TLG 2037 001 :: Joannes STOBAEUS Anthologus :: Anthologium

Joannes STOBAEUS Anthologus Anthologus
(Macedonius: A.D. 5)

Anthologium

Source: Wachsmuth, C., Hense, O. (eds.), Ioannis Stobaei anthologium, 5 vols. Berlin: Weidmann, 1–2:1884; 3:1894; 4:1909; 5:1912 (repr. 1958): 1:15–502; 2:3–264; 3:3–764; 4:1–675; 5:676–1143.

Citation: Book — chapter — section — (line)

1

p

t

Περὶ ἀριθμητικῆς

1

p

1

 Αἰσχύλου ἐκ Προμηθέως (454—459). Ἦν δ’ οὐδὲν αὐτοῖς οὔτε χείματος τέκμαρ οὔτ’ ἀνθεμώδους ἦρος, οὔτε καρπίμου θέρους βέβαιον· ἀλλ’ ἄτερ γνώμης τὸ πᾶν
5ἔπραττον, ἔς τε δή σφιν ἀντολὰς ἐγὼ ἄστρων ἔδειξα τάς τε δυσκρίτους ὁδούς, ἀριθμὸν εὑρών, ἔξοχον σοφισμάτων.

1

p

1a

[Τοῦ αὐτοῦ Παλαμήδους (fr: trag. adesp. 393 N.).] ἔπειτα πάσης Ἑλλάδος καὶ ξυμμάχων βίον διῴκης’ ὄντα πρὶν πεφυρμένον θηρσίν θ’ ὅμοιον· πρῶτα μὲν τὸν πάνσοφον
5ἀριθμὸν εὕρηκ’ ἔξοχον σοφισμάτων.
.............15 in vol. 1

1

p

2

 〈Πλουτάρχου.〉 Ὅτι καὶ τὴν περὶ τοὺς ἀριθμοὺς θεωρίαν Ὅμηρος ἠπίστατο, τοὺς μὲν ἐχθροὺς καὶ πολεμίους ἀναρσίους προσαγορεύων,
5ἠδ’ ὅς’ ἀνάρσιοι ἄνδρες ἐδηλήσαντ’ ἐπὶ χέρσου (κ 459)· τὸν δὲ ἵλεω καὶ φιλικὸν ἄρθμιον· ἤκαχε Θεσπρωτούς, οἱ δ’ ἡμῖν ἄρθμιοι ἦσαν (π 427)· καὶ πάλιν·
ᾖ μὲν ἐμαρνάσθην ἔριδος περὶ θυμοβόροιο·
10
ἠδ’ αὖτ’ ἐν φιλότητι διέτμαγεν ἀρθμήσαντε (Η 301. 302)· ἀναρμοστίαν μὲν τὴν ἔχθραν ἡγούμενος, ἁρμονίαν δὲ τὴν φιλίαν· τὸ γὰρ ἄρθμιον ἐναρμόνιόν ἐστιν, ἅτε δὴ πάσης ἁρμονίας ἐν λόγοις ἀριθμῶν τὴν γένεσιν ἐχούσης. Ἡ μονὰς γονὴ ὑπὸ Τιμαίου τοῦ Λοκροῦ προσαγο‐
15ρεύεται, ὡς ἄρχουσα τῆς τῶν ἀριθμῶν γενέσεως. Τοῦ περισσοῦ καὶ ἀδιαιρέτου λόγου Ἀριστοτέλης ἀπε‐ φήνατο πρῶτον καὶ ἀμέριστον εἶδος τὸ ἕν· κατὰ δὲ τὴν τούτου ποίησιν εἰδοποιουμένη μονὰς ἀρχὴ καὶ στοιχεῖον τῶν ἀριθμῶν.

1

p

3

Φιλολάου (fr. 18 Chaign., 13 Mullach.). Θεωρὲν δεῖ τὰ ἔργα καὶ τὰν ἐσσίαν τῶ ἀριθμῶ κὰττὰν
δύναμιν ἅ τις ἐντὶ ἐν τᾷ δεκάδι. Μεγάλα γὰρ καὶ παν‐ τελὴς καὶ παντοεργὸς καὶ θείω καὶ ὠρανίω βίω καὶ ἀν‐16 in vol. 1
5θρωπίνω ἀρχὰ καὶ ἁγεμὼν κοινωνοῦσα ... δύναμις ἁ τᾶς δε‐ κάδος. Ἄνευ δὲ ταύτας πάντ’ ἄπειρα καὶ ἄδηλα καὶ ἀφανῆ. Κανονικὰ γὰρ ἁ φύσις ἁ τῶ ἀριθμῶ καὶ ἁγεμονικὰ καὶ διδασκαλικὰ τῶ ἀπορουμένω παντὸς καὶ ἀγνοουμένω παντί. Οὐ γὰρ ἦς δῆλον οὐδενὶ οὐδὲν τῶν πραγμάτων,
10οὔτε αὐτῶν ποθ’ αὑτά, οὔτε ἄλλω ποτ’ ἄλλο, αἰ μὴ ἦς ἀριθμὸς καὶ ἁ τούτω ἐσσία. Νῦν δὲ οὗτος κὰττὰν ψυχὰν ἁρμόσδων αἰσθήσι πάντα γνωστὰ καὶ ποτάγορα ἀλλάλοις κατὰ γνώμονος φύσιν ἀπεργάζεται, σωματῶν καὶ σχίζων τὼς λόγως χωρὶς ἑκάστως τῶν πραγμάτων, τῶν τε ἀπεί‐
15ρων καὶ τῶν περαινόντων. Ἴδοις δέ κα οὐ μόνον ἐν τοῖς δαιμονίοις καὶ θείοις πράγμασι τὰν τῶ ἀριθμῶ φύσιν καὶ τὰν δύναμιν ἰσχύ‐ ουσαν, ἀλλὰ καὶ ἐν τοῖς ἀνθρωπικοῖς ἔργοις καὶ λόγοις πᾶσι παντᾶ καὶ κὰττὰς δαμιουργίας τὰς τεχνικὰς πάσας
20καὶ κὰττὰν μουσικάν. Ψεῦδος δὲ οὐδὲν δέχεται ἁ τῶ ἀριθμῶ φύσις, οὐδὲ
ἁρμονία, οὐδὲ γὰρ οἰκεῖον αὐτοῖς ἐντι. Τᾶς τῶ ἀπείρω καὶ ἀνοάτω καὶ ἀλόγω φύσιος τὸ ψεῦδος καὶ ὁ φθόνος ἐντί. Ψεῦδος δὲ οὐδαμῶς ἐς ἀρι‐17 in vol. 1
25θμὸν ἐμπιτνεῖ, πολέμιον γὰρ καὶ ἐχθρὸν τᾷ φύσι τὸ ψεῦ‐ δος, ἁ δ’ ἀλάθεια οἰκεῖον καὶ σύμφυτον τᾷ τῶ ἀριθμῶ γενεᾷ. (Fr. 20 Mull.) Καὶ τὰ ἐν τᾷ σφαίρᾳ σώματα πέντε ἐντί· τὰ ἐν τᾷ σφαίρᾳ, πῦρ, ὕδωρ καὶ γᾶ καὶ ἀήρ, καὶ ὁ τᾶς σφαίρας ὁλκὰς πέμπτον.

1

p

4

 Ἐκ τῶν Ἀρχύτου διατριβῶν (Mull. Phil. I p. 565). Καὶ δοκέει ἁ λογιστικὰ ποτὶ τὰν ἄλλαν σοφίαν τῶν μὲν ἄλλων τεχνῶν κὰπ πολὺ διαφέρεν, ἀτὰρ καὶ τᾶς γαμετρι‐ κᾶς ἐναργεστέρως πραγματεύεσθαι ἃ θέλει. καὶ ἃς ἐκλείπει
5αὖ ἁ γαμετρικὰ ἀποδείξιας, ἁ λογιστικὰ ἐπιτελέει καὶ ὁμῶς, αἰ μὴν εἰδέων ἐντὶ ἁ πραγματεία, καὶ τὰ ἐπὶ τοῖς εἴδεσιν.

1

p

5

Βουθήρου περὶ ἀριθμῶν (Mull. Phil. II p. 50).
Ἀριθμὸς ἐκ μονάδων σύγκειται .... ὅπερ ἐστὶν ἀρχὴ τῶν ὄντων καὶ 〈νοητῶν〉 μέτρον καὶ ἀσύνθετον καὶ ἀγένητον καὶ ἀίδιον καὶ μόνον καὶ εἰλικρινές.18 in vol. 1
5 Τὸ 〈ἓν〉 χωρὶς τῶν ἄλλων ἐστὶ καὶ αὐτὸ καθ’ ἑαυτὸ καὶ ἀρχὴ καὶ πρώτη φύσις καὶ μαθεῖν 〈ἔστιν〉 αὐτὸ μηδ’ ἄλλο 〈τι〉 διορισαμένους. ..... μόνον ἐστὶν εἰλικρινὲς αὐτό 〈τε ἑαυτὸ〉 δηλοῦν. Ὁ περισσὸς τοῦ ἀρτίου τελεώτερός ἐστιν. ὃ μὲν γὰρ
10ἀρχὴν καὶ τέλος καὶ μέσον ἔχει, ὃ δὲ τοῦ μέσου στερεῖται. Καὶ ὃ μέν, ὁπόταν γεννῶνται ἀνὰ λόγον καὶ πρὸς μονά‐ δας, ταῖς αὑτοῦ χώραις καταλαμβάνει τὰς ταῖς γραμμαῖς περιεχομένας· ὃ δ’ ἐν οἰκείᾳ μὲν γινόμενος οὐδέποτε πε‐ ραίνεται, ὅταν δ’ ἐν περισσῇ γένηται, αὐτός τε πέρατος
15τυγχάνει καὶ τὴν πλευρὰν λόγον ἔχουσαν ἴσχει. Τὸ ἓν οὐσία καὶ φύσις καὶ νοῦς καὶ μήνυμα· ἀρχὴν γὰρ καὶ μέσον καὶ πέρας ἔχον ἐστί· καὶ τὰ ἄλλα δὲ τούτου μετείληφεν ἃ ἔστι καὶ νοεῖται τῇ τούτου φύσει ἕκαστον ἀπὸ τῶν ἄλλων εἰλικρινούμενον καὶ εἰκών τε καὶ
20εἴδωλα τοῦ ἑνὸς γιγνόμενα.19 in vol. 1

1

p

6

 Ἐκ τῶν Ἀριστοξένου περὶ ἀριθμητικῆς (fr. 81 ap. Müller F. H. G. II p. 289). Τὴν δὲ περὶ τοὺς ἀριθμοὺς πραγματείαν μάλιστα πάντων τιμῆσαι δοκεῖ Πυθαγόρας καὶ προαγαγεῖν εἰς τὸ
5πρόσθεν, ἀπαγαγὼν ἀπὸ τῆς τῶν ἐμπόρων χρείας, πάντα τὰ πράγματα ἀπεικάζων τοῖς ἀριθμοῖς. Τά τε γὰρ ἄλλα ἀριθμὸς ἔχει καὶ λόγος ἐστὶ πάντων τῶν ἀριθμῶν πρὸς ἀλλήλους. Αἰγύπτιοι δὲ Ἑρμοῦ φασὶν εὕρημα, ὃν καλοῦσι Θώθ· οἳ δὲ ἐκ τῶν θείων περιφορῶν ἐπινοηθῆναι. Μονὰς
10μὲν οὖν ἐστιν ἀρχὴ ἀριθμοῦ, ἀριθμὸς δὲ τὸ ἐκ τῶν μο‐ νάδων πλῆθος συγκείμενον. Τῶν δὲ ἀριθμῶν ἄρτιοι μέν εἰσιν οἱ εἰς ἴσα διαιρούμενοι, περισσοὶ δὲ οἱ εἰς ἄνισα καὶ μέσον ἔχοντες. Οὕτως ἐν περισσαῖς ἡμέραις αἱ κρί‐ σεις τῶν νοσημάτων γίνεσθαι δοκοῦσι καὶ αἱ μεταβολαί,
15ὅτι ὁ περισσὸς καὶ ἀρχὴν καὶ τελευτὴν καὶ μέσον ἔχει, ἀρχῆς καὶ ἀκμῆς καὶ παρακμῆς ἐχόμεναι.

1

p

7

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ εʹ τῶν Νόμων (p. 747AB). Καὶ κοινῷ λόγῳ νομίσαντα πρὸς πάντα εἶναι χρησί‐ μους τὰς τῶν ἀριθμῶν διανομὰς καὶ ποικίλσεις, ὅσα τε αὐτοὶ ἐν ἑαυτοῖς ποικίλλονται καὶ ὅσα ἐν μήκεσι παρέ‐
5χονται καὶ ἐν βάθεσι ποικίλματα καὶ δὴ καὶ ἐν φθόγγοις 〈καὶ κινήσεσι〉, ταῖς τε κατὰ τὴν εὐθυπορίαν τῆς ἄνω καὶ κάτω φορᾶς 〈καὶ τῆς κύκλῳ περιφορᾶσ〉. πρὸς γὰρ ταῦτα πάντα δεῖ βλέψαντα τόν γε νομοθέτην προστάττειν πᾶσι τοῖς πολίταις εἰς δύναμιν τούτων μὴ ἀπολείπεσθαι τῆς
10συντάξεως. πρός τε γὰρ οἰκονομίαν καὶ πρὸς πολιτείαν καὶ πρὸς τὰς τέχνας πάσας, ἓν οὐδὲν οὕτω δύναμιν πα‐ ρέχει παιδείας μάθημα μεγάλην, ὡς ἡ περὶ τοὺς ἀριθμοὺς διατριβή. τὸ δὲ μέγιστον, ὅτι τὸν νυστάζοντα καὶ ἀμαθῆ φύσει ἐγείρει καὶ εὐμαθῆ καὶ μνήμονα καὶ ἀγχίνουν ἀπερ‐20 in vol. 1
15γάζεται παρὰ τὴν αὑτοῦ φύσιν ἐπιδιδόντα θείᾳ τέχνῃ.

1

p

8

 Ἐκ τῶν Μοδεράτου Πυθαγορείου (fr. 1 Mull. Phil. II p. 48). Ἔστι δὲ ἀριθμός, ὡς τύπῳ εἰπεῖν, σύστημα μονάδων, ἢ προποδισμὸς πλήθους ἀπὸ μονάδος ἀρχόμενος καὶ ἀνα‐
5ποδισμὸς εἰς μονάδα καταλήγων. Μονάδες δὲ περαίνουσι ποσότηθ’, ἥ τις μειουμένου τοῦ πλήθους κατὰ τὴν ὑφαίρε‐ σιν παντὸς ἀριθμοῦ στερηθεῖσα μονήν τε καὶ στάσιν λαμ‐ βάνει· περαιτέρω γὰρ ἡ μονὰς τῆς ποσότητος οὐκ ἰσχύει ἀναποδίζειν· ὥστε μονὰς ἤτοι ἀπὸ τοῦ ἑστάναι καὶ κατὰ
10ταὐτὰ ὡσαύτως ἄτρεπτος μένειν, ἢ ἀπὸ τοῦ διακεκρίσθαι καὶ παντελῶς μεμονῶσθαι τοῦ πλήθους εὐλόγως ἐκλήθη.

1

p

9

〈Eiusdem (fr. 2 Mull. Phil. II p. 48).〉 Τινὲς τῶν ἀριθμῶν ἀρχὴν ἀπεφήναντο τὴν μονάδα, τῶν δὲ ἀριθμητῶν ἀρχὴν τὸ ἕν. Τοῦτο δὲ σῶμα τεμνό‐ μενον εἰς ἄπειρον· ὥστε τὰ ἀριθμητὰ τῶν ἀριθμῶν ταύτῃ
5διαλλάττειν, ᾗ διαφέρει τὰ σώματα τῶν ἀσωμάτων. Εἰ‐ δέναι δὲ καὶ τοῦτο χρή, ὅτι τῶν ἀριθμῶν εἰσηγήσαντο τὰς ἀρχὰς οἱ μὲν νεώτεροι τήν τε μονάδα καὶ τὴν δυάδα, οἱ δὲ Πυθαγορικοὶ πάσας παρὰ τὸ ἑξῆς τὰς τῶν ὅρων ἐκθέσεις, δι’ ὧν ἄρτιοί τε καὶ περιττοὶ νοοῦνται.

1

p

10

〈Πλουτάρχου.〉 Πυθαγόρας πλείστῃ σπουδῇ περὶ τοὺς ἀριθμοὺς ἐχρή‐
σατο, τάς τε τῶν ζῴων γενέσεις ἀνῆγεν εἰς ἀριθμοὺς καὶ τῶν ἀστέρων τὰς περιόδους Ἔτι δὲ τοῖς θεοῖς ἀπεικά‐21 in vol. 1
5ζων ἐπωνόμαζεν, ὡς Ἀπόλλωνα μὲν τὴν μονάδα οὖσαν, Ἄρτεμιν δὲ τὴν δυάδα ..... τὴν δὲ ἑξάδα Γάμον καὶ Ἀφροδίτην, τὴν δὲ ἑβδομάδα Καιρὸν καὶ Ἀθηνᾶν, Ἀσφά‐ λειον δὲ Ποσειδῶνα τὴν ὀγδοάδα καὶ τὴν δεκάδα Παντέ‐ λειαν. Αὐτοῦ δὲ πάλιν τοῦ ἀριθμοῦ τὸν μὲν ἄρτιον
10ἀτελῆ, πλήρη δὲ καὶ τέλειον ἀπέφηνε τὸν περιττόν, ὅτι μιγνύμενός τε πρὸς τὸν ἄρτιον ἀεὶ ποιεῖται ἐπικρατεῖν τὸν ἐξ ἀμφοῖν περισσόν, αὑτῷ τε πάλιν συντιθέμενος γεννᾷ τὸν ἄρτιον, ὁ δ’ ἄρτιος οὐδέποτε τὸν περισσόν, ὡς οὐ γόνιμος ὢν οὐδὲ ἔχων δύναμιν ἀρχῆς· ὥστε ἐν τῷ
15διαιρεῖσθαι δίχα πολλοὶ τῶν ἀρτίων εἰς περισσοὺς τὴν ἀνάλυσιν λαμβάνουσιν, ὡς ὁ ἓξ καὶ ὁ δέκα, τῶν δὲ περισ‐ σῶν εἰς ἀρτίους οὐθείς· ἀδιαίρετον γὰρ ἡ ἀρχὴ καὶ τὸ στοιχεῖον εἰς ἕτερα· τοῖς δὲ ἄλλοις εἰς τὰ αὐτὰ πᾶσιν αἱ διαλύσεις. Ἔτι δὲ τῇ μονάδι τῶν ἐφεξῆς περισσῶν γνω‐
20μόνων περιτιθεμένων ὁ γινόμενος ἀεὶ τετράγωνός ἐστι· τῶν δὲ ἀρτίων ὁμοίως περιτιθεμένων ἑτερομήκεις καὶ ἄνισοι πάντες ἀποβαίνουσιν, ἴσος δὲ ἰσάκις οὐδείς. Καὶ μὴν εἰς δύο διαιρουμένων ἴσα τοῦ μὲν περισσοῦ μονὰς ἐν μέσῳ περίεστι, τοῦ δὲ ἀρτίου κενὴ λείπεται χώρα καὶ
25ἀδέσποτος καὶ ἀνάριθμος, ὡς ἂν ἐνδεοῦς καὶ ἀτελοῦς ὄν‐ τος. Περὶ δὴ τοῦ κοινοῦ λόγου τῶν ἀριθμῶν τοῦτον διέ‐
ξεισι τὸν τρόπον.22 in vol. 1

1

.

1

t

Ὅτι θεὸς δημιουργὸς τῶν ὄντων καὶ διέπει τὸ ὅλον τῶι τῆς προνοίας λόγωι καὶ ποίας οὐσίας ὑπάρχει.

1

.

1

.

1

Θεοδέκτου (fr. 7 N. p. 625). Ἀπὸ τῶν θεῶν ἀρχὴν δὲ ποιεῖσθαι πρέπον.

1

.

1

.

2

 Εὐριπίδου (fr. inc. 935 N.) Ὁρᾷς τὸν ὑψοῦ τόνδ’ ἄπειρον αἰθέρα, καὶ γῆν πέριξ ἔχονθ’ ὑγραῖς ἐν ἀγκάλαις; τοῦτον νόμιζε Ζῆνα, τόνδ’ ἡγοῦ θεόν.

1

.

1

.

3

 Ἀράτου (Phaen. 1—9). Ἐκ Διὸς ἀρχώμεσθα, τὸν οὐδέποτ’ ἄνδρες ἐῶμεν ἄρρητον, μεσταὶ δὲ Διὸς πᾶσαι μὲν ἀγυιαί, πᾶσαι δ’ ἀνθρώπων ἀγοραί, μεστὴ δὲ θάλασσα
5καὶ λιμένες, πάντῃ δὲ Διὸς κεχρήμεθα πάντες. τοῦ γὰρ καὶ γένος ἐσμέν, ὁ δ’ ἤπιος ἀνθρώποισι δεξιὰ σημαίνει, λαοὺς δ’ ἐπὶ ἔργον ἐγείρει μιμνήσκων βιότοιο, λέγει δ’ ὅτε βῶλος ἀρίστη βουσί τε καὶ μακέλῃσι, λέγει δ’ ὅτε δεξιαὶ ὧραι
10καὶ φυτὰ γυρῶσαι καὶ σπέρματα πάντα βαλέσθαι.

1

.

1

.

4

〈Ὁμήρου (Υ 242. 243)〉 Ζεὺς δ’ ἀρετὴν ἄνδρεσσιν ὀφέλλει τε μινύθει τε
ὅππως κεν ἐθέλῃσιν, ὁ γὰρ κάρτιστος ἁπάντων.23 in vol. 1

1

.

1

.

5

〈Tragici ignoti (fr. adesp. 394 N.).〉 Ὁ γὰρ θεὸς μέγιστος ἀνθρώποις νόμος.

1

.

1

.

6

〈Elegiaci ignoti.〉 Ζεὺς πάντων αὐτὸς φάρμακα μοῦνος ἔχει.

1

.

1

.

7

 〈Ὁμήρου (ζʹ 188).〉 Ζεὺς δ’ αὐτὸς νέμει ὄλβον Ὀλύμπιος ἀνθρώποισιν, ἐσθλοῖς ἠδὲ κακοῖσιν, ὅπως ἐθέλῃσιν ἑκάστῳ.

1

.

1

.

8

 〈Ὁμήρου (πʹ 212).〉 Ῥηΐδιον δὲ θεοῖσι, τοὶ οὐρανὸν εὐρὺν ἔχουσιν, ἠμὲν κυδῆναι θνητὸν βροτὸν ἠδὲ κακῶσαι.

1

.

1

.

9

〈Poetae ignoti.〉 Ζεὺς ὁ καὶ ζωῆς καὶ θανάτου πείρατα νωμῶν.

1

.

1

.

10

Σιμωνίδου (fr. 61 B.). Οὔτις ἄνευ θεῶν
ἀρετὰν λάβεν, οὐ πόλις, οὐ 〈βροτόσ〉.24 in vol. 1

1

.

1

.

11

Μενάνδρου (Com. IV p. 293, fr. 280). Ἅπαντα σιγῶν ὁ θεὸς ἐξεργάζεται.

1

.

1

.

12

 Κλεάνθους. Κύδιστ’ ἀθανάτων, πολυώνυμε, παγκρατὲς αἰεί, Ζεῦ, φύσεως ἀρχηγέ, νόμου μέτα πάντα κυβερνῶν, χαῖρε· σὲ γὰρ πάντεσσι θέμις θνητοῖσι προσαυδᾶν.
5ἐκ σοῦ γὰρ γένος ἐσμέν, † ἤχου μίμημα λαχόντες μοῦνοι, ὅσα ζώει τε καὶ ἕρπει θνήτ’ ἐπὶ γαῖαν· τῷ σε καθυμνήσω καὶ σὸν κράτος αἰὲν ἀείδω. σοὶ δὴ πᾶς ὅδε κόσμος, ἑλισσόμενος περὶ γαῖαν, πείθεται, ᾗ κεν ἄγῃς, καὶ ἑκὼν ὑπὸ σεῖο κρατεῖται·
10τοῖον ἔχεις ὑποεργὸν ἀνικήτοις ἐνὶ χερσὶν ἀμφήκη, πυρόεντ’, αἰειζώοντα κεραυνόν· τοῦ γὰρ ὑπὸ πληγῇς φύσεως πάντ’ ἐρρίγα〈σιν〉·
ᾧ σὺ κατευθύνεις κοινὸν λόγον, ὃς διὰ πάντων φοιτᾷ, μιγνύμενος μεγάλοις μικροῖς τε φάεσσι25 in vol. 1
15................. ὡς τόσσος γεγαὼς ὕπατος βασιλεὺς διὰ παντός, οὐδέ τι γίγνεται ἔργον ἐπὶ χθονὶ σοῦ δίχα, δαῖμον, οὔτε κατ’ αἰθέριον θεῖον πόλον οὔτ’ ἐνὶ πόντῳ, πλὴν ὁπόσα ῥέζουσι κακοὶ σφετέρῃσιν ἀνοίαις·
20ἀλλὰ σὺ καὶ τὰ περισσά 〈τ’〉 ἐπίστασαι ἄρτια θεῖναι, καὶ κοσμεῖν τἄκοσμα καὶ οὐ φίλα σοὶ φίλα ἐστίν. ὧδε γὰρ εἰς ἓν πάντα συνήρμοκας ἐσθλὰ κακοῖσιν, ὥσθ’ ἕνα γίγνεσθαι πάντων λόγον αἰὲν ἐόντα, ὃν φεύγοντες ἐῶσιν ὅσοι θνητῶν κακοί εἰσι,
25δύσμοροι, οἵ τ’ ἀγαθῶν μὲν ἀεὶ κτῆσιν ποθέοντες οὔτ’ ἐσορῶσι θεοῦ κοινὸν νόμον οὔτε κλύουσιν, ᾧ κεν πειθόμενοι σὺν νῷ βίον ἐσθλὸν ἔχοιεν. αὐτοὶ δ’ αὖθ’ ὁρμῶσιν ἄνοι κακὸν ἄλλος ἐπ’ ἄλλο, οἳ μὲν ὑπὲρ δόξης σπουδὴν δυσέριστον ἔχοντες,
30οἳ δ’ ἐπὶ κερδοσύνας τετραμμένοι οὐδενὶ κόσμῳ, ἄλλοι δ’ εἰς ἄνεσιν καὶ σώματος ἡδέα ἔργα ......... ἐπ’ ἄλλοτεν ἄλλα φέρονται, σπεύδοντες μάλα πάμπαν ἐναντία τῶνδε γενέσθαι. ἀλλὰ Ζεῦ πάνδωρε, κελαινεφές, ἀργικέραυνε,
35ἀνθρώπους 〈μὲν〉 ῥύου ἀπειροσύνης ἀπὸ λυγρῆς, ἣν σύ, πατήρ, σκέδασον ψυχῆς ἄπο, δὸς δὲ κυρῆσαι
γνώμης, ᾗ πίσυνος σὺ δίκης μέτα πάντα κυβερνᾶς, ὄφρ’ ἂν τιμηθέντες ἀμειβώμεσθά σε τιμῇ, ὑμνοῦντες τὰ σὰ ἔργα διηνεκές, ὡς ἐπέοικε26 in vol. 1
40θνητὸν ἐόντ’, ἐπεὶ οὔτε βροτοῖς γέρας ἄλλο τι μεῖζον, οὔτε θεοῖς, ἢ κοινὸν ἀεὶ νόμον ἐν δίκῃ ὑμνεῖν.

1

.

1

13a

〈Tragici ignoti (fr. adesp. 396 N.).〉 Θεοῦ θέλοντος εὖ τὰ πάντα γίγνεται.

1

.

1

13b

〈Tragici ignoti (fr. adesp. 397 N.).〉 Τί δ’ οὐ γένοιτ’ ἂν θεοῦ 〈γ’〉 ἐφιέντος τύχῃ;

1

.

1

13c

〈Σοφοκλέους (Ai. 383).〉 Ξὺν τῷ θεῷ πᾶς καὶ γελᾷ κὠδύρεται.

1

.

1

13d

〈Poetae ignoti.〉 Γεννᾷ τὸ θεῖον εὐτυχῆ δωρήματα.

1

.

1

13e

〈Tragici ignoti (fr. adesp. 398 N.).〉 Ζεὺς ἔσθ’ ὁ πέμπων τὴν ἐφήμερον τροφήν.

1

.

1

13f

〈Tragici ignoti (fr. adesp. 399 N.).〉 Ἄνευ θεοῦ γὰρ οὐδὲ εἷς ἀνὴρ σθένει.

1

.

1

13g

〈Tragici ignoti (fr. adesp. 400 N.).〉 Θείᾳ προνοίᾳ πάντ’ ἐγέννησεν φύσις.

1

.

1

13h

〈Poetae ignoti.〉 Θεὸς μόνος πέφυκεν ἐν βροτοῖς μέγας.

1

.

1

.

14

 〈Ὁμήρου (ρʹ 485—487).〉 Καί τε θεοὶ ξείνοισιν ἐοικότες ἀλλοδαποῖσι παντοῖοί τ’ ἐλθόντες ἐπιστρωφῶσι πόληας,
ἀνθρώπων ὕβριν τε καὶ εὐνομίην ἐφορῶντες.27 in vol. 1

1

.

1

.

15

 〈Ὁμήρου (σʹ 135. 136).〉 Τοῖος γὰρ νόος ἐστὶν ἐπιχθονίων ἀνθρώπων, οἷον ἐπ’ ἦμαρ ἄγῃσι πατὴρ ἀνδρῶν τε θεῶν τε.

1

.

1

.

16

〈Poetae ignoti.〉 Πάντῃ πάρεστι καὶ βλέπει πάντῃ θεός.

1

.

1

.

17

 〈Εὐριπίδου (fr. inc. 1014 N.).〉 Θεοῦ γὰρ οὐδεὶς χωρὶς εὐτυχεῖ βροτῶν, οὐδ’ εἰς τὸ μεῖζον ἦλθε, τὰς θνητῶν δ’ ἐγὼ χαίρειν κελεύω θεῶν ἄτερ προμηθίας.

1

.

1

.

18

 〈Ἀρχιλόχου (fr. 70 B.3).〉 Τοῖος ἀνθρώποισι θυμός, Γλαῦκε, Λεπτίνεω πάι, γίνεται θνητοῖς, ὁκοίην Ζεὺς ἐφ’ ἡμέρην ἄγῃ.

1

.

1

.

19

〈Εὐριπίδου Θυέστῃ (fr. 401 N.).〉 Θεοῦ θέλοντος κἂν ἐπὶ ῥιπὸς πλέοις.

1

.

1

.

20

〈Tragici ignoti (fr. adesp. 401, 1 N.).〉 Θνητοῖσιν ἀνθρώποισι καταφυγὴ θεοί.

1

.

1

.

21

〈Tragici ignoti (fr. adesp. 401, 2—4 N.).〉
Καὶ τἀμπλακήματ’ ἔρχεται θεὸς μέτα, ὅθεν λαβόντες οἱ κακῶς πεπραγότες ἱκετηρίαν ἀπῆλθον ἐκ δυσπραξίας.28 in vol. 1

1

.

1

.

22

〈Tragici ignoti (fr. adesp. 402 N.).〉 Νῦν οὐκέτι μοι δίχα θυμός, ἀλλὰ σαφὴς 〈φάτις ἔσθ’〉, ὅτι πάντα βροτοῖς Ζεὺς ἐπικάρσια τέμνει,
5καθελὼν μὲν δοκέοντ’, ἀδόκητον δ’ ἐξαείρων.

1

.

1

.

23

 〈Ὀρφέως (fr. VI, 9—42 Hermann. Orph. p. 457).〉 Ζεὺς πρῶτος γένετο, Ζεὺς ὕστατος ἀργικέραυνος, Ζεὺς κεφαλή, Ζεὺς μέσσα, Διὸς δ’ ἐκ πάντα τέτυκται· Ζεὺς ἄρσην γένετο, Ζεὺς ἄμβροτος ἔπλετο νύμφη,
5Ζεὺς πυθμὴν γαίης τε καὶ οὐρανοῦ ἀστερόεντος· Ζεὺς βασιλεύς, Ζεὺς αὐτὸς ἁπάντων ἀρχιγένεθλος· ἓν κράτος, εἷς δαίμων γένετο, μέγας ἀρχὸς ἁπάντων· ἓν 〈δὲ〉 δέμας βασίλειον, ἐν ᾧ τάδε πάντα κυκλεῖται, πῦρ καὶ ὕδωρ καὶ γαῖα καὶ αἰθήρ, νύξ τε καὶ ἦμαρ·
10καὶ Μῆτις, πρῶτος γενέτωρ καὶ Ἔρως πολυτερπής· πάντα γὰρ ἐν Ζηνὸς μεγάλῳ τάδε σώματι κεῖται· τοῦ δή τοι κεφαλὴ μὲν ἰδεῖν καὶ καλὰ πρόσωπα οὐρανὸς αἰγλήεις, ὃν χρύσεαι ἀμφὶς ἔθειραι ἄστρων μαρμαρέων περικαλλέες ἠερέθονται·29 in vol. 1
15ταύρεα δ’ ἀμφοτέρωθε δύο χρύσεια κέρατα ἀντολίη τε δύσις τε, θεῶν ὁδοὶ οὐρανιώνων ὄμματα δ’ ἠέλιός τε καὶ ἀντιόωσα σελήνη· οὖς δέ οἱ ἀψευδὲς βασιλήϊον ἄφθιτος αἰθήρ, ᾧ δὴ πάντα κλύει καὶ φράζεται· οὐδέ τίς ἐστιν
20αὐδὴ οὐδ’ ἐνοπὴ οὐδὲ κτύπος οὐδὲ μὲν ὄσσα, ἣ λήθει Διὸς οὖας ὑπερμενέος Κρονίωνος. ὧδε μὲν ἀθανάτην κεφαλὴν ἔχει ἠδὲ νόημα· σῶμα δέ οἱ περιφεγγές, ἀπείριτον, ἀστυφέλικτον, ἄτρομον, ὀβριμόγυιον, ὑπερμενὲς ὧδε τέτυκται·
25ὦμοι μὲν καὶ στέρνα καὶ εὐρέα νῶτα θεοῖο ἀὴρ εὐρυβίης, πτέρυγες δέ οἱ ἐξεφύοντο, τῇς ἐπὶ πάντα ποτᾶθ’, ἱερὴ δέ οἱ ἔπλετο νηδὺς γαῖά τε παμμήτωρ ὀρέων τ’ αἰπεινὰ κάρηνα, μέσση δὲ ζώνη βαρυηχέος οἶδμα θαλάσσης
30καὶ πόντου· πυμάτη δὲ βάσις χθονὸς ἔνδοθι ῥίζαι,
τάρταρά τ’ εὐρώεντα καὶ ἔσχατα πείρατα γαίης. πάντα δ’ ἀποκρύψας αὖθις φάος ἐς πολυγηθὲς μέλλεν ἀπὸ κραδίης προφέρειν πάλι θέσκελα ῥέζων. ...................30 in vol. 1

1

.

1

.

24

〈Philosophi incerti.〉 Τί πότ’ ἐστὶ θεός; νοῦς. τί δὲ νοῦς ἐστι; φρόνησις. Ζῆνα δὲ σὺ νόμιζε τοῦτον, ὅθεν ἔχομεν ἀεὶ 〈τὸ〉 ζῆν.

1

.

1

.

25

 Πορφυρίου ἐκ τοῦ Περὶ ἀγαλμάτων. Ζεὺς οὖν ὁ πᾶς κόσμος, ζῷον ἐκ ζῴων καὶ θεὸς ἐκ θεῶν. Ζεὺς δὲ καὶ 〈ὁ θεόσ〉, καθὸ νοῦς ἀφ’ οὗ προφέρε‐ ται πάντα, ὅτι δημιουργεῖ τοῖς νοήμασιν.

1

.

1

.

26

 Χρυσίππου. Ζεὺς μὲν οὖν φαίνεται ὠνομάσθαι ἀπὸ τοῦ πᾶσι δεδωκέναι τὸ ζῆν. Δία δὲ αὐτὸν λέγουσιν, ὅτι πάντων ἐστὶν αἴτιος καὶ δι’ αὐτὸν πάντα.

1

.

1

.

27

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Κρατύλου (p. 396A). Οἳ μὲν γὰρ Ζῆνα, οἳ δὲ Δία καλοῦσι· συντιθέμενα δὲ εἰς ἓν δηλοῖ τὴν φύσιν τοῦ θεοῦ, ὃ δὴ προσήκειν φα‐ μὲν ὀνόματι οἵῳ τε εἶναι ἀπεργάζεσθαι. οὐ γὰρ ἔστιν
5ἡμῖν καὶ τοῖς ἄλλοις πᾶσιν, ὅστις ἐστὶν αἴτιος μᾶλλον τοῦ
ζῆν ἢ ὁ ἄρχων τε καὶ βασιλεὺς τῶν πάντων.31 in vol. 1

1

.

1

.

28

〈Platonici incerti.〉 Φημὶ κατ’ ἀμφοτέρων λέγεσθαι τοῦ θεοῦ τὸ ὄνομα τοῦ τε δημιουργοῦ καὶ τοῦ κόσμου. Καί μοι δοκῶ πρῶτα κατὰ νόμους τοὺς ἐμαυτοῦ Πλάτωνι χρήσεσθαι μάρτυρι
5τῆς τοιαύτης δόξης. Πλάτων γάρ τοι καὶ αὐτὸς Δία μὲν καλεῖ τὸν δημιουργὸν τῶν ἁπάντων, θεὸν δὲ καὶ τόνδε τὸν κόσμον. Τὸν μὲν δημιουργὸν τρόπῳ τοιῷδε· ἐπειδὰν ἐν Φαίδρῳ (c. 26 p. 246E) περὶ τῆς τοῦ παντὸς φορᾶς διαλέ‐ γηται, τάδε φησὶ περὶ τοῦ μεγάλου Διός· „Ὁ δὴ μέγας
10ἡγεμὼν ἐν οὐρανῷ Ζεύς, ἐλαύνων πτηνὸν ἅρμα, πρῶτος πο‐ ρεύεται, διακοσμῶν πάντα καὶ ἐπιμελούμενος· 〈τῷ δ’ ἕπεται στρατιὰ θεῶν τε καὶ δαιμόνων〉.“ Οἶμαι σαφὴς ἐν τούτοις ὑπάρχει μνημονεύσας τοῦ ποιητοῦ τῶν ἁπάντων· καὶ γὰρ ἀνέθηκεν αὐτῷ τὴν ἀκολουθίαν τῶν περὶ τὸν κόσμον θεῶν·
15ἔφη γοῦν ἕπεσθαι τῇ ἐκείνου προνοίᾳ τοὺς στρατιώτας θεούς· στρατιώτας δὲ ἐκάλεσε τοὺς τῇδε θεούς, οἳ τοῦδε τοῦ πολέμου τῆς γενέσεως στρατηγοῦσιν. Ὁμοίως Ὀνάτας ὁ Πυθαγόρειος ἐπεμνήσθη τοῦ τε δημιουργοῦ καὶ τῶν ἑπο‐ μένων τούτῳ θεῶν, λέγων οὕτως· „τοὶ δ’ ἄλλοι θεοὶ ποτὶ
20τὸν πρᾶτον θεὸν καὶ νοατὸν οὕτως ἔχοντι, ὥσπερ χορευταὶ ποτὶ κορυφαῖον καὶ στρατιῶται ποτὶ στραταγόν.“ Κατὰ ταὐτὰ δὲ Πλάτων ἀμφοτέρων ἐπεμνήσθη ἐν τῇ πρὸς
Ἑρμείαν καὶ Κορίσκον ἐπιστολῇ (6 p. 323D)· τὸν γὰρ δημιουργὸν ἡγεμόνα πάντων τῶν θεῶν εἶπε, τῶν τε ὄντων32 in vol. 1
25καὶ τῶν μελλόντων. Μέλλοντας δὲ ἴσμεν θεοὺς τοὺς ἀεὶ γενητούς, τουτέστι συναπτομένους ποτὲ σώμασι. Ἐν δὲ τῷ Τιμαίῳ (c. 8 p. 34A) χωρίσας τοῦ πλήθους τοὺς θεοὺς ἑνικῶς διὰ τοῦ οἰκητηρίου τοῦ κόσμου τοὺς πάντας ὠνό‐ μασεν· „οὗτοσ“ γὰρ ἔφη, „ὄντος ἀεὶ λογισμὸς θεοῦ περὶ
30τὸν ποτὲ ἐσόμενον θεόν“· δῆλος γὰρ ὁ μὲν λογιζόμενος θεὸς ὁ δημιουργὸς ὤν, ὁ δὲ ἐσόμενος καὶ γιγνόμενος αἰεὶ ὁ κόσμος λεγόμενος. Ὡσαύτως δὲ καὶ Ὅμηρος (Α 423 sqq.)·
Ζεὺς γὰρ ἐπ’ ὠκεανὸν μετ’ ἀμύμονας Αἰθιοπῆας
χθιζὸς ἔβη μετὰ δαῖτα, θεοὶ δ’ ἅμα πάντες ἕποντο.
35
δωδεκάτῃ δέ τοι αὖθις ἐλεύσεται οὐλυμπόνδε. Περὶ τοῦ κατὰ τὸν κόσμον Διὸς ταυτὶ λέλεκται· οἵ τε γὰρ θεοὶ ἅμα πάντες εἵποντο, τὸ δὲ πλῆθος τῶν θεῶν ἔργον ἐστὶ τοῦ δημιουργοῦ ἅμα τῷ κόσμῳ γενόμενον. Ὁπόταν δὲ εἰς τὸν Ὄλυμπον ἀφίκωνται, δηλοῦσι καὶ τὴν διαφοράν,
40ἑτέρου λεγομένου Διὸς τοῦ κεχωρισμένου τῶν θεῶν. Ἡ γοῦν Θέτις εἰς μὲν τὸν Ὄλυμπον ἧκε (χρῆν γὰρ τὴν ποί‐ ησιν ἐκτελεῖν τὸ μύθευμα)·
εὗρε δὲ εὐρύοπα Κρονίδην ἄτερ ἥμενον ἄλλων
ἀκροτάτῃ κορυφῇ πολυδειράδος Οὐλύμποιο (Α 498 sq.).
45Τὴν μέντοι δωδεκάτην ἀκουστέον τῆς ἐπανόδου τῶν θεῶν, ὁπόταν ὑπερβάντες τὰ δώδεκα ζῴδια ἐπὶ τῷ νώτῳ γένων‐ ται τοῦ οὐρανοῦ, στάντας δὲ αὐτοὺς ἐκεῖσε περιάγῃ ἡ
περιφορά· λόγος γὰρ ὁ αὐτὸς ψυχῶν καὶ θεῶν.33 in vol. 1

1

.

1

29a

 Θαλῆς ἐρωτηθείς. Τί πρεσβυτάτων τῶν ὄντων; ἀπεκρίνατο· Θεός, ἀγέννητον γάρ. Σωκράτης ἐρωτηθείς, Τί θεός; εἶπε· Τὸ ἀθάνατον καὶ ἀίδιον.
5 Ἑρμῆς ἐρωτηθείς, Τί θεός; εἶπεν· Ὁ τῶν ὅλων δη‐ μιουργός, σοφώτατος νοῦς καὶ ἀίδιος.

1

.

1

29b

〈Aetii plac. (I 7, 11—34 p. 301 sq. Diels.).〉 Θαλῆς νοῦν τοῦ κόσμου τὸν θεόν, τὸ δὲ πᾶν ἔμ‐ ψυχον ἅμα καὶ δαιμόνων πλῆρες· διήκειν δὲ καὶ διὰ τοῦ στοιχειώδους ὑγροῦ δύναμιν θείαν κινητικὴν αὐτοῦ.
5 Ἀναξίμανδρος ἀπεφήνατο τοὺς ἀπείρους οὐρα‐ νοὺς θεούς. Ἀναξιμένης τὸν ἀέρα. δεῖ δ’ ὑπακούειν ἐπὶ τῶν οὕτως λεγομένων τὰς ἐνδιηκούσας τοῖς στοιχείοις ἢ τοῖς σώμασι δυνάμεις.
10 Ἀρχέλαος ἀέρα καὶ νοῦν τὸν θεόν, οὐ μέντοι κο‐ σμοποιὸν τὸν νοῦν. Ἀναξαγόρας νοῦν κοσμοποιὸν τὸν θεόν. Δημόκριτος νοῦν τὸν θεὸν ἐν πυρὶ σφαιροειδεῖ. Διογένης καὶ Κλεάνθης καὶ Οἰνοπίδης τὴν
15τοῦ κόσμου ψυχήν. Πυθαγόρας τῶν ἀρχῶν τὴν μὲν μονάδα θεὸν καὶ τἀγαθόν, ἥτις ἐστὶν ἡ τοῦ ἑνὸς φύσις καὶ αὐτὸς ὁ νοῦς, τὴν 〈δ’〉 ἀόριστον δυάδα 〈δαίμονα〉 καὶ τὸ κακόν, περὶ ἥν ἐστι τὸ ὑλικὸν πλῆθος.
20 Ποσειδώνιος πνεῦμα νοερὸν καὶ πυρῶδες, οὐκ ἔχον μὲν μορφήν, μεταβάλλον δὲ εἰς ὃ βούλεται καὶ συνεξομοι‐ ούμενον πᾶσιν. Σπεύσιππος τὸν νοῦν οὔτε τῷ ἑνὶ οὔτε τῷ ἀγαθῷ τὸν αὐτόν, ἰδιοφυῆ δέ.34 in vol. 1
25 Κριτόλαος καὶ Διόδωρος ὁ Τύριος νοῦν ἀπ’ αἰθέρος ἀπαθοῦς. Ἡράκλειτος τὸ περιοδικὸν πῦρ ἀίδιον, εἱμαρμένην δὲ λόγον ἐκ τῆς ἐναντιοδρομίας δημιουργὸν τῶν ὄντων. Ζήνων ὁ Στωικὸς νοῦν κόσμου πύρινον.
30 Μνήσαρχος τὸν κόσμον, τὴν πρώτην οὐσίαν ἔχοντα ἀπὸ πνεύματος. Βόηθος τὸν αἰθέρα θεὸν ἀπεφήνατο. Παρμενίδης τὸ ἀκίνητον καὶ πεπερασμένον σφαι‐ ροειδές.
35 Μέλισσος καὶ Ζήνων τὸ ἓν καὶ πᾶν καὶ μόνον ἀίδιον καὶ ἄπειρον. 〈Ἐμπεδοκλῆς τὸν σφαῖρον καὶ〉 τὸ ἕν, καὶ τὸ μὲν
ἓν τὴν ἀνάγκην, ὕλην δὲ αὐτοῦ τὰ τέσσαρα στοιχεῖα, εἴδη δὲ τὸ νεῖκος καὶ τὴν φιλίαν. Λέγει δὲ καὶ τὰ στοιχεῖα35 in vol. 1
40θεοὺς καὶ τὸ μῖγμα τούτων τὸν κόσμον καὶ προστανα‐ λυθήσεται τὸ μονοειδές· καὶ θείας μὲν οἴεται τὰς ψυχάς, θείους δὲ καὶ τοὺς μετέχοντας αὐτῶν καθαροὺς καθαρῶς.
Πολέμων τὸν κόσμον θεὸν ἀπεφήνατο. Ξενοκράτης Ἀγαθήνορος Καλχηδόνιος τὴν μονάδα
45καὶ τὴν δυάδα θεούς, τὴν μὲν ὡς ἄρρενα πατρὸς ἔχουσαν τάξιν, ἐν οὐρανῷ βασιλεύουσαν, ἥντινα προσαγορεύει καὶ Ζῆνα καὶ περιττὸν καὶ νοῦν, ὅστις ἐστὶν αὐτῷ πρῶτος θεός· τὴν δὲ ὡς θήλειαν μητρὸς θεῶν δίκην, τῆς ὑπὸ τὸν οὐρανὸν λήξεως ἡγουμένην, ἥτις ἐστὶν αὐτῷ ψυχὴ τοῦ

1

.

1

29b

(50)

παντός. Θεὸν δ’ εἶναι καὶ τὸν οὐρανὸν καὶ τοὺς ἀστέρας πυρώδεις Ὀλυμπίους θεούς, καὶ ἑτέρους ὑποσελήνους δαί‐ μονας ἀοράτους. Ἀρέσκει δὲ καὶ αὐτῷ ... καὶ ἐνδιήκειν τοῖς ὑλικοῖς στοιχείοις. Τούτων δὲ τὴν μὲν 〈διὰ τοῦ ἀέρος
προσγείου〉 Ἅιδην προσαγορεύει, τὴν δὲ διὰ τοῦ ὑγροῦ36 in vol. 1
55Ποσειδῶνα, τὴν δὲ διὰ τῆς γῆς φυτοσπόρον Δήμητραν. Ταῦτα δὲ χορηγήσας τοῖς Στωικοῖς τὰ πρότερα παρὰ τοῦ Πλάτωνος μεταπέφρακεν. Πλάτων δὲ τὸ ἕν, τὸ μονοφυές, τὸ μοναδικόν, τὸ ὄντως ὄν, τἀγαθόν. Πάντα δὲ τὰ τοιαῦτα τῶν ὀνομάτων
60εἰς τὸν νοῦν σπεύδει. Νοῦς οὖν ὁ θεός, χωριστὸν εἶδος, τὸ δὲ χωριστὸν ἀκουέσθω τὸ ἀμιγὲς πάσης ὕλης καὶ μη‐ δενὶ τῶν σωματικῶν συμπεπλεγμένον, μηδὲ τῷ παθητῷ τῆς φύσεως συμπαθές. Τούτου δὲ πατρὸς καὶ ποιητοῦ τὰ ἄλλα θεῖα ἔκγονα νοητὰ μέν, ὅ τε νοητὸς λεγόμενος
65κόσμος 〈καὶ αἱ ἰδέαι〉, παραδείγματα δ’ ἐστὶ τοῦ ὁρατοῦ κόσμου, πρὸς δὲ τούτοις ἐναιθέριοί τινες δυνάμεις, (λόγοι δ’ εἰσὶν ἀσώματοι,) καὶ 〈ἔμπυροι καὶ〉 ἐναέριοι καὶ ἔνυδροι, αἰσθητὸς δὲ [τοῦ πρώτου θεοῦ ἔκγονα] ἥλιος, σελήνη, ἀστέ‐ ρες, γῆ καὶ ὁ περιέχων πάντα κόσμος.
70 Ἀριστοτέλης τὸν μὲν ἀνωτάτω θεὸν εἶδος 〈χωρι‐ στόν〉, ὁμοίως Πλάτωνι, ἐπιβεβηκότα τῇ σφαίρᾳ τοῦ παν‐ τός, ἥτις ἐστὶν αἰθέριον σῶμα, τὸ πέμπτον ὑπ’ αὐτοῦ καλούμενον. Οἱ Στωικοὶ νοερὸν θεὸν ἀποφαίνονται, πῦρ τεχνι‐
75κόν, ὁδῷ βαδίζον ἐπὶ γενέσει κόσμου, ἐμπεριειληφὸς πάν‐ τας τοὺς σπερματικοὺς λόγους, καθ’ οὓς ἅπαντα καθ’ εἱμαρμένην γίνεται. Καὶ πνεῦμα μὲν ἐνδιῆκον δι’ ὅλου
τοῦ κόσμου, τὰς δὲ προσηγορίας μεταλαμβάνον δι’ ὅλης τῆς ὕλης, δι’ ἧς κεχώρηκε, παραλλάξαν, θεοὺς δὲ καὶ τὸν37 in vol. 1
80κόσμον καὶ τοὺς ἀστέρας καὶ τὴν γῆν· ἀνωτάτω δὲ πάν‐ των νοῦν ἐναιθέριον εἶναι θεόν. Ἐπίκουρος ἀνθρωποειδεῖς μὲν τοὺς θεούς, λόγῳ δὲ πάντας θεωρητοὺς διὰ τὴν λεπτομέρειαν τῆς τῶν εἰδώ‐ λων φύσεως. Ὁ δ’ αὐτὸς ἄλλας τέσσαρας φύσεις κατὰ
85γένος ἀφθάρτους τάσδε· τὰ ἄτομα, τὸ κενόν, τὸ ἄπειρον, τὰς ὁμοιότητας· αὗται δὲ λέγονται ὁμοιομέρειαι καὶ στοιχεῖα.

1

.

1

.

30

 〈Ἑρμοῦ ἐκ τοῦ Κρατῆρος (p. 26 Patric., p. 34, 7 —13 Parthey.).〉 Τοιοῦτο γάρ ἐστι τὸ σῶμα ἐκείνου, οὐχ ἁπτὸν οὐδὲ ὁρατὸν οὐδὲ μετρητὸν οὐδὲ διαστατὸν οὐδ’ ἄλλῳ τινὶ σώ‐
5ματι ὅμοιον. Οὔτε γὰρ πῦρ ἐστιν οὔτε ὕδωρ οὔτε ἀὴρ οὔτε πνεῦμα, ἀλλὰ πάντα ἀπ’ αὐτοῦ. Ἀγαθὸς γὰρ ὤν, μό‐ νῳ ἑαυτῷ τοῦτο ἀναθεῖναι ἠθέλησε, καὶ τὴν γῆν κοσμῆσαι.

1

.

1

31a

〈Poetae ignoti.〉 Ἡρακλέους κρατεροῦ ὃς γᾶν ἐκάθαρεν ἅπασαν, πετροβάτα τε θεοῦ, Πανὸς νομίοιο βρυάκτα,
θείω ἰατῆρός τ’ Ἀσκληπιοῦ ὀλβιοδώτα,38 in vol. 1
5πρεσβίστας τε θεᾶς Ὑγιείας μειλιχοδώρου, ναυσί τ’ ἐπ’ ὠκυπόροισι Διοσκούρων ἐπιφαντᾶν, Κουρήτων θ’, οἳ ματρὶ Διὸς Ῥέᾳ ἐντὶ πάρεδροι, καὶ Χαρίτων μεμνᾶσθαι ἐν ἔργῳ παντὶ μέγιστον, ἠδὲ Χρόνου παίδων Ὡρᾶν, αἳ πάντα φύοντι,
10Νυμφᾶν τ’ οὐρειᾶν, αἳ νάματα κάλ’ ἐφέποντι.

1

.

1

31b

〈Poetae lyrici incerti.〉 Ὑμνέωμες μάκαρας, Μοῦσαι Διὸς ἔκγονοι ἀφθίτοις ἀοιδαῖς.

1

.

1

.

32

 〈Φιλήμονος (Com. IV p. 31, fr. inc. 2 M.).〉 Ὃν οὐδὲ εἷς λέληθεν οὐδὲ ἓν ποιῶν, οὐδ’ αὖ ποιήσων οὐδὲ πεφοιηκὼς πάλαι, οὔτε θεὸς οὔτ’ ἄνθρωπος, οὗτός εἰμ’ ἐγὼ
5Ἀήρ, ὃν ἄν τις ὀνομάσειε καὶ Δία. ἐγὼ δ’ ὃ 〈θεοῦ ’στιν〉 ἔργον, εἰμὶ πανταχοῦ, 〈ἐνταῦθ’ ἐν Ἀθήναις, ἐν Πάτραις, ἐν Σικελίᾳ,〉 ἐν ταῖς πόλεσι πάσαισιν, ἐν ταῖς οἰκίαις πάσαις, ἐν ὑμῖν πᾶσιν· οὐκ ἔστιν τόπος
10οὗ μή ’στιν ἀήρ· ὁ δὲ παρὼν ἁπανταχοῦ
πάντ’ ἐξ ἀνάγκης οἶδε [πανταχοῦ παρών].39 in vol. 1

1

.

1

.

33

 〈Ἀρριανοῦ Ἐπικτητείου ἐκ τῶν περὶ προ‐ νοίας (I 6, 1—11).〉 Ἀφ’ ἑκάστου τῶν ἐν τῷ κόσμῳ γιγνομένων ῥᾴδιόν ἐστιν ἐγκωμιάσαι τὴν πρόνοιαν, ἐὰν δύο ἔχῃ τις ταῦτα
5ἐν ἑαυτῷ, δύναμίν τε συνορατικὴν τῶν γεγονότων ἑκάστῳ καὶ τὸ εὐχάριστον. Εἰ δὲ μή, ὃ μὲν οὐκ ὄψεται τὴν εὐχρηστίαν τῶν γεγονότων, ὃ δ’ οὐκ εὐχαριστήσει ἐπ’ αὐτοῖς, οὐδ’ ἂν ἴδῃ. Χρώματα ὁ θεὸς εἰ πεποιήκει καὶ καθόλου πάντα 〈τὰ〉 ὁρατά, δύναμιν δὲ θεατικὴν αὐτῶν μὴ
10πεποιήκει, τί ἂν ἦν ὄφελος; —Οὐδ’ ὁτιοῦν. —Ἀλλ’ ἀνάπαλιν, εἰ τὴν μὲν δύναμιν πεποιήκει, τὰ ὄντα δὲ μὴ τοιαῦτα, οἷα ὑποπίπτειν τῇ δυνάμει τῇ ὁρατικῇ, καὶ οὕτως τί ὄφελος; —Οὐδέν. —Τί δ’, εἰ καὶ ἀμφότερα ταῦτα πεποιήκει, 〈φῶς δὲ μὴ πεποιήκει〉; —Οὐδ’ οὕτως τι ὄφελος. —Τίς οὖν ὁ
15ἁρμόσας τοῦτο πρὸς ἐκεῖνο κἀκεῖνο πρὸς τοῦτο; τίς δ’ ὁ ἁρμόσας τὴν μάχαιραν πρὸς τὸν κολεὸν καὶ τὸν κολεὸν πρὸς τὴν μάχαιραν; Οὐδείς; Καὶ μὴν ἐξ αὐτῆς τῆς κατα‐ σκευῆς τῶν ἐπιτετελεσμένων ἀποφαίνεσθαι εἰώθαμεν, ὅτι τεχνίτου τινὸς πάντως τὸ ἔργον, οὐχὶ δὲ εἰκῇ κατεσκευ‐
20ασμένον. Ἆρ’ οὖν τούτων μὲν ἕκαστον ἐμφαίνει τὸν τεχνί‐ την, τὰ δὲ ὁρατὰ καὶ ὅρασις καὶ φῶς οὐκ ἐμφαίνει; Τὸ δ’ ἄρρεν καὶ τὸ θῆλυ καὶ ἡ προθυμία ἡ πρὸς τὴν συνου‐ σίαν ἑκατέρου καὶ 〈ἡ〉 δύναμις ἡ χρηστικὴ τοῖς μορίοις τοῖς
κατεσκευασμένοις, οὐδὲ ταῦτα ἐμφαίνει τὸν τεχνίτην; Ἀλλὰ40 in vol. 1
25ταῦτα μὲν οὔπω· ἡ δὲ τοιαύτη τῆς διανοίας κατασκευή, καθ’ ἣν οὐχ ἁπλῶς ὑποπίπτοντες τοῖς αἰσθητοῖς τυπού‐ μεθα ὑπ’ αὐτῶν, ἀλλὰ καὶ ἐκλαμβάνομέν τι καὶ ἀφαιροῦ‐ μεν καὶ προστίθεμεν 〈καὶ συντίθεμεν〉 τάδε τινὰ δι’ αὐτῶν καὶ νὴ Δία μεταβαίνομεν ἀπ’ ἄλλων ἐπ’ ἄλλα τούτοις
30πως παρακείμενα, οὐδὲ ταῦτα ἱκανὰ κινῆσαί τινας καὶ διατρέψαι πρὸς τὸ μὴ ἀπολιπεῖν τὸν τεχνίτην; ἢ ἐξηγη‐ σάσθωσαν ἡμῖν, τί τὸ ποιοῦν ἐστι τούτων ἕκαστον, ἢ πῶς οἷόν τε τὰ οὕτως θαυμαστὰ καὶ τεχνικὰ εἰκῇ καὶ ἀπὸ ταὐτομάτου γίγνεσθαι.

1

.

1

.

34

 〈Τοῦ αὐτοῦ〉, Ὅτι πάντα ἐφορᾷ τὸ θεῖον. (Epict. Arrh. I, 14, 1—10.) Πυθομένου δέ τινος, πῶς ἄν τις πεισθείη, ὅτι ἕκαστον τῶν ὑπ’ αὐτοῦ πραττομένων ἐφορᾶται ὑπὸ τοῦ θεοῦ; Οὐ
5δοκεῖ σοι, ἔφη, ἡνῶσθαι τὰ πάντα; —Δοκεῖ, ἔφη. —Τί δέ; συμπαθεῖν τὰ ἐπίγεια τοῖς οὐρανίοις οὐ δοκεῖ σοι; —Δοκεῖ μοι, ἔφη. —Πόθεν γὰρ οὕτως τεταγμένως, καθάπερ ἐκ προστάγματος τοῦ θεοῦ, ὅταν ἐκεῖνος εἴπῃ τοῖς φυτοῖς ἀνθεῖν, ἀνθεῖ, ὅταν εἴπῃ βλαστάνειν, βλαστάνει, ὅταν ἐκ‐
10φέρειν τὸν καρπόν, ἐκφέρει, ὅταν πεπαίνειν, πεπαίνει, ὅταν ἀποβάλλειν, 〈ἀποβάλλει〉, καὶ φυλλορροεῖν, 〈φυλορροεῖ〉,
καὶ αὐτὰ εἰς αὑτὰ συνειλούμενα ἐφ’ ἡσυχίας μένειν καὶ ἀνα‐ παύεσθαι, μένει καὶ ἀναπαύεται; Πόθεν δὲ πρὸς τὴν αὔξησιν καὶ μείωσιν τῆς σελήνης καὶ τὴν τοῦ ἡλίου πρόσ‐41 in vol. 1
15οδον καὶ ἄφοδον τοσαύτη παραλλαγὴ καὶ ἐπὶ τὰ ἐναντία μεταβολὴ τῶν ἐπιγείων θεωρεῖται; Ἀλλὰ τὰ φυτὰ μὲν καὶ τὰ ἡμέτερα σώματα οὕτως ἐνδέδεται τοῖς ὅλοις καὶ συμπέπονθεν, αἱ ψυχαὶ δὲ αἱ ἡμετέραι οὐ πολὺ πλέον; Ἀλλ’ αἱ ψυχαὶ μὲν οὕτως εἰσὶν ἐνδεδεμέναι καὶ συναφεῖς
20τῷ θεῷ, ἅτε αὐτοῦ μόρια οὖσαι καὶ ἀποσπάσματα, οὐ παντὸς δὲ αὐτῶν κινήματος, ἅτε οἰκείου καὶ συμφυοῦς, ὁ θεὸς αἰσθάνεται; Ἀλλὰ σὺ μὲν περὶ τῆς θείας διοικήσεως καὶ περὶ ἑκάστου τῶν θείων, ὁμοῦ καὶ περὶ τῶν ἀνθρω‐ πίνων πραγμάτων ἐνθυμεῖσθαι δύνασαι καὶ ἅμα μὲν αἰ‐
25σθητικῶς ἀπὸ μυρίων πραγμάτων κινεῖσθαι, ἅμα δὲ δια‐ νοητικῶς, ἅμα δὲ τοῖς μὲν συγκαταθετικῶς, τοῖς δὲ ἀνα‐ νευστικῶς ἢ ἐφεκτικῶς· τύπους τε τοσούτους ἀφ’ οὕτω πολλῶν καὶ ποικίλων πραγμάτων ἐν τῇ σαυτοῦ ψυχῇ φυ‐ λάττεις καὶ ἀπ’ αὐτῶν κινούμενος εἰς ἐπινοίας ὁμοειδεῖς
30ἐμπίπτεις τοῖς πρώτως τετυπωκόσι, τέχνας τε ἄλλας ἐπ’ ἄλλαις καὶ μνήμας ἀπὸ μυρίων πραγμάτων διασῴζεις· ὁ δὲ θεὸς οὐχ οἷός τέ ἐστι πάντα ἐφορᾶν καὶ πᾶσι συμπαρ‐ εῖναι καὶ ἀπὸ πάντων τινὰ ἴσχειν διάδοσιν; Ἀλλὰ φωτί‐ ζειν μὲν οἷός τέ ἐστιν ὁ ἥλιος τηλικοῦτον μέρος τοῦ παν‐
35τός, ὀλίγον δὲ τὸ ἀφώτιστον ἀπολείπειν, ὅσον οἷόν τε ἐπέχεσθαι ὑπὸ τῆς σκιᾶς, ἣν ἡ γῆ ποιεῖ· ὁ δὲ καὶ τὸν ἥλιον αὐτὸν πεποιηκὼς καὶ περιάγων, μέρος ὄντ’ αὐτοῦ μικρὸν ὡς πρὸς τὸ ὅλον, οὗτος δὲ οὐ δύναται πάντων
αἰσθάνεσθαι;42 in vol. 1

1

.

1

.

35

Ἰαμβλίχου ἐκ τῆς πρὸς Ποιμένιον ἐπιστολῆς. Οἱ θεοὶ τὴν εἱμαρμένην συνέχοντες διὰ παντὸς ἐπα‐ νορθοῦνται· ἡ δ’ ἐπανόρθωσις αὐτῶν ποτὲ μὲν ἐλάττωσιν κακῶν, ποτὲ δὲ παραμυθίαν, ἐνίοτε δὲ καὶ ἀναίρεσιν ἀπερ‐
5γάζεται· ἀφ’ οὗ δὴ διακοσμεῖται ἡ εἱμαρμένη τοῖς ἀγα‐ θοῖς, διακοσμουμένη δὲ οὐχ ὑποφαίνεται πᾶσα πρὸς τὴν ἄτακτον φύσιν τῆς γενέσεως. Οὐκοῦν ἔτι μᾶλλον σῴζεται ἡ πεπρωμένη διὰ τῆς τοιαύτης ἐπανορθώσεως καὶ τὸ παρατρέπον αὐτῆς μένει κατὰ τὴν ἄτρεπτον τῶν θεῶν
10ἀγαθότητα συνεχόμενον, διότι οὐκ ἐᾶται ὑπορρεῖν εἰς τὴν ἄτακτον πλημμέλειαν. Τούτων δὴ οὕτως ἐχόντων τό τε ἀγαθοειδὲς τῆς προνοίας τό τε αὐτεξούσιον τῆς ψυχῆς καὶ πάντα τὰ κάλλιστα διασῴζεται, τῇ βουλήσει τῶν θεῶν συνυπάρχοντα.

1

.

1

.

36

Ἀριστοτέλους ἐκ τῆς πρὸς Ἀλέξανδρον ἐπιστολῆς (de mundo c. 6 p. 400b 5). Καθόλου δὲ ὅπερ ἐν νηῒ μὲν κυβερνήτης, ἐν ἅρματι δὲ ἡνίοχος, ἐν χορῷ δὲ κορυφαῖος, [ἐν πόλει δὲ νόμος,] ἐν
5στρατοπέδῳ δὲ ἡγεμών, τοῦτο θεὸς ἐν κόσμῳ, πλὴν κα‐ θόσον τοῖς μὲν καματηρὸν τὸ ἄρχειν πολυκίνητόν τε καὶ πολυμέριμνον, τῷ δὲ ἄλυπον ἄπονόν τε πάσης κεχωρισμένῳ σωματικῆς ἀσθενείας· ἐν ἀκινήτῳ 〈γὰρ〉 ἱδρυμένος δυνάμει πάντα κινεῖ καὶ περιάγει, ὅπου βούλεται καὶ ὅπως, ἐν
10διαφόροις ἰδέαις καὶ φύσεσιν· ὥσπερ ἀμέλει καὶ ὁ τῆς πόλεως νόμος ἀκίνητος ὢν ἐν ταῖς τῶν χρωμένων ψυχαῖς πάντα οἰκονομεῖ τὰ κατὰ τὴν πολιτείαν. Ἐφεπόμενοι γὰρ
αὐτῷ δηλονότι ἐξίασιν ἄρχοντες μὲν εἰς τὰ ἀρχεῖα, θεσμο‐ θέται δὲ εἰς τὰ οἰκεῖα δικαστήρια, βουλευταὶ δὲ καὶ ἐκ‐43 in vol. 1
15κλησιασταὶ εἰς συνέδρια τὰ προσήκοντα· καὶ ὃ μὲν εἰς τὸ πρυτανεῖον βαδίζει διαιτησόμενος, 〈ὃ δὲ πρὸς τοὺς δικα‐ στὰς ἀπολογησόμενος, ὃ δὲ εἰς τὸ δεσμωτήριον ἀποθα‐ νούμενοσ〉. Γίνονται δὲ καὶ δημοθοινίαι νόμιμοι καὶ πα‐ νηγύρεις ἐνιαύσιαι, θεῶν τε θυσίαι καὶ ἡρώων θεραπεῖαι
20καὶ χοαὶ κεκμηκότων. Ἄλλα δ’ ἄλλως ἐνεργούμενα κατὰ μίαν πρόσταξιν ἢ νόμιμον ἐξουσίαν σῴζει τὸ τοῦ ποιή‐ σαντος (Soph. Oed. Tyr. 4. 5), ὅτι
πόλις 〈δ’〉 ὁμοῦ μὲν θυμιαμάτων γέμει,
ὁμοῦ δὲ παιάνων τε καὶ στεναγμάτων.
25Οὕτως ὑποληπτέον καὶ ἐπὶ τῆς μείζονος πόλεως, λέγω δὲ τοῦ κόσμου. Νόμος μὲν γὰρ ἡμῖν ἰσοκλινὴς ὁ θεός, οὐδεμίαν ἐπιδεχόμενος διόρθωσιν ἢ μετάθεσιν, κρείττων δ’, οἶμαι, καὶ βεβαιότερος τῶν ἐν ταῖς κύρβεσιν ἀναγεγραμ‐ μένων. Ἡγουμένου δὲ ἀκινήτως αὐτοῦ καὶ ἐμμελῶς ὁ
30σύμπας οἰκονομεῖται δι’ αὐτοῦ διάκοσμος οὐρανοῦ τε καὶ γῆς, μεμερισμένος κατὰ τὰς φύσεις πάσας ὁμοίως διὰ τῶν οἰκείων σπερμάτων εἰς τὰ φυτὰ καὶ ζῷα κατὰ γένη τε καὶ εἴδη. Καὶ γὰρ ἄμπελοι καὶ φοίνικες καὶ περσέαι
συκέαι τε γλυκεραὶ καὶ ἐλαῖαι (Hom. η 116),
35ὥς φησιν ὁ ποιητής, τά τε ἄκαρπα μέν, ἄλλας δὲ παρε‐ χόμενα χρείας, πλάτανοι καὶ πεῦκαι καὶ πύξοι, [κλῶνές τε]
κλήθρη τ’ αἰγειρός τε καὶ εὐώδης κυπάρισσος (Hom. ε 64), αἵ τε καρπὸν ὀπώρας ἡδύν, ἄλλως δὲ δυσθησαύριστον φέρουσαι,		44 in vol. 1
40
ὄχναι καὶ ῥοιαὶ καὶ μηλέαι ἀγλαόκαρποι (Hom. η 115), τῶν τε ζῴων τά τε ἄγρια καὶ ἥμερα, τά τ’ ἐν ἀέρι καὶ ἐπὶ γῆς καὶ 〈ἐν〉 ὕδατι βοσκόμενα γίνεταί τε καὶ ἀκμάζει καὶ φθείρεται τῷ τοῦ θεοῦ πειθόμενα θεσμῷ. Πᾶν γὰρ ἑρπετὸν πληγῇ νέμεται, ὥς φησιν Ἡράκλειτος (fr. 37
45Schleierm., 55 Bywat.) Εἷς δὲ ὢν πολυώνυμός ἐστι, κατονομαζόμενος τοῖς πάθεσι πᾶσιν, ἅπερ αὐτὸς νεοχμοῖ. Καλοῦμεν γὰρ αὐτὸν καὶ Ζῆνα καὶ Δία, παραλλήλως χρώμενοι τοῖς ὀνόμασιν. ὡς ἂν εἰ λέγοιμεν, δι’ ὃν ζῶμεν. Κρόνου δὲ παῖς καὶ

1

.

1

.

36

(50)

Χρόνου λέγεται, διήκων ἐξ αἰῶνος ἀτέρμονος εἰς ἕτερον αἰῶνα, ἀστραπαῖός τε καὶ βρονταῖος 〈καὶ αἴθριοσ〉 καὶ αἰθέριος, κεραύνιός τε καὶ ὑέτιος ἀπὸ τῶν ὑετῶν τε καὶ κεραυνῶν καὶ τῶν ἄλλων καλεῖται. Καὶ μὴν ἐπικάρπιος μὲν ἀπὸ τῶν καρπῶν, πολιεὺς δὲ ἀπὸ τῆς πόλεως ὀνο‐
55μάζεται, γενέθλιός τε καὶ ὁμόγνιος καὶ ἕρκειός τε καὶ πατρῷος ἀπὸ τῆς πρὸς ταῦτα κοινωνίας, ἑταιρεῖός τε καὶ φίλιος καὶ ξένιος, ἔτι δὲ στράτιός τε καὶ τροπαιοῦχος, καθάρσιός τε καὶ παλαμναῖος καὶ ἱκέσιος καὶ μειλίχιος, ὥσπερ οἱ ποιηταὶ λέγουσι· σωτήρ τε καὶ ἐλευθέριος ἐτύ‐
60μως [οὕτως εἰπεῖν]· ὡς δὲ τὸ πᾶν εἰπεῖν, οὐράνιός τε καὶ χθόνιος, πάσης ἐπώνυμος φύσεως ὢν καὶ τύχης, ἅτε πάν‐ των αὐτὸς αἴτιος ὤν.45 in vol. 1

1

.

1

.

37

Ξενοφῶντος ἐκ τοῦ δ’ Ἀπομνημονευμάτων (c. 3, 3—6). Εἶπέ μοι, ἔφη, ὦ Εὐθύδημε, ἤδη ποτέ σοι ἐπῆλθεν ἐνθυμηθῆναι, ὡς ἐπιμελῶς οἱ θεοί, ὧν οἱ ἄνθρωποι δέ‐
5ονται, κατεσκευάκασι; —Καὶ ὅς· Μὰ τὸν Δί’, ἔφη, οὐκ ἔμοιγε. —Ἀλλ’ οἶσθά γ’, ἔφη, ὅτι πρῶτον μὲν φωτὸς δε‐ όμεθα, ὃ ἡμῖν οἱ θεοὶ παρέχουσι; —Νὴ Δί’, ἔφη, ὅ γ’ εἰ μὴ εἴχομεν, ὅμοιοι τοῖς τυφλοῖς ἂν ἦμεν, ἕνεκά γε τῶν ἡμετέρων ὀφθαλμῶν. —Ἀλλὰ μὴν καὶ ἀναπαύσεώς γε δεο‐
10μένοις ἡμῖν νύκτα παρέχουσι, κάλλιστον ἀναπαυτήριον. — Πάνυ γε, ἔφη, καὶ τοῦτο χάριτος ἄξιον. —Οὐκοῦν καὶ ἐπει‐ δὴ ὁ μὲν ἥλιος, φωτεινὸς ὤν, τάς τε ὥρας τῆς ἡμέρας ἡμῖν καὶ τἆλλα πάντα σαφηνίζει, ἡ δὲ νὺξ διὰ τὸ σκο‐ τεινὴ εἶναι ἀσαφεστέρα ἐστίν, ἄστρα ἐν τῇ νυκτὶ ἀνέφη‐
15ναν, ἃ ἡμῖν τῆς νυκτὸς τὰς ὥρας ἐμφανίζει καὶ διὰ τοῦτο πολλὰ ὧν δεόμεθα πράττομεν; —Ἔστι ταῦτα, ἔφη. —Ἀλλὰ μὴν ἥ γε σελήνη οὐ μόνον τῆς νυκτός, ἀλλὰ καὶ τοῦ μηνὸς τὰ μέρη φανερὰ ἡμῖν ποιεῖ. —Πάνυ μὲν οὖν, ἔφη. —Τὸ δ’ ἐπεὶ τροφῆς δεόμεθα, ταύτην ἡμῖν ἐκ τῆς γῆς ἀναδι‐
20δόναι καὶ ὥρας ἁρμοττούσας πρὸς τοῦτο παρέχειν, 〈αἳ〉 ἡμῖν οὐ μόνον ὧν δεόμεθα πολλὰ καὶ παντοῖα παρασκευάζου‐ σιν, ἀλλὰ καὶ οἷς εὐφραινόμεθα; —Πάνυ, ἔφη, καὶ ταῦτα φιλάνθρωπα. —Τὸ δὲ καὶ ὕδωρ ἡμῖν παρέχειν οὕτω πολλοῦ ἄξιον, ὥστε συμφύειν τε καὶ συναύξειν τῇ γῇ καὶ
25ταῖς ὥραις πάντα τὰ χρήσιμα ἡμῖν, συντρέφειν δὲ καὶ αὐτοὺς ἡμᾶς καὶ μιγνύμενον τοῖς τρέφουσιν ἡμᾶς εὐκατερ‐ γαστότερά τε καὶ ὠφελιμώτερα καὶ ἡδίω ποιεῖν αὐτά, καὶ ἐπειδὴ πλείστου δεόμεθα τούτου, ἀφθονέστατον αὐτὸ παρ‐
έχειν ἡμῖν; —Καὶ τοῦτο, ἔφη, προνοητικόν.46 in vol. 1

1

.

1

.

38

Πλάτωνος ἐκ τοῦ Σοφιστοῦ (p. 265B—E). Ποιητικῆς δὴ πρῶτον ἔστω δύο μέρη. —Ποίω; — Τὸ μὲν θεῖον, τὸ δ’ ἀνθρώπινον. —Οὔπω μεμάθηκα. — Ποιητικήν, εἴπερ μεμνήμεθα τὰ κατ’ ἀρχὰς λεχθέντα, πᾶ‐
5σαν ἔφαμεν εἶναι δύναμιν, ἥτις ἂν αἰτία γίγνηται τοῖς μὴ πρότερον οὖσιν ὕστερον γίγνεσθαι. —Μεμάθηκα. —Ζῷα δὴ πάντα θνητὰ καὶ δὴ καὶ φυτά, ὅσα τ’ ἐπὶ γῆς ἐκ σπερμάτων καὶ ῥιζῶν φύεται καὶ ὅσα ἄψυχα ἐκ γῆς ἐν γῇ ξυνίσταται σώματα τηκτὰ καὶ ἄτηκτα, μῶν ἄλλου τι‐
10νὸς ἢ θεοῦ δημιουργοῦντος φήσομεν ὕστερον γίγνεσθαι πρότερον οὐκ ὄντα; ἢ 〈τῷ〉 τῶν πολλῶν δόγματι χρώ‐ μενοι. —Ποίῳ τῳ; —Τὴν φύσιν αὐτὰ γεννᾶν ἀπό τινος αἰτίας αὐτομάτης καὶ ἄνευ διανοίας φυούσης, ἢ μετὰ λό‐ γου τε καὶ ἐπιστήμης θείας ἀπὸ θεοῦ γιγνομένης; —
15〈Ἐγὼ μὲν ἴσωσ〉 διὰ τὴν ἡλικίαν πολλάκις ἀμφότερα με‐ ταδοξάζω· νῦν μὲν βλέπων εἰς σὲ καὶ ὑπολαμβάνων 〈οἴε‐ σθαί σε〉 κατὰ θεὸν αὐτὰ γίγνεσθαι, ταύτῃ καὶ αὐτὸς νενό‐ μικα. —Καλῶς γε, ὦ Θεαίτητε, καὶ εἰ μέν σε ἡγούμεθα τῶν εἰς τὸν ἔπειτα χρόνον ἄλλως πως δοξαζόντων εἶναι, νῦν
20ἂν τῷ λόγῳ μετὰ πειθοῦς ἀναγκαίας ἐπεχειροῦμεν ποιεῖν ὁμολογεῖν· ἐπειδὴ δέ σου καταμανθάνω τὴν φύσιν, ὅτι καὶ ἄνευ τῶν παρ’ ἡμῶν λόγων αὐτῇ πρόσεισιν ἐφ’ ἃ νῦν ἕλκεσθαι φῄς, ἐάσω· χρόνος γὰρ ἐκ περιττοῦ γίγνοιτ’ ἄν·
ἀλλὰ θήσω τὰ μὲν φύσει λεγόμενα ποιεῖσθαι θείᾳ τέχνῃ,47 in vol. 1
25τὰ δ’ ἐκ τούτων ὑπ’ ἀνθρώπων ξυνιστάμενα ἀνθρωπίνη. καὶ κατὰ τοῦτον δὴ τὸν λόγον δύο ποιητικῆς γένη, τὸ μὲν ἀνθρώπινον εἶναι, τὸ δὲ θεῖον. —Ὀρθῶς.

1

.

1

.

39

 Ὀνάτου ἐκ τοῦ περὶ θεοῦ καὶ θείου. Ὁ μὲν θεὸς τὰ τῶν ἄλλων ζῴων ἐπαΐει, οὔτε νοητῶς οὔτε ἐπαϊστῶς, εἰ μή τισι πάγχυ ὀλίγοις τῶν ἀνθρώπων. καὶ δυνάμιες δ’ αὐτῶ ἀλήθεια· ὧν οἶμαι νομεὺς εἰ ἐναρ‐
5γέα τε καὶ ἐπαϊστά. αὐτὸς μὲν γὰρ ὁ θεός ἐστιν νόος καὶ ψυχὰ καὶ τὸ ἁγεμονικὸν τῶ σύμπαντος κόσμω· τᾶ δὲ δυ‐ νάμιες αὐτῶ τἀλήθεια, ὧν οἶμαι νομεῖς, τά τ’ ἔργα καὶ τᾶ πράξεες καὶ τᾶ κατὰ τὸν σύμπαντα κόσμον ἐπιστρω‐ φώσιες. Ὁ μὲν ὦν θεὸς αὐτὸς οὔτε ὁρατὸς οὔτε αἰσθη‐
10τός, ἀλλὰ λόγῳ μόνον καὶ νόῳ θεωρατός· τὰ δ’ ἔργα αὐτῶ καὶ τᾶ πράξιες ἐναργέες τε καὶ αἰσθητὰ ἔντι πάν‐ τεσσιν ἀνθρώποις. Δοκίει δέ μοι καὶ μὴ εἷς εἶμεν ὁ θεός, ἀλλ’ εἷς μὲν ὁ μέγιστος καὶ καθυπέρτερος καὶ ὁ
κρατέων τῶ παντός, τοὶ δ’ ἄλλοι πολλοὶ διαφέροντες48 in vol. 1
15κατὰ δύναμιν· βασιλεύεν δὲ πάντων αὐτῶν ὁ καὶ κράτει καὶ μεγέθει καὶ ἀρετᾷ μέζων. Οὗτος δέ κ’ εἴη θεὸς ὁ περιέχων τὸν σύμπαντα κόσμον, τοὶ δ’ ἄλλοι θεοὶ οἱ θέ‐ οντές ἐντι κατ’ οὐρανὸν σὺν τᾷ τῶ παντὸς περιαγήσι, κατὰ λόγον ὀπαδέοντες τῷ πράτῳ καὶ νοατῷ. Τοὶ δὲ λέ‐
20γοντες ἕνα θεὸν εἶμεν, ἀλλὰ μὴ πολλὼς ἁμαρτάνοντι· τὸ γὰρ μέγιστον ἀξίωμα τᾶς θείας ὑπεροχᾶς οὐ συνθεω‐ ρεῦντι. Λέγω δὴ τὸ ἄρχεν καὶ καθαγέεσθαι τῶν ὁμοίων καὶ κράτιστον καὶ καθυπέρτερον εἶμεν τῶν ἄλλων. Τοὶ δ’ ἄλλοι θεοὶ ποτὶ τὸν πρᾶτον θεὸν καὶ νοατὸν οὕτως ἔχοντι,
25ὥσπερ χορευταὶ ποτὶ κορυφαῖον καὶ στρατιῶται ποτὶ στρα‐ ταγὸν καὶ λοχῖται καὶ ἐντεταγμένοι ποτὶ ταξιάρχαν καὶ λοχαγέταν, ἔχοντες φύσιν ἕπεσθαι καὶ ἐπακολουθὲν τῷ καλῶς καθαγεομένῳ. ξυνὸν μὲν ὦν αὐτῶν τὸ ἔργον ἐστὶ καὶ τῶ ἄρχοντος καὶ τῶν ἀρχομένων, ἀλλ’ οὔ κ’ ἔτι δύ‐
30ναιντο συντετάχθαι τοὶ ἀρχόμενοι ποτὶ τὸ ἔργον ἀπολει‐ φθέντες ἁγεμόνος, ὥσπερ οὔτε χορευταὶ ποτὶ συναοιδίαν, οὔτε στρατιῶται ποτὶ στρατήαν, ἀπολειφθέντες τοὶ μὲν στραταγῶ, τοὶ δὲ κορυφαίω.
Τοιαύτα δὲ φύσις οὐδενὸς ποτιδεῖται, οὔτε συγγενέος49 in vol. 1
35οὔτε ἔξωθεν· διόπερ οὔτε ἐκ δύο συνάρμοκται, ψυχᾶς καὶ σώματος (καὶ γὰρ διόλω ἐστὶ ψυχά), οὔτε ἐναντίων τινῶν (τὰ γὰρ ἐναντία καὶ κρατὲν καὶ κρατεῖσθαι πέφυκεν) Ἁ δέ γα τῶ σώματος κρᾶσις μιαίνει τὸ καθαρὸν τᾶς ψυχᾶς, ἁ μὲν γὰρ ἀκήρατος καὶ θεῖόν ἐστι, τὸ δὲ θνατὸν καὶ
40θολομιγές· οὕτω δὲ μιαίνει καὶ μόλιβδος χρυσὸν καὶ πᾶν τὸ τᾷ φύσι γνήσιον τὸ νόθον. Ὅλως δὲ τὸ σῶμα τοῖς θνατοῖς δέδωκεν ὁ θεὸς ζῴοις δι’ ἀιδίαν ἀνάγκαν καὶ ἄφυκτον. Φύσι γὰρ ἄπορον καὶ πτωχὸν πᾶν τὸ γενέσιος κεκοινωνηκός.
45 Θεὸς μὲν ὦν ἔστι, καθάπερ ἐν ἀρχᾷ τῶ λόγω εἶπον, αὐτὸς γὰρ ἀρχὰ καὶ πρᾶτον· θεῖος δὲ ὁ κόσμος καὶ τὰ ἐν αὐτῷ δινεύμενα πανταχῶς. ὁμοίως δὲ καὶ δαίμων ἐστὶν ἁ ψυχὰ (αὐτὰ γὰρ ἄρχει καὶ κινεῖ τὸ διόλω ζῷον)· δαι‐ μόνιον δὲ τὸ σῶμα καὶ τὰ τούτω γε πάντα. δεῖ ὦν οὕτω

1

.

1

.

39

(50)

διαιρέν, θεὸν καὶ θεῖον καὶ δαίμονα καὶ δαιμόνιον.

1

.

1

.

40

 Ἀρριανοῦ Ἐπικτητείου ἐκ τοῦ Περὶ εὐαρε‐ στήσεως (I 12, 1—7). Περὶ θεῶν οἳ μέν τινές εἰσιν οἱ λέγοντες, μηδὲ εἶναι
τὸ θεῖον· οἳ δὲ εἶναι μέν, ἀργὸν δὲ καὶ ἀμελὲς καὶ μὴ50 in vol. 1
5προνοεῖν μηδενός· τρίτοι δέ, οἱ καὶ εἶναι καὶ προνοεῖν, ἀλλὰ τῶν μεγάλων καὶ οὐρανίων, τῶν δὲ ἐπὶ γῆς μηδενός· τέ‐ ταρτοι 〈δὲ〉 οἱ καὶ τῶν ἐπὶ γῆς καὶ τῶν ἀνθρωπίνων, εἰς κοινὸν δὲ μόνον καὶ οὐχὶ καὶ κατ’ ἰδίαν ἑκάστου· πέμπτοι δὲ, ὧν ἦν καὶ Ὀδυσσεὺς καὶ Σωκράτης, οἱ λέγοντες ὅτι
10
οὐδέ σε λήθω
κινύμενος (Hom. Κ 279. 280). Εἴπερ οὖν ὑγιῶς λέγεται τέλος εἶναι τὸ ἕπεσθαι θεῷ, ἀναγκαῖον περὶ ἑκάστου τούτων ἐπεσκέφθαι. Εἰ γὰρ μὴ εἰσὶ θεοί, πῶς ἐστι τέλος ἕπεσθαι θεοῖς; Εἰ δὲ εἰσὶ
15μέν, μηδενὸς δὲ ἐπιμελούμενοι, καὶ οὕτω πῶς ὑγιὲς ἔσται; Ἀλλὰ δὴ καὶ ὄντων καὶ ἐπιμελουμένων, εἰ μηδεμία διά‐ δοσις εἰς ἀνθρώπους ἐστὶν ἐξ αὐτῶν καὶ νὴ Δία γε καὶ εἰς ἐμέ, πῶς ἔτι καὶ οὕτως ὑγιές ἐστιν; Πάντα οὖν ταῦτα ὁ καλὸς κἀγαθὸς ἐπεσκεμμένος τὴν αὑτοῦ γνώμην ὑπο‐
20τέταχε τῷ διοικοῦντι τὰ πάντα, καθάπερ οἱ ἀγαθοὶ πολῖ‐ ται τῷ νόμῳ τῆς πόλεως.

1

.

2

t

Περὶ τῶν νομιζόντων μὴ εἶναι πρόνοιαν καὶ ἑπο‐ μένας ταύτηι θείας ἐπὶ τῆι τοῦ παντὸς διοι‐ κήσει δυνάμεις.

1

.

2

.

1

Ex poetis hic probabiliter (v. infra) collocavit Stobaeus
hanc eclogam: Σοφοκλῆς Οἰδίποδι (Oed. Tyr. 978. 979). Πρό‐ νοια δ’ ἐστὶν οὐδενὸς 〈σαφής·〉 | εἰκῆ κράτιστον ζῆν, ὅπως δύναιτό τις. Ex pinacographo Photiano constat praeterea de51 in vol. 1
5alterius poetae nomine quod est Μύρων (cf. Elter de Stob. cod. Phot. p. 55). Inter scriptores laudatae fuerunt sententiae philosopho‐ rum Ἀρχαινέτου, Ἀρκεσιλάου, Εὐσεβίου (cf. Elter p. 12. 41); recteque Dilesius Doxogr. p. 59sq. huc traxit Epicuream quan‐
10dam disputationem apud Plutarchum de plac. phil. I 7, 1—10, ex Aetio eam petitam, quod ipsum Καλλιμάχου nomen demon‐ strat in philosophorum indice apud pinacographum Pho‐ tianum lectum: cf. Dilesium mus. Rhen. XXXVI p. 348 sq. contra Elterum p. 22 recte se defendentem. legebatur igitur inter
15philosophorum placita Callimachi sententia qualis est apud Plutarchum l. s. § 1 (cf. etiam § 3). Dubia quaedam vide in prooemio commemorata.

1

.

3

t

Περὶ δίκης παρὰ τοῦ θεοῦ τεταγμένης ἐποπτεύ‐ ειν τὰ ἐπὶ γῆς γιγνόμενα ὑπὸ τῶν ἀνθρώπων, τι‐ μωροῦ οὔσης τῶν ἁμαρτανόντων.

1

.

3

.

1

 Ἡσιόδου Ἔργων (276—279). Τόνδε γὰρ ἀνθρώποισι νόμον διέταξε Κρονίων, ἰχθύσι μὲν καὶ θηρσὶ καὶ οἰωνοῖς πετεεινοῖς ἔσθειν ἀλλήλους, ἐπεὶ οὐ δίκη ἔστιν ἐν αὐτοῖς·
5ἀνθρώποισι δ’ ἔδωκε δίκην, ἣ πολλὸν ἀρίστη.52 in vol. 1

1

.

3

.

2

 Σοφοκλῆς (Oed. Tyr. 551. 552). Εἴ τοι νομίζεις 〈ἄνδρα〉 συγγενῆ κακῶς δρῶν οὐχ ὑφέξειν τὴν δίκην, οὐκ εὖ φρονεῖς.

1

.

3

.

3

〈Tragici incerti (Eurip. Oedip. fr. 559 N.).〉
Ὁρῶ γὰρ χρόνῳ δίκαν πάντ’ ἄγουσαν εἰς φῶς βροτοῖς.

1

.

3

.

4

〈Tragici incerti (fr. adesp. 403 N.).〉 Φθείρει γὰρ ἡ πρόνοια τὴν ἀβουλίαν.

1

.

3

.

5

 〈Εὐριπίδου (Ion. 440. 441).〉 Ἀρετὰς δίωκε· καὶ γὰρ ὅστις ἂν βροτῶν κακὸς πεφύκῃ, ζημιοῦσιν οἱ θεοί.

1

.

3

.

6

 Εὐριπίδης Οἰδίποδος (=trag. fr. adesp. 404 N.). Οὐ δῆκταί πως κύνες οἱ θεοί, ἀλλ’ ἡ Δίκη γὰρ καὶ κατὰ σκότου βλέπει.

1

.

3

.

7

〈Σοφοκλέους (fr. inc. 873 N.).〉 Θεοῦ δὲ πληγὴν οὐχ ὑπεκπηδᾷ βροτός.

1

.

3

.

8

〈Tragici incerti (fr. adesp. 283 N.).〉 Εἱμαρμένον δὲ τῶν κακῶν βουλευμάτων κακὰς ἀμοιβάς ἐστι καρποῦσθαι βροτούς.

1

.

3

.

9

〈Tragici incerti (fr. adesp. 405 N.).〉
Οὐχ εὕδει Διὸς
ὀφθαλμός, ἐγγὺς δ’ ἐστί, καίπερ ὢν πρόσω.53 in vol. 1

1

.

3

.

10

〈Tragici incerti (fr. adesp. 406 N.).〉 Οὐ γάρ τις, οὐδὲ χρημάτων ὑπεργέμων, νόμον μιαίνων ἀσφαλῶς γηράσεται· ἀλλ’ ἡμέρας ἢ νυκτὸς ἡ Δίκη ποτὲ
5τῷ δυσσεβοῦντι σῖγ’ ἔχους’ ἐνήλατο.

1

.

3

.

11

〈Tragici incerti (fr. adesp. 407 N.).〉 Τὸ μὴ δίκαιον ἔργον οὐ λήθει θεούς.

1

.

3

.

12

〈Tragici incerti (fr. adesp. 408 N.).〉 Δαίμων βροτοῖσι πόλλ’ ἀνευρίσκει κακά.

1

.

3

.

13

〈Ἡσιόδου Ἔργων (706).〉 Εὖ δ’ ὄπιν ἀθανάτων μακάρων πεφυλαγμένος εἶναι.

1

.

3

14a

 Εὐριπίδης Μελανίππῃ (fr. 508 N.). Δοκεῖτε πηδᾶν τἀδικήματ’ εἰς θεοὺς πτεροῖσι, κἄπειτ’ ἐν Διὸς δέλτου πτυχαῖς γράφειν τιν’ αὐτά, Ζῆνα δ’ εἰσορῶντά νιν
5θνητοῖς δικάζειν; οὐδ’ ὁ πᾶς ἂν οὐρανὸς Διὸς γράφοντος τὰς βροτῶν ἁμαρτίας ἐξαρκέσειεν, οὐδ’ ἐκεῖνος ἂν σκοπῶν πέμπειν ἑκάστῳ ζημίαν· ἀλλ’ ἡ Δίκη ἐνταῦθά ποὔστιν ἐγγύς, εἰ βούλεσθ’ ὁρᾶν.

1

.

3

14b

〈Tragici incerti (fr. adesp. 409 N.).〉 Λύπας μὲν ἀνθρώποισιν, ὦ γύναι, θεοὶ τοῖσιν διδοῦσιν, οὓς ἂν ἐχθαίρως’, ἐπεὶ οὔ σφιν πονηρόν ἐστιν.

1

.

3

15a

Εὐριπίδης Φρίξῳ (fr. 832, 1—4 N.). Ὅστις δὲ θνητῶν οἴεται τοὐφ’ ἡμέραν
κακόν τι πράσσων τοὺς θεοὺς λεληθέναι, δοκεῖ πονηρὰ καὶ δοκῶν ἁλίσκεται,54 in vol. 1
5ὅταν σχολὴν ἄγουσα τυγχάνῃ Δίκη.

1

.

3

15b

〈Tragici incerti (=Eur. fr. 832, 5 N.).〉 Τιμωρίαν ἔτισεν ὧν ἔρξεν κακῶν.

1

.

3

.

16

〈Tragici incerti (fr. adesp. 410 N.).〉 Ὀξὺς θεῶν ὀφθαλμὸς εἰς τὰ πάντ’ ἰδεῖν.

1

.

3

.

17

〈Tragici incerti (frg. adesp. 411 N.).〉 Ἔσθ’, ὡς ἔοικεν, ἔστιν οὐχ ὁρώμενον τοῖς ζῶσιν ἡμῖν οὐδὲ προσδοκώμενον δαιμόνιον, ᾧ μέλει τι τοῦ θνητοῦ βίου.

1

.

3

.

18

 〈Εὐριπίδου (Elect. 953—956.).〉 Δίκην δέδωκας· ὥστε τις κακουργίας μή μοι τὸ πρῶτον βῆμ’ ἐὰν δράμῃ καλῶς, νικᾶν δοκείτω τὴν Δίκην, πρὶν ἂν τέλος
5γραμμῆς ἵκηται καὶ πέρας κάμψῃ βίου.

1

.

3

.

19

 Διονυσίου (fr. 5 p. 617 N.). Ὁ τῆς Δίκης ὀφθαλμός, ὡς δι’ ἡσύχου λεύσσων προσώπου, πάνθ’ ὁμῶς ἀεὶ βλέπει.

1

.

3

.

20

Σοφοκλῆς Αἴαντι (758—761).
Τὰ γὰρ περισσὰ κἀνόνητα σώματα πίπτειν βαρείαις πρὸς θεῶν δυσπραξίαις ἔφασχ’ ὁ μάντις, ὅστις ἀνθρώπου φύσει55 in vol. 1
5βλαστὼν ἔπειτα μὴ κατ’ ἄνθρωπον φρονῇ.

1

.

3

.

21

 Εὐριπίδου (fr. inc. 969 N.). Οὔτοι προσελθοῦς’ ἡ Δίκη σε πώποτε παίσει πρὸς ἧπαρ, οὐδὲ τῶν ἄλλων βροτῶν τὸν ἄδικον, ἀλλὰ σῖγα καὶ βραδεῖ ποδὶ
5στείχουσα μάρπτει τοὺς κακοὺς ἀεὶ βροτῶν.

1

.

3

.

22

 Θεοδέκτου (fr. inc. 8 p. 625 N.). Ὅστις δὲ θνητῶν μέμφεται τὰ θεῖ’, ὅτι οὐκ εὐθύς, ἀλλὰ τῷ χρόνῳ μετέρχεται τοὺς μὴ δικαίους, πρόφασιν εἰσακουσάτω·
5εἰ μὲν παραυτίκ’ ἦσαν αἱ τιμωρίαι, πολλοὶ διὰ φόβον κοὐ δι’ εὐσεβῆ τρόπον θεοὺς ἂν ηὖξον· νῦν δὲ τῆς τιμωρίας ἄπωθεν οὔσης, τῇ φύσει χρῶνται βροτοί. ὅταν δὲ φωραθῶσιν ὀφθέντες κακοί,
10τίνουσι ποινὰς ὑστέροισιν ἐν χρόνοις.

1

.

3

.

23

 Εὐριπίδου Ἀνδρομέδας (fr. 149 N.). Τήν τοι Δίκην λέγουσι παῖδ’ εἶναι Διὸς ἐγγύς τε ναίειν τῆς βροτῶν τιμωρίας.

1

.

3

.

24

Αἰσχύλου (dub. fr. 444 N.).
Δράσαντι γάρ τοι καὶ παθεῖν ὀφείλεται.56 in vol. 1

1

.

3

.

25

 Εὐριπίδης Ἀντιόπῃ (fr. 224 N.). Δίκα τοι δίκα χρόνιος, ἀλλ’ ὅμως ὑποπεσοῦς’ ἔλαθεν, ὅταν ἔχῃ τιν’ ἀσεβῆ βροτῶν.

1

.

3

26-27

 Αἰσχύλου Βακχῶν (=inc. fr. 379 N.). Τό τοι κακὸν ποδῶκες ἔρχεται βροτοῖς κατ’ ἀμπλάκημα τῷ περῶντι τὴν θέμιν.

1

.

3

.

