TLG 2102 048 :: DIDYMUS CAECUS :: Commentarii in Ecclesiasten (9.8–10.20)

DIDYMUS CAECUS Scr. Eccl.
(Alexandrinus: A.D. 4)

Commentarii in Ecclesiasten (9.8–10.20)

Source: Gronewald, M. (ed.), Didymos der Blinde. Kommentar zum Ecclesiastes, pt. 5 [Papyrologische Texte und Abhandlungen 24] Bonn: Habelt, 1979: 2–164.

Citation: Codex page — (line)

273lem

[καὶ ἔλαιον ἐπὶ κεφαλήν σου μὴ ὑστερη‐ σάτω.]
2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

273

οὐ τοῦτο λέγει, ὅτι τὸ τετρυ̣γημ̣έ̣ν̣ον ἢ γεγεωργημένον ὑπ̣[ὸ ἁμαρ]τ̣ω̣λ̣ῶν ἔ̣λ[αιον μὴ] | ψαυσάτω μου, ἀλλὰ τ̣ὸ̣ .... τ̣ο̣ῖς ἁμαρτωλ̣ο̣ῖ̣[ς] ἔλαιον ..[...]..μ̣η̣..... ...[...] | ὁ
3ὑμνῳδός̣· “ἡτοίμασ[ας ἐ]νώπιόν μου [τ]ρ[άπε]ζαν ἐξ ἐναν‐ [τίας τῶν θλιβόντων με,] | ἐλίπανας ἐν ἐλαίῳ τὴν κεφα‐
4λήν μ[ου”·] τοῦτο τὸ ἔλαιον προ[..... ....] π̣όν[ου καὶ] |
5ν̣όσου [..... ..... ...]ο̣τ̣ε̣ρ̣ι̣· χρῖσμα γὰρ ὂν ποιεῖ Χ(ρι‐ στὸ)ν τὸν χ̣ρ̣[ισθέντα ..... .....] | [.]ε̣ν· ἐχ̣[ρί]σθη γὰρ
6οὐχ ἵνα κτήσηταί τι, ἀλλ’ ἵνα εὐλογήσῃ τὰ χρίσ̣[ματα ..... ..... .] | ἅπερ Ἰ(ησοῦ)ς ἀνεδέξατο̣ ἀνθρώπινα, ἵνα κοσμήσῃ ταῦτα καὶ .[..... ..... .....] | τοῦτο πεποίηκε̣ν̣.
8κ̣[ατέβη] κ̣αὶ “ἐν τῷ Ἰορδάνῃ ποταμῷ” ν̣.[..... ..... ... ..] | [...]... τὸ δ̣ί̣αρ̣μα̣ τοὺς μέλλοντας εἰς αὐτὸ κατιέ‐
10ναι κ̣[α]ὶ̣ [..... ..... ..... ..] | [..]..[..... ....]
10ἵνα ὠφελήσῃ τὸ πρᾶγμα καὶ ἵνα ...[..... ..... ..... ...] | [ὅ]τ̣ι ‘διὰ τοῦτο ο̣[ὐ]κ̣ ἐ̣π̣ι̣σ̣τ̣εύσαμεν οὐδὲ ἠκο‐ λουθήκ〈α〉μεν .[..... ..... ..... ...] | [πα]ρ̣άνομος ὤν,
12π̣ε̣ρ̣ί̣τομος ὤν, ἐν ἀκροβυστίᾳ ὤν‘. [“ἠγάπησας δικαιοσύνην καὶ] | ἐμίσησας ἀ[νομί]αν·
13διὰ τοῦτο ἔχρισέν σε ὁ θ(εὸ)ς ὁ θ(εό)ς [σου ἔλαιον ἀ‐ γαλλιάσεως παρὰ] | [τ]οὺς μετό[χους σου”.] ὁρᾷς, ὅτι2
15καὶ οἱ μέτοχοι ἐχρίσθη[σαν ..... ..... .....] | [παρ’]
15α̣ὐ̣τούς [..... ..... ..... ...]τ̣ο̣ς̣ δ̣ι̣[...].., ἀλλ’ εκ[ ..... ..... ..... .....] | “μ̣έ̣τ̣[ο]χοι” γοῦν “Χ(ριστο)ῦ” λέ‐
16γονται, οὐκ αὐτὸς ...[..... ...] κ̣[αὶ ὁ Ἰωά]ννη̣[ς π]ε̣‐ ρὶ τούτου [τοῦ] | μυστικοῦ χρίσματος ἐν τῇ κατ’ αὐτὸν ἐπιστολῇ λέγει· “καὶ καθὼ[ς τὸ] αὐτοῦ χρῖσμα | διδάσκει
18ἡμᾶς περὶ πάντων, ἀληθές ἐστιν καὶ οὐκ ἔστιν ψεῦδος”. τ̣οῦτο οὖν τὸ | “ἔλαιον μὴ ὑστερησάτω” ποτὲ “τῆς κε‐
20φαλῆς μου”. καὶ ὥσπερ ἀδιαλείπτως προσεύ|χεται ὁ συν‐
20εχῶς ἐ̣ντεύξεσιν ταῖς πρὸς θ(εὸ)ν ἐνμένων̣—καὶ ὅρα τὸ λεγόμενον παρὰ | τῷ ἀποστόλῳ· “πάντοτε χαίρετε, ἀδια‐ λείπτως προσεύχεσθε ἐν παντὶ εὐχαριστοῦν|τες”. οὐ δί‐
22δοται ὅλως καιρὸς ἁμαρτίας· εἰ γὰρ πάντοτε χαίρει, κἂν θλίβη̣ται, χ̣[αίρ]ει καὶ λέγει· | “ἐν παντὶ θλιβόμενοι ἀλλ’
23οὐ στενοχωρούμενοι”, καὶ ἔτι· “πᾶσαν χαρ[ὰν ἡγήσασθε,] | ἀδελφοί, ὅταν πειρ[α]σμοῖς περιπέσητε ποικίλοις· τὸ δό‐
25κιμο[ν τῆς πίστεως] ὑμῶν | κατεργάζεται ὑπομονήν, 〈ἡ δὲ
25ὑπομονὴ〉 ἔργον τέλειον”· καὶ εὐθέως ἐπιφέρε[ι]· “μ[ακά‐ ριο]ς ἀνήρ, ὃς | ὑπομένει π[ειρα]σμόν, ὅτι δόκιμος γε‐4

274

νάμενος λήμψ[εται τὸν στέ]φανον τῆς | ζωῆς”.
1 “πάντοτε” οὖν “χαίρετε”. καὶ ὅτι οὐ τῆς καινῆς δια‐ θήκης μόνον τὸ μάθημα | τ̣οῦτο εκ..... ..ο̣ λέγει ὁ φά‐ σκων ὑμνῳδός· “εὐλογήσω τὸν κ(ύριο)ν ἐν | [π]αντὶ και‐
3ρῷ”. ο̣ὐ̣χ ὅτι καιρὸς ἡδέων ἐστίν, εὐλογῶ αὐ̣τόν, ἀλλὰ κἂν ἐπίπονα | [κ]αὶ ἀηδῆ ὑπά̣[ρξῃ], πάλιν εὐλογῶ εὐχα‐
5ριστῶν εἰδώς, ὅτι ὑπὲρ σωτηρίας ἐμῆς | [τοῦτ]ο γίνεται.
5καὶ ἰδὲ ζωὴν μετὰ γυναικός, ἧς ἠγάπη‐
5σας. ὡς πρὸς τὸ ῥητόν· ὅλως | [....]...[.....] π̣ρὸ τῆς
6ἐπιδημίας τοῦ σω(τῆ)ρ(ο)ς γάμος. ὥσπερ δὲ οὐκ ἐκωλύ‐ ετο | [.....]ο̣.[. οὐ]δ̣’ ο̣ὕ̣τ̣ως ἐπετρέπετο ὡς οἱ ἄλλοι ἄν(θρωπ)οι συνοικεῖν γαμετῇ, ἀλλὰ | [.....]ε̣ν̣[..] καὶ
8ἐπιστημόνως. καὶ τοῖς τελείοις εἴρητο μετὰ τὴν ἐπιδη‐ μίαν | [τοῦ σ]ω̣(τῆ)ρ̣(ο)[ς ὅτι]· “ὁ καιρὸς συνεσταλμέ‐
10νος· λοιπὸν ἵνα καὶ οἱ ἔχοντες γυναῖκας | [ὡς μὴ ἔχον‐
10τ]ε[ς ὦ]σιν”. πολλάκις ἡμῖν ἀποδέδεικται τοῦτο, ὅτι εἴ ποτε ἦν κ[αιρὸς] | [..... ..... ....]οτι οὐκ ἐπιμέλε‐
ται παιδοποιήσεως ἡ γυνή, ἀπείχετ[ο ὁ] | [ἅγιος αὐ‐6
12τῆς]· ὅ̣π̣ως μὴ δοκοίη 〈μὴ〉 παιδοποιίας ἕνεκα +του+ συντυχεῖν, ἀλλὰ ἐπὶ θήραν̣ | [ἡδονῆς .... ἐ]ν ἐκεί‐
13νοις μάλιστα τοῖς καιροῖς, ἐν οἷς ἠδύνατο σύνλημμα̣ | [εἶναι, συνεγ]έ̣ν̣ο̣ν̣το ταῖς γαμεταῖς. οὗτος δὲ ὁ γάμος
15οὐκ ἐλαττοῦται παρθε|[νίας· ὁ μὲν γὰρ] ἄγαμος οὐκ ἔχει ὑπόμνησιν ἐνοχλ̣οῦσαν· οὗτος δὲ ἐπ’ ἐξουσίας̣ | [.....
16..... .... σ]υ̣νοῦσαν καὶ εἰς τοῦτο παραλημφ̣θ̣εῖσαν, ὅ‐ ταν ἀπέχητ̣α̣[ι] | αὐ[τῆ]ς ....[.]..... .ν..... .....
17..... ..... .ον ἔχει. τοῦτό π̣ο̣τ̣ε̣ καὶ | π[ρὸς] τοὺς Μανιχαίους εἶπον
18〈 〉, ὅτι· ‘σκόπησον, οἷον μέγεθός ἐστιν | τα[ύ]της τῆς σωφροσύνης· μὴ γὰρ κολάσει ὑποβάλλεται,
20ἐὰν συνέλθῃ τῇ γυναικὶ ἑαυτοῦ | ἐν [κα]λῷ καιρῷ· μὴ
20γὰρ ψόγον αὐτῷ φέρει, μὴ γὰρ παρανομία αὐτῷ λογίζεται. ἐπειδὴ δὲ | αὐ[τ]ὸ̣ς ὑπερανέβη τὸν νόμον τοῦτον καὶ ἄλ‐ λῳ νόμῳ ἑαυτὸν ἐκδέδωκεν ἀγγελικῷ, | δι[ὰ τ]οῦτο ἀπέ‐
22χεται τούτου ὡς ἀνοικείου πράγματοσ‘. σοφιστικῶς οὖν ἠρώτησέν με | [.....]ν̣. π̣ρότασιν·
23ἔλεγέν μοι· ‘τί τὸ βούλημα τοῦ Ἰ(ησο)ῦ‘; ἤθελεν δέ, ἵνα εἴπω οἷον ‘τὸ ἀγαμεῖν‘, | [αὐτ]ὸ̣ς̣ δ̣ὲ τ̣οὺς πατέρας
24προαγάγῃ τοὺς παλαιούς. λέγει· ‘τί τὸ βούλημα τοῦ Ἰ(η‐
25σο)ῦ‘; λέγω· ‘ποιεῖν | [τὰ ἔργα τ]ο̣ῦ̣ Ἀ̣βραὰμ καὶ πι‐8
25στεύειν εἰς Μωσέα‘. λέλυται αὐτοῦ εὐθέως τὸ σόφισμα. | [..... ...]....η̣γ̣ίοχεν τὸν λόγον καὶ λέγει μοι ὅτι· ‘τὸν πύκτην τῷ τραγῳδῷ | [ἔμιξασ‘. λέγω] αὐτῷ· ‘οὐδὲ

275

ἔμιξα τὸν πύκτην τῷ τραγῳδῷ οὐδὲ τὸν τραγῳδὸν | τῷ πύ‐
1κτῃ, ἀλλὰ τὸν τραγῳδὸν τῷ τραγ[ῳ]δῷ συνέζευξ̣α καὶ τὸν πύκτη[ν τῷ] | πύκτῃ· ἀθλοθέτης γὰρ σπεύδω εἶναι ἄ̣ψ̣ε̣υ̣‐
2στοσ‘. καὶ ὡς π[ρ]ὸς τὸ ῥητὸν οὖν “συν[ευ]|φραίνεται γυναι‐
3κ[ί]” τις “τῇ ἐκ νεότητ[ος]” αὐτοῦ, ἐὰν οὕτω[ς αὐτῇ] π̣ρο̣[σ]έρ̣χε̣τ̣[αι ὡς] | βούλεται νόμος, ὥστε “τίμιον γά‐
4μον” [ἔχ]ειν “καὶ κοίτην [ἀ]μ[ί]αντον”.
5 δ[ηλοῖ] | καὶ μονογαμίαν ἡ λέξις· οὐδὲ γὰρ ὁ [π]ολ‐ λὰς ἔχων “ἐκ νεότητος” [ἔχει αὐτάς], | ἀλλὰ μόνην τὴν
6πρώτην.
6 “μετὰ γυν[αι]κός, ἧς ἠγάπησας”. [..... ..... .. ἡ ἰ]|‐ δία καὶ ἡ μόνη καὶ πρώτως συναπ[το]μένη ‘ἀγάπησ‘ ἐστὶν [‘γυνή‘· κἂν .....]| τι ἕτερόν τι ἀποκρούσηται τὴν ἀγά[π]η̣ν, ἀλλὰ κατὰ φ̣ύσ[ιν ..... .....] | αὐτὸς
9ὁ λόγος οὖν συνᾴδει τῇ τοιαύτῃ 〈λέξει〉· “θρήνησον πρ[ό]ς
10μ[ε ὑπὲρ νύμφην] | περιεζωσμένην σάκκον ἐπὶ τὸν ἄνδρα αὐτῆς τὸν [παρθενικόν”. ἐστὶν] | τὰ ἐκ ταλαιπωρίας καὶ
κακίας τῶν ἀν(θρώπ)ων συμβαίνοντα θ̣ρ[ήνων ἄξια.] | συμ‐10
12βαίνει δὲ διά τι τὸν πρῶτον μισ̣ῆ̣σαι, εἰ μὴ οὕτως α.[ ..... ..... ...] | τὸν δὲ δεύτερον δι’ ἄλλο τι, οὐ διὰ
13τὴν συνβ̣[ί]ωσιν. καὶ ἐν τα̣ῖ̣[ς Παροιμίαις] | δέ—καὶ τοῦτο τοῦ αὐ‐
14τοῦ σοφοῦ ἐστιν—εἴρητ[αι τ]ο[ι]οῦτο· “συνευφραίνου
15[μετὰ γυναικὸς τῆς] | ἐκ νεότητός σου, ἔλαφος φιλίας
15καὶ πῶλος 〈σῶν χαρίτων ὁμιλείτω σοι, ἡ δὲ ἰδία ἡγεί‐ σθω σου〉 | καὶ συν[έσ]τω σοι ἐν παντὶ κ[αι]ρῷ· [ἐν γὰρ τῇ ταύτης φι]|λίᾳ συνπεριφερόμενος πολλοστὸς ἔσῃ.
17〈μὴ πολὺς ἴσθι πρὸς ἀλλοτρίαν γυναῖκα〉”. ἐὰν ἐπὶ [ῥη‐ τοῦ] λάβωμεν αὐτ[ό], ο̣ὐ | φαίνεται οὕτως ἔχον· μᾶλλον γὰρ ἐκ πλειόνων γυν[αι]κῶν πολλοσ[τ]ός | τις ἔσται ἢ
19ἐκ μιᾶς. συμβαίνει τὴν μίαν ἢ ὀλιγοτόκ[ον] εἶναι ἢ στεῖ‐
20ραν. ἀμέ|λει γοῦν καὶ ἐν τῇ ἱστορίᾳ τῶν γραφῶν πολλοὶ φαίνον[ται τ]οῦ Σολομῶν[ο]ς υἱοὶ | καὶ ἄλλ〈ων ὧν〉 πλεί‐
21ονας γυναῖκας εἶπον. λέγει οὖν, ὅτι σ[ο]φίας μνημ[ο]νεύ|σας καὶ εἰπὼν “ἐ‐
22μῇ σοφίᾳ πρόσ[ε]χε” περὶ γυναικὸς εὐθ̣έ̣ω̣ς παρα̣γγε̣λε̣ῖ. “συν|ευφραίνου” οὖν “μετὰ γυναικὸς τῆ[ς] ἐκ νεότητός σου”. καὶ θ̣έ̣λω κ[..... εἰ]|πεῖν τὸ “ἐκ νεότητος”, οὐ
24καινοτέ[ρ]ως, λέγω τὸ μὴ κείμενον ἐ̣ν̣ γ̣ρ̣α̣φ̣[ῇ] τ̣[ινι], |
25τὸ μὴ πολλοῖς θηρώμενον. “ἐκ νεότητος γυνή” ἐστιν ἡ
ἀληθῶ̣ς̣ .[.].[.]..., | ἡ ἀληθινὴ ἠθικὴ ἀρετή· πάντως [γ]ὰρ συνεφύη αὕτη τῇ ψαλμ̣[ῳ]δ̣ί̣[ᾳ ....]... | διδασκα‐ λίαι καὶ ἐπίπλαστοι ἀρεταὶ καὶ μετ’ ἐκείνας εἰσὶν12

276

κ̣[....].... | [...]..... ..ι νομιζ..... ..σ̣π̣ε̣[..]
1..... .ο̣ν̣ λέγων· ἐὰ̣ν̣ ᾖ{ν} ὁ υ(ἱὸ)ς θέσει υ(ἱό)ς, | [ὡς ο]ἴοντ̣[αι] ο̣ἱ [Ἀ]ρείου καὶ Ε̣ὐ̣νομίου, [ἀδύ]ν̣α̣‐ τ̣όν ἐσ̣τ̣ιν μὴ εἶναι ἄλλον πρὸ αὐτοῦ. | [...]..... .
3ἔννοια[ν τοῦ] θέσθαι [τέκνα] οἱ ἄν(θρωπ)οι, εἰ μὴ ᾔδεσαν κατὰ φύσιν τινά | [....]μη.[..... ..... ..]
4...ανο.[....]ο̣ντο εἰς ἔννοιαν τοὺς εἰσποιητοὺς υἱούς |
5[....]αι κ.[..... ..].. λαβεῖν τὴν νόησιν ταύτην· σκό‐ πει· ἐνίοτε οὐ θέλουσιν | [..... ..... .....]ους νομί‐ ζεσθαι, ἀλλὰ κατὰ ἀλήθειαν, εἰδότες ὅτι προηγού|[με‐
7νός ἐστιν ὁ κατὰ ἀ]λήθειαν υἱός. οὐδ’ ἂν ἐληλύθεσαν οἱ ἄν(θρωπ)οι εἰς τὸ θεοποιῆσαι | [..... ....., εἰ
8μὴ ᾔ]δεσαν ἀληθῶς εἶναι θ(εό)ν. καὶ ἐπὶ πάντων τοῦτο εὑρήσεις· | [..... ..... . συντρ]αφεῖσα τῇ ἀν(θρώπ)ου
10ὑπάρξει φιλοσοφία· τὸ γὰρ “ἐκ μεγέθους | [κτισμάτων
10ἀναλόγ]ως τὸν γενεσιουργὸν αὐτὸν θεωρεῖσθαι” αὐτοδί‐ δακτον | [..... ..... ..... .]ιστάμενον. καὶ ἡ ἀρετὴ
πάλιν· ὁ προσποιούμενος | [..... ..... ..... .]ι τοῦ‐14
12το, ὅτι ἀληθῶς σώφρων ἔστιν. “ἐκ νεότητος” οὖν “γυνὴ̣” | [..... ..... ..... .]
13ἡ κατὰ τὴν κοινὴν ἔννοιαν, ἡ κατὰ τὴν θεόπεμπτον | [..... ..... ..... .] ὁ ταύτῃ “συνπεριφερόμενος πολ‐
15λοστός” ἐστιν· πολλὰ δὲ | [τέκνα τίκτει αὐτῷ] καὶ θεω‐
15ρητικὰ καὶ λογικά. δεῖ δὲ καὶ “πρὸς ἀλλοτρίαν” ὀλί‐ γως | [ἰέναι, τουτέστιν] πρὸς τὴν ἔξωθεν σοφίαν, πρὸς τὸ εἰδέναι ὅτι ἱκανόν | ..[.....]..[..... .] ἔχει τὸ
17εἶναι, τὰ δὲ καθ’ ἑαυτά. καὶ ἵνα ἀπὸ τῶν παχυτέρων | ἄ̣ρ̣[ξ]ω̣μαι̣ δ̣[.]ε̣[....].[..]..... .ν[..]ιν καὶ γνῶσιν στοιχει[..... ...]|β.[..]· οὕτω γὰρ καὶ τοῖ[ς θ]είοις
19ἐντεύξεται.
20καὶ κατὰ τοῦτο ὁ Φίλων ἐξέλαβεν | τὴ[ν] ..αν προτί‐
20κτει[ν] τῆς ἀρετῆς τῆς τελείας· εἰ μὴ γάρ τις τέκῃ ἐκ τούτων | τῶ[ν μ]ικρῶν, οὐ δ[ύ]ν[ατ]αι π(ατ)ὴρ τῶν ἔρ‐ γων τῶν ἀμιάντων καὶ τῶν θεω|ρημάτων τῆς σοφίας γενέ‐
22σθαι. τὸ δὲ αὐτὸ τοῦτο ὁ ἀπόστολος ‘γράμμα‘ καὶ ‘πν(εῦ‐ μ)α‘ | λέγ[ει· κ]αὶ ἀδύνατόν ἐστιν τὰ τῆς ἀναγωγῆς νο‐ ῆσαι μὴ ἀκριβώσαντα τὰ τῆς | ἱσ̣τ̣[ορία]ς.
24καὶ πρὸς ῥητὸν δὲ ἔχει καὶ τὸ τῶν Παροιμιῶν, εἰ καὶ
25παροιμιῶδές ἐστιν. | [τοῦτο] ο̣ὖ̣ν λέγει ὅ̣τ̣ι· οὕτως ἔστω16
25σου ἡ γυνὴ ὡς “ἔλαφος φιλία〈σ〉”. ἀναιρετικὸν δὲ τὸ | ζ̣[ῷον ........ντων ἑρπετῶν. τοῦτο λέγει· ἡ φιλία ἡ πρὸς τὴν γυναῖκα | πᾶσ̣[αν ἡδο]ν̣ὴ̣ν̣ θηριώδη καὶ ἰώδη{ν} ἀναιρείτω, καὶ “πῶλος τῶν σῶν | χαρ[ίτων” ἔ]σ̣τω, μὴ
28δεδαμασμένη ὑπ’ ἄλλου. |

277

πάσας τὰς ἡμέρας ζωῆς ματαιότητός
1σου τὰς δοθείσας σοι ὑπὸ τὸν ἥλιον, πάσας τὰ[ς ἡμ]|ρας ματαιότητός σου.
2 ἐλέχθη ὅτι ἔσ̣[τ]ιν τις “γ̣υ̣ν̣ὴ̣ ἐ̣κ̣ νεότητος” [στ]ερ‐ γομέ̣[νη καὶ] | ἀγαπωμένη ἡ κα[τ]ὰ φύσιν σοφί̣α̣ ..[..] τίκτει φρ̣[όνησ]ι̣ν̣ ὁ σοφός· “ἡ σοφ[ία” γὰρ] | “τίκτει
4ἀνδρὶ φρόνησιν”. καὶ περὶ αὐτῆς λέγει ὅτι· “ἐραστὴς
5ἐγενόμην τοῦ [κάλλους] | αὐτῆς” καὶ “ἤγαγον αὐτὴν πρὸς
5συμβίωσιν” ἐμαυτῷ. αὕτη ..[..]....νετ̣η [..... ...] | καὶ ἡ ἀγαπωμένη γυνή, ἡ ἀξία τοῦ ἀγαπᾶσθαι. “ἐδόθησάν σοι̣ ὑ̣π̣ὸ τὸν ἥλιον [πᾶσαι αἱ] | ἡμέραι”·
7πάντως γὰρ πέρας ἔχει καὶ ἀριθμὸν ὁ χρόνος τῶν ἡμε‐ ρῶν· [λέγει] | καὶ ὁ ὑμνῳδός που· “γνώρισόν μοι, κ(ύ‐ ρι)ε, τὸ πέρας μου καὶ τὸν ἀρ[ιθμὸν τῶν ἡ]|μερῶν μου,
9τίς ἐστιν, ἵνα γνῶ, τί ὑστερῶ ἐγώ”. ταύτας [...]..[.....18
10..... ἡ]|μέρας, ἃς βούλεταί σε ὁ θ(εὸ)ς ὑπὸ τὸ ζῆν εἶναι καὶ τὸν ἥλιον ε.[...]ουμ[..... ...]|ματα τῷ
11θεῷ μου τὰ ποιήματα ὡς ἀποδοχῆς ἄξια εἶναι. ἐὰν ο̣ὖ̣[ν περὶ τῆς] | ἀνηγμένης γυναικὸς καὶ τῶν καταλλήλων ἔρ‐ γω[ν] λ̣έγηται, [ἐκ μέρους] | γιγνώσκειν καὶ προφητεύ‐ ειν ἔστιν ὑπὸ τὸν ἥλιον. ἡμέρ.....[..... ...] | σεμνῶς
15καὶ σπουδαίως ἄγειν [..... ..... ..... ...]|μενον τέ‐
15λος ἔλθῃ, ἵνα ὡς ἐνδέχεται ὧδε γιγνώσκ〈ω〉μεν .ω̣ς̣.θ. [..... ..... ..]|νωμεν.
16 “πάσας τὰς ἡμέρας ματαιότητός σου”. αἱ τῆς ζ̣ω̣ῆ̣[ς] ἡ̣[μέραι αἱ δοθεῖ]|[σαι ὑπὸ] τὸν ἥλιον “ματαιότητός” εἰσ̣ι̣ν̣ [..... ..... ..... ..... ..... .. ζωὴ]| πρὸς
18{τ}ἣν ἔχομεν νῦν, ἀγαθὴ καὶ φωτεινὴ ἔχ[ε]ι̣ ..[.]α̣, ἀλλ’ οὐχ οὕτω̣[ς ..... .. μέ]|νουσιν· διαδεχθήσονται γὰρ ὑπὸ
20μειζόνων ἡδονῶν, ὑφ’ ὧν αὐτὸς ὁ [θ(εὸ)ς λέγει·] | “μα‐
20κρότητι ἡμερῶν ἐνπλήσω αὐτόν”, καί· “ὁ τιμήσας”, φησίν, “τὸν π(ατέ)ρα [καὶ τὴν] | μητέρα αὐτοῦ ἔσται πολυχρό‐
21νιος καὶ μακροήμερος”. οὐ φαίνεται δὲ ἡ ἱστορί[α οὕ‐ τως] | ἔχουσα. ἔτι δὲ μᾶλλον Μωϋσῆς ἔδειξεν, τίς ἐστιν ἡ “μακρότης τῶν ἡμερῶ[ν τῆς] | ζωῆς”· “αὕτη20
23δὲ ἡ ζωή σου καὶ αὕτη ἡ μακρότης τῶν ἡμερῶν σου ἀγα‐ πᾶν [κ(ύριο)ν τὸν] | θ(εό)ν σου ἐξ ὅλης ψυχῆς σου καὶ
24ἐξ ὅλης καρδίας σου”. ἡ ἀγάπη ἡ [ἐκ καρδίας καὶ] |
25ψυχῆς γινομένη καὶ συντόνως ἐπιμελουμένη φω[τι]σ̣μὸν ..[..... ..] | παρέχει· ἀεὶ ἐν ἡμέραις ἐστίν. καὶ ἐ‐ πεὶ ἐκ νοημάτων ε̣ἰ̣ς̣ νο̣[ήματα μείζο]|να μεταβαίνει, οὐ
27μία ἡμέρα ἐστίν. μετὰ πάσας μέντοι [ταύτας ἡμέρας] |

