TLG 2102 047 :: DIDYMUS CAECUS :: Commentarii in Ecclesiasten (3–4.12)

DIDYMUS CAECUS Scr. Eccl.
(Alexandrinus: A.D. 4)

Commentarii in Ecclesiasten (3–4.12)

Source: Gronewald, M. (ed.), Didymos der Blinde. Kommentar zum Ecclesiastes, pt. 2 [Papyrologische Texte und Abhandlungen 22] Bonn: Habelt, 1977: 2–224.

Citation: Codex page — (line)

65lem

[τοῖς πᾶσιν χρόνος, καὶ καιρὸς τῷ παν‐ τὶ πράγματι ὑπὸ τὸν οὐρανόν.] ........................... ...........................

65

περὶ δὲ τῶν ἀοράτων [λέγων] διαι̣[ρεῖ] α̣ὐ̣τ̣ὰ̣ [εἰς θρόνους καὶ κυριότητας καὶ] | ἀρχὰς καὶ ἐξο[υσ]ί[α]ς [.....] εκ[..... .]π̣ε̣ρ̣[..... ..... ..... ..... ...] | οτι
3εἶτα λέγει [...] .. [..... ..... .....]α̣π̣..ν̣[..... ..... ..... .....] | .. εἰσιν κ[α]ὶ φ[.]ρ̣[..]...[..... .]ρω̣...
5ἐ̣ν τοῖ[ς οὐ]ρα̣ν̣[οῖς ..... ..... ..... .] | ἔκκεινται
5ἐν τῷ στερεώμ̣[ατι] ε̣[....]εφ[...]ι̣ ε̣π̣ι̣τ̣ .. [..... ..... ..... ...] | [.]ι οἱ ἀστέρες οὗτοι ὁρα[τοί εἰσιν .. ..]τ̣α γὰρ τ̣ὰ̣ [....]ε̣[..]..[..... ..... ...] | πνευ̣[μα‐
7τικ—...]ε̣ξ̣[..... .....] ..... ..... οὐδὲ [...]ντ[..... ..... ...] | [...] .. [...] .... [..... ..... .]... ἐ̣σ̣τιν [..... ..... ..... ..... ...] | [ὁ] χ̣ρόνο̣ς̣ ἐ̣ξ̣ ἡμερῶν
9[καὶ νυκτῶν συνίσταται ... ..... ..... ..... .....] |
10ἀ̣λ̣λ̣ὰ̣ ἡ̣ π̣α̣ρ̣έ̣κτασι̣ς̣ τη̣[..... .].[....] ..... [..... ..... ..... ..... ...] | [..... ....]ως εκ.. [..... .] κ̣α̣ὶ̣ οὐ[χ ὑ]πό̣κ̣ει̣νται .[..... ..... ..... ..... ..] | [..]
12... ι̣[...]π̣ὸ τη... [.... κ]αὶ τη[...] .. [..... ..... .....
..... ..... ..] | [..] ... [...] τ̣ῶν το̣[..].[.....]ει. [..... ..... ..... ..... ..... ..... ..] | [....]ν[..]
14ἐκεῖνος λ̣έγ̣ε̣[..... ..... ..... ..... ..... ..... .....
15...] | [..... . δ]ὲ ὑ̣περανα̣βε̣β̣[ηκ—.. τὸν οὐ]ρ̣α̣ν̣ό̣[ν ..] ..[..... ..... ..... ..... ..] | [....] .....νο.....
16[.....] ἐ̣ν̣ τ̣ο̣ῖ̣ς̣ π̣[..... ..... ..... ..... ..... .] | [τα]ῦ̣τ̣α̣ λ̣ο̣[ιπ]ὸ̣ν̣ εἶπον [..... .] ..... .χ̣ω̣ς̣.. [..... ... .. ..... ..... ..] | ....[..... ...]ω̣.[..... ..]. ερ[.. ..... ..... .....] φέρε, γραμματ... | [....]..κ...
19[....]ν̣.[.]ετ̣α̣ι̣ ο[..... ...] φ̣ρ̣όνιμοι̣, οὐ το̣ῦ̣τ̣ο λέγω,
20ὅτι πάν|[τες οἱ] ἄνθρωποι α[..... ..... ο]ὐ̣ρα̣ν̣[..... .....] ..κα̣θ̣.[...] ...ισπαρ̣.. [..] | [....]ς τοῖς ὑ̣[πὸ
21τὸν κόσ]μ̣ον ο[ὖσιν ..... ..... ..... ] ....τ̣ο̣[....] | [.. ὑ]π̣ερανα̣[β—..... .....].ι ὁ ἀπ[όστολος· “οἱ πάντες γὰρ τὰ ἑαυτῶν ζητοῦσιν], | [οὐ] τ̣ὰ Ἰησοῦ Χριστοῦ” ο[..... ...
23έ]λαβεν [..... ..... ..... ..]..[..... ..]ε̣π̣ι̣[....] | Τ̣ί̣τ̣ος καὶ Λου̣κ̣ᾶ̣ς κ̣[αὶ] ο[ἱ] ἄ̣λλοι ἀπόστ[ολοι .....
24..... ..... ..... .....] |
25καιρὸς τοῦ τεκεῖν καὶ καιρὸς τοῦ ἀπο‐
25θ[ανεῖν. ..... ...] ... [..... ..... ...] | τ̣α̣ῦ̣τ̣α γὰρ πάντα τ̣ὰ̣
26[ὑ]πὸ τὸν οὐρανὸ̣ν̣ [..... .....]τ̣α̣ τ̣ι̣[κτόμενα καὶ ἀπο]|‐ θνῄσκοντα̣, [ὑ]πὸ γ̣έ̣νεσιν καὶ ὑ[πὸ θάνατόν ἐστι]ν̣. ἐ̣σ̣τ̣[ὶν] δ̣[ὲ κατὰ τ]ὴ̣ν̣ φ̣[ύ]|σιν, οὐ τὴν εἱμα̣ρμένην ὑπὸ καιρ[ὸν

66

..... ..... .] τ̣ι̣κτό[μενα καὶ ἀποθνῄσ]|[κοντα. καὶ ὁ
1ἄν(θρωπ)ος μὲν] καιρὸν ἔχει ἀεὶ τοῦ τίκτειν, [τ]ὰ [δ]ὲ ἄλλα ζῷα οὐχί. θεώρει | [γοῦν· μόνος ὁ ἄν(θρωπ)ος] με‐
2ρίδα ἔλαβεν τὸ ὑπὸ καιρὸν π̣ά̣[ντα] τίκτειν καὶ ἀποθνῄς|‐ [κειν. καὶ τὸ μὲν ἀπο]θνῄσκειν κοινόν ἐστιν πάν[των] ὄ̣ντων θνητῶν, | [τὸ τίκτεσθαι δὲ ἔχ]ει καιρὸν ὡρισμέ‐
5νον· ἔνια [γὰρ] ἐκείνων τῷ ἔαρι τίκτετ̣α̣ι̣, | [ἔνια δὲ
5καὶ ἄλλῳ κα]ι̣ρῷ̣ τ̣οῦ ἐνιαυτοῦ.
5 “καιρὸς” οὖν “τοῦ [τε]κεῖν.” καὶ τάχα ὡς ἐπὶ τὸ | [πλεῖστον περὶ ἀν](θρώπ)[ω]ν μόνων νῦν λέγει· τὰ γὰρ ἡγού[μεν]α καὶ συνεζευγμένα | [ἀν(θρώπ)οις μόνοις ἁρ]‐
7μόζει, ὡς τὸ “καιρὸς τοῦ γελάσαι” καὶ [“καιρὸς τοῦ] κόψ〈α〉[σ]θαι.” ὡς ἐπὶ τὸ | [πλεῖστον περὶ μόν]ων ἀν‐
8(θρώπ)[ω]ν λέγεται ταῦτα οὐδὲ̣ [περὶ ἄλ]λ̣[ων. συνεκ]‐ δ̣οχικῶς | [δὲ δύναται τὸν ‘καιρὸν‘ λα]μ̣βάνειν καταλ‐
10λήλω[ς τῇ] αὐτῶν ἀποτέξει καὶ | [τῷ αὐτῶν θανάτῳ.
10καιρ]ς τοῦ τεκεῖν καὶ ἀπο[θανεῖν.] τοῦτο λέγει· οὐκ ἀ̣[εὶ] ἔ̣|[χουσιν οἱ ἄν(θρωπ)οι τὸ
11τί]κ̣[τειν] οὐδὲ τὸ ἀποθνῄσ[κειν.] μετὰ ἀνάστασιν̣ [γοῦ]ν̣| [οὔτε τίκτουσιν οὔτε ἀποθν]ῄσκουσιν. τοῦτο δὲ ὁ σ(ω‐ τ)[ὴρ ἔλε]γ̣εν ὅτι· “οὔτε γαμ[οῦ]σι[ν] | [οὔτε γαμίζον‐
13ται· οὐδὲ γὰρ ἀποθαν]εῖν ἔτι δύνανται.” εἰ [τὸ ἀπο]θα‐ νεῖν οὐκέτ[ι ἔστ]ι̣ν, | [καὶ τὸ τίκτεσθαι οὐκέτι ἔστιν·
14ἐστὶ]ν [γ]ὰ̣ρ ζ[ῴ]ων μ̣[όνων] τὸ τίκτεσθαι καὶ ἀπ[οθ]νῄς|‐
15[κειν ..... ..... ..... .....]αι. “καιρὸς” οὖν “τοῦ τ[ε‐ κεῖν”] περὶ τῶν θν̣[ητῶ]ν | [μόνων λέγεται “καὶ καιρὸς
16τοῦ] ἀ̣ποθανεῖν.” τὰ θνη̣[τὰ ἀ]ποθνῄσκει. το̣[..].[..] | [..... ..... ..... ..... .. ζ]ητεῖν· ὡς ἐπὶ τ[ῶν ἀ]λ̣ό̣‐ γων ζῴων [.....] | [..... ..... ..... ..... το]κ̣ε̣τ̣οῦ καταλλη̣λ̣[.....].. τ̣ῷδε τῷ ζ[ῴῳ], ᾧ προς|[εοίκα]σ̣ιν.
19λοιπὸν τὴν ἀναγωγὴν σκόπει· [ἐπεὶ ὁ] φ[οβούμενο]ς
20τὸν θεὸν καὶ κε|[κτημ]ένος αὐτοῦ τὸν φόβον τὸν ὑσ̣τ̣έρ̣η‐ μα οὐκ ἔ̣χον̣[τα —..].. δ̣ὲ̣ φ̣ό̣β̣[ος οὐ] π̣αθ̣[ητι]|[κός ἐστιν.
21κ]α̣ὶ ὅ̣[τι κ]α̣ὶ μεγ̣άλου τινὸ̣[ς κ]αὶ μετὰ π̣[ολλὰ κατορ]‐ θ̣ώμα[τα εἰς αὐ]|[τὸν γινομέ]ν̣ου· “ἐὰν γὰρ τὴν σοφίαν ἐπικαλέσῃ [καὶ τῇ συνέ]σει δῷς φ[ωνήν] | [σου·” καὶ
23μεθ’ ὁλίγ]α· “τότε συνήσεις φ[ό]βον κυρίου”—, ἐπεὶ ὁ [συλλαβὼν ἀπ]ὸ τοῦ φ[όβου ..] | [..... ..... .....].
24[... τίκτ]ε̣ιν π̣[ν(εῦμ)α σ]ωτηρίας [..... .....]ν του[..
25..]. | [..... ..... ..... ..].[...] ἐ̣ὰν κ[ατορ]θ̣ώσῃ τις τὴν εὐλάβειαν τὸν τοῦ̣ [....] | [..... ..... ..] φοβεῖ‐
26[ται τὸν] θεόν, ο[ὗτος ἔχει] “καιρὸν τοῦ τεκεῖν”. τὸν τοκ̣[ετὸν] | [..... ..... ..] λέγετα[ί τις] κα‐
27τ[ὰ τὴν ἄρ]τι στεῖραν 〈 〉 μητέρα τέ̣[κνων] | [ἑπτὰ γεγενη]μ̣ένην· ἥ ποτε στεῖρα ἀπὸ τῶν ἐθνῶν ἐκκλη‐ σία πλησι[άσασα] | [τῷ νυμφί]ῳ λόγῳ, πε̣[ρὶ] οὗ ὁ Ἰω‐

67

άν[νης] γράφει· “ὁ ἔχων τὴν νύμ[φην] | νυμφίος [ἐστί]ν,”
1“καιρὸν” ἔχει “τοῦ τεκεῖν”. λέγομεν ο̣[ὖν περὶ τῶν ἀνθ]ρ̣ωπί̣ν[ων] | ἡλικιῶν, ὅτι
2ὥραν ἔχει αὕτη γάμου, ὥραν τοῦ τεκεῖ[ν. ἡ ἡλικία] παρ‐ έχει ταῖς | θηλείαις ἀνθρώποις τὸν “καιρὸν τοῦ τεκεῖν”, ἐπὶ τούτῳ δ̣ὲ̣ ὁ̣ τοῦ θεοῦ φόβος· | ὁ φοβούμενος τὸν θεόν,
4ἐκεῖνος δύναται τεκεῖν.
5“στεῖρα ἔτεκεν ἑπτά, ἡ [π]ολλὴ | ἐν τέκνοις ἠσθένη‐
5σεν”. ταῦτα περὶ τῆς Ἅννας τῆς μητρ̣ὸς τοῦ Σαμ[ου]ὴ̣λ | εἴρηται. καὶ οὐκ ἔτεκεν κατ’ ἱστορίαν ἑπτά· ἓξ γὰρ τέ‐ κ[ν]ω̣ν μήτηρ̣ [γέγ]ονεν | μ̣ετὰ πολλὴν στείρωσιν, μετὰ πολὺν ἀτοκίας καιρόν. ἀλληγορεῖται οὖν τοῦτο· | “στεῖρα
8ἔτεκε[ν ἑ]πτά”· ἡ ἀπὸ τῶν ἐθνῶν ἐκκλησία “ἐλπίδα μὴ ἔ‐ χουσα καὶ ἄθεος̣” | οὖσα “ἐν τῷ κ[όσ]μῳ” πάντα εἰργάζε‐
10το τὰ τοῦ κόσμου ἔργα. ὅτε δὲ πέπαυται | [τῆς τ]οιαύ‐
10της ἐργασίας ἐν τῷ “ἀπο[λει]πομένῳ σαββ[ατισμῷ τῷ λαῷ τ]οῦ θεοῦ” γεγενη|[μένη], “ἔτεκεν ἑπτά”. [ἐπεί] ἐ̣σ̣τ̣ιν
11ἀδιάφθ̣ορα ὑπ[ὸ κόσμου, προ]κοπ̣[ὴν ἀ]πὸ ἓξ [ἔσ]χ̣εν, | [ἐν οὐρ]α̣ν̣ο̣[ῖ]ς τὸ εἶναι ἔλ[αβ]εν.
12 “καὶ ἡ πολλὴ ἐν τ[έ]κ[νοι]ς”, ἡ τ[ῶ]ν Ἰουδ[α]ίων, | [“ἠσθένη]σεν”. ὅτε λο̣ι̣π̣ὸν περιέβαλε̣ν̣ τ̣ὸν νυμφί[ο]ν, [τό]τε ἀπεστράφη αὐτήν, τό|τ̣[ε περὶ] αὐτῆ̣ς̣ εἶπεν ὁ
14νυμφίος καὶ ἀνὴρ αὐτῆ[ς· “ὡ]ς [ἀθ]ετεῖ γυνὴ εἰς τὸν
15συν〈ό〉ντα, | ο[ὕτως] ἠ[θ]έτησεν εἰς ἐμὲ οἶκος τοῦ Ἰσ‐
15ραήλ”.
15 [..... .....] καιρὸς τ[ο] τε[κε]ν | [καὶ καιρ
16τ[ο] ἀποθανεῖν.
16 τὸ ζῆν τοῦτο τὸ κοινὸν [ποτὲ σὺ]ν̣ ἀρετῇ, [ποτ]ὲ σὺν | κ̣[ακίᾳ γ]ί[ν]εται. “καιρὸν” οὖν ἔχει “τοῦ ἀπο‐ θανεῖν”, [ὅταν τρόπον] τ̣ι̣νὰ ἀποβάλῃ | τ̣ὴ̣[ν πονη]ρὰν
18ζωήν, τ̣ὴν ἐκ τῆς κακίας αὐτ̣[ῷ παραγενο]μέ̣ν̣ην. πότε δὲ̣ | οὗτ̣ο̣ς̣ ὁ̣ κ̣α̣ι̣ρ̣ὸς ἐνί̣σταται̣ ἢ ὅτε̣ μ̣ι̣σεῖ τὸ κακόν, ὅτε ἐ̣κ‐
20κλίνει ἀ̣π̣ὸ̣ τ̣[οῦ] κακοῦ καὶ [τὸ ἀγα]|[θὸν] π̣ο̣ι̣ε̣ῖ̣; καὶ
20ὅ[ρα γε], ὅτι ἐν τῷ αὐτῷ ἀμφό̣τ̣[ερα γί]νεται· ἅμα τέ‐ θνηκε̣[ν μ]ὲ̣[ν] | [ἀπο]βαλὼν [τὴν πονη]ρ̣ὰ̣ν ζωήν, τ[ίκ]τ̣ε‐ τ̣α̣ι δ̣ὲ̣ [εἰς τὸ] ἄγ̣ειν τὴ̣[ν] μακαρίαν [ζ]ω̣ήν· | [καὶ γ]ὰ̣ρ
22ἐνίο̣[ις εἴρηται· “ἔκ]κλινον ἀπὸ κ[α]κο[ῦ] καὶ ποίησον ἀγαθόν”. “πάν[τα] δο[κι]|[μά]ζετε, τὸ [καλὸν κατέ]χε‐
23τε· ἀπὸ παντὸς ε[ἴ]δο[υ]ς πονη[ρ]οῦ ἀπέχεσθ[ε”. ἐ]π̣εὶ̣ ἀ̣|[συν]ύπαρκτά ε[ἰσιν τὰ ἐν]αντία, οὐ̣[κ ἐν ἑνὶ] χω[ρίῳ
25ἅμα εἰσίν· εὐθ]έ̣ω̣ς̣ ἓ̣ν̣ τ̣ῷ̣ ἑ̣τ̣έ̣ρ̣ῳ̣ | [ἕπ]εται. καὶ γίν[ε‐
25τ]αι ἐν ταὐτῷ καιρ[ῷ τὸ ἀ]ποθ[ανεῖ]ν̣ κ̣[αὶ τ]ε̣[κεῖν. εὐ‐
θέω]ς̣ τοῦ[το ἐκείνῳ] | [ἕ]π̣εται.
26 καὶ ἄλλο [δέ]· ἐπεὶ οἱ θεῖοι λ[όγοι δι]αιροῦ̣[νται εἴ]ς τε τὴν [καιν]ὴ̣ν̣ καὶ τ̣ὴ̣ν̣ π[αλαι]|[ὰ]ν γραφήν, δ̣[εῖ]
27αὐτάρκη χρόνο̣ν̣ δ̣ι[.]α̣ιν[ε]σ̣[θα]ι̣ [τ]ῇ̣ παλ[αιότη]τι τοῦ̣ [γράμ]|[μα]τ̣ος καὶ τῇ παλαιᾷ διαθήκῃ· ἐν[στ]ά̣ν̣τ̣ο̣ς τοῦ

68

πνεύματος καὶ τοὺ[ς λόγο]υς κα[ὶ] τὰ ἔρ̣[γα] | [.].
1γ̣ρ̣α̣φὴν [..... ..... .. πλ]ηρ〈οῦ〉ντος τὸν 〈ν〉ό〈μ〉ον καὶ τοὺ̣ς̣ π̣ρ̣ο̣φήτ̣[α]ς, ἀποθνῄς|κουσιν κατὰ τὴν [.....
2....]νοην, καθ’ ἣν περιετέμνοντο αἰσ[θ]ητῶς καὶ ἐσαββα‐ τίζον|το, 〈ἣ〉ν εὐθέως διαδέχ[ετα]ι τὸ κατὰ τὸ πνεῦμα, ἡ περιτομὴ ἡ ἐν πνεύματι γινομένη καρδίᾳ, ὁ | σαββατισ‐
4μ[ό]ς, καθ’ ὃν ἀργεῖ τις ἀπὸ τῶν τοῦ κόσμου ἔργων οὐκ‐
5έτι +ἓν ἄγων | νῷ+, οὐκ[έτι] “λατρευτὸν ἔργον” καὶ δουλο‐ πρεπὲς ἐργαζόμενος, οὐ κινούμενος ἐκ τοῦ | τόπου αὐτ̣[ο]ῦ̣
6τῇ ἡμέρᾳ [τοῦ σ]αββάτου. ‘τόπον‘ δὲ τὸν βαθμὸν λαμβά[νο]‐
6μεν. | [κα]ιρὸς τοῦ φυτεῦσαι καὶ καιρὸς τοῦ
7ἐκτῖλαι τὸ πεφυτευμένον. εἰσὶν φυτὰ | ἐπαινετὰ καὶ ψεκτά. ὁ θεὸς γοῦν λέγει πρὸς τὴν Ἰουδαίων συναγωγὴν ἢ ἁπαξαπλῶς | πρὸς πᾶσαν
9ψυχὴν ἐκπεσοῦσαν τοῦ καλοῦ· “ἐγὼ ἐφύτευσά σε ἄμπ[ελ]ον
10καρπο|φόρ[ον π]ᾶσαν [ἀ]λ[ηθινήν”.] ἰδοὺ “καιρὸς τοῦ φυτεῦσαι”. “πῶς ἐστρ[ά]φ[ης εἰς πι]κρίαν, | ἡ ἄμπ[ε‐
11λο]ς ἡ ἀλλ[ο]τρί[α”; καιρός ἐστ]ιν τοῦ ἐκτεμεῖν καὶ ἐκκόψαι τὸ πεφυτευμένον· | οὐδὲ γὰρ ἵνα πικρ̣[ί]ας ἄμ‐
12[πελοι ὦμε]ν̣, ἐφυτεύθημεν, ἀλλ’ ἵνα φέρωμεν “οἶνον | εὐφραίνοντα καρδίαν”. ὅταν οὖν κατάθεσις γένηται τῶν φυτῶν τούτων | τῶν
14οἰν[ο]φόρων, τῶ[ν τ]ὸν [π]ν̣ευματικὸν οἶνον φερόντων,
15“καιρός” ἐστιν “τοῦ | φυτεῦσαι”. ὅταν δὲ τὸ [δένδρον] μ̣ὴ “καλὸν καρπὸν” ἔτι ἀγάγῃ, ἀλλὰ βοτάνην, αὐτε̣|ξούσι‐
16ον ὄν, ἔχει “ἤδη τὴ[ν ἀξίνην π]ρὸς τὴν ῥίζαν” πρὸς τὸ
16ἐκτεμεῖν αὐτό.
διὰ τοῦτ[ο] | καὶ ὁ Ἰηρεμίας ἔλεγ̣[εν ἄμπελο]ν τοι‐ αύτην “ἐκριζοῖν, καταφυτεύειν, ἀπολλ[ύειν], | [ἀ]νοι‐
18κοδομεῖν”.
18 ἐκριζο[ῖ τὰ πον]η̣ρὰ φυτά· δόγματα δὲ ἄθεα ἔστω ταῦ‐ τα. ὁ δ̣[υνά]|μενος ἀπὸ ἀπάτης καὶ πλάνης εἰς τὴν ἀλή‐
20θειάν τινα ἀγαγεῖν [ἐκριζοῖ] | [α]ὐ̣τοῦ τὸ φυτόν, καθ’
20ὃ ἦν πονηρὸν φυτόν. εἶτ’ εὐθέως φυτεύετα̣ι̣ π̣[ρὸ]ς̣ τ̣ὸ̣ | φέ[ρε]ιν καρπὸν ἐδ[ώ]διμον, ὥστε δυνηθῆ[ναι] φάναι· “ἐγὼ δὲ ὡσεὶ ἐλαία κατά|κα[ρ]πος ἐν τῷ οἴκῳ τοῦ θεοῦ”.
22καὶ πρὸς τοῦτον ὁ̣ [θ](ε̣ὸ)ς̣ ἐρεῖ ἢ ὁ ἅγ[ιος· “τοὺς καρ]‐ ποὺς τῶν | πόνων σου φ[άγῃ”.] “σπ[είρ]ας” οὗτος “ἐν δά‐ κρυσιν”, τουτέσ[τιν σὺν πόν]ῳ καὶ ἱδρῶτι, | τὴν ἀρετήν,
24[“ἐν ἀγ]αλλ[ι]άσ[ει” αὐτ]ὴ̣ν “θε[ριεῖ”.]
24ἐπερ( )· κατ’ ἀν̣[αγωγήν;
25τοῦτο] λέγει· καιρό̣[ς] | ἐσ[τ]ιν φυτεί[ας καὶ κα]ι‐
25ρὸς [τοῦ] ἐκ[ρι]ζ̣ῶσαι̣ [τὸ πεφ]υτευμένον· βλά̣[β]η̣ καὶ παρακειμέ|[ν]οις φυτοῖς· [ἵνα] βλάβη μ[ὴ ᾖ{ν}], ἐκ‐
26κ[οπτέον] αὐτό.
26 ἐπερ( )· ὡς πρὸς τὸν ἐκκλησιάζοντ[α]; | [...]υ ὁ ἀπόσ[τολο]ς βούλε[ται τῆ]ς ἐκκλ[ησία]ς ἐ̣κ‐ βάλλεσθαι τοὺς φαύλους ἀνθρώπους. | λέγει γοῦν· [“ἐξ]‐
28άρατε πονηρὸν ἐξ ὑμῶν αὐτῶν”. καὶ ὁ σωτὴρ μετ’ αἰνιγμοῦ |

69

καὶ παραβολῆς λέγ[ε]ι̣· ”[εἰ] ἡ χείρ σου ἡ δεξιὰ σκανδα‐ λίζει σε [ἢ ὁ ὀφθα]λμός, ἔξελε καὶ | βάλε ἀπὸ σοῦ”. ἰδοὺ̣
2“καιρὸς τοῦ ἐκτῖλαι τὸ πεφυτευμένον”. [κα]ὶ̣ ἐπεὶ πάντως ἀρθέν|τος τοῦ πονηροῦ ἐκ τῆ̣ς πληθύος τῶν Χριστιανῶν καρ‐ ποφορεῖ ἡ ἐκκλησία, “και|ρὸς” γίνεται “τοῦ φυτεύειν” καὶ
4καρποφορεῖν. αὐτίκα γοῦν καὶ ὁ τὴν μη[τρ]υιὰν γυναῖκα |
5ἔχων ἐν τῇ Κορίνθῳ τότε ἐξεκόπη καὶ ἀπεβλήθη· κ[αὶ] μετ‐ ενόησε[ν]· ὅτε γράφει | ὁ Παῦλος “κυρωθῆναι εἰς αὐτὸν
6ἀγάπην”, καιρὸν ἔλαβεν τοῦ φυ[τευ]θῆναι. | καὶ ὁ τῆς κατηχήσεως λόγος τοὺς προσιόντας φυτεύει. ἐὰν δὲ τούτων τινὲς | μετα̣β̣[α]λ̣[όντε]ς̣ καρποὺς φέρουσιν οὐ καλοὺς σαπρὰ δένδρα γενάμενοι, καιρὸν ἔχου|σιν τοῦ
9ἐκτιλῆναι. |
10κα[ιρ]ὸς τοῦ ἀποκτεῖναι καὶ καιρὸς
10τοῦ ἰά[σασ]θαι. πάλιν τ[ὸν οὕτω] φ[α]ύ̣λως ζῶντα κατὰ | [ἀ]σέβειαν,
11κατὰ εἰδωλολατρίαν, κα̣[θ’ αἱ]ρεθικὴ[ν διδασκαλία]ν ἔσ[τι]ν ἀπο̣[κτεῖ]ναι. ἀπο|[κ]τέννεται δὲ οὐχ ᾗ ἄνθρω‐
12πός ἐστιν, [ἀ]λλ’ ᾗ ποιό[ς ἐστιν]. καὶ ὁ [Ἀ]ριστοτέλης γοῦν ἐν | [τ]οῖς Ἀναλυτικοῖς λέγει μὴ ταὐτὸν ε[ἶν]αι ἀποθνῄσκειν ἄνθρωπον καὶ ἀποθνῄσκειν μου|[σι]κόν· ὁ
14μὲν γὰρ ἀπ[ο]θνῄσκων ἄνθρωπος διαιρουμέ[ν]ης τῆς ψυχῆς
15ἀπὸ τῆς σαρκὸς | [τ]ὴ̣ν θνητοῦ ζῴου ὑ̣φίσταται κατάστασιν. [εἰ δὲ οὕτω πε]ρ̣ὶ αὐτοῦ τὸ ἀ̣ποκτανθῆναι | [λέγ]εται,
16θανεῖν μουσικόν, τοῦτό ἐστιν τὸ ἀποθ̣[α]ν̣εῖ̣ν̣ τὴν μουσι‐ κήν, κἂν μένῃ | [ὁ ἄν(θρωπ)ος.
17 ο]ὕτω γοῦν ἐν ταῖς θείαις γραφαῖς λέγεται πολ[λάκις ἀπ]ώ̣λεια ἀνθρώπων ψυχῆς· “οἱ | [ἐχθροὶ Ἰού]δα ἀπολοῦν‐
18ται”· μὴ γὰρ τοῦτο λέγει· εἰς τ̣[ὸ] μ̣[ὴ ὂν κ]αταστρέψου‐ σιν, ἢ ὅτι τὸν | αἰσ̣θ̣ητὸν [ἀ]ποθνῄσκουσιν θάνατον· ἀπο‐
20θνῄ̣[σκουσιν] μὲν γὰρ αὐτόν, ἀλλ’ οὐχ [ᾗ] Ἰού|[δα ἐχθρο]ί̣.
20ὅτ[α]ν δὲ ἐ̣κ̣π̣έ̣σ̣ῃ τ̣ῆ̣ς το̣ῦ̣ Ἰού[δα] κ̣[α]τ̣αστάσε̣ω̣ς—‘ἐξ‐ ομολογού̣μεν[οσ‘ γὰρ] | ὁ Ἰούδας ἑ̣ρ̣μηνεύεται—, οὗτος
21τέ̣[θ]νηκεν καὶ ἀπώλετο. οὕτω γοῦν λέγομεν καὶ τὸν | ἁμαρτάνο[ντα ἀπολω]‐
22λ̣[έ]ναι ᾗ δίκαι[ός ἐ]σ̣τιν ἄδικον γενόμενον, καὶ τὸν μετανοοῦντα | ἀπολλύμ[ενον ᾗ φαῦλό]ς̣ ἐστιν, εὑρισκό‐
23μενον δὲ καὶ σῳζόμενον κατὰ ἀρετήν. | “καιρὸς” οὖν τ[οῦ ἀποκτεῖναι καὶ] καιρὸς τοῦ ἰά‐
24σασθαι”. θεώρει, τί λέγει· ὅταν τις ἐν ἁμαρτίᾳ [γεν]ά‐
25με|ν̣ος νοσῇ τὴν̣ ψ[υχ]ή[ν]—νόσος δὲ ψ[υχῆς ἁ]μαρτία, ὡς ἐφανέρ̣ω̣σεν ὁ εἰρηκώς· “ἴα[σ]αι | [τ]ὴν ψυχήν μου
26ὅτι ἥμαρτόν σοι”. καὶ ὁ φ[ήσας]· “εὐλόγει, [ἡ] ψυχή μου, τὸ[ν] κ̣[(ύριο)]ν, τὸν ἰώμεν̣[ο]ν π[ά]σας | [τ]ὰς
27νόσους σου”, ἔδειξεν ὅτι ἡ κακία κ̣[αὶ ἡ ἄγν]ο̣ια νό[σος ἐ]στὶν ψυχῆ̣[ς—, ὅτ]αν οὖν ἔχῃ ἰάσι|μον τὸ πάθος, τὸ
28ἁμάρτημα δυνά[μ]ε̣ν̣ο̣[ν] μ̣εταν[οεῖσθ]αι, οὐκ ἀπ̣[οκτ]έν‐ νομεν τοῦτον, | ἀλλ’ ἰώμεθα προτρέποντες αὐτὸν ἐλθεῖν

70

εἰς μ[ετά]ν̣οιαν. ὅταν δὲ | ἐπιμένῃ τῷ κακῷ, [καιρό]ς
1ἐστιν τοῦ ἀποκτανθῆναι αὐτόν, τουτέστιν τοῦ ἀποβλη|‐ θῆναι τῆς ἐκκλησίας.
2ἐπερ( )· οὐκ ἔστιν 〈τ〉αὐτὸ τὸ ἀποθανεῖν τῷ ἀποκτεῖ‐
2ναι;
ὅταν | ὑπὸ ἄλλου̣ τ̣ις ἀναιρεῖται, ἀπεκτάνθαι λέγεται. συμβαίνει δὲ καὶ ἐπὶ τῆς ἱστορίας ἰδίῳ | τέλει χρ[ή‐
4σα]σθαί τινας οὐκ ἀποκτιννυμένους.
4ἐπερ( )· ὅμως καὶ οὗτος κἀκεῖνος θάνατος; |
5 ἀπο[θνῄ]σκουσιν καὶ οἱ δύο, οὐ τῷ αὐτῷ δὲ τρόπῳ. ὁ μὲν ἀποθνῄσκ[ει] οὐκ ἔξωθέν τι|νος ἐπ̣[ε]λθόντος· ὁ
6δὲ διὰ τούτων ἀποθνῄσκων̣ ἀποκτίννυται. ὅταν οὖν τις | ἀποδοκιμάσῃ τοὺς νοσοῦντας κατὰ τὴν ψυχὴν καὶ ἐκβάλῃ αὐτούς, ἀπέκτει|νεν αὐτούς. τοῦτό τοι
8ὁ Ἰωάννης ἐν τῇ κατ’ αὐτὸν ἐπιστολῇ γρά̣φ̣ει̣, ὅτι· “ἔστιν | ἁμαρτία πρὸς θάνα[το]ν· οὐ περὶ ἐκείνης λέγω ἵνα τις
10ἐρωτ[ήσῃ”. ἔδει]ξ[εν ὅτι] οὐ συμ|φέρει [τοιο]ύτῳ ὅλως
10ζῆ[ν μετὰ] τοιαύτης κακίας οὔσης “πρὸς θάνατον”. εἰ δὲ μὴ “πρὸς | θάνατ[ό]ν” ἐστιν, ἰατέ[ον αὐτὸν] κ̣[αὶ οὐκ]
11ἀποκταντέον. | καιρὸς τοῦ καθελεῖν καὶ κ]ιρὸς τοῦ
12οἰκοδομῆσαι. οὐ πάνυ τι τὸ τῆς ἱστορίας | ἀδιάπτωτόν ἐστιν· ἐν
13παντὶ γὰρ καιρῷ καὶ καθαιροῦσιν ἄνθρωποι καὶ οἰκοδο‐
μοῦ[σιν], | εἰ μὴ ἄρα τοῦτό τις εἴποι [ὅτ]ι “καιρὸς
15τοῦ καθελεῖν”, ὅταν σαθρὸν ᾖ{ν} καὶ περαιωθ̣[ὲν] | τὸ
15οἰκοδόμημα, κα[ὶ καιρὸς τοῦ] ἐγεῖραι τοῦτο τὸ καθαιρε‐
15θὲν δι’ οἰκοδομῆς. | πρὸς δὲ ἀναγωγήν· ἐπεί εἰ[σι]ν ἐπ̣α̣ι̣νεταὶ οἰκοδομαί, λέγονται καὶ φαῦλαι ο[ἰκο]|δομαί. λέγεται γοῦν ἐν τῷ̣
17〈τελευταίῳ〉 τῶ̣ν̣ ιβʹ Προφητῶν· “αὐτοὶ οἰκοδομήσ̣[ουσιν, καὶ ἐγὼ] | καταστρέψω, λέγει κύριος”. σαθρῶς οἰκ[ο]δο‐ μοῦσιν, ἐπὶ τὴν ἄμμον ἱδρύουσιν [ἑαυτῶν] | τὴν οἰκίαν.
19καλὸν δὲ τ̣ὸ̣ καταστραφῆναι, ἵνα μὴ συνπεσοῦσα π[ολλοὺς
20κατ]|εργάσηται τῶ̣ν οἰκού̣ν̣τ̣ω̣ν.
20 “κ[αιρὸ]ς” οὖν ἐστιν “τοῦ καθελεῖν” τὴν τό[τε οἰκο‐ δο]|μὴν “καὶ καιρὸς τοῦ οἰκοδομῆ〈σ〉αι”. ἀμέλει γοῦν ὁ Παῦλος γράφει [τοῖς] Κ̣[ορινθίοις]· | “ὡ[ς] σοφὸς ἀρχι‐
22τέκτων θεμέλιον ἔθηκα”. ἰδοὺ “καιρὸς τοῦ οἰκ[ο]δ[ο]μ̣εῖν”. καὶ οὕτω | π[ά]λιν· διχῶς τέμνεται ἡ ἀρετὴ εἴς τε πρακτικὴν καὶ δ̣[ιανοητικήν]. διανοητικὴ | δ[έ] ἐστιν
24ἡ σοφία, καθ’ ἣν φρονοῦμεν τὰ φρονητέα, τ[ὰ εὐσεβῆ
25δόγμ]α̣τα. ἡ πρα̣|κτικὴ δὲ τοιαύτη ἐστὶν ὥστε τήρησιν ἐν̣τολῶν ἀσκ̣[ῆσαι· ὁ γὰρ τ]ηρῶν τὰς | ἐ[ν]τολὰς πρακτι‐
26κὴν ἔχει ἀρετήν, δι’ ἔργων ἔχει τὴν ἀρετήν. καὶ ἐπεὶ ὁ “ἐπιθυμή|σας σοφί[αν” τό]τε ἔχει [αὐτ]ὴ̣ν χορη̣[γου]‐ μ̣ένην, ὅτε διατηρεῖ τὰς ἐντολάς, | ὁ τηρῶν τ[ὰς ἐν]‐
28τολὰς καιρὸν ἔχει το̣[ῦ οἰκοδ]ομηθῆναι κατὰ σοφίαν, κα‐ τὰ | τὴν διανο[η]τ̣ικὴν ἀρετήν, κατὰ τὸν θεωρητικὸν βί‐
30ον. καὶ πάλιν· | “σπείρατε ἑ[αυ]τοῖς εἰς δικαιοσύνην,