28

〈Tragici incerti (adesp. fr. 412 N.)〉. Ὁρᾷς Δίκην ἄναυδον οὐχ ὁρωμένην εὕδοντι καὶ στείχοντι καὶ καθημένῳ· ἑξῆς δ’ ὀπαδεῖ δόχμιον, ἄλλοθ’ ὕστερον.

1

.

3

.

29

〈Comici incerti.〉 Οὐδὲν καλύπτει νὺξ κακῶς εἰργασμένον,
ὅ τι δ’ ἂν ποιῇς ἀεὶ νόμιζ’ ὁρᾶν τινά.57 in vol. 1

1

.

3

.

30

Ἰξίονος (=trag. adesp. fr. 413 N.). Ἐχθρὸς μὲν ἁνήρ, ἀλλὰ τὴν Δίκην σέβω.

1

.

3

.

31

 Ὁμήρου (ξ 83. 84). Οὐ γὰρ σχέτλια ἔργα θεοὶ μάκαρες φιλέουσιν, ἀλλὰ δίκην τίνουσι καὶ αἴσιμα ἔργ’ ἀνθρώπων.

1

.

3

.

32

〈Σοφοκλῆς (fr. inc. 809 N.).〉 Ἀεὶ γὰρ εὖ πίπτουσιν οἱ Διὸς κύβοι.

1

.

3

.

33

 Εὐριπίδης Ἀντιόπῃ (fr. 233 N.). Τήν τοι Δίκην λέγουσι παῖδ’ εἶναι Χρόνου, δείκνυσι δ’ ἡμῶν ὅστις ἔστ’ ἢ μὴ κακός.

1

.

3

.

34

Ἀρχιλόχου (fr. 883 B.). Ὦ Ζεῦ, πάτερ Ζεῦ, σὸν μὲν οὐρανοῦ κράτος,
σὺ δ’ ἔργ’ ἐπ’ ἀνθρώπων ὁρᾷς λεωργὰ κἀθέμιστα, σοὶ δὲ θηρίων
5ὕβρις τε καὶ δίκη μέλει.

1

.

3

.

35

 Εὐριπίδης Ἀρχελάῳ (fr. 266 N.). Τὰ γὰρ οὐκ ὀρθῶς πρασσόμεν’ ὀρθῶς τοῖς πράσσουσιν κακὸν ἦλθε.

1

.

3

.

36

〈Σοφοκλῆς (Electr. 696. 697).〉 Καὶ ταῦτα μὲν τοιαῦθ’· ὅταν δέ τις θεῶν
βλάπτῃ, δύναιτ’ ἂν οὐδ’ ἂν ἰσχύων φυγεῖν.58 in vol. 1

1

.

3

.

37

 Σοφοκλῆς Αἴαντι (fr. 11 N.). Τὸ χρύσεον δὲ τᾶς Δίκας δέδορκεν ὄμμα, τὸν δ’ ἄδικον ἀμείβεται.

1

.

3

.

38

 Ἡσιόδου Θεογονίας (217. 220—222). Καὶ Μοίρας καὶ Κῆρας ἐγείνατο νηλεοποίνους, αἵ τ’ ἀνδρῶν τε θεῶν τε παραιβασίας ἐφέπουσιν· οὐδέ ποτε λήγουσι θεαὶ δεινοῖο χόλοιο,
5πρίν γ’ ἀπὸ τῷ δώωσι κακὴν ὄπιν ὅστις ἁμάρτῃ.

1

.

3

.

39

Εὐριπίδης Πολυείδῳ (fr. 646 N.). Οὐδεὶς παρανομῶν πρὸς θεοὺς ἐχέγγυος.

1

.

3

.

40

 〈Εὐριπίδου (inc. fr. 1030 N.).〉 Συγγνώμονάς τοι τοὺς θεοὺς εἶναι δοκεῖς, ὅταν τις ὅρκῳ θάνατον ἐκφυγεῖν θέλῃ ἢ δεσμὸν ἢ βίαια πολεμίων κακά,
5ἢ παισὶν αὐθένταισι κοινωνῇ δόμων; ἤτἄρα θνητῶν εἰσιν ἀσυνετώτεροι,
ἢ τἀπιεικῆ πρόσθεν ἡγοῦνται δίκης.59 in vol. 1

1

.

3

.

41

〈Tragici incerti (fr. adesp. 414 N.)〉. Μόνη ’στιν ἀπαραίτητος ἀνθρώποις Δίκη.

1

.

3

.

42

〈Tragici incerti (fr. adesp. 415 N.).〉 Μὴ μουσοποίει πρὸς τὸ νηπιώτερον· πόρρω γὰρ ἑστὼς ὁ θεὸς ἐγγύθεν κλύει.

1

.

3

.

43

〈Tragici incerti (fr. adesp. 416 N.).〉 Ὅστις λέγει κάκ’ εὖ φρονῶν, σιγῇ στένει.

1

.

3

.

44

〈Tragici incerti (fr. adesp. 417 N.).〉 Ἄγει τὸ θεῖον τοὺς κακοὺς πρὸς τὴν δίκην.

1

.

3

.

45

〈Tragici incerti (fr. adesp. 418 N.).〉 Τὸ δὲ θεῶν κράτος μέγα κατ’ ἀνθρώπους, ἄφρονες δ’ ὁπόσοι τὸ δίκαιον ἄγους’ ὑπὸ τᾶς ἀδίκου βιοτᾶς ἀφανές,
5μέγα γὰρ ὄμμα δαιμόνων, οἷς τίνους’ ἀμοιβὰς κακῶν.

1

.

3

.

46

 〈Ὁμήρου (Π 386. 387).〉 Καὶ Ζεὺς τοῖς ἄνδρεσσι κοτεσσάμενος χαλεπαίνει, οἳ βίη εἰν ἀγορῇ σκολιὰς κρίνωσι θέμιστας.

1

.

3

.

47

 〈Εὐριπίδου Ἀρχελάου (fr. 257 N.).〉 Δοκεῖς τὰ θεῶν σὺ ξυνετὰ νικήσειν ποτὲ καὶ τὴν Δίκην που μάκρ’ ἀπῳκίσθαι βροτῶν;
ἣ δ’ ἐγγύς ἐστιν· οὐχ ὁρωμένη δ’ ὁρᾷ,60 in vol. 1
5ὃν χρὴ κολάζειν τ’ οἶδεν· ἀλλ’ οὐκ οἶσθα σύ, ὁπόταν ἄφνω μολοῦσα διολέσῃ κακούς.

1

.

3

48a

〈Σοφοκλῆς (=Ai. Locr. fr. 18 N.).〉 Εἰ δείν’ ἔδρασας, δεινὰ καὶ παθεῖν σε δεῖ.

1

.

3

48b

〈Tragici incerti (fr. adesp. 419 N.)〉. Δίκας δ’ ἐξέλαμψε θεῖον φάος.

1

.

3

.

49

 Δημοσθένους (II 10 p. 20, 27). Οὐ γὰρ ἔστιν ἀδικοῦντα καὶ ἐπιορκοῦντα καὶ ψευδό‐ μενον δύναμιν βεβαίαν κτήσασθαι. ἀλλὰ τὰ τοιαῦτα εἰς μὲν ἅπαξ καὶ βραχὺν χρόνον ἀντέχει· καὶ σφόδρα γε ἤνθη‐
5σεν ἐπὶ ταῖς ἐλπίσιν, ἂν τύχῃ· τῷ χρόνῳ δὲ φωρᾶται καὶ περὶ αὑτὰ καταρρεῖ.

1

.

3

.

50

 Ἐκ τῶν Ἐπικτήτου Ἀπομνημονευμάτων. „Ἀλλ’ ὁρῶ“, φησί τις, „τοὺς καλοὺς κἀγαθοὺς καὶ λιμῷ καὶ ῥίγει ἀπολλυμένουσ“. Τοὺς δὲ μὴ καλοὺς καὶ μὴ ἀγαθοὺς οὐχ ὁρᾷς τρυφῇ καὶ ἀλαζονείᾳ καὶ ἀπειροκαλίᾳ
5ἀπολλυμένους; „Ἀλλ’ αἰσχρὸν τὸ παρ’ ἄλλου τρέφεσθαι“. Καὶ τίς, ὦ κακόδαιμον, αὐτὸς ἐξ ἑαυτοῦ τρέφεται ἄλλος
γε ἢ ὁ κόσμος; Ὅστις γοῦν ἐγκαλεῖ τῇ προνοίᾳ ὅτι οἱ πονηροὶ οὐ διδόασι δίκην, ὅτι ἰσχυροί εἰσι καὶ πλούσιοι, ὅμοιόν τι δρᾷ ὥσπερ εἰ τοὺς ὀφθαλμοὺς ἀπολωλεκότων61 in vol. 1
10αὐτῶν ἔλεγε μὴ δεδωκέναι δίκην αὐτούς, ὅτι οἱ ὄνυχες ὑγιεῖς εἶεν. Ἐγὼ μὲν γάρ φημι πολὺ διαφέρειν μᾶλλον ἀρετὴν κακίας, ἢ ὀφθαλμοὶ ὀνύχων διαφέρουσιν.

1

.

3

.

51

 〈Ἡροδότου V 56.〉 Ἐν τῇ προτέρῃ νυκτὶ τῶν Παναθηναίων ἐδόκεε ὁ Ἵπ‐ παρχος ἄνδρα οἱ ἐπιστάντα μέγαν καὶ εὐειδέα αἰνίσσεσθαι τάδε τὰ ἔπεα·
5Τλῆθι λέων ἄτλητα παθὼν τετληότι θυμῷ· οὐδεὶς ἀνθρώπων ἀδικῶν τίσιν οὐκ ἀποτίσει.

1

.

3

.

52

 Ἑρμῆς (deest apud Patric.). Δαίμων γάρ τις μεγίστη τέτακται, ὦ τέκνον, ἐν μέσῳ τοῦ παντὸς εἱλουμένη, πάντα περιορῶσα τὰ ἐπὶ γῆς γι‐ νόμενα ὑπὸ τῶν ἀνθρώπων. καθάπερ 〈γὰρ〉 ἐπὶ τῆς θείας
5τάξεως πρόνοια καὶ ἀνάγκη τέτακται, τὸν αὐτὸν τρόπον καὶ ἐπὶ τῶν ἀνθρώπων τέτακται ἡ δίκη, ταὐτὰ ἐκείνοις ἐνεργοῦσα. ἐκείνη μὲν γὰρ κρατεῖ τὴν τάξιν τῶν ὄντων ὡς θείων καὶ ἁμαρτεῖν μὴ θελόντων μηδὲ δυναμένων· ἀδύνατον γὰρ τὸ θεῖον πλανηθῆναι, ἐξ οὗ καὶ τὸ ἀνα‐
10μαρτεῖν συμβαίνει. ἡ δὲ δίκη τέτακται τιμωρὸς τῶν ἐπὶ
γῆς ἁμαρτανόντων. ἀνθρώπων γὰρ γένος 〈ἁμαρτωλόν〉, ἅτε θνητὸν ὂν καὶ ἐκ κακῆς ὕλης συνεστώς· καὶ μάλιστα ἐκείνοις συμβαίνει τὸ ὀλισθαίνειν, οἷς θεοπτικὴ δύναμις οὐ πρόσεστι· τούτων δὲ καὶ μάλιστα ἐπικρατεῖ δίκη· καὶ62 in vol. 1
15τῇ εἱμαρμένῃ ὑπόκεινται διὰ τὰς τῆς γενέσεως ἐνεργείας, τῇ δὲ δίκῃ διὰ τὰς ἐν τῷ βίῳ ἁμαρτίας.

1

.

3

.

53

 Ἱεροκλέους ἐκ τοῦ Τίνα τρόπον θεοῖς χρη‐ στέον. Ἔτι προσδιαληπτέον καὶ ταῦθ’ ὑπὲρ τῶν θεῶν, ὡς εἰσὶν ἄτρεπτοι καὶ ἀραρότες τοῖς κρίμασιν, ὥστε τοῦ ἀπ’
5ἀρχῆς δόξαντος μηδέποτε ἐξίστασθαι. Μία γάρ τις ἦν τῶν ἀρετῶν καὶ ἡ ἀμεταπτωσία καὶ βεβαιότης, ἣν εἰκὸς οὐχ ἥκιστα κἀν θεοῖς εἶναι παρέχουσαν τὸ ἱδρυμένον καὶ ἔμπεδον τῶν ἅπαξ αὐτοῖς δοξάντων. Ἐξ οὗ δῆλον, ὡς οὐδὲ τὰς κολάσεις, ἃς ἔκρινέ τισιν ἐπιθεῖναι τὸ δαιμόνιον,
10πιθανὸν παρίεσθαι. Καὶ γὰρ αὖ λογίσασθαι ῥᾴδιον, ὡς εἰ μεταβάλλουσιν οἱ θεοὶ τὰς αὑτῶν κρίσεις καὶ ὃν ἔγνω‐ σαν κολάσαι παριᾶσιν ἀκόλαστον, οὔτε καλῶς καὶ δικαίως 〈ἂν〉 διοικοῖεν τὰ κατὰ τὸν κόσμον, οὔτε ἀπολογισμὸν εἰκότα φέρειν ἂν δύναιντο μετανοίας. Καὶ τὰ τοιαῦτα ἔοικεν
15αὐτοσχεδίως καὶ κατ’ οὐδενὸς λέγειν ἡ ποιητική (Hom. Ι 499—501)·
Καὶ 〈μὲν τοὺσ〉 θυσίαισι καὶ εὐχωλῇς ἀγανῇσι,
λοιβῇ τε κνίσῃ τε παρατρωπῶς’ ἄνθρωποι
λισσόμενοι, ὅτε κέν τις ὑπερβαίῃ καὶ ἁμάρτῃ,
20καὶ τὸ (id. Ι 497)·
στρεπτοὶ δέ τε καὶ θεοὶ αὐτοί,
συνόλως τε πᾶν εἴ τι τούτοις εἴρηται παραπλησίως.63 in vol. 1

1

.

3

.

54

 Ἐν ταὐτῷ. Ἀλλ’ οὐ μὴν οὐδὲ ἐκεῖνο παρετέον, ὡς, εἰ καὶ μὴ κα‐ κῶν αἴτιοι τυγχάνουσιν οἱ θεοί, τῶν γε τοιούτων ἔνια προσάπτουσί τισι καὶ περιβάλλουσιν ἀξίους σωματικαῖς
5τε ἐλαττώσεσι καὶ ταῖς τῶν ἐκτός, οὐ κακοηθείᾳ χρώμενοι, κἀξεπίτηδες δυσχρηστῆσαι ἄνθρωπον οἰόμενοι δεῖν, ἀλλ’ ἐν τρόπῳ κολάσεως. Καθάπερ γὰρ λοιμοὶ καὶ αὐχμοί, ἔτι δὲ ἐπομβρίαι καὶ σεισμοὶ καὶ πᾶν τὸ τοιόνδε τὰ μὲν πολλὰ γίγνεται δι’ αἰτίας ἑτέρας τινὰς φυσικωτέρας, ἔστι
10δ’ ὅτε καὶ ὑπὸ θεῶν, ἐπειδὰν καιρὸς ᾖ δημοσίᾳ καὶ κοινῇ τὰ πολλῶν ἀμπλακήματα κολασθῆναι, τὸν αὐτὸν τρόπον καὶ πρὸς ἕνα χρῶνταί ποτε θεοὶ σωματικοῖς 〈τε〉 ἐλαττώμασι καὶ τοῖς 〈τῶν〉 ἐκτός, 〈ἐσ〉 αὐτοῦ μέντοι κόλασιν, ἐπιστροφὴν δὲ καὶ προαίρεσιν ἀμείνω τῶν ἄλλων.

1

.

3

55a

 Πλάτωνος Νόμων (IV p. 715E—716B). Ὁ μὲν δὴ θεὸς (ὥσπερ καὶ ὁ παλαιὸς λόγος) ἀρχήν τε καὶ τελευτὴν καὶ μέσα τῶν ὄντων ἁπάντων ἔχων, εὐθείᾳ περαίνει κατὰ φύσιν περιπορευόμενος. τῷ δ’ ἀεὶ ξυνέπε‐
5ται δίκη τῶν ἀπολειπομένων τοῦ θείου νόμου τιμωρός· ἧς ὁ μὲν εὐδαιμονήσειν μέλλων ἐχόμενος, ξυνέπεται τα‐ πεινὸς [καὶ κεκοσμημένος]· ὁ δέ τις ἐξαρθεὶς ὑπὸ μεγα‐ λαυχίας, ἢ χρήμασιν ἐπαιρόμενος ἢ τιμαῖς ἢ καὶ σώμα‐ τος εὐμορφίᾳ, ἅμα νεότητι καὶ ἀνοίᾳ, φλέγεται τὴν ψυχὴν
10μεθ’ ὕβρεως, ὡς οὔτε ἄρχοντος οὔτε τινὸς ἡγεμόνος δε‐ όμενος, ἀλλὰ καὶ ἄλλοις ἱκανὸς ὢν ἡγεῖσθαι, καταλείπεται ἔρημος θεοῦ· καταλειφθεὶς δὲ καὶ ἔτι ἄλλους τοιούτους προσλαβὼν σκιρτᾷ ταράττων πάντα ἅμα· καὶ πολλοῖς
τισιν ἔδοξεν εἶναί τις, μετὰ δὲ χρόνον οὐ πολὺν ὑποσχὼν64 in vol. 1
15τιμωρίαν οὐ μεμπτὴν τῇ δίκῃ, ἑαυτόν τε καὶ οἶκον καὶ πόλιν ἄρδην ἀνάστατον ἐποίησεν.

1

.

3

55b

 Τοῦ αὐτοῦ Νόμων ιʹ (p. 905D—906B). Ὅτι μὲν γὰρ θεοί τ’ εἰσὶ καὶ ἀνθρώπων ἐπιμελοῦνται. ἔγωγ’ οὐ παντάπασι φαύλως ἂν ἡμῖν φαίην ἀποδεδεῖχθαι· τὸ δὲ παραιτητοὺς αὐτοὺς εἶναι τοῖς ἀδικοῦσι, δεχομένους
5δῶρα, οὔτε τινὶ συγχωρητέον παντί τ’ αὖ κατὰ δύναμιν τρόπῳ ἐλεγκτέον. —Κάλλιστ’ εἶπες· ποιῶμέν τε ὡς λέ‐ γεις. —Φέρε καὶ πρὸς θεῶν αὐτῶν, τίνα τρόπον παραι‐ τητοὶ γίγνοιντ’ ἂν ἡμῖν, εἰ γίγνοιντο αὖ; καὶ τίνες ἢ ποῖοί τινες ὄντες; ἄρχοντας μὲν ἀναγκαῖόν που γίγνεσθαι
10τούς γε διοικήσαντας τὸν ἅπαντα ἐνδελεχῶς οὐρανόν. — Οὕτως. —Ἀλλ’ ἄρα τίσι προσφερεῖς τῶν ἀρχόντων; ἢ τίνες 〈τούτοισ〉, ὧν δυνατὸν ἡμῖν ἀπεικάζουσι τυγχάνειν μείζοσιν ἐλάττονας; πότερον ἡνίοχοί τινες ἂν εἶεν τοιοῦτοι ζευγῶν ἁμιλλωμένων, ἢ πλοίων κυβερνῆται; τάχα δὲ κἂν
15ἀπεικασθεῖεν στρατοπέδων ἄρχουσί τισιν. Εἴη δ’ ἂν καὶ νόσων πόλεμον εὐλαβουμένοις ἰατροῖς ἐοικέναι περὶ σώματα, ἢ γεωργοῖς περὶ φυτῶν γένεσιν, εἰωθυίας ὥρας χαλεπὰς διὰ φόβων προσδεχομένοις, ἢ καὶ ποιμνίων ἐπι‐ στάταις. Ἐπειδὴ γὰρ ξυγκεχωρήκαμεν ἡμῖν αὐτοῖς εἶναι
20τὸν οὐρανὸν μεστὸν μὲν πολλῶν ἀγαθῶν, πολλῶν δὲ καὶ τῶν ἐναντίων, πλειόνων δὲ τῶν μή, μαχὴ δή, φαμέν, ἀθά‐ νατός ἐστιν ἡ τοιαύτη καὶ φυλακῆς θαυμαστῆς δεομένη. Ξύμμαχοι δ’ ἡμῖν θεοί τε ἅμα καὶ δαίμονες· ἡμεῖς δὲ αὖ κτήματα θεῶν καὶ δαιμόνων· φθείρει δ’ ἡμᾶς ἀδικία
25καὶ ὕβρις μετὰ ἀφροσύνης, σῴζει δὲ δικαιοσύνη καὶ σω‐ φροσύνη μετὰ φρονήσεως, ἐν ταῖς τῶν θεῶν ἐμψύχοις οἰκοῦσαι δυνάμεσιν.65 in vol. 1

1

.

3

55c

 Ἐν ταὐτῷ (X p. 906D—907B). Τίσιν οὖν δὴ τῶν προρρηθέντων ἀπεικάζων ὁμοίους εἶναι φύλακας θεοὺς οὐκ ἂν καταγέλαστος γίγνοιτο ἀν‐ θρώπων ὁστισοῦν; πότερον κυβερνήταις, λοιβῇ τε οἴνου
5κνίσῃ τε παρατρεπομένοις αὐτοῖς, ἀνατρέπουσι δὲ ναῦς τε καὶ ναύτας; —Μηδαμῶς. —Ἀλλ’ οὔτι μὴν ἡνιόχοις ἐν ἁμίλλῃ ξυντεταγμένοις, πεισθεῖσιν ὑπὸ δωρεᾶς τὴν νίκην ἑτέροις ζεύγεσι προδοῦναι. —Δεινὴν γὰρ εἰκόνα λέγοις ἄν, λέγων τοῦτον τὸν λόγον. —Οὐ μὴν οὐδὲ στρα‐
10τηγοῖς γε οὐδὲ ἰατροῖς οὐδὲ γεωργοῖς· οὐδὲ νομεῦσι μὴν οὐδέ τισι κυσὶ κεκηλημένοις ὑπὸ λύκων. —Εὐφήμει. Πῶς γὰρ ἄν; —Ἀλλ’ οὐ πάντων φυλάκων εἰσὶ μέγιστοι καὶ περὶ τὰ μέγισθ’ ἡμῖν οἱ πάντες θεοί; —Πολύ γε. —Τοὺς δὴ κάλλιστά τε πράγματα φυλάττοντας διαφέροντάς τε
15αὐτοὺς φυλακῇ πρὸς ἀρετὴν κυνῶν χείρους καὶ ἀνθρώπων μέσον εἶναι φήσομεν, οἳ τὸ δίκαιον οὐκ ἄν ποτε προδοῖεν ἕνεκα δώρων παρ’ ἀδίκων ἀνδρῶν ἀνοσίως διδομένων; — Οὐδαμῶς· οὔτε ἀνεκτὸς ὁ λόγος τῶν τε περὶ πᾶσαν ἀσέβειαν ὄντων κινδυνεύει πᾶς ὁ ταύτης τῆς δόξης ἀντε‐
20χόμενος πάντων ἂν τῶν ἀσεβῶν κεκρίσθαι δικαιότατα κά‐ κιστός τε καὶ ἀσεβέστατος εἶναι.

1

.

3

.

56

 Πορφυρίου ἐκ τοῦ Περὶ Στυγός (ap. Holsten., opusc. Porph. p. 148).
Ἰνδοὶ οἱ ἐπὶ τῆς βασιλείας τῆς Ἀντωνίνου, τοῦ ἐξ Ἐμίσων ἐν τῇ Συρίᾳ [ἀφικομένου] Βαρδισάνῃ τῷ ἐκ τῆς66 in vol. 1
5Μεσοποταμίας εἰς λόγους ἀφικόμενοι, ἐξηγήσαντο, ὡς ὁ Βαρδισάνης ἀνέγραψεν, εἶναί τινα λίμνην ἔτι καὶ νῦν παρ’ Ἰνδοῖς δοκιμαστήριον λεγομένην, εἰς ἥν, ἄν τις τῶν Ἰνδῶν αἰτίαν ἔχων τινὸς ἁμαρτίας ἀρνῆται, 〈εἰσάγεται〉. Τῶν δὲ Βραχμάνων τινὲς δοκιμάζουσιν αὐτὸν τοῦτον τὸν τρό‐
10πον. Πυνθάνονται τοῦ ἀνθρώπου, εἰ θέλει διὰ τοῦ ὕδα‐ τος γενέσθαι τὴν ἐξέτασιν, καὶ μὴ θέλοντα μὲν ὡς ὑπεύ‐ θυνον ἀποπέμπουσι τὴν δίκην ἀποτίσοντα· παραδεχό‐ μενον δὲ τὴν βάσανον εἰσάγουσι μετὰ τῶν κατηγόρων· καταβαίνουσι γὰρ καὶ οὗτοι εἰς τὸ ὕδωρ, δοκιμασθησό‐
15μενοι μὴ συκοφαντῶσι. Διέρχονται τοίνυν οἱ ἐπιβαίνοντες τοῦ ὕδατος εἰς ἕτερον μέρος τῆς λίμνης· τὸ βάθος δ’ ἐστὶν ἄχρι τῶν γονάτων παντὸς ὁτουοῦν εἰς αὐτὴν ἐπι‐ βάντος. Ὅταν δ’ 〈ὁ〉 κατηγορούμενος ἐπιβῇ, ἀναμάρτητος μὲν ὤν, ἀδεῶς διέρχεται ἄχρι τῶν γονάτων ἔχων τὸ ὕδωρ·
20ἁμαρτὼν δὲ ὀλίγον προβὰς βαπτίζεται μέχρι κεφαλῆς. Οἱ δὲ Βραχμᾶνες ἀνασπῶντες αὐτὸν ἐκ τοῦ ὕδατος παρα‐ διδόασι τοῖς ἐνάγουσι ζῶντα καὶ ἀξιοῦσι παιδευθῆναι χωρὶς θανατικῆς καταδίκης. Γίγνεσθαι δὲ τοῦτο σπανίως τῷ μηδένα τολμᾶν ἀρνεῖσθαι τὸ ἁμάρτημα διὰ τὸν ἐκ
25τοῦ ὕδατος γιγνόμενον ἔλεγχον. Ἑκουσίων τοίνυν ἁμαρ‐ τημάτων δοκιμαστήριον Ἰνδοὺς τοῦτ’ ἔχειν τὸ ὕδωρ· ἀκου‐ σίων δὲ ὁμοῦ καὶ ἑκουσίων καὶ ὅλως ὀρθοῦ βίου ἕτερον εἶναι, περὶ οὗ ὁ Βαρδισάνης τάδε γράφει· θήσω γὰρ τἀ‐ κείνου κατὰ λέξιν· „Ἔλεγον δὲ καὶ σπήλαιον εἶναι αὐτό‐
30ματον, μέγα, ἐν ὄρει ὑψηλοτάτῳ σχεδὸν κατὰ μέσον τῆς γῆς, ἐν ᾧ σπηλαίῳ ἐστὶν ἀνδριάς, ὃν εἰκάζουσι πηχῶν
δέκα ἢ δώδεκα, ἑστὼς ὀρθός, ἔχων τὰς χεῖρας ἡπλωμένας ἐν τύπῳ σταυροῦ· καὶ τὸ μὲν δεξιὸν τῆς ὄψεως αὐτοῦ ἐστιν ἀνδρικόν, τὸ δ’ εὐώνυμον θηλυκόν· ὁμοίως δὲ καὶ67 in vol. 1
35ὁ βραχίων ὁ δεξιὸς καὶ ὁ δεξιὸς ποῦς καὶ ὅλον τὸ μέρος ἀρσενικὸν καὶ τὸ εὐώνυμον θηλυκόν, ὡς ἰδόντα τινὰ ἐκ‐ πλαγῆναι τὴν σύγκρασιν, πῶς ἀδιαιρέτως ἔστιν ἰδεῖν τὴν ἀνομοιότητα 〈τήνδε〉 τῶν δύο πλευρῶν ἐν ἑνὶ σώματι. Ἐν τούτῳ τῷ ἀνδριάντι λέγουσι γεγλύφθαι περὶ τὸν μα‐
40ζὸν τὸν δεξιὸν ἥλιον καὶ περὶ τὸν ἀριστερὸν σελήνην καὶ κατὰ τῶν δύο βραχιόνων .... τέχνῃ γεγλύφθαι ἀγγέλων ἀριθμὸν καὶ ὅσα ἐστὶν ἐν τῷ κόσμῳ, τουτέστιν οὐρανὸν καὶ ὄρη καὶ θάλασσαν καὶ ποταμοὺς καὶ ὠκεανὸν καὶ φυτὰ καὶ ζῷα καὶ ἁπλῶς ὅσα ἔστι. Τοῦτον τὸν ἀνδριάντα φασὶ
45δεδωκέναι τὸν θεὸν τῷ υἱῷ, ὁπηνίκα τὸν κόσμον ἔκτιζεν, ἵνα θεατὸν ἔχῃ παράδειγμα. Ἐξήτασα δὲ (φησί) ποίας ἐστὶν ὕλης, καὶ διεβεβαιοῦτο ὁ Σανδάλης, ἐμαρτύρουν δὲ αὐτῷ καὶ οἱ ἄλλοι, μηδένα εἰδέναι ποίας ὕλης ἐστὶν ὁ ἀνδριὰς ἐκεῖνος· οὔτε γὰρ χρύσεός ἐστιν οὔτε ἀργύρεος

1

.

3

.

56

(50)

οὔτε χάλκεος οὔτε λίθινος οὔτε ἄλλης ὕλης, ἀλλὰ μᾶλλον παραπλήσιός ἐστι ξύλῳ στερροτάτῳ καὶ ἀσηπτοτάτῳ· μὴ
εἶναι δὲ ξύλον. Προσετίθεσαν δὲ λέγοντες, ὅτι τῶν βα‐ σιλέων τις ἠθέλησεν ἀφελέσθαι τρίχα ἐκ τῶν περὶ τὸν τράχηλον αὐτοῦ, καὶ αἷμα ῥεῦσαι καὶ φοβηθῆναι τὸν βασι‐68 in vol. 1
55λέα ἐκεῖνον, ὡς μόλις εὐξαμένων τῶν Βραχμάνων ἀνακτή‐ σασθαι ἑαυτόν. Ἐπὶ δὲ τῇ κεφαλῇ τούτου λέγουσι θεοῦ ἄγαλμα εἶναι ὡς ἐπὶ θρόνου τινὸς καθήμενον. Λέγουσιν δὲ καὶ ἐν τοῖς καύμασιν ἱδροῦν ὅλον τὸν ἀνδριάντα τοῦτον καὶ ῥιπίζεσθαι ὑπὸ τῶν Βραχμάνων καὶ παύεσθαι τοὺς
60ἱδρῶτας· καὶ εἰ μὴ ῥιπίζοιεν, πολὺν φέρειν ἱδρῶτα, ὡς βρέχεσθαι τὴν περὶ αὐτὸν γῆν. Ἐνδοτέρω δὲ αὐτοῦ ἐν τῷ σπηλαίῳ μετὰ πολὺ διάστημα εἶναι σκότος, ἔνθα μετὰ λαμπάδων εἰσέρχονται οἱ βουλόμενοι καὶ εὑρίσκουσι θύραν τινά· ἐξ ἧς θύρας προέρχεται ὕδωρ καὶ λιμνάζει περὶ
65τὰ τελευταῖα τοῦ σπηλαίου· καὶ ὡς δοκιμάζοντες ἑαυτοὺς εἰσέρχονται διὰ τῆς θύρας ἐκείνης. Καὶ ὅσοι εἰσὶ καθαροὶ ἀπὸ τῆς φαυλότητος τοῦ βίου εἰσέρχονται ἀνεμποδίστως εὐρυνομένης τῆς θύρας, καὶ εὑρίσκουσι πηγὴν μεγίστην ὕδατος πάνυ διαυγεστάτου καὶ ποτιμωτάτου, ἐξ ἧς τὸ
70ὕδωρ ἐκεῖνο προέρχεται· οἱ δὲ ἐν καταγνώσει ὄντες πολὺ θλίβουσιν εἰσελθεῖν διὰ τῆς θύρας ἐκείνης καὶ οὐ δύναν‐ ται στενουμένης αὐτοῖς· οἵτινες βιαζόμενοι ἐξομολογοῦνται ἐπὶ τῶν ἑτέρων εἴ τι ἥμαρτον, 〈καὶ〉 δέησιν ποιοῦνται ἵνα οἱ λοιποὶ εὔξωνται περὶ αὐτῶν, καὶ νηστεύουσι χρόνον
75τινὰ ἱκανόν.“ Ἐκεῖ φησιν εἰρηκέναι 〈τοὺσ〉 περὶ τὸν Σαν‐ δάλην συνάγεσθαι τοὺς Βραχμᾶνας ἡμέρᾳ μέν τινι τεταγ‐ μένῃ· ἀλλὰ εἶναι μέν τινας ἐκεῖ ἔχοντας τὴν διατριβήν, τοὺς δὲ ἀλλαχόθεν συνιέναι θέρους ὥρᾳ καὶ περὶ τὸ φθι‐ νόπωρον πλεοναζούσης τῆς ὀπώρας ἐπί τε τὴν θέαν τοῦ
80ἀνδριάντος καὶ ἐπὶ τὸ ἀλλήλοις συμμῖξαι καὶ εἰς τὸ πεῖ‐ ραν ἑαυτῶν λαβεῖν, εἰ δύνανται εἰσελθεῖν διὰ τῆς εἰρη‐ μένης θύρας. Γίγνεσθαι δὲ ἐκεῖ ζητήσεις λέγουσι περὶ τῆς ἐν τῷ σώματι ἐκείνῳ γλυφῆς. Οὐδὲ γὰρ ἔστι ῥᾳδίως πάσῃ τῇ ἀνατυπώσει ἐπιστῆσαι, διά τε τὸ πολλὰ εἶναι69 in vol. 1
85καὶ διὰ τὸ μὴ πάντα τὰ ζῷα καὶ φυτὰ ἐν πάσῃ χώρᾳ ὑπάρχειν. Ἃ μὲν οὖν Ἰνδοὶ ἱστοροῦσι περὶ τοῦ παρ’ αὐτοῖς δοκιμαστηρίου ὕδατος, ἔστι ταῦτα. Οἶμαι δὲ τού‐ του καὶ Ἀπολλώνιον τὸν Τυανέα μεμνῆσθαι τοῦ ὕδατος, τοῦ ἐν τῷ σπηλαίῳ λέγω. Γράφων γὰρ τοῖς Βραχμᾶσιν
90ὅρκον τινὰ ὀμνύει· „οὐ μὰ τὸ Ταντάλειον ὕδωρ, οὗ με ἐμυήσατε.“ Οἶμαι γὰρ Ταντάλου λέγειν τοῦτο, διὰ τὸ ἀεὶ τῇ προσδοκίᾳ κολάζειν τοὺς ἐπὶ τοῦτο ἐλθεῖν ἐσπουδα‐ κότας κἀκ τούτου ποτὸν ἀρύσασθαι.

1

.

4

t

Περὶ ἀνάγκης 〈θείασ〉 καθ’ ἣν ἀπαραι‐ τήτως τὰ κατὰ τὴν τοῦ θεοῦ γίνεται βούλησιν.

1

.

4

.

1

 Μοσχίωνος Τηλέφου (fr. 2 p. 631 N.). Ὦ καὶ θεῶν κρατοῦσα καὶ θνητῶν μόνη Μοῖρ’, ὦ λιταῖς ἄτρωτε δυστήνων βροτῶν, πάντολμ’ Ἀνάγκη, στυγνὸν ἣ κατ’ αὐχένων
5ἡμῶν ἐρείδεις τῆσδε λατρείας ζυγόν.

1

.

4

2a

Χαιρήμονος (fr. 18 p. 611 N.).
Χρεία δ’ Ἀνάγκης οὐκ ἀπῴκισται πολύ.70 in vol. 1

1

.

4

2b

Εὐριπίδου Βελλεροφόντῃ (fr. 301 N.). Πρὸς τὴν ἀνάγκην πάντα τἄλλ’ ἔστ’ ἀσθενῆ.

1

.

4

2c

〈Σιμωνίδου (Epinic. fr. 53 B., v. 21).〉 Ἀνάγκᾳ δ’ οὐδὲ θεοὶ μάχονται.

1

.

4

2d

〈Tragici ignoti (fr. adesp. 420 N.).〉 Ὁσία δ’ ἀνάγκη πολεμιωτάτη θεός.

1

.

4

2e

〈Tragici ignoti (fr. adesp. 421 N.).〉 Οὐδεὶς ἀνάγκης μεῖζον ἰσχύει νόμος.

1

.

4

.

3

 〈Εὐριπίδου (Alcest. 962—966).〉 Ἐγὼ καὶ διὰ Μούσας καὶ μετάρσιος ᾖξα καὶ πλείστων ἁψάμενος λόγων
5κρεῖσσον οὐδὲν Ἀνάγκας εὗρον, οὐδέ τι φάρμακον.

1

.

4

.

4

 Φιλήτα Ἑρμοῦ. Ἰσχυρὰ γὰρ ἐπικρατεῖ ἀνδρὸς Ἀνάγκη, ἥ ῥ’ οὐδ’ ἀθανάτους ὑποδείδιεν, οἵ τ’ ἐν Ὀλύμπῳ ἔκτοσθεν χαλεπῶν ἀχέων οἴκους ἐκάμοντο.

1

.

4

.

5

Σοφοκλῆς Θυέστῃ (fr. 236 N.). Πρὸς τὴν ἀνάγκην οὐδ’ Ἄρης ἀνθίσταται.

1

.

4

.

6

Εὐριπίδης Λικυμνίῳ (fr. 478 N.). Τὸ τῆς ἀνάγκης οὐ λέγειν ὅσον ζυγόν.
................71 in vol. 1

1

.

4

7a

 Θαλῆς ἐρωτηθείς, Τί ἰσχυρότατον; εἶπεν· Ἀνάγκη, κρατεῖ γὰρ πάντων.

1

.

4

7b

 Ἑρμοῦ ἐκ τῶν πρὸς Ἄμμωνα. Ἀνάγκη ἐστὶ κρίσις βεβαία καὶ ἀμετάτρεπτος δύναμις προνοίας.

1

.

4

7c

〈Aetii plac. (I 25. 26 p. 321 Diels.).〉 Πυθαγόρας ἀνάγκην ἔφη περικεῖσθαι τῷ κόσμῳ. Παρμενίδου καὶ Δημοκρίτου. οὗτοι πάντα κατ’ ἀνάγκην· τὴν δ’ αὐτὴν εἶναι εἱμαρμένην καὶ δίκην καὶ
5πρόνοιαν καὶ κοσμοποιόν. Λεύκιππος πάντα κατ’ ἀνάγκην, τὴν δ’ αὐτὴν ὑπάρχειν εἱμαρμένην· λέγει γὰρ ἐν τῷ Περὶ νοῦ· „Οὐδὲν χρῆμα μάτην γίγνεται, ἀλλὰ πάντα ἐκ λόγου τε καὶ ὑπ’ ἀνάγκης.“
10 Πλάτων ὁτὲ μὲν τὴν ὕλην, ὁτὲ δὲ τὴν τοῦ ποιοῦν‐ τος πρὸς τὴν ὕλην σχέσιν. Καὶ τὰ μὲν εἰς πρόνοιαν ἀνά‐ γει, τὰ δὲ εἰς ἀνάγκην. Λέγει γοῦν ἐν τῷ Τιμαίῳ (p. 48A)· „Μεμιγμένη γὰρ οὖν ἡ τοῦδε τοῦ κόσμου γένεσις, ἐξ ἀνάγ‐ κης τε καὶ νοῦ συστάσεως ἐγεννήθη, νοῦ δὲ ἀνάγκης ἄρ‐
15χοντος.“ Ἐμπεδοκλῆς αἰτίαν χρηστικὴν τῶν ἀρχῶν καὶ τῶν στοιχείων.72 in vol. 1

1

.

4

.

8

 Ἑρμοῦ πρὸς τὸν υἱόν (p. 38 Patrit.). Ὀρθῶς μοι πάντα εἶπας, ὦ πάτερ, ἀλλ’ ἔτι με ἀνά‐ μνησον, τίνα ἐστὶ τὰ κατὰ πρόνοιαν καὶ τίνα 〈τὰ〉 κατ’ ἀνάγκην, ὁμοίως καὶ καθ’ εἱμαρμένην;
5 Ἔφην εἶναι ἐν ἡμῖν, ὦ Τάτ, τρία εἴδη ἀσωμάτων· καὶ τὸ μέν τι ἐστὶ νοητόν, τοῦτο μὲν οὖν ἀχρώματον, ἀσχημά‐ τιστον, ἀσώματον, ἐξ αὐτῆς τῆς πρώτης καὶ νοητῆς οὐσίας. Εἰσὶ δὲ καὶ ἐν ἡμῖν τούτῳ ἐναντίαι σχηματότητες 〈αἷσ〉 τοῦτο ὑποδέχεται. Τὸ γοῦν κινούμενον ὑπὸ τῆς νοητῆς
10οὐσίας πρός τινα λόγον καὶ ὑποδεχθέν, εὐθέως μεταβάλ‐ λεται εἰς ἕτερον εἶδος κινήσεως, τοῦτο δὲ εἴδωλόν ἐστι τοῦ νοήματος τοῦ δημιουργοῦ. Τρίτον δέ ἐστιν εἶδος ἀσωμάτων, ὃ περὶ τὰ σώματά ἐστι συμβεβηκός, τόπος, χρόνος, κίνησις, σχῆμα, ἐπιφάνεια, μέγεθος, εἶδος· καὶ
15τούτων εἰσὶ διαφοραὶ δύο. Ἃ μὲν γάρ ἐστιν αὐτῶν ἰδίως ποιά, ἃ δὲ τοῦ σώματος. Τὰ μὲν ἰδίως ποιὰ τὸ σχῆμα, ἡ χρόα, τὸ εἶδος, ὁ τόπος, ὁ χρόνος, ἡ κίνησις· τὰ δὲ τοῦ σώματος ἴδιά ἐστι τὸ ἐσχηματισμένον σχῆμα καὶ τὸ κεχρω‐ σμένον χρῶμα, ἔτι δὲ καὶ ἡ μεμορφωμένη μορφὴ καὶ ἡ
20ἐπιφάνεια καὶ τὸ μέγεθος· ταῦτά ἐστι τούτων μέτοχα. Ἡ μὲν οὖν νοητὴ οὐσία, πρὸς τῷ θεῷ γενομένη, ἑαυτῆς
ἐξουσίαν ἔχει καὶ τοῦ σῴζειν ἕτερον, αὑτὴν σῴζουσα, ἐπεί γ’ αὐτὴ ἡ οὐσία ὑπὸ ἀνάγκην οὐκ ἔστιν· ὑπολειφθεῖσα δὲ ὑπὸ τοῦ θεοῦ αἱρεῖται τὴν σωματικὴν φύσιν καὶ ἡ αἵρε‐73 in vol. 1
25σις αὐτῆς κατὰ πρόνοιαν [τοῦτο δὲ τοῦ κόσμου] γίνεται· τὸ δὲ ἄλογον πᾶν κινεῖται πρός τινα λόγον· καὶ ὁ μὲν λόγος κατὰ πρόνοιαν, τὸ δὲ ἄλογον κατ’ ἀνάγκην, τὰ δὲ περὶ τὸ σῶμα συμβεβηκότα καθ’ εἱμαρμένην. Καὶ οὗτός ἐστιν ὁ λόγος τῶν κατὰ πρόνοιαν καὶ 〈κατ’〉 ἀνάγκην καὶ
30καθ’ εἱμαρμένην.

1

.

5

t

Περὶ εἱμαρμένης καὶ τῆς τῶν γινομένων εὐταξίας.

1

.

5

.

1

 Ὁμήρου Ἰλιάδος (Ζ 488. 489). Μοῖραν δ’ οὔτινά φημι πεφυγμένον ἔμμεναι ἀνδρῶν, οὐ κακόν, οὐδὲ μὲν ἐσθλόν, ἐπὴν τὰ πρῶτα γένηται.

1

.

5

.

2

 Εὐριπίδου Ἀνδρομέδας (fr. 151 N.). ... τὸ δαιμόνιον οὐχ ὁρᾷς ὅπῃ μοίρας διεξέρχεται; στρέφει δ’ ἄλλοτ’ ἄλλως εἰς ἁμέραν.

1

.

5

.

3

Βακχυλίδου (fr. 363 B.). Θνατοῖσι δ’ οὐκ αὐθαίρετοι
οὔτ’ ὄλβος, οὔτ’ ἄκαμπτος ἄρης, οὔτε πάμφθερσις στάσις· ἀλλ’ ἐπιχρίμπτει νέφος ἄλλοτ’ ἐπ’ ἄλλαν74 in vol. 1
5γαῖαν ἁ πάνδωρος αἶσα.

1

.

5

.

4

 Μενάνδρου (inc. 18a, Com. IV p. 238). Ἅπαντι δαίμων ἀνδρὶ συμπαρίσταται εὐθὺς γενομένῳ μυσταγωγὸς τοῦ βίου.

1

.

5

.

5

 Ἡσιόδου Θεογονίας (217—219). Καὶ Μοίρας καὶ Κῆρας ἐγείνατο νηλεοποίνους, Κλωθώ τε Λάχεσίν τε καὶ Ἄτροπον, αἵτε βροτοῖσι γινομένοισι διδοῦσιν ἔχειν ἀγαθόν τε κακόν τε.

1

.

5

.

6

 Εὐριπίδου Ἡρακλειδῶν (608. 609; 615—617). Οὔτινά φημι θεῶν ἄτερ ὄλβιον, οὐ βαρύποτμον ἄνδρα γενέσθαι. ...........
5μόρσιμα δ’ οὔτι φυγεῖν θέμις· οὐ σοφίᾳ τις ἀπώσεται· ἀλλὰ μάταν ὁ πρόθυμος ἀεὶ πόνον ἕξει.

1

.

5

.

7

Ἐκ τῶν Βίωνος Βουκολικῶν· εἰς Ὑάκινθον (XI). Ἀμφασία τόκα Φοῖβον ἕλεν τὸ σὸν ἄλγος ὁρῶντα,
δίζετο φάρμακα πάντα, σοφὰν δ’ ἐπεμαίετο τέχναν, χρῖεν δ’ ἀμβροσίᾳ καὶ νέκταρι, χρῖεν ἐπᾴσας75 in vol. 1
5ὠτειλάν· μοιραῖα δ’ ἀναλθέα τρώματα πάντα.

1

.

5

.

8

〈Tragici ignoti (fr. adesp. 422 N.).〉 Μόνη γὰρ ἐν θεοῖσιν οὐ δεσπόζεται Μοῖρ’ οὐδ’ ἐν ἀνθρώποισιν, ἀλλ’ αὐτὴ κρατεῖ.

1

.

5

.

9

〈Tragici ignoti (fr. adesp. 423 N.).〉 Ὦ Μοῖρα κεδνῶν καὶ κακῶν κυνηγέτι.

1

.

5

.

10

 Εὐριπίδου Πηλεῖ (fr. 623 N.). Κλύετ’ ὦ Μοῖραι, Διὸς αἵτε παρὰ θρόνον ἀγχοτάτω θεῶν ἑζόμεναι.

1

.

5

.

11

 Σοφοκλέους ἐκ Φαίδρας (fr. 611 N.). Περιώσι’ ἄφυκτά τε μήδεα παντοδαπᾶν βουλᾶν ἀδαμαντίναις ὑφαίνεται κερκίσιν αἶσα.

1

.

5

.

12

〈Lyrici ignoti (fr. adesp. 1403 B.).〉 Κλωθὼ Λάχεσίς τ’, εὐώλενοι κοῦραι Νυκτός, εὐχομένων ἐπακούσατ’ οὐράνιαι χθόνιαί τε δαίμονες·
5ὦ πανδείμαντοι, πέμπετ’ ἄμμιν ῥοδόκολπον Εὐνομίαν, λιπαροθρόνους τ’ ἀδελφάς, Δίκαν
καὶ στεφανηφόρον Εἰράναν· πόλιν τε τάνδε βαρυφρόνων λελάθοιτε συντυχιᾶν.76 in vol. 1

1

.

5

.

13

 Σοφοκλῆς Φαίδρᾳ (=trag. fr. adesp. 424 N.). Ἔζης ἄρ’, οὐδὲ γῆς ἔνερθ’ ᾤχου θανών; Οὐ γὰρ πρὸ μοίρας ἡ τύχη βιάζεται.

1

.

5

.

14

 Ἑρμοῦ (=App. ad Anthol. Palat. n. 40). Ἑπτὰ πολυπλανέες κατ’ Ὀλύμπιον ἀστέρες οὐδὸν εἱλεῦνται, μετὰ τοῖσι δ’ ἀεὶ περινίσσεται αἰών· νυκτιφανὴς Μήνη, στυγνὸς Κρόνος, Ἥλιος ἡδύς,
5παστοφόρος Παφίη, θρασὺς Ἄρης, εὔπτερος Ἑρμῆς, καὶ Ζεὺς ἀρχιγένεθλος, ἀφ’ οὗ φύσις ἐβλάστησεν. Οἱ δ’ αὐτοὶ μερόπων ἔλαχον γένος, ἔστι δ’ ἐν ἡμῖν Μήνη, Ζεύς, Ἄρης, Παφίη, Κρόνος, Ἥλιος, Ἑρμῆς· τοὔνεκ’ ἀπ’ αἰθερίου μεμερίσμεθα πνεύματος ἕλκειν
10δάκρυ, γέλωτα, χόλον, γένεσιν, λόγον, ὕπνον, ὄρεξιν. Δάκρυ μέν ἐστι Κρόνος, Ζεὺς 〈δ’〉 ἡ γένεσις, λόγος Ἑρμῆς,
θυμὸς Ἄρης, Μήνη δ’ ἄρ’ ὕπνος, Κυθέρεια δ’ ὄρεξις, Ἠέλιός τε γέλως· τούτῳ γὰρ ἅπασα δικαίως καὶ θνητὴ διάνοια γελᾶ καὶ κόσμος ἀπείρων.77 in vol. 1

1

.

5

.

15

〈Aetii placit. (I 27. 28 p. 322. 323 Diels.).〉 〈Χρύσιππος〉 μὴ διαφέρειν τοῦ εἱμαρμένου τὸ κα‐ τηναγκασμένον, 〈τὴν δὲ εἱμαρμένην εἶναι κίνησιν ἀΐδιον τῶν ὅλων〉 κατ’ ἐπιπλοκὴν τῶν μερῶν συνηρτημένην.
5 Ἡράκλειτος οὐσίαν εἱμαρμένης ἀπεφαίνετο λόγον τὸν διὰ οὐσίας τοῦ παντὸς διήκοντα. Αὕτη δ’ ἐστὶ τὸ αἰθέριον σῶμα, σπέρμα τῆς τοῦ παντὸς γενέσεως καὶ πε‐ ριόδου μέτρον τεταγμένης. Πάντα δὲ καθ’ εἱμαρμένην, τὴν δ’ αὐτὴν ὑπάρχειν ἀνάγκην· γράφει γοῦν (p. 423 Schleierm.,
10fr. 63 Bywat.)· ‘ἔστι γὰρ εἱμαρμένα πάντως ...‘ Πλάτων λόγον ἀΐδιον τὴν οὐσίαν τῆς εἱμαρμένης, καὶ νόμον ἀΐδιον τῆς τοῦ παντὸς φύσεως. Ποσειδώνιος τρίτην ἀπὸ Διός. πρῶτον μὲν γὰρ εἶναι τὸν Δία, δεύτερον δὲ τὴν φύσιν, τρίτην δὲ τὴν εἱμαρ‐
15μένην. Ζήνων ὁ Στωικὸς ἐν τῷ Περὶ φύσεως δύναμιν κι‐ νητικὴν τῆς ὕλης κατὰ ταὐτὰ καὶ ὡσαύτως, ἥντινα μὴ διαφέρειν πρόνοιαν καὶ φύσιν καλεῖν. Ἀντίπατρος ὁ Στωικὸς θεὸν ἀπεφαίνετο τὴν εἱμαρ‐
20μένην. Χρύσιππος δύναμιν πνευματικὴν τὴν οὐσίαν τῆς εἱμαρμένης, τάξει τοῦ παντὸς διοικητικήν. Τοῦτο μὲν οὖν ἐν τῷ δευτέρῳ Περὶ κόσμου, ἐν δὲ τῷ δευτέρῳ Περὶ ὅρων καὶ ἐν τοῖς Περὶ τῆς εἱμαρμένης καὶ ἐν ἄλλοις σποράδην78 in vol. 1
25πολυτρόπως ἀποφαίνεται λέγων· Εἱμαρμένη ἐστὶν ὁ τοῦ κόσμου λόγος, ἢ λόγος τῶν ἐν τῷ κόσμῳ προνοίᾳ διοικου‐ μένων· ἢ λόγος, καθ’ ὃν τὰ μὲν γεγονότα γέγονε, τὰ δὲ γινόμενα γίνεται, τὰ δὲ γενησόμενα γενήσεται. Μεταλαμ‐ βάνει δ’ ἀντὶ τοῦ λόγου τὴν ἀλήθειαν, τὴν αἰτίαν, τὴν
30φύσιν, τὴν ἀνάγκην, προστιθεὶς καὶ ἑτέρας ὀνομασίας, ὡς ἐπὶ τῆς αὐτῆς οὐσίας τασσομένας καθ’ ἑτέρας καὶ ἑτέρας ἐπιβολάς. Μοίρας δὲ καλεῖσθαι ἀπὸ τοῦ κατ’ αὐτὰς δια‐ μερισμοῦ, Κλωθὼ καὶ Λάχεσιν καὶ Ἄτροπον. Λάχεσιν μέν, ὅτι ὃν κλῆρον λελόγχασιν ἕκαστοι κατὰ τὸ δίκαιον
35ἀπονέμεται· Ἄτροπον δέ, ὅτι ἀμετάτρεπτος καὶ ἀμετά‐ βλητός ἐστιν ὁ καθ’ ἕκαστα διορισμὸς ἐξ ἀϊδίων χρόνων· Κλωθὼ δέ, ὅτι ἡ κατὰ τὴν εἱμαρμένην διανέμησις καὶ τὰ γεννώμενα τοῖς κλωθομένοις παραπλησίως διεξάγεται, κατὰ τὴν ἐτυμολογικὴν ἐξήγησιν τῶν ὀνομάτων ἅμα καὶ τῶν
40πραγμάτων συμπαρισταμένων εὐχρήστως.

1

.

5

.

16

 Περὶ τῆς ὅλης οἰκονομίας, Ἑρμοῦ ἐκ τῶν πρὸς Ἀμοῦν (p. 38 Patrit.). Καὶ ἡ μὲν διακρατοῦσα τὸν ὅλον κόσμον πρόνοιά
ἐστιν, ἡ δὲ συνέχουσα καὶ περιέχουσα ἀνάγκη ἐστίν, εἱμαρ‐79 in vol. 1
5μένη δὲ ἄγει καὶ περιάγει πάντα καταναγκάζουσα (φύσις γάρ ἐστιν αὐτῆς τὸ ἀναγκάζειν), αἰτία γενέσεως καὶ φθο‐ ρᾶς βίου. Ὁ μὲν οὖν κόσμος πρῶτος ἔχει τὴν πρόνοιαν (πρῶτος γὰρ αὐτῆς τυγχάνει) **—Ἡ δὲ πρόνοια ἐξήπλωται ἐν τῷ οὐρανῷ, διότι καὶ θεοὶ περὶ αὐτὸν στρέφονται καὶ
10κινοῦνται, ἀκάματον καὶ ἄπαυστον κίνησιν ἔχοντες· εἱμαρ‐ μένη δὲ διότι καὶ ἀνάγκη. Καὶ ἡ μὲν πρόνοια προνοεῖ, εἱμαρμένη δὲ αἰτία ἐστὶ τῆς τῶν ἄστρων διαθέσεως. Οὗτος νόμος ἄφυκτος, καθ’ ὃν πάντα τέτακται.

1

.

5

.

17

 Ἐκ τῆς Ἰαμβλίχου πρὸς Μακεδόνιον ἐπι‐ στολῆς. Πάντα μὲν τὰ ὄντα τῷ ἑνί ἐστιν ὄντα, καὶ γὰρ αὐτὸ τὸ πρῶτον ὂν ἀπὸ τοῦ ἑνὸς ἐξ ἀρχῆς παράγεται,
5πολὺ δὲ διαφερόντως τὰ ὅλα αἴτια τῷ ἑνὶ τὸ δύνασθαι ποιεῖν παραδέχεται καὶ κατὰ μίαν συμπλοκὴν συνέχεται καὶ συναναφέρεται τῇ τῶν πολλῶν ἀρχῇ προϋπάρχοντα. Κατὰ δὴ τοῦτον τὸν λόγον καὶ τῶν περὶ τὴν φύσιν αἰτίων, πο‐ λυειδῶν ὄντων καὶ πολυμερίστων, ἠρτημένων τε ἀπὸ πλει‐
10όνων ἀρχῶν, ἀπὸ μιᾶς ὅλης αἰτίας τὸ πλῆθος ἐκκρέμαται, κατὰ μίαν δὲ σύνδεσιν πάντα πρὸς ἄλληλα συμπλέκεται καὶ εἰς ἓν ἀνήκει τὸ περιεκτικώτατον τῆς αἰτίας κράτος ὁ σύνδεσμος τῶν πλειόνων αἰτίων. Οὗτος τοίνυν εἷς εἱρμὸς
〈οὐ〉 συμπεφορημένος ἐστὶν ἀπὸ τοῦ πλήθους, οὐδ’ ἐπι‐80 in vol. 1
15συνισταμένην ἀπὸ τῆς συμπλοκῆς ποιεῖται τὴν ἕνωσιν, οὐδὲ διαπεφόρηται ἐν τοῖς καθ’ ἕκαστα· κατὰ δὲ τὴν προηγουμένην καὶ προτεταγμένην αὐτῶν τῶν αἰτίων μίαν συμπλοκὴν ἐπιτελεῖ πάντα καὶ συνδεῖ ἐν ἑαυτῷ καὶ πρὸς αὑτὸν μονοειδῶς ἀνάγει. Μίαν οὖν τάξιν, πάσας τάξεις
20ὁμοῦ περιλαβοῦσαν ἐν αὑτῇ, τὴν εἱμαρμένην ἀφοριστέον.

1

.

5

.

18

 Ἐκ τῆς Ἰαμβλίχου πρὸς Σώπατρον ἐπιστολῆς. Τῆς δ’ εἱμαρμένης ἡ οὐσία σύμπασά ἐστιν ἐν τῇ φύσει· φύσιν δὲ λέγω τὴν ἀχώριστον αἰτίαν τοῦ κόσμου καὶ ἀχωρίστως περιέχουσαν τὰς ὅλας αἰτίας τῆς γενέσεως,
5ὅσα χωριστῶς αἱ κρείττονες οὐσίαι καὶ διακοσμήσεις συνει‐ λήφασιν ἐν ἑαυταῖς. Ζωή τε οὖν σωματοειδὴς καὶ λόγος γενεσιουργός, τά τε ἔνυλα εἴδη καὶ αὐτὴ ἡ ὕλη, ἥ τε συντεθειμένη γένεσις ἀπὸ τούτων, κίνησίς τε ἡ τὰ πάντα μεταβάλλουσα καὶ φύσις ἡ τεταγμένως διοικοῦσα τὰ γιγνό‐
10μενα, ἀρχαί τε αἱ τῆς φύσεως καὶ τέλη καὶ ποιήσεις, καὶ αἱ τούτων συνδέσεις πρὸς ἄλληλα ἀπ’ ἀρχῆς τε ἄχρι τοῦ τέλους διέξοδοι συμπληροῦσι τὴν εἱμαρμένην.

1

.

5

.

19

 Πλουτάρχου ἐκ τοῦ Εἰ ἡ τῶν μελλόντων πρόγνωσις ὠφέλιμος (fr. XV, 2). Τὸ γὰρ εἱμαρμένον ἄτρεπτον καὶ ἀπαράβατον, „χὥ‐ περ μόνον ὀφρύσι νεύσῃ, | καρτερὰ τούτῳ κέ‐
5κλωστ’ ἀνάγκα“ (lyr. Gr. fr. adesp. n. 1433 B.) καὶ πεπρω‐ μένη. Διὰ τοῦτο τὴν εἱμαρμένην καὶ Ἀδράστειαν καλοῦσιν, ὅτι πέρας ταῖς αἰτίαις ἠναγκασμένον ἐπιτίθησιν, ἀνέκ‐
φευκτος οὖσα καὶ ἀναπόδραστος.81 in vol. 1

1

.

5

.

20

 Ἑρμοῦ ἐκ τῶν πρὸς Ἄμμωνα (p. 38 Patrit.). Πάντα δὲ γίνεται φύσει καὶ εἱμαρμένῃ καὶ οὐκ ἔστι τόπος ἔρημος προνοίας. Πρόνοια δέ ἐστιν αὐτοτελὴς λό‐ γος τοῦ ἐπουρανίου θεοῦ. Δύο δὲ τούτου αὐτοφυεῖς δυ‐
5νάμεις, ἀνάγκη καὶ εἱμαρμένη. Ἡ δὲ εἱμαρμένη ὑπηρετεῖ προνοίᾳ καὶ ἀνάγκῃ, τῇ δὲ εἱμαρμένῃ ὑπηρετοῦσιν οἱ ἀστέ‐ ρες. Οὔτε γὰρ εἱμαρμένην φυγεῖν τις δύναται, οὔτε φυ‐ λάξαι ἑαυτὸν ἀπὸ τῆς τούτων δεινότητος. Ὅπλον γὰρ εἱμαρμένης οἱ ἀστέρες, κατὰ γὰρ ταύτην πάντα ἀποτελοῦσι
10τῇ φύσει καὶ τοῖς ἀνθρώποις.

1

.

5

.

21

 Πλάτωνος Πολιτείας (X p. 620D—621A). Ἐπειδὴ δ’ οὖν πάσας τὰς ψυχὰς τοὺς βίους ᾑρῆσθαι, ὥσπερ ἔλαχον, ἐν τάξει προσιέναι πρὸς τὴν Λάχεσιν· ἐκεί‐ νην δ’ ἑκάστῳ, ὃν εἵλετο δαίμονα, τοῦτον φύλακα ξυμπέμ‐
5πειν τοῦ βίου καὶ ἀποπληρωτὴν τῶν αἱρεθέντων. ὃν πρῶτον μὲν ἄγειν αὐτὴν πρὸς τὴν Κλωθὼ ὑπὸ τὴν ἐκεί‐ νης χεῖρά τε καὶ ἐπιστροφὴν τῆς τοῦ ἀτράκτου δίνης, κυροῦντα ἣν λαχὼν εἵλετο μοῖραν. ταύτης δ’ ἐφαψάμενον αὖθις ἐπὶ 〈τὴν〉 τῆς Ἀτρόπου ἄγειν νῆσιν, ἀμετάστροφα
10τὰ ἐπικλωσθέντα ποιοῦντα. ἐντεῦθεν δὲ δὴ ἀμεταστρεπτὶ ὑπὸ τὸν τῆς Ἀνάγκης ἰέναι θρόνον· καὶ δι’ ἐκείνου διεξ‐ ελθόντα, ἐπειδὴ καὶ οἱ ἄλλοι διῆλθον, πορεύεσθαι ἅπαν‐ τας εἰς τὸ τῆς Λήθης πεδίον.

1

.

5

.

22

 Ἐκ τῆς Ἀριστοτέλους πρὸς Ἀλέξανδρον ἐπιστολῆς (de mundo c. 7, 5 p. 401b 8). Οἶμαι δὲ καὶ τὴν ἀνάγκην οὐκ ἄλλο τι λέγεσθαι πλὴν τοῦτο· οἱονεὶ ἀνίκητον οὐσίαν, εἱμαρμένην δὲ διὰ τὸ εἴρε‐
5σθαί τε καὶ χωρεῖν ἀκωλύτως· πεπρωμένην δὲ διὰ τὸ πεπερατῶσθαι πάντα καὶ μηθὲν ἐν τοῖς οὖσιν ἄπειρον
εἶναι· καὶ μοῖραν μὲν ἀπὸ τοῦ μεμερίσθαι, νέμεσιν δὲ ἀπὸ τῆς ἑκάστῳ διανεμήσεως, ἀδράστειαν δὲ ἀναπόδραστον αἰτίαν οὖσαν κατὰ φύσιν, αἶσαν δὲ ἀεὶ οὖσαν. Τά τε περὶ82 in vol. 1
10τὰς μοίρας καὶ τὸν ἄτρακτον εἰς ταῦτά πως νεύει· τρεῖς μὲν αἱ μοῖραι κατὰ τοὺς χρόνους μεμερισμέναι· νῆμα δὲ ἀτράκτου τὸ μὲν ἐξειργασμένον ἤδη, τὸ δὲ μέλλον, τὸ δὲ περιστρεφόμενον. τέτακται δὲ κατὰ μὲν τὸ γεγονὸς μία τῶν μοιρῶν, Ἄτροπος, ἐπεὶ τὰ παρελθόντα πάντα ἄτρε‐
15πτά ἐστι· κατὰ δὲ τὸ μέλλον Λάχεσις, εἰς πάντα γὰρ ἡ κατὰ φύσιν μένει λῆξις· κατὰ δὲ τὸ ἐνεστὼς Κλωθώ, συμ‐ περαίνουσα καὶ κλώθουσα ἑκάστῳ τὰ οἰκεῖα, ὅπερ αἰνίτ‐ τεται καὶ ὁ μῦθος. Πάντα δὲ ταῦτά ἐστιν οὐκ ἄλλο τι πλὴν ὁ θεός, καθάπερ καὶ ὁ γενναῖος Πλάτων (de leg. IV
20p. 715E)· „Ὁ μὲν δὴ θεός, ὥσπερ καὶ ὁ παλαιὸς λόγος, ἀρχήν τε καὶ τελευτὴν καὶ μέσα τῶν ὄντων ἔχων, εὐθείᾳ περαίνει, κατὰ φύσιν περιπορευόμενος.“

1

.

6

t

Περὶ τύχης ἢ ταὐτομάτου.

1

.

6

1a

 Μενάνδρου Ὑποβολιμαίῳ (fr. 3a, Com. IV p. 212 sq.). Παύσασθε νοῦν λέγοντες, οὐδὲν γὰρ πλέον
ἁνθρώπινος νοῦς ἐστιν· ἀλλὰ τὸ τῆς τύχης—83 in vol. 1
5εἴτ’ ἔστι τοῦτο πνεῦμα θεῖον, εἴτε νοῦς— τοῦτ’ ἔστι τὸ κυβερνῶν 〈ἅπαντα〉 καὶ στρέφον καὶ σῷζον· ἡ πρόνοια δ’ ἡ θνητὴ καπνὸς καὶ φλήναφος. πείσθητε, κοὐ μέμψεσθέ με· πάνθ’ ὅσα ποιοῦμεν ἢ λέγομεν ἢ πράττομεν,
10τύχη ’στίν, ἡμεῖς δ’ ἐσμὲν ἐπιγεγραμμένοι.

1

.

6

1b

〈Comici incerti (=Menand. Hypobol. fr. 3b, Com. IV p. 213).〉 Τύχη κυβερνᾷ πάντα, ταύτην καὶ φρένας δεῖ καὶ πρόνοιαν καὶ θεὸν καλεῖν μόνην,
5εἰ μή τις ἄλλως ὀνόμασιν χαίρει κενοῖς.

1

.

6

.

2

〈Comici incerti (fr. anon. 255, Com. IV p. 692).〉
Ἅπανθ’ ὁρῶ ἅμα τῇ τύχῃ ῥέοντα μεταπίπτοντά τε.

1

.

6

.

3

〈Ἀρχιλόχου (fr. 163 B.).〉 Πάντα τύχη καὶ μοῖρα, Περίκλεες, ἀνδρὶ δίδωσιν.

1

.

6

.

4

〈Comici incerti (fr. anon. 256, Com. IV p. 693).〉 Ἀλλ’ ἔστιν εὔστοχόν τι βουλευτήριον ταὐτόματον.

1

.

6

.

5

〈Comici incerti (fr. anon. 257, Com. IV p. 693)〉
Ἐπηρεαστικόν γέ τι
ταὐτόματόν ἐστι τῷ βίῳ.84 in vol. 1

1

.

6

.

6

〈Tragici incerti (fr. adesp. 425 N.).〉 Ἡ τὰ θνητῶν καὶ τὰ θεῖα πάντ’ ἐπισκοποῦς’ 〈ἀεὶ〉 καὶ νέμους’ ἡμῶν ἑκάστῳ τὴν κατ’ ἀξίαν τύχη [μερίδα].

1

.

6

.

7

 Χαιρήμονος ἐξ Ἀχιλλέως Θερσιτοκτόνου (fr. 2 p. 607 N.). Τύχη τὰ θνητῶν πράγματ’, οὐκ εὐβουλία.

1

.

6

.

8

Φιλήμονος (fr. inc. 98, Com. IV p. 62). Ἄλλος κατ’ ἄλλην δαιμονίζεται τύχην.

1

.

6

.

9

 Μενάνδρου Κνιδίᾳ (fr. 2, Com. IV p. 151). Ταὐτόματόν ἐστιν ὡς ἔοικέ που θεός, σῴζει τε πολλὰ τῶν ἀοράτων πραγμάτων.

1

.

6

.

10

 Μενάνδρου Ὑποβολιμαίῳ (fr. 6, Com. IV p. 214). Οὐ παντὸς ἀγαθοῦ τὴν πρόνοιαν αἰτίαν κρίνων ἂν ὀρθῶς ὑπολαβεῖν τίς μοι δοκεῖ, ἀλλ’ ἔστι καὶ ταὐτόματον ἔνθα χρήσιμον.

1

.

6

.

11

 Φιλήμονος Ἀποκαρτεροῦντι (Com. IV p. 6). Νῦν δ’ οἶδ’ ἀκριβῶς τὴν τύχην, ὡς οὐ μία, οὐδ’ ἔστι πρῴην, ἀλλὰ μετὰ τῶν σωμάτων ἡμῶν, ὅταν γινώμεθ’, εὐθὺς χἡ τύχη
5προσγίνεθ’ ἡμῖν συγγενὴς τῷ σώματι·
κοὐκ ἔστιν ἕτερον παρ’ ἑτέρου λαβεῖν τύχην.85 in vol. 1

1

.

6

.

12

〈Εὐριπίδου (fr. 1006 N.).〉 Τὸν εὐτυχοῦντα καὶ φρονεῖν νομίζομεν.

1

.

6

.

13

〈Lyrici incerti (fr. adesp. 1393 B.)〉 Τύχα μερόπων ἀρχὰ καὶ τέρμα, τὺ καὶ σοφίας θακεῖς ἕδρας καὶ τιμὰν βροτέοις ἐπέθηκας ἔργοις·
5καὶ τὸ καλὸν πλέον ἢ κακὸν ἐκ σέθεν, ἅ τε χάρις λάμπει περὶ σὰν πτέρυγα χρυσέαν· καὶ τὸ τεᾷ πλάστιγγι δοθὲν μακαριστότατον τελέθει. τὺ δ’ ἀμαχανίας πόρον εἶδες ἐν ἄλγεσιν, καὶ λαμπρὸν φάος ἄγαγες ἐν σκότῳ, προφερεστάτα θεῶν.

1

.

6

14a

Μενάνδρου Κεκρυφάλῳ (fr. 4, Com. IV p. 148). Ταὐτόματον ἡμῖν ἀφανὲς ὂν συλλαμβάνει.

1

.

6

14b

〈Τοῦ αὐτοῦ Τιτθῇ (fr. 2, Com. IV p. 205).〉 Αὐτόματα γὰρ τὰ πράγματ’ ἐπὶ τὸ συμφέρον
ῥεῖ κἂν καθεύδῃς, ἢ πάλιν τοὐναντίον.86 in vol. 1

1

.

6

.

15

 Χαιρήμονος (fr. 19 p. 611 N.). Ἅπαντα νικᾷ καὶ μεταστρέφει τύχη, οὐδεὶς δὲ νικᾷ μὴ θελούσης τῆς τύχης.

1

.

6

.

16

 Αἰσχύλου (=trag. fr. adesp. 426 N.). Πάντων τύραννος ἡ τύχη ’στὶ τῶν θεῶν, τὰ δ’ ἄλλ’ ὀνόματα ταῦτα πρόσκειται μάτην, μόνη διοικεῖν γοῦν ἅπαντα βούλεται.

1

.

6

17a

〈Aetii plac. (I 29 p. 324 sq. Diels.).〉 Ἀριστοτέλης διαφέρειν τῆς τύχης τὸ αὐτόματον· τὸ μὲν γὰρ ἀπὸ τύχης καὶ τοῦ αὐτομάτου εἶναι ἐν τοῖς πρακτέοις πάντως· τὸ δ’ αὐτόματον οὐκ ἀπὸ τύχης, ἐν
5γὰρ τοῖς ἔξω πράξεως· καὶ τὴν μὲν τύχην τῶν λογικῶν, τὸ δ’ αὐτόματον καὶ τῶν λογικῶν καὶ τῶν ἀλόγων καὶ ἀψύχων· καὶ τὴν μὲν τύχην προαιρέτως συμβαίνειν, τὸ δ’ αὐτόματον ἀπροαιρέτως· καὶ τὴν μέν τινος ὑπάρχοντος γίγνεσθαι, τὸ δὲ ἀλόγως, μηδενὸς ἔξω βουλευθέντος.
10 Πλάτων τὴν τύχην ἀπεφαίνετο αἰτίαν ἐν ἀπροαι‐ ρέτοις κατὰ συμβεβηκὸς καὶ παρακολούθημα καὶ σύμπτω‐ μα, καὶ προαιρέσεως κατὰ τὴν πρὸς τὸ τέλος πρόθεσιν ἐναλλακτικὴν σχέσιν. Ἀριστοτέλης, αἰτίαν κατὰ συμβεβηκός, ἐν τοῖς
15καθ’ ὁρμὴν ἕνεκά τινος γιγνομένοις ἄστατον καὶ ἄδηλον. Καὶ ὑποθέσεις μὲν δύο ταῖς ἀρχαῖς ἐνυπάρχειν, τάξιν τε
καὶ ἀταξίαν, αἰτίας δὲ τέτταρας ἐν τοῖς ὅλοις, καθ’ ἃς ἅπαντα συνίσταται, νοῦν, φύσιν, ἀνάγκην, τύχην· καὶ τού‐ των διπλῆν ἑκάστην, τὴν μὲν ἐν τοῖς ἀνθρωπίνοις πράγ‐87 in vol. 1
20μασι, τὴν δ’ ἐν ἄλλοις· τελεῖσθαι δὲ τὰ μὲν πάντως, τὰ δὲ κατὰ τὸ πλεῖστον, τὰ δ’ ἄλλοτε ἄλλως. Τὴν δ’ εἱμαρ‐ μένην οὐκ αἰτίαν μέν, τρόπον δέ τινα αἰτίας, συμβεβηκότα πως τοῖς τῆς ἀνάγκης τεταγμένοις.

1

.

6

17b

 Πλάτωνος Νόμων δʹ (p. 709A). Ὡς οὐδείς ποτε ἀνθρώπων οὐδὲν νομοθετεῖ, τύχαι δὲ καὶ ξυμφοραὶ παντοῖαι πίπτουσαι παντοίως νομοθε‐ τοῦσιν ἅπαντα ἡμῖν. ἢ γὰρ πόλεμός τις βιασάμενος ἀνέ‐
5τρεψε πολιτείας καὶ μετέβαλε νόμους, ἢ πενίας χαλεπῆς ἀπορία· πολλὰ δὲ καὶ νόσοι ἀναγκάζουσι καινοτομεῖν, λοιμῶν τε ἐμπιπτόντων καὶ χρόνον ἐπὶ πολὺν ἐνιαυτῶν πολλῶν πολλάκις ἀκαιρίαι. Ταῦτα δὴ πάντα προϊδών τις ἄρξειεν ἂν εἰπεῖν ὅπερ ἐγὼ νῦν δή, θνητὸν μὲν μηδένα
10νομοθετεῖν μηδέν, τύχας δ’ εἶναι σχεδὸν ἅπαντα τἀνθρώ‐ πινα πράγματα· τὸ δ’ ἔστι περὶ ναυτιλίαν καὶ κυβερνη‐ τικὴν καὶ ἰατρικὴν καὶ στρατηγικὴν πάντα ταῦτ’ εἰπόντα δοκεῖν εὖ λέγειν· ἀλλὰ γὰρ ὅμως αὖ καὶ τόδε ἔστιν εὖ λέγοντα λέγειν ἐν τοῖς αὐτοῖς τούτοις. —Τὸ ποῖον; —Ὡς
15θεὸς μὲν πάντα καὶ μετὰ θεοῦ τύχη καὶ καιρὸς τἀνθρώ‐ πινα διακυβερνῶσι ξύμπαντα. Ἡμερώτερον μὲν τρίτον ξυγχωρῆσαι τούτοις δεῖν ἕπεσθαι τέχνην· καιρῷ γὰρ χει‐ μῶνος συλλαβέσθαι κυβερνητικὴν ἢ μή, μέγα πλεονέκτημα ἔγωγ’ ἂν θείην. ἢ πῶς; —Οὕτως. —Οὐκοῦν καὶ τοῖς
20ἄλλοις ὡσαύτως κατὰ τὸν αὐτὸν ἂν ἔχοι λόγον;88 in vol. 1

1

.

6

17c

〈Aetii plac. (I 29 p. 325 Diels.).〉 Θεόφραστος προσδιαρθροῖ ταῖς αἰτίαις τὴν κατὰ προαίρεσιν· φέρεται δέ πως εἰς τὸ εἱμαρμένην εἶναι τὴν ἑκάστου φύσιν· ἐν ᾗ τόπον τεττάρων αἰτιῶν ποικίλων,
5προαιρέσεως 〈φύσεωσ〉 τύχης καὶ ἀνάγκης. Ἐπίκουρος κατ’ ἀνάγκην, κατὰ προαίρεσιν, κατὰ τύχην.

1

.

6

.

18

 Ἐκ τῶν Ἀριστοξένου Πυθαγορικῶν ἀπο‐ φάσεων. Περὶ δὲ τύχης τάδ’ ἔφασκον· εἶναι μέν τι καὶ δαι‐ μόνιον μέρος αὐτῆς, γενέσθαι γὰρ ἐπίπνοιάν τινα παρὰ
5τοῦ δαιμονίου τῶν ἀνθρώπων ἐνίοις ἐπὶ τὸ βέλτιον ἢ ἐπὶ τὸ χεῖρον, καὶ εἶναι φανερῶς κατ’ αὐτὸ τοῦτο τοὺς μὲν εὐτυχεῖς, τοὺς δὲ ἀτυχεῖς. καταφανέστατον δὲ εἶναι τοῦτο 〈τῷ〉 τοὺς μὲν ἀπροβουλεύτως καὶ εἰκῇ τι πράττοντας πολ‐ λάκις κατατυγχάνειν, τοὺς δὲ προβουλευομένους καὶ προ‐
10νοουμένους ὀρθῶς τι πράττειν ἀποτυγχάνειν. Εἶναι δὲ καὶ ἕτερον τύχης εἶδος, καθ’ ὃ οἳ μὲν εὐφυεῖς καὶ εὔστοχοι, οἳ δὲ ἀφυεῖς τε καὶ ἐναντίαν ἔχοντες φύσιν βλάστοιεν, ὧν οἳ μὲν εὐθυβολοῖεν ἐφ’ ὅ τι ἂν ἐπιβάλωνται, οἳ δὲ ἀπο‐ πίπτοιεν τοῦ σκοποῦ, μηδέποτε τῆς διανοίας αὐτῶν εὐστό‐
15χως φερομένης, ἀλλὰ ἀεὶ ταρασσομένης· ταύτην δὲ τὴν ἀτυχίαν σύμφυτον εἶναι καὶ οὐκ ἐπείσακτον.

1

.

6

.

19

Εὐρύσω περὶ τύχας (fr. 2 Mullach., phil. II p. 112).
Δοκεῖ δέ μοι τύχα καὶ τὸ ἀπὸ τᾶς τύχας γινόμενον πᾶν οὐχ ὡς ὑπό τινος αἰτίας ἀφωρισμένας καὶ ὡς ὑπο‐ κειμένας γίνεσθαι, ἀλλ’ ὡς ἐπισυμβαῖνον καὶ ἐπισυνιστά‐89 in vol. 1
5μενον ἁτέραις τισὶν αἰτίαις. Ἁ τύχα ὦν καὶ τὸ ἀπὸ τύ‐ χας γινόμενον οὔθ’ ὡς φύσις ἐντὶ ὑπὸ φύσιός τε γινό‐ μενον, οὔθ’ ὡς τέχνα καὶ φρόνασίς τις ἀνθρωπίνα καὶ θεία, ἀλλὰ ἐπισυμβαῖνον παραλόγως τε καὶ ἀπροαισθή‐ τως τούτοις. Ἐπεὶ γὰρ δύο φύσιες ἐν τῷ ὅλῳ τῷδε
10καὶ τῷ παντὶ ἐνυπάρχοντι ἐναντίαι ἀλλάλαις καὶ ταυτᾶν ἃ μέν ἐντι ῥητὰ καὶ τεταγμένα καὶ λόγον ἔχουσα ποτὶ πάντα, ἃ δ’ ἄρρητος καὶ ἄτακτος καὶ ἄλογος καὶ οὐδεμίαν σύνταξιν ἔχουσα, αὐταυτόθεν φανερόν, ὅτι τὸ μὲν ἀπὸ τύ‐ χας καὶ τῶ αὐτομάτω γινόμενον γίνεται ἐμπεσούσας τᾶς
15ἀλόγω καὶ ἀτάκτω φύσιος ἐς τὰ πράγματα, πάντα δὲ τὰ σύστοιχα ταῖς καθόλω φύσεσιν ἀεὶ κατὰ τὸ βέλτιον καὶ τὸ χεῖρον ἀντιδιαιρέονται [τὰ] πράγματα, τὰ μὲν ὡς ἀγαθοποιῶ τινος φύσιος καὶ βασιλικᾶς ἐπικρατευσάσας, τὰ δ’ ὡς κακοποιῶ καὶ τυραννικᾶς.

1

.

7

t

Ὅτι ἀλόγιστος ἡ φορὰ τῆς τύχης.

1

.

7

.

1

Μενάνδρου Κιθαριστοῦ (fr. 8, Com. IV p. 151). Ὡς ποικίλον πρᾶγμ’ ἐστὶ καὶ πλάνον τύχη.

1

.

7

.

2

 Μενάνδρου Προγάμων (=Chaeremonis fr. 20 p. 611 N.).
Τὸ τῆς τύχης τοι μεταβολὰς πολλὰς ἔχει.90 in vol. 1

1

.

7

.

3

〈Μενάνδρου (=Προγάμων Com. IV p. 195).〉 Τυφλόν γε καὶ δύστηνόν ἐστιν ἡ τύχη.

1

.

7

.

4

 Σοφοκλέους Οἰδίποδι (Tyr. 977. 978.). Τί δ’ ἂν φοβοῖτ’ ἄνθρωπος, ᾧ τὰ τῆς τύχης κρατεῖ, πρόνοια δ’ ἐστὶν οὐδενὸς σαφής;

1

.

7

.

5

Μενάνδρου (fr. 247, Com. IV p. 288). Οὐδὲν κατὰ λόγον γίγνεθ’ ὧν ποιεῖ τύχη.

1

.

7

.

6

 Εὐριπίδου Ἑλένης (711—715). Σκέψαι γάρ, ὁ θεὸς ὡς ἔχει τι ποικίλον καὶ δυστέκμαρτον· εὖ δέ πως ἀναστρέφει ἐκεῖσε κἀκεῖς’ ἀναφέρων· ὃ μὲν πονεῖ,
5ὃ δ’ οὐ πονήσας αὖθις ὄλλυται κακῶς, βέβαιον οὐδὲν τῆς ἀεὶ τύχης ἔχων.

1

.

7

7a

 Μενάνδρου Ξενολόγῳ (fr. 2, Com. IV p. 176). Οὕτως ἀσυλλόγιστον ἡ τύχη ποιεῖ τὸ συμφέρον τί ποτ’ ἐστὶν ἀνθρώπου βίῳ· οὐ χρῆται νόμοις καθ’ οὓς κρίνει πράγματα,
5οὐδ’ ἔστιν εἰπεῖν ζῶντα „ταῦτ’ οὐ πείσομαι“.

1

.

7

7b

〈Εὐριπίδου Ἱππολύτῳ (701).〉
Πρὸς τὰς τύχας γὰρ τὰς φρένας κεκτήμεθα.91 in vol. 1

1

.

7

.

8

 Εὐριπίδου Δανάης (fr. 332 N.). Ἐς ταὐτὸν ἥκειν φημι τὰς βροτῶν τύχας, τόν θ’ ὃν καλοῦσιν αἰθέρ’, ὅστις ἔστι δή. οὗτος θέρους τε λαμπρὸν ἐκλάμπει σέλας,
5χειμῶνά τ’ αὔξει, συντιθεὶς πυκνὸν νέφος· θάλλειν τε καὶ μή, ζῆν τε καὶ φθίνειν ποιεῖ· οὕτω δὲ θνητῶν σπέρμα τῶν μὲν εὐτυχεῖ λαμπρᾷ γαλήνῃ, τῶν δὲ συννέφει πάλιν· ζῶσίν τε σὺν κακοῖσιν, οἳ δ’ ὄλβου μέτα
10φθίνους’ ἐτείοις προσφερῶς μεταλλαγαῖς.

1

.

7

9a

〈Aetii plac. (I 29, 6. 7 p. 326 Diels.).〉 Ἐπίκουρος ἄστατον αἰτίαν προσώποις, χρόνοις, τόποις. Ἀναξαγόρας καὶ οἱ Στωικοὶ ἄδηλον αἰτίαν ἀν‐
5θρωπίνῳ λογισμῷ· ἃ μὲν γὰρ εἶναι κατ’ ἀνάγκην, ἃ δὲ καθ’ εἱμαρμένην, ἃ δὲ κατὰ προαίρεσιν, ἃ δὲ κατὰ τύχην, ἃ δὲ κατὰ τὸ αὐτόματον.

1

.

7

9b

Τύχη ἀτάκτου ἐνεργείας ἐστὶ προσηγορία.92 in vol. 1

1

.

7

.

10

 Διωτογένεος Πυθαγορείου ἐκ τοῦ Περὶ ὁσιότατος. Ἐπεὶ γὰρ τέτορες αἰτίαι τὰ σύμπαντα περαίνοντι καὶ ἐπὶ τέλος ἐπιτίθεντι, φύσις καὶ νόμος καὶ τέχνα καὶ τύχα,
5καὶ τῶν μὲν ... ἐξ ἄθεος ποτὶ ξυμφωνίαν πολιτικὰν φερόντων νόμος ἐπιστάτας καὶ δαμιουργός· τῶν δὲ διὰ φρονάσιος ἀνθρωπίνας τελεωθέντων τέχνα 〈κα〉 λέγοιτο μά‐ τηρ τε καὶ ἁγεμὼν ἦμεν· τῶν δὲ εἰκᾷ τε καὶ ὡς ἔτυχεν ἀπὸ τωὐτομάτω ὁμοίως ποτιπιπτόντων τοῖς χρηστοῖς τε
10καὶ πονηροῖς τύχαν τῶν τοιούτων αἰτίαν φασοῦμες· ταύ‐ ταν δ’ οὔτ’ ἐν μέτρῳ οὔτ’ ἐν ὅρῳ τεταγμέναν καὶ πεφυρ‐ μένως ἕκαστα ποιέν· γενναθείσα δὲ δὴ ἐξ αὐταυτῶ γένεος ἄμφω κινεῖσθαι.

1

.

8

t

Περὶ χρόνου οὐσίας καὶ μερῶν καὶ πόσων εἴη αἴτιος.

1

.

8

.

1

Σοφοκλέους (fr. 832 N.).
Πάντ’ ἐκκαλύπτων ὁ χρόνος εἰς 〈τὸ〉 φῶς ἄγει.93 in vol. 1

1

.

8

.

2

 Ξενοφάνους (fr. XII Brandis. p. 60). Οὔ τοι ἀπ’ ἀρχῆς πάντα θεοὶ θνητοῖς παρέδειξαν, ἀλλὰ χρόνῳ ζητοῦντες ἐφευρίσκουσιν ἄμεινον.

1

.

8

.

3

 Φιλήμονος (fab. inc. fr. 55, Com. IV p. 54). Ὦ Πάμφιλ’, ὁ χρόνος οὐ μόνον τὰ σώματα αὔξει βαδίζων, ἀλλὰ καὶ τὰ πράγματα.

1

.

8

.

4

 〈Χαιρήμονος (fr. 22 p. 612 N.).〉 Οὐκ ἔστιν οὐδὲν τῶν ἐν ἀνθρώποις, ὅ τι οὐκ ἐν χρόνῳ ζητοῦσιν ἐξευρίσκεται.

1

.

8

.

5

 Ἀντιφάνους (fab. inc. fr. 72, Com. III p. 156). Μάλιστα δ’ ἐκπλήττει με τῶν συνειδότων ὁ χρόνος, ὃν ἀεὶ λανθάνειν ἀμηχανῶ.

1

.

8

.

6

 Θεοδέκτου (fr. 9 p. 625 N.). Ἀλλ’, ὦ τάλαν Θυέστα, καρτέρει δάκνων ὀργῆς χαλινόν· παρακελεύομαι δέ σοι τεθηγμένῳ νῦν· ἀλλ’ ὁ μυρίος χρόνος
5τὰ πάντ’ ἀμαυροῖ χὑπὸ χεῖρα λαμβάνει.

1

.

8

.

7

Ἀγάθωνος (fr. 18 p. 595 N.). Οὐπώποτ’ ἠξίωσα χαρίσασθαι χρόνοις.

1

.

8

.

8

Μενάνδρου (fr. 278, Com. IV p. 293).
Πᾶν τοὖργον ὀρθῶς ἐκμαθεῖν χρόνου μέτα.94 in vol. 1

1

.

8

.

9

 Τοῦ αὐτοῦ (fr. 170, Com. IV p. 272). Ὦ δέσποτ’, ἄξι’ ἐστὶ τοῖς σοφοῖς βροτῶν χρόνῳ σκοπεῖσθαι τῆς ἀληθείας πέρι.

1

.

8

.

10

Κριτίου (fr. 2 p. 600 N.). Ὁ χρόνος ἁπάσης ἐστὶν ὀργῆς φάρμακον.

1

.

8

.

11

〈Tragici incerti (fr. adesp. 427 N.).〉 Μετὰ τὴν σκιὰν τάχιστα γηράσκει χρόνος.

1

.

8

.

12

〈Poetae incerti (=Nicostrati fr. 3, Com. III p. 288).〉 Πάλιν χρόνῳ τἀρχαῖα καινὰ γίγνεται.

1

.

8

.

13

 〈Νικοστράτου Λακώνων (fr. 4, Com. III p. 288).〉 Οὐκ ἔστι δυσαρεστότερον οὐδὲ ἓν χρόνου, οὐδέποτ’ ἀρέσκει ταὐτὰ τούτῳ τῷ θεῷ.

1

.

8

.

14

Ἀγάθωνος (fr. 19 p. 595 N.).
Σοφὸν λέγουσι τὸν χρόνον πεφυκέναι.95 in vol. 1

1

.

8

.

15

〈Σιμωνίδου (fr. 1753 b.).〉 Οὐκ ἔστιν μείζων βάσανος χρόνου οὐδενὸς ἔργου,
ὃς καὶ ὑπὸ στέρνοις ἀνδρὸς ἔδειξε νόον.

1

.

8

.

16

〈Lyrici incerti (=Agath. eleg. 28 p. 5933 B.).〉 Ὤφελεν ὡς ἀφανὴς οὕτω φανερώτατος εἶναι
καιρός, ὃς αὐξάνεται πλεῖστον ἀπ’ εὐλαβίης.

1

.

8

.

17

 Σοφοκλέους (fr. 280 N.). Πρὸς ταῦτα κρύπτε μηδέν, ὡς ὁ πάνθ’ ὁρῶν καὶ πάντ’ ἀκούων πάντ’ ἀναπτύσσει χρόνος.

1

.

8

.

18

〈Tragici incerti (=Sophocl. fr. 833 N.).〉 Χρόνος, ὦ Χρόν’, ἅμα κραταιᾷ χρημοσύνᾳ βιότου
πόλλ’ ἀνευρίσκεις σοφὰ μαιομένοις.96 in vol. 1

1

.

8

.

19

〈Tragici incerti (=Eurip. fr. 509 N.).〉 Οὐκ ἔστι πράσσοντάς τι μοχθηρὸν λαθεῖν· ὀξὺ βλέπει γὰρ ὁ χρόνος, ὃς τὰ πάνθ’ ὁρᾷ.

1

.

8

.

20

 Εὐριπίδου Ἀλόπῃ (=Αἰόλ. fr. 38 N.). Ὁ χρόνος ἅπαντα τοῖσιν ὕστερον φράσει, λάλος ἐστὶν οὗτος, οὐκ ἐρωτῶσιν λέγει.

1

.

8

.

21

 Σοφοκλέους Οἰδίποδι (Tyr. 614. 615). Χρόνος δίκαιον ἄνδρα δείκνυσιν μόνος, κακὸν δὲ κἂν ἐν ἡμέρᾳ γνοίης μιᾷ.

1

.

8

.

22

 Σιμωνίδου Ἐπιγραμμάτων (fr. 1763 B.).
Ὅ τοι χρόνος ὀξὺς ὀδόντας πάντα καταψήχει καὶ τὰ βιαιότατα.

1

.

8

.

23

 Σοφοκλῆς Αἴαντι (646—649). Ἅπανθ’ ὁ μακρὸς κἀναρίθμητος χρόνος φύει τ’ ἄδηλα καὶ φανέντα κρύπτεται. Κοὐκ ἔστ’ ἄελπτον οὐδέν, ἀλλ’ ἁλίσκεται
5χὡ δεινὸς ὅρκος, χαἱ περισκελεῖς φρένες.

1

.

8

.

24

〈Τοῦ αὐτοῦ (714).〉
Πάνθ’ ὁ μέγας χρόνος μαραίνει.97 in vol. 1

1

.

8

.

25

Εὐριπίδου Ἱππολύτου (fr. 444 N.). Χρόνος διέρπων πάντ’ ἀληθεύειν φιλεῖ.

1

.

8

.

26

Tragici incerti (=Philem. fr. 97, Com. IV p. 61). Χρόνος τὰ κρυπτὰ πάντα πρὸς τὸ φῶς ἄγει.

1

.

8

.

27

〈Tragici incerti (fr. adesp. 428 N.).〉
Ἀλλὰ ταῦτα μὲν χρόνος δείξει· μόνος γάρ ἐστιν ἀνθρώπων κριτής.

1

.

8

.

28

〈Tragici incerti (=Chaerem. fr. 20 p. 612 N.).〉 Χρόνος δίκαιον ἄνδρα μηνύει ποτέ.

1

.

8

.

29

Φιλήμονος (=tr. fr. adesp. 429 N.). Χρόνῳ τὰ πάντα γίγνεται καὶ κρίνεται.

1

.

8

.

30

Χαιρήμονος. Σχολῇ βαδίζων ὁ χρόνος ἀφικνεῖται τ〈όπ〉αν.

1

.

8

.

31

 Μενάνδρου (fr. 42, Com. IV p. 247). Οὐκ ἔστ’ ἄπιστον οὐδὲν ἐν θνητῷ βίῳ, οὐδ’ ἂν γένοιτο· πολλὰ ποικίλλει χρόνος παράδοξα καὶ θαυμαστὰ καὶ ζώντων τρόποι.

1

.

8

.

32

Χαιρήμονος (fr. 22 p. 612 N.). Οὐκ ἔστιν οὐδὲν τῶν ἐν ἀνθρώποις, ὅ τι
οὐκ ἐν χρόνῳ ζητοῦσιν ἐξευρίσκεται.98 in vol. 1

1

.

8

.

33

Τοῦ αὐτοῦ (=Chaerem. fr. 23 p. 612 N.). Χρόνος μαλάσσει πάντα κἀξεργάζεται.

1

.

8

.

34

 Φιλήμονος (fr. 56, Com. IV p. 54). Ὅσαι τέχναι γεγόνασι, ταύτας, ὦ Λάχης, πάσας ἐδίδαξεν ὁ χρόνος, οὐχ ὁ διδάσκαλος.

1

.

8

.

35

† Ἀναγενέους (anonym. fr. 359, Com. IV p. 693). Ὁ πολὺς χρόνος πάντ’ ἐξελέγχει, Νικοφῶν.

1

.

8

.

36

 Ἑρμίππου (fr. 1, Com. II p. 380; fr. 4 Kock.). Ἐκεῖνός ἐστιν στρογγύλος τὴν ὄψιν, ὦ πονηρέ, ἐντὸς δ’ ἔχων περιέρχεται κύκλῳ τὰ πάντ’ ἐν αὑτῷ· ἡμᾶς δὲ τίκτει περιτρέχων τὴν γῆν ἁπαξάπασαν.
5Ὀνομάζεται δ’ ἐνιαυτός, ὢν δὲ περιφερὴς τελευτὴν οὐδεμίαν οὐδ’ ἀρχὴν 〈ἔχει〉· κυκλῶν δ’ ἀεὶ τὸ σῶμα οὐ παύεται δι’ ἡμέρας ὁσημέραι τροχάζων.

1

.

8

.

37

 Κλεοβούλου σοφοῦ τῶν αἰνιγμάτων (fr. 23 B., p. 971). Εἷς ὁ πατήρ, παῖδες 〈δὲ〉 δυώδεκα· τῶν δὲ ἑκάστῳ κοῦραι ἑξήκοντα, διάνδιχα εἶδος ἔχουσαι·
5αἳ μὲν λευκαὶ ἔασιν ἰδεῖν, αἳ δ’ αὖτε μέλαιναι·
ἀθάναται δέ τ’ ἐοῦσαι ἀποφθινύθουσιν ἅπασαι.99 in vol. 1

1

.

8

.

38

 Μοσχίωνος (fr. 7 p. 633 N.). Πρῶτον δ’ ἄνειμι καὶ διαπτύξω λόγῳ ἀρχὴν βροτείου καὶ κατάστασιν βίου· ἦν γάρ ποτ’ αἰὼν κεῖνος, ἦν ποθ’ ἡνίκα
5θηρσὶν διαίτας εἶχον ἐμφερεῖς βροτοί, ὀρειγενῆ σπήλαια καὶ δυσηλίους φάραγγας ἐνναίοντες· οὐδέπω γὰρ ἦν οὔτε στεγήρης οἶκος, οὔτε λαΐνοις εὐρεῖα πύργοις ὠχυρωμένη πόλις·
10οὐ μὴν ἀρότροις ἀγκύλοις ἐτέμνετο μέλαινα καρποῦ βῶλος ὀμπνίου τροφός, οὐδ’ ἐργάτης σίδηρος εὐιώτιδος θάλλοντας οἴνης ὀρχάτους ἐτημέλει, ἀλλ’ ἦν ἀκύμων † κωφεύουσα ῥέουσα γῆ.
15βοραὶ δὲ σαρκοβρῶτες ἀλληλοκτόνους παρεῖχον αὐτοῖς δαῖτας· ἦν δ’ ὁ μὲν Νόμος ταπεινός, ἡ Βία δὲ σύνθρονος Διί, ὁ δ’ ἀσθενὴς ἦν τῶν ἀμεινόνων βορά. Ἐπεὶ δ’ ὁ τίκτων πάντα καὶ τρέφων χρόνος
20τὸν θνητὸν ἠλλοίωσεν ἔμπαλιν βίον, εἴτ’ οὖν μέριμναν τὴν Προμηθέως σπάσας, εἴτ’ οὖν ἀνάγκην, εἴτε τῇ μακρᾷ τριβῇ αὐτὴν παρασχὼν τὴν φύσιν διδάσκαλον,
τόθ’ εὑρέθη μὲν καρπὸς ἡμέρου τροφῆς100 in vol. 1
25Δήμητρος ἁγνῆς, εὑρέθη δὲ Βακχίου γλυκεῖα πηγή· γαῖα δ’ ἡ πρὶν ἄσπορος ἤδη ζυγουλκοῖς βουσὶν ἠροτρεύετο. ἄστη δ’ ἐπυργώσαντο καὶ περισκεπεῖς ἔτευξαν οἴκους· καὶ τὸν ἠγριωμένον
30εἰς ἥμερον δίαιταν ἤγαγον βίον· κἀκ τοῦδε τοὺς θανόντας ὥρισεν νόμος τύμβοις καλύπτειν, κἀπιμοιρᾶσθαι κόνιν νεκροῖς ἀθάπτοις, μηδ’ ἐν ὀφθαλμοῖς ἐᾶν τῆς πρόσθε θοίνης μνημόνευμα δυσσεβοῦς.