278

[τὰς] κατὰ προκοπὰς λέγει ‘μία ἡμέ̣ρ̣α‘, ἧς ἔρωτα λα‐ βὼν ὁ Ἀβραὰμ ἐχάρη θεασά|[με]νος αὐτὴν νῷ, ὡς ἐνε‐
2δέχετο· καί· “αὕτη ἡ ἡμέρα, ἣν ἐποίησεν ὁ κ(ύριο)ς”. μία λοιπὸν | [ἀντὶ] πολλῶν. | [ὅτι αὐτ] μερὶς ἐν τῇ ζωῇ σου καὶ
4ἐν τῷ μόχθῳ σου, ᾧ σὺ μοχθεῖς ὑπὸ
5τὸν ἥλιον. πάν|[τα], ὅσα ἂν εὕρῃ ἡ χείρ
5σου τοῦ ποιῆσαι, ὡς ἡ δύναμις σπούδα‐
5σον. τοῦτο | [λέ]γ̣ε̣ι̣· ἡ̣ κο̣ι̣νὴ̣ ζωὴ μερίς 〈σ〉ού ἐστιν.
6 ἐὰν δὲ καὶ ἐπὶ τοῦ ῥητοῦ, τοῦτο λέγει· “μερίς | [σου] τ̣ο̣ῦ̣τ̣ό̣ ἐστιν τὸ φέρειν τὰς τῆς “ματαιότητος ἡ‐ μέρας” ὡς δεῖ καὶ ἐπαινετῶς | [..... ...].ο̣δέδοται22
8καὶ ὧδε, οὐχ ἵνα ἁμαρτήσῃς, ἀλλ’ ὡς ἐνδέχεται, ἵνα κα|[..... ...]....
9“ἐν τῷ μόχθῳ” οὖν, “ᾧ σὺ μοχθεῖς ὑπὸ τὸν ἥλιον”.
10“μοχθεῖς ὑπὸ τὸν | [ἥλιον” ὑπὲρ ...]η̣τ̣ω̣[ν], οὐχ ἵνα εἰς μέθας αὐτὰ ἔχῃς ἢ εἰς κενοδοξίαν ἢ εἰς τὸ | [.....
11..].α̣ν̣[..] εἶν[αι]· “ψυχή, ἔχεις ἀγαθὰ εἰς ἔτη πολλά· φάγε καὶ πίε”. μὴ οὕτως | [..... ..]..[.] ἡ̣δ̣ο̣ν̣[ὴν] δεῖ. δέδοται γὰρ ταῦτα τοῖς | [“ὑπὸ τὸν ἥλιο]ν μοχθοῦσιν”, ἵνα φάγωσιν καὶ ἐνδύσ〈ω〉νται, οὐχ ἵνα με|[..... ...].θ̣.
14ἀποθῶνται καραδοκοῦντες καιρόν, ἐν ᾧ δύνανται ἴσως |
15[..... ..]
15 [“πά]ντα” οὖν, “ὅσα ἐὰν εὕρῃ ἡ χείρ σου, ὡς ἡ δύ‐ ναμίς σου ποίησον”. ἡ πρᾶ|[ξίς σου ἐχέτω ὡς] ἡ δύναμις.
16“ὡς ἡ δύναμίς σου” ἔχει, “ποίησον”. κατ’ ἀναλογίαν | [..... .....]..... . ἡ̣μῖν συνσταθείσης τὰ χαρίσματα τοῦ ἁγίου δ̣υ̣ν̣α̣|[.....].κ...... ....ν τὰ λογικὰ ἑαυτοῦ
ἀ̣ργ̣ύ̣ρ̣ι̣[α] ο̣ὐ̣κ ἐκτ̣ί̣ν̣[ει] τὴν δύναμιν· ... | [...] ἔχων24
19καὶ ἐκβιαζ[ό]μενος ἑαυτὸν πέρα τοῦ δέοντος οὐ πόθῳ,
20ἀλλὰ φιλονικίᾳ | [ἢ ἄλ]λ̣ῳ̣ τινὶ ἐκβιαζόμενος ἑαυτὸν ἁμαρτάνει· οὐ δύναται γὰρ ὑπερισχύσας ποιῆσαι | [ὡς
21ὁ ἐκ] πέντε πέντε ποιήσας· οὐκ ἔχει δὲ τοσαύτην δύνα‐
21μιν. ῥητέον οὖν καὶ ἐκκλη|[σιασ]τικώτερον· ὁ τὸν γάμον
22τίμιον μετερχόμενος κατὰ τὴν δύναμιν τοῦ τελείου | [σοφ]οῦ ἔ̣χ̣ων αὐτὸν καὶ ἐνκρατεύεσθαι προῃρημένος κα‐ τὰ τὴν ἐνδιδομέ|[νην ὑπ]ὸ̣ τῆς ἐνκρατείας δύναμιν ἐν‐
25εργείτω καὶ κατὰ τὴν παρθενίαν. καὶ | [ὡσαύτως] ἔ̣[χει]
25ἐπὶ τῶν ἄλλων προκοπῶν τῶν ἀρετῶν· ὁ εἰσαγόμενος ὡς | [εἰσαγόμ]ε̣νος, ὁ̣ τ̣ο̣ι̣άνδε προκοπὴν ἔχων ὡς τοιάνδε ἔ‐ χων, ὁ τὴν τελειότητα | [λαβὼν ὡς τ]ελειότη̣τ̣α̣ λ̣αβών. κατὰ δύναμιν οὖν ποιεῖν δεῖ, καὶ οὐκ ἀσθενὴς | [.....
28..... ..].. ἐλαττοῖ τὴν ἐνοῦσαν τῆς προαιρέσεως δύνα‐

279

μιν καὶ προθυμίαν | μηδὲ ὑπερτείνου εἰς ἃ μὴ δύνῃ. ὅτι οὐκ ἔστιν ποίημα καὶ λογισμὸς
2καὶ γνῶσις καὶ σοφία ἐν ᾅδ, ὅπου σὺ
2πορεύῃ [ἐκεῖ]. | καὶ ἐν τῷ ψαλμῷ γοῦν κεῖται τὸ τοιοῦτο· “ἐν δὲ τῷ
ᾅδῃ τίς ἐξομολογήσεταί σοι”; [καὶ] | πάλιν ἀναιρεῖ ταῦ‐26
4τα πάντα τὰ ἀναγκαίως τεθειμένα ἀπὸ τοῦ ᾅδου· φ̣α̣ί̣[νε‐
5ται] | δὲ ὁ Ἀβραὰμ ἔχων ἐν τῷ ᾅδῃ καὶ λογισμὸν καὶ σοφίαν καὶ γνῶ̣σ̣ι̣ν̣ [καὶ ἐξο]|μολογούμενος τῷ θ(ε)ῷ. ὁ
6ποτὲ καὶ ἄλλους εἰς τοῦτο προ̣τ̣ρ̣επόμενο̣ς̣ τ̣ί̣ λ̣έ̣[γει], | ἴδωμεν· “οὐκ ἔστιν”, φησίν, “ἐν τῷ θανάτῳ ὁ μνημονεύ‐ ων σου· ἐ̣ν̣ δ̣ὲ̣ [τῷ ᾅδῃ] | τίς ἐξομολογήσεταί σοι”; ἐὰν
8ἐπὶ ῥητοῦ ληφθῇ τοῦτο, ψεῦδός ἐστιν· [οἱ ἅγιοι γὰρ] | ὅποι ποτ’ ἂν ὦσιν, θ(εο)ῦ μνημονεύουσιν. περὶ ἄλλου
10ἄρα θ̣α̣[νάτου λέγει τοῦ] | ἑπομένου τῇ ἁμαρτίᾳ, περὶ
10οὗ εἴρηται· “ψυχὴ ἡ ἁμαρτάνουσ[α, αὕτη ἀποθανεῖται”.] | καὶ πάλιν· “ἡ ἁμαρτία ἀποτελεσθεῖσα ἀποκύει θάνατ[ο]ν”. ὁ [ἐν τούτῳ τῷ θανά]|τῳ τυγχάνων οὐ μνημονεύει θ(εο)ῦ. “ἀποστραφήτωσαν [οἱ ἁμαρτωλοὶ] | εἰς τὸν ᾅδην, πάντα
13τὰ ἔθνη τὰ ἐπιλανθανόμενα τ[οῦ θ(εο)ῦ”. ..... ....] | “οὐκ ἔστιν ὁ μνημονεύων” οὐδὲ ὁ ἐξομολογούμενος .[...
15..... .....] | καὶ “ἐν θανάτῳ μνημονεύοντες” οἱ ἅγιοι καὶ “ἐν τῷ ᾅ̣δ̣[ῃ ἐξομολογούμενοι”], | ὡς τὰ περὶ τοῦ Ἀ‐
16βραὰμ ἐδήλωσεν. καὶ εἰ ὄντως ἐν τοῖς κόλποις [τοῦ Ἀ‐ βραὰμ ἀνα]|παύονται ο̣ἱ̣ ἅγιοι, ἐξομολογούμενοι ἐκεῖ ἀ‐ [να]π̣αύο[νται] κ̣[αὶ γνῶσιν ἔχον]|τες κα̣ὶ σ̣ο̣φί̣αν καὶ λο‐
18γισμόν.
λοιπὸν [οὖ]ν̣ ὥ̣σ̣[περ ὁ αἰσθητὸς θάνα]|τος, ὃν πάν‐28
19τες ἴσμεν, οὗτος ὁ θάνατος, παράβ̣[ασίς ἐστιν εἰς τὸν
20ᾅδην] | χωρίον τι, ἔνθα συνρέουσιν αἱ ἀπαλλαττόμενα[ι τῆς σαρκὸς ψυχαί—κατὰ δὲ τὰ] | ἔργα ἃ ἔχουσιν καὶ τὴν
21διάθεσιν ἐκεῖ γίνονται κ[αὶ εἰς τὸ ἀνώτερον καὶ κατώ]|‐ τερον· τὸ γὰρ βαροῦν σῶμα ψυχὴν ἀπηχθισμένα[ι εἰς δια‐ φόρους τόπους χω]|ροῦσιν—λέγω τοίνυν, ὅτι ὥσπερ τὸν αἰσθητὸν θάνατο[ν διαδέξεται ὁ ᾅδης] | χωρίον ὂν ψυ‐
24χῶν γεγυμνασμένων σαρκῶν, οὕτω [..... ..... ..... .]|
25νον θάνατον κατάστασίς τις διαδέξεται ᾅδης καλου[μένη. καὶ ὥσπερ οἷόν τ’] | ἐστιν “ἐπὶ γῆς περιπατοῦντα ἐν οὐ‐ ρανοῖς ἔχειν τὸ πολί[τευμα” ..... .....]|κως ἐν τῷ οὐ‐
27ρανῷ ἔχει ἐκεῖ πολίτευμα “τὰ ἄνω φρον[ῶν” καὶ “κατὰ σκο‐ πὸν] | ἀεὶ μεταδιώκων τοῖς ἔνπροσθεν ἐπεκτείνεσθαι”,

280

ο[ὕτως ἐν τῷ ᾅδῃ ἐσ]|[τὶν ὁ] νεκρωθεὶς κατὰ τὴν ψυχήν· δι’ αὐτὸ τὸ ἁμαρτάνειν ἐν καταστάσει ἐστὶν ᾅδῃ | [κα‐
2λου]μ̣ένῳ. καὶ οὔκ ἐστίν γε ὁ ᾅδης οὗτος τόπος ἀλλὰ κα‐ τάστασις. δυνατὸν δέ | [τινα] μεταβαλόντα καὶ μετανο‐
3ήσαντα μεταστῆναι ἀπὸ τοῦ ᾅδου καὶ τοῦ θανάτου. |
[ἐν τούτῳ] ο̣ὖ̣ν̣ τῷ ᾅδῃ τῷ ὡσανεὶ καταστάσει νεκρῶν30
5ἐοικότι “οὐκ ἔστιν λογισμός”. | [οὐ τοῦτο] λ̣έ̣γ̣ω, ὅτι
5οὐ λογίζονται· καὶ γὰρ ὁ πλούσιος ὁ μετὰ Λαζάρου ὀνο‐ μαζόμενος | [λογιζό]μ̣εν̣ο̣ς ἔλεγεν, ἃ εἴρηκεν. οὐ λογι‐ σάμενος ὅτι χρῄζει καταψυχάδος τινὸς | [διὰ τὴν ἀλγη‐
7δό]να τῇ γλώττῃ αὐτοῦ, παρεκάλει περὶ ταῦτα; οὐ λογι‐ ζόμενος ὅτι ἔχει πέντε | [ἀδελφοὺς] ἐ̣ν̣ τῷ βίῳ τὰ αὐτὰ
8αὐτῷ πράττοντας; καὶ λογιζόμενος οὐκ εἶπεν· “Λάζαρον | [πέμψον εἰς αὐτού]ς̣”; ἀ̣[λλ’ ὁ] ἀ̣ληθῶς λογισμὸς οὐκ
10ἔστιν ἐκεῖ. ὥσπερ τὸν λόγον τὸν | [ψευδῆ οὐ λέγομ]εν ἐτεὸν λόγον, οὕτω καὶ τὸν μάταια λογιζόμενον λέγομεν |
11[..... .....]ο̣σ̣ε̣..[. τὸ]ν ἀληθῶς λογισμόν. οἶδα δέ, ὅτι παρετηρησάμην εἰς τό· | [“πᾶς ὁ αἰτῶν
12λα]μβάνει”· ὁ ἐκεῖνα αἰτῶν, ἃ καὶ αὐτῷ συμφέρει καὶ τῷ αἰτουμέ|[νῳ ..... .. θ(ε)]ῷ̣ πρέπει παρασχεῖν. ὁ ὄντως οὖν λογισμὸς οὐκ ἔστιν ἐν τῷ ᾅδῃ, | [τὸ
14λογίζεσθ]αι περὶ τῶν πραγμάτων ὡς δεῖ οὐχ ὑπάρχει ἐν
15τῇ καταστάσει | [τῷ καλουμέν]ῳ̣ ᾅ̣δῃ̣, ὃ ἔστιν ἁμαρτωλός, ἀσεβὴς οὐκ ἔχει τὸν προσήκοντα λογις|[μόν. ..... ...]
16ε̣ι̣[.].ν ὅτι ἐνταῦθά τις “περιπατῶν”, δι’ ἣν ἔχει πολι‐ τείαν, “ἐν οὐρα|[νοῖς” ..... ..... ..... .].[..]α̣[...] δ̣[ι’ αὐτὸ τὸ] ἁμαρτάνειν καὶ ἀσεβεῖν νεκρός | [ἐστιν32
18κατάστασιν ἔχων] ὡσανεὶ ᾅδην ὄντα. ἐν τούτῳ οὐκ ἔστιν ἔ̣χειν .[.]ι̣[...] | [..... ..... ..... ..... πο]νηρὸν ἔ‐
20χειν λογισμόν, φιλήδονον. ταῦτα δὲ οὔκ εἰσιν | [.....
20..... ..... .....] καὶ ὁ σ(ωτ)ὴρ μετὰ προσθήκης εἶπεν, ὅτι ἔσωθεν “ἐκ τῆς καρ|[δίας ἐξέρχονται διαλ]ογισμοὶ πονηροί”, οὐκ ἐξερχόμενοι ἐκ τῆς καρδίας οἱ μὴ | [πονη‐
22ροί· οἱ γὰρ ἀγαθο]ὶ λογισμοὶ ἀεὶ ἐν αὐτῇ μένουσιν· “λογ〈ισμ〉οὶ” γὰρ “δικαίων κρίματα”. | [οἱ τῶν δικαίων
23λο]γισμοὶ κεκριμένοι καὶ ἐξητασμένοι εἰσὶν καὶ κεκα|‐ [νονισμένοι. οὐδὲ]ν οὖν ἔξωθεν οὗτοι ἔχουσιν ἐπίβλη‐
25τον. τοιοῦτος οὖν λογις|[μὸς οὐκ ἔστιν ἐν τ]ῇ καταστά‐
25σει τῷ καλουμένῳ ᾅδῃ. “ὅτι οὐκ ἔστιν ποίημα καὶ | [λογισμὸς καὶ γνῶσι]ς”.
26ποίημα κατάλληλον τῷ λογισμῷ οὐκ ἔστιν ἐν τῷ ᾅδῃ· μὴ | [γὰρ καθάπαξ οὐκ ἔσ]τιν ποίημα, ἀλλὰ τοῦτο τὸ ἀληθῶς

281

ποίημα. οὐκ εἶπεν, ὅτι οὐκ ἔστιν | ἐκεῖ φαῦλος λογισμός,
1ἀλλὰ λογισμὸς ὁ σπουδαῖος. οὕτω καὶ τὸ ποίημα [τὸ κα‐ λῶς] | πραττόμενον, τὸ σὺν ἀληθείᾳ ἐπιτελούμενον οὐκ
2ἔστιν ἐκεῖ.
δύο οὐ̣σ̣ῶν̣ [.....]|τιων ἔστιν ποτὲ τὴν προτέραν βιά‐ σασθαι καὶ τρόπον τινὰ ἀνάγκην ἐπι̣[θεῖναι]. | καὶ λέ‐34
4γω παράδειγμα καθ’ ἡμᾶς τοὺς θέλοντας φρονίμως παρα‐
5τεθ̣ε̣ῖ̣σ̣θαι τὴν̣ [γραφὴν] | καὶ “προσέχειν τῇ ἀναγνώσει”
5αὐτῆς. οὐδέν ἐστιν ὑπὸ ἁγίου πν(εύματο)ς [..... ..... ..], | ὃ οὐκ ἔχει ἀναγωγήν· εἰ γὰρ πν(εύματο)ς ἁγίου μαθήματά ἐστιν ταῦτα, πνευμα[τικῶς γνῶ]|ναι δεῖ.
7 καὶ ὥσπερ οὐκ ἄν τις περὶ τελείου γεωμέτρου ε̣[ἴ]‐ π̣οι, ὅτι [..... ..... ..] | αὐτῷ γέγονεν περὶ τὸ κα‐
8ταγράψαι τοιῶσδε, μὴ μὴν ..[...]ο̣ιαν[..... .. οὕτως] | οὐδὲ περὶ τοῦ ἁγίου πν(εύματο)ς.
9ἐνίοτε γοῦν τινα διὰ τὴν ἀσά[φε]ι̣α̣ν̣ [..... .....
10.....] | εἰς τὴν προηγουμένην θεωρίαν οὐχ οὕτως ἀ‐ σαφῆ οὖσαν [..... ..... .....] | τῆς προηγουμένης
11θεωρίας ἀσάφειαν ἐχούσης οὐ διὰ τ̣ὴ̣ν̣ [..... ..... ., ἀλλὰ] | παρὰ τὸ ἡμᾶς ἀποδεῖν τοῦ μεγέθους αὐτῆς, βι‐ αζόμεθα α̣ὐ̣τ̣ή̣[ν ..... ..... .....] | μὴ ἀναγωγὴν ἀνα‐
13γωγὴν ποιῆσαι, ἀλλὰ εὐπρόσδεκτο[ν ..... ..... .....] | παραδεχομένῳ. ἐνίοτε δὲ τοῦ λεγομένου μόνην ἱστορ̣[ίαν
15..... ..... ...] | πάντως περὶ τῆς γραφῆς λέγω· ἐάν τις ἀνάγειν αὐτὸ θέλ̣ῃ [..... ..... .. συν]|ᾴδοντα λέ‐36
16γει τῇ ἱστορίᾳ. Πορφύριος γοῦν θέλων ε....[..... ..... .....]|τοις
17ἀναπλάττοντες ἀναγωγὰς καὶ ἀλλ[η]γ̣[ορίας ..... ..... ..... ... ἔν]|θα ὁ Ἀχιλλεὺς καὶ Ἕκτωρ μνημονεύεται,
18ἠλληγόρησεν φήσας πρὸς τὸν Χ(ριστὸ)ν καὶ τὸν διάβο‐ λον· | καὶ ἃ ἐλέγομεν ἡμεῖς περὶ τοῦ διαβόλου, αὐτὸς
19περὶ τοῦ Ἕκτορος, καὶ ἃ περὶ τοῦ Χ(ριστο)ῦ, αὐτὸς
20περὶ Ἀχιλ|λέως· καὶ συνεχρᾶτο ταῖς τοιαύταις λέξε‐
20σιν ὅτι· ‘πρὸ τῆς ἐπι[κρ]ατήσεως τοῦ Ἀχιλλέως ἐβρεν|‐ θύετο κατὰ πάντων ὁ Ἕκτωρ καὶ πάντων δυνατώτερος ἐ‐ νομίζετο. ὑπὲρ τοῦ διαβαλεῖν δὲ | τοῦτο ἐποίει‘. ὧδε
22οὖν τὰ τῆς ἀναγωγῆς πέπαυται. πολλάκις δὲ καὶ ἡμεῖς βιαζόμεθα | τὰ τῆς ἱστορίας,
23οὐχ ἵνα ἱστορίαν δείξωμεν, ἀλλ’ ἵνα εἰ̣ς̣ ἔννοιαν ἀγά‐ γωμεν | τὸν ἀκούοντα, οἷον· “ἄκανθαι φύονται ἐν χει‐
24ρὶ τοῦ μεθύσου”.
25ἐπέστρεψα καὶ εἶδον ὑπὸ τὸν ἥλιον,
25ὅτι οὐ τοῖς κούφοις ὁ δρ[όμος] καὶ οὐ [τοῖς δυνατοῖς] | ὁ πόλεμος καί
26γε οὐ τοῖς σοφοῖς ὁ ἄρτος.38