71

τρυ[γ]ήσατε εἰς καρπὸν ζωῆς, | φωτίσατε ἑαυτοῖς φῶς
1γνώσεως”. τὸ τῆς “γνώσεω[ς φῶ]ς” τότε οἰκοδομεῖται, ὅταν | διαλάβῃ ἡ πρακτικὴ ἀρετὴ δικαιοσύνη καλουμένη. | καιρὸς τοῦ κλαῦσαι καὶ καιρὸς τοῦ γε‐
3λάσαι. ἐπεὶ διαφόρως λέγεται ὁ κλαυθμός, καὶ | τὸν γέλωτα
4οὕτω λημπτέον· οὐδὲ γὰρ καθ’ ἓν σημαινόμενον ὁ κλ[α]υ̣θ‐
5μὸς λέγετ[αι] | οὐδ’ αὖ ὁ γέλως. ἔστιν οὖν διαβεβλημέ‐ νος γέλως̣ καὶ ἄλλος ἐπαινούμεν[ο]ς. καὶ ἐπεὶ ὁ | γέλως
6διαιρούμενος εἰς δύο σημαινόμενα τὸ μὲν ἔχει ἐπαινετόν,
[τὸ δ]ὲ ψεκτόν, | ἀνάγκη καὶ τὸν κλαυθμὸν οὕτως ἔχειν, ἵνα τῷ ἐπαινετῷ γέλωτι ᾖ{ν} ἀντικείμεν[ος] | κλαυθμὸς
8καὶ τῷ ψεκτῷ ὁμοίως. πολλάκις γοῦν ὁ “φιλήδονος” βίος “μᾶλλον ἢ | φιλ[ό‐
9θ(εο)]ς̣” γ̣[ελᾷ ο]ὕτως, ὥστε καὶ θεοποιεῖν τὸν γέλωτα.
10καὶ ὡς ἄλλος τὴν κοιλίαν | αὐτοῦ θεὸν ἡγεῖται καὶ ἄλ‐
10λος τὸν μαμωνᾶ, οὕτως ἕ[τ]ε[ρ]ος φιλοπαίγμων ὢν καὶ | 〈ἀ〉εὶ εὐτραπελολογεῖν θέλων καὶ τὰ ἄλλα οἰκ[ο]δομε̣[ῖ βωμο]ὺς τῷ γέλω[τ]ι θεὸν αὐτὸν | ποι〈ῶ〉ν ὡς θυσιάζειν
12αὐτῷ. θυσιάζεται δὲ αὐ̣τ̣[ῷ, εἴ] τ̣[ι]ς̣ [τὰ πρ]όσφορα τοῦ γελᾶν καὶ κι|νεῖν γέλωτα προσάγει.
13 ψεκτὸς οὖν οὗτός ἐστιν. τοῦτον τὸν γέλωτα μακάριόν | ἐστιν ἀποβαλόντα τὸν ἐναντίον αὐτῷ κλαυθμὸν κλαίειν, |
15ὃν μεταδιώκων ὁ σπουδαῖος ἔλεγεν· “λούσω καθ’ ἑκάστην νύκτα τὴν κλίνην μου, | ἐν δάκρυσίν μου τὴν στρωμνήν
16μου βρ[έξ]ω”. ἔ̣[στιν] δ̣ὲ καὶ ἐπαινετὸς γέλως· | εἴρηται γοῦν·
17“στόμα δὲ ἀληθινῶν ἐνπλή[σει] γέλ[ω]τος” ὁ θεός, δηλον‐ ότι ἐπαινετοῦ. | ο̣[ὗτος] δὲ ἰσοδυναμεῖ τῷ καρπῷ τοῦ
18πνεύματος, [τ]ῇ χαρ[ᾷ]· “καρπὸς” γὰρ “τοῦ πνεύματος ἡ ἀγάπη | κ[αὶ ἡ χ]αρὰ καὶ ἡ εἰρήνη”. ὁ ἰσοδυναμῶν οὖν
19γέλως τῇ χαρᾷ ἐπαινετός ἐστιν.
20 ὁ | τούτῳ τῷ γέλωτι ἀντικείμενος καὶ̣ ἡ̣ κατ̣άστ[α]σις ἡ μαχομένη τῇ χαρᾷ | τοῦ ἁγίου πνεύματος ψεκτός ἐστιν κλαυθμός. τοῦτον γοῦν ἔχουσα ἡ Ἰερουσαλὴμ ὅτε μ̣ε|τέπε‐
22σέν [γ]ε̣ ε̣ἰ̣ς̣ [κα]κ̣[ί]αν καὶ εἰς ἀσέβειαν ἔφθασεν, οὐκ ὠφελεῖτο· εἴρηται γάρ· “ὀψὲ φ[ω]|νὴ αὐτῆς [ὠλόλυξεν”.
23“κ]λαίουσα ἔκλαυσεν ἐν νυκτί, καὶ τὰ δάκρυα ἐκ τῶν σιαγ[όνω]ν | αὐτῆς, κ[α]ὶ [οὐχ ὑπῆρ]χεν ὁ παρακαλῶν”.
25{αὐτῆς ἦσαν} ἐπιπολαίως ἔκλαιε[ν]. | ἀμέλει γοῦν “ἐπ̣[ὶ
25τῶν σ]ι[α]γόνων” ἦσαν. σύμβολον οὗ ἔκλαυσεν, ἔφερεν· ταῦτα δέ ἐ[στι]ν | τὰ δάκρυα. καὶ πόθεν δὲ τοῦτο συν‐ έβη; ὅτ〈ι〉 οὐκ ἐν ᾧ ἔδει καιρῷ μετανοῆσαι μ̣ε̣|τενόησεν,
27ἀλλ’ ὀψέ. ὅμοιόν ἐστιν τῷ· “νῦν μετανοεῖς, ὅτε οὐκ
ἔστιν καιρός”. ἐ[ὰ]ν | δέ τις καιρίως κλαίῃ, ἀκούει·
28“καὶ [Ἰ]ερ[ουσα]λὴμ κλαυθμῷ ἔκλαυσ[ε]ν”. ἡνίκα εἰσ‐ ή[κο]υ|σεν κύριος τῆς φωνῆς σου, ἠλέησέν σε.
30λοιπὸν ἴδωμεν τὴν ἀνα[γ]ωγήν· ὁ αὐ[σ]τη|ρὸς βίος ὁ
30ἁρμόζων θεοσεβέσι[ν] ἀνθρώποις λεγέσθω κλαυθμός, γέλως

72

δὲ | ὁ ἔκλυτος βίος, ὁ “φιλήδ[ο]νος μᾶλλον ἢ φιλόθεος”. ἐν τῷ βίῳ τούτῳ οἱ κλαίοντες | [γ]ελάσωσιν μετὰ ταῦτα
2ὡς καὶ μακαρισμοῦ τυγχάνειν· “μακάριοι οἱ κλαίοντες | νῦν”. ὧδε δεῖ μετανοεῖν, τὰ ἀπὸ μετανοίας καὶ μετα‐ γνώσεως δάκρυα προ|φέρειν ὀλοφυρόμενον ἑαυτόν, ὅτι ἐν
5κακοῖς γέγονεν τοιούτοις. μετὰ ταῦτα | εἰσέρχε[ται] “εἰς
5τὴν χαρὰν τοῦ κυρίου” ἑαυτοῦ, καὶ διαδέξεται αὐτὸν γέ‐ λως. οἱ δὲ ὧδε γελάσαν|τες φιληδόνως μᾶλλον ἢ φιλοθέως ζήσαντες κλαυθμὸν ἔχουσιν διαδεξα|μένης τῆς τιμωρίας,
7ὥστε λεχθῆναι πρὸς τοὺς τοιούτους· “ἐκεῖ ἔσται ὁ κλαυθ‐ μὸς | καὶ ὁ βρυγμὸς τῶν ὀδόντων”, οἱ δὲ ὧδε μεμετρημέ‐ νως κ̣[λαίον]τ̣[ε]ς̣ τὸν | τῆς μετανοίας κλαυθμὸν εὔχονται
10τῷ θεῷ λέγοντες· “ψωμιεῖς ἡμᾶς ἄρτον δα|κρύων καὶ ποτι‐
10εῖς ἡμᾶς ἐν δάκ[ρ]υσιν ἐν μέτρῳ”.
ὁ διδάσκαλος οὖν πατὴρ ὢν | τῶν παιδευομένων ἔχει διάθεσιν ὡς πρὸς τέκνα, καὶ ὅταν δυσπραγῶσιν | ἐκεῖνα,
12κλαίει. ὁ Ἰηρεμίας γοῦν οὐκ ἄλλοτε ἔκλαυσεν ἢ ὅτε ἐξ‐ αιχμαλωτίσθη | ὁ Ἰσραὴλ καὶ ἡ Ἰερουσαλὴμ ἐρημώθη. ὅταν δὲ ὁ αἰχμάλωτος ἐπιστρέψῃ καὶ κάθο|δον λάβῃ εἰς τὴν οἰ‐
14κεία[ν] πατρ[ί]δα, ὁ πάλαι κλαύσας αὐτὸν ὅτι αἰχμάλωτος
15ἐγεγό|νει, ἄρχεται μετὰ χαρᾶς γελᾶν· “ἐν τῷ ἐπιστρέψαι κύριον τὴν αἰχμαλωσίαν Σιὼν | ἐγενήθημεν ὡς παρακεκλη‐
16μ[έ]νοι”· καὶ μεθ’ ὁλίγα· “τότε ἐπλήσθη χαρᾶς τὸ στόμα | ἡμῶν καὶ ἡ γλῶσσα ἡμῶν ἀγαλλιάσεως”. | καιρὸς τοῦ κόψασθαι καὶ καιρὸς τοῦ
18ὀρχήσασθαι. οἶδας ὅτι ὁ κοπ̣ετὸς γίνεται διὰ | [τῶν χειρῶ]ν̣ ἐπι‐
19φερομένων τῷ στήθει· τοῦτο γ[ὰ]ρ κυ̣ρίως κοπετός ἐστιν.
20ὄρχησις | [δ]έ [ἐσ]τιν, ὅταν τις τὰ ἐν ᾠδῇ λεγόμενα ἢ πρόσωπα ἢ ἐπι̣τηδεύματα μιμεῖται | [δι]ὰ κινήσεων ἰδίων.
21 ὅταν τις τοίνυν ἐν κακίᾳ γένηται δ̣[ιὰ] θ̣ανά[του π]αρ‐ όντος, | [κ]ακίζει ἑαυτὸν καὶ τὰς χεῖρας, τουτέστιν τὰς πράξεις, κ[ατὰ τοῦ] στήθο̣[υς] φέρει. ἐν | [συ]ναισθήσει
23γίνεται καὶ κόπτεται ὁ τοιοῦτος. καὶ τοῦτο διδάσ̣κει ὁ λέγω̣ν· “ἔστρε|[ψ]ας τὸν κοπετόν μου εἰς χαρὰν ἐμοί”· ὅτε
25γὰρ οὐδεμία ὠφέλεια ἐνομίζετο εἶναι | [ἐ]ν τῷ αἵματι αὐ‐
25τοῦ καταβεβηκότος εἰς διαφθοράν, κοπετοῦ ἦν ὁ κ〈αιρ〉ός. | [τ]ό̣τε δὲ “ἤκουσεν κύριος καὶ ἠλέησέν με”. ἐλέχθη δὲ ἡμῖν, ὅτι ὁ πάλαι καιρὸν ἔχων | [κο]πετοῦ
27νῦν καιρὸν ἔλαβεν τοῦ ὀρχήσασθαι. ἡ ὄρχησις οὖν ἐπαγγέλ‐ λεται νόησιν | [ἐ]κ κινήσεων τῶν γινομένων ἐν τῷ ὀρχεῖ‐

73

σθαι. διὰ τοῦτο καὶ ἐν εὐαγγελίῳ | ὁ σωτὴρ διδάσκει·
1”〈τίνι ὁμοιώσω τὴν γενεὰν ταύτην; ὁμοία ἐστὶν〉 παιδίοις
1καθημένοις ἐν ἀγορᾷ καὶ φωνοῦσιν ἕτερον πρὸς τὸ ἕτερον· | ‘ἐθρηνήσαμεν ὑμῖν καὶ οὐκ ἐκόψασθε, ηὐλήσαμεν ὑμῖν καὶ οὐκ ὀρχήσασθε‘”. πρ̣[ὸ]ς̣ | τὸν αὐλὸν καὶ τὴν ἱλαρὰν κατάστασιν ἡ ὄρχησις, ὁ κοπετὸς δὲ πρὸς τὴν σκυ|θρωπότη‐
4τα καὶ τὸ ἀνιαρὸν τῶν συνβεβηκότων. παιδία δὲ λέγει τοὺς
5προφήτ[α]ς· | ὡς 〈πρὸσ〉 τὸ μέγεθος γὰρ τοῦ ἀνδρὸς αὐτοῦ περὶ οὗ λέγεται· “ὀπίσω μου ἔρχεται ἀνήρ”, κ̣[αί]· | “ἰ‐
6δοὺ ἀνήρ, ἀνατολή”, πάντες παιδία ἐσμέν, πάντες οἱ ἄν‐
6θρωποι παιδία. καὶ τῶν | παιδίων τὰ μὲν πέφυκεν πρὸς τὸ θρηνῆσαι καὶ αὐλῆσαι, τὰ δὲ πρὸς τὸ | ἀκολ̣[ουθ]ῆσαι τῷ αὐλῷ καὶ τῷ θρήνῳ. ὅτε οὖν οἱ προφῆται πάντα τὰ παρ’ ἑ|αυτοὺς
9εἰρήκασιν τά τε ἐπιστρέφοντα εἰς σωτηρίαν καὶ τὰ εἰ[ς]
10ἐπίδειξιν | καλοκαγαθίας ἀπαγγελλόμενα κἀ̣[κεῖ]νοι ἔμει‐ ναν οἱ αὐτοὶ ἀκίνητοι—“ἐλ|θόντος γὰρ τοῦ Ἰωάννου μη‐ δὲ ἐσθίοντος μηδὲ πίνοντοσ”—, καιρὸς ἦν | θρήνου· ἔδει
12ἐκείνους κόψασθαι, ἐν συναισθήσει γενέσθαι, ὅτι αὐτῶν ἕνεκα | ὁ ἅγιος αὐστηρὸν βίον ἔχει. ὅτε δὲ ἦλθεν Ἰησοῦς, ὃν εἴρηκ〈α〉ν ‘φάγον καὶ οἰνο|πότην‘, ὀρχήσεως ἦν ὁ καιρὸς
15καὶ τὰ κινήματα ἑαυτῶν πρὸς τοὺς λόγους | τοὺς εὐαγγελι‐
15κοὺς ἁρμόσαι. ὥσπερ οὖν ὁ αὐλ̣ὸς τὴν ἐκφώνησιν ἐκ πνεύματος | ἔχει,
16οὕτω καὶ οἱ πνευματοφόροι ἄνδρες [αὐ]λοί εἰσιν ἐπαινε‐
16τοί. ὁ Δαυὶδ ἔν|προσθεν τῆς κιβωτοῦ ὠρχήσατο, ὅτε ἐξου‐ θενήθη ὑπὸ τῆς θυγατρὸς τοῦ Σαούλ· καὶ λέγει· | “ἐνώ‐
18πιον κυρίου παίξομαι καὶ ὀρχήσομαι”. ὧδε τῶν κ[α]λ̣ῶν καὶ τῶν θείων λόγ̣ω̣ν̣ ἐπ̣ί̣δ̣[ει]|ξις δι̣ὰ τῶ[ν] κινημάτων
20τῆς ψ[υχ]ῆ̣[ς] ἐ[π]ι̣δε̣ί̣κνυται, ἐκεῖ δὲ τῶν κακῶν | κι‐
20νημάτων τῶν μισούντων τοὺς προφήτας. | καιρὸς τοῦ βαλεῖν λίθ[ο]υς καὶ καιρὸς
21τοῦ συναγαγεῖν λίθους. κατὰ τὸ ῥητὸν λέγ[ει] | τοῦτο· ὁ [νόμ]ος π[ροστ]άτ‐
22τει τοὺς κριτὰς τοῦ Ἰσραὴλ ἐξετάζειν τὰ πράγματα τοῦ λ[αοῦ]. | καὶ εἴ τι[ς τ]οιαῦτα [εὑρ]ί̣σκετο πράξας ἀπ‐ ηγορευμένα, κολάσει τῇ λιθοβολήσε̣[ι] | παρεδίδ̣ε̣το. ὁ
24μὴ τιμῶν τὸν πατέρα μηδὲ τὴν μητέρα ἐλιθοβολεῖτο. κ[αὶ] |
25πάλιν ἡ Ἰσραηλῖτις θυγάτηρ ἁλοῦσα ἐπὶ πορνείᾳ λίθοις ἐ[λ]ιθοβολεῖτο, ἡ δὲ ἀρχι|ιερέως θυγάτηρ ἐν πυρὶ κατε‐
26καίετο· ἔδει γὰρ τὴν ἱερέως θ[υ]γατέρα μείζονι τιμω‐ ρ[ίᾳ] | ὑποπεσεῖν· ἀχώριστον γὰρ τὸν παιδευτὴν εἶχεν καὶ ὑπογραμμὸν εἶχεν | ἀεὶ παρόντα. ἡ δὲ ἁπλῶς Ἰσραη‐ λῖτις θυγάτηρ οὐχ οὕτως εἶχεν τὸν τόπον | τῆς ὠφελείας.
29διὰ τοῦτο μετριωτέρας τιμωρίας ἀξιοῦται τῆ〈σ〉 διὰ λί‐
29θων. |

74

τοῦτο οὖν λέγομεν· προσηνέχθη τις τῷ ἱερεῖ, τῷ κρι‐ τῇ τῷ [ἐ]ξ[ε]τ̣[ά]ζοντ̣ι τ̣[ο]ὺς βίους | καὶ τὰ πράγματα
2τῶν ἀνθρώπων· ἐὰν εὑρεθῇ ἀνίατα ἡμαρτηκώς, ὑποπίπτει | λιθοβολισμῷ, κατανύετ̣αι τ̣οῖς ἐλέγχοις. εἰ δὲ ἰάσιμά ἐστιν τὰ ἁμαρτήματα, | προστάττεται ὑπὲρ ἀγνοίας προσ‐
5αγαγεῖν θυσίαν, καὶ συνάγονται οἱ λίθοι, οὐκ ἐπι|πέμ‐
5πον̣[τ]αι κατ’ αὐτοῦ. λάβε λοιπὸν αὐτὸ καὶ ἐπὶ ἐλέγχων· ὁ σοφὸς διδάς|κα‐
6λος οἶδεν τίνας ἐλέγξει καὶ μή, καὶ τρόπον τινὰ κατα‐ πέμπει τοὺς ἐλέγχους | οἷα λίθους, ἵνα ἀποκλίνῃ ἐκεῖνον τὸν ἐλεγχόμενον ἀπὸ τῆς φαύλου ζωῆς. | ὅταν δὲ λοιπὸν διορθωθῇ ἐκεῖνος ἐκ τῶν ἐλέγχων, συνάγει λοιπὸν | τοὺς
9ἐλέγχους, οὐκέτι ῥίπτει τοὺς λίθους κατ’ αὐτοῦ. οὕτω
10[γοῦν ὁ] Παῦλος | αἰνίττ[εται] λέγων· “ἔλεγξον, ἐπι‐ τίμησον, παρακάλεσον”. ἐλέγξας καὶ ἐπι|τιμήσας̣ ἔβαλλεν
11τοὺς λίθους. [ὅ]τε δὲ ὠφεληθέντα τὸν ἐλεγχθέντα τεθέα‐ ται, | παρακ[α]λεῖ, συνάγει τοὺς λίθους· ἵνα ᾖ τὸ λε‐ γόμενον χωρὶς αἰνιγμοῦ· καιρὸς | τοῦ κολ[άσ]αι καὶ και‐
13ρὸς τοῦ μὴ κολάσαι. ἔχεις γοῦν καὶ ἐν τῷ Λευιτικῷ μετ’ αἰνιγμοῦ | λεγό‐
14μ[ε]ν̣[ό]ν τι· εἰ ἦν φαντασία λέπρας ἐν οἰκίᾳ ὀφθεῖσα,
15ὁ ἱερεὺς ἐρχόμενος ἐξέ|βαλλεν πάντα τὰ ἐν τῇ οἰκίᾳ. καὶ ἐκ σημειώσεως κατελαμβάνετο, ποῖοί εἰσιν | οἱ λε‐
16προὶ λίθοι. καὶ ἐξέβαλλεν αὐτοὺς καὶ συνῆγεν ἄλλους τοὺς δυναμένους | εἰς τοὺς τόπους ἐκείνων τεθῆναι.
17 ταῦτα δὲ οὐ πάνυ τι ἐπ’ ἱστορίας ἁρμόζει, ἀλλὰ ἡ οἰ|κοδομὴ τῆς οἰκίας ἡ ἐκκλησία ἐστίν. ἐὰν γοῦν εὑρε‐ θῶσιν ὧδε ψωριάσαν|τες λίθοι καὶ λεπρωθέντες, ἐκβαλεῖν
20αὐτοὺς δεῖ, τ̣ηροῦντας τό· “ἐξάρατε πονηρὸν | ἐξ ὑμῶν
20αὐτῶν”, εἰ βλάπτει σε μέλος ἕν, ἔκβαλε. καὶ ἀντιτίθε̣ν̣‐ τ̣[α]ι̣ λίθοι ἐκεῖνοι, | [π]ερὶ ὧν λέγεται· “λίθοι ἅγιοι
21κυλίονται ἐπὶ τῆς γῆς”. οὗτοι οἱ προφῆταί εἰ[σ]ιν καὶ | [ἀ]πόστολοι καὶ πάντες οἱ κατὰ θεοσέβειαν ζῶντες. καὶ θεώ̣ρει· “λίθο[υ]ς κυλιομέ|νους” λέγει. οἶδας δέ,
23ὅτι κατωφερεῖς εἰσιν οἱ λίθοι καὶ μ[ᾶλλο]ν πρ[οσπ]ελά‐ ζουσιν τῷ | ἐδάφει. οὗτοι δὲ ε̣[ἰ] καὶ ἄνθρωποί εἰσιν
25καὶ ἔχουσιν σῶμα ἀν(θρώπ)ο[υ], ἀλλ’ ὑπωπιάζοντες | αὐ‐
25τὸ καὶ δουλαγωγοῦντες “ἐπὶ τῆς γῆς” τοῦ θεοῦ “κυλίον‐
25ται”. οὐχ ἵδρυται | ἐν τοῖς αἰσθητοῖς ὁ πάντα ποιῶν εἰς δόξαν θεοῦ, κἂν ἐσθίῃ καὶ πίνῃ. | καὶ 〈ᾗ μὲν〉 σῶμα ἔχει,
27δοκεῖ λίθος εἶναι, ᾗ δὲ εἰς δόξαν θεοῦ, ἐπὶ τὰ ἄνω χω‐
ρεῖ, κυλίετα̣[ι] | οὐκ ἐπὶ τῇ τυχούσῃ γῇ, ἀλλ’ ἐπὶ τῇ ἁγίᾳ τοῦ θεοῦ γῇ. “καὶ 〈αὐτ〉οὶ ὡς λίθοι ζῶντες | ἐποι‐
29κοδομ〈εῖσθε〉 οἶκος πνευματικός”· ταὐτόν ἐστιν τὸ κυλί‐

75

εσθαι τοὺς λίθους | καὶ τὸ ζῶντας εἶναι. καὶ ᾗ μὲν ἐπ‐ άγονται σῶμα, λίθοι εἰσίν, ᾗ δὲ ἐν | οὐρανοῖς ἔχουσιν
2τὸ πολίτευμα καὶ κυλίον[ται, οὐ]κ ἐπὶ τὰ κάτω κυλίονται. | καιρὸς τοῦ περιλαβεῖν καὶ καιρὸς τοῦ
3μακρυνθῆναι ἀπὸ περιλήμψεως. πρὸς τὸ | ῥητόν· οἱ συνβιοῦντες ἄνθρωποι γαμεταῖς
5καιρὸν ἔχουσιν πότε συνέρχω[ντ]αι καὶ πότε | μή. περὶ
5τῶν θεοσεβῶν μοι ὁ λόγος. Παῦλος γοῦν τῇ Κορινθίων ἐπι‐ στέλλει ἐκκλη|σίᾳ “μὴ ἀποστερεῖν ἀλλήλους” τοὺς ἐν συν‐ ζυγίᾳ, “εἰ μήτι ἐκ συμφώνου τινὰ καιρὸν | ἵνα σχολά[σω‐
7σιν] τῇ{ν} προσευχῇ{ν} καὶ πάλιν ἐπὶ τὸ αὐτὸ ὦσιν”. ὅτε καιρός ἐστιν | εὐχῆς, ὅτε ἡμέρα ἐστίν, ἐν ᾖ δεῖ καθαί‐ ρεσθαι καὶ προσευχὰς ἀναπέμπειν, μα|κρυντέον ἀπὸ περι‐
9λήμψεως. ὅτε λοιπὸν πεπαύσονται αἱ ἡμέραι τῆς [προ]σ‐
10ευχῆς, | συνέρχονται καὶ περίλημψις γίνεται.
τὸ τοῦ ῥητοῦ τοῦτο. κατὰ πάλιν [πρό]χ̣ειρον | ἀπόδο‐
11σιν—μᾶλλον δὲ παρὰ ταύτην ἐστίν—τοῦτο· ὁ Παῦλος λέγει· “ὁ καιρὸ[ς συ]νεστα〈λ〉|μένος· λοιπὸν ἵνα καὶ
12οἱ ἔχοντες γυναῖκα ὡς μὴ ἔχοντες ὦσιν”· [ὥστ’] εἰ‐ πεῖν· | προκόψαντος τοῦ χρόνου καὶ λοιπὸν εἰς πλῆθος ἐκταθέντος [τοῦ γ]ένους | τῶν ἀνθρώπων οὐκέτι χρεία
14ἦν τοῦ πληθύνεσθαι· {πε}παυστέον, “ἵνα [λοιπ]ὸν” τ̣ῆς |
15ἐπιδημίας τοῦ σωτῆρος γεγενημένης καὶ τοῦ εὐαγγελίου κρατήσαντος ἁπαν|ταχοῦ—, καὶ προτρεπόμενος εἰς ἁγνεί‐ αν καὶ παρθενίαν δέδεικται, ὅτι λοιπὸν | οὐκ ἔστιν οὗ‐
17τ̣ο̣ς ὁ καιρὸς συνλήμψεως. ὅτε χρεία ἦν αὐξηθῆναι τὸ τῶν ἀνθρώπων | γένος, καιρὸς ἦ̣[ν] περιλήμψεως. ἐπειδὴ δὲ πλῆθος γέγονεν καὶ εἰς σπορὰν | ..[..]ω̣ν̣ ἐξε[τάθ]η̣, μα‐
19κρυντέον [ἀπὸ πε]ριλήμψεως.
20καὶ ἄλλως λέγομεν πολλάκις, | ὅτι παράδοσις φέρεται
20εὐλαβῶν ἀνδρῶν. ἡ δὲ παράδοσις ἁρμόζει θεοσεβέσιν ἀν‐ θρώποις | τὸ τότε συνέρχεσθαι [τ]α̣ῖς γαμεταῖς, ὅτε και‐ ρός ἐστιν συνλήμψεως, ὅτε ἀκμαῖαί εἰσι̣[ν]. | ὅτε ἀπε‐
22δο[κ]ιμάσθησ[αν δι]ὰ στείρωσιν, οὐ δεῖ περιλαμβάνειν ταύτας, οὐ δεῖ συνέρχεσθαι | ταύταις, οὐδὲ ὅταν ἐνκύ‐
23μονες ὦσιν. πλεονεκτοῦσιν γοῦν τ[ὰ] ἄλογα ζῷα τοὺς | ἀνθρώπους ἐν τούτοις.
24ταῦτα μὲν οὖν ὡς πρὸς τὸ ῥητὸν λελέχθω̣, ὡς δὲ πρὸς
25διάνοι[αν]· | εἰσίν τινες σύνζυγον κτησάμενοι τὴν θεοῦ σοφίαν, οἷος ἦν ὁ λέγων· “ἐγὼ ἐρας|τὴς ἐγενόμην τοῦ
26κάλλους αὐτῆς” καὶ ἤγαγον αὐτὴν “πρὸς συνβίωσιν” ἐμαυ‐ τῷ. καὶ περὶ | ταύτης λέγεται· “τίμησον αὐτήν, ἵνα σε περιλάβῃ”. εἶτ’ ἡ σοφία περιλαμβάνει τὸν | σοφὸν ποι‐
28ότητα αὐτῷ κατ’ αὐτ〈ὴ〉ν παρέχουσα, καὶ ὁ σοφὸς αὐτὴν περιλαμ|βάνει.
29ὅταν οὖν αὕτη ἡ σύνζυγος παρῇ τῷ ἀνθρώπῳ, ἐξ ἧς δύ‐

76

ναται τεκνῶσαι | φρόνησιν καὶ τὰ φρονήσεως νοήματα καὶ ἔργα—“ἡ σοφία” γὰρ “τίκτει ἀνδρὶ φρό|νησιν”—, καιρός
2ἐστιν τοῦ περιλαβεῖν. οὗτος δὲ ὁ καιρὸς οὐκ ἐκ διαλειμ‐ μάτων | συνίσταται. ἀεὶ δύναται περιλαμβάνειν τὴν σοφίαν
3καὶ ὁ καιρὸς ἀΐδιός ἐστιν. | ἐπερ( )· ὡς πρὸς τὴν ἀναγωγὴν μακρυντέον ταύτης;
5τὸ ἐκτὸς γενέσθαι ἀρετῆς καὶ σοφίας. | ἐπειδ[ὴ] δὲ
5οὐχ ἡ σοφία μόνη καὶ ἡ {ἄγνοια} ἀρετὴ ἡ ἰδία καὶ συν‐
{ι}ε〈ῖ〉ναι ὀφείλουσα | ἐν παντὶ καιρῷ γαμετή ἐστιν, ἀλ‐
6λὰ καὶ ἡ 〈ἄγνοια καὶ ἡ〉 κακία—“μὴ πρόσεχε” δὲ “φαύ‐ λῃ γυναικί”—, | ὅτε φαύλη γυνὴ πάρεστιν—ψευδοδοξία δέ ἐστιν καὶ ἀσέβεια αὕτη—, μακρυντέον | ἀπὸ περιλήμ‐
8ψεως· οὐ δεῖ ταύτην περιλαβεῖν. ὁ καιρὸς τῆς περ[ιλ]ήμ‐ ψεως τῆς | θείας γαμετῆς καιρὸς τοῦ μὴ περιλαβεῖν ἐστιν
9τὴν χείρονα.
10ἐπερ( )· ἵνα τὸ ἑπό|μεν[ον π]ερὶ ἄλλου λάβωμεν; ὅταν ἀδιάφορα ᾖ{ν} τὰ περὶ ὧν ὁ λόγος καὶ αἰς|θητά,
11[ἐπὶ] τοῦ αὐτοῦ λέγομεν καιρὸν εἶναι καὶ μή, ὡς ἐπὶ τῶν γαμετῶν εἰρή|καμ[εν].
12 [ἔ]χ̣εις καὶ ἐν τῷ Ἄισματι τῶν Ἀισμάτων λεγόμενα ἀπὸ τῆς νύμφης περὶ | τοῦ ἁγί[ου νυμ]φίου, περὶ οὗ ὁ Ἰωάννης λέγει· “ὁ ἔχων τὴν νύμφην νυμφίος ἐστίν”· | “εὐώ‐
14[νυμ]ος αὐτοῦ”, φησίν, “ὑπὸ τὴν κεφαλήν μου, καὶ ἡ δεξιὰ
15αὐτοῦ περι|λήμ[ψετ]αί με”. καὶ τάχα τὴν νομικὴν διάταξιν εὐώνυμον χεῖρα λέγει τῆς | σοφί[ας, ἣ ἔσ]τ̣ι̣ν, ἃ δεῖ,
16“ὑπὸ τὴν κεφαλήν”, ὑπὸ τὸν νοῦν. καὶ “ἡ δεξιὰ αὐτοῦ”, ἡ πνευ|ματικὴ χείρ, περιλήμψεται οὐκέτι τὴν κεφαλήν, ἀλλ’ ὅλην αὐτήν. ὅταν οὖν | αὕτη ἡ̣ νύμφη̣ ο̣[ὕ]τως ᾖ{ν} εὐτρεπισμένη πρὸς τὸ σῴζειν τὰ πρὸς τὸν ἄνδρα γαμι|κὰ
19δίκαια καὶ εἰσάγηται εἰς τὸν θάλαμον, καιρός ἐστι[ν τοῦ]
19περι[λ]αβεῖν.
20 εἴ πο|τε τροπὴ γένοιτο καὶ μεταβολὴ τῆς νύμφης, στερίσκετ̣[α]ι [τ]ο̣ῦ νυμφ[ί]ο̣υ καὶ | μεμάκρυνται ἀπὸ
21περιλήμψεως.
21 πρὸς τὸ ῥητόν· παραλείψαντε̣[ς αὐτὸ εἰ]ς̣ τὸ τοῦ | προφήτου ῥητὸν νῦν λέγομεν· “ἁγιάσατε νηστείαν, κηρύ‐ ξατε θεραπείαν”· | εἶτα λέγει· “ἐξελθάτω νυμφίος ἐκ
23τοῦ κοιτῶνος αὐτοῦ καὶ [νύ]μφη ἐκ τοῦ παστοῦ αὐτ[ῆς]”· | ἐν γὰρ καιρῷ νηστείας καὶ μάλιστα, ὅτε φοβερά ἐστιν̣
25[τὰ] ἐπηρτημένα καὶ | αὐτῷ τῷ τρόμῳ ἡ νηστεία γίνεται, ἐξελθὼν ἀπὸ τοῦ κοιτῶνος ὁ νυμφίος | καὶ ἡ νύμφη ἀ̣πὸ τοῦ θαλάμου μακρὰν ἀπὸ περιλήμψεως γεγένηνται. | ὅταν
27δὲ τὰ π[ρά]γματα ἀποκαταστῇ εἰς τὸ βέλτιον, λοιπὸν γίνεται πάλιν | σύνοδος ἀνδρὸς πρὸς γυναῖκα. τοῦτο ἔχεις καὶ περὶ τοῦ Νῶε ἀναγεγραμ|μένον· ὁπηνί‐
30κα προσετάττετο εἰσιέναι εἰς τὴν κιβωτὸν μέλλοντος |

