾶς, ὥσθ’ ὃ μικρὸν ὑμεῖς καθ’ ἕκαστον οἴεσθε, τοῦτ’ ἐμοὶ συγκεφαλαιού‐ μενον γίγνεται μέγα καὶ οὗ τοῖς ἄλλοις ἀναίσθητος ἡ ὠφέλεια, τούτου μοι γέμει βαλάντιον.
Decl
.

32

.

1

.

18

γέμει δὲ πλείονα κἀκ τῆς ἐκκλησίας τρίτον διδούσης ἑκάστου μηνός, ἵνα τὰς συγκλήτους ἀφῶ. ἐν δὲ τοῖς μεγάλοις καὶ κατεπείγουσι πράγμασιν, ὅτε δὴ καὶ πλέον τοῦ
5συνήθους λαμβάνουσιν οἱ πρῶτοι παραγενόμενοι, οὐ πρύτανις ἔφθασεν, ὦ βουλή, οὐ πρόεδρος, οὐχ ὁ τὰς κλεῖς ἔχων τῆς πνυκὸς ἐπιστάτης. οἶδα πολλάκις, νὴ τοὺς θεούς, καὶ πρὸ τῶν τοξοτῶν ἀφικόμενος, καὶ λα‐ βὼν ἂν τὸν τοῦ τάχους μισθὸν προσελάμβανον αὖθις
10τὸν τῆς ἐκκλησίας καὶ οὕτως ἐπληροῦτο τὸ τοῦ ἔπους τὸ
ἔνθα κ’ ἄυπνος ἀνὴρ δοιοὺς ἐξήρατο μισθούς.
Decl
.

32

.

1

.

19

πρόσθετε τούτοις, ὦ βουλευταί, τὰ παρὰ τῶν γά‐ μους μνωμένων, τὰ παρ’ ἑκάστου τῶν γαμούντων, τὰ παρὰ τῶν ἀρχὰς εἰληφότων, ὅσα διαιτήσας ἔλαβον, ὅσα συνθήκαις παραγενόμενος, ὅσα τοῖς πωλοῦσιν, ὅσα
5τοῖς ὠνουμένοις, ὅσα τοῖς διαθήκας γράφουσι, κιχρῶν τὴν χεῖρα πανταχοῦ καὶ παρέχων ἰσχὺν τοῖς ἐκείνων γράμμασι διὰ τῶν ἐμαυτοῦ. εἰ γοῦν καταμάθοι τις τἀν τῇ πόλει γραμματεῖα οὐχ ἑνὸς ἔτους οὐδὲ δυοῖν, ἀλλὰ τόσων καὶ τόσων, τὰ πλεῖστα ἂν εὕροι
10τῇ ἐμῇ χειρὶ βεβαιούμενα. ὧν τὸ κέρδος ὅστις φυ‐ λάττοι καθάπερ κἀγώ, οὐδένα ἂν εὕροι τῶν εὐφορω‐ τάτων ἀγρῶν τοσαύτην ἀποφέροντα πρόσοδον.
Decl
.

32

.

1

.

20

ἀλλὰ γὰρ ἀγροῦ μνημονεύσας ἐπιθυμῶ τὰς ἐκεῖθεν προσό‐ δους διεξελθεῖν καὶ προσέτι 〈τὰσ〉 συνοικιῶν καὶ ὅσας τὰ ἐργαστήρια δίδωσι. τοιαῦτα γὰρ τἀμὰ κτήματα οὐ
5τέρψιν διδόντα τοῖς ὀφθαλμοῖς, ἀλλ’ ἀργύριον τῇ
χειρί. κἂν εἰς ἀγρὸν ἔλθῃ τις ἐμόν, οὐ δένδρα ὄψεται μακρὰ καὶ ἄκαρπα στοιχηδὸν ἑστῶτα καὶ τὸν ἥλιον ἀποκλείοντα τοῖς βαδίζουσιν, οὐ λουτρὰ δὶς μὲν ἢ τρὶς τὸν δεσπότην λούσοντα, τὸν δὲ ἄλλον χρόνον ἐννήχειν
10ἑστῶτα τοῖς τῶν ἀγροίκων παιδίοις, οὐδὲ οἰκήσεις ἀρκούσας μὲν ὄχλῳ πολλῷ, μὴ δ’ ἕνα ἄνθρωπον ὑπο‐ δεχομένας καὶ γῆν πολλὴν μὲν ἐπεχούσας, σκιαζούσας δὲ πλείονα, ἣν ἂν εἴ τις κατέσπειρε κέρδος ἦν οὐκ ὀλίγον.
Decl
.

32

.

1

.

21

οὐχ οὕτω γὰρ ἠλιθίως ἐμοὶ τὰ τῶν ἀγρῶν διατέτακται, ἀλλ’ ἅ τις ἂν ἀμείψειεν ἀργυρίου, πρὸς ταῦτα ἀνεῖται ἡ γῆ, πυρούς, κριθάς, οἶνον, ἐλαίας, ἰσχάδας. ἃ κἀν ταῖς ἀρούραις ὄντα μόνον οὐκ ἀριθμή‐
5σας τοῖς φύλαξι παραδίδωμι καὶ τεθέντων εἴσω μὴ ὅτι ἄνθρωπος, ἀλλ’ οὐδ’ ἂν μῦς ἢ ὄρνεον λάβοι. δῶ‐ ρον μὲν γὰρ ἂν αἰτῇ τις καὶ σκώπτῃ μὴ διδόντα, ἔσκωψε μέν, οὐκ ἔλαβε δέ· πωλῶ δὲ οὐχ ὅτε ὑμεῖς, ῥίψαι γὰρ ἄμεινον, ἀλλ’ ὅτε σίτου μέδιμνος καὶ οἴνου
10κεράμιον τῶν φιλτάτων ὑμῖν τιμιώτερα καὶ οὐχ ὅσου δεῖ πρίασθαι, ἀλλὰ πρίασθαι μόνον πᾶς τις ἂν εὔξαιτο.
Decl
.

32

.

1

.

22

ἔρχομαι δὲ εἰς ἀγρὸν οὐκ οἰκετῶν πολλῶν ἑπομέ‐ νων, οὐχ ἵππων, οὐχ ἡμιόνων, οὐδὲ γὰρ κέκτημαι τὴν ἀρχήν, ἀλλὰ καὶ τοὺς ἔχοντας ἐλεῶ καὶ σιδηρᾶν ἡγοῦ‐ μαι ψυχὴν ἔχειν, εἰ μὴ γίνονται αὖοι τοσούτων ἀλφί‐
5των καὶ κριθῶν ἀναλισκομένων, ἀλλ’ ἔμοιγε ὁ Κέρδων ἕπεται μόνος, ᾧ καὶ πρὸς τοὔνομα χαίρω καὶ ὅτι χρείαν ὄνου πληροῖ τὰ στρώματα φέρων, ἐλθὼν δὲ οὐ δέομαι πλατυτάτης οἰκήσεως, ἀλλ’ εἴς του τῶν γεωρ‐ γῶν ἑνὸς εἰσοικίζομαι τῷ ἐκείνου σκιμποδίῳ καὶ τρα‐
10πεζίῳ χρώμενος, ἐσθίων ὅσα κἀκεῖνος, κυάμους, κρόμμυα, τῶν ἀγρίων λαχάνων.
Decl
.

32

.

1

.

23

εἰ δὲ ὄρνιν σφά‐ ξειεν ἢ ὠὰ παραθείη, οὐκ ἐμοὶ λογίζεται, οὐ γὰρ ἂν ἁψαίμην, ἀλλὰ ξένια δίδωσιν. ἃ δ’ ἀποφέρειν μοι τέ‐ τακται καὶ οὗτος καὶ οἱ λοιποὶ γεωργοί, πρὸς ἀργύριον
5ἀκριβῶς τιμησάμενος δραχμὰς οὐκ ὀλίγας ἐκλέγω.
δελφάκιον δὲ καὶ ἄρνα καὶ ἔριφον εἰ καὶ δωροῖντό μοι, οὐ πείθουσι δοῦναι τῇ γαστρὶ καταθύσαντα, ἀλλ’ ἐπαινέσας [ἂν] καὶ λαβὼν τρέφειν κελεύω κἀν τοῖς τοῦ δεσπότου καταριθμεῖν, εἶτ’ αὐξηθέντων ἀπαιτῶ
10τὰ ἔκγονα καὶ ποιῶ ταῦτα ἀργύριον.
Decl
.

32

.

1

.

24

σῦκα δὲ καὶ βότρυες καὶ μῆλα καὶ ἄπιοι ἐμοῦ μὲν τοὺς ὀφθαλμοὺς καὶ τὴν ῥῖνα εὐφραίνουσιν, ἐσθίει δὲ ὁ διδοὺς ὀβο‐ λούς. ὅσα δ’ ὡς ἄχρηστά μοι παραμένει, τοῖς οἰκέταις
5δίδωμι καὶ τῆς τροφῆς ὑφαιρῶ. ἐγὼ καὶ τὰ φύλλα τῶν δένδρων οὐκ ἐῶ τοὺς ἀνέμους ἐπὶ πέδον βάλλειν καὶ καταχεῖν, ἀλλ’, εἰσὶ γὰρ οἳ καὶ τούτων δέονται πρὸς νόσου παραμυθίαν, ἀπεμπολῶ κερματίου, καὶ διὰ χρόνου καὶ οἱ κιττοὶ ἐν ταῖς τῶν θεῶν ἑορταῖς
10πληροῦσί μοι βαλάντιον ὅλον.
Decl
.

32

.

1

.

25

Τὸ δὲ μέγιστον τῶν κερδῶν, ὅσον ποιῶ χρόνον
ἐν ἀγρῷ, ποιῶ δὲ ἀμέλει συχνόν, τρέφομαι τοῖς τῶν γεωργῶν ἀναλώμασι καὶ τότε με μόνον ἡ γαστὴρ οὐ πορθεῖ. ὢν δὲ ἐν ἄστει, φεῦ, δασμὸν αὐτῇ παρέχω
5τὰς τροφάς. οὐδὲ γὰρ ἀνέχεται παραινοῦντος πολλάκις ἀρκεῖσθαι τῷ ἀέρι καὶ μὴ εἶναι χείρω τῶν τεττίγων οἳ τῇ δρόσῳ τρέφονται μόνῃ, ἀλλὰ δεῖται ἄρτου, φα‐ κῆς, κρομμύων, ταρίχους, ἂν οὕτω τύχῃ, πολλάκις δὲ καὶ σερίδων, ἵν’ εἴη τὸ τάριχος ἥδιον. καὶ νῦν μὲν
10ἐπριάμην ἄν, νῦν δ’ ἐπιπλήξας αὐτῇ ἀπῆλθον ἔχων τἀργύριον. οὐ γὰρ ἠνεσχόμην ἀριθμούμενον ὁρῶν καὶ τὸν μὲν φύλλα διδόναι, ἐμὲ δὲ κερμάτιον.
Decl
.

32

.

1

.

26

μίαν οἶδα τῇ γαστρὶ χάριν καί, νὴ τοὺς θεούς, οὐ μικράν. ἐν τοῖς τῶν καλούντων δείπνοις ἐμφορεῖται πλειόνων καὶ τήν τε ἡμέραν ἐκείνην οὐκ ἐδεήθη τροφῆς καὶ τῆς
5ὑστεραίας μέχρις ἑσπέρας, τὴν δ’ ἑσπέραν ταύτην ἁλῶν καὶ ἄρτου βραχέος ἐμφαγὼν ἐκαθεύδησα καὶ οὕτω δύο ἡμερῶν ἐταμιευσάμην μίαν ἑστίασιν φίλου. πολλάκις δ’ ἄν, ὦ βουλή, καὶ τῶν κρεῶν μοῖραν οὐκ
ὀλίγην λαβὼν καὶ ἄρτων πλειόνων ἔδωκα τῷ παιδὶ
10καὶ εἶπον μὲν φαγεῖν, ἔνευσα δὲ τηρεῖν κᾆτ’ ἐτρύφων πολλῶν ἑξῆς ἡμερῶν μηδὲν ζημιούμενος.
Decl
.

32

.

1

.

27

 Καί μοι δοκῶ, νῦν γὰρ ᾐσθόμην, ἐκ τῶν τοι‐ ούτων, ὦ βουλευταί, δείπνων διεφθάρθαι τὸν νοῦν καὶ τρυφᾶν ἐκ τῶν ἀλλοτρίων μαθὼν ἔλαθον εἰς πάθος ἐμπεσὼν ἐκ κόρου τικτόμενον. ἐκεῖθεν ἡμᾶς,
5ἐκεῖθεν ὁ Ἔρως ἐνήδρευσε μαλακωτέραν ποιῶν τὴν ψυχὴν καὶ συνεθίσας ὄψων πρῶτον ἐρᾶν. οἶδα γοῦν τοὺς ὀφθαλμοὺς τοῖς κατ’ ἀγορὰν ὠνίοις ἐπιβαλὼν καὶ μηκέτ’ εὐχερῶς ἀπαγαγών, ἀλλ’ ἔπαθόν τι πρὸς αὐτὰ πάθος ἀσύνηθες. ἐπῄνεσά τε αὐτὰ καὶ ἡδέως ἂν
10ἔφην φαγεῖν καὶ τὸ βαλάντιον λύειν ἕτοιμος ἐγενόμην, ἐν δὲ τῷ λύειν πολλάκις μὲν ἀνανήψας ἐπέπληξα ἐμαυ‐ τῷ τί τοῦτο, εἰπών, ὦ κακόδαιμον; οὐ μενεῖς ἐπὶ τῆς συνήθους διαίτης; οὐ διαρραγήσῃ πρό‐ τερον ἢ ταυτὶ προτιμήσεις τοῦ κερματίου; πολ‐
15λάκις δὲ καὶ ἡττήθην, ὁμολογῶ.
Decl
.

32

.

1

.

28

καὶ κρεῶν μὲν ἢ
ὠῶν ἢ τούτων τινὸς τῶν πολυτελῶν οὐδ’ οὕτως ἂν ἐπριάμην, οὐδ’ οὕτως, εἰ μυρίοι με ἐκέντουν Ἔρωτες, εἰωθὼς δὲ ἐνίοτε τοῦ Βυζαντίου ταρίχους ἐσθίειν,
5ἴστε δὲ ὡς καὶ χρηστὸν ὄψον οἱ σκόμβροι καὶ εὔωνον, τοῦ Γαδειρικοῦ ποτ’ ἂν ἐπεθύμησα καὶ στένων μέν, ἐπριάμην δ’ ἂν ὅμως, εἶτ’ ἐλθὼν οἴκαδε οὐκ ὀπτήσας συνέφαγον ἄρτῳ ξηρῷ, ὅ μοι δεῖπνον ἀεὶ τὸ ἥδιστον ἦν, ἀλλ’ ἐπέσταξα ἂν ἐλαίου καὶ ὄξους ἐπέχεον καὶ
10ῥαφανίδας συνέφαγον, ὧν καὶ ἓν ἤρκει πρότερον δεῖ‐ πνον ποιῆσαι πολυτελές.
Decl
.

32

.

1

.

29

ἄλλοτε γαστρός, ὦ βουλή, βοὸς ἐπεθύμησα, ἄλλοτ’ αἰγείων χορδῶν καὶ οὐκ ἐπε‐ θύμησα μόνον, ἀλλ’ οἶμαι, νὴ τοὺς θεούς, καὶ ἠγο‐ ρακέναι, ὥστ’ ἐκ ταύτης τῆς τρυφῆς ὁ κακοδαίμων
5ἀκόλαστος ἐγενόμην καὶ γυναικὸς κάλλος ἰδὼν ὁμοίως ἐθαύμασα καὶ ἅψασθαι καὶ περιβαλεῖν καὶ ὡς ἐμαυτὸν ἀγαγεῖν παραπλησίως ηὐξάμην. τίς δ’ οὐκ ἂν καὶ ἄλλος, ὦ βουλευταί, κάλλος οὕτως ἄμαχον θεασάμενος;
Decl
.

32

.

1

.

30

τὸ μὲν πρόσωπον αὐτῆς οἷον ἐν χρυσῷ καταλάμ‐
πεται, ἀργύρου δὲ μαρμαρυγὰς ἐκπέμπει τὰ ὄμματα, ἡλικία δὲ καὶ ἦθος καὶ περιβολὴ καὶ στάσις ἀτεχνῶς οἷα τῶν χρυσῶν ἀγαλμάτων τῶν ἐν τοῖς ἱεροῖς, ὁ δ’
5ἔξωθεν κόσμος, βαβαί, πόσος καὶ ὅπως ἐράσμιος διπλασιάζων τὸ κάλλος τῇ γυναικί. πλήρης μὲν ἡ κε‐ φαλὴ χρυσοῦ, πλήρης δὲ ἡ δέρη, ἐλλόβια, βουβάλια, ἀμφιδέαι. ζώνιον 〈καὶ〉 ἐσθὴς ἐρίου μὲν ὀλίγου, χρυ‐ σίου δὲ πολλοῦ.
Decl
.

32

.

1

.

31

 Καὶ ἔμοιγε τὸ πρῶτον ταῦτα κατέσχεν ἐπὶ πλείονα χρόνον τὰ ὄμματα, εἶθ’ εἵλκυσε τὸ πρόσωπον ἐφ’ αὑτό. κἀκ τοῦ προσώπου πληγή τις ἐπὶ τὴν καρ‐ δίαν ἀφίκετο ὀξυτέρα μὲν τῆς ἐκ βέλους, ἴση δὲ μικρὸν
5εἰπεῖν τῇ διὰ ξίφους ἢ δόρατος. ἀλλ’ οὕτως οἶδα πλη‐
γεὶς ἀδοκήτῳ ποτὲ ζημίᾳ περιπεσών. τὰ γοῦν ἐκ τῶν πληγῶν πάθη οὐδ’ ἀκαρῆ διενήνοχεν.
Decl
.

32

.

1

.

32

ἀλλ’ ὥσπερ τότε, καὶ νῦν ἡμιθνὴς ἐγενόμην, ὠχρός, ἄφωνος. ἴλιγ‐ γος ἐν τῇ κεφαλῇ, σκότος περὶ τὰ ὄμματα. οἱ δὲ πόδες οἷ μὲν ἐβουλόμην οὐ προῇσαν, τῶν δὲ τῆς ἑταίρας
5ἰχνῶν ἐξεδέδεντο. καὶ παρειπόμην τῶν μὲν ἐν ποσὶν οὐδὲν καθορῶν, εἰς δὲ αὐτὴν ὅπως τῷ τε χρυσίῳ καὶ τῷ κάλλει κεκόσμητο κεχηνώς, ἕως οἴκαδε ἐλθοῦσα τοὺς μὲν παρῆκεν ἔσω τῶν ἐραστῶν, ἐμὲ δὲ ἀπέκλει‐ σεν.
Decl
.

32

.

1

.

33

ἦν μὲν οὖν καὶ τοῦτο μυρίων, ὦ βουλή, θα‐ νάτων ἄξιον, καὶ πᾶς ἄν μοι κἀνταῦθα δικαίως ἐπι‐ πλήξειεν· οὐκ ἀπάγξῃ, δυστυχής; οὐκ εἰς κρη‐ μνόν τινα ὤσεις σαυτόν; ἀλλ’ ἐρῶν ἔρωτα οὕ‐
5τως ἀνδρικὸν καὶ γενναῖον ᾧ συνετράφης, ᾧ συνηυξήθης, ᾧ συνήκμασας, ἐπεισφέρεις ἕτε‐ ρον αὐτῷ τὸν τῶν μειρακίων καὶ μόλις πρὸς ἐκεῖνον ἀρκῶν μερίσας τὸν χρόνον τὸν ἥμισυν
τῷ δευτέρῳ τούτῳ προσέθηκας καὶ φοιτᾷς ἐπὶ
10θύρας ὅθεν κεναῖς ἐπανήξεις χερσίν, ὃ μήπω πεποίηκας πρότερον.
Decl
.

32

.

1

.

34

 Ἦν μὲν οὖν καὶ διὰ ταῦτα τεθνάναι μοι κα‐ λόν, ὅπερ ἔφην, τί γὰρ ἔδει με ζῆν, ὦ βουλευταί, πράγματι παρακαθήμενον κέρδος οὐ φέροντι; τὰ δ’ ἐφεξῆς οὐδὲ βουλομένῳ μοι ζῆν συγχωρήσειεν ἄν. ὡς
5γὰρ δὴ καιρὸν ἔσχε ποτὲ διαλεχθῆναι κἀμοὶ πολλάκις τὸν οὐδὸν τῶν θυρῶν κατατρίψαντι καὶ ἐπῆλθον οἴ‐ καδε ὡς αὐτήν, κιχλισμὸς ἦν πρῶτον τῶν θεραπαινί‐ δων πολύς.
Decl
.

32

.

1

.

35

καὶ ἡ μὲν θοἰμάτιον ἔσκωπτε καὶ τὸ χιτώνιον ὅτι τοῦ Κρόνου πρεσβύτερα, ὅτι πλείους ἔχοι τὰς ὀπὰς τῶν στημόνων, αἱ δὲ ἠρίθμουν τὰ προσερ‐
ραμμένα τοῖς ὑποδήμασί μου καττύματα καὶ πόσας
5πενταετηρίδας ἐξήρκεσεν ἐπυνθάνοντο καὶ πόσας ἔτ’ ἐξαρκέσει. μία δὲ προσελθοῦσα πόσον οὐκ ἐλού‐ σω, φησί, χρόνον, ὦ βέλτιστε; ἐμοὶ μὲν γάρ, νὴ τὴν Ἀφροδίτην, δοκεῖς ἐξ ὅτουπερ ἐγένου. καὶ πρὸς μὲν τὸ μύρον ἔοικας ὥσπερ οἱ κάνθαροι
10διαφθείρεσθαι. οὐ γὰρ ἂν ὡς ἡμᾶς εἰσιὼν ὠδώ‐ δεις οὕτω κακόν.
Decl
.

32

.

1

.

36

ταῦτα δὲ ἐγὼ μὲν ἐπριόμην ἀκούων, ἡ δὲ τέως μὲν ἐμειδία μάλα ἡδύ, τέλος δὲ σιωπᾶν αὐταῖς ἐπιτάξασα προσέβλεψέ τέ με θαυμάσιον οἷον καὶ τὸ χρυσοῦν διανοίξασα στόμα τί δεῦρο
5ἥκεις; ἐπύθετο. μή του τῶν ἐρώντων μου μειρα‐ κίων παιδαγωγὸς ἢ τροφεὺς ὢν ἀπαγορεύσων ἥκεις μηκέτ’ αὐτὸ δέχεσθαι τοῦ λοιποῦ;
Decl
.

32

.

1

.

37

οὐκ ἔγωγε, εἶπον, ὦ καλλίστη γυναικῶν, ἀλλ’ ἐρα‐
στὴς ὢν καὶ αὐτός. τίνος; εἶπεν. ἢ ταυτησὶ τῆς Χρυσίου; ἐπεστράφην πρὸς τοὔνομα καὶ ποίου,
5φημί, λέγεις χρυσίου; ταύτης, εἶπε, τῆς χρυσῆς θεραπαίνης. ἰδὼν δὲ ἐγὼ παιδισκάριον οὐκ ἀηδὲς καλὴ μέν, εἶπον, καὶ Χρυσίον καὶ μάλιστα διὰ τοὔ‐ νομα, ἐγὼ δὲ οὐ ταύτης, ἀλλὰ τοῦ σοῦ κάλλους ἐρῶ. εὖ γε ποιῶν, εἶπεν, ὦ τάν.
Decl
.

32

.

1

.

38

καὶ ἅμα ἀφεῖσα ἐμὲ ἐπυνθάνετο μεγάλῃ τῇ φωνῇ εἰ τὸν εὐνοῦχον ἔπεμψεν ὁ ξεναγὸς Θρασυλέων ὅν μοι σὺν τῷδε τῷ ὅρμῳ δεδώρηται, δείξασα κόσμον κομψοῦ πάνυ
5χρυσίου, εἰ τὴν αὐλητρίδα Πολέμων ὁ τοῦδε ἀντεραστής, τὸ μὲν γὰρ ζώνιον τόδε ταῖς ἑαυ‐ τοῦ χερσὶ φιλήσας ἅμα ἐπέζωσεν, εἰ τὸ μειρά‐
κιον ὁ Μοσχίων 〈καὶ〉 τὰς εἴκοσι μνᾶς ἃς τὸν Δᾶον ἥξειν ἔφη κομίζοντα. αὔριον δέ, εἶπεν, ὦ
10φίλτατε, καὶ περὶ σοῦ πευσόμεθα εἰ ὁ νέος ἐραστὴς ὁ καλὸς ἃ χθὲς ὑπέσχετο πέπομφεν. ὑποσχήσῃ γὰρ δηλονότι καὶ ὑπερβαλῇ μάλιστα μὲν καὶ τοὺς ἄλλους ἐραστάς, εἰ δὲ μή, τὸν Μοσχίωνα.
Decl
.

32

.

1

.

39

 Τί με οἴεσθε, ὦ βουλευταί, πάσχειν ταῦτα ἀκούοντα; λίθοις βάλλεσθαι κατὰ τῆς κεφαλῆς ἐδόκουν, ξίφει κατὰ τῆς καρδίας. μόλις ἐπέσχον ἐμαυτὸν μὴ πεσεῖν. ἡ δὲ πρὶν ἐκ τούτων ἀνενεγκεῖν τῶν πληγῶν
5ἑτέρας ἐπῆγε χαλεπωτέρας. τέως γάρ, ἔφη, δείπνου δεῖ τήμερον καὶ τοῦτο σὺ παρασκεύασον, ἵν’ ἅμα μοι καὶ συνδειπνῇς ἐγγὺς κατακείμενος, τὸ δὲ δεῖπνον ἔστω μὴ πάνυ πολυτελές.
Decl
.

32

.

1

.

40

κἀγὼ μὲν ἐλαίας που καὶ τυρὸν ἀκούσεσθαι προσεδόκων ἤ, νὴ Δία γε, λάχανα καὶ ὠά, ἃ καὶ γαμοῦσιν ἀνθρώποις ἀρκεῖ, καὶ πρὸς ταῦτα ἀπεκναιόμην οὐχ
5ὡς παρέξων, ἀλλ’ ὡς τῷ λόγῳ τέως ἀνιασόμενος. ἡ δὲ κατέλεγε τράπεζαν ἣν φρίττω, νὴ τοὺς θεούς, καὶ ὀνομάσαι βουλόμενος, Θάσιον οἶνον, ὄρνις, ἰχθῦς, πλακοῦντας, ἄλλ’ ἄττα ὧν οὐδὲ τὰ ὀνόματα ἠπιστάμην. πρίω δέ, φησί, καὶ ἄνθη καὶ στεφάνους καὶ
10μύρον. ὄζειν γὰρ δεῖ παρ’ ἡμῖν καὶ τὸ οἰκίδιον μύρου.
Decl
.

32

.

1

.

41

ἐξέκραγον ἐνθάδ’ οὐκέτ’ ἀνασχόμενος· μὴ γὰρ βασιλέα τὸν μέγαν ἐραστὴν ἔχεις, ὦ γύναι; μὴ γὰρ ἐκ γῆς καὶ θαλάττης προσόδους ἐκλέ‐ γοντα; καίτοι κἀκεῖνος πτωχὸς ἂν γένοιτο οὐ
5πολλοῦ, εἴ τις αὐτοῦ μνᾶς εἴκοσι εἰς δεῖπνον τοιοῦτον ἀφέλοιτο. ἐμὲ δὲ πρὶν πτωχόν, νεκρὸν ἂν ποιήσαι καὶ μία ληφθεῖσα δραχμή. τοιοῦτος οὑμὸς τρόπος.
Decl
.

32

.

1

.

42

ἀκούω δὲ ὑμᾶς, ὦ βελτίστη, σφόδρα ἁρμόζεσθαι πρὸς τοὺς τρόπους τῶν ἐραστῶν. ἅρμοσαι δὴ πρὸς τὸν ἐμόν. λαμβάνειν
εἴωθεν, οὐχὶ διδόναι, καὶ μάλιστα μέν, ὦ φιλ‐
5τάτη, [καὶ] δός, οὐ γὰρ 〈ἂν〉 ἄμεινον ἄλλως ἁρ‐ μόσαιο, εἰ δὲ μή, μή με ἀπαίτει μηδέν. ἄλλως τε, ἔφην, οὐδ’ ἀκερδὴς ὁ ἐμὸς ἔρως σοι γέγονεν, ἀλλὰ μαρτυρίαν ἤνεγκέ σοι τοῦ κάλλους μεγά‐ λην.
Decl
.

32

.

1

.

43

τοῦτό σε τῶν ἄλλων ἑταιρῶν ἐνδοξο‐ τέραν πεποίηκεν. ἡ γὰρ πόλις ὅλη τοὐμὸν αἰσθο‐ μένη πάθος ἐν στόμασιν ἔχει καὶ φοιτᾷ παντα‐ χοῦ λόγος· τίς ἡ τὸν σκληρὸν τουτονὶ κατα‐
5κηλήσασα; ποῖον οὕτω κάλλος ἄμαχον ὃ τοῦτον κατηγωνίσατο; τίνα ἴσην ἔκρινε τῷ χρυσίῳ; εἶθ’ οἱ μὲν ἐρῶντες καὶ πρότερον προσλαμβά‐ νουσι πόθον, οἱ δ’ οὔποτε θεασάμενοι μεταθέ‐ ουσιν ὀψόμενοι καὶ ἰδόντες ἐρῶσι καὶ ἐρῶντες
10διδόασιν, ὥσθ’ ὅσα παρὰ τῶν δι’ ἐμὲ προσιόν‐ των λαμβάνεις ἐμὲ διδόναι σοι νόμιζε καὶ προῖ‐ κα σύνεσο.
Decl
.

32

.

1

.

44

ταῦτα ἐμοῦ λέγοντος, ὦ βουλή, καὶ
τῶν χειρῶν ἁπτομένου καὶ μονονοὺ δακρύοντος οὐ μᾶλλον ἤκουεν ἢ λύρας ἀκούσειεν ὄνος, ἀλλ’ ᾖδέ τινα ᾠδὴν ἁπτομένην ἐμοῦ, τέλος δὲ ἀφῆκε φωνὴν ἥ με
5εὐθὺς ἐπὶ τὸ κώνειον ἤγαγε· νῦν μὲν γάρ, ὦ οὗτος, εἶπεν, ἐντετύχηκάς μοι μηδὲν δεδωκώς, ἄλλοτε δὲ οὐδὲ ὄψει ἢ τὸν κόλπον τοῦτον ἐμπλήσας χρυσίου. τοιοῦτος οὑμὸς τρόπος. οὐκ ἂν χαρι‐ σαίμην τινὶ μὴ λαβοῦσα.
Decl
.

32

.

1

.

45

 Μετὰ δὴ ταύτην, ὦ βουλή, τὴν φωνὴν τὴν οὕτως ἀπηνῆ τὴν ἀπὸ Σκυθῶν ὡς ἀληθῶς τί δρᾶσαί με χρῆν ἕτερον ἢ τεθνάναι; οὐ γὰρ δὴ τὰ συνήθη ταῦτα ἐροῦσιν οἱ ῥήτορες, ὡς μικρὸν τὸ πάθος
5καὶ οὐκ ἄξιον τοῦ κωνείου. ἀλλ’ ἴστε δὴ πάντες ὡς καὶ καθ’ αὑτὸν ὁ ἔρως οὐκ ἀνεκτόν, ἀλλὰ τοὺς μὲν ξίφει, τοὺς δὲ ἀγχόνῃ, τοὺς δ’ ἄλλῳ τῳ διεχρήσατο καὶ αὖ προσδοκία μόνη ζημίας πολλοὺς ἔωσεν εἰς κρημνόν. καὶ ἔγωγε τοῦτο μυριάκις παθεῖν ἐκινδύ‐
10νευσα.
Decl
.

32

.

1

.

46

εἰ τοίνυν μία τῶν ἐμῶν συμφορῶν ἑτέροις οὐ φορητή, πῶς ἐμὲ ζῆν ἀξιοῦσι ταῖς δύο βαλλόμενον καὶ ὥσπερ ἐν κλύδωνι πρὸς ταύτην ἐξ ἐκείνης ὠθού‐
μενον; νῦν μὲν γὰρ ἐκστήσας ὁ ἔρως με τῶν φρενῶν
5καὶ ὅλον ἀναρτήσας τῆς ἐρωμένης ἐπὶ τὸ κιβώτιον ἄγει καὶ ἀνοίγειν κελεύει καὶ κενώσαντα φέρειν τῇ πάντα εὐτυχεῖ γυναικί, νῦν δὲ ἀνοίγοντα τρόμος λαμ‐ βάνει τοῦ τε ἄλλου σώματος καὶ μάλιστα τῆς χειρός, ἡ δὲ βάλανος οὐχ ὑπείκει μοι πρότερον ἡ φιλτάτη
10μόνον οὐκ ἀφ’ αὑτῆς ἀνοιγομένη, εἴ ποτε ἐμβαλέσθαι χρυσίον ἐδέησεν. ὀψὲ δὲ μόλις ἀνοίξαντος μάχη τοῖν δυοῖν ἐρώτοιν γίνεται καρτερὰ καὶ ὁ μὲν κλείειν, ὁ δ’ ἀνοίγειν κελεύει. καὶ τοῦτο πολλάκις ἑκάτερος, ἀεὶ δ’ ἐπικρατεῖ καλῶς ποιῶν ὁ τοῦ κιβωτίου καὶ θᾶττον
15τοῦ αἵματος ἢ χρυσίου μοι μεταδοῦναί τινι συγχω‐ ρεῖ.
Decl
.

32

.

1

.

47

ἐπιρράξας οὖν τὸ πῶμα τῷ κιβωτίῳ καὶ κλείσας ἀσφαλῶς ἀποτρέχω. εἶτ’ οὐκ ἔχω τίς γένωμαι, ἀλλ’ ἀλύων ἄνω καὶ κάτω περίειμι τὴν ἀγοράν, τὸ ἄστυ πᾶν, τὴν οἰκίαν, καὶ οὔτ’ ἐπὶ τῆς κλίνης ἀν‐
5έχομαι μένειν οὔτε φέρουσιν ἑστῶτος οἱ πόδες. καὶ καθιζήσας μὲν ἀναπηδῶ πάλιν, ἀναπηδήσας δὲ θέω μέχρι τῶν θυρῶν, εἶθ’ ὑποστρέφω πατάξας τὰς θύρας.
Decl
.

32

.

1

.

48

ὕπνου καιρὸς καὶ πρὶν μύσαι τὰ ὄμματα διεγείρο‐ μαι θορύβου μεστός. ἠγρύπνουν μὲν γὰρ ἀεὶ καὶ τὸν ἄλλον ἅπαντα χρόνον, ἀλλ’ ἐπὶ λογισμῶν ἦν στρεφόν‐ των μου τὴν ψυχήν· πόσον ἐνοικίου κατέβαλε
5τῆς συνοικίας ὁ ναύκληρος; πόσων ἔτι μηνῶν χρεωστεῖ; πόσος ὁ τῶν ἐργαστηρίων μισθός; εἰ συνήχθη μοι τῆς ἐσχατιᾶς ἁπάσης ἡ πρόσοδος; πόσα μοι βαλάντια γέμει, πόσα κιβώτια; ποῦ τὸ χρυσίον; ποῦ τὸ ἀργύριον; καὶ πῶς ἂν
10ταῦτα πλείονα γένοιτο;
Decl
.

32

.

1

.

49

νῦν δέ εἰμι μὲν κἀν τούτοις, οὐδὲ γὰρ θάνατος ἄν με ταύτης ἀφέλοιτο τῆς φροντίδος, πολλάκις δὲ μεταξὺ τούτων ἐπὶ τὴν ἐρω‐ μένην ἀφέλκομαι καὶ στένω πάλιν καὶ κόπτω τὴν
5κεφαλὴν κἀκ τῆς κλίνης ἀναπηδῶ συνεχῶς καὶ παῖδα καλῶ μηδὲν δεόμενος καὶ προσελθόντα μηδὲν προστά‐ ξας ἀπέπεμψα. καὶ νυκτὸς μὲν οὔσης τὴν ἡμέραν ποθῶ, ἐν ἡμέρᾳ δὲ ἡ νὺξ αὖθις αἱρετωτέρα. ἕν, ὡς ἐν τοσούτοις κακοῖς, ἀγαθὸν ἔχω· μισῶ τὴν τροφὴν
10καὶ ἢ παντελῶς οὐ προσίεμαι ἢ σφόδρα ὀλίγην καὶ ταύτην οὐκ ἐγὼ πριάμενος, ἀλλ’ ἐλεοῦσά με ἡ γραῦς ἢ ὁ Κέρδων οὐκ οἶδ’ ὅθεν λαβόντες προσφέρουσι.
Decl
.

32

.

1

.

50

 Τίς οὖν ὁ τὸν οὕτως ἔχοντα ζῆν ἀξιῶν; ἢ τίνα τρόπον; φρασάτω καὶ ζήσομαι. δόντα, φησί. διαφθείρεις με, ὦ ἄνθρωπε, πρὸ τοῦ κωνείου καὶ οὐδ’ ἄχρι τῆς ψήφου τῶν βουλευτῶν βιῶναί μοι συγχωρεῖς.
5οἷα γάρ, ὦ θεοί, παραινεῖς. ἀποσυλῆσαι μὲν ἐμαυτόν, ἐνθεῖναι δὲ ἑτέραις χερσὶ τἀμά.
Decl
.

32

.

1

.

51

ἐγὼ δέ σε ᾤμην [καὶ] μάλιστα μὲν καὶ τὴν βουλὴν πεῖσαι ψηφίσασθαι μὴ λαμβάνειν παρ’ ἐμοῦ μισθὸν τὴν ἑταίραν ὡς μὴ δυναμένου μου διδόναι, εἰ δὲ μή, παρ’ ἐκείνην αὐτὸν
5ἀφικόμενον, —φοβοῦνται δὲ ὑμᾶς μόνους αἱ ἑταῖραι τοὺς ῥήτορας ὡς καὶ κατηγοροῦντας ῥᾳδίως αὐτῶν καὶ λοιδορουμένους ἐν οἷς συγγράφετε λόγοις— εἰπεῖν πρὸς αὐτὴν ἐπάραντα τὴν φωνήν· τί τοῦτο;
πολίτην ἄνθρωπον, ἀστὸν ἐξ ἀμφοῖν, προσ‐
10έχοντα ἑαυτῷ, πόνῳ πολλῷ χρυσίον ὀλίγον κτη‐ σάμενον καὶ μὴ συνάμενον τοῦτο ῥιπτεῖν ἐξ‐ αγαγεῖν ἑαυτὸν ἠνάγκασας ἐκ τοῦ βίου καὶ πο‐ λίτου χρηστοῦ τὴν πόλιν ἀποστερεῖς;
Decl
.

32

.

1

.

52

εἰ δὲ καὶ προσέθηκας ὡς ἤκουσεν ἡ βουλὴ τὸ πρᾶγμα καὶ σφόδρα ἀγανακτεῖ καὶ πέμπειν ἐπ’ αὐτὴν ἑτοίμη τοὺς Σκύθας, κἂν προσέθηκεν, εὖ οἶδ’ ὅτι χρήματα, ἵνα
5μηκέτ’ αὐτὴν ἐνοχλῶ τοῦ λοιποῦ. οὗ γενομένου ἐγὼ μὲν ἂν μακάριος ἦν ἐκ τῶν φιλτάτων χειρῶν χρυσίον δεχόμενος, σοὶ δὲ μισθὸν μὲν οὐκ ἂν ἔδωκα τοῦ χρυ‐ σίου, εὐεργέτην δ’ ἂν εἰς τὸν ἅπαντα χρόνον ἀνέ‐ γραψα. εἰ δὲ τοῦτο μὲν οὐ ποιεῖς, ἐχθρὰ δὲ ἀφίης ῥή‐
10ματα καὶ τοῖς τῆς ἑταίρας ταὐτά, οὐ δέομαι συμβούλου κενοῦντός μοι τὸ κιβώτιον. ἃ γὰρ ἐμαυτῷ συνεβού‐ λευσα, πολλῷ τῶν σῶν αἱρετώτερα, ἀπελθεῖν ἐκ τοῦ βίου πρίν τινα ἰδεῖν τῶν ἐμῶν κυριεύοντα.
Decl
.

32

.

1

.

53

 Ποῦ ποτ’ οὖν ὁ δώσων τὸ κώνειον; σὺ μέν, ὦ βέλτιστε, φιάλην ἀργυρᾶν ἢ χρυσῆν πληρώσας, ἵν’ ἥδιον πίω, περίμενε· ἐγὼ δέ, ὅπερ εἰώθασιν οἱ πρὸς
θάνατον τοιοῦτον ἰόντες, ὃ φίλτατον ἔχουσι, τοῦτο
5ἀσπάζονται, ἀσπάσομαι οἴκαδε εἰσελθὼν ἅ μοι παίδων ἦν καὶ γυναικὸς προτιμότερα καὶ θρηνήσω πρῶτον μὲν ἐμαυτὸν ὅσων καὶ οἵων ἀγαθῶν αὐτίκα στερήσο‐ μαι, ἔπειτα δὲ κἀκεῖνα οἷον κηδεμόνα ἀπώλεσε καὶ ὅτι καθάπερ ὡς ἀληθῶς ὀρφανὰ μικρὸν ὕστερον οἱ
10τυχόντες αὐτὰ διαρπάσουσιν.
Decl
.

32

.

1

.

54

οὐ γὰρ δή τις ὑμῶν οὕτω φιλάνθρωπος, ὦ βουλή, ὡς συγκατορύξαι μοι τὴν οὐσίαν καὶ πρὸ τοῦ χώματος ταύτην ἐπισωρεῦσαι τῷ σώματι. ἐγενόμην ἂν εἷς τῶν θησαυρὸν φυλαττόν‐
5των καὶ οὐχ, ὥσπερ ἐκείνων τινὲς πλὴν ἐμοῦ τοῦ κἀν τούτῳ δυστυχοῦς πολλοῖς ἤδη προήκαντο, ἀλλ’ ἄβατον ἂν τὸ χωρίον ἀνθρώποις ἐποίησα πόρρωθεν εἴργων μὴ προσιέναι, οἷα καὶ ἄλλα κατὰ τὴν χώραν ἐστὶ τυχόν που κἀκεῖ φιλοχρύσων δαιμόνων ἐπικαθημένων
10χρυσίῳ, καὶ οὕτως ἂν ἐπλούτουν ἀθάνατα. εἰ δ’ ἀληθές ἐστιν ὅ φασιν οἱ σοφοὶ καὶ αὖθίς γε εἰς ἀνθρώπου σῶμα ἐρχόμεθα, ἕτοιμον ἕξω πλοῦτον τὸν ἐμαυτοῦ
λαβὼν θησαυρόν.
Decl
.

33

t

1

Φιλαργύρου παῖς ἀριστεύσας ᾔτησεν εἰς τὴν δωρεὰν θαλλοῦ στέφανον καὶ ἀποκηρύσσεται.
Decl
.

33

.

1

.

1

 Τῆς μὲν ἀριστείας οὐ πάνυ μέμφομαι τὸν νεανίσκον, ὦ δικασταί, δι’ ἐκείνην γὰρ σέσωσται τῇ πόλει τά τε χρήματα καὶ τὰ σώματα, μισῶ δὲ τοῦτον, ὅτι δεινὸς ὢν ἐν τοῖς ὅπλοις εὐήθης ἐστὶν ἐπὶ τῶν
5δωρεῶν καὶ τῆς Τύχης παρεχούσης πλουτεῖν ἀνοίᾳ διέφθειρε τὴν χάριν.
Decl
.

33

.

1

.

2

ἐπεὶ οὖν σοφώτερός ἐστι τοῦ πατρὸς καὶ ὃν μὲν ἐγὼ τιμῶ βίον, τούτου κατέγνωκεν, αὐτὸς δὲ ἕτερον ἐξεῦρεν ἑαυτῷ, ζητείτω καὶ οἰκίαν ἑτέραν. οὐ γὰρ οἶδ’ ὅπως δύνανται συνοικεῖν χρημά‐
5των ἐπιθυμητὴς καὶ κενῆς δόξης ἐραστής.
Decl
.

33

.

1

.

3

θαυμάζω μὲν οὖν ὅπως οὐ καὶ νῦν ἐστεφανωμένος εἰς ὑμᾶς εἰσῆλθε. τοσοῦτον ἐπὶ τῷ θαλλῷ φρονεῖ καὶ οἴεται τόν τε ὄντα καὶ τὸν ἐσόμενον χρυσὸν οὐδὲν εἶναι
5πρὸς τὸ κτῆμα. καὶ γὰρ κτῆμα αὐτὸν ὁ ἀναίσθητος ὀνομάζει.
Decl
.

33

.

1

.

4

ἐγὼ δ’ εἰ μὲν ᾔδειν τὸν παῖδα μεταθησό‐ μενον τὴν δόξαν ἢ μεμφόμενον αὑτῷ τῆς περὶ τὴν αἴτησιν μωρίας, οὐδ’ οὕτω μὲν ἂν ἠνεσχόμην τὴν ἐκ τοῦ παρελθόντος χρόνου ζημίαν, πλὴν ἴσως
5ἂν ὑφῆκά τι τῆς ὀργῆς ὁρῶν οὐκ εἰσάπαξ ἀπολωλότα μοι τὸν υἱόν· ἐπεὶ δὲ ἀνιάτως ἔχει καὶ δῆλός ἐστιν ἐμμένων τοῖς ἀδικήμασι καὶ πρὸ τῶν δικαστηρίων ἐπῄνει τὸ ἁμάρτημα, τοσούτῳ μᾶλλον αὐτὸν ἐξελῶ τῆς
οἰκίας, ὅσῳ ἄν μοι φαίνηται καλῶς ἐσκέφθαι τὸν ὑπὲρ
10τοῦ θαλλοῦ λόγον.
Decl
.

33

.

1

.

5

εἰ μὲν οὖν μὴ καὶ ὑμῶν, ὦ δικασταί, τοὺς πολλοὺς ἠπιστάμην πάντα ἐλάττω χρη‐ μάτων ἄγοντας καὶ τοῦτο ἀεὶ φροντίζοντας, ὅπως τι λήψεσθε, πάνυ ἂν ἐφοβήθην μὴ μαίνεσθαι δόξαιμι
5λυπούμενος εἰ μή μοι πλείω τὰ ὄντα πεποίηκεν ὁ παῖς· ὁρῶν δὲ ὑμᾶς καὶ νῦν οὐ δι’ ἄλλο τι χαίροντας ἢ ὅτι ἐνθένδε ἀναστάντες ἀποίσεσθε τὸ τριώβολον, πολ‐ λὰς ἐλπίδας ἔχω δόξειν ὑμῖν εἰκότως ἀγανακτεῖν εἰ μεγάλης περιουσίας μόνον οὐκ ἐν χεροῖν κειμένης
10ἐστέρημαι.
Decl
.

33

.

1

.

6

 Οὐκ ἐπὶ ταύταις, ὦ παῖ, ταῖς προσδοκίαις οὔτε τὴν μητέρα σου ἠγόμην οὔτε σὲ ἐποιούμην. μᾶλλον δέ, τί μοι πρὸς τουτονὶ τὸν ἀπόπληκτον, ἀλλ’ οὐ πρὸς ὑμᾶς περὶ τῶν ἐμαυτοῦ διαλεκτέον; ἐμοὶ γὰρ οὐκ ἦν γνώμη τὸ ἐξ
5ἀρχῆς, ὦ δικασταί, γαμεῖν λογιζομένῳ τὸ δαπανηρὸν τοῦ πράγματος καὶ ὅτι πρίν τι λαβεῖν, ἀναλῶσαι δεῖ δᾷδας
ὠνούμενον, ζεῦγος μισθούμενον, ἑστιῶντα τοὺς οἰκεί‐ ους, τοῖς φράτορσι τὴν γαμηλίαν εἰσάγοντα. ἐφόβει δὲ καὶ τὸ τὰς πολλὰς τῶν γυναικῶν σπαθᾶν καὶ παρ‐
10αναλίσκειν εἰς οὐδὲν χρηστόν, βομβύκινα ἱμάτια καὶ βύσσινα καὶ διαφανὲς χιτώνιον καὶ κροκωτὸν καὶ θέριστρον καὶ τοιοῦτόν τινα φλήναφον περὶ τὸ σῶμα δαπανωμένας.
Decl
.

33

.

1

.

7

αἰσθόμενοι δ’ οὖν τινες τῶν φίλων, εἰ δὴ φίλους ἐκείνους θετέον, οἷς τί μεῖζον καταράσαιτ’ ἄν τις ἢ τοιούτων παίδων γενέσθαι πα‐ τέρας; αἰσθόμενοι δ’ οὖν ἐχθρῶς με ἔχοντα πρὸς τὸν
5γάμον παρῄνουν σπείσασθαι πρὸς τὸ πρᾶγμα γῆράς τε ἥξειν λέγοντες, ἐν ᾧ μάλιστα δεῖ βοηθῶν, καὶ παῖδα ἐμπορικὸν ἔσεσθαι καὶ ζηλωτὴν τοῦ γονέως, ἴσως δὲ καὶ μᾶλλον χρηματιστήν.
Decl
.

33

.

1

.

8

ταῦτ’ ἦν μὲν ἐν
μαντείαις, τὰ δὲ ἤδη παρόντα καὶ ὁρώμενα θαυμαστὰ οἷα κατέλεγον, κόρην πολλὰ κεκτημένην καὶ γένους καὶ ὥρας λαμπρῶς ἔχουσαν. ἀκούσας ἐγὼ τὸ πολλὰ
5κεκτημένην οὐδὲν ἐδεόμην ἄλλο μαθεῖν. ᾔδειν γὰρ ὅτι πάντα ὁ πλοῦτος συλλαβὼν ἔχει τὰ καλά. εὐθὺς οὖν μεταπεπεισμένος οἷος ἦν γαμεῖν. τῷ μὲν οὖν προσλαμβάνειν τάλαντα θαυμαστῶς ὡς ἡδόμην, προσῆν δέ τι καὶ λύπης διὰ τὴν δαπάνην.
Decl
.

33

.

1

.

9

τίς ὁ νομοθέτης, ὦ δικασταί, τούτων τῶν περιττῶν ὑμεναίων; λαμπτή‐ ρων δεῖ τόσων, παραπομπῆς, οἴνου πολλοῦ, μύρου, κρόκου. ἑνὶ γὰρ οὐκ ἔνι λύχνῳ τὴν νύμφην ἄγειν;
5ἄνευ θορύβου δὲ οὐκ ἄμεινον; χωρὶς θεατῶν δὲ οὐκ εὐπρεπέστερον; εἰ δὲ μὴ πολλοὶ προσεστήκοιεν ταῖς θύραις, οὐκ εἴσεται ὁ νυμφίος ἃ ποιητέον αὐτῷ πρὸς τὴν κόρην; ἀλλ’ ὅμως ἤνεγκα, φέρειν γὰρ ὑπὸ τῆς προικὸς ἐπειθόμην.
Decl
.

33

.

1

.

10

τὴν μὲν οὖν γυναῖκα ἐπαινῶ
τῆς μιμήσεως ἥν με ἐμιμήσατο ἄσιτος τὰ πολλὰ δια‐ τελοῦσα, τοῖς περιλείμμασι τῶν ἄρτων διατρεφομένη, ὕδωρ αὐτή τε πίνουσα καὶ τὰς θεραπαινίδας ἐθίζουσα,
5μόλις ταῖς νουμηνίαις λουομένη, λεπτὰ μὲν ὑφαινο‐ μένη, πωλοῦσα δὲ μᾶλλον ἢ χρωμένη, ἐπικαττύουσα τὰ σαπρὰ τῶν χιτωνίων, οὐδὲν δεομένη τραπέζης, ἀλλ’ ἐπὶ τῇ ταλασίᾳ σῖτον αἱρουμένη. τοιγαροῦν ἔνδον αὐτὴν ἔχω καὶ στέργω καὶ θησαυρὸν ὀνομάζω.
Decl
.

33

.

1

.

11

 Ἡ μὲν οὖν παρ’ ἑτέρων πρὸς ἡμᾶς ἐλθοῦσα τοσοῦτον τῆς παιδείας ἐδέξατο, ὁ δὲ ἐξ ἐμοῦ φύς, ὁ παρ’ ἐμοὶ τραφείς, ὁ πολλοὺς ἐπαίνους ὑπὲρ χρημά‐ των ἀκούσας εἰς ὀθνεῖον ἐξώκειλε τρόπον. μικρὸν δὲ
5ἄνωθεν διηγήσομαι. ἐπειδὴ γὰρ ἤδη παῖς ἦν ἐν ᾧ
τῆς ἡλικίας καιρὸν λαμβάνει τὰ παιδεύματα, συνεβου‐ λευόμην τοῖς ἐπιτηδείοις ἥντινα αὐτῷ τέχνην δοτέον.
Decl
.

33

.

1

.

12

ἔνιοι μὲν οὖν εἰς φιλοσόφους πέμπειν ἐκέλευον ὡς ἐν τοῖς ἐκείνων φροντιστηρίοις τῆς ἀρετῆς ἐνοι‐ κούσης· ἐμοὶ δὲ τὸ μὲν [τι] τῶν ἀνδρῶν ἤρεσκε, τῷ δὲ ἠχθόμην. τὸ μὲν γὰρ αὐχμεῖν καὶ κουριᾶν καὶ ἡ ἀλου‐
5σία καὶ τὸ μὴ πλείω τῶν τεττίγων ἐσθίειν νοῦν ἔχειν ἐφαίνετο, τὸ δὲ χρημάτων ἀμελεῖν καὶ διασύρειν τῶν ἐν ἀνθρώποις τὰ κράτιστα μελαγχολώντων καὶ πλεῖστον ἀφεστώτων τοῦ τὰ δέοντα εἰδέναι. χρήματα μὲν γὰρ αὐτοὺς ἀγείρειν ἠξίουν, ζῆν δὲ τὰ ἄλλα καθάπερ καὶ
10νῦν. οὕτω γὰρ ἂν οἷς τε ἐλάμβανον οἷς τε οὐκ ἐδα‐ πάνων ἐπλούτουν.
Decl
.

33

.

1

.

13

ἦσαν δέ τινες οἳ παρῄνουν παλαιστὴν διδάσκεσθαι μύθους τινὰς διηγούμενοι τὴν Πίσαν καὶ τὸν Ἡρακλέα. ἵνα τί, ἔφην, ἐξ Ὀλυμ‐ πίας, ὦ βέλτιστοι, κομίσειέ μοι; τὸν κότινον;
5ἀντάξιόν γε, οὐ γάρ; τοῦ τε ἐλαίου καὶ τῶν μισθῶν οὓς ἀνάγκη τῷ γυμναστῇ φέρειν.
Decl
.

33

.

1

.

14

γε‐ ωργὸν αὐτόν, ἔφην, ἀποφανῶ καὶ εἴσεται τὴν γῆν ἐνδελεχῶς θεραπεύειν καὶ περὶ τὰ δένδρα
πονεῖν. μεγάλα μὲν γὰρ τὰ δῶρα τῆς θαλάττης,
5ἀλλ’ ἐπικίνδυνα καὶ φθάνει τὰς εὐπραγίας τὰ κύματα, καὶ πολλάκις τὰ μὲν χρήματα διώλεσε, τοὺς δὲ κεκτημένους ἀποδύσασα διέσωσεν οἷς κέρδος ἦν συγκαταδῦναι τοῖς φορτίοις. γε‐ ωργία δὲ πρᾶγμα ἀσφαλές. κἂν γὰρ τὸ τῶν
10ὡρῶν ἄτακτον ἐμποδίσῃ τοὺς καρπούς, πολλὰ τὰ παραμύθια, ἔρια, τυρός, γάλα, ταρσοὺς πλεξάμενον ἀποδόσθαι, κἂν πάντα ἐπιλίπῃ, τά γε φρύγανα ὑπάρξει.
Decl
.

33

.

1

.

15

καὶ ἦν μοι πρὸς τοῦτον ἐκείνη συνεχὴς ὑποθήκη· ὦ παιδίον, τῶν ἰχνῶν ἔχου τῶν πατρικῶν καὶ τῶν κειμένων τῇ πόλει νόμων μηδὲν ἥττω νόμον τὸν ἐμὸν ἡγοῦ τρό‐
5πον. οὗτος δέ ἐστι τῶν μὲν ὄντων φείδεσθαι, τοῖς δ’ οὖσι προστιθέναι. ἵππους μὲν ἀδηφα‐ γοῦντας φεῦγε, στέργε δὲ τοὺς ὑλαγωγοῦντας ὄνους καὶ τούτων τοὺς ἀχύροις ζῆν ἀγαπῶντας. τῶν οἰκετῶν τοὺς μὲν ἀργοῦντας ἐλευθέρους
10ἀφιέναι, κρεῖττον γὰρ ἢ τρέφειν· παρ’ ὧν δὲ
πρόσοδος, ἐν ἴσῳ τοῖς γονεῦσιν ἄγειν. τοῖς τῶν δανειζομένων δάκρυσι μηδὲν ἐνδιδόναι, νομίζειν δὲ τοὺς τόκους τῶν ἀρχαίων μέρος. καλὸν μὲν οὖν καὶ ἡ τῶν ὑπαρχόντων φυλακή,
15πολλῷ δὲ ἥδιον ἡ κτῆσις.
Decl
.

33

.

1

.

16

τὰ μὲν οὖν ἄλλα ἄλλοις ἄφες αἰσχρὰ νομίζειν, αὐτὸς δὲ αἰσχύ‐ νου καὶ ἐμὲ καὶ τὴν μητέρα καὶ τὴν γῆν καὶ τὸν ἥλιον καὶ σαυτόν, ἢν μὴ μείζω ποιῇς παρ’
5ἡμέραν τὴν οὐσίαν λαμβάνων, αἰτῶν, εἰσπράτ‐ των, ἀγείρων, πάντα εἰς τὴν κερδαίνουσαν πή‐ ραν ὠθεῖν ἀξιῶν. ἔρρωταί σοι τὸ σῶμα. δύνασαι πονεῖν. ἔστιν ἡμῖν χωρίον. ὁρᾷς τὴν ἐμὴν ὁδόν. μὴ γένῃ κακὸς εἰς τὸν ζῆλον. μᾶλλον ὑπόμεινον
10πλῆθος τραυμάτων ἢ δραχμῆς ἀποστῆναι. τὰ μὲν γὰρ ἴασιν δέχεται μικρῷ φαρμάκῳ, τὰ δὲ οἴχεται.
Decl
.

33

.

1

.

17

 Ταῦτ’ ἦν ἡμῖν ἐπὶ τῷ δείπνῳ πρὸς τοῦτον ἀντ’ ἄλλων τινῶν ᾀσμάτων, ὁ δὲ ὥσπερ ἐπὶ τἀναντία παρακαλούμενος ἀφεὶς τὸν Κερδῷον Ἑρμῆν ὀπαδὸν αὑτὸν τῷ Ἄρει καθίστησιν. ἐμοὶ δὲ ἦν ἀνάγκη μισθο‐
5δοτεῖν τε τῷ διδασκάλῳ τῶν τακτικῶν καὶ πρὸς τοῖς ἀσπιδοπηγείοις καθῆσθαι καὶ τὸν δορυξόον ἐνοχλεῖν. ἐωνῆσθαι πανοπλίαν οὐκ ἤρκει, ἀλλ’ ἔδει καὶ τὸν τῆς ἀσπίδος ὀμφαλὸν ἐξαλείφειν χρυσῷ καὶ τῷ κράνει τὸν λόφον. οὗτος δ’ ἐπ’ ἐμοὶ φιλοπόνως
10ἐγυμνάζετο. ὅσα γὰρ ἐν τῷ πρόσθεν ἅπαντας ἔβοσκε, ταῦτα ἂν μόνος καταφαγὼν ἔτι προσεδεῖτο. οὕτω πολυ‐ βορώτατος ἡμῖν ὑπὸ τοῦ μελετᾶν ἐγεγόνει.
Decl
.

33

.

1

.

18

ὥρμησα μὲν οὖν εὐθὺς τότε ἐκβαλεῖν αὐτοῖς ὅπλοις, πρὶν αὐ‐ τός με ἐκβάλῃ τῶν χρημάτων. συνδραμόντες δέ τινες
τῶν ἐπιτηδείων ἔσχον καὶ ἐξηπάτησαν ἐλπίδας ὑποτεί‐
5νοντες αἷς με τότε λαβόντες ᾤχοντο. τί καταμέμφῃ τὸν υἱόν; οὐ μικρὸν στρατιώτης ἀγαθός. μὴ χαλέπαινε τοῖς ἀναλώμασι. κομιεῖ τὴν προεισ‐ φορὰν οὐ μεμπτήν. λαμπροὺς ὁ πόλεμος τοὺς καρποὺς δίδωσιν, οὐ κατὰ τὰς ὀλύρας καὶ κρι‐
10θὰς ἃς μικρὰς ἐν μακρῷ χρόνῳ κόπτῃ συλλέ‐ γων. οἶσθ’ ὅτι πολλοὶ τῶν στρατιωτῶν χρυσο‐ φοροῦντες μάχονται. τούτους ὁ κτείνας συλᾷ καὶ ὁ στρατηγὸς οἶδεν οὐδέν. εἰ δέ σοι ἀριστεύ‐ σειεν ὁ παῖς, Ἡράκλεις, ἐμπλήσει σοι τὴν ἐπιθυ‐
15μίαν ἡ ἡμέρα τῆς δωρεᾶς καὶ φήσεις οὐδ’ ἐν ἅπαντι τῷ βίῳ τοσούτους εἰληφέναι τόκους. ἀλλὰ συνάσκει καὶ σύμπραττε τὰ πρὸς τὴν ἐπι‐ τήδευσιν τῷ νεανίσκῳ.
Decl
.

33

.

1

.

19

τί δ’ οὖν μέλλω; ἔφην. πρὸς γὰρ τὸ γέρας ἐκεχήνειν. ἐντεῦθεν ὁ κωλυ‐ τὴς ἐγὼ τῶν ὁπλιτικῶν ἐκίνουν, προὔτρεπον, ἐδεόμην ἐν τοῖς ὅπλοις ἀναπαύεσθαι. ἄγε, ἔφην, σὺ κλέπτε
5ἐν τῷ στρατοπέδῳ τῶν νεκρῶν τὰ ψέλλια καὶ στρεπτούς, ἀλλ’ ὅπως μηδείς σοι τοῦτο συνεί‐ σεται. καὶ προπήδησόν γε τῶν πολλῶν. ἢ τεθνή‐ ξῃ γάρ, τοῦτο δὴ τὸ κοινόν, ἢ ποιήσεις με πάνυ πλούσιον.
Decl
.

33

.

1

.

20

 Ταῦτα ἐγὼ μὲν ἔλεγον, οὗτος δὲ ἐπαιδεύετο. καὶ συνελάβετο ἡ Τύχη. μάχης γὰρ ἔναγχος συστάσης ἐργάζεται τὸ πολὺ τῆς τροπῆς. ὡς δὲ ἤγγειλέ μοί τις τὴν ἀριστείαν, πότ’ οὖν, ἠρόμην, ἡ δωρεά; οὐδεὶς
5οὕτως, ὦ δικασταί, συγγενοῦς οὐσίαν κληρονομήσας ἐγεγήθει, ὡς ἐγὼ τότε ἐγαννύμην. ἔσπευδον τοῦτον ἰδεῖν καὶ φιλῆσαι περιβαλών. ἐκρότησα θαυμάσιον ἡλίκον, ἐνέβαλον τοῖς ἀπαντῶσι τὴν δεξιὰν ὡς ἐν εὐτυχήμασι γεγονώς, δῆλος ἦν τοῖς ἐπὶ τῶν ἐργαστη‐
10ρίων ἐπ’ ἄκρων τῶν ὀνύχων βαδίζων.
Decl
.

33

.

1

.

21

ὡς δὲ εἰσ‐ ῆλθον οἴκαδε, οὐδέν με ἐχώρει. προσέταξα τῇ γυναικὶ
λύχνον ἕτερον ἅψαι, ἔπιον εὐζωρότερον. εἴπω τι τῶν ἀπορρήτων; ἔθυσα καὶ ἀλεκτρυόνα τῶν τικτουσῶν ὁ
5πάντα ἐγὼ πρόχειρος. ὁ γὰρ ἐλπιζόμενος πλοῦτος ἀν‐ έπειθε καὶ παρανομεῖν. ἐπαναχωροῦντος δὲ ἤδη τοῦ στρατεύματος προαπαντήσας ἐγὼ καὶ πολλὰ τοῦτον ἐπαινέσας εἷλκον εὐθὺς ἐπὶ τὴν δωρεάν, οὐκ οὔσης δὲ τότε ἐκκλησίας ᾔειμεν οἴκαδε.
Decl
.

33

.

1

.

22

καὶ δεῖπνον ἦν πολυτελές, οἴμοι, ὁ δὲ τὴν μάχην διηγεῖτο, τὴν φά‐ λαγγα, τὸ κέρας, τὸ σύνθημα, τὸ μεταίχμιον, τοὺς φόνους, τὴν δίωξιν. μὴ σύ γε ταῦτα, ὦ παῖ, τὰ
5ἐκ τοῦ πολέμου δείματα, ἀλλά μοι τὸ ἥδιστον ἐκεῖνο, τίς ἡ αἴτησις, τίς ἡ λῆψις; αἰτήσωμεν πάντα τὸν ἐν τῷ κοινῷ χρυσόν, αἰτήσωμεν τὸν ἄργυρον, βαρύνωμεν τὴν οἰκίαν χρήμασι. νὴ Δί’, εἰκότως γε. ἃ γὰρ οὐκ ἐγένετο τῶν πολε‐
10μίων διὰ σέ, διὰ τί μὴ σὰ γίνεται;
Decl
.

33

.

1

.

23

ὁ δὲ σε‐
μνώσας τὸ πρόσωπον τὰ πάντων, ἔφη, μέγιστα, ὦ πάτερ, κτησόμεθα. καὶ τῷ Ἄρει σπείσας ἀνέστη. οὐ γὰρ ἀπέχρη πιεῖν εἰς κόρον, ἀλλ’ ἤδη καὶ ἔσπεν‐
5δε τὸν ἐμὸν σκεδαννὺς οἶνον. γέμων δὴ χρηστῆς ἐλ‐ πίδος περὶ μὲν πρῶτον ὕπνον κατέδαρθον, ἔπειτα ὀνει‐ ροπολήσας τὴν δωρεὰν ἀνηγέρθην καὶ οὐκέθ’ οἷός τ’ ἦν ἀτρεμεῖν, ἀλλ’ ἐστρεφόμην ἐπ’ ἄμφω τὴν νύκτα ὅλην. ἀλεκτρυόνος οὐκ ᾄδοντος ἀκούειν ἐδόκουν. ἐλοι‐
10δόρουν τῆς νυκτὸς τὸ μῆκος. πολλάκις ἐξέπεμψα τὸν οἰκέτην σκεψόμενον τὴν ἕω.
Decl
.

33

.

1

.

24

ἀνασχούσης δέ μοί ποτε τῆς εὐδαίμονος, ὡς ἐνόμιζον, ἀκτῖνος παρῆσαν οἱ γνώριμοι κοινωνήσοντες τῆς ἡδονῆς καὶ ἐχωροῦμεν ὄχλῳ περιρρεόμενοι πολλῷ καὶ ἀποβλεπόμενοι. προσ‐
5ελθὼν δὲ τοῖς πρυτάνεσι καὶ προέδροις ἐδεόμην περὶ πρώτης χρηματίζειν τῆς δωρεᾶς. οἱ δ’ εὖ ποιοῦντες χαρίζονται τὸ ταχὺ ταῦτα πραχθῆναι.
Decl
.

33

.

1

.

25

ἀναβὰς δὲ οὗτος ἐπὶ τὸ βῆμα καὶ τρίψας τὴν κεφαλὴν καὶ περι‐ βλέψας αὑτὸν πρῶτον μὲν κατέτεινέ με πάλιν διηγού‐ μενος τὴν μάχην. τί δεῖ τοῖς εἰδόσιν, ὦ φορτικέ,
5διδαχῆς; συμπαρετάττοντο, συνεστρατεύοντο. μὴ τοὺς ἑωρακότας παρενόχλει. ὁμολογοῦσι τὴν ἀριστείαν. βάδιζε πρὸς τὴν αἴτησιν. ὁ δ’ εἰ μὴ καὶ τὰς τρίχας ἐξαριθμήσειε τῶν πεσόντων, οὐκ εἶναι ὅπερ ἦν ἡγεῖτο.
Decl
.

33

.

1

.

26

ὀψὲ δ’ οὖν αἰσθόμενος τὸν δῆμον δυσκόλως ἔχοντα πρὸς τὸν κόμπον ἐμνημόνευσεν αἰτή‐ σεως, ἐγὼ δ’ ἔστησα τὰ ὦτα. ὁ δὲ τὰ μέγιστα αἰτή‐ σειν ἐπηγγελμένος καὶ ἀναρτήσας με ταῖς ὑποσχέσεσι
5χαίρειν ἀφεὶς τὸν φίλτατον χρυσὸν καὶ τὸν φαιδρὸν ἄργυρον καὶ τὰ ἱμερτὰ πλέθρα ἐπιλέγει δωρεάν, ὦ
Ζεῦ Κτήσιε, ποίαν τινά; πῶς ἂν ἐνδειξαίμην τὸ κακόν; ἐπιλέγει δωρεὰν καπνοῦ σκιάν, στέφανον θαλλοῦ. καὶ τὸ ψήφισμα ἐγέγραπτο.
Decl
.

33

.

1

.

27

ἐβουλευσάμην μὲν οὖν εὐθὺς ἀποσπασάμενος ἀπὸ τοῦ βήματος ἐξορύξαι οἱ τὼ ὀφθαλμώ, κωλυόμενος δ’ ὑπὸ τῶν παρόντων ἐκδὺς ἐκ τῆς ἐκκλησίας ἀπηλλαττόμην ἔξω ὢν ἐμαυτοῦ
5καὶ οὐδὲ καλῶς γνωρίζων τὸν στενωπόν. ὡς δὲ εἰσ‐ ῆλθον οἴκαδε ἡμιθνὴς καὶ οὐκ ἄξιον τῆς ἐλπίδος φέρων τὸ πρόσωπον, τί τοῦτο; ἔφησεν ἡ γυνή, ἡ δωρεά σε τοιοῦτον, ὦ μακάριε, πεποίηκε; ναί, ἔφην. τοιαύτη γὰρ ἦν.
Decl
.

33

.

1

.

28

 Ἠδίκημαι τὰ μέγιστα, ὦ δικασταί, καὶ περισε‐ σύλημαι. ἐκκεκύλισμαι πολλῶν χρημάτων ὑπὸ τοῦ παι‐ δὸς καὶ μεγάλων. ἢ δίκην με δεῖ λαβεῖν ἢ τεθνάναι. σὺ δέ, ὦ πατραλοία καὶ μιαρὲ καὶ παμμίαρε, ἐτόλμησας
5ταῖς ἐμαῖς θύραις προσελθεῖν τοιοῦτον στέφανον κο‐
μίζων ὡς ἐμὸς ὢν ἔτι μετὰ τὴν καλὴν δωρεάν; ἀλλ’ ἀποφθάρηθι παρὰ τοὺς τὰ τοιαῦτά σε πεπεικότας. ζή‐ τει πατέρα σαυτῷ, τὸν γὰρ ὄντα ἀπολώλεκας. ἔτρεφόν σε ἐπὶ ταῖς θαυμασταῖς ἐκείναις ἐλπίσιν. ἐψεύσω με
10τῶν ἐλπίδων. μὴ ἐνόχλει τοῖς ἐμοῖς. ἰσχυρὸς εἶ καὶ μέγας, ἀλλ’ οὐκ ἰσχυρότερος τοῦ νόμου ὃς πάλαι κεῖ‐ ται πατράσιν ἀδικουμένοις βοηθῶν. οὗτος ἐκβάλλει σε τῆς οἰκίας.
Decl
.

33

.

1

.

29

 Ἀλλ’ οὐκ ἐπὶ τοῖς ἠριστευκόσι κεῖται, φησίν, ἐγὼ δὲ ἀριστεύς. ἐνταῦθα κομψὸς καὶ σο‐ φιστής, οὗ δὲ δεῖ πλουτεῖν, ἠλίθιος, ἀγροῖκος, κορύζης καὶ λέμφου ἔμπλεως. οὐκ ἄξιον ἀγχόνης, ὦ δικασταί,
5τὸ πρᾶγμα; ᾗ μὲν πατέρα κακουργῆσαι δεῖ, τὸν νόμον
ἐζήτηκε καὶ περιείργασται, τὸ δ’ ἁπλοῦν τοῦτο καὶ οὐδὲν δεόμενον βαθείας γνώμης, τὸ χρήματα ἀνελέσθαι, οὐκ εἶδεν οὐδ’ ἐνεθυμήθη.
Decl
.

33

.

1

.

30

ἀλλ’ ἐπειδὴ καὶ ῥήτωρ ἡμῖν ἀναπέφηνας, δεῖξον προσγεγραμμένον· πλὴν ἐάν τις ἀριστεύσῃ. τούτοις δὲ ἔστω κρείττοσιν ἀπο‐ κηρύξεως εἶναι. εἰ δ’ οὐκ ἔχεις, μὴ λυμαίνου τὸν
5νόμον. λύμη γάρ ἐστιν ἡ προσθήκη. οὐδὲ γὰρ ἐκεῖνο φήσαι τις ἄν, ὡς τὴν εἰς τοὺς γονέας κάκωσιν ἐλάττω καθίστησιν ἡ τῶν κακούντων ἀριστεία. τὸ γὰρ πάθος ἴσον, ἄν τε δειλὸς ἄν τε ἀνδρεῖος ὁ λυπῶν ᾖ, μᾶλλον δέ, τοσούτῳ δεινότερον ὑπὸ τῶν ἀγαθῶν
10πάσχειν κακῶς, ὅσῳ πάσχειν εὖ παρὰ τῶν τοιούτων ὀφείλεται. διὰ τί γὰρ οὐκ ἐκπεσῇ τῆς οἰκίας, ὅτι τοῖς ἐμοῖς τέλεσιν εἰς τὸ δύνασθαι φοβεῖν τοὺς πολεμίους προῆλθες; ἀμελεῖν ἄρα δεῖ τῆς τῶν ἐγγόνων παιδείας, εἴπερ αὐτῶν ἄκυροι διὰ τοῦτο καθεστήξομεν.
Decl
.

33

.

1

.

31

 Ἀλλ’ ἐάσας, ὦ τάν, τὸ τρόπαιον δίδαξον τού‐ τους ὅτι με οὐδὲν ἀδικεῖς. οὔ, φησιν, οὔτε γὰρ κατακεκύβευκά τι τῶν σῶν οὔτε κατωψοφάγηκα. θαυμαστός γε ὁ νεανίας καὶ χάριτος ἄξιος ἡμῖν, ὅτι
5μὴ τὸν βίον ὃν ἀκριβῶς συνείλεγμαι τοῦτον εἰς ἑταί‐ ρας καὶ κύβους καὶ ἰχθῦς καὶ ὄρνις τῶν τιμίων διέρ‐ ριψεν.
Decl
.

33

.

1

.

32

εἰ γὰρ ὤφελες ταῦτα εἶναι τετολμηκώς, εἰ γὰρ ἡμμένος τῶν ἔνδον. οὐκ ἂν ἐδέησε τῆς νῦν ἀπο‐ κηρύξεως. ἀπέπνιξα ἂν καθεύδοντα, νὴ τὸν Δία τὸν ἄνακτα, οὐ λέγω μνᾶν ἢ ἀλεύρων ἡμιμέδιμνον ἢ
5ἁπλοΐδα, ἀλλ’ ὀρόβους ὀλίγους, τάριχος, κρόμμυα, τῶν ἔτι φαυλοτέρων τι διαπεφορηκότα λαβών. ἡ γὰρ βλάβη πανταχοῦ πικρόν, κἂν ἐπ’ ἐλαχίστῳ συμβαίνῃ. μὴ οὖν ὡς οὐκ ἐποίησεν ἐλάττω τὰ ὄντα λεγέτω, ἀλλ’ εἰ μὴ πλείω ποιῆσαι παρὸν οὐκ ἐβουλήθη, δεικνύτω. τοῦτο
10γὰρ ἐγκαλῶ νῦν, οὐχ ὅτι με πενέστερον ἀπέφη‐
νεν, ἀλλ’ ὅτι μὴ πλουσιώτερον.
Decl
.

33

.

1

.

33

 Ὡς δὲ οὐδὲν ἀλλόκοτον ἀξιῶ, δῆλον ἐκεῖθεν· εἴ τῴ τις ὑμῶν οἰκέτης, ὦ δικασταί, δύναιτο φέρειν δέκα τῆς ἡμέρας δραχμάς, ὑπὸ δὲ ἀργίας εἰς ἥμισυ φέροι, τοῦτον οὐκ ἂν μαστιγώσαντες εἰς μύλωνα ἐμ‐
5βάλοιτε; καίτοι τοσοῦτον ἀπέχει τοῦ τὰ ὄντα διαφθεί‐ ρειν ὥστε καὶ φέρειν.
Decl
.

33

.

1

.

34

τούτῳ οὖν ἀδικεῖ τῷ μὴ πλείω φέρειν. ἐγκαλοῦμεν δὲ καὶ ταῖς ἀμπέλοις, εἰ μὴ βρίθοιντο τοῖς βότρυσι. καίτοι καὶ ταύταις εἰ μετῆν φωνῆς, ὑπῆρχεν ἂν εἰπεῖν ὡς οὐ προσαπολλύουσι τὸν
5ἐν τοῖς πίθοις οἶνον. ἀλλ’ οὐδὲν ἧττον ἐν τῷ τὰ παρ’ αὑτῶν ἐλλείπειν καταβλάπτειν δοκοῦσιν. οἶδα δὲ καὶ ὑμᾶς ἐν ταῖς εὐθύναις τῶν στρατηγῶν ὁμοίως τραχεῖς ὄντας τοῖς τε ἀποβαλοῦσι τῶν ὑπαρχόντων τοῖς τε οὐ προσθεῖσιν ὅσα ἐξῆν.
Decl
.

33

.

1

.

35

 Ἐγὼ δὲ καὶ τοῖς ὀνείρασιν ὧν αἱ ὑποσχέσεις μάταιοι, δίκην ἥδιστ’ ἂν ἔλαχον βλάβης. πᾶσα γὰρ ἐλπὶς ἀμείνων ἀτυχοῦσα τοῦ τέλους ζημία κέκριται. ἔνδον ἔχειν ᾤμην τὰ χρήματα, μόνον οὐχ ἑώρων, μό‐
5νον οὐκ ἠριθμούμην. ἐκ τοῦ κιβωτίου τὴν ἐσθῆτα ἐξελόμενος εὐτρέπιζον τῷ χρυσίῳ.
Decl
.

33

.

1

.

36

εἶτά με ἐρωτᾷς τί ἠδίκημαι. ἃ ἐχρῆν με ἔχειν οὐκ ἔχω. μείζω πληγῶν, ὦ παῖ, τετόλμηταί σοι. φορητὸς ἂν ἦσθα παίων, εἴ με εἰργάσω πλούσιον. ἡδόμην ἂν ῥαπίζοντος καὶ προπη‐
5λακίζοντος. καὶ πάντα ἂν ἦν μοι διὰ τὸ χρυσίον μέτρια. νῦν δὲ ἀπέκτονάς με. διὰ σὲ γὰρ τεθνήξομαι. οὐχ ὁρᾶτε, ὦ δικασταί, τὸ σῶμα ὡς συντέτηκέ μοι; οὐχ ὁρᾶτε ὡς ἀσθενὲς φθέγγομαι καὶ ἀπολω‐ λός; κακόσιτός εἰμι, φεύγω τὰς συνουσίας, ἀγρυπνίᾳ
10ταλαιπωροῦμαι. τὸν κατάγελων οὐ φέρω.
Decl
.

33

.

1

.

37

πρὸς γὰρ αὖ τοῖς ἄλλοις ἔστι μοι γείτων φθονερός. οὗτος, ἡνίκα μὲν ἦν ἐν ἐλπίσιν ἡ αἴτησις, ἔκειτο ἐπὶ τοῦ σκίμποδος λειποψυχῶν· ἐπεὶ δὲ ᾔσθετό μοι διαρρυέντα τὸν και‐
5ρόν, φαιδρὸς ἐκπεπήδηκε καὶ σκώπτει προσιὼν ἐρωτῶν τὸν ἀριθμὸν τῶν ταλάντων οἷς ἐπηύξηκέ μοι τὸν οἶκον ὁ παῖς. ἐφ’ οἷς ἔγωγε ἀποπνίγομαι, καὶ οὐκ ἔστι μοι παρεξιέναι τὴν οἰκίαν τὴν ἐκείνου γυμνῇ τῇ κεφαλῇ. καὶ γὰρ αὖ καὶ αἱ θεράπαιναι τοῦ θεοῖς ἐχθροῦ παραν‐
10οίξασαι τὰς θύρας βάλλουσι καὶ αὐταὶ σκώμμασι. τίς ἀνάσχοιτ’ ἂν τὴν κωμῳδίαν; εἰ μὴ τεθνήξομαι, ὦ δι‐ κασταί, φεύγων οἰχήσομαι. μικρά γε ἠδικημένος ἀγαν‐ ακτῶ; φύλλα τῆς ἐλαίας ἀντὶ χρημάτων ἐνεγκὼν τῷ πατρὶ θαυμαστὸν εἰ μισεῖται;
Decl
.

33

.

1

.

38

 Ναί, φησιν. ἐξῆν γὰρ αἰτεῖν μοι κατὰ τὸν νόμον. οὐκοῦν καὶ ἐμοὶ κατὰ τὸν νόμον ἐκβάλλειν. ἢ σοὶ μὲν ἐκεῖνος ἰσχυρός, ἐμοὶ δὲ οὗτος ἀσθενής; σύν‐ ιστε, πρὸς Διός, ὡς αὐτοῖς οἷς ἀγωνίζεται τὸ δεῖν
5ἀποκηρύττεσθαι βεβαιοῖ; ὁ γὰρ πατρὸς ἐφεστηκότος
ἐξουσίας μεμνημένος ἄλλης οἰκίας δεῖται. ὥσπερ γὰρ τὸν οὐ πειθόμενον ἵππον τῷ χαλινῷ, θέοντα δὲ ἀτά‐ κτῳ φορᾷ μᾶλλον ἢ τῇ τοῦ ἄγοντος γνώμῃ τῶν ἀχρή‐ στων ἕν τι νομίζομεν καὶ συμφορὰν τὸ κεκτῆσθαι, οὕτω
10καὶ παῖς εἰς ἐξουσίαν ἥκειν ἡγούμενος ἀπελαυνέσθω. δῆλος γάρ ἐστι καθεκτὸς οὐκ ἔτ’ ὤν. καὶ ὑμῖν δὲ συμφέρει τοῦθ’ οὕτω κρατεῖν καὶ μὴ ἀναπτερωθῆναι τοὺς ὑμετέρους παῖδας ὑπὸ τῆς τούτου θρασύτητος.
Decl
.

33

.

1

.

39

μάθε δὴ νῦν, εἰ μὴ καὶ πρότερον ᾔδεις, ὅτι κύριοι τῶν παίδων οἱ γονεῖς οὐχ ἧττον ἢ τῶν οἰκετῶν. ἂν ἐμοὶ δοκῇ, φθέγξῃ καὶ σιωπήσῃ πάλιν, ἂν ἐμοὶ δοκῇ, τυρὸν ἔδῃ καὶ ἄρτον ἢ κάρδαμόν γε καὶ
5μάζαν. ἐν χαμευνίῳ δεῖ σε καθεύδειν, ἢν κελεύω, καὶ πάλιν ἐπὶ κλίνης, ἢν ἐπιτρέπω.
Decl
.

33

.

1

.

40

ἔπραξάς τι καλὸν ἐν τῇ μάχῃ. τοῦτο ἔστιν ἐμόν. καλεῖ σε πρὸς δωρεὰν ὁ νόμος. εἰπὲ πρὸς αὐτὸν ὡς ἔστι σοι πατήρ. μὴ λάβῃς
ἐξουσίας ἔννοιαν ἔτι ζῶντος ἐμοῦ. ἐγώ σε εἰς φῶς
5ἤγαγον καὶ εἰς τοῦτο ἡλικίας ἤνεγκα. ἔσπεισα τοῖς θεοῖς λιβανωτὸν καὶ κατέβαλον τὰ τροφεῖα πάντα ἀκριβῶς οὐδὲ χαλκοῦν ἀποστερήσας καὶ νέον ὄντα ἔτρεφον οὔπω δυνάμενον ἀντωφελεῖν.
Decl
.

33

.

1

.

41

ὁ ἐμός σε οἶνος καὶ οἱ ἐμοὶ πυροὶ τοσοῦτον, ὦ βέλτιστε, ἐποίησαν. λόγισαι χιτωνίσκους καὶ τρίβωνας καὶ στρώματα καὶ τιμὴν τὴν ἐφ’ ἑκάστῳ. ἀλλ’ αὐτὰ τὰ ὅπλα δι’ ὧν
5κεκράτηκας τίνος; ὁ δὲ γύλιος, ὁ δὲ σκευοφόρος οὐ πάντα ἐμά; πῶς οὖν οἷόν τε ζῆν μὲν σὲ δι’ ἐμέ, ἐμὲ δὲ μὴ ποιεῖσθαι σαυτοῦ κύριον; ἢ σοῦ μὲν ἐγὼ κύριος, σὺ δὲ τῆς δωρεᾶς; καὶ πῶς ἔνεστι;
Decl
.

33

.

1

.

42

 Θαυμάσεται τοίνυν τὸν στέφανον καὶ φήσει δόξης μὲν ἅπαντα λείπεσθαι πλοῦτον, ἐν δὲ τῷ στε‐ φάνῳ τὴν δόξαν εἶναι. τὰ τῶν τετυφωμένων, ὦ παῖ,
μοι λέγεις, τὰ τῶν ἀλαζόνων, τὰ τῶν δοξοκοπούντων,
5παρ’ οἷς οὐδὲν ἂν εὕροις ἢ γνάθους πεφυσημένας, τὰ δ’ ἔνδον λιμὸς πολύς. ἐκεῖνοί σε ταῦτα ἐπαίδευσαν. δι’ ἐκείνους τὰς φρένας νοσεῖς. τοῦτο καὶ τοὺς ἀθλίους ἀθλητὰς ἀπολώλεκεν, οἳ πειθόμενοι τὸν Ὀλυμπίασι κότινον οὐκ ἄλλο τι ἢ κότινον εἶναι οἰδημάτων μὲν
10καὶ τραυμάτων ἐπανίασι γέμοντες, μικρὸν δὲ ὕστερον προσαιτοῦντες ἀποζῶσι.
Decl
.

33

.

1

.

43

τί δ’ ἂν εἴη δόξης μᾶλλον γελοῖον ἣν οὔτε ἰδεῖν ἔστι τοῖς ὀφθαλμοῖς οὔτε εἰς χεῖρας λαβεῖν; ἐπεί, φέρε, ὥσπερ ἐγώ σοι δείκνυμι τἀργύριον καὶ τοὺς στατῆρας καὶ πάνθ’ ἁπλῶς ἃ οἴ‐
5κοι τε ἔστιν ἔχειν καὶ ἀποδημοῦντα φέρειν, οὕτω σύ μοι δεῖξον ἐν ποίῳ βαλαντίῳ τὴν δόξαν κατακλείσας ἔχεις καὶ τί δύναιο ἂν τῶν ὠνίων ταύτῃ πρίασθαι, ποῖον βοῦν; τίνα ὑφαντά; εἰσφορὰν δὲ τίνα ἂν κατα‐ βάλοις ἐκεῖθεν φέρων; τίς οὖν ἡ τῆς δόξης ἰσχὺς ἧς
10οὐδεμία χρῆσις ἐν τοῖς κοινωνήμασιν;
Decl
.

33

.

1

.

44

 Ἀλλ’ ἐπεθύμεις στεφάνου. τί οὖν ἔδει δήμου καὶ συλλόγου καὶ ψηφισμάτων; ἐγώ σοι δέκα ἂν ἔδωκα τοιούτους τῶν ἐλαιῶν ἀφελών, κἂν εἰ τῶν τιμιωτέρων ἔχρῃζες ῥόδων. ῥᾷστον 〈ἂν ἦν〉 ἐκεῖθεν πλεξάμενον
5περιθέσθαι. σὺ δὲ ἀντ’ οὐδενὸς τὸν δῆμον συνῆγες καὶ οὐκ ἠβουλήθης ἰδεῖν ὅτι δωρεὰ κέρδος ἔχουσα μετὰ τῆς ὠφελείας φέρει τὸν κόσμον, ὥστ’ εἰ καὶ ἀργύριον ἀπῄεις λαβών, τό γε ὡς ἀριστέα λαμβάνειν ἐσώζετ’ ἄν.
Decl
.

33

.

1

.

45

 Ἀλλὰ πάντως ἤρας στεφάνου καὶ τούτου κατὰ ψήφισμα. καλῶς. ἔδει τοίνυν χρυσοῦν εἶναι τὸν στέφανον, ὥστε τῷ μὲν χρυσῷ κερδαίνειν, τῷ δὲ στε‐ φάνῳ σεμνύνεσθαι. ὁρᾷς δὲ καὶ τὸν δῆμον οὕτως ὑπὸ
5τῶν συμμάχων τιμώμενον καὶ οὐ θαλλὸν αὐτῷ παρὰ τῶν σωθέντων πεμπόμενον. ὕβρις γὰρ τοῦτό γε.
Decl
.

33

.

1

.

46

 Ἀλλ’ ἐχθρῶς ἔχεις τοῖς χρήμασιν. ἀτυχὴς μέν τις ὤν; εἰ δ’ οὖν οὕτως ἔχεις, αἴτει τὴν ἐν πρυτανείῳ σίτησιν καὶ μὴ σαυτῷ μόνον, ἀλλὰ καὶ ἐμοὶ τῷ πατρί. κουφιοῦμέν γε τὴν οἰκίαν δημοσίᾳ σιτούμενοι. σὺ δὲ
5τοσαύτας ὁδοὺς ἔχων ἀνδρὸς σύνεσιν δεῖξαι δυναμένας
ὑπὸ μειρακίων ἀποπλήκτων ἢ σοφιστῶν τερατολόγων ἢ γερόντων παραληρούντων ἐμποδὼν ἔστης ἐπειγομένῳ Πλούτῳ πρὸς τὴν ἡμετέραν ἑστίαν καὶ κατα‐ δύεσθαι δέον ἀγάλλῃ καὶ περὶ τῆς δόξης ὡς μεγίστου
10διαλέγῃ.
Decl
.

33

.

1

.

47

καὶ μὴν εἰ μηδ’ ἀφ’ ἑνὸς τῶν ἄλλων ἦν ἰδεῖν ὡς οὐδὲν εὐηθέστερον δόξης ἀκάρπου, αὐτό γε τὸ δεδοικέναι τὴν ἀποκήρυξιν ἱκανὴ διδαχή. εἰ γὰρ μέγα καὶ σεμνὸν καὶ δαιμόνιον ἡ δόξα καὶ τοιοῦτον
5οἷον ἀπ’ αὐτῆς τὸν κεκτημένον διάγειν, τί δέδοικας, εἰ μηκέτι τῶν ἐμῶν προσάψῃ; οὐ ῥήτορας παραστησά‐ μενον βιάζεσθαι δεῖ καὶ διὰ τῶν δικαστῶν εὑρίσκεσθαι τὸ μετέχειν τῶν πατρῴων, ἀλλ’ ἐπὶ τῆς ἐκκλησίας φανῆναι τοιοῦτον ὥστε με προκυλινδεῖσθαί σου καὶ
10προσκυνεῖν σωτῆρα καὶ εὐεργέτην καὶ ἔρεισμα καὶ ὀφθαλμὸν καὶ κρηπῖδα καὶ τὰ κάλλιστα κατονομάζοντα.
Decl
.

33

.

1

.

48

 Μὴ γὰρ ἐγώ σε νῦν ἀπελαύνω; σαυτὸν ἐκβέ‐ βληκας. ἡ δωρεά σε μεταστῆναι κελεύει. κέκλεικέ σοι τὴν οἰκίαν ὁ θαλλός. τοῦτο πρῶτον ἀπολαύεις τῆς δόξης. λαμπρὸς εἶ, παῖ, καὶ μεγαλόψυχος καὶ φιλότιμος
5καὶ κλάδων ἐραστής, ἐγὼ δὲ γλίσχρος καὶ φιλάργυρος τῶν ἐμαυτοῦ φειδόμενος.
Decl
.

33

.

1

.

49

μὴ μίγνυε τὰ ἄμικτα. φεῦγε τὴν ἐμὴν οἰκίαν, ὡς καὶ τὸν τρόπον. οὐ δυνά‐ μεθα συζῆν. διειργόμεθα ταῖς γνώμαις. οὐδεὶς ὄνον ἵππῳ συζεύξειεν ἄν. τὸ γὰρ ἀνόμοιον οὐκ ἐᾷ συμπο‐
5νεῖν. ἀλλ’ οὐδ’ ἂν βοῦς ὑπὸ τὸν αὐτὸν ἄγοις ζυγὸν μὴ τὰ ἴσα πονεῖν πεφυκότας. καὶ ἡμᾶς τοίνυν δια‐ ζεύγνυσι τῶν τρόπων ἡ στάσις. πολύ μου διέστηκας, ὦ παῖ. σκοπῶν παρ’ ἀλλήλας τὰς φύσεις ἐξάγομαί τι καὶ χαλεπώτερον λέγειν. ὑποπτεύω σου τὰς γονάς. οὐκ
10εἶ παῖς ἀνδρὸς ἐργαζομένου. σώφρων μὲν ἡ γυνή, σώ‐ φρων· σὺ δ’ οὐκ ἐθέλεις ἐξ ἐμοῦ γεγονέναι.
Decl
.

33

.

1

.

50

μὴ γὰρ ὑπὲρ τῆς δωρεᾶς ἀγανακτῶ μόνον; δέδοικα, ὦ δικασταί, καὶ περὶ τῆς οὐσίας. οἷς γὰρ οὐκ ἐπεκτήσατο λογισμοῖς, τούτοις τὰ ὄντα διαφθείρων οὐ προτιμήσει.
5εἰ γὰρ οὗτος τῶν ἐμῶν κατασταίη κληρονόμος, ὃ μὴ γένοιτο, οὕτω δὴ ταχέως ἄλλων τἀμὰ γενήσεται. πᾶς γὰρ ὁ δόξαν κτῆμα νομίζων οὐκ ἀγαθὸς τῶν ὡς ἀληθῶς κτημάτων φύλαξ, ἀλλ’ ὁ προσελθὼν καὶ κολα‐
κεύσας ἀπῆλθέ τι λαβών, ὁ τὸν ἀριστέα καλέσας
10μισθὸν ἔχει τοῦ ῥήματος. εἶτ’ ἐκ τούτων οἱ μὲν ἀπο‐ φέρονται χρυσίον, οὑτοσὶ δὲ εἰρωνείαν.
Decl
.

33

.

1

.

51

μέλει δέ μοι καὶ τελευτῶντι τῶν χρημάτων. ὥσπερ γὰρ τοὺς παῖδας, οὕτω καὶ ταυτὶ κτώμεθα τὰ φίλτατα. λέγω γάρ, ὡς φρονῶ, βραχὺ φροντίσας τῶν μετὰ τούτου
5συνεστηκότων, ὧν ἐγὼ βελτίων εἰμὶ τοσοῦτον ὅσον οἱ μὲν ἐρῶντες χρημάτων οὔ φασιν ἐρᾶν, ἐγὼ δὲ ὁμο‐ λογῶ τὸν πόθον, καὶ οἱ μὲν αὐτῷ τῷ κρύπτειν ψέ‐ γουσι τὸν πλοῦτον, ἐγὼ δὲ τῷ σεμνύνεσθαι τὴν δια‐ βολὴν φέρω.
Decl
.

33

.

1

.

52

τί γάρ, ὦ πρὸς Διός, οὐκ ἐν τούτοις καὶ διὰ τούτων; οὐ ταῦτα καὶ πόλεις οἰκίζει καὶ βασι‐ λείας ποιεῖ καὶ τρόπαιον ἐγείρει καὶ γάμους συνίστησι καὶ φίλους ἐπισπᾶται καὶ νόσους ἀπαλλάττει; ταῦτα
5τέχνας εὗρε, ταῦτ’ ἔπεισε τὴν θάλατταν πλεῖν καὶ περὶ τὴν γῆν φιλοτεχνεῖν καὶ λόγους ἀσκεῖν καὶ στέρ‐ γειν γονεῖς. μετὰ τούτων καὶ τοὺς γνωρίμους ὠφελοῦ‐ μεν καὶ τοὺς δυσμενεῖς λυποῦμεν καὶ νεὼς οἰκοδο‐ μούμεθα καὶ ἀγάλματα δημιουργοῦμεν καὶ θυσίας θύο‐
10μεν καὶ κόσμον ἀναθημάτων ἀγείρομεν.
Decl
.

33

.

1

.

53

ὁ ἀριστεὺς πλουτῶν σεμνότερος, ὁ στρατηγὸς πλουτῶν ἐντιμό‐ τερος, ὁ πρεσβευτὴς ἐνδοξότερος. ὁ πλοῦτος καὶ ῥή‐ τορα φρονιμώτερον ἔδειξε καὶ κατήγορον πιστὸν ἀπέ‐
5φηνε καὶ φεύγοντα ἐξῃτήσατο. διὰ τοῦτον πείθομαι τοὺς ποιητὰς ὑπὸ τῶν Μουσῶν κατέχεσθαι, δι‐ ότι καὶ τὰ ἔπη καὶ τὰ μέλη τῶν εἰς τὸν πλοῦτον ὕμνων ἐνέπλησαν τὴν ἀρετὴν καὶ τὴν δόξαν ὥσπερ ἐφόλκια δόντες αὐτῷ καὶ καλοῦντες εὐρυσθενῆ, καὶ
10μάλα εἰκότως. ὃς γὰρ ἤδη καὶ ξένοις πολιτείαν ἔδωκε καὶ γένους αἰσχύνην ἔκρυψε καὶ κλέος ἀνωνύμοις προσῆψε καὶ φρονήσεως δόξαν τοῖς ἀνοήτοις ἤνεγκε, πῶς οὐ πάντα ἀπολέλοιπεν ἰσχύι; τοῦτον ἤδη τινὲς καὶ συγγενείας προὔθεσαν, καὶ παρῆλθεν ὁ πλοῦτος
15τὰ τῆς φύσεως ἀναγκαῖα.
Decl
.

33

.

1

.

54

καὶ τί λέγω τοὺς ἀνθρώ‐ πους; οἱ πάντων κρατοῦντες θεοὶ τὸ χρυσίον ἀγαπῶσι,
καὶ τῷ Διῒ τοὔδαφος ἐκεῖθεν. καὶ τέρπονται τοῖς χαριστηρίοις κἂν ἐλλείπῃ, σφοδρότερον τῶν δανειζόν‐
5των εἰσπράττουσιν. ἀλλ’ ὁ γενναῖος οὗτος σεμνότερός ἐστι τῶν θεῶν καὶ οὐκ οἶδεν ὅτι Δήμητρός ἐστι παι‐ δίον ὁ Πλοῦτος, οὕτω δ’ ἔχει ταραχωδῶς ὥστε κατα‐ γελᾷ μὲν τῆς ἐμῆς περὶ τὰ χρήματα σπουδῆς, δακρύει δέ, εἰ μὴ τῶν ἐμῶν κληρονομοίη. μαθέτω δὴ τῇ ψήφῳ
10σωφρονεῖν ἐν ταῖς αἰτήσεσι. δότε μοι κατ’ ἐμαυτὸν στένειν, ὦ δικασταί, δότε. τάχ’ ἂν γενοίμην ῥᾴων μὴ τοῦτον ὁρῶν.
Decl
.

33

.

1

.

55

 Τίς οὖν ἔσται τῶν ἐμῶν κύριος ἀποθανόντος; ἐγὼ καὶ τότε. κελεύσω γὰρ συγκατορύττειν. καὶ πόθεν, φησίν, ὁ ἀριστεὺς θρέψεται; πόθεν; ἀπὸ τοῦ θαλ‐ λοῦ. βούλει λῦσαι τὸ μῖσος; ἀριστεύσας πάλιν αἴτησον
5χρυσίον.
Decl
.

34

t

1

Φιλαργύρου παῖς τοῦ πατρὸς αὐτῷ κάμνοντος ηὔξατο τῷ Ἀσκληπιῷ τάλαντον δώσειν, εἰ ὁ πατὴρ τὴν νόσον διαφύγοι. ὑγιάνας ὁ πατὴρ ἀποκηρύττει τὸν παῖδα.
Decl
.

34

.

1

t

Προθεωρία.
Decl
.

34

.

1

.

1

 Οὔτε ὁ πατὴρ μισόπαις καὶ ὁ παῖς περὶ τὸν πατέρα χρηστός. ὁ γὰρ παῖς τοσοῦτον ὑπεραλγήσας
τοῦ πατρὸς φαίνεται ὡς μήτε τῶν ὄντων φείσασθαι καὶ παντὶ τρόπῳ ἀνασώζειν πειρᾶσθαι τὸν κάμνοντα,
5ὁ δὲ πατὴρ οὐχ οὕτως ἀνόητος ὡς ἀποκηρύττειν ἐθέ‐ λειν δι’ ὃν τὸ ζῆν ἔχει. ἡ γὰρ τοῦ παιδὸς εἰς τὸν θεὸν ἐπαγγελία καὶ ἡ τοῦ ταλάντου φιλοτιμία τεκμή‐ ριον τῷ παιδὶ γίνεται τοῦ περὶ τὸν πατέρα πόθου. ὅθεν ὁ πατὴρ οὐ μετ’ ἀληθείας τὴν ἀποκήρυξιν ἀπερ‐
10γάζεται. ᾔδει γάρ, κἂν εἰ πάνυ φιλάργυρον αὐτὸν ὑπο‐ λάβοις, ὡς ἀνασώσει πάλιν περιὼν τὸ τάλαντον.
Decl
.

34

.

1

.

2

τί οὖν αὐτῷ τὰ τῆς ἀποκηρύξεως βούλεται; ἐπανόρθωσίς ἐστι τοῦ παιδὸς εἰσύστερον καὶ ἵνα μὴ μεγάλας τὰς ἐπαγγελίας ποιῆται. τοῦτο γὰρ μάλιστα φιλαργύρων
5ἅπτεται καὶ λυπεῖν δοκεῖ. καὶ ἅμα εἰς τὸν ἑαυτοῦ τρόπον μεταθεῖναι τὸν παῖδα βούλεται, ἐπεὶ καὶ οὗτος πατέρων νόμος ἄγειν πρὸς ἅπερ αὐτοὶ προῄρην‐ ται τοὺς παῖδας. τραχύτερος δὲ διὰ τὸ ἦθος γίνεται. σκοπὸς δὲ αὐτῷ πρόδηλος ἐπανελθεῖν οἴκαδε τὸ τά‐
10λαντον.
Decl
.

34

.

1

.

3

οὕτω μὲν ἀμφοτέροις τὰ τῶν λόγων κεράν‐ νυται. τοσαύτην ῥοπὴν τὸ ζήτημα νέμει. εἰ δὲ τὸν ἁρμόζοντα τῷ φιλαργύρῳ λόγον ἀποδεδώκαμεν καὶ πανταχοῦ τὸ ἦθος ἐν τῷ ζητήματι σεσώκαμεν, σκοπεῖν
5ὑμέτερον.
Decl
.

34

.

2

t

Ἡ μελέτη.
Decl
.

34

.

2

.

1

 Ἦν ἄρα, ὡς ἔοικεν, ἐπιτυχεῖν ὑγείας, ὦ δικά‐ ζοντες, παντὸς ὡς εἰπεῖν θανάτου χαλεπωτέρας, ὅπερ μοι συμβέβηκε τὰ νῦν διὰ τὸν χρηστὸν υἱὸν τουτονὶ τὴν ἀμείνω νόσον ἀντὶ κακῆς ὑγείας ἀλλάξασθαι. οὐ
5μὴν ἀλλ’, ἐπεὶ τῷ πλείονι τέθνηκα λογισμῷ καὶ δοκῶ μὲν περιεῖναι, οἴχομαι δὲ τῷ τοῦ ταλάντου πόθῳ, παρ’ ὑμᾶς ἀπήντηκα ἀπελάσασθαι τοῦτον τῆς οἰκίας ἐθέλων, καθάπερ οὗτος ἐμοῦ τὸ τάλαντον. καὶ δέομαι, τὴν χάριν ἐπινεύσατε, ἵνα μὴ πρὸς λύπῃ ζημίαν 〈λάβω〉,
10ἵνα μὴ καὶ ταύτην δυστυχήσω τὴν ἐπήρειαν τουτονὶ τρέφειν ἀναγκαζόμενος.
Decl
.

34

.

2

.

2

ὁ μὲν οὖν θεὸς ἀπὸ τῶν ἡμετέρων πλούσιος, ἐγὼ δὲ καινότερα δυστυχῶν περι‐ ορῶμαι πρὸ τελευτῆς κληρονομούμενος. ὃν γὰρ εἶχον κλῆρον περιών, τοῦτον ὡς τεθνηκὼς ἀπολώλεκα τῷ τῆς
5εὐχῆς τρόπῳ. ἐπειδὴ δὲ τούτων αἴτιος οὗτος, ἀκουσάτω
μετὰ παρρησίας 〈μου λέγοντοσ〉 ὡς οὐκ ἔστι μοι παῖς, ἐπειδὴ μηδὲ τὸ τάλαντον. συναπώλεσα γὰρ τῷ τα‐ λάντῳ τὸν παῖδα.
Decl
.

34

.

2

.

3

οἱ μὲν οὖν ἄλλοι πάντες ὅσοι τὴν οἰκουμένην οἰκοῦσιν ἄνθρωποι ἀπὸ τῶν κρειττόνων τὴν εὐτυχίαν ἔχουσι καὶ δέονται τῶν θεῶν τὴν ἀμείνω τύχην ἐλπίζοντες, ἐγὼ δὲ ὁ δείλαιος καὶ τῶν ἐμαυτοῦ
5δι’ αὐτοὺς ἀπεστέρημαι· γεγένημαι γὰρ ἀντὶ πλουσίου πένης. ἤδη τὴν ὑγείαν μέμφομαι καὶ ποθῶ τὴν νόσον. ἐν ἐκείνῃ μὲν γὰρ εὐδαίμων ἦν, νῦν δὲ δὴ νοσεῖν ἄρχομαι. οὐδὲν γάρ μοι τῶν κατὰ τὴν οἰκίαν σώζεται.
Decl
.

34

.

2

.

4

οὐ μὴν ἀλλ’ ἐπεὶ τὰ χείρω δυστυχεῖν ἄρχομαι δυσ‐ καταμαχήτῳ νόσῳ πενίᾳ μαχόμενος, υἱὸς δέ μοι μόνος φιλοπάτωρ λείπεται, τοῦτον ἀπελάσων ἀπήντηκα, ἵνα μοι μὴ βαρυτέραν ποιῇ τὴν πενίαν φαινόμενος. μόλις
5γὰρ ἂν ἐμαυτῷ πρὸς τὸ παρὸν ἀρκέσω.
Decl
.

34

.

2

.

5

εἰ μὲν οὖν ἐβούλετό τι χρηστόν, τάχ’ ἂν τὴν ἀποκήρυξιν προὔ‐ λαβεν. οὐ γὰρ τῶν τυχόντων ἐμέ τε καὶ αὑτὸν σεσύ‐ ληκε. τίς γὰρ μείζων ἀνθρώποις ζημία χρημάτων;
5ἐπειδὴ δὲ δυσχεραίνειν ἄρχεται τὴν ἀποκήρυξιν καὶ
τὴν ὑγείαν ἡμῖν προβάλλεται, μικρὸν ἄνωθεν ἀκού‐ σατε. οὕτω γὰρ ἂν καὶ τὸ μέγιστον τοῦ ἀδικήματος γνώσεσθε καὶ ὡς οὐκ ἐπὶ τοῖς τυχοῦσιν ἐκβάλλεται.
Decl
.

34

.

2

.

6

 Ἐμοὶ βίος ἦν εὐδαίμων, ὦ ἄνδρες, οὐκ εἰκῆ δαπανώμενος, ἀλλὰ ταῖς καθ’ ἡμέραν ἐπινοίαις αὐξα‐ νόμενος. διὰ ταῦτα καὶ τὴν ἀπὸ τοῦ γάμου πολιορκίαν ὑπέμεινα καὶ γυναῖκα ἠγαγόμην οὐχ ὥρᾳ κάλλους περί‐
5βλεπτον, ἀλλ’ εὖ κτημάτων ἔχουσαν. τί γὰρ ἀπὸ τοῦ κάλλους ἀνθρώποις ὄφελος; οὐ γὰρ οἶδεν ὁ κλῆρος ἐκ τούτων αὔξεσθαι. διὰ ταῦτα γοῦν ἐπειθόμην γα‐ μεῖν, οὐχ ἵνα μοι πονηρὸς γένοιτο παῖς, ἀλλ’ ἵνα τοῖς τοῦ πατρὸς ἀκολουθήσῃ τρόποις συνευπορῶν
10ἐμοὶ καὶ συναύξων τὸν κλῆρον.
Decl
.

34

.

2

.

7

πόσας οἴεσθέ με παρῃτῆσθαι γυναῖκας; τῷ δεῖνι, φησί, θυγάτηρ ἐστὶ κάλλει καὶ γένει περίβλεπτος. τί οὖν ἐμοὶ τοῦ γένους αὐτῆς ἢ τῆς τοῦ κάλλους ὥρας μέλει;
5ἄλλος ἄλλην πάλιν ἐθαύμαζε καλὴν μέν, ἀλλ’ οὐκ εὔπορον. τότε μὲν οὐδὲ ἀκούειν ἐδόκουν τοῦ λέγοντος.
Decl
.

34

.

2

.

8

καὶ τίς ποθεν ἀνεφαίνετο τῶν πάνυ γνωρίμων ἐμοὶ γυναικὸς μνήμην ποιούμενος καὶ πάνυ γε, ὡς ἔφη,
λαμπρᾶς. οὐκ ἐπείσθην οὐδὲ ἀπέβλεψα. ὁ δὲ πάλιν ἐθαύμαζε πλείονα τοῦ κάλλους λόγον ποιούμενος. καὶ
5σιωπῶντος ἐμοῦ πάλιν τῆς ὥρας ἐμέμνητο. τέλος δ’ οὖν πρὸς αὐτόν, ἀναχώρησον, ἔφην, ἄνθρωπε. οὔπω τὸν ἐμὸν γινώσκεις τρόπον; οὔκ εἰμι κάλ‐ λους, ἀλλὰ κτημάτων ἐραστής. εὐπορεῖ; κέκτη‐ ται πλείονα; οἰκέτας ἔχει μισθοφορεῖν δυνα‐
10μένους; τοῦτο ἔστιν ὃ ποθοῦμεν κάλλος ἡμεῖς.
Decl
.

34

.

2

.

9

μόλις δ’ οὖν τοιαύτης τυχεῖν ἠδυνήθημεν. οὔπω τὴν γυναῖκα θεασάμενος ἦν καὶ πολὺ ἤδη τάλαντον ἔφθαρτο. μικροῦ καὶ τοῦτον ἠρνησάμην τὸν γάμον. πανταχόθεν γὰρ ἡμᾶς διηνώχλουν ἄλλος ἄλλο τι λαμ‐
5βάνειν ἐθέλοντες. οἱ μὲν γὰρ ᾀσμάτων μισθὸν ἀπῄτουν, οἱ δὲ τὸν ὑμέναιον, φασίν, ἐκροτήσαμεν. οὐ γὰρ ἤρκει μόνον αὐτοῖς ἡ μέθη.
Decl
.

34

.

2

.

10

τὸ δὲ πάντων χαλε‐ πώτατον, τὰ τῶν ὀψοποιῶν καὶ οἰνοχόων δράματα. τί, φησίν, ἄνθρωπε, τί δαπανήσομεν; τί τῶν ἀπὸ γῆς καὶ θαλάττης οἴσομεν; φέρειν γάρ, ἔφην,
5τι καὶ τῶν πρὸς τρυφὴν οἶδεν ἡ θάλαττα ἧς μηδὲ τὸ ὕδωρ χρηστόν;
Decl
.

34

.

2

.

11

πάλιν οἱ τῶν λαμπτή‐
ρων ἐπιμελούμενοι πόσας, οἴεσθε, δᾷδας ἀπώλεσαν; ἐγὼ μὲν γὰρ ἤδη καὶ ὑπὲρ τῆς οἰκίας ἐδεδοίκειν μὴ καὶ ταύτην ἡμῖν ἐμπρήσῃ τὸ πῦρ, ἐπειδὴ ἅπτειν καὶ
5λύχνους παρεκελεύοντο. καί τις ἧκε λύχνον ἔχων οὐ κατὰ τοὺς εἰωθότας δή, ἀλλ’ ἐξοχὰς εἰς κύκλον ἔχοντα καὶ πανταχόθεν ἐπιζητοῦντα τὸ πῦρ. τοσαύτην ἠφίει φλόγα ὡς καὶ πυρκαιὰς αὐτὰς μιμεῖσθαι τῷ φωτί. τοῦτον ἡμῖν ἐμπλῆσαι παρεκελεύετο.
Decl
.

34

.

2

.

12

ἐμοὶ δὲ τὸ πολὺ τοῦ φωτὸς νὺξ ἦν. σκότος γὰρ ἀντεδίδου τῶν λαμπτήρων τὸ πλῆθος. τότε μὲν οὖν ἐμαυτὸν ἐβουλόμην ἐπιδοῦναι τῷ πυρί, ἵν’ ἀντὶ τοῦ ἐλαίου
5τῷ λύχνῳ γένωμαι, ἐπέσχον δέ με τῶν περιεστηκότων οἱ φίλοι ἤδη τούτων ἀπαλλαγήσεσθαι λέγοντες. καὶ ἅμα τὴν προῖκα τῆς γυναικὸς κατέλεγον. ἐγὼ δὲ τὰ μὲν ἡδόμενος, τὰ δὲ ἀνιώμενος ἐκαρτέρουν. τὰ μὲν γὰρ ἀπὸ τῆς προικὸς ἔμελλεν ἀγαθά, τὰ δὲ τῆς ζημίας ἐν
10ὀφθαλμοῖς ἦν. τότε τοίνυν οἱ μὲν εἰς κύκλον ἐχόρευον, οἱ δὲ ἐνετρύφων, οἱ δὲ τὸν ἄκρατον ἐνεφοροῦντο. ἐγὼ δὲ ὁ κακοδαίμων περιεσκόπουν ἅπαντα, οὐδεὶς δὲ ἦν τῶν παρόντων φιλάνθρωπος, ἀλλὰ πᾶς πανταχόθεν ἐλυμαίνετο, καὶ ὁ τυχὼν ἁπλῶς.
Decl
.

34

.

2

.

13

πολλὰ μὲν οὖν
τῷ νομοθέτῃ κατηρασάμην τοῦ γάμου. οὐ γὰρ πανή‐ γυριν, ἀλλὰ πόλεμον ἐνομοθέτησε. τί ταῦτα, ὦ μά‐ ταιε, οὐκ οἶδας ὡς σεμνὸν ὁ γάμος; σὺ δ’ οὐκ
5εἰς μυστήριον, ἀλλ’ εἰς θέατρον τὸν Ὑμέναιον ἤγαγες. οὐκ ἦς ἄρα νομοθέτης ἔμφρων. ἔκδοτον γὰρ ἀφῆκας τὴν κόρην τοῖς βουλομένοις εἰς θέαν, ἣν τῷ γεγαμηκότι μόνον ὁρᾶν ἦν θέμις. νυνὶ δὲ πρὶν ἢ πλησιάσαι τῷ λαχόντι πολλοὶ
10ταύτην περιεργάζονται. ἀλλ’ οὔπω τοῦτο δει‐ νόν, νυνὶ δέ, εἰ μὴ πάντα τῷ γαμοῦντι διαφθα‐ ρήσεται, οὐκ ἔσται νυμφίος.
Decl
.

34

.

2

.

14

 Τότε μὲν οὖν ἀπηλλαττόμην πολλὰ τοῖς θεοῖς εὐξάμενος, ἐπεὶ δὲ καὶ ὁ φιλοπάτωρ οὗτος ἐγένετο παῖς, ὡς εἴθε μήποτε, ὑπεκθεῖναι τοῦτον εὐθὺς ἐβου‐ λόμην ἐννοῶν τὸ δαπανηρὸν τῶν τόκων καὶ τὴν ἀνα‐
5τροφὴν ἐνθυμούμενος. ἔτι γὰρ τῆς γυναικὸς ὠδινούσης καὶ οὔπω τεκούσης ὁλόκληρον, ἀλλ’ ἔτι κινδύνου προσδοκωμένου συνῄεσαν μὲν πανταχόθεν οἱ τῷ γένει προσήκοντες, ἑορτὴν δὲ τὸν τόκον ἑαυτοῖς ἐψηφίζοντο καὶ πίνειν ἔδει καὶ τρυφᾶν. καὶ οὐ μέχρι τού‐
10των ἦν, ἀλλ’ ἤδη καὶ τὰ τῶν γειτόνων πανταχόθεν συνέρρει.
Decl
.

34

.

2

.

15

λογισάμενος δ’ ἐκ τῆς γυναικὸς εἶναι τὴν πρόφασιν τῷ μὴ τὰς ὠδῖνας ἠρέμα καρτερεῖν, ἀλλὰ βοᾶν καὶ κεκραγέναι, τὸ μὲν πρῶτον παρεκάλουν αὐτὴν τίκτειν ἡσυχῆ, ὡς δὲ μεῖζον παρακλήσεως ὁ τό‐
5κος ἴσχυε καὶ καρτερεῖν οὐκ ἦν τῷ γυναίῳ, ἐπέσχον προσδραμὼν τὸ στόμα.
Decl
.

34

.

2

.

16

ἐπειδὴ δέ ποτε καὶ τὸ βρέφος ἐξέθορε, τοσοῦτον οἱ παρόντες ὠλόλυξαν ὥστε με φοβηθέντα τὸν θόρυβον ὑπ’ ἐκπλήξεως ἐμβεβρον‐ τῆσθαι. οἱ δὲ ἀπεκάλουν μακάριον καὶ τὸ βρέφος ἅμα
5ἐδείκνυον. ἐγὼ δέ, τί ταῦτα; ἔφην, ἐμοὶ μόνῳ παι‐ δίον ἐστίν; οὐκ ἔξιτε; οὐ φθαρήσεσθε; ποσάκις τὸν ἐμὸν οἶκον διολέσετε; οὐ μικροῦ γαμοῦντα πρῴην διεσπάσατε; πάλιν ἥκετε; εἰ δὲ καὶ ἕτε‐ ρόν μοι παιδίον ἔσται, πάλιν ὁ παρ’ ὑμῶν μοι
10γενήσεται πόλεμος;
Decl
.

34

.

2

.

17

ἐγὼ μὲν ταῦτα λέγων δυσ‐ ωπεῖν ἐνόμιζον, οἱ δὲ καὶ θύειν τοῖς θεοῖς παρεκε‐ λεύοντο. καὶ τὸ βρέφος ἁρπάσας θύειν ἐσπούδαζον,
ἀφῆκε δέ με οὐδεὶς ταῦρον ἢ κάπρον προσάγειν ἀνα‐
5πείσαντες. ἐγὼ δὲ σχοινίον ἐνενόουν καὶ πάτταλον τί τούτοις, λέγων, τοσοῦτον τῶν ἡμετέρων μέλει; ὅμως δ’ οὖν ἀπηλλαττόμην ὀλίγον ἐπιθεὶς τοῦ λιβα‐ νωτοῦ. καὶ πρὸς τὴν γυναῖκα ἔφην βούλει τὸν παῖδα εἰς ἐρημίαν θείημεν; ἡ δ’ οὐκ εὖ φρονοῦσα μετέ‐
10πειθε, κοινωνὸς ἔσται σου γὰρ τῆς ἐπιθυμίας καί σου δυνήσεται τῶν ἰχνῶν ἐχόμενος αὐξῆσαι τὸν κλῆρον.
Decl
.

34

.

2

.

18

 Ἐπὶ ταύταις αὐτόν, ὦ ἄνδρες, ταῖς ἐλπίσιν ἐτρέφομεν πολλὰς ὑπομείναντες πρότερον δαπάνας. πό‐ σους οἴεσθέ με λόγους πρὸς αὐτὸν εἰρηκέναι; κακόν, ὦ παῖ, ἔλεγον, ἡ πενία, ὁ πλοῦτος ἀγαθόν,
5καὶ τοῖς κεκτημένοις αὐτὸν πάντες προστρέ‐ χουσι καθάπερ τοῖς θεοῖς καὶ ὅλως ἐγκώμια πλού‐ του διεξῄειν παιδοτριβῶν ἐπὶ τοὐμὸν ἦθος αὐτόν, ἐξ ὧν ἄν τις γενήσεται καταλέγων πλούσιος.
Decl
.

34

.

2

.

19

ἀρρω‐ στήσας δ’ ἔναγχος καὶ νόσῳ τινὶ χρησάμενος, τίς
γὰρ ἀνθρώπων νόσου κρείττων ἢ συμφορᾶς; ἄλλος κατ’ ἄλλην γὰρ δαιμονίζεται τύχην. πολύτροπα
5γὰρ τὰ πταίσματα, ἐκείμην καὶ αὐτὸς ταύτην ἐννοῶν τὴν τύχην. εἴπω τι, βούλεσθε, τῶν ἀπορρήτων; ἔφερέ μοι καὶ κέρδος ἡ νόσος. οὐ γὰρ εἰς κόρον ἐδείπνουν οὐδὲ παντοίοις ὄψοις ἐχρώμην οὐδ’ ἀναλίσκειν ἐχρῆν.
Decl
.

34

.

2

.

20

τί δεῖ τὰ πολλὰ λέγειν; θεῶν δωρεὰν τὴν νόσον ὑπελάμβανον. ἐβόων κατ’ ἐμαυτὸν πολλάκις· εὐδαι‐ μονέστεροι τῶν ὑγιαινόντων οἱ κάμνοντες. οἱ μὲν γὰρ ταῖς ἀγοραῖς παραβάλλουσιν, ὠνοῦν‐
5ται πλέονα, ἐγὼ δὲ οἴκοι μένω οὐδὲν ὑπ’ οὐδε‐ νὸς ἐνοχλούμενος, ὀλίγα προσομιλῶν μόνον τοῖς δεομένοις χρυσίου. μίαν εἶχον φιλονεικίαν ἀεὶ ἐπιθεῖναί τι πλέον [ἐφιλονείκουν] τῷ τόκῳ.
Decl
.

34

.

2

.

21

ἐν‐ τεῦθεν οἱ προσιόντες λυπεῖσθαι μάτην πως ἐδόκουν
ἐμοὶ ἀγνοοῦντες τὸ ἐκ τούτου κέρδος ἡμῖν. ἐφθέγγετό τι καὶ οὗτος ὑπολαμβάνων τι χρηστὸν ἰατροῦ μνήμην
5ποιούμενος καὶ λέγων· εἰπέ μοι, βούλει, πάτερ, ἰατρὸν ἄξω σοι διαδραμών; μικροῦ μὲν οὖν αὐτὸν ἀπεκήρυξα καὶ παρὰ τὴν νόσον αὐτήν, ἐλογιζόμην δ’ αὐτοῦ τὸ πταῖσμα τῷ χρόνῳ.
Decl
.

34

.

2

.

22

τί ταῦτα, ἔφην, ὦ παῖ; τί τὴν ἐκείνων ἡμῖν ἀπάτην ἀπει‐ λεῖς ἡμᾶς σώζειν ἐθέλων; οὐδὲν τῆς ἐκείνων ἡμεῖς δεόμεθα τέχνης. μαγγανεῖαι καὶ φλήνα‐
5φοι. καὶ λόγῳ τὴν ὑγείαν, οὐ τῇ τέχνῃ πιστοῦν‐ ται. μισθὸς ἐπὶ τούτοις πολύς. ἂν ἐπ’ ὀλίγον μελλήσῃ τις, οὐ διαφεύγει τὸν ἐκ τῆς ἀπειλῆς θάνατον. φθάνουσι γὰρ τὴν μοῖραν τῇ τέχνῃ. ἐμοὶ παντὸς ἰατροῦ ἀμείνων ἡ νόσος. ταύτῃ
10μᾶλλον πεπίστευκα. αὕτη με ἀναστήσει ταχὺ τῷ τῆς ἐνδείας λογισμῷ. ὁρᾷς ὡς τὸ τάλαντον αὔξεται, ὡς οὐδαμοῦ δαπανᾶται; τὸ τάλαντον ἀκέραιον ἡμῖν διὰ τὴν νόσον τετήρηται.
Decl
.

34

.

2

.

23

ἔλε‐ γον, ἔπειθον. καὶ τῶν μὲν Ἀσκληπιαδῶν ὑπερεώρα, ἐλάλει δὲ παρακαθήμενος, τί τὸν Ἀσκληπιόν, ὦ πάτερ, καταλελοίπαμεν; πολλοὺς πολλάκις ὁ
5θεὸς οὗτος ἀνέστησεν. ἐδόκει τί μοι λέγειν, νὴ τοὺς θεούς, φιλάνθρωπον. ἐσκόπουν γὰρ κατ’ ἐμαυτὸν ὅτι προῖκα τὰ παρὰ τῶν θεῶν ἡμῖν ἀγαθὰ γίνεται.
Decl
.

34

.

2

.

24

καὶ πρὸς αὐτὸν ἔλεγον· νῦν ἡμῖν τὸν ἰατρὸν ἀποδέδωκας, ὦ παῖ, νῦν τὸν ἰασόμενον εὕρη‐ κας. αὐτόματοι πρὸς εὐποιίαν οἱ θεοί, παρακα‐ λούμενοι δὲ βελτίονες. οὐδὲν τῶν ἀνθρωπίνων
5ἐπιζητοῦσιν. οὐ πλοῦτος αὐτοῖς προσφιλής, οὐ κέρδος ἕτερον. μόνην τὴν εὐποιίαν ἔχουσιν. ἐν ταύτῃ πλουτοῦσιν οἱ θεοί. ἴθι γοῦν ἡμῖν αἰ‐ τήσων ὑγείαν, ὦ παῖ. εὐχὴν εὖξαι τὴν πρέπου‐ σαν. πρόσθες τῇ τῆς ὑγείας εὐχῇ πλοῦτον πο‐
10λὺν καὶ τὴν ἀπὸ τοῦ κέρδους εὐδαιμονίαν τῇ μετὰ τῆς ὑγείας καὶ χρήστας εὐγνώμονας, μᾶλ‐ λον δὲ τοῦτο μόνον, εἰ δοκεῖ, πρόσευξαι, τό‐ κους πλέονας. ἀπὸ γὰρ τούτων ἡ σωτηρία, μᾶλ‐ λον δέ, τοῦτό μοι ζωή, τοῦτο φῶς. ἂν δ’ ἄρω τὸ
15τάλαντον μετὰ τῆς ὑγείας, ἄμεινον.
Decl
.

34

.

2

.

25

οὕτω μὲν καὶ φρονεῖν καὶ λαλεῖν ὑπελάμβανον, ὁ δὲ
τὸν νεὼν καταλαβὼν ἁπλοῦν μὲν οὐδὲν οὐδὲ δίκαιον εὔχεται οὐδὲ ψιλὴν ὑγείαν ᾔτησε, ταλάντου δέ μοι
5ταύτην ὠνήσατο. ταῦτα γὰρ νυνὶ μανθάνω ὅτι πωλοῦσι τὴν ὑγείαν οἱ θεοὶ καὶ διὰ ταύτης ὁ Ἀσκληπιὸς πλου‐ τεῖν ἐσπούδακε καινότερον εὐπορίας τρόπον τὴν ἰα‐ τρείαν εὑρόμενος.
Decl
.

34

.

2

.

26

 Ὡς δ’ οὖν πάντα καθ’ ἡμῶν εὐξάμενος ἐπανῄει, ἐγὼ δ’ ἤδη τῆς ὑγείας, μᾶλλον δὲ τῆς πενίας ἠρχόμην, ἐλάνθανον γὰρ κατ’ ἐμαυτοῦ τούτῳ τὴν εὐχὴν ἐπι‐ τρέπων, ὡς δ’ οὖν ἄμεινον ἐδόκουν ἔχειν, προσελθὼν
5οὗτος ἔφη· τί μὴ τοὺς ἱερέας εὐγνωμονοῦμεν, ὦ πάτερ; τί μὴ τὸ τάλαντον οἱ προφῆται λαμβά‐ νουσιν; ὁρᾷς ὡς τὴν ὑγείαν ἀπείληφας. γενώ‐ μεθα καὶ ἡμεῖς περὶ τὸν θεὸν εὐγνώμονες. οὕτω γὰρ συνεθέμην.
Decl
.

34

.

2

.

27

μικροῦ μὲν οὖν παρ’ αὐ‐ τοὺς τοὺς λόγους διαρραγεὶς ᾠχόμην καὶ τὴν ψυχὴν ἐπαφῆκα τοῖς τούτου ῥήμασι καὶ εἴθε γε, ὦ πάντες θεοί, πρὸ τῆς τοῦ ταλάντου καταβολῆς ἐκείμην. μεῖζον
5γὰρ ἂν εὐτυχῶν ἀπωλλύμην. ἐκέρδησά γε ἂν τῇ τε‐ λευτῇ τὴν ἀπὸ τῆς εὐχῆς ζημίαν. ὅμως δ’ οὖν ἀνενεγ‐
κὼν καὶ μόλις ἐν ἐμαυτῷ γενόμενος τί ἄρα, ἔφην, ὦ παῖ; πόθεν οἱ μῦθοι; οἱ ἱερεῖς δὲ τίνες; οὐδὲν γὰρ παρ’ οὐδενὸς κεκομίσμεθα οὐδ’ ἔχει τις
10καθ’ ἡμῶν συμβόλαιον οὐδὲ ἕν. εἰ δ’ ἀπονοίᾳ σφαλεὶς ἐπηγγείλω τῷ θεῷ τὸ τάλαντον, οὐδὲν ἐμοὶ τούτου μέτεστιν. οὐδὲν παρὰ τὴν νόσον ηὐξάμην ἐγὼ οὐδ’ ὑπεσχόμην τῷ θεῷ οὐδὲ πρὸς τὴν ὑγείαν αὐτὸν παρεκάλεσα, ἀλλ’ ἁπλῶς κατ’
15ἐμαυτὸν ἐκείμην τῷ τῆς ἐνδείας ὑγιάνας τρόπῳ.
Decl
.

34

.

2

.

28

 Ἐγὼ μὲν οὕτω πως ἀποσείεσθαι τοὺς ἱερέας ἐδόκουν διὰ τῶν πρὸς τοῦτον ῥημάτων, οἱ δὲ ἰταμώ‐ τερον ἐχώρουν. καί πού τις αὐτῶν ἀνεβόησεν· ἱερό‐ συλε καὶ μαστιγία, οὐ καταβαλεῖς τὰ τοῦ θεοῦ;
5οὐκ ἀποδώσεις τὸ τάλαντον; πλέον, ὦ ἄν‐ δρες, τῆς ζημίας ἐφοβήθην τὰ ῥήματα καὶ κατέβαλον, ὦ θεοί, ὀδυρόμενος, στένων, πολλάκις τὸ τάλαντον περιπτυσσόμενος, μόλις ἀριθμῶν, ὀκνῶν ἀποδοῦναι. τὸ σκότος μετὰ τὴν καταβολὴν ἑώρων. νὺξ ἦν ἐν ἡμέρᾳ
10μοι μέσῃ. ὁ γὰρ τοῦ ταλάντου ζόφος ἐνίκα τὸ φῶς τοῦ ἡλίου.
Decl
.

34

.

2

.

29

εἰ μὲν οὖν ταῦτα παρ’ αὐτὴν ἐπυθό‐ μην τὴν νόσον, τάχ’ ἂν ἀποκαρτερήσας ᾠχόμην. ἄνθρωπος ὑπ’ ἀγρυπνίαις πολλαῖς, φροντίσιν ἀπείροις
καὶ πόνοις πλείοσι καὶ μερίμναις καὶ μόχθοις καὶ
5πολλῷ πόνῳ συναγαγὼν τὸ τάλαντον ἀθρόως ἀφῄρημαι ὑπὸ τοῦ θεοῦ, μᾶλλον δὲ τοῦ τὸν ἐμὸν βίον ἐξ εὐχῆς προδεδωκότος. εἶτ’ ἐπὶ τούτοις ἀγανακτεῖ ὡς οὐ δεόν‐ τως ἐκβάλλεται.
Decl
.

34

.

2

.

30

 Οὐ γὰρ ἐπὶ κύβους οὐδὲ μέθην ἀνηλωκέναι τί φησιν. οἶδα. οὐ γέγονας περὶ κύβους ἐκμανής, οὐ περὶ μέθην ἠσχόλησαι, οὐ πρὸς ἑταίρας βλέπεις. ἀγαπᾷς τῶν αἰσχρῶν οὐδὲ ἕν. μισεῖς εὐωχίας, οὐ
5πλησιάζεις κώμοις. εἴθε μοι μηδὲ περὶ τοὺς θεοὺς ἐμεμήνεις. οὐκ ἂν δυστυχὴς ἐγενόμην ὁ δείλαιος, οὐκ ἂν τὴν πενίαν ταύτην ἐστέναξα.
Decl
.

34

.

2

.

31

πόσον δέ σοι καὶ πρὸς εὐωχίαν ἤρκεσεν; ὀλίγον ἀπὸ τοῦ τα‐ λάντου μέρος, τὸ δὲ λοιπὸν ἦν ἡμῖν ἐλεύθερον. οἶδα πολλοὺς περὶ μέθην ὀλίγα ἀνηλωκότας. πολλοῖς ἤδη
5καὶ κύβος ἤνεγκε κέρδος. πόσοι δὲ δι’ εὐωχίαν εὐτυ‐ χέστεροι; εἴθε μοι τούτων τις ἐγένου. τάχα ἂν ηὔξητο τὸ διὰ σέ μοι λελῃστευμένον τάλαντον. οὐδὲν ἂν τού‐
των ὠδυρόμην. νυνὶ δέ μοι τὸ πᾶν ἀπόλωλε. καὶ ἐπι‐ δοὺς τῷ θεῷ τὸ τάλαντον τοῦτο ἐμὲ μὲν τοῦ βίου, σὲ
10δὲ τῆς οἰκίας ἀπείργεις.
Decl
.

34

.

2

.

32

 Μὴ οὖν ὡς οὐδὲν εἰς μέθην ἀνήλωταί σοι, ταῦτα νῦν πρόφερε. οὐδὲ γὰρ περὶ τούτου δικάσειν οὗτοι συνεληλύθασιν, οὐδὲ τοῦτο ἔστιν ὃ ἐγκαλοῦμεν ἡμεῖς, ἀλλ’ ἢ δεῖξον ὅτι μοι τὰ κατὰ τὸν οἶκον
5ἔρρωται ἢ δίκην ὕπεχε. οὐδὲ γὰρ περὶ τούτων αἰτιῶ‐ μαι τήμερον. εἴθε κατ’ ἐμοῦ μᾶλλον, ὦ παῖ, τὰς χεῖρας ὤρεξας. ἤνεγκα ἂν τὴν παρὰ σοῦ πληγήν. νυνὶ δὲ πάντας ὁμοῦ νενίκηκας τοὺς ὑπὸ τῶν πατέρων κριθέν‐ τας πρότερον.
Decl
.

34

.

2

.

33

οὐδεὶς οὕτω πατραλοίας εὕρηται. οὐ γὰρ εἰς τὸ σῶμα τὴν πληγὴν ἐδεξάμην, εἰς αὐτὴν τὴν καρδίαν τὸ βέλος ἔχω. τοὺς μὲν γὰρ ἄλλους ὅσοι τῶν παίδων ἐπάταξαν κατ’ ἐκεῖνον τὸν χρόνον ἐλύπουν
5καθ’ ὃν ἐτόλμων, ἐγὼ δὲ τοσαυτάκις βάλλομαι ὁσάκις ἐνθυμηθῶ τὸ τάλαντον.
Decl
.

34

.

2

.

34

εἶτ’ ἔτι μνημονεύεις κύ‐ βων ἢ μέθης ἢ τρυφῆς οὕτω τὸν πατέρα διαθείς; ἐγὼ μὲν γὰρ ἤδη καὶ τεθνηκέναι δοκῶ, καὶ γὰρ ὑπὸ τῆς ἀνίας οἴχομαι, ὑμεῖς δὲ ταὐτὰ τούτῳ εἰ νῦν ἀποδέξεσθε,
5βαρύτεροί μοι τῆς ζημίας γενήσεσθε. ὑφ’ ὑμῶν γὰρ
μᾶλλον ἢ τούτου κείσομαι.
Decl
.

34

.

2

.

35

 Ναί, φησίν, ὑπὲρ γὰρ σοῦ τοῦτο πεποίηκα. τῆς γὰρ παρὰ τοῦ θεοῦ σωτηρίας μόνης ἐχρή‐ ζομεν. τί οὖν; οὐκ ἦσαν εὐχῆς ἕτεροι τρόποι; οὐκ ἦν λιβανωτὸς ἄφθονος; χαίρουσι καὶ δάφναις οἱ θεοὶ
5καὶ θαλλοῖς ἐλαίας. πολλάκις ἤδη τινὲς τῶν παλαιῶν καὶ δρυῶν κόμαις ἀπήρχοντο. πολλοὶ καὶ στεφάνοις τὸν θεὸν γεραίρουσιν, ὕμνοις ἕτεροι. τούτων οὐδὲν ἐνενόησας οὐδὲ θαλλοὺς ἐνεθυμήθης καὶ στέμματα.
Decl
.

34

.

2

.

36

μέχρις ἀλεκτρυόνος τὴν εὐχὴν στῆσαι ἔδει. βαρὺ μὲν γὰρ καὶ φορτικὸν καὶ τοῦτο. πλὴν οἶσα ἂν ἀνε‐ κτῶς. εἰ γὰρ μὴ τὸ τάλαντον ὅλον, μέρος δὲ τῆς οὐσίας ἀνέθηκας, οὐκ ἂν ἀπεκήρυξα. σὺ δ’ οὐδὲ τὰς γραφὰς
5ἐνενόησας. μετὰ τὴν νόσον πολλάκις ἄνθρωποι τῆς εὐποιίας ἀμειβόμενοι τὸν θεὸν εἰκόνι τὸν Ἀσκλη‐ πιὸν ὡς εὐεργέτην γράφουσι. πόσην ἂν ἡ γραφὴ βλάβην ἤνεγκε; πόσος δ’ ἂν ὁ τοῦ ζωγράφου μισθὸς ἐγένετο; ἑκὼν ἂν ἐπὶ τούτοις κατέβαλον.
Decl
.

34

.

2

.

37

σὺ δέ μοι παριδὼν ἅπαντα ἐπ’ ἐκεῖνο τρέπῃ ὡς, εἰ μὴ διὰ τὸν Ἀσκληπιόν, ᾠχόμην. εἶτ’ οὐκ ἦν ἀποθανεῖν ἄμει‐ νον ἢ ζῆν ἐν τούτῳ τῷ σχήματι; μὴ γὰρ εὐηργέτημαί
5τι; σεσύλημαι. μὴ γὰρ ὑγεία μοι ταῦτα καὶ βίος; αὐ‐ τὸς ὡς εἰπεῖν ἐν ὀφθαλμοῖς ὁ θάνατος. νυνὶ δὲ τὴν μὲν ὑγείαν μοι λέγεις, τὴν πενίαν δὲ σιωπᾷς. καὶ τὸ φυγεῖν μὲν τὴν νόσον προφέρεις, τὸ δὲ μεῖζον κρύ‐ πτεις δυστύχημα.
Decl
.

34

.

2

.

38

οὐκ ἀνέχομαι ζῆν ἐλεούμενος, μισῶ τὴν ὑγείαν πενόμενος. τί μοι τὸ μεῖζον ἀφεὶς καταλέγειν δυστύχημα μικρὸν εὐποιίας προφέρεις ὄνο‐ μα, μᾶλλον δέ, κινεῖς πρὸς ἀγανάκτησιν; τίς ἰᾶται
5συλῶν τὸν κάμνοντα; τίς εὖ ποιεῖσθαι βούλεται μεί‐ ζονα τῆς δωρεᾶς ἀδικούμενος; ἀπόδος ἡμῖν τὸ τάλαν‐ τον καὶ τὴν ὑγείαν οὐ μέμφομαι.
Decl
.

34

.

2

.

39

εἰ δὲ ἐπὶ τούτοις ὁ Ἀσκληπιὸς ἀγανακτεῖ, αὐτό μοι μόνον ἀποδιδοὺς τὸ τάλαντον φερέτω καὶ μετὰ τοῦ πλούτου τὴν νόσον. ἕτοιμος ἀναλαμβάνειν μετὰ τοῦ ταλάντου τὸν κίνδυνον,
5καὶ πρόσθοιτό τι πλέον, εἰ βούλοιτο, τῇ νόσῳ, μόνον ἡμῖν ἐπανελθέτω τὸ τάλαντον.
Decl
.

34

.

2

.

40

εἶτ’, ὦ κατάρατε καὶ ὑπὲρ τὸ δέον φιλότιμε, ἐγὼ μόνος ἐδυστύχουν ἀφόρητα, ἵνα μοι δυστυχέστερον τῆς νόσου τὴν ὑγείαν ἀντέδωκας; πόσους ἐκ χαλεπωτέρων οἶδα σωθέντας;
5πόσοι δὲ ἤδη τελευτῆς ἐγγὺς γενόμενοι πάλιν προσω‐ μίλησαν τῷ βίῳ; ἆρα τούτους ἡμῖν πάντας ὁ Ἀσκλη‐ πιὸς ἀνέστησε;
Decl
.

34

.

2

.

41

πόθεν οὖν τῷ πλήθει τῶν ἰατρῶν στενοχωρούμεθα; τί δὲ μάτην οὗτοι κατὰ τὴν πόλιν στρέφονται; πόθεν δὲ πλουτεῖν νομίζουσιν; ἢ πόθεν τὸ κέρδος αὐτοῖς; οὐκ ἀφ’ ὧν παραμυθοῦνται τοὺς
5κάμνοντας; οὐκοῦν τὰ κατ’ αὐτοὺς οἴχεται, εἰ μόνος ὁ Ἀσκληπιὸς χρήματα λήψεται;
Decl
.

34

.

2

.

42

 Ἀλλ’ ἐπὶ μεγάλοις, φησίν, ὁ Ἀσκληπιὸς ἰᾶται καὶ δεῖ μεγάλας τὰς ἐπαγγελίας ἐπ’ αὐτῷ ποιεῖσθαι. τοῦτο νῦν πρῶτον ἀκήκοα. ἐγὼ μὲν γὰρ αὐτὸν καὶ παρέχειν ἑτέροις ὑπελάμβανον. οὐκοῦν οὐ‐
5δὲν ἡμῶν οἱ θεοὶ βελτίους. εἶτα καὶ πόσον ἐχρῆν ἐπ‐ αγγείλασθαι; μὴ γὰρ ἀθανασίαν ἡμῖν δεδώρηται; μὴ γὰρ συνῆψέ με φυγόντα τὴν νόσον τοῖς κρείττοσι; πά‐ λιν ἡμῖν ὁ θάνατος ἐλπίζεται. προσδοκῶ καὶ δευτέραν νόσον ἄνθρωπος ὤν. οὐκοῦν πάλιν καὶ ἐφ’ ἑτέρῳ δεῖ
10στένειν ταλάντῳ;
Decl
.

34

.

2

.

43

εἰ δ’ ἐπιλείψει με ταῖς νόσοις
τὰ τάλαντα, πόθεν ἡ σωτηρία λοιπόν; ἢ καὶ τὰς ἀπὸ τῶν συγγενῶν ἀναθήσεις οὐσίας; πόσου τὴν ὑγείαν ὑπολαμβάνεις ἀξίαν; ἐγὼ μὲν γὰρ αὐτὴν οὐδὲ δραχμῆς
5ἂν ἐπριάμην, σὲ δὲ καὶ δευτέραν ἐχρῆν ἐπιθεῖναι καί, εἴ γ’ ἔτι μεῖζον ἐβούλου μανῆναι, μνᾶν ὅλην. πόσα σοι βούλει ταλάντου πρίωμαι σώματα;
Decl
.

34

.

2

.

44

πολέμους ἀναδέ‐ χονταί τινες ὑπὲρ ἑτέρων 〈καὶ〉 παρατάττονται μόλις, ἵνα δραχμὴν κομίσωνται. τί δὲ οἱ τὴν θάλατταν πλέ‐ οντες; οὐ μικροῦ κέρδους ἕνεκεν μεγάλους ἀναμετροῦν‐
5ται κινδύνους; εἰσὶ δὲ οἳ καὶ τροφῆς ἕνεκα μόνης, ἵνα τὴν ἀπὸ τῆς γαστρὸς ἀνάγκην παραμυθήσωνται, ἐπαφῆκαν αὑτοὺς ἀλλοτρίοις ἐγκλήμασιν. ἀλλὰ τί ταῦ‐ τα; μάτην γὰρ νῦν φθέγγομαι πρὸς ἄνδρα οὐδὲν ἕτε‐ ρον τῶν κατὰ τὸν βίον ἢ τὴν ἀπὸ τῆς φιλοτιμίας
10μανίαν ἐπιστάμενον.
Decl
.

34

.

2

.

45

 Ἀλλ’ ἔτι σοι, φησί, περίεστι χρήματα καὶ μετὰ τὸ τάλαντον. εἶτα τί σοι τούτων μέλει; ἢ
ποῖος οὗτος ἀπολογίας τρόπος; ἢ δάκνει σε τὸ λειπό‐ μενον, ὅτι μὴ καὶ τοῦτο τῷ ταλάντῳ προσέθηκας; μὴ
5γὰρ ἐφ’ ἑνὶ ταλάντῳ μόνον λελύπημαι; μὴ γάρ μοι περὶ τοῦτο μόνον τὴν ζημίαν ἔστησας; ἐγένετ’ ἂν ἤδη μοι διπλοῦν τῇ τοῦ τόκου προσθήκῃ καὶ πάλιν μεῖζον εἰς ὕστερον. συναύξεσθαι γὰρ τῷ χρόνῳ χρή‐ ματα πέφυκεν.
Decl
.

34

.

2

.

46

ὁρᾷς τῆς ἀδικίας τὸ μέγεθος; μέχρι τελευτῆς ἔχω τὴν βλάβην. ἐγὼ δ’ εἰς τοσοῦτον ἤδη προέρχομαι ὡς μηδὲ τῶν θεῶν αὐτῶν ἀπέχεσθαι. εἰ γὰρ αὐτοῖς ὁ πλοῦτος περισπούδαστον καὶ διὰ τοῦτον
5εὐδαίμονες εἶναί τινες νομίζονται, πόσῳ μᾶλλον ἡμᾶς προσήκει δάκνεσθαι καὶ μισεῖν τοὺς κἂν πρὸς ὀλί‐ γον τι βλάπτοντας;
Decl
.

34

.

2

.

47

πόσα τεμένη κατὰ τὴν πόλιν ὑπάρχειν οἴεσθε ἢ πόσα τῶν θεῶν ἱερά; πολλά. τί οὖν; ποῦ συντρέχουσιν ἅπαντες ἐν νόσῳ; ποῦ δὲ μᾶλλον παρεῖναι τοὺς θεοὺς ὑπολαμβάνουσιν; ὅπου
5πλείονα καὶ τὰ ἀναθήματα βλέπουσιν. ἐν μὲν γὰρ τοῖς ἄλλοις οἴκοις ἔνθα μηδέν ἐστιν ἰδεῖν πλού‐
του σύμβολον οὐδένα τῶν θεῶν χρηματίζειν πειθό‐ μεθα· ἔνθα δὲ πολλὰ τεκμήρια πλούτου καὶ περίεργος ἐσθὴς καὶ φιάλαι καὶ θυμιατήρια καὶ χρυσῷ στίλβων
10ὄροφος, ἐκεῖ, κἂν ἀπῶσιν οἱ θεοί, ὡς πρὸς παρόντας εὐχόμεθα καὶ φαινομένους καὶ λαλεῖν δοκοῦντας. ἔστι μὲν γὰρ ὁ πλοῦτος καὶ ἄλλως καλόν, πολλὴν δὲ τοῖς κεκτημένοις αὐτὸν εὐδαιμονίαν χαρίζεται.
Decl
.

34

.

2

.

48

φέρε γάρ, εἰ 〈δίκην〉 ἦσαν δύο πρὸς ἀλλήλους ἔχοντες στρατηγοί τινες ἢ ῥήτορες καὶ ὁ μὲν ἄγαν ἦν πένης, ὁ δὲ πλού‐ σιος, τίς ἀπῆλθε τὸ πλέον ἔχων; τίνι δὲ πλέονες μαρ‐
5τυρεῖν ἐθέλουσι; ποῦ δὲ οἱ πάντες προστρέχουσι; τίνα δὲ μᾶλλον ἐπαινοῦσι λέγοντα; μετὰ τίνος δὲ τὸ δί‐ καιον φαίνεται; ὁ μὲν εὐκτήμων νενίκηκε κρίσιν πολ‐ λάκις ἄδικον, ἀπῆλθε δὲ μετὰ τῆς δίκης ὁ πέ‐ νης, καὶ κατεγνωσμένος ἂν τύχῃ. τοσούτων τοίνυν ἐκ
10τοῦ πλούτου γινομένων τοῖς ἀνθρώποις καλῶν ἐγὼ μετὰ τῶν χρημάτων καὶ τὴν παρρησίαν ἀπολώλεκα.
Decl
.

