TLG 2042 023 :: ORIGENES :: Homiliae in Exodum

ORIGENES Theol., Origenes Adamantius
(Alexandrinus Caesariensis: A.D. 2–3)

Homiliae in Exodum

Source: Baehrens, W.A. (ed.), Origenes Werke, vol. 6 [Die griechischen christlichen Schriftsteller 29] Leipzig: Teubner, 1920: 217–218, 221–230.

Citation: Page — (line)

217

(23)

〈ὁ τοῦ πα〉ρόντος αἰῶνος ὑπερορῶν καὶ ὑπὸ τοῦ λόγου τοῦ Θεοῦ ‹μετατεθεὶσ› ὁδεύειν ἐπὶ τὸν αἰῶνα τὸν
25μέλλοντα ἐξῆλθεν ἐξ Αἰγύπτου, τῶν σωματικῶν καὶ θλιβόντων πραγ‐ μάτων, ἅπερ ‹οἶκοσ› ἂν εἴη ‹δουλείασ›, ζητῶν τὸν οἶκον τῆς ἐλευ‐
θερίας τὴν Ἱερουσαλήμ, στῆναι θέλων ἐν τῷ ἐξομολογεῖσθαι τῷ κυ‐217

218

(28)

ρίῳ καὶ ὁρᾶν αὐτοῦ τὴν εἰρήνην· ὅτε καὶ γίνεται κύριος ὁ Θεὸς αὐτοῦ· οὐ γὰρ ἐν Αἰγύπτῳ, κἂν ὡς δεῖ τις ἐσθίῃ τὸ πάσχα, οὐδὲ
30κατά τινα τῶν εἰρημένων σταθμῶν. οὔπω γὰρ δουλείας ὁ τοιοῦτος ἐλεύθερος μετὰ τοσαύτην ἀπόδειξιν, εἰ μὴ ‹πρὸς ὄρει› γένοιτο ‹τοῦ
Θεοῦ›. τοῦτο τῆς ἐπιούσης δεκαλόγου προοίμιον.218

221

(26)

τὰ μὲν οὖν ὁμοιώματα τῶν ὄντων εἰσὶν εἰκόνες ζῴων τε
καὶ σωμάτων, τὰ δὲ εἴδωλα ἀνυπάρκτων ἐστὶν ἀναπλάσματα. Οὐ221

222

(26)

γὰρ ὕπαρξις τὸ εἴδωλον· —«οὐδὲν γὰρ εἴδωλον ἐν κόσμῳ» Παῦλος φησίν· οἷον εἴ τις ἱπποκενταύρους ἢ Πᾶνας ἢ τερατώδεις τινὰς ἀνα‐ πλάσαιτο φύσεις. Πᾶν ἄρα νόημα κατὰ περιληπτικὴν φαντασίαν ἐν περινοίᾳ τῆς θείας γινόμενον φύσεως εἴδωλον πλάττει Θεοῦ, ἀλλ’
30οὐ Θεὸν καταγγέλλει. Γένοιτο δ’ ἂν καὶ τῶν ἐν οὐρανῷ ὁμοιώματα γραφόντων ἢ καὶ γλυφόντων τινῶν ἥλιον ἢ σελήνην· ἴσως δὲ καὶ περὶ τῶν κατ’ ἀστρολογίαν φησὶ δεκανῶν· ἀλλοκότους γάρ τινας δια‐
γράφουσι δαίμονας, ἅπερ ἴσως «πνευματικὰ τῆς πονηρίας ἐν τοῖς222

223

(21)

ἐπουρανίοις» ὠνόμασται κατὰ τὸν λόγον τοῦ λέγοντος Θεοῦ· «ἐμε‐ θύσθη ἡ μάχαιρά μου ἐν τῷ οὐρανῷ». Τούτους γὰρ ἐν πίναξιν ἀστρο‐ λογικοῖς καταγράφουσιν ἔν τε φυλακτηρίοις ἀποτρεπτικοῖς δαιμόνων ἢ προτρεπτικοῖς, ἐν οἷς ἄν τις εὕροι τὰ μὲν ὁμοιώματα, τὰ δὲ εἴδωλα.
26 «οὐ προσκυνήσεις αὐτοῖς οὐδ’ οὐ μὴ λατρεύσῃς αὐτοῖς». ὁ μὲν λα‐ τρεύων καὶ προσκυνεῖ, προσκυνῶν δέ τις οὐ πάντως λατρεύει· τὸ μὲν γὰρ ψυχῆς σεβομένης, τὸ δὲ καὶ μέχρι τοῦ σχήματος· οἷά τινες ἔσθ’ ὅτε καθυποκρίνονται δυναστείαν θεραπεύοντες ἢ πάθεσι χαρι‐
30ζόμενοι κατὰ τοὺς ἐν τοῖς Ἀριθμοῖς εἰδωλολατρήσαντας. Γέγραπται
γὰρ περὶ αὐτῶν ὅτι οὐκ ἐλάτρευσαν οὐδὲ ἐδούλευσαν τοῖς εἰδώλοις223

224

(23)