77

ε.[..... ..... ..... ἤ]κουσεν· “ε[ἴσε]λ[θ]ε σὺ καὶ οἱ υἱο[ί] σου καὶ ἡ γυνή σου καὶ α[ἱ γ]υ|ναῖκες τῶν υἱῶν
2σου”· οὐ γὰρ ἔπρεπεν συνιέναι καὶ σπείρειν τοῦ γένους τῶν ἀνθρώπων | σχεδὸν ὅλου μέλλοντος κινδυνεύειν. ὅτε
δὲ λοιπὸν ὁ ὄμβρος πέπαυται ῥέων, | λέγει· “ἔξελθε σὺ
4καὶ ἡ γυνή σου καὶ οἱ υἱοί σου καὶ αἱ γυναῖκες τῶν υἱῶν
5σου”· καιρὸς | περιλήμψεως γέγονεν. ταῦτα ὡς πρὸς τὸ ῥη‐
5τόν. {δύο γυναικῶν οὐσῶν ο̣ὕ̣τω ἀσυν|υπάρκτων ὅτε μὲν
6〈 〉 κατὰ γὰρ τὸ φάναι λέγει ἀποστάζει ἀπὸ γυναι‐ κός· | τῆς γὰρ ἀφροσύνης οἱ πόδες κατάγουσιν τὸν χρώ‐ μενον αὐτῇ φα[ύλ]ην | γαμετὴν λέγων τὴν ἀφροσύνην} δυνατὸν καὶ οὕτω λαβεῖν· ἐπεὶ ὁ σ(ωτ)ή[ρ] ἐστιν | ὁ
9νυμφί[ος τῆς] λογικῆς οὐσίας, ὅτε κατὰ σκιὰν ἐπολιτεύ‐
10οντο οἱ ἄ[ν](θρωπ)[οι] πρὸ | τοῦ εὐαγγελίου, καιρὸς ἦν περιλαβεῖν τὴν παλαιὰν συναγωγήν, [τὴν] προ|τέραν γαμε‐
11τήν. ὅτε δὲ ἐνέστηκεν ὁ τοῦ̣ γ̣ράμματος νόμος κα̣[τὰ π]ν(εύ‐ ματο)ς | καὶ οἱ κατ’ αὐτὸν βιοῦντες, ἐμακρύνθη ἀπ’ αὐ‐ τῶν. πάλιν ὅτε ἡ ἀπ[ὸ τῶ]ν ἐθνῶν | ἐκκλησία εἴδωλα ἐθε‐ ράπευεν, οὐκ εἶχε καιρὸν περιλήμψε[ως. ὅτ]ε δὲ | ἀπέστη
14τοῦ “ἔθνη ἐλπίδα μὴ ἔχοντα καὶ ἄθεα ἐν τῷ κόσμῳ” εἶν[αι]
15καὶ προς|εληλύθασιν τῇ θεοσεβείᾳ καὶ ἐλθόντα πάντα τὰ ἔθνη προσεκύνησ[αν α]ὐτῷ, και|ρὸν ἔσχον τῆς περιλήμ‐
16ψεως. | καιρὸς τοῦ ζητῆσαι καὶ καιρὸς τοῦ ἀπ‐
17ολέσαι. πρὸ τῆς εὑρέσεως τ[ῶν καλ]ῶν, οἷ|ον τῆς γνώσεως τῆς
18ἀληθείας, ἐν ἀγνοίᾳ ἦσαν οἱ ἄνθρωποι. καιρ[ὸν] οὖν εἶ‐ χαν τοῦ | ἀπολέσαι. προοίμιον δὲ τούτου τοῦ καιροῦ γέ‐
20γονεν ὁ καιρὸ[ς] τοῦ ζητῆσαι· ὅτε | γάρ τις ζητεῖ τὰ
20κ[αλ]ά, καιρὸν ἔχει τοῦ ἀπολέσαι τὰ πρ[ὸ] τῶν κ̣[α]λῶ[ν αὐ]τοῦ. | καὶ ὁμοίως ἐπίπαν ὅτε ἦν ἡ πρὸ τῆς ἐπιδη‐ μίας ἀγωγὴ τοῦ νόμου, ἐζητ̣[εῖτ]ο | τ̣ὸ γράμμα· ὅτε δὲ ἐπ‐
22έλαμψεν ὁ “ἥλιος τῆς δικαιοσύνης” καὶ ἡ ἀλήθεια λοιπὸν | [π]αραγέγονεν, καιρὸς τ[οῦ] ἀπολέσαι τὸ γράμμα, τοῦ ἀνω‐
23τέρω αὐτοῦ χωρῆ̣[σαι]. | οὕτως ἔστιν ποτὲ ἀπο̣λέσαι ἐπαινετῶς· λέγει γοῦν ὁ
25σωτὴρ ἐν τῷ εὐαγγε̣λ̣ί[ῳ]· | “ὁ θέλων τὴν ψυχὴν αὐτοῦ
〈σῶσαι〉, ἀπολέσει αὐτήν· ὁ δὲ 〈ἀπολέσασ〉 αὐτὴν | 〈εὑρή‐
26σει〉 αὐτήν”. καὶ περὶ μὲν μαρτυρίου καὶ {καὶ} καιροῦ {καὶ} διωγμοῦ ἐκλημπ̣[τ]έ|ον αὐτὸ οὕτως· “ὁ θέλων σῶσαι τὴν ψυχὴν ἑαυτοῦ” ἐν ἡμέρ[ᾳ] κρίσεως κ[α]ὶ | ἐν τῷ και‐
28ρῷ τῶν στεφάνων, “ἀπολέσει αὐτὴν” ἐκδιδοὺς ἑαυτὸν εἰς θάνατον, | [ἵν]α ἀπώλεια ὧδε ψυχῆς ὁ θάνατος ᾖ, τὸ ἀπο‐
29θανεῖν ὑπὲρ τῆς ἀληθείας ἐν μαρτυρίῳ. |

78

[“ὁ θέλω]ν” οὖν “σῶσα[ι]” αὐτὴν “ἀπόλλυσ[ιν αὐτ]ήν”. οὕτω [γοῦν τὸν δίκαιον ἀπολωλέν]αι | λέγομεν· ἀπόλλυται
2ὁ δίκαιος, ὅταν δικαιοσύνης ἐκπέσῃ, ὅτε τῆς κατὰ δικαιο‐ σύ|νην ἕξεως καὶ πράξεως ἐκτὸς γίνεται. οὕτω γοῦν τοὺς ἁμαρτάνοντ[α]ς | λέγομεν ἀπολωλέναι. ἀπόλλυται δὲ καὶ
5ὁ ἁμαρτωλός, ὅταν τῆς καταστά|σεως καὶ ἀγωγῆς τῆς τοῦ
5ἁμαρτάνοντος ἔξω γένηται. δεῖ οὖν ἀπολ[έσαι] τὴν | ψυχὴ[ν] πρότερον, ᾗ ψυχή
6ἐστιν, ᾗ ψυχικός τίς ἐστιν· οὕτω γὰρ εὑρήσει αὐτὴν | οὐκέτι ψυχὴν μένουσαν ψεκτήν, ἀλλὰ νοῦν ἐπαινούμενον, ἄνθρωπον | καλὸν ὄντα καὶ ἀγαθόν.
8 δύναταί τις οὖν εἰπεῖν πρῶτον ὅτι, ὅτε τις ζητεῖ ἑαυτόν, | τότε ἀπόλλυσιν ἑαυτόν. δεῖ πρότερον ἀπολέσαι
10ἑαυτόν, ἵν’ οὕτω̣ [σω]θ̣ῇ. κατὰ τὸν | σκοπ̣[ὸν] δ̣έ τ[ι]ς
10ἀπόλλυσιν ἑαυτόν, ἵνα ζητήσῃ. κατὰ τὸν σκοπὸν πρῶτον τὸ ζη|τῆσα[ί ἐστ]ιν, κατὰ δὲ τὴν ἀκολουθίαν καὶ τάξιν τὸ ἀπολέσαι. ἀπόλ|λυσι[ν ἑαυ]τ̣ὸ[ν] ὁ [μ]ετανοῶν· καὶ τὸ μὲν πρότερόν ἐστιν κατὰ τὸν 〈σκ〉ο|〈π〉όν, [τὸ δ]ὲ̣
13[κατ]ὰ̣ τὴν τάξιν. | καιρὸς [το] φυ[λάξαι] καὶ καιρὸς τοῦ
14ἐκβαλεῖν.
15 ὁ συναγαγὼν ἐπαινετὰ | χρ̣ή̣[ματ]α̣ κ̣[αὶ ἀγ]αθά, ἃ “δί‐ δωσιν ὁ πατὴρ τοῖς αἰτοῦσιν αὐτόν”, καιρὸν ἔχει | τοῦ
16φ[υλ]ά̣[ξαι α]ὐ̣τ̣[ά]. ἐ̣[ὰ]ν δὲ τῶν ἀγαθῶν ἔρωτα λάβῃ, μι‐ σεῖ τὰ κακὰ καὶ ἐκ|βάλ[λει αὐτά· ο]ὐ̣ γ̣ὰ̣ρ̣ οἷόν τέ ἐστιν
17καὶ ἀγαθὰ καὶ κακὰ ἅμα ἔχειν. εἰ δὲ |π̣ά̣λ̣ι̣[ν λέγεται, ὅτι δεῖ] τὰ κακὰ φυλάττειν, ἐκβάλλειν δὲ τὰ ἀγαθά, κα|τὰ κ̣[υριολ]ε̣ξ̣[ία]ν̣ τ̣[ο]ῦ̣τ̣ο̣
20ο̣ὐ̣ λέγεται, ἀλλὰ καταχρηστικώτερον· φυλακτέον | [γὰ]ρ̣
20τ̣[ὰ ἀ]γ̣[αθά· ἔχ]ε̣[ις γοῦ]ν̣ τό· “πάσῃ φυλακῇ τήρει σὴν
20κ[αρδίαν”.] | καιρὸς τοῦ ῥά[ψαι] καὶ καιρὸς τοῦ ῥῆ‐
21ξαι. ἐν τῇ Διδαχῇ τῆς κ[ατη]χ̣[ή]σεως | τῶν ἀποσ[τ]όλων
22λέγεται· “εἰρηνεύσεις μαχομένους”. ἰδοὺ ὁ “κ[αιρὸ]ς | τοῦ ῥάψαι”, το[ῦ] φίλους φίλοις ἀποδοῦναι, ἵν’ ἐκ τῆς ὁμονοίας ῥαφῇ ὁ τῆς σωτ̣[ηρί]|ας χιθών.
24“κ[αι]ρὸς τοῦ ἐκβαλεῖν”· ὅταν ὁ φίλος προθέμενος
25εἰς ἁμαρτί[αν ᾖ,] | παραιτητέ[ο]ν̣ αὐτόν· λέγουσιν γοῦν· “ἐξάρατε τὸν πονηρὸν ἐξ ὑμῶν αὐτῶν”· κ̣[αὶ] | πάλιν· “διὸ
26ἐξέ[λ]θετε ἐκ μέσου αὐτῶν καὶ ἀφορίσθητε”· “ἐξ ἡμῶν ᾖσαν, ἀλλ’ οὐ[κ ἦ]|σαν ἐξ ἡμῶν”. καὶ μάλιστα ἐπὶ ἐκκλη‐ σίας τὸ ῥῆξαι καὶ σχίσαι τοῦτο σημαίνει τὸ̣ | ἀπο̣βαλεῖν
28τοὺς βλάπτοντας αὐτήν. ὅταν οὖν ἐκ τοῦ ἐκβληθῆναι ἐπι‐ τιμη[θέν]|τες καλοὶ καὶ ἀγαθοὶ γένωνται, λοιπὸν ῥάπτον‐
29ται.

79

δυνατὸν δὲ καὶ οὕτω[ς]· | [ἐπεὶ] ἡ κακία τῶν ἐνερ‐
1γούντων καὶ ἡ ἀσέβεια χιθὼν αὐτῶν λέγεται, καιρός̣ ἐστιν | [τοῦ ῥῆ]ξαι τοῦτον τὸν χιθῶνα καὶ τὸν τῆς ἀρετῆς συνάψαι
2καὶ ἐνδύσασθαι ἐκεῖνον. | [καιρὸς] τοῦ σιγᾶν κ[α] καιρὸς τοῦ
3λαλεῖν. τοῦτο μὲν οὖν καὶ ἐκ τῆς ἐναργείας φανε|[ρόν] ἐστιν·
4ὅταν̣ τις βλάπτοντα λέγῃ, συμφέρει αὐτῷ σιγᾶν· ἔχεις
5γάρ· ”〈χείλη〉”, φησίν, | [“ἄφρο]νος καταποντίσουσιν αὐτόν”. ὅτ〈αν〉 τὰ προφερόμενα ἐκ τῶν χειλέων | [θα]νά‐
6του ποιητικὰ ᾖ{ν} καὶ εἰς τὸν ᾅδην καὶ τὸν βυθὸν τῆς κακίας ἄγοντα, | [“κα]ιρὸς τοῦ σιγᾶν” ἐστιν, οὐ δεῖ
7λέγειν ταῦτα. “καιρὸς” οὖν “τοῦ λαλεῖν”, ὅταν “δῷ θεὸς | [γλ]ῶσσαν
8〈π〉αι〈δ〉είας τοῦ γνῶναι, ἡνίκα δεῖ εἰπεῖν λόγον”, ὅταν “ἐνβάλῃ εἰς τὸ {στο} | [στ]όμα” τινὸς “ᾆσμα καινόν,
9ὕμνον τοῦ θεοῦ”.
10“καιρὸς” οὖν “τοῦ σιγᾶν”. καὶ τοῦ|[το] δέ· εἰ σοφί‐
10αν τις “λαλεῖ ἐν τοῖς τελείοις” καὶ τοῦτο μόνον δύναται καὶ οὐχ | [οἷ]ός τέ ἐστιν συνκαταβῆναι καὶ γάλα ποτίσαι τοὺς νηπίους, ὅταν νήπιο[ι] | [ὦσι]ν μόνοι παρόντες,
12“καιρὸς τοῦ σιγᾶν” ἐστιν, ὅταν δὲ τέλειοι{ς}, “καιρὸς τοῦ | [λα]λεῖν” ἐστιν.
13 καὶ ἐν τῇ Σοφίᾳ δὲ τοῦ Ἰησοῦ τοῦ Σιρὰχ τρόποι πολ‐ λ[ο]ὶ τοῦ σι[γᾶν] | [καὶ] λ̣αλεῖν λέγονται· “ἔστιν σιω‐
15πῶν εὑρισκόμενος σοφός”· ὅταν γὰρ γν[ῷ], | [ὅτι ο]ὐ συμ‐
15φέρει α̣ὐ̣τ̣ῷ̣ λαλεῖν, ἀλλὰ μᾶλλον ἡσυχάζειν καὶ σιγᾶν, εὑ‐ ρίσκεται σοφ[ὸ]ς | [κατ]ὰ τοῦτο, ὅτι οἶ̣δ̣ε̣ν̣ πότε δεῖ σι‐
16ωπᾶν καὶ πότε οὐ δεῖ· 〈καὶ “ἔστιν σιωπῶν〉, οὐ γὰρ ἔχει ἀπόκρισιν”. κ̣[αὶ ο]ὗ̣|[τος] κα̣τά τι [σο]φ̣[ός ἐ]στιν, ὅτι
17ἐπίσταται ὅτι οὐκ ἔχει ἀπόκρισιν. 〈“καὶ ἔστιν σιωπῶν〉 [εἰδὼς και]|[ρόν”.] ο̣ὗτος τέ̣[λειός ἐστιν. ἐὰν δ]ὲ̣ λοι‐ πὸν λέγῃ ὅτι· “ἐπερώτησον ..[..] τ̣ο̣[ὺς] | [πατ]έρα̣ς̣ κ̣α̣ὶ̣
19[πρεσβυτέ]ρ̣[ους] σου, καὶ ἀναγγελοῦσίν σοι”, ὅταν πρε‐
20σβύτερο[ι] καὶ | [πατέρες ἦ]σαν οἱ δυνάμενοι τοὺς υἱέ‐ ας καὶ τοὺς μαθητὰς ὠφελε[ῖν], καιρὸν | [ἔχουσιν τ]οῦ
21λαλεῖν.
21ἐπερ( )· πῶς τἆλλα κατ’ ἀκολουθίαν ἔχει καὶ ὧδε πρῶ‐
21τον [τ]ὸ σιγᾶν; | [ἐνί]ο̣τ̣ε̣ οὐ κατὰ χρόνον τὰ πάντα λημπτέον, ἀλλὰ ὁτὲ
καὶ κατ’ αἰτίαν. ὁ λαλῶν | [ὅτε] σοφοὺς ἔχει ἀκροατάς, λαλεῖ τὴν σοφίαν ἐν τούτοις. ὅτε δὲ μὴ τοιοῦ|[τοι]
24διαμείνωσιν, καιρὸς τοῦ σιγᾶν.
25καὶ τοῦτο δέ· ὁ θέλων καλῶς [δ]ιδάξαι σι|[γάτ]ω πρῶ‐
25τον καὶ οὕτω μαθέτω ὃ δεῖ εἰπεῖν. ἀδύνατόν ἐστιν π̣ρὸ μαθή|[σεω]ς καλῶς παιδεῦσαι. ἀμέλει γοῦν καὶ οἱ Πυθα‐ γόρειοι ταύτῃ τῇ γνώμῃ σι|[ωπ]ῶσιν, οἱ μὲν πέντε ἔτη,
27οἱ δὲ τρία, καὶ οὕτω παιδευθέντες περὶ τὸ̣ διδάσκειν |

80

ἔρχονται.
1 τὸ πρῶτον οὖν καὶ τὸ πρότερον ὁτὲ μὲν κατὰ τὸν σκο‐ πὸν λάμβανε, [ὁτὲ δὲ] | κατ〈ὰ τ〉ὸ πρᾶγμα. καὶ λέγω ἀπὸ
2τῶν Περὶ ἑρμηνείας· περὶ ἐνεργείας κ[α]ὶ δυν[ά]μεω̣[ς] λ̣έ̣γ̣ω̣[ν] | λέγει ὅτι· τὰ ἀίδια, φησίν, τὰ ἀναγκαῖα, ἀί‐ διον ἔχει τὴν ἐ[νέ]ρ̣γ̣ειαν· καὶ [ἄ]νευ | δυνάμεώς εἰσιν
4αἱ ἐνέργειαι αὗται αἱ ἀΐδιοι, αἱ ἀναγκαῖαι· οὐχ ἡγεῖται
5αὐ̣[τ]ῶ̣ν | δύναμις, ἀλλὰ ἀρχῆθεν ἐνέργειαί εἰσιν. καὶ προτέρα ἐστὶν κατὰ τοῦτο ἡ ἐν[έρ]γεια, | τῇ τιμῇ προ‐
6τέρα ἐστίν· οὐ γὰρ ἡ ἐνέργεια διὰ τὴν δύναμιν, ἀλλὰ ἡ δύναμις διὰ τὴν | ἐνέργειαν· ἔνια γὰρ τῷ χρόνῳ προτέ‐ ραν ἔχουσιν τὴν δύναμιν, ὑστέραν δὲ | τὴν ἐνέργειαν.
ἐπὶ δὲ τῶν ἀναγκαίων προηγουμένως καὶ πρώτη ἐστὶν | [ἡ]
9ἐνέργεια· αὕτη γάρ ἐστιν τὸ τέλος. ἐπὶ δὲ τῶν μετὰ δύ‐
10ναμιν ἐχόντων τὴν | ἐ[ν]έργειαν [χρόν]ῳ ἐσ[τ]ὶ̣ν ἡ δύνα‐ μις προτέρα καὶ ἡ ἐνέργεια ὑστέρα. κατά [τ]ι | ο̣[ὖν] ἡ
11ἐν[έ]ρ̣[γει]α̣ λέγ[ε]τ̣αι προτέρα καὶ κατά τι ὑστέρα· καθ’ ὃ μὲν αὐτὴ αἰτί̣[α] | [ἐστ]ὶν τῶν δυνάμεων—ἕνεκα γὰρ τοῦ ὑπαρχθῆναι τὴν ἐνέργειαν ἡ | [δύ]ν̣αμ[ίς ἐστιν]—,
13προτέρα 〈ἐστ〉ὶν ἡ ἐνέργεια, τῷ δὲ χρόνῳ ἡ δύναμις. ἄλλαι δέ, | φ[ησ]ί̣ν̣, [δ]υν[άμεις εἰσὶ]ν μόνον εἰς̣ ἐν‐
15έργειαν οὐ μεταπίπτουσαι, ὅταν κω̣|λ[ύωνται] κ̣α̣τ̣ὰ̣ τὴν
15ἐνέργειαν· οἷον ἡ παρθένος ἡ σπεύδουσα συναφθῆνα[ι] | ἀν[δ]ρ̣[ὶ] ἔχει δύναμιν τοῦ τεκνῶ[σα]ι̣· μετ̣ὰ̣ [τ]ὴ̣[ν ..... ..... ..... . κα]|τ̣’ ἐνέργειαν̣ [μ]ήτηρ ἐστίν. ἡ δὲ κ.[..... ..... ..... ..... ..... ...] | κατὰ δύναμίν
18ἐστιν μήτηρ. | καιρὸς τοῦ φιλῆσαι καὶ καιρὸς τοῦ μι‐
19σῆσαι.
20ἐὰν ἐναντίον̣ μι̣[..... .....] | τῷ φιλῆσαι, ἀσυνύπαρ‐
20κτά εἰσιν. καὶ λέγω πάλιν τὸν̣ [.]..ν.[..... .....] |
ὁμώνυμόν ἐστιν τὸ φιλεῖν· καὶ τῷ μὲν τὸ μισεῖν ἀντίκει‐ ται, [τῷ δὲ οὔ. τὸ φι]|λεῖν ἄρα κατὰ διάνοιαν γίνεται ὥσπερ καὶ τὸ μισεῖν. τῷ δὲ φ[ιλεῖν κα]|τὰ τὴν π[ρ]οσ‐
23βολὴν τῶν χειλέων οὔκ ἐστιν ἐναντίον ὅ̣λ̣ω̣ς̣ [τὸ] μ̣[ισεῖν].| ὁμώνυμ[ο]ν τὸ φιλεῖν. ἀσυνύπαρκτα οὖν εἰσιν τὸ κατὰ δι‐
25άνοια[ν ..... ..] | καὶ διάθεσιν φιλεῖν τῷ μισεῖν κατὰ
25διάνοιαν καὶ διάθεσιν. καὶ ἵν[α νῦν κυ]|ρίως λάβωμεν τὸ φιλεῖν καὶ τὸ μισεῖν ὁ γνῶσιν ἔχων ἀρε̣[τ]ῆ̣ς̣ καὶ κ̣[ακίας] | καὶ τἀγαθοῦ καὶ
27τοῦ κακοῦ ἅμα μὲν ἔχει τὴν γνῶσιν, τὴν ἐνέργειαν δ̣[ὲ]

81

οὐχ ἅ̣[μα]. | ὅταν δὲ προσκλιθῇ τῷ κακῷ, οὐκέτι ἔχει ἐν‐ έργειαν τοῦ ἀγαθοῦ, ἀλλὰ μόνον δύναμιν | καὶ ἔνπαλιν.
2οὕτως οὖν ἐάν τις τὰ ἄξια τοῦ φιλεῖσθαι φιλῇ τὰ λεγό‐ μενα φιλητά, καιρ[ὸ]ν ἔχει τοῦ | φιλεῖν. οὐ ταὐτὸν οὖν
3ἐστιν εἶναι φιλούμενον καὶ φιλητόν. πρὸς ἀναγωγὴν δέ· ἑκάστῃ ψυχῇ | δύναται σύνζυγος εἶ‐
4ναι καὶ ψεκτὸς καὶ ἐπαινετός, ὁ νυμφίος λόγος καὶ ὁ μοι‐
5χός, ὁ διάβο|λος. ὅταν τοίνυν ὁ διάβολος παρῇ, οὐ δοτέ‐
5ον αὐτῷ τόπον, οὐκ εἰσακτέον α[ὐ]τόν, ὡς ὁ Ἰούδας | πεποίηκεν· τοῦτον γὰρ δεῖ μισεῖν. “καιρὸς” δὲ “τοῦ φι‐ λῆσαι”, ὅταν ὁ ἀληθινὸς νυμφίος παρῇ. ἀξιά|γαστος δέ
7ἐστιν, ὥς τινα τῶν ἁγίων εἰπεῖν· “ὁ ἐμὸς ἔρως ἐσταύρω‐ ται”. ἐπιτεταμένος δὲ πόθος | ἐστὶν ὁ ἔρως.
8 καὶ ἄλλως· προσταττόμεθα τοὺς ἐχθροὺς ἀγαπᾶν καὶ τοὺς μισοῦντ[α]ς ἔχειν | οὕτως, ὥστε καὶ προσευ̣χὴν πε‐
9ρὶ αὐτῶν ἀναπέμπειν. ᾗ μὲν βουλόμε[θα αὐ]τοῖς ὠφελη|‐
10θῆναι καὶ ἑαυτοὺς ἀταράχους φυλάττε[ιν] ἀ̣πὸ ἔχθρας, ἀγαπῶμεν τοὺς ἐχθρούς· ᾗ̣ δ̣ὲ οὐ μιμού|μεθα αὐτοὺς οὐδὲ
11τὰ αὐτὰ [αὐ]τοῖς ἀποδεχ[όμ]εθα οὐδὲ σπεύδομεν ἐχθροὶ εἶ[ν]αι, ὡ[ς ἐ]κεῖνοι | θέλουσιν, 〈μισοῦμεν αὐτούσ〉.
12 τὸ φιλεῖν δέ π̣[οτε] οὐ̣ τὸ̣ ε̣[...]ρ̣ι̣όν ἐστιν τῷ ἐρα‐ σμίῳ, ἀλλὰ τὸ ἀπέχεσ̣[θ]αι τού[του]. οὕτω γοῦν | καὶ ἐν
13εὐαγγελίῳ ἑπο[μ]ένων ὄχ[λω]ν τῷ σωτῆρι εἴρηται, ὅτι στραφεὶς καὶ θεασάμ[ενο]ς̣ τοὺς | ὄχλους ἀκολουθοῦντας
14λέγει· “εἴ τι[ς θέ]λει ὀπίσω μου ἐλθεῖν καὶ 〈οὐ〉 μισεῖ
15τὸν πατέρα ἑαυτοῦ”. ο̣[ὐ λ]έγει ὅτι | ‘μίσει τὸ[ν] πατέ‐
15ρα‘ ὁ λέγων ὅτι· “τίμα τ[ὸν π(ατέ)ρα] σου κ[α]ὶ τὴν μη‐ τέρα, [ἵνα] εὖ σοι γένηται”, ἀλλ̣ὰ τοῦτο λέγει· προ|κει‐
16μένο̣[υ τοῦ] ἀ̣γ̣[απᾶ]ν̣ ἢ̣ τὸν πατέρα [ἢ τὸν θ(εὸ)ν] δ̣ιωγ‐
16μοῦ ἐπικειμένου, “καιρὸς τοῦ μισῆσαί” ἐστιν πατέρα, |
ὅταν ἀποτρέπηται ἡμᾶς τοῦ Χριστιανίσαι. ὅταν δὲ ἐκτρέ‐ φῃ ὡς δίκαιος—“καλῶς” γὰρ “ἐκτρέ|φει πατὴρ δίκαιοσ”—,
18“καιρὸς τοῦ φιλῆσαί” ἐστιν. τοῦτο αὐτὸ καὶ περὶ μητρὸς καὶ ἀδελφῶν καὶ φίλων | ἐκλαβεῖν δεῖ. |
20καιρὸς πολέμου καὶ καιρὸς εἰρήνης. ὅταν ἀρχαὶ καὶ ἐξουσίαι καὶ κοσμοκράτορες | σκότους
21καὶ πνευματικὰ πονηρίας ἐρεθίζουσιν ἡμᾶς, οὐ συνκατα‐ θετέον αὐτοῖς οὐδὲ | εἰρηνευτέον πρὸς αὐτούς, ἀλλὰ πο‐
22λεμεῖν αὐτοὺς δεῖ. ὅταν δὲ τούτους ὑπὸ πόδα λάβωμεν | καὶ ἐξουσία δοθῇ ἡμῖν “πατεῖν ἐπάνω ὄφεων καὶ σκορπί‐ ων”, “καιρὸς εἰρήνης” ἐστίν. δεῖ οὖν | συντριβῆναι πρό‐
24τερον τὸν διάβολον ὑπὸ τοὺς πόδας τῶν ἁγίων, ὅταν και‐
25ρὸς ᾖ πολέμου, | καὶ πατεῖν “ἐπὶ πᾶσαν τὴν δύναμιν τοῦ ἐχθροῦ”. ὅταν δὲ περιγενώμεθα αὐτῶν, εἰρηνικῶς | λοιπὸν
26διάγομεν, ἀτάραχον ἔχομεν τὴν διάνοιαν, καιρὸν εἰρήνης ἔχομεν. |

82

τίς περισσεία τοῦ ποιοῦντος ἐν οἷς
1αὐτὸς μοχθε; ὁ μοχθῶν, λέγει, τί περιττὸν ἔχει τῶν ἄλλων | ἀνθρώ‐
2πων ἐν οἷς μοχθεῖ; καὶ ἐν τοῖς ἔνπροσθεν ἔκειτο τοῦτο τὸ ῥητόν, ὅτι τὰ σπουδάς|ματα τῶν ἀνθρώπων καὶ τὰ ἐπι‐
3χειρήματα τὰ ἐν τοῖς ἀνθρωπίνοις οὐ ποιεῖ τι περιττὸν | τῷ σπουδάζοντι· ᾗ ζῷον ἢ ἄνθρωπος, οὐκ ἄνοσος γίνεται
5ἐκ τούτου, οὐχ ὑγιαίνων ὥς|τε μὴ ἀποθανεῖν, οὐ διαφεύ‐ γων θάνατον. τὰ συνπτώματα τὰ ἁπτόμενα τοῦ | σώματος οὐ
6μακρύνεται ἀπὸ τοῦ σπουδάζοντος. τί οὖν περιττὸν ἔχει ὁ σπουδάζων | περὶ τὰ τοιαῦτα,
7ἵνα μοχθῇ ἐν αὐτοῖς; δέδοται τὰ πρὸς διοίκησιν ἀνθρώποις τοῦ ζῆν | ἕνεκα καὶ τοῦ σὺν ἀναπαύσει διάγειν· καὶ οὕτως αὐτὰ μετέρχεσθαι δεῖ μεγαλόψυ|χον ὄντα, μηδὲ ἐπὶ πλού‐
10τῳ μέγα φρονοῦντα ἢ ἡδόμενον μηδὲ ἐπὶ πενίᾳ κατα|δυόμενον
10ἢ αἰσχυνόμενον. οὐδὲν οὖν ἐστιν περιττὸν ἐν τοῖς ἀδιαφόροις. | μόνον
11τὸ ἀγαθὸν περιττόν τι περιποιεῖ τῷ ἔχοντι. ποιεῖ δὲ αὐ‐ τὸν κατεξανίστασθαι | τούτ[ω]ν, μὴ καταδύεσθαι, ἐάν τι ἀηδές. μ[ί]α γοῦν τῶν ἀρετῶν ἡ λεγομένη μεγαλοψυ|χία
13ἕξις ἐστίν, καθ’ ἣν δυνατόν ἐστιν [κ]α̣ὶ̣ ἀηδῆ καὶ [ἡ]δέα ὁμοίως φέρειν καὶ τιμὴν | καὶ ἀτιμίαν καὶ νίκην καὶ
14ἧτταν.
15ἐν δὲ [αὐ]τοῖς τοῖς ἀνθρωπίνοις ὁ μοχθῶν οὐδὲν | ἕξει
15περισσόν. οἱ δὲ ἑπόμενοι τῇ ἀληθείᾳ κ[αὶ τ]ὸν σωτῆρα ἐ‐ πιγραφόμενοι διδάσκα|λον καὶ ποιμένα ἔχουσίν τι περισ‐
16σόν· αὐτ[οῦ γοῦ]ν̣ ἔστιν ἀκοῦσαι λέγοντος· “ἐγὼ ἦλθον | ἵνα ζωὴν ἔχωσιν καὶ περισσὸν ἔχωσιν”. ὁ [δὲ ἔχων] τὴν μακαρίαν ζωὴν ἔχει τι | περιττόν· οὐκέτι γοῦν ἄνθρωπός
18ἐστιν, ὡς ἄνθρωπος ἔτ̣[ι μ]οχθεῖ, ἀλλ’ ὡς θεὸς πολιτεύ‐ εται, ὡς | θεὸς φρονεῖ, ἃ δεῖ, καὶ ἔχει τι πάλιν περιτ‐
19τόν. |
20εἶδον σὺν πάντα τὸν περισπασμόν, ὃν
20ἔδωκεν ὁ θεὸς τοῖς υἱοῖς τοῦ ἀνθρώπου τοῦ περισπᾶσθαι | ἐν αὐτ.
21 ἐσαφηνίσθη ἡ λέξις αὕτη ἐν τοῖς ἔνπροσθεν, ὅτε ἔκει‐ το· “περισπασμὸν | πονηρὸν ἔδωκεν ὁ θεὸς τοῖς υἱοῖς τοῦ ἀνθρώπου”. “τὸν περισπασμὸν” τοῦτον “εἶδον, ὃν ἔδω|κεν
23ὁ θεὸς τοῖς ἀνθρώποις τοῦ περισπᾶσθαι ἐν αὐτῷ”. καὶ ἔ‐ λεγον, ὅτι πρὸς καλοῦ ὁ περισπασμὸς | οὗτος γίνεται·
24ἐπεὶ γὰρ δέον φιλοσοφῆσαι καὶ θεῷ ἀνακεῖσθαι καὶ τὰ τοῦ
25θεοῦ μετα|διώκειν, τούτων ἧττον ἐφρόντισαν, ἔδωκεν οὖν
αὐτοῖς ὁ θεὸς πολλά, ἐν οἷς εἰσιν | ἐπιδεεῖς, ἵν’ εἰς
26ἐκεῖνα περισπώμενοι μὴ εἰς τὴν κακίαν ῥέπωσιν. | καὶ τὰ σύνπαντα, ἃ ἐποίησεν, καλὰ ἐν
27καιρῷ αὐτο. ταῦτα τὰ ἀδιάφορα, ἃ ἐποίησεν, | ἐν καιρῷ αὐτῶν
28καλά εἰσιν· ἔστιν καιρίως αὐτοῖς χρήσασθαι, ἔστιν δε‐ όντως | αὐτὰ ἐνεργῆσαι. οὐδεὶς δὲ περὶ τῆς ἀρετῆς λέ‐
30γει, 〈ὅτι〉 ἐν καιρῷ καλή ἐστιν, οὐδὲ περὶ τῆς | κακίας,
30ὅτι ἐν καιρῷ κακή ἐστιν· ἀεὶ γάρ ἐστιν φαῦλον, καὶ ἀεὶ

83

τὸ ἀγαθὸν | ἀγαθόν ἐστιν καὶ διωκτόν ἐστιν. περὶ τῶν ἀ‐ διαφόρων οὖν ἔστιν τὸ ἐν καιρῷ αὐτὰ | καλὰ ἔχειν ἢ μή.
2οὐκ ἀεὶ οὖν περισπαστέον περὶ ταῦτα, ἀλλ’ ἐς ὅσον ἡ χρεία καὶ ὁ και|ρὸς καλεῖ. | καί γε σὺν τὸν αἰῶνα ἔδωκεν ἐν καρδίᾳ
4αὐτ.
5ἴσασιν, ὅτι ἐν αἰῶνί τινι ταῦτ〈α〉 | ἐνεργεῖται. εἰ
5καὶ μὴ φαντάζονται περὶ μέλλοντος αἰῶνος, ἀλλ’ ἴσασιν, ὅτι ἐν τῷ | παρεκτείνοντι χρόνῳ τῇ ζωῇ ἑαυτῶν ἀναγκαῖά
εἰσιν, ἴσασιν, ὅτι οὐδὲν | ἐξ αὐτῶν ἕξ〈ου〉σιν μετὰ θά‐
7νατον. | ὅπως μὴ εὕρῃ ὁ ἄνθρωπος τὸ ποίημα, ὃ ἐ‐
8ποίησεν ὁ θεὸς {ἐξ ἀρχῆς καὶ μέχρι τέ‐
8λους}. | διὰ τοῦτο, φησίν, τὸν περισπασμὸν ἔλαβον, “ὅπως μὴ
10εὕρῃ ὁ ἄνθρωπος” “τὸ ποίημα τὸ | πεποιημένον ὑπὸ τὸν
10ἥλιον” ἐπ’ ἀγαθῷ.
10 ἐπερ( )· τὸ ποί〈ημα〉 τὸ ἀγαθόν; ναί. διὰ τοῦτο πεποίη|κεν, ἵνα γνῷ τὸ βούλημα τοῦ πεποιηκότος, ἵνα οὕτω γνῷ τὰ ποιήματα ὡς αὐτὸς | αὐτὰ
12ἔγνω ὁ ποιητής. γέγραπται· “εἶδεν ὁ θεὸς πάντα, ὅσα ἐ‐ ποίησεν, καὶ ἰδοὺ καλὰ λίαν”· | μὴ γὰρ ὀφθαλμῷ σαρκὸς 〈ἐπ〉έβλεψεν τοῖς ποιήμασιν καὶ εἶδεν τὸ σχῆμα καὶ | τὸ
14κάλλος αὐτῶν. τεθέαται οὕτως, ὡς ὅ̣ταν ἴδοι ὡρολόγος ὡρο‐
15λόγιον σὺν ἐπιστή|μῃ.
15ἐπερ( )· ἵνα μὴ εὕρῃ οὖν ὁ ἄνθρωπος τὸ ποίημα; οὐ ῥᾳδίως ἔστιν εὑρεῖν· εὑρεθὲν γὰρ | πρὸ καιροῦ
16βλάπτει. ὁ νήπιος καὶ γάλα μόλις δυνάμενος ποτίζεσθαι
ἐὰν εὕρῃ | πρὸ καιροῦ̣ [τ]ὴ[ν] σοφίαν τὴν ἐν [τοῖς] τε‐ λείοις λαλουμένην, βλάπτεται. χειραγω|γεῖται οὖν διὰ
18τῆς ἄλλης τροφῆς, διὰ τοῦ γάλακτος, εἶτα διὰ τοῦ βρώ‐ ματος. βρῶμα | δὲ ἐνταῦθα λημπτέον τὸ μάμμα, ὃ αἱ τρο‐
19φοὶ τοῖς παιδίοις διδόασιν.
20ἐπερ( )· τέως | οὖν τοῦτο ἵνα μὴ εὕρῃ;
20 ἕως ὅτου οὐ συμφέρει αὐτῷ ἡ εὕρεσις αὐτοῦ. | π’ ἀρχῆς καὶ μέχρι τέλους ἔγνων, ὅτι
21οὐκ ἔστιν ἀγαθὸν ἐν αὐτοῖς, εἰ μὴ τοῦ | εὐφρανθῆναι καὶ τοῦ ποιεῖν ἀγαθὸν ἐν
22ζωῇ αὐτο. {τὸ ἀπ’ ἀρχῆς} τούτῳ | συνάπτεται τὸ “ἐξ ἀρχῆς μέ‐ χρι τέλους”· “ἀπ’ ἀρχῆς” τῆς ζωῆς τῆς ἐν ἀνθρώποις | καὶ
24τῆς τῶν ἐλεεινῶν κατὰ τὴν Παύλου φιλοσοφίαν λέγοντος·
25“εἰ ἐν ταύ|τῃ τῇ ζωῇ μόνον ἠλπικότες ἐσμέν, ἐλεεινότεροι πάντων ἀνθρώπων | ἐσμέν”, {την} “μέχρι τέλους” αὐτῆς. τοῖς περὶ ταῦτα σπουδάζουσιν ἀνθρώποις |“οὐκ ἔστιν
27ἀγαθὸν” ἐν τούτοις τοῖς ζητουμένοις ἀδιαφόροις, ἐν οἷς | ὁ πονηρὸς περισπασμός ἐστιν. χαίρουσιν οὖν τῷ ἡσθῆναι
οἱ ἄνθρωποι καὶ | διὰ τοῦ φαγεῖν καὶ πιεῖν. συνεκδοχικῶς