1

.

8

.

39

 Ἐκ τῶν Βίωνος Βουκολικῶν (c. III Herm., XVII Ahr.). „Εἴαρος, ὦ Μύρσων, ἢ χείματος, ἢ φθινοπώρω, ἢ θέρεος τί τοι ἁδύ; τί δὲ πλέον εὔχεαι ἐλθεῖν; ἦ θέρος, ἁνίκα πάντα τελείεται ἅσσα μογεῦμες;
5ἢ γλυκερὸν φθινόπωρον, ὅκ’ ἀνδράσι λιμὸς ἐλαφρά; ἢ καὶ χεῖμα δύσεργον; ἐπεὶ καὶ χείματι πολλοὶ θαλπόμενοι θέλγονται ἀεργείᾳ τε καὶ ὄκνῳ. ἤ τοι καλὸν ἔαρ πλέον εὔαδεν; εἰπὲ τί τοι φρὴν αἱρεῖται; λαλέεν γὰρ ἐπέτραπεν ἁ σχολὰ ἁμῖν.“
10„„Κρίνειν οὐκ ἐπέοικε θεήια ἔργα βροτοῖσι, πάντα γὰρ ἱερὰ ταῦτα καὶ ἁδέα· σεῦ δὲ ἕκατι ἐξερέω, Κλεόδαμε, τό μοι πέλεν ἅδιον ἄλλων.
οὐκ ἐθέλω θέρος ἦμεν, ἐπεὶ τόκα μ’ ἅλιος ὀπτῇ· οὐκ ἐθέλω φθινόπωρον, ἐπεὶ νόσον ὥρια τίκτει·101 in vol. 1
15οὖλον χεῖμα φέρον νιφετὸν κρυμώς τε φοβεῦμαι. εἶαρ ἐμοὶ τριπόθατον ὅλῳ λυκάβαντι παρείη, ἁνίκα μήτε κρύος μήθ’ ἅλιος ἄμμε βαρύνει· εἴαρι πάντα κύει, πάντ’ εἴαρος ἁδέα βλαστῆ, χἁ νὺξ ἀνθρώποισιν ἴσα καὶ ὁμοίιος ἀώς.““

1

.

8

40a

 Θαλῆς ἐρωτηθείς, τί σοφώτατον; 〈ἔφη,〉 Χρόνος· ἀνευρίσκει γὰρ τὰ πάντα. Περίανδρος ἐρωτηθείς, Τί πάντων αἴτιον; ἔφη, Χρόνος.
5 Θαλῆς ἔφησεν, ὅτι σαφέστατος ἔλεγχος πραγμάτων ἁπάντων ἐστὶν ὁ χρόνος, οὗτος 〈γὰρ〉 τὴν ἀλήθειαν ἐμ‐ φανίζει. Εὐρυφῶν ὁ ἰατρὸς ἐρωτηθεὶς τὸν διδάσκαλον παρ’ ᾧ ἐπαιδεύθη, Παρὰ τῷ χρόνῳ, ἔφη.

1

.

8

40b

〈Aetii (plac. I 21. 22 p. 318 Diels.).〉 Πυθαγόρας τὴν σφαῖραν τοῦ περιέχοντος. Ἐρατοσθένης τὴν τοῦ ἡλίου πορείαν. Οἱ Στωικοὶ χρόνου οὐσίαν αὐτὴν τὴν κίνησιν.
5Οἱ πλείους ἀγένητον τὸν χρόνον.
Ξενοκράτης μέτρον τῶν γενητῶν, καὶ κίνησιν ἀΐδιον. Μέτρον βραδύτητος ἢ τάχους εἶπε Χρύσιππος. Ἑστιαῖος ὁ Περίνθιος φυσικὸς φορὰν ἄστρων πρὸς ἄλληλα.102 in vol. 1
10 Στράτων τὸ ἐν κινήσει καὶ ἠρεμίᾳ ποσόν. Ἐπίκουρος σύμπτωμα 〈συμπτωμάτων〉, τοῦτο δ’ ἐστὶ παρακολούθημα κινήσεων. Ἀντιφᾶν καὶ Κριτόλαος νόημα ἢ μέτρον τὸν χρόνον, οὐδ’ ὑπόστασιν.

1

.

8

40c

〈Arii Didymi (epitom. phys. fr. 6 Diels. Doxogr. p. 449).〉 Ἀριστοτέλους. τὸν δὲ χρόνον ἀριθμὸν εἶναι κινή‐ σεως κατὰ τὸ πρότερον καὶ τὸ ὕστερον, οὔτ’ ἀρχὴν ἔχοντα οὔτε τελευτήν, ἀλλ’ ἀεὶ ὄντα καὶ ἀεὶ γιγνόμενον, εἶναι
5δὲ συνεχῆ καὶ διαιρετόν, λαμβάνεσθαι γὰρ αὐτοῦ τὸ μὲν πρότερον τὸ δ’ ὕστερον, ὅρον δ’ ὑπάρχειν ἑκατέρων τὸ νῦν, τοῦτο γὰρ νοεῖσθαι τοῦ μὲν προτέρου πέρας, τοῦ δὲ μέλλοντος ἀρχήν.

1

.

8

40d

〈Arii Didymi (epitom. phys. fr. 7 p. 450).〉 Οἱ Ἀριστοτελικοὶ τὸν χρόνον ἀριθμὸν τῶν κατὰ τὸ νῦν ἀφοριζομένων κινήσεων, τὸ δὲ νῦν εἶναι μονάδα στάσεως ἐν κινήσει, κίνησιν δ’ οὐκ εἶναι τὸν χρόνον, οὐ
5μὴν 〈ἄνευ〉 κινήσεως· λέγεσθαι γὰρ κίνησιν βραδεῖαν καὶ ταχεῖαν, οὐκέτι δὲ χρόνον, ἀλλὰ πολὺν καὶ ὀλίγον. Ἔτι τὸ μὲν πλεῖον καὶ τοὔλαττον ἀριθμῷ κρίνεσθαι, χρόνῳ δὲ τὴν πλείω καὶ ἐλάττω κίνησιν. Οὐκ ἄρα κίνησις ὁ χρόνος, οὐ μὴν κινήσεως κεχωρισμένος, ἀριθμὸν γὰρ εἶναι κινή‐103 in vol. 1
10σεως συνεχῆ κατὰ τὸ πρότερον καὶ ὕστερον.

1

.

8

40e

〈Arii Didymi (epitom. phys. fr. 26 p. 461).〉 Ζήνωνος. Ζήνων ἔφησε χρόνον εἶναι κινήσεως διάστημα, τοῦτο δὲ καὶ μέτρον καὶ κριτήριον τάχους τε καὶ βραδύτητος, ὅπως ἔχει 〈ἕκαστα〉. Κατὰ τοῦτον δὲ γί‐
5νεσθαι τὰ γινόμενα καὶ τὰ περαινόμενα ἅπαντα καὶ τὰ ὄντα εἶναι.

1

.

8

.

41

 Ἑρμοῦ ἐκ τῶν πρὸς Τάτ. (p. 38b Patrit.). ..................... Ὡς καὶ περὶ τῶν τριῶν χρόνων εὑρεῖν· οὔτε γὰρ καθ’ ἑαυτούς εἰσιν, οὔτε συνήνωνται· καὶ πάλιν συνήνωνται
5καὶ καθ’ ἑαυτούς εἰσιν. Ἐὰν χωρὶς εἶναι τοῦ παρεληλυ‐ θότος ὑπολάβῃς τὸν ἐνεστῶτα, ἀδύνατόν ἐστιν ἐνεστάναι, εἰ μὴ καὶ παρεληλυθὼς γένοιτο· ἐκ γὰρ τοῦ ἀποιχομένου τὸ ἐνεστὼς γίνεται καὶ ἐκ τοῦ ἐνεστῶτος τὸ μέλλον ἔρχεται. Εἰ δὲ δεῖ καὶ ἐπὶ πλέον βασανίσαι, οὕτω λογισώμεθα· τὸν
10μὲν παρεληλυθότα χρόνον οἴχεσθαι εἰς τὸ μηκέτι εἶναι [τοῦτον], τὸν δὲ μέλλοντα μὴ ὑπάρχειν ἐν τῷ μηδέπω πα‐
ρεῖναι, ἀλλὰ μηδὲ τὸν ἐνεστῶτα συμπαρεῖναι ἐν τῷ μένειν. Ὃς γὰρ οὐχ ἕστηκε ῥοπὴν ἔχων, οὐδὲ κέντρου μονὴν [χρόνος], πῶς ἐνεστὼς εἶναι λέγεται ὁ μηδὲ ἑστάναι δυνά‐104 in vol. 1
15μενος; καὶ πάλιν ὁ παρεληλυθὼς συνάπτων τῷ ἐνεστῶτι καὶ ὁ ἐνεστὼς τῷ μέλλοντι εἷς γίνεται (οὐ γὰρ χωρὶς αὑτῶν εἰσι) τῇ ταὐτότητι καὶ τῇ ἑνότητι καὶ τῇ συνεχείᾳ. Οὕτω καὶ συνεχὴς καὶ διεστὼς γίνεται, εἷς ὢν καὶ ὁ αὐτός, χρόνος.

1

.

8

.

42

〈Arii Didymi (epitom. phys. fr. 26 p. 461). Ἀπολλοδώρου. Ἀπολλόδωρος δ’ ἐν τῇ Φυσικῇ τέχνῃ οὕτως ὁρίζεται τὸν χρόνον· Χρόνος δ’ ἐστὶ τῆς τοῦ κόσμου κινήσεως διάστημα· οὕτως δ’ ἐστὶν ἄπειρος, ὡς
5ὁ πᾶς ἀριθμὸς ἄπειρος λέγεται εἶναι· τὸ μὲν γάρ ἐστιν αὐτοῦ παρεληλυθός, τὸ δὲ ἐνεστηκός, τὸ δὲ μέλλον. Ἐνε‐ στάναι δὲ τὸν πάντα χρόνον ὡς τὸν ἐνιαυτὸν ἐνεστηκέναι λέγομεν κατὰ μείζονα περιγραφήν· καὶ ὑπάρχειν ὁ πᾶς χρόνος λέγεται, οὐδενὸς αὐτοῦ τῶν μερῶν ὑπάρχοντος
10ἀπαρτιζόντως. Ποσειδωνίου. Τὰ μέν ἐστι κατὰ πᾶν ἄπειρα, ὡς ὁ σύμπας χρόνος· τὰ δὲ κατά τι, ὡς ὁ παρεληλυθὼς χρό‐ νος καὶ ὁ μέλλων· κατὰ γὰρ τὸν παρόντα μόνον ἑκάτερος πεπέρανται. Τὸν δὲ χρόνον οὕτως ὁρίζεται· διάστημα
15κινήσεως ἢ μέτρον τάχους τε καὶ βραδύτητος, ὅπως ἔχει τὸ ἐπινοούμενον. 〈καὶ〉 κατὰ τὸ πότε τοῦ χρόνου τὸν μὲν εἶναι παρεληλυθότα, τὸν δὲ μέλλοντα, τὸν δὲ παρόντα, ὃς ἔκ τινος μέρους τοῦ παρεληλυθότος καὶ τοῦ μέλλοντος περὶ τὸν διορισμὸν αὐτὸν συνέστηκε· τὸν δὲ διορισμὸν
20σημειώδη εἶναι. Τὸ δὲ νῦν καὶ τὰ ὅμοια ἐν πλάτει χρόνον καὶ οὐχὶ κατ’ ἀπαρτισμὸν νοεῖσθαι. Λέγεσθαι δὲ τὸ νῦν καὶ [κατὰ] τὸν ἐλάχιστον πρὸς αἴσθησιν χρόνον περὶ τὸν διορισμὸν τοῦ μέλλοντος καὶ παρεληλυθότος συνιστάμενον.105 in vol. 1
25 Χρυσίππου. Ὁ δὲ Χρύσιππος χρόνον εἶναι κι‐ νήσεως διάστημα, καθ’ ὃ ποτὲ λέγεται μέτρον τάχους τε καὶ βραδύτητος· ἢ τὸ παρακολουθοῦν διάστημα τῇ τοῦ κόσμου κινήσει, καὶ κατὰ μὲν τὸν χρόνον κινεῖσθαί τε ἕκαστα καὶ εἶναι· εἰ μὴ ἄρα διττὸς λέγεται ὁ χρόνος, καθάπερ ἥ τε γῆ
30καὶ ἡ θάλαττα καὶ τὸ κενόν, τά τε ὅλα καὶ τὰ μέρη τὰ αὐτῶν. Ὥσπερ δὲ τὸ κενὸν πᾶν ἄπειρον εἶναι πάντῃ καὶ τὸν χρόνον πάντα ἄπειρον εἶναι ἐφ’ ἑκάτερα· καὶ γὰρ τὸν παρεληλυθότα καὶ τὸν μέλλοντα ἄπειρον εἶναι. Ἐμφανέ‐ στατα δὲ τοῦτο λέγει, ὅτι οὐθεὶς ὅλως ἐνίσταται χρόνος.
35Ἐπεὶ γὰρ εἰς ἄπειρον ἡ τομὴ τῶν συνεχόντων ἐστί, κατὰ τὴν διαίρεσιν ταύτην καὶ πᾶς χρόνος εἰς ἄπειρον ἔχει τὴν τομήν· ὥστε μηθένα κατ’ ἀπαρτισμὸν ἐνεστάναι χρόνον, ἀλλὰ κατὰ πλάτος λέγεσθαι. Μόνον δ’ ὑπάρχειν φησὶ τὸν ἐνεστῶτα, τὸν δὲ παρῳχημένον καὶ τὸν μέλλοντα ὑφε‐
40στάναι μέν, ὑπάρχειν δὲ οὐδαμῶς, εἰ μὴ ὡς καὶ κατηγο‐ ρήματα ὑπάρχειν λέγεται μόνα τὰ συμβεβηκότα, οἷον τὸ περιπατεῖν ὑπάρχει μοι ὅτε περιπατῶ, ὅτε δὲ κατακέκλι‐ μαι ἢ κάθημαι οὐχ ὑπάρχει .......... Ἔαρ δὲ ἔτους ὥραν κεκραμένην ἐκ χειμῶνος ἀπολήγοντος
45καὶ θέρους ἀρχομένου· ἢ τὴν μετὰ χειμῶνα ὥραν πρὸ θέρους. Θέρος δὲ ὥραν ἔτους τὴν μάλισθ’ ὑφ’ ἡλίου
διακεκαυμένην. Μετόπωρον δὲ ὥραν ἔτους τὴν μετὰ θέρος μέν, πρὸ χειμῶνος δέ, κεκραμένην. Χειμῶνα δὲ ὥραν ἔτους τὴν μάλιστα κατεψυγμένην ἢ τὸν περὶ γῆν ἀέρα κατε‐106 in vol. 1

1

.

8

.

42

(50)

ψυγμένον. Γίνεσθαι δὲ ἰσημερίας δύο καθ’ ἕκαστον ἐνι‐ αυτὸν καὶ τροπὰς δύο· ἰσημερίας μέν, ὅταν ἡ νὺξ καὶ ἡ ἡμέρα ἶσαι ὦσι· τούτων δὲ τὴν μὲν ἔαρι γίγνεσθαι, τὴν δὲ μετοπώρῳ· τῶν δὲ τροπῶν τὰς μὲν θέρους, τὰς δὲ χειμῶνος.

1

.

8

42b

〈Aetii (plac. III 8, 1 p. 375 Diels.).〉 Ἐμπεδοκλῆς καὶ οἱ Στωικοὶ χειμῶνα μὲν γίγνε‐ σθαι τοῦ ἀέρος ἐπικρατοῦντος τῇ πυκνώσει εἰς τὸ ἀνω‐ τέρω βιαζομένου· θερείαν δὲ τοῦ πυρός, ὅταν εἰς τὸ κα‐
5τωτέρω βιάζηται.

1

.

8

42c

〈Aetii (plac. II 32, 1—4 p. 363 Diels.).〉 Ἐνιαυτός ἐστι Κρόνου μὲν ἐνιαυτῶν περίοδος τριά‐ κοντα, Διὸς δώδεκα, Ἄρεος δυοῖν, Ἡλίου δώδεκα μῆνες· οἱ δ’ αὐτοὶ Ἑρμοῦ καὶ Ἀφροδίτης, ἰσόδρομοι γάρ· Σελή‐
5νης ἡμέραι τριάκοντα. Οὗτος γὰρ ὁ τέλειος μὴν ἀπὸ φάσεως εἰς σύνοδον. Γίγνεσθαι δὲ τὸν λεγόμενον μέγαν ἐνιαυτόν, ὅταν ἐπὶ τοὺς 〈αὐτοὺσ〉 ἀφ’ ὧν ἤρξαντο τῆς κινήσεως ἀφίκωνται τόπους. Τὸν δέ γε μέγαν ἐνιαυτὸν οἳ μὲν ἐν τῇ ὀκταε‐
10τηρίδι τίθενται, οἳ δὲ ἐν τῇ ἐννεακαιδεκαετηρίδι, οἳ δ’ ἐν τοῖς τετραπλασίοις ἔτεσιν, οἳ δ’ ἐν τοῖς ἑξήκοντα 〈ἑνὸς δέουσιν〉, ἐν οἷς Οἰνοπίδης καὶ Πυθαγόρας· οἳ δ’ ἐν τῇ λεγομένῃ κεφαλῇ τοῦ Κρόνου, αὕτη δ’ ἐστὶ τῶν ἑπτὰ
πλανητῶν ἐπὶ ταὐτῇ ἡμέρᾳ τῆς ἐξ ἄρκτου φορᾶς ἐπάνοδος.107 in vol. 1
15 Ἡράκλειτος ἐκ μυρίων ὀκτακισχιλίων ἐνιαυτῶν ἡλιακῶν. Διογένης ὁ Στωικὸς ἐκ πέντε καὶ ἑξήκοντα καὶ τριακοσίων ἐνιαυτῶν τοσούτων, ὅσος ἦν ὁ καθ’ Ἡράκλει‐ τον ἐνιαυτός.

1

.

8

.

43

 Ἐκ τοῦ Σκυθίνου Περὶ φύσεως. Χρόνος ἐστὶν ὕστατον καὶ πρῶτον πάντων καὶ ἔχει ἐν ἑαυτῷ πάντα καὶ ἔστιν εἷς ἀεί· καὶ οὐκ εἶσιν ὁ παροιχόμε‐ νος ἐκ τοῦ ἐόντος αὐτῷ ἐναντίην ὁδὸν παρεωνιατῶν. Τὸ γὰρ
5αὔριον ἡ μὲν τῷ ἔργῳ χθὲς ἔσται, τὸ δὲ χθὲς αὔριον 〈ἦν〉.

1

.

8

.

44

 Ἐκ τοῦ Πλουτάρχου παραλλήλων Νουμᾶ καὶ Λουκούργου (Numa c. 18). Πολλοί εἰσιν, οἳ προστεθῆναι τὸν Ἰανουάριον καὶ Φεβρουάριον ὑπὸ Νουμᾶ τοὺς μῆνας λέγουσιν, ἐξ ἀρχῆς δὲ
5χρῆσθαι Ῥωμαίους δέκα μόνοις εἰς τὸν ἐνιαυτόν, ὡς ἔνιοι τῶν βαρβάρων τρισὶ καὶ τῶν Ἑλλήνων Ἀρκάδες μὲν τέ‐ τρασιν, ἓξ δὲ Ἀκαρνᾶνες· Αἰγυπτίοις δὲ μηνιαῖος ἦν ὁ ἐνιαυτός, εἶτα τετράμηνος, ὥς φασι· δι’ ὃ καὶ οἱ ταύτην τὴν χώραν οἰκοῦντες ἀρχαιότατοι δοκοῦσιν εἶναι καὶ πλῆθος
10ἀμήχανον ἐτῶν ἐπὶ ταῖς γενεαλογίαις καταφέρουσιν, ἅτε
δὴ τοὺς μῆνας εἰς ἐτῶν ἀριθμὸν τιθέμενοι.108 in vol. 1

1

.

8

.

45

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Τιμαίου (c. X. XI) 〈et Aetii (I 21, 2; 22, 9 et 1 p. 318 Diels.).〉 Πλάτων αἰῶνος εἰκόνα κινητήν, ἢ διάστημα τῆς τοῦ κόσμου κινήσεως· γενητὸν δὲ κατ’ ἐπίνοιαν· οὐσίαν δὲ
5χρόνου τὴν οὐρανοῦ κίνησιν· λέγει γὰρ ἐν τῷ Τιμαίῳ (c. X p. 37C—c. XI p. 38D) οὕτως· Ὡς δὲ κινηθὲν αὐτὸ καὶ ζῶν ἐνόησε τῶν ἀϊδίων θεῶν γεγονὸς ἄγαλμα ὁ γεννήσας πατήρ, ἠγάσθη τε καὶ εὐφραν‐ θεὶς ἔτι δὴ μᾶλλον ὅμοιον πρὸς τὸ παράδειγμα ἐπενόησεν
10ἀπεργάσασθαι. Καθάπερ οὖν αὐτὸ τυγχάνει ζῷον ἀΐδιον, καὶ τόδε τὸ πᾶν οὕτως εἰς δύναμιν ἐπεχείρησε τοιοῦτον ἀποτελεῖν. Ἡ μὲν οὖν τοῦ ζῴου φύσις ἐτύγχανεν οὖσα αἰώνιος· καὶ τοῦτο μὲν δὴ παντελῶς τῷ γενητῷ προσά‐ πτειν οὐκ ἦν δυνατόν· εἰκόνα δ’ ἐπενόει κινητήν τινα
15αἰῶνος ποιῆσαι καὶ διακοσμῶν οὐρανῷ ἅμα ποιεῖ μένοντος αἰῶνος ἐν ἑνὶ κατ’ ἀριθμὸν ἰοῦσαν αἰώνιον εἰκόνα, τοῦτον ὃν δὴ χρόνον ὠνομάκαμεν. ἡμέρας δὲ καὶ νύκτας καὶ μῆνας καὶ ἐνιαυτούς, οὐκ ὄντας πρὶν οὐρανὸν γενέσθαι, τότε ἅμα ἐκείνῳ ξυνισταμένῳ τὴν γένεσιν αὐτῶν μηχανᾶται. Ταῦτα
20δὲ πάντα μέρη χρόνου καὶ τό τ’ ἦν καὶ ἔσται χρόνου γε‐ γονότα εἴδη, ἃ δὴ φέροντες λανθάνομεν ἐπὶ τὴν ἀΐδιον 〈οὐσίαν〉 οὐκ ὀρθῶς. Λέγομεν γὰρ δὴ ὡς ἦν ἔστι τε καὶ ἔσται· τῇ δὲ τὸ ἔστι μόνον κατὰ τὸν ἀληθῆ λόγον προσήκει, τὸ δ’ ἦν τό τ’ ἔσται περὶ τὴν ἐν χρόνῳ γένεσιν ἰοῦσαν
25πρέπει λέγεσθαι· κίνησις γάρ ἐστι. Τὸ δὲ ἀεὶ κατὰ ταὐτὰ
ἔχον ἀκινήτως οὔτε πρεσβύτερον οὔτε νεώτερον προσήκει γίγνεσθαι διὰ χρόνου οὔτε γενέσθαι ποτὲ οὐδὲ γεγονέναι νῦν οὐδ’ εἰσαῦθις ἔσεσθαι, τὸ παράπαν τε οὐδὲν ὅσα γένεσις τοῖς ἐν αἰσθήσει φερομένοις προσῆψεν, ἀλλὰ χρό‐109 in vol. 1
30νου ταῦτα αἰῶνα μιμουμένου καὶ κατ’ ἀριθμὸν κυκλου‐ μένου γέγονεν εἴδη. Καὶ πρὸς τούτοις ἔτι τὰ τοιάδε, τό τε γεγονὸς εἶναι γεγονὸς καὶ τὸ γιγνόμενον εἶναι γιγνό‐ μενον, ἔτι τε τὸ γενησόμενον εἶναι γενησόμενον καὶ τὸ μὴ ὂν μὴ ὂν εἶναι· ὧν οὐδὲν ἀκριβὲς λέγομεν. Περὶ μὲν οὖν
35τούτων τάχ’ ἂν οὐκ ἂν εἴη καιρὸς πρέπων ἐν τῷ παρόντι διακριβολογεῖσθαι. Χρόνος δ’ οὖν μετ’ οὐρανοῦ γέγονεν, ἵν’ ἅμα γενηθέντες ἅμα καὶ λυθῶσιν, ἄν ποτε λύσις τις αὐτῶν γίγνηται, καὶ κατὰ τὸ παράδειγμα τῆς αἰωνίας φύ‐ σεως, ἵν’ ὡς ὁμοιότατος αὐτῷ κατὰ δύναμιν ᾖ. Τὸ μὲν
40γὰρ δὴ παράδειγμα πάντα αἰῶνά ἐστιν ὄν· ὁ δ’ αὖ διὰ τέλους τὸν ἅπαντα χρόνον γεγονώς τε καὶ ὢν καὶ ἐσόμενος. Ἐξ οὖν λόγου καὶ διανοίας θεοῦ τοιαύτης πρὸς χρόνου γένεσιν, ἵνα γενηθῇ χρόνος, ἥλιος καὶ σελήνη καὶ πέντε ἄλλα ἔχοντα ἐπίκλην ἄστρα πλανητὰ εἰς διορισμὸν καὶ
45φυλακὴν ἀριθμῶν χρόνου γέγονε. Σώματα δὲ αὐτῶν ἑκά‐ στων ποιήσας ὁ θεὸς ἔθηκεν εἰς τὰς περιφοράς, ἃς ἡ θατέρου περίοδος ᾔειν, ἑπτὰ οὔσας, ὄντα ἑπτά· σελήνην μὲν εἰς τὸν περὶ γῆν πρῶτον, ἥλιον δ’ εἰς τὸν δεύτερον ὑπὲρ γῆς, ἑωσφόρον δὲ καὶ τὸν ἱερὸν Ἑρμοῦ λεγόμενον

1

.

8

.

45

(50)

εἰς τὸν τάχει μὲν ἰσόδρομον ἡλίῳ κύκλον ἰόντας, τὴν δ’ ἐναντίαν εἰληχότας αὐτῷ δύναμιν· ὅθεν καταλαμβάνουσί τε καὶ καταλαμβάνονται κατὰ ταὐτὰ ὑπ’ ἀλλήλων ἥλιός
τε καὶ ὁ τοῦ Ἑρμοῦ καὶ ἑωσφόρος. Τὰ δ’ ἄλλα οἷ δὴ καὶ δι’ ἃς αἰτίας ἱδρύσατο, εἴ τις ἐπεξίοι πάσας, ὁ λόγος110 in vol. 1
55πάρεργος ὢν πλέον ἂν ἔργον ὧν ἕνεκα λέγεται παράσχοι. —(c. XI p. 39D) ἔστι δ’ ὅμως οὐδὲν ἧττον κατανοῆσαι δυνατόν, ὡς ὅ γε τέλειος ἀριθμὸς χρόνου τὸν τέλειον ἐνι‐ αυτὸν πληροῖ τότε, ὅταν ἁπασῶν τῶν ὀκτὼ περιόδων τὰ πρὸς ἄλληλα συμπερανθέντα τάχη σχῇ κεφαλὴν τῷ τοῦ
60ταὐτοῦ καὶ ὁμοίως ἰόντος ἀναμετρηθέντα κύκλῳ.

1

.

9

t

Περὶ Ἀφροδίτης οὐρανίας καὶ ἔρωτος 〈θείου〉.

1

.

9

.

1

 〈Εὐριπίδου (fr. 890 N.).〉 Τὴν Ἀφροδίτην οὐχ ὁρᾷς ὅση θεός; ἀλλ’ οὐδ’ ἂν εἴποις οὐδὲ μετρήσειας ἂν ὅση πέφυκε κἀφ’ ὅσον διέρχεται.
5Αὕτη τρέφει σὲ κἀμὲ καὶ πάντας βροτούς· τεκμήριον δέ, μὴ λόγῳ μόνον μάθῃς, ἔργῳ δὲ δείξω τὸ σθένος τὸ τῆς θεοῦ· ἐρᾷ μὲν ὄμβρου γαῖ’, ὅταν ξηρὸν πέδον ἄκαρπον αὐχμῷ νοτίδος ἐνδεῶς ἔχῃ·
10ἐρᾷ δ’ ὁ σεμνὸς οὐρανὸς πληρούμενος ὄμβρου πεσεῖν εἰς γαῖαν Ἀφροδίτης ὕπο. ὅταν δὲ συμμιχθῆτον εἰς ταὐτὸν δύο, τίκτουσιν ἡμῖν πάντα κἀκτρέφους’ ἅμα,
ὅθεν βρότειον ζῇ τε καὶ θάλλει γένος.111 in vol. 1

1

.

9

2a

 Εὐριπίδου Οἰδίποδι (fr. 551 N.). Ἑνὸς 〈δ’〉 ἔρωτος ὄντος οὐ μί’ ἡδονή· οἳ μὲν κακῶν ἐρῶσιν, οἳ δὲ τῶν καλῶν.

1

.

9

2b

 〈Εὐριπίδου Σθενεβοίᾳ (fr. 671 N.).〉 Ὁ δ’ εἰς τὸ σῶφρον ἐπ’ ἀρετήν τ’ ἄγων ἔρως ζηλωτὸς ἀνθρώποισιν· ὧν εἴην ἐγώ.

1

.

9

.

3

 Ἐκτῶν Βίωνος βουκολικῶν (c. XIV Herm., XVIII Ahr.). Μοίσας Ἔρως καλέοι, Μοῖσαι τὸν Ἔρωτα φέροιεν· μολπὰν ταὶ Μοῖσαί μοι ἀεὶ ποθέοντι διδοῖεν, τὰν γλυκερὰν μολπάν, τᾶς φάρμακον ἅδιον οὐδέν.

1

.

9

4a

 Εὐριπίδου Δίκτυϊ (fr. 342, 1. 2 N.). Φίλος γὰρ ἦν μοι καί μ’ Ἔρως εἷλέν ποτε οὐκ εἰς τὸ μῶρον, οὐδέ μ’ εἰς Κύπριν τρέπων.

1

.

9

4b

 〈Εὐριπίδου Θησεῖ (=Dict. fr. 342, 3—7 N.).〉 Ἀλλ’ ἔστι δή τις ἄλλος ἐν βροτοῖς Ἔρως ψυχῆς δικαίας σώφρονός τε κἀγαθῆς· καὶ χρῆν δὲ τοῖς βροτοῖσι τόνδ’ εἶναι νόμον,
5τῶν εὐσεβούντων οἵτινές τε σώφρονες ἐρᾶν, Κύπριν δὲ τὴν Διὸς χαίρειν ἐᾶν.

1

.

9

.

5

Ἡσιόδου (Theog. 116. 117. 120).
Ἤτοι μὲν πρώτιστα χάος γένετ’, αὐτὰρ ἔπειτα 〈γαῖ’ εὐρύστερνος, πάντων ἕδος ἀσφαλὲς αἰεί,〉 ἠδ’ Ἔρος, ὃς κάλλιστος ἐν ἀθανάτοισι θεοῖσι.112 in vol. 1

1

.

9

.

6

Παρμενίδου (v. 131 Karsten., p. 800 Stein.). Πρώτιστον μὲν Ἔρωτα θεῶν μητίσατο πάντων.

1

.

9

.

7

〈Incerti scriptoris.〉 Οὐχ ἡ ἀνάγκη μόνον καὶ τὸ δόγμα ἀγαθοὺς εἶναι ἐξορμᾷ, ἀλλὰ καὶ ὅπερ ἐξεργάζεται τὰ μέγιστα τῶν ἀν‐ θρωπίνων, ἔρως· οὗτος καὶ τὴν ἀρετὴν τελεσίδρομον
5εἶναι ποιεῖ.

1

.

9

.

8

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Φαίδρου (p. 245B. C). Ὥστε γε τοῦτο αὐτὸ μὴ φοβώμεθα, μηδέ τις ἡμᾶς λόγος θορυβείτω δεδιττόμενος, ὡς πρὸ τοῦ κεκινημένου τὸν σώφρονα δεῖ προαιρεῖσθαι φίλον· ἀλλὰ τόδε πρὸς
5ἐκείνῳ δείξας φερέσθω τὰ νικητήρια, ὡς οὐκ ἐπ’ ὠφελείᾳ ἔρως τῷ ἐρῶντι καὶ τῷ ἐρωμένῳ ἐκ θεῶν ἐπιπέμπεται. Ἡμῖν δὲ ἀποδεικτέον αὖ τοὐναντίον, ὡς ἐπ’ εὐτυχίᾳ παρὰ θεῶν ἡ τοιαύτη μανία δίδοται. ἡ δὲ δὴ ἀπόδειξις ἔσται δεινοῖς μὲν ἄπιστος, σοφοῖς δὲ πιστή.

1

.

9

.

9

 Ἐν ταὐτῷ (p. 265A. B). Ὃ μέντοι ἐζήτουν, ἔστιν αὐτὸ τοῦτο· μανίαν γάρ τινα ἐφήσαμεν εἶναι τὸν ἔρωτα. ἦ γάρ; —Ναί. —Μανίας δὲ εἴδη δύο· τὴν μὲν ὑπὸ νοσημάτων ἀνθρωπίνων, τὴν
5δὲ ὑπὸ θείας ἐξαλλαγῆς τῶν εἰωθότων νομίμων γιγνο‐
μένην. —Πάνυ γε. —Τῆς δὲ θείας τεττάρων θεῶν τέτ‐ ταρα μέρη διελόμενοι, μαντικὴν μὲν ἐπίπνοιαν Ἀπόλλωνος θέντες, Διονύσου δὲ τελεστικήν, Μουσῶν δ’ αὖ ποιητικήν, τετάρτην δὲ Ἀφροδίτης καὶ Ἔρωτος, ἐρωτικὴν μανίαν ἐφή‐113 in vol. 1
10σαμεν ἀρίστην εἶναι.

1

.

9

.

10

 Ἐν ταὐτῷ (p. 249D. E). Ἔστι δὴ οὖν δεῦρο ὁ πᾶς ἥκων λόγος περὶ τῆς τε‐ τάρτης μανίας, ἣν ὅταν τὸ τῇδέ τις ὁρῶν κάλλος, τοῦ ἀλη‐ θοῦς ἀναμιμνησκόμενος πτεροῦταί τε καὶ ἀναπτερούμενος
5προθυμούμενος ἀναπτέσθαι, ἀδυνατῶν δὲ ὄρνιθος δίκην βλέπων ἄνω, τῶν κάτω δὲ ἀμελῶν, αἰτίαν ἔχει ὡς μανι‐ κῶς διακείμενος· ὡς ἄρα αὕτη πασῶν τῶν ἐνθουσιάσεων ἀρίστη τε καὶ ἐξ ἀρίστων τῷ τε ἔχοντι καὶ τῷ κοινωνοῦντι αὐτῆς γίγνεται, καὶ ὅτι ταύτης μετέχων τῆς μανίας ὁ ἐρῶν
10τῶν καλῶν ἐραστὴς γίγνεται.

1

.

9

.

11

 〈Ἐν ταὐτῷ (p. 252B. C).〉 Τοῦτο δὲ τὸ πάθος, ὦ παῖ καλέ, πρὸς ὃν δή μοι ὁ λόγος, ἄνθρωποι μὲν Ἔρωτα ὀνομάζουσι, θεοὶ δὲ ὃ καλοῦσιν ἀκούσας εἰκότως διὰ νεότητα γελάσεις· λέγουσι
5δὲ οἶμαι τινὲς Ὁμηριδῶν ἐκ τῶν ἀποθέτων ἐπῶν δύο ἔπη εἰς τὸν Ἔρωτα, ὧν τὸ ἕτερον πάνυ ὑβριστικὸν καὶ οὐ σφόδρα τι ἔμμετρον, ὑμνοῦσι δὲ ὧδε·
τὸν δή τοι θνητοὶ μὲν Ἔρωτα καλοῦσι ποτηνόν,
ἀθάνατοι δὲ Πτέρωτα διὰ πτεροφύτορ’ ἀνάγκην.

1

.

9

.

12

 〈Τοῦ αὐτοῦ (Sympos. p. 178A—C).〉 Ἔφη Φαῖδρον ἀρξάμενον ἐνθένδε ποθὲν λέγειν, ὅτι
μέγας θεὸς εἴη ὁ Ἔρως καὶ θαυμαστὸς ἐν ἀνθρώποις τε καὶ θεοῖς, πολλαχῇ μὲν καὶ ἄλλῃ, οὐχ ἥκιστα δὲ κατὰ τὴν114 in vol. 1
5γένεσιν. Τὸ γὰρ ἐν τοῖς πρεσβύτατον εἶναι τῶν θεῶν τίμιον, ἦ δ’ ὅς· τεκμήριον δὲ τούτου· γοναὶ γὰρ Ἔρωτος οὔτ’ εἰσιν οὔτε λέγονται ὑπ’ οὐδενὸς οὔτε ἰδιώτου οὔτε ποιητοῦ, ἀλλὰ Ἡσίοδος πρῶτον μὲν χάος φησὶ γίγνεσθαι, μετὰ τὸ χάος δύο τούτω γενέσθαι, Γῆν τε καὶ Ἔρωτα.
10Ἡσιόδῳ δὲ καὶ Ἀκουσίλεως ξύμφησιν ἐν τοῖς πρεσβυτά‐ τοις εἶναι· πρεσβύτατός τε ὢν μεγίστων ἀγαθῶν ἡμῖν αἴτιός ἐστιν.

1

.

9

.

13

 Ἐν ταὐτῷ (p. 180D. E). Πάντες γὰρ ἴσμεν ὅτι οὐκ ἔστιν ἄνευ Ἔρωτος Ἀφρο‐ δίτη. Μιᾶς μὲν οὔσης εἷς ἂν ἦν Ἔρως· ἐπεὶ δὲ δύο ἐστόν, δύο ἀνάγκη καὶ Ἔρωτας εἶναι. Πῶς δ’ οὐ δύο τὰ θεά; ἡ
5μέν γέ που πρεσβυτέρα καὶ ἀμήτωρ Οὐρανοῦ θυγάτηρ, ἣν δὴ καὶ οὐρανίαν ἐπονομάζομεν, ἡ δὲ νεωτέρα Διὸς καὶ Διώνης, ἣν δὴ πάνδημον καλοῦμεν. ἀναγκαῖον δὴ καὶ Ἔρωτα τὸν μὲν τῇ ἑτέρᾳ ξυνεργὸν πάνδημον ὀρθῶς κα‐ λεῖσθαι, τὸν δὲ οὐράνιον.

1

.

9

.

14

 Ἐν ταὐτῷ (p. 185B. C). Οὕτω πᾶν πάντως γε καλὸν ἕνεκα ἀρετῆς χαρίζεσθαι. οὗτός ἐστιν ὁ τῆς οὐρανίας θεοῦ ἔρως καὶ οὐράνιος καὶ πολλοῦ ἄξιος καὶ πόλει καὶ ἰδιώταις, πολλὴν ἐπιμέλειαν
5ἀναγκάζων ποιεῖσθαι πρὸς ἀρετὴν τόν τε ἐρῶντα αὐτὸν αὑτοῦ καὶ τὸν ἐρώμενον· οἱ δ’ ἕτεροι πάντες τῆς ἑτέρας,
τῆς πανδήμου.115 in vol. 1

1

.

9

.

15

 Ἐν ταὐτῷ (p. 186A. B). Τὸ μὲν γὰρ διπλοῦν εἶναι τὸν Ἔρωτα δοκεῖ μοι καλῶς διελέσθαι· ὅτι δὲ οὐ μόνον ἐστὶν ἐπὶ ταῖς ψυχαῖς τῶν ἀνθρώπων πρὸς τοὺς καλούς, ἀλλὰ καὶ πρὸς ἄλλα πολλὰ
5καὶ ἐν τοῖς ἄλλοις, τοῖς τε σώμασι τῶν πάντων ζῴων καὶ τοῖς ἐν τῇ γῇ φυομένοις καὶ ὡς ἔπος εἰπεῖν ἐν πᾶσι τοῖς οὖσι, καθεωρακέναι μοι δοκῶ ἐκ τῆς ἰατρικῆς, τῆς ἡμετέρας τέχνης, ὡς μέγας καὶ θαυμαστὸς καὶ ἐπὶ πᾶν ὁ θεὸς τείνει καὶ κατὰ τἀνθρώπινα καὶ κατὰ τὰ θεῖα πράγματα·
10ἄρξομαι δὲ ἀπὸ τῆς ἰατρικῆς λέγων, ἵνα πρεσβεύωμεν τὴν τέχνην. Ἡ γὰρ φύσις τῶν σωμάτων τὸν διπλοῦν ἔρωτα τοῦτον ἔχει· τὸ γὰρ ὑγιὲς τοῦ σώματος καὶ τὸ νοσοῦν ὁμολογοῦμεν ὡς ἕτερόν τε καὶ ἀνόμοιόν ἐστι, τὸ δὲ ἀνό‐ μοιον ἀνομοίων ἐπιθυμεῖ καὶ ἐρᾷ. Ἄλλος μὲν οὖν ὁ ἐπὶ
15τῷ ὑγιεινῷ ἔρως, ἄλλος δὲ ὁ ἐπὶ τῷ νοσώδει.

1

.

9

.

16

 Ἐν ταὐτῷ (p. 188A—D). Ἐπεὶ καὶ ἡ τῶν ὡρῶν τοῦ ἐνιαυτοῦ ξύστασις μεστή ἐστιν ἀμφοτέρων τούτων, καὶ ἐπειδὰν μὲν πρὸς ἄλληλα τοῦ κοσμίου τύχῃ ἔρωτος, ἃ νῦν δὴ λέγω, τά τε θερμὰ
5καὶ τὰ ψυχρὰ καὶ τὰ ξηρὰ καὶ ὑγρὰ καὶ ἁρμονίαν καὶ κρᾶσιν λάβῃ σώφρονα, ἥκει φέροντα εὐετηρίαν τε καὶ ὑγί‐ ειαν ἀνθρώποις καὶ τοῖς ἄλλοις ζῴοις τε καὶ φυτοῖς, καὶ οὐδὲν ἠδίκησεν· ὅταν δὲ ὁ μετὰ τῆς ὕβρεως ἔρως ἐγκρα‐ τέστερος καὶ περὶ τὰς τοῦ ἐνιαυτοῦ ὥρας γένηται, διέ‐
10φθειρέ τε πολλὰ καὶ ἠδίκησεν. οἵ τε γὰρ λοιμοὶ φιλοῦσι γίγνεσθαι ἐκ τῶν τοιούτων καὶ ἄλλα ἀνόμοια καὶ πολλὰ νοσήματα καὶ τοῖς θηρίοις καὶ τοῖς φυτοῖς. καὶ γὰρ πάχναι καὶ χάλαζαι καὶ ἐρυσῖβαι ἐκ πλεονεξίας καὶ ἀκο‐
σμίας περὶ ἄλληλα τῶν τοιούτων γίγνεται ἐρωτικῶν, ὧν116 in vol. 1
15ἐπιστήμη περὶ ἄστρων τε φορὰς καὶ ἐνιαυτῶν ὥρας ἀστρο‐ νομία καλεῖται. Ἔτι τοίνυν καὶ αἱ θυσίαι πᾶσαι καὶ οἷς μαντικὴ ἐπιστατεῖ τέχνη, ταῦτα δ’ ἐστὶν ἡ περὶ θεούς τε καὶ ἀνθρώπους πρὸς ἀλλήλους κοινωνία, οὐ περὶ ἄλλο τί ἐστιν ἢ περὶ ἔρωτος φυλακήν τε καὶ ἴασιν. Πᾶσα γὰρ
20ἀσέβεια φιλεῖ γίγνεσθαι, ἐὰν μή τις τῷ κοσμίῳ ἔρωτι χαρίζηται μηδὲ τιμᾷ τε αὐτὸν καὶ πρεσβεύῃ ἐν παντὶ ἔργῳ, ἀλλὰ τὸν ἕτερον, καὶ περὶ γονέας καὶ ζῶντας καὶ τε‐ τελευτηκότας, καὶ περὶ θεούς· ἃ δὴ προτέτακται τῇ μαν‐ τικῇ ἐπισκοπεῖν τοὺς ἐρῶντας καὶ ἰατρεύειν· καὶ ἔστιν
25αὖ ἡ μαντικὴ φιλίας θεῶν καὶ ἀνθρώπων δημιουργὸς τῷ ἐπίστασθαι τὰ κατ’ ἀνθρώπους ἐρωτικά, ὅσα τείνει πρὸς θέμιν καὶ εὐσέβειαν. Οὕτω πολλὴν καὶ μεγάλην, μᾶλλον δὲ πᾶσαν δύναμιν ἔχει ξυλλήβδην μὲν ὁ πᾶς ἔρως· ὁ δὲ περὶ τἀγαθὰ μετὰ σωφροσύνης καὶ δικαιοσύνης ἀποτελού‐
30μενος καὶ παρ’ ἡμῖν καὶ παρὰ θεοῖς, οὗτος τὴν μεγίστην δύναμιν ἔχει καὶ πᾶσαν ἡμῖν εὐδαιμονίαν παρασκευάζει καὶ ἀλλήλοις δυναμένους ὁμιλεῖν καὶ φίλους εἶναι καὶ τοῖς κρείττοσιν ἡμῶν θεοῖς.

1

.

9

.

17

 Ἐν ταὐτῷ (p. 202C—203A). Εὐδαίμονας λέγεις οὐ τοὺς τἀγαθὰ καὶ καλὰ κεκτη‐ μένους; —Πάνυ γε. —Ἀλλὰ μὴν ἔρωτά γε ὡμολόγηκας δι’ ἔνδειαν τῶν καλῶν καὶ τῶν ἀγαθῶν ἐπιθυμεῖν αὐτῶν
5τούτων ὧν ἐνδεής ἐστι; —Ὡμολόγηκα γάρ. —Πῶς ἂν οὖν θεὸς εἴη ὅ γε τῶν καλῶν καὶ ἀγαθῶν ἄμοιρος; —Οὐδαμῶς, ὥς γ’ ἔοικεν. —Ὁρᾷς οὖν, ἔφη, ὅτι καὶ σὺ Ἔρωτα οὐ θεὸν νο‐ μίζεις; —Τί οὖν ἄν, ἔφην, ὁ Ἔρως εἴη; θνητός; —Ἥκιστά γε. —Ἀλλὰ τί μήν; —Ὥσπερ τὰ πρότερα ἔφην, μεταξὺ θνη‐
10τοῦ καὶ ἀθανάτου. —Τί οὖν, ὦ Διοτίμα; —Δαίμων μέγας, ὦ Σώκρατες· καὶ γὰρ πᾶν τὸ δαιμόνιον μεταξύ ἐστι θεοῦ καὶ θνητοῦ. —Τίνα, ἦν δ’ ἐγώ, δύναμιν ἔχον; —Ἑρμηνεῦον καὶ διαπορθμεῦον θεοῖς τε τὰ παρ’ ἀνθρώπων καὶ ἀν‐ θρώποις τὰ παρὰ θεῶν, τῶν μὲν τὰς δεήσεις καὶ θυσίας,117 in vol. 1
15τῶν δὲ τὰς ἐπιτάξεις τε καὶ ἀμοιβὰς τῶν θυσιῶν· ἐν μέ‐ σῳ δ’ ὂν ἀμφοτέρων συμπληροῖ, ὥστε τὸ πᾶν αὐτὸ αὑτῷ συνδεδέσθαι. Διὰ τούτου καὶ ἡ μαντικὴ πᾶσα χωρεῖ καὶ ἡ τῶν ἱερῶν τέχνη τῶν τε περὶ τὰς θυσίας καὶ τὰς τελε‐ τὰς καὶ τὰς ἐπῳδὰς καὶ τὴν μαντείαν πᾶσαν καὶ γοητείαν.
20Θεὸς δὲ ἀνθρώπῳ οὐ μίγνυται· ἀλλὰ διὰ τούτου πᾶσά ἐστιν ἡ ὁμιλία καὶ ἡ διάλεκτος θεοῖς πρὸς 〈ἀνθρώπους καὶ πρὸς θεοὺσ〉 ἀνθρώποις καὶ ἐγρηγορόσι καὶ καθεύ‐ δουσι. Καὶ ὁ μὲν περὶ τὰ τοιαῦτα σφοδρὸς δαιμόνιος ἀνήρ, ὁ δὲ ἄλλο τι σοφὸς ἢ περὶ τέχνας ἢ περὶ χειρουρ‐
25γίας τινὰς βάναυσος. Οὗτοι δὴ οἱ δαίμονες πολλοί τε καὶ παντοδαποί εἰσιν, εἷς δὲ τούτων καὶ ὁ Ἔρως.

1

.

10

t

Περὶ ἀρχῶν καὶ στοιχείων τοῦ παντός.

1

.

10

.

1

 Ἡσιόδου Θεογονίας (116—119). Ἤτοι μὲν πρώτιστα χάος γένετ’, αὐτὰρ ἔπειτα Γαῖ’ εὐρύστερνος, πάντων ἕδος ἀσφαλὲς αἰεὶ ἀθανάτων, οἳ ἔχουσι κάρη νιφόεντος Ὀλύμπου
5Τάρταρά τ’ ἠερόεντα μυχῷ χθονὸς εὐρυοδείης.118 in vol. 1

1

.

10

.

2

Ὁμήρου (Ξ 246). Ὠκεανός θ’ ὅσπερ γένεσις πάντεσσι τέτυκται.

1

.

10

.

3

 Ὀρφέως (fr. VI 17. 18 ed. Hermann.). Ἓν 〈δὲ〉 δέμας βασίλειον, ἐν ᾧ τάδε πάντα κυκλεῖται, πῦρ 〈καὶ〉 ὕδωρ καὶ γαῖα καὶ αἰθήρ, νύξ τε καὶ ἦμαρ.

1

.

10

.

4

〈Ὁμήρου (Ξ 201).〉 Ὠκεανόν τε θεῶν γένεσιν καὶ μητέρα Τηθύν.

1

.

10

.

5

 Λίνου ἐκ τῶν Περὶ φύσεως κόσμου. Ὧς κατ’ ἔριν συνάπαντα κυβερνᾶται διὰ παντός· ἐκ παντὸς δὲ τὰ πάντα καὶ ἐκ πάντων τόπαν ἐστί. Πάντα δ’ ἕν ἐστιν, ἕκαστον ὅλου μέρος, ἐν δ’ ἑνὶ πάντα,
5ἐκ γὰρ ἑνός ποτ’ ἐόντος ὅλου τάδε πάντ’ ἐγένοντο· ἐκ πάντων δέ ποτ’ αὖθις ἓν ἔσσεται ἐν χρόνου αἴσῃ, αἰὲν ἓν ὂν καὶ πολλά· καὶ οὐ κατὰ ταὐτὸν ἀθρῆσαι πολλάκις [δ’] ἔσται ταὐτά· καὶ οὔποτε πεῖρας ἔπεισιν αἰεὶ πείρατ’ ἔχων· πήιον γένος ἔλλαχε ταὐτόν.
10ὧδε γὰρ ἀθάνατος θάνατος περὶ πάντα καλύπτει
θνητὸς ἐὼν καὶ πᾶν θνήσκει φθαρτόν, τὸ δ’ ὑπάρχον φαντασίαις τ’ ἀλλοιοτρόποις καὶ σχήμασι μορφῆς ἀλλάξει τρόπον, 〈ὡσ〉 ἀποκρύπτεμεν ὄψιν ἁπάντων, ἄφθορον ἔσσετ’ ἐόν τ’ αἰεί, καθὸ τῇδε τέτυκται.119 in vol. 1

1

.

10

.

6

 〈Πλουτάρχου.〉 Ὅμηρος δὲ σημαίνει τὴν ἀνάλυσιν εἰς τὰ γεννητικὰ στοιχεῖα τοῦ παντὸς λέγων (Η 99)· Ἀλλ’ ὑμεῖς μὲν πάντες ὕδωρ καὶ γαῖα γένοισθε.

1

.

10

.

7

Ἡρακλείτου. Ἐκ πυρὸς γὰρ τὰ πάντα καὶ εἰς πῦρ πάντα τελευτᾷ.

1

.

10

.

8

 Ὀρφεύς (fr. XIV Herm.). Ὠκεανὸς πρῶτος καλλίρροος ἦρξε γάμοιο, ὅς ῥα κασιγνήτην ὁμομήτορα Τηθὺν ὄπυιεν.

1

.

10

.

9

 Ἡσίοδος Θεογονίᾳ (126—128). Γαῖα δέ τοι πρῶτον μὲν ἐγείνατο ἶσον ἑαυτῇ οὐρανὸν ἀστερόενθ’, ἵνα μιν περὶ πάντα καλύπτοι, ὄφρ’ εἴη μακάρεσσι θεοῖς ἕδος ἀσφαλὲς αἰεί.

1

.

10

.

10

Φιλήμονος (fr. inc. 2, Com. IV p. 31).
〈Ὃν〉 οὐδὲ εἷς λέληθεν οὐδὲ ἓν ποιῶν, οὐδ’ αὖ ποιήσων, οὐδὲ πεποιηκὼς πάλαι, οὔτε θεὸς οὔτ’ ἄνθρωπος, οὗτος εἰμ’ ἐγὼ120 in vol. 1
5Ἀήρ, ὃν ἄν τις ὀνομάσειε καὶ Δία. Ἐγὼ δ’, ὃ θεοῦ ’στιν ἔργον, εἰμὶ πανταχοῦ, ἐνταῦθ’ ἐν Ἀθήναις, ἐν Πάτραις, ἐν Σικελίᾳ, ἐν ταῖς πόλεσι πάσαισιν, ἐν ταῖς οἰκίαις πάσαις, ἐν ὑμῖν πᾶσιν· οὐκ ἔστιν τόπος
10οὗ μή ’στιν ἀήρ· ὁ δὲ παρὼν ἁπανταχοῦ πάντ’ ἐξ ἀνάγκης οἶδε [πανταχοῦ παρών].

1

.

10

11a

 〈Ἐμπεδοκλέους (v. 33—35. 175 Stein.).〉 Τέσσαρα τῶν πάντων ῥιζώματα πρῶτον ἄκουε· Ζεὺς ἀργής, Ἥρη τε φερέσβιος, ἠδ’ Ἀϊδωνεύς, Νῆστίς θ’, ἣ δακρύοις τέγγει, κρούνωμα βρότειον.
5τῶν δὲ συνερχομένων ἐξ ἔσχατον ἵστατο νεῖκος.

1

.

10

11b

 〈Πλουτάρχου.〉 Ἐμπεδοκλῆς Δία μὲν λέγει τὴν ζέσιν 〈καὶ〉 τὸν αἰθέρα, Ἥρην δὲ φερέσβιον τὴν γῆν· ἀέρα δὲ τὸν Ἀιδωνέα, ἐπειδὴ φῶς οἰκεῖον οὐκ ἔχει, ἀλλὰ ὑπὸ ἡλίου καὶ σελήνης καὶ
5ἄστρων καταλάμπεται· Νῆστιν δὲ καὶ ‘κρούνωμα βρότειον‘ τὸ σπέρμα καὶ τὸ ὕδωρ. Ἐκ τεσσάρων οὖν στοιχείων τὸ πᾶν, τῆς τούτων φύσεως ἐξ ἐναντίων συνεστώσης, ξηρό‐ τητός τε καὶ ὑγρότητος καὶ θερμότητος καὶ ψυχρότητος, ὑπὸ τῆς πρὸς ἄλληλα ἀναλογίας καὶ κράσεως ἐναπεργα‐
10ζομένης τὸ πᾶν καὶ μεταβολὰς μὲν μερικὰς ὑπομενούσης, τοῦ δὲ παντὸς λύσιν μὴ ἐπιδεχομένης. Λέγει γὰρ οὕτως (67. 68 Stein.)·
Ἄλλοτε μὲν φιλότητι συνερχόμεν’ εἰς ἓν ἅπαντα,
ἄλλοτε δ’ αὖ δίχ’ ἕκαστα φορεύμενα νείκεος ἔχθει.		121 in vol. 1
15Ὅμηρος δὲ τὴν φιλίαν καὶ τὸ νεῖκος τῶν τοῦ παντὸς με‐ ρῶν ἐν τούτοις αἰνίσσεται (Ξ 201—203), ἐν οἷς φησιν ἡ Ἥρα·
Εἶμι γὰρ ὀψομένη πολυφόρβου πείρατα γαίης,
ὠκεανόν τε θεῶν γένεσιν καὶ μητέρα Τηθύν·
20τοὺς εἶμ’ ὀψομένη καί σφ’ ἄκριτα νείκεα λύσω.

1

.

10

.

12

〈Aetii plac. (I 3 p. 276—282; 288 Diels.).〉 Θαλῆς ὁ Μιλήσιος ἀρχὴν τῶν ὄντων ἀπεφήνατο τὸ ὕδωρ, ἐξ ὕδατος γάρ φησι πάντα εἶναι καὶ εἰς ὕδωρ πάντα ἀναλύεσθαι. Στοχάζεται δὲ πρῶτον ἐκ τούτου, ὅτι
5πάντων τῶν ζῴων ἡ γονὴ ἀρχή ἐστιν, ὑγρὰ οὖσα. οὕτως εἰκὸς καὶ τὰ πάντα ἐξ ὑγροῦ τὴν ἀρχὴν ἔχειν. Δεύτερον, 〈ὅτι〉 πάντα φυτὰ ὑγρῷ τρέφεται καὶ καρποφορεῖ, ἀμοι‐ ροῦντα δὲ ξηραίνεται. Τρίτον, ὅτι καὶ αὐτὸ τὸ πῦρ τὸ τοῦ ἡλίου καὶ τῶν ἄστρων ταῖς τῶν ὑδάτων ἀναθυμιάσεσι
10τρέφεται καὶ αὐτὸς ὁ κόσμος. Ἀναξίμανδρος δὲ Πραξιάδου Μιλήσιος φησὶ τῶν ὄντων 〈τὴν〉 ἀρχὴν εἶναι τὸ ἄπειρον· ἐκ γὰρ τούτου πάντα
γίγνεσθαι καὶ εἰς τοῦτο πάντα φθείρεσθαι. Διὸ καὶ γεν‐ νᾶσθαι ἀπείρους κόσμους καὶ πάλιν φθείρεσθαι εἰς τὸ122 in vol. 1
15ἐξ οὗ γίγνονται. Λέγει γοῦν διότι ἀπέραντόν ἐστιν, ἵνα μηδὲν ἐλλείπῃ 〈ἡ〉 γένεσις ἡ ὑφισταμένη. Ἁμαρτάνει δὲ μὴ λέγων τί ἐστι τὸ ἄπειρον. Τὸ δ’ ἄπειρον οὐδὲν ἄλλο ἢ ὕλη ἐστίν· οὐ δύναται δ’ ἡ ὕλη εἶναι ἐνέργεια, ἐὰν μὴ τὸ ποιοῦν ὑποκέηται.
20 Ξενοκράτης συνεστάναι τὸ πᾶν ἐκ τοῦ ἑνὸς καὶ τοῦ ἀενάου, ἀέναον τὴν ὕλην αἰνιττόμενος διὰ τοῦ πλήθους. Ξενοφάνης ἀρχὴν τῶν πάντων εἶναι τὴν γῆν· γρά‐ φει γὰρ ἐν τῷ Περὶ φύσεως (fr. 8 Mullach.).
Ἐκ γαίης γὰρ πάντα καὶ εἰς γῆν πάντα τελευτᾷ.
25 Ἀναξιμένης Εὐρυστράτου Μιλήσιος ἀρχὴν τῶν ὄντων ἀέρα ἀπεφήνατο, ἐκ γὰρ τούτου πάντα γίγνεσθαι καὶ εἰς αὐτὸν πάλιν ἀναλύεσθαι. Οἷον ἡ ψυχή, φησίν, ἡ ἡμετέρα, ἀὴρ οὖσα, συγκρατεῖ ἡμᾶς, καὶ ὅλον τὸν κόσμον πνεῦμα καὶ ἀὴρ περιέχει. Λέγεται δὲ συνωνύμως ἀὴρ
30καὶ πνεῦμα. Ἁμαρτάνει δὲ ἐξ ἁπλοῦ καὶ μονοειδοῦς ἀέρος καὶ πνεύματος δοκῶν συνεστάναι τὰ ζῷα· ἀδύνατον γὰρ ἀρχὴν μίαν τὴν ὕλην τῶν ὄντων ὑποστῆναι, ἀλλὰ καὶ τὸ ποιοῦν αἴτιον χρὴ ὑποτιθέναι· οἷον ἄργυρος οὐκ ἀρκεῖ πρὸς τὸ ἔκπωμα γενέσθαι, ἐὰν μὴ τὸ ποιοῦν ᾖ, τουτέστιν
35ὁ ἀργυροκόπος. Ἀναξαγόρας Ἡγησιβούλου ὁ Κλαζομένιος ἀρχὰς
τῶν ὄντων τὰς ὁμοιομερείας ἀπεφήνατο. Τροφὴν γοῦν προσφερόμεθα μονοειδῆ ἄρτον καὶ ὕδωρ· καὶ ἐκ ταύτης τρέφεται φλέψ, ἀρτηρία, σάρξ, νεῦρα, ὀστᾶ καὶ τὰ λοιπὰ123 in vol. 1
40μόρια. Τούτων οὖν γιγνομένων ὁμολογητέον, ὅτι ἐν τῇ τροφῇ τῇ προσφερομένῃ πάντα ἐστὶ τὰ ὄντα καὶ ἐκ τῶν ὄντων πάντα αὔξεται. ἐν ταύτῃ οὖν ἐστι λόγῳ θεωρητὰ μόρια· 〈καὶ ἀπὸ τοῦ ὅμοια〉 τὰ μέρη εἶναι ἐν τῇ τροφῇ τοῖς γεννωμένοις ὁμοιομερείας αὐτὰ ἐκάλεσε καὶ ἀρχὰς
45τῶν ὄντων. Καὶ τὰς μὲν ὁμοιομερείας ὕλην, τὸ δὲ ποιοῦν αἴτιον νοῦν, τὸν πάντα διαταξάμενον. Ἀρχέλαος ἀέρα ἄπειρον καὶ τὴν περὶ αὐτὸν πυκνό‐ τητα καὶ μάνωσιν. τούτων δὲ τὸ μὲν εἶναι πῦρ, τὸ δ’ ὕδωρ.

1

.

10

.

12

(50)

 Οὗτοι μὲν οὖν ἐφεξῆς ἀλλήλοις ταῖς διαδοχαῖς γενό‐ μενοι τὴν Ἰωνικὴν ἐκπληροῦσι φιλοσοφίαν, οὕτω προσαγο‐ ρευθεῖσαν, διότι Μιλήσιος αὐτῆς κατῆρξεν ἀνήρ, ὁ Θαλῆς ἀπὸ τῆς τῶν Ἰώνων μητροπόλεως. Φιλόλαος ὁ Πυθαγόρειος τὸ πέρας καὶ τὸ ἄπειρον.
55Στράτων στοιχεῖα 〈θερμὸν〉 καὶ ψυχρόν. Πυθαγόρας Μνησάρχου Σάμιος, πρῶτος φιλοσο‐
φίαν τούτῳ τῷ ῥήματι προσαγορεύσας, ἀρχὰς τοὺς ἀρι‐ θμοὺς καὶ τὰς συμμετρίας τὰς ἐν τούτοις. ἅς τινας ἁρμο‐ νίας καλεῖ· τὰ 〈δ’〉 ἐξ ἀμφοτέρων σύνθετα στοιχεῖα·124 in vol. 1
60πάλιν δὲ τὴν μονάδα καὶ τὴν ἀόριστον δυάδα ἐν ταῖς ἀρχαῖς. Σπεύδει δὲ αὐτῷ τῶν ἀρχῶν ἣ μὲν ἐπὶ τὸ ποι‐ ητικὸν αἴτιον καὶ εἰδικόν, ὅπερ ἐστὶ νοῦς, ὁ θεός· ἣ δὲ ἐπὶ τὸ παθητικόν τε καὶ ὑλικόν, ὅπερ ἐστὶν ὁ ὁρατὸς κόσμος. Εἶναι δὲ τὴν φύσιν 〈τοῦ ἀριθμοῦ〉 δεκάδα· μέχρι
65γὰρ τῶν δέκα πάντες ἀριθμοῦσιν, ἐφ’ ἃ ἐλθόντες πάλιν ἀναποδίζουσιν ἐπὶ τὴν μονάδα. Καὶ τῶν δέκα πάλιν, φησίν, ἡ δύναμίς ἐστιν ἐν τοῖς τέτταρσιν· ἐκ γὰρ τῆς τετράδος καὶ τῶν αὐτῆς μερῶν ἀναπληροῦται· ἐὰν δὲ ὑπερβάλῃ 〈τισ〉 τὸν τῆς τετράδος, καὶ τῶν δέκα ὑπερεκπε‐
70σεῖται. Διὸ καὶ ἐπεφθέγγοντο οἱ Πυθαγόρειοι, ὡς μεγί‐ στου 〈ὅρκου〉 ὄντος τῆς τετράδος,
Οὐ μὰ τὸν ἁμετέρᾳ κεφαλᾷ παραδόντα τετρακτύν,
παγὰν ἀενάου φύσιος ῥίζωμά τ’ ἔχουσαν.

1

.

10

.

13

 Θεανοῦς ἐκ τοῦ Περὶ εὐσεβείας (fr. 1 Mullach., fr. ph. Gr. II p. 115). Καὶ συχνοὺς μὲν Ἑλλήνων πέπυσμαι νομίσαι φάναι
Πυθαγόραν ἐξ ἀριθμοῦ πάντα φύεσθαι. Οὗτος δὲ ὁ λό‐125 in vol. 1
5γος ἀπορησίας ἔχεται, πῶς ἃ μηδὲ ἔστιν ἐπινοεῖται καὶ γεννᾶν. ὃ δὲ οὐκ ἐξ ἀριθμοῦ, κατὰ δὲ ἀριθμὸν ἔλεγε πάντα γίγνεσθαι, ὅτι ἐν ἀριθμῷ τάξις πρώτη, ἧς μετου‐ σίᾳ κἀν τοῖς ἀριθμητοῖς πρῶτόν τι καὶ δεύτερον καὶ τἄλλα ἑπομένως τέτακται.

1

.

10

.

14

〈Aetii plac. (I 3 p. 283—286 Diels.).〉 Ἡράκλειτος καὶ Ἵππασος ἀρχὴν τῶν ἁπάντων τὸ πῦρ. Πρῶτον μὲν γὰρ τὸ παχυμερέστερον αὐτοῦ εἰς αὑτὸ συστελλόμενον 〈γῆ〉 γίγνεται, ἔπειτα ἀναχαλωμένην
5τὴν γῆν ὑπὸ τοῦ πυρὸς χύσει ὕδωρ ἀποτελεῖσθαι, ἀναθυ‐ μιώμενον δὲ ἀέρα γίγνεσθαι. Πάλιν δὲ τὸν κόσμον καὶ τὰ σώματα πάντα ὑπὸ τοῦ πυρὸς ἀναλοῦσθαι ἐν τῇ ἐκ‐ πυρώσει. Μητρόδωρος Θεοκρίτου Χῖος τὰ ἀδιαίρετα καὶ τὸ
10κενόν. Διογένης δὲ ὁ Ἀπολλωνιάτης ἀέρα ἄπειρον. Ζήνων Μνασέου Κιτιεὺς ἀρχὰς τὸν θεὸν καὶ τὴν ὕλην, στοιχεῖα δὲ τέσσαρα. Λεύκιππος Μιλήσιος ἀρχὰς καὶ στοιχεῖα τὸ πλῆ‐
15ρες καὶ τὸ κενόν. Δημόκριτος τὰ ναστὰ καὶ κενόν.
Ἐπίκουρος ἀρχὰς εἶναι τῶν ὄντων σώματα λόγῳ θεωρητά, ἀμέτοχα κενοῦ, ἀγένητα, ἀδιάφθαρτα οὔτε θραυ‐ σθῆναι δυνάμενα οὔτε ἀλλοιωθῆναι. Εἴρηται δὲ ἄτομος126 in vol. 1
20οὐχ ὅτι ἐστὶν ἐλαχίστη, ἀλλ’ ὅτι οὐ δύναται τμηθῆναι, ἀπαθὴς οὖσα καὶ ἀμέτοχος κενοῦ.

1

.

10

.

15

 Ἑρμοῦ (p. 27 Patrit., p. 39 Parthey.). Ἡ γὰρ μονάς, οὖσα πάντων ἀρχὴ καὶ ῥίζα, ἐν πᾶσίν ἐστιν ὡς ἂν ῥίζα καὶ ἀρχή, ἄνευ δὲ ἀρχῆς οὐδέν· ἀρχὴ δὲ ἐξ οὐδενός, ἀλλ’ ἐξ αὑτῆς, εἴ γε ἀρχή ἐστι τῶν ἑτέρων. [μο‐
5νὰς] οὖσα οὖν ἀρχὴ πάντα ἀριθμὸν ἐμπεριέχει, ὑπὸ μηδε‐ νὸς ἐμπεριεχομένη· καὶ πάντα ἀριθμὸν γεννᾷ, ὑπὸ μηδενὸς γεννωμένη ἑτέρου ἀριθμοῦ. Πᾶν δὲ τὸ γεννώμενον ἀτελὲς καὶ διαιρετὸν καὶ αὐξητὸν καὶ μειωτόν· τῷ δὲ τελείῳ οὐδὲν τούτων γίγνεται. Αὕτη οὖν, ὦ Τάτ, κατὰ τὸ δυνατόν σοι
10ὑπογέγραπται τοῦ θεοῦ εἰκών.

1

.

10

16a

〈Aetii plac. (I 3 p. 285—289 Diels.).〉 Ἔκφαντος Συρακούσιος, εἷς τῶν Πυθαγορείων, πάν‐ των τὰ ἀδιαίρετα σώματα καὶ τὸ κενόν. Τὰς γὰρ Πυθα‐ γορικὰς μονάδας οὗτος πρῶτος ἀπεφήνατο σωματικάς.
5Πλάτων Ἀρίστωνος τρεῖς ἀρχάς, τὸν θεόν, τὴν
ὕλην, τὴν ἰδέαν· ὑφ’ οὗ, ἐξ οὗ, πρὸς ὅ. Ὁ δὲ θεὸς νοῦς ἐστι τοῦ κόσμου, ἡ δὲ ὕλη τὸ ὑποκείμενον γενέσει καὶ φθορᾷ, ἰδέα δὲ οὐσία ἀσώματος ἐν τοῖς νοήμασι καὶ ταῖς φαντασίαις τοῦ θεοῦ.127 in vol. 1
10 Ἀριστοτέλης Νικομάχου Σταγειρίτης ἀρχὰς μὲν εἶδος, ὕλην, στέρησιν· στοιχεῖα δὲ τέσσαρα, πέμπτον δέ τι σῶμα τὸ αἰθέριον, ἀμετάβλητον· στοιχεῖα δὲ τῶν γενη‐ τῶν κατὰ μὲν τὰς δυνάμεις θερμόν, ψυχρόν, ὑγρόν, ξηρόν, κατὰ δὲ τὰς οὐσίας, ἐν αἷς καὶ περὶ ἃς ὑπάρχουσιν αὗται,
15τὰ τέσσαρα. Διόδωρος ἐπίκλην Κρόνος τὰ ἀμερῆ σώματα ἄπει‐ ρα, τὰ δ’ αὐτὰ λεγόμενα καὶ ἐλάχιστα· ἄπειρα μὲν κατ’ ἀριθμόν. ὡρισμένα δὲ κατὰ μέγεθος.

1

.

10

16b

〈Aetii (I 2 p. 275 Diels.) et Platonis (Tim. p. 30A).〉 Οἱ μὲν οὖν περὶ Ἀριστοτέλην καὶ Πλάτωνα διαφέρειν ἡγοῦνται ἀρχὴν καὶ στοιχεῖα. Θαλῆς δ’ ὁ Μιλήσιος ταὐτὸν νομίζει ἀρχὴν καὶ στοι‐
5χεῖα. 〈Πλεῖστον δὲ ὅσον διαφέρει ἀλλήλων. Τὰ μὲν γὰρ στοιχεῖά〉 ἐστι σύνθετα, τὰς δὲ ἀρχάς φαμεν εἶναι οὔτε συνθέτους οὔτε ἀποτελέσματα· οἷον στοιχεῖα μὲν καλοῦμεν γῆν, ὕδωρ, ἀέρα, πῦρ· ἀρχὰς δὲ λέγομεν διὰ τὸ οὐδὲν ἔχειν πρότερον ἐξ οὗ γεννᾶται, ἐπεὶ οὐκ ἔσται ἀρχή, ἀλλ’ ἐκεῖνο
10ἐξ οὗ γεννᾶται. Τῆς δὲ γῆς καὶ τοῦ ὕδατος ἔστι τινὰ πρότερον ἐξ ὧν γέγονεν, ὕλη ἄμορφος καὶ ἀνείδεος. Λέγει γοῦν ἐν Τιμαίῳ (p. 30A)· „βουληθεὶς γὰρ ὁ θεὸς ἀγαθὰ μὲν πάντα, φλαῦρον δὲ μηδὲν εἶναι κατὰ δύναμιν, οὕτω δὴ πᾶν ὅσον ἦν ὁρατὸν παραλαβὼν οὐχ
15ἡσυχίαν ἄγον, ἀλλὰ κινούμενον πλημμελῶς καὶ ἀτάκτως,
εἰς τάξιν αὐτὸ ἤγαγεν ἐκ τῆς ἀταξίασ“.128 in vol. 1

1

.

10

16c

〈Arii Didymi (fr. phys. 21 p. 458 Diels.).〉 Χρυσίππου. Περὶ δὲ τῶν ἐκ τῆς οὐσίας στοιχείων τοιαῦτά τινα ἀποφαίνεται, τῷ τῆς αἱρέσεως ἡγεμόνι Ζή‐ νωνι κατακολουθῶν, τέτταρα λέγων εἶναι στοιχεῖα 〈πῦρ,
5ἀέρα, ὕδωρ, γῆν, ἐξ ὧν συνίστασθαι πάντα καὶ ζῷα〉 καὶ φυτὰ καὶ τὸν ὅλον κόσμον καὶ τὰ ἐν αὐτᾷ περιεχόμενα καὶ εἰς ταῦτα διαλύεσθαι. τὸ δὲ 〈πῦρ καὶ〉 κατ’ ἐξοχὴν στοιχεῖον λέγεσθαι διὰ τὸ ἐξ αὐτοῦ πρώτου τὰ λοιπὰ συνίστασθαι κατὰ μεταβολὴν καὶ εἰς αὐτὸ ἔσχατον πάντα
10χεόμενα διαλύεσθαι, τοῦτο δὲ μὴ ἐπιδέχεσθαι τὴν εἰς ἄλλο χύσιν ἢ ἀνάλυσιν· [συνίστασθαι δὲ ἐξ αὐτοῦ τὰ λοιπὰ καὶ χεόμενα εἰς τοῦτο ἔσχατον τελευτᾶν· παρὸ καὶ στοιχεῖον λέγεσθαι, ὃ πρῶτον ἕστηκεν οὕτως, ὥστε σύστα‐ σιν διδόναι ἀφ’ αὑτοῦ καὶ αὐτὸ τῶν λοιπῶν χύσιν καὶ
15διάλυσιν δέχεσθαι εἰς αὑτό]· κατὰ μὲν τὸν λόγον τοῦτον αὐτοτελῶς λεγομένου τοῦ πυρὸς στοιχείου· οὐ μετ’ ἄλλου γάρ· κατὰ δὲ τὸν πρότερον καὶ μετ’ ἄλλων συστατικὸν εἶναι, πρώτης μὲν γιγνομένης τῆς ἐκ πυρὸς κατὰ σύστα‐ σιν εἰς ἀέρα μεταβολῆς, δευτέρας δ’ ἀπὸ τούτου εἰς ὕδωρ,
20τρίτης δ’ ἔτι μᾶλλον κατὰ τὸ ἀνάλογον συνισταμένου τοῦ ὕδατος εἰς γῆν. πάλιν δ’ ἀπὸ ταύτης διαλυομένης καὶ διαχεομένης πρώτη μὲν γίγνεται χύσις εἰς ὕδωρ, δευτέρα δ’ ἐξ ὕδατος εἰς ἀέρα, τρίτη δὲ καὶ ἐσχάτη εἰς πῦρ. Λέ‐
γεσθαι 〈δὲ〉 πῦρ τὸ πυρῶδες πᾶν καὶ ἀέρα τὸ ἀερῶδες καὶ129 in vol. 1
25ὁμοίως τὰ λοιπά. Τριχῶς δὴ λεγομένου κατὰ Χρύσιππον τοῦ στοιχείου, καθ’ ἕνα μὲν τρόπον τοῦ πυρός, διὰ τὸ ἐξ αὐτοῦ τὰ λοιπὰ συνίστασθαι κατὰ μεταβολὴν καὶ εἰς αὐτὸ λαμβάνειν τὴν ἀνάλυσιν· καθ’ ἕτερον δέ, καθὸ λέ‐ γεται τὰ τέσσαρα στοιχεῖα, πῦρ, ἀήρ, ὕδωρ, γῆ (ἐπεὶ διὰ
30τούτων τινὸς ἢ τινῶν ἢ καὶ πάντων τὰ λοιπὰ συνέστηκε, διὰ μὲν τῶν τεττάρων, ὡς τὰ ζῷα καὶ τὰ ἐπὶ γῆς πάντα συγκρίματα, διὰ δυοῖν δέ, ὡς ἡ σελήνη διὰ πυρὸς καὶ ἀέρος συνέστηκε, δι’ ἑνὸς δέ, ὡς ὁ ἥλιος, διὰ πυρὸς γὰρ μόνου, ὁ γὰρ ἥλιος πῦρ ἐστιν εἰλικρινές), κατὰ τρίτον λό‐
35γον λέγεται στοιχεῖον ** εἶναι ὃ πρῶτον συνέστηκεν οὕτως, ὥστε γένεσιν διδόναι ἀφ’ αὑτοῦ ὁδῷ μέχρι τέλους καὶ ἐξ ἐκείνου τὴν ἀνάλυσιν δέχεσθαι εἰς ἑαυτὸ τῇ ὁμοίᾳ ὁδῷ. Γεγονέναι δ’ ἔφησε καὶ τοιαύτας ἀποδόσεις περὶ στοιχείου, ὡς ἔστι τό τε δι’ αὑτοῦ εὐκινητότατον καὶ ἡ ἀρχὴ 〈καὶ
40ὁ σπερματικὸσ〉 λόγος καὶ ἡ ἀΐδιος δύναμις φύσιν ἔχουσα τοιαύτην, ὥστε αὑτήν τε κινεῖν κάτω πρὸς [γῆν] τὴν τρο‐ πὴν καὶ ἀπὸ τῆς τροπῆς ἄνω πάντῃ κύκλῳ, εἰς αὑτήν τε πάντα καταναλίσκουσα καὶ ἀφ’ αὑτῆς πάλιν ἀποκαθιστᾶσα τεταγμένως καὶ ὁδῷ.

1

.

11

t

Περὶ ὕλης.

1

.

11

.

1

〈Aetii plac. (I 9, 1 p. 307 Diels.).〉 Ὕλη ἐστὶ τὸ ὑποκείμενον πάσῃ γενέσει καὶ φθορᾷ
καὶ ταῖς ἄλλαις μεταβολαῖς.130 in vol. 1

1

.

11

.

2

 Ἑρμοῦ ἐκ τῶν πρὸς Τάτ. (p. 51b Patrit.). Καὶ γέγονεν, ὦ τέκνον, ἡ ὕλη καὶ ἦν, ὕλη γὰρ ἀγγεῖον γενέσεώς ἐστι, γένεσις δὲ ἐνεργείας τρόπος τοῦ ἀγενήτου καὶ προόντος θεοῦ. Τὸ σπέρμα οὖν τῆς γενέσεως λαμ‐
5βάνουσα γέγονε καὶ τρεπτὴ ἐγένετο καὶ ἰδέας ἔσχε μορ‐ φοποιουμένη· ἐφέστηκε γὰρ αὐτῇ τρεπομένῃ ἡ τεχνιτεύ‐ ουσα τὰς τῆς τροπῆς ἰδέας. Ἀγενησία οὖν τῆς ὕλης ἀμορφία ἦν, ἡ δὲ γένεσις τὸ ἐνεργεῖσθαι.

1

.

11

.

3

〈Aetii plac. (I 9, 2—5 p. 307 sq. Diels.).〉 Οἱ ἀπὸ Θάλεω καὶ Πυθαγόρου, λέγω δὲ τοὺς μέχρι τῶν Στωικῶν καταβεβηκότας σὺν Ἡρακλείτῳ, τρε‐ πτὴν καὶ ἀλλοιωτὴν καὶ μεταβλητὴν καὶ ῥευστὴν ὅλην δι’
5ὅλης τὴν ὕλην ἀπεφήναντο. Οἱ ἀπὸ Δημοκρίτου ἀπαθῆ τὰ πρῶτα, τὴν ἄτο‐ μον καὶ τὸ κενόν. Πλάτων τὴν ὕλην σωματοειδῆ, ἄμορφον, ἀνείδεον, ἀσχημάτιστον, ἄποιον, ὅσον ἐπὶ τῇ ἰδίᾳ φύσει, δεξαμενὴν
10δὲ τῶν εἰδῶν καὶ οἷον τιθήνην καὶ ἐκμαγεῖον καὶ μητέρα γίγνεσθαι. (Timae. p. 50B—D) „Ὁ αὐτὸς δὴ λόγος καὶ περὶ τῆς τὰ πάντα δεχομένης σώματα φύσεως· ταὐτὸν ἀεὶ προσρητέον αὐτήν· ἐκ γὰρ τῆς ἑαυτῆς τὸ παράπαν οὐκ ἐξίσταται δυ‐
15νάμεως. Δέχεται γὰρ ἀεὶ τὰ πάντα καὶ μορφὴν οὐδεμίαν ποτὲ οὐδενὶ τῶν εἰσιόντων ὁμοίως εἴληφεν οὐδαμῇ οὐδα‐ μῶς· ἐκμαγεῖον γὰρ φύσει παντὶ κεῖται κινούμενόν τε
καὶ διασχηματιζόμενον ὑπὸ τῶν εἰσιόντων. Φαίνεται δὲ δι’ ἐκεῖνα ἄλλοτε ἀλλοῖον. Τὰ δ’ εἰσιόντα καὶ ἐξιόντα131 in vol. 1
20τῶν ὄντων ἀεὶ μιμήματα, τυπωθέντα ἀπ’ αὐτῶν τρόπον τινὰ δύσφραστον καὶ θαυμαστόν, ὃν εἰσαῦθις μέτιμεν. Ἐν δ’ οὖν τῷ παρόντι διανοηθῆναι 〈χρὴ〉 γένη τριττά, τὸ μὲν γιγνόμενον, τὸ δ’ ἐν ᾧ γίγνεται, τὸ δὲ ὅθεν ἀφομοι‐ ούμενον φύεται τὸ γιγνόμενον. Καὶ δὴ καὶ προσεικάσαι
25πρέπον τὸ μὲν δεχόμενον μητρί, τὸ δὲ ὅθεν πατρί, τὴν δὲ μεταξὺ τούτων φύσιν ἐκγόνῳ.“

1

.

11

.

4

〈Arii Didymi (fr. phys. 2 p. 448 Diels.).〉 Ἀριστοτέλους. Ἐπειδὴ δ’ ἡ μὲν φύσις κατ’ ἐπί‐ νοιαν ἀρχή τίς ἐστι κινήσεως καὶ στάσεως, οὔτε δὴ κι‐ νούμενον ἡ ὕλη κατὰ τὸν ἴδιον λόγον οὔτε τὸ εἶδος. ἣ
5μὲν γὰρ ἀνείδεος, τὸ δὲ εἶδος ἀεί, καὶ ἣ μὲν οὐ σῶμα, σωματικὴ δέ, τὸ δὲ καθάπαξ ἀσώματον. Οὐ σῶμα δὲ τὴν ὕλην φασίν, οὐ μόνον ὅτε ἐστερῆσθαι δοκεῖ τῶν περὶ σῶμα διαστάσεων, ἀλλ’ ὅτι καὶ πολλῶν ἄλλων ἀπολεί‐ πεται κατὰ τὸν ἴδιον λόγον, ἃ τοῖς σώμασιν ὑπάρχει,
10σχήματος, χρώματος, βαρύτητος, κουφότητος, ὅλως πάσης ποιότητος καὶ ποσότητος. Εἰ γὰρ τούτων μετεῖχε, τῶν ποιῶν 〈ἂν〉 ἦν καὶ ποσῶν· οὐ μετειληφυῖα δὲ κατὰ λόγον σῶμα μὲν οὐκ ἂν εἴη, σωματικὴ δὲ διὰ τὸ πάσαις ὥσπερ ἐκμαγεῖον ὑποκεῖσθαι ταῖς ποιότησιν· ὃν τρόπον γὰρ τὸ
15εἶδος τῆς ὕλης ἀφαιρεθὲν ἀσώματον εἶναι τυγχάνει, οὕτως καὶ τὴν ὕλην τοῦ εἴδους χωρισθέντος οὐ σῶμα. Δεῖν γὰρ ἀμφοῖν τῆς συνόδου πρὸς τὴν τοῦ σώματος ὑπόστασιν.

1

.

11

5a

〈Arii Didymi (fr. phys. 20 p. 457 sq. Diels.).〉
Ζήνωνος. Οὐσίαν δὲ εἶναι τὴν τῶν ὄντων πάντων πρώτην ὕλην, ταύτην δὲ πᾶσαν ἀΐδιον καὶ οὔτε πλείω γιγνομένην οὔτε ἐλάττω· τὰ δὲ μέρη ταύτης οὐκ ἀεὶ ταὐτὰ132 in vol. 1
5διαμένειν, ἀλλὰ διαιρεῖσθαι καὶ συγχεῖσθαι. Διὰ ταύτης δὲ διαθεῖν τὸν τοῦ παντὸς λόγον, ὃν ἔνιοι εἱμαρμένην καλοῦσιν, οἷόν περ καὶ ἐν τῇ γονῇ τὸ σπέρμα. Χρυσίππου Στωικοῦ. Τῶν κατὰ ποιότητα ὑφ‐ ισταμένων πρώτην ὕλην· ταύτην δὲ ἀΐδιον, οὔτε αὔξησιν
10οὔτε μείωσιν ὑπομένουσαν, διαίρεσιν δὲ καὶ σύγχυσιν ἐπι‐ δεχομένην κατὰ μέρη, ὥστε φθορὰς γίγνεσθαι ἔκ τινων μερῶν εἴς τινα [οὐ] κατὰ διαίρεσιν, ἅμα κατ’ ἀναλογίαν τῇ συγχύσει τινῶν γιγνομένων ἔκ τινων.

1

.

11

5b

〈Aetii plac. (I 9, 6. 7 p. 308 Diels.).〉 Οἱ δὲ ὕδωρ λέγοντες ἢ πῦρ ἢ ἀέρα ἢ γῆν τὴν ὕλην οὐκέτι ἄμορφον αὐτὴν λέγουσιν, ἀλλὰ σῶμα· οἱ δὲ τἀμερῆ καὶ τὰς ἀτόμους ἄμορφον.
5Οἱ Στωικοὶ σῶμα τὴν ὕλην ἀποφαίνονται.

1

.

11

5c

〈Arii Didymi (fr. phys. 20 p. 458 Diels.).〉 Ποσειδωνίου. Ἔφησε δὲ ὁ Ποσειδώνιος τὴν τῶν ὅλων οὐσίαν καὶ ὕλην ἄποιον καὶ ἄμορφον εἶναι, καθ’ ὅσον οὐδὲν ἀποτεταγμένον ἴδιον ἔχει σχῆμα οὐδὲ ποιότητα
5καθ’ αὑτήν, ἀεὶ δ’ ἔν τινι σχήματι καὶ ποιότητι εἶναι. Διαφέρειν δὲ τὴν οὐσίαν τῆς ὕλης, τὴν 〈αὐτὴν〉 οὖσαν κατὰ τὴν ὑπόστασιν, ἐπινοίᾳ μόνον.

1

.

11

.

6

Πλάτωνος ἐκ τοῦ Παρμενίδου (p. 144B). Ἐπὶ πάντα ἄρα πολλὰ ὄντα ἡ οὐσία νενέμηται καὶ
οὐδενὸς ἀποστατεῖ τῶν ὄντων, οὔτε τοῦ σμικροτάτου οὔτε τοῦ μεγίστου; ἢ τοῦτο μὲν καὶ ἄλογον ἔρεσθαι; πῶς γὰρ133 in vol. 1
5ἂν ἡ οὐσία γε τῶν ὄντων του ἀποστατοίη; —Οὐδαμῶς. —Κατακεκερμάτισται ἄρα ὡς οἷόν τε σμικρότατα καὶ μέγιστα καὶ πανταχῶς ὄντα καὶ μεμέρισται πάντων μά‐ λιστα, καὶ ἔστι μέρη ἀπέραντα τῆς οὐσίας. —Ἔχει οὕτως.

1

.

12

t

Περὶ ἰδεῶν.

1

.

12

1a

〈Aetii (I 10 p. 308 sq. Diels.).〉 Ἰδέα ἐστὶν οὐσία ἀσώματος, αἰτία τῶν οἵα ἐστὶν αὐτὴ καὶ παράδειγμα τῆς τῶν κατὰ φύσιν ἐχόντων αἰσθητῶν ὑποστάσεως, αὐτὴ μὲν ὑφεστῶσα καθ’ ἑαυτὴν [ἕν], εἰκονί‐
5ζουσα δὲ τὰς ἀμόρφους ὕλας καὶ αἰτία γιγνομένη τῆς τούτων διατάξεως, πατρὸς ἐπέχουσα τοῖς αἰσθητοῖς τάξιν. Πυθαγόρας τὰ λεγόμενα εἴδη καὶ τὰς ἰδέας ἐν τοῖς ἀριθμοῖς καὶ ταῖς ἁρμονίαις αὐτῶν καὶ τοῖς καλουμένοις γεωμετρικοῖς ἐτίθετο ἀχώριστα τῶν σωμάτων.

1

.

12

1b

〈Arii Didymi (fr. phys. 5 p. 448 Diels.).〉 Ἀριστοτέλους. Ταύτας δὲ τὰς ἀρχὰς ποτὲ μὲν εἶναί φησιν Ἀριστοτέλης δύο, τήν τε ὕλην καὶ τὸ εἶδος, ὃ καὶ μορφὴν καλεῖ καὶ ἐντελέχειαν καὶ τὸ τί ἦν εἶναι
5καὶ οὐσίαν τὴν κατὰ τὸν λόγον καὶ ἐνέργειαν· οὕτως αὐτῷ
πλούσιόν τε καὶ πολυώνυμόν ἐστι τὸ εἶδος. Τοσοῦτο μὲν οὖν διαφέρειν τὸ εἶδος τῆς μορφῆς, ὅτι τὸ μέν ἐστι διῆ‐ κον διὰ βάθους, ἣ δ’ ἐπιπολαῖος· καὶ ἣ μὲν παραπλήσιος λευκότητι 〈τῇ〉 κατὰ τὴν ζῳγραφίαν, τὸ δὲ τῇ περὶ τὴν134 in vol. 1
10τοῦ γάλακτος οὐσίαν· ταὐτὸν δὲ εἶδος λέγεται, καθ’ ὅσον τὸ μὲν εἰδοποιεῖ, τὸ δὲ διαμορφοῖ τὴν ὕλην. Ἐντελέχειαν 〈δ’〉 αὐτὸ προσεῖπεν ἤτοι διὰ τὸ ἐνδελεχῶς ὑπάρχειν, ἢ ὅτι τῶν μετεχόντων αὐτοῦ ἕκαστον παρέχεται τέλειον· ὁ γὰρ χαλκὸς ἀνδριὰς οὐδέπω, πλὴν ὅτι μὴ δυνάμει, δια‐
15πλασθεὶς δὲ καὶ τὴν πρόσφορον λαβὼν μορφὴν ἐντελεχείᾳ λέγεται· τότε γὰρ ἀπείληφε τὸ τέλος. Τὸ δὲ τί ἦν εἶναι προσηγόρευσε παρὰ τὸ τῶν ὄντων ἐπιφέρειν ἑκάστῳ τὴν τοῦ εἶναι δύναμιν· οὐσίαν δὲ τὴν κατὰ τὸν λόγον, ὅτι διαλλάττει τῆς κατὰ τὴν ὕλην, ὡς ἀνδριὰς χαλκοῦ καὶ Θη‐
20ρίκλειον ἀργυροῦ καὶ τῶν ἀγαλμάτων ὁτιοῦν λίθου· τὸ γὰρ ᾧ περιττεύει ταῦτα τῆς ὕλης, ἐξ ἧς δεδημιούργηται, τοῦτ’ ἔστιν ἡ κατὰ τὸν λόγον οὐσία. Ἐνέργειαν δὲ ἐκάλε‐ σεν, ὅτι τῶν ὄντων οὐθὲν ἂν ἐνεργεῖν ἠδύνατο μὴ πρό‐ τερον εἰδοποιηθέν.

1

.

12

2a

〈Arii Didymi (fr. phys. 1 p. 447 Diels.).〉 〈Πλάτωνος.〉 Περὶ δὲ τῶν ἰδεῶν ὡδὶ διεξήρχετο, τῶν κατὰ φύσιν αἰσθητῶν κατὰ μέρος ὡρισμένα τινὰ παραδείγματα φάμενος εἶναι τὰς ἰδέας, ἀφ’ ὧν τὰς ἐπι‐
5στήμας γίγνεσθαι καὶ τοὺς ὅρους· παρὰ πάντας γὰρ ἀν‐ θρώπους ἄνθρωπόν τινα νοεῖσθαι καὶ παρὰ πάντας ἵπ‐ πους ἵππον καὶ κοινῶς παρὰ τὰ ζῷα ζῷον ἀγένητον καὶ ἄφθαρτον· ὃν τρόπον δὲ σφραγῖδος μιᾶς ἐκμαγεῖα γίνε‐ σθαι πολλὰ καὶ συχνὰς εἰκόνας ἑνὸς ἀνδρός, οὕτω καὶ135 in vol. 1
10μιᾶς ἑκάστης ἰδέας αἰσθητῶν σωμάτων φύσεις παμπλη‐ θεῖς, τῆς μὲν ἀνθρώπων ἀνθρώπους ἅπαντας, 〈τῆς δὲ ἵππων ἵππους ἅπαντασ〉, καὶ κατὰ τὸν αὐτὸν λόγον ἐπὶ τῶν ἄλλων τῶν κατὰ φύσιν. Εἶναι δὲ τὴν ἰδέαν ἀΐδιον οὐσίαν, αἰτίαν καὶ ἀρχὴν τοῦ ἕκαστον εἶναι τοιοῦτον οἵα
15ἐστὶν αὐτή. Καθάπερ οὖν τὰς κατὰ μέρος ὥσπερ ἀρχέ‐ τυπα τῶν αἰσθητῶν προηγεῖσθαι συμβέβηκε σωμάτων, οὕτως τὴν πάσας ἐν ἑαυτῇ περιέχουσαν καλλίστην καὶ τε‐ λειοτάτην οὐσίαν ὑπάρχειν 〈τοῦδε παράδειγμα τοῦ κόσμου〉.

1

.

12

2b

 Λέγει γοῦν καὶ ἐν τῷ Παρμενίδῃ (p. 132C. D) „Ἀλλ’, ὦ Παρμενίδη, μάλιστα ἔμοιγε καταφαίνεται ὧδε ἔχειν· τὰ μὲν εἴδη ταῦτα ὥσπερ παραδείγματα ἑστάναι ἐν τῇ φύσει, τὰ δὲ ἄλλα τούτοις ἐοικέναι καὶ εἶναι ὁμοιώματα·
5καὶ ἡ μέθεξις αὕτη τοῖς ἄλλοις γίγνεσθαι τῶν εἰδῶν οὐκ ἄλλη τις ἢ εἰκασθῆναι αὐτοῖς.“

1

.

12

.

3

〈Arii Didymi (fr. phys. 40 p. 472 Diels.).〉 Ζήνωνος 〈καὶ τῶν ἀπ’ αὐτοῦ〉. Τὰ ἐννοήματά φασι μήτε τινὰ εἶναι μήτε ποιά, ὡσανεὶ δέ τινα καὶ ὡσανεὶ ποιὰ φαντάσματα ψυχῆς· ταῦτα δὲ ὑπὸ τῶν ἀρ‐
5χαίων ἰδέας προσαγορεύεσθαι. Τῶν γὰρ κατὰ τὰ ἐννοή‐ ματα ὑποπιπτόντων εἶναι τὰς ἰδέας, οἷον ἀνθρώπων, ἵππων, κοινότερον εἰπεῖν πάντων τῶν ζῴων καὶ τῶν ἄλλων ὁπόσων λέγουσιν ἰδέας εἶναι. Ταύτας δὲ οἱ Στω‐ ικοὶ φιλόσοφοί φασιν ἀνυπάρκτους εἶναι καὶ τῶν μὲν136 in vol. 1
10ἐννοημάτων μετέχειν ἡμᾶς, τῶν δὲ πτώσεων, ἃς δὴ προσ‐ ηγορίας καλοῦσι, τυγχάνειν.

1

.

13

t

Περὶ αἰτίων.

1

.

13

1a

〈Aetii (I 11, 1. 2 p. 309 Diels.) et Platonis Timaei.〉 Αἴτιόν ἐστι δι’ ὃ τὸ ἀποτέλεσμα, ἢ δι’ ὃ συμβαίνει τι. ἀρκεῖ γὰρ ὑπογραφικῶς. Πλάτων τριχῶς τὸ αἴτιον, ὑφ’ οὗ, ἐξ οὗ, πρὸς ὅ·
5κυριώτατον δ’ ἡγεῖται τὸ ὑφ’ οὗ, τοῦτο δ’ ἦν τὸ ποιοῦν. Λέγει γοῦν ἐν Τιμαίῳ (p. 28A. B)· „πᾶν δὲ αὖ τὸ γιγνό‐ μενον ὑπ’ αἰτίου τινὸς ἐξ ἀνάγκης γίγνεται· παντὶ γὰρ ἀδύνατον χωρὶς αἰτίου γένεσιν ἔχειν. Ὅταν οὖν ὁ δημι‐
ουργὸς πρὸς τὸ κατὰ ταὐτὰ ἔχον βλέπων ἀεί, τοιούτῳ137 in vol. 1
10τινὶ χρώμενος παραδείγματι, τὴν ἰδέαν καὶ τὴν δύναμιν ἀπεργάζηται, καλὸν ἐξ ἀνάγκης οὕτως ἀποτελεῖσθαι πᾶν· ὁπόταν δ’ εἰς τὸ γεγονός, γενητῷ παραδείγματι προσ‐ χρώμενος, οὐ καλόν.“

1

.

13

1b

〈Aetii (I 11, 3. 4 p. 310 Diels.).〉 Πυθαγόρας τὰ μὲν πρῶτα αἴτια ἀσώματα, τὰ δὲ κατὰ μετοχὴν ἢ κατὰ συμβεβηκὸς τῆς σωματικῆς ὑποστά‐ σεως εἶναι.
5 Ἀριστοτέλης ἔφησε δηλοῦν ἕκαστον χρώμενον σχή‐ μασι τῆς ἑρμηνείας τοιούτοις, τό τε ἐξ οὗ λέγοντα 〈τὴν ὕλην〉, καὶ τὸ ὑφ’ οὗ τὸ ποιοῦν, τὸ δὲ καθ’ ὃ τὸ εἶδος, τὸ δὲ δι’ ὃ τὸ τέλος.

1

.