34

.

2

.

49

 Ἀλλ’, ὦ Δήλιε καὶ Παιὰν Ἄπολλον, ἤδη γὰρ καὶ κατὰ σοῦ λέγειν ἄρχομαι, τί φιλοκερδῆ τῷ γέ‐
νει τὸν Ἀσκληπιὸν ἔφηνας; οὐδὲν τοῦ πατρὸς μεμί‐ μηται. σὺ μὲν γὰρ εὔωνον τὴν μαντείαν ἔχεις ὀβολοῦ
5πολλάκις τὸν χρησμὸν ἀντιδιδοὺς καὶ τὰ ἐκ τῆς μαν‐ τείας ἀγαθά, τοῦτον δὲ φιλάνθρωπόν τινες ὀνομάζου‐ σιν, ἴσως οἱ νόσου μὴ πεπειραμένοι.
Decl
.

34

.

2

.

50

 Ἀλλὰ μάτην γάρ, ὡς ἔοικεν, ὀδύρομαι ταῦτα, ἵνα καὶ τὸν παρὰ τῶν ἱερέων ὀφλήσω γέλωτα τούτου με τὰ πάντα λυμηναμένου. ὅθεν ἀφ’ ἡμῶν βαδιζέτω. ἀλλότριός ἐστι τοῦ γένους, κατ’ οὐδὲν ἐμοὶ παραπλή‐
5σιος. οὐδὲν τῶν τοῦ πατρὸς μιμεῖται. ὃν ἀγαπῶ βίον μεμίσηκε.
Decl
.

34

.

2

.

51

μὴ γὰρ ἐγώ σε νῦν ἀπείργω; ταύτην ἤνεγκεν Ἀσκληπιός σοι τὴν ψῆφον. ἐκεῖνός σε τῶν ἡμετέρων ἐκβέβληκεν. ἐκείνῳ δικάζου, ἐκεῖνον γράφου. μηδὲν καθ’ ἡμῶν ἀγανάκτει. 〈ὑπὸ〉 σοῦ, ὦ παῖ, πρῶτος
5ἐκβέβλημαι, πρῶτος ἠδίκημαι. βάδιζε τοιγαροῦν παρὰ τὸν Ἀσκληπιόν, εἰ δοκεῖ. ἐκεῖνός σοι τοῦ λοιποῦ πατήρ.
ὃν ἀγαπᾷς, τοῦτον ὅρα. οὐ λείψει σοι παρ’ αὐτῷ τρο‐ φή. ἀρκέσει σοι πολλῷ χρόνῳ τὸ τάλαντον. εἰ δ’ ἄμεινον διοικεῖν ἐπίσταται, ζητείτω καὶ χρήστας
10τόκου πλείονας, ἵνα καὶ τὸ τάλαντον κατὰ χώραν μένῃ
καὶ ἡ ἀπὸ τοῦ τόκου ἐνυπάρχῃ τροφή.
Decl
.

35

t

1

Πλούσιος ἐν λιμῷ θρέψειν ὑπισχνεῖτο τὴν πό‐ λιν, εἰ ἐκδιδοίη τὸν ἐχθρὸν αὐτῷ. ἡ μὲν οὐκ ἔδωκεν, ὁ δὲ ἀξιοῖ ἀποθανεῖν κατὰ τὸν τοῦτο διδόντα νόμον.
Decl
.

35

.

1

.

1

 Τῷ μὲν δήμῳ πολλὴ χάρις, ὦ βουλή, μηδ’ ὑπὸ τῆς παρούσης συμφορᾶς ἀμνημονῆσαι βιασθέντι τῆς ἐμῆς εἰς τὴν πόλιν παρὰ πάντα τὸν χρόνον εὐ‐ νοίας, οὐ γὰρ ἐδέξατο σῖτον ἐπ’ ἐμοὶ τοῦ πλουσίου
5διδόντος, ἀλλ’ ἐνὸν αὐτῷ σῶμα ἓν προέμενον ἀπηλ‐ λάχθαι τῆς δυσκολίας μᾶλλον εἵλετο πεινῆν ἢ ποιῆσαί τι τῶν οὐ καλῶν· ἐγὼ δὲ οὔτε τότε ἀντερῶν ἀνέστην τῷ πλουσίῳ καίτοι λόγους ἔχων ἀφθόνους, ἀλλ’ ἀνέ‐
μενον καθήμενος τὰ δόξοντα τῷ δήμῳ φέρειν ἐγνωκὼς
10〈καὶ〉 ὅ τι ἂν ᾖ ποιεῖν, νῦν τε ἥκω πρὸς ὑμᾶς αἰτήσων τὸν διὰ κωνείου θάνατον παρὰ μὲν τοῦ δήμου τετυχηκὼς ἀμοιβῆς οὐ μικρᾶς τῷ τὸν ἐχθρὸν ἰδεῖν ἁμαρτόντα τε τῆς πείρας καὶ καταβάντα μετ’ αἰσχύνης ἀπὸ τοῦ βή‐ ματος, νομίζων δὲ ἐμαυτῷ πρέπειν τελευτὴν ἑκούσιον.
Decl
.

35

.

1

.

2

οὕτω γὰρ ἂν εἴην δύο κερδάνας, ἐπὶ μὲν τῆς ἐκ‐ κλησίας τοῖς ἐκεῖ δόξασι κοσμηθείς, ἐν δὲ τῷ βουλευ‐ τηρίῳ λύων ἐμαυτῷ τὴν ἐπὶ τοῖς παρελθοῦσι λύπην. δεῖ γάρ με σώζεσθαι μὲν ὑπὸ τῆς πόλεως πανταχοῦ,
5αὐτὸν δὲ μὴ δύνασθαι ζῆν ἐν οὕτω πραττούσῃ τῇ πόλει.
Decl
.

35

.

1

.

3

ἦν μὲν οὖν τύχης ἀμείνονος πρὶν ἢ συμ‐ βῆναι τῇ πόλει δυσχερές τι κεῖσθαί με μηδενὸς τῶν νῦν ἐπαισθανόμενον ἀηδῶν· ἐπεὶ δὲ εἵμαρτό με πολύν τινα χρόνον εὐδαιμονήσαντα μεθ’ ὑμῶν ἐπιδεῖν ἃ μή ποτε
5ὤφελον, τὸν μὲν δῆμον ἐν ἀπορίᾳ τροφῆς, τὸν πλού‐ σιον δὲ ἐν τῇ τοῦ πάντα αἰτεῖν ἐξουσίᾳ, τοσοῦτον γοῦν ἐμαυτῷ χαριοῦμαι, τὸ μὴ μακρὰν ἐᾶσαί μοι γε‐ νέσθαι τὴν δυστυχίαν.
Decl
.

35

.

1

.

4

καὶ οἶδα μὲν ὡς τὸ αὐτὸ τὴν μὲν ἀναιρεῖ συμφοράν, τὴν δὲ ποιεῖ. τὸ μὲν γὰρ μὴ καθορᾶν τὸν λιμὸν κακόν τι διαφυγόντος ἂν εἴη, τὸ δὲ μὴ καθορᾶν τὸν δῆμον μηδὲ τὴν προτέραν ἐκεί‐
5νην πολιτεύεσθαι πολιτείαν οὐδεμιᾶς ἐλάττων ζημία
δημαγωγῷ. οὐκοῦν ἐπειδὴ δυοῖν ἀθυμίαιν οὐκ ἔνι θατέρᾳ μὴ πάντως περιπεσεῖν, αἱρήσομαι τοὔλαττον κακόν. ἔστι γὰρ ἐμοὶ βαρύτερον τοῦ μηκέθ’ ἅπτεσθαι τῶν κοινῶν τὸ οὕτως ἐχόντων ὡς ἔχει προεστάναι.
Decl
.

35

.

1

.

5

 Θαυμαστὸν μὲν οὖν οὐδέν, ὦ βουλή, τὸ μήθ’ ὑμᾶς ἀδακρυτὶ τοιούτων ἀκούειν λόγων μήτε τοὺς πολλοὺς τουτουσὶ πένητας οἳ δεῦρ’ ἥκουσιν ἑτέραν μὲν ἀκούσεσθαι προσδοκῶντες γνώμην, ἴσως τινὰ περὶ
5τῶν παρόντων δυσχερῶν, ἑτέραν δὲ ἀκούοντες, δεήσεις περὶ θανάτου καὶ τοῦ δεῖν ταύτην μοι τὴν ἡμέραν πέρας γενέσθαι τοῦ βίου. τὸ γὰρ πολλοὺς μέν μοι συνειδέναι πόνους, πολλὰς δὲ φροντίδας, πολλοὺς δὲ ἀγῶνας ὑπὲρ σωτηρίας τῶν ὅλων, τοῦτ’, οἶμαι, ποιεῖ
10μὴ μετρίως φέρειν, εἰ γνώμης οὐ φαύλης στερήσεσθε.
Decl
.

35

.

1

.

6

ἐμὲ δὲ καὶ δι’ αὐτὸ τοῦτο δεῖ τελευτᾶν, ὅτι μηδὲ τῶν λόγων τῆς ἐμῆς ὑμεῖς ἀνέχεσθε τελευτῆς. πῶς γὰρ ἂν τὴν εὔνοιαν ὑμῶν ἀμειψαίμην ἱκανῶς, εἰ μὴ θνήσκειν ἐπιθυμοίην τῶν περὶ τὸν σῖτον χεῖρον
5ἐχόντων ὑμῖν; ἵνα δὲ μηδεὶς ἐμοῦ τετελευτηκότος τολμᾷ λέγειν ὡς ἦν μὲν εὔνους τοῖς πράγμασιν ἀνὴρ ἐκεῖνος, περὶ ἐμοῦ δὴ λέγων, πικρὸς δὲ ἄλλως καὶ φιλαπεχθήμων καὶ τοῖς πλουτοῦσι φθονῶν καὶ τὰ οὐκ ὄντα διαβάλλων, ἐντεῦθεν ἄξιον ποι‐
10ήσασθαι τὴν ἀρχήν.
Decl
.

35

.

1

.

7

 Ἐμοὶ γὰρ ἦν, ὦ βουλή, πατὴρ καὶ πένης καὶ δημοτικός. ἄγων δέ με ἐπὶ τὴν αὐτὴν ὁδὸν ἔλεγε καὶ παρῄνει πολλάκις μήτε γῆν μήτε βοσκήματα μήτε ναυ‐ κληρίαν, μὴ χρυσόν, μὴ ἄργυρον, μὴ τὸν βασιλέως
5πλοῦτον μείζω ποτὲ νομίσαι τῆς ἀπὸ τοῦ τὸν δῆμον ἀγαπᾶν τε καὶ φιλεῖν εὐκλείας. τοῦτο δὲ ἔφασκεν ἔσεσθαι καλῶς, εἰ τοῖς εὐποροῦσι καὶ τὴν ἰσηγορίαν οὐ φέρουσι προσκρούειν ὑπὲρ τῶν κοινῶν ἐθέλοιμι μᾶλλον ἢ μετ’ ἐκείνων κακουργεῖν τὴν πολιτείαν.
Decl
.

35

.

1

.

8

γε‐ νόμενος δὴ τοιαύτης κληρονόμος τάξεως ἐπειρώμην μὴ χείρων τῆς παιδείας ἣν ἐπαιδεύθην φαίνεσθαι καὶ τὰ μὲν ὄντα μοι τὰ μικρὰ μένειν εἴων ἐν ᾧπερ ἦν καὶ
5οὐδεπώποτε κατεμεμψάμην τὴν πενίαν, τῶν δὲ πλου‐ σίων τοὺς μὲν ἐν δημοκρατίᾳ δυναμένους πλουτεῖν ἐπῄνουν καὶ πολλοὺς ἂν αὐτῶν ἀριθμῆσαι δυναίμην ἐμαυτοῦ φίλους, τὸν δὲ ἄνθρωπον τοῦτον τὸν μόνον ἔχοντα σῖτον αἰσθόμενος κρείττονα εἶναι τῶν καθεστώ‐
10των βουλόμενον ἠχθόμην, ὁμολογῶ.
Decl
.

35

.

1

.

9

καί, νὴ Δία γε, ἐφοβούμην μὴ τὸν δῆμον τοῦ κρατεῖν ἐκβαλὼν αὐτὸς ἡμῖν ἀντ’ ἐκείνου γένηται. καὶ διετέλουν παρα‐ τηρῶν τί πράττει, τί μέλλει, τί λέγει, τί γράφει,
5προσπέμπων τε αὐτῷ τῶν ἐπιτηδείων τινὰς ἐκέ‐ λευον σωφρονεῖν. ὁ δὲ ἠγανάκτει καὶ μισθούμενος
τοὺς κακῶς με ποιήσοντας εἰσήγγελλε δι’ ἐκείνων, ἐγράφετο, ἔκρινε.
Decl
.

35

.

1

.

10

κἀγὼ μὲν ὑπό τε τῆς ἀληθείας καὶ τῶν νόμων ἐσωζόμην, τῷ δὲ ὁ μισθὸς ἀπώλλυτο. γνοὺς τοίνυν ὡς οὐδαμοῦ τοσούτους εὑρήσει συκο‐ φάντας, ὅσοι δύναιντ’ ἂν γενέσθαι τῶν πραγμάτων
5ἰσχυρότεροι, εἶδεν ὡς μία μόνη λείπεται πρὸς τοῦτο μηχανὴ τῇ πόλει μὲν ἀκαιρίαν περιστῆσαι, τὸ δὲ πρὸς ταύτην δύνασθαι βοηθεῖν αὑτοῦ ποιῆσαι, ἵν’ ὁ δῆμος τῷ χρῄζειν τῆς ὠφελείας ἀντιδῷ τι τῶν ἐκείνῳ δο‐ κούντων.
Decl
.

35

.

1

.

11

τί οὖν ποιεῖ; χρήματα πολλὰ ἔχων συν‐ εωνεῖτο σῖτον παρά τε τῶν ἐμπόρων καὶ τῶν ἐν τῷ γεωργεῖν ὅσον πλεῖστον. καὶ οὐκ ἦν ὡς εἰπεῖν οὐδὲ τὸ σμικρότατον ἑτέρῳ πρίασθαι, ἀλλ’ οἱ τοῦ πλουσίου
5τούτου πανταχοῦ, ἐν τοῖς λιμέσιν, ἐν τοῖς ἀγροῖς, ἐν μέσῃ τῇ πόλει, τρέχοντες ἐπρίαντο πᾶν τὸ φαινόμενον οὐδὲ μέδιμνον παριέντες.
Decl
.

35

.

1

.

12

ὡς δὲ ἦν αὐτῷ μεστὰ πυρῶν τὰ ταμιεῖα καί τι παρὰ τῶν ὡρῶν ἀντέκρουσεν, ἐνταῦθα ἤδη διακαλύπτει τὸ σόφισμα καὶ ἐφ’ ὅτῳ πάντ’ ἐκεῖνα ἔπραττεν ὁμολογεῖ. συνειλεγμένων γὰρ
5ὑμῶν εἰς ἐκκλησίαν καὶ περὶ τούτων σκοπουμένων
φθάσας τοὺς οὐδεπώποτε ἡμᾶς, ὦ βουλή, προεμένους ῥήτορας τί ζητεῖτε, φησί, τροφάς; ποῦ νῦν εἰσιν οἱ δημαγωγοὶ οἱ κακῶς ἡμᾶς λέγοντες τοὺς πλουσίους; λυσάτωσαν τοῖς πολλοῖς λόγοις αὑ‐
10τῶν τὴν συμφοράν. ἀθύμως δὲ ὑμῶν πρὸς τοῦτο διατεθέντων ἀλλ’ οὐδὲν δεῖ δεδιέναι, φησίν. ἐγὼ γὰρ ἐκεῖνος ὁ μισόδημος σίτου τήμερον ὑμῖν ἐμπλήσω τὴν ἀγοράν.
Decl
.

35

.

1

.

13

ἐπὶ τούτοις ἐκρότουν ἐγὼ καὶ βελτίω τὸν ἄνθρωπον ἡγούμην γεγονέναι καὶ φιλό‐ τιμον αὐτὸν ἔμελλον καὶ μεγαλόψυχον προσερεῖν. εἰ γὰρ καὶ τιμωρίας ἦν ἄξιος τῷ τὸν λιμὸν εἰσαγαγεῖν,
5ἀλλ’ ὅμως ᾤμην δεῖν τὴν ἐπ’ ἐκείνοις αἰτίαν ἀφιέναι τουτοισὶ τοῖς ὕστερον. ὁ δὲ ἦν ὁ αὐτὸς ἢ καὶ χαλε‐ πώτερος. ἡγουμένων γὰρ ὑμῶν ἐπίδοσιν εἶναι τὸ πρᾶγμα καὶ ψυχῆς ἐπισταμένης εὖ ποιεῖν τὴν ἑαυτοῦ τιμῆς εὐθὺς ὥσπερ τις κάπηλος ἐμέμνητο πρὸς ὑμᾶς,
10ὡς μὲν αὐτὸς ᾤετο, μικρᾶς, σώματος ἑνὸς τῶν πολι‐ τῶν, ὡς δὲ ὑμεῖς ἐδείξατε, μεγάλης.
Decl
.

35

.

1

.

14

οὔκουν ἠνέ‐ σχεσθε, ἀλλὰ καὶ αὐτοὶ πεινῆν καὶ γυναῖκας καὶ παῖδας ὁρᾶν καὶ πάνθ’ ὅσα πέφυκε λιμὸς ποιεῖν φέρειν ᾑρεῖσθε μᾶλλον ἢ δοῦναι ἐχθρὸν ἐχθρῷ ποιεῖν ὅ τι βούλοιτο.
5ἆρ’ ὑμῖν, ὦ βουλή, πονηρὸς ἐγὼ καὶ ἄδικος ἄνθρωπος εἰς τοῦτον γεγονέναι δοκῶ ἢ πονηρὸν καὶ ἄδικον εἰς
τὴν πόλιν ἄνθρωπον οὐκ ἐῶν ὧν ἤθελε τυγχάνειν παρωξυγκέναι; ἀλλ’ οὐ τοῦ λοιποῦ ταῦτα οὐδὲ ἐξαι‐ τήσει με παρ’ ὑμῶν ὁ πλούσιος οὗτος πλὴν εἰ τὸν
10ἐμὸν νεκρόν.
Decl
.

35

.

1

.

15

 Καί τινες ἐναντιοῦνται καὶ προσιόντες ἐρω‐ τῶσι· τί τὸ καταναγκάζον ἀποθανεῖν; ᾔδειν ὡς οὐκ ἄνευ πραγμάτων ἀποθανοῦμαι τῶν κοινωνῶν μοι τῆς πολιτείας μαχουμένων. οἷς συγγινώσκω μὲν ἀλγοῦ‐
5σιν, εἰ τὸν αὑτῶν ἑταῖρον ὄψονται πίνοντα τὸ κώνειον, παραινέσαιμι δ’ ἂν ἐπιτρέψαι μοι χρήσασθαι τοῖς παρὰ τοῦ νόμου, ὅστις φησὶ τὸν οὐκ ἐθέλοντα ζῆν πρὸς τὴν βουλὴν τοῦτο εἰπόντα τυχόντα τῆς χάριτος ἀπελθεῖν, πρότερον πείσας ἐμαυτὸν ὡς οὐκ εἴη μοι βιωτέον.
Decl
.

35

.

1

.

16

 Ἀλλὰ δεῖ μὲν καὶ τὰς αἰτίας λαμπρᾷ τῇ φωνῇ πρὸς ἅπαντας διελθεῖν, ἐγὼ δὲ καὶ τοῦτο ποιήσω. δυστυχοῦσαν ὁρῶ τὴν πόλιν. τοῦτό με πρῶτον ἀνιᾷ. λύπης δὲ μέγιστον ὁ θάνατος φάρμακον. ἤδη τις ἐρωμέ‐
5νου μὴ φέρων ὑπεροψίαν οὐκ ἔτ’ ἠξίωσε ζῆν, ἤδη τις γεωργὸς ἁφθέντος αὐτῷ τοῦ ληΐου, ἤδη τις στρα‐ τηγὸς νίκης ἁμαρτὼν ὑπὸ τύχης ἀδίκου, ἄλλος παῖδας
ἀποβαλών, ἕτερος τὴν οὐσίαν. τὸν δὲ καὶ νόσος ἀνία‐ τος ἐπὶ τοῦτο ἤγαγεν.
Decl
.

35

.

1

.

17

ἄγει τοίνυν καὶ ἐμὲ πρὸς τὸν θάνατον ἡ τοῦ σίτου σπάνις. εἰ γὰρ καὶ κοινὸν τοῦτο πόλεων καὶ ἄλλοτε ἄλλως ἐπιὸν καὶ οὐ τοῦτό γε μόνον, ἀλλὰ καὶ λοιμοὶ καὶ σεισμοὶ καὶ θαλάττης
5ἐπικλύσεις καὶ τούτων ἔτι πλείω προσβάλλειν ἀνθρώ‐ ποις εἴωθεν, ἀλλ’ ὑμᾶς γοῦν ἐβουλόμην ἴσα θεοῖς εὐτυχεῖν. ὑμεῖς γὰρ ἐμοὶ πάντα, παῖδες, περιουσία, ψυχή.
Decl
.

35

.

1

.

18

τί οὖν φημι; βραδέως ἐπὶ τὸν θάνατον ἥκω, βραδέως ἀνεμνήσθην τοῦ φαρμάκου. οὐ γὰρ ἐχρῆν εὐθὺς ἐπιτιμωμένου τοῦ σίτου; ταῦτ’ ἂν ἔπρεπε τὠ‐ μῷ πρὸς ὑμᾶς ἔρωτι. ἐγὼ δὲ ὁ μελλητὴς ἀνέμεινα τὴν
5τοῦ πλουσίου μέθην, ἐμέθυε γάρ, ἐμέθυεν ἐν τοῖς ἡμετέροις κακοῖς ἐπ’ ἐκκλησίας μέσης. καὶ ὥσπερ οὐκ ἐπὶ τοῦ βήματος ἑστηκώς, ἀλλ’ ἐν ἀκροπόλει καθήμενος οὕτως ἐπὶ τὸν ἐχθρὸν μετὰ τοῦ ξίφους ᾔει. καὶ τὸ ἐμοὶ τοῦδε βαρύτερον, μόνος σίτου τοσούτου δεσπότης
10ἠδυνήθη γενέσθαι. ἤκουσα φωνῆς ἣν οὐδ’ ἂν τῶν μάντεων προλεγόντων ἤλπισα· πωλῶ τροφὰς ὑμῖν τῆς τοῦ πένητος σφαγῆς. ὁ μὲν θνησκέτω, ὑμεῖς δὲ ἐσθίετε.
Decl
.

35

.

1

.

19

 Ναί, φησιν, ᾔτησε μέν, λαβεῖν δὲ οὐκ ἠδυνήθη. καὶ πῶς οὐκ ἄλογον ἀθυμεῖν ὑπὸ τοῦ
δήμου φρουρούμενον; ἐγὼ δὲ τὸν μὲν δῆμον, ὅπερ ἀρχόμενος εἶπον τοῦ λόγου, πάσης ἄξιον εὐφημίας
5ἡγοῦμαι, τὴν δ’ ἀπὸ τοῦ τὸν ἐχθρὸν τολμῆσαι ταῦτ’ ἐν ὑμῖν εἰπεῖν ἀθυμίαν οὐδὲν ἄν μου τῆς ψυχῆς ἐξ‐ έλοι. τοῖς μὲν γὰρ ἄλλοις δεινότατον εἶναι δοκεῖ πληγὰς ὑπὸ τῶν δυσμενῶν λαβεῖν καὶ εἰς τὸ σῶμα ὑβρισθῆ‐ ναι, ἐμοὶ δὲ ἀφόρητον, εἰ προπηλακίζοιτο νόμος, ὥσπερ
10αὖ μέγιστον εἰς εὐφροσύνην ἰσχὺν ἔχειν τοὺς νόμους.
Decl
.

35

.

1

.

20

οὐχ εἷς προπεπηλάκισται νόμος, ἀλλ’ ἅπας θεσμὸς ὕβρισται, μᾶλλον δέ, ὅλον τὸ σχῆμα τῆς πό‐ λεως τετάρακται. οὐ γὰρ ὅτι μὴ δεδώκατε τὸν φόνον, οὐδὲν τούτῳ κατὰ τῶν νόμων τετόλμηται, ἀλλ’ αὐτὸ
5δὴ τὸ μὴ δεδόσθαι τοῦ ταῦτα ἃ μὴ προσῆκεν ᾐτῆσθαι μαρτύριον γίνεται. ὑφ’ ὑμῶν μὲν οὖν οἱ νόμοι τετή‐ ρηνται, ὑπὸ τούτου δὲ κεκίνηνται.
Decl
.

35

.

1

.

21

λόγους εἰσή‐ νεγκεν εἰς ἐκκλησίαν ἀκροπόλει πρέποντας, λόγους εἰς δῆμον κρατοῦντα κεκρατημένῳ προσήκοντας ἀκούειν. καὶ γέγονεν ἐφυβριστότερος τῶν ὄντων ἐν τυραννίσιν
5ὁ πλούσιος. ἐκεῖνοι μὲν γὰρ καταδουλωσάμενοι τοὺς δήμους αὑτοῖς διδόασιν ἅττ’ ἂν ἐθέλωσιν, οὗτος δὲ παρ’ ὑμῶν οὔπω τῆς ἀρχῆς ἐκβεβλημένων ἐπήγγελλε ταῦτα ἃ τύραννος μόνῳ τυράννῳ χαρίζεται, οὐδὲν ἕτε‐ ρον ἢ δεῖξαι βουλόμενος ὡς τῷ δήμῳ κατ’ αὐτοῦ δο‐
10ρυφόρῳ χρήσεται καὶ οὐκ ἐξισώσει τὸ βῆμα μὲν τοῖς μετεώροις, τὴν δημηγορίαν δὲ τοῖς ἐπιτάγμασιν.
Decl
.

35

.

1

.

22

 Οὐκ ἔλαβε, λέγεις. ἀλλ’ ἐζήτησεν, ἐν δὲ τῷ ζητεῖν παρέβαινε τοὺς νόμους. μηδεὶς γὰρ ἃ γενέσθαι δεινὸν ἐν δημοκρατίᾳ μηδὲ λεγέτω. τῶν γὰρ δὴ φο‐ βερῶν ἔργων μισεῖσθαι δεῖ καὶ τὰ ῥήματα. ὁ δ’ οὐδὲ
5χάριν οἶδεν ἔτι ζῶν, ἀλλ’ ἠδικῆσθαί φησιν οὐ λαβών. καίτοι τὸ μὲν σῶμα οὐκ ἔλαβεν, ἕτερον δὲ οὐκ ἔλατ‐ τον, εἰ μὴ καὶ μεῖζον, τοῦ σώματος ἔλαβε. τί τοῦτο; συνείθισε τὸν δῆμον τοιούτων ἀκροᾶσθαι λόγων. καὶ αὐτὸς δὲ αὑτῷ καὶ ἑτέροις οὐκ ὀλίγοις τοῖς τὰ αὐτὰ
10ζηλοῦν ἐθέλουσιν εὐρεῖαν ἀνέῳξεν ὁδόν.
Decl
.

35

.

1

.

23

ἐχθρὸς δὲ οὐχ οὗτος ἐμοὶ μόνον, ἀλλὰ καὶ ἄλλοι πολλοὶ πολ‐ λοῖς οἳ οὐκ ἂν ἀηδῶς τοιούτους ποιήσαιντο περὶ τῶν
διαφόρων αὐτοῖς ἐν ἐκκλησίᾳ λόγους. τούτων δὲ εἰς
5ἔθος καταστάντων ἴσως πού τι καὶ πεπράξεται. ἀλλ’ οὐ‐ δέποτε τοῦτ’ ἔσται. μηδὲ γὰρ γένοιτο, ὦ Ζεῦ. ἀλλὰ κἂν τὸ ἔργον ἀπῇ, ψιλός γε ὁ λόγος πονηρόν. οὐ γὰρ εἰλικρι‐ νοῦς ταῦτα δημοκρατίας ἐγὼ δὲ ζῆν ἐν τοιαύτῃ δύναμαι μόνῃ, μεταποιουμένης δὲ αὐτῆς καὶ τοῦ νόμου οὐκέτι.
Decl
.

35

.

1

.

24

 Τοῦ καιροῦ ταῦτα, νὴ Δία. τοῦ αὐτοῦ τοίνυν ἔστω καιροῦ καὶ τὸ ἐμὲ τεθνάναι. εἰ γὰρ ὁ λιμὸς μὴ λιμός ἐστι μόνον, ἀλλ’ ἔχει τι καὶ τυραννίδος, αὐτὸς ὁ καιρός μου καταψηφίζεται θάνατον. ἢ βούλεσθε πά‐
5λιν ἐφ’ ἑτέρας ἀκαιρίας, ἄδηλον δὲ οἶμαι τὸ μέλλον καὶ πάντα χρὴ προσδοκᾶν ἄνθρωπον, λόγους τοῖς νῦν ὁμοίους ἀκοῦσαι παρὰ τοῦ πλουσίου; οἷον εἰ πολεμίων ἐπιόντων ὑμεῖς τοῦτον οὐκ οἴεσθε χρημάτων μὲν πρὸς ὑμᾶς μεμνήσεσθαι, τὸν πένητα δὲ αἰτήσειν;
10τί δέ; ὅπλων δεομένων οὐ τὰ μὲν δώσειν, τὸν πένητα δὲ αἰτήσειν; κοῦφον οὖν ὑμῖν, πρὸς Διός, πολλὰ τοι‐ αῦτα ἀκούειν, ἐμοὶ δὲ καλὸν τὸ παρὰ ἀνδρὸς δυνατοῦ δι’ ἐμὲ πολεμεῖσθαι τὴν πόλιν ἀφορήτως; ὧν ὑμῖν τε
καὶ ἐμοὶ ἀπαλλαγὴν οἴσει τὸ κώνειον.
Decl
.

35

.

1

.

25

 Ἀλλὰ ζημία, φησί, τῇ πόλει χρήσιμον ἄνδρα ἀποθανεῖν. κἀνταῦθα μεμνήσονται λόγων καὶ πρεσβειῶν καὶ ψηφισμάτων ἐμῶν. ἐγὼ δὲ ἄχρηστος μὲν ὑμῖν οὐκ ἂν φαίην γεγονέναι, ψεύσομαι γὰρ καὶ
5ἐμὲ ἐξελέγξουσι πολλοὶ μὲν νόμοι, πολλαὶ δὲ γνῶμαι, πολλαὶ δὲ πρεσβεῖαι ὧν οὐδεμία τὴν ἐμὴν ἐπηνώρθωσε πενίαν, καίτοι γε βουλομένῳ ῥᾴδιον ἦν. ἀλλ’ εἰ καὶ τἄλλα μοι πάντα φιλοπόνως ὑπὲρ ὑμῶν πέπρακται καὶ παρὰ τοῖς ἄλλοις Ἕλλησι καὶ τῇ πόλει καὶ μελ‐
10λούσας τε ἔτι καὶ συνισταμένας τὰς τούτου κακοτεχνίας καὶ κατεῖδον καὶ διεκώλυσα πολλάκις, ἀλλ’ ἐξ‐ εῦρέ τι τοιοῦτον πρὸς ὃ μόνον οὐκ ἐνῆν μαχέσασθαι. τί γὰρ ἄν τις καὶ λέγων ἐπεῖχεν ἄνθρωπον ἀγορᾶς νόμῳ σῖτον ὠνούμενον; τί οὖν δεῖ ζῆν τὸν εἰωθότα
15κρατεῖν νενικημένον;
Decl
.

35

.

1

.

26

 Ἔτι τοίνυν, ὦ βουλή, τοὺς οὐκ ἐκδεδωκότας μὲν ἐμέ, τὴν σιτοδείαν δὲ ὁρῶντας οὐ ῥᾴδιον μὴ οὐ καὶ φθέγξασθαί τι τοιοῦτον ὁποῖον εἰκὸς τοὺς ἀπο‐ ροῦντας τροφῆς· δι’ ἕνα ἄνθρωπον ἀπολλύμεθα,
5δι’ ἕνα πένητα φθειρόμεθα. καὶ γὰρ εἰ λίαν ἐστὲ γενναῖοι καὶ καλοὶ κἀγαθοὶ καὶ τιμᾶτε τοὺς νόμους,
ἀλλ’ αἱ συμφοραὶ καὶ τὸν ἄγαν σώφρονα πολλάκις ἐξ‐ ήγαγον ἀφεῖναί τι ῥῆμα τῶν αὑτοῦ τρόπων ἀνάξιον. δεινὸν οὖν ἐμοῦ παριόντος ἕτερον ἑτέρῳ δεικνύντα
10λέγειν· οὗτός ἐστι δι’ ὃν ὁ λιμὸς οὐ πέπαυται. γέγονε μὲν γὰρ ὑπ’ ἄλλου, μένει δὲ διὰ τοῦ‐ τον. ὁ δὲ τρώσας ἐκεῖνος ἕτοιμος ἦν ἰάσασθαι. τίνα ταῦτα οὐχ ὑπερβάλλει θάνατον;
Decl
.

35

.

1

.

27

ἀλλ’ οὐδεὶς οὐδὲν ἐρεῖ τοιοῦτον, οὐ παῖς, οὐκ ἀνήρ, οὐ γύ‐ ναιον, οὐ γέρων. ἴσως. ἀλλ’ ἔστιν, ὦ βουλή, καὶ σιωπῶντα στένειν. αἴτιον οὖν ἐμὲ τοῦ στένειν εἶναί
5τισι τὸν αἴτιον τῶν μεγίστων ἀγαθῶν ἐν τοῖς ἔμ‐ προσθεν χρόνοις; σβεσθήτω τοίνυν τὸ παρὸν κακὸν ἑνὸς πολίτου θανάτῳ.
Decl
.

35

.

1

.

28

 Τί δέ; ζῶν, φησίν, οὐκ ἂν δύναιο λύσιν εὑρεῖν; οὐκ οἶσθα καὶ παρ’ ἄλλοις ἐν ὁμοίοις καιροῖς ὑπ’ ἀνδρῶν ῥητόρων ἐπικουρίας εὑρη‐ μένας; οἶδα ὡς οἱ μὲν πολιτείαν ἐμπόροις ἐπαγγει‐
5λάμενοι καί τινας ἑτέρας δωρεὰς παρ’ αὑτοὺς κατα‐ πλεῖν ἔπεισαν, οἱ δὲ πρεσβευσάμενοι παρὰ τοὺς ἄμεινον πράττοντας ἔσχον ὑπακούοντας εἰδότας ὡς τὰ τοιαῦτα ἄλλοτε ἐπ’ ἄλλους ἔρχεται 〈καὶ〉 νοῦν ἐχόντων
ἐστὶ δοῦναι χάριν ἣν ἔστιν ἐν ἴσοις κακοῖς κομίσασθαι.
10εἰσὶ δὲ οἳ καὶ τὰς τῶν πλουσίων οἰκίας διερευνησά‐ μενοι τὸ κοινὸν ἐκεῖθεν διέσωσαν διδάσκοντες αὐτοὺς μὴ χαλεπαίνειν εἰ λήψεταί τις ἀκόντων ἃ βελτίους ἂν ἦσαν ἑκόντες διανείμαντες.
Decl
.

35

.

1

.

29

τούτων οὐδὲν ἀγνοῶ τῶν φαρμάκων, ἀλλὰ καὶ λέγειν ἂν ἔχοιμι πόλεις ὀνο‐ μαστὰς οὕτω σεσωσμένας. ἀλλὰ ὁρῶ τὰ μὲν ἄλλα ἡμε‐ ρῶν τινων χρῄζοντα, τὸ δὲ τελευταῖον ἕτοιμον μὲν
5καὶ πολλαχοῦ δὴ καὶ αὐτὸ πεπραγμένον, ἔχον δέ τινα ὄκνον ἐμοί. τί γάρ με βούλει παρελθόντα εἰπεῖν; ἴωμεν ἐπὶ τὰς οἰκίας τῶν πλουσίων, ἐξάγωμεν εἰς τὸ μέσον τοὺς πυρούς, μᾶλλον δέ, τὰς μὲν τῶν ἄλλων ἐῶμεν, τὸν δὲ ὁμολογοῦντα κεκτῆ‐
10σθαι πλείους τῆς ἡμετέρας χρείας ποιῶμεν σω‐ τῆρα τῆς πόλεως.
Decl
.

35

.

1

.

30

ἀλλ’ οὔτε ἄλλοτε πώποτε οὐδ’ ὁτιοῦν ἐπὶ τούτῳ γράφων ἐφάνην νῦν τε οὐκ ἂν φα‐ νείην. μὴ γὰρ εἴπῃ τις ὡς ἐγώ ποτε δι’ ἔχθραν ἢ λό‐ γον τινὰ εἶπον ἢ ψήφισμα ἔγραψα. καλείτω μηδὲν
5ὑποστελλόμενος οὓς ἂν ἐθέλῃ τῶν πολιτῶν. ἐμοὶ δὲ φυλακτέον τὴν τάξιν τὴν ἐμαυτοῦ, ὥστε παρὰ τοῦ θανάτου τὰ τοῦ ψηφίσματος γένοιτ’ ἄν. ἐκεῖνο μὲν γὰρ ἂν ὑμᾶς ἦγεν ἐπὶ τὸν σῖτον, τοῦτο δὲ τοῦτον
ὑμῖν ἐκκομίσαι τὸν σῖτον ἀναπείσει ῥᾷον ἢ εἴπερ ἔλα‐
10βεν ὃν ᾔτησεν. ὁρᾷ γὰρ τεθνεῶτα τὸν ἐχθρὸν τὸν ἑαυτοῦ. καὶ τί ἂν ζητοίη πλέον;
Decl
.

35

.

1

.

31

 Ἀλλ’, ὦ βέλτιστε καὶ στήσας ἀπ’ ἐμοῦ τρό‐ παιον, ἀναστὰς ἐνταῦθά μοι πάντων ἀκουόντων ὁμο‐ λόγησον ἦ μὴν ἐμοῦ πιόντος τὸ κώνειον εὐθὺς οἴσειν τὰς τροφάς. δέδοικα γάρ, ὦ βουλή, δέδοικα μὴ ἐμοῦ
5κειμένου ζυγομαχῇ πρὸς ὑμᾶς οὗτος ὡς οὐδὲν ὀφείλων τῇ πόλει· οὐ γὰρ αἰτήσας τυχεῖν.
Decl
.

35

.

1

.

32

ἀλλὰ μή, πρὸς θεῶν, ὦ πλούσιε, μὴ ζητήσῃς διαδύσεις μηδὲ ἐκτείνῃς τὸ κακὸν πρῶτον μὲν ἐνθυμούμενος ὡς, εἰ καὶ σφόδρα τὸν δῆμον ἐμίσεις, ἱκανήν σοι δέδωκε δίκην, ἔπειτα
5ὁπόσον ἐξουσίας 〈οἴσει〉 σοι τὸ μηκέτι τῆς ἐμῆς ἀκού‐ ειν φωνῆς τὴν πόλιν. ἐρεῖς ὅ τι ἐθέλεις, γράψεις ὅ τι βούλει. θήσεις νόμους ἀρέσκοντας. τῶν νῦν ἐμὲ καὶ τἀμὰ μιμουμένων ἐρημίαν θεάσῃ πολλήν. μεγάλους ὄψει τοὺς σαυτοῦ κόλακας, τοὺς δὲ πένητας μικρούς,
10καὶ τοὺς μὲν ἀγορεύοντας, τοὺς δὲ ἐγκεκαλυμμένους.
Decl
.

35

.

1

.

33

ἆρ’ οὐκ ἄν, εἰ καὶ σὸς ἦν πᾶς ὁ πανταχοῦ καὶ παρὰ πᾶσι σῖτος, ἐλείπετ’ ἂν τῶν τοσούτων ἀγαθῶν; εἰ γάρ τις ὑπισχνεῖτό σοι δείξειν ἐμὲ τοιαῦτα αἰτοῦν‐ τα ἐν τῷ βουλευτηρίῳ, οὐκ ἂν ἡδέως ἐπὶ τούτοις καὶ
5πάσης ἀπέστης τῷ δήμῳ τῆς οὐσίας;
Decl
.

35

.

1

.

34

μὴ τοίνυν ζητήσῃς ὅπως τούτους ἀποστερήσεις τῆς ἀμοι‐ βῆς μηδ’ αὖ δύο ἢ τρεῖς ἡμέρας μεταδοὺς τῶν ὄντων εἶτ’ αὖθις εἰς τὰ αὐτὰ φέρων ἐμβάλῃς τὴν πόλιν, ἀλλ’
5ἕως ἂν ὑπάρξῃ θερίζειν, τρέφε λογιζόμενος πρὸς αὑτὸν ὅτι, εἰ καὶ στῖφος ἔστι σοι μέγα τὸ μὲν κολάκων, τὸ δ’ οἰκετῶν, οὔπω ταῦτα δυνατώτερα δήμου πεινῶντος, ᾧ δικαίως ἂν εἰδείης χάριν ὅτι καὶ πόδας καὶ χεῖρας ἔχοντες κάθηνται ἀκροώμενοι λόγων.
Decl
.

35

.

1

.

35

ταῦτ’, εἰ καὶ δυσμενὴς ἄνθρωπος, ἀλλὰ πολλῷ σοι λυσιτελέστερα παραινεῖ τῶν παρὰ τῶν συμποτῶν εἰωθότων λέγεσθαι. δέχου δὲ καὶ συμβουλὴν ἑτέραν οὐδὲν ταύτης ἀτιμο‐
5τέραν. ἡ τυραννίς, ὦ πλούσιε, πρὶν μὲν κτηθῆναι μέγιστον εἶναι δοκεῖ τοῖς ἐπιθυμοῦσιν ἀγαθόν, κτηθεῖ‐ σα δὲ πικρὸν εὐθὺς τῷ κατειργασμένῳ δείκνυται. ὧν γὰρ ἂν αὐτὸς ἑτέρους δράσῃ κακῶς φοβεῖται μὴ πάθῃ πολλῷ χαλεπώτερα. τὸν φόβον δὲ αὐτὸς ὁμολογεῖ τῇ
10παρὰ τῶν δορυφορούντων φρουρᾷ.
Decl
.

35

.

1

.

36

οἱ δὲ οὐ τὸν παρ’ ἑτέρων παύουσι μᾶλλον φόβον ἢ παρέχουσι τὸν
παρ’ αὑτῶν. ὁ γὰρ ἵνα μή τις ἐπελθὼν ἀποκτείνῃ μισθωθεὶς αὐτὸς ἀντ’ ἐκείνου τῷ μισθωσαμένῳ γεγέ‐
5νηται πολλάκις. τίς οὖν ἡ τέρψις τρέμοντα ζῆν; πλού‐ σιος δὲ ἐν δημοκρατίᾳ μόνῃ δύναιτ’ ἂν εὐδαιμονεῖν. οὐδεὶς γὰρ αὐτὸν ἀφαιρεῖται τὸ τρυφᾶν. μὴ τοίνυν ἀντ’ ἀσφαλείας ἐπιθύμει κινδύνων μηδ’ ἀγανάκτει πολιτευομένων πενήτων. πολλοῖς γὰρ αἱ γνῶμαι τῆς
10τύχης βελτίονες. ἀνέχου τοίνυν καὶ παρευδοκιμούμενος καὶ μὴ διὰ τὴν πρὸς τὸν δεῖνα φιλονεικίαν λιμοὺς ἐργάζου καὶ τηλικαῦτα κακὰ μηδέ γ’ ἐπιτρέψῃς τῷ θυμῷ τοιαῦτα αἰτῆσαι πάλιν. δεινὸν γὰρ ἐπι‐ σπάσασθαι τὸν ἐκ λιμῶν θάνατον δημηγορίαν πονηράν.
Decl
.

35

.

1

.

37

 Ἐγὼ μὲν οὖν ἄπειμι κάλλιστον ἔχων ἐντάφιον τὸ προκεκρίσθαι τῆς ἐν λιμῷ προτεινομένης εὐετηρίας. ταῦτά πού τις καὶ ἐπιγράψει μοι κειμένῳ. τοὺς υἱεῖς δὲ ὑμῖν, ὦ βουλή, τοὺς ἐμαυτοῦ παρακατατίθεμαι με‐
5μαθηκότας θαυμάζειν ἅπερ ἐγὼ καὶ δέομαι καὶ ἱκετεύω μὴ περιιδεῖν ὑπὸ τῆς τούτου περιουσίας ἐλαυνομένους. ἴσως γὰρ ἂν ἐκ παίδων ἀντίπαλοι γένοιντο τοῖς τού‐ του παισὶν ἀντεξάγοντες καὶ αὐτοὶ πλούτῳ καὶ ὕβρει
πατρῴαν πρὸς τὸν δῆμον εὔνοιαν.
Decl
.

36

t

1

Νόμος τὸν θορύβου καὶ στάσεως αἴτιον ἀποθνή‐ σκειν. πένης ῥήτωρ ἐχθρὸς ἦν πλουσίῳ τὰ πολι‐ τικά. ἐν λιμῷ καὶ πολιορκίᾳ ὁ πλούσιος ἐπηγ‐ γείλατο νίκην, εἰ τοῦ πένητος ἡ γλῶττα τμηθείη.
5ἔλαβε. νυκτὸς ἐξελθὼν ἀπεδίωξε τοὺς πολεμίους. τὴν ἡμέραν δημηγοροῦντος αὐτοῦ ὁ πένης παρ‐ ὼν ἐδάκρυσε. κατέλευσεν ὁ δῆμος τὸν πλού‐ σιον καὶ ὁ πένης ὑπάγεται τῷ νόμῳ. Ῥήτορος ἀπολογία.
Decl
.

36

.

1

.

1

Ὁ μὲν πολλὰ φθεγξάμενος ἐπὶ τούτου τοῦ
βήματος, ὦ δικασταί, πολλάκις ἢ κρίνων κακούργους ἢ βοηθῶν ἀδικουμένοις ἕστηκε σιωπῇ νῦν ἐν ταῖς ἑτέρων γλώτταις τὴν ἐλπίδα τῆς σωτηρίας ἔχων, δεῖ
5δὲ ἡμᾶς οἷς ἔτι περίεστί 〈τι〉 φωνῆς καὶ συγχωροῦσιν οἱ πλούσιοι, πᾶν ὅσον ἐστὶν ἐν ἡμῖν συναγωνίσασθαι καὶ μὴ περιιδεῖν τῇ τοῦ φεύγοντος ἀφωνίᾳ βλαπτομέ‐ νην τὴν τῶν δικαίων ἰσχύν, οὐ μόνον ὅτι πανταχοῦ προσήκει τούτου τοῦ μέρους ποιεῖσθαι πρόνοιαν καὶ
10τοῖς ἀδυνάτοις τοὺς ἔξω τῶν συμφορῶν ἀμύνειν, ἀλλ’ ὅτι καὶ ἡμῖν πολλάκις συκοφαντουμένοις ὁ νῦν εἰς ἡμᾶς βλέπων οὑτοσὶ παρέστη καὶ συνδιέσωσε.
Decl
.

36

.

1

.

2

καὶ πάντων ἂν εἴημεν κάκιστοι τὰς ἀμοιβὰς ἐν οὕτως ἀναγκαίοις καιροῖς ἐκλείποντες, ἄξιον δὲ καὶ ὑμᾶς, ὦ δικασταί, τό τε δίκαιον αἰδεσθέντας καὶ τὸ πάθος
5ἐλεήσαντας μὴ προσθεῖναι τῷ πένητι μεῖζον κακόν, τὸ δοκεῖν παραβεβηκέναι νόμον.
Decl
.

36

.

1

.

3

αὐτὸς μὲν οὖν ὁ πένης οὐ δέδοικε τὸν θάνατον, ἀλλὰ καὶ σφόδρα βούλοιτ’
ἂν ἀπελθεῖν, ὁ γὰρ ἐκ τοῦ λέγειν εὐδοκιμῶν καὶ παραμυθίαν ἔχων τῇ πενίᾳ τὴν πολιτείαν εἶτα τοῦ
5δύνασθαι παραινεῖν ἐστερημένος κέρδος ἂν ἡγοῖτο τὴν τελευτήν· οὐ μὴν ὑμᾶς γε πρέπει, διότι τῷ κρινομένῳ βαρὺ τὸ περιεῖναι, καταψηφίσασθαι θάνατον. δεῖ γὰρ τὸν ἐν ὑμῖν φεύγοντα μὲν ἀδίκως, τῷ δὲ κεχρῆσθαι συμφορᾷ τῆς τελευτῆς ἐπιθυμοῦντα σώζεσθαι μὲν ὑφ’
10ὑμῶν, ὕστερον δὲ αὑτῷ περὶ τούτου διαλέγεσθαι. τὴν γὰρ ψῆφον, οἶμαι, οὐ πρὸς τὰς ἐπιθυμίας τῶν ἀγωνι‐ ζομένων, ἀλλ’ ἀπὸ τοῦ δικαίου προσήκει φέ‐ ρεσθαι.
Decl
.

36

.

1

.

4

οὐκ οἶδα δέ, ὦ δικασταί, τίνα χρὴ γενόμε‐ νον τοῦτον τὸν ἄθλιον ἐκφυγεῖν τὴν παρὰ τῶν εὐ‐ πόρων ἐπήρειαν. ὅτε μὲν γὰρ ὑπὲρ ὑμῶν ἐχρῆτο τῷ λέγειν, ἀπεστερεῖτο τῆς γλώττης ὑπὸ τῶν ἐχθρῶν ὡς
5οὐδὲν ἔτι λυπήσων, πάλιν δὲ σεσιγηκὼς ὡς ἀδικῶν κρίνεται. εἰ δὲ καὶ λέγων καὶ μὴ λέγων ἐν ἐγκλήμασιν ἔσται καὶ κακοῖς, τί ζητήσας ἀδείας τεύξεται;
Decl
.

36

.

1

.

5

τοῖς οὖν ἁπανταχοῦ δεινὰ πάσχουσι καὶ μηδ’ ἀναπνεῖν ἐωμένοις μία καταφυγὴ τὸ παρ’ ὑμῶν, ὦ δικασταί, φιλάνθρωπον. οὗ καὶ νῦν τοῦτον ἀπολαῦσαι δίκαιον,
5ἄλλως θ’ ὅτι τῷ μὲν δοκεῖν ὁ πένης κρίνεται, τῇ δ’ ἀληθείᾳ ὁ δῆμος δοκιμάζεται. καὶ γὰρ τὸ περὶ τὸν πλούσιον ἔργον ἐκείνου, ὥστε τῆς ἐφ’ ἑκάτερα ψήφου τῷ φεύγοντι τὸν δῆμον ἀνάγκη κοινωνεῖν.
Decl
.

36

.

1

.

6

μηδεὶς δὲ ὑμῶν ὡς εὐεργέτου βεβλημένου τοῖς λίθοις τὴν γνώμην ἐχέτω μηδ’ ὑπαγέσθω τοῖς ἐγκωμίοις ἃ σεμνύ‐ νων τὸν πλούσιον ὁ κατήγορος διῄει τραγῳδῶν μὲν
5τὴν πολιορκίαν, θαυμάζων δὲ τὴν ἄτοπον ἔξοδον, αἴ‐ ρων δὲ τῆς νίκης τὸ τάχος. ἂν γὰρ ἡσυχῆ καὶ τοὺς παρ’ ἡμῶν δέξησθε λόγους, οἴομαι δείξειν αὐτὸν οὐχ ὅπως εὐεργέτην, ἀλλὰ καὶ πονηρὸν εἰς ὑμᾶς καὶ κατε‐ σκευακότα τὸν πόλεμον, ἀλλ’ οὐ κινδύνους αὐτομά‐
10τους λύσαντα.
Decl
.

36

.

1

.

7

 Δότε δέ, ὦ δικασταί, μικρὰ πρότερον διαλεχθῆ‐ ναι τῷ πένητι. τοῦτο γὰρ αὐτῷ λοιπὸν λεγόντων ἀκούειν. εἰς ταῦτά σε κατέστησεν ἡ σὴ πολιτεία, κα‐ κόδαιμον. εἰς τοῦτό σε συμφορῶν προήγαγε τὸ μὴ
5γνωρίζειν τὴν τύχην. ἀπὸ τῶν ψηφισμάτων σοι τῶν
γενναίων τοῦτο τὸ δεινὸν ἐφύετο, ἀπὸ τῶν συμφερόν‐ των νόμων, ἐκ δημοτικῆς παρρησίας.
Decl
.

36

.

1

.

8

λαμπρὸν ἦν εἰπεῖν γνώμην ἀρίστην καὶ πεῖσαι τὰ δέοντα καὶ κωλύσαι πραχθῆναι τὰ μὴ προσήκοντα, λαμπρόν, ἀλλὰ σφαλερόν. δίκαιον τῇ πατρίδι συμπονεῖν καὶ
5κήδεσθαι τῆς ἐλευθερίας καὶ διελέγχειν σκευωρούμενον πλούσιον, δίκαιον, ἀλλ’ οὐκ ἀσφαλές. τοῖς νόμοις ἐθάρ‐ ρεις εἰς ἐπικουρίαν. εἶτ’ οὐκ ᾔδεις ὅτι καὶ νόμοι πολ‐ λάκις ἡττῶνται χρημάτων; οὐκ ἤκουες τῶν ποιητῶν ᾀδόντων τοῦ πλούτου τὴν ἰσχὺν καὶ ὡς ἄγει τὰ τῶν
10ἀνθρώπων ᾗ βούλεται;
Decl
.

36

.

1

.

9

ἀλλ’ ἤλπισας τρόπῳ δικαίῳ κρατήσειν περιουσίας, σὺ πλούτου κρατήσειν ἄνθρωπος μόλις ἱμάτιον κεκτημένος σαπρόν; οὐκ ἦν ἄμεινον ἔλαττον φρονεῖν καὶ συλλέγειν ἀργύριον καὶ τὸν οἶκον
5συναύξειν; ἀλλ’, ὦ πολυπρᾶγμον σὺ καὶ σαυτὸν ἀγνοῶν, προσέκρουες, ἐμισοῦ, παρώξυνες ἄνθρωπον ῥᾷστα ἂν καὶ τυραννίδα κτησάμενον. τοιγαροῦν εἰς τὴν φωνὴν
ἐζημίωσαι δι’ ἧς ἐλύπεις καὶ σιγᾷς ἄκων ἑκὼν οὐ σω‐ φρονήσας.
Decl
.

36

.

1

.

10

ἐπειδὴ γάρ, ὦ δικασταί, πάντα στρέφων καὶ πείρας οὐδὲν παριεὶς οὔτ’ ἐκ συκοφαντίας τοῦτον εἶχεν ἑλεῖν οὔτε χρήμασι μεταστῆσαι καὶ γενέσθαι πεῖσαι τῶν περὶ αὑτὸν μισθοφόρων, ἐβούλετο δὲ παρα‐
5νομεῖν, ὁ δὲ οὐκ ἐπέτρεπεν, εἶδεν ὅτι τῆς μὲν πόλεως εὐφραινομένης οὐκ ἔστι λαβεῖν παρὰ τοῦ πένητος τὴν δίκην, δεῖ δὲ κίνδυνον φέροντα ἐπιστῆσαι τῷ κοινῷ καὶ τὰ πράγματα οὕτως εἰς στενὸν ἐλπίδων ἀγαγεῖν ὥστε τὸν δῆμον πάντα εἶξαι καὶ παριδεῖν πρὸς τὸν
10φόβον τοὺς νόμους.
Decl
.

36

.

1

.

11

τί οὖν ἐπιχειρεῖ; θεάσασθε, ὡς σοφῶς πόλεμον εἰς τὴν χώραν εἰσάγει καὶ κινεῖ στρατὸν ἐφ’ ἡμᾶς. πάντως δὲ οὐ χαλεπὸν στρατηγοῖς καὶ ταξιάρχοις ἀναλώσαντα χρυσίον καὶ τἄλλα συμ‐
5πράξειν ἐπαγγειλάμενον πεῖσαι τὰ ὅπλα λαβεῖν. ἐπεὶ δ’ οὖν ἐνέπεσεν ἐξαίφνης εἰς τὴν χώραν ὁ πόλεμος, ἡμεῖς μέν, ὅπερ ἦν ἀνδρῶν ἀγαθῶν, ἐξιέναι, κω‐ λύειν, ἀποκρούεσθαι, τὰ τοιαῦτα ἐνεθυμούμεθα, ὁ δὲ πλασάμενος σχῆμα δεδιότος καὶ τοῖς παροῦσιν ἀχθο‐
10μένου τὸ βῆμα καταλαβὼν κατεῖχε τὸν δῆμον μακρο‐
λογῶν νῦν μὲν πολλῆς βουλῆς δεῖσθαι τὸ πρᾶγμα λέ‐ γων, νῦν δὲ τὴν τῶν ἐπελθόντων δύναμιν ἄμαχον εἶ‐ ναι διῄει καὶ τῆς ὑστεραίας ὅμοια καὶ πάλιν παρα‐ πλήσια. καὶ οἱ μὲν τῷ τείχει προσῄεσαν, ἡμεῖς δὲ
15ἠκούομεν λόγων, ὁ δ’ ἀντιλέγων ἐπεστομίζετο, ὁ δὲ σῖτος ἐξανάλωτο.
Decl
.

36

.

1

.

12

γνοὺς δὲ ὁ γενναῖος ἐκεῖνος εἰς ἔσχα‐ τον ἀθυμίας ἡμᾶς ἥκοντας καὶ νομίσας ἤδη τὴν βουλὴν αὑτῷ πρὸς τὸ πέρας ἰέναι ὁ μεθ’ ἡμῶν καὶ πρὸ ἡμῶν τρέμων καὶ συστελλόμενος θρασὺς ἐξαίφνης καὶ ἀν‐
5δρεῖος ἀπὸ τῆς τρυφῆς ἣν ἴστε καὶ τί ζητεῖτε; φησί. λελύσθαι τὴν πολιορκίαν; ἐγὼ δίδωμι τοῦθ’ ὑμῖν. ἐγὼ πρυτανεύω τὴν νίκην. ἐγὼ κύριος μηκέτ’ ἐνοχλεῖσθαι τὴν πόλιν. ἀλλὰ δεῖ δή με δωρεὰν προλαβεῖν.
Decl
.

36

.

1

.

13

ὑπηκούσαμεν, ὁ δ’ εἰς τὴν αἴτησιν καταστὰς οἵαν, οἵαν, Ἥλιε, φωνὴν ἀφῆκεν. ὁ κηδεμὼν τῶν σωμάτων καὶ τῶν νόμων καὶ τρόπαιον ὑπισχνούμενος οὐ πλέθρα γῆς ᾔτησεν, οὐ σίτησιν, οὐ
5στῆναι χαλκοῦς, ταῦτα δὴ τὰ τῆς δημοκρατίας ἐπιχώ‐ ρια. μέτριον δ’ ἂν ἦν, εἰ φόνον ᾔτησε τοῦ πένητος.
εἰ γὰρ καὶ λίαν ὠμὸν καὶ θηριῶδες, ἀλλ’ οὐκ ἔστι γε τοῖς ἀπελθοῦσιν ὧν πεπόνθασιν αἴσθησις. τῷ δὲ οὐδὲ τοῦτο ἐξήρκεσεν, ἀλλ’, ὦ θεοὶ καὶ δαίμονες, ὢ καινῆς
10τιμωρίας, ἐπὶ τὴν γλῶτταν ὥρμησε τῶν πολιτῶν ἑνός. μισθὸν ᾔτησε τῆς ἀριστείας τὴν ἀφωνίαν τοῦ ῥήτορος σχήματι δημοκρατίας ἀναμίξας τυραννίδος ὠμότητα. καὶ ψήφισμα μὲν ἡ δωρεά, τυραννικὸν δὲ τὸ τόλμημα. καὶ παρ’ ἡμῶν μὲν ᾔτει λαβεῖν ὡς νόμων ὄντων, ἐζή‐
15τει δὲ λαβεῖν ἃ κεκώλυται τοῖς νόμοις.
Decl
.

36

.

1

.

14

ὁ μὲν οὖν δῆμος ὡς ἤκουσεν, ἐπλήγη τῷ ῥήματι, καὶ εἰς ἀλλήλους ἐβλέπομεν μισοῦντες μὲν τὴν αἴτησιν, ἀλ‐ γοῦντες δὲ τῇ πολιορκίᾳ καὶ διηποροῦμεν μέσοι γε‐
5γενημένοι δωρεᾶς τε ἀτόπου καὶ καιροῦ δυσκόλου, μελλόντων δὲ ἡμῶν ὁ μεγαλόψυχος οὗτος καὶ τῇ πολι‐ τείᾳ ζῶν ἔχων ἀντειπεῖν ἡσυχάζειν ᾑρεῖτο καὶ παρεῖ‐ χεν αὑτὸν μάλα ἐρρωμένως τῇ τομῇ καὶ χρημάτων ἀπορῶν ἐπέδωκεν ἡμῖν τὴν γλῶτταν.
Decl
.

36

.

1

.

15

τετελεσμένης δὲ ἤδη τῆς καλῆς δωρεᾶς ἀνεμένομεν τὴν νίκην καὶ τίς ποτε ὁ τρόπος ἔσται διεσκοποῦμεν. τοὺς ὁπλίτας λαβὼν ἔξεισιν; ἀλλ’ ἐπὶ τοῖς τοξόταις τὸ ἔργον
5ποιήσεται; λόχον καθιεῖ; τί τοσοῦτον εὕρηκεν
ᾧ καταπλήξει στρατόπεδον οἷς κατώρθωκεν ἐπηρμένον; ταυτὶ μὲν ἡμεῖς, ὁ δὲ εἴσω τειχῶν εἰς ἑσπέραν αὐτὴν ἀνειμένως ἐβάδιζε, νυκτὸς δὲ ἤδη μέ‐ σης τὰς πύλας ὑπερβὰς συνεγένετο τοῖς πολεμίοις, οἱ
10δὲ ᾤχοντο καθάπερ στρατηγοῦ κελεύοντος.
Decl
.

36

.

1

.

16

ταῦτ’ οὐχὶ βοᾷ, ταῦτ’ οὐχὶ κέκραγεν ὅτι τὸ πᾶν ὑπὸ τοῦ πλουσίου συνέκειτο καὶ διῴκητο καὶ πρὸς τὴν ἐκείνου γνώμην ἐπῆλθόν τε καὶ πάλιν ἀπῆλθον; οὐ γὰρ ἔχω
5σκοπούμενος ἰδεῖν πῶς ἂν νίκην τοῦτο καλοίην. εἷς ἐλαύνει στρατόπεδον ὅλον, ἡττημένος νενικηκός, κατα‐ κεκλεισμένος πολιορκοῦν; πλούσιος ἐλαύνει στρατό‐ πεδον, ἁβροδίαιτος, μαλακός, διατεθρυμμένος, ἁπλοῦν μὲν οὐδὲν οὐδὲ γενναῖον οὔτε ἀσκήσας οὔτε μαθών,
10ἐν φιλονεικίᾳ δὲ καὶ μικροψυχίᾳ καταναλώσας τὸν βίον;
Decl
.

36

.

1

.

17

καὶ τῶν μὲν ἄλλων ὑμῶν τοσούτων ὄντων καὶ φιλοπόνως ἐκ παίδων τὰ πολεμικὰ μελετώντων οὐδεὶς τοῦτο εἶδεν ὅτι χρὴ νυκτὸς συμπεσεῖν οὐδὲ ἐθάρ‐ ρησεν, ὁ δὲ χρηματιστὴς καὶ τὴν ὅλην σπουδὴν ἐν‐
5ταῦθα ἔχων, ὥσπερ τις δαίμων, μετέστησε τοῖς πολι‐ ορκοῦσι τὴν προσεδρείαν εἰς φυγήν; οὐκ ἔστιν. ἀλλ’
ἔδει προσκαθῆσθαι τοὺς πολεμίους ἄχρι τῆς τοῦ πένητος συμφορᾶς, παθόντος δὲ ἃ δὴ πέπονθεν ἐδόκει τῷ πλουσίῳ, καὶ ἀπηλλάττοντο.
Decl
.

36

.

1

.

18

ἀλλ’ ἐῶ ταῦτα, μὴ δόξω τισὶν ἀπὸ τοῦ πράγματος λέγειν. τὰ τοίνυν ἐφ‐ εξῆς, εἰς ἐκκλησίαν ἐκάλει πάντας σεμνυνόμενος τῇ λαμπρᾷ νίκῃ, συνθεόντων δὲ πολλῶν ἐχώρει καὶ οὗ‐
5τος ὁ ῥήτωρ ὀψόμενος τὸν σύλλογον. ὡς δὲ εἶδεν οὗ‐ τός τε ὑμᾶς καὶ τοῦτον ὑμεῖς, ὁ μὲν ἑδάκρυσεν, ὑμεῖς δ’ ᾠκτείρατε καὶ λαβόντες εἰς ἔννοιαν οἵαν ἐδώκατε δωρεὰν δίκην ἐπράττεσθε τῶν βεβιασμένων.
Decl
.

36

.

1

.

19

τότε ἐθεασάμην ἐκκλησίαν ἔννομον, δῆμον ἐλεύθερον, λίθων βολὴν τῇ πολιτείᾳ πρέπουσαν. ἔπιπτεν ἅνθρωπος ἐπὶ τοῦ βήματος ὁ καταισχύνας τὸ βῆμα τῷ ψηφίσματι.
5καλῶς ἀπελογήσασθε πρὸς τοὺς Ἕλληνας τοῖς λίθοις, καλῶς ἐλύσατε τὴν ἐπὶ τῆς ἀνάγκης ἀδοξίαν τοῖς ἐπὶ τῆς ἀδείας ἔργοις. ἐδείξατε τοῦ καιροῦ τὴν χειροτονίαν, οὐ τοῦ τῆς πόλεως ἤθους.
Decl
.

36

.

1

.

20

 Ἡμεῖς μὲν οὖν ἀλλήλοις συγχαίρομεν τοῦ θυ‐ μοῦ καὶ τῆς δικαίας ὀργῆς καὶ τὰ πάντων ὁσιώτατα
νομίζοντες εἰργάσθαι διάγομεν, τῷ πένητι δὲ τὸ κακὸν οὐχ ἵσταται, ἀλλ’ εἰσάγεται καὶ κρίνεται καὶ παραβῆναι
5νόμον αἰτίαν ἔχει τὸν περὶ θορύβου καὶ στάσεως. τοῦτο γὰρ λοιπὸν τὸν φύλακα τῶν νόμων ἐν τοῖς παρανομοῦσι τετάχθαι.
Decl
.

36

.

1

.

21

καὶ τί λέγων, ὦ βέλτιστε, τὸν θόρυβον ἐμβέβληκε; δημεύειν ἔγραψε τῶν πλου‐ σίων τινὰς καὶ στάσις ἐνέπεσε; τοὺς πένητας ἔγραψε σιωπᾶν καὶ στάσιν ἐποίησε; τοὺς ὁπλίτας τοῖς ἱππεῦσι
5συνέκρουσε, τοὺς τοξότας τοῖς σφενδονήταις, τοὺς στρατηγοὺς τοῖς ταξιάρχοις διαβάλλων ἐν μέρει; ποίῳ ψηφίσματι διέστησε τὴν πόλιν; ποίᾳ γνώμῃ διεῖλε τὸν δῆμον;
Decl
.

36

.

1

.

22

οὐκ αἰσχύνῃ, πρὸς τοῦ Διός, ἄνθρωπον ἄφωνον αἰτιώμενος θορύβου, ὥσπερ ἂν εἴ τις αὐτὸν τοῦτον ᾐτιᾶτο τοῖς πολεμίοις χορηγεῖν; ἐμβρόντητε, περὶ τῆς ἀναγκαίας τροφῆς ἡ φροντὶς τῷ ταλαι‐
5πώρῳ. καὶ σὺ τοίνυν σκέψαι τὴν γλῶτταν τοῦ ῥήτορος καὶ παῦσαι τῶν ἐγκλημάτων. νῦν δὲ ποιεῖς μικροῦ παραπλήσιον ὥσπερ ἂν εἰ καὶ τοὺς ἀνδριάντας ἐμέμφου θόρυβον ἐν τῷ δήμῳ ποιεῖν.
Decl
.

36

.

1

.

23

τῶν λεγόντων, ὦ συκοφάντα, καὶ πολιτευομένων καὶ γραφόντων αἱ τοι‐ αῦται κατηγορίαι καὶ τοιούτοις ὁ νόμος διαλέγεται
τὰς συμβουλίας ἐνίων ὑποπτεύων. λόγος γὰρ ἀσύμ‐
5φορος πιθανῶς συντεθεὶς πέφυκε παραιρεῖσθαι τῶν ἀκουόντων τοὺς λογισμοὺς καὶ τὰ μὲν βλαβερὰ χρηστὰ νομίζειν ἔπεισε, τὰ δὲ χρηστὰ ἐπιζήμια. οὕτω καὶ πό‐ λις πρὸς αὑτὴν ἐκπολεμοῦται καὶ δῆμος εἰς στάσιν ἐκφέρεται. καὶ δεῖ τότε τῶν παρὰ τοῦ δήμου δρωμένων
10ὑπεύθυνον εἶναι τὸν παρασχόντα τὴν ἀφορμήν. ἃ γὰρ οὐκ ἂν ἐπέπρακτο μὴ τῶν λόγων εἰρημένων, ταῦτα πεπραγμένα διὰ τοὺς λόγους εἰς τὸν εἰρηκότα ἄνεισι. πῶς οὖν ὁ μὴ μετέχων λόγου τούτων αἴτιος ἃ μόνων ἐστὶ τῶν λεγόντων; ἀλλ’ ὁ νῦν δι’ ἑτέρων ἀγωνιζό‐
15μενος οὗτος ἐτάραττε τὸν δῆμον, ὁ σιωπῶν, ὁ μὴ διαίρων τὸ στόμα;
Decl
.

36

.

1

.

24

 Ποῦ δὲ καὶ στάσιν ἄξιον τὸ πραχθὲν ὀνομά‐ ζειν; ὁ δῆμος ἔλαβε δίκην πονηρᾶς δωρεᾶς μιᾷ γνώμῃ πρὸς τοὺς λίθους χρησάμενος, ὁμοφρονήσας, κοινῇ παροξυνθείς. θόρυβος δὲ οὐκ ἦν τῶν μὲν ταῦτα, τῶν
5δὲ ἕτερα βουλευομένων, ἀλλὰ πάντες τε ἐμίσουν καὶ κατέλευον.
Decl
.

36

.

1

.

25

στάσις δέ ἐστιν, ὅταν τὸ διάφορον τῆς
ἐπιθυμίας ταράττῃ πρὸς ἑαυτούς, ὅταν σχιζόμενοι ταῖς γνώμαις οἱ μὲν τὰ μετέωρα καταλαμβάνωσιν, οἱ δὲ τοὺς λιμένας κατέχωσιν, ὅταν διατειχίζωσιν, ὅταν ἐπ’
5ἀλλήλους καλῶσι συμμάχους, ὅταν ἡ πόλις μὴ μία μένῃ. τὸ δὲ τιμωρίαν λαβεῖν παρ’ ἀνδρὸς ἀπανθρώπου τίς θόρυβος ἢ ποία στάσις;
Decl
.

36

.

1

.

26

 Ἀλλ’ ἔστω καὶ θόρυβος καὶ στάσις τὰ περὶ τὸν πλούσιον. ἀλλ’ οὐχ οὗτός γε αἴτιος. τίς γὰρ ἤκουσε λέγοντος; βάλλετε, ὦ ἄνδρες πολῖται, τυραννικὴν κεφαλήν. βάλλετε πλούσιον ἐπεμ‐
5βαίνοντα τῷ καιρῷ. παρῆλθον οἱ κίνδυνοι. πρά‐ ξασθε δίκην. τούτων οὐδὲν εἶπεν, οὐδὲ γὰρ ἦν οἷόν τε βουλομένῳ. πῶς οὖν ἐκ σιωπῆς ὑπὸ τὸν νόμον ἄγεται, πρὸς τῶν θεῶν;
Decl
.

36

.

1

.

27

εἰ τούτου σιωπῶντος ἕτε‐ ρος τούτοις χρησάμενος ἐκίνησε τὸν δῆμον πρὸς τὸ ἔργον, ἆρ’ οὐκ ἂν ἐπ’ ἐκεῖνον ἦγον τὴν αἰτίαν ἰσχυ‐ ριζόμενοι τοῖς λόγοις; οἷς τοίνυν ἔκρινον ἂν τὸν εἰρη‐
5κότα, τούτοις ἀφιᾶσι τὸν οὐ φθεγξάμενον.
Decl
.

36

.

1

.

28

 Ἀλλ’ ἧκε, φησίν, εἰς τὴν ἐκκλησίαν. καὶ τίς κεκώλυκε νόμος; καὶ παρεστηκὼς ἐδάκρυε. καὶ ποῦ τὸ θρηνεῖν ἀδίκημα; πολίτης δυστυχῶν μετεῖχε τῆς ἐκκλησίας δακρύων. τούτων δὲ οὐκ οἶδα κρίσεις
5οὐ παρ’ ἡμῖν γεγενημένας, οὐ παρὰ τοῖς προσχώροις, οὐκ ἐφ’ ἡμῶν τῶν ἔτι ζώντων, οὐκ ἐπὶ τῶν προγόνων. ἀλλὰ καὶ μειδιᾶν ἐφεῖται καὶ δακρύειν δέδοται καὶ τὴν φύσιν οὐκ ἔστιν εὐθύνας ἀπαιτῆσαι. ἀλλ’ ὥσπερ ἀναπνεῖν καὶ πεινῆν καὶ χαίρειν καὶ γελᾶν καὶ σκυθρω‐
10πάζειν καὶ ἀρρωστεῖν καὶ τὰ τοιαῦτα πάσχειν οὐκ ἔστιν ἀδικεῖν, οὕτως οὐδ’ ἐκ τοῦ θρηνεῖν καὶ δακρύειν οὐκ ἔστιν ὑπόδικον εἶναι.
Decl
.

36

.

1

.

29

ὁρᾷς τοὺς ἐπὶ τὰ μνήματα ἀκολουθοῦντας τοῖς τετελευτηκόσιν; οὗτοι δακρύουσιν, ἀλλ’ οὐ κρίνονται. ὁρᾷς τοὺς τεμνομένους ὑπὸ τῶν ἰατρῶν; οὗτοι κλαίοντες οὐκ ἐγκαλοῦνται. πόσοι δὲ
5ῥήτορες μεμνημένοι συμμάχων ἠτυχηκότων δάκρυα με‐ τὰ τῶν λόγων ἀφιᾶσι, πόσοι δὲ δῆμοι συμφορὰς ἀκού‐ οντες ἀποίκων κατηνέχθησαν εἰς θρῆνον. εἰ μὲν οὖν ὅλως τὸ δακρύειν ἐν ἀδικήμασιν ἀριθμεῖς, πολλοὺς
ἀδικοῦντας οὐ διώκεις· εἰ δ’ ἐπὶ τῶν ἄλλων ἀνεύθυ‐
10νον τὸ πρᾶγμα, περιεργάζῃ τῷ παρόντι.
Decl
.

36

.

1

.

30

σὺ δὲ εἰπέ μοι, πότερον κρείττων εἶ τῆς ἐπὶ τοῖς πάθεσι λύπης ἢ λυπούμενος εἶτα δίκην ἀπαιτούμενος στέργοις ἄν; ἀλλ’ οὐχ οὕτως οὔτε νικᾷς τὴν φύσιν οὔτε ἀναισθή‐
5τως ἔχεις. μὴ τοίνυν ἧς αὐτὸς ἀξιοῖς ἀπολαύειν ἐξου‐ σίας, ταύτης ἕτερον ἀποστέρει. ὅλως δὲ οὐ νο‐ μοθετήσων εἰσῆλθες, ἀλλὰ τοῖς πάλαι κειμένοις ἀκο‐ λουθήσων. δεῖξον οὖν ἐν τοῖς κυρίοις μετὰ τῶν ἀδι‐ κημάτων ἠριθμημένα τὰ δάκρυα.
Decl
.

36

.

1

.

31

τοὺς γὰρ ἀδι‐ κοῦντας καὶ μὴ τούτῳ διαγινώσκομεν τῷ τοὺς μὲν τολμᾶν ἃ κεκώλυται, τοὺς δὲ πράττειν ἃ συγκεχώρη‐ ται. οἷον τὸν κλέπτην καὶ τὸν μοιχὸν καὶ τὸν ἀνδρο‐
5φόνον εἰς δικαστήριον ἄγομεν. διὰ τί; ὅτι ποιοῦσιν ἃ μὴ ποιεῖν γέγραπται· τὸν λαλοῦντα καὶ βαδίζοντα καὶ τὼ χεῖρε κινοῦντα καὶ βοῶντα καὶ συνάγοντα τὸ πρόσ‐ ωπον οὐκ ἄγομεν οὐδὲ κρίνομεν. διὰ τί; ὅτι νόμους οὐ παραβαίνουσι.
Decl
.

36

.

1

.

32

δεῖ δὴ καὶ σὲ τοῦτο δεικνύειν
ἐγγεγραμμένον· ἐὰν δὲ δακρύῃ τις, κολαζέσθω καθάπερ οἱ τὰ ἄλλα κακουργοῦντες. εἰ δὲ οὐκ ἔχεις, ἐπηρεάζεις καὶ ποιεῖς τοὺς συκοφαντεῖν εἰωθότας
5χαλεπωτέρους παιδεύων αὐτοὺς καὶ διδάσκων πᾶν τὸ παραπεσὸν πρόφασιν ποιεῖσθαι γραφῆς.
Decl
.

36

.

1

.

33

 Ἀλλ’ εἰ μὴ παρὰ τοῖς νόμοις, ἐν τῷ ψηφίσματι τῆς δωρεᾶς δεῖξον διειρημένον· μὴ φαινέσθω δὲ ἐπ’ ἐκκλησίας ὁ πένης μηδὲ ὀδυρέσθω τὸ πάθος μηδὲ ἀλγείτω τῇ συμφορᾷ. ἀλλὰ τούτων γε οὐδὲ
5ὁ δυσμενὴς καὶ μηδὲν ὀκνῶν ἀπεστέρει. σὺ δὲ ἡμῖν βαρύτερος ἀναφαίνῃ τοῦ πλουσίου.
Decl
.

36

.

1

.

34

ἔτι τοίνυν, εἰ μὲν ἀπαθὴς ὢν καὶ μηδὲν ἔχων στένειν ἐξεπίτηδες ἐδάκρυσεν ἀνερεθίζων τὸν δῆμον, αὐτὸς ἂν ἐμεμφόμην, αὐτὸς ἂν ἐγραφόμην· νῦν δὲ οὐδ’ εἰ σφόδρα πειρῷτο,
5μὴ θρηνεῖν εὔπορον, ἀλλ’ ἐπὶ τῆς γλώττης τὸ πάθος κείμενον κινεῖ τὴν τῶν δακρύων φοράν. μὴ γὰρ εἰς παράδειγμα καταφεύγειν ἔστι τῷ ῥήτορι καὶ τυχεῖν ἐξ ὁμοίων ῥᾳστώνης;
Decl
.

36

.

1

.

35

οὐ παῖδα ἀποβέβληκεν,
οὐκ ἀτιμίαν κατέγνωσται, ταῦτα δὴ τὰ τοῖς πολλοῖς συμβαίνοντα, οὐ τὴν χεῖρα ἀπεκόπη κατὰ ψήφισμα τοῦ δήμου καὶ παραμυθεῖται τῇ γλώττῃ τὸ πάθος, ἀλλ’ ᾧ
5τῶν ἀλόγων ζώων διαφέρομεν, τῷ χρῆσθαι λόγῳ πρὸς ἀλλήλους, τοῦτο εἰς ἑτέρου τέρψιν ἀπολώλεκε. καὶ νῦν ἕστηκεν ἴσα τοῖς λιθίνοις ἄφωνος ὁ πρῴην ἐπὶ τοῦ βήματος ῥέων. τί καὶ χρὴ καλέσαι τὸν ἄνθρωπον; ἡ μὲν τέχνη κελεύει ῥήτορα, ἡ γλῶττα δὲ οὐκ ἐᾷ.
Decl
.

36

.

1

.

36

οὐ γέγονεν ἐλεεινότερον πάθος ἐκ τοῦ παντὸς αἰ‐ ῶνος. σπουδάζων περὶ τὸν δῆμον κολάζομαι καὶ τῇ φωνῇ τὸ κοινὸν ὠφελῶν τῆς φωνῆς ἀπο‐
5στεροῦμαι καὶ γίγνεταί μοι τῆς εὐνοίας ἀμοιβὴ σιωπὴ καὶ τέμνομαι τὴν γλῶτταν ἐχθροῦ κε‐ λεύοντος πλουσίου. πᾶν μὲν γὰρ ἀφόρητον ἐμοὶ καὶ τὸ σμικρότατον, ὅταν ὁ λυπῶν ᾖ δυσμε‐ νής, εἰς γλῶτταν δὲ ζημιούμενος τί χρήσομαι;
Decl
.

36

.

1

.

37

πρόσθες δὴ καὶ τὸν ῥήτορα. καὶ γὰρ τούτῳ πλεῖ‐ στον διαφέρει. ὁ γὰρ ῥήτωρ οὐδέν ἐστιν ἕτερον ἢ
φωνή. καὶ κουφοτέρα τῷ τοιούτῳ συμφορὰ τὸ τοὺς ὀφθαλμοὺς ἢ τὴν γλῶτταν ζητεῖν. ὁ μὲν γὰρ ἰδιώτης
5ἴσως οἴσει μετρίως, οὐ γὰρ ἐν τῇ φωνῇ τὴν εὐδοξίαν κέκτηται, ῥήτορα δὲ στερῆσαι τῆς γλώττης ἴσον ἐστὶ καὶ χειρῶν παλαιστήν.
Decl
.

36

.

1

.

38

θαυμάζεις οὖν εἰ δακρύει ῥήτωρ ἄφωνος; ἄλλο γάρ τι τούτῳ νομίζεις εἶναι τὸν βίον ἢ τὸ δακρύειν; οἴκοι θρηνεῖ πρὸς ἑκάστην χρείαν νεύματι χρώμενος. ἐπ’ ἀγορᾶς θρηνεῖ τοὺς γνωρίμους
5προσφωνεῖν οὐκ ἔχων. καὶ τί θαῦμα τὸν πεπονθότα δακρύειν, εἰ ἡμεῖς πρὸς τὴν θέαν τοῦ ῥήτορος εἰς δάκρυα πίπτομεν;
Decl
.

36

.

1

.

39

ἐδάκρυσε ποθῶν τὴν φωνήν. τί καινόν; ἕκαστος τοῖς παροῦσιν ἀφθόνως χρῆται, τού‐ τῳ δὲ οὐ γεγηθέναι πάρεστιν. εἰ γὰρ καὶ μὴ πρότερον ἐδάκρυσεν, οὐκ ἂν ἐκίνησεν ἡ ἐκκλησία τὸν
5ὀδυρμόν; εἶδεν ὁ ῥήτωρ τὰ παλαιὰ παιδικά, βῆμα καὶ προέδρους, συμβούλους καὶ δῆμον, ἐπιστάτην καὶ πρυ‐
τάνεις, εἶδεν αἴροντα τὴν χεῖρα τὸν ἐχθρόν, ᾔσθετο λαρυγγίζοντος, ᾔσθετο τοῦ κήρυκος βοῶντος· τίς ἀγο‐ ρεύειν βούλεται; καὶ ζητῶν τὴν φωνὴν οὐχ εὗρεν.
10ἀντέθηκεν οὖν πρὸς τὴν ἔμπροσθεν ῥητορείαν τὴν παροῦσαν σιγὴν καὶ φανερώτερον εἶδε τὴν αὑτοῦ συμφορὰν ἐν τῇ δημηγορίᾳ τοῦ πλουσίου καὶ σχῆμα θεώμενος ἐν ᾧ ποτε καὶ αὐτὸς ἠγάλλετο μνήμῃ τῶν πρεσβυτέρων ἐπλήγη τὴν ψυχήν.
Decl
.

36

.

1

.

40

εἴ τῳ σταδιοδρό‐ μῳ πηρώσας τὸ σκέλος εἶτ’ ἄγοις αὐτὸν ἐπὶ θέαν δρό‐ μου, πρὸς τὸ στάδιον ὁμοῦ καὶ τὸ σκέλος ἰδὼν πολλὰ τῶν δακρύων ἀφήσει. εἰ γενναίῳ στρατηγῷ τὴν δεξιὰν
5ἀποκόψας ἄγοις ὀψόμενον μάχην, παραθεὶς τῷ τῶν δοράτων ἔργῳ τὴν ἀπουσίαν τῆς χειρὸς οὐκ οἴσει τὴν ὄψιν ἀδακρυτί. καὶ ζωγράφῳ τοὺς δακτύλους λυμηνά‐ μενος εἰ πίνακα δείξαις, μνήμῃ τῆς τέχνης εἰς ὀδυρ‐ μὸν ἐμπεσεῖται. δύναται γὰρ καὶ τόπος καὶ σκεῦος καὶ
10πρᾶξις παλαιᾶς εὐτυχίας ἀναμνῆσαι, τοῦτο δὲ ἐπάγει τὰ δάκρυα.
Decl
.

36

.

1

.

41

εἶδε καὶ ῥήτωρ ἄγλωττος ἐκκλησίαν καὶ τῶν ὅτε εἶχε τὴν φωνὴν ἀνεμνήσθη πραγμάτων.
πάντως ἐνεθυμήθη που πρὸς αὑτόν· ἐγώ ποτε παρῄ‐ ειν ἐνταῦθα καὶ ἀνέβαινον ἐπὶ τὸ βῆμα καὶ
5εἰσηγούμην καὶ ἐκροτούμην καὶ δι’ ἐμοῦ τὰ πλεῖστα τῶν αὑτῆς ἡ πόλις ἐποιεῖτο, νῦν δὲ ἕστη‐ κα δίκην εἰκόνος, μάρτυς ἀλλοτρίων ἀγαθῶν. ἰδοὺ καὶ ὑμεῖς, ὦ δικασταί, δακρύετε. τί οὖν τοῦτον εἰκὸς ἦν παθεῖν;
Decl
.

36

.

1

.

42

 Εἰ δ’ ἑαυτὸν μὲν οὐκ ἐδάκρυσε, γνώμην δὲ εὑρὼν συμφέρουσαν εἶτ’ ἀδυνατῶν εἰπεῖν ἐδάκρυσε τὴν πόλιν οἵων ἐστέρηται συμβούλων, διὰ τοῦτο δίκην ὀφείλει τῇ πόλει; τίνος δὲ καὶ τιμωρίαν ἀπαιτεῖς; εἰ
5μὲν τῶν δακρύων, ἐξῆν δακρύειν· εἰ δ’ ὅτι τὸν δῆμον ἐκίνησεν, οὐκ ἦν μάντις οὐδὲ προῄδει τὸ μέλ‐ λον. ἀγνοίας δὲ οὔκ εἰσι δίκαι. τίς γάρ, ὅτι μὴ τὸ συμβησόμενον προεώρακε, κεκόλασται; σὺ δ’ εἰ μὲν
ᾔδεις τὴν ἐσομένην ὀργήν, τί τάχιστα οὐκ ἀπήλαυνες
10πρὶν παθεῖν τι τὸν δῆμον; εἰ δ’ οὐ προῄδεις, τί μᾶλ‐ λον λαμβάνεις ἢ δίδως δίκας;
Decl
.

36

.

1

.

43

ἀλλὰ γὰρ οὐ λέληθας τοῦτον μὲν πρόφασιν θέμενος, κατηγορῶν δὲ τοῦ δή‐ μου. ἐγὼ δὲ τί φημι; ὁ δῆμος ἔμελλε τοῦτο δράσειν ὃ δὴ καὶ πεποίηκε, κἂν εἰ μηδεὶς πένης μήτε ἧκε μήτε
5ἐδάκρυσεν. οἱ γὰρ ἃ μὴ βούλονται δοῦναι βιασθέντες, ἐπειδὰν εἰς ἐξουσίαν ἔλθωσιν ὧν ἄκοντες παρεχώρη‐ σαν, τιμωρίαν ἀπαιτοῦσιν ἐξ αὐτῶν ὧν ἔδοσαν πολε‐ μοῦντες τῷ λαβόντι. τίς γὰρ πολέμου τύχη, τίς ἀκαι‐ ρία χαλεπὴ τοιοῦτον ἠνάγκασεν ἐν τῇ πόλει κυρωθῆ‐
10ναι ψήφισμα· ἀποκοπήτω γλῶττα πολίτου; διὰ τί; ὅτι μικρὰ κεκτημένος ἀντιπολιτεύεται τῷ πλουσίῳ.
Decl
.

36

.

1

.

44

τούτῳ δέ, ὦ δικασταί, τῷ ψηφίσματι κατελύετο μὲν ἡ δημοκρατία, κατελύοντο δὲ νόμοι καὶ ἱερὰ καὶ ὅσια, ἐχραίνετο δὲ ἡ γῆ καὶ ὁ πάντα ἐφορῶν ἥλιος, ἐταράττετο δὲ ὁ θεσμὸς καὶ μεθίστατο πρὸς δεσπο‐
5τείαν τὸ τῆς ἰσηγορίας καλόν, ἐπληροῦτο δὲ τοῦ μύσους
ἡ πόλις, ἐκοινωνεῖτε δὲ τῆς ὠμότητος τῇ χειροτονίᾳ. δῆλον οὖν ἦν ὅτι καταστάντων τῶν πραγμάτων ὁ τῆς ἡσυχίας καιρὸς καιρὸς ἔσται καὶ τιμωρίας τῷ πλουσίῳ καὶ συνέπεσε τοῖς τοῦ πένητος δάκρυσιν ἡ τοῦ δήμου
10κρίσις.
Decl
.

36

.

1

.

45

Οὔκουν ἡμάρτετε, ὦ δικασταί, τοῖς λίθοις τότε χρησάμενοι κατ’ ἀνδρὸς ἐν τοῖς ὑμετέροις τρυ‐ φήσαντος κακοῖς, ἀλλ’ οὐδ’ ἂν ἀπετρίψασθε τοὔνειδος μὴ τοὺς λίθους ἁρπάσαντες. πῶς γὰρ ἂν εἰς
5τοὺς νεὼς ἤλθετε; πῶς ἂν ἐθύσατε; πῶς ἂν τὰς ἑορ‐ τὰς ἐπληρώσατε; πῶς ἂν ᾐτήσατε παρὰ τῶν θεῶν τἀγαθὰ τοῦ πλουσίου τῇ μιαρᾷ χειρὶ συνεφαπτομένου τῶν ἱερῶν; τίς δ’ ἂν σύμμαχος καλούμενος εἰς κοινω‐ νίαν ἔργων ὑπήκουσεν;
Decl
.

36

.

1

.

46

οὐκ ἴστε ὅτι τὰ τῶν πό‐ λεων ἤθη τοῖς ψηφίσμασι γνωρίζεται καὶ πρὸς τὴν ἐκείνων ἀρετὴν ἢ κακίαν καὶ ταῦτα δοξάζεται; τίνες οὖν ἐνομίσθητ’ ἂν τοὺς τρόπους στάντες ἐπὶ τῆς δω‐
5ρεᾶς καὶ μὴ καθηράμενοι τῷ φόνῳ; ἐγὼ μὲν γὰρ οἶ‐ μαι, τῶν βαρβάρων ἀγριώτεροι. ἀλλὰ νῦν δέδεικται πᾶσιν ὅτι οὐκ ἄρα τῆς πόλεως ἦν ἡ δόσις καὶ τοῖς
δευτέροις τὰ πρότερα συσκιάζεται. πέπτωκεν ἄνθρωπος ἐν ἐλευθερίᾳ τυραννίδος ὠμότητα παρελθών. πέπτωκεν
10ἄνθρωπος μαθὼν ὑπερβαίνειν δημοκρατίας ἔθη. κατε‐ λεύσθη πλούσιος ἐπὶ τοῖς νόμοις εὐπορῶν. εἶτ’ ἀγαν‐ ακτεῖ τις τῇ τελευτῇ καὶ γράφεται καὶ κρίνει;
Decl
.

36

.

1

.

47

φο‐ βοῦμαι, ὦ δικασταί, τὸν κατήγορον, τυράννου τεθνεῶ‐ τος ἀλγεῖ. καίτοι πότερον μεθ’ ὑμῶν ἠφίει τῶν λίθων ἢ οὔ; εἰ μὲν γὰρ μετεῖχε τῆς βολῆς, πῶς ὧν ἔπραξε
5κατηγορεῖ; εἰ δὲ μόνος ἀπείχετο, μανίαν κατεγνώκει τοῦ δήμου.
Decl
.

36

.

1

.

48

εἰ δέ μοι λέγεις τὴν νύκτα καὶ τὴν νίκην, τέχνην λέγεις, ἀπάτην λέγεις, χρημάτων ἔργον λέγεις. εἰ δέ γε τοσοῦτον ἴσχυεν ὥστε φανεὶς τρέ‐ πεσθαι καὶ πλέον ἁπάσης ἐδύνατο τῆς πόλεως μόνος,
5οὐκ ἂν μὲν ἔλαθε τοὺς πολεμίους ἡ φήμη τῆς ἀν‐ δρείας, οὐκ ἂν δὲ ἐπεστράτευσαν πόλει παρ’ ᾗ τοιοῦτος στρατιώτης τρέφεται, ἀλλ’ ἐκεῖνος μὲν δυοῖν ἔδωκε δίκην, τῆς τε πολιορκίας ἣν κατεσκεύασε καὶ
τῆς δωρεᾶς ἣν ᾔτησεν.
Decl
.

36

.

1

.

49

 Ὑμεῖς δέ, ὦ δικασταί, μὴ τὴν ἐκ τοῦ ψηφίσ‐ ματος αἰσχύνην ἀνανεώσησθε τῇ ψήφῳ μηδὲ τὸν ἠδι‐ κημένον ὡς ἀδικοῦντα ἀποκτείνητε μηδὲ ἐλέγξητε τὴν τῶν λίθων βολὴν τῇ γνώσει. ὁ νόμος φησὶ τὸν θορύ‐
5βου καὶ στάσεως αἴτιον. ὁ δὲ ἀναίτιος, ἐσιώπα γάρ. ἐλθὼν εἰς ἐκκλησίαν ἐδάκρυε. τούτων δὲ ἀμφοτέρων ἐξουσία. τῷ πάθει κατηνάγκαστο κλαίειν. ἠγνόει τὸ συμβησόμενον.
Decl
.

36

.

1

.

50

σώσατε οὖν, ὦ δικασταί, τὸν συκο‐ φαντούμενον, τὸν ἡμαρτηκότα μὲν οὐδ’ ὁτιοῦν, πε‐ πονθότα δὲ καινότατα. εἴ τοι γε καὶ τῶν ἀλλοφύλων τις εἰς τοῦτο ἀφῖκτο συμφορῶν, πάντως ἂν ἰδόντες
5ᾠκτείρατε. γνώρισμα δὲ τῆς ὑμετέρας φιλανθρωπίας ὁ σύλλογος οὗτός ἐστιν.
Decl
.

36

.

1

.

51

ὁ ῥήτωρ ἐκεῖνος ὁ δημοτι‐ κός, ὁ λυπῶν τοὺς πλουσίους ὑπὲρ τῶν νόμων, ὁ πολλὰς μὲν γνώμας εἰπών, πολλὰ δὲ ψηφίσματα γράψας, πολλὰς δὲ πρεσβείας ὑποστάς, ὁ συμμάχους προσαγό‐
5μενος, ὁ πόρους ἀνευρίσκων, ὁ τιθεὶς νόμους χρηστούς, ὁ λύων πονηρούς, ὁ πολλοῖς μὲν πράγμασιν ἐπιστάς, διαμείνας δὲ ἐν πενίᾳ, οὗτος εἰς ὃν ἐν ταῖς χρείαις ἐβλέπομεν, ἀπόδοτε δὴ τῷ δυστυχεῖ τὴν χάριν εἰς τὴν σωτηρίαν καὶ μὴ ποιήσητε φανερὸν ὅτι παραπαίουσιν
10οἱ τὰ ὑμέτερα θεραπεύοντες.
Decl
.

36

.

1

.

52

τίνι γὰρ βοηθήσετε τῶν ἁπάντων, εἰ μὴ τοῦτον ἐλεήσετε; εἰς τίνα δὲ ἔσεσθε φιλοικτίρμονες τούτου καταμελήσαντες; οὔτ’ εὐνούστερον εὕροιτ’ ἂν ἄνθρωπον οὔτ’ ἀθλιώτερον,
5ὃς καὶ τὰ τῶν μύθων ἄτοπα τοῖς ἑαυτοῦ πάθεσιν ἐπιστώσατο. ἦγε μὲν ὁ πλούσιος ἀπὸ τῆς ἐκ‐ κλησίας λαβών, ὁ δὲ ὥσπερ αἰχμάλωτος εἵπετο. περι‐ στήσας δὲ τοὺς κόλακας καὶ τῆς παρρησίας ἀναμνήσας καὶ τὸ ψήφισμα ἐπιδείξας πρόβαλλε τοίνυν, ἔφη,
10γλῶτταν τὴν ἐμοὶ δυσμενῆ, τὴν δημοτικήν, τὴν οὐ φοβηθεῖσαν πλοῦτον, τὴν κρείττονα τῆς τύχης. καὶ ὁ μὲν ἐκέλευεν, ὁ δὲ ὑπεῖχε, καὶ ἐξεκό‐ πτετο φωνὴ τὰ τῆς πόλεως ὀρθοῦσα.
Decl
.

36

.

1

.

53

εἶθ’ ὑμεῖς προσκαταγνώσεσθε τοῦ τὰ τοιαῦτα πεπονθότος καὶ ᾧ παραμυθίαν οὐκ ἔστιν εὑρεῖν, τούτῳ προσθήσετε συμ‐
φοράς; καὶ πότερον τοῦτον ἢ τὸ κοινὸν καταβλάψετε;
5ἱκανῶς, ὦ δικασταί, συνέστειλε τοὺς πένητας τὸ περὶ τῆς γλώττης ψήφισμα, ἱκανῶς ἀπέφηνεν ὡς ἐπικίνδυ‐ νον ἡ τῆς εὐνοίας τάξις. εἰ δὲ καὶ κατεγνωσμένον τοῦτον ἐν δικαστηρίῳ θεάσαιντο, πότε δώσουσιν αὑ‐ τοὺς εἰς τὰ ὑμέτερα προθύμως; τίς ἐρεῖ; τίς πρεσβεύ‐
10σει; τίς ἔσται δίκαιος ὁρῶν τοιαῦτα ἆθλα τῇ δικαιο‐ σύνῃ κείμενα;
Decl
.

36

.

1

.

54

οὐκοῦν οἱ μὲν μετατάξονται καὶ νομιοῦσιν εὐβουλίαν τὸ συνεστάναι τοῖς πλουσίοις, τοῖς δὲ ἄδεια καταθεῖν τὴν πολιτείαν; ταῦτα δημο‐ κρατίαν ἀναιρεῖ, ταῦτα ὀλιγαρχίαν εἰσάγει. ἀπὸ τοι‐
5ούτων σπερμάτων φύεται δήμῳ δουλεία. ἑνὶ δὴ τούτῳ τῷ σώματι συγκινδυνεύει τὸ κοινόν.
Decl
.

36

.

1

.

55

 Σὺ δὲ ἀνάβηθί μοι δεῦρο καὶ συνεισένεγκαί τι. εἰσί σοι χεῖρες, ἔστι σοι δάκρυα. οὐ λείπονταί σοι
πρὸς ἱκετείαν ἀφορμαί. εἰ δ’ οὐκ ἀποχρήσει ταῦτα, δεῖξον τὴν γλῶτταν. ὁρᾷς ὡς ἐκάμφθησαν οἱ δικασταί;
5θάρρει δὴ περὶ τῆς ψήφου καὶ μὴ μέμψῃ τῷ δήμῳ. στένων ἐψηφίζετο τὴν δωρεὰν νικώμενος ὑπὸ τοῦ και‐ ροῦ. πολλοὶ πολλάκις ἐπέδωκαν αὑτοὺς ὑπὲρ τῶν πα‐ τρίδων εἰς σφαγήν. ἔλυσας καὶ σὺ τῇ τομῇ τὴν πο‐ λιορκίαν. ἐν ταῖς εὐεργεσίαις καὶ τὸ πάθος ἐγ‐
10γράψω.
Decl
.

36

.

1

.

56

τοῦ μὲν οὖν ψηφίσματος ἐπιλανθάνου, μέμνησο δὲ τῆς καλῆς ἐκκλησίας καὶ τῶν λίθων. τήρει μοι τὴν ἀρχαίαν γνώμην καὶ φύλαττε τὴν προαίρεσιν, δέομαί σου, καὶ σιωπῶν πρὸς τὰ κοινά. γράφε συμ‐
5βουλάς. ἐγὼ δὲ ἀναγνώσομαι, κἂν εὕρω τινὰ γνώμην, ἀνακοινώσομαί σοι. σὺ δὲ ἀνάνευε καὶ κατάνευε καὶ πολιτεύου τοῖς νεύμασι. σύνθες ἀπολογίαν ὑπὲρ τοῦ δήμου, πρέπει σοι καὶ πεπονθότι κοσμεῖν τὴν πόλιν, σύνθες παράκλησιν εἰς προθυμίαν τοῖς πένησιν, ἔξελε
10τὸν φόβον, ἐπίρρωσον πρὸς τὴν εὔνοιαν. σὲ δὲ ἡ πό‐ λις δημοσίᾳ θρέψει παραμυθουμένη ῥήτορα ἄφωνόν τε
καὶ πένητα.
Decl
.

37

t

1

Πλούσιος ἀριστεύσας ᾔτησεν εἰς τὴν δωρεὰν τοὺς φυγάδας ἐπανελθεῖν. αὖθις ἀριστεύσας ᾔτησε τοὺς ἀτίμους ἐντίμους γενέσθαι. τρίτον ἀριστεύσας καὶ δεσμωτῶν αἰτησάμενος λύσιν
5τυραννίδος ἐπιθέσεως ὑπὸ ῥήτορος κρίνεται. Μελετῶμεν τὸν φεύγοντα.
Decl
.

37

.

1

.

1

Ὁ μὲν εὐσεβής, ὦ δικασταί, καὶ φιλάνθρω‐
πος δῆμος ἀμφότερά μου θαυμάζει καὶ δικαίως τήν τε κατὰ τῶν πολεμίων ἀνδρίαν καὶ τὴν ὑπὲρ τῶν ἀτυ‐ χούντων ἐπαγγελίαν. οὐ γὰρ κακίας τὴν αἴτησιν ἔλεγ‐
5χον, ἀλλ’ ἀρετῆς ἐπίδειξιν ἔκρινεν. ὅθεν αἰτοῦντος ἤκουε μὲν εὐμενῶς, ἐδίδου δὲ ἀνυπόπτως τὴν χάριν καὶ προθυμότερος τοῦ λαμβάνοντος ἦν τὴν ἐκ τοῦ πράγματος ὠφέλειαν κρίνων.
Decl
.

37

.

1

.

2

ἐπειδὴ δ’ ὁ σοφὸς οὗτος καὶ τῷ λόγῳ δημοτικὸς κατηγορεῖ μὲν ἐμοῦ, φθονεῖ δὲ τοῖς εὐτυχοῦσι, μισεῖ δὲ τὴν ὁμόνοιαν καὶ τυραν‐ νίδος ὑποψίαν ἐμβάλλει κατὰ τοῦ τοσαύτην τῆς ψυχῆς
5δεδωκότος τὴν πεῖραν, ἓν ἔτι μοι λείπεται πρὸς τὴν τῆς ἀριστείας ἀμοιβήν, ψῆφος δικαστῶν ἀκριβὴς οἷος ἔσομαι πολίτης ἐξ ὧν περὶ τοὺς κινδύνους ἐγενόμην ἀναζητοῦσα καὶ τοσοῦτον τοὺς συκοφάντας μι‐ σοῦσα ῥήτορας ὅσον ἐγὼ τοὺς ἀλιτηρίους ἀποστρέφο‐
10μαι δυσμενεῖς.
Decl
.

37

.

1

.

3

Ὁ μὲν οὖν κατήγορος μόνοις ἀεί με σχολάζοντα
τοῖς ὅπλοις εἰδὼς καὶ γραφὰς οὔτε γραψάμενον οὔτε φυγόντα πώποτε μεγάλαις ἥκει τὸν νοῦν ἀναρτήσας ἐλπίσι καὶ νικᾶν σοφιζόμενος οἴεται πάντως ὃν οὐδὲ
5μιμεῖσθαι μαχόμενος ἤθελεν. ἐγὼ δὲ βῆμα καὶ δικαστὰς ἄρτι πρῶτον ἰδὼν μᾶλλον ἢ οὗτος τεθάρρηκα.
Decl
.

37

.

1

.

4

εἰ μὲν γὰρ ἕτεροι μὲν οἱ τότε τιμήσαντες, ἄλλοι δὲ οἱ νῦν δικάζοντες ἦσαν καὶ οὔτε τῆς δι’ ἡμᾶς ἀσφαλείας οὔτε τῆς εἰς ἐμὲ μετείχετε ψήφου, εἰκότως ἂν εὐλα‐
5βούμην μὴ μελέτην οὗτος καὶ βίον ἔχων τὰ δικαστήρια περιέσται ῥᾳδίως τοῦ μηδὲν ἕτερον τέως ἢ πολεμίους νικᾶν ἐγνωκότος· ἐπειδὴ δὲ μέρος ὑμεῖς μοι τοῦ τετι‐ μηκότος γεγόνατε δήμου καὶ τὰς ἐμὰς ἀεὶ μετὰ τῶν ἄλλων ᾄδετε νίκας, οὐκ εὐλαβοῦμαι τοῦ κατηγόρου
10τὴν τέχνην, οὐ δέδοικα γλῶτταν γενναίαν ψευδεῖς ἔχουσαν λογισμούς.
Decl
.

37

.

1

.

5

 Οἱ μὲν οὖν ἄλλοι τῶν ἀριστέων σιτήσεως τυχεῖν ἢ ἀτελείας δεόμενοι ἑαυτούς, οὐ τὴν παρέχουσαν ὠφε‐ λεῖν σπουδάζουσι πόλιν καὶ μόνοι τοῦ γέρως ἀπολαύ‐
ουσιν ὡς μόνοι τῶν δεινῶν μετασχόντες κινδύνων·
5ἐγὼ δὲ τοὺς ταῦτα ποιοῦντας οὐκ αἰτιώμενος ἑτέραν ἐτράπην καὶ δωρεὰς ᾔτουν, ἐξ ὧν ἐμοὶ μὲν ἔχειν οὐδὲν ἐγίνετο πλέον, οἱ δὲ ἀτυχοῦντες εὐδαιμόνουν πολῖται, καλὸν εἶναι νομίζων καὶ τοῖς ἡμετέροις ἤθεσι πρέπον τοὺς παρὰ τὴν μάχην γενναίους μεγαλόφρονας παρὰ
10τὸν τῆς εἰρήνης εἶναι καιρὸν καὶ τοὺς πολλῶν ἡμᾶς ἀπαλλάξαντας κινδύνων τοὺς ἰδίᾳ πταίσαντας ἐπ‐ ανορθοῦσθαι πολίτας. παντὸς μὲν οὖν διὰ ταῦτα κατε‐ φρόνησα κέρδους καὶ οὐ μεταμέλει μοι τῆς εὐβουλίας, περιέστησε δέ μοι τὸ πρᾶγμα συκοφάντης ἄνθρωπος
15καὶ κακίας ἔλεγχον ποιεῖται τὰ φιλανθρωπίας γενόμενα χάριν.
Decl
.

37

.

1

.

6

 Ἐβουλόμην μὲν οὖν μήτε τῶν τῆς πόλεως ἔτι μνησθῆναι κακῶν μήτε τοῖς εὖ παθοῦσιν ὀνειδίσαι τὴν χάριν μικροψύχου νομίζων ἀνδρὸς εἶναι καὶ ἀπει‐
ροκάλου τὸ πρᾶγμα· νῦν δὲ ἡ πονηρὰ τούτου βουλὴ
5καὶ ἡ παράδοξος κατ’ ἐμοῦ τῆς τυραννίδος γραφὴ ἀναγκάζει με συντόμως τά τε περὶ τὸν πόλεμον ὅπως εἶχεν εἰπεῖν καὶ μεθ’ ἧς ταῦτα ᾔτουν διηγήσασθαι γνώμης. ἔχει γὰρ οὕτως.
Decl
.

37

.

1

.

7

 Πάλαι παρ’ ἡμῖν, ὦ δικασταί, φορὰ πονηρῶν καὶ δωροδόκων καὶ οἷος οὗτος γέγονε ῥητόρων οἳ μικρὰς ἔχοντες κατὰ τῶν πολιτῶν ἀφορμὰς εἰς ὕψος τὰς αἰτίας ἦγον, θορύβου δὲ καὶ κραυγῆς ἀεὶ τὰς ἐκ‐
5κλησίας πληροῦντες τῶν ὁρίων ἐλαύνειν ἔξω τὸν δῆ‐ μον τοὺς οὐδὲν ἢ μικρὸν λυπήσαντας ἔπειθον τῇ τῶν κρειττόνων μεταστάσει τὰς πρώτας ἔχειν αὐτοὶ τιμὰς τῆς πολιτείας ἐλπίζοντες. ὡς δὲ οἱ μὲν τοὺς γενναίους καὶ μεγαλόφρονας ἤλαυνον πολίτας, ἐκηρύττετο δὲ
10τοῖς πολεμίοις τὸ πρᾶγμα, ἐλάνθανε δὲ αὐτοὺς τῶν γινομένων οὐδέν, τότε πρῶτον μεγάλας κατὰ τῆς πό‐ λεως ἔσχον ἐλπίδας, ὅτε τοὺς ἀμύνοντας οὐκ εἶχεν ὁ δῆμος, ὅτε τῶν διωκόντων πλείους ἦσαν οἱ φεύγοντες.
Decl
.

37

.

1

.

8

ἐπέρρωσε μὲν οὖν τοὺς δυσμενεῖς ἡ μεγάλη τῆς πόλεως ἄνοια τῇ πολλῇ τῶν φυγάδων ἐρημίᾳ κατα‐ φρονεῖσθαι τοὺς λειπομένους ποιοῦσα, ὡς δὲ οἱ μὲν
κατελθεῖν διὰ τοὺς ἔνδον συκοφάντας κατέδεισαν, οἱ
5δὲ ἐξελθεῖν διὰ τοὺς περικαθημένους ἔφριττον δυσμε‐ νεῖς, πρῶτος τῶν πολιτῶν ὡπλιζόμην καὶ τοῖς πολλοῖς ἀρετῆς ἐφάνην εἰκών. συρραξάντων δὲ ἡμῶν τοῖς ἐπελθοῦσιν ἀσπὶς μὲν τέως ἀντέκρουεν ἀσπίδι, χρησι‐ μώτερα δὲ ἡμῖν τῶν βελῶν ἦσαν τὰ ξίφη.
Decl
.

37

.

1

.

9

καὶ πολ‐ λάκις μὲν αὐτοὶ παρ’ ἡμῶν, πολλάκις δὲ ὑπ’ ἐκείνων ἡμεῖς ἠλαυνόμεθα, ἐνδεδωκότων δὲ τῶν σὺν ἐμοὶ καὶ τὴν ἐπὶ τὸ τεῖχος περισκοπούντων ὁδὸν μόνος λοιπὸν
5κατὰ πάντων ἐχώρουν, μόνος τὴν πυκνὴν τῶν πολε‐ μίων διέρρηξα φάλαγγα. καὶ θαρρεῖν μὲν αὖθις τοὺς ἐμοὺς διὰ τὴν ἐμὴν ἐποίουν ἀνδρίαν, οἱ δὲ τότε ὡς ἐφ’ ἕρμαιον ἥκοντες οὐ μεθ’ ὁμοίου τοῦ σχήματος ἀνεχώρουν, ἀλλ’ οἱ μὲν ἔπιπτον, οἱ δὲ ἡλίσκοντο, οἱ
10δὲ τὸν περὶ τῆς ψυχῆς ἔθεον δρόμον ἐκ πολλῶν ὀλίγοι καὶ πολλοὶ κατ’ ὀλίγους καὶ οὗ δυνατὸν ἦν δραπετεύοντες.
Decl
.

37

.

1

.

10

θυμοῦ μὲν οὖν ἡ πέμψασα πόλις ἐνεπίμπλατο μείζονος οὐχ ὅσους ἔπεμψεν οὐδὲ οἵους ἤλπιζεν ἀπολαβοῦσα τοὺς ἑαυτῆς, ἐκκλησίαν δὲ ὁ δῆ‐ μος μετὰ τὴν νίκην ἐποίει καὶ περὶ τῆς ἐμῆς ἐβουλεύε‐
5το δωρεᾶς. καλοῦντος δέ με τοῦ κήρυκος τῇ κοινῇ τοῦ
δήμου φωνῇ καὶ λαβεῖν ὅσα ἤθελον ἐπιτρέποντος οὐ στεφάνους ἔχειν, οὐκ ἀτέλειαν ἤθελον, οὐ χαλκῆς τυ‐ χεῖν ἐδεόμην εἰκόνος, ἀλλ’ ἐπειδή μοι προσδοκώμενος αὖθις ἔμελε πόλεμος καὶ φήμη πονηρὰ καὶ πολεμίων
10ἰσχὺς πανταχόθεν ἀγειρομένων, τοῦ μὲν πολλοῦ κατε‐ φρόνησα κέρδους, τῆς δὲ κοινῆς ἀσφαλείας ἀντεποιού‐ μην καὶ μίαν εἶδον σωτηρίας ὁδὸν μηδένα εἶναι τῆς πόλεως ἔξω μηδὲ τοὺς διὰ συκοφαντίαν φεύγοντας προσθήκην ἐᾶν τοῖς πολεμίοις γενέσθαι μεγάλην.
Decl
.

37

.

1

.

11

διὰ ταῦτα φιλανθρώπου τυχεῖν ἠξίωσα ψήφου ἀνδρῶν εὐ‐ χόμενος τὴν πόλιν μᾶλλον γενναίων ὁρᾶν γέμουσαν ἢ πλούτου μείζονος τὴν ἐμὴν ἀπολαύουσαν οἰκίαν. καὶ
5οὐκ ἐγὼ μὲν οὕτως, ἐμέμφετο δέ μου τὴν κρίσιν ὁ δῆμος, ἀλλὰ τῆς περὶ τὸν πόλεμον εὐψυχίας λαμπρο‐ τέραν τὴν περὶ τῆς δωρεᾶς ἐνόμιζεν αἴτησιν καὶ διὰ ταῦτά με μόνον εὔνουν, μόνον φιλόπολιν, μόνον ἐκά‐ λει δημοτικόν.
Decl
.

37

.

1

.

12

ὡς δὲ πλήρης ἦν τῶν οἰκείων ἡ πόλις, τοὺς μὲν φυγάδας ὁ δῆμος ὁρῶν τῆς ἔχθρας ἐπελανθάνετο καὶ πολίτας ἐκάλει χρηστούς, οἱ δὲ τὴν μέλλουσαν ἰδεῖν ηὔχοντο μάχην ἀμοιβὴν τῆς εὐεργεσίας
5τὴν προθυμίαν εἰσφέρειν σπουδάζοντες. φανέντος δὲ τοῦ καιροῦ καὶ τῶν πολεμίων ἡμᾶς αὖθις ἐπιτρεχόν‐
των καὶ μείζονα λυπεῖν ὧν ἔπαθον ἐλπιζόντων πρῶτοι τῶν πυλῶν ἔξω, πρῶτοι τῶν γενναίων ὁρμήσαντες πολιτῶν ἐπὶ τοῦ τῆς φάλαγγος ἔστησαν μετώπου.
Decl
.

37

.

1

.

13

μό‐ νους δὲ ὁρῶν αὐτοὺς τῆς ἐμῆς προαιρέσεως μιμητὰς τούτοις ἐπέταττον, μετὰ τούτων ἠγωνιζόμην τοσοῦτον αὐτῶν ἀρετῇ καὶ δρόμῳ προέχων ὅσον ἐκεῖνοι τῶν
5ἄλλων. δευτέρας δὲ οἱ πολέμιοι σφαλέντες ἐλ‐ πίδος ἀνεχώρουν μέν, οὐ μετεμέλοντο δέ, ἀλλ’ ὥσπερ οἱ περὶ τὴν παλαίστραν ἀγωνιζόμενοι τὴν τρίτην ἰδεῖν ἀνέμενον πεῖραν καὶ τὸν αὐτὸν καθ’ ἡμῶν θυμὸν μετὰ μείζονος εἶχον παρασκευῆς καὶ δυοῖν ἑαυτοῖς ὡρίζοντο
10θάτερον, ἢ τὴν ἡμετέραν θᾶττον ἑλεῖν ἢ μηκέτι πρὸς τὴν οἰκείαν ἐπανελθεῖν.
Decl
.

37

.

1

.

14

ἐμοὶ μὲν οὖν ἡ πόλις τὸ γέρας αὖθις κατ’ ἐξουσίαν ἐδίδου καὶ τὰς πολλὰς κατέλεγε δωρεὰς κρίνειν με τὸ καθ’ ἡδονὴν ἐπιτρέ‐ πουσα. ἐγὼ δὲ πεῖραν τῆς ἀγαθῆς ἔχων αἰτήσεως καὶ
5ὅσα τὸν δῆμον οἱ κατελθόντες ὤνησαν φυγάδες ἡδέως λύειν τὰς τῶν πολιτῶν ἐσπούδαζον ὕβρεις. ὁρῶν γὰρ ὅτι πολλοὶ τῶν μεγάλα πράττειν ὑπὲρ τῆς πόλεως εἰ‐ δότων καὶ πολλὴν τῆς εἰς τὸν δῆμον εὐνοίας δειξάν‐ των τὴν πεῖραν ἄτιμοι μὲν ἐξ ἐντίμων, ἄδοξοι δὲ ἐξ
10ἐνδόξων γεγόνασι καὶ τὴν προθυμίαν ἡ ὕβρις ἀνέ‐
κοπτε, μίαν πάλιν τῆς ἀριστείας ᾔτησα δωρεὰν τοὺς διὰ συκοφαντίαν ἀτίμους τῆς ἀρχαίας ἀπολαύειν αἰ‐ δοῦς καὶ μηδὲν τῶν ἄλλων διαφέρειν τοὺς ἐκ τῶν αὐτῶν γεγονότας, ἀλλὰ κοινωνοὺς εἶναι νόμων ἅμα
15καὶ πολιτείας καὶ μάχης. ἐπαινεσάντων δὲ πάντων καὶ φιλόπολιν αὖθίς με διὰ ταῦτα καὶ δημοτικὸν ὀνομα‐ ζόντων ἐλύετο μὲν θᾶττον ἡ ἀτιμία, προθυμότεροι δὲ ἦσαν οἱ τιμηθέντες πάντα λοιπὸν σὺν ἡμῖν ἀγαπῶντες ποιεῖν τε καὶ πάσχειν.
Decl
.

37

.

1

.

15

θαρρήσαντες δὲ μᾶλλον ἡμεῖς καὶ μίαν ἐν πᾶσιν ὁρῶντες σπουδὴν οὐκέτι τὰς τῶν πολεμίων ἰδεῖν ἀνεμείναμεν ἐφόδους οὐδ’ ἐν ἐκεί‐ νοις εἶναι παρέσχομεν τὸ ποιεῖν ἡμᾶς, ὅταν ἐθέλωσιν,
5ἀνδρείους, λογιζόμενοι δὲ καλῶς ὡς οἱ τοῖς πρώτοις στρατεύσασιν ἀντεπιόντες καὶ τοὺς κινδύνους εἰς τὴν ἐκείνων μεταστήσαντες γῆν τὴν ἐκ τῆς ἀνδρίας δόξαν μετὰ τῆς τοῦ δικαίου λαμβάνουσι μοίρας καὶ τὴν ἀρε‐ τὴν ἄμεμπτον αὐτοῖς ἡ πρώτη δείκνυσιν ἔφοδος, ταῦ‐
10τα εἰδότες ἐπὶ τὴν ἐκείνων ὡρμήσαμεν γῆν μείζονι δι‐ δάξαι πείρᾳ τοὺς ἀνοήτους σπουδάζοντες οἵαν θήραν μετῆλθον.
Decl
.

37

.

1

.

16

οἱ δέ, κατέπληττε γὰρ αὐτοὺς νεότης ἄοκνος πρόφασιν ῥᾳθυμίας οὐκ ἔχουσα, μικρὸν εἰς χεῖρας
ἐλθόντες ἐπὶ πόδα ἀνεχώρουν ὥσπερ τινὰ Γοργὼ τὴν ἐμὴν ὁρῶντες ἀσπίδα. ἐπειδὴ δὲ πᾶσα μὲν αὐτῶν κατ‐
5είληπτο χώρα, φεύγειν δὲ οὐδὲ βουλομένοις ἐνῆν, μηχανήματα δὲ ἡμῖν ἡτοίμαστο καὶ κατὰ τοῦ τείχους ὁ πόλεμος ἦν, ἔγνωσαν ὅπερ ἐχρῆν. πρεσβεῖαι γὰρ εὐθὺς πρὸς ἡμᾶς καὶ λόγοι ταπεινοὶ καὶ φρόνημα μέ‐ τριον καὶ πολλαὶ τῶν ταῦτα πεισάντων αὐτοὺς ποιεῖν
10ἦσαν κατηγορίαι.
Decl
.

37

.

1

.

17

ἡμεῖς δέ, φιλάνθρωπος γὰρ καὶ πρὸς ἐκείνους ὁ δῆμος, τοὺς ἀπὸ τῶν τειχῶν προτει‐ νομένους ἠλεήσαμεν παῖδας, τοὺς πολλοὺς τῶν πατέ‐ ρων ᾠκτείραμεν θρήνους καὶ νεότητος ἐφεισάμεθα
5δυστυχοῦς ἐξ ἀβουλίας πάλαι θρασυνομένης. γενομέ‐ νων δὲ τῶν σπονδῶν καὶ τοῦ δήμου λαμπρῶς διὰ τὴν ἐμὴν πάλιν ἀναχωρήσαντος νίκην τρίτος ἡμῖν περὶ δωρεᾶς ἐγίνετο λόγος καὶ ὁ περὶ τοῦ γέρως ἀνεγι‐ νώσκετο νόμος.
Decl
.

37

.

1

.

18

καί τις τῶν ἐν μέσῳ καθημένων τοιούσδε πρὸς ἐμὲ διεξήρχετο λόγους· ἡμεῖς, ὦ γεν‐ ναιότατε, πολλὰ καὶ καλὰ παθόντες ὑπὸ σοῦ οὐδὲν τέως τὸν σὸν ὠφελήσαμεν οἶκον οὐδὲ
5δωρεὰν ἔσχες, ἀλλὰ μόνος τῶν ἀριστέων μεγάλα μὲν ἡμᾶς ἐκ τῆς ἀνδρίας, μείζονα δ’ ἐκ τῶν αἰτήσεων ὤνησας τοσαύτην προσθήκην ἀνδρῶν ταῖς τῆς πόλεως παρασχόμενος χρείαις. οὓς γὰρ ἀπατώμενος ὁ πᾶς ἤλαυνε δῆμος, μόνος σωφρο‐
10νῶν ἐπανήγαγες καὶ νῦν τρίτην σοι χάριν ὑπὲρ τρίτης ὀφείλομεν ἀριστείας. οὐκοῦν χρήματα αἴτει. ἀτέλειαν λάμβανε. τὰ χρησιμώτατά σοι λοιπὸν σκόπει τῆς πόλεως δῶρα. πλουτεῖ διὰ σὲ σωμάτων ἡ πόλις. πλουτείτω σοι μᾶλλον καὶ
15δι’ ἡμῶν χρημάτων ὁ οἶκος.
Decl
.

37

.

1

.

19

ἐγὼ δὲ ταῦτα καὶ πάλαι σκοπῶν καὶ τότε ἀκούσας οὐδὲν μᾶλ‐ λον τῆς ἐμῆς ἐφρόντιζον οἰκίας οὐδ’ ὅπως πλέον ἕξω τι προὐνοήθην, ἀλλ’ ἀρκοῦντα πλοῦτον νομίζων ὅσα
5μοι τύχη δικαία καὶ προγόνων εὔλογος δέδωκε κλῆρος, ταῦτα μὲν καὶ τὰ τοιαῦτα διέπτυον, τὸ δὲ λεῖπον τῇ κοινῇ τῆς πόλεως εὐδαιμονίᾳ ζητῶν τῶν δεσμῶν τοὺς παρὰ τὸ οἴκημα ταλαιπωροῦντας ἀφῆκα οὐ τὰς ἐκεί‐ νων ἀποδεξάμενος πράξεις οὐδὲ δορυφόρους ἔχειν αὐ‐
10τοὺς ἐπὶ τῆς καλῆς τυραννίδος ἐλπίζων ἀλλὰ σκοπῶν,
ὅπερ εἰκός, ὡς πονηρὰ φύσις ἀνελπίστου τυχοῦσα συγ‐ γνώμης δυσωπεῖται τὴν χάριν καὶ μεταβάλλει τοὺς τρόπους καὶ μετανοεῖν οὐκ ἐᾷ τοὺς τιμήσαντας.
Decl
.

37

.

1

.

20

 Λαβόντος δέ μου καὶ ταύτην παρὰ τοῦ δήμου τὴν χάριν καὶ πολλῶν πάλιν ἀναπεπνευκότων δι’ ἐμὲ πολιτῶν οἱ μὲν ἄλλοι πάντες τὴν ἐμὴν ἐθαύμαζον μεγαλοψυχίαν καὶ τοιοῦτον ἔφασκον οὔπω πολίτην
5ἰδεῖν, μόνος δὲ ὁ βάσκανος οὗτος περιστρέφει τὰ πράγ‐ ματα καὶ τυραννίδος ὑποψίαν ἐμβάλλει τὴν ὑπὲρ τῶν ἀτυχούντων σπουδὴν ἔλεγχον τῆς κατὰ τῶν εὐτυχούν‐ των ἐπιβουλῆς ποιεῖσθαι νομίζων.
Decl
.

37

.

1

.

21

φθόνος μὲν οὖν αὐτὸν ταῦτα λέγειν πικρός, οὐκ ἀγαθὴ τῆς πόλεως κεκίνηκε πρόνοια. τί γάρ με μὴ ταύτην ἐπὶ τῶν φυ‐ γάδων τὴν κατηγορίαν ἐγράψατο; τί δὲ μὴ ἐπὶ τῶν
5ἀτίμων φιλόπολις ἐφάνη κατήγορος; ἀλλὰ τοὺς μὲν ἐπανελθόντας, τοὺς δὲ τιμωμένους ὁρῶν ἐκαρτέρει. οὐκοῦν τὴν νῦν βασκανίαν ἡ τότε σιωπὴ διελέγχει καὶ μόνοις ἄχθεσθαι τοῖς δεσμώταις δοκεῖ ἀθρόα νῦν ἄγων εἰς μέσον ἃ κατὰ διαφόρους μοι πέπρακται χρόνους;
Decl
.

37

.

1

.

22

Ἀλλὰ τοὺς πονηροτάτους, φησί, τῆς τι‐
μωρίας ἐλευθερῶν τῆς τιμωρίας βεβαιοῖς τὴν ὑπόνοιαν. τί τὸ μέλλον, συκοφάντα, μαντεύῃ κακῶς παρὸν τὸ φθάσαν ἐξετάζειν καλῶς; τίς δὲ τῶν σῶν
5ἀνέξεται λόγων παῖδας ἐλευθέρους δι’ ἐμὲ καὶ σωφρο‐ νοῦντα γύναια καὶ θαρροῦσαν βλέπων νεότητα;
Decl
.

37

.

1

.

23

ἐγὼ μὲν οὖν ἔλεγχον ἔχω τῆς γνώμης τὰ τρόπαια, σὺ δὲ ἐκ ποίας με ταῦτα νοσεῖν ἐπιθυμίας ὑπολαμβά‐ νεις; πόθεν δὲ τυραννίδος ἔρως τοιαύτης ἐκράτει ψυ‐ χῆς; τῆς παρὰ πάντων χάριν, νὴ Δία, τιμῆς; ἀλλ’
5ἑκούσιος εὔνοια πόλεως ἀναγκαίας αἱρετωτέρα τιμῆς καὶ εὔλογος αἰδὼς λαμπροτέρα πικροῦ νενόμισται φό‐ βου. ὁ μὲν γὰρ μόνῃ τῇ τύχῃ κρατῶν καὶ τὴν ὠμό‐ τητα καλὸν τῆς ἀρχῆς νομίζων ἐνέχυρον δεδιὼς πολι‐ τεύεται καὶ τρέμων καὶ ἀεί τι παθεῖν προσδεχόμενος
10ὅμοιον, ὁ δὲ τοὺς πολλοὺς ταῖς εὐεργεσίαις καταδου‐ λούμενος καὶ φρόνημα ἔχων ὑπὲρ μὲν τῆς πόλεως μέ‐ γα, πρὸς δὲ αὐτὴν ἴσον ἀμετάθετον ἔχει τὴν εὔνοιαν ἀεὶ τῆς μνήμης ἀνανεούσης τὴν χάριν. πολλὴ γοῦν μοι
παρὰ πᾶσιν ὑπῆρχεν αἰδὼς καὶ προσηγορίας ἀπήλαυον
15ἐντίμου τῶν πολιτῶν τοὺς μὲν εἶναι, τοὺς δὲ καὶ εὖ εἶναι πεποιηκώς.
Decl
.

37

.

1

.

24

ἀλλ’ οὐ τιμῆς ἕνεκα, πλούτου δὲ μείζονος χάριν πρὸς τὴν ἀκρόπολιν ἔβλεπον; καὶ πῶς οὐκ ἄλογον διδόμενον μὲν παρὰ τῆς πόλεως ἀποστρέ‐ φεσθαι πλοῦτον, οὐκ ὄντα δὲ ἐλπίζειν; ἀλλ’ οὐ διὰ
5ταῦτα; ἀλλὰ διὰ τί με τυραννίδος ἐρᾶν ὑπολαμβάνεις; τοὺς μισοῦντάς με κολάζειν ἐβουλόμην πολίτας; καὶ τίς ἀριστέα μισεῖν ποτε πλὴν τῆς σῆς ἀναιδείας ἐτόλ‐ μησε; τίς οὐ δεσπότην ἄλυπον ἡγεῖται τὸν πολλῶν κινδυνεύοντα χάριν;
Decl
.

37

.

1

.

25

ἐμοὶ μὲν οὖν πλείους τῶν παρὰ τῆς ἐκκλησίας ἐγκωμίων οἱ παρὰ τῶν οἰκείων ἐτύγχανον ἔπαινοι καὶ φθόνος οὐκ ἐνίκα τὴν εὔνοιαν, ἐξετάσωμεν δ’, εἰ δοκεῖ, καὶ τὰς τῶν δι’ ἐμοῦ τετιμη‐
5μένων βουλάς, πότερον ἀεὶ τοῖς ἐμοῖς ἀκολουθεῖν ἤθε‐ λον λογισμοῖς ἢ στρατηγοῦντι μὲν ἠκολούθουν, τυραν‐ νεῖν δ’ οὐκ ἐπέτρεπον. εἰ μὲν γὰρ τὴν ἀσπίδα ῥίψας ἢ δίκην ἀσεβείας ἁλοὺς σωθῆναι ταῖς τούτων ἐδεόμην φωναῖς καὶ ἴσην ἀπῄτουν τὴν χάριν, πάντα αὐ‐
10τοὺς ᾤμην προθύμως ποιεῖν τὴν ἐκ τῆς ἀχαριστίας φεύγοντας μέμψιν· εἰ δὲ δικαίας εὐεργεσίας αἰσχρὰν
ἀπῄτουν τὴν ἀμοιβὴν καὶ δημοτικῆς αὐτοὺς ὕβρεως ἀπαλλάξας τυραννικῆς ἔπειθον δουλείας ἀνέχεσθαι, πόσοι τὴν ἐμὴν κατέλευον κεφαλήν, πόσοι τὰ ξίφη
15κατὰ τῆς ἐμῆς ὤθουν πλευρᾶς. καὶ τὸ δικαίως προσῆν. δευτέροις γὰρ περιπίπτειν οὐκ ἐζήτουν κακοῖς οἱ τῶν πρώτων μόλις ἀπαλλαγέντες.
Decl
.

37

.

1

.

26

 Ὅτι μὲν οὖν τυραννίδος ἔχειν ἀρχὴν οὔτε ἤθε‐ λον οὔτε βουλομένῳ παρῆν, ἑτέρας ὁ λόγος οὐ δεῖται προσθήκης· εἰ δὲ δὴ καὶ τὰ μάλιστα ταύτην εἶχέ μου τὴν νόσον ἡ γνώμη καὶ τὴν ἀκούσιον ἀρχὴν τῆς ἑκου‐
5σίου προετίμων εὐνοίας, πολλῶν ὅπλων πρὸς ταῦτα καὶ μεγάλης ἐδεόμην παρασκευῆς. ποίας οὖν ἐμὰς κατὰ τὴν πόλιν κεκρυμμένας εὗρες ἀσπίδας; ποῦ μοι τῶν τόξων αἱ ἀποθῆκαι; ποῦ δὲ τὰ πολλὰ συνέκλεισα βέλη; ὅλον εἰσελθών, ἄνθρωπέ, μου περισκόπει τὸν οἶκον
10κἂν τοῦδε πλέον τοῦ θώρακος εὕρῃς, ἔδειξας τὴν τυ‐ ραννίδα, φεῦ, ὢ τῆς πόλεως, οὐ μάτην ἐφάνης σοφὸς ἀναμφίλεκτον εὑρὼν τῶν ἐμῶν ἀπορρήτων τὸν ἔλεγχον. ταῦτα μὲν γὰρ σαφῆ τυραννίδος τεκμήρια, ταῦτα τῶν
κεκτημένων ἐλέγχει τοὺς τρόπους· εἰ δὲ τούτων εἰπεῖν
15ἔχεις οὐδέν, παῦσαι λοιπὸν ἐμοὶ μείζονα μὲν τῆς δυ‐ νάμεως, ἐναντία δὲ τῇ βουλήσει προβαλλόμενος.
Decl
.

37

.

1

.

27

 Ἀλλ’ ἑτέραν, φησίν, αἰτεῖν ἔδει σε δω‐ ρεάν. καὶ πόθεν ἦν μοι τοσαῦτα τῷ δήμῳ λυσιτελεῖν; ποία δέ μου τοὺς πολεμίους οὕτω κατέπληττεν αἴτησις; πολλὴν ὁ δῆμος προσθήκην ἐκ τῶν ἐμῶν ἔσχεν αἰτή‐
5σεων καὶ ἔγωγε ἡδέως ἂν τοῦ σοφοῦ κατηγόρου πυθοί‐ μην· ὅτε μεθ’ ἡμῶν οἱ πολλοὶ παρετάττοντο φυγάδες καὶ συναίτιοι τῆς δευτέρας ἡμῖν ἐγίνοντο νίκης, πό‐ τερα καλὴν εἶναι τὴν ἐμὴν ὑπελάμβανεν αἴτη‐ σιν καὶ δημοτικοὺς ἡμᾶς μετὰ τῶν ἄλλων ἐκάλει ἢ
10μόνος τὸν τῆς τυραννίδος ἐμαντεύετο πόθον;
Decl
.

37

.

1

.

28

εἰ μὲν γὰρ τὴν τῶν ἀνδρῶν προθυμίαν ὁρῶν τὴν τοῦ λαβόντος ἐπῄνει προαίρεσιν καὶ τὸν ψηφιζόμενον ἀπε‐ δέχετο δῆμον, πῶς οὐ δεινὰ ποιεῖ τούτοις νῦν ἐγκα‐
5λῶν ὧν τότε τὰς πράξεις ἐθαύμαζεν; εἰ δὲ τὴν νίκην ὁρῶν τοὺς συνδράσαντας ἐμίσει πολίτας καὶ τὸ μόνος ἡττᾶσθαι τοῦ μετὰ τούτων νικᾶν αἱρετώτερον ἔκρινε, πῶς οὐκ ἔλεγχον αὐτὸς ταῦτα τῆς περὶ τὸν δῆμον ἔχει κακίας καὶ τυραννίδος ἀπίστου κατηγορῶν φανερᾶς
10προδοσίας φέρεται μέμψιν;
Decl
.

37

.

1

.

29

Ὅτι μὲν οὖν τοῦ κοινῇ συμφέροντος χάριν ἡ
αἴτησις γέγονεν, αἱ πολλαὶ δι’ ἐμοῦ δεδηλώκασι νῖκαι, ἐμοὶ δ’ αἰτεῖν ὁ τῆς πόλεως δέδωκε νόμος πάντα ἐπι‐ τρέπων τοῖς ἀριστεῦσι κατ’ ἐξουσίαν λαμβάνειν. καί
5μοι λέγε τὸν νόμον αὐτόν.
5 Νόμος Τοὺς δὲ ἀριστέας λαμβάνειν ὅ τι ἂν ἐθέ‐ λωσι γέρας. Ἔφθασέ σου τὴν συκοφαντίαν ἡ πόλις νόμῳ τὴν
10ἐξουσίαν ὁρίσασα καὶ πολλὰ μὲν προτείνασα πράγματα, τὸ δὲ καθ’ ἡδονὴν αἱρεῖσθαι ποιοῦσα.
Decl
.

37

.

1

.

30

σὺ δὲ τὴν ἐξουσίαν εἰδὼς μέμφῃ τὴν κρίσιν ὥσπερ ἢ νομοθέτης σοφώτερος ὢν ἢ μεγάλα βλέπων τὴν πόλιν ἐκ τῆς ἐμῆς ἠδικημένην αἰτήσεως καὶ οὐδὲ ἐκεῖνο λογίζῃ ὅτι
5τὴν ἐμὴν μεμφόμενος αἴτησιν τὴν τῆς πόλεως φιλοτι‐ μίαν ὑβρίζεις καὶ μνησικακεῖν ἀναγκάζεις τοὺς ἑκουσίως ἐπιλελησμένους. τί δ’ ἂν οἱ πολέμιοι βλέπειν εὔξαιντο μεῖζον ἢ παλαιῶν ἡμᾶς μεμνημένους ἀδικη‐ μάτων τῆς νεωτέρας ἐπιλανθάνεσθαι χάριτος καὶ τὸν
10κατ’ ἐκείνων θυμὸν εἰς τοὺς οἰκείους ἐκδαπανῶντας πολίτας;
Decl
.

37

.

1

.

31

Τῆς μὲν οὖν ἐμῆς πολιτείας μάρτυρες πολλοὶ
γεγόνασι χρόνοι, ὁ δὲ οὐδὲν ἕτερον ἔχων ἢ ὅσα δι‐ καίως ἔπραξα λέγειν αὖθις τὴν αὐτὴν ἀναβοήσει φω‐ νήν· ἀλλ’ οἱ τυραννίδος, φησίν, ἐπιθυμοῦντες
5φυγάδας καὶ ἀτίμους καὶ δεσμώτας εὐεργετοῦσι συνωμότας ἔχειν αὐτοὺς τῆς κακίας βουλόμενοι.
Decl
.

37

.

1

.

32

τί δὲ οἱ τὸν δῆμον ἀγαπῶντες πράττουσιν ἄνθρω‐ ποι κινδύνων ἐλπιζομένων μεγάλων; οὐ συμμάχους ἀγείρουσιν; οὐ παρακαλοῦσι τοὺς ἀμελεῖς; οὐ πάντας παντὶ πολεμεῖν παρασκευάζουσι σθένει;
Decl
.

37

.

1

.

33

ἐγὼ μὲν οὖν ταῦτα τῆς κοινῆς χάριν ᾔτησα χρείας καὶ τῆς ἐμῆς ὁ δῆμος ἀπήλαυσεν εὐνοίας συμμάχους ἀγαθοὺς ἐπὶ τῆς ἀνάγκης τοὺς ἀφεθέντας εὑρών, σὺ δὲ μίαν
5πᾶσι παρέχεις προαίρεσιν καὶ μόνος ἑκὼν ἀγνοεῖς ὡς οἱ μὲν τυραννεῖν ἐπιχειροῦντες τοιούτων δέονται συμ‐ μάχων, οὐ μὴν οἱ διὰ τὴν χρείαν τοιούτους τῷ δήμῳ περιποιοῦντες συμμάχους τυραννίδος ἐρῶσιν, ἀλλὰ καὶ φιλανθρωπίας χάριν καὶ σωτηρίας ἕνεκα τοῦ δήμου
10ταῦτα καὶ τὰ τοιαῦτα φιλοπόλιδες πράττουσιν ἄνθρω‐ ποι.
Decl
.

37

.

1

.

34

μὴ τοίνυν τὰς τῶν τυράννων βουλὰς ἐπὶ τὴν ἐμὴν ἄγε προαίρεσιν, ἀλλὰ σκόπει τὰς νίκας πόσαι καὶ διὰ τίνων καὶ τίνος γεγόνασι χάριν. εἰ μὲν γὰρ μνησικακοῦντες τοῖς τετιμηκόσιν ἐφαίνοντο καὶ τῶν
5κοινῶν οὐ μετέχοντες κινδύνων οὐδὲ λύσιν τοῦ μίσους τὴν ἑκούσιον νομίζοντες ἄφεσιν, εἶχεν ἂν ἡ ὑποψία λόγον τὴν μελετωμένην προβλέπουσα κακίαν· εἰ δὲ πολλὰ μὲν οὗτοι ποιεῖν, πολλὰ δέ, εἰ δέοι, παθεῖν διὰ τὸν τιμήσαντα δῆμον ᾑροῦντο καὶ ὧν μὲν
10ἔπαθον ἐπελάθοντο, τὰ δὲ τῆς πόλεως ᾠκειοῦντο δει‐ νά, τί τυραννίδος ὑπηρέτας καλεῖς τοὺς κοινὴν σωτη‐ ρίαν ἐκ τῶν ἰδίων ἀνύσαντας πόνων;
Decl
.

37

.

1

.

35

 Ὅτι δὲ πίστιν ὁ τῆς κατηγορίας οὐκ ἔχει λόγος ἐκεῖθεν ἂν μάλιστα θεωρήσαιτε. εἰ γὰρ τῶν πολεμίων τὸ πρῶτον περικαθημένων ἡμᾶς καὶ τοῦ δήμου περὶ τῆς μελλούσης ἐκκλησιάζοντος μάχης καὶ ὅθεν περιέσται
5ζητοῦντος τῶν σοφῶν τις ἀναστὰς ῥητόρων καὶ τὴν ἐμὴν μιμούμενος πρόνοιαν μίαν εἰσηγεῖτο τῷ δήμῳ νίκης ἐλπίδα τὴν τῶν φυγάδων ἐπάνοδον, τί ποιεῖν ἂν ἢ τί λέγειν τὸν σοφὸν οἴεσθε τοῦτον; εἰ μὲν γὰρ ἀντέλεγε καὶ τὴν ὁμόνοιαν κατεμέμφετο, πῶς οὐ κώλυ‐
10μα τῆς κοινῆς σωτηρίας ἐγίνετο; εἰ δὲ τὸ λεχθὲν ἀπε‐ δέχετο καὶ δημοτικὸν ἐκάλει τὸν ῥήτορα, πῶς οὐκ ἄτοπον ἐπαινεῖν μὲν πρὸ τῆς πείρας τὸ πρᾶγμα, μετὰ
δὲ τὴν νίκην κατηγορεῖν;
Decl
.

37

.

1

.

36

 Εἰ μὲν οὖν οἱ πολλὰ λέγειν παρ’ ὑμῖν εἰδότες τῶν πολλὰ πράττειν ὑπὲρ ὑμῶν δυναμένων ἰσχύουσι πλέον, παραχωρῶ τῷ κατηγόρῳ καὶ φέρω τὴν τύχην ἀλύπως παρὰ τὰ τῆς πόλεως κολαζόμενος τρόπαια· εἰ
5δὲ δίκης ὑμῖν καὶ νόμων ἀρχαίων καὶ πολίτου μέλει χρηστοῦ, ἡδέως ἂν ὑμῶν πυθοίμην· τίνων ὑμεῖς ἀδελφοί, τίνων δὲ γεγόνατε πατέρες; εἰ μὲν γὰρ τῶν ἀφεθέντων, ἐπὶ τῆς αὑτῶν ἕκαστος οἰκίας τοὺς ἐμοὺς ἔχετε συνηγόρους· εἰ δὲ τῶν σωθέντων, τὰς
10ἐμὰς ἐρυθριάσατε νίκας, τὸν τιμήσαντα ζηλώσατε δῆ‐ μον, τοὺς τὴν ἐξουσίαν δεδωκότας φυλάξατε νόμους καὶ δείξατε πᾶσιν ὅτι μόνος τῶν ἀριστέων εὐσεβείᾳ τὴν ἀνδρίαν ἐκόσμησα οὔτε ὑπὸ τῶν πολεμίων κακῶς τοὺς ἐντίμους παθεῖν οὔτε ὑπὸ τῶν ἐντίμων
15τοὺς ἀτυχεῖς ἐάσας πολίτας.
Decl
.

38

t

1

Φήμη ἦν συνεῖναι τὸν πλούσιον τῇ τοῦ πένη‐ τος γυναικί. ἔθηκεν ὁ πένης νόμον κελεύοντα τοὺς μοιχοὺς ἀκρίτους ἀποκτιννύναι. ἐγράψατο ὁ πλούσιος. εἷλε καὶ κρίνει αὐτὸν ὁ πένης μοι‐
5χείας.
Decl
.

38

.

1

t

Ἡ μελέτη.
Decl
.

38

.

1

.

1

Εἰ μὲν ἐβούλετο τὸν νόμον, ὦ δικασταί,
γενέσθαι κύριον οὑτοσὶ τὸν ἔναγχος ὑπ’ ἐμοῦ περὶ τῶν μοιχῶν τεθειμένον, οὐκ ἂν νῦν ὑμῖν ἠνωχλοῦμεν γραφόμενοι καὶ κατηγοροῦντες, ἀλλ’ ὑπῆρχεν ἂν τοῖς
5περὶ τὰς γυναῖκας ἀδικουμένοις αὑτοῖς βοηθεῖν· ἐπεὶ δὲ ὁ πλούσιος ἐκεῖνο κεκωλυκὼς τοῦτο ἀναγκάζει ποι‐ εῖν, δέομαι πάντων ὑμῶν ἐνθυμηθέντας ὡς εἰσὶ καὶ ὑμῖν γυναῖκες οὕτω ποιήσασθαι τὴν ἀκρόασιν καὶ μὴ ταὐ‐ τὸν παθεῖν τοῖς περὶ τοῦ νόμου δικάσασιν ἐκείνοις,
10ἐν οἷς ἐγὼ καὶ δικαιότατα καὶ πάσῃ συμφέροντα τῇ πόλει λέξας τούτου καὶ τῆς τούτου δεινότητος καὶ παρασκευῆς ἀπῆλθον ἡττηθείς. ἐξ ὧν συνέβη τοῦτον μὲν φρονῆσαι μέγα, τοὺς δὲ ἐψηφισμένους ὑπ’ ἐνίων ἀκοῦσαι κακῶς, ὡς ἄρα τὴν πρὸς τὸν πλούσιον
15χάριν περὶ πλείονος αὑτῶν τε καὶ γυναικῶν καὶ παί‐ δων πεποίηνται.
Decl
.

38

.

1

.

2

ἔοικε δὲ οὐ παντάπασιν ἄχρηστόν
μοι γεγονέναι τὸ περὶ τὸν νόμον ἐκεῖνον. εἰ γὰρ καὶ μὴ γενέσθαι κύριος ἠδυνήθη διὰ τὰς ἐν τοῖς ἀγῶσι τούτου φιλοτίμους ἁμίλλας, ἀλλ’ ἄμεινόν γε περὶ τῶν
5ἐμαυτοῦ μεγάλων κακῶν ἐδίδαξε, καὶ δέδωκεν οὐ μικρὰν ἀπόδειξιν εἰς τὴν νυνὶ ταύτην κατηγορίαν ἡ κατὰ τοῦ νόμου τότε παρὰ τούτου γεγενημένη. ὃς γὰρ μόνος ἐξ ἁπάντων τῶν πολιτῶν ἔδεισε μὴ γένηται τοῖς περὶ τὰς γυναῖκας ἀδικουμένοις ἡμῖν κατὰ τῶν ἀδικούντων
10ἐξουσία τοῦ φόνου, πῶς οὐ σαφῶς ὡμολόγησεν ἐμὲ μὲν εἰκότως τὰ τοιαῦτα νομοθετεῖν, αὑτῷ δὲ καὶ πε‐ πρᾶχθαί τι τοιοῦτον καὶ τολμᾶσθαι καὶ οὐδὲ λήξειν;
Decl
.

38

.

1

.