84

δὲ ἄκουε τὸ ἡσθῆναι οὐ πάντως | ἐπὶ τρυφῇ μόνῃ, ἀλλὰ καὶ ἐπὶ πλούτῳ καὶ ἀξιώματι. ταῦτα περισπούδαστά | ἐστιν
2αὐτοῖς καὶ ταῦτα ἀγαθὰ νομίζουσιν. καὶ λέγει, ὅτι καὶ τοῦτο ἀπὸ χειρὸς τοῦ | θεοῦ δίδο‐
3ται· οὐ γὰρ ἑαυτῷ τις πλουτεῖ, οὐχ ἑαυτῷ πένεται. ἀλλὰ λέγεις, ὅτι ὁ εἰς ἀκτημο|σύνην ἑαυτὸν καταβιβάζων πένε‐
5ται. οὐκ ἂν εἴποιμεν πένητα τὸν ἀκτή|μονα οὐδὲ πλούσιον ἐροῦμεν τὸν ἀναλίσκοντα τὸν πλοῦτον εἰς δέον. | τὸν φιλη‐ δόνως ἔχοντα χρήματα ψεγόμενον πλούσιον | ἐροῦμεν· τὸν καταδυόμενον ἐπὶ πενίᾳ ὡς ἀποδυσπετεῖν καὶ ἀποδύρε|σθαι
8οὐ λέγομεν ἀκτήμονα εἶναι. | καί γε πᾶς ἄνθρωπος, ὃς φάγεται καὶ
9πίεται καὶ ἴδῃ ἀγαθὸν ἐν παντὶ μόχθῳ
10αὐτο, | τοῦτο δόμα θεοῦ ἐστιν.
10 καὶ αὐτὸ τοῦτο τὸ ἐπιτυχεῖν τούτων δοκεῖ δόμα εἶναι θεοῦ. | προνοίᾳ δὲ ἐπάγεται· οὐκ ἀπρονοησίαν δογματίζο‐ μεν, οὐ γενέσει | ἐπιγράφομεν τὰ τοιαῦτα, ἀλλὰ διοικήσει τοῦ θεοῦ. κατὰ τοῦτο οὖν ἀπὸ θεοῦ | ἐστιν, ὡς ἐὰν καὶ περὶ γραμματικοῦ ἔχοντος δούλους λέγοις, ὅτι παρὰ τοῦ | γραμ‐
14ματικοῦ ἔχουσιν οἱ δοῦλοι {τὸ δουλεύειν} τὸ τρέφεσθαι.
15 οὐ προηγού|μενα οὖν δόματα θεοῦ εἰσιν ταῦτα, ἀλλ’ ὡς προσθήκης μέρη. λέγει καὶ ἐν τῷ | εὐαγγελίῳ· “ζητεῖ‐
16τε πρῶτον τὴν βασιλεία[ν] καὶ τὴν δικαιοσύνην, καὶ ταῦ‐ τα | πάντα προστεθήσεται ὑμῖν”, τό τε φαγεῖν καὶ ἐνδύ‐
17σασθαι. καὶ [ὥσπ]ερ τὸ σῶ|μα ἔχει ἑπομένην σκιὰν καὶ οὐ πάν‐ τως ὁ διδούς τινι σῶμα διὰ τοῦτο | δίδωσιν, ἵνα ἔχῃ σκι‐
19άν, ἀλλ’ ἐπακολούθημά ἐστιν, οὕτω καὶ τα〈ῦτα〉 ἐπακολου|‐
20θήματά εἰσιν, ἐὰν συμφέρῃ· ὡς γάρ εἰσιν γνώμονες ἄσκιοι, ὅταν κατὰ κάθε|τον γένηται ἐν μεσουρανήματι ὁ ἥλιος δια‐ φαίνεσθαι ἐν τῇ Σ〈υ〉ήνῃ τῇ κατὰ | Θηβαΐδα, οὕτως ἔστιν καὶ ἀρετὴν ἄσκιον εἶναι. ὥσπερ οὖν εἰσιν ἄσκιοι | γνώμο‐
23νες, οὕτω καὶ τὰ ἀγαθὰ πολλοὶ ἔχουσιν ἄνευ σκιᾶς, οἷον ὁ Ἠλί〈α〉ς καὶ | ὅσοι “περιῆλθον ἐν αἰγείοις δέρμασιν,
25ὑστερούμενοι, κακωχούμενοι”. οὗτοι μὲν | ἄνευ σκιᾶς εἶ‐
25χον. ὅταν δέ μοι λάβῃς τὸν Ἀβραὰμ πλούσιον καὶ ἄλλον ἐπαι|νετὸν πλούσιον, ἐκεῖνοι οὐ προηγουμένως ταῦτα ἐζή‐ τουν ἢ ταῦτα ἐσπού|δαζον ἔχειν, ἀλλὰ προσθήκης μέρη ἦσαν αὐτοῖς διδόμενα ταῦτα. κατὰ τοῦτο οὖν | λέγεται καὶ ταῦ‐
28τα δόμα θεοῦ εἶναι, οὐ προηγούμενον δόμα, ἀλλὰ δεύτερον

85

καὶ | μετὰ προηγούμενον.
1 καὶ οὐ πολλῶν 〈ἕνεκέν〉 ἐστιν τοῦτο προηγουμένως τὸ ἔνδυμα· | σκέπης ἕνεκα τοῦτο γίνεται. κατ’ ἐπακολούθη‐ μα δέ τινες θέλουσιν τοιάν|δε ἐσθῆτα· οὐχ ὅτι μᾶλλον
3ἐκεῖνα σκέπει ἢ μᾶλλον καλύπτει, ἀλλὰ διὰ ἄλλο τι | θέλουσιν.
4χρεῖαι πολλαί εἰσιν ἑκάστου σπουδαζομένου τοῖς ἀν‐
5θρώποις, καὶ ὡς | ἐπὶ τὸ πλεῖστον οὐκ εὑρίσκεις ἓν ἐπὶ μιᾷ αἰτίᾳ παραλαμβανόμενον· οἷον τὸ | βαλανεῖον προη‐
6γουμένως ἔχει τὸ ἀποβαλεῖν τὰς ἀνίας τοῦ σώματος· τοῦ|‐ το γὰρ συντελεῖ καὶ πρὸς ὑγίειαν. χειμῶνος δὲ ὥρᾳ καὶ τοῦ θερμαίνειν 〈χ〉ά〈ρ〉ιν παρα|λαμβάνεται· δεύτερόν ἐστιν
8τοῦτο· οὐδὲ γὰρ τούτου χάριν κατ〈ε〉σκευάσθη, ἀλλὰ τοῦ | ἀποβαλεῖν τὰς ἄσας καὶ τὰς ἀνίας τοῦ σώματος.
10 ἕκαστον οὖν τῶν ὄντων | ἀδιαφόρων καὶ χρησιμευόντων τῷ βίῳ τῶν ἀνθρώπων ἔχει τι προηγούμε|νον, ἄλλα δὲ ἐπ‐
11ακολουθοῦντα. ἐάν τις οὖν κατὰ τὰ προηγούμενα αὐτὰ λά‐ βῃ, δόμα | θεοῦ ἔχει· προηγουμένως γὰρ ὁ θεὸς τούτων
12ἕνεκα παρέσχεν ταῦτα τοῖς ἀνθρώποις. καὶ ἐπὶ | πάντων τοῦτο εὑρίσκεις· καὶ τὰ προηγούμενα ψόγον οὐκ ἔχει, τὰ δὲ ἄλλα τὰ ὥσπερ | ἐπιπεπλεγμένα· πολ‐
14λάκις οὐ καλῶς τις αὐτοῖς χρώμενος φέρει ψόγον. οἷον ὁ
15σκο|πὸς τῷ βουλομένῳ παιδοποιήσασθαι τὸ γαμετὴν ἔχειν ἐστὶν ἀκμαία̣ν̣, | οὐ μὴν τὸ ὡραίαν, οὐ τὸ κεκαλλωπισμέ‐ νην· οὐδὲ γὰρ ἐκεῖνα αἴτια τοῦ παιδοποιή|σασθαι δύνα‐
17ται· πολλαὶ γοῦν καλλωπιζόμεναι καὶ ὡραῖαι τὸ σῶμα οὐ συνλα[μ]βά|νουσιν καὶ τίκτουσιν. ἵνα καὶ τὸ παροιμιῶ‐ δες ὡς ἐπὶ ῥητοῦ λάβωμεν διὰ τὴν | παροῦσαν χρείαν·
19„οἶκον“, λέγει, „καὶ ὕπαρξιν μεριοῦσιν πατέρες παισίν,
20παρὰ δὲ κυρίου | ἁρμόζεται γυνὴ ἀνδρί“. ἐὰν κατ’ ὑπό‐ θεσιν προγνωστικῶς ὁ θεὸς καὶ κρίματι προ|νοίας ἁρμόζει
21τήνδε τῷδε, οὐ διὰ ἄλλην αἰτίαν τοῦτο ποιεῖ, μὴ ὅτι πλουσία ἢ ὡραία | ἐστίν. θεὸς οὖν πρὸς τὸ συμφέρον σκο‐
22πῶν τοῦτο ποιεῖ. ἡ ψυχή ἐστιν ἐν σώματι, ἵνα | ἄγῃ αὐτό, ᾗ βούλεται,
23κατὰ τοὺς θείους νόμους. ὅταν δὲ αὐτὴ καταπέσῃ εἰς τὸ σῶμα | καὶ ὥσπερ ἀποσαρκωθῇ, οὐ συμφερόντως γίνεται τοῦ‐
25το. ὅταν δὲ ἄρχῃ ἡ ψυχὴ | τοῦ σώματος, εὖ ἔχει ὁ ἄνθρω‐
25πος.
25 οὐκ εἶπεν οὖν, ὅτι τοῦτο ἀγαθόν ἐστιν, ἀλλὰ αὐτοῖς. | ἀμέλει γοῦν καὶ τὸν πλούσιον ἐκεῖνον, τὸν φιλήδονον, τὸν ὑπερήφανον, τὸν μετὰ | Λαζάρου ὀνομαζόμενον ἐλέγχων ὁ Ἀβραὰμ ἔλεγεν· „ἀπέλαβες τὰ ἀγαθά σου“. τοῦ|το οὖν
28ᾗ ποίημα θεοῦ ἐστιν, οὐκ εὑρίσκει αὐτό, ἀλλ’ ᾗ αὐτὸς
28φιληδεῖ ἐν αὐτῷ. ἐπερ( )· “ἔγνων ὅ|τι οὐκ ἔστιν ἐν αὐτοῖς ἀγαθόν”;

86

ἐν αὐτοῖς τούτοις οὐκ ἔστιν ἄλλο ἀγαθὸν ἢ τὸ φα|γεῖν
1καὶ πιεῖν· ὑγιαινόντων γάρ ἐστιν τὰ τοιαῦτα. τὸ μέντοι τοιῶσδε φαγεῖν ἢ τοιῶσδε | οὔκ ἐστιν ἀγαθόν. ὁ οὕτως
2ἐσθίων, ὥστε θεὸν ἡγεῖσθαι τὴν κοιλίαν, οὐκ εὑρίσκει ἐν τῷ | φαγεῖν καὶ πιεῖν ἀγαθόν, ἀλλὰ μᾶλλον ἀσέβειαν·
3“οἱ γὰρ τοιοῦτοι οὐ τῷ κυρίῳ Ἰησοῦ δουλεύ〈ου〉σιν, | ἀλλὰ τῇ κοιλίᾳ”. ὁ μέντοι ἀπόστολος λέγει ὅτι· “ἀφιλάρ‐
5γυρος ὁ τρόπος, ἀρκούμε|νοι τοῖς παροῦσιν· αὐτὸς γὰρ εἴ‐
5ρηκεν”—ὁ δοὺς ταῦτα—· ‘οὐ μή σε ἀνῶ οὐδ’ οὐ μή σε ἐνκα|ταλείψω‘· ὥστε θαρροῦντας ἡμᾶς λέγειν· ‘κύριος ἐμοὶ βοηθόσ‘”. καὶ ἐπιφέρει· “ἔχοντες | οὖν διατροφὴν καὶ
7σκεπάσματα, τούτοις ἀρκεσθησόμεθα”. ἐλέχθη δὲ ἡμῖν, ὅτι | τὰ σκεπάσματα, φέρε, ἱμάτια καὶ ὑποδήματα μηδὲν ἐχέτωσαν περίεργον, ἵνα | ᾖ{ν} δόμα τοῦ προνοητοῦ τὸ ἱμάτιον.
10ἐάν, φέρε, διεξέρχηται περὶ ἔρωτος ὁ καλούμε|νος
10Λεύκιππος ὁ τὰ ἐρωτικὰ γράψας, ἐπεὶ καὶ Σωκράτης ἔγρα‐ ψεν, μή, ἐπεὶ τὸ αὐτὸ ὄνομα | λέγουσιν, καὶ τὸ αὐτὸ ση‐
11μαινόμενον σκοποῦμεν. περὶ ἔρωτος λέγει ὁ Σωκράτης, καθ’ ὃν | ἐρᾷ τις τῶν οὐρανίων πραγμάτων, τοῦ θεοῦ καὶ τῆς νοητῆς οὐσίας. περὶ ἔρωτος | δὲ λέγει ἀκολάστου ὁ Λεύκ‐
13ιππος. μή, ὅτι τὸ αὐτὸ ὄνομα κεῖται, δεῖ ἡμᾶς ἓν σημαι‐ νόμενον | λαβεῖν.
14ὅμως ὁ ἔρως ὁ ἐνπεφυτευμένος τῇ ψυχῇ περὶ τὰ καλά
15ἐστιν. εἴρηται· | “ἠγάπησεν”, φησίν, “Ἰσὰχ τὴν Ῥεβέκ‐
15καν”. εἰ εἰρήκει {φησιν} ὅτι ‘ἠράσθη‘, οἱ μὴ ἰδόντες | τ̣[ὸ] μέγεθος τοῦ ἀνδρὸς ἐνπαθῶς ἀκούσαι〈εν〉 ἄν̣. διὰ τ̣ο̣ῦ̣‐ τ̣ο †ἠξ[ί]ου γυναῖκα† καὶ ἀνδρὸς μνή|μη γίνεται διάθεσιν
17ἀγαπητικὴν ἔχοντος, οὐ κεῖται τὸ ‘ἠράσθη‘, ἀλλὰ τὸ ‘ἠγά‐ πησεν‘. | ὅπου δὲ οὔκ ἐστιν ἀμφιβολία τοιαύτη, οὐ παρ‐ ῃτήσατο χρήσασθαι. καὶ περὶ τοῦ σωτῆρος γοῦν | σοφός τις
19εἶπεν καὶ ἀποστολικὸς ἀνήρ· “ὁ ἐμὸς ἔρως ἐσταύρωται”,
20οὐκ ἂν εἰρη|κὼς ἄνθρωπον γυναικὸς ἔρωτα ἢ γυναῖκα ἀν‐
20δρός. οὗ λέγω χάριν, ὅτι ὁ σκοπῶν, | ὅτι ὁ λέγων ταῦτα
21Ἐκκλησιαστὴς σοφός ἐστιν καὶ ἀπὸ θεοῦ σοφίαν λαβών, | {ἄλλος τις πρὸς τὸ ἑαυτοῦ σῶμα διαλεγόμενος ἔλεγεν ὅτι· ‘νόμον ἔχω τρέφειν σε, | οὐ μὴν
23μέλει οὐδὲ τόδε τὸ τρόφιον· σκοπός μοι γάρ
ἐστιν χορτάσαι σε, καὶ εἴθε | ἐδυνάμην διὰ
24χόρτου καὶ 〈ὕδατοσ〉‘.}
24καὶ οὐ δήπου οὕτως αὐτὰ λαμβάνομεν, ὡς εἴποι{εν} ἂν |
25περὶ αὐτῶν φιλήδονος. | ἔγνων ὅτι πάντα, ὅσα ἐποίησεν ὁ θεός,
26αὐτὰ ἔσται εἰς τὸν αἰῶνα. πρὸς τὸ ῥητὸν τέως· | τῶν αἰσθητῶν πάντων δημιουρ‐
27γός ἐστιν ὁ θεός, ὧν εἰσιν καὶ τὰ θνητὰ ζῷα. ταῦτα | πεποίηκεν ὁ θεός, ἵνα μένωσιν εἰς τὸν αἰῶνα κατὰ τὴν διαδοχήν. ἐν ἀρχῇ γέγονεν | ἄνθρωπος καὶ μέχρι συντε‐
29λείας μένει, οὐχ ὁ εἷς καὶ ὁ αὐτὸς ὁ λεγόμενος ἄτομος, |

87

ἀλλ’ ὅλον τὸ εἶδος. ὁμοίως καὶ βοῦν ἐποίησεν, καὶ κατὰ διαδοχὴν μένει εἰς τὸν | αἰῶνα τοῦτον, τὸν ἐνεστῶτα, τὸν παρεκτείνοντα χρόνον ἀπὸ τῆς γεν〈έ〉σεως | “ἕως συν‐
3τελείας τοῦ αἰῶνος” τούτου· καί· “ὅπως ἐξέληται ἡμᾶς ἀπὸ τοῦ πονηροῦ αἰῶνος”· | καί· “τί τὸ σημεῖον τῆς παρ‐
4ουσίας καὶ συντελείας τοῦ αἰῶνος” τούτου; οὕτως οὖν ἀ‐
5κουστέον | αὐτὰ „εἰς τὸν αἰῶνα“ μένειν· οὕτω γὰρ καὶ
5γεγένηνται ὑπὸ τοῦ θεοῦ. πρὸς ἀναγωγὴν | καὶ ἀνηγμένην διάνοιαν καὶ τάδε ῥη‐ τέα· κυρίως ποιήματα τοῦ θεοῦ ἐστιν τὰ μὴ | βλεπόμενα,
7ἅπερ ἐστὶν αἰώνια, δεύτερα δὲ καὶ κατὰ συμβεβηκὸς καὶ δι’ ἐκεῖνα τὰ | πρόσκαιρα καὶ ὁρώμενα· διὰ γὰρ τὸν ἄν‐ θρωπον ὄντα τῇ φύσει ἀόρατον κατὰ τὴν ψυχὴν | καὶ τὸν
9ἔσω ἄνθρωπον γέγονε ταῦτα, καὶ οὐκ ἂν ῥηθείη ταῦτα προ‐
10ηγουμένως ποιήματα | τοῦ θεοῦ· αὐτὸς μὲν γὰρ αὐτὰ ἐδη‐
10μιούργησεν, ἀλλ’ ἄλλων ἕνεκα. καὶ ὥσπερ περὶ οἰκίας | ἐὰν λέγωμεν, ὅτι ὁ ἀρχιτέκτων κατεσκεύασεν τὴν οἰκίαν καὶ πάντες οἱ τόποι | καὶ τὰ
12χρηστήρια ἄριστά εἰσιν, καὶ μνημονεύομεν τοῦ γυναικωνί‐ τιδος καὶ ἀνδρωνίτι|δος, οὐ μνημονεύομεν ἀποπάτων οὐδὲ
13μαγειρείου, οὐδὲ ὁ ἐγκωμιάζων οἰκίαν τούτων λόγον ποιεῖ, ἄλλῳ δὲ λόγῳ τοῦ ἀρχιτέκτονός | εἰσιν ποιήματα. καὶ ἐπὶ
14πόλεων οὕτως· γυμνάσια καὶ λαῦραι καὶ τεμένη καὶ ναοὶ
15διὰ τὴν | πόλιν γεγένηνται, εἰσὶν δὲ καὶ δεσμωτήρια καὶ ἔνθα ἡ κόπρος χωρεῖ, καὶ [οὐδ]εὶς ἐγκω|μιάζων τὴν πόλιν̣
16μν̣[ή]μην ἐκείνων ποιεῖται. δύναται οὖν περὶ τῶν μὴ βλεπο|μένων καὶ αἰωνίων εἰ‐
17ρῆσθα[ι] τό· “πάντα, ὅσα ἐποίησεν ὁ θεός” οὕτω, μένει “εἰς τὸν αἰῶνα”. | δυνατὸν δὲ καὶ οὕτως ἐκλαβεῖν· ὁ σω‐
τὴρ καὶ κύριος ἡμῶν ἐπιδημήσας τῷ γένει τῶν | ἀνθρώπων
19εἰργάσατο πολλά· λέγει γοῦν· „ὁ πατὴρ ὁ μένων ἐν ἐμοὶ
20ποιεῖ τὰ ἔργα αὐτοῦ“· | καί· „πολλὰ καλὰ ἔργα ἔδειξα
20ὑμῖν ἐκ τοῦ πατρός μου· διὰ ποῖον αὐτῶν οὐ πιστεύετε“; | ἐὰν λάβῃς ταῦτα κατὰ τὰ προηγούμενα, ὧν εἰσιν δεικτικὰ τὰ αἰσθητῶς γενόμενα, | εἰς τὸν αἰῶνα μένουσιν, οὐ κατα‐
22λυτά εἰσιν· ὡς γὰρ οἱ λόγοι αὐτοῦ οὐ παρέρχονται, κἂν | ὁ οὐρανὸς καὶ ἡ γῆ παρέλθῃ, οὕτω οὐδὲ τὰ δηλούμενα διὰ τῶν τεραστίων δυνά|μεων πεπαύσεταί ποτε· σημαίνουσιν γὰρ
25τὰς περὶ τὸν ἔσω ἄνθρωπον γενομένας σπου|δὰς καὶ ὑγείας
25καὶ θεραπείας. | π’ αὐτῶν οὐκ ἔστιν προσθεῖναι καὶ ἀπ
26αὐτῶν οὐκ ἔστιν ἀφελεῖν. κατὰ πάντα τὸ μὲν | τοῦ ῥητοῦ ἐλέχθη, ὅτι οὐδὲ προσ‐
27θεῖναι ἔστιν τοῖς τοῦ θεοῦ ποιήμασιν, ὅτι τόδε οὐ γέγο‐ νεν | ἐν ἀρχῇ, οὐδὲ ἀφαιρῆσαι, ὅτι τόδε περιττόν ἐστιν.

88

καὶ τοῦτο πάλιν, εἴ τις ἐκλάβοι τὰ εἴδη | τῶν λογικῶν
1ἀθανάτων, πληρέστατα καὶ αὐτὰ εὑρίσκει. αὐτίκα γοῦν ὁ ἀπόστολος γρά|φων ἐν Χριστῷ ἐκτίσθαι τὰ ὁρατὰ καὶ τὰ ἀ‐
όρατα, παρεὶς τὴν διαίρεσιν τῶν ὁρατῶν |—φανερὰ γάρ
3ἐστιν—οὐκ ἔτεμεν αὐτὰ κατ’ εἶδος. περὶ δὲ τῶν ἀορά‐ των, ἐπεὶ μὴ γνώριμα | πᾶσίν εἰσιν, εἶπεν αὐτὰ „ἀρχάς,
5ἐξουσίας, θρόνους, κυριότητας καὶ παντὸς ὀνόματος | ὀ‐
5νομαζομένου οὐ μόνον ἐν τῷ αἰῶνι τούτῳ, ἀλλὰ καὶ ἐν τῷ μέλλοντι“. εἰ πᾶν τὸ | δυνάμενον ὀνομασθῆναι οὐκ ἐν τῷ παρόντι αἰῶνι μόνῳ, ἀλλὰ καὶ ἐν τῷ διαδεξ〈ο〉|μένῳ γεγέ‐
7νηται, οὐκ ἔστιν ἐπ’ αὐτοῖς προσθεῖναι· πληρέστατα γάρ εἰσιν. τοῦτο | σαφῶς Ἰησοῦς ὁ τοῦ Σιρὰχ ἐν τῇ Σοφίᾳ τῇ
8κατ’ αὐτὸν λέγει· „μὴ εἴπῃς· ‘εἰς τί τοῦτο‘ ἢ ‘εἰς τί τοῦτο;‘ | πάντα γὰρ εἰς χρείαν αὐτῶν ἔκτισται“.
10λέγουσιν οἱ Μανιχαῖοι καὶ οἱ ἀμφ’ αὐτόν, ὅτι | οὐκ
10ἔδει τὸν διάβολον γενέσθαι τὸν ἐπὶ λύμῃ πάντων γενόμε‐ νον. —οὐ διάβολον | δὲ αὐτὸν πεποίηκεν· αὐτὸς ἑαυτῷ διάβολος γέγονεν. καὶ οὐ θαυμαστόν· καὶ ἐπὶ τῶν | ἀν‐
12θρώπων λέγομεν, ὅτι ὁ θεὸς πεποίηκεν ἄνθρωπον· οὐ πε‐ ποίηκεν δὲ λῃστήν· αὐτὸς δὲ | λῃστὴς ἐγένετο, οἰκείᾳ
13προαιρέσει εἰς τὴν κακίαν ὥρμησεν.
τὰ ἔργα οὖν τὰ πλείονα | αὐτοῦ ἐστιν ἐν ἀποκρύφῳ.
15κἂν ἡμεῖς μὴ καταλάβωμεν, τῷ δὲ παρ’ αὐτοῦ | πεφω〈τι‐
15σμέ〉νῳ δηλοῖ. εἷς γοῦν τῶν πεφωτισμένων παρ’ αὐτοῦ λέ‐ γει· “τὰ ἄδηλα καὶ τὰ | [κρύφια τ]ῆ[ς σο]φ[ίας σου] ἐ‐
16δή[λωσάς μοι”.] κα̣ὶ̣ π̣[ρὸς τ]ο̣[ὺ]ς̣ ἀ̣ν̣α̣[ι]ρ̣ο̣ῦ̣ντας πρόνοιαν καὶ | αὐ‐
17τομ[α]τισμὸν λέγοντας· ὥστε τὰ γινόμενα προσθήκης μὴ δέεσθ̣[α]ι ἢ̣ [ἀφ]αι|ρέσεως 〈ὡς παρέλκοντοσ〉, ἀλλὰ πλη‐
18ρέστατα 〈εἶναι〉 {ὡς παρέλκοντος}, ἐκ προνοίας γέγονεν. τὸ αὐτόματον | δὲ οὐ ποιεῖ ταῦτα, οὐκ εἱμαρμένη τοῦτο
20ποιεῖ. τῶν σχηματισμῶν διαφόρως | γινομένων κατὰ τοὺς διαφόρους χρόνους, εἰ οἱ σχηματισμοὶ ἀποτελοῦσιν, | οὐ
21πάντες οἱ σχηματισμοὶ τὰ αὐτὰ ἐργάζονται. ἐπεὶ τοίνυν πρόνοιά ἐστιν ἡ | πρυτανεύουσα τῆς δημι‐
22ουργίας τῶν ὅλων, οὐκ ἔστιν εἰπεῖν, ὅτι λείπει τῷ κός|‐ μῳ τόδε τι. οὐ δύναται οὖν οὐδὲ ἀφελεῖν οὐδὲ προσθεῖ‐ ναι τῷ λόγῳ· τῇ γὰρ ἐνεργείᾳ | οὐδὲ ὅλως δύναται ἄνθρω‐
24πος τοῦτο ποιῆσαι. |
25καὶ ὁ θεὸς ἐποίησεν, ἵνα φοβηθῶσιν ἀ‐
25πὸ προσώπου αὐτο.
ἡ προηγουμένη | διδασκαλία τοῦ θεοῦ ἡ εἰς εὐλάβειαν καὶ φόβον ἄγουσα ἡ κατὰ τὰς κοινὰς ἐννοίας | ἐστίν· προσ‐
27θήκη γὰρ γέγονεν ἡ ἔνγραφος διδασκαλία. τοῦτο γοῦν καὶ ἐν Ἰσαίᾳ λέγεται· | „νόμον εἰς βοήθειαν ἔδωκεν“, εἰς βοήθειαν τοῦ ἐνδιαθέτου νόμου, πρὸς ὑπόμνησιν | ἐκείνου.
29καὶ ὧδε οὖν τοῦτο λέγει, ὅτι ἐποίησεν τὴν κτίσιν, ἵν’

89

“ἐκ μεγέθους καὶ | καλλονῆς τῶν κτισμάτων” φαντασίαν λά‐ βωσιν, ὅτι ἔστιν θεός. αὐτὸς δὲ καὶ διοικεῖ | καὶ προνο‐
2εῖται τῶν ὅλων, ἵνα τεταγμένως ἀγομένου τοῦ παντὸς κό‐ σμου ὑπὸ | ταξιάρχου καὶ προνοητοῦ καὶ ἄρχοντος καὶ ἡ‐ νιόχου καὶ βασιλέως φαντασίαν λάβω|μεν, ὅτι ἔστιν τις
4ἡγούμενο〈σ〉 τοῦ κόσμου. ἐὰν οὖν ἴδῃς πηδαλιωχουμένην
5ναῦν | καὶ καθ’ εὐθὺ χωροῦσαν, φαντασίαν λαμβάνεις κυ‐ βερνήτου, κἂν μὴ φαίνοιτο. καὶ ἅρ|μα ἐὰν ἴδῃς τεταγμένως ἐλαυνόμενον, ἡνιόχου δέχῃ νόησιν. οὕτω καὶ ἐπὶ τῶν | ἔρ‐
7γων γιγνώσκεται ὁ δημιουργὸς καὶ ἐκ τῆς τάξεως τῆς προ‐
7νοίας αὐτοῦ. καὶ ἐκ τούτου | ἔστιν γνῶναι, ὅτι ἔστιν τις ὑπερέχων τῶν ὁρωμένων. καὶ λοιπὸν φόβον λαμβάνο|μεν θεοῦ. ὁ φόβος
9τοῦ θεοῦ οὔκ ἐστιν παθητικός, οὔκ ἐστιν τρόπον τινὰ μορ‐
10μολυκεῖον. | ἐάν τις φοβῆται ἕνεκα τοῦ μὴ κολασθῆναι καὶ διὰ τοῦτο μὴ πράττῃ τὸ κακόν, οὔκ ἐς|τιν τέλειος φόβος.
11τοῦτον “ἡ τελεία ἀγάπη ἔξω βάλλει”. καὶ ἑρμηνεύει, τίνα ἐκβάλλει· “ὅτι | ὁ φόβος κόλασιν ἔχει, ὁ δὲ φοβούμε‐ νος οὐ τετελείωται ἐν τῇ ἀγάπῃ”. εἰ ὅλως φόβῳ | ἀπέχε‐
13ται τοῦ κακοῦ καὶ δοκεῖ ποιεῖν τὸ ἀγαθόν, οὐκ ἀληθῶς αὐτὸ ποιεῖ. ἐάν τις γοῦν λόγος | ἀπατηλὸς πείσῃ αὐτόν,
14ὅτι οὐκ ἔνι κόλασις, οὐ φοβεῖται τὸν θεόν. ἐν τοῖς δι‐
15ωγμοῖς γοῦν | κατεφρονήθη ὁ φόβος ἐκεῖνος, ἐπεὶ οὐκ ἦν
15ἐξ ἀγάπης.
15 ἐπερ( )· „ἀπὸ προσώπου αὐτοῦ“; | ἔλεγον, ὅτι ἐκ τῶν δημιουργημάτων ὁ δημιουργὸς κατα‐ λαμβάνεται, ἐκ τῆς τετα|[γμένης] δ[ιο]ι̣κ̣ή̣[σ]ε̣ω̣ς̣ ὁ ταξι̣‐
17ά̣ρ̣χης κα̣ὶ̣ π̣ανβ̣α̣σιλε̣ύς. καὶ τ̣ο[ῦ]τ̣ό̣ ἐ̣σ̣τιν τὸ φοβηθῆναι ἀπὸ̣ π̣ρο̣|σ[ώ]π̣ο̣[υ α]ὐ̣τ̣[οῦ] φα̣ντ̣α̣σ̣ί̣[α]ν .[.]..[...]υ̣δ̣[.. .....].[..... .].[.]ο̣.[..... .] ὡ̣ς̣ δ̣ὲ̣ | πολλάκις εἰρή‐
19καμεν, πρόσωπον αὐτο[ῦ] λ̣έ̣γ̣ε̣ι̣ τὸν υἱόν· ὡς γ[ὰ]ρ “χ[α]‐
20ρακτὴρ τῆς ὑποστάσεως | αὐτοῦ”, οὕτω καὶ „εἰκὼν τοῦ θε‐
20οῦ τοῦ ἀοράτου“ καὶ πρόσωπον αὐτοῦ λέγεται. | τὸ γενόμενον ἤδη ἔστιν, καὶ ὅσα τοῦ
21γίνεσθαι, ἤδη γέγονεν. ὡς ἐπὶ τῶν αἰσθητῶν | „τὸ γενόμενον ἤδη ἔστιν“· οἷ‐
22ον ἐὰν λογίσῃ δυνάμενον ὑπὸ θεοῦ γενέσθαι, „ἤδη ἔστιν“, | γέγονεν ἤδη. „καὶ ὅσα τοῦ γενέσθαι“, ὅσα πέφυκεν ὑπὸ
γένεσιν ἐλθεῖν, „ἤδη γέγονεν“, | ἵνα ᾖ τὸ τοιοῦτο· ὁ
24δημιουργὸς τοῦ παντός, ὁ ἀρχιτέκτων τῆς μακαρίας πόλε‐
25ως, | “ἧς δημιουργὸς καὶ τεχνίτης” ὁ σωτήρ ἐστιν, οὐ‐ δὲν ἔχει ἐνλεῖπον, ἀλλ’ οἷον ἐὰν εἴπῃς, ἤδη | γενόμενον
26εὑρίσκεται καὶ ἤδη ὑπάρχον ἐστίν. κἂν ποιῇ οὖν ἑκάστης ἡμέρας, ὡς | καὶ ποιεῖ, ἤδη ἔστιν ταῦτα, οὐ παραυτὰ γε‐
27νόμενα τὰ ὁμοειδῆ αὐτοῖς. καὶ ὅσα τοῦ γενέσθαι, | ἤδη γέγονεν.
28 οὐκ ἔστιν τινὰ {μὴ} ἐσόμενα, ἃ οὐκ ἤδη γέγονεν. ἀρ‐ χὴ τῶν ἐσομένων | τὰ παρόντα ἐστίν· κατὰ διαδοχὴν γὰρ
29αὐτῶν συνίσταται ταῦτα. |

90

καὶ ὁ θεὸς ζητήσει τὸν διωκόμενον. ἐπεὶ διὰ τῶν εἰρημένων εἰσηγίοχεν πρόνοιαν, | προ‐
2νοίας δέ ἐστιν καὶ τὸν διωκόμενον ζητῆσαι, ἵν’ ἐκτὸς τῶν διωκόντων ποιήσῃ, | ἐβεβαίωσεν τὴν πρόνοιαν καὶ
3διὰ ταύτης τῆς λέξεως. εἰ καί τινες ἀπατηλοὶ διώκουσίν τινας | διὰ “ψευδωνύμου γνώσεως” καὶ δογμάτων ἀθέων,
5ζητεῖ τοῦτον τὸν διωκόμενον | ὁ θεός. ἕως δὲ ζητεῖ αὐ‐
5τόν, πόθον αὐτοῦ ἔχει· ποθῶν δέ, ὃν ζητεῖ, ἔξω ποιεῖ
5τῶν διωκόντων. |
“ἐπὶ τοῦ νώτου μου ἐτέκταινον οἱ ἁμαρτωλοί, ἐμάκρυ‐ ναν τὴν ἀνομίαν αὐτῶν· | κύριος κριτὴς δίκαιος συνέ‐
7τριψεν αὐχένα ἁμαρτωλῶν”. καὶ λοιπὸν λέγει· “αἰσχυνθή‐ τωσαν | πάντες οἱ μισοῦντες Σιών”. εἰς νῶτόν εἰσιν τοῦ διωκομένου οἱ διώκοντες. | δεινὸν δ̣έ ἐστιν τοὺς ἀντι‐
10παρατεταγμένους πολεμίους κατ’ ὀφθαλμοὺς καὶ | πρόσω‐
10πον εἶναι. καὶ ἐπεί—ἵνα μείξῃ τῇ ἱστορίᾳ τὴν ἀναγω‐ γήν—βλάπτουσιν | ἐνίοτε οἱ πολέμιοι οἱ ἀόρατοι φαι‐ νόμενοι τὰς ὄψεις τῶν ὁρώντων—ὄψεις δὲ | λέγω τὰς τῆς
12διανοίας—, βλάπτει τὴν κοιλίαν—βάλλει γὰρ αὐτήν—, ὅταν δὲ ἀποστρα|φῇ τοὺς διώκοντας, εἰς νῶτον αὐτοὺς ἔ〈λ〉α〈β〉εν καὶ διώκουσιν μᾶλλον, οὐ | κρατοῦσιν, οὐ
14συνστάδην πολεμοῦσιν ὡς οἱ ἀντιπροσώπως ἑστηκότες. |
15καὶ ἔτι εἶδον ὑπὸ τὸν ἥλιον τόπον
15]ῆ] κρ[σ]εως, ἐκεῖ ὁ ἀσεβής, καὶ τόπον τοῦ ]ικαίου, | ἐκεῖ ὁ εὐσεβής.
16 τοῖς ἀνθρωπίνοις καὶ ἀδιαφόροις καταμίσγει καὶ τὰ | μὴ τοιαῦτα, ἵνα μηδὲ μόνα τὰ αἰώνια καὶ ὑπεραναβεβηκό‐ τα μηδ’ αὖ τὰ ἀν|θρώπινα καὶ κάτω ἐκλαμβάνωμεν ἐκ τῶν
18λόγων. ὑπὸ τὸν ἥλιον οὖν | εἶδον τόπον, ἔνθα ἔχει διάφορον
20τόπον ὁ ἀσεβὴς καὶ ἔνθα ὁ εὐσεβής. ἴσως τὸν | ᾅδην νῦν
20σημαίνει· εἰ γὰρ ὑπὸ τὴν σελήνην ἐστίν, δηλονότι καὶ ὑπὸ τὸν ἥλιον· | ἡ μὲν γὰρ σελήνη ἐν τῷ πρώτῳ κύκλῳ ἀπὸ τῶν κάτω ἐστίν, ἐν δὲ τῷ ἑβδόμῳ ἀπὸ τῶν | ἄνω. τὸν
22ἥλιον δὲ ἐν τῇ μέσῃ σφαίρᾳ λέγουσιν οἱ περὶ ταῦτα ἔχον‐ τες, ἵν’ ὥσπερ | δορυφορῆται ὑπὸ τριῶν καὶ τριῶν ἀστέ‐ ρων, τριῶν μὲν τῶν ἀνωτέρω | καὶ τριῶν τῶν κατωτέρω.
25ὁ μέντοι Ἀριστοτέλης ἐν τῷ Περὶ κόσμου ἐν δευτέ|ρᾳ
25σφαίρᾳ ἀπὸ τῶν κάτω τίθεται τὸν ἥλιον καινοτέρως τοῦτο λέγων· οἱ γὰρ ἄλλοι | πάντες μέσον λέγουσιν ὥσπερ δορυ‐