13

1c

〈Arii Didymi (fr. phys. 18 p. 457 Diels.).〉 Ζήνωνος. Αἴτιον δ’ ὁ Ζήνων φησὶν εἶναι δι’ ὅ· οὗ δὲ αἴτιον συμβεβηκός· καὶ τὸ μὲν αἴτιον σῶμα, οὗ δὲ αἴτιον κατηγόρημα· ἀδύνατον δ’ εἶναι τὸ μὲν αἴτιον παρ‐
5εῖναι, οὗ δέ ἐστιν αἴτιον μὴ ὑπάρχειν. Τὸ δὲ λεγόμενον τοιαύτην ἔχει δύναμιν· αἴτιόν ἐστι δι’ ὃ γίνεταί τι, οἷον διὰ τὴν φρόνησιν γίνεται τὸ φρονεῖν καὶ διὰ τὴν ψυχὴν γίνεται τὸ ζῆν καὶ διὰ τὴν σωφροσύνην γίνεται τὸ σω‐ φρονεῖν. ἀδύνατον γὰρ εἶναι σωφροσύνης περί τινα οὔσης
10μὴ σωφρονεῖν, ἢ ψυχῆς μὴ ζῆν, ἢ φρονήσεως μὴ φρονεῖν.
Χρυσίππου. Χρύσιππος αἴτιον εἶναι λέγει δι’ ὅ. Καὶ τὸ μὲν αἴτιον ὂν καὶ σῶμα, 〈οὗ δὲ αἴτιον μήτε ὂν μήτε σῶμα·〉 καὶ αἴτιον μὲν ὅτι, οὗ δὲ αἴτιον διά τι. Αἰτίαν δ’ εἶναι λόγον αἰτίου, ἢ λόγον τὸν περὶ τοῦ αἰτίου138 in vol. 1
15ὡς αἰτίου. Ποσειδωνίου. Ποσειδώνιος δὲ οὕτως· αἴτιον δ’ ἐστί τινος, δι’ ὃ ἐκεῖνο, ἢ τὸ πρῶτον ποιοῦν, ἢ τὸ ἀρχη‐ γὸν ποιήσεως. καὶ τὸ μὲν αἴτιον ὂν καὶ σῶμα, οὗ δὲ αἴτιον οὔτε ὂν οὔτε σῶμα, ἀλλὰ συμβεβηκὸς καὶ κατηγόρημα.

1

.

13

1d

〈Aetii (I 11, 6—8 p. 310 Diels.).〉 Θαλῆς καὶ οἱ ἐφεξῆς τὸ πρῶτον αἴτιον ἀκίνητον ἀπεφήναντο. 〈Οἱ〉 Στωικοὶ τὸ πρῶτον αἴτιον ὡρίσαντο κινητόν.
5 Οἱ Περιπατητικοὶ τῶν αἰτίων εἶναι τὰ μὲν αἰσθη‐ τά, τὰ δὲ νοητά.

1

.

13

.

2

 Ὀκέλλου. Ὄκελλος ἔφησεν εἶναι αἴτιον δι’ ὃ γίγνεταί τι. λέγει γὰρ ἐν τῷ Περὶ νόμου (fr. phil. Gr. I p. 407 Mullach.) οὕτως· Συνέχει γὰρ τὰ μὲν σκάνεα τῶν ζῴων 〈ζωά〉, ταύτας
5δ’ αἴτιον ψυχά· τὸν δὲ κόσμον ἁρμονία, ταύτας δ’ αἴτιος ὁ θεός· τὼς δ’ οἴκως καὶ τὰς πόλιας ὁμόνοια, ταύτας δ’ αἴτιος νόμος. Τίς ὦν αἰτία ἦν φύσις, τὸν μὲν κόσμον
ἁρμόχθαι διὰ παντὸς καὶ μηδέποκ’ ἐς ἀκοσμίαν ἐκβαίνειν, τὰς δὲ πόλιας καὶ τὼς οἴκως ὀλιγοχρονίως ἦμεν; Ὅσα139 in vol. 1
10μὲν ὦν γεννατὰ καὶ θνατὰ τὰν φύσιν, ἐξ ἇς συνέστακεν ὕλας, τὰν αὐτὰν αἰτίαν ἔχει τᾶς διαλύσιος· συνέστακε γὰρ ἐκ μεταβαλλοίσας καὶ ἀειπαθέος. Ἁ γὰρ τῶν γεννω‐ μένων ἀπογέννασις σωτηρία τᾶς γενετείρας ὕλας. Τὸ δὲ ἀεικίνητον κυβερνῇ, τὸ δ’ ἀειπαθὲς κυβερνῆται· καὶ τὸ
15μὲν πρότερον τᾷ δυνάμι, τὸ δὲ ὕστερον· καὶ τὸ μὲν θεῖον καὶ λόγον ἔχον καὶ ἔμφρον, τὸ δὲ γεννατὸν καὶ ἄλογον [τὸ μεταβάλλον].

1

.

14

t

Περὶ σωμάτων καὶ περὶ τῆς τούτων τομῆς καὶ περὶ ἐλαχίστου.

1

.

14

1a

〈Aetii (I 12, 1—3 med. p. 310 Diels.).〉 Σῶμά ἐστι τὸ τριχῇ διαστατόν, πλάτει, βάθει, μήκει· ἢ ὄγκος ἀντίτυπος, ὅσον ἐφ’ αὑτῷ. Πλάτων μήτε βαρὺ μήτε κοῦφον εἶναί τι φύσει ἐν
5τῷ οἰκείῳ τόπῳ ὑπάρχον, ἐν δὲ τῷ ἀλλοτρίῳ γενόμενον τότε νεῦσιν ἴσχειν, ἐκ δὲ τῆς νεύσεως ῥοπὴν ἤτοι πρὸς
βαρύτητα ἢ κουφότητα. Ἀριστοτέλης βαρύτατον μὲν εἶναι τὴν γῆν, κουφό‐ τατον δὲ τὸ πῦρ, ἀέρα δὲ καὶ ὕδωρ ἄλλοτ’ ἄλλως.140 in vol. 1

1

.

14

1b

〈Aetii (I 16, 3 p. 315, 5 Diels.) de Aristotele.〉 Καὶ δυνάμει μὲν εἰς ἄπειρον τέμνεσθαι, ἐντελεχείᾳ δὲ μηδαμῶς.

1

.

14

1c

〈Arii Didymi (fr. phys. 5 p. 449 Diels.) de Aristotele.〉 Τῶν δὲ ἁπλῶν σωμάτων εἶναι τὰς ποιότητας ἁπλᾶς· διαιρεῖσθαι δὲ εἰς ἄπειρον τὰ μεγέθη καὶ τὰ μέγεθος ἔχοντα. ταῦτα δὲ καὶ συνεχῆ καλεῖσθαι· μεγέθη δ’ εἶναι
5μῆκος, πλάτος, βάθος· τὰ δ’ ἔχοντα μέγεθος ἓξ ὑπάρχειν, σῶμα, τόπον, ἐπιφάνειαν, γραμμήν, κίνησιν, χρόνον. ἐπι‐ φάνειαν δ’ εἶναι σώματος πέρας δυσὶν ὁριζομένην δια‐ στάσεσι· γραμμὴν δὲ τὸ τῆς ἐπιφανείας πέρας κατὰ μίαν διάστασιν. σῶμα δὴ τοίνυν ἐστὶ 〈τὸ〉 τὰς τρεῖς ἔχον δια‐
10στάσεις. ἐπεὶ δὲ καὶ περὶ τὸν τόπον εἰσὶν αὗται, προσ‐ θετέον τό τε μετ’ ἀντερείσεως καὶ τὸ μὴ δεχόμενον ἕτερον εἰς τὸν αὐτὸν τόπον [σῶμα]· πληρωτικὸν γὰρ εἶναι τοῦ τόπου τὸ σῶμα, καθάπερ καὶ τὸν τόπον τοῦ σώματος δεκτικόν. ποιεῖν δὲ καὶ πάσχειν τὰ σώματα ταῖς ἀσωμά‐
15τοις δυνάμεσι· κατὰ γὰρ τὰς ἐν ταύταις διαφορὰς ἀπο‐ τελεῖσθαι τάς τε τῶν δραστικῶν καὶ τὰς τῶν παθητικῶν φύσεις.

1

.

14

1d

〈Aetii (I 12, 3 med. p. 311, 1 Diels.) de Aristotele.〉 Μηδὲν δὲ πῦρ κυκλοτερῶς φύσει κινεῖσθαι, μόνον δὲ
τὸ πέμπτον σῶμα.141 in vol. 1

1

.

14

1e

〈Aetii (I 16, 4 p. 315, 8 Diels.).〉 Χρύσιππος ἔφασκε τὰ σώματα εἰς ἄπειρον τέμνε‐ σθαι καὶ τὰ τοῖς σώμασι προσεοικότα, οἷον ἐπιφάνειαν, γραμμήν, τόπον, κενόν, χρόνον· εἰς ἄπειρόν τε τούτων
5τεμνομένων οὔτε σῶμα ἐξ ἀπείρων σωμάτων συνέστηκεν οὔτ’ ἐπιφάνεια οὔτε γραμμὴ οὔτε τόπος 〈οὔτε κενὸν οὔτε χρόνοσ〉.

1

.

14

1f

〈Aetii (I 12, 4—6 p. 311, 3 Diels.).〉 Οἱ Στωικοὶ δύο μὲν ἐκ τῶν τεσσάρων στοιχείων κοῦφα, πῦρ καὶ ἀέρα· δύο δὲ βαρέα, ὕδωρ καὶ γῆν. Κοῦ‐ φον γὰρ ὑπάρχει φύσει, ὃ νεύει ἀπὸ τοῦ ἰδίου μέσου,
5βαρὺ δὲ τὸ εἰς μέσον. Καὶ τὸ μὲν περίγειον φῶς κατ’ εὐθεῖαν, τὸ δ’ αἰθέριον περιφερῶς κινεῖται. Ἐπίκουρος ἀπερίληπτα εἶναι τὰ 〈ἄτομα〉 σώματα. καὶ τὰ πρῶτα δὲ ἁπλᾶ· τά τε ἐξ ἐκείνων συγκρίματα βάρος ἔχειν. Κινεῖσθαι δὲ τὰ ἄτομα τότε μὲν κατὰ στάθμην,
10τότε δὲ κατὰ παρέγκλισιν· τὰ δὲ ἄνω κινούμενα κατὰ πλη‐ γὴν καὶ ἀποπαλμόν. Δημόκριτος τὰ πρῶτά φησι σώματα (ταῦτα δ’ ἦν
τὰ ναστά) βάρος μὲν οὐκ ἔχειν, κινεῖσθαι 〈δὲ〉 κατ’ ἀλλη‐ λοτυπίαν ἐν τῷ ἀπείρῳ. Δυνατὸν εἶναι κοσμιαίαν ὑπάρ‐142 in vol. 1
15χειν ἄτομον.

1

.

14

1g

〈Aetii (I 16, 2 p. 315, 3 Diels.).〉 Ὁ δ’ αὐτὸς ἔλεγε περὶ τἀμερῆ ἵστασθαι τὴν τομήν.

1

.

14

1h

〈Aetii (I 12, 7 p. 311, 23 Diels.).〉 Στράτων μὲν προσεῖναι τοῖς σώμασι φυσικὸν βάρος, τὰ δὲ κουφότερα τοῖς βαρυτέροις ἐπιπολάζειν, οἷον ἐκ‐ πυρηνιζόμενα.

1

.

14

1i

〈Aetii (I 16, 1 p. 314, 30 Diels.).〉 Οἱ ἀπὸ Θάλεω καὶ Πυθαγόρου παθητὰ 〈τὰ〉 σώματα καὶ τμητὰ εἰς ἄπειρον, καὶ πάντα τὰ συνεχῆ, γραμμήν, ἐπιφάνειαν, στερεὸν σῶμα, τόπον, χρόνον.
5Περὶ ἐλαχίστου.

1

.

14

1k

〈Aetii (I 13, 1—4 p. 312, 2 Diels.).〉 Ἐμπεδοκλῆς ἔφη πρὸ τῶν τεσσάρων στοιχείων θραύσματα ἐλάχιστα, οἱονεὶ στοιχεῖα πρὸ τῶν στοιχείων ὁμοιομερῆ.
5 Ἡράκλειτος πρὸ τοῦ ἑνὸς δοκεῖ τισι ψήγματα κα‐ ταλείπειν. Ξενοκράτης καὶ Διόδωρος ἀμερῆ τὰ ἐλάχιστα ὡρίζοντο. Ἡρακλείδης θραύσματα.

1

.

14

1l

〈Arii Didymi (fr. phys. 19 p. 457 Diels.) de Stoicis.〉
Σῶμά ἐστι τὸ τριχῇ διαστατόν, πλάτει, βάθει, μήκει· ταῦτα δὲ πλεοναχῶς λέγεσθαι, ὁτὲ μὲν γὰρ μῆκος εἶναι λέγεσθαι τὸ μέγιστον διάστημα τοῦ σώματος, ὁτὲ δὲ μόνον143 in vol. 1
5τὸ κάτωθεν ἄνω· καὶ πλάτος ὁτὲ 〈μὲν〉 τὸ δεύτερον διά‐ στημα, ὁτὲ δὲ τὸ ἐκ δεξιᾶς καὶ ἐξ εὐωνύμου· καὶ βάθος ὁτὲ μὲν τὸ εἰς ἑαυτὸ διάστημα, ὁτὲ δὲ τὸ πρόσω καὶ ὀπίσω· κατὰ μὲν τὸν πρότερον λόγον οὔτε τῶν σφαιρῶν οὔτε τῶν τετραγώνων καὶ τῶν ὁμοίων οὐδὲν τῶν διαστη‐
10μάτων τούτων ἐχόντων, κατὰ δὲ τὸν δεύτερον παντὸς σώ‐ ματος τὰς τρεῖς ἔχοντος διαστάσεις διὰ τὸ κατὰ πᾶσαν θέσιν ὑπὸ τὸν λόγον τοῦτον πίπτειν αὐτό.

1

.

14

.

2

 Παρμενίδου (102—104 Karsten. p. 792 Stein.). Πάντοθεν εὐκύκλου σφαίρης ἐναλίγκιον ὄγκῳ, μεσσόθεν ἰσοπαλὲς πάντῃ· τὸ γὰρ οὔτε τι μεῖζον οὔτε τι βαιότερον πελέναι χρεόν ἐστι τῇ ἢ τῇ.

1

.

15

t

Περὶ σχημάτων.

1

.

15

.

1

Ὁμήρου (II. Θ 16). Τόσσον ἔνερθ’ Ἀίδεω ὅσον οὐρανός ἐστ’ ἀπὸ γαίης.

1

.

15

2a

〈Anonymi poetae.〉
Ἀλλ’ ὅγε πάντοθεν ἶσος 〈ἐὼν〉 καὶ πάμπαν ἀπείρων.144 in vol. 1

1

.

15

2b

 〈Ἐμπεδοκλέους (v. 138 Stein.).〉 σφαῖρος κυκλοτερής, μονίῃ περιηγέϊ γαίων.

1

.

15

3a

Πορφυρίου.

1

.

15

3b

〈Aetii (I 14, 1 p. 312, 12 Diels.).〉 Σχῆμά ἐστιν ἐπιφάνεια καὶ περιγραφὴ καὶ πέρας σώματος.

1

.

15

.

4

 Πλάτωνος. Πλάτων ἔφησε σφαιροειδῆ τὸν κόσμον ὑπάρχειν. Λέ‐ γει γὰρ οὕτως ἐν τῷ Τιμαίῳ (p. 33B)· „Σχῆμα δ’ ἔδωκεν αὐτῷ τὸ πρέπον καὶ τὸ συγγενές· τῷ δὲ πάντα ζῷα ἐν
5αὑτῷ περιέχειν μέλλοντι ζῴῳ πρέπον ἂν εἴη σχῆμα τὸ περιειληφὸς ἐν αὑτῷ πάνθ’ ὁπόσα σχήματα. Διὸ καὶ σφαιροειδές, ἐκ μέσου πάντῃ πρὸς τὰς τελευτὰς ἴσον ἀπέ‐ χον, κυκλοτερὲς αὐτὸ ἐτορνεύσατο, πάντων τελεώτατον ὁμοιότατόν τε αὐτὸ ἑαυτῷ σχημάτων, νομίσας μυρίῳ κάλ‐
10λιον ὅμοιον ἀνομοίου.“

1

.

15

.

5

 Ἐν ταὐτῷ (Timae. p. 62D—63A). Τοῦ γὰρ παντὸς οὐρανοῦ σφαιροειδοῦς ὄντος, ὅσα μὲν ἀφεστῶτα ἴσον τοῦ μέσου γέγονεν ἔσχατα, ὁμοίως αὐτὰ χρὴ ἔσχατα προσπεφυκέναι, τὸ δὲ μέσον τὰ αὐτὰ
5μέτρα τῶν ἐσχάτων ἀφεστηκὸς ἐν τῷ καταντικρὺ νομίζειν δεῖ πάντων εἶναι· τοῦ δὴ κόσμου ταύτῃ πεφυκότος τί τῶν εἰρημένων ἄνω τις ἢ κάτω τιθέμενος [ὃν] οὐκ ἐν δίκῃ
δόξει τὸ μηθὲν προσῆκον ὄνομα λέγειν; Ὁ μὲν γὰρ μέσος ἐν αὐτῷ τόπος οὔτε κάτω πεφυκὼς οὔτε ἄνω λέγεσθαι145 in vol. 1
10δίκαιος, ἀλλ’ αὐτὸ ἐν μέσῳ· ὁ δὲ πέριξ οὔτε δὴ μέσος, οὔτε ἔχων διάφορον αὑτοῦ μέρος ἕτερον θατέρου μᾶλλον πρὸς τὸ μέσον ἤ τι τῶν καταντικρύ. τοῦ δὲ ὁμοίως πάντῃ πεφυκότος ποῖά τις ἐπιφέρων ὀνόματα αὐτῷ ἐναντία καὶ πῇ καλῶς ἂν ἡγοῖτο λέγειν; εἰ γάρ τι καὶ στερεὸν εἴη
15κατὰ μέσον τοῦ παντὸς ἰσοπαλές, εἰς οὐδὲν ἄν τί ποτε τῶν ἐσχάτων ἐνεχθείη διὰ τὴν πάντῃ ὁμοιότητα αὐτῶν· ἀλλ’ εἰ καὶ περὶ ταὐτὸ πορεύοιτό τις ἐν κύκλῳ, πολλάκις ἂν στὰς ἀντίπους ταὐτὸν αὐτοῦ κάτω καὶ ἄνω προσείποι· τὸ μὲν γὰρ ὅλον, καθάπερ εἴρηται νῦν δή, σφαιροειδὲς
20ὂν τόπον τινὰ κάτω, τὸν δὲ ἄνω λέγειν ἔχειν οὐκ ἔμφρονος.

1

.

15

6a

〈Aetii (I 14, 2—6 p. 312, 14 Diels.).〉 Οἱ ἀπὸ Πυθαγόρου [τὸν κόσμον] σφαιρικὰ τὰ σχήματα τῶν τεττάρων στοιχείων· μόνον δὲ τὸ ἀνώτατον πῦρ κωνοειδές.
5 Ἀναξαγόρας τὰ ὁμοιομερῆ πολυσχήμονα. Οἱ ἀπὸ Λευκίππου τὰ ἄτομα πολυσχήμονα. Κλεάνθης μόνος τῶν Στωικῶν τὸ πῦρ ἀπεφήνατο κωνοειδές. Ζήνων ἔφασκε τὸ πῦρ κατ’ εὐθεῖαν κινεῖσθαι.

1

.

15

6b

〈Aetii (II 2, 1. 2 p. 329, 6 Diels.).〉
Οἱ Στωικοὶ σφαιροειδῆ τὸν κόσμον ἀπεφήναντο. Λεύκιππος καὶ Δημόκριτος σφαιροειδῆ τὸν κόσμον.146 in vol. 1

1

.

15

6c

〈Aetii (II 8, 1 p. 337, 26 Diels.).〉 Διογένης καὶ Ἀναξαγόρας ἔφησαν, μετὰ τὸ συ‐ στῆναι τὸν κόσμον καὶ τὰ ζῷα ἐκ τῆς γῆς ἐξαγαγεῖν ἐγκλι‐ θῆναί πως τὸν κόσμον ἐκ τοῦ αὐτομάτου εἰς τὸ μεσημ‐
5βρινὸν αὑτοῦ μέρος, ἴσως ὑπὸ προνοίας, ἵν’ ἃ μὲν ἀοί‐ κητα γένηται, ἃ δὲ οἰκητὰ μέρη τοῦ κόσμου κατὰ ψῦξιν καὶ ἐκπύρωσιν καὶ εὐκρασίαν.

1

.

15

6d

〈Aetii (II 7, 6 p. 336, 16; II 8, 2 p. 338, 6; II 10, 2 p. 339, 16 Diels.).〉 Ἐμπεδοκλῆς ἔλεγε μὴ διὰ παντὸς ἑστῶτας εἶναι μηδ’ ὡρισμένους τοὺς τόπους τῶν στοιχείων, ἀλλὰ παν‐
5ταχῶς ἀλλήλων μεταλαμβάνειν, —Τοῦ δὲ ἀέρος εἴξαν‐ τος τῇ τοῦ ἡλίου ὁρμῇ ἐπικλιθῆναι τὰς ἄρκτους καὶ τὰ μὲν βόρεια ὑψωθῆναι, τὰ δὲ νότια ταπεινωθῆναι, καθὸ καὶ τὸν ὅλον κόσμον. —Καὶ δεξιὰ μὲν αὐτοῦ τὰ κατὰ τὸν θερινὸν τροπικόν, ἀριστερὰ δὲ τὰ κατὰ τὸν χειμερινόν.

1

.

15

6e

〈Aetii (II 10, 1 p. 339, 2 Diels.).〉 Πυθαγόρας, Πλάτων, Ἀριστοτέλης δεξιὰ τοῦ κόσμου τὰ ἀνατολικὰ μέρη, ἀφ’ ὧν ἡ ἀρχὴ τῆς κινήσεως [διὰ τὰς ἀνατολάς], ἀριστερὰ δὲ τὰ δυτικά. Οὔθ’ ὕψος
5δέ φασιν οὔτε βάθος ἔχειν τὸν κόσμον, καθ’ ὃν λόγον ὕψος μὲν λέγεται τὸ κάτωθεν ἄνω διάστημα, βάθος δὲ
τὸ ἄνωθεν κάτω. Μηδὲν γὰρ εἶναι τῶν οὕτως διαστη‐ μάτων λεγομένων περὶ τὸν κόσμον διὰ τὸ περὶ τὸ ἑαυ‐ τοῦ μέσον αὐτὸν συνεστάναι, ἀφ’ οὗ πρὸς ἅπαν ἐστὶ καὶ147 in vol. 1
10πρὸς ὃ πανταχόθεν ταὐτό.

1

.

15

.

7

 Φιλολάου Βάκχαι (fr. 5 Mull.). Ὁ κόσμος εἷς ἐστιν. Ἤρξατο δὲ γίγνεσθαι ἄχρι τοῦ μέσου, καὶ ἀπὸ τοῦ μέσου εἰς τὸ ἄνω διὰ τῶν αὐτῶν τοῖς κάτω ἐστὶ τὰ ἄνω τοῦ μέσου ὑπεναντίως κείμενα τοῖς
5κάτω. Τοῖς γὰρ κάτω τὸ κατωτάτω μέγα ἐστὶν ὥσπερ τὸ ἀνωτάτω, καὶ τὰ ἄλλα ὡσαύτως. Πρὸς γὰρ τὸ μέσον κατὰ ταὐτά ἐστιν ἑκάτερα, ὅσα μὴ μετενήνεκται.

1

.

16

t

Περὶ χρωμάτων.

1

.

16

.

1

〈Aetii (I 15, 1—11 p. 313, 4 Diels.).〉 Χρῶμά ἐστι ποιότης σώματος ὁρατὴ προηγουμένως. 〈Οἱ〉 Πυθαγόρειοι χροιὰν ἐκάλουν τὴν ἐπιφάνειαν τοῦ σώματος, τὰ δὲ γένη τῶν χρωμάτων λευκόν τε καὶ
5μέλαν, ἐρυθρόν τε καὶ ὠχρόν· τὰς δὲ διαφορὰς τῶν χρω‐ μάτων παρὰ τὰς 〈ποιὰσ〉 μίξεις τῶν στοιχείων, τὰς δὲ τῶν
ζῴων παρὰ τὰς ποικιλίας τῶν τροφῶν καὶ τῶν ἀέρων. Ἐμπεδοκλῆς χρῶμα εἶναι ἀπεφαίνετο τὸ τοῖς πόροις τῆς ὄψεως ἐναρμόττον. Τέτταρα δὲ τοῖς στοιχείοις ἰσά‐148 in vol. 1
10ριθμα, λευκόν, μέλαν, ἐρυθρόν, ὠχρόν. Πλάτων φλόγα ἀπὸ τῶν σωμάτων σύμμετρα μόρια ἔχουσαν πρὸς τὴν ὄψιν. Ἀρίσταρχος Σάμιος μαθηματικός, ἀκουστὴς Στρά‐ τωνος, φῶς εἶναι τὸ χρῶμα τοῖς ὑποκειμένοις ἐπιπῖπτον.
15 Ζήνων ὁ Στωικὸς τὰ χρώματα πρώτους εἶναι σχη‐ ματισμοὺς τῆς ὕλης. Δημόκριτος φύσει μὲν μηδὲν εἶναι χρῶμα, τὰ μὲν γὰρ στοιχεῖα ἄποια, τά τε ναστὰ καὶ τὸ κενόν· τὰ δὲ ἐξ αὐτῶν συγκρίματα κεχρῶσθαι διαταγῇ τε καὶ ῥυθμῷ καὶ
20προτροπῇ, ὧν ἣ μέν ἐστι τάξις, ὃ δὲ σχῆμα, ἣ δὲ θέσις· παρὰ ταῦτα γὰρ αἱ φαντασίαι. Τούτων δὲ τῶν πρὸς τὴν φαντασίαν χρωμάτων τέτταρες αἱ διαφοραί, λευκοῦ, μέλα‐ νος, ἐρυθροῦ, ὠχροῦ. Ἐπίκουρος καὶ Ἀρίσταρχος τὰ ἐν τῷ σκότῳ
25σώματα χρόαν οὐκ ἔχειν. Ἀριστοτέλης πέρας ἐν ὡρισμένῳ διαφανεῖ, δια‐ φανὲν δὲ ὕλην εἶναι διηθημένην καθαρὰν καὶ ἀμιγῆ, τού‐
του δὲ αὐτοῦ τὸ κινητικὸν χρῶμα ὑπάρχειν· ἐν δὲ τῷ σκότῳ τὰ σώματα χρόαν δυνάμει μὲν ἔχειν, ἐνεργείᾳ δὲ149 in vol. 1
30μηδαμῶς· πολὺ δὲ τὸ μεταξὺ τοῦ τε μὴ ἔχειν καὶ μὴ ὁρᾶσθαι. Οἱ μὲν ἄλλοι τὰ στοιχεῖα κεχρῶσθαι φυσικῶς, οἳ δὲ τὰ ὁμοιομερῆ ποιότητος μετέχειν τὰ πρῶτα, οἳ δὲ τὰ ἄτομα πάντα συλλήβδην ἄχροα, ἐξ ἀποίων δὲ τῶν λόγῳ
35θεωρητῶν τὰς αἰσθητὰς ὑποφαίνουσι γίγνεσθαι ποιό‐ τητας.

1

.

16

.

2

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Τιμαίου (p. 67C—68D). Τέταρτον γὰρ δὴ λοιπὸν ἔτι γένος ἡμῖν αἰσθητικόν, ὃ διελέσθαι δεῖ συχνὰ ἐν αὑτῷ ποικίλματα κεκτημένον, ἃ ξύμπαντα μὲν χρόας ἐκαλέσαμεν, φλόγα τῶν σωμάτων
5ἑκάστων ἀπορρέουσαν, ὄψει σύμμετρα μόρια ἔχουσαν πρὸς αἴσθησιν· ὄψεως δ’ ἐν τοῖς πρόσθεν αὐτῶν περὶ τῶν αἰτίων τῆς γενέσεως ὀλίγα ἐρρήθη. Τῇδε οὖν τῶν χρω‐ μάτων πέρι μάλιστα εἰκὸς πρέποι τ’ ἂν τὸν ἐπιεικῆ λό‐ γον διεξελθεῖν· τὰ φερόμενα ἀπὸ τῶν ἄλλων μόρια ἐμ‐
10πίπτοντά τε εἰς τὴν ὄψιν τὰ μὲν ἐλάττω, τὰ δὲ μείζω, τὰ δὲ ἴσα τοῖς αὐτοῖς τῆς ὄψεως μέρεσιν εἶναι. Τὰ μὲν οὖν ἴσα ἀναίσθητα, ἃ δὴ καὶ διαφανῆ λέγομεν· τὰ δὲ μείζω καὶ ἐλάττω, τὰ μὲν συγκρίνοντα, τὰ δὲ διακρίνοντα αὐτήν, τοῖς περὶ τὴν σάρκα θερμοῖς καὶ ψυχροῖς καὶ τοῖς
15περὶ τὴν γλῶτταν στρυφνοῖς καὶ ὅσα θερμαντικὰ ὄντα δριμέα ἐκαλέσαμεν ἀδελφὰ εἶναι, τά τε λευκὰ καὶ τὰ μέλανα, ἐκείνων παθήματα γεγονότα ἐν ἄλλῳ γένει τὰ αὐτά, φανταζόμενα δὲ ἄλλα διὰ ταύτας τὰς αἰτίας. Οὕτως οὖν αὐτὰ προσρητέον, τὸ μὲν διακριτικὸν τῆς ὄψεως λευ‐
20κόν, τὸ δ’ ἐναντίον αὐτοῦ μέλαν, τὴν δὲ ὀξυτέραν φορὰν καὶ γένους πυρὸς ἑτέρου προσπίπτουσαν καὶ διακρίνουσαν τὴν ὄψιν μέχρι τῶν ὀφθαλμῶν, αὐτάς τε τῶν ὀμμάτων τὰς διεξόδους βίᾳ διωθοῦσαν καὶ τήκουσαν, πῦρ μὲν ἀθρόον καὶ ὕδωρ, ὃ δάκρυον καλοῦμεν, ἐκεῖθεν ἐκχέουσαν,150 in vol. 1
25αὐτὴν δὲ οὖσαν πῦρ, ἐξ ἐναντίας ἀπαντῶσαν, καὶ τοῦ μὲν ἐκπηδῶντος πυρὸς οἷον ἀπὸ ἀστραπῆς, τοῦ δὲ εἰσιόντος καὶ περὶ τὸ νοτερὸν κατασβεννυμένου, παντοδαπῶν ἐν τῇ κυκήσει ταύτῃ γιγνομένων χρωμάτων, μαρμαρυγὰς μὲν τὸ πάθος προσείπομεν, τὸ δὲ τοῦτο ἀπεργαζόμενον λαμπρόν
30τε καὶ στίλβον ἐπωνομάσαμεν. Τὸ δὲ τούτων αὖ μεταξὺ πυρὸς γένος, πρὸς μὲν τὸ τῶν ὀμμάτων ὑγρὸν ἀφικνού‐ μενον καὶ κεραννύμενον αὐτῷ, στίλβον δὲ οὔ, τῇ δὲ διὰ τῆς νοτίδος αὐγῇ τοῦ πυρὸς μιγνυμένῃ, χρῶμα ἔναιμον παρασχομένῃ τοὔνομα ἔρυθρον λέγομεν. Λαμπρὸν δὲ
35ἐρυθρῷ λευκῷ τε μιγνύμενον ξανθὸν γέγονε. Τὸ δὲ ὅσον μέτρον ὅσοις, οὐδ’ εἴ τις εἰδείη, νοῦν ἔχει τὸ λέγειν, ὧν μήτε τινὰ ἀνάγκην μήτε τὸν εἰκότα λόγον καὶ μετρίως ἄν τις εἰπεῖν εἴη δυνατός· ἐρυθρὸν δὲ δὴ μέλανι λευκῷ τε κραθὲν ἁλουργοῦν· ὄρφνινον δὲ ὅταν τούτοις μεμιγμένοις
40καυθεῖσί τε μᾶλλον συγκραθῇ μέλαν· πυρρὸν δὲ ξανθοῦ τε καὶ φαιοῦ κράσει γίγνεται, φαιὸν δὲ λευκοῦ τε καὶ μέ‐ λανος· τὸ δὲ ὠχρὸν λευκοῦ ξανθῷ μιγνυμένου· λαμπρῷ δὲ λευκὸν συνελθὸν καὶ εἰς μέλαν κατακορὲς ἐμπεσὸν κυανοῦν χρῶμα ἀποτελεῖται· κυανοῦ δὲ λευκῷ κεραννυμέ‐
45νου γλαυκόν· πυρροῦ δὲ μέλανι πράσιον. Τὰ δ’ ἄλλα ἀπὸ τούτων σχεδὸν δῆλα, αἷς ἂν ἀφομοιούμενα μίξεσι διασῴζοι τὸν εἰκότα μῦθον. Εἰ δέ τις τούτων ἔργῳ σκο‐ πούμενος βάσανον λαμβάνοι, τὸ τῆς ἀνθρωπίνης καὶ θείας
φύσεως ἠγνοηκὼς ἂν εἴη διάφορον.151 in vol. 1

1

.

17

t

Περὶ μίξεως καὶ κράσεως.

1

.

17

.

1

〈Aetii (I 17, 1—4 p. 315, 17 Diels.).〉 Θαλῆς καὶ οἱ ἀπ’ αὐτοῦ κράσεις εἶναι τὰς τῶν στοιχείων μίξεις κατ’ ἀλλοίωσιν. 〈Οἱ περὶ Ἀναξαγόραν καὶ Δημόκριτον〉 τὰς
5κράσεις κατὰ παράθεσιν γίγνεσθαι τῶν στοιχείων. Ἐμπεδοκλῆς καὶ Ξενοκράτης ἐκ μικροτέρων ὄγκων τὰ στοιχεῖα συγκρίνει, ἅπερ ἐστὶν ἐλάχιστα καὶ οἱονεὶ στοιχεῖα στοιχείων. Πλάτων τὰ μὲν τρία σώματα τρεπτὰ εἰς ἄλληλα,
10πῦρ, ἀέρα, ὕδωρ· τὴν δὲ γῆν εἴς τι τούτων ἀμετάβλητον.

1

.

17

.

2

〈Arii Didymi (fr. phys. 4 p. 449 Diels.).〉 Ἀριστοτέλους καὶ τῶν ἀπ’ αὐτοῦ. Τὰ μὲν σώματά φασι θρυπτόμενα κατὰ μικρὰ μόρια παρατί‐ θεσθαι ἀλλήλοις, τοῖς δ’ ἀσωμάτοις λόγοις, εἴ τινές εἰσι
5λόγοι, συγκιρνᾶσθαι.

1

.

17

.

3

〈Arii Didymi (fr. phys. 38 p. 469 Diels.).〉 Ζήνωνα δὲ οὕτως ἀποφαίνεσθαι διαρρήδην· „τοιαύ‐ την δὲ δεήσει εἶναι ἐν περιόδῳ τὴν τοῦ ὅλου διακόσμησιν
ἐκ τῆς οὐσίας, ὅταν ἐκ πυρὸς τροπὴ εἰς ὕδωρ δι’ ἀέρος152 in vol. 1
5γένηται, τὸ μέν τι ὑφίστασθαι καὶ γῆν συνίστασθαι, [καὶ] ἐκ τοῦ λοιποῦ δὲ τὸ μὲν διαμένειν ὕδωρ, ἐκ δὲ τοῦ ἀτμι‐ ζομένου ἀέρα γίγνεσθαι, λεπτυνομένου δὲ τοῦ ἀέρος πῦρ ἐξάπτεσθαι, τὴν δὲ μῖξιν 〈καὶ〉 κρᾶσιν γίγνεσθαι τῇ εἰς ἄλληλα τῶν στοιχείων μεταβολῇ σώματος ὅλου δι’ ὅλου
10τινὸς ἑτέρου διερχομένου.“ Κλεάνθης (fr. phys. 13, II p. 11 Wachsm.) δὲ οὕτω πώς φησιν· ἐκφλογισθέντος τοῦ παντὸς συνίζειν τὸ μέσον αὐτοῦ πρῶτον, εἶτα τὰ ἐχόμενα ἀποσβέννυσθαι δι’ ὅλου. Τοῦ δὲ παντὸς ἐξυγρανθέντος τὸ ἔσχατον τοῦ πυρός, ἀντι‐
15τυπήσαντος αὐτῷ τοῦ μέσου, τρέπεσθαι πάλιν εἰς τοὐ‐ ναντίον, εἶθ’ οὕτω τρεπόμενον ἄνω φησὶν αὔξεσθαι καὶ ἄρχεσθαι διακοσμεῖν τὸ ὅλον· καὶ τοιαύτην περίοδον αἰεὶ καὶ διακόσμησιν ποιουμένου τὸν ἐν τῇ τῶν ὅλων οὐσίᾳ τόνον μὴ παύεσθαι. Ὥσπερ γὰρ ἑνός τινος τὰ μέρη πάντα
20φύεται ἐκ σπερμάτων ἐν τοῖς καθήκουσι χρόνοις, οὕτω καὶ τοῦ ὅλου τὰ μέρη, ὧν καὶ τὰ ζῷα καὶ τὰ φυτὰ ὄντα τυγχάνει, ἐν τοῖς καθήκουσι χρόνοις φύεται. Καὶ ὥσπερ τινὲς λόγοι τῶν μερῶν εἰς σπέρμα συνιόντες μίγνυνται καὶ αὖθις διακρίνονται γενομένων τῶν μερῶν, οὕτως ἐξ
25ἑνός τε πάντα γίνεσθαι καὶ ἐκ πάντων [εἰς] ἓν συγκρί‐ νεσθαι, ὁδῷ καὶ συμφώνως διεξιούσης τῆς περιόδου.

1

.

17

.

4

〈Arii Didymi (fr. phys. 28 p. 463 Diels.).〉
Χρύσιππος δὲ τοιοῦτόν τι διεβεβαιοῦτο· εἶναι τὸ ὂν πνεῦμα κινοῦν ἑαυτὸ πρὸς ἑαυτὸ καὶ ἐξ αὑτοῦ, ἢ πνεῦμα ἑαυτὸ κινοῦν πρόσω καὶ ὀπίσω· πνεῦμα δὲ εἴλη‐153 in vol. 1
5πται διὰ τὸ λέγεσθαι αὐτὸ ἀέρα εἶναι κινούμενον· ἀνά‐ λογον δὲ γίνεσθαι κἀπὶ τοῦ αἰθέρος, ὥστε καὶ εἰς κοινὸν λόγον πεσεῖν αὐτόν. Ἡ τοιαύτη δὲ κίνησις κατὰ μόνους γίνεται τοὺς νομίζοντας τὴν οὐσίαν πᾶσαν μεταβολὴν ἐπι‐ δέχεσθαι καὶ σύγχυσιν καὶ σύστασιν καὶ σύμμιξιν καὶ
10σύμφυσιν καὶ τὰ τούτοις παραπλήσια. Διαφέρειν γὰρ ἀρέσκει τοῖς ἀπὸ τῆς Στωικῆς αἱρέσεως παράθεσιν, μῖξιν, κρᾶσιν, σύγχυσιν. Παράθεσιν μὲν γὰρ εἶναι σωμάτων συναφὴν κατὰ τὰς ἐπιφανείας, ὡς ἐπὶ τῶν σωρῶν ὁρῶμεν, ἐν οἷς πυροί τε καὶ κριθαὶ καὶ φακοὶ καὶ
15εἴ τινα τούτοις ἄλλα παραπλήσια περιέχεται καὶ τῶν ἐπὶ τῶν αἰγιαλῶν ψήφων καὶ ἄμμων. Μῖξιν δ’ εἶναι δύο ἢ καὶ πλειόνων σωμάτων ἀντιπαρέκτασιν δι’ ὅλων, ὑπο‐ μενουσῶν τῶν συμφυῶν περὶ αὐτὰ ποιοτήτων, ὡς ἐπὶ τοῦ πυρὸς ἔχει καὶ τοῦ πεπυρακτωμένου σιδήρου, ἐπὶ τούτων
20γὰρ 〈δι’〉 ὅλων γίγνεσθαι τῶν σωμάτων τὴν ἀντιπαρέκτασιν. Ὁμοίως δὲ κἀπὶ τῶν ἐν ἡμῖν ψυχῶν ἔχειν· δι’ ὅλων γὰρ τῶν σωμάτων ἡμῶν ἀντιπαρεκτείνουσιν, ἀρέσκει γὰρ αὐτοῖς σῶμα διὰ σώματος ἀντιπαρήκειν. Κρᾶσιν δὲ εἶναι λέ‐ γουσι δύο ἢ καὶ πλειόνων σωμάτων ὑγρῶν δι’ ὅλων ἀν‐
25τιπαρέκτασιν τῶν περὶ αὐτὰ ποιοτήτων ὑπομενουσῶν·
[Τὴν μὲν μῖξιν καὶ ἐπὶ ξηρῶν γίγνεσθαι σωμάτων, οἷον πυρὸς καὶ σιδήρου, ψυχῆς τε καὶ τοῦ περιέχοντος αὐτὴν σώματος· τὴν δὲ κρᾶσιν ἐπὶ μόνων φασὶ γίνεσθαι τῶν ὑγρῶν·] συνεκφαίνεσθαι γὰρ ἐκ τῆς κράσεως τὴν ἑκάστου154 in vol. 1
30τῶν συγκραθέντων ὑγρῶν ποιότητα, οἷον οἴνου, μέλιτος, ὕδατος, ὄξους, τῶν παραπλησίων. Ὅτι δ’ ἐπὶ τοιούτων κράσεων διαμένουσιν αἱ ποιότητες τῶν συγκραθέντων, πρόδηλον ἐκ τοῦ πολλάκις ἐξ ἐπιμηχανήσεως ἀποχωρί‐ ζεσθαι ταῦτα ἀπ’ ἀλλήλων. Ἐὰν γοῦν σπόγγον ἠλαιω‐
35μένον καθῇ τις εἰς οἶνον ὕδατι κεκραμένον, ἀποχωρίσει τὸ ὕδωρ τοῦ οἴνου ἀναδραμόντος τοῦ ὕδατος εἰς τὸν σπόγγον. Τὴν δὲ σύγχυσιν δύο 〈ἢ〉 καὶ πλειόνων ποι‐ οτήτων περὶ τὰ σώματα μεταβολὴν εἰς ἑτέρας διαφερούσης τούτων ποιότητος γένεσιν, ὡς ἐπὶ τῆς συνθέσεως ἔχει
40τῶν μύρων καὶ τῶν ἰατρικῶν φαρμάκων.

1

.

18

t

Περὶ κενοῦ καὶ τόπου 〈καὶ χώρασ〉.

1

.

18

1a

〈Aetii (I 18, 1—3 p. 315, 32 Diels.).〉 Οἱ ἀπὸ Θάλεω φυσικοὶ πάντες τὸ κενὸν ὡς ὄντως κενὸν ἀπέγνωσαν. Ἐμπεδοκλῆς (v. 91 Stein.).
5Οὐδέ τι τοῦ παντὸς κενεὸν πέλει οὐδὲ περιττόν.
Δημόκριτος καὶ ἕτεροι, Λεύκιππος, Μητρό‐ δωρος, Ἐπίκουρος τὰ μὲν ἄτομα ἄπειρα τῷ πλήθει, τὸ δὲ κενὸν ἄπειρον τῷ μεγέθει.155 in vol. 1

1

.

18

1b

〈Aetii (I 18, 4 p. 316, 8 et 19, 3 p. 317, 27 Diels.).〉 Στράτων ἐξωτέρω μὲν ἔφη τοῦ κόσμου μὴ εἶναι κενόν, ἐνδοτέρω δὲ δυνατὸν γενέσθαι. —Τόπον δὲ εἶναι τὸ μεταξὺ διάστημα τοῦ περιέχοντος καὶ τοῦ περιεχομένου.

1

.

18

1c

〈Aetii (I 18, 6 p. 316, 14 Diels.).〉 Ἀριστοτέλης ἐν τετάρτῳ Φυσικῆς ἀκροάσεως (c. 6 p. 213b 22) γράφει· „εἶναι δέ φασιν οἱ Πυθαγόρειοι κενὸν καὶ ἐπεισιέναι αὐτὸ τῷ οὐρανῷ ἐκ τοῦ ἀπείρου πνεύματος
5ὡς ἀναπνέοντι.“ Ἐν δὲ τῷ Περὶ τῆς Πυθαγόρου φιλο‐ σοφίας πρώτῳ (fr. 196 p. 1513a 29) γράφει, τὸν μὲν οὐρα‐ νὸν εἶναι ἕνα, ἐπεισάγεσθαι δὲ ἐκ τοῦ ἀπείρου χρόνον τε καὶ πνοὴν καὶ τὸ κενόν, ὃ διορίζει ἑκάστων τὰς χώρας ἀεί. Καὶ ἐν ἄλλοις λέγει, τόπον εἶναι τὸ τοῦ περιέχοντος
10πέρας ἀκίνητον, ἢ ἐν ᾧ μένει τε καὶ κινεῖται τὰ σώματα, πλήρη μέν, ὅταν πανταχόθεν περιέχῃ τὸ σῶμα, κενὸν δέ, ὅταν μηθὲν ἔχῃ τὸ παράπαν ἐν ἑαυτῷ. Τόπον μὲν οὖν ἀναγκαῖον ὑπάρχειν καὶ σῶμα, κενὸν δὲ οὐδαμῶς, εἰ μὴ μόνον πρὸς νόησιν· ἀναιρετικὴν γὰρ εἶναι τὴν κατ’ ἐνδε‐
15λέχειαν αὐτοῦ φύσιν τῆς τε τῶν ὄντων συμπαθείας καὶ τῆς τῶν σωμάτων ἀλληλουχίας· τὰς δὲ κινήσεις γίνεσθαι τὰς κατὰ τόπον [κατὰ τὸ πρότερον] ἀντιπεριισταμένων ἀλλήλοις τῶν σωμάτων. Ἄπειρον δὲ οὐθὲν ἀπολείπει οὔτε κατὰ τὸ πλῆθος οὔτε κατὰ τὸ μέγεθος.

1

.

18

1d

〈Aetii (I 18, 5 p. 316, 11 et 20, 1 p. 317, 31 Diels.).〉 Ζήνων καὶ οἱ ἀπ’ αὐτοῦ ἐντὸς μὲν τοῦ κόσμου μη‐
δὲν εἶναι κενόν, ἔξω δ’ αὐτοῦ ἄπειρον. —Διαφέρειν δὲ κενόν, τόπον, χώραν· καὶ τὸ μὲν κενὸν εἶναι ἐρημίαν σώ‐156 in vol. 1
5ματος, τὸν δὲ τόπον τὸ ἐπεχόμενον ὑπὸ σώματος, τὴν δὲ χώραν τὸ ἐκ μέρους ἐπεχόμενον.

1

.

18

1e

 Θαλῆς ἐρωτηθείς, Τί τὸ μέγιστον; ἔφησε, Τόπος· τἆλλα μὲν γὰρ ὁ κόσμος, τὸν δὲ κόσμον οὗτος περιέχει.

1

.

18

.

2

 Ἑρμοῦ ἐκ τῶν πρὸς Ἀσκληπιόν (p. 18b Patrit., p. 19 Parthey.). 〈ἙΡΜ.〉 Πᾶν τὸ κινούμενον, ὦ Ἀσκληπιέ, οὐκ ἔν τινι κινεῖται καὶ ὑπό τινος;
5 〈ἈΣΚΛ.〉 Μάλιστα. 〈ἙΡΜ.〉 Οὐκ ἀνάγκη δὲ μεῖζον εἶναι 〈τὸ〉 ἐν ᾧ κινεῖ‐ ται 〈ἢ〉 τὸ κινούμενον; 〈ἈΣΚ.〉 Ἀνάγκη. 〈ἙΡΜ.〉 Ἰσχυρότερον ἄρα τὸ κινοῦν τοῦ κινουμένου;
10 〈ἈΣΚ.〉 Ἰσχυρότερον γάρ. 〈ἙΡΜ.〉 Ἐναντίαν δὲ ἔχειν φύσιν ἀνάγκη τὸ ἐν ᾧ κινεῖται τῇ τοῦ κινουμένου; 〈ἈΣΚ.〉 Καὶ πάνυ. 〈ἙΡΜ.〉 Μέγας οὖν οὗτος 〈ὁ〉 κόσμος, οὗ μεῖζον οὐκ
15ἔστι σῶμα; 〈ἈΣΚ.〉 Ὡμολόγηται. 〈ἙΡΜ.〉 Καὶ στιβαρός; πεπλήρωται γὰρ ἄλλων σωμά‐ των μεγάλων πολλῶν, μᾶλλον δὲ πάντων ὅσα ἐστὶ σώματα; 〈ἈΣΚ.〉 Οὕτως ἔχει.
20〈ἙΡΜ.〉 Σῶμα δὲ ὁ κόσμος; 〈ἈΣΚ.〉 Σῶμα. 〈ἙΡΜ.〉 Καὶ κινούμενον;
〈ἈΣΚ.〉 Μάλιστα. 〈ἙΡΜ.〉 Πηλίκον οὖν δεῖ τὸν τόπον εἶναι ἐν ᾧ κι‐157 in vol. 1
25νεῖται καὶ ποταπὸν τὴν φύσιν; Οὐ πολὺ μείζονα, ἵνα δυνηθῇ δέξασθαι τῆς φορᾶς τὴν συνέχειαν καὶ μὴ θλι‐ βόμενον τὸ κινούμενον ὑπὸ τῆς στενότητος ἐπίσχῃ τὴν κίνησιν; 〈ἈΣΚ.〉 Παμμέγεθές τι χρῆμα, ὦ Τρισμέγιστε.
30 〈ἙΡΜ.〉 Ποταπῆς δὲ φύσεως; τῆς ἐναντίας ἆρα, ὦ Ἀσκληπιέ; σώματι δὲ ἐναντία φύσις τὸ ἀσώματον; 〈ἈΣΚ.〉 Ὡμολόγηται. 〈ἙΡΜ.〉 Ἀσώματος οὖν ὁ τόπος, τὸ δὲ ἀσώματον ἢ 〈τὸ〉 θεῖόν ἐστιν ἢ ὁ θεός. Τὸ δὲ θεῖον λέγω νῦν οὐ
35τὸ γενητόν, ἀλλὰ τὸ ἀγένητον.

1

.

18

.

3

 Ἐν ταὐτῷ (p. 19 Patrit., p. 25 Parthey.). 〈ἙΡΜ.〉 Οὐδὲ ἓν τῶν ὄντων ἐστὶ κενὸν τῷ τῆς ὑπάρ‐ ξεως λόγῳ· τὸ δὲ ὂν οὐκ ἂν ἠδύνατο εἶναι ὄν, εἰ μὴ μεστὸν τῆς ὑπάρξεως ἦν· τὸ γὰρ ὑπάρχον κενὸν οὐδέ‐
5ποτε γενέσθαι δύναται. 〈ἈΣΚ.〉 Οὐκ ἔστιν οὖν κενά τινα, ὦ Τρισμέγιστε, οἷον κάδος καὶ κέραμος καὶ ληνὸς καὶ τὰ ἄλλα τὰ παρα‐ πλήσια; 〈ἙΡΜ.〉 Φεῦ τῆς πολλῆς πλάνης, 〈ὦ〉 Ἀσκληπιέ· τὰ
10μᾶλλον πληρέστατα καὶ μεστότατα, ταῦτα κενὰ ἡγῇ εἶναι; 〈ἈΣΚ.〉 Πῶς λέγεις, ὦ Τρισμέγιστε; 〈ἙΡΜ.〉 Οὐ σῶμά ἐστιν ὁ ἀήρ;
〈ἈΣΚ.〉 Σῶμα. 〈ἙΡΜ.〉 Τοῦτο δὲ τὸ σῶμα οὐ διὰ πάντων διήκει158 in vol. 1
15τῶν ὄντων καὶ πάντα διῆκον πληροῖ; σῶμα δὲ οὐκ ἐκ τῶν τεσσάρων κεκραμένον συνέστηκε; Μεστὰ οὖν πάντα ἐστίν, ἃ σὺ φῂς κενά, τοῦ ἀέρος, εἰ δὲ τοῦ ἀέρος, καὶ τῶν τεσσάρων σωμάτων· καὶ συμβαίνει ὁ ἐναντίος λόγος ἐκφαίνεσθαι, ὅτι ἃ σὺ φῂς μεστά, ταῦτα πάντα κενά ἐστι
20τοῦ ἀέρος ἐκείνων ὑπ’ ἄλλων σωμάτων στενοχωρουμένων καὶ μὴ ἐχόντων τόπον δέξασθαι τὸν ἀέρα. Ταῦτα οὖν, ἃ σὺ φῂς 〈κενά〉, κοῖλα δεῖ ὀνομάζειν, οὐ κενά· ὑπάρξει γὰρ μεστά ἐστιν ἀέρος καὶ πνεύματος. 〈ἈΣΚ.〉 Ἀναντίρρητος ὁ λόγος, ὦ Τρισμέγιστε. Τὸν
25οὖν τόπον, ἐν ᾧ κινεῖται τὸ πᾶν, τί εἴπωμεν; 〈ἙΡΜ.〉 Ἀσώματον, 〈ὦ〉 Ἀσκληπιέ. 〈ἈΣΚ.〉 Τὸ οὖν ἀσώματον 〈τί〉 ἐστι; 〈ἙΡΜ.〉 Νοῦς 〈καὶ λόγοσ〉, ὅλος ἐξ ὅλου ἑαυτὸν ἐμ‐ περιέχων, ἐλεύθερος σώματος παντός, ἀπλανής, ἀπαθής,
30ἀναφής, αὐτὸς ἐν ἑαυτῷ ἑστώς, συγχωρητικὸς πάντων καὶ σωτήριος τῶν ὄντων, οὗ ὥσπερ ἀκτῖνές εἰσι τὸ ἀγαθόν,
ἡ ἀλήθεια, τὸ ἀρχέτυπον φῶς, τὸ ἀρχέτυπον τῆς ψυχῆς. 〈ἈΣΚ.〉 Ὁ οὖν θεὸς τί ἐστιν; 〈ἙΡΜ.〉 Ὁ μηδὲ ἓν τούτων ὑπάρχων, ὢν δὲ καὶ τοῦ159 in vol. 1
35εἶναι τούτοις αἴτιος καὶ πᾶσι καὶ ἑνὶ ἑκάστῳ τῶν ὄντων πάντων.

1

.

18

4a

〈Aetii (I 20, 2 p. 318, 1 Diels.).〉 Ἐπίκουρος ὀνόμασι [πᾶσιν] παραλλάττειν κενόν, τό‐ πον, χώραν.

1

.

18

4b

〈Aetii (II 9, 1—3 p. 338, 13 Diels.).〉 Οἱ 〈ἀπὸ〉 Πυθαγόρου ἐκτὸς εἶναι τοῦ κόσμου κε‐ νόν, εἰς ὃ ἀναπνεῖ ὁ κόσμος καὶ ἐξ οὗ. Οἱ Στωικοὶ εἶναι κενόν, εἰς ὃ κατὰ τὴν ἐκπύρωσιν
5ἀναλύεται ὁ κόσμος, ἄπειρον ὄν. Ποσειδώνιος ἔφησε τὸ ἐκτὸς τοῦ κόσμου οὐκ ἄπει‐ ρον, ἀλλ’ ὅσον αὔταρκες εἰς διάλυσιν.

1

.

18

4c

〈Aetii (I 19, 1 p. 317, 23 et II 9, 4 p. 338, 22 Diels.) et Platonis Timaei.〉 Πλάτων τόπον εἶναι τὸ μεταληπτικὸν τῶν εἰδῶν, ὅπερ εἴρηκε μεταφορικῶς τὴν ὕλην, καθάπερ τινὰ τιθήνην
5καὶ δεξαμενήν. —Κενὸν δὲ μὴ εἶναι μήτε ἐκτὸς τοῦ κό‐ σμου, μήτε ἐν τῷ κόσμῳ. Λέγει γὰρ ἐν τῷ Τιμαίῳ (p. 32C—33A) οὕτως· „Τῶν δὲ δὴ τεττάρων ἓν ὅλον ἕκαστον εἴληφεν ἡ τοῦ κόσμου σύστασις· ἐκ γὰρ πυρὸς παντὸς ὕδατός τε καὶ ἀέρος καὶ
10γῆς συνέστησεν αὐτὸν ὁ συνιστάς, μέρος οὐδὲν οὐδενὸς οὐδὲ δύναμιν ἔξωθεν ὑπολιπών, τάδε διανοηθείς, πρῶτον
μέν, ἵνα ὅλον ὅ τι μάλιστα ζῷον τέλειον ἐκ τελείων τῶν μερῶν εἴη· πρὸς δὲ τούτοις ἓν ἅτε οὐχ ὑπολελειμμένων ἐξ ὧν ἄλλο τοιοῦτον γένοιτ’ ἄν.“ —(ibid. p. 33B) Λεῖον160 in vol. 1
15δὲ κύκλῳ πᾶν ἔξωθεν αὐτὸ ἀπηκριβοῦτο πολλῶν χάριν. Ὀμμάτων τε γὰρ ἐπεδεῖτο οὐδέν, ὁρατόν [τε] γὰρ οὐθὲν ἔξωθεν ὑπελείπετο· οὐδ’ ἀκοῆς, οὐδὲ 〈γὰρ〉 ἀκουστόν· πνεῦμά τε οὐκ ἦν περιεστὼς δεόμενον ἀναπνοῆς.

1

.

18

4d

〈Arii Didymi (epit. fr. phys. 25 p. 460 Diels.).〉 Χρυσίππου. Τόπον δ’ εἶναι ὁ Χρύσιππος ἀπε‐ φαίνετο τὸ κατεχόμενον δι’ ὅλου ὑπὸ ὄντος ἢ τὸ οἷόν 〈τε〉 κατέχεσθαι ὑπὸ ὄντος καὶ δι’ ὅλου κατεχόμενον εἴτε ὑπὸ
5τινὸς 〈εἴτε〉 ὑπὸ τινῶν. Ἐὰν δὲ τοῦ οἵου τε κατέχεσθαι ὑπὸ ὄντος τὶ μὲν κατέχηται, τὶ δὲ μή, τὸ ὅλον 〈οὔτε〉 κενὸν ἔσεσθαι οὔτε τόπον, ἕτερον δέ τι οὐκ ὠνομασμένον· τὸ μὲν γὰρ κενὸν τοῖς κενοῖς ἀγγείοις λέγεσθαι παραπλη‐ σίως, τὸν δὲ τόπον τοῖς πλήρεσι· χώραν δὲ πότερον τὸ
10μεῖζον οἷόν τε κατέχεσθαι ὑπὸ ὄντος καὶ οἷον μεῖζον ἀγγεῖον σώματος, ἢ τὸ χωροῦν μεῖζον σῶμα; Τὸ μὲν οὖν κενὸν ἄπειρον εἶναι λέγεσθαι· τὸ γὰρ ἐκτὸς τοῦ κόσμου τοιοῦτ’ εἶναι· τὸν δὲ τόπον πεπερασμένον διὰ τὸ μηδὲν σῶμα ἄπειρον εἶναι. Καθάπερ δὲ τὸ σωματικὸν πεπε‐
15ρασμένον εἶναι, οὕτως τὸ ἀσώματον ἄπειρον, ὅ τε γὰρ χρόνος ἄπειρος καὶ τὸ κενόν. Ὥσπερ γὰρ τὸ μηδὲν οὐδέν ἐστι πέρας, οὕτως οὐδὲ τοῦ μηδενός, οἷόν ἐστι τὸ κενόν. Κατὰ γὰρ τὴν αὑτοῦ ὑπόστασιν ἄπειρόν ἐστι· περατοῦται δ’ αὖ τοῦτο ἐκπληρούμενον· τοῦ δὲ πληροῦντος ἀρθέντος
20οὐκ ἔστιν αὐτοῦ νοῆσαι πέρας.161 in vol. 1

1

.

19

t

Περὶ κινήσεως.

1

.

19

.

1

〈Aetii (I 23 p. 318, 30 Diels.).〉 Πυθαγόρου. Κίνησίς ἐστι διαφορότης ἢ ἑτερότης ἐν ὕλῃ, ᾗ ἔστιν ὕλη. Οὗτος πάσης κινήσεως κοινὸς ὅρος. Δημόκριτος ἓν γένος κινήσεως τὸ κατὰ παλμὸν
5ἀπεφαίνετο. Ἐπίκουρος δύο εἴδη κινήσεως, τὸ κατὰ στάθμην καὶ τὸ κατὰ παρέγκλισιν. Εἰσὶ δέ τινες, οἳ καὶ τέταρτον εἶδος εἰσάγουσι, τὸ κατ’ οὐσίαν, ὅπερ ἐστὶ τὸ κατὰ γένεσιν. Ἄλλοι δὲ καὶ τὴν διανοητικὴν προστιθέασι, μέχρι γὰρ τῶν πέντε προὔβησαν.
10 Διόδωρος ὁ Κρόνος κεκινῆσθαι μέν τι, κινεῖσθαι δὲ μηδέν. Ἡράκλειτος ἠρεμίαν μὲν καὶ στάσιν ἐκ τῶν ὅλων ἀνῄρει, κίνησιν δὲ τοῖς πᾶσιν ἀπεδίδου. Ἡρόφιλος κινήσεως τὴν μὲν λόγῳ θεωρητήν, τὴν
15δὲ αἰσθητήν. Ἀσκληπιάδης πᾶσαν κίνησιν αἰσθητὴν ἀπεφήνατο. Ἀριστοτέλης τὴν κίνησιν ἐνέργειαν εἶναι τοῦ δυ‐ νάμει κινητοῦ ᾗ κινητόν. Τῶν δὲ κινήσεων τὰς μὲν εἶναι κατὰ τὸ ποσόν, τὰς δὲ κατὰ τὸ ποιόν, τὰς δὲ κατὰ τόπον.
20Κατὰ μὲν τὸ ποσὸν αὔξησιν καὶ μείωσιν, ἐν προσθέσει τινὶ θεωρουμένην καὶ ἀφαιρέσει· κατὰ δὲ τὸ ποιὸν ἀλλοί‐ ωσιν καὶ μεταβολήν, ὡς τὴν ἐκ θερμοῦ εἰς ψυχρόν, ἐκ γλυ‐ κέος εἰς πικρόν· κατὰ δὲ τόπον, ἣν ἰδιώτερον φορὰν ὠνό‐ μασε (phys. VIII 7 p. 260a 28), καθ’ ὃν ἐξ οὗ εἰς ὃ μεταβαίνει162 in vol. 1
25τὰ κινούμενα. Ταύτης δὲ τρεῖς εἶναι διαφοράς, ὧν δύο μὲν ἁπλᾶς, τήν τε κατ’ εὐθεῖαν καὶ τὴν ἐν κύκλῳ, μίαν δὲ μικτήν· 〈κατ’〉 εὐθεῖαν μὲν τὴν ἄνω καὶ κάτω κατά τε κουφότητα καὶ βαρύτητα τῶν σωμάτων, ἐν κύκλῳ δὲ τὴν περιφερῆ, μικτὴν δὲ τὴν κατ’ ἔγκλισιν· τῆς δὲ κατὰ τόπον κινήσεως
30τὴν μὲν ἀπὸ τοῦ μέσου γίνεσθαι, τὴν δὲ ἐπὶ τὸ μέσον, τὴν δὲ περὶ τὸ μέσον· πυρὸς μὲν οὖν καὶ ἀέρος ἀπὸ τοῦ μέσου, γῆς καὶ ὕδατος ἐπὶ τὸ μέσον, τοῦ πέμπτου [ὅλον] περὶ τὸ μέσον. Τούτοις δὲ πληροῦσθαι τὸν ὅλον κόσμον.

1

.

19

.

2

 Ἑρμοῦ ἐκ τοῦ πρὸς Ἀσκληπιόν (p. 18b Patrit., p. 21, 12 Parthey.). 〈ἙΡΜ.〉 Πᾶν τὸ κινούμενον οὐκ ἐν κινουμένῳ κινεῖ‐ ται, ἀλλὰ ἐν ἑστῶτι· καὶ τὸ κινοῦν δὴ ἕστηκεν, ἀδυνατοῦν
5συγκινεῖσθαι. 〈ἈΣΚ.〉 Πῶς οὖν, ὦ Τρισμέγιστε, τὰ ἐνθάδε συγκι‐ νεῖται τοῖς κινουμένοις; τὰς γὰρ σφαίρας ἔφης τὰς πλα‐ νωμένας κινεῖσθαι ὑπὸ τῆς ἀπλανοῦς σφαίρας. 〈ἙΡΜ.〉 Οὐκ ἔστιν αὕτη, ὦ Ἀσκληπιέ, συγκίνησις,
10ἀλλ’ ἀντικίνησις· οὐ γὰρ ὁμοίως κινοῦνται, ἀλλ’ ἐναντίως ἀλλήλαις. Ἡ δὲ ἐναντίωσις τὴν ἀντέρεισιν τῆς κινήσεως ἑστῶσαν ἔχει· ἡ γὰρ ἀντιτυπία στάσις φορᾶς. Διὸ καὶ αἱ πλανώμεναι σφαῖραι ἐναντίως κινούμεναι ἀλλήλαις ὑπὸ
τῆς ἀπλανοῦς, τῇ ἐναντίᾳ ὑπαντήσει περὶ τὴν ἐναντιότητα163 in vol. 1
15ἑστώσαν αὐτὴν ὑπ’ αὐτῆς κινοῦνται. Τὰς γὰρ ἄρκτους ταύτας, ἃς ὁρᾷς μήτε δυνούσας μήτε ἀνατελλούσας, περὶ δὲ τὸ αὐτὸ στρεφομένας, οἴει κινεῖσθαι ἢ ἑστάναι; 〈ἈΣΚ.〉 Κινεῖσθαι, ὦ Τρισμέγιστε. 〈ἙΡΜ.〉 Κίνησιν ποίαν, ὦ Ἀσκληπιέ;
20 〈ἈΣΚ.〉 Τὴν περὶ τὸ αὐτὸ ἀναστρεφομένην. 〈ἙΡΜ.〉 Ἡ δὲ περιφορὰ ἡ περὶ τὸ αὐτὸ κίνησίς ἐστιν ὑπὸ στάσεως κατεχομένη· τὸ γὰρ περὶ αὐτὸ κωλύει τὸ ὑπὲρ αὐτό, οὕτω καὶ ἡ ἐναντία φορὰ ἕστηκεν ἑδραία, ὑπὸ τῆς ἐναντιότητος στηριζομένη. Παράδειγμα δέ σοι
25ἐπίγειον τοῖς ὀφθαλμοῖς ἐμπῖπτον φράσω· τὰ ἐπίγεια ζῷα, οἷον τὸν ἄνθρωπον λέγω, νηχόμενα θεώρησον· φε‐ ρομένου γὰρ τοῦ ὕδατος ἡ ἀντιτυπία τῶν ποδῶν καὶ τῶν χειρῶν στάσις γίνεται τῷ ἀνθρώπῳ τοῦ μὴ συγκατενεχθῆ‐ ναι τῷ ὕδατι.
30 〈ἈΣΚ.〉 Σαφὲς τὸ παράδειγμα, ὦ Τρισμέγιστε. 〈ἙΡΜ.〉 Πᾶσα οὖν κίνησις ἐν στάσει καὶ ὑπὸ στά‐ σεως κινεῖται. Ἡ οὖν κίνησις τοῦ κόσμου καὶ παντὸς
ζῴου ὑλικοῦ οὐχ ὑπὸ τῶν κατεκτὸς [τοῦ κόσμου] συμβαίνει γίνεσθαι, ἀλλ’ ὑπὸ τῶν ἐντὸς [εἰς τὸ κατεκτός], τῶν νο‐164 in vol. 1
35ητῶν, ψυχῆς ἢ πνεύματος ἢ ἄλλου τινὸς ἀσωμάτου. Σῶμα γὰρ 〈σῶμα〉 ἔμψυχον οὐ κινεῖ, ἀλλ’ οὐδὲ τὸ σύνολον σῶμα κἂν ᾖ ἄψυχον. 〈ἈΣΚ.〉 Πῶς τοῦτο λέγεις, ὦ Τρισμέγιστε; Τὰ οὖν ξύλα καὶ τοὺς λίθους καὶ τὰ 〈ἄλλα〉 πάντα ἄψυχα οὐ σώ‐
40ματά ἐστι 〈τὰ κινοῦντα〉; 〈ἙΡΜ.〉 Οὐδαμῶς, 〈ὦ〉 Ἀσκληπιέ. Τὸ γὰρ ἔνδον τοῦ σώματος τοῦ κινοῦντος, τὸ ἔμψυχον, οὐ σῶμα ἐκεῖνό ἐστι τὸ ἀμφότερα κινοῦν καὶ τὸ τοῦ βαστάζοντος καὶ τὸ τοῦ βασταζομένου· διόπερ ἄψυχον οὐκ ἄψυχον κινήσει. ὁρᾷς
45γοῦν καταβαρυνομένην τὴν ψυχήν, ὅταν 〈μόνη〉 δύο σώ‐ ματα φέρῃ.

1

.

19

.

3

〈Arii Didymi (epit. fr. phys. 22 p. 459 Diels.).〉 Χρυσίππου. Κίνησιν δέ φησιν εἶναι ὁ Χρύσιππος μεταβολὴν κατὰ τόπον ἢ ὅλῳ ἢ μέρει, ἢ μεταλλαγὴν ἐκ τόπου ἢ καθ’ ὅλον ἢ κατὰ μέρος. Καὶ ἄλλως· κίνησιν
5μεταλλαγὴν κατὰ τόπον ἢ σχῆμα· φορὰν δὲ μετέωρον κί‐ νησιν ὀξεῖαν, μονὴν δὲ τὸ μὲν οἷον ἀκινησίαν σώματος, τὸ δ’ οἷον σώματος σχέσιν κατὰ ταὐτὰ καὶ ὡσαύτως νῦν τε καὶ πρότερον. Πολλαχῶς δὲ λέγεσθαι τὴν κίνησιν καὶ τὴν μονήν, διὸ καὶ πολλοὺς καθ’ ἕκαστον σημαινόμενον
10ἀποδίδοσθαι ὅρους. Τὰς δὲ πρώτας κινήσεις εἶναι δύο, τήν τε εὐθεῖαν καὶ τὴν καμπύλην· διὰ τούτων δὲ πολλα‐ χῶς μιγνυμένων γίνεσθαι πολλὰς κινήσεις καὶ διαφερούσας.165 in vol. 1

1

.

19

.

4

〈Arii Didymi (epit. fr. phys. 23 p. 459 Diels.).〉 Ζήνωνος. Τῶν δ’ ἐν τῷ κόσμῳ πάντων τῶν κατ’ ἰδίαν ἕξιν συνεστώτων τὰ μέρη τὴν φορὰν ἔχειν εἰς τὸ τοῦ ὅλου μέσον, ὁμοίως δὲ καὶ αὐτοῦ τοῦ κόσμου· διόπερ
5ὀρθῶς λέγεσθαι πάντα τὰ μέρη τοῦ κόσμου ἐπὶ τὸ μέσον τοῦ κόσμου τὴν φορὰν ἔχειν, μάλιστα δὲ τὰ βάρος ἔχοντα· ταὐτὸν δ’ αἴτιον εἶναι καὶ τῆς τοῦ κόσμου μονῆς ἐν ἀπεί‐ ρῳ κενῷ, καὶ τῆς γῆς παραπλησίως ἐν τῷ κόσμῳ περὶ τὸ τούτου κέντρον καθιδρυμένης ἰσοκρατῶς. Οὐ πάντως
10δὲ σῶμα βάρος ἔχειν, ἀλλ’ ἀβαρῆ εἶναι ἀέρα καὶ πῦρ· τείνεσθαι δὲ καὶ ταῦτά πως ἐπὶ τὸ τῆς ὅλης σφαίρας τοῦ κόσμου μέσον, τὴν δὲ σύστασιν πρὸς τὴν περιφέρειαν αὐτοῦ ποιεῖσθαι· φύσει γὰρ ἀνώφοιτα ταῦτ’ εἶναι διὰ τὸ μηδενὸς μετέχειν βάρους. Παραπλησίως δὲ τούτοις
15οὐδ’ αὐτόν φασι τὸν κόσμον βάρος ἔχειν διὰ τὸ τὴν ὅλην αὐτοῦ σύστασιν ἔκ τε τῶν βάρος ἐχόντων στοιχείων εἶναι καὶ ἐκ τῶν ἀβαρῶν. Τὴν δ’ ὅλην γῆν καθ’ ἑαυτὴν μὲν ἔχειν ἀρέσκει βάρος· παρὰ δὲ τὴν θέσιν διὰ τὸ τὴν μέ‐ σην ἔχειν χώραν (πρὸς δὲ τὸ μέσον εἶναι τὴν φορὰν τοῖς
20τοιούτοις σώμασιν) ἐπὶ τοῦ τόπου τούτου μένειν.

1

.

19

.

5

〈Arii Didymi (epit. fr. phys. 24 p. 460 Diels.).〉 Ἀπολλοδώρου. Ἀπολλόδωρος ἐν τῇ Φυσικῇ τέ‐ χνῃ κίνησιν εἶναι μεταβολὴν κατὰ τόπον ἢ σχῆμα ἢ ὅλῳ ἢ [τοῖς] μέρεσι· σχέσιν δὲ συνοχὴν κατὰ τόπον ἢ σχῆμα
5καὶ τὸ ἴσχεσθαι τοιοῦτο· γένη δὲ κινήσεως εἶναι πρῶτα δύο, τήν τε κατ’ εὐθεῖαν καὶ τὴν ἐγκύκλιον. Τούτων δὲ εἴδη γίγνεσθαι πλείονα. Περὶ τὸ αὐτὸ δὲ κινήσεις γίγνε‐ σθαι πολλὰς καὶ ἐν τῷ αὐτῷ τόπῳ, οἷον περιπατεῖν καὶ τρέχειν μὴ ἐκβαίνοντα τὸν αὐτὸν τόπον, καὶ ἅμα κινεῖσθαι166 in vol. 1
10τήν τε ἐπ’ εὐθεῖαν καὶ τὴν εἰς τὰ πλάγια καὶ τὴν ἔμπρο‐ σθεν καὶ τὴν ὄπισθεν καὶ τὴν εἰς δεξιὰν καὶ ἀριστερὰν καὶ ἐγκύκλιον, καὶ ταχέως ἅμα καὶ βραδέως, καθάπερ ἐπὶ τῶν πλεόντων καὶ τῶν ὁμοίως τούτοις διακειμένων συν‐ τυγχάνειν. Ὥσπερ δὲ παντὸς σώματος ἐλέγομεν μέρος
15εἶναι σῶμα καὶ πάσης ἐπιφανείας ἐπιφάνειαν καὶ πάσης γραμμῆς γραμμὴν καὶ παντὸς τόπου τόπον καὶ παντὸς χρόνου χρόνον, οὕτως καὶ πάσης κινήσεως κίνησιν εἶναι ῥητέον καὶ πάσης σχέσεως σχέσιν κατὰ τὴν αὐτὴν ἀνα‐ λογίαν.

1

.

19

.

6

 Πλάτωνος ἐκ τῶν Παρμενίδου (p. 138B). Ὅτι κινούμενόν γε ἢ φέροιτο ἢ ἀλλοιοῖτο ἄν, αὗται γὰρ μόναι κινήσεις; —Ναί.

1

.

19

.

7

 Τοῦ αὐτοῦ ἐκ τοῦ Τιμαίου (p. 43B). Ὥστε τὸ μὲν ὅλον κινεῖσθαι ζῷον, ἀτάκτως μὴν ὅπῃ τύχοι προϊέναι καὶ ἀλόγως, τὰς ἓξ ἁπάσας κινήσεις ἔχον· εἴς τε γὰρ τὸ πρόσθεν καὶ ὄπισθεν καὶ πάλιν εἰς δεξιὰ
5καὶ ἀριστερά, κάτω τε καὶ ἄνω καὶ πάντῃ κατὰ τοὺς ἓξ τόπους πλανώμενα.

1

.

19

.

8

 Τοῦ αὐτοῦ ἐκ τοῦ Θεαιτήτου (p. 181C. D). Καί μοι λέγε· ἆρα κινεῖσθαι καλεῖς, ὅταν τι χώραν ἐκ χώρας μεταβάλλῃ, ἢ καὶ ἐν τῷ αὐτῷ στρέφηται; — Ἔγωγε. —Τοῦτο μὲν τοίνυν ἓν ἔστω εἶδος· ὅταν δὲ ᾖ μὲν
5ἐν τῷ αὐτῷ, γηράσκῃ δέ, ἢ μέλαν ἐκ λευκοῦ ἢ σκληρὸν ἐκ μαλακοῦ γίγνηται, ἤ τινα ἄλλην ἀλλοίωσιν ἀλλοιῶται, ἆρα οὐκ ἄξιον ἕτερον εἶδος κινήσεως φάναι; —Ἀναγκαῖον μὲν οὖν. —Δύο δὴ λέγω τούτω εἴδη κινήσεως, ἀλλοίωσιν, τὴν δὲ περιφοράν.167 in vol. 1

1

.

19

.

9

 Ἐν ταὐτῷ (p. 152D—153D). Ἐγὼ ἐρῶ καὶ μάλα οὐ φαῦλον λόγον· ὡς ἄρα ἓν μὲν αὐτὸ καθ’ ἑαυτὸ οὐδέν ἐστιν, οὐδ’ ἄν τι προσείποις ὀρθῶς οὐδ’ ὁποιονοῦν τι, ἀλλ’ ἐὰν ὡς μέγα προσαγορεύῃς τι,
5καὶ μικρὸν φανεῖται, καὶ ἐὰν βαρύ τι, κοῦφον, ξύμπαντά τε οὕτως, ὡς μηδενὸς ὄντος ἑνὸς μήτε τινὸς μήτε ὁποι‐ ουοῦν· ἐκ δὲ δὴ φορᾶς τε καὶ κινήσεως καὶ κράσεως πρὸς ἄλληλα γίγνεται πάντα, ἃ δή φαμεν εἶναι, οὐκ ὀρθῶς προσαγορεύοντες· ἔστι μὲν γὰρ οὐδέποτε οὐδέν, ἀεὶ δὲ
10γίγνεται. καὶ περὶ τούτου πάντες ἑξῆς οἱ σοφοὶ πλὴν Παρμενίδου ξυμφέρονται, Πρωταγόρας τε καὶ Ἡράκλειτος καὶ Ἐμπεδοκλῆς καὶ τῶν ποιητῶν οἱ ἄκροι τῆς ποιήσεως ἑκατέρας, κωμῳδίας μὲν Ἐπίχαρμος, τραγῳδίας δὲ Ὅμηρος, 〈ὃσ〉 εἰπών,
15
Ὠκεανόν τε θεῶν γένεσιν καὶ μητέρα Τηθύν (Il. Ξ 201) πάντα εἴρηκεν ἔκγονα ῥοῆς τε καὶ κινήσεως. Τίς οὖν ἂν ἔτι πρός γε τοσοῦτον στρατόπεδον καὶ στρατηγὸν Ὅμηρον δύναιτο ἀμφισβητήσας μὴ καταγέλαστος γενέσθαι; —Οὐ
ῥᾴδιον, ὦ Σώκρατες. —168 in vol. 1
20 Οὐ γάρ, ὦ Θεαίτητε. ἐπεὶ καὶ τάδε τῷ λόγῳ σημεῖα ἱκανά, ὅτι τὸ μὲν εἶναι δοκοῦν καὶ τὸ γίγνεσθαι κίνησις παρέχει, τὸ δὲ μὴ εἶναι καὶ ἀπόλλυσθαι ἡσυχία· τὸ γὰρ θερμόν τε καὶ πῦρ, ὃ δὴ καὶ τἆλλα γεννᾷ καὶ ἐπι‐ τροπεύει, αὐτὸ γεννᾶται ἐκ φορᾶς καὶ τρίψεως· τοῦτο δ’
25ἡ κίνησις. Καὶ μὴν τό γε τῶν ζῴων γένος ἐκ τῶν αὐτῶν τούτων φύεται. —Πῶς δ’ οὔ; —Τί δέ; ἡ τῶν σωμά‐ των ἕξις οὐχ ὑπὸ ἡσυχίας μὲν καὶ ἀργίας διόλλυται, ὑπὸ γυμνασίων δὲ καὶ κινήσεως ἐπὶ τὸ πολὺ σῴζεται; —Ναί. —Ἡ δ’ ἐν τῇ ψυχῇ ἕξις οὐχ ὑπὸ μαθήσεως μὲν καὶ
30μελέτης, κινήσεων ὄντων, κτᾶται μαθήματα καὶ σῴζεται καὶ γίγνεται βελτίων, ὑπὸ δ’ ἡσυχίας, ἀμελετησίας τε καὶ ἀμαθίας οὔσης οὔτε τι μανθάνει ἅ τε ἂν μάθῃ ἐπιλαν‐ θάνεται; —Καὶ μάλα. —Τὸ μὲν ἄρα ἀγαθὸν κίνησις κατά τε ψυχὴν καὶ κατὰ τὸ σῶμα, τὸ δὲ τοὐναντίον; —
35Ἔοικεν. —Ἔτι οὖν σοι λέγω νηνεμίας τε καὶ γαλήνας καὶ ὅσα τοιαῦτα, ὅτι αἱ μὲν ἡσυχίαι σήπουσι καὶ ἀπολλῦσι, τὰ δ’ ἕτερα σῴζει· καὶ ἐπὶ τούτοις τὸν κολοφῶνα ἀναγκά‐ ζω προβιβάζων, τὴν χρυσῆν σειρὰν ὡς οὐδὲν ἄλλο ἢ τὸν ἥλιον Ὅμηρος λέγει, καὶ δηλοῖ ὅτι ἕως μὲν ἂν ἡ περι‐
40φορὰ ᾖ κινουμένη καὶ ὁ ἥλιος, πάντα ἔστι καὶ σῴζεται ἐν θεοῖς τε καὶ ἀνθρώποις, εἰ δὲ σταίη τοῦτο ὥσπερ δοθέν, πάντα χρήματ’ ἂν διαφθαρείη καὶ γένοιτ’ ἂν τὸ
λεγόμενον [τὰ] ἄνω κάτω πάντα;169 in vol. 1

1

.

20

t

Περὶ γενέσεως καὶ φθορᾶς.

1

.

20

1a

〈Aetii (I 24, 1 p. 320, 17 Diels.).〉 Παρμενίδης καὶ Μέλισσος ἀνῄρουν γένεσιν καὶ φθορὰν διὰ τὸ νομίζειν τὸ πᾶν ἀκίνητον.

1

.

20

1b

 Ἡράκλειτός φησιν, ὅτι πάντα χωρεῖ καὶ οὐδὲν μένει· καὶ ποταμοῦ ῥοῇ ἀπεικάζων τὰ ὄντα λέγει ὡς δὶς ἐς τὸν αὐτὸν ποταμὸν οὐκ ἂν ἐμβαίης.

1

.

20

1c

〈Aetii (II 4, 2 p. 330, 18 Diels.).〉 Πλάτων φθαρτὸν μὲν τὸν κόσμον, ὅσον ἐπὶ τῇ φύσει, αἰσθητὸν γὰρ εἶναι, διότι καὶ σωματικόν, οὐ μὴν φθαρησόμενόν γε προνοίᾳ καὶ συνοχῇ θεοῦ.

1

.

20

1d

〈Aetii (I 24, 2. 3 p. 320, 20 Diels.).〉 Ἐμπεδοκλῆς, Ἀναξαγόρας, Δημόκριτος, Ἐπίκουρος καὶ πάντες, ὅσοι κατὰ συναθροισμὸν τῶν λεπτομερῶν σωμάτων κοσμοποιοῦσι, συγκρίσεις μὲν καὶ
5διακρίσεις εἰσάγουσι, γενέσεις δὲ καὶ φθορὰς οὐ κυρίως. Οὐ γὰρ κατὰ τὸ ποιὸν ἐξ ἀλλοιώσεως, κατὰ δὲ τὸ ποσὸν ἐκ συναθροισμοῦ ταύτας γίνεσθαι. Πυθαγόρας καὶ πάντες, ὅσοι παθητὴν τὴν ὕλην ὑποτίθενται, κυρίως γενέσεις καὶ φθορὰς γίνεσθαι· ἐκ
10γὰρ ἀλλοιώσεως τῶν στοιχείων καὶ τροπῆς καὶ ἀναλύσεως [γενέσεως καὶ φθορᾶς] παράθεσιν καὶ μῖξιν, κρᾶσίν τε καὶ
σύγχυσιν γίνεσθαι.170 in vol. 1

1

.

20

1e

〈Arii Didymi (epit. fr. phys. 36 p. 468 Diels.).〉 Ζήνωνι καὶ Κλεάνθει καὶ Χρυσίππῳ ἀρέσκει τὴν οὐσίαν μεταβάλλειν οἷον εἰς σπέρμα τὸ πῦρ, καὶ πάλιν ἐκ τούτου τοιαύτην ἀποτελεῖσθαι τὴν διακόσμησιν,
5οἵα πρότερον ἦν. Παναίτιος πιθανωτέραν εἶναι νομίζει καὶ μᾶλλον ἀρέσκουσαν αὑτῷ τὴν ἀϊδιότητα τοῦ κόσμου ἢ τὴν τῶν ὅλων εἰς πῦρ μεταβολήν.

1

.

20

1f

〈Aetii (II 4, 12. 11. 13. 6—10 p. 332 Diels.).〉 Ἀριστοτέλης τὸ ὑπὸ τὴν σελήνην μέρος τοῦ κόσμου παθητικὸν ἀπεφαίνετο, ἐν ᾧ καὶ τὰ περίγεια κηραίνεται. Ξενοφάνης, Παρμενίδης, Μέλισσος ἀγένη‐
5τον καὶ ἀΐδιον καὶ ἄφθαρτον τὸν κόσμον. [Καὶ] οἱ φάμενοι δὲ τὴν διακόσμησιν αἰώνιον ὑπάρ‐ χειν περιοδευτικοὺς εἶναί φασι χρόνους, καθ’ οὓς κατὰ ταὐτὰ καὶ ὡσαύτως γίγνεσθαι πάντα καὶ τὴν αὐτὴν δια‐ σῴζεσθαι τοῦ κόσμου διάταξίν τε καὶ διακόσμησιν.
10 Ἀναξίμανδρος, Ἀναξιμένης, Ἀναξαγόρας, Ἀρχέλαος, Διογένης, Λεύκιππος φθαρτὸν τὸν κόσμον. Καὶ οἱ Στωικοὶ φθαρτὸν τὸν κόσμον, κατ’ ἐκπύ‐ ρωσιν δέ.
15Ἐμπεδοκλῆς τὸν κόσμον 〈γίνεσθαι καὶ〉 φθείρε‐
σθαι κατὰ τὴν ἀντεπικράτειαν τοῦ νείκους καὶ τῆς φιλίας. Δημόκριτος φθείρεσθαι τὸν κόσμον τοῦ μείζονος τὸν μικρότερον νικῶντος. Ἐπίκουρος πλείστοις τρόποις τὸν κόσμον φθεί‐171 in vol. 1
20ρεσθαι· καὶ γὰρ ὡς ζῷον καὶ ὡς φυτὸν καὶ πολλαχῶς.

1

.

20

1g

〈Aetii (II 5, 3 p. 333, 4 Diels.).〉 Φιλόλαος διττὴν εἶναι τὴν φθορὰν τοῦ κόσμου, τὸ μὲν ἐξ οὐρανοῦ πυρὸς ῥυέντος, τὸ δὲ ἐξ ὕδατος σεληνια‐ κοῦ περιστροφῇ τοῦ ἀέρος ἀποχυθέντος.

1

.

20

.

2

 Φιλολάου Πυθαγορείου ἐκ τοῦ Περὶ ψυχᾶς. Φιλόλαος ἄφθαρτον τὸν κόσμον εἶναι. Λέγει γοῦν οὕτως ἐν τῷ Περὶ ψυχᾶς (fr. 21 Mull.)· Παρὸ καὶ ἄφθαρτος καὶ ἀκαταπόνατος διαμένει τὸν
5ἄπειρον αἰῶνα· οὔτε γὰρ ἔντοσθεν ἄλλα τις αἰτία δυ‐ ναμικωτέρα αὐτᾶς εὑρεθήσεται οὔτ’ ἔκτοσθεν, φθεῖραι αὐτὸν δυναμένα· ἀλλ’ ἦς ὅδε ὁ κόσμος ἐξ αἰῶνος καὶ ἐς αἰῶνα διαμένει, εἷς ὑπὸ ἑνὸς τῶ συγγενέος καὶ κρατί‐ στω καὶ ἀνυπερθέτω κυβερνώμενος. —Ἔχει δὲ καὶ τὰν
10ἀρχὰν τᾶς κινάσιός τε καὶ μεταβολᾶς ὁ κόσμος εἷς ἐὼν
καὶ συνεχὴς καὶ φύσι διαπνεόμενος καὶ περιαγεόμενος ἐξ ἀρχᾶς ἀϊδίω· καὶ τὸ μὲν ἀμετάβλατον αὐτῶ, τὸ δὲ μετα‐ βάλλον ἐντί· καὶ τὸ μὲν ἀμετάβολον ἀπὸ τᾶς τὸ ὅλον περιεχοίσας ψυχᾶς μέχρι 〈τᾶσ〉 σελάνας περαιοῦται, τὸ172 in vol. 1
15δὲ μεταβάλλον ἀπὸ τᾶς σελάνας μέχρι τᾶς γᾶς· ἐπεὶ δέ γα καὶ τὸ κινέον ἐξ αἰῶνος ἐς αἰῶνα περιπολεῖ, τὸ δὲ κινεόμενον ὡς τὸ κινέον ἄγει οὕτω διατίθεται, ἀνάγκα τὸ μὲν ἀεικίνατον τὸ δὲ ἀειπαθὲς εἶμεν· καὶ τὸ μὲν νῶ καὶ ψυχᾶς ἀνάκωμα πᾶν τὸ δὲ γενέσιος καὶ μεταβολᾶς, καὶ
20τὸ μὲν πρότερον τᾷ δυνάμι καὶ ὑπερέχον τὸ δ’ ὕστερον καὶ καθυπερεχόμενον· τὸ δὲ ἐξ ἀμφοτέρων τούτων, τῶ μὲν ἀεὶ θέοντος θείω τῶ δὲ ἀεὶ μεταβάλλοντος γενα‐ τῶ, κόσμος. Διὸ καὶ καλῶς ἔχει λέγεν, κόσμον εἶμεν ἐνέργειαν ἀΐδιον θεῶ τε καὶ γενέσιος κατὰ συνακολουθίαν
25τᾶς μεταβλατικᾶς φύσιος. Καὶ ὃ μὲν εἷς ἀεὶ διαμένει κατὰ τὸ αὐτὸ καὶ ὡσαύτως ἔχων, τὰ δὲ καὶ γινόμενα καὶ φθειρόμενα πολλά· καὶ τὰ ἐν φθορᾷ ἐόντα καὶ φύσι καὶ μορφᾷ σῴζεται τᾷ γονᾷ πάλιν τὰν αὐτὰν [μορφὰν] ἀπο‐ καθιστάντα τῷ γεννάσαντι πατρὶ καὶ δαμιοεργῷ.

1

.

20

.

3

Ὀκέλλου.
Ὄκελλος ἀΐδιον τὸν κόσμον· ὡδὶ γὰρ ἐν τοῖς Περὶ τᾶς τῶ παντὸς φύσιος (I 15 phil. Gr. I p. 393 sq. Mullach.) λέγει·173 in vol. 1
5 Ἔτι δὲ 〈τὸ ἄναρχον〉 καὶ τὸ ἀτελεύτατον καὶ τῶ σχή‐ ματος καὶ τᾶς κινάσιος καὶ τῶ χρόνω καὶ τᾶς ὠσίας τοῦτο πιστοῦται, διότι ἀγένητος ὁ κόσμος καὶ ἄφθαρτος. Ἅ τε γὰρ τῶ σχήματος ἰδέα κύκλος, οὗτος δὲ πάντοθεν ἴσος καὶ ὅμοιος, διόπερ ἄναρχος καὶ ἀτελεύτατος· ἅ τε τᾶς
10κινάσιος κατὰ κύκλον, αὕτα δὲ ἀπαράβατος καὶ ἀδιέξοδος· ὅ τε χρόνος ἄπειρος, ἐν ᾧπερ ἁ κίνασις, διὰ τὸ μήτε ἀρ‐ χὰν εἰληφέναι τὸ κινούμενον μήτε τελευτὰν λαψεῖσθαι· ἅ γε μὰν ὠσία τῶν πραγμάτων ἀνέκβατος καὶ ἀμετά‐ βλατος διὰ τὸ μήτε ἀπὸ τῶ χείρονος ἐπὶ τὸ βέλτιον μήτ’
15ἀπὸ τῶ βελτίονος ἐπὶ τὸ χεῖρον πεφύκειν μεταβάλλεν. (II 1 p. 394 Mull.) Ἐπεὶ δ’ ἐν τῷ παντὶ τὸ μὲν γένε‐ σις τὸ δὲ αἰτία γενέσιος, καὶ γένεσις μὲν ὅπου μεταβολὰ καὶ ἔκβασις τῶ ὑποκειμένω, αἰτία δὲ γενέσιος ὅπου ταυ‐ τότας καὶ ὑπόστασις τῶ ὑποκειμένω, φανερὸν ὅτι περὶ
20μὲν τὰν αἰτίαν τὰν γενέσιος τό τε ποιεῖν καὶ 〈τὸ〉 κινεῖν ἐστι, περὶ δὲ τὸ δεχόμενον τὰν γένεσιν τό τε πάσχεν καὶ τὸ κινεῖσθαι.

1

.

20

.

4

〈Eiusdem (II 6 p. 396 Mull.).〉 Πράτως γὰρ ὕλα, τὸ πανδεχές, κοινὸν γὰρ ὑπόκειται
πᾶσιν· ὥστε πρᾶτον μὲν τὸ δυνάμι σῶμα αἰσθητόν, ἀρχά· δεύτερον δὲ αἱ ἐναντιώσιες, οἷον θερμότας καὶ ψυχρότας174 in vol. 1
5καὶ ὑγρότας καὶ ξηρότας· τρίτον δὲ πῦρ καὶ ὕδωρ καὶ γᾶ καὶ ἀήρ, ταῦτα γὰρ μεταβάλλοντι ἐς ἄλλαλα, αἱ δὲ ἐναντιώσιες 〈οὐ〉 μεταβάλλοντι.

1

.

20

.

5

〈Eiusdem (III 4. 5 p. 401 sq. Mull.).〉 Παντελὴς δὲ φθορὰ τᾶς περὶ τὰν γᾶν διακοσμάσιος οὔτε γέγονεν οὔτε ἐσεῖταί ποκα. Διὸ καὶ τοῖς λεγόντεσσι τὰν τᾶς Ἑλλανικᾶς ἱστορίας ἀρχὰν ἀπὸ Ἰνάχω ἦμεν τῶ
5Ἀργείω ποθεκτέον οὕτως, ὡς οὐκ ἀπό τινος ἀρχᾶς πράτας ἀλλὰ τᾶς γενομένας μεταβολᾶς κατ’ αὐτόν. Πολλάκις γὰρ ἤδη καὶ γέγονε καὶ ἐσεῖται βάρβαρος ἁ Ἑλλάς, οὐχ ὑπ’ ἀνθρώπων μόνον γινομένα μετανάστατος, ἀλλὰ καὶ ὑπ’ αὐτᾶς τᾶς φύσιος, οὔτε μείζονος οὔτε μείονος αὐτᾶς
10γινομένας, ἀλλὰ καινοτέρας ἀεὶ καί ποθ’ ἁμὲ ἀρχὰς λαμ‐ βανοίσας. Περὶ μὲν ὦν τῶ ὅλω καὶ παντός, ἔτι δὲ γενέ‐ σιος καὶ φθάρσιος τᾶς ἐν αὐτῷ γινομένας, ὥς τ’ ἔχει
ὥς θ’ ἑξεῖ τὸν ἅπαντα αἰῶνα, τᾶς μὲν ἀεικινάτω φύσιος ἐάσας τᾶς δ’ ἀειπαθέος, 〈καὶ〉 τᾶς μὲν ἀεὶ κυβερνώσας175 in vol. 1
15τᾶς δὲ κυβερνωμένας, ἱκανῶς εἴρηταί μοι διὰ τούτων.

1

.

20

.

6

 Ἀρισταίου. Ἀρισταῖος ἔφησεν ἄφθαρτον εἶναι τὸν κόσμον, λέ‐ γει γοῦν ἐν τῷ Περὶ ἁρμονίας οὕτως· Ἐπεὶ δὲ 〈ἁ〉 ἀρχά, ἅτε δὴ οὖσα ἀρχά, πρὸ παντός
5τέ ἐστι καὶ ἀγένητος καὶ αὐτοτελής, (οὔτε γὰρ αἰ μεθ’ ἅτερόν τι ἦς, ὑπάρχοι κα ἔτι πρὸ παντός· οὔτε γενομένα ποκὰ [καὶ] ἔκ τινος [οὔτε γὰρ] ἀγένητός κα εἴη ἔτι, οὐδὲ μὰν ἀρχά τε καὶ αἰτία τῶν γενομένων, [οὔτε γὰρ αὐτοτε‐ λής,] ἁτέρω γάρ τινος ποτιδεηθήσεται τῶ σῴσοντος αὐτὰν
10καὶ κινάσοντος), δῆλον δή, ὡς αὐτὰ καθ’ αὑτὰν ἁ ἀρχὰ ἀγένητός τέ ἐστι καὶ ἀΐδιος καὶ αἰτία γενέσιός τε καὶ κινά‐ σιος, καὶ κινέουσα πάντα αὐτὰ ἐξ αὑτᾶς [φύσις] ἐστὶ καὶ
αὐτοτελέα παρεχομένα τἆλλα αὐτὰ ἐξ αὑτᾶς αὐτοτελής ἐστι. Εἰκόνες δὲ καὶ ὁμοιώσιες τᾶς ἀρχᾶς ταύτας καὶ ἐν176 in vol. 1
15τοῖς φύσι γινομένοις καὶ ἐν τοῖς κατὰ τέχναν. Ἐπεὶ δὲ τὸ ἀθάνατον τὸ ἀκάματον, τὸ δὲ ἀκάματον τὸ μὴ κάμνον 〈κινοῦν〉, ὁ δὲ θεὸς τοιοῦτος, 〈ἀεὶ〉 κινέων γα τὸ ὅλον καὶ τὸ πᾶν, φανερόν, ὡς ἀΐδιός κα εἴη ὁ κόσμος. Αἰ γὰρ ἀρχὰν λαψεῖται διακοσμάσιος, ἔκαμέ ποκα τὸ κινέον αὐτὸν κατ’
20ἄμπαυσιν διακοσμάσιος. Αἰ δέ γα κάμνοι καὶ ἀμπαύοιτο τὸ κινέον, φθαρτὸν καὶ γενητὸν ὑπάρχον καὶ αὐτὸ πέρας ἑξεῖ κινάσιος, καὶ τὸ ὅλον δὲ καὶ τὸ πᾶν διακοσμάσιος. ὥστ’ ἀνάγκα ἤτοι γένεσιν ἀναιρέν, ἢ γεννᾶν ἐκ τῶ μὴ ὄντος, ἢ τόνδε τὸν κόσμον καταλείπεται ἀθάνατον καὶ
25ἀγήρατον εἶμεν. Λέγοιτο δέ κα ἁρμονία φύσιος, ὅτι πάντα κατὰ λόγον φύεται τὸν ταύτας ** ποταλλήλως, ὡς ὁ τε‐ χνίτας ποτὶ τὰν τέχναν, οὕτως θεὸς ποθ’ ἁρμονίαν. Ἅ τε γὰρ τέχνα ἐστὶ λόγος καὶ ἰδέα τῶν γινομένων καὶ 〈ἁ〉 φύ‐ σις. Τὸ μὲν ἔργον ἁμαρτάνεται [ἐν] τοῖς τεχνίταις, ὅκκα
30παραλλάξῃ τὸν τᾶς τέχνας λόγον· τὰ δὲ γινόμενα φύσι φθείρεται, πηρὰ καὶ ἄναρθρα γινόμενα, ὅκκα παραλλάξῃ τὸν τᾶς ἁρμονίας λόγον.

1

.

20

.