αὐτῶν. Ὁ δὲ Θεὸς ἀγαπᾶσθαι θέλων ‹ἐξ ὅλης ψυχῆσ› οὐδὲ τῶν ἄχρι σχήματος ἀσεβούντων ἀνέχεται· χρὴ γὰρ τοὺς ἀλλοτρίους θεοὺς ἀρ‐
25νησάμενον ‹μερίδα› γενέσθαι ‹Θεοῦ› ‹ἐξ ὅλησ› αὐτὸν ἠγαπηκότα ‹ψυχῆσ› καὶ τῶν πρὶν κακῶν ἐραστῶν τῆς πορνευούσης ἐκ θεοῦ ψυχῆς ἀφι‐ στάμενον, ὡς καὶ περὶ τῆς Ἱερουσαλὴμ εἴρηται δυσμενῶν αὐτῇ γεγο‐ νότων τῶν ἐραστῶν, ἣ καί φησιν· «ἀποστρέψω πρὸς τὸν ἄνδρα μου
τὸν πρότερον, ὅτι καλῶς μοι ἦν τότε ἢ νῦν». Εἰ δὲ μὴ οὕτως ἐπι‐224

225

(22)

στρέψῃς, ὡς αὐτόν σε παραδέξασθαι καὶ λοῦσαι καὶ καθαρίσαι συγ‐ χωροῦντα τὴν ἁμαρτίαν, γέγονας ἐν μεγίστῳ κινδύνῳ. Τοιγαροῦν Ἰησοῦς πρὸς τοὺς υἱούς φησιν Ἰσραήλ· «ὑμεῖς αὐτοὶ ἐκλέξασθε πότε‐
25ρον λατρεύετε τοῖς θεοῖς τῶν τόπων τούτων ἢ λατρεύετε τῷ Θεῷ Ἰσραήλ»· ἐκείνων δὲ λεγόντων· «λατρεύομεν Κυρίῳ τῷ Θεῷ», φησίν· «ὑμεῖς μάρτυρες καθ’ ὑμῶν ὅτι ὑμεῖς ἐξελέξασθε λατρεύειν Κυρίῳ τῷ Θεῷ Ἰσραήλ». Κίνδυνος γὰρ ἐκείνων ἀποστάντα μὴ γνησίως προσελθεῖν τῷ Θεῷ· πολλὰ γὰρ τὰ πολεμοῦντα καὶ πάλιν ἀποσπάσαι
30βουλόμενα πρὸς μερίδα τὴν ἑαυτῶν κατὰ ‹τὸ πνεῦμα τὸ ἐξελθὸν καὶ διὰ τῶν ἀνύδρων οὐχ εὑρίσκον ἀνάπαυσιν, εἶτα τὸν οἶκον εὑρόν, ὅθεν
ἐξῆλθε, σχολάζοντα καὶ μόνον μὲν φοβηθὲν εἰσελθεῖν, μεθ’ ἑπτὰ δὲ225

226

(20)

πονηροτέρων ποιοῦν τὰ ἔσχατα τῶν πρώτων βαρύτερα›. Κρῖνον γὰρ τὸν ὑποστρέφοντα πρὸς τοὺς δαίμονας, καὶ τὸν μετὰ ταῦτα βίον εὑρήσεις χείρω γεγονότα τοῦ πρὶν αὐτὸν προσελθεῖν τῷ Θεῷ. Οἰκεῖ γὰρ δαιμόνιον ἐν ἑκάστῳ τῶν ἐθνικῶν, ‹ὅτι πάντες οἱ θεοὶ τῶν ἐθνῶν δαιμόνια›. Τοῦτον ἐκβαλὼν ἐὰν μὴ σχῇς τὸν εἰρηκότα· «ἐνοι‐
25κήσω ἐν αὐτοῖς καὶ ἔσομαι αὐτῶν Θεός», δέδωκας σαυτὸν ἐκείνῳ τε καὶ τοῖς πονηροτέροις ἑπτά· Θεοῦ γὰρ ὄντος οὐχ ἥξουσι· «τίς γὰρ μετοχὴ δικαιοσύνης καὶ ἀδικίας ἢ τίς κοινωνία φωτὶ πρὸς σκότος· ἢ τίς συγκατάθεσις ναῷ Θεοῦ μετὰ εἰδώλων· τίς μερὶς πιστοῦ μετὰ ἀπίστου;». Ἡμεῖς γὰρ ‹ναὸς Θεοῦ› ἐσμὲν ‹ζῶντοσ›, καθὼς εἶπεν ὁ
30Θεός, ὅτι «ἐνοικήσω ἐν αὐτοῖς καὶ ἐμπεριπατήσω καὶ ἔσομαι αὐτῶν226

227

(24)