282

οἱ προνοιαν..... ..[..... .....]|[τὰ ἀν]θ̣ρώπινα οὐδὲν τῶν
1κατορθουμένων ἀν(θρώπ)οις τῇ αὐτῶν σπουδῇ μόνῃ ἐπι|‐ [γράφ]ο̣υσιν. “ἐὰν μὴ κ(ύριο)ς οἰκοδομήσῃ οἶκον, εἰς μάτην ἐκοπίασαν οἱ οἰκοδομοῦν|[τες αὐτόν]· καὶ ἐὰν
3μὴ κ(ύριο)ς φυλάξῃ πόλιν, εἰς μάτην ἠγρύπνησεν ὁ φυ‐ λάττων”· μὴ γὰρ | [τοῦτο λ]έγει, ὅτι μηδεὶς οἰκοδο‐
4μείτω μηδὲ φρουρείτω τὴν πόλιν, ἀλλὰ τοῦτο σκοπεί‐
5τω, | [ὅτι, ἐὰν μὴ ὁ κ(ύριο)ς] ἐπιθῇ τέλος τοῖς σπου‐ δαζομένοις, ἀτελῆ καὶ αὐτὰ καὶ οἱ σπου|[δάζοντε]ς̣ α̣ὐ̣‐
6τ̣ὰ φαίνονται. ἡμῶν ἐστιν προκατάρξασθαι, θ(εο)ῦ τέλος ἐπιθεῖναι. | [ἡμεῖς κα]τ̣α̣ρ̣[χό]μεθα τοῦ οἰκοδομεῖν, θ(εὸ)ς συνεργεῖ καὶ ἐπιφέρει πέρας τῷ οἰκοδομή|[μα‐
8τι· ἡμεῖς προεθ]έμεθα τὴν πόλιν φρουρεῖν ἑαυτῶν καὶ εἰς αὐτὸ ἀγρυπνοῦντές | [ἐσμεν, θ(εὸ)ς δὲ αὐτὴν] ἀπόρ‐
10θ̣η̣τον καὶ ἀκαταμάχητον πρὸς τῶν ἐπερχομένων δια|[φυ‐
10λάττει. τοῦτο] καὶ ἐν Παροιμίαις λέγεται· “πάσῃ φυλα‐ κῇ τήρει σὴν καρδίαν”. | [..... ..... .. “πά]σῃ φυλα‐
11κῇ” φρουρεῖς σου τὴν καρδίαν, λέγε τῷ θ(ε)ῷ· “σύ, κ(ύ‐ ρι)ε, φυλάξεις | [ἡμᾶς καὶ διατ]η̣ρήσεις ἡμᾶς”. τοῦτό τοι καὶ ὁ Παῦλος τὸ νόημα βεβαιοῖ λέγων· | [“οὐ τοῦ
13θέλοντος ο]ὐδὲ τοῦ τρέχοντος, ἀλλὰ τοῦ ἐλεῶντος θ(ε‐
ο)ῦ”. οὐκ ἀπαγορεύει{ν} τὸ | [τρέχειν ἐπ’ αὐτὰ] καὶ40
14θέλειν {ἐπ’} αὐτά, ἀλλὰ τὸ νομίζειν ὅτι τῇ αὐτοῦ σπου‐
15δῇ τέλος | [λήμψεται τὰ σπου]δαζόμενα. πολλοὶ γοῦν οὕ‐ τω προτιθέμενοι καὶ αὐτοὶ καὶ τὰ | [σπουδαζόμενα] ἀ̣τ̣[ε‐
16λ]ῆ ἐφωράθησαν. καὶ ὧδε οὖν “εἶδον ὑπὸ τὸν ἥλιον” ματαιό|τητα.
17π̣ο̣λλοί εἰσιν ὀξεῖς περ[ὶ] τὸν δρόμον—‘δρόμον‘ δὲ λέ‐ γει τὴν ἐνέργει[αν] τ̣ὴν | περὶ τὰ πρακτέα—καὶ ο[ὐ] πάντως ἀνύουσιν· ἐὰν γὰρ μὴ θ(εὸ)ν συνλήμπτορα | παρα‐
19λάβωσιν, οὐκ ἰσχύουσιν, οὐ φθάνουσιν ἐπὶ τὸ τέλος τοῦ
20δρόμου, περὶ οὗ ὁ | ἱερὸς ἀπόστολος λέγει· “τὸν δρόμον τετέλεκα”. καὶ ὅτι συνλήμπτορος θ(εο)ῦ χρεία | καὶ τῷ
21τρέχοντι, ἐν ριηʹ ψαλμῷ λέγεται· “ὁδὸν ἐντολῶν σου ἔ‐ δραμον, ὅταν ἐπλάτυ|νας τὴν καρδίαν μου”, τουτέστιν εὖρος καὶ πλάτος δέδωκας. ἐπεὶ οὖν σὲ εἶχον | ἡγούμε‐
23ν[ο]ν̣, ὑπογραμμὸν σὲ εἶχον, σοὶ ἐπακολουθῶν καὶ τὰ ἴχνη σου πατῶν | ἃ κατέλ̣[ι]πες, ἤνυον τὸν δρόμον.
24ἐπερ( )· ἵνα “τοῖς κούφοις” τί λαμβάν〈ω〉μεν;
25 λαμβάνεις | αὐ̣τ̣.. τὴν νόησιν σαφῶς ἀπὸ τῶν αἰσθη‐ τῶν· εἰσίν τινες κούφως τρέ|χοντες δ̣ρ̣ο̣μικοὶ ὄντες, καὶ οὐ πάντως διωκόμενοι διὰ τοῦτο οὐ καταλαμ|[βάνονται],
27καὶ βραδεῖς πολλάκις οὐ καταλαμβάνονται ἐνίοτε ὀλίσθου |

283

γενομένου τῷ διώκοντι. θ(εο)ῦ οὖν ἐστιν τελέσαι τὸν δρόμον, “οὐ τοῖς κο[ύφοις]”. | καὶ λέγει τοῦτο· ἐπεὶ
2πάντες οἱ̣ τοιοῦτοι̣ δ̣έονται σπουδῇ τῇ ἑαυτῶν ἀνύειν κ[αὶ κατορ]|θοῖν, καὶ ἀφαιρεῖται αὐτὸ ἐ̣κ̣ε̣ῖ̣ν̣ο̣ τῶν ἐχόντων, ἵνα καθαιρήσῃ τὸ φ̣[ρόνημα] | ἐκεῖνο.42
4καὶ οὐ τοῖς δυνατοῖς ὁ πόλεμος.
5οὐ πάντως οἱ δυνατοὶ ἀνύο̣[υσιν τὸν] | πόλεμον. ὁ
5Γολιὰδ δυνατὸς ἦν καὶ οὐκ αἰσίως αὐτῷ τὰ τοῦ πολέμου ἀ̣[ποβέβη]|κεν, ἀλλ’ οὕτως ἐσφάγη ὡς ἄνοπλος, ὡς ἀστρα‐ τήγητο̣ς̣ καὶ ἀπει[ροπόλε]|μος. τῷ Δα(υὶ)δ δὲ τὰ τοῦ πο‐
7λέμου ἠνύ〈σ〉θ〈η〉, καί τοι δυνάμε̣σ̣[ι]ν οὐκ ἐπεί̣θε̣[το πολ‐ λαῖς]· | “ἐν ὀνόματι” γὰρ “κ(υρίο)υ” περιγέγονεν τοῦ τηλικούτου γίγαντος. ἐκεῖνος̣ ἐ̣φ̣’ [ἑαυτῷ μέγα] | βαλό‐
9μενος οὐκ ἐκ τῆς δυνάμεως ἤνυσεν τὸν πόλεμον [..]..
9[..... ...]
10[καί γε] | οὐ τοῖς σοφοῖς ὁ ἄρτος.
10 καὶ ἐπὶ ῥητοῦ λοιπὸν λάβε τοῦτ[ο] ο[..... ..... .....] | σοφοὶ εἶναι πρὸς τὸ σπεῖραι καὶ πορίσαι καὶ θερίσαι, καὶ ο̣[ὐ πάντως ἀνύεται] | αὐτοῖς τὸ πρᾶγμα
12θ(εο)ῦ μὴ βουλομένου. πολλῷ δὲ πλέον ἀνύεται [.....
12...] [ἐὰν δὲ πε]|ρὶ τῶν πνευματικῶν ληφθῇ ταῦτα, οὐδεὶς δύναται ἐφ̣’ ἑα[υτῷ βαλλόμενος] | τυχεῖν δωρεῶν πν(εύ‐
14ματο)ς, κἂν δοκῇ 〈σο〉φὸς εἶναι. “κατ’ ἀναλογί̣[αν τῆς
15πίστεως” δί]|δοται. οὐκ αὐτοῦ δέ ἐστιν τοῦ ἔχοντος
πίστιν εἰδέναι τὴν “ἀν[αλογίαν τῆς πίστεως”]· | οὔκ ἐστιν44
16γὰρ μικρ̣ὸ̣ν πρᾶγμα ἀναλογίαν ἰδεῖν. κατ’ ἀνα[γωγὴν δὲ λέγομεν,] | ὅτι ε̣ἰ̣ καὶ ἄρτος
17ἐστὶν ...[..].....[..]..... ..[ . ..... ..... ..... ..... ἀ]|ληθείας ἄρτος. ὁ ἐφ’ ἑαυτοῦ̣ [β]αλλόμενος καὶ νομίζων, ὅτι φρόνιμός ἐστιν καὶ | σοφός, οὐ πάντως τεύ‐
19ξετ̣αι τοῦ ἄρτου τούτου, εἰ μὴ θ(εὸ)ς δῷ. αὐτοῦ ἐστιν
20ποθῆσαι καὶ | ἔρωτα λαβεῖν τῆς “μὴ ἀπολλυμένης βρώσεως μενούσης εἰς ζωὴν αἰώνιον”, | οὐ μέντοι τὸ ὅλον ἑαυτῷ
21ὀ̣φείλει δοῦναι.
21 ἐπερ( )· “σοφοὺς” ὧδε ποίους λαμβάνομεν; | κατὰ πλείονας τρόπους δυνάμεθα αὐτὸ λαβεῖν· ἐὰν μὴ ἦσαν ψεγόμενα τὰ | πρόσωπα, σοφοὺς λέγε̣ι̣. ἐὰν δὲ ψέ‐ γωνται, οἰομένους εἶναι σοφούς, καὶ | κατὰ δεύτερον
24λόγον τοὺς ἐντρέχειαν ἔχοντας κ̣αὶ μέγα ἐπὶ τ̣ῇ̣ ἑ̣[α]υ̣‐
25τῶν | ἐντρεχείᾳ διδόντας. καί γε οὐ τοῖς συνετοῖς ὁ πλοῦτος καί
26γε οὐ τοῖς γιγνώσκουσιν χάρις, ὅτι και‐ ρὸς | καὶ ἀπάντημα συναντήσεται τοῖς πᾶ‐
27σιν αὐτοῖς. οὐκ οἳ συνέ̣[σει] ο̣ὖ̣ν̣ ...|βάλλονται καὶ ὁδο̣〈ι〉πόρια

284

τιμῆς ἐπινοοῦσιν, οὗ̣τ̣ο̣[ι πάντως π]λουτοῦσιν. | [κἂ]ν̣
1δὲ πολλὰ σπουδάζῃ, οὐδὲν δὲ δύνηται θ(εο)ῦ μὴ συν‐ εργοῦντος, αὐτὸ τοῦτο | [τὸ δ]ι̣δόναι ἑαυτῷ χραίνει46
2τὴν σπουδὴν τὴν ἀληθῶς ὀφείλουσαν γενέσθαι. | [καί γ]ε οὐ τοῖς γιγνώσκουσιν χάρις. οὐχ ὁ γνῶσιν ἔχων καὶ χάριν ἔχει. γνῶσιν | [ἐνταῦ]‐
4θα ο[ὐ] τὴν διὰ τοῦ πν(εύματο)ς κατὰ τὸ πν(εῦμ)α διδο‐
5μένην, ἀλλὰ ἣν νομίζουσιν | [ἔχειν οἱ] ἄν(θρωπ)οι. ὁ
5πλοῦτος οὖν ὁ “ἐν παντὶ λόγῳ καὶ πάσῃ γνώσει”, ὁ ἐξ ἔργων | [.....]... κ[τώ]μ̣ενος, εἰ μὴ θ(εὸ)ς δῷ, οὐ συν‐ ίσταται. ἐάν τις οὖν νομί|[ζῃ, ὅτι σ]υ̣νέσει τῇ ἑ[α]υτοῦ
7κατορθοῖ, καὶ ὀλιγωρήσῃ τοῦ εὔχεσθαι καὶ θ(εὸ)ν ἔχειν | [ἑαυτῷ συν]λήμπτορα, ἀτελῆ τὰ σπουδάσματα αὐτοῦ εὑ‐
8ρίσκεται. ὅτι καιρὸς | [καὶ ἀπάντημα] συναντή‐
9σεται τοῖς πᾶσιν αὐτοῖς.
10 λοιπὸν ὧδε καθόλου αὐτὸ | [τοῦτο λέγει· εἰσ]ὶν κοῦ‐ φοι τῷ δρόμῳ καὶ ἄλλοι βραδεῖς, καὶ συναντᾷ ἓν | [συν‐
11άντημα τ]ούτοις τοῖς τάγμασιν. ἐνίοτε κατορθοῦσιν τὰ δύο, ἐνίοτε | [οὐδέτερον, κα]ὶ̣ γέγονεν συνάντημα ἓν αὐτοῖς. ἔδει οὖν σκοπῆσαι, ὅτι | [τὰ συναντήμ]ατα ταῦ‐ τα τὰ κατὰ διοίκησιν τοῦ κρείττονος ἐπαγόμενα ἐκ τῆς |
14[..... ..... ..]ως ἀνύεται καὶ μὴ δοῦναι τῇ ὀξύτητι
14τοῦ δρόμου.
15 ὁμοί|[ως δὲ καὶ ἐπὶ τῶ]ν ἄλλων· πολλοὶ νομίζουσιν, ὅτι αὐτάρκεις εἰσὶν πρὸς τὸ | [..... .].[.....].[.... εἰ]δ̣έ̣ν̣α̣ι̣ μ̣ό̣ν̣ο̣ν̣, ἄλλ[οι] δ̣ὲ̣ τ̣ὸν νοητόν, ἄ̣λλοι̣ δ̣ὲ̣ | ἀν‐48
17δρειότερον ἔχουσιν πόθον, καὶ τοῖς μὲν δίδ〈ω〉σ̣[ι]ν, τοῖς δὲ οὔ. μόνου θ(εο)ῦ ἐστιν | τοῦ “τὴν ἀναλογίαν τῆς πίστεως” σκοποῦντος δοῦναι κατάλληλα τῇ ἀνα|λο‐
19γίᾳ τὰ ἐπιμεριζόμενα καὶ ἐπιμετρούμενα.
20αὐτίκα γοῦν γέγοναν | Ἰουδαϊκαὶ πόλεις ἡ Χοραζὶν
20καὶ ἡ Βησσαϊδά, καὶ Ἑλληνικαὶ ἡ Τύρος καὶ ἡ Σιδών. | ἀμφοτέραις δὲ ἔδει τελεσθῆναι τὰς τεραστίους δυνά‐ μεις Ἰ(ησο)ῦ, εἰ οὕτως | ἁπλῶς ἐλέγομεν. καὶ ὅμως τοῖς μὴ μετανοοῦσιν παρέσχεν αὐτὰς ταύτας | ἐκβιαζο‐
23μένας εἰς μετάνοιαν, τοῖς δὲ μέλλουσιν μετανοεῖν οὐ δέδωκεν | αὐτάς. [..... .]α̣ι̣[.]η̣ ἡμῶν σπουδή, τὰ τέ‐
25λη ἐστίν. ἔμελλον μετανοεῖν Τύριοι | καὶ Σι[δ]ώ̣[νιοι,
25εἰ] π̣αρ’ αὐτοῖς ἐγεγόνει τὰ σημεῖα τὰ μεγάλα, ἀλλ’ οὐκ ἐνέμενον | ἐ̣ν̣ τ̣ῇ̣ μ̣[εταν]ο̣ί̣ᾳ.
26ε[ἴ]ρηκε γοῦν καὶ ἐν ἄλλῳ ὁ Πέτρος ἐν τῇ κατ’ αὐ‐

285

τὸν ἐπιστολῇ· | “κρεῖσσον γὰρ ἦν αὐτοῖς μὴ ἐπεγνωκ[έ‐
1ναι τὴν ὁδὸν τῆς δικαιοσύνης ἢ ἐπιγνοῦσιν ἀνακάμ]|‐ ψαι εἰς τὰ ὀπίσω ἀπὸ τῆς παραδοθείσης αὐτοῖς ἁγίας ἐντολῆς. συμβέβηκεν α[ὐτοῖς τὸ τῆς ἀλη]|θοῦς παροιμί‐
3ας· ‘κύων ἐπιστρέψας ἐπὶ τὸ ἴδιον ἐξέραμα‘, καί· ‘ὗς λουσα|μένη εἰς κύλισμα βορβόρου‘”. θεωρεῖς, ὅτι ἡ50
5μετάνοια οὐ πρὸς καλο̣ῦ̣ αὐτοῖ̣ς̣ [..... ..] | εἰ ἐβι‐
5άζετο εἰς μετάνοιαν τὰς τεραστίους δυνάμεις [..... ..... ..... ... με]|τενόησαν, καὶ ἐλέγετο αὐτοῖς· ‘διὰ τί οὐ μετενόησαν‘; αἰτιω̣[..... ..] | ‘διὰ τοῦτο οὐ μετενοήσα‐
7μεν, ὅτι οὐ πεποίηκεν παρ’ ἡμῖν τὰ ἐκκ̣α̣[λοῦντα εἰς] | μετάνοιαν‘.
8 καὶ ἐπειδὴ ἀΐδιά ἐστιν τῶν ψυχῶν [..... ..... .....] | καὶ αἱ προαιρετικαὶ ὁρμαί, πολλάκις ποιεῖ τισιν .[..]
10...[..... ..... .. καὶ] | πρὸς καλοῦ αὐτοῖς γίνεται· ἀπὸ ἄλλων κωλύονται, ἵνα μὴ̣ .[..]....[..... ..] | καὶ
11πρὸς ἀγαθοῦ αὐτοῖς γίνεται τὸ μὴ μετανοῆσαι· καὶ ε..[.. ..... ..... ...] | πιστεύουσιν, καὶ πρὸς καλοῦ αὐτοῖς
12γίνεται τοῦτο. θεωρεῖς ἄρα̣, τί εἶπεν· “κ̣[ρεῖσσον γὰρ] | ἦν αὐτοῖς μὴ ἐπιγνῶναι”· μὴ γὰρ εἶπεν, ὅτι καθάπαξ κα‐ λὸν ἦ̣ν̣ τοῦτο, ἀλ[λὰ δύο] | κακῶν ὄντων “κρεῖττον ἦν τὸ
15μὴ ἐπεγνωκέναι ἢ ἐπιγνόντα ὑπο̣[στρέ]|ψαι” εἰς ἃ κατα‐
15λέλοιπεν.
15ἐπερ( )· τὸ οὖν “καιρὸς καὶ ἀπάντημα”; δηλο[ῖ] τὸν χρόνον̣ [ὁ] | κα̣ι̣ρ̣ό̣ς, κ[α]θ̣’ ὃν τ̣[ὸ]
16ἀπάντημα [γ]έ[γ]ο̣νεν̣. ο̣ὔ̣κ̣ ἐ̣σ̣τ̣ι̣ν̣ δ̣.....[..... ..... ... ἐν] | χρόνῳ ἀπαντῶν. ὅτι καί γε οὐκ ἔγνω ὁ ἄν(θρωπ)ο]52
18τὸν καιρὸν αὐτο· ὡς [οἱ ἰχθύες οἱ θηρευόμενοι] | ἐν ἀμφιβλήστρῳ κακῷ.
20 οὕτω λαμβ[αν—..... ..... .....]|νης νοσων· ἀν[ία‐ τρος] οὐ δύναται γνῶναι και̣ρ̣[ὸν ..... ..... ...] | τρο‐
21φῆς καιρὸν [ἀναλή]μψεως. μόνος ὁ ἰατρὸς τα.[..... ..... .....] | ὑποπίπτῃ αὐτῷ διὰ [ση]μ̣ειώσεως τὰ προσπίπτοντα. τ.[..... ..... .....] | αἱ νόσοι τῆς ψυχῆς, α[ἳ ἀό]ρ̣α‐ τοί εἰσιν ἐν ἀοράτῳ κείμενα[ι, ἃς οἶδεν “ὁ καρδιο]|γνώ‐
24στης”. ἰατρὸς [οὖν] δύναται φανερῶσαι τὸν καιρὸ[ν τοῦ‐
25τον. ἀνίατρος] | δὲ εὑρεῖν αὐτὸν οὐ δύ̣ν̣α̣ται. τοῦ καιροῦ οὖν μὴ γιγνωσκομ[ένου οὐδὲ ἡ ἴασις] | ὅτε γίνεται, γνω‐
26ρίζ̣ε̣ται.
26ὅτι καί γε οὐκ ἔγνω ὁ ἄν(θρωπ)ος [τὸν
26καιρὸν αὐτοῦ.] | φάναι “τὸν καιρ̣ὸν α̣[ὐ]τοῦ”. τοῦτον λέγει τὸν κατὰ

286

τὸ πῶς̣ [..... ..... ...] | [χρ]ονικὸν καιρὸν πολλοὶ δύνανται εἰδέναι, οἷον ὅτι ἡ μεσημβρινὴ | [ὥρ]α καιρὸς
2ἀρίστου ἐστὶν τοῖς ὑγιαίνουσιν, πάντες ἴσασιν. τὸν μέν‐
τοι | [ὑπ]ὸ ἰατρῶν καταλαμβανόμενον καιρὸν οὐ πᾶς οἶ‐ δεν, ἀλλὰ μόνος ὁ ἰα|[τρός]. καὶ ἐπεὶ τῆς ψυχῆς δὲ54
5μόνος ἰατρός ἐστιν, πρὸς ὃν λέγεται· “ἐλέησόν | [με],
5κ(ύρι)ε, ἐλέησόν με· ἴασαι τὴν ψυχήν μου, ὅτι ἥμαρ‐ τόν σοι”, μόνος ἐκεῖνος | [οἶδ]ε̣[ν τ]ὸ̣ν̣ καιρόν, ἄν‐
6(θρωπ)ος οὐκ οἶδεν τὸν καιρὸν ἑαυτοῦ. ἰδοὺ γοῦν οἱ Τύριοι με|[τανο]ο̣ῦ̣ντες, {επ} εἰ ἐγεγόνεσαν παρ’ αὐ‐ τοῖς αἱ τεράστιοι δυνάμεις, οὐκ ᾔ|[δεσαν τὸν] και‐
8ρὸν αὐτῶν.
8ὡς οἱ ἰχθύες οἱ θηρευόμενοι ἐν ἀμφι‐
8βλήστρῳ κακῷ. | [οἱ ἰχθύες ο]ὐκ ἴσασιν τὸν καιρόν, πότε ἀγρεύον‐
10ται ὑπὸ δικτύου καὶ ἀμφι|[βλήστρου. ἀ]π̣ρ̣οοράτως γοῦν ἔχοντες πολλάκις συνλαμβάνονται. καὶ τὰ | [..... ....]ευ‐
11ετ[.]. πολλάκις ἀπροοράτως ἔχοντα· εἰ μὴ πολλάκις ἁλόν‐ τα | [ἀποφύγωσι]ν, οὐ δύνανται μάλα μόλις τηρεῖν ἑαυ‐ τὰ πρὸς ὀλίγον τὰ ἄλογα ζῷα. | [καλῶς λέγεται ὑπὸ] ἀν‐ δρῶν λογικῶν—εἰ ἀληθές ἐστιν δέ, οὐκ οἶδα, ὅμως | [δὲ
14καλῶ]ς̣ λέγ̣ετ̣α̣ι· ἐὰν σκάρος, φησίν, ἀνγισ〈τρ〉ευθεὶς φύ‐
15γῃ, ἀδύνατόν ἐστιν ἔτι | [ἐν τῇ ἡμέρᾳ] ἐκείνῃ ἐν τῷ τό‐
15πῳ ἐκείνῳ εὑρεθῆναι ὁμογενῆ{ν} αὐτῷ ἰχθύν. ὡς λέγειν | [.]η[.]......ς̣ ἰ̣δί̣ῳ̣ τινὶ σημείῳ σημαίνουσιν τοῖ[ς] ἀ̣π̣‐
16οῦσιν. ὅμως, εἰ καὶ μὴ | [..... ..... ..... ..]..... τοί‐ νυν ἐστὶ̣[ν ἀμφίβ]ληστρον κακόν, καὶ | [..... .....56
18.....]..[.].... ἀμέλει γοῦν ἀμφ[ίβληστρ]ο̣ν ὁ Πέτρος καὶ οἱ | [μαθηταὶ ἔχουσιν]. τὰ δίκτυα δὲ τούτων οὔκ
20[εἰσιν] κακά· αὐτὸς γὰρ ὁ Ἰ(ησοῦ)ς | [τοὺς ἀγρευο‐
20μέν]ο̣υ̣ς̣ καὶ τὰ ἀμφίβληστρα τ̣[αῦτα ἔδειξ]εν· “δεῦτε” γὰρ “ὀπίσω μου, | [καὶ ποιήσω ὑμᾶς ἁ]λεεῖς ἀν(θρώ‐
21π)ων”. οἱ ἰχθύες οὗτ[οι οὖν ὑ]πὸ τῆς σαγήνης, ἧς | [..... ..... ...]ν, τῆς θαλάσσης ἕλκονται, κα[ὶ οὐ π]ρὸς κακοῦ αὐτοῖς γίνε|[ται ..... ....] γ̣ὰρ βάλλο̣ν‐
23ται.
23ἐπερ( )· ἔχει ἀναγω[γήν]; ταύτην ἐχέτω τὴν | [ἀναγωγήν· εἰ]σ̣ὶ̣ν̣ ἀγρ̣ευόμενοι
25ὑπὸ καλῶν .[.....]. δικτύων, ὧν Ἰ(ησοῦ)ς δέ|[δωκεν
25μαθη]τ̣αῖς, καὶ ὑπὸ τῆς σαγήνης τῆς βλη̣[θεί]σης διδα‐ χῆς—ἡ δὲ βασι|[λεία ἐστίν—ἐν] τ̣ῇ θαλάσσῃ· οὐδὲ γὰρ ἡ βασιλεία τῶν [οὐρα]νῶν λεγομένη | [σαγήνη διὰ
27τ]ο̣ὺ̣ς̣ ἰχθύας τούτους τοὺς αἰσθητοὺς β̣[άλλε]τ̣αι εἰς