3

πολλῆς οὖν ἀργίας 〈ἂν〉 ἦν ἅμα καὶ δυστυχίας κα‐ λοῦντος ἐφ’ ἑαυτὸν τοῦ μοιχοῦ τὸν γραψόμενον μήθ’
ὑπακοῦσαι μήτε δίκην τῆς παροινίας λαβεῖν, προσήκοι δ’ ἂν καὶ ὑμᾶς ὀργισθῆναι καὶ δύο μιᾷ διαπράξασθαι
5ψήφῳ, δίκην τε ὑπὲρ ὧν ἐγὼ πέπονθα λαβεῖν καὶ τοῖς οὔπω ταὐτά μοι πεπονθόσι διατηρῆσαι τοὺς γάμους. οἳ καὶ μᾶλλον ἐμοῦ κερδανοῦσιν ἀπὸ τῆς δίκης. τὰ μὲν γὰρ ἐμὰ κακά, κἂν μυριάκις οὗτος ἀποθάνῃ, με‐ νεῖ καὶ οὐδεὶς ἂν δικαστὴς οὐδὲν αὐτῶν λῦσαι δύναι‐
10το, τοῖς δ’ οὔπω τούτου πεῖραν ἐν ταῖς ἑαυτῶν εἰλη‐ φόσι γυναιξὶν ὑπάρξει τὸ μηδὲ λαβεῖν ποτέ.
Decl
.

38

.

1

.

4

εἰ μὲν οὖν ἐλάνθανε τὴν πόλιν τὰ τούτῳ πεπραγμένα καθ’ ἡμῶν, ἴσως ἂν ὑπ’ αἰσχύνης ἔκρυπτον σιωπῇ κακὸν ἀγνοούμενον· ἐπεὶ δὲ πολὺν ἤδη χρόνον λέγοντές τε
5καὶ ἀκούοντες περὶ τούτων οὐ πέπαυσθε, λόγον οὐδένα ἔχει κατοκνεῖν ἐμὲ μνησθῆναι πρὸς ὑμᾶς ὧν οὐδὲ τοὺς κομιδῆ νέους ἀνηκόους εἶναι νομίζω.
Decl
.

38

.

1

.

5

Καὶ μάλιστα μὲν οἶμαι δώσειν τουτονὶ τιμωρίαν
ὧν οὐ βούλεται σωφρονεῖν, εἰ μὴ δὴ τηλικοῦτός ἐστιν ὥστε μόνῳ τῶν ἁπάντων αὐτῷ δεδόσθαι μοιχεύειν τε ἃς ἂν ἐθέλῃ καὶ μήτε κατήγορον μήτε ἔλεγχον δεδοι‐
5κέναι μηδένα, ἀλλ’ οὖν οὐδὲ τοῦτό μοι μικρὸν τὸ περὶ τῶν ἐμαυτοῦ συμφορῶν ἐν ὑμῖν ὀδύρασθαι. φέ‐ ρει γάρ τινα παραμυθίαν τοῖς τὰ μέγιστα ἠδικημένοις τὸ περὶ αὑτῶν εἰπεῖν.
Decl
.

38

.

1

.

6

 Πρότερον μὲν οὖν εὖ φρονεῖν ὑπελάμβανον τοὺς πένητας γαμεῖν αἱρουμένους, τὰ μὲν γὰρ παρ’ αὐτῆς ἕξειν τῆς γυναικὸς αὐτοὺς τά τε ἄλλα συμπο‐ νούσης καὶ τὰ ἀπὸ τῶν χειρῶν συνεισφερούσης, τὰ
5πλείω δὲ παρὰ τῶν παίδων εἰς ἀνδρός τε ἡλικίαν ἰόντων καὶ γηροτροφούντων· νῦν δέ μοι δοκοῦσιν οἱ μὴ φεύγοντες τῶν πενομένων τὸν γάμον παραφρονεῖν καὶ πολὺ πλέον τούτων οἱ τὰς καλὰς ἀγόμενοι γυναῖ‐ κας, οὐ γὰρ αὑτοῖς ἄγονται μᾶλλον ἢ τοῖς διαφθεῖραι
10δυναμένοις.
Decl
.

38

.

1

.

7

ὁποῖόν τι καὶ περὶ ἐμὲ γεγένηται. τῆς γάρ μοι γυναικὸς μετεχούσης ὥρας, ὦ δικασταί, καὶ κατὰ τοῦτο ἐπαινουμένης ἐξιούσης τε πολλάκις ἔνδοθεν κατὰ τὴν ἀεὶ συμβαίνουσαν ἀνάγκην, οἷα δὴ τὰ τῶν
5ἐν πενίᾳ γυναικῶν αἳ τὰ τῶν θεραπαινῶν ἐπιεικῶς αὑταῖς διακονοῦσι, ταύτην οὖν οὗτος ἰδὼν τὸ μὲν πρῶτον, ὡς εἰκός, ἐθαύμασεν, εἶτα προσεῖπεν, εἶτα προσπέμπων λόγους τε ἐρωτικοὺς καὶ χρήματα καὶ ἐλ‐ πίδας πολὺν χρόνον, ὡς ὕστερον ᾐσθόμην, οὐ πείθων
10τελευταῖον ἔπεισεν. ἡ δὲ ἐμοῦ μὲν ὑπερεώρα καὶ παρ‐ όντος ἐδυσχέραινε καὶ ἐξιόντος ἔχαιρε δήλη τε ἦν ὅλως πρὸς ἕτερον ὁρῶσα.
Decl
.

38

.

1

.

8

τῆς τοίνυν ἐμῆς οὗτος ἀπολαύων γυναικὸς εἰσιών τε παρ’ αὐτήν, ὁπότ’ ἀσφα‐ λές, ἄγων τε ὅποι βούλοιτο καταδεδουλωμένος τὴν ψυχὴν τῆς ἀθλίας καὶ πρὸς ἅπαν ἔχων ὑπακού‐
5ουσαν τῇ συνεχείᾳ τῆς ὕβρεως καὶ μέθης οὐκ εἶχε λανθάνειν. καὶ ἦν ἡ πόλις μεστὴ τούτου τοῦ λόγου. κἀν τοῖς κουρείοις κἀν τοῖς μυροπωλίοις κἀπὶ τῆς ἀγορᾶς κἀν ταῖς οἰκίαις πολὺ τοῦτο ἦν· μοιχεία τολ‐ μᾶται κατὰ τὴν πόλιν, ἔστι δὲ ὁ μὲν τολμῶν ὁ
10πλούσιος, τοῦτον τὸν θαυμαστὸν λέγοντες, ὁ δ’
ἀποστερούμενος τῆς γυναικὸς ὁ πένης, τοὐμὸν ὄνομα προστιθέντες.
Decl
.

38

.

1

.

9

ἐγὼ δὲ τὸν πολὺν χρόνον οὐ‐ δὲν εἰδὼς διῆγον. οὔτε γὰρ τῶν ἐχθρῶν οὐδεὶς οὕτως ἦν ὠμὸς ὥστε ὀνειδίσαι προσελθὼν τούς τε φίλους ὄκνος εἶχε τοιούτων ἀγγέλους γενέσθαι. τῆς φήμης δὲ
5αὐξομένης καὶ τῆς αἰσχύνης ὑπερβολὴν ἐχούσης ἔδοξε τοῖς ἐπιτηδείοις τοῖς ἐμοῖς δεινὸν εἶναι μηδέποτ’ ἐμὲ ταῦτα πυθέσθαι καὶ προσελθόντες καὶ βλέψαντες εἰς γῆν καὶ σιγήσαντες χρόνον τινὰ καὶ δακρύσαντες, ὦ βέλτιστε, ἔλεγον, ἔδει μὲν ἡμᾶς ἀμείνω σοι μη‐
10νύειν ἔχειν, τῶν πραγμάτων δὲ οὐ τοιαῦτα δι‐ δόντων ὅτι μὲν λυπήσομεν εἰπόντες οὐκ ἀγνο‐ οῦμεν, εἰπεῖν δ’ ἂν εἴη μᾶλλον ἢ σιγῆσαι τῶν φίλων. καὶ διεξῄεσαν δὴ ταῦτα ἃ νῦν ἐγὼ πρὸς ὑμᾶς.
Decl
.

38

.

1

.

10

ὡς μὲν οὖν ἐξέστην ἐμαυτοῦ καὶ ὡς κατηνέχθην ἀκούσας μικρὸν ἀπέχων μανιῶν, ἴσασιν οἱ τότε παρόν‐ τες, μόλις δ’ οὖν ἐπ’ ἐμαυτοῦ γενόμενος ἐσκόπουν ὅπως ἂν τοῦτον ἢ ἀμυναίμην ἢ τῷ φόβῳ ποιήσαιμι
5βελτίω, καὶ λογιζόμενος εὕρισκον τὸν τοὺς νόμους ἐν ἀρχῇ τεθεικότα τῇ πόλει τὰ μὲν ἄλλα διελόντα καλῶς καὶ τάς τε ἀρετὰς ᾗ χρῆν τετιμηκότα καὶ τοῖς
τὰ ἄλλα ἀδικοῦσιν οὐ κακῶς προσενηνεγμένον, τοῖς μοιχοῖς δὲ τούτοις οὐ πᾶν ὅσον ἐχρῆν ἐπενεγκόντα.
10ἀλλ’ ἂν μέν τις ἀφαιρῆται τοῦτον χρημάτων, ἔδωκεν εὐθὺς ἀμυνομένῳ κτεῖναι καὶ καθαρὸς ὁ τοῦτο δεδρακὼς νενόμισται· τὴν γυναῖκα δὲ ἂν ἀφαιρῆταί τις τὸν γεγαμηκότα, ἐκβαλὼν γράφου, φησί, καὶ τοῖς θεοῖς εὔχου δικαστηρίου τυχεῖν, κτεῖναι δὲ
15οὐκ ἔδωκεν.
Decl
.

38

.

1

.

11

ὃ δὴ καὶ πολλὰς πεποιηκέναι μοιχείας ἡγούμενος νόμον ἐτίθουν, ὦ δικασταί, τοῖς ἔμπροσθεν μὲν παραλελειμμένον, σωφρονεῖν δὲ καὶ τὸν οὐχ οὕτω πεφυκότα ἀναγκάσοντα. οἱ μὲν οὖν ἐπιεικεῖς καὶ μέ‐
5τριοι καὶ τῶν οὐ καλῶν ἐπιθυμιῶν κρείττονες ἐθαύ‐ μαζον, ἐπῄνουν, πάλαι τοῦτον, ἔφασαν, ἔδει κεῖ‐ σθαι τὸν νόμον· ὁ δὲ λαμπρὸς οὑτοσὶ καὶ μέγας καὶ τὰς τῶν πενήτων οἰκίας καταθέων εἰδὼς ἐφ’ ἑαυτῷ πρώτῳ κεισόμενον τὸν νόμον ἠγανάκτει, διέβαλλεν,
10ἔτρεμεν, ἐμισθοῦτο ῥήτορας, ἐκράτει λόγοις τῶν δι‐ καίων καὶ κεκωλυκὼς κύριον γενέσθαι τὸν νόμον παρα‐ κολουθῶν μοι μετὰ τῶν πολλῶν κολάκων κατεγέλα
τωθάζων καὶ νομοθέτην καλῶν.
Decl
.

38

.

1

.

12

 Πάντων οὖν βοώντων ὡς αὑτὸν ἐξελέγχει μοιχεύοντα διὰ τῆς καλῆς κατηγορίας ἥκω μεθ’ ὑμῶν αὐτὸν τιμωρησόμενος, ἂν ἄρα οἷός τε ὦ. ὁ δὲ δεινά φησι πάσχειν, εἰ μηδενὸς αὐτοῦ καταμαρτυροῦντος ἀπο‐
5λεῖται. οὐδὲν γὰρ οἴεται τὴν πόλιν ἅπασαν εἶναι, δη‐ μαγωγούς, ῥήτορας, ἰδιώτας, φυλὰς τοσαύτας, πολίτας, μετοίκους, ξένους, ὧν ἁπάντων ἐν ταῖς ψυχαῖς κατε‐ γνωσμένος περιέρχεται τὰ τούτῳ πραττόμενα καὶ εἰ‐ δότων ἀκριβῶς καὶ οὐ σιωπώντων. ἴστε δέ, ὦ δι‐
10κασταί, πολλάκις μὲν εἴρηται, πολλάκις δ’ ἀκηκόατε.
Decl
.

38

.

1

.

13

τίνα οὖν ἄν τις μείζω μαρτυρίαν ἐν δικαστηρίῳ παράσχοιτο τοῦ καὶ τοὺς δικάζοντας πρὶν εἰσελ‐ θεῖν κατεψηφίσθαι τοῦ φεύγοντος; ὅταν οὖν τούτων οὕτως ἐχόντων ἐμὲ καλῇ συκοφάντην, καὶ ὑμᾶς μετ’
5ἐμοῦ καλεῖ καὶ πάντας ὅσοι τὴν πόλιν οἰκοῦσι καὶ μετὰ τούτων τῶν τοσούτων τὴν θεόν. θεὸν γὰρ τὴν
Φήμην εἶναι παρὰ τῶν σοφωτάτων μεμαθήκαμεν ποιη‐ τῶν.
Decl
.

38

.

1

.

14

καὶ ταύτῃ πειθόμενοι τοὺς μὲν ἀμείνους, τοὺς δὲ χείρους ἡγούμεθα. καὶ ὁ μὲν προδότης, ὁ δὲ ἀνδρο‐ φόνος, ὁ δὲ τυμβωρύχος, ἕτερος ἕτερόν τι τῶν τοιούτων ἔδοξεν οὐχ ἑωρακότων μὲν ταῦτα τολμώμενα τῶν ταῦ‐
5τα λεγόντων, τῇ φήμῃ δὲ ἀπιστεῖν οὐκ ἐχόντων, ἣν ἀνάγκη τὴν ἀρχὴν ἀπὸ τῶν πεπραγμένων λαμβάνειν. καὶ ταύτης γε τῆς θεοῦ τὰ μέγιστα ὁρῶ τὰς πόλεις ἀπολαυούσας, ἣ μηδὲ τὰ λίαν ἐν σκότῳ πραττόμενα λανθάνειν ἐᾷ πάντα εἰς φῶς ἄγουσα καὶ παραδιδοῦσα
10τοῖς ἀνθρώποις καὶ δηλοῦσα τοὺς πάντα μηχανωμέ‐ νους.
Decl
.

38

.

1

.

15

ἐμοὶ θεράποντας καὶ θεραπαίνας οὐκ ἔδωκεν ἡ Τύχη πράττουσα τὸ αὑτῆς, ἄλλοις γὰρ ἄλλα νέμει. νῦν μὲν οὖν οἰκέτας μάρτυρας καλεῖν οὐκ ἔχω, πῶς γὰρ τούς γε οὐκ ὄντας; καλῶ δὲ τὰς ὑμετέρας φωνὰς
5καὶ ἃ πέπυσθε τούτῳ πρὸς τὴν ἐμὴν πεπρᾶχθαι γυ‐ ναῖκα τὴν δυστυχῆ, τὴν ὑπὸ τῆς τούτου περιουσίας κατενεχθεῖσαν.
Decl
.

38

.

1

.

16

οὐδὲ γὰρ αὖ τοῦτ’ ἔστιν εἰπεῖν ὡς, εἰ καὶ σφόδρα ἤρα, πείθειν γε οὐκ ἂν ἴσχυεν ἀργυρίου σπανίζων. τίς γὰρ ὑμῶν οὐκ οἶδε τὸν τούτου πλοῦ‐ τον μέγαν, τὸ χρυσίον, τὰς συνοικίας, τὰ ἀνδράποδα,
5τὰ βοσκήματα, τὴν γῆν, τοὺς καθ’ ἕκαστον μῆνα τό‐ κους; ἀνὴρ δὲ ὁ αὐτὸς ἐρῶν τε καὶ πλουτῶν ταχέως ἂν παραστήσαιτο γυναικὸς γνώμην. οὐδὲν γὰρ οὕτω δεινὸν τρέψασθαι σωφροσύνην ὡς τὸ δύνασθαι προΐε‐ σθαι. καὶ γὰρ ἂν τὴν πρώτην ἀποκρούσηται πεῖραν,
10ἕτερα ἦλθε πλείω καὶ πάλιν ἕτερα τοσαῦτα, καὶ ἡ καθ’ ἡμέραν προσθήκη πρὸ τῆς νίκης οὐχ ἵσταται.
Decl
.

38

.

1

.

17

τοῦ‐ το, ὦ δικασταί, τοὺς προδότας ποιεῖ, τὸ μεγάλῃ τιμῇ τὰ πράγματα τοὺς πολεμίους ὠνεῖσθαι, τοῦτο πείθει τῶν πρὸς τὴν πατρίδα δικαίων ὀλιγωρεῖν, τοῦ‐
5το τὰς πολλὰς εἰργάσατο μοιχείας. καί τινα ἤδη καὶ ζῶσαν ἐν ἀφθόνοις ἡ τοῦ πλείονος ἐπιθυμία καθείλ‐ κυσεν. εἰ δὲ καὶ πλουτοῦσα γυνὴ τὸ πλέον ἐθαύμασε, τί θαυμαστὸν τὴν τοῦ πένητος παθεῖν τι πρὸς χρυ‐ σίον;
Decl
.

38

.

1

.

18

καὶ ταῦτα οὐ συγγνώμην ἔχων ἐκείνῃ λέγω, μὴ γὰρ ἔστω γυναικὶ μηδὲν τιμιώτερον ἀνδρός, ἀλλ’ ὅτι λόγον εἶχε τὴν οὐκ εὐποροῦσαν ἐκπλαγῆναι πρὸς τὰ πεμπόμενα χρήματα καὶ δεξαμένην ὧν ἐδεῖτο ὧν ὁ
5διδοὺς ἔχρῃζεν ἀντιδοῦναι. λέγω δὲ ταῦτα οὐ κατὰ πάσης γυναικὸς πένητος, ἔστι γάρ, ἔστιν εἶναι καὶ πε‐ νομένην ἀνάλωτον, ἀλλ’ ὅτι τῷ πλουτοῦντι βουλομένῳ τὰ τοιαῦτα ἀδικεῖν τὸ πολλὰ κεκτῆσθαι συμπράττειν πολλαχοῦ δύναται.
Decl
.

38

.

1

.

19

 Ὄντων τοίνυν καὶ τούτων οὐ μικρῶν τεκμη‐ ρίων τοῦ τοῦτον ἃ δοκεῖ πεποιηκέναι πολὺ μεῖζόν ἐστι τὸ ῥηθησόμενον. εἰ γὰρ αὖ μὴ μοιχὸς οὗτος ἦν, ὦ δικασταί, τί τῷ νόμῳ τῷ φύλακι τῶν γάμων ἐμάχετο;
5μᾶλλον δέ, εἰ μὴ μοιχὸς ἦν οὗτος, φθάσας ἂν ἐμὲ
τοῦτον αὐτὸς ἐτίθει τὸν νόμον τούτῳ πρὸς τὴν φήμην ἀνταγωνιζόμενος καὶ φανερὸν ἅπασι ποιῶν ὅτι ἐγὼ μέντοι ὁ πονηρὸς καὶ κακῶς ἀκούων καὶ τῶν πολιτῶν τοὺς γεγαμηκότας ἀδικῶν τοιαῦτα ἐπὶ
10τοῖς μοιχοῖς νομοθετῶ. τίς οὐκ ἂν ἐπῄνεσεν, ὦ δικασταί, τότε; τίς οὐκ ἂν ἠγάπησε; τίς οὐκ ἂν κατη‐ ράσατο τοῖς τολμῶσί τι ἀντιλέγειν; τίς οὐκ ἂν ἐθαύ‐ μασε τὸν λόγον;
Decl
.

38

.

1

.

20

ὁ δὲ τοσοῦτον ἀπέσχε τοῦ τοι‐ οῦτόν τι ποιεῖν ὥστε καὶ τὸν νομοθετοῦντα ἐμὲ πολέ‐ μιον ἡγεῖτο κεκραγώς, ἀπειλῶν, συνάγων κατὰ τῶν γραμμάτων τοὺς οὐ καλῶς τῷ λέγειν χρωμένους. ὅτ’
5οὖν ταῦτα ἐποίεις, τότε ἐμαρτύρεις μοιχεύειν. τί γὰρ ἔδει τὸν οὐδὲν ἑαυτῷ συνειδότα τοιοῦτον δεδοικέναι τὴν τιμωρίαν;
Decl
.

38

.

1

.

21

εἰ δὲ κατὰ τῶν ἱεροσύλων ἐτίθην νόμον, σὺ δὲ ἠγανάκτεις, οὐκ ἂν ἦν ὁμολογία τοῦτο τοῦ τὰ τῶν θεῶν ὑφῃρῆσθαι; εἰ δὲ κατὰ τῶν τὰ κοινὰ κλεπτόντων, σὺ δὲ ἤχθου, οὐκ ἂν ἐν τοῖς
5κεκλοφόσιν ἦσθα; εἰ δὲ κατὰ τῶν προδιδόντων, σὺ δ’
ἠναντιοῦ τῷ νόμῳ, οὐκ ἂν δῆλον ἐποίεις ὡς ἔξω βλέ‐ πεις; οὐκοῦν καὶ νῦν τῷ τοῖς κατὰ τῶν μοιχῶν γρα‐ φομένοις ἀντιτετάχθαι τὸ κατὰ σαυτοῦ ταῦτα γεγράφθαι ὁμολογεῖς; δεινὸν δέ, εἰ τὸ μὲν τοῖς μοιχοῖς πολεμεῖν
10σωφροσύνης εἶναι σημεῖον, τὸ δὲ βοηθεῖν μὴ τοῦ μοι‐ χεύειν δόξει τεκμήριον.
Decl
.

38

.

1

.

22

 Οἶδα τοίνυν ὅτι τὴν μὲν φήμην φθονούντων ἔργον εἶναι φήσει. φθονεῖσθαι γάρ ἐστιν εἰκὸς τοὺς εὐποροῦντας ὑπὸ τῶν πενομένων. δεῖ γὰρ ἡμᾶς, ὡς ἔοικεν, ὦ δικασταί, μὴ τἄλλα μόνον, ἀλλὰ κἀν τοῖς
5δικαστηρίοις ὑβρίζεσθαι. τί γὰρ ἄν τις μεῖζον ἀκούσαι κακὸν ἢ εἰ τοῖς ἑτέρων τις αὐτὸν ἀγαθοῖς ἀποπνίγε‐ σθαι λέγοι; ἡμεῖς δὲ ἡμῖν μὲν αὐτοῖς καὶ παισὶ τἀ‐ γαθὰ παρὰ τῶν θεῶν αἰτοῦμεν, συμφορὰν δὲ ἡμετέραν τὴν ἑτέρων εὐτυχίαν οὐδέποτε ἐκρίναμεν.
Decl
.

38

.

1

.

23

ἡδέως
δ’ ἄν σε ἐροίμην, εἰ μόνῳ σοὶ χρήματά ἐστι πολλὰ τῶν ἐν τῇ πόλει. ἀλλὰ μήποτε οὕτω πράξαιμεν κακῶς ὥσθ’ ἕνα μόνον οἶκον εὖ πράττειν ἐν αὐτῇ. πῶς οὖν,
5ὦ σοφώτατε, μετὰ πολλῶν εὐπορῶν μόνος φθονεῖσθαι λέγεις; εἰ γὰρ δὴ φύσει τοῦτο τοιοῦτον ἦν, πάντας ἔδει τοὺς εὐπόρους πολλὰ καὶ δεινὰ παρὰ τούτων ἀκούειν, εἴπερ ἀνάγκη φθονεῖσθαι μὲν διὰ τὸ πλου‐ τεῖν, τοὺς δὲ φθονουμένους τοιαῦτα συκοφαντεῖσθαι.
10ἀλλ’ ὁρᾷς ὅτι καὶ τοὺς ἄλλους φιλοῦμεν καὶ θαυμάζομεν καὶ συγχαίρομεν εὐποροῦσι καὶ συνευχό‐ μεθα τὰ ὄντα σφίσιν ἐπιδοῦναι καὶ κοινοὺς γονέας ὀνομάζομεν τοῦ πλήθους. καὶ οὐδεὶς οὐδένα μοιχεύειν φησί. διὰ τί; διότι οὐδὲ μοιχεύει.
Decl
.

38

.

1

.

24

καὶ σὺ τοίνυν, εἰ σωφρονεῖν ἐβούλου, τῶν αὐτῶν ἐτύγχανες ἄν. νῦν δὲ οὐ τὸ πλουτεῖν, τὸ δὲ ἀδικεῖν τὴν φήμην ταύτην ἐποίησεν, ἐπεί, εἰ μῖσος ἦν ὑπὸ φθόνου περὶ σὲ γε‐
5γενημένον καὶ ὅπως ἀπόλῃ, ταῦτα ἐλέγετο, ἦν ἂν ἕτε‐ ρα καὶ μείζω τούτων καὶ πολὺ δεινότερα πᾶσαν ἐκ‐ πολεμῶσαί σοι δυνάμενα τὴν πόλιν. τίνα ταῦτα; νεώ‐
τερά σε βουλεύειν ᾐτιῶντο ἂν καὶ τὴν ἰσηγορίαν δυσ‐ χεραίνειν καὶ μείζονα τῶν πολλῶν ἀξιοῦν εἶναι καὶ
10ζητεῖν ἀντὶ τῶν νόμων γενέσθαι. καὶ οὐκ ἂν ἦν ἀπίθα‐ νος ὁ λόγος πάντων ὅσοι δὴ πώποτε δημοκρατίας κατέ‐ λυσαν μετὰ πλούτου τοῦτο πεποιηκότων.
Decl
.

38

.

1

.

25

νῦν δὲ πολλήν μοι λέγεις τῶν φθονούντων μωρίαν, εἰ βου‐ λόμενοί σε ποιῆσαι κακῶς μὴ μειζόνως ἐποίουν. τότε μὲν γὰρ ὅλην ἄν σοι τὴν πόλιν ἐπῆγον, νῦν δ’ οὐ
5τοσούτους ἐπὶ σὲ τῶν πολιτῶν ἐκίνουν. οὐ γὰρ ἴσον εἰς ὀργὴν δουλείας φόβος καὶ γυναικὸς ὕβρις. διὰ τί οὖν ἐκεῖνο ἀφέντες τοῦτο λέγουσιν; ὅτι τὸ μὲν οὔπω διανενόησαι, τὸ δὲ εἴργασαι. εἶθ’ ὥσπερ ὑπὲρ τῶν καλούντων σε μοιχὸν δεδιὼς μὴ ψευδῆ δόξαιεν λέγειν,
10ἦλθες νόμου κατηγορήσων οὐκ ἐῶντος μοιχεύειν δει‐ κνὺς ὡς ἔργα τὸν νόμον ἐποίησε.
Decl
.

38

.

1

.

26

 Καὶ τίνα, φησί, παρέβαινον ἐν τῷ κατη‐ γορεῖν νόμον; καὶ τί δέ; οὐκ ἐξῆν μοι κατηγο‐ ρεῖν; ἢ τῶν ἀτίμων εἰμί τις; σὺ δὲ οὐκ εἶ μὲν ἄτιμος, ἦσθα δὲ ἂν εἰκότως παῖδας ἑτέρων ἀτίμους
5πεποιηκώς, οὐδ’ αὖ μὴ μετέχων τῆς περὶ ταῦτα ἐξου‐
σίας ἐγράφου, μετεῖχες γάρ. κρίνεται δὲ οὐ τοῦτο τή‐ μερον, εἴτ’ ἐξὸν εἴτ’ οὐκ ἐξὸν ἐγράφου, ἀλλ’ εἰ μὴ τῷ γράψασθαι σαυτοῦ καταμεμαρτύρηκας, ἐπεὶ καὶ βαδίζειν διὰ τῶν στενωπῶν ἔξεστι καὶ βαδίζοντα
10ἄνω βλέπειν, ἀλλ’ ἐὰν πολλάκις διὰ ταὐτοῦ βαδίζῃς οὐκ ἀγούσης ἀνάγκης καὶ βλέπῃς ἄνω πολλάκις γυ‐ ναῖκα νέαν καὶ καλὴν οὐδέν σοι προσήκουσαν περι‐ σκοπῶν, ποιεῖς μὲν ἃ μὴ κεκώλυται νόμῳ, ποιῶν δὲ ἐφ’ ὅτῳ ταῦτα ποιεῖς δεικνύεις.
Decl
.

38

.

1

.

27

οὕτω δὴ καὶ νῦν τοῦ γεγράφθαι μὲν οὐκ ἀπαιτοῦμεν δίκην οὐδὲ τοῦτ’ ἔστι τὸ ἔγκλημα, τὸ γεγράφθαι δὲ σημεῖον ὧν ἐγκα‐ λοῦμεν ἀξιόπιστον εὑρίσκομεν, καὶ τὸν ἀπὸ τοῦ κατα‐
5ληφθῆναι θάνατον ἀνελὼν τῷ παρὰ τῆς ψήφου σαυ‐ τὸν ὑποτέθεικας. οὐ γὰρ ἔτ’ ἂν ἔχοις ἅ γε ὡμολόγηκας ἀρνεῖσθαι. τοῦ νόμου γὰρ ὁ μῶμος τὴν τῆς μοιχείας ὁμολογίαν ἔχει.
Decl
.

38

.

1

.

28

 Ἀλλ’ οὐ διὰ τοῦτο, φησίν, ἐγραψάμην, ὁρῶν δὲ αὐτὸν οὔτε δίκαια οὔτε συμφέροντα λέγοντα. πῶς οὐ δίκαια, πρὸς Διός; οὐ δίκαιον τοῦ
γήμαντος ἣν ἠγάγετο εἶναι; οὐ δίκαιον τῇ πόλει γνη‐
5σίους τίκτεσθαι παῖδας; τί δ’ οὐχὶ καὶ συμφέρον τὰς γονὰς τοῖς πατράσιν ἀνυπόπτους εἶναι; οὕτω γοῦν μετ’ εὐνοίας πλείονος καὶ στρατεύοιντ’ ἄν.
Decl
.

38

.

1

.

29

ἀλλὰ τὸ ἄκριτον κτείνειν οὐ δίκαιον. καὶ τί δεῖ κρί‐ σεως, ὅταν ἐπὶ τῆς εὐνῆς τῆς ἐμαυτοῦ σε λάβω; τί δεῖ φαινομένου τοῦ κακοῦ λαγχάνειν δίκην; ἂν δ’ ὁ
5παρελθὼν εἰς ἀλλοτρίαν οἰκίαν καὶ συμπεπλεγμένος ἀλλοτρίᾳ γυναικὶ καὶ ἀντὶ τοῦ γήμαντος συγκατακεί‐ μενος μὴ σφάττηται εὐθὺς ἐπὶ τῆς κλίνης ἐν ᾗ ταῦτα ὑβρίκει, ἀλλ’ εἰς δικαστήριον καλῆται καὶ νόμους με‐ μελετηκὼς εἰσίῃ καὶ τοὺς ἐξαιτησομένους εἰσάγῃ καὶ ὁ
10τὰ τοιαῦτα πεπονθὼς ξίφους ὄντος καὶ πικρᾶς οὕτω μίξεως ὁρωμένης ἀνέχηται καὶ προπέμπῃ τὸν μοιχὸν ὥσπερ εὐεργέτην μέχρι θυρῶν, ταῦτα, ὦ πλού‐ σιε, δίκαια; τὸ δὲ χρήσασθαι θυμῷ καλῷ πρὸς φόνον οὐ δίκαιον, ἀλλὰ τὸ τῆς ὑστεραίας ἀνέχεσθαι τῶν
15παραμυθουμένων καὶ φοβούντων καὶ λεγόντων [καὶ] σὺ δὲ οἴσεις τὸν πλούσιον; οὐ γὰρ κακόν τι προσλαβὼν ἕτερον ἄπει;
Decl
.

38

.

1

.

30

 Πῶς οὖν, ἐρεῖς, εἴπερ δίκαιον τοῦτ’ ἦν, οὐκ ἦν ἐν τοῖς παλαιοῖς νόμοις; πόσα δὲ καὶ ἄλλα τῶν νυνὶ δικαίων οὐκ ἦν ἐν τοῖς παλαιοῖς νόμοις, ἃ προϊὼν ὁ χρόνος εὗρεν. οὐ καθ’ ἕκαστον ὡς εἰπεῖν
5μῆνα νόμους ὁρᾷς τοὺς μὲν λυομένους, τοὺς δὲ γρα‐ φομένους τῶν πραγμάτων αὐτῶν τὰ τοιαῦτα εἰσηγου‐ μένων, ὅτι βέλτιον τοῦτ’ ἀντ’ ἐκείνου κρατεῖν; εἰ γὰρ καὶ πάνυ θαυμάσιοι τὴν φύσιν οἱ πάλαι τεθεικότες τοὺς νόμους, ἀλλ’ ἄνθρωποί γε, διαφυγεῖν δέ τι τῶν
10δεόντων ἀνθρώπου διάνοιαν οὐδὲν θαυμαστόν.
Decl
.

38

.

1

.

31

ὁ μὲν οὖν νόμος τοῦ νόμου βελτίων καὶ διὰ τοῦτο τοῖς ἄλλοις ἅπασιν ἤρεσκε, σὲ δὲ ἐλύπει μόνον καὶ διὰ τοῦτο ἠγανάκτεις. καίτοι πονηρός γε ὢν πάντας ἂν
5εἶχεν ἀγανακτοῦντας. ἀλλ’ οὐ τὰ σὰ νοσοῦσι. διόπερ οὐδ’ ἐδεδοίκεσαν. τὴν τοίνυν τῶν ἄλλων σιωπὴν μᾶλ‐ λον ἄν τις ποιήσαιτο σημεῖον τοῦ λυσιτελεῖν τὸν νό‐ μον ἢ τὸν τούτου φόβον τοῦ μὴ συμφέρειν.
Decl
.

38

.

1

.

32

 Καὶ μὴν ἐνίκων, φησίν. ἀλλὰ κακῶς. πόσοι δὲ πρὸ σοῦ πλούσιοι νενικήκασι κακῶς. ἠσέβησαν οὖν οἱ δικάσαντες; οὐ μὰ Δία, ἀλλ’ ἐξηπατήθησαν.
ἔστι δὲ οὐκ ἴσον ἑκόντα προέσθαι τὸ δίκαιον
5ἢ παρακρουσθῆναι. τὸ μὲν γάρ ἐστι τῆς τοῦ χαριζο‐ μένου κακίας, τὸ δὲ τῆς τῶν τἀληθῆ διαστρεφόντων τέχνης. μέμψαιτο δ’ ἂν οὐδεὶς ἀντὶ τοῦ δράσαντος τὸν πεπονθότα. οὐδὲ γὰρ ὁ κῆρυξ τούτους ἀφιεὶς ἐκεί‐ νοις καταρᾶται. μὴ τοίνυν με διάβαλλε πρὸς ἐκείνους
10τοὺς δικαστὰς οἳ μετ’ ἐμοῦ παρὰ τῆς σῆς ἠδίκηνται ῥώμης ᾗ πολλῇ πανταχοῦ κέχρησαι, ἐπ’ ἀγορᾶς, ἐν βουλευτηρίῳ, ἐν ἐκκλησίαις, ἐν δικαστηρίοις. οὐκοῦν ἐκράτεις μὲν οὐ δικαίως, νόμον δὲ καλῶς ἔχοντα καὶ βοηθοῦντα τοῖς γεγαμηκόσιν ἔδεισας, τῷ δέει δὲ τὸ
15μοιχεύειν ὡμολόγησας.
Decl
.

38

.

1

.

33

 Τὴν δ’ ἀπὸ τοῦ γράψασθαι, φησίν, ὑπ‐ οψίαν ἔδεισα ἴσως. ἀλλ’ ἦν μεῖζον ἐν τῷ μὴ γρά‐ ψασθαι τὸ δέος. τὸ μὲν γὰρ εἶχε φόνον, τὸ δὲ κρίσιν. καὶ πρὸς μὲν τοῦτο τῶν λόγων οὐκ ἀπορήσειν 〈ἔμελλεν〉,
5πρὸς ἐκεῖνο δὲ ἕξειν οὐδέν. ἡγήσατ’ οὖν ἀσφαλεστέραν τῆς πρὸς τὸ σιδήριον τὴν πρὸς τὰ τεκμήρια μάχην.
Decl
.

38

.

1

.

34

Χωρὶς δὲ τούτων πολλὰ καὶ θεῶν ὀργῇ ποι‐
οῦσιν ἄνθρωποι, δι’ ὧν αὐτοὶ σφῶν αὐτῶν ἀναφαίνονται κατήγοροι καὶ τοὺς κρίνοντας αὐτοὺς αἷς παρέχουσιν ἐπισπῶνται λαβαῖς. καὶ νῦν πλείους ἐκεῖ‐
5νοι τῆς τούτου κακίας ποιοῦντες τὰς ἀποδείξεις δεύ‐ τερα τοῖς προτέροις σημεῖα προσέθηκαν.
Decl
.

38

.

1

.

35

τί δ’, εἰ τὴν μὲν ἐκ τῆς ὑποψίας αἰσχύνην ᾔδει ῥᾳδίως πολὺν ἤδη χρόνον ἐν αὐτῇ βεβιωκώς, τὸν δὲ κρινοῦντα αὐ‐ τὸν οὐκ ἐνόμιζεν ἔσεσθαι διὰ τὸν πλοῦτον καὶ τὴν
5ὑπερηφανίαν καὶ τὰς πανταχοῦ τραγῳδουμένας χορη‐ γίας; ἀπὸ τῆς αὐτῆς τοίνυν αἰτίας αὐτὸς ἐδίωκεν, ἀλλ’ οὐ δι’ ἑτέρου τοῦτο ἔπραττε. τῶν μὲν γὰρ βελτίστων οὐδένα ἂν ἔπειθε, κόλαξ δὲ οὐκ ἂν εἶχεν ἐπεισάγειν τοῖς περὶ τοῦ νόμου λόγοις αὑτοῦ τε καὶ προγόνων
10λειτουργίας.
Decl
.

38

.

1

.

36

 Καὶ πόσῳ, φησί, βέλτιον θηράσαντα ἕλ‐ κειν, ἀλλὰ μὴ διώκειν ἀπὸ σημείων. ὅτι χαλεπὸν τῷ πένητι τὰς ὑπὲρ τῆς τροφῆς ἀφέντα φροντίδας μοιχὸν φυλάττειν καθήμενον. ἔπειθ’ ὑπὲρ μὲν τοῦ
5κτεῖναι λαβὼν πᾶν ἂν ὑπομεῖναί μοι δοκῶ, κρίνειν δὲ
καὶ τότε μέλλων τί μὴ τοῦτ’ ἤδη ποιῶ; τίνα τῶν τεκμηρίων κατεγνωκὼς ἀσθένειαν; οὐ μυρίους ἴσμεν ὑπὸ τούτων ἁλόντας; δότω δὴ καὶ αὐτὸς δίκην ὑπὸ πολλῶν καὶ λίαν ἐναργῶν ἐξεληλεγμένος.
Decl
.

38

.

1

.

37

ὑπὲρ ὧν ἐπίστασθε, ὦ δικασταί, ψηφιεῖσθε τήμερον. ἃ πέ‐ πραχε πολλάκις μὲν εἰρήκατε, πολλάκις δὲ ἀκηκόατε. περὶ ὧν τοῖς ἀπιστοῦσιν ὀμωμόκατε. ὑμεῖς τοῦτον
5ὁρῶντες ἠγανακτεῖτε καὶ προσιόντος ἀπεφεύγετε. πολ‐ λάκις ὑμεῖς τοῦτον ἀπὸ τῆς πράξεως ὠνομάζετε μᾶλλον ἢ οὗπερ ὁ πατὴρ ὀνόματος ἔθετο. καὶ τὸν μοιχὸν εἰ‐ πών τις τοῦτον ἂν εὐθὺς ἐδήλωσε.
Decl
.

38

.

1

.

38

καὶ τῆς ἐμαυ‐ τοῦ με συμφορᾶς ἀναισθήτως ἔχοντα ᾐτιᾶσθε· οὐκ ὦτα ἔστι τούτῳ τῷ ταλαιπώρῳ; οὐκ ὀφθαλμοί; οὐ συγγενεῖς; οὐ φίλοι; οὐκ οἶδεν οὐδέν; οὐκ
5ἀκήκοεν οὐδέν; πότε διδάξει τὸν πλούσιον εἰς δικαστήριον εἰσελθὼν ὡς τῆς ἡδονῆς ταύτης οἱ καρποὶ πικροί; καὶ ἐπειδὴ βραδέως ᾐσθόμην ὡς οὐκ ἔτ’ ἔχω τὸ γύναιον, πολλοὶ τῶν γεγαμηκότων ἐδέ‐ οντό μου προσιόντες, ὅπως ἐκκόψαιμι τὸν λυμεῶνα
10τοῦτον, καὶ δοίης, φασί, περὶ τῶν γυναικῶν
θαρρεῖν.
Decl
.

38

.

1

.

39

 Ἥκω δὴ τοῦτο δράσων καὶ βοηθήσων ὑμῖν, οὐ γὰρ ἐμαυτῷ γε. τὸ γὰρ ἐμὸν ἀνίατον, ὑμέτερον δ’ ἂν εἴη τὸ κέρδος τῶν οὔπω τοιαῦτα θρηνούντων. κοι‐ νὴν μὲν οὖν ἁπάντων δίκαιον εἶναι τὴν σπουδήν, δια‐
5φερόντως δ’ ἂν οἱ πενόμενοι φροντίζοιεν ὧν οὗτος μεμάθηκε καταφρονεῖν καὶ καθ’ ὧν χρῆσθαι τῇ με‐ λέτῃ. εἰ γάρ, ὃ μὴ γένοιτο, ἀποφύγοι καὶ τοῦτο αὐτῷ δοίητε, τίς ἔσται λαβὼν ἐξουσίαν ὃς φοβούσης τῆς ψήφου τοιαῦτα ἔδρα;
Decl
.

38

.

1

.

40

οὐκ ἐμοὶ μόνον γύ‐ ναιον ἔστιν, ὦ δικασταί, καλόν, ἀλλ’ ἴσως καὶ ὑμῶν τισιν. οὗτος μὲν γὰρ ἀκριβῶς οἶδεν, ὅσοις, ἐγὼ δὲ οἶμαι, τισί. δείσατε τοίνυν ὅσοις ἔστι, μᾶλλον δὲ ἁπλῶς
5ἅπαντες οἷς εἰσὶ γυναῖκες, δείσατε. ὡς τοῖς γε ἐπὶ τοῦτο ἐνεχθεῖσιν ἀκούω τέρψιν αὐτὸ τὸ μοιχεύειν ἔχειν, κἂν μὴ κάλλους ἀπολαύειν ᾖ.
Decl
.

38

.

1

.

41

Εἰ δὲ δὴ καὶ θεῶν τις ὑμῖν ἠγγυᾶτο μὴ προσ‐
άψεσθαι τοῦτον, ὦ δικασταί, τῶν ὑμετέρων οἰκιῶν, οὐκ ἂν εἰκότως ἐμὲ καὶ οὕτως ἠλεεῖτε, ᾧ παῖδες εἰσί τε καὶ οὐκ εἰσί; ποτὲ μὲν γὰρ εἶναι δοκοῦσιν ἐμοί,
5ποτὲ δὲ οὐκ ἐμοί. καὶ κάθημαι βουλευόμενος· ἐκβαλῶ τῆς οἰκίας ὡς οὐκ ἐμούς; ἀλλὰ θρέψω καὶ σπέρμα ἐμαυτοῦ νομίσω;
Decl
.

38

.

1

.

42

εἰ δὲ καὶ λίαν τοῦθ’ οὕτως ἔχει, θῶμεν γάρ, ὦ δικασταί, τίς τῶν ὀνειδῶν αὐτοὺς ῥύ‐ σεται; τίς ἀνέξεται μετὰ παρρησίας πολιτευομένων; τίς οὐκ ἐπιστομιεῖ; τίς οὐκ ἀφέλξει τοῦ βήματος; τοὺς
5δὲ οὐδὲ ἐξ οὗ γεγόνασιν εἰδότας λέγειν τολμᾶν καὶ δημηγορεῖν; οὐκοῦν ἀνάγκη συγκαλυψαμένους ἀποτρέχειν;
Decl
.

38

.

1

.

43

καὶ τί λέγω τοὺς παῖδας; οὐ γὰρ καὶ αὐτὸς ἀπολώλεκα τὴν φωνήν; εἰ γάρ ποτε παρελθὼν εἴποιμί τι τῇ πόλει μὲν συμφέρον, λυπηρὸν δὲ ἐνίοις, εὐθύς τις ἐπαναστὰς ἐρεῖ· καλῶς γε ἡμῖν οὗτος
5φυλάξει τὴν πολιτείαν, καὶ γὰρ τὴν οἰκίαν τὴν αὑτοῦ. τῇ δὲ τῆς γυναικὸς συγγενείᾳ μετέσται χώρας τινὸς βελτίονος; πόθεν;
Decl
.

38

.

1

.

44

 Ὁρᾶθ’ ὁπόσων ἀτιμίαν εἷς ἀνὴρ κατέχεε. διὰ τί, γενναῖε καὶ πλούσιε; τίνος ταύτην ἀδικήματος ἐπρά‐
ξω δίκην; χρυσίον σε ἀφειλόμην; ἀλλ’ ἀργύριον; ἀλλ’ ἐσθῆτα; ἀλλ’ ἐγγὺς τῶν σῶν ἀγρῶν χωρίον πριάμενος
5ἀπετεμόμην τῆς γῆς; οὐδὲν τούτων εἴποις ἂν τῶν γε οὐ πεπραγμένων.
Decl
.

38

.

1

.

45

διὰ τί οὖν ὃ μόνον ἦν μοι κτῆ‐ μα, γυνὴ γὰρ πένητι κτῆμα μόνον, τοῦτο ὑφελόμενος ἔχεις; κάλλους ἐπεθύμεις; εἶτα ἐν ταῖς ἑταίραις τοῦτο οὐκ ἐνῆν; ἀλλ’, οἶμαι, ταύταις μὲν χρώμενος
5οὐδένα ἂν ὕβριζες οὐδὲ ἠδίκεις οὐδὲ ἐποίεις ἄθλιον, ἡδονὴ δὲ ἦν σοι τὸ ταῦτα δύνασθαι. διὰ τοῦτο τὰς μὲν ὑπερέβης, ἐμοὶ δὲ ἐπέθου. εἶτ’ οὐ καταψηφιεῖσθε τούτου τοῦ τὰ τοιαῦτα τρυφῶντος, ἀλλ’ ἀνέξεσθε χο‐ ρηγίας λέγοντος καὶ τριηραρχίας καὶ ὡς ἡμεῖς ἐνταῦθα
10οἱ πένητες οὐδαμοῦ;
Decl
.

38

.

1

.

46

ἀλλ’ οὐκ ἄξιον, ὦ δικασταί, τῶν τοιούτων ἀναλωμάτων τοιούτους ἀπαιτεῖν τοὺς μισθούς. οὔτε γὰρ ἔννομον οὔτ’ ἀνεκτόν. ἀρκείτω γὰρ αὐτοῖς, ἂν ταῦτα καλῶς καὶ προθύμως ποιῶσιν, ἐπ‐
5αινεθῆναι, μοιχείας δὲ ἐξουσίαν μηδεὶς ἐν δημοκρατου‐ μένῃ πόλει ζητείτω. εἰ γὰρ οὐδὲ τοῖς ἀριστεύουσι, παρ’ ὧν ἡ σωτηρία τῇ πόλει, τοῦτο δώσομεν, πῶς οἱ μικρὰ ἀπὸ πολλῶν εἰσφέροντες λάβωσιν;
Decl
.

38

.

1

.

47

ἡμεῖς ἀπὸ χρη‐ μάτων μὲν οὐδὲν ὠφελεῖν τὴν ἐνεγκοῦσαν ὁμολογοῦμεν,
οὐ γὰρ ἔστιν ἡμῖν οὐδ’ ἐποίησεν ἡμᾶς τῶν εὐπόρων ἡ Τύχη, ἃ δ’ ἂν ἀπ’ ἀνδρῶν εὔνων τε ὑμῖν καὶ προ‐
5θύμων γένοιτο πάντα πεπλήρωται καὶ οὐκ ἂν ἐλέγξαις ἡμᾶς ἐν ταῖς τοιαύταις εἰσφοραῖς κακοὺς ἢ βραδεῖς.
Decl
.

38

.

1

.

48

θαυμάζω δὲ εἰ μηδὲ τούτους οὓς εἰσήγαγες ὑπὲρ σοῦ δεησομένους αἰσχύνῃ, οἳ οὐκ ἐλάττω σου περὶ ταῦτα ἀνηλωκότες ἔχοντες αὑτῶν εἰπεῖν πολλὰς μὲν ἐπιδόσεις, πολλὰς δὲ λειτουργίας ὅμως ἐπίστανται σω‐
5φρονεῖν, ἐπεὶ καὶ νῦν ἄκοντές μοι δεῦρο εἰσεληλυθέναι δοκοῦσι κατεγνωκότες μὲν τῶν τούτῳ τετολμημένων καὶ εἰδότες ὡς διὰ τοῦτον τὸ πλουτεῖν διαβέβληται, ταῖς πολ‐ λαῖς δὲ ἱκεσίαις αὐτοῦ καὶ τοῖς δάκρυσιν ἠναγκασμένοι. οἷς πολλὰ ἀγαθὰ γένοιτο καλῶς τοῖς οὖσι χρωμένοις.
Decl
.

38

.

1

.

49

 Ἀλλ’ οὐχὶ σὺ τοιοῦτος, ὦ κατὰ τῶν πενήτων πλουτῶν, ἀλλ’ οἴει δεῖν ἃ τοῖς τυράννοις, ταῦτα ἐξεῖ‐ ναι σοὶ μενόντων ἤδη τῶν νόμων. ἀλλ’ οἵδε σε ἀπ‐ άξουσι τήμερον ὡς ἐμὲ καὶ οὐ γένοιο ἂν δυνατώτερος
5τῶν δικαστηρίων ἐν τούτῳ. τεθνεῶτος δὲ σοῦ τάχ’ ἂν ὑπάρξειε καὶ τῷ νόμῳ τεθῆναι τῆς σῆς ἀπηλ‐
λαγμένῳ δυναστείας.
Decl
.

39

t

1

Φήμη ἦν συνεῖναι τὸν πατέρα τῇ τοῦ παιδὸς γυναικί. νόμον ἔθηκεν ὁ πατὴρ ἐξεῖναι τοὺς παῖδας ἀκρίτους ἀποκτιννύναι. τίθησι καὶ ὁ παῖς νόμον ἐξεῖναι τοὺς μοιχοὺς ἀκρίτους
5ἀποκτιννύναι.
Decl
.

39

.

1

t

〈Ἡ μελέτη〉.
Decl
.

39

.

1

.

1

Ἐπειδὴ τῆς τῶν νέων εὐκοσμίας πεφροντι‐
κέναι φησὶν ὁ πατὴρ διὰ τοῦ νόμου, δέξασθε καὶ παρ’ ἐμοῦ νόμον μετριωτέρους δυνάμενον ἡμῖν καταστῆσαι τοὺς μοιχούς. δεῖ δὲ ὑμᾶς καὶ τοῦτον νομίσαι τίθεσθαι
5παρὰ τοῦ πατρός. ὁ γὰρ τά τε ἄλλα με πεπαιδευκὼς καὶ τὴν γνώμην οὕτω μοι παρασκευάσας ὥστ’ ἤδη καὶ νόμους ὑπὲρ γάμων ἐπιχειρεῖν εἰσφέρειν πῶς οὐκ ἂν εἰκότως αἴτιος εἶναι δοκοίη τῶν ὑπ’ ἐμοῦ τήμερον γιγνομένων;
Decl
.

39

.

1

.

2

ὃ καὶ θαυμάσαι τις ἂν εἰ συναγωνί‐ ζεσθαι τῷ παιδὶ δέον καὶ τὸν νόμον ἐπαινεῖν καὶ συμπράττειν ὅπως ἔσται κύριος, ὁ δ’ ὥσπερ ἀδι‐ κούμενος ἢ μὴ κοινωνήσων μοι τῆς δόξης ἐναντιωσό‐
5μενος ἥκει καὶ ταῦτα πάντων τῶν ἐμῶν καὶ μικρῶν καὶ μεγάλων ὁμοίως μετεσχηκώς.
Decl
.

39

.

1

.

3

πάλαι μὲν οὖν διενοούμην, ὦ ἄνδρες δικασταί, τουτονὶ θεῖναι τὸν νόμον, ἀφ’ οὗ τὴν γυναῖκα ταύτην ἣν ἔχομεν ὁ πατὴρ ἡμῖν εἰς τὴν οἰκίαν εἰσήγαγεν· ὁ δὲ πολλὰ δὴ πολλα‐
5χοῦ βλάπτων τοὺς νεωτέρους ὄκνος πολύν τινά μοι χρόνον ἐν τῷ μέλλειν κατανάλωσεν. ὡς δὲ εἶδον τὸν πατέρα τῷ νόμῳ τοὺς μὲν δικαστὰς ἀκύρους τῶν παί‐ δων πεποιηκότα, τοῖς γονεῦσι δὲ τὴν ἐκείνων ἐπιτρέ‐ ποντα σφαγήν, οὕτως ἤδη καὶ αὐτὸς παρεκλήθην εἰς
10μέσον ἐνεγκεῖν ἃ πάλαι βουλόμενος ἀνεβαλλόμην. ὃν γὰρ καὶ μηδενὸς τοιούτου προεισενηνεγμένου νόμου δικαίως ἂν ὑπὲρ σωφροσύνης ἔθεσθε, τοῦτον ἡγούμην ὑμᾶς ἑτοιμότερον προσήσεσθαι διδόντα τοῖς γεγαμη‐ κόσι κατὰ τῶν μοιχῶν ἃ τοῖς γονεῦσι κατὰ τῶν παί‐
15δων δεδώκατε.
Decl
.

39

.

1

.

4

 Τὰ μὲν οὖν ἄλλα πιστεύω τὸν νόμον εὖ ἔχειν δόξειν, φοβοῦμαι δὲ ἕν, ὦ ἄνδρες δικασταί, μόνον μὴ τὸ τὸν μὲν γράφοντα νέον τε εἶναι καὶ παῖδα, τὸν δὲ ἀντιλέγοντα πρεσβύτερόν τε καὶ πατέρα βλάβη γένηται
5τοῖς ὀρθῶς γεγραμμένοις. ἀλλ’ εἰ μὲν μὴ πολλοὺς μὲν ἤδη πρεσβυτέρους ἑωράκειτε τὰ τῶν νέων ἁμαρτάνον‐ τας, πολλοὺς δὲ νεωτέρους πολλῶν ἄμεινον πρεσβυτέ‐ ρων εὑρηκότας τὸ δέον, καλῶς ἂν ἐποιεῖσθε τὸν χρό‐ νον κριτήν· ἐπεὶ δὲ αἱ φύσεις ἰσχυρότεραι τοῦ τῶν
10ἐτῶν ἀριθμοῦ, τί θαυμαστὸν εἰ καὶ πατὴρ ἐκφέρεται τοῦ προσήκοντος καὶ παῖς λέγει τι βέλτιον;
Decl
.

39

.

1

.

5

εἰ μὲν οὖν μὴ τὴν χείρω μοι δόξαν ὁ πατὴρ κατεσκευάκει διὰ τοῦ νόμου, τὸν ἐμὸν τοῦτον εὐθὺς ἂν ἐπεχείρουν λυσιτελοῦντα δεικνύειν· ἐπεὶ δὲ εἰς ἐμέ τι‐
5νες ἐβλέπετε τούτου νομοθετοῦντος καὶ τοιοῦτος ἐνίους, ὡς εἰκός, εἰσήρχετο λογισμός, ὅτι οὗτος μέντοι τὸν παῖδα πονηρὸν εἰς αὑτὸν εὑρηκὼς αὐτὸς ἐπιθυμεῖ κτεῖ‐ ναι καὶ τοῦτο ἐσπούδακεν, οὐ τοῖς ἄλλοις ἐπικουρῆσαι πατράσιν, ἀλλ’ αὑτῷ χαρίσασθαι μιαροῦ παιδὸς σφα‐
10γήν, φέρε ὑμῖν ἀπολογήσωμαι μάρτυρι τῷ πατρὶ χρώ‐ μενος.
Decl
.

39

.

1

.

6

 Ἔπεμπές με, ὦ πάτερ, νέον ὄντα κομιδῆ παρὰ τοὺς διδασκάλους. ἐνταῦθα ἔλαβόν τινα αἰτίαν ὧν οἱ πολλοί; κατῄσχυνά σε τοῖς ἐμαυτοῦ πράγμασιν; οὐ δῆτα. μετὰ ταῦτα τῆς μητρὸς ἀποθανούσης, ἧς ζώσης
5οὐκ ἄν ποτε τοῦτον ἔθηκας τὸν νόμον, ἐκώλυε γὰρ ἄν, ἠπείχθην πρὸς γάμον; ἐμνήσθην σοι περὶ γυναι‐ κός, ὡς ἄν τις, ἀφέλκων ἐμαυτὸν τῆς μετὰ σοῦ διαί‐ της; οὐδὲ τοῦτο.
Decl
.

39

.

1

.

7

ἀλλ’ ὁ μὲν ἐνάγων με πρὸς γάμον οὗτος ἦν, ὦ ἄνδρες δικασταί, καὶ λέγων· γυναικὸς ἡμῖν, ὦ παῖ, δεῖ, γυναικὸς ἣ τῶν τε ἔνδον ἐπι‐ μελήσεται καὶ τὴν ἐπὶ τῇ μητρί σου λύπην κατα‐
5παύσει πληροῦσά μοι τἀκείνης καὶ καθιστᾶσά πως τὴν οἰκίαν εἰς τὴν προτέραν τάξιν. ἐγὼ δ’ ἀνερυθριῶν ἔλεγον ὅτι ταῦτα ἕξει μὲν οὕτως ὅπως ἂν αὐτὸς ἐθέλῃς, δεῖ δὲ ἴσως οὐχ οὕτω ταχέως γαμεῖν οὐδὲ πενθοῦντας ἔτι δεῖπνα παρασκευά‐
10ζειν καὶ κρατῆρας ἱστάναι καὶ δαιτυμόνας συγ‐ καλεῖν καὶ ὑμέναιον ᾄδειν. ὁ δὲ ληρεῖν με ἔφη, δεῖν γὰρ ἤδη τὴν ἀντ’ ἐκείνης ἐσομένην εἰσελθεῖν.
Decl
.

39

.

1

.

8

εἶξα, ὦ ἄνδρες δικασταί, καὶ συνεχώρησα καίτοι σαφῶς ἐπιστάμενος ὅτι τὸ πρᾶγμα τοῦτο, ὁ γάμος, πολλοῖς πολλῶν καὶ μεγάλων αἴτιον κατέστη κακῶν. οἱ μοιχοὶ γάρ, ὦ πάτερ, καθ’ ὧν νῦν ἐγὼ νομοθετῶ,
5μυρίοι καὶ οὓς οὐκ ἂν ᾠήθης ἥψαντο εὐνῆς ἀλλοτρίας, καὶ οἱ φυλάττειν δίκαιοι πολλάκις αὐτοὶ διέφθειραν. καὶ τοῦτο τὸ δέος ἔτι νέος ὢν ἐλάμβανον παρὰ
τῶν ποιητῶν καὶ τί ἄν σοι διηγοίμην; οἶσθα γὰρ ἃ λέγουσιν. ἀλλ’ ὅμως κινδυνεύειν ᾑρούμην ἐν τῷ τοῦ
10μέλλοντος ἀδήλῳ μᾶλλον ἢ τῇ τοῦ πατρὸς ἐπιθυμίᾳ μάχεσθαι.
Decl
.

39

.

1

.

9

ὡς τοίνυν ἐδέδοκτο γαμεῖν, οὐδ’ ἐν τοῖς ἑξῆς ἔστιν εἰπεῖν ὡς ἐγώ τι τοῦτον ἐλύπουν. οὐ γὰρ ὁ μὲν ἑτέραν ἐβούλετο λαμβάνειν, ἐγὼ δὲ ἄλλην οὐδ’ εἰς ἔριν ἦλθον αὐτῷ περὶ τούτων οὐδ’ ἐζυγομάχουν,
5τοσοῦτον δὲ ἠρόμην μόνον· ἐκ σωφρόνων δέ ἐστιν, ὦ πάτερ, καὶ μεμελέτηκε σωφρονεῖν; ᾔδειν γάρ, ὦ ἄνδρες δικασταί, ὅτι τούτου μὲν τοῦ καλοῦ παρόν‐ τος καὶ πενία γυναικὸς καὶ δυσείδεια κοῦφον καὶ ὅ τι ἂν εἴποι τις, ἀπόντος δὲ καὶ πλοῦτος καὶ ὥρα καὶ γένος
10οὐδὲ μικρὸν εἰς παραμυθίαν μέρος.
Decl
.

39

.

1

.

10

τί γὰρ ἄν τις ἀγαθὸν ἀντιθείη τοσούτῳ κακῷ; τῷ δ’ ἄν τις ἐνέγκαι τηλικαύτην πληγήν; ἦ δεινὸν μὲν ἂν ἦν, εἰ καὶ λανθά‐ νειν ἐδύνατο, νῦν δ’ ἅμα τε πράττεται καὶ θρυλεῖται
5καὶ ὁ πρῶτος αἰσθόμενος ἄλλῳ μηνύει κἀκεῖνος ἑτέρῳ
καὶ οὗτος ἄλλῳ. καὶ οὕτως ὁ λόγος εἰς ἀγορὰν ἐλθὼν ᾄδεται.
Decl
.

39

.

1

.

11

διὰ ταῦτα, ὦ ἄνδρες δικασταί, τῶν ἄλλων οὐδενὸς μνησθεὶς ὑπὲρ σωφροσύνης ἐδεόμην μανθά‐ νειν. ὁ δὲ ἄγριον εἰς ἐμὲ βλέψας ἐγώ φησι τούτων γέγονα δοκιμαστής, ἐγὼ τὴν κόρην οἶδα. θάρρει
5περὶ τῆς ἀρεσκούσης ἐμοί. ταῦτα ἀκούσας ἡσύχαζον καὶ ἄφωνος ἦν καὶ ᾤμην δεῖν τῇ τούτου γνώμῃ γα‐ μεῖν. ἐλάβομεν τὴν νύμφην, ἠγάγομεν, εἴχομεν. ἆρ’ οὖν τι μετὰ ταῦτα ἠδίκουν; εἰπάτω.
Decl
.

39

.

1

.

12

 Καὶ οὐ τῶν ἐμαυτοῦ γε μόνον, ἀλλὰ καὶ τῶν τῆς γυναικὸς πρὸς αὐτὸν ἔργων ἕτοιμος ἐγὼ ποιεῖσθαι τὴν ἐξέτασιν. οὐχ ὁμοίως ἀμφοῖν ἐπεμελήθη; οὐχ ὥσπερ τῶν ἐμῶν, οὕτω καὶ τῶν σῶν ἐφρόντισε, τροφῆς, ἐσθῆ‐
5τος, εὐνῆς; οὐχ ἡδονῆς ἐκοινώνησέ σοι καθάπερ ἡ μήτηρ πρότερον; οὐκ εἰσιόντα ἔξωθεν προσιοῦσα ἐθεράπευσεν; οὐκ ἐξιόντα προὔπεμψεν εὐχομένη ταχέως ἐπανελθεῖν; οὐκ ἄδηλόν σοι κατέστησε τῆς ἐμῆς μη‐ τρὸς τὴν τελευτὴν πάντα ποιοῦσα τἀκείνης;
Decl
.

39

.

1

.

13

καὶ τούτων, ὦ πάτερ, γιγνομένων ἔστιν ὅτε ἐμεμψάμην ἢ κατεβόησα τῆς γυναικὸς ὡς ἂν οὐ τἀμὰ προτιμώσης, ἀλλὰ μεριζομένης ἀκριβῶς εἰς ἐμέ τε καὶ σέ; ἀλλ’ ἐάν
5τίς μου καταμαρτυρήσῃ παρελθὼν ἢ δοῦλος ἢ ἐλεύθε‐ ρος, γράψον, εἴπερ οἷόν τε, τούτου χαλεπώτερον κατὰ
τῶν παίδων νόμον.
Decl
.

39

.

1

.

14

 Οὕτως οὖν ὑποπεπτωκότος ἐμοῦ τοῖς σοῖς βου‐ λεύμασι καὶ οὐδενὸς ἐμαυτὸν ποιοῦντος κύριον, ἀλλὰ σοὶ πάντων ἁπλῶς παρακεχωρηκότος τίς αἰτία τοῦ κα‐ λοῦ τούτου νόμου; τί τούτοις δίδως ὑποπτεύειν ὡς
5ἔστι τις ἡμῖν ἐπὶ τῆς οἰκίας πόλεμος δεόμενος ὀξείας σφαγῆς ἣν δεῖ πεπρᾶχθαι πρίν τινα εἰδέναι διότι;
Decl
.

39

.

1

.

15

ἀλλ’ εἰ καὶ μὴ τὸν νόμον τιθείς, νῦν γε ἡνίκα τέθεικας, ἔλεγξον τὴν ἐμὴν κακίαν καὶ τὰς αἰτίας ὅρι‐ σον καὶ μὴ δίδου τοῖς περιεστηκόσιν ἄλλα ἄλλοις νο‐ μίζειν. ἢ οὐκ οἴει τούτων πολλούς, τοὺς μὲν πρὸς
5ἑαυτὸν ἕκαστον, τοὺς δὲ πρὸς ἀλλήλους, πολλὰ τοιαῦ‐ τα λέγειν ἃ οὐκ ἄν ποτε ἐγὼ φθεγξαίμην; ἃ γὰρ οὐδ’ ἀκοῦσαι φορητόν, πῶς ἂν ταῦτα εἰπεῖν ὑπομείναιμι; πλὴν τοσοῦτον ἐρῶ ὅτι τούτων οἱ μὲν ἀδικεῖν ἐμὲ νομίζουσι καὶ πρὸς τοῦτον σὲ τὸν νόμον ἁμαρτάνοντα
10ἐπηρκέναι, ἕτεροι δέ γε ἴσως ἀδικεῖσθαί μέ φασι καὶ δυστυχεῖν καὶ διὰ τοῦτο μισεῖσθαι.
Decl
.

39

.

1

.

16

παρελώμεθα τῶν πολλῶν τὰς ὑπονοίας εἰπόντες τὰ τοῦ παιδὸς πο‐ νηρεύματα. ἀλλ’ οὐκ ἐθέλεις; οὐκοῦν ἱκανή μοι τοῦτο
ἀπολογία; καὶ διὰ τοῦτό γε ἤδη τοῦ νόμου κειμένου
5τούτοις πρὸς ὑμᾶς ἐχρησάμην, ὦ ἄνδρες δικασταί, τοῖς λόγοις, ὅπως κἀκ τούτου μάθητέ μου τὴν ἐπιείκειαν καὶ ὡς οὐδαμοῦ ταῖς ὁρμαῖς ἠναντίωμαι τοῦ πατρός. ὃς γὰρ οὐδ’ ἐν τηλικούτοις βιωσόμενος φόβοις ἐτόλμησα ῥῆξαι φωνήν, τί τῶν ἄλλων οὐκ ἐνήνοχα
10σιγῇ;
Decl
.

39

.

1

.

17

τούτου τοίνυν ἀκούων ἀναγινώσκοντος νό‐ μον κρίσεως ἀποστεροῦντα τοὺς παῖδας καὶ φάσκοντος οὐκ ἄλλως εὖ οἰκήσεσθαι τὴν πόλιν καὶ ὑμᾶς ἀνασχο‐ μένους ὁρῶν ἥκειν ἡγησάμην καὶ ἐμαυτῷ καιρὸν θεῖ‐
5ναι νόμον, ὃν τὸ πάλαι θεῖναι βουλόμενος, ὅπερ ἀρ‐ χόμενος ἔφην, οὐκ οἶδ’ ὅπως οὐκ ἐθάρρησα. καὶ σκο‐ πεῖτε, πρὸς Διός, εἰ μὴ καλὸς καὶ πρέπων τῇ πόλει καὶ τοῖς ἄλλοις τοῖς περὶ τὸν γάμον ὁμολογῶν.
Decl
.

39

.

1

.

18

 Τῷ καταλαβόντι φησὶ μοιχὸν ἐπὶ τῇ γυναικὶ κτείνειν εὐθὺς ἐξεῖναι τὸν ὑβρίζοντα. ἀλλ’ ὁ πατὴρ ἀγανακτεῖ καὶ ἀντερῶν ἥκει. διὰ τί, πάτερ, οὐ μέτεστί μοι τοῦ νομοθετεῖν; ἄτιμος ἐν τῇ πόλει περιέρχομαι
5καὶ δέομαι κύπτειν εἰς γῆν; ἐγὼ δὲ τῶν μεγίστων ἐμαυτὸν ἀξιῶ καὶ νόμους γράφω.
Decl
.

39

.

1

.

19

εἰ μὲν οὖν ἄλλος με τῆς παρρησίας ἐκβέβληκεν, οὐκ οἶδα, τοῖς δὲ τῆς πολιτείας νόμοις οὔπω τοῦτο πέπονθα. οὐκοῦν νομο‐ θετῶ μὲν ἐξόν μοι τοῦτο ποιεῖν, γράφω δὲ ὑπὲρ τῶν
5ἐμαυτῷ προσηκόντων καὶ οὐκ ἄν με φαίη τις πρᾶγμα ἀλλότριον ἁρπάζειν, οἷον εἰ περὶ νεῶν ἢ ἱππέων ἢ ὁπλιτῶν ἢ φόρων ἢ τείχους ἢ μετοίκων ἢ τελῶν νό‐ μους ἐτίθην, εἰκότως ἂν ἐδόκουν τὰ τῶν στρατηγῶν καὶ ῥητόρων καὶ ὅλως τῶν πρεσβυτέρων ὡς ἐμαυτὸν
10ἕλκειν. κατὰ δὲ τῶν μοιχῶν ἡμῖν πρέπει τοῖς νεωτέ‐ ροις γράφειν.
Decl
.

39

.

1

.

20

καὶ θαυμαστὸν οὐδέν. νέαις γάρ, ὦ πάτερ, συνοικοῦμεν. ἂν δὲ δὴ καὶ διαφερούσαις ἑτέρων τὴν ὄψιν, οἵαπερ ἡμῖν ἐστιν ἡ γυνή, καὶ γὰρ τοῦτο ὁ πατὴρ ἐσκέψατο, ὅπως τοὺς ὀφθαλμοὺς εὐφραί‐
5νοι τῷ συνοικοῦντι τὸ σῶμα τῆς γυναικός, ὁ δὴ τὴν τοιαύτην ἔχων πρᾶγμα εἰκὸς πέπονθε φυλακὴν ἅπασαν τῷ κάλλει περιτιθείς. οὕτως οὐκ ἐξὸν μόνον, ἀλλὰ καὶ περὶ τῶν μάλιστά μοι προσηκόντων τίθημι νόμον. καὶ ὅστις οἶδεν ἀκριβῶς τὰ ἡμέτερα, πολλοὺς δὲ οἶμαι,
10καὶ τὴν σπουδὴν οὗτος ἐπαινεῖ τὴν ἐμήν.
Decl
.

39

.

1

.

21

Πρῶτον τοίνυν ὡς σαφὴς καὶ δικαίως ἔχων ὁ
νόμος, ὁρᾶτε. μὴ κρινέτω, φησί, μοιχὸν ὁ λαβών, ἀλλ’ αὐτὸς σφαττέτω. τί τοῦδε σαφέστερον; καὶ μὴν ἐν τῷ μοιχὸν εἰπεῖν πάντα ἁπλῶς περιλαμβάνει
5μοιχόν, κἂν νέος ᾖ κἂν μὴ νέος, κἂν ἄγνωστος κἂν γνώριμος, κἂν συνήθης κἂν μή, κἂν τῶν ἔξωθεν κἂν τῶν ἔνδοθεν, καὶ ὅλως οὐδὲν ὑπεξείλετο, οὐ γένος, οὐ τύχην, οὐχ ἡλικίαν. τί τοῦδε δικαιότερον;
Decl
.

39

.

1

.

22

ἀλλὰ μὴν ὡς συμφέρων ὁ νόμος, παντί που δῆλον. ἐγὼ γὰρ οἶδ’ ὅτι σώζουσι μὲν τὰς πόλεις αἱ στρατεῖαι, ποιεῖ δὲ τοὺς ἐξιόντας εὐψύχους τὸ μέγιστον τῶν ἄθλων,
5γνήσιοι παῖδες. ἂν δέ μοι τούτων τὰς γονὰς ὑπόπτους ποιῇ τις, ὦ πάτερ, φαῦλον ποιεῖ ὁπλίτην τὸν ὑπὲρ τοι‐ ούτων μαχόμενον. οὐκοῦν ὁ συνέχων τὴν σωφροσύνην νόμος οὗτος φρουρεῖ τὴν πόλιν.
Decl
.

39

.

1

.

23

 Θαυμάζω δὲ καὶ τίνος ποτὲ εὐπορηκὼς ὁ πατὴρ λόγου κωλύσων ἥκει τὸν νόμον. τὸ μὲν γὰρ ἰσχυρὸν ἐκεῖνο τὸ μηδένα δεῖν ἄκριτον ἐν δημοκρατίᾳ θνήσκειν ἀπολώλεκε. πῶς; οὐδεὶς τῶν παλαιῶν νόμων πατέρα
5πεποίηκε κύριον τῆς τῶν παίδων ψυχῆς, ἀλλὰ τύπτειν μὲν καὶ τραπέζης ἀπελαύνειν καὶ μὴ διαλέγεσθαι καὶ ῥήμασι χαλεποῖς ἀνιᾶν καὶ τὰ τοιαῦτα δέδοται τῷ πατρὶ καὶ οὐδὲν ἐπὶ ταῦτα δεῖ δικαστῶν οὐδὲ ψήφων, ἀπο‐ κτεῖναι δὲ καὶ διαχρήσασθαι καὶ κατακόψαι νέον μὴ δεξά‐
10μενον αἰτίαν ἐν μέσῳ, μὴ τυχόντα δικαστῶν, μὴ μεταλαβόντα λόγου δεινὸν ἐδόκει καὶ ἀσεβὲς καὶ πόρ‐ ρω δημοκρατίας. καὶ τί λέγω σφαγήν; οὐδ’ ἀποκήρυξιν ἄκριτος ὁ παῖς ἐκ τῶν παλαιῶν ὑποστήσεται νόμων. ὁ δ’ οὐδὲ τῆς οὐσίας τῆς τοῦ πατρὸς ἄνευ κρίσεως στε‐
15ρηθεὶς ἂν ἀποθανεῖται τὴν αἰτίαν ἀγνοῶν τοῦ θανά‐ του;
Decl
.

39

.

1

.

24

τί δὲ καὶ φεύγει δικαστήριον ὁ πατήρ; εἴποι τις ἄν. τὸ γὰρ ἔγκλημα τοῦ δώσοντος δήπουθεν, οὐ τοῦ ληψομένου τὴν δίκην. λέγε, φησί, τὴν αἰτίαν, ἔλεγξον, ὅρα διδόντα δίκην. ἀλλ’ οὐδὲν λέγεις
5τηλικοῦτον. παῦσαι θυμούμενος. ὀργῇ δὲ ζεούσῃ πατέ‐ ρων οὐκ ἐξέδωκαν οἱ νόμοι τὴν νεότητα τῆς πόλεως εἰδότες ὅτι κρατεῖ πολλάκις ὀργὴ λογισμῶν.
Decl
.

39

.

1

.

25

ἀλλ’ αἰσχρὸν διηγεῖσθαι παίδων ἁμαρτήματα πατρά‐ σι. σφαγὴ δὲ καλοῦ τινος γίνεται τεκμήριον; καὶ μὴν ἐν μὲν τῷ δικαστηρίῳ τοῦτο δόξας ἀδικεῖν ὅπερ ἠδί‐
5κηκε μόνον ὁ παῖς ἀποθανεῖται, κρίσεως δὲ μὴ γεγενη‐ μένης οὐδὲν ὅ τι οὐκ ἠδικηκέναι δόξει. τοῖς γὰρ τὴν
οὖσαν οὐκ εἰδόσιν αἰτίαν πᾶν εἰκάζειν ἀνάγκη. καὶ οὕτως ἀθλιώτερος πατὴρ ὁ κτείνας τοῦ κρίναντος.
Decl
.

39

.

1

.

26

διὰ μὲν δὴ ταῦτα οἱ παλαιοὶ νόμοι κρίσιν ἐποί‐ ησαν καὶ οὐκ ἀπεστέρησαν ἀστοὺς ὧν τοῖς οἰκέταις μετέδωκαν, οὐδένα γοῦν οἰκέτην, ὦ πάτερ, ἄκριτον ἀποκτενεῖς, ἀλλ’ ὅμως ἐκεῖνα τὰ ἀρχαῖα καὶ μακρῷ
5βεβαιωθέντα χρόνῳ πάντα ὕθλον ἀπέφηνας καὶ πε‐ ποίηκας τῶν παίδων τοὺς πατέρας σφαγέας. οὐδεὶς ἐναντιοῦταί σου τῷ νόμῳ. κρατείτω μετὰ τῶν ἄλλων τῶν φονικῶν ἤ, εἰ βούλει γε, καὶ πρὸ ἐκείνων ἐπαι‐ νείσθω. τοῦτ’ αὐτὸ μέντοι πεποίηκεν ὁδὸν τῷ κατὰ
10τῶν μοιχῶν νόμῳ. καὶ τοσούτῳ ῥᾷον ἐμοὶ τοῦτον ἢ σοὶ θεῖναι τὸν πρότερον ἐκεῖνον, ὅσῳ πρὸς παράδειγμα μὲν ἐγὼ βλέπων γράφω, σὺ δὲ καινότατα πάν‐ των ἠξίους. παίδων οὖν ἀκρίτων ἀποθανουμένων μοι‐ χῷ τὸ ἴσον οὐκ ἐπικείσεται;
Decl
.

39

.

1

.

27

 Τί γὰρ κωλύει, φησί, τὸν εἰλημμένον κρί‐ νειν; ἐγώ σοι πρὸς τοῦτο ἀποκρινοῦμαι, πάτερ. πρῶ‐
τον μὲν βαρὺ τῷ πάσχοντι τοσοῦτον κακὸν ὁρῶντι ἀνέχεσθαι καὶ κατέχειν δεξιὰν ὑπὸ τῆς ἐν ὀφθαλμοῖς
5ὕβρεως ἐπειγομένην πρὸς φόνον. ἔπειτα πολλάκις ἔργα λόγων ἐν δικαστηρίοις ἡττήθη καὶ ὁ μὲν μοιχὸς ἔδοξε σωφρονεῖν, ὁ δὲ ἠδικημένος συκοφαντεῖν. πολλὰ γάρ ἐστι τὰ τοῖς κρινομένοις βοηθοῦντα πολλάκις, ἐμπει‐ ρία πραγμάτων, δόξα τοῦ φεύγοντος, πλῆθος συνηγό‐
10ρων. ἤδη δέ τινα καὶ πολιὰ καὶ χρόνος ἐρρύσατο, καὶ ὃν ἰδὼν οὐκ ἂν εἴποις τὰ τοιαῦτα ἁμαρτάνειν, οὗτος μοιχεύει καὶ ταύτην ἣν οὐκ ἂν ὑπολάβοις.
Decl
.

39

.

1

.

28

πολλὰ γὰρ τῶν ἀδικημάτων ἀκοῦσαι μέν ἐστιν ἀπίθανα, πράττεται δέ. καὶ εἰ μὲν καὶ νῦν γίνεταί τι τοιοῦτον, ἔξεστι ζητεῖν. αἱ γοῦν τραγῳδίαι γέμουσι παραδόξων
5κακῶν. ἃ οὐ χρὴ νομίζειν ἐπ’ ἐκείνων ἑστάναι τῶν χρόνων. τῆς γὰρ αὐτῆς οὔσης φύσεως εἰκός τοι καὶ τὰ αὐτὰ τολμᾶσθαι.
Decl
.

39

.

1

.

29

δικαστηρίου δεῖ τῷ μοιχῷ; τί οὖν, ἂν νεώτερος ὁ γραφόμενος ᾖ; τί δ’, ἂν ἐν πατρὸς ὁ μεμοιχευκὼς ἡλικίᾳ; οὐκ οἴει τοὺς μὲν ἐπιτιμήσειν, τοὺς δὲ ἀπιστήσειν, τοὺς δὲ ἀφεῖναι κελεύσειν; τί δ’,
5ἂν οἱ μέλλοντες μαρτυρεῖν τὸν μοιχὸν ποιῶνται πρὸ
τοῦ παθόντος κακῶς; οὐκ ἀνάγκη τῇ περὶ τὴν γυναῖκα συμφορᾷ καὶ ζημίαν προσεῖναι συκοφαντίας; ἔασον δή με, πρὸς Διός, ὦ πάτερ, θεῖναι τὸν νόμον καὶ παῦσαι λυπῶν, ὡς νῦν μέν με ἀνιᾷς, κυρωθέντος δὲ
10οὐκέτι.
Decl
.

39

.

1

.

30

ἀλλὰ μέμφῃ γράφοντα; σὺ τούτων αἴτιός μοι γεγένησαι διὰ τῆς γυναικός. εἰ γὰρ μὴ ταύτην πρός με ἐθαύμασας μηδὲ τὴν ὥραν ἐπῄνεσας μηδὲ γα‐ μεῖν ἠνάγκασας, ἀφείμην ἂν τῶν νυνὶ τούτων φρον‐
5τίδων καὶ φόβων. νῦν δὲ γάμος καὶ δέος νομοθέτην με πεποίηκεν. ἢ πόθεν οἴει τὰς πολλὰς ταυτασὶ τολ‐ μᾶσθαι μοιχείας; οὐκ ἀπὸ τοῦ τοῖς μοιχοῖς ἐκ τῶν κρίσεων διαδύσεις ὑπάρχειν; δεῖ δή ποτε τοῦτο τὸ κακὸν ὡς ἐλάχιστον γενέσθαι, δεῖ τοῦδε τοῦ νόμου
10βοηθήσοντος μὲν τοῖς γεγαμηκόσιν, ἐπισχήσοντος δὲ τὴν ἀφόρητον ταύτην ὕβριν.
Decl
.

39

.

1

.

31

 Κερδανοῦμεν δέ τι καὶ ἕτερον, ὦ ἄνδρες δι‐ κασταί, μέγιστον οἱ τὴν πόλιν οἰκοῦντες. ἢν γὰρ ἀκρι‐ βεστέρα γένηται περὶ τὰς γυναῖκας ἡ πρόνοια, καὶ τοῖς ἡδέως κακῶς λέγουσι τουτοισὶ κλείσομεν τὰ στό‐
5ματα. ὡς νῦν γε ἐμπιπλᾶσι τὴν ἀγορὰν τοιούτων λό‐ γων· ὁ δεῖνα τὴν τοῦ δεῖνος. κἂν ἀπιστῇ τις, ὅρκος
εὐθέως. ὁ δὲ ἀκούσας ἀντὶ τοῦ τὸν εἰπόντα ἐπισχεῖν ἑτέρῳ γίνεται διδάσκαλος καὶ προϊὸν εἰς φήμην τὸ πρᾶγμα καθίσταται.
Decl
.

39

.

1

.

32

εἶθ’ οἱ ποιηταὶ μείζω τούτων καταβλάπτουσιν ἡμᾶς θεὸν τὴν φήμην πεποιηκότες καὶ μαρτυροῦντες τοῖς κακῶς ἀγορεύουσιν. οὓς παύσομεν, ὦ πάτερ, διὰ τοῦ νόμου. οὐ γὰρ ἔτι πιστὰ δόξουσι
5λέγειν ἐφεστηκότων τοῖς μοιχοῖς τῶν ὑβριζομένων με‐ τὰ τοῦ ξίφους. βοηθείτω τοίνυν ὁ νόμος τῇ πόλει πάντως καὶ ἡμεῖς αὐτοῦ τὸ μέρος ἀπολαυσόμεθα.
Decl
.

39

.

1

.

33

 Ἀλλὰ πολλοί, φησι, τοὺς ἐχθροὺς δι’ ἀπά‐ της ὡς αὑτοὺς εἰσαγαγόντες ἀποκτενοῦσιν ὡς μοιχοὺς ψευσάμενοι. καὶ τίς οὕτως ἀνόητος ἢ κα‐ κοδαίμων, ὦ πάτερ, ὥσθ’ ἧς λαμβάνει μείζω δοῦναι
5δίκην ἂν ἐθελῆσαι; ἢ νομίζεις ἴσην εἶναι ζημίαν ἀπο‐ θανεῖν καὶ περὶ τὴν γυναῖκα ὑβρίσθαι; οὐκ οἶσθ’ ὅτι τῷ μὲν μετὰ τὴν πληγὴν οὐδενὸς αἴσθησις, τὸν δ’ ἐν αἰσχύνῃ ζῆν ἀνάγκη;
Decl
.

39

.

1

.

34

τί φῄς; ἀποθανεῖ‐ ταί τις ὡς μοιχὸς σωφρονῶν; καὶ πῶς ὁ κτείνας βιώ‐
σεται τοιαῦτα πεπονθέναι δοκῶν; ἐμοὶ γάρ, ὦ πάτερ, τοῦτ’ εἶναι δοκεῖ πάντων ἀφορητότατον. σὺ δ’ οὐχ
5οὕτω φρονεῖς. οὐδὲν τοσοῦτον, οὐ δήμευσις τῶν ὄν‐ των, οὐ πήρωσις σώματος, οὐ θάνατοι τέκνων, οὐ φυγὴ καὶ πλάνη κατὰ τὴν ξένην, οὐ δήμιος, οὐ κώ‐ νειον, οὐ τὸ ἄταφον ἐρρίφθαι. διὰ τοῦτο μάλιστα τὰς τυραννίδας μισῶ, ὅτι μεγίστην τέρψιν ἡγοῦνται τὰς τοι‐
10αύτας ὕβρεις. τοῦτο καὶ πραττόμενον καὶ δοκοῦν ἐσχάτην συμφορὰν 〈ἡγοῦμαι καὶ ἀποθανεῖν〉 δεξαίμην ἂν μᾶλλον ἢ μοιχείας δόξαν οὐκ οὔσης κατασκεδάσαι τῆς οἰκίας.
Decl
.

39

.

1

.

35

θάρρει δὴ περὶ τῶν σωφρονούντων, ὦ πάτερ. τῶν δὲ οὐχ οὕτως ἐχόντων μὴ πάνυ κηδώμεθα μηδὲ πλάτ‐ τωμεν φόβους, ἵνα μή τινα ἀναγκάσωμεν εἰπεῖν· σὺ δὲ τὸν μὲν οὐ μοιχὸν δι’ ἔχθραν ἀποθανεῖσθαι
5νομίζεις, παῖδα δὲ βέλτιστον ὡς πονηρὸν οὐκ ἀποθανεῖσθαι νομίζεις κακίᾳ πατρός; τί δ’, ἂν λελυπηκὼς ὁ πατὴρ ᾖ τὸν παῖδα καὶ δι’ αὐτό γε τοῦ‐
το μισῇ τὸν υἱόν, ὅτι οἶδεν ἠδικημένον; δώσομεν αὐ‐ τῷ τὴν ἐξουσίαν τοῦ φόνου;
Decl
.

39

.

1

.

36

οὐχ ὁρᾶτε καὶ νῦν τινας πρὸς τοὺς αὑτῶν χαλεπούς; τίνας δὴ τῆς ἀδείας δοθείσης νομίζομεν ἔσεσθαι; μὴ γὰρ ἱκανὸν οἴεσθε, ὦ ἄνδρες δικασταί, δεσμὸν εἶναι τὴν φύσιν,
5ἀλλὰ κρατεῖ μὲν ὡς τὰ πολλά, ὅταν δὲ τὰ νοσήματα τῆς ψυχῆς ἐρρωμενέστερα γένηται, διακόπτεται καὶ ὁ πατὴρ ἄλλο τι φαίνεται τοῦ τῆς ψυχῆς ἀναγκάζοντος πάθους.
Decl
.

39

.

1

.

37

εἰ δὲ σοὶ βούλει πεπηγέναι τὸν νόμον ὃν τέθεικας, εἶκε καὶ τῷδε. ὡς φιλονεικῶν γε κἀκεῖνον κινεῖς. κατέγνωκας γὰρ τῆς γυναικός τινα ἀκρασίαν; σὺ δέ, ὦ πάτερ, κατέγνωκάς τινα τοῦ παιδὸς μοχθη‐
5ρίαν; ἀλλ’ ὅμως τὸ μέλλον ὑφορώμενος νομοθετεῖς. ἀνεπίφθονον δὴ κἀμὲ τὸ μέλλον ἀξιῶσαι μείζονός τε καὶ ἀπονωτέρας φροντίδος, ἐπεὶ νῦν γε ἡ γυνὴ μάλα ἐπίπονον τοῖς φυλάττουσιν ἔχει. τιμᾷ γὰρ αὕτη νῦν μὲν ἐμέ, νῦν δὲ τοῦτον. οὐ γὰρ ὁμοῦ τὰς ἐξόδους, ὦ
10ἄνδρες δικασταί, ποιούμεθα. ἀλλὰ σοφόν τι τοῦτο πρὸς τὴν γυναῖκα εὕρηκεν ὁ πατήρ. ἀγοράζει μὲν αὐτὸς
οἴκοι μένοντος ἐμοῦ, διατρίβει δὲ οἴκοι περιπατοῦντος ἐπ’ ἀγορᾶς ἐμοῦ, ὥστ’ ἢ ἐμοὶ σύνεστι τὸ γύναιον ἢ τούτῳ, κἂν ὁ γεγαμηκὼς ἀπῇ, τὸν κηδεστὴν ἀντὶ τοῦ
15γεγαμηκότος ἔχει φύλακα.
Decl
.

39

.

1

.

38

ἀλλὰ καὶ κατ’ αὐτὸ τοῦ‐ το μέντοι προσήκει τόνδε κυρωθῆναι τὸν νόμον, ἵνα παύσηταί ποτε τῇ γυναικὶ παρακαθήμενος ὁ πατὴρ καὶ μεριμνῶν καὶ πονῶν καὶ τῶν κοινῶν ἀμελῶν. εὐθὺς
5γὰρ αὐτὸν ἀποστήσει τῆς γυναικὸς οὗτος ὁ νόμος ἱκα‐ νὸς φύλαξ σωφροσύνης καθιστάμενος.
Decl
.

39

.

1

.

39

 Ὡς ἔδει γε, ὦ ἄνδρες δικασταί, ζῆν ἡμῖν ἔτι τὴν μητέρα, καὶ οὐδὲν ἂν τῶν νῦν τούτων ἐπράττετο. τί γὰρ ἂν ἔδει μοι νόμου τῶν ἐκείνης ὀφθαλμῶν εἰς φρουρὰν ἀποχρώντων; νῦν δέ, ἐπειδὴ τέθνηκεν, εἰς
5τοῦτο ἥκω καὶ νομοθετῶ καὶ λύω τῷ τε πατρὶ καὶ ἐμαυτῷ τὰ παρόντα πράγματα.
Decl
.

39

.

1

.

40

ἴθι δή, ὦ πάτερ, ἀπαλλαγεὶς τῶν ἔνδον, δὸς σαυτὸν ὅλον τοῖς κοινοῖς καὶ τὴν γυναῖκα τῷ νόμῳ. συνεχῆ ποιοῦ τὴν πολιτείαν καὶ νόμισον ἄλλος γεγονέναι τήμερον. προσ‐
5έρχου τῷ δήμῳ, λέγε γνώμας ἐν τῇ βουλῇ, πρέσβευε, στρατήγει, ποίησαί τινα καλὴν ἀποδημίαν. μέλει μέν σοι τῆς ἐμῆς γυναικός, οἶδα καὶ οἵδε πάντες τοῦτο
ἴσασι καλῶς ὡς πολὺ τῶν ἄλλων κηδεστῶν ἐν τοῖς πρὸς ἐκείνην διήνεγκας, ἀλλ’ ἱκανὴν ἐκεῖθεν δόξαν
10ἐσχηκὼς κτῆσαι τὴν ἀπὸ τῶν μειζόνων, ἄλλως θ’ ὅτε καὶ παῖδα παρέσχου τῇ πόλει νόμους δυνάμενον γρά‐ φειν.
Decl
.

39

.

1

.

41

ἐγώ σοι συλλήψομαι τῶν πολιτευμάτων οὐδὲ μικρὸν χωριζόμενος, συνεξιὼν οἴκοθεν, συνεισιὼν οἴ‐ καδε, μονονοὺ συμπεφυκώς, δουλεύων ταύτην τὴν ἡδίστην δουλείαν, ἂν ἄρα ἀναμάρτητος εἶναί σοι δόξω
5καὶ μὴ πρῶτος πατέρων κατ’ ἐμοῦ χρήσῃ τῷ νόμῳ.
Decl
.

39

.

1

.

42

καὶ δῆτα ἀναστὰς λέγε τούτων ἐναντίον, τί ποιῶν καὶ τί μὴ ποιῶν ἐγὼ διαφεύξομαί σου τὴν δεξιάν; κἂν μὴ πείθωμαι πᾶν ὅσον καλόν, ἀπόκτεινον. οὐ δεῖ με‐ μνῆσθαί με χωρίων; οὐ μεμνήσομαι. οὐ δεῖ προσ‐
5άπτεσθαι χρημάτων; οὐ προσάψομαι. οὐ δεῖ προστάττειν οἰκέταις; οὐκ ἐπιτάξω. λῄδιον δεῖ φοροῦντα ἀνέχεσθαι; ἀνέξομαι. λιμώττοντα φέρειν; οἴσω. σιγᾶν; οὐ φθέγξο‐ μαι. χαμαὶ καθεύδειν; τοῦτο ποιήσω. πάντα σοι χαρι‐ οῦμαι ταῦτα. καὶ οὐκ ὄψει με περὶ ταῦτα θρασύν. μοι‐
10χοὺς δὲ ἐξέστω μοι μισεῖν καὶ νόμους κατ’ αὐτῶν γράφειν.
Decl
.

39

.

1

.

43

φήσει δέ με καὶ τἄλλα ὁ πατὴρ φαιδρό‐
τερον γεγονέναι καὶ οὐκ ἀηδῆ συγγενέσθαι. νῦν μὲν γὰρ ἐπιτιμᾷ πολλάκις· τί σκυθρωπάζεις, ὦ τέκνον; τί τοῖς πενθοῦσιν ἔοικας; ἐγὼ δὲ τότε
5μὲν ἔλεγον οὐδέν, νῦν δὲ φράσω· τὸν νόμον τοῦτον, ὦ πάτερ, κατὰ τῶν μοιχῶν θεῖναι μὲν βουλόμενος, ἀεὶ δὲ μέλλων ἐβαρυνόμην καὶ ὥσπερ ὠδίνων ἤλγουν τὴν καρδίαν· εἰ δὲ κυρωθείη τήμερον καὶ συγχωρήσαις καὶ τοῦτο ὑπομείναις, ὄψει μειδιῶντα τὸν κατηφῆ, ὄψει
10βλέποντα ἐλεύθερον τὸν κατεπτηχότα.
Decl
.

39

.

1

.

44

ἐποίει δέ με λογισμός τις τοιοῦτον, ὡς μὲν ἂν σὺ φαίης, εὐήθης, ἐποίει δ’ οὖν. ᾤμην ἐνδεέστερον τὸν παλαιὸν νόμον ὀργίζεσθαι τοῖς μοιχοῖς, ὡς καὶ τοὺς πολλοὺς ἐπ’ ἀλ‐
5λοτρίους παρακαλεῖσθαι γάμους, τοὺς μὲν δοῦναι δυ‐ ναμένους, τοὺς δὲ πιστευομένους. μετὰ δὴ τοῦτον τὸν νόμον οὐκέτ’ ὄψει με τὸν ἔμπροσθεν, ἀλλ’ οἷον εἰκὸς τὸν ὑπὲρ γυναικὸς ἱκανῶς τεθαρρηκότα.
Decl
.

39

.

1

.

45

 Σὺ μὲν κήρυττε, πάτερ, τοῖς περιεστηκόσι του‐ τοισὶ νέοις ὅτι, ὦ παῖδες, φυλάττεσθε τὰς τῶν πατέρων ὀργάς, ἐγὼ δὲ ἀντικηρύξω καὶ αὐτὸς καὶ πρεσβυτέρῳ καὶ νέῳ καὶ ξένῳ καὶ πολίτῃ καὶ παιδὶ
5καὶ πατρί· σωφρόνει καὶ φρίττε τὴν τοῦ γεγα‐
μηκότος δεξιὰν ὡς τῆς αὐτῆς εὐνῆς δεξομένης καὶ τὴν ὕβριν καὶ τὴν σφαγήν. ἐγὼ δὲ πρῶτος σιδηροφορῶν βιώσομαι κἂν ὁντιναοῦν λάβω, τῷ σιδή‐ ρῳ χρήσομαι καὶ οὐδὲν ἔσται μοι παίδων αἰδεσιμώτε‐
10ρον, ἀλλ’ ἀκονησάμενος τὸ ξίφος ἔχων ἀναπαύσομαι καὶ φανέντος ποθὲν μοιχοῦ τοῦ πατρὸς δεήσομαι
βοηθεῖν.
Decl
.

40

t

1

Νόμος τὸν ἄνδρα τὴν προῖκα τῆς μοιχευθείσης ἀποκερδαίνειν. ἐπείρασέ τις τὴν ἑαυτοῦ γυναῖ‐ κα ὡς ἀλλότριος ἐπὶ μοιχείᾳ καὶ εἷλεν. ὁ πατὴρ τὴν αἰσχύνην πτοηθεὶς ἐπέδωκεν ἑτέραν προῖ‐
5κα. ὁ δὲ καὶ ταύτην ἐφ’ οἷς καὶ τὴν προτέραν κατέσχε καὶ ὁ πατὴρ αὖθις ἑτέραν ἐπέδωκεν. ὡς δὲ ταῦτα πολλάκις ἐκεῖνος μὲν ἐποίει, ἡ δ’ ἠπατᾶτο, τελευταῖον ὁ πατὴρ καὶ ἀμφοτέρους ἀποκτείνας κρίνεται.
Decl
.

40

.

1

t

Προθεωρία.
Decl
.

40

.

1

.

1

 Δυστυχὴς ὁ πατὴρ καὶ τῶν πώποτε πατέ‐ ρων ὁ δυστυχέστατος. ξίφος γὰρ πρὸ μικροῦ κατὰ
νυμφίου καὶ παιδὸς νεονύμφου ἐπέσεισε. καὶ θερμὸν ἔτι τὸ ξίφος καὶ αἱ χεῖρες τοῦ λύθρου ἐναποστάζουσιν.
5ὅθεν δεῖ τῷ λόγῳ καὶ πάθους, ὡς ἔνι, μάλιστα. καὶ ὁσάκις μνησθῇ τῆς παιδός, καὶ ἐπιστενάξει τῷ λόγῳ καὶ ἀποκλαύσεται τῆς τύχης ἑαυτὸν καί τινα δαιμόνων τελχῖνα βαρὺν καταιτιάσεται, ὃς καὶ τῆς θυγατρὸς τὰς φρένας εἰς τοῦτο κακοῦ μετέστρεψε καὶ τὴν αὑτοῦ
10χεῖρα κατὰ τῆς παιδὸς ἐξεβίασε.
Decl
.

40

.

1

.

2

τὸ μὲν οὖν δυστυ‐ χὴς εἶναι πατὴρ οὐκ ἀπαρνήσεται, τὸ δὲ κακός. τοῦτο δ’, ὡς οἷόν τε, μὴ εἶναι διαγωνιεῖται καὶ προσ‐ αποδεῖξαι σπεύσει τὰ τῆς αὐτοχειρίας ἀβούλητα, ὅθεν
5καὶ τὸ ὑφορμοῦν θεραπεύσει καὶ τὰ τῆς ἀνάγκης ἐπι‐ βεβαιώσει ὀλίγα μὲν τῆς παιδὸς ἐφαπτόμενος καὶ τὰ πολλὰ εἰς τὸ τῆς γυναικὸς ἀνάγων εὐεξαπάτητον, ἵνα μὴ πάντη ἀνεύθυνον δοκοίη διαχρήσασθαι, τὸ δὲ πᾶν τῆς σκαιωρίας τῷ νυμφίῳ προσάψει καὶ τοῦ ὅλου δρά‐
10ματος ἐκεῖνον εἶναι ποιητὴν ἰσχυρίσεται, ἐπάξει μέντοι καὶ ὅπως τὰ πρῶτα κἀκείνου ἐκήδετο, ἵνα πανταχόθεν τὸ θηριώδης εἶναι δοκεῖν ἐξέλῃ καὶ τὸ βεβιάσθαι ἀντεισάξει.
Decl
.

40

.

1

.

3

οὕτω τοι καὶ οἱ παῖδες ἂν εἶεν οἱ καὶ τὸν πατέρα ἀδικεῖν ἀρξάμενοι μετὰ καὶ τοῦ παντὸς γένους, μετὰ τῆς ὅλης πόλεως καὶ αὐτοὶ ἐπὶ σφᾶς αὐ‐ τοὺς μονονουχὶ τὸ ξίφος ἄραντες καὶ ὁ πατὴρ ὁ τὴν
5ὕβριν τοῦ γένους ἐκκόψας καὶ τὸ τῆς πόλεως εὔφημον ἐν πλείονι τοῦ πατὴρ εἶναι θέμενος.
6
Decl
.

40

.

2

t

Ἡ μελέτη.
Decl
.

40

.

2

.

1

 Εἰ μὴ πατέρας ὑμᾶς ὄντας ᾔδειν, ὦ ἄνδρες, τάχα τι καὶ λέγειν δοκεῖν ᾤμην ἂν τὸν κατήγορον, καὶ τὰ πατέρων ἐν οὐ πατράσι διαβάλλειν ἐπιχειρῶν ἦν ἂν οὗτος, οἶμαι, πολὺ πιθανώτερος· ἐπεὶ δὲ πατέρες
5μὲν ὑμεῖς καὶ τὴν περὶ τοὺς παῖδας φιλοστοργίαν οὐκ ἀγνοεῖτε, καὶ τοῦτο μόνον ὁ κατήγορος ἀφελέσθαι 〈με〉 μετὰ καὶ τῆς Τύχης οὐκ ἴσχυσε, πατὴρ δὲ καὶ αὐτὸς δυστυχὴς μὲν ἄλλως καὶ πατέρων ἁπάντων ἐλε‐ εινότατος, κακὸς δὲ περὶ τὴν φύσιν ἑκὼν οὔτ’ αὐτὸς
10γεγένημαι οὔθ’ οὗτος ἂν εἰπεῖν ἔχοι, δέομαι ὑμῶν καὶ πάνυ δέομαι, μή μου πρότερον καταψηφιεῖσθε μηδ’
ὡς ἄδικον περὶ τοὺς ἐμοὺς ἀποκτείνητε, πρὶν ἂν αὐ‐ τοὶ λογίσησθε παρεστάναι τῷ βήματι καὶ τῷ λογισμῷ, μὴ γὰρ δή ποτε τοῖς ἔργοις εἰς τοῦτο τύχης ἐλθεῖν
15δόξαιτε, καὶ πηλίκα μὲν ἡ φύσις δύναται παρὰ τοῖς πατράσι ξυλλογιεῖσθε, τίνα δὲ καὶ παῖδες τολμήσαιεν ὡς εἰς τοσοῦτον ἐγεῖραι τοὺς τεκόντας ἔχθος ὡς καὶ ξίφει τὴν δεξιὰν ὁπλίσαι καθ’ ὧν ἔτεκον καὶ μεθ’ οὓς οὐκέτι τὸ καλεῖσθαι πατέρες ἕξουσιν.
Decl
.

40

.

2

.

2

εἰ μὲν οὖν ὡς ἁπλῶς ἀτυχῶν ἐγὼ κρίνομαι παρ’ ὑμῖν καί τις εὐθύνας οἶδε παρά του τῶν νόμων τοῖς πρὸς οὓς τὰ τῆς Τύχης οὐκ εὐμενῆ, καὶ τοῦτο τῷ κατηγόρῳ τὸ
5σπούδασμα κτεῖναι τὸν μηδ’ ὅπως ἐσεῖται βουλόμενον, ἡκέτω μὲν μετὰ ξίφους ὁ δήμιος, ὁ δὲ βέλτιστος εὐθυ‐ νέτω, ὑμεῖς δ’ ἐπὶ τούτοις ποιεῖσθε τὰς ψήφους, μὴ μέλλετε, ὡς χαριεῖσθε μέν, εἰ οὕτω πατέρα δυστυχῆ μετὰ καὶ τῶν προσόντων συνεκκόψετε κακῶν καὶ τὸ
10ζῆν ἀφαιρήσεσθε τὸν εἰς τοσοῦτον συμφορᾶς ἀφικόμε‐ νον ὡς ταῖς αὑτὸν αὑτοῦ χερσὶν ἀφελέσθαι τὸ πατὴρ ὄνομα τοῦτο δὴ τὸ γλυκὺ μὲν τοῖς ἄλλοις, οὐ γὰρ δὴ τοιοῦτον καὶ ἡμῖν ὁ δαίμων παρῆκεν· εἰ δ’ ἕτερον
μὲν ἀτυχεῖν καὶ οἰκτείρεσθαι, ἕτερον δὲ κακουργεῖν
15καὶ κολάζεσθαι, κατελεήσατε τῆς τύχης τὸν μηδὲν μὲν ἠδικηκότα, μείζω δὲ τῶν ἁπάντων ἠτυχηκότα καὶ παῖ‐ δας μὲν αὐτὸν καὶ τεκόντα καὶ θρεψάμενον, οὐκέτι δὲ καὶ τῶν ἐλπίδων ἀπονάμενον, ἃς ἐπὶ τούτοις, ὦ θεοί, καλὰς καὶ γενναίας ὑπέτρεφον, μεθ’ ὧν πρῴην
20ἐβίουν καὶ νῦν οἰχομένων ξυνοίχεσθαι κἀμοὶ βέλτιον ἂν εἴη.
Decl
.

40

.

2

.

3

ἓν μὲν οὖν τοῦτο καὶ πρῶτον τῆς ὑμῶν φιλανθρωπίας δέομαι, δεύτερον δὲ μηδὲν εἰς δίκην καὶ τοῦ προτέρου τούτου λειπόμενον, ὅτι πατὴρ μὲν ὁ κρινόμενος ἐγὼ καὶ πρὸς γένους οἱ πεπτωκότες καὶ
5συγγενῆ τὰ κακὰ καὶ δεῖ με διὰ τούτων βαδίζειν ἐπὶ τὸ πείσειν ὡς οἱ μὲν ἠδίκουν, ἐγὼ δὲ τὴν ὕβριν ἀπε‐ κρουόμην.
Decl
.

40

.

2

.

4

τούτου μὲν οὖν ὁ χρηστὸς οὗτος αἴτιος τοιαύτην μοι προθέμενος αἵρεσιν δυοῖν τούτοιν ἑλέσθαι θάτερον, ἢ μηδὲν εἰπεῖν ἀνεχόμενον μετὰ κακούργων κεῖσθαι ἢ μὴ κακουργεῖν ἐλέγχειν πειρώμενον αὐτὸν
5ἀνακαλύπτειν ὡς ἐπὶ θεάτρου τὰς ἐμαυτοῦ συμφοράς.
Decl
.

40

.

2

.

5

ἔοικε δ’ ἡ Τύχη μετὰ τοῦ παρόντος καὶ τοῦτό με
τῶν πατέρων ἀφαιρεῖσθαι σπεύδειν τὸ μὴ τὰς τῶν παίδων ὕβρεις περιστέλλειν, ὡς οἷόν τε. ἂν οὖν ἐγὼ μὲν ἀναμνησθῶ τοῦ θαυμαστοῦ νυμφίου καὶ τῶν κα‐
5λῶν τῆς παιδὸς ἐπιτηδευμάτων καὶ τὰ μὲν ἀθρόα προσεπιρρεύσῃ τὰ δάκρυα, τὰ δὲ τῆς φωνῆς ἐκκεκόψε‐ ται, τὰ δὲ τῶν λόγων οἰχήσεται, μὴ περιίδητε τῷ πά‐ θει τῆς μνήμης ἐκκρουόμενον τὰ πολλά, ἀλλ’ αὐτοὶ προσαναπληροῦν πειρᾶσθε τὰ τὸν ἐμὸν ἐκπεφευγότα
10λογισμὸν συγκεχυμένον οὕτω πολλοῖς τοῖς κακοῖς καὶ μηδ’ ὅ τι καὶ χρὴ λέγειν ἀκριβῶς ἔχοντα ξυνορᾶν. τοῦτο γὰρ ἐμοὶ μὲν ἔσται τοῦ μὴ κακουργεῖν δικαία τις ἐπικουρία, ὑμῖν δ’ οὐκ ἀγεννὴς βεβαίωσις ὡς τὰ πάντα ψηφίζεσθε εὔορκα.
Decl
.

40

.

2

.

6

 Ἠγαγόμην, ὦ ἄνδρες, γυναῖκα κατὰ τοὺς τῆς πόλεως νόμους καὶ παίδων ἀκοῦσαι πατὴρ ἐπηυξάμην ὁ δυστυχὴς ὡς μὲν τοῖς τεκοῦσιν ἡμῖν πάνθ’ ὁπόσα καὶ χρηστοὶ παῖδες γενησομένων, ὡς δὲ τῇ τε πόλει
5καὶ τῷ δήμῳ χρησιμευσόντων ἐν στρατηγίαις, ἐν χορη‐ γίαις, ἐν δημαγωγίαις, ἐν εἰσφοραῖς, ἐπ’ εἰρήνης ἔνδον, ἐν πολέμοις ἔξωθεν.
Decl
.

40

.

2

.

7

οἱ δ’ ἄρα θεοὶ τὸ μέν τι καὶ ἔδοσαν, τὸ δ’ ἐπέσχον. παῖδα μὲν γὰρ ἐχαρίσαντο καὶ
πατὴρ ἐντεῦθεν ὡρώμην ἐγὼ καὶ τοῦτο προσάπαξ ὡς ἄν, οἶμαι, τῶν θεῶν καὶ ταῦτα βίᾳ πειθομένων καὶ
5τοῖς ἐμοῖς ἱερείοις οὐ πάνυ τι τὸν νοῦν προσεχόντων· τὸ δέ μοι καὶ μέχρι παντὸς ταυτηνὶ φυλάξαι τὴν προσηγορίαν, τοῦτο δ’, ὡς ἔοικεν, οὔτ’ ἐκείνοις ἐδέ‐ δοκτο οὔτ’ αὐτῷ μοι τοῦ λοιποῦ περίεστιν.
Decl
.

40

.

2

.

8

ἀλλὰ ταῦτα μὲν τῆς ὑστέρας βαρυδαιμονίας καὶ τοῦ μετέ‐ πειτα πονηροῦ τελχῖνος, τῷ δ’ οὖν τότε μεθ’ ἡδονῆς ἐδεχόμην τὸ πρᾶγμα. θεῶν δῶρον ἡγούμην τὴν παῖδα
5καὶ τοῦ παντὸς γένους ἐκεῖθεν ὥσπερ τι δεδόσθαι μοι ζώπυρον. ἐπεὶ δὲ καὶ μεῖραξ ἐγεγόνει καὶ τῆς φρονού‐ σης ἡλικίας ἥπτετο καὶ τὴν μορφὴν μὲν οὐκ ἄσημος ἦν, ἀλλά τι καὶ κάλλους τῷ προσώπῳ ἐνέλαμπε καὶ τὸν νοῦν, ὥς γε ἐδόκει τέως, οὐ πάνυ τῆς ἔξωθεν
10ὥρας ἐλείπετο, ἐγὼ μὲν ἐνουθέτουν, ἡ δὲ μήτηρ ἐπαί‐ δευεν ἐπὶ τῇ ταλασίᾳ διαπονουμένην πάνθ’ ὅσα γυ‐ ναικῶν ἔργα.
Decl
.

40

.

2

.

9

ἐγὼ δὲ ὁ τότε μὲν πατήρ, οὐ γὰρ ἔτι καὶ νῦν παραμένει μοι τοὔνομα τοῦτο, ὡς εἴθε μηδὲ τὴν ἀρχὴν μήτ’ ἐκείνη μήτηρ μήτ’ αὐτὸς ἐγὼ πατὴρ ἠκούσαμεν, τὸ γὰρ νῦν ἐπὶ τοιούτοις θρηνεῖν
5πάντως ἂν τὸ μηδὲ τεκεῖν ὅλως παρείλετο, τότε δ’
οὖν ὅμως τί μὲν ἐπὶ σωφροσύνῃ τῆς παιδὸς οὐκ ἐτεχνώμην; τί δὲ οὐ παρῄνουν; κάλλους μὲν ἤδη, λέγων, ἱκανῶς ἔχεις, ὦ παῖ, τοῖς θεοῖς οὕτω καὶ τῇ τύχῃ δοκοῦν, καὶ τά γε δῶρα τῆς φύσεως
10οὐ μεμπτά, δεῖ δέ σε καὶ τοῖς ἔξωθεν τὰ παρὰ σαυτῆς ἐποικοδομεῖν, ὥστε καὶ τὴν ψυχὴν μη‐ δὲν ἧττον ἐπανθεῖν ἢ τὰ περὶ τὸ σῶμα. τούτου μὲν γὰρ τὴν φύσιν ἅπας θαυμάσει κἀκείνης εἶναι δῶρον τὰ τῆς ὥρας νομίσει, ἢν δὲ σὺ
15σωφρονοίης καὶ πᾶν ὅ τι καὶ παρθένοις πρέ‐ πον ἐπιτηδεύοις, τοῦτο δὲ οὐκ ἔσται τῶν ἁπάν‐ των οὐδεὶς ὃς οὐχὶ σὸν εἶναι τὸ καλὸν φαίη.
Decl
.

40

.

2

.

10

ὡς εἴ γε τὸν μὲν τοῦ προσώπου λειμῶνα λαμπρὸν ὑποφανεῖς, τὰ δὲ τῆς ψυχῆς, ὃ μὴ θεοὶ δοῖεν, τοῖς χείροσι τῶν ἔργων καταρρυπανεῖς καὶ τὸ μὲν τῆς σωφροσύνης ἀπέσται καλόν, τὸ
5δὲ τῆς αἰδοῦς οὐ προσέσται σεμνόν, ἐς οὐδὲν ἄν σοι καὶ τὰ τῆς ὥρας περισταίη. αἰσχυνεῖς μὲν γὰρ τὸ γένος, αἰσχυνεῖς δὲ σαυτὴν μετὰ καὶ τῆς μορφῆς, τὴν δὲ τοῦ σώματος ἀγλαΐαν ἐπελέγξει σοι τὸ τῆς ψυχῆς ἄκοσμον.
Decl
.

40

.

2

.

11

ἐπὶ
τούτοις καθ’ ἑκάστην πολλὰ μὲν ἐπέρρει μοι τὰ παρα‐ δείγματα, πολλαὶ δ’ εἰσήγοντο τοῦ προτέρου γένους ἐφ’ ἑκατέρου τρόπου τὴν δόκησιν ἔχουσαι. καὶ τῶν
5μὲν τοὺς ἐπαίνους εἰς μέσον προὐτίθουν, ὁπόσας ἢ λόγοις ἄνδρες ἐθαύμασαν ἢ ποιηταὶ τοῖς ἔπεσιν ἀπε‐ σέμνυναν, ταῖς δὲ διελοιδορούμην, ὁπόσαι μὴ πρὸς καλόν τι τῆς ὥρας ἀπώναντο.
Decl
.

40

.

2

.

12

ὡς οὖν ἐγὼ μὲν ἔλεγον, ἡ δ’ οὐκ ἀηδῶς τοὺς λόγους ἐδέχετο, ὁ δὲ χρόνος θᾶττον ἐπιτρέχων τὸ τῆς ἡλικίας παρεῖχεν ἐπί‐ γαμον, ἐνταῦθα ἐγὼ μὲν ἐσκοπούμην ὅπως καλῶς
5ἕξει μοι τὰ τοῦ κήδους, καὶ τῶν μὲν τὸ γένος ἐξηρευνώμην, τῶν δὲ τοὺς τρόπους διεσκοπούμην, τῶν δ’ ἄλλως ἀπεπειρώμην. ἀλλ’ ὁ δαίμων ἐκεῖνος ὃς εἰς τοῦτό με συμφορᾶς παρήγαγεν ἕτερον, ὡς ἔοικε, τρό‐ πον ἡμῖν ἀντεπαλαμᾶτο. ὃς τοὺς μὲν ἄλλους παραδρα‐
10μεῖν ἔπεισε, τῷ δὲ πάντων κακίστῳ ξυνάψαι μοι τὸ θυγάτριον κατηνάγκασεν.
Decl
.

40

.

2

.

13

ἤγετο μὲν οὖν τὰ τοῦ κήδους καὶ παρῆσαν τοὺς τῆς θυγατρός μοι γάμους συνεορτάσοντες ἑταῖροι, ξένοι, πάντες οἱ τοῦ γένους, οἱ τῆς πόλεως, τῶν εἰσέπειτα συμφορῶν εἶπεν ἄν τις
5φιλότιμον θέατρον· ἐγὼ δὲ ὁ δείλαιος, οὐ γὰρ ἐπὶ τούτοις ᾤμην ἀποτελευτῆσαί μοι τὰ τῆς Τύχης, δᾷδας γαμηλίους ὑπανῆπτον καὶ τῆς θαυμασίας ἐκείνης παι‐ δὸς προεπόμπευσα καὶ τὰ βελτίω προσεπηυξάμην καί τι τῆς εὐχῆς καὶ τῷ καλῷ νυμφίῳ προσέθηκα, ὡς γέ‐
10νοιτο μὲν ἐκεῖνος εὐδαίμων πατήρ, ὦ θεοί, γένοιτο δ’ ἐμὲ καὶ πάππον ἀκοῦσαι μετὰ πατρός.
Decl
.

40

.

2

.

14

οὐκ ᾔδειν δὲ ἄρα ὡς τὰ μὲν τῆς εὐχῆς ἀποπεσεῖται πάντως ἀτέ‐ λεστα, ταῖς δὲ χερσὶ ταύταις ὑφ’ ὧν τὴν μὲν ἐθρεψά‐ μην, τὸν δ’ ἐνυμφοκόμουν, ξίφους, οἴμοι καὶ σφαγέως
5ἅψομαι καὶ τούτους ἀνελεῖν ἐκβιασθήσομαι, παρ’ οἷς καὶ μόνοις τὰς ἀμείνους ἔτρεφον ἐλπίδας, οὓς ἐπὶ μακρὸν βιῶναι τοὺς θεοὺς ἐλιπάρουν, παρ’ ὧν τὰς τελευταίας ἐσχηκέναι τιμὰς καὶ τἄλλα ὅσια τῶν οἰχο‐ μένων.
Decl
.

40

.

2

.

15

ἔθυον μὲν οὖν ἤδη τοὺς γάμους καὶ τὸ γαμήλιον πῦρ ὑπανάπτων ἔχαιρον ὁ μετ’ οὐ πολὺ τὰς ἐπιθανατίους ἀναψόμενος δᾷδας καὶ τὴν ἐπικηδείαν πομπὴν ἐκπομπεύσων, ὡς δὲ τὰ τοῦ γάμου ἦν ἐπὶ τῷ
5τέλει, ἐντεῦθεν ὁ μὲν εἶχε τὸ θυγάτριον ὑπὸ νόμοις ἀγόμενος, ἡμεῖς δὲ καὶ υἱωνοὺς ὠνειρώττομεν ἐπιδεῖν οἱ μετ’ οὐ πολὺ καὶ τὴν μόνην παῖδα προσ‐ αφῃρημένοι.
Decl
.

40

.

2

.

16

αὕτη τῶν καθ’ ἡμᾶς ἀτυχημάτων ἀρχή, τοῦτο τῶν ἡμετέρων συμφορῶν τὸ προοίμιον. ὡς γὰρ οἴκοι μετὰ τῶν ἕδνων τοὐμὸν εἶχε θυγάτριον καὶ δε‐ σπότης ἦν τοῦ τῆς γυναικὸς σώματος, βουλεύεται βου‐
5λὴν ἀνοσιωτάτην καὶ τοῦ κήδους ἀνάξιον. ὁρᾷ τὰ χρή‐ ματα, λογίζεται τὴν ἀφαίρεσιν, συλλογίζεται τὸν νόμον ὑφ’ οὗ τὸ μηδὲν ἔχειν τὴν μοιχευομένην διώρισται. ἐντεῦθεν ἐπιβουλεύειν ἄρχεται τῇ γυναικί.
Decl
.

40

.

2

.

17

καὶ τὰ τῆς ἐπιβουλῆς, ὦ Ζεῦ καὶ Ἥρα καὶ πάντες ἄλλοι δαί‐ μονές τε καὶ θεοὶ γαμήλιοι, ἐπὶ τὴν τῆς γυναικὸς ἀπάτην ὥρμησε καὶ τὸν μοιχὸν αὐτὸς σχηματισάμενος
5ἀγγελίας καὶ λόγους ὁ θεοῖς ἐχθρὸς προὔπεμψεν οἷς ἂν καὶ μοιχὸς ἀληθὴς χρήσαιτο καὶ δῶρα προὔτεινε καὶ ὑποσχέσεις προὐβάλλετο δι’ ὧν ἂν καὶ σωφρονοῦσα γυνὴ ῥᾳδίως ἂν εἰς ἀπάτην προήχθη.
Decl
.

40

.

2

.

18

ἡ δὲ καὶ προσάπαξ ἐνοχλοῦντα καὶ πολλάκις ἀποσεισαμένη τε‐ λευταῖον τὸ μὲν ὑπαχθεῖσα τοῖς δώροις, τὸ δ’ ἀπατη‐ θεῖσα τοῖς ὑπεσχημένοις, τί γὰρ εἰς ἀπάτην ἁπλούστε‐
5ρον γυναικός; ἢ τί τῆς μιαρᾶς ἐκείνης ἐπιβουλῆς δο‐ λιώτερον, ἣν ὑπὸ παλαμναίῳ τῷ δαίμονι κακὸς κακῶς ἐκεῖνος ὁ κατάρατος ἐσκαιώρησε; παρορᾷ μὲν τοὺς ἐμοὺς
λόγους οὓς πολλοὺς πολλάκις αὐτῇ περὶ σωφροσύνης ἐπήντλουν, παρατρέχει δὲ τὴν ἐντεῦθεν τοῦ γένους
10αἰσχύνην, τὸν δὲ τοῦ ἀνδρὸς οὐχ ὑφορᾶται δόλον καὶ γίνεται τοῦ λοχήσαντος λάφυρον.
Decl
.

40

.

2

.

19

καὶ τὸ λοιπὸν ὁ καλὸς ἐκεῖνος καὶ τῷ τῆς πόλεως καλῷ, δηλαδὴ τοῖς νόμοις, ἐπὶ τὰ πάντων αἴσχιστα χρώμενος τὴν μὲν ὡς ἀληθῶς μοιχευθεῖσαν τῆς οἰκίας ἀπέκλεισεν, αὐτὸς δ’
5ὁ τὸ ξύμπαν δρᾶμα συσκευασάμενος οὐ μόνον τὸ μη‐ δέν τι παθεῖν ἐδικαίωσεν, ἀλλ’ ἤδη καὶ τῆς προικὸς ἀποκερδαίνειν ἠξίου. τὸν γὰρ νόμον, ὡς ἔοικεν, ἐπὶ γυναιξὶ μόναις γεγράφθαι τὴν ἀρχὴν ᾤετο.
Decl
.

40

.

2

.

20

ἐπεὶ δὲ καὶ ταῦτ’ ἐπυθόμην ἐγὼ καὶ τὸ θυγάτριον ἤδη κινδυνεύουσαν εἶδον ἐκβεβλῆσθαι μεθ’ ὕβρεων, τὰ μὲν πρῶτα οὐκ εἶχον ἐπὶ τοῖς παροῦσιν ὅ τι καὶ
5χρήσομαι, ἀλλ’ εἱστήκειν αὖος ὅλος, ἀπόπληκτος, τὸ γὰρ τῆς ξυμφορᾶς ἀπροσδόκητον ὅλον μοι τὸν νοῦν διέσεισεν, ὀψὲ δ’ οὖν ἀνανήψας καὶ τὸν νοῦν εἰς ἑαυ‐ τὸν συλλεξάμενος τὰ μὲν τὴν τοῦ γένους ἀδοξίαν ὑφορώμενος, εἰ ταῦθ’ ἡ πόλις πύθοιτο, τὰ δὲ καὶ
10μέχρις ἅπαξ τὴν μὲν ἠπατῆσθαι, τὸν δὲ 〈οὐχ〉 οὕτω σκαιωρήσασθαι ὑποτοπήσας ἑτέραν ἐπέδωκα προῖκα καὶ γάμον δεύτερον, ὡς ἂν εἴποι τις, ἀπὸ δευτέρων ἕδνων ἐκρότησα τί μὲν εἰς ὄνειδος οὐκ ἐπειπὼν τῇ θυγατρί, τί δὲ πρὸς ὕβριν οὐκ ἐπαπειλήσας, τί δὲ πρὸς ὀργὴν
15οὐκ ἐπιπλήξας; ἐκείνῳ δὲ τὰ μὲν παραινέσας, τὰ δ’, εἰ χρημάτων δέοιτο, παρ’ ἑκόντων λαβεῖν ὑπεσχημένος σιγᾶν ἐδεόμην, μὴ καί τις αἴσθησις τοῦ κακοῦ τοῦδε τῇ πόλει προσβάλλοι.
Decl
.

40

.

2

.

21

κἀγὼ μὲν οὕτως ἄμφω ξυν‐ άψας καὶ συνδήσας δῆθεν αὖθις πρὸς εὔνοιαν ᾤμην ἤδη τοῦ λοιποῦ κακουργοῦντας παύσειν, οἱ δ’ αὖθις ὁ μὲν τὸν δόλον ἐπήρτυεν, ἡ δ’ ἐπὶ τοσοῦτον ἦλθεν
5ἀνοίας ὡς καὶ ταὐτὰ τοῖς προτέροις παραχθῆναί τε καὶ πρὸς ὕβριν τοῦ γένους ἀσχημονῆσαι. καὶ πάλιν ὁ μὲν ἀπεκέρδαινεν, ἡ δ’ ἀπεκλείετο, ἐγὼ δ’ ὁ κακοδαί‐ μων καὶ τρίτον γάμον ἀπὸ τῶν ἐμῶν ἐτέλουν χρημά‐ των καὶ τῇ μὲν πάλιν ἐνεβριμώμην, τὸν δ’ ἀνεῖναι
10τῆς σκαιωρίας ἠξίουν ἑαυτοῦ πάντα τὰ τῆς γυναικὸς εἰδότα.
Decl
.

40

.

2

.

22

ὡς δ’ οἱ μὲν ταὐτὰ καὶ πάλιν οὐκ ἐπαύον‐ το σκαιωρούμενοι, ἐγὼ δὲ τὴν μὲν οἰκίαν ἑώρων εἰς τὸ παντελὲς τῆς περιουσίας ἐκκενουμένην, τὴν δὲ πόλιν ἁπανταχῆ τῆς ὕβρεως γέμουσαν, τὴν μὲν τῆς
5ἄκρας ἀνοίας ἀποστραφείς, τὸν δὲ τῆς οὕτως ἀτόπου κακουργίας, ὡς προσῆκε, μυσαχθεὶς θυμὸν ἐπ’ αὐτοὺς ἀναλαμβάνω δίκαιον καὶ τῶν κοινῶς ἐπ’ ἀλλήλοις ἐξ‐ αμαρτόντων κοινὴν καταψηφίζομαι καὶ τὴν δίκην καὶ μιᾷ πλήξας τοὺς πολλὰς κατὰ καρδίας πλήξαντας τοὺς
10μὲν ἀπαλλάττω τοῦ βίου καὶ τῆς ἐντεῦθεν αἰσχύνης, τὸ δὲ γένος τοὐμὸν καὶ τὴν ὅλην πόλιν τῆς ἐκεῖθεν ὕβρεως.
Decl
.

40

.

2

.

23

 Ἐγὼ μὲν οὖν ἐπὶ τούτοις δυστυχὴς μέν, εἰ καί τις ἄλλος πατέρων, δόξειν ὑπώπτευον, κακὸς δ’ οὔτ’ αὐτός ποτε, μὰ τοὺς θεούς, ἐλογιζόμην οὔθ’ ἑτέρους τοῦτ’ αὐτὸ κακουργεῖν ὑπολήψεσθαι, ἀλλ’ ἠξίουν τῶν
5πολιτῶν τούς γε μετριωτέρους μάλιστα μὲν οἰκτείρειν
ἐμὲ τῆς συμφορᾶς, εἰ δ’ οὖν, ἀλλὰ τὴν τύχην, ὀκνῶ γὰρ τοὺς παῖδας λέγειν, αἰτιᾶσθαι. ὁ δ’ ὥσπερ ἐπι‐ χαίροντά με τῷ κακῷ τοῦ γένους ὁρῶν καὶ φαιδρότε‐ ρον γεγενημένον οἷς ἐκεῖνοι πεπτώκασιν ἕπου, φησί,
10δώσων δίκας ὧν κατὰ παίδων τετόλμηκας καὶ ψιλὸν ἐπὶ τούτοις τοῦ φόνου προβάλλεται τοὔνομα.
Decl
.

40

.

2

.

24

ἐγὼ δ’ οἶμαι προσήκειν μὴ τὸ πραχθὲν αὐτὸ καθ’ αὑτὸ μόνον προφέρειν μηδ’ οὕτως εὐθύνας ἀπαιτεῖν τὸν εἰργασμένον, εἰ μὴ καὶ τὴν γνώμην μεθ’ ἧς εἴρ‐ γασται πύθοισθε. πολλὰ γὰρ τῶν πραγμάτων φαυλο‐
5τέραν ἔχει τὴν κλῆσιν, ἀλλ’ εἰ καὶ τὸν τρόπον προσ‐ επιθήσει τις, εὐθὺς καὶ τὸ δοκοῦν φαῦλον ἀπέωσται καὶ τὰ τῶν κακούργων ὁ δράσας ἐκπέφευγε.
Decl
.

40

.

2

.

25

καὶ νῦν ὁ μὲν κατήγορος ψιλὸν ἐπιφέρει τὸ εἰρ‐ γασμένον καὶ εἰ μὴ τοὺς παῖδας ἀπέκτεινα, τοῦτο καὶ μόνον τῶν ἄλλων ἀποχωρίσας πολλάκις καὶ πυκνὸν ἐρωτᾷ, ἐγὼ δὲ τὸ μὲν εἰργάσθαι παράπαν οὐκ ἔξαρνος
5γίνομαι, τὸ δ’ ὅτι καλῶς, τοῦθ’ ὑμᾶς ἀναδιδάξαι πειράσομαι, εἴ που καὶ τὸν χρηστὸν τουτονὶ καὶ τοῦ πατρὸς περὶ τοὺς παῖδας φιλοστοργότερον καταιδέσαι δυνήσομαι βαρύτερον ἡμῖν καὶ τῆς τύχης ἀναφανέντα.
Decl
.

40

.

2

.

26

 Τῶν ἀδικημάτων, ὦ κατήγορε, τῶν μέν τις καὶ δίκας ἀπέτισεν, ὅσαπερ ἢ πρὸς ἔχθραν κακουργήσας
πεφώραται ἢ πρὸς κέρδος ἀφορῶν ἐπεβούλευσεν ἢ καὶ τρόπον ἕτερον σκευωρήσας ἐλήλεγκται· ἐφ’ οἷς δ’ ὁ
5μὲν ἠδικηκὼς πέπτωκεν, ὁ δ’ οὐ προεπιβουλεύσας, ἀλλ’ ὡς ἀδίκως ὑπ’ ἐκείνου παθὼν πρότερον οἷς εἶχε δικαίως ἠμύνατο, τοῦτον δ’ οὔποτ’ ἂν οὐδεὶς οὐδὲν οὔθ’, ὡς οἶμαι, νόμος οὔτε δικαστὴς αἰτιάσαιτο.
Decl
.

40

.

2

.

27

εἰ μὲν οὖν ἔχεις τι καὶ σὺ τούτων εἰπεῖν, διάβαλλε τὸν περὶ τὴν φύσιν ὠμόν. καίτοι τίς οὐκ οἶδεν ὡς πατὴρ μὲν ὁ δυστυχὴς περὶ τοὺς παῖδας ἐγώ, ἐκεῖνοι δ’ οἱ
5πεπτωκότες, ἡ μὲν κόρη τῶν νεογάμων, ἐφ’ ᾗ πρὸ μικροῦ καὶ γαμηλίου πυρὸς ἡψάμην καὶ μέχρι καὶ εἰς παστάδα προεπόμπευσα καὶ πάνθ’ ὁπόσα καὶ πατὴρ ἀγαθὸς ἐπεύξαιτο τοὺς θεοὺς ὑπὲρ τῆς παιδὸς ἱκέ‐ τευσα, εἰ καὶ μηδέν τι τῆς εὐχῆς ἐκείνης ἀπωνάμην
10καὶ τῶν θυμάτων ὧν ἐπὶ τελουμένοις τοῖς γά‐ μοις ἀνόνητά γε, ὡς ἔοικεν, ὁ δείλαιος ἐκαλλιέρουν. ἐκεῖνος δ’ ὁ τὴν τοῦ παντός μοι γένους ἐρημίαν συ‐ σκευασάμενος καὶ τὰ φίλτατα ἐκπολεμώσας νυμφίος
μὲν ἦν, παῖς δ’ οὖν καὶ οὗτος ἐμός, κἂν γονῆς ἑτέ‐
15ρας, ὡς ἀπὸ τῆς ἐμῆς ποτε θυγατρὸς ἐγνωρίζετο.
Decl
.

40

.

2

.

28

οὗτοι μὲν οὖν πάντες ὁπόσοι τοῦ βήματος ἐπιστα‐ τεῖν εἰλήχασι καὶ νόμοις τὴν πόλιν ἰθύνειν πατέρες τέ εἰσι καὶ τὴν ἐντεῦθεν περὶ τοὺς παῖδας φιλοστορ‐ γίαν οὐκ ἀγνοοῦσι, σὺ δέ, εἰ μὲν οὔπω πατὴρ ἔφθης
5πρὸς τῆς Τύχης γενόμενος, συγγνωστὸς μὲν οὐδ’ οὕ‐ τως ἂν εἴης, τί γὰρ ὧν οὐκ οἶσθα τὴν φύσιν, περὶ τούτων διατείνεσθαι τολμᾷς ἐπ’ ἐκκλησίας; εἴης δ’ ἂν ὅμως περὶ τὸ δοκεῖν θρασύνεσθαι μετριώτερος οἷς οὐκ ἀπό τινος κακουργίας, ἀλλ’ ἐξ ἀγνοίας τὸν μηδὲν
10ἠδικηκότα διαβάλλειν ἐπιχειρεῖς· εἰ δὲ πατὴρ μὲν εἶ καὶ αὐτὸς καὶ παῖδας πρὸς θεῶν ἔσχες ἐπιδεῖν τε καὶ θρέψασθαι, ὅρα μὴ κακοῦργός τις εἶναι περὶ τοὺς σαυ‐ τοῦ δόξῃς.
Decl
.

40

.

2

.

29

καί που καὶ ξύνοιδάς τινα περὶ τοὺς παῖδας τρέφων ἀπέχθειαν. ὡς δὲ σαυτὸν ἔγνως περὶ τὴν φύσιν σκαιόν, οὕτω καὶ τοὺς ἄλλους ἔχειν οὐ δι‐ καίως νομίζεις. εἰ δ’ οὐκ ἀπηχθανόμην, δῆλον ὡς οὐδὲ
5φθόνος οὐδεὶς τὴν ἐμὴν κατὰ τῶν φιλτάτων ὥπλισε δεξιάν. εἰ γάρ τις τὸ δυσμεναίνειν τῶν πατέρων ἐξέ‐ λοιτο, πάντως καὶ τὸ φθονεῖν συνεξείλετο.
Decl
.

40

.

2

.

30

ἢ μι‐ σεῖν μὲν καὶ φθονεῖν ὄντα πατέρα καὶ τοῦτον ἄνθρωπον μὴ καὶ λέγειν οὐ καλόν; ἃ γὰρ οὐδὲ θῆρες
περὶ τὰ ἔκγονα δράσειν ἀνάσχοιντο, ταῦτα πῶς οὐκ
5ἂν ἀνθρώπῳ προσάπτειν αἰσχρὸν καὶ τούτῳ μὴ βαρ‐ βάρου λαχόντι παιδείας, ἀλλ’ ὑπὸ νόμοις καὶ δημο‐ κρατίᾳ τραφέντι καὶ γυναῖκα κατὰ τοὺς νόμους ἀγαγο‐ μένῳ καὶ παῖδας ἐπιδεῖν ἐπευξαμένῳ καὶ ἰδόντι θρέ‐ ψασθαι καὶ θρεψαμένῳ εἰς καλὸν τῶν ἐπὶ τούτοις
10ἀπόνασθαι πόνων; ἀλλὰ τὸ πρὸς κέρδος τοιαῦτα κα‐ κουργεῖν εὐχερὲς ἂν εἰπεῖν ἔχοις;
Decl
.

40

.

2

.

31

καίτοι τί κέρδος ἐντεῦθεν ἀνδρὶ βελτίστῳ προσγινόμενον εἰπεῖν ἂν ἔχοις; νὴ Δία, τοὺς τῶν πεπτωκότων κλήρους ἀνελέ‐ σθαι καὶ τὴν οἰκίαν ἐντεῦθεν χρήμασιν ἐπαυξῆσαι;
5ὡς καλόν γε, ὦ θεοί, τὸ κέρδος, ἄνθρωπον τῆς αὐτῆς φύσεως, τῆς αὐτῆς πόλεως ἀφελέσθαι τὸ ζῆν καὶ οὐδὲ τοῦτον ἕνα οὐδ’ ἁπλῶς ἄνθρωπον, ἀλλ’ οὓς ἔτεκεν, ἀλλ’ οὓς ἔθρεψεν, ἀλλ’ οὓς ἐπαίδευσεν, ἀφ’ ὧν ἐπι‐ δεῖν καὶ παῖδας πλείους ἤλπισε, τούτους αὐτοχειρὶ
10διαχρήσασθαι, ἵν’ αὐτὸς ἔχῃ πλουτεῖν ὅθεν ὁ νόμος οὐκ ἐφῆκεν.
Decl
.

40

.

2

.

32

ἡδέως δ’ ἂν ἐροίμην σὲ τὸν οὐκ οἶδ’ ὅθεν οὐδ’ ὅπως ἡμῖν ἐπιφυόμενον καὶ δυστυχῆ πατέρα πάλαι καὶ τὸ πολὺ τῆς ψυχῆς προσαφῃρημένον μετὰ τῶν παίδων θεατρίζειν ἐπὶ μέσου βήματος ἀναγκάζον‐
5τα τὰς αὑτοῦ συμφορὰς καὶ λέγειν ἃ καὶ λεγόντων ἑτέρων αὐτὸς ἂν εἰκότως κατεδυόμην, πόσων ταλάντων
αὐτός, εἴπου σοι τέκνα περίεστι, τιμήσαις ἂν τὸ πατὴρ εἶναι πρὸς τῆς αὑτοῦ δεξιᾶς ἀφελέσθαι; εἶτα σὺ μὲν οὐδ’ ἂν τοῦ παντὸς πλούτου προδοῦναι τὴν φύσιν
10κομπάζεις, ἐγὼ δ’ οὕτω σμικρολόγος περὶ τὰ πᾶσιν ἀνθρώποις τιμιώτατα καὶ ἃ βάρβαροι καὶ τί λέγω βάρβαροι; ἀλλὰ καὶ θῆρες καὶ πᾶν ὅσον τῆς γῆς ἀγριώτατον πλείστου τιμῶνται, μᾶλλον δὲ τοῦ παντός, καί πως ἀποβαλόντες, εἰ τύχοι, καὶ τὰς ψυχὰς
15αὐτὰς μετὰ καὶ τοῦ ζῆν αὐθαιρέτως καταπροΐενται;
Decl
.

40

.

2

.

33

ἀλλ’ οὐχ οὕτως ἐγὼ τοῦ τε δικαίου καὶ τῶν νό‐ μων ἀξύνετος ὡς μὴ ξυνιδεῖν ὡς περιόντας μὲν ἐκεί‐ νους καὶ καλῶς πολιτευομένους καὶ τύχης εὖ ἥκοντας παῖδάς τε προσειπεῖν ἕξω καὶ πατὴρ αὐτὸς ὑπ’ ἐκεί‐
5νων ἀκοῦσαι, τοῦτο δὴ τὸ πᾶσιν ἀνθρώποις εὐκταιό‐ τατον, καὶ τὰ μὲν τῶν προσόντων μεταδοῦναι νόμῳ πατέρων, τὰ δ’ αὖθις αὐτός, ὁπηνίκα καὶ ὅτου καὶ ὅσον δεοίμην τῆς ἐκείνων εὐδαιμονίας, παρ’ ἑκόντων κομιεῖσθαι.
Decl
.

40

.

2

.

34

εἰ δ’ ἐκεῖνοι μὲν οἰχήσονται, τὸ δὲ ζῆν ἐμοὶ περιέσται, στερήσομαι μὲν ἁπάντων ὁπόσων ἂν ἐχαρίσαντο περιόντες, τὸ δὲ καλεῖσθαι πατὴρ μετὰ καὶ τῶν ἄλλων προσαπολέσας ἀθλίως καὶ κακοδαιμό‐
5νως βιώσομαι. ἢν δέ μοι καὶ ἡ χεὶρ ἀθεμίτως ταῦτα
καὶ μὴ προσηκόντως ξυνείσεται, ἃ νῦν εὐλόγως, οἶμαι, καὶ κατὰ νόμον ξύνοιδεν, ἐκεῖνοι μὲν οὐδὲν ἧττον αὖθις οἰχήσονται, ἐγὼ δ’ οὐ μόνον ὧν ἐκεῖθεν ἀπο‐ κερδᾶναι οὐχ ὁσίως ἤλπισα παρὰ τῶν νομοφυλάκων
10τούτων ἀποκεκλείσομαι, ἀλλὰ μετὰ καὶ τοῦ κακοῦργος εἶναι δοκεῖν καὶ τῶν περὶ τὴν φύσιν πονηρῶν ὁ σκαιό‐ τατος καὶ τὰς ἐπὶ τοῖς ἀσεβοῦσι δίκας ἀποίσομαι καὶ δημίου χεὶρ τὴν ἐμὴν δεξιὰν μετ’ οὐ πολὺ διαδέξεται.
Decl
.

40

.

2

.

35

εἰ δὲ καὶ τοῦτο δοίη τις ὡς ἔσται τις τῶν ἁπάν‐ των οὕτω μὲν ἄδικος περὶ τοὺς κοινοὺς τῆς φύσεως νόμους, οὕτω δὲ τῶν ἔξωθεν τῇ πόλει νενομοθετημέ‐ νων ἐς τὸ παράπαν ἀμύητος, ἀλλ’ οὖν τό γε τοῖς ὅ
5τι καὶ τύχοι κακουργεῖν βουλομένοις τὰ μάλιστα σπου‐ δαζόμενον, δηλαδὴ τὸ λαθεῖν κακουργήσας δυ‐ νήσεσθαι, τοῦτο δὲ πάντως ὅλαις ἂν μηχαναῖς ἐθηρώ‐ μην, ὡς μηδὲ τὴν ἀρχὴν ὅλως ὁμολογεῖν τοῦ ξίφους ἐφάψασθαι καὶ τὴν ὄντως ἀτυχῆ ταυτηνὶ δεξιὰν ἐπι‐
10κεχρωσμένην ἔτι τῷ τῶν παίδων λύθρῳ προτείνειν μόνον οὐ τὸ τοῦ δημίου ξίφος ἑαυτῷ ἐπακονῶντα. ὡς
ἔγωγε οὐδὲν ἕτερον τὰς δυστυχεῖς ταύτας χεῖρας αἰ‐ τιασαίμην ἂν εἰ μὴ τοῦθ’ ὅτι μὴ κἀμὲ τρίτον προσ‐ έθηκαν, ἵν’ εἶχον τὸ μηκέτ’ ἀλγεῖν τοῦ κακοῦ μηδὲν
15αἰσθανόμενος μηδ’ ὑπὸ σοῦ τὰ νῦν ἐπ’ ἐκκλησίας ἐρε‐ σχελούμενος.
Decl
.

40

.

2

.

36

ἦν ἄν μοι τρόπος ἕτερος, εἰ δυσμενῶς εἶχον, καὶ ὅλον τὸν θυμὸν ἀποπλῆσαι καὶ τὸ καταφα‐ νὴς ἐπὶ τοιούτοις γενέσθαι φυλάξασθαι· εἴ μέ τι τῶν ἐκείνοις προσόντων ἔθελγε, παρ’ ἑκόντων εἶχον ἂν
5κομισάμενος. εἰ δὲ καὶ πρὸς τὴν δόσιν ἀνένευον, ἀλλ’ ἦν ὑφελέσθαι δόλῳ παρακρουσάμενον. εἴ μέ τι δυσμε‐ ναίνειν εἰς τοσοῦτον ἐκείνοις ἔπειθεν, ἦν ἂν τοὺς μὲν ἀλλοτρίας ἔργον γεγονέναι χειρός, ἐμὲ δὲ τὸ μὴ δο‐ κεῖν ἀδικεῖν ἀπενέγκασθαι. εἰ δὲ καὶ φαρμάκοις ἀν‐
10ελεῖν ἐπεχείρουν, ποῖος ἄν τις τῶν ἁπάντων ᾔσθετο; νῦν δ’ οὔτε κακουργεῖν εἱλόμην καὶ λαθεῖν οὐκ ἐμη‐ χανώμην.
Decl
.

40

.

2

.

37

 Τίς οὖν καὶ πῶς ὁ τῶν παίδων ὄλεθρος ἐκεῖ‐ νος ἐγίγνετο; ζῆλος ἦν ὑπὲρ τοῦ γένους αἰσχυνομένου καὶ θυμὸς δίκαιος. ἀλλ’, οἴμοι, δεῖ γάρ με καὶ πάλιν ἐκτραγῳδεῖν τὸ κακὸν καὶ πάλιν οὐδὲν ἧττον καὶ
5πεπτωκότας τὰ μὲν αἰσχύνειν καὶ μηκέτ’ ὄντας ὡς κακῶς δεδρακότας τοὺς παῖδας, τὰ δ’ ὑπὲρ ἐκείνων καὶ τῆς ἐκείνων τόλμης αὐτὸν ἐγκαλύπτεσθαι, ἔρως ἐκεῖνον ἠνώχλει χρημάτων καὶ τοῦ μὲν τῆς γυναικὸς
ὑπερεφρόνει κάλλους, τῆς δὲ προικὸς μᾶλλον ἤπερ
10ἐκείνης ἡλίσκετο.
Decl
.

40

.

2

.

38

ἐντεῦθεν ὁ μὲν δόλους ἐπήρτυεν, ἡ δ’ ὑπήγετο. καὶ ὁ μὲν ἐξὸν ἀνὴρ καλεῖσθαι μοιχὸς ἤθελεν εἶναι καὶ ἣν ὑπὸ νόμοις εἶχε, ταύτην ὑποκλέπτειν ἐπεχείρει. ἡ δ’ οὐχ ἅπαξ, ἀλλὰ καὶ πολ‐
5λάκις ἑάλω τε πειρῶντος καὶ τοσαύτην ἄνοιαν ἀκρασίᾳ συνέμιξεν ὡς μηδὲ μετὰ τὴν πρώτην πεῖραν τἀνδρὸς ὑπιδέσθαι τὸ πικρὸν ἐκεῖνο ἐνθύμιον καὶ φρονῆσαι μὲν ἀξίως τοῦ γένους, ἐμὲ δὲ τὸν πατέρα καταιδεσθῆ‐ ναι τηλικαῦτα τούτοις ἐπαισχυνόμενον.
Decl
.

40

.

2

.

39

ἤκουσεν ἡ πόλις τοῦ σκαιωρήματος, ἠχθέσθη καὶ πρὸς ἄμφω τοὺς τὸ καινὸν ἐκεῖνο δρᾶμα ἐκμελετήσαντας τὰ τῆς φήμης ἐπῄρετο, τὰ τῆς αἰσχύνης ἐπηύξετο καὶ τὸ κακὸν ἐπ’
5ἀγορᾶς μέσης ἐπόμπευε, καὶ τὸ λοιπὸν διὰ γλώττης ᾔδετο πανταχοῦ ὁ παλαμναῖος καὶ μοιχείας ἑτέρας ἐφευ‐ ρετής, ἡ σώφρων ἐκείνη θυγάτηρ καὶ νοῦ πολλοῦ γέ‐ μουσα καὶ φρενῶν, τρίτος ἐπὶ τούτοις ἐγώ. καὶ τὸν δεῖνά τις προσειπὼν ἐπέσκωψεν ἂν καὶ τὸν τῆς θαυ‐
10μασίας κόρης πατέρα προσέθηκε.
Decl
.

40

.

2

.