Θεὸς καὶ αὐτοὶ ἔσονταί μου λαός». «Διὰ τοῦτο ἐξέλθετε ἐκ μέσου
25αὐτῶν καὶ ἀφορίσθητε καὶ ἀκαθάρτου μὴ ἅπτεσθε· κἀγὼ εἰσδέξομαι ὑμᾶς καὶ ἔσομαι ὑμῖν εἰς πατέρα καὶ ὑμεῖς ἔσεσθέ μοι εἰς υἱοὺς καὶ θυγατέρας, λέγει Κύριος παντοκράτωρ». —«Ἐγὼ γάρ εἰμι Κύριος ὁ Θεός σου, Θεὸς ζηλωτής». Οὐδεὶς ἀνὴρ ἐπὶ πόρνῃ ζηλοῖ, ἀλλ’ ἐπὶ γυναικὶ γαμετῇ· ἡ μὲν γὰρ πρόκειται πᾶσιν, ἡ δὲ μόνου τοῦ συνοικοῦντός
30ἐστιν, ἐφ’ ᾗ καὶ ζηλοῖ. «Μεστὸς γὰρ ζήλου θυμὸς ἀνδρὸς» κατὰ
Σολομῶντα. Οὕτως ἐπὶ ψυχῆς ἐχούσης ἕνα λόγον ἕνα νυμφίον· ἐπὶ227

228

(20)

δὲ πόρνης τὸ μὲν ἐξῆλθε, τὸ δὲ ἀντεισῆλθε δαιμόνιον καὶ ὁ ζηλῶν οὐδὲ εἷς. Ὅθεν πᾶν εἴδωλον τιμᾶν οἱ τῶν ἐθνῶν προσέταξαν νόμοι. Ὁ δὲ νυμφίος καὶ καλὸς ζηλωτής, κἂν πόρνην ποτὲ παραλάβῃ, σω‐ φρονίζειν ἐθέλει. Διὸ καὶ Ὠσηὲ πόρνην λαβὼν ἔλεγεν· «ἡμέρας πολ‐ λὰς καθίσῃ ἐπ’ ἐμοί, καὶ οὐ μὴ πορνεύσῃς, οὐδ’ οὐ μὴ γένῃ ἀνδρὶ
25ἑτέρῳ, κἀγὼ ἐπὶ σοί». Ἐποίει καὶ Θεὸς μέγα δεῖπνον διὰ τοὺς γά‐ μους τοῦ υἱοῦ αὐτοῦ. Καὶ ἔστι ‹Θεὸς ζηλωτήσ›, μὴ ἐπιτρέπων ἄλλῳ κοινωνεῖν τῇ ψυχῇ, ἅμα δὲ τῇ πορνείᾳ ‹βιβλίον ἀποστασίου› διδοὺς κατὰ τὴν ἐν νόμῳ προφασιστικοὺς ἔχουσαν λόγους· ὅπερ ὡς Φαρι‐ σαίους κατὰ τὸ γράμμα παρήγαγεν ὁ Χριστὸς κατὰ Παῦλον λέγοντα·
30«γέγονα τοῖς Ἰουδαίοις ὡς Ἰουδαῖος, ἵνα Ἰουδαίους κερδήσω». Σα‐
φηνίζει δὲ τοῦτο λέγων· «καὶ τοῦτο τὸ βιβλίον τοῦ ἀποστασίου τῆς228

229

(24)

μητρὸς ὑμῶν, ᾧ ἐξαπέστειλα αὐτήν. ἰδοὺ ταῖς ἁμαρτίαις ὑμῶν
25ἐπράθητε καὶ ταῖς ἀνομίαις ὑμῶν ἐξαπέστειλα τὴν μητέρα ὑμῶν». Ἐὰν δὲ ἐπιστρέψῃ πορνεύουσα, λέγει περὶ αὐτῆς, ἣν ‹ὁ Θεὸς ἐκαθά‐ ρισε›, «σὺ μὴ κοίνου». Ἀντέχεται μὲν οὖν πάσης ψυχῆς, ἐξιοῦσα δὲ τῆς ἐκκλησίας αὐτὴ μᾶλλον δίδωσι τῷ νυμφίῳ ‹βιβλίον ἀποστασίου›· καὶ πρὸς αὐτήν· «ἐκπεπόρνευκάς» φησιν «ἐν ποιμέσι πολλοῖς καὶ πρὸς
30ἐμὲ ἀνέκαμπτες, λέγει Κύριος». Μετανοοῦσαν δὲ παραδεκτέον· ἐὰν δὲ πόρνῃ τις ἔτι τυγχανούσῃ κοινωνήσῃ, ὁράτω ὅτι «ὁ κολλώμενος τῇ πόρνῃ ἓν σῶμά ἐστι». Πορνεύουσαν δὲ Θεὸς οὐκέτι ζηλοῖ· φησὶ
γὰρ ἐν Ἰεζεκιὴλ πρὸς τὴν Ἱερουσαλήμ· «διὰ τοῦτο ὁ ζῆλός μου ἀπο‐229

230

(25)

στήσεται ἀπὸ σοῦ καὶ οὐ θυμωθήσομαι ἐπὶ σοί». Ἀγαθότητος ταῦτα Θεοῦ· ἐλεῶν θυμοῦται καὶ πλήττει· τῷ δὲ ἐλέῳ συμπαύεται καὶ 〈ὁ〉
θυμός.230