287

τὴν θάλασσαν | οὐδὲ αἱ παγίδες αἱ σκευαζόμεναι ὄρνεα
αἰσθητὰ κα[θαρπ]άζουσιν, ἀλλὰ κ[ακῶς ἐπτε]|ρωμένας ψυ‐58
2χάς. καὶ τὸ παροιμιωδῶς λεγόμενο[ν δέ· “ο]ὐ γὰρ ἀδίκως ἐκτ[είνεται] | δίκτυα πτερωτοῖς”, οὐ περὶ τῶν αἰσθη‐
3τῶν λέγει. καὶ ὡς ὄρνεα τὰ θηρευόμενα ἐν παγίδι,
4ὡς αὐτὰ παγιδε[ύονται] οἱ υἱοὶ τοῦ ἀν‐
5(θρώπ)ου [εἰς καιρὸν] | πονηρόν, ὅταν
5ἐπιπέσῃ ἐπ’ αὐτοὺς ἄφνω. καί γε τοῦτ[ο
5εἶδο]ν σοφίαν ὑπὸ τ[ὸν ἥλιον]. | ὡς ταῦτα, λέγει, ἀπροο[ρ]άτως ἔχοντα παγιδεύεται κ[αὶ θ]η̣ρ̣εύεται τὰ μὲν [εἰς τὸ ἀμ]|φίβληστρον, τὰ δὲ
7ὑπὸ παγίδων, οὕτω καὶ οἱ ἄν(θρωπ)[οι παγι]δεύο〈νται〉 ε̣[ἰς καιροὺς] | πονηροὺς οὐ δυνάμενοι διαδρᾶναι αὐτούς, οὐ δ[υνάμενοι] διαφ[υγεῖν αὐτούς. τὸ δὲ ‘οὐ] | δυνάμε‐
9νοι‘ πῶς λέγω; οὐκ ἀναίρεσιν τοῦ αὐτεξο[υσίου .....]
10α[..... ..... .....] | τοιοῦτό τι, ὅτι πολλὰ κατὰ ἄ‐ γνοιαν συμβαίνει ἡμ[ῖν ..... ..... ..... ..... ...]|ναι
11ἐκεῖνα μενούσης τῆς ἀγνοίας. εἰ μὴ ἀναιρε[θῇ ..... ..... ..... ..... ...] | διαφυγεῖν. καὶ̣ χρῶνται παρα‐
12δείγμασιν τοιούτοι[ς ..... ..... ..... ..... ...] |
ὅταν μεθυσθῶσιν οἴνῳ· καὶ ἀδύνατόν ἐστιν μ[..... ..... ..... ..... ... με]|θύουσιν· ἐὰν μέ〈ν〉τοι διαφύγωσιν60
15τὴν μέθην καὶ [..... ..... ..... ..... δύναν]|ται λοι‐
15πὸν πράττειν ἐκεῖνα, ἃ πράττ〈ου〉σιν οἱ νή̣[φοντες ..... ..... ..... ..] | ..... .[..... ..]. σ̣α̣π̣ρ̣ά εἰσιν, σαπρῷ ἀμφιβλ[ήστρῳ ..... ..... ..... .....] | τὰ πετεινὰ ταῦ‐ τα λίχν[α εἰσὶν] καὶ τὰ κάτω̣ [ζητοῦσιν, θηρεύονται ὑπὸ
18τῶν κατ]|εσκευασμένων παγ[ίδων]. ἐὰν οὖ̣ν̣ ἐξ.[..].[..... ..... ..... ..... .....]|ναι καὶ ..ε...[..... .. τῆ]ς̣
20σωτηρίας καὶ .[..... ..... ..... ..... ...] | εἰς τὰ
20μὴ θελητά.
20[ὅταν ἐπι]πέσῃ ἐπ’ αὐτοὺς ἄφν. καί γε τοῦτο εἶδον σοφίαν] | ὑπὸ τὸν ἥλι‐
21ον.
21 [“ὅταν ἐπιπ]έσῃ ἐπ’ αὐτοὺς ἄφνω” .[..... ..... ... οὐ δύνανται] | ἐκδῦναι αὐτά. τὸ ‘ἄφν[ω‘ οὕ]τ̣ως ἄκουε· δύ‐ ναται [..... ..... ..... ..... ...] | σημαίνεσθαι, δύ‐
23ν[α]τ̣αι [δὲ κα]ὶ̣ οὕτω, ὡς τὸ ἐν τ.[..... ..... ..... ..... ...] | δόξειεν ἂν ἐξαίφ[ν]η̣[ς ὧδε σημ]αίνεσθαι.
25τὸ ἐξαίφν[ης ..... ..... ..... ..... .] | ἀνεξετάστως
25με.[.....].αις καὶ πολλα̣ῖ̣ς [..... ..... ..... ..... .....] | τοῖς πράγμασιν [..... ...]εινοις· ἂ̣ν γὰ̣ρ ἄφν̣ω [..... ..... ..... ..... ...] | ἢ τί ἀπαντᾷ περα̣[.....
27.]. βούλ̣εται.62

288

(3)

χάρακας μεγάλους· | ]αὶ εὕρῃ ἐν αὐ‐
3τῇ ἄνδρα πένητα σοφόν. “μεγάλη ἐστὶν πρός με”, τουτέστιν | [ο]ὔκ ἐστίν
4μοι τ̣ε̣[λείω]ς γιγνωσκομένη ἡ πλοκὴ τῶν κριμάτων τῆς
5προ|[ν]ο̣ίας, ἃ̣ τ̣ὸ̣ μέγεθ[ος] αὐτῆς ἐγείρουσιν, καὶ οὕ‐ τω οὐ δύν[α]μαι αὐτὴν θεωρῆσαι. | [το]ῦ̣το γοῦν̣ [καὶ
6ἐν] τῇ παναρέτῳ Σοφίᾳ ὁ σοφὸς εἴ[ρ]ηκεν οὗτος· “ὡς με‐ γάλαι | [αἱ κρίσ]εις καὶ δυ[σδι]ήγητ〈ο〉ι· διὰ τοῦτο ἀπαίδευτοι ψυχαὶ ἐπλανήθησαν”. ὁ μὴ τὸ | [μέγεθος] τ̣οῦ
8θείο[υ] ἐπιστάμενος διὰ τοῦτο ἐπιστήμω[ν] 〈 〉 “εἶδον”, λέγει οὖν, | [“μικρὰν πόλι]ν, καὶ βασιλεὺς
10ἐπελθὼν ἐπ’ αὐτὴν μέ[γας]” οὐ δεδύνηται αὐτὴν | [ἑλεῖν
10καίτοι χαρ]ακίσας αὐτήν, περιβαλὼν αὐτήν, “κ̣α̣ὶ̣ [π]έ̣[ν]ης σοφὸς” ἔσωσεν | [τὴν πόλιν. σοφία π]οία δὲ τῆς πόλεως ἔδειξεν ἀσθενῆ [ἐλθόν]τ̣α βασιλέα τὸν | [μέγαν, σοφία
12ποία] δὲ καὶ εἷλεν αὐτόν; τοῦτο οὖν ἐστ̣[ιν], ὃ̣ λ̣έ̣γει, ὅτι οἱ ἄν(θρωπ)οι | [..... .....]..α τὰ πρόσωπα σκο‐ ποῦντες θαυμάζουσιν [ἢ] ἀ̣π̣οδοκιμάζουσιν. | [κἂν οὖν μέγα]
14οὗτος ἐποίησεν, ἀλλὰ πένης ἐστίν, μικρός [ἐστι]ν, καὶ ἐξ‐
15ουθενεῖται | [..... ..... ....] δ̣ὲ̣ [ο]ὐ̣ μέγα πεποίηκεν καὶ ἄλλος [.....] ἐπὶ μεγέθει ον[?]|[..... ..... .....
16..... ..].. θ̣α̣υ̣μαζ[..... .....]ν̣[..]ο̣υ μεγ̣[..... ...] | [..... ..... ..... .....]η̣ν[.].νη[..... .].ν καὶ τετει‐ χ̣ωμεν[..]|[..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... .....]εν γὰρ τισω̣[.]ι οὐχ ὁ σοφός | [..... ..... .....
19..... ..... ..... ..... .....].... τὸ πλῆθος τῶν |
20[..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... .....].. [.]..... .το ἦλθεν ἐπ̣’ | [..... ..... ..... ..... .. ..... ..... ...]. ν[..... ὡ]ς̣ δ̣[ὲ π]ρὸς τὰς ἀνω|[.....64
22..... ..... ..... ..... ..... .....]τ̣ε̣ς̣ .[..... ..] δὲ πάντες | [..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... .....] κατὰ πάντων | [..... ..... ..... .....
24..... ..... ..... ..... .....]μοι ἐπέρχεται [..] |
25[..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... .....].αι τὰς εὑ̣ρ̣ι̣σ̣κ̣[ο]|[μ..... ..... ..... .....
26..... ..... “οὐ γὰρ αὐτοῦ τὰ νο]ή[μ]ατα ἀγνο̣ο̣ῦ̣μεν”. |
26Ende der 18. Lage
26Es fehlt der obere Teil von p. 289 (Beginn der 19.Lage)

289

(1*)

[..... ..... ..... ..... ..... .. .]..[
. .]
2*[
].ι ως.[ ]
3*[
]μιαν[
]
4*[
]αλειν[ ]
5*[
]βασιλ[ ]
6*[
]αλληλ[ ]
7*[
]ν εστ̣[ ]
8*[
]ερις γ̣[ ]
9*[..... .]ι ἐξουδενωμένος ἐστὶν οὗτος. |
10*[καὶ διασώσει α]ὐτὸς τὴν πόλιν ἐν τῇ σοφίᾳ αὐτο· καὶ ὁ ἄν(θρωπ)ος οὐκ
11*ἐμνήσθη σὺν τοῦ ἀ[νδρὸς] | [τοῦ πέ‐66
11*ν]ητος ἐκείνου. καὶ εἶπα ἐγώ Ἀγαθὴ σοφία ὑπὲρ δύναμιν.
12*[σοφία] | [ἥτις δι]ασώσασα τὴν πόλιν ἦν, ἡ εὐ〈α〉γγελικὴ παίδευσίς ἐστιν.
13*καὶ ὁ ἄν(θρωπ)ο[ς οὐκ] | [ἐμνήση. “ὁ ἄν(θρωπ)ος”, τὸ γένος τῶν ἀν(θρώπ)ων, “οὐκ ἐ‐
13*μνήσθη ἐκείνου τοῦ ἀν[δρός”.] |
14*[καὶ εἶπ]α ἐγώ Ἀγαθὴ σοφία ὑπὲρ δύναμιν.
15*‘ἐγὼ‘ τοῦτο εἶπον. καὶ πρὸς τὸ ῥη[τὸν ..]|[.....] πτωχεία ἀν(θρώπ)ου καὶ πένητος καὶ ὀλίγους ἔχοντος
16*συμμάχους ἴσ̣χυσεν [....]|[... πό]λιν καὶ ἀνατρέψαι τὸν τηλικοῦτον τύραννον. εἶδον ἐγὼ το[..... ..... .] |
17*[.....] π̣ρ̣ο̣ν̣ο̣ί̣ας.
18*[καὶ σοφία τοῦ πένη]τος ἐξουδενωμένη, καὶ λόγοι αὐτοῦ οὔκ εἰσιν ἀκουόμεν[οι.
19*λόγοι] | [σοφῶν ἐν ἀνα]παύσει ἀκούονται ὑπὲρ κραυγὴν τῶν ἐξουσιαζόντ[ων ἐν] |
20*[ἀφροσύναις].
20*ὁ Γολιὰδ εἶχεν παντευχίαν μεγάλην, σοφίαν δ[ὲ οὐκ
21*εἶχεν.] | [ὁ δὲ “ἔχων ἐλπί]δα εἰς τὸν θ(εό)ν”, ὁ Δα(υί)δ,68
21*κα[θ]εῖλεν αὐτὸν καὶ ἐξουδενωσα[..... ..] |
21*Es fehlt der obere Teil von p.290

290

(1*)

[..... ..... ..... ..... ..... ]λόγον το[..... ..... ..... ..... ..... ...]
2*[
]ἀναπ[αυ
]
3*[
]σ̣τον κ[
]
4*[
ἀνθρ]ωπινο[
]
5*[
]ω λεγ[
]
6*[ τῆ]ς̣ ἀληθ̣[είας ]
7*[
]εγωσιν[
]
8*[..... ..... .....].[..].[..].. [π]ο̣ιοῦσι[ν ..... .....].[..... .......... “πᾶσ”]|
9*[οὖ]ν̣ ὁ Ἰ(ησο)ῦ “τοὺς λόγους ἀκούων καὶ μὴ ποιῶν” παραβάλλεται “ἀνδρὶ μω[ρῷ”. ]
10*[ἀγαθὴ σο]φία ὑπὲρ σκεύη πολέμου, καὶ ἁμαρτάνων εἷς ἀπολέσει ἀγ[αθωσύνην] |
11*[πολ]λήν. μυῖαι θανατοῦσαι σαπριοῦσιν σκεύασιν ἐλαίου ἡ]ύσματ[ος.] |
12*[το]ῦτο λέγει, ὅτι “ἡ σοφία ὑπὲρ τὰ σκεύη τοῦ πο‐
13*λέμου” ἐστίν. στρατηγ[ικὴ σο]|[φία] πολλάκις πολλὴν
14*〈δύναμιν〉 κατέλυσεν ἀντιπάλων ἀριστεύσα̣[σα ...] | [...] πολλὰ “σκεύη πολέμου” ἠλόγησεν νίκης.70
15*“εἷς”, φησίν, “ἁμαρτά[νων ἀ]|[γα]θωσύνην πολλὴν ἀπόλλυσιν”, οὐ τὴν πάντων, οὐ τὴν ἄλλων, ἀλ[λὰ τὴν] |
16*[ἑαυτοῦ]· ἕ̣κ̣[ασ]τος γὰρ τῶν βοηθουμένων ἔχει “ἀγαθω‐
17*σύνην πολλήν”. ἐ[ὰν δὲ ἀπο]|[λέσῃ μίαν, ἀ]πόλλυσιν ὅλην, ὡς εἶπε[ν] ἐν τῷ Ἰεζεκιήλ, ὅτι πάσας τ̣[ις τὰς
18*δι]|[καιοσύν]ας ἔχων ἐὰν μίαν αὐτῶν παραβῇ, τὰς πάσας
19*ἀπόλ[λ]υσιν. [..... .] |[..... ..] ὑπόδειγμα· ἔστω τις
20*κυβερνήτης πηδαλιωχῶν [..... ..... ..] | [κατορθ]ώσας· ἐνίοτε ὀλίγον ἀμελήσας ἀπόλλυσιν τὴν ναῦν [..... .....
21*..] | [..... .. γ]ε̣νομένην φήμην ἀπόλλ[υ]σιν. μυῖαι θανατοῦ[σαι σαπριοῦσιν] | [σκεύασιν ἐλαίου ἡδύσματος.]
22*Es fehlt der obere Teil von p.291

291

(1*)

[..... .....].[..... ..... .... ..... .....]
..... .....]
2*[..]. μετέχεις, ἔχουσιν, “σαπριοῦσιν” αὐτό † σαφῆ λαμ‐
3*πρυνοῦσιν̣ † [.].[..... ....] | θανατοῦνταί τινες. θανατοῦσιν δὲ αἱ μυῖαι αὗται, ᾗπερ ζωοποιοῦσιν.
4*ἔχεις | γοῦν μυῖαν θεοποιουμένην, περὶ ἧς εἶπεν ὁ Ἠ‐
5*λίας· “παρὰ τὸ μὴ εἶναι θ(εὸ)ν ἐν Ἰσρ(αὴ)λ | πλὴν πο‐72
5*ρεύῃ ζητῆσαι μυῖαν θ(εὸ)ν Ἀρκαρώ”. καὶ θαυμάζω, εἰ
6*εἰσὶν θεοποιοῦν|τες μυῖαν· ἀλλὰ τὸ εὐτελὲς τοῦ ἐκεί‐
7*νων σκευάσματος καὶ θηρεύματος διὰ τού|του ὠνόμασεν,
7*εἰ μὴ ἄρα, ὥσπερ τὰ ἄλλα ζῷα σέβουσίν τινες, οὕτως
7*καὶ ἐκείνην | *******************
7*Der Rest von p. 291 (mit Raum für ca.7 Zeilen) ist un‐
7*beschrieben ebenso wie die ganze p.292. p.293 beginnt
7*mit Lemma 10,2b. Die ungenaue Zitierweise zeigt, dass
7*es nicht Hauptlemma ist. Auf dem freien Raum sollte
7*nachgetragen werden evtl. der Rest des Kommentars zu
7*10, 1a und Lemma 10, 1b—2ab mit der Hauptmasse des Kom‐
7*mentars:
7+τίμιον ὀλίγον σοφίας ὑπὲρ δόξαν ἀφρο‐
8*σύνης μεγάλης. καρδία σοφοῦ εἰς δεξι‐
8*ὸν αὐτο, καὶ καρδία ἄφρονος εἰς ἀρι‐
8*στερὸν αὐτοῦ.

293

καρδία δὲ ἄφρονος εἰς ἀριστεράν.
1 ἐξ ἀμελείας, ἐκ τοῦ ἄφρων εἶναι· ἐξ ἀμελείας ἄ‐ φρων | ἐστίν· τούτο̣[υ αὐτ]ῷ ἐξ ἀμελείας ὑπάρξαντ〈οσ〉
2ὑπάρχει καὶ τὸ ἄλλο τὸ ἀριστε[ρ]ὰν ἔχειν προαίρεσιν. | [κα]ί γε ἐν ὁδῷ ὅτ[αν] ἄφρων πορεύη‐
3ται, καρδία αὐτοῦ ὑστερήσει. μετὰ [πολ]λῆς πάνυ | [ἀ]κριβείας καὶ [θ]έσεως ἐλέ‐
4χθη τὸ ῥῆμα τοῦτο. ἀρτίως ἔλ[εγ]εν ὁ λόγος, ὅτι οὐ[δὲ
5ὁ] σοφὸς ἐκ | κ̣ατασκευῆς οὐδὲ ὁ ἄφρων ἐστὶν τοιοῦτος. καὶ θέλει δεῖξαι, ὅτι οὐκ ἀπαρακολου|[θ]ήτως ὁ ἄφρων74
6πράττει τὰ τῆς ἀφροσύνης· “ὑστερεῖ” γὰρ “ἡ καρδία αὐ‐ τοῦ”, οὐ τολμᾷ ἐπ’ εὐ|θ̣εί[α]ς βαδίσ[αι]. ὁ δὲ σοφὸς
7τοῦτο οὐ ποιε[ῖ· ο]ὐκ ἔχει ὑστεροῦσαν τῶν πραγμάτων | [τῶν ν]οημά[τω]ν τὴν ἐπιβολὴν αὐτοῦ, [ἀλ]λ’, εἰ ἔστιν εἰπεῖν, προτρέχει αὐτῶν. ἡ τοῦ ἄ|φρ̣[ο]νος ο[ὖν] κα〈ρ‐
9δ〉ία ὑστερίζει, οὐκ ἀπ̣ολελυμένῃ ὁρμῇ τρέχει ὁ κατὰ ἀ‐
10φρο|[σ]ύ̣νην τειν[όμ]ενος.
10 καὶ ἐπειδὴ πολλάκις καὶ ἄλλοθεν ἐλάβομεν τὰς τῶν καλῶν | ἐννοίας, ἐλ[έγ]αμεν περὶ τοῦ μὴ εὐθ{ο}ὺς νο‐ οῦντος ὃ ἀκούει, ὅτι ταράττεται. ὁ στή[σα]ς | [τ]ὴν
12διάνοιαν̣ ἑαυτοῦ εἰς τὸ ἀπαγγελλόμενον ἠρεμεῖ. τὸ δὲ ἠρεμεῖν τὸ στῆναί ἐστι[ν] | ἐπὶ τοῦ πρά[γ]μ̣ατος. ὁ
13δὲ ταρατ̣[τ]όμενος ὑστεροῦσαν ἔχει ἀεὶ τὴν νόησιν. δυνατὸν | [δ]ὲ καὶ τοῦτο ε̣[ἰπ]εῖν· ἐπεὶ ἡ προθυμία
14τοῦ σοφοῦ, ε〈ἰ〉 δίδοται παρὰ θ(εο)ῦ αὐτῷ ἀγαθά—δίδω|‐
15σιν δὲ “ἀγαθ[ὰ] το[ῖ]ς αἰτοῦσιν αὐτόν”—, ἐπόθησεν τὰ ἀγαθά, ᾔτησεν αὐτά—ἄνευ γὰρ ἔρωτος | οὐκ ἂν ᾔτησεν
16ἃ ἐδόθη αὐτῷ—, οὐχ “ὑστερεῖ ἡ̣ καρδία αὐτοῦ”, συντρέχ̣ει τοῖς δοθε[ῖ]σι[ν]. | ἀμέλει γοῦν προσθήκης ἀεὶ γινομέ‐ νης πρ̣οθυμίας καὶ τῆς σοφ[ίας προσθήκη γί[|νεται· εἰ
18γὰρ ὁ “ἐπιθυμῶν σοφίαν διατηρεῖ ἐντολάς”, οὐκ ἔστιν
δ̣[ὲ σοφία ἄνευ τοῦ] | διατηρεῖν τὰς ἐντολάς, ὅτε ἐπι‐76
20τείνει τὴν διατήρησιν τῶν ἐν[τολῶν, τότε προσ]|λαμ‐
20βάνει σοφίαν, καὶ οὐχ “ὑστερεῖ αὐτοῦ ἡ 〈καρδ〉ία.” | καὶ ἃ λογιεῖται, πάντα ἀφροσύνη ἐστίν.
21ἐὰν πν(εῦμ)α τοῦ ἐξουσιάζοντος ἀ[ναβῇ ἐπὶ σέ,] | τόπον σου μὴ ἀφῇς.
22 πάντα ἀλό[γ]ως, ο̣[ὐχ] ὡς δεῖ, λογίζεται. δι̣[ὰ τοῦ‐ το οὖν] | σὺν ἀφροσύνῃ λογίζεται. ἔδ[ει] δὲ σ̣[ὺν φ]ρο‐ νήσει λογίζεσθαι [καὶ ἔχειν τοὺς] | λογισμοὺς ἐκείνους,
24περὶ ὧν λέγεται· “λογ[ισμ]οὶ δικαίων κρίματα”.
25ἐὰ[ν πν(εῦμ)α τοῦ ἐξου]|σιάζοντος ἀνα‐
25βῇ ἐπὶ σέ.
25 οὐ καθάπ̣[αξ] ἐξο[υ]σιάζει ὁ ἐχθρὸς τῶν ἀν(θρώπ)[ων· δηλοῦνται] | δὲ νῦν καὶ αὐτὸς ὁ διάβολος καὶ αἱ ἄλλαι δυνάμεις αἱ πονηρα[ὶ αἱ εἰς κακίαν] | ἀλείφουσαι. οὗ‐
27τος οὖν οὐ βιάζεται. ὅσον μὲν ἧκεν εἰς τὴν αὐτοῦ πρ[ο‐ αίρεσιν, οὐ] | βίαν ἐπιβάλλειν βούλεται, ὅσον δ̣ὲ εἰς

294

τὸ ἀδούλωτον εἶναι τὸν̣ [“ἐξουσιάζοντα”], | εἰ μὴ ἡμεῖς
1αὐτὸν καταδουλωσόμεθα, οὐ δυνάμεθα ἀντιστῆναι αὐτῷ. “ἐὰν” οὖ[ν] | “πν(εῦμ)α τοῦ ἐξουσιάζοντος ἀναβῇ ἐπὶ
2σέ”—ἐὰν καὶ δόξῃ ἐξουσιάζειν σου, σ[οῦ σ]εαυτὸν ὑπο‐ βα|λόντος· ὡ̣ς γὰρ “βασιλεύει ἡ ἁμαρτία ἐν τῷ θνητῷ σώματι” τοῦ̣ [θ]έλοντος ὑπο|κεῖσθαι ”[ταῖ]ς ἐπιθυμίαις78
4αὐτ〈οῦ〉”, καὶ βασ[ιλ]εύεται, εἴ τις ἄρχεται ὑπὸ τοῦ̣
5μαμωνᾶ̣ | αὐτὸς ῥ〈ί〉ψας εἰς πόθον ἀργυρίων τὴν διάνοι‐ αν ἑαυτοῦ, οὕτως ἐξουσιάζει τοῦ [?] | ἑαυτὸν ὑποτάξαν‐
6τος οἷα δοῦλον—ἐὰν οὖν τούτου τοῦ ἐξουσιάσαντός σου, τοῦ “ἐνεργο[ῦν]|τος ἐν τοῖς υἱοῖς τῆς ἀπειθείασ”—διὰ το[ῦ]το δὲ ἐξουσιάζει, ὅτι ἀπειθ[εία]ς ἠθέλησ̣α̣ν̣ | εἶναι
8υἱοί—, “τόπον σου μὴ ἀφῇς”.
8 καὶ π[ρ]οτέρα μὲν αὐτοῦ ἄνοδος γ[ίν]εται ἡ κ[ατὰ τὴν] | λεγομένην προπάθειαν. μὴ δῷς τόπο̣ν, ὥστε παρα‐
10μεῖναι κα̣[ὶ γ]ενέσθαι π̣[άθος]· | ἐὰν δὲ καὶ πάθος γέ‐
10νηται, ἔτι μᾶλλον ἀνθίστα καὶ μὴ δῷς τόπ[ον], ἵνα δι‐ άθεσ̣[ις] | φαύλη γένηται, καὶ ἐπὶ τέλει λοιπὸν μηδὲ τὴν πρᾶξιν ἐάσῃς. τ̣[ο]ῦτο οὖν ὁ Παῦ̣|λος λέγει λαβὼν
12ἀπὸ τῶν ψαλμῶν ῥητόν· “ὀργίζεσθε καὶ μὴ ἁμαρτάνετ[ε]· | ἃ λέγετε ἐν ταῖς καρδίαις ὑμῶν, ἐπὶ ταῖς κοίται[ς] ὑ‐ μῶν καταν[ύ]γητε”. καὶ λ[έγει]· | “ὁ ἥλι[ο]ς μὴ ἐπιδυέτω
14ἐπὶ παροργισμῷ ὑμῶν, μηδὲ δίδοτε τό[πο]ν τῷ διαβόλ[ῳ]”. |
15 αὐτίκα γοῦν καὶ περὶ τοῦ Ἰούδα τοιαῦτα εἴρηται· πρότερον ἔβ[αλ]εν “εἰς τὴν | καρδίαν” αὐτοῦ “ἵνα παρα‐
16δῷ” τὸν κ(ύριο)ν, εἶτα λέγει· “μετὰ τὸ ψωμίον εἰσῆ[λ]θεν | [εἰς ἐκεῖνον ὁ σ]ατανᾶς”, οὐ πρότερον εἰσελθών, ἀλλὰ βαλὼν ἐν τῇ καρδίᾳ | [..... ... προ]π̣αθείας· διαμέ‐ νουσαν εὑρὼν τὴν προπάθειαν ὥστε μηκέτι | [προπάθει‐80
19αν] εἶναι, ἀλλὰ καὶ διάθεσιν χειρίστην, χώραν ἔλαβεν,
20τόπον | [τοῦ ἐλθεῖν] ε̣[ἰ]ς ἐκεῖνον.
20 “ὀργίζεσθε καὶ μὴ ἁμαρτάνετε”. οὐ πρόσταξις δέ ἐστιν ἡ | [λέξις αὕτη], ἀλλ’ ἡ λεγομένη κατὰ τοὺς [γ]ραμμα‐ τικοὺς ὁριστικὴ θέσις τοῦ ῥή|[ματος, καθ’ ἣν] λέγομεν·
22‘γράφομεν, [γρ]άφετε, γράφουσιν‘.
22 ἐπερ( )· τὸ “ἀναβῇ” οὖν; τὸ πο|[νηρὸν πν(εῦμ)α οὐ] κάτω ἐστὶν ἀεί· [ἐπι]‐ β̣ουλεύει δὲ οὐ τῷ κάτω μεθ’ ἑαυτοῦ, οὐ τῷ εἰς|[ελευ‐
24σομένῳ] “ε[ἰ]ς τὰ κατώτατα τῆς γῆ[ς]”, ἀλλὰ τῷ σπεύδοντι
25ἄνω εἶναι. τῷ δὲ ἄνω | [ὄντι οὐδὲ πρ]ό̣σταξις γίνεται.
25 ἐὰν ο̣ὖν ἐκεῖνος τολμᾷ ὡς ἀπὸ ἰδίου φωλεοῦ ὄφις | [ἀναβῆναι], “μὴ δῷς αὐτῷ τόπον”. ὁμοίως καὶ ἐπὶ τοῦ θυμικοῦ· ἐὰν ἀναβῇ | [ἐπὶ τὸ θυμικ]ὸν θρασύτης, ἐὰν