40

τί οὖν ἔδει με, πρὸς θεῶν, ποιεῖν, ὦ κατήγορε; βαδίζειν ἐπ’ ἀγορᾶς ἀπὸ τῆς ὕβρεως καλούμενον; δημηγορεῖν ἐπὶ βήματος
ὑπὸ τῶν δεινῶν τούτων ῥητόρων καταγελώμενον; καὶ
5τίσιν ἂν ὀφθαλμοῖς ἢ δικαστὰς προσεῖδον ἢ φίλους προσειπεῖν ἐθάρρησα ἢ καί τῳ τῶν ἄλλων ξυνήθων προσδιαλέξασθαι; πῶς δ’ ἂν ταῖς ἀκοαῖς ταύταις ἤνεγκα τῶν μὲν ἐπιχλευαζόντων ἀκούων, τῶν δὲ κατελεουμέ‐ νων τῶν γε μετριωτέρων τῆς τύχης, τῶν δὲ καὶ τοῖς
10οὐκ εἰδόσι διηγουμένων ὡς οὗτος τῆς δεῖνος ὁ πατὴρ καὶ νυμφίον ἔσχε πολλῷ τῆς κόρης σεμνότερον;
Decl
.

40

.

2

.

41

 Ἦ ταῦτα βαρέα μὲν ἀκούειν καὶ οὐδ’ ἐπὶ σμικρὸν ἀνεκτὰ τοῖς γε νοῦν ἔχουσιν, ἔδει δὲ νουθετοῦντα πειρᾶσθαι σωφρονίζειν, ταῦτα γὰρ πατρὸς ὑγιαίνοντος ἔργα. οὐκ οὖν ἐνουθέ‐
5τουν, παρῄνουν; ἀλλ’ ἐπὶ τὰ τῆς χειρὸς τελευ‐ τᾶν τῶν λόγων ἀπελεγχομένων. οὐκ οὖν ἐπὶ τοῦ‐ το κἀγὼ τελευτῶν ὥρμησα μετὰ τὰς πολλὰς παραινέ‐ σεις ἐκείνας, μετὰ τὰς μυρίας ἐπιπλήξεις τὰς πρότερον, μετὰ τὰς ψιλὰς τοῦ φόνου προσδοκίας ἃς αὐτοῖς
10πολλάκις ἐπέσεισα; τὸ γὰρ δεδιέναι φρουρὰν αὐτοῖς οὐ παροπτέαν ἐπιστήσειν ἐδόκουν ὁ μάταιος καὶ τοῖς ἁπαλοῖς ἐξαπορήσας λόγοις τοῖς δριμυτέροις ἐπιστύφειν διενοούμην ἃ δράσειν ἤμελλον, ταῦτα πρὸ τῶν ἔργων ἐπαπειλούμενος.
Decl
.

40

.

2

.

42

ὡς δ’ οὐδὲν οὐδ’ οὕτω τοῖς λόγοις ἐπέραινον, ὁπλίζω μετὰ τοῦ δικαίου τὴν χεῖρα καὶ πρὸ τῆς χειρὸς τὴν γνώμην καὶ τῶν Ἀσκληπιαδῶν μιμοῦ‐ μαι τοὺς σοφωτέρους οἳ πρὸς τοὺς καυτῆρας καὶ τὴν
5τομὴν ἀφορῶσιν, ἐπειδὰν εἰς οὐδὲν αὐτοῖς τὰ φάρμακα τελευτήσῃ. τοῦτο τέλος τοῖς μὲν τοῦ δόλου καὶ τῆς μιαρᾶς ἰπάτης ἐκείνης, ἡμῖν δὲ τῆς ἐκεῖθεν ἀδοξίας, οὐ γὰρ δήπου καὶ τῆς ἀτυχίας ἔχω λέγειν.
Decl
.

40

.

2

.

43

ἐξέ‐ κοψα μοιχὸν ἄνδρα τῆς πόλεως, ἀνεῖλον νυμφίον πολέ‐ μιον, ἐπέθηκα καὶ φόβον τοῖς κηδεσταῖς, ἐτήρησα τοῖς πατράσι τὰς περιουσίας, ἐδίδαξα τοὺς ἄνδρας τὴν νό‐
5μῳ γημαμένην στέργειν, ἐφόβησα τὰς γυναῖκας ἀπο‐ κλίνειν πρὸς ἑτέρους παρ’ οὓς οἱ πατέρες αὐτῶν ἠγά‐ γοντο, ἐπετείχισα τὴν ὑποψίαν τοῖς γένεσι. τίς γὰρ ἂν εὐνὴν ἑτέρου κακῶς ὑποκλέπτειν ἔτι τολμήσειεν οὕτω μέχρι καὶ σήματος ὁρῶν τὸν μοιχὸν κολαζόμενον;
Decl
.

40

.

2

.

44

 Τί μοι τὸν λόγον ἐπιταράττειν ἐπιχει‐ ρεῖς καὶ τοῦ μοιχὸς ὀνόματος μεταξὺ λεγομένου δραξά‐ μενος μέγα τι καὶ σχετλιάζων ἀνέκραγες· ἀλλ’ οὐ μοι‐ χὸς ὁ πεσὼν οὐδ’ ἡ κειμένη μεμοίχευτο; τίνα γάρ
5σοι καὶ δοκοῦσι τὰ μοιχῶν, ὦ βέλτιστε; ἀλλὰ καὶ πάλιν μετὰ τῶν δεινῶν ἐπιρρεῖ μοι τὰ δάκρυα. δεῖ γάρ με δυστυχῆ τινα τοῦτον ἀγῶνα δραμεῖν καὶ τοῖς αὐτὸν αὑτοῦ κακοῖς, ὡς ἔοικε, πολλή τις ἀνάγκη σώζεσθαι.
Decl
.

40

.

2

.

45

ὡς εἴθε λέγειν παρῆν μηδὲν αἰσθανόμενον. νῦν δ’ ἅμα δεῖ με δυοῖν κακοῖν ἀνέχεσθαι βαλλόμενον καὶ νῦν μὲν ἐπιστομίζειν πειρᾶσθαι τουτονὶ τὸν καὶ τῆς τύχης βαρύτερον, νῦν δ’, ὡς οἷόν τε, πρὸς τὴν τοῦ πάθους
5ἀπομάχεσθαι μνήμην αὐτῆς μου τῆς ψυχῆς μέσης καθικνουμένην καὶ ὅλας δακρύων πηγὰς ἐκ τῶν ὀφθαλ‐ μῶν ὀχετηγοῦσαν, ὡς καὶ τὸν νοῦν καταβαπτίζειν καὶ καθ’ ὁδὸν οὐκ ἐᾶν προβαίνειν τοὺς λόγους.
Decl
.

40

.

2

.

46

 Σκοπητέον δ’ οὖν ὅμως, ὦ ἄνδρες, τίς μὲν ὁ μοιχός, τίνα δὲ καὶ τὰ τῆς μοιχευομένης. οὐκοῦν ὁ μοιχεύσων πρῶτα μὲν δεῖται προαγωγῶν, μαστροπίδων, θεραπαινίδων. λόγους τοὺς μὲν εἰς ἔρωτα καὶ γυναι‐
5κὸς ἀπάτην ἐπετεχνάσατο, τοὺς δὲ πολλάκις, εἰ τύχοι, καὶ προσεπιχαράξας τῷ πίνακι τὸ πάθος ἐσήμηνε. δῶρα πολλὰ τὰ μὲν παραυτίκα προὔτεινε, τὰ δὲ μετ’ οὐ μακρὸν ὑπισχνεῖται. ἐπὶ δὴ τούτοις ἡ κόρη προσίεται τοὺς λόγους, τὰ δῶρα, τὰς ἀγγελίας, τὰ γράμματα καὶ
10πρὸς ὅπερ ἐκεῖνος ὁ γεγραφὼς ἐθέλει κατένευσεν. ἔπειτα δέχεται τὴν ὑπόσχεσιν, ἐκεῖνος λαμβάνει τὸ ξύνθημα, καὶ πέρας ἔχει τὸ τόλμημα.
Decl
.

40

.

2

.

47

τούτων οὐ‐ δὲν ἐνταυθοῖ παρῆκεν οὔθ’ ἡ σεμνὴ παῖς ἐκείνη καὶ σώφρων οὔθ’ ὁ καλὸς ἐκεῖνος νυμφίος ὁ μᾶλλον τῆς ἐμῆς περιουσίας ἢ τῆς παιδὸς ἐραστής, ἀλλ’ ὑπ’
5ἀμφοῖν καὶ τὰ τῶν ἀλλοτρίας εὐνῆς πειρωμένων πάντα τετέλεσται καὶ τῶν ὅσα γυναικὸς παραγομένης οὐδὲν ἐνεδέησεν, ἀλλ’ ὁ μὲν ἀγγελίας καὶ δώρων ὑποσχέσεις προὔπεμπε καὶ ἦσαν οἱ ταῦτα φέροντες, ἡ δ’ ἡδέως ἐδέχετο. καὶ τὸ δὴ μεῖζον καὶ τελευταῖον, ὡς ἐπὶ τοι‐
10ούτοις ξυνῄεσαν ἄμφω καὶ τέλος εἶχεν ἡ σκηνὴ καὶ τὸ δρᾶμα, ὁ μὲν τὸ τοῦ μοιχοῦ περικείμενος προσω‐ πεῖον ἐλάνθανεν, ἡ δ’ ὡς ἀλλοτρίῳ περιεπλέκετο καὶ τοὖργον ἦν ὡς οὐκ ἐν εἰδόσι γιγνόμενον. ὅπου δὲ ταῦτα πάντα ξυνεληλύθεσαν, πρὸς Διός, πῶς οὐ μοι‐
15χεία τὸ σκαιωρούμενον;
Decl
.

40

.

2

.

48

 Περὶ μὲν οὖν τῆς παιδὸς τοσοῦτον ἐγὼ δυσ‐ τυχὴς καὶ τοῦτο τὸ μέρος ὁ κακοδαίμων ὡς μηδὲ πλειόνων δεῖσθαι λόγων ὡς οὐ πάλαι προὔδωκε τὴν σωφροσύνην ἐκείνη. εἰ γὰρ τὸ βούλεσθαι πανταχοῦ
5τοῖς νόμοις ὑπεύθυνον καὶ τὰ τῆς γνώμης ἀνιχνεύειν προὔργου τοῖς δικασταῖς, τό γε μή τινα τῶν ἀλλοτρίων εἶναι τὸν ἐξαπατῶντα οὐκ οἶμαι τοῦ μεμοιχεῦσθαι ταύτην δοκεῖν ἐξελέσθαι, ὅτι μηδὲ τὸν ὡς ἀποκτενοῦν‐ τα τὸ βέλος ἐπιρρίψαντα μέν, οὐκ εὐτυχήσαντα δὲ τὴν
10βολὴν τοῦ δοκεῖν ἀνδροφόνον τὸ μὴ τὰ καίρια τυχεῖν ἀπολύσεται οὐδὲ τὸν νυκτὸς ἐπιθέμενον μὲν ὡς ὑφαι‐ ρησόμενον, φωραθέντα δὲ πρότερον τοῦτ’ αὐτὸ τὸ μὴ λαβεῖν ὡς ἀνέγκλητον ἐξαιρήσεται.
Decl
.

40

.

2

.

49

τοῦτό τοι καὶ ὁ δεινὸς ἐκεῖνος ἀνὴρ ἐξηπίστατο καὶ τῇ προαιρέσει τὴν μοιχείαν ἐπέγραφε καὶ τοσαύτας εἶχε προῖκας ὁπόσα τὸν νοῦν ἐκείνη πρὸς ἑτέρους ἀπέκλινε. καί μοι
5τίς ἂν καὶ τολμήσαι φθέγξασθαι μὴ μοιχὸν εἶναι τὸν τὰ τοιαῦτα πειρώμενον; αὐτὸς ἐκεῖνος οἷς τὴν ἐμὴν παῖδα τὰ τῶν μοιχευομένων κατέκρινε, τούτοις
ἑαυτὸν ἐν τοῖς αὐτοῖς ἐνεχόμενον προδήλως ἀπέφαι‐ νεν. οὐ γὰρ ἂν ἐκείνην μὲν ἀποκλείεσθαι δίκαιον
10τὴν παθοῦσαν, τὴν ἠπατημένην, τὴν τὰ μείζω πάν‐ των ἐξυβρισμένην, τὸν δ’ οὕτω παρακρουσάμενον καὶ τὴν ὅλην ἐπεσκευακότα ὕβριν ἀζήμιον εἶναι καὶ παντάπασι πρόδηλον καὶ οὐ τοῦτο μόνον, ἀλλὰ καί, τὸ δὴ μεῖζον, προσαποκερδαίνειν τῆς ὕβρεως.
Decl
.

40

.

2

.

50

εἰ δ’ οὐκ ἐκεῖνος τὰ τῶν μοιχῶν ἐκακούργει, τί τὴν συνοικοῦσαν λοιπὸν ὡς ἀπὸ μοιχικῶν νόμων ἐξώθει τῆς οἰκίας; οὔτε γὰρ ξίφους ἔργον γένοιτ’ ἄν τις μὴ
5παρούσης ἀνδροφόνου χειρὸς οὔτ’ ἂν γυνὴ μοιχείας ὑποσταίη γραφὴν μὴ προϋφεστῶτος τοῦ τὴν εὐνὴν ὑποκλέψαντος.
Decl
.

40

.

2

.

51

ἔπειτα τίς οὐκ ἂν μυσαχθείη τῆς πονηρίας ἄνδρα γυναικὸς ὑβριστήν, νυμφίον τοῦ κή‐ δους πολέμιον, ξύνοικον τοῦ γένους ἐπίβουλον καὶ τοσαύτης ἀδοξίας κέρδος μικρὸν ἀνθελόμενον καὶ τοῦ‐
5το πικρὸν καὶ θεοῖς ἀποτρόπαιον καὶ ταῦτα παρὸν κεκτῆσθαι μετ’ εὐδοξίας καὶ προσαπολαύειν μετὰ καὶ τῆς γυναικὸς βέλτιον, εἰ σωφρονεῖν ἐκεῖνος ἠπίστατο;
Decl
.

40

.

2

.

52

 Εἰ δὲ μοιχὸς οὗτος ἦν καὶ μοιχῶν ἁπάντων ἔχθιστος καὶ τοσούτῳ μᾶλλον κολάζεσθαι δίκαιος, ὅσῳ
καὶ πολλῷ καινότερον ἐφεῦρε πονήρευμα, τί μὴ δι‐ καιότατα πέπτωκεν, ὦ σὺ καὶ ὑπὲρ τὸ δέον φιλάνθρω‐
5πε; εἰ δ’ ἐχρῆν τοιαύτην πονηρίαν ἐκκόψαι τῆς πόλεως, αὐτὸς ἐγὼ πρὸς ἐκείνου τηλικαῦτα περιύβρισμαι, αὐτὸς ἐγὼ τὸ λοιπὸν καὶ καλῶς ἠμυνάμην καὶ κακῶς ὑπ’ ἐκείνου παθὼν οὐ κακῶς ἐπήνεγκα καὶ τὴν δίκην καὶ ἄμφω τῆς ἐκ τοῦ ζῆν ἀδοξίας ἔπαυσα, καὶ τοῦτο τὸ
10μέρος ἐκεῖνοι καὶ πεσόντες παρ’ ἡμῶν εὐηργέ‐ τηνται. τί γὰρ ἂν τοῦ κακῶς καὶ μετ’ αἰσχύνης βιῶ‐ ναι λέγειν ἔχοι τις αἴσχιον;
Decl
.

40

.

2

.

53

εἰ δ’ ἐκεῖνοι νοῦν γενναῖον ἐτύγχανον ἔχοντες καὶ λογισμὸν ἐκ μεταμε‐ λείας ἀνελάμβανον σώφρονα, οὐκ ἂν ἑαυτοὺς αὐτοὶ τοῦθ’ ὅπερ ἡμεῖς πάλαι προὔλαβον δράσαντες, ἐξό‐
5τουπερ πανταχῆ τὸ κακὸν διακεκωδώνιστο καὶ τὰ κάλ‐ λιστα τῶν ὀνομάτων εἰς τὰ πάντων αἰσχίω μετέβαλον ἀντὶ μὲν νυμφίου μοιχός, ἀντὶ δὲ γυναικὸς ἐννόμου καὶ σώφρονος ἀκόλαστος καὶ τῆς εὐνῆς προδότις ἀπο‐ καλούμενοι;
Decl
.

40

.

2

.

54

πόσοι τοῦ κακῶς ἀκοῦσαι τὸ μηκέτι ζῆν ἀντηλλάξαντο. ἤδη τινὲς ὕβριν εἰς τὸ σῶμα δεξά‐ μενοι βίᾳ τυχὸν πολεμίων εἶθ’ ὑπὸ ἑτέρας ἡστινοσοῦν ἀνάγκης πίπτουσι μετὰ τὴν ὕβριν αὐτόχειρες καὶ τὸ
5τῇ γνώμῃ σωφρονεῖν ἐπιβεβαιοῦσι, κἂν τὸ σῶμα ἡ
τύχη ἐξεβιάσατο. τί γὰρ τοῦ μοιχὸν εἶναι δοκεῖ σχε‐ τλιώτερον; τί δὲ γυναικὶ σωφρονούσῃ τοῦ τὴν τἀνδρὸς καταισχύνειν εὐνὴν οὐ κουφότερον;
Decl
.

40

.

2

.

55

ὑπὲρ τίνων καὶ πατέρες μαχόμεθα καὶ ἄνδρες φέρουσι πίπτοντες; ὅτι παῖδές που πάντως καὶ γυναῖκες ἡμῖν τὰ τιμιώ‐ τατα. κἄν τις εἰς τὰ φίλτατα ἐξυβρίσῃ, τὰ ὅπλα εὐθὺς
5ἁρπάζομεν. ὑπὲρ τίνων καὶ πόλεις ἔχομεν καὶ νόμους ταττόμεθα καὶ ὅπλα φέρομεν καὶ βουλὰς ἀθροίζομεν καὶ πρὸς βῆμα φθεγγόμεθα, τοὺς δὲ τυραννεῖν ἑλο‐ μένους καὶ τὰς ἀκροπόλεις περισκοποῦντας οὐ τούτου γε ἕνεκα καὶ μισοῦμεν καὶ κολάζομεν καὶ πᾶν ὅ τι
10καὶ δεινὸν μικρὸν καὶ οὐδὲν ὡς ἐπὶ τυραννίδι νομίζομεν;
Decl
.

40

.

2

.

56

οὐκοῦν ἃ πρὸς ἑτέρους τοὐμὸν γένος αἰσχύνοντας διεπραξάμην ἂν δικαίως, ταῦτα καὶ τοὺς οἰκείους ὑπ’ αὐτῶν περιυβρισμένος διέθηκα. καίτοι τοῦτο πολλῷ χεῖρον καὶ πλείονος γέμον αἰσχύνης ἤπερ
5εἰ παρά του τῶν πολεμίων ἀδοξεῖν ἠναγκάζοντο. ἐκεῖ γὰρ μόνης τῆς βίας ἂν ἐδόκει τὸ κακόν, ἐνταῦθα δὲ πρὸς τὴν γνώμην ἡ φαυλότης ὁρᾷ. τὸ δ’ ἑκόντας ἐξαμαρτεῖν οὔτε τινὰ παρὰ τοῖς νόμοις ἀποφέρεται συγγνώμην καὶ τὸ παντελῶς ἀδοξεῖν προσεφέλκεται.
Decl
.

40

.

2

.

57

εἰ μὲν οὖν ἕτερόν τινα τρόπον ἐνῆν τὴν ὕβριν
ἀποσκεδάσαι καὶ τηλικαύτην ἀδοξίαν ἀποφυγεῖν τῆς τυχούσης τιμησάμενον δίκης, ἐμοὶ μὲν τοῦτο οὔτε πρότερον ἐπῄει λογίσασθαι, ἀλλ’ οὐδὲ νῦν ἔχω ξυν‐
5ορᾶν ὅπως οὕτω τι μέγα καὶ δεινὸν αἶσχος ἑτέρως ἄν τις ἐνθυμηθεὶς ἀποτρίψαιτο.
Decl
.

40

.

2

.

58

εἰ δὲ νῦν ὁ κατή‐ γορος ξυνῆκέ τι σοφώτερον, ἐγὼ μὲν ξυγγνωστὸς ἂν εἴην ὡς ἐς τοσοῦτον κακοῦ μέγεθος ἀξίαν καὶ τὴν το‐ μὴν ἐφευράμενος καὶ τοῦτο μόνον τὸ τὴν ἐπιπονωτέ‐
5ραν ἴσως τραπέσθαι κακίζεσθαι δίκαιος καὶ ἅμα ἄνθρω‐ πος τὸ πολὺ τοῦ φρονεῖν, μᾶλλον δὲ τὸ πᾶν ἀφῃρη‐ μένος οἷς ὁ θυμὸς μετὰ βαρείας οὕτω τοι τῆς ἀθυ‐ μίας πολὺς κατὰ καρδίαν ἐπιχυθεὶς ὅλον μοι τὸν νοῦν συνεθόλωσεν· ὁ δ’ οἷς οὐ πρὸς ξυμβουλὴν τοῦτό μοι
10τὸ σοφὸν φέρων κατέθηκε πρότερον, εὐλόγως ἄν, οἶ‐ μαι, νομίζοιτο τῶν ἁπάντων ἀνδρῶν ὁ σκαιότατος καὶ τοῖς τῶν πολιτῶν ἐλλοχῶν κακοῖς καὶ τοῦτο τῆς ἐκ‐ κλησίας καρπούμενος.
Decl
.

40

.

2

.

59

 Εἰ δὲ καὶ βαθύτερόν τι διαλογιεῖσθε, γνοίητ’ ἂν ὡς μέχρις ἂν ἐπὶ τῆς πόλεως εἶχον ἐκεῖνοι τὰ σώ‐ ματα, καὶ τὸ αἶσχος ἐπήνθει καὶ τὸ κακὸν ἐπεκώμαζε. μᾶλλον μὲν οὖν οὐκ ἔσθ’ ὅπως μὴ καὶ τὸ τῆς φήμης
5πτερὸν ταχὺ φερόμενον τὴν ὕβριν ἁπανταχῆ διεσύριττε καὶ ζώντων ἂν τὰ τῆς αἰσχύνης συνέζη τε πάντως καὶ συνηύξετο.
Decl
.

40

.

2

.

60

καί που καὶ πολὺς τοιοῦ‐ τος ὑφεῖρπε λόγος παρὰ τοῖς ἀστυγείτοσι, παρὰ τοῖς ἐνταυθοῖ ξένοις, παρ’ ἡμῖν αὐτοῖς· ἄνθρωπος εἷς ὅλην πόλιν, ὅλον γένος ἐξύβρικε. καὶ οὔθ’ ὁ
5τῆς κόρης πατὴρ οὔθ’ οἱ τοῦ λοιποῦ γένους οὔθ’ οἱ τῆς πόλεως φροντισταὶ τὴν ὕβριν περι‐ αιροῦσιν. ἀλλ’ ἡ μὲν φήμη οὕτω πικρά τις καὶ πάνδημος καὶ οὐκ ἔσθ’ ὅποι οὐ φέρεται, ὁ δὲ πατὴρ οὐ λογίζεται τὴν ὕβριν, τὸ δ’ ἄλλο γέ‐
10νος οὐχ ὑφορᾶται τὴν ἀδοξίαν. οἱ δὲ σεμνοὶ καὶ νομοφυλακοῦντες οὗτοι κάθηνται ὥσπερ γεγηθότες ἐφ’ οἷς ἡ πόλις αἰσχύνεται καὶ οὔτε τῶν νόμων παραβαινομένων ὑπεραλγοῦσιν οὔτ’ αὖ τῶν ὅρκων φόβος οὐδεὶς αὐτοὺς ὕπεισιν,
15οἷς ἔμπεδα τὰ τῶν νόμων τηρεῖν ἐπωμόσαντο.
Decl
.

40

.

2

.

61

τὸ γένος περιύβρισται, τοῖς δὲ τοῦ γένους λόγος οὐδείς. ὁ τῶν ὅλων πατὴρ Ζεύς, τὸ ἐπὶ τούτοις, ἠτίμωται, ὁ δὲ πατὴρ οὐκ ἀλγεῖ. Ἥρας γαμηλίου θεσμὸς ἠδίκηται, τοῖς δ’ ἐπὶ τοῦτο
5τεταγμένοις τοῦ πράγματος ὅλως οὐκ ἐμέλησεν. ἡ πόλις ὅλη μετὰ καὶ τῆς δίκης αὐτῆς ἀδοξεῖ,
τῶν δὲ δικαστῶν οὐκ ἔστιν ὃς οὐκ ἀποσιωπᾷ.
Decl
.

40

.

2

.

62

τούτους μετήλλαξα τοὺς λόγους ἐγώ, ταύτας μετή‐ μειψα τὰς φωνάς, τηλικαύτην ἀδοξίαν ἔπαυσα. καὶ νῦν τό τε τῆς φήμης πικρὸν ἔσβεσται καὶ οὔτ’ ἐμὲ τὸν πατέρα οὔτε τοὺς λοιποὺς τοῦ γένους οὔθ’ ὑμᾶς αὐ‐
5τοὺς οὐδ’ ἂν τῶν πάνυ φιλαιτίων ἔχοι τις αἰτιᾶσθαι, ἀλλ’ ἔστι πολὺς οὗτος ὁ λόγος παρὰ τοῖς ξένοις, παρὰ τοῖς αὐτόχθοσιν, ἐπὶ θεάτρων, ἐπ’ ἀγορᾶς, ἐπ’ ἐκκλη‐ σίας, ὡς οὐκ ἦν ἄρα ἐπὶ μακρὸν λήσεσθαι τοὺς ἐπὶ τοιαύτης ὑβρίζοντας πόλεως οὐδὲ πρὸς δημοκρατίας
10οὕτω σεμνῆς περιόψεσθαι τὸ δεινὸν ὑφέρπον τε καὶ λωβώμενον, ἀλλ’ ὁ συζευξάμενος τὸν γάμον πατὴρ καὶ τὰ πατρὸς ἐτήρησε καὶ ὁμόγνιον Δία καὶ Ἥραν συζυγίαν ἐτίμησε πρότερον καὶ νῦν οὗτος τούς τε τοῦ γένους τήν τε πόλιν ἀδοξίας οὐ τῆς τυχούσης
15ἐξείλετο καὶ γάμων ὕβριν ἐξέκοψε καὶ οὔτε τῆς παιδὸς ὑπεισῆλθέ τις οἶκτος αὐτὸν οὔθ’ ὅσα ἐφ’ οἷς ἔτρεφεν ἐκείνην ἀνάλωσεν ἐπῆλθε τῷ λογισμῷ οὔθ’ ὡς οὐδὲν πατέρων ὀφθαλμοῖς γλύκιον τοῦ παῖδας ὁρᾶν ἔχειν ἐσκέψατο, ἀλλ’ ὑπερεῖδε πατρικῶν σπλάγχνων ἀνάγκην,
20ὑπερεῖδε τοὺς ἐπὶ παιδοτροφίᾳ πόνους, οὐκ ἐλογίσατο τὴν περὶ τοὺς γάμους δαπάνην, οὐκ ἐσκέψατο τοὺς μετέπειτα παῖδας οὓς εἶχεν ἄν, εἰ μὴ τὴν κόρην ἐφ’
οἷς εἷλε μετεπορεύσατο, ἀλλ’ ἐπὶ τοὺς νόμους ἔβλεψεν, ἐπὶ τὴν πόλιν ὅλους ἀφῆκε τοὺς λογισμούς.
Decl
.

40

.

2

.

63

εἶδεν ὡς τὸ μηδὲν παρ’ ἐκείνοις οἱ νόμοι καὶ τὰ τῆς πόλεως περιύβρισται καὶ παραυτίκα ὅλος τοῦ δικαίου καὶ τῆς θρεψαμένης γίγνεται καὶ δραμάτων τὴν οἰκίαν ἐν‐
5έπλησεν, ἵν’ ἔχοι μηδὲν ἡ πόλις αἰσχύνεσθαι καὶ οὐδὲ δικαστῶν καὶ βήματος ἐπὶ τούτοις ἠνέσχετο, ἀλλ’ ἐξ ἧς οἰκίας, ἀφ’ οὗ γένους τὸ κακὸν ἀνεφύη, παρ’ αὐ‐ τῶν ἐκείνων ἔκρινε δεῖν ἐκκεκόφθαι.
Decl
.

40

.

2

.

64

 Ὅτι δὲ καὶ τὰ τῆς τιμωρίας ἐς οὐδὲν μείζω τοῦ πονηρεύματος, ἀναλογίσασθε, ὦ ἄνδρες, ὅσα καὶ ὅπως τοὺς τηλικαῦτα ἐξαμαρτάνοντας ὁ νομοθέτης ἐκό‐ λασεν. εἶδε κἀκεῖνος τὸ πολὺ τοῦ κακουργήματος καὶ
5παραυτίκα ἐπὶ τὴν σφαγὴν ὥρμησε καὶ τὸ ξίφος ἐπέ‐ σεισε. τίνος οὖν ἂν εἴη λόγου, ποίας δὲ δίκης παρ’ ὑμῖν εὐθυνόμενον ἑστάναι τὸν ἅπερ ἂν καὶ ὑμεῖς ἐρ‐ γάσασθαι οὐκ ἂν ἀποκνήσαντα; ἢ μὴ ξίφους ὁ νομοθέτης τουτὶ τὸ δεινὸν ἐτιμήσατο; ἐπέξιθί μοι
10τὸ γράμμα καὶ τοῦ βήματος ἀποστήσομαι.
Decl
.

40

.

2

.

65

εἰ δ’ οὖν, ἀλλ’ ὅτι μὴ μοιχὸς ἐκεῖνος ἐξέλεγχε. εἰ δὲ τοῦτο μὲν πρὸς τῆς ἀληθείας, ἐκεῖνο δὲ παρ’ ἡμῶν, μᾶλλον
δὲ ὑπὸ τῶν νόμων ἀφῄρησαι, μὴ σύ γε μάτην γίνου
5κατήγορος. ἦ γὰρ οὐκ αἰσχύνῃ, πρὸς τῆς Δίκης αὐτῆς, οὕτω γραφόμενος ἄτοπα πατέρα ἄνθρωπον καὶ τοῦτον, ὡς οἶμαι καὶ πάντες ἴστε, τῶν μετριωτέρων τοὺς τρό‐ πους καὶ λήματος καὶ ὀργῆς ἀνθρωπικώτερον ἔχοντα καὶ μὴ κατὰ τοὺς τῶν θηρῶν ἀγρίους ἐπιπηδῶντα.
Decl
.

40

.

2

.

66

καὶ τί λέγω περὶ τῶν ἐμῶν καὶ οὓς αὐτὸς καὶ γάμοις ἔζευξα καὶ ἔθρεψα καὶ ἐπαίδευσα; ἀλλὰ τίνα τῶν τῆς αὐτῆς πόλεως, ἀλλὰ τίνα τῶν ἐξ ἀστυγείτονος, ἀλλὰ τίνα τῶν πορρωτέρω μόνον ἁπλῶς ἄνθρωπον
5δοκεῖς μ’ ἂν ἐθελῆσαι κτείνειν δίκης ἄνευ καὶ νόμων; ἀλλὰ τί μὴ τοὺς τῆς αὐτῆς φύσεως ἀφείς, οὓς ἄν τις καὶ ἄκων οἰκτίσαι ἀνθρώπους γε ὄντας ἄνθρωπος, ἀπὸ τῶν φαυλοτέρων ποιοῦμαι τοὺς λόγους;
Decl
.

40

.

2

.

67

ὁρᾷς τοὺς φυτηκομοῦντας τούτους ἐπὶ τῶν ἀγρῶν; οὐδ’ οὗτοί ποτε τοῦ τῶν φυτῶν στοίχου μὴ ὅτι δένδρον ὅλον, ἀλλ’ οὐδὲ κλάδον ἐκκόπτουσιν ἀλόγως, εἰ
5μὴ πρότερον αὐτοῦ καταγνοῖεν τὸ ἄκαρπον. καὶ οὐ
τὴν αὐτὴν περὶ μόνα ταῦτα γνώμην ἔχουσιν, ἀλλ’ οὐδὲ πόαν τινά, τοῦ κηπεύματος τὸ φαυλότατον, οὐχ ὑπούσης αἰτίας ἀπέσπασαν.
Decl
.

40

.

2

.

68

 Ποῦ δέ σοι καὶ κατηγορίας ἄξιον τὸ καθελεῖν οὓς ὁ νόμος ἐπέτρεψεν; εἰ δ’ ἐμὲ δεῖν φόνου νενόμι‐ κας γράφεσθαι, τί μὴ καὶ τοὺς δικαστάς, ὅτι καὶ παρ’ αὐτῶν οὐκ ὀλίγοι πεπτώκασιν ἔννομα; ξίφος ἐνταῦθα
5κἀκεῖ πάντως καὶ τοὖργον ἓν καὶ ἡ χεὶρ ἐπίσης ἐξώ‐ πλισται. καὶ τόν γε τῶν πεπτωκότων τρόπον ἔνεστιν ἰδεῖν οὐκ ἀνόμοιον. μοιχοὶ καὶ κακοῦργοι καὶ παρ’ ἐκείνοις.
Decl
.

40

.

2

.

69

τοῦτο δὴ τὸ κακὸν καὶ νῦν ἤνθησεν ἐκ τῆς ἐμῆς οἰκίας, ἐκ τοῦ αὐτοῦ μοι γένους, ὦ θεοὶ ἐφέστιοι, καὶ τοιοῦτον μῦσος ὑμεῖς ἐπ’ οἴκου τελού‐ μενον ἰδεῖν ἠνέσχεσθε τάχα που καὶ παρὰ τὴν ὑμε‐
5τέραν ἑστίαν ἐκμελετώμενον. εἰ δὲ πάντα παρ’ ἀμφο‐ τέροις ταὐτὰ καὶ τοῦ πεσεῖν ἄξιοι, δῆλον ὅτι καὶ παρ’ ἀμφοῖν τὸ μὴ κακίζεσθαι λείπεται.
Decl
.

40

.

2

.

70

ἀπέκτεινα μέν, ἀλλ’ οὐ νυμφίον. ἐξέκοψα μέν, ἀλλ’ οὐ παῖδα. ἐφηψά‐ μην ξίφους, ἀλλ’ ἐν οἷς ὁ νόμος ἐφῆκεν. ὥπλισα τὴν δεξιάν, ἀλλ’ ἔνθα καὶ ὁ νομοθέτης τὸν δήμιον. μοιχὸν
5ἀνεῖλον καὶ τὴν μοιχευομένην προσέθηκα. καὶ τό γ’
ἀξίως ἀπεκτονέναι τὸ καὶ φόνον εἶναι δοκεῖν ἀφαιρεῖ‐ ται. οὐκ ἀφαιρεῖται τὸ φόνον εἶναι τὸ πρᾶγμα ἄλλο τι ἢ ὅτι δικαίως ἠγώνισμαι.
Decl
.

40

.

2

.

71

εἰ δὲ τοιοῦτος ὁ τρό‐ πος, οὐδ’ εὐθύνας ἐπὶ τοιούτοις ἀπαιτεῖν εὔλογον. οὐ καθαρὸν πολίτην ἀφειλόμην τῆς πόλεως, ἀλλ’ ὑβρι‐ στήν, ἀλλὰ μοιχόν, ἀλλ’, εἰ οἷόν τ’ ἦν, καὶ πολλάκις
5ἀπολέσθαι δίκαιον. οἷς μὲν γὰρ ἠδίκει πεπτω‐ κὼς οὐκ ἠδίκηται, οἷς δ’ ἀξίαν ἐδέχετο τὴν πληγὴν οὐδ’ ἡ πόλις προσεζημίωται.
Decl
.

40

.

2

.

72

ἐχρῆν δ’, οἶμαι, καὶ τοὺς ἐξ Ἀσκληπιοῦ τῶν σωμάτων ἀποκόπτειν ὁπόσα καὶ σέσηπε καὶ τὸν φυτηκόμον ὁπόσους ἂν φωράσειε τῶν κλάδων ἀποθνήσκοντας καὶ τοὺς πατέρας οὐδὲν
5ἧττον τοῦ γένους ἐκκαθαίρειν τὸ ἄκοσμον οὐ μᾶλλον ὑπὲρ αὑτῶν τοῦτο μηχανωμένους ἤπερ τῆς πόλεως ἣ τούτους ἐθρέψατο. τὸ γὰρ ἄνδρα πονηρὸν ἐξελέσθαι πόλεως ἴσον τῷ καὶ μέλος διεφθορὸς σώματος ἐκ‐ τεμεῖν.
Decl
.

40

.

2

.

73

 Ἀλλ’ ἐνταῦθα μὲν οὐδὲν ἔχουσι λέγειν οἱ μη‐ δὲν ἧττον τῆς τύχης ἐμπηδῶντες ἡμῖν οὗτοι, τὸ δ’ ὅτι μὴ κοινωσάμενος τῷ δήμῳ τὴν γνώμην ἐπλήρουν, τοῦτο δὲ γραφῆς τιμῶνται καὶ δίκης. ἐγὼ δ’ εἰ μὲν
5ᾔδειν ἕτερόν τι τὸν δῆμον περὶ τῶν ἐμῶν βουλευσό‐ μενον, ἀλλ’ οὐ τοῦθ’ ὅπερ αὐτῷ μοι νενόμιστο δί‐ καιον, τάχ’ ἂν ἔκρινα δεῖν ἐπὶ δικασταῖς ποιεῖσθαι τὰς ψήφους καὶ ὡς ἐκείνοις δοκοῦν, ἐπὶ τοὺς παῖδας ἁμαρτόντας φέρεσθαι· ἐπεὶ δὲ ταῦτα ἅπερ ἐγὼ ψη‐
10φιεῖσθαι καὶ πέρα τούτων οὐδὲν ἤμελλον, οὔ μοι δι‐ καίως τοῦ σοῦ τούτου βουλεύματος προσεδέησεν. ἐν οἷς γὰρ ὅ τι καὶ δεῖ πράττειν οὐκ ἔγνωσται, ταῦτα καὶ κοινοῦσθαι τῷ δήμῳ ξυμφέρον, ὡς ἔνθα τὸ πρα‐ κτέον δῆλον, μὴ καὶ περιττὸν ἐκκλησίας προσδεῖσθαι.
Decl
.

40

.

2

.

74

ταῦτα ἄρα κατ’ ἐμαυτὸν εἶδον τὸ καλόν, ἐσκόπησα τὸ τοῖς νόμοις περὶ τούτου δοκοῦν, κατεψηφισάμην μετὰ καὶ τοῦ νόμου θάνατον, ἐπεκύρωσα τοῦτο τὸ ψήφισμα καὶ τὸ ἐντεῦθεν, ὡς ὁ νόμος οἶδεν, ἐπράτ‐
5τετο. ἐπὶ τούτοις ἐξηπιστάμην ἐμαυτὸν τὸν πατέρα τῶν ἁμαρτόντων, τοὺς δὲ νόμους πάντα τῷ πατρὶ περὶ τοὺς παῖδας ἐφιέντας. οὐ γάρ ἐστιν ὅπου καὶ νομοθέ‐ της τὴν γνώμην πεφόβηται, μή τι καὶ δεινὸν παρ‐ απολαύσωσι τῆς τοῦ πατρὸς αὐτονομίας οἱ παῖδες,
10εἰ μὴ πρότερον ἐκεῖνοι μονονοὺ τὸ ξίφος ἐπὶ σφᾶς αὐτοὺς ὠθήσουσιν.
Decl
.

40

.

2

.

75

ὡς οὖν πατὴρ περὶ τοὺς παῖ‐ δας οὐ βάρβαρος τὰ πρῶτα προσηνῶς τε εἶχον καὶ πᾶν ὁτιοῦν τοῦ καλῶς ἐκείνους βιῶναι δεύτερον ἐτίθε‐ το παρ’ ἡμῖν. ἐπεὶ δ’ ἐκεῖνοί με τῶν ἐλπίδων ἐψεύ‐
5σαντο, κἀγὼ τοῦ στέργειν ἐκείνους ἐξέπεσον. τοσοῦτο δέ μοι τὸ τῷ δήμῳ περὶ τῶν ἐμῶν δοκοῦν ἐνέδει μαθεῖν βούλεσθαι ὡς μηδ’ εἰς νοῦν λαβεῖν ὅλως ὡς ἔσται τις ὡς μὲν ἀναιδείας γέμων, ὡς δ’ ἐπὶ κενοῖς φιλόμαχος ἄνθρωπος ὡς οὐ μόνον οὐκ οἰκτείρειν ὧν
10ἐπεπόνθειμεν δράσαντες, τὸ γὰρ ἐπὶ τῶν παίδων τι δρᾶν ἴσον ἐστὶ καὶ πάσχειν, ἀλλὰ καὶ διασύρειν τολ‐ μᾶν ἐπὶ βήματος καὶ ταῦτα προσαφαιρεῖσθαι τοὺς πα‐ τέρας ἃ καὶ φύσις καὶ νόμος δίδωσιν.
Decl
.

40

.

2

.

76

 Ἀλλ’ ἴσως ἄν, φησίν, ὁ δῆμος οὐχ ὅσα καὶ μοιχῶν ἐκείνων κατεψηφίσατο, ἀλλ’ ὡς ἐπὶ κακῷ τῶν προσόντων σοι χρημάτων σκευωρου‐ μένους ἐκόλασεν ἂν μετριώτερα. ἀλλ’ εἰ καὶ τὰ
5μοιχῶν ἐκακούργουν, πῶς ἂν μὴ καὶ τὰ τῶν μοιχῶν ὁ δῆμος εἶχεν ἐπιψηφίσασθαι; τὸ γὰρ ὅτι μοιχοὶ πά‐ λαι τε πρὸς ἡμῶν ἀποδέδεικται καὶ πρὸ ἡμῶν αὐτοῖς ἔργοις τοῦτο δὴ τοὔνομα κληρωσάμενοι φαίνονται.
Decl
.

40

.

2

.

77

ποσάκις, δοκεῖ σοι, περὶ τούτων ἐκείνοις διείλεγ‐ μαι; ποσάκις τὸν νυμφίον, ποσάκις τὴν παῖδα καται‐ δέσειν ταῦτα λέγων ἐδόκουν; εἴ σοι δεῖ χρημάτων
πλειόνων, ὦ παῖ, καὶ κλήρου μείζονος, ὁ πατὴρ
5ἐγώ σοι τὰ δυνατὰ προσεπιδαψιλεύσομαι καὶ τὸ περιττὸν τοῦ πόθου προσαναπληρώσω. μό‐ νον ἐξ ἑκόντων αἴτει καὶ λάμβανε καὶ παῦσαι τὸ γένος αἰσχύνουσα. ἀναλόγισαι τὸ τῆς φήμης αἰσχρόν. εἰ δ’ οὖν, ἀλλ’ ἐμὲ τὸν πατέρα
10καταίδεσαι, εἰ δ’ οὐκ ἐμέ, τούς γε νόμους φοβήθητι. ἐγώ σοι πατήρ, τὰ δὲ τοῦ πατρὸς ὑμῶν τῶν παίδων κειμήλια. μικρὸν ἔτι μοι τὸ βιώσιμον ὑπολείπεται καὶ τετελευτηκότος κερ‐ δανεῖς ὑπὸ νόμοις ἃ νῦν βιάζῃ προαφαιρεῖν
15ὡς αἴσχιστα.
Decl
.

40

.

2

.

78

ταῦτα καὶ τὰ τοιαῦτα νῦν μὲν τῆσ‐ δε, νῦν δ’ ἐκείνου κατεπᾴδων ἐν μέρει ληρεῖν ἐδό‐ κουν. οἱ δ’ ὧν ἔσπευδον σκαιωρεῖν οὐκ ἐπαύοντο. παῦσαι καὶ σύ, πρὸς θεῶν, ὦ κατήγορε. τί καὶ τοῦ
5παρόντος δαίμονος βαρύτερος ἡμῖν ἀναπέφηνας; ἱκα‐ νῶς ἔχω θρηνήσας ἐμαυτὸν τῆς συμφορᾶς, ἱκανῶς ἔχω τοῦ πάθους ἀποκλαυσάμενος. μὴ γίνου πατρὸς πρὸς τοὺς παῖδας φιλοστοργότερος. μὴ φαίνου καὶ νόμων φιλανθρωπότερος. ἔα πεσεῖν οὓς ὁ πατὴρ μετὰ καὶ
10τῶν νόμων οὐκ ᾤκτειρεν. εἴ σοι τὰ τῶν παίδων οἰ‐ κτρά, πολὺ χείρω τὰ τοῦ πατρὸς λόγισαι. οἱ μὲν γὰρ μετὰ τῆς ψυχῆς καὶ τὴν αἴσθησιν προσαφῄρηνται, ἐγὼ δ’ ὁ δείλαιος νῦν μὲν πονηροὺς τοὺς παῖδας ἀνακα‐
λοῦμαι, νῦν δ’ ἐμαυτὸν ἁπάντων πατέρων ἐπὶ τῇ
15γονῇ ἀτυχέστατον ἀποκλαίομαι.
Decl
.

40

.

2

.

79

ὁσάκις τὴν δεξιὰν ὄψομαι, μνημονεύω τοῦ ξίφους, φαντάζομαι τὴν σφα‐ γὴν καὶ τὴν ἐπὶ τούτοις ἀπαιδίαν ἀπολοφύρομαι, ὡς ἦν μέν ποτε πατὴρ ἐγὼ καὶ παῖδες ἐκεῖνοι καὶ τὰ τῆς
5ἐλπίδος φαιδρὰ παῖδας ἑτέρους ἀπὸ τῆς παιδὸς ὄψε‐ σθαι καὶ πάππος μετὰ καὶ τοῦ πατὴρ ἀκοῦσαι, καὶ πάντα τἄλλα τὰ τῆς τύχης λαμπρά. ἀλλ’ ἀντέπνευσέ τις δαίμων βάσκανος, ἵνα μὴ λέγω τοὺς παῖδας, καὶ τὰ μὲν προσόντα ἀπόλωλε, τὰ δ’ ἐλπιζόμενα προσαπ‐
10όλωλε. καὶ νῦν μὲν ἐπ’ οὐ καλοῖς ἑάλωσαν καὶ πεπτώ‐ κασιν, ἐγὼ δ’, ὡς μὴ ὤφελον, περιλέλειμμαι μόνος μετὰ τῆς τύχης ἔρημος παίδων, ἐκκεκομμένος τὰς ἐλ‐ πίδας, περιῃρημένος τὰ φίλτατα.
Decl
.

40

.

2

.

80

 Ὡς ἀνομοίαν, ὦ θεοί, τὴν ἡμέραν εἶδον ἐκεί‐ νην, ὁπότε παστάδα ἐκόσμουν καὶ πῦρ πρὸ τῆς παιδὸς ὑπανεῖχον γαμήλιον. τότε πατὴρ ἐκαλούμην ἐγὼ καὶ θυγάτηρ ἐκείνη καὶ τρόπον ἕτερον παῖς ὁ νυμφίος.
5ἀλλ’ οὔτε παῖδες ἐκεῖνοι μετὰ τὸν γάμον τὸν δυστυχῆ, τὸν ἐπάρατον οὔτ’ ἐγὼ πατὴρ ἔτι καλοῦμαι. ἐκεῖνον τὸν γάμον Τελχῖνες ἐζεύξαντο, ἐκείνην τὴν παστάδα Ἐριννύες ἐπήξαντο. τάφος ἦν ὁ γάμος ἐκεῖνος καὶ Πυριφλεγέθων αἱ δᾷδες καὶ Κωκυτὸς ὁ ὑμέναιος.
Decl
.

40

.

2

.

81

καὶ νῦν παστὰς νυμφικὴ πρὸς τραγῳδίαν ἀπετε‐ λεύτησεν. ὅλος ἐμαυτοῦ πολέμιος γίνομαι καὶ σύνοικον ἔχω τὸ κακὸν μετὰ τοῦ θαλάμου, μετὰ τῆς δεξιᾶς, με‐ τὰ τῶν ὀφθαλμῶν τούτων τῶν δυστυχῶν ὑφ’ ὧν καὶ
5νυμφευομένους εἶδον τὸ πρῶτον καὶ τὸ τελευταῖον, οἴμοι, παῖδας παρὰ πατρὸς πίπτοντας. τί γὰρ ἐμοὶ τῶν κακῶν ἀφαιρεῖται τὴν λήθην; ἂν ἴδω τὸν θάλα‐ μον ἐν ᾧ τοὺς γάμους ἐκείνοις εἱστίων, εὐθὺς μέγα τι ἀνῴμωξα. ἂν ὄψομαι τὴν παστάδα, τὰ τῆς ὑστέρας
10τύχης λογίζομαι καὶ τὸ βαρὺ τοῦ πάθους οὐ φέρω. ἂν δὲ καὶ τοῦ ξίφους ἀναμνησθῶ, τότε δή, τότε καὶ ταῖς χερσὶν ἐπαρῶμαι ταύταις, ὅτι μὴ κἀμὲ τρίτον προσέθηκαν, ἵν’ εἶχον τὸ μηκέτ’ ἀλγεῖν αἰσθανόμενος καὶ σοὶ κόρος ἄν τις τῶν ἡμετέρων κακῶν προσ‐
15εγένετο.
Decl
.

40

.

2

.

82

 Ἐμοὶ μὲν οὖν τὸ τεθνάναι οὐχ ὅπως οὐ φο‐ βερόν, εἰ μὴ καὶ μᾶλλον εὐκταῖον τῶν προσόντων κα‐ κῶν ἀπαλλάξον. κἄν τις ἀποκτείνῃ βαλών, χάριν ἕξω βαλλόμενος. μόνον τὸ μὴ δικαίως ἐπὶ τοὐμοῦ γρα‐
5φέσθω σήματος. τὸ δ’ ὅτι καὶ ὡς ἐπ’ αὐτοφώρῳ τοὺς
ἐμοὺς ἀνῄρουν, τοῦτο δ’ οὐκ ἐμοὶ μᾶλλον ἢ τοῖς παισὶ καὶ τῷ λοιπῷ γένει χαρίσασθε. οὐ βούλομαι δυστυχὴς εἶναι δικαίως οὐδ’ ἀφ’ ὧν ἐκεῖνοι δικαίως πεπτώ‐ κασιν, αὐτὸς ἀδικώτατα κείσεσθαι.
Decl
.

40

.

2

.

83

ὑμεῖς δ’ οὓς τὸ καλεῖσθαι πατέρας ὁ δαίμων ἀφείλετο, ἀλλ’ ὅπως μὴ καὶ τοῖς νόμοις αὐτοῖς προσκρούσητε ψηφιζόμενοι καὶ γράφοντες ἃ μὴ δίδωσι νόμος. εἰ δὲ καὶ πατέρες
5ἐστὲ καὶ παῖδας ὡραίας γάμων ἔχετε, εὐξαίμην ἂν ὑμᾶς ἔγωγε μὴ πρὸς τοῦτο τύχης ἐλθεῖν μηδὲ νυμφίον δυστυχῆσαι τοιοῦτον ἐπ’ αἰσχύνῃ τοῦ γένους.
Decl
.

40

.

2

.

84

τοῦ δ’ οὖν ψηφίσματος τούτου δέδοικα μὴ καί τις ὑμῶν εἰς κακὸν ἀπολαύσῃ, καὶ δικαίως ἴσως οἷς τοὺς τὰ μοιχῶν καθαιροῦντας εὐθύνετε καὶ τοῖς γε νυμφίοις
5τὸ περὶ τοὺς κηδεστὰς κακουργεῖν ἀνεύθυνον ἔδοτε.
Decl
.

41

t

1

Λοιμὸς ἐπεῖχε τὴν πόλιν. ἔχρησεν ὁ θεὸς παύ‐ σασθαι τὸν λοιμόν. εἰ ὁ δῆμος ἑνός του τῶν πολιτῶν παῖδα θύσειεν. ἔλαχεν ὁ τοῦ μάγου. ὑπισχνεῖται παύσειν τὸν λοιμόν, εἰ ἀπόσχοιντο
5τοῦ παιδός. βουλεύονται.
Decl
.

41

.

1

.

1

 Οὐ τὸ τοῦτον, ὦ πολῖται, πάντα τρόπον ἐξαρπάσαι πειρᾶσθαι τὸν υἱὸν τὸν ἑαυτοῦ θαυμαστὸν εἶναί μοι δοκεῖ, τὸ δὲ ὑμᾶς τῆς πόλεως νοσούσης τοι‐ ούτων καθημένους ἀκροᾶσθαι λόγων. νοῦν μὲν γὰρ
5ἦν ἐχόντων ἀνθρώπων καὶ βουλομένων παῦσαι τὸ κακὸν εὐθὺς ὑπακοῦσαι τοῖς παρὰ τοῦ θεοῦ καὶ μηδὲν
παρὰ ταῦτα μήτε λέγειν μήτε ἀκούειν μηδένα· ἐπεὶ δὲ ἀφέντες τὸ βοηθεῖν τῇ πόλει λόγων ἠνέσχεσθε μακρῶν καὶ τοσοῦτον ἐδυνήθη τις παρ’ ὑμῖν ὥσθ’ ὑμᾶς κατα‐
10στῆσαι πρὸς τὸ ζητεῖν εἰ δεῖ τῆς προδήλου σωτηρίας ἀμελήσαντας τὰ μηδαμοῦ γενησόμενα περιμένειν, πῶς οὐκ ἂν εἰκότως δοκοίητε παραφρονεῖν;
Decl
.

41

.

1

.

2

ἐγὼ δὲ ἠξίουν μὲν ὑμᾶς ἀπὸ τῶν πρώτων ῥημάτων εὐθὺς τουτονὶ τὸν μιαρὸν ἐκβαλεῖν καὶ μηδὲν ἐπ’ αὐτῷ δεηθῆναι ῥήτορος, ἀλλὰ τοῦ δήμου καθαρῶς ποιῆσαι
5τὸ ἔργον· ἐπεὶ δὲ οὐκ οἶδ’ ὅπως ἐδόθη τοσοῦτος χρό‐ νος τῇ τοῦδε ψευδολογίᾳ καὶ τοῦ διδάξοντος ὑμᾶς περὶ ὧν μόνων οὐδὲν δεῖ διδαχῆς ἐδεήθητε, παρῆλθον οὐκ ἐπιτρέψων βελτίω νομισθῆναι τοῦ Πυθίου τὸν μάγον.
Decl
.

41

.

1

.

3

 Τὸ μὲν οὖν ἐξελέγξαι τοῦτον ἀλαζονευόμενον οὐκ ἐμοὶ μόνον, ἀλλὰ καὶ παντί τῳ ῥᾴδιον, οὕτως οὐ‐ δὲν πιθανὸν ἐν οἷς ὑπέσχηται τούτοις ἦν· δύο δέ με, ὦ πολῖται, μάλιστα τῆς τοῦ μάγου δημηγορίας ἀνιᾷ,
5ἓν μὲν ὅτι πολλοὶ νῦν τῶν πολιτῶν ἐν τοῖς τούτου κεκηλημένοι λόγοις, ἔστι δὲ καὶ τούτων οὗτος
αἴτιος, ἀποθνήσκουσι τοῦ λοιμοῦ τὸ αὑτοῦ ποιοῦντος, ἕτερον δὲ τὸ μὴ τὸν θεὸν ὁμοίως ἡμῖν ἔτι βοηθεῖν ἐθελήσειν. τὸ γὰρ πρὸς ἑτέρας ἡμᾶς ἰδεῖν ἐλπίδας καὶ
10δέξασθαι λόγους ὑπὲρ ἄλλης ἐπικουρίας μετὰ τὴν με‐ γάλην ἐκείνην θαυμάσαιμ’ ἂν εἰ μὴ τῆς εὐνοίας τε καὶ σπουδῆς ᾗ κέχρηται περὶ τὴν πόλιν ὁ θεὸς μέγα μέρος ἀφαιρήσεται.
Decl
.

41

.

1

.

4

διὸ καὶ σφόδρα δεῖ τουτονὶ καὶ μισῆσαι καὶ ζημιῶσαι τηλικαύτης ἡμᾶς ἐν οἷς ἐπαγγέλ‐ λεται καί φησι δώσειν ἀποστεροῦντα ῥοπῆς, οἶμαι δὲ καὶ τοὺς τούτῳ συνειπόντας, οἳ τὸν μάγον ὅθεν φι‐
5λοῦσιν οὐκ ἄδηλον, εἰκότως ἂν τῆς παρ’ ὑμῶν ὀργῆς τυγχάνειν, εἰ τὰ πρὸς τοῦτον ὄντα τοιοῦτον πρὸ τῶν τῆς πόλεως τίθενται.
Decl
.

41

.

1

.

5

 Τῶν μὲν οὖν ἄλλων τινὲς ἀποροῦσι καὶ πρὸς αὑτοὺς ἐζητήκασι πολλάκις, 〈ἐκ〉 τίνος ποτὲ ἀρχῆς καὶ πόθεν τὴν αἰτίαν λαβὸν τὸ δεινὸν τοῦτο καὶ ἀφόρη‐ τον νόσημα κενοῖ τὴν πόλιν. καὶ δὴ καὶ πρὸς ἀλλή‐
5λους ᾐσθόμην τινῶν ἐπ’ ἀγορᾶς στενόντων· τίνος ταύτην ἀδικήματος δίδομεν δίκην; οὐχὶ καὶ νεῲ καὶ ἱερὰ καὶ τεμένη καὶ βωμοὶ καὶ πάντα κατὰ τοὺς παλαιοὺς νόμους πεφύλακται τοῖς θεοῖς; οὐ θύομεν; οὐ σπένδομεν; οὐ τελοῦμεν;
10οὐ πανηγυρίζομεν; οὐ παρ’ αὐτῶν ἐπὶ τὰς μά‐
χας ἐρχόμεθα; οὐ μετὰ νίκας ἀναθήματα κομί‐ ζομεν; οὐ συνθήκας τηροῦμεν; οὐχ ὅρκοις ἐμ‐ μένομεν; οὐ τὰ δίκαια πρὸς τοὺς περιχώρους ποιοῦμεν; πῶς οὖν νοσοῦμεν;
Decl
.

41

.

1

.

6

οἱ μὲν ἄλλοι ταῦτα, ἐγὼ δὲ οὐδεπώποτε θαυμαστὸν ἡγησάμην τὸ ταῦτα πάσχειν ἃ πάσχομεν οὐχὶ τῶν τρόπων κατεγνω‐ κὼς τῆς πόλεως οὐδ’ ἀσεβές τι συνειδὼς ὑμῖν
5οὐδ’ ἄγριον οὐδέν, μήποθ’ οὕτως ἀγνοήσαιμι τὴν πό‐ λιν, ἀλλ’ ὁρῶν τὸν ἄνθρωπον τοῦτον ἐκ γεωργίας μὲν ἢ θαλάττης ἤ τινος ἄλλης ἐπιεικοῦς ἐργασίας οὐ βου‐ λόμενον ζῆν, τὴν πονηρὰν δὲ ταύτην μετιόντα τέχνην καὶ φάσκοντα μὲν ὑπὲρ τοὺς ἄλλους ἐπίστασθαι τοὺς
10θεοὺς καὶ τἀκείνων ἀπόρρητα καὶ τίσι χαίρουσι καὶ τίσιν ἕλκονται καὶ τί λαβόντες ἀντιδοῖεν ἄν.
Decl
.

41

.

1

.

7

ὅλως δὲ ὁ κατάρατος ἑταῖρον αὑτὸν καὶ φίλον προσαγορεύων τῶν θεῶν καὶ πᾶν δυσχερὲς δι’ ἐκείνων λύειν ὑπι‐ σχνούμενος πολλοὺς οἴκους ἀνατέτραφε μισθῶν αὑτὸν
5ταῖς τῶν πολιτῶν ἔχθραις καὶ περὶ τοὺς τάφους κα‐ λινδούμενος κἀκεῖθεν ὀλέθρους τοῖς αὐτὸν οὐδὲν ἀδι‐ κοῦσιν ἐπάγων ἀνθρώποις, νεκροὺς ἐνοχλῶν καὶ ψυ‐ χὰς οὐκ ἐῶν ἐν τοῖς αὑτῶν μένειν ἤθεσι.
Decl
.

41

.

1

.

8

καὶ πολ‐
λοὶ δὴ τοὺς αὐτοῖς προσκεκρουκότας ἀπώλεσαν δι’ ἑνὸς τούτου μισθοφόρου, ὃς οἷς ἤδη πολλοὺς περιβε‐ βλήκει κακοῖς τούτοις καὶ τὴν τοῦ μὴ δοῦναι δίκην
5ἄδειαν παρεσκεύαζεν αὑτῷ. ὁ γὰρ αἰσθανόμενος καὶ κρίνειν δυνάμενος αὑτῷ παρῄνει σιγᾶν ὡς οὐκ ὂν ἀσφαλὲς ἄνδρα παροξύνειν ἀπὸ σημάτων ἰσχύοντα, ἐπεὶ καὶ αὐτὸς νῦν οἶδα μὲν ἃ πείσομαι, τὴν κοινὴν δὲ σωτηρίαν πρὸ τῆς ἐμαυτοῦ τιθέμενος ἀνέστην. τῷ
10δὲ οὐ τοῦτο συνηγωνίζετο μόνον, ἀλλὰ καὶ οἱ τὰς καλὰς αὐτῷ ταύτας ὀφείλοντες χάριτας πᾶν ἦσαν ἕτοι‐ μοι καὶ ποιεῖν καὶ πάσχειν ὑπὲρ αὐτοῦ. ὁρᾶτε δὲ ὡς καὶ νῦν οὐδὲν ὀκνοῦσι.
Decl
.

41

.

1

.

9

 Ταῦτα ὁρῶντες οἱ θεοὶ καὶ μισοῦντες καὶ τοὺς τούτῳ περιπεσόντας ἐλεοῦντες τὴν ὀργὴν ἐπὶ πάντας ἀφῆκαν, ὃ πολλαχοῦ γεγένηται πολλάκις. τοῦτο δὲ ἄρα οὐδὲ τοὺς γενναίους ποιητὰς ἐλάνθανεν, ἀλλ’ εἰδότες
5ᾄδουσι· πολλάκι καὶ ξύμπασα πόλις κακοῦ ἀνδρὸς
ἀπηύρα. τοῦτο πόλεσι διέστησε γῆν, τοῦτο θάλατταν ἐπήνεγκε, τοῦτ’ ὄμβρον ἔξω τοῦ μετρίου, τοῦτο λιμόν, τοῦθ’
10ὅπερ ἡμῖν.
Decl
.

41

.

1

.

10

ἀλλὰ παρ’ ὧν τὸ τραῦμα, παρὰ τούτων καὶ ἡ βοήθεια. ἐπειδὴ γὰρ πολλοὶ μὲν ἐτεθνή‐
κεσαν ἤδη, τὰ δὲ τῶν ἰατρῶν ἦν οὐδέν, εἴδομεν οἷ χρῆν ἰδεῖν, ἐπὶ τὸν οὐκ ὀλίγαις πόλεσι λελυκότα καὶ
5ταύτας καὶ πολλὰς ἑτέρας συμφοράς, τὸν θεὸν τὸν ἐν Δελφοῖς. καὶ ἐδεδοίκειν μέν, ἐδεδοίκειν, ὦ πολῖται, μὴ τῷ τοῦτον οὐκ ἐξεληλακέναι τῆς πόλεως ἀτυχήσω‐ μεν τοῦ μαντείου, κρείττων δὲ εὖ ποιῶν ὁ θεὸς τῆς ἐμῆς ἐλπίδος γίνεται καὶ ἀναιρεῖ δὴ σαφῆ καὶ ἁπλᾶ
10καὶ οὐχ οἷα τὰ πολλὰ Δελφικὰ τοῖς μὲν τοῦτο, τοῖς δ’ ἐκεῖνο παρέχοντα νομίζειν, ἀλλ’ εἶπε διαρρήδην, εἰ παῖς ἑνός του τῶν πολιτῶν ὑπὸ τοῦ δήμου τυθείη, στήσεσθαι τὸ κακόν.
Decl
.

41

.

1

.

11

ταῦτα ἀκούσαντες ἀνέστρεφον οἱ θεωροὶ θέοντες νύκτα καὶ ἡμέραν ὁμοίως ἐπειγό‐ μενοι καὶ ἡμεῖς ἐκαθήμεθα τρέμοντες, τί ποτ’ ἄρα ἥξουσι φέροντες. ὡς δὲ ᾐσθόμεθα προσιόντας, πολλοὶ
5πρὸ τῶν τειχῶν περιχυθέντες ἠρωτῶμεν, εἴ τι τοιοῦ‐ τον ἦλθον ἀκούσαντες, ὃ δίδωσιν ἀναπνεῦσαι τῇ πό‐ λει, χρηστὰ δὲ αὐτῶν ὑπισχνουμένων οὐκ ᾠόμεθα δεῖν μέλλειν, ἀλλ’ ἐπὶ τὴν ἐκκλησίαν δρόμος καὶ ὁ γραμμα‐ τεὺς εὐθὺς ἀνεγίνωσκε τὸν χρησμόν.
Decl
.

41

.

1

.

12

ἐνταῦθα ψή‐ φισμα μὲν οὐκ ἐδόκει δεῖν γράφειν ὅτι τὸν 〈δεῖνα τὸν〉 τοῦ δεῖνος, οὐ γὰρ ἦν, οἶμαι, δημοκρατίᾳ πρέπον,
κλῆρον δὲ ὁ καιρὸς ἐκάλει καὶ τὸ ἴσον οὕτως ἐσώζετο.
5τῶν πατέρων δὲ παρόντων καὶ τῶν ὀνομάτων ἃ τοῖς τούτων ἦν παισὶν ἐν τοῖς κλήροις κειμένων καὶ τῶν ἐφεξῆς πραττομένων ἔλαχεν ὁ τοῦ πολλὰ καὶ δεινὰ τούτου δεδρακότος υἱός. καὶ ἐπηκολούθησεν, ὡς ἴστε, κρότος, ὅτι δὴ δυοῖν ἐμέλλομεν ἀπαλλάξεσθαι κακῶν,
10λοιμοῦ τε καὶ πονηροῦ σπέρματος.
Decl
.

41

.

1

.

13

τὸ μὲν οὖν δί‐ καιον ἦν εὐθὺς τεθύσθαι τὸ ἱερεῖον καὶ τὴν νόσον ἀπεληλυθέναι καὶ εἶναι νῦν τὴν πόλιν ἐν δευ‐ τέραις θυσίαις ταῖς ἐπὶ τῷ σεσῶσθαι καὶ τοῦτον μά‐
5λιστα μὲν μὴ λίαν ἀλγεῖν ὡς ἂν καὶ αὐτῷ τινος γιγνομένης φιλοτιμίας, εἰ δ’ οὐχ οἷόν τε τοῦτό [γε], προσποιεῖσθαί γε· ὁ δὲ αἴρεται μὲν πρὸς τὸν θεὸν πόλεμον, καταφρονεῖ δὲ ὑμῶν, οἷς δὲ λέγει τὴν νόσον ἐκτείνει καὶ μὴ προσέχετε τῷ Πυθίῳ, φησίν, ἀλλ’
10ἐμοί. παύσω γὰρ τὸν λοιμὸν ἐγώ. καὶ τί δεῖ τὸν παῖδα θύειν; καὶ ὁ μὲν γόης ταῦτα, ὑμεῖς δὲ ἀνέ‐ χεσθε.
Decl
.

41

.

1

.

14

νῦν, ὦ κατάρατε, ταῦτα λέγεις καὶ τολμᾷς ὁμολογεῖν ὡς ἔχων βοηθεῖν οὐκ ἐβούλου; οὐκοῦν οὐχ ὁ παῖς διὰ τοῦτο ζῆν ἄξιος, ἀλλ’ οὗτος προστυθῆναι τῷ παιδὶ καὶ τὸν μὲν ὑπηρετῆσαι τῷ χρησμῷ δίκαιον,
5τὸν δὲ δοῦναι δίκην, ὅστις ὁρῶν τὴν πόλιν οὕτως οἰκτρῶς ἀπολλυμένην οὐκ ἠλέησεν οὐδὲ ἐπήμυνε κύ‐ ριος ὤν, ὡς αὐτὸς λέγει;
Decl
.

41

.

1

.

15

 Ἀλλὰ τοῦτο μὲν οὐκ ἄξιον ἐγκαλεῖν, οὔτε γὰρ τότε τοσοῦτον οὔτε νῦν ἰσχύει, διακρούεται δὲ καὶ παράγειν ἐπιχειρεῖ καὶ ἔστι πανταχοῦ πονηρός. ὃς πρῶτον μὲν ὑμᾶς οὐκ ἐᾷ τοῖς ἐγνωσμένοις ἐμμένειν.
5φέρε γάρ, τί τότε βουλευομένοις ὑμῖν ὑπὲρ βοηθείας ἔδοξεν; οὐ τοὺς μὲν ἀνθρώπους ἅπαντας χαίρειν ἐᾶν ὡς ἂν ἐλάττονας τοῦ πράγματος, ἐπὶ δὲ τὴν ἁπάσης κρείττω συμφορᾶς ἐπικουρίαν καταφεύγειν, τὸν θεὸν τὸν ἐν Δελφοῖς;
Decl
.

41

.

1

.

16

καὶ οὐκ ἂν φαίην ὅτι πολλοὶ περὶ τούτων ἐγένοντο λόγοι παρ’ ὑμῖν. ἀλλ’ εἶπε μὲν ὁ δεῖνα διὰ βραχέων, ἀντεῖπε δὲ οὐδείς, ἐχειροτόνησε δὲ ὁ δῆμος. ᾑρέθησαν οἱ θεωροί, ἦλθον ἐκεῖσε, ἐχρή‐
5σαντο τῷ μαντείῳ, τί παύσει τὴν νόσον; ἤκουσαν, ἐπ‐ ανῆλθον, ἀπήγγειλαν· ἔξεστι μὴ νοσεῖν. νῦν οὖν λύσομεν τὰ δεδογμένα καὶ οὐκ αἰσχυνούμεθα τὰς με‐ ταβολὰς αἳ μέγιστα ὀνείδη καὶ ἀνδρὶ καὶ πόλει φέρου‐ σιν; οὐ γὰρ ἔστιν ἀνοίας αἰτίαν ἐν τοῖς τοιούτοις
10διαφυγεῖν, οὐ γὰρ οἷόν τε τοῦ δέοντος ἐν ἀμφοτέροις οὖσί γε ἐναντίοις τυγχάνειν, ἀλλ’ ἀνάγκη θά‐ τερον ὁμολογεῖν ἡμαρτῆσθαι.
Decl
.

41

.

1

.

17

θαυμάζω δὲ εἰ τοὺς
μὲν τυράννους μισοῦμεν, ὅτι τὸν δῆμον ἀσθενῆ ποι‐ οῦσι, τούτῳ δὲ εἰσόμεθα χάριν ὃς ἰσχυρότερον αὑτὸν ποιεῖ τῶν τῷ δήμῳ κεκυρωμένων. καὶ εἰ μὲν ψήφισμά
5τις ἔλυσε περὶ δωρεᾶς γεγραμμένον ἢ περὶ τοῦ δεῖν τοῖς ἀστυγείτοσι βοηθεῖν ἢ περὶ τοῦ παρ’ ἐκείνων μεταπέμπεσθαι βοήθειαν, δεινὸν ἦν ἂν καὶ ἠγανα‐ κτοῦμεν.
Decl
.

41

.

1

.

18

τί λέγεις; μάτην οὖν συλλεγόμεθα καὶ ῥητόρων ἀκούομεν καὶ τὰ λεγόμενα δοκιμάζομεν καὶ χειροτονοῦμεν καὶ κύριον ποιοῦντες τὸ δοκοῦν εὖ ἔχειν ἀπερχόμεθα; νῦν δὲ πρᾴως οἴσομεν ἀναιρουμέ‐
5νης τῆς γνώμης καθ’ ἣν ἔδοξεν ἀντιστῆσαι τῷ λοιμῷ τὸ μαντεῖον;
Decl
.

41

.

1

.

19

καὶ εἰ μὲν πρὶν ἀπᾶραι τοὺς θεω‐ ροὺς ἐπεχείρει τοῦτο ὃ νυνὶ ποιεῖ, καὶ οὕτως ἂν ὕβρις ἦν καὶ οὐκ ἂν βελτίους ἐνομίσθησαν τῶν ἐκεῖθεν ἐλ‐ πίδων οἱ παρὰ τούτου λόγοι· ἡκόντων δὲ ἐκεῖσε καὶ
5δεηθέντων καὶ ὧν ᾔτησαν τετυχηκότων πάντων τού‐ των καταγελάσαντες τὸ τοῦ μάγου θαυμασόμεθα; καὶ εἰ μὲν ἐπ’ ἄλλον τις ἡμᾶς ἦγε θεόν, οὐδὲ τοῦτ’ ἂν ἦν καθαρὸν αἰτίας, ἀλλ’ ἧττον μὲν τοῦ νῦν ἁμαρτα‐ νομένου, τοὺς μεμφομένους δὲ εἶχεν ἄν· νῦν δὲ ἐπ’
10ἄνθρωπον ἰόντες μετὰ τὸν θεὸν οὐδὲν ἀδικήσομεν;
Decl
.

41

.

1

.

20

καὶ μὴν οὐδὲ τοῦτ’ ἔστιν εἰπεῖν ὡς ἐπὶ μαντεῖον μὲν ἤλθομεν, οὐ μὴν τῶν ἄγαν πιστευομένων οὐδ’ οὗ μάλιστα τἀληθὲς εὑρίσκεται, ἀλλ’ ἴσασιν ἅπαντες τὸ Δελφικὸν καὶ τῷ τόπῳ καὶ τῇ δόξῃ καὶ τῇ περὶ
5πάντα ἀψευδείᾳ πάντα παριὸν χρηστήρια. τοῦτο καὶ τύραννοι βαρβάρων ἔγνωσαν καὶ ὧν εἶχον τὰ κάλλιστα φέροντες ἀνέθηκαν, τοῦτο τὰς πολλὰς τῶν Ἑλληνίδων πόλεων ᾤκισε, τοῦτο τῷ γένει τῶν Ἑλλήνων ἐν ταῖς μεγίσταις δυσκολίαις ἤρκεσε.
Decl
.

41

.

1

.

21

καὶ οὐ νῦν πρῶτον ἡ δύναμις αὐτοῦ κρίνεται, ἀλλὰ μακροῦ χρόνου καὶ πείρας πολλῆς καὶ μαρτυρίας κοινῆς ἄνθρωπος θεοῖς ἐχθρὸς ἀξιοῖ φανῆναι σεμνότερος. οὐ τοίνυν οὐδ’ ὁ
5τρόπος τῆς ἰάσεως καινός, ἀλλ’ ἤδη καὶ ἑτέροις δι’ ἴσων λέλυνται συμφοραί. καὶ οὐκ ἀφανεῖς γε αἱ θυ‐ σίαι, ἀλλὰ κἂν οἱ παῖδες εἴποιεν ταῦτα καὶ διηγή‐ σαιντο τοὺς θύσαντας, τοὺς τεθυμένους ὑπὲρ ὧν τέ‐ θυνται. τί τοίνυν ἐστὶ τὸ πεῖθον ἀντὶ τοῦ θεοῦ καὶ
10τῶν παρ’ ἐκείνου τὸν μάγον ποιήσασθαι;
Decl
.

41

.

1

.

22

 Οὕτω μὲν οὖν, εἰ καὶ σφόδρα πάντα εἶκε τῇ τοῦδε τέχνῃ, τῶν ἀτοπωτάτων ἦν ἂν καταγνῶναι μὲν μανίαν τῶν ἄρτι δεδογμένων, ἀτιμάσαι δὲ θεὸν τὸν οὐκ ἀτιμάσαντα τὴν πόλιν. ὡς δὲ καὶ ψεύδεται καὶ
5φενακίζει καὶ ὧν πλεῖστον ἀπολείπεται, ταῦτα ἐπαγ‐ γέλλεται, γνῶναι ῥᾴδιον. ὅτῳ γὰρ ὑμῶν, ὦ πολῖται, πιστὸν ὅτι οὗτος πολίτης ὢν καὶ τοσαύτην ὁρῶν φθο‐ ρὰν καὶ κίνδυνον ὡς μηδένα ἡμῶν λειφθήσεσθαι, καὶ τὸν περὶ τὰς ταφὰς νόμον κεκινημένον τῷ πλήθει
10τῶν νεκρῶν κατέσχεν ἂν καὶ οὐκ ἐξέφηνεν αὑτόν, ἀλλὰ προήκατο καιρὸν παρασχόντα αὐτῷ σωτῆρα κληθῆ‐ ναι τῆς πόλεως; διὰ τί γάρ, ὦ τοῖς θεοῖς ἐρίζων τή‐ μερον, οὐκ ἐπεδείξω τὴν δύναμιν ταύτην; πότερον οὐκ εἶχε τὸ πρᾶγμα δόξαν; οὐδὲ ἔστιν εἰπεῖν ὅσην. ἀλλ’
15οὐχ ὑπῆρχε βουλομένῳ κερδαίνειν; καὶ τίνος ἂν ὧν ἂν ἐπήγγελλες ἠτύχησας;
Decl
.

41

.

1

.

23

τῶν μὲν ἄλλων εὐεργε‐ τῶν ἕκαστος ἕν τι λαβὼν ἐγένετο ζηλωτός, σοὶ
δ’ ἂν ἅπαντα συλλαβόντες ἔδομεν, σίτησιν, ἀτέλειαν, γῆν πολλήν, ταλάντων πλῆθος, εἰκόνας πανταχοῦ τῆς
5πόλεως, ἐν στοαῖς, ἐν γυμνασίοις, ἐν ἱεροῖς. τάχα δ’ ἄν τις ἔγραψε καὶ κρατήρων σε κοινωνεῖν καὶ μετὰ τῶν θεῶν ᾄδεσθαι. πῶς οὖν ᾑροῦ ζημιοῦν μετὰ τῆς πόλεως σαυτὸν σαυτῷ μὲν τοσούτων ἀγαθῶν, τῇ δὲ σωτηρίας φθονῶν ἐξὸν μετὰ τῆς πόλεως τηλικαῦτα
10κερδαίνειν; τίς οὕτως ἀλλόκοτος ὅστις ἂν ταῦτα ἀντὶ τοῦ ζητεῖν φύγοι; τίς οὐκ ἂν ηὔξατο ταῦτα δυνηθεὶς ἀποθανεῖν εἰδὼς οἵων ἐφ’ οἵοις ἔργοις ἐπιγραμμάτων τεύξεται; σοὶ δὲ καὶ ζῶντι τούτων ἂν ὑπῆρχεν ἀπο‐ λαύειν.
Decl
.

41

.

1

.

24

καὶ μὴν ὅ γε λοιμοῦ δυνατώτερος οὗτος ἂν γένοιτο καὶ λιμοῦ. καὶ λιμοὺς τοίνυν ἂν ἐλελύκει πόλεσιν ὄμβρον καλῶν τε τὸν οὐ φαινόμενον καὶ τὸν πλεονάζοντα σωφρονίζων καὶ τὰς Ὥρας πείθων μηδὲν
5τὴν γῆν ἀδικεῖν. καὶ μὴν ὅτῳ γε πρὸς ταῦτα δύναμις, οὗτος ἂν ῥᾳδίως καὶ πολεμίους τρέψαιτο μηδὲν δεηθεὶς
ὅπλων καὶ ἵππων καὶ στρατηγῶν. πόσα τοίνυν ἔστησας ἀπὸ τῶν ἐναντίων τρόπαια;
Decl
.

41

.

1

.

25

καίτοι καὶ ταῦτ’ ἄν, εἴπερ ἦν σοι δύναμις, ἐπέπρακτο. οὐ γὰρ δὴ τοὺς ἀριστεύοντας μᾶλλον ἂν ἐβούλου μακαρίζειν ἢ αὐτὸς εἶναι τῶν στεφανουμένων καὶ μᾶλλόν γε ἢ κατ’ ἐκεί‐
5νους ἐπαινουμένων, ὅσῳπερ ἀψοφητὶ καὶ χωρὶς πραγ‐ μάτων τοὺς πολεμίους ἤλαυνες ἄν. ἐγὼ τοῦτον εἶδον πολλάκις ὑπὲρ ἀργυρίου διαλεγόμενον τοῖς ἐμπόροις καὶ νῦν μὲν αἰτοῦντα, νῦν δὲ τοῦ λαβεῖν εἰδότα χάριν. καίτοι τί χρῆν τοῖς πλουσίοις ἐνοχλεῖν ἐξὸν εἶναι τῶν
10δοῦναι δυναμένων;
Decl
.

41

.

1

.

26

διὰ τί γὰρ μὴ πάντας σοι θησαυροὺς ἀπεκάλυψεν ἡ τέχνη καὶ ὅσα νῦν ἐν τῇ γῇ κρύπτεται τῆς σῆς οἰκίας ἐποίησεν; ὅτι, φησίν, ἄλλος ἄλλο τι μεμελέτηκεν, ἐγὼ δὲ τοῦτο οὐ
5κακῶς ἐπίσταμαι. τὸ δὲ μὴ προσελθεῖν ὑμῖν μηδὲ ἐπαγγείλασθαι πρότερον διὰ τουτουσὶ τοὺς φθονοῦντας καὶ διαβάλλοντας τὴν τέχνην γεγένηται, νῦν δὲ εἰς ἀνάγκην ἀφῖγμαι.
Decl
.

41

.

1

.

27

ἐγὼ
δὲ ὅτι μὲν καὶ δι’ ἐκείνων ἂν ἦλθεν ὁ λοιμοὺς σβεν‐ νύων αὑτὸν ποιῶν πλείονος ἄξιον, οὐδὲν οἶμαι δεῖν ἐπισταμένους διδάσκειν· περὶ δ’ αὖ τῆς διαβολῆς ἐκεῖ‐
5νο λέγω· τίς οὐκ ἂν ἠνέσχετο ῥημάτων ὀλίγων καὶ βλασφημίας τινὸς μέλλων συκοφάντας τοὺς λοιδοροῦν‐ τας ἐλέγξειν; πῶς δ’ ἂν οὐ μᾶλλον ἀπέπνιξας τοὺς τὴν σὴν βασκαίνοντας δύναμιν, εἰ ταύτην ἔδειξας ἐπὶ τῷ τῆς πόλεως ἀγαθῷ κεκτημένος; ἐγὼ πρῶτος ἀναστὰς
10ἐκάλουν ἂν ἐκείνους λοιμοὺς καὶ τῆς πόλεως ἐχθροὺς καὶ τιμωρίαν ἀπῄτουν. ἀλλ’ οὐ τὸν φθόνον ἐδεδίεις. πόθεν; ἀλλ’ ᾔδεις οὐδὲν ὂν παρὰ σαυτῷ τοσοῦτον. διὰ τοῦτ’ ἐπῄνεις ἡμᾶς παρὰ τὸν θεὸν βαδίζοντας.
Decl
.

41

.

1

.

28

 Μὴ ὅσα φασὶν οὗτοι δύνασθαι, πάντα τούτοις, ὦ πολῖται, δυνατὰ νομίζετε, ἀλλὰ τὰ μέν, τὰ δ’ οὔ, καὶ τὰ μὲν σφόδρα, τὰ δ’ ἥκιστα. τοῖς γὰρ οἷος οὗτός ἐστιν ἀνελεῖν μὲν συμφορὰν οὐκ ἔστι, ῥάψαι δὲ καὶ
5κατασκευάσαι. διὰ τοῦτο τῶν μισουμένων μᾶλλόν εἰσιν ἢ τῶν τιμῶν ἀξιουμένων. εὐδαίμονα μὲν γὰρ ἐποίησαν οὐδένα, πολλοὺς δὲ ἀθλίους.
Decl
.

41

.

1

.

29

πόθεν δὴ τοῦτο τοι‐ οῦτόν ἐστι; τῶν δαιμόνων οἱ μὲν χείρους καὶ κακῶς ποιεῖν πεφυκότες τέρπονταί τε τοῖς ὑπὸ τούτων δρω‐ μένοις καὶ συγκαταπράττουσι τὰ δεινὰ δὴ ταῦ‐
5τα καὶ ἀπολλύντα ἀνθρώπους. μεθ’ ὧν οὗτοι διιστᾶσι φίλους, ἐκπολεμοῦσι πρὸς αὐτὴν συγγένειαν, πλοῦτον διεσκέδασαν, πενίαν ἐπήνεγκαν, ὀφθαλμὸν ἐξέκοψαν, γλῶτταν ἀπέστρεψαν, κωφὸν ἀπέφηναν, πόδας ἔδησαν, χεῖρας ἐπήρωσαν, σῶμα συνέτηξαν, πολλὰ πρὸς τού‐
10τοις, ἃ ὅπως μὲν δύνανται καὶ τί ποιοῦντες ἢ λέγον‐ τες, οὗτος μὲν οἶδε καλῶς, ἐγὼ δὲ οὐ μεμάθηκα μηδὲ μάθοιμι. ταῦτα δ’ οὖν ἐστι τὰ τῆς τούτων συμμορίας καὶ τοῦτο ἔργον τῆς καλῆς ταύτης τέχνης.
Decl
.

41

.

1

.

30

τῶν μὲν οὖν πονηρῶν δαιμόνων αὑτὸν καλείτω φίλον, οὐ‐ δὲν ἀντιλέγω, παρ’ ὧν δὲ τὰ χρηστὰ τοῖς ἀνθρώποις καὶ αἱ τῶν κακῶν ἀπαλλαγαί, τούτοις οὗτος ἐχθρὸς
5ἀπ’ αὐτῆς τῆς πρὸς τοὺς ἑτέρους φιλίας. οὐ γὰρ οἷόν τε τὸν αὐτὸν παρ’ ἀμφοτέροις δύνασθαι, ἀλλ’ ὅστις τι δι’ ἐκείνων ἔβλαψεν, οὗτος τοῦ δύνασθαί τι καὶ διὰ τούτων ὠφελεῖν αὑτὸν ἀπεστέρησε. βλάπτουσι δὲ ἕνα ἄνδρα καὶ δύο, κἂν τὰ μέγιστα δυνηθῶσιν, οἶκον
10ὅλον καὶ πόλιν. τῷ μὲν εἶναι κακοὶ καὶ μὴ διδόναι δίκην ζημιοῦσι, τῇ τέχνῃ δὲ καὶ τοῖς φαρμάκοις οὐδέν.
Decl
.

41

.

1

.

31

 Καὶ τί δεῖ πόρρωθεν τὴν τούτου περὶ τὰς εὐεργεσίας ἀδυναμίαν ἐλέγχειν ἔχοντα ἐκ τῶν νῦν
τοῦτο ποιεῖν; ἄνθρωπος κλῆρον παρατρέψαι μὴ δυ‐ νηθεὶς πόλιν ὅλην ῥύεται νόσου; ἄνθρωπος ἄχρηστος
5〈τῷ〉 κινδυνεύοντι παιδὶ λοιμοῦ περιγίνεται; οὐκ ἐδε‐ δίεις μὴ λάχῃ; τί οὖν λαχόντος τρέμεις; ἀλλ’ ἐδεδίεις μὴ λάχῃ; τί οὖν οὐκ ἐποίεις μὴ λαχεῖν; ἀλλ’ οὐ προσ‐ εδόκησας; ποῦ τοίνυν ὁ θαυμάσιος μάγος;
Decl
.

41

.

1

.

32

ἐῶ τἄλλα, ἀλλ’ ἔχομαί σου τοῦ παιδὸς νῦν ἐγὼ καὶ οἵδε πάντες καὶ θύειν μέλλομεν. νίκησον ἡμᾶς, ῥῦσαι τὸ σῶμα, τῶν χειρῶν ἐξάρπασον, ἀφάνισον τὸ μειράκιον
5νεφέλῃ, ποίησον ἡμᾶς δοκεῖν ἔχειν αὐτὸν οὐκ ἔχοντας. ὁρᾷς ὡς ἀπορεῖς καὶ ἐξελεγχόμενος οὐκ ἔχεις ὅ τι χρήσῃ;
Decl
.

41

.

1

.

33

 Τίνα δὴ παρεχόμενος τοῦ παύσειν τὸν λοιμὸν ἀπόδειξιν ἀξιοῖς ᾧ θαρροῦμεν ἀφέντας οἷς οὐκ ἔνι πιστεύειν ἀναμένειν; ὅτι, φησίν, εἰ μὴ σφόδρα ἐπε‐ πείσμην ἀρκέσειν πρὸς τὸ ἔργον, οὐκ ἂν ἐπηγ‐
5γελλόμην. τί γὰρ ὄφελος αὖθις ἐπὶ τὴν σφαγὴν ἀγομένου τοῦ παιδός;
Decl
.

41

.

1

.

34

ἓν τοῦτο πρῶτον, ὦ μάγε, τὸ μὴ τήμερον αὐτὸν ἀποθνήσκειν. σὺ δ’, ὡς εἰκός, αἰτήσεις καὶ τὴν ἐπιοῦσαν ἡμέραν καὶ τρίτην καὶ τετάρτην καὶ δέκα καὶ δὶς τοσαύτας φάσκων τῶν
5εἰς τὴν ἴασιν φερόντων τοῦ μὲν εὐπορεῖν, τοῦ δ’ οὔ‐
πω, μεῖζον δὲ ἐκεῖνο τὸ μήπω φαινόμενον δύνασθαι. διαλέξῃ τι καὶ περὶ σελήνης καὶ τῶν τοῦ μηνὸς ἡμε‐ ρῶν καὶ ὅλως ἄλλα ἐπ’ ἄλλοις εὑρήσεις ἀναβολὴν ἔχοντα. τὸ δὲ ποιεῖν μὲν οὐδέν, ἀεὶ δὲ ποιήσειν λέγειν
10χρόνους ἐμποιεῖν ἱκανόν.
Decl
.

41

.

1

.

35

ἓν μὲν τοῦτο οὐ μικρὸν τούτῳ κέρδος, ἕτερον δὲ μεῖζον ἢ οὐδὲν ἔλαττον τὸ πολλοὺς ἐν ταῖς ἡμέραις ταύταις πρὸ τοῦ λαχόντος τῶν πολιτῶν ἀπελθεῖν. ἡγεῖται γὰρ καὶ τῷ παιδὶ καὶ
5αὑτῷ τοῦτό γε οὐ φαύλην παραμυθίαν οἴσειν καὶ ἃ δράσει μὴ λυόμενος ὁ λοιμός, κουφιεῖν αὑτῷ νομίζει τὴν συμφοράν.
Decl
.

41

.

1

.

36

τί δ’, ἂν εἰπὼν ἀνάγκην εἶναι νύκτωρ περιελθεῖν τὴν χώραν καὶ παρεῖναι δεῖν τῶν μὲν ἄλλων οὐδένα, τὸν υἱὸν δὲ μόνον, ὃν καὶ μόνον οἷόν τε τῶν τοιούτων κοινωνεῖν, τούτων δὲ
5οὐ συγχωρουμένων μάτην ἅπαντα πεπράξεσθαι, ἂν τούτοις ὑμᾶς ἀναγκάσῃ τοῖς λόγοις παραδοῦναι τὸν υἱὸν αὐτῷ, τὴν τῆς πόλεως ἀσφάλειαν, ἔπειτα ἀπιὼν οἴχηται παρὰ τοὺς οὐχ ἡδέως πρὸς ἡμᾶς ἔχοντας, τί χρησόμεθα; εἰπέ μοι. ἐπ’ ἄλλον ἥξομεν; καὶ τίς ἀνέ‐
10ξεται; ἀλλ’ εὑρήσομεν;
Decl
.

41

.

1

.

37

ἂν οὖν χαλεπαίνων ὁ θεὸς
μάταιον τὸ πρᾶγμα ποιῇ, πέμψομεν, νὴ Δία, παρ’ αὐ‐ τὸν πάλιν καὶ τὴν νόσον ἐροῦμεν καὶ ζητήσομεν φάρ‐ μακον; ὁ δέ, ὦ πάντων ἀνθρώπων ἀτοπώτατοι,
5φήσει, ὑμεῖς ἑτοίμου τυχόντες βοηθείας, ἐν χε‐ ροῖν τὸ θῦμα ἔχοντες, κύριοι τοῦ μηκέτι νοσεῖν γεγενημένοι λόγων ἠκούετε μετὰ χρησμούς. τί οὖν εἰρωνεύεσθε καὶ ἀνθρώπους ἔχοντες ἡμῶν ἀμείνους οὐ δι’ ἐκείνων ἀπαλλάττεσθε τῶν
10δυσχερῶν; τί οὖν τότε ποιήσομεν; αἰτιασόμεθα, νὴ Δία, τοὺς τούτῳ βεβοηθηκότας καὶ ὡς οὐκ ἐχρῆν ὑπαχθῆναι δακρύοντος ἐροῦμεν. ἀλλ’ οὐδὲν ἧττον ἀπο‐ λούμεθα.
Decl
.

41

.

1

.

38

πῶς οὖν οὐ πολλῆς δυστυχίας διὰ τῶν τοῦ μάγου λόγων τῆς τε φαινομένης λύσεως ἐκπεσεῖν καὶ μηδεμίαν ἀντὶ ταύτης ὕστερον ἔχειν; καὶ οὐκ ἐν‐ ταῦθα ἕστηκε τὸ δεινόν, ἀλλ’ οὐδ’ ἐπ’ ἄλλην ἀκαιρίαν
5καλούμενος 〈ὁ θεὸσ〉 ἔτι βοηθῶν συλλήψεται. διὰ τί γάρ; ἵν’ ἀνθρώπους εὐσεβεῖς ἐξέληται κινδύνων; καλόν γε εὐσεβείας τὰ παρόντα τεκμήριον. οὕτως ἡμῖν εἰσάπαξ καθίστησι δυσμενῆ τὸν Πύθιον τὸ τούτῳ πεισθῆναι τήμερον, καὶ δέος ἐστὶν οὐ μικρὸν μὴ καὶ ἄλλο τι τῷ
10λοιμῷ προσγένηται καὶ τοῦτ’ ἀνίατον τῇ πόλει τῆς ἐκ
Δελφῶν ἡμῖν ἀποκεκομμένης ἐλπίδος.
Decl
.

41

.

1

.

39

 Καὶ μὴν κἀκεῖθεν, ὦ πολῖται, μάθοιτ’ ἂν ὡς οὐ δεῖ τούτῳ προσέχειν. ἐρωτῶ γὰρ αὐτὸν ἐναντίον ὑμῶν· παῖδα ἕτερον ἐν παραβύστῳ θύσας νικήσεις τὸν ἀντίπαλον; τίνα τοῦτον; πόθεν λαβών; τίνος δι‐
5δόντος, 〈ὅπου γε οὐδένα〉 ὀνομάζει τὰ λόγια; πόσῳ δὲ δικαιότερον τὸν λαχόντα ἀπελθεῖν;
Decl
.

41

.

1

.

40

ἀλλ’ ἑτέρῳ τρόπῳ τὴν θεραπείαν εὑρήσεις; ἀλλ’ ὁ χρησμὸς τοῦτον εἶναί φησι μόνον. εἰ δὲ ἐνῆσαν πλείους, οὐκ ἂν ἀπεκρύψατο τὴν ἀφθονίαν τῶν τῆς ἰάσεως ὁδῶν ὁ
5θεὸς οὐδ’ ἂν ἐγένετο χείρων τουτωνὶ τῶν ἰατρῶν οἳ φιλοτιμοῦνται τῷ πολυτρόπων μεμνῆσθαι θεραπειῶν, ἀλλ’ εἶπεν ἂν ἐξαριθμῶν ὅτι ἢ τὸ ποιήσασιν ἢ τὸ ἤ, νὴ Δί’, ἕτερον ἢ πάλιν ἄλλο τι ἢ τοῦτό γε αὐτὸ τὸ νῦν ἀνῃρημένον ὑπάρξει τὸν λοιμὸν διαφυγεῖν. ἀλλ’
10ὁρᾶτε ὡς πάντα τἄλλα ἀφεὶς ἐν τούτῳ μόνῳ φησὶν εἶναι τὴν βοήθειαν τούτους, οἶμαι, θηρεύων ὡς ἂν καὶ τῆς τοῦ λοιμοῦ γενέσεως ἐκ τούτων οὔσης, τοῦ μὲν εἰσηγουμένου καὶ προεμβάλλοντος, τοῦ παιδὸς δὲ ἀκολουθοῦντος καὶ πειρωμένου μιμεῖσθαι.
Decl
.

41

.

1

.

41

 Πῶς οὖν, φησίν, οὐκ ἐμὲ σφάττει; ὅτι δει‐ νότερον ἡγεῖταί σοι τῆς σαυτοῦ τελευτῆς τὴν τοῦ παιδός. βαρύτερον δὲ πᾶσιν ἀνθρώποις ἡ ἐν τῷ περι‐
εῖναι λύπη τοῦ θανάτου. διὰ τί οὖν, φησί, μὴ διαρ‐
5ρήδην εἶπε τὸν ἐμὸν θύειν; ὅτι τότε μὲν ᾔδει σε συκοφαντήσοντα τὸ μαντεῖον [εἰπεῖν]· ἄνδρες πολῖ‐ ται, ταῦτα ἐνθένδε κατεσκεύασται. ταῦτα οἱ φθονοῦντες, ταῦτα οἱ τὴν ἐμὴν δόξαν οὐ φέροντες. ταῦτα οὐχ ὁ θεός, ἀλλὰ Δελφῶν οἱ
10πάντα ἀργυρίου ποιοῦντες.
Decl
.

41

.

1

.

42

διὰ τοῦτο τοὔνομα μὲν οὐκ εἶπε, τῷ κλήρῳ δὲ ταὐτὸν ἐποίησεν. ἢ σὺ νομίζεις οὐ τῇ ψήφῳ τοῦ θεοῦ καὶ τῇ γνώμῃ τὰ περὶ τοὺς κληρουμένους οὕτω γενέσθαι; τί οὖν βιάζῃ καὶ
5φιλονεικεῖς καὶ δυσσεβῆ τινα παλαιὸν μιμῇ τοξότην, ὃν οἱ ποιηταί φασιν ἀντάρασθαι τῷ θεῷ τόξον; καὶ σὺ νῦν ἀνταγωνίζῃ τῷ μαντείῳ, διαφέρει δὲ τοσοῦτον ὅσον ὁ μὲν αὐτὸς ἐμαίνετο μόνος, σὺ δὲ καὶ τὸν δῆ‐ μον ἀξιοῖς. ἢ ταῦτα, ὦ πολῖται, σωφρονούντων ἀνθρώ‐
10πων; βουλεύεταί τις περὶ τῶν ἀνῃρημένων δέον προσ‐ θεῖναι τὸ ἔργον καὶ κατέχει λοιμὸν ὃν ἔχει λῦσαι καὶ τὰ ὦτα παραδίδωσι λόγοις ἀνθρώπων ἀκηκοὺς θείων
λογίων καὶ βούλεται ἀπελθὼν οἴκαδε τοὺς αὑτοῦ νο‐ σοῦντας ἐπιδεῖν ἐξὸν ὑγιαίνοντας;
Decl
.

41

.

1

.

43

καὶ τί πρὸς αὐ‐ τοὺς ἐρεῖτε τοὺς ἐν ταῖς κλίναις, τοὺς περὶ τὰ φρέατα, τοὺς ἐν τῷ κακῷ, τοὺς καομένους; πάντως δὲ ἐπύθον‐ το τὰ παρὰ τοῦ θεοῦ καὶ θαυμάζουσιν, ὡς εἰκός, ὅτι
5μήπω λέλυνται. τί οὖν ἐρεῖτε πρὸς αὐτοὺς ἔτι νο‐ σοῦντας ἢ τὸν μάγον καὶ τὰ παρὰ τοῦ μάγου καὶ ὡς ἐπαγγέλλεται καὶ ὡς ἴσως τι πράξει; καὶ πῶς οἴσετε τῶν καμνόντων τὸν ὀδυρμόν; τὸν τοῦ γόητος περὶ πλείονος ὧν ἐγεννήσατε πεποιῆσθαι δόξετε.
Decl
.

41

.

1

.

44

 Ὁρῶ τοὺς πολλοὺς ὑμῶν, ὦ πολῖται, μελανει‐ μονοῦντας, τὸν μὲν ἐπ’ ἀδελφῷ, τὸν δὲ ἐπὶ γυναικί, τὸν δὲ ἐπὶ τέκνῳ, τὸν δὲ ἐπὶ τούτοις ἅπασι. βούλεσθε οὖν τούς τε οὔπω θρηνοῦντας ταὐτὰ παθεῖν τοῖς τε
5ἤδη πεπληγμένοις προστεθῆναι μείζω; μή, πρὸς τῶν πολλῶν τάφων, ἀλλ’ ἐλεήσατε μὲν τοὺς ἀσθενοῦντας, ἐλεήσατε δὲ τοὺς οὔπω. ἥξει γάρ, ἥξει βαδίζον τὸ κα‐ κὸν ἐφ’ ἅπαντας, ἂν μὴ σταθῇ τῷ ξίφει. οὐδὲν δεινὸν οὐδ’ ἐλεεινὸν ὁ μάγος πείσεται μετὰ τῶν πολ‐
10λῶν πατέρων ζητῶν τὸν ἑαυτοῦ οὐδ’ ἂν δίκαιος εἴη
πρὸς ἡμᾶς λέγειν· σώσατε τὸν ἐμόν, τοὺς ὑμετέ‐ ρους πρόεσθε. ταῦτα γὰρ αἰτεῖ, κἂν τὰ ῥήματα φεύ‐ γῃ.
Decl
.

41

.

1

.

45

ἔδει δὲ τούτων οὐδενός, εἴπερ ἅ φησι καὶ ὑπισχνεῖται, ταῦθ’ ὡς ἀληθῶς ἐδύνατο. τί γὰρ ἐκώ‐ λυεν, εἰπέ μοι, πρὶν εἰπεῖν τι, πρὶν ὑποσχέσθαι, συν‐ άψαι τῷ κλήρῳ τὴν ἴασιν καὶ τὸν τῶν λόγων τού‐
5των καιρὸν τῆς τοῦ λοιμοῦ ποιῆσαι λύσεως, εἶθ’ οὕτω θύειν κωλύειν ὡς ἂν οὐκέτ’ οὔσης ἀνάγκης;
Decl
.

41

.

1

.

46

ἀλλ’ οὐκ ἐνῆν οὕτως ὀξέως, ἀλλὰ διὰ χρόνων. οὐκοῦν κἂν μέλλῃς οὕτω λύειν, θῶμεν γάρ, εἰ καὶ σφόδρα τοῦτο ἠλίθιον, οὐκ ἴσα ἀντ’ ἴσων δίδως. ποῦ γὰρ ἴσον
5ἤδη παῖδας ὑγιαίνοντας ἰδεῖν ἢ τοῦτ’ αὐτὸ μετὰ πολ‐ λοὺς θανάτους λαβεῖν; τὸ δὲ ἀγανακτεῖν οὕτω πολίτην ἡμέτερον, εἴ τι χρήσιμος ἔσται διὰ τοῦ παιδὸς τῇ πό‐ λει, πῶς ἀνεκτόν;
Decl
.

41

.

1

.

47

τούτων ἕκαστος, εἰ τὸν υἱὸν ὑπὸ τοῦ κλήρου κατειλημμένον ἑώρα τὸν ἑαυτοῦ, ἴσως μὲν οὐδ’ ἂν ἐδάκρυσεν· εἰ δ’ οὖν, ἀλλὰ κἂν ἡδονὴν ἴσως εἶχέ τινα τῇ λύπῃ κεκραμένην, εἰ τοιαύτην εἰσφο‐
5ρὰν εἰσέφερε τῇ πόλει. ὁ δὲ ἀγανακτεῖ καὶ τὴν λει‐ τουργίαν οὐ φέρει καὶ λοιδορεῖται τοῖς θεοῖς καὶ μο‐ νονοὺ κατασκάπτει τοὺς νεώς. καὶ οἱ μὲν τὰ μέγιστα ἡμᾶς ἀγαθὰ εἰργασμένοι τὴν ἡσυχίαν ἦγον ἄν, ὁ δὲ
πονηροῖς φαρμάκοις τὸν ἑαυτοῦ κατατρίψας βίον, ὥσπερ
10τις τύραννος, ὑποχωρεῖν ἀξιοῖ ταῖς ἡδοναῖς ταῖς ἑαυ‐ τοῦ τὴν κοινὴν ἀσφάλειαν.
Decl
.

41

.

1

.

48

διὰ τί; διὰ τὰ πολλὰ τρόπαια καὶ τὰ αἰχμάλωτα σώματα καὶ ναῦς καὶ λιμέ‐ νας καὶ τόπους; καίτοι κἂν εἰ πάντα ταῦτα ἦν, οὐδ’ ἂν οὕτως εἰκότως ἀπῄτει χάριν τὸ μηκέτ’ εἶναι τὴν
5πόλιν. εἰ δὲ μὴ στρατηγοῖς μηδ’ ἀριστεῦσι μηδ’ οἳ μεγίστων ἡμᾶς ἐξείλοντο κινδύνων ἔδοτ’ ἂν τοιαύτην τιμήν, πῶς τῷ γόητι δώσετε;
Decl
.

41

.

1

.

49

οὐ φέρεις τὴν τοῦ παιδὸς σφαγήν; εἰ δὲ ἀνὴρ γενόμενος ὅπλα λαβὼν ἔπεσεν ὑπὲρ τῆς αὑτοῦ μαχόμενος, οὐδὲ τότ’ ἂν ἤνεγ‐ κας; ἀλλ’ οἵ γε ἄλλοι πατέρες τοὺς οὕτω τεθνεῶτας
5ἔθαπτον σεμνυνόμενοι. καί πού τις καὶ στρατηγὸς τοὺς αὑτοῦ παῖδας ἀγαγὼν ἐπὶ τὴν μάχην νεκροὺς ἐπαν‐ ῆλθε κομίζων καὶ οὔτε τὴν πόλιν οὔθ’ αὑτὸν οὔτ’ ἐκείνους ἐμέμψατο. σὺ δ’ ἂν τοὺς σαυτοῦ παρῄνεις οἴκοι μένειν καὶ φεύγειν μᾶλλον ἀστρατείας γραφὴν
10ἢ τραύματα ὑπομεῖναι. ταχύ γ’ ἂν οὗτος, εἰ μεγαλο‐ ψυχίαν πατρὸς ὁ χρησμὸς ἐκάλει, πρὸ τῶν ἄλλων ἀναπηδήσας ἐπέδωκε τὸν υἱόν, ὃς οὐδὲ τὸν κλῆρον ἀνέχεται.
Decl
.

41

.

1

.

50

Εἰ μὲν οὖν μὴ μάγος ἦσθα, παρεμυθούμην
ἄν σε λόγοις οἷς κἂν ἄλλον πατέρα, ὅτι, ὦ φίλτατε, νόμιζέ σοι τὸν υἱὸν ἐν τῷ λοιμῷ τεθνάναι, νό‐ μιζε πρὸ τοῦ λοιμοῦ. λογίζου πόσους ἰσήλικας
5τούτῳ χθὲς ἐξηνέγκαμεν. τί δ’, εἰ ἔτι δυσχερέ‐ στερον αὐτῷ τῆς νῦν τελευτῆς ὁ μετὰ ταῦτα εἶχε βίος; ἐστεμμένος ἄπεισιν ἅμα σπονδῇ καὶ εὐχαῖς μέγαν ὑπὲρ ἑαυτοῦ καταλιμπάνων λό‐ γον.
Decl
.

41

.

1

.

51

ταυτὶ μὲν ἂν καὶ πολλὰ τοιαῦτα διῆλθον, εἰ μηδὲν τῶν ἄλλων διέφερες, νῦν δὲ ἄκουσον ἅ μοι δίδωσι λέγειν ἡ σὴ τέχνη· τί δέδοικας, ὦ μάγε; τί κλαίεις; ἕξεις καὶ μετὰ τὴν σφαγὴν τὸν υἱόν. ὑπακού‐
5σεταί σοι καλοῦντι, φανεῖται, διαλέξεται, συνδιατρίψει τὰς νύκτας, ἦ πού σοι καὶ διακονήσει τῶν ἄλλων προθυμότερον εἰδώλων. μὴ τοίνυν ἄσχαλλε μετὰ τῆς
πόλεως καὶ αὐτὸς ἰδίᾳ κερδαίνων.
Decl
.

42

t

1

Τύραννος ᾔτησεν ἐξ ἀστυγείτονος πόλεως μει‐ ράκιον ὡραῖον ἀπειλῶν πόλεμον, εἰ μὴ λάβοι. ἐδέξατο τὸν πόλεμον ἡ πόλις. ἐπῆλθεν ὁ τύ‐ ραννος. πολιορκουμένης τῆς πόλεως ὁ πατὴρ
5ἀποκτείνας τὸ μειράκιον ἔρριψεν ἀπὸ τοῦ τεί‐ χους. ἀπελθόντος τοῦ τυράννου κρίνεται φόνου.
Decl
.

42

.

1

t

Ἡ μελέτη.
Decl
.

42

.

1

.

1

Εἴη ἂν καὶ τοῦτο τῆς ἐμῆς ἀτυχίας, ὦ
ἄνδρες, τό τινας ἐπιχειρεῖν πείθειν ὑμᾶς ὡς ἄρα ἐμοῦ βελτίους περὶ τὸν ἐμὸν υἱὸν καὶ γεγόνασι καὶ εἰσίν. ἐγὼ δέ, εἰ μὲν ὡς ἀθλιώτατον ἀνθρώπων ἁπάντων
5παρῄνουν ὑμῖν ἀποκτεῖναί με, καὶ χρηστοὺς καὶ φιλαν‐ θρώπους καὶ εὐεργέτας ἐμαυτοῦ τοὺς ταῦτα ποιοῦντας ἡγούμην ἄν, οἷς γὰρ ἐν λύπῃ τῇ μεγίστῃ ζῆν ἀνάγκη, τούτοις κέρδος οὐ μικρὸν ἡ τελευτή· ἐπεὶ δὲ ἐκ κατη‐ γορίας καὶ ψήφου καὶ οἷα ἠκούσατε αἰτιώμενοι πει‐
10ρῶνται τοῦτο ποιεῖν, οὐ τὸ μηκέτ’ εἶναι, τὸ δὲ ἐπὶ τοιούτοις ἀποθανεῖν δεινότατον εἶναι νομίζων οἶμαι δεῖν τινα ποιήσασθαι περὶ ὧν οὐκ ὤκνησα ποιεῖν ἐν ὑμῖν ἀπολογίαν.
Decl
.

42

.

1

.

2

δεῖ δὲ καὶ ὑμᾶς, ὦ ἄνδρες, τοῖς ὥσπερ ἐγὼ κακῶς διακειμένοις βοηθεῖν μᾶλλον ἢ τοῖς μετὰ τῆς τύχης ἐπιτιθεμένοις τοῖς ἅπανθ’ ὑπὲρ ὑμῶν καὶ ὅλης τῆς πόλεως καὶ προαιρουμένοις καὶ πράττου‐
5σιν. οὐδὲ γὰρ ἂν ἔχοι λόγον τὸν εὐνοίᾳ τῇ πρὸς ὑμᾶς ἅπαντας νενικηκότα τοῦτον ὡς περὶ τοὺς οἰκείους τοὺς αὑτοῦ πονηρότατον ἀποθανεῖν.
Decl
.

42

.

1

.

3

τὸ μὲν οὖν δίκαιον ἦν ἐᾶσθαί με νῦν τῷ τάφῳ προσεδρεύειν καὶ μήτε νύκτα μήθ’ ἡμέραν ἀπαλλάττεσθαι τοῦ τὸν φίλτατόν μοι παῖδα δεδεγμένου χωρίου, τοῖς μὲν γὰρ ἄλλοις
5ὑμῖν καιρὸς ἐν ἱεροῖς τε διατρίβειν καὶ θυσίαις καὶ ὕμνοις προσδοκήσασι μὲν τὰ δεινότατα, πεπονθόσι δ’ οὐδὲν ὧν φοβεῖσθαι παρῆν, τῷ δ’ ἀπολωλεκότι ἐμοὶ 〈τὸν παῖδα〉 δακρύειν τε αὐτὸν καὶ θρήνῳ συνεχεῖ τιμᾶν καὶ τῶν παραμυθουμένων ἀκούειν, οἷς ἐγὼ πολλὴν
10οἶδα χάριν· ἐπειδὴ δὲ πεφήνασί τινες ἕλκον‐ τές τε ἀπὸ τοῦ τάφου καὶ κρίνοντες ἄνθρωπον οὐδὲ ὀρθοῦσθαι δυνάμενον καὶ δι’ ἐμοῦ τὸ κοινὸν διαβάλ‐ λουσιν, εἰ δόξει τρέφειν πολίτας οὐ διὰ τὸ τὴν πόλιν φιλεῖν, τὸ δὲ τοὺς αὑτῶν μισεῖν τὰ τοιαῦτα τολμῶν‐
15τας, δέομαι πάντων ὑμῶν, μὴ ἀνάσχησθε μήτε τῇ πό‐ λει μήτε ἐμοὶ χείρονος δόξης γιγνομένης, ἀλλ’ οἵων ἂν ἠξιώσατε δικαστῶν τυχεῖν ὅμοια μὲν ἐμοὶ βεβου‐ λευμένοι, ὅμοια δὲ κατωρθωκότες, ἐφ’ ὁμοίοις δὲ κρι‐ νόμενοι, τοιούτους ὑμᾶς αὐτοὺς ἐμοὶ παράσχετε τή‐
20μερον.
Decl
.

42

.

1

.

4

 Ἐγὼ μὲν οὖν ἐγνώκειν, ὦ ἄνδρες, μηδέποτε ὧν ὑπὲρ ὑμῶν πέπονθα μνημονεῦσαι πρὸς ὑμᾶς, δεῖ γάρ, οἶμαι, τὸν φιλόπολιν πανταχοῦ μὲν πρὸ αὑτοῦ ποι‐ εῖσθαι τὸ κοινόν, ὠφεληκότα δέ τι καὶ ἔργον ἀνδρὸς
5ἀγαθοῦ διαπεπραγμένον αὐτόν τε τοῦτο σιγᾶν καὶ ἑτέρου λέγοντος ἐρυθριᾶν· ἐπεὶ δὲ ἀναγκάζουσιν οὗτοι λέγειν ἃ ἥκιστ’ ἂν ἐβουλόμην, ἡ γὰρ ἀπολογία πᾶσα ἐν τούτοις ἐστίν, ὦ ἄνδρες, μὴ τοῦ λέγοντος, τῶν δὲ οὐκ ἐώντων αὐτὰ σιωπᾶσθαι τούτους ἡγεῖσθε τοὺς
10λόγους, οἳ οὐ τοῦτο μόνον καὶ ἐμὲ καὶ ὑμᾶς ἀδικοῦ‐ σιν, ἀλλ’ ὅτι καὶ τῷ τυράννῳ τῆς λύπης οὐ μικρὸν ἀφαιροῦσι κρίνοντες καὶ πράγματα παρέχοντες ἀνθρώ‐ πῳ ὃν ἐκεῖνος αὑτῷ πάντων ἔχθιστον ἡγεῖται.
Decl
.

42

.

1

.

5

ἀλλὰ τούτοις μὲν ἴσως ἀνάγκη πάντα ὑπηρετεῖν ἐκείνῳ, ὑμᾶς δὲ δεῖ τοὺς οὐδεμίαν αὐτῷ χάριν ὀφείλοντας καὶ ἅμα ὀμωμοκότας μὴ δι’ ὧν ἂν ἡσθείη ὁ θεοῖς ἐχθρὸς
5ἐκεῖνος ποιεῖν, ἀλλὰ μᾶλλον ἐξ ὧν ἀνιάσεται. τοῦτο δ’ ἂν γένοιτο, εἰ καὶ πρὸ τῆς ἀπολογίας ὑμεῖς ἅπερ εἰκὸς ἦν παρ’ ἐμοῦ 〈λέγεσθαι〉, ταῦτα πρὸς ὑμᾶς αὐ‐ τοὺς λέγοιτε.
Decl
.

42

.

1

.

6

 Ἠγαγόμην, ὦ ἄνδρες, γυναῖκα κατὰ τοὺς τῆς πόλεως νόμους καὶ παῖδας ηὐξάμην ὁ δυστυχὴς ἐκ τούτων μοι γενέσθαι τῶν γάμων ἐμοί τε καὶ τῇ πόλει βοηθοὺς λέγοντας, γράφοντας, στρατευομένους,
5τὸν ὑπὲρ τῆς ἐνεγκούσης ἡδέως δεχομένους θάνατον. ᾔτουν δὲ καὶ ἀγαθοὺς καὶ μάλιστα δὴ σώφρονας.
Decl
.

42

.

1

.

7

οἱ δὲ 〈θεοὶ〉 ἔδοσαν, ὡς οὐκ ἔδει, τοῦτον δὴ τὸν ὑφ’ ὑμῶν ἐπαινούμενον, λαμπρὸν μὲν τὴν ἰδέαν, βέλτιστον δὲ τὸν τρόπον, τὸν αὐτὸν τῇ μὲν ὥρᾳ πάντας ὀφθαλμοὺς ἐφ’
5ἑαυτὸν ἕλκοντα, τῇ δὲ σωφροσύνῃ παριόντα τὴν ὥραν. καὶ τὸν δεῖνα εἰπὼν ἄν τις τὸν καλὸν προσέθηκεν, ἐγὼ δὲ ὁ κακοδαίμων ἀκούων ἔχαιρον καὶ τοῖς θεοῖς ᾤμην δεῖν καὶ τούτου χάριν ἔχειν. ἔμελλον δὲ ἄρα ὑπὸ ταύτης ἀπολεῖσθαι τῆς καλῆς δωρεᾶς.
Decl
.

42

.

1

.

8

ἐγὼ μὲν οὖν αὐτὸν ἔτρεφον, ὡς εἰκὸς τὸν τοιοῦτον, πάσῃ προνοίᾳ πάσας ἐπιβουλὰς ἀνείργων. ἐδεῖτο μὲν γὰρ οὐδὲν τῆς ἐκ τῶν ἐφεστηκότων φυλακῆς, ὅμως δὲ εἵποντο παιδ‐
5αγωγοὶ τοῦ μηδὲ ψευδῆ τινα διαβολὴν ἐπ’ αὐτὸν ἐλθεῖν. ἐπεὶ δὲ ἀνάλωτος ἦν τοῖς ἁπάσῃ μηχανῇ κατὰ τῶν ὡραίων χρωμένοις καὶ οὔτε ξένος οὐδεὶς οὔτε πολίτης οὐ πλούσιος, οὐκ ἀνδρεῖος, οὐ σοφός, οὐκ ἀπ’ ἄλλου του περίβλεπτος ἔπειθεν αὑτῷ προσέχειν, ἔγνωσάν τι‐
10νες διὰ τοῦ τυράννου καταισχῦναι τὸ σῶμα καὶ τὸν οὐ πειθόμενον βιάσασθαι.
Decl
.

42

.

1

.

9

καὶ βαδίζοντες, ὡς εἰκός, παρ’ ἐκεῖνον σὺ δὲ τυραννῶν, ἔλεγον, καὶ δυνά‐ μενος φοβεῖν καὶ θηρεύων ἡδονὰς τὰ μὲν οὐ‐ δενὸς ἄξια μειρακύλλια συλλέγεις, τοῦ καλλί‐
5στου δὲ τῶν ὑπὸ τὸν ἥλιον οὐκ ἀπολαύσῃ καὶ ταῦτα ἐγγὺς ὄντος; εἶτ’, οἶμαι, διηγοῦντο περὶ τῆς τριχός, περὶ τοῦ προσώπου, περὶ τῶν χειρῶν, περὶ τῶν ἄλλων καὶ ὡς καὶ τοῖς ζωγράφοις ἆθλόν ἐστι τὸ μειράκιον ἐλεγχούσης τῆς ὥρας τὴν τέχνην.
Decl
.

42

.

1

.

10

τού‐ τοις αὐτὸν κινοῦντες καὶ ἀνάπτοντες καὶ ποιοῦντες
ὧν οὐκ εἶδεν ἐραστὴν πείθουσι τὴν ἀναίσχυντον ἐκεί‐ νην ἀποστεῖλαι πρεσβείαν. καὶ ὅ τε δῆμος συν‐
5εληλύθει καὶ οἱ πεμφθέντες παρῄεσαν καὶ ἦν ἐλπὶς τούτων δή τι τῶν ἐπιεικεστέρων αἰτήσοντας ἀφῖχθαι, οἷον ὅπλα, σῖτον, στρατιώτας, τὸ τῶν φυγάδων τισὶ διαλλαγῆναι.
Decl
.

42

.

1

.

11

δεινὰ μέν, οἶμαι, καὶ ταῦτα, πολε‐ μοῦντα ἄνθρωπον ἐλευθερίᾳ καὶ νόμοις τοῖς μετὰ τού‐ των ζῆν αἱρουμένοις ὑπὲρ τοῦ τινος τυχεῖν διαλέγε‐ σθαι, ὅμως δὲ ἦν ἄν τις αὐτῷ λόγος. ὁ δὲ τί διὰ
5τῶν πρέσβεων, ὦ Γῆ καὶ Ἥλιε καὶ πικρὰ τῆς ἐμῆς οἰκίας Μοῖρα; ἐπειδὴ χαίρω μὲν ἐγὼ ταῖς τῶν μειρακίων μίξεσι, τρέφει δέ τις παρ’ ὑμῖν υἱὸν πατὴρ οἷον οὐδένα οὐδεὶς ἐν οὐδεμιᾷ πόλει, καὶ εἶπε τίνα καὶ τίνος, πέμψατέ μοι τὸν νέον
10πεισόμενον ὅ τι ἂν ἐμοὶ δοκῇ.
Decl
.

42

.

1

.

12

ἐγὼ μὲν οὖν ἐπὶ τούτοις συγκαλυψάμενος καὶ πληγεὶς τὴν ψυχὴν ἄφωνος ἐν τοῖς τῶν φίλων ἐκείμην γόνασι μικρὸν τεθνεῶτος διαφέρων, μόλις αἰσθανόμενος τοῦ θορύβου
5ὃν ὑμεῖς αἰσχυνόμενοι μὲν θεούς, αἰσχυνόμενοι δὲ ἀλλήλους, αἰσχυνόμενοι δὲ τὴν φύσιν ἐθορυβεῖτε καὶ ταῦτα προσθέντων ἐκείνων ὡς, εἰ μὴ τὸ σῶμα παρα‐
δοίητε, πολεμήσεσθε, οἰόμενοι τῷ φόβῳ τῆς ὑμετέρας περιέσεσθαι σωφροσύνης· ὑμῖν δὲ ἄρα τῶν προσδοκω‐
10μένων πόνων δεινότερον ἐδόκει τὰ τοιαῦτα παρ’ ὑμῶν δίδοσθαι καὶ τοῖς οὖσι παρ’ ἐκείνῳ μειρακίοις συνήχθεσθε καὶ δίκην ἥδιστ’ ἂν ὑπὲρ τῶν ὑβρισμέ‐ νων ἐλάβετε.
Decl
.

42

.

1

.

13

ὑμεῖς μὲν οὖν ἀπηλαύνετε τοὺς πρέσβεις, ὁ δ’ ὧν ἐπήγγειλεν ἀτυχήσας εὐθὺς ἐπῄει τὰ ὅπλα, ἡνίκα τοὺς πρέσβεις ἀπέστειλεν, ἐν ταῖς χερσίν, ὡς εἰκός, ἔχων, ὅπως ὑμῖν ἀπαρασκεύοις ἐπί‐
5θοιτο. καὶ αὐτίκα μεστὴ μὲν ἦν ἡ χώρα τῶν πολεμίων,
οἱ γεωργοὶ δὲ ὅ τι ἠδύναντο τῶν σκευῶν ἄγοντες εἰς ἄστυ συνέρρεον καὶ ἐξιέναι μὲν καὶ μάχεσθαι προ‐ εμπεσόντος τοῦ πολέμου καὶ τῶν δεινῶν οὐκ ἐνῆν, κατακεκλεισμένους δὲ τῶν τῆς πολιορκίας ἀνέχεσθαι
10κακῶν ἔδει. ἦν δὲ βαρέα μὲν τὰ παρόντα, φοβερὰ δὲ τὰ μέλλοντα, σύμμαχος δὲ οὐδαμόθεν, ὁ τύραννος δὲ μέγας. καὶ βοὴ μὲν παρ’ ἐκείνοις ἡ τῶν πολιορκούν‐ των, ἀθυμία δὲ παρ’ ἡμῖν ἡ τῶν συγκεκλεισμένων.
Decl
.

42

.

1

.

14

ἐνταῦθα ἐγὼ τῶν μὲν ἐπιτηδείων ἢ συγγενῶν οὐ‐ δένα εἰς βουλὴν παρεκάλουν, κατ’ ἐμαυτὸν δὲ καθίσας ἐμαυτῷ διελεγόμην ὡς ἄν τις ἑταῖρος ἑταίρῳ. ὦ πα‐ τέρων, ἔφην, δυστυχέστατε σύ, ὦ κατὰ σαυτοῦ
5τε καὶ τῆς πατρίδος κάλλος υἱέος κτησάμενε, τὴν μὲν περιεστηκυῖαν τὸ τεῖχος στρατιὰν ὁρᾷς καὶ τὸν μανίας γέμοντα τύραννον καὶ τοὺς ἅπαντα ποιεῖν ὄντας ἑτοίμους ὑπὲρ ἐρῶντος δεσπότου καὶ ὡς οὐκ ἔστι σωθῆναι τῇ πόλει
10τοῦ κακοῦ προϊόντος. τούτων δ’ αἴτιος παῖς ὁ σὸς καὶ τὸ τοῦ παιδὸς κάλλος. κἂν μὴ τοῦτο ἢ ἀπόληται ἢ τοῦ τυράννου γένηται, λύσις οὐκ ἔστι τοῖς παροῦσιν. ἐπεὶ οὖν ἡ μὲν ὕβρις ἀφόρητον, ἡ τελευτὴ δὲ οὐ τοσοῦτον, σωσάτω
15τὴν πόλιν μετὰ τῆς αὑτοῦ σωφροσύνης.
Decl
.

42

.

1

.

15

ταῦ‐ τα ἐδόκει τὴν πρώτην ἡμέραν κράτιστα, ταῦτα τὴν δευτέραν, ταῦτα τὴν τρίτην, καὶ οὐδὲν ἦν ὃ τούτων ἐδύνατο νομισθῆναι βέλτιον. λαβὼν δὴ τὸ ξίφος
5πάλιν κατεθέμην καὶ πάλιν λαβὼν ἔρριψα, καὶ πολλά‐ κις ἑκάτερον καὶ μετὰ δακρύων ἕκαστον. εἶτ’ ἐνίκα τῇ πατρίδι τὸν υἱὸν ἐπιδοῦναι καὶ πλήξας πολλάκις τὸ πρόσωπον καὶ τίλλων τὰς τρίχας καὶ πρὸς τὸν ἐμαυ‐ τοῦ δαίμονα εἰπών· ἐμπλήσθητι τῶν ἐμῶν κακῶν
10ἔπεισα δι’ ὧν ἔδειξα τὸν τύραννον μηκέτι τὰ μηκέτ’ ὄντα ζητεῖν. καὶ ἡ τελευτὴ τοῦ παιδὸς καὶ τῷ πολέμῳ γεγένηται τελευτή.
Decl
.

42

.

1

.

16

ἐπὶ τούτοις ἐπένθησα, ἔθαψα, τοῦ σήματος εἰχόμην, ᾤμην δεῖν αὐτοῦ καθῆσθαι. καὶ δὴ τοῦτον ὁρῶν προσιόντα τὸν χρηστὸν ἐνόμιζον ταὐ‐
τὸν τοῖς ἄλλοις ποιήσοντα ἥκειν καὶ παραμυθήσεσθαι.
5ὁ δὲ ἐπιστὰς καὶ βοήσας ἄγριον ἀνίστω, φησίν, ὦ πονηρότατε σύ, καὶ ἕπου δίκην δώσων τούτων ὧν καὶ νῦν ἔλεγεν, ὦ ἄνδρες. φησὶ γάρ με τὸν υἱὸν ἀπεκτονέναι καὶ ἠρώτα εἰ μὴ τοῦτ’ ἀληθὲς καὶ εἰ μὴ δεινόν.
Decl
.

42

.

1

.

17

 Ἐγὼ δὲ δεδρακέναι μὲν ὁμολογῶ τοῦτο τὸ ἔργον, κακίαν δὲ ἐμαυτοῦ καταγινώσκειν οὐκ ἔχω. διὰ τί; ὅτι τὴν αἰτίαν οὐδεὶς ἂν δύναιτο δεῖξαι τοῦ πε‐ πραγμένου πονηράν, τῆς αἰτίας δ’ οὐκ οὔσης τοιαύτης
5οὐδ’ ἂν ἐκεῖνο δύναιτο πονηρὸν νομισθῆναι. τουτὶ γὰρ ὅσον ἐστὶ πολλαχόθεν μὲν ἄν τις μάθοι, μάλιστα δὲ ἐκ τῶν περὶ τῆς βλάβης νόμων, ἐν οἷς οὐ μικρὸν διαφέρει τὸ ἑκόντα ἢ ἄκοντα. κἀν τοῖς φονικοῖς δὲ τὸ ἴσον εὕροι τις ἄν. τί δέ; οἱ στρατηγοὶ οὐ καὶ τὰς
10αὑτῶν ναῦς πολλάκις κατέκαυσαν καὶ τὸν καρπὸν διέφθειραν καὶ ταῦτα ποιήσαντες ἐστεφάνωνται; οὐ γὰρ ἵνα τοὺς πιστεύσαντας, ἀλλ’ ἵνα τοὺς ἐναντίους
τούτοις βλάψωσιν ἔπραξαν. τῆς τοίνυν γνώ‐ μης εὐδοκιμούσης ἀπήλλακται καὶ τὸ πραχθὲν αἰτίας.
Decl
.

42

.

1

.

18

καὶ σὺ τοίνυν μὴ δι’ ὃ γέγονε παρεὶς αὐτὸ λέγε τὸ γεγενημένον μόνον, ἀλλ’ ἔασον τούτους ἀπὸ παντός, ὦ χρηστέ, τὴν ψῆφον ἐπενεγκεῖν. ἂν μὲν τοίνυν ἐπι‐ δεῖξαι δυνηθῆς ὡς ἐγὼ τὸν ἐμαυτοῦ παῖδα ἐμίσουν
5καὶ ὑγιαίνοντος ἠχθόμην καὶ ἀρρωστοῦντος εὐφραινό‐ μην καὶ προσιόντος ἀπεστρεφόμην καὶ παίων καὶ ἄγχων διετέλουν καὶ καταρώμενος αὐτῷ πολλάκις ἐπε‐ δείχθην πρὶν ἄνδρα γενέσθαι ἀποθανεῖν, εἰ μέν τι τούτων ὁ διώκων αἰτιᾶσθαι δύναιτο καὶ οὐκ αἰτιᾶσθαι
10μόνον, ἀλλὰ καὶ παρέχεσθαι μάρτυρας, ἀποκτείνατε, κατακόψατε, καταποντίσατε, λόγος οὐδεὶς ἔσται μοι· εἰ δ’ ὃν ζῆν ἐβουλόμην ἀφῃρέθην, ἐλέησον τὸν ἐζημιω‐ μένον. ποῦ γὰρ ἂν ἔχοι λόγον τὸ μὲν τῆς χειρὸς ἔργον εἰς ἐξέτασιν ἄγειν, ἃ δὲ φρονῶν τοῦτ’ ἔδρων
15ὑπερπηδᾶν;
Decl
.

42

.

1

.

19

ἐβουλόμην, ὦ ἄνδρες, τὸν τύραννον ἐν τῇ πολιορκίᾳ πέμψαντα κήρυκα εἰς ὑμᾶς εἰπεῖν ὅτι νενίκηκε παρ’ ὑμῖν μὴ δοῦναι τὸν νέον, ὑμεῖς δὲ ἔκδοτέ μοι τὸν τούτου πατέρα καὶ παύσω
5τὸν πόλεμον. τότ’ ἂν εἴδετε καλῶς ὅστις ἐγὼ πρὸς
τὸν ἐμαυτοῦ. αὐτὸς γὰρ ἂν παριὼν ἔγραφον τὸ περὶ τῆς ἐκδόσεως ψήφισμα, μᾶλλον δὲ καὶ πρὸ τοῦ ψη‐ φίσματος ἔτρεχον ἂν ὑπὸ τὰ τοῦ τυράννου ξίφη καὶ οὐδὲν ἂν ἔδεισα τῶν δεινῶν ἓν ἐκεῖνο ξίφη καὶ
10τούτων κερδαίνειν, τὸ ζῆν ἐμοὶ τὸν υἱόν.
Decl
.

42

.

1

.

20

διὰ τί γὰρ οὐκ ἂν ἐπέδωκα ἐμαυτὸν ὑπὲρ ἐκείνου; οὐκ ἐπιει‐ κής; οὐ κόσμιος; οὐ φιλοπάτωρ; οὐχ οἷος ἐνδοξοτέ‐ ρους μὲν ποιῆσαι τοὺς αὑτοῦ προγόνους, τῶν κοινῶν
5δὲ ἁπτόμενος μηδενὸς ὕστερος γενέσθαι; πλέον γὰρ οὐδὲν ἐρῶ. οὐκ ᾔδειν ὅτι καὶ δημηγορῶν καὶ στρατη‐ γῶν ἐκεῖνος νοῦν γε ἔχων μετὰ κάλλους ὑμᾶς μὲν ποιήσει μείζους, τὸν πατέρα δὲ καὶ τεθνεῶτα λαμπρότερον;
Decl
.

42

.

1

.

21

ἐῶ τἄλλα, ἀλλ’ εἴ τις ὑμᾶς ἔροιτο τοὺς κατηγοροῦντας· διὰ τί τοῦτο ποιεῖτε; λυπεῖ‐ σθαι φαίητ’ ἂν ὑπὲρ τοῦ μειρακίου. εἶθ’ ὑμεῖς μὲν λυπεῖσθε τεθνεῶτος, ἐγὼ δὲ χαίρω; πάνυ γοῦν τοῖς
5μετὰ τὸν θάνατον διαβέβληκα τὸν φόνον. ὁρᾶτε ὡς λευχειμονῶ καὶ ἐπὶ λουτρὰ βαδίζω καὶ δειπνῶ πολυ‐ τελῶς καὶ ἐν συμποσίοις ᾄδω; οὐκ ἐν τέφρᾳ κεῖμαι; οὐκ ἔοικα νεκροῖς; οὐκ ἐπιθυμῶ τελευτῆς; ταῦτ’ οὖν ἐζήτουν ὧν γενομένων ἀπόλωλα; καὶ οὐδὲ τῶν θηρίων
10ᾐσχυνόμην τὴν περὶ τὰ τέκνα φιλοστοργίαν;
Decl
.

42

.

1

.

22

 Τίς οὖν ἡ τοῦ πραχθέντος αἰτία; ἐμὲ γὰρ δεῖ τοῦτ’ ἀποκρίνασθαι, οἱ δικάζοντες δέ, οἱ δὲ περιεστη‐ κότες, ἅπασα δὲ ἡ πόλις οὐκ ἂν εἴποι, παῖδες, γυναῖ‐ κες; ἀλλ’ ἐμὲ δεῖ περὶ ὧν ἅπαντες ἴσασι λέγειν.
Decl
.

42

.

1

.

23

 Δύναμις ἐπεληλύθει πολλὴ καὶ μεγάλη, στρά‐ τευμα δεινὸν καὶ χαλεπόν, ἱππεῖς, ὁπλῖται, τοξόται, σφενδονῆται. αἱ κῶμαι διεφθείροντο, τὰ βοσκήματα ἡρπάζετο, τὰ δένδρα ἐτέμνετο. κύριος μὲν ἦν τῆς χώ‐
5ρας ὁ τύραννος, ἐβούλετο δὲ καὶ τῆς πόλεως. καὶ τὰ μηχανήματα ἑωρῶμεν, καὶ κραυγὴ πολλὴ καὶ λοιδορία στρατηγοῦ πρὸς ταξίαρχον, ταξιάρχου πρὸς στρατιώτας, στρατιωτῶν πρὸς τοὺς ἄρχοντας. φόβοι δὲ πανταχοῦ προσέπιπτον ὁμοίως ταράττοντες τοῖς λόγοις. ἡμέρα
10μὲν ἦν ἐν ταραχῇ, νύκτες δ’ ἐν ἀγρυπνίᾳ, τροφὴ δὲ οὐκ εἰς κόρον. τὸ δὲ τῆς πολιορκίας πέρας ἔτι μὲν ἀπῆν, ἑωρᾶτο δὲ τοῖς λογισμοῖς.
Decl
.

42

.

1

.

24

εἰ μὲν οὖν οἷός τε ἦν ἢ ἀπὸ τῶν ἐπάλξεων βέλει τοῦ τυράννου τυχεῖν
ἢ λόγῳ πεῖσαι παρ’ αὐτὸν ἐξελθὼν ἀπελθεῖν ἢ δύνα‐ μιν ἐξαγαγὼν ἐκβαλεῖν τὴν ἐπελθοῦσαν, ἠδίκουν 〈ἂν〉
5οὐ παραταττόμενος· ἐπεὶ δὲ τούτων μὲν οὐδὲν ὑπῆρχε ποιεῖν, κίνδυνος δὲ ἦν ἁλῶναι τὸ ἄστυ, φάρμακον δὲ ἦν μόνον τοῦ κακοῦ μηκέτ’ εἶναί με πατέρα, τὴν μό‐ νην ἴασιν τῶν δεινῶν ἐχαρισάμην τῇ πόλει.
Decl
.

42

.

1

.

25

εἰ καιρὸς ἦν γνώμην ἀπαιτῶν, ἠγόρευσα ἄν· εἰ ταλάντων ἀριθμόν, ἐπέδωκα ἄν· εἰ ἔξοδον, ἐξῆλθον ἄν· εἰ μάχην, ἐμαχόμην ἄν. νῦν οὖν, ἀπῄτει γὰρ ὁ
5καιρὸς τὸν υἱόν, οὐδὲ τοῦτο ἔφυγον. δεῖ γὰρ ἀπεύ‐ χεσθαι μὲν μὴ προσπεσεῖν τὰς τοιαύτας ἀνάγκας, ἐπει‐ δὰν δὲ ἔλθωσι, μηδὲν ἀνώτερον τῆς πόλεως νομίζειν. ἔλαβεν ἡ πόλις ὃν ἔθρεψεν, ἔλαβεν ὃν ἐπαίδευσεν, ἔλαβεν ὃν ηὔξησε. καὶ οὐδὲν ἠδίκησε τοῖς αὑτῆς χρη‐
10σαμένη.
Decl
.

42

.

1

.

26

οὐ τοῦτ’ ἐν τοῖς ἱεροῖς τότε καὶ περὶ τοὺς βωμοὺς ἅπαντες ηὔχοντο, γέροντες, μητέρες, 〈υἱεῖσ〉, θυγατέρες καὶ πάντα ἱερέων γένη παύσασθαι τοῦ θυ‐ μοῦ τὸν τύραννον καὶ λῆξαι τῆς πολιορκίας καὶ τὴν
5δύναμιν ἀπαγαγεῖν; τί οὖν; εἴ τις ὑμῖν τῶν πολιτῶν ὧν ηὔχεσθε τυχεῖν ἔδωκεν, οὗτος πεπονήρευται; οὐκ ἀκούετε τὸν Πύθιον οὕτω πολλαῖς βεβοηθηκέναι τῶν πόλεων πατέρων χρησμοῖς ὑπηρετησάντων; καὶ οἱ μὲν παῖδες ἐτέθυντο, τὰ δὲ δεινὰ ἵστατο. οὕτω καὶ θεοῖς
10ἀρέσκει σῶμα ἓν ὑπὲρ πόλεως ἀπιέναι.
Decl
.

42

.

1

.

27

ὑπὲρ μὲν οὖν τῶν ἀδήλων ἐπ’ ἐκείνους δεῖ καταφεύγειν, δήλου δὲ ὄντος τοῦ λυσιτελήσοντος αὑτοῖς ἐκ τῶν φαινομέ‐ νων βοηθεῖν. οὐκ ἦν τόθ’ ἡμῖν περὶ γῆς ὅρων ὁ κίν‐
5δυνος, ὥστε μὴ πάντα ποιεῖν τὸν εὔνουν, ἀλλ’ ἡ πολιορκία τὸν ὄλεθρον ἠπείλει τῇ πόλει. τοῦτ’ οὖν ἐποίει τὴν πρᾶξιν ἀναγκαίαν.
Decl
.

42

.

1

.

28

 Οὗτος μὲν οὖν ἐρωτᾷ με εἰ μὴ δεινὸν τὸ τεθνάναι τὸν παῖδα, ἐγὼ δὲ αὐτὸν ἀντερήσομαι εἰ μὴ δεινὸν κατασκαφῆναι τὴν πόλιν. ὅτι γὰρ ἑλὼν ὁ τύραννος τοῦτ’ ἂν ἐποίησε περιαλγῶν, πᾶς τις ἂν ὁμο‐
5λογήσειεν. ἀγανακτεῖς οὖν ὅτι μὴ τεῖχος μὲν τουτὶ κατη‐ νέχθη, τῶν δὲ ἐνοικούντων οἱ μὲν ἔθνησκον, οἱ δὲ
ἤγοντο, ἐκεῖνο μὲν οἱ ἐν ἡλικίᾳ καὶ γέροντες, τοῦτο δὲ γυναῖκές τε καὶ παῖδες; ἀγανακτεῖς ὅτι μὴ πῦρ ἀνάλωσε τὴν πόλιν καὶ κρίνεις ἄνθρωπον δι’ ὃν ἔχεις τὰ ἴδια,
10τὰ δημόσια, τὰ ἱερά, τοὺς νόμους, τὰ ὅπλα, τὰ χρή‐ ματα, τὰς γυναῖκας, τὰ τέκνα, τοῦτ’ αὐτὸ τὸ δύνασθαι γράφεσθαι καὶ καθίζειν δικαστάς;
Decl
.

42

.

1

.

29

 Ἐδέδοκτο γάρ φησι τῷ δήμῳ πολεμεῖν καλῶς γε ποιοῦντι καὶ δόξης ἐπιθυμοῦντι καὶ οὐκ ἀνεκτὸν ἡγουμένῳ τυράννου χορηγεῖν ἡδο‐ ναῖς. ἀλλ’ ὥσπερ ὑμῖν ὑπὲρ ἐμοῦ ταῦτα, οὕτως ὑπὲρ
5ὑμῶν ἐμοὶ ποιεῖν ἃ πεποίηκα προσῆκε. δεῖ γὰρ τὸν δῆμον ἑκάστου τῶν πολιτῶν προβεβλῆσθαι, τοῦ δήμου δὲ ἕκαστον τῶν πολιτῶν μᾶλλον ἢ τῶν αὑτοῦ κήδε‐ σθαι. ἐπολεμεῖτε ἑκόντες ὑπὲρ τῆς ἐμῆς οἰκίας. ἀπὸ τῆς αὐτῆς τοίνυν οἰκίας ἧκεν ὑμῖν ἡ τοῦ πολέμου
10λύσις. ἢ καθήμενον ἔδει με τρυφᾶν καὶ πρὸς ἐμαυτὸν λέγειν· ὡς εὐδαίμων γε ὁ παῖς. ὅλη πόλις κακο‐ παθεῖ καὶ τρίβεται καὶ ἀπόλλυται, ἵνα μηδὲν τοῦτον μήτε μεῖζον μήτε ἔλαττον ἀνιάσῃ; οὐ δῆτα, ἀλλ’ εἶπον πρὸς ἐμαυτὸν ἃ χρὴ καὶ συνεβού‐
15λευσα ὧν οὐχ εὕρισκον καλλίω.
Decl
.

42

.

1

.

30

καὶ γὰρ εἰ μηδεὶς ὑμῶν εἶπε πρὸς τὸν πλησίον ὅτι τοῦτον δὲ οὕτω περιορᾶν τὴν πόλιν ἀναλουμένην μηδὲ ἐμέμψατο τῷ τὸ περὶ τοῦ πολέμου ψήφισμα γεγραφότι μηδ’
5αὑτῷ τοιαῦτα δεξαμένῳ, ἀλλ’ οὐχ οὕτω γε σι‐ δηροῖ πάντες ἦσαν ὡς μηδὲ σιγῇ τοῖς γιγνομένοις ἀλγεῖν, πολλὰ γὰρ ὧν οὐκ ἂν φθέγξαιτό τις ἐννοηθείη ἄν, ἐμοὶ δὲ τοῦτο πάσης ἀπαιδίας, ὦ ἄνδρες, πικρό‐ τερον. εἰ δ’ οὐδὲν τῶν δεινῶν δεινὸν ἐδόκει, ἀλλ’ ἦν
10ὁμοίως ἅπασι γλυκὺς ὁ πόλεμος, ἀνδράσι, γυναιξί, παισί, γέρουσιν, ἐλευθέροις, οἰκέταις, αὐτὸ τοῦτό με χρῆν αἰδεσθῆναι τὸ διὰ τὴν πρὸς ἐμὲ σπουδὴν εἰρή‐ νης ἥδιον νομίζειν τὸν πόλεμον.
Decl
.

42

.

1

.

31

ἠμειψάμην τοίνυν ἀντιδόσει πρεπούσῃ τὴν προθυμίαν. ἢ καθήμενον ἀνα‐ μένειν με ἔδει τὸν ἐροῦντα πρὸς ἐμέ; ἄνθρωπε,
σὺ κύριος εἶ τὴν πόλιν εἶναι ἢ μὴ, κάλλιον δὲ
5σῶσαι ταύτην ἢ διαφθεῖραι. οὐκ ἀναστὰς δρά‐ σεις τι νεανικὸν καὶ δείξεις τῇ πόλει πάντα κεκτημένος; δειχθήτω νεκρὸν τὸ μειράκιον τῷ τυράννῳ καὶ σεσώσμεθα.
Decl
.

42

.

1

.

32

ἀλλ’ οὐδ’ εἰ τὸ τεῖχος κατεσείετο, ταύτας ἄν ποτε τὰς φωνὰς ἀφήκατε πρὸς ἐμέ. ἀλλ’ ἐγὼ ταύτας ἡγούμην ἀκούειν παρ’ αὐτῶν τῶν πραγμάτων. οὐ δὴ τὸ τὸν πόλεμον ὑμᾶς ᾑρῆσθαι
5τὴν ἐμὴν ἐκώλυε φιλοτιμίαν, ἀλλ’ αὐτὸ τὸ πρὸς τοσαύ‐ την ἰσχὺν ἀντᾶραι φειδοῖ τοῦ παιδὸς τὸν πατέρα τοῦ παιδὸς ἐπὶ τὴν πρᾶξιν παρεκάλει.
Decl
.

42

.

1

.

33

 Ἀλλ’ ᾤχετ’ ἄν φησιν ἀπειπὼν πρὸς τοὺς πόνους ὁ τύραννος καὶ οὐκ ἦν δῆλον ὡς πάν‐ τως περιέσται. λαβὼν μέν, ὦ ἄνδρες, τὸ μειράκιον ᾤχετ’ ἄν, μὴ λαβὼν δὲ οὐκ ἄν. πολὺς γὰρ ἦν καὶ
5σφοδρὸς ὁ ἔρως καίων καὶ ἐγκείμενος καὶ μηδὲ ἀνα‐ πνεῦσαι διδούς. τί τούτου σημεῖον; ἐξεῖπεν ἃ κρύπτειν ἔδει, καὶ ταῦτα διὰ πρεσβείας. ὃ μηδεὶς ἤκουσε μηδαμοῦ, μειρακίου κάλλος ἐπ’ ἐκκλησίας ᾐτεῖ‐ το.
Decl
.

42

.

1

.

34

ἆρ’ οὖν οὐ λαβὼν ᾐσχύνθη καὶ κατέδυ
καὶ τῷ μὴ τυχεῖν ἐγένετο βελτίων; ἥκιστά γε, ἀλλ’ οὕτως ἔκφρων ἦν καὶ μόνου τοῦ κτήσασθαι τὸν ἐρώμενον ὥστ’ ἀναστὰς αὐτὸς ἧκεν ἄγων τὴν δύναμιν
5οἰόμενος δεῖν καὶ σώματα καὶ χρήματα ἀναλίσκειν καὶ μηδὲν τῶν εἰς τοῦτο φερόντων παραλιπεῖν πᾶσαν ταλαιπωρίαν ἀξίαν τοῦ ἄθλου νομίζων.
Decl
.

42

.

1

.

35

οὕτω δὲ λίαν ἐπιθυμῶν εἶχε καὶ παρασκευαῖς θαρρεῖν. πολὺς μὲν αὐτῷ πλοῦτος ἐν βασιλείοις καὶ οὗτος ἐγγύς, πολλὰ δὲ ὅπλα καὶ ῥώμη καὶ τέχνη στρατιωτική, ἅμιλλα
5δὲ πρὸς αὑτοὺς τῶν ἀκολουθούντων, ὅστις αὐτῷ τὸν ἐρώμενον θηράσας φέρων εἰς τὰς χεῖρας ἐνθείη.
Decl
.

42

.

1

.

36

τῷ μὲν ἐπέρρει 〈πολλὰ〉 πολλαχόθεν καὶ ἅμα τοῖς ἡμετέ‐ ροις ἐχρῆτο καὶ τῶν ἀστυγειτόνων αὐτῷ πολλοὶ παρῆ‐ σαν οἱ συνεργοὶ μισοῦντες μέν, τῷ φόβῳ δὲ αὐτὸν
5θεραπεύοντες, ἡμῖν δὲ καθ’ ἑκάστην ἡμέραν χείρω τὰ πάντα ἐγίγνετο τῆς μὲν χώρας ἐστερημένης, τῶν πυ‐ λῶν δὲ κεκλεισμένων, τοῦ σίτου δὲ οὐκ ἀνασχομένου πολιορκίαν μακράν. οὐ γὰρ ἔφθημεν δόντες τὰς ἀπο‐
κρίσεις καὶ κατακεκλείσμεθα καὶ ὁ λιμὸς πλησίον.
Decl
.