91

φορεῖσθαι τὸν ἥλιον ὑπὸ τῶν παρ’ ἑκάτερα | τριῶν. ὅπως
1ποτέ, κἂν ἐν δευτέρᾳ σφαίρᾳ ᾖ{ν} ὁ ἥλιος, κἂν ἐν τετάρ‐ τῃ, ἡ σελή|νη ὑπ’ αὐτόν {λέγουσιν}.
2 λέγουσιν δὲ ὑπὸ τὸν σεληνιακὸν τόπον εἶναι τὸν ᾅ‐ δην, | ὅθεν καὶ ἀϊδὴς καλεῖται· εἰς τὸν ἀφενγῆ γὰρ ἀέ‐ ρα ἐστίν. οἶδας, ὅτι τὰ ὑπο|κάτω φωτῶν προσεχῆ {οὐ} φω‐
5τίζονται ὑπ’ ἐκείνων. ὁ ἀὴρ οὖν ὁ περὶ τὴν | σεληνιακὴν
5σφαῖραν, ὁ κατωτέρω αὐτῆς, ἀφεγγής ἐστιν καὶ ἀϊδής. ἡ μέντοι | συνήθεια ἀπὸ τῆς γραφῆς κάτω λέγει τὸν ᾅδην καὶ ὑπὸ γῆν. καὶ ὥσπερ ἔλεγον, | ὅτι ὑπὸ τὸν ἥλιόν
7ἐστιν ὑπὸ τὴν σελήνην ὑπάρχων, οὕτω καὶ ὑπὸ τὴν γῆν 〈ὑπ‐ άρχων ὑπὸ τὸν ἥλιόν〉 | ἐστιν, ἐπεὶ ἡ γῆ ὑπὸ σελήνην
8ἐστίν. καὶ λέγεται πολλά, οἷον· „ἐκκαυθήσεται ἕως | ᾅδου κάτω“· καὶ πάλιν ἀνοιγείσης τῆς γῆς ἐπὶ Δαθὰμ
10καὶ Ἀβιρὼ λέγεται ὅτι· | „ζῶντες κατέβησαν εἰς τὸν
10ᾅδην“. ὅπως δὲ ἔχει ταῦτα, τέως οὐχ ἡμῶν ἐρευνᾶν | ἢ ὅτι
11τόπος ἐστὶν ἁπλῶς χωρητικὸς τῶν ἀπαλλαττομένων ψυχῶν ἀπὸ | τῶν σωμάτων, ἐξ οὗ συνάγεται, ὅτι μόνη ἡ τοῦ ἀνθρώπου ψυχὴ λογική ἐστιν χωριστὴν | ὕπαρξιν ἔχουσα.
13χωριστὴν δὲ ὕπαρξιν λέγω ἔχειν αὐτήν, ἐπεὶ ὑπάρχειν δύνα|ται καὶ χωρὶς σώματος. αἱ δὲ τῶν ἀλόγων συνσπαρεῖ‐
15σαι καὶ ἀπὸ σπερμά|των ἔχουσ〈αι〉 τὴν ἀρχὴν ἀχώριστοί εἰσιν τῶν σωμάτων· συνφθείρονται | τοῖς σώμασιν, ὥσπερ
16καὶ συνγίνονται. „εἶδον“ οὖν „ὑπὸ τὸν ἥλιον“—ἐκλημ|πτέον ὑπὸ τὴν
17σελήνην, ἐκλημπτέον ὑπὸ τὴν γῆν—“τόπον”, ἔνθα ψυχαὶ| ἀπαλλαγεῖσ[α]ι τ̣ῶ̣ν σ̣[ωμά]τ̣ω̣ν̣ δ[ι]ατρίβουσιν κατ’ ἀνα‐ λογ̣ίαν ὧ̣ν̣ ἔχουσιν | περὶ ἑαυτάς. λάβε μοί τι κοῦφον
20σῶμα, οἷον φελλόν, πρόσαψον αὐτὸ μολί|βδῳ, καὶ κάτω
20φέρεται· καίτοι τῇ φύσει κοῦφον ὂν κάτω φέρεται ἐκ τοῦ ἐξηρτη|μένου βαρέως. ἐὰν μέντοι ῥάκκος προσάψῃς αὐτῷ ἢ
21ἱμάτιον, οὐ φέρει αὐτὸν κάτω. |
τὰ πραττόμενα οὖν ὑπὸ τῶν λογικῶν ψυχῶν, τουτέστιν ὑπὸ τῶν ἀνθρώπων, | διαφορὰν ἔχουσιν, ὡς τὰ μὲν [α]ὐτῶν βαρέα εἶναι, τὰ δὲ κοῦφα. τὰ ἁμαρ|τήματα βαρέα ἐστίν.
25ἡ ἀνομία γοῦν ταλάντῳ μολίβδου παραβέβλη|ται. ἀμέλει
25γοῦν χωρητικοὶ τῆς ἀνομίας γενόμενοι {ἱμάτιον} “ἔδυσαν | ὡσεὶ μόλιβος ἐν ὕδατι πολλῷ”. ἄλλο〈σ〉 δὲ οὐχ ὡς ἐξηρτη‐ μένῳ μολίβῳ, | ἀλλ’, ὡς εἶπον, ῥάκκει μετεωρίζεται. ἀνωτέρω οὖν χωρητικαὶ αἱ ψυχαὶ | τῶν δικαίων εἰσίν,
28ἐν δὲ τοῖς κατωτέρω καὶ βαθυτέροις καί, ἵν’ οὕτω φράσω |

92

κατὰ τὴν γραφήν, “ἐν τῷ πυθμένι τοῦ ᾅδου” τυγχάνουσιν αἱ φαῦλαι ψυχαί. αὐτίκα | γοῦν ὁ πλούσιος καὶ ὁ Λάζαρος ἀμφότεροι γεγόνασιν ἐκ τοῦ βίου, ἔξω τοῦ | σώματος γε‐
3γένηνται· καὶ ὁ μὲν πλούσιος, ἅτε δὴ μολίβδου πεπληρω‐ μέ|νος, κάτω ἠνέχθη εἰς τὸν τόπον τῆς κολάσεως, ὁ δὲ
5Λάζαρος ἄνω ἐχώρησεν, | ἔνθα ὁ Ἀβραάμ· καὶ γὰρ ἐν τῷ ᾅδῃ διάφορα χωρία ἐστίν· καὶ ἔστιν ἀναπαύ|σεως ἐκεῖ τό‐
6πος καὶ ἄλλος καταδίκης. τοῦτο ἐν τῇ ἀποκαλύψει Ἠλία φέρεται. | διὰ τοῦτο καὶ ὁ μετανοῶν λῃστής, καίτοι οὐκ ἐν τῷ ᾅδῃ καταφερόμενος ἀλλ’ ἐν τῷ | παραδείσῳ, τότε
8ἠκολούθησεν τῷ σωτῆρι, ὅτε ὁ σωτὴρ ἤμελλεν εἰς τὸν κατα‐
χθόνιον | τόπον ἀπιέναι, “ἐν τῇ καρδίᾳ τῆς γῆς”· “σήμε‐
10ρον μετ’ ἐμοῦ ἔσῃ ἐν τῷ παραδείσῳ”· | ὡς καὶ τοῦ παρα‐
10δείσου παρακειμένου τῷ ᾅδῃ ἐνήγγιζεν, ἀνωτέρω δὲ χωρή‐
10σας. | καὶ θεώρει, ὅτι τοῦ ἀσεβοῦς τὸν τόπον ‘κρίσεως.‘ ὠ‐ νόμασεν. ἢ οὐκ ἦν ἐν κρίσεως | τόπῳ ὁ μὴ καλῶς τὸν
12πλοῦτον λαβών, ἀλλὰ καταφρονήσας τοῦ Λαζάρου καὶ εὐ|‐ τελίσας αὐτόν; οὐκέτι μέντοι ἐπὶ τοῦ εὐσεβοῦς εἴρηται ‘τόπος τῆς κρίσεωσ‘· οἱ γὰρ | ἀναλύσαντες καὶ σὺν Χρι‐
14στῷ ὄντες καὶ πρὸ τῆς ἀναστάσεως πόρρω εἰσὶν τοῦ τῆς |
15κρίσεως τόπου.
15ἐπερ( )· τόπον τοῦ ἀσεβοῦς καὶ τοῦ δικαίου ἕνα εἶ‐
15πεν; οἶδας, ὅτι ἔστιν | τόπος ἰσοδυναμῶν τῷ λεγομένῳ βαθμῷ. οὕτω γοῦν λέγομεν τόπον ἐπισκόπου, | πρεσβυτέ‐
17ρου καὶ τῶν ἄλλων· καὶ ὁ τόπος οὗτος οὔκ ἐστιν χῶρος, ἀλλὰ βαθμός τις | κατάλληλ[ο]ς τοῖς κατέχουσιν αὐτόν. οὕτω γοῦν καὶ ἐν τοῖς παιδευτηρίοις | λέγονται τόποι
19τινές.
19τόπος οὖν ἐστιν τοῦ ἀσεβοῦς ἡ ἀσέβεια. εἴρηται γοῦν |
20ἐν ψαλμοῖς· “εἶδον τὸν ἀσεβῆ ὑπερυψούμενον καὶ ἐπαιρό‐
μενον ὑπὲρ τὰς κέ|δρους τοῦ Λιβάνου· καὶ παρῆλθον, καὶ ἰδοὺ οὐκ ἦν, [ἐζ]ήτησα αὐτόν, καὶ οὐκ ηὑρέθη ὁ τό|πος
22αὐτοῦ”. ὅτε ἡ ἀσέβεια οὐκ ἔστιν οὐδὲ ὁ ἀσεβὴς εὑρίσκε‐ ται ἄλλο τι παρὰ τὸ εἶναι | ἀσεβής, καταλυθείσης δὲ
23τῆς ἀσεβείας οὐκ̣ [ἔ]στιν ὁ κατ’ αὐτὴν ποιός. οὐ λέγω | δέ, ὅτι οὐκ ἔστιν ὥστε μὴ ὑπάρχειν, ἀλλ’ ὥστε μὴ̣ ὑ̣πάρ‐
24χειν ἀσεβής.
25 οὕτω καὶ τόπος | τοῦ εὐσεβοῦς, ἐν ᾧ γενόμενος εὖ δι‐ άγει, ῥᾳστωνεύει μετὰ τῶν ὑπεραναβεβη|κυιῶν λογικῶν οὐ‐
26σιῶν. | ἐκεῖ εἶπα ἐγὼ ἐν καρδίᾳ μου· Σὺν τὸν
27δίκαιον καὶ σὺν ἀσεβῆ κρινεῖ ὁ θεός. „ἐν καρδίᾳ μου | εἶπον“, ὅτι τις διαφορά ἐστιν τοῦ εὐσεβοῦς καὶ τοῦ ἀσεβοῦς· οὐκ ἐν τῷ αὐτῷ | εἰσιν τόπῳ·
29ὁ θεὸς αὐτοὺς κρινεῖ. οὐκ ἐπελαθόμην οὗ ἀρτίως εἶπον,

93

ὅτι 〈οὐ〉 | κρίνεται ὁ δίκαιος· ἀλλὰ συλλήβδην εἶπεν, οἷον, εἰ μὴ μάτην ἐν ἄλλῳ τόπῳ ἐστὶν | ὁ δίκαιος καὶ
2ἐν ἄλλῳ ὁ ἀσεβής, κρίσει τοῦτο γίνεται, οὐχ ὡς ἔτυχεν, οὐ μέντοι κρίσει | ταύτῃ τῇ ἐξεταστικῇ τῶν πραττομένων, ἵνα ἀνταπόδοσις γένηται, ἀλλὰ τῇ δια|κρινομένῃ καὶ δια‐
4στελλούσῃ τοῦτον ἀπὸ τούτου.
5τὸ ‘δίκαιοσ‘ ὄνομα ὁτὲ μὲν | κατὰ παντὸς σπουδαίου
5τάττεται, ὁτὲ δὲ τοῦ δικαιωθέντος „διὰ πίστεως Ἰησοῦ Χριστοῦ“. | λέγω τὴν πρακτικὴν ἀρετὴν πολλάκις δικαιο‐ σύνην εἶναι· „δικαιοσύνην μάθε|τε ποιεῖν, οἱ ἐνοικοῦν‐
7τες ἐπὶ τῆς γῆς· πέπαυται ὁ ἀσεβήσ“. λέγεται δὲ δικαιο‐ σύνη, | ὡς εἶπον, καὶ ἡ ὀρθὴ πίστις, ἡ διάλημψις τῶν εὐσεβῶν δογμάτων ἡ προσήκου|σα.
9πολλάκις γοῦν διαστέλλεται ὁ ἀσεβὴς ἀπὸ τοῦ εὐσεβοῦς
10καὶ πάλιν ἀπὸ τοῦ δικαίου, | ὡς ταὐτὸν εἶναι δίκαιον
10καὶ εὐσεβῆ. κατὰ τοῦτο τὸ σημαινόμενον συνεχῶς ἐν ταῖς Παροι|μίαις, καὶ ἐν ταῖς ἄλλαις δὲ θεοπνεύστοις γραφαῖς τοῦτο γίνεται· ὅταν γὰρ λέγῃ | ἐν τῇ Γενέσει ὅτι· „μὴ
12ἀπολέσῃς δίκαιον 〈μετὰ〉 ἀσεβοῦς καὶ ἔσται ὁ δίκαιος ὡς ὁ ἀσεβήσ“; | δίκαιον ὧδε τὸν εὐσεβῆ λέγει τὸν δικαιω‐ θέντα „ἀπὸ πίστεως Ἰησοῦ Χριστοῦ“. ὅταν δὲ λέγῃ | πά‐
14λιν· „εἰ ὁ δίκαιος μόλις σῴζεται, ὁ ἀσεβὴς καὶ ὁ ἁμαρτω‐
15λὸς ποῦ φανεῖται“; δι|αστέλλει ὧδε τὸν ἁμαρτωλὸν ἀπὸ τοῦ ἀσεβοῦς, ‘ἀσεβῆν‘ λέγων ἐνταῦθα τὸν μὴ ὀρ|θῶς περὶ
16θεοῦ διαλαμβάνοντα, τοὺς αἱρεθικὴν γνώμην ἔχοντας, τοὺς | εἰδωλολάτρας, ‘ἁμαρτωλὸν‘ δὲ τὸν μὴ τοιοῦτον μέν, ἀλλ’ ἐχόμενον δῆθεν τοῦ θεοῦ, | παραβαίνοντα δὲ αὐτοῦ τοὺς
18θ̣ε[ί]ους νόμους.
ἐπεὶ διττή ἐστιν ἡ ἀρετή, πρακτικὴ | καὶ διανοητική,
19κυρίως ὁ τὴν διανοητικὴν ἀποβεβληκὼς ἀσεβής ἐστιν. |
20λέγεται δὲ καὶ ὁ τὴν πρακτικὴν ἀποθέμενος ἢ ἐκβαλὼν ἄλλῳ τρόπῳ πάλιν | ἀσεβής. καὶ τὸν ἀνελεήμονα [γοῦν] καὶ ἡ συνήθεια καὶ ἡ γραφὴ ἀσεβῆ λέγει τὸν μὴ | ἔχοντα
22σεβασμίαν διάθεσι[ν π]ρὸς τοὺς πέλας. ἐπερ( )· ἐνταῦθα ἅμα λέγει κρινόμε̣[νο]ν | τὸν ἀσεβῆ
23καὶ τὸν εὐσεβῆ;
23 διώρισεν [μ]ὲν τ̣[ό]τε ἀνωτέρω τοὺς τόπους—τάγμα‐ [τα] δι[ά]φ̣[ο]|ρα ἐλέχθη—, ἐνταῦθα δέ, εἰ ὑπὸ κρίσιν
24εἰσὶν ἀμφότεροι, ἕνα τόπον αὐτῶν λέγ[ει], ἕν[α δ]ὲ |
25οὐχ ὡς ἀτόμου τόπον· ὡς ἐὰν λέγω, ὅτι τόπος ἐστὶν ἡ γῆ λογικῶν καὶ ἀλόγων. εἶτα π[ά]λιν | λέγω {ἐγώ}, ὅτι
26τόπος ἐστὶν ἀνθρώπω[ν] ὁ γεωργούμενος, ὁ παραδείσῳ ἐοι‐ κώς, ἀγρία δὲ | ὕλη καὶ τὰ ἄλλα τῶν θηρίων καὶ κτηνῶν. ὅμως καθόλου λέγω τὴν γῆν τόπον εἶναι | ἀνθρώπων καὶ
28ἀλόγων ζῴων. |

94

ὅτι καιρὸς τῷ παντὶ πράγματι καὶ ἐπὶ
1παντὶ τῷ ποιήματι. τοῦτο λέγει, ὅτι ὅπου | καιρός, καὶ πρόνοια. ἀδύνα‐
2τον δὲ ἀπρονοησίας οὔσης καιρὸν εἶναι. ἐπεὶ τοίνυν | καιρὸς παντὶ πράγματί ἐστιν, πρόνοια ἔστιν. προνοίας
δὲ οὔσης ἔσται κρίσις. | διὰ τοῦτο κρίνεται ὁ ἀσεβὴς
4καὶ ὁ εὐσεβής, ὁ δίκαιος καὶ ὁ ἄδικος.
5ἐπερ( )· ἄνω “τοῖς πᾶσιν” | εἴρηκε τὸν ‘χρόνον‘,
5τὸν ‘καιρὸν‘ “παντὶ ποιήματι”· ὧδε καὶ “τῷ πράγματι
5καὶ ποιήματι”; | ἐλέχθη ἡμῖν τοῦτο, ὅτι ὁ χρόνος δύναται καὶ καιρὸς εἶναι, οὐκ ἀντιστρέφει δέ. | καιρὸν ἐνταῦθα λέγει τὸν †χρόνον ἄλλον† συναρμοζόμενον τοῖς ὑποκειμέ|νοις τῇ
8κρίσει. οὐκ ἀεὶ μένουσιν ἐν τῷ μὴ κρίνεσθαι, ὥσπερ τὸν πυρέττοντα | λέγω οὐκ ἀεὶ ἐν τῷ ἀτροφεῖν μένειν. τὸ δὲ
10οὐκ ἀεὶ ἀτροφεῖν τὸν πυρέττοντα οὐκ | εἰς χρόνον ἀφορῶν
10λέγω, ἀλλ’ εἰς τὴν διάφορον αὐτοῦ. κατάστασιν, ἥτις | ὡ〈σ〉ανεὶ καιρὸς αὐτοῦ ἐστιν. δύναται ‘πρᾶγμα‘ λέγειν ἐνταῦθα τὰ ἐπιτηδεύ|ματα,
12‘ποίημα‘ δὲ τὸν ἐπιτηδεύοντα ἄνθρωπον· καὶ γὰρ οἱ γραμ‐ ματικοὶ τὰ συμ|βεβηκότα ‘πράγματα‘ καλοῦσιν. λέγουσιν οὖν, ὅτι τὸ ὄνομα σημαίνει σῶμα | καὶ πρᾶγμα· καὶ λέγει
14{οἷον} σῶμα 〈οἷον〉 λίθον, ἄνθρωπον {σῶμα σαρκός}, πρᾶγμα
15δὲ παιδεία, |δικαιοσύνη. ἐκεῖνοι τὴν οὐσίαν ‘σῶμα‘ λέγου‐
σιν, τὸ συνβεβηκὸς ‘πρᾶγμα‘, ἅτε | οὐ τεχνολογήσαντες τὰ
16λογικά. καιρὸν εἶχον τοῦ μὴ κρίνεσθαι, ἀλλὰ αὐτεξου|σίως
17κινεῖσθαι καὶ πράττειν ἢ τὰ ἀγαθὰ ἢ τὰ κακὰ ἐπιτηδεύ‐ ειν, ἢ εἰς ἀσέβειαν φέ|ρ[εσθαι ἢ κα]ὶ̣ ε̣[ἰ]ς εὐσέβειαν.
18ἐπεὶ οὖν οὐδεὶς ἀεὶ οὕτω .ε.......ι καιρὸς παντὶ πράγμα|‐ τ[ι] καὶ τῷ ποιήματι τοῦ θεοῦ. |
20ἐκεῖ ε[ἶ] ἐγὼ ἐν καρδίᾳ 〈μου〉 περὶ
20λαλιᾶς 〈υἱ〉ῶν τοῦ ἀνθρώπου, ὅτι δια‐
20〈κριν〉εῖ αὐτοὺς ὁ θεός, καὶ τοῦ δεῖξαι ὅτι αὐτοὶ | κ]ήνη εἰσίν.
21 περὶ ἀνθρώπων εἰρηκώς τινα ..[..δί]καιον εἶναι καὶ ἀσεβῆ ἢ εὐσεβῆ καὶ | [.]ε̣... περὶ ἀνθρώπων μόνων ἀπαγ‐ γέλλεται τέ̣[ως] τ̣ῶν ἐπὶ γῆς· ὅτι γὰρ ταῦτα στρέ|φ[εται]
23καὶ περὶ τοὺς ἀγγέλους· “ἀγγέλων” γὰρ [“ἁμ]αρτησάντων ὁ θεὸς οὐκ ἐφείσατο”· | κ[άτω] ἔριψεν αὐτοὺς “ἀπολιπόν‐
25τας τὸ ἴδιον οἰκητήριον” εἰς τὸν ζόφον | [τοῦ] τ[αρ]τά‐
25ρου.
25 ἐπειδὴ δὲ περὶ τῶν ἐνταῦθά ἐστιν ὁ λόγος τῷ ἐκκλη‐ σι|[ά]ζ̣ο̣ν̣[τι], λέγω, ὅτι ὁ ἄνθρωπός ἐστιν ὑπὸ κρίσι[ν]. οὗτος δὲ ὁ ὑπὸ κρίσιν κατὰ τὴν | ψ̣υ̣[χ]ὴ̣ν καὶ τὸν ἔσω
27ἄνθρωπον καὶ τὰ ἐπιτηδεύματα αὐτοῦ κρίνεται. καθ’ ὃ δὲ | [θν]η̣τ̣ός ἐστιν καὶ σῶμα ἐπάγεται καὶ ἔχει σωματικωτέραν κατά|[στασιν], κοινωνεῖ πρὸς τὰ ἄλογα ζῷα. καὶ [λ]έγω·
30λάβε μοι ἄνθρωπον καὶ ἄλογον | [ζῷο]ν· κοινόν ἐστιν ἀν‐
30θρώπῳ καὶ ἀλόγῳ ζῴῳ τὸ ἀποθνῄσκειν, τὸ | ********
30Es fehlt die obere Hälfte von p. 95

95

(1*)

[...]....[ ca. 50 Buchst. ] |
2*λογισμόν. εἴρηται δὲ τοῦτο, ὅτι [τὸ αὐτὸ π]ρᾶγμα καὶ
3*τ̣[ὸ α]ὐ̣τ̣ὸ̣ νό̣η̣μ̣α διαφ[ό]|ροις ὀνόμασιν σημαίνεται. κ[ἂν
4*δια]φ̣ορὰ δέ ἐστιν τῶν φωνῶν, ἄλλος | ἄλλως λέγει τὴν γῆν καὶ ἕτερ[ος, ἑτέρω]ς αὐτὴν ὀνομάζει, ἓν μέντοι νόη|‐
5*μα ἔχουσιν. καταχρηστικώ[τερον ο]ὖ̣ν τῶν κτηνῶν ἐνταῦθα
6*εἴρη|ται ‘λαλιὰ‘ ἡ ἐξήχησις. ἔχει ἡ χ̣[ελιδὼ]ν̣ ἐξήχησιν
7*συρισμόν τινα καὶ | ἄλλο ζῷον ἄλλο ἔχει.
8*ἐν τῷ [λεʹ ψα]λμῷ ὁ ὑμνῶν τὸν θ(εὸ)[ν] | λέγει πρὸς αὐτόν· “ἀνθρώπους κ[αὶ κτήνη] σώσεις, κύριε. ὡς ἐπλή‐
9*θυνας [τὸ] | ἔλεός σου, ὁ θεός”. εἰ κυρίως ἀκ[ούεις
10*τῆ]ς σωτηρίας, οὐ δέχεται ταύ̣[την] | τὰ ἄλογα ζῷα· εἶπον γάρ, ὅτι ἀ̣[πόλλυνται] αἱ ψυχαὶ αὐτῶν σὺν τοῖς σώ‐
11*μα|σιν αὐτῶν. ἡ κυρίως δὲ σ[ωτηρία τοῦ] ἔσω ἀνθρώπου
12*ἅπτεται, ἥτις α[ἰώ]|νιός ἐστιν· „Ἰσραὴλ“ γ̣[ὰ]ρ „σώζ[εται ὑπὸ κ](υρίο)υ σωτηρίαν αἰώνιον“. καὶ π[...] |
12*Es fehlt die obere Hälfte von p.96

96

(1*)

[ ca.50 Buchst. ] “πορευ[θέν]|‐
2*τες εἴπατε τῇ ἀλώπεκι ταύτῃ”. δ̣[ύναταί τις] ἀποβαλεῖν
3*τὸ εἶναι ἀλώπηξ, | ἐὰν θελήσῃ· καὶ ἐξ ἵππων θηλυμ[ανῶν],
4*ὅτε σωφρονοῦσιν, οὐκέτι ἵπποι | [εἰσί]ν. καὶ ἡ κυρίως τῶν κτην[ῶν σω]τηρία αὕτη ἐστίν.
5*καὶ ἐνταῦ|θ̣[α ο]ὖν περὶ τοῦ οὕτω κτήνους λέγ[ει, οὐ
6*τοῦ ἀ]ν(θρώπ)ου τοῦ τηρήσαντος τὸ „κατ’ εἰκό|[να“, οὐ] τοῦ κατὰ λόγον πάντα ἐν̣[εργοῦν]τος. καὶ ἐπεὶ τρεπτή
7*ἐστιν ἡ φύσις | [τῶ]ν̣ ἀνθρώπων καὶ οὐδὲ ὁ ἐν ἀρετῇ [πάν‐
8*τω]ς μένει ἐν ταύτῃ—ἐὰν γὰρ ῥᾳθυμή|[σῃ, ἀ]π̣οπίπτει αὐτῆς—καὶ ἐξ ἀσε[βοῦς εὐσ]ε̣βὴς γίνεται, λέγει οὖν, ὅτι
9*ἐπέ|[στη]σ̣α περὶ τῆς ἑκατέρων φύσε[ως καὶ ἐπ]έστησα, εἰ
10*πάντως ὁ ἄνθρωπος ἀνα|βαίνει ἄνω καὶ τὸ κτῆνος [κατα‐
11*βαί]ν̣ει κάτω· οὔκ ἐστιν ἀναγκαῖον |—[τέω]ς κατὰ τὴν ἀλληγορίαν λ[έγω—, ἐπεὶ γί]ν̣εται ἔνπαλιν· ἐτύγχανεν |
12*[δίκαιο]ς̣ καὶ εὐσεβὴς ὁ Ἰούδας, ἐ̣[τύγχανεν] κτῆνος ὁ

97

λῃστής, καὶ οὐδὲ ὁ Ἰούδας | [ἀνέβη εἰς ἄνω οὐδὲ] κάτω
1ἔμεινεν ὁ λῃστής, ἀλ[λ]ὰ̣ τ̣[ὸ] τ̣[οῦ] λ̣ῃ̣[στοῦ] πνεῦμα ἀν‐ έβη εἰς ἄνω, | [τὸ Ἰούδα δὲ κατέβη] κάτω. νῦν δὲ τὸ πνεῦμα ἢ τὴν γνώμ̣[ην] λ[αμ]βάνομεν ἢ τὴν ψυχὴν | [τὴν
3λογικήν· περὶ ἀ]μφοτέρων γὰρ ἀληθὴς ὁ λόγος. λέγει οὖ[ν, ὅτι “δεί]κνυμι τοὺς ἀνθρώπουσ”| [κατὰ
4τὸ ....... λο]γ̣ικώτερον μέρος, “ὅτι κτήνη εἰσίν”. κ̣[α‐
5τ]ὰ [τ]ο̣ῦτο οὖν διακρί[ν]ονται | [καὶ ὑπὸ κρίσιν εἰ]‐
5σ̣ίν—τέως οὐ τὴν ἀναγωγὴν νῦν λ[έγω, ἀλλ]ὰ τὴν ἱστο‐ ρίαν—· μ̣ὴ̣ γὰρ | [κρίνεται ὁ ἵππο]ς περὶ ἀκολασίας, ὅτι θηλυμαν[ής] ἐ̣σ̣τ̣ι̣[ν], ἢ ὁ ἀλώπηξ περὶ πα|[νουργίας ἢ ὁ
7ὄφις] περὶ το〈ῦ〉 κατωφε̣[ρ]ὴς εἶναι. οἱ δὲ [ἄν(θρωπ)]οι [οἱ] διὰ ταῦτα τὰ ἤθη τῶν | [..... ..... .. ὁ]μ̣ωνύμως αὐτοῖς καλούμενοι κ[ρί]ν̣ονται καὶ δύνανται καὶ | [.....
9..... λαλ]ι̣ὰν ἔχειν.
9εἰ μέντοι λάβοις τὸ ἄ[λογ]ον ζῷον, τὸ κτῆνος, καὶ |
10[..... ..... ...]ν, ποῖον ἀναβαίνει ἄνω καὶ ποῖον [μή —τέω]ς̣ οὐ κατὰ τὴν γνώμην | [λέγω ἢ κατὰ τὴν ψ]υχήν—,
11ποῖον ὑγιαίνει καὶ ποῖον ν[οσεῖ]· ἑκάτερα γὰρ δεκτικά εἰ|[σιν τῶν τοιούτων.] καί εἰσίν τινα ἐπιτηδεύματα, ἃ [μό]νο[ν τ]ῶν ἀνθρώπων ἅπτεται. | [..... ..... . οὐ]χ
13ὑπάρχει ἀλόγῳ ζῴῳ τὸ οἰκοδομ̣[εῖν], εἰ μ[ὴ] ἄ̣ρα κατάλλη‐ λον οἰκο|[δομ—..... .... λ]έγεται γὰρ καὶ ἡ χελιδὼν
15οἰκοδο[μῆσαι, οὐ] μέντοι οἰκοδομοῦσιν | [..... .....
15...] τ̣ὰ ἄλογα ζῷα.
15ἐπερ( )· πρὸς ἀναγωγή[ν; ὡς] εἶπον, εἰσίν τινες ἄνθρωποι, | [οἳ κατὰ τὴν ψυ‐
16χ]ὴ̣ν καὶ τὸν τρόπον τοῦ ἔσω ἀνθρώπου λ̣[έγονται] κτήνη .το.ι διὰ βρα[.]υ|[..... ..... ..... ..... ..... .....]
17κ̣μ̣η̣[..... ..... ....] ἀ[τ]ελεστερ̣[.. δ]ὲ̣ | *******
expEs fehlt die untere Hälfte von p.97

98

ἐντρεχέστεροι καὶ κινήματα λογικὰ ἐνφαίνοντες· καὶ ἄ[δη‐ λον, εἰ ὁ κατὰ] | φύσιν σοφός, ὁ οὕτως ἐντρεχής, εἰ ἀρε‐ τῆς μεταποιήσεται ὥστε μ̣[ηκέτι εἶναι κτη]|νώδης πάντα,
3μένει κάτω· ἐνίοτε γὰρ τῇ πράξει ἀρίστῃ ἀνα[βαίνει εἰς ἄνω. καὶ] | τῷ [ὄ]ν̣τι αἱ ψυχαὶ αἱ τῶν εὐποιῶν ἐξερχόμε‐
5ναι ἐκ τῶν σωμ[ατικῶν οὐκέτι] | ταραχῶν πληροῦσιν τὸν βίον· δυνάμει τοῦτο λέγων, ὅτι πο̣[νηραὶ ἦσαν ἢ αὐ]|ταὶ
6ἢ τὰ αὐτὰ ταῖς πονηραῖς δυνάμεσιν ἐνεργοῦσαι. τοῦτο ο[ὖν ὁ σ(ωτ)ὴρ ᾐνίξατο] | ἐρχόμενος ἀπὸ τοῦ
7ὄρους τῶν ἐλαιῶν κ̣α̣ὶ̣ καθίσας ἐπὶ τὸν π̣[ῶλον· ἐπιβὰς γὰρ] | τῷ πώλῳ οὐκέτι ἄλογον αὐτὸν ἤασεν· ἄνθρωπος ἀπὸ ὄνου γέ‐ γο[νεν, ἀπὸ ἀτελοῦς] | γέγονεν τέλειος· πῶλος γὰρ ἦν ἄρ‐
9τι κληθείς. |
10καί γε αὐτοῖς συνάντημα υἱῶν τοῦ ἀν
10θρώπου καὶ συνάντημα τοῦ κτήνου, συνάντημα ἓν] | αὐτοῖς· ὡς ὁ θάνατος
11τούτου, οὕτως ὁ θάνατος τούτου. ἐπερ( )· [“καὶ τοῦ δεῖξαι] | ὅτι αὐτοὶ κτήνη εἰσίν;”
12 κατὰ τὸ ῥητόν· “ἐν τῇ καρδίᾳ”, φησίν, τῇ ἡμετ[έρᾳ, ἥτις ἐστὶν] | ὁ νοῦς, “εἶπον περὶ λαλιᾶς τῶν υἱῶν τῶν ἀνθρώπων”. τοῦ κτήνου[ς ..... .. περὶ] | λαλιᾶς εἰπεῖν,
14ἧς αὐτοὶ προφέρονται οἱ ἄνθρωποι. καὶ τὰ κτήνη ο.[.
15..... ἐγγράμ]|ματον φωνὴν σημαντικὴν πραγμάτων καὶ νο‐ ημάτων τ̣[..... ..... ...] | μόνον ψόφον ἄσημον ε[.]ιτ.
16[..]ερε[..].[ *********************
16Es fehlt die untere Hälfte von p.98