295

τὸ ἀμύνασθαι ἐχθρόν, “μὴ ἀφῇς τόπον” τῇ ὀργῇ, | [“παῦ‐
1σαι ἀπὸ ὀργ]ῆς καὶ ἐνκατάλειψον αὐτήν”· “ὀργὴ γὰρ ἀν‐ δρὸς δικαιοσύνην θ(εο)ῦ | [οὐκ ἐργάζετα]ι”, τοῦ τελεί‐
2ου. καὶ ἡ τοῦ ἄφρονος διαβέβληται· “καὶ γὰρ ἄφ[ρο]να
ἀναιρεῖ | [ὀργή”. καὶ ὁ ἐν]τρεχὴς δέ, ὁ νομίζων φρ[ό]‐ νιμος εἶναι ἀπὸ ὀργῆς πολλ[άκι]ς ἀπόλλυται|[..... .82
4“ὀργ]ὴ” δὲ “ἀπόλλυσιν καὶ φρονίμους” ὡς προαπολλυμέ‐
5νων δηλονότι ὑπ’ αὐ|[τῆς τῶν ἀφρό]νων. [ὅτι ἴαμα καταπα]ύσει ἁμαρτίας μεγάλας.
6]τιν πονηρία, ἣν εἶδον ὑπὸ τὸν ἥλι‐ ον, | [ὡς ἀκούσιον, ὃ ]ξῆλθεν ἀπὸ προ‐
7eσώπου τ[ο]ῦ ἐξουσιάζοντος· ἐδόθη ὁ ἄ‐
8φρων ἐν ὕψεσιν | [μεγάλοις].
8 ἐὰν ἰάσῃς αὐτὸ παραμ[εῖ]ναι, τὸ πν(εῦμ)α τοῦ ἐξουσι‐ άζοντος οὐχ ἵσταται | [ἐπὶ τῷ ἄρξασθ]α̣ι μόνον, τουτ‐
9έστιν ἐπὶ τῇ προπαθείᾳ ἢ τῷ πάθει, ἀλλὰ καὶ “μεγάλας |
10[ἁμαρτίας κα]ταπαύει”, ἀποτίθεται ἐκεῖ, καταλύει—τὸ γὰρ ‘καταπαύσει‘ τοῦτο τὸ τέλος | [σημαίνει τῆς ἁ]μαρ‐
11τίας—καὶ τὰς ἀνόδους καταστρέφει. ἔβαλεν “εἰς τὴν καρδίαν” | [Ἰούδα ὁ σατανᾶ]ς παραδοῦναι τὸν διδάσκα‐ λον· “πν(εῦμ)α τοῦ ἐξουσιάζοντος ἀνέβη” | [ἐπ’ αὐτόν.
13οἷόν] τε ἦν μὴ δοῦναι αὐτῷ τόπον, ἀλλ’ οὐκ ἐφύλαξεν τοῦτο. εἰσελ[θ]ὼν λοιπὸν | [“κατέπαυσεν ἁ]μαρτίας
14μεγάλας”, πρακτικάς.
15τὸ ‘ἰᾶσαι‘ ὧδε τὸ ‘ἐᾶσαι‘ λέγε̣ι. οἷον ἡ | ἀκολασ̣ία
15μέγα καὶ πολὺ ἁμάρτημά ἐστιν· “ἀνέβη” ἐπὶ τὴ[ν] καρ‐ δίαν τῶν κατὰ Σω|σάννης μανέντων πρεσβυτέρων “πν(εῦ‐ μ)α τοῦ ἐξουσιάζοντος”. ἔδωκαν [αὐτῷ] | τόπον· “μεγά‐84
17λας ἁμαρτίας κατέπαυσεν” εἰσελθὼν εἰς ἐκείνους· εἰ γὰρ καὶ μὴ πέ̣|πρακται ἡ μοιχεία, οὐ διὰ τὴν ἐκείνων ἀσφά‐ λειαν, ἀλλὰ παρὰ τὴν ἐνστᾶσαν | μέχρι θανάτου. ὅμως
19κατεπάη ἐν ἐκείνοις τὸ μέγα ἁμάρτημα.
20 εἰ μὴ ἄρα | βιάση〈ταί〉 τις τὴν λέξιν ἀμφίβολον οὖ‐ σαν· ἐὰν μὴ δῷς τόπον, θεραπεύεις καὶ [ἰᾷ] | μεγάλα
21ἁμαρτήματα 〈διὰ〉 τοῦ προλαβεῖν τὴν θερ[α]πείαν αὐτῶν. ἐπερ( )· τ[ὸ γ]ὰ̣ρ μὴ̣ [δοῦναι] | τόπον ἴαμά ἐστιν;
22 ναί, κατὰ τὴν δευτέραν ἀπόδοσιν. ἔστιν [πο]νηρ[α, ἣν] | εἶδον ὑπὸ τὸν
23eἥλιον, ὡς ἀκούσιον, ὃ ἐξῆλθεν ἀπὸ
23e]ροσώπου τοῦ ἐξουσιάζον[το]ς. 〈ἐδό‐
23θη ὁ ἄφρων ἐν ὕφεσιν μεγάλοισ〉. [“ἣν εἶδον”], | φησίν, “πονηρίαν ὑπὸ τὸν ἥλιον”
24οὕτω συνστᾶσαν, “ἀκούσιον, ἐξῆλθεν ἀπὸ πρ[οσώπου] |
25τοῦ ἐξουσιάζοντος”, τοῦ διαβόλου. ἐξῆλθεν πολλάκις τι ἀπ’ αὐτοῦ, καὶ ἀ[φρόνως] | ἐδεξάμεθα, ἰδού, ὡς ὁ Ἰού‐ δας· 〈περὶ〉 χρημάτων ἐπινοήσ[αντα καλὸν] | εἶναι τὸ
27ποθὲν συναγαγεῖν χρήματα κ̣α̣ὶ τοῦτο ἄφρονα ὄντα τὸ [τοι‐
οῦτο προση]|κάμενον “ἐν ὕφη” ἁμαρτημάτων μεγάλων “δέ‐86

296

δωκεν”. ἴσον ἐστ̣[ὶν ..... τῷ] | “ὅτι ἴαμα καταπαύσει
1ἁμαρτίας μεγάλας” τὸ “δοῦναι τὸν ἄφρον[α ἐν ὕψη μεγά‐ λα”], | οὐκ ἐν τῷ [ἀ]ληθῶς ὕψει. {τ} ἃ κατὰ ἀλαζονείαν δοκοῦντα ὑψηλὰ καὶ | [μεγάλα εἶναι] | ποθοῦ[μ]εν, ἁμαρ‐
3τήσας ἔσχεν· τοῦ[τ]ο̣ νομίζει εὐτυχηκέναι, ὅτι α.[... τῶν προτε]|θειμένων οὐκ ἠλόγησεν, ἀλλὰ ἐπέτυχεν.
4ἐπερ( )· πῶς οὖν “ἀκούσιο[ν”;
5 πολλάκις] | ἐλέχθη, καὶ νῦν δὲ εἴρηται, ὅτι οὐ ταὐ‐ τόν ἐστιν τὸ αἱρεῖσθαι καὶ τὸ α̣[ἱρετόν, ὥσπερ] | τὸ
6φιλητὸν καὶ ἄξιον τοῦ φιλεῖσθαι. καθόλου δέ τινες εἰ‐ ρ[ήκασιν μόνην] | τὴν ἀρετὴν ἑκούσιον εἶναι, οὐδὲν δὲ τῶν κακῶν ἑκουσίω̣[ς πράττεσθαι]. | “ἐάν”, φησίν, “περι‐
8έλῃς τῆς ἀρετῆς τὸ ἑκούσιον, οὐκέτι ἔστιν ἀρε[τή”. δεῖ τοίνυν, ] | ὥσπερ τὸ αἱρετόν, οὕτω καὶ τὸ ἑκουσιάζειν
10τὸ {ν} πλησιάζον αὐτῷ λ̣[ηφθῆναι ἐπὶ] | τοῦ ἔχειν προ‐
10αίρεσιν ἐπακολουθοῦσαν αὐτῷ. τὰ δὲ ἁμαρτήμ[ατα λέγονται] | ἀκούσι[α] εἶναι οὐχ ὅτι οὐ προαιρέσει αὐτὰ ἐνεργοῦμεν, ἀλλ’ ὅτι [οὐκ ἄξιά εἰσιν] | τοῦ θέ[λ]ειν αὐτά.
12 καὶ λέγουσιν οὕτως, ὅτι τῶν ἁμαρτημάτω[ν τὰ ἀκούσια οὐκ] | ἔχει τὴ[ν] α̣ἰ̣τίαν, οἷον εἴ τις μεθυσθεὶς ἐποίη‐ σεν, ἃ οὐκ ἂν ἐποίησ[εν νήφων, ὅτι] | οὐχ ἑκ[ὼ]ν̣ αὐτὰ
14ποιεῖ ἀλλὰ κρατηθεὶς καὶ δουλεύων μέθῃ· τῆ[ς δὲ διανοί‐
15ας] | οὐ δουλωθείσης ὑπὸ μέ[θ]ης ἔστιν τις ἐπινοῶν τὸν νόμον. [πᾶς οὖν ἁμαρ]|[τ]ά̣ν̣ω̣ν̣ ἀ̣κουσίως ἁμαρτάνει· ἐδού‐ λωσεν γὰρ ἑαυτὸν τῇ ἀγνοίᾳ καὶ “σάρ|κινος” γενόμενος88
17“πέπραται ὑπὸ τὴν ἁμαρτίαν”. ὁ δὲ πεπραμένος ὑπό τινα| οὐχ ἑκουσίως ποιεῖ, ἀλλὰ ὃ πρ[ο]στάττεται ὑπὸ τοῦ δεσπό‐
18του. λέγουσιν οὖν, | ὅτι π̣[ᾶν] ἁμάρτημα ἀκούσιόν ἐστ̣ιν
20ἑτέρῳ τρόπῳ ὂν ἑκούσιον τῷ προαιρετι|κῶς ἐνεργεῖσθαι. ἐτόλμησα νῦν συνθέτῳ ὀνόματι αὐτὸ καλέσαι· ὅσον ἧ|κ̣ε̣ν̣
21ε̣ἰ̣[ς τ]ὴν φύσιν ἑαυτοῦ, ἀκ[ο]ύσι[ό]ν ἐστιν, ὅσον δὲ εἰς τὸ προαιρέσει τινὰ αὐτὸ | [πρᾶξ]α̣[ι, δύνατ]αι ἑ‐
22κούσιον εἶναι. [ἀ]μέλει γοῦν ἀκούσια λέγει ὁ νόμος τὰ ἀγνοήματα. | [..... .... δ]ὲ ὑπηχεῖ αὐτά, καὶ οὐ[χ ἑ]‐
23κο[υ]σία ἡ διάνοια αἱρεῖται |+ ἀπασχολεῖν |+ . ὁ Παῦλος| [..... . ἕ]π̣εται ταύτῃ τῇ δόξῃ, μ̣ᾶλλον δὲ προηγεῖται
25αὐτοῦ ἡ γνώμη· “μὴ νικῶ | [ὑπὸ τοῦ] κακοῦ”. θεωρεῖς,
25ὅτι ὁ τ[ὸ] κακὸν ποιῶν νικηθεὶς ποιεῖ· οὐδὲν δὲ ἡττη|‐ [μένον ἑκου]σίως ποιεῖ τὰ τῆς ἥττας. “νίκα” δὲ “ἐν τῷ ἀγαθῷ τὸ κακόν”. ὅρα τὸ ἑκού|[σιον το]ῦ̣ ἀγαθοῦ, τὸ αὐ‐ τόνομον τῆς προαιρέσεως τῆς μεταδιωκούσης αὐτό. | [.....
28.]ε̣[...].[..... .] ἀ̣κούσιόν ἐ[σ]τιν κατὰ τοῦτον τὸν λό‐

297

γον τῷ μὴ ἄξιον | [εἶναι τοῦ ἑκου]σιάζεσθαι καὶ αἱρετὸν
1εἶναι.
“ἀπὸ τοῦ προσώπου” οὖν “τοῦ ἐξουσιάζον|[τος” ...90
2ᾧ τόπο]ν οὐ δεῖ διδόναι, “ἐξῆλθεν ἀκούσιον”, καὶ “ὁ ἄφρων” ὁ λα̣[β]ὼν καὶ μὴ | [..... .... ὅ]τι οὔκ
3ἐστιν ἑκούσιον, δεῖ αὐτὸ ἀποστραφῆναι, “εἰς [ὕφ]η μεγά‐ λα | [ἐδόθη”. δυνα]τὸν δὲ καὶ τὸ μὲν πρότερον̣ ὑπὸ τῶν
5πρακτικῶν ἁμαρτημά|[των ληφθῆν]α̣ι, τὸ δὲ δεύτερον περὶ τῶν γνωστικῶν. ὁ “τῇ ψευδωνύμῳ γνώσει” | [ἐπαρθεὶς δέ‐
6δο]τ̣αι τοῖς ὕψεσιν αὐτῆς. “ἐν ὕψεσιν μεγάλοις δέδο‐ ται”, οὐκ ἐπαινε|[τ.... .....]. οὐδὲ γὰρ πᾶν ὕψος ἐπ‐ α[ι]νετόν ἐστιν· “ὑμεῖς” γάρ, φησίν, “ἐστὲ | [οἱ δικαι‐
8οῦντες] ἑαυτοὺς ἔνπροσθεν τῶν ἀν(θρώπ)ων, ὁ δὲ θ(εὸ)ς γι‐ γνώσκει τὰς καρδίας ὑμῶν· | [ὅτι τὸ ἐν ἀν](θρώπ)[οι]ς
9ὑψηλὸν βδέλυγμα παρὰ θ(ε)ῷ” ἐστιν. τὸ “ἐν ἀν(θρώπ)οις”
10ὧδε καὶ “ἄφροσιν | [ἀν(θρώπ)οις” δύναται] λαβεῖν, οὐ τὸ
10ζῷον αὐτὸ τὸ θνητὸν λογικόν. [καὶ πλούσιοι ἐν τα]πεινῷ καθήσονται. λοιπὸν συνπλέκει τὰ συμβαίνον̣[τά] | [τισιν παραδό‐
12ξ]ως· οὐ πάντως ὁ πλ〈ο〉ύσιος ἀεὶ ἐν τῷ πλούτῳ μένει· πολλοῖς μεταπίπτει | [ὁ πλοῦτος ...]. πολλοὶ ἐκ πενή‐ των εἰς πλοῦτον ἀνήχθησαν μέγα〈ν〉. καὶ οὐ μόνον | [λέ‐
14γω κατὰ τὸ ῥ]ητόν, ἀλλὰ καὶ κατὰ τρόπους γίνεται τοῦ‐
15το· ἐν ψαλμοῖς “πλούσι|[οι ἐπτώχευσαν καὶ ἐπείνασαν”. ..... .....].[.]. πτωχεύσαντες καὶ διὰ τοῦτο | [.....92
16..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... .....] μετὰ
16τὸν νόμο[ν] | ********************
16Es fehlt der untere Teil von p. 297

298

“ἀνθρώπους] | καὶ κτήνη σώσεις, κ(ύρι)ε”· καὶ ἀν(θρώ‐
1π)ους καὶ ἀγγέλους. ἐπεὶ περὶ τῶν̣ [Ἰουδαίων ‘πλοῦτον‘] | ἐκδε[χό]μεθα
2τὸν νόμον, ‘πλούσιοί‘ εἰσιν λαβόντες τὸν νό[μον καὶ τοὺς προφή]|τας, “π̣[ᾶ]σαν” τὴν πρὸ τῆς ἐπιδημίας τοῦ σ(ωτῆ)ρ(ο)ς “θεόπνευστον [γραφήν” ..... ...] † η‐
4κεσθαι ἐν ταύτῃ † θεῖον ὕψ̣ος τὸ πνευματικὸν αὐτῆ[ς
5..... ..... ...] | αὐτοὶ δὲ τῷ γράμματι ἐπιμένοντες “ἐν ταπεινῷ” ἐκάθισ̣[αν ..... ..... οὐ] | ζητήσαντες
6τὸ ὕψος τῶν πρὸς διάνοιαν. ἔδει δὲ τοῦτο ποι[ῆσαι αὐ‐ τούς, ὅπερ] | ὑπῆρκται τοῖς ἀπὸ τῶν ἐθνῶν πιστεύσασιν τῷ εὐαγγελ[ίῳ, οἳ ἐν ὕψει κάθην]|ται· ἐν τῷ πν(εύμα‐
8τ)ι γὰρ καὶ τῷ θείῳ νῷ τῷ κατὰ τὸ πν(εῦμ)α τὸ “ἐρευ‐ ν[ῶν καὶ τὰ βάθη τοῦ] | θ(εο)ῦ” οὗτοι κάθηνται καὶ
9ἱδρύθησαν.
10τοιοῦτόν ἐστιν καὶ τὸ ὑπ[ὸ Ἅννας λεγόμενον] | τῆς94
10μητρὸς τοῦ Σαμουήλ· “στεῖρα ἔτεκεν ἑπτά, ἡ πολλὴ ἐν τ[έκνοις ἠσθένη]|σεν. τόξον δυνατῶν 〈ἠ〉σθένησεν, ἀσθε‐ νοῦντες περιεζώσαν[το δύναμιν”· ὃ γὰρ] | εἶχον̣ τ̣[ό]ξ̣ο̣ν
12οἱ ἐκ περιτομῆς πρότερον, ὅταν καὶ ἀφ’ οὗ αὐτ[ῶν γέγο‐ νεν τὰ σωτή]|ρια ν̣ο̣[ή]ματα καὶ παιδεύματα ἀσθενοῦντα, τοῦτο παρὰ τὴν̣ [..... . ἠσθένησεν], | καὶ οἱ ἀσθενεῖς,
14οἱ ἀπὸ τῶν ἐθ̣[νῶν], “δ̣[ύναμιν] π̣ερ̣ι̣εζ̣ώσαντ[ο” ..... ...
15.....] | ἐ̣κ̣ [....].[
15Es fehlt der untere Teil von p.298, der letzten Seite
15von Lage 19, die ausnahmsweise nur 10 Seiten enthält.

299

“ἐν ὕφεσιν μ̣[εγάλοις” ἡμῶν πα̣[ προκατα.[ γραμμα̣[
5εἶδον δούλ[ους ἐφ’ ἵππους καὶ ἄρχοντας
5πορευομένους ὡς δούλους ἐπὶ τῆς γῆς. ὁ ]|‐ ρύσσω[ν βόθρον ἐν αὐτῷ ἐμπεσεῖται, καὶ
6καθαιροῦντα φραγμόν, δήξεται αὐτὸν ὄφις.]| τὸ ἀσ̣τ̣[ ὁ σοφὸ[ς καὶ κ̣[
10προνο[ τω μο̣[ γοῦν [
ο τη̣[ καὶ̣ [96
15ἐξεσ̣[ φε̣[ ...[.....].[..... ..... ..... ..... ..... ..... .....] ..... [..... ...] | καὶ ἄλλο̣[ι] μήτε προσδοκηθέντες μήτε νομισθέντες [μ]η‐ δὲ ἔχοντες τὰ ἔξω συ̣[ν]|παρόντ[α ἐ]βασίλευσαν. καὶ ἐν
20ταῖς Παροιμίαις οὗτ[ο]ς ὁ σοφὸς ἐκ προσώ|που τῆς Σ[ο]‐
20φίας ἢ περὶ αὐτῆς λέγει· “ἐγὼ {τ} ἡ {ν} σοφία κατεσ[κ]ή‐ νωσα βουλὴν καὶ | γνῶσι[ν] καὶ ἔννοιαν”, “δι’ ἐμοῦ βα‐ σιλεῖς βασιλεύσουσι[ν], καὶ οἱ δυνάσται γρά|φουσιν δ[ι]‐
22καιοσύνην, δι’ ἐμοῦ μεγιστᾶνες μεγαλύνοντ[αι], καὶ τύ‐ ραννοι κρατοῦσιν | γῆς”. καὶ [ὅ]ρα, ὅτι καὶ ταῦτα ἐξ‐
23ήρ[τη]ται τῆς βουλήσεως τῆ[ς π]ρονοίας. τὸ οὖν ῥητ[ὸν] | φανερόν.
24οἱ ἀπὸ τῶν ἐθνῶν πιστεύσαντες τῷ ε[ὐαγ]γελίῳ δοῦλοι
25ἡδ̣[ο]ν̣[ῆς], | “δοῦλ[ο]ι τῆς ἁμαρτίας”, δοῦλοι διαβό{υ}‐
25λου, θα[ν]άτου καὶ ἔφ[ιπ]π̣οι γεγένηνται. λ̣[έγον]|‐ ται̣ [ἐπο]χεῖσθαι λοιπὸν λόγοις θείοις οἷα ἵπποις· [ὁ] νοῦς ὀχεῖται τ[ούτοις] | ὡς ἱππ[ε]ὺ̣ς καὶ ἱππάζεται σω‐
27τηριωδῶς.
27“εἶδον” οὖν [οὕ]ς̣ ποτε “δούλους [.....]|

300

[
π]ε̣[ρ]ὶ ὧν εἴρηται [
]ν̣η οὐ περὶ [
] καὶ τὸ γραμ– [
]ν̣ω̣ν οἱ
5[
]χάνοντες [
λ]ογικῶν
[
]τας []α̣ι̣. ἐὰν δὲ [
]ν καὶ
98
10[
].ιν [
κ]ατὰ τοὺς [
]..μουν [
]αν [
]α̣ξος
15[
Φίλων ἐν] τῷ Μωσέως Βίῳ .[.].τ̣[.....].[..... ..... .....].[..... “ἐὰν οἱ] φιλό|σοφοι βασιλεῖς ἦσαν καὶ οἱ βασιλεῖς φιλόσοφοι”. “βασίλειον” γ̣[ο]ῦ̣[ν “ἱε]ρ̣[ά]τευμα” | ὑπερ‐
18έχοντες ἦσαν τῶν ἐθνῶν· καὶ οὕτως εἶχον τὸ βασιλεύε̣[ιν] ὡς καὶ ὁ | Ἀβραάμ, πρὸς ὃν εἴρηται· “βασιλεὺς παρὰ
19θ(εο)ῦ σὺ εἶ ἐν ἡμῖν”.
20ἐπ[ερ( )·] ἐπειδὴ κατὰ τὸ | γράμμα ἔζων;
20 οὐ κατὰ τὸ γράμμα ἔζων, εἰ μὴ ὅτε ἐξέπεσαν το[ῦ] ὕψους τῶν | γραφῶν. ἐπεὶ πῶς κατὰ τὸ γράμμα ἔζη τοῦ νόμου Ἰηρεμίας αἰ[τι]ώμενος | τοὺς ἔχοντας τὴν περι‐
22τομὴν τοῦ γράμμα[το]ς λέγων· “περιτμήθη[τ]ε τῷ θ(ε)ῷ”, | “ἀπερίτμητοι 〈καρδίασ〉” [ἐ]στέ.
23ὁ ὀρύσσων βόθρον ἐν αὐτῷ ἐμπεσεῖται. ἐν πολλαῖς | γραφαῖς τοῦτο δηλ̣[οῦ]ται, ὅτι δι’ ὧν
25τις ἁμαρτάνει, διὰ τούτων βλάπτεται, καὶ | [α]ὐτὸ τὸ
25ἁμάρτημα καὶ ἡ κακία κόλασις γίνεται τῷ ἁλισκομένῳ. |