7

〈Arii Didymi epit. (fr. phys. 27 p. 462 Diels.).〉
Ποσειδωνίου. Ποσειδώνιος δὲ φθορὰς καὶ γενέ‐ σεις τέτταρας εἶναί φησιν ἐκ τῶν ὄντων εἰς τὰ ὄντα γινο‐ μένας. Τὴν μὲν γὰρ ἐκ τῶν οὐκ ὄντων καὶ τὴν εἰς οὐκ177 in vol. 1
5ὄντα, καθάπερ εἴπομεν πρόσθεν, ἀπέγνωσαν ἀνύπαρκτον οὖσαν. Τῶν δ’ εἰς ὄντα γινομένων μεταβολῶν τὴν μὲν εἶναι κατὰ διαίρεσιν, τὴν δὲ κατ’ ἀλλοίωσιν, τὴν δὲ κατὰ σύγχυσιν, τὴν δ’ ἐξ ὅλων, λεγομένην δὲ κατ’ ἀνάλυσιν. Τούτων δὲ τὴν κατ’ ἀλλοίωσιν περὶ τὴν οὐσίαν γίνεσθαι,
10τὰς δ’ ἄλλας τρεῖς περὶ τοὺς ποιοὺς λεγομένους τοὺς ἐπὶ τῆς οὐσίας γινομένους. Ἀκολούθως δὲ τούτοις καὶ τὰς γενέσεις συμβαίνειν. Τὴν γὰρ οὐσίαν οὔτ’ αὔξεσθαι οὔτε μειοῦσθαι κατὰ πρόσθεσιν ἢ ἀφαίρεσιν, ἀλλὰ μόνον ἀλλοιοῦσθαι, καθάπερ ἐπ’ ἀριθμῶν καὶ μέτρων συμβαί‐
15νειν. Ἐπὶ 〈δὲ〉 τῶν ἰδίως ποιῶν, οἷον Δίωνος καὶ Θέωνος, καὶ αὐξήσεις καὶ μειώσεις γίνεσθαι. Διὸ καὶ παραμένειν τὴν ἑκάστου ποιότητα ἀπὸ τῆς γενέσεως μέχρι τῆς ἀναι‐ ρέσεως, 〈ὡσ〉 ἐπὶ τῶν ἀναίρεσιν ἐπιδεχομένων ζῴων καὶ φυτῶν καὶ τῶν τούτοις παραπλησίων. Ἐπὶ δὲ τῶν ἰδίως
20ποιῶν φησι δύο εἶναι τὰ δεκτικὰ μόρια, τὸ μέν τι κατὰ τὴν τῆς οὐσίας ὑπόστασιν, τὸ δέ 〈τι〉 κατὰ τὴν τοῦ ποιοῦ. Τοῦτο γάρ, ὡς πολλάκις ἐλέγομεν, τὴν αὔξησιν καὶ τὴν
μείωσιν ἐπιδέχεσθαι· μὴ εἶναι δὲ ταὐτὸν τό τε ποιὸν ἰδίως καὶ τὴν οὐσίαν [ὃ] ἐξ ἧς ἔστι τοῦτο, μὴ μέντοι γε178 in vol. 1
25μηδ’ ἕτερον, ἀλλὰ μόνον οὐ ταὐτὸν διὰ τὸ καὶ μέρος εἶναι τῆς οὐσίας καὶ τὸν αὐτὸν ἐπέχειν τόπον, τὰ δ’ ἕτερα τινῶν λεγόμενα δεῖν καὶ τόπῳ κεχωρίσθαι καὶ μηδ’ ἐν μέρει θεωρεῖσθαι. Τὸ δὲ μὴ εἶναι ταὐτὸ τό τε κατὰ τὸ ἰδίως ποιὸν καὶ
30τὸ κατὰ τὴν οὐσίαν, δῆλον εἶναί φησιν ὁ Μνήσαρχος· ἀναγκαῖον γὰρ τοῖς αὐτοῖς ταὐτὰ συμβεβηκέναι. Εἰ γάρ τις πλάσας ἵππον, λόγου χάριν, συνθλάσειεν, ἔπειτα κύνα ποιήσειεν, εὐλόγως ἂν ἡμᾶς ἰδόντας εἰπεῖν, ὅτι τοῦτ’ οὐκ ἦν πάλαι, νῦν δ’ ἔστιν· ὥσθ’ ἕτερον εἶναι τὸ ἐπὶ τοῦ ποιοῦ
35λεγόμενον τόδε καὶ 〈τὸ〉 ἐπὶ τῆς οὐσίας. Καθόλου νομίζειν τοὺς αὐτοὺς ἡμᾶς εἶναι ταῖς οὐσίαις ἀπίθανον εἶναι φαί‐ νεται· πολλάκις γὰρ συμβαίνει τὴν μὲν οὐσίαν ὑπάρχειν πρὸ τῆς γενέσεως, εἰ τύχοι, τῆς Σωκράτους, τὸν δὲ Σωκράτην μηδέπω ὑπάρχειν, καὶ μετὰ τὴν τοῦ Σωκράτους ἀναίρεσιν
40ὑπομένειν μὲν τὴν οὐσίαν, αὐτὸν δὲ μηκέτ’ εἶναι.

1

.

20

.

8

 Πλάτωνος ἐν τῷ Τιμαίῳ (p. 49B—E). [Ὅτι τὰ στοιχεῖα εἰς ἄλληλα μεταβάλλεται.] Πῶς οὖν δὴ τοῦτο αὐτὸ καὶ πῇ καὶ τί περὶ αὐτῶν εἰκότως διαπορηθέντες ἂν λέγοιμεν; Πρῶτον μὲν ὃ δὴ νῦν ὕδωρ
5ὠνομάκαμεν πηγνύμενον, ὡς δοκοῦμεν, λίθους καὶ γῆν γιγνόμενον ὁρῶμεν, τηκόμενον δὲ καὶ διακρινόμενον αὖ ταὐτὸν τοῦτο πνεῦμα καὶ ἀέρα, ξυγκαυθέντα δὲ ἀέρα πῦρ,
ἀνάπαλιν δὲ πῦρ ξυγκριθὲν καὶ κατασβεσθὲν εἰς ἰδέαν τε ἀπιὸν αὖθις ἀέρος [πῦρ], καὶ πάλιν ἀέρα ξυνιόντα καὶ πυ‐179 in vol. 1
10κνούμενον νέφος καὶ ὁμίχλην, ἐκ δὲ τούτων ἔτι μᾶλλον συμ‐ πιλουμένων ῥέον ὕδωρ, ἐξ ὕδατος δὲ γῆν καὶ λίθους αὖθις, κύκλον τε οὕτω διαδιδόντα εἰς ἄλληλα, ὡς φαίνεται, τὴν γένεσιν. Οὕτω· δὴ τούτων οὐδέποτε τῶν αὐτῶν ἑκάστων φανταζομένων, ποῖον αὐτῶν ὡς ὂν ὁτιοῦν τοῦτο καὶ οὐκ
15ἄλλο παγίως διισχυριζόμενος οὐκ αἰσχυνεῖταί τις ἑαυτόν; οὐκ ἔστιν· ἀλλ’ ἀσφαλέστατα μακρῷ περὶ τούτων τιθε‐ μένους ὧδε λέγειν· ἀεὶ ὃ καθορῶμεν ἄλλοτε ἄλλῃ γιγνό‐ μενον, ὡς πῦρ, μὴ τοῦτο ἀλλὰ τὸ τοιοῦτον ἑκάστοτε προσ‐ αγορεύειν πῦρ, μηδὲ ὕδωρ τοῦτο ἀλλὰ τὸ τοιοῦτον ἀεί·
20μηδὲ ἄλλο ποτὲ μηδὲν ὥς τιν’ ἔχον βεβαιότητα, ὅσα δει‐ κνύντες τῷ ῥήματι τῷ ‘τόδε‘ καὶ ‘τοῦτο‘ προσχρώμενοι δηλοῦν ἡγούμεθά τι· φεύγει γὰρ οὐχ ὑπομένον τὴν τοῦ ‘τόδε‘ καὶ ‘τοῦτο‘ καὶ τὴν ‘τῷδε‘ καὶ πᾶσαν ὅση μόνιμα ὡς ὄντα αὐτὰ ἐνδείκνυται φάσις.

1

.

20

9a

〈In eodem.〉 Ὅτι δὲ τὸ πᾶν ἀΐδιον, δηλοῖ σαφῶς· λέγει γοῦν ἐν 〈τῷ〉 Τιμαίῳ (p. 32C) οὕτως· Ἔκ τε δὴ τούτων καὶ τοιούτων καὶ τὸν ἀριθμὸν τετ‐
5τάρων τὸ τοῦ κόσμου σῶμα ἐγενήθη δι’ ἀναλογίας ὁμο‐ λογῆσαν, φιλίαν τε ἔσχεν ἐκ τούτων, ὥστ’ εἰς τὸ αὐτὸ αὑτῷ ξυνελθὸν ἄλυτον ὑπὸ τῶν ἄλλων πλὴν ὑπὸ τοῦ ξυν‐ δήσαντος γενέσθαι.

1

.

20

9b

〈In eodem (p. 38B. C).〉
Χρόνος δ’ οὖν μετ’ οὐρανοῦ γέγονεν, ἵνα ἅμα γεννη‐ θέντες ἅμα καὶ λυθῶσιν, ἄν ποτε λύσις τις αὐτῶν γίγνη‐ ται, καὶ κατὰ τὸ παράδειγμα τῆς διαιωνίας φύσεως, ἵν’180 in vol. 1
5ὡς ὁμοιότατος αὐτῷ κατὰ δύναμιν ᾖ· τὸ μὲν γὰρ δὴ παράδειγμα πάντα αἰῶνά ἐστιν ὄν, ὁ δ’ αὖ διὰ τέλους τὸν ἅπαντα 〈χρόνον〉 γεγονώς τε καὶ ὢν καὶ ἐσόμενος.

1

.

20

.

10

 Ἐν ταὐτῷ (p. 41A. B). Θεοὶ θεῶν, ὧν ἐγὼ δημιουργὸς πατήρ τε ἔργων, ἃ δι’ ἐμοῦ γιγνόμενα ἄλυτα ἐμοῦ γε θέλοντος. Τὸ μὲν οὖν δὴ δεθὲν πᾶν λυτόν· τό γε μὴν καλῶς ἁρμοσθὲν καὶ ἔχον
5εὖ λύειν θέλειν κακοῦ. Διὸ καὶ ὑμεῖς ἐπείπερ γεγένησθε, ἀθάνατοι μὲν οὐκ ἐστέ, οὐδ’ ἄλυτοι τὸ πάμπαν, οὔτι μὲν δὴ λυθήσεσθέ γε, οὐδὲ τεύξεσθε θανάτου μοίρας, τῆς ἐμῆς βουλήσεως μείζονος ἔτι δεσμοῦ καὶ κυριωτέρου λα‐ χόντες ἐκείνων, οἷς ὅτε ἐγίγνεσθε συνεδεῖσθε.

1

.

21

t

Περὶ κόσμου καὶ εἰ ἔμψυχος καὶ προνοίαι διοικούμενος καὶ ποῦ ἔχει τὸ ἡγεμονικὸν καὶ πόθεν τρέφεται.

1

.

21

.

1

 Πλάτωνος. Πλάτων τὸν κόσμον ἔφησε ζῷον ἔμψυχον ἔννουν τε, ὅτι τε ἀφ’ ἑαυτοῦ τρέφεται, τὸ δὲ ἡγεμονικὸν τοῦ κόσμου ἐν οὐρανῷ τίθεται. Λέγει γοῦν οὕτως ἐν τῷ Τιμαίῳ (p. 30A. B):
5 Βουληθεὶς γὰρ ὁ θεὸς ἀγαθὰ μὲν πάντα, φλαῦρον δὲ μηδὲν εἶναι κατὰ δύναμιν, οὕτω δὴ πᾶν ὅσον ἦν ὁρατὸν παραλαβὼν οὐχ ἡσυχίαν ἄγον, ἀλλὰ κινούμενον πλημμελῶς
τε καὶ ἀτάκτως αὐτὸ ἤγαγεν ἐκ τῆς ἀταξίας, ἡγησάμενος ἐκεῖνο τούτου πάντως ἄμεινον· θέμις δὲ οὔτε ἦν οὔτε ἔστι181 in vol. 1
10τῷ ἀρίστῳ δρᾶν ἄλλο, πλὴν τὸ κάλλιστον. Λογισάμενος οὖν εὕρισκεν ἐκ τῶν κατὰ φύσιν ὁρατῶν οὐδὲν ἀνόητον τοῦ νοῦν ἔχοντος ὅλον ὅλου κάλλιον ἔσεσθαί ποτε ἔργον, νοῦν δὲ αὖ χωρὶς ψυχῆς ἀδύνατον παραγενέσθαι τῳ. Διὰ δὴ τὸν λογισμὸν τόνδε νοῦν μὲν ἐν ψυχῇ, ψυχὴν δὲ ἐν
15σώματι συνιστὰς τὸ πᾶν συνετεκταίνετο, ὅπως ὅ τι κάλ‐ λιστον εἴη κατὰ φύσιν ἄριστόν τε ἔργον ἀπειργασμένος. Οὕτως οὖν δὴ κατὰ λόγον τὸν εἰκότα δεῖ λέγειν τόνδε τὸν κόσμον ζῷον ἔμψυχον ἔννουν τε τῇ ἀληθείᾳ διὰ τὴν τοῦ θεοῦ γενέσθαι πρόνοιαν.

1

.

21

.

2

 Ἐν ταὐτῷ (p. 33C). Ἀπῄει τε γὰρ οὐδὲν οὐδὲ προσῄει αὐτῷ ποθέν· οὐδὲ γὰρ ἦν· αὐτὸ γὰρ ἑαυτῷ τροφὴν τὴν ἑαυτοῦ φθίσιν παρ‐ έχον καὶ πάντ’ ἐν ἑαυτῷ καὶ ὑφ’ ἑαυτοῦ πάσχον καὶ δρῶν
5ἐκ τέχνης γέγονεν.

1

.

21

3a

〈Aetii (II 1, 4—6 p. 328, 1 Diels.).〉 Ἐμπεδοκλῆς τὸν τοῦ ἡλίου περίδρομον εἶναι περι‐ γραφὴν τοῦ πέρατος τοῦ κόσμου. Σέλευκος ὁ Ἐρυθραῖος καὶ Ἡρακλείδης ὁ Πον‐
5τικὸς ἄπειρον τὸν κόσμον. Διογένης καὶ Μέλισσος τὸ μὲν πᾶν ἄπειρον, τὸν δὲ κόσμον πεπεράνθαι.

1

.

21

3b

〈Aetii (II 1, 7. 328, 10; 4, 14 p. 332, 14; 6, 1 p. 333, 15 Diels.).〉 Οἱ Στωικοὶ διαφέρειν τὸ πᾶν καὶ τὸ ὅλον· πᾶν
μὲν γὰρ εἶναι σὺν τῷ κενῷ τῷ ἀπείρῳ, ὅλον δὲ χωρὶς τοῦ182 in vol. 1
5κενοῦ τὸν κόσμον. —Μήτε αὔξεσθαι δὲ μήτε μειοῦσθαι τὸν κόσμον, τοῖς δὲ μέρεσιν ὁτὲ μὲν παρεκτείνεσθαι πρὸς πλείονα τόπον, ὁτὲ δὲ συστέλλεσθαι. —Ἀπὸ γῆς δὲ ἄρ‐ ξασθαι τὴν γένεσιν τοῦ κόσμου, καθάπερ ἀπὸ κέντρου, ἀρχὴ δὲ σφαίρας τὸ κέντρον.

1

.

21

3c

〈Aetii (II 3, 1. 2 p. 329, 12 Diels.).〉 Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ἔμψυχον τὸν κόσμον 〈καὶ〉 προ‐ νοίᾳ διοικούμενον. Λεύκιππος δὲ καὶ Δημόκριτος καὶ Ἐπίκου‐
5ρος οὐδέτερα τούτων, φύσει δὲ ἀλόγῳ ἐκ τῶν ἀτόμων συνεστῶτα.

1

.

21

.

4

 〈Πλουτάρχου.〉 Ὁμηρός φησι πεπερασμένον εἶναι τὸν κόσμον, δηλοῦ‐ ται δὲ διὰ τούτων·
Τριχθὰ δὲ πάντα δέδασται, ἕκαστος δ’ ἔμμορε τιμῆς (Ο 189).
5Τοῦτο τοίνυν ἑνὶ στίχῳ διαρρήδην ἐδήλωσεν, τὸ γὰρ ἄπει‐ ρον οὐκ ἔστιν εἰς μοίρας διελεῖν. Καὶ ἐν τούτοις δὲ τὸ αὐτὸ σημαίνει·
Ἤτοι ἐγὼν ἔλαχον πολιὴν ἅλα ναιέμεν αἰεὶ
παλλομένων, Ἀΐδης δ’ ἔλαχεν ζόφον ἠερόεντα,
10
Ζεὺς δ’ ἔλαχ’ οὐρανὸν 〈εὐρὺν〉 ἐν αἰθέρι καὶ νεφέλῃσι,
γαῖα δ’ ἔτι ξυνὴ πάντων καὶ μακρὸς Ὄλυμπος (Ο 190—193) ὡς τῶν ἐν μέσῳ φύσεων πεποιημένος τὴν νέμησιν, τὰ δὲ ἄκρα καὶ περατοῦντα ἀνέμητα καταλελοιπώς. Καὶ εἶναι τὴν γῆν μὲν κατωτάτω πάντων, τὸν δὲ Ὄλυμπον ἀνωτάτω
15δεδήλωκεν ἐν τούτῳ·
Ἀλλ’ ὅτε δὴ καὶ ἐγὼ πρόφρων ἐθέλοιμι ἐρύσσαι,
αὐτῇ κεν γαίῃ ἐρύσαιμ’ αὐτῇ τε θαλάσσῃ·
σειρὴν μέν κεν ἔπειτα περὶ ῥίον Οὐλύμποιο
δησαίμην, τὰ δέ κ’ αὖτε μετήορα πάντα γένοιτο (Θ 23—26)		183 in vol. 1
20Τὴν γὰρ γῆν μετέωρον γενήσεσθαί φησιν ἐξ ἕδρας ἀνα‐ σπασθεῖσαν ὡς τὴν κατωτάτω [ὡς τὴν ἀνωτάτω].

1

.

21

.

5

〈Arii Didymi (epit. fr. phys. 31 p. 465 Diels.).〉 Χρυσίππου. Κόσμον δ’ εἶναί φησιν ὁ Χρύσιπ‐ πος σύστημα ἐξ οὐρανοῦ καὶ γῆς καὶ τῶν ἐν τούτοις φύ‐ σεων· ἢ τὸ ἐκ θεῶν καὶ ἀνθρώπων σύστημα καὶ ἐκ τῶν
5ἕνεκα τούτων γεγονότων. Λέγεται δ’ ἑτέρως κόσμος ὁ θεός, καθ’ ὃν ἡ διακόσμησις γίνεται καὶ τελειοῦται. Τοῦ δὲ κατὰ τὴν διακόσμησιν λεγομένου κόσμου τὸ μὲν εἶναι περιφερόμενον περὶ τὸ μέσον, τὸ δ’ ὑπομένον· περιφε‐ ρόμενον μὲν τὸν αἰθέρα, ὑπομένον δὲ τὴν γῆν καὶ τὰ ἐπ’
10αὐτῆς ὑγρὰ καὶ τὸν ἀέρα. Τὸ γὰρ τῆς πάσης οὐσίας πυκνότατον ὑπέρεισμα πάντων εἶναι κατὰ φύσιν, ὅνπερ τρόπον ἐν ζῴῳ τὰ ὀστέα, τοῦτο δὲ καλεῖσθαι γῆν. Περὶ δὲ ταύτην τὸ ὕδωρ περικεχύσθαι σφαιρικῶς, ὁμαλωτέραν τὴν ἴσχυν διειληχός. Τῆς γὰρ γῆς ἐξοχάς τινας ἐχούσης
15ἀνωμάλους διὰ τοῦ ὕδατος εἰς ὕψος ἀνηκούσας, ταύτας δὴ νήσους καλεῖσθαι· τούτων δὲ τὰς ἐπὶ πλεῖον διηκού‐ σας ἠπείρους προσηγορεῦσθαι ὑπ’ ἀγνοίας τοῦ περιέχε‐
σθαι καὶ ταύτας πελάγεσι μεγάλοις. Ἀπὸ δὲ τοῦ ὕδατος τὸν ἀέρα ἐξῆφθαι καθάπερ ἐξατμισθέντα, καὶ περικεχύ‐184 in vol. 1
20σθαι σφαιρικῶς· ἐκ δὲ τούτου τὸν αἰθέρα ἀραιότατον ὄντα καὶ εἰλικρινέστατον. Τὸν μὲν οὖν κατὰ τὴν διακόσμησιν λεγόμενον κόσμον εἰς ταύτας διακεκρίσθαι τὰς φύσεις· τὸ δὲ περιφερόμενον αὐτῷ ἐγκυκλίως αἰθέρα εἶναι, ἐν ᾧ τὰ ἄστρα καθίδρυται, τά τε ἀπλανῆ καὶ τὰ πλανώμενα, θεῖα
25τὴν φύσιν ὄντα καὶ ἔμψυχα καὶ διοικούμενα κατὰ τὴν πρόνοιαν. Τῶν μὲν οὖν ἀπλανῶν ἄστρων ἀκατάληπτον εἶναι τὸ πλῆθος, τὰ δὲ πλανώμενα ἑπτὰ τὸν ἀριθμὸν εἶναι, πάντα δὲ τὰ πλανώμενα ταπεινότερα τῶν ἀπλανῶν. Τετάχθαι δὲ τὰ μὲν ἀπλανῆ ἐπὶ μιᾶς ἐπιφανείας, ὡς καὶ
30ὁρᾶται· τὰ δὲ πλανώμενα ἐπ’ ἄλλης καὶ ἄλλης σφαίρας· περιέχεσθαι δὲ πάσας τὰς τῶν πλανωμένων ὑπὸ τῆς τῶν ἀπλανῶν σφαίρας. Τῶν δὲ πλανωμένων ὑψηλοτάτην εἶναι μετὰ τὴν 〈τῶν〉 ἀπλανῶν τὴν τοῦ Κρόνου, μετὰ δὲ ταύτην τὴν τοῦ Διός, εἶτα τὴν τοῦ Ἄρεος, ἐφεξῆς δὲ τὴν τοῦ
35Ἑρμοῦ καὶ μετ’ αὐτὴν τὴν τῆς Ἀφροδίτης, εἶτα τὴν τοῦ ἡλίου, ἐπὶ πᾶσι δὲ τὴν τῆς σελήνης, πλησιάζουσαν τῷ ἀέρι. Διὸ καὶ ἀερωδεστέραν φαίνεσθαι καὶ μάλιστα δια‐ τείνειν τὴν ἀπ’ αὐτῆς δύναμιν εἰς τὰ περίγεια. Ὑπὸ δὲ τὴν σελήνην τὴν τοῦ ὑπ’ αὐτοῦ φερομένου ἀέρος, εἶτα
40τὴν 〈τοῦ〉 ὕδατος, τελευταίαν δὲ τὴν τῆς γῆς, περὶ τὸ μέσον σημεῖον τοῦ κόσμου κειμένης, ὃ δὴ τοῦ παντός ἐστι
κάτω, ἄνω δὲ τὸ ἀπ’ αὐτοῦ εἰς τὸ κύκλῳ πάντῃ.185 in vol. 1

1

.

21

6a

〈Aetii (II 3, 3 p. 330, 5 Diels.).〉 Ἔκφαντος ἐκ μὲν τῶν ἀτόμων συνεστάναι τὸν κό‐ σμον, διοικεῖσθαι δὲ ὑπὸ προνοίας.

1

.

21

6b

〈Aetii (II 3, 4 p. 330, 8 et II 5, 1 p. 332, 29 Diels.).〉 Ἀριστοτέλης οὔτε ἔμψυχον ὅλον δι’ ὅλου οὔτε λογικὸν οὔτε νοερὸν οὔτε προνοίᾳ διοικούμενον. Τὰ μὲν γὰρ οὐράνια πάντων τούτων κοινωνεῖν, σφαίρας γὰρ περι‐
5έχειν ἐμψύχους καὶ ζωτικάς, τὰ δὲ περίγεια μηδενὸς αὐτῶν, τῆς δ’ εὐταξίας κατὰ συμβεβηκός, οὐ προηγουμένως μετέ‐ χειν. —Εἰ δὲ τρέφεται ὁ κόσμος, καὶ φθαρήσεται· ἀλλὰ μὴν οὐδεμιᾶς δεῖται τροφῆς, διὰ τοῦτο καὶ ἀΐδιος.

1

.

21

6c

〈Aetii (II 4, 1 p. 330, 16; 1, 1 p. 327, 2; 6, 2 p. 333, 17; 6, 5 p. 334, 8 Diels.).〉 Πυθαγόρας φησὶ γενητὸν κατ’ ἐπίνοιαν τὸν κό‐ σμον, οὐ κατὰ χρόνον. —Ὃς καὶ πρῶτος ὠνόμασε τὴν τῶν
5ὅλων περιοχὴν κόσμον ἐκ τῆς ἐν αὐτῷ τάξεως. —Ἄρξα‐ σθαι δὲ τὴν γένεσιν τοῦ κόσμου ἀπὸ πυρὸς καὶ τοῦ πέμ‐ πτου στοιχείου. —Πέντε δὲ σχημάτων ὄντων στερεῶν, ἅπερ καλεῖται καὶ μαθηματικά, ἐκ μὲν τοῦ κύβου φησὶ γεγονέναι τὴν γῆν, ἐκ δὲ τῆς πυραμίδος τὸ πῦρ, ἐκ δὲ
10τοῦ ὀκταέδρου τὸν ἀέρα, ἐκ δὲ τοῦ εἰκοσαέδρου 〈τὸ ὕδωρ, ἐκ δὲ τοῦ δωδεκαέδρου〉 τὴν τοῦ παντὸς σφαῖραν.

1

.

21

6d

〈Aetii (II 5, 3 p. 333, 4 et II 4, 15 p. 332, 19 Diels.).〉 Φιλόλαος ἔφησε τὸ μὲν ἐξ οὐρανοῦ πυρὸς ῥυέντος, τὸ δὲ ἐξ ὕδατος σεληνιακοῦ περιστροφῇ τοῦ ἀέρος ἀπο‐ χυθέντος εἶναι τὰς ἀναθυμιάσεις τροφὰς τοῦ κόσμου. —
5Τὸ δὲ ἡγεμονικὸν ἐν τῷ μεσαιτάτῳ πυρί, ὅπερ τρόπεως δίκην προϋπεβάλλετο τῇ τοῦ παντὸς 〈σφαίρᾳ〉 ὁ δημι‐ ουργὸς θεός.186 in vol. 1

1

.

21

6e

〈Aetii (II 4, 16. 17 p. 332, 23 Diels.).〉 Κλεάνθης ὁ Στωικὸς ἐν ἡλίῳ ἔφησεν εἶναι τὸ ἡγε‐ μονικὸν τοῦ κόσμου. Ἀρχέδημος τὸ ἡγεμονικὸν τοῦ κόσμου ἐν γῇ ὑπάρ‐
5χειν ἀπεφήνατο.

1

.

21

6f

〈Aetii (II 4, 3—5 p. 331, 5 Diels.).〉 Ἡράκλειτος οὐ κατὰ χρόνον εἶναι γενητὸν τὸν κό‐ σμον, ἀλλὰ κατ’ ἐπίνοιαν. Ἐπίδικος ὑπὸ φύσεως γεγενῆσθαι τὸν κόσμον.
5 Ἀρχέλαος ὑπὸ θερμοῦ καὶ ἐμψυχρίας συστῆναι τὸν κόσμον.

1

.

21

7a

 Ἐκ τοῦ Φιλολάου Περὶ κόσμω (fr. 1b Chaign., 3 Mull.). Ἀνάγκα τὰ ἐόντα εἶμεν πάντα ἢ περαίνοντα ἢ ἄπειρα ἢ περαίνοντά τε καὶ ἄπειρα, ἄπειρα δὲ μόνον οὔ κα εἴη.
5Ἐπεὶ τοίνυν φαίνεται οὔτ’ ἐκ περαινόντων πάντων ἐόντα οὔτ’ ἐξ ἀπείρων πάντων, δῆλόν τἆρα ὅτι ἐκ περαινόντων τε καὶ ἀπείρων ὅ τε κόσμος καὶ τὰ ἐν αὐτῷ συναρμόχθη.
Δηλοῖ δὲ καὶ τὰ ἐν τοῖς ἔργοις. Τὰ μὲν γὰρ αὐτῶν ἐκ περαινόντων περαίνοντα, τὰ δ’ ἐκ περαινόντων τε καὶ187 in vol. 1
10ἀπείρων περαίνοντά τε καὶ οὐ περαίνοντα, τὰ δ’ ἐξ ἀπεί‐ ρων ἄπειρα φαίνεται.

1

.

21

7b

〈Eiusdem (fr. 2 Chaign., 3 Mull.).〉 Καὶ πάντα γα μὰν τὰ γιγνωσκόμενα ἀριθμὸν ἔχοντι. Οὐ γὰρ οἷόν τε οὐδὲν οὔτε νοηθῆμεν οὔτε γνωσθῆμεν ἄνευ τούτου.

1

.

21

7c

〈Eiusdem (fr. 3 Chaign., 3 Mull.).〉 Ὅ γα μὰν ἀριθμὸς ἔχει δύο μὲν ἴδια εἴδεα, περισσὸν καὶ ἄρτιον, τρίτον δὲ ἀπ’ ἀμφοτέρων μιχθέντων, ἀρτιο‐ πέρισσον. Ἑκατέρω δὲ τῶ εἴδεος πολλαὶ μορφαί, ὡς ἕκα‐
5στον αὐταυτὸ σημαίνει.

1

.

21

7d

〈Eiusdem (fr. 4 Chaign., 3 Mull.).〉 Περὶ δὲ φύσιος καὶ ἁρμονίας ὧδε ἔχει· Ἁ μὲν ἐστὼ τῶν πραγμάτων, ἀΐδιος ἔσσα καὶ αὐτὰ μὰν ἁ φύσις, θεία ἐντὶ καὶ οὐκ ἀνθρωπίναν ἐνδέχεται γνῶσιν, πλάν γα ἢ ὅτι
5οὐχ οἷόν τ’ ἦς οὐδὲν τῶν ἐόντων καὶ γιγνωσκόμενον ὑφ’ ἁμῶν γενέσθαι, μὴ ὑπαρχοίσας τᾶς ἐστοῦς τῶν πρα‐
γμάτων ἐξ ὧν συνέστα ὁ κόσμος καὶ τῶν περαινόντων καὶ τῶν ἀπείρων. Ἐπεὶ δὲ ταὶ ἀρχαὶ ὑπᾶρχον οὐχ ὁμοῖαι οὐδ’ ὁμόφυλοι ἔσσαι, ἤδη ἀδύνατον ἦς κα αὐταῖς κοσμη‐188 in vol. 1
10θῆμεν, αἰ μὴ ἁρμονία ἐπεγένετο, ᾡτινιῶν τρόπῳ ἐγένετο. Τὰ μὲν ὦν ὁμοῖα καὶ ὁμόφυλα ἁρμονίας οὐδὲν ἐπεδέοντο, τὰ δὲ ἀνόμοια μηδὲ ὁμόφυλα μηδὲ ἰσολαχῆ ἀνάγκα τᾷ τοιαύτᾳ ἁρμονίᾳ συγκεκλεῖσθαι, αἰ μέλλοντι ἐν κόσμῳ κατέχεσθαι. Ἁρμονίας δὲ μέγεθός ἐντι συλλαβὰ καὶ δι’
15ὀξειᾶν· τὸ δὲ δι’ ὀξειᾶν μεῖζον τᾶς συλλαβᾶς ἐπογδόῳ· ἔντι γὰρ ἀπὸ ὑπάτας ἐπὶ μέσαν συλλαβά, ἀπὸ δὲ μέσας ἐπὶ νεάταν δι’ ὀξειᾶν, ἀπὸ δὲ νεάτας ἐς τρίταν συλλαβά, ἀπὸ δὲ τρίτας ἐς ὑπάταν δι’ ὀξειᾶν· τὸ δ’ ἐν μέσῳ μέσας καὶ τρίτας ἐπόγδοον· ἁ δὲ συλλαβὰ ἐπίτριτον,
20τὸ δὲ δι’ ὀξειᾶν ἡμιόλιον, 〈τὸ〉 διὰ πασᾶν δὲ διπλόον. Οὕτως ἁρμονία πέντε ἐπόγδοα καὶ 〈δύο〉 διέσιες, δι’ ὀξειᾶν δὲ τρία ἐπόγδοα καὶ δίεσις.

1

.

21

.

8

〈Eiusdem (fr. 4 Mullach.).〉 Τὸ πρᾶτον ἁρμοσθέν, τὸ ἕν, ἐν τῷ μέσῳ τᾶς σφαί‐ ρας ἑστία καλεῖται.

1

.

21

.

9

 Ἑρμοῦ ἐκ τοῦ πρὸς Τάτ (inde a p. 191, 19= p. 38b Patric.).
〈ΤΑΤ〉 Ἐπεί μοι ἐν τοῖς ἔμπροσθεν γενικοῖς λόγοις ὑπέσχου δηλῶσαι περὶ τῶν τριάκοντα ἓξ δεκανῶν, νῦν μοι189 in vol. 1
5δήλωσον περὶ αὐτῶν καὶ τῆς τούτων ἐνεργείας. 〈ἙΡΜ.〉 Οὐδεὶς φθόνος, ὦ Τάτ, καὶ ὁ κυριώτατος πάντων λόγος καὶ κορυφαιότατος οὗτος ἂν εἴη· σὺ δὲ νόει οὕτως. Ἔφαμέν σοι περὶ τοῦ ζῳδιακοῦ κύκλου, τοῦ καὶ ζῳοφόρου, καὶ τῶν πέντε πλανητῶν καὶ ἡλίου καὶ σε‐
10λήνης καὶ τοῦ ἑκάστου τούτων κύκλου. 〈ΤΑΤ〉 Ἔφης γάρ, ὦ Τρισμέγιστε. 〈ἙΡΜ.〉 Οὕτως βούλομαί σε νοεῖν καὶ περὶ τῶν τριά‐ κοντα ἓξ δεκανῶν μεμνημένον ἐκείνων, ἵν’ εὔγνωστός σοι καὶ ὁ περὶ τούτων λόγος γένηται.
15 〈ΤΑΤ〉 Μέμνημαι, ὦ πάτερ. 〈ἙΡΜ.〉 Ἔφαμέν που, ὦ τέκνον, περιεκτικὸν τῶν ἁπάντων εἶναι σῶμα· ἐννόησον οὖν καὶ αὐτὸς ὥσπερ κυ‐ κλοειδὲς σχῆμα· καὶ γὰρ οὕτως ἔχει τὸ πᾶν. 〈ΤΑΤ〉 Τοιοῦτον σχῆμα νοῶ οὕτως ὡς λέγεις, ὦ
20πάτερ. 〈ἙΡΜ.〉 Ὑπὸ δὲ τὸν κύκλον τοῦ σώματος τούτου τε‐ τάχθαι τοὺς τριάκοντα ἓξ δεκανούς, μέσους τοῦ παντὸς κύκλου 〈καὶ〉 τοῦ ζῳδιακοῦ, διορίζοντας ἀμφοτέρους τοὺς κύκλους, καὶ ὥσπερ ἐκεῖνον μὲν κουφίζοντας τὸν ζῳδια‐
25κόν, [καθορίζοντας,] συμφερομένους 〈δὲ〉 τοῖς πλάνησι, καὶ ἰσοδυναμεῖν τῇ τοῦ παντὸς φορᾷ κατὰ τὸ ἐναλλὰξ τοῖς 〈θ’〉 ἑπτά· καὶ τὸ μὲν περιεκτικὸν ἐπέχειν σῶμα (ἔσχα‐ τον γὰρ ἂν ἦν ἐν τῇ φορᾷ, αὐτὸ καθ’ αὑτὸ ὄν, τῷ τάχει)·
ἐπισπεύδειν δὲ τοὺς ἑπτὰ ἄλλους κύκλους διὰ τὸ βραδυ‐190 in vol. 1
30τέραν κίνησιν κινεῖσθαι τοῦ παντὸς κύκλου. Ὥσπερ οὖν ἀνάγκη αὐτοὺς κινεῖσθαι καὶ 〈τὸν〉 τοῦ παντός. Νοήσωμεν οὖν καὶ [τὰς] τῶν ἑπτὰ καὶ 〈τοῦ〉 παντὸς τὸν κύκλον, μᾶλ‐ λον δὲ τὰ ἐν κόσμῳ ἅπαντα ὡσπερεὶ φύλακας αὐτοὺς περι‐ ίστασθαι, καὶ συνέχοντας τὰ πάντα καὶ τηροῦντας τὴν
35τῶν πάντων εὐταξίαν. 〈ΤΑΤ〉 Οὕτως γὰρ νοῶ, πάτερ, ἐξ ὧν λέγεις. 〈ἙΡΜ.〉 Ἔτι δὲ νόησον, Τάτ, ὅτι καὶ ἀπαθεῖς εἰσιν, ὧν οἱ ἄλλοι ἀστέρες πάσχουσιν· οὔτε γὰρ ἐπεχόμενοι τὸν δρόμον στηρίζουσιν οὔτε κωλυόμενοι ἀναποδίζουσιν, ἀλλ’
40οὐδὲ μὴν ὑπὸ τοῦ φωτὸς τοῦ ἡλίου σκέπονται, ἅπερ πάσχουσιν οἱ ἄλλοι ἀστέρες· ἐλεύθεροι δὲ ὄντες ὑπεράνω πάντων ὥσπερ φύλακες ἀκριβεῖς καὶ ἐπίσκοποι τοῦ παν‐ τὸς περιέχονται τῷ νυχθημέρῳ τὸ πᾶν. 〈ΤΑΤ〉 Ἆρ’ οὖν καὶ οὗτοι, ὦ πάτερ, ἔχουσι πρὸς
45ἡμᾶς ἐνέργειαν; 〈ἙΡΜ.〉 Τὴν μεγίστην, ὦ τέκνον. Εἰ γὰρ ἐκείνοις ἐνεργοῦσι, πῶς οὐ καὶ ἡμῖν; καὶ καθ’ ἕνα ἕκαστον καὶ κοινῇ; Οὕτως, ὦ τέκνον, τῶν καθολικῶς πάντων συμβαι‐ νόντων τῇ ἐνεργείᾳ ἀπὸ τούτων ἐστιν. οἷον (ὃ λέγω νόη‐

1

.

21

.

9

(50)

σον) βασιλειῶν μετατροπαί, πόλεων ἐπαναστάσεις, λιμοί, λοιμοί, ἀμπώτεις θαλάσσης, γῆς σεισμοί, οὐδὲν τούτων, ὦ τέκνον, χωρὶς τῆς τούτων ἐνεργείας γίνεται. Ἔτι τε πρὸς τούτοις νόησον· εἰ γὰρ οὗτοι μὲν ἐπιστατοῦσιν ἐκεί‐
νων, ἡμεῖς δὲ καὶ ὑπὸ τοὺς ἑπτά ἐσμεν, οὐ νοεῖς καὶ εἰς191 in vol. 1
55ἡμᾶς τινα ἐκείνων φθάνειν ἐνέργειαν, ἤτοι ὑπ’ αὐτῶν, ἢ δι’ ἐκείνων; 〈ΤΑΤ〉 Τίς 〈δ’ ἂν〉 αὐτοῖς εἴη, ὦ πάτερ, ὁ τοῦ σώματος τύπος; 〈ἙΡΜ.〉 Τούτους οὖν καλοῦσιν οἱ πολλοὶ δαίμονας·
60οὐδὲ γὰρ ἴδιόν τί ἐστι γένος τὸ τῶν δαιμόνων οὔτε ἄλλα σώματα ἔχοντες ἐξ ἰδίας τινὸς ὕλης οὔτε ψυχῇ κινού‐ μενοι ὥσπερ ἡμεῖς, ἀλλὰ ἐνέργειαί εἰσι τῶν τριάκοντα ἓξ τούτων θεῶν. Ἔτι δὲ πρὸς τούτοις νόησον, ὦ Τάτ, ἐνέργημα τού‐
65των, ὅτι καὶ εἰς τὴν γῆν σπερματίζουσιν ἃς καλοῦσι τάνας, τὰς μὲν σωτηρίους, τὰς δὲ ὀλεθριωτάτας. Ἔτι καὶ ἐν οὐρανῷ φερόμενοι ἀστέρες γεννῶσιν αὐτοῖς ὑπολειτουργούς, 〈οὓσ〉 καὶ ὑπηρέτας καὶ στρατιώτας ἔχουσιν. Οὗτοι δὲ ὑπ’ ἐκείνων μιγνύμενοι φέρονται ἐν
70τῷ αἰθέρι αἰωρούμενοι, τὸν τούτου τόπον ἀναπληροῦντες, ὅπως μηδεὶς ᾖ τόπος ἄνω κενὸς ἀστέρων, συγκοσμοῦντες τὸ πᾶν, ἐνέργειαν ἰδίαν ἔχοντες, ὑποτεταγμένην δὲ 〈τῇ〉 τῶν τριάκοντα ἓξ ἐνεργείᾳ· ἐξ ὧν καὶ κατὰ τὰς χώρας φθοραὶ γίνονται τῶν ἄλλων ἐμψύχων ζῴων καὶ ἡ πλη‐
75θὺς τῶν λυμαινομένων ζῴων τοὺς καρπούς. Ὑπὸ δὲ τούτους ἐστὶν ἡ καλουμένη ἄρκτος, κατὰ μέσον τοῦ ζῳδιακοῦ, ἐξ ἀστέρων συγκειμένη ἑπτά, ἔχουσα ἀντίζυγον ἑτέραν ὑπὲρ κεφαλῆς. Ταύτης μὲν ἡ ἐνέργειά ἐστι καθάπερ ἄξονος, μηδαμοῦ μὲν δυνούσης μηδὲ ἀνατελ‐
80λούσης, μενούσης δὲ ἐν τῷ αὐτῷ τόπῳ, [τῆς] περὶ 〈τὸ〉 αὐτὸ
στρεφομένης, ἐνεργούσης δὲ τὴν 〈τοῦ〉 ζῳοφόρου κύκλου 〈περιφοράν〉, παραδιδοῦσαν τὸ πᾶν τοῦτο ἀπὸ μὲν τῆς νυκτὸς ἡμέρᾳ, ἀπὸ 〈δ’〉 ἡμέρας νυκτί. Μετὰ δὲ ταύτην ἐστὶν ἄλλος χορὸς ἀστέρων,192 in vol. 1
85οὓς ἡμεῖς προσηγοριῶν οὐ κατηξιώσαμεν, οἱ δὲ μεθ’ ἡμᾶς μιμησάμενοι μὲν καὶ αὐτοὶ προσηγορίας τούτοις θήσονται. Κάτωθεν δὲ τῆς σελήνης εἰσὶν ἕτεροι ἀστέρες φθαρτοί, ἀργοί, πρὸς ὀλίγον χρόνον συνιστάμενοι, εἰς
90τὸν ὑπὲρ γῆς ἀέρα ἐξ αὐτῆς τῆς γῆς ἀναθυμιώμενοι, οὓς καὶ ἡμεῖς ὁρῶμεν διαλυομένους, τὴν φύσιν ὁμοίαν ἔχοντας τοῖς ἀχρήστοις τῶν ἐπὶ γῆς ζῴων, ἐπὶ ἕτερον δὲ οὐδὲν γίνεται ἢ ἵνα μόνον φθαρῇ, οἷον τὸ τῶν μυιῶν γένος καὶ τῶν ψυλλῶν καὶ τῶν σκωλήκων καὶ τῶν ἄλλων
95τῶν ὁμοίων καὶ γὰρ ἐκεῖνα, ὦ Τάτ, οὔτε ἡμῖν οὔτε τῷ κόσμῳ χρήσιμά ἐστι, τοὐναντίον δὲ λυπεῖ ἐνοχλοῦντα, παρακολουθήματα ὄντα τῆς φύσεως καὶ κατὰ τὸ περισ‐ σὸν τὴν γένεσιν ἔχοντα· τὸν αὐτὸν τρόπον καὶ οἱ ἀπὸ τῆς γῆς ἀναθυμιώμενοι ἀστέρες τὸν μὲν ἄνω τόπον οὐ

1

.

21

.

9

(100)

καταλαμβάνουσιν (ἀδυνατοῦσι γὰρ ὡς κάτωθεν ἀνιόντες), πολὺ δὲ 〈τὸ〉 ἐμβριθὲς ἔχοντες, ἑλκόμενοι κάτω ὑπὸ τῆς ἰδίας ὕλης διαχέονται ταχέως καὶ διαλυθέντες πίπτουσι πάλιν εἰς γῆν μηδὲν 〈ἕτερον〉 ἐνεργήσαντες, ἢ μόνον ὀχλήσαντες τῷ ὑπὲρ γῆν ἀέρι.
105 Ἕτερόν ἐστι γένος, ὦ Τάτ, τὸ τῶν καλουμένων κο‐ μητῶν, κατὰ καιρὸν ἐπιφαινομένων καὶ πάλιν μετὰ χρόνον ὀλίγον ἀφανῶν γινομένων, μήτε ἀνατελλόντων μήτε δυνόντων μήτε διαλυομένων, οἵτινες φανεροὶ ἄγγε‐ λοι καὶ κήρυκες καθολικῶν ἀποτελεσμάτων γίνονται μελ‐
110λόντων ἔσεσθαι· οὗτοι δὲ τὸν τόπον ἔχουσιν ὑπὸ τὸν
κύκλον τὸν τοῦ ἡλίου. Ἐπὰν οὖν μέλλῃ τι τῷ κόσμῳ συμβαίνειν, οὗτοι φαίνονται 〈καὶ〉 φανέντες ὀλίγας ἡμέρας, πάλιν ὑπὸ τὸν κύκλον ἐλθόντες τοῦ ἡλίου ἀφανεῖς μένου‐ σιν, ἐν τῷ ἀπηλιώτῃ φανέντες 〈ἄλλοι〉, ἄλλοι δὲ ἐν τῷ193 in vol. 1
115βορρᾷ, ἄλλοι δὲ ἐν τῷ λιβί, ἄλλοι δὲ ἐν τῷ νότῳ· μάντεις δὲ τούτους προσηγορεύσαμεν. Καὶ ἀστέρων ἥδε φύσις. [Ἀστέρες δὲ ἄστρων διαφορὰν ἔχουσιν. Ἀστέρες μὲν γάρ εἰσιν οἱ ἐν τῷ οὐρανῷ αἰωρούμενοι, ἄστρα δὲ τὰ
120ἐγκείμενα ἐν τῷ σώματι τοῦ οὐρανοῦ, συμφερόμενα δὲ τῷ οὐρανῷ, ἐξ ὧν δώδεκα ζῴδια προσηγορεύσαμεν.] Ὁ ταῦτα μὴ ἀγνοήσας ἀκριβῶς δύναται νοῆσαι τὸν θεόν, εἰ δὲ καὶ τολμήσαντα δεῖ εἰπεῖν, καὶ αὐτόπτης γε‐ νόμενος θεάσασθαι καὶ θεασάμενος μακάριος γενέσθαι.
125 〈ΤΑΤ〉 Μακάριος ὡς ἀληθῶς, ὦ πάτερ, ὁ τοῦτον θεασάμενος. 〈ἙΡΜ.〉 Ἀλλ’ ἀδύνατον, ὦ τέκνον, τὸν ἐν σώματι τούτου εὐτυχῆσαι. Δεῖ δὲ προγυμνάζειν αὑτοῦ τινα τὴν ψυχὴν ἐνθάδε, ἵνα ἐκεῖ γενομένη, ὅπου αὐτὴν ἔξεστι θεά‐
130σασθαι, ὁδοῦ μὴ σφαλῇ. Ὅσοι δὲ ἄνθρωποι φιλοσώματοί εἰσιν, οὗτοι οὐκ ἄν ποτε θεάσαιντο τὴν τοῦ καλοῦ καὶ ἀγαθοῦ ὄψιν. Οἷον γάρ ἐστι κάλλος, ὦ τέκνον, τὸ μήτε σχῆμα μήτε χρῶμα μήτε σῶμα ἔχον. 〈ΤΑΤ〉 Εἴη δ’ ἄν τι, ὦ πάτερ, χωρὶς τούτων καλόν;
135〈ἙΡΜ.〉 Μόνος ὁ θεός, ὦ τέκνον, μᾶλλον δὲ τὸ μεῖ‐
ζόν τι ὄν, τοῦ θεοῦ τὸ ὄνομα.194 in vol. 1

1

.

22

t

Περὶ τάξεως τοῦ κόσμου· 〈εἰ ἓν τὸ πᾶν.〉

1

.

22

1a

〈Aetii (II 7, 1 p. 335, 4 Diels.).〉 Παρμενίδης στεφάνας εἶναι περιπεπλεγμένας ἐπαλ‐ λήλους, τὴν μὲν ἐκ τοῦ ἀραιοῦ, τὴν δὲ ἐκ τοῦ πυκνοῦ· μικτὰς δὲ ἄλλας 〈ἐκ〉 φωτὸς καὶ σκότους μεταξὺ τούτων·
5καὶ τὸ περιέχον δὲ πάσας τείχους δίκην στερεὸν ὑπάρχειν, ὑφ’ ᾧ πυρώδης στεφάνη· καὶ τὸ μεσαίτατον πασῶν περὶ ὃ πάλιν πυρώδης· τῶν δὲ συμμιγῶν τὴν μεσαιτάτην ἁπά‐ σαις αἰτίαν πάσης κινήσεως καὶ γενέσεως ὑπάρχειν, ἥντινα καὶ δαίμονα κυβερνῆτιν καὶ κλῃδοῦχον ἐπονομάζει, δίκην
10τε καὶ ἀνάγκην. Καὶ τῆς μὲν γῆς ἀπόκρισιν εἶναι τὸν ἀέρα, διὰ τὴν βιαιοτέραν αὐτῆς ἐξατμισθέντα πίλησιν, τοῦ δὲ πυρὸς ἀναπνοὴν τὸν ἥλιον καὶ τὸν γαλαξίαν κύκλον· συμμιγῆ δ’ ἐξ ἀμφοῖν εἶναι τὴν σελήνην, τοῦ τ’ ἀέρος καὶ τοῦ πυρός. Περιστάντος δ’ ἀνωτάτω πάντων τοῦ
15αἰθέρος ὑπ’ αὐτῷ τὸ πυρῶδες ὑποταγῆναι τοῦθ’ ὅπερ κεκλήκαμεν οὐρανόν, ὑφ’ ᾧ ἤδη τὰ περίγεια.

1

.

22

1b

〈Aetii (II 7, 5 p. 336, 12 Diels.)〉
Ἀριστοτέλης πρῶτον αἰθέρα ἀπαθῆ, πέμπτον τι σῶμα, μεθ’ ὃν παθητὰ πῦρ, ἀέρα, ὕδωρ, τελευταίαν δὲ γῆν.195 in vol. 1

1

.

22

1c

〈Arii Didymi epit. (fr. phys. 9 p. 450 Diels.) de Ari‐ stotele.〉 Περιέχεσθαι δὲ ταῦτα ὑπὸ τοῦ αἰθέρος, ἔνθα τὰ θεῖα διανενεμημένα κατὰ σφαίρας ἵδρυται τῶν λεγομένων
5ἀπλανῶν τε καὶ πλανωμένων ἀστέρων. Ὅσας δὲ εἶναι τὰς σφαίρας, τοσούτους ὑπάρχειν καὶ τοὺς κινοῦντας θεοὺς ταύτας, ὧν μέγιστον τὸν πάσας περιέχοντα, ζῷον ὄντα λογικὸν καὶ μακάριον, συνεκτικὸν καὶ προνοητικὸν τῶν οὐρανίων. Συνεστάναι δὲ τὰ ἄστρα καὶ τὸν οὐρανὸν ἐκ
10τοῦ αἰθέρος, τοῦτον δὲ οὔτε βαρὺν οὔτε κοῦφον οὔτε γε‐ νητὸν οὔτε φθαρτὸν οὔτε αὐξόμενον οὔτε μειούμενον ἐς ἀεὶ διαμένειν ἄτρεπτον καὶ ἀναλλοίωτον, πεπερασμένον καὶ σφαιροειδῆ καὶ ἔμψυχον, κινούμενον περὶ τὸ μέσον ἐγκυκλίως.

1

.

22

1d

〈Aetii (II 7, 7 p. 336, 20 Diels.).〉 Φιλόλαος πῦρ ἐν μέσῳ περὶ τὸ κέντρον, ὅπερ ἑστίαν τοῦ παντὸς καλεῖ καὶ Διὸς οἶκον καὶ μητέρα θεῶν, βωμόν τε καὶ συνοχὴν καὶ μέτρον φύσεως· καὶ πάλιν πῦρ ἕτερον
5ἀνωτάτω, τὸ περιέχον. Πρῶτον δ’ εἶναι φύσει τὸ μέσον, περὶ δὲ τοῦτο δέκα σώματα θεῖα χορεύειν, οὐρανόν, τοὺς ε πλανήτας, μεθ’ οὓς ἥλιον, ὑφ’ ᾧ σελήνην, ὑφ’ ᾗ τὴν γῆν, ὑφ’ ᾗ τὴν ἀντίχθονα, μεθ’ ἃ σύμπαντα τὸ πῦρ, ἑστίας περὶ τὰ κέντρα τάξιν ἐπέχον. Τὸ μὲν οὖν ἀνωτάτω μέρος
10τοῦ περιέχοντος, ἐν ᾧ τὴν εἰλικρίνειαν εἶναι τῶν στοιχείων, Ὄλυμπον καλεῖ· τὰ δὲ ὑπὸ τὴν τοῦ Ὀλύμπου φοράν, ἐν ᾧ τοὺς πέντε πλανήτας μεθ’ ἡλίου καὶ σελήνης τετάχθαι,
κόσμον. Τὸ δ’ ὑπὸ τούτοις ὑποσέληνόν τε καὶ περίγειον μέρος, ἐν ᾧ τὰ τῆς φιλομεταβόλου γενέσεως, οὐρανόν. Καὶ196 in vol. 1
15περὶ μὲν τὰ τεταγμένα τῶν μετεώρων γίνεσθαι τὴν σοφίαν, περὶ δὲ τῶν γινομένων τὴν ἀταξίαν τὴν ἀρετήν, τελείαν μὲν ἐκείνην, ἀτελῆ δὲ ταύτην.

1

.

22

1e

〈Aetii (II 7, 2. 3 p. 336, 4 Diels.).〉 Λεύκιππος καὶ Δημόκριτος χιτῶνα κύκλῳ καὶ ὑμένα περιτείνουσι τῷ κόσμῳ, διὰ τῶν ἀγκιστροειδῶν ἀτόμων συμπεπλεγμένον.
5 Ἐπίκουρος ἐνίων μὲν κόσμων ἀραιὸν τὸ πέρας, ἐνίων δὲ πυκνόν, καὶ τούτων τὰ μέν τινα κινούμενα, τὰ δ’ ἀκίνητα.

1

.

22

1f

〈Aetii (II 6, 4 p. 334, 1 Diels.) et Platonis Timaei.〉 Πλάτων τὸν ὁρατὸν κόσμον γεγονέναι παράδειγμα τοῦ νοητοῦ κόσμου. Τοῦ δὲ ὁρατοῦ προτέραν μὲν τὴν ψυχήν, μετὰ δὲ ταύτην τὸ σωματοειδές, τὸ ἐκ πυρὸς μὲν
5καὶ γῆς πρῶτον, ὕδατος δὲ καὶ ἀέρος δεύτερον. Λέγει γοῦν ἐν Τιμαίῳ (p. 32C. D) οὕτως· „Τῶν δὲ δὴ τεττάρων ἓν ὅλον ἕκαστον εἴληφεν ἡ τοῦ κόσμου σύστα‐ σις· ἐκ γὰρ πυρὸς παντὸς ὕδατός τε καὶ ἀέρος καὶ γῆς συνέστησεν αὐτὸν ὁ συνιστάς, μέρος οὐδὲν οὐδενὸς οὐδὲ
10δύναμιν ἔξωθεν ὑπολείπων, τάδε διανοηθείς, πρῶτον μὲν ἵνα ὅλον ὅτι μάλιστα ζῷον τέλειον ἐκ τελείων τῶν μερῶν εἴη, πρὸς δὲ τούτοις ἕν, ἅτε οὐχ ὑπολελειμμένων ἐξ ὧν ἄλλο τοιοῦτον γένοιτ’ ἄν.“

1

.

22

.

2

〈Πλουτάρχου.〉 Ὅμηρος τὸν αἰθέρα τοῦ ἀέρος ὑψηλότερον εἶναί φη‐
σιν, εἴρηκε δὲ οὕτως (Ξ 287 sq.)·
Εἰς ἐλάτην ἀναβὰς περιμήκετον, ἣ τότ’ ἐν Ἴδῃ		197 in vol. 1
5
μακροτάτη πεφυυῖα δι’ ἠέρος αἰθέρ’ ἵκανεν. Ἐπέκεινα δὲ τοῦ αἰθέρος τὸν οὐρανὸν ὑπάρχειν ἀπεφή‐ νατο· λέγει γὰρ τοιῶσδε (Ρ 424. 425)·
Ὣς οἳ μὲν μάρναντο, σιδήρειος δ’ ὀρυμαγδὸς
χάλκεον οὐρανὸν ἧκε δι’ αἰθέρος ἀτρυγέτοιο
10Ἐπὶ πᾶσι δὲ τὸν Ὄλυμπον ὑπάρχειν κατ’ ἐξοχήν τινα καὶ θειότητα· φησὶ γὰρ οὕτως (Α 497)·
Ἠερίη δ’ ἀνέβη μέγαν οὐρανὸν Οὔλυμπόν τε. Τὸ γὰρ ἀπωτάτω τῆς γῆς καὶ μήτε τὴν σκιὰν αὐτῆς μήτε τὰς ἀναθυμιάσεις προσδεχόμενον, ὡς ἀειλαμπὲς καὶ ὁλο‐
15λαμπὲς Ὄλυμπον οἱ παλαιοὶ προσηγόρευσαν. Τοῦτο δὲ καὶ δι’ αὐτῶν δηλοῦται ἐν οἷς φησι τοιῶσδε (ζ 42—45)·
Οὔλυμπόνδ’, ὅθι φασὶ θεῶν ἕδος ἀσφαλὲς αἰεὶ
ἔμμεναι, οὔτ’ ἀνέμοισι τινάσσεται οὔτε ποτ’ ὄμβρῳ
δεύεται, οὐδὲ χιὼν ἐπικίδναται, ἀλλὰ μάλ’ αἴθρη
20πέπταται ἀνέφελος, λευκὴ δ’ ἐπιδέδρομεν αἴγλη.

1

.

22

3a

(t)

Εἰ ἓν τὸ πᾶν.
1〈Aetii (I 5, 2. 1. 4 p. 291. 292 Diels.).〉 Ἐμπεδοκλῆς κόσμον ἕνα· οὐ μέντοι τὸ πᾶν εἶναι τὸν κόσμον, ἀλλὰ ὀλίγον τι τοῦ παντὸς μέρος· τὸ δὲ λοι‐ πὸν ὕλην.
5Οἱ μὲν οὖν ἀπὸ τῆς στοᾶς ἕνα κόσμον ἀπεφή‐
ναντο, ὃν δὴ καὶ τὸ πᾶν ἔφασαν εἶναι τὸ σωματικόν. Μητρόδωρος, ὁ καθηγητὴς Ἐπικούρου, φησὶν ἄτο‐ πον εἶναι ἐν μεγάλῳ πεδίῳ ἕνα στάχυν γενηθῆναι καὶ ἕνα κόσμον ἐν τῷ ἀπείρῳ. Ὅτι δὲ ἄπειρος κατὰ τὸ πλῆθος,198 in vol. 1
10δῆλον ἐκ τοῦ ἄπειρα τὰ αἴτια εἶναι. Εἰ γὰρ 〈ὅδε〉 ὁ κόσμος πεπερασμένος, τὰ δ’ αἴτια πάντα ἄπειρα ἐξ ὧν ὅδε ὁ κόσμος γέγονεν, ἀνάγκη ἀπείρους εἶναι. Ὅπου γὰρ 〈ἀπέραντα〉 τὰ αἴτια, ἐκεῖ καὶ 〈τὰ〉 ἀποτελέσματα. Αἴτια δὲ ἤτοι αἱ ἄτομοι ἢ τὰ στοιχεῖα.

1

.

22

3b

〈Aetii (II 1, 2. 3 p. 327, 8 Diels.).〉 Θαλῆς, Πυθαγόρας, Ἐμπεδοκλῆς, Ἔκφαν‐ τος, Παρμενίδης, Μέλισσος, Ἡράκλειτος, Ἀνα‐ ξαγόρας, Πλάτων, Ἀριστοτέλης, Ζήνων ἕνα τὸν
5κόσμον. Ἀναξίμανδρος, Ἀναξιμένης, Ἀρχέλαος, Ξενοφάνης, Διογένης, Λεύκιππος, Δημόκρι‐ τος, Ἐπίκουρος ἀπείρους κόσμους ἐν τῷ ἀπείρῳ κατὰ πᾶσαν περιαγωγήν.

1

.

22

3c

〈Aetii (II 1, 8 p. 329, 1 Diels.).〉 Τῶν ἀπείρους ἀποφηναμένων τοὺς κόσμους Ἀναξίμανδρος τὸ ἴσον αὐτοὺς ἀπέχειν ἀλλήλων, Ἐπίκουρος ἄνισον εἶναι τὸ μεταξὺ τῶν κόσμων
5διάστημα.

1

.

22

3d

Πλάτων ἕνα τὸν κόσμον ἀπεφήνατο· λέγει γὰρ
ἐν τῷ Τιμαίῳ (p. 31A. B) οὕτως· „Πότερον οὖν ὀρθῶς ἕνα οὐρανὸν προσειρήκαμεν, ἢ πολλοὺς καὶ ἀπείρους λέγειν ἦν ὀρθότερον; Ἕνα· εἴπερ199 in vol. 1
5κατὰ τὸ παράδειγμα δεδημιουργημένος ἔσται. Τὸ γὰρ περιέχον πάντα ὁπόσα νοητὰ ζῷα μεθ’ ἑτέρου δεύτερον οὐκ ἄν ποτε εἴη. Πάλιν γὰρ 〈ἂν〉 ἕτερον εἶναι τὸ περὶ ἐκείνω δέοι ζῷον, οὗ μέρος ἂν εἰήτην ἐκείνω· καὶ οὐκ ἂν ἔτι ἐκείνοιν, ἀλλ’ ἐκείνῳ τῷ περιέχοντι τόδ’ ἂν ἀφωμοιω‐
10μένον λέγοιτο ὀρθότερον. Ἵνα οὖν τόδε κατὰ τὴν μόνωσιν ὅμοιον ᾖ τῷ παντελεῖ ζῴῳ, διὰ ταῦτα οὔτε δύο οὔτε ἀπεί‐ ρους ἐποίησεν ὁ ποιῶν κόσμους, ἀλλ’ εἷς ὅδε μονογενὴς οὐρανὸς γεγονὼς ἔστι τε καὶ ἔτ’ ἔσται“.

1

.

23

t

Περὶ τῆς οὐρανοῦ οὐσίας καὶ διαιρέσεως.

1

.

23

.

1

〈Aetii (II 11 p. 339 Diels.).〉 Ἀναξιμένης καὶ Παρμενίδης τὴν περιφορὰν τὴν ἐξωτάτω τῆς γῆς εἶναι τὸν οὐρανόν. Ἐμπεδοκλῆς στερέμνιον εἶναι τὸν οὐρανὸν ἐξ ἀέρος
5παγέντος ὑπὸ πυρὸς κρυσταλλοειδῶς, τὸ πυρῶδες καὶ τὸ ἀερῶδες ἐν ἑκατέρῳ τῶν ἡμισφαιρίων περιέχοντα. Ἀναξίμανδρος ἐκ θερμοῦ καὶ ψυχροῦ μίγματος. Παρμενίδης, Ἡράκλειτος, Στράτων, Ζήνων πύρινον εἶναι τὸν οὐρανόν.

1

.

23

.

2

〈Aetii (II 11, 3 p. 340, 1 Diels.) et Didymi (epit. fr. phys. 9 p. 450 D.) de Aristotele.〉
Ἀριστοτέλης ἐκ πέμπτου σώματος. Λέγει γοῦν ἐν τοῖς Περὶ τῆς φυσικῆς ἀκροάσεως καὶ200 in vol. 1
5οὐρανοῦ λόγοις οὕτως. — Συνεστάναι δὲ τὰ ἄστρα καὶ τὸν οὐρανὸν ἐκ τοῦ αἰθέρος· τοῦτον δὲ οὔτε βαρὺν οὔτε κοῦφον οὔτε γενητὸν οὔτε φθαρτὸν οὔτε αὐξόμενον οὔτε μειούμενον ἐς ἀεὶ δια‐ μένειν ἄτρεπτον καὶ ἀναλλοίωτον, πεπερασμένον καὶ σφαι‐
10ροειδῆ καὶ ἔμψυχον, κινούμενον περὶ τὸ μέσον ἐγκυκλίως.

1

.

23

.

3

〈Aetii (II 12, 1. 2 p. 340, 11 Diels.).〉 Θαλῆς Πυθαγόρας καὶ οἱ ἀπ’ αὐτοῦ μεμερίσθαι τὴν τοῦ παντὸς οὐρανοῦ σφαῖραν εἰς κύκλους πέντε, οὕσ‐ τινας προσαγορεύουσι ζώνας· καλεῖται δ’ αὐτῶν ὃ μὲν
5ἀρκτικός τε καὶ ἀειφανής, ὃ δὲ θερινὸς τροπικός, ὃ δὲ ἰσημερινός, ὃ δὲ χειμερινὸς τροπικός, ὃ δὲ ἀνταρκτικός τε καὶ ἀφανής. Λοξὸς δὲ [ἐν] τοῖς τρισὶ μέσοις ὁ καλού‐ μενος ζῳδιακὸς ὑποβέβληται, παραψαύων τῶν μέσων τριῶν. Πάντας δ’ αὐτοὺς ὁ μεσημβρινὸς πρὸς ὀρθὰς
10ἀπὸ τῶν ἄρκτων ἐπὶ τὸ ἀντικρὺ τέμνει. Πυθαγόρας πρῶτος ἐπινενοηκέναι λέγεται τὴν λό‐ ξωσιν τοῦ ζῳδιακοῦ κύκλου· ἥντινα Οἰνοπίδης ὁ Χῖος ἐπίνοιαν ὡς ἰδίαν σφετερίζεται.

1

.

24

t

Περὶ οὐσίας ἄστρων καὶ σχημάτων, κινήσεώς τε καὶ ἐπισημασίας.

1

.

24

1a

〈Aetii (II 13, 1 p. 341, 4 Diels.).〉
Θαλῆς γεώδη μέν, ἔμπυρα δὲ τὰ ἄστρα.201 in vol. 1

1

.

24

1b

〈Aetii (II 13, 2 et 11 p. 341, 6 et 342, 19 Diels.).〉 Ἐμπεδοκλῆς πύρινα ἐκ τοῦ πυρώδους, ὅπερ ὁ ἀὴρ ἐν ἑαυτῷ περιέχων [ἐξανέλαμψεν ἤτοι] ἐξανέθλιψε κατὰ τὴν πρώτην διάκρισιν. —Καὶ τοὺς μὲν ἀπλανεῖς ἀστέρας
5συνδεδέσθαι τῷ κρυστάλλῳ, τοὺς δὲ πλανήτας ἀνεῖσθαι.

1

.

24

1c

〈Aetii (II 13, 3 et 16, 1 p. 341, 10 et 345, 20 Diels.).〉 Ἀναξαγόρας τὸν περικείμενον αἰθέρα πύρινον μὲν εἶναι κατὰ τὴν οὐσίαν, τῇ δὲ εὐτονίᾳ τῆς περιδινήσεως ἀναρπάσαντα πέτρους ἀπὸ τῆς γῆς 〈καὶ〉 καταφλέξαντα
5τούτους ἠστερωκέναι. —Ἀπ’ ἀνατολῶν δὲ ἐπὶ δυσμὰς φέρεσθαι πάντας τοὺς ἀστέρας.

1

.

24

1d

〈Aetii (II 13, 5 et 9 p. 341, 16 et 342, 8 Diels.).〉 Διογένης κισηροειδῆ τὰ ἄστρα, διαπνοίας δὲ αὐτὰ νομίζει τοῦ κόσμου, εἶναι δὲ διάπυρα. —Συμπεριφέρεσθαι δὲ τοῖς φανεροῖς ἄστροις ἀφανεῖς λίθους καὶ παρ’ αὐτὸ
5τοῦτ’ ἀνωνύμους, πίπτοντας δὲ πολλάκις ἐπὶ τῆς γῆς σβέννυσθαι, καθάπερ τὸν ἐν Αἰγὸς ποταμοῖς πυρωδῶς κατενεχθέντα ἀστέρα πέτρινον.

1

.

24

1e

〈Aetii (II 13, 4 et 15, 3 p. 341, 15 et 344, 12 Diels.).〉 Δημόκριτος πέτρους. —Καὶ πρῶτα μὲν τὰ ἀπλανῆ, μετὰ δὲ ταῦτα τοὺς πλανήτας.

1

.

24

1f

〈Aetii (II 13, 6 p. 342, 1 Diels.).〉 Ἀρχέλαος μύδρους ἔφησεν εἶναι τοὺς ἀστέρας, δια‐ πύρους δέ.

1

.

24

1g

〈Aetii (II 13, 7 et 15, 6 p. 342, 3 et 345, 9 Diels.).〉 Ἀναξίμανδρος πιλήματα ἀέρος τροχοειδῆ, πυρὸς
ἔμπλεα, κατά τι μέρος ἀπὸ στομίων ἐκπνέοντα φλόγας. —Καὶ ἀνωτάτω μὲν πάντων τὸν ἥλιον τετάχθαι, μετ’202 in vol. 1
5αὐτὸν δὲ τὴν σελήνην· ὑπὸ δὲ αὐτοὺς τὰ ἀπλανῆ τῶν ἄστρων καὶ τοὺς πλανήτας.

1

.

24

1h

〈Aetii (II 15, 6 [non 14, 5] p. 344, 5 Diels.).〉 Μητρόδωρος ὁμοίως περὶ σχήματος τῶν ἀστέρων καὶ αὐτὸς ἀπεφήνατο.

1

.

24

1i

〈Aetii (II 13, 8 et 17, 4 p. 342, 6 et 346, 18 Diels.).〉 Παρμενίδης καὶ Ἡράκλειτος πιλήματα πυρὸς τὰ ἄστρα. —Τρέφεσθαι δὲ τοὺς ἀστέρας ἐκ τῆς ἀπὸ γῆς ἀναθυμιάσεως.

1

.

24

1k

〈Aetii (II 13, 10; 14, 3; 19, 2; 16, 6 p. 342, 15; 344, 2; 347, 11; 346, 1 Diels.).〉 Ἀναξιμένης πυρίνην μὲν τὴν φύσιν τῶν ἄστρων, περιέχειν δέ τινα καὶ γεώδη σώματα συμπεριφερόμενα
5τούτοις ἀόρατα. —Ἥλων δὲ δίκην καταπεπηγέναι τὰ ἄστρα τῷ κρυσταλλοειδεῖ. —Τὰς δὲ ἐπισημασίας γίγνε‐ σθαι διὰ τὸν ἥλιον μόνον. —Οὐχ ὑπὸ τὴν γῆν δὲ ἀλλὰ περὶ αὐτὴν στρέφεσθαι τοὺς ἀστέρας.

1

.

24

1l

〈Aetii (II 13, 12; 17, 6; 15, 4; 19, 1 p. 342, 23; 346, 24; 344, 15; 347, 7 Diels.).〉 Πλάτων ἐκ μὲν τοῦ πλείστου μέρους πυρίνους, μετέ‐ χοντας δὲ καὶ τῶν ἄλλων στοιχείων. —Κοινῶς δὲ τὸν
5κόσμον ὅλον καὶ τὰ ἄστρα ἐξ αὐτοῦ τρέφεσθαι. —Καὶ πρῶτον μετά γε τὴν τῶν ἀπλανῶν θέσιν φαίνωνα λε‐ γόμενον τὸν τοῦ Κρόνου, δεύτερον φαέθοντα τὸν τοῦ Διός, τρίτον πυρόεντα τὸν τοῦ Ἄρεος, τέταρτον ἑωσφόρον
τὸν τῆς Ἀφροδίτης, πέμπτον στίλβωνα τὸν τοῦ Ἑρμοῦ,203 in vol. 1
10ἕκτον ἥλιον, ἕβδομον σελήνην. —Τὰς δὲ ἐπισημασίας τάς τε χειμερινὰς καὶ τὰς θερινὰς κατὰ τὰς τῶν ἄστρων ἐπιτολάς τε καὶ δυσμὰς γίνεσθαι.

1

.

24

1m

〈Aetii (II 13, 13 et 17, 5 p. 343, 1 et 346, 21 Diels.) et Didymi epit. (fr. phys. 8 p. 450 Diels.).〉 Ἀριστοτέλης ἐκ τοῦ πέμπτου σώματος γεγενῆσθαι τὰ ἄστρα. —Μὴ δεῖσθαι δὲ τὰ οὐράνια τροφῆς, οὐ γὰρ
5φθαρτὰ ἀλλ’ ἀίδια εἶναι. —Πάντα δὲ κινεῖσθαι, τὰ μὲν πρὸς ἡμῶν καλούμενα πλανήτας ὑπὸ τὸν ζῳδιακὸν κύκλον, λοξὸν ὄντα καὶ τῶν τροπικῶν ἐφαπτόμενον, τὰ δὲ ἀπλανῆ ἀπὸ τοῦ αἰεὶ φανεροῦ παρήκοντα μέχρι τοῦ ἀφανοῦς· οὐκ ὀλίγα δὲ αὐτῶν τῆς γῆς εἶναι μείζονα.

1

.

24

1n

〈Aetii (II 13, 14 et 18, 1 p. 343, 3 et 347, 1 Diels.).〉 Ξενοφάνης ἐκ νεφῶν μὲν πεπυρωμένων· σβεννυ‐ μένους δὲ καθ’ ἑκάστην ἡμέραν ἀναζωπυρεῖν νύκτωρ κα‐ θάπερ τοὺς ἄνθρακας. τὰς γὰρ ἀνατολὰς καὶ τὰς δύσεις
5ἐξάψεις εἶναι καὶ σβέσεις. —Τοὺς δὲ ἐπὶ τῶν πλοίων φαινομένους οἷον ἀστέρας, οὓς καὶ Διοσκούρους καλοῦσί τινες, νεφέλια εἶναι, κατὰ τὴν ποιὰν κίνησιν παραλάμ‐ ποντα.

1

.

24

1o

〈Aetii (II 13, 15. 16 p. 343, 9 Diels.).〉 Ἡρακλείδης καὶ οἱ Πυθαγόρειοι ἕκαστον τῶν ἀστέρων κόσμον ὑπάρχειν, γῆν περιέχοντα 〈καὶ〉 ἀέρα ἐν τῷ ἀπείρῳ αἰθέρι. Ταῦτα δὲ τὰ δόγματα ἐν τοῖς Ὀρφι‐
5κοῖς φέρεσθαι, κοσμοποιοῦσι γὰρ ἕκαστον τῶν ἀστέρων. Ἐπίκουρος οὐδὲν ἀπογινώσκει τούτων, ἐχόμενος τοῦ ἐνδεχομένου.204 in vol. 1

1

.

24

2a

〈Aetii (II 15, 1. 2 p. 344, 8 Diels.).〉 Ξενοκράτης κατὰ μιᾶς ἐπιφανείας οἴεται κεῖσθαι τοὺς ἀστέρας. Οἱ δὲ ἄλλοι Στωικοὶ πρὸ τῶν ἑτέρων τοὺς ἑτέρους
5ἐν ὕψει καὶ βάθει.

1

.

24

2b

〈Aetii (II 15, 5; 16, 7; 16, 2. 3 p. 345, 5; 346, 3; 345, 23 Diels.).〉 Τῶν μαθηματικῶν τινὲς μὲν ὡς Πλάτων φα‐ σὶν εἶναι τὴν τάξιν τῶν ἀστέρων, τινὲς δὲ μέσον πάντων
5τὸν ἥλιον. —Ταὐτὸν δὲ πεπονθέναι τῷ ἑωσφόρῳ τὸν στίλβωνα, ἰσοδραμεῖν δὲ αὐτοὺς τῷ ἡλίῳ καὶ συμπερι‐ φέρεσθαι αὐτῷ· καὶ τότε μὲν προανατέλλοντα ἑωσφόρον φαίνεσθαι, τότε δὲ ἐπικαταδυόμενον ἕσπερον καλεῖσθαι. —Τοὺς δὲ πλανήτας τοῖς ἀπλανέσιν ἀπὸ δυσμῶν ἐπ’
10ἀνατολὰς ἀντιφέρεσθαι. Τούτῳ δὲ συνομολογεῖ καὶ Ἀλκμαίων.

1

.

24

2c

〈Aetii (II 16, 4. 5 p. 345, 28 Diels.).〉 Ἀριστοτέλης δὲ ὑπὸ τῶν σφαιρῶν, ἐφ’ ὧν ἕκαστος ἐμβέβηκε. Καὶ Ἀναξίμανδρος ὑπὸ τῶν κύκλων καὶ τῶν σφαι‐
5ρῶν, ἐφ’ ὧν ἕκαστος βέβηκε, φέρεσθαι.

1

.

24

2d

〈Aetii (II 14, 1. 2 p. 343, 18 Diels.).〉 Οἱ μὲν ἄλλοι 〈Στωικοὶ〉 σφαιρικοὺς αὐτούς, Κλε‐ άνθης δὲ κωνοειδεῖς.

1

.

24

2e

〈Aetii (II 15, 7 p. 345, 14 Diels.).〉
Παρμενίδης πρῶτον μὲν τάττει τὸν ἑῷον, τὸν αὐτὸν δὲ νομιζόμενον ὑπ’ αὐτοῦ καὶ ἕσπερον, ἐν τῷ αἰθέρι· μεθ’ ὃν τὸν ἥλιον, ὑφ’ ᾧ τοὺς ἐν τῷ πυρώδει ἀστέρας, ὅπερ205 in vol. 1
5οὐρανὸν καλεῖ.

1

.

24

.

3

〈Aetii (II 17, 1—3 p. 346, 11 Diels.).〉 Μητρόδωρος ἅπαντας τοὺς ἀπλανεῖς ἀστέρας ὑπὸ τοῦ ἡλίου προσλάμπεσθαι. Στράτων καὶ αὐτὸς τὰ ἄστρα ὑπὸ τοῦ ἡλίου φωτί‐
5ζεσθαι. Διότιμος Τύριος, ὁ Δημοκρίτειος, τὴν αὐτὴν τού‐ τοις εἰσηνέγκατο γνώμην.

1

.

24

.

4

〈Aetii (II 19, 3 p. 347, 13 Diels.).〉 Εὔδοξος καὶ Ἄρατος τὰς ἐπισημασίας κατὰ τὰς τῶν ἄστρων ἐπιτολὰς γίνεσθαι. Λέγει γοῦν Ἄρατος ἐν τοῖς Φαινομένοις (10—12) οὕτως·
5Αὐτὸς γὰρ τά γε σήματ’ ἐν οὐρανῷ ἐστήριξεν ἄστρα διακρίνας· ἐσκέψατο δ’ εἰς ἐνιαυτὸν ἀστέρας, οἵ κε μάλιστα τετυγμένα σημαίνοιεν.

1

.

24

.

5

〈Arii Didymi epit. (fr. phys. 32 p. 466 Diels.).〉 Ποσειδωνίου. Ἄστρον δὲ εἶναί φησιν ὁ Ποσει‐ δώνιος σῶμα θεῖον ἐξ αἰθέρος συνεστηκός, λαμπρὸν καὶ πυρῶδες, οὐδέποτε στάσιν ἔχον, ἀλλ’ αἰεὶ φερόμενον ἐγκυ‐
5κλίως· ἰδίως δὲ τὸν ἥλιον καὶ τὴν σελήνην ἄστρα λέγεσθαι· διαφέρειν δὲ ἀστέρα ἄστρου· εἰ μὲν γάρ τίς ἐστιν ἀστήρ, καὶ ἄστρον ὀνομασθήσεται δεόντως, οὐ μὴν ἀνάπαλιν. Χρυσίππου. Ἀνατολὴν δ’ εἶναί φησιν ὁ Χρύ‐ σιππος ἐν ταῖς Φυσικαῖς τέχναις ὑπεροχὴν ἄστρου ὑπὲρ
10γῆς, δύσιν δὲ κρύψιν ἄστρου ὑπὸ γῆν. Γίγνεσθαι δ’ ἅμα τῶν αὐτῶν ἀνατολὴν καὶ δύσιν πρὸς ἄλλους τε καὶ ἄλλους. Ἐπιτολὴν δὲ 〈τὴν〉 ἄστρου ἅμα ἡλίῳ ἀνατολήν, δύσιν δὲ τὴν ἅμα ἡλίῳ δύσιν. Διχῶς γὰρ λέγεσθαι δύσιν, τὴν μὲν κατὰ τὴν ἀνατολήν, τὴν δὲ κατὰ τὴν ἐπιτολήν.206 in vol. 1
15Κυνὸς δ’ ἐπιτολὴν ἅμα ἡλίῳ κυνὸς ἀνατολήν, δύσιν δὲ κυνὸς ἅμα ἡλίῳ κυνὸς ἀπόκρυψιν ὑπὸ γῆν. Τὸν δ’ ὅμοιον λόγον εἶναι καὶ ἐπὶ τῆς πλειάδος. Ἀπολλοδώρου. Ἀπολλόδωρος ἐν τῷ δευτέρῳ Περὶ θεῶν (fr. 2 ap. Müller. fr. hist. Gr. I p. 428) Πυθαγο‐
20ρείαν εἶναι τὴν περὶ τοῦ τὸν αὐτὸν εἶναι φωσφόρον τε καὶ ἕσπερον δόξαν.

1

.

25

t

Περὶ οὐσίας ἡλίου καὶ μεγέθους σχήματός τε καὶ τροπῶν καὶ ἐκλείψεως καὶ σημείων καὶ κινήσεως.

1

.

25

1a

〈Aetii (II 20, 3 et 24, 4 p. 348, 10 et 354, 11 Diels.).〉 Ξενοφάνης ἐκ νεφῶν πεπυρωμένων εἶναι τὸν ἥλιον. —Ἔκλειψιν δὲ γίνεσθαι κατὰ σβέσιν· ἕτερον δὲ πάλιν ταῖς ἀνατολαῖς γίνεσθαι. Παριστόρηκε δὲ καὶ ἔκλειψιν
5ἡλίου ἐφ’ ὅλον μῆνα καὶ πάλιν ἐντελῆ, ὥστε τὴν ἡμέραν νύκτα φανῆναι.

1

.

25

1b

〈Aetii (II 20, 3 p. 348, 12 Diels.).〉
Θεόφραστος ἐν τοῖς Φυσικοῖς (fr. 16 ap. Diels Doxogr. p. 492) γέγραφεν, ἐκ πυριδίων μὲν τῶν συναθροιζομένων 〈ἐκ〉 τῆς ὑγρᾶς ἀναθυμιάσεως, συναθροιζόντων δὲ τὸν ἥλιον.207 in vol. 1

1

.

25

1c

〈Aetii (II 20, 1; 21, 1; 24, 2 p. 348, 2; 351, 12; 354, 3 Diels.).〉 Ἀναξίμανδρος κύκλον εἶναι ὀκτωκαιεικοσαπλασί‐ ονα τῆς γῆς, ἁρματείῳ τροχῷ παραπλήσιον, ἔχοντα κοί‐
5λην περιφέρειαν, πλήρη πυρός, κατὰ μέρος ἐκφαίνουσαν διὰ στομίου τὸ πῦρ ὥσπερ διὰ πρηστῆρος. —Καὶ τὸν μὲν ἥλιον ἴσον εἶναι τῇ γῇ· τὸν δὲ κύκλον ἀφ’ οὗ τὴν ἐκπνοὴν ἔχει καὶ ὑφ’ οὗ περιφέρεται εἶναι τοῦ προειρη‐ μένου μεγέθους. —Γίγνεσθαι δὲ τὴν ἔκλειψιν τοῦ στο‐
10μίου τῆς τοῦ πυρὸς ἐκπνοῆς ἀποκλειομένου.

1

.

25

1d

〈Aetii (II 20, 2; 23, 1; 22, 1 p. 348, 8; 352, 12; 352, 4 Diels.).〉 Ἀναξιμένης πύρινον ὑπάρχειν τὸν ἥλιον ἀπεφή‐ νατο. —Ὑπὸ πεπυκνωμένου δὲ ἀέρος καὶ ἀντιτύπου ἐξω‐
5θούμενα τὰ ἄστρα τὰς τροπὰς ποιεῖσθαι. —Πλατὺν δ’ εἶναι τῷ σχήματι.

1

.

25

1e

〈Aetii (II 20, 8 p. 349, 10 Diels.).〉 Παρμενίδης καὶ Μητρόδωρος πύρινον ὑπάρχειν τὸν ἥλιον.

1

.

25

1f

〈Aetii (II 20, 15 p. 351, 3 Diels.).〉 Ἀντιφῶν πῦρ ἐπινεμόμενον μὲν τὸν περὶ τὴν γῆν
ὑγρὸν ἀέρα, ἀνατολὰς δὲ καὶ δύσεις ποιούμενον, τῷ τὸν μὲν ἐπικαιόμενον αἰεὶ προλείπειν, τοῦ δ’ ὑπονοτιζομένου208 in vol. 1
5πάλιν ἀντέχεσθαι.

1

.

25

1g

〈Aetii (II 20, 16; 22, 2; 24, 3; 21, 4 p. 351, 9; 352, 6; 354, 6; 351, 20 Diels.).〉 Ἡράκλειτος καὶ Ἑκαταῖος ἄναμμα νοερὸν τὸ ἐκ θαλάττης εἶναι τὸν ἥλιον. —Σκαφοειδῆ δ’ εἶναι, ὑπό‐
5κυρτον. —Γίνεσθαι δὲ τὴν ἔκλειψιν κατὰ τὴν τοῦ σκα‐ φοειδοῦς στροφήν, ὥστε τὸ μὲν κοῖλον ἄνω γίγνεσθαι, τὸ δὲ κυρτὸν κάτω πρὸς τὴν ἡμετέραν ὄψιν. —Τὸ δὲ μέ‐ γεθος ἔχειν „εὖρος ποδὸς ἀνθρωπείου“.

1

.

25

1h

〈Aetii (II 22, 4 p. 352, 8 Diels.).〉 Ἀλκμαίων πλατὺν εἶναι τὸν ἥλιον.

1

.

25

1i

〈Aetii (II 22, 5 et 24, 6 p. 352, 9 et 354, 17 Diels.).〉 Οἱ Πυθαγόρειοι σφαιροειδῆ τὸν ἥλιον. —Ἔκλει‐ ψιν δὲ γίγνεσθαι σελήνης αὐτὸν ὑπερχομένης.

1

.

25

.

2

 Πορφυρίου ἐκ τοῦ Περὶ ἀγαλμάτων. Καθάπερ καὶ ὁ ἥλιος τὸν ἐναντίον τῷ πόλῳ ποιεῖ‐ ται δρόμον [ὥσπερ δοκεῖ τὸν οὐρανὸν ὁ ἥλιος εἰς τἀναν‐ τία περιφέρειν] αὐτὸς ἀπὸ δυσμῶν ἐπὶ τὰς ἀνατολὰς
5φερόμενος.

1

.

25

3a

〈Aetii (II 20, 6 et 23, 2 p. 349, 6 et 352, 15 Diels.).〉 Ἀναξαγόρας μύδρον ἢ πέτρον διάπυρον εἶναι τὸν ἥλιον. —Τροπὴν δὲ γίγνεσθαι ἀνταπώσει τοῦ πρὸς ταῖς ἄρκτοις ἀέρος, ὃν αὐτὸς συνωθῶν ἐκ τῆς πυκνώσεως ἰσχυ‐
5ροποιεῖ.

1

.

25

3b

〈Aetii (II 20, 9 et 24, 1 p. 349, 17 et 353, 17 Diels.).〉
Θαλῆς γεώδη τὸν ἥλιον. —Ἐκλείπειν δὲ αὐτὸν τῆς σελήνης ὑπερχομένης κατὰ κάθετον, οὔσης φύσεως γεώ‐ δους· βλέπεσθαι δὲ τοῦτο κατοπτρικῶς ὑποτιθέμενον τῷ209 in vol. 1
5δίσκῳ.

1

.

25

3c

〈Aetii (II 20, 10 et 23, 4 p. 349, 18 et 353, 6 Diels.).〉 Διογένης κισηροειδῆ τὸν ἥλιον, εἰς ὃν ἀπὸ τοῦ αἰθέρος ἀκτῖνες ἐναποστηρίζονται. —Ὑπὸ δὲ τοῦ ἀντι‐ πίπτοντος τῇ θερμότητι ψυχροῦ σβέννυσθαι.

1

.

25

3d

〈Aetii (II 20, 12 p. 349, 21 Diels.).〉 Φιλόλαος ὁ Πυθαγόρειος ὑαλοειδῆ τὸν ἥλιον, δε‐ χόμενον μὲν τοῦ ἐν τῷ κόσμῳ πυρὸς τὴν ἀνταύγειαν, διη‐ θοῦντα δὲ πρὸς ἡμᾶς τό τε φῶς καὶ τὴν ἀλέαν, ὥστε
5τρόπον τινὰ διττοὺς ἡλίους γίγνεσθαι, τό τε ἐν τῷ οὐρανῷ πυρῶδες καὶ τὸ ἀπ’ αὐτοῦ πυροειδὲς κατὰ τὸ ἐσοπτρο‐ ειδές· εἰ μή τις καὶ τρίτον λέξει, τὴν ἀπὸ τοῦ ἐνόπτρου κατ’ ἀνάκλασιν διασπειρομένην πρὸς ἡμᾶς αὐγήν.

1

.

25

3e

〈Aetii (II 20, 13; 23, 3; 21, 2; 24, 7 p. 350, 7; 353, 1; 351, 18; 354, 20 Diels.).〉 Ἐμπεδοκλῆς δύο ἡλίους, τὸν μὲν ἀρχέτυπον, πῦρ ὂν ἐν τῷ ἑτέρῳ ἡμισφαιρίῳ τοῦ κόσμου, πεπληρωκὸς τὸ
5ἡμισφαίριον, αἰεὶ κατ’ ἀντικρὺ τῇ ἀνταυγείᾳ ἑαυτοῦ τε‐ ταγμένον· τὸν δὲ φαινόμενον, ἀνταύγειαν ἐν τῷ ἑτέρῳ ἡμισφαιρίῳ, τῷ τοῦ ἀέρος τοῦ θερμομιγοῦς πεπληρωμένῳ, ἀπὸ κυκλοτεροῦς τῆς γῆς κατ’ ἀνάκλασιν γιγνομένην εἰς τὸν ἥλιον κρυσταλλοειδῆ, συμπεριελκομένην τῇ κινήσει
10τοῦ πυρίνου. Ὡς δὲ βραχέως εἰρῆσθαι συντεμόντι ἀνταύ‐ γειαν εἶναι τοῦ περὶ τὴν γῆν πυρὸς τὸν ἥλιον. —Τροπὴν δὲ γίγνεσθαι ὑπὸ τῆς περιεχούσης αὐτὸν σφαίρας κωλυ‐
όμενον ἄχρι παντὸς εὐθυπορεῖν καὶ ὑπὸ τῶν τροπικῶν κύκλων. —Ἴσον δὲ τῇ γῇ τὸν κατὰ τὴν ἀνταύγειαν. —210 in vol. 1
15Ἔκλειψιν δὲ γίνεσθαι σελήνης αὐτὸν ὑπερχομένης.

1

.

25

3f

〈Aetii (II 20, 14 et 21, 5 p. 350, 21 et 352, 1 Diels.).〉 Ἐπίκουρος γήινον πύκνωμα τὸν ἥλιόν φησιν εἶναι κισηροειδῶς καὶ σπογγοειδῶς ταῖς κατατρήσεσιν ὑπὸ πυρὸς ἀνημμένον. —Τηλικοῦτον δὲ ἡλίκος φαίνεται, ἢ μικρῷ
5τινι μείζω ἢ ἐλάττω.

1

.

25

3g

〈Aetii (II 20, 8a p. 349, 12 Diels.).〉 Παρμενίδης τὸν ἥλιον καὶ τὴν σελήνην ἐκ τοῦ γαλαξίου κύκλου ἀποκριθῆναι, τὸν μὲν ἀπὸ τοῦ ἀραιοτέρου μίγματος, ὃ δὴ θερμόν, τὴν δὲ ἀπὸ τοῦ πυκνοτέρου, ὅπερ
5ψυχρόν.

1

.

25

3h

〈Aetii (II 20, 7 et 23, 7 p. 349, 8 et 353, 15 Diels.).〉 Δημόκριτος μύδρον ἢ πέτρον διάπυρον. —Τροπὴν δὲ γίνεσθαι ἐκ τῆς περιφερούσης αὐτὸν δινήσεως.

1

.

25

3i

〈Aetii (II 20, 4 et 23, 5 p. 349, 4 et 353, 9 cum Add. p. 853 Diels.).〉 Κλεάνθης ἄναμμα νοερὸν τὸ ἐκ θαλάττης τὸν ἥλιον. —Περὶ δὲ τῶν τροπῶν φασι κατὰ τὸ διάστημα
5τῆς ὑποκειμένης τροφῆς· ὠκεανὸς δ’ ἐστὶ ** ἧς τὴν ἀναθυμίασιν ἐπινέμεται. Συγκαταφέρεσθαι δὲ τὸν ἥλιον κινούμενον ἕλικα ἐν τῇ σφαίρᾳ, ἀπὸ τοῦ ἰσημερινοῦ ἐπί τε ἄρκτου καὶ νότου, ἅπερ ἐστὶ πέρατα τῆς ἕλικος· ἄλλοι δὲ ἐπ’ εὐθείας αὐτὸν κινεῖσθαι τὴν ἕλικα οὐ περὶ σφαῖ‐
10ραν ποιοῦντα, περὶ δὲ κύλινδρον.211 in vol. 1

1

.

25

3k

〈Aetii (II 24, 8. 9 p. 355, 1 Diels.).〉 Ἀρίσταρχος τὸν ἥλιον ἵστησι μετὰ τῶν ἀπλανῶν, τὴν δὲ γῆν κινεῖσθαι περὶ τὸν ἡλιακὸν κύκλον καὶ κατὰ τὰς ταύτης ἐγκλίσεις σκιάζεσθαι.
5 Ξενοφάνης πολλοὺς εἶναι ἡλίους καὶ σελήνας κατὰ τὰ κλίματα τῆς γῆς καὶ ἀποτομὰς καὶ ζώνας. Κατὰ δέ τινα καιρὸν ἐκπίπτειν τὸν δίσκον εἴς τινα ἀποτομὴν τῆς γῆς οὐκ οἰκουμένην ὑφ’ ἡμῶν καὶ οὕτως ὡσπερεὶ κενεμ‐ βατοῦντα ἔκλειψιν ὑποφαίνειν· ὁ δ’ αὐτὸς τὸν ἥλιον εἰς
10ἄπειρον μὲν προϊέναι, δοκεῖν δὲ κυκλεῖσθαι διὰ τὴν ἀπό‐ στασιν.

1

.

25

.

4

〈Arii Didymi epit. (fr. phys. 10 p. 450 Diels.).〉 Ἀριστοτέλους. Ἀριστοτέλης ἐκ πέμπτης οὐσίας τὸν ἥλιον. Πυροῦσθαι δὲ τὸν ἀέρα καὶ σφόδρα γίνεσθαι θερμὸν ἀνίσχοντός τε τοῦ ἡλίου καὶ πλησιάζοντος ἡμῖν,
5οὐ διὰ τὸ πύρινον εἶναι τὴν οὐσίαν, ἀλλὰ διὰ τὴν ὀξύ‐ τητα τῆς κινήσεως αὐτοῦ καὶ τὴν πρὸς τὸν ἀέρα παρά‐ τριψιν ὑποβεβλημένον αὐτοῦ τῇ φορᾷ καὶ παρακείμενον· οὔτε δὲ τὸν ἥλιον οὔτε τῶν ἄλλων ἄστρων ὁτιοῦν πῦρ εἶναι· σφαιροειδῆ μὲν γὰρ τούτων τὰ σχήματα, πυρὸς
10δὲ ἐκτός· οὔτε γὰρ τὴν περὶ τὸ μέσον οἰκείαν εἶναι κί‐ νησιν πυρός, ἀλλὰ τὴν ἀπὸ τοῦ μέσου· οὔτε τὴν τῆς αὐξήσεως τῶν ζῴων καὶ φυτῶν δύναμιν, ἀλλὰ τὴν τῆς φθορᾶς· οὐδὲ τὴν καθ’ ἑαυτὸ διαμονήν, τὸ γὰρ πῦρ ἀχώ‐ ριστον εἶναι τῆς ὕλης. Ἐκ πέμπτης ἄρα τινὸς καὶ δια‐
15φερούσης τοῦ πυρὸς οὐσίας τόν τε οὐρανὸν ὑπάρχειν καὶ τὰ ἐν αὐτᾷ πάντα. Καὶ τὸν μὲν ἥλιον ἡμέραν ἀπεργά‐
ζεσθαι ὑπὲρ γῆν ἰόντα, νύκτα δὲ χωρήσαντα ὑπὸ γῆν. Καὶ τοῦ μὲν ἑτέρου τῶν τροπικῶν ἐφαψάμενον βραχυτάτην ποιεῖν τὴν ἡμέραν, μακροτάτην δὲ τὴν νύκτα· θατέρου212 in vol. 1
20δὲ ἀνάπαλιν· τοῦ δ’ ἰσημερινοῦ ἰόντα τε καὶ ἀπιόντα, διαθεῖν δὲ τὸν ἴδιον 〈ἐν〉 ἐνιαυτῷ κύκλον. Ἔκλειψιν δὲ τοῦ ἡλίου φαίνεσθαι σελήνης ὑποδραμούσης ὑπὸ τὸν αὐτοῦ κύκλον καὶ ταῖς ἡμετέραις ὄψεσιν ἀντιφραττούσης, προσ‐ γειοτάτην γὰρ εἶναι τῶν ἄλλων ἄστρων· ὁπότ’ οὖν κατὰ
25διάμετρον ὑπ’ αὐτὸν γένοιτο, ταῖς προσπιπτούσαις ἀπ’ αὐτοῦ πρὸς τὴν γῆν ἀκτῖσιν ἐπιπροσθεῖν, ὥστε τοσοῦτον τόπον ἀφώτιστον ἀπεργάζεσθαι τῆς γῆς, ὁπόσον ἂν αὐτῆς ἐπίσχῃ τὸ σκίασμα, παρ’ ὃ καὶ μήτε κατὰ πᾶν κλίμα τῆς γῆς μήτε κατὰ τὴν αὐτὴν ὥραν μήτε ἐπὶ πολὺν ἄγαν
30τόπον διατείνειν τὸ τῆς ἡλιακῆς ἐκλείψεως πάθος.

1

.

25

.

5

〈Arii Didymi epit. (fr. phys. 33 p. 467 Diels.).〉 Ζήνωνος. Ζήνων τὸν ἥλιόν φησι καὶ τὴν σελήνην καὶ τῶν ἄλλων ἄστρων ἕκαστον εἶναι νοερὸν καὶ φρόνι‐ μον, πύρινον πυρὸς τεχνικοῦ. Δύο γὰρ γένη πυρός, τὸ
5μὲν ἄτεχνον καὶ μεταβάλλον εἰς ἑαυτὸ τὴν τροφήν, τὸ δὲ τεχνικόν, αὐξητικόν τε καὶ τηρητικόν, οἷον ἐν τοῖς φυτοῖς ἐστι καὶ ζῴοις, ὃ δὴ φύσις ἐστὶ καὶ ψυχή· τοιούτου δὴ πυρὸς εἶναι τὴν τῶν ἄστρων οὐσίαν· τὸν δὲ ἥλιον καὶ τὴν σελήνην δύο φορὰς φέρεσθαι, τὴν μὲν ὑπὸ τοῦ κό‐
10σμου ἀπ’ ἀνατολῆς ἐπ’ ἀνατολήν, τὴν δὲ ἐναντίαν τῷ κόσμῳ ζῴδιον ἐκ ζῳδίου μεταβαίνοντας. Τὰς δ’ ἐκλεί‐ ψεις τούτων γίγνεσθαι διαφόρως, ἡλίου μὲν περὶ τὰς συν‐ όδους, σελήνης δὲ περὶ τὰς πανσελήνους. Γίνεσθαι δ’
ἐπ’ ἀμφοτέρων τὰς ἐκλείψεις καὶ μείζους καὶ ἐλάττους.213 in vol. 1
15 Χρυσίππου. Χρύσιππος τὸν ἥλιον εἶναι τὸ ἀθροι‐ σθὲν ἔξαμμα νοερὸν ἐκ τοῦ τῆς θαλάσσης ἀναθυμιάμα‐ τος, σφαιροειδῆ δὲ εἶναι τῷ σχήματι.

1

.

25

.

6

 Εὐριπίδης πῦρ εἶναι τὸν ἥλιον. Λέγει γοῦν ἐν Φοινίσσαις (v. 3)
Ἥλιε θοαῖς ἵπποισιν εἱλίσσων φλόγα, ἐν δὲ Φαέθοντι (fr. 776 Nauck.)
5Θερμὴ δ’ ἄνακτος φλὸξ ὑπερτέλλουσα γῆς.

1

.

25

.

7

 〈Πλουτάρχου.〉 Ὅμηρος μὴ εἶναι πῦρ τὸν ἥλιον, ἀλλὰ φῶς καθα‐ ρώτατον. Δείκνυσι δὲ τοῦτο σαφῶς διὰ τῶν ἐπᾶν· λέγει γὰρ οὕτως (Χ 133—135)·
5
Σείων Πηλιάδα μελίην κατὰ δεξιὸν ὦμον
δεινήν, ἀμφὶ δὲ χαλκὸς ἐλάμπετο εἴκελος αὐγῇ
ἢ πυρὸς αἰθομένου ἢ ἠελίου ἀνιόντος. Τί οὖν φαίνεται ποιῶν ἄλλο, ἢ τῇ διαζεύξει μαρτυρόμε‐ νος, ὅτι πῦρ οὐ νομίζει τὸν ἥλιον, ἀλλ’ ἕτερον μὲν πυρός,
10φαινόμενον δὲ ἐν ταῖς ἀνατολαῖς πυρώδη διὰ τὴν ὑγρό‐ τητα καὶ τὴν ἀναθυμίασιν, ᾗ μιγνύμενον ἐρυθραίνεται πᾶν τὸ λαμπρόν;

1

.

25

.

8

Φιλολάου ἐκ Βακχῶν.

1

.

25

.

9

 〈Ἀράτου Φαινομένων (822—891).〉 Μή οἱ ποικίλλοιτο νέον βάλλοντος ἀρούρας κύκλος, ὅτ’ εὐδίου κεχρημένος ἤματος εἴης,
μηδέ τι σῆμα φέροι, φαίνοιτο δὲ λιτὸς ἁπάντῃ.214 in vol. 1
5Εἰ δ’ αὕτως καθαρόν μιν ἔχοι βουλύσιος ὥρη, δύνοι δ’ ἀνέφελος μαλακὴν ὑποδείελος αἴγλην, καί κεν ἐπερχομένης ἠοῦς ἔθ’ ὑπεύδιος εἴη. Ἀλλ’ οὐχ ὁππότε κοῖλος ἐειδόμενος περιτέλλῃ, οὐδ’ ὁπότ’ ἀκτίνων αἳ μὲν νότον, αἳ δὲ βορῆα
10σχιζόμεναι βάλλωσι, τὰ δ’ αὖ περὶ μέσσα φαείνῃ· ἀλλά που ἢ ὑετοῖο διέρχεται ἢ ἀνέμοιο. Σκέπτεο δ’ εἴ κέ τοι αὐγαὶ ὑπείκως’ ἠελίοιο αὐτὸν ἐς ἠέλιον (τοῦ γὰρ σκοπιαὶ καὶ ἄρισται), εἴ τί που 〈ἢ〉 καὶ ἔρευθος ἐπιτρέχει, οἷά τε πολλὰ
15ἑλκομένων νεφέων ἐρυθαίνεται ἄλλοθεν ἄλλα, ἢ εἴ που μελανεῖ· καί τοι τὰ μὲν ὕδατος ἔστω σήματα μέλλοντος, τὰ δ’ ἐρευθέα πάντ’ ἀνέμοιο· εἴ γε μὲν ἀμφοτέρων ἄμυδις κεχρωσμένος εἴη, καί κεν ὕδωρ φορέοι καὶ ὑπηνέμιος τανύοιτο.
20Εἰ δέ τοι ἢ ἀνιόντος ἢ αὐτίκα δυομένοιο ἀκτῖνες συνίωσι καὶ ἀμφ’ ἑνὶ πεπλήθωσιν, ἤ ποτε καὶ νεφέων πεπιεσμένος ἢ ὅγ’ ἐς ἠᾶ ἔρχηται παρὰ νυκτὸς ἢ ἐξ ἠοῦς ἐπὶ νύκτα, ὕδατί κεν κατιόντι παρατρέχοι ἤματα κεῖνα.
25Μηδ’ ὅτε οἱ ὀλίγη νεφέλη πάρος ἀντέλλῃσι, τὴν δὲ μετ’ ἀκτίνων κεχρημένος αὐτὸς ἀερθῇ, ἀμνηστεῖν ὑετοῖο. Πολὺς δ’ ὅτε οἱ περὶ κύκλος οἷον τηκομένῳ ἐναλίγκιος εὐρύνηται,
πρῶτον ἀνερχομένοιο καὶ ἂψ ἐπὶ μεῖον ἴῃσιν,215 in vol. 1
30εὔδιός κε φέροιτο· καὶ εἴ ποτε χείματος ὥρῃ ὠχρήσαι κατιών· ἀτὰρ ὕδατος ἡμερινοῖο γινομένου, κατόπισθε περὶ νέφεα σκοπέεσθαι κὰδ δὴ δυομένου τετραμμένος ἠελίοιο. Ἢν μὲν ὑποσκιάῃσι μελαινομένῃ εἰκυῖα
35ἠέλιον νεφέλῃ, ταὶ δ’ ἀμφί μιν ἔνθα καὶ ἔνθα ἀκτῖνες μεσσηγὺς ἑλισσόμεναι διχόωνται, ἦτ’ ἂν ἔτ’ εἰς ἠῶ σκέπαος κεχρημένος εἴης. Εἰ δ’ ὃ μὲν ἀνέφελος βάπτοι ῥόου ἑσπερίοιο, ταὶ δὲ κατερχομένου νεφέλαι καὶ ἀποιχομένοιο
40πλησίαι ἑστήκωσιν ἐρευθέες, οὔ σε μάλα χρὴ αὔριον οὐδ’ ἐπὶ νυκτὶ περιτρομέειν ὑετοῖο· ἀλλ’ ὁπότ’ ἠελίοιο μαραινομένῃσιν ὁμοῖαι ἐξαπίνης ἀκτῖνες ἀπ’ οὐρανόθεν τανύωνται, οἷον ἀμαλδύνονται, ὅτε σκιάῃσι κατ’ ἰθὺ
45ἱσταμένη γαίης τε καὶ ἠελίοιο σελήνη. οὐδ’ ὅτε οἱ ἐπέχοντι φανήμεναι ἠῶθι πρὸ φαίνονται νεφέλαι ὑπερευθέες ἄλλοθεν ἄλλαι, ἄρραντοι γίγνονται ἐπ’ ἤματι κείνῳ ἄρουραι. Μηδ’ αὕτως, ἔτ’ ἐόντι πέρην ὁπότε προταθεῖσαι

1

.

25

.

9

(50)

ἀκτῖνες φαίνονται ἐπίσκιοι ἠῶθι πρό, ὕδατος ἢ ἀνέμοιο κατοισομένου λελαθέσθαι. Ἀλλ’ εἰ μὲν κεῖναι μᾶλλον κνέφαος φορέοιντο ἀκτῖνες, μᾶλλόν κεν ἐφ’ ὕδατι σημαίνοιεν· εἰ δ’ ὀλίγος τανύοιτο περὶ δνόφος ἀκτίνεσσιν,
55οἷόν που μαλακαὶ νεφέλαι φορέουσι μάλιστα, ἦτ’ ἂν ἐπερχομένοιο περιδνοφέοιντ’ ἀνέμοιο. Οὐδὲ μὲν ἠελίου σχεδόθεν μελανεῦσαι ἀλωαὶ εὔδιοι· ἀσσότεραι δὲ καὶ ἀστεμφὲς μελανεῦσαι μᾶλλον χειμέριαι· δύο δ’ ἂν χαλεπώτεραι εἶεν.216 in vol. 1
60Σκέπτεο δ’ ἢ ἀνιόντος ἢ αὐτίκα δυομένοιο εἴ πού 〈οἱ〉 νεφέων, τὰ παρήλια κικλήσκονται, ἢ νότου ἠὲ βορῆος ἐρεύθεται ἢ ἑκάτερθεν. μηδ’ οὕτω σκοπιὴν ταύτην ἀμενηνὰ φυλάσσειν· οὐ γὰρ, ὅτ’ ἀμφοτέρωθεν ὁμοῦ περὶ μέσσον ἔχωσιν
65ἠέλιον κεῖναι νεφέλαι σχεδὸν ὠκεανοῖο, γίγνεται ἀμβολίη Διόθεν χειμῶνος ἰόντος. Εἴ γε μὲν ἐκ βορέαο μί’ οἴη φοινίσσοιτο, ἐκ βορέω πνοιάς κε φέροι, νοτίη δὲ νότοιο, ἢ καί που ῥαθάμιγγες ἐπιτροχόως’ ὑετοῖο.
70 Ἑσπερίοις καὶ μᾶλλον ἐπίτρεπε σήμασι τούτοις· ἑσπερόθεν γὰρ ὁμῶς σημαίνεται ἐμμενὲς αἰεί.

1

.

26

t

Περὶ σελήνης οὐσίας καὶ μεγέθους καὶ σχήμα‐ τος 〈φωτισμῶν τε καὶ περὶ ἐκλείψεως καὶ ἐμφά‐ σεως καὶ περὶ ἀποστημάτων καὶ σημείων〉.

1

.

26

1a

〈Aetii (II 25, 1. 2 p. 355, 16 Diels.).〉 Ἀναξίμανδρος κύκλον εἶναι ἐννεακαιδεκαπλάσιον τῆς γῆς, ὅμοιον ἁρματείῳ 〈τροχῷ〉, κοίλην ἔχοντα τὴν
ἁψῖδα καὶ πυρὸς πλήρη, καθάπερ τὸν τοῦ ἡλίου, κείμενον217 in vol. 1
5λοξόν, ὡς κἀκεῖνον, ἔχοντα μίαν ἐκπνοήν, οἷον πρηστῆρος αὐλόν· ἐκλείπειν δὲ κατὰ τὰς τροπὰς τοῦ τροχοῦ. Ἀναξιμένης πυρίνην τὴν σελήνην.

1

.

26

1b

〈Aetii (II 25, 3 et 26, 2 p. 356, 2 et 357, 9 Diels.).〉 Παρμενίδης πυρίνην. —Ἴσην δὲ τῷ ἡλίῳ, καὶ γὰρ ἀπ’ αὐτοῦ φωτίζεται.

1

.

26

1c

〈Aetii (II 27, 2 p. 358, 1 Diels.).〉 Ἡράκλειτος σκαφοειδῆ τῷ σχήματι.

1

.

26

1d

〈Aetii (II 25, 4 p. 356, 3 Diels.).〉 Ξενοφάνης νέφος εἶναι πεπιλημένον.

1

.

26

1e

〈Aetii (II 25, 8—14 p. 356, 14 Diels.).〉 Θαλῆς γεώδη τὴν σελήνην ἀπεφήνατο. Ἀναξαγόρας καὶ Δημόκριτος στερέωμα διάπυρον, ἔχον ἐν ἑαυτῷ πεδία καὶ ὄρη καὶ φάραγγας.
5 Διογένης κισηροειδὲς ἄναμμα τὴν σελήνην. Ἴων σῶμα τῇ μὲν ὑελοειδές, διαυγές, τῇ δὲ ἀφεγγές. Βήρωσος ἡμιπύρωτον σφαῖραν τὴν σελήνην. Ἡρακλείδης καὶ Ὄκελλος γῆν ὁμίχλῃ περιεχο‐ μένην.
10Πυθαγόρας κατοπτροειδὲς σῶμα.

1

.

26

1f

〈Aetii (II 25, 15 et 27, 3. 4 p. 357, 2 et 358, 3 Diels.).〉
Ἐμπεδοκλῆς ἀέρα συνεστραμμένον νεφοειδῆ, πε‐ πηγότα ὑπὸ πυρός, ὥστε σύμμικτον. —Δισκοειδῆ δὲ τῷ σχήματι.218 in vol. 1
5Τινὲς δὲ κυλινδροειδῆ.

1

.

26

1g

〈Aetii (II 25, 6 p. 356, 8 Diels.).〉 Πλάτων ἐκ πλείονος τοῦ πυρὸς εἶναι τὴν σελήνην.

1

.

26

1h

〈Aetii (II 25, 7 et 26, 3 p. 356, 10 et 357, 11 Diels.).〉 Ἀριστοτέλης σελήνην ἐν μεθορίοις ἀέρος τεταγ‐ μένην καὶ τῆς πέμπτης οὐσίας μετέχουσαν ἐν μηνὶ περι‐ έρχεσθαι τὸν ἴδιον κύκλον. —Ἐλάττονα δὲ τῆς γῆς εἶναι
5τῷ μεγέθει.

1

.

26

1i

〈Arii Didymi epit. (fr. phys. 34 p. 467 Diels.).〉 Ζήνων τὴν σελήνην ἔφησεν ἄστρον νοερὸν καὶ φρό‐ νιμον, πύρινον δὲ πυρὸς τεχνικοῦ. Κλεάνθης πυροειδῆ τὴν σελήνην, πιλοειδῆ δὲ τῷ
5σχήματι.

1

.

26

1k

〈Aetii (II 25, 5; 26, 1; 27, 1 p. 356, 5; 357, 6 et 14 Diels.).〉 Ποσειδώνιος δὲ καὶ οἱ πλεῖστοι τῶν Στωικῶν μικτὴν ἐκ πυρὸς καὶ ἀέρος. —Μείζονα δὲ τῆς γῆς, ὡς καὶ
5τὸν ἥλιον. —Σφαιροειδῆ δὲ τῷ σχήματι· σχηματίζεσθαι δὲ αὐτὴν πολλαχῶς, καὶ γὰρ πανσέληνον γινομένην καὶ διχότομον καὶ ἀμφίκυρτον καὶ μηνοειδῆ.

1

.

26

1l

〈Arii Didymi epit. (fr. phys. 34 p. 467 Diels.).〉 Χρύσιππος τὸ ἀθροισθὲν ἔξαμμα μετὰ τὸν ἥλιον νοερὸν ἐκ τοῦ ἀπὸ τῶν ποτίμων ὑδάτων ἀναθυμιάματος· διὸ καὶ τούτοις τρέφεσθαι. Σφαιροειδῆ δὲ εἶναι. Μῆνα
5δὲ καλεῖσθαι τὴν τοῦ δρόμου αὐτῆς περίοδον. Μεὶς δ’ ἐστί, φησί, τὸ φαινόμενον τῆς σελήνης πρὸς ἡμᾶς, ἢ σε‐ λήνη μέρος ἔχουσα φαινόμενον πρὸς ἡμᾶς.219 in vol. 1

1

.

26

.

2

(t)

Περὶ δὲ φωτισμῶν αὐτῆς.
1〈Aetii (II 28, 1—6 p. 358, 7 Diels.).〉 Ἀναξίμανδρος, Ξενοφάνης, Βήρωσος ἴδιον αὐτὴν ἔχειν φῶς. Ἀριστοτέλης ἴδιον μέν, ἀραιότερον δέ πως.
5 Οἱ Στωικοὶ ἀμαυροφανές, ἀεροειδὲς γάρ. Ἀντιφῶν ἰδιοφεγγῆ μὲν τὴν σελήνην, τὸ δ’ ἀπο‐ κρυπτόμενον περὶ αὐτὴν ὑπὸ τῆς προσβολῆς τοῦ ἡλίου ἀμαυροῦσθαι, πεφυκότος τοῦ ἰσχυροτέρου τὸ ἀσθενέστερον ἀμαυροῦν· ὃ δὴ συμβαίνειν καὶ περὶ τὰ ἄλλα ἄστρα.
10 Θαλῆς πρῶτος ἔφη ὑπὸ τοῦ ἡλίου φωτίζεσθαι. Πυθαγόρας, Παρμενίδης, Ἐμπεδοκλῆς, Ἀνα‐ ξαγόρας, Μητρόδωρος ὁμοίως. Ἡράκλειτος ταὐτὸν πεπονθέναι τήν τε σελήνην καὶ τὸν ἥλιον. Σκαφοειδεῖς δὲ ὄντας τοῖς σχήμασι τοὺς
15ἀστέρας, δεχομένους τὰς ἀπὸ τῆς ὑγρᾶς ἀναθυμιάσεως αὐγάς, φωτίζεσθαι πρὸς τὴν φαντασίαν, λαμπροτέρως μὲν τὸν ἥλιον, ἐν καθαρωτέρῳ γὰρ ἀέρι φέρεσθαι, τὴν δὲ σελήνην ἐν θολωτέρῳ καὶ διὰ τοῦτο ἀμαυροτέραν φαί‐ νεσθαι.

1

.

26

.

3

(t)

Περὶ δὲ ἐκλείψεως σελήνης.
1〈Aetii (II 29, 1—8 p. 359, 12 Diels.).〉 Ἀναξίμανδρος τοῦ στομίου τοῦ περὶ τὸν τροχὸν
ἐπιφραττομένου. Βήρωσος κατὰ τὴν πρὸς ἡμᾶς ἐπιστροφὴν τοῦ220 in vol. 1
5ἀπυρώτου μέρους. Ἀλκμαίων, Ἡράκλειτος, Ἀντιφῶν κατὰ τὴν τοῦ σκαφοειδοῦς στροφὴν καὶ τὰς περικλίσεις. Τῶν Πυθαγορείων τινὲς κατὰ τὴν Ἀριστοτέλειον ἱστορίαν καὶ τὴν Φιλίππου τοῦ Ὀπουντίου ἀπόφασιν
10ἀντιφράξει τοτὲ μὲν τῆς γῆς, τοτὲ δὲ τῆς ἀντίχθονος. Τῶν δὲ νεωτέρων εἰσί τινες οἷς ἔδοξε κατ’ ἐπινέμησιν φλογὸς κατὰ μικρὸν ἐξαπτομένης τεταγμένως, ἕως 〈ἂν〉 τὴν τελείαν πανσέληνον ἀποδῷ, καὶ πάλιν ἀναλόγως μει‐ ουμένης μέχρι τῆς συνόδου καθ’ ἣν τελείως σβέννυται.
15 Ξενοφάνης καὶ τὴν μηνιαίαν ἀπόκρυψιν κατὰ σβέσιν. Θαλῆς, Ἀναξαγόρας, Πλάτων, οἱ Στωικοὶ τοῖς μαθηματικοῖς συμφώνως τὰς μὲν μηνιαίους ἀπο‐ κρύψεις συνοδεύουσαν αὐτὴν ἡλίῳ καὶ περιλαμπομένην
20ποιεῖσθαι, τὰς δ’ ἐκλείψεις εἰς τὸ σκίασμα τῆς γῆς ἐμ‐ πίπτουσαν, μεταξὺ [μὲν] ἀμφοτέρων τῶν ἀστέρων γενο‐ μένης, μᾶλλον δὲ τῆς σελήνης ἀντιφραττομένης. Ἀναξαγόρας, ὥς φησι Θεόφραστος (phys. opin. fr. 19 p. 493 Diels.), καὶ τῶν ὑποκάτω τῆς σελήνης ἔσθ’
25ὅτε σωμάτων ἐπιπροσθούντων. Χρύσιππος ἐκλείπειν τὴν σελήνην τῆς γῆς αὐτῇ
ἐπιπροσθούσης καὶ εἰς σκιὰν αὐτῆς ἐμπίπτουσαν.221 in vol. 1

1

.

26

.

4

(t)

Περὶ δὲ ἐμφάσεως αὐτῆς.
1〈Aetii (II 30, 1—8 p. 361, 2 Diels.).〉 Τῶν Πυθαγορείων τινὲς μέν, ὧν ἐστι Φιλόλαος, τὸ γεωφανὲς αὐτῆς εἶναι διὰ τὸ περιοικεῖσθαι τὴν σε‐ λήνην, καθάπερ τὴν παρ’ ἡμῖν γῆν, ζῴοις καὶ φυτοῖς
5μείζοσι καὶ καλλίοσιν. Εἶναι γὰρ πεντεκαιδεκαπλάσια τὰ ἐπ’ αὐτῆς ζῷα τῇ δυνάμει, μηδὲν περιττωματικὸν ἀποκρίνοντα, καὶ τὴν ἡμέραν τοσαύτην τῷ μήκει. Ἄλλοι δὲ τὴν ἐν τῇ σελήνῃ ἔμφασιν ἀνάκλασιν εἶναι τῆς πέραν τοῦ διακεκαυμένου κύκλου τῆς οἰκουμένης ὑφ’
10ἡμῶν θαλάττης. Ἀναξαγόρας ἀνωμαλότητα συγκρίματος διὰ τὸ ψυχρομιγὲς ἅμα καὶ γεῶδες, τὰ μὲν ἐχούσης ὑψηλά, τὰ δὲ ταπεινά, τὰ δὲ κοῖλα. Καὶ παραμεμῖχθαι τῷ πυρο‐ ειδεῖ τὸ ζοφῶδες, ὧν τὸ πάθος ὑποφαίνει τὸ σκιερόν·
15ὅθεν ψευδοφανῆ λέγεσθαι τὸν ἀστέρα. Δημόκριτος ἀποσκίασμά τι τῶν ὑψηλῶν ἐν αὐτῇ μερῶν· ἄγκη γὰρ αὐτὴν ἔχειν καὶ νάπας. Παρμενίδης διὰ τὸ παραμεμῖχθαι τῷ περὶ αὐτὴν πυρώδει τὸ ζοφῶδες, ὅθεν ψευδοφανῆ τὸν ἀστέρα καλεῖ.
20 Οἱ Στωικοὶ διὰ τὸ ἀερομιγὲς τῆς οὐσίας μὴ εἶναι αὐτῆς ἀκήρατον τὸ σύγκριμα. Ἀριστοτέλης μὴ εἶναι αὐτῆς ἀκήρατον τὸ σύγκρι‐ μα διὰ τὰ πρόσγεια ἀερώματα τοῦ αἰθέρος, ὃν προσαγο‐ ρεύει σῶμα πέμπτον.
25Οἱ ἀπὸ τῶν μαθηματικῶν τὸ ἀνώμαλον συγκρι‐
τικὸν αἰτιῶνται. Καθάπερ οὖν τῶν προσαυγαζομένων ὑπὸ τοῦ ἡλίου νεφῶν τὰ μὲν ἀραιότερα μέρη λαμπρότερα φαίνεσθαι, τὰ δὲ πυκνότερα ἀμαυρότερα, οὕτως καὶ τῆς σελήνης ἐοικυίας μὲν νεφελοειδεῖ πιλήματι, προσαυγαζο‐222 in vol. 1
30μένης δ’ ὑπὸ τοῦ ἡλίου. Ξενοφάνης τὸν μὲν ἥλιον χρήσιμον εἶναι πρὸς τὴν τοῦ κόσμου καὶ τὴν τῶν ἐν αὐτῷ ζῴων γένεσίν τε καὶ διοίκησιν, τὴν δὲ σελήνην παρέλκειν.

1

.

26

.

5

(t)

Περὶ δὲ τῶν ἀποστημάτων.
1〈Aetii (II 31, 1—5 p. 362, 20 Diels.).〉 Ἐμπεδοκλῆς διπλάσιον ἀπέχειν τῆς σελήνης ἀπὸ 〈τῆσ〉 γῆς ἤπερ ἀπὸ τοῦ ἡλίου. Οἱ δὲ ἀπὸ τῶν μαθηματικῶν ὀκτωκαιδεκαπλάσιον.
5 Ἐρατοσθένης τὸν ἥλιον ἀπέχειν ἀπὸ τῆς γῆς στα‐ δίων μυριάδας [μυριάδων] τετρακοσίας καὶ στάδια ὀκτάκις μύρια· τὴν δὲ σελήνην ἀπέχειν ἀπὸ τῆς γῆς μυριάδας ἑβδομήκοντα ὀκτὼ σταδίων. Ἐμπεδοκλῆς τοῦ ὕψους τοῦ ἀπὸ τῆς γῆς εἰς τὸν
10οὐρανόν, ἥτις ἐστὶν ἀφ’ ἡμῶν ἀνάτασις, πλείονα εἶναι τὴν κατὰ τὸ πλάτος διάστασιν, κατὰ τοῦτο τοῦ οὐρανοῦ μᾶλ‐ λον ἀναπεπταμένου διὰ τὸ ᾠῷ παραπλησίως τὸν κόσμον κεῖσθαι. Βόηθος δὲ πρὸς τὴν φαντασίαν δέχεται τὸ ἀναπε‐
15πταμένον, οὐ κατὰ τὴν ὑπόστασιν.223 in vol. 1

1

.

26

.

6

(t)

Σημεῖα σελήνης.
1 Ἐκ τῶν Ἀράτου Φαινομένων (v. 778—817). Σκέπτεο δὴ πρώτην κεράων ἑκάτερθε σελήνην· ἄλλοτε γάρ τ’ ἄλλῃ μιν ἐπιγράφει ἕσπερος αἴγλῃ, ἄλλοτε δ’ ἀλλοῖαι μορφαὶ κερόωσι σελήνην
5εὐθὺς ἀεξομένην, αἳ μὲν τρίτῃ, αἳ δὲ τετάρτῃ· τάων καὶ περὶ μηνὸς ἐφεσταότος κε πύθοιο. Λεπτὴ μὲν καθαρή τε περὶ τρίτον ἦμαρ ἐοῦσα εὔδιός κ’ εἴη· λεπτὴ δὲ καὶ εὖ μάλ’ ἐρευθὴς πνευματίη· παχίων δὲ καὶ ἀμβλείῃσι κεραίαις
10τέτρατον ἐκ τριτάτοιο φόως ἀμενηνὸν ἔχουσα ἢ νότῳ ἀμβλύνεται ἢ ὕδατος ἐγγὺς ἐόντος. Εἰ δέ κ’ ἀπ’ ἀμφοτέρων κεράων τρίτον ἦμαρ ἄγουσα μήτε τι νευστάζῃ μηθ’ ὑπτιόωσα φαείνῃ, ἀλλ’ ὀρθὰς ἑκάτερθε περιγνάμπτουσα κεραίας,
15ἑσπέριοί κ’ ἄνεμοι κείνην μετὰ νύκτα φέροιντο. Εἰ δ’ αὕτως ὀρθὴ καὶ τέτρατον ἦμαρ ἀγινοῖ, ἦτ’ ἂν χειμῶνος συναγειρομένοιο διδάσκοι. εἰ δέ κέ οἱ κεράων τὸ μετήορον εὖ ἐπινεύῃ, δειδέχθαι βορέω, ὅτε δ’ ὑπτιάῃσι, νότοιο.
20Αὐτὰρ ἐπὴν τριτόωσαν ὅλος περὶ κύκλος ἑλίσσῃ πάντῃ ἐρευθόμενος, μάλα κεν τότε χείμερος εἴη·
μείζονι δ’ ἂν χειμῶνι πυρώτερα φοινίσσοιτο. Σκέπτεο δ’ ἐς πληθύν τε καὶ ἀμφότερον διχόωσαν, ἠμὲν ἀεξομένην, ἠδ’ ἐς κέρας αὖθις ἰοῦσαν·224 in vol. 1
25καί οἱ ἐπὶ χροιῇ τεκμαίρεο μηνὸς ἑκάστου. Πάντῃ μὲν καθαρῇ κε μάλ’ εὔδια τεκμήραιο· πάντα δ’ ἐρευθομένῃ δοκέειν ἀνέμοιο κέλευθον, ἄλλοθι δ’ ἄλλο μελαινομένῃ δοκέειν ὑετοῖο. Σήματα δ’ οὐ μάλα πᾶσιν ἐπ’ ἤμασι πάντα τέτυκται·
30ἀλλ’ ὅσα μὲν τριτάτῃ τε τεταρταίῃ τε πέλονται μέσφα διχαζομένης, διχάδος γε μὲν ἄχρις ἐπ’ αὐτὴν σημαίνει διχόμηνον, ἀτὰρ πάλιν ἐκ διχομήνου ἐς διχάδα φθιμένην· δέχεται μὲν αὐτίκα τετρὰς μηνὸς ἀποιχομένου, ἡ δὲ τριτάτη ἀπιόντος.
35Εἰ δέ κέ μιν περὶ πᾶσαν ἀλωαὶ κυκλώσωνται ἢ τρεῖς ἠὲ δύω περικείμεναι ἠὲ μί’ οἴη, τῇ μὲν ἴῃ ἀνέμοιο γαληναίης τε δοκεύειν, ῥηγνυμένῃ ἀνέμοιο, μαραινομένῃ δὲ γαλήνης· ταὶ δύο δ’ ἂν χειμῶνι περιτροχάοιντο σελήνην·
40μείζονα δ’ ἂν χειμῶνα φέροι τριέλικτος ἀλωή, καὶ μᾶλλον μελανεῦσα, καὶ εἰ ῥηγνύατο μᾶλλον.

1

.

27

t

Περὶ γάλακτος.

1

.

27

.

1

〈Aetii (III 1, 1—6 p. 364, 12 Diels.).〉 Κύκλος ἐστὶ νεφελοειδής, ἐν μὲν τῷ ἀέρι διὰ παντὸς
φαινόμενος, διὰ δὲ τὴν λευκόχροιαν ὀνομαζόμενος γαλαξίας.225 in vol. 1

1

.

27

.

2

 Τῶν Πυθαγορείων οἳ μὲν ἔφασαν ἀστέρος εἶναι διάκαυσιν, ἐκπεσόντος μὲν ἀπὸ τῆς ἰδίας ἕδρας, δι’ οὗ δὲ περιέδραμε χωρίου κυκλοτερῶς αὐτὸ περιφλέξαντος ἐπὶ τοῦ κατὰ Φαέθοντα ἐμπρησμοῦ· οἳ δὲ τὸν ἡλιακὸν
5ταύτῃ φασὶ κατ’ ἀρχὰς γεγονέναι δρόμον. Τινὲς δὲ κατ‐ οπτρικὴν εἶναι φαντασίαν τοῦ ἡλίου τὰς αὐγὰς πρὸς τὸν οὐρανὸν ἀνακλῶντος, ὅπερ κἀπὶ τῆς ἴριδος ἐπὶ τῶν νε‐ φῶν συμβαίνει.

1

.

27

.

3

 Μητρόδωρος διὰ τὴν πάροδον τοῦ ἡλίου, τοῦτον γὰρ εἶναι τὸν ἡλιακὸν κύκλον.

1

.

27

.

4

 Παρμενίδης τὸ τοῦ πυκνοῦ καὶ τὸ τοῦ ἀραιοῦ μῖγμα γαλακτοειδὲς ἀποτελέσαι χρῶμα.

1

.

27

.

5

 Ἀναξαγόρας τὴν σκιὰν τῆς γῆς κατὰ τόδε τὸ μέρος ἵστασθαι τοῦ οὐρανοῦ, ὅταν ὑπὸ τὴν γῆν ὁ ἥλιος γενόμενος μὴ πάντα περιφωτίζῃ.

1

.

27

.

6

 〈Δημόκριτος〉 πολλῶν καὶ μικρῶν καὶ συνεχῶν ἀστέρων συμφωτιζομένων ἀλλήλοις διὰ τὴν πύκνωσιν συναυγασμόν.

1

.

27

.

7

〈Aetii (III 1, 7 p. 365, 21 Diels.) et Arii Didymi epit.〉 Ἀριστοτέλης ἀναθυμιάσεως ξηρᾶς ἔξαψιν πολλῆς τε καὶ συνεχοῦς. —Τὸν γὰρ κύκλον ἐν ᾧ δοκεῖ θεωρεῖσθαι μέγιστον ὄντα, πλήρη τῶν μεγίστων ὑπάρχειν καὶ λαμ‐
5προτάτων ἄστρων καὶ ἔτι τῶν σποράδων καλουμένων, ὥστε διὰ ταῦτα συνεχῶς πλείστην περὶ τοῦτον ἀθροίζε‐ σθαι τὸν τόπον τὴν ἀπὸ τῆς γῆς ἀναθυμίασιν καὶ ποιεῖν
τὴν τοῦ γάλακτος φαντασίαν.226 in vol. 1

1

.

27

.

8

〈Aetii (III 1, 8 p. 366, 1 Diels.).〉 Ποσειδώνιος πυρὸς σύστασιν, ἄστρου μὲν μανω‐ τέραν, αὐγῆς δὲ πυκνοτέραν.

1

.

28

t

Περὶ κομητῶν καὶ διαιττόντων καὶ τῶν τοιούτων.

1

.

28

1a

〈Aetii (III 2, 1—11 p. 366, 6 Diels.).〉 Τῶν Πυθαγορείων τινὲς μὲν ἀστέρα φασὶν εἶναι τὸν κομήτην τῶν οὐκ αἰεὶ μὲν φαινομένων, διὰ δέ τινος διωρισμένου χρόνου περιοδικῶς ἀνατελλόντων· ἄλλοι δὲ
5ἀνάκλασιν τῆς ἡμετέρας ὄψεως πρὸς τὸν ἥλιον παραπλη‐ σίαν ταῖς κατοπτρικαῖς ἐμφάσεσιν. Ἀναξαγόρας καὶ Δημόκριτος σύνοδον ἀστέρων δυοῖν ἢ καὶ πλειόνων κατὰ συναυγασμόν. Ἀριστοτέλης τῆς ξηρᾶς ἐκ γῆς ἀναθυμιάσεως διά‐
10πυρον σύστασιν. ** κομήτας δὲ ὅταν ἐπὶ πλέον ἐξαφθῇ καὶ πρὸς πλείονα διαμένῃ χρόνον, τοῦ μὲν ἀστέρος φαινομένου κά‐ τωθεν, τῆς δὲ κόμης ἄνωθεν ἐπιλαμπούσης· πωγωνίας δὲ ὅταν ἔμπαλιν ὁ μὲν ἀστὴρ ἄνωθεν θεωρῆται, ἡ δὲ
15κόμη κάτωθεν, παρεχομένη τῷ σχήματι πώγωνος ἔμφασιν. Στράτων ἄστρου φῶς περιληφθὲν νέφει πυκνῷ, καθάπερ ἐπὶ τῶν λαμπτήρων γίνεται. Ἡρακλείδης ὁ Ποντικὸς νέφος μετάρσιον ὑπὸ μετ‐
αρσίου φωτὸς καταυγαζόμενον. Ὁμοίως δ’ αἰτιολογεῖ227 in vol. 1
20πωγωνίαν, δοκίδας, κίονα καὶ τὰ τούτοις συγγενῆ, καθά‐ περ ἀμέλει πάντες οἱ Περιπατητικοὶ παρὰ τοὺς τοῦ νέ‐ φους ταῦτα γίνεσθαι σχηματισμούς. Ἐπιγένης πνεύματος ἀναφορὰν γεωμιγοῦς πεπυ‐ ρωμένου.
25 Βόηθος ἀέρος ἀνημμένου φαντασίαν. Διογένης ἀστέρας εἶναι τοὺς κομήτας. Ἀναξαγόρας τοὺς καλουμένους διᾴττοντας ἀπὸ τοῦ αἰθέρος σπινθήρων δίκην καταφέρεσθαι, διὸ καὶ παραυ‐ τίκα σβέννυσθαι.
30 Μητρόδωρος τὴν εἰς τὰ νέφη τοῦ ἡλίου βίαιον ἔμπτωσιν πολλάκις σπινθηρίζειν. Ξενοφάνης πάντα τὰ τοιαῦτα νεφῶν πεπυρωμένων συστήματα ἢ κινήματα.

1

.

28

1b

 Χαλδαίους μὲν δὴ λόγος περὶ κομητῶν ὧδε γιγνώ‐ σκειν, ὅτι εἰσί τινες καὶ ἄλλοι ἔξω τῶν φαινομένων πλα‐ νητῶν ἀστέρες, οἳ τέως μὲν ἀφανεῖς εἰσιν, ὅτι ἐπὶ πολὺ ἄνω που ἀφ’ ἡμῶν φέρονται, ἤδη δὲ καὶ ταπεινωθέντες
5ὤφθησαν οὕτως ὡς ξένοι ἐνεχθέντες εἰς τὰ ὅλα· καὶ τούτους κομήτας καλεῖν φίλον τοῖς οὐ γιγνώσκουσιν, ὅτι καὶ αὐτοὶ ἐκ τῶν πολλῶν ἀστέρων εἰσίν. ἀφανίζεσθαι δὲ δοκοῦσιν, ἐπειδὰν ἀνενεχθῶσιν εἰς τὴν σφῶν χώραν, δύν‐ τες εἰς τὸ βάθος τοῦ αἰθέρος, ὥσπερ εἰς τὸν τοῦ πελά‐
10γους βυθὸν οἱ ἰχθῦς. Οἳ δὲ ὑπ’ ἀνέμων ἢ θυέλλης ἀνα‐
φέρεσθαί τινα γεώδη ἐς τὸν ἄνω ἀέρα ἐδόξασαν καὶ ταῦτα ἐκπυρωθέντα καὶ εἰς τὴν δίνην ἐμπεσόντα τοῦ αἰθέρος ξυμπερινοστεῖν τῷ παντὶ ἐπὶ χρόνον, ἔπειτα ἀπαναλω‐ θέντα πρὸς τοῦ πυρὸς ἀφανῆ καθίστασθαι, καὶ τοὺς κο‐228 in vol. 1
15μήτας δὴ καλουμένους ἀστέρας ταῦτα εἶναι. Δημοκρίτου δὲ ὁ λόγος λεγόμενός ἐστιν, ὡς κατ’ ἀντίλαμψιν τῶν πλανωμένων ἀστέρων πρὸς ἀλλήλους τε καὶ τοὺς ἀπλανεῖς οἱ κομῆται ξυνίστασθαι δοκοῦσι, καθά‐ περ πλειόνων κατόπτρων ἀντιλαμπόντων σφίσιν ἤδη τινὰ
20ὤφθη ἀστεροειδῆ φαντάσματα.

1

.

28

.

2

 Ἀρριανοῦ. Ἀρριανός φησιν· „Ὅσα δὲ μένει ἐπὶ χρόνον τὰ μέν πως ξυμπεριφερόμενα τῷ οὐρανῷ, τὰ δὲ ἤδη τινὰ κατ’ ἰδίαν πλάνην πλανώμενα, οὗτοί εἰσιν οἱ κομῆται ἀστέρες
5καὶ λαμπάδες καὶ πωγωνίαι καὶ πίθοι καὶ δοκίδες, καθ’ ὁμοιότητα ἑκάστῃ ἰδέᾳ τῆς ἐπωνυμίας λαχόντα“. ** „Τεκμήριον δὲ ὅτι μὴ παραυτίκα διαφθείρεται, ὡς εἴ γε ἐν τῷ ἀέρι ξυνίσταντο, ταχεῖα ἂν ἐγίγνετο αὐτοῖς ἐν τῷ ψυχρῷ ἡ σβέσις. Ὅτι δὲ πρόσκαιρά ἐστιν, ἡ φθορὰ
10αὐτῶν ἐδήλωσε, καὶ ὅτι πρὸς ἄρκτοις μᾶλλόν τι ἢ ἄλλῃ χώρᾳ ξυνίσταται τοῦ οὐρανοῦ καὶ τοῦτο ἐπ’ αὐτὸν φέ‐ ρει, ἔνθα παχύς τε ὁ ἀὴρ [καὶ] μᾶλλον καὶ ξύστασις οὐ ῥᾳδία, φορηθῆναι πρὸς τὴν οὐ. Φέρονταί τε ἀτάκτως οἱ
πολλοὶ τῶν κομητῶν, ἐπινεμόμενοι, ἐμοὶ δοκεῖν, τὴν ἄνω229 in vol. 1
15ἀναφερομένην τροφὴν καὶ ταύτῃ ἐφομαρτοῦντες. Ἡ δὲ ἀρχὴ αὐτῶν ἀστεροειδής ἐστι, καθότι ἐς σφαῖραν ξυνάγεσθαι πέφυκε πᾶν, ὅσον πυροειδές· ἡ δὲ κόμη αὐγοειδής, τῶν μὲν ὥσπερ ἄφετος ἀνειμένη, τῶν δὲ ἐπ’ εὐθὺ ἰοῦσα καὶ ἐς τὸ ἄνω μᾶλλόν τι ἀπὸ τοῦ ἀστέρος τεινομένη. Οἱ δὲ
20πίθοι ὀλιγάκις πεφήνασι, καθότι πλείονος δέονται ξυνα‐ γωγῆς πυρός. Ἤδη δὲ καὶ τῶν ἀπλανῶν ἔστιν οἳ ξὺν κόμῃ ἐφάνησαν, ἐπειδὰν περὶ αὐτοὺς 〈ἡ τοῦ〉 ἀέρος ἀνα‐ φορὰ πυκνωθεῖσα ξυναφὲς ἐργάσηται τῆς κόμης τὸ εἴδω‐ λον, καθάπερ καὶ ἅλως ξυναφεῖς αὐτοῖς τοῖς ἄστροις φαί‐
25νονται. Ἤδη δὲ καὶ πλησίον ἡλίου ξυστάντες κομῆται οἳ μὲν ἔφθησαν ἀφανισθῆναι πρὶν τὴν γένεσιν αὐτῶν κατα‐ στῆναι ἐμφανῆ· οἳ δὲ ἐκλείποντος ἡλίου ἐξεφάνησαν, οἳ δὲ καὶ ἐπικαταδύνοντες τῷ ἡλίῳ, πρόσθεν, οἷα δὴ εἰκός, ὑπὸ τῶν αὐγῶν καταλαμπόμενοι, τῷ μὴ ἐμφανεῖς καθί‐
30στασθαι. Ὥστε ἐκεῖνος ἂν κρατοίη ὁ λόγος 〈ὁ〉 ἀποφαίνων ἀέρος πιλήματα, ἀποθλιβόμενα καὶ ἐμπίπτοντα ἐς τὰ κατωτέρω καὶ τῷ ἀέρι ξυναφῆ τοῦ αἰθέρος, ἐξαφθέντα, ἔστ’ ἂν ὑπάρχῃ περὶ αὐτοὺς ἡ τροφή, ξυμμένειν τε καὶ ξυμπερινοστεῖν τῷ αἰθέρι“.
35 Καὶ ταῦτα, ὅπως ἂν τύχῃ, ἀπὸ τῆς ἰδέας ἐπικλῄζεσθαι ἕκαστον, κομήτας μέν, ἀφ’ ὧν ὥσπερ κόμη ἐς τὰ κύκλῳ
ἀπολάμπει αὐγὴ πυρός· πωγωνίας δὲ ἀφ’ ὅτων ἐς πώ‐ γωνος σχῆμα ἀπήρτηται αὐγὴ ἐς τὸ ἐπιθάτερα· πίθους δὲ ὅσα μεγάλα, κυκλοτερῆ καί τι καὶ βάθους ἔν σφισιν230 in vol. 1
40ἐξέφηνε· δοκοὺς δὲ αὖ καὶ λαμπάδας καθ’ ὁμοιότητα τοῦ εἴδους 〈ἐφ’ ὅ〉τῳ ἐπιφημίζονται. „Φαίνεται δὲ τούτων ἕκαστον καὶ ἑσπέριον καὶ ἑῷον, τὰ δὲ καὶ ἀμφιφανῆ φαίνεται. Ἀμφιφανῆ δὲ κλῄζουσιν, ὅσα περὶ πρῶτα τῆς νυκτὸς φανέντα πρὸς δύσει, ἔπειτα
45ἐν τῇ αὐτῇ νυκτί, πρὶν ἡμέραν ἐπιλαβεῖν, ἔφθη ἀνασχόντα“.

1

.

29

t

Περὶ βροντῶν ἀστραπῶν κεραυνῶν πρηστήρων τυφώνων.

1

.

29

.

1

〈Aetii (III 3, 1—11. 13. 14. 15. 12 p. 367, 22 Diels.).〉 Ἀναξίμανδρος ἐκ τοῦ πνεύματος ταῦτ’ εἶπε συμ‐ βαίνειν· ὅταν γὰρ περιληφθὲν νέφει παχεῖ βιασάμενον ἐκπέσῃ τῇ λεπτομερείᾳ καὶ κουφότητι, τόθ’ ἡ μὲν ῥῆξις
5τὸν ψόφον, ἡ δὲ διαστολὴ παρὰ τὴν μελανείαν τοῦ νέ‐ φους τὸν διαυγασμὸν ἀποτελεῖ. Ἀναξιμένης ταὐτὰ τούτῳ παρατιθεὶς τὸ ἐπὶ τῆς θαλάσσης, ἥτις σχιζομένη ταῖς κώπαις παραστίλβει. Μητρόδωρος, ὅταν εἰς νέφος πεπηγὸς ὑπὸ πυκνό‐
10τητος ἐμπέσῃ πνεῦμα, τῇ μὲν συνθραύσει τὸν κτύπον ἀπο‐ τελεῖ, τῇ δὲ πληγῇ καὶ τῷ σχισμῷ διαυγάζει, τῇ δ’ ὀξύ‐
τητι τῆς φορᾶς, προσλαμβάνον τὴν ἀπὸ τοῦ ἡλίου θερ‐ μότητα, κεραυνοβολεῖ· τοῦ δὲ κεραυνοῦ τὴν ἀσθένειαν εἰς πρηστῆρα περιίστησιν.231 in vol. 1
15 Ἀναξαγόρας, ὅταν 〈τὸ〉 θερμὸν εἰς τὸ ψυχρὸν ἐμ‐ πέσῃ, (τοῦτο δ’ ἐστὶν αἰθέριον μέρος εἰς ἀερῶδες,) τῷ μὲν ψόφῳ βροντὴν ἀποτελεῖ, τῷ δὲ παρὰ τὴν μελανείαν τοῦ νέφους χρώματι τὴν ἀστραπήν· τῷ δὲ πλήθει καὶ μεγέθει τοῦ φωτὸς τὸν κεραυνόν· τῷ δὲ πολυσωματω‐
20τέρῳ πυρὶ τὸν τυφῶνα· τῷ δὲ νεφελομιγεῖ τὸν πρηστῆρα. Ἀρχέλαος ταὐτὸ λέγει παρατιθεὶς τὸ τῶν διαπύ‐ ρων λίθων καθιεμένων εἰς ψυχρὸν ὕδωρ πάθος. Ξενοφάνης ἀστραπὰς γίνεσθαι λαμπρυνομένων τῶν νεφῶν κατὰ τὴν κίνησιν.
25 Ἐμπεδοκλῆς ἔμπτωσιν φωτὸς εἰς νέφος ἐξείργον‐ τος τὸν ἀνθεστῶτα ἀέρα, οὗ τὴν μὲν σβέσιν καὶ τὴν θραῦ‐ σιν κτύπον ἀπεργάζεσθαι, τὴν δὲ λάμψιν ἀστραπήν· κεραυνὸν δὲ τὸν τῆς ἀστραπῆς τόνον. Διογένης ἔμπτωσιν πυρὸς εἰς νέφος ὑγρόν, βροντὴν
30μὲν τῇ σβέσει ποιοῦν, τῇ δὲ λαμπηδόνι τὴν ἀστραπήν. συναιτιᾶται δὲ καὶ τὸ πνεῦμα. Ἡράκλειτος βροντὴν μὲν κατὰ συστροφὰς ἀνέμων καὶ νεφῶν καὶ ἐμπτώσεις πνευμάτων εἰς τὰ νέφη, ἀστρα‐ πὰς δὲ κατὰ τὰς τῶν ἀναθυμιωμένων ἐξάψεις, πρηστῆρας
35δὲ κατὰ νεφῶν ἐμπρήσεις καὶ σβέσεις. Λεύκιππος πυρὸς ἐναποληφθέντος νέφεσι παχυ‐ τάτοις ἔκπτωσιν ἰσχυρὰν βροντὴν ἀποτελεῖν ἀποφαίνεται. Δημόκριτος βροντὴν μὲν ἐκ συγκρίματος ἀνωμά‐ λου, τὸ περιειληφὸς αὐτὸ νέφος πρὸς τὴν κάτω φορὰν
40ἐκβιαζομένου· ἀστραπὴν δὲ σύγκρουσιν νεφῶν, ὑφ’ ἧς τὰ γεννητικὰ τοῦ πυρὸς διὰ τῶν πολυκένων ἀραιωμάτων ταῖς παρατρίψεσιν εἰς τὸ αὐτὸ συναλιζόμενα διηθεῖται· κεραυ‐ νὸν δὲ ὅταν ἐκ καθαρωτέρων καὶ λεπτοτέρων, ὁμαλωτέρων τε καὶ πυκναρμόνων, καθάπερ αὐτὸς γράφει, γεννητικῶν232 in vol. 1
45τοῦ πυρὸς ἡ φορὰ βιάσηται· πρηστῆρα δ’, ὅταν πολυ‐ κενώτερα συγκρίματα πυρὸς ἐν πολυκένοις κατασχεθέντα χώραις καὶ περιοχαῖς ὑμένων ἰδίων σωματοποιούμενα τῷ πολυμιγεῖ τὴν ἐπὶ τὸ βάρος ὁρμὴν λάβῃ. Χρύσιππος ἀστραπὴν ἔξαψιν νεφῶν ἐκτριβομένων

1

.

29

.

1

(50)

ἢ ῥηγνυμένων ὑπὸ πνεύματος, βροντὴν δ’ εἶναι τὸν τού‐ των ψόφον· ἅμα δὲ γίνεσθαι ἐν τῷ ἀέρι βροντήν τε καὶ ἀστραπήν, πρότερον δὲ τῆς ἀστραπῆς ἀντιλαμβάνεσθαι ἡμᾶς διὰ τὸ τῆς ἀκοῆς ὀξυτέραν εἶναι τὴν ὅρασιν· ὅταν δ’ ἡ τοῦ πνεύματος φορὰ σφοδροτέρα γένηται καὶ πυρώ‐
55δης, κεραυνὸν ἀποτελεῖσθαι, ὅταν δὲ ἄθρουν ἐκπέσῃ τὸ πνεῦμα καὶ ἧττον πεπυρωμένον, πρηστῆρα γίγνεσθαι, ὅταν δ’ ἔτι ἧττον ᾖ πεπυρωμένον τὸ πνεῦμα, τυφῶνα. Ἀριστοτέλης ἐξ ἀναθυμιάσεως καὶ τὰ τοιαῦτα γίνεσθαι τῆς ξηρᾶς. Ὅταν οὖν ἐντύχῃ μὲν τῇ ὑγρᾷ, παρα‐
60βιάζηται δὲ τὴν ἔξοδον, τῇ μὲν παρατρίψει καὶ τῇ ῥήξει τὸν ψόφον, τῇ δ’ ἐξάψει τῆς ξηρότητος τὴν ἀστραπὴν παρίστησι. Στράτων θερμοῦ ψυχρῷ παρείξαντος, ὅταν ἐκβιασθὲν τύχῃ, τὰ τοιαῦτα γίνεσθαι, βροντὴν μὲν ἀπορρήξει, φάει δ’
65ἀστραπήν, τάχει δὲ κεραυνόν, πρηστῆρας δὲ καὶ τυφῶνας τῷ πλεονασμῷ τῷ τῆς ὕλης, ἣν ἑκάτερος αὐτῶν ἐφέλκε‐
ται, θερμοτέραν μὲν ὁ πρηστήρ, παχυτέραν δὲ ὁ τυφών. Οἱ Στωικοὶ βροντὴν μὲν προσκρουσμὸν νεφῶν, ἀστραπὴν δὲ ἔξαψιν ἐκ παρατρίψεως, κεραυνὸν δὲ σφο‐233 in vol. 1
70δροτέραν ἔκλαμψιν, πρηστῆρα δὲ νωθεστέραν. 〈Arii Didymi epit. (fr. phys. 12 p. 452 Diels.).〉 Ἀριστοτέλους. Ἀριστοτέλης τυφῶνας μὲν, ὅταν ἐκνεφίας δινούμενος καταφέρηται. Τὸ γὰρ πνεῦμα κωλυ‐ όμενον μὲν εἰς ὀρθὸν ἰέναι παρ’ ἀντίπνοιαν ἢ ψῦχος ἢ
75πάχος ἤ τινα ἄλλην αἰτίαν, ἐλαυνόμενον δ’ ὑπὸ τοῦ κα‐ τόπιν ἐπεισιόντος, ἀναστρέφειν εἱλούμενον ἐν τῷ νέφει κύκλῳ καὶ συγκατάγειν ἐπὶ γῆν ἑαυτῷ τὸ νέφος· εἶθ’ ὅτῳ ἂν ἐντύχῃ φερόμενον, σφοδρῶς ἀναρπάζειν καὶ πάλιν ἀπορρίπτειν, τοῦτο γὰρ εἶναι τὸ πάθος οἷον ἐκνεφίαν
80ἄπεπτον. Πρηστῆρας δ’, ὅταν βιαίως κατιὸν ἐκπυρωθῇ τὸ πνεῦμα κατὰ τὴν φοράν, συνεμπίπρασθαι γὰρ τὸν ἀέρα 〈τῇ〉 πυρώσει χρωματιζόμενον, διὸ καὶ νυκτὸς ἐκλάμπειν· ἀναρπάζειν δὲ καὶ περιτρέπειν ὁμοίως καὶ τούτους, ὥσπερ πυρώδεις ὄντας τυφῶνας. Κεραυνὸν δ’, ὅταν πολὺ καὶ
85λεπτὸν περιληφθὲν ἐν τοῖς νέφεσι πνεῦμα πυρωθὲν ἐκ‐ θλιφθῇ καὶ μετ’ ἰσχυρᾶς ἐπὶ γῆν κατασκήψῃ φορᾶς, ἐὰν μὲν ᾖ πάνυ λεπτὸν καὶ διὰ τοῦτ’ οὐκ ἐπικαῖον, ἀργῆτα λέγεσθαι κατὰ τοὺς ποιητάς· ἐὰν δ’ ἧττον, ἐπικαῖον, ψο‐ λόεντα. Τὸν μὲν γὰρ διὰ τὴν λεπτότητα καὶ πρὶν ἐκπυ‐
90ρῶσαι φερόμενον οἴχεσθαι διὰ τάχους, ὡς μηδ’ ἐπιμελᾶναί τι τῶν ὑποκειμένων· τὸν δὲ οἷον καὶ βραδύτερον, ἐπι‐
χρῶσαι μὲν ὥσπερ ἀπ’ αἰθάλου, παρενεχθῆναι δὲ μηδὲν ἀφανίσαντα. Διὸ καὶ τὰ μὲν ἀντιτυπήσαντα φλέγεσθαι, τὰ δ’ εἰς τὰς ἑαυτῶν ἀραιότητας ὑποδεξάμενα μηδὲν πά‐234 in vol. 1
95σχειν. Ἤδη γοῦν ἀσπίδος πληγείσης τακῆναι μὲν τὸ χάλ‐ κωμα, τὸ δὲ ξύλον μηδὲν παθεῖν, φθάσαντος τοῦ πνεύ‐ ματος διὰ τὴν τῆς ὕλης μανότητα πρὸ τῆς καύσεως διεκ‐ δραμεῖν· καὶ δι’ ἱματίων ὁμοίως διελθὸν οὐ κατέκαυσεν, ἀλλ’ οἷον τρῦχος ἐποίησε. Περὶ μὲν οὖν τούτων διετάτ‐

1

.

29

.

1

(100)

τετο οὕτως.

1

.

29

.

2

 Ἀρριανοῦ. Ὅσοι δὲ ξηροὶ ἀτμοί, ῥυέντες μὲν εὐθὺς ἀνέμους εἰρ‐ γάσαντο, ἐν νέφει δὲ ἀποληφθέντες, ἔπειτα ῥηγνύντες βίᾳ τὸ νέφος βροντάς τε καὶ ἀστραπὰς ἐξέφηναν· ἐκ‐
5πίπτοντες δ’ ἐπὶ μέγα, διάπυροι μὲν κεραυνοί· ἀθρόοι δὲ καὶ ἡμίπυροι πρηστῆρες· ὅσοι δὲ ἔρημοι πυρὸς τυφῶνες· οἱ δὲ ἔτι ἀνειμένοι ἐκνεφίαι· κατασκήψαν‐ τες δὲ ἐς γῆν ξύμπαντα ταῦτα σκηπτοὶ κλῄζονται. Οὐ δι’ ἴσου δὲ αἱ κοιλότητες τῶν νεφῶν καὶ 〈αἱ〉 ῥήξεις αἱ ἐπ’
10αὐταῖς βροντὰς ἔχουσιν. Ἀστραπὴ δὲ ὑπὸ τῇ ῥήξει ἐκτρίβεται καὶ ἐξάπτει τὸ πνεῦμα, ὡς ἐκλάμψαι ἐπὶ μέγα. Καὶ γίγνεται μὲν ἀστραπὴ μετὰ βροντήν, ὀξυτέρα δὲ τοσόνδε, ὅσον ὄψις ἀκοῆς ὀξύτερον· καθότι ἀκοὴ μὲν πελαζούσης τῆς φωνῆς
15αἰσθάνεται, ὄψις δὲ ἐπὶ τὸ ὁρώμενον αὐτὸ ἐκπέμπεται. Κεραυνὸς δὲ ὅτι πνεῦμά ἐστιν, ἀπὸ τῶνδε τεκ‐
μηριῶσαι παρέχει· ῥήγνυσί τε ἔστιν ἃ τῶν ἐντυχόντων, καὶ ** περιδινηθῆναι οἷά τε καὶ διικνεῖται, 〈δι’〉 ὧν οὐκ ἄν τι ἄλλο, ὅ τι μὴ πνεῦμα, διέλθοι. Ὡς δὲ ἔμπυρον πνεῦμά235 in vol. 1
20ἐστι, δηλοῖ μὲν τοῦτό γε καὶ ἡ ὄψις ὅτῳ ἐγγὺς κατέσκηψε, πῦρ γὰρ φαίνεται. Ἤδη δὲ καὶ ἀφ’ ὧν ἐργάζεται ἐδή‐ λωσε· περιφλέγει γὰρ ἔστιν ἃ τῶν πελασάντων, τὰ δὲ καὶ ἐξάπτει πάντῃ καὶ ἀπολείπεται ἀπ’ αὐτοῦ ἴχνη, οἷα δὴ ἐπὶ πυρὶ ἐκκαύσαντι ἐσβεσμένῳ.
25 Ἐκνεφίας δὲ ἄνεμος, ἐπὰν δινούμενος ἐκπέσῃ, νέφους ῥαγέντος, τυφὼν κλῄζεται. Γίγνεται δὲ ἡ δίνη ὧδε· ἐπειδὰν κώλυμα ἐν τῷ νέφει ἐγχριμφθῇ τὸ μὴ οὐκ ἐπ’ εὐθὺ ἐκπεσεῖν τὴν πνοήν, ἀναστρέφεταί τε καὶ ἀνειλεῖται ἐς αὑτήν. Εἴργεται δὲ ὑπὸ πάχους νεφέλης ἐπ’ εὐθὺ
30ἐκπεσεῖν ἢ κρύους ἀποστρέψαντος ἢ ἀντιπεσούσης ἄλλης πνοῆς. Οὕτω τοι καὶ πρὸς ἄλλοτε ἀλλοῖαι θύελλαι ἀνα‐ στρέφονταί τε καὶ ἀνειλούμεναι αὖθις ἄνω ἀναφέρον‐ ται, ἐπειδὰν δὴ ἐγχρίμψας τόπος τις γῆς ἀνακόψῃ τῆς πνοῆς τὴν ἐπ’ εὐθὺ ὁρμήν. Καὶ δῖναι ἐν τοῖς ποτα‐
35μοῖς ὕδατος ταὐτὸ τοῦτό εἰσι· φερόμενον γὰρ εὐθείᾳ τὸ ὕδωρ οὔποτ’ ἂν δινηθείη· ἀντιπεσόντος δὲ ἄλλοτε ἄλλου πρὸς τὴν φορὰν ἀναστρέφει ἡ ῥοή, ἀναστραφεῖσα δὲ ἐς κύκλον ἐπικάμπτει ὑπὸ τῇ ῥύμῃ, ὅτι μὴ οἵα τε ἐπ’
εὐθὺ ἐς τὸ ἔμπαλιν ἐκφέρεσθαι. Οἱ δὲ τυφῶνες καὶ τῆς236 in vol. 1
40νεφέλης τὸ πολὺ ἐς τὸ κάτω σὺν ἕλικι ἐπάγουσιν ἅμα σφίσι· καὶ προσπεσόντες τῇ γῇ ἀναρπάζουσιν ὅτῳ ἂν ἐντύχωσιν, ἀντικοπτομένης τῆς ῥύμης, ὡς ξὺν τῇ αὐτῇ ἕλικι ἀναστρέφεσθαι· ὥστε καὶ ναῦς ἤδη ἅμα τῷ φόρτῳ ἐμπεσόντες ἐξῆραν ἐπὶ μέγα ἔξω τῆς θαλάσσης.
45 Κεραυνῶν δὲ πολλαὶ ἰδέαι τε καὶ ὀνόματά εἰσιν. Οἳ μὲν αὐτῶν ψολόεντες, οἳ δὲ ἀργῆτες κλῄζονται, σκη‐ πτοί τε ὅσοι κατασκήπτουσι, καὶ αἰγίδες ὅσοι ἐν συστρο‐ φῇ ἀέρος καταφέρονται, ἕλικες δὲ ὅσοι ἐς ἑλικοειδῆ γραμ‐ μὴν διᾴττουσι. Καὶ δὴ ὅσοι μὲν μὴ πάντῃ ὀξέως ἐκπεσόντες

1

.

29

.

2

(50)

ὕλῃ ἐνέτυχον καυσίμῳ, ἔκαυσάν τε αὐτὴν ὑπὸ τῇ διατριβῇ καὶ αὐτοὶ κατεσβέσθησαν τῷ ἔργῳ· ὅσοι δὲ ξὺν πολλῷ τῷ τάχει κατέσκηψαν, οὗτοι πρὶν ἐκκαῦσαι διῇξαν ὥστε ἡμίπυρα ἔστιν ἃ ὑπολελεῖφθαι ἀπ’ αὐτῶν· οἳ δὲ καὶ αἰθαλώσαντες μόνον διῆλθον. Οἱ δὲ ἔτι καὶ τῶνδε ὀξύ‐
55τεροι οὐδὲ ἓν ἐξεργάσασθαι ἔφθασαν, ἀλλὰ ἀραιᾷ μὲν ὕλῃ εἰ καὶ πάνυ καυσίμῳ ἐντυχόντες διεχώρησαν μόνον· ἀντιτύπῳ δὲ εἰ πελάσειαν ἐνσχεθέντες κατειργάσαντό τε αὐτὴν καὶ διέφθειραν· ὥστε κυτίδος μὲν ξύλου μαλθακοῦ ἁψάμενοι διῇξαν, ἀπαθῆ ἀπολιπόντες· τὸ δὲ χρυσίον
60ἔτηξαν τὸ ἐνόν, ὅτι ἐσχέθησαν ἐν τῷ χρυσίῳ. Καὶ χιτῶνα ἤδη οὐκ ἔκαυσαν, ἀλλὰ ἐτρύχωσαν μόνον· καὶ διὰ μὲν κεράμου διῆλθον, τὸ δὲ ἐνὸν ἐν αὐτῷ διεφόρησαν. Τού‐ των ξυμπάντων οἱ μὲν λαμπροὶ ἀργῆτες· ὅσοι δὲ καται‐
θαλώσαντες τὰ πελάσαντά σφισιν ἐπαύσαντο, οὗτοι δὴ237 in vol. 1
65ψολόεντες ἐπὶ τῷ ἔργῳ ἐκλήθησαν. Καὶ οἱ μὲν εὐθείᾳ κατασκήψαντες εἰς τὸ ἔμπαλιν τῇ αὐτῇ εὐθείᾳ ἀνῇξαν· οἱ δὲ ἐκ πλαγίου ἐμπεσόντες πρὸς ἴσην γωνίαν ἄνω ἀνα‐ φέρονται· καὶ οἱ μὲν ἁπλοῖ, οἱ δὲ διπλοῖ κατέσκηψαν. πλεῖστοι δὲ ἦρος καὶ μετοπώρου καὶ ἅμα βιαιότεροι περί
70τε πλειάδος καὶ ἀρκτούρου ἐπιτολήν, ὅτι ἐν κινήσει καὶ παθήμασι πολυειδέσιν ὁ ἀὴρ τῇδε τῇ ὥρᾳ ἐστίν, οἷα δὴ οὔτε ὑπὸ κρύει πεπηγὼς οὔτε ὑπὸ τῷ θερινῷ ἡλίῳ ἐκκε‐ καθαρμένος. Τοιγάρτοι καὶ ἐν χώραις ὅσαι νιφετώδεις καὶ ψυχραὶ καὶ ὅσαι αὖ κεκαυμέναι ὑπὸ ἡλίῳ 〈εἰ〉 κατα‐
75σκήπτουσιν, οἱ κατασκήψαντες ἐν θαύμασιν ἀναφέρονται, καθάπερ ἐν Κελτοῖς καὶ παρ’ Αἰγυπτίοις.

1

.

29

.

3

 Μίλωνος Φυσικῶν. Ἀστραπαί εἰσι διτταί, ἡ μὲν ἡμερινή, ἡ δὲ νυκτερινή. Γίγνεται δὲ ἡ μὲν ἡμερινὴ ὑπὸ τοῦ ἡλίου, ὅταν ῥαγῇ τὸ ὕδωρ ὑποφαινομένου αὐτοῦ· λαμπρὰ δὲ οὐ φαίνεται,
5ὥσπερ ἡ νυκτερινή, ὅτι ἐν φάει γίγνεται· ἡ δὲ νυκτερινὴ ὑπὸ τῶν ἄστρων γίγνεται, ὅταν ῥαγῇ τὸ ὕδωρ ὑποφαινο‐ μένων αὐτῶν· λαμπρὰ δὲ φαίνεται, ὅτι ἐν ζόφῳ γίγνεται.

1

.

30

t

Περὶ ἴριδος περὶ ἅλω καὶ παρηλίου καὶ ῥάβδων.

1

.

30

.

1

〈Aetii (III 5, 1—18 p. 371, 28 Diels.).〉
Τῶν μεταρσίων παθῶν τὰ μὲν καθ’ ὑπόστασιν γίνε‐ ται, οἷον ὄμβρος, χάλαζα, τὰ δὲ κατ’ ἔμφασιν, ἰδίαν οὐκ ἔχοντα ὑπόστασιν· αὐτίκα γοῦν πλεόντων ἡμῶν ἡ ἤπειρος238 in vol. 1
5κινεῖσθαι δοκεῖ. Ἔστιν οὖν κατ’ ἔμφασιν ἡ ἶρις. Πλάτων φησὶ (Theaetet. p. 155D) Θαύμαντος αὐτὴν γεναλογῆσαι τοὺς ἀνθρώπους διὰ τὸ θαυμάσαι ταύτην. Ὅμηρος (P 547)·
Ἠύτε πορφυρέην νεφέλην θνητοῖσι τανύσσει.
10Καὶ ἐμυθεύσαντό τινες αὐτὴν ταύρου κεφαλὴν ἔχουσαν ἀναρροφεῖν τοὺς ποταμούς. Πῶς οὖν γίγνεται; Ὁρῶμεν δὴ κατὰ γραμμάς, ἢ κατ’ εὐθείας ἢ κατὰ καμπύλας ἢ κατὰ ἀνακλωμένας, γραμμὰς δὴ λόγῳ θεωρητὰς καὶ ἀσωμάτους.
15 Κατὰ μὲν οὖν εὐθείας ὁρῶμεν τὰ ἐν ἀέρι καὶ τὰ διὰ τῶν λίθων τῶν διαυγῶν καὶ κεράτων, λεπτομερῆ γὰρ ταῦτα πάντα. 〈Κατὰ〉 καμπύλας δὲ γραμμὰς καθ’ ὕδατος βλέπομεν· κάμπτεται γὰρ ἡ ὄψις βίᾳ διὰ τὴν πυκνοτέραν τοῦ ὕδατος ὕλην· διὸ καὶ τὴν κώπην ἐν τῇ θαλάσσῃ μα‐
20κρόθεν καμπτομένην βλέπομεν. Τρίτος τρόπος τοῦ βλέ‐ πειν τὰ ἀνακλώμενα, ὡς τὰ κατοπτρικά. Ἔστιν οὖν τὸ τῆς ἴριδος πάθος τοιοῦτον. δεῖ γὰρ ἐπινοῆσαι τὴν ὑγρὰν ἀναθυμίασιν εἰς νέφος μεταβάλλουσαν, εἶτα ἐκ τούτου κατὰ βραχὺ εἰς μικρὰς ῥανίδας νοτιζούσας. Ὅταν οὖν ὁ
25ἥλιος γένηται ἐν δυσμαῖς, ἀνάγκη πᾶσα ἶριν ἄντικρυς ἡλίου φαίνεσθαι· τότε γὰρ ἡ ὄψις προσπεσοῦσα ταῖς ῥανίσιν ἀνακλᾶται, ὥστε γίγνεσθαι τὴν ἶριν. Εἰσὶ δὲ αἱ ῥανίδες οὐ σχήματος μορφαί, ἀλλὰ χρώματος. Καὶ ἔχει τὸ μὲν πρῶτον φοινικοῦν, τὸ δὲ δεύτερον ἁλουρ‐
30γὲς καὶ πορφυροῦν, τὸ δὲ τρίτον κυανοῦν καὶ πράσινον. Μήποτε τὸ φοινίκινον, ὅτι ἡ λαμπρότης τοῦ ἡλίου προσπεσοῦσα καὶ ἡ λαμπηδὼν ἀκραιφνὴς ἀνακλωμένη ἐρυ‐ θρὸν ποιεῖ καὶ φοινίκειον χρῶμα· τὸ δεύτερον μέρος ἐπι‐ θολούμενον καὶ ἐκκαιόμενον μᾶλλον τῆς λαμπηδόνος διὰ239 in vol. 1
35τὰς ῥανίδας, ἁλουργές 〈ἄνεσις γὰρ τοῦ ἐρυθροῦ τοῦτο· ἔτι δὲ πάλιν ἐπιθολούμενον〉 τὸ δροσίζον εἰς πράσινον μεταβάλλει. Ἔστι δὲ τοῦτο δοκιμάσαι δι’ ἔργων· εἰ γάρ τις ἀντικρὺ στὰς τοῦ ἡλίου λάβῃ ὕδωρ καὶ πυτίσῃ, αἱ δὲ ῥανίδες ἀνάκλασιν πρὸς τὸν ἥλιον λάβωσιν, εὑρήσει γινο‐
40μένην ἶριν. Καὶ οἱ ὀφθαλμιῶντες δὲ τοῦτο πάσχουσιν, ὅταν εἰς τὸν λύχνον ἀποβλέψωσιν.

1

.

30

.

2

〈Arii Didymi (epit. fr. phys. 14 p. 454 Diels.).〉 Ἀριστοτέλους. Ἅλω δὲ καὶ ἴριδας καὶ παρ‐ ήλιον καὶ ῥάβδους καὶ τἆλλα τὰ κατὰ τὰς ἐμφάσεις ὑπὸ μὲν τῆς αὐτῆς αἰτίας γίνεσθαι· πάντα γὰρ εἶναι ταῦτα
5τῆς ὄψεως ἀνάκλασιν, διαφέρειν δὲ τοῖς τρόποις καὶ ἀφ’ ὧν καὶ ὡς ἔχειν συμβαίνει τὴν ἀνάκλασιν. Ἅλω μὲν οὖν καὶ περὶ ἥλιον φαίνεσθαι καὶ περὶ σε‐ λήνην καὶ καθόλου περὶ τὰ λαμπρὰ τῶν ἄστρων καὶ οὐθὲν ἧττον ἡμέρας ἢ νυκτὸς καὶ περὶ μεσημβρίαν ἢ δείλην· ἕω‐
10θεν δ’ ἐλαττονάκις καὶ περὶ δύσιν. Συμβαίνειν δ’, ὅταν διὰ τοῦ πέριξ ἀέρος ἀχλυώδους ὄντος ἐπιλάμπηται τὸ φῶς αὐτῶν, ὥσθ’ ὅλον ὁρᾶσθαι τὸν κύκλον· περιφανῆ γὰρ εἶναι καὶ σφαιρικὴν κατὰ τὴν ἔμφασιν τὴν ἅλω. Ταύτης δὲ τὴν μὲν ἐπιμένουσαν ὑετὸν σημαίνειν, τὴν δὲ διασπα‐240 in vol. 1
15σθεῖσαν πνεῦμα, τὴν δὲ μαραινομένην εὐδίαν. Ἶριν δὲ περὶ μόνον ἥλιον καὶ σελήνην συνίστασθαι, γίνεσθαι δὲ καὶ νύκτωρ, ὀλιγάκις δὲ καὶ πάνυ διὰ πολλοῦ. Κύκλον δὲ μηδέποτε φαίνεσθαι τῆς ἴριδος μηδὲ μεῖζον ἡμικυκλίου τμῆμα. Ποικίλην δ’ ἔχειν τὴν ἔμφασιν διὰ
20τὸ κατὰ τὴν τῆς ὄψεως ἀνάκλασιν φοινικοῦν καὶ πράσινον καὶ ἁλουργὸν προσπίπτειν ἀπ’ αὐτῆς χρῶμα. Φοινικοῦν μέν, ὅτι τὸ λαμπρὸν ἐν μέλανι καὶ διὰ μέλανος ὁρώμενον τοιαύτην ἀποτελεῖ χρόαν. τοῖς γοῦν θεωμένοις τὸν ἥλιον δι’ ὁμίχλης ἢ διὰ καπνοῦ δοκεῖν ἐρυθρὸν εἶναι· ἢ τὴν
25ἀπὸ τῶν χλωρῶν ξύλων φλόγα πεφοινιγμένην διὰ τὸ πο‐ λὺν αὐτῇ καταμεμῖχθαι καπνόν. κατὰ τοῦτο δὴ καὶ τὴν ἐξωτάτω καὶ μείζονα περιφέρειαν τῆς ἴριδος ἐμφαίνειν τὸ φοινικοῦν· διὰ γὰρ μέλανος τοῦ νέφους ἀνακλωμένην τὴν ὄψιν πρὸς λαμπρότατον ὄντα τὸν ἥλιον ἀντιλαμβά‐
30νεσθαι τοιοῦδε χρώματος. Τὴν δὲ δευτέραν καὶ τρίτην περιφέρειαν διὰ τὴν τῆς ὄψεως ἀσθένειαν τό τε πρά‐ σινον καὶ τὸ ἁλουργὲς ἐμφαίνειν. Τὸ δ’ ὅλον εἶναι τὴν ἶριν ἔμφασιν ἡλίου τμήματος ἢ σελήνης ἐν νέφει κοίλῳ καὶ δεδροσισμένῳ κατὰ κύκλου περιφέρειαν ὁρωμένην.
35Γίνεσθαι δ’ ἔστιν ὅτε διπλῆν, ὡς τὴν ἑτέραν ἀμαυρο‐ τέραν φαίνεσθαι καὶ διὰ παντὸς ἐξ ἐναντίας ἱσταμένην τῇ προτέρᾳ καὶ τῇ θέσει τῶν χρωμάτων ἀντεστραμμένην. Παρηλίους δὲ καὶ ῥάβδους γίνεσθαι μὲν ἀπὸ
τῆς αὐτῆς αἰτίας, οὐδὲ μὴν ὁμοίως ἔχοντος τοῦ νέφους.241 in vol. 1
40Ὅταν γὰρ ἀχλυῶδες ᾖ καὶ ὁμαλές, πρὸς δὲ τούτοις ὑδα‐ τῶδες καὶ πυκνόν, ὡς ἀπὸ χαλκοῦ κατόπτρου λείου κλω‐ μένην πρὸς τὸν ἥλιον τὴν ὄψιν λευκοῦ ποιεῖν φαντασίαν. παραπλήσιον γὰρ ἡλίῳ κατά τε τὴν χρόαν καὶ τὸ σχῆμα φαίνεσθαι τὸν παρήλιον. τὴν μὲν γὰρ ὁμαλότητα τοῦ
45νέφους αἰτίαν εἶναι τοῦ χρώματος, τὴν δ’ ἀνάκλασιν τῆς ὄψεως τῆς τοῦ ἡλίου, διὰ τῆς ἀχλυώδους ἐμφάσεως προσ‐ πίπτουσαν ἀθρόως πρὸς πεπυκνωμένον, ὥσπερ ἔνοπτρον, οὐδέπω μὲν ὂν ὕδωρ, ἐγγὺς δ’ ὑπάρχον τῆς πρὸς ὕδωρ μεταβολῆς. διὸ καὶ σημεῖον ὕδατος εἶναι τὸν παρήλιον· καὶ

1

.

30

.

2

(50)

μᾶλλόν γε τὸν νότιον τοῦ βορείου παρὰ τὸ μᾶλλον μετα‐ βάλλειν εἰς ὕδωρ τὸν νότιον ἀέρα τοῦ πρὸς ἄρκτον. Γί‐ νεσθαί τε περί τε [τὰς] ἀνατολὰς τοῦ ἡλίου καὶ περὶ δύ‐ σεις, οὐκ ἄνωθεν, ἀλλ’ ἐκ τῶν πλαγίων, καθάπερ καὶ τὰς ῥάβδους. Εἶναι δὲ δὴ τὰς καλουμένας ῥάβδους ἰριοει‐
55δεῖς εὐθείας ἐμφάσεις περὶ τὸν ἀέρα συνισταμένας δι’ ἀνωμαλίαν τῶν ἐνοπτριζόντων νεφῶν.

1

.

31

t

Περὶ νεφῶν ὁμίχλης ὑετῶν δρόσου χιόνος πάχνης χαλάζης.

1

.

31

.

1

(n)

〈Aetii (III 4, 1—5 p. 370, 26 Diels.).〉
1 Ἀναξιμένης νέφη μὲν γίνεσθαι παχυνθέντος ἐπὶ πλεῖον τοῦ ἀέρος, μᾶλλον δὲ ἐπισυναχθέντος ἐκθλίβεσθαι
τοὺς ὄμβρους· χιόνα δέ, ἐπειδὰν τὸ καταφερόμενον ὕδωρ παγῇ· χάλαζαν δ’ ὅταν συμπεριληφθῇ τι τῷ ὑγρῷ πνευ‐242 in vol. 1
5ματικόν.

1

.

31

.

2

 Ἀναξαγόρας νέφη μὲν καὶ χιόνα παραπλησίως, χάλαζαν δ’ ὅταν ἀπὸ τῶν παγέντων νεφῶν προωσθῇ τινα πρὸς τὴν γῆν, ἃ δὴ ταῖς καταφοραῖς ἀποψυχρούμενα στρογγυλοῦται.

1

.

31

.

3

 Μητρόδωρος ἀπὸ τῆς ὑδατώδους ἀναφορᾶς ὑπὸ τοῦ ἀέρος συνίστασθαι τὰ νέφη.

1

.

31

.

4

 Ξενοφάνης ἀπὸ τῆς τοῦ ἡλίου θερμότητος ὡς ἀρκτικῆς αἰτίας τἀν τοῖς μεταρσίοις συμβαίνειν· ἀνελκο‐ μένου γὰρ ἐκ τῆς θαλάττης τοῦ ὑγροῦ τὸ γλυκὺ διὰ τὴν λεπτομέρειαν διακρινόμενον νέφη τε συνιστάνειν ὁμιχλού‐
5μενον καὶ καταστάζειν ὄμβρους ὑπὸ πιλήσεως καὶ δια‐ τμίζειν τὰ πνεύματα. γράφει γὰρ διαρρήδην (fr. 11 Karst.)· „πηγὴ δ’ ἐστὶ θάλασς’ ὕδατοσ“.

1

.

31

.

5

 Ἐπίκουρος ἀπὸ τῶν ἀτόμων· στρογγυλαίνεσθαι 〈δὲ〉 τὴν χάλαζαν 〈καὶ〉 τὸν ὑετὸν ἀπὸ τῆς μακρᾶς καταφορᾶς ὑποπεπλασμένον. [Ἐμπεδοκλῆς ἔμπτωσιν φωτὸς εἰς νέφος.] ** καὶ πνεῦμα μὲν ἀποτελεῖν παρῶσαν τὰ νέφη, ὄμ‐
5βρους δὲ διαχέαν, χάλαζαν δὲ πιλῆσαν, χιόνα δὲ συμπερι‐ λαβόμενόν τι τοῦ ἀερώδους.

1

.

31

.

6

〈Arii Didymi epit. (fr. phys. 11 p. 451 Diels.).〉
〈Ἀριστοτέλους.〉 Ἐκ δὲ τῆς ὑγρᾶς καὶ ἀτμώδους 〈ἀναθυμιάσεωσ〉 ὑετούς τε καὶ δρόσους καὶ πάχνας, ὁμίχλας τε καὶ νέφη καὶ χιόνας καὶ χαλάζας. ὑε‐243 in vol. 1
5τοὺς μὲν γίνεσθαι τῆς ἀναδιδομένης ἀπὸ τῆς γῆς ἀτμί‐ δος 〈ἐν〉 τοῖς ἄνω τόποις συνισταμένης κατὰ πύκνωσιν καὶ τρεπομένης εἰς ὕδωρ, εἶτα φερομένης ἀθρόως ἐπὶ γῆν διὰ τὴν ἀπόλειψιν τοῦ ἀναγαγόντος αὐτὴν θερμοῦ· σκε‐ δασθείσης δ’ εἰς μικρὰ μόρια καλεῖσθαι ψεκάδας· πρὸ
10τοῦ δὲ μετεωρισθῆναι σφόδρα κατενεχθείσης διὰ τὴν τοῦ ἀναγαγόντος αὐτὴν πυρὸς ὀλιγότητα προσονομάζεσθαι δρόσον καὶ πάχνην· πάχνην μέν, ὅταν παγῇ πρὶν εἰς ὕδωρ συγκριθῆναι (γίνεσθαι δὲ χειμῶνος καὶ ἐν τόποις μᾶλλον χειμερινοῖς)· δρόσον δ’, ὅταν τὸ συνιστάμενον
15ὑγρὸν νύκτωρ ψυχθὲν ἅμα τοῖς ὄρθροις ἐπὶ γῆν ἐπιφέ‐ ρηται· διὸ καὶ πλείστην πίπτειν δρόσον καὶ πάχνην περὶ τὰ ἕλη καὶ τὰς λίμνας καὶ τοὺς ποταμοὺς καὶ μάλιστα περὶ τοὺς ἐναύλους καὶ κοίλους τῶν τόπων· ἀνάγεσθαί τε γὰρ πλεῖστον ὑγρὸν ἀπὸ τῶν τοιούτων χωρίων καὶ
20καταψύχεσθαι μᾶλλον. Τὴν δ’ ἀθρόαν ἀνάδοσιν λέγεσθαι τῆς ἀτμίδος ἐπὶ μικρὸν μὲν παχυνθεῖσαν ὁμίχλην, οἷον ἀραιὰν καὶ ἄγο‐ νον ὕδατος νεφέλην, ὡς ἂν προσυνισταμένην ταύτης καὶ προδιαλυομένην καὶ σημεῖον οὖσαν εὐδίας· τὴν δὲ μετεω‐
25ρισθεῖσαν ἐπὶ πλεῖον καὶ συγκριθεῖσαν νεφέλην. πάντα δὲ περὶ γῆν ταῦτα γίνεσθαι διὰ τὸ μὴ πόρρω τὴν ἀτμίδα μετεωρίζεσθαι κατισχύειν. ἐν γοῦν τοῖς ὑψηλοτάτοις ὄρε‐ σιν οὐδὲν γίνεσθαι τούτων. αἴτιον 〈δ’〉 ὅτι μάλιστα ἐκ τῶν κοίλων ἀνάγεται καὶ ἐφύδρων ἡ ἀτμὶς τόπων· ὥστε
30καθάπερ φορτίον πλεῖον φέρουσαν ἢ καθ’ ἑαυτὴν τὴν
ἀνάγουσαν θερμότητα μὴ δύνασθαι μετεωρίζειν ἐπὶ πολὺν ἄγαν τόπον, ἀλλ’ ἐγγὺς οὖσαν ἔτι τῆς γῆς μεθιέναι πάλιν ἐπ’ αὐτήν. Ἐκ δὲ τοῦ περὶ τὰ νέφη τόπου τρία φοιτᾶν σώματα244 in vol. 1
35πρὸς ἡμᾶς, ὕδωρ καὶ χιόνα καὶ χάλαζαν· ὧν δύο μὲν ἀναλογίας ἔχει πρὸς ἄλληλα παρὰ τὸ διὰ τὰς αὐτὰς αἰτίας γίνεσθαι τοῖς κάτω, διαφέροντα τῷ μᾶλλον καὶ ἧττον καὶ πλήθει καὶ ὀλιγότητι. Χιόνα γὰρ καὶ πάχνην εἶναι ταὐ‐ τόν, καὶ ὑετὸν καὶ δρόσον, ἀλλὰ τὸ μὲν πολύ, τὸ δ’ ὀλί‐
40γον· τὸν μὲν γὰρ ὑετὸν ἐκ πολλῆς ἀτμίδος γίνεσθαι ψυχο‐ μένης, τὴν δὲ δρόσον ἐξ ὀλίγης, ἐφήμερον γὰρ αὐτῆς ὑπάρχειν τὴν σύστασιν. ὁμοίως χιόνα καὶ πάχνην· χιόνα μὲν γὰρ εἶναι πῆξιν νέφους, ἀτμίδος δὲ τὴν πάχνην· διὸ ἢ χώρας ἢ ὥρας ψυχρᾶς σημεῖον γίνεσθαι τὴν χιόνα.
45Χάλαζαν δὲ κατὰ τοὐναντίον ἐν ταῖς εὐδιεινοτέραις συμ‐ βαίνειν χώραις ἢ ὥραις, θέρους γοῦν μάλιστα καὶ μετο‐ πώρου γίνεσθαι, χειμῶνος δ’ ὀλιγάκις καὶ ὅταν ἧττον ᾖ ψῦχος· εἶναι δὲ τὴν χάλαζαν τοῦ καταφερομένου πῆξιν ἐκ τῶν νεφῶν ὕδατος. Ἐκ δὲ τῆς ξηρᾶς καὶ καπνώδους

1

.

31

.

6

(50)

πόρρω διατεινούσης καὶ μετεωριζομένης, ὡς καὶ διὰ τοῦτο πολλάκις διὰ τῆς ἐπιφορᾶς τῶν οὐρανίων ἐμπίπρασθαι, τῶν πρότερον εἰρημένων ἕκαστον ἀποτελεῖσθαι.

1

.

31

.

7

〈Arii Didymi epit. (fr. phys. 35 p. 468 Diels.).〉 Χρυσίππου. Χρύσιππος ἔφησε τὴν ὁμίχλην νέφος διακεχυμένον, ἢ ἀέρα πάχος ἔχοντα· δρόσον δὲ ἐξ ὁμίχλης καταφερόμενον ὑγρόν· ὑετὸν δὲ φορὰν ὕδατος ἐκ νεφῶν·
5ὄμβρον δὲ λάβρου ὕδατος καὶ πολλοῦ ἐκ νεφῶν φοράν· χάλαζαν δὲ ὑετοῦ πεπηγότος διάθρυψιν· χιόνα δὲ νέφος πεπηγὸς ἢ νέφους πῆξιν· τὸ δ’ ἐπὶ τῆς γῆς πεπηγὸς
ὕδωρ κρύσταλλον· πάχνην δὲ δρόσον πεπηγυῖαν.245 in vol. 1

1

.

31

.

8

 Ἀρριανοῦ. Ἀρριανός φησι τὴν ὁμίχλην, 〈ὅτι〉 ἣ μὲν πρὸ νέφους ξυνίσταται πρὶν ἐξαναστῆναι, ἐπιπολὺ δὲ ἀπὸ νέφους ἐκχυ‐ θέντος καὶ σκεδασθέντος· γίγνεται δὲ ταῦτα, εἰ μὴ κρατή‐
5σειεν αὐτῶν ὁ ἥλιος καὶ τὰ ἄλλα ἄστρα ὅσα ἐν οὐρανῷ καὶ αὐτὸς ὁ οὐρανός. Ἀπὸ δὲ νεφελῶν, ὅσαι μὲν μὴ ἄγαν πιληθεῖσαι ξυνέστησαν, ψεκάδες καταφέρονται ἐπὶ γῆν καὶ εἰς ταύτας διαλύονται ὁμίχλαι τε καὶ νεφελῶν ὅσαι μανώτεραι· ὅσαι δὲ ἐπὶ μέγα ξυστᾶσαι εἰς ὕδωρ μετέ‐
10βαλον, ὑετοὺς ἐκ νεφῶν γεννῶσι. Καὶ ὁμίχλαι μὲν τὸ πολὺ τῇ γῇ ἐφιζάνουσιν, ἅτε δὴ κεχυμένης τε ἔτι καὶ ἀξυ‐ στάτου τῆς ἀτμίδος· αἱ νεφέλαι δὲ αἴρονται εἰς τὸ ἄνω, οὐ μὴν ὑπὲρ εἴκοσίν γε ἀπὸ γῆς σταδίους οὐδὲ αὗται ἀναφέρονται. Ὅτι καὶ τῶν ὀρῶν ὅσα ὑπὲρ εἴκοσί γε ἀπὸ
15γῆς σταδίους ἀνέχει ἐς εὐθὺ (ἔστι δὲ καὶ εὐαρίθμητα ταῦτα ἔν γε τοῖς καθ’ ἡμᾶς τόποις) οὔτε ὑόμενα ὤφθη ποτὲ οὔτε καταπνεόμενα, οὐδὲ νεφέλη ὑπὲρ αὐτῶν ἢ καὶ ἐπ’ αὐτοῖς ἱζάνουσα. ἀλλὰ τῆς Οἴτης γε ἐπὶ τῇ ἀκρωρείᾳ θύεσθαι ὅσα ἔτη λόγος καὶ Ἡρακλεῖ καὶ Φιλοκτήτῃ εἰς
20μνήμην τοῦ παλαιοῦ παθήματος καὶ τὴν τέφραν ἐπὶ τῇ πυρκαιᾷ ἐν χώρᾳ μένειν. εἶναι γὰρ τὸν ἄνω ὑπὲρ γῆς ἀέρα λεπτόν τε ἤδη καὶ καθαρὸν καὶ αὐγοειδῆ· καὶ ταῦτα διαφορεῖσθαι τοὺς ἀτμοὺς ὅσοι πορρωτέρω ὑπεραναφέ‐ ρονται. Ὅση δὲ λεπτὴ ἀτμὶς μὴ ἐπὶ μέγα ἀρθεῖσα ἐσκε‐
25δάσθη, ἀλλὰ ψυχθεῖσα κατηνέχθη ἐπὶ γῆν, δρόσος γίγνε‐ ται· πρὸς ἡλίου δὲ ἐπικαυθεῖσα ἐρυθαίνεται ἢ μελαίνεται·
καὶ τοῦτο μίλτον 〈ἢ〉 φοινιάδα μὲν τὸ ἐρυθρὸν αὐτοῦ, ἐρυσίβην δὲ ὅ τι περ καὶ μέλαν καλοῦσι· παγεῖσα δὲ καὶ πεσοῦσα ἐπὶ γῆν, πάχνη γίνεται. Καὶ ἔτι ὅ τι περ πάχνη246 in vol. 1
30πρὸς δρόσον, τοῦτο χιὼν πρὸς ὑετόν. Ὅτι καὶ τὸ νέφος ξυνελθὸν μὲν ἄνευ πήξεως εἰς ὑετὸν διακρίνεται, παγὲν δὲ εἰς νιφετὸν ξυνάγεται. Ὅτι πρὶν παντελῶς ἐς ὕδωρ ξυστῆ‐ ναι τὴν νεφέλην φθάνει παγῆναι ἐς χιόνα, καὶ ἡ χρόα τῆς χιόνος τεκμηριῶσαι παρέχει, λευκή τε γὰρ καὶ αὐγοειδής
35ἐστιν· ὅτι πρὶν τραπῆναι ἐς ὕδωρ παγεῖσα θρύπτεται, οἷα δὴ οὐ σμικρὰν μοῖραν [οὐ] πνεύματος φωτοειδοῦς ὄν‐ τος ξυνεπιλαμβάνουσα· ἔνθεν τε ἀφρῷ ἐς τὰ μάλιστα τὴν χρόαν ἔοικεν, ὅτι καὶ ἐν ἀφρῷ πολύ τι ἔνι πνεύματος· δηλοῦσι δὲ πομφόλυγες αἱ ἐπὶ τῶν ἀφρῶν οἷα δὴ ἐπι‐
40ζέουσαι.

1

.

31

.

9

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Τιμαίου (p. 59D. E). Τὸ πυρὶ μεμιγμένον ὕδωρ, ὅσον λεπτὸν ὑγρόν τε διὰ τὴν κίνησιν καὶ τὴν ὁδὸν ἣν κυλινδούμενον ἐπὶ γῆς ὑγρὸν λέγεται, μαλακόν τε αὐτῷ τὰς βάσεις ἧττον ἑδραίας οὔσας
5ἢ τὰς γῆς ὑπείκειν· τοῦτο ὅταν πυρὸς ἀποχωρισθὲν ἀέρος τε μονωθῇ, γέγονε μὲν ὁμαλώτερον, ξυνέωσται δὲ ὑπὸ τῶν ἐξιόντων εἰς αὐτό, παγέν τε οὕτως τὸ μὲν ὑπὲρ γῆς μάλιστα παθὸν τοιαῦτα χάλαζα, τὸ δ’ ἐπὶ γῆς κρύσταλ‐ λος· τὸ δὲ ἧττον ἡμιπαγές τε ὂν ἔτι, τὸ μὲν ὑπὲρ γῆς
10αὖ χιών, τὸ δ’ ἐπὶ γῆς ξυμπαγὲν ἐκ δρόσου γενόμενον
πάχνη λέγεται.247 in vol. 1

1

.

32

t

Περὶ ἀνέμων.

1

.

32

.

1

〈Aetii (III 7, 4 p. 375, 1 Diels.) et Didymi.〉 Ἀριστοτέλης τῆς ξηρᾶς ἀναθυμιάσεως τὴν πρώ‐ την ἀναφοράν· γίνεσθαι δέ ποτε τῇ ξηρᾷ πρὸς τὴν ὑγρὰν μῖξιν. πνεῦμα μὲν ἐκ πολλῶν συνιουσῶν ἀναθυμιάσεων. —
5Τὸν γὰρ ἄνεμον μὲν εἶναι ξηρᾶς ἀναδόσεως πλῆθος κινού‐ μενον περὶ γῆν· τοὺς δ’ ἐκνεφίας ἀνέμους, ὅταν ἀθρόον καὶ πυκνὸν φερόμενον εἰς ἑαυτὸ τὸ πλέον ἀναλύσῃ τοῦ νέφους τῇ σφοδρότητι τῆς ῥύμης. τὸ γὰρ τάχος τῆς ἐκ‐ κρίσεως ποιεῖν τὴν τοῦ πνεύματος ἰσχύν.

1

.

33

t

Περὶ γῆς εἰ μία καὶ πεπερασμένη καὶ ποίου μεγέθους καὶ περὶ θέσεως αὐτῆς.

1

.

33

.

1

deest.

1

.

34

t

Περὶ σχήματος γῆς.

1

.

34

.

1

deest.

1

.

35

t

Πότερα μένει ἡ γῆ ἢ κινεῖται.

1

.

35

.

1

deest.248 in vol. 1

1

.

36

t

Περὶ σεισμῶν γῆς.

1

.

36

.

1

〈Aetii (III 15, 10 p. 380, 1 Diels.).〉 Πλάτων πάσης κινήσεως ἓξ εἶναι περιστάσεις, ἄνω καὶ κάτω, ἐπὶ δεξιὰ καὶ θάτερα, πρόσθεν καὶ ὄπισθεν. Κατ’ οὐδεμίαν 〈δὲ〉 τούτων ἐνδέχεσθαι τὴν γῆν κινεῖσθαι,
5ἐν τῷ πανταχόθεν κατωτάτῳ κειμένην μένειν ἀκίνητον, ἅτε δὴ μηδὲν ἔχουσαν ἐξαίρετον ἐς τὸ ῥέψαι μᾶλλον· τόπους δὲ αὐτῆς κατὰ ἀραιότητα σαλεύεσθαι.

1

.

36

.

2

〈Arii Didymi epit. (fr. phys. 13 p. 453 Diels.).〉 Ἀριστοτέλους. Ἀριστοτέλης φησὶ σεισμοὺς γί‐ νεσθαι καὶ μυκήματα καὶ χάσματα τῆς ξηρᾶς ἀναθυμι‐ άσεως εἰς τὰς ἀραιότητας κατὰ τῆς γῆς ῥυείσης καὶ κατὰ
5τὰς ἀθρόας ἐμπτώσεις τρόμους καὶ βρασμοὺς περὶ αὐτὴν ἀπεργαζομένης. Ὡς γὰρ ὁρμήσασαν ἔξω τὴν ἀναθυμίασιν ἄνεμον ποιεῖν σφοδρόν, οὕτως εἴσω καθειρχθεῖσαν τῇ ῥύμῃ τῆς φορᾶς διακραδαίνειν τοὺς τόπους, ἐν οἷς ἂν ἀπο‐ ληφθῇ. Συνέχεσθαι 〈δὲ〉 τὴν δύναμιν ταύτην ἐν τῇ γῇ
10διά τε πύκνωσιν τῆς ἐπιφανείας καὶ διὰ κατάψυξιν καὶ διὰ ξηρασίαν. Ὅθεν καὶ νηνεμίας οὔσης ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ γίνεσθαι τοὺς σεισμοὺς τῆς τῶν ἀνέμων ὁρμῆς εἴσω τρα‐ πείσης· καὶ νυκτὸς μᾶλλον διὰ τὴν ψῦξιν καὶ περὶ τὸν
ὄρθρον· τοὺς γὰρ ἀνέμους τότε τῆς πνοῆς ἄρχεσθαι καὶ249 in vol. 1
15πρὸς τὴν γῆν ἀποστρέφειν 〈τὸ〉 κατὰ τὴν ἀναθυμίασιν ἀνιὸν πνεῦμα· καὶ τῆς ἡμέρας ἔστιν ὅτε περὶ μεσημβρίαν. τὸν γὰρ ἥλιον τῆς ἀναθυμιάσεως ἐπικρατοῦντα κατα‐ κλείειν αὐτὴν εἰς τὴν γῆν· καὶ ἔαρος καὶ μετοπώρου μᾶλ‐ λον (ἀνωμάλους γὰρ ταύτας εἶναι τὰς ὥρας· τὸ γὰρ θέρος
20καὶ τὸν χειμῶνα, τὸ μὲν διὰ τὸν πάγον, τὸ δὲ διὰ τὴν ἀλέαν ἀκίνητον ποιεῖν τὸν ἀέρα διὰ τὸ τὸ μὲν ἄγαν εἶναι ξηρόν, τὸν δὲ ἄγαν ψυχρόν)· καὶ ἐν τοῖς αὐχμοῖς, ὅτε μά‐ λιστα πνευματώδης ὁ ἀήρ· τοῦτο γὰρ εἶναι τὸν αὐχμόν, ξηρᾶς πλῆθος ἀναθυμιάσεως. Ἀπελαυνομένης οὖν τῆς
25ἀτμίδος εἰς τὴν γῆν καὶ καθειργνυμένης σφυγμὸν γίγνε‐ σθαι περὶ αὐτὴν καὶ τρόμον, καὶ ἐν ταῖς ἐπομβρίαις ἐπι‐ φραττομένης ὑπὸ τῶν ὑγρῶν καὶ τοῦ ψυχροῦ τῆς γῆς καὶ τῆς ἐντὸς ἀναθυμιάσεως αὐξομένης ὑπὸ τῶν ὑετῶν καὶ πυκνουμένης, ὥστε κατὰ τὴν πρόσπτωσιν ἰσχυρῶς κινεῖν
30καὶ σείειν, καὶ ἐν τοῖς ὑπάντρους καὶ σομφοὺς ἔχουσι τοὺς κάτω τόπους ἢ καὶ παρακειμένην ῥοώδη θάλατταν διὰ τὸ θύραθεν πλεῖον ὑποδέχεσθαι πνεῦμα καὶ διὰ τὸ τὴν θάλατταν προσπίπτουσαν ἀπωθεῖν εἰς τὴν γῆν τὸ πεφυ‐ κὸς ἀπ’ αὐτῆς ἀποπνεῖν πνεῦμα καὶ σκεδάννυσθαι· περὶ
35γοῦν τὴν Πελοπόννησον καὶ τὴν Ἀχαιίαν καὶ τῆς Εὐβοίας τὰς κοιλάδας πολλοὺς καὶ μεγάλους γίνεσθαι σεισμούς. Ὡς γὰρ ὑφ’ ἡμῶν πολλάκις τὸ διαπνεόμενον ἔξω πνεῦμα παλινδρομῆσαν εἴσω παλμὸν παρέχει καὶ σφυγμὸν ἐν τοῖς σώμασιν, οὕτω τὸ περιληφθὲν ἐν τῇ γῇ κατὰ τὴν κίνησιν
40κλονούμενον περὶ τοὺς πόρους καὶ διεγκοπτόμενον σπα‐
σμοὺς καὶ σεισμοὺς ἀποτελεῖν. Συμβαίνειν δὲ καὶ τὰ μυ‐ κήματα ποτὲ μὲν μετὰ σεισμῶν, ποτὲ δὲ καὶ χωρίς, τοῦ πνεύματος ἠχοῦντος, ὥστ’ ἐξακούεσθαι ψόφον τινὰ καὶ βόμβον ἐπιμήκιστον, ὁπότε διὰ τῶν σηράγγων διαυλο‐250 in vol. 1
45δρομεῖ παρατριβόμενον μηδ’ ἐξιόν. Τά τε χάσματα μετὰ σεισμῶν. ἤδη γοῦν τινας σεισμοὺς μὴ πρότερον λῆξαι, πρὶν ἢ διαρραγῆναι τοὺς τόπους, ἐν οἷς ἐγένοντο, βιασα‐ μένου τοῦ περιληφθέντος πνεύματος περὶ τὴν ἔξοδον ὥσπερ ἐκνεφίου τινὸς ἀνέμου, καθάπερ καὶ τὸν περὶ τὴν

1

.

36

.

2

(50)

Ποντικὴν Ἡράκλειαν καὶ τὸν ἔτι πρότερον γενόμενον περὶ τὴν ἱερὰν καλουμένην Αἰόλου νῆσον· ἐν ταύταις γὰρ ὑπὸ σεισμῶν οἰδήματα τῆς γῆς γενέσθαι μεγάλα, καὶ ταῦτα διαρραγέντα πολὺν ἄνεμον ἐκπεφυσηκέναι καὶ φέ‐ ψαλον, ὥστε κατατεφρῶσαι πλησίον οὖσαν τὴν τῶν Λιπα‐
55ραίων πόλιν. Τὰς δὲ ποντίους λεγομένας νήσους ἧττον σείεσθαι τῶν προσγείων διὰ τὸ καταψύχεσθαι τῷ πλήθει τῆς θαλάττης τὴν ἀπὸ τῆς γῆς ἀναθυμίασιν. Τεκμήριον δ’ εἶναι τοῦ ῥεῖν ὑπὸ τὴν γῆν τὸ πνεῦμα, πρῶτον μὲν ἀπὸ τοῦ ἐν οἷς γίνεται προσημαίνειν ἠχοῦντος, εἶτα τὸ
60περὶ τὸν ἥλιον πάθος· ἀμαυρότερον γὰρ καὶ ἀχλυώδη φαίνεσθαι χωρὶς νέφους, ὑπονοστεῖν ἀρχομένου τοῦ πνεύ‐ ματος εἰς τὴν γῆν τοῦ λεπτύνοντος τὸν ἀέρα καὶ διακρί‐ νοντος. πρός τε τούτοις τὸ πρὸ τῶν ὀρθρίων σεισμῶν νηνεμίαν γίνεσθαι καὶ ψῦχος· τὴν μὲν γὰρ ξυμβαίνειν
65διὰ τὴν εἴσω τῶν ἀνέμων μετάρροιαν, τὸ δὲ διὰ τὴν τῆς θερμῆς ἀναθυμιάσεως ἀπουσίαν. Καὶ περὶ μὲν σει‐ σμῶν καὶ τῶν ἄλλων τῶν περὶ τὴν γῆν παθημάτων ἐπὶ
τοσοῦτον.251 in vol. 1

1

.

37

t

Περὶ θαλάττης 〈πῶς συνέστη καὶ πῶς ἐστι πικρά〉.

1

.

37

.

1

deest.

1

.

38

t

Πῶς ἀμπώτιδες καὶ πλήμμυραι γίνονται.

1

.

38

.

1

(n)

〈Aetii (III 17, 1—9 p. 382, 3 Diels.).〉
1 Ἀριστοτέλης καὶ Ἡρακλείδης ὑπὸ τοῦ ἡλίου τὰ πλεῖστα τῶν πνευμάτων κινοῦντος καὶ περιφέροντος· ὑφ’ ὧν ἐμβαλλόντων μὲν προωθουμένην ἀνοιδεῖν τὴν Ἀτλαν‐ τικὴν θάλασσαν καὶ κατασκευάζειν τὴν πλήμμυραν, κατα‐
5ληγόντων δ’ ἀντιπερισπωμένην ὑποβαίνειν, ὅπερ εἶναι τὴν ἄμπωτιν.

1

.

38

.

2

 〈Εὐ〉ήνιος [Μεσήνιος] ἡλίῳ καὐτὸς τὴν αἰτίαν ἀνατίθησι, καθ’ οὓς μὲν ἂν τόπους γένηται τῆς γῆς πλημ‐ μύροντι τὰ πελάγη, ἐξ ὧν δ’ ἂν τύχῃ παραποστὰς ὑπο‐ συνέλκοντι. ταῦτα δὲ συμβαίνειν περὶ τὰς ἑῴας καὶ τὰς
5μεσημβρινὰς ἐκκλίσεις.

1

.

38

.

3

Πυθέας ὁ Μασσαλιώτης τῇ πληρώσει τῆς σελή‐
νης καὶ τῇ μειώσει τὰς ἑκατέρου τούτων αἰτίας ἀνατίθησιν.252 in vol. 1

1

.

38

.

4

 Ποσειδώνιος ὑπὸ μὲν τῆς σελήνης κινεῖσθαι τοὺς ἀνέμους, ὑπὸ δὲ τούτων τὰ πελάγη, ἐν οἷς τὰ προειρη‐ μένα γίνεσθαι πάθη.

1

.

38

.

5

 Πλάτων ἐπὶ τὴν αἰώραν φέρεται τῶν ὑδάτων. εἶναι γάρ τινα φυσικὴν αἰώραν διά τινος ἐγγείου τρήματος περιφέρουσαν τὴν παλίρροιαν, ὑφ’ ἧς ἀντικυμαίνεσθαι τὰ πελάγη.

1

.

38

.

6

 Τίμαιος ὁ Ταυρομενίτης τοὺς ἐμβάλλοντας ποταμοὺς εἰς τὴν Ἀτλαντικὴν διὰ τῆς Κελτικῆς ὀρεινῆς αἰτιᾶται προωθοῦντας μὲν ταῖς ἐφόδοις, ὑφέλκοντας δὲ ταῖς ἀναπαύλαις.

1

.

38

.

7

 Κράτης ὁ γραμματικὸς τὸν ἀντισπασμὸν τῆς θα‐ λάσσης αἰτιᾶται.

1

.

38

.

8

 Ἀπολλόδωρος ὁ Κερκυραῖος τὰς ἐκ τοῦ ὠκεα‐ νοῦ παλιρροίας.

1

.

38

.

9

 Σέλευκος ὁ μαθηματικὸς ἀντιγεγραφὼς Κράτητι, κινῶν καὐτὸς τὴν γῆν, ἀντικόπτειν αὐτῆς τῷ δίνῳ φησὶ τὴν περιστροφὴν τῆς σελήνης· τοῦ δὲ μεταξὺ ἀμφοτέρων τῶν σωμάτων ἀντιπερισπωμένου πνεύματος καὶ ἐμπίπτον‐
5τος εἰς τὸ Ἀτλαντικὸν πέλαγος κατὰ λόγον οὕτω συγκυ‐ μαίνεσθαι τὴν θάλασσαν.

1

.

39

t

Περὶ ὑδάτων.

1

.

39

.

1

〈Arii Didymi epit. (fr. phys. fr. 14a Add. p. 854 Diels.).〉 Ἀριστοτέλους. Τὰς δὲ τῶν ὑδάτων δυνάμεις καὶ τοὺς χυλοὺς καὶ τὰς ἄλλας πάσας ποιότητας, ὡς εἰπεῖν
συλλαβόντι, γίνεσθαι παρὰ τρεῖς αἰτίας. Ἢ γὰρ παρὰ253 in vol. 1
5τὴν τῆς γῆς διαφοράν· (ἐν οἵᾳ γὰρ ἂν ἕκαστον ᾖ καὶ δι’ οἵας ἂν ῥέῃ, τοιοῦτον ἴσχειν τὸν χυλόν, οἷον ἁλυκὸν ἢ νιτρῶ‐ δες ἢ πικρὸν ἢ τῶν ἄλλων ὁποιονοῦν·) ἢ παρὰ τὴν τῆς κα‐ πνώδους καὶ πυρώδους ἀναθυμιάσεως μῖξιν· (ἀπολίθωσιν γὰρ καὶ πῆξιν ἁλῶν καὶ νίτρων, ἔτι τε βαρύτητας καὶ κου‐
10φότητας καὶ παχύτητας καὶ λεπτότητας καὶ τὰς ἄλλας δυνά‐ μεις ἀπεργάζεσθαι τὴν τοῦ θερμοῦ καὶ καπνώδους μῖξιν·) ἢ παρὰ τὸν ἀέρα. θερμότητας δὲ καὶ ψυχρότητας καὶ παρὰ τὴν γῆν [μὲν] γίνεσθαι, δι’ οἵας ἂν ῥέῃ καὶ ἐν οἵᾳ 〈ἂν〉 γίνηται. Θερμὰ μὲν γὰρ τὴν κατακεκαυμένην καὶ τὴν
15ξηρὰν καὶ τὴν ἀσφαλτώδη ποιεῖν· ψυχρὰ δ’, ὡς μὲν ἁπλῶς εἰπεῖν, 〈εἶναι τὰ ἐν〉 τοῖς ναματιαίοις, ὡς δὲ καθ’ ἕκαστα, τὰ κατὰ βάθους [ὡς ἐπίπαν], ὥσπερ καὶ τὰ ἐν τοῖς μετάλ‐ λοις (πόρρω γὰρ τοῦ ἡλίου), πλὴν ἐὰν πυρώδης ὁ τόπος ᾖ· (δεῖ γὰρ ἀφεστάναι τῶν θερμῶν, τοῦ τ’ ἐν τῷ ἀέρι καὶ
20τοῦ ἐν τῇ γῇ)· καὶ τὰ ἐν τοῖς ὑψηλοῖς διά τε τὰ πνεύ‐ ματα καὶ μάλιστα διὰ τὴν τοῦ ἀέρος ψυχρότητα· καὶ 〈τὰ〉 ἐν τοῖς συσκίοις καὶ πνευματώδεσι (ψύχεται γὰρ ὑπ’ ἀμ‐ φοτέρων, διὸ καὶ κοπέντων δένδρων ἔνια θερμὰ γίνεσθαι)· καὶ τὰ διαπνοὰς ἔχοντα φαραγγώδεις καὶ ὑπάντρους (τὸ
25γὰρ πνεῦμα διαυλωνίζον ταύτῃ ψύχει, καθάπερ ἐν τοῖς
λάκκοις)· καὶ 〈τὰ〉 διὰ πάγους ῥέοντα καὶ ἐνίκμου (ψυχρὸν γὰρ ὁ λίθος καὶ μᾶλλον ὁ τοιοῦτος). Εἰ δ’ ὥσπερ γλυκὺ πᾶν ὕδωρ, οὕτω καὶ ψυχρόν (οἰκεῖα γὰρ ἄμφω τῆς φύ‐ σεως), ἡ θερμότης ὡς ἡ τῶν χυλῶν ποιότης γένοιτ’ ἂν254 in vol. 1
30ἀφ’ ἑτέρων. Συμβαίνει δ’ οὖν καὶ ἐκ τοῦ λόγου τούτου μὴ εἶναι τοῦ ὕδατος καθ’ ἑαυτὸ διαφοράν, ἀλλὰ ταῖς ἄλλων δυνάμεσι διαφέρειν, εἴπερ τὰ μὲν τὴν γῆν, τὰ δὲ τὸ πῦρ, τὰ δὲ τὸν ἀέρα ποιεῖν συμβέβηκεν.

1

.

40

t

Περὶ τοῦ παντός.

1

.

40

.

1

 Ἐκ τῆς Ἀριστοτέλους πρὸς Ἀλέξανδρον ἐπιστολῆς (de mundo c. 2—5). 〈c. 2〉 Κόσμος μὲν οὖν ἐστι σύστημα ἐξ οὐρανοῦ καὶ γῆς καὶ τῶν ἐν τούτοις περιεχομένων φύσεων. Λέγεται
5δὲ καὶ ὁ κόσμος ἑτέρως, ἡ τῶν ὅλων τάξις τε καὶ δια‐ κόσμησις ὑπὸ θεοῦ τε καὶ διὰ θεῶν φυλαττομένη. Ταύ‐ της δὲ τὸ μὲν μέσον [καὶ] ἀκίνητόν τε καὶ ἑδραῖον 〈ἡ〉 φερέσβιος εἴληχε γῆ, παντοδαπῶν ζῴων δεσπόζουσα καὶ μήτηρ· τὸ δὲ ὕπερθεν αὐτῆς πᾶν τε καὶ πάντῃ πεπερα‐
10τωμένον· εἰς τὸ ἄνω τὸ τῶν θεῶν οἰκητήριον οὐρανὸς ὠνόμασται· πλήρης δ’ ὢν σωμάτων θείων, ἃ δὴ καλεῖν
ἄστρα εἰώθαμεν, κινούμενος κίνησιν ἀίδιον ἐν περιαγωγῇ καὶ ἐν κύκλῳ συγχορεύει πᾶσι τούτοις ἀπαύστως δι’ αἰῶ‐ νος. Τοῦ δὲ σύμπαντος οὐρανοῦ τε καὶ κόσμου σφαιρο‐255 in vol. 1
15ειδοῦς ὄντος καὶ κινουμένου, καθάπερ εἶπον, ἐνδελεχῶς, δύο ἐξ ἀνάγκης ἀκίνητά ἐστι σημεῖα καταντικρὺ ἀλλήλοις, καθάπερ τόρνῳ κυκλοφορουμένης σφαίρας, παραμένοντα καὶ συνέχοντα τὴν σφαῖραν, περὶ ἃ ὁ πᾶς ὄγκος κύκλῳ στρέφεται. Καλοῦνται δὲ οὗτοι πόλοι, δι’ ὧν εἰ νοήσαι‐
20μεν ἐπεζευγμένην εὐθεῖαν, ἥντιν’ ἄξονα καλοῦσι, διά‐ μετρος ἔσται τοῦ κόσμου, μέσην μὲν ἔχουσα τὴν γῆν, τοὺς δὲ δύο πόλους πέρατα. Τῶν δ’ ἀκινήτων πόλων τούτων ὁ μὲν ἀεὶ φανερός ἐστιν, ὑπὲρ κορυφὴν ὢν κατὰ 〈τὸ〉 βόρειον κλῖμα, ἀρκτικὸς καλούμενος, 〈ὁ δὲ ὑπὸ γῆν ἀεὶ
25κατακέκρυπται, κατὰ τὸ νότιον, ἀνταρκτικὸς καλούμενος.〉 Οὐρανοῦ δὲ καὶ ἄστρων οὐσίαν μὲν αἰθέρα 〈καλοῦμεν〉, οὐχ, ὥς τινες, διὰ τὸ πυρώδη οὖσαν αἴθεσθαι, πλημμε‐ λοῦντες περὶ τὴν πλεῖστον πυρὸς ἀπηλλαγμένην δύναμιν, ἀλλὰ διὰ τὸ ἀεὶ θεῖν κυκλοφορουμένην, στοιχεῖον οὖσαν
30ἕτερον τῶν τεττάρων ἀκήρατόν τε καὶ θεῖον. Τῶν γε μὴν ἐμπεριεχομένων ἄστρων τὰ μὲν ἀπλανῶς τῷ σύμ‐ παντι οὐρανῷ συμπεριφέρεται τὰς αὐτὰς ἕδρας ἔχοντα· μέσος δὲ ὁ ζῳοφόρος καλούμενος κύκλος ἐγκάρσιος ὢν διὰ τῶν τροπικῶν διέζωσται, κατὰ μέρη διῃρημένος εἰς δώ‐
35δεκα ζῳδίων χώρας· τὰ δὲ πλανητὰ ὄντα οὔτε τοῖς προ‐ τέροις ὁμοταχῶς κινεῖσθαι πέφυκεν οὔτε [ἐν] ἀλλήλοις,
ἀλλ’ ἐν ἑτέροις καὶ ἑτέροις κύκλοις, ὥστε τὸν μὲν προσγει‐ ότερον εἶναι, τὸν δὲ ἀνώτερον. Τὸ μὲν οὖν τῶν ἀπλα‐ νῶν πλῆθος ἀνεξερεύνητόν ἐστιν ἀνθρώποις, καίπερ ἐπὶ256 in vol. 1
40μιᾶς κινουμένων ἐπιφανείας τῆς τοῦ παντὸς οὐρανοῦ· τὸ δὲ τῶν πλανητῶν εἰς ἑπτὰ μέρη κεφαλαιούμενον ἐν τοσού‐ τοις ἐστὶ κύκλοις ἐφεξῆς κειμένοις, ὥστ’ ἀεὶ τὸν ἀνώτερον μείζω τοῦ ὑποκάτω εἶναι, τοὺς δὲ ἑπτὰ ἀλλήλοις περιέχε‐ σθαι· πάντας γε μὴν ὑπὸ τῆς τῶν ἀπλανῶν σφαίρας περι‐
45ειλῆφθαι. συνεχῆ δὲ ἀεὶ τὴν θέσιν ταύτην εἶναι μέχρις οὗ αἰθὴρ ὁρίζεται, τὰ θεῖα ἐμπεριέχων σώματα καὶ τὴν τῆς κινήσεως τάξιν. Μετὰ δὲ τὴν αἰθέριον καὶ θείαν φύσιν, ἥντινα τεταγμένην ἀποφαίνομεν, ἔτι δὲ ἄτρεπτον καὶ ἀναλ‐ λοίωτον καὶ ἀπαθῆ, συνεχής ἐστιν ἡ δι’ ὅλων παθητή

1

.

40

.

1

(50)

τε καὶ τρεπτή, καὶ τὸ σύμπαν εἰπεῖν, φθαρτή τε καὶ ἐπί‐ κηρος. Ταύτης δὲ αὐτῆς πρώτη ἐστὶν ἡ λεπτομερὴς καὶ φλογώδης οὐσία, ὑπὸ τῆς αἰθερίου πυρουμένη διὰ τὸ μέγεθος αὐτῆς καὶ τὴν ὀξύτητα τῆς κινήσεως· ἐν δὲ τῇ πυρώδει καὶ τῇ ἀτάκτῳ λεγομένῃ τὰ σέλα διᾴττει καὶ
55φλόγες ἀκοντίζονται καὶ δοκίδες τε καὶ βόθυνοι καὶ κο‐ μῆται λεγόμενοι στηρίζονταί τε καὶ σβέννυνται πολλάκις. Ἑξῆς δὲ ταύτης ὁ ἀὴρ ὑποκέχυται, ζοφερὸς ὢν καὶ παγε‐ τώδης τὴν φύσιν, ὑπὸ 〈δ’〉 ἐκείνης λαμπόμενος ἅμα καὶ και‐ όμενος λαμπρότερός τε γίνεται καὶ ἀλεεινός. Ἐν δὲ τούτῳ
60τῆς παθητῆς ὄντι καὶ αὐτῷ δυνάμεως 〈καὶ〉 παντοδαπῶς
ἀλλοιουμένῳ νέφη συνίστανται καὶ ὄμβροι καταράττουσι χιόνες τε καὶ πάχναι καὶ χάλαζαι πνοιαί τε ἀνέμων καὶ τυφώνων, ἔτι δὲ καὶ βρονταὶ καὶ ἀστραπαὶ καὶ πτώσεις κεραυνῶν μυρίων τε γνόφων συμπληγάδες.257 in vol. 1
65〈c. 3〉 Ἑξῆς δὲ τῆς ἀερίου φύσεως γῆ τε καὶ θάλασ‐ σα ἐρήρεισται, φυτοῖς τε βρύουσα καὶ ζῴοις, πηγαῖς τε καὶ ποταμοῖς τοῖς μὲν ἀνὰ γῆν ἑλιττομένοις, τοῖς δὲ ἀν‐ ερευγομένοις εἰς θάλατταν. Πεποίκιλται δὲ χλόαις μυ‐ ρίαις, ὄρεσί τε ὑψηλοῖς, βαθυξύλοις τε δρυμοῖς καὶ πό‐
70λεσιν, ἃς τὸ σοφὸν ζῷον ἅνθρωπος ἱδρύσατο, νήσοις τε ἐναλίοις. Τὴν μὲν οὖν οἰκουμένην ὁ πολὺς λόγος εἴς τε νήσους καὶ ἠπείρους διεῖλεν, ἀγνοῶν ὅτι καὶ ἡ σύμπασα μία νῆσός ἐστιν, ὑπὸ τῆς Ἀτλαντικῆς καλουμένης θαλάσ‐ σης περιρρεομένη· πολλὰς δὲ καὶ ἄλλας 〈εἰκὸσ〉 τῇδε ἀντι‐
75πόρθμους ἀπῳκίσθαι, τὰς μὲν μείζους αὐτῆς, τὰς δὲ ἐλάτ‐ τους, ἡμῖν δὲ πάσας πλὴν τῆσδε ἀοράτους. Ὅπερ γὰρ αἱ παρ’ ἡμῖν νῆσοι πρὸς ταῦτα τὰ πελάγη πεπόνθασι, τοῦτο ἥδε ἡ οἰκουμένη πολλαί τε ἕτεραι πρὸς σύμπασαν τὴν θάλατταν. Καὶ αὗται μὲν μεγάλαι τινές εἰσι νῆσοι
80μεγάλοις περικλυζόμεναι πελάγεσιν. Ἡ δὲ σύμπασα τοῦ ὑγροῦ φύσις ἐπιπολάζουσα κατὰ τὰς τοῦ ὑγροῦ ποιότη‐ τας καὶ τὰ κοιλώματα, τὰς καλουμένας ἀναπεφυκυῖα οἰκου‐ μένας, ἑξῆς ἂν εἴη τῆς ἀερίου μάλιστα φύσεως. Μετὰ δὲ ταῦτα ἐν τοῖς βυθοῖς κατὰ τὸ μεσαίτατον τοῦ κόσμου
85ἐρηρεισμένη 〈γῆ πᾶσα καὶ πεπιεσμένη〉 συνέστηκεν ἀκί‐ νητος καὶ ἀσάλευτος· καὶ τοῦτ’ ἔστι τοῦ κόσμου τὸ πᾶν ὃ καλοῦμεν κάτω. Πέντε δὲ στοιχεῖα ταῦτα, ἐν πέντε χώραις σφαιρικῶς 〈ἐγκείμενα, περιεχομένης ἀεὶ τῆς ἐλάτ‐ τονος τῇ μείζονι〉 (λέγω δὲ γῆς μὲν ἐν ὕδατι, ὕδατος δὲ258 in vol. 1
90ἐν ἀέρι, ἀέρος δὲ ἐν πυρί, πυρὸς δὲ ἐν αἰθέρι) τὸν ὅλον κόσμον συνεστήσατο· καὶ τὸ μὲν ἄνω πᾶν θεῶν ἀπέδειξεν οἰκητήριον, τὸ κάτω δὲ ἐφημέρων ζῴων. Αὐτοῦ γε μὴν τούτου τὸ μὲν ὑγρόν ἐστιν, ὃ καλεῖν ποταμοὺς καὶ νάματα καὶ θαλάσσας εἰθίσμεθα, τὸ δὲ ξηρόν, ὃ γῆν τε καὶ ἠπεί‐
95ρους καὶ νήσους ὀνομάζομεν. Τῶν δὲ νήσων αἳ μέν εἰσι μεγάλαι, καθάπερ σύμ‐ πασα ἡ οἰκουμένη λέλεκται πολλαί τε ἕτεραι μεγάλοις περιρρεόμεναι πελάγεσιν, αἳ δὲ ἐλάττους, φανεραὶ δὲ ἡμῖν καὶ ἐντὸς οὖσαι. Καὶ τούτων αἳ μὲν ἀξιόλογοι, Σικελία

1

.

40

.

1

(100)

τε καὶ Εὔβοια καὶ Κύπρος, Σαρδὼ 〈καὶ〉 Κύρνος, Κρήτη τε [καὶ Πελοπόννησος] καὶ Λέσβος· αἳ δὲ ὑποδεέστεραι, ὧν αἳ μὲν Σποράδες 〈καὶ〉 Κυκλάδες, αἳ δὲ ἄλλως ὀνομάζονται. Πέλαγος δὲ τὸ μὲν ἔξω τῆς οἰκουμένης Ἀτλαντικόν τε καὶ Ὠκεανὸς καλεῖται, περιρρέων ἡμᾶς· ἐντὸς δὲ πρὸς
105δύσεις στενοπόρῳ διανεῳγὼς στόματι, ταῖς Ἡρακλείοις λεγομέναις στήλαις, τὸν εἴσρουν εἰς τὴν ἔσω θάλασσαν ὡς ἂν εἰς λιμένα ποιεῖται· κατὰ μικρὸν δὲ ἐπιπλατυνό‐ μενος ἀναχεῖται, μεγάλους περιλαμβάνων κόλπους ἀλλή‐
λοις συναφεῖς. Πρῶτον μὲν οὖν λέγεται ἐγκεκολπῶσθαι259 in vol. 1
110ἐν δεξιᾷ εἰσπλέοντι τὰς Ἡρακλείους στήλας διχῶς εἰς τὰς καλουμένας Σύρτεις, ὧν τὴν μὲν μεγάλην, τὴν δὲ μικρὰν καλοῦσιν· ἐπὶ θάτερα δὲ οὐκέθ’ ὁμοίως ἀποκολπούμενος τρία ποιεῖ πελάγη, τό τε Σαρδονικὸν καὶ τὸ Γαλατικὸν λε‐ γόμενον καὶ Ἀδρίαν, ἑξῆς δὲ τούτων ἐγκάρσιον τὸ Σικε‐
115λικόν, μετὰ δὲ τοῦτο τὸ Κρητικόν, συνεχὲς 〈δ’〉 αὐτοῦ τῇ μὲν τὸ Αἰγύπτιον καὶ Παμφύλιον καὶ Σύριον, τῇ δὲ τὸ Αἰγαῖόν τε καὶ Μυρτῷον. Ἀντιπαρήκει δὲ τοῖς εἰρημένοις πολυμερέστατος [δὲ] ὢν Πόντος, οὗ τὸ μὲν μυχαίτατον Μαιῶτις καλεῖται, τὸ δὲ ἔξω πρὸς τὸν Ἑλλήσποντον συν‐
120εστόμωται τῇ καλουμένῃ Προποντίδι. Πρός γε μὴν ταῖς ἀνασχέσεσι τοῦ ἡλίου πάλιν εἰσρέων ὁ Ὠκεανός, τὸν Ἰν‐ δικόν τε καὶ Περσικὸν διανοίξας κόλπον, ἀναφαίνει τὴν Ἐρυθρὰν θάλασσαν διειληφώς. Ἐπὶ θάτερον δὲ κέρας καταστενοῦται καὶ ἐπιμήκη διιὼν εἰς αὐχένα πάλιν ἀνευ‐
125ρύνεται, τὴν Ὑρκανίαν τε καὶ Κασπίαν ὁρίζων· τὸ δὲ ὑπὲρ ταύτην βαθὺν ἔχει τὸν ὑπὲρ τὴν Μαιῶτιν λίμνην τόπον. Εἶτα κατ’ ὀλίγον τι ὑπὲρ τοὺς Σκύθας τε καὶ Κελτικὴν σφίγγει τὴν οἰκουμένην, πρός τε τὸν Γαλατικὸν καλού‐ μενον κόλπον καὶ τὰς προειρημένας στήλας Ἡρακλείους,
130ὧν ἔξω περιρρεῖ τὴν γῆν ὁ Ὠκεανός. Ἐν τούτῳ γε μὴν νῆσοι μεγάλαι τυγχάνουσιν, αἵ [τε] δύο Βρετανικαὶ λεγό‐
μεναι [καὶ] Ἄλβιον καὶ Ἰέρνη, τῶν προἱστορημένων μεί‐ ζους, ὑπὲρ Κελτοὺς κείμεναι· τούτων δὲ ἐλάττους ἥ τε Ταπροβάνη πέραν Ἰνδῶν, λοξὴ πρὸς τὴν οἰκουμένην, καὶ260 in vol. 1
135ἡ Φοβέα [Εὔβοια] καλουμένη, κατὰ τὸν Ἀράβιον κειμένη κόλπον. Οὐκ ὀλίγαι τε ἄλλαι μικραὶ περὶ τὰς Βρετανικὰς καὶ τὴν Ἰβηρίαν κύκλῳ περιεστεφάνωνται τὴν οἰκουμένην ταύτην, ἣν δὴ νῆσον εἰρήκαμεν. ἧς πλάτος μὲν κατὰ τὸ βαθύτατον τῆς ἠπείρου βραχὺ ἀποδέον τετρακισμυρίων
140σταδίων φασὶν οἱ εὖ γεωγραφήσαντες, μῆκος δὲ περὶ ἑπτα‐ κισμυρίους μάλιστα. διαιρεῖται δὲ εἴς τε Εὐρώπην καὶ Ἀσίαν καὶ Λιβύην. Εὐρώπη μὲν οὖν ἐστιν ἧς ὅρος κύκλῳ στῆλαί τε Ἡρα‐ κλέους καὶ μυχοὶ Πόντου, θάλαττά τε [καὶ] Ὑρκανία, καθ’
145ἣν στενώτατος ἰσθμὸς εἰς τὸν πόντον διήκει· τινὲς δὲ ἀντὶ τοῦ ἰσθμοῦ Τάναιν ποταμὸν εἰρήκασιν. Ἀσία δ’ ἐστὶ τὸ ἀπὸ τοῦ εἰρημένου ἰσθμοῦ τοῦ τε Πόντου καὶ τῆς Ὑρκανίας θαλάττης μέχρι θατέρου ἰσθμοῦ, ὃς μεταξὺ κεῖται τοῦ τε Ἀραβικοῦ κόλπου καὶ τῆς ἔσω θαλάττης,

1

.

40

.

1

(150)

περιεσχημένος ὑπό τε ταύτης καὶ τοῦ πέριξ ὠκεανοῦ· τινὲς δὲ ἀπὸ Τανάιδος μέχρι Νείλου τίθενται ὅρον. Λι‐ βύη δὲ τὸ ἀπὸ τοῦ Ἀραβικοῦ ἰσθμοῦ ἕως Ἡρακλείων στηλῶν· οἳ δὲ ἀπὸ τοῦ Νείλου φασὶν ἕως ἐκείνων. Τὴν δὲ Αἴγυπτον ὑπὸ τῶν τοῦ Νείλου στομάτων περιχεομένην
155οἳ μὲν τῇ Ἀσίᾳ, οἳ δὲ τῇ Λιβύῃ προσάπτουσι· καὶ τὰς νήσους οἳ μὲν ἐξαιρέτους ποιοῦσιν, οἳ δὲ [ἀεὶ] προσνέμου‐ σιν ἀεὶ ταῖς γείτοσι μοίραις. Γῆς μὲν δὴ καὶ θαλάττης φύσιν καὶ θέσιν, ἣν καλεῖν εἰώθαμεν οἰκουμένην, τοιάνδε πῃ ἱστορήκαμεν.261 in vol. 1
160[c. 4] Περὶ δὲ τῶν ἀξιολογωτάτων ἐν αὐτῇ καὶ ὑπὲρ αὐτῆς παθῶν νῦν λέγωμεν, αὐτὰ τὰ ἀναγκαῖα ἀνακεφαλαι‐ ούμενοι. Δύο γὰρ δή τινες ἀναθυμιάσεις ἀπ’ αὐτῆς ἀνα‐ φέρονται συνεχῶς εἰς τὸν ὑπὲρ ἡμᾶς ἀέρα λεπτομερεῖς καὶ ἀόρατοι παντάπασιν, ἔκ τε τῶν κατὰ τὰς ᾐόνας τό‐
165πων ἔκ τε ποταμῶν τε καὶ ναμάτων ἀναφερόμεναι θεω‐ ροῦνται. Τούτων δ’ ἣ μέν ἐστι ξηρὰ καὶ καπνώδης, ἀπὸ τῆς γῆς ἀπορρέουσα· ἣ δὲ νοτερὰ καὶ ἀτμώδης, [καὶ] ἀπὸ τῆς ὑγρᾶς ἀναθυμιωμένη φύσεως. Γίγνονται δὲ ἀπὸ μὲν ταύτης ὁμίχλαι καὶ δρόσοι καὶ πάγων ἰδέαι, νέφη τε καὶ ὄμ‐
170βροι καὶ χιόνες καὶ χάλαζαι· ἀπὸ δὲ τῆς ξηρᾶς ἄνεμοί τε καὶ πνεύματα διάφορα, βρονταί τε καὶ ἀστραπαὶ καὶ πρηστῆ‐ ρες καὶ κεραυνοὶ καὶ τὰ ἄλλα, ἃ δὴ τούτοις ἐστὶ σύμφυλα. Ἔστι δὲ ὁμίχλη μὲν ἀτμώδης ἀναθυμίασις ἄγονος ὕδατος, ἀέρος μὲν παχυτέρα, νέφους δὲ ἀραιοτέρα· γίνεται
175δὲ ἤτοι ἐξ ἀρχῆς νέφους ἢ ἐξ ὑπολείμματος. Ἀντίπαλος δὲ αὐτῇ λέγεταί τε καὶ ἔστιν αἰθρία, οὐδὲν ἄλλο οὖσα πλὴν ἀὴρ ἀνέφελός τε καὶ ἀνόμιχλος. Δρόσος δ’ ἐστὶν ὑγρὸν ἐξ αἰθρίας κατὰ σύστασιν λεπτὴν φερόμενον, κρύ‐
σταλλος δὲ ἀθρόον ὕδωρ ἐξ αἰθρίας πεπηγός, πάχνη δ’262 in vol. 1
180ἐστὶν ** ἡμιπαγὴς δρόσος· νέφος δ’ ἐστὶν 〈πάχοσ〉 ἀτμῶ‐ δες συνεστραμμένον γόνιμον ὕδατος· ὄμβρος δὲ γίνεται μὲν κατ’ ἐκπιασμὸν νέφους εὖ μάλα πεπαχυμμένου· διαφορὰς δὲ ἴσχει ὅσας καὶ ἡ τοῦ νέφους ἀπόθλιψις· ἠπία μὲν γὰρ οὖσα μαλακὰς ψεκάδας διασπείρει, σφοδρὰ δὲ ἁδρο‐
185τέρας· καὶ τοῦτο καλοῦμεν ὄμβρον ὑετοῦ μείζονα καὶ συνεχῆ συστρέμματα ἐπὶ γῆς φερόμενα. Χιὼν δὲ γίνεται κατὰ νεφῶν πεπυκνωμένων ἀπόθραυσιν πρὸ τῆς εἰς ὕδωρ μεταβολῆς ἀνακοπέντων· ἐργάζεται δὲ ἡ μὲν κοπὴ τὸ ἀφρῶδές τε καὶ ἔκλευκον, ἡ δὲ σύμπηξις τοῦ ἐνόντος ὑγροῦ
190τὴν ψυχρότητα οὔπω χυθέντος οὐδὲ ἠραιωμένου. Σφοδρὰ δ’ αὕτη καὶ ἀθρόα καταφερομένη νιφετὸς ὠνόμασται. Χάλαζα δὲ γίνεται νιφετοῦ συστραφέντος καὶ βρῖθος ἐκ πιλήματος εἰς καταφορὰν ταχυτέραν λαβόντος· παρὰ δὲ τὰ μεγέθη τῶν ἀπορρηγνυμένων θραυσμάτων οἵ τε ὄγκοι
195μείζους αἵ τε φοραὶ γίνονται βιαιότεραι. Ταῦτα μὲν οὖν ἐκ τῆς ὑγρᾶς ἀναθυμιάσεως πέφυκε συμπίπτειν. Ἐκ δὲ τῆς ξηρᾶς ὑπὸ ψύχους μὲν ὠσθείσης ὥστε ῥεῖν ἄνεμος ἐγένετο· οὐδὲν γάρ ἐστιν οὗτος πλὴν ἀὴρ ῥέων πολὺς καὶ ἀθρόος, ὅστις ἅμα καὶ πνεῦμα λέγεται. Κα‐

1

.

40

.

1

(200)

λεῖται δὲ πνεῦμα καὶ ἑτέρως ἥ τε ἐν φυτοῖς καὶ ζῴοις καὶ διὰ πάντων διήκουσα ἔμψυχός τε καὶ γόνιμος οὐσία, περὶ ἧς νῦν λέγειν οὐκ ἀναγκαῖον. Τὰ δὲ ἐν ἀέρι πνέ‐ οντα πνεύματα καλοῦμεν ἀνέμους, αὔρας δὲ τὰς ἐξ ὑγροῦ φερομένας ἐκπνοάς. Τῶν δὲ ἀνέμων οἱ μὲν ἐκ νενοτι‐
205σμένης γῆς ῥέοντες ἀπόγειοι λέγονται, οἱ δὲ ἐκ κόλπων
διεξᾴττοντες ἐγκολπίαι· τούτοις δὲ ἀνάλογόν τι ἔχουσιν οἱ ἐκ ποταμῶν τε καὶ λιμνῶν. Οἱ δὲ κατὰ ῥῆξιν γιγνόμενοι καὶ ἀνάλυσιν τοῦ πάχους εἰς ἑαυτοὺς ποιούμενοι ἐκνεφίαι· μεθ’ ὕδατος δὲ ἀθρόου ῥαγέντος ἐξυδρίαι λέγονται. Καὶ263 in vol. 1
210οἱ μὲν ἀπὸ ἀνατολῆς συνεχεῖς εὖροι κέκληνται, βορέαι δὲ οἱ ἀπὸ ἄρκτου· ζέφυροι δὲ οἱ ἀπὸ δυσμῶν· νότοι δὲ 〈οἱ〉 ἀπὸ μεσημβρίας. Τῶν γε μὴν εὔρων Ἀπαρκτίας μὲν λέγεται 〈ὁ〉 ἀπὸ τοῦ περὶ τὰς θερινὰς ἀνατολὰς τόπου ῥέων ἄνεμος, Ἀπηλιώτης δὲ 〈ὁ ἀπὸ τοῦ περὶ τὰς ἰσημερινάς, Εὖρος δὲ
215ὁ〉 ἀπὸ τοῦ περὶ τὰς χειμερινάς. Καὶ τῶν ἐναντίων ζεφύρων Ἀργέστης μὲν ὁ ἀπὸ τῆς θερινῆς δύσεως, ὅντινα καλοῦσιν οἱ μὲν Ὀλυμπίαν, οἱ δὲ Ἰάπυγα, Ζέφυρος δὲ 〈ὁ〉 ἀπὸ τῆς ἰσημερινῆς, 〈Λὶψ δὲ ὁ ἀπὸ τῆς χειμερινῆσ〉. Καὶ τῶν βο‐ ρείων ἰδίως ὁ μὲν [τῶν] ἑξῆς τῷ Καικίᾳ καλεῖται Βορέας,
220[δὲ καὶ] Ἀπαρκτίας δὲ ὁ ἐφεξῆς [αὐτῶν καθεξῆς] ἀπὸ τοῦ πόλου κατὰ τὸ μεσημβρινόν, Θρασκίας δὲ ὁ ἑξῆς τῷ Ἀρ‐ γέστῃ, ὃν ἔνιοι Καικίαν καλοῦσι. Καὶ τῶν [μὲν] νότων ὁ μὲν ἀπὸ τοῦ ἀφανοῦς πόλου φερόμενος, ἀντίπαλος τῷ Ἀπαρκτίᾳ, καλεῖται Νότος· Εὐρόνοτος δὲ ὁ μεταξὺ τού‐
225του καὶ Εὔρου. Τὸν δὲ ἐπὶ θάτερα μεταξὺ Λιβός τε καὶ Νότου οἳ μὲν Λιβόνοτον, οἳ δὲ Λιβοφοίνικα καλοῦσι.
Τῶν δὲ ἀνέμων οἳ μέν εἰσιν εὐθύπνοοι, ὁπόσοι διεκθέ‐ ουσι πρόσω κατ’ εὐθεῖαν· οἳ δέ εἰσιν ἀνακαμψίπνοοι, καθάπερ ὁ Καικίας λεγόμενος. Καὶ οἳ μὲν χειμῶνος,264 in vol. 1
230καθάπερ οἱ νότοι, δυναστεύοντες, οἳ δὲ θέρους, ὡς οἱ ἐτησίαι λεγόμενοι, μῖξιν ἔχοντες τῶν τε ἀπὸ τῆς ἄρκτου φερομένων καὶ ζεφύρων. οἱ δὲ Ὀρνιθίαι καλούμενοι, ἐαρι‐ νοὶ πνέοντες ἄνεμοι, βόρειοί εἰσι τῷ γένει. Τῶν γε μὴν βιαίων πνευμάτων καταιγὶς μέν ἐστι πνεῦμα ** βίᾳ καὶ
235ἄφνω προσαλλόμενον· λαῖλαψ δὲ καὶ στρόβιλος πνεῦμα εἱλούμενον ἄνω καὶ κάτω· ἀναφύσημα δὲ πνεῦμα γῆς ἄνω φερόμενον κατὰ τὴν ἐκ βυθοῦ τινος ἢ ῥήγματος ἀνάδοσιν· ὅταν δὲ πολὺ φέρηται εἱλούμενον, πρηστὴρ χθόνιός ἐστιν. Εἱληθὲν δὲ πνεῦμα ἐν νέφει παχεῖ τε 〈καὶ〉 νοτίῳ καὶ ἐξω‐
240σθὲν δι’ αὐτοῦ βιαίως 〈ῥηγνύον〉 τὸ πίλημα τοῦ νέφους βρόμον καὶ πάταγον μέγαν ἀπειργάσατο, βροντὴν λεγόμε‐ νον, ὥσπερ ἐν ὕδατι πνεῦμα σφοδρῶς ἐλαυνόμενον. Κατὰ δὲ τὴν τοῦ νέφους ἔκρηξιν πυρωθὲν τὸ πνεῦμα καὶ λάμψαν ἀστραπὴ λέγεται· ὃ δὴ πρότερον τῆς βροντῆς προσέπεσεν
245ὕστερον γενόμενον, ἐπεὶ τὸ ἀκουστὸν ὑπὸ τοῦ ὁρατοῦ πέ‐ φυκε φθάνεσθαι· τοῦ μὲν καὶ πόρρωθεν δηλουμένου, τοῦ δὲ ἐπειδὰν ἐμπελάσῃ τῇ ἀκοῇ· καὶ ὅταν τὸ μὲν τάχιστον ᾖ τῶν ὄντων, λέγω δὲ τὸ πυρῶδες, τὸ δὲ ἧττον ταχύ, τὸ ἀερῶδες, ἐν τῇ πλήξει πρὸς ἀκοὴν ἀφικνούμενον. Τὸ δὲ

1

.

40

.

1

(250)

ἀστράψαν, ἀναπυρωθὲν βιαίως καὶ ἄχρι τῆς γῆς διεκθέον, κεραυνὸς καλεῖται· ἐὰν δὲ ἡμίπυρον ᾖ, σφοδρὸν ἄλλως
καὶ ἀθρόον, πρηστήρ· ἐὰν δὲ ἄπυρον παντελῶς, τυφών. Ἕκαστον δὲ τούτων κάτω σκῆψαν εἰς γῆν σκηπτὸς ὀνο‐ μάζεται. Τῶν δὲ κεραυνῶν οἱ μὲν αἰθαλώδεις ψολόεντες265 in vol. 1
255λέγονται· οἱ δὲ ταχέως διᾴττοντες ἀργῆτες· ἑλικίαι δὲ οἱ γραμμοειδῶς φερόμενοι· σκηπτοὶ δὲ ὅσοι κατασκήπτου‐ σιν εἴς τι. Συλλήβδην δὲ τῶν ἐν ἀέρι φαντασμάτων τὰ μέν ἐστι κατ’ ἔμφασιν, 〈τὰ δὲ καθ’ ὑπόστασιν. Κατ’ ἔμφασιν μὲν〉 ἴριδες καὶ ῥάβδοι καὶ ἁπλῶς τὰ τοιαῦτα,
260καθ’ ὑπόστασιν δὲ σέλα τε διᾴττοντα καὶ κομῆται καὶ τὰ τούτοις παραπλήσια. Ἶρις μὲν οὖν ἐστιν ἔμφασις ἡλίου τμήματος ἢ σελήνης, ἐν νέφει νοτερῷ καὶ κοίλῳ καὶ συνεχεῖ πρὸς φαντασίαν ὡς ἐν κατόπτρῳ θεωρουμένη κατὰ κύκλου περιφάνειαν. Ῥάβδος δὲ ἴριδος ἔμφασις
265εὐθεῖα· ἅλως δ’ ἐστὶν ἔμφασις λαμπρότητος ἄστρου περί‐ αυγος, διαφέρουσα τῇ ἰδιότητι, 〈ὅτι〉 ἡ μὲν ἶρις ἐξ ἐναν‐ τίας φαίνεται ἡλίου τε καὶ σελήνης, ἡ δ’ ἅλως κύκλῳ παντὸς ἄστρου. Σέλας δ’ ἐστὶ πυρὸς ἀθρόου ἔξαψις ἐν ἀέρι. Τῶν δὲ σελῶν τὰ μὲν ἀκοντίζεται, τὰ δὲ στηρίζεται.
270Ὁ μὲν οὖν ἐξακοντισμός ἐστι πυρὸς γένεσις ἐκ παρατρί‐ ψεως ἐν ἀέρι φερομένου ταχέως καὶ φαντασίαν μήκους ἐμφαίνοντος διὰ τὸ τάχος· ὁ δὲ στηριγμὸς χωρὶς φορᾶς προμήκης ἔκτασις καὶ οἱονεὶ ἄστρου ῥύσις· πλατυνομένη δὲ κατὰ θάτερον κομήτης καλεῖται. Πολλάκις δὲ τῶν
275σελῶν τὰ μὲν ἐπιμένει πλείονα χρόνον, τὰ δὲ παραχρῆμα σβέννυται. Πολλαὶ δὲ καὶ ἄλλαι φασμάτων ἰδέαι θεω‐ ροῦνται, λαμπάδες τε καλούμεναι καὶ δοκίδες καὶ πωγω‐ νίαι καὶ βόθυνοι, κατὰ τὴν πρὸς ταῦτα ὁμοιότητα ὧδε προσαγορευθεῖσαι. Καὶ τὰ μὲν τούτων ἑσπέρια, τὰ δὲ266 in vol. 1
280ἑῷα, τὰ δὲ ἀμφιφανῆ θεωρεῖται· σπανίως δὲ καὶ βόρεια καὶ νότια. Πάντα δὲ ἀβέβαια· οὐδὲ γάρ ποτέ τι τούτων ἀεὶ φανερὸν ἱστόρηται κατεστηριγμένον. Τὰ μὲν τοίνυν ἀέρια τοιαῦτα. Ἐμπεριέχει δὲ καὶ ἡ γῆ πολλὰς ἐν ἑαυτῇ καθάπερ ὕδατος, οὕτως δὲ καὶ πνεύ‐
285ματος καὶ πυρὸς πηγάς· τούτων δὲ αἳ μὲν ὑπὸ γῆν εἰσιν ἀόρατοι, πολλαὶ δὲ ἀναπνοὰς ἔχουσι καὶ ἀναφυσήσεις, ὥσπερ Λίπαρά τε καὶ Αἴτνη καὶ Αἰόλου νῆσος· αἳ δ’ ἐκρέουσι πολλάκις ποταμοῦ δίκην καὶ μύδρους ἀναρρι‐ πτοῦσι διαπύρους. Ἔνιαι δὲ ὑπὸ γῆν οὖσαι πλησίον πη‐
290γαίων ὑδάτων θερμαίνουσι ταῦτα· καὶ τὰ μὲν χλιαρὰ τῶν ναμάτων ἀνιᾶσι, τὰ δὲ ὑπέρζεστα, τὰ δὲ εὖ ἔχοντα κρά‐ σεως. Ὁμοίως δὲ καὶ τῶν πνευμάτων πολλὰ πολλαχοῦ γῆς στόμια ἀνέῳκται. Καὶ τὰ μὲν ἐνθουσιᾶν ποιεῖ τοὺς ἐμπελάζοντας, ** τὰ δὲ χρησμῳδεῖν, ὥσπερ τὰ ἐν Δελφοῖς
295καὶ τὰ ἐν Λεβαδείᾳ, τὰ δὲ καὶ παντάπασιν ἀναιρεῖ, κα‐ θάπερ τὰ ἐν Φρυγίᾳ. Πολλάκις δὲ καὶ συγγενές τι πνεῦ‐ μα εὔκρατον ἐν γῇ, παρεξωσθὲν εἰς μυχίους σήραγγας
αὐτῆς, ἔξεδρον γενόμενον ἐκ τῶν οἰκείων τόπων, πολλὰ μέρη συνεκράδανε· πολλάκις δὲ πολὺ γενόμενον ἐξωσθὲν267 in vol. 1

1

.

40

.

1

(300)

ἐν τοῖς ταύτης κοιλώμασι καὶ ἀποκλεισθὲν ἐξόδου μετὰ βίας αὐτὴν συνετίναξε, ζητοῦν ἔξοδον αὑτῷ καὶ ἀπειργά‐ σατο τὸ πάθος τοῦτο, ὃ καλεῖν σεισμοὺς εἰώθαμεν. Τῶν δὲ σεισμῶν οἱ μὲν εἰς τὰ πλάγια σείοντες κατ’ ὀξείας γωνίας ἐπικλίνται καλοῦνται· οἱ δὲ ἄνω ῥιπτοῦντες καὶ
305κάτω κατ’ ὀρθὰς γωνίας βράσται· οἱ δὲ συνιζήσεις ποι‐ οῦντες καὶ τὰ κοῖλα χασματίαι· οἱ δὲ χάσματα ποιοῦντες καὶ γῆν ἀναρρηγνύντες ῥῆκται. Τούτων δὲ οἳ μὲν καὶ πνεῦμα προσαναβάλλουσιν, οἳ δὲ πέτρας, οἳ δὲ πηλόν, οἳ δὲ πηγὰς φαίνουσι τὰς πρότερον οὐκ οὔσας. Τινὲς
310δὲ ἀποτρέπονται κατὰ μίαν πρόωσιν, οὓς καλοῦσιν 〈ὤστας· οἱ δὲ ἀναπάλλοντες καὶ ταῖς εἰς ἑκάτερον ἐγκλί‐ σεσι〉 καὶ ἀποπάλσεσι διορθοῦντες ἀεὶ τὸ σειόμενον παλματίαι λέγονται, τρόμῳ πάθος ὅμοιον ἀπεργαζόμενοι. Γίγνονται δὲ καὶ μυκητίαι σεισμοί, σείοντες τὴν γῆν
315μετὰ βρόμου. Πολλάκις δὲ καὶ χωρὶς σεισμοῦ γίνεται μύκημα γῆς, ὅταν τὸ πνεῦμα σείειν μὲν μὴ αὔταρκες ᾖ, εἱλούμενον δὲ ἐν αὐτῇ κόπτηται μετὰ ῥοθίου βίας. Συσ‐ σωματοποιεῖται δὲ τὰ σείοντα πνεύματα καὶ ὑπὸ τῶν ἐν τῇ γῇ ὑγρῶν κεκραμένων.
320 Τὰ δὲ ἀνάλογον συμπίπτει τούτοις καὶ ἐν θαλάττῃ. Χάσματα 〈γὰρ〉 γίγνονται θαλάττης καὶ ἀναχωρήματα πολλάκις καὶ κυμάτων ἐπιδρομαί, ποτὲ μὲν ἀντανακοπὴν ἔχουσαι, ποτὲ δὲ πρόωσιν μόνον· ὥσπερ ἱστορεῖται περὶ Ἑλίκην τε καὶ Βοῦραν. Πολλάκις δὲ καὶ ἀναφυσήματα268 in vol. 1
325γίγνεται πυρὸς ἐν τῇ θαλάττῃ καὶ πηγῶν ἀναβλύσεις καὶ ποταμῶν ἐκβολαὶ καὶ δένδρων ἐκφύσεις, ῥοαί τε καὶ δῖναι 〈ταῖσ〉 τῶν πνευμάτων ἀνάλογον, αἳ μὲν ἐν μέσοις πελάγεσιν, αἳ δὲ κατὰ τοὺς εὐρίπους τε καὶ πορθμούς. Πολλαί τε ἀμπώτεις λέγονται καὶ κυμάτων ἄρσεις συμ‐
330περιοδεύειν ἀεὶ τῇ σελήνῃ κατά τινας ὡρισμένους και‐ ρούς. Ὡς δὲ τὸ πᾶν εἰπεῖν, τῶν στοιχείων κεκραμένων ἀλλήλοις ἐν ἀέρι τε καὶ γῇ καὶ θαλάττῃ κατὰ τὸ εἰκὸς αἱ τῶν παθῶν ὁμοιότητες συνίστανται, τοῖς μὲν ἐπὶ μέ‐ ρους φθορὰς καὶ γενέσεις φέρουσαι, τὸ δὲ σύμπαν ἀγέ‐
335νητόν τε καὶ ἀνώλεθρον φυλάττουσαι. 〈c. 5〉 Καίτοι γέ τις ἐθαύμαζε, πῶς ποτε ἐκ τῶν ἐναντίων ἀρχῶν συνεστηκὼς ὁ κόσμος, λέγω δὲ ξηρῶν τε καὶ ὑγρῶν, ψυχρῶν τε καὶ θερμῶν, οὐ πάλαι διέφθαρται καὶ ἀπόλωλεν· ὡς κἂν εἰ πόλιν τινὲς θαυμάζοιεν, ὅπως
340διαμένει συνεστηκυῖα ἐκ τῶν ἐναντιωτάτων ἐθνῶν, πενή‐ των λέγω καὶ πλουσίων, νέων γερόντων, ἀσθενῶν ἰσχυ‐ ρῶν, πονηρῶν χρηστῶν. Ἀγνοοῦσι δὲ ὅτι τοῦτ’ ἔστι πολιτικῆς ὁμονοίας τὸ θαυμασιώτατον, λέγω δὲ τὸ μίαν ἐκ πολλῶν καὶ ὁμοίαν ἐξ ἀνομοίων ἀποτελεῖν διάθεσιν,
345ὑποδεχομένην πᾶσαν καὶ φύσιν καὶ τύχην. Ἴσως δὲ τῶν ἐναντίων ἡ φύσις γλίχεται καὶ ἐκ τούτων ἀποτελεῖ τὸ σύμφωνον, οὐκ ἐκ τῶν ὁμοίων· ὥσπερ ἀμέλει τὸ ἄρρεν συνήγαγε πρὸς τὸ θῆλυ καὶ οὐχ ἑκάτερον πρὸς τὸ ὁμό‐ φυλον, καὶ τὴν πρώτην ὁμόνοιαν διὰ τῶν ἐναντίων συν‐269 in vol. 1

1

.

40

.

1

(350)

ῆψεν, οὐ διὰ τῶν ὁμοίων. Ἔοικε δὲ καὶ ἡ τέχνη τὴν φύσιν μιμουμένη τὸ αὐτὸ ποιεῖν· ζῳγραφία μὲν γὰρ λευκῶν τε καὶ μελανῶν, ὠχρῶν τε καὶ ἐρυθρῶν χρωμά‐ των ἐγκερασαμένη φύσεις τὰς εἰκόνας τοῖς προηγουμέ‐ νοις ἀπετέλεσε συμφώνως· μουσικὴ δὲ ὀξεῖς ἅμα δὲ καὶ
355βαρεῖς, μακρούς τε καὶ βραχεῖς φθόγγους μίξασα ἐν δια‐ φόροις φωναῖς μίαν ἀπετέλεσεν ἁρμονίαν· γραμματικὴ δὲ φωνηέντων τε καὶ ἀφώνων γραμμάτων κρᾶσιν ποιησα‐ μένη τὴν ὅλην τέχνην ἀπ’ αὐτῶν συνεστήσατο. Αὐτὸ δὲ τοῦτ’ ἦν παρὰ τῷ σκοτεινῷ Ἡρακλείτῳ (fr. 59 Byw.,
36037 Schlei.) λεγόμενον· „Συνάψειας οὖλα καὶ οὐχὶ οὖλα, συμφερόμενον καὶ διαφερόμενον, συνᾷδον 〈καὶ〉 διᾷδον, ἐκ πάντων ἓν καὶ ἐξ ἑνὸς πάντα.“ Οὕτως οὖν καὶ τὴν τῶν ὅλων σύστασιν, οὐρανοῦ λέγω καὶ γῆς τοῦ τε σύμπαντος κόσμου, διὰ τῆς τῶν
365ἐναντιωτάτων κράσεως ἀρχῶν μία διεκόσμησεν ἁρμονία· ξηρὸν γὰρ ὑγρῷ ψυχρόν τε θερμῷ μιγέν, βαρεῖ τε κοῦ‐ φον καὶ ὀρθὸν περιφερεῖ, γῆν τε πᾶσαν ** καὶ αἰθέρα καὶ ἥλιον καὶ σελήνην καὶ τὸν ὅλον οὐρανὸν ἐκόσμησε μία
δὴ διὰ πάντων διήκουσα δύναμις, ἐκ τῶν ἀμίκτων καὶ270 in vol. 1
370ἑτεροίων, ἀέρος τε καὶ γῆς καὶ πυρὸς καὶ ὕδατος, τὸν σύμπαντα κόσμον δημιουργήσασα καὶ μιᾷ περιλαβοῦσα σφαίρας ἐπιφανείᾳ, τάς τε ἐναντιωτάτας ἐν αὐτῷ φύσεις ἀλλήλαις ἀναγκάσασα ὁμολογῆσαι καὶ ἐκ τούτων μηχα‐ νησαμένη τῷ παντὶ σωτηρίαν. Αἰτία δὲ ταύτης 〈μὲν〉
375ἡ 〈τῶν στοιχείων ὁμολογία〉, τῆς 〈δὲ〉 ὁμολογίας ἰσομοιρία καὶ τὸ μηδὲν αὐτῶν πλέον 〈ἕτερον〉 ἑτέρου δύνασθαι· τὴν γὰρ ἴσην ἀντίτασιν ἔχει τά τε βαρέα πρὸς τὰ κοῦφα καὶ τὰ θερμὰ πρὸς τὰ θάτερα, τῆς φύσεως ἐπὶ τῶν μειζό‐ νων διδασκούσης, ὅτι τὸ ἶσον σωστικόν πώς ἐστιν ὁμο‐
380νοίας, ἡ δὲ ὁμόνοια τοῦ πάντων γεννήτορός τε καὶ περι‐ καλλεστάτου κόσμου. Τίς γὰρ ἂν εἴη φύσις τοῦδε κρείτ‐ των; Ἣν γὰρ ἂν εἴπῃ τις μέρος ἐστὶν αὐτοῦ, τό τε καλὸν πᾶν ἐπώνυμόν ἐστι τούτου καὶ τὸ τεταγμένον, ἀπὸ τοῦ κόσμου λεγόμενον κεκοσμῆσθαι. Τί δὲ τῶν ἐπὶ
385μέρους δύναιτο ἂν ἐξισωθῆναι τῇ κατ’ οὐρανὸν τάξει καὶ φορᾷ τῶν ἄστρων ἡλίου τε καὶ σελήνης κινουμένων 〈ἐν〉 ἀκριβεστάτοις μέτροις ἐξ αἰῶνος εἰς ἕτερον αἰῶνα; Τίς δὲ γένοιτ’ ἂν ἀψεύδεια τοιάδε, ἥν〈τινα〉 φυλάττου‐ σιν αἱ καλαὶ καὶ γόνιμοι τῶν ὅλων ὧραι, θέρη τε καὶ
390χειμῶνας ἐπάγουσαι τεταγμένως, ἡμέρας 〈τε〉 καὶ νύκτας εἰς μηνὸς ἀποτέλεσμα καὶ ἐνιαυτοῦ; Καὶ μὴν μεγέθει μὲν οὗτος ἀνυπέρθετος, κινήσει δ’ ὀξύτατος, λαμπρότητι δὲ τηλαυγέστατος, δυνάμει δὲ ἀγήρως καὶ ἄφθαρτος. Οὗτος ἐναλίων ζῴων καὶ πεζῶν καὶ ἀερίων φύσεις ἐχώ‐
395ρισε καὶ βίους ἐμέτρησε ταῖς αὑτοῦ κινήσεσιν. Ἐκ τού‐ του πάντα ἐμπνεῖται καὶ ψυχὴν ἴσχει τὰ ζῷα. Ἐκ τού‐ του καὶ αἱ παράδοξοι νεοχμώσεις τεταγμένως ἀποτελοῦν‐ ται, συναραττόντων μὲν ἀνέμων παντοίων, πιπτόντων δὲ ἐξ οὐρανοῦ κεραυνῶν, ῥηγνυμένων τε χειμώνων ἐξαισίων.271 in vol. 1

1

.

40

.

1

(400)

Διά τε τούτων τὸ νοτερὸν ἐκπιεζόμενον τό τε πυρῶδες διαπνεόμενον εἰς ὁμόνοιαν ἄγει τὸ πᾶν καὶ καθίστησιν. Ἥ τε γῆ φυτοῖς κομῶσα [κοσμηθεῖσα] παντοδαποῖς, νά‐ μασί τε περιβρύουσα καὶ περιοχουμένη ζῴοις, κατὰ και‐ ρὸν ἐκφύουσά τε πάντα καὶ τρέφουσα καὶ δεχομένη,
405μυρίας φέρουσα ἰδέας καὶ πόας, τὴν ἀγήρω φύσιν ὁμοίως τηρεῖ, καίτοι [γῆ] καὶ σεισμοῖς τινασσομένη καὶ πλημ‐ μύραις ἐπικλυζομένη πυρκαιαῖς τε κατὰ μέρος φλογιζο‐ μένη. Πάντα δὲ ἔοικεν αὐτῇ πρὸς ἀγαθοῦ γινόμενα τὴν δι’ αἰῶνος σωτηρίαν παρέχειν. Σειομένης τε γὰρ διεξ‐
410ᾴττουσιν αἱ τῶν πνευμάτων παρεμπτώσεις κατὰ 〈τὰ〉 ῥήγματα τὰς ἀναπνοὰς ἴσχουσαι, καθὼς ἄνω λέλεκται, καθαιρομένη τε ὄμβροις ἀποκλύζεται πάντα τὰ νοσώδη, περιπνεομένη δὲ αὔραις τά τε ὑπ’ αὐτὴν καὶ τὰ ὑπὲρ αὐτὴν εἰλικρινεῖται. Καὶ μὴν αἱ φλόγες μὲν τὸ παγε‐
415τῶδες ἰαίνουσιν, οἱ πάγοι δὲ τὰς φλόγας ἀνιᾶσι. Καὶ τῶν ἐπὶ μέρους τὰ μὲν γίγνεται, τὰ δὲ ἀκμάζει, τὰ δὲ φθείρεται· καὶ αἱ μὲν γενέσεις ἀνασηκοῦσι τὰς φθοράς, αἱ φθοραὶ δὲ κουφίζουσι τὰς γενέσεις. Μία δὲ ἐκ πάν‐ των περαινομένη σωτηρία [δὲ] διὰ τέλους ἀντιπαριστα‐
420μένων ἀλλήλοις καὶ τὸ μὲν περικρατούντων τὸ δὲ περι‐
κρατουμένων φυλάττει τὸ σύμπαν ἄφθαρτον δι’ αἰῶνος.272 in vol. 1

1

.

41

t

Περὶ φύσεως καὶ τῶν συμβαινόντων ἐξ αὐτῆς αἰτίων.

1

.

41

.

1

 Ἑρμοῦ ἐκ τοῦ πρὸς Τάτ (p. 4 Patrit.). 〈ἙΡΜ.〉 Ἐγώ, ὦ τέκνον, καὶ τῆς φιλανθρωπίας ἕνεκα καὶ τῆς πρὸς τὸν θεὸν εὐσεβείας πρῶτον τόδε συγγράφω. Οὐδεμία γὰρ ἂν λέγοιτο δικαιότερον εὐσέβεια [ἢ] τοῦ νοῆσαι
5τὰ ὄντα καὶ χάριν τῷ ποιήσαντι ὑπὲρ τούτων ὁμολογῆσαι, ὅπερ διατελῶν οὐ παύσομαι. 〈ΤΑΤ〉 Τί οὖν ἄν τις πράττων, ὦ πάτερ, εἰ μηδέν ἐστιν ἀληθὲς ἐνθάδε, καλῶς διαγάγοι τὸν βίον; 〈ἙΡΜ.〉 Εὐσέβει, ὦ τέκνον. Ὁ δὲ εὐσεβῶν ἄκρως
10φιλοσοφήσει· χωρὶς γὰρ φιλοσοφίας ἄκρως εὐσεβῆσαι ἀδύ‐ νατον· ὁ δὲ μαθὼν οἷα ἔστι καὶ πῶς διατέτακται καὶ ὑπὸ τίνος καὶ ἕνεκεν τίνος, χάριν εἴσεται ὑπὲρ πάντων τῷ δημιουργῷ ὡς πατρὶ ἀγαθῷ καὶ τροφεῖ χρηστῷ καὶ ἐπιτρόπῳ πιστῷ· ὁ δὲ χάριν ὁμολογῶν εὐσεβήσει· ὁ δὲ
15εὐσεβῶν εἴσεται καὶ ποῦ ἐστιν ἡ ἀλήθεια καὶ τίς ἐστιν ἐκείνη, καὶ μαθὼν ἔτι μᾶλλον εὐσεβέστερος ἔσται. Οὐδέ‐ ποτε γάρ, ὦ τέκνον, ψυχὴ ἐν σώματι οὖσα καὶ κουφίσασα ἑαυτὴν ἐπὶ τὴν κατάληψιν τοῦ ὄντως ἀγαθοῦ καὶ ἀληθοῦς ὀλισθῆσαι δύναται ἐπὶ τὸ ἐναντίον· δεινὸν γὰρ ἔρωτα
20ἴσχει καὶ λήθην πάντων τῶν κακῶν ψυχὴ μαθοῦσα ἑαυτῆς τὸν προπάτορα, καὶ οὐκέτι ἀποστῆναι δύναται τοῦ ἀγαθοῦ. Τοῦτ’, ὦ τέκνον, τοῦτο εὐσεβείας ἔστω τέλος, ἐφ’ ὃ ἀφι‐
κνούμενος καὶ καλῶς βιώσῃ καὶ εὐδαιμόνως τεθνήξῃ τῆς ψυχῆς σου μὴ ἀγνοούσης ποῦ αὐτὴν δεῖ ἀναπτῆναι. Αὕτη273 in vol. 1
25γὰρ μόνη ἐστίν, ὦ τέκνον, ἡ πρὸς ἀλήθειαν ὁδός, ἣν καὶ οἱ ἡμέτεροι πρόγονοι ὥδευσαν καὶ ὁδεύσαντες ἔτυχον τοῦ ἀγαθοῦ. Σεμνὴ αὕτη ὁδὸς καὶ λεία, χαλεπὴ δὲ ψυχῇ ὁδεῦ‐ σαι ἐν σώματι οὔσῃ. Πρῶτον μὲν γὰρ αὐτὴν ἑαυτῇ πολεμῆ‐ σαι δεῖ καὶ διάστασιν μεγάλην ποιῆσαι καὶ ὑπὸ τοῦ ἑνὸς
30μέρους πλεονεκτηθῆναι. Ἑνὸς γὰρ γίγνεται πρὸς δύο ἡ σύστασις, τοῦ μὲν φεύγοντος, τῶν δὲ καθελκόντων κάτω, καὶ ἔρις καὶ μάχη πολλὴ πρὸς ἄλληλα τούτων γίγνεται τοῦ μὲν φυγεῖν βουλομένου, τῶν δὲ κατασχεῖν σπευδόν‐ των. Ἡ δὲ νίκη ἀμφοτέρων οὐχ ὁμοία· τὸ μὲν γὰρ πρὸς
35τὸ ἀγαθὸν σπεύδει, τὰ δὲ πρὸς τὰ κακὰ κατοικεῖ· καὶ τὸ μὲν ἐλευθερωθῆναι ποθεῖ, τὰ δὲ τὴν δουλείαν ἀγαπᾷ. Κἂν μὲν νικηθῇ τὰ δύο μέρη, μεμένηκεν ἑαυτῶν ἔρημα καὶ τοῦ ἄρχοντος· ἐὰν δὲ τὸ ἓν ἡττηθῇ, ὑπὸ τῶν δύο ἄγε‐ ται καὶ φέρεται τιμωρούμενον τῇ ἐνθάδε διαίτῃ. Οὗτός
40ἐστιν, ὦ τέκνον, ὁ τῆς ἐκεῖσε ὁδοῦ ἀγών· δεῖ γάρ σε, ὦ τέκνον, πρῶτον τὸ σῶμα πρὸ τοῦ τέλους ἐγκαταλεῖψαι καὶ νικῆσαι τὸν ἐναγώνιον βίον καὶ νικήσαντα οὕτως ἀνελθεῖν. Νῦν δέ, ὦ τέκνον, 〈ἐν〉 κεφαλαίοις τὰ ὄντα διεξε‐
45λεύσομαι· νοήσεις γὰρ τὰ λεγόμενα μεμνημένος ὧν ἤκουσας. Πάντα τὰ ὄντα κινεῖται· μόνον τὸ μὴ ὂν ἀκίνητον. Πᾶν σῶμα μεταβλητόν, οὐ πᾶν σῶμα διαλυτόν· [ἔνια τῶν σωμάτων διαλυτά]. Οὐ πᾶν ζῷον θνητόν, οὐ πᾶν ζῷον ἀθάνατον.

1

.

41

.

1

(50)

Τὸ διαλυτὸν φθαρτόν, τὸ μένον ἀμετάβλητον, 〈τὸ
ἀμετάβλητον〉 ἀίδιον. Τὸ ἀεὶ γινόμενον ἀεὶ καὶ φθείρεται, τὸ δὲ ἅπαξ γι‐ νόμενον οὐδέποτε φθείρεται οὐδὲ ἄλλο τι γίνεται. Πρῶτον ὁ θεός, δεύτερον ὁ κόσμος, τρίτον ὁ ἄνθρωπος.274 in vol. 1
55 Ὁ κόσμος διὰ τὸν ἄνθρωπον, ὁ δὲ ἄνθρωπος διὰ τὸν θεόν. Ψυχῆς τὸ μὲν αἰσθητικὸν θνητόν, τὸ δὲ λογικὸν ἀθά‐ νατον. Πᾶσα οὐσία ἀθάνατος, πᾶσα οὐσία μεταβλητή.
60 Πᾶν τὸ ὂν διττόν, οὐδὲν τῶν ὄντων ἕστηκεν. Οὐ πάντα ψυχῇ κινεῖται, πᾶν δὲ ὂν ψυχὴ κινεῖ. Πᾶν τὸ πάσχον αἴσθεται, 〈οὐ〉 πᾶν τὸ αἰσθόμενον πάσχει. Πᾶν τὸ λυπούμενον καὶ ἥδεται [ζῷον θνητόν], οὐ
65πᾶν τὸ ἡδόμενον λυπεῖται [ζῷον ἀίδιον]. Οὐ πᾶν σῶμα νοσεῖ· πᾶν σῶμα νοσοῦν διαλυτόν. Ὁ νοῦς ἐν τῷ θεῷ, ὁ λογισμὸς ἐν τῷ ἀνθρώπῳ. Ὁ λόγος ἐν τῷ νοί, ὁ νοῦς ἀπαθής. Οὐδὲν ἐν σώματι ἀληθές, ἐν ἀσωμάτῳ τὸ πᾶν ἀψευδές.
70 Πᾶν τὸ γενόμενον μεταβλητόν, οὐ πᾶν τὸ γενόμενον φθαρτόν. Οὐδὲν ἀγαθὸν ἐπὶ τῆς γῆς, οὐδὲν κακὸν ἐν τῷ οὐρανῷ. Ὁ θεὸς ἀγαθός, ὁ ἄνθρωπος κακός. Τὸ ἀγαθὸν ἑκούσιον, τὸ κακὸν ἀκούσιον.
75Οἱ θεοὶ τὰ ἀγαθὰ αἱροῦνται ὡς ἀγαθά **.
Ἡ εὐνομία μετὰ θεοῦ ὁμόνοια· ἡ εὐνομία ὁ νόμος. Θεῖος χρόνος, νόμος ἀνθρώπινος. Κακία κόσμου τροφή, χρόνος ἀνθρώπου φθορά. Πᾶν 〈τὸ〉 ἐν οὐρανῷ ἀμετάθετον, πᾶν τὸ ἐπὶ γῆς275 in vol. 1
80μεταθετόν. Οὐδὲν ἐν οὐρανῷ δοῦλον, οὐδὲν ἐπὶ γῆς ἐλεύθερον. Οὐδὲν ἄγνωστον ἐν οὐρανῷ, οὐδὲν γνώριμον ἐπὶ τῆς γῆς. Οὐ κοινωνεῖ 〈τὰ ἐν οὐρανῷ τοῖς ἐπὶ γῆς, κοινωνεὶ〉
85τὰ ἐπὶ γῆς τοῖς ἐν οὐρανῷ. Πάντα τὰ ἐν οὐρανῷ ἄμωμα, πάντα τὰ ἐπὶ γῆς ἐπί‐ μωμα. Τὸ ἀθάνατον οὐ θνητόν, τὸ θνητὸν οὐκ ἀθάνατον. Τὸ σπαρὲν οὐ πάντως γενητόν, τὸ δὲ γενητὸν πάν‐
90τως καὶ σπαρέν. Διαλυτοῦ σώματος δύο χρόνοι· ὁ ἀπὸ τῆς σπορᾶς μέχρι τῆς γενέσεως καὶ ὁ ἀπὸ τῆς γενέσεως μέχρι τοῦ θανάτου· τοῦ ἀιδίου σώματος χρόνος ἐκ τῆς γενέσεως μόνος.
95 Τὰ διαλυτὰ σώματα αὔξεται καὶ μειοῦται. Ἡ διαλυτὴ ὕλη εἰς τὰ ἐναντία ἐναλλοιοῦται [φθορὰν καὶ γένεσιν]· ἡ δὲ ἀίδιος ἢ εἰς αὑτὴν ἢ εἰς τὰ ὅμοια. Γένεσις ἀνθρώπου φθορᾶς, φθορὰ ἀνθρώπου γενέ‐ σεως ἀρχή.

1

.

41

.

1

(100)

 Τὸ ἀπογιγνόμενον 〈καὶ ἐπιγίγνεται, τὸ ἐπιγιγνόμενον〉 καὶ ἀπογίγνεται.
Τῶν ὄντων τὰ μὲν ἐν σώμασίν εἰσι, τὰ δὲ ἐν ἰδέαις, τὰ δὲ 〈ἐν〉 ἐνεργείαις· σῶμα δὲ ἐν ἰδέαις, ἰδέα δὲ καὶ ἐνέργεια ἐν σώματί ἐστι.276 in vol. 1
105 Τὸ ἀθάνατον οὐ μετέχει τοῦ θνητοῦ, τὸ δὲ θνητὸν τοῦ ἀθανάτου μετέχει. Τὸ μὲν θνητὸν εἰς ἀθάνατον σῶμα οὐκ ἔρχεται, τὸ δὲ ἀθάνατον εἰς θνητὸν παραγίνεται. Αἱ ἐνέργειαι οὐκ εἰσὶν ἀνωφερεῖς, ἀλλὰ κατωφερεῖς.
110 Οὐδὲν ὠφελεῖ τὰ ἐπὶ γῆς τὰ ἐν οὐρανῷ, πάντα ὠφε‐ λεῖ τὰ ἐν οὐρανῷ τὰ ἐπὶ γῆς. Ὁ οὐρανὸς σωμάτων ἀιδίων δεκτικός, ἡ γῆ σωμάτων φθαρτικῶν δεκτική. Ἡ γῆ ἄλογος, ὁ οὐρανὸς λογικός.
115Τὰ ἐν οὐρανῷ ὑπόκειται, τὰ ἐπὶ γῆς τῇ γῇ ἐπίκειται. Ὁ οὐρανὸς πρῶτον στοιχεῖον, ἡ γῆ ὕστατον στοιχεῖον. Πρόνοια θεία τάξις, ἀνάγκη προνοίᾳ ὑπηρέτις. Τύχη φορὰ ἄτακτος, ἐνεργείας εἴδωλον, δόξα ψευδής. Τί θεός; ἄτρεπτον ἀγαθόν· τί ἄνθρωπος; τρεπτὸν
120κακόν. Τούτων τῶν κεφαλαίων μεμνημένος καὶ ὧν σοι διὰ πλειόνων λόγων διεξῆλθον εὐκόλως ἀναμνησθήσῃ· ταῦτα γὰρ ἐκείνων εἰσὶ περιοχαί. Τὰς μέντοι πρὸς τοὺς πολλοὺς ὁμιλίας παραιτοῦ· φθονεῖν μὲν γάρ σε οὐ βούλομαι, μᾶλ‐
125λον δὲ ὅτι πολλοῖς δόξεις καταγέλαστος εἶναι. Τὸ γὰρ ὅμοιον πρὸς τὸ ὅμοιον παραλαμβάνεται, ἀνόμοιος δὲ ἀνο‐
μοίῳ οὐδέποτε φίλος. Οὗτοι δὲ οἱ λόγοι ὀλίγους παν‐ τελῶς τοὺς ἀκροατὰς ἔχουσιν ἢ τάχα οὐδὲ τοὺς ὀλίγους ἕξουσιν. Ἔχουσι δέ τι καὶ ἴδιον ἐν ἑαυτοῖς· τοὺς κακοὺς277 in vol. 1
130μᾶλλον παροξύνουσι πρὸς τὴν κακίαν· διὸ χρὴ τοὺς πολ‐ λοὺς φυλάττεσθαι μὴ νοοῦντας τῶν λεγομένων τὴν ἀρετήν. 〈ΤΑΤ〉 Πῶς εἶπας, ὦ πάτερ; 〈ἙΡΜ.〉 Οὕτως, ὦ τέκνον. Πᾶν τὸ ζῷον τὸ ἀν‐ θρώπινον ἐπιρρεπέστερόν ἐστιν εἰς τὴν κακίαν καὶ ταύτῃ
135σύντροφον γίγνεται, διὸ καὶ ἥδεται αὐτῇ. Τοῦτο δὲ τὸ ζῷον ἐὰν μάθῃ ὅτι γενητὸς ὁ κόσμος καὶ πάντα κατὰ πρόνοιαν καὶ ἀνάγκην γίνεται, εἱμαρμένης πάντων ἀρχού‐ σης, οὕτω πολλῷ ἑαυτοῦ χεῖρον ἔσται, καταφρονῆσαν μὲν τοῦ παντὸς ὡς γενητοῦ, τὰς δὲ αἰτίας τοῦ κακοῦ τῇ εἱμαρ‐
140μένῃ ἀναφέρον, οὐδ’ ἀφέξεταί ποτε παντὸς ἔργου κακοῦ. Διὸ φυλακτέον αὐτούς, ὅπως ἐν ἀγνοίᾳ ὄντες ἔλαττον ὦσι κακοὶ φόβῳ τοῦ ἀδήλου.

1

.

41

.

2

 Ἐκ τοῦ Ἀρχύτου Περὶ ἀρχᾶν (fr. 4 phil. Gr. I p. 567 Mullach.). Ἀνάγκα [καὶ] δύο ἀρχὰς εἶμεν τῶν ὄντων, μίαν μὲν τὰν συστοιχίαν ἔχοισαν τῶν τεταγμένων καὶ ὁριστῶν, ἑτέ‐
5ραν δὲ τὰν συστοιχίαν ἔχοισαν τῶν ἀτάκτων καὶ ἀορίστων. Καὶ τὰν μὲν ῥητὰν καὶ λόγον ἔχοισαν καὶ τὰ ἐόντα ὁμοίως συνέχεν καὶ τὰ μὴ ἐόντα ὁρίζεν καὶ συντάσσεν (πλατιά‐ ζοισαν γὰρ ἀεὶ τοῖς γινομένοις εὐλόγως καὶ εὐρύθμως ἀνάγεν ταῦτα καὶ τὸ καθόλω οὐσίας τε καὶ ἰδέας μετα‐
10διδόμεν)· τὰν δ’ ἄλογον καὶ ἄρρητον καὶ τὰ συντεταγμένα λυμαίνεσθαι καὶ τὰ ἐς γένεσίν τε καὶ ὠσίαν παραγενόμενα διαλύεν (πλατιάζοισαν γὰρ ἀεὶ τοῖς πράγμασιν ἐξομοιοῦν αὑτᾷ ταῦτα). Ἀλλ’ ἐπείπερ ἀρχαὶ δύο κατὰ γένος ἀντιδιαιρεόμεναι278 in vol. 1
15τὰ πράγματα τυγχάνοντι τῷ τὰν μὲν εἶμεν ἀγαθοποιόν, τὰν δ’ εἶμεν κακοποιόν, ἀνάγκα καὶ δύο λόγως εἶμεν, τὸν μὲν ἕνα τᾶς ἀγαθοποιῶ φύσιος, τὸν δ’ ἕνα τᾶς κακοποιῶ. Διὰ τοῦτο καὶ τὰ τέχνᾳ καὶ τὰ φύσι γινόμενα δύο τούτων πράτων μετείληφε, τᾶς τε μορφῶς καὶ τᾶς ὠσίας. Καὶ
20ἁ μὲν μορφώ ἐντι ἁ αἰτία τῶ τόδε τι εἶμεν· ἁ δὲ ὠσία τὸ ὑποκείμενον, παραδεχόμενον τὰν μορφώ. Οὔτε δὲ τᾷ ὠσίᾳ οἷόν τέ ἐντι μορφῶς μετεῖμεν αὐτᾷ ἐξ αὑτᾶς, οὔτε μὰν τὰν μορφὼ γενέσθαι περὶ τὰν ὠσίαν, ἀλλ’ ἀνάγκα ἁτέραν τινὰ εἶμεν αἰτίαν, τὰν κινάσοισαν
25τὰν ἐστὼ τῶν πραγμάτων ἐπὶ τὰν μορφώ· ταύταν δὲ τὰν πράταν τᾷ δυνάμι καὶ καθυπερτάταν εἶμεν τᾶν ἀλλᾶν· ὀνομάζεσθαι δ’ αὐτὰν ποθάκει θεόν· ὥστε τρεῖς ἀρχὰς εἶμεν ἤδη, τόν τε θεὸν καὶ τὰν ἐστὼ τῶν πραγμάτων καὶ τὰν
μορφώ. Καὶ τὸν μὲν θεὸν 〈τὸν〉 τεχνίταν καὶ τὸν κινέοντα,279 in vol. 1
30τὰν δ’ ἐστὼ τὰν ὕλαν καὶ τὸ κινεόμενον, τὰν δὲ μορφὼ τὰν τέχναν καὶ ποθ’ ἃν κινέεται ὑπὸ τῶ κινέοντος ἁ ἐστώ. Ἀλλ’ ἐπεὶ τὸ κινεόμενον ἐναντίας ἑαυτῷ δυνάμιας ἴσχει τὰς τῶν ἁπλόων σωμάτων, τὰ δ’ ἐναντία συναρμο‐ γᾶς τινος δεῖται καὶ ἑνώσιος, ἀνάγκα ἀριθμῶν δυνάμιας
35καὶ ἀναλογίας καὶ τὰ ἐν ἀριθμοῖς καὶ γαμετρικοῖς δεικνύ‐ μενα παραλαμβάνεν, ἃ καὶ συναρμόξαι καὶ ἑνῶσαι τὰν ἐναντιότατα δυνασεῖται ἐν τᾷ ἐστοῖ τῶν πραγμάτων ποτ‐ τὰν μορφώ. Καθ’ αὑτὰν μὲν γὰρ ἔσσα ἁ ἐστὼ ἄμορφός ἐντι, κιναθεῖσα δὲ ποττὰν μορφὰ ἔμμορφος γίνεται καὶ
40λόγον ἔχοισα τὸν τᾶς συντάξιος. Ὁμοίως δὲ καὶ τὸ δι’ ὃ κινέεται τὸ κινεόμενόν ἐντι τὸ πράτως κινέον· ὥστ’ ἀνάγκα τρεῖς εἶμεν τὰς ἀρχάς, τάν τε ἐστὼ τῶν πραγμά‐ των καὶ τὰν μορφὼ καὶ τὸ ἐξ αὑτῶ κινατικὸν καὶ πρᾶ‐ τον τᾷ δυνάμι. Τὸ δὲ τοιοῦτον οὐ νόον μόνον εἶμεν δεῖ,
45ἀλλὰ καὶ νόω τι κρέσσον· νόω δὲ κρέσσον ἐντί, ὅπερ ὀνο‐ μάζομεν θεόν, φανερόν. —
Ὁ μὲν τῶ ἴσω λόγος περὶ τὰν ῥητὰν καὶ λόγον ἔχοι‐ σαν φύσιν ἐντί· ὁ δὲ τῶ ἀνίσω περὶ τὰν ἄλογον καὶ ἄρ‐ ρητον· αὕτα δ’ ἐντὶ ἁ ἐστώ· καὶ διὰ τοῦτο γένεσις καὶ280 in vol. 1

1

.

41

.

2

(50)

φθορὰ γίνεται περὶ ταύταν καὶ οὐκ ἄνευ ταύτας.

1

.

41

.

3

 Ἐκ τῶν Πορφυρίου πρὸς τὰ νοητὰ ἀφορ‐ μῶν (opusc. Porph. p. 78 Holsten.). Τὰ κατηγορούμενα τοῦ αἰσθητοῦ καὶ ἐνύλου ἀληθῶς ἐστὶ ταῦτα, τὸ πάντῃ εἶναι διαπεφορημένον, τὸ μεταβλη‐
5τὸν εἶναι, τὸ ὑφεστάναι ἐν ἑτερότητι, τὸ σύνθετον εἶναι, τὸ 〈μὴ〉 καθ’ ἑαυτὸ αὐτὸ ὑπάρχειν, τὸ ἐν τόπῳ, τὸ ἐν ὄγκῳ θεωρεῖσθαι καὶ ὅσα τούτοις παραπλήσια· τοῦ δὲ ὄντως ὄντος καὶ καθ’ αὑτὸ ὑφεστηκότος αὐτοῦ τὸ εἶναι ἀεὶ ἐν ἑαυτῷ ἱδρυμένον, τὸ ὡσαύτως 〈καὶ〉 κατὰ ταὐτὰ ἔχειν,
10τὸ ἐν ταὐτότητι οὐσιῶσθαι, τὸ ἀμετάβλητον εἶναι κατ’ οὐσίαν, τὸ ἀσύνθετον, τὸ μήτε λυτὸν μήτε ἐν τόπῳ εἶναι μήτε εἰς ὄγκον διαπεφορῆσθαι, τὸ μήτε γιγνόμενον μήτε ἀπολλύμενον εἶναι καὶ ὅσα τοιαῦτα, ὧν ἐχομένους δεῖ μηδὲν ἐπαλλάττοντας περὶ τῆς διαφόρου αὐτῶν φύσεως
15καὶ αὐτοὺς λέγειν καὶ ἄλλων λεγόντων ὑπακούειν.

1

.

41

.

4

 Ἑρμοῦ ἐκ τῶν πρὸς Ἄμμωνα (p. 40 Patrit.). Ἡ ψυχὴ τοίνυν οὐσία ἐστὶν ἀσώματος, καὶ ἐν σώματι δὲ οὖσα οὐκ ἐκβαίνει τῆς ἰδίας οὐσιότητος. Τυγχάνει γὰρ οὖσα ἀεικίνητος κατ’ οὐσίαν, κατὰ νόησιν αὐτοκίνη‐
5τος, οὐκ ἔν τινι κινουμένη, οὐ πρός τι, οὐχ ἕνεκέν τινος· προτερεῖ γὰρ τῇ δυνάμει, τὸ δὲ πρότερον οὐ δεῖται τῶν
ὑστέρων. Τὸ ἔν τινι τοίνυν ἐστὶν ὁ τόπος καὶ χρόνος καὶ φύσις, τὸ δὲ πρός τι ἐστὶν ἁρμονία καὶ εἶδος καὶ σχῆμα, τὸ δὲ οὗ ἕνεκα τὸ σῶμα· ἕνεκα γὰρ σώματος καὶ281 in vol. 1
10χρόνος καὶ τόπος καὶ φύσις. Ταῦτα δὲ κατὰ συγγενικὴν οἰκειότητα κοινωνεῖ ἀλλήλοις, ἐπεί τοι γε τὸ σῶμα ἐδεῖτο τόπου (ἀμήχανον γὰρ ἦν συστῆναι σῶμα ἄνευ τόπου) καὶ μεταβάλλεται φυσικῶς, ἀδύνατον δὲ μεταβολὴν εἶναι ἄνευ χρόνου καὶ τῆς κατὰ φύσιν κινήσεως, οὐδὲ σώματος οἷόν
15τε σύστασιν εἶναι ἄνευ ἁρμονίας. Ἕνεκα τοίνυν τοῦ σώ‐ ματός ἐστιν ὁ τόπος· παραδεχόμενος γὰρ τὰς τοῦ σώμα‐ τος μεταβολὰς οὐκ ἐᾷ ἀπόλλυσθαι τὸ μεταβαλλόμενον· μεταβαλλόμενον δὲ ἀφ’ ἑτέρου εἰς ἕτερον μεταπίπτει καὶ τῆς μὲν ἕξεως στερίσκεται, τοῦ δὲ εἶναι σῶμα συστατὸν
20οὐχί· μεταβληθὲν δὲ εἰς ἕτερον τὴν τοῦ ἑτέρου ἕξιν ἔχει. Τὸ γὰρ σῶμα, ᾗ σῶμα, μένει σῶμα· ἡ δὲ ποιὰ διάθεσις οὐ μένει· τὸ σῶμα τοίνυν κατὰ διάθεσιν μεταβάλλεται. Ἀσώματος τοίνυν ὁ τόπος καὶ ὁ χρόνος καὶ ἡ φυσικὴ κίνησις. Τυγχάνει δὲ ἕκαστον τούτων τῆς ἰδίας ἰδιότητος.
25Ἰδιότης δὲ τοῦ τόπου περιοχή, χρόνου δὲ διάστημα καὶ ἀριθμός, φύσεως δὲ κίνησις, ἁρμονίας δὲ φιλία, σώματος δὲ μεταβολή· ἰδιότης δὲ ψυχῆς ἡ κατ’ οὐσίαν νόησις.

1

.

41

.

5

 Ἀρχύτου ἐκ τοῦ Περὶ ἀρχᾶν (fr. 5 phil. Gr. I p. 568 Mullach.). Ἀρχὰ τᾶς τῶν ἐόντων γνώσιος τὰ αὐτόθεν φαινόμενα. Τῶν δ’ αὐτόθεν φαινομένων τὰ μέν ἐντι νοατά, τὰ δ’
5αἰσθατά· νοατὰ μὲν τὰ ἀκίνητα, αἰσθατὰ δὲ τὰ κινεόμενα. Κριτήριον δὲ τῶν μὲν νοατῶν ὁ νόος, τῶν δ’ αἰσθατῶν
ἁ αἴσθασις. Τῶν δὲ μὴ αὐτόθεν φαινομένων τὰ μέν ἐντι ἐπιστατά, τὰ δὲ δοξαστά· ἐπιστατὰ μὲν τὰ ἀκίνητα, δοξαστὰ δὲ τὰ κινεόμενα. Δεῖ δὲ ταῦτα τρία νοᾶσαι, τό282 in vol. 1
10τε κρῖνον καὶ τὸ κρινόμενον καὶ ποθ’ ὅπερ κρίνεται. Καὶ τὸ μὲν κρῖνον εἶμεν τὸν νόον καὶ τὰν αἴσθασιν, τὸ δὲ κρινόμενον τὸν λόγον· ποθ’ ὅπερ δὲ κρίνεται τὸ αὐτόθεν φαινόμενον· τούτω δὲ τὸ μὲν νοατόν, τὸ δ’ αἰσθατόν. Ἐπικρίνει δὲ ὁ νόος τὸν λόγον, ὅκα μὲν ποτὶ τὸ νοατὸν
15ποτιβάλλων, ὅκα δὲ ποτὶ τὸ αἰσθατόν. Ὅκκα μὲν γὰρ περὶ νοατῶν μαστεύηται ὁ λόγος, ποτὶ τὸ νοατὸν ποτι‐ βάλλει, ὅκκα δὲ περὶ αἰσθατῶν, ποτὶ τὸ αἰσθατόν. Καὶ δι’ αὐτὸ ψευδογραφίαι ἐν γαμετρίᾳ κατὰ σχήματα καὶ ἀριθμὼς ἐμφαίνονται, αἰτιολογίαι δὲ καὶ εἰκοτολογίαι
20ἐν φυσιολογίᾳ καὶ πολιτικᾷ κατὰ γένεσιν καὶ πράξιας. Τὸ μὲν γὰρ ὅτι ἐν διπλόῳ λόγῳ ἁρμονία τυγχάνει, ποτὶ τὸ νοατὸν [λόγον] ποτιβάλλων ὁ λόγος γινώσκει· τὸ δ’ ὅτι συμφωνεῖ ὁ διπλόος λόγος, διὰ τᾶς αἰσθάσιος ἐπι‐ μαρτυρεῖται. Καὶ τῶν μαχανικῶν δὲ τοὶ λόγοι ποττὰ
25νοατὰ ποτιβάλλοντι σχήματα καὶ ἀριθμὼς καὶ ἀναλογίας, τὰ δὲ ἀποτελέσματα ποτὶ τὰ αἰσθητά· μεθ’ ὕλας γὰρ ταῦτα θεωρεῖται καὶ κινάσιος. Καθόλω δὲ ἀμάχανον γνῶμεν τὸ διὰ τί ἐν ἑκάστῳ μὴ προειδότας τὸ τί ἐντι ἕκαστον. Κρίνεται δὲ τὸ μὲν τί ἐντι ἕκαστον 〈τῶν〉 ἐόντων τῷ νόῳ·
30τὸ δ’ ὅτι ἐντὶ ἢ ὅτι οὕτως ἔχει, λόγῳ καὶ αἰσθάσι· λόγῳ
μέν, ὅκκα δεῖξίν τινος σαμάνωμεν διὰ συλλογισμῶ, ὑπάρ‐ χοντος ἐξ ἀνάγκας· αἰσθάσι δ’, ὅκκα ἐπιμαρτυρώμεθα τὸν λόγον διὰ τᾶς αἰσθάσιος.283 in vol. 1

1

.

41

.

6

 Ἑρμοῦ ἐκ τῶν πρὸς Τάτ. (p. 44 Patrit.). 〈ΤΑΤ〉 Ὀρθῶς ταῦτα ἀπέδειξας, ὦ πάτερ· ἐκεῖνα δὲ ἔτι με δίδαξον. Ἔφης γάρ που τὴν ἐπιστήμην καὶ τὴν τέχνην ἐνέργειαν εἶναι τοῦ λογικοῦ· νῦν δὲ φὴς τὰ
5ἄλογα ζῷα στερήσει τοῦ λογικοῦ ἄλογα εἶναι καὶ κεκλῆσθαι· δῆλον 〈δ’〉 ὅτι ἀνάγκη κατὰ τοῦτον τὸν λόγον τὰ ἄλογα ζῷα μὴ μετέχειν ἐπιστήμης μηδὲ τέχνης διὰ τὸ ἐστερῆ‐ σθαι τοῦ λογικοῦ. 〈ἙΡΜ.〉 Ἀνάγκη γάρ, ὦ τέκνον.
10 〈ΤΑΤ〉 Πῶς οὖν ὁρῶμεν, ὦ πάτερ, τινὰ τῶν ἀλό‐ γων ἐπιστήμῃ καὶ τέχνῃ χρώμενα, οἷον τοὺς μύρμηκας τὰς τροφὰς ἀποθῃσαυριζομένους τοῦ χειμῶνος καὶ τὰ ἀέρια ζῷα ὁμοίως καλιὰς ἑαυτοῖς συντιθέντα, τὰ δὲ τε‐ τράποδα γνωρίζοντα τοὺς φωλεοὺς τοὺς ἰδίους;
15 〈ἙΡΜ.〉 Ταῦτα, ὦ τέκνον, οὐκ ἐπιστήμῃ οὐδὲ τέχνῃ ποιεῖ, ἀλλὰ φύσει. Ἡ γὰρ ἐπιστήμη καὶ ἡ τέχνη διδακτά εἰσι· τούτων δὲ τῶν ἀλόγων οὐδεὶς οὐδὲν διδάσκεται. Τὰ δὲ φύσει γιγνόμενα ἐνεργείᾳ μὲν γίγνεται καθολικῇ· τὰ δὲ ἐπιστήμῃ καὶ τέχνῃ εἰδικῶς παραγίγνεται, οὐ πᾶσι·
20〈τὰ δὲ πᾶσι〉 γιγνόμενα ὑπὸ φύσεως ἐνεργεῖται. Οἷον οἱ ἄνθρωποι 〈πάντεσ〉 ἄνω βλέπουσιν, οὐ πάντες δὲ ἄν‐ θρωποι μουσικοὶ οὐδὲ πάντες τοξόται ἢ κυνηγοὶ οὐδὲ τὰ ἄλλα πάντα· ἀλλὰ τινὲς αὐτῶν τι ἔμαθον ἐπιστήμης καὶ
τέχνης ἐνεργούσης. Τὸν αὐτὸν τρόπον εἰ μέν τινες τῶν284 in vol. 1
25μυρμήκων τοῦτο ἔπραττον, οἳ δ’ οὔ, καλῶς ἂν ἔλεγες ἐπιστήμῃ αὐτὸ τοῦτο πράττειν καὶ τέχνῃ συνάγειν τὰς τροφάς· εἰ δὲ πάντες ὁμοίως ἄγονται ὑπὸ τῆς φύσεως ἐπὶ τοῦτο καὶ ἄκοντες, δῆλον ὅτι οὐκ ἐπιστήμῃ οὐδὲ τέχνῃ τοῦτο πράττουσιν.
30 Ἐνέργειαι γάρ, ὦ Τάτ, ἀσώματοι αὐταὶ οὖσαι, ἐν σώμασίν εἰσιν καὶ διὰ τῶν σωμάτων ἐνεργοῦσι. Διόπερ, ὦ Τάτ, καθότι ἀσώματοί εἰσι, καὶ ἀθανάτους αὐτάς φημι εἶναι· καθότι δὲ χωρὶς σωμάτων ἐνεργεῖν οὐ δύνανται, φημὶ αὐτὰς εἶναι ἀεὶ ἐν σώματι. Τὰ γὰρ πρός τι ἢ ἕνεκά
35τινος γενόμενα προνοίᾳ καὶ ἀνάγκῃ ὑποπεπτωκότα ἀδύ‐ νατον ἀργά ποτε μεῖναι τῆς ἰδίας ἐνεργείας. Τὸ γὰρ ὂν ἀεὶ ἔσται, ταὐτὸ γὰρ αὐτοῦ καὶ σῶμα καὶ ζωή ἐστι. Τού‐ τῳ τῷ λόγῳ ἕπεται τὸ καὶ ἀεὶ τὰ σώματα εἶναι. Διὸ καὶ αὐτὴν τὴν σωμάτωσίν φημι ἀιδίαν ἐνέργειαν εἶναι.
40Εἰ γὰρ σώματα ἐπίγεια διαλυτά, σώματα δὲ δεῖ εἶναι, τόπους καὶ ὄργανα τῶν ἐνεργειῶν ταῦτα, αἱ δὲ ἐνέργειαι ἀθάνατοι, τὸ δὲ ἀθάνατον ἀεὶ ἔστιν, ἐνέργεια καὶ ἡ σω‐ ματοποίησις, εἴγε ἀεὶ ἔστι. Παρέπονται δὲ τῇ ψυχῇ οὐκ ἀθρόως παραγιγνόμεναι,
45ἀλλὰ τινὲς μὲν αὐτῶν ἅμα τῷ γίνεσθαι τὸν ἄνθρωπον ἐνεργοῦσιν, ὁμοῦ τῇ ψυχῇ περὶ τὸ ἄλογον οὖσαι, αἱ δὲ καθαρώτεραι ἐνέργειαι κατὰ μεταβολὴν τῆς ἡλικίας τῷ λογικῷ μέρει τῆς ψυχῆς συνεργοῦσαι. Αὗται δὲ αἱ ἐνέρ‐ γειαι τῶν σωμάτων εἰσὶν ἠρτημέναι. Καὶ ἀπὸ μὲν τῶν

1

.

41

.

6

(50)

θείων σωμάτων ἔρχονται εἰς τὰ θνητὰ αὗται [αἱ] σωμα‐
τοποιοῦσαι, ἑκάστη δὲ αὐτῶν ἐνεργεῖ ἢ περὶ τὸ σῶμα ἢ τὴν ψυχήν. Καὶ αὐτῇ μέντοι τῇ ψυχῇ συγγίγνονται χωρὶς σώματος· ἀεὶ δὲ ἐνέργειαί εἰσιν, οὐκ ἀεὶ δὲ ἡ ψυχὴ ἐν σώματι θνητῷ ἐστι· δύναται γὰρ χωρὶς τοῦ σώματος285 in vol. 1
55εἶναι, αἱ δὲ ἐνέργειαι χωρὶς τῶν σωμάτων οὐ δύνανται εἶναι. Ἱερὸς λόγος ἐστίν, ὦ τέκνον, οὗτος. Συνεστάναι μὲν σῶμα χωρὶς ψυχῆς οὐ δύναται, τὸ δὲ εἶναι δύναται. 〈ΤΑΤ〉 Πῶς τοῦτο λέγεις, ὦ πάτερ; 〈ἙΡΜ.〉 Οὕτω νόησον, ὦ Τάτ· τῆς ψυχῆς χωρι‐
60σθείσης τοῦ σώματος ἐπιμένει αὐτὸ τὸ σῶμα· τοῦτο δὲ τὸ σῶμα παρὰ τὸν τῆς ἐπιμονῆς χρόνον ἐνεργεῖται δια‐ λυόμενον καὶ ἀειδὲς γιγνόμενον· ταῦτα δὲ οὐ δύναται πάσχειν τὸ σῶμα χωρὶς ἐνεργείας. Ἐπιμένει οὖν τῷ σώ‐ ματι ἡ ἐνέργεια αὕτη ψυχῆς χωρισθείσης. Αὕτη οὖν ἡ
65διαφορὰ ἀθανάτου σώματος καὶ θνητοῦ, ὅτι τὸ μὲν ἀθά‐ νατον ἐκ μιᾶς ὕλης συνέστηκε, τὸ δὲ οὔ· καὶ τὸ μὲν ποιεῖ, τὸ δὲ πάσχει (πᾶν γὰρ τὸ ἐνεργοῦν κρατεῖ, τὸ δὲ ἐνερ‐ γούμενον κρατεῖται) καὶ τὸ μὲν κρατοῦν ἐπιτακτικὸν καὶ ἐλεύθερον 〈ὂν〉 ἄγει, τὸ δὲ δοῦλον φέρεται.
70 Αἱ μὲν 〈οὖν〉 ἐνέργειαι οὐ μόνον τὰ ἔμψυχα ἐνεργοῦσι σώματα, 〈ἀλλὰ〉 καὶ τὰ ἄψυχα, ξύλα καὶ [τοὺς] λίθους καὶ τὰ ἄλλ’ ὁμοίως, αὔξουσαί τε καὶ καρποφυοῦσαι καὶ πεπαίνουσαι καὶ φθείρουσαι καὶ τήκουσαι καὶ σήπουσαι καὶ θρύπτουσαι καὶ τὰ ὅμοια ἐνεργοῦσαι, ὅσα δύναται
75σώματα ἄψυχα πάσχειν. Ἐνέργεια γὰρ κέκληται, ὦ τέκνον, αὐτὸ τοῦτο, ὅ τί ποτέ ἐστι τὸ γιγνόμενον· ἀεὶ δὲ γίγνεσθαι δεῖ καὶ πολλά, μᾶλλον δὲ πάντα· οὐδέποτε γὰρ χηρεύει τῶν ὄντων τινὸς ὁ κόσμος, ἀεὶ δὲ φερόμενος ἐν ἑαυτῷ
κυίσκει τὰ ὄντα, οὐδέποτε ἀπολειφθησόμενα αὐτὰ τῆς286 in vol. 1
80φθορᾶς. Πᾶσα οὖν ἐνέργεια νοείσθω, ὡς ἀεὶ ἀθάνατος οὖσα, ἥτις ἂν ᾖ ἐν οἱῳδήποτε σώματι. Τῶν δὲ ἐνεργειῶν αἳ μέν εἰσι τῶν θείων σωμάτων, αἳ δὲ τῶν φθαρτῶν, καὶ αἳ μὲν καθολικαί, αἳ δὲ εἰδικαί, καὶ αἳ μὲν τῶν γενῶν, αἳ δὲ τῶν μερῶν ἑνὸς ἑκάστου.
85Θεῖαι μὲν οὖν εἰσιν αἱ εἰς τὰ ἀίδια σώματα ἐνεργοῦσαι· αὗται δὲ καὶ τέλειαί εἰσιν, ὡς εἰς τέλεια σώματα· μερικαὶ δὲ αἱ δι’ ἑνὸς ἑκάστου γένους τῶν ζῴων· εἰδικαὶ δὲ αἱ εἰς ἕκαστον τῶν ὄντων τί. Οὗτος οὖν ὁ λόγος, ὦ τέκνον, συνάγει πάντα μεστὰ
90εἶναι ἐνεργειῶν. Εἰ γὰρ ἀνάγκη τὰς ἐνεργείας ἐν σώμασιν εἶναι, πολλὰ δὲ σώματα ἐν κόσμῳ, πλείους φημὶ εἶναι τὰς ἐνεργείας τῶν σωμάτων. Ἐν ἑνὶ γὰρ πολλάκις σώματί ἐστι μία καὶ δευτέρα καὶ τρίτη χωρὶς τῶν παρεπομένων καθολικῶν· καθολικὰς γὰρ ἐνεργείας φημὶ τὰς ὄντως σω‐
95ματικάς, διὰ δὲ τῶν αἰσθήσεων καὶ τῶν κινήσεων γινο‐ μένας· χωρὶς γὰρ τούτων τῶν ἐνεργειῶν τὸ σῶμα συστῆναι οὐ δυνατόν. Ἕτεραι δέ εἰσιν εἰδικαὶ ἐνέργειαι ταῖς ψυχαῖς τῶν ἀνθρώπων διὰ τεχνῶν καὶ ἐπιστημῶν καὶ ἐπιτηδευ‐ μάτων καὶ ἐνεργημάτων. Παρέπονται γὰρ ταῖς ἐνεργείαις

1

.

41

.

6

(100)

αἱ αἰσθήσεις, μᾶλλον δὲ ἀποτελέσματα τῶν ἐνεργειῶν 〈αἱ〉 αἰσθήσεις εἰσί. Νόησον οὖν, ὦ τέκνον, διαφορὰν ἐνεργείας 〈καὶ αἰσθή‐ σεως· ἡ μὲν ἐνέργεια〉 ἄνωθεν πέμπεται· ἡ δὲ αἴσθησις ἐν τῷ σώματι οὖσα καὶ ἀπὸ τούτου τὴν οὐσίαν ἔχουσα,
105δεξαμένη τὴν ἐνέργειαν φανερὰν ποιεῖ, καθάπερ αὐτὴν
σωματοποιήσασα. Διόπερ τὰς αἰσθήσεις καὶ σωματικὰς καὶ θνητάς φημι εἶναι, τοσοῦτον συνεστώσας, ὅσον καὶ τὸ σῶμα. Καὶ γὰρ συγγεννῶνται τῷ σώματι αἱ αἰσθήσεις καὶ συναποθνήσκουσι· τὰ δὲ ἀθάνατα σώματα αὐτὰ μὲν287 in vol. 1
110[ἀθάνατον] αἴσθησιν οὐκ ἔχει, ὡς ἐξ οὐσίας τοιαύτης συν‐ εστῶτα· ἡ γὰρ αἴσθησις οὐδ’ ὅλως ἄλλου ἐστὶ [σωμα‐ τικὴ] ἢ τοῦ προσγενομένου τῷ σώματι κακοῦ ἢ τοῦ ἀγα‐ θοῦ ἢ τοῦ πάλιν αὖ ἀπογενομένου. Τοῖς δὲ ἀιδίοις σώμασιν οὔτε προσγίνεταί 〈τι〉 οὔτε ἀπογίνεται· διὸ
115αἴσθησις ἐν ἐκείνοις οὐ γίνεται. 〈ΤΑΤ〉 Ἐν παντὶ οὖν σώματι αἴσθησις αἰσθάνεται; 〈ἙΡΜ.〉 Ἐν παντί, ὦ τέκνον, καὶ ἐνέργειαι 〈ἐν〉 πᾶ‐ σιν ἐνεργοῦσι. 〈ΤΑΤ〉 Καὶ τοῖς ἀψύχοις, ὦ πάτερ;
120 〈ἙΡΜ.〉 Καὶ 〈τοῖσ〉 ἀψύχοις, ὦ τέκνον. Διαφοραὶ δέ εἰσι τῶν αἰσθήσεων· αἱ μὲν τῶν λογικῶν μετὰ λόγου γίγνονται, αἱ δὲ τῶν ἀλόγων σωματικαί εἰσι μόνον, αἱ δὲ τῶν ἀψύχων αἰσθήσεις μέν εἰσι, παθητικαὶ δὲ κατὰ αὔξησιν μόνον καὶ κατὰ μείωσιν γιγνόμεναι. Τὸ δὲ πάθος
125καὶ 〈ἡ〉 αἴσθησις ἀπὸ μιᾶς κορυφῆς ἤρτηνται, εἰς δὲ τὸ αὐτὸ συνάγονται, ὑπὸ δὴ τῶν ἐνεργειῶν. Τῶν δὲ ἐμψύ‐ χων ζῴων εἰσὶ δύο ἄλλαι ἐνέργειαι, αἳ παρέπονται ταῖς αἰσθήσεσι καὶ τοῖς πάθεσι, λύπη καὶ χαρά· χωρὶς τού‐ των ζῷον ἔμψυχον καὶ μάλιστα λογικὸν αἴσθεσθαι ἀδύ‐
130νατον· διὸ καὶ ἰδέας ταύτας εἶναί φημι [τῶν παθῶν ἰδέας] τῶν λογικῶν μᾶλλον ζῴων ἐπικράτουσας. [Αἱ μὲν ἐνέρ‐ γειαι ἐνεργοῦσιν, αἱ δὲ αἰσθήσεις τὰς ἐνεργείας ἀναφαί‐ νουσιν.] Αὗται δὲ οὖσαι σωματικαὶ ἀνακινοῦνται ὑπὸ
τῶν τῆς ψυχῆς ἀλόγων μερῶν, διὸ καὶ ἀμφοτέρας φημὶ288 in vol. 1
135κακωτικὰς εἶναι. Τό τε γὰρ χαίρειν μεθ’ ἡδονῆς τὴν αἴσθησιν παρέχον πολλῶν κακῶν εὐθέως αἴτιον συμ‐ βαίνει τῷ παθόντι, ἥ τε λύπη ἀλγηδόνας καὶ ὀδύνας ἰσχυροτέρας παρέχεται· διόπερ εἰκότως ἀμφότεραι κακω‐ τικαὶ ἂν εἴησαν.
140 〈ΤΑΤ〉 Ἡ αὐτὴ 〈δ’〉 ἂν εἴη αἴσθησις ψυχῆς καὶ σώματος, ὦ πάτερ; 〈ἙΡΜ.〉 Πῶς νοεῖς, ὦ παῖ, ψυχῆς αἴσθησιν; 〈ΤΑΤ〉 Οὐχ ἡ μὲν ψυχὴ ἀσώματος, ἡ δὲ αἴσθησις σῶμα ἂν εἴη, ὦ πάτερ, 〈εἰ〉 ἡ αἴσθησις [ἡ] ἐν σώματι
145οὖσα τυγχάνει; 〈ἙΡΜ.〉 Ἐὰν ἐν σώματι αὐτὴν θῶμεν, ὦ τέκνον, ὁμοίαν τῇ ψυχῇ αὐτὴν ἀποφανοῦμεν ἢ ταῖς ἐνεργείαις· ταῦτα γὰρ ἀσώματα ὄντα φαμὲν ἐν σώμασιν. Ἡ δὲ αἴσθησις οὔτε ἐνέργειά ἐστιν οὔτε ψυχὴ οὔτε ἀσώματόν

1

.

41

.

6

(150)

τι ἄλλο παρὰ τὰ προειρημένα, οὐκ ἂν οὖν εἴη ἀσώματον· εἰ δ’ οὐκ ἔστιν ἀσώματον, σῶμα ἂν εἴη· τῶν γὰρ ὄντων δεῖ τὰ μὲν σώματα εἶναι, τὰ δὲ ἀσώματα.

1

.

41

.

7

 Ἑρμοῦ ἐκ τῶν πρὸς Ἄμμωνα (p. 40 Patrit.). Κινεῖται δὲ τὸ κινούμενον κατ’ ἐνέργειαν τῆς κινή‐ σεως τῆς κινούσης τὸ πᾶν. Ἡ γὰρ φύσις τοῦ παντὸς τῷ παντὶ παρέχει κινήσεις, μίαν μὲν τὴν κατὰ δύναμιν
5αὐτῆς, ἑτέραν δὲ τὴν κατ’ ἐνέργειαν· καὶ ἣ μὲν διήκει διὰ τοῦ σύμπαντος κόσμου καὶ ἐντὸς συνέχει· ἣ δὲ παρήκει καὶ ἐκτὸς περιέχει· καὶ διὰ πάντων πεφοιτήκασι κοινῇ. Καὶ ἡ φύσις πάντων, φύουσα τὰ γιγνόμενα, φυὴν παρ‐ έχει τοῖς φυομένοις, σπείρουσα μὲν τὰ ἑαυτῆς σπέρματα,
10γενέσεις 〈δ’〉 ἔχουσα δι’ ὕλην κινητήν. Κινουμένη δὲ
θερμαίνεται καὶ γίγνεται 〈ἡ〉 ὕλη πῦρ καὶ ὕδωρ, τὸ μὲν σθεναρὸν καὶ ἰσχυρόν, τὸ δὲ πάσχον. Τὸ δὲ πῦρ ἐναν‐ τιούμενον τῷ ὕδατι ἐξήρανε τοῦ ὕδατος, καὶ ἐγένετο 〈ἡ γῆ〉 ὀχουμένη ἐπὶ τοῦ ὕδατος. Περιξηραινομένου δὲ ἀτμὸς289 in vol. 1
15ἐγένετο ἐκ τῶν τριῶν, τοῦ τε ὕδατος 〈καὶ〉 τῆς γῆς καὶ τοῦ πυρός, καὶ ἐγένετο ἀήρ. Ταῦτα συνῆλθε κατὰ τὸν τῆς ἁρμονίας λόγον, θερμὸν ψυχρῷ, ξηρὸν ὑγρῷ, καὶ ἐκ τῆς συμπνοίας τούτων ἐγένετο πνεῦμα καὶ σπέρμα ἀνάλογον τῷ περιέχοντι πνεύματι. Τοῦτο δὲ ἐς τὴν μήτραν ἐμ‐
20πεσὸν οὐκ ἠρεμεῖ ἐν τῷ σπέρματι, οὐκ ἠρεμοῦν δὲ μετα‐ βάλλει τὸ σπέρμα, μεταβαλλόμενον δὲ αὔξην ἴσχει καὶ μέγεθος. Ἐπὶ τῷ μεγέθει δὲ εἴδωλον ἐπισπᾶται σχήμα‐ τος καὶ σχηματίζεται· ὀχεῖται δὲ ἐπὶ τῷ σχήματι τὸ εἶδος, δι’ οὗ καὶ εἰδωλοποιεῖται τὸ εἰδωλοποιούμενον. Ἐπεὶ
25τοίνυν τὸ πνεῦμα οὐκ εἶχεν ἐν τῇ νηδύι τὴν ζωτικὴν κί‐ νησιν, τὴν δὲ βλαστικήν, καὶ ταύτην ἥρμοσεν ἁρμονία, ὑποδοχὴν οὖσαν τῆς διανοητικῆς ζωῆς. Ἔστι δὲ αὕτη ἀμερὴς καὶ ἀμετάβλητος, οὐδέποτε ἐξισταμένη τῆς ἀμετα‐ βλησίας. Τὸ δ’ ἐν τῇ νηδύι ἀριθμοῖς λοχεύει καὶ μαι‐
30οῦται καὶ εἰς τὸν ἔξω ἀέρα ἄγει· καὶ ἐγγυτάτω ψυχὴ οὖσα οἰκειοῦται, οὐ κατὰ τὴν συγγενικὴν ἰδιότητα ἀλλὰ τὴν καθειμαρμένην· οὐ γὰρ ἔρως ἐστὶν αὐτῇ μετὰ σώματος εἶναι. Διὰ τοῦτο καθ’ εἱμαρμένην παρέχει τῷ γιγνο‐ μένῳ διανοητικὴν κίνησιν καὶ νοερὰν ζωῆς αὐτῆς οὐσίαν·
35παρεισέρπει γὰρ τῷ πνεύματι καὶ κινεῖ ζωτικῶς.

1

.

41

.

8

 Ἑρμοῦ ἐκ τῶν πρὸς Ἄμμωνα πρὸς Τάτ (p. 45b Patrit.). Καὶ ὁ μὲν κύριος καὶ πάντων δημιουργὸς τῶν ἀιδίων σωμάτων, ὦ Τάτ, ἅπαξ ποιήσας οὐκέτι ἐποίησεν οὐδὲ
5ποιεῖ. Ταῦτα γὰρ ἑαυτοῖς παραδοὺς καὶ ἑνώσας ἀλλή‐
λοις ἀφῆκε φέρεσθαι, μηδὲν ἐνδέοντα, ὡς ἀίδια. Εἰ δὲ δέονται τινῶν, ἀλλήλων δεήσονται, οὐδεμιᾶς δὲ τῆς ἔξωθεν ἐπιφορᾶς, ὡς ἀθάνατα. Ἔδει γὰρ τὰ ὑπ’ ἐκείνου σώματα γενόμενα τοιαύτην ἔχειν καὶ τὴν φύσιν. Ὁ δὲ290 in vol. 1
10ἡμέτερος δημιουργὸς ἐν σώματι ὢν ἐποίησεν ἡμᾶς καὶ ποιεῖ ἀεὶ καὶ ποιήσει σώματα διαλυτὰ καὶ θνητά. Οὐ γὰρ θέμις ἦν αὐτῷ μιμεῖσθαι τὸν ἑαυτοῦ δημιουργόν, ἄλλως τε καὶ ἀδύνατον 〈ὄν〉. ὃ μὲν γὰρ ἐκ τῆς πρώτης οὐσίας ἐποίησεν οὔσης ἀσωμάτου, ὃ δὲ ἐκ τῆς γειναμένης
15σωματώσεως ἐποίησεν ἡμᾶς. Εἰκότως οὖν κατὰ τὸν ὀρθὸν λόγον ἐκεῖνα μὲν τὰ σώματα, ὡς ἐξ ἀσωμάτου οὐσίας γεγεννημένα, ἀθάνατά ἐστι· τὰ δὲ ἡμέτερα διαλυτὰ καὶ θνητά, ὡς τῆς ὕλης ἡμῶν ἐκ σωμάτων συνεστώσης, διὰ τὸ ἀσθενῆ εἶναι καὶ πολλῆς ἐπικουρίας δεόμενα.
20Πῶς γὰρ ἂν καὶ τὸ τυχὸν ἀντέσχεν ὁ σύνδεσμος ἡμῶν τῶν σωμάτων, εἰ μή τινα εἶχεν ἐπεισερχομένην τροφὴν ἐκ τῶν ὁμοίων στοιχείων καὶ ὑπεσωμάτου ἡμᾶς καθ’ ἑκάστην τὴν ἡμέραν; Καὶ γὰρ γῆς τε καὶ ὕδατος καὶ πυρὸς καὶ ἀέρος ἐπιρροὴ ἡμῖν γίγνεται, ἥ τις τὰ σώματα
25ἡμῶν νεοποιοῦσα συνέχει τὸ σκῆνος· ὥστε καὶ πρὸς τὰς κινήσεις ἐσμὲν ἀσθενέστεροι, φέροντες κινήσεις μηδὲ ἡμέρας μιᾶς. Εὖ γὰρ ἴσθι, ὦ τέκνον, ὅτι εἰ μὴ ἐν ταῖς νυξὶν ἡμῶν ἀνεπαύετο τὰ σώματα, οὐκ ἂν πρὸς μίαν ἡμέραν ἀντέσχομεν. Ὅθεν ἀγαθὸς ὢν ὁ δημιουργὸς
30πάντα προεπιστάμενος, εἰς διαμονὴν τοῦ ζῴου ἐποίησε τὸν ὕπνον, [ὃν] μέγιστον τοῦ καμάτου τῆς κινήσεως, καὶ ἐπ’ ἰσότητος ἔταξεν ἑκατέρῳ χρόνον, μᾶλλον δὲ
τῇ ἀναπαύλῃ πλείονα. Μεγίστην δὲ νόει, τέκνον, τοῦ ὕπνου τὴν ἐνέργειαν, ἐναντίαν τῇ τῆς ψυχῆς, οὐκ ἐλάττω291 in vol. 1
35〈δ’〉 ἐκείνης. Καθάπερ γὰρ ἡ ψυχὴ κινήσεώς ἐστιν ἐνέργεια, τὸν αὐτὸν τρόπον καὶ τὰ σώματα ζῆν οὐ δύναται χωρὶς τοῦ ὕπνου. Ἄνεσις γὰρ καὶ ἄφεσίς ἐστι τῶν συν‐ δέτων μελῶν καὶ ἔσωθεν ἐνεργεῖ σωματοποιῶν τὴν ἐπεισ‐ ελθοῦσαν ὕλην, ἑκάστῳ τὸ οἰκεῖον διαστέλλων· τὸ μὲν
40ὕδωρ τῷ αἵματι, τὴν δὲ γῆν 〈τοῖσ〉 ὀστέοις καὶ μυελοῖς, τὸν δὲ ἀέρα τοῖς νεύροις καὶ φλεψί, τὸ δὲ πῦρ τῇ ὁράσει. Διόπερ καὶ ἥδεται ἄκρως τὸ σῶμα τοῦ ὕπνου ταύτην ἐνεργοῦντος τὴν ἡδονήν.

1

.

41

.

9

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Κρατύλου (p. 400B. C). Τὸ σῶμα λέγεις; Πολλαχῇ μοι δοκεῖ τοῦτό γε· ἂν μὲν καὶ σμικρόν τις παρακλίνῃ, καὶ πάνυ· καὶ γὰρ σῆμά τινές φασιν αὐτὸ εἶναι τῆς ψυχῆς, ὡς τεθαμμένης ἐν τῷ
5νῦν παρόντι· καὶ διότι αὖ τούτῳ σημαίνει ἃ ἂν σημαίνῃ ἡ ψυχή, καὶ ταύτῃ σῆμα ὀρθῶς καλεῖσθαι. Δοκοῦσι μέντοι μάλιστα θέσθαι οἱ ἀμφὶ Ὀρφέα τοῦτο τὸ ὄνομα, ὡς δίκην διδούσης τῆς ψυχῆς, ὧν δὴ ἕνεκα δίδωσι· τοῦτον δὲ περίβολον ἔχειν, ἵνα σῴζηται, δεσμωτηρίου
10εἰκόνα· εἶναι οὖν τῆς ψυχῆς τοῦτο αὐτό, ὥσπερ ὀνομά‐ ζεται, ἕως ἂν ἐκτίσῃ τὰ ὀφειλόμενα, 〈τὸ〉 σῶμα, καὶ οὐδὲν δεῖν παράγειν οὐδὲν γράμμα.

1

.

41

.

10

〈Πλουτάρχου.〉
Ὡσαύτως δὲ καὶ Ὅμηρος ἐδήλωσε· τὸ μὲν γὰρ τῶν ζώντων ἀεὶ δέμας προσαγορεύει, ὡς ἐν τούτοις (Α 115. 116)·292 in vol. 1
5
ἐπεὶ οὔ ἑθέν ἐστι χερείων
οὐ δέμας οὐδὲ φυήν. Τὸ δὲ ἀποβεβληκὸς τὴν ψυχὴν σῶμα καλεῖ (Η 79. 80)· Σῶμα δὲ οἴκαδ’ ἐμὸν δόμεναι πάλιν, ὄφρα πυρός με Τρῶες καὶ Τρώων ἄλοχοι λελάχωσι θανόντα.
10Τὸ γὰρ αὐτὸ τῆς ψυχῆς δεσμὸς μὲν ἦν καὶ δέμας κρα‐ τουμένης, σῶμα δὲ ἀπολείπεται, τουτέστι σῆμα καὶ ἴχνος, ἀπελθούσης.

1

.

41

.

11

 Ἑρμοῦ (p. 51b Patrit.). Ἔστι τοίνυν τὸ προὸν ἐπὶ πάντων τῶν ὄντων καὶ τῶν ὄντως ὄντων. Προὸν [ὂν] γάρ ἐστι, δι’ οὗ ἡ οὐσι‐ ότης ἡ καθόλου λεγομένη κοινὴ νοεῖται τῶν ὄντως ὄντων
5καὶ τῶν ὄντων τῶν καθ’ ἑαυτὰ νοουμένων. Τὰ δὲ ἐναν‐ τία τούτοις κατὰ τὸ ἕτερον πάλιν αὐτὰ καθ’ ἑαυτά ἐστι φύσις, οὐσία αἰσθητή, ἔχουσα ἐν ἑαυτῇ αἰσθητὰ πάντα. Μεταξὺ δὲ τούτων νοηματικοὶ καὶ αἰσθητοὶ θεοί· *** τὰ μὲν μετέχοντα τῶν νοητῶν, τὰ δὲ δοξαστά, τὰ κοι‐
10νωνοῦντα τῶν νοηματικῶν θεῶν. Αὗται δὲ εἰκόνες εἰσὶ νοημάτων, οἷον ἥλιος εἰκών ἐστι τοῦ ἐπουρανίου δημι‐ ουργοῦ θεοῦ. Καθάπερ γὰρ ἐκεῖνος τὸ ὅλον ἐδημιούρ‐ γησε, καὶ ὁ ἥλιος δημιουργεῖ τὰ ζῷα καὶ γεννᾷ 〈τὰ〉 φυτὰ
καὶ τῶν πνευμάτων πρυτανεύει.293 in vol. 1

1

.

42

.

1

(t)

Περὶ τῆς τῶν ζώιων γενέσεων.
1 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Τιμαίου (p. 76E—77C). Ἐπειδὴ δὲ πάντα ἦν τὰ τοῦ θνητοῦ ζῴου συμπεφυ‐ κότα μέρη καὶ μέλη, τὴν δὲ ζωὴν ἐν πυρὶ καὶ πνεύματι συνέβαινεν ἐξ ἀνάγκης ἔχειν αὐτῷ, καὶ διὰ ταῦτα ὑπὸ
5τούτων τηκόμενον, κενούμενον ἔφθινε, βοήθειαν αὐτῷ θεοὶ μηχανῶνται. τῆς γὰρ ἀνθρωπίνης ξυγγενῆ φύσεως φύσιν ἄλλαις ἰδέαις καὶ αἰσθήσεσι κεραννύντες, ὥσθ’ ἕτερον ζῷον εἶναι, φυτεύουσιν· ἃ δὴ νῦν ἥμερα δένδρα καὶ φυτὰ καὶ σπέρματα παιδευθέντα ὑπὸ γεωργίας τιθα‐
10σῶς πρὸς ἡμᾶς ἔσχε· πρὶν δ’ ἦν μόνα τὰ τῶν ἀγρίων γένη, πρεσβύτερα τῶν ἡμέρων ὄντα. Πᾶν γὰρ οὖν ὅ τι περ ἂν μετάσχῃ τοῦ ζῆν, ζῷον μὲν ἂν ἐν δίκῃ λέγοιτο ὀρθότατον· μετέχει γε μὴν τοῦτο, ὃ νῦν λέγομεν, τοῦ τρίτου ψυχῆς εἴδους, ὃ μεταξὺ φρενῶν ὀμφαλοῦ τε ἱδρῦ‐
15σθαι λόγος, ᾧ δόξης μὲν λογισμοῦ τε καὶ νοῦ μέτεστι τὸ μηδέν, αἰσθήσεως δὲ ἡδείας καὶ ἀλγεινῆς μετὰ ἐπι‐ θυμιῶν. πάσχον γὰρ διατελεῖ πάντα· στραφέντι δὲ αὐτῷ ἐν ἑαυτῷ περὶ ἑαυτό, τὴν μὲν ἔξωθεν ἀπωσαμένῳ κίνησιν, τῇ δὲ οἰκείᾳ χρησαμένῳ, τῶν αὑτοῦ τι λογίσασθαι κατι‐
20δόντι φύσιν οὐ παρέδωκεν ἡ γένεσις· διὸ δὴ ζῇ μὲν ἔστι τε οὐχ ἕτερον ζῴου, μόνιμον δὲ καὶ κατερριζωμένον πέπηγε διὰ τὸ τῆς ὑφ’ ἑαυτοῦ κινήσεως ἐστερῆσθαι.294 in vol. 1

1

.

42

.

2

(t)

〈Περὶ συλλήψεως.〉
1deest.

1

.

42

.

3

(t)

〈Ἐν πόσωι χρόνωι διαρθροῦται τὸ ἔμβρυον.〉
1deest.

1

.

42

.

4

(1t)

〈Ἀπὸ ποίου ἄρχεται μορίου μορφοῦσθαι τὸ
2tἔμβρυον.〉
1deest.

1

.

42

.

5

(t)

〈Πῶς ἄρρενα γεννᾶται καὶ θήλεα.〉
1deest.

1

.

42

.

6

(t)

〈Πῶς τέρατα γίνεται.〉
1deest.

1

.

42

.

7

(1t)

〈Πόθεν γίνονται τῶν γονέων αἱ ὁμοιώσεις ἢ
2tτὼν προγόνων.〉
1 Ἑρμοῦ ἐκ τῆς Ἀφροδίτης (p. 46 Patrit.). Παρὰ τί δὲ τὰ βρέφη ὅμοια τοῖς γονεῦσι γίνεται ἢ συγγενείαις ἀποδίδοται; Ἐκθήσω λόγον. Ὅταν νοστίμου αἵματος ἐξαφρουμένου ἡ γέννησις ἀποθησαυρίζῃ γόνον,
5συμβαίνει πως ἐκπνεῖν ἐκ τοῦ σώματος ὅλου μελῶν οὐσίαν τινὰ κατὰ θείαν ἐνέργειαν, ὡς τοῦ αὐτοῦ ἀνθρώπου γινο‐ μένου, τὸ δ’ αὐτὸ καὶ ἐπὶ τῆς γυναικὸς εἰκὸς γίγνεσθαι. Ὅταν 〈οὖν〉 καθυπερτερήσῃ τὸ ῥυὲν ἀπὸ τοῦ ἀνδρὸς καὶ ἄθικτον γένηται, τῷ πατρὶ ὁμοιούμενον τὸ βρέφος ἀπο‐
10δειχθήσεται, ὡς τὸ ἀνάπαλιν τὸν αὐτὸν τρόπον τῇ μητρί· ἐὰν 〈δέ〉 τινος μέρους καθυπερτέρησις γένηται, πρὸς ἐκεῖνο τὸ μέρος ἀφομοιοῦται. Ἔσθ’ ὅτε δὲ καὶ εἰς μακρὰς γενεὰς παραβάλλει τὸ βρέφος τῇ μορφῇ τοῦ γεννήσαντος, ἐκείνου δεκανοῦ λόγον ἔχοντος πρὸς τὴν ὥραν, ἐν ᾗ ἡ295 in vol. 1
15γυνὴ ἐπαιδοποίει.

1

.

42

.

8

(1t)

〈Πῶς ἄλλοις ὅμοιοι γίνονται οἱ γεννώμενοι
2tκαὶ οὐ τοῖς γονεῦσι.〉
1deest.

1

.

42

.

9

(t)

〈Διατί αἱ ἡμίονοι στεῖραι.〉
1deest.

1

.

42

.

10

(t)

〈Πῶς δίδυμα γίνεται καὶ τρίδυμα.〉
1deest.

1

.

42

.

11

(t)

〈Εἰ τὸ ἔμβρυον ζῶιον.〉
1deest.

1

.

42

.

12

(t)

〈Πῶς τρέφεται τὰ ἔμβρυα.〉
1deest.

1

.

42

.

13

(t)

〈Διατί τὰ ἑπταμηνιαῖα γόνιμα.〉
1〈Aetii (V 18, 4 p. 428, 1 Diels.).〉 Οἱ δὲ περὶ τὸν Ἀριστοτέλην καὶ Ἱπποκράτην φασίν, ἐὰν μὲν ἐκπληρωθῇ ἡ μήτρα ἐν τοῖς ἑπτὰ μησί, τότε προκύπτειν καὶ γεννᾶσθαι γόνιμα· ἐὰν δὲ προκύψῃ μέν,
5μὴ τρέφηται δέ, ἀσθενήσαντος [δὲ] τοῦ ὀμφαλοῦ διὰ τὸ ἐπίπονον αὐτῷ γενέσθαι τὸ ἔμβρυον, ἄτροφον εἶναι. Ἐὰν δὲ μείνῃ τοὺς ἐννέα μῆνας ἐν τῇ μήτρᾳ, προκύψαν τότε
ὁλόκληρόν ἐστι.296 in vol. 1

1

.

43

t

Πόσα γένη ζώιων καὶ εἰ πάντα λογικὰ καὶ αἰσθητά.
1〈Aetii (V 20, 1 p. 432, 1 Diels.).〉 Πλάτων καὶ Ἀριστοτέλης τέτταρα γένη ζῴων· χερσαῖα, ἔνυδρα, πτηνά, οὐράνια. Καὶ γὰρ τὰ ἄστρα ζῷα λέγεσθαι, τὸν κόσμον † καὶ τὸν ἔνθεον ζῷον λογι‐
5κὸν ἀθάνατον.

1

.

44

t

Περὶ ὕπνου καὶ θανάτου.

1

.

44

.

1

deest.

1

.

45

t

Πῶς ηὐξήθη τὰ φυτὰ καὶ εἰ ζῶια.

1

.

45

.

1

(n)

〈Aetii (V 26, 1. 2 p. 438, 3 Diels.).〉
1 Πλάτων Θαλῆς καὶ τὰ φυτὰ ἔμψυχα ζῷα. Φα‐ νερὸν δὲ καὶ ἀπὸ τοῦ σαλεύεσθαι καὶ ἐντεταμένους ἔχειν τοὺς κλάδους καὶ ταῖς ἐπαγωγαῖς εἴκειν καὶ πάλιν σφο‐
δρῶς ἀναχαλᾶσθαι, ὥστε καὶ συνανέλκειν βάρη.297 in vol. 1

1

.

45

.

2

 Ἀριστοτέλης ἔμψυχα μέν. οὐ μὴν ζῷα. Τὰ γὰρ ζῷα ὁρμητικὰ εἶναι καὶ αἰσθητικά, ἔνια δὲ καὶ λογικά.

1

.

46

t

Περὶ τροφῆς καὶ ὀρέξεως τῶν ζώιων.

1

.

46

.

1

deest.

1

.

47

t

Περὶ φύσεως ἀνθρώπων.

1

.

47

.

1

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Τιμαίου (p. 90E—92C). Καὶ δὴ καὶ τὰ νῦν ἡμῖν ἐξ ἀρχῆς παραγγελθέντα διεξελθεῖν περὶ τοῦ παντὸς μέχρι γενέσεως ἀνθρωπίνης σχεδὸν ἔοικε τέλος ἔχειν. Τὰ γὰρ ἄλλα ζῷα ᾗ γέγονεν
5αὖ διὰ βραχέων ἐπιμνηστέον, ὃ μή τις ἀνάγκη μηκύνειν· οὕτω γὰρ ἐμμετρότερός τις αὑτῷ ἂν δόξειε περὶ τοὺς τοιούτων λόγους εἶναι. Τῇδ’ οὖν τὸ τοιοῦτον ἔστω λε‐ γόμενον. Τῶν γενομένων ἀνδρῶν ὅσοι δειλοὶ καὶ τὸν βίον ἀδίκως διῆλθον, κατὰ λόγον τὸν εἰκότα γυναῖκες
10μετεφύοντο ἐν τῇ δευτέρᾳ γενέσει. Καὶ κατ’ ἐκεῖνον δὴ τὸν χρόνον διὰ ταῦτα θεοὶ τὸν τῆς ξυνουσίας ἔρωτα ἐτεκτήναντο, ζῷον τὸ μὲν ἐν ἡμῖν, τὸ δ’ ἐν ταῖς γυναιξὶ συστήσαντες ἔμψυχον, τοιῷδε τρόπῳ ποιήσαντες ἑκάτε‐ ρον. Τὴν τοῦ ποτοῦ διέξοδον, ᾗ διὰ τοῦ πνεύμονος τὸ
15πῶμα ὑπὸ τοὺς νεφροὺς εἰς τὴν κύστιν ἐλθὸν καὶ τῷ
πνεύματι θλιφθὲν συνεκπέμπει δεχομένη συνέτρησαν εἰς τὸν ἐκ τῆς κεφαλῆς κατὰ τὸν αὐχένα καὶ διὰ τῆς ῥάχεως μυελὸν ξυμπεπηγότα, ὃν δὴ σπέρμα ἐν τοῖς πρόσθεν λόγοις εἴπομεν. ὃ δέ, ἅτε ἔμψυχος ὢν καὶ λαβὼν ἀνα‐298 in vol. 1
20πνοὴν τοῦθ’ ᾗπερ ἀνέπνευσε, τῆς ἐκροῆς ζωτικὴν ἐπι‐ θυμίαν ἐμποιήσας αὐτῷ, τοῦ γεννᾶν ἔρωτα ἀπετέλεσε. Διὸ δὴ τῶν μὲν ἀνδρῶν τὸ περὶ τὴν τῶν αἰδοίων φύσιν ἀπειθές τε καὶ αὐτοκρατὲς γεγονός, οἷον ζῷον ἀνυπήκοον τοῦ λόγου, πάντων δι’ ἐπιθυμίας οἰστρώδεις ἐπιχειρεῖ
25κρατεῖν· αἱ δ’ ἐν ταῖς γυναιξὶ μῆτραί τε καὶ ὑστέραι λεγόμεναι διὰ τὰ αὐτὰ ταῦτα, ζῷον ἐπιθυμητικὸν ἐνὸν τῆς παιδοποιίας, ὅταν ἄκαρπον παρὰ τὴν ὥραν χρόνον πολὺν γίγνηται, χαλεπῶς ἀγανακτοῦν φέρει καὶ πλανώ‐ μενον πάντῃ κατὰ τὸ σῶμα, τὰς τοῦ πνεύματος διεξόδους
30ἀποφράττον, ἀναπνεῖν οὐκ ἐῶν, εἰς ἀπορίας τὰς ἐσχάτας ἐμβάλλει καὶ νόσους παντοδαπὰς ἄλλας παρέχει, μέχρι περ ἂν ἑκατέρων ἡ ἐπιθυμία καὶ ὁ ἔρως ξυναγαγόντες, οἷον ἀπὸ δένδρων καρπὸν ἀποδρέψαντες, ὡς εἰς ἄρουραν τὴν μήτραν ἀόρατα ὑπὸ σμικρότητος καὶ ἀδιάπλαστα ζῷα
35κατασπείραντες καὶ πάλιν διακρίναντες, μεγάλα ἐντὸς ἐκθρέψωνται καὶ μετὰ τοῦτο εἰς φῶς ἀγαγόντες ζῴων ἀποτελέσωσι γένεσιν. Γυναῖκες μὲν οὖν καὶ τὸ θῆλυ πᾶν οὕτω γέγονε· τὸ δὲ τῶν ὀρνίθων φῦλον μετερρυθ‐ μίζετο, ἀντὶ τριχῶν πτερὰ φῦον, ἐκ τῶν ἀκάκων ἀνδρῶν,
40κούφων δέ, καὶ μετεωρολογικῶν μέν, ἡγουμένων δὲ διὰ ὄψεως τὰς περὶ τούτων ἀποδείξεις βεβαιοτάτας εἶναι δι’ εὐήθειαν. Τὸ δ’ αὖ πεζὸν καὶ θηριῶδες γέγονεν ἐκ τῶν μηδὲν προσχρωμένων φιλοσοφίᾳ μηδὲ ἀθρούντων
τῆς περὶ τὸν οὐρανὸν φύσεως πέρι μηδέν, διὰ τὸ μηκέτι299 in vol. 1
45ταῖς ἐν τῇ κεφαλῇ χρῆσθαι περιόδοις, ἀλλὰ τοῖς περὶ τὰ στήθη τῆς ψυχῆς ἡγεμόσιν ἕπεσθαι μέρεσιν. Ἐκ τούτων οὖν τῶν ἐπιτηδευμάτων τά τ’ ἔμπροσθεν κῶλα καὶ τὰς κεφαλὰς εἰς γῆν ἑλκόμενα ὑπὸ συγγενείας ἤρει‐ σαν, προμήκεις τε καὶ παντοίας ἔσχον τὰς κορυφάς, ὅπῃ

1

.

47

.

1

(50)

συνεθλίφθησαν ὑπὸ ἀργίας ἑκάστων αἱ περιφοραί. Τε‐ τράπουν τε τὸ γένος αὐτῶν ἐκ ταύτης ἐφύετο καὶ πολύ‐ πουν τῆς προφάσεως, θεοῦ βάσεις ὑποτιθέντος πλείους τοῖς μᾶλλον ἄφροσιν, ὡς μᾶλλον ἐπὶ γῆν ἕλκοιντο. Τοῖς δ’ ἀφρονεστάτοις αὐτῶν τούτων καὶ παντάπασι πρὸς
55γῆν πᾶν τὸ σῶμα κατατεινομένοις, ὡς οὐδὲν ἔτι ποδῶν χρείας οὔσης, ἄποδα αὐτὰ καὶ ἰλυσπώμενα ἐπὶ γῆς ἐγέν‐ νησαν. Τὸ δὲ τέταρτον γένος ἔνυδρον γέγονεν ἐκ τῶν μάλιστα ἀνοητοτάτων καὶ ἀμαθεστάτων, οὓς οὐδὲ ἀνα‐ πνοῆς καθαρᾶς ἔτι ἠξίωσαν οἱ μεταπλάττοντες, ὡς τὴν
60ψυχὴν ὑπὸ πλημμελείας πάσης ἀκαθάρτως ἐχόντων, ἀλλ’ ἀντὶ λεπτῆς καὶ καθαρᾶς ἀναπνοῆς ἀέρος εἰς ὕδατος θολερὰν καὶ βαθεῖαν ἔωσαν ἀνάπνευσιν· ὅθεν ἰχθύων γένος καὶ τὸ τῶν ὀστρέων ξυναπάντων τε ὅσα ἔνυδρα γέγονε, δίκην ἀμαθίας ἐσχάτης ἐσχάτας οἰκήσεις εἰλη‐
65χότων. Καὶ κατὰ ταῦτα δὴ πάντα τότε καὶ νῦν διαμεί‐ βεται τὰ ζῷα εἰς ἄλληλα, νοῦ καὶ ἀνοίας ἀποβολῇ καὶ κτήσει μεταβαλλόμενα. Καὶ δὴ καὶ τέλος περὶ τοῦ παντὸς νῦν ἤδη τὸν λόγον φῶμεν ἔχειν· θνητὰ γὰρ καὶ ἀθάνατα ζῷα λαβὼν καὶ συμπληρωθεὶς ὅδε ὁ κό‐
70σμος, οὕτω ζῷον ὁρατὸν τὰ ὁρατὰ περιέχον, εἰκὼν τοῦ ποιητοῦ θεὸς αἰσθητός, μέγιστος καὶ ἄριστος κάλλι‐ στός τε καὶ τελεώτατος γέγονεν, εἷς οὐρανὸς ὅδε, μονο‐
γενὴς ὤν.300 in vol. 1

1

.

47

.

2

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Τιμαίου (p. 42A). Πρῶτον μὲν οὖν αἴσθησιν ἀναγκαῖον εἴη πᾶσιν ἐκ βιαίων παθημάτων σύμφυτον γίγνεσθαι· δεύτερον δὲ ἡδονῇ καὶ λύπῃ μεμιγμένον ἔρωτα· πρὸς δὲ τούτοις φό‐
5βον τε καὶ θυμόν, ὅσα τε ἑπόμενα αὐτοῖς καὶ ὁπόσα ἐναντίως πέφυκε διεστηκότα.

1

.

47

.

3

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Κρατύλου (p. 399C). Ὀρθῶς ὁ ἄνθρωπος ἄνθρωπος ὠνομάσθη, ἀναθρῶν ἃ ὄπωπε.

1

.

47

.

4

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Φαίδωνος (p. 90A). Τοὺς μὲν χρηστοὺς καὶ πονηροὺς σφόδρα ὀλίγους εἶναι ἑκατέρους, τοὺς δὲ μεταξὺ πλείστους.

1

.

47

.

5

 Πλάτωνος Νόμων εʹ (p. 747D. E). Καὶ γάρ, ὦ Μέγιλλέ τε καὶ Κλεινία, μηδὲ τοῦθ’ ἡμᾶς λανθανέτω περὶ τόπων, ὡς οὐκ εἰσί τινες ἄλλοι διαφέροντες ἄλλων τόπων πρὸς τὸ γεννᾶν ἀνθρώπους
5ἀμείνους καὶ χείρους, οἷς οὐκ ἐναντία νομοθετητέον. Οἳ μέν γέ που διὰ πνεύματα παντοῖα καὶ δι’ εἱλήσεις ἀλ‐ λόκοτοί τέ εἰσι καὶ ἐναίσιοι αὐτῶν, οἳ δὲ δι’ ὕδατα, οἳ δὲ δι’ αὐτὴν τὴν ἐκ τῆς γῆς τροφὴν ἀναδιδοῦσαν, οὐ μόνον τοῖς σώμασιν ἀμείνω καὶ χείρω, ταῖς ψυχαῖς δὲ
10οὐχ ἧττον δυναμένην πάντα τὰ τοιαῦτα ἐμποιεῖν.

1

.

47

.

6

 Ἐκ τῶν Ἀριστοτέλους Φυσιογνωμονικῶν (p. 805a 1—18 Bekk.).
Ὅτι αἱ διάνοιαι ἕπονται τοῖς ἀνθρώποις καὶ οὐκ εἰσὶν αὐταὶ καθ’ αὑτάς, ἀπαθεῖς μένουσαι τῶν τοῦ σώματος301 in vol. 1
5κινήσεων, τοῦτο δῆλον γίνεται ἐν ταῖς μέθαις καὶ ἀρρω‐ στίαις· πολὺ γὰρ ἐξαλλάττουσαι φαίνονται αἱ διάνοιαι ὑπὸ τῶν τοῦ σώματος παθημάτων. Καὶ τοὐναντίον δὴ τοῖς τῆς ψυχῆς παθήμασι τὸ σῶμα συμπάσχον φανερόν ἐστι περί τε τοὺς ἔρωτας καὶ τοὺς φόβους καὶ τὰς λύπας
10καὶ τὰς ἡδονάς. Ἔτι δὲ ἐν τοῖς φύσει γιγνομένοις μᾶλ‐ λον ἄν τις συνίδοι, ὅτι οὕτως ἔχει πρὸς ἄλληλα σῶμά τε καὶ ψυχὴ συμφυῆ, ὥστε τῶν πλείστων ἀλλήλοις αἴτια γίγνεσθαι παθημάτων. Οὐδὲν γάρ που ζῷον γεγένηται τοιοῦτον, ὃ τὸ μὲν εἶδος ἔσχηκέ τι ἑτέρου ζῴου, τὴν δὲ
15διάνοιαν ἄλλου, ἀλλ’ ἀεὶ τοῦ αὐτοῦ τό τε σῶμα καὶ ἡ ψυχή, ὡς ἀναγκαῖον ἕπεσθαι τῷ τοιῷδε σώματι τοιάνδε διάνοιαν. Ἔτι δὲ καὶ τῶν ἄλλων ζῴων οἱ περὶ ἕκαστον ἐπιστήμονες ἐκ τῆς ἰδέας δύνανται θεωρεῖν ἱππικοί τε ἵππους καὶ κυνηγετικοὶ κύνας. Εἰ δὴ ταῦτά ἐστιν ἀληθῆ,
20ἀληθὴς ἂν εἴη ἡ φυσιογνωμονία.

1

.

47

.

7

 Πλάτωνος Νόμων ζʹ (p. 797D—798B). Μεταβολὴν γὰρ δὴ πάντων πλὴν κακῶν πολὺ σφα‐ λερώτατον εὑρήσομεν, ἐν ὥραις πάσαις, ἐν πνεύμασι καὶ διαίταις σωμάτων, ἐν τρόποις ψυχῶν, ἐν ὡς ἔπος εἰπεῖν
5οὐ τοῖς μὲν τοῖς δ’ οὔ, πλὴν ὅπερ εἶπον νῦν δὴ κακοῖς· ὥστε εἴ τις ἀποβλέψειε πρὸς σώματα, ὡς πᾶσι μὲν σι‐ τίοις πᾶσι δὲ ποτοῖς καὶ πόνοις ξυνήθη γιγνόμενα, καὶ τὸ πρῶτον ταραχθέντα ὑπ’ αὐτῶν, ἔπειτα ἐξ αὐτῶν τού‐
των ὑπὸ χρόνου σάρκας φύσαντα οἰκείας τούτοις, φίλα302 in vol. 1
10τε καὶ ξυνήθη καὶ γνώριμα γενόμενα πάσῃ ταύτῃ τῇ διαίτῃ πρὸς ἡδονὴν καὶ ὑγείαν ἄριστα διάγει· καὶ ἐάν ποτ’ ἄρα ἀναγκασθῇ μεταβάλλειν αὖθις ἡντινοῦν τῶν εὐδοκίμων διαιτῶν, τότε κατ’ ἀρχὰς συνταραχθεὶς ὑπὸ νόσων μόγις ποτὲ κατέστη τὴν συνήθειαν τῇ τροφῇ πά‐
15λιν ἀπολαβών· ταὐτὸν δὴ δεῖ νομίζειν τοῦτο γίγνεσθαι καὶ περὶ τὰς τῶν ἀνθρώπων διανοίας τε ἅμα καὶ τὰς τῶν ψυχῶν φύσεις. Οἷς γὰρ ἂν ἐντραφῶσι νόμοις καὶ κατά τινα θείαν εὐτυχίαν ἀκίνητοι γένωνται μακρῶν καὶ πολλῶν χρόνων, ὡς μηδένα ἔχειν μνείαν μηδὲ ἀκοὴν τοῦ
20ποτὲ ἄλλως αὐτὰ σχεῖν ἢ καθάπερ νῦν ἔχει, σέβεται καὶ φοβεῖται πᾶσα ἡ ψυχὴ τό τι κινεῖν τῶν τότε καθ‐ εστώτων.

1

.

47

.

8

 Ἑρμοῦ ἐκ τῶν πρὸς Τάτ (p. 11b Patrit.; 82, 2 Parthey.). 〈ἙΡΜ.〉 Κοινωνία δέ ἐστι ψυχῶν, καὶ κοινωνοῦσι μὲν αἱ τῶν θεῶν ταῖς τῶν ἀνθρώπων, αἱ δὲ τῶν ἀνθρώ‐ πων ταῖς τῶν ἀλόγων. Ἐπιμελοῦνται δὲ οἱ κρείττονες
5τῶν ἐλαττόνων, θεοὶ μὲν ἀνθρώπων, ἄνθρωποι δὲ τῶν ἀλόγων [ζῴων], ὁ δὲ θεὸς πάντων. Ὁ μὲν οὖν κόσμος ὑπόκειται τῷ θεῷ, ὁ δὲ ἄνθρωπος τῷ κόσμῳ, τὰ δὲ ἄλογα τῷ ἀνθρώπῳ, ὁ δὲ θεὸς ὑπὲρ πάντα καὶ περὶ πάντα. Καὶ τοῦ μὲν θεοῦ καθάπερ [αἱ] ἀκτῖνες αἱ ἐνέρ‐
10γειαι· τοῦ δὲ κόσμου [αἱ ἀκτῖνες] αἱ φύσεις· τοῦ δὲ ἀνθρώπου αἱ τέχναι καὶ αἱ ἐπιστῆμαι. Καὶ αἱ μὲν ἐνέρ‐ γειαι διὰ τοῦ κόσμου ἐνεργοῦσι καὶ ἐπὶ τὸν ἄνθρωπον διὰ τῶν τοῦ κόσμου φυσικῶν αἰτίων, αἱ δὲ φύσεις διὰ
τῶν στοιχείων, οἱ δὲ ἄνθρωποι διὰ τῶν τεχνῶν καὶ ἐπι‐303 in vol. 1
15στημῶν. Καὶ αὕτη ἡ τοῦ παντὸς διοίκησις ἠρτημένη ἐκ τῆς 〈τοῦ〉 ἑνὸς φύσεως καὶ διήκουσα δι’ ἑνὸς τοῦ νοῦ, οὗ οὐδέν ἐστι θειότερον καὶ ἐνεργέστερον καὶ ἑνωτικώ‐ τερον ἀνθρώπων μὲν πρὸς θεούς, θεῶν δὲ πρὸς ἀνθρώ‐ πους. Οὗτός ἐστιν ὁ ἀγαθὸς δαίμων· ὅθεν μακαρία
20ψυχὴ ἡ τούτου πληρεστάτη, κακοδαίμων δὲ ψυχὴ ἡ τούτου κενωτάτη. 〈ΤΑΤ〉 Πῶς τοῦτο πάλιν λέγεις, ὦ πάτερ; 〈ἙΡΜ.〉 Οἴει οὖν, ὦ τέκνον, ὅτι πᾶσα ψυχὴ νοῦν ἔχει τὸν ἀγαθόν; περὶ γὰρ τούτου ὁ νῦν λόγος, οὐ τοῦ
25ὑπηρετικοῦ, περὶ οὗ ἔμπροσθεν εἰρήκαμεν, τοῦ κατα‐ πεμπομένου ὑπὸ τῆς δίκης. Ψυχὴ γὰρ χωρὶς 〈τοῦ〉 νοῦ „οὔτε τι εἰπεῖν οὔτ’ ἔρξαι δύναται“ (Theogn. 177. 178). Πολλάκις γὰρ ἐξίσταται ὁ νοῦς τῆς ψυχῆς, καὶ ἐν ἐκείνῃ τῇ ὥρᾳ οὔτε βλέπει ἡ ψυχὴ οὔτε ἀκούει, ἀλλ’ ἀλόγῳ
30ζῴῳ ἔοικε. Τηλικαύτη δύναμίς ἐστι τοῦ νοῦ, ἀλλ’ οὐδὲ νωθρᾶς ψυχῆς ἀνέχεται, ἀλλὰ καταλείπει τὴν [ἐν] τῷ σώματι προσκειμένην καὶ ὑπ’ αὐτοῦ ἀγχομένην κάτω· ἡ τοιαύτη δὲ ψυχή, ὦ τέκνον, νοῦν οὐκ ἔχει. Ὅθεν οὐδ’ ἄνθρωπον ἡγεῖσθαι δεῖ τὸν τοιοῦτον· ὁ γὰρ ἄνθρωπος
35θεῖον ζῷόν ἐστι καὶ οὐδὲ τοῖς ἄλλοις ζῴοις συγκρινό‐
μενον τῶν ἐπιγείων τισίν, ἀλλὰ τοῖς ἄνω ἐν οὐρανῷ λε‐ γομένοις θεοῖς. Μᾶλλον δὲ εἰ χρὴ τολμήσαντας εἰπεῖν τὸ ἀληθές, ὑπὲρ ἐκείνους ἐστὶν ὁ ὄντως ἄνθρωπος, ἢ πάντως ἰσοδυναμοῦσιν ἀλλήλοις. Οὐδεὶς μὲν γὰρ τῶν304 in vol. 1
40οὐρανίων 〈θεῶν〉 ἐπὶ γῆς κατελεύσεται, οὐρανοῦ τὸν ὅρον καταλιπών· ὁ δὲ ἄνθρωπος καὶ εἰς τὸν οὐρανὸν ἀνα‐ βαίνει καὶ μετρεῖ αὐτὸν καὶ τὸ πάντων μεῖζον οὐδὲ τὴν γῆν καταλιπὼν ἄνω γίγνεται· τοσοῦτον τὸ μέγεθός ἐστιν αὐτοῦ τῆς ἐκτάσεως. Διὸ τολμητέον εἰπεῖν, τὸν μὲν ἄν‐
45θρωπον 〈τὸν〉 ἐπίγειον εἶναι θνητὸν θεόν, τὸν δὲ οὐράνιον θεὸν ἀθάνατον ἄνθρωπον. Διόπερ διὰ τούτων τὰ πάντα 〈διοικεῖται〉 τῶν δύο, κόσμου καὶ ἀνθρώπου, ὑπὸ δὲ τοῦ ἑνὸς πάντα.

1

.

47

.

9

 Ἑρμοῦ ἐκ τῶν πρὸς Τάτ (p. 10b Patrit.; p. 75, 2 et 7 Parthey.). Ὁ μὲν ἄνθρωπος τὸ δεύτερον ζῷον μετὰ τὸν κόσμον, πρῶτον δὲ τῶν θνητῶν. —Ψυχὴ δὲ ἀνθρώπου ὀχεῖται
5τὸν τρόπον τοῦτον· ὁ νοῦς ἐν τῷ λόγῳ, ὁ λόγος ἐν τῇ ψυχῇ, ἡ [δὲ] ψυχὴ ἐν τῷ πνεύματι, τὸ πνεῦμα 〈ἐν τῷ σώ‐ ματι. Τὸ δὲ πνεῦμα〉 διῆκον διὰ φλεβῶν καὶ ἀρτηριῶν καὶ αἵματος κινεῖ τὸ ζῷον καὶ ὥσπερ τρόπον τινὰ βαστά‐
ζει. Διὸ καί τινες τὴν ψυχὴν αἷμα νομίζουσιν εἶναι,305 in vol. 1
10σφαλλόμενοι τὴν φύσιν, οὐκ εἰδότες, ὅτι πρῶτον δεῖ τοῦ πνεύματος ἀναχωρήσαντος εἰς τὴν ψυχὴν τὸ αἷμα παγῆναι καὶ τὰς φλέβας καὶ τὰς ἀρτηρίας κενωθῆναι, 〈καὶ τότε〉 τὸ ζῷον ἐκλείπειν· καὶ τοῦτο ἔστιν ὁ θάνατος τοῦ σώματος.

1

.

47

.

10

 Πλάτωνος Πολιτείας δʹ (p. 435E—436A). Ἆρ’ οὖν ἡμῖν, ἦν δ’ ἐγώ, πολλὴ ἀνάγκη ὁμολογεῖν ὅτι γε τὰ αὐτὰ ἐν ἑκάστῳ ἔνεστιν ἡμῶν εἴδη τε καὶ ἤθη ἅπερ ἐν τῇ πόλει; οὐ γάρ που ἄλλοθεν ἐκεῖσε ἀφῖκται.
5Γελοῖον γὰρ ἂν εἴη, εἴ τις οἰηθείη τὸ θυμοειδὲς μὴ ἐκ τῶν ἰδιωτῶν ἐν ταῖς πόλεσιν ἐκγεγονέναι, οἳ δὴ καὶ ἔχουσι ταύτην τὴν αἰτίαν, οἷον οἱ κατὰ τὴν Θρᾴκην τε καὶ Σκυ‐ θικὴν καὶ σχεδόν τι κατὰ τὸν ἄνω τόπον· ἢ τὸ φιλομα‐ θές, ὃ δὴ 〈περὶ〉 τὸν παρ’ ἡμῖν μάλιστ’ ἄν τις αἰτιάσαιτο
10τόπον· ἢ τὸ φιλοχρήματον, ὃ περὶ τούς τε Φοίνικας εἶναι καὶ τοὺς κατ’ Αἴγυπτον φαίη τις ἂν οὐχ ἥκιστα.

1

.

47

.

11

 Πλάτωνος Πολιτείας δʹ (V p. 455B. C). Ἴθι δή, φήσομεν πρὸς αὐτόν, ἀποκρίνου. Ἆρα οὕτως ἔλεγες, τὸν μὲν εὐφυῆ πρός τι εἶναι, τὸν δ’ ἀφυῆ, ἐν ᾧ ὃ μὲν ῥᾳδίως τι μανθάνοι, ὃ δὲ χαλεπῶς; καὶ ὃ μὲν ἀπὸ
5βραχείας μαθήσεως ἐπὶ πολὺ εὑρετικὸς εἴη οὗ ἔμαθεν, ὃ δὲ πολλῆς μαθήσεως τυχὼν καὶ μελέτης μηδὲ ἃ ἔμαθε σῴζοιτο; καὶ τῷ μὲν τὰ τοῦ σώματος ἱκανῶς ὑπηρετοίη τῇ διανοίᾳ, τῷ δ’ ἐναντιοῖτο; Ἆρ’ ἄλλ’ ἄττα ἐστὶν ἢ ταῦτα, οἷς τὸν εὐφυῆ πρὸς ἕκαστα καὶ τὸν μὴ ὡρίζου;
10—Οὐδείς, ἦ δ’ ὅς, ἄλλα φήσει.306 in vol. 1

1

.

47

.

12

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Τιμαίου (p. 64 A—D). Μέγιστον δὲ καὶ λοιπὸν τῶν κοινῶν περὶ ὅλον τὸ σῶμα παθημάτων, τὸ τῶν ἡδέων καὶ τὸ τῶν ἀλγεινῶν αἴτιον, ἐν οἷς διεληλύθαμεν, καὶ ὅσα διὰ τῶν τοῦ σώματος
5μορίων αἰσθήσεις κεκτημένα καὶ λύπας ἐν αὑτοῖς ἡδονάς τε ἑπομένας ἔχει. Ὧδ’ οὖν κατὰ παντὸς αἰσθητοῦ καὶ ἀναισθήτου παθήματος 〈τὰσ〉 αἰτίας λαμβάνωμεν, ἀνα‐ μιμνησκόμενοι τὸ τῆς εὐκινήτου τε καὶ δυσκινήτου φύσεως ὅ τι διειλόμεθα ἐν τοῖς πρόσθεν· ταύτῃ γὰρ μεταδιωκτέον
10πάντα ὅσα ἐπινοοῦμεν ἑλεῖν. Τὸ μὲν γὰρ κατὰ φύσιν εὐκί‐ νητον, ὅταν καὶ βραχὺ πάθος εἰς αὐτὸ ἐμπίπτῃ, διαδί‐ δωσι κύκλῳ μόρια ἕτερα ἑτέροις, ταὐτὸν ἀπεργαζόμενα, μέχρι περ ἂν ἐπὶ τὸ φρόνιμον ἐλθόντα ἐξαγγείλῃ τοῦ ποιήσαντος τὴν δύναμιν. Τὸ δ’ ἐναντίον, ἑδραῖον 〈ὂν〉,
15κατ’ οὐδένα τε κύκλον ἰόν, πάσχει μόνον, ἄλλο δ’ οὐ κινεῖ τῶν πλησίον· ὥστε οὐ διαδιδόντων μορίων μορίοις ἄλλων ἄλλοις τὸ πρῶτον πάθος ἐν αὐτοῖς ἀκίνητον εἰς τὸ πᾶν ζῷον γενόμενον ἀναίσθητον παρέσχε τὸ παθόν. Ταῦτα δὲ περί τε ὀστᾶ καὶ τρίχας ἐστὶ καὶ ὅσα ἄλλα
20γήινα τὸ πλεῖστον ἔχομεν ἐν ἡμῖν μόρια· τὰ δ’ ἔμπρο‐ σθεν περὶ τὰ τῆς ὄψεως καὶ ἀκοῆς μάλιστα διὰ τὸ πυρὸς ἀέρος τε ἐν αὐτοῖς δύναμιν ἐνεῖναι μεγίστην. Τὸ δὲ τῆς ἡδονῆς καὶ λύπης ὧδε διανοεῖσθαι δεῖ. Τὸ μὲν παρὰ φύσιν καὶ βίαιον γιγνόμενον ἀθρόον παρ’ ἡμῖν πάθος
25ἀλγεινόν· τὸ δ’ εἰς φύσιν ἀπιὸν πάλιν ἀθρόον ἡδύ· τὸ δὲ ἠρέμα καὶ κατὰ σμικρὸν ἀναίσθητον· τὸ δ’ ἐναντίον τούτοις ἐναντίως. Τὸ δὲ μετ’ εὐπετείας γιγνόμενον ἅπαν
αἰσθητὸν μὲν ὅτι μάλιστα, ἡδονῆς 〈δὲ〉 καὶ λύπης οὐ μετ‐ έχον· οἷον τὰ περὶ τὴν ὄψιν αὐτὴν παθήματα, ἣ δὴ307 in vol. 1
30σῶμα ἐν τοῖς ἔμπροσθεν ἐρρήθη καθ’ ἡμέραν ξυμφυὲς ἡμῶν γίγνεσθαι.

1

.

47

.

13

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Φιλήβου (p. 31D—32C). Λέγω τοίνυν, τῆς ἁρμονίας μὲν λυομένης ἡμῖν ἐν τοῖς ζῴοις ἅμα λύσιν τῆς φύσεως καὶ γένεσιν ἀλγηδόνων ἐν τῷ τότε γίγνεσθαι χρόνῳ. —Πάνυ λέγεις εἰκός. —Πάλιν
5δὲ ἁρμοττομένης τε καὶ εἰς τὴν αὑτῆς φύσιν ἀπιούσης ἡδονὴν γίγνεσθαι λεκτέον, εἰ δεῖ δι’ ὀλίγων ὅτι τάχιστα περὶ μεγίστων ῥηθῆναι. —Οἶμαι μέν σε ὀρθῶς λέγειν, ὦ Σώκρατες, ἐμφανέστερον δὲ ἔτι 〈ταὐτὰ〉 ταῦτα πειρώ‐ μεθα λέγειν. —Οὐκοῦν δημόσιά που καὶ περιφανῆ ῥᾷστον
10συννοεῖν; —Ποῖα; —Πείνη μέν που 〈λύπη〉 καὶ λύσις. —Ναί. —Ἐδωδὴ δὲ πλήρωσις γιγνομένη πάλιν ἡδονή. —Ναί. —Δίψους δ’ αὖ φθορὰ καὶ λύπη καὶ λύσις, ἡ δὲ τοῦ ὑγροῦ πάλιν τὸ ξηρανθὲν πληροῦσα δύναμις ἡδονή· διάκρισις δέ τ’ αὖ καὶ διάλυσις παρὰ φύσιν, τοῦ
15πνίγους πάθη, λύπη· κατὰ φύσιν δὲ πάλιν ἀπόδοσίς τε καὶ ψύξις ἡδονή. —Πάνυ μὲν οὖν. —Καὶ ῥίγους ἡ μὲν παρὰ φύσιν τοῦ ζῴου τῆς ὑγρότητος πῆξις [καὶ] λύπη. πάλιν δ’ εἰς ταὐτὸν ἀπιόντων καὶ διακρινομένων ἡ κατὰ φύσιν ὁδὸς ἡδονή. Καὶ ἑνὶ λόγῳ σκόπει εἴ σοι μέτριος
20〈ὁ〉 λόγος, ὃς ἂν φῇ, τὸ ἐκ τῆς ἀπείρου καὶ πέρατος κατὰ
φύσιν ἔμψυχον γεγονὸς εἶδος, ὅπερ ἐν τῷ πρόσθεν ἔλεγον, ὅταν μὲν τοῦτο φθείρηται, τὴν φθορὰν λύπην εἶναι, τὴν δ’ εἰς τὴν αὑτῶν οὐσίαν ὁδόν, ταύτην δὲ αὖ πάλιν τὴν ἀναχώρησιν πάντων ἡδονήν. —Ἔστω· δοκεῖ γάρ μοι308 in vol. 1
25τύπον γέ τινα ἔχειν. —Τοῦτο μὲν τοίνυν ἓν εἶδος τιθώ‐ μεθα λύπης τε καὶ ἡδονῆς ἐν τούτοις τοῖς πάθεσιν ἑκα‐ τέροις; —Κείσθω. —Τίθει τοίνυν αὐτῆς τῆς ψυχῆς κατὰ τὸ τούτων τῶν παθημάτων προσδόκημα, τὸ μὲν πρὸ τῶν ἡδέων ἐλπιζόμενον 〈ἡδὺ〉 καὶ θαρραλέον, τὸ δὲ
30πρὸ τῶν λυπ〈ηρ〉ῶν φοβερὸν καὶ ἀλγεινόν. —Ἔστι γὰρ οὖν τοῦθ’ ἡδονῆς καὶ λύπης ἕτερον εἶδος, τὸ χωρὶς τοῦ σώματος αὐτῆς τῆς ψυχῆς διὰ προσδοκίας γιγνόμενον.

1

.

47

.

14

 〈Ἐν ταὐτῷ (p. 33C—34A).〉 Καὶ μὴν τό γε ἕτερον εἶδος τῶν ἡδονῶν, ὃ τῆς ψυχῆς αὐτῆς εἶναι ἔφαμεν, διὰ μνήμης πᾶν ἐστι γεγονός. — Πῶς; —Μνήμην, ὡς ἔοικεν, ὅ τί ποτ’ ἔστι, πρότερον
5ἀναληπτέον· καὶ κινδυνεύει πάλιν ἔτι πρότερον αἴσθησιν μνήμης, εἰ μέλλει ταῦθ’ ἡμῖν κατὰ τρόπον φανερά πῃ γενήσεσθαι, —Πῶς φῄς; —Θὲς τῶν περὶ τὸ σῶμα ἡμῶν ἑκάστοτε παθημάτων τὰ μὲν ἐν τῷ σώματι κατα‐ σβεννύμενα πρὶν ἐπὶ τὴν ψυχὴν διεξελθεῖν, ἀπαθῆ ἐκεί‐
10νην ἐάσαντα, τὰ δὲ δι’ ἀμφοῖν ἰόντα καί τινα ὥσπερ σεισμὸν ἐντιθέντα ἴδιόν τε καὶ κοινὸν ἑκατέρῳ. —Κεί‐ σθω. —Τὰ μὲν μὴ δι’ ἀμφοῖν ἰόντα ἐὰν τὴν ψυχὴν ἡμῶν 〈φῶμεν〉 λανθάνειν, τὰ δὲ δι’ ἀμφοῖν μὴ λανθάνειν, ἆρ’ ὀρθότατα ἐροῦμεν; —Πῶς γὰρ οὔ; —Τὸ τοίνυν
15λεληθέναι μηδαμῶς ὑπολάβῃς, ὡς λέγω λήθης ἐνταῦθά
που γένεσιν. Ἔστι γὰρ λήθη μνήμης ἔξοδος, ἡ δ’ ἐν τῷ λεγομένῳ νῦν οὔπω γέγονε· τοῦ δὲ μήτε ὄντος μήτε γεγο‐ νότος πω γίγνεσθαι φάναι τινὰ ἀποβολὴν ἄτοπον. Ἦ γάρ; —Τί μήν; —Τὰ τοίνυν ὀνόματα μετάβαλε μόνον.309 in vol. 1
20—Πῶς; —Ἀντὶ τοῦ λεληθέναι τὴν ψυχήν, ὅταν ἀπα‐ θὴς αὕτη γίγνηται τῶν σεισμῶν τῶν τοῦ σώματος, ἣν νῦν λήθην καλεῖς, ἀναισθησίαν ἐπονόμασον. —Ἔμαθον. — Τὸ δ’ ἐν ἑνὶ πάθει τὴν ψυχὴν καὶ τὸ σῶμα κοινῇ γιγνό‐ μενον κοινῇ καὶ κινεῖσθαι, ταύτην δὴ τὴν κίνησιν ὀνομά‐
25ζων αἴσθησιν οὐκ ἀπὸ τρόπου φθέγγοι’ ἄν. —Ἀλη‐ θέστατα λέγεις. —Οὐκοῦν ἤδη μανθάνομεν ὃ βουλόμεθα καλεῖν τὴν αἴσθησιν;

1

.

47

.

15

 Ἐν ταὐτῷ (p. 50D). Ὅτι καὶ σῶμα ἄνευ ψυχῆς καὶ ψυχὴ ἄνευ σώματος καὶ κοινῇ μετ’ ἀλλήλων ἐν τοῖς παθήμασι μεστά ἐστι συγκεκραμένης ἡδονῆς λύπαις.

1

.

48

t

Περὶ νοῦ.

1

.

48

.

1

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Φιλήβου (p. 58A). Ἔγωγε ἡγεῖσθαι οἶμαι ξύμπαντας, ὅσοις νοῦ καὶ σμι‐ κρὸν προσήρτηται, μακρῷ ἀληθεστάτην εἶναι γνῶσιν.

1

.

48

.

2

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Φαίδωνος (p. 93B). Φέρε δή, πρὸς Διός· λέγεται ψυχὴ ἣ μὲν νοῦν τε ἔχειν καὶ ἀρετὴν καὶ εἶναι ἀγαθή, ἣ δὲ ἄνοιάν τε καὶ μοχθηρίαν καὶ εἶναι κακή; Καὶ ταῦτα ἀληθῶς λέγεται;

1

.

48

.

3

Ἑρμοῦ (p. 11 Patrit.; 78, 1 Parthey.).
〈ΤΑΤ〉 Πῶς τοῦτο λέγεις, ὦ πάτερ; ὁ νοῦς τῆς ψυχῆς χωρίζεται καὶ ἡ ψυχὴ τοῦ πνεύματος, σοῦ εἰπόντος ἔνδυμα εἶναι τοῦ μὲν νοῦ τὴν ψυχὴν, τῆς δὲ ψυχῆς τὸ310 in vol. 1
5πνεῦμα; 〈ἙΡΜ.〉 Συννοεῖν δεῖ, 〈ὦ〉 τέκνον, τὸν ἀκούοντα τῷ λέγοντι καὶ συμπνεῖν καὶ ὀξυτέραν ἔχειν τὴν ἀκοὴν τῆς τοῦ λέγοντος φωνῆς. Ἡ σύνθεσις τῶν ἐνδυμάτων τούτων ἐν σώματι γηίνῳ γίγνεται· ἀδύνατον γὰρ τὸν νοῦν ἐν γη‐
10ίνῳ σώματι γυμνὸν αὐτὸν καθ’ ἑαυτὸν ἑδράσαι. Οὔτε γὰρ τὸ γήινον σῶμα δυνατόν ἐστι τὴν τηλικαύτην ἀθα‐ νασίαν ἐνεγκεῖν οὔτε τὴν τοσαύτην. ἀρετὴν ἀνασχέσθαι συγχρωτιζόμενον αὑτῇ παθητὸν σῶμα. Ἔλαβεν 〈οὖν〉 ὥσπερ περιβόλαιον τὴν ψυχήν· ἡ δὲ ψυχὴ καὶ αὐτή τις θεία
15οὖσα καθάπερ ὑπηρέτῃ τῷ πνεύματι χρῆται, τὸ δὲ πνεῦμα τὸ ζῷον διοικεῖ. Ὅταν 〈οὖν〉 ὁ νοῦς ἀπαλλαγῇ τοῦ γηίνου σώματος, τὸν ἴδιον εὐθὺς ἐνεδύσατο χιτῶνα τὸν πύρινον, ὃν οὐκ ἠδύνατο ἔχων εἰς τὸ γήινον σῶμα κατοικῆσαι. Γῆ γὰρ πῦρ οὐ βαστάζει· πᾶσα γὰρ γῆ φλέ‐
20γεται καὶ ὑπὸ ὀλίγου σπινθῆρος. Διὰ τοῦτο καὶ τὸ ὕδωρ περικέχυται τῇ γῇ, ὥσπερ ἔρυμα καὶ τεῖχος ἀντέχον πρὸς τὴν τοῦ πυρὸς φλόγα· νοῦς δὲ ὀξύτατος 〈ὢν〉 πάντων τῶν θείων νοημάτων καὶ τὸ ὀξύτατον πάντων τῶν στοι‐ χείων ἔχει τὸ πῦρ σῶμα. Δημιουργὸς γὰρ ὢν ὁ νοῦς
25τῶν πάντων ὀργάνῳ τῷ πυρὶ πρὸς τὴν δημιουργίαν χρῆ‐
ται. Καὶ ὁ μὲν τοῦ παντὸς τῶν πάντων, ὁ δὲ τοῦ ἀν‐ θρώπου τῶν ἐπὶ γῆς μόνον. Γυμνὸς γὰρ ὢν τοῦ πυρὸς ὁ ἐν ἀνθρώπῳ νοῦς ἀδυνατεῖ τὰ θεῖα δημιουργεῖν, ἀν‐ θρώπινος ὢν τῇ οἰκήσει.311 in vol. 1

1

.

48

.

4

 Πορφυρίου ἐκ τῶν Πρὸς τὰ νοητὰ ἀφορ‐ μῶν (opusc. Porphyr. p. 62 Holsten.). Πᾶν γενητὸν ἀπ’ ἄλλου τὴν αἰτίαν τῆς γενέσεως ἔχει, εἴ γε μηδὲν ἀναιτίως γίγνεται. Ἀλλὰ τῶν γε γενη‐
5τῶν ὅσα μὲν διὰ συνθέσεως κέκτηται τὸ εἶναι, λυτὰ ἂν εἴη καὶ διὰ τοῦτο φθαρτά· ὅσα δὲ ἁπλᾶ καὶ ἀσύνθετα ὄντα ἐν τῷ ἁπλῷ τῆς ὑποστάσεως κέκτηται τὸ εἶναι, ἄλυτα ὄντα, ἔστι μὲν ἄφθαρτα, γενητὰ δὲ λέγεται, οὐ τῷ σύνθετα εἶναι, ἀλλὰ τῷ ἀπ’ αἰτίου τινὸς ἀνηρτῆσθαι.
10Τὰ μὲν οὖν σώματα διχῶς γενητὰ καὶ ὡς ἀπ’ αἰτίας ἠρτημένα τῆς παραγούσης καὶ ὡς σύνθετα· ψυχὴ δὲ καὶ νοῦς γενητά, ὡς ἀπ’ αἰτίας ἠρτημένα μόνον, οὐ μὴν καὶ ὡς σύνθετα. Τὰ μὲν ἄρα σώματα γενητὰ καὶ λυτὰ καὶ φθαρτά· τὰ δὲ ἀγένητα μὲν ὡς ἀσύνθετα καὶ ταύτῃ
15καὶ ἄλυτα καὶ ἄφθαρτα, γενητὰ δὲ ὡς 〈ἀπ’〉 αἰτίου ἠρτημένα.

1

.

48

.

5

 Τοῦ αὐτοῦ (p. 63 Holsten.). Ὁ νοῦς οὐκ ἔστιν ἀρχὴ πάντων· πολλὰ γάρ ἐστιν ὁ νοῦς, πρὸ δὲ τῶν πολλῶν ἀνάγκη εἶναι τὸ ἕν. Ὅτι δὲ πολλὰ ὁ νοῦς δῆλον· νοεῖ γὰρ ἀεὶ τὰ νοήματα, οὐχ ἓν
5ὄντα, ἀλλὰ πολλὰ καὶ οὐκ ἄλλα ὄντα παρ’ ἐκεῖνον. Εἰ
οὖν ὁ αὐτός ἐστιν αὐτοῖς, ἐκεῖνα δὲ πολλά, πολλὰ ἂν εἴη καὶ ὁ νοῦς. Ὅτι δὲ ὁ αὐτός ἐστι τοῖς νοητοῖς, οὕτως δείκνυται. Εἰ γάρ τι ἔστιν ὃ θεωρεῖ, ἤτοι ἐν ἑαυτῷ ἔχων τοῦτο θεωρήσει, ἢ ἐν ἄλλῳ κείμενον. Καὶ ὅτι μὲν312 in vol. 1
10θεωρεῖ δῆλον· σὺν γὰρ τῷ νοεῖν εἴη ἂν ὁ νοῦς, ἀφαιρε‐ θεὶς δὲ τοῦ νοεῖν ἀφῄρηται τῆς οὐσίας. Δεῖ τοίνυν ἐπι‐ στήσαντας τοῖς πάθεσιν ἃ συμβαίνει περὶ τὰς γνώσεις ἀνιχνεῦσαι τὴν ἐκείνου θεωρίαν. Γνωστικαὶ δὲ δυνάμεις ἐν ἡμῖν ἀθρόον αἴσθησις, φαντασία, νοῦς. Πάντῃ δὲ τὸ
15αἰσθήσει προσχρώμενον τοῖς ἔξω ἐπιβάλλον θεωρεῖ, οὐχ ἑνούμενον ἐκείνοις ἃ θεωρεῖ, ἀλλὰ μόνον τύπον αὐτῶν ἐκ τῆς πρὸς αὐτὰ προσβολῆς λαμβάνον. ὅταν οὖν ἴδῃ ὀφθαλ‐ μὸς τὸ ὁρώμενον, ἀμήχανον ἐν ταὐτότητι γενέσθαι τοῦ ὁρωμένου· οὐ γὰρ ἂν ἴδοι, εἰ μὴ ἐν διαστάσει γένοιτο.
20ὡσαύτως δὲ κἂν τὸ ἁπτόμενον, ἐν ταὐτότητι γενόμενον, φθαρείη. ἐξ ὧν δῆλον, ὅτι ἀεὶ ἥ τε αἴσθησις καὶ τὸ αἰσθήσει προσχρώμενον εἰς τὸ ἔξω φέρεται, εἰ μέλλει τὸ αἰσθητὸν καταλήψεσθαι. Ὡσαύτως δὲ καὶ ἡ φαντασία ἀεὶ ἐπὶ τὸ ἔξω φέρεται καὶ τῇ τάσει αὐτῆς τὸ εἰκόνισμα
25παρυφίσταται ....., ἤτοι καὶ παρασκευάζον ἔξωθεν ἢ αὐτῇ τῇ πρὸς τὸ ἔξω τάσει τὴν ὡς ἔξω ὄντος εἰκονίσμα‐ τος ἐνδεικνύμενον. Καὶ τούτων μὲν κατάληψις τοιαύτη, ὧν οὐδεμία εἰς ἑαυτὴν συννεύουσα καὶ συναγομένη ἐντύχοι ἂν ἤ τῳ αἰσθητῷ ἤ τῳ ἀναισθήτῳ εἴδει· ἐπὶ δὲ τοῦ νοῦ
30οὐ τοῦτον τὸν τρόπον ἡ κατάληψις, ἀλλὰ συννεύοντος εἰς ἑαυτὸν καὶ ἑαυτὸν θεωροῦντος. Παρεξελθὼν γὰρ τοῦ θεάσασθαι τὰς ἑαυτοῦ ἐνεργείας καὶ ὄμμα εἶναι τῶν αὑτοῦ ἐνεργειῶν 〈ἐνεργ〉ουσῶν τὸ ὅραμα, οὐδὲν ἂν νοήσειεν. Ὡς μὲν οὖν ἦν [ἡ] αἴσθησίς τε καὶ τὸ αἰσθητόν, οὕτως313 in vol. 1
35ἔστι νοῦς τε καὶ τὸ νοητόν. Θεωρεῖ δὲ ἣ μὲν ἐκτεινομένη εἰς τὸ ἔξω, εὑρίσκουσα τὸ αἰσθητὸν 〈ἐν〉 τῇ ὕλῃ κείμε‐ νον· ὁ δὲ νοῦς εἰς αὑτὸν συναγόμενος, οὐδαμῇ ἔξω ἐκτει‐ νόμενος, ὅπερ καὶ ἐδόκει τισὶν 〈οὐδ’〉 ὀνόματος διαφορᾶς προστεθείσης τῇ τοῦ νοῦ ὑποστάσει καὶ 〈τῇ〉 τῆς φαντα‐
40σίας. Ἡ γὰρ ἐν λογικῷ ζῴῳ φαντασία ἐδέδοκτο αὐτοῖς νό‐ ησις· ἀλλ’ [εἰ] ἐκείνοις μὲν πάντα ἀπαρτήσασιν ἀπὸ τῆς ὕλης καὶ τῆς σωματικῆς φύσεως ἀκόλουθον ἦν καὶ τὸν νοῦν τούτων ἀπαρτᾶν· ὁ δ’ ἡμέτερος 〈νοῦσ〉 ἀσωμάτων καὶ ἑτέρων θεωρὸς οὐσιῶν ποῦ τοίνυν κειμένας καταλήψεται
45αὐτάς; ἔξω δὲ ὄντων ὕλης οὐδαμοῦ ἂν εἴη ταῦτα. Δῆλον 〈οὖν〉 ὡς νοερὰ καὶ νοήσει συναχθήσεται. Καὶ τοίνυν εἰ νοερὰ 〈χωρεῖ〉 εἰς τὸν νοῦν, [καὶ τὸ νοητὸν] καὶ ἑαυτὸν θεωρήσει νοῶν τὰ νοητά· καὶ χωρῶν εἰς ἑαυτόν, νοεῖ διὰ τὸ εἰς ἐκεῖνα χωρεῖν. Εἰ δὲ πολλὰ [καὶ] τὰ νοητά,

1

.

48

.

5

(50)

(πολλὰ γὰρ ὁ νοῦς νοεῖ καὶ οὐχ ἕν), πολλὰ ἂν εἴη [καὶ] ἐξ ἀνάγκης καὶ αὐτός. Κεῖται δὲ πρὸ τῶν πολλῶν τὸ
ἕν, ὥστε ἀνάγκη πρὸ τοῦ νοῦ εἶναι τὸ ἕν.314 in vol. 1

1

.

48

.

6

 Ἀρχύτου ἐκ τοῦ Περὶ νόω καὶ αἰσθάσιος (fr. phil. Gr. I p. 565 Mullach.). Αἴσθασις μὲν ἐν σώματι γίνεται, νόος δ’ ἐν ψυχᾷ. Τὸ μὲν γὰρ ἀρχὰ τῶν αἰσθατῶν ὑπάρχει, τὸ δὲ τῶν νοα‐
5τῶν. Πλάθεος μὲν γὰρ μέτρον ἀριθμός, μάκεος δὲ ποῦς, ῥοπᾶς δὲ καὶ σταθμῶ ζυγόν, ὀρθότατος δὲ καὶ εὐθύτατος κανὼν καὶ στάθμα ὀρθὰ γωνία· οὕτως δὲ καὶ τῶν μὲν αἰσθα‐ τῶν αἴσθασις [μέτρον], τῶν δὲ νοατῶν νόος ἀρχὰ καὶ μέτρον ἐντί. Καὶ ὁ μὲν νόος ἀρχὰ νοατῶν τε 〈καὶ〉 φύσι πράτων·
10ἁ δὲ αἴσθασις 〈δευτέρων τε φύσι καὶ τῶν παρ’〉 ἁμῖν· ὃ μὲν γάρ ἐντι ἀρχὰ τᾷ ψυχᾷ, ἃ δὲ τῷ σώματι. Καὶ ὁ μὲν νόος τῶν τιμιαιτάτων ἐντὶ κριτάς, ἁ δ’ αἴσθασις τῶν χρησιμωτάτων. Ἁ μὲν γὰρ αἴσθασις τῶ σώματος ἕνεκε συνέστακε καὶ τᾶς εἰς τοῦτο λειτουργίας· ὁ δὲ νόος 〈τᾶς
15ψυχᾶς ἕνεκε〉 καὶ τᾶς εἰς ταύταν πολυφραδμοσύνας. Καὶ ὁ μὲν νόος ἐντὶ ἀρχὰ τᾶς ἐπιστάμας, ἁ δ’ αἴσθασις τᾶς δόξας· ἃ μὲν γὰρ ἔχει τὰν ἐκ τῶν αἰσθατῶν ἐνέργειαν, ὃ
δὲ τὰν ἐκ τῶν νοατῶν. Τυγχάνοντι δὲ τὰ μὲν αἰσθατὰ τῶν πραγμάτων κινάσιος μεταβλάσιός τε κοινανέοντα, τὰ315 in vol. 1
20δὲ νοατὰ στάσιος καὶ αἰδιότατος. Παραπλασίως δὲ καὶ ἁ αἴσθασις καὶ ὁ νόος ἔχοντι· ἁ μὲν γὰρ αἴσθασις τῶ αἰσθατῶ, τὸ δ’ αἰσθατὸν καὶ κινέεται καὶ μεταβάλλει καὶ οὐδέποκα ἐν ταὐτῷ ἀτρεμέει· διὸ καὶ μᾶλλον καὶ ἧττον καὶ βέλτιον καὶ χεῖρον γίνεται ὁρῆν 〈τὸ αἰσθατόν〉·
25ὁ δὲ νόος τῶ νοατῶ, τὸ δὲ νοατὸν ἀκίνατον ἐξ ὠσίας· διὸ οὔτε μᾶλλον οὔτε ἧττον οὔτε βέλτιον οὔτε χεῖρον ἔντι νοὲν τὸ νοατόν. 〈Καὶ〉 καθάπερ 〈ὁ〉 νόος τὸ πρᾶτον βλέπει καὶ τὸ παράδειγμα, οὕτως ἁ αἴσθασις τὰν εἰκόνα καὶ τὸ δεύτερον· ὁ μὲν γὰρ νόος οὐρανὸν ἁπλῶς 〈ἢ τέχναν〉,
30ἁ δ’ αἴσθασις ἁπλῶς τὰν τῶ ἁλίω σφαῖραν ἢ τὰς χει‐ ροτεχνατῶν. Ἔτι 〈ὁ〉 μὲν νόος ἀμερὴς καὶ ἀδιαίρετος, καθάπερ μονὰς καὶ στιγμά, παραπλασίως δὲ καὶ τὸ νοα‐ τόν (τὸ γὰρ εἶδος οὔτε πέρας σώματός ἐντι οὔτε ὅρος, ἀλλὰ μόνον τύπωσις τῶ ἐόντος, ᾇ ἐόν ἐντι), ἁ δ’ αἴσθασις
35μεριστὰ καὶ διαιρετά. Τῶν γὰρ ἐόντων ἐντὶ τὰ μὲν αἰσθατά, τὰ δὲ δοξαστά, τὰ δ’ ἐπιστατά, τὰ δὲ νοατά.
Καὶ τὰ μὲν σώματα, ὧν ἔντι τις ἀντιτυπία, αἰσθατά· δοξαστὰ δὲ τὰ μετέχοντα τῶν εἰδέων ὡς αἱ εἰκόνες, οἷον ὁ τὶς ἄνθρωπος τῶ ἀνθρώπω καὶ τὸ 〈τὶ〉 τρίγωνον τῶ316 in vol. 1
40τριγώνω· ἐπιστατὰ δὲ τὰ τοῖς εἴδεσι συμβεβακότα ἐξ ἀνάγκας, ὡς ἐν γαμετρίᾳ τὰ τοῖς σχήμασι· νοατὰ δὲ αὐτὰ τὰ εἴδεα καὶ αἱ ἀρχαὶ τῶν ἐπιστατῶν· οἷον αὐτὸ κύκλος καὶ τρίγωνον καὶ σφαῖρα. Τυγχάνοντι δὲ καὶ ἐν ἁμῖν αὐτοῖς κατὰ ψυχὰν γνώσιες τέτταρες· νόος, ἐπιστάμα,
45δόξα, αἴσθασις· ὧν αἱ μὲν δύο τῶ λόγω ἀρχαί ἐντι, οἷον νόος καὶ αἴσθασις, τὰ δὲ δύο τέλεα, οἷον ἐπιστάμα καὶ δόξα. Τὸ δ’ ὅμοιον ἀεὶ τῶ ὁμοίω γνωστικόν. Φανερὸν 〈ὦν〉 ὅτι ὁ μὲν νόος ἐν ἁμῖν τῶν νοατῶν γνωστικός, ἁ δὲ ἐπιστάμα τῶν ἐπιστατῶν, 〈ἁ δὲ δόξα τῶν δοξαστῶν,〉

1

.

48

.

6

(50)

ἁ δὲ αἴσθασις τῶν αἰσθατῶν.

1

.

48

.

7

〈Aetii (IV 5, 11. 12 p. 392, 1 Diels.).〉 Πυθαγόρας, Ἀναξαγόρας, Πλάτων, Ξενο‐ κράτης, Κλεάνθης θύραθεν εἰσκρίνεσθαι τὸν νοῦν. Παρμενίδης καὶ Ἐμπεδοκλῆς καὶ Δημόκρι‐
5τος ταὐτὸν νοῦν καὶ ψυχήν, καθ’ οὓς οὐδὲν ἂν εἴη ζῷον ἄλογον κυρίως.

1

.

48

.

8

 Ἰαμβλίχου ἐκ τοῦ Περὶ ψυχῆς. Πάλιν τοίνυν περὶ τοῦ νοῦ καὶ πασῶν τῶν κρειττό‐ νων δυνάμεων τῆς ψυχῆς οἱ μὲν Στωικοὶ λέγουσι μὴ εὐθὺς ἐμφύεσθαι τὸν λόγον, ὕστερον δὲ συναθροίζεσθαι
5ἀπὸ τῶν αἰσθήσεων καὶ φαντασιῶν περὶ δεκατέσσαρα ἔτη. Οἱ δ’ ἀπὸ Πλάτωνος καὶ Πυθαγόρου παρεῖναι μὲν καὶ ἐν τοῖς ἀρτιγενέσι τὸν λόγον φασίν, ἐπισκοτεῖσθαί γε μὴν [ἐν] τοῖς ἔξωθεν καὶ μὴ ἐνεργεῖν τὴν οἰκείαν ἐνέρ‐ γειαν, ἀλλ’ ἡσυχάζειν.317 in vol. 1
10 Ἤδη τοίνυν [περὶ τοῦ νοῦ] πολλοὶ μὲν Περιπατη‐ τικοὶ τὸν ἐκ σπέρματος καὶ [τὸν] ἀπὸ τῆς φύσεως ἄλλον νοῦν ὑποθέμενοι, ὡς αὐτίκα μάλα ἀποβλαστάνοντα ’πὸ τῆς πρώτης γενέσεως, καὶ χωριστὸν καὶ θύραθεν ἐπι‐ καλούμενον ἕτερον παραγίγνεσθαι λέγουσιν ὀψιαίτατα,
15ἐπειδὰν τελειωθῇ μὲν ὁ κατὰ δύναμιν νοῦς, ἐπιτηδείως δὲ μετέχῃ τῆς κατ’ ἐνέργειαν νοήσεως. Πολλοὶ δὲ αὐτῶν τῶν Πλατωνικῶν καὶ τὸν νοῦν τῇ ψυχῇ ἅμα τῇ πρώτῃ εἰσόδῳ αὐτῆς εἰς τὸ σῶμα συν‐ εισάγουσιν, οὐδὲ εἶναι ὅλως ἑτέραν μὲν αὐτήν, ἕτερον δὲ
20αὐτῆς τὸν νοῦν.

1

.

49

t

Περὶ ψυχῆς.

1

.

49

1a

〈Aetii (IV 2, 1. 3. 4. 2. 7. 8. 6 p. 386, 2 Diels.).〉 Θαλῆς ἀπεφήνατο πρῶτος τὴν ψυχὴν ἀεικίνητον ἢ αὐτοκίνητον. Πυθαγόρας ἀριθμὸν αὑτὸν κινοῦντα, τὸν δὲ ἀριθ‐
5μὸν ἀντὶ τοῦ νοῦ παραλαμβάνει. Ὁμοίως δὲ καὶ Ξενοκράτης.
Ἀλκμαίων φύσιν αὐτοκίνητον κατὰ ἀίδιον κίνησιν καὶ διὰ τοῦτο ἀθάνατον αὐτὴν καὶ προσεμφερῆ τοῖς θεί‐ οις ὑπολαμβάνει.318 in vol. 1
10 Δικαίαρχος ἁρμονίαν τῶν τεττάρων στοιχείων. Ἀσκληπιάδης ὁ ἰατρὸς συγγυμνασίαν τῶν αἰσθή‐ σεων. Ἀριστοτέλης ἐνδελέχειαν πρώτην σώματος φυ‐ σικοῦ, ὀργανικοῦ, δυνάμει ζωὴν ἔχοντος· τὴν δ’ ἐντελέ‐
15χειαν ἀκουστέον ἀντὶ τοῦ εἴδους καὶ τῆς ἐνεργείας.

1

.

49

1b

〈Aetii (IV 3, 2—11 p. 387, 10 Diels.).〉 Ἀναξιμένης, Ἀναξαγόρας, Ἀρχέλαος [Διο‐ γένης] ἀερώδη. Οἱ Στωικοὶ πνεῦμα νοερόν, θερμόν.
5 Παρμενίδης δὲ καὶ Ἵππασος πυρώδη. Δημόκριτος πυρῶδες σύγκριμα ἐκ τῶν λόγῳ θεω‐ ρητῶν, σφαιρικὰς μὲν ἐχόντων τὰς ἰδέας, πυρίνην δὲ τὴν
δύναμιν, ὅπερ σῶμα εἶναι. Ἡρακλείδης φωτοειδῆ τὴν ψυχὴν ὡρίσατο.319 in vol. 1
10 Λεύκιππος ἐκ πυρὸς εἶναι τὴν ψυχήν. Διογένης ὁ Ἀπολλωνιάτης ἐξ ἀέρος τὴν ψυχήν. Ἵππων ἐξ ὕδατος τὴν ψυχήν. Ξέναρχος ὁ Περιπατητικὸς καί τινες ἕτεροι τῆς αὐτῆς αἱρέσεως τὴν κατὰ τὸ εἶδος τελειότητα καὶ ἐντελέ‐
15χειαν, καθ’ ἑαυτὴν οὖσαν ἅμα καὶ μετὰ τοῦ σώματος συντεταγμένην. Ἐπίκουρος κρᾶμα ἐκ τεττάρων, ἐκ ποιοῦ πυρώδους, ἐκ ποιοῦ ἀερώδους, ἐκ ποιοῦ πνευματικοῦ, ἐκ τετάρτου τινὸς ἀκατονομάστου, τοῦτο δ’ ἦν αὐτῷ τὸ αἰσθητικόν·
20ὧν τὸ μὲν πνεῦμα κίνησιν, τὸν δὲ ἀέρα ἠρεμίαν, τὸ δὲ θερμὸν τὴν φαινομένην θερμότητα τοῦ σώματος, τὸ δ’ ἀκατονόμαστον τὴν ἐν ἡμῖν ἐμποιεῖν αἴσθησιν, ἐν οὐδενὶ γὰρ τῶν ὀνομαζομένων στοιχείων εἶναι αἴσθησιν.

1

.

49

1c

 Ἑρμοῦ (p. 41b Patrit.). Ψυχὴ τοίνυν ἐστὶν οὐσία ἀίδιος νοητική, νόημα ἔχουσα τὸν ἑαυτῆς λόγον.

1

.

49

.

2

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Φαίδρου (p. 247C). Ἡ γὰρ ἀχρώματός τε καὶ ἀσχημάτιστος καὶ ἀναφὴς οὐσία ὄντως 〈οὖσα〉 ψυχῆς.

1

.

49

.

3

 Ἑρμοῦ (p. 40b Patrit.). Ἔστι τοίνυν ἡ ψυχὴ ἀσώματος οὐσία· εἰ γὰρ ἔχει σῶμα, οὐκέτι ἔσται ἑαυτῆς σωστική. Πᾶν γὰρ σῶμα δεῖται τοῦ εἶναι, δεῖται καὶ ζωῆς τῆς ἐν τάξει κειμένης.
5Παντὶ γὰρ τῷ γένεσιν ἔχοντι καὶ μεταβολὴν δεῖ ἐπακο‐ λουθεῖν. Τὸ γὰρ γινόμενον γίνεται ἐν μεγέθει, γινόμενον 〈γὰρ〉 αὔξην ἔχει· παντὶ δὲ τῷ αὐξανομένῳ ἐπακολουθεῖ μείωσις, μειώσει φθορά. Μετειληφὸς δὲ εἴδους ζωῆς ζῇ καὶ κοινωνεῖ τοῦ εἶναι 〈διὰ〉 τὴν ψυχήν. Ἡ δὲ αἰτία320 in vol. 1
10ἑτέρῳ τοῦ εἶναι αὐτὴ προτοῦ ὄν ἐστι. Τὸ δὲ εἶναι νῦν λέγω τὸ ἐν λόγῳ γενέσθαι καὶ μετέχειν ζωῆς νοερᾶς· παρέχει δὲ ἡ ψυχὴ ζωὴν νοεράν. Καλεῖται δὲ ζῷον μὲν διὰ τὴν ζωήν, λογικὸν δὲ διὰ τὸ νοερόν, θνητὸν δὲ διὰ τὸ σῶμα. Ψυχὴ ἄρα 〈οὐσία〉 ἀσώματος, ἀμετάπτωτον ἔχουσα
15τὴν δύναμιν. Πῶς γὰρ οἷόν τέ ἐστι λέγειν ζῷον [νοερόν], μὴ οὔσης οὐσίας τῆς καὶ παρεχούσης ζωήν; ἀλλὰ οὐδὲ λογι‐ κὸν οἷόν τέ ἐστιν εἰπεῖν, μὴ οὔσης τῆς διανοητικῆς οὐσίας τῆς καὶ παρεχούσης νοερὰν ζωήν. Ἐν πᾶσι δὲ οὐκ ἀφι‐ κνεῖται τὸ νοερὸν διὰ τὴν τοῦ σώματος σύστασιν πρὸς