99

[..... .... τὰ κτήν]η ζῷα θνητὰ ἄλογα, οἱ ἄγγελοι ζῷα ἀθ[άνατ]α λογ̣ι̣κά εἰσιν, | [ὁ ἄν(θρωπ)ος ζῷον θνητὸν λο‐
2γι]κόν. κοινὸν δὲ ἀλόγου ζῴου τὸ θν[ητόν. κ]α̣ὶ̣ ὅσον ἐ‐ [πὶ τῷ] | [θνητῷ μὲν συγγενὴ]ς̣ λέγεται τοῖς ἀλόγοις, ὅσον δὲ ἐπὶ τῷ λογι[κῷ, τοῖς] ἀθανά̣τ̣ο̣[ις]· | [τὸ μὲν
4γὰρ εἶναι λο]γ̣ικὸς καὶ ἄγγελος ἔχει.
5κατὰ τὸ αἰσθητ̣[ικ]ώ̣τερον οὖν κ..... | [..... ..... .
5ὁμοο]ύσιός ἐστιν τῶν ἀλόγων. ἃ δὲ δέχε[ται] τ̣ῶ̣ν ζῴω̣ν̣ μ̣η̣|[δὲν ἄλλο τῶν θνητῶ]ν̣, δέχεται ὁ ἄνθρωπος· δύναται τελειοῦ̣[σθ]α̣ι̣ ἡ̣ ψυχὴ κατὰ τό γ̣ε̣ ἐ̣|[φικτὸν αὐτῇ ὡς ὁ θ(ε‐
7ὸ)ς κ]αὶ ὁμοιωθῆναι αὐτ〈ῷ〉 κατὰ τὸ δυνατ̣ό̣ν̣. [καὶ] ὁ ἄγ‐ γελος δεκτικ̣ό̣ς̣ | [ἐστιν τελειώσεως] καὶ πέφυκεν πρὸς τὸ ὁμοιοῦσθαι [δεσ]π̣ότῃ κατὰ τὸ δυνατ[όν]. | [.....
9..... . λέγο]μεν περὶ ἀνθρώπων καὶ ἀγγέλων το... ..
10και..ητικὸν ..| [..... ..... .....]λ̣ων ἀγγέλων. καὶ ὅταν λέγωμεν [...]κον ἀνθρώπου, ο.... | [..... .....
11.. λο]γικόν, † διὰ τῶν † δὲ ἀπὸ τῶν κτην[ῶν αὐτόν]. ὅσα οὖν ὑπάρ|[χει αὐτῷ καθ’ ὃ λογι]κός ἐστιν, οὐχ ὑπάρχει
12τῷ ἀλόγῳ. [ἀνὰ μ]έρος οὖν ὁτὲ μὲν | [διαστέλλει τὸν] ἄνθρωπον
13τῶν ἀλόγων ζῴων, ὁτὲ δ[ὲ ἑνοῖ αὐ]τοῖς αὐτόν. ὅταν δὲ | [λέγῃ, ὅτι “συνάντ]ημα ἓν” τῷ ἀνθρώπῳ καὶ τῷ κτήν[ει,
15συνάντ]ημα ἐκεῖνο λέ[γει, ὃ] | [συναντᾷ οὐ τῷ λογι]κῷ,
15ἀλλὰ τῷ σώματι τῷ ἐκτ̣ό̣ς̣ [..... ..... ...]το[....] | [..... ..... ... συ]νβεβηκότα. ἀμέλει γοῦν περὶ̣ α̣[.... ..... ..... .....] | λέγει ὅτ̣ι̣ [..... ...] ..... ..... ..... ..... ..... [..... .....]. εἶπεν |..... .....
18..... ..... [..... ..... ..... ..... ..... .....]..ον|‐ των καὶ ἐπιτηδ[ει]ότητος καὶ μετὰ λε̣.[..... ..... ο]ὐ
20‘σῶμα‘, ἀλλὰ ἁπλῶς ‘ἐν σώ|μα̣τι‘. ἀνὰ μέρος δὲ διαστέλλει τὸν ἄνθρωπον ἀ̣[πὸ τῶν ἀλόγ]ων καὶ πάλιν συνενοῖ αὐ|τὸν
21αὐτοῖς κατὰ τὰ κοινά.
21καί γε αὐτοῖς συνά[ντημα υ]ῶν τοῦ ἀν‐ θρώπου καὶ συνάντημα | τοῦ κτήνους.
22 ἰδοὺ τὸ κοινὸ̣ν αὐτῶν· ἃ [συναντᾷ το]ῖς κτήνεσιν, συν‐ αντᾷ καὶ τῷ | ἀ̣ν(θρώπ)ῳ, οὐ μὴν ἃ συναντᾷ τῷ ἀ̣ν(θρώπ)ῳ, συναντᾷ [τοῖς κτ]ή̣νεσιν. ἡ κρίσις οὖν ἡ καθό|λου ἡ εἰσ‐
24άγουσα εἰς τὰς ἐπαγγε[λ]ίας καὶ κ[ατακρίνουσα] εἰς τὰς
25κολάσεις οὐ περὶ τῶν | κοινῶν ἐστιν παρὰ τὰ κτήνη, ἀλλὰ τῶν [κοινῶν] ἀνθρώπου καὶ ἀγγέλων· ὥσπερ | [γὰ]ρ̣ ἄνθρω‐
26ποι εἰσάγονται εἰς βασιλείαν οὐρανῶ[ν καὶ ἐν τοῖς] οὐ‐ ρανοῖς δύνανται δια|[τ]ρ̣ῖ̣ψαι, οὕτω καὶ ἄγγελοι, καὶ ὡς
27καταδικάζονται [ἄν(θρωπ)οι, οὕτω] καὶ ἄγγελοι. μὴ ἄρτι ὃ συνα̣ντ[ᾷ τῷ] ἀνθρώπῳ καθ’ ὃ ὁμοιοῦται τῷ θεῷ, | [καὶ]
28τῷ κτήνει συναντᾷ.
28 τοῦτο εἶπον εἰ[ς τ]ό· [„τίς οἶδεν], εἰ τὸ πνεῦμα ἀναβαίνει τοῦ ἀνθρώπου | [καὶ] τοῦ κτήνους καταβαίνει“;
29καὶ ἔλ[εγο]ν [τό]· „ἀνθρώπους καὶ κτήνη σώσεις, κύριε“.
30δυνα|[τὸ]ν̣ δὲ κατὰ τὸ πρόχειρον καὶ περὶ τούτω[ν τῶν

100

ἀλό]γ̣ων κτηνῶν εἰρῆσθαι | [ὅτι] τρόπ̣[ο]ν τινὰ [σωτη]‐
1ρ̣ί̣[α αὐτ]ῶ̣ν ἐ̣σ̣τιν τ̣ὰ ἐκ πρ̣[ον]οίας θεία̣ς κ̣[..... ..... .....] | ..[.] δι̣δ̣[ο]ὺς γὰρ ὁ θεὸς [..... . τροφ]ὴ̣ν
2..... .[..].εντ[...] ἐ̣στ̣ι̣ν κ[..... ..... .....] | [.... κοσ]μ̣ικοῖς κ[α]ταστ̣ή̣[μ]α̣σιν καὶ ἄν̣(θρωπ)οι κα̣[ὶ ..].. ζῷα α[..... ..... .....] | [..... ..]ο δ̣ύ̣ναται̣
4κατὰ ε[..... ..]... κατὰ τ[...]..... ...[..... .....
5.....] | [..... ..] σ̣ωτηρ[ία ...].νδ̣[.]..τ[....]...[.]αρ .ω[...]α̣πο̣..σ̣τ̣.[..... ..... .....] | [..... ..] τ̣α̣ύτ̣ης
6τῆ̣ς̣ [σωτ]ηρ[ίας τὰ] κ̣τ̣ή̣ν̣η̣ μετέ[χει] ..... ...ν[..... ..... .....] | [..... ..].κτήνη· ἄν(θρωπ)[ο]ι γὰρ [..... ..]ι̣ οὕτω ..... ..... .[..... ..... .....] | [..... ἀν]‐
8(θρώπ)[ο]υ καὶ κτήνο[υ]ς [..... ..]...ν̣[.]ς̣ το[ι]οῦτο̣ν̣
[..... ..... ..... ..] | [..... ..]ς τὸ μεθύε̣[ιν] επ[.]
9ε̣[..... ..]ν̣ καὶ τὸ κτ̣ῆνο[ς].[..... ..... .....] |
10[....]τ̣[...]. ἀ̣θά̣ν̣α̣τόν̣ [ἐ]σ̣τιν .[..... .] ὅ̣τ̣ι̣ κατ̣ὰ̣ τὴν [ἀ]να̣[γ]ω[γὴν ..... ..... ..] | [..... . τ]ὰ̣ γι‐
11νό̣μ̣ε̣ν̣[α] .[....]εξου[.....]....[.] κατ̣ὰ̣ ἀλλη̣[γορίαν ..... ..... ..] | [..... ..]ν ἄν(θρωπ)ο̣ς ....[..
12[..... .]..ω̣.. .ν̣[.].ο.[..... ..... ..... ...] | [..... ..]....εν..... ..... ..... ..νοι̣[.] ἐσ̣τ̣ι̣ν ....[..... ..... .....] | [..... ..... ..... .....
14..... ..]κτην[...]..... ....[..... ..... ..... ...] |
15[
] [..... ..... ..... ..... ..... ..... ..]α̣ρ̣ον [?] ἐστιν [.].. ο̣ὗ̣τος δ̣ι̣ὰ τῆς ..[....] | πυρὸς ὑπὸ ἄλλων .τ̣[..]
17..[... δύνατα]ι καὶ τῷ κτή̣νει συνβῆναι. ὡς ὁ θάνατος το[ύτου], | οὕτως ὁ θάνα‐
18τος τούτου.
18 εἰς τοῦτο μόνον σκοπεῖ· ὁ γὰρ λέγων ταῦτα οὐκ ἔχει ἀνηγμέν̣η̣[ν] | διάνοιαν, οὐκ οἶδεν διαφορὰν λογικοῦ καὶ
20ἀλόγου, ἀλλὰ τοῖς φαινομέν̣οις ἐπ̣ι̣|βάλλει· ἐπεὶ ἐὰν τὴν
20φύσιν ἐξετάζῃς τοῦ θανάτου, οὐχ ὡς θάνατος τοῦ ἀνθρώπου ὁ τοῦ [ζῴου] | ἐστίν· ὁ μὲν γὰρ τοῦ ἀνθρώπου δι̣α̣ι̣ρεῖ τὴν ψυχὴν ἀ̣πὸ τοῦ σώματος, καὶ διαιρεθεῖ̣[σα] | μένει ἐν ὑπάρ‐
22ξει. ὁ δὲ θάνα̣τ̣ο̣ς̣ ζῴου συνφθείρει τῷ σώματι τὴν ψυχήν, ἐπεὶ καὶ [?] | συνεσπάρη. καὶ πνεῦμα ἓν τοῖς πᾶσιν· {καὶ τί ἐπε‐
24ρίσσευσεν ὁ ἄνθρωπος παρὰ τὸ κτῆνος;}
25ὁ τὴν δόξαν ταύτη̣[ν] | νομίζων ἐν ταύτῃ τῇ ζωῇ ἤλ‐
25π̣ι̣κ̣ε̣ν, καθ’ ἣν ἐλεεινοὶ πάντες οἱ ἄνθρωποί εἰσιν· καὶ | πνεῦμα λαμβάνει οὐκ ἄλλο [τι] ἢ τὴν ἐ〈κ〉πνοὴν καὶ ἀνα‐ πνοήν, τὸ σωματικώτε|ρον πνεῦμα—κοινὸν γάρ ἐστ̣ι̣ν καὶ
27τοῦτο ἀνθρώπων καὶ κτηνῶν—, οὐ τὸ τῆς ψυχῆς, οὐ τὸ τῆ[ς] | γνώμης· εἶπον γὰρ πολλάκις, ὅτι σημαίνει ποτὲ

101

τὸ πνεῦμα τὴν ψυχήν | [..... ..... ...] λέγει καὶ τὴν
1[γ]νώμην δ[.].δ.[..... ..... ..... ..... ..... ..] | [..... ..... ...] οὐκ ἔχει τοῦτο τὸ πνεῦμα τὸ κτῆνο[ς. ὅταν ἀπ]οθ̣άνῃ [..... ..... ..] | [..... ..... . π]ν(εῦ‐
3μ)α εἰς το.[...].... θάνατον, ἀ[λλ]ὰ̣ τὸν κοινὸν [...]. [..... ...] | [..... ..... ...]ς̣ λογικ[.. ἁ]πτόμε̣νο̣ν,
5[π]ε̣[ρ]ὶ̣ [οὗ] εἴρηται· “ἡ ἁμ[αρτία ἀποτελεσθεῖ]|[σα ἀ‐
5ποκύει θάν]ατον”, κ[αί]· “ψυχὴ ἡ ἁ[μ]α[ρτάνουσα], αὕτη ἀποθα[νεῖται” ..... .....] | [..... ..... . τὸ] κτ[ῆ]νος
6[ο]ὔκ ἐστιν [ἄ]λ[ογον] ζ̣[ῷ]ο̣ν, ἀ̣λλὰ ἄν(θρωπ)ο̣ς .[..]. [..... ...] | [..... ..... ...].κ̣[.]ς̣ ὁ̣ τ̣ὰ̣ς̣ μ̣ι̣.[..... ...] λ̣ογικὰ κινήμα̣τ̣α̣ ε̣[..... .....] | [.... .....
8...]κ[.]ν κ̣αὶ [τ]ὰ ἄλλα .[.... ζῴ]ῳ̣ τῷ̣ ἀ̣λόγῳ [..]..ω̣ [..... .....] | [..... ..... .....]νο̣ν̣...[..]ο̣[...].....
10...[...]φις .[..... ..... ...] | [..... ..... ..] ὅ̣τ̣α̣ν
10μετανοη̣σ̣η̣τ̣ε.[...]..κ[.].θ[....]ν̣..η̣[..... ..... ...] | [..... ..... ..... ..]..ουμεν.....[..... .....]..εντ. .....[....]ον..αι̣ | [..... ..... ..... .. ἀ]π̣όλλυσι̣ν̣ ψυ‐ χὴ̣ν̣ .[..... ..... ..... ..... .....] | [..... .....
13.....]το α... δικαίου [..... ..... .....]..κ̣α̣ι̣[..... .....] | [..... ..... ..... .]....ιο..... ...[ |
15[
]
[
] [.]ον θάνατον ὡς οτ...[..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... .....] | ο̣ὕτω ἀκολουθεῖ κατὰ τὴν κίνησι[ν] τὴν π̣ρ̣[οα]ι̣ρ̣[ετικὴν ..... ..... .....]|[.]ο̣ν κατὰ μετα‐
19βολὴν προαιρεσε.... [ὡς] γὰρ ἐὰν λέγω, ὅτι πέφυκεν πρὸς |
20[τ]ὸ δέ̣χεσθαι θάνατον ὁ ἄνθρωπος καὶ τὸ κτῆνος, οὐ πάν‐ τως τὰ εἴδη λαμβάνο|μεν, οὕτω οὖν ὡς προαιρετικός ἐστιν ὁ θάνατος τοῦ ἀνθρώπου, οὕτω καὶ τούτου | [τ]οῦ κτήνους
22τοῦ κατὰ ἀλληγορίαν. καὶ ἄλλο δέ· ε̣ς̣.α̣ κατὰ ἀλληγορίαν λεγομε|.. .χ̣ε̣τ̣ικά
23ἐστιν· καὶ ὁ ἄνθρωπος ὅταν ἀποβάλῃ τὴν ἀνθρωπίνην ζωὴν ταύτην | [τ]ὴν καθ’ ἣν ἄνθρωπος, γίνεται θεός. οὗτος ὁ
25θάνατος καλός ἐστιν. ἡ τροπὴ αὐτοῦ | ἡ̣ προαιρετικὴ ὁτὲ
25μὲν εἰς κτηνώδου〈σ〉 τρ̣όπον α[ὐ]τ̣ὸ̣ν ἄγει, ὁτὲ δὲ εἰς θεϊ‐ κὴν κατά|σ̣τασιν. καὶ ἐὰν πολλὰς δέχηται μεταβολάς, πολ‐ λοὺς θανάτους ὑφίσταται· | καὶ ᾗ μὲν ἐπὶ τὸ κρεῖττον,
27ἐπαινετοί εἰσιν, ᾗ δὲ ἐπὶ τὸ χεῖρον, φαῦλοι καὶ ψεγό|‐ μενοι.
28 ὁ ἀπό τινος καταστάσεως τρεπόμενος πρῶτον ἐν λο‐ γισμοῖς | δ̣έχεται τὸν θάνατον· οἷον σώφρων τις πρότερον

102

ὑπάρχων γέγονεν ἐν | [ἀκολασίᾳ] δ̣[ι]ὰ γ̣υναι̣κός· τρόπον τινὰ τέθνηκεν ἀπὸ τοῦ σώφρ[ονος. ὁ θάνατος] | [τέλος]
2ἐστὶν καὶ ἀρχή. | [καὶ τί ἐπερ]σσευσεν ὁ ἄνθρωπος παρὰ
3τὸ κτῆνος; οὐδέν, ὅτι τὰ πάντα ματ[αι‐
3ότης.] |
[πρὸ]ς τὸ ῥητόν· ᾗ πεινᾷ καὶ διψᾷ καὶ ῥιγοῖ καὶ ὀχλεῖ‐
5ται ὑ[πὸ ..... ..... ...] | [ὑφί]σταται δὲ καὶ τὸ κτῆ‐
5νος ταῦτα, καὶ ᾗ νοσεῖ ἄνθρωπος καὶ τ.[..... ..... ...] | [δοκ]ε[ῖ] μηδὲν περισσευκέναι παρὰ τὸ κτῆνος. ὁρᾷ ὁ ἄν(θρωπ)[ος ..... ..... ..] | [ἐν]ίοτε ὀξυωπέ‐
7στερόν ἐστιν τὸ κτῆνος τοῦ ἀνθρώπου καὶ [..... ..... ...] | οὐ κατὰ τοῦτο οὖν ὁ ἄνθρωπος ὑπερέχει τῶν κτη‐ νῶν οὐδὲ .[..... κρεῖττον] | γ̣ὰ̣ρ αὐτοῦ ἅπτεται, γεύεται,
9ὀσφραίνεται, ἀκούει, βλέπει καὶ τ[..... ..... ....] |
10ἐπερ( )· „ὅτι τὰ πάντα ματαιότησ“;
10 κατὰ τοῦτο, οὐ κατὰ τὴν οὐ[σίαν αὐτοῦ ὁ ἄν(θρωπ)ος] | ματαιότης ἐστίν· ο[ὐ γὰρ] εἰς τὸ μὴ ὂν καταστρέφει, οὐ περ[ιγράφει αὐτὸν ὁ] | θάνατος ὥστε μη[κέτι] εἶναι. κατὰ τὰ αἰσθητικώτερα [οὖν, καθ’ ἃ τὰ πάντα] | ματαιό‐
13της εἰσίν, [οὐ μ]ένοντα, τρεπτά εἰσιν, ἀλλοιωτά [εἰσιν, μηδὲν δοκεῖ] | ὁ ἄνθρωπος περισσεύ[ειν παρὰ τ]ὸ κτῆνος.
14ἐπερ( )· οὔκουν ἐστὶν [„τὰ πάντα ματαιότησ“;] |
15 λαμβάνω τὴν [..... ..... ..]ι ὁ ἄνθρωπος διὰ τὸ κτῆνος ο[..... ..... .....] | κατὰ τὴν .η̣[..... .....
16κα]τ̣ὰ τὴν ἀνηγμένην θ̣[ε]ωρίαν. | [τ] πάντα εἰ[ς τόπον ἕνα· τὰ π]άντ]
17ἐγένετο ἀπὸ τοῦ χοός, καὶ τὰ πάντα ἐπιστρέ|φει εἰς τὸν χοῦν.
18 κατὰ τοῦτο πάλιν, κατὰ τὴν κοινὴν φύσιν τ̣ῶ̣[ν] | θνητῶν, καὶ „πάντα εἰς τόπον ἕνα“ ἐστίν. ἐν τῷ περὶ
20γῆν τόπῳ εἰ̣[σὶν] | καὶ οἱ ἄνθρωποι καὶ τὰ ἄλογα ζῷα.
οὐ γίνεταί ποτε ἐν οὐρανῷ ἢ ἐν ὑ̣ψ̣[ηλο]|τέρᾳ χώρᾳ τὸ
21κτῆνος· ὁ ἄνθρωπος γὰρ γίνεται οὐχ ᾗ πάλιν οὕτως ἐσ̣τ̣ὶν [ὡς τὰ] | κτήνη, ἀλλ’ ᾗ ὁμοούσιός ἐστιν ταῖς λογικαῖς
22οὐσίαις. λοιπὸν ο̣[ὖν τὴν] | γένεσιν αὐτῶν λέγει ἁπάντων κα‐ τὰ τὸ σωματικόν· ἀπὸ τοῦ χ[οὸς] | γέγονεν· ἡ ψυχὴ γὰρ
24οὐκ ἀπὸ τοῦ χοός ἐστιν, κἂν μαίνωνταί τινες· ἴδε· ο̣[ὗ‐
25το]ι̣ | τίθενται αὐτὴν συνσπειρομένην, καὶ σχεδὸν πάντες οἱ κακόδοξοι τοῦτο | φρονοῦσιν. οἱ Ἱερακαῗται γοῦν λέγουσιν, ὅτι συνσπείρεται καὶ συναπόλλυται | ἡ ψυχὴ
27τῷ σώματι, καὶ οἱ λεγόμενοι Στρατιῶται ἐκεῖνοι μάλιστα καὶ οἱ Σι|μωνιανοὶ 〈οἱ〉 ἀπὸ τοῦ μάγου Σίμωνος οἱ καλού‐

103

μενοι νῦν “ψευδαπόστολοι” | [καὶ ὅσοι ἄ]λλως κακὴν δό‐
1ξαν ἔχουσιν. ἐπερ( )· “καὶ τὰ πάντα [ἐπι|στρέφει εἰς τὸν] χοῦν”;
2 ἐπεὶ ὡς ἡ ζωὴ ἡ γένεσις κοινὴ τοῦ ἀνθρώπου καὶ κ[τή|‐ [νους καὶ ὁ] θάνατος καὶ ὁ τόπος, εἰς ὃν ἐπιστρέφουσιν
3τεθνηκό[τες.] | [ἐὰν δὲ ἐπιβ]άλλωμεν ἀναγωγῇ, οὐκέτι φυσικά εἰσιν
5τὰ λεγό[με|να ..... .]αι. ‘χοῦν‘ δὲ λέγω ὧδε τὴν κα..‐ νικην οὐσίαν τὴν | [ὑποκειμένην τ]αῖς σωματικαῖς καὶ ποιοτη..... . ὃ λέγω, τοιοῦτόν ἐς|[τιν· οὐδὲν τ]ῶ̣ν σω‐ μάτων τῶν εὐμετάβλητον ἐχόντων φύσιν καὶ ποιό|[τητα
8ἀεὶ μ]ένει ἐν τῇ αὐτῇ ποιότητι. ὅταν δέχω̣μ̣αι τροφήν, ἡ τροφὴ | [μεταβάλλει] εἰς σπέρμα, τὸ σπέρμα καταβλη‐
10θὲν ἐν τῇ ὑστέρᾳ τῆς | [γυναικὸς γίν]εται φύσις, καὶ πάλιν μεταβάλλει εἰς ἔνβρυον καὶ ἀποτί|[κτεται. ὁ ‘χοῦσ‘
11ἡ] τοιαύτη φύσις ἐστὶν ἡ δεχομέ̣ν̣[η] τὰς διαφόρους ποι|‐
[ότητας.
12 ὡς εἶπ]ο̣ν οὖν, ὅτι ἀπὸ τῆς τροφῆς τὸ [σπέρ]μα γίνεται, καὶ ἀπὸ ἄλλου | [..... ..... .] ἀπὸ ἄλλου προϋπάρ̣χον‐ τος [..... .], καὶ τέλος ἀπὸ τῆς γῆς | [..... .....
14.]ας μεταβολὰ̣ς τῆς γῆς εἰ[ς ..... ....] δ̣ιαφορὰν ἔχει |
15[..... .....]..... [τ]ο̣ι̣ο̣ῦ̣τ̣ο̣ν μέγε̣θ̣ο̣ς̣ [....] ἐὰν γοῦν λέγει ‘χοῦν‘, οὐ | [τὸν ὑπ’ ἀνέμου ἀν]α̣ριπτόμενον λέ̣‐ γ̣ε̣ι̣· [πολ]λοὶ γοῦν οἷα κεραμέα | [..... ..... ....]θαι καὶ εἰληφότα ἀπ̣ὸ̣ τῆς γῆς καὶ οὕτω δια|[πλάσαντα .....
18.] οὐ γὰρ ὁ θεὸς χεῖρα ἔχει τοι̣α̣ύτην—δράξασθαι δύνα|‐ ται ἄ̣ν̣[ευ χειρός—οὐδ]ὲ ἡ κόνις ἐστὶν ἡ λαμβανομένη,
20ἀλλὰ αὕτη | των[..... ..... ..].αφης καὶ ἡ κόνις καὶ εἰς ἣν μεταβάλλει ἡ | [.]νπρ[..... ..... .] | καὶ [τίς] οἶδεν π[ν(εῦμ)α υ]ῶν τοῦ
22ἀνθρώπου εἰ ἀναβαίνει αὐτὸ εἰς ἄνω, καὶ | [.].ι̣ πνεῦμα τοῦ κ[τήνους] εἰ
23καταβαίνει αὐτὸ κάτω εἰς τὴν γῆν; πρὸς | τὴν ἱστορ[ίαν· οἱ μ]ηδὲν ἐπιστάμενοι πλέον
25τοῦ φαινομένου, | οἱ “ἐν ταύτῃ [τῇ ζωῇ μ]όνῃ ἠλπικότες”, οἱ φάσκοντες· “φάγωμεν | καὶ πίωμεν, [αὔριον γὰρ] ἀπο‐ θνῄσκομεν”, κ̣α̣ί̣· “ὀ[λί]γος καὶ λυπηρὸς | ὁ βίος ἡμῶ[ν
27ἐστιν”· ο]ὐκ ἀν〈α〉ποδισμός, ἀλλὰ ὥ̣[σ]π̣ερ κίνησίς ἐστιν | σβεννυμέ[νη .....] διὰ τοῦτο λέγουσιν ὅτι· εἰ̣ ἔχ̣[ει] ὁ̣

104

ἄνθρωπος πνεῦμα | [ἄλλο ἢ τὸ κ]τ̣ῆ̣[νο]ς, [ἀ]σ̣αφές ἐστιν·
1[οὐ]δεὶ[ς .. ἀν](θρώπ)[ο]υ ..[..]...[..]..[..... ..... ....] | [..... ..... .] κ̣άτω καταβαίνει .[....]ιαλ....
ε.....[..... ..... ....] | [..... ..... ..]ων ζῴων οὐκ
3αμ[.].ι̣.[.]νω.....[.].ο[..... ..... ....] | [.....] ..[..] .. [.].ιν ἔτι προσιεντε[...].[..].ντε.[.]
5....[..... ..... ..... ..] | [..... .....[.] τοιαῦτα.ν
5ἐπὶ θνη[τ..... .]σω̣[...]..... .[..... ..... ....] | [...]..... .τ̣α συ̣ν̣πτ̣ώματα κ.[..]τ̣α̣ [οὐ]κ οἶ[δ]εν κ̣[...]τ̣ον̣ αὐτῶ[ν ..... ..... ...] | [....].....
7“κα[ὶ] τίς ο[ἶ]δεν” οὖ̣ν̣ “τὸ πνεῦμα [το]ῦ ἀν(θρώπ)ο̣υ̣ [εἰ] ἀναβαίνει [..... ..... ....] | [..... .] “ε̣ἰ̣[ς
8τὴ]ν βασιλ[εί]α̣ν τ̣ῶ̣ν̣ ο̣ὐ̣ρ̣α̣ν̣ῶ̣ν̣” [ἢ] “κά[τω εἰ]ς τὴ̣ν̣ [γῆν” ..... ..... ..... .] | [.....]...[..]. ἔ̣νθα τὸ̣
9σῶμα κ[ώ]λυ̣μ̣α̣ [.....].[...].....[..... ..... ....] |
10[..... ....].ωσπε̣[.]α̣ς κτήν[ου]ς [...... .....[..]. [..... ..... ....] | [..... ..]. [δ]ὲ λέγ[ουσιν οἱ
11λ]έγοντε̣ς̣· “φάγωμεν [καὶ πίωμεν, αὔριον γὰρ ἀποθνῄσ]|‐ [κομ]εν̣” [.... υ]παρξι[.]
12 κ̣[ατὰ δὲ τ]ὴν ἀλλη[γο]ρ̣ί̣[αν] ἐρο[ῦ]μ̣[εν ..... ..... ..... .....] | [.....]....κ̣...[... τοῦ]το λέ̣γει ὅ[τι
13τ]ο̣ῦ̣ ἀν(θρώπ)ου̣ ..[..]..[..... ..... ..... ...] | [.....]ω̣ο̣. [.].[..... ..... ...] “οὐ̣δεὶ̣ς οἶδεν π̣ν̣(εῦμ)[α
15υἱ]ῶ̣[ν τοῦ ἀν(θρώπ)ου ..... ..... .] | ἄνω̣ [..... ...
15[..... ....[.....]νο[.....ο[...] κ̣ά̣τ̣ω̣ [..... ..... .. κτῆ]|νος .[....]..... ..[..... .....] δεκ̣[τι]κ.[..... ..... ..... ..... .....]|οι περ.[.]...[...[...].
17[..... .....] πν(ευμ[...]...[..... ..... ..... ...] κ̣αὶ
ο[...]|νου ε̣[.]... ε̣ἰ̣ γὰ[ρ .]..[..... ...].ντ[.].ο̣ι̣κ̣ο[.. ..... ..... ...]η̣δ̣ε̣τ̣[.]νπ.[.] | ἀνθρώπου [ψυ]χ̣ὴ δύνα‐
19ται [..... ...].[.] τ̣ο̣ῦ̣ ἀλ̣ό̣γ̣ο̣υ̣ [..... ..... ... ἀγ]α‐
20θόν ἐσ̣τ̣[ιν], | ὅτι ἡ τ̣ο̣ῦ̣ ἀλόγο̣υ̣ ψυχ[ὴ .]..ρ̣[...].ε̣..κ ε..[..]επε[..... ..... ..... .]..εν.[..] | συνπέπ̣α̣υ̣‐
21ται καὶ ἡ̣ [ψυ]χὴ ..[...].η[....] ἅμ̣α τῇ̣ [..... ..... .....]ς αὐτο..[...] | ψυχὴν ἀ̣πὸ τοῦ σώμ̣[ατο]ς κ̣.κ.[.. ..] ἀ̣εὶ ἐ̣ν ὑπάρ[ξει ..... ..... ..... ... σώμα]|τος.
23καὶ λ[έγ]ομε̣ν τ̣οῖς [τοι]αῦτα λέγο[υσ]ι̣ν̣ ... κοινῆς [..... ..... .....]..... .... | Χρισ̣τ̣ια̣νῶν καὶ [..
24..]αιοι ἕ[τ]ερ̣[οι] τ̣ῶν ταύτην [..... ..... .....]..
25[...].των | ἐκ θεία[ς] διδασκαλί[ας .]..... . [θ]έλο̣υ̣‐ σιν φρον[..... ..... ταύτ]ῃ τῇ γνώμῃ ο̣.. | ἐδί̣[δαξ]α̣ν̣
26ὅτι λύει̣ τ̣[ὴν] ψυχὴν̣ ἀπὸ τοῦ σώματος κ̣[..... ..... ....]νην ἰδεῖν ἀνά|στασι̣ν̣ [.....[..]ο̣[..]ο λ̣[έγ]ου‐
27σιν δὲ α̣ὐ̣τ̣ὴν ἐν κρι[..... ..... ... κ]αταστ̣ά̣σει ὑπάρ‐ [χ.] | ὅτε α̣..ε̣σ̣ι̣[.]ν[.. αὐ]τὴν̣ ὑπάρχειν ὡ̣ς̣ .κο...[....

105

..... .....]ν̣ ὀρθῶς | [..... ..... ..... .....] κ̣α̣ὶ̣ ἀ̣ν(θρώπ)ων καὶ ἄλλων ἢ̣ ἐπιδιαμένειν τ̣ὴ̣ν ψ[υχὴν] | [.
2..... ..... .....]ω̣ν̣ τ̣ῷ σώματι φθαρτῷ [κα]ὶ συναναλῦσαι [..... ...] | [..... ..... ..... .....]..[.].σωμα[.].. ..ἔ̣χ̣[ει σ]ῶ[μ]α τὸ μ̣έ̣λ̣[λον] καὶ [.....] | [..... .....
4..... ..]....ων ἐὰν ἀπόλητ̣αι τὸ σῶμα, συναπό[λλ]ετα̣[ι
5αὐ]τῷ [καὶ] ἡ̣ | [ψυχὴ ..... ..... .]..[.].[.]..[..]
5π̣ρὸς ἑτέρο̣[ις] μεγάλοις καὶ τὸ γνῶσιν ἔχειν̣ [....] | [..... ..... ..... ...]..... ἔχειν αὐτοῦ. ἐπεὶ οὖν τὰ
συνβαίνοντα τῇ ψυχ[ῇ] ... | [..... ..... .....]ατ̣[...]
7... ἀ̣εὶ μένοντα, δηλον̣ότι καὶ ἡ ὕπαρξ̣ι̣ς̣ α̣ὐτῆ[ς].... | [..... ..... .....]ε̣χ̣..... ..... .....ι̣α̣ ἀπόλλυται καὶ τὰ σ̣θ̣[...]..ς̣ | [..... ..... .....]....[..].....[...]ω̣ς̣
10δ̣ε̣ί̣κνυται, ὅτι οὐκ ἀπόλλυ̣τ̣α̣ι̣ ἡ̣ ψ̣υ̣χ̣ὴ̣ | [..... .....
10..... ..... ] κ̣αὶ τ̣[ό]π̣ος ἀπέχει. καὶ τ̣ο̣ῦτο δ̣ὲ ἰστέον· ὁ ἄ̣ν̣(θρωπ)ο̣ς̣ ἕως | [..... ..... ..... ...]..[.]ιν τῶν ἀλόγων ζῴων [.....]οτο.[.]...ναις | [..... ..... .....] εἶπεν ..... ....εν̣ος ἀπ̣ο[.....].ασθεν̣....ε̣ν | [.....
13..... ..... ...]ν· ὁ̣ γὰρ θυμώδης οὐ δ[ύναται κινήμ]α̣τα λο̣γικ̣ὰ̣ [κι]ν̣εῖν | [..... ..... ..... .. ἐ]σ̣τ̣ι̣ν ποιὸς̣
15τ̣ῇ̣ ἕξε̣[ι] ἣ̣ν ἄγει [..... ...]ε̣ι̣ ἡ ψυχὴ εἰς̣ [ἀ]κο|[λα‐
15σίαν ..... ..... .....]α̣κατ[...]α̣ εἰ̣σ̣ι̣ν̣ ε...[..... ...] α̣ὐ̣τὴν εἰς μίμη|[σιν ..... ....].. [πολ]λ̣ῶ̣ν [οὖ]ν δεκτι‐ κὴ ε[..... ...]ν̣ος ἔσ̣χ̣εν̣. οὐκ ε|[..... ..]....ε.[.. ..]κε[..]α̣ ἀφα̣νιζομεν̣[..... .]ν δὲ ὕ̣π̣α̣ρ̣ξ̣ι̣ν ἔχει | [.....
18..]....ελ.[....] ὁ θα̣νὼ̣ν̣ χω̣ρὶ̣ς τοῦ̣ σ̣ώ[ματος ..].α̣ι̣ν... ἀ̣ποροῦν|[τ..... . ἵ]να [ἅμ]α [ἀνατ]ρ̣έψω[μ]ε̣ν τὴν δόξα̣ν̣
19[....]τ̣ω̣ν̣ γ[ὰ]ρ α̣[..]..εια ἐστιν. |
20 [περὶ τῶν] πν[ευ]μ̣α̣τ[ικ]ῶν πάντων καθόλου τοῦτ[ο] ῥ̣ητέον, [ὅ]τι τὰ μὲν | [ἐξ ἰδίου π]ρ̣οσώ[π]ου λ̣[έγομ]εν̣,
21τὰ δὲ οὔ· ὅ[τ]α̣ν̣ γ̣ὰρ λέγῃ ὁ Ἰ[σ]α̣ίας· “ἄκουε, οὐρανέ, καὶ | [ἐνωτίζου, γ]ῆ”· μὴ γ̣ὰ̣ρ̣ [ἐξ ἰδί]ου προσώπου λέ‐ [γ]ει· θεϊκὸ[ν] πρόσωπόν ἐστιν | τὸ δι[ὰ τ]οῦ προφήτο[υ
23ἀπαγ]γέλλον. ὅταν δὲ λέγῃ· “καὶ εἶπα Ἄρα ματαίως ἐδι‐ καί|ωσα τὴν καρδία[ν μο]υ καὶ ἐνιψάμην ἐν ἀθῴοι[ς] τὰς
25χεῖράς μου”, οὐχ ἀπὸ | [ἰ]δίου προσώπου λ[έγει, ἀ]λλὰ ἀπὸ τοῦ συνχεομένο[υ] ἐκ τῆς δοκούσης | ἀνωμαλίας τῶν
26[πραγμ]άτων. καὶ θεώρ̣ει, τ̣ί λέ̣γει· “ὡς ἀ[γ]αθὸς τῷ Ἰσρα‐ ὴλ ὁ θεός, τοῖς | εὐθέσι τῇ καρδίᾳ”. [ἃ πο]ιεῖ ὁ θεὸς
27τοῖς εὐθέσι τῇ καρδίᾳ, [ὡ]ς ἀγαθὸς πο̣[ι]ε̣ῖ̣. “ἐμοῦ δὲ | παρὰ μικρὸν ἐσαλ[εύθησ]αν οἱ πόδες”. ο̣ὐ̣ καλόν, εἰ̣ [ἀπε]‐