301

καὶ ὥσπε[ρ ὁ] χρώμενος δηλητηρίῳ τινὶ ἐν τροφῇ οὐκ ἄλ‐ λ[ο]ν βλάπτει ἢ ἑαυτὸν | καὶ ὁ π[ί]νων εἰς μέθην οἶνον
οὐχ ἕτερον σκοτίζει ἢ τὴ[ν ἑαυτ]οῦ διάνοιαν, | οὕτω[ς100
3ὁ ἁ]μαρτάνων κόλασιν ἑαυτῷ ἐπιφέρει. εἴρηται γοῦ̣[ν ἐν Π]αροιμ[ίαι]ς ὑπ’ αὐ|τοῦ τούτου τοῦ ἀνδρός· “ἁμαρ‐
4τάν[ο]ντας καταδιώξεται κα[κά”.
5ἐπ]ερ( )· ὡς κ[ατ]ὰ̣ διά|νοια[ν] οὐ πάνυ τι ἔχει;
5 ὀρύσσει β[όθρ]ον ὁ “εἰς τὴν κάθισι[ν βαθ]ύνων”, ὅ[περ] ἀπη|γορ[εύ]ετο, 〈ὁ〉 “εἰσερχόμενος εἰς τὰ κ[α]‐ τώτατα τῆς γῆς”· ἐκεῖν[ος δὲ] εἰς ὃν ὤρυξεν | βόθ[ρο]ν,
7ἐνπίπτει· καὶ δι’ ὧν ἠθέλησεν ἄλ[λῳ] ἐπιβουλεῦσα[ι σφα]λ̣ερῶς, εἰς αὐτὰ | ἐν[έπ]εσεν. καὶ πολλὰ τοιαῦτα
8φέρεται· “ὤρυξ[α]ν πρὸ προσώ[που μο]υ βόθρο[ν κ]αὶ | ἐν[έπε]σαν εἰς αὐτόν”· κ[αὶ αὐ]τὸς ὁ σ(ωτ)ὴρ εἶπεν·
10“τυφλὸς τυφλὸν ἐὰν ὁδηγῇ, ἀμφότε|[ροι εἰς] βόθρον
10πεσοῦντ[αι]”. οὐ πάντως τὸν αἰσθητὸν τοῦτον λέγει. καὶ καθαι]οῦν|[τα φρα]γμόν, δήξεται
11]ὐτὸν ὄφις. ὁ φραγμὸς ἀσφάλειά τίς ἐστιν ἤτοι πόλιν φυ|[λάσσ]ου‐
12σα ἢ ἀγρὸν ἢ ἀμπελῶνα. ὁ καθαιρῶν οὖν τὸν φραγμὸν ἑαυ‐ τὸν βλ[άπτε]ι̣· | [ἀφρ]ούρητον δὲ αὐτ[ο]ῦ μένει τὸ χωρίον καὶ τὸ γένημα, καὶ δάκνεται ὑπὸ ὄφεως | [τῆ]ς̣ ἁμαρτίας
15ἢ τοῦ ἐνεργοῦντος τὴν ἁμαρτίαν, περὶ οὗ | [εἴρ]ηται τῷ102
15ἀποστόλῳ· “φοβοῦμαι μή πως, ὡς ὁ ὄφις ἐξηπ[άτη]σεν Εὔαν ἐν τῇ πα|[νου]ργίᾳ αὐτοῦ, φθαρῇ τὰ νοήματα ὑμῶν”. καθεῖ‐ λεν τὸν φραγμὸν τῆς γυ|ναικὸ̣[ς] καὶ ε̣ὐ̣[θ]έ̣ω̣ς̣ ἔ̣δα̣κεν αὐ‐
17τὴν̣ [ὁ ὄ]φ̣ι̣ς̣. τ̣ὸ̣ν̣ τ̣ο̣ύ̣τ̣ου δ̣ὲ̣ φρα̣γ̣μ̣[ὸν] κ̣[α]θ̣[εῖ]λ̣ε̣ν, | ἢ αὐτὸς τ[ὸ]ν ἑαυτοῦ καθεῖλεν καὶ ἐδήχθη ὑπὸ τοῦ ὄφεως
18τῆς ἁμαρτίας, ἐπλή[γη]. | δύνατ[αι δ]ὲ καὶ οὕτως· ἐπεὶ φραγμός ἐστιν φ〈ρ〉ου‐
20ρῶν τὴν ψυχὴν ἡ τῶν ἐντολῶν | δόσις, [ὁ] καθαιρῶν τὸν
20φραγμὸν τοῦτον διὰ τοῦ καταπατεῖν τὰς ἐντολὰς καὶ τὸ | μηδὲ[ν] αὐτὰς λογίζεσθαι δάκνεται ὑπὸ τοῦ ὄφεως [ο]ὐκ ἂν δηχθεὶς † περὶ ἑαυτὸν | ω καθ[εῖλ]ε̣[ν] τὸν φραγμόν † ἐξαίρων λίθο〈υ〉ς διαπονηθή]αι
23ἐν αὐτοῖς· σχίζων ξύλα κινδυνεύσει ἐν αὐτοῖς, | ἐὰν ἐκπέσῃ τὸ σιδήριον, καὶ
24αὐτὸς πρόσωπον ἐτάραξεν.
25 ἐάν τις τὴν οἰκ[ο]|δομήν, ἣν ἔσχεν ἐκ θ(εο)ῦ ἐκ τῆς τηρήσεω[ς] τῶν ἐντολῶν καὶ δογμάτων τῆς εὐσεβεί|ας, ἐὰν
26ἐξαίρῃ, λύει τὸ οἰκοδόμημα καὶ ἐξ αὐτῶν παραπονεῖται,
ἐξ αὐτῶν | κινδυνεύει, ἐξ αὐ[τ]ῶν ἄξιος τοῦ λιθοβοληθῆ‐104
27ναι γίνεται.

302

ἐπερ( )· ἵνα ‘λίθουσ‘ τ[ί] | λάβωμεν;
1 ἐὰν μὲν ὁ πρακτικὸς βίος ᾖ ὁ τοῖχος καὶ τὸ οἰκοδό‐ μημα, αἱ πρακτικαὶ | ἐντολαὶ καὶ ἀ[ρετ]αὶ οἱ ‘λίθοι‘
2εἰσίν. ἐὰν δὲ ἡ θεωρία τῆς ἀληθείας ᾖ{ν} τὸ οἰκοδόμη‐ μα, | οἷ[ον] “ναὸς” ᾖ{ν} “ἅγιο]ς̣”, τὰ κατὰ μέρος δόγμα‐ τα καὶ τὰ θεωρήματα τῆς εὐσεβείας | τάχ̣[α] εἰσὶν οἱ̣ [‘λί‐
4θοι‘].
4ἔλεγον πολλάκις, ὅτι αἱ ὁμωνυμίαι διαστέλλονται ἐκ
5τῶν | συ̣[νπ]λεκομέ̣[νων] αὐτοῖς. ὁ ἀπόστολος γράφων Κο‐ ρινθίοις λέγει· “θεμέλιον | ἄλλον οὐδεὶς δ[ύνα]ται θεῖ‐
6ναι παρὰ τὸν κ[είμ]ενον Ἰ(ησοῦ)ν Χ(ριστό)ν”. λέγομεν, | ὅτι ἕκαστο[ς “ἐπ]οικοδομεῖ” εἰς τοῦτον “ξύλ[α], χόρτον, καλάμην, χρυσό[ν], ἄργυ|ρον, λίθους τι[μίου]ς”. οὐκ
8αἰσθ[ητ]ὰ τὰ ἐποικοδομούμενα, ἀλλὰ λέγομ[ε]ν, ὅτι | “ξ[ύλα], χόρτον, κ[α]λ[άμη]ν ἐποικο[δο]μεῖ” ὁ καυστὰ
10ἔχων νοήματα καὶ ἔ̣[ργ]α̣ καὶ | λόγους χορτώδη, [ἀ]χυρώ‐
10δη. καὶ ἄλλοι “χρυσίον, ἀργύ[ριον], λίθ[ο]ι τίμιοι” ἐπ‐ οικ[οδο]μοῦν|ται “ἐπὶ τὸν θεμέλιον Χ(ριστό)ν”. καὶ δύνα‐
ται χρυσὸς̣ [ε]ἶναι ὁ νοῦς καὶ ἀργύ[ριο]ν | ὁ [λό]γος106
12καὶ ἔργα σπουδαῖα οἱ λίθοι οἱ τίμιοι. “ἐν αὐτοῖς” οὖν “κινδυνεύει”, οἷ[ς “ἐξ]αίρει” | τις.
13οἶδας ὅτι παρεφύη δόγματα ἀσεβῆ τὰ Ἀρειανῶν καὶ Μανι‐ χαίων, τὰ Ε̣[ὐν]ομίου, | καὶ πολλοὶ τὰ ῥητὰ ἀπὸ τοῦ
14εἱρ{γ}μοῦ τῆς ἀληθείας καὶ τῆς γραφῆς ἐξαίρουσιν καὶ |
15εἰς ἄλλα μεταφέ̣ρ̣[ουσ]ιν νοήματα ἀσεβῆ· καὶ “ἐν αὐτοῖς” τούτοις τοῖς ῥητοῖς, ο[ἷ]ς “ἐξῆ|ραν, κινδυνεύουσιν”.
16σχίζων ξύλα κινδυνεύσει ἐν αὐτοῖς,
16ἐὰν πέσῃ τὸ σιδήριον. | [π]άλιν οὕτω δεῖ λα̣β̣ε̣ῖ̣ν̣· ε̣[ἰσὶν] ξ[ύλα τ]ινὰ ἐπαι‐ νούμενα· λέγει γοῦν περὶ τῶν φαύλων | [ξ]ύλων· “ἐκ‐
18κόψατε τὰ ξύλα αὐτῆς, ἐκχεῶ ἐπὶ Ἰερουσαλὴμ δ[ύ]ναμι[ν”· μ]ὴ̣ γ̣[ὰ]ρ̣ | [ξ]ύλων ἐκκοπτομένων αἰσθητῶν δύναμις ὑπὸ
20θ(εο)ῦ χορηγεῖται [ἐπὶ] Ἰερουσαλήμ· | τὰ ξύλα τὰ ἄκαρ‐
20πα, τὸν δρυμὸν αὐτῆς. καὶ γὰρ ἐν ἄλλοις πάλιν τοιαῦτα λέγετ[αι]· “φωνὴ | κ(υρίο)υ καταρτιζομένη ἐλ[ά]φους, καὶ ἀποκαλύψει δρυμούς”. τότε δὲ οἱ δρ[υ]μοὶ ἀπο|καλύπτον‐
22ται, ὅταν ἐκκοπῇ τὰ ξύλα. τότε γυμνοῦται τὸ ἔδαφος, ἔν‐ θα ἦσαν τὰ | ἄκαρπα ξύλα.
23 εἰσὶν οὖν καὶ ἐπαινετὰ ξύλα λεγό[μ]ενα διὰ τοῦ ὑμνῳ‐ δοῦ οὕτως· | “τότε”, φησίν, “ἀγαλλιάσονται πάντα τὰ ξύ‐
25λα τοῦ δρ[υ]μοῦ πρὸ προσώπου κ(υρίο)υ, ὅτι | ἔρχεται”.108
25καὶ πάλιν λέγεται ἐν ἄλλο[ι]ς· “ἀντὶ τῆς στοιβῆς ἀνα‐ βήσεται κυπάρις|σοσ”—ἰδοὺ ἐπαινετὸν ξύλον—, “ἀντὶ κονύ〈ζ〉ης ἀναβήσεται μυρσ〈ί〉νη”. ὁ σχίζων οὖν | ταῦτα
27ἀποσπῶν τῆς ἰδίας αὐτὰ ἁρμονίας—ἐκπίπτει τὸ σιδήριον

303

καὶ βλάπτει αὐτόν. | ‘σιδήριον‘ δὲ λέγει τὸν ἀποσχίζον‐ τα τὰ τῆς ἀληθείας σύμφ[ω]να λόγῳ σοφιστι|κῷ καὶ ἐρι‐
2στικῷ.
2 δυνατὸν δὲ καὶ ἐπὶ ψεκτῶν αὐτὰ λαβ[εῖν], ὅτι σχίζων τις | τὰ ξύλα τὰ ψεκτά, ἐξ ὧν οὐκ ἔδει σκεῦος ποιῆσαι οὐδὲ χρήσιμ[ά τ]ι̣να, αὐτ[ὰ] κατα|σκευάσει ὀλέθρια σκεύη.
4ἐξ αὐτοῦ [τ]οῦ λόγου τοῦ σχίζοντος [σοφ]ιστικ[ῶ]ς κιν‐
5δυ|νεύσει· ἐκπίπτει γὰρ ἀπὸ τῆς οἰκ̣[εί]α̣ς ἁρμονίας τοῦ ἀληθι[νοῦ λ]όγου οὐδέποτε |ἔξω γινομένου τῆς ἀκολουθεί‐
6[ας] τ̣ῆς ἀληθοῦς. ἐπερ( )· τὸ “ἐὰν [ἐκ]πέσῃ τὸ σιδήριον” ὁ σο|φιστικὸς
7λόγος;
7 εἶπον τοῦτο, ὅτι ἀμφότερ̣[α τ]ὰ ξύλα τά τε [ἐπα]ι‐ νούμενα καὶ | ψεγόμενα σχίζει. οὐκ ἐκπίπτει δὲ τὸ σι‐ [δή]ριον, ὅταν̣ [τε]χνικῶς̣ καί, ἵν’ | οὕτω φράσω, τεκτο‐
9ν[ικ]ῶς σχίζων αὐτὰ κατασκευ[ά]ζ̣[ῃ σ]κεύη “ξύλινα”· καὶ |
10αὐτὰ ἐν τῇ “μεγάλῃ οἰκίᾳ” [ἐστ]ίν. τότε δὲ ἐκπίπτει, ὅ‐ ταν τὰ μὴ ὀφείλοντα διαιρε|θῆναι καὶ σχίσιν λαβεῖν εἰς110
11τοῦτο ἄγῃ σοφώτερον.
11 〈ἐπερ( )·〉 μὴ οὖν “αὐτὸς πρόσωπον ἐτάραξεν”; | “αὐτὸς” ὁ αἴτιος τοῦ τοιαῦτα γενέσθαι “ταράττει τὸ πρόσωπον”· οὐδὲ γὰρ συντυχικ[ῶ]ς | γίνεται τὸ ἐνπεσεῖν
13εἰς βόθρον, {εἰς} ὃν ὤρυξέν τις· οὐ συντυχικῶς γίνεται, ἀλλὰ | κρίσει θ(εο)ῦ, κρίματι θείῳ. ὁ διαπονούμενος
15ὑφ’ ὧν ἐξαίρ[ει λί]θων κρίσει θ(εο)ῦ | διαπονεῖται ὑπ’
15αὐτῶν. τὸ ‘αὐτὸσ‘ οὖν αὐθεντικῶς κεῖται· πολλαχοῦ γὰρ τῶν θείων | παιδευμάτων οὐ λεχθέντος ὀνόματος κεῖται τὸ ‘αὐτόσ‘. ἐν ψα[λ]μοῖς γοῦν λέγει· “αὐτὸς | κ(ύριο)ς
17εἰς κρίσιν ἥξει”, καί· “αὐτὸς ὁ λαλῶν πάρειμι”· κ̣α̣ὶ̣ [πάλ]ι̣[ν]· “ἄρατε πύλας, οἱ ἄρχ[ο]ντ[ες] | ὑμῶν”, καὶ
18μεθ’ ἕτερα· “αὐτὸς κ(ύριο)ς ὁ βασιλεὺς τῆς δόξης”. δύναται δὲ καὶ το[ῦτο]· | καίτοι ἐτάραξεν τὸν νοῦν
19αὐτῶν, ἐπιβάλλουσιν τούτοις, ὅτι καλῶς ἐπιβάλλεται |
20“μεταξὺ τῶν λογισμῶν κατηγορούντων ἢ καὶ ἀπολογουμέ‐ νων”· οἱ λογισμοὶ αὐτοὶ | ταράσσουσιν τὸν νοῦν. καὶ
21οἱ μὲν αὐτοῦ τοῦ θ(εο)ῦ ταράξ〈α〉ντος [α]ὐτοὺς ὑποβα‐
λόντ〈οσ〉 τὰ μαχό|μενα, οἷς μέλλουσιν φρονεῖν καὶ ἐν‐112
22εργεῖν αὐτοί, ἐνήργησαν. 〈 〉 ὁ αἴτιος τῆς κακίας | ὁ ὑποβαλὼν ἐκείνοις κα[θ]αιρῆσαι φραγμόν, ὀρύξαι βόθρον καὶ τὰ ἄλλα πο[ι]ῆ|σαι ἐτάραξεν αὐτῶν
24τὸ πρόσωπον, τὸν νοῦν αὐτῶν· τοῦ γὰρ ἔσω ἀν(θρώπ)ου
25τὸ | πεφωτισμένον πρόσωπον ὁ νοῦ[ς] ἐστιν. καὶ δύναμις δυναμώσει, καὶ περισσεία
26τοῦ ἀνδρείου σοφία. ἐὰν δάκῃ ὁ ὄφις ἐν [ο]ὐ | ψιθυρισμ, καὶ ο[ὐ]κ ἔστιν
27περισσεία τῷ ἐπᾴδοντι.

304

ἡ δύναμις τῶν | πραγμάτων δυναμοῖ αὐτά. ἐὰν μετὰ δυνάμεως αὐτὰ ἧς δεῖ, προσέλθωμεν, δυνα〈μ〉ού|μεθα καὶ
2ἡμεῖς [κ]αὶ οὐδὲ βόθρον ὀρύττομεν οὐδὲ σχίζομεν ξύλα τοιαῦτα, ἃ οὐ δεῖ | σχίσα[ι], οὐδὲ ἐ[ξαίρο]μεν λίθους,
3ἀλλὰ μένομεν ἐν τῇ δυνάμει τῇ ἐξ ἀρχῆς. καὶ πε|ρισσεία τ[οῦ ]νδρείου [σοφ]ία.
4τοῦ ἀνδρείου, φησίν, ἡ περισσεία οὐ θρασύτης, οὐ
5μωρία | ἐστίν, ἀλλὰ σοφ[ία· ὁ] γὰρ ἀνδρεῖος ὅταν μὴ σ[ο]φίαν ἔχῃ, οὐκ ἀνδρεῖός ἐστιν ὅλως, | ἀλλὰ θρασύς.
6ἀν[δρεῖός] ἐστιν ἐκεῖνος ὁ ἐπιστή[μ]ην ἔχων πόνων καὶ εἰδὼς | ποίοις δεῖ ὑποστ[ῆναι] καὶ ποίοις ο[ὔ]. κἂν
θάνατος οὖν ἐπηρτημένος ᾖ, ὑπὲρ | ἀγ[α]θ̣[οῦ τ]ινος114
8ἀν[αδέ]χ̣εται προθύμως. οὐ θέλει μέντοι ἐπὶ ἀδοξίᾳ ἀν‐ δρίζεσθαι, ἐπὶ ἀκολασίᾳ· ο[ὗτος] δὲ θρασύς ἐ[στ]ι̣ν.
10καὶ ὡς ὑποδεί[γ]ματος χάρ[ι]ν προκειμένου | ἐνίοτε καὶ
10ἄρχοντ[α] ἐλέγξαι ἐπὶ διορθώσει τῆς πόλ[εω]ς ἢ πραγμά‐ των ἄλλων | ἀνδρείου ἐστὶν τὸ μὴ κολακεῦσαι, τὸ μέντοι
11ὑβρίσα̣ι ἁπλῶς θρασέως ἐστίν. | ”[ἐ]ὰν” οὖν “δάκῃ ὁ [ὄ]φις ἐν οὐ ψιθυρισμῷ”. ἀρχαῖά ποτε ἀντίγραφα εἴδομεν | ἔχοντα “ἐν οὖς”, ἀντὶ τοῦ
13“ἐν ὠτίῳ”. καὶ τοῦτο οὕτως ἀποδεδώκασιν αὐτὸ οἱ ποτὲ | ἄν(θρωπ)οι φιλοσοφώ[τ]ε[ροι] ὄντες τῶν νῦν, ὅτι, ἐὰν
15ἀπατηλὸς λόγος 〈φ〉ράττῃ τὴν ἀκοὴν | καὶ κρατήσῃ αὐτῆς,
15πᾶς ὁ ἐπᾴδων τὰ πρὸς ἀρετὴν καὶ μετάνοιαν περιττῶς | τοῦτο ποιεῖ· προελήμφθη γ[ὰ]ρ̣ ἐκείνου καὶ ὁ νοῦς καὶ ἡ ἀκοή. δέον οὖν πρῶτον | θεραπεῦσαι τὸν ν[οῦ]ν̣ καὶ
17τ̣ὸ̣ ο̣ὖ̣ς̣ κα̣ὶ̣ ο̣[ὕ]τ̣ω̣ς ἐπᾴδειν· τότε γὰρ μόλις δύναται πεισθῆναι | [τ]ῷ λέγοντι, καὶ οὐ γίνεται αὐτοῦ ὁ λό‐
18γος περιττός, τουτέστιν μάταιος. δυνατὸν δὲ | καὶ οὕτως ἐκλαβεῖν ὡς πρὸς τὴν κειμέ‐
20νην ὧδε λέξιν· ὁ ὄφις τότε ἰσχύει, ὅταν | κεκρυμμέ‐
20νως τὸν ἰὸν προβάλλῃ καὶ ἐκεῖνος ὁ ἀπατώμενος ἔχῃ ἔν‐ νοιάν | τινα ὑπολειπομένην, ὡς καλὸν αὐτὸ προσήκατο
οὐκ ὂν καλόν. καὶ δύναται | ὁ ἐπᾴδων διδάσκαλος μὴ116
22περιττῶς τοῦτο ποιεῖν, ἀλλὰ 〈ἠ〉νυ〈σ〉μένως· παραδείκνυ|‐ σιν γὰρ αὐτῷ τὸ σφάλμα, τὸν δόλον τοῦ ἀπατήσα[ν]τος. “περισσεία ἐστὶν τῷ ἐ|πᾴδοντι”, ἐὰν μὴ πείθηται [α]ὐ‐
24τῷ ὁ ἀκροατής, περιττῶς τοῦτο ποιεῖ· ὧδε γὰρ τὸ περις|‐
25σεία οὐ τὸ πολὺ σημαίνει, ἀλλὰ τὸ μάταιον καὶ ἀχρείως γινόμενον. ἐὰν δὲ φα|νερῶς δάκῃ ὁ ὄφις, οὐκ ἐν 〈οὐ〉 ψιθυρι‐

305

σμῷ, ἐπεὶ προφανές ἐστιν τὸ κακόν, | δύναται ὁ ἐπᾴδων
1ὠφελῆσαι τὸν πληγέντα, καὶ οὐ γίνεται περισσεία αὐτῷ,
1οὐ ματαίως ἐπᾴδει. | λόγοι στόματος σοφοῦ χάρις, καὶ χεί‐
2λη ἄφρονος καταποντιο[ῦσι]ν αὐτόν. ἀρχὴ λόγων | στόματος αὐτοῦ ἀφροσύνη,
3καὶ ἐσχάτη αὐτοῦ περιφέρεια πον[ηρ]· καὶ ὁ ἄφρων | πληθύνει λόγους.
4οἱ λόγοι τοῦ στόματος τοῦ σοφοῦ χάρις εἰσίν· [κε]‐
5χαριτωμένως | γὰρ φθέγγεται. χάριν δὲ ἔχ〈ου〉σιν οἱ λό‐ γοι, ὅταν ἀνύωσίν [τι. εἴ] τις ἠθικ[οὺ]ς προφέ|ρεται
6λόγους καὶ τὴν ἠθικὴν ἐνποιεῖ ἀρετὴν τοῖς ἀκροα[ταῖ]ς, μετὰ χαρᾶς εἶπε | τοὺς λόγους· ὅτε δογματικοὺς κατ[α]‐
7νύει, χά[ρι]ν ἔσχεν θεο.[...] συνεργοῦσαν. Παῦλος | γοῦν γράφει λέγων· “ὁ λόγος ὑμῶν” ἔστω “πάντοτε ἅλ[ατι] ἠρτυμένος”, τουτές|τιν “ἐν χάριτι”.118
9ὅτε ἐν χάριτι ἔχῃ τὸν λ[όγο]ν τις, ἀνύει [τι τῷ] μαν‐
10θάν[ο]ντι. | δεῖ δὲ καὶ ἅλατι αὐτὸν [ἠρ]τῦσθαι, ἐστυμμέ‐ νον. τοὺς ἰχῶ[ρ]ας οὐκ ἐπιτρέπων | συνστῆναι τοῦ |+ ἀ‐
11μαθοῦς, [ἀ]λλὰ ἀναιρεθέντας καὶ συνσφίνγοντας αὐτὴν |+ τὰς | τηκεδόνας συνστρέφει. διὰ τοῦτό τοι καὶ Ἰ(ησοῦ)ς ἔλεγεν τοῖς μαθηταῖς· “ὑμεῖς ἐστε | τὸ ἅλας τῆς γῆς· ἐὰν τὸ ἅλας μωρανθῇ, ἐν τίνι ἀρτυθήσεται”; | ὑμεῖς οἱ
15πρακτικὸν καὶ θεωρητικὸν βίον | ἔχοντες καὶ αὐτὸ τοῦ‐
15το μιμηταί μου τυγχάνοντες “ἅ[λας ἐσ]τὲ τῆς γῆς”, τουτ‐ ές|τιν τῶν ἀν(θρώπ)ων. ἐὰν δὲ ὀφείλων ἅλ〈α〉ς εἶναι μω‐ ρανθῇ αὐτὸς ἀποβάλλων τὴν | ἁλὸς ἀρετήν, “ἐν τίνι ἀρτυ‐
17θήσεται”; ἰδοὺ το[ῦτό] ἐστι[ν τὸ μ]ὴ ἐπιδεχόμενον ὠ|‐ φέλειαν. τοιοῦτος γέγονεν Ἰούδας· εἷς γὰρ ἦν τῶν ἀκη‐ κοότων· “ὑμεῖς ἐστε | τὸ ἅλας τῆς γῆς”. ἐπεὶ οὖν ἐξέπε‐
19σεν τῆς ἁλὸς ἀρετῆς, “ἐμωράνθη” καὶ ἀπώλετο. |
20δεῖ οὖν τοὺς ἅλας το{υ}σούτους εἶναι καὶ τοσαύτην
δύναμ[ι]ν ἔχειν, ὅσαπέρ εἰσιν | τὰ κρεᾴδια. ἐὰν γοῦν120
21ὀλίγοι ἦσαν οἱ ἅλες, πολλοὶ δὲ οἱ τῆς παραρτύσεως χρῄ|‐ ζοντες, ἐνίοτε ἀτονοῦσιν πρὸς τὸ πλῆθος οἱ ἅλες. διὰ τοῦτο ἐν Σοδόμοις εἰ ἦ|σαν εὑρεθέντες νʹ ἢ κἂν ιʹ, ἔμε‐ νεν ἀβλαβὲς τὸ ἔθνος ἐκεῖνο καὶ τὸ ἄθροισμα. | ἐπειδὴ
24οὐκ εὑρέθησαν αὐτάρκεις ἅλες, δ[ι]ὰ τοῦτο “ἐμωράνθησαν”
24καὶ ἐβλάβησαν. |
25 ὁ λόγος οὖν ὁ στυπτικός, ὁ ἁλίζων τ[ο]ὺς ἀκροατάς, ἐν “ἅλατι ἠρτυμένος” ἐστίν | |+ διὰ τοῦτο διὰ σπουδῆς |+
26καὶ ἐν τῷ Λευιτικῷ γοῦν νόμῳ τῷ{ν} περὶ θυσιῶν λέγε‐