42

.

1

.

37

τί οὖν ἂν ἐκεῖνον τοῦ τείχους ἀπέστησεν; ἔρως κατεῖχεν, ἡ δύναμις συμπαρεκάλει, παρ’ αὐτοῦ γε τοῦ χρόνου πολλαὶ δέδονται πολλοῖς πολιορκηθεῖ‐ σαι πόλεις. ὅλως δὲ οἴεσθε βαρεῖαν ἐκείνῳ τὴν ὑπὲρ
5τῶν τοιούτων γεγενῆσθαι προσεδρείαν; γένοιτο γὰρ ἄν τι πόνων ἐρῶντι κουφότερον ἐν οἷς εἰσιν ἐλπί‐ δες κρατήσειν τῶν ἐρωμένων; ἀνιαρὸν μὲν οὖν αὐ‐ τοῖς τὸ μὴ ὑπὲρ τῶν τοιούτων ταλαιπωρεῖν καὶ δύο ἀπαλλαγὰς τοῦ πάθους ἴσασιν οἱ μανικώ‐
10τεροι μόνας, ἢ ἑλεῖν ἢ ἀποθανεῖν. οἱ τύραννοι δέ, ὅσῳ μᾶλλον οἴονται προσήκειν αὑτοῖς πανταχοῦ κρα‐ τεῖν, μᾶλλον φιλονεικοῦσιν.
Decl
.

42

.

1

.

38

οὐχ ἑωρᾶτε τὸν ἄνθρω‐ πον ἄνωθεν οἷα ἔδρα περὶ τὸν νεκρὸν περιχυθεὶς καταφιλῶν, ἀκριβῶς ἕκαστον τῶν μελῶν καταθεώμενος, αἱμάττων αὑτὸν ἡδέως τοῖς τοῦ μειρακίου τραύμασιν;
5οὐ μικροῦ τὸ σῶμα λαβὼν ἐκόμισεν οἴκαδε; τοῦτον
οὖν ἔπεισεν ἄν τι ζῶντος ἀπέχεσθαι τοῦ παιδὸς ὃν μόλις ὁ θάνατος;
Decl
.

42

.

1

.

39

οὐκοῦν πᾶσα ἦν ἀνάγκη τέλος τῆς πολιορκίας γενέσθαι τὴν ἅλωσιν καὶ ἔχειν αὐτὸν οὐχ ἓν ἔτι μειράκιον, ἀλλὰ πολλοὺς μὲν ἡλικιώτας τοὐμοῦ, πολλοὺς δὲ νεωτέρους, πολλὰς δὲ γυναῖκας
5καὶ κόρας, ὧν τὰς μὲν αὐτὸς ἂν ὕβριζε, τὰς δὲ τοῖς δορυφόροις ἐδίδου.
Decl
.

42

.

1

.

40

 Ἀλλὰ θῶμεν βούλεσθαι καθελόντα τὸ τεῖχος καὶ ἑλόντα τὸ μειράκιον μηδενὸς ἂν αὐτὸν ἐφάψασθαι τῶν ἄλλων, ἀλλ’ ἀπελθεῖν ἂν ὥσπερ ἑκόντων δεδωκό‐ των φίλον καὶ σύμμαχον ἀνοικοδομήσαντα τὸ πεπτω‐
5κὸς τοῦ τείχους καὶ στεφανώσαντα τὸν δῆμον. ἀλλ’ εἰ καὶ τῶν ἄλλων ἁπάντων ἔμελλε φείσεσθαι καὶ τοῦ‐ το ἦν τις ὁ πείθων θεός, ὅτι μετὰ τὴν ἅλωσιν ἀπο‐ χρήσει τῷ νενικηκότι τὸν παῖδα μόνον ἔχειν, οὐδ’ οὕτως ἦν μοι καλὸν ὁρᾶν αὐτὸν ἐπὶ τοιούτοις ἀγόμε‐
10νον οὐδὲ αὐτῷ γε ἐκείνῳ ζῆν μᾶλλον ἐπὶ τοιούτοις ἢ θνήσκειν. ἔστι γὰρ καὶ ζωὴ θανάτου πικροτέρα καὶ
θάνατος ζωῆς ἡδίων, ὅταν ἀπαλλαγὴν αἰσχύνης ὁ θά‐ νατος φέρῃ.
Decl
.

42

.

1

.

41

πόσοι σφᾶς αὐτοὺς ἀπέκτειναν τυραν‐ νούμενοι τοῦ μηκέτι ζῆν ἐν ἀνομίᾳ. πόσοι δ’ ἑαυτοὺς κατεκρήμνισαν πολεμίων ἐπικειμένων τοῦ μὴ ἁλόντας δουλεῦσαι. ὁ δὲ ἐμὸς οὐ δουλεύσειν ἔμελλε, καίτοι
5καὶ τοῦτο δεινόν, ἀλλ’ ἀναγκασθήσεσθαι μηκέτ’ ἄρρην εἶναι, τελεῖν δὲ εἰς γυναικῶν ἀριθμὸν καὶ ἀκούσεσθαι παρὰ τῶν εὐνούχων ὅτι χθὲς μὲν εἰσῆ‐ γον αὐτῷ παλλακήν, τήμερον δὲ σὲ καλεῖ. σὺ δ’ ὅπως αὐτὸν ὡς μάλιστα ἥσεις μηδὲν ὧν ἂν
10αἰτῇ διωθούμενος.
Decl
.

42

.

1

.

42

ἐν τοιούτοις δὲ νυκτερεύων, ἀπὸ τοιούτων δὲ ἐξιών, ἀντὶ δὲ παιδείας τῆς οἴκοι μανθάνων ἃ τέρπειν τύραννον ἐπὶ τῆς εὐνῆς δύναται τί ἂν ἔπραττε τῆς ὥρας αὐτῷ παρελθούσης; αὐτοῦ
5διῆγεν ἂν ἀπερριμμένος; ἀλλὰ δεῦρο ἂν ἐπανῄει κα‐ λήν γε παρρησίαν ἀπὸ καλῶν τῶν ἔργων φέρων; ἐμὲ δὲ τί χρῆν ποιεῖν; ἀκολουθεῖν αὐτῷ καὶ τὸν ὑμέναιον ᾄδειν; ἀλλ’ ἐνταῦθα μένοντα τοῖς παρ’ αὐτοῦ φιλο‐ τιμεῖσθαι πράγμασιν, ὡς πρὸ τῆς γυναικὸς παρὰ τῷ
10τυράννῳ κέκριται καὶ πάντα ὑπ’ αὐτοῦ νενίκηται πρόσ‐ ωπα καὶ παρὰ τίνος ἔγημεν ἂν ὕστερον, πῶς δ’ ἂν παῖδας ἐνουθέτησε, τίνος δ’ ἂν ἐκοινώνησεν ἑορτῆς, ποίων ἀγώνων, ποίων θυσιῶν; οὐ γὰρ καὶ τὴν προση‐ γορίαν ἀπολέσας ὠνομάζετ’ ἂν ἀπὸ τῆς ὕβρεως; λαμ‐
15πρός γε ὁ βίος μηδ’ οἰκέταις ἔχειν ἀντιβλέπειν τοῖς αὑτοῦ.
Decl
.

42

.

1

.

43

τί οὖν ἔδει ζῶντα ἐπιθυμεῖν θανάτου ἐξὸν θανάτῳ βίον τοιοῦτον διαφυγεῖν; νῦν μὲν ζῇ καὶ τε‐ λευτήσας, ᾄδεται γάρ, τότε δ’ ἂν ἐτεθνήκει ζῶν ἄφω‐ νος ὢν ὑφ’ ὧν ἐπεπόνθει. ἐξήρπασα τὸν παῖδα τῷ
5ξίφει τυραννικῆς ὕβρεως, ἐπεὶ μὴ ἄλλως ἐξῆν. καὶ γὰρ εἰ λῃσταὶ διώκοντες ἐμέ τε κἀκεῖνον ἔμελλον ἐκεῖ‐ νον τοιαῦτα λαμβάνοντες ὑβρίσειν, ἐπὶ τὴν αὐτὴν ἂν ἦλθον καὶ τότε πρὶν ἁλῶναι βοήθειαν. τοιαῦτα γὰρ δεδιδάγμεθα παρὰ τῶν νόμων καὶ τῆς δημοκρατίας.
10οὕτως, εἰ καὶ μηδὲν τῷ κοινῷ κέρδος ἔφερεν ὁ φόνος, ὑπὲρ αὐτοῦ γε τοῦ περὶ τῶν ἐσχάτων κινδυ‐ νεύοντος ἀναγκαίως ἐπράττετο. εἰ γὰρ τρὶς ἀποθανεῖν ἐχρῆν ὑπὲρ σωφροσύνης καὶ τοῦ μὴ ταύτης ἐκπεσεῖν,
οὐκ ἂν ἐλαττόνων ἐωνεῖτο τὰ μείζω;
Decl
.

42

.

1

.

44

 Ἀλλὰ πρὸς μὲν ταῦτα οὐδὲν ἔχουσι λέγειν, τὸ δὲ μὴ μετὰ τοῦ δήμου γεγονέναι τὸ ἔργον αἰτιῶνται. καὶ τί φησιν ἐκώλυεν εἰπόντα ὃ ποιήσεις πρὸς αὐτὸν καὶ πείσαντα οὕτως ἐπὶ τὸ ἔργον ἐλθεῖν;
5ὅτι πρῶτον μὲν οὐχ ὁρῶντος ἦν, ὦ ἄνδρες, τὸν κατει‐ ληφότα καιρόν. οἷον γὰρ ἦν μεταφέρειν ὑμᾶς ἀπὸ τῶν πύργων ἐπὶ τὴν ἐκκλησίαν καὶ κελεύειν καταθε‐ μένους τὰ ὅπλα λόγων ἀκούειν καθημένους καὶ τοῖς μὲν πολεμίοις ἀφεῖναι κατασείειν τὸ τεῖχος, εἰς δὲ τὴν
10ὑπὲρ ἑνὸς σώματος βουλὴν ἄγειν ἐν ᾗ μακροὺς ἀνάγκη γενέσθαι τοὺς λόγους;
Decl
.

42

.

1

.

45

πολλοὶ γὰρ ἂν παρῆλθον αἰτιασόμενοι, οἱ μὲν ἐμοὶ φθονοῦντες, οἱ δὲ τῷ μειρα‐ κίῳ, τοὺς δ’ ἂν τὸ τῷ τυράννῳ βούλεσθαι χαρίζεσθαι μαχομένους ἀνίστη. πᾶσι δ’ ἂν ἦν εὐπρόσωπος ὁ λό‐
5γος ὡς οὐκ ἔννομα ταῦτα οὐδὲ εἰωθότα. εἰ γὰρ οὐδὲ νῦν ἐπὶ πεπραγμένοις δύνανται κατέχειν αὑτούς, ἀλλὰ πείθουσι τοὺς σεσωσμένους ἀγανακτεῖν καὶ τὸ μηκέτι πολιορκεῖσθαι νομίζειν βλάβην, τίνες ἂν ἦσαν διδόν‐
τες περὶ τοῦ πράγματος γνώμην καὶ ὧν ὁ τύραννος
10ἐπεθύμει μήπω διεφθαρμένων;
Decl
.

42

.

1

.

46

ἀλλ’, εἰ δοκεῖ, δῶ‐ μεν ἐκκλησιῶν τε εἶναι τὸν τότε καιρὸν καὶ λόγων, οὐχ ὅπλων καὶ μήτε τὴν πολιορκίαν ἐμποδὼν εἶναι τούτοις μήτ’ ἂν οἷς ἔλεγον ἀντειπεῖν μηδένα μήτε
5τῶν ἄλλων μήθ’ ὅσοι νῦν κατηγοροῦσιν. ἀλλὰ καὶ οὕτως, ὦ ἄνδρες, κάλλιον ἦν ταῦτα περὶ τῶν ἐμῶν ἐψηφίσθαι. ἐκεῖνο μὲν γὰρ 〈ἂν〉 ἐδίδου τοῖς διαβάλ‐ λειν ὑμᾶς βουλομένοις λαβήν, ὅτι ὁ μὲν πατὴρ παρ‐ ῆλθεν ἀφοσιούμενος καὶ τρόπον τινὰ τιθεὶς
10ὑπὲρ τοῦ παιδὸς ἱκετηρίαν, ὅπως μηδεὶς χαλεπήνειε πρὸς τοῦτον δι’ ὃν πολιορκεῖται τὸ ἄστυ, ὁ δῆμος δὲ ἀπεχρήσατο τοῖς ῥήμασιν εἰς φόνον, καὶ ὁ μὲν εἶπεν· ἀποκτείνατε, ὅπως ἀκούσειε βοώντων ὅτι σώσομεν, οἱ δ’ οὐκ ἐθελήσαντες εἰς τὴν διάνοιαν βλέψαι τοῦ
15λέγοντος ἀπὸ ψιλῶν τῶν συλλαβῶν τὸν νέον ἀπώλεσαν.
Decl
.

42

.

1

.

47

ταύτας ἀνεῖλον, ὦ ἄνδρες, τὰς βλασφημίας οὐδὲ εἴασα κεῖσθαι ψήφισμα δόξαν οὐ καλὴν οἶσον ὑμῖν,
ὅλον δὲ τοῦ πατρὸς ἐποίησα τὸ ἔργον. περὶ οὗ λέ‐ γειν μόνον ἀναισχύντου, ὡς μισῶν ἀπέκτεινα, τῷ δὲ
5δι’ ἐκεῖνον πολιορκουμένῳ δήμῳ τάχ’ ἄν τις τοῦτο περι‐ ῆψε. τί οὖν ἔδει με τὸν δῆμον τὸ μὲν ὠφελεῖν, τὸ δὲ βλάπτειν καὶ κακὸν ἀγαθῷ μιγνύειν ἐξὸν ἀμιγῆ τοῦ χείρονος αὐτῷ παρασχεῖν τὴν εὐεργεσίαν; πότερον δ’ ἂν καὶ ἔδρασεν ὁ δῆμος; ἐπέτρεψεν ἂν κτεῖναι; τί
10οὖν ἠδίκηται πεπραγμένων ἅπερ ἐπῄνεσεν ἄν; ἀλλ’ εἶργεν ἂν εὖ φρονεῖν τοὺς ἀντιλέγοντας νομίζων; καλῶς οὖν ἐποίησα μὴ παραδοὺς αὐτῷ τῆς καθ’ αὑτοῦ ζη‐ μίας ἀφορμήν.
Decl
.

42

.

1

.

48

 Ἀλλὰ γὰρ δεινοί τινές εἰσιν, ὦ ἄνδρες, καὶ τοὺς τὰ τιμιώτατα ὑπὲρ τῆς πόλεως προϊεμένους ὥσπερ τοὺς προδότας ἐλαύνειν. πρὸς οὓς ὀλίγα διαλεχθεὶς καταβήσομαι. τί δεδοίκατε, ὦ βέλτιστοι; μὴ παρελθὼν
5ἐγὼ καὶ παραθεὶς τὴν ἐπίδοσιν τὴν ἐμαυτοῦ ταῖς εὐ‐ δοκιμηκυίαις παρ’ ὑμῖν καὶ τὴν νῦν ἄδειαν τοῖς ἐκ τῆς πολιορκίας φόβοις σίτησιν ἢ χαλκῆν εἰκόνα ἢ στέφανον παρὰ τῶν πολιτῶν αἰτήσω; ἀλλὰ μάταιος ὑμῖν οὗτος ὁ φόβος. οὐ γὰρ οὕτως ἀναίσθητος ἐγὼ
10τῆς ἐμαυτοῦ τύχης ὥστ’ ἐπὶ τοῦ βήματος ἔτι φαίνεσθαι τὸν τάφον ἀφεὶς καὶ μεμνῆσθαι δωρεῶν ᾧ τὸ ζῆν ἀνιαρόν.
Decl
.

42

.

1

.

49

ἀλλὰ μὴ σιγῶντος ἐμοῦ παρὰ τῶν τἀμὰ θαυμαζόντων γένηται καὶ γράψῃ τις παρελθὼν ὑπὲρ ἐμοῦ ταῦτα ἃ οὐκ ἄν ποτε αὐτὸς ὑπὲρ ἐμαυ‐ τοῦ; ἀλλὰ θαρρεῖτε, ὦ βέλτιστοι, θαρρεῖτε. καὶ γὰρ
5ἂν ἅπαντα ὁ δῆμος ὁμοῦ διδῷ, τὸν ληψόμενον οὐχ εὑρήσει. μὴ γὰρ φανείη τι τερπνὸν ἐμοὶ μηδὲν ἔτι πλὴν θανάτου.
Decl
.

42

.

1

.

50

οὐ δεδοίκατε, πρὸς τῶν θεῶν, μὴ τῷ τὰ τοιαῦτα ποιεῖν δόξητε πρὸς τὸν τύραννον βλέ‐ πειν καὶ τἀκείνου θεραπεύειν καὶ τῆς δυστυχοῦς ὥρας τοῦ μειρακίου αὐτοὶ μηνυταὶ γεγενῆσθαι καὶ νῦν ἐκεῖ‐
5νον παραμυθεῖσθαι τῷ πράγματα ἐμοὶ παρέχειν; τί βούλεσθε πλέον ὑμῖν γενέσθαι; ἀπολώλεκα τὸν υἱὸν ἐκεῖνον τὸν καλόν, ἀπολώλεκα. οὐκέτ’ αὐτὸν εἰς δι‐ δασκαλεῖον ὄψεται βαδίζοντα οὐδείς, οὐκέτ’ ἐκεῖθεν ἀναστρέφοντα, οὐκέτ’ ἐν παλαίστραις, οὐκέτ’ ἐν γυμνα‐
10σίοις. ὁ εὔπαις ἐκεῖνος, ὁ μακάριος ἐγὼ κεῖμαι, πέ‐
πτωκα. τὸν τάφον τοῦ παιδὸς ἀντὶ τοῦ παιδὸς ἔχω.
Decl
.

42

.

1

.

51

ἀλλ’ οὐκ ἀρκεῖ ταῦτα οὔθ’ ὑμῖν οὔτε τῷ τυράννῳ, δεῖ δέ με πάντως ἀποθανεῖν; καλῶς. τί οὖν δεῖ κατη‐ γορίας; τί δὲ ψήφου; τί δὲ συκοφαντίας; γράψατε παρελθόντες ἐκδοῦναί με τῷ τῶν καλῶν ἐραστῇ. οὐ‐
5δὲν ἀντερῶ οὐδὲ φθέγξομαι οὐδ’ ἐχθροὺς ὑμᾶς, ἀλλ’ ἐπιτηδείους ἡγήσομαι διδόντας με ἀνθρώπῳ παρ’ ᾧ τάχιστα ἀποθανεῖν ἀνάγκη. ὡς πονηρὸν δὲ καὶ ὠμὸν καὶ ἄδικον εἰς τὸν ἐμαυτοῦ παῖδα γεγενημένον μή με ἀποκτείνητε, ὦ ἄνδρες, μηδὲ ποιήσητε χείρους ἐμοῦ
10τοὺς ἄλλους πατέρας, εἴ ποτε, ὃ μὴ γένοιτο, καιρὸς ἔλθοι τὴν ἴσην ἀπαιτῶν μεγαλοψυχίαν.
Decl
.

42

.

1

.

52

ταυτὶ δὲ ἀπεύχεσθαι μὲν χρή, προσδοκᾶν δὲ τοὺς εὖ φρονοῦν‐ τας, ἐπεὶ κἀν τοῖς οὖσιν ὑμῖν παιδίοις ὁρῶ τινας ἐπαγγελλομένους κάλλος οἷον πάλιν κινῆσαι τὸν τύ‐
5ραννον. ἂν οὖν ὁ μὲν καὶ ὁρμᾷ καὶ πρεσβεύηται τὰ τοιαῦτα αἰτῶν καὶ ἀπειλῶν, ὑμεῖς δὲ αἱρῆσθε πολεμεῖν καὶ πολιορκεῖσθαι, πῶς οὐ δεῖ τοὺς ὁμοίως ἐμοὶ τὰ
δεινὰ λύσοντας ἔχειν; τούτου δ’ ἂν ἐπιτυγχά‐ νοιτε, ἐὰν τὸν πρῶτον πεποιηκότα μηδὲν ἠδικηκέναι
10ψηφίσησθε.
Decl
.

42

.

1

.

53

καὶ πρὸς θεῶν, ὦ πατέρες παίδων ὡραίων, ἢν αὖθις ἀφ’ ὁμοίας αἰτίας ἐπέλθῃ πόλεμος καὶ ὁ λόγος ᾖ περὶ τῶν ὅλων τῇ πόλει, μηδὲν ὑμῖν φαινέσθω κακὸν ὃ δύναιτ’ ἂν τοῦτο παῦσαι τὸ κακόν,
5ἀλλ’ ἀκολουθήσατε γενναίως τῷ παραδείγματι κόσμον καὶ ὑμῶν αὐτῶν καὶ τῶν ἀπιόντων παίδων τὴν τοι‐ αύτην ἡγούμενοι τελευτὴν καὶ μὴ τοὺς συκοφαντοῦν‐ τας δείσητε μᾶλλον ἢ ἃ παθεῖν ἀνάγκη τήν τε πόλιν καὶ τοὺς ἡττηθέντας ὑπὸ τῶν νενικηκότων.
Decl
.

42

.

1

.

54

κακῶς τις ὑμᾶς ἐρεῖ τῶν πολιτῶν; ἀλλ’ ἡ πόλις ἅπασα θαυ‐ μάσεται, μᾶλλον δὲ ἅπασα δημοκρατουμένη πόλις. οὐκ ὄψεσθε τοὺς υἱεῖς; ἀλλὰ τοῖς περὶ αὐτῶν συνέσεσθε
5λόγοις, οἵων καὶ αὐτὸς ἀκούω νῦν ὑπὸ τῶν χρηστῶν καὶ δικαίων εἶναι βουλομένων πολιτῶν.
Decl
.

42

.

1

.

55

 Τί οὖν; ὦ κακῶς ἐρῶν τύραννε, ὦ τῆς φύσεως ἀλιτήριε, παῦσαι τοιαῦτα κωμάζων, δεῖσον θεούς, φο‐ βήθητι ψόγον. οὐ καταγελάσεις τῆς τοῦ διὰ σὲ πεσόν‐ τος μειρακίου ψυχῆς, ἣ νῦν, ὡς εἰκός, μετὰ τῶν τὰς
5αὑτῶν πατρίδας ῥυσαμένων ταῖς αὑτῶν σφαγαῖς συν‐
διαιτᾶται.
Decl
.

42

.

1

.

56

 Ὦ παῖ, τὴν μὲν ἐπιμέλειαν οἶσθα τὴν ἐμὴν μεθ’ ἧς ἐτράφης, μεθ’ ἧς ἐπαιδεύθης καὶ ὡς, ὁπότε ἀρρωστοίης, ἐδεόμην τῶν θεῶν ἐπ’ ἐμὲ μετενεγκεῖν τὴν νόσον, πολέμου δὲ ἐκ τῆς σῆς ἰδέας περιστάντος
5τὴν πόλιν καὶ τοῦ καιροῦ σοι ζῆν οὐκ ἐπιτρέποντος οἴχῃ μέν, οὐκ ἀδόξως δέ, ἀλλ’ ἐμὲ μὲν ἐν θρήνοις καταλέλοιπας, σαυτοῦ δὲ τοὔνομα ἐν ᾠδαῖς οὕτω μὲν ἀνδρείως ὑπακούσας τοῖς ἀναγκαίοις, οὕτω δὲ αὐτὸς ὀκνοῦντα τὸν πατέρα ἐπεγείρας.
Decl
.

42

.

1

.

57

ὡς γὰρ ᾔσθετο, ὦ ἄνδρες, τὰ πράγματα ἡμᾶς ἐπὶ τοῦτο ἄγον‐ τα, ἐρῶ γάρ, κἂν ἀπιστῶσί τινες, ὡς εἶδεν ἀφεστηκότα με καὶ ὠχριῶντα καὶ δακρύοντα καὶ τὴν χεῖρα τρέ‐
5μουσαν, τὸ θαυμάσιον ἐκεῖνο καὶ πάσης τιμῆς ἄξιον ἐφθέγξατο· μὴ μέλλε, πάτερ. λύε ταχέως τὴν πο‐ λιορκίαν. ἐγὼ δὲ ἕξω καλὸν τὴν σωφροσύνην ἐντάφιον.
Decl
.

42

.

1

.

58

 Τοιοῦτοι περὶ ὑμᾶς, ὦ ἄνδρες, γεγενήμεθα. καὶ τοιαύτη μὲν ἡμῖν ἡ τύχη, τοιαύτη δὲ ἡ γνώμη. εἰ δ’ ὑμῖν οὕτως ἀπολελογημένος ἄξιος εἶναι θανάτου δοκῶ, κατά‐
γνωτε. ἐγὼ δὲ οὐδ’ οὕτως ἐμαυτὸν καταμέμψομαι.
Decl
.

43

t

1

Νόμος ἦν μετὰ τοῦ τυράννου καὶ τοὺς παῖδας ἀποσφάττεσθαι, ἕτερος νόμος τὸν τυρρανοκτό‐ νον ὅ τι βούλοιτο αἰτεῖν. γυνὴ τὸν ἑαυτῆς ἄνδρα τυραννοῦντα ἀποσφάξασα εἰς δωρεὰν
5αἰτεῖ τοὺς παῖδας. μελετῶμεν τὸν ὑπὲρ τῆς τυ‐ ραννοκτόνου λέγοντα.
Decl
.

43

.

1

t

Προθεωρία.
Decl
.

43

.

1

.

1

 Καὶ ἡ γυνὴ φιλόπολις καὶ ὁ δῆμος φιλε‐ λευθέριος. ἡ μὲν ἄρτι τοὺς νόμους ἀπέδωκεν, ὁ δ’ ὑπὸ νόμοις αὖθις ποιεῖται τὰ πράγματα. μάχονται δὲ ἄρα, ὥσπερ καὶ γνῶμαι γνώμαις καὶ ψηφίσματα ψη‐
5φίσμασιν, οὕτω καὶ νόμοι νόμοις. κατὰ περίστασιν μέντοι καὶ οὐ φύσει τοῖς γε ἀληθῶς νόμοις τὸ μάχι‐ μον. ἅτερος δὲ τῶν στασιαζόντων τὸν ἕτερον προβα‐ λεῖται τῶν νόμων. τὸ δὲ ἀγώνισμα καὶ ἀμφοῖν ὑπὲρ τῆς πόλεως, τῷ μέν, ἵνα δευτέρας τυραννίδος ἐλπὶς
10ἐκκεκόψεται, τῷ δ’ ὑπὲρ τῆς τυραννοκτόνου λέγοντι καὶ τῶν ἐκείνης παίδων, ἵν’ ἡ τυραννοκτόνος οὐ παν‐ τελῶς ἄμισθον ἔχῃ τὸ τρόπαιον.
Decl
.

43

.

1

.

2

ἔοικε δὲ τὸ ζήτημα τοῦτο τῷ προειλημμένῳ. οἱ γὰρ δικασταὶ πρὸς τῆς ἐξαιτουμένης τοὺς παῖδας τὴν πολιτείαν ἀπέλαβον, ἐφ’ ᾧ καὶ δυσχερῶς ἄν τισι μὴ τὰ φίλτατα ἀποδοῦναι
5αὐτῇ ψηφίσασθαι δόξαιεν. ἀλλ’ οὗτοι καὶ τὸ τοῦ τυ‐ ράννου τοῦ πατρὸς μῖσος ἀντιταλαντευέτωσαν καὶ παρ‐ ευθὺ τὸ προειλημμένον τοῦ ζητήματος ἰσοστατοῦν ἐλεγχθήσεται. δύο γὰρ οὗτοι καὶ δύο πάθη ἀντικεί‐ μενα, πατὴρ καὶ μήτηρ, τυραννοκτόνος καὶ τύραννος,
10ὀργή τε καὶ ἔλεος, καὶ νόμοι ἐπίσης καὶ ἄμφω δημοτι‐ κοὶ καὶ πολίταις μισοτυράννοις ἀνυσιμώτατοι.
Decl
.

43

.

1

.

3

ἐπὶ μὲν γὰρ τοῦ προειλημμένου ἐκείνου ὅπερ ὁ τεχνικὸς ἡμῖν παραδίδωσιν ἡ τῆς μοιχείας ὕβρις ἰδική τις ἦν πρὸς τὸν ἄνδρα, κοινὸν δὲ τὸ ἀπὸ τῆς τυραν‐
5νοκτονίας ὄφελος καὶ τὸ πλέον εἶχεν ἐκεῖσε ὡς ἀπὸ κοινωφελεστέρας τῆς ἀριστείας ἡ τὴν ἄνοδον ὑποδεί‐ ξασα· ὧδε δὲ καὶ τὸ λαβεῖν τοὺς παῖδας καὶ τὸ μὴ λαβεῖν καὶ ἄμφω κοινὰ καὶ τὸ ἀπὸ τούτων ἀποβησό‐ μενον, ὁποῖόν ποτ’ ἂν ᾖ, ἐς ὅλον, οἶμαι, τὸν δῆμον
10ἐνσκήψεται.
Decl
.

43

.

1

.

4

εἰ μὲν οὖν ἐφεῖτο γυναῖκα ἐπὶ βήματος λέγειν, οἶκτος ἂν ἦν τὸ πᾶν τοῦ λόγου καὶ δάκρυα· νῦν δ’ ἐπειδὴ ἄλλος ἀντ’ αὐτῆς κατέχει τὸ βῆμα, ἐν οἷς μὲν τὰ τῆς μητρὸς παθαίνεται τὸ πάθος ἐνδείξε‐
5ται, ἐν οἷς δὲ ἄλλως ἀγωνίζεται δριμύξεται τὰ ἐναγώ‐ νια.
Decl
.

43

.

1

.

5

ἕξει δέ τινα καὶ μετρίαν τοῦ τυράννου κατα‐ φορὰν ὁ λόγος καὶ τοσοῦτον ὁπόσον αὐτῷ χρησιμεύσει πρὸς τὸ τῆς γυναικὸς ἀποσεμνῦναι τὴν τόλμαν μετὰ πολλῆς ἔτι τῆς ἐκπλήξεως καὶ τοῦ θαύματος. εἴτε
5γὰρ οὐκ ἀγανακτεῖν σκήψεται κατὰ τοῦ τυράννου, ὕποπτος ἔσται καὶ τῇ πόλει διαβληθήσεται ὡς ὑπὲρ τοῦ τυράννου ταῦτα σπουδάζων, οὐχὶ τῆς τυραννοκτό‐ νου, εἴτε δ’ οὖν πάνυ καταφέροιτο τοῦ τυράννου, μὴ καὶ κατὰ τῶν ἐκείνου παίδων δοκοίη ἄντικρυς παρο‐
10ξύνειν τὸν δῆμον, οὗπερ τοὐναντίον ἅπαν προὔθετο.
τὸ δὲ τὰ τῆς τυραννίδος πάντα ἐκτραγῳδεῖν περιττόν, ἔγνωσται γὰρ οὐχ ἧττον τοῦ λέγοντος τοῖς ἀκούουσιν, ἄλλως τε καὶ λυπήσει μᾶλλον τὸν δῆμον ἤπερ ἐφέλξεται.
13
Decl
.

43

.

2

t

Ἡ μελέτη.
Decl
.

43

.

2

.

1

 Ἔδει μέν, ὦ ἄνδρες, τὴν οὕτω διὰ τοὺς νόμους προδεδωκυῖαν τὰ φίλτατα καὶ διπλῆν ἀριστείαν ὑπὲρ τῆς πόλεως ἀνῃρημένην οἷς τε τὸ θῆλυ τοῦ γένους ὑπὲρ τῶν νόμων ἀπήλεγξε καὶ μετὰ τυραννοῦντος
5ἀνδρὸς καὶ μείζω τύραννον ἄλλον, τὴν φύσιν, ἐτρέ‐ ψατο μήτε νῦν ἐπὶ βῆμα καὶ δικαστὰς ἄγεσθαι μήθ’ ὑπὸ νόμοις παθεῖν κινδυνεύειν τὰ ἔσχατα, οὓς αὐ‐ τὴ πεπτωκότας ἤδη ταῖς ἑαυτῆς χερσὶν ἀνεσώσατο, ἀλλ’ οἷς τὸ λέγειν ἡμῖν ἐπ’ ἐκκλησίας ἀπέδωκε, τού‐
10τοις πρὸ τῶν ἄλλων αὐτὴν τῆς δημοκρατίας ἀπόνασθαι· ἐπεὶ δ’ οὐκ οἶδ’ ὅπως ἡ μὲν ἐπὶ καλῷ τῷ τῆς πόλεως οὐδὲν ὅ τι τῶν παρ’ ἑαυτῆς ἀπέλιπεν, ὑμεῖς δ’ ὁ δῆ‐ μος ἔτι περὶ τὴν δωρεὰν μέλλετε καὶ κάθησθε κρί‐ νοντες τὴν ὑφ’ ἧς τὸ κρίνειν ἐλεύθερον ἔχετε, καὶ
15τῶν νῦν μὲν πολλὰ ληρούντων τούτων, τὸ πρὸ τοῦ δὲ κατεπτηχότων ἀκούειν ἀνέχεσθε, ὀλίγα δὲ φροντί‐ ζετε τῆς θαυμασίας ταυτησὶ γυναικὸς καὶ ἣν οὐδὲ γυ‐
ναῖκα λέγειν δίκαιον, ἀλλ’ ἀριστέα καὶ τυραννοκτόνον καὶ τἄλλα ὁπόσα τῶν ὀνομάτων βελτίω, αὐτὸς ἐγὼ
20νῦν ἔγνων δεῖν ἐπὶ τὸ βῆμα παριέναι καὶ τῆς γενναίας ἐκείνης χειρὸς γλῶτταν σύμμαχον ἐπ’ ἐκκλη‐ σίας ἀντιδοῦναι καὶ ταύτῃ πρώτῃ τῆς δημηγορίας ἀπο‐ χαριεῖσθαι, παρ’ ἧς τὸ δημηγορεῖν ἐπανῆλθε τῇ πόλει.
Decl
.

43

.

2

.

2

εἰ μὲν οὖν ἑώρων τὸ τοὺς εὖ δράσαντας μὴ καλῶς ἀντιδρᾶν πρὸς εὐδοξίαν μέλλον ἡμῖν ἀποτελευτῆσαι, τάχ’ ἂν πρὸς τοῖς ἄλλοις ἐγιγνόμην κἀγὼ καὶ ταχέως ἄν τις εἶδεν ἐμὲ τὸν νῦν ὑπερμαχοῦντα τότε τοὐναν‐
5τίον ἅπαν ἀπομαχόμενον πρὸς τὴν δωρεάν· νῦν δ’, οὐ γὰρ οἶδα πῶς ἄν τις τῶν ἁπάντων δίκαιον τοῦτο νομίσειε καὶ μὴ μᾶλλον πρὸς ἀδοξίαν οὐ τὴν τυχοῦ‐ σαν περιιστάμενον, ἥκω τήν τε πόλιν καὶ ὑμᾶς τηλι‐ καύτης δυσφημίας ἀπαλλάξαι σπουδάζων καὶ τῇ γεν‐
10ναίᾳ ταύτῃ τὰς ἀμοιβὰς ἐν οὕτως ἀναγκαίοις ἀποδώ‐ σων καιροῖς καὶ ὑμᾶς τοῦτ’ αὐτὸ πείσειν τὰ δυνατὰ πειρασόμενος.
Decl
.

43

.

2

.

3

δεῖ γάρ, ὡς ἐπὶ τοιούτοις οἶμαι, κἀ‐ μὲ τὴν εὐεργεσίαν ὁμολογεῖν κοινὴν οὕτω καταβληθεῖ‐ σαν καὶ πάνδημον καὶ ὑμᾶς τοὺς εὖ παθόντας οὐκ ἀποκνεῖν τὴν προσήκουσαν ἀντικαταβαλέσθαι χάριν.
5ὡς νῦν τῷ μὲν δοκεῖν ἐγὼ τῇ γυναικὶ τοὺς παῖδας εἰς δωρεὰν ἐξαιτοῦμαι καὶ γράφω τοῦτο τὸ ψήφισμα
καὶ γίνομαι δημηγόρος οὐκ ἀγεννὴς παρ’ ἧς καὶ τὸ γράφειν καὶ τὸ λέγειν ἡ ξύμπασα πόλις ἔχομεν· τὸ δ’ ἀληθές, ἢν ὑμεῖς ἀκριβέστερον ἐπισκοπεῖν ἐθελήσητε,
10γνοίητ’ ἂν ὡς αὐτὸς ὁ νόμος ἐκ τότε μετὰ τοῦ δι‐ καίου τοῦτο ψηφίζεται, ἐξότουπερ ἡ μὲν τὸ ξίφος κατήνεγκεν, ὁ δὲ τύραννος ἔπιπτεν, ἡ δὲ πόλις μετὰ καὶ τῶν νόμων ἀνώρθωται.
Decl
.

43

.

2

.

4

 Οἶδα μὲν οὖν τοὺς πολλοὺς ἀγανακτοῦντας καὶ μέγα τι ποιουμένους δεινόν, εἰ τυράννου πεπτωκότος πατρὸς οἱ παῖδες ἔτι γοῦν περισώζοιντο, ἐγὼ δὲ τού‐ των μὲν ἀλγούντων οὐχὶ θαυμάζω, τὸ γὰρ ἐπὶ με‐
5γίστοις τοὺς τεκόντας μισεῖν καὶ μέχρι τῶν παίδων τὴν ἀπέχθειαν παρεκτείνει, τοῦτο δὲ καὶ πάλαι τοῦ κατηγόρου ξυμβαλεῖν οὐκ ἔχω, εἰ τῶν μὲν τοῦ πατρὸς κακῶν εἰσέτι που μέμνηται καὶ δεῖν ἐπὶ τούτοις καὶ τοὺς παῖδας εὐθύνειν ἀπισχυρίζεται, τῶν δὲ τῆς τε‐
10κούσης καλῶν καὶ ὅπως ἐκείνη τὴν πόλιν ὑπὸ τυράννῳ κειμένην ἀνώρθωσε, ταῦτα δὲ οὐδ’ εἰς νοῦν τὸ παρά‐ παν ὁ βέλτιστος οὗτος βάλλεται. καίτοι γε ποῦ δί‐ καιον ὑπὲρ μὲν τῶν τοῦ πατρὸς δεινῶν καὶ τοὺς παῖδας μισεῖν ὡς ἀποκτιννύναι, τῶν δὲ τῆς μη‐
15τρὸς ἀγαθῶν οὕνεκα μὴ τοὺς αὐτοὺς περισώζειν, ὡς οἷόν τε;
Decl
.

43

.

2

.

5

εἰ μὲν οὖν οὐ κἀγὼ τῆς αὐτῆς πόλεως ἦν οὐδ’ ὑπὸ τοῖς αὐτοῖς ἀρχῆθεν ἐτρεφόμην νόμοις καὶ τῆς αὐτῆς μετεῖχον πολιτείας ἧσπερ καὶ τούτων ἕκα‐
στος, ἢ καὶ τῆς αὐτῆς ὢν μόνος αὐτὸς τῶν ἐκ τῆς τυ‐
5ραννίδος οὐ μετελάμβανον, ἀλλ’ ἦν τὰ πρῶτα τῆς τοῦ τυραννοῦντος ἑταιρείας ἢ καὶ ἄλλως τῆς περὶ ἐκεῖνον δορυφορίας ἀνεπλήρουν τὸν κύκλον, εἰκότως ἄν τις ὑπὲρ τοῦ πεπτωκότος, ἀλλ’ οὐ τῆς γε μητρὸς ταυτησὶ τὴν πᾶσαν εἶναί μοι σπουδὴν ἐνόμισε· νῦν δέ, ἐπεὶ
10καὶ τότε περιόντος ἐκείνου καὶ τυραννοῦντος ἠχθόμην καὶ πεπτωκότος τὴν μὲν ἀπεκτονυῖαν οὐ μικρὰ τοῦ γενναίου τούτου λήματος ἄγαμαι, τῷ δ’ ἐφυβρίζειν καὶ κειμένῳ πρὸς τοῦ μίσους ἐξάγομαι, δέδοικα μὴ ἐγὼ μὲν ὑπὲρ τῆς τὴν τυραννίδα καθελούσης ταῦτα
15καὶ λέγω καὶ γράφω, τὰ δὲ τοῦ κατηγόρου, ἀλλὰ μὴ βαρέως φέρῃ πεπτωκότος ὑπὸ γυναικὶ τοῦ τυράννου καὶ διὰ ταῦτα λυπεῖν ἐθέλῃ τὴν τυραννοκτόνον καὶ τῶν παίδων προσαποστερῶν.
Decl
.

43

.

2

.

6

 Βούλομαι δ’ ὑμᾶς, ὦ ἄνδρες, ἀναμνῆσαι μικρὸν ἐν οἵοις τε καὶ ὅσοις ἡ πόλις ἦν τοῖς κακοῖς, ἐπεὶ καὶ τοῦτο τῷ κατηγόρῳ δοκοῦν καὶ μετὰ τὴν τῶν ἔργων
τυραννίδα τοῖς λόγοις οὐχ ἥκιστα καταβάλλεσθαι, καὶ
5ὅσην εὐδαιμονίαν ἡ τῆς παρούσης γυναικὸς τόλμα καὶ γενναιότης ἡμῖν ἀντιπεριέστησεν.
Decl
.

43

.

2

.

7

ἢ τίς τῶν ἁπάν‐ των οὐκ οἶδεν ὅπως ἦμεν ἐπ’ εὐνομίᾳ τὰ πρῶτα καὶ νό‐ μοις καὶ οὐδὲν ἦν ὅ τι μὴ καὶ πρὸς δημοκρατίαν ἐπολι‐ τεύετο παρ’ ἡμῖν, ἀλλ’ εἶχε πάντα τὸν προσήκοντα κόσμον,
5ὁ δῆμος, ἡ βουλή, τὸ βῆμα, τὰ τῶν νομοφυλακούντων, τὰ τῶν στρατηγούντων καὶ ὅσα τοῦ τῶν ὁπλιτῶν καταλόγου καὶ ὅσα τοῦ τῶν ἱππέων κόσμου καὶ τῶν ἄλλως ἐν ὅπλοις ἐχόντων; καὶ τὰς μὲν τῶν ἀστυγειτόνων πόλεων εἰς ὁμαιχμίαν συνῆγε τὸ δημοκρατικὸν τοῦτο σχῆμα
10τῆς πολιτείας καὶ τὸ πάντα ὑπὸ νόμοις εἶναι παρ’ ἡμῖν, τὰς δ’ οὐ μετρίως ἐφόβει τὸ μηδὲν ὅ τι καὶ νοσοῦν τῶν ἐν τῇ πόλει ξυνορᾶν.
Decl
.

43

.

2

.

8

ἀλλ’ ἐπὶ τούτοις ὄντων ἡμῶν οὐκ οἶδ’ ὁπόθεν εἰσέπεσεν ἡ θεοῖς ἐχθρὰ τυραννὶς καί τις δαιμόνων ἐχθρῶν δημοκρατίᾳ καὶ νόμοις ὀφθαλμὸν τῇ τε πόλει καὶ ἡμῖν ἐπέβαλε
5βάσκανον καί τινα τούτων τῶν τὰ πάντα τολμώντων πλουσίων νεωτέροις ἐπιτολμᾶν ἀνέπεισε πράγμασι καὶ πρὸς τὸν τῆς κακοδαίμονος τυραννίδος ὑπεξέκαυσεν ἔρωτα.
Decl
.

43

.

2

.

9

ὁ δὲ μηδὲν μελλήσας καὶ μηδὲ μικρόν τι τῆς μιαρᾶς ταυτησὶ βουλῆς ἐπισχών, πῶς γὰρ ἂν ἄνθρωπος οὕτως ὑπὸ τρυφῆς καὶ τῆς ἄλλης ἀπονοίας διεφθορώς; δεινὸν ἡγεῖται τῇ μὲν τύχῃ πλουτεῖν, τῷ
5δὲ βήματι μηδὲν τῶν πενομένων τούτων δὲ τῶν τοῦ δήμου πλέον αὐχεῖν καὶ τῶν μὲν ἐκ τῆς τύχης ἀγα‐ θῶν ἁπάντων κρατεῖν, τοῖς δὲ νόμοις μετὰ καὶ τῶν ἄλλων ὑποκύπτειν δημοκρατούμενος.
Decl
.

43

.

2

.

10

τί γοῦν; ὁρᾷ τὸν πλοῦτον, λογίζεται τὸ πολὺ τῆς τόλμης, συλλογί‐ ζεται τὴν δαπάνην καὶ παραυτίκα τοὺς πονηροτάτους τῶν πολιτῶν ὑποδύεται καὶ ῥᾷον οὕτω τοὺς πολλοὺς
5ἐξαπατήσας, τοὺς μὲν ὑποσχέσεσι κλέψας, τοὺς δὲ χρή‐ μασι διαφθείρας, ἐπ’ αὐτὴν ὥρμησε τὴν ἀκρόπολιν καὶ τὰ μὲν ἀφύλακτα τοῦ χωρίου καταλαβὼν ἅτε δὴ πρὸ πολλοῦ τὴν ἔφοδον καιροφυλακήσας, εἰ δέ τί που καὶ τοῦ στρατιωτικοῦ παραφυλαττόμενον ὑπολέλειπτο,
10τούτων δὲ τοὺς μὲν ὑπὸ τοῦ τῶν δορυφόρων πλήθους σὺν οὐδενὶ πόνῳ διωσάμενος, τοῖς δὲ καὶ νυκτὸς ἐξ ἀφανοῦς ἐπιθέμενος τὴν ὅλην εὐθὺς εἶχεν ἀκρόπολιν.
Decl
.

43

.

2

.

11

ἐντεῦθεν φυλακὴν ἐφίστα τῷ σώματι καὶ δορυφό‐ ρους ἔτρεφε τοὺς τὰ ἄτοπα ἐκεῖνα ὑπηρετήσοντας. ἐν‐ ταῦθα τί μὲν οὐκ ἀπῆν τῶν καλῶν; τί δὲ οὐ παρῆν τῶν κακῶν; ἀπὸ τῶν νόμων ἄρχεται τῆς ἐξουσίας ἡ
5μιαρὰ κεφαλή, τούτους γὰρ καὶ πρὸ τῶν ἄλλων ἐκείνῳ καταλῦσαι τὸ σπούδασμα. τούτων δὲ πεπτωκότων συν‐ επεπτώκει καὶ τὰ τῆς δημοκρατίας.
Decl
.

43

.

2

.

12

ὕβρεις δὲ παίδων καὶ γυναικῶν ἁρπαγὰς καὶ πολιτῶν ἀδίκους σφαγὰς καὶ χρημάτων ἀφαιρέσεις καὶ τῆς θρεψαμένης ἐκπτώσεις καὶ τἄλλα ὅσα μὲν ἐκεῖνος ἐτόλμα τυραν‐
5νῶν, ἡμεῖς δ’ ἐφέρομεν τυραννούμενοι, τί ἄν τις ἐκ‐ τραγῳδοίη; ὧν γὰρ ἡ πεῖρα οὐ πρὸ πολλοῦ, ταῦτά μοι καὶ λέγειν περίεργον. ταῦτα δὲ πάντα καθ’ ἡμῶν ὁ κακοδαίμων ἐκεῖνος κρύφα σκευωρούμενος διεπράτ‐ τετο οὐδὲν εἰδυίας, οὐ μὰ Δία, τῆς γυναικός. οἷς γὰρ
10ὑπὲρ ἡμῶν παρεκινδύνευσεν ὕστερον ἔδειξε καὶ τότε ὁποία ἂν ἦν τὴν γνώμην, εἴπερ ᾔδει τἀπόρρητον.
Decl
.

43

.

2

.

13

ὡς οὖν ὁ μὲν ἀσελγῶς οὕτω τοῖς νόμοις ἐφύ‐ βριζε, τοῖς δὲ πάσχουσιν ἡμῖν οὐδ’ αὐτὸ τὸ θρηνεῖν ἔξω κινδύνων ἐλείπετο, πολλοὺς πολλάκις αὕτη λόγους ὑπὲρ ἡμῶν ἐφθέγξατο, πολλὰς δημηγορίας ὑπὲρ τῆς
5ἐνεγκαμένης μετὰ καὶ δακρύων τοῦ τυραννοῦντος κατέ‐ χεεν. ἀλλὰ τί μή, πρὸς θεῶν, οἱ πρὸς τοῖς λόγοις ἐκεῖσε τυχόντες τῷ δήμῳ τὴν τυραννοκτόνον βουλὴν ἐκείνην ἐξαγγέλλετε, ὅπως νῦν μὲν ἱκέτευε, νῦν δ’
ὑπὲρ τῶν νόμων ἐφθέγγετο τὸ ἀπὸ θεῶν προβαλλο‐
10μένη μήνιμα, τὴν ἐξ ἀνθρώπων νέμεσιν, τὰ εἰς Ἅιδου κολαστήρια, Ἀχέροντας, Πυριφλεγέθοντας, Κωκυτούς, τἄλλα ὁπόσα καὶ θανόντες ὑποίσουσι τύραννοι;
Decl
.

43

.

2

.

14

ὡς δὲ καὶ δεύτεροι καὶ τρίτοι κατεγελῶντο λόγοι καὶ ἡ μὲν ἐπ’ ἀνηνύτοις ἔλεγεν, ὁ δ’ ἐπὶ κακῷ τοῦ δήμου τυραννῶν οὐκ ἔληγε, κατὰ τοὺς τῶν Ἀσκληπιαδῶν
5σοφωτέρους τῆς ἐπῳδῆς καταγνοῦσα καὶ τῶν φαρμά‐ κων ἐπὶ τοὺς καυτῆρας καὶ τὴν τομὴν ἀπιδεῖν ἔγνω καὶ τέμνειν ἐπιχειρεῖ τὸ μέγα τραῦμα, τὸν τύραννον, ἵνα μὴ καὶ τὸ πᾶν τοῦ τῆς πόλεως σώματος ξυνοιχή‐ σεται.
Decl
.

43

.

2

.

15

ἐνταῦθα μάχη τις ἦν φιλελευθερίου γνώμης καὶ φύσεως. ἡ μὲν τὴν χεῖρα ὡς κατὰ τυράννου ὥπλι‐ ζεν, ἡ δ’ ὡς κατ’ ἀνδρὸς ὁπλιζομένην τῆς ὁρμῆς ὑπανέκοπτεν. ἐντεῦθεν εἷλκεν ἡ τόλμα, ἐκεῖθεν κατέ‐
5κλα τὸ γένος. ἦρε τὸ ξίφος, αὖθις ἀπέρριψεν. αὖθις ἀνείλετο, καὶ αὖθις τὸ ξίφος τῆς χειρὸς ἀπέρρευσε. καὶ πολλάκις ἑκάτερον καὶ μετὰ δακρύων ἕκαστον.
Decl
.

43

.

2

.

16

ὡς οὖν ὀψέ ποτε ὅλη γέγονε τοῦ τῆς πόλεως κα‐ λοῦ καὶ συμφέρειν αὑτὴν μᾶλλον ἐπ’ οἴκου στένειν ἢ
τὸν ὅλον δῆμον ἐπ’ ἀγορᾶς ἀλγεῖν ἔκρινε, καὶ τὸ τοῦ θυμοῦ δίκαιον τῆς φύσεως ὑπερίσχυσε καὶ ἤδη ταῦτα
5ἐδέδοκτο, ὢ γενναίας γνώμης ἐκείνης, ὢ μισοτυράννου ψυχῆς, ὢ γνώμης φιλοπόλιδος καὶ πεπτωκότας ἐπαν‐ ορθούσης τοὺς νόμους, ἐπὶ τὴν τελευταίαν τοῦ δήμου συμμαχίαν ἵεται καὶ ἃ τοῖς λόγοις οὐκ ἴσχυσε πρό‐ τερον, ταῦτα τῷ ξίφει κατορθώσειν ἐπίστευσε.
Decl
.

43

.

2

.

17

καὶ ἡμῶν μὲν οὐδεὶς τοῦτο τῶν μισούντων ἐτόλμησε, τῶν ὑβριζομένων, τῶν ἀδικουμένων, τῶν κακῶς παρ’ ὅλην τὴν τυραννίδα πασχόντων, οὐ τῶν ἀριστέων,
5οὐ τῶν στρατηγῶν, οὐ τῶν ὁπλιτῶν. καὶ τί λέγω τοὺς ἄλλους; ἀλλ’ οἵ γε τῶν τῆς πόλεως οὗτοι φροντισταὶ φάσκοντες εἶναι, οἱ νῦν ἐπὶ βήματος ῥέοντες, οἱ νῦν πολλὰ θρασυνόμενοι, ἔχεις τινὰ τούτων εἰπεῖν εἰς τοῦτο τόλμης ἐλθόντα ὁ γενναῖος καὶ νῦν τοὺς νόμους
10ἐξακριβούμενος; ἀλλ’ οὐδὲ τούτων οὐδεὶς πρὸς τοσοῦτο τόλμης ἐλθεῖν ἐθάρρησεν.
Decl
.

43

.

2

.

18

ἡ γενναία δὲ αὕτη καὶ μόνον τὸ σῶμα γυνή, τὴν δὲ ψυχὴν ἀνδρώδης, τῷ ὄντι δὲ μᾶλλον καὶ τὴν χεῖρα καὶ τὴν ψυχὴν ἐλευθέ‐ ριος ἐγχειρίδιον ὑπὸ μάλης λαβοῦσα καὶ τὸ δωμάτιον
5εἰσελθοῦσα, οὗπερ ἐτρύφα καθ’ ἡμῶν ἐκεῖνος, καὶ τοὺς μὲν ὀφθαλμοὺς εἰς τὴν τοῦ τυράννου σφαγὴν μετὰ καὶ τῆς χειρὸς ἀποτείνουσα, τῇ δὲ γνώμῃ πρὸς ὑμᾶς
ἀφορῶσα, τὸν δῆμον, καὶ τῇ πρὸς τὸν ἄνδρα στοργῇ τὴν ὑπὲρ τῶν νόμων ἀντιτιθεῖσα σπουδὴν παίει και‐
10ρίαν τὸν ὑφ’ οὗ παιόμενος ὁ δῆμος ἠνείχετο.
Decl
.

43

.

2

.

19

καὶ μιᾷ πληγῇ τὸν μὲν εἰς τοὔδαφος μετὰ καὶ τῆς ὅλης τυραννίδος κατέβαλε, τοὺς δὲ νόμους πεπτωκότας ἀν‐ έστησε καὶ τὸν πολλοὺς ἀνελόντα μόνη μετὰ καὶ τοῦ
5ξίφους κατεστρατήγησε καὶ δι’ ἑνὸς φόνου τὰ κάλλιστα τῶν πώποτε τροπαίων ἀνείλετο. καὶ μιᾷ χειρὶ τρεῖς καθεῖλε τυράννους, στοργὴν ἐξ αἵματος, ἀνανδρίαν ἐκ γένους, καὶ τὸ τελευταῖον, μέγαν, φοβερὸν ὁπλίτην, ἄνδρα τύραννον.
Decl
.

43

.

2

.

20

 Καὶ διὰ τοιαύτης παραδόξου σφαγῆς τὰ πάντα πᾶσιν ἀποδεδωκυῖα μίαν αὐτὴ καὶ ταύτην χάριν αἰτεῖ‐ ται δικαίαν. ὁποία τις αὕτη; οὐ πλέθρα γῆς, οὐκ ἀπὸ πρυτανείου σίτησις, οὐκ ἄλλο τῶν πρὸς κέρδος οὐδέν,
5ἀλλ’ ἣν ἂν φρονοῦντες θαυμάσαιεν ἄνθρωποι κἂν ὑμεῖς ἀκούσητε, τὸν τῆς φύσεως, οἶμαι, θεσμὸν αἰ‐ δεσθήσεσθε.
Decl
.

43

.

2

.

21

γονὴ παίδων αὐτῇ περίεστι καὶ αὕτη τὴν γλῶτταν ὑποψελλίζοντες καὶ μήπω φθάσαντες τῆς τοῦ πατρὸς ὠμότητος γεύσασθαι, ἀλλ’ ἔτι καὶ τοῦθ’ ὅπερ ἐστὶ τυραννὶς οὐκ εἰδότες οὔθ’ ὡς ὁ τούτων
5πατὴρ τύραννος. τὸν οὖν τεκόντα ὡς ἀδικοῦντα πρὸς δίκην καὶ καλῶς ἀποκτείνασα τοὺς μήτ’ αὐτὴν λελυ‐ πηκότας μήτε τὴν πόλιν ἠδικηκότας ἑαυτῇ μὲν περι‐ ποιεῖται παῖδας, ὑμῖν δὲ πολίτας.
Decl
.

43

.

2

.

22

 Ἀλλ’ ἐνταῦθά μοι προσεπιπηδῶσι τῷ λόγῳ καὶ τῆς γνώμης ἐκκρούουσιν οἱ καὶ μέχρι παίδων τὴν τυραννίδα ποιεῖσθαι σκηπτόμενοι καὶ τὸν τοῦτο λέγοντα νόμον ὡς ἐπὶ τούτοις προβάλλονται. ἐγὼ δὲ
5οἶδα μὲν τὸ γράμμα, οἶδα δ’ ἐφ’ οἷς ἄρα καὶ γέγρα‐ πται. ἀποκτιννύναι τοὺς τῶν τυραννούντων παῖδας ὁ νόμος βούλεται μέν, ἀλλ’ ὁπόταν μετὰ τῶν τεκόντων ἀδικοῖεν τὴν πόλιν, ἀλλ’ ὁπόταν τὰ τῶν πατέρων μι‐ μοῖντο καὶ τὰ τυραννούντων κακουργεῖν ἐπιχειροῖεν
10τούς τε νόμους μετασκευάζοντες καὶ τοὺς τῆς πολι‐ τείας θεσμοὺς διαγράφοντες, καὶ ὅλως ὅταν ἡ πόλις εἰς κακόν τι καὶ τούτων ἀπόναιτο, τότε καὶ παῖδες τύραννοι μετὰ πατρὸς τυραννοῦντος πιπτέτωσαν. οἷς γὰρ μετεῖχον τοῦ πονηρεύματος εἰκότως καὶ τοῦ πε‐
15σεῖν συμμεθέξουσιν.
Decl
.

43

.

2

.

23

εἰ μὲν οὖν ἔχεις τι καὶ τού‐ των εἰπεῖν, ὦ κατήγορε, οἷς ὁ ξύμπας δῆμος ἢ καὶ τῶν καθέκαστά τις μόνος ὑφ’ οὕτως ἀτελοῦς ἡλικίας
τυχὸν περιύβρισται, ἡκέτω μὲν ὁ παθὼν καὶ δεικνύτω
5τὴν ὕβριν, ὁ δὲ δῆμος οὐ φείσεται. εἰ δ’ ὁ μὲν ὁ τὰ τύραννα δράσας ἐκεῖνα καὶ πέπτωκεν, οἱ δ’ οὐδὲν ὧν ἐκεῖνος ἐτυράννει σκαιωρούμενος ᾔδεσαν, πῶς οὐκ ἄν, ὦ πρὸς Διός, μὴ καὶ γέλως δοκοίη τὸ ψήφισμα τού‐ τους ἀποκτείνειν οἳ μηδένα τῶν πολιτῶν ἀπεκτόνασιν;
Decl
.

43

.

2

.

24

εἰ γὰρ διττὸν τρόπον ὑπεύθυνοι γίνονται ἄνθρω‐ ποι, ἢ πρὸς πέρας τὸ κακοὶ γενέσθαι φιλονεικήσαντες καὶ τοῖς ἔργοις τὸ τῆς γνώμης ἀπελέγξαντες ἄδικον ἢ μήπω μὲν ἐγχειρήσαντες, δῆλοι δ’ ἄλλως ὄντες εἰς
5τοῦτο γνώμης ἥξοντες, εἰ μὴ μετὰ τῆς ἐπιβουλῆς φθά‐ σει καὶ τὸ σῶμα θᾶττον ἀποκόψας ὁ δῆμος, τούτων δὲ τὸ μὲν οὐδεὶς ἔχει δεικνύναι, τὸ δ’ αὐτὸς ὁ χρόνος οὐ μαρτυρεῖ, οὐκ οἶδα ἀντὶ τίνος οἱ παῖδες ἀδικεῖν δικαίως δόξαιεν.
Decl
.

43

.

2

.

25

ἢ μόνοι τῶν ἁπάντων μηδέν τι πονηρευσάμενοι τὰ τῶν πονηρευσαμένων ὑποίσουσι; πρῶτα λέγε μοι τὸ πονήρευμα καὶ τότε τὸν δήμιον ὅπλιζε. ἆρ’ οὖν τινα τῶν πολιτῶν χρήμασιν ἐζημίωσαν
5ἢ τοῦτο μὲν οὔ, φυγάδα δὲ τῆς πατρίδος ἐξήλασαν; ἢ καὶ τοῦτο μὲν τῆς κακουργίας οὐκ ἔχεις εἰπεῖν,
ὀφρὺν δέ τινα κατὰ τῶν δημοτῶν ἀκόλαστον καὶ ὕβριν ἀσελγῆ καὶ παροινίαν ἐπεγκαλεῖς; ἀλλ’ οὔτε τοῦτο οὔτ’ ἐκεῖνο παίδων οὔπω καθαρὰν τὴν γλῶτταν ὑπο‐
10φαινόντων δύναιτ’ ἄν τις, οἶμαι, καταμαρτύρασθαι. ὅπου δὲ τὸ κακουργεῖν οὐχ εὑρίσκεται, καὶ τὸ κολάζεσθαι πέφευγε.
Decl
.

43

.

2

.

26

τοῦτο οἶδε μὲν ὁ νομοθέτης, οἶδε δὲ καὶ ἡ γενναία μήτηρ αὕτη τῶν παίδων. καὶ ἅτε μηδέν τι τύραννον τετολμηκότων ἡ μήτηρ μετὰ καὶ τῶν νόμων ἐφείσατο. καὶ νῦν οὐχ ὡς ἐκείνου τοῦ
5πεσόντος παῖδας, ἀλλ’ ὡς αὑτῆς ἐξαιτεῖται τὸν δῆμον, ᾧ μηδὲν αἰτησαμένῳ μηδὲ πρὸ τοῦ λιπαρήσαντι αὐθ‐ αίρετος τὴν δημοκρατίαν ἀπεχαρίσατο.
Decl
.

43

.

2

.

27

οἶμαι δ’ ὅτι κἂν εἰ μὴ τοῖς νόμοις ἐδέδοκτο, ἀλλὰ τῷ γε δήμῳ πρὸς αἰσχύνης ἂν ἦν τὸ μὴ δοῦναι νόμον ἕνα τῇ πάν‐ τας ἀποδεδωκυίᾳ τοὺς νόμους καὶ ταῦτα ὡς οὔποτ’
5ἄν τις οὐδ’ ὄναρ ἤλπισεν. ἀλλ’ οὐδ’ ἄν, 〈εἰ〉 αὐτὴ τοὺς παῖδας ἁρπαζομένους ὁρῶσα ἔφερεν, ὁ δὲ δῆ‐ μος οὐκ ᾤκτειρεν, ἀλλ’ ἐπέτρεπε τὴν σφαγήν, οὐδ’ οὕτως ἂν εἶχε καλῶς ὑμῖν, οἷς τὸ μηδὲν ἔξω δίκης πράττειν ἢ λέγειν ἡ πᾶσα σπουδή, ἄτεκνον ἐπιδεῖν
10ἀνασχέσθαι τὴν δι’ ὑμᾶς ἀπεκτονυῖαν τὸν ἄνδρα καὶ χηρείαν ἐξουσίας προτιμησαμένην παρανόμου διὰ πολι‐ τείαν ἔννομον καὶ βῆμα ἐλεύθερον.
Decl
.

43

.

2

.

28

ἐπεὶ δὲ νῦν τοῦτο καὶ τῷ νόμῳ δοκοῦν καὶ ὁ νομοθέτης οὑτωσί πως ἀπὸ τοῦ γράμματος διαρρήδην βοᾷ ὡς αἰτείτω
μὲν ὁ τυραννίδα καθελὼν ὅ τι καὶ βούλοιτο, ἡ
5δὲ πόλις δεχέσθω τὴν αἴτησιν, ὁ δὲ δῆμος ἐπι‐ νευέτωσαν, ποῦ ἂν εἴη δίκαιον ἃ μὴ χαρίζεσθαι πρὸς ὀνείδους ἂν ἦν τῇ πόλει, ταῦτα καὶ μετὰ τῶν νόμων ὀκνεῖν ἀποδοῦναι;
Decl
.

43

.

2

.

29

οὐδένα τρόπον, οὐδεμίαν ὁδὸν εἰς ἀντίχαριν τοῖς τυραννοκτονοῦσιν ὁ νομοθέ‐ της ἀπέκλεισεν, ἀλλ’ αὐτόνομον ἀφῆκε τὴν αἴτησιν καὶ τὴν ἀντιμισθίαν τῇ βουλήσει τῶν αἰτουμένων
5ἀντιμετρεῖ. αἰτείτω, φησίν, ὁ τύραννον ἀνελὼν ἀγρούς, σῖτον, ἀτέλειαν, χρήματα, κτήματα, ξύμπαν ὅ τι καὶ θέλει. παρὰ τοῦ δήμου λήψε‐ ται, ὅ τι καὶ παρ’ ἐμοῦ πρότερον τοῖς νόμοις τὴν πολιτείαν κοσμήσαντος. εἰ γὰρ ἐστενοχωρη‐
10μένην ἔγραφε τὴν ἀντίδοσιν, πάντως ἂν ξυναποστε‐ νώσας καὶ τοὺς τυραννοκτονήσοντας ἔλαθεν. ὅθεν κοι‐ νῆς δεῆσαν τῆς τυραννοκτονίας κοινὰς καὶ τὰς δωρεὰς ἐπιφιλοτιμεῖται.
Decl
.

43

.

2

.

30

ἀποκτεινέτω, φησί, τὸν τύ‐ ραννον καὶ παῖς καὶ γυνὴ καὶ πατὴρ 〈καὶ μή‐ τηρ〉 καὶ φίλοι καὶ δυσμενεῖς καὶ αὐτόχθονες καὶ ἐπήλυδες. πάνδημον ἔστω τὸ τρόπαιον,
5ἐπεὶ καὶ τὰ ἆθλα πάνδημα. ὁ βουλόμενος τυραννοκτο‐ νείτω καὶ δωρεὰν ἐχέτω τὴν βούλησιν.
Decl
.

43

.

2

.

31

εἰ δὲ σὺ νῦν ἄνω καὶ κάτω στρέφων τὰς συλλαβὰς πείσεις τὸν δῆμον οὐχ οὕτω φρονεῖν ὡς ἐκεῖνος ἀρχῆθεν ὡρίσατο, ὅρα μὴ πολλοὺς διαγράφειν ἐπιχειρῇς τοῦ καλλίστου
5τῶν τυραννοκτόνων κύκλου καὶ τὰ τῶν τυράννων καθιστᾷς βεβαιότερα τούτοις οἷς καταβάλλειν μᾶλλον ἐνόμισας.
Decl
.

43

.

2

.

32

 Σύ μοι προφέρεις τὸν τύραννον καὶ τὰ ἐκ τῆς τυραννίδος κακὰ καὶ ἕτερ’ ἄττα ὁπόσα ἐκεῖθεν ὑπὸ πονηρῷ τῷ σπέρματι πονηρότερον ἀνεφύετο, ἐγὼ δέ σοι τὴν τυραννοκτόνον, τὴν βουλήν, τὸ ξίφος, τὴν
5χεῖρα, τἄλλα ὁπόσα τῶν ἀγαθῶν ἐντεῦθεν περιχορεύει τὴν πόλιν.
Decl
.

43

.

2

.

33

μᾶλλον μὲν οὖν αὐτὸς ὁ κατήγορος οἷς τὰ τῆς τυραννίδος ἐκτραγῳδεῖς, τούτοις τὰ τῆς τυραν‐ νοκτονίας ἐπαύξειν δοκεῖς. οὕτω τοῖς αὐτὸς αὑτοῦ περιτρεπόμενος λέληθας καὶ περιιστὰς εἰς τἀναντία
5τὴν βούλησιν. εἰ γὰρ οὕτως ἐκεῖνος ἦν τυραννικόν τι χρῆμα καὶ θεοῖς ἀπεχθόμενον καὶ τηλικαῦτα μὲν εἰς
αὐτοὺς νόμους ἡμάρτανε, τηλικαῦτα δὲ περὶ τὸν δῆμον παροινῶν ἀπηυθαδιάζετο ὡς μηδέν’ ἂν ἔχειν εἰπεῖν τὰ παλαμναιότερα, τίνος τῆς τιμῆς, ὁποίας τῆς δωρεᾶς,
10πηλίκης τῆς αἰτήσεως οὐκ ἂν ἀξία νομίζοιτο ἥ γε τὸν πολὺν ἐκεῖνον γνόφον τῆς δουλείας διέλυσε καὶ δη‐ μοκρατίαν ἀντὶ τυραννίδος εἰσῆξε καὶ τὸ κρατεῖν ἀφε‐ λομένη τὸν τύραννον τοῦτο τῇ πόλει καὶ τοῖς νόμοις ἀπέδωκε;
Decl
.

43

.

2

.

34

 Λέγε μοι, πρὸς νόμων αὐτῶν, τὰ τόθ’ ὑπὸ τοῦ τυράννου κατὰ νόμων ἐξειργασμένα καὶ ποιοῦ τὰ ἐκείνου δυσσεβήματα τῶν τῆς ἀπεκτονυίας ἀνδραγαθη‐ μάτων κατάλογον, ἐγὼ δέ σοι προσεπιθήσω καὶ τὸν
5τρόπον ὅπως ὁ τύραννος ἔκειτο.
Decl
.

43

.

2

.

35

 Ἐτυραννεῖτο μὲν ἡ πόλις, σὺ δ’ ὁ νῦν λαμπρὸς τὴν γλῶτταν ἡσύχαζες, ὁ δὲ δῆμος δουλοκρατούμενος οὐκ εἶχεν ὅ τι καὶ χρήσαιτο. δορυφόρους πολλοὺς ἐπὶ κακῷ τῷ τῆς πόλεως ἔτρεφε, πολλῷ δὲ πλείους
5ἐπὶ τῆς ἀκροπόλεως φυλακὴν περιίστα τῷ σώματι.
Decl
.

43

.

2

.

36

πάντων οὖν ἐπὶ τούτοις δεδιότων καὶ κατεπτηχό‐ των καὶ πάσης ἐπιλελοιπυίας μηχανῆς καὶ μηδεμιᾶς χρηστοτέρας ὑπούσης ἐλπίδος εἶδε τὸ κακὸν ὁπό‐ σον ἡ φιλόπολις αὕτη καὶ μισοτύραννος, ᾤκτειρε τῆς
5ἀτυχίας τὸν δῆμον, ἐμίσησε τῆς ἀπονοίας τὸν ἄνδρα
καὶ τὸ ἐντεῦθεν ἔργοις τὸ μισεῖν ἐβεβαίωσε. λαμβάνει τὸ ξίφος, αἴρει τὴν χεῖρα καὶ παραυτίκα ἐκεῖνος μὲν ἔπιπτε, τὰ δὲ τῆς δημοκρατίας ἐπηνωρθοῦτο. ἐκεῖνος μὲν καιρίαν ἐδέχετο πληγήν, ἡμῖν δ’ οὐδὲν ὅ τι τῶν
10ὑπ’ ἐκείνου τραυμάτων ὑπῆν ἔτι.
Decl
.

43

.

2

.

37

καὶ νῦν πολλοὶ περιεστᾶσι τὸν νεκρὸν καὶ οὐ πάντες τῆς αὐτῆς πό‐ λεως, ἀλλ’ οἱ μὲν τῆς ἡμετέρας, οἱ δ’ ἐξ ἀστυγειτό‐ νων ὄντες, οἱ δ’ ἄλλος ἀλλαχόθεν. καὶ πᾶσι θαυ‐
5μαστόν τι χρῆμα δοκεῖ καὶ πέρα θαύματος, ἄνθρωπος ὁπλίτης, τύραννος, ἀνὴρ ὑπὸ γυναικὸς τὴν ὅλην κατα‐ βεβλημένος ἰσχὺν καὶ οὐδὲ ταύτης δυσμενοῦς ᾗ τυχὸν ἐκεῖνος ἐφυβρίζων ἐτρύφα, ἀλλ’ ἥν, ὅτε νόμοις ὑπέ‐ κυπτε, κατὰ νόμους ἠγάγετο καὶ μετὰ τὴν τῆς δημο‐
10κρατίας ἀπόστασιν εἶχεν, ἐφύλαττεν, ἔστεργε.
Decl
.

43

.

2

.

38

καί τις οὐκ εἰδὼς παρά του τῶν εἰδότων πυνθάνεται ὅτι τοῦτον μέν τοι πονηρὸν ὄντα καὶ τύραννον ὡς μὲν πολλὴν φρουρὰν τοῦ σώματος ἔχοντα, ὡς δὲ πλείους
5δορυφόρους κατὰ τῶν νόμων τρέφοντα γυνή τις μιᾷ πληγῇ κατήνεγκε καὶ τὴν πολλὴν ἐκείνην δορυφορίαν ἀπήλεγξεν, ἡ δὲ οὕτω τοι φιλόπολις ἦν ὡς ἔχειν τὸ μὲν σῶμα μετὰ τοῦ τυράννου, τὴν δὲ ψυχὴν μετὰ τοῦ
δήμου, καὶ μέγα τι δυναμένη καὶ μείζω τῶν νόμων
10ὡς καὶ πάντα τρυφᾶν ὁπόσα καὶ γυνὴ τυραννοῦντος ἀνδρός, ἡ δὲ τὸ μικρὰ μετὰ νόμων δύνασθαι τοῦ πάντα δίχα νόμων ἀνθείλετο καὶ τὸ νόμος εἶναι τοῖς ἄλλοις αὐτὴ πρὸς τῆς Τύχης λαχοῦσα τοῦτο μὲν εὖ ποιοῦσα μετὰ καὶ τἀνδρὸς ἀπεσκευάσατο, ὑπὸ δὲ νό‐
15μοις αὐτόβουλος γίνεται.
Decl
.

43

.

2

.

39

οἱ δὴ ταῦτα λαχόντες καὶ οὕτω κείμενον τὸν τύραννον ἐκπεπληγμένοι νῦν μὲν τῆς εὐμοιρίας τὴν πόλιν ἄγανται καὶ τὴν ἀπὸ γυ‐ ναικῶν τόλμαν καὶ τῆς εἰς ἄνδρας ἡκούσης ἀνδρείας
5οὐκ ἀγεννὲς τίθενται ξύμβολον καὶ τοῦ μηδὲν ἂν ἐθέ‐ λειν ἔξω νόμων πεπολιτεῦσθαι, εἰ δὲ καὶ πύθοιντο τὴν μὲν ὡς αἰτοίη τοὺς παῖδας, ἡμᾶς δ’ ὡς οὐκ ἐπι‐ νεύομεν καὶ σμικρολογοῦμεν περὶ τὴν τὰ μεγάλα δε‐ δωκυῖαν ἡμῖν, δέδοικα μὴ τὴν μὲν οὐδὲν ἧττον καὶ
10πάλιν θαυμάσονται καὶ γενναίαν ὑπολήψονται, τύχῃ δὲ χρησαμένην ἀγνώμονι, τοὺς δὲ ψηφιζομένους ὑμᾶς, ἀλλ’ οὐκ οἶδ’ ὅ τι καὶ φαίην, μὰ τοὺς θεούς, εἰ μὴ μετὰ τῆς νῦν ἀγνωμοσύνης καὶ τὴν ἐντεῦθεν ἀδο‐ ξίαν εὖ ποιοῦντες προσαναιρήσετε.
Decl
.

43

.

2

.

40

 Παῖδες τυραννοῦντος ἀνδρὸς μετὰ καὶ τοῦ πατρὸς ὑπὸ τὰς δημίων χεῖρας ἀγέσθων. τοῦτο τὸ γράμμα τὸ σὸν καὶ τῆς τοῦ νομοθέτου γνώ‐ μης ἔλυτρον, ὁ δὲ ἐμὸς νόμος τί φησι μάνθανε· τοῖς
5ἀπεκτονόσιν ἄνδρα τύραννον αἴτησις ἔστω τὸ βούλημα. τίνα τούτων κρατεῖν δικαιότερον; πρὸς τῆς Δίκης αὐτῆς, ὦ ἄνδρες, σκέψασθε.
Decl
.

43

.

2

.

41

αὐτίκα ὁ μὲν ἐμὸς νόμος μετὰ τοῦ δικαίου πολύ τι καὶ τοῦ ξυμφέ‐ ροντος ἀποφέρεται, τὰ δὲ γράμματα ταῦτα, τοὐναντίον ἅπαν, ἀδικοῦσι τὰ καίρια. σκοπητέον γὰρ τίνος ἀνέ‐
5καθεν τοῖς τε νόμοις καὶ τῷ γεγραφότι τοὺς νόμους ἐμέλησεν. οὐχ ἵνα τὰ μὲν τοῦ δήμου σώζοιτο, τὰ δὲ τῶν τυραννούντων βαλλόμενα πίπτοιεν;
Decl
.

43

.

2

.

42

οὐκοῦν ὁ μὲν τοὺς παῖδας ἀναιρῶν νόμος ἐπ’ ἀδήλῳ τῆς τύχης ὠφελεῖν τι τὴν πόλιν ἔδοξεν, οὐ γὰρ ἂν εὐθὺς ὅσοι τυράννων παῖδες καὶ τύραννοι γίγνοιντο, καὶ τὸ δο‐
5κεῖν ὠφελεῖν ἐσάπαξ, οὐ πολλάκις ἀπεκληρώσατο. κἂν μὴ νῦν ὁ τοὺς παῖδας ἀναιρῶν νόμος οὗτος φθάσῃ παρ’ ὑμῶν ἀναιρούμενος, ὁρᾶτε μὴ τοῦ λοιποῦ μετὰ τῶν πατέρων καὶ τοὺς παῖδας οὐχ ἕξετε.
Decl
.

43

.

2

.

43

τίς γὰρ ἂν οὕτω φιλοκίνδυνος ἄνθρωπος εὖ ἔχων νοῦ καὶ φρενῶν ὡς τηλικούτοις μὲν ἐπιτολμᾶν πράγμασι καὶ
ὑπὸ μέσα τὰ τῶν δορυφόρων ὠθεῖσθαι ξίφη καὶ τὸν
5περὶ ψυχῆς τρέχειν καὶ ταῦτα πάντα κινδυνεύειν ἐπ’ ἀμφοτέροις ἔχων τὴν αἴτησιν καὶ τὸ μὲν ἑαυτοῦ ἅπαν εἰδὼς ἀκριβῶς ὡς ὅλους ἀποχαριεῖται τοὺς νόμους, τὸ δ’, εἰ καὶ τὸν ἐπὶ τούτοις νόμον ἐπικυροῦν οἱ ψηφι‐ ζόμενοι μέλλοιεν, τοῦτο δὲ διχογνωμονοίη, δεδιὼς τού‐
10τους δὴ τοὺς μετὰ τὸ πεσεῖν τὸν τύραννον γενναίους καὶ ὑπὲρ τὸ δέον μισοτυράννους;
Decl
.

43

.

2

.

44

ὑπὸ μὲν οὖν τοῦ σοῦ τούτου γράμματος καὶ δὴ τοσαῦτα μὲν ἡ πό‐ λις καὶ οὕτω σμικρὰ τυχὸν ὠφελήσεται, πολλῷ δὲ πλείω τοῦ δοκοῦντος κέρδους ὑποστήσεται τὴν ζημίαν,
5ὁ δὲ ἐμὸς νόμος φυλαττόμενος μὲν τήν τε πόλιν φυλά‐ ξει τούς τε τυραννοῦντας 〈ἐν〉 δέει τοῦ πεσεῖν ὑφ’ ὅτου καὶ τύχοι τηρήσει, ἀναιρούμενος δὲ μετὰ τῶν ἀναιρούντων παραχρῆμα κείσεται.
Decl
.

43

.

2

.

45

τὸ γὰρ τοῦτον μὴ παρ’ ἡμῖν ἑστάναι πολιτευόμενον ἴσον καὶ τὸ δο‐ ρυφορεῖν τοῖς τυράννοις τὰ σώματα. ὡς νῦν μὲν ἐγ‐ γύθεν οἱ σφαγεῖς ἐφεστᾶσι καὶ πάντες ὑποπτεύουσι
5τύραννοι, μήπου τινὰ καὶ τῶν ἀδοκήτων τοῖς ῥήμασι τούτοις ὁ νομοθέτης ἐπάρας ἐπὶ τὸ τυραννοκτονεῖν ὥπλισεν· εἰ δὲ τὸ ἀπὸ τοῦδε τὸ γράμμα τοῦτο τῆς
λοιπῆς νομοθεσίας ἀποξέσαι τολμήσει τις, οὗτος, εὖ ἴστω, καὶ τὴν τυραννοκτονίαν τῆς πόλεως προσαπέξεσε
10καὶ μετὰ τοῦ τυραννοκτόνου καὶ τὸ ἐλευθέριον προσ‐ αφείλετο. τὸν γὰρ πρὸ τοῦ ταῖς τῶν τυραννούντων ψυχαῖς ἐγκαθήμενον φόβον οὐ δεόντως ἐξέκρουσε.
Decl
.

43

.

2

.

46

 Χωρὶς δὲ τούτων, εἰ καὶ μηδὲν οὗτος ὁ νόμος ὠφελήσειν ἔμελλε συντηρούμενος, ἀλλά γε τὸ πρὸς τρόπου τοῦτον μὲν εἶναι τῇ πόλει, τὸν ἕτερον δὲ σκαιὸν καὶ ὠμὸν τὴν γνώμην μέγα τί μοι πρὸς πειθὼ
5καταφαίνεται τοῦτον μὲν σώζεσθαι, τὸν δ’ ἔχειν προσ‐ ήκειν τὰ δεύτερα. ὁρᾶτε γὰρ ὅπως ὁ μὲν ἤπιός ἐστι καὶ νόμων ἁπάντων φιλανθρωπότατος καὶ τῇ μητρὶ τοὺς παῖδας ἀντιχαρίζεται, δι’ ἧς αἱ λοιπαὶ τῶν μη‐ τέρων οὐκ ἐφ’ ὕβρει τὰ τέκνα τρέφουσι, καὶ τὴν χεῖρα
10παρασαλεύειν οὐ βούλεται, δι’ ἧς ὁ τοὺς νόμους παρα‐ σαλεύσας οἴχεται τύραννος, ἅτερος δὲ τὸ ξίφος ἐπιθή‐ γει, τὸν δήμιον ἐφοπλίζει καὶ θύειν τοὺς παῖδας ἐπι‐ χειρεῖ, παῖδας νηπίους, ἁπαλὸν κλαυθμυρίζοντας καὶ μέσης ἀφαρπάζειν ἐθέλει μητρικῆς ἀγκάλης ἣ μέσων
15τῶν τυράννου χειρῶν ἀφαρπάσασα τῇ πόλει τὴν ἐλευ‐ θερίαν ἀπέδωκεν.
Decl
.

43

.

2

.

47

ἔπειτα ποῦ δίκαιον καὶ τῆς ὑμῶν φιλανθρωπίας ἄξιον ὑμᾶς μὲν χαίρειν ἐφ’ οἷς ὁ κατάρατος πέπτωκε, τὴν δὲ τὸ χαίρειν ὑμῖν ἀποδεδω‐ κυῖαν ἐπὶ στυγνοτέρας καθῆσθαι τῆς τύχης, καὶ ὑμᾶς
5μὲν ταῦτα δὴ τὰ τῶν εὐθυμουμένων ἐν δημοθοινίαις ἄγειν καὶ ἱεροῖς ἐπιβωμίοις καὶ θεῶν ἑορταῖς, ταυτηνὶ δὲ δυσθύμως ἔχειν καὶ τὰ μὲν ἀλγεῖν, τὰ δ’ ὑμᾶς ὡς ἀγνώμονας αἰτιᾶσθαι;
Decl
.

43

.

2

.

48

 Εἰ δή τις ἐπὶ τοιούτοις ὅ τι δὴ τὸ αἴτιον πύθοιτο, ἡ δὲ φαίη μέν, ὅπως δι’ ὑμᾶς ἠφείδησε τοῦ ἀνδρὸς καὶ πέρα γυναικείας ἠνδρίσατο φύσεως, εἶθ’ ὡς ᾐτήσατο μὲν αὐτὴ τοὺς παῖδας, ὑμεῖς δ’ οὐκ
5ἐπέδοτε, καὶ νῦν αὐτὴ μὲν τὴν ἐπ’ ἀμφοῖν ἐρημίαν ὀδύρεται, ὑμεῖς δ’ εὐθυμεῖτε καὶ σπένδετε τὴν ἐκεί‐ νου καθαίρεσιν ὡς ἂν ἡγούμενοι πάντων ἀνόρθωσιν, τίνας ἂν ἐπὶ τούτοις ἐκεῖνον ἀφεῖναι δοκεῖτε τὰς φωνάς;
Decl
.

43

.

2

.

49

 Διὰ ταύτην οὖν, φησί, νόμον εὖ ἔχοντα λύσομεν; καὶ μάλα δικαίως, ὅτι καὶ δι’ ἡμᾶς αὕτη πολλῷ πρότερον οὐ παρεγγράπτους νόμους, ἀλλ’ ἰσχυ‐ ροὺς τῷ ὄντι καὶ νόμους οὓς οὐχ ὁ δεῖνα ἢ ὁ δεῖνα
5τῶν πολιτῶν, ἀλλ’ ἡ φύσις αὐτὴ κατὰ μέσης ἐνεκό‐ λαψε τῆς ψυχῆς.
Decl
.

43

.

2

.

50

καὶ παῖδας τυράννου πατρὸς ἐφ’ ἑτέρᾳ τυραννίδι διαφυλάξομεν; τί δ’ αὐτίκα τυραννήσουσι; τί δ’ αὐτίκα περιεργάσονται τὴν ἀκρό‐ πολιν; πόσοι δημοτικῶν παῖδες κατὰ δημοκρατίας ὡπλί‐
5σαντο, πόσοι χρηστῶν πατέρων ὄντες αὐτοὶ τοὺς τρό‐ πους πεφήνασι χείριστοι. εἰ δὲ τοῦτο δίδως, καὶ θά‐ τερον προσεπέδωκας, ὡς ἔσονται καὶ τυράννου πατρὸς παῖδες δημοτικώτεροι.
Decl
.

43

.

2

.

51

μή μοι τὸν νόμον ἐς τὸ παντελὲς ἀφαίρει τοῦ πολιτεύεσθαι. ἀλλ’ ὁπη‐ νίκα μήτηρ αἰτεῖται τοὺς παῖδας, περίσωζε καὶ καινόν τινα τρόπον καὶ γυναῖκας κατ’ ἀνδρῶν τυράννων
5ὅπλιζε. τοῦτο ἐκείνους μὲν φοβήσει, τὰς δ’ οὐ τὰ μέ‐ τρια πρὸς τὴν τόλμαν ἐφέλξεται, εἰ καὶ τούτων πεπτω‐ κότων ἀλλ’ οὐ τούς γε παῖδας προσαπολέσουσιν. εἰ δ’ οὐ μήτηρ, οὐ πατήρ, οὐκ ἄλλος τις τῶν ἐκ γένους,
τὸ τηνικαῦτα τὸ πᾶν τῆς ἰσχύος ὁ νόμος ἐχέτω
10σοι. τὸ γὰρ τοῦ γένους ἀλλότριον ὕποπτον ποιεῖται τὴν αἵρεσιν.
Decl
.

43

.

2

.

52

 Ἡδέως δ’ ἂν ἐροίμην, ὦ ἄνδρες, τουτονὶ τὸν τοὺς νόμους κομψόν, ὅτου χάριν οἱ παῖδες ταυτηνὶ δώσουσι τὴν δίκην. εἰ μὲν ὧν παρανομοῦντες ἔπρατ‐ τον, αὐτὸς ἔλεγχε καὶ τὸ παθεῖν ὑπολείπεται· εἰ δ’
5ὡς πατρὸς ἐκφύντες τυράννου, διὰ τί μὴ μᾶλλον ὡς τυραννοκτόνου μητρὸς δικαιότερον περισώζοιντο;
Decl
.

43

.

2

.

53

ἔα μοι τὸν τύραννον, ἐπὶ τὴν τυραννοκτόνον μετάβηθι καὶ πρὸς ταύτην ἀφορῶν τὸν νόμον τουτονὶ τὸν σὸν ὑπανάγνωθι δήμιον καὶ γνοίης ἂν ὡς ἐπὶ κενοῖς
5ἐνταῦθά σοι τὸ ξίφος προβάλλεται. εἰ μὲν οὖν τῶν τοῦ πατρὸς κακῶν εἰσέτι που καὶ νῦν μεμνημένος ἐπὶ τοὺς παῖδας ἄγεις τὴν τιμωρίαν, ὅρα καὶ τὰ τῆς μητρὸς ἀριστεύματα καὶ τὸ πολὺ τοῦ θυμοῦ κατασβέσεις ἐκεῖθεν· εἰ δ’ ἐπὶ τοῖς τῆς μητρὸς καλοῖς
10οὐ φυλάττεις τὸ εὔγνωμον, μηδ’ ὧν ὁ πατὴρ ἐτόλμα κακῶς ἐπὶ τοὺς παῖδας τὴν αἰτίαν μετάφερε.
Decl
.

43

.

2

.

54

εἰ δὲ δεῖ τι καὶ δριμύτερον εἰπεῖν πρὸς ἀλήθειαν, πόθεν οὗτοι τυράννου πατρὸς οἱ μηδ’ αὐτὸ τοῦτ’ εἰδότες, ὅ τι καὶ τύραννος; οὔποτε κακὸν οὐδὲν αὐτόματον ἡ
5φύσις ἐνέσπειρεν, ἀλλ’ ἔστι τά γε πλείω τῶν τοιῶνδε μαθημάτων ἐπὶ ψυχῆς ἐντύπωσις, ἐφ’ οἷς καὶ διδάσκα‐ λοι ψυχῶν πατέρες νομίζονται.
Decl
.

43

.

2

.

55

καὶ ὥσπερ ἐπ’ ἐκείνων, ὑγιεινὸς μὲν εἰ τύχοι πατήρ, ὑγιεινὸν σῶμα προσεπέφυσε τῷ παιδὶ καὶ καλὸς ἕτερος αὖθις ἐμόρ‐ φωσε τὴν ὄψιν ἐς κάλλος, νοσερὸς δὲ τοὐναντίον ἢ
5καὶ δυσπρόσωπος τοιαύτην ἐνέθηκε τὴν φύσιν ἢ τὴν μορφὴν ἐτυπώσατο, οὕτω δὴ κἀνταῦθα γνώμην ἀγαθὴν σοφός τις παιδαγωγήσας ἐνέφυσε καί τις, κἂν μὴ τὸ καλὸν εἶχε πάτριον, ἀλλ’ ὑφ’ ἑτέρου μαθὼν ἐπησκή‐ σατο.
Decl
.

43

.

2

.

56

εἰ μὲν οὖν ὑπὸ τῷ καταράτῳ ἐκείνῳ τρα‐ φέντες εἰς τόδε τῆς ἡλικίας ἀνέδραμον, ἦν ὡς τὰ πολλὰ τῶν ἐκείνου τυραννικῶν ἀπομαξαμένους ἀπο‐ κτείνειν οὐκ ἄλογον· νῦν δ’ ὁ μὲν ἐπ’ ἄλλοις εἶχε τὸ
5πολὺ τῆς φροντίδος καὶ τοὺς δορυφόρους τὰ βαρύ‐ τατα κακουργεῖν ἐξεπαίδευε, τούτους δὲ ἡ γενναιοτάτη πασῶν αὕτη γυναικῶν πρῶτα μὲν ἀνῆκε τῆς γαστρὸς ὑπὸ μυρίαις ὠδῖσι βαλλομένη, ἔπειτα τεκοῦσα τὴν μι‐ σοτύραννον θηλὴν ὑπανέτεινε καὶ τυραννοκτόνου γά‐
10λακτος ἔγευσε καὶ χερσὶν ἀνείλετο καθελούσαις τὸν τύραννον, ὥστ’, εἰ δεῖ τι καὶ τῶν τεκόντων φύσει τοὺς παῖδας ἐναποφέρεσθαι, ταύτης ἂν εἶεν παῖδες καὶ τὸν
τρόπον ὁμοῦ καὶ τὴν γένεσιν κἄν που τυραννοῦντά τινα μάθοιεν, ἴσως τὴν μητέρα ζηλώσουσι.
Decl
.

43

.

2

.

57

διὰ ταῦτα μόνης ἐγὼ τῆς γενναίας ταύτης τοὺς παῖδας τίθεμαι. ἀπὸ τούτων τυραννοκτόνους ἕξειν τὴν πόλιν, οὐ τυράννους μαντεύομαι. ὁρῶ τὴν θρεψαμένην καὶ
5χρηστοὺς ἔσεσθαι τοὺς παῖδας στοχάζομαι. ἐντεῦθεν ἔχεις καὶ σὺ φυλάξαι τὸν τυράννοις ἀγριαίνοντα νό‐ μον κἀμοὶ τὸν τοὺς παῖδας χαριζόμενον τῇ μητρὶ μὴ καταπροέσθαι περίεστιν. οὐκ εἰσὶ τυράννου πατρὸς καὶ τὸ γράμμα τὸ σὸν ἐκπεφεύγασι. τυραννοκτόνον αὐχοῦσι
10μητέρα καὶ τῇ μητρὶ παραψυχὴν ὁ δῆμος ἀπέ‐ λιπε.
Decl
.

43

.

2

.

58

τούτους εἰς δωρεὰν αὐτὴ μὲν ᾔτησεν, ἡ δὲ πόλις ψηφίζεται. δεῖ γὰρ τὴν θρεψαμένην εὐεργετεῖν, ὅπως ἄρα καὶ δύναιτό τις. εἶτα καὶ δωρεὰν αἰτεῖ ἣ καὶ τὴν πόλιν οὐ λυπήσει καὶ τὸν αἰτούμενον εὐφρα‐
5νεῖ. οὔθ’ ὁ τῆς εὐεργεσίας οὔθ’ ὁ τῆς ἀντιδόσεως ἐστενοχώρηται τρόπος, ἀλλ’ ἐπ’ ἀμφοῖν καὶ δρᾶσαι καὶ παθεῖν τὸ βούλημα γίγνεται. τί γοῦν δεινόν, ὦ πρὸς τῆς Δίκης αὐτῆς, εἰ δι’ ἡμᾶς καθελοῦσα τὸν ἄνδρα
τοὺς μηδὲν ἠδικηκότας παῖδας βούλεται περισώζειν;
Decl
.

43

.

2

.

59

 Ἀλλ’ ἐνταῦθα τὸ μὲν αἰτεῖν ὁ κατήγορος δί‐ δωσι, τὸν δὲ τρόπον τῆς αἰτήσεως αἰτιᾶται. καινὰ γάρ φησιν αἰτεῖ καὶ ἃ λαβεῖν ἔξεστιν ὑπερβᾶσα ἃ μὴ δέδωκε νόμος βιάζεται. ἐγὼ δὲ καινὰ μὲν αἰ‐
5τουμένην οἶδα καὶ αὐτός, ἀλλ’ ἐπὶ καινοῖς τοῖς πε‐ πραγμένοις, ἀλλ’ ἐφ’ οἷς οὔπω μέχρι καὶ νῦν ἡ πόλις ἐκόμπασεν. ἢ γὰρ ἔχεις αὐτὸς παρελθὼν εἰπεῖν μοι τοῦ καινοῦ τούτου δράματος πολλὰ παραδείγματα ἀπὸ τῆς ἡμετέρας; ἀλλ’ ἀπὸ τῶν ἀστυγειτόνων; ἀλλ’ ἀπὸ
10τῆς Ἑλλάδος; ἀλλ’ ἀπὸ τῆς βαρβάρου;
Decl
.

43

.

2

.

60

καίτοι τίς οὐκ οἶδεν ὡς, ὁπότε τυραννοίη τις, δευτέραν δορυφο‐ ρίαν τὴν συνοικοῦσαν αὐχεῖ καὶ πολλῷ μείζω τῆς ἔξωθεν τῆς τῶν σωματοφυλακούντων, κἂν δορυφόρος
5τι πρὸς ὀργὴν ὑπέγρυξεν, ἡ δὲ προεμήνυσε, κἂν δοῦ‐ λός τι πρὸς ἐπιβουλὴν ὑπετονθόρισεν, ἡ δὲ προεσή‐ μηνε, κἂν ἐγγενής, κἂν πρόσοικος, τῇ δὲ πρὸς τὸ οὖς ἐνέπεσεν, εὐθὺς ὁ τύραννος ᾔσθετο;
Decl
.

43

.

2

.

61

ἀλλὰ τούτων οὐδὲν ἡ τυραννοκτόνος αὕτη προσήκατο, ἀλλ’ ἅμα τε τῆς πόλεως τὴν δημοκρατίαν ἐκεῖνος καὶ τοῦτον αὕτη
κακὸν κακῶς τῆς ἀκροπόλεως ὡς ἄγος ἀπέρριψε. και‐
5νότατα γοῦν ἐπιβαλοῦσα τοῖς πράγμασιν εἰκότως καὶ καινοτέραν ποιεῖται τὴν αἴτησιν. εἰ γὰρ τοῦτο νόμος ἀπείργει τυχὸν ὁ τῆσδε τῆς πόλεως, κἀκεῖνο νόμος οὐ μιᾶς πόλεως, ἀλλὰ τῆς ὅλης διεκώλυε φύσεως. ἀλλ’ ὅμως τὸν κοινὸν τοῦτον ἀπετρέπετο νόμον, ἵν’ ἡ πό‐
10λις ἔχῃ τὸν οἰκεῖον κόσμον τοῦ πολιτεύματος καὶ μετὰ τῶν ἄλλων ἐπὶ τοῦ βήματος καὶ σὺ προσυπαναπτύσσῃς τὰ γράμματα.
Decl
.

43

.

2

.

62

ἔπειτα μέντοι καὶ καινὸν οὐδὲν εἰ παίδων ἀκούσασα μήτηρ οὐδέν τι πρὸ τῶν παίδων τίθεται. τοὐναντίον μὲν οὖν, εἰ μήτηρ οὖσα μὴ τοὺς παῖδας εἰς δωρεὰν ἐξῃτεῖτο, θαῦμα ἄν τις ἐποι‐
5εῖτο τὸ πρᾶγμα καί πού τι καὶ ὑπώπτευσε κατὰ τῆς μητρός. νῦν δ’ ἅμ’ ἀνύποπτος ἡ τυραννοκτόνος αὕτη καὶ φιλόπολις ἀκριβῶς καὶ τὰ τῆς δωρεᾶς ἀκραιφνῆ. παῖδας αἰτεῖ μήτηρ οὓς ὤδινεν, οὓς ἀπεγαλάκτισεν, οὓς ἔθρεψεν, οὓς ἐπαίδευσε καὶ τελευταῖον τοῦτο δὴ
10τὸ τῶν ὡς ἀληθῶς μητέρων, ἐφ’ οἷς καὶ μόνοις τὰς ὅλας ἐλπίδας ἐσάλευε.
Decl
.

43

.

2

.

63

καὶ σὺ νῦν οὐκ αἰσχύνῃ καινὸν τοῦτο νομίζων, ὦ πρὸς τῆς Φύσεως αὐτῆς;
ὁρᾷς καὶ τῶν θηρῶν τοὺς ἀγρίους ὅπως τῶν τέκνων προκινδυνεύειν ἐθέλουσι καὶ τὸ ζῆν ἀπολέγονται, ἵν’
5ἐκείνοις τοῦτ’ αὐτὸ περιλίποιτο; καινὸν οὖν, ὦ θεοί, καινόν, εἰ ἃ καὶ τῶν ἀλόγων ἔχει τις ἐπαινεῖν, ταῦτα καὶ μήτηρ ἄνθρωπος βούλεται καὶ τῶν παίδων ἄγει πάντα δεύτερα, ὑπὲρ ὧν καὶ τἄλλα πάντα τεχνάζεται;
Decl
.

43

.

2

.

64

κἂν ψήφισμα τοιοῦτον ἐπ’ ἐκκλησίας ἤκουσεν ὡς εἰ μέλλει μὴ τοὺς παῖδας κατὰ γῆς ἐρριμμένους ἰδεῖν, αὐτὴ τεθνάτω πρότερον, οὐκ ἂν εὐθὺς ἐπὶ τὸ ξίφος ὥρμησεν; ὅπου δὲ καὶ νομοθέτης ἐφῆκεν αἰ‐
5τεῖν ὅ τι καὶ θέλοι τις, ἐνταῦθα τί τῶν ἄλλων παρα‐ δραμοῦσα τοὺς παῖδας αἰτήσεται;
Decl
.

43

.

2

.

65

εἰ δὲ καὶ τῆς πολιτείας ἔτι παραλελυμένης κρύφα τῆς ἀκροπόλεως κατιοῦσα τὸν νόμον ἐζήτει τοῦτον ἀνῃρῆσθαι παρ’ ὑμῶν, ἵνα καὶ παρ’ αὐτῆς ὁ τύραννος πεσεῖται, τί
5φής; ἆρ’ οὐκ ἂν ἔδωκας; ἆρ’ οὐκ ἂν ὑφήρπασας ὡς ἕρμαιον τὸν λόγον; εἶθ’ ἃ πρινὴ γενέσθαι παρεῖχες
ἂν ἑτοίμως, ταῦτα ἔχων οὐ δώσεις, ἀλλ’ ἐφέξεις τὴν δωρεὰν τῆς οὐκ ἐπισχούσης ὅπερ οὔθ’ ὑμεῖς ᾐτήσασθε ἂν οὔθ’ ἡ φύσις πράττειν ἐδίδου διά τε τὴν τοῦ θή‐
10λεος ἀτολμίαν καὶ τὴν ἐκ τῆς συζυγίας πρὸς τὸν ἄνδρα αἰδῶ καὶ τοὺς γαμηλίους θεσμοὺς καὶ τὴν ἐντεῦθεν στοργήν;
Decl
.

43

.

2

.

66

 Ἔτι τοίνυν εἰ μὲν εἰς εὐνὴν ἀνδρὸς ἐλθεῖν ἤμελλε πάλιν, οὐκ ἂν οὕτω τῆς προτέρας γονῆς ἐξεί‐ χετο, ἀλλ’ εἶχεν ἂν ἐλπίδας ἐξ ἑτέρου πατρὸς καὶ πά‐ λιν μήτηρ ἀκοῦσαι· ἐπεὶ δὲ τοῦτο μὲν οὐδ’ εἰς νοῦν
5ἔλαβε τὴν ἀρχήν, οὐδὲ γὰρ τὴν συνοικίαν αἰτιωμένη τὰ μεγάλα ἐκεῖνα ἐτόλμα, ἀλλ’ ὡς ἄνδρα μὲν ἔστεργεν, ἐμίσει δ’ ὡς τύραννον, καὶ δι’ ἡμᾶς, ἀλλ’ οὐκ οἰκεί‐ ους ἔρωτας τὸν πρῶτον ἄνδρα κατέκοπτεν, ἵνα καὶ δευτέραν ὑπανάψει δᾷδα γαμήλιον, ποῦ τοῦτο τῇ
10πόλει πρέπον ἢ τίνος ἐχόμενον δίκης τότε μὲν χήραν δι’ ἡμᾶς γενομένην τῷ τὸν τὰ πάντα δυνάμενον σύν‐ οικον ἐκ μέσου θέσθαι, νῦν δ’ αὖθις δι’ ἡμῶν αὐ‐ τῶν καὶ τῆς τῶν παίδων γονῆς ἀποστερεῖσθαι;
Decl
.

43

.

2

.

67

 Ἀλλὰ δεῖ πάντως καὶ μείζω τιμωρίαν τὸν τύραννον ὑπέχειν. οὐκοῦν ἐκείνῳ μὲν τοῦ κα‐
κῶς ἐθέλειν ἄρχειν τὸ τεθνάναι κάκιον ὑπερβολὴ τι‐ μωρίας ἐλείπετο, ταύτῃ δὲ τὸ μὴ καὶ τοὺς παῖδας, τὸ
5μόνον παραμύθιον, ἀποσεσυλῆσθαι καὶ μετὰ τῆς χη‐ ρείας καὶ ἀτεκνίαν προσεπιδεῖν εἴη ἂν λοιπὸν εἰς αἴ‐ τησιν; παῦσαι, πρὸς τῆς παρούσης δημοκρατίας, ὦ κατήγορε, μὴ καὶ δοκοίης οἷς ἀνεῖλε τὸν τύραννον ἄχθεσθαι καὶ πρὸς ἄμυναν τῆς ἀπεκτονυίας, ἀλλ’ οὐ
10πρὸς ὕβριν ἐκείνου ταῦτα τεχνάζεσθαι.
Decl
.

43

.

2

.

68

ἱκανῶς ἀπέδοτο τὰ τροφεῖα τῇ πόλει, ἱκανῶς ὑπὲρ τῆς ἐνεγ‐ κούσης ἐφήψατο τοῦ ξίφους. ἐνετρύφα μὲν ὁ τύραννος ταῖς τῶν ἄλλων συμφοραῖς, ἡ δ’, ἕως ἐξῆν λανθάνειν,
5ἐπέστενε. καὶ ταύτῃ μὲν κατὰ πρανοῦς ἔρρει τὰ πράγ‐ ματα, δυστυχούντων δ’ ἡμῶν αὐτὴ τὸ τῆς τύχης εὐ‐ πετὲς πρὸς ἡδονὴν οὐκ ἐδέχετο.
Decl
.

43

.

2

.

69

ἐπὶ τούτοις τολμᾷ τι καὶ θρασύτερον, μετὰ ξίφους ἐπιπηδᾷ καὶ τοῦ πολ‐ λοὺς ἀνελόντος αὐτόχειρ γίνεται καὶ πεσόντι προσεπέ‐ λεγε· ταῦτά σοι τῆς καλῆς τἀπίχειρα τυραννί‐
5δος, τοῦτό σοι τῶν πολλῶν φόνων ἀντίποινον. ἐξέβης τοὺς ἀνθρωπείους ὅρους τῇ τῶν τρόπων
ὠμότητι. οὐκοῦν κἀγὼ παρόψομαί σου τὸν ζυ‐ γόν. πολλοὺς τῶν αὐτῶν αἱμάτων ᾕμαξας. οὐκ‐ οῦν δέχου καὶ σὺ πρὸς τῆς γυναικὸς τὴν σφα‐
10γήν. παρεῖδες τοὺς ἔξωθεν νόμους τοὺς ἐν κύρ‐ βεσι, τοὺς ἐπ’ ἀγορᾶς, τοὺς ἐπ’ ἐκκλησίας γραπτούς. οὐκοῦν ἐγώ σε καὶ τοῦτο μιμήσομαι καὶ τοὺς ἔνδοθεν νόμους οὓς ταῖς ψυχαῖς ἡ φύσις ἐνέγραψε μετὰ καὶ τῆς σῆς τυραννίδος
15τροπώσομαι.
Decl
.

43

.

2

.

70

ταῦτα τίς οὐ ζηλώσει, τίς οὐκ εὐ‐ δαιμονίσει, τίς οὐ θαυμάσεται; ποῖος δὲ τοιαύτην γυ‐ ναῖκα τὸ κεκλῆσθαι μητέρα δικαίως προσαφαιρήσεται; ἐπὶ γυναικῶν φορᾷ καὶ τὰ τῶν Λακώνων σεμνύνεται,
5ἀλλὰ μέχρι τῆς γενναίας ταύτης καὶ φιλοπόλιδος. μέ‐ γας Θρασύβουλος, ἀλλ’ ὅτι μὴ προσήκουσαν τυραννίδα κατέλυσε. πολὺς Ἡρακλῆς, ἀλλ’ ὅτι θῆρας φοβεροὺς μὲν ἰδεῖν, φοβερωτέρους δὲ πρὸς πεῖραν ἀνδρείας ἀπέκτεινε. θαυμαστὸς ὁ Θησεύς, ἀλλ’ ὅτι τὰς
10ὁδοὺς τῶν λῃστευόντων ἐκάθηρεν. ἡ δὲ πόλιν ὅλην ὑπὸ τυράννῳ πεπτωκυῖαν ἀνέστησε καὶ τὸν τοῦ γένους
παρεῖδε θεσμὸν καὶ τὴν ἐκ φύσεως ἀνανδρίαν κατε‐ πολέμησεν.
Decl
.

43

.

2

.

71

εἰς τοῦτον ἐγώ σε τὸν κατάλογον τίθε‐ μαι, μετὰ Θρασυβούλου θαυμάζω, μετὰ Θησέως προσ‐ κυνῶ, μεθ’ Ἡρακλέους σέβομαι. ἐκπλήττομαι τοῦ θρά‐ σους, ὑπεράγαμαι τῆς τόλμης, κινδυνεύω μηδ’ ἔργα
5γυναικὸς ταῦτα νομίζειν, ἀλλά τινος ἐφεστίου δαίμονος.
Decl
.

43

.

2

.

72

 Δεῦρό μοι, ὦ γενναιοτάτη γυναικῶν. ἀνάβαινε πρὸς τὸ βῆμα τὸ διὰ σὲ νῦν κατὰ νόμους περικρο‐ τούμενον, προένεγκαί τι καὶ φθέγματος μεθ’ οὗ τὸν τύραννον ὑπὲρ τῶν νόμων ἱκέτευες, δεῖξον ᾑμαγμένην
5τῷ τοῦ τυράννου λύθρῳ τὴν χεῖρα, καὶ τάχα καταιδέ‐ σεις τοὺς ἀντιτείνοντας. ὁρᾷς ὡς σεσίγηκεν ὁ κατή‐ γορος, ὁ δὲ δῆμος ἐκάμφθησαν; θάρρει τὴν νικῶσαν. οὐκ ἀποίσῃ τῶν ἐν λόγοις δεινῶν τοὔλαττον ἡ τοῖς ἔργοις ἀπενεγκαμένη τὸ μεῖζον.
Decl
.

43

.

2

.

73

πρότεινε μετὰ τῆς χειρὸς τὸ ξίφος ἔτι τοῦ τυραννικοῦ προσαποστάζον αἵματος. τοῦτό σου τὸ ξίφος ἐγὼ καὶ θεοῖς ἀναθήσο‐ μαι. μετὰ τοῦ τῆς Ἀθηνᾶς ἔγχους, μετὰ τοῦ Διὸς
5κεραυνοῦ τοῦτό σου τὸ ξίφος τετάξεται. ἔλυσεν ὠμό‐ τητα τυραννικὴν οὐ μακρῷ τῆς τῶν Τιτάνων ὕβρεως λειπομένην, ἀπέσφαξε τύραννον μικροῦ καὶ Γιγάντων
παλαμναιότερον. τάχα που καὶ στήλην σοι λαμπροτέραν ἡ πόλις μετὰ καὶ τῶν παίδων ἐπιψηφιεῖται, καὶ ξιφη‐
10φοροῦσαν ὡς ἡμετέραν γράψομεν Δήμητραν.
Decl
.

43

.

2

.

74

τί στένεις; τί δακρύεις; τί δὲ τούτους ὑφορᾷ τοὺς πρὶν περιδεεῖς, τοὺς ὑποτρόμους, τοὺς συνεσταλμένους καὶ νῦν κομψούς, εὐρυβόας, πολλὰ στωμυλλομένους, πολ‐
5λοὺς ῥέοντας ἐπ’ ἐκκλησίας; μὴ δέδιθι περὶ τῆς ψή‐ φου. ἔχεις τοὺς δικαστὰς ἀφ’ ὧν τοὺς νόμους ἀπέδω‐ κας. ἔχεις τὸν δῆμον ἀφ’ ὧν εἰργάσω δεσπότου τυ‐ ραννοῦντος ἐλεύθερον.
Decl
.

43

.

2

.

75

σώζει σου τοὺς παῖδας τὰ δάκρυα. διὰ σὲ γὰρ ἡ πόλις οὐκ ἀνδρῶν σφαγάς, οὐ γυναικῶν ἁρπαγάς, οὐ παίδων ὕβρεις ὀδύρεται. πρὸς οἶκτον κοινῇ πάντας τὸ καινὸν τῆς συμφορᾶς
5ἐφέλκεται. οἷς γὰρ καὶ τἄλλα μεταπλάττεις ἐπὶ τὸ και‐ νότερον, τούτοις καὶ νῦν παῖδας τυράννου δεικνύεις ἐλεουμένους διὰ τυραννοκτόνον μητέρα δακρύουσαν.
Decl
.

43

.

2

.

76

ἔχεις ἤδη τοὺς παῖδας. καὶ φύλαττέ μοι μέχρι καὶ τέλους τῆς γνώμης τὸ μισοτύραννον. καὶ λαβοῦσα
παρὰ τοῦ δήμου στέργε, τρέφε, νουθέτει, παίδευε, πάντως πρὸς τὸ δημοτικώτερον μεταρρύθμιζε, κἂν εἰς
5ἄνδρας φθάσωσι, τὸ ξίφος αὐτοῖς ἐπιδείκνυε, ἔφαψαι τοῦ χώματος τοῦ πατρός, διήγησαι τὴν τυραννίδα, ἐπίδειξαι τὴν δεξιὰν ὑφ’ ἧς ὅλη τυραννὶς καταβέβλη‐ ται. κἂν ἐκείνου τοῦ πατρὸς εἶναι βουλήσονται παῖδες,
ἔχεις τὸ ξίφος καὶ καλοῦ τυραννοκτόνος καὶ πάλιν.
Decl
.

44

t

1

Νόμος τὸν ἐπὶ τῆς ἐκκλησίας ὀφθέντα ξένον ἀποθνήσκειν ὑπὸ τοῦ στρατηγοῦ. ξένος ὀφθεὶς ἀπαγόμενος ἔφη τι μηνύειν ἔχειν ἀπόρρητον. ἀπέκτεινεν αὐτὸν ὁ στρατηγός. μετὰ ταῦτα ἡ
5πόλις ἐτυραννήθη. καταλυθέντος τοῦ τυράννου κρίνεται ὡς συνειδώς.
Decl
.

44

.

1

t

Ἡ μελέτη.
Decl
.

44

.

1

.

1

Τὰ μὲν ἀπὸ τῆς τυραννίδος, ὦ ἄνδρες,
κακὰ καὶ τὸ πάντων τῶν ἐν ἀνθρώποις δεινῶν ταύ‐ την εἶναι χαλεπωτάτην ἱκανῶς ὁ κατήγορος ἐνδεδεῖχθαί μοι δοκεῖ καὶ τὸν λόγον ἐξισωκέναι ταῖς συμφοραῖς·
5τὸ δ’ ὡς ἐγώ τι τούτων ἐφ’ ὑμῖν συμπαρεσκεύασα καὶ ἦν μοι βουλομένῳ δεσπότην ἐπιστῆναι τῇ πόλει, τοῦτο δὲ οὐδενὶ λόγῳ, μὰ τοὺς θεούς, ἐφαίνετό μοι δεικνύειν ἔχειν.
Decl
.

44

.

1

.

2

ὑμεῖς δ’ εἰ μὲν τὴν φύσιν τοῦ πράγματος ἔγκλημα ἐμὸν ποιεῖσθε καὶ ὧν ὑπὸ τοῦ τυράννου πεπόνθατε παρὰ τῶν οὐδὲν ὑμᾶς ἠδικηκότων οἴεσθε δεῖν δίκην λαβεῖν, χρήσασθε ὅ τι βούλεσθε· εἰ
5δὲ χωρίς ἐστιν ἅ τε ὑπ’ ἐκείνου πεπόνθατε καὶ τὸ πονηρὸν ἐμὲ περὶ τὴν πόλιν γεγονέναι, μή με περι‐ ίδητε τοῖς κατὰ τῆς τυραννίδος ἀπολλύμενον λόγοις
μηδὲ τὴν ἀπ’ ἐκείνης ὀργὴν εἰς ἕνα τῶν ὑφ’ ὑμῶν πεπιστευμένων ἐφῆτε.
Decl
.

44

.

1

.

3

ἔοικα δὲ πάντων τῶν ἐν τῇ πόλει δυστυχέστατος εἶναί τις, εἰ τῶν μὲν ἄλλων ἕκα‐ στος εὐθυμεῖ τε καὶ στεφανηφορεῖ καὶ τῆς τῶν πραγ‐ μάτων μεταστάσεως ἀπολαύει, μόνος δ’ ἐγὼ καὶ τῶν
5τῆς τυραννίδος ἐπειρώμην δυσχερῶν καὶ τῶν τῆς ἐλευθερίας καλῶν ἀπεστέρημαι.
Decl
.

44

.

1

.

4

καί μοι δοκοῦσιν οἱ πάνυ φάσκοντες τήν τε δημοκρατίαν ἀγαπᾶν καὶ τῇ τυραννίδι πολεμεῖν τὰ μὲν τῆς τυραννίδος ἐπιτείνειν χαλεπά, τοῖς δ’ ἀπὸ τῆς ἐλευθερίας ἐναντιοῦσθαι κα‐
5λοῖς. τὸ γὰρ ἐπηρεάζειν καὶ ψευδέσιν αἰτίαις ὃν τύχοι
τῶν πολιτῶν ἀποκτεῖναι ζητεῖν ψήφῳ δικαστῶν ἠπα‐ τημένων τοσούτῳ δεινότερον τοῦ παθεῖν τι τοιοῦτον ἐξ ἐπιτάγματος, ὅσῳ τὸ μὲν τῷ καιρῷ συμβαίνει καὶ τὸ τῶν ἀδίκων ὑπομεῖναί τι τὸν δουλεύοντα σύνηθες,
10ἐν δὲ νόμοις δοκοῦσιν ἰσχύειν καὶ δημοκρατίας σχή‐ ματι τὸ παρὰ τοὺς νόμους ἀποθανεῖν τῷ τε ἀποθνήσκοντι μεῖζον εἰς συμφορὰν καὶ τοῖς ψηφιζο‐ μένοις αἰσχύνη, εἰ τὰ τῆς τυραννίδος ἐπὶ τῆς ἐλευθε‐ ρίας οἱ μὲν πάσχοιεν, οἱ δὲ μιμοῖντο. ὥστ’ εἴπερ ὑμῖν
15μέλει τοῦ καθαρῶς ἐπανήκειν τὴν πολιτείαν, καὶ τὸν τοῦ φεύγοντος λόγον μετ’ εὐνοίας ἀκούσατε.
Decl
.

44

.

1

.

5

 Οἶμαι δ’ οὐχ ἁμαρτεῖν εἰπὼν ὡς ἐγὼ μὲν κιν‐ δυνεύω περὶ τοῦ σώματος, κοινῇ δὲ ἡ πόλις περὶ τῆς δόξης καὶ τοῦ πότερον αὑτὴν δεῖ δοκεῖν εὖ φρονεῖν ἢ νοῦν οὐκ ἔχειν. ἐπειδὴ γὰρ οὐχ ὥσπερ τὸ λέγειν
5οὕτω καὶ τὸ στρατηγεῖν ἐπὶ τοῖς βουλομένοις ἐστίν, ἀλλ’ ὃν ἂν ὑμεῖς ἕλησθε κρίναντες ἐπιτήδειον εἶναι τὰ μέγιστα τῶν ὑμετέρων διοικεῖν, οὗτος ἀποδέδεικται τῶν δυνάμεων κύριος, εἰ μὲν ἐμοῦ τὰ δίκαια παρεχο‐
μένου μὴ τὰ παρ’ ὑμῶν ἐναντιωθείη, τῷ κρινομένῳ
10μὲν ἡ σωτηρία, τῇ πόλει δὲ εὐδοκιμεῖν ἀπὸ τοῦ χρη‐ στοῖς αὑτὴν ἐπιτρέπειν διοικεῖν συμβήσεται· εἰ δ’ ὑμεῖς τὰς τῶν συκοφαντούντων βλασφημίας τῆς ὀρθῆς ἀπολογίας προθήσετε, τεθνήξομαι μὲν ἐγώ, δόξετε δὲ ὑμεῖς πάντας ἀνοίᾳ νικᾶν, εἰ οὓς ὡς πονηροτάτους
15ἀποκτείνειν ἐμέλλετε, τούτους ἐπὶ τὸ στρατηγεῖν ἤγετε.
Decl
.

44

.

1

.

6

 Ἀναμνῆσαι δ’ ὑμᾶς, ὦ ἄνδρες, βούλομαι τῆς ἡμέρας ἐκείνης ἐν ᾗ ποιούμενοι τὰς ἀρχαιρεσίας ὑμεῖς πολλοὺς ὑπερβάντες ἐμὲ τῶν δυνάμεων ἡγεῖσθαι κατε‐ στήσατε. συνείλεκτο μὲν γὰρ ὁ δῆμος, ἡ βουλὴ δὲ ἦν περὶ
5στρατηγῶν αἱρέσεως, θόρυβος δ’ οὐ μικρὸς καὶ λόγων πλῆθος καὶ φωναὶ τοιαῦται ῥητόρων· ἐν τοῖς ὅπλοις ἐστὶν ἡ σωτηρία, τῶν δὲ ὅπλων αὐτῶν ἐν τῷ στρατηγῷ τὸ πλεῖστον. καὶ προσήκει τοῦτον οὐ
τῶν τυχόντων, τῶν δ’ ἐξητασμένων εἶναί τινα.
Decl
.

44

.

1

.

7

ὁ δεῖνα μὲν τὸν δεῖνα ἐπῄνεσεν, ὑμεῖς δ’ οὐ προσ‐ είχετε. ἕτερος ἕτερον ἐθαύμασεν, ὑμεῖς δ’ οὐκ ἀπεδέχε‐ σθε. καὶ περὶ τρίτον καὶ τέταρτον, οἶμαι, ταὐτὸ ἦν, οἱ ἐπαινοῦντες, οἱ μὴ πειθόμενοι. τῶν μὲν γὰρ τοὺς
5προγόνους ᾐτιᾶσθε, τοὺς δὲ οὐ καλῶς τεθράφθαι, τοὺς δὲ ἀπείρως ἀγώνων ἔχειν, τοὺς δὲ βραδεῖς εὑρεῖν τὸ δέον, τοὺς δὲ οὐκ ἀρκεῖν ἐπιτελέσαι τὸ δόξαν.
Decl
.

44

.

1

.

8

ἐπεὶ δ’ ἐμοῦ τις ἐμνήσθη, πάντες, ὦ ἄνδρες, καὶ γὰρ εἰ φορτικώτερον εἰπεῖν, οὐ σιωπήσομαι, ἀπε‐ δέξασθε. ἅπας οὖν ὁ δῆμος ἀνεθορύβησε καὶ ὡς ἂν ἀκούσας ὃν ἐζήτει πάλαι διετέθη καὶ σὺν ἡδονῇ καὶ
5χρησταῖς ἐλπίσιν ᾑρεῖτο.
Decl
.

44

.

1

.

9

παραλαβὼν δ’ οὖν ἐγὼ τὰ πράγματα καὶ πειρώμενος μὴ ψεῦσαι τῆς προσδοκίας τοὺς ἑλομένους οὐχ ὅπως ἂν εὐπαθήσαιμι τῇ δυνάμει καὶ μείζω ποιήσαιμι τὴν οὐσίαν ἐσκόπουν, ἀλλ’ ὅπως
5δι’ ὧν ἂν γένοιτο τὰ κοινὰ βελτίω μηδὲ ἓν παρ‐
οφθείη, τοῦτο φροντίζων διετέλουν. ἴσασιν οἱ στρατιῶ‐ ται τοὺς ἐμοὺς πόνους, τὰς ἐμὰς ἀγρυπνίας, ἐν ὅσαις μὲν αὐτοὺς ἤσκουν μελέταις, ὅπως δ’ ἐτίμων τοὺς ἀγαθούς, ὅπως δ’ ἐπηνώρθουν τοὺς μὴ τοιούτους
10καιροὺς παρατάξεων ζητῶν, χωρίων καταλήψεις, φυ‐ λακὴν τοῦ μὴ παθεῖν, ἐπίνοιαν τοῦ δρᾶσαι, ἐνέδρας, βουλεύματα, παρακλήσεις, μάχας, τὰς εἰς τὸ νικᾶν ἀφορμάς.
Decl
.

44

.

1

.

10

νομίζων δὲ δεῖν τὸν ἄριστον στρατηγὸν μὴ τοῦ μὲν ἔξω κρατεῖν ἔχειν πρόνοιαν, τῶν δὲ εἴσω τείχους ἠμεληκέναι, τοὺς νόμους οὐδὲ πρότερον ἀγνοῶν τότ’ ἄμεινον ἔσπευδον εἰδέναι καὶ τούτων πλέον ὅσοι
5διὰ τῶν στρατηγούντων ἐθέλουσι βεβαιοῦσθαι. ᾔδειν γὰρ ὡς ἡ πόλις τῶν μὲν πολεμίων κρείττων ἐστὶ δι’
ὧν διοικεῖται νόμων, τούτων 〈δὲ〉 ἀτακτεῖ κινουμένων. διὸ δεῖ νικᾶν τοὺς πολεμίους οὐκ ἐν τῷ ἀπελαύνειν, τῷ δὲ τοὺς νόμους ἰσχύειν.
Decl
.

44

.

1

.

11

πάντας μὲν οὖν ἔγωγε συμφέροντάς τε ἑώρων καὶ φυλάττειν ἀξίους, μάλιστα δὲ τὸν ὡς οὐ χρὴ ξένον τῶν ἡμετέρων ἐκκλησιῶν μετ‐ έχειν ἀγορεύοντα. διὰ τί; ὅτι, ὦ ἄνδρες, μεγάλη ῥοπὴ
5τὸ τὰ βεβουλευμένα λανθάνειν καὶ τὸ αὐτὸ ψήφισμα κρυφθὲν μὲν κέρδος τοῖς ἐψηφισμένοις, πρὸ δὲ τῶν ἔργων κηρυχθὲν μάταιον, τὰ δὲ καὶ αὐτοὺς τοὺς βεβουλευμένους ἔβλαψεν.
Decl
.

44

.

1

.

12

εἰδὼς οὖν ὅτι τούτου μὲν τοῦ νόμου κρατοῦντος ἔνι τι καὶ τῶν ὅπλων ὄφε‐ λος, ἀνῃρημένου δὲ πρᾶγμα ἀνόνητον αἱ μάχαι, παρε‐ τήρουν ἐν ταῖς ἐκκλησίαις, ὅπως αὐτῶν ᾖ τῶν πολιτῶν,
5οἷς ἀναγκαία ἡ πρὸς τὴν ἐνεγκοῦσαν εὔνοια, καθαρὸς ὁ σύλλογος καὶ μηδεὶς τῶν ῥᾳδίως ἂν ἐξαγγειλάντων
τοῖς ἐναντίοις τὰ τῇδε νικῶντα παρείη, καὶ αὐτός τε πανταχοῖ τοὺς ὀφθαλμοὺς περιῆγον καὶ οἷς αὐτὸ τοῦτο προσετέτακτο ποιεῖν, ἦσαν δὲ οὐκ ὀλίγοι. τὰς
10γὰρ ἐλπίδας τῶν τροπαίων ἐν ταῖς ἐκκλησίαις εἶχον, καὶ συμμάχων, ὡς ἄν τις εἴποι, χρησιμώτερον ἔργον τὸ μηδένα τῶν ἔξωθεν εἰδέναι τὰ ἡμέτερα ἀπόρρητα. διὰ τοῦτο γάρ μοι δοκεῖ καὶ τὸν στρατηγόν, ἀλλ’ οὐ τὰς ἄλλας ἀρχὰς ἐπὶ τὸν ξένον παρακαλεῖν ὁ νομοθέ‐
15της εἰδὼς ὅτι τούτῳ μάλιστα μελήσει τῆς περὶ ταῦτα ἀκριβείας, ᾧ μάλιστα συμφέρει μὴ ταῦτα παραβαί‐ νεσθαι.
Decl
.

44

.

1

.

13

 Τὸν μὲν οὖν ἄλλον χρόνον εἶκον οἱ ξένοι τοῖς ἡμετέροις νόμοις καὶ οὐδεὶς θρασύτερος ἑωρᾶτο τοῦ φόβου, πρῴην δὲ συγκαθημένων ἡμῶν καὶ πολλῆς οὔσης φροντίδος καὶ περὶ τῶν μεγίστων τῆς σκέψεως
5καὶ τοῦ κήρυκος ἐρωτῶντος τίς ἀγορεύειν βούλε‐
ται; καὶ τῶν ἐσκεμμένων ἀνισταμένων ἐγὼ μὲν ἔβλε‐ πον εἰς ἕκαστον ὑπηρετῶν τῷ νόμῳ, περιεφοίτων δὲ οἷς τοῦτο προσέκειτο.
Decl
.

44

.

1

.

14

βοὴ δὲ ἐξαίφνης καὶ ταραχή· ξένος οὗτος εἰσβιάζεται καὶ καταμανθάνει τί μὲν εἴρηται, τί δὲ κέκριται, τί μὲν ἔδοξε, τί δὲ οὐκ ἔδοξε καὶ τὰ τῆς πόλεως οὐκ οἶδ’ ὁπόθεν
5ἥκων εἰδὼς ἄπεισιν. ὁ στρατηγὸς δὲ ἡσυχάζει, τιμωρία δ’ οὐ φαίνεται, ξίφος δὲ οὐδαμοῦ.
Decl
.

44

.

1

.

15

τοιούτων πεφηνότων τε καὶ λεγομένων τί ἐχρῆν με ποιεῖν; ἐπαινέσαι τὸν ἄνθρωπον καὶ στεφανῶ‐ σαι καὶ κελεῦσαι ῥήματα ἄλλως ἡγεῖσθαι τὸν νόμον καὶ τοῖς ξένοις ἀνοῖξαι τὰς ἐκκλησίας; ἀλλ’ οὐδεὶς ἐρεῖ. τί
5οὖν λοιπόν; ἀπάγειν, ἔργῳ κυροῦν τὸν νόμον. οὐκοῦν ἐγὼ μὲν ἃ μὴ ποιῶν ἂν παρηνόμουν ἔπραττον, ὁ δὲ ἐφθέγγετο ταῦτα δὴ τὰ τοῖς ἐπὶ θανάτῳ συνειλημμέ‐ νοις εἰωθότα, ὧν κοινῇ πᾶσιν ὑπερορᾶν δοκοῦν ἔπαθεν ἃ δὴ παθεῖν ἐπὶ τούτοις ἐτέτακτο.
Decl
.

44

.

1

.

16

μετὰ ταῦτα τοί‐ νυν ἐμοῦ θαυμαζομένου παρ’ ὑμῶν ὡς ἐπιμελῶς καὶ φιλοπόνως βασανίζοιμι τοὺς συλλόγους καὶ ὡς ἐρρω‐ μένως ἀμυνοίμην τοὺς καταφρονοῦντας τῆς πόλεως
5ἐπεισέρχεταί ποθεν ἡ θεοῖς ἐχθρὰ τυραννίς. ἣν ὅτι μεθ’ ὑμῶν ἐδυσχέραινον ἴστε. ὅσα γοῦν ἔδει παρ’ ἐμοῦ λεχθῆναι καὶ δοκιμασθῆναι καὶ βουλευθῆναι καὶ πραχθῆναι τοῦ παύσασθαι τὰ δεινά, πάντα ὑμῖν προ‐ θύμως, ὥς γ’ ἐμαυτὸν πείθω, εἰσενηνέχθαι οἴομαι.
Decl
.

44

.

1

.

17

 Καὶ παρῆλθε τὰ τῆς ἀνομίας καὶ δημοκρατού‐ μεθα πάλιν καὶ θύετε καὶ σπένδετε καὶ πλὴν ἐμοῦ πάντες ἐν εὐθυμίαις, ὁ στρατηγὸς δὲ κρίνεται, καὶ τὸ πάντων ἀτοπώτατον, ὡς συναράμενος τῷ τυράννῳ τοῦ
5καταλῦσαι τοὺς νόμους. τίς οὖν ὁ παρ’ ἐμοῦ λόγος; ἁπλοῦς καὶ δίκαιος. συνειδέναι με φῂς καὶ συνεφῆφθαι τῆς τυραννίδος; καλῶς. οὐκοῦν ὅστις τοῦτο οἶδε φα‐ νήτω, μαρτυρησάτω, δειξάτω τοῖς δικασταῖς αὑτόν, πεισάτω τοὺς ὀμωμοκότας ὅτι με ἀποκτείναντες οὐκ
10ἐπιορκήσονται. τοῦτο γάρ ἐστιν ὀρθὴ κατηγορία. οὑ‐ τοσὶ κέκλοφε. τίς ἡ πίστις; ὁ δεῖνα μαρτυρεῖ. με‐ μοίχευκεν ὁ κρινόμενος. πόθεν πεισθῶμεν; ἀπὸ τῶν μαρτυριῶν.
Decl
.

44

.

1

.

18

τοῦτο δή, τοῦτο καὶ νῦν ἐμοὶ σωθήτω. συνῄδει ταῦτα τῷ μέλλοντι τυραννεῖν ὁ στρα‐ τηγός. γέγραφε τοῦτο. κάλει τοίνυν ἐπὶ τῇ γρα‐ φῇ καὶ τοὺς μάρτυρας, εἴτ’ ἐλευθέρων εἴτε δούλων,
5ὁντινοῦν ἔστι σοι καλεῖν, εἰ τῶν τοξοτῶν, εἰ τῶν ὁπλι‐
τῶν, εἰ τῶν ἱππέων, εἰ σφενδονητῶν, εἰ πολιτῶν, εἰ ξένων. τούτῳ γὰρ διαφέρει δημοκρατία τυραννίδος ὅτι ἐκεῖ μὲν ἀρκεῖ κελεῦσαι τὸν δεσπότην καὶ δεῖ τελευ‐ τᾶν, ἐνταῦθα δὲ πρὶν ἄξια θανάτου δειχθῆναι τετολ‐
10μηκότα τὸν ἐν ταῖς αἰτίαις οὐκ ἔστι ζημιοῦσθαι θα‐ νάτῳ.
Decl
.

44

.

1

.

19

σὺ δ’ ἀξιῶν ἀπ’ αἰτίας με ψιλῆς ἀποθνήσκειν μέτρια νομίζεις ἀξιοῦν; εἰ γὰρ ὕβρεως ἐνεκάλεις, εἰ γὰρ αἰκίας, εἰ γὰρ κακηγορίας, οὐκ ἂν δικαίως καὶ τότε ἤκουες τίνος παρόντος ἠσέλγαινον, τίνος παρόν‐
5τος ἔτυπτον, τίς παρῆν, ὅτε ἔλεγον κακῶς; σὺ δὲ τὸ μέγιστον τῶν ἀδικημάτων καὶ ὃ πάντα τὰ ἐν ἀνθρώ‐ ποις παρέρχεται, τί γὰρ ἂν γένοιτο τυραννίδος ἀσε‐ βέστερον; τοιαύτην δὴ γραφὴν εἰσάγων σημεῖα καὶ σκιὰς προφέρων πείσειν οἴει τοὺς ψηφιζομένους;
Decl
.

44

.

1

.

20

τῶν ἀδικημάτων, ὦ ἄνδρες, τὰ μὲν αὐτοῦ δεῖται μόνου τοῦ κακουργοῦντος, τὰ δὲ ἐν κοινωνίᾳ πλήθους ἔχει τὴν ἰσχύν. οἷον ἐπεβούλευσέ τις ἀποκτεῖναι τὸν ἐχθρὸν ἑσπέρας ἀπιόντα ἀπὸ τοῦ δείπνου. τοῦτο καὶ
5μόνος πράξειεν ἂν καὶ οὐδὲν δέοιτο πρὸς τὸν φόνον συνεργοὺς παρακαλεῖν οὐδὲ προλέγειν ὃ δράσει τού‐ τοις ὧν οὐκ ἂν δέοιτο. πάλιν ἰατρὸς φαρμάκῳ τὸν δεῖνα διέφθειρεν ἢ μισῶν αὐτὸς ἢ μισθὸν τοῦ φόνου λαβών. οὗτος οὐκ ἂν ἐξ εἰκότων κρινόμενος εἰκότως
10ἀγανακτοίη φάσκων παρεῖναι δεῖν τὸν καταμαρτυροῦν‐ τα. διὰ τί; ὅτι ἤρκουν εἰς τὸ ἀδίκημα αἱ χεῖρες αὐτῷ καὶ ἡ τέχνη, ὥσπερ ἐκείνῳ τῷ τὸν ἐχθρὸν ἀπο‐ σφάξαντι μετὰ τῶν χειρῶν ἤρκει τὸ ξίφος.
Decl
.

44

.

1

.

21

καίτοι κἀκείνους ὁρῶμεν βοῶντας· ἄνευ μαρτύρων οὖν ἀπολλύμεθα; καὶ πολλοῖς γε δοκοῦντας εἰκότως ἀγα‐ νακτεῖν. ἀλλ’ οὐχ ἡ τυραννὶς τοιοῦτον, ἀλλὰ καὶ τὸν
5ἐρῶντα τοῦ πράγματος πολλοῖς ἀνάγκη κοινῶσαι τὴν διάνοιαν. καὶ τὸν συνειδότα, ὦ ἄνδρες, μετὰ πολ‐
λῶν ἀνάγκη συνειδέναι, τὸν δὲ δὴ στρατηγὸν τῷ μὲν συνειδέναι, τοὺς δ’ ἄλλους ὅτι σύνοιδε λανθάνειν πάντων μάλιστα ἀμήχανον.
Decl
.

44

.

1

.

22

σκοπεῖτε γάρ· ἐκεῖνος ἐμοὶ φράζων ἃ ποιεῖν ἐγνώκει καὶ τὴν ἐπιθυμίαν ἐκ‐ φέρων οὐ τοῦτ’ αὐτὸ νομίζων αὑτῷ λυσιτελεῖν τὸ μη‐ δὲν ἐμὲ τῶν πραττομένων ἀγνοεῖν προὔλεγεν ἄν, ἀλλ’
5ὠνούμενος τὸ μηδὲν αὑτῷ κώλυμα παρὰ τῶν ὑπ’ ἐμοὶ τεταγμένων, εἴ τις αἴσθησις συμβαίη, γενέσθαι.
Decl
.

44

.

1

.

23

οὐκ‐ οῦν ἐχρῆν τὸν ἐκείνῳ συμπράττοντα στρατηγὸν μά‐ λιστα μὲν ὅλῃ τῇ δυνάμει περὶ τοῦ δεῖν ἐᾶν τὸν δεῖ‐ να καταλύειν τοὺς νόμους διαλέγεσθαι καὶ διδάσκειν
5ὡς ἀρέσκει μοι τὸ τόλμημα, εἰ δὲ μὴ τοῦτο, τοῖς τα‐ ξιάρχοις, τοῖς φυλάρχοις, τοῖς ἄλλοις δι’ ὧν ἂν ἦν τοὺς στρατιώτας ἐν ἀκμῇ τῶν καιρῶν κατέχειν. εἰ δὲ ἐγὼ μὲν ᾔδειν, οἱ δὲ ἠγνόουν καὶ διεκώλυον ἄν, εἴπερ ᾐσθάνοντο, τί πλέον ἂν ἦν τῷ τυράννῳ τῆς ἐμῆς κοι‐
10νωνίας ἄνευ τῆς τῶν ὑπ’ ἐμοῦ στρατηγουμένων;
Decl
.

44

.

1

.

24

Τοῦ χάριν δὴ ταῦτα διῆλθον; ἵν’ ὑμῖν, ὦ
ἄνδρες, γένηται φανερὸν ὡς, εἴπερ ἦν τι τούτων ἀληθές, αὐτὴ τοῦ πράγματος ἡ φύσις πολλοὺς ἂν τούτῳ παρέσχε τοὺς μάρτυρας, οἵ, εἰ καὶ τότε ἐσίγων, τὴν
5λαμπρότητα καὶ τὸ τιμᾶσθαί με παρ’ ὑμῶν ὑφορώμε‐ νοι νῦν ἐν τῇ κρίσει καὶ ταῖς βλασφημίαις ἐπέθεντ’ ἂν ὑπὸ τοῦ καιροῦ παρακληθέντες. λυπηρὸν δὲ ὁ στρα‐ τηγὸς πολλαχῆ τοῖς ἀκολουθοῦσι πονεῖν ἐπιτάττων, μεμφόμενος τοῖς ὀκνοῦσιν ἐν ταῖς μάχαις, ἐν ταῖς διανο‐
10μαῖς τοὺς τοιούτους ἀνιῶν.
Decl
.

44

.

1

.

25

τούτων δή τινας ἐχρῆν τούτῳ παρεστάναι καὶ μαρτυρεῖν ὡς τἀληθῆ γέγραπται καί, νὴ Δία γε, καὶ τῶν ἐμῶν οἰκετῶν οὐκ ὀλίγους. ὅτι μὲν γὰρ πρᾶγμα τοσοῦτον πολλῶν μὲν ἂν ἐδεήθη
5λόγων, πολλοῦ δὲ χρόνου καὶ καθ’ ἑκάστην ἡμέραν ἢ συνιόντας αὐτοὺς ἔδει κοινολογεῖσθαι καὶ σκοπεῖν ἢ δι’ ἑτέρων ἀλλήλοις διαλέγεσθαι καὶ ῥήματα περὶ τοῦ πράγματος πέμπειν τε καὶ δέχεσθαι δῆλον οἶμαι πᾶσι· τοὺς δὲ ταῦτα διακονοῦντας, εἰ μὲν τῶν οἰκετῶν εἶ‐
10ναί τινάς φησι, τί μὴ τούτους καλεῖ; εἰ δὲ τῶν ἐπι‐ τηδείων, τί μὴ τούτοις χρῆται;
Decl
.

44

.

1

.

26

ὁρᾶτε τοὺς συγκα‐ τασχόντας τῷ τυράννῳ τὴν ἀρχήν, ὧν οἱ μὲν αὐτῷ
τὸ σῶμα ἐφύλαττον, οἱ δὲ τὴν ἀκρόπολιν ἐφρούρουν, οἱ δ’ ὅ τι κελεύσειεν ὑπούργουν; τούτους ἂν ἔρησθε
5περὶ ἀλλήλων εἰ πρὸ τῆς τυραννίδος ἀλλήλους ᾔδεσαν, φήσουσιν ὡς ᾔδεσαν. οὐ γὰρ ἂν ἕκαστος μὴ βλέπειν ἔχων εἰς συνεργοὺς ἐτόλμα.
Decl
.

44

.

1

.

27

οὐκοῦν εἴπερ καὶ αὐ‐ τὸς ἐν τοῖς κοινωνοῦσιν ἦν καὶ τοῦτ’ ᾔδεσαν ὥσπερ ἀλλήλους, τί οὖν μή, ὡς καὶ τῶν ἄλλων, καὶ τούτων εὐπορεῖς; ὅτι, ὦ ἄνδρες, τὰ μὴ πεπραγμένα μάρτυρας
5οὐκ ἂν ἔχοι. τοῦτο δὲ τῷ διώκοντι μὲν οὐκ εἶναι θαυ‐ μαστὸν οὐδέν, ἐμὲ δὲ ἀπαιτεῖν εὔλογον, ὑμᾶς δὲ μετὰ μὲν ἐμοῦ ζητεῖν, τὸν δὲ ἀναγκάζειν παρέχεσθαι. ἐμὲ μὲν γὰρ ἡ περὶ τοὺς μάρτυρας σπουδὴ διασώσει, τῆς δὲ ἀρᾶς ὑμᾶς ἐξαιρήσεται.
Decl
.

44

.

1

.

28

φέρε, εἴ τισιν ἀργύριον οὑτοσὶ δοὺς ἔπειθεν ἐνταυθοῖ βοᾶν ὡς συν‐ ῄδειν, ὡς ἐκοινώνουν, ἆρ’ ἂν ὑμῖν ἐξήρκει καὶ καταγινώσκειν ᾤεσθε δεῖν; ἀλλ’ οὐκ ἂν ἐσκέπτεσθε
5τίνες ὄντες ταῦτα λέγουσιν; εἰ δυσμενεῖς ἐμοὶ πολλά‐
κις τῷ τὰ ψευδῆ μαρτυρεῖν; εἶθ’ οἱ μάρτυσιν ἀπιστή‐ σαντες ἂν παροῦσιν τούτων ἀπόντων τοῖς ῥήμασι τοῦ διώκοντος πιστεύσετε;
Decl
.

44

.

1

.

29

πολλὴν ἄρα ἀφθονίαν ποι‐ ήσετε τῶν ἐθελόντων συκοφαντεῖν, οἳ νῦν μὲν τῷ δεῖν εἰσιέναι μετὰ μαρτύρων ἢ δοκεῖν φλυαρεῖν ἔσθ’ ὅτε καὶ ἀποκνήσουσιν, εἰ δὲ γνοῖεν ὡς οὐδὲν ἐλέγχων δεῖ,
5ταῖς δ’ αἰτίαις ἡ τιμωρία προσκείσεται, τῶν πολιτῶν ἀεί τις ἀπολεῖται. ῥᾷστον γὰρ ἁπάντων γραψάμενον ἀναισχυντῆσαι. λοιπὸν οὖν τοῖς μὲν ἐγκαλεῖν, ὑμῖν δὲ καταψηφίζεσθαι, τῶν δὲ φευγόντων ἀποφεύγειν μηδένα.
Decl
.

44

.

1

.

30

 Ἤδη τοίνυν τις ἀπορῶν μαρτύρων ἐπὶ τὴν γνώμην τοῦ κρινομένου τραπόμενος καὶ δείξας δεχο‐ μένην τὰς μέμψεις ἔδοξέ τι λέγειν. αὕτη δὲ νῦν λύει μᾶλλον ἢ βεβαιοῖ τὴν γραφὴν καὶ διχόθεν ἀφεῖμαι
5τῆς αἰτίας τῷ τε τοῦτον ἀπορεῖν μαρτύρων καὶ τῷ προσήκειν ἐκ τῶν εἰκότων εὔνουν εἶναί με τῇ πόλει. τίς γὰρ οὐκ οἶδεν ὡς οὗτοι κινοῦσι τὴν οὖσαν πολι‐ τείαν καὶ τῆς ἀπούσης ἐπιθυμοῦσιν, οἵτινες ἐν μὲν τῇ καθεστώσῃ φέρονται χεῖρον, ἐλπίδας δὲ ἔχουσιν ἐν
10τῇ μεταβολῇ βελτίους;
Decl
.

44

.

1

.

31

οἷον ὁ τυραννουμένης πό‐ λεως ἀπερριμμένος ποθεῖ τοὺς νόμους καὶ τὴν ἰσηγο‐ ρίαν καὶ ταῦτα ἐπανάγειν πειρᾶται. πάλιν ὅτῳ τοὺς νόμους ἰσχύειν οὐ συμφέρει, λύειν ἐπιχειρεῖ τοὺς νό‐
5μους. τίνες οὖν οἱ πολεμοῦντες τοῖς νόμοις; ὧν οἱ πατέρες κατ’ ἐκείνους ἐκολάσθησαν, οἷς ὀφλήματα πρὸς τὸ δημόσιόν ἐστιν, ὧν ἀτιμία κατέγνωσται, οὓς ἐξείργει τὰ βεβιωμένα τοῦ βήματος, ὅσοι πολλὰ κεκα‐ κουργηκότες ἴσασιν ὡς μενόντων τῶν νόμων οὐκ ἔστι
10μὴ δίκην ὑποσχεῖν.
Decl
.

44

.

1

.

32

 Ποῦ τοίνυν με τίθης, ὦ συκοφάντα; τί με πεποίηκεν ἐχθρὸν τῇ πολιτείᾳ; τὸ δεσμωτήριον ᾤκουν; ἐν τοῖς ὀφείλουσιν ἦν; ψήφῳ τῆς παρρησίας ἐστερή‐
μην; δεδήμευτό μοι τὰ ὄντα; πονηρὸς εἰλήμμην καὶ
5τὸ πείσεσθαί τι δεινὸν ἐνῆγε πάντα κινεῖν; ἢ τοιοῦτον μὲν οὐδέν, χρηστὸς δὲ ὢν ἐν ἀγνώμοσιν ἐπεδεικνύμην τὸν τρόπον; οὐκ ἐπῃνούμην; οὐκ ἐθαυμαζόμην; οὐ τοῖς ὅπλοις ἐφειστήκειν; οὐ τῶν δυνάμεων ἦρχον; οὐ ζη‐ λωτὸς ἦν, οὐκ εὐδαίμων; οὐ παρ’ ὑμῖν λαμπρός; οὐ
10τοῖς ἐχθροῖς φοβερός;
Decl
.

44

.

1

.

33

ἔστιν οὖν ὅστις ἂν τοσού‐ των αὑτὸν ἀγαθῶν ἀποστεροίη; νὴ Δία, ὅ γε οὐκ ὢν αὑτοῦ. διὰ τί γὰρ ἂν σωφρονῶν; τί ζητῶν ἀντὶ τῶν ὄντων; ἐγὼ στρατηγίας παρ’ ὑμῶν ἠξιωμένος ἐπῆγον
5τῇ πολιτείᾳ δεσπότην ἐν ᾗ τοσοῦτος ἐγεγόνειν; καὶ ὅπως ἄλλος ἐξουσίαν ἄδικον κτήσαιτο, πάντα ποιεῖν ἕτοιμος ᾑρούμην καὶ γενέσθαι καὶ νομισθῆναι;
Decl
.