106

παύετο αὐτὸς τῶν | [..]ν εὐθειῶν τῇ καρδίᾳ, ἀλλὰ τὸ̣ν προσωποποιούμενον [..... ..... .... καρ]|δίᾳ καὶ Ἰσρα‐
2ηλίτης ἐστίν, ἐταράττετο. καὶ “ἐζήλωσα θεωρῶν”[..... ..... ..... ..] | κατευθύνοντας. εἰσάγει οὖν τὸ πρόσω‐ πον τὸ τεταραγμέν[ον καὶ λέγει· “ἐμοῦ δὲ”] | τοῦ ἄλλου
4παρὰ τοὺς εὐθεῖς τῇ καρδίᾳ “παρ’ ὀλίγον ἐξεχύθ[η τὰ δια‐
5βήματα” .....] | [.]....· τοῦτο δὲ τὸ “παρ’ ὀλίγον” δείκνυσιν, ὅτι οὐκ ἐκλονήθ̣[η..... ..... ..... .] | ἐ̣π‐
6ήγαγεν ἐπὶ̣ [τ]ῷ̣· “ἰδοὺ οὗτοι ἁμαρτωλοὶ καὶ εὐθηνοῦνται”, [τό· “κατέβαλες αὐτοὺς] | ἐν τῷ ἐπ[α]ρθῆν[α]ι. πῶς ἐ‐ γένοντο εἰς ἐρήμωσιν ἐξάπιν[α”. τοῦτο πάλιν λέγει] | τὸ
8πρόσωπον τὸ εὐσεβές. οἱ πόδες καθ’ 〈οὓσ〉 ἕστηκέν τι[ς ἐν τῇ πίστει εἰσίν·] | “καὶ γὰρ τῇ πίστει ἑστήκατε”.
10εἶπέν τις τῶν σοφῶν Χριστι[ανῶν ὅτι· μέγα ἐστίν,] | φη‐
10σίν, ἐν βίῳ τὸ ‘πα̣ρὰ μικρόν‘· μέγα ἐστὶν τὸ εἰπεῖν· [‘παρὰ μικρὸν ἐναυφρά]|γησα‘. οὐ ναυφραγή̣σαντος οὖν ἡ
11φωνή. | καὶ εἶδον ὅτι οὐκ ἔστιν ἀ[γα[ν] εἰ
12μὴ ὃ εὐφρανθήσεται ἄνθρωπος ἐ[ν ποιή‐ μασιν αὐτοῦ], | ὅτι αὐτὸ μερὶς αὐτο.
13 [..... ... π]ρ̣όσωπον πάλιν ἐσ[τὶν ..... ..... ....] | λέγον· καὶ πάντ̣α̣ [..... ..... ο]ὐ περισσεύει ὁ ἄνθρω‐
15πος [..... ... παρὰ τὸ κτῆ]|νος· τὸ ἐκ π[οιήματος δ]ὲ
15εὐφρανθῆναι ἰδικόν ἐστ[ιν τοῦ ἀν(θρώπ)ου ..... ...] | ..τι[.]ν̣...............................[..... ..... .. ἀμέλει] | γοῦν τινες πίνο̣υ̣σ̣ι̣ν̣ καὶ [εὐτ]ρ̣α̣φοῦσιν ἕνε‐ κ[α τοῦ εὐφρα]νθ̣[ῆναι, καὶ ἄλλων ἡ εὐ]|φροσύνη αὐτῶν
18ἐστιν̣ α̣ὕ̣τ̣η τὸ ἔχειν πολλὰ χ̣[ρή]μ[ατα, κ]αὶ ἄλλος ἥ̣[δε‐ ται, ὅταν] | ἀμύνῃ ἐχθρόν, καὶ ἕτερος εὐφραίνεται, ὅταν
20ὑγιαί[νῃ. ο]ὐ̣δὲν οὖν ἄ̣[λλο ἔχουσιν] | ἢ τὸ εὐφρανθῆναι
20[ἐν π]οιήμασιν. τὸ φαγεῖν καὶ π̣ι[εῖν] ε̣ὐφραν̣[θῆναι κοι‐ λί]|αν ποιεῖ.
21ἐπερ( )· “ὅτι αὐ[τ]ὸ μερὶς αὐτοῦ”;
21 τοῦτο ἡγεῖται οὖ̣[ν τὴ]ν αὐτοῦ μερ[ίδα, οὐκ ἐκεῖνο,] | καθ’ ὃ λογικός ἐστιν, ἀλλὰ τοῦτο νομίζει, ἐπε[ὶ] οὐ χ[ωρὶς] ἑαυτὸν τῶν ἀ̣[λόγων] | λέγει. εἰς τὰ κοινὰ συν‐
23πτώματα σκοπῶν ταύτην ἡ[γεῖτα]ι̣ μερίδα [αὐτοῦ. ὁ πλού‐ σιος] | ὁ σὺν Λαζάρῳ μνημονευόμενος “εὐφραινόμενος [καθ’
25ἡ]μέραν λαμπρῶς βύς|σον καὶ πορφύραν ἐνδιδυσκόμενος” τοῦτο ἡγεῖτο ἀγ[αθὸν] αὐτοῦ, ταύτην ἐνόμιζε[ν] | ἑαυ‐
26τοῦ μερίδα. καὶ ὁ Ἀβραὰμ διὰ τοῦτο πρὸς αὐτόν· “ἀπέ‐ λα[βες τὰ] ἀγαθά σου ἐν τῇ ζω[ῇ] | σου”.
27ἐπερ( )· τὸ “ἐν ποιήμασιν”;
27 ἐν οἷς ἕκαστος εὐφρ̣αίνετ[αι. πο]λ̣λάκις ἥδεται ὁ ναυ‐ [πη]|γὸς ἐν τῷ ναυπηγεῖν. [ὅτ]αν οὖν ἐπιτυγχάνῃ ἐν ᾧ ἐπι[τελ]εῖ, ἐν τῷ ποιήματι | ἑαυτοῦ εὐφραίνεται· κ̣αὶ
29ὁ δανειστής, ὅτε καταχωρ[εῖ ἐπ]ὶ καιρὸν αὐτῷ ἃ [ἐπὶ] |

107

[τόκῳ ἐδάνεισεν, εὐφραίν]εται ἐν τούτῳ τῷ ποιήματι. | [ὅτι τίς ἄξει αὐτὸν τοῦ ἰδεῖν] ἐν ᾧ ἂν
2γένηται μετ’ αὐτόν; οὐδεὶς̣ δ̣ύναται λόγος αὐτὸν | [..... ..... .....
3.... τ]ὸ μετ’ αὐτὸν γενόμενον. τίς οὖν λόγος ποιεῖ αὐτὸν ὥστε | [..... ..... ..... ... “ἐν] ταύτῃ τῇ
5ζωῇ ἤλπικεν μόνῃ”, οὐδεὶς αὐτὸν λόγος πεῖσαι δύ|[να‐
5ται ..... .... μετ’ αὐτ]όν. μετ’ αὐτὸν δέ ἐστιν ἡ μα‐ καρία ζωὴ καὶ κόλασις, μετ’ αὐ|[τόν ..... ..... .....
6τι]ς χαίρων ταύτην τὴν μερίδα ἔχων. ἐπερ( )· οὕτως οὖν κατ’ ἀν|[αγωγὴν ..... .. λαμβά‐
7νο]μεν αὐτά; ἐπεὶ μέμψις ἕπεται, ἐὰν κατ’ ἀναγωγὴν λέ|[γωμεν,
8..... ..... .....] ὧ̣δε τὸ ‘τίσ‘, ὅτι σπάνιός ἐστιν ὁ ἄγω[ν ..... ..... ..]τ̣ι̣[.] | [..... ..... ..... .....
9γὰρ ὥσπερ καὶ ἕτερα πολλὰ σημαινόμε̣ν̣α̣ [..... ..... ...] |
10[..... ..... ..... .... ὡ]ς πρὸς τὴν ἀναγωγὴν οὖν τοῦτο λέγομεν, ὅτι ἄξει τις αὐτὸν | [λόγος ..... ..... .....]
11vacat
| [..... ..... ..... .....] vacat | [καὶ ἐπέστρεψα ἐγὼ καὶ εἶδον σὺν] πά‐
13σας τὰς συκοφαντίας τὰς [γι]νομένας
13ὑπὸ τὸν ἥλιον. | [..... ..... ..... .....] τοῖς κτήνεσιν κα[.....]
15ν̣[..... ...]τ̣ων, καθ’ ἃ αἰσθητά | [εἰσιν ..... .....
15.... π]αρὰ τὸ κτῆνος κα̣[..... ..... τὸν λ]ογισμὸν καὶ τὸν νοῦν | [..... ..... ..... .....] ὅτι περισσὸν ἔχει
τοῦ κτήνο̣υ̣ς̣ [..... . γ]ὰ̣ρ οὐ συνκρίνεται | [..... .....
17..... ..... ..... ..... ..... ..... .....] λ̣έ̣γ̣ε̣ι̣ ὅτι̣ [..... ...] | [..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... .....] καὶ τὰ αἰσθητὰ επε[?] | [..... ..... .....
19..... ..... ..... ..... ..... ..... ἀ]πὸ ἀνθρώπων· η γὰρ
20π̣ε̣[..] | [..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... .....]τως, ὅτι κατὰ δύν[α]|[μιν ..... ..... .....
21..... ..... ..... ..... ..... ..]μενοι οὐδὲν ἕτερον. | [καὶ ἰδοὺ δάκρυον τῶν συκοφαντουμ]ένων, καὶ οὐκ ἔστι] | [αὐτοῖς παρακαλῶν, καὶ
23ἀπὸ χειρὸς συκοφαντούντ]ων αὐτοὺς ἰ‐
23σχύς. ε.[.] | [..... ..... ..... ..... ..... ..... .....
25“καὶ οὐκ ἔσ]τιν αὐτοῖς ὁ παρακ[α]|[λῶν” ..... .....
25..... ..... ..... ..... ..... ..... ..]νωνται καὶ μι‐ σο̣π.[.]|[..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... .....].. λόγου παρακαλοῦ[ν]|[τος ..... ..... ..... ..... .....
27..... ..... ..... ..... . ο]ὐκ ἔστιν οὖν οὐδεὶς παρα|‐ [καλῶν ..... ..... ..... ..... ..... ..... .. “οὐκ ἔστιν] δίκαιος οὐδὲ εἷς, οὐκ ἔς|[τιν ὁ συνίων, οὐκ ἔστιν ὁ ἐκ‐
29ζητῶν τὸν θ(εό)ν”, καί· “πάντες] εἰς αἵματα δικάζονται, |
29〈ἕκαστος τὸν πλησίον αὐτοῦ ἐκθλίβουσιν ἐκθλιβῇ. ἐπὶ τὸ

108

κακὸν τὰς χεῖρας αὐτῶν〉 ἑ̣τ̣οιμάζουσιν”. εἰ δὲ αὐτὸ πάντες
1εἰσὶν φαῦλοι, οἱ δυσπραγοῦν[τες ..... ..... ..... ..] | αἰδούμενον. μᾶλλον ἢ ἔστιν εἰπεῖν καὶ δεῖ κατεπιτίθεν‐ ται [..... ..... ..... .....]|ται, ὡς ἐν τοῖς ἔνπροσθεν
3ἐλέχθη.
3 “καὶ οὐκ ἔστιν αὐτοῖς ἰσ[χὺς ..... ..... ..... ..] | τῶν συκοφαντουμένων. ἡ πρᾶξις, καθ’ ἣν συκοφαντοῦν‐
5τ[..... ..... ..... .....] | τοῖς συκοφαντουμένοις;
5ἀπὸ τῶν παρακαλούντων. ἐπερ( )· [..... ..... ..... . κόλα]|σις;
6 “οὐκ ἔστιν αὐτοῖς ἰσχύς”. διὰ τοῦτο οἱ συκοφα̣ντ〈οῦν‐ τ〉ες καὶ κο[λα... ..... ..... .....] | “οὐκ ἔστιν”,
7λέγει, “αὐτοῖς ἰσχὺς ἀπὸ χειρὸς συκοφαντούντων”. [..... ..... ..... .....] | παρακαλοῦντες, καὶ χεῖρα κατ’ αὐ‐ τῶν ἐκτείνουσιν τὴ̣[ν ..... ..... ..... .....] | καταδι‐
9καστικὴν χεῖρα οὐκ ἔχουσιν ἐκεῖνοι.
10ὡ̣ς̣ δὲ πρὸς ἀν̣[αγωγήν· καὶ ἐν δόγμασιν καὶ] | ἐν χρή‐
10μασιν γίνεται ἡ κ[ατα]φρόνησις τῶν συκοφ[αντούντων. ὅταν οὖν ἴδῃς] | ἑτερόδοξον δοκοῦν[τα] ἔχειν πλῆθος λόγων χεῖ̣[ρ]α̣ κα̣[..... ..... ..... .....] | ἐξανιστάμενον κ̣α̣‐
12τ̣ὰ τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ τ̣ο̣ῦ̣ πλ[ῆθος σοφίας ἔχοντος, συκο‐ φαν]|τεῖ ὁ ἑτερόδοξος, κα̣ὶ̣ [ὅτα]ν μηδ̣ὲ̣ν ὁ σπουδάζων λέ‐ γειν [..... ..... ..... .....] | τὰς αἱρέσεις, ο[ὐκ ἔ‐
14χουσιν] τὸν παρακαλοῦντα οἱ συκο[φαντούμενοι οὐδὲ ἰσχὺν
15ἀπὸ] | χειρὸς τῶν συ[κοφαντού]ντων [.....]χ̣[ 30 ] | [....] σαφῶς εἰπ.[ 45 ] | εἰ̣δ̣ὼ̣ς τὰς “ἀντιθέ[σεις τῆς ψευδωνύμου γνώσεως” 20 ] | τ̣.. ψευδωνύμου [ 45 ] | ν̣. [π]αράκλησιν [ 45 ] |
20... ἐπίτασιν τοῦ μεί̣ζ̣[ονος 40 ] | τ̣άχα ὅτι διαφορα [ 35 συκοφαντεῖ]| ταί τις ἐν χρήμασ[ιν 40 αὐτο]|‐
μάτως τρέπων .[ 45 ] | εἰ δὲ πρὸς τὴν ἀνα̣[γωγήν 30 συκοφαντοῦν]|‐
25τες τοὺς ἀνθρώπους εἰσ[ίν 43 ] | οὐ τὸ ‘τίσ‘ περιττόν ἐστ̣[ιν 43 ] | ἀ̣λ̣λ̣ὰ καὶ εἰδέ̣αν [ 45 ] | οὐκ ἔχουσιν τὸν π[αρακαλοῦντα 35 ] |
28Es fehlen die Seiten 109—112 und die obere Hälfte von p. 113
28mit dem Kommentar zu Eccl 4,2
28καὶ ἐπῄνεσα ἐγὼ σὺν τοὺς τεθνηκότας τοὺς ἤδη ἀποθανόν‐
28τας ὑπὲρ τοὺς ζῶντας, ὅσοι αὐτοὶ ζῶσιν ἕως τοῦ νῦν.

113

(1*)

[καὶ ἀγαθὸς ὑπὲρ τοὺς δύο τούτους], ὅστις οὔπω ἐγένετο.
2*[..... ..... ..... ..... .....]|[..] κακόν, ἀλλὰ τὸν ὄντα. καὶ ὁδ̣ο̣ποιῆσαι τῇ λέξει ταύτῃ βούλ[ομαι
3*..... ..... ..... .] | [ὡ]ς λέγει ὁ σωτήρ· “οὐαὶ τῷ ἀνθρώπῳ, δι’ οὗ τὸ σκάνδαλον ἔρχετ[αι”· “καλὸν ἦν αὐ‐
4*τῷ, εἰ οὐκ ἐγέν]|νητο”. εἰ οὐκ ἐγέννητο καὶ οὐκ ἔστιν,
5*πῶς καλὸ[ν αὐτῷ ἐστιν; τὸ καλὸν αὐτῷ] | [ἐ]στιν ὡς αὖ καὶ τὸ κακόν. λέγει οὖν· “καλὸν ἦν αὐτῷ, [εἰ οὐκ ἐγέννη‐
6*το”. εἰ συνεσπαρ]|μ̣ένη ἦν ἡ ψυχὴ καὶ σὺν τῷ σώματι τὴν
7*ἀρχὴν τοῦ ε̣[..... ..... ..... ..... ..] | μ̣ὴ γεννηθέντος ἀνθρώπου εἶναι ἄνθρωπος καὶ πῶ[ς ..... ..... ..... .....
8*.. ταῦ]|[τ]α λέγει, ὅτι ὁ μὴ πεῖραν λαβὼν σώματος ἐν
9*α.[..... ..... ..... ..... .....] | [δ]ὲ̣ τοῦ σωτῆρος προδότης. εἰ δ̣[ὲ μ]ηδὲ ὁ Ἰούδας γεγον[..... ..... .....
10*..... .....] | [εἰ] μὴ ἐν ἀνθρώποις ἐγεγόνει, εἰ [μ]ὴ̣
10*πειραθ[εὶς ἦν] σώμα̣[τος. ἀγαθὸς οὖν ὑπὲρ ἀμφοτέρους,] |
11*[τὸ]ν ζῶντα ἔτι καὶ τεθνηκ̣[ότ]α, “ὃς οὔπ[ω γ]έγονεν”.
12*[..... ..... ..... ..... .....] | [γο]νέων προερχόμενο̣[ς κακ]ὰ ὑφί[στα]ται, ἡ αἰτ[ία ..... ..... .....
13*.....] | ”[ὃ]ς” οὖν ”〈οὔπω〉 γέγονεν”, μακάρι[ός ἐστι]ν “ὑπὲ[ρ τοὺς] δύο τούτους”. [..... ..... ..... .....] |
13*Es fehlt die obere Hälfte von p. 114

114

(1*)

[..... ..... ..... ...]χα̣ι̣ς προστιθεμένη τ̣ῷ σώμ̣[ατ]ι
2*[κου]φ̣ό̣τ̣ερον α̣ὐ̣τ̣ὸ̣ π̣ο̣ι̣ε̣ῖ̣ | [..... ..... ..... . γὰ]ρ οἱ τὴν ψυχὴν ἀποβα̣λ̣όντες πάνυ βαρύτατοί εἰσιν τ̣ὸ̣ σ̣ῶ̣μα |
3*[..... ..... ..... . ἀσώμ]ατον δὲ ὂν καὶ μετέωρον καὶ
4*τῆς νοερᾶς οὐσίας ἴσχει με|[τουσίαν ..... ..... .. μ]εταδίδωσιν γὰρ αὐτῷ τῶν ἰδίων κινημάτων τὸ αἰσθαν̣ό̣μ̣[ε]|‐
5*[νον .. ..... ..... .....] “ἀγαθὸς” οὖν “ὅστις οὔπω
6*ἐγένετο”· οὕτω ἄνθρωπος μετὰ σαρκὸ[ς] | [..... .......... .....] vacat
7*[ὃς οὐκ εἶδεν σὺν τὸ ποίημα τὸ πον]ηρὸν τὸ γινόμενον ὑπὸ τὸν ἥλιον.
8*ὅταν πειρα|[..... ..... ..... ..... .....]. ο̣ὐ̣κ
9*ἐπε̣ι̣ρ̣άθη. μ̣[όν]ο̣ν δὲ περὶ τῶν ὄντων ταῦτα | [.......... ..... ..... .....]ν̣των [νῦ]ν̣ συνακ̣[οῦσ]αι, ὅτι
10*οὐ λέγομεν, ὅτι μετὰ θάνα|[τον ..... ..... ..... ........] π̣ρ̣ὸ γεν[νήσ]εως.
11*[π]ρὸς δὲ ἀναγωγὴν τοῦτο λέγει· | [..... ..... .......... .....] ἀφ̣[εῖ]ν̣α̣ι̣ τ̣[ὴν σ]άρκα. ἔτ[ι] φοροῦντες αὐ‐

115

τὴν τεθνήκασιν | [κ]ατ’ αὐτήν. “ὑμεῖ[ς δέ]”, φησ[ίν,
1“οὐ]κ ἐστὲ [ἐν σαρκί”. 28 ] | [ἐν] σαρκί· εἰ γὰρ κ[ατ]ὰ σάρκα [...]ν[ 37 ] | [τὴ]ν̣ σάρκα κατ’ αὐτὴν ἔζ[ησαν] .....[ 35 ] | αὐ[τῆ]ς ἐνεργεῖν. ἔ̣[χ]ε̣ι̣ τις οὖν .επ[ 37 ] |
5ψ̣υ̣χ̣ὴ̣ δουλωθῇ ὑπὸ τῆ̣ς̣ σαρκός [ 34 “ἐγὼ] | [δὲ] σάρκινος, πεπραμένος ὑπὸ τὴν [ἁμαρτίαν” 30 ] | [.. ἀπέ]βαλο̣ν̣ τα̣ύ̣τ̣ην̣ [τ]ὴν ἐ̣π̣[ιθυμίαν 38 ] | [..... ..]οι μηκέτι κατ̣ὰ̣ σά̣[ρκα 38 ] | [..... ...]ντ... ὅτι ἔτι [ 45 ] |
10[.....] τ̣οῦ ἀπο̣[θ]α̣νόντο̣ς̣ [ 43 ] | [...]ω̣ν̣ τ̣οῦ ἐν̣ [ἁ]μαρτ̣.[
44 ] | [..... .]α̣ κατὰ κακ̣[ίαν] ..[..]..ο̣ς̣.[ 35 ] | [...].ο̣...γ̣η ζωη κ̣α̣ὶ̣ τ̣ο̣ῦ̣ ἀ̣π̣οβα̣λ̣ό̣ν̣τ̣ο̣ς̣ ..[ 35 ] | [τὸ ποίημ]α τὸ πεπο̣ι̣η[μένον ὑπὸ τὸν ἥλιον” 30 ] |
15[ ].σ̣[
] | [π]ο̣ι̣ή̣μ̣α̣τ̣α̣ ἠ̣ρ̣κότα ..... ..... .....ς̣ κ̣α̣λ̣ῶ̣ς̣ [ 25 ] | [π]οιήματος τοῦ πονηροῦ. οἱ ἅγιοι γοῦν ο̣ὕτως εἰσὶν ὡς μηδὲ̣[..... ..... ..... .....]|[.]σ̣ας οὐκ ἀγαπᾷ τὸν
18κόσμον οὐδὲ τὰ ἐν τῷ κόσμῳ. “μὴ [ἀγαπᾶτε” γὰρ “τὸν κόσμον] | [μ]ηδὲ τὰ ἐν τῷ κόσμῳ”. οὐδὲ ἔζησεν κατ’
20αὐτὸν οὐδὲ τέθ[νηκεν ἐν αὐτῷ· οἱ γὰρ λέ]|[γον]τες·
20“ἡμεῖς οἴδαμεν, ὅτι μεταβεβήκαμεν ἐκ τοῦ θ[ανάτου εἰς τὴν ζωήν”, οὗτοι] | [τ]εθνήκασιν αὐτῷ. καὶ ἀγα‐
21θοί εἰσιν οὗτοι ὑπὲρ τοὺς εἰ̣[ρ]η[μένους. ὃς δὲ οὔπω ἐγένετο], | [ἐξ] ἀπειρίας ὑπὲρ ἀμφοτέρους ἐστίν. κα̣[ὶ ..... ..... ..... ..... . ἐπὶ ] | [τοῦ ῥ]ητοῦ
εἰσίν τινες σωφρονο̣ῦ̣ντες μ̣έν̣, ἀ̣λ̣λ̣[ὰ ..... ..... .....
24..... ...]|[..]ε̣ς. ἄλλοι δὲ ἔτι ζῶντες ἐν χοι̣.ε̣ω̣ του‐
25[.. κ]αὶ φυ̣σ̣[..... ..... ..... ..... ...] | [..] ὁ
25μετανοήσας τοῦ ἔτι ἐνπλεκομένο̣[υ ἐν] κακίᾳ̣ [..... ..... ..... ..... ..] | [γέ]γ̣ο̣νεν ἐκ κακίας, ὁ δὲ
26ἔτι ἐνπλέκεται. ἀ̣γ̣[αθότ]ε̣ρ̣ο̣ς̣ ο̣ὖ̣ν̣ ἐ̣[στιν ἐξ ἀπειρίας ὑπὲρ ἀμφο]|[τ]έ̣ρ̣ους ὁ μηδὲ γευσάμενος, οἷον ὁ Ἰωσὴφ .[.....]ρ̣η̣μ̣ατ̣ο̣ς̣ [..... ..... ..... .....] | [οὗτ]ο̣ς̣
28δὲ τ̣έ̣θνηκεν αὐτῇ· ὅλως γὰρ οὐκ ἐπειρά[θη ..]..... ..
28[..... ..... ..... .....] |

116

[ 35 ] ἐν κα[κί]ᾳ ἐν τοῖς ἀνθρωπίνοις κ̣[α]|‐ [κοῖς 29 ἐὰ]ν ἀναγωγὴ λέγηται, μὴ αἱ λέξεις κατὰ̣ | [ 35 ]αγομένη ἐὰν ἀκολουθοῦσιν αἱ | [ 35 ] πρὸς τὸ ῥητὸν γὰρ ὁ ἀπαγγέλλω̣ν |
5[ 35 ] ἄλ̣λ̣η̣ν καὶ καταμίσγει ἐνίοτε τινὰ | [ 35 ]α̣ιε̣..ν· “πηγὴ ζωῆς ἐν χειρὶ δικαίου”. | [ 35 ].ιν· “ὁ ἐπιθυμήσας σοφίας διατήρει ἐν|‐ [τολὰς 30 ] αὐτὴν ἔχει τὴν πηγὴν “ἐν τῇ χειρί”. οὕ̣τ̣ω̣| [ 35 ]ι· “ἐγένε[το λ]όγος κυρίου ἐν χειρί”. τοῦ δὲ μὴ[ ]|
10[ 34 λ]έ[ξ]εις ἐξομαλ[ίζει]ν πρὸς τὰς διανοίας ο̣.[..]ν̣ | [ 35 ] ἔ̣λ̣εγον. ἄτρεπτος δὲ ὢν ἠδύνατο γε.[....] | [ 35 ] ἑ̣αυτοῦ. εἶπον ὅτι μὴ ἐξομαλίζεσθα̣[ι ..] | [ 33 αὕ]τ̣η̣ ἡ λέξι̣ς̣ ἐπὶ τοῦ ῥητοῦ, ὅτι ὁ μὴ πει[ραθεὶσ]| [ 45 ].α̣ δ̣ὲ̣ Ἀ̣ριστοτέλης λέ[γει ...] |
15[ 30 ]κ̣ύ̣κ̣λ̣.[..]..... ..... ..... ...κε...[.....] | [..... ..... ..... .....] “ὁ τοῦ κύκλου τετραγωνισμός”, οὗ λέγει “εἴγε ἔστιν ἐπιστητόν” | [..... ..... .....
17.....]ανη, προηγουμένως περὶ αὐτοῦ ἔλεγεν, ἀλλ’ ὅτι
τέως εν[..]..[..] | [..... ..... “εἴγε ἐπιστη]τὸν” οὖν
18“ἔστιν, ἐπιστήμη δὲ αὐτοῦ οὔπω”. μὴ γὰρ λέγει ὅτι [γ]ε̣ν̣ή̣σ̣ε̣ται | [..... ..... ..... ....“ο]ὐκ ἔστιν αὐ‐
19τοῦ ἐπιστήμη”. διὰ δὲ τὸ εἰπεῖν “εἴγε”, ὡς ἐν̣[δεχο]με|–
20[..... ..... ..... .....] ἔστιν ἐπιστητόν. καὶ ὧδε οὖν ἐὰν λέγῃ· “ὃς οὔπω γέγονεν”, [το]ῦτο | [..... .....
21..... ..... .....]ην ὅτι γενήσεται. [καὶ εἶδον ἐγὼ σὺν πάντα τὸν μ]χθον
22καὶ σὺν πᾶσαν ἀνδρείαν τοῦ ποιήματος, ὅτι αὐτὸς | [ζῆλος ἀνδρὸς ἀπὸ το] ἑ‐
23ταίρου αὐτο· καί γε τοῦτο ματαιότης
23καὶ προαίρε〈σ〉ις πνεύματος. | [..... ..... ..... ..... ..]η̣ν οὖ[ν λέγ]ουσιν ἐπιστή‐
25μην τοῦ γενναίως φέρειν | [τὰ ἐπίπονα ..... .....] τ̣ὸ
25ἀνδρεῖ[ον οὖ]ν̣ ἐν τούτοις τὸ σπουδάζειν ταῦτα· ἢ οὐκ ἀνδρει|[..... ..... ..... .. τοὺ]ς̣ ἐπιπόν[ους] πορισμοὺς

117

συναγωγῆς χρημάτων; | καὶ περὶ τὰ ἄλλα πάλιν [οἱ] σ̣π̣[ου‐
1δὴν καὶ] ἐρίδα τ̣α̣ύ̣τ̣η̣ν̣ λ̣α̣μ̣β̣[άνοντες] ἐπαι[νοῦνται]. | [καὶ ἄ]λλως πρὸς τὸ παρόν· “ὅτι̣ ζῆλ̣ον̣ [τ]οῦ[το]ν ἀνδρὶ ἀπὸ τοῦ [ἑταίρου αὐτοῦ”.] ὁ ἀν[δρεῖος δύ]|ναται
3καὶ ἀνὴρ εἶναι, οὐ πάντως [ὁ] ἀνὴ[ρ] καὶ ἀνδρεῖος λαμ‐ βάν[εται. ...] δὲ [..... ...] | π̣αντὶ μιμήσεως· “καλὸν
4δὲ ἐν καλῷ ζηλοῦσθαι πάντοτε”. καὶ .[..... ..... .....
5..] | ζῆλον.
5 δύναται δὲ καὶ ἡ ζηλοτ[υ]πία σημαίνεσθαι, ὅτι οἱ δ̣[ανεισταὶ μέγα φρονοῦντες ἐφ’] | ἑαυτοῖς ἐγείρουσιν
6πολλῶν χ̣ρεω̣σ[τῶν] τὸν ζῆλον κατ’ αὐτῶ[ν ..... ..... ..... ..] | καὶ τοῦτο ἐζητήθη παρά τισιν τῶν ἀρχαίων, [πότ]ερον πενία αγ̣.[..... ..... ..... .. ὁ] | μὲν εἰς τὴν
8ἡδονὴν ἀφορμ̣[ῶν] π̣ρ̣ο̣κρίν̣[ει τὸ]ν π[λ]οῦτον [..... ..... ... ζηλοτυ]|πήσῃς, μᾶλλον παραι̣τεῖται τὸν πλοῦ‐
10τον [..δ]έποτ[ε ..... ..... ..... ..... ...] | .[.π]ολ‐
10λῶν ἐπιτίθεσθαι π̣ένης .[...].μ̣επ̣ε[...].[..... ..... ..... ..... .....] | φθονηθῇ.
11 πρὸς δὲ ἀναγωγ̣ὴ̣ν̣ τοῦτ[ο 26 οὐδὲ] | ὁ μόχθος οὗτος οὐδὲ ἡ ἀν̣[δρεία] περι̣[ττόν τι ποιεῖ 17] | [σ]π̣εύδουσιν πλουτεῖν κ[ 45 ] | [..... ...].ρ..[
50 ] |
15[.....]..[...]....[
50 ] | [...]οτι παρατεταγμένους. καί ἐστιν κακ...[.]ν̣ [..... ..... .. ὅταν ὁ ζῆλος] | [γίνη]ται ἐν κακοῖς καὶ θάτερος θατέρου θέλῃ προκρίν[εσθαι..... . .... ...] | [πολλ]άκις
18ἑτεροδόξους κατὰ ἑτεροδόξων λέγοντας κα[..... ..... ..... ...] | [καὶ μ]άλιστα πλεονάζει τοῦτο ἐν τῇ Ἑλλήνων φι‐
20λοσο[φίᾳ ..... .. ὥστε σύμ]|[φωνο]ν μηδὲν εἶναι, ὡς εἶ‐
20πεν ὁ ἀρχαῖος, ἐν μόνῳ τούτῳ .[..... ..... ..... ..] | εἴδωλα θεραπεύειν, ἐπεὶ ἐν ταῖς δόξαις πάνυ μάχοντ[αι ..... ..... ..... ..] | αἴρονται πρὸς ἑαυτοὺς πόλεμον· πλὴν μαται[..... ..... ..... ὅταν ὁ τῆς] | ἀληθείας
23πρεσβευτὴς ἀνατρέπῃ τὰς αἱρέσεις, ὅτ[αν ..... .....
23..... .....] | [ὁ] ἄφρων περιέλαβεν τὰς χεῖρας αὐτοῦ
24καὶ [φ]αγεν τὰ[ς σάρκας αὐτο.
25 πρὸς] | τὸ ῥητόν· χεῖρας ἔλαβον οἱ ἄνθρωποι τοῦ ἔ̣[ρ‐ γου] ἕνεκα .[..... ..... ..... ..] | περιέλαβεν τὰς
26χεῖρας αὐτοῦ, οὐκ ἔχει αὐτ[ὰς ἐν]εργούσας̣ [..... ..... .... χεῖ]|[ρ]α̣ς̣ περιλημφθείσας καὶ τὰς σάρκας ἑ[αυτοῦ

118

λ]οιπὸν ἐσθ[ίει ..... ..... ....] | [.....]νχ[..
1.....] μᾶλλον ἑαυτὸν [τήξει] δίδωσιν. ἡ δὲ τῆξις κατ‐ εσ̣θ̣[ίει τ]ὴ̣[ν] | [.....] σάρκ[α ..... .] ἐστίν.
2 καὶ ἐν ταῖς Παροιμί̣αις ὁ ὀκνηρὸς λέγεται “κ̣ρ̣ύ̣ψ̣α̣ς̣ | [ὀκνηρὸς τὰς χεῖ]ρας ἑαυτοῦ εἰς τὸν κό[λπον]” καὶ μη‐ δὲν πράττειν. ταὐτὸν δέ̣ ἐ̣ς̣|[τιν τὸ ἀποκρύπτειν] ἐν̣
4κόλποις τ̣[ὰς χεῖρ]α̣ς̣ [κ]αὶ τὸ περιλαμβάνειν [α]ὐ̣τ̣[ά]ς̣.
5[ἀπο]|[κρύπτει δὲ εἰς τ]ὸν κόλπον ἑαυτ[οῦ τὰς χεῖρας] ὁ μέχρι λογισμῶν ..... .. | [..... ..... ...] οὐ̣κ̣ ἀρ‐
6κεῖ μοι το̣[.... .].ο̣.... [σ]ωφροσύνης καὶ σωφρ̣ο̣[...]| [..... ..... ...].ν̣.ε̣κ̣[..].ν̣[.....].α̣ι̣[.... ὁ] κόλπ̣ο̣ς̣ σ̣η̣μαίνει τὸ ἡγεμ[ο]ν[ι]κόν | [..... ..... ..... .....]
8ἔχει̣ [....]..[.].[....]. δ̣ὲ̣ τῆς ἀναγωγῆς ἕνεκα ... | [ 22 ].[....] τ̣ὸ ῥητὸ̣[ν δ]ὲ̣ διήγημα. οὕτω γοῦν καὶ [..]|
10[ 28 ]ες.[.... τ]ὸ̣ ῥητὸν λέγομεν, ὡς [.....] | [ 27 ]ωνδ[.....]εν....ι̣ οὖν ἐστιν τ.[.....] | [ 41 ] ἄλλο ..... ..[.....] | [ 43 ] κα̣κ̣ῶν .[.....] | [ 45 ]μη...[.....] |
15[ 18 ].. ἔ̣χειν ἀγαθῶν καὶ κακῶν καὶ οὐδετ̣[έρων] | [..... ..... ποι]η̣τ̣έ̣α̣ πράξει καὶ ταῦτα μή. οὗτος δὲ διὰ πάντα τὴν καρδ̣[ίαν ...] | [..... ..... ...]ων τὰς
17χεῖρας ἑαυτοῦ καὶ μηδὲν λαβὼν ταύτας τὰς [..... .] | [..... ..... ...] καὶ οὕτω· ὅταν ἀπορ̣ήσῃ τῶν ὀφειλόν‐
των ποι̣[εῖσθαι] | [..... ..... μ]ε̣τ̣αμέλεσθαι καὶ λυπεῖ‐
20σθαι. οὕτω δὲ πολλάκις λέγομεν· [.]α[.....] | [.....
20..... ...] ἔπραξεν τάδε. πρὸς δὲ ἀναγωγὴν τοῦτο λέγομεν, ὅτι .. | [.....
21..... ..... ...]ις αἷς ὁ χρώ̣μ̣ενος ἐργάτης ἀγαθός ἐστιν. ἐργάτης | [..... ..... ..... ἐργ]αζόμενος ἃ βο̣ύ̣λ̣εται ὁ θεός, περὶ ὧν λέγει· “ἐργάζεσθε | [μὴ τὴν βρῶσιν τὴν ἀπο]λλυμέ[ν]ην, ἀλλὰ τὴν βρῶσιν τὴν μένουσαν | [εἰς
24ζωὴν αἰώνιον”. ἐργά]ζεσθε [οὖν “τὰ] ἔργα τοῦ θεοῦ”. “τὸ
25ἔργον τοῦ θεοῦ” ἐργάζετ̣α̣ι̣ α̣ι̣[..]| [..... ..... ..... ..]
25θ(ε̣)ῷ̣, “ἵνα [πιστ]εύητε εἰς ὃν ἀπέστειλεν ἐκεῖνος”. |

119

[ 25 ].ς καὶ ἐνεργούσας̣ ..[ 15 ] | [ 25 ].εται τὴν πίστιν τρεφ[ 15 ] | [ 24χ]ε[ῖ]ρ̣ας ἑαυτοῦ καὶ οὐκ ἐξ απ[ 15 ] | [ 27 ]ας νοησισ τὴν ψ[υ]χ[ὴν 14 ] |
5[ 27 ] σ̣κι[ᾶ]ς γενόμενος [ 15 ] | [ 30 σα]ρκός, ἃ εἶπεν [ 15 ] | [ 36 ]. καὶ αι[ 16 ] |
7Es fehlen ca. 10 Zeilen mit dem Lemma 4,6: ἀγαθὸν πλήρωμα δρακὸς ἀναπαύσεως ὑπὲρ πλήρωμα (πληρώμα‐ τα SA) δύο δρακῶν μόχθου καὶ προαιρέσεως πνεύματος.
1*[ 27 ].ς μη̣..[ 20 ] |
2*κ̣[.....] τοῖς ἀνθρώποις ἐδόθ[ησα]ν. ἐὰν οὖν στερίσκῃ
3*ἄ̣λ̣λ̣ο̣υ̣[ς... ..... .....] | [.....] οὗτος ἄδικός ἐστιν
4*καὶ μοχθεῖ ἐπιβλαβῶς .[..... ..... .....] | [.....].ων οὐδὲν αὐτῷ πλέον ποιήσει ἢ μόχθον· εἴρη[ται γάρ· “οὐκ
5*ὠφελή]|σ[ει ὑπάρ]χοντα ἐν ἡμέρᾳ θυμοῦ”. ἐὰ̣ν̣ δὲ καὶ ἡμέ‐
6*ραν θ[υμοῦ λάβῃς ἡμέραν] | κ[ρίσε]ω̣ς̣ [τ]ὴν μετὰ ταῦτα, οὐκ ὠφελ[η]θήσεται ὁ πλούσιος [..... ..... .....] |
7*κἂν περὶ πλούτου τις ἐξετάζεται, οὗτο̣[ς] ἐξετάζεται,
8*ε̣ἰ̣ [..... ..... ..... .....] | καὶ εἰ συνήγαγεν αὐτὸν ἐκ καμάτων ἰδίων ἢ ἐκ [..... ..... .]
9*[“ὑπὲρ πληρώ]|ματα δύο δραχῶν καὶ προαιρέσεως πνεύ‐
10*ματος” τὰ μετὰ μ[ιᾶς δραχὸς ἀναπαύσεώς] | ἐστιν. ἡ δὲ μία δρὰξ ἡ ἕνεκα [το]ῦ̣ ἡ̣δέ̣[ος οὔ]κ ἐ[στιν] σὺν ἀν̣[απαύσει.]
11*[λοιπὸν οὖν τὰ] | πρὸς διάνοιαν ἄκουε· ἡ ἀγαθὴ [σ]υνο[υ]σία κ[ατὰ τ]ὰ̣ ἔργα τὰ̣ [..... ..... .... μία] |
12*δράξ ἐστιν· συμφωνοῦσιν γ̣[ὰρ] π̣ρ̣ὸ̣ς ἑαυτὰ[ς ..... .]....