306

ται· | “οὐ μὴ διαλείψει ἅλα〈σ〉 ἀπὸ τῶν θυσιῶν ὑμῶν”. δεῖ ἠρτυμένον εἶναι καὶ τὸν | ἱερουργοῦντα κ[αὶ] αὐτὸ
2τὸ προσαγόμενον.
2καὶ χείλη ἄφρονος καταποντιοῦσιν αὐ‐
2τόν. | πολλα[χ]οῦ ὁ κα[ταπ]ο̣ντισμὸς κόλασιν σημαίνει. ἐν τῷ εὐαγγελίῳ εἴρηται· “ὃς ἐὰν | σκαν[δ]αλίσῃ ἕν[α τῶ]ν
4μικρῶν τούτων τῶν πιστευόντων εἰς ἐμέ, συμφέρει αὐτῷ, |
5εἰ μύλος ὀνικὸ[ς κρ]εμασθείη περὶ τὸν τράχηλον καὶ κα‐ ταποντισθείη ἐν τῷ | πελάγει τῆς θαλάσ[ση]ς” ἢ ἵνα
“σκανδαλίσῃ ἕνα [τῶ]ν μικρῶν τούτων”. μὴ γὰρ πάν|τως122
7ὁ βλάπτων [νη]πίους καὶ ν[εοπ]αγεῖς μύλον ὄνου 〈 〉 καὶ καταποντίζεται· ἀλλὰ τοῦτο | λέ[γ]ει, ὅτι κατα[πο]ν‐
8τίζεται τῇ κ̣[ολ]άσει ἄχθος ἔχων μέγα τὸ κατασῦρον αὐτὸν | εἰς τὸ βάθος. πάλιν· “ὅταν φθάσῃ ἀσεβὴς εἰς βάθ[ο]ς κα‐
10κῶν, καταφρονεῖ”. | ὁ καταφρονῶν κατεποντίσθη. λέγεται γοῦν περὶ τοῦ Δωήλ· “ἠγάπησεν | τὰ ῥήματα καταποντισμοῦ, γλῶσσαν δολίαν”. καὶ ἐν ψαλμῷ δὲ λέγεται | πάλιν ἄλλῳ·
12“καταπόντισον, κ(ύρι)ε, καὶ καταδίελε τὰς γλώσσας αὐ‐ τῶν”· | ἐπεὶ γὰρ ὁμονόησ[αν] ἐπὶ τὸ κακὸν καὶ συμφωνί‐ αν 〈ἠ〉σπάσαντο, κατα|πόντισον αὐτού[ς], κολάσει αὐτοὺς
15παράδος, ἵνα διαιρεθῇ αὐτῶν ὁ λόγος, | ἵνα ἀσύμφωνος
15κα[ὶ] ἄστατος ὀφθῇ. “ἀρχὴ” οὖν “λόγ〈ων〉 στόματος αὐτοῦ ἀφροσύνη”· | [τ]οῦ
16ἄφρονος τοῦ κ[ατα]ποντιζομένου διὰ τῶν ἰδίων χειλέων. τὴν ἀρχὴν | τῶν λόγων ἀφροσύνην ἔχει. καὶ ὅρα γε, ὅτι τὰ χείλη τὰ καταποντίζον|τα τ〈ὸ〉ν ἄφρο〈να〉 [διὰ] τὴν
18ἀφροσύνην λόγους εἶπεν. καὶ ἐσχάτη αὐτοῦ περιφέ|ρεια πονηρ.
19τοιοῦτόν ἐστιν τὸ ἐν Παροιμίαις λεγόμενον· “ὁ προ‐
20πετὴς | χείλεσιν πτοήσει ἑαυτόν”. ὡς “ὁ ὀρύσσων βόθρον εἰς αὐτὸν ἐνπίπτει” καὶ ὁ | ἄλλα ποιῶν καθ’ ἑ[αυτ]οῦ
αὐτὰ φέρει, οὕτως ὁ ἐν τοῖς ἑαυτοῦ χείλ〈ε〉σιν προ|πε‐124
22τευόμενος οὐκ ἄλ[λο]ν ἢ ἑαυτὸν πτοεῖ. πολλοὶ γοῦν ἀπὸ προπετείας κατη|γοροῦσιν, ἃ οὐ δύναντα[ι ἀ]ποδεῖξαι, καὶ ἑαυτοὺς ταράττουσιν. ἡ “ἐσχ〈ά〉τη” οὖν | τῶν λόγων
24τοῦ ἄφρ[ον]ος “περιφέρειά” ἐστιν, οὐδὲν βέβαιον ἔχει. |

307

καὶ ὁ ἄφρων πληθύνει λόγους.
1 διὰ τοῦτο γὰρ καὶ τοῖς χείλεσιν [ἑ]αυτοῦ καταπον‐ τίζεται. | τὸ “πληθύνειν” δὲ “λόγους” οὐκ ἐν ποσῷ ἐ‐ πῶν λαμβάνεται, [ἀ]λλ’ ἐν τῷ μάταια καὶ | περιττὰ λέ‐
3γειν. ὁ ἀπόστολος γοῦν ἐπὶ ὅλα τρία νυχθ[ήμ]ερα ἔμει‐ νεν “διαλε|γόμενος ἐν τῇ σχολῇ” καὶ οὐκ “ἐπ̣λήθυνεν λό‐
5γους”· πε[ρὶ γ]ὰρ τῶν αὐτῶν, ἃ | ἔδει λέγειν, ἑκάστοτε
5ἔλεγεν. καὶ πάλιν· “παρέτεινεν τὸ[ν] λόγον ἕως μεσα|‐ νυκτίου” καὶ οὐ πολλὰ ἔπη ἔ[λ]εγεν. οὐκ ἔγνω ὁ ἄν(θρωπ)ος, τί τὸ γενόμενον
7καὶ τί τ[γ]ενησόμεν[ον], ὅτι ὀπίσω αὐτο, | τίς ἀπαγγελεῖ αὐτ; μόχθος
8τῶν ἀφρόνω] κακώσει αὐ[τ]ν, ὃς
οὐκ ἔγνω τοῦ πο|ρευθῆναι εἰς πόλιν.126
9ὁ ἄν(θρωπ)ος, φησίν, [ὁ] φιλός, ὁ φ[ρον]ήματος
10ἐκτός, ὁ | σοφίαν μὴ ἔχων, ὁ μὴ θεολημπτούμενος, οὐκ οἶδ[ε]ν τὸ ἐσόμενον ἢ τὸ ἤ|δη γενόμενον· ὡς ἄν(θρωπ)ος γὰρ αἰσθήσει χρᾶται. ἡ αἴσθη〈σ〉ις δὲ τῶν παρόντων | ἀν‐
12τίλημψιν ἔχει· ἐνίοτε τῶν παυσαμένων αἴσθησ̣ί̣ν τις μὴ ἔχων μνή|μην ἔχειν δύναται· πολλάκις δὲ καὶ αὐτὴν τὴν μνήμην συναποβάλλει τῇ | αἰσθήσει. τῶν ἐσομένων πάλιν
15οὔκ ἐστιν αἴσθη[σις ἀλ]λ’ ἢ ἄρα πρόγνωσίς | τις.
15 “ὅτι ὀπίσω” οὖν “αὐτοῦ, τίς ἀπαγγελεῖ αὐτῷ”; τὸ “ὀπίσω”, τὸ μ[ετ’ α]ὐτόν, “τίς ἀπαγγελεῖ | αὐτῷ”;
16 δύναται καὶ οὕτω ληφθῆναι· ἀπαγγελεῖ τι[ς] αὐτῷ. οὐ ζητεῖται δὲ οὗτος | {τ}ὁ{ν} ἀπαγγέλλ〈ω〉ν{τα}· ὁ γὰρ ἀληθῶς σοφὸς καὶ ὁ θεολημ[π]το[ύ]μ̣ε̣ν̣ο̣ς ἀπαγγεῖλαι | δύ‐
18ναται. οὐ προσέχει δὲ τούτῳ οὐδὲ προσέρχεται αὐτ[ῷ]. δύναται δὲ καὶ τὸ σπά|νιον σημαίνειν, ὅτι δύναται
20εὑρεθῆναι ὁ οἷός τε [ἀπ]αγγεῖλαι· ἐνίοτε 〈δὲ〉 καὶ | τὸ
20ἀδύνατον· “τίς” ἀντὶ τοῦ ‘οὐδείσ‘· καὶ τοῦτο γὰρ τὸ ση‐ μ[αι]νόμενον φέρεται συν|εχῶς ἐν τῇ γραφῇ· “τίς ἐνκαλέ‐
21σει κατὰ ἐκλεκτῶν θ(εο)ῦ”; μόχθος τῶν ἀφρόνων κα|κώσει αὐτόν.
22 ὁ πόνος τοῦ ἄφρονος, περὶ ὃν μοχθεῖ, κα[κοῖ α]ὐτόν· οὐ γὰρ πονεῖ ὑπὲρ κτή|σεως θ(εο)ῦ σοφίας ἢ ἀρετῆς [θ]εί‐128
23ας, ἀλλὰ περὶ τὰ μάτα[ια] μοχθεῖ, περὶ ἃ καὶ τοὺς λό|‐ γους πληθύνει περιττῶς αὐτοὺς ἀπαγγέλλων καὶ οὐ τεχν[ι‐
24κ]ῶς, οὐκ ἐπιστημονικῶς. |
25ἐπερ( )· “μόχθος τῶν ἀφρόνων κακώσει αὐτόν”; τὸν [ἄ]φρονα ὁ τῶν ἀφρόνων | μόχθος· οὐδὲ γὰρ αὐτὸς
26μόνος ἄφρων ἐστίν.
26ὃς οὐκ [ἔγν]ω τοῦ πορευθῆναι εἰς πό‐
26λιν. |

308

ἐκεῖνος “ἔγνω πορευθῆναι εἰς πόλιν” ὁ τὴν πολιτι‐ κὴν ἀναδεχόμενος βιότητα. | οὐ τόπον νῦν λέ[γ]ει τὴν πόλιν, ἀλλὰ τὸ κατὰ νόμους διοικούμενον πρᾶγμα. | “οὐκ
3ἔγνω” οὖν ὁ ἄφρων “πορευθῆναι εἰς πόλιν”. ὁ δὲ δυνάμενος εἰπεῖν· | “ἐπὶ γῆς περιπατ[οῦν]τες ἐν οὐρανοῖς ἔχομεν
5τὸ πολίτευμα”, οὗτος “ἔγνω | πορευθῆναι εἰς [πό]λιν”,
5εἰς ἣν ἀληθῶς πολιτεύεται. καὶ πάλιν· “καθάπερ ἠκούσα|‐ μεν, οὕτως καὶ ἐ[λά]βομεν ἐν πόλει κ(υρίο)υ τῶ[ν] δυνά‐
6μεων, ἐν πόλει τοῦ θ(εο)ῦ ἡμῶν”. | οὐαί σοι, πόλις, ἧς ὁ βα[σιλ]εύς σου
7νεώ[τερ]ος 〈καὶ οἱ ἄρχοντές σου ἐν πρω‐
7ίᾳ ἐσθίουσιν. μακαρία σ, γ, ἧς ὁ βα‐ σιλεύς σου υ()ς ἐλευ|θέρων.130
8 καὶ πρ[ὸ]ς ῥητὸν συμφέρει πρεσβύτας εἶναι ἄρχοντας· τούτους γὰρ | καὶ ἀξιοῦσιν φρο[ν]ίμους εἶναι. ἔνιοι δὲ
10ἀλλοκότως ποιοῦσιν τὰς συνκρίσεις· | γέροντα οὖν, οὐ
10τὸν ὑπέργηρον ἄξιον ἀξιώμα〈τοσ〉 τίθενται εἶναι. οὐ συμ‐ φέρει οὖν ποτε | νεώτερον ἄρχοντα ἔχειν. λοιπὸν ἐὰν καὶ τῷ ἤθει νέος ᾖ{ν} καὶ νεαρός, τότε | τέλεον βλάβη γίνε‐
12ται. λοιπὸν τὰ παραδόξως γινόμενα σκόπει· ὁ Δανιὴλ | κο‐
13μιδῇ νήπι[ος ὢν] τὴν προφήτου ἀρχὴν ἀπηνέγκατο καὶ με‐ μαρτύρηται | ὡς σοφός· λέγεται γ[οῦν] τῷ ἐπὶ σοφίᾳ μέγα
15φρονοῦντι· “μὴ σὺ σοφώτερος εἶ τοῦ | Δανιήλ”; καὶ οἵως
15[δ]ὲ [ν]έ[ος] ὢν ἐβασίλευσεν καὶ ὁ Σολομών. ἔχομεν δὲ ἱστορι|κῶς τοῦτο, ὅτι ὁ Ῥοβ[οὰ]ν υἱὸς τοῦ Σολομῶνος νέος ὢν ἐβασίλευσεν καὶ ἐχρή|σατο συμβούλοις τοῖς γέ‐
17ρ[ου]σιν τοῖς πρεσβυτέροις, καὶ συνεβούλευσαν ἄριστα. καὶ | ἀπήρεσεν αὐτῷ ἡ ἐκείνων γνώμη, καὶ τὰ σύν‐ τροφα αὐτοῦ παιδάρια καλέσας | παρ’ αὐτῶν γνώμην ἔλα‐
19βεν· καὶ τραγῳδία ὅλη ἡ βασιλεία καὶ αὐτὸς γεγένηται. |
20καὶ πρὸς τὸ ῥητὸν οὖν καὶ τὴν διάνοιαν αἱρετώτερόν
ἐστιν τοὺς πρεσβύτας ἄρχειν | ἢ τοὺς νέους.132
21 καὶ ὅρα· οὐχ ἁπλῶς ἔψεξεν τὴν πόλ[ι]ν τὴν νεώτερον ἄρχοντα | ἔχουσαν, ἀλλὰ καὶ ἐκάλεσεν αὐτὴν καὶ λέγει τὴν αἰτίαν· οἱ ἄρχοντες | οἱ ὑπὸ τὸν τοιοῦτον βασιλέα τὸν νεώτερον “πρωίας ἐσθίουσιν”, παντοφάγοι | εἰσὶν
24λέγοντες· “φάγωμεν καὶ πίωμεν, αὔριον γὰρ ἀποθνῄσκο‐
24μεν”. |
25διαβέβληται δὲ καὶ ὡς πρὸς τὸ ῥητόν, εἰ κεν〈ῶ〉ς

309

περι[σ]πούδαστον | ἐνόμιζον τὸ πρωίας ἐσθίειν ἢ πίνειν οἶνον. ἐταλάνιζεν οὖν ὁ προφήτης | ἢ ὁ θ(εὸ)ς δι’ αὐ‐
2τοῦ· “οὐαὶ οἱ ἐγειρόμενοι πρωὶ καὶ τὸ σίκερα διώκο[ν‐ τ]ες”. ἡ σπουδὴ οὖν | αὐτῶν πᾶσα ἐξ ἕω μέχρις ἑσπέρας
3τὸ μεθύειν ἐστίν. | καὶ ὅτι καὶ τὸ τῆς ἱστορίας τότε ἀπῇδεν, ὁπηνίκα
5τοῦ πν(εύματο)ς [ἐ]πελθόντος {καὶ} | ἐπὶ τοὺς Χ(ριστο)ῦ
5δούλους καὶ προφη[τ]ευόντων πάντων † ο.[. ἀ]γνοοῦμεν † | τὴν θείαν δωρεὰν ἔλεγον· “γλεύκους μεμεστωμ[έν]οι εἰ‐
σίν”, καὶ ὁ Πέ|τρος λέγει· “οὐχ ὡς ὑπολαμβάνετε οὕτως [μ]εθύουσιν· οὔ[π]ω γὰρ τρίτη ὥρα | ἐστὶν τῆς ἡμέρας”.134
8 τί δὲ σπουδαῖον οἱ ἅγι[ο]ι ἐκ πρωί[ας] ἔχουσιν προ‐ ηγου|μένως; “ἐκ νυκτὸς ὀρθρίζει τὸ πν(εῦμ)ά μου πρὸς
10σέ, ὁ θ(εό)ς”· καί· “ὁ θ(εό)ς, ὁ θ(εό)ς μου, πρὸς | σὲ
10ὀρθρίζω”· καὶ ἔτι· “τὸ πρωὶ παραστήσομαί σοι καὶ ἐφό‐ ψομαι”. ἰδοὺ ἡ | σπουδὴ τῶν ἁγίων.
11 ταλανίζεται οὖν ἡ π[ό]λις ἡ βασιλέα νέον ἔχουσα· | πῶς γὰρ καὶ ἄρξαι δύνανται οἱ μεθυσκόμενοι ἀρχῇ τῆς
12ἡμέρας; καὶ “μα|καρία σύ, γῆ, ἧς ὁ βασιλεύς σου υ(ἱὸ)ς ἐ‐ λευθέρων”. οὐ δεῖ δ[εδου]λωμένον εἶναι | τὸν ἄρχοντα·
14καὶ ὥσπερ ὁ ἀπόστολος γράφ[ει, ὅ]τι “δικαίῳ [νό]μος
15οὐ κεῖται”· | οὐ γὰρ ὑπὸ νόμον ἐστὶν ὁ δίκαιος, ἄνευ τοῦ νό[μο]υ̣ ἐ̣[στὶν ὁ δίκα]ι̣ος, ἵν’ οὕτως εἴπω, | νό‐
16μος ἄλλων ἐστίν, νομοθέτη[ς] ἐστίν, τινὸς .[.].[.]. [...].[..].[.]φ[.].ει εἶναι, | οὐ χρημάτων, οὐ φιλίας, οὐχ ἱδιότητος, ὡς εἰρήκαμεν αὐτὸν δίκαιον | ἔνψυχον.
18 καὶ ὅρα γε· ἐπὶ τοῦ ψεκτοῦ βασιλέως, νεωτέρου ὄν‐ τος, ‘πόλεωσ‘ | ἐμνημόνευσεν, ἐπὶ δὲ τοῦ ἐλευθέρως
20ἄρχοντος ‘γῆσ‘. οὐ μόνης δὲ πό|λεως ἄρχει, ἀλλὰ καὶ
20πάσης τῆς ὑποτεταγμένης γῆς τῇ πόλει. λοιπὸν | κατὰ ἀναγωγὴν λαμβά[ν]εις τὴν τοιάνδε πο‐
λιτείαν ‘πόλιν‘ ἢ ἐπαινετ[ὴν] | ἢ ψεκτὴν εἶναι. ἡ κα‐136
22τὰ ἀρετὴν καὶ νόμους πολιτεία μακάριός ἐστιν, ἡ κατὰ | κακίαν πολιτεία αὐτὸ τοῦτο ἄνομός ἐστιν πόλις, ἀπρο‐
23στάτητος. | καὶ οἱ ἄρχοντές σου πρὸς καιρὸν φάγον‐
24ται 〈ἐν δυνάμει〉 καὶ οὐκ αἰσχυνθήσον‐
25[ται]· | ἐν ὀκνηρίαις ταπεινωθήσεται
25ἡ δόκωσις, καὶ ἐν ἀργίᾳ χειρῶν σ[τάξει
25ἡ οἰκία]. |

310

“οἱ ἄρχοντες” τούτ[ο]υ τοῦ βασιλέως “πρὸς καιρὸν ἐσθίουσιν ἐν δυνάμει” αὐτοῦ. 〈οὐ〉 κατα|δουλοῦνται τ[ρο]‐
2φῇ οὐδὲ διηνεκῶς ταύτῃ χρῶνται, ἀλλὰ “πρὸς καιρὸν” αὐ‐ τῇ | χρῶνται, ὡς [εἰ ἔ]λεγες ἐπὶ τοῦ ῥητοῦ, ὅτι τῷ με‐ σημβρινῷ καιρῷ τρέφονται | καὶ τῷ ἑσπεριν[ῷ], οὐ τῷ
4πρωϊνῷ.
5ἡ δύναμις οὖν τῆς τροφῆς τὸ ἕνεκεν τοῦ | κορεσθῆναι
5π[αρ]αλημφθῆναί ἐστιν, ο[ὐ π]ρὸς ἀδηφαγίαν. ἐκεῖνοι οὖν, περὶ | ὧν ὁ ἀπόστολος [γρά]φει· “ὧν ὁ θ(εὸ)ς ἡ
6κοιλία”, κ[α]ί· “οἱ γὰρ τοιοῦτοι τῷ κ(υρί)ῳ Ἰ(ησο)ῦ οὐ δουλεύ|ουσιν, ἀλλὰ τῇ [ἑαυ]τῶν κοιλίᾳ”, [ο]ὐκ ἐν
7καιρῷ ἐσθίουσιν. “οὐκ αἰσχύνονται” | οἱ οὕτως ἐσθ[ίον]τες. οἱ δὲ
π[ρω]ίας ἐσθίοντες καὶ πρὸς τὸ ῥητὸν αἰσχύνην | ὀφλι‐138
9σκάνουσ[ιν].
9δυνατὸν δὲ καὶ πρὸς ἀναγω[γ]ὴν δημωδεστέραν· οἱ |
10περὶ τὸ γράμμα τοῦ νόμου ὄντες καὶ τὴν σκιὰν νεώτερ[ο]ί εἰσιν. οἱ οὕτως ἄρχοντες | ὥστε ἀεὶ ζητεῖν περιτέμνεσθαι καὶ τὰ ἄλλα τοῦ νόμου καθάρσια αἰσθητὰ ποιεῖν, | οὔκ εἰ‐
12σιν πρεσβῦται, οὐκ ἔχουσιν τὸ πρεσβυτικὸν βούλημα τοῦ νόμου, | τὸ πνευματικόν, ἀλλ’ ἐκεῖνο τὸ τεθειμένον πρὸς νόησιν τοῦ πνευματικοῦ. | οὗτοι οἱ ἀρχόμ̣[ενο]ι ὑπὸ τοῦ
15νεωτέρου γράμματος τὸ πρωϊνὸν ἐσθίουσιν, | πρὸ τῆς ἐπι‐
15δ[η]μίας μόνης ἔφαγον. ὁ δὲ νεώτερ〈οσ〉 {υ(ἱὸ)ς} βασι‐ λεύς {ὁ π(ατ)ὴρ} | ἐστιν ὁ μὴ ποιῶ̣[ν τὰ ὄ]ργια καὶ τὸ βούλημα τοῦ πνευματικοῦ νόμου· ὁ δὲ πνευ|ματικ[ὸς] ε̣[.]
17ε.[..].[.]...[...].[.] “κ̣[αὶ] οἱ ἄρχοντες ἐσθίουσιν πρὸς καιρὸν ἐν | δυνά‐
18μει”· τὰ γὰρ τῆς σαρκὸς ἀσθενῆ ἐστιν· “τὸ γὰρ ἀδύνατον τοῦ νόμου, ἐν ᾧ | ἠσθένει διὰ τῆς σαρκός”, κατὰ σάρκα
20λαμβανόμενός ἐστιν. ἰσχυροὶ δὲ οἱ ἄρχον|τες τοῦ ἐλευθέ‐
20ρων υ(ἱο)ῦ βασιλέως. ἡ πρᾶξις αὐτῶν καὶ ἡ τροφὴ ἀκατ‐ αίσχυντός | ἐστιν.
21 “ἐν ἀργίᾳ” οὖν “χειρῶν στάζει οἶκος”. μετέβη εἰς ἕτερόν τι ποίημα | εἰς σπουδὴν διεγεῖρον· ὁ ὀκνῶν ἐπι‐
μέλεσθαι τῆς στέγης ἑαυτοῦ στάζουσαν | ἔχει τὴν οἰκί‐140
23αν.
23 ἔχεις δὲ πρὸς ἀναγωγὴν ἐκ τοῦ εὐαγγελίου· ὁ τοὺς Ἰ(ησο)ῦ “λόγους | ἀκούων καὶ ποιῶν αὐτοὺς οἰκίαν οἰ‐
25κοδομεῖ ἐπὶ τὴν πέτραν”. αὕτη ἡ ἄ|βλητος καὶ ἀκατάστρο‐ φος οἰκ[ία] ἠσφαλισμένας ἔχει καὶ τὰς δοκί|δας καὶ τὴν
26ἐπικειμένην στέγην· οὐ γίνεται οὖν ὑετός.

311

εἴρηται δὲ ἐν | Παροιμίαις ὑπ’ αὐτοῦ τούτου τοῦ
1σοφοῦ· “σταγόνες ἐκβάλλουσιν ἄν(θρωπ)ον ἐκ τοῦ ἰδίου οἴκου | ἐν ἡμέ[ρ]ᾳ χειμερινῇ”· μὴ γὰρ περὶ τούτου τοῦ ῥητοῦ λέγει—φαν[ερ]ὸν γάρ, ὅτι αὐτὴ ἡ χρεία | ποιεῖ
3[ἀ]σφαλίζεσθαι τὴν οἰκίαν—, ἀλλὰ τοῦτο λέγει· “ὁ οἰ‐ κοδομῶν τὴν ἑαυτοῦ οἰκίαν ἐπὶ τὴν | πέτραν” καὶ ὡς δί‐
4καιος τὴν πολιτείαν ἑαυτοῦ ἐγείρων ὡς οἰκία[ν]· ε[ἴ]ρη‐
5ται γὰρ πάλιν ἐν | αὐταῖς ταῖς Παροιμίαις· “οἰκίαι πα‐
5ρανόμων ὀφειλήσουσιν καθαρι[σμό]ν, οἰκίαι δὲ δικαίων | δεκταί”. αἱ δεκταὶ αὗται πάντο[θ]έν εἰσιν ἠσφαλισμέ‐ ναι κ[αὶ ἔ]χουσιν τὰ δόγματα τῆς | εὐσεβ[εία]ς οἷα δο‐
7κοὺς ἠσφαλισμένας· καὶ ἐπίκειται τούτο[ις ἡ] ἐνάρετος πολιτεία· | ἐὰν γὰρ μὴ ἡ πίστις ὀρθὴ ᾖ, οὐδὲν ποιεῖ τὸ πολ[ιτ]εύσασθαι δῆθ[εν] καλῶς· ἀδύνατον δὲ | ἀνε[πι]‐
9λήμπτως πολιτεύσασθαι.
10ἔχομεν ο[ὖ]ν ἐν τῷ ᾄσμ[α]τι τῶν ᾀσμάτων | ὑπ[ὸ τῆ]ς142
10νύμφης λεγόμενον καὶ τοῦ νυμφίου· “δοκοὶ οἴκ[ω]ν ἡμῶν κέδροι, πα|θνώματα ἡμῶν κυπάρισσοι”. ὅλον δὲ τὸ βιβλί‐ ον πνευμα[τι]κόν ἐστιν. λέγει οὖν, ὅτι | ἐμοῦ καὶ σοῦ
12〈ο〉ἱ 〈οἶ〉κοι κέδρους ἔχουσιν τὰς δοκούς, ἰσχυρὰ[ς] καὶ ἀσήπτους. τοιαῦτα | οὖν περὶ τοῦ ξύλου λέγουσιν, οὐχ
13ὅτι οὐ σήπεται, ἀλλ’ ὅτι δύσσηπτόν ἐστιν. τὰ δόγματα | ..[.]. ‘οἴκουσ‘ δὲ λέγει τὰ ἀθροίσματα τῶν πιστῶν, τὰς
15ὡσ[αν]ε[ὶ] κατὰ τόπον παροικίας | τῶν ἐκκλησιῶν. καὶ
15ἐπίκειται ταύταις ταῖς δοκοῖς π[αθν]ώματα. 〈αἱ〉 δοκώσεις | οὖν τῶν οἴκων τούτων οὐκ ἐταπεινώ‐
16θησαν· οὐδὲ γὰρ ἤρ[γη]σεν ὁ οἰκοδομῶν. πολ|λὰ τοιαῦτα ἐν τῇ γραφῇ φέρεται, ἃ ἐπὶ ῥητο[ῦ, οὐ]δ’ εἰ [ἔχει] π̣ι̣θανότητος, ἔστιν λαβεῖν. | ὁ ἀπό‐
18στολος λέγων, ὅτι “δεῖ ἡμᾶς προσέχειν τοῖς λαληθεῖ‐ σιν”—λέγει τ̣ὰ̣ λελαλημένα | ὑπὸ τῶν προφητῶν καὶ
19“ἐπ’ ἐσχάτου τῶν ἡμερῶν ἐν υ(ἱ)ῷ” τοῦ π(ατ)ρ(ὸ)ς καὶ
20“δι’ ἀγγέλων”—, | λέγει· “διὰ τοῦτο δεῖ ἡμᾶς προσέχειν
20τοῖς λαληθεῖσιν, μήποτε παραρυῶμεν”· ἐὰν γὰρ μὴ προς|‐ έχωμεν, παραρ〈έ〉ουσιν, ἔξω γίνονται τῆς μνήμης καὶ ὡς
21ῥεῦμα καταφέρονται. καὶ | πάλιν ἐν τῷ ριηʹ ψαλμῷ κεῖται κατά τινα γρα‐ φήν· “ἔσταξεν ἡ ψυχή μου ἀπὸ ἀκηδ[ίας]”. | οὐκ ἂν δὲ144
23ἔσταξεν, εἰ μὴ ἦν “ἡ δόκωσις ταπεινωθεῖσα καὶ ἐν ἀρ‐ γίᾳ χειρῶν” τοῦ [οἰ]κ[ο]|δομήσαντος ἠργήκει τὸ ὀφεῖ‐
24λον ἔργον ἐπιτεθῆναι ταῖς δοκίσιν. |
25εἰς γέλωτα ποιοῦσιν ἄρτον, καὶ οἶνος
25εὐφραίνει ζῶντας, καὶ τοῦ ἀργυρίου ταπεινώ|σει ἐπακούσεται τὰ πάντα.

312

ἐὰν περὶ τῶν ἀρχόντων λέγηται τῶν πρωὶ | ἐσθιόντων,
1κα[τα]γέλαστον ἄρτον ποιοῦσιν, ἵνα ὁ ἄρτος ἡ τροφὴ ᾖ{ν}· ἔχομεν γὰρ | καὶ ἐν Ἐξόδῳ περὶ Μωυσέως εἰρημένον, ὅτι “μʹ ἡμέρας καὶ μʹ νύκτας ἄρτον [οὐ]κ ἔφαγεν | καὶ ὕδωρ
3οὐκ ἔπ[ιεν]”· μὴ γὰρ τὸν ἐκ σίτου ἢ κριθῆς λέγει ἄρτον, ἐπεὶ οὐ μέγα ἦν ταῦτα | μὴ ἐσθίοντα ἄλλο τ̣[ι] φαγεῖν
5ὄσπριον ἢ ἀκρόδρυον, ἀλλὰ τὴν ξηρὰν τροφὴν πᾶσαν | διὰ
5τοῦ ἄρτου ὠνόμ[α]σεν, τὴν δὲ ὑγρὰν διὰ το[ῦ] ὕδατος. τοιοῦτόν τι καὶ ἐν | {αρ} Ἰσ〈α〉ίᾳ ἐν ἀπειλῇ [λέγ]εται
6ὅτι· “ἀφαιρήσω ἀπὸ Ἰερουσαλὴμ ἰσχὺν ἄρτου κα[ὶ ἰσ]χὺν ὕδα|τος”· πάλιν “ἰσχὺν [τρο]φῆς 〈ξηρᾶσ〉” καὶ “ἰσχ[ὺ]ν146
7τροφῆς ὑγρᾶς”. δυνατὸν δὲ κατὰ φιλοτιμίαν | “ἰσχὺν ὕδατος” οὕτω
8[λαβ]εῖν· εἶχεν [π]αρ’ αὐτοῖς τὸ ὕδωρ τι〈νὰ〉 ἰσχὺν ὡς ἐλέγχειν τὴν | μεμοιχευμένην κ̣[α]ὶ̣ ὑπονενοημένην μεμοι‐
10χεῦσθαι. ἀφῃρέθη δὲ α̣[ὕτη] τοῦ | ὕδατος ἡ ἰσχύς· οὐκ[έ]‐
10τι γὰρ ἐλέγχει. ἐὰν οὖν τοὺς “πρὸς καιρὸν ἐσθίοντας ἐν δυ|νάμει” οἶ‐
11νον ἐπα[ιν]ετὸν τὸν “εὐφραίνοντα καρδίαν ἀν(θρώπ)ου” λέ‐ γει, ὃν “ἐκέρασεν” | ἡ Σοφία “εἰς τὸν ἑαυτῆς κρατῆρα”, τὸν τρυγώμενον ἀπὸ “τῆς ἀμπέλου τῆς ἀληθινῆς”, | καὶ
13ὧδε ὁ γέλω[ς] ο̣ὐ̣ διάχυσις ψεκτὴ λαμβάνεται, ἀλλὰ χαρὰ σπουδαία· κατὰ | τοῦτο τὸ σημαινόμ[ενο]ν γὰρ καὶ ὁ Ἰ‐
14σαὰχ κέκληται ‘γέλωσ‘ 〈καὶ〉 “χαρὰ {καὶ} ἀνεκλάλητος”. |
15καὶ πάλιν· “στόμα δὲ [ἀ]ληθινῶν ἐνπλήσει γέλωτος”. “οἶνος” οὖν “εὐφραίνει ζῶν|τας”. ἐὰν κατὰ τὸ π̣ρ̣[ῶ]‐
16τ̣ον, τὸ ψεκτόν, τοῦτο λέγει· τοὺς “ζῶντας” τῇ σαρκί, ἐὰν κα|τὰ τὸ ἐπαι[ν]ε[τόν], τοὺς “ζῶντας”, ὡς ἔζων οἱ [ἀ]μφὶ τὸν Ἀβραάμ· “ὁ θ(εὸ)ς” γάρ, φησίν, “οὐ|κ ἔστιν
18νεκρῶν ἀλλὰ ζώντων”, καὶ ὁ Παῦλος λέγει· “ἔπειτα ὑμεῖς
οἱ ζῶντες”. |148
19καὶ τοῦ ἀργυρίου ταπεινώσει ἐπακού‐
19σεται τὰ πάντα.
20ὡς πρὸς τὸ ῥητὸν τοῦτο λέγομεν· ὁ καταλύων | τὸ ἀρ‐
20γύριον τοῦτο καὶ θεοποιῶν αὐτὸ καὶ θησαυροφυλακῶν αὐτὸ οὐδὲν ἔχει | ὑπήκοον τῶν χρησίμων τοῦ βίου· καὶ τροφὴν παραπέμπεται πολλάκις καὶ | ἐσθῆτα ὁ φιλάργυρος. ἐὰν δὲ μὴ περὶ αὐτοῦ μέγα φρονῇ “ἀφιλάργυρον τρόπον” | [ἔ‐
23χω]ν̣ γνούς, ὅτι διὰ τοῦτο εἰς μέσον ἦλθεν ὁ ἄργυρος διὰ τὰς δόσεις καὶ τὰς λήμψεις | τ̣[ὰ]ς̣ χρειώδεις, πάν‐
24τα ἔχει ὑπακούοντα.
25δυνατὸν δὲ πρὸς ἀναγωγήν· ὁ λόγος | σημαίνεται διὰ
25τοῦ ἀργυρίου, ὡς πολλάκις ἡμῖν ἀπ[ο]δέδεικται· “ἄργυ‐ ρος” γὰρ | “πεπυρωμένος γλῶσσα δικαίου”, καί· “τὰ λό‐

313

για κ(υρίο)υ λόγια ἁγνά, ἀργύριον πεπυρωμένον | δοκί‐
1μιον τῇ γῇ”.
1 ἐὰν μένῃ οὗτος ὁ ἄργυρος, τουτέστιν ὁ θεῖος λ[όγο]ς, ἐν τῷ ὕψει τῷ ἰδίῳ, | οὐχ ὑπ[α]κ[ο]ύει αὐτῷ τὰ πάντα. μόνοι οἱ μεγάλοι ὑπακούου[σι]ν οἱ δυνάμενοι αὐτὸν | νο‐
3ῆσαι. ἐὰν δὲ ὁ ἐξηγούμενος καὶ διακονῶν συνκαταβ[αί]νων ταπεινοῖ αὐτὸν | ἁρμοζόμενος πρὸς τὰς ἕξεις τῶν ἀκου‐
5όντων, ὑπηκόους ἔχ[ει π]άντας τοὺς ἀκροω|μένους, τουτ‐
5έστιν καταπειθεῖς γιν[ο]μένους. ἐὰν οὖν μὴ ταπ[ειν]ω‐
θῇ καὶ συναρμος|θῇ νη[πίοι]ς, οὐκ ὠφελοῦνται οἱ ἀκού‐150
6οντες. μένον δὲ [ἐν ὕ]ψει τὸ γάλα τοῦτο εὐ|φ[ρ]αίν[ει] οὐ
7τρέφον νηπίους, ἀλλὰ τρυφηλοὺς ἀν(θρώπ)ους τ[οὺς] δυ‐ ναμένους ἀκού|ε̣[ιν]· “κ[α]τατρύφησον τοῦ κ(υρίο)υ”.
8πολλάκις δὲ τὸ γάλ[α] καὶ ἀντὶ τρ[υφ]ῆς λαμβάνεται· οὕ‐ τω | π[ολλάκις ἡ] γῆ λέγεται “ῥεῖν γ[ά]λα καὶ μέλι”.
10καί γ] ἐ[ν συν]ειδήσει σου βασι‐
10]έα μὴ καταράσ, καὶ ἐν ταμείο[ις] κ[οι]τώνων σου μὴ κατα|ρ[σ]ῃ π[λο]‐
11σιον, ὅτι πετεινὸν τοῦ οὐρανοῦ ἀποί‐
11σει τὴν φωνή[ν σ]ου, καὶ ὁ ἔχων πτέ|‐ ρ[υγ]ας ἀπαγγελεῖ λόγον σου. ἀποτρέπει καθόλου το[ῦ κακ]ηγορεῖν τινας· | ο̣[ὐ]δὲν
13δὲ ἕτερόν ἐστιν κατάρα ἢ εὐχὴ κακῶν. εὐθέως [γοῦν] λέ‐ γουσιν πολλάκις | τ[οιαῦτ]α, ὡς καὶ οἱ ποιηταί· ‘ὤλετο
14Τρω[ΐ]α‘.
15ἀποτρέπει οὖν κ[ακη]γορίας ὁ λόγος· μη|δ[ὲ] καταλα‐
15λεῖν, λέγει, θέλε, μὴ 〈ὅτι〉 καταλαλεῖς [τινος], ἐπεὶ ἴδε [τὸ] μέγεθος τῆς κακίας | τ[αύ]της {ὁ λέγων ὅτι
16ὁ καταλαλῶν}· “μὴ ἀγά[πα”, φησίν], “κ[ατα]λαλεῖν, ἵνα
μὴ ἐξαρ|θ[ῇ]ς”. [το]ῦτο οὖν λέγει· μηδὲ ἐν τῷ λογισμῷ σου, [μ]ηδὲ “ἐ[ν] τῇ [συν]ειδήσει καταράσῃ | β̣α̣σ̣ι̣λ̣[έα”.152
18εἰ] δὲ ἄλλον οὐ δεῖ, πολλῷ πλέ̣ο̣ν̣ βασιλέα. ‘βασ[ιλ]..‘ [..... .....].[....]... | αὐτόν [..... ..... .....]
20ἀληθινόν, τὸν ἀληθῶς βασι[λ]ε.[.].[..... ..... κα]|τα‐
20ράσ[ῃ ..... ..... περὶ] αὐτοῦ μαρτυρηθῆναι καὶ ἀ̣σ̣ε̣‐ β̣η̣[.....].[..... ..... ..] | κτίσμ̣[α..... ..... ..]ἀλλοιωτόν, καταρᾶται αὐτὸν ..[...].[..... ..... ..]|κεν[..... .....
22.....]ηγιοχέναι, ἀλλὰ ἀπὸ ἰδίου πρ[ο]σ̣ώ̣π̣ο̣[υ ..... ..... ...] | θαν.[..... ..... .....] καταρᾶται αὐτόν· καὶ ο̣.[.] ἁπλῶ[.].[..... ..... ..] | ἔν τιν[ι ..... .....
24....]ς̣ καταρᾶται ἐν τῇ συνειδή̣σ̣ε̣ι̣ .[.]..[..... .....
25...] | οἱ ἀσε[βεῖς ..... ..... .. σ]υνστῆσαι θέλοντες ἑαυτῶ[ν] τὴν [..... .αὐτὸν ἐν τῇ] | συνει|δήσει κατα‐
26ρῶνται.] κατειλήφαμεν ἡμεῖς Ἀρ[εια]ν̣οὺς [..... ..... .....] | καὶ π̣[..... ..... .....] εἰπεῖν τρεπτὸν τὸν

314

υ(ἱό)ν· ο̣[ὗτοι] οὖν [..... ..... .....] | ὅτι ἃ μὴ φρο‐
1νοῦσι[ν], λέγουσιν διὰ πρόλημμα δόξης. ἐπερ( )· ὡς πρὸς ἐκκλησίαν κοι|νῶς ἔδει εἰπεῖν;
2 τ̣[ὰ] ἐπαινετῶς ἐπιχειρούμενα ἀπὸ τῶν ἐλαττό[ν]ων γίνεται, | τὰ δὲ {μεγάλα} ἀπὸ το[ῦ] μείζονος.
3 καὶ ἔχω ἀπὸ τῆς γραφῆς δεῖξαι τοὺς τόπους τοὺς ὄν|‐ τας ἀναντιρρήτο[υ]ς· “τίς”, φησίν, “ἐξ ὑμῶν, ὃν αἰτήσῃ
5ὁ υ(ἱὸ)ς αὐτοῦ ἄρτον, μὴ λίθον ἐπιδώ|σει αὐτῷ; ἢ ἰχθὺν154
5[αἰτή]σῃ, μὴ ὄφιν ἐπιδώσει [αὐτ]ῷ”; καὶ ἐπιφέρει· “εἰ οὖν ὑμεῖς πονη|ροὶ ὑπάρχοντες [οἴ]δατε ἀγαθὰ δόματα δι‐ δ[όν]αι τοῖς τέκνοις ὑμῶ[ν], πόσῳ μᾶλλον | ὁ π(ατ)ὴρ ὁ
7οὐράνι[ο]ς δώσει ἀγαθ[ὰ] τοῖς αἰτοῦσιν αὐτόν”. ἴδε, ἀπὸ τοῦ ἐλ̣[άττο]νος τὴν | κατασκευὴν πε̣[ποί]η‐
8ται· καὶ ἀ[π]ὸ τοῦ ἐναντίου ἐνίοτε κατασκευάζει· λέγει ὅτι ὑπέ|θετό “τινα κριτὴ[ν] μηδὲ τὸν 〈θεὸν〉 φοβούμενον
10μηδὲ ἄν(θρωπ)[ο]ν ἐντρεπόμ[ενο]ν”, | χήραν ἐντυγχά[νου]‐
10σαν αὐτῷ καὶ καταφρονουμένην ὑπ’ αὐτοῦ διὰ τὴν [πενί]αν· | εἶτα ἐπὶ πολὺ π̣[οιο]ύσης ταύτης τοῦτο ἐν ἑαυτῷ γέγονεν ὅτι· “ἐκδικ[ή]σω αὐτὴν | ἀπὸ τοῦ ἀντιδ[ίκου αὐ]τῆς, ὅπως μὴ ἔρχηται εἰς τὸ παντελὲς 〈καὶ〉 ἐπωπιάζῃ με”. | λέγει
13λοιπόν· ”[ἀκούσα]τε τί ὁ κριτὴς τῆ[ς] ἀδικίας λέγει”· οὐ πολλῷ πλέ[ο]ν ὁ π(ατ)ὴρ | εἰσακούσεται τ[ῶν] τέκνων
15αὐτοῦ “τῶν βοώντων πρὸς αὐτὸν ἡμ[έ]ρας καὶ | νυκτὸς”
15ἢ ὁ “τῆ[ς ἀ]δικίας κριτής”; οὐκ ἐκ τοῦ δικαίου ὑφηγού‐ μενος οὐδὲ εὐλόγου, | ὑπὲρ το[ῦ μ]ὴ δι.[...] ἀ̣εὶ ὑφί‐ στ[ασ]θαι τὴν ὀχλοῦσαν ἐπένευσεν τῷ δικαίῳ | [.....156
17..]..ν ὑμ.[..... .]ω̣ν[?]ι̣ κἂν μὴ παρ’ αὐτὰ λαμβάνητ̣[ε] τ̣ὰ τῆς | [προσευχῆ]ς, ἐνμέν[ετε π]ρ̣[ο]σευχόμενοι κα. [..... ..... .....]ήσατε | [..... .]η ὑμ[.]ν ο..[..
20ἀδικία εἰς τὴν α[..... ..... .....]στήσατε | [.....
20..]μων[..... .]νην ἐκ τοῦ ἐναντί[ου ..... ..... μεί]‐ ζονος | [..... ..] κατασκε[υάζετ]αι.
21eἐν συνειδήσει σ[ου βασιλέα μὴ καταράσ].
22 γνω|[..... ..]ν̣ δυ̣ν̣[..].[. ἐὰν ο]ὖ̣ν ὁ πλούσιος ἐκ [παραλλήλου βασιλεὺς] ᾖ, καὶ ἡ | [συνείδησι]ς̣ κ[α]ὶ τὸ
23τα̣[μεῖον] τοῦ κοιτῶνος ταὐ[τόν ἐστιν ..... . ὧ]δε ἐὰν | [βασιλέα λά]β̣ῃς τὸν [σωτῆρ]α̣, τὸν αὐτὸν καὶ πλούσ[ιον
25λέγει· “γιγνώσκετε γ]ὰρ τὴν χάριν | [τοῦ κ(υρίο)υ καὶ]
25σ(ωτῆ)ρ(ο)ς ἡμ[ῶν Ἰ(ησο)ῦ Χ(ριστο)ῦ], ὅτι πλούσιος

315

ὢν δι’ ἡμ[ᾶς ἐπτώχευσεν”. .....] “πλούσιος ὢν” | [ἡ‐
1μ]ῶν ἕνεκα “ἐπτώχευσεν, ἵνα” πλουσί[ου]ς̣ κατασκευ̣[ά‐ σ]ῃ. ὁ δὲ πτωχείαν ἀνα|[δ]εχόμενος πλουτίζου̣[σα]ν οὔκ
2ἐστιν πτω[χός]. [ἐ]ὰ̣ν οὖ[ν ἐκ] π̣α̣ρα̣λλή̣λο̣υ̣ ὁ̣ σ(ωτ)ὴρ ᾖ{ν} | ὁ βασι‐
3λεύς, ὃν οὐ δεῖ κατ[αρ]ᾶσθαι οὐδὲ ἐν [συνε]ι̣δήσ̣[ει καὶ ὁ] π̣λούσιος οὐδὲ ἐν τα|μεί〈ο〉ις, ἡ συνείδησις καὶ ὁ158
4κοιτὼν τῆς καρ[δ]ί̣ας ταὐτόν ἐστι[ν].
5 ἐὰν δὲ μείζονά | τινα καὶ ὑπερέχοντα σημαίνῃ ὁ ‘βα‐ σιλεύσ‘, ἐλάττ̣[ον]α̣ δὲ τὸν̣ ‘πλούσ̣ι̣[ον‘] κ.[...].|τον
6α.[...]ν̣..τα, ἡ [συ]νείδησις μείζω ἐστὶ[ν τοῦ] κ̣ο̣ι̣τ̣ῶνος̣ [τ]ῆ̣ς κα̣ρ̣δ̣[ίας. τρό]|πον δ[έ] τ̣ινὰ̣ [ἡ] καρδ[ία] λ̣ο̣γι‐
7σμός ἐστιν ἀ[ν]θ̣ρ̣[ώπι]ν̣ος, ἡ δὲ [συν]ε̣[ί]δησις ὁ [συν]‐ ε̣|ζευγμένος ἄγγελος τῇ ψυχῇ ὑπὸ τοῦ θ(εο)ῦ· “συν[μαρτυ‐ ρ]ούσης τῆς συνειδήσεως {ἐν πν(εύματ)ι}”. | εἰ δὲ συν‐
9[μ]αρτυρεῖ τοῖς λ[ο]γισμοῖς, ἑτέρα ἐσ̣τ̣[ίν].
9[ὅτι] πετεινὸν τοῦ οὐ]ανοῦ ἀποίσει
9τὴν ]ωνήν. |
10 λοιπὸν φόβον μίξ̣[α]ς τῷ π〈αιδ〉εύματι λέγε[ι· ὁ ἐν τῇ σ]υνειδήσει καταρώμενος τὸν | βασιλέ[α] καὶ ἐν τοῖς
11ταμείοις τοῦ κοιτῶ[νο]ς̣ [λ]ανθάνων βασ̣ι̣λ̣έα ἄν(θρωπ)ος [ἴσθ]ι̣, “ὅ̣τι | πε[τ]εινὸν τοῦ οὐρανοῦ ἀπ[ο]φέρει τὴν
12φ̣[ωνήν σο]υ”, ἤτοι αὐτὴν ἡ σ[υ]νείδησις ἢ ὁ ἄγγ[ελος ὁ] | ἐφεδρεύων ἑκά[σ]τ̣ῃ̣ ψυχ̣ῇ̣ κατη[γορῶν αὐτῆς]... μέμνημα̣ι̣ ε̣ἰ̣π̣ὼν τοῦτο· | ”[μ]ὴ [νο]μίσητε, ὅτι ἐγὼ κατηγορῶ ὑμῶν
15[π]ρ[ὸς] τὸν π(ατέ)ρα· ἔστιν ὁ κατηγορῶν ὑμῶν | Μωϋσῆς,160
15εἰς ὃν ὑμεῖς ἠλπίκατε”. οὐ προθέσει τοῦ κατηγορεῖν Μωϋσῆς κατηγόρει ἐκείνων, | ἀλλὰ ἀπολογούμενος ὅτι·
16‘οὐδὲν παρῆκα, ὧν ἤκουσα, εἰπεῖν αὐτοῖσ‘. “τὸ πν(εῦμ)α”| οὖν “τὸ μαρτυρ〈οῦ〉ν” τῷ ἀν(θρώπ)ῳ
17ὁ ἄγγελος ὁ συνὼν αὐτῷ ἐστιν ἢ ἡ μετουσία τοῦ ἁγίου πν(εύματο)ς. | ἀπολογούμενον οὖν ἐκεῖνο τὸ πετεινὸν
18ὅτι· ‘πάντα, ἃ προσετάγην ποιεῖν, ἐποίησα περὶ τὴν | ψυχήν‘, κατηγορεῖ αὐτῆς, ἀποφέρει τὴν 〈φων〉ὴν τῆς ψυ‐
19χῆς πρὸς τὸν κριτήν.
20 ἤτοι ἐκ | παραλλήλου τὸ “πετεινὸν τοῦ οὐρανοῦ” “ἔχοντα τὰς πτέρυγας” εἶπεν ἢ ὑπεραναβεβηκό|τα ἄγγε‐
21λον· καὶ οὗτος οὖν τοὺς “λόγους σου ἀπαγγέλλει”. δύναται δὲ καὶ τὸ αὐτὸ κατὰ διαφό|ρους ἐπινοίας
22καὶ “φωνὴν” ἀποφέρειν καὶ “λόγους”. ὅταν οἱ ἁμαρτά‐ νοντες μικρὰ | ἁμαρτάνωσιν, “φωνή” ἐστιν ἡ “ἀποφερο‐ μένη”, ὅταν μὴ ἐκ βάθους κακηγορῶσιν· | ὅταν δὲ καὶ
24τὸν θ(εὸ)ν αὐτὸν καὶ τὰ τοῦ θ(εο)ῦ, χρεία ἐστὶν με‐
25γάλου πετεινοῦ “πτέρυγας ἔχοντος” | ἀποφέρειν οὐκέτι
25τὴν “φωνήν”, ἀλλὰ τοὺς “λόγους”. ἐπερ( )· περιττῶς ἐπήγαγεν “τὸ τὰς πτέρυ|γας ἔ‐162
26χον”;
26 θεώρει, ὅτι καὶ ἀρρενικῶς καὶ μειζόνως αὐτὸ ὠνό‐ μασεν “ὁ τὰς πτέρυγας ἔχων”· | μὴ γὰρ εἶπεν “τὸ τὰς
27πτέρυγας ἔχον”.164