44

.

1

.

34

εἰ γὰρ αὐτὸς ἔμελλον τυραννήσειν, ἐδεξάμην ἂν τύραννος ἀντὶ στρατηγοῦ καταστῆναι, πρᾶγμα δυσσεβὲς ἀντ’ ἐν‐ νόμου καὶ πολιτικοῦ; τίνος ἐπιθυμῶν; τοῦ τιμᾶσθαι;
5καὶ τί κάλλιον τῶν παρὰ τοῦ δήμου τιμῶν, ὧν ἄπ‐ εστιν ἀνάγκη, ἃς μόνας ἄξιον τιμὰς προσειπεῖν; τύραν‐ νος δὲ κολακεύεται μέν, τιμᾶται δὲ ἥκιστα. ᾧ γὰρ ὁ
προσκυνῶν καταρᾶται, ποῦ τοῦτον ἐν τοῖς τιμωμένοις θήσει τις; ἀλλ’ ὅπως ἐξείη μοι τρυφᾶν καὶ γυναῖκας
10ὑβρίζειν καὶ χρήματα ἁρπάζειν; ἀλλ’ οὐκ ἐν τούτοις ἐτράφην τοῖς ἤθεσιν οὐδ’ ἐπαιδεύθην τοιούτων κακῶν ἐρᾶν.
Decl
.

44

.

1

.

35

μάρτυρες δ’ ὑμεῖς διὰ τῆς στρατηγίας. ἑνὶ γὰρ δὴ τούτῳ χρηστόν τε εἶναι καὶ ἐκ τοιούτων καὶ κρείττονα ἡδονῶν καὶ διὰ πάντων ἀρετὴν ἠσκηκέναι καὶ ταῖς καλλίσταις ἐσχολακέναι μελέταις καὶ πάντα ἅ
5τις ἂν αὑτῷ συνεύξαιτο καὶ παισὶν ἐμαρτυρεῖτε. τοῦ μὲν οὖν ἐκ παιδὸς ἐπιτηδεύειν με τὰ βελτίω σύμβολον εὐμέγεθες ἡ στρατηγία, ταύτην δὲ τίς ἤδη ἔχων καὶ τοῖς μεγίστοις τετιμημένος ἐξ αὐτῶν ἂν τῶν μισθῶν τῆς ἀρετῆς εἰς τὸ κακὸς εἶναι μετέστη καὶ τὰ
10ἆθλα τῆς καλοκἀγαθίας ἀρχὴν ἐποιήσατο πονηρίας; ἀλλ’ οὐ ταῦτα ποιεῖν αἱ τιμαὶ πεφύκασιν, ἀλλὰ μᾶλλον ἂν τοὺς φαύλους ἀποφήνειαν ἀγαθοὺς ἢ τρέψειαν ἐπὶ θάτερα τὸν βελτίω.
Decl
.

44

.

1

.

36

οὕτως ἡ στρατηγία τῶν τε ἔμπροσθεν βεβιωμένων ἆθλον ἦν καὶ παράκλησις τοῦ
μᾶλλον ἔχεσθαι τῆς ἀρετῆς. ὁ δὴ τυραννεῖν αὐτὸς οὐκ ἂν δεξάμενος ἐν ἐφολκίου μοίρᾳ τυράννῳ προσκεῖσθαι
5δοκεῖ ποτ’ ἂν ἑλέσθαι; καὶ πότερον κρεῖττον ἦν ἡγεῖ‐ σθαι τοσούτων γενναίων ἢ δουλεύειν ἑνὶ διεφθαρμένῳ; καὶ στεφανοῦσθαι μετὰ νίκας ἢ πληροῦν αἰσχρὰς ἡδο‐ νὰς ἀνθρώπῳ μεθύοντι; καὶ κηρυγμάτων τυγχάνειν ἢ προκυλινδεῖσθαι δεσπότου;
Decl
.

44

.

1

.

37

σὺ δέ, ὦ ῥᾳδίως τοὺς ἄλλους κρίνων, ἆρ’ ἂν ὧνπερ ἐγὼ παρὰ τοῦ δήμου τετυχηκὼς ἐξήμαρτες εἰς τούτους ἃ φῂς ἐμέ; καλῶς γε ποιῶν ἐδυσχέρανας τὸ ῥῆμα. μὴ τοίνυν σαυτῷ μὲν
5οἴου προσήκειν εἶναι δικαίῳ περὶ τοὺς τετιμηκότας, ἐμὲ δὲ ἐν μέσαις ταῖς τιμαῖς τοὺς πιστεύσαντας προ‐ δεδωκέναι.
Decl
.

44

.

1

.

38

Ἠκούετε τοίνυν αὐτοῦ πάντων εὐηθέστατον
λέγοντος λόγον ὡς πλείστου τὴν ἐμὴν προσθήκην ἐπρίατ’ ἂν ὁ τύραννος καὶ ὡς ἦν μοι δύναμις βουλο‐ μένῳ συνάρασθαι. τίς γὰρ οὐκ οἶδεν ὅτι πάντες οἱ
5πολεμοῦντες οἱστισινοῦν πρίαιντ’ ἂν ἡδέως τοὺς τῶν ἐναντίων στρατηγούς; ἆρ’ οὖν πάντες οἱ στρατηγοὶ διὰ τοῦτο προδόται, πάντες δωροδόκοι, πάντες τοὺς οἰκείους προδιδόντες; οὐκ ἔστιν, ἀλλ’ οἱ μὲν φύσει πονηροὶ πωλοῦσιν αὑτούς, τὰς δὲ τῶν ἀγαθῶν γνώμας
10οἱ διαφθείραντες ἂν ἡδέως οὐ μεταβάλλουσιν, ἀλλ’ οἱ μὲν εὔχονται γενέσθαι χείρονας, οἱ δὲ μένουσιν ἐπὶ τοῦ κρείττονος.
Decl
.

44

.

1

.

39

καὶ οὐ δήπου τὴν ἐκείνων βούλη‐ σιν ἐν ἐλέγχῳ δεῖ λαμβάνειν κατὰ τῶν ἀγαθῶν. εἴ τις, ὅτε πρὸς τοὺς ἐχθροὺς παρεταττόμην ἀμέμπτως, αὐτο‐ μόλους ἐκεῖθεν παράγων ἔκρινέ με προδοσίας
5εἰδέναι λέγων τοὺς αὐτομόλους πολλάκις τοῦτο παρὰ τοῖς αὑτῶν εἰρημένον· τὸν στρατηγὸν τῶν ἐναν‐
τίων εἴ τις ἔπεισε γενέσθαι προδότην, ἑτοίμως ἂν ἤνεγκεν, εἰ ταῦτα λέγων ἠξίου με δοῦναι δίκην, ἔστιν ὅντινα ἔπειθεν ἄν; οὐχ οὕτω γέ τις ἀνόητος.
Decl
.

44

.

1

.

40

ὃς οὖν οὐκ ἂν ἔδοξε τοὺς πολεμίους φιλεῖν τῷ περὶ πολλοῦ τοῦτ’ ἂν ἐκείνους ποιεῖσθαι, κεκοινωνη‐ κέναι δόξει τῆς τυραννίδος, ἐπειδὴ τῷ τυράννῳ μέγα τοῦτ’ ἂν ὑπῆρξε τὸ προσλαβεῖν ἐμέ; ἀλλ’ οὐδ’ ὅστις
5γυναικὸς ἐρᾷ σώφρονος, ἀπὸ ψιλῆς τῆς ἐπιθυμίας ᾔσχυνε τὴν οὐδ’ ἐπισταμένην τὸν ἐραστήν.
Decl
.

44

.

1

.

41

μὴ οὖν ὡς ἐκεῖνος ἠβούλετ’ ἂν μεθ’ ἡμῶν ἀδικεῖν λέγε, ἀλλ’ εἰ συναδικεῖν εἱλόμεθ’ ἂν ἡμεῖς ἐκείνῳ δείκνυε. μηδὲ κρῖνε μὲν ἐμέ, κατηγόρει δ’ ἐκείνου. νῦν γὰρ οὐκ ἐν
5ταῖς ἑτέρων βουλήσεσι δεῖ κριθῆναι τὴν ἐμὴν πονη‐ ρίαν, ἀλλ’ αὐτὴν ἐφ’ ἑαυτῆς τὴν γνώμην τοῦ στρατη‐ γοῦ, ἣν οὐκ ἔχων δεῖξαι φαύλην μὴ συκοφάντει τῇ τοῦ τυράννου.
Decl
.

44

.

1

.

42

 Ἀλλὰ μὴν πρός γε τὸ φάσκειν εἶναί μοι δύνα‐ μιν βραχὺς ἐξαρκεῖ λόγος. εἰ μὲν γὰρ ὧν ἐστιν ἀνθρώ‐ ποις δύναμις, ταῦτα καὶ δὴ πράττουσιν εὐθύς, συμ‐ βέβλημαί τι τῷ τυράννῳ, πεπονήρευμαι, δίκην
5ὀφείλω, λαμβάνετε· εἰ δὲ μὴ τὸ βούλεσθαι τῶν ἔργων ἡγήσεται, τοῦ γε δύνασθαι πλέον οὐδέν. ὁ μὴ βου‐ ληθεὶς οὐκ ἠδίκηκεν. ὥστε ποῦ δίκαιος εὐθύνεσθαι ὅ γε μόνον δυνάμενος;
Decl
.

44

.

1

.

43

τῷ κυβερνήτῃ ῥᾷστον τὴν αὑτοῦ ναῦν περὶ τοῖς προβόλοις διαφθεῖραι. ἆρ’ οὖν ταῦτα οἱ κυβερνῆται ποιοῦσιν; οὔ. διὰ τί; ὅτι μὴ βού‐ λονται. τοῖς ἱερεῦσι ῥᾷστον ἁπάντων ἐκ τῶν ἀναθη‐
5μάτων τρυφᾶν. ἆρ’ οὖν ταῦτ’ ἀδικοῦσιν οἵ γε οὐ πο‐
νηροὶ κατ’ αὐτὸ τὸ δύνασθαι. ἥκιστά γε. τοῖς δικασταῖς γνῶναι τὰ μὴ δίκαια ῥᾷστον, διὰ δὲ τὸ τὰ δίκαια τι‐ μᾶν τοιαύτην τὴν ψῆφον τίθενται.
Decl
.

44

.

1

.

44

καὶ τί δεῖ τἄλλα λέγειν; ἀλλὰ τὸ τὸν οἰκέτην ἀποκτεῖναι καθεύδοντα καὶ τὸν υἱὸν ἀποπνῖξαι καὶ πρός γε αὑτὸν ἀποσφάξαι πόνων πολλῶν ἂν χρῄζοι καὶ πραγματείας; καὶ τί τού‐
5του, ὦ ἄνδρες, ῥᾷον; ἕκαστος οὖν ἡμῶν ὁ μὲν τοῦτο, ὁ δὲ ἐκεῖνο πεποίηκεν, ὁ δὲ πάντα ἐφεξῆς; καίτοι γε χρῆν, εἰ τὸ δύνασθαι πράττειν ἔπειθεν. ἀλλ’ οὐχ αἱ δυνάμεις ἐμποιοῦσιν ἀνθρώπῳ τὸ βούλεσθαι, τῷ βού‐ λεσθαι δὲ ὑπηρετεῖ πανταχοῦ τὸ δύνασθαι.
Decl
.

44

.

1

.

45

 Καὶ νῦν ὁ πονηρὸν οὐκ ἔχων ἐμὲ προσειπεῖν ληρήσει περὶ τὴν δύναμιν, οὐ μὴν οἷς γε ἐμαυτὸν ἐξαιροῦμαι τῆς αἰτίας ταῦτα λῆρος, ἀλλ’ ἀλήθεια πραγ‐ μάτων. τί γὰρ τῶν ἐπειδὴ κατέσχεν ἐκεῖνος τὰ
5πάντα πεπραγμένων ἐμοὶ τὸ τοῖς τετολμημένοις ἥδε‐ σθαί με μαρτυρεῖ; τὴν ἀκρόπολιν ᾤκουν; δορυφόροις
ἐχρώμην; συνειστιώμην τῷ τυράννῳ; βουλῆς ἐκοινώ‐ νουν; φροντίδων; ἀπορρήτων; λόγων; ἔργων; τὰ μὲν ἔπειθον, τὰ δ’ ὑπήκουον; ἐξέπεσέ τις τῆς πόλεως δι’
10ἐμέ; χρημάτων ἐγυμνώθη; γυναικὸς ἐστερήθη; κώνειον ἔπιεν; εἶπέ τις τῶν φερόντων ἄνωθεν ἐπιτάγματα τοῦ‐ το τοῦ τυράννου, τοῦτο τοῦ στρατηγοῦ; τοὺς ὁπ‐ λίτας αὐτῷ παρέδωκα, τῶν τοξοτῶν τινας; ἐκαρπωσάμην τὴν ἐν τῇ τυραννίδι παρανομίαν;
Decl
.

44

.

1

.

46

ἔστιν οὖν οὕτω τις ἄθλιος ὅστις τῆς ἐκ τοῦ πράγματος ἀσεβείας μετασχὼν ἐν ᾧ τῶν ἡδίστων ἦν ἀπολαύειν τὴν κοινωνίαν ἔφυ‐ γεν ἄν, ὥσπερ ἄν, εἴ τις τοῖχον σὺν ἄλλῳ διορύξας
5καὶ τῶν φόβων τὸ μέρος ὑποστὰς εἶτ’ ἐνὸν ἐπὶ τῆς ἀσφαλείας νέμεσθαι τῶν ἐπίπλων, ἐφ’ ᾧ πάντα ἐκιν‐ δυνεύετο, μὴ βούλοιτο;
Decl
.

44

.

1

.

47

τί οὖν, ὦ κακόδαιμον, την‐ άλλως ἐκακούργεις; τί δ’ ἐν τοῖς χαλεποῖς ἵστης τὴν κοινωνίαν, ἀλλ’ οὐκ ἐκτείνεις μέχρι τοῦ κέρδους; τοὺς δὲ κοινωνούς, ὦ ἄνδρες, τῶν ἐμποριῶν οὕτως ὁρᾶτε
5ποιοῦντας; τὴν θάλαττάν τις ὑπομείνας καὶ τὰ τῆς θαλάττης κακὰ καὶ τῶν ὅρμων ἐπιλαβόμενος ἀπῆλθεν οἴκαδε κεναῖς ταῖς χερσὶ τῶν καρπῶν ἄλλῳ παραχω‐ ρῶν;
Decl
.

44

.

1

.

48

ἀλλ’ ἐγὼ μόνος ἀνθρώπων τύραννον ἐποίουν ἐπὶ τῷ μηδὲν εἶναί μοι μέρος τῶν τῆς τυραννίδος ἡδέων; καὶ τίς ἂν πιστεύσειε; πολὺ γὰρ μᾶλλον εἶχε
λόγον οὐ συγκαταπράξαντα τὴν δυναστείαν καρποῦ‐
5σθαι γεγονυῖαν ἐθέλειν ἢ τοὺς ὑπὲρ τοῦ γενέσθαι πε‐ πονηκότα πόνους ἐν τῷ καιρῷ τῆς ἀπολαύσεως φυγεῖν τὴν μετουσίαν.
Decl
.

44

.

1

.

49

νῦν δὲ τῇ μὲν στρατηγίᾳ ἐφ’ ἧς ἦν ἔβλαπτον τὴν τυραννίδα, τοῖς δ’ ἀπὸ τῆς τυραννί‐ δος οὐκ ἐχρώμην ἀντὶ τῆς στρατηγίας. ἐκεῖνο δὲ πῶς οὐκ ἄτοπον τοὺς μὲν τῷ τυράννῳ συνόντας ἐπ’ αὐτῷ
5τούτῳ τετιμωρῆσθαι, τὸν δ’ ἀποδράντα τὴν συνουσίαν μὴ τούτῳ χρηστὸν ὑπειληφέναι, ἀλλὰ τοῖς τἀναντία τετολμηκόσιν ὁμοίας ἀξιῶσαι τῆς δόξης;
Decl
.

44

.

1

.

50

 Τί οὖν τοῦ συνειδέναι τὸ τεκμήριον; ἄλλος, φησίν, ἧκε μηνύσων τὴν τυραννίδα καὶ οὗτος ξένος, σὺ δ’ ἐσίγησας. οὐ γὰρ ἐνῆν, ὦ θαυμάσιε, τὸν οὐ προαισθόμενον βοᾶν. αὐτὸ δὲ τὸ μὴ λαβεῖν
5αἴσθησιν τῶν τεχνικῶς κακουργούντων, οὐ τῶν ἀγνο‐ ησάντων ἀδίκημα. εἰ δ’ ἐμὸν ἀδίκημα τοῦτο, διὰ τί μόνου, πρὸς θεῶν; μόνῳ γὰρ προσήκει μοι κήδεσθαι τῆς πόλεως, τοὺς δ’ ἄλλους πολίτας ἀφίεσθαι τῆς προ‐ νοίας;
Decl
.

44

.

1

.

51

καὶ τί λέγω τοὺς πολίτας; οἱ λέγοντες οὗ‐ τοι καὶ παριόντες καὶ γράφοντες καὶ πείθοντες καὶ τὴν τῶν ὅλων φυλακὴν ἐν ταῖς αὑτῶν φωναῖς εἶναι λέγον‐
τες καὶ εἰ μὴ λήψονται στεφάνους ἀγανακτοῦντες διὰ
5τί νῦν οὐκ ἐπὶ τοῖς αὐτοῖς κρίνονται; καὶ γὰρ αὐτοὶ τῶν οὐκ αἰσθομένων μέν εἰσιν, ἐν δυνάμει δὲ παρ’ ὑμῖν.
Decl
.

44

.

1

.

52

ἀλλ’ ἐῶ καὶ τοὺς ῥήτορας, ὁ δὲ ἄρχων οὑ‐ τοσὶ καὶ οἱ πρυτάνεις καὶ ἡ τὰ πλεῖστα διοικοῦσα βουλὴ τί μὴ πρὸς τὰς αὐτὰς αἰτίας ἄγονται; ἀλλ’ οὐχ οὗτοι κακῶς ἔξω τῆς αἰτίας εἰσίν, οὐ μὰ τοὺς θεούς,
5ἀλλ’ οὐ καλῶς ἐν ταῖς αἰτίαις ἐγώ. πόσοι γάρ, ἐξ ὅτου πόλεις οἰκοῦνται, μεῖζον φρονήσαντες τῶν ἄλλων ἐπ‐ έθεντο τοῖς νόμοις; οὐδ’ ἂν ἀριθμήσαι τις. πόσοι πρὶν ἐπιτελέσαι τὴν γνώμην ἑάλωσαν; οὐκ ὀλίγοι. πάντας οὖν οἱ στρατηγοὶ πρὸ τῶν ἄλλων εἶδον; οὐκ ἔστιν,
10ἀλλὰ τὸν δεῖνα μὲν ὁ στρατηγός, τὸν δεῖνα δὲ ὁ ῥή‐ τωρ, τὸν δέ τις τῶν ἐργαζομένων ἐπ’ ἀγορᾶς, τὸν δὲ οἰκέτης, τὸν δὲ γυνή, τὸν δὲ ὅπως ἄν, οἶμαι, τὰ τῆς τύχης συμπέσῃ. ὥσπερ γὰρ τοῖς θησαυροῖς ἐντυγχάνουσιν οὐχ οὓς ἄξιον πλουτεῖν, ἀλλ’ οἷς ἂν ὁ
15δαίμων διδῷ, οὕτω καὶ τὰς τοιαύτας παρασκευὰς πρὸ τῶν ἐν ἀξιώματι τῶν πολλῶν τις εὑρεῖν εὐτύχησεν.
Decl
.

44

.

1

.

53

ἔχει δέ πως καὶ λόγον τοῖς οὐ πολλοῦ τινος ἀξίοις
ἢ τοῖς ἐν σχήματι τὰ τοιαῦτα παρέχειν αἴσθησιν. τὸ μὲν γὰρ φοβοῦν ὁ κακουργῶν πειρᾶται λανθάνειν, οὗ δὲ καταφρονῆσαι πρόσεστι, πρὸς τοῦτον ἀνίησί τι τῆς
5ἀκριβείας. ἂν ἀκούσῃ τὸν στρατηγόν, ἔφριξεν, ἂν τῶν ἀνωνύμων ὁντινοῦν, ἐθάρρησεν. οὐκοῦν ἐκεῖ μὲν ἐφυ‐ λάξατο, ἐνταῦθα δέ τι καὶ παρημέλησεν. εἶθ’ οὕτω παρεγυμνώθη τι τῶν κεκαλυμμένων.
Decl
.

44

.

1

.

54

τοιοῦτό τι καὶ περὶ τοὺς κακουργοῦντας τῶν οἰκετῶν συμβαίνει. οἱ γὰρ ὑφαιρεῖσθαι τὰ τῶν δεσποτῶν ἐπιχειροῦντες ὑφ’ ὧν οὐκ ἄν τις ᾠήθη πολλάκις ἐμηνύθησαν, ὁ δὲ
5ταμίας οὐκ ᾔσθετο. καί, νὴ Δία γε, τῶν γειτόνων τις ἔγνω τὴν ἐπιβουλὴν πρὸ τῶν ὁμοδούλων. τί οὖν θαυ‐ μαστὸν εἰ κἀν τοῖς κοινοῖς τῆς πόλεως ἴσον τι γίγνε‐ ται καί τις ἐπιβουλεύων τοῖς νόμοις ὃν ᾤετο κωλύσειν λαθὼν ᾧ μελήσειν οὐκ ἐνόμιζε, τούτῳ κατέστη δῆλος.
Decl
.

44

.

1

.

55

 Ξένος ἧκεν ἐρῶν. εἰκότως. οὐ γάρ, εἴ τις ἐπιβουλεύει πόλει, καὶ τὴν παρασκευὴν δι’ ἧς ἡγεῖται κρατήσειν, ἐν ταύτῃ ποιεῖται τῇ πόλει. τουτὶ γὰρ ἂν εἴη θανατῶντος, οὐ τυραννίδος ἐρῶντος. τίς γὰρ οὐκ
5ἂν ὑπείδετο πλῆθος ὁρῶν σωμάτων ἀθροιζομένων, πλῆθος ὅπλων κατασκευαζομένων, συμπόσια, συλλόγους, τοὺς διαθέοντας, τοὺς κολακεύοντας, πάντα ἁπλῶς ὧν δεῖ τοῖς περιεσομένοις τοῦ δήμου;
Decl
.

44

.

1

.

56

διὰ δὴ ταῦ‐ τα νόμοις μὲν ἐπιβουλεύουσιν, ἑτέρωθι δὲ ὧν δεῖ πρὸς τὸ ἔργον ἑτοιμάζουσι καὶ τοὺς μὲν ἔλαθον ὧν ἐπιθυ‐ μοῦσι γεγονέναι δεσπόται, τοῖς δὲ καταφανεῖς ἐγένοντο
5παρ’ ὧν ὥρμηντο. μὴ τοίνυν ἃ τῇ τοῦ πράγματος φύσει συμβαίνειν εἴωθε, ταῦτ’ ἐπὶ τοὺς στρατηγοὺς δῷς ἰσχύειν.
Decl
.

44

.

1

.

57

 Καὶ τὸν ξένον, φησίν, ἀπέσφαξας φέρον‐ τά τι πρὸς ἡμᾶς ἀπόρρητον. πρόσθες ὅτι τοῦ νό‐ μου τοῦτο κελεύοντος. καὶ τούτους ἐρώτησον, πό‐ τεροι τυραννίδα ποιοῦσιν, οἱ τοὺς ὄντας ὑμῖν νόμους
5βεβαιοῦν οἰόμενοι δεῖν ἢ οἵτινες τοὺς βεβαιοῦντας κρί‐ νουσι; γένοιτ’ ἄν τι τούτου καινότερον; ἡ μὲν γραφὴ τυραννίδι με συνάρασθαί φησιν, ἡ δὲ ἀπόδειξις τὸ πεπεῖσθαί με τοῖς νόμοις ἐστί. καὶ τὸν αὐτὸν τυράν‐ νου τε σύμμαχον καλοῦσι καὶ φύλακα τῶν νόμων.
10τότ’ ἂν εἰκότως ἐκρινόμην, τότ’ ἂν ἐμισούμην δικαίως, εἰ τόν τε νόμον εἰδὼς καὶ τὸν ξένον ὁρῶν τὴν τοῦ ξένου φωνὴν ἔμπροσθεν ἦγον τοῦ νόμου.
Decl
.

44

.

1

.

58

ὅλως δὲ τί δεῖ γράφειν τοὺς νόμους, εἰ τῶν πραγμάτων ἡκόν‐ των ὑπὲρ ὧν ἐτέθησαν εὐχερῶς αὐτοὺς ὑπερβησόμεθα; πῶς δὲ οὐ γελοῖον ἐν τοῖς αὐτοῖς δικαστηρίοις τοὺς
5μὲν ὡς ὑπεριδόντας τῶν νόμων, τοὺς δὲ ὡς ἀκολουθή‐ σαντας τοῖς νόμοις δοῦναι δίκην; εἶπέ τι φέρειν ἀπόρ‐ ρητον; ὁμολογῶ. ἐγὼ δ’ οὐ προσεῖχον; ὁμολογῶ.
Decl
.

44

.

1

.

59

πρῶ‐ τον μὲν γὰρ ἡ πρὸς τὸν νόμον αἰδώς, ἔπειτα ὁ πρὸς τὴν ὄψιν θυμός, τὸ ξένον ἐν μέσοις ὑμῖν τὰ ὑμέτερα ἐκμανθάνειν τῷ κολάζειν προσῆγε μᾶλλον ἢ τοῖς ἐκεί‐
5νου προσέχειν ῥήμασιν. ἔπειτά με καὶ τοιαύτη τις ὑπό‐ νοια, νὴ τοὺς θεούς, εἰσῄει· ὁ ἄνθρωπος οὗτος ἥκει μὲν ἐχθροῦ γνώμῃ καὶ παρεκινδύνευσεν ἐπὶ τῷ τὰ τῆς πόλεως εἰδὼς ἀπελθεῖν, ἁλοὺς δὲ πλάττει τὸ τῶν πολ‐ λῶν. τί δὲ τοῦτο ἔστιν; ὁ σαφῶς ἐγνωκὼς ὅτι τεθνή‐
10ξεται πλάττει λόγους ἐπὶ τῷ τὸ παρὸν διακρούσασθαι καὶ ταράττει τοὺς ἑλόντας αἰτίαις ψευδέσιν ἐφ’ ἑαυ‐ τούς.
Decl
.

44

.

1

.

60

ἐκ μέσων οὖν ἁρπάσαντες οἱ δυσμενῶς τισιν ἔχοντες δέουσι, στρεβλοῦσι, βασανίζουσι, πᾶσαν ἰδέαν κακῶν προσάγουσιν ἐξ ὧν στάσεις ἐθέλουσι φύεσθαι καὶ ὅσα φέρουσιν αἱ στάσεις. ἡγοῦνται γὰρ
5ἐν τοῖς κοινοῖς θορύβοις ἢ τὴν σωτηρίαν ἥξειν ἢ βρα‐
δυτέραν τὴν τελευτήν. καί πως καὶ τὸ συνεπισπᾶσθαι τοὺς ἔξω τῆς αἰτίας ἔχει τινὰ τοῖς δικαίως ἀπολουμέ‐ νοις ἡδονήν.
Decl
.

44

.

1

.

61

ἕνα τούτων ἐνόμιζον καὶ τὸν ξένον ἐκεῖνον καὶ τῇ πρὸς τὴν πόλιν προνοίᾳ τῇ παρὰ τῶν νόμων ὀξέως ἐχρησάμην, μή τι ῥῆμα ψευδὲς ἐμπεσὸν ἀνατρέψῃ τὰ πάντα. εἰ δ’ οὐκ ὀρθῶς ἐδόξαζον, ἥμαρ‐
5τον, οὐκ ἠδίκουν. πολὺ δέ, οἶμαι, διέστηκε κακῶς ὑπο‐ λαβεῖν ἢ τύραννον ἀγαπᾶν καὶ οὐ ταὐτὸν δήπου στρα‐ τηγὸς εὔνους καὶ μάντις. ὁ μὲν οὖν φόβος ὃν ἐφο‐ βήθην εὐνοίας ἦν, τὸ δὲ μηδὲν ἀγνοῆσαι τῶν ἐσομέ‐ νων ἄλλης ἐδεῖτο τέχνης.
Decl
.

44

.

1

.

62

 Ἔτι τοίνυν αὐτὸς ἐκεῖνος παρεῖχε τὰς ὑποψίας, ὃς ἀφεὶς ἐμὲ καὶ τοὺς πρυτάνεις καὶ τὰς ἄλλας ἀρχὰς τὴν ἐκκλησίαν τὸν νόμον ὑπερβαίνων ἑώρα καὶ τῶν λεγομένων καὶ κυρουμένων ἠκροᾶτο. τοῦ δὲ μηνύοντος
5οὐ σκευωρουμένου τί ποτ’ ἦν; ἐλθεῖν ἐπὶ τὸ στρατή‐ γιον, εἰπεῖν ὅτι βούλοιτο συγγενέσθαι τῷ στρατηγῷ, καταμόνας ἐντυχεῖν, διαλεχθῆναι, διηγήσασθαι, διδάξαι πῶς ἔφυ τὸ κακόν, ποῖ πρόεισι, τίς ὁ τύραννος, τίνες
οἱ συνεργοί, μὴ πρὶν ὀνῆσαι τὸν δῆμον, βλάψαι τῇ
10τῶν νόμων ὑπεροψίᾳ μηδὲ φάσκοντα κήδεσθαι τῶν νόμων ἄρξασθαι τῆς εὐεργεσίας ἀπὸ τοῦ καταλῦσαι τὸν νόμον, ὃν ᾔδει δήπουθεν κείμενον, εἰ μή, νὴ Δία, τῆς πολιτείας ἧς ἐφρόντιζε ξένος ὢν ἄπειρος ἦν.
Decl
.

44

.

1

.

63

ἀλλ’ ἤδη συνειλεγμένων ἧκεν. ἀναμεινάτω μικρὸν ἐπισχών. προσίτω τοῖς ἄρχουσιν. οὐ γὰρ εἰς τὴν ἐκ‐ κλησίαν ἔμελλε δήπου βοήσεσθαι τὸ ἀπόρρητον. τοῦτο γὰρ ἦν οὐ καλῶς ἡμῖν παραδιδόντος τὴν θήραν
5οὐδ’ ὅπως κωλυθείη τὸ κακὸν πράττοντος, ἀλλ’ ὅπως εὐθέως ἐν ταραχαῖς εἴημεν.
Decl
.

44

.

1

.

64

ἃ καὶ ὑμεῖς ἐνθυμού‐ μενοι καὶ ταὐτά μοι περὶ τοῦ ξένου φρονοῦντες ὁρῶν‐ τες ἀγόμενον παρὸν ἀντιλαβέσθαι καὶ κελεῦσαι μὴ κτεῖναι εἰάσατε, ἐπετρέψατε, τῷ μὴ παῦσαι τὴν σφαγὴν
5ἐπῃνέσατε τὸν φόνον, τῷ μὴ μέμψασθαι τὸν ἄγοντα τὸν ἀγόμενον δεῖν ταῦτα παθεῖν ἐκρίνατε. εἰ δ’ ἦν ὑμῖν βουλομένοις σώζειν, τί ἂν ἦν ἐμποδών; οὐκ ἤρ‐
κει δύο ῥήματα φῆσαι καὶ τοσοῦτον εἰπεῖν· ἔα τὸν ἄνθρωπον; οὐ γὰρ δὴ τοῦ δήμου παντὸς ἰσχυρότερος
10ὁ στρατηγός. οἷς οὖν εἰάσατε κτεῖναι, τὸ γοῦν καθ’ ὑμᾶς, οὐ κακὸν τὸν φόνον ὡμολογεῖτε.
Decl
.

44

.

1

.

65

 Μὴ τοίνυν, εἰ πᾶσιν ἤρεσκεν, ἀπὸ τούτων ἐγὼ φεύγω μόνος, οὗ τὴν γνώμην ἄνευ τῶν τε πρὸ τῆς τυραννίδος χρόνων καὶ τῶν παρ’ αὐτὴν ἔργων δείκνυ‐ σιν οὖσαν δημοτικὴν ἃ καθῃρημένης ἤδη φαίνομαι
5πεποιηκώς. οὐ γάρ, ὅπερ ἦν τοῦ πάλαι συνειδότος, φεύγων ᾠχόμην οὐδὲ ἔδεισα μὴ κριθείην μένων. οὐ‐ δεμίαν ἡγησάμην ἀσφάλειαν μεταστῆναι.
Decl
.

44

.

1

.

66

καίτοι προσβαλλόντων ἤδη τῷ τυράννῳ καὶ τὴν ἐλευθερίαν ἀνακτωμένων καὶ τοῦ πράγματος ζέοντος ῥᾷστον ἦν ἤδη που τὸ γυναῖκα λαβόντα καὶ παῖδας ἐλθεῖν ἑτέρωσε
5καὶ ζῆν ἔξω τῶν ὑμετέρων νόμων ἐπὶ πάσης ἀδείας. ἀλλ’ ἐμοὶ τῷ μηδὲν ὑμᾶς ἠδικηκότι τῆς πατρίδος οὐδὲν ἥδιον. ἔμενον οὖν θαρρῶν οὐδενὸς ἐξελαύνοντος φόβου.
Decl
.

44

.

1

.

67

μὴ οὖν, ὦ ἄνδρες, τὸν μεθ’ ὑμῶν κατ’
ἄγνοιαν τοῦ μέλλοντος ἔννομον φόνον μᾶλλον οἰηθῆτε πονηρίας σημεῖον ἢ τὸ μὴ ταραχθῆναι τῇ καθαι‐ ρέσει τοῦ τυράννου τῆς τοῦ στρατηγοῦ δικαιοσύνης
5σύμβολον μηδὲ τοσούτων ὄντων τῶν τὴν αἰτίαν λυόν‐ των, σπουδῆς ἐν στρατηγίᾳ, μίσους πρὸς ἀντιπάλους, τῆς ἐπιμελείας τῶν νόμων ἣν ἐποιησάμην ὑπὲρ ὑμῶν, αὐτοῦ τοῦ μεμενηκέναι παρ’ ὑμῖν ἐν τῇ μεταβολῇ τῶν πραγμάτων, ὑμεῖς τῇ τῶν κατηγόρων δεινότητι πλέον
10ἢ τῇ τῶν ἔργων ἀληθείᾳ δότε.
Decl
.

44

.

1

.

68

μιαρὸν ἔθνος, ὦ ἄνδρες, τὸ τῶν συκοφαντῶν ἐν ταῖς πόλεσι τρέφεται κατὰ τῶν κειμένων νόμων, κατὰ τῶν ἐπιεικῶν ἀνθρώ‐ πων, κατὰ τῶν ὀμωμοκότων δικαστῶν. τοὺς μὲν γὰρ
5οὐδὲν ἀδικοῦντας σπαράττουσι, τοὺς δὲ νόμους, ὅταν τοῦτο ποιῶσιν, ἀναιροῦσι, τοὺς δ’ ἐπὶ τοῖς ὅρκοις καθημένους μετὰ τῶν κρινομένων εἰς τὰ μέγιστα ζη‐ μιοῦσιν. οἱ μὲν γὰρ ἀποθνήσκουσιν, οἱ δὲ μετὰ ἀρᾶς ζῶσι καὶ παραπέμπουσιν εἰς παῖδας τὴν βλάβην.
Decl
.

44

.

1

.

69

ὥσ‐ περ οὖν τοὺς πολεμίους κοινῇ τοῖς ὅπλοις ἀναστέλλο‐ μεν, οὕτω δεῖ καὶ τὴν τῶν συκοφαντῶν ἀναίδειαν καὶ
βίαν ὑπὸ τῶν ἀεὶ δικαζόντων ἀνείργεσθαι. δι’ οὓς τὸ
5μηδὲν ἀδικεῖν ἴσους ἔχει κινδύνους τῷ πονηρεύεσθαι καὶ παραπλησίως ὑπὸ τὰς ψήφους ὅ τ’ ἐπιεικέστατος καὶ ὁ μιαρώτατος ἄγεται. καὶ πλείους γε τῶν χρηστῶν ἢ τῶν φαυλοτέρων ἀπόλλυνται. οἱ μὲν γὰρ ἅμα τοῖς ἀδικήμασιν ὅ τι ἐροῦσι μεριμνῶσι, τοὺς δὲ τὸ πιστεύ‐
10ειν τοῖς βεβιωμένοις ἀπαρασκεύους παραδίδωσι τοῖς μελετῶσι λέγειν.
Decl
.

44

.

1

.

70

οἷς ὑμεῖς, ὦ ἄνδρες, ποιήσατε τὴν μελέτην ταύτην μάταιον καὶ τὴν δεινότητα ἀσθενῆ καὶ τὴν ἀναισχυντίαν ἄκαρπον. ὡς νῦν γε τὰς ἄλλας ἀφέν‐ τες ἐργασίας ἐν αἷς οἱ βέλτιστοι τῶν πολιτῶν βιοῦσι
5καρποῦνται τὰ δικαστήρια τὰς γλώττας ἀντὶ ξιφῶν ἀκονῶντες. ἔδωκέ τις φοβηθείς. βέλτιστος, ἐπιεικής, ἐπαίνων ἄξιος. οὐκ ἠξίωσε προέσθαι μηδὲν ἀδικῶν. πονηρός, τυραννικός, πάντα ἡδίκηκε.
Decl
.

44

.

1

.

71

τῶν οὖν δικαζόντων ἕκαστος πιστευέτω ταχέως εἷς τῶν φευγόν‐ των ἔσεσθαι καὶ τὴν αὑτοῦ ψῆφον περὶ τῶν ἄλλων τοῖς ὕστερον αὑτῷ δικάσουσιν εἰς παράδειγμα
5καταλιμπανέτω παιδεύων μὴ προστίθεσθαι τούτοις τοῖς θηρίοις οἳ πείθουσιν ὑμᾶς ὃν πρῴην ἐπῃνεῖτε καὶ τοῖς ὅλοις ἐφίστατε, τοῦτον παραδοῦναι τῷ δημίῳ. καὶ τί γένοιτ’ ἂν αἴσχιον πόλει ἢ ὅταν αὐτοὶ οἱ στρατηγοὶ ψήφῳ δικαστῶν ἀπίωσιν, οἷς ἔρως ἐν ὅπλοις ἀποθανεῖν;
10οὐκ ἴστε ὅτι πρὸς τῷ μὴ δίκαιον εἶναι κτεῖναι τοὺς ἀναμαρτήτους καὶ παρασκευάζει τοὺς ἐχθροὺς τῶν ὑμετέρων στρατηγῶν καταφρονεῖν ὡς οὐκ ἀπ’ ἀρετῆς ἐπὶ ταύτην ἀγομένων τὴν τάξιν;
Decl
.

44

.

1

.

72

νῦν μὲν οὖν ὑμᾶς παρώξυγκε τὸ τῆς τυραννίδος ὄνομα παρὰ τῶν κατη‐ γόρων ἄνω καὶ κάτω στρεφόμενον, χρὴ δ’ ἐννοεῖν ὡς ἤδη τινὲς θάνατον τοῦ κρινομένου καταγνόντες αὑτῶν
5ἐπελάβοντο μηκέτ’ οὔσης ἐπανορθώσεως τῷ κακῷ, μό‐ νου δ’ ἑνὸς λειπομένου τοῦ μέμφεσθαι σφίσιν αὐτοῖς. ὃ μὴ πάθοιτε νῦν ὑμεῖς. καὶ γάρ, εἰ μὲν ἐμέλλετε στρατηγοῦ στερήσεσθαι μόνον, τάχ’ ἂν ἦν οὐ μέγα· νῦν δ’ ὑμῖν, ὦ ἄνδρες, περὶ τῶν νόμων ὁ λόγος.
Decl
.

44

.

1

.

73

πῶς νόμον ἐγὼ τηρήσας κρίνομαι, νόμον τὸν ἐν τῷ κρύπτειν τὰς ὑμετέρας βουλὰς διδόντα τῶν πολε‐ μίων κρατεῖν; ἂν οὖν ταύτης τῆς φυλακῆς δῶ δίκην, τίς οὐ καταλύσει τοὺς ἱερούς, τοὺς στρατιωτικούς, τοὺς
5περὶ τῶν προδοτῶν, τοὺς περὶ τῆς σωφροσύνης, τοὺς περὶ τῶν ἱεροσύλων καὶ τυμβωρύχων; ἐῶ τἄλλα, ὦ ἄνδρες.
Decl
.

44

.

1

.

74

τὰς ἐκκλησίας τίς ἔτι φοβήσεται ξένος, τίς οὐχ ἥξει; τίς οὐ τολμήσει; τίς οὐ παραδὺς καθεδεῖται συλλέγων τὰ νικῶντα παρ’ ὑμῖν τοῖς τὰ λυσι‐ τελοῦντα ζητοῦσι; τί δὲ τῶν ψηφισμάτων οὐ πανταχοῖ
5γῆς καὶ θαλάττης ἐξενεχθήσεται; ποῖον δὲ ἀπόρρητον ἔτι, πρὸς Διός, κρείττω ποιήσει τῶν πολεμίων τὴν πόλιν, ὅταν εἰδῶσι μεθ’ οἵων βουλευμάτων ἐπ’ αὐ‐ τοὺς ἴμεν μαχούμενοι;
Decl
.

44

.

1

.

75

οὐκοῦν οἱ μὲν πέμποντες δεῦρο τοὺς κατασκόπους ἔσονται πολλοί, οἱ δὲ ταῦτα διακονοῦντες οὐκ ὀλίγοι, ὁ δὲ κολάζων τοὺς ἁλισκο‐ μένους οὐδείς. ἢ τίς, εἰπέ μοι, στρατηγὸς πάνυ γε
5πρὸς τὴν ἐμὴν τιμωρίαν βλέπων οὐκ εἴσεται τοῦτο, ὅστις ἂν ᾖ, ὅτι τῷ μὲν ἁλόντι ῥᾷστον εἰπεῖν ὡς ὑπὲρ
τῆς πόλεως ἥκοι, τῷ δὲ τὸν νόμον βεβαιοῦντι ταὐτὰ ἅπερ ἐμοὶ προσβαλεῖ, κατήγορος καὶ γραφή; τίς οὖν οὕτως ἀνόητος ὃς ὑπὸ τούτων οὓς εὖ πειρᾶται ποιεῖν
10κεῖσθαι βούλοιτ’ ἄν;
Decl
.

44

.

1

.

76

 Ἃ τοίνυν πρὸς τοὺς ἐπιτηδείους, ὅτε μοι παρ‐ ῄνουν τοῖς δάκρυσι τῶν παιδίων ἐμαυτὸν ἐξαιτεῖσθαι, διείλεγμαι, ταῦτα καὶ πρὸς ὑμᾶς ἐρῶ. εἰσί μοι παῖδες, ὦ ἄνδρες, παιδευόμενοι κατὰ τοὺς ὑμετέρους νόμους
5καὶ τοῦτ’ ἀκούοντες ἀεὶ παρ’ ἐμοῦ, ζῆν ὡς ἐκεῖνοι κελεύουσι. τούτους ἀπεῖπον μηδένα ἄγειν ἐπὶ τὸ βῆμα. μὴ γὰρ σώζοιτο παρ’ ὑμῖν στρατηγὸς διὰ παῖδας ἐλεού‐ μενος ἢ γυναῖκα κλαίουσαν ἢ μητέρα δακρύουσαν ἢ πατρὸς δακρύοντος πολιὰν ἢ φίλους παρεστῶτας. ἐκ
10τῶν πεπραγμένων ἕκαστος ἀποφευγέτω καὶ κολαζέσθω, κἂν ἄπαις τις ᾖ δίκαιος, ἀθῷος ἀπίτω, κἂν πολλῶν πατὴρ πονηρός, ἀποθνησκέτω.
Decl
.

44

.

1

.

77

τίσιν οὖν ὑμᾶς ἀντὶ τῶν παίδων ἀξιώσαιμ’ ἂν προσέχειν; τῇ τῶν στρατι‐ ωτῶν εὐταξίᾳ, ταῖς ἐξόδοις, ταῖς μάχαις, τοῖς στρατη‐ γήμασι, τοῖς ἔργοις. πέμψατε λάθρα παρὰ τοὺς πολε‐
5μίους. εἰ μισοῦμαι παρ’ ἐκείνοις ζητήσατε καὶ νομίσατε τῆς αὐτῆς εἶναι ψυχῆς μήτε τοῖς ἔξω μήτε τοῖς εἴσω
τῆς πόλεως ἐχθροῖς ἐπὶ τῇ πόλει διαλέγεσθαι.
Decl
.

44

.

1

.

78

 Τί σκυθρωποὶ καὶ κατηφεῖς ταξίαρχοι καὶ λοχαγοὶ καὶ στρατιῶται; μνήμη τις ὑμᾶς εἰσέρχεται πεζομαχιῶν ἐκείνων καὶ ὅσα δι’ ἵππων νενικήκαμεν καὶ ποθεῖτε τὸν ἡγούμενον, ἀναμιμνήσκεσθε φροντί‐
5δων καὶ σκεμμάτων καὶ λύπης οἷς ἐχρώμεθα τῆς τυ‐ ραννίδος ἐπικειμένης, ἱερῶν ἐν οἷς [ἡμεῖς] ηὐχόμεθα, πομπῶν ἃς ἐπομπεύομεν, μυστηρίων ὧν ἐκοινωνοῦμεν, πόνων οὓς ὑπεμένομεν, ἐλπίδων ἃς ἠλπίζομεν;
Decl
.

44

.

1

.

79

ἀλλὰ φέρετε, ὦ ἄνδρες, φέρετε τὴν παροῦσαν κρίσιν. οὐκ ἔστι πόλις ἥπερ καθαρεύει συκοφάντου. κἂν ἀποθάνω τῇ ψήφῳ, καὶ τοῦτο φέρετε. νομίσατέ με βέλει πολε‐
5μίων πεπτωκέναι. στρατηγὸς ὑμᾶς ἕτερος παραλήψεται τὰ μὲν ἄλλα ἴσως οὐ βελτίων, εὐτυχέστερος δέ.
Decl
.

44

.

1

.

80

ἔχων τι πρὸς τὴν τελευτὴν παραμύθιον ἄπειμι. εἶδον τὴν πόλιν ἐλευθέραν, εἶδον ἰσχύοντας νόμους, εἶδον συν‐ ιόντα δῆμον. ὁρῶ πρὸς ὕδωρ ἀγῶνας. ἐπὶ ταύτης τῆς
5ἀσφαλείας τοὺς παῖδας καταλιπὼν ἀπέρχομαι. ἑνὶ τα‐ ράττομαι μόνῳ, μὴ τοῖς στρατηγοῖς ἀμέλειά τις ἐγ‐
γένηται περὶ τοὺς νόμους τῷ φόβῳ καὶ κρίνωσι συμφορώτερον τούτῳ χαρίζεσθαι μᾶλλον ἢ τῶν δι‐ καίων εἶναι.
Decl
.

44

.

1

.

81

 Ἀλλ’, ὦ τῆς ἐμῆς τάξεως διάδοχοι, μὴ γὰρ δὴ τῶν ἀδίκων κρίσεων γένοισθε, μηδεμίαν γραφὴν φο‐ βερωτέραν τοῦ γενέσθαι κακοὶ περὶ τοὺς νόμους ἡγή‐ σησθε μηδ’ ἀναπετάσητε τὰς ἐκκλησίας τοῖς ξένοις,
5δυοῖν δὲ τούτοιν μάλιστα σώζετε τὴν πόλιν, τῇ τ’ ἐν
τοῖς ὅπλοις ἰσχύι καὶ τῷ τηρεῖν τοὺς κειμένους νόμους.
Decl
.

45

t

1

Τὰς πλείους ψήφους κρατεῖν νόμος ἐκέλευεν. ἑπτὰ δικαστῶν δύο κατέγνωσαν θάνατον, δύο ἀτιμίαν, τρεῖς φυγήν. ἀξιοῖ φεύγειν ὁ κατ‐ εγνωσμένος.
Decl
.

45

.

1

t

Προθεωρία.
Decl
.

45

.

1

.

1

 Μεστὸν πάθους καὶ ἀγωνίας τὸ ζήτημα. οὐ γὰρ ἐπ’ ἀδήλοις τοῖς ἀδικήμασιν, ἀλλ’ ἐπὶ φανε‐ ροῖς ὁ λέγων ποιεῖται τὴν πρόσοδον. ἐλήλεγκται γὰρ
πανταχοῦ. ὅθεν μίξει τῷ λόγῳ δάκρυα τὴν συμφορὰν
5διηγούμενος, ἵνα τῷ μεγέθει τῶν ἀτυχημάτων ἑλκύσαι δυνηθῇ τοὺς ἀκροατὰς πρὸς ἔλεον.
Decl
.

45

.

1

.

2

δεῖ δὲ αὐτὸν φαίνεσθαι πανταχοῦ τοῖς δικασταῖς ὁμολογοῦντα χάριν καὶ μάλιστα τοῖς φιλανθρωποτέραν θεμένοις τὴν ψῆ‐ φον, ἵνα καὶ τὴν τῶν ἀκουόντων φιλανθρωπίαν καρ‐
5πώσηται. τὸ γὰρ ἀχαριστεῖν τοῖς φθάσασι καὶ τὴν ἀπὸ τῶν αὖθις ἀκουόντων ἔχει κατάγνωσιν.
Decl
.

45

.

1

.

3

ζητήσειε δ’ ἄν τις πότερον δι’ ἑαυτοῦ τῷ λόγῳ χρήσεται ἢ συν‐ ηγόρου δεήσεται. φύσει γὰρ τοῖς ἀτίμοις λόγων οὐ μέτεστιν. ὅπερ ὁ σοφώτατος Δημοσθένης εἰδὼς ἤδη
5καταγνωσθέντος τοῦ Στράτωνος καλεῖ τοῦτον πρὸς τοὺς δικάζοντας καὶ ὑπὲρ αὐτοῦ συνίσταται καὶ πάλιν ἐν τῷ πρὸς Εὐβουλίδην εἰσάγει μετὰ τὴν τοῦ δήμου κρίσιν καὶ κατάγνωσιν οἰκείοις τὸν ἤδη κριθέντα λό‐ γοις χρώμενον.
Decl
.

45

.

1

.

4

ἐνταῦθα δὲ τὸ πρᾶγμα παντάπασιν ἄπορον. οὔτε γὰρ 〈παραγραφῇ οὔτε〉 ἐφέσει ἀγωνίζε‐ ται, ἵνα καὶ φῇ ὡς παρὰ δίκην κατέγνωσται, ἀλλ’ ἡμεῖς εἰσάγομεν οἰκείοις τὸν κριθέντα λόγοις
5χρώμενον οὐ πρῶτοι τοῦτο καὶ μόνοι νομοθετήσαντες, τοῖς δὲ σοφωτέροις τῶν πρὸ ἡμῶν ἀκολουθήσαντες.
τὸ δὲ ἀπειροκάλων ὑπομένειν δόξαν φεύγοντες τοσοῦ‐ τον περὶ τῆς ποιότητος ἐροῦμεν μόνον. οὐ γὰρ ὡς πρὸς ἀγνοοῦντας ἢ καὶ τοὺς ἄμεινον ἡμῶν εἰδότας οἱ
10λόγοι γίγνονται, τῶν δὲ ἀπειρότερον ἀκουόντων ἕνεκα.
Decl
.

45

.

1

.

5

καθόλου τοίνυν ἐπὶ τῶν τιμήσεων, ὅταν μὲν ἑαυτοῖς αἰτῶμεν χαλεπώτερα, ἐσχηματισμένον ἀνάγκη τὸν λό‐ γον προάγεσθαι, οἷον εἰ προκειμένης ἀτιμίας αἱροίμεθα θάνατον, ὡς ἐπ’ ἐκείνου τοῦ ζητήματος· μετὰ Χαι‐
5ρώνειαν γράφει Δημοσθένην Αἰσχίνης τοῦ λοι‐ ποῦ μὴ πολιτεύεσθαι. Δημοσθένης ἑαυτῷ τι‐ μᾶται θάνατον. οὐ γὰρ ἵν’ ἀπόληται, τὴν τελευτὴν αἰτεῖ, ἀλλ’ ἵν’ ἕτερόν τι διαπράξηται.
Decl
.

45

.

1

.

6

ὅταν δὲ κου‐ φοτέραν αἰτῶμεν συμφορὰν προκειμένης καὶ τῆς χεί‐ ρονος, ὡς ἐπὶ τοῦ προκειμένου πλάσματος, ἀσχημάτι‐ στον καὶ καθαρὸν τὸ αἰτούμενον ἀπ’ εὐθείας τοῦ λέ‐
5γοντος ποιουμένου τοὺς λόγους. πεπεισμένος δὲ ὑμᾶς
εὐγνώμονας ὑπάρχειν ἀκροατὰς ἡγοῦμαι μήτε τῷ τάχει τῶν προοιμίων μήτε τῇ καταστάσει μέμψεσθαι. ποῦ γὰρ ἡμῖν μηκύνειν ταῦτα καιρὸς δευτερολογίας δύνα‐ μιν τοῦ ζητήματος ἔχοντος καὶ πάντα μετὰ ἀκριβείας
10τῶν ἀκουόντων εἰδότων;
Decl
.

45

.

1

.

7

εἰ δὲ πρὸς ἕκαστον τῶν ὑποπιπτόντων οἰκείως καὶ γοργῶς ἀπηντήκαμεν καὶ μετὰ πάθους μὲν τὰ προοίμια, ἐλεεινὴν δὲ τὴν διήγη‐ σιν καὶ τὰς ἀντιθέσεις, ὡς ἔδει, πεποιήμεθα τὸ πλεῖστον
5τοῦ πάθους ἐν τοῖς ἐπιλόγοις τηρήσαντες καὶ ὥσπερ ἐν κοινῷ τόπῳ τὸν ἔλεον ἐν τῷ τέλει καταπραττόμενοι καὶ πάντα μετὰ ἀκριβείας διήλθομεν, οἱ σὺν ἐπιστήμῃ ἐπαινεῖν μαθόντες οὐκ ἀγνοήσουσιν.
8
Decl
.

45

.

2

t

Ἡ μελέτη.
Decl
.

45

.

2

.

1

 Εἰδὼς ὑμᾶς, ὦ ἄνδρες πολῖται, καὶ τοῖς ἀτυχοῦσι τῶν πολιτῶν συναχθομένους καὶ πρὸς τὴν ἀγνώμονα καὶ πονηρὰν τύχην ἐναντίως διακειμένους ἀπήντηκα σωτηρίαν μὲν οὐδ’ ἡντινοῦν οὐδὲ ἀσφάλειαν
5αἰτήσων, κατέγνωσμαι γὰρ ἐπὶ τοῖς ἐσχάτοις καὶ δεῖ‐ σθαί μοι καιρὸς περὶ τούτων οὐκ ἔτι, ἄλλα δὲ παρ’ ὑμῶν δεησόμενος ἥκω ἃ τοῖς ἀτυχοῦσιν εἰς παρα‐ μυθίαν περιλέλειπται, τουτέστι τὴν τῆς ἐνεγκούσης ἀλλοτρίωσιν. εἰς τοῦτο γὰρ ἤδη τἀμὰ περιέστηκε πράγ‐
10ματα ὥστε 〈με〉 τὴν ἀειφυγίαν ἐν μέρει τῆς μεγίστης φιλανθρωπίας νῦν παρ’ ὑμῶν αἰτεῖν.
Decl
.

45

.

2

.

2

εἰ μὲν οὖν ἴσην πάντες ἢ ὁμοίαν κατ’ ἐμοῦ τὴν ψῆφον ἤνεγκαν οἱ δικάσαντες, οὔτ’ ἂν ἐδεήθην προσόδων οὔτ’ ἂν ὑμᾶς εἰσελθὼν αὖθις ἠνώχλησα, ἀλλ’ ἀναμείνας ἂν
5τὸν δήμιον ἀπηλλαττόμην· ἐπειδὴ δέ με θανάτῳ καὶ φυγῇ καὶ ἀτιμίᾳ μερίζουσιν, οὐκ ἔχω τίς γένωμαι. μίαν δὲ ταύτην εὗρον παραμυθίαν, τὴν ἀπὸ τῆς ὑμε‐ τέρας φιλανθρωπίας ῥοπήν. καὶ δέομαι, ταῦτα κατ’ ἐμοῦ κυρώσατε ἃ καί τισιν ἤδη τῶν δικαστῶν ἔδοξε.
Decl
.

45

.

2

.

3

Τοῖς μὲν οὖν δικασταῖς οὐδὲν ἐγκαλῶ, καὶ γὰρ
δίκαιον οὕτω με καὶ φρονεῖν περὶ αὐτῶν καὶ λέγειν, οὐδὲ γὰρ τῇ τῶν δικαζόντων, τῇ δὲ τῶν ἀγωνιζομένων τύχῃ τὸ πρᾶγμα τῆς ἥττης κρίνεται. εἰ γὰρ ἠγνόησάν
5τινες καὶ διδασκόμενοι, τοῦτο οὐκ ἐκείνοις, τῷ δὲ ἀτονήσαντι συνειπεῖν ζημία γίνεται. διὸ πρὸς μὲν τού‐ τους οὐδέν, πρὸς δὲ τοὺς ἐπηρεάζειν ἐμοὶ συνεχῶς εἰθισμένους καὶ μηδὲ κόρον τῶν κατ’ ἐμοῦ κακῶν τὴν ἐμὴν ποιουμένους συμφοράν, ἀλλὰ καὶ μακρότερα χα‐
10λεπαίνοντας τοῦ δαίμονος ἀπήντηκα, εἴ πως ἄρα δυναί‐ μην πείσειν ὑμᾶς μὴ τῇ τῶν κατηγόρων ὑπερβολῇ, τῇ δὲ τῶν ἀτυχούντων συμφορᾷ τὴν ἀκοὴν ἐνδοῦναι καὶ τὸν ἔλεον.
Decl
.

45

.

2

.

4

 Μέλλων δὲ τὴν ἐμαυτοῦ τραγῳδεῖν, ὦ ἄνδρες πολῖται, τύχην εὐτολμότερος πρὸς τὸ δακρύειν καὶ παρακαλεῖν γίγνομαι δεδοικὼς μὲν μὴ τοὺς κα‐ κοήθεις πάλιν οὐ διαφεύξομαι, οὐ μὴν ἀλλὰ καὶ ὑμᾶς
5εἰδὼς τοῖς ἀτυχοῦσι τῶν πολιτῶν μᾶλλον ἢ τοῖς ἐπη‐ ρεάζειν βουλομένοις χαριζομένους καὶ ῥέποντας. καὶ γάρ, ὅτ’ ἐκινδύνευον πρότερον, ἑώρων τοὺς πολλοὺς ὑμῶν συμπαθῶς κινουμένους. εἰς οὓς καὶ νῦν κατα‐
φεύγω, ἵνα καὶ τὴν τῶν δικαστῶν κρίσιν βεβαιώσητε
10καὶ τὴν πολλὴν τῶν κατηγόρων ὠμότητα παύσητε καὶ ἐμοὶ τῷ δυστυχοῦντι φιλανθρωποτέραν τὴν συμφορὰν καταστήσητε.
Decl
.

45

.

2

.

5

ἐξ οὗ γάρ, ὦ ἄνδρες πολῖται, τῇ πό‐ λει γεγένημαι, παρηκολούθησέ μοι πονηρός τις δαίμων καὶ βάσκανος οὔτε τὴν ἡσυχίαν οὔτε τὴν πολιτείαν ἡμῖν ἐπιτρέπων ἀκίνδυνον, ἐν ἀγοραῖς, ἐν θεάτροις,
5ἐν ἐκκλησίαις, ἐν πανηγύρεσι, πανταχοῦ τὰ ἐμὰ πολυ‐ πραγμονῶν μόνα. λέγοντι πολλάκις ἐβάσκαινεν, ἐκκλη‐ σιάζοντι συνήδρευε, βουλευομένῳ συμπαρῆν, δικαζο‐ μένῳ προὐξένει τὰ χείρονα.
Decl
.

45

.

2

.

6

ὢ πόσα πρὸς τοῦτον ὠδυράμην πολλάκις, ὢ πόσας κατ’ ἐμαυτὸν ἀφῆκα φω‐ νάς· συγχώρησον ἡμῖν, ὦ Τύχη, πρᾶξαί τι λυσι‐ τελέστερον, ἔασον ἀπόνασθαί μου τῆς προθυ‐
5μίας τὴν πόλιν. δημοτικός εἰμι, λέγειν ἱκανός, πολιτεύεσθαι δυνάμενος. κἂν πολεμίων ἐπίῃ στρατός, οἶδα αὐτῷ ὑπὲρ τῆς ἐνεγκαμένης παρα‐ τάττεσθαι. διὸ οὐκ οἴσει μου τὴν ὑπὲρ τῆς πό‐
λεως προθυμίαν οὐδὲ φάλαγξ. ταῦτα καὶ τὰ τοι‐
10αῦτα πολλάκις ἐγὼ κατὰ τοῦ δαίμονος, ὁ δὲ ὥσπερ ἐπὶ τἀναντία παρακαλούμενος ἐφήδρευε παιδαγωγῶν ἡμᾶς ἐπὶ τὰ χαλεπώτερα οὔτε κοινῇ οὔτε ἰδίᾳ συγχω‐ ρῶν τὰ ἀμείνονα. συμπαραθέων δὲ ἡμῖν ἄνω καὶ κάτω οὐδὲ μετὰ τὴν συμφορὰν σπένδεται.
Decl
.

45

.

2

.

7

καὶ τί δεῖ τὰ πολλὰ λέγειν; τί δὲ περὶ τῶν αὐτῶν ἐνοχλεῖν καὶ δεύ‐ τερον; ἴστε γὰρ ἅπαντες τὰ κατ’ ἐμοῦ δόξαντα καὶ ὡς εἰσηγόμην εἰς δικαστήριον καὶ ὡς κατήγοροι καθ’
5ἡμῶν εὐτρεπεῖς καὶ ὡς ὁ δεῖνά φησιν ἀδικεῖ τῶν πολιτῶν δεικνύς τις ἐμὲ τὰ καὶ τὰ διαπρατ‐ τόμενος καὶ τάδε ποιῶν, πόσας ἐνδείξεις, πόσας ἀπαγωγὰς καταπραττόμενος. καὶ τέλος ἀνηρπαζόμην καὶ παραδοθεὶς ἠγόμην πρὸς τοὺς δικάζοντας.
Decl
.

45

.

2

.

8

ἐγὼ δὲ τὰ μὲν ἀνιώμενος, τὰ δὲ πρὸς τοὺς κατηγόρους ἀγω‐ νιζόμενος, τὰ δὲ ὑπὸ τοῦ πάντα πολεμοῦντος ἐλαυνό‐ μενος δαίμονος τὰς μὲν πρώτας ἀπεκρουόμην γραφὰς
5καὶ πρὸς ἕκαστον τῶν κατηγόρων ἐπήρκεσα, τέλος δὲ κατ’ ἐμοῦ συνθέντες ἄτοπα, οἷά τινες μηχανορράφοι κακῶν, συνεργὸν τῆς γραφῆς τὴν κατ’ ἐμοῦ Τύχην
κτησάμενοι αἱροῦσι παρὰ τοῖς δικασταῖς καὶ τὴν νικῶ‐ σαν ἀπάγονται ψῆφον. ἐγὼ δ’, ὥσπερ οἱ δυσσεβεῖς,
10ἐπὶ γῆν βλέπων ἔστενον 〈ἐν〉 τῇ τῶν δικαζόντων ἐξου‐ σίᾳ κείμενος καὶ περιμένων ἐκεῖθεν χεῖρον ἢ μέτριον τὸ ἀτύχημα καὶ ἀεὶ πληγήσεσθαι προσδοκῶν.
Decl
.

45

.

2

.

9

 Ἐνταῦθα τοίνυν, ὦ ἄνδρες πολῖται, πῶς τὴν τῶν δικαζόντων ὑμῖν φιλανθρωπίαν διηγήσομαι; οὐ γὰρ ἐπῆρε πάντας εἰς ἀπανθρωπίαν αὐτοὺς ἡ τῶν κατηγόρων ἀπόνοια οὐδὲ ἡ πάντα μοι χαλεπαίνουσα
5Τύχη τοσοῦτον ἴσχυσεν ὡς ὁμογνώμονας περὶ θάνατον γενέσθαι σύμπαντας, ἀλλ’ οἵ γε πλείους αὐτῶν καὶ κατηγόρων ὠμότητα καὶ Τύχης ἤλεγξαν πονηρίαν.
Decl
.

45

.

2

.

10

καὶ δεδώκασιν ἡμῖν μικροῦ πάντες τὸ σώζεσθαι βαθμῷ τινι πρὸς φιλανθρωπίαν καταβεβηκότες καὶ ἀπὸ τῶν χαλεπωτέρων μεταδραμόντες ἐπὶ τὰ κουφό‐ τερα, ὡς εἶναί μοι μέσην τὴν συμφοράν, καὶ μετρίαν
5καὶ χείρονα. εἴη δὲ ταύτην καθ’ ἡμῶν ἰσχύσαι ἣν αὐ‐ τοί τε λαβεῖν ἱκετεύομεν ὑμῖν τε πρέπει φιλανθρω‐
πεύσασθαι.
Decl
.

45

.

2

.

11

 Ἀλλ’, ἐρεῖ τις, παρελθὼν παρὰ τὸν νόμον ἀξιοῖς. τῶν γὰρ τὴν φυγὴν κατεγνωκότων πλείους οἱ λειπόμενοι. καταρίθμει τὰς γνώμας, μὴ τοὺς δικάζοντας, ἄνθρωπε, καί μοι τὰς ψήφους ὅρα
5ἀφεὶς ἐξ ἡμισείας μερίζειν τοὺς κατεγνωκότας. τί γνώ‐ μας εἰς δύο μερίζεις πλείονας; τί δὲ καταλέγεις ἡμῖν τῶν δικαστῶν τοὺς τέσσαρας ἀπεσχισμένους τοῖς βου‐ λήμασι; μέριζε κατ’ ἄνδρα τὴν βούλησιν καὶ τοὺς τὴν φυγὴν κατεγνωκότας εὑρήσεις πλείονας.
Decl
.

45

.

2

.

12

σὺ δέ μοι τὰς γνώμας συνάπτων ἀπὸ τούτων οἴει παρακρούσεσθαι. οὐχ οὕτως ὁ δῆμος παρακρούεσθαι πέφυκεν. οἶδε τὰς γνώμας, οἶδε τοὺς δικάσαντας μεθ’ οἵας βουλῆς ἐκύ‐
5ρωσαν. θάνατον ἐξ αὐτῶν τινες, ἀτιμίαν ἕτεροι, φυγὴν οἱ πλείους εἰρήκασιν. εἰ μὲν οὖν διπλῆς οὔσης τῆς τι‐ μωρίας τὴν ἐλάττονα παρὰ τὸν νόμον ἐζήτουν, καλῶς 〈ἂν〉 εἶχεν ὁ παρὰ σοῦ λόγος· ἐπειδὴ δὲ τριπλῆν τὴν τιμωρίαν κατ’ ἐμοῦ ἐξήνεγκαν, μὴ τὰς δύο συνάπτων
10ἅμα νίκα τούτῳ τὴν λειπομένην τῷ σοφίσματι.
Decl
.

45

.

2

.

13

πρὸς θεῶν, εἰ δὲ θάνατον ᾔτουν προσιὼν ἐγὼ ἢ τὴν ἀτι‐ μίαν κατά τινας τῶν δικασάντων, οὐκ ἂν εὐθὺς ἀν‐ εβόησας; ἄνθρωπε, παρὰ τὸν νόμον αἰτεῖς καὶ
5φεύγειν ἐξὸν ἀτιμίας ἐρᾷς. οὐ δίδωμί σοι, κἂν ἐπιθυμῇς, τὸν θάνατον. δεῖ γὰρ ἐκείνην τὴν ψῆφον νικᾶν ἣν οἱ πλείους τῶν δικαζόντων εἰ‐ ρήκασιν. εἶτα σὺ μέν, εἴπερ ἄλλου τινὸς ἐπεθύμουν ἐγώ, τὴν φυγὴν διὰ τὸ πλῆθος 〈ἂν〉 ἀντέδωκας τῶν
10δικασάντων, ἐμοὶ δὲ αἰτοῦντι τὴν ἀναχώρησιν κατὰ τὸν νόμον οὐ δίδως;
Decl
.

45

.

2

.

14

ἵνα δέ σε μετὰ ἀκριβείας πιστώσωμαι, αὐτό σοι τοῦ νομοθέτου γυμνώσω τὸ βούλημα. εἰδὼς γὰρ ὅτι πολιτείᾳ νομοθετεῖ παρ’ ᾗ πλείους δικάζουσι τὰς πλείους ψήφους κρατεῖν προσ‐
5έταξεν. ᾔδει γὰρ ἀκριβῶς ὅτι τῇ φύσει διαλλάττουσι πάντες ἁπλῶς οἱ δικάζοντες καὶ ὁ μὲν τὴν γνώμην ἀπάνθρωπος, ὁ δὲ ἑτέρου μᾶλλον χρηστότερος, καὶ ὁ μὲν ἀδικίᾳ προσφιλής, ὁ δὲ δικαιοσύνῃ σύν‐ τροφος, καὶ τῷ μὲν ὕβρις δοκεῖ τῶν ἐν τῷ βίῳ τὸ
10χαλεπώτατον, τῷ δὲ κυβεία καὶ μέθη, ἄλλος καθ’ ἱερο‐ σύλων ἄσπονδος, ἕτερος πολέμιος τοῖς κατὰ τῶν τετε‐ λευτηκότων χεῖρας ἐπιβάλλουσι, καὶ ἄλλος πρὸς ἄλλο τι τῶν ἀδικημάτων παροξύνεται πλέον, τὸν μὲν ἐλύ‐ πησεν ἄδικος φόνος, τὸν δέ, εἴ τις τοὺς γεγεννηκότας
15κακῶς διέθηκε.
Decl
.

45

.

2

.

15

φύσει γὰρ οἱ ἄνθρωποι καὶ μᾶλλον πάντων οἱ δικάζοντες πρὸς πάντα μὲν ἀεὶ τὰ δυσχερῆ χαλεπαίνουσι, πλέον δὲ ἃ πονηρά τις ὄντως ὑπείληφε. διὰ τοῦτο πολλοὶ μὲν ἀνδροφόνους ἔσωσαν ἐπ’ ἀδί‐
5κοις φόνοις ἡδόμενοι, πολλοὶ δὲ καὶ κατὰ τούτων ἀπάνθρωπον ψῆφον ἐξήνεγκαν φόνου μισοῦντες καὶ πρόσρημα. ἄλλοι τὸν πλεονέκτην ἀφῆκαν ὡς οὐδὲν ἀδικήσαντα τῇ τῆς πλεονεξίας ἡδονῇ καὶ αὐτοὶ κατε‐ χόμενοι. κἂν τὸν ὑβριστὴν ἴδῃς μετὰ τὴν δίκην ἀνεύ‐
10θυνον, νόμισον ὕβρει χαίρειν τοὺς δικάζοντας. καίτοι γε πολλοὶ μισεῖν οὕτως ὕβριν ἐγνώκασιν ὡς καὶ τὸν μικρόν τι λοιδορησάμενον πυρὶ παραδοῦναι καὶ μάστιξι.
Decl
.

45

.

2

.

16

τοσούτων τοίνυν ὄντων οἷς ἥδονται καὶ μισοῦσιν ἄνθρωποι καλῶς ὁ τὸν νόμον τιθεὶς προσέταξε τὰς πλείους ψήφους κρατεῖν. ᾔδει γὰρ πολλάκις περιπεσεῖν τοὺς δικάζοντας ἀνομοίοις τοῖς δόγμασι καὶ ἄλλον
5ἄλλο τι πλέον κατὰ τῶν δικαζομένων ψηφίζεσθαι, τὸν μέν, ἂν οὕτω τύχῃ, δήμευσιν, τὸν δὲ ἀειφυγίαν ἢ θά‐ νατον, ἄλλον ἀτιμίαν ἢ βρόχον ἢ καὶ μέχρι ῥημάτων αὐτῶν τὴν ζημίαν ὁρίζοντα τῷ κατεγνωσμένῳ. εἰδὼς τοίνυν τοῦτο πολλάκις συμβησόμενον οὕτως ἐνομοθέ‐
10τησεν, ἵνα τοὺς δικαστὰς ταῖς γνώμαις μετρήσαντες πέρας τοῖς ἀτυχοῦσι τὴν πλείονα τούτων ψῆφον ποι‐ ώμεθα.
Decl
.

45

.

2

.

17

 Ἀλλ’ ἐροῦσιν ἕτερον εὐθὺς κατασκευάσαντες λόγον ὡς πολλοὺς τῶν ἐνοικούντων πονηροὺς γενέσθαι προξενήσομεν, εἰ ταῦτα τούτῳ χαρι‐ σόμεθα. ὢ παραδόξου λόγου καὶ πονηρᾶς ἐπι‐
5νοίας κατ’ ἐμοῦ πάλιν καὶ τέχνης καὶ σοφίσματος, ἄνθρωπε. μὴ γὰρ δωρεὰν αἰτῶ μετὰ τὴν κατάγνωσιν, μὴ γὰρ πανηγύρεως μετέχειν ἀξιῶ μετὰ τὸν ἔλεγχον, ἵνα καὶ πολλοὺς πονηροὺς εἶναι συμβήσεται; τιμωρίαν, οὐ δωρεὰν αἰτῶ, φυγήν, οὐ πανήγυριν.
Decl
.

45

.

2

.

18

ἀγνοεῖς ὅτι πολλοῖς ἡ φυγὴ πολλάκις θανάτου χαλεπωτέρα νομί‐ ζεται; ὁ μὲν γὰρ ἐκ καταγνώσεως ἀποθανὼν πολλάκις κἀν οἰκείᾳ τῇ γῇ κρύπτεται, ὁ δὲ ἐπ’ ἐρημίας τοῦτο
5παθὼν τοῦ πεσόντος ἐν οἰκείᾳ τῇ γῇ δυστυχέστερος. ὥστε μικροῦ λανθάνεις ἡμῖν καὶ συνιστάμενος δι’ ὧν βλάπτειν ἐσπούδακας
Decl
.

45

.

2

.

19

 Βούλει σοι δείξω πηλίκην αἰτῶ συμφοράν; πρῶτον μὲν ἱερῶν καὶ γένους σχίζομαι καὶ πατρίδα ταύτην ἐῶ καὶ τάφους προγόνων καὶ μνήματα καὶ δόξαν πατέρων καὶ διηγήματα. οὐκέτι τοῖς πατρῴοις
5θεοῖς, ἀλλὰ δαίμοσι ξένοις καὶ πλάνοις προσεύξομαι. ποσάκις οἴει με στενάξειν τὴν ἐνεγκαμένην ποθήσαντα, ποσάκις ὀδυρεῖσθαι γένος ἐπιζητοῦντα καὶ συγγενεῖς καὶ προσήκοντας; ἆρα ταῦτά σοι φιλανθρωπότερα θα‐ νάτου φαίνεται; ἆρα κουφοτέρα τῆς ἀτιμίας ἡ πλάνη;
Decl
.

45

.

2

.

20

 Ἵνα δέ σοι καὶ πρὸς τοῦτον ἀπαντήσω τὸν λόγον ὡς οὐδὲ πονηροὶ δι’ ἐμὲ πλείους γενήσονται, οὕτω λογίζου καὶ ὅρα. τοὺς ἀνδροφόνους κολάζομεν καὶ πολλοὺς ἐπὶ φόνοις ἁλόντας ἡ πόλις ἀνῄρηκεν.
5ἆρ’ οὖν οὐκέτι φόνοι γενήσονται οὐδὲ κατ’ ἀνδροφό‐ νων ἔσται γραφή, ὅτι πολλοὺς ἁλόντας ἀνῃρήκαμεν; πικροτάταις καὶ τοὺς μοιχοὺς ἀμυνόμεθα τιμωρίαις, ἀλλ’ οὐδὲ ταῦτα πρὸς σωφροσύνην ἀρκέσει τοῖς ὕστε‐ ρον. εἰσὶν οἱ κατὰ τῶν ἱεροσύλων ὡρισμένοι κίνδυνοι.
10πῶς οὖν ἱεροσυλοῦντες συνεχῶς τινες ἁλίσκονται;
Decl
.

45

.

2

.

21

εἰσὶν ἀχαριστίας γραφαί, προαγωγείας ἐγκλήματα, πορνείας, ἀσελγείας, πονηροῦ βίου. κατὰ πάντων ὑπό‐ κεινται γραφαὶ καὶ κίνδυνοι. ἆρ’ οὖν οὔτε πορνεύουσί τινες οὔτε μοιχεύουσιν ἕτεροι οὐδὲ ἀχαριστοῦ‐
5σιν ἄνθρωποι, ὅτι δειναὶ κατὰ τῶν ἁλισκομένων αἱ τιμωρίαι; πολλοῦ γε μὴν τὸν ἐμὸν ἂν ἐτιμησάμην θά‐ νατον τοσαύτην εὐεργεσίαν τῇ πόλει φέροντα, εἰ τοσ‐ οῦτον ἀποθανὼν ἴσχυον ὡς μηκέτι πταίειν ποιεῖν τοὺς ὕστερον.
Decl
.

45

.

2

.

22

ἄνελε τοίνυν καὶ τοὺς περὶ τούτων νό‐ μους. τί γὰρ ἔτι κέρδος τῇ πόλει ἔσονται οὐκέτι ὄντος τοῦ πταίσοντος; ἀλλ’ οὐχ οὕτω ταῦτα πέφυκεν, ἀλλὰ φύσει καὶ τύχῃ διώρισται. οὐ γὰρ τῇ τῶν τιμωριῶν
5ὑπερβολῇ οὐδὲ τῇ τῶν νόμων ἀπειλῇ κακουργεῖν οἱ πλείους ἀπέχονται, ἀλλὰ τῷ προαιρεῖσθαι σωφρονεῖν καὶ βούλεσθαι.
Decl
.

45

.

2

.

23

τοιγαροῦν εὐτυχῆ καλοῦμεν τοῦτον καὶ ὄλβιον οὐχ ὃν ἂν ἴδωμεν μόνον κακουργοῦντα μηδέν, ἀλλὰ καὶ ὃν μηδὲν ἀδικηθῆναι παρεσκεύασεν ἡ Τύχη. οὕτως οὐ διὰ τοὺς ἁλισκομένους καὶ κινδυ‐
5νεύοντας σωφρονοῦσί τινες, ἀλλὰ διὰ τὴν ἀρίστην τοῦ
βίου πρόθεσιν σωφρονοῦσι καὶ σώζονται. ποῦ τοίνυν ἔτι σοι καιρὸν ἔχει τὸ σκαιώρημα ὡς ἡ ἐμὴ φυγὴ πολλοὺς εἶναι πονηροὺς ποιήσει τῇ πόλει;
Decl
.

45

.

2

.

24

 Ἀλλὰ μέχρι τίνος ἡμῖν ἐπεμβαίνεις, ἄνθρωπε; σπεῖσαί μοι δυστυχοῦντι παρὰ τὸ προσῆκον, συγχώ‐ ρησόν μοι τὴν ἐμὴν ὀδύρεσθαι τύχην. τί μου τῇ φυγῇ βασκαίνεις; τί δέ με κωλύεις τῆς ἐπ’ ἐρημίας ὁδοῦ;
5ἐλεεινός εἰμι, οἴκτων, οὐ βασκανίας ἄξιος. εἰ τοῖς ἡμε‐ τέροις κακοῖς ἐπεμβαίνειν ἔγνωκας, εἰ τὴν ἡμετέραν συμφορὰν κέρδος νενόμικας, δύναμαί σοι ζῶν ἡδονὴν μᾶλλον προξενῆσαι καὶ γέλωτα. ὁρᾷς; ἂν ἀποθάνω, λήθῃ παραδώσεις τὴν κατ’ ἐμοῦ γραφήν· ἂν οἰκῶ τὴν
10πόλιν τὴν ἀτιμίαν ἔχων, τάχα πού σε καὶ λυπήσω μόνον φανείς· ἂν δὲ τὴν ἐρημίαν, δύνασαί μου καθ’ ἑκάστην ἀκούων τὴν πλάνην ἥδεσθαι, ὥσθ’ ὅσον ἐγὼ τῇ φυγῇ δυστυχέστερος, τοσοῦτον σὺ γενήσῃ τοῖς ἀλ‐ λοτρίοις ἀμείνων κακοῖς.
Decl
.

45

.

2

.

25

 Ταῦτα, ὦ ἄνδρες πολῖται, πρὸς τοὺς ἐπηρεά‐ ζοντας ἐμοὶ καὶ πολεμοῦντας εἴρηται. ἐγὼ δὲ κἂν ἐπταικέναι δοκῶ καὶ δεινῶν ἄξιος τῇ πόλει καὶ τοῦ λοιποῦ τῆς ἐνεγκούσης ἀλλότριος, μέχρι τούτου
5στῆναι τῇ πόλει τὸν Φθόνον εὔχομαι καὶ μὴ περαι‐ τέρω χωρεῖν τὰ δυσχερῆ.
Decl
.

45

.

2

.

26

φθόνε καὶ δαῖμον καὶ βασκανία καὶ τύχη πονηρά, σὺν ἐμοὶ τὴν πόλιν ἐκλεί‐ πετε καὶ δεινῆς ἀπαλλάττετε τὴν ἐνεγκοῦσαν στάσεως. κατὰ μηδενὸς ἔτι τῶν πολιτῶν χορεύοντες ἀρκέσθητε
5τῇ κατ’ ἐμοῦ τρυφῇ. ἱκανὸν τοῦθ’ ὑμῖν καθ’ ἑνὸς δημοτικοῦ νεανιεύσασθαι. ἰδού, προλείπω τὴν πόλιν, ἰδού, τῶν κοινῶν ἀπαλλάττομαι. μηδεὶς ἔτι μοι τῆς αὐτῆς ἀπολαύσαι τύχης, ὦ πατρῷοι θεοί.
Decl
.

45

.

2

.

27

 Ἐβουλόμην καὶ τοῖς στρατηγοῖς διαλεχθῆναι καὶ ῥήτορσι καὶ παρόντων ὑμῶν ὀλίγα τινὰ πρὸς αὐ‐ τοὺς ἀποκρίνασθαι. μηδεὶς ἄδικος ὑμᾶς, ὦ σύμβουλοι, κινείτω φθόνος. ἑαυτοὺς τοῖς τῆς πολιτείας καλοῖς
5συνδιανείματε. εἷς ὑμῖν ζῆλος ἔστω καὶ πόθος ἡ περὶ τὴν πόλιν ὁμόνοια. εἰ τὴν ἐμὴν τύχην ἀεὶ λογίζεσθε, λυσιτελέστερον οἶδ’ ὅτι βουλεύσεσθε.
Decl
.

45

.

2

.

28

Τί οὖν, ὦ ἄνδρες πολῖται, τί μέλλετε; ἐγὼ
μὲν γὰρ ἤδη καὶ τοῖς φίλοις ἀπεταξάμην καὶ τοῖς συγ‐ γενέσι καὶ προσήκουσι. δότε μοι τὴν ἐρημίαν ἀντὶ τῆς θρεψαμένης, δότε μοι πόλιν τὴν τοῦ δαίμονος. ἀλλὰ
5τίς ἡμᾶς μετὰ ταῦτα τύχη δέξεται; ποῖ με λαβὼν πάλιν ὁ Φθόνος διαβήσεται; ποίοις ἡμᾶς προσοίσει φέρων τοῖς ὄρεσι; ποῦ θαλάττης ἢ γῆς ἀποθήσεται; ἀλλ’, ὁρῶ γὰρ ὑμᾶς στυγνοτέρους γεγενημένους ἅπαν‐ τας, τάχα μου τῇ τύχῃ συναλγήσαντες ἑτοίμως δοῦναι
10τὴν χάριν ταύτην ψηφίζεσθε.
Decl
.

46

t

1

Ἔχων τις γυναῖκα καὶ ὢν ὑπὸ πατρὶ ἀπεδή‐ μησεν. ἐγένετο ὑπὸ λῃσταῖς. ἔγραψε πρὸς τὸν πατέρα λυθῆναι δεόμενος. ὁ δὲ οὐχ ὑπήκουσεν. ἡ γυνὴ ἀποδομένη τὰ ὄντα αὑτῇ ἔπλευσεν ἐπὶ
5τῷ λύσασθαι. ναυαγίᾳ ἐχρήσατο. ἐξεβράσθη εἰς τὸν τόπον ἐν ᾧ ἦν ὁ ἀνήρ. ἰδὼν ἐκεῖνος τὸ σῶμα καὶ ἐπιγνοὺς ἐδάκρυσε. γνόντες οἱ λῃσταὶ τὴν αἰτίαν ἀφῆκαν αὐτόν. ἐπανελθὼν ἀναγκά‐ ζεται ὑπὸ τοῦ πατρὸς γαμεῖν καὶ μὴ βουλόμε‐
10νος ἀποκηρύσσεται.
Decl
.

46

.

1

t

Ἡ προθεωρία.
Decl
.

46

.

1

.

1

Οἱ πρὸς τὸ τάχος συντιθέμενοι τῶν λόγων
ἀρετῇ μὲν ἀπολείπονται τῶν σχολῇ γραφομένων, δει‐ κνύτωσαν δὲ ὅμως τὸν χαρακτῆρα τοῦ ῥήτορος, ἐπεὶ καὶ Δημοσθένης οὐ πανταχοῦ μὲν ἴσος, πανταχοῦ δὲ
5γνωρίζεται.
Decl
.

46

.

1

.

2

τουτὶ δὲ τὸ ζητημάτιον ὅτι μὲν ἐν πάθει κεῖται παντὸς ἰδεῖν, πολλὰ γὰρ δυσχερῆ συμπεσόντα χορηγεῖ τῷ πάθει, ἐκεῖνο δὲ ἴσως οὐ πρόχειρον ἰδεῖν, ὅτι δεῖ τὸ ὑφορμοῦν θεραπεῦσαι. ὑφορμεῖ δὲ τὸ δο‐
5κεῖν κατεγνωκότα τὸν πατέρα τοῦ παιδὸς οὐ βουληθῆ‐ ναι λύσασθαι. εἰ γὰρ καὶ μὴ τὸ πλάσμα τὴν αἰτίαν δίδωσιν, ἀλλ’ ὑποπτεύεταί γε.
Decl
.

46

.

1

.

3

τοῦτο οὖν ἰασόμενος εἰ βούλοιτο καθάπτεσθαι τοῦ πατρός, εὐμεθόδως τοῦ‐ το δράτω, ὥστε καὶ κερδαίνειν ἐκ τοῦ γιγνομέ‐ νου καὶ μὴ τὸ ἦθος διαφθείρειν.
Decl
.

46

.

1

.

4

τὰ δὲ κεφάλαια τὴν μὲν προσήκουσαν ἔχει τάξιν, τὴν δὲ τελευταίαν ἐξεργασίαν οὐκ ἔχει. τοῖς γὰρ τάχους ἐπιμελουμένοις ἔργον εὑρεῖν ὃ χρὴ παραλιπεῖν μᾶλλον ἢ ὅ τι χρὴ
5λέγειν.
Decl
.

46

.

1

.

5

ἴσως δ’ ἄν τις φαίη βαθύτερον θεωρῶν καὶ καιρὸν ἔχειν ἐνταῦθα τὸ μὴ μηκύνειν. οὐ γὰρ παθαι‐ νομένων μακρηγορεῖν. ἐκλύεται γὰρ τοῖς μήκεσι τὰ πάθη. γνώριμον δὲ χωρίον τῶν ἀρχαίων. Ἀριστείδης
5ἐν Καλλιξένῳ τοῦτο ποιεῖ λέγων οὑτωσί· οὐκ ἂν δυ‐ ναίμην πέρα λέγειν, μόλις τοι καὶ ταῦτα ἐμαυ‐ τὸν βεβίασμαι.
7
Decl
.

46

.

2

t

Ἡ μελέτη.
Decl
.

46

.

2

.

1

Οὔπω κόρον ἔοικεν ὁ δαίμων, ὦ δικασταί, τῶν
εἰς ἐμὲ κακῶν εἰληφέναι καὶ ταῦτα οὕτω συχνῶν καὶ μεγάλων γεγενημένων. ἐγὼ μὲν γὰρ ᾤμην πέρας εἶναί μοι τῶν δυσχερῶν τὴν ἐπάνοδον, εὑρίσκω δὲ τὴν Τύ‐
5χην, ἄμεινον γὰρ ἐκείνην ἀντὶ τοῦ πατρὸς λέγειν, ἐπηρεάζουσαν ἔτι. τὸ γὰρ μετὰ τὸν πλοῦν τὸν ἐπάρα‐ τον ἐκεῖνον καὶ τοὺς λῃστὰς καὶ τὴν τῆς ἀθλίας γυ‐ ναικὸς τελευτὴν ἔτι καὶ τῶν οἴκοι πειρᾶσθαι δυσκό‐ λων οὐκ οἶδα εἴ τινι καταλείπει μείζω στενάξαι.
Decl
.

46

.

2

.

2

ἀλλ’ εἰ μὲν οἱ δυστυχοῦντες ἀδικεῖν νομίζονται καί τινες ἀνθρώπων οὕτως ἀτόπως ἔχουσιν, ἀνάγκη μοι σιωπῇ φέρειν τὴν ζημίαν, οὐδὲ γὰρ εἰπόντι πλέον οὐ‐
5δέν· εἰ δὲ χωρὶς μὲν τὰ πονηρεύματα, καὶ τοὺς μὲν μισοῦμεν, τοὺς δὲ ἐλεεῖν εἰώθαμεν, οἶμαι σὺν θεοῖς εἰπὼν τόν τε πατέρα τῆς ὀργῆς παύσειν ὑμᾶς τε δι‐ δάξειν ὡς οὐκ ἄξιός εἰμι ταῦτα παθεῖν ἐφ’ οἷς εἰσ‐ ῆγμαι.
Decl
.

46

.

2

.

3

 Τὸ μὲν οὖν προσῆκον ἦν, ὦ δικασταί, πενθεῖν με νῦν ἐγκεκαλυμμένον καὶ θρηνεῖν συνεχῶς τὸ γύ‐ ναιον καὶ τὸν πατέρα τουτονὶ τὸν χρηστόν, εἰ μὲν ἐβούλετο, κοινωνεῖν μοι τῶν δακρύων, εἰ δὲ μὴ τοῦτο,
5συγχωρεῖν ἐπ’ ἐμαυτοῦ με τὰς ἐμαυτοῦ συμφορὰς ὀδύρεσθαι· ἐπεὶ δ’, οὐκ οἶδα τί γνούς, μελανειμο‐ νοῦντά με ἕλκει πρὸς τὸ δικαστήριον, τὸν δὲ τῶν θρήνων καιρὸν ἀγῶνος ποιεῖται, δέομαι ὑμῶν, ὦ δι‐ κασταί, καὶ ἱκετεύω μὴ συνδραμεῖν τῷ πάθει τῶν ἀδί‐
10κως ἀγανακτούντων, ἀλλ’ εἰς ὅσον ἔξεστιν ἐπανορθώ‐ σασθαι καὶ μὴ περιιδεῖν τοῦτον μὲν ἔρημον γιγνόμε‐ νον, ἐμὲ δὲ ἐξελαυνόμενον ἐπὶ τῷ δοκεῖν ἀδικεῖν, ὃ καὶ μάλιστα δέδοικα. ὡς τὸ μὲν παθεῖν τι δεινὸν μέ‐ τριον ἔμοιγε καὶ καινὸν οὐδέν, τὸ δὲ προσεῖναί τινα
15φαυλότητος αἰτίαν, τοῦτ’ ἂν εἴη τοῖς σωφρονοῦσιν ἀφόρητον.
Decl
.

46

.

2

.

4

Πλεονεκτεῖ μὲν οὖν ὁ διώκων αὐτῷ τούτῳ
πρώτῳ τῷ πατὴρ εἶναι, καὶ πᾶν ὅ τι ἂν φθέγξη‐ ται τῇ τῆς προσηγορίας προσθήκῃ δίκαιον φαίνεται· παῖς δὲ φεύγων καὶ κρινόμενος, ἂν μὲν ὑποστείληται
5καὶ τὸν ἐφεστηκότα κατήγορον αἰδεσθεὶς ὑπερβῇ τι τῶν ἰσχυρῶν, ἑάλωκεν· ἂν δ’ οἴηται δεῖν ἑαυτῷ βοηθεῖν αὐτῷ τῷ τὰ δίκαια λέγειν, θρασύνεσθαι δοκεῖ.
Decl
.

46

.

2

.

5

ἓν μὲν οὖν, ὦ δικασταί, τοῦτο τοσοῦτον ἐλαττοῦμαι, ἕτε‐ ρον δ’ οὐ μικρόν. ἀνάγκη γὰρ τῇ μνήμῃ τῶν γεγενημένων καὶ μάλιστα δὴ τῆς γυναικὸς εἰς ταραχὴν
5ἐμπίπτοντα τῶν λογισμῶν ἐκκρούεσθαι. ἂν οὖν τι τοι‐ οῦτον συμβαίνῃ, βοηθεῖτε τῷ κινδυνεύοντι καὶ παρ’ ὑμῶν αὐτῶν πληροῦτε τὰ ἐλλείμματα. τὸ γὰρ τὰ εὔ‐ ορκα ψηφίζεσθαι τοῦτο ἔστι τὸ τοῖς πανταχόθεν φαι‐ νομένοις ἀκολουθεῖν, κἂν ὁ λέγων ἀδυνάτως ἔχῃ σώ‐
10ζειν ἑαυτόν.
Decl
.

46

.

2

.

6

 Ἐγὼ μὲν οὖν ἐβουλόμην, ὦ πάτερ, ἐν ἡμῖν αὐ‐ τοῖς ἑστάναι τὰ συμβεβηκότα μηδὲ ἀνάγκην προσεῖναι τοῦ ταῦτα φέρειν εἰς μέσον. διὰ τί; οὐ πάντες ἡμῖν ἔχουσιν οἱ κατὰ τὴν πόλιν ἐπιτηδείως, ἀλλ’ εἰσὶν οἳ
5καὶ μισοῦσιν. οὐδὲ γὰρ ἔνεστιν ἀνθρώπους ὄντας μὴ καὶ δυσχεραίνεσθαι.
Decl
.

46

.

2

.

7

τί οὖν τούτους εὐφραίνομεν τοῖς ἡμετέροις κακοῖς; τί τοῖς διαφόροις χαρίζῃ τὰ τι‐ μιώτατα τῶν σαυτοῦ περιελαύνων; πέπρακταί τινα χαλεπά. σιωπάσθω ταῦτα. κέρδος λαθεῖν τοὺς πολλοὺς
5συμφορὰς γεγενημένας. ἐπεὶ δὲ οὐ συγχωρεῖς ἡσυχάζειν ἐθέλοντι, ἀλλ’ ἐν δικαστηρίῳ δεῖ με τραγῳδῆσαι τὰ πάθη τῆς οἰκίας, λέξω καὶ διηγήσομαι ἄκων μέν, ἄκων, νὴ τοὺς θεούς, ἐρῶ δ’ οὖν ὡς ἂν οἷός τε ὦ.
Decl
.

46

.

2

.

8

 Ἐγενόμην, ὦ δικασταί, τούτῳ παῖς δυστυχὴς μὲν ἄγαν, πονηρὸς δ’ οὐδαμῶς. τεκμήριον δέ, οὐ γὰρ ἀπεκήρυξε πρότερον οὐδ’ ἐπήνεγκεν αἰτίας, οὐ μικράς,
οὐ μείζους, ἀλλ’ ἔστεργεν, ἐπαίδευεν, ἐπῄνει. πολλάκις
5ηὔξατο τοῖς θεοῖς φυλάττειν αὑτῷ τὸν τοῦ κλήρου διάδοχον.
Decl
.

46

.

2

.

9

ἐπεὶ δὲ ἐδόκει καιρὸς εἶναι γάμου, πρὸς ἐμὲ μνημονεύει. καὶ διηγεῖτο τὸ γένος τῆς κόρης, τὴν σωφροσύνην τῶν τρόπων, τοῦ σώματος τὴν ὥραν, πάντα οἷς ἄν τις ἐπισπασθείη νοῦν ἔχων, καὶ τελευ‐
5τῶν προσέθηκεν ὡς, εἰ μὴ τὸ παρὸν ἁρπάσαιμι, μηκέτι ζητήσει παραπλήσιον γάμον. ἐπείσθην. τί γὰρ οὐκ ἔμελλον τοσαῦτα ἀγαθὰ προσίεσθαι; καί, νὴ Δία γε, τὸν πατέρα τῆς προνοίας ἐθαύμασα. τί δεῖ καθ’ ἕκαστον λέγειν ὅσα παρ’ ἡμέραν ἐξέφερε γυναικείας
10ἀρετῆς ἐπιδείγματα; ἓν γὰρ τὸ εἰς ἐμὴν μετὰ χρημάτων ἀποπλεῦσαι ἐλευθερίαν, ὃ πᾶσιν ἐπέθηκε, γνώρισμα τῶν ὅλων γίγνεται.
Decl
.

46

.

2

.

10

ὄντων οὖν ἡμῶν ἐν ἅπασι χρηστοῖς
καὶ κουφιζόντων τὰ λυπηρὰ καὶ συναυξόντων τὰ βελ‐ τίω δαίμων πονηρὸς τῇ συζυγίᾳ φθονεῖ καὶ περιίστησι τοσαύτην ἀποδημίας ἀνάγκην ὅσην οὐκ ἦν διώσασθαι.
5καὶ γάρ τοι περὶ πολλοῦ μὲν ἐφαίνετο τὸ τῆς γυναι‐ κὸς ἀπολαύειν, ἔμπροσθεν δ’ ἐγίγνετο τῆς ἐπιθυμίας ἡ χρεία. καὶ τούτοις οὐκ ἀντερεῖς, ὦ πάτερ. εἰ γὰρ ἄλλως περιειργαζόμην, ἐξῆν κωλύειν.
Decl
.

46

.

2

.

11

οὔσης τοίνυν ἀνάγκης ἀπαίρειν ἐμβὰς εἰς ὁλκάδα καὶ παρὰ τοῦ Πο‐ σειδῶνος αἰτήσας ἰδεῖν ποθ’ ὕστερον τὸν πατέρα καὶ τὸ γύναιον ἀνηγόμην. ὡς δὲ γῆν ἀποκρύψαντες τὸ
5πέλαγος διεβάλλομεν, ὁρῶ πλοῖον ἐπιφερόμενον λῃστρι‐ κόν, οἱ δὲ καὶ δὴ πλησίον ἦσαν καὶ παραχρῆμα μεστὸν τὸ κατάστρωμα τοξοτῶν, ὁπλιτῶν, ἀνδρῶν ἐκ κοίλης νηὸς ἀνιόντων, ὥστε μικρὸν ἦν αὐτοῖς ἔργον τὸ κρατεῖν.
Decl
.

46

.

2

.

12

αἱ μὲν οὖν προσδοκίαι θάνατον ἠπείλουν, οἱ λῃσταὶ
δὲ κρείττους τῆς προσηγορίας ἐγένοντο, ἐφ’ οἷς τότε μὲν αὐτῶν ἠγάμην, νῦν δὲ κατηγορεῖν προῆγμαι. τί γάρ, ὦ κακῶς φιλανθρωπευσάμενοι, πρᾳότεροι τοῦ
5σχήματος ἐπεδείχθητε; τί με τοσαύταις ὑπέθεσθε συμ‐ φοραῖς, θρήνῳ γυναικός, πατρὸς ὀργῇ, ψήφῳ δικα‐ στῶν;
Decl
.

46

.

2

.

13

ἐπειδὴ τοίνυν ἁλοὺς ἤλγουν μὲν τοῖς συμ‐ βᾶσι, δρασμὸν δ’ οὐκ ἐβούλευον οὐδὲ παρεῖχον ὑπο‐ πτεύειν οὐδὲ καθ’ ἕνα τρόπον, ἀλλ’ ἐφύλαττον καὶ παρὰ τὴν δυστυχίαν τὴν γνώμην, ἐπικάμπτω πρὸς
5ἔλεον τοὺς λῃστὰς λαμπρότερον καὶ τά τε ἄλλα πάντα φιλανθρώπως ἐκέχρηντό μοι καί ποτε ἤροντο εἰ πατὴρ ἔστι μοι.
Decl
.

46

.

2

.

14

ἔστιν, ἔφην, καὶ χρηστὸς καὶ βέλ‐ τιστος καὶ πάντα ἐλάττω τοῦ παιδὸς ἡγούμενος καὶ νῦν ἀγνοεῖν ἔοικε τὴν συμφοράν. εἰ δ’ ἐπι‐ στάμενος ἐτύγχανε, πάλαι ἂν ὑμᾶς ἱκέτευεν.
5ἀλλὰ παρέστω, φασί, λύτρα φέρων καὶ πρὸς τοὺς οἰκείους ἀποσώζου. ἐκεῖνοι μὲν ταῦτα, τὰ δ’ ἐφεξῆς εἴπω καὶ διηγήσωμαι; καὶ οὐκ ὀργιῇ; δεῖξον, ὦ πάτερ, τοῖς δικασταῖς τὴν ἐπιστολήν. εἰπέ, τίς ἐκείνην ἔπεμψε; καὶ πόθεν; καὶ τοῦ δεόμενος;
Decl
.

46

.

2

.

15

 Καὶ ταῦτα διῆλθον οὐ διαβάλλειν βουλόμενος, μήποτε οὕτω μανείην, ἀλλ’ ὑπὸ τῆς τῶν πραγμάτων ἀκολουθίας ἐνταῦθα ἐμπεπτωκώς, ἐπεὶ ὅτι γε κακο‐ ήθειαν οὐδεμίαν προσάγω τοῖς πεπραγμένοις δῆλον
5ἐγγύθεν· αὐτὸς ἀπολογοῦμαι περὶ τῶν ἐλλελειμμένων. μηδεὶς λεγέτω τὸν πατέρα κακῶς. οὐκ ἀπερρᾳθύμησεν, οὐκ ὠλιγώρησε τοῦ παιδός, οὐ περιεῖδε τὴν φύσιν, ἀλλ’ οὐκ εὐπόρησεν ἴσως τρόπον τινὰ ἀργυρίου, οὐκ εὐπόρησεν ἐρανιστῶν, οὐκ ἦν ὅθεν ποιήσαιτο δάνεισμα.
10ταῦτα αὐτὸς ἐμαυτὸν πέπεικα, ταῦτα καὶ τοὺς ἄλλους φρονεῖν ἀξιῶ.
Decl
.

46

.

2

.

16

 Καὶ τὸν μὲν οὐ κακίζω, τὴν γυναῖκα δὲ ἐπαι‐ νῶ. πάντως δὲ καὶ τοῦτο σόν, ὦ πάτερ, γίνεται, δι’
ὃν ἐκείνῃ συνῴκηκα. πῶς οὖν τὸ γύναιον; τοῦτ’ ἐκεῖ‐ νο τὸ πάθος με καταλαμβάνει καὶ συγχεῖ τὸν λογι‐
5σμόν. πειρατέον δ’ οὖν διελθεῖν οὕτως ὅπως ἂν ἐξῇ.
Decl
.

46

.

2

.

17

ἦν αὐτῇ κόσμος, ὦ δικασταί, ἱμάτια καὶ χρυσία, ἑλικτῆρες καὶ ἀμφιδέραια καὶ τοιαῦτά τινα.
Decl
.

46

.

2

.

18

ταῦτα ἀποδομένη καὶ τῶν λύτρων ἀγείρασα τὸ μέτρον λαθοῦσα μὲν τὸν κηδεστήν, μεμψαμένη δὲ οὐ‐ δὲν ἐπιβαίνει νεὼς αὑτῇ προσήκειν ἡγησαμένη τὴν λύσιν. καὶ πάλιν ἡ Τύχη βουλεύει χαλεπώτερα. σκηπτοὶ
5γὰρ ἐξ οὐρανοῦ καὶ ζάλη θαλάττης, καὶ τὸ κλυδώνιον ὑπερέσχε καὶ τὸ σκάφος εὐθὺς ὑποβρύχιον.
Decl
.

46

.

2

.

19

ἔδει δὲ ἄρα καὶ τελευτῆσαν τὸ γύναιον λύσασθαί μέ τινα τρόπον. πνεῦμα καὶ ῥοῦς ἐπιγενόμενος ἐκφέρει τὸ σῶ‐ μα πρὸς τὴν ἠϊόνα καὶ τὸν χῶρον ἐκεῖνον οὗ δου‐
5λεύων ἐτύγχανον. ὡς δὲ κατεῖδον νεκρὸν ὑπὸ θαλάτ‐ της ἐκβεβλημένον, προσιὼν κατὰ μικρὸν γνωρίζω μὲν τῆς μορφῆς τὸν τύπον, ἐνθυμοῦμαι δὲ τῆς συμφορᾶς τὴν αἰτίαν. ἔξω δ’ ἐμαυτοῦ γενόμενος ὑπὸ τοῦ κακοῦ
περιχυθεὶς ἐκείμην καὶ τὸ κῦμα ἐπεξιὸν ἀμφοτέρους
10ἔκλυζεν.
Decl
.

46

.

2

.

20

ἐκεῖνο τὸ πάθος καὶ λῃστῶν ἐδάκρυσε φατρία καὶ κατηνέχθησαν εἰς οἰμωγὰς πρὸς τὴν ὄψιν τοῦ δράματος. καὶ τὸν οἶκτον ἔδειξαν ἔργοις αὐτοῖς. ἃ γὰρ περιοῦσαν ἐκείνην εὕρισκον βουλομένην, ταῦτα
5ἔδωκαν καὶ κειμένῃ. καὶ πρὸς ἐμὲ ἀνίστω, φασίν, ὦ κακόδαιμον. ἐπείγου παρὰ τοὺς οἰκείους. οὐδέν σοι δεῖ χρημάτων. λύεταί σε τῆς γυναικὸς ἡ τύχη.
Decl
.

46

.

2

.

21

τοιούτων ῥηθέντων λόγων ὥρμησα μὲν ἐμαυτὸν ἐπικατασφάξαι τῷ σώματι καὶ τὴν ἀμοιβὴν ἀποδοῦναι πρέπουσαν, ἐννοήσας δὲ τὸν πατέρα καὶ τὴν ἡλικίαν ἥκω τοῦτον μὲν γηροτροφήσων, αὐτὸς δὲ
5βιωσόμενος ἐν δάκρυσιν. ὁ δὲ ἀντὶ τούτων οὐκ ἐσκέ‐ ψατο παραμυθίαν, οὐκ ἐν τῷ τὸ γύναιον συνεπαινέσαι τῆς λύπης ἀφεῖλεν, ἀλλ’ ἄρτι καταπεπλευκὼς σπαράτ‐ τομαι καὶ φανεὶς ἀπροσδόκητος κρίνομαι. καὶ διεδέξατο δουλείαν καὶ στέρησιν γυναικὸς δικαστηρίου
10φόβος.
Decl
.

46

.

2

.

22

 Ναί φησι, νόμος γὰρ ἔστι μοι διδοὺς τὴν ἀποκήρυξιν. ἐγὼ δὲ οὐκ ἐρῶ τὸ προχειρότατον, ὡς ὁ νόμος οὗτος ἀπειλὴν μὲν ἔχει ψιλήν, τὸ δὲ ἔργον οὐ προστίθησιν οὐδ’ ὡς ὁ θεὶς αὐτὸν ἀνασείει μὲν τοῖς
5νέοις τὴν τιμωρίαν προαναστέλλων τὴν θρασύτητα τῷ δέει, τὴν δὲ φύσιν οὐκ ἀνέχεται πρὸς αὑτὴν ἐκπολε‐ μοῦν. τοῦτο γὰρ ἂν ἦν οὐκ ἀνδρὸς ὁμονοίᾳ τὴν πόλιν συνέχοντος, ἀλλ’ ἐχθροῦ κοινοῦ διασπᾶν τὰ γένη πει‐ ρωμένου.
Decl
.

46

.

2

.

23

ἀλλ’ ἔστω, δεδόσθω, τοῖς γράμμασι προσ‐ έχωμεν μόνοις, μηδὲν ἐξεταζέσθω πλέον. τί οὖν; ἐν τῷ δοῦναι τὴν τῆς ἀποκηρύξεως ἐξουσίαν καὶ πάντας εὐθὺς ἀποκηρύττειν δέδωκεν; οὐκ ἔστιν. ἀλλ’ ὧν μὲν
5κατέγνωκε, τούτους μισεῖ, οἷς δὲ οὐδὲν ἐγκαλεῖ, τού‐ τοις οὐδὲ διείλεκται, ἐπεὶ καὶ τὸν ἀνδροφόνον κρίνειν ἔξεστιν, ἀλλ’ οὐ τόν γε τὴν χεῖρα καθαρὸν ἄξιον.
Decl
.

46

.

2

.

24

οὕτω δὴ καὶ περὶ τούτων. οὐχ ἡ τῆς ἀποκηρύξεως
ἐξουσία βλάπτει τοὺς ἐπιεικεῖς τῶν νέων, ἀλλ’ οἱ μοχθηροὶ τῶν παίδων ὑπὸ τὸν νόμον ἔρχονται. εἰπὲ δὴ τὰ πλημμελήματα παρελθών. μεθύοντα λαβὼν ἀγανα‐
5κτεῖς; ἐκπεφορηκότα τι τῶν ἔνδον; κυβεύοντα; πόρ‐ νην ἔχοντα; ἀλλ’ εἰς σαυτόν τι πεπαρῴνηκα; κακῶς εἶπον; ἀναιδὲς ὑπέβλεψα; πληγὰς ἠπείλησα; ᾐτιασάμην πρὸς τὸν πλησίον; σκαιὸν ἀπεκάλεσα καὶ τραχύν; ἀρ‐ ρωστοῦντος κατημέλησα; ταῦτα ἐπίδειξον καὶ
10μικρὰν ἡγοῦμαι δίκην τὴν ἀποκήρυξιν. ἀλλὰ τούτων μὲν οὐδέν, ὠμότητα δὲ προήνεγκα τὰ περὶ τὴν ἐπι‐ στολὴν διηγούμενος, ὡς ἐγὼ μὲν ἠντιβόλουν, σὺ δὲ διέπτυες; καὶ τίς τῶν πάντων ἀκήκοεν; οὐδὲ πρὸς τοὺς λῃστὰς ἐγὼ τοῦτό γε ἐξελάλησα.
Decl
.

46

.

2

.

25

εἶεν. ἀλλ’ ἔναγχος καταθάψας γυναῖκα χρηστὴν ἀναξίως ἀπολω‐ λυῖαν ἐπείγομαι πρὸς δεύτερον γάμον καὶ τοῦτο ἐγκα‐ λῶν ἀπελαύνεις; μὴ σύ γε, μὴ μόνον ἀπέλαυνε. δημίου
5δεῖται τὸ πονήρευμα. ταῦτα οἴου παρὰ τοῦ νόμου νῦν ἀπαιτεῖσθαι. τί πέπρακται; τί τετόλμηται; εἰ μὲν ἠδί‐ κησα, λάμβανε δίκην· εἰ δὲ οὐδὲν πέπονθας, παῦσαι φιλονεικῶν.
Decl
.

46

.

2

.

26

 Διὰ τοῦτο γάρ φησι καθίζω δικαστήριον ὑφορώμενος τὴν τῶν πατέρων ὀργὴν ἔξω πολ‐ λάκις τοῦ δικαίου φερομένην. ἐπειδὴ τοίνυν τι‐ μωρία τὸ γινόμενόν ἐστι, δειχθήτω πρὸ τῆς ζημίας
5τὰ κακουργήματα. οὐ γὰρ ἐθέλεις, φησί, γαμεῖν. καὶ τίς τοῦτο νόμος εὐθύνει; τίς οὐ γαμῶν ἀδικεῖ; τίς εἰσήχθη πώποτε; τίς ἔδωκε δίκην τοῦ τοιούτου βίου ἢ νῦν ἢ πρότερον ἢ παρ’ ἡμῖν ἢ παρὰ τοῖς προσχώ‐ ροις ἢ τὸ κοινὸν δὴ τοῦτο παρ’ Ἕλλησιν;
Decl
.

46

.

2

.

27

ἐγὼ μόνος, εἰπέ μοι, ταύτην ᾕρημαι τὴν ὁδόν, παραδείγματα δὲ οὐκ ἂν ἔχοιμι λέγειν καὶ παλαιὰ καὶ νέα; πῶς οὖν οὐκ ἄτοπον τὰ μὲν αὐτὰ πολλοὺς ἐπιτηδεύειν, μόνον
5δὲ ἐξ ἁπάντων ἐμὲ κινδυνεύειν καὶ τῶν ἔργων ἔχοντα κοινωνοὺς τῆς ὀργῆς παρὰ τοῖς ἄλλοις κληρονομεῖν;
Decl
.

46

.

2

.

28

ἀλλ’ οὔτ’ ἐκείνοις οὐδεὶς ἂν ἐγκαλέσειεν ὑγιαίνων, οἶμαι, ἐγώ τε τοῖς αὐτοῖς δικαίοις ἀφεῖμαι. ἀμφοτέρων γὰρ δήπου κύριοι καθεστήκαμεν, καὶ τοῦ γαμεῖν, ὁπότε κρεῖττον, καὶ τοῦ μὴ τοῦτο ποιεῖν, ὁπότε
5ἄμεινον. ὥσπερ οὖν τοῖς ἐκεῖνο τιμῶσιν οὐκ ἔχει κίν‐ δυνον ἡ προαίρεσις, οὕτω καὶ τοῖς τοῦτο προαιρουμέ‐ νοις ἀθῷον εἶναι δεῖ τὴν γνώμην. ὅλως δὲ τά τε ἀδι‐ κήματα καὶ τὰ μὴ τῷ τὰ μὲν κεκωλύσθαι, τὰ δὲ μὴ δοκιμάζεται.
Decl
.

46

.

2

.

29

πρὸς ἐκεῖνο τοίνυν ἀναφέροντες κρί‐ νωμεν. οὐ γὰρ νομοθετήσοντες εἰσήλθομεν, ὦ πάτερ, τήμερον, ἀλλὰ τοῖς κειμένοις ἑψόμενοι. ἀπόκριναι δή μοι· διὰ τί τὸ κλέπτειν ἀδικεῖν νομίζομεν; ὅτι,
5φαίης ἄν, γέγραπται μὴ δεῖν ὑφαιρεῖσθαι. καὶ περὶ τῶν προδοτῶν τοίνυν ὁ αὐτὸς λόγος καὶ τῶν ὑβριστῶν καὶ τῶν ἀνδροφόνων καὶ τῶν μοιχῶν καὶ τῶν ἐπὶ καταλύσει τοῦ δήμου συνιόντων.
Decl
.

46

.

2

.

30

πάλιν τοίνυν ἐρήσομαι· διὰ τί τὸ γεωργεῖν οὐκ ἀδίκημα οὐδέ γε τὸ ναυτίλλεσθαι καὶ φιλοσοφεῖν καὶ πολιτεύεσθαι; πᾶς ἂν εἴποι δήπουθεν, ὅτι μηδὲν
5τούτων ἐν τοῖς κυρίοις ἀπείρηται νόμοις. ὃ τοίνυν ἐκείνων ἕκαστον ἠλευθέρωσεν αἰτίας, τούτῳ καὶ τὸ τὸν γάμον ἀποφεύγειν ἀνεύθυνον γίνεται. εἰ γὰρ τοὺς μὲν νόμους παραβαίνοντες δι’ αὐτὸ τοῦτο δίκην ὑφ‐ έξομεν, ἃ δ’ ἔξεστι δρῶντες μηδὲν ἧττον κολασθησό‐
10μεθα, ταχέως τὴν πόλιν ἐκ δικαστηρίων κενώσομεν.
Decl
.

46

.

2

.

31

ἀλλ’ οὔτε ἐγένετο τοῦτό πω πρότερον νῦν τε οὐκ ἂν εἰκότως ἀρχὴν λάβοι. ἀλλ’ οὗτος κανὼν κρίσεως ἄριστος· ὁ μὲν ὑπερβὰς νόμον ζημιούσθω, ὁ δὲ μηδένα κεκινηκὼς ἀποφευγέτω. τίς τοίνυν ὑπ’ ἐμοῦ μὴ βου‐
5λομένου γαμεῖν τῶν νόμων ὑπερπεπήδηται; οὐδείς. ἑκάστῳ γάρ, οἶμαι, τῶν πολιτῶν ἐν τοῖς τοιούτοις νό‐ μος γίνεται τὸ βούλημα.
Decl
.

46

.

2

.

32

ἐγάμουν πρότερον, ὦ πάτερ, ἐβουλόμην γάρ. νῦν οὐκ ἐθέλω. καὶ τοῦτο ἔξεστιν. ὥσπερ γάρ, οἶμαι, καὶ τρὶς καὶ πολλάκις ἐφεῖ‐
ται γαμεῖν καὶ περιττὸς ὁ διαβάλλων ἐνταῦθα τὸ πλῆ‐
5θος, οὕτω καὶ τὴν ἀρχὴν μὴ γαμεῖν καὶ τοῖς πρώτοις ἀρκεῖσθαι πάλιν δέδοται καλῶς καὶ προσηκόντως. ἐπει‐ δὴ γὰρ τοῖς μὲν συνήνεγκεν ἡ τοῦ πράγματος φύσις, τοῖς δὲ οὐκ ἐλυσιτέλησεν, ἡ πεῖρα τοὺς μὲν φοβεῖ, τοὺς δὲ ἐφέλκεται.
Decl
.

46

.

2

.

33

μὴ τοίνυν ὁριστὴς ὁ δεῖνα γιγνέσθω περὶ τούτων ἐν οἷς καὶ τὸ βέλτιον καὶ τὸ χεῖρον ἑτέρῳ κινδυνεύεται. εἰ τοίνυν καὶ τὴν ἀρχὴν ἀπεστρεφόμην τὸν γάμον, οὐκ ἂν ἠπόρησα λόγων οἳ
5πείθουσιν οὕτω φρονεῖν. διῆλθον ἂν τὰς μοιχείας, διῆλθον ἂν παίδων ἀποβολάς, μέθην γυναικῶν, ἀκρα‐ σίαν, λαλιάν, ἀλαζονείαν, πολλὰς τραγῳδίας ἐκ γάμων γεγενημένας.
Decl
.

46

.

2

.

34

 Ἀλλὰ νῦν οὐ λέγω τούτων οὐδέν, οὐ ταῦτά μοι δοξάζειν περὶ τοῦ πράγματος ἔδωκεν ἡ δυστυχής, ἀλλὰ τί φημι; λόγον ἁπλοῦν καὶ δίκαιον. σὺ δὲ πρᾴως ἄκουσον. μὴ καταναγκάσῃς ἄδικόν με γενέσθαι περὶ
5τὴν κειμένην, ὦ πάτερ, μηδὲ τὴν ἐκείνης μεγαλοψυχίαν
ἀγνωμοσύνῃ τρόπων ἀμείψασθαι μηδὲ τὸν σαυτοῦ παῖδα χείρω γυναικὸς εἰς ἀρετὴν ἀποφήνῃς.
Decl
.

46

.

2

.

35

οὐ τοὺς μὴ βουλομένους γαμεῖν οἱ νόμοι μισοῦσιν, ἀλλὰ τοὺς οὐκ ἐθέλοντας εὐεργέταις εἰδέναι χάριν. εὐεργεσίαν παρ’ ἐκείνης εἰλήφαμεν ἧς ἓν τοῦτο ἴσως ἄτοπον, ὅτι
5κρείττων ἐστὶν ἀμοιβῆς. ἐξετάσωμεν γάρ, εἰ δοκεῖ. ἀπήγγειλέ τις ἡμᾶς, ὡς ἀκούω, τὰ πρῶτα τεθνάναι λῃσταῖς περιπεπτωκότας. ἡ δὲ ἠπίστησεν, ὃ γὰρ οὐκ ἐβούλετο, τοῦτο οὐκ ᾤετο. αὐτὸς ἐπέστελλον μετὰ ταῦ‐ τα τὴν δουλείαν μηνύων. ἡ δὲ οὐ διελέχθη
10πρὸς αὑτὴν ὑπὲρ ἀνδρὸς δευτέρου. καίτοι πολλὰς ἴσμεν ἀπὸ τῶν πρώτων προφάσεων μεταπηδᾶν ὡς ἑτέρους εἰθισμένας.
Decl
.

46

.

2

.

36

ἔμελλεν ὁ πατήρ μοι βοηθήσειν, ἡ δὲ ἔφθη τὴν τούτου προθυμίαν. ἀπέδοτο τὸν κόσμον, οὗ μάλιστα γυναῖκες ἐρῶσιν, ἐπέβη σκάφους ἀκούουσα μεστὴν εἶναι καταποντιστῶν τὴν θάλασσαν, ἤνεγκε
5πνευμάτων καταιγίδας, ἤνεγκε κυμάτων προσβολάς, ἐπεῖδε βαπτιζομένην τὴν ναῦν, ἐπέδωκε τὴν ψυχὴν ὑπὲρ ἡμῶν, ἐξηνέχθη πρὸς τὴν γῆν ἐν οἰκτρῷ τῷ σχή‐ ματι, ἤρκεσεν ἡμῖν καὶ μετὰ τελευτὴν πρὸς λύσιν, ἐξεῖλε τὴν τῶν μύθων ἀπιστίαν βεβαιωσαμένη τοῖς
10παρ’ αὑτῆς τὰ πάλαι θρυλλούμενα.
Decl
.

46

.

2

.

37

ἐπὶ τούτοις γάμου φροντίσαι με κελεύεις; ζῶν γὰρ ἔτι καὶ περιὼν καὶ βλέπων τοῦτον τὸν ἥλιον οὐκ 〈ἂν〉 ἀδικεῖν σοι δοκῶ; καὶ τίς ἡμῖν διαλέξεται; τίς συμβαλεῖ; τίς κοινωνήσει
5πραγμάτων; τίς δημότης, τίς φυλέτης, τίς μέτοικος, εἰ σὺ μὲν ἐπιτάττοις, ἐγὼ δὲ τοιαῦτα πειθοίμην; κα‐ λάς γε ὁ δῆμος ἐν ἡμῖν προσδοκίας σχήσει καὶ δώσει τιμὰς ὁρῶν οὕτω περὶ τοὺς ἀναγκαίους διατεθέντας. ὁ γὰρ πρὸς τοὺς οἰκείους πονηρὸς οὐκ ἄν ποτε γέ‐
10νοιτο περὶ τὰ κοινὰ βελτίων. τίς δ’ ἡμῖν ὅλως, ὦ πά‐ τερ, ἵνα καὶ τοῦτο εἴπω, κηδεῦσαι βουλήσεται; τίς δώσει θυγάτριον εἰς οὕτω προφανεῖς φάραγγας; οὐκ οἶσθα ὅτι πρὸς τὰ πρεσβύτερα βλέποντες τὰ δεύτερα κρίνουσιν ἄνθρωποι καὶ διδαχὴ γίνεται τῶν μελλόν‐
15των τὰ φθάσαντα;
Decl
.

46

.

2

.

38

ἐγὼ δὲ ἐκείνους τοὺς λόγους ἐζήτουν παρὰ τοῦ πατρός, εἴ μέ τις λογισμὸς εἰσῄει γάμου· ὦ παῖ, τῆς ἀνθρωπείας ἀπηυτομόληκας φύσεως; τὴν τῶν θηρίων ἐζήλωκας ἀγριότητα;
5ταχέως ἐπελάθου τῆς ναυαγίας ἐκείνης. γαμεῖν ἐθέλεις; οὐ γὰρ ὀκνεῖς γάμου καὶ τοὔνομα; καὶ τίσιν ὀφθαλμοῖς ὄψει τοὺς συγγενεῖς τῆς προ‐ τέρας; ἢ τοὺς μὲν ἀξιοῖς θρηνεῖν, αὐτὸς δὲ κωμάζειν καὶ τὴν μὲν ὑπὲρ σοῦ τὰ πάντα
10τολμᾶν, αὐτὸς δὲ μηδ’ ὅσον σωφρονεῖν ἐθέλειν ἐκείνῃ χαρίζεσθαι; ἤδη τις γενναῖον ἵππον ἀπο‐ βαλὼν οὐκ ἐπρίατο δεύτερον τῇ περὶ τὸν ἔμ‐ προσθεν λύπῃ, σὺ δὲ τῷ τῆς γυναικὸς θανάτῳ περιφανῶς σεσωσμένος κατ’ ἐκείνης κέχρησαι
15τῇ σωτηρίᾳ;
Decl
.

46

.

2

.

39

 Οὗτοι πρέποντες οἱ λόγοι πρεσβύτῃ νουθε‐ τοῦντι νέον. ὁ δὲ πατὴρ σωφρονοῦσιν, ὡς ἔοικεν, ἄχθεται. παῖδας γάρ φησιν ἐκ σοῦ γενέσθαι βού‐ λομαι καὶ διαδόχους εἶναι τοῦ γένους. εἰπέ μοι,
5πάτερ, ἕπεται γὰρ εὐθὺς ἡ παιδοποιία τῷ γάμῳ; πό‐ σους ἐπιδείξω σοι τῶν πολιτῶν γυναῖκας μὲν αὑτῶν ἔχοντας εἰπεῖν, πατέρας δὲ οὐ κεκλημένους, ἀνθρώ‐ πους εἰς ἔσχατον ἤδη γήρως ἥκοντας καὶ τὴν ἐλπίδα τοῦ πράγματος προσαφῃρημένους;
Decl
.

46

.

2

.

40

ἂν οὖν ἐγὼ μέν σοι ταῦτα πείθωμαι, γύναιον δὲ ἔνδον ᾖ, παῖδες δὲ μηδαμῆ φαίνωνται, ἆρ’ οὐκ ἀνάγκη πονηρὸν μὲν εἶ‐ ναι, πατέρα δὲ μὴ γεγενῆσθαι, καὶ τὴν μὲν ἀγνωμο‐
5σύνην ἐπιδεδεῖχθαι, τοὺς δὲ διαδόχους οὐκ ἔχειν; εἰ‐ κὸς δὲ δήπου καὶ τὸ δαιμόνιον ἐνταῦθα νεμεσήσειν καὶ δίκην τῆς μοχθηρίας ἐπιθήσειν τὴν ἀπαιδίαν.
Decl
.

46

.

2

.

41

καὶ δὴ δῶμεν εὐθὺς ἔσεσθαι παῖδας· τίς οὖν ἐγ‐ γυᾶται θεῶν ὡς εἰς ἀκμὴν προβήσονται; βούλει σοι πάλιν ἐξαριθμήσω τοὺς ἐκ πολυπαιδίας εἰς ἐρημίαν λήξαντας καὶ τὰ μνήματα δεικνύντας ἀντὶ τῶν υἱέων;
5ἂν οὖν ἡμεῖς νῦν μὲν θῶμεν γενέσθαι, μικρὸν δὲ ὕστερον θάπτωμεν, οὐκ οἴει μείζω τὴν ἀνίαν κατὰ τοῦτο γενήσεσθαι; λυπεῖ γὰρ οὐχ οὕτω τὸ μὴ γεύσασθαι τῶν χρηστῶν, ὡς ἡ μετὰ τὴν πεῖραν στέρησις.
Decl
.

46

.

2

.

42

 Ἀλλ’ ἔσονται καὶ βιώσονται. καὶ τοῦτο οἱ μάντεις ὑπισχνοῦνται; καλῶς. τίς οὖν ἐγγυητὴς τοῦ τρό‐ που; οὐχ ὁρᾷς τοὺς μὲν οἴνῳ, τοὺς δὲ ἑταίραις προσκει‐ μένους, τοὺς δὲ τοίχους διορύττοντας, τοὺς δὲ τοῖς ἀπαν‐
5τῶσι πληγὰς ἐντείνοντας, τοὺς δὲ μισθὸν τῆς ὥρας λαμβάνοντας; τούτους οὖν πότερον εἶναι βέλτιον ἢ τεθνάναι; καὶ πότερον εὐφραίνουσι ζῶντες ἢ καταισχύ‐ νουσιν; ἐγὼ μὲν γὰρ οἶδα πολλοὺς πατέρας οἳ περιόντων μὲν τῶν παίδων καταδύονται, τετελευτηκότων δὲ ἀνακύ‐
10πτουσι.
Decl
.

46

.

2

.

43

χωρὶς δὲ τούτων ἄπαιδα μὲν διαμεῖναι δυσ‐ τυχίας ἂν εἴη, θῶμεν γάρ, ἀτιμάσαι δὲ τοὺς εὔνους πο‐ νηρίας. ὅσῳ δὴ μετριώτερον δυστυχῆ μᾶλλον εἶναι δοκεῖν
ἢ φαῦλον, τοσούτῳ κρεῖττον θαυμάσαι τὴν ἀπελθοῦσαν
5ἢ συνοικῆσαι δευτέρᾳ.
Decl
.

46

.

2

.

44

ἔπειτα τί καὶ δέδοικας; σὺ μὲν γὰρ ἔχεις τὸν θεραπεύσοντα καὶ κουφιοῦντα τὸ γῆρας τουτονὶ τὸν τῆς ἀποκηρύξεως ἄξιον, τὸ δὲ ἡμέ‐ τερον ἄφες. ἐμοὶ μεῖζον παίδων εἰς παραμυθίαν τὸ
5μηδὲν ἐμαυτῷ δυσσεβὲς συνειδέναι. πολλῶν εὐπορήσο‐ μεν βοηθῶν ἀπὸ τῆς παρούσης γνώμης, τοὺς δ’ ἴσως καὶ παῖδας θησόμεθα. γάμου δὲ καὶ τὴν μνήμην, ὦ πάτερ, ἄνελε. οὐ γὰρ ἐν ὑμεναίοις ἐμοὶ τὰ πράγματα, πολλῶν εἰμι συμφορῶν ἀνάμεστος. ἔα με ταύτας ὀδύ‐
10ρεσθαι.
Decl
.

46

.

2

.

45

 Ὦ ψυχὴ γυναικὸς γενναίας, σύ μοι τῆς ἀπο‐ κηρύξεως αἰτία. τί γὰρ οὐκ ἔμενες κατὰ χώραν; τί δὲ οὐκ ἐμιμοῦ τὸν πατέρα; τί δὲ παρῄεις τοῖς ἔργοις τὴν φύσιν; ὦ θαλάττιοι δαίμονες, ἀντὶ ποίων ἀδικημάτων
5κατεδύσατε τὸ σκάφος; τίνα καταγνόντες τῆς ἀναγω‐ γῆς ἀηδεστέραν αἰτίαν;
Decl
.

46

.

2

.

46

ἤκουσεν ἡ δυστυχὴς τὴν ἐμὴν δουλείαν, ἐπλήγη πρὸς τὴν ἀκοήν, ἐμηχανήσατο πόρον, ἐξέπλευσεν ἀπαλλάξουσα τῶν δεινῶν. ὑμεῖς δὲ ἀντὶ τοῦ σῶσαι καὶ στορέσαι τὸ κλυδώνιον καὶ παρα‐
5πέμψαι πρὸς λιμένας ἀνετρέψατε καὶ διεφθείρατε καὶ διενείματε τὴν ἡμετέραν συζυγίαν λῃσταῖς καὶ ναυα‐ γίοις.
Decl
.

46

.

2

.

47

τί οὖν, εἴπερ ἀναγκαῖον ἦν, οὐ μετηλλάξατε τὰς τύχας; ὤφελον ἐγὼ κεῖσθαι νῦν, ἡ δὲ ἐφ’ ἡμῖν δακρύειν. ἐπεὶ δὲ τοῦτο οὐχ ὑπῆρξε, δὸς ἡμῖν, ὦ πάτερ, χάριν μετρίαν· ἐπίτρεψον μέχρι τῆς τελευτῆς θρηνεῖν.
5μηδὲ στεφανώσῃς μηδὲ προσείπῃς αὖθις νυμ‐ φίον. αἰσχύνομαι τοὺς λῃστάς, εἰ πύθοιντο γάμους δευτέρους.
Decl
.

46

.

2

.

48

ὅλως δέ, εἰ καὶ σφόδρα βουλοίμην ὑπ‐ ακούειν, οὐχ ὁρῶ πῶς ἂν δυναίμην. φαιδρὸν εἶναι δεῖ τὸν νυμφίον, ἐγὼ δὲ κατηφής, ἀνειμένον, ἐγὼ δὲ συν‐ εσταλμένος, ἐρωτικόν, ἐγὼ δὲ ἀπ’ ἐκείνης τῆς ἡμέρας
5ἀνέραστος. φοβοῦμαι μὴ τοῖς ὑμεναίοις ἀναμίξω τὰ δάκρυα, φοβοῦμαι μὴ ταῖς εὐχαῖς τὰς οἰμωγάς. κατεί‐ λημμαι τὴν ψυχὴν ἀκριβῶς ἐξ ἐκείνης. ὁμολογῶ βλέ‐ πειν τὸν τύπον, ἀκούειν μοι δοκῶ τῆς φωνῆς ἐκείνης. δέδοικα μὴ τῇ δευτέρᾳ συγκατακείμενος ἐκείνην ἀνα‐
10καλέσωμαι.
Decl
.

46

.

2

.

49

καὶ μὴν τοῖς γε ποιηταῖς σύνηθες
ᾄδειν ἐπὶ θύραις νυμφίων μέλη. ταῦτα δ’ ἐστὶν εὐ‐ φημία τῶν μιγνυμένων ἐπ’ ἄλλοις τε πολλοῖς καί, τὸ μέγιστον, τῷ δεξιῷ τῆς τύχης. τί βούλει δρᾶσαι τὸν
5ποιητὴν εἰς τὸ μέρος τοὐμόν; εἰπεῖν ὡς εὐδαίμων; ἀλλὰ ψεύσεται. ἀλλ’ ὡς ἄθλιος; ἀληθὴς μὲν ὁ λόγος, ἀλλ’ οὐ συνᾴδων τοῖς γιγνομένοις.
Decl
.

46

.

2

.

50

 Ἄνδρες δικασταί, ἐγὼ πάντα πλὴν ἑνὸς τούτου πείθομαι τῷ πατρί· μαστιγούτω, στρεβλούτω, τὰ τῶν οἰκοτρίβων ὑπουργεῖν ἐπιταττέτω, θαυμάσεται τὴν ἐν τοῖς ἄλλοις ἑτοιμότητα. τουτὶ δὲ μόνον σιωπάτω, τὸν
5γάμον. δεινῶς μου στρέφει τοὔνομα τὴν ψυχήν. εἰ δὲ δεῖ δυοῖν θάτερον, ἢ γαμεῖν ἢ μεθεστάναι, ὅ τι μὲν ἀπολογήσεσθε ταῖς ὑμετέραις αὐτῶν γυναιξὶ ταύτην θέμενοι τὴν ψῆφον, οὐκ οἶδα, ἐγὼ δὲ ὑποχωρήσω μέν, οὐκ ἐπινεύσω δὲ ὅμως τὴν γνώμην κρείττω δεῖξαι τοῦ
10σχήματος.
Decl
.

46

.

2

.

51

 Τίς οὖν ἐστι παραμυθία; κρότος ὁ παρὰ τῶν σωφρόνων, ἔπαινος ὁ τῶν ἐπιεικεστέρων, ῥήματα τὰ πολλῆς οὐσίας λαμπρότερα. πολλοὶ φιλονεικήσουσιν ὑπὲρ τῆς εἰς ἐμὲ προνοίας. εἰ δ’ οὖν πανταχόθεν ἐξειρ‐
5γοίμην, ἀρκεῖ μοι τοῦτο πρὸς ἡδονήν· θρηνῶν τὴν
γυναῖκα τεθνήξομαι.
Decl
.

47

t

1

Ἔχων τις δύο παῖδας πρὸς τὸν ἕτερον ἐχθρω‐ δῶς διέκειτο. ἀρρωστῶν ἐκέλευσε τῷ παιδὶ ἐν ταῖς διαθήκαις αὑτὸν μόνον ἐγγράφειν κληρο‐ νόμον. ὁ δὲ καὶ τὸν ἀδελφὸν ἔγραψεν. ὑγιάνας
5ὁ πατὴρ καὶ εὑρὼν καὶ τὸν ἕτερον ἐγγεγραμμέ‐ νον ἀποκηρύττει τὸν ἐγγράψαντα.
Decl
.

47

.

1

.

1

Ἀλλ’ εἰ καὶ χαλεπὸς ἡμῖν πέφηνε μετὰ τὴν
νόσον ὁ πατὴρ καὶ τοιοῦτος οἷον οὐκ ἄν ποτε ἤλπισα, διετέλει γάρ, ὦ δικασταί, τὸν ἐμὸν ἐπαινῶν τρόπον, ὅμως οἶμαι δεῖν τοῖς θεοῖς ἔχειν χάριν, ὅτι διαπέφευγε
5μὲν τὸν κίνδυνον, πράττειν δὲ ἃ τῶν ὑγιαινόντων ἐστὶ δύναται καὶ δικαστήρια καθίζειν καὶ ἐγκαλεῖν οἷς ἂν ἐθέλῃ. καὶ γὰρ εἰ κατ’ ἐμοῦ πρώτου τοῖς ἀπὸ τῆς ὑγείας κέχρηται καὶ παρακελεύεταί γε ὑμῖν τῇ ψήφῳ τῆς οἰκίας ἐκβαλεῖν, ζῆν γε αὐτὸν ἔγωγε
10μᾶλλον ἂν ἠβουλόμην ἢ τεθνεῶτος μηδὲν αὐτὸς τοι‐ οῦτο παθεῖν.
Decl
.

47

.

1

.

2

καὶ οὐ μόνον γε τὸν τῆς ἀποκηρύξεως φόβον μετριώτερον ἂν ἡγησάμην τῆς τοῦ πατρὸς τε‐ λευτῆς, ἀλλ’ εἰ καὶ δυοῖν ἔδει συμβῆναι θάτερον, ἢ τοῦτον ἀπελθεῖν ἢ ἐμέ, τό γε μὴ τοῦτον προτιμότερον
5ἂν ἐθέμην, τοῖς θεοῖς δέ, οἷς, ἡνίκα οὗτος ἔκαμνεν, ηὐχόμην λῦσαί τε τὸ παρὸν κακὸν καὶ τῆς ἀρρωστίας ὡς τάχιστα ἀπαλλάξαι, τούτοις καὶ νῦν εὔχομαι διαλ‐ λάξαι τέ μοι τὸν θυμούμενον καὶ καταστῆσαι πρᾷον καὶ δοῦναι ταύτην δευτέραν χάριν τότε μὲν τὴν νόσον
10παύσαντας, ἐν δὲ τῷ δικαστηρίῳ τὴν ὀργὴν τοῦ πατρός.
Decl
.

47

.

1

.

3

 Χάριν μὲν οὖν ἔχω καὶ τῶν ἐπιτηδείων τοῖς πολλοῖς καὶ τῶν γένει προσηκόντων οὐκ ὀλίγοις, οἳ ταῦτα αἰσθόμενοι καὶ παρ’ ἡμᾶς ἀφίκοντο καὶ τὸν πατέρα πείθειν ἐπεχείρουν μὴ χαλεπαίνειν τοῖς πε‐
5πραγμένοις ὡς συγγνώμην ἔχουσιν· ἐπαινῶ δὲ καὶ ὑμᾶς, ὦ δικασταί, τῆς γνώμης, ἣν ἐσχήκατε τῆς αἰτίας ἀκούοντες. εἰωθότων γὰρ ἐπιεικῶς τῶν δικαζόντων ἐν τοῖς πρὸς τοὺς παῖδας τῶν πατέρων ἀγῶσι μετὰ τῶν διωκόντων γίγνεσθαι, κἂν μηδὲν ἐγκαλῶσί τι δίκαιον,
10ὑμεῖς ἀκούοντες τῶν πρὸς τὸν ἀδελφόν μοι πεποιημέ‐ νων δῆλοι τοῖς προσώποις ἐγένεσθε μήτε μεμφόμενοι τὸ ἔργον ἕκαστός τε ταὐτὸν ἂν πράξας ἐν ὁμοίοις και‐ ροῖς πρὸς ἀδελφὸν ἑαυτοῦ. καὶ πολλά γε ὑμῖν ἀγαθὰ γένοιτο χρηστοῖς τε οὖσιν οὕτω καὶ τῶν ὅρκων οὓς
15ὀμωμοκότες κάθησθε μηδὲν ἰσχυρότερον ποιου‐ μένοις.
Decl
.

47

.

1

.

4

δέομαι οὖν ὑμῶν φυλάξαι τε ἣν ἔχετε γνώ‐ μην καὶ παραινέσαι τῷ πατρὶ μηδὲν ἠδικῆσθαι νομί‐ ζειν, εἰ πατήρ ἐστι παιδὸς εἰδότος τὸν ἀδελφὸν ἐλεεῖν. καὶ γὰρ εἰ μὴ τοῖς τῶν ἄλλων ἠβουλήθη συγχωρῆσαι
5λόγοις πολλοῖς τε οὖσι καὶ μετὰ δεήσεων γιγνομένοις,
ἀλλ’ οὐ τά γε ὑμῖν ἀρέσκοντα δύναιτ’ ἂν ἀτιμάσαι.
Decl
.

47

.

1

.

5

 Τὸ μὲν οὖν προσῆκον ἦν ἑορτὴν ἄγειν ἡμᾶς νῦν ἐπὶ τῷ τοῦτον διαπεφευγέναι τὴν νόσον καὶ θύειν μὲν σωτῆρσι θεοῖς, ἑστιᾶν δὲ καὶ τοὺς οἰκείους, τὰ δὲ πρὸς τοὺς ἔνδον δυσχερῆ πάντα ἀνῃρηκέναι καὶ τὴν
5περὶ τὸ σῶμα τύχην τούτῳ τιμᾶν· ἐπεὶ δὲ οὐκ ἔφθη ῥαΐσας ὁ πατὴρ καὶ τὴν πρώτην οἴκοθεν ἔξοδον ἐπ’ ἐμὲ πεποίηται καὶ τῆς ἐπ’ αὐτῷ λύπης ἄρτι πεπαυμέ‐ νης ἡμῖν ἑτέρας λύπης ἀφορμὴν ἀντεισάγει τοῖς οἴκοι τῷ ἐμὲ ζητεῖν ἀλλότριον αὑτοῦ τε κἀκείνων ἀποφῆναι,
10τί λοιπὸν πλὴν ὑμᾶς ἐμοὶ γενέσθαι βοηθοὺς ὁρῶντας ὅτι τῷ μὲν πατρὶ πολλοὶ τῶν δεινῶν πάρεισιν εἰπεῖν δοῦναι δυναμένῳ λαβεῖν ἐπιθυμοῦντες, ἐγὼ δὲ αὐτός τε ἄπειρός εἰμι πραγμάτων καὶ δικῶν καὶ τὸν συνε‐ ροῦντα οὐκ ἔχω χρημάτων τε ἀπορῶν καὶ οὐδενί πω
15τοιοῦτον προεισενεγκών;
Decl
.

47

.

1

.

6

ἔτι δὲ ὃς μόνος εἰκότως ἂν καὶ συνεξητάζετό μοι καὶ συνικέτευεν ἀδελφὸς τὰ μὲν αἰσχυνόμενος, τὰ δὲ φοβούμενος οὐδὲ εἰσελθεῖν δεῦρο τετόλμηκεν ἐνθυμούμενος πρὸς τοῖς ἄλλοις, ὅτι
5μοι τηλικούτων αἰτία γέγονε κακῶν ἡ πρὸς αὐτὸν εὔνοια.
Decl
.

47

.

1

.

7

Ἐγὼ μὲν οὖν ἐβουλόμην σεσιγῆσθαι πάντα τὰ
πεπραγμένα πρὸς ἀλλήλους ἡμῖν ἐν τῷ τελευταίῳ χρό‐ νῳ, καὶ γὰρ εἰ φιλοτιμίαν μοί τινα φέρει τὰ περὶ τὰς διαθήκας, ἐφ’ αἷς ἐλαύνομαι τήμερον, ἀλλ’ ἥ γε περὶ
5τὸν ἀδελφὸν δυσχέρεια καὶ τὸ χαλεπῶς πρὸς αὐτὸν διατεθῆναι τὸν πατέρα καὶ ὅσα τούτου τοῦ μέρους κέρδος ἂν ἦν ἡμῖν τοὺς πολλοὺς λανθάνοντα· τοῦ πατρὸς δὲ καὶ τῆς κατηγορίας οὐκ ἐώσης αὐτὰ σιγᾶσθαι πειράσομαι μὲν αὐτῶν μνησθῆναι διὰ βρα‐
10χέων, ἔστω δέ μοι καὶ τούτων αὐτῶν τῶν βραχέων ἠναγκασμένῳ συγγνώμη.
Decl
.

47

.

1

.

8

 Ἐγενόμεθα τούτῳ δύο παῖδες, ἐγώ τε ὁ νῦν φεύ‐ γων, ὦ δικασταί, καὶ ὁ δυστυχὴς ἀδελφός, πρεσβύτερος μὲν ἐγώ, νεώτερος δὲ ἐκεῖνος. ἐνιαυτὸς ἐν μέσῳ τῆς γενέσεως ἀμφοτέρων, ὥσθ’ ἡμῖν ὡσπερανεὶ διδύμοις
5κοινωνῆσαι συνέβη καὶ τροφῆς καὶ παιδείας καὶ σπου‐ δαίων καὶ τερπνῶν καὶ τῶν ἔνδον καὶ τῶν ἔξω, πάν‐ των ἁπλῶς καὶ μικρῶν καὶ μειζόνων.
Decl
.

47

.

1

.

9

φοιτῶντες δὲ εἰς τὰς παλαίστρας καὶ τὰ διδασκαλεῖα μετ’ αἰδοῦς τε καὶ εὐταξίας ἣ τοῖς εὖ γεγονόσι προσήκει ἐπῃνούμεθα μὲν αὐτοί, μακαρίζεσθαι δὲ τῷ πατρὶ παρὰ τῶν ἐν τῇ
5πόλει παρείχομεν, ὥσθ’ ὑπῆρχεν αὐτῷ γεγηθέναι τε καὶ μετ’ εὐθυμίας διάγειν.
Decl
.

47

.

1

.

10

καὶ ταῦτα οὐ ψεύδο‐ μαι, ὦ πάτερ. οἶσθα γὰρ ὡς ἡδόμενος ᾔεις, ὁπότε σε
παραπέμποιμεν εἰς ἱερὰ ταῖς νουμηνίαις, ὁ μὲν ἔνθεν, ὁ δὲ ἔνθεν βαδίζων, ὅτε σοι καὶ τὸ πλεῖστον τῆς εὐ‐
5χῆς ἦν τὼ παῖδέ σοι τῆς οὐσίας κληρονόμω γενέσθαι καὶ μηδένα δαίμονα μηδὲ φθόνον κινῆσαί τι τῶν παρ‐ όντων ἀγαθῶν.
Decl
.

47

.

1

.

11

ἀλλὰ σὺ μὲν ταῦτα ᾔτεις, χαλε‐ πὸν δὲ ἄρα ἦν νικῆσαι τοὺς βασκάνους. οὕτω γὰρ τῶν πραγμάτων προϊόντων καὶ δοκούντων ἡμῶν εὖ πράτ‐ τειν πλημμελεῖ μέν τι καὶ οὑμὸς ἀδελφός, δεῖ γὰρ τά
5γε ἀληθῆ λέγειν, καὶ μικρόν τι τῆς ἔμπροσθεν ἐκφέ‐ ρεται τάξεως. τοῦτο δὲ ἁρπάσας ἄνθρωπός τις φάσκων εὔνους εἶναι τῷ πατρὶ προσελθὼν καὶ στενάξας ὡς δὴ συναχθόμενος κατηγορῶν ἀπόντος τοῦ νέου μεγαλύνων τὸ σμικρὸν καὶ τοῦτο αἴρων τῷ λόγῳ φάσκων αἰσχύ‐
10νεσθαι τοῖς ἡμετέροις κακοῖς ἄγριον ἐποίησεν ἄνθρω‐ πον οὐ τοιοῦτον.
Decl
.

47

.

1

.

12

καὶ ἧκεν εὐθὺς ἐχθρὸς τοῦ παι‐ δός. τῷ δὲ οὐκ ἦν οὐ στῆναι πλησίον, οὐκ εἰπεῖν τι πρὸς τοῦτον, οὐκ ἀκοῦσαί τι λέγοντος, οὐ κοι‐ νωνῆσαι τραπέζης. καὶ πολλή γε τῷ πατρὶ χάρις ὅτι μὴ
5καὶ τότε πρὸς ἀποκήρυξιν ὥρμησεν. οὕτως ὁ χρηστὸς ἄνθρωπος ἐκεῖνος οὐκ ἀνίει τὴν ὀργὴν ἀκονῶν.
Decl
.

47

.

1

.

13

καὶ ἔμελλε δὴ καὶ ἐπ’ ἐμὲ πορεύεσθαι τὸ πρῶτον ἐξεργα‐ σάμενος, οὔπω δὲ διαβεβλημένος ἐγὼ πεσὼν εἰς τοὔ‐ δαφος ἐδεόμην τοῦ πατρὸς μὴ πονηρὸν οὕτω νομίζειν
5τὸν υἱὸν μηδὲ τὴν τῶν συκοφαντούντων κακοήθειαν
πιστοτέραν ποιεῖσθαι τῆς ἀληθείας. αὐτὸς γοῦν ἔφην ὁ συνὼν ἐγὼ καὶ συνεζευγμένος καὶ πάντα εἰδὼς ἐπιτιμᾶν μὲν αὐτῷ, τοσαύτην δὲ οὐ συνειδέναι κακίαν. καὶ ἅμα ἠξίουν τοὺς διαβάλλοντας εἰς μέσον ἐλθεῖν
10καὶ μὴ φεύγειν τὸν ἔλεγχον μηδὲ ἐξ ἀφανῶν βάλλειν.
Decl
.

47

.

1

.

14

τούτοις καὶ τοιούτοις λόγοις ἐμοῦ χρωμένου καὶ τοῦ πατρὸς ἴσως ἂν ἐνδόντος ἐμπίπτει ποθὲν ἐκεῖνο τὸ τῆς νῦν αἴτιον ἀποκηρύξεως νόσημα. καὶ ἦμεν ἐν δάκρυσιν ἅπαντες, ἡ μήτηρ, ὁ τότε ἐγὼ φιλούμενος,
5ὁ προσκεκρουκὼς ἀδελφός, ᾧ μέγιστον ἦν τῆς συμ‐ φορᾶς τὸ μὴ ἔχειν εἰσελθεῖν παρὰ τὸν κάμνοντα μηδὲ θιγεῖν ἐγγύθεν μηδὲ ταῖς χερσὶ θεραπεῦσαι τὸ σῶμα.
Decl
.

47

.

1

.

15

τῆς νόσου δὲ φοβούσης ἐδόκει γε δεῖν τῷ πατρὶ διαθήκας ποιεῖσθαι καὶ καλέσας με καὶ παρακαθισά‐ μενος καὶ τοὺς ἄλλους ἀπελθεῖν κελεύσας ἐγὼ σέ φησιν ἄξιον εἶναι νομίζω μόνον τῶν ἐμῶν κλη‐
5ρονομεῖν. καίτοι πρότερόν γε οὐχ οὕτως ἐγνώ‐ κειν, ἀλλ’ ὥσπερ εἶναί μοι δύο παῖδας, οὕτω δύο γενέσθαι καὶ τὴν οὐσίαν μέρη, νῦν δὲ ὁ σὸς ἀδελφὸς κωλύει ταῦτα οὕτω γενέσθαι μὴ πάντα τὰ σὰ μιμούμενος, ἀλλὰ διδούς τι‐
10σιν ἀφορμὰς τῶν καθ’ ἑαυτοῦ λόγων· ταῦτα, ἔφη, δέδοκται. ταῦτα γράφε.
Decl
.

47

.

1

.

16

ἐγὼ δέ, ὦ δικασταί, ταῦτα ἀκούσας καὶ δακρύων ἐμπλήσας τὸ γραμματεῖον, πῶς ἂν ὑμῖν εἴποιμι τὸ πεπραγμένον; οὐκ ἐδυνήθην πεισθῆναι μὴ εἶναί μου τὸν ἀδελφὸν ἀδελφόν, ἀλλ’
5εἰδὼς αὐτὸν ἐκ τῆς αὐτῆς ὄντα μοι μητρὸς καὶ ταὐτοῦ πατρὸς καὶ παντὸς τοῦ περὶ ταῦτα δικαίου κατασχόν‐ τος μου τήν τε γνώμην καὶ τὴν δεξιὰν ἐνέγραψα ταῦ‐ τα ἅπερ ἂν καὶ ὁ πατήρ, εἰ πρὸ τῆς ὀργῆς διαθήκας ἔγραφε.
Decl
.

47

.

1

.

17

τούτων δὲ γεγενημένων ἔδραμον εὐθὺς ἐπὶ τοὺς νεώς, εἵπετο δὲ καὶ ὁ δυστυχὴς ἀδελφός, καὶ παρὰ τῶν θεῶν προσκείμενος τοῖς ἕδεσιν ᾔτουν ὑγιᾶ‐ ναι τοῦτον ἡμῖν, ὅπως ἂν τῶν ἄλλων ἀγαθῶν ἐμέ τε
5ἐπαινέσῃ καὶ πρὸς τοῦτον διαλλαγῇ. καὶ τῆς ὑστεραίας ἠκούομεν τῶν ἰατρῶν τὰ βελτίω λεγόντων καὶ ὡς ὕπεισιν ἐλπίδες, εἶτα ὡς νενίκηται τοῦ κακοῦ τὸ πλέον, εἶτα ὡς ἅπαν.
Decl
.

47

.

1

.

18

καλεῖ δή με πάλιν καὶ τὰς διαθήκας κελεύει φέρειν, ἀναγνοὺς δὲ καὶ συγγενόμενος ἀνθρώ‐ ποις οἷς διιστάναι τὰς συγγενείας ἡδὺ μιαρὸν καὶ πο‐ νηρὸν καὶ θεοῖς ἐχθρὸν καὶ τὰ τοιαῦτα ὠνόμαζε καὶ
5ἔγωγέ φησιν ἐξελῶ καὶ ἀποκηρύξω. καὶ ᾤμην εἶ‐
ναι τὰ τοιαῦτα λόγον, μὴ γὰρ ἄν ποτε γράμμα οὕτω καλὸν ἄξιον νομίσαι δίκης. ὁ δὲ ἔμελλεν ἄρα τοῖς παροξύνουσι καὶ τοὖργον αὐτὸ χαριεῖσθαι. καὶ νῦν ἠκούετε κατηγοροῦντος αὐτοῦ.
Decl
.

47

.

1

.

19

 Νόμος γάρ μοι δέδωκεν ἀποκηρύττειν φησίν. οἶδα καὶ ἐπαινῶ γε τὸν νόμον βοηθοῦντα πα‐ τράσιν ἀδικουμένοις οἳ δικαίως ἂν μετὰ τοὺς θεοὺς ὑπὸ τῶν παίδων τιμῷντο. ἃ τοίνυν πεπόνηταί
5μοι περὶ αὐτὸν παρὰ πάντα τὸν χρόνον τί δεῖ καθ’ ἕκαστον λέγοντα ἐνοχλεῖν ἀρκούσης εἰς μαρτυρίαν τοὐ‐ μοῦ τρόπου τῆς διαθήκης τοῦ πατρός;
Decl
.

47

.

1

.

20

οὐ γὰρ ἄν, εἰ μὴ καὶ φιλοπάτορα καὶ παιδείας ἐπιθυμητὴν καὶ κρείττονα ἡδονῶν καὶ πρεσβυτέρους αἰδούμενον καὶ πρᾷον καὶ φιλόπονον καὶ ἴσον ἀπέχοντα τοῦ τε ἀνα‐
5λίσκειν καὶ τοῦ κερδαίνειν κακῶς, εἰ μὴ ταῦτά τε συνῄδει καὶ τἄλλα πάντα ἁπλῶς ἃ τῶν ἀγαθῶν ἐστιν, οὐκ ἂν ὅλης τῆς οὐσίας ἐποίει κύριον.
Decl
.

47

.

1

.

21

ἀλλ’ ὅμως ὃν οὐδεπώποτε ἐμέμψατο νῦν ἀποκηρύττει λέγειν ἔχων οὐδὲν τοιοῦτον οἷά τινες ἤδη λέγοντες ἔδοξαν εἰκότως ἀγανακτεῖν. ἐγὼ γὰρ ἤδη τινὰ τοῦτο πεπονθότα ἰδὼν
5ἠρόμην τινὰ τῶν πλησίον ὅ τι ἁμάρτοι. ὁ δὲ ἑταίραν
ἔφη τρέφει τοῦ πατρὸς καταφρονῶν. ἑτέρου ταὐτὸ πεπονθότος πάλιν ἠρόμην. καί τις εἶπεν οἶνον πολὺν εἶναι τὴν πρόφασιν. ὁ δέ τις εἰσελθὼν ἐβόησεν· ἄν‐ δρες δικασταί, ἐν ὄρνισι καὶ κύβοις ὁ παῖς
10μοι διατρίβει τῶν σπουδαίων πράξεων ὀλιγω‐ ρῶν καὶ ἔστι χαλεπὸς τοῖς ἡλικιώταις καὶ παίει τοὺς ἐντυγχάνοντας. ἐγένετο καὶ πρὸς ἀδελφὸν μῖσος ἀποκηρύξεως αἴτιον, καί τις ἐξέβαλεν υἱὸν αἰσθόμενος ὡς ἥδιστα ἂν ἴδοι τεθνεῶτα τὸν ἀδελφόν.
Decl
.

47

.

1

.

22

 Τί οὖν ἀδικῶ τούτων ἢ τί τούτοις παραπλή‐ σιον; τούτων μὲν οὐδέν φησιν, ἕτερα δὲ ἐμοῦ βουλομένου σὺ γέγραφας ἕτερα καὶ δύο ἐποίη‐ σας ἀνθ’ ἑνὸς κληρονόμους, σαυτόν τε καὶ τὸν
5ἀδελφόν. ἀδελφὸν λέγεις; καὶ τί θαυμαστόν; τοὐναντίον γὰρ ἔδει θαυμάζειν, εἰ κύριος ἐγὼ τῶν γραμμάτων καταστὰς πονηρὸς εἰς ἐκεῖνον ἐν οἷς ἔγρα‐ φον ἐγιγνόμην.
Decl
.

47

.

1

.

23

εἰ μὲν οὖν ἔχεις, ὦ πάτερ, ἐπιδεῖ‐ ξαί με τῇ πρὸς σὲ δυσμενείᾳ τοῦτο πεποιηκότα, λάμ‐ βανε δίκην, μὴ τὴν νυνὶ ταύτην, μικρὰ γάρ, ἀλλ’ ἀπόκτεινον· εἰ δ’ οὐκ ἂν ἔχοις κακίσαι τὴν γνώμην
5οὐδ’ εἰπεῖν ὅτι ταῦτα πολεμῶν ἐμοὶ πεποίηκε, πῶς διαβάλλεις ἔργον οὗ μέμψασθαι τὴν αἰτίαν οὐκ ἔχεις;
Decl
.

47

.

1

.

24

καὶ ἐν τοῖς φονικοῖς νόμοις οὕτω κρίνεται
τὰ πράγματα. οὐ δυοῖν ἀνδροφόνοιν ὁ μὲν φυγὼν κατέρχεται, ὁ δὲ φεύγει καθάπαξ αὑτοῦ καταγνοὺς ἢ μὴ τοῦτο ποιήσας ἀποθνήσκει μένων; τί τούτων αἴτιον;
5ἆρ’ ὅτι μᾶλλον οὗτος ἢ ’κεῖνος ἀπέκτονεν; οὔ, οὐκ ἔστι γὰρ ἧττον ἢ μᾶλλον ἀποθανεῖν, ἀλλ’ ὅτι τῷ μὲν ἐκ προνοίας ἐτολμήθη τὸ ἔργον, τῷ δὲ οὐ βουλομένῳ ἀτυχῆσαι συνέβη.
Decl
.

47

.

1

.

25

διὰ τοῦτο τὸν μὲν ὁ νόμος μισεῖ, τὸν δὲ ἐλεεῖ. κἂν ἀμύνηταί φησιν, ἐξέστω, κἂν ἐν μάχῃ νομίσας τὸν οἰκεῖον πολέμιον κτείνῃ, μὴ ἔστω δίκη. τοσοῦτον ἐν τοῖς ἔργοις ἡ γνώμη δύναται.
5καὶ πρὸς αὐτὴν εἰώθαμεν βλέποντες τὸ πεπραγμένον ἢ χρηστὸν ἢ πονηρὸν ἡγεῖσθαι.
Decl
.

47

.

1

.

26

κατὰ τοῦτο τοίνυν, ὦ πάτερ, τὸ δίκαιον καὶ νῦν ἐμοὶ δίκασον. ἐγὼ ταῦ‐ τα ἔγραφον ἐφ’ ὕβρει τῶν σοὶ δοκούντων καὶ κρείττων εἶναι βουλόμενος τοῦ πατρός, σὲ δὲ
5ἀσθενέστερον τῶν ἀρεσκόντων ἐμοί; ταῦτ’ ἔλεγες ἀεὶ περὶ ἐμοῦ πρὸς τοὺς δημότας, ταῦτα πρὸς τοὺς φυλέτας, ταῦτα πρὸς τοὺς πολίτας, ταῦτα πρὸς τοὺς ξένους, οὐ τὸν ἐπιεικῆ καὶ πρᾷον, οὐ τὸν αἰδοῦς γέ‐ μοντα, οὐ τὸν τῆς μητρὸς κατήκοον, οὐ τὸν τοῦ πα‐
10τρός, οὐ τὸν τῶν παιδαγωγῶν; ἐξαίφνης οὖν ἐγὼ περὶ σὲ κακός; καὶ λυπεῖν ᾑρούμην οὐ προλελυπημένος, ὃς οὐδὲ προλυπηθεὶς ἀντιλυπεῖν ἐβουλόμην; εἰ μὲν μανείς, πῶς ἀπαιτοῦμαι δίκην; εἰ δὲ σωφρονῶν, οὐ σωφρονοῦντος τὰ τοιαῦτα.
Decl
.

47

.

1

.

27

 Ἀλλὰ τί δὴ παθὼν οὐκ ἐν οἷς ἐκέλευες ἔμενον οὐδὲ μόνος ἠξίουν κληρονομεῖν; ᾤκτειρα, ὦ πάτερ, δυστυχοῦντα ἀδελφόν, οὐ γὰρ ὀκνήσω γε τἀληθῆ πολ‐ λάκις εἰπεῖν, καὶ οὐχ οἷός τε ἐγενόμην τῆς διαθήκης
5ἐκβαλεῖν, ἀλλ’ ὥσπερ ἀκούειν ἡγούμην τῆς Φύσεως βοώσης· ἔγγραφε καὶ τὸν ἀπὸ τῶν αὐτῶν σοι γονέων, ὥσθ’ ἡ μὲν χεὶρ ἐμή, πάτερ, ἡ δὲ ἀνάγκη τῆς δαίμονος, ἧς τοὺς νόμους οἱ μὲν χρηστοὶ τηροῦ‐ σιν, οἱ δὲ χείρονες παραβαίνουσιν.
Decl
.

47

.

1

.

28

ἐμοὶ δὲ ἡ τῶν νόμων ἐκείνων αἰδὼς συνηυξήθη, δι’ οὕς, εἴ τις σοὶ τῶν πολεμίων ἐπίοι, δέξομαι ῥᾳδίως ὑπὲρ σοῦ τὴν πληγήν, τῶν αὐτῶν δ’ ἂν καὶ ἡ μήτηρ τυγχάνοι. ἆρ’
5οὖν μοι δώσεις καὶ τρίτον εἰπεῖν ὡς καὶ τὸν ἀδελφὸν τοῦτον αὐτὸν ῥυόμενος πέσοιμ’ ἂν ἡδέως; οὐ γὰρ
ὀνόματα ἁπλῶς ἡγοῦμαι τὰς προσηγορίας ταύτας, τὸν πατέρα καὶ τὴν μητέρα καὶ τὸν παῖδα καὶ τὸν ἀδελ‐ φόν, ἀλλ’ ἐν ἑκάστῳ τούτων τοῦ στέργειν ἀλλήλους
10ἀνάγκην τινὰ ἐγκεῖσθαι.
Decl
.

47

.

1

.

29

ἠλέουν τὸν ἀδελφὸν καὶ πρὸ τῶν διαθηκῶν, ἠλέησα καὶ ἐν τῷ καιρῷ τῶν δια‐ θηκῶν, εἰ μηδὲ αὐτῷ ἡ νόσος τὰς διαλλαγὰς ἔπραξεν. εἶδον ἀποστερούμενον οὐ τοῦ ἡμικληρίου μόνον, ἀλλὰ
5καὶ τῆς ἐπιτιμίας αὐτῆς. εἰ γὰρ σὺ μὲν ἐτεθνήκεις, ὁ δὲ μετεῖχε μηδενός, αἱ διαθῆκαι δὲ ἀνεγινώσκοντο, τὰ γράμματα δὲ οὐκ εἶχε τὸν ἀδελφόν, τίς ἂν ἦν ὁ λοι‐ πὸς αὐτῷ βίος; πρὸς τίνα ἂν ἀντέβλεψεν ἢ νέων ἢ πρεσβυτέρων; ἐπὶ ποίου δ’ ἂν ἐφάνη βήματος; τίνα
10δ’ ἂν εἶπεν ἐν τῷ δήμῳ λόγον; πῶς δ’ ἂν ἠξίου τῶν κοινῶν ἔχειν τὸ ἴσον ἐπὶ τῶν πατρῴων τοῦτο οὐκ ἐσχηκώς; πρεσβείαν δ’ ἂν τίς ἐνεχείρισε; στρατη‐ γὸν δ’ ἂν τίς ἐχειροτόνησεν; ἐκ τίνων δ’ ἂν ἔγημε; παισὶ δ’ ἂν αὑτοῦ πῶς ἐπετίμησε;
Decl
.

47

.

1

.

30

ταῦτα πάντα, ὦ πάτερ, ἐξ ἑνὸς ἐκείνου τῶν διαθηκῶν ἐφύετο, καὶ οὐκ ἦν, ὡς ᾤου, στέρησις χρημάτων μόνον, ἀλλὰ καὶ τῆς παρρησίας. τοῦτο αὐτῷ τὴν γλῶτταν ἀπέτεμνε,
5τοῦτο τὸ στόμα ἐνέφραττε, τοῦτο τῆς πατρίδος ἐξέ‐
βαλλε. ταῦτα ὁμοῦ με πάντα εἰσῆλθε, ταῦτα τὸν ἔλεον ἤθροισεν. ὑπὸ τούτων ἡγοῦ σοι τὴν διαθήκην γεγρά‐ φθαι.
Decl
.

47

.

1

.

31

τοὺς δὲ τοιούτους ἀνθρώπους σώζοιτ’ ἂν ὑμεῖς εἰκότως, ὦ δικασταί, μᾶλλον ἢ ἀπολλύοιτε νομί‐ ζοντες τὸν μὲν περὶ τοὺς αὑτοῦ χρηστὸν ἴσως ἂν καὶ περὶ τοὺς ἄλλους γενέσθαι, τὸν δὲ εἰς ἐκείνους ὠμὸν
5κοινὸν ἁπάντων ἐχθρὸν εἶναι. ἀλλ’ ἐγὼ τὸν ἀδελφὸν οὐκ ἐλεήσας πολίτην ἂν ἠλέουν; εἰ δὲ μὴ πολίτην, μέτοικον; εἰ δὲ μὴ μέτοικον, ξένον; εἰ δὲ μὴ τοὺς παρ’ ἡμῖν, τῶν ἄλλων τινὰς Ἑλλήνων; εἰ δὲ μὴ Ἕλληνα, βάρβαρον ἄν; ὁ δὲ μηδένα ἀνθρώπων 〈ἐλεῶν〉 δικαίως ἂν
10κατορύττοιτο ζῶν.
Decl
.

47

.

1

.

32

οὐχ ἑώρακας ἐν πολέμοις, ὦ πάτερ, τοὺς δι’ ὅπλων ἐλθόντας ὑπὸ τῶν κεκρατηκότων θα‐ πτομένους πολλάκις; διὰ τί; ὅτι μετὰ τὴν μάχην ὁ πράξας κακῶς ἐλεεῖται. πολεμίων οὖν ἐλεουμένων αὐ‐
5τὸς ἂν ἦν εἰς ἀδελφὸν ἀνελέητος;
Decl
.

47

.

1

.

33

πατὴρ ἦν ὁ χαλεπαίνων, ἀλλ’ ὁ τῆς ὀργῆς πειρώμενος ἀδελφός. ὁ μὲν ζημιῶν, οὗτος δὲ κολαζόμενος. ὁ τοίνυν οἶκτος ἐκεῖνος ἐμὲ καθεῖλκεν ἐπὶ τὸ πονοῦν. ὥσπερ γάρ, εἰ
5κίνδυνός τις ἀμφοῖν ἐπήρτητο καὶ βοηθεῖν ἀμφοτέροις μὲν οὐκ ἐνῆν, θατέρῳ δέ, τὸ τὸν πατέρα σώζειν ἐνίκα ἄν, οὕτω νῦν τοῦδε μὲν ἀγριαίνοντος, ἐκείνου δὲ ὄντος ἐν συμφοραῖς τὸ πιεζόμενον παρεκάλει τὴν ῥοπήν.
Decl
.

47

.

1

.

34

Ἀναμιμνήσκου δέ, ὦ πάτερ, ὡς παῖδες ὄντες
κομιδῆ καὶ τὰ τῶν τηλικούτων ἁμαρτάνοντες, ὁπότε ἀπειλήσαις, κατεφεύγομεν ἐπὶ τὴν μητέρα, ἡ δὲ ἐδέ‐ χετό τε καὶ ἐπεκούρει καὶ ἐδεῖτο μὴ τύπτειν, καὶ συγ‐
5γνώμην εἶχες. τοιοῦτο δή τι καὶ τὸ νῦν· σὺ μὲν ἠγανάκτεις, τῷ δ’ ἦν ὁ κίνδυνος μέγας, ἐγὼ δὲ ἐβοήθουν ἀδελφὸς ὤν. σύγγνωθι δὴ καὶ νῦν.
Decl
.

47

.

1

.

35

εἰ μὲν γὰρ ἐνῆν ὁμοῦ καὶ μεταδοῦναι τοῦ κλήρου καὶ μὴ καὶ τὸν αὐτὸν γεγράφθαι τε καὶ μὴ γεγράφθαι κληρονόμον, ὥστ’ ἐξεῖναί σοί τε χαρίζεσθαι κἀκεῖνον
5προσίεσθαι, πάντων ἐγὼ θρασύτατος τοῦ μὲν φροντί‐ σας, τὸ δὲ παριδών· εἰ δ’ αἵρεσις ἦν ἢ τοῖς σοῖς προσ‐ έχειν ῥήμασιν ἢ τὴν τοῦ διαβεβλημένου θεραπεῦσαι τύχην, εἰκός τί με νόμιζε πεπονθέναι πρὸς ἐκείνην ἀποκλίναντα καὶ τῇ φύσει τοῦ πράγματος, μὴ τῷ παιδὶ
10προστίθει τὴν αἰτίαν.
Decl
.

47

.

1

.

36

 Οὐ τοίνυν ἔστιν εἰπεῖν ὡς ἓν τοῦτ’ ἦν ἐν τῷ τότε γενομένῳ μόνον τὸ τὸν ἀδελφὸν ἐλέου τυχεῖν, ἄλλο δὲ οὐδέν, ἀλλ’ ἦν ἕτερον, ὦ δικασταί, μέγα. τί τοῦτο; τὸ καὶ τὸν πατέρα μοι τὴν χείρω δόξαν δια‐
5φυγεῖν. ἐνενόουν γὰρ τοὺς ἐσομένους λόγους, ἑώρων τὰς αἰτίας ἃς ᾐτιῶντ’ ἂν τῶν πατέρων οἱ ἐπιεικέστε‐ ροι· ἰοὺ ἰοὺ τῆς χαλεπότητος. οὐδ’ ἡ τελευτὴ προσιέναι δοκοῦσα τὴν ὀργὴν ἐπράϋνεν, ἀλλ’ ᾠήθη δεῖν αὐτὴν καὶ κάτω φέρων ἐλθεῖν.
Decl
.

47

.

1

.

37

ταῦ‐ τα ᾔδειν ἥξοντα καὶ ὡς κατηρᾶτ’ ἂν ὁ παριὼν τὸν τάφον. ταῦθ’ ὅπως μὴ γένοιτο προὐνοούμην. διὰ τοῦθ’ ὅπερ ἐξῆν ὕστερον δωρεὰν διδόναι τῶν διαθη‐
5κῶν ἐποίουν ἀμφοτέροις εὑρίσκων τουτὶ λυσιτελοῦν. τί οὖν ἠδίκουν ἐκ τῶν αὐτῶν ἀδελφῷ καὶ πατρὶ βοηθῶν;
Decl
.

47

.

1

.

38

 Ἄξιος γὰρ ἦν φησι ταύτην δοῦναι τὴν δίκην καὶ εἶπεν ἐν ὑμῖν τὸ ἁμάρτημα τοῦ νέου. ἐγὼ δὲ ὡς μὲν οὐκ ἠμελήθη τι τἀδελφῷ τῶν δεόντων, οὐκ ἂν ἀντείποιμι καὶ διελέχθην γε πρὸς αὐτὸν οὐκ ὀλι‐
5γάκις, ὡς οὐδαμοῦ ῥᾳθυμητέον, καὶ οἶμαί γε αὐτὸν καὶ πεποιηκέναι βελτίω, νέοι δέ, ὦ δικασταί, γεγενη‐ μένοι πάντες ὑμεῖς καὶ νέους τρέφοντες υἱεῖς ἴστε που τὴν τοιαύτην ἡλικίαν οὐ δυναμένην ἀναμάρτητον εἶναι, ἀλλ’ ὁ μὲν μᾶλλον, ὁ δὲ ἧττον, πάντως δὲ ἕκαστος
10ἁλίσκεταί που καὶ μωραίνων.
Decl
.

47

.

1

.

39

καὶ τί θαυμαστόν, ὅπου γε καὶ τὸ γῆρας οὐ πανταχοῦ φυλάττει τὸν
κόσμον, ἀλλ’ ἤδη καὶ τούτων πολλοῖς ὧν ἔδρασαν μετεμέλησε καὶ τὸν αὐτὸν εὕροις ἂν γέροντά τε καὶ
5ἐπιτιμώμενον; ἔστι δὲ οἷς καὶ τούτων αὐτῶν ὑπῆρξε συγγνώμης τυχεῖν. ἡ συγγνώμη γάρ, ὦ δικασταί, τοῖς μὲν νέοις ὡς νέοις, πρεσβυτέρῳ δὲ ὡς ἀνθρώπῳ δί‐ δοται. θεῶν γάρ, οἶμαι, μόνων τὸ κρείττους ἢ ἁμαρτά‐ νειν εἶναι.
Decl
.

47

.

1

.

40

οὐκ εἶδες πώλους, ὦ πάτερ, καὶ σκιρ‐ τῶντας καὶ θορυβοῦντας τὸν ἱππέα καὶ οὐ παρὰ τοῦτο δοκοῦντας ἀχρήστους τε εἶναι καὶ ἀπορριπτουμένους; ἀλλ’ ἤδη τινὸς ἀκήκοα τῶν τὰ τοιαῦτα δεινῶν τούτους
5εἶναι τοὺς γενναίους τὴν φύσιν. τοιγαροῦν μικρὸν ἀνασχόμενοι τῶν σκιρτημάτων τῆς νεότητος παρελθού‐ σης χρῶνται πρὸς τὰ ἔργα σωφρονοῦσί τε ἤδη καὶ πολὺ τοὺς ἄλλους νικῶσιν.
Decl
.

47

.

1

.

41

ἔφυγέ τι τῶν ἐπιπό‐ νων ὁ παῖς, παῖς γὰρ ἦν καὶ δεῖ τῶν τηλικούτων τοὺς μὲν φιλοπόνους θαυμάζειν τε καὶ πρεσβυτέροις ἐοικέ‐ ναι νομίζειν, τοὺς δὲ ῥᾳθυμοτέρους ἐπαινεῖν μὲν
5μή, νομίζειν μέντοι τὰ τῆς ἡλικίας ποιεῖν. εἰ μὲν οὖν οὐδενὶ συγγνώσῃ τῶν πάντων, ὅρα εἴ τις ἀποδέξεται
καὶ ταῦτα ζῶν ἐν δημοκρατίᾳ· εἰ δὲ εἰσὶν οἷς προσήκει τούτου τυγχάνειν, τίνας πρὸ ἡμῶν τῶν νέων ἄξιον;
Decl
.

47

.

1

.

42

ἔδει δοῦναι δίκην τὸν υἱόν; ἐδεδώκει καὶ ταύτην, ὡς ἐγὼ φαίην ἄν, οὐ μικράν· ἀπεστερήθη τῶν παρὰ σοῦ λόγων χρόνον πολύν, ἤκουσεν ἀγγελλόντων ἀπει‐ λάς, φόβῳ συνέζησεν, ὤφθη παρὰ τῶν οἰκετῶν τρέμων,
5οὐ μετέσχε τραπέζης, ἔδεισεν ὑπὲρ μειζόνων, ἤνεγκε διακόνων ὕβριν, ἐν νυξὶν ἠγρύπνησεν, ἐν ἡμέραις ἔκλαυσε, τοῦ σώματος αὐτοῦ ἀνάλωσεν ἡ λύπη.
Decl
.

47

.

1

.

43

τί τούτων ἔδει ζητῆσαι πλέον καὶ ταῦτα ἐπ’ αἰτίαις οὐ πάνυ μεγάλαις, ὥς φησιν αὐτὸς ὁ πατὴρ ὁ χαλεπήνας μέν, οὐκ ἀποκηρύξας δέ; καίτοι εἴ τι τῶν δεινοτέρων
5ἐπέπρακτο, πάντως ἂν ἐπὶ τοῦτο ἧκεν. οὐ γὰρ δὴ φήσειεν ἂν ὡς οὐκ οἶδεν ἀποκηρύττειν. ὃς γὰρ ἀδελ‐ φοῦ φιλανθρωπίαν πρὸς ἀδελφὸν τούτου νενόμικεν ἀξίαν, τί ποτ’ ἂν ἔδρασεν ἐν αἰσχίστοις ἐκεῖνον λαβών;
Decl
.

47

.

1

.

44

τοῦτό με μάλιστα, ὦ πάτερ, ἔπεισε τῶν ἴσων ἀξιῶσαι τὸν ἀδελφὸν τὸ καὶ παρὰ σοὶ μικρὰ κεκρίσθαι τὰ ἡμαρτημένα. σημεῖον γὰρ ἦν τοῦτο τοῦ προϊόντα τὸν χρόνον πάντως ἂν ποιῆσαι διαλλαγάς. ἃ οὖν ἡγού‐
5μην σε σωθέντα δώσειν, ταῦτα αὐτὸς ἔδωκα νομίζων, εἰ διαφύγοις τὴν νόσον, ἐπαίνου τεύξεσθαι παρὰ σοῦ τῇ προσθήκῃ. καὶ ὡς ταῦτα ἤλπιζον μάθοις ἂν ἐκεῖθεν.
Decl
.

47

.

1

.

45

τῶν μὲν γὰρ μάντεων οὐδεὶς προειρήκει τὴν τε‐ λευτήν, οἱ δ’ ἰατροὶ παρῄνουν εὔχεσθαι, τὸ δὲ μέλλον ἄδηλον ἦν. οὕτως οὖν ἐνέγραφον ὡς οὐ πάντως σε λήσων, ἀλλ’ ὡς, εἰ τύχοι, τά τε γράμματα καὶ τὸ πε‐
5πραγμένον ὕστερον εἰσομένου. ὁ δὴ τοῦτο προσδοκῶν τὸ μὴ δόξειν ἀδικεῖν, εἰ γνωσθείη, ταῦτα δή που ἔγραφεν.
Decl
.

47

.

1

.

46

 Ἐβουλόμην μὲν γὰρ αὐτόν φησιν ὑπὸ πενίας γενέσθαι βελτίω. τί δ’, εἰ χείρων ὑπ’ αὐ‐ τῆς ταύτης ἐγένετο; καλὸν ἦν παρὰ σοῦ δεδόσθαι τῇ κακίᾳ τὴν ἀφορμήν; ἢ οἴει, πάτερ, τὸν μὲν πλοῦτον
5πανταχοῦ κακίαν ἐμποιεῖν, τὴν ἀρετὴν δὲ πανταχοῦ μετὰ τῆς πενίας εἶναι; οὐκ ἔστιν, ἀλλ’ ἔνι καὶ πλούτῳ χρήσασθαι καλῶς καὶ πενίαν γενέσθαι τοῦ πλουτεῖν κακίας μᾶλλον αἴτιον, ὅσῳ πλοῦτος μὲν ἁμαρτάνειν βουλομένῳ χορηγεῖ, πενία δὲ καὶ τὸν οὐ βουλόμενον
10ἀναγκάζει.
Decl
.

47

.

1

.

47

εἰ γὰρ ἐθέλεις σκέψασθαι τοὺς ἱεροσύ‐ λους καὶ τοιχωρύχους καὶ ὅσοι κινοῦσι θήκας καὶ ὅσοι τὴν ὥραν πωλοῦσι καὶ κλέπτας καὶ λωποδύτας καὶ ὅλως τοὺς ἐπὶ κέρδεσιν ἀδικοῦντας, ἐκ τῶν ἀπόρων
5εὕροις ἂν πλείους ἢ ὅσοι ἐν ἀφθόνοις ζῶσι. καὶ γὰρ ἂν τὰ ἄλλα ἀνέχηταί τις, πεινῶντα φέρειν οὐκ ἔνι.
Decl
.

47

.

1

.

48

τίς οὖν ἦν σοι τῶν θεῶν ἐγγυητὴς τοῦ μηδὲν ἄν σοι ποιῆσαι τὸν υἱὸν αἰσχρὸν βιαζομένης πενίας; καὶ γὰρ οὐδ’ ὁ μεμφόμενος ὡς καταισχύνει τὸ γένος ἐφάνη ποτὲ ἂν προδήλου πᾶσι τῆς ἀπολογίας οὔσης ὅτι ἐμὲ
5πατήρ τις εὐδαίμων θρέψας καὶ παιδεύσας τῶν προγόνων ἀξίως ἔπειτα εἰς ὀργὴν ἐμπεσὼν ἄμοι‐ ρον τῶν αὑτοῦ κατέστησε καὶ νῦν τὸ δεῖσθαι καὶ ζητεῖν τροφὴν ἐπὶ πράξεις ἀβουλήτους ἐξ‐ άγει. εἰ μὲν γάρ, ὦ πάτερ, ἅπαντες οἱ συγγενεῖς ἀπὸ
10τῶν ὄντων αὑτοῖς συμφέροντες ἐποίουν αὐτῷ τινὰ οὐσίαν, μάταιον ἦν ἄν σοι τὸ σόφισμα μὴ διδόντι τῶν σῶν τῷ παρ’ ἑτέρων ληψομένῳ· εἰ δὲ πικρῶς καὶ ὡς ἄν τινες ἠδικημένοι τῇ πενίᾳ φθείρειν ἐξεδίδοσαν, χαλεπὸν ἂν ἦν, ὦ πάτερ, ἀμείνω σοι γενέσθαι τὸν
15υἱὸν ὑπὸ τῆς ἀχρηματίας.
Decl
.

47

.

1

.

49

μὴ χείρω μὲν οὖν γε‐ νέσθαι χαλεπὸν ἂν ἦν, μᾶλλον δέ, εἰ καὶ μηδεὶς τῶν ἄλλων, αὐτὸς ἂν αὐτὸν ὕστερον εἰς κοινωνίαν εἰσῆγον. ὁμολογῶ γάρ, εἰ καὶ παροξύνω τῷ λόγῳ. τί οὖν
5ἔδει πονηρὸν ἐπὶ τῆς διαθήκης γενόμενον φιλανθρω‐
πεύεσθαι μετὰ τοσαύτης βλάβης;
Decl
.

47

.

1

.

50

 Αὐτὰ δὲ ταῦτά φησιν, ἡνίκα ἐκέλευόν σε γράφειν, τί μὴ πρὸς ἐμὲ διελέχθης; ἦν γάρ που βέλτιον λέγοντα πείθειν ἢ διὰ σιγῆς ἀδικεῖν. καὶ πῶς ἂν ἀσθενοῦντί τε καὶ φαύλως ἔχοντι καὶ τε‐
5λευταῖα νομίζοντι περὶ τῶν αὑτοῦ βουλεύεσθαι λόγον ἀπέτεινον μακρόν; πῶς δ’ ἂν παρὰ τοῖς σοφοῖς ὁρῶν τὸν καιρὸν ἐπαινούμενον αὐτὸς ἂν οὕτως ἄκαιρον πρᾶγμα ἐπεισῆγον τῇ νόσῳ καὶ τὸν ὀδυνώμενον τῷ πυρετῷ λόγοις ὀχληροῖς ἐβάρυνον;
Decl
.

47

.

1

.

51

οὐκ ἴστε, ὦ δικασταί, πηλίκης δεῖ τοῖς τοιούτοις ἡσυχίας; οὐκ ἴστε ὑπὸ τῶν ἰατρῶν παραγγελλόμενον δεῖν ἠρεμεῖν αὐτούς τε ἐκείνους καὶ τοὺς παρόντας αὐτοῖς; οὐ καὶ τὰ μὴ
5λυπηρὰ τῇ φύσει λυπεῖν τοὺς τοιούτους δύναται; κἂν φθέγξηταί τις κἂν μή, κἂν ἑστήκῃ, κἂν καθιζάνῃ, κἂν μειδιᾷ, κἂν σκυθρωπάζῃ, κἂν ἐξίῃ, κἂν μένῃ, τούτων ἕκαστον πλήττει τὸν ἀσθενοῦντα καὶ δυσκολαίνειν ποιεῖ καὶ τὸ κακὸν αὔξει. δεῖ δὲ πειρᾶσθαι τὸν κάμνον‐
10τα διὰ πάντων εὐφραίνειν, ἀνιᾶν δὲ μηδὲ καθ’ ἕν. διὰ τοῦτο πρὸς αὐτοὺς καὶ ψευδόμεθα καὶ πλάττομεν λόγους ἀφ’ ὧν ἂν ἡσθεῖεν, κἂν δυσχερές τι συμβῇ, κρύπτομεν καὶ τὸ οὐκ ὂν ἀγαθὸν ὡς ὑπάρχον λέγομεν.
Decl
.

47

.

1

.

52

τότ’ οὖν ἔμελλον ἀγωνίζεσθαι πρὸς σέ, πάτερ, καὶ ταῦτα ἃ νῦν εἶπον τὰ πολλὰ διεξιέναι καὶ πειρᾶσθαι δεικνύειν ὡς οὐκ ὀρθῶς βουλεύῃ καὶ ψυχὴν ἕτοιμον εἰς ὀργὴν παροξύνειν καὶ πῦρ ἐπάγειν πυρί; καὶ τίς
5οὐκ ἂν καὶ τῶν ἰατρῶν καὶ τῶν ἄλλων, εἰ κρατῆσαι συνέβη τὴν νόσον, ἐπ’ ἐμὲ τὴν αἰτίαν ἦγεν ἂν τοῦ θανάτου; οὗτός ἐστιν ὁ τὸν πατέρα ἀπεκτονώς, οὗτος ὁ μείζω ποιήσας τὴν ἀρρωστίαν, ὁ τὸν υἱὸν ὃν ἐμέμφετο πρὸς αὐτὸν ἐπαινέσας. σίδη‐
10ρον μὲν οὐκ ἐπήνεγκε τῷ πατρί, διὰ θυμοῦ δὲ αὐτὸν ἀπολώλεκεν.
Decl
.

47

.

1

.

53

εἰ γὰρ νῦν ὑγιαίνων οὐχ ἡδέως δέχῃ τοὺς λόγους καίτοι καὶ τῶν δικαζόν‐ των καὶ τῶν περιεστηκότων συγχωρούντων με δίκαια λέγειν, τίς ἂν ἦσθα τότε χειμαζομένης ὑπὸ τοῦ νοσή‐
5ματός σοι τῆς ψυχῆς; ἆρ’ οὐκ ἂν ἐκεκράγεις ὠθεῖν, ἐξελαύνειν ὡς ἀπολλύντα σε τοῖς λόγοις καὶ τὸ κατ’ ἐκείνου μὲν ἐτήρεις μῖσος, τὸ δὲ πρὸς ἐμὲ φίλτρον εἰς μῖσος μετέβαλες, ἀπῄειν δ’ ἂν κακὸς ἰατρὸς τῆς ὀργῆς γεγενημένος, ἄλλος δ’ ἂν ἀντ’ ἀμφοῖν ἐπὶ τὸν κλῆρον
10ἐκαλεῖτο; καὶ οὐχὶ τοῦτο δεινότατον, τὸ δὲ σοὶ 〈κακοῦ〉 τινος αἴτιον γεγονέναι δοκεῖν τίνος οὐ μεῖζον κακοῦ;
Decl
.

47

.

1

.

54

 Διαβέβλημαι γάρ φησιν ὑπὸ τῆς σῆς φιλ‐ ανθρωπίας. ἐξῆν δέ γε, ὦ δικασταί, μὴ τοῦτο παθεῖν, εἴπερ ἐβούλετο σιωπᾶν. ἐγὼ μὲν γὰρ οὔτε ζῶντος οὔτε τεθνεῶτος ταῦτ’ ἂν ἐξεῖπον πρὸς ἕτερον οὐδ’ ἂν πρὸς
5αὐτόν γε τὸν ἀδελφόν, ὁ δὲ αὐτὸς ἑαυτόν, ὡς ὁρᾶτε, ἀδικεῖ.
Decl
.

47

.

1

.

55

ἐχρῆν δέ γε ἢ σιγᾶν ἢ πρὸς ἐμὲ μόνον ἐπαινεῖν τὰς διαθήκας καὶ φάσκειν εὖ με βεβουλεῦσθαι καὶ χαίρειν μὲν ἐπὶ τοῖς πεπραγμένοις, ἀπαλλάττειν δὲ τὴν οἰκίαν τῆς ἐνούσης ταραχῆς. οὕτως ἂν ἡμῖν ἅπαν‐
5τα εἶχε καλῶς, νῦν δὲ πολεμῶν τοῖς γράμμασι καὶ το‐ σαύτην ἐπάγων δίκην καὶ ποιῶν ὃν ἐγέννησας ἀλλό‐ τριον δίδως λαβήν τινα τοῖς πρᾴοις καὶ φιλοτέκνοις.
Decl
.

47

.

1

.

56

 Ἀλλ’ εἰ καὶ μὴ πρότερον, νῦν γε, πρὸς θεῶν, ὦ πάτερ, γνώρισον μὲν αὑτόν, γνώρισον δὲ ἡμᾶς. αἰδέσθητι δὲ θεοὺς οἷς ἔθυσας μὲν εὐχόμενος γενέσθαι πατήρ, ἔθυσας δὲ ἤδη γεγενημένος, ἔθυσας δὲ δεκάτην
5ποιῶν, οὐ ταῦτα αἰτῶν δήπου, μήτ’ οἰκίαν μήτε κλῆ‐ ρον παραδοῦναι τοῖς υἱέσιν, ἀλλὰ διαδόχους, κληρονό‐ μους, χορηγούς, τριηράρχας, ῥήτορας, πρέσβεις, στρα‐ τιώτας ἀγαθούς, ἀριστέας, στρατηγούς.
Decl
.

47

.

1

.

57

ταῦτα, ὡς εἰκός, ἐδέου σοι γενέσθαι παρὰ τῶν θεῶν, αὗται γὰρ εὐχαὶ πατέρων. τούτων ἀναμνήσθητι, ταῦτα αἰσχύνθητι. καὶ μὴ σαυτὸν μὲν ἄπαιδα καταστήσῃς ὄντων υἱέων,
5ἡμᾶς δὲ ὀρφανοὺς ὄντος πατρός. ἱκανῶς ἐδά‐ κρυσεν ἡ μήτηρ, ἱκανῶς ὁ δυστυχὴς ἀδελφός, ἱκανῶς ὁ
τέως μὲν εὐδαίμων νομιζόμενος ἐγώ, νῦν δὲ ἀθλιώτα‐ τος. ἱκανῶς ἐλυπήσαμεν τοὺς ἀληθῶς φίλους, ἱκανῶς εὐφράναμεν τούς τε φανερῶς μισοῦντας καὶ τοὺς οὐχ
10ὁμολογοῦντας.
Decl
.

47

.

1

.

58

ἐν μὲν ταῖς ἄλλαις ἁπάσαις οἰκίαις ὁμόνοια, φίλτρον, κοινοὶ λόγοι, κοιναὶ τράπεζαι, τέρψεις ἐμμελεῖς, ἐλπίδες ἀμείνους, παρὰ δὲ ἡμῖν ἐγκλήματα, κατηγορίαι, θυμός, ἀγανάκτησις, ὀδυρμός, κατήφεια,
5τὸ νομίζειν ὑπ’ ἀλλήλων ἀδικεῖσθαι, πόλεμος εἴσω θυρῶν, σπονδαὶ δὲ οὐδαμόθεν. οὐκ ἔκαμες, ὦ πάτερ, μισῶν τοὺς οἰκείους; οὐκ ἀπείρηκας βοῶν καὶ διαρ‐ ρηγνύμενος;
Decl
.

47

.

1

.

59

ἀλλὰ πόλεις μὲν πόλεσιν ὑπὲρ τῶν μεγίστων ἐγκαλοῦσαι πολλάκις μέλλουσαι μάχεσθαι συνιόντων ἤδη τῶν στρατοπέδων πρὸ τῶν τραυμάτων κατέθεντο τὴν ἔριν καὶ διελύθησαν ἀλλήλαις συνευχό‐
5μεναι, σὺ δὲ πατὴρ ὢν ἀθάνατα χαλεπαίνεις καὶ οὐ ποιήσεις τὴν προσηγορίαν αὐτὴν σύμβολον διαλλαγῶν, ἀλλὰ κακώσεις οὓς ἐγέννησας εἰδὼς ἃ ποιεῖ περὶ τὰ αὑτῶν τὰ θηρία; τίς Ἐριννὺς ἄρα συνεφήψατό σοι τῶν γάμων; περὶ τίνα θεῶν ἁμαρτόντες ταύτην ἀπ‐
10αιτούμεθα 〈τὴν〉 δίκην; διὰ τί μὴ γενομένους ἡμᾶς, ὦ πάτερ, ἐξέθηκας μέλλων ἐπὶ τοιούτοις θρέψειν;
Decl
.

47

.

1

.

60

ἀλλὰ δεῖ με πάντως τῆς οἰκίας ἐκπεσεῖν καὶ οὐ περιέσται σου τῆς ὀργῆς ἡ φύσις; οὐκοῦν τοῦτο μὲν εἰ δοκεῖ, κρατείτω· τῷ δὲ ἀδελφῷ σπεῖσαι καὶ τὰς αἰ‐ τίας τῆς ψυχῆς ἐξάλειψον καὶ μάθε τοῖς διαβάλλουσιν
5ἀπιστεῖν. τρέφε τὸν υἱὸν κληρονόμον, μόνῳ πάντα παράδος. μόνος ἅπαντα ἐχέτω, οὐ μέμψομαι, οὐ φθο‐ νήσω, μόνον εἰς υἱὸν ὁ κλῆρος διαβαινέτω. καὶ μὴ τοῦθ’ ὃ κατασκευάζονταί τινες ἰσχυέτω τοῖς ἐπιβουλεύουσιν, ἐξελάσαι μέν σε τοὺς σαυτοῦ παῖδας,
10παῖδας δὲ ἐκείνους νομίσαι.
Decl
.

47

.

1

.

61

ταῦθ’ ὑποσχέσθω παρ’ ὑμῖν, ὦ δικασταί, καὶ τὴν ἀποκήρυξιν οἴσω πρᾳότερον. καὶ γὰρ οὐδὲ φόβος μὴ καὶ στέγης καὶ τῶν ὑπο‐ δεξομένων ἀπορία γένηται. πολλούς μοι πεποιήκα‐
5σιν αἱ διαθῆκαι πατέρας. οἶδα ἐπαινούμενος, οἶδα θαυμαζόμενος, οἶδα ἀγαπώμενος. ἔσται τις ὁ κέρδος αὑτοῦ ποιούμενος, εἰ φαίνοιτό μοι τῶν ὄντων μετα‐ διδούς.
Decl
.

47

.

1

.

62

 Ἓν αἰτῶ σε μόνον, ὦ πάτερ, καὶ μηδὲν δεί‐ σῃς, οὐ γὰρ λύσει τὴν ἀποκήρυξιν· ἐξέστω μοι προσ‐ ιέναι τέ σοι καὶ λαλεῖν ἐπ’ ἀγορᾶς καὶ παραπέμ‐ πειν μέχρι θυρῶν, εἰσιόντα δὲ ὁ θυρωρὸς εἰ λάβοι,
5σφαττέτω.
Decl
.

47

.

1

.

63

 Καλείτω μοί τις τὸν ἀδελφόν. ἐλθέ, ὦ ταλαί‐ πωρε, θάρρησον, ἅψαι τῶν γονάτων τοῦ πατρός, δά‐ κρυσον, ἱκέτευσον. μεταβέβηκεν εἰς ἐμὲ τὸ μῖσος. φυ‐ λάξει δὲ σοὶ τὰς διαλλαγὰς βεβαίους τὸ πρὸς ἐμὲ πο‐
5λεμεῖν. πολέμει τοίνυν καὶ λοιδόρει καὶ διαφέρου καὶ
τῷ πολέμῳ τούτῳ τήρει τὴν πρὸς αὐτὸν εἰρήνην.
Decl
.

48

t

1

Δύο τις ἔχων παῖδας τὸν ἕτερον ἀπεκήρυξεν. ὁ ἐπὶ τῆς οἰκίας ἀριστεύσας ᾔτησεν εἰς τὸ γέρας τὸν ἀδελφὸν ἀναληφθῆναι. ἀντειπόντος τοῦ πατρὸς οὐκ ἔπεισεν. ἀξιοῖ καὶ αὐτὸς ἀποκηρύτ‐
5τεσθαι.
Decl
.

48

.

1

.

1

 Οὐχ ὑπὲρ τῶν πρῴην καὶ αὖθις ἀνέστην δεησόμενος ὑμῶν τε, ὦ πολῖται, καὶ τοῦ πατρὸς οὐδ’ αἰτήσων ἐκείνην τὴν δωρεὰν ἣν πρὸ τῆς ὑμετέρας γνώσεως καλήν τε ἡγούμην εἶναι καὶ πρέπουσαν ὑμῖν
5τε δοῦναι καὶ ἐμοὶ λαβεῖν καὶ συγχωρῆσαι τῷ πατρί. καὶ γὰρ ἂν ἄτοπος εἴην, εἰ ἃ τοῖς πρώτοις λόγοις οὐκ ἠδυνήθην ὑμᾶς ὡς ἐστὶ δίκαια διδάξαι, περὶ τούτων εἶχόν τινας ἐλπίδας ὡς, εἰ πάλιν ἀκροάσαισθε, τάχ’ ἂν ἐνδοίητε.
Decl
.

48

.

1

.

2

ἀλλ’ ἐπεὶ τὰ πάντων εἴρηταί μοι δει‐ νότατα καὶ τόλμημα τετόλμηκα πάμμεγα τῶν πρὸς τὸν παῖδα διαλλαγῶν τῷ πατρὶ μνησθείς, συγγνώμης μὲν οὐκ ἂν ἀξιώσαιμι τυχεῖν οὐχ ὡς προσῆκον ὂν ἀπαραι‐
5τήτους εἶναι πανταχοῦ καὶ πικρούς, ἀλλ’ ἐμοῦ πρὸς τὸ τιμωρεῖσθαι μᾶλλον ἢ τὸ συγγινώσκειν ὁρῶντος. διόπερ ἀνέστην ἐν χάριτος αἰτήσων μέρει τὸ δοῦναι δίκην ὧν πρότερον ᾔτηκα. τὸν γὰρ ἐν τῷ βουληθῆναι λῦσαι τἀδελφῷ τὴν συμφορὰν πατέρα λυπήσαντα δί‐
10καιον ἐκείνῳ κοινωνῆσαι τῆς συμφορᾶς.
Decl
.

48

.

1

.

3

 Ἔστι μὲν οὖν δῆλον ὡς καὶ μηδὲν ἐμοῦ τοιοῦ‐ τον παρ’ ὑμῶν αἰτοῦντος, ἀλλὰ τῶν καινῶν μὲν τούτων ἀφισταμένου, τῶν δὲ ἐν ἔθει δωρεῶν μεμνημένου ταχέως ἂν ὁ πατὴρ ἔδωκε τὴν χάριν ἐκ‐
5βαλών με τῆς οἰκίας. οἱ γὰρ εὔνοιαν μὲν ὑποκρινά‐ μενοι πρὸς τοῦτον, τὰ δὲ τῶν ἐχθίστων ἐπιδεδειγμένοι καὶ προφάσεσιν οὐ μεγάλαις ἐκπολεμώσαντες τὸν ἄν‐ θρωπον τοῖς ἀναγκαίοις τίνες ἔσονται τοιαύτην ἔχον‐ τες ἀφορμήν, εἰ οὓς ὁ πατὴρ ἐλαύνει, τούτους αὐτὸς
10ἀγάγοι καὶ πάλιν οἴκαδε;
Decl
.

48

.

1

.

4

οὐ μὴν ἀλλ’ εἰ καὶ παρὰ τῶν ἐχθρῶν ἡμῖν ῥᾴδιον ἀποκηρύξεως τυχεῖν, παρ’ ὑμῶν βέλτιόν πως τοῦτο γενέσθαι. ἐκείνως μὲν γὰρ ὁ
πατὴρ ἕξει τὴν αἰτίαν ἀντὶ τῶν παροξυνάντων, τὰ γὰρ
5ἐν ἀπορρήτῳ κατασκευάσματα τοῖς πολλοῖς ἄδηλα, οὕ‐ τω δέ, ὡς νῦν ἀξιῶ, τῆς οἰκίας ἐκπεσὼν τὸν μὲν ἐλευθερῶ μέμψεως, αὐτὸς δὲ τὴν αἰτίαν οἴσομαι. εἰ δ’ ἀναγκαῖον ἢ τούτῳ τι γενέσθαι δυσχερὲς ἢ ἐμοί, με‐ τριώτερον ἐπ’ ἐμὲ τοῦτο ἐλθεῖν ἢ τὸν πατέρα ἐν αἰ‐
10σχύνῃ ποιῆσαι.
Decl
.

48

.

1

.

5

ἕνεκα μὲν οὖν τοῦ δικαίαν τε καὶ εὔλογον εἶναι τὴν παροῦσαν αἴτησιν θαρρῶ μὴ ἀτυ‐ χῆσαι, δύο δὲ ἐλαττώματα δέδοικα, τὴν ἡλικίαν τὴν ἐμαυτοῦ καὶ τὴν τοῦ λέγειν ἀπειρίαν. τοῖς μὲν γὰρ ἢ
5εἰς γῆρας ἥκουσιν ἢ τὸν περὶ τὸ βῆμα βίον εὐθὺς ἐξ ἀρχῆς ᾑρημένοις, τοῖς μὲν ὁ χρόνος δίδωσι πολλὰ εἰ‐ δέναι, τοῖς δὲ ἡ μελέτη τὰς περὶ τὸ λέγειν τέχνας· ἐγὼ δέ εἰμι μὲν τηλικοῦτος ἡλίκον ὁρᾶτε, βεβίωκα δὲ ἐν ὅπλοις, ὥστε ὅσον μοι τοῦ σώζειν τὴν πατρίδα δύ‐
10νασθαι περίεστι, τοσοῦτον τοῦ λέγειν ἱκανῶς ἀπολέ‐ λειμμαι.
Decl
.

48

.

1

.

6

ἀλλ’ εἰ μὲν τῶν οὐχ ἡδέων τι τῷ πατρὶ καὶ νῦν ἐπήγγελλον καὶ τὸ λυπηρότατον τοῦτο ῥῆμα ἐκείνῳ ἐφθεγγόμην τὸ τῶν διαλλαγῶν, εἰκότως ἂν εὐθὺς ἀναστὰς ἐπεστόμιζέ με πολλῶν πλεονεκτημάτων
5εἰς τὸ κρατεῖν εὐπορῶν· ἐπεὶ δὲ οἷς ἤδη πεποίηκε προστίθημι παραπλήσια καὶ ταῖς ἐπιθυμίαις συναγωνί‐ ζομαι τοῦ πατρός, οὐκ οἶδα ἀνθ’ ὅτου μοι δι‐ καίως ἀντείποι καὶ φιλονεικίᾳ χρήσαιτο πρὸς τὸν αὑ‐ τοῦ ζηλωτήν.
Decl
.

48

.

1

.

7

 Ἵνα δέ, ὦ δικασταί, μή με οἴησθε τὰ μὲν πρὸς τοὺς πολεμίους ἀγαθὸν γεγενημένον, τὰ δὲ πρὸς τὸν πατέρα οὐ τοιοῦτον μηδὲ τοὺς λόγους τοὺς ἄρτι ῥηθέν‐ τας εἰς ἀναίδειαν ἤ τινα ἄλλην κακίαν ἀναφέρητε,
5μικρὸν ἀκούσατέ μου, πρὸς θεῶν, ἀπολογουμένου. πιστεύω γὰρ ὑμῖν δόξειν ἢ μηδὲν ἠδικηκέναι ἢ ἄκων ἡμαρτηκέναι.
Decl
.

48

.

1

.

8

ὡς γὰρ ἐγενόμεθα, ὦ δικασταί, τῷ πατρὶ καὶ ἤδη ἦμεν οἷοι δέχεσθαι παιδεύματα, ἄμφω μὲν ἔπεμπεν εἰς παιδοτρίβου, ἄμφω δὲ εἰς διδασκάλου τῶν τακτικῶν ἠσπάζετό τε ὁμοίως ἀναστρέφοντας καὶ
5ὅλως ἴσον ἔνεμε φιλίας ἑκατέρῳ. παρὰ πάντα δὴ τὸν χρόνον, εἴπω τι τῶν χρηστῶν, ὦ πάτερ, εἰς τὸν ἀδελ‐ φὸν καὶ οὐ ποιήσῃ τὸν ἔπαινον ἔγκλημα; πάντα δὴ τὸν χρόνον τοῦτον οὐδὲ ἓν εἶδον ἐν ἐκείνῳ, μὰ τοὺς θεούς, τῶν αἰσχύνῃ περιβαλλόντων νέον, οὐκ ἔρωτας
10μανικούς, οὐ πληγὰς ὑπὲρ ἑταίρας, ἀλλ’ ἴσα ἐβαδίζο‐ μεν, ταὐτὰ ἐφρονοῦμεν, τοῖς αὐτοῖς ἐχαίρομεν, ἀπὸ τῶν αὐτῶν ἐφεύγομεν.
Decl
.

48

.

1

.

9

οὕτω δὲ ἡμῖν 〈τῶν〉 τοῦ οἴκου φερομένων καὶ παράδειγμα ὄντων εὐδαιμονίας Φθόνος ἐμβαλὼν ἀνέτρεψε πάντα ἐξ ὧν ἐζηλούμεθα.
ἀναφαίνονται γὰρ ἄνθρωποί τινες ἄμεινον ἐμοῦ τοῦ
5συζῶντος τὸν ἀδελφὸν εἰδότες, οἳ τὰς τοῦ πρεσβύτου παρατηροῦντες ὀργάς, ὡς εἰώθατε πρὸς ἀλλήλους ἐν ταῖς συνουσίαις αἰτιᾶσθαι τοὺς υἱεῖς, κἂν εἰς μικρό‐ τατα ἁμαρτάνωσιν ἃ οἱ βέλτιστοι τῶν ὁμιλούντων κου‐ φότητα ἀποφαίνουσι καὶ κοινὰ τῆς ἡλικίας καὶ τοῖς οὐ
10λίαν δυσκόλοις εὔφορα, ἀλλ’ οὐχ οἱ τοῦτον φι‐ λεῖν λέγοντες, ἀλλὰ μεγαλύνοντες ἀεὶ τὸ παραπῖπτον καὶ τὸν σπινθῆρα ἐγείροντες τοσούτου πολέμου τὴν οἰκίαν ἐπλήρωσαν καὶ οὕτω σφόδρα τὸν πατέρα ἐξώργισαν ὥστε ἐπιλαβόμενος εἷλκε τὸν υἱὸν ὃν ἐγέννησεν, ὃν
15ἔθρεψεν, ᾧ τὴν δεκάτην ἐποίησε, καὶ εἰσῆγεν εἰς τὸ δικαστήριον καὶ ἐκάλει πονηρόν.
Decl
.

48

.

1

.

10

ὁ δὲ ἐκπεπληγ‐ μένος τῷ τε ἀπροσδοκήτῳ καὶ ταῖς αἰτίαις καὶ τῇ τοῦ πατρὸς βοῇ καὶ τοῖς περιεστηκόσιν ἐσίγα μέχρι τοῦ μηδὲν εἰπεῖν ὑπὲρ αὑτοῦ τὸν πατέρα αἰδούμενος καὶ
5μᾶλλον εἵλετο προδοῦναι τὰ τοῦ ἀγῶνος δίκαια ἢ ὡς συκοφαντοῖτο φθέγξασθαι. μετὰ ταῦτα οὑτοσὶ μὲν ἀπῄει τὴν καλὴν νίκην νενικηκώς, ὁ δὲ ἀδελφὸς εἰς τὰ τῆς πενίας κακά. ἐγὼ δὲ ἀμφοτέρους ὀδυρόμενος, τὸν μὲν ὧν ἐπεπόνθει, τὸν δὲ ὧν ἐξηπάτητο, ἐποιού‐
10μην, ὦ δικασταί, τοὺς ὀδυρμοὺς λανθάνων, ἐφοβούμην γὰρ μὴ τὰ δάκρυα γένηται εἰς ἀποκήρυξιν ἀφορμή.
Decl
.

48

.

1

.

11

τοῦτο μὲν οὖν ἡ τῆς πόλεως ἐκώλυεν Ἀγαθὴ Τύχη παρασκευάζουσα δι’ ἐμοῦ τοῖς ἐναντίοις τὴν ἧτταν
καὶ ταῦτα ἐν οἷς νῦν εἰσιν, ἐγὼ δὲ τῆς μὲν τῶν πολι‐ τικῶν μελέτης οὐκ ἠμέλουν, πενθῶν δέ, ὦ ἄνδρες,
5διετέλουν καὶ τοὺς ἡλικιώτας ἐν τοῖς γυμνασίοις αἰ‐ σχυνόμενος, οἳ τῆς συμφορᾶς τὸν ἀδελφὸν ἐλεοῦντες οὐκ ἔστιν ὅτε οὐ καθήπτοντό μου περιιστάμενοι κύκλῳ· σὺ δὲ οὐδὲ εἰσιὼν οἴκαδε καὶ συνεστιώμενος τῷ πατρὶ καὶ λόγου μεταλαμβάνων οὐκ ἔπαυσας
10τὴν ὀργήν; οὐκ ἐπράϋνας τὸν θυμόν; οὐκ ἀνεῖ‐ λες τὰς ὑποψίας; οὐχ ἱκέτευσας; οὐκ ἐδάκρυσας; ὅρα μὴ δόξῃς ἐπαινεῖν τὰ πεπραγμένα τὸν κλῆ‐ ρον πρὸ τῆς φύσεως ἄγων, μᾶλλον δὲ ἤδη τι καὶ συνεξεργάσασθαι.
Decl
.

48

.

1

.

12

καίτοι μέμνησαι, ὦ πά‐ τερ, ὁσάκις σοι πρὸς τὰ γόνατα πεσόντα με καὶ δεό‐ μενον λῆξαι τῆς ὀργῆς ἀπεκρούσω καὶ ἀπειλησάμενος ἐκβάλλειν τοὺς οἰκέτας ἐκέλευσας. οἱ γὰρ διαβάλλοντες
5ἐξ αὐτῶν τῶν ἀτυχημάτων τἀδελφοῦ πιθανώ‐ τεροι καὶ τὰ μηδαμοῦ λεχθέντα πλάττοντες ἔφερον εἰς ὦτα τούτῳ καταστῆναι τὴν ψυχὴν οὐκ ἐῶντες. τί οὖν ἦν λοιπόν; ἀλγεῖν μὲν τοῖς πεπραγμένοις, ἡσυχάζειν δὲ ἀνάγκη, καλεῖν δὲ τοὺς θεοὺς διαλλακτάς.
Decl
.

48

.

1

.

13

ἐν τούτῳ δὲ ἡμῶν ὄντων ἀγγέλλεται πολεμίων εἰσβολή. καὶ οἱ δῆμοι διηρπάζοντο καὶ τὸ δεινὸν προσῄει τῷ τείχει καὶ δρόμος καὶ φόβος καὶ ταραχὴ πάντα κατ‐
5εῖχεν, ἁρπάσαντας δὲ τὰ ὅπλα θέειν ἔδει καὶ τὰ σώματα ὑπὲρ τῆς πατρίδος εἰσφέρειν.
Decl
.

48

.

1

.

14

ἐγὼ μὲν οὖν τήν τε τῶν στρατηγῶν ἐπιστήμην καὶ τὰς κοινὰς προθυμίας καὶ πρὸ τούτων γε τὴν τῆς Τύχης ῥοπὴν τῶν τε ἡμῖν
ὑπαρξάντων ἀγαθῶν καὶ τῆς τῶν ἐναντίων αἰτιῶμαι
5πληγῆς, οἱ δέ, ὡς ὁρᾶτε, πάντες ἐμοὶ λογίζονται τὴν τροπὴν καὶ πρὸς τοὺς οἰκείους ἕκαστος οἴκοι τἀμὰ διηγεῖται καὶ τὴν ἀγορὰν ἐμπεπλήκασι τῶν ὑπὲρ ἐμοῦ λόγων καὶ νῦν ἥκουσι συνησθησόμενοι τῇ τιμῇ.
Decl
.

48

.

1

.

15

ἐμοὶ δ’, ἕως μὲν ἤλπιζον ῥύσεσθαι τὸν ἀδελφὸν τῶν κα‐ κῶν, καλὸν ἦν ἴσως ἡ τῶν τετολμημένων διήγησις, ὡς ἔτι μὲν ἐξιὼν ἔγεμον θυμοῦ καὶ τῷ μέλλειν ἠχθόμην,
5ἰδὼν δὲ τοὺς ἐναντίους δίκην σκηπτοῦ ἐνέπιπτον τὴν μὲν τοῦ πείσεσθαί τι φροντίδα ἀφείς, τὴν δὲ ἀπὸ τοῦ δρᾶσαι δόξαν ἰδών, καὶ ὡς ἔρρηξα τὴν φάλαγγα, καὶ τὸ ξίφος συνεχῶς ἐνεργόν, καὶ τὸ μὲν ἠλαύνετο, τὸ δὲ ἐζωγρεῖτο, μεστὸν δὲ τὸ πεδίον νεκρῶν καὶ φυγῆς,
10τοῖς δὲ στρατιώταις ἀντὶ λόγων ἐκ τῶν ἐμῶν ἔργων ἡ παράκλησις.
Decl
.

48

.

1

.

16

ταῦτα, ὦ δικασταί, καὶ δρῶν ἔχαι‐ ρον καὶ διηγούμενος εὐφραινόμην, ἕως ἡγούμην αὐτὰ σεμνά τε εἶναι καὶ οὐχ ἡττᾶσθαι λόγων, νῦν δὲ τοσοῦτον ἂν εἴποιμι μόνον ὡς ἐμοὶ μάλιστα οἱ πολέ‐
5μιοι τῶν πολιτῶν καταρῶνται.
Decl
.

48

.

1

.

17

 Σκοπεῖτε τοίνυν τίς ποτε ἐγενόμην ἐπὶ τῇ νίκῃ καί μου δοκιμάσατε τῇ δωρεᾷ τὸν τρόπον. ὡς γὰρ ἀπέδομεν ὑποσπόνδους τοὺς νεκροὺς καὶ τὸ τρόπαιον εἱστήκει καὶ περίβλεπτος ἦν καὶ ἐπῃνούμην καὶ ἐκρο‐
5τούμην, προσιόντες μοι δημόται καὶ φυλέται καὶ συμ‐ φοιτηταὶ καὶ πάντες ὅσοι συνῄδεσάν μοι τὴν λύπην ἣν εἰς τὸν ἀτυχοῦντα εἶχον ἀδελφὸν νῦν, ἔλεγον, ἃ πάλαι ἐπόθεις ἥκει. νῦν καιρὸς ἀμῦναι τἀδελ‐
φῷ τὴν συμφορὰν καὶ τῷ μὲν ἀποδοῦναι τὴν
10οἰκίαν, τὸν πατέρα δὲ τῆς ἐπὶ τῇ πικρᾷ κρίσει δόξης ἀπαλλάξαι.
Decl
.

48

.

1

.

18

εἰκὸς δὲ αὐτὸν αἰσχυνθέν‐ τα σου τὴν ἀρετὴν ἡμερώτερόν πως κἀκείνῳ γενέσθαι. σὺ δὲ καὶ πρὸς τὸν δῆμον εἰπεῖν καὶ δι’ ἐκείνου πρᾶξαι τὰς σπονδὰς καὶ μετὰ τῶν
5ἄλλων ἃ λαμβάνειν νόμος καὶ τοῦτο ἐπαγγεῖ‐ λαι. πάντως δὲ πολλοῦ πᾶσιν ἄξιος εἶ καὶ τὸ δικαίως αἰτεῖν ἀπὸ τῆς ἀνδραγαθίας ἔστι σοι.
Decl
.

48

.

1

.

19

ἐκκλησία τοίνυν μετὰ ταῦτα καὶ καλούμενος παρ‐ ῄειν ἄνθρωπος ἐπ’ ἀριστείᾳ κατηφής, ἀφῃρεῖτο γὰρ τὴν ἐπὶ τοῖς κατορθώμασι φαιδρότητα τὸ τῆς οἰκίας ἀτύχημα, μνησθεὶς δὲ τῆς μάχης καὶ φήσας οὐχ ὑμᾶς
5ἐμοὶ δεῖν ἔχειν χάριν, ἀλλ’ ἐμαυτὸν τοῖς παραταξαμέ‐ νοις θεοῖς ὅμως, ἔφην, ἐπειδήπερ αἰτεῖν κελεύετε, τὰ συνήθη μέν, ὦ πάτερ, καὶ δι’ ὧν τοῖς λαμβά‐ νουσιν εὐπορία τε καὶ τὸ λαμπροὺς εἶναι περι‐ γίγνεται, οἷον πλέθρα γῆς πεφυτευμένης ἢ τά‐
10λαντα ἀργυρίου ἢ σίτησιν ἐν πρυτανείῳ ἢ χαλ‐ κῆν εἰκόνα, τούτων μέν, ἔφην, τῶν λαμπρῶν οὔ‐ πω πράττομεν ἀξίως, ἀλλά μοι δότε δωρεάν.
Decl
.

48

.

1

.

20

καὶ κρατηθεὶς δάκρυσιν ἐσίγησα, κελευόντων δὲ ὑμῶν λέγειν καὶ θαρρεῖν, ὡς οὐδὲν 〈ὂν〉 ὅ τι οὐ δώ‐ σετε εἶπον τὴν Ἐριννὺν τῆς οἰκίας ἣ τὰ συμ‐ πεφυκότα διέσπασε, τὴν συμφορὰν τἀδελφοῦ, τὴν ὀρ‐
5γὴν τοῦ πατρός, ὡς ἀκούομεν κακῶς, ὡς τραγῳδού‐ μεθα πανταχοῦ, καὶ τελευτῶν ἀντ’ εἰκόνος ἐπήγγελλον τοσοῦτον, ἰδεῖν οἴκοι τὸν ἀδελφόν. ἐν ᾧ πάντες ἀνεθο‐ ρυβήσατε τὸ τῆς αἰτήσεως ἦθος ἄμεινον τῆς ἀριστείας ἡγούμενοι.
Decl
.

48

.

1

.

21

καὶ ἦν ἔνθεν μὲν ἀκούειν ἀποκαλούν‐ των τὸν χρηστόν, ἑτέρωθεν δὲ τὸν βέλτιστον, παντα‐ χόθεν δὲ ἁπλῶς ἕν γέ τι ῥῆμα πρὸς εὐφημίαν φέρον. ἀλλά τοι, ὦ δικασταί, τὸ θαῦμα μέχρι τῆς σιγῆς τοῦ
5πατρός, ὡς δὲ διῆρε τὸ στόμα καὶ ἐφθέγξατό τι καὶ συνήγαγε τὸ πρόσωπον, πάντα διέφθαρτο, καὶ τὰ καλὰ τέως φαῦλα ἐπεφήνει καὶ ὑμεῖς μετεβέβλησθε καὶ αὐ‐ τὸς παραπαίειν ἐδόκουν καὶ δι’ ὧν εὐδοκίμουν, ἐπὶ τούτοις αἰτίας εἶχον.
Decl
.

48

.

1

.

22

τοσοῦτον, ὦ δικασταί, προσ‐ ηγορία πατρὸς εἰς ἀγῶνα πλεονέκτημα. πάντα φροῦδα ἐκεῖνα τὰ μεγάλα καὶ θαυμαστά, ὁ κηδεμὼν τῆς οἰκίας, ὁ φοβερὸς τοῖς ἐχθροῖς, ὁ τῆς πόλεως σωτήρ, ὁ φύλαξ
5τῶν γενῶν, ὁ τοῦ τείχους χρησιμώτερος, ὁ δοὺς ἀντὶ τοῦ πεφρικέναι εὐθυμεῖν, τὰ δ’ ἐπινίκια καταγέλαστα καὶ μικρὰ καὶ φλήναφος.
Decl
.

48

.

1

.

23

ἐπειδὴ τοίνυν ὑμῖν τε ἠνώχληκα καὶ τὸν πατέρα λελύπηκα καὶ λόγους ἀφεῖκα σιγῆς ἀξίους, εὕρηκα, ὦ δικασταί, ἑτέραν δωρεὰν δι’ ἧς ἐλπίζω τὸν πρεσβύτην εὐφρανεῖν. ἣν γὰρ οὐκ ἠδυ‐
5νήθην λῦσαι τἀδελφῷ συμφοράν, ταύτης κοινωνεῖν ἀξιῶ καὶ τῆς οἰκίας μετ’ ἐκείνου στέρεσθαι.
Decl
.

48

.

1

.

24

Τιμωρία τοῦτ’, οὐ δωρεά, φήσει τις
καὶ τὰς τιμὰς αἷς ἀμείβεσθε τῶν ἀριστέων τοὺς κινδύ‐ νους ἐξαριθμήσει μανίας εἶναι λέγων φυγόντα ταῦτα ἑκόντα ἐμβαίνειν εἰς τοσοῦτον κακόν. ἐγὼ δέ, εἰ μὲν
5ἡ σφοδρὰ λύπη τὸν λογισμὸν ἐξίστησιν, ὁμολογῶ μαί‐ νεσθαι πρὸς τοσοῦτον ἐπιθυμίας ἥκων. τίς γὰρ ἢ γέ‐ γονεν ἢ νῦν ἐστιν ἀθλιώτερος ἐμοῦ;
Decl
.

48

.

1

.

25

καὶ τὰ μὲν ἄλλα ἐῶ, τουτὶ δὲ αὐτὸ τὸ παρὸν πόσης δυστυχίας; ὁ μὲν δῆμος ἐν θυσίαις καὶ χαραῖς καὶ γυναῖκες καὶ παῖδες καὶ δοῦλοι τῆς ἀδείας εἰς ἡδονὴν ἀπολαύουσι,
5μόνος δὲ ὁ τούτων αἴτιος ἐν οἰμωγαῖς, ἐν θρήνοις τῷ φεύγειν τὴν πατρῴαν ἑστίαν. καὶ τῶν μὲν νενικηκό‐ των εἰμὶ πολίτης, στένω δὲ μετὰ τῶν ἡττημένων. καὶ τοῖς μὲν ἄλλοις τὸ στεφανηφορεῖν ἀπὸ τῆς ἐμῆς προθυ‐ μίας, ἐμοὶ δὲ ἀντὶ τούτου παρὰ τοῦ δήμου τὸ δακρύ‐
10ειν. καὶ τῇ μὲν πόλει λῦσαι τοὺς φόβους ἴσχυσα, τῷ δὲ ἀδελφῷ λῦσαι τὴν ἀποκήρυξιν οὐκ ἔσχον, ἀλλ’ ὧν ἐν προσθήκῃ τεύξεσθαι προσεδόκων οὐδ’ αὐτὰ καθ’ αὑτὰ λαβεῖν δεδύνημαι. καὶ τὸ δεινότατον, κατῄσχυνα τὴν νίκην αἰτήσει πονηρᾷ καὶ σεσωκὼς τοὺς νόμους
15εἰς ὠμὴν καὶ παράνομον ὑπήχθην δωρεάν.
Decl
.

48

.

1

.

26

μὴ τοί‐ νυν θαυμάσῃς εἰ τοσαύτῃ συνόδῳ κακῶν ἐκβέβλημαι τῶν λογισμῶν καὶ τοῖς μὲν ἀλγῶν, τοῖς δὲ αἰσχυνό‐ μενος οὐ πάνυ σωφρονῶ. ἀλλ’ εἰ καὶ λίαν τις οὐκ
5ἐπ’ ἐμαυτοῦ με εἶναι νομίζει, τοσοῦτόν γε ἔχω καθ‐ ορᾶν ὡς τὰ μὲν λαμπρύνοντα ἄνθρωπον οἱ μὲν εὖ
πράττοντες δέχονται καὶ τὸ μὲν πρόσφορον οἷς καιρὸς κομίζονται καὶ μέμψις ἄπεστιν, εἰ δέ τις δυσκολίᾳ κεχρημένος καὶ τοὺς οἰκείους ὁρῶν ἐν τοῖς χαλεπωτά‐
10τοις βοηθεῖν ἀδυνατῶν μέμνηται τιμῆς καὶ λαμπρότη‐ τος ἀντιποιεῖται, τοῦτον καὶ μισοῦμεν καὶ μεμφόμεθα καὶ θεοῖς ἐχθρὸν ἡγούμεθα. τὸ γὰρ ἄκαιρον ἐν αἰτίᾳ πανταχοῦ.
Decl
.

48

.

1

.

27

καὶ νῦν οὐκ ἐᾷ τούτων εἶναι καιρὸν ὁ δυστυχῶν ἀδελφός, ὁ ἀντειρηκὼς πατήρ, ὁ πεισθεὶς ἐκείνῳ δῆμος. ἀλλ’ ἐπ’ ἀγορᾶς με βούλει στῆναι χαλ‐ κοῦν οὐδὲ φανῆναι τἀδελφοῦ τολμῶντος ἐπ’ ἀγορᾶς;
5ἀλλ’ ἐν πρυτανείῳ σιτεῖσθαι τῆς οἴκοι τραπέζης ἐστε‐ ρημένου τούτου; ἀλλὰ τάλαντα λαβεῖν προσαι‐ τοῦντος ἐκείνου; ἀλλὰ κηρύγματος τυχεῖν ἀποκεκηρυγ‐ μένου τούτου; μή, πρὸς Διός, μή με ποιήσῃς περὶ τὴν φύσιν πονηρὸν μηδ’ ἐπιδείξῃς ὀλίγωρον τῶν ἐκείνης
10νόμων οἳ τοῖς οἰκείοις ταὐτά τε χαίρειν καὶ ταὐτὰ λυπεῖσθαι διώρισαν. συγγενείας δὲ ἁπάσης ἀδελφὸς ἐντιμότατον.
Decl
.

48

.

1

.

28

φέρε, εἰ δὲ ἐτεθνήκει νεωστὶ καὶ κατειλήφει τὴν τελευτὴν ἡ νίκη καὶ περὶ δωρεᾶς ὁ δῆμος καθῆστο, ἆρ’ ἄν με δοκεῖς δέξασθαι ταυτὶ τὰ σεμνά, τὸν στέφανον, τὴν εἰκόνα, τἄλλα, ἀλλ’ οὐκ ἂν
5ἐν χάριτος μέρει τὸ λαβεῖν τινα χρόνον εἰς τὸ πένθος αἰτῆσαι; νῦν τοίνυν οὐ τέθνηκε μέν, ὃ δὲ πολλῷ θα‐ νάτου βαρύτερον, ἄτιμος περιέρχεται, μᾶλλον δὲ κρύ‐ πτεται. τί οὖν ὁ καιρὸς ἐπαγγέλλειν παραινεῖ; μετέχειν αὐτῷ τῆς ἀτιμίας καὶ μὴ τρυφᾶν ἐν ἀκαιρίαις ἀδελ‐
10φῶν.
Decl
.

48

.

1

.

29

δωρεὰ δὲ πᾶσα τῇ τοῦ λαμβάνοντος ἡδονῇ κρίνεται, τὸ δὲ λυπηρόν, κἂν ἄλλως ᾖ τῶν καλῶν, εἰς
τιμωρίαν τελεῖ. αὐτίκα τίς οὐκ ἂν εὔξαιτο στεφάνου τυχεῖν ἐπ’ εὐνοίᾳ τῇ πρὸς τὸν δῆμον; ἀλλ’ ἐὰν τὸν
5ἐν πένθει καθήμενον ἀναστήσας ἄγῃς εἰς ἐκκλησίαν ὡς ἀναρρήσει κοσμήσων, ἐκόλασας τῇ τιμῇ. καὶ τοὺς τυράννους διὰ τοῦτο δυσχεραίνομεν ὅτι πολλάκις τὸν περὶ ταῦτα συνταράττουσι θεσμόν.
Decl
.

48

.

1

.

30

πενθῶ δὴ καὶ αὐτὸς ἀδελφὸν ἐξεληλαμένον καὶ τὸν στέφανον ἀπάγει τῆς κεφαλῆς ἡ Τύχη. εἰ γὰρ τῶν ἑταίρων τις, οὓς ἡ κοινωνία τῶν ἀσκημάτων εἰς εὔνοιαν συνδεῖ, τοιούτῳ
5περιπεπτώκει κακῷ, μετρίως ἂν ὑμῖν ἐνέγκαι δοκῶ τὴν τοῦ γνωρίμου συμφορὰν ἢ προσελθεῖν τοῖς ἀρι‐ στείας καρποῖς ἐν ταῖς τῶν συνήθων κακοπραγίαις; ὑπὲρ οὗ δὲ νῦν ἱκέτευον, ἀδελφός ἐστιν, ὦ πάτερ. τοῦτο δίκαιον ἕν. συμφοιτητής. τουτὶ δεύτερον. αἰδού‐
10μενός με διὰ τέλους. τουτὶ τρίτον. οὐ γὰρ ἐρῶ θρα‐ σύν, ὦ πάτερ, ὃν ἔγνων ἐπιεικῆ.
Decl
.

48

.

1

.

31

τὸ μὲν οὖν ἄμει‐ νον ἦν τοῦτον τῆς ἐμῆς μεταλαμβάνειν εὐπραξίας· ἐπεὶ δὲ ἀντέκρουσεν ὁ Φθόνος, δεύτερόν μοι κέρδος αὐτὸ τὸ τῶν τούτου μετασχεῖν κακῶν. ἄλλα
5ἄλλος, ὦ δικασταί, τῶν ἠριστευκότων θαυμάζει τε καὶ λαβεῖν ἐπιθυμεῖ, ὁ μὲν αἰχμάλωτον ἐν ὥρᾳ οὖσαν, ὁ δὲ ἐξ αὐτῶν τῶν λαφύρων χρυσόν, ὁ δὲ κτήματα καὶ γεωργίας, ὁ δ’ ἀφ’ ὧν δόξα μᾶλλον ἢ κέρδος. ἐπεθύ‐ μουν καὶ αὐτὸς ἰδεῖν δι’ ὑμῶν ἐν εἰρήνῃ τὸ γένος.
10ἔδοξα ληρεῖν, ἥττημαι λόγων. ἐπ’ ἄλλην εἶμι δωρεὰν
πρέπουσαν τῷ ἐκείνης ἡμαρτηκότι.
Decl
.

48

.

1

.

32

 Καὶ μηδεὶς οἰέσθω με τὴν ταλαιπωρίαν ἀγνοεῖν, ἣ τὸν ἐκπεσόντα τῆς οἰκίας δέχεται, τὸν λιμόν, τὴν ἀλουσίαν, τὴν ἀγρυπνίαν, ταπεινότητα, κατήφειαν, ἐσθη‐ μάτων ἀπορίαν, θρῆνον συνεχῆ. τούτων γὰρ ἐγγὺς ὁ
5διδάσκαλος καὶ πάντα ἀκριβῶς οἶδα τὰ τῶν εἰς ταῦτα ἡκόντων καὶ οὐδὲν δεῖ με παρὰ σοῦ μαθεῖν ὡς εἰς τὸ βάραθρον μετριώτερον ἐμπεσεῖν ἢ ταύτην ὑπομεῖναι τὴν τύχην. οἴκοθεν ἔχω τὸν παιδευτήν. εἰ δὲ ἠγνόουν τὰ τῆς ἐκβολῆς δεινὰ καὶ οὐ μᾶλλον ἑτέρου τὸ πρᾶγ‐
10μα ἐξηπιστάμην, οὐκ ἂν πάντων τὸ μέγιστον ἐποιού‐ μην ἀποδοῦναι τἀδελφῷ τὴν οἰκίαν.
Decl
.

48

.

1

.

33

σὺ δέ με ὡς ἐπ’ ἀγαθόν τι τὴν ἀποκήρυξιν ἐπείγεσθαι νομίζεις, τὸ δὲ οὐχ οὕτως ἔχει. πόθεν; ἀλλ’ οἶδα μὲν ἅπαν τὸ δεινόν, ἐπιθυμῶ δὲ ὅμως τῆς συμφορᾶς. καί μοι δότε
5τὴν χάριν ταύτην, ἐπειδὴ τὴν προτέραν ἐκωλύθητε. ὁρᾶτε, ὦ δικασταί, τοὺς ἐπὶ τοῖς μεγίστοις ἀτυχήμασι ζῆν οὐκ ἀξιοῦντας. οὗτοι μὲν τὸν θάνατον ὡς ἐστὶ δεινὸν οὐκ ἀγνοοῦσιν, εἰσὶ γὰρ τῶν ὑπὲρ σωτηρίας εὐξαμένων πολλάκις, ὅμως δὲ ὀρέγονται τελευτᾶν καὶ
10τὸν μὲν ἐναντιούμενον ἐχθρόν, τὸν δὲ ἐντιθέντα τὸ ξίφος εὐεργέτην ἡγοῦνται. ταῖς γὰρ τῶν δεομένων ὁτουοῦν ἐπιθυμίαις ὁ συμπράττων φίλος.
Decl
.

48

.

1

.

34

καὶ νῦν ἐγὼ τῇ μὲν λύπῃ πρὸς τὴν τῶν ἀτόπων ἐπιθυμίαν ἥκω, τοῖς δὲ ἐνταῦθα βοηθοῦσιν ἀείμνηστον εἴσομαι τὴν χάριν. εἰ δέ τις ὕστερον ἐπὶ τὸ γέρας ἀφίκοιτο
5μέμψις, ἐμὸν τοῦτο ἔστω τοῦ βουληθέντος λαβεῖν, ἀλλ’ οὐ τῶν δεδωκότων, οἳ τὴν ἡδονὴν τοῦ τὴν δω‐
ρεὰν αἰτοῦντος ἐθεράπευσαν πλέον ἢ τὴν ζημίαν ἐσκό‐ πησαν.
Decl
.

48

.

1

.

35

ἤδη τινὰς εἶδον ἐπ’ ἀρρωστήμασιν ἀδελ‐ φῶν ἑκόντας ἑαυτοὺς ἀποκλείσαντας σιτίων καὶ καθ’ ὅσον ἐξῆν κοινωνήσαντας τῶν δυσχερῶν καὶ δόξαν ἀπὸ τούτου τὴν βελτίστην λαβόντας, μᾶλλον δέ, εἰ
5δεῖ τἀληθὲς εἰπεῖν, τὴν χείρω διαφυγόντας. ὁ γὰρ εἰς τὸ γένος μὴ χρηστὸς τίς ἂν εἴη περὶ τὸν δῆμον καὶ τὴν πόλιν; τοῦτό μοι καὶ νῦν ἡ δωρεὰ βούλεται δεῖ‐ ξαι πᾶσιν ἀνθρώποις ὡς οὐκ ἀμελῶ χρηστὸς ὢν οὐδὲ φοβεῖν ἔμαθον πολεμίους μόνον, ἀλλὰ καὶ συναλγεῖν
10ἀδελφοῖς ἠτυχηκόσιν.
Decl
.

48

.

1

.

36

εἰ τοίνυν καὶ λῃσταὶ κεκρα‐ τηκότες ἡμῶν τὸν μὲν ἐν πέδαις εἶχον, ἐμὲ δὲ ἐποι‐ οῦντο σύσσιτον, καὶ τὸν μὲν ἐπίεζον, ἐμοὶ δὲ παρεῖχον τρυφᾶν, καὶ τῷ μὲν πᾶσαν ἀηδίαν προσῆγον, ἐμοὶ δὲ
5ἅπασαν ἡδονὴν ἐπόριζον, ἐδεήθην ἂν αὐτῶν μή με τιμωρεῖσθαι τοῖς τερπνοῖς μηδὲ ἐν τῷ θεραπεύειν ἀνιᾶν, ἀλλ’ εἰ κἀκεῖνον λυποῦσι, καὶ ἐμὲ δῆσαι καὶ δοῦναι δωρεὰν τὴν κοινωνίαν τῶν ἀλγεινῶν.
Decl
.

48

.

1

.

37

καὶ νῦν, ὦ πάτερ, τὰς αὐτὰς ἀφίημι πρὸς σὲ φωνάς· ἐκ‐ βέβληκας τὸν ἀδελφόν, ἐμὲ δὲ οὔπω. δέδωκας ἐκεῖνον πενίᾳ, διάγω δὲ ἐγὼ ἐν ἀφθόνοις. εἴ σοι τὰ πρὸς
5ἐκεῖνον ἄσπονδα, ἐπάφες κἀμὲ τῷ πολέμῳ. μὴ κωλύσῃς τὸν δῆμον δοῦναι δωρεὰν δι’ ἧς ἐπιδειχθήσομαι τι‐ μῶν τὴν φύσιν.
Decl
.

48

.

1

.

38

 Ἀλλὰ πονηρός φησιν ἐκεῖνος ἐγένετο καὶ ταῦτα παθεῖν ἄξιος. ἐγὼ δέ, εἰ μὲν ἐπιληψόμενος τῆς ἐκβολῆς ἀνέστην καὶ τοιούτοις ἐχρώμην λόγοις·
ἄνδρες πολῖται, συκοφαντία μοι τὸν ἀδελφὸν
5ἀπολώλεκε. δίκην δέδωκεν ὧν οὐκ ἠδίκηκεν. ὀξύθυμός ἐστιν ὁ πατήρ. ἀναμαρτήτους ἀξιοῖ τοὺς υἱεῖς εἶναι, πρᾶγμα ἀμήχανον. καὶ κραυγὴ καὶ θόρυβος ἐπεσκότισε τοῖς δικαίοις. δυστυ‐ χὴς μὲν ὁ νεανίσκος, πονηρὸς δὲ οὐδαμῶς,
10ὅλως εἰ πρὸς ἀπολογίαν ἔτεινεν ἡ παροῦσά μοι σπουδή, καὶ τότε τὸ κατηγορεῖν οὐκ ἂν ἦν ἔξω καιροῦ· εἰ δὲ τὰς μὲν αἰτίας ἐῶ μένειν, τὸ δὲ μετ’ ἐκείνου πράττειν κακῶς ἥδιον τίθεμαι τοῦ μὴ μόνος ἀπολαύειν τῶν ἀγαθῶν, τίς ἔτι χρεία τῶν ἐγκλημάτων;
Decl
.

48

.

1

.

39

ἔδειξας, ὦ πάτερ, τὴν πονηρίαν. ἔπεισας δῆμον φιλάνθρωπον ἀτιμάσαι τὸν Ἔλεον. οὐχ οὕτως ἐγὼ ἀνόητος ὡς ἀπολογίαν ἔτι ζητεῖν τῆς τοσαύτης ἀρτίως κατ‐
5εγνωσμένης. τί γὰρ οὐκ εἶπον ὧν ἐνῆν; οὐχ ὡς ἡ νεό‐ της ῥᾷστον ὑπαχθῆναι καὶ ἁμαρτεῖν τοὺς τῷ χρόνῳ μὴ κτωμένους τὴν σύνεσιν; οὐχ ὡς τὸ μηδὲν πλημ‐ μελεῖν ἐν τοῖς θεοῖς ὥρισται; οὐκ εἶπον ἃ παρ’ ὑμῶν ἀκήκοα πολλάκις, ὅτι τοῦ νόμου φόβος ἐστὶ τὸ βού‐
10λημα καὶ τοὺς νέους δεδοικέναι μὲν ἀξιοῖ τὴν ἐκβολὴν ἐπὶ τῷ σωφρονεῖν, ἀπελαύνεσθαι δὲ οὐκ ἔστι καὶ περι‐ νοστεῖν ἀοίκους οὔσης οἰκίας ἐφ’ ἁμαρτήμασι φαύλοις; εἰ γὰρ δὴ μεγάλα, τί οὐκ ἀπέκτεινε;
Decl
.

48

.

1

.

40

καὶ μὴν καὶ τὸν πατέρα ἠρόμην εἰ τὴν νεότητα ἀναμαρτήτως
πεπόρευται, οὐκ ἔχοντος δὲ εἰπεῖν ἠξίουν τὸν αὑτοῦ πατέρα εἰς ἡμᾶς μιμεῖσθαι, λέγων δὲ ταῦτα ἐρραψῴ‐
5δουν ὀνόματι πατρὸς κατακλυζόμενος.
Decl
.

48

.

1

.

41

τί οὖν φημι; δεῖν μήτ’ ἐμοὶ συγχωρεῖν ἀπολογίας μεμνῆσθαι τῷ γε ἡττημένῳ μήτε τούτῳ βλασφημίας τῷ νενικηκότι. πέ‐ παυται γὰρ ἀμφοῖν ἡ χρεία τῇ χειροτονίᾳ καὶ τῷ βού‐
5λεσθαί με νῦν ἐκπεσεῖν τὸ πεπονηρεῦσθαι τὸν ἀδελφὸν οὐδὲν κοινωνεῖ.
Decl
.

48

.

1

.

42

 Καὶ μὴν ὅσῳπερ ἂν ἐκεῖνον τῷ λόγῳ κατα‐ σκευάζῃ μιαρόν, τοσούτῳ προνοητέον αὐτῷ τῆς ἐμῆς ἀρετῆς, ὅπως μὴ παντελῶς δυστυχὴς ᾖ πατήρ, ἀλλὰ τὸν μὲν πονηρόν, τὸν δὲ οὐ τοιοῦτον ἔχῃ. ἂν μὲν τοί‐
5νυν ἐκπέσω καὶ λάβῃ με κοινωνὸν ἑκόντα τῆς ταλαι‐ πωρίας ἀδελφός, χρηστός, δίκαιος, τὴν φύσιν αἰδού‐ μενος, πάνθ’ ὅσα κάλλιστα ἀκούσομαι καὶ δι’ ἐμοῦ σὺ ζηλωτὸς ὁ γονεύς· ἂν δέ, ὃ μὴ γένοιτο μηδὲ ἔστω, τὸ κατ’ ἐμαυτὸν προελόμενος ὑπερβῶ τὸ ἐκείνου, πονηρός,
10ὠμός, ἀσεβής, οὐ θεοὺς εἰδώς, οὐ νέμεσιν, πάντα τὰ χείριστα ἀκούσομαι καὶ δι’ ἐμοῦ πάλιν ἐν ὀνείδεσιν ὁ πατήρ.
Decl
.

48

.

1

.

43

μὴ τοίνυν ἀνάσχῃ διπλῆν ὀδύνην ἐπὶ σὲ βαδίζουσαν, ἀλλὰ ἀποκήρυξιν ἀποκηρύξει παρα‐ μύθησαι τῇ παρούσῃ τὴν προτέραν, τῇ παρ’ ἐμοῦ τὴν παρὰ σοῦ. ἡ μὲν γὰρ σημεῖον ἦν πονηρίας σοῦ παι‐
5δός, ἡ δὲ καλοκαγαθίας σοῦ παιδός.
Decl
.

48

.

1

.

44

μετριώτερον δεῖ σε νομίσαι τὰ περὶ τοὺς υἱεῖς ἐξ ἡμισείας ἀσχημο‐ νεῖν ἢ τελέως ὄψει μεστὴν αὐτίκα τὴν πόλιν τοιούτων ῥημάτων· πάνυ γε. οὐ γὰρ πάντα ἀγαθὸς ἀρι‐
5στεύς, ὃς τοὺς μὲν πολεμίους τῆς χώρας ἐξ‐ έβαλε, τὸν δὲ ἀδελφὸν οὐκ ἐπανήγαγεν οἴκαδε. εὐτυχίαν ἥρπασεν ἐν τοῖς ὅπλοις, οὐκ ἀρετὴν ἐπεδείξατο. εἰ δὲ ἀρετὴν ἤσκει, πάντως ἂν ἐπ‐ έθηκε τῷ τροπαίῳ τὴν περὶ τὸ γένος ἐπανόρ‐
10θωσιν.
Decl
.

48

.

1

.

45

 Ἡ δὲ αἴτησις, ὦ πάτερ, καὶ τὸ ἡττᾶσθαι δοκεῖν μικρὸν ἔχει τὸν ψόγον; ῥᾴδιον γὰρ εὑρεῖν καὶ κατ’ ἐκείνης λόγον· πλάσμα ἦν ἡ δωρεὰ καὶ τέχνη, ῥήματα φιλάνθρωπα, γνώμη δὲ οὐ τοιαύτη.
5σχῆμα εὐπρεπές, οὐκ ἀληθείας ἔργον. ἐξεχλεύ‐ ασε τὸν ταλαίπωρον ἀδελφόν, ἀλλ’ οὐκ ἐξεί‐ λετο τῶν κακῶν. ἤνεγκεν αὐτῷ τὴν δυστυχίαν εἰς μέσον, ἀνελεῖν δὲ οὐκ ἐζήτησεν. ἀφωσιώ‐ σατο πρὸς τοὺς πολλούς, εἰρωνεύσατο, πράττει
10δὲ ὅπως ἀθάνατον ἑστήξει τὸ μῖσος. οὐ γὰρ αὐτὸς καὶ τὰ πρῶτα συνεσκεύασεν; οὐ γὰρ ἐκ τῆς τούτου κακοηθείας ὁ ἀδελφὸς ἐλήλαται καὶ διαβολαῖς ἡ φύσις ἠδίκηται;
Decl
.

48

.

1

.

46

εἰ δὲ ἄλλοθέν ποθεν ταῦτα προσεπεπτώκει καὶ οὐκ ἠρέσκετο
τῇ συμφορᾷ, ταχέως ἂν ἔλυσε τὸ δεινὸν ἱκε‐ τείαις, ἀντιβολίαις, δεήσεσεν, ὀδυρμοῖς, δά‐
5κρυσιν, ἀεὶ παρών, συνών, συνδιαιτώμενος. μέγα δ’ ἂν ἴσχυσε πρὸς διαλλαγὰς καὶ τὸ παρὰ πότον στενάξαντα ἀνακαλέσαι τὸν ἀδελφόν. ἀλλ’ οὐκ ἐποίησε τούτων οὐδὲν ἢ πάντως ἂν μετ‐ εστήσατο τὸν γονέα τῆς ὀργῆς. οὐ γὰρ δὴ τῶν
10θηρίων ἀγριώτερος ἂν ἦν οὐδὲ πλέον τὸν υἱὸν ἢ τοὺς πολεμίους μισῶν, οἷς πολλάκις μεθ’ ἡμῶν ἐσπείσατο σὺν ὅπλοις ἐπελθοῦσιν, Ἥλιε, καὶ πολὺ τῶν πολιτῶν ἀναλωκόσι καὶ σπεύ‐ δουσι κατασκάψαι τὴν πόλιν.
Decl
.

48

.

1

.

47

τοῦτο γὰρ ἀνθρώπινον καὶ ἀσφαλὲς τὸ μηδαμοῦ τὸ μέτρον ἐκβαίνειν. κεκράτηκας πολεμίων. σπεῖ‐ σαι. παῖδα ἐσωφρόνισας ἐκβαλών. ἀναλάμβανε.
5ὁ δὲ σεμνὸς ἀριστεὺς τῇ μὲν αἰτήσει χρηστὸς ὤφθη, τῷ δ’ ἀτυχήσας μὴ χαλεπῆναι φαῦλος καὶ τὸν ἐφ’ οἷς ἐπήγγειλεν ἔπαινον οἷς οὐ πεί‐ σας πρᾴως ἤνεγκεν ἐξήλειψεν.
Decl
.

48

.

1

.

48

ἀλλὰ τί ἐχρῆν ποιεῖν; φυγεῖν οὕτως ἀνελεῆ πατέρα, μισῆσαι πικρίαν ἄπαυστον, μετατάξασθαι πρὸς τὸν ἀτυ‐ χοῦντα ἀδελφόν, ἡδίω νομίσαι τὴν μετὰ τού‐
5του πενίαν τῆς τοῦ πατρὸς περιουσίας.
Decl
.

48

.

1

.

49

 Ἵνα δὴ μὴ τοιαύταις ὑποψίαις ἐνέχωμαι, κατ’ ἐμαυτοῦ γράφω τὴν ἐκβολήν. κερδανεῖς δὲ καὶ αὐτός,
ὦ πάτερ, ἐν τῷ τὸν γράφοντα ἐμὲ ταῦτα εἶναι. τίνα τρόπον ἐγώ σε λελύπηκα μὴ μισῶν τὸν ἀδελφὸν καὶ
5δίκην ὀφείλων σοι τῆς πρὸς ἐκεῖνον εὐνοίας;
Decl
.

48

.

1

.

50

ἤδη καὶ τοὺς ἐκπολεμώσαντάς σε πρὸς ἐκεῖνον ἔτι καὶ νῦν ὁρῶ παρὰ σοὶ δυναμένους. οἶδα τοίνυν ὡς οὗτοι τὴν αὐτὴν προσοίσουσι μηχανὴν καὶ τοσούτῳ ῥᾷον παρά‐
5ξουσιν, ὅσῳ συνείθικας εὐχερῶς ἀποκηρύττειν καὶ τολ‐ μᾶν ἐν δικαστηρίῳ βοᾶν· ἀλλότριον ὃν γεγέννηκα ποιοῦμαι. οὐκ ἀνθέξεις τοῖς σοφισταῖς τούτοις, ὦ πάτερ, οὐδ’ ἂν σφόδρα ἐθέλῃς τὴν ἀριστείαν αἰδεῖσθαι.
Decl
.

48

.

1

.

51

βούλει σοι προείπω καὶ τὰ ῥήματα τῶν γοήτων; ἐχθρὸν ἔνδον ἔχων οὐκ ᾔδεις. ἐπὶ σαυτῷ τὸν παῖδα ἔτρεφες. πατραλοίας ἡμῖν ὁ γενναῖος. ταῖν χεροῖν οὐχ ἥψατο, ῥήμασι δὲ ἐρείδων οὐκ
5ἀνῆκε. πρᾳότερος ἐθέλει τῶν γερόντων εἶναι δοκεῖν. πορευέσθω παρ’ ἐκεῖνον ὃν περὶ πλεί‐ ονος ποιεῖται. δότω δίκην τῆς ὕβρεως. δεῖξον ὡς χαλεπαίνεις, ὡς οὐκ εἰκότα ἀκήκοας.
Decl
.

48

.

1

.

52

τοι‐ ούτοις οἰχήσονται εὐθύς 〈σε〉, οἶδα, λαβόντες τοῖς ψεύ‐ δεσι καὶ οὐδὲν ἐμποδιεῖ τὸ τρόπαιον, ὁ κρότος, τὸ τῆς ἀριστείας ἀξίωμα τὸ ἐκ τῶν τοιούτων ἔργων
5κρείττω αὐτῆς τῆς ἀποκηρύξεως τοῖς νόμοις εἶναι, καὶ γὰρ τοιοῦτόν τι πέπυσμαι, ὀργὴ γάρ, ἡνίκα ἂν ὑπερ‐ ζέσῃ, τὸν λογισμὸν παρώσασα φέρεται ᾗ ἂν τύχῃ.
Decl
.

48

.

1

.

53

 Σκόπει τοίνυν ὅπως σε φιλῶ καὶ ταῦτα λυ‐ ποῦντα. παρέχω σοι τιμωρίαν πράξασθαι διαφεύγοντα τὴν αἰσχύνην. τὸ γὰρ ἐκπεσεῖν με τῆς οἰκίας τοῖς ἐμαυτοῦ λόγοις ἐν μὲν τῷ μὴ μετέχειν τῶν πατρῴων
5κολάζει, ἐν δὲ τῷ σοῦ σιγῶντος τυχεῖν ἄνευ αἰτίας ὧν ἐπιθυμεῖς δίδωσι.
Decl
.

48

.

1

.

54

φέρε, εἴ με ἐβούλου καταποντί‐ σαι, φθάσας δὲ αὐτὸς ἐμαυτὸν ἐνέβαλον εἰς τὴν θά‐ λασσαν, οὐκ ἄν σε εὐηργέτουν ἀποπνιγείς τε καὶ σὲ τοῦ μύσους ἀπαλλάξας; εἰ δὲ ἥδιστ’ ἂν ἀπέκτεινας
5ξίφει, τοῦτο δὲ αὐτὸς αἰσθόμενος εἰς ἐμαυτὸν ὦσα τὸ σιδήριον σοῦ διαμέλλοντος, οὐκ ἂν ἦν σοι κεχαρισμέ‐ νος τεθνεώς τε καὶ σὲ διατηρήσας καθαρὸν τοῦ φό‐ νου;
Decl
.

48

.

1

.

55

ἀπὸ τῆς αὐτῆς καὶ νῦν γνώμης ἀποκηρύτ‐ τεσθαι βούλομαι. ἐλθέτω μανίας ἐπ’ ἐμὲ μᾶλλον ἔγ‐ κλημα ἢ τὸν πατέρα ἀσεβείας· εἰπάτω τις ὡς ὁ νεα‐ νίσκος παραπαίει μᾶλλον ἢ ὁ πρεσβύτης παραφρονεῖ.
5λάβε δίκην, ὦ πάτερ, λάβε μεγάλων ἁμαρτημάτων. ἐμνημόνευσα πρὸς σὲ φιλανθρωπίας, ἐμνημόνευσα προσ‐ ηγορίας ἀδελφοῦ, ἐμεμψάμην ὀργήν, ἐπῄνεσα συγγνώ‐ μην. ἦν που τῆς δημηγορίας καὶ τὸ τῶν διαλλαγῶν ὄνομα καὶ τὸν Ἔλεον προσεῖπον. ὀφείλω δίκην ἐπιει‐
10κῶν ῥημάτων. ἀποκήρυξον, ἔκβαλε, μὴ μεταβάλῃς τοὺς
τρόπους.
Decl
.

48

.

1

.

56

 Ἀλλ’ ἀσύμφορον, νὴ Δία, τὸν ἀριστέα διάγειν ἐν λύπῃ καὶ διὰ τοῦτο τῆς περὶ τὸν πόλεμον ἀμελεῖν μελέτης καὶ τοῖς ἐχθροῖς πα‐ ρασκευάζειν ἡδονήν. δῆλον γὰρ ὡς τὰ τούτου
5δυσχερῆ τοῖς ἐναντίοις ἑορτή. τί φῄς; δέδοικας μὴ πεσὼν εἰς λύπην ἀμελήσω τῶν ὅπλων; νῦν γὰρ ἐν εὐφροσύνῃ μοι τὰ πράγματα καὶ ᾠδαῖς καὶ γέλωτι; τεκμαίρου τὴν ἀθυμίαν, ἄνθρωπε, τῷ προσώπῳ. ταύτῃ συζῶ, διὰ ταύτην ἀπόλωλα. λύπη μοι σύμπας ὁ βίος.
Decl
.

48

.

1

.

57

ἂν εἰς τὴν ἀγορὰν ἐμβάλω, τοῖς γνωρίμοις ὑπὲρ τούτου λαλῶν δακρύω. ἂν οἴκαδε εἰσέλθω, τὸ πλήρωμα ὁρῶν ἠκρωτηριασμένον πενθῶ. ἂν εἰς παλαί‐ στραν ἀφίκωμαι, τὸν ἀδελφὸν ὁρῶν ἀπερριμμένον ὀδύ‐
5ρομαι. ἅπας καιρὸς καὶ τόπος ἀφορμὴ δακρύων, οἰκία, στενωποί, γυμνάσια, σύλλογοι, τράπεζα, ὕπνος. ἤδη γὰρ κἀν τοῖς ὀνείρασιν ἔνδον μὲν ἔχειν αὐτὸν δοκῶν ὑφ’ ἡδονῆς ἐκπηδῶ, μανθάνων δὲ τὴν ἀπάτην ἐν ὀδυρμοῖς ἀναμένω τὴν ἡμέραν. μάρτυρα δὲ ἔχω τῶν
10πολλῶν δακρύων τὸν ἐπ’ αὐτοῖς πολλάκις ἀγανακτή‐ σαντα τοῦτον αὐτὸν τὸν πατέρα.
Decl
.

48

.

1

.

58

ὥσθ’ ὑπὲρ οὗ τὴν ἀποκήρυξιν δέδοικας μή με εἰς ἀθυμίαν καταστή‐ σας χείρω ποιήσῃς, τοῦτο καὶ νῦν ἐνοχλεῖ. καὶ γὰρ ἐφ’ αἷς μόναις εἶχον ἐλπίσιν ὡς λύσων τἀδελφῷ τὴν
5συμφορὰν μάταιοι πεφήνασι καὶ οὐκ ἴσχυσεν ἀριστεία νικῆσαι τὴν ἀποκήρυξιν.
Decl
.

48

.

1

.

59

εἶτ’ ἐμοὶ τοῦ λοιποῦ τί
τερπνόν; οἴει γὰρ ἐν πλήθει σιτίων καὶ μαλακῇ στρω‐ μνῇ καὶ σκεύεσι λαμπροῖς εἶναι τὴν εὐθυμίαν; τὸ δὲ οὐχὶ τοιούτως ἔχει. πόθεν; ἀλλ’ ἐκείνης μὲν ἡγουμένης
5ἔν τισι καὶ τούτων χάρις, λύπην δὲ ἰσχυρὰν οὐ κου‐ φίζει τράπεζα πολυτελής, ἀλλ’ αὐτὸ τοὐναντίον, τοῖς φαυλοτέροις οἱ πενθοῦντες χαίρουσι, κἂν εἰς τρυφὴν ἄγῃς, προσεπέτριψας.
Decl
.

48

.

1

.

60

μὴ οὖν οἴου μοι τὸν οἶκον τοῦ πατρὸς ἱκανὴν παράκλησιν εἰς ἄσκησιν ἔσεσθαι τοσαύτην βεβλημένῳ καὶ ἐπίρρωσιν τῆς ῥώμης ἐκείνης, 〈ἀλλὰ〉 κατάλυσιν. ἆρ’ ἂν πείσαιμι λέγων ὡς ῥᾴων
5ἔσομαι τῆς οἰκίας ἐκπεσὼν ἢ μένων; νῦν μέν γε κίν‐ δυνον ἔχει μοι τὸ συγγενέσθαι τἀδελφῷ καὶ δεξιὰν ἐμ‐ βαλεῖν καὶ ἐλθεῖν εἰς λόγους. καὶ ὥσπερ οἱ τὰ δεινό‐ τατα δρῶντες ἐν τῷ λαθεῖν ἔχουσι τὴν ἀσφά‐ λειαν, οὕτω καὶ ἡμεῖς μόλις καὶ λάθρα τοῦτο τολμῶ‐
10μεν.
Decl
.

48

.

1

.

61

πολλοὶ δὲ οἱ κατάσκοποι, συμπόται, κόλακες, οἰκέται καὶ θέουσιν εὐθὺς παρὰ τοῦτον καὶ παροξύ‐ νουσιν ἐν οἷς ζημιοῦσι χαριζόμενοι. καὶ τὸ δεῖπνον ἡμῖν ἐντεῦθεν ἐγκλήματα καὶ γραφαὶ καὶ μετὰ ἀπει‐
5λῶν ἡ θοίνη. πάλιν ἕτερος ἐκείνους εὐδοκιμοῦντας ἰδὼν φυλάττει καὶ πονεῖ περὶ τὴν θήραν καὶ πολλάκις
ἅ τ’ εἶδεν ἅ τ’ οὐκ εἶδεν ἀπήγγειλεν. ὁ δὲ πατὴρ ἄλ‐ λως μὲν ἡμῖν οὐ πονηρός, ἀπιστεῖν δὲ οὐκ οἶδεν. ὅστις οὖν δέδοικε τὴν ἐσομένην λύπην ὡς βλάβην ἐσο‐
10μένην εἰς τὸν πόλεμον τῇ πόλει, σκοπείτω καὶ τὴν παροῦσαν καὶ τάχα εὑρήσει μείζω.
Decl
.

48

.

1

.

62

ἀλλὰ δεινὸν εὐφρᾶναι τοὺς πολεμίους. τὸ γὰρ νῦν πεπραγμέ‐ νον οὐχ ἱκανὸν εὐφρᾶναι; ἐκκλησίας ἀναστάσης οἱ πολλοὶ δραμοῦνται παρ’ ἐκείνους ἀγγέλλοντες τὴν ἐμὴν
5ἀτιμίαν. οὐ γὰρ οἴεσθε τὰ ἱερὰ ἀνοίξειν αὐτοὺς καὶ θύσειν ὡς ἐπὶ τροπαίοις καὶ τὴν ἐπὶ τοῖς πεπτωκόσι λύπην κουφιεῖν οἷς περὶ τὴν αἴτησιν ὕβρισμαι;
Decl
.

48

.

1

.

63

τί γὰρ ἂν καὶ μεῖζον ζητοῖεν; ἄνθρωπος τὸ θράσος ἐκεί‐ νοις μεταστήσας εἰς φόβον καὶ πεπονθότας δείξας ἃ δράσειν ἠπείλουν καὶ τοὺς μὲν ἀποσφάξας, τοὺς δὲ
5δειλοὺς ἀποφήνας καὶ τὴν τῶν ἀλλοτρίων ἐπιθυμίαν εἰς τὴν ὑπὲρ τῶν οἰκείων εὐλάβειαν μεταθεὶς καὶ τοὺς μὲν παίδων, τοὺς δὲ γονέων, πολλὰς δὲ ἀνδρῶν στε‐ ρήσας, ἄνθρωπος τοῖς ἀπ’ ἐκείνων λαφύροις κοσμήσας τὸ ἄστυ καὶ τοὺς προσιόντας κινδύνους ἀπωσάμενος
10καὶ διατηρήσας ἱερά, ὅσια, χρήματα, σώματα, τοὺς τά‐ φους, τὴν πόλιν, τὴν χώραν, καὶ δοὺς ἀντὶ τοῦ τρέ‐ μειν παιανίζειν καὶ στεφανοῦσθαι καὶ πρῶτος ἐμπεσὼν εἰς μέσους ὁπλίτας καὶ τῆς σωτηρίας ὀλιγωρήσας καὶ τῆς τιμωρίας ἐπιθυμήσας οὗτος ὁ τοσούτων ἀγαθῶν
15αἴτιος εἰς δωρεὰν ὑπὸ τοῦ δήμου κεκλημένος αἰτήσας οὐχ αὑτῷ περιουσίαν οὐδ’ ἃ πολλάκις τοὺς μὲν λαβόντας ὤνησε, τοὺς δὲ δόντας ἐλύπησεν, ἀλλ’ ἀξι‐ ώσας εἰς τὸ γέρας υἱεῖ πατέρα συναλλάξαι αἰσχρῶς καὶ ἀτίμως ἐπεστομίσθη καὶ μονονοὺ πατραλοίας ἔδοξε
20καὶ δίκην ὀφείλειν τοῖς νόμοις.
Decl
.

48

.

1

.

64

μικρά γε, οὐ γάρ; εἰς ἡδονὴν ταῦτα τοῖς ἐναντίοις ἢ πάλιν ἐλπίδας οὐκ ἂν ἐμποιήσοντα; μὴ τοίνυν ἃ δεδώκατε ἐκείνοις ἤδη, ταῦτα ὅπως μὴ δώσετε ζητεῖτε μηδ’ οὓς ἐψηφίσασθε
5παραμυθήσασθαι, τούτοις φθονεῖτε τῆς ἐσομένης ἡδο‐ νῆς, ἀλλὰ δότε, ὦ ἄνδρες, δότε μοι τὴν δευτέραν χά‐ ριν, ἐπειδὴ τὴν προτέραν μείζω τῆς ἀριστείας εὑρή‐ κατε. ἐκβάλετε τῆς πατρῴας οἰκίας, ἐπειδὴ τὸν ἀδελ‐ φὸν ἐπανάγειν οὐκ ἔσχετε.
Decl
.

48

.

1

.

65

τί κατοκνεῖτε; μὴ γὰρ λαβεῖν τι βούλομαι; στέρησις τῶν ὄντων ἐστὶν ἡ χά‐ ρις. ἀρτίως μέν γε τῷ πατρὶ χαριζόμενοι τὸν ἠριστευ‐ κότα ἠδικεῖτε, νῦν δὲ ἀμφοτέροις ἀρέσκοντα ψηφιεῖσθε.
5ποιήσατέ με ἀνέστιον, πρᾶγμα ἥδιστον ἐμοί, τοῦτον ἀπαλλάξατε παιδός, πρᾶγμα σύνηθες τῷ πατρί.
Decl
.

48

.

1

.

66

ἂν δὲ φειδόμενοί μου μὴ δῶτε τοῦτο, διαβεβλήκατε τὴν προτέραν γνῶσιν. ὑβρικέναι γὰρ ὃν ἴστε χρήσιμον ὁμολογήσετε. ὅσοι πρεσβύται δι’ ἡμᾶς ἄπαιδες οὐ γε‐
5γένησθε, ὅσοι παῖδας νέους ὀρφανοὺς οὐ καταλελοί‐
πατε, ὅσοι γυναῖκας οὐκ εἴδετε πρὸς ὕβρεις ἑλκομένας, ὅσοι πλουτεῖτε βεβαίως, ὅσοις ἐφύλαξα κτήματα καὶ οἴκους, ταύτην ἀντίδοτε τὴν χάριν. ἐκβάλετέ με τῆς πατρῴας οἰκίας.
Decl
.

48

.

1

.

67

 Μηδὲν ἐνταῦθα ἀντείπῃς, ὦ πάτερ, μηδὲ κινή‐ σῃς τὴν σαυτοῦ δεινότητα πάλιν. οὐκέτ’ ἐκεῖνα τὰ πρότερον, λόγοι ὑπὲρ φύσεως καὶ συγγενείας καὶ θεῶν γενεθλίων καὶ κουροτρόφων καὶ φιλανθρωπίας
5καὶ συγγνώμης καὶ νεότητος ὀλισθημάτων. ἀλλά μοι παρελθὼν ἀκολούθησον τῷ ψηφίσματι, τήρησον ὃν ἔθου νόμον, φθέγξαι πάλιν τὰ αὐτὰ ῥήματα. νῦν μὲν οὐδενός σοι δεῖ γραμματέως ἀναγνωσομένου τὸν νό‐ μον, ἀλλ’ ἐπίστασαι τῆς ἀποκηρύξεως τὰς συλλαβάς.
Decl
.

48

.

1

.

68

μή μου τὴν ἀριστείαν αἰσχυνθῇς μηδὲ τοὺς αἰχμα‐ λώτους οὓς εἷλον μηδὲ τὸ πλῆθος τῶν νεκρῶν. ἔπει‐ σας καὶ τὸν δῆμον ἃ τέως ἐθαύμαζεν ἀποφαυλίσαι. μόνος οἴκει τὴν οἰκίαν, ἀπαλλάγηθι τῶν ἐμῶν δακρύων.
5οὐ δύναμαί σοι συνὼν ἀμνημονῆσαι τοῦ κακοδαίμονος ἀδελφοῦ. χρηστόν με, ὦ πάτερ, ἐγέννησας, ἐλεήμονα, φιλοικτίρμονα, πάσχοντά τι πρὸς τὰς τῶν οἰκείων τύχας. ἐγκάλεσον τῇ φύσει. ὁ δεῖνα βίαιος, ἄλλος ὠμός, ἄλλος στερεός, ἐγὼ φιλάνθρωπος. οὐκ ἔστι μάχεσθαι
10τῇ φύσει.
Decl
.

48

.

1

.

69

πολλῶν ὀφείλω σοι χάριτας, γονῆς, τρο‐ φῆς, παιδείας. ἀμείβομαί σε τῷ φυγεῖν τὴν οἰκίαν. οἶδα οἷς χαίρεις, ὦ πάτερ. ἐδίδαξάς με τῇ πρῴην ἀπο‐ κηρύξει τὴν νῦν ἀπολογίαν. ταῦτ’ οὖν αἰτῶ καὶ ταῦθ’
5ἡγοῦμαι καλὴν καὶ προσήκουσάν μοι δωρεάν. δεινὸν δὲ οὐδὲν μή σε λαβόντες ἔρημον οἱ συκοφάνται κατα‐ θέωσι. τῆς μὲν γὰρ οἰκίας ἀφέξομαι, τῆς δὲ εὐνοίας οὐκ ἀποστήσομαι, ἐπειδὴ καὶ ταῦτα ἀπ’ εὐνοίας τῆς πρὸς σὲ λαβεῖν ἀξιῶ.
Decl
.

48

.

1

.

70

 Ὄψει καὶ τοῦτον τὸν πονηρὸν ἀδελφὸν μετ’ ἐμοῦ τῆς σῆς ἀσφαλείας προβεβλημένον. τεκμαίρομαι δὲ τῷ μετὰ τὴν ἀποκήρυξιν χρόνῳ, ᾧ τοσούτῳ πιεζό‐ μενος οὐδὲν ἀνιαρὸν εἰς τὸν πατέρα ἐφθέγξατο, ἀλλὰ
5διατελεῖ τὰς αἰτίας δεχόμενος καὶ μᾶλλον ἑαυ‐ τὸν συκοφαντῶν καὶ κατηγόρων μεμφόμενος. θαυμάζει δὲ τὸν πατέρα καὶ τῶν προσηκόντων οὐκ ἀποστερεῖ, τὴν δ’ ἑαυτοῦ τύχην κακίζει καὶ σπεύδει γενναίοις ἔργοις ἀνελεῖν τὴν ἀτιμίαν.
Decl
.

48

.

1

.

71

ἐγώ σοι τοῦτον ἐπι‐ δείξω στρατιώτην ἀγαθὸν ταχέως καὶ κληθήσῃ δυοῖν ἀριστέοιν πατήρ. πολλοὶ πολλάκις ἐκ νεότητος ὑπαι‐ τίου πρὸς τὴν προσήκουσαν ἐκβάντες ἡλικίαν ἐθαυ‐
5μάσθησαν εἰς ἀρετὰς καὶ καθάπερ ἐν δράματι σκευὴν μεταβαλόντες τοὺς τρόπους οἱ μὲν ἐκ δειλῶν ἐφάνησαν ἀνδρεῖοι, οἱ δὲ ἐξ ἀκολάστων σώφρονες, οἱ δὲ ἐκ θρα‐
σέων ἐπιεικεῖς, οἱ δὲ ἐκ ῥᾳθύμων φιλεργοί, οἱ δὲ ἐξ ἀσελγῶν μέτριοι καὶ ἐφ’ οἷς πρότερον ἐκακίζοντο,
10ταῦτα ἀποβαλόντες εἰς ἀγαθοὺς ἐτέλεσαν καὶ τῆς πό‐ λεως εὐεργέτας μεγίστους οἷς ὑπὲρ αὐτῆς ἐπεδείξαντο. τὸ γὰρ τῆς ἀριστείας, κἂν παραχρῆμα φαῦλον νομισθῇ, μικρὸν ὕστερον ὁπόσον ἐστὶν ἐγνώσθη.
Decl
.

48

.

1

.

72

παραμυθή‐ σεται τὴν σπάνιν ὁ κρότος, τὴν ἔνδειαν ἡ μνήμη τῆς μάχης, τὴν ἀπορίαν ἡ δόξα. οὐχ ἕξομεν οἰκίαν, ἀλλ’ ἐγγὺς τοῦ τροπαίου σκηνώσομεν. τοῦθ’ ἑστία μοι, τοῦ‐
5το καταφυγή, τοῦτο παράκλησις πρὸς τὸ μέλλον. στέρ‐ ξουσι μὲν οἱ πολέμιοι τὴν ἡσυχίαν, οἶδα ἐγὼ τὴν ἐκείνων πληγήν, εἰ δ’ οὖν, οἷα τὰ ἀνθρώπινα, τὴν ἀρχαίαν ἀναλάβοιεν ἰσχύν, πολλοὺς εὑρήσετε τοὺς ἐμὲ μιμησομένους.
Decl
.

48

.

1

.

73

οἷς ἐναντίον ὑμῶν διαλέξομαι· ἄν‐ δρες οἷς εὐψυχία μὲν εἰς τοὺς κινδύνους, εὔ‐ νοια δὲ πρὸς τὴν οἰκείαν, καὶ σώματος μὲν ὀλιγωρία, φιλοτιμίας δὲ ἔρως, μηδεὶς ὑμῶν
5καταγνοὺς ἀχαριστίαν τοῦ δήμου ἄκων μαλα‐ κιζέσθω μηδὲ εἰς τὴν ἐμὴν ἀφορῶν ἀτιμίαν κατοκνείτω. ταῦτα ἐπ’ ἐμαυτὸν γράφω. εἰς δω‐ ρεὰν ἡγοῦμαι τὴν συμφοράν. ἐγὼ πενίας ἐπιθυ‐ μῶ. ἐμὴν τοῦτο ἡγεῖσθε μανίαν, μὴ τῆς
10πόλεως ἀγνωμοσύνην. φεύγω τὴν οἰκίαν ἐφ’ ἧς οὐκ ἔσχον δεῖξαι τὸν ἀδελφόν. ὑμεῖς δὲ ἄν‐ δρες τε γίγνεσθε καὶ μὴ ταράττεσθε τῷ παρα‐ δείγματι.
Decl
.

48

.

1

.

74

 Πάντα ἐπαινῶ τῆς ἀποκηρύξεως πλὴν ἑνός· ἡδίους ποιήσει τοὺς πολεμίους. σὺ δέ, εἰ καὶ τοῖς πο‐ λίταις ὕστερον, πάτερ, ἀπεχθήσῃ, παρὰ τοῖς ἐναντίοις εὐδοκιμήσεις. εὐωχοῦ δὴ καὶ πῖνε μεθ’ ἡδονῆς καὶ
5τρέφε κληρονόμους ἀντὶ τῶν υἱέων τοὺς κόλακας.
Decl
.

49

t

1

Διέσωσέ τις ἐμπρησμοῦ γενομένου τὸν ἑαυ‐ τοῦ πατέρα. πειρώμενος σώζειν καὶ τὴν μητέρα καὶ τοῦ σῶσαι διήμαρτε καὶ τοὺς ὀφθαλμοὺς προσαπώλεσεν. ἐπεισήγαγεν αὐτῷ μητρυιὰν ὁ
5πατήρ. αὕτη δεδεμένον φάρμακον ἐν τοῖς ἱμα‐ τίοις τοῦ παιδὸς ἔδειξε τῷ πατρί. καὶ πυνθα‐
νομένου τοῦ πατρὸς πόθεν εἴη τὸ φάρμακον οὐδὲν ἀπεκρίνατο. μετὰ ταῦτα γράφων διαθή‐ κην τῇ μὲν γυναικὶ τὸν κλῆρον εἴασεν, ἀπο‐
10κληρονόμον δὲ τὸν παῖδα κατέλιπε. καὶ νυκτὸς θορύβου γενομένου κατὰ τὴν οἰκίαν καὶ πολ‐ λῶν συνελθόντων εὕρηται ὁ μὲν πατὴρ νεοσφα‐ γής, τὸ δὲ ξίφος τοῦ παιδὸς παρακείμενον, ἡ δὲ μητρυιὰ παρακαθεύδουσα, ὁ δὲ τυφλὸς ἑστὼς
15ἐπὶ τοῦ οὐδοῦ τῆς οἰκίας ἐν ᾗ καθ’ ἑαυτὸν ἔμε‐ νεν. ἀντεγκαλοῦσιν ἀλλήλοις ὁ τυφλὸς καὶ ἡ μητρυιά.
Decl
.

49

.

1

t

Προθεωρία.
Decl
.

49

.

1

.

1

 Τὸ δυσχερὲς τοῦ ζητήματος καὶ αὐτόθεν μὲν τοῖς ἀκούουσι πρόδηλον, πολλῷ δὲ φανερώτερον κατα‐ φαίνεται τοῖς ἀκριβέστερον αὐτὸ καθορᾶν δυναμένοις. φύσει μὲν γὰρ καὶ πάντες οἱ ἀντεγκληματικοὶ στο‐
5χασμοὶ πολλὴν ἔχουσι τὴν δυσκολίαν καὶ διαιρέσεως ἕνεκα καὶ τάξεως καὶ τῆς ἄλλης οἰκονομίας, ἐξαιρέτως δὲ οὗτος διὰ τὴν ἐνοῦσαν πλοκὴν καὶ περιπέτειαν τῷ πλάσματι.
Decl
.

49

.

1

.

2

ζητοῦσι μὲν οὖν οἱ τὰς διαιρετικὰς τέχνας συγγράψαντες πότερον κατὰ κεφάλαιον ἕκαστον δεῖ προθεῖναι τὴν ἀντεξέτασιν ποιουμένους ἢ διόλου τὸ μέρος πληρώσαντας οὕτως ἐπὶ τὸ ἕτερον μετιέναι. καὶ
5ζητοῦντες εὑρίσκουσιν ἀγωνιστικώτερον μὲν τὸ κατὰ κεφάλαιον ποιεῖσθαι τὴν ἀντεξέτασιν, πλείστης δὲ συγχύσεως αἴτιον, τὸ δὲ διόλου σαφέστερον μέν, ὑπτι‐ ώτερον δέ. καὶ τέλος ἔκριναν προτέραν μὲν ποιεῖσθαι τὴν ἀπολογίαν ὁλόκληρον, δευτέραν δὲ τὴν κατηγορίαν
10ὁμοίως τῆς ὑπτιότητος ἔλαττον φροντίσαντες διὰ τὴν σαφήνειαν.
Decl
.

49

.

1

.

3

ἡμεῖς δὲ κατὰ δύναμιν φυλαξάμενοι τὴν ἐν ἑκατέροις κακίαν τὴν ἀρετὴν τετηρήκαμεν. τοῦ μὲν γὰρ τὸ ἐναγώνιον ζηλώσαντες τὴν σύγχυσιν διαπεφεύ‐ γαμεν, τοῦ δὲ τὸ ὕπτιον φυλαξάμενοι τὸ σαφὲς τετη‐
5ρήκαμεν.
Decl
.

49

.

1

.

4

ὅπως δὲ τοῦτο κατώρθωται, ῥᾳδίως δηλώ‐ σει προϊὼν ὁ λόγος. τὴν γὰρ ἀπολογίαν ἑκάστῳ κεφα‐
λαίῳ προτάττοντες τὴν κατηγορίαν ἐπάγομεν καὶ τὰς ἐφ’ ἑκάστου κατὰ τὴν οἰκείαν ἰδίᾳ τάξιν ἀντιθέσεις
5εἰσάγομεν ὡς ἀναγκαίαν ὁμοῦ καὶ ἐναγώνιον καὶ εὐ‐ κρινῆ τὴν ὅλην διαχείρισιν γίνεσθαι.
Decl
.

49

.

1

.

5

θεωρεῖν δὲ ἄξιον ὅπως λανθάνει μὲν ἐν τοῖς ἀγῶσι τὸ πάθος, λανθάνει δὲ πάλιν ἐν τοῖς πάθεσιν οὐδὲν ἧττον ἀγωνιζόμενος καὶ τούτων ἑκάτερον ἐν ἀμφοτέροις πλη‐
5ρῶν, ἔν τε τοῖς ὑπὲρ αὑτοῦ λόγοις καὶ τοῖς κατὰ τῆς μητρυιᾶς καὶ ὅπως πόρρωθεν προδιοικεῖ τὰ συμφέ‐ ροντα καὶ προδιαλύει τὰ βλάπτοντα καὶ τῇ Δημοσθε‐ νικῇ κατανοήσει χρώμενος τοῖς μὲν ἀθρόοις ἠρέμα συναγωνίζεται πανταχόθεν περιστέλλων αὐτὰ καὶ πι‐
10στούμενος, τῶν δὲ πρόδηλον ἐχόντων τὴν δύναμιν καὶ αὐτόθεν ἰσχυρῶν φαινομένων οὐδεμίαν προβάλλεται βοηθοῦσαν ἐπίνοιαν ἔξωθεν, ἵνα τοῖς πράγμασιν αὐ‐ τοῖς καὶ μὴ δεινότητι δοκῇ περιγίνεσθαι, καὶ διὰ τῶν αὐτῶν ποιεῖ τὸ συναμφότερον, δι’ ὧν ἀπολογεῖται
15κατηγορῶν καὶ δι’ ὧν κατηγορεῖ συναπολογούμενος.
Decl
.

49

.

1

.

6

προσήκει δὲ χρηστὸν καὶ σπουδαῖον ὑποθέσθαι τὸν παῖδα τῆς τοῦ ζητήματος πλάσεως τὰς ἀφορμὰς ἡμῖν
πρὸς τοῦτο παρεχομένης, οὕτω γὰρ ἂν μᾶλλον τὴν δυστυχίαν αὐξήσαιμεν, οἱ γὰρ ἀγαθοὶ δυστυχοῦντες
5τὰ πάθη μειζόνως ἐγείρουσι, καὶ δι’ ὅλου τοῦ λόγου τὸ πρέπον διαφυλάττειν καὶ τῷ ἤθει τοῦ τοιούτου παιδὸς καὶ τῇ φύσει τῶν ὑποκειμένων πραγμάτων καὶ λογισμοῖς χρῆσθαι πιθανωτέροις.
Decl
.

49

.

1

.

7

ἐν γὰρ τοῖς τοι‐ ούτοις ἀγῶσιν ἐν οἷς τὰ εἰκότα μεγίστην ἔχει τὴν δύ‐ ναμιν προσήκει τὴν ἐργασίαν ποιεῖσθαι τῶν πιθανω‐ τέρων ἐκ τῶν ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον συμβαίνειν εἰωθό‐
5των. ταῦτα γὰρ πρὸς πίστιν προκαλεῖται μάλιστα τοὺς ἀκούοντας, ὅταν ἐφ’ ἑαυτῶν αὐτὰ λογιζόμενοι καὶ σκοποῦντες οἱ δικασταὶ ῥᾳδίως καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων γενήσεσθαι πιστεύωσιν.
8
Decl
.

49

.

2

t

Ὁ πηρός.
Decl
.

49

.

2

.

1

Μόλις, ὦ ἄνδρες δικασταί, τῶν ἐπὶ τῷ πατρὶ
θρήνων ὀλίγον ἀναπαυσάμενος παρ’ ὑμᾶς ἦλθον, ὡς ὁρᾶτε, χειραγωγούμενος, θανάτου μὲν ἐφιέμενος, τίς γάρ μοι τοῦ ζῆν ἔτι παραμυθία; τιμωρῆσαι δὲ τῷ
5πατρὶ πρότερον προσήχειν ὑπολαμβάνων, καὶ γὰρ ἂν εἴη τῶν ἀλογωτάτων, εἰ πυρὶ μὲν καὶ τοῖς δεινοτάτοις ἐμαυτὸν ἀφειδῶς ἔδωκα τῆς περὶ τὸν πατέρα χάριν κηδεμονίας, νυνὶ δὲ μηδαμῶς βοηθήσαιμι παρὰ πάντας τοὺς νόμους ἀπανθρώπως οὕτως ἀνῃρημένῳ καίτοι
10ῥᾳδίως τὴν κατ’ ἐκείνου γενομένην ἐπιβουλὴν μεθ’ ὑμῶν διελέγξαι δυνάμενος.
Decl
.

49

.

2

.

2

ὅμως γάρ, κἂν ἡ τῶν συμφορῶν τούτων αἰτία γεγενημένη πολλοὺς ἡμῖν ἔχῃ τοὺς συνηγόρους οὓς ἀπὸ τῶν ἡμετέρων χρημάτων μισθωσαμένη προβέβληται καὶ παντάπασιν αὐ‐
5τὸς ἔρημος ὦ καὶ λέγειν ἀδύνατος, οἶμαι τὴν ἀλήθειαν ἔχων συναιρομένην καὶ τὴν τῶν δικαζόντων ὑμῶν εὐ‐ σέβειαν φανερὰν ὑμῖν καταστήσειν τὴν τῆς ἀνδροφό‐
νου ταύτης μιαιφονίαν. δι’ ὧν γὰρ ἂν ἀπολογεῖσθαι περὶ τοῦ φόνου καὶ κατηγορεῖν ἡμῶν ἐπιχειρῇ, διὰ
10τούτων αὐτὴν ἔνοχον οὖσαν τοῖς ἐγκλήμασιν ἐπιδεί‐ ξομεν.
Decl
.

49

.

2

.

3

 Θαρρεῖν μὲν οὖν, ὦ ἄνδρες δικασταί, συμβαί‐ νει καὶ δεδιέναι. κρατήσειν μὲν γὰρ ὑπολαμβάνω τὰ πράγματα λογιζόμενος, ὅταν δὲ πάλιν τὴν ἐμαυτοῦ δυστυχίαν ἐνθυμηθῶ, τἀναντία μοι προσδοκᾶν ἔπεισι.
5δεδυστύχηται μὲν γὰρ ἡμῖν πολλὰ καὶ μεγάλα, τὸ δὲ νῦν τῶν ἄλλων μεῖζον καὶ χαλεπώτερον. ὅπου γὰρ πρὸς τοσοῦτον ἀπανθρωπίας ἅμα καὶ τόλμης ἡ γυνὴ προελήλυθεν ὡς ἀνελεῖν μὲν δι’ ἐμὲ τὸν πατέρα, διὰ δὲ τῆς ἀναιρέσεως ἐκείνου κἀμὲ πειρᾶσθαι συκοφαν‐
10τεῖν, πῶς οὐ βαρὺ μὲν καὶ σχέτλιον, δυστυχὲς δὲ καὶ πάσης ὠμότητος χαλεπώτερον;
Decl
.

49

.

2

.

4

ὅμως δὲ πειρατέον καὶ ταύτην ἀποδιδόναι τῷ πατρὶ τὴν τελευταίαν ἐπι‐ κουρίαν. πολὺ γὰρ αἱρετώτερον τὴν ὑπὲρ αὐτοῦ κρίσιν ἀναδεχόμενον, ἐὰν ἄρα συμβῇ τι, παθεῖν ἢ τοῦτο δε‐
5διότα καὶ φυλαττόμενον ἄκριτον ἀπελθεῖν ἐᾶσαι τὴν ἀνδροφόνον. τοῦ μὲν γὰρ ὑπάρξει τὴν τύχην αἰτίαν
ὑπολαμβάνειν, τὸ δὲ ἡμέτερον.
Decl
.

49

.

2

.

5

 Εἴθε μὲν οὖν ἐγὼ τοῦ πυρὸς ἔργον ἐκεί‐ νου γενόμενος τὸν αὐτὸν ὑπέστην τῇ μητρὶ θάνατον, παντάπασι γὰρ ἂν τῶν μετὰ ταῦτα συμφορῶν τὴν πεῖραν ἐκέρδανα καὶ καλὸν ἐντάφιον ἔχων ἀπεληλύθειν,
5τὴν ἐπὶ τῇ τοῦ πατρὸς σωτηρίᾳ δόξαν ἀείμνηστον· ἐπειδὴ δὲ τοσούτων καὶ τηλικούτων με πειραθῆναι δυστυχημάτων, ὡς ἔοικεν, εἵμαρτο, τῇ γοῦν τῆς ἀνδρο‐ φόνου μιαιφονίᾳ περιπεσὼν ἐβουλόμην ἀπολωλέναι.
Decl
.

49

.

2

.

6

νῦν μὲν γὰρ τὴν ἐκ τοῦ πράγματος ὑποψίαν φυλα‐ ξαμένη οἰκτρότερον ἡμᾶς διεχρήσατο τοῦ πατρὸς αὐτό‐ χειρ γεγενημένη, τότε δὲ κουφοτέραν ἂν ἔσχον τὴν τελευτὴν καὶ τῶν νομιζομένων τυχὼν καὶ τιμωρὸν τοῦ
5πάθους τὸν ἐμαυτοῦ πατέρα καταλιπών. ὁ μὲν γὰρ ἂν
τοῦ παιδὸς ῥᾳδίως τὸν φόνον ἐζήτησε καὶ δίκην ἂν ἔλαβε τὴν προσήκουσαν· νυνὶ δὲ τὴν ἐκείνῳ συμβᾶσαν ἀπώλειαν οὐκ ἂν εὐχερῶς, οἶμαι, διελέγξειν ἐπίστευσα τῶν ὀφθαλμῶν παντελῶς ἀφῃρημένος, εἰ μὴ παντά‐
10πασιν ἡ τῆς μιαιφονίας ἐπιβουλὴ προφανὴς ὑπῆρχε καὶ τοῖς οὕτω διακειμένοις.
Decl
.

49

.

2

.

7

 Δυστυχὴς μὲν οὖν ὁ πατήρ, ἐγὼ δὲ δυστυχέστε‐ ρος. ὁ μὲν γὰρ πάντας ἀνθρώπους κακοδαιμονίᾳ νενί‐ κηκε, πολὺ δὲ τοῦ πατρὸς ὁ παῖς ἀθλιώτερος. αὐτὸς γὰρ ἐμαυτῷ τῶν συμφορῶν αἴτιος, αὐτὸς ἐμαυ‐
5τῷ τὴν μητρυιὰν ἐπεισήγαγον, εἴτε δὲ παρανοίας εἴτε δυστυχίας κατηγορεῖν ἐμαυτοῦ δικαίως ἐπὶ τούτοις οὐκ ἂν ὀκνήσαιμι.
Decl
.

49

.

2

.

8

καὶ μηδεὶς τὸ παράδοξον λογιζό‐ μενος ἀπιστείτω τοῖς εἰρημένοις, ἐρῶ γὰρ ὑμῖν τὴν τῆς ἀτοπίας πρόφασιν μικρὸν ὕστερον, ὅσοι μὲν γὰρ τῶν ἡμετέρων πραγμάτων τὴν ἀκριβῆ γνῶσιν οὐ παρ‐
5ειλήφασι, τὸν πατέρα τούτων ἡμῖν αἴτιον γεγενῆσθαι
νομίζουσιν, ὅσοι δὲ τὰ καθ’ ἡμᾶς ἴσασιν ἀκριβέστερον, ἐμοὶ τὴν αἰτίαν εἰκότως λογίζονται. κἂν ὑμῖν ἄνωθεν ἅπαντα διηγήσωμαι, καὶ αὐτοὶ ῥᾳδίως ὁμολογήσετε.
Decl
.

49

.

2

.

9

 Διὸ δὴ καὶ πάντων ἀνθρώπων ἐμαυτὸν νενό‐ μικα δυστυχέστατον. τὰ μὲν γὰρ πρῶτά μοι τῆς ἡλι‐ κίας ζηλωτὰ καὶ περίβλεπτα, πατὴρ φιλόπαις, μήτηρ παραπλησία, βίος εὐδαίμων, αὐτάρκης περιουσία, τὰ
5δὲ νῦν βέλτιον σιωπᾶν. αὐτὰ γὰρ ὑμῖν τὰ δυστυχή‐ ματα παντὸς λόγου δείκνυσιν ἐναργέστερον.
Decl
.

49

.

2

.

10

τὸ δὲ κεφάλαιον τῶν συμφορῶν, ὁ πατὴρ ἐκεῖνος ἀνήρπασται καὶ τέθνηκεν, ὦ Ζεῦ καὶ Ἥλιε, διὰ τὴν περὶ ἡμᾶς ὑπερβάλλουσαν εὔνοιαν, ὁ μόνος φιλόπαις, ὁ πάντας
5τοὺς πώποτε πατέρας ὑπερβαλόμενος. τίς γὰρ ἐκείνῳ παραπλησίως ἀνέθρεψε; τίς ἐλευθερίως οὕτως ἐπαί‐ δευσε; ποίων μὲν προσηκόντων διδασκαλείων ἀπείρα‐ τον εἴασε; ποίων δὲ λόγων καλῶν τε καὶ χρη‐ σίμων ἀνήκοον;
Decl
.

49

.

2

.

11

πάντα μὲν οὖν τὰ μαθήματα 〈τὰ〉
λαμπρὰ τοῖς εὖ φρονοῦσι καὶ περισπούδαστα, θεοὺς θεραπεύειν, φιλανθρωπίαν ἀσπάζεσθαι, τοὺς συγγενεῖς ἀγαπᾶν, τοῖς δεομένοις ἐπικουρεῖν, αἰδεῖσθαι τοὺς τῷ
5χρόνῳ προειληφότας καὶ μηδὲν ἄδικον διαπράττεσθαι, τῶν δὲ πραττομένων ἔφορον εἶναι τὴν Δίκην, νομί‐ ζοντας τῶν μὲν ἀνθρωπίνων ἁμαρτημάτων ἀπέχεσθαι, σπουδῇ δὲ μετιέναι τὰ κάλλιστα, ταῦτα γὰρ καὶ τὰ τούτοις ὅμοια τῇ τοῦ πατρὸς ἐπιμελείᾳ μανθάνων ἐπαι‐
10δευόμην.
Decl
.

49

.

2

.

12

τὸ δὲ δὴ μέγιστον τῶν μαθημάτων καὶ τιμιώτατον, περὶ οὗ πολλὰ μὲν εἴρηται ποιηταῖς τε καὶ λογογράφοις, πλείω δὲ διεξῄεσαν οἱ παιδεύοντες ἐπαινοῦντες μὲν ὡς εὐσεβές τε καὶ θεῖον, εὐδαίμονας
5δὲ τοὺς τὸ μάθημα τοῦτο τοῖς ἔργοις ἐπαληθεύοντας καὶ μακαρίους πολλάκις ἐπονομάζοντες, τί τοῦτο λέγω; τιμᾶν θεοὺς οὓς δεῖ μάλιστα, τοὺς γονέας θεραπεύειν μετ’ ἐκείνους, προνοεῖν τῶν πατέρων καὶ κήδεσθαι, πάντα τρόπον ἐκείνοις εἶναι κεχαρισμένον, γηρωκομεῖν,
10ἀποδιδόναι τὰ πρέποντα χαριστήρια, μὴ συγχωρεῖν, ἂν ὑβρίζῃ τις, ἂν ἀδικῇ τις, ἐπεξιέναι, κἂν κίνδυνος, κἂν τεθνάναι συμβαίνῃ, φέρειν ἀσμένως. εὐχῆς γὰρ ἄξιος ἐκεῖνος ὁ θάνατος καὶ περισπούδαστος ὑπὲρ πα‐ τέρων γινόμενος.
Decl
.

49

.

2

.

13

 Τούτοις, ὦ ἄνδρες δικασταί, τοῖς μαθήμασι παιδευόμενος ἐπεμελούμην, ἐφρόντιζον, ἐθερά‐ πευον, ἐκηδόμην. εἰ περιῆν ὁ πατήρ, αὐτὸς ἂν ὑμῖν διηγήσατο τὴν πολλὴν κηδεμονίαν, τὴν εὔνοιαν, τὰς
5φροντίδας, τὴν ἐπιμέλειαν. οὐδένα γὰρ χρόνον ἡσύχα‐ ζον πράττων καὶ λέγων ἃ λυσιτελεῖν ἐκείνοις ἐνόμιζον, μᾶλλον δὲ ταῦτα διαπραττόμενος ἐμαυτῷ τὸ συμφέρον ἐβουλευόμην. ὅσοι γὰρ τοὺς ἑαυτῶν πατέρας τὰ πρέ‐ ποντα θεραπεύουσι, δι’ αὐτῶν ὧν κηδόμενοι πράτ‐
10τουσι τὴν προσήκουσαν χάριν κομίζονται.
Decl
.

49

.

2

.

14

καὶ τί δεῖ καθ’ ἕκαστον λέγειν ἐξὸν ἑνὶ τεκμηρίῳ δηλῶσαι τὴν ὑπερβάλλουσαν σπουδήν τε καὶ προθυμίαν; ὡς γὰρ ἡ Τύχη καὶ τὸ δαιμόνιον ἀφορμὴν ἡμῖν παρέδω‐
5καν ἀβούλητον μέν, ὅμως δὲ μόνην ἱκανὴν παιδὸς
ἀγαθοῦ καὶ κηδεμόνος ἐπιδεῖξαι προαίρεσιν, οὐκ ἐμέλ‐ λησα πρὸς τὸν κίνδυνον οὐδὲ τὸ μέγεθος τοῦ τολμή‐ ματος λογισάμενος εὐλαβέστερον διετέθην, τεθνάναι δὲ βέλτιον ἡγησάμενος ἢ περιιδεῖν τοὺς γονέας ἀπολ‐
10λυμένους καὶ μόνον τοῦτον τὸν κίνδυνον ζηλωτὸν νο‐ μίσας καὶ περιμάχητον διέσωσα μὲν τὸν πατέρα πυρὶ παντοχόθεν κατειλημμένον.
Decl
.

49

.

2

.

15

ᾧ προτέρῳ βοηθεῖν ἐδόκει μοι δικαιότερον, ἀμφοτέροις γὰρ ἅμα βουλόμε‐ νος ἐμαυτὸν ἑώρων ἀδυνατώτερον, ὑπὲρ δὲ τῆς μητρὸς τὴν αὐτὴν προθυμίαν ἐπιδειξάμενος καὶ τοῦ σῶσαι
5τὴν ἀθλίαν διήμαρτον τοῦ πυρὸς κυριωτέρου γεγενη‐ μένου καὶ τῶν ὀφθαλμῶν ἀφῃρέθην φιλονεικότερον ἐκείνῳ μαχόμενος.
Decl
.

49

.

2

.

16

τούτων δὲ οὕτω γεγενημένων καὶ τῆς μητρός, ὡς ἔφην, ἀπολωλυίας ὁ μὲν χρηστὸς ἐκεῖνος πατὴρ καὶ περὶ τοὺς οἰκείους εὐνοϊκώτατος ὁμοῦ μὲν τὴν ἐκείνης ἀπώλειαν, ὁμοῦ δὲ τὴν συμφο‐
5ρὰν τὴν ἐμὴν ὀδυρόμενος χαλεπώτερον τὸ κατ’ ἐμὲ πάθος θρηνῶν καὶ στένων δῆλος ἦν, ἐγὼ δὲ τὴν μη‐ τέρα συνοδυρόμενος παρεμυθούμην 〈ἐπ’〉 ἐμαυτῷ τὸν πατέρα· δεινὸν μέν, ὦ πάτερ, τὸ πάθος, ἔχει δέ τι καὶ φιλοτιμίας· τὴν γὰρ πρόφασιν
10λογιζόμενος κουφότερον φέρω τὴν συμφοράν. ὑπόμνημα γὰρ αὕτη καὶ γνώρισμα τῆς περὶ ὑμᾶς εὐνοίας καὶ προθυμίας.
Decl
.

49

.

2

.

17

ὡς δὲ τῶν ἐπὶ τῇ μητρὶ θρήνων ἀπέστημεν καὶ πολὺς μετὰ ταῦτα χρόνος διεληλύθει, καιρός, ὦ παῖ, περὶ τῶν κατει‐ ληφότων, ἔφη, βουλεύεσθαι, καιρὸς ἡμῖν δια‐
5γνῶναι τὸ παριστάμενον. ἐγὼ μὲν ἤδη ταύτην ἄγω τὴν ἡλικίαν, σὲ δὲ πολλῆς τινος ἐπιμε‐ λείας ὁρῶ δεόμενον. τίς οὖν καὶ σὲ θεραπεύ‐ σει κἀμὲ γηρωκομήσει; καλὸν ἀγαγέσθαι σοι γύναιον. χρήσιμον ἀμφοτέροις τὸ διανόημα.
Decl
.

49

.

2

.

18

ταῦτα λέγοντος ἐκείνου πολλάκις οὐκ εὐφημήσεις, ὦ πάτερ, ἔφην, καὶ συγχωρήσεις ῥᾳδίως μοι φέρειν τὴν συμφοράν; οἷς γὰρ νῦν λέγειν ἐπι‐ χειρεῖς, τούτοις μοι βαρυτέραν ἀποφαίνεις τὴν
5δυστυχίαν τὴν μνήμην ἀνακινῶν τοῦ πάθους καὶ τὴν ἐνοῦσαν δυσχέρειαν τῷ καθ’ ἡμᾶς ἀτυ‐ χήματι φέρων εἰς μέσον. γυναικὸς ἀνάσχωμαι,
πάτερ, γυναικὸς οὑτωσὶ διακείμενος; ἵνα ποί‐ οις μὲν ὀφθαλμοῖς αὐτὴν θεάσωμαι, ποίαις δὲ
10θεασάμενος ὄψεσι τῇ συνεχεῖ θέᾳ τὴν πρὸς αὐ‐ τὴν εὔνοιαν βεβαιώσωμαι; διὰ γὰρ τούτων ἀρ‐ χὴ μὲν εὐνοίας καὶ συνηθείας, ἀρχὴ δὲ φιλίας καὶ πόθου καὶ τῶν καλλίστων ἁπάντων πέφυκε γίνεσθαι.
Decl
.

49

.

2

.

19

πῶς οὖν τοῦ βλέπειν ἐστερημένος τυγχάνειν τούτων δυνήσομαι; πῶς δέ με τὸ γύ‐ ναιον οὕτω διακείμενον ὄψεται; πῶς εὐνοήσει; πῶς οὖν ἡμῖν ὁμοφροσύνη γενήσεται; τί δέ
5μοι τῆς ἀθεάτου κοινωνίας γένοιτ’ ἂν ὄφελος; παίδων γένεσις, εἴποι τις ἄν. τοῦτο μὲν οὖν καὶ κωλύει μᾶλλον τὸν γάμον.
Decl
.

49

.

2

.

20

οὐκ εὐτυχές, ἔφην, ὦ πάτερ, τὸ σπουδαζόμενον. ἡδὺ μὲν γὰρ χρῆμα καὶ τιμιώτατον παῖδες ὃν προσ‐ ήκει τρόπον προῃρημένοι καὶ μετ’ εὐνοίας κή‐
5δεσθαι τῶν γονέων δεδιδαγμένοι καὶ πεφυκό‐ τες, ἀλλὰ τοῖς ὁρῶσι καὶ τὴν τοῦ κτήματος ἔχειν ἀπόλαυσιν δυναμένοις. ἐμοὶ δὲ τίς ὠφέ‐
λεια, τίς ὄνησις μήτε προσβλέπειν μήτε γινώ‐ σκειν αὐτοὺς δυναμένῳ, τυφλῷ δὲ καὶ κακοδαί‐
10μονι καὶ τῶν ἀγαθῶν πάντων ἐστερημένῳ; τίς γὰρ ὅμοιος ἔσται μοι τῶν παίδων; οὐκ ὄψομαι. τίς τοῖς πατράσιν ἢ τοῖς προγόνοις, τίς δέ μοι μᾶλλον κεχαρισμένος; ἀνιῶμαι ταῦτα λέγειν ἀναγκαζόμενος καὶ τῆς συμφορᾶς τὸ δεινότατον
15λογιζόμενος.
Decl
.

49

.

2

.

21

ἀλλ’ ἵνα τὸν κλῆρον αὐτοῖς καταλίπω; τοῖς ἀγνώστοις; τοῖς ἀλλοτρίοις; ὑπόπτους γὰρ αὐτοὺς ἡγήσομαι καὶ νόθους. ἔχω προσφιλέστερον κληρονόμον τὸν δῆμον,
5τὴν πόλιν. ἀναλώσω τὸν κλῆρον εἰς τὰ κοινῇ τῇ πατρίδι συμφέροντα χορηγῶν, εἰσφέρων, ἐπιδιδούς, προϊέμενος, νῦν μὲν ἰδίᾳ, νῦν δὲ κοινῇ παρέχων ἐμαυτὸν χρήσιμον. λειτουργήσω τοῖς χρήμασι, τὸ σώματι γὰρ προαφῄρημαι. διὰ
10τούτων ἐκτίσω τῇ πατρίδι τὸ χρέος καὶ πολί‐ της ἔσομαι κατὰ δύναμιν χρησιμώτατος.
Decl
.

49

.

2

.

22

τίς οὖν ἐμὲ θεραπεύσει; τίς σὲ γηρωβοσκήσει; τίς ἀμφοτέροις πληρώσει τὴν ἐπιμέλειαν; αὐτός,
ὦ πάτερ, ἀγαγοῦ. πρεσβύτης μὲν γὰρ ἤδη καὶ
5γέρων, δέῃ δὲ γυναικὸς οὐ παιδοποιοῦ μᾶλλον ἢ γηρωκόμου, πολλαὶ δὲ τοιαῦται κατὰ τὴν πό‐ λιν.
Decl
.

49

.

2

.

23

οἶδα μὲν οὖν ὡς δεινόν τι χρῆμα μη‐ τρυιὰ καὶ φύσει πολέμιον, ἱκανὴ μὲρ γὰρ ἐπιβουλεῦσαι καὶ διαφθεῖραι παντάπασιν οἶκον εὐδαίμονα, δεινὴ δὲ διαβολαῖς ἀνοσίοις καὶ
5σκευωρήμασιν ἢ φαρμακείαις καὶ μαγγανεύμασι διαλῦσαι μὲν πατρικὴν εὔνοιαν, ἐκπολεμῶσαι δὲ τὰ γένη πρὸς ἄλληλα καὶ πάντα τρόπον μίση μηχανήσασθαι τῶν φιλτάτων. ἔχει δέ τι καὶ μιαιφόνον καὶ τραγικῆς σκηνῆς ἄξιον. μεστὰ
10γοῦν τούτων τὰ δράματα, πλήρης δὲ τῶν ἀνθρώ‐ πων ὁ βίος.
Decl
.

49

.

2

.

24

ὅμως δὲ συμβουλεύσεις αὐτῇ καὶ παραινέσεις καὶ νουθετῶν ποιήσεις ἡμερω‐ τέραν, κἂν ἡ φύσις πρὸς τὰ χείρω βιάζηται,
μάτην δὲ διελέγξεις ἐπιβουλεύουσαν. οὔτε γὰρ
5ἀνέξῃ μηχανωμένης οὔτε πεισθήσῃ διαβολαῖς ἢ λόγοις κατὰ τοῦ παιδὸς συγκειμένοις. ἀκρι‐ βῶς οἶδα τὴν σὴν περὶ ἡμᾶς εὔνοιαν, ἀκριβέ‐ στερον δὲ καὶ αὐτὸς ἡμῶν πεπείρασαι.
Decl
.

49

.

2

.

25

 Πεισθεὶς ὁ πατὴρ ἠγάγετο. τούτοις δ’ ἑπόμενος αὐτόχειρα μᾶλλον ἢ γηρωκόμον ἔλαθεν ἀγαγόμενος. οὕτω τῶν συμφορῶν ἐμαυτῷ καὶ τῶν κατειληφότων κακῶν αἴτιος ἐγενόμην. ἅμα τε γὰρ εἰς τὴν οἰκίαν
5εἰσεληλύθει καὶ παραχρῆμα μυρίαι τε φαρμακεῖαι καὶ σκευωρήματα καὶ τὸ δεινότατον, φόνος ἀνοσιώτατος.
Decl
.

49

.

2

.

26

ἡ δὲ πρὸς τοσοῦτον ὠμότητος ἅμα καὶ δυσσεβείας ἐλήλυθεν ὡς ἀνελεῖν μὲν ἐκεῖνον καὶ φόνον ἀνήμερον διαπράξασθαι, τολμᾶν δὲ τῆς ἀναιρέσεως ἐκείνου τῷ
παιδὶ προσάγειν τὸ ἔγκλημα. κρινομένη γοῦν ἐφ’ οἷς
5ἐτόλμησεν ἐμὲ κρίνειν ἐπιχειρεῖ καὶ τὸν σεαυτοῦ πατέρα, φησίν, ἀπέκτεινας.
Decl
.

49

.

2

.

27

ἐγὼ τὸν πατέρα τὸν ἐμαυτοῦ; τοῦτό μοι τῶν ἀνηκέστων συμφορῶν χαλεπώτερον, τοῦτο καὶ τῆς τυφλότητος καὶ τῆς ὀρφα‐ νίας ἀφορητότερον. ἐγώ, πρὸς Πατρῴου καὶ
5Γενεθλίου, τὸν ἐμαυτοῦ πατέρα διεχρησάμην; τὸν σπεί‐ ραντα, τὸν παιδεύσαντα, τὸν ἀναθρέψαντα καὶ κηδό‐ μενον; δι’ ὃν καὶ ζῆν ἐβουλόμην καὶ κουφοτέραν ἦγον τὴν συμφοράν; ὃς μόνος ἦν μοι τοῦ βίου παραμυθία, μόνος ἡδονῆς αἴτιος ὁμιλῶν καὶ φθεγγόμενος καὶ πάν‐
10τα πράττων κεχαρισμένα;
Decl
.

49

.

2

.

28

τῆς γοῦν ἐκείνου φωνῆς ἀκούων ηὐφραινόμην καὶ ὁρᾶν ἐδόκουν καὶ τοὺς ὀφθαλ‐ μοὺς ἔχειν ὧν ἀφῃρέθην. ζῶντος μὲν γὰρ ἐκείνου πάντα μὲν ἔβλεπον, πάντων δὲ τῶν καλλίστων ἐτύγ‐
5χανον. νυνὶ δὲ ὄντως πεπήρωμαι, νῦν τὴν συμφορὰν
ὁλόκληρον ἔχω.
Decl
.

49

.

2

.

29

 Πατρός, εἰπέ μοι, τίς αὐτόχειρ γενέσθαι βού‐ λεται; ἀνθρώπου δὲ ὅλως ἄνθρωπος παιδευθεὶς τὰ πρέποντα καὶ μαθὼν ἃ προσήκει τὸν κατὰ νόμους βε‐ βιωκότα, θεοὺς θεραπεύων, φιλανθρωπίαν εἰδώς;
5τύπτει δέ τις πατέρα γνωρίζων καὶ πεπεισμένος; ὑβρί‐ ζει δέ; ἀντιλέγει δὲ ὅλως;
Decl
.

49

.

2

.

30

ἐγὼ μὲν οἶμαι τοὺς τούτων τι πράττειν ἐπιχειροῦντας ἀλλοτρίους ὄντας λανθάνειν καὶ νόθους τοῦ γένους. τίς γὰρ ἄν, εἰ σω‐ φρονεῖ, τὸν ἑαυτοῦ πατέρα λυπήσειε; τίς δ’ ἂν ἀδελ‐
5φὸν ἢ φίλον ἢ συγγενῆ κακῷ τινι περιβάλοι; τίς οὕ‐ τως ἄγριος; τίς ἀνήμερος;
Decl
.

49

.

2

.

31

αἰδεῖται καὶ τὰ θηρία τὴν φύσιν καὶ περὶ τοὺς ἄλλους ἅπαντας ἀγριαίνοντα φιλίᾳ τοῦ γένους πολύ τι τὸ ἥμερον ἐπιδείκνυσιν. εἶδον γοῦν καὶ ταῦτα πολλάκις ἐπὶ τῆς πρώτης ἐκείνης
5εὐδαιμονίας ὑπὲρ μὲν τῶν γονέων πολεμοῦντα προθύ‐
μως καὶ κινδυνεύοντα, θεραπεύοντα δὲ τούτους καὶ περιέποντα καὶ πλείστην κηδεμονίαν ἐπιδεικνύμενα. τοσούτῳ δὲ τούτων διάκεινται πάντες ἄνθρωποι περὶ τοὺς ἑαυτῶν πατέρας εὐνοϊκώτερον ὅσῳ τῶν ἀλόγων
10οἱ λογισμὸν ἔχοντες ἡμερώτεροι καὶ τῶν ἀγριωτάτων οἱ πρᾳότατοι τὴν φύσιν διενηνόχασι.
Decl
.

49

.

2

.

32

τί δεῖ τὰ πολλὰ λέγειν; ἴστε γὰρ ταῦτα, κἂν παραλείπω. πατέρες μὲν γὰρ ὑμῶν οἱ πλείους, παῖδες δὲ δήπου πάντες γεγόνατε. τίς οὖν ὑμῶν ἢ σύνοιδεν ἢ ἀκήκοεν,
5οὐ λέγω φόνον πατρῷον γεγενημένον, ἀλλὰ πληγαῖς υἱὸν αἰκισάμενον ἢ λοιδορίᾳ κατὰ τῶν πατέρων χρη‐ σάμενον; ἢ μόνος ἐγὼ τῶν πάντων ὠμότατος, μόνος μιαιφονώτατος; εἰ μὲν δυστυχέστατος, οὐκ ἂν ἀντεί‐ ποιμι, περίεστι γάρ μοι τοῦ πράγματος, εἰ δὲ πονηρό‐
10τατος, ὑμῖν καταλείπω σκοπεῖν. οὐ γάρ, εἰ τυφλός, ἤδη καὶ μιαιφόνος, οὐδέ, εἰ δυστυχής, ἤδη καὶ πατροκτό‐ νος.
Decl
.

49

.

2

.

33

ὁ περὶ τοὺς ἀλλοτρίους φιλάνθρωπος περὶ
τοὺς οἰκείους ὠμότατος; ὁ τῶν γνωρίμων καὶ συνήθων κηδόμενος τοῖς γονεῦσι πολεμιώτατος; καὶ τῶν μὲν οἰκετῶν οὐδεὶς ὑφ’ ἡμῶν, οἶμαι, λελύπηται, πατέρα δ’
5ἂν ἐμαυτοῦ διεχρησάμην; καὶ θεράποντα μὲν γνησίως ἡμῶν ἐπιμελούμενον οὐκ ἂν λοιδορήσαιμι, τοῦ δὲ πατρὸς αὐτόχειρ ἂν ἐγενόμην, ὃς ἦν μοι τὰ πάντα, πατὴρ καὶ φίλος, μήτηρ καὶ συγγενής, θεράπων, χει‐ ραγωγός, δοῦλος ἀναγκαιότατος; ἤδη γὰρ καὶ τὰς τῶν
10δούλων ὑπηρεσίας εὐνοίᾳ τῇ πρὸς ἡμᾶς ὑπομένειν ᾤετο δεῖν.
Decl
.

49

.

2

.

34

εἰ καὶ μὴ ὡς πατρὸς ἐκηδόμην, ὡς γοῦν θεραπεύοντος ἂν ἐφεισάμην. εἰ καὶ ἀνήμερος ἤμην τῷ τρόπῳ, ταῖς εὐποιίαις ἂν ἐγενόμην πρᾳότερος. ἡμεροῦν‐ ται καὶ θῆρες θεραπευόμενοι, κἂν πρότερον ἀγριαί‐
5νωσιν. ἐγὼ δὲ καὶ τῶν ἀνημέρων, ὡς ἔοικεν, ἀγριώ‐ τερος.
Decl
.

49

.

2

.

35

καὶ πρὶν μὲν τοσαύτης παρὰ τοῦ πατρὸς τυγχάνειν ἐπιμελείας ἠγάπων, ἐφρόντιζον, ἐκινδύνευον,
τὴν πολλὴν εὔνοιαν ἅπαντες ὡμολόγουν, θεραπευόμε‐ νος δὲ πάσης προσδοκίας ἐπέκεινα καὶ τυγχάνων ὧν
5ἐβουλόμην, ὅτε τὴν προϋπάρχουσαν εὔνοιαν ἔδει δι‐ πλασιάζεσθαι, τότ’ ἂν κακόνους ὤφθην καὶ δυσμενέ‐ στατος; καὶ τίς ἂν ταῦτα πιστεύσειεν;
Decl
.

49

.

2

.

36

οὐκ ἐδεόμην τοσαύτης ἐπιμελείας ὁρῶν ἔτι καὶ τὰ προσή‐ κοντα πράττειν δυνάμενος, ὅμως δὲ σώζεσθαι τὸν πα‐ τέρα καὶ μηδενὸς ἀηδοῦς πεῖραν λαμβάνειν ἑκάστοτε
5τοῖς θεοῖς ηὐχόμην καὶ πάντα κίνδυνον ὑπὲρ τούτου προθύμως ἀνεδεχόμην· εἶτα μὴ δεόμενος μὲν οὕτως ἐφρόντιζον, ἄνευ δὲ τῆς παρ’ ἐκείνου κηδεμονίας ζῆν μὴ δυνάμενος ἀνελεῖν ἂν ἐπεχείρησα καὶ πρὸς τοσαύ‐ την μιαιφονίαν ἀθρόως ἐχώρησα μηδέν τι πώποτε
10δυσχερὲς εἰς ἐκεῖνον διαπραξάμενος, οὐκ ἀντειπών, οὐ λόγῳ λυπήσας, οὐ θρασυνάμενος.
Decl
.

49

.

2

.

37

καίτοι γε τὰ μικρὰ καὶ φαῦλα τῶν ἀδικημάτων πρὸ τῶν μεγίστων καὶ δεινοτάτων ἅπαντες εἰώθασι διαπράττεσθαι. κἂν τοῖς γονεῦσιν ἀντείπῃ τις, δῆλον ὡς ὁ τοιοῦτος ὑβρί‐
5σει, κἂν ὑβρίσῃ, τυπτήσει γε προϊών, ὅσῳ δ’ ἂν προ‐ βαίνῃ, γενήσεται χαλεπώτερος. ἐγὼ δὲ καινότατος τῶν πώποτε κακούργων γεγενημένων ὁμοῦ κακόνους καὶ μιαιφόνος;
Decl
.

49

.

2

.

38

καὶ τοσοῦτον ὁ δυστυχὴς μεταβέβλημαι τῆς πρότερον προαιρέσεως ὡς ἀνελεῖν ὃν διέσωζον, ὡς αὐτόχειρ γενέσθαι δι’ ὃν προδήλοις κινδύνοις ἐμαυ‐ τὸν δέδωκα καὶ πυρὶ καὶ θανάτῳ; πῶς γὰρ ἂν εἴη
5τῆς αὐτῆς εὐνοίας νῦν μὲν κινδυνεύειν καὶ σώζειν καὶ τεθνάναι πρὸ τοῦ πατρὸς προσήκειν ὑπολαμβάνειν, αὖθις δὲ τὸν αὐτὸν ἀναιρεῖν, ἐπιβουλεύειν καὶ πᾶσαν δυσμένειαν ἐπιδείκνυσθαι, καὶ τῆς μὲν μητρὸς αὐτὸν ποιήσασθαι προτιμότερον, νῦν δὲ τῶν φύσει πολεμίων
10παντάπασι δυσμενέστερον, καὶ τοῦ πυρὸς ἔργον ὅπως μὴ γένηται κινδυνεύσαντα τἠμῇ δεξιᾷ ταμιεύσασθαι τὸ κατόρθωμα; πάνυ γε. οὐ γὰρ τῶν αὐτῶν μαθημά‐ των ἀμφότερα οὐδὲ τῆς αὐτῆς προαιρέσεως τούτων
ἑκάτερον.
Decl
.

49

.

2

.

39

 Τί δὲ καὶ βουλόμενος ἂν οὕτως ἐβουλευσάμην δυσσεβεῖν καὶ ὑπὸ Ἐριννύων ἐλαύνεσθαι καὶ τελείαν ἐμαυτῷ κατασκευάσασθαι τὴν συμφορὰν καὶ τὴν λειπομένην ἀφελέσθαι παραμυθίαν, τῇ μητρὶ προσ‐
5θεῖναι καὶ τὸν πατέρα καὶ πανταχόθεν ἔρημον ἐμαυ‐ τὸν ἀποδεῖξαι καὶ δυστυχέστατον; οὐ γὰρ ἱκανὸν ἦν τὸ δυστύχημα, μητρὸς ἀπώλεια, τυφλότης, πάντα τὰ χαλεπώτατα μόνῃ τῇ τοῦ πατρὸς σωτηρίᾳ φορητὰ νο‐ μιζόμενα;
Decl
.

49

.

2

.

40

τί δὲ τοσοῦτον ἀδικηθεὶς οὕτως ἀνηλεῶς ἠμυνάμην; ὃς πάντων μὲν τῶν προσηκόντων ἐτύγχανον, οὐδενὸς δὲ τῶν ἀβουλήτων διὰ τὸν πατέρα πεπείραμαι. καὶ ταύτην μὲν παρὰ πάντα τὸν χρόνον ἡμῖν ἐπιβουλεύ‐
5ουσαν οὐδεπώποτε καίτοι δικαίως ἀμύνασθαι προειλό‐ μην, τὸν δὲ κακοῦ μὲν οὐδενός, ἀγαθῶν δὲ μυρίων αἴτιόν μοι γεγενημένον πῶς ἂν ἀνελεῖν ἐπεχείρησα;
Decl
.

49

.

2

.

41

 Ναί φησιν. ἠγανάκτεις γὰρ ὅτι μοι τὸν κλῆρον παντάπασι δεδωκὼς ἄμοιρόν σε κατ‐
έστησεν. ὠργιζόμην, εἰπέ μοι, πρὸς θεῶν, ἐφ’ οἷς ὑπὲρ ἐμοῦ βουλευσάμενος ἔπραξεν εἰδὼς τὴν ἐκείνου διά‐
5νοιαν μεθ’ ἧς οὕτω περὶ τοῦ κλήρου βεβούλευτο καὶ κοινωνὸς τῆς σκέψεως καὶ μερίτης γεγενημένος;
Decl
.

49

.

2

.

42

ἐκεῖ‐ νος γάρ, ὦ ἄνδρες δικασταί, συνεχῶς ταύτην ὁρῶν ἡμῖν ἐπιβουλεύουσαν καὶ παντελῶς ἀνελεῖν σπουδάζου‐ σαν δι’ οὐδὲν ἕτερον ἢ τὴν τῶν χρημάτων ἐπιθυμίαν
5ἔγνω συμφέρειν καὶ τὴν ἑαυτοῦ γνώμην ἡμῖν ἀνήνεγκε μηχανήσασθαί τι πρὸς τὴν ταύτης ἐπιθυμίαν δι’ οὗ παύσει μὲν αὐτὴν ἡμῖν ἐπιβουλεύουσαν, παύσει δὲ πανταχόθεν καθ’ ἡμῶν ῥᾳδίως μηχανωμένην.
Decl
.

49

.

2

.

43

λογι‐ ζόμενος οὖν συνοίσειν ἐνόμιζε τῆς πρὸς ἡμᾶς δυσμε‐ νείας ἀνελεῖν τὴν πρόφασιν καὶ μόνῃ τὸν κλῆρον κατα‐ λιπεῖν. οὕτω γὰρ ἕξειν ἑκάτερον καλῶς, καὶ τὸ πε‐
5παῦσθαι ταύτην ἐπιβουλεύουσαν καὶ τὸ μὴ δοῦναι βεβαίαν ἤδη τὴν χάριν. ἐξεῖναι γὰρ αὐτῷ μετὰ ταῦτα τὰ γραφέντα πάλιν ἐπανορθώσασθαι. ταῦτα βου‐
λευσάμενος ὁ πατὴρ οὕτως ἔπραξε, ταῦτα διανοηθεὶς ἄμοιρόν με τότε τοῦ κλήρου κατέστησε.
Decl
.

49

.

2

.

44

πῶς οὖν ἀγανακτεῖν εἰκὸς ἐφ’ οἷς ὑπὲρ τῆς ἡμετέρας ἀσφαλείας ἐμηχανήσατο; πῶς δὲ διὰ ταῦτα χαλεπῶς φέρειν ἃ τῆς περὶ ἡμᾶς εὐνοίας ἕνεκεν πράττειν ἐνόμιζε, καὶ ἐφ’
5οἷς ἔδει τῆς ὑπερβαλλούσης κηδεμονίας μᾶλλον αὐτὸν ἢ πρότερον ἀγαπᾶν, ἐπὶ τούτοις ἀγανακτεῖν καὶ μέχρι τῶν ἀνηκέστων καὶ δεινοτάτων ἐκτείνειν τὴν ἀγανά‐ κτησιν;
Decl
.

49

.

2

.

45

εἰ δὲ καὶ μὴ ταῦτα φρονῶν ἔγραφεν, ἀλλ’ ὄντως ἀλλότριόν με καταστῆσαι τοῦ κλήρου βουλόμε‐ νος, οὐκ ἦν μοι λυσιτελέστερον ζῆν ἢ τεθνάναι καὶ δι’ αὐτὸ τοῦτο τὸν ἐμαυτοῦ πατέρα; περιόντος μὲν
5γὰρ ἐλπὶς ἦν καὶ μεταβολὴν γενέσθαι τῆς προαιρέσεως καὶ πρὸς τὴν φύσιν πάλιν ἐπανελθεῖν καὶ λῦσαι μὲν ἃ πρότερον ἀπατηθεὶς διεπράξατο, προτιμοτέραν δὲ ποιήσασθαι τῶν διαβολῶν τὴν ἀλήθειαν καὶ βελτίονι κρίσει τὴν μὴ προσήκουσαν διορθώσασθαι· τελευτή‐
10σαντος δὲ παντελὴς μὲν ἀπώλεια, προσδοκία δὲ τῆς ἐπὶ τὸ κρεῖττον μεταβολῆς πανταχόθεν ἀνῄρητο μηδε‐
μιᾶς ἔτι λειπομένης ἐλπίδος. ἃ γὰρ εἰκὸς ἦν πράξειν, εἰ περιῆν, ἀδύνατον ὑπάρχειν ἀπολωλότος.
Decl
.

49

.

2

.

46

ἵν’ οὖν αὐτὸς μὲν ἐκπέσω τοῦ κλήρου παντάπασι, ταύτῃ δὲ βεβαίαν τῆς τῶν ὑπαρχόντων περιουσίας τὴν κτῆσιν παρασκευάσω, τὸν πατέρα διεχρησάμην καὶ τοσαύτην
5μιαιφονίαν ἀνεδεξάμην; εἰ γὰρ τοὐναντίον ἀπροσδόκη‐ τον ἦν ζῶντος μὲν τὸν κλῆρον κομίσασθαι, τεθνεῶτος δὲ παραχρῆμα τὸ λαβεῖν πρόχειρον, πρὸς τοσοῦτον ἂν ἦλθον ἀπανθρωπίας ὡς χρημάτων ἕνεκεν φόνον ἐργάσασθαι καὶ τοῦτον πατρῷον; καὶ τῆς μὲν ἐμαυτοῦ
10σωτηρίας τὴν τοῦ πατρὸς προετίμησα, δι’ ἣν δὲ κιν‐ δυνεύειν προθύμως καὶ τεθνάναι δεῖν ὑπελάμβανον, ταύτην ἂν προηκάμην τὴν τοῦ κλήρου γεγενημένην ἡμῶν ἀλλοτρίωσιν αἰτιώμενος;
Decl
.

49

.

2

.

47

ἀγανακτεῖ δέ τις οὕτως ἐπὶ τοιούτοις ἐγκλήμασι καὶ μηδὲν ἀνήκεστον πεπονθὼς πρὸς τὴν τοῦ πατρὸς ἀναίρεσιν παροξύνε‐ ται; πολλά τις ἂν εἴποι πρὸς ἑαυτὸν πρίν τι τῶν δει‐
5νῶν διαπράξασθαι, πλείω δ’ ἐμοὶ περιῆν τῶν ἄλλων λογιζομένῳ ῥᾳδίως φέρειν τὴν ἀγανάκτησιν.
Decl
.

49

.

2

.

48

νῦν εἰς ἡμᾶς ὁ πατὴρ ἐξήμαρτεν, ἀλλ’ εὖ πεποίηκεν ἤδη πολλάκις. τῶν ὑπαρχόντων ἀμοίρους κατ‐ έστησεν, ἀλλὰ τῆς γενέσεως γέγονεν αἴτιος. τὰ
5μείζω δὲ τῶν καταδεεστέρων καὶ τὰ πλείω τῶν ἐλαττόνων καὶ τῶν ὕστερον γεγενημένων τὰ πρεσβύτερα τιμιώτερα. κἂν νῦν ὀργίζηται, προϊ‐ ὼν ἔσται φιλανθρωπότερος. ἐπὶ τοῦ παρόντος κεκίνηται, μικρὸν ὕστερον πατὴρ ὢν ἐπιγνώ‐
10σεται.
Decl
.

49

.

2

.

49

ταῦτα καὶ τὰ τούτοις ὅμοια πρὸς ἐμαυτὸν ἔφην ἄν, εἰ δυσμεναίνων ἐτύγχανε καὶ μὴ τοῦ συμφέ‐ ροντος ἕνεκεν οὕτω βεβούλευτο. τὴν δὲ τῶν πεπραγ‐ μένων διάνοιαν ἀκριβῶς ἐπιστάμενος τίνα τῆς πρὸς
5ἐκεῖνον ὀργῆς εἶχον τὴν πρόφασιν;
Decl
.

49

.

2

.

50

χωρὶς δὲ τού‐ των οὐκ εὔηθες δοκεῖν μὲν ἀμύνεσθαι, πολλῷ δὲ δή‐ πουθεν ἐμαυτὸν ἀδικεῖν χαλεπώτερα, καὶ δι’ ὧν τις
τιμωρίαν λαμβάνει, διὰ τούτων ἑαυτῷ βλάβην προσ‐
5άγειν ἀνήκεστον; τί γὰρ ἀνδροφόνου τῶν ὄντων ἀνοσιώ‐ τερον; ὅταν δὲ καὶ πατέρα τις διαχρήσηται καὶ τὸ δεινὸν ἐκεῖνο καὶ παρὰ πᾶσιν ἀπιστούμενον ἔργον τολμήσῃ τις, Ἡράκλεις, τοῦ δυσσεβήματος. οὐδὲ τὴν μίμησιν τοῦ τοιούτου δράματος ἐπὶ σκηνῆς ἰδεῖν
10εὖ φρονῶν ἄν τις ἀνάσχοιτο.
Decl
.

49

.

2

.

51

 Πρὸς δὲ τούτοις κἀκεῖνο πρὸς ὑμᾶς εἰπεῖν βούλομαι. πολλὰ μὲν καὶ μεγάλα τῶν τοῦ βλέπειν ἐστερημένων τὰ δυστυχήματα, τὸ δὲ δὴ μέγιστον, αὐ‐ τοὶ μὲν οὐκ ἂν λάθοιέν τι διαπραττόμενοι, πάντες δὲ
5τούτοις ἀκινδύνως ἐπιβουλεύουσι. πῶς ἂν οὖν τὸν φόνον ἐτόλμησα δεδιὼς μή τις θεάσηται καὶ ταύτην μάλιστα συγκαθεύδουσαν φυλαττόμενος; πῶς δ’ ἂν αὐτὸν ἐκεῖνον ἐπέγνων ὃν ἀνελεῖν ἐσπούδαζον ὁ πάν‐ τως χειραγωγούμενος;
Decl
.

49

.

2

.

52

οὐχ οὕτω ταῦτ’ ἔχει. πόθεν; σὸν ὡς γυναικὸς καὶ ταύτης μητρυιᾶς τὸ δυσσέβημα
προγόνῳ μὲν ἐπιβουλεύειν προῃρημένης, τοῦ δὲ κλή‐ ρου παντὸς ἐφιεμένης, δυσμενέστερον δὲ καὶ πρὸς τὸν
5ἄνδρα διακειμένης, ὅτι τοῦ παιδὸς ἑώρας κηδόμενον καὶ ἃς καθ’ ἡμῶν ἐκίνεις ἐπιβουλὰς ἀνονήτους παρα‐ σκευάζοντα καὶ φύλακα διαπαντὸς ἀήττητον καὶ γήρᾳ μὲν ἤδη κατειλημμένον, παιδοποιήσασθαι δὲ μηκέτι δυνάμενον.
Decl
.

49

.

2

.

53

ταῦτα σέ, πάτερ, κακῶς ἀπολώλεκεν, ἡ πολλὴ περὶ ἡμᾶς εὔνοια, τὸ τῆς κηδεμονίας ἡμῶν ἀνυ‐ πέρβλητον, ἡ τῆς γυναικὸς τῶν χρημάτων ἐπιθυμία δι’ ἣν καὶ πάλαι μὲν ἡμῖν ἐπεβούλευε, νῦν δὲ τὴν
5ἀνήκεστον ταύτην ἐπιβουλὴν ἀθρόως ἐπήνεγκε.
Decl
.

49

.

2

.

54

 Καίτοι τί βουλομένη, φησίν, ἀπέκτεινα τοῦ κλήρου κυρία γενομένη; τὴν κτῆσιν τούτου βεβαιοτέραν καὶ ἀσφαλέστερον ἑλεῖν τὴν τῶν χρημάτων περιουσίαν καὶ μηδεμίαν ὕστερον τοῦ πατρὸς δεδιέναι
5μεταβολήν. ᾔδεις γάρ, ᾔδεις τὴν ἐκείνου διά‐ νοιαν καὶ τὴν περὶ ἡμᾶς εὔνοιαν ὅση τις ἦν ἀφ’ ὧν σοι πολλάκις ὑπὲρ ἡμῶν συνεβούλευεν, ἀφ’ ὧν θερα‐ πεύειν ἠξίου καὶ τοῦ μὲν ἐπιβουλεύειν ἀφίστασθαι, μητρὸς δὲ μᾶλλον ἢ μητρυιᾶς ἐπιδεικνύειν προαίρεσιν.
Decl
.

49

.

2

.

55

τούτοις τεκμηρίοις χρωμένη τὴν διαθήκην ὑπώ‐ πτευες, ὑπενόεις. σαφῶς ἐγίνωσκες τὸ περὶ τοῦ κλή‐ ρου τοῦ πατρὸς διανόημα. διὰ τοῦτο τὸν φόνον εἰργά‐ σω, διὰ τοῦτο τοὐμοῦ πατρὸς αὐτόχειρ ἐγένου βουλο‐
5μένη μὲν ἀκίνητον διαμεῖναι τὴν περὶ τοῦ κλήρου προαίρεσιν, ὑποτεμνομένη δὲ τῷ θανάτῳ τὴν ἐπὶ τὸ βέλτιον ἐκείνου μεταβολὴν καὶ τὸν χρόνον παραιρου‐ μένη τῆς μεταγνώσεως.
Decl
.

49

.

2

.

56

οὐ γὰρ ἠγνόεις ὡς ζῶντος μὲν τοῦ πατρὸς τῷ μὲν δοκεῖν τὸν κλῆρον ἐκέκτησο, δεσπότης δὲ τῶν ἑαυτοῦ περιὼν ἐκεῖνος ἦν ἀληθέστε‐ ρος καὶ ὡς πρὸς τῷ πεπρωμένῳ τέλει τοῦ βίου γενό‐
5μενος τῷ παιδὶ τὸν κλῆρον ἐάσει καλὸν ἅμα καὶ δί‐ καιον λογισάμενος, ἀναιρεθέντος δὲ φόβος μὲν οὐδεὶς μεταγνώσεως, τῶν δὲ χρημάτων ἡ κτῆσις βεβαιοτέρα καὶ λοιπὸν ὁ κλῆρος ἀκίνδυνος τοῦ δυνηθέντος ἂν ἀφελέσθαι πάλιν ἀνῃρημένου καὶ διὰ τῆς αὐτῆς πράξε‐
10ως ὑπάρξει μὲν τυχεῖν ὧν ἐσπούδαζες, ὑπάρξει δὲ συμφοραῖς ἀνηκέστοις περιβαλεῖν τὸν πρόγονον ὀρφα‐ νόν, ἔρημον, τῶν ἀναγκαίων ἐνδεᾶ καταστήσασα.
Decl
.

49

.

2

.

57

 Ῥᾳδίαν δὲ τὴν ἀναίρεσιν ἔσεσθαι τοῦ πατρὸς κατανοήσασα προχειρότερον ἐπὶ τὸν φόνον ἐχώρησεν. ὁ μὲν υἱός, ἔφη πρὸς ἑαυτήν, εὐνούστατος μὲν περὶ τὸν πατέρα καὶ πρόθυμος, τυφλὸς δὲ καὶ τοῦ
5φυλάξοντος μᾶλλον δεόμενος ἢ βοηθεῖν ἄλλῳ δυνάμενος. οὐδεὶς δ’ ἕτερος κωλύσει διαχρωμέ‐ νην, οὐδεὶς ἐπιβουλεύουσαν ἐκείνῳ φωράσει. νῦν μὲν οὐ καιρὸς ἔσται τῆς ἀναιρέσεως, καθεύ‐ δοντος δὲ ῥᾳδίως αὐτόχειρ γενέσθαι δυνήσο‐
10μαι.
Decl
.

49

.

2

.

58

κἂν τὸν φόνον ἐργάσωμαι, δια‐ φεύξομαι καὶ τὸ ἔγκλημα. τίς μὲν γὰρ ἐγκαλέ‐ σει, τίς δὲ ἑλκύσει προθύμως εἰς δικαστήριον; ἂν μὲν ἀλλότριος ᾖ, μάλιστα μὲν ὀκνήσει τὸν
5κίνδυνον, προελόμενος δὲ καὶ τῶν καθ’ ἡμᾶς μηδὲν ἀκριβῶς ἐπιστάμενος ἁλώσεται μάτην συκοφαντῶν· ἐὰν δὲ τὴν γραφὴν ὁ παῖς ἀναδέ‐ ξηται, τὸν φόνον ἀντεγκαλέσω καὶ καταστήσω ῥᾳδίως εἰς κίνδυνον ἄπιστον μὲν ἔγκλημα παι‐
10δὶ σπουδαίῳ πατρῷον φόνον ἐπάγουσα, πολλοῖς δὲ δυναμένη πρὸς τὸν ἔλεγχον χρήσασθαι τεκ‐ μηρίοις. οἷς γὰρ αὐτὴ διεπραξάμην ἐπιβουλεύ‐ ουσα, τούτοις κατὰ τοῦ παιδὸς χρήσομαι. καὶ διὰ τῶν αὐτῶν ὁμοῦ μὲν ἐκεῖνον ἔνοχον ἐπι‐
15δείξομεν, ὁμοῦ δὲ τὴν δίκην διαφευξόμεθα.
Decl
.

49

.

2

.

59

 Τούτων οὖν οὕτω βεβουλευμένων τὰ μὲν ἤδη κατώρθωσε, τὰ δὲ προσθήσειν ὑπείληφε. φάρμακον γοῦν ἔχων ἐφωράθης, φησί, καὶ οἷς ἂν κατ’ αὐτῆς τις χρήσαιτο, ταῦτα καθ’ ἡμῶν προφέρειν οἴεται δεῖν.
5τὸ μὲν οὖν δεδέσθαι φάρμακον ἐν τοῖς ἱματίοις οὐκ ἂν ἀρνηθείην, ὅτι δ’ ἐκ ταύτης γέγονε τὸ σκευώρημα, πρόδηλον. ἡ μὲν γὰρ τοῦτο τῷ πατρὶ κατεμήνυσεν, ὁ δὲ παραχρῆμα τὴν ἐπιβουλὴν ὑπενόησε καὶ ὡς ἐρωτή‐
σαντος πόθεν εἴη τὸ φάρμακον ἐσιώπησα διὰ τούτου
10τὴν καθ’ ἡμῶν ἐπήρειαν ἐνδειξάμενος, συνῆκε τὸν τρόπον τοῦ σκευωρήματος καὶ τὴν ταύτης πονηρίαν εἰκότως ἐμίσησε τοιαῦτα κατὰ τοῦ προγόνου μηχανω‐ μένης.
Decl
.

49

.

2

.

60

τὴν γὰρ τυφλότητα τὴν ἐμὴν ἀφορμὴν αὐτάρκη πρὸς ἅπασαν ἐπιβουλὴν εὐτυχήσασα συνεχῶς ἐχρῆτο τούτῳ καθ’ ἡμῶν τῷ πλεονεκτήματι. καὶ τὸ φάρμακον ἐκεῖνο θοιματίῳ τῷ ἐμῷ φέρουσα ἐγκατέ‐
5δησε. τίς γὰρ οὐκ ἂν λάθοι τυφλὸν πάντα κατ’ αὐτοῦ σκευωρούμενος καὶ παρόντος πράττων ἃ βού‐ λοιτο καὶ μετὰ πλείστης ἀδείας τὰ χείρω προφανῶς μηχανώμενος;
Decl
.

49

.

2

.

61

ἤ, πρὸς θεῶν, οὕτως ὑπῆρχον ἀνό‐ ητος ὡς τυφλοὺς εἶναι καὶ τοὺς ἄλλους ὑπολαμβάνειν καὶ παρασκευάζειν μὲν δηλητήριον, δῆλον δὲ τούτῳ ποιεῖν ὡς ἐπεβούλευον; τίνα δὲ τούτῳ διαφθεῖραι προ‐
5ῃρημένος περιῄειν τοῖς ὁρῶσιν ἐπιδεικνύμενος; πότε‐
ρον ταύτην ἢ τὸν πατέρα; καθ’ ἑκάτερον γὰρ αὐτὴν συκοφαντοῦσαν ἐπιδείξομεν.
Decl
.

49

.

2

.

62

εἰ μὲν τὸν πατέρα φήσειεν, ἀνθ’ ὅτου λεγέτω. καὶ τὴν πρόφασιν αὐτὴν ἐρωτήσατε. τοῦ γὰρ κλήρου μηδέπω ταύτῃ δεδωρημέ‐ νου δι’ ὅν, ὥς φησιν, ἠγανάκτησα, τίνα τις ἂν εἴποι
5ἄλλην αἰτίαν ἣν προλαβὼν ἐπεβούλευον; εἰ δὲ κατ’ αὐτῆς ηὐτρέπιστό μοι τὸ φάρμακον, πῶς ταύτην μὲν ἀνελεῖν ἐσπούδαζον, ἀντὶ δὲ ταύτης τὸν πατέρα διεχρη‐ σάμην;
Decl
.

49

.

2

.

63

εἶτα πῶς οὐκ ἄλογον ἐγκαλεῖν μὲν ὡς ἐπι‐ βουλεύοντι τῷ πατρί, τεκμήριον δὲ τούτων ἀπαιτου‐ μένην προφέρειν τὸ δηλητήριον, ὃ τὴν κατὰ τοῦ πα‐ τρὸς ἐπιβουλὴν οὐδαμῶς ἐπιδείκνυσιν;
Decl
.

49

.

2

.

64

ἡδέως δ’ ἂν αὐτὴν κἀκεῖνο μεθ’ ὑμῶν ἐρωτήσαιμι, πότερόν ποτε τοῦτο τὸ δηλητήριον οὕτως ἦν πρόδηλον ὡς εἶναι καταφανὲς ἢ τοὺς ἄλλους ἅπαντας ἐλάνθανεν; εἰ μὲν
5γὰρ πρόδηλον, πρῶτον μὲν μανία δήπουθεν ἄντικρυς
ἐπιβουλεύειν μὲν τῶν ἀνηκέστων λάθρα τι διαπράξα‐ σθαι, προφανῶς δὲ τοῦτο καταμηνύειν ὥσπερ δεδιὼς μὴ λάθω τὴν ἐπιβουλὴν μηχανώμενος. ἔπειτα δὲ τῶν μὲν ἄλλων ἁπάντων τοσούτων ὄντων ἐπὶ τῆς
10πατρῴας ἑστίας οὐδεὶς οὐδεπώποτε θεασάμενος τοῦτο διήλεγξε, μόνη δὲ τὸ πρόδηλον ἅπασιν εἶδεν ἡ μη‐ τρυιά; καὶ τίς ἂν ταῦτα κακουργίας ἐκτὸς γεγενῆσθαι πιστεύσειεν;
Decl
.

49

.

2

.

65

εἰ δὲ τοὐναντίον λανθάνειν λέγει τὸ δηλητήριον, πῶς μὲν ἐζήτησε; πῶς δὲ τὸ λανθάνον διηρευνήσατο; πόθεν δὲ ταύτῃ περιεργάσασθαι τὰ καθ’ ἡμᾶς ἐπελήλυθεν; ἐγὼ μὲν οἶμαι καὶ τοῦτο μέγιστον
5εἶναι τῆς καθ’ ἡμῶν ἐπιβουλῆς δήπου τεκμήριον, ὅμως δὲ λανθάνον μὲν οὐκ ἐζήτησεν, ὅπερ δὲ σαφῶς ἐγί‐ νωσκε σκευωρήσασα, τοῦτο καὶ τῷ πατρὶ πεπεισμένη δεδήλωκεν. οὔτε γὰρ ἂν ἔδειξεν ὅ τι περ ἦν ἀγνοοῦσα τὸ δεδεμένον οὔτ’ ἂν ἀκριβῶς οὕτως ἐγίνωσκεν, εἰ
10μὴ τὸ φάρμακον δήσασα προετύγχανε.
Decl
.

49

.

2

.

66

παραχρῆμα γοῦν ὁ πατὴρ ἔγνω τὴν ταύτης καθ’ ἡμῶν ἐνέδραν γεγενημένην καὶ συνεὶς ἤρετο μὲν πόθεν τὸ φάρμακον, εἰδὼς δὲ καὶ ταῦτά μου σιωπήσαντος τὴν περὶ τοῦ
5κλήρου διάνοιαν ἐβουλεύσατο. παύσειν γὰρ οὕτως ἐνό‐ μιζε ταύτην ἐπιβουλεύουσαν. ἐλελήθει δὲ ἄρα καθ’ ἑαυτοῦ σοφιζόμενος. δι’ ὧν γὰρ τῆς καθ’ ἡμῶν προ‐ αιρέσεως κωλύειν ἐνόμιζε, διὰ τούτων τὴν καθ’ ἑαυ‐ τοῦ πληγὴν καιριωτέραν ἤνεγκε.
Decl
.

49

.

2

.

67

πρὸς δὲ τούτοις, εἰ μὲν φαρμάκοις ἀνῄρητο, παρῆν μὲν ἂν καὶ τότε διελέγχειν τὴν κακουργίαν, τάχα δ’ ἄν τις μᾶλλον ὑπώπτευσεν· ὅπου δὲ σιδήρῳ τὸν φόνον ἐτόλμησε, τί
5τὸ δηλητήριον ἐνταῦθα προφέρει καὶ τῆς ἀναιρέσεως λέγει τὸ φάρμακον εἶναι σημεῖον; ὥσπερ ἂν εἴ τις φαρμακείας ἐπάγων ἔγκλημα τούτου μὲν μηδὲν
ἔχοι λέγειν τεκμήριον, ὅτι δὲ σίδηρον εἶδεν ἔχοντα τὸν κρινόμενον λέγοι. τί οὖν εἴποι τις ἂν πρὸς ἐκεῖ‐
10νον; ἐμβρόντητε, τοῦτο οὐ σημαίνει τὸ ἔγκλημα. φαρμακείαν μὲν γὰρ ἐλέγχει τὸ δηλητήριον, σιδήρῳ δέ τις οὐ τοῦτον διαφθείρει τὸν τρόπον.
Decl
.

49

.

2

.

68

 Καὶ περὶ μὲν τούτων ἱκανῶς, οἶμαι, δεδήλωται. ταύτης τε γὰρ ἦν ἡ τῶν φαρμάκων ἐπιβουλὴ καὶ παρα‐ χρῆμα τοῦτο λογισάμενος ὁ πατήρ, μικροῦ δέω λέγειν, ἐδάκρυσεν, ἐφ’ οἷς ἐρωτηθεὶς ἐσιώπησα βαρέως ἐκείνῳ
5τὴν ἐπιβουλὴν αἰνιττόμενος. τῇ γὰρ σιωπῇ τὴν μη‐ τρυιὰν ἐδήλωσα μήτε διελέγχειν αὐτὴν προφανῶς τότε δυνάμενος μήτε τι ψεύδεσθαι προσήκειν ὑπολαμβάνων.
Decl
.

49

.

2

.

69

περὶ δὲ τοῦ ξίφους, τοῦτο γὰρ καὶ νῦν ἡμῖν ἐπ‐ ανατείνεται καὶ προφέρει πολλάκις, ἐγὼ δὲ τοσοῦτον ἂν εἴποιμι· τὸ μὲν ξίφος ἡμέτερον ξίφος, ἐφ’ ἑτέραις ἐλπίσιν ὑπὲρ πατρίδος, ὑπὲρ γονέων, ἂν δέῃ, κατὰ
5τῶν πολεμίων ἐκείνῳ χρήσομαι, κοινὸν δὲ προὔθηκε τοῖς ὑφαιρεῖσθαι βουλομένοις ἡ τύχη. καί τις ἂν τῶν
ἐπὶ τῆς οἰκίας προελόμενος κἀμὲ ῥᾳδίως αὐτῷ διεχρή‐ σατο μήτε κωλύειν ὑφαιρουμένου μήτε φυλάττεσθαι δήπου δυνάμενον. πιστεύει δέ τις ὡς ἐγὼ τοὐμοῦ
10πατρὸς αὐτόχειρ γενέσθαι προῃρημένος τὴν ἀναίρεσιν ἂν τὠμῷ ξίφει διεπραττόμην ἢ τούτῳ διαχρησάμενος κατέλιπον ἂν φώριον τοῦ φόνου;
Decl
.

49

.

2

.

70

 Ταύτης, ὦ ἄνδρες δικασταί, γέγονε τὸ σκευώ‐ ρημα. τῆς μητρυιᾶς ἐκεῖνο τὸ διανόημα δι’ οὗ κατορθώ‐ σειν ἀμφότερα προσεδόκησε, καὶ τὸ λαθεῖν αὐτόχειρ γεγενημένη καὶ τὸ καθ’ ἡμῶν ἑλεῖν συκοφαν‐
5τίας ἐφόδιον. ἀλλ’ ἔοικε γὰρ τὸ δαιμόνιον ἐφορᾶν ὀξέως τὰ δρώμενα, καὶ δι’ ὧν ἄν τις ἐπιβουλεύῃ ἑτέ‐ ροις καὶ κακουργῶν λανθάνειν ὑπολαμβάνῃ, διὰ τού‐ των ἐλέγχειν ὑπεύθυνον αὑτὸν ὑπάρχοντα τοῖς ἐγκλή‐ μασιν.
Decl
.

49

.

2

.

71

οὕτω γοῦν οἷς καθ’ ἡμῶν ἐπεχείρησεν ἑαυ‐
τὴν κατεμήνυσε. τὸ γὰρ ἐκείνῳ τῷ ξίφει τολμῆσαι τὸν φόνον καὶ καταλιπεῖν πρόδηλον ἱκανὸν ἕξειν κατ’ ἐμοῦ τεκμήριον προσδοκήσασα τοὐναντίον ἐδήλωσεν ὡς οὔτ’
5ἂν αὐτὸς διαχρησάμενος οὕτως ἀλογίστως ἐβουλευσά‐ μην οὔτ’ ἄν τις ἕτερος κατ’ ἐμοῦ ταῦτα συνέθηκεν. ἀλλ’ ὁ τῆς ἐπιβουλῆς τρόπος τὴν τῆς μητρυιᾶς δι‐ ελέγχει προαίρεσιν. τίς γὰρ ἀνδροφόνος καθ’ ἑαυτοῦ καταλείπει γνώρισμα; τίς κλέπτης; τίς ἱερόσυλος; τίς
10κακουργήσας δι’ ὧν ἐλεγχθήσεται διαπράττεται;
Decl
.

49

.

2

.

72

 Σοφόν γέ σου τὸ διανόημα, καλά γε τὰ σκευω‐ ρήματα, φονεύειν, ἀντεγκαλεῖν· ἐπιβουλεύειν, προφέρειν ἑτέροις ἃ δέδρακας. ἀπεχρήσω τἠμῇ τυφλότητι πρὸς δυσσέβειαν, τῇ συμφορᾷ πρὸς πᾶσαν ἐπιβουλήν. ἐὰν
5ἐμπλήσω τὴν ἐσθῆτα φαρμάκων, τυφλὸς ὤν, ἔφη πρὸς ἑαυτήν, οὐκ ὄψεται ταῦτα σκευωρουμέ‐ νην. τὸ ξίφος ἐὰν ὑφέλω, τίς μου καταμηνύσει τὸν φόνον ἐργασαμένης; συκοφαντήσω τὸν πρό‐ γονον, κἂν ἀπαιτῶμαι τεκμήριον, προβαλοῦμαι
10τὸ ξίφος.
Decl
.

49

.

2

.

73

ταῦτά σου τὰ σοφίσματα, ταῦτα τὰ μη‐
χανήματα πᾶσαν ὑπεραίροντα πονηρίαν. ἐμὸν μέν, ὦ γύναι, τὸ ξίφος, σὸν δὲ τὸ τόλμημα. συγκαθεύδειν ἐκείνῳ προσποιουμένη διέφθειρας τὸν καιρὸν αὐτόθεν
5τοῦ φόνου κατανοήσασα ᾧ διεχρήσω τὸν δυστυχέστα‐ τον. καὶ ὁ μὲν μηδὲν ἀνήκεστον προσδοκῶν ἀνεπαύετο, σὺ δὲ λοιπὸν ὕπνῳ κατειλημμένον θεασαμένη ῥᾳδίως ἀπέκτεινας.
Decl
.

49

.

2

.

74

εἰ δὲ μὴ τοῦτον ἐπράχθη τὸν τρόπον ὁ φόνος, πῶς μὲν οὐκ ᾔσθου τῆς ἀναιρέσεως; πῶς δέ σέ τις ἔλαθε διαχρώμενος; πῶς τὴν πληγὴν ἐπι‐ φέρων καὶ τοσοῦτον ἔργον διαπραττόμενος; σὺ δὲ τὴν
5καιρίαν ἐκείνου λαβόντος καὶ φωνὴν ἀφιέντος οἵαν εἰκὸς ἀφιέναι τοὺς οὕτως ἀναιρουμένους οὐκ ἔγνως τὸν φόνον; οὐχ αἵματος αἴσθησις παραχρῆμα διήγειρεν ὁμοῦ μὲν τὴν κοίτην ἅπασαν ἐμπλήσαντος, ὁμοῦ δὲ σοῦ τῷ σώματι πλησιάζοντος; οὐ τὰ τελευταῖα, ταραχὴ
10καὶ θόρυβος καὶ πᾶς μὲν ὁ οἶκος κεκινημένος, πολὺς δὲ θρῆνος ἀναβοώμενος;
Decl
.

49

.

2

.

75

ἀλλ’ ἐγὼ μὲν πόρρω που τοῦ πατρὸς ἐν ἑτέροις οἴκοις ἀναπαυόμενος ᾐσθόμην εὐθέως καὶ διεγερθεὶς εἱστήκειν ἐπὶ τῶν εἰσόδων τῆς οἰκίας ἣν κατοικεῖν με συνέβαινεν ἐκπλήξει μὲν καὶ
5φόβῳ κατειλημμένος, περαιτέρω δὲ προελθεῖν μὴ δυ‐
νάμενος, σὲ δὲ πλησίον τοῦ σώματος καθεύδουσαν οὐκ ἂν τὸ πένθος διήγειρε; καὶ οἱ μὲν ἐκ γειτόνων οἰ‐ κοῦντες αἰσθόμενοι τοῦ συμβεβηκότος ἀπήντησαν καὶ καθεύδοντες διηγέρθησαν, αὕτη δὲ μόνη καίτοι τῷ
10κειμένῳ παρακαθεύδουσα τοῦ πτώματος οὐδὲν ἄρα διενηνόχει; ποῖος μὲν ὕπνος, ποῖον δὲ φάρμακον ἀν‐ αισθησίας τοσοῦτον πάλιν κατεδυνάστευσεν;
Decl
.

49

.

2

.

76

ἀλλ’, οἶμαι, προσποίησις ἦν τὸ γιγνόμενον καὶ τοὺς καθεύ‐ δοντας ἐμιμεῖτο μηδενὸς ὕπνου κατειληφότος ἀνύ‐ ποπτον διὰ τούτου κατασκευάζουσα ἑαυτὴν καὶ τὴν
5ἐπὶ τοῖς γεγενημένοις ὑπόνοιαν διαφεύγειν σπουδά‐ ζουσα. ᾤετο γὰρ ὅτι διεγερθεῖσα μὲν καὶ προσώπῳ καὶ συνειδότι καὶ πολλοῖς ἑτέροις τεκμηρίοις ἑαυτὴν καταστήσει κατάφωρον, εἰ δὲ καθεύδουσαν αὐτὴν ὕστε‐ ρον καταλάβοι τις, ὡς μηδὲν τῶν γεγενημένων ἐπιστα‐
10μένη τὴν ἐπὶ τούτοις ὑπόνοιαν διαφεύξεται. Δίκη δέ τις τῶν ἀνθρωπίνων πραγμάτων ἔφορος τὴν τῆς
κακουργίας ἐπίνοιαν εἰς τοὐναντίον μετέστησεν. ἃ γὰρ λαθεῖν πειρωμένη διεβουλεύσατο, ταῦτα φανερωτέραν δήπου κατέστησεν.
Decl
.

49

.

2

.

77

 Ἀλλ’ εἰ, φησί, μιαιφόνος τις ἦν καὶ τὸν τρόπον οὕτως ἀνήμερος, οὐκ ἂν τοῦ προγόνου παντάπασι φεισαμένη τὸν ἐμαυτῆς ἄνδρα δι‐ εχρησάμην. εἶτα σοφιζομένης αὐτῆς πάλιν ἀνέξεσθε
5καὶ τοῖς πράγμασιν αὐτοῖς ἀπιστήσαντες τοῖς πρὸς ἀπάτην μεμηχανημένοις προσέξετε; δεῖ δὲ ὅμως καὶ τοῦτον αὐτῆς διελέγξαι τὸν λόγον.
Decl
.

49

.

2

.

78

πολλὰ τὴν ἐμὴν ἀναίρεσιν διεκώλυε· πρῶτον μὲν ἁπάντων καὶ μέγι‐ στον, ὁ πατὴρ εὐνοῶν, φυλάττων, κηδόμενος· ἔπειτα δὲ τῆς ὑποψίας ὁ φόβος καὶ τῆς τιμωρίας ὁ κίνδυνος
5καὶ τὸ δυσχερὲς μὲν τῆς ἀναιρέσεως, ῥᾴδιον δὲ τῶν ἀποδείξεων. οὔτε γὰρ ὁ πατὴρ καιρὸν ἐνεδίδου ταύτῃ πρὸς τὴν ἀναίρεσιν οὔτε μὴν ἐγὼ δεδιὼς ἀεὶ καὶ φυ‐ λαττόμενος οὔτ’ ἂν τολμήσασα τὸν φόνον διέλαθεν οὔτ’ ἂν ἑτέροις ὥσπερ νῦν ἀντεγκαλεῖν ἐπεχείρησεν,
10ἀλλὰ διήλεγξεν ἂν ὁ πατὴρ ῥᾳδίως τὸν φόνον καὶ πικρότατος ἂν ἐπέστη ταύτῃ κατήγορος νῦν μὲν αὐτῆς τὰς πρότερον ἐπιβουλὰς διηγούμενος καὶ δι’ ἐκείνων τὰ παρόντα πιστούμενος, αὖθις δὲ τοῖς τῆς ἀναιρέσεως τεκμηρίοις πρὸς ἔλεγχον χρώμενος. εἰ δὲ τούτων ἠπό‐
15ρει, μητρυιᾶς τὸ περὶ τοὺς προγόνους φύσει πολέμιον ἐβεβαίου τὴν ὑποψίαν.
Decl
.

49

.

2

.

79

πρὸς δὲ τοῖς εἰρημένοις, εἰ καὶ τὴν γραφὴν τοῦ φόνου διαφεύξεσθαι προσεδόκα, τοῦ κλήρου στερησομένη σαφῶς ἐγίνωσκε. ταύτην γὰρ ἂν ὁ πατὴρ παρ’ αὐτῆς ἔλαβε τιμωρίαν τῆς οἰκίας
5ἀποπεμψάμενος καὶ τὸν κλῆρον αὐτῆς ἀφελόμενος. καὶ νῦν μὲν τὸ ξίφος, τὰ φάρμακα δέδωκε πρόφασιν καθ’ ἡμῶν ταύτῃ συκοφαντίας, σαθρὰ μέν, ὡς ἤδη δεδήλω‐ ται, συναιρόμενα δὲ ὅμως πρὸς συκοφαντίαν εὐφώρα‐ τον· τότε δ’ ἂν ποῖα μὲν φάρμακα, ποῖον δὲ ξίφος,
10ποίαν δ’ ἐπιβουλὴν σκευωρήσασα τὴν τῆς ἀναιρέσεως ἐφ’ ἕτερον ἂν μετέστησεν ὑποψίαν;
Decl
.

49

.

2

.

80

καὶ τοῦ μὲν πατρὸς τελευτήσαντος κἀμὲ ῥᾳδίως ἀναιρήσειν ὕστερον
προσεδόκησεν ἢ λάθρα μηδενὸς ὁμοίως ἔτι φυλάττον‐ τος ἢ τηλικούτων ἀδικημάτων γραφὴν ἐπάγουσα καὶ
5τὸν περὶ τοῦ παντὸς ἐπιστήσασα κίνδυνον· ἀναιρεθέν‐ τος δ’ ἐμοῦ συμβήσεσθαι δυοῖν θάτερον, ἢ τιμωρίαν αὐτὴν ὑποσχεῖν ἢ τοῦ πατρὸς αὐτῇ δυσμεναίνοντος μήτε δύνασθαι κἀκεῖνον προσανελεῖν παντελῶς αὐτὴν φυλαττόμενον μήτε τοῦ κλήρου λοιπὸν εἶναι κυρίαν.
10διὰ ταῦτα τὴν μὲν ἡμετέραν ἀναίρεσιν εἰς καιρὸν ἕτε‐ ρον ὑπερέθετο, καὶ γέγονε τὸ μὲν τῆς μιαιφονίας προ‐ οίμιον, ἐμὲ δὲ δευτέροις ἀγῶσιν ἐταμιεύσατο.
Decl
.

49

.

2

.

81

 Τεθνάναι μὲν οὖν ἔσται μοι κεχαρισμένον, θά‐ νατον δὲ δυστυχεῖ μᾶλλον ἢ κακούργῳ προσήκοντα, καὶ καταλῦσαι μὲν ἤδη τὸν βίον, πρότερον δὲ τὴν ὑπὲρ τοῦ πατρὸς τιμωρίαν εἰσπράξασθαι. δρᾶμα γὰρ
5παραδέδωκε δράματι τοῖς μὲν ἀκούουσιν ἀπιστούμενον, τοῖς ὁρῶσι δὲ φοβερώτατον. οὐκ ἦν ἄρα μοι διὰ πάν‐ των δυστυχὴς ἡ τυφλότης, οὐκ ἦν παντάπασιν ἀλυσι‐ τελὴς ἡμῖν ἡ συμφορά. φέρει τι καὶ κέρδος πολλάκις
δυστυχία τις ἀνυπέρβλητος. εὐτύχημα γοῦν ἔναγχος
10ἔσχον τὴν συμφοράν. οὐκ εἶδον θέαμα φρικωδέστατον, οὐκ εἶδον πάθος ἀνήμερον.
Decl
.

49

.

2

.

82

εἴθε καὶ τῶν ἀκοῶν ἡ δύναμις συναφῄρητο καὶ πεπηρώμην τὸ συναμφότε‐ ρον. οὕτω γὰρ ἂν ὁμοῦ μὲν ἀθέατος, ὁμοῦ δὲ πάλιν ἀνήκοος ἤμην τοῦ πάθους. νῦν δὲ κερδάνας τὴν θέαν
5ταῖς ἀκοαῖς ἔγνων τὴν συμφοράν. ποίαν γὰρ ἡμῖν, ὦ Ἥλιε, δραματουργίαν ἀπήγγειλαν; ποίας μιαι‐ φονίας ἐπίδειξιν;
Decl
.

49

.

2

.

83

ὁ μὲν δυστυχέστατος ἐκεῖνος πατὴρ ἐφ’ οὗ καθεύδων ἐτύγχανε σχήματος, ἐπὶ τού‐ του καὶ νεκρὸς ἔκειτο πληγῇ μὲν ἀπανθρώπῳ ἀνῃρη‐ μένος, οἰκείῳ δὲ πανταχόθεν αἵματι καὶ λύθρῳ περιρ‐
5ρεόμενος. ἡ δὲ παντὸς θηρίου μιαρωτέρα τὸν φόνον ἐργασαμένη πλησίον τοῦ πτώματος ἀνεπαύετο. καὶ ξί‐ φος ἐκεῖνο τὸ δυστυχὲς φρικωδεστέραν ἐποίει τὴν θέαν, ὅτι μὲν τοῦ παιδὸς ἦν, γνωριζόμενον, ὅτι δὲ τούτῳ τὸ δρᾶμα τετόλμητο, φοβερωτέραν ἀποφαῖνον
10τὴν συμφοράν.
Decl
.

49

.

2

.

84

ταῦτα μανθάνων καὶ διηγούμενος πῶς μὲν οἴεσθε διετέθην; πῶς δὲ καὶ φέρω διανοού‐
μενος; αὐτὸς ἀναιρεῖσθαι νομίζω τῷ ξίφει καὶ κατ’ ἐμαυτοῦ φέρεσθαι τὴν πληγήν. νῦν ἡσυχάζουσιν Ἐριν‐
5νύες, νῦν οὔτε τιμωροὶ δαίμονες οὔτε Ποιναί τινες τὴν μιαιφόνον ἐλαύνουσιν. ἀλλὰ ταύτας μέν φασι κατὰ τῶν παίδων ὁπλίζεσθαι καὶ τιμωρεῖν πατράσιν ὑπὸ τῶν παίδων ἀνῃρημένοις, ἐπὶ τοιούτοις δὲ δυσσεβή‐ μασιν οὐ κεκίνηνται γυναικὸς τὸν ἑαυτῆς ἄνδρα παρ’
10αὐτὸν τὸν τῆς πίστεως καὶ κοινωνίας καιρὸν διαχρη‐ σαμένης.
Decl
.

49

.

2

.

85

 Ἐγώ σε, πάτερ, ὄντως ἀνῄρηκα. δι’ ἐμὲ ταύτην ὑπέσχες τὴν τιμωρίαν. τί με γὰρ γνησίως ἠγάπας; τί δὲ προθύμως ἡμᾶς ἐθεράπευες; τί προφανῆ τὴν ὑπερ‐ βάλλουσαν κηδεμονίαν ἐποίεις καὶ τὴν γυναῖκα διὰ
5τούτων δυσμενεστέραν οὐδὲ προσποιούμενος τὸν παῖδα μισεῖν ἐλάνθανες οὕτω κηδόμενος οὐδὲ δοκῶν ἡμῖν ὀργίζεσθαι τὴν ὑπόκρισιν τῆς ὀργῆς διεφύλαττες;
Decl
.

49

.

2

.

86

ἔνδηλος ἦς καὶ τότε τῷ μὲν δοκεῖν ὀργιζόμενος, τὴν εὔνοιαν δὲ μᾶλλον ἐπιδεικνύμενος. οὐκ ἠδυνήθης, ὦ πάτερ, δυσμένειαν πρὸς ἡμᾶς ὑποκρίνασθαι. κατε‐ νόησε τὴν σὴν προαίρεσιν ἡ πασῶν αὕτη κακουργο‐
5τάτη. δι’ ἀμφοτέρων οὖν ὦσε τὸ ξίφος, κἀμὲ γὰρ ἔτρωσε καιριωτέραν, καὶ τῆς αὐτῆς πληγῆς ἔργον ἀμφότεροι γεγενήμεθα. τί γὰρ ἀναισθήτου σώματος διενήνοχα; τί δέ μοι τοῖς ζῶσι πρόσεστι παραπλήσιον;
Decl
.

49

.

2

.

87

μόνην τὴν αἴσθησιν ἔχω τῶν οἰκείων ἀτυχημάτων καὶ τὴν γνῶσιν τῶν καλλίστων ἀφῃρημένος οἶδα τὰ ἐμὰ δυστυχήματα. τὴν μητέρα πυρὶ δαπανωμένην ἐθεα‐ σάμην καὶ πρὸ τῆς θέας ἐκείνης τῶν ὀφθαλμῶν ἐκ‐
5πεσεῖν δέον παραχρῆμα θεασάμενος κἀκείνων προσ‐ αφῃρέθην. τυφλὸς γενόμενος τὴν τοῦ πατρὸς σωτηρίαν ἱκανὴν εἶχον παραμυθίαν. εἷς ἦν μοι λοιπὸν ὀφθαλ‐ μὸς καὶ κάλλιστος ὁ πατήρ. καὶ τοῦτον πεπήρωμαι.
Decl
.

49

.

2

.

88

περίειμι δὲ συμφορῶν ὑπόμνημα, μεγέθους ἀτυ‐ χημάτων. τὸν δυστυχέστατον ἂν εἴποι τις. τὸν πηρὸν ἅπαντες ὀνομάζουσι. τὸν πηρὸν εἰ λέγοι τις, δηλώ‐ σει τὸν βαρυδαίμονα. τὸ τῶν συμφορῶν ἀνυπέρβλη‐
5τον ὄνομά μοι τοῦ πρόσθεν γεγένηται κυριώτερον. ἐπώνυμον γὰρ ἀτυχημάτων πεποίηνται.
Decl
.

49

.

2

.

89

καὶ συναλ‐ γοῦσι μὲν ἡμῖν μικροῦ δεῖν ἅπαντες κατὰ τὴν πόλιν, γελᾷ δὲ τὴν ἐμὴν δυστυχίαν ἡ μητρυιὰ καὶ τοῖς κα‐ κοῖς ἐπεμβαίνει τοῖς ἡμετέροις. καὶ θρηνεῖν μὲν ὑπο‐
5κρίνεται τὸν πατέρα, μεμελέτηκε γὰρ ὑποκρίνεσθαι ποτὲ μὲν ὕπνον, ποτὲ δὲ θρῆνον καὶ δάκρυα, γάμον δὲ πάλιν ἤδη περινοεῖ τὸν κλῆρον προτείνουσα καὶ τοῖς ἡμετέροις χρήμασι πολλοὺς δελεάζουσα.
Decl
.

49

.

2

.

90

 Νῦν δακρύεις, ὦ γύναι, νῦν ὀδύρῃ καὶ προσ‐ δοκᾷς ὑπὸ τούτων ἐλεηθήσεσθαι. καιρὸς ἦν ποτε δα‐ κρύων, καιρὸς οἴκτου καὶ φιλανθρωπίας, ὅτε γαμηλίοις μὲν δαίμοσι καὶ νόμῳ τῆς κοινωνίας πιστεύων ὁ πα‐
5τὴρ ἀνεπαύετο, σὺ δὲ φόνον ὠμότατον εἰργάσω τοῦ βαρυδαίμονος μήτε γῆρας ἐλεεινὸν μήτε βίου συνήθειαν ἐννοήσασα.
Decl
.

49

.

2

.

91

τοιαῦτα τολμήσασα παρ’ ὑμᾶς ἕστηκεν, ἀπὸ τοιούτων ἐλθοῦσα δυσσεβημάτων μιαίνει τὸ δικαστήριον. καθαρσίων ὑμῖν δεῖ, μᾶλλον δὲ πάσῃ τῇ πόλει τηλικούτου μιάσματος. καθάρσιον δὲ πρεπω‐
5δέστατον ἔσται ταύτης ἡ κόλασις. ἐγὼ δὲ πυρὶ καθαρ‐ σίῳ τὸ λειπόμενον δώσω τοῦ σώματος. πρότερον μὲν
γὰρ τὴν μητέρα καὶ τοὺς ὀφθαλμοὺς αὐτόματον ἐπελ‐ θὸν συνανάλωσε, νυνὶ δὲ τὴν μιαιφόνον τιμωρησάμε‐ νος χειροποιήτῳ πυρὶ προσθήσω καὶ τὸ λειπόμενον.
Decl
.

49

.

2

.

92

ἐπὶ ποίαις γὰρ ἔτι βιώσομαι ταῖς ἐλπίσι; τίς θερα‐ πεύσει; τίς προνοήσεται; ποῖος μὲν πατήρ, τίς δὲ καὶ μήτηρ φιλοφρονήσεται; τίς ἑστία πατρῴα, τίς οἶκος προγονικὸς ὑποδέξεται; πόθεν τῶν ἀναγκαίων ἐπικου‐
5ρία; καὶ ταῦτα γὰρ τῷ πατρὶ συνανῄρηται. καὶ γέγο‐ νεν ὁμοῦ πάντα τῆς μητρυιᾶς, ὁ κλῆρος, ὁ φόνος, ἡ παντελὴς ἡμῶν ἀπώλεια. μόλις ἐνταφίων ἔτυχεν ὁ πα‐ τήρ, μόλις, ὦ Γῆ καὶ Ἥλιε, τῶν νομιζομένων ἱκανὸν κλῆρον καταλιπών.
Decl
.

49

.

2

.

93

διὰ ταῦτα τεθνάναι καλόν, διὰ ταῦτα καταλῦσαι τὸν βίον λυσιτελέστερον τῷ πατρὶ τιμωρήσαντα. τιμωρὸν γὰρ ἔχεις, ὦ πάτερ, τιμωρὸν τοῦ φόνου, μόνον, ὡς ἔοικεν, εὐτυχέστατον, ὅταν ὑπὲρ
5σοῦ τι διαγωνίζεσθαι δέῃ. τοῦ τε γὰρ πυρὸς ἐκείνου τοῦ πολεμίου κεκράτηκα τῆς σῆς ἕνεκεν μαχόμενος σω‐ τηρίας.
Decl
.

49

.

2

.

94

καὶ νῦν δεινότερον μὲν ἀγῶνα τοῦτον ἀνεδεξάμην, πολὺ γὰρ τοῦ πυρὸς αὕτη χαλεπωτέρα, κρατήσειν δ’ ὅμως πεπίστευκα. παραμυθήσονται γάρ με δικασταὶ φιλοικτίρμονες κολάζειν μὲν τοὺς
5πονηροὺς καὶ μισεῖν, τοὺς δὲ δυστυχεῖς οἰκτείρειν με‐
μαθηκότες.
Decl
.

49

.

2

.

95

 Δεήσομαι δὲ πάντων ὑμῶν δέησιν ἴσως ἀλυ‐ ποτάτην· τούτῳ τῷ ξίφει διαχρησάσθω ταύτην ὁ δή‐ μιος. τῷ ταύτης αἵματι τὸν ἐπικείμενον λύθρον ἀπο‐ καθάρωμεν. κἂν ὑμῖν τοῦτο δοκῇ, τῷ τοῦ πατρὸς τάφῳ
5ταύτην ἐπαποκτείνωμεν, σφάγιον εὐσεβές τε καὶ δικαι‐ ότατον. οὕτω γάρ, οἶμαι, τοὺς ἐκείνου δαίμονας εὐ‐ μενεστέρους ἑαυτοῖς καταστήσομεν.
Decl
.

49

.

2

.

96

οὐκ ὄψομαι μὲν οὖν τὴν μιαιφόνον δικαίως 〈ἀποκτεινομένην〉 οὐδὲ θεα‐ τὴς γενέσθαι δυνήσομαι τῆς τιμωρίας, ὅμως δὲ καὶ ταῦτα διηγουμένων ἀκούων δόξω κολαζομένην ἑωρακέ‐
5ναι. τοῦτό μοι τὸ διήγημα τὸ πρώην ἐπὶ τῷ τοῦ πα‐ τρὸς πάθει γεγενημένον παραμυθήσεται, τοῦτο τὴν ἀκοὴν ἐκείνην ἐξίτηλον γενέσθαι παρασκευάσει καὶ κουφοτέραν ποιήσει τὴν συμφοράν.
Decl
.

49

.

2

.

97

 Ἐγὼ μὲν οὖν, ὦ πατρῷοι δαίμονες, καὶ ζῶντι καὶ τελευτήσαντι τῷ πατρὶ βεβοήθηκα κατὰ δύναμιν πάντα διαπραξάμενος, ἐμὲ δὲ τίς θεραπεύσει; τίς κη‐ δεύσει καὶ τελευτήσαντα παντελῶς ἔρημον ὄντα καὶ
5δυστυχέστατον; τοσοῦτον δὲ μόνον εἰπὼν καταβήσομαι· γένοιτο μέν, ὦ ἄνδρες δικασταί, μὴ πειραθῆναι μη‐ τρυιᾶς· εἰ δὲ ἄρα τοῦτο συμβαίνοι, μηδεὶς πιστευέτω, κἂν εὔνοιαν ὑποκρίνηται. τοσούτῳ γὰρ ἔσται χαλεπω‐ τέρα καὶ κακουργήσει δεινότερον, ὅσῳπερ ἂν λανθάνῃ
10τὰ χείρω κατὰ τῶν πιστευόντων μηχανωμένη. τοῦτο γὰρ τῇ πείρᾳ μεμαθηκώς, ὡς μήποτε ὤφελον, σύμβου‐ λος ἂν εἴην, ὡς ἔοικεν, ἀξιόχρεως καὶ τοῖς ἀκούουσιν
ἢ ἐμαυτῷ μᾶλλον λυσιτελέστερος.
Decl
.

50

t

1

Ἐγράψατό τις τὸν ἑαυτοῦ παῖδα βουλεύσεως. ὁ παῖς ἀκρίτως ἀποθανεῖν ἀξιοῖ κατὰ τὸν περὶ τῶν ἀκρίτων νόμον.
Decl
.

50

.

1

.

1

 Τὸ μὲν οὖν εὐτυχέστερον, ὦ πολῖται, μὴ πρὶν εἶναί μοι καιρὸν ἐπὶ τοῦτ’ ἀναβῆναι τὸ βῆμα μηδ’ αὖ περὶ τούτων ὁποίων νῦν ἐρῶν ἀφῖγμαι μη‐ δέποτε λόγους ἐν ὑμῖν ποιήσασθαι· ἐπεὶ δὲ εὔξασθαι
5μὲν ἅ τις βούλεται ῥᾴδιον, πράττεται δὲ τὰ τῆς ἀνάγ‐ κης καὶ ταύτην οὐκ ἔνι διαφυγεῖν οὔτε νέοις οὔτε
γέρουσιν, ἥκω δεησόμενος ὑμῶν ἄνθρωπος οὐδ’ ἱκανῶς εἰς ὑμᾶς βλέψαι δυνάμενος, τῷ μὲν ἥττων εἶναι τῶν ἐν ταῖς ἐκκλησίαις θορύβων καὶ τῇ τῶν ἐνταυθοῖ
10πραγμάτων ἀπειρίᾳ νομίζων οὐδαμῶς ἂν ὧν ἐσπούδακα τυχεῖν, τῷ δ’ ὑμᾶς εἶναι φιλανθρώπους καὶ τῷ πε‐ παιδεῦσθαι τοὺς ἀτυχοῦντας ἐλεεῖν ἐλπίζων ὅτι με τῆς κρίσεως ἐξελόμενοι τῷ πατρὶ παραδώσετε πρὸς φόνον.
Decl
.

50

.

1

.

2

εἰ μὲν οὖν ἠξίουν ὑμᾶς διαλλάξαι μοι τὸν πατέρα καὶ ποιῆσαι πρᾷον καὶ πεῖσαι τὴν οὐδὲ μέχρι ῥήματος ἐμοὶ φορητὴν ταύτην δόξαν ἀποθέσθαι, τάχα μὲν οὐδ’ οὕτως ἂν οὔτε τῶν ὑμετέρων ἀλλότρια τρόπων ἐζήτουν οὔτ’
5ἐναντία τῇ φύσει τῇ παῖδας καὶ γονέας οἰκείως ἔχειν ἀλλήλοις ἐθελούσῃ, ἴσως δ’ ἄν τις ἠγανάκτησε τῶν οὐδ’ ἐν τοῖς πολλοῖς ὑμῖν ἐοικότων, εἰ τοιαύτην αἰτίαν ἐγὼ λαβὼν ὅπως μήτε λόγον μηδένα μήτε δίκην μηδε‐ μίαν τῷ πατρὶ δοίην διεπραττόμην· ἐπεὶ δέ, ὃ τῆς
10κρίσεώς ἐστιν, ἂν ἁλῶ, πέρας, τοῦτ’ ἂν βουλοίμην ὑπομεῖναι σιωπῇ τοῦ πατρὸς αὐτοῦ τὰ τῆς ψήφου ποιοῦντος, οὐκ οἶδα εἰς τί τις βλέπων ἢ τί τῶν ἁπάν‐ των ὑφορώμενος οὐκ ἂν δοίη τὴν χάριν.
Decl
.

50

.

1

.

3

εἰ μὲν οὖν ἑώρων καὶ νῦν τὸν πατέρα ἐφεστηκότα καὶ τοὺς ἐναντίους ἐμοὶ παρεσκευασμένον πρὸς ὑμᾶς εἰπεῖν λό‐ γους, οὐδὲν ἂν ὧν διανοοῦμαι φράσας εὐθὺς
5ἂν ἀποπηδήσας ᾠχόμην εὖ τοῦτο εἰδώς, ὡς ἅπαντα ἂν ἐλέγετο μάτην ἀντιλέγοντός τε καὶ χαλεπαίνοντος ἐκεί‐ νου· ἐπεὶ δέ, εἰ μηδὲν ἄλλο, τοῦτό γε ἡμῖν ἡ Τύχη κεχάρισται τὸ τὸν μὲν ἀπεῖναι τῆς ἐκκλησίας ἐπ’ ἄλλοις διατρίβοντα, τῶν δ’ ἄλλων τινάς, ὧν οὐδ’ αὐτῶν μὲν
10ἔνι μοι καταφρονεῖν, οὐ τοσοῦτος δὲ ὅσος ἐκείνου φό‐ βος, τοὺς ἐναντιωσομένους εἶναι, ἔχω τινὰς ἐλπίδας πλέον οἴσεσθαι τῆς τούτων φιλονεικίας τὰς τοῦ τοι‐ αῦτα ἀτυχοῦντος ἐμοῦ δεήσεις.
Decl
.

50

.

1

.

4

 Ἀνάγκη μὲν οὖν μετὰ δακρύων, ὦ πολῖται, γίγνεσθαί μοι τοὺς λόγους, ἐπεὶ καὶ ὅλως νῦν ἐν δά‐ κρυσι διάγω καὶ οὔτε ἡμέρα οὔτε νὺξ οὔτε τῶν οἰ‐ κείων οὔτε τῶν φίλων οὐδεὶς ἐπεῖδέ με μετὰ τὴν ὀρ‐
5γὴν τοῦ πατρὸς ἢ φθεγξάμενον ἢ σιγήσαντα ἀδακρυτί.
Decl
.

50

.

1

.

5

καὶ τί θαυμαστὸν εἰ αὐτὸς ἠνάγκασμαι πενθεῖν, ὅπου γε καὶ τοὺς ἐμοὶ συνήθεις ἴδοι τις ἂν ταὐτὸν ἐμοὶ ποιοῦντας; ὁ γὰρ δὴ πονηρότατος ἐγὼ περὶ τοὺς ἐμαυτοῦ τοὺς ἐκ παλαίστρας καὶ διδασκαλείων ἑταίρους
5ἅπαντας ἔχω συμπενθοῦντας καὶ οὐδὲν τῇ λύπῃ τοῦ κινδυνεύοντος ἐμοῦ διαφέροντας. οἶμαι δὲ καὶ ὑμῶν πολλοὺς εἰς δάκρυα πεσεῖσθαι τῶν κακῶν τῶν ἡμετέ‐ ρων ἀκούοντας. ἔστω οὖν τις κἀμοὶ συγγνώμη μὴ συν‐ εχῶς ἅπαντα δυναμένῳ λέγειν.
Decl
.

50

.

1

.

6

 Ἔγημεν ὁ πατὴρ τὴν μητέρα τὴν ἐμήν, ὡς οὐκ ἔδει. γενόμενος ηὐξόμην οὐδὲ τοῦτο ἔδει. καὶ διέφυγον πολλὰς νόσους, ὑφ’ ὧν ἔδει με τεθνάναι. ἐφιλούμην ὑπὸ τοῦ πατρός, ἠγαπώμην. πάντα ἦν ὁ παῖς ἐκείνῳ.
5καὶ σπουδῆς οὐδὲν ἀπῆν, ἀλλὰ παιδαγωγοί, διδάσκα‐ λοι, μισθοί, φροντίδες, εὐχαὶ πρὸς θεούς, πλῆθος θυ‐ σιῶν, ἔπαινοι πρὸς ἑτέρους πατέρας.
Decl
.

50

.

1

.

7

εἴ τι προσπέ‐ σοι δυσχερές, τοῦτ’ ἐκ τῶν ἐλπίδων τῶν παρ’ ἐμοῦ τὴν παραμυθίαν ἐλάμβανε κἀν τοῖς διδασκαλείοις οὐκ οἶδα μᾶλλον ἑτέρους εὐδαιμονίσας ἢ μακαρισθεὶς ὑπ’
5ἄλλων. ὁρῶν δὲ τὸν πατέρα τῆς οὐσίας ἐπιμελούμενον καὶ πλείω τὰ ὄντα ποιούμενον καὶ ὅπως εὖ πράττοντά μοι παραδοίη τὸν οἶκον, πάντας ὑπομένοντα πόνους καὶ οὐκ ὄντα χαλεπὸν οὐδ’ ἀκριβολογούμενον, εἴ τι φανείην ἀναλίσκων, ἔχαιρον καὶ εἰς ἱερὰ βαδίζων ἀπὸ
10τοῦ πατρὸς ἠρχόμην τῶν εὐχῶν.
Decl
.

50

.

1

.

8

οὕτω δὲ ἡμῖν τῶν πραγμάτων χωρούντων, εἴπω τὰ λοιπὰ μετὰ παρ‐ ρησίας; ἀλλ’ οὐκ ἐβουλόμην μὲν οὐδὲν δυσχερὲς περὶ οὐδενὸς λέγειν νέος τε ὢν ἔτι καὶ εἴπερ τις ἄλλος
5τῶν ἡλικιωτῶν εὐφημεῖν περὶ ἁπάντων, καὶ πολιτῶν καὶ μετοίκων καὶ ξένων, μεμελετηκώς, καρτερεῖν δὲ οὐκ ἔστιν ἀδικούμενον.
Decl
.

50

.

1

.

9

εἰσί τινες, ὦ πολῖται, τοῖς
ἑτέρων ἀγαθοῖς ἀχθόμενοι καὶ νομίζοντες ἐν ταῖς τῶν πολλῶν εὐτυχίαις αὐτοὶ δυστυχεῖν. καὶ τούτων οἱ μὲν ἡσυχῆ στένουσιν, οἱ δὲ καταρῶνται καὶ διαμέμ‐
5φονται τὴν Τύχην, οἱ δ’ αὖ τούτων ἀνδρειότεροι εἰ μὴ μεταστήσαιεν ἐπὶ τἀναντία τὰς οὕτως ἐχούσας οἰ‐ κίας οὐ φέρουσι καὶ ποιοῦσι δὴ τὰ τῶν πολεμίων λό‐ γοις ψευδέσι καὶ πεπλασμέναις αἰτίαις ἀνθ’ ὅπλων καὶ μηχανημάτων χρώμενοι.
Decl
.

50

.

1

.

10

καὶ νῦν μὲν ἄνδρα πρὸς γυναῖκα, νῦν δὲ θεῖον πρὸς ἀδελφιδοῦν, νῦν δὲ ἀδελφοὺς πρὸς ἀλλήλους, νῦν δέ, οἷόν τι τὸ παρόν, πατέρα πρὸς υἱὸν ἐξεπολέμωσαν κἂν λάβωσί τινα χρη‐
5στὸν καὶ οὐδὲν ἑαυτοῖς ἐοικότα, διεπράξαντο ῥᾳδίως. ὁ γὰρ ἥκιστ’ ἂν αὐτὸς τοιαῦτα ἑτέροις ἐπιβουλεύσας ῥᾷστα ἂν ὑπὸ τῶν τὰ τοιαῦτα μηχανωμένων διαπρα‐ χθείη.
Decl
.

50

.

1

.

11

ἆρα ἄν μοι δοίητε εἰπεῖν ὅτι τούτων εἷς ὑπὸ τῶν τοιούτων ἠπατημένων καὶ ὁ πατήρ μοι γε‐ γένηται καὶ νῦν ἐγὼ θανατῶ διὰ τὴν ἐκείνου χρηστό‐ τητα; εἰ γὰρ ἃ συνῄδει μοι παρὰ πάντα τὸν χρόνον
5ἰσχυρότερα ὧν χθὲς ὡς εἰπεῖν ἤκουσεν ἐπεποίητο, τῶν παρόντων οὐδὲν ἂν ἡμᾶς ἤλαυνε. νῦν δ’ ὁ πατὴρ πα‐
τὴρ ἡμῖν οἴκοθεν ἐξελθὼν ἐπανῆλθεν ἐξαίφνης πολέμιος καὶ δεινὸν ἔβλεπε καὶ τὸν μηρὸν ἔπληττε καὶ βοῆς ἐν‐ επίμπλα τὴν οἰκίαν τότε πρῶτον τοιαῦτα ποιῶν.
Decl
.

50

.

1

.

12

ἐρω‐ τῶντος δέ μου τί τὸ ταῦτα ἀναγκάζον καὶ ποιεῖν καὶ λέγειν; σύ, φησίν, ὃν ἐμαυτοῦ φονέα βόσκων οὐκ ᾔδειν. ἀνεβόησα, ὦ πολῖται, καὶ ταῖν χεροῖν τὸ
5πρόσωπον ἔτυπτον καὶ θεοὺς καὶ δαίμονας ἐκάλουν καὶ μὴ τοιαῦτα ἀσεβεῖν ἐδεόμην.
Decl
.

50

.

1

.

13

τοῦ δὲ καὶ σφόδρα ταῦτα πεπεῖσθαι λέγοντος καὶ οὐδένα ἂν αὐτὸν μετα‐ πεῖσαι ῥήτορα προσπεσὼν πρὸς τὰ γόνατα λαμβάνειν ἠξίουν δίκην παρ’ ἐμοῦ τὴν ἐσχάτην. οὗτος, ἔφην,
5αὐχήν σοι γυμνός, αὕτη κλείς, τουτὶ στῆθος, πάντα ἕτοιμα δέχεσθαι ξίφος. μὴ μέλλε χεῖρα ἔχων καὶ νόμον.
Decl
.

50

.

1

.

14

ὁ δὲ τὸ μὲν αὐτὸς κατεργάσασθαι τὸν υἱὸν ὤκνει, δικαστηρίου δὲ ἐμέμνη‐ το καὶ γραφῆς καὶ ἑτέρου νόμου τοῦ τῆς βουλεύσεως. καὶ ᾤμην γε αὐτὸν ἐνταυθοῖ λήξειν καὶ ὧν εἶπεν ἐπι‐
5λήσεσθαι, ἀλλ’ οἱ τὸν σπινθῆρα, ὡς ἔοικεν, ἐμβαλόντες
τὸ πρῶτον ἐρρίπιζον τὸν θυμόν. ὁ γὰρ μισθὸς οὐ μικρὸς ἀνθ’ ἡμῶν τὰ ἡμέτερα ἔχειν. τί δεῖ τὰ πολλὰ λέγειν; διώκει τὸν παῖδα βουλεύσεως ὁ πατήρ.
Decl
.

50

.

1

.

15

οὐ μὴν ἔγωγε ἀποδρὰς ᾠχόμην καίτοι τῶν οἰκείων παραι‐ νούντων ὡς τοῦ χρόνου παύσοντος τὴν ὀργὴν καὶ οὐ διὰ τέλους τῶν κακουργούντων ἡμῖν τὴν οἰκίαν κλει‐
5σόντων. ἀλλ’ οὐκ ἔγωγε ἠνεσχόμην αἰσχρῶς σωθῆναι οὐδὲ ἐλθὼν μετὰ τοιαύτης αἰτίας παρ’ ἑτέροις οἰκεῖν οὐδὲ παρασχεῖν τοῖς ἅπαν τὸ πρᾶγμα κατεσκευακόσι λέγειν ἃ μάλιστα ἦν βουλομένοις, ἀλλὰ μένω καὶ δί‐ δωμι τῆς ὑποψίας δίκην καὶ φέρω κατ’ ἐμαυτοῦ τὴν
10ψῆφον. καὶ τί ἂν δέοι δικαστήριον ἀνοίγειν καὶ ὕδωρ μετρεῖν ἐμοῦ τὸ ξίφος ἐπισπωμένου καὶ δεομένου τὸν πατέρα με παρ’ ὑμῶν λαβόντα ἀποκτεῖναι;
Decl
.

50

.

1

.

16

 Ἀλλ’ οὐκ εἰωθότα, φησί, ζητεῖς τὸν κρῖ‐ ναι βουλόμενον ἀναγκάζων ἄκριτον τὸν αὑτοῦ σφάττειν. οὐδὲ γὰρ εἰωθότα, ὦ πολῖται, ἐγκέκλημαι, οἷον πίνειν τοῦ μετρίου πλέον, διάγειν ἐν κώμοις,
5προσκεῖσθαι κύβοις, ἑταίραν λελύσθαι, ταῦτα δὴ τὰ
πολλοὺς τῶν νέων καταδεδουλωμένα. ἀλλ’ ἐκεῖνα δια‐ φυγὼν ἃ μὴ ῥᾴδιον μόνος ἐγκέκλημαι ταῦτα ἃ μηδεὶς ἄλλος νέων. τί οὖν θαυμαστὸν εἰ ὑπὸ καινῶν ἐγκλη‐ μάτων ἐπὶ καινοὺς προῆγμαι λόγους;
Decl
.

50

.

1

.

17

χωρὶς δὲ τούτων οὐκ ἐπιτάττω τῷ πατρὶ τήμερον οὐδὲ ἐφεστη‐ κὼς λέγω· τοῦτο μὲν οὐδ’ εἰ βούλει, ποιήσεις, ἐκεῖνο δέ, κἂν εἰ μὴ βούλοιο, καὶ κρῖναι μὲν
5οὐκ ἐπιτρέψω, κτεῖναι δὲ ἐπαναγκάσω, ἀλλ’ ἐφ’ ὑμᾶς ἥκω τὸν δῆμον τὸν φιλάνθρωπον, τὸν κοινὸν πατέρα τῶν νέων. καὶ τὸ μὲν ἐμόν ἐστιν ἱκετεία, τὸ δὲ παρ’ ὑμῶν ἐσόμενον πειθώ.
Decl
.

50

.

1

.

18

διαφέρει δὲ πολὺ πεισθέντα δοῦναι χάριν ἢ μὴ βουλόμενον βιασθῆναι. καὶ τὸ μέν ἐστι δημοκρατίᾳ πρέπον, τὸ δὲ εἰς τυράν‐ νους ἔρχεται. οὐδὲ γάρ, εἰ τῶν συγγενῶν τινας τῷ
5πατρὶ προσέπεμπον ὑπὲρ τούτων διαλεξομένους, ἀνάγκη τοῦτ’ ἂν ἦν. ὅπου γὰρ ἦν ἅψασθαι γενείου καὶ γονάτων καὶ δακρύσαι καὶ εἰπεῖν· εἶξον, ἐλέησον, αὐτὸς ἀπόκτεινον, πρὸς θεῶν, πρὸς ἑστίας, τίς ἐνταῦθα χώρα τῷ τῆς ἀνάγκης ὀνόματι;
Decl
.

50

.

1

.

19

εἰ μὲν οὖν ἐκείνους ἀποχρήσειν ἡγούμην, οὐκ ἂν ὑμῖν ἠνώχλουν οὐδ’ ἂν φορτίον μεῖζον ἢ κατ’ ἐμαυτὸν ἀνῃρούμην δήμῳ διαλεγόμενος· ἐπεὶ δὲ ἐλάττους εἰσὶ τοῦ πράγ‐
5ματος, ὑμᾶς ὁ καιρὸς ζητεῖ τοὺς τῶν ὅλων κυρίους, ὑφ’ ὧν εὔξαιτο ἄν τις αἰτηθῆναι χάριν.
Decl
.

50

.

1

.

20

Γραφὴν οὖν, φησίν, ἀπενεχθεῖσαν δια‐
γράψεις; οὐκ ἐγώ. πόθεν; οὐδ’ αὖ ὁ δῆμος. ἀλλ’ ὅσπερ ἀπήνεγκεν, εἰ πείθοιτο τῷ δήμῳ. πείσεται δὲ παρ’ οὗπερ οὐκ ὀλιγάκις τετίμηται. τίς οὖν αὕτη τοῦ
5πατρὸς ἀτιμία, εἰ ἄκοντος μὲν οὐδεὶς λύσει τἀκείνου, τὰ αὑτοῦ δὲ αὐτὸς ἑκών; οὐδὲ γὰρ χαίρειν εἰπόντες ἐκείνῳ τὸν ἄρχοντα καλέσαντες μὴ ἐξέστω δὲ τῷ πατρὶ τὸν παῖδα διώκειν ἐροῦσιν, ἀλλ’ αὐτὸν τὸν πατέρα καλέσαντες τοιαῦτα πρὸς ἐκεῖνον ἐροῦσιν· ὦ
10φίλτατε, ἐπειδὴ μόνος οἴει πατέρων ὑπὸ τοῦ παιδὸς μεμισῆσθαι καὶ τὸ μῖσος εἰς βουλὴν φό‐ νου προβεβηκέναι καὶ τοῦτο ἐδυνήθης πεισθῆ‐ ναι, λάμβανε μὲν τὴν δίκην, οὐ παραιτούμεθα, λάμβανε δὲ κατὰ τὸν νόμον, ὃς ποιεῖ σε κύριον
15τοῦ ’κείνου σώματος. ταῦτα γάρ, ταῦτα ὁ παῖς ἱκετεύει πραγμάτων σε πολλῶν ἀπαλλάττων καὶ τούτων τῶν λογογράφων.
Decl
.

50

.

1

.

21

ἂν ταῦτα ὁ πατὴρ προσέμενος ἀποστῇ τῆς κρίσεως, τίς ἠδίκηται νόμος; τίς ἀνθρώπων ὕβρισται; τίς βεβίασται τῶν πολιτῶν; οὐδείς. ἀλλ’ εἷς οὗτος βεβαιοῦται νόμος τήμερον ὁ
5περὶ τῶν ἀκρίτων φόνων.
Decl
.

50

.

1

.

22

εἰ μὲν οὖν ἢ μηδεμίαν
ἢ μικρὰν ἀντὶ μείζονος ὑποσχεῖν ἠξίουν δίκην, οἷον εἰ ταῦτα ἔλεγον παρελθών· ἄνδρες πολῖται, πονη‐ ρῶν καὶ κακοήθων ἀνδρῶν συμμορία τὴν οἰκίαν
5ἡμῖν κεκύκλωκε καὶ πολιορκεῖ. βοηθήσατε, πρὶν αὐτὴν ἐξέλωσιν. ὁ πατὴρ ἀναπέπεισται. διανε‐ νόηταί με τὴν ψυχὴν αὐτὸς ἀφελέσθαι, ὃ οὔτε ἐγένετο μήτε γένοιτο. πῶς γὰρ ἂν ἐγὼ γεγονὼς ἐξ ἐκείνου καὶ τοῦτο ἀκριβῶς εἰδὼς καὶ τρα‐
10φεὶς οὐδενὸς φαυλότερον καὶ παιδείας μετα‐ σχών, ἣ τοὺς ἀναισθήτους ἀμείνους ποιεῖν δύ‐ ναται καὶ δικαίους καὶ καλῶν ἔργων ἐπιθυμη‐ τάς, πῶς οὖν ἐγὼ τὸν πατέρα εἶναί μοι δεινὸν ἡγησάμην τῆς ὀρφανίας μεγίστης εἶναι
15συμφορᾶς ὁμολογουμένης; ἢ οὐχ ἡδὺ πατέρα γηραιὸν ὥσπερ τινὰ δαίμονα θεραπεύειν κἀν ταῖς εἰς ἐκεῖνον ἐπιμελείαις κτᾶσθαι τὰς ἀμεί‐ νους ἐλπίδας; οὐκ ἂν ἔδεισα τοὺς ἐνταῦθα νό‐ μους; οὐκ ἂν ἔδεισα τοὺς ἐν Ἅιδου φόβους;
20ποιήσατε τοίνυν ἥμερόν μοι τὸν πατέρα καὶ κρατήσατε τῶν διασειόντων ἡμῖν τὸ γένος. εἰ ταῦτα ἐδεόμην, εἰκότως ἂν ἠγανάκτεις.
Decl
.

50

.

1

.

23

ἠγανάκτεις δ’ ἂν εἰκότως κἀκεῖνά μου λέγοντος· ὀργιζέσθω μὲν καὶ λαμβανέτω δίκην, ἐπειδήπερ βούλεται, ἀλλὰ παίων, ἀλλὰ μαστίζων, ἀλλ’ ἀποκηρύττων, ἀλλ’
5ἐξελαύνων τῆς οἰκίας, εἰ δὲ οὐκ ἀρκεῖ τοῦτο, τῆς πόλεως. ζῆν μόνον ἐπιτρεψάτω. ταῦτ’ ὀργὴν ἂν ἐποίει δικαίαν, ἐπὶ τούτοις ἄν τις εἰκότως ἠγανά‐ κτει.
Decl
.

50

.

1

.

24

νῦν δ’ ὁρᾷς ὡς ὅτου δεινότερον οὐδὲν εἰς τιμωρίας λόγον εὑρῆσθαι δοκεῖ, τί γὰρ ἂν εἴη δεινό‐ τερον τοῦ μηκέτ’ εἶναι μηδ’ ἀπολαύειν ἡλίου τε καὶ τῶν ἄλλων ὧν ὁ θεὸς ἐδημιούργησεν ἀγαθῶν; ὑπὸ
5τοίνυν τοῦτο τὸ δεινότατον ἑκὼν ἔρχομαι. ἀποτεμνέτω μου τὴν κεφαλὴν ὁ πατήρ. εἰ οὖν ὅπερ 〈ἂν〉 ἁλοὺς ἔπασχον, τοῦτο ἕτοιμος καὶ πρὸ τῆς δίκης παθεῖν, τί‐ νος, εἰπέ μοι, τὸν πατέρα ἀποστερῶ;
Decl
.

50

.

1

.

25

 Νόμος, φησίν, ἐστὶ τῷ πατρὶ διδοὺς τὸν αὑτοῦ κτείνειν ἄκριτον, εἰ βούλοιτο, μὴ βου‐ λόμενον δὲ οὐκ ἐπαναγκάζει. καλῶς. οὐκοῦν οὐδὲ νῦν ὁ νόμος ἀναγκάσει, ἀλλ’ ὃ μὲν ὁ νόμος αὐτός, †
5βουληθῆναι δὲ ὁ παῖς διὰ τοῦ δήμου παρακαλεῖ· τίς οὖν γένοιτ’ ἂν ὠμότερος τῶν ἀντιλέγειν πειρωμένων,
οἳ φθονοῦσί μοι ταχείας τελευτῆς;
Decl
.

50

.

1

.

26

 Ἀλλὰ μανία, φησί, προέμενον τὸ τῆς κρί‐ σεως ἄδηλον ἐπὶ φανερὰν σφαγὴν ἑκόντα δρα‐ μεῖν. καὶ τί δέδοικας, φησίν, εἰ μηδὲν ἀδικεῖς, τὴν κρίσιν; πολλά, ὦ πολῖται, πολλά. καὶ πρῶτον
5μὲν τὸ πάντων ὑμῶν ἀκουόντων εἰπεῖν ὅτι ψεύδεται ὁ πατὴρ καὶ συκοφαντεῖ καὶ τὰ μηδαμοῦ γεγενημένα πλάττει.
Decl
.

50

.

1

.

27

ἤδη δέ τις τοιαῦτα καὶ περὶ μικρῶν τι‐ νων ἀγωνιζόμενος εἴρηκεν. ὅτῳ δὲ ὁ λόγος περὶ θανά‐ του καὶ ἐπ’ αἰτίᾳ τοιαύτῃ καὶ τὴν ζημίαν ἡ χείρων δόξα παρέρχεται, πῶς ἂν τούτων ἀνέχεσθαι δύναιτο;
5εἰ μὲν γὰρ ἀξιοῖ μέ τις εἰσελθόντα σιωπᾶν καὶ πολλῶν ὄντων τῶν κατ’ ἐμοῦ ῥεόντων ἄφωνον ἑστά‐ ναι καθάπαξ, τί μοι τῆς κρίσεως τὸ κέρδος; τί δ’ ὑμῖν τηνάλλως παραναλίσκεται δικαστήριον; εἰ δὲ δεήσει με λέγειν τι καὶ μὴ δέχεσθαι τὴν αἰτίαν, ἀνάγκη πολλὴ
10τὰ τῶν ἀλγούντων καὶ τὰ τῶν ὀδυρομένων, ἐν οἷς ἂν ἐκδράμοι τι τοιοῦτον, ὃ σιωπᾶσθαι βέλτιον.
Decl
.

50

.

1

.

28

ἐγὼ οὖν καλέσω τὸν πατέρα μου συκοφάντην; ἐγώ τι πι‐ κρότερον εἴπω πρὸς αὐτόν; μίμησαι, πάτερ, τὰ θη‐ ρία. κἀκεῖνα κήδεται τῶν τέκνων. ἀλλὰ πρῶτον
5μὲν ἀσεβές τε καὶ δεινὸν καὶ θεοῖς καὶ δαίμοσιν ἐχθρὸν καὶ μυρίων ἐμοὶ θανάτων βαρύτερον.
Decl
.

50

.

1

.

29

ἔπειτα πόσην εἰκὸς ἔσεσθαι βοήν, πόσον δὲ θόρυβον ἐν τῷ δικαστηρίῳ καὶ τῶν καθημένων καὶ τῶν περιεστηκό‐ των; ἐξελήλεγκται τἀδίκημα, δέδεικται τὸ σκευ‐
5ώρημα. τοῦ τοιαῦτα λέγοντός ἐστι τὸ κἀκεῖνο τετολμηκέναι καὶ τῆς αὐτῆς ψυχῆς καὶ τὰ ῥή‐ ματα καὶ τὰ ἔργα. εἰ γὰρ ἐν μέσῳ ταῦτα, τί λάθρα; οὐ βαλεῖ τις, οὐκ ἀποκτενεῖ τὸν φονέα τοῦ πατρός; εἰ οὖν ἥ τε σιωπὴ τῆς αἰτίας ὁμολογία
10σαφὴς καὶ ἡ φωνὴ ταὐτὸν ἂν ποιοίη, τίς ὄνησις τῷ φεύγοντι τοῦ δικαστηρίου;
Decl
.

50

.

1

.

30

ἀλλὰ θῶμεν βούλεσθαι πᾶσαν ἄδειαν ἅπαντος ἔσεσθαί μοι λόγου καὶ μηδένα ἐπιστομίσειν μήτε διακωλύσειν μηδ’ ἐπὶ μηδενὶ τῶν λεγομένων δυσχερανεῖν, ἀλλ’ ἄπειρος ὤν, ὦ πολῖται,
5δικαστηρίων καὶ νέος καὶ ἡλίκον ὁρᾶτε καὶ μόνος πῶς οἴσω γῆρας πατρὸς καὶ προσηγορίαν καὶ ἐμπειρίαν πραγμάτων καὶ πλῆθος ῥητόρων καὶ οἷς λυσιτελεῖ τὸ ἐμὲ τεθνάναι;
Decl
.

50

.

1

.

31

τίς μοι παρέσται, τίς ἀμυνεῖ, τίς συλλήψεται, εἰ μήτε τῶν πρεσβυτέρων ἐθελήσει μηδεὶς μήτε τῶν νέων δυνήσεται; οἱ μὲν γὰρ τιμῇ τῆς αὐτῆς
ἡλικίας συνοργιοῦνται τῷ πατρί, οἱ δ’ οὐδ’ ἂν παρα‐
5κύψαι θαρροῖεν εἰς τὸ δικαστήριον. πῶς γάρ, οἳ κἂν ἐν τοῖς στενωποῖς πλείοσιν ὑμῶν συντύχωσιν, ἰλιγ‐ γιῶσιν;
Decl
.

50

.

1

.

32

ἀλλ’ ἀργύριόν τις ἐλπίσας παρέσται μοι; πόθεν; ἀλλ’ εὖ τι πεπονθὼς καὶ χάριν ἀποδιδούς; ποί‐ αν; ἐγὼ γάρτοι φιλῶ μὲν ὑμᾶς ἅπαντας, ὦ πολῖται, καὶ τοὺς ὑμετέρους παῖδας, ὡς ἴσασιν οἱ θεοί, τὸ δὲ
5εὐεργετηκέναι μεγάλα τινὰς ἀνθρώπων οὐχ ἡμῶν τῶν νέων. οἰκέται, νὴ Δία, μεθ’ ἡμῶν ἔσονται; πά‐ νυ γε, οἱ τοῦ πατρός, οἱ τὰς πέδας εἰδότες καὶ τὸν μύλωνα. πῶς οὖν; πρὸς τίνας βλέψω; τίνας ἱκετεύσω; τίνας ἐρήσομαι; τίσιν ἀποκρινοῦμαι; πῶς διαφεύξομαι
10τοσαύτας τρικυμίας;
Decl
.

50

.

1

.

33

 Ἀλλὰ 〈τίσ〉 δίκαια λέγων ἡττήθη; πολλάκις ἐν τοῖς δικαστηρίοις ἤδη τις δίκην ὀφείλων οὐκ ἔδωκεν, ἕτερος οὐκ ὀφείλων ἐκολάσθη. καὶ ὥσπερ οἱ χείμαρροι πολλάκις ἀποφέρουσι τὰ πρὸς φυλακὴν πεποιημένα
5τῶν ἀγρῶν, οὕτω παρασύρεται τῶν δικαίων ἡ μερὶς ὑπὸ στάσεως κολάκων καὶ σεμνοτέρων ὀνομάτων, ὁποῖ‐
όν τι καὶ τὸ τοῦ πατρός. εἰ γὰρ τἄλλα πάντα ἔχων εἰσῄειν ὧν οὐδὲν ἔστι μοι νῦν, οὐκ ἂν ἐξήρκουν αἱ ὀφρύες τῷ πατρὶ καὶ τὰ νεύματα καὶ μικρὰ φωνὴ καὶ
10πρόσωπον κατηφὲς καὶ τό, ὦ θεοί, τί γὰρ ἐγάμουν;
Decl
.

50

.

1

.

34

οὐδὲν οὖν ἕτερον ἢ ἐν σχήματι κρίσεως ἀπολοῦ‐ μαι καὶ δοκῶν τῶν ἴσων μετέχειν εἰς ἄνισον ἀγῶνα ἐμπεσοῦμαι. ᾧ τοίνυν ἅπαν δικαίωμα πρὸς σωτηρίαν ἄχρηστον καὶ τὸ πάντως ἁλώσεσθαι πρόδηλον, πῶς
5οὐκ ἂν ἀνόητος εἴην μὴ φθάνων τοὺς δικαστάς;
Decl
.

50

.

1

.

35

 Ὅτι, φησίν, ὀμοῦνται καὶ οὐδ’ εἰ σφόδρα βούλοιντο, χαρίσαιντ’ ἂν θατέρῳ. κωλύσει γὰρ ὁ φόβος. ἐγὼ δὲ ἀμελήσειν μὲν ὅρκων οὐκ ἂν αἰτια‐ σαίμην τοὺς ψηφιουμένους, οἶδα δὲ πολλοὺς πολλάκις
5τῶν δικαστῶν καὶ ταῦτα οὐκ ὀλίγην πεποιημένους τοῦ μὴ παρακρουσθῆναι πρόνοιαν ἠπατημένους.
Decl
.

50

.

1

.

36

πῶς δὴ τοῦτο γίγνεται; παρὰ τῶν δικαζομένων ἔρχεται μαθησόμενος ὁ δικαστὴς περὶ ὧν ψηφιεῖται. οὗτοι δὲ ποτὲ μὲν ἱκανῶς ἐδίδαξαν, ποτὲ δὲ οὔ. τούτων δὲ
5πολλάκις οἱ μὲν δεινοὶ λόγῳ διαστρέψαι τἀληθές, οἱ δὲ οὐ δύνανται δηλῶσαι περὶ ὧν ἔχουσιν ἱκανῶς. ἐν‐ ταῦθ’ οὖν ὁμοῦ τε τὸ δίκαιον ἡττᾶται καὶ ὁ ὅρκος οὐ παραβαίνεται. ὁ γὰρ ἄκων ἁμαρτὼν τοῦ προσήκον‐ τος αἰτίας ἔξω.
Decl
.

50

.

1

.

37

καὶ τούτου μάρτυς ὁ νομοθέτης ἀπομνησθείς τε ἀπάτης καὶ καταρώμενος ἀντὶ τῶν
παρηγμένων τοῖς φενακίζουσιν. εἰ δὲ πανταχοῦ τὸ δί‐ καιον ᾔδει νικῆσον, οὐκ ἂν ἦν ἐν τοῖς νόμοις οὔτε τὸ
5τῶν ἀπατώντων οὔτε τὸ τῶν ἀπατωμένων ὄνομα. ἀλλ’ εἰδὼς μὲν ὡς οὐκ ἔστιν ὅλως ἀπάτης δικαστήρια καθα‐ ρεύειν, βουλόμενος δὲ αὐτὸ κωλύσαι τῶν μὲν ἄλλων ἐπὶ τοῦτο εὕρισκεν οὐδέν, τὴν ἀρὰν δὲ μόνην ᾤετο δεῖν ἔσεσθαι. βραχὺς δὲ ἄρα ταύτης ὁ λόγος τοῦ
10ἴσου καὶ τοῦ δικαίου.
Decl
.

50

.

1

.

38

ἂν οὖν οἱ μὲν τὰ τῶν δει‐ νῶν καὶ σοφιστῶν ποιῶσιν, ἐγὼ δὲ ἐκπεπληγμένος ἑστή‐ κω καὶ σκοτοδινιῶ καὶ τὰ μὲν 〈μηδ’〉 εὑρίσκω, τῶν δὲ ἐπιλανθάνωμαι, μικρὸν δὲ φαίνωμαι τῶν ἀνδριάντων
5διαφέρειν, τοῦτ’ ἤδη κατηγορία τῶν δικαστῶν; τί γάρ; ἢν ἐκεῖνοι μὲν ἐρωτῶσι· τί πρὸς ταῦτα φῄς, ὦ παῖ; πῶς συκοφαντεῖσθαι λέγεις; ἐμοὶ δὲ τὸ πρόσωπον τοῦ πατρὸς ἀποστρέφῃ τὴν γλῶτταν, ἡ τοῦ φεύγοντος αἰδὼς κακία ἂν εἴη τοῦ δικαστοῦ; ποία; μὴ τοίνυν με
10τῶν δικασόντων νομιζέτω τις κατηγορεῖν, ὅταν ἀπεγνω‐ κέναι λέγω τὴν ἀφιεῖσαν ψῆφον. οὐ γὰρ ἐκείνους ὑφ‐ ορώμενος, ἐμαυτὸν δὲ καταμεμφόμενος ταῦτα εἰκάζειν ἔχω.
Decl
.

50

.

1

.

39

ἀλλ’ εἰ δεῖ με καὶ τοῦτο συγχωρῆσαι καὶ ταῦ‐
τα οὐδαμοῦ γενησόμενα δοῦναι γενήσεσθαι ἀνωμολο‐ γημένως, 〈ὡσ〉 ψευδεῖς ἡγήσονται τὰς αἰτίας καὶ συκο‐ φαντίαν οὐ γεγενῆσθαι πώποτε ταύτης φανερωτέραν,
5καὶ τοῖς μὲν περὶ τὸν κατήγορον ἐπιτιμήσειν, τὴν ἐμὴν δὲ ἐλεήσειν ἐρημίαν, εὖ τοίνυν ἴστε ὡς καὶ τοῦτο ἐγὼ δέδοικα. καὶ νῦν ἐμοὶ τῷ ταλαιπώρῳ ἁλῶναί τε ἡ με‐ γίστη συμφορὰ καὶ ἀποφυγεῖν οὐ μικρά τις καὶ τὸ φυγεῖν ἐφ’ οὕτως ἀτόποις ἀφόρητον.
Decl
.

50

.

1

.

40

οἷον στρα‐ τηγὸς εὔνους μὲν τοῖς πεπιστευκόσι, βαρὺς δὲ τοῖς πολεμίοις ὡς τἀκείνων αὔξων ἐκρίθη καὶ κριθεὶς ἀπ‐ έφυγε. τοῦτον οὐ τὸ μὴ ἁλῶναι παραμυθεῖται, τὸ δὲ
5κεκρίσθαι λυπεῖ καὶ οὐδὲ ζῆν ὅ γε τοιοῦτος βούλοιτ’ ἄν. ἰατρὸς κατὰ ταὐτὰ πάσαις μὲν ἐπινοίαις ὑπὲρ τῶν καμνόντων παρὰ πάντα τὸν χρόνον χρησάμενος, κρίσιν δὲ ὑπομείνας ὡς προστιθεὶς τοῖς νοσήμασιν ἑκὼν κέρ‐ δος ἂν ἡγοῖτο, κἂν ἀποφύγῃ τὸν θάνατον;
Decl
.

50

.

1

.

41

ἧς γάρ τις ὡς πλεῖστον ἀφέστηκεν αἰτίας, ταύτην εἰ λάβοι, καὶ κρατοῦντι τὸ πρᾶγμα ἀφόρητον. μένει γάρ πως τὸ τῆς αἰσχύνης, κἂν ὁ θάνατος λυθῇ, καὶ δεῖ τὸν ταύτῃ
5πεπληγμένον ἢ κύπτειν εἰς τὴν γῆν ὥσπερ τινὰ ἄτι‐ μον ἢ φθεγγόμενον ἐλευθερωθέντα πρέπον τῶν ἐκ τῆς γραφῆς ὀνειδῶν ἀνέχεσθαι.
Decl
.

50

.

1

.

42

οὐ τοίνυν οὐδ’ αὐτῷ μοι ζῆν ὑπὸ τοιαύταις ὑποψίαις ἀνεκτόν. οἶδα γὰρ οἷα καὶ περιὼν ἀκούσομαι· ὁ τοῦ πατρὸς φονευτής, ὁ τοσοῦτον εἰς τὸν οἶκον ἐμβαλόμε‐
5νος κακόν, τοῦτον δ’ εἰς ἱερὰ φοιτᾶν; τοῦτον δὲ ἀγορᾶς ἐπιβαίνειν; τοῦτον δὲ μετέχειν ἐκ‐ κλησιῶν;
Decl
.

50

.

1

.

43

ἀλλὰ γὰρ ἐπελαθόμην ἐμαυτοῦ προσ‐ δοκῶν σωτηρίαν καὶ οἷά με μένει ῥήματα νενικηκότα. πόθεν γὰρ ἐμοὶ νίκη; τί ποιήσει παῖδα πατρὸς ἐν δι‐ καστηρίῳ δυνατώτερον; ποία τύχη;
Decl
.

50

.

1

.

44

 Ἀλλ’ ἀκούσεται, φησίν, ὁ πατὴρ κακῶς ἀποκτείνας ἄκριτον. ὁ γὰρ λοιδορεῖν βουλόμε‐ νος τὸν οὐδὲν ἠδικηκότα φήσει παῖδα τεθνά‐
ναι. κρίνας δέ, ὦ τάν, ταῦτα διαφεύξεται; οὐ γὰρ καὶ
5τότε οἱ λέγοντες ἔσονται; ἀνηρπάσθη νέος ἐκ συκο‐ φαντίας. κατέχωσεν ὁ πατὴρ βλασφημίαις τὸν υἱόν. ἐπέκλυσε φωναῖς ῥητόρων γεγυμνασμένων τὸν οὐδὲ οὗ γῆς εἱστήκει καλῶς εἰδότα. οἴεσθε, ὦ πολῖται, παῖδα πατρὸς ἐν δικαστηρίῳ ἡττημένον
10δόξειν ποτὲ δικαίως ἡττῆσθαι; οὐκ ἔστιν οὕτω μικρὸν ὄνομα ὁ πατήρ.
Decl
.

50

.

1

.

45

τῆς οὖν αὐτῆς ἐξ ἑκατέρου περι‐ στησομένης δόξης χαρίζομαι τῷ πατρὶ τὰ πολλά, τὸ μήτε εἰσαγωγέων μήτε δικαστῶν μήτε λόγων τῶν ἵνα τι λάβωσιν ἅπαντα ποιούντων δεῖσθαι μηδέν. φθεί‐
5ρονται παρ’ αὐτὸν καθ’ ἑκάστην ἡμέραν καὶ στένουσι δὴ καὶ τὸν κατάρατον καὶ τὸν δυσσεβῆ καὶ πάντα τὰ τοιαῦτα καλοῦσιν ἐμέ. καὶ οἶδα ὡς ἀνθ’ ἑκάστου τού‐ των τῶν ῥημάτων φέρων τι τούτων ἕκαστος τῶν ἀν‐
θρώπων ἀπέρχεται. τούτων ἐλευθερῶ τὸν ἐμαυτοῦ
10πατέρα μεθιστὰς ἐπ’ ἔργον αὐτὸν τὰ πολλὰ ταῦτα περικόπτον. τί γὰρ ἂν γένοιτο συντομώτερον τοῦ ξί‐ φος ἀνελόμενον πλῆξαι τὸν οὐ μαχόμενον;
Decl
.

50

.

1

.

46

 Ἀλλὰ χαλεπόν, φησί, τοῦτο πατρὶ καὶ ἴσως οὐδὲ δυνατόν. οὐδὲ γὰρ ὑφ’ ὅτου παρακαλοῖτ’ ἂν παραδείγματός ἐστιν. οὐδαμοῦ γὰρ ὁ νόμος οὗτος ἔργον φαίνεται προσλαβών. πρόσθες, εἰ
5βούλει, καὶ ταῦτα τὰ πανταχοῦ τε καὶ παρὰ πάντων θρυλλούμενα, ὅτι ὁ νόμος οὗτος ὁ λέγων ἀκρίτων εἶ‐ ναι παίδων σφαγὰς δεδοικέναι μὲν τοὺς παῖδας τὴν ἐξουσίαν ταύτην καὶ κατὰ τοῦτο σωφρονεῖν βούλεται, σφάττειν δὲ οὐδένα δίδωσιν οὐδὲ μύσους οὗ οὐδεὶς
10ἂν ἐκνίψειεν ἐμπιπλᾶν τὴν πόλιν. ἤκουσα ταῦ‐ τα πολλάκις, ἀλλ’ ὅμως ὁ ἐμὸς πατὴρ σφαττέτω μό‐ νος, ἐπειδὴ καὶ μόνος ἐστὶ παιδὸς πατὴρ οὕτως ἐπιθυ‐ μοῦντος ἀποθανεῖν.
Decl
.

50

.

1

.

47

 Ἀλλ’ ἐμποδών, φησίν, ἡ φύσις ἔσται. ποία φύσις; ἣν ἐγὼ σαθράν, ὡς αὐτός φησιν, ἀπέφηνα; πάλαι ταῦτα ἦν κοσμεῖν τὴν φύσιν καὶ θεὸν καὶ θεῶν μεγίστην ἀποκαλεῖν, ἣ καὶ δι’ αὐτῶν ἀφικνεῖται τῶν
5ἑρπετῶν τὴν αὑτῆς ἐπιδεικνυμένη ῥώμην, ἣ πείθει πατέρας μὲν προκινδυνεύειν παίδων, τῶν πατέρων δὲ τούτους. καὶ παρατάξεις καὶ μάχας καὶ φόνους καὶ τὸν τοῦ θνήσκειν ἐν τοῖς ὅπλοις ἔρωτα ἥδε ἐστὶν ἡ ποι‐ οῦσα. αὕτη διδάσκει τοὺς μὲν τῶν ψυχῶν ὠνεῖσθαι
10τοῖς ἐγγόνοις τὴν ἐλευθερίαν, τοὺς δὲ ἐκείνοις ἐξ ὧν ἔφυσαν αὐτοί.
Decl
.

50

.

1

.

48

τούτους ἀλύτους μέχρι τῆς ἐμῆς τόλμης ἐτήρησεν ὁ χρόνος τοὺς νόμους, ἀλλ’ αὐτὸς τοσαύτην ἰσχύν, ὡς αὐτὸς βοῶν λέγει, ἐξήλεγξα καὶ διέφθειρα καὶ κατεπάτησα τὸν θεσμόν. καὶ ὅτε δὴ
5πρὸς αὐτὸν ἐμνήσθην οἴκοι τῆς φύσεως, διεφαύλισεν. αὐτὸς τοίνυν ὁμολογείτω καὶ μὴ νῦν μὲν αὐτὴν τὸ μηδέν, νῦν δὲ μέγα τι νομιζέτω.
Decl
.

50

.

1

.

49

ἀποστήτω τῆς τοῦ παιδὸς ἐννοίας καὶ λεγέτω πρὸς αὑτόν· οὐ παῖδα κτενεῖς. οὔ, ἀλλ’ ἐχθρόν, δυσμενῆ, πολέμιον. εἰ μὲν γὰρ οὐ ταῦτα πέπεισται, τί πρὸς τὴν κρίσιν
5αὐτὸν ὠθεῖ; τί ἀποστερεῖ τὸν οἶκον παιδὸς οὐδὲν ἠδι‐ κηκότος; εἰ δ’ οὐδεὶς ἂν αὐτοῦ τοῦτο ἐξέλοι τῆς γνώ‐ μης, τῷ τρόπῳ κρινέτω τὸν υἱόν, μὴ τῷ σπέρματι.
Decl
.

50

.

1

.

50

 Καλεῖτε δὴ τὸν πατέρα καὶ τὴν χάριν ἐπαγ‐ γέλλετε· παραλαμβανέτω με παρ’ ὑμῶν καθάπερ τινὰ αἰχμάλωτον. εἴτ’ ἐνταῦθα βούλοιτο σφάττειν ἐν ὀφθαλ‐ μοῖς τοῦ δήμου παντός, σφαττέτω· εἴτ’ ἐν τῷ βουλευ‐
5τηρίῳ τῆς βουλῆς καθημένης, κτεινέτω· εἴτε πρὸ τοῦ δικαστηρίου, πληττέτω· εἴτ’ ἐπὶ μέσης τῆς ἀγορᾶς, παιέτω. τάχα δ’ ἂν πρέποι τῷ ἔργῳ τῆς οἰκίας ὁ ἀν‐ δρών, οὗ τῷ πατρὶ συσσιτῶν οὐδὲ αὐτὴν ᾐδέσθην τὴν τράπεζαν. καλεσάτω μὲν τὴν συγγένειαν ἅπασαν, περι‐
10στήσας δέ μου τῷ σώματι καὶ ἄνδρας καὶ γυναῖκας ἀνίσχοντος ἡλίου πολλὰ κατ’ ἐμοῦ διαλεχθεὶς πρὸς αὑτὸν οὕτω κατακοπτέτω.
Decl
.

50

.

1

.

51

Ἀλλ’ οὐδὲν ἂν τούτων δύναιτο. καλῶς.
ἀλλ’ ἐκεῖνό γε ῥᾷστον τοῖς πρώτοις τουτὶ περὶ ἐμοῦ πρὸς αὐτὸν φθεγξαμένοις παραδοῦναί με πρὸς σφαγήν. οἴσω κἀκείνους ἐπιφέροντας τὸ ξίφος. εἰ
5δὲ κἀκεῖνοι φύγοιεν ἂν τὸν φόνον, ὅπερ ἐγὼ θαυ‐ μάσαιμ’ ἄν, ἕξει τινὰ τῶν οἰκετῶν ἀνθ’ αὑτοῦ. οὐκ ἀπορήσει παντάπασι σφαγέως. ἐπειδὰν οὖν ὧδε ᾖ τῷ θυμῷ κεχαρισμένος, σπεισάσθω πρὸς τὸν νεκρὸν καὶ καταλυσάτω τὴν ὀργὴν καὶ δότω τινὰ τῷ τεθνε‐
10ῶτι χάριν. πολλοὶ δὲ οἷς ζῶσιν ἐπολέμουν, τούτους ἐδάκρυσαν κειμένους.
Decl
.

50

.

1

.

52

οἴεσθέ με μνῆμα ἐρεῖν καὶ κολωνὸν ἤ τι τῶν τοιούτων ἃ παραμυθεῖσθαι δύ‐ ναιτ’ ἂν τὴν οὕτως ἀπελθοῦσαν ψυχήν; οὐδαμῶς. τοι‐ γάρτοι τοὐναντίον αἰτῶ. μηδεὶς ἐμὸς φαινέσθω τάφος
5μηδὲ ἐχέτω τις ἐπιστὰς λέγειν· ὁ δεῖνα τοῦ δεῖνος ἐνθάδε κεῖται, ἀλλ’ ἀγνοείσθω μὲν οὗ κέκρυμμαι, γεωργὸς δὲ ἄνωθεν ἀρούτω καὶ σπειρέτω. μᾶλλον δὲ ἄταφόν με ὁ πατὴρ ἐκριψάτω. βέλτιον δὲ ἴσως, εἰ καταποντίσειε.
Decl
.

50

.

1

.

53

 Πρὸς δὲ τοὺς ἡλικιώτας τοὺς ἐμαυτοῦ τοσοῦ‐ τον εἰπὼν παύσομαι· ὦ κοινωνοὶ παιδείας καὶ τῶν καλλίστων διατριβῶν, ὅτι μὲν ἐστὲ καὶ χρηστοὶ
καὶ δίκαιοι καὶ φιλοπάτορες εὖ οἶδα, δεῖ μέν‐
5τοι δεδοικέναι μὴ τουτί που τὸ κακὸν ἀρξάμε‐ νον ἀπ’ ἐμοῦ πολλοὺς τῶν νῦν ἐπαινουμένων εἰς ὁμοίαν δόξαν ἐμβάλῃ. φυλάττετ’ οὖν ἅπαν‐ τα καὶ παρατηρεῖτε καὶ ὅπως μὴ λαθόν τι τὴν παροῦσαν ὑμῖν εὐδαιμονίαν ἀνατρέψῃ σκοπεῖ‐
10σθε. τουτὶ δὲ οὐχ ὑμῶν μᾶλλον ἢ ὅλης τῆς πό‐ λεως ὄφελος.
Decl
.

50

.

1

.

54

 Ὁ πατὴρ δέ, εἰ σφόδρα ἐπιθυμεῖ δικαστηρίου καὶ κρίσεως, νῦν μὲν ἀποκτεινάτω με, μετὰ δὲ ταῦτα ἐν Ἅιδου τεθνεὼς τεθνεῶτα παρὰ τοῖς ἐκεῖ δικασταῖς
διωκέτω, οὗ μία πλεονεξία μόνη τῶν δικαίων ἡ ῥοπή.
Decl
.

51

.

1

.

1

 Οἴμοι τοῦ πάθους, οἴμοι τῆς συμφορᾶς. πῶς ὑποίσω, πῶς οὐ καὶ τὴν ψυχὴν ἀπερεύξομαι; πέ‐ νης ἐκ πλουσίου γεγένημαι, ὁ πρὶν περιβεβλημένος ἐσμὸν χρημάτων οὐχὶ βραχὺν ἁπάντων ἄρτι γυμνὸς
5οὐδὲ γοῦν στατῆρός μοι περιλειφθέντος ἑνός. τὸν πάντα δ’ ὄλβον, ὅς μοι χρόνῳ καὶ κόπῳ καλῶς συν‐ ελθόντοιν συνείλεκτο, ἦμαρ ἕν μ’ ἀφείλετο.
Decl
.

51

.

1

.

2

ὢ πό‐ σαι με νύκτες οὐδ’ ἄκροις ὀφθαλμοῖς τοῦ ὕπνου παρα‐ γευόμενον ἔγνωσαν. ὢ πόσους ἑκάστης ἡμέρας ἀνέτλην πόνους. πόσοις κρυμοῖς διερρωγόσι προσεπάλαισα ῥά‐
5κεσι. προσμαρτυρεῖ μου τῷ λόγῳ καὶ τρίβων οὑτοσὶ ὃν περίκειμαι. ὢ πόσας ἡμέρας ἀπόσιτος διαγέγονα.
Decl
.

51

.

1

.

3

εἰ δ’ ἔστιν ὅτε μοι καὶ τροφῆς ἐδέησε μετασχεῖν,
ἄρτος ἦν αὕτη καὶ οὗτος μέλας τε ἀκριβῶς καὶ κατε‐ σκληκώς, οὐ τῶν λίθων οὐδὲν ἢ βραχὺ διενηνοχώς. πόμα δὲ ἀλλὰ καὶ τοῦτο ὕδωρ, ὅ μοι τὸ φρέαρ ἀνί‐
5ησιν ἄφθονον. ᾧπερ ἥδιον ἐχρώμην αὐτὸς ἢ τοῖς εὐ‐ ώδεσι καὶ καλλίστοις τῶν οἴνων ἕτεροι.
Decl
.

51

.

1

.

4

ἰχθύων δὲ ἢ κρεωδαισίας τοσοῦτον ἀπεῖχον ὥστ’, εἴ ποτέ μοι καταδαρθάνοντι τὸ φανταστικόν, οἷα συμβαίνειν εἴωθε, φλεγμαίνουσαν τοιούτοις ἐδέσμασιν ἀνεπλά‐
5σατο τράπεζαν, ἡμιθνὴς ἦν τῇ λύπῃ καί τι τῶν ἀθε‐ μίτων ᾠόμην δρᾶν, ἕως διυπνισθεὶς ὑπόπλεως ταραχῆς ὅπερ ἦν κατεμάνθανον. οὕτως ἥδοντος κατεξανιστάμην παντός, οὕτω πρὸς τὴν φύσιν ἀπεμαχόμην καὶ ταύτῃ τῆς νίκης ὑπεξανιστάμην ὡς ἥκιστα.
Decl
.

51

.

1

.

5

ἄλλους μὲν εἶχον σημπόσια, πανηγύρεις, ἐκκλησίαι, θέατρα, ὅθεν οὐδενὸς εὐπορῆσαι πάρεστιν ὀβολοῦ, μᾶλλον μὲν οὖν καὶ τῶν ὄντων ἀποβαλεῖν συχνά, ἐμὲ δὲ τὸ δωμάτιον
5τοῖς ἔργοις σχολάζοντα, ὅτου χάριν ταῦθ’ ὑφιστάμενον καὶ τί μηχανώμενον; ἐφ’ ᾧτέ μοι τὰ ποθεινότατα χρή‐ ματα ἐπιδοῦναι καὶ ἁδροτέρων ἀπολαῦσαι τῶν βαλαν‐ τίων.
Decl
.

51

.

1

.

6

εὖ γὰρ ᾔδειν ὡς, εἴ γέ τις τῷ φθάσαντι πλούτῳ κατὰ βραχὺ προστίθησιν ἕτερον καὶ δρῴη τοῦτο μὴ διαλείπων, ἐπηυξηκὼς ἔσται τὴν περιουσίαν εἰς πολυπλάσιον, ὃν τρόπον καὶ ποταμὸν ἐκ σταγόνων
5ἄλλοθεν ἄλλης συνεισρεούσης ἔξεστιν ὁρᾶν συνιστά‐ μενον.
Decl
.

51

.

1

.

7

ποσάκις ταῖς νεφέλαις ἐμεμψάμην, ποσάκις ταύταις λοίδορον ἀφῆκα φωνήν, ὅτι μὴ καὶ νῦν, ὥσπερ ἀμέλει τοῖς Ῥοδίοις ποτέ, πολὺν ἐπώμβρησαν τὸν χρυ‐ σόν, ὡς ἔχειν ἀμογητὶ τὴν ἔφεσιν ἀποπλῆσαί
5μου, καὶ δυεῖν θάτερον ηὐχόμην γενέσθαι, ἢ κἀμὲ τοῖς τότε ξυντετάχθαι βροτοῖς ἢ γοῦν ταὐτὰ συμβῆναι καὶ νῦν.
Decl
.

51

.

1

.

8

ποσάκις πρὸς τὴν Τύχην διείλεγμαι μονον‐ ουχὶ κατ’ ὀφθαλμοὺς ἐντυγχάνων αὐτῇ· μέχρι τίνος ἀποστραφήσῃ; λέγων, μέχρι τίνος περιόψει; ἵλεῴ ποτε πρὸς ἡμᾶς ἐπίβλεψον ὄμματι. οἴκτειρόν με
5ταλαιπωρούμενον. πολλοί σοι θησαυροὶ κεκρύ‐ φαται κατὰ γῆς. ἐξαπίνης ἡμᾶς πλουσίους ἀπέρ‐
γασαι. ἂν ᾖ βουλομένῃ σοι, τὸ προσιστάμενον οὐδὲ ἕν. ταῦτα μὲν πρὸς αὐτήν, ἀλλ’ ᾖδον τὸ τῆς παροιμίας ἐπὶ κωφῷ, ἀλλ’ αἰγιαλοῖς ἐδόκουν προσομι‐
10λεῖν ἢ νεκρῷ πρὸς οὖς διαλέγεσθαι.
Decl
.

51

.

1

.

9

ἐπεὶ οὔτε τῶν νεφελῶν οὔτε τῆς Τύχης ἀπωνάμην οὐδέν, αὐτὸς ἐμαυ‐ τῷ τὸν τῶν χρημάτων πόρον ἐξεύρισκον οὐδὲν ἀνιεὶς ὅσα τοῖς χρηματίζεσθαι βουλομένοις συμβάλλεται. ὅθεν
5ἄν, εἴ τις ἐπιβάλλων ὁπωσδήποτέ μοι χρυσίον φέρων ἐπέδωκε, πῶς ἂν εἴποις, τοῦτον ἡδέως ἑώρων καὶ ψυ‐ χῆς ἐναπολαβεῖν ἔνδον ἤθελον μονονού.
Decl
.

51

.

1

.

10

προσῄει προσαιτῶν καὶ πρὸς μεταδόσεις προσεκαλεῖτο, ἐγὼ δὲ τοσοῦτον ἀπεῖχον τοῦ πρὸς τὰς αἰτήσεις ἐπικλᾶσθαι ὥστε καὶ διαλοιδορεῖσθαί οἱ καὶ δριμὺ καὶ τιτανῶδες
5ἐνατενίζειν. εἰ δ’ ἀφιλάνθρωπόν με γλίσχρον τε καὶ κυμινοπρίστην καὶ τὰ τοιαῦτα τῶν ὀνομάτων ἀποκα‐ λέσειε, τούτοις αὐτὸς μᾶλλον ἢ τοῖς ἀντιθέ‐ τοις ἐγαννύμην ὀνόμασιν. οὐχ οὕτω τις πρὸς τὰς εὐ‐ φημίας ὡς ἐγὼ πρὸς ταῦτα ἡδέως ἐτύγχανον διακεί‐
10μενος τοιαῦτ’ ἀκούειν καὶ τὰ τούτων ἔτι χείρω μακρῷ μᾶλλον αἱρούμενος ἢ γοῦν ὀβολὸν τῶν ἐμῶν προέσθαι χειρῶν.
Decl
.

51

.

1

.

11

Ἀλλ’ ἐγὼ μὲν οὕτως, οἵ γε μὴν ἀνειμένως
βιοῦντες καὶ χλιδῇ χαίροντες ἀπ’ ἐναντίας ἐμοὶ καί, τὸ ὅλον εἰπεῖν, ἀσώτως τὴν σφῶν αὐτῶν ἐκδαπανῶν‐ τες ζωὴν ἐπαινέτου μου τετυχήκασι πώποτε; πολλοῦ
5γε καὶ δεῖ. πῶς γὰρ ἔμελλον, ὅπου γε καὶ πρὸς τὴν ὄψιν ἀηδῶς διεκείμην αὐτήν;
Decl
.

51

.

1

.

12

εἰ γὰρ ἔστιν ὅτε τινὶ συμβὰν οὕτω καὶ περιτύχοιμι, ἢ ἑτέραν ἐτραπό‐ μην εὐθὺς ἢ ἑτέρωσέ ποι τοὺς ὀφθαλμοὺς ἔτρεπον· εἰ δὲ καὶ τῆς θέας ἀνασχοίμην ποτέ, βαβαί, ἡλίκον
5ἑώρων. γαῦρον καὶ σοβαρὸν ἀτενίζοντά τινα τὰς ὀφρῦς ἀνεσπακότα, χρυσοπάστους περικείμενον ἐσθῆτας, ζώ‐ νην καὶ τὸν τῆς Ἀφροδίτης πολλῷ τῷ μέσῳ κεστὸν ὑπερβάλλουσαν, χρυσῷ περιρρεόμενον πάντοθεν ὡς μηδ’ ἀτενίζειν ἐξεῖναι τούτοις ἀσκαρδαμυκτὶ περιουσίᾳ
10στιλπνότητος, ὃν τρόπον οὐδ’ ἡλίῳ τὰς ὄψεις ἀν‐ έδην ἐπιβάλλειν ἰσχύομεν. τῷδ’ ἐκ ψυχῆς ἀπηχθανόμην ὁμῶς Ἀΐδαο πύλῃσι. τί γὰρ ἔδει τοσαύτης πολυ‐ τελείας ἐξὸν εὐώνοις περιβλήμασι τὴν χρείαν ἀπο‐ πληροῦν;
Decl
.

51

.

1

.

13

 Ἀλλ’ οὕτω μὲν αὐτὸς βιούς, οὕτω δ’ ἀποστόρ‐ γως ἔχων τῶν παρὰ πολὺ τοῖς ἐμοῖς τρόποις μὴ συμ‐ βαινόντων εἰς ἓν ἀγείρας τὸν πολυτάλαντον ἐκεῖνον χρυσὸν μηδενὸς ὁρῶντος, μηδενὸς συγγινώσκοντος κατα‐
5πιστεύω τῇ γῇ ἅτε τὴν τῶν κιβωτίων οὐκ ἀποχρῶσαν
ἡγησάμενος φυλακήν, προσέτι καὶ τῇ τῶν γειτόνων διδασκάλῳ χρώμενος συμφορᾷ, οἷς οὐ πρὸ πολλοῦ φῶρες ἐπιόντες νυκτὸς κιβωτίοις αὐτοῖς ἅπαντα τὸν ὄλβον ὑφείλοντο εὐπόρους μὲν ἐξ ἀπόρων ἑαυτοὺς
10ἀποφήναντες, ἐκείνους δὲ πενίας εἰς ἔσχατον περιστή‐ σαντες.
Decl
.

51

.

1

.

14

τοῦτο δὴ δεδιὼς ἐν μυχῷ γῆς κατορύττω τὰ χρήματα συγκατορύξας ἐμαυτὸν τρόπον ἕτερον. οὔ‐ τε γὰρ εἰς ἀγορὰν ἐμβάλλων οὔτε οἴκοι καθήμενος, οὐ τροφὴν προσφερόμενος τὸν νοῦν ἀφίστων αὐτῶν. ὠνει‐
5ροπόλουν νύκτωρ αὐτά. συνεχῶς ἐφιστάμην τῷ τόπῳ, περιήθρουν, περιεσκόπουν μή πού τι καὶ συνηνέχθη τῶν ἀβουλήτων.
Decl
.

51

.

1

.

15

ἀλλὰ γάρ, οἴμοι τῶν ἐπεισφρη‐ σάντων δεινῶν, πῶς εἴπω; πῶς διεξέλθω; ἐπέχεταί μοι τὸ φθέγμα καὶ προπηδᾷ τοῦ λόγου τὸ δάκρυον, ἕωθεν ἀναστὰς κἀν τῷ τόπῳ γενόμενος εἰωθὸς ὄν, βαβαί, πῶς
5οὐχ ἡ ψυχή μοι τοῦ τῶν ὀδόντων ἕρκους ἀφίπταται; τὸν μὲν βόθυνον ἀνορωρυγμένον ὁρῶ, τὰ χρήματα δὲ οὐδαμοῦ.
Decl
.

51

.

1

.

16

ὡς δὲ εἶδον, ὡς κατενόησα, ὥσπερ ἤχῳ βροντῆς παταχθεὶς ἐννεὸς ἐγεγόνειν. τὴν τῆς Γοργόνος εἶπεν ἄν τις ἰδὼν οὕτω μεταστοιχειῶσαί με τὴν κεφα‐ λήν. ὡς δὲ μόλις ἀνενεγκὼν ᾐσθόμην οἷ κακοῦ γέγονα,
5οἰμωγὰς προσετίθουν ταῖς οἰμωγαῖς, ἀφειδῶς τῶν τῆς κεφαλῆς καὶ πώγωνος ἐδραττόμην τριχῶν. ὢ πόσα τοῦ βαράθρου κατέπασα δάκρυα, πόσοις στεναγ‐
μοῖς ἐχρησάμην. ἔπεισί μοι θαυμάζειν ὅπως οὐκ ἀφῆκα καὶ τὴν ψυχήν. οὐ γὰρ ἀδάμαντος εἶχον φύσιν οὔτε
10μὴν σιδήρου τὴν ψυχὴν ἀπεσφυρηλάτημαι ἀπαθῶς ἐνέγκαι τοσαύτην, ὦ Γῆ καὶ Ἥλιε, συμφοράν.
Decl
.

51

.

1

.

17

 Τίς ὁ ταῦτά με δράσας; τίνι τὸ συμβὰν ἐπι‐ γράψομαι; εἴθε ποῦ γῆς ἐστιν ὁ κάκιστ’ ἀπολούμενος ἐπυθόμην καὶ πυθόμενος κατέσχον καὶ κατασχὼν κυνὸς δίκην τοῖς ὀδοῦσιν ἐσπάραξα καὶ σπαράξας πρὸς βίαν
5ἀπορρῆξαι τὴν ψυχὴν παρεσκεύασα. τάχ’ ἂν οὕτω, κἂν ᾖ τῆς ἀξίας ἐλάττων, δίκην ἀπέτισε.
Decl
.

51

.

1

.

18

ποῦ μοι τὸ Πυθικὸν χρηστήριον νῦν, ὡς τοῦ προκειμένου πέρι σαφῶς χρησμῳδήσειεν; ἀλλ’ ἴσως κἀκεῖνο λαβυρινθώ‐ δεις ἀνήσει καὶ λοξοὺς τοὺς χρησμούς, ᾗπερ ἔθος
5αὐτῷ. μάντεις μετακαλέσομαι, ἵνα τἀληθὲς πυθοίμην αὐτῶν; ἀλλ’, οἴμοι, κἀκεῖνοί με πρίν τι καὶ λέξαι μι‐ σθοὺς εἰσπράξονται. ἐγὼ δὲ πόθεν αὐτοὺς καταθήσο‐ μαι; ἐκ τῶν περιλειφθέντων χρημάτων; ἀλλ’ ἀπολώ‐ λασιν ἅπαντα.
Decl
.

51

.

1

.

19

τίς γένωμαι; ποῖ τράπωμαι; θανεῖν ἢ περιεῖναι βέλτιον ἥγημαι. τὸ πᾶσιν ἀπευκτὸν ἐμοὶ καταθύμιον. ποθῶ συναπολέσθαι τοῖς χρήμασιν. ὧν γὰρ παρόντων ἡδύ μοι τὸ ζῆν, πῶς οἷόν τε μὴ παρόν‐
5των περιεῖναι βούλεσθαι; οὐ τὴν φύσιν ἀνα‐ μενῶ τὸ τέλος ἐπάξουσαν, ἀλλὰ καὶ ταύτην φθάσας τὴν τελευτὴν ἐπίτομον θήσομαι ἀγχόνῃ χρησάμενος ἢ
κώνειον πεπωκώς. ἢ βουλόμενός τις ἀνακόψαι με τῆς ὁρμῆς τὸ τῆς ληθεδόνος ὕδωρ μοι κομισάτω πιεῖν, ᾧ
10τοσοῦτον, ὥς φασιν, ἰσχύος περίεστιν ὡς ἀμνηστίαν
τοῖς πεπωκόσιν ἐργάζεσθαι.