120

[ 16 ] | [ 15 μί]α καρδία, οὕτω [καὶ μία δράξ 15]| [ 15 ] μία δράξ ἐστιν, δύο δὲ δρ[άχες 21 ] | [ 12 ἀμέ]λει γοῦν δύο δύο παραλαμ[βάνονται 17 ] | [ 14 ἑπτὰ] δ̣ὲ̣ ἑπτὰ τὰ καθαρά. καὶ [ 26 ] |
5[ 15 ].ημένην εἶναι ..[ 26 ] | [ 15 ]ενον πρῶτον [ 30 ] | [ 15 ]αι αἱ δ[...]ε[ 32 ] |
7Es fehlen ca. 10 Zeilen
1*[..... ..... .....] οὗτος. οὗτος “ἐπὶ δύο τρίβων ἐπι‐
2*βαίνει” οὐδὲ ἐξ ὅλ.[..... ...] | [..... ..... ... οὐ]δὲ ἐξ ὅλων ἀντιποιεῖται ἔχειν τὴν ἀρετήν. [..... .] π̣ρὸς |
3*[..... ..... .....] ὑπὸ Ἠλίου· “ἕως πότε χωλανεῖτε ἐπ’
4*ἀμφοτέραις [ταῖς ἰγνύ]αις; | [εἰ ἔστιν κ(ύριο)ς ὁ θ(εό)ς, πορεύ]εσθε ὀπίσω αὐτοῦ· εἰ δὲ ὁ Βάαλ, πορεύεσθε
5*ὀπίσω α[ὐτοῦ”. ....]...|[..... ..... ..... ὀ]πίσω τοῦ
5*Βάαλ νομί[ζ]εσθαι θέλετε, ὅτι ὀπίσω κυρίου .[.....
6*.....]τον | [..... ..... ..... .....] μόνῳ εὐαρεστεῖτε·
7*καὶ γὰρ ἐντολὴν ἐλάβετε· “κύριον τὸν θεόν | [σου φοβηθήσῃ καὶ α]ὐτῷ μόνῳ λατρεύσῃς”. ὁ τοίνυν ἐ[πα]μφοτε‐
8*ριστὴς κα̣ὶ̣ | [..... ..... .....]μ̣ενα ὁ δίψυχος ὁ λε‐
9*γόμενος ἐν τῇ γραφῇ “ἀνὴρ δίψυ|[χος, ἀκατάστατος] ἐν πά[σαι]ς 〈ταῖς ὁδοῖς αὐτοῦ〉”, οὐχ ὅτι δύο ψ̣υχὰς ἔχει
10*ἀλλὰ δύο ἐννοίας λέγε̣[ται] | [..... ..... ... ψυ]χ̣ή̣ καὶ̣ [...]κατ̣[..].κ̣[.]. ὅταν γὰρ λέγῃ· “τὰς ψυχὰς ὑ‐
11*μῶν | [ἡγνικότες ἐν τ]ῇ ὑπακο[ῇ τῆς ἀ]ληθείας”, ψυχὰς τὰς γνώμας λέγει.
12*αἱρετω̣[τέρα] | [οὖν ἐστιν ἡ μία δρ]ὰ̣ξ̣ ὅτε σ̣ὺ̣[ν ἀν]α‐

121

παύ̣σ̣ε̣ι̣ παραλαμβάνεται, ἐκείνω̣[ν]. | ἀλλ’ ἴσως τις ἐρεῖ
1ἐπιστή[σα]ς τ̣[οῖς λεγο]μ̣ένοις περὶ μιᾶς [δραχὸς ἀνα‐ παύσεως λέ]|γ̣[ω]ν ὅτι· πῶς οὖν λέγεται ἡ μί[α δρὰξ ἀ]‐ ναπαύσεως; ὡς ο̣ὖ̣[ν δύο δράχας ἀνα]|παύσεώς εἰσίν τινες
3ἔχον[τες, οὕτω μ]ίαν δράχαν. καὶ νο̣[μίζουσιν διάγειν] | ἐν αὐτῇ, οὐ μετ’ ἀναπαύσεω[ς δὲ διάγ]ουσιν. ἐὰν ἴδῃς
5τιν[ὰ ἐπαινοῦντα ἑαυ]|τὸν ἐπὶ σωφροσύνῃ κα̣[ὶ μέγα] φ̣ρο‐ νοῦντα ἐπὶ ἀγ[αμίᾳ ..... ..... .] | [μ]ονήρῃ βίῳ, οὐ
6σὺν ἀ̣ν̣α̣[παύσει ἔχει τ]ὴ̣ν μίαν δ̣ράχαν .[..... ..... .....]| ας ἐπιφέρει μετὰ̣ τ̣ὴ̣ν̣ [.]ρ̣.[ 10 ].[...]... τοῖς α.[ 15 ] | ὀ̣λ̣ιγοδεέσιν .δ. οὖν τὸ π[ν](εῦμ)[α 12 π]εφ[ωτ]ισμέν[15]| α̣ι̣ρέσει τῇ νομιζομένῃ ο̣ἴ̣ε̣τ̣[αι 13 ]επ[...] δ̣ι̣α[ 16 ] |
10τῆς ἐπιστήμης καὶ τοὺς [ 15 ]..ακ[ 22 ] | προαίρεσιν τὴν ἑαυτοῦ ....[ 17 ]ν.[ 20 ] | β̣ούλονται ἐκδέχ[εσθαι τ]ὰ̣ς̣ [γραφάς 32 ] |
ταῖς γραφαῖς ἐλεγ[...].....[ 38 ] | [.]επ̣ων τὸ ἔχειν̣ τ̣[ 48 ] |
15[κα]ὶ [π]έστρεψα ἐ[γὼ καὶ εἶδον μα‐
15τ]αιότη[τα ὑπὸ τὸν ἥλιον. ἔστιν εἷς, καὶ οὐκ] | ἔστιν δεύτερος.
16 εἰσὶν ἄνθρωποι μὴ̣ θ̣[υγατ]έ̣ρ̣ας ἔχοντες τέκ[να ἢ υἱοὺς μηδὲ ἀδελ]|φοὺς μηδὲ γονέας μηδὲ ἀνεψιοὺς μηδὲ ἄλλους τινὰς [..... ..... .....]|καὶ μοχθοῦσιν καὶ ταλαιπωροῦ‐ σιν καὶ τοσούτῳ̣ π̣λούτῳ̣ [..... .... ὥστε μη]|δὲ ἀριθμηθῆ‐
19ναι ἢ πέρας αὐτῷ ἐπιθεῖναι. ματ̣[αίως] το̣[ῦτο ποιοῦσιν.
20ὡς] | [ἐπ]ὶ τὸ πολὺ δὲ οἱ τοιοῦτοι καὶ φειδωλοί εἰσιν κ[..... ..... ..... ..... ..] | τὸ συναγαγεῖν οὖν τὸν
21δοθέντα πλοῦτον ἐπὶ διοι̣[κήσει ..... ..... ματαίως] | μεταδ[ι]ώκετ̣[αι· ο]ὐδὲ γὰρ αὐτὸς ἀπολαύει αὐτο[ῦ οὐδ]ὲ̣ [οἱ συγγενεῖς. ὁ σπουδαῖος δὲ] | συνάγει, ὅσα αὐτάρκη
23ἐστίν. ἐνίοτε γοῦν [..... ..... ..... ..... ..... ...] | “καὶ οὐκ ἔστιν δεύτερος”; ἀντὶ τοῦ· οὐκ ἔχει συγγε[νῆ.
25διὰ τοῦτο οὐδέποτε λαμβάνει] | πέρας ἡ συναγωγὴ τ̣ο̣ῦ̣
25πλούτου, ὃ[ν σπο]υδάζει ἔ[χειν ..... ..... ..... .....] | καί γε υἱὸς καὶ ἀδελφὸς οὐκ ἔστιν [α]‐
26τ· κα[ὶ οὐκ ἔστιν περασμὸς τῷ παντ] | μόχθῳ αὐτο.
27τοὺς ἐγγ[ὺς ὄ]ν̣τας κα̣[τὰ συγγένειαν ..... .....] |

122

[..... ..... ...]ν̣ υἱοῦ ἐστιν τὸ διαδέχεσ[θαι τὸν] π̣α‐ τέρα καὶ ἀδελφοῦ, ἐὰν μὴ ᾖ{ν} υἱός | [..... ὑπὲρ συγγ]ε̣‐
2ν̣ῶ̣ν μοχθεῖ πολλῶ[ν ὄντων], ἐὰν τοὺς μακρὰν κατὰ συγγέ‐ νει|[αν ..... ..... ...] μοχθεῖ. ἐνίοτε δὲ οὐδὲ [ἐκεῖ‐
3νο]ι αὐτοῦ ἔχονται. vacat | [καί γε ὀφθαλμὸς αὐτοῦ ο]ὐκ ἐνπίμπλα‐
4ται πλού[του.
5ἐστὶν φ]ανερὸν τὸ ῥητόν. τὰ δὲ κατὰ | [τὴν ἀναγω‐
5γὴν οὕτω· {“καὶ] ἐπέστρεψα ἐγὼ [καὶ εἶδον μα]ταιότητα ὑπὸ τὸν ἥλιον”.} | [..... ..... ... κ]α̣τὰ θεὸν ζῆν κ[..] ..[..]..[...ἀδελφοὺ]ς̣ καὶ υἱοὺς καὶ τοὺς ἄλλους | [συγ‐
7γενεῖς πάντας ἔ]χ̣ει· εἰ γὰρ τὸν π[λησίο]ν ὡς [ἑαυτὸν] ἀγαπᾷ, πολλῷ πλέον τοὺς | [..... ..... ..... αὐ]τοῦ
8.[..]εν̣η̣[μένο]υς ἀγα[πᾷ. ὅτ]αν ἴδῃς ο̣ὖν τινα ἑτερόδοξον | [..... ..... .....
9.. πνευμ]ατικ[ὸν π]λοῦτον [ἀπὸ] σοφισμάτων καὶ ἐριστι‐
10κῶ[ν] | [..... ..... ..... ..... .]σμεν[.. κ]αὶ ἀν[.....] γραφηθέντων θεωρημάτων̣ | [..... ..... ..... ..... .]ε[..] .[... λαμ]βάν[ομ]εν πολλάκις τὸ ἀναρίθμητον | [..... .....
12..... ..... ..... .. ἀρι]θμεῖ̣[σθ]αι. ἀμέλει γοῦν αἱ τῶ̣[ν]| [μαθητῶν ..... .. “τρίχες τῆς κεφαλῆς] πᾶσα̣[ι ἠρί]θμην‐ ται”. τοῦτο λέγομεν ἄρτι | [..... ..... ..... ..... .....
15.....]ες...[..... ..].οτε πλείονας τρίχας το̣ῦ̣ | [ 15 ].
15φαῦλοι̣ [μ]ᾶ̣λ̣λ̣[ον 30
] | [..... .... ἐν τοῖς μ]υρίοις μέλεσιν τῆς κεφαλῆς εἰσίν τινα καὶ περιττώμ[ατα] | [..... ..... .. τρί]χ̣ες ὑμῶν καὶ τὰ δοκοῦντα μὴ ἄξια τοῦ ἀριθμεῖσθαι ἠριθμ̣[η]|[μένα
18ἐστίν, εἰ καλῶς] γ̣ίνετ[αι]· “εἴτε” γὰρ “ἐσθίετε εἴτε
πίνετε εἴτε ἄλλο τι ποιεῖτε, | [πάντα εἰς δόξαν θ(εο)ῦ
19..]ε[.... π]οιεῖτε”. ὅθεν “ἠριθμημέναι εἰσὶν πᾶσαι αἱ
20τρίχε[ς] | [τῆς κεφαλῆς ὑμῶν”. τούτῳ δὲ] ἰσοδυναμεῖ, εἰ καὶ τῇ λέξει πολλὴν ἔχει διαφο|[ράν, τὸ ἐν τῷ πρώ‐
21τῳ ψαλμῷ λ]εγόμενον· “τὸν καρπὸν αὐτοῦ δώσει ἐν καιρῷ αὐτοῦ | [καὶ τὸ φύλλον αὐτοῦ οὐκ ἀπορρυήσ]ε[τ]αι”. προ‐ ηγουμένως ὁ καρπός. ἐπειδὴ δὲ | [ὁ καρπὸς σκεπάζεται ὑπὸ τῶν φύλ]λων, κατὰ συμβεβηκὸς καὶ τὰ φύλλα. | [ὥσπερ
24οὖν τὰ φύλλα ἕνεκα τοῦ καρ]π̣οῦ κα̣[ὶ τ]ὰ ἄλλα ἄλλων ἕνε‐
25κα καὶ σπου|[δάζεται διὰ τὸν καρπόν, ἐπεὶ τα]ῦτα παρ̣[ά‐ μο]να αὐτῷ ἐστιν, οὕτω καὶ αἱ τρίχες | [ἕνεκα τῆς κεφα‐
26λῆς. ἡ δὲ κεφα]λή ἐστι[ν ὁ ν]οῦς. ἔχομεν δὲ περὶ τὴν κεφαλὴν | [τὰς τρίχας ἠριθμημένας], ὅ̣τ̣[ε] κ̣ατὰ ἀρετ[ὴν

123

τὰ] ἀνθρώπινα ἐνεργοῦμεν. | καὶ ταῦτα οὖν ἠρίθμηνται.
1[ἐὰν δὲ λ]έγῃ περὶ τῆς προσωπο̣[ποι]ουμέ[νης πόρνης]· | “πολλοὺς τρώσασα καταβέβληκεν, καὶ ἀναρίθμητοί εἰσιν [οὓς πεφόνευκεν”, οἴδα]|μεν, ἀλλ’ οὔκ εἰσιν ἄξιοι τοῦ
3ἀριθμεῖσθ̣[αι]. ὁ πλοῦτος οὖν τῶν ἐ̣[ν τῷ αἰῶνι τούτῳ ὄντων] | σοφῶν
4οὔκ ἐστιν περασ[μὸν ἔ]χων̣. “καὶ” γὰρ “ὀφθαλμὸς αὐ[τοῦ
5οὐκ ἐνπίμπλαται πλούτου”] | διὰ τὸ ἀκόρεστον ω̣..ο̣ν̣.
5α̣ε̣ι̣ ..[..]...[...]ν οὐ πλησθή[σεται ..... ..... .....] | ἔχειν πλούτου οὐκ ἐνπίμπ̣λ̣α̣τ̣αι [..... ..] ζητεῖ προστι‐ θέ[ναι ..... ..... ...] | ..ογι ἐάν τις εἰς θεώρημα λ̣[έ‐
7γῃ] καὶ τα.[..... ..... ..]ν[..... ..... ..... .. λαμ]|‐ βάνῃ, ἐπιλείψει ποτὲ ἡ διήγησις. ἐὰν .[.....]ε̣κ.[ 25 ]| βασις χωρεῖ, οὐδέποτε νομίζει πέρας ἔχει̣[ ....]ν[ 27 ]|
10θεωρία. λάβε μοί τινα λέγοντα εἰς κ.[ 32 ]|
φανεροῦντα καὶ σαφηνίζοντα ἕ̣κ[αστον .....π]λου̣[τ 17 ]| ψι..τ̣ε̣. ἐὰν δὲ ἄλλο..... ... οὐ δυνα[τ..... ..] λ̣έ‐ γειν .[..... ..... ..... ..] | ... τ̣ῆ̣ς̣ δ̣ι̣η̣γ̣ήσεως αὐτοῦ
13.[.]..... ..... ε.[..... ...]αι νομιζ[..... ..... ..... ..] | ..... .ελόντα πρ.[.].....[.......[ 30 ] |
15[..... ....]...ον; οὐκ ἐνπίμπλαται, ἐπεὶ νομίζει, οὐκ ἔρχεται [..... ..... .....] | [.....]σεως, ἅτε δὴ πεπλα‐ νημένας ἀρχὰς ἔχων. ὁ δὲ ἔχων ε̣[..... ..... .....] | [..
17τ]ῆ̣ς ἐπιστήμης ἢ τῆς ἀρετῆς φθάσαι πληρωθήσεταί [π]ο̣τε.| [καὶ τίνι] ἐγὼ μοχθῶ καὶ στερίσκω τὴν
18ψυχήν μου ἀ[πὸ ἀγα]θοσ[ύνης; καί γε τοῦτο] | [ματα]ιότης καὶ περισπασμὸς
19πονηρός ἐστιν.
20[..... ..... ..... ..... .]|[λ]αβεῖν δεῖ· οὐ λέξει
20γὰρ ὁ ἑτερόδοξος ἢ ὁ τοῦ κόσμο[υ σοφός· “καὶ τίνι ἐγὼ μοχθῶ”;] | ἐ[πὶ τ]ο̣ῦ̣ ῥητοῦ οὖν τοῦτο ἀκουέσθω τέω̣ς̣· “κ[αὶ τίνι ἐγὼ μοχθῶ καὶ στερίσκω τὴν] | [ψυχήν] μου
22ἀγαθοσύνης;” ἐπεὶ οὐδὲ ἐσθίει οὐδὲ τρ[..... .....
22..... ..... ..... .] | [ἀγαθοὶ ο] δύο ὑπὲρ τὸν ἕνα, οἷς ἔστιν
23α[τ]οῖς μισ[θὸς ἀγαθὸς ἐν μόχθῳ αὐ‐
23τῶν .] | δύναται καὶ πρὸς τὸ ῥητὸν τοῦτο [ὅτι]· ὡ̣ς κατ̣ὰ̣ τ̣ὸ
25[..... ..... ..... ..... .] | αἱρεῖται συνλήμπτορας
25ἔχειν κα[ὶ συνε]πομέν̣ο̣υ̣ς̣ [..... ..... ..... .....] |
εἴρηται γοῦν· “ἐάν τίς σε ἐνγαρεύσει μίλ[ιον] ἕν, ὕπα‐

124

γε μετ’ αὐτ[οῦ δύο”. ..... .....] | [..... .....
1τὸν̣ [ἑπό]μ̣ενον εἶχε εἰς ὃ βούλεται [α]ὐ̣τὸν ἔργον. ἐὰν δέ τις ἀρκούμενος | [..... ..... ..... .....]
2ταῖς ἑαυτοῦ χρείαις καὶ ἐ̣νεργείαις καὶ πράξεσιν μη‐ δένα θέλῃ | [..... ..... ..... .....] π̣οιεῖ· συμβαί‐ νει γὰρ αὐ[τ]ὸν ὀλισθῆσαι καὶ οὐκ ἔχει ἀντι|[λήμπτο‐
4ρα. τοῦτο δὲ οὐκ ἐλέ]χθη ἕνεκα τοῦ̣ ἀν[τιδοθ]ῆ̣ναι οἷον
5σωματικῶς | [τὸν μισθόν ..... .....] μισθὸν τοῦ πρατ‐ τ[ομ]έ[ν]ου ἀ̣γ̣α̣θ̣ό̣ν̣. καὶ οὐ θαυμαστόν, πότε τοῦ|[τον
6..... ..... ..... ...] ἐν τῷ εὐαγγε̣[λίῳ] ε̣[... ὁ] φι̣λ̣έ̣π̣α̣ι̣ν̣ος καὶ φιλόδοξος ἔχει | [..... ..... .....
7..... .]σεν παρὰ τ[ῶν ἀ]ν(θρώπ)ων· “ἀπέχουσιν” γὰρ “τὸν μισθὸν ἑαυτῶν”. | [ἔχομεν δὲ κατ’ ἀναλογίαν τῶ]ν
8ἔργων μισ[θόν]. καὶ καθόλου γε εἴρηται, τίνα ἐστὶν | [τὰ ἔργα καὶ τίς ὁ μισθός· ἐὰ]ν καλὰ ᾖ{ν} τὰ [ἔργα],
10καλὸς ὁ μισθός, ἐὰν φαῦλα τὰ ἔργα, ὁ μις|[θὸς φαῦλός
10ἐστιν. “ἀγαθοὶ” ο]ὖν “οἱ δύο [ὑπ]ὲ[ρ τὸν ἕν]α”. vacat | [ὅτι ἐὰν πέσωσιν, ὁ εἷς ἐγε]ρεῖ [τ
11μ[έ]τοχον αὐτο[ῦ], κ]ὶ οὐαὶ αὐτῷ τῷ ἑν, ὅταν πέσῃ καὶ μὴ ᾖ δεύ|[τερος
12τοῦ ἐγεῖραι αὐτόν.]
12 ἐὰν ὀλισθῆσαι [συ]μβῇ ἐν τοῖς ἀνθρωπίνοις καὶ ἔχῃ μέτοχον | [..... ..... ..... .] κοινωνὸν ἢ ἀνχ̣[ισ]τ̣εύ‐ οντα, ἐγερεῖ τὸν μέτοχον ἑαυτοῦ. ἐὰν δὲ | [μὴ ἔχῃ μέτ‐
14οχον], “οὐαὶ αὐτῷ̣” [ἐστ]ιν. ὧδε τὸ πεσεῖν τὸ ὀλισθῆσαι.
15ἐν οἷς σπουδάζει καὶ ἐν οἷς μοχ|[θεῖ ἕκαστος, ἐν τ]ού‐
15τοις ἀντιλήμψεω̣ς̣ χρεία ἐστ̣ὶ[ν αὐτῷ] ο̣[.].... ἀντι‐ λαμβάνο̣ν|[ται πατέρων σ]φαλλομ[ένων υἱ]οὶ καὶ ἀδελ‐ φοὶ ἅτε δὴ διάδοχοι αὐτῶν ὄ̣[ντες] | [ 15 ] vacat | [καί γε ἐὰν κοιμηθ]ῶσιν [οἱ δ]ύ[ο],
18καὶ θέρμη αὐτοῖς· καὶ ὁ εἷς πῶς θερ‐
18μανθῇ; [....] | [..... ..... ....].[..... ..]. ἀναπαήσον‐
20ται, ἔχουσιν θέρμην τ̣ὴν ἐ̣κ̣ [τ]ῆ̣[ς ....] | [..... .....
20..... .....]. δὲ ο̣ὕ̣τ̣ω̣ λάμβανε· οὐκ ἀποψύχονται [..... ....] | [..... ..... ..... ..... .]
21 δύναται δὲ ἀνηγμένως λεχθῆ[ναι] ....ω̣ν̣[...] | [..... ..... .... ἕκαστος τῶν ἀ]ν̣(θρώπ)ων συνέστηκεν ἐκ π[ν](εύματο)[ς] καὶ ψ[υχ]ῆ̣[ς] καὶ σώματο̣ς̣ | [..
23..... ..... “ὁλόκληρον ὑμ]ῶν τὸ πνεῦμα καὶ ἡ ψυχὴ καὶ τὸ [σῶ]μα” ..... ..[.....] | [..... ..... ..... .....
24...] ἐ̣[σ]τ̣ιν. καὶ ὅτι ἔστιν τι πνεῦμα ἄλλο παρὰ τ̣ὴ̣ν̣
25[ψυχὴν] | [καὶ ἕκαστος συνέστηκε]ν ἐκ τῶν τ̣[ριῶ]ν ἀν‐ θρώπων, καὶ ἐκ τῶν ὕμνων̣ [..... .] | [..... ..... .....
26....] “π̣νεύματα” γὰρ ”[καὶ ψ]υχαὶ 〈 〉”. οὗτοι δὲ οἱ ἐκ δύ̣ο συν̣|[εστάναι ἕκαστον ἄ]ν̣(θρωπ)ον
27θέλοντες τ[ὸ ἅγιο]ν πνεῦμα λαμβάνουσιν ὧδε. ἀλλὰ ἀεὶ δὸς | [αὐτὸ ταὐτὸν εἶναι, πῶς] ἐ̣πευχῆς δεῖται τ[ὸ ἀεὶ
28ὁλ]όκληρον ἢ ἀβλαβὲς τυγχάνον; περὶ̣ τ̣ο̣[ῦ] |*****
28Es fehlt die obere Hälfte von p. 125

125

(1*)

[ 17 ]..... ... δὲ ἐσκλήρυνεν .[ 22 ] |
2*[ 10 ]ν ἀλλ’ ὥσπερ καρδία τινὸς σκληρύν[εται 19 ] |
3*[ 14 ]. ὁ ἄνθρωπος ἐκ τῶν εἰρημένων [ 22 ] |
4*[ 14 ] φύσεις λέγω τὴν ψυχὴν καὶ τὸ πνεῦμα [ 23 ] |
5*[ 14 ὥ]σπερ ἡ ψυχὴ τοῦ ἀνθρώπου ..... .[ 24 ] |
6*[ 15 ] εἰσὶν δύο καθ’ [ὅ]σον μενομ̣[ 24 ] |
7*[ 15 ] αὐτῷ καὶ ἡ ψυχὴ δύο εἰσίν [ 24 ] |
8*[ 15 ]. κατ[ὰ τ]ὴν οὐσίαν τὴν νοερ[άν 22 ] |
9*[ 15 ]ς καὶ ὥσπερ λέγω πάντα τὰ σωμ[ατικὰ 16 ] |
10*[ 12 ταὐ]τ̣ὸν εἶναι, οὐ ταὐτὸν δὲ τῇ σαρκί ..[21 ] |
11*[ 13 λέ]γω τὰ λογικὰ πάντα, κ[αθὸ λο]γικά εἰσιν [17]|
12*[ 14 ] εἰσιν, καθὸ μὲν τὸ μὲν ἄρχ̣[ον, τ]ὸ δὲ ἐξουσι.[ 17 ] |
13*[ 14 π]λ̣ῆθος λογικῶν εἰσιν, τὸ̣ [πλῆ]θος οὐ κατ̣[ὰ 16] |
14*[ 15 ].θήσασαν διαφοράν. [τοῦτ]ο̣ οὖν λέγει· ἐὰ[ν 14]|
14*Es fehlt die obere Hälfte von p. 126

126

(1*)

[ 22 ] .... [ 32
] |
2*[ 23 ].ς̣......ον.. οὕτω δὲ ὁρῶσιν ὡ[ς 12 ] |
3*[ 23 ]τ̣ων ε̣....ων σοφοὶ ὅσον .[ 14 ] |
4*[ 23 σ]ωμα̣.......ερα καλῶς φερ.[ 13 ] |
5*[ 24 ] ἐπεὶ ο̣ὐ̣κ̣ ἔ̣χ̣ουσιν τὸν ἡγεμόνα̣ [ 14 ] |
6*[ 24 ]τε γοῦν ἐπ̣ι̣τυγχάνω̣σιν ου.[ 15 ] |
7*[ 24 ]σιν. ἐπερ( )· τὴ̣ν ἀνα̣γ̣[ωγ]ή̣ν̣; ..[ 15 ] |
8*[ 24 ]. ἔχει μισθόν .. δὲ ἐ̣κ̣[εῖνος ο]ὐκ ἔ[χει 12 ] |
9*[ 7 ] [ὅτι ἐὰν πέσωσιν, ὁ ε]ς ἐγείρει τὸν μέτοχ[ο[αὐτοῦ]. ἐὰν πέσῃ [ 15 ] |
10*[ 23 ] ἐγείρει αὐ[τόν].
10*καὶ οὐαὶ αὐτῷ τῷ ἑν[ί, ὅταν πέσῃ καὶ
11*μὴ ] | [δεύτερος τοῦ ἐγεῖραι αὐτόν]. [ὅτα]ν πέσῃ .[....]. καὶ μὴ ἔχῃ δεύτερον .[ 13 ] |
12*[ 22 ]αι εὐθέ[ως .]α̣. καὶ ...γι σωματ̣[ 13 ] |
13*[ 22 ].ενβι.[....]ε̣ κατὰ τὴν γνώμην [ 13 ] |
14*[ 22 ]....εσ[....] μὴ γὰρ̣ ἔ̣χει πλησ̣ί̣ο̣ν̣ τ̣ι̣ν̣ὰ̣ [ἐγεί‐

127

ροντα αὐτόν], | ὅταν πέσῃ. δῶμεν δὲ καὶ τὸν ἀλλη̣[...] ...[.] σῶμα η...α̣ι̣ ὁ δ̣[.]δ[..... ..... ..... ..] | αἰσθη‐
2τοῦ.
2καί γε ἐὰν κοιμηθῶσιν οἱ δύο, καὶ θέρ‐
2μη αὐτοῖς· κ[αὶ ὁ εἷς πῶς θερμανθῇ;] | ἐ̣ὰν κοιμηθῶσιν οἱ δύο συνδυασθέντες καὶ ἑνωθέντες κ[..... ..... ..... ....]|καὶ θέρμη αὐτοῖς ἐστιν· θερμαινο̣[μέ‐
4ν]η̣ ἡ ψυχὴ ἀπὸ τοῦ σώμα[τος ..... ..... ..... .] |
5..ς̣ ψυχικὰς καὶ τὸν νοῦν ἑαυτῆ̣[ς ..]ε̣.. γ̣ὰ̣ρ ἡ̣ μ̣ετάδοσις γίνε̣[ται ..... ..... .....]|..εον, ὅτι ὅτε σύμφωνοί
6εἰσιν ο̣ἱ̣ δ̣ύ̣[ο], ἔχουσι[ν τὸ]ν σωτῆρα μέσον α̣[ὐτῶν· “οὗ γάρ εἰσιν δύο] | ἢ τρεῖς συνηγμένοι, ἐγὼ ἐκεῖ εἰμ[ι]”. .ων δὲ .[...] πῦρ καὶ π.[..... ..... ..... ..] | .....νης
8θέρμην αὐτοῖς παρέχον ....α̣τι̣.[....].ς καὶ π.[..... ..... ..... ...] | ἐ̣θερμάνθη; πῶς ἔχει θερμανθῆναι ἡ
9[ψυχὴ] ἡ ἀπομερισθ̣[εῖσα τοῦ πν(εύματο)ς; ..... ..] |
10..... .κα̣ὶ̣ κατα... καὶ περὶ ταῦ̣τ̣[α] ἔδωκε[ν τὸ π]ν̣(εῦ‐ μ)α τὸ θερμα̣[ῖνον ..... ..... ...] | [..] ἔχουσι̣ν̣ θερ‐
11μαίνοντα ἥλιον τὸ “πῦρ” τὸ “κ[ατανα]λίσκον” κ[..... ..... ..... ...] | [..].....υ̣τ̣α̣[ι] ἀπὸ τῆς ἀγάπης τοῦ θεοῦ
12..... .. “ἐὰν [κοι]μηθῶσιν οἱ δύο π[..... ..... ..... ..]|
[ὁ εἷς ἐγ]ερεῖ τὸν μέτοχον αὐτοῦ”. καὶ ἐὰν κοιμηθῶσιν ἀμφότεροι κ[..... ..... ..... ...] | [...]..[.]..
14θεὸς α̣ὐ̣τ̣οὺς α..... ..... ....σ̣ι̣ν̣ θέρμης ἐὰν καθεύδου‐
15σιν [..... ..... ..... ...] | ..... ..... .... κοιμη̣‐
15θ̣ῆ̣ν̣α̣ι̣ κ̣α̣τὰ τὸ “ἀνὰ μέσον τῶν κλήρ[ων” 17 ] | [ 8 ]ο̣ς̣ καὶ ὁ κλ̣ῆ̣ρ̣ο̣ς̣ [ 40 ] |
16Es fehlt die untere Hälfte von p. 127 mit dem Lemma 4, 12
164,12 καὶ ἐὰν ἐπικραταιωθῇ ὁ εἷς, οἱ δύο
16στήσονται κατέναντι αὐτο, καὶ τὸ σπαρ‐
16τίον τὸ ἔντριτον οὐ ταχέως ἀπορραγήσεται

128

[..... ὑπωπιασθείη τ]ὸ σῶμα καὶ δουλαγωγηθείη ἀπὸ τῆς ψυχῆς, οἱ τρεῖς μ[ένουσιν] | [..... ..... ..... ..] α̣ὕ̣‐
2τ̣η “οὐ ταχέως ἀπορήττεται”. ἀδύνατόν ἐστιν τὸν ε̣..... | [..... ..... ..... .... ψ]υχῇ σῶμα καὶ τὴν ψ̣[υχ]ὴν τῷ σώματι, ὥστε ἄγε̣[σθα]ι | [..... ..... ..... ....]ας
4“ὁλόκληρον τὸ π[ν](εῦμ)[α] καὶ τὴν ψυχὴν καὶ τὸ σῶμα”
5ἀπορα|[γήσεται. τὸ “οὐ ταχέως”] πρόσκειται δ[ιὰ] τὸ μεταπτωτὴν εἶναι τὴν ἀρετήν. ὅμως | [..... ..... ..... .
6 δ]υνατὸν καὶ οὕ[τως] ἐ̣κλαβε̣[ῖ]ν̣· ἡ ψυχὴ ὅτε εὖ ἔχει, ὅτε ἕπεται τῷ | [πν(εύματ)ι καὶ ἔχει ἑαυτῇ ἑπό]μενον
7τὸ [σῶ]μ̣α, πάσα[ς] τ̣ὰς δυνάμεις αὐτῆς τρεῖς οὔσα[ς ἔ‐ χ]ε̣ι̣· | [ἄρχει τὸ λογιστικόν· ἔχ]ε̣ι̣ δὲ ἑπομ[ένην] τῷ λογιστικῷ τὴν θυμικὴν δύνα|[μιν—μετὰ λόγου γὰρ θυ]μοῦ‐
9ται—καὶ τ[ὴν] ἐπιθυμητικήν—σὺν ἐννοίᾳ γὰρ ὀρθ[ῇ
10ἐπιθυ]μεῖ | [ὥστε τῶν φαύλων ἐπιθυ]μιῶν ἀπέ[χεσθαι]. εἰ δὲ τὴν τῶν δικαίων ἐπιθυμίαν [εἶ]π̣εν | [πᾶσαν ἀγα‐
11θήν, τῶν ἄλλω]ν̣ οὐ πᾶσα ἀγα[θή]. ἔ̣χει δὲ καὶ τὸν θυμὸν ἀνιστάμενον [...] | [.....
12..... ..... ...] οὐ κατὰ ἀνθρώπων. ἀμέλει γοῦν ἠθι‐ κός τις φιλόσοφος ..... | [..... .... καθ’ ἑαυτοῦ]
13δεῖ, φησίν, τὰς ἀλόγους τῆς ψυχῆς δυνάμεις ἀνατι[θη‐ νεῖν·]| [ἐπεὶ γὰρ τὸν θυμὸν ἔχο]μεν, ἵνα ὀργιζώμεθα
14τοῖς κακῶς ποιοῦσιν [..... ...] | ***********
14Es fehlen die untere Hälfte von p. 128 und die seiten 129—144 (Lage IX)

103?

].ητα[ ]υτον[ ]εενα[ ]..[

104?

] ..[ ]...[ ]....[ ]π.[
5] [ ] [ ]α.[ ]δοξ[ []ν[
10]..[ ]ε̣ι̣μ̣[ ]εν[ ]...[

113?

].[ ].κ[ ].σερ[ ].[
5.σε.[ ]..ν [ ]...[ ].[

114?

]..[ ].εχ[ ]εαν[ ]λο.[
5]ο̣υ̣κ[ ]α̣ρασ̣[ ]..[

115?

[]...[ []παρ[ []ατα[ [].α̣λ̣λ̣[
5π]αρα την.[ []νην..[ []ησαν[

116?

[]ο[ ]γ̣αρο[ ]αγο.[ ]ει̣ντα.[
5]..πνα[ ]...[ ].γε.[

119?

[ ]γ[ ει]δωλ.[ [ ]απα.[ [ ]τ̣η̣η.[
5[ ].το[ [ ]...[ [ ].τηθ.[ [ ]α̣ς̣.[ [ ]ε.δ̣[

120?

]....[ ].ουτο[ ]κ..[ ]...[
5[ ]φ[ ].ν̣ [

121bis

(7)

[]α̣[ ]υ̣τ̣...[ ]ερ.ε.[
10]ευαγ[γελι– ]..ν[ ]κα[ ].α̣.[ ].ε̣.[
15ματ]αιοτη[τα

122bis

(6)

[ ]..[ π[λησιο]ν ως [εαυτον [ ]υς αγα[πα [ π]λουτον [
10[ ]αιαν[ [ λαμ]βαν[ομ]εν [ αρι]θμει̣[σθ]αι [ ]πασα̣[ι
[ ]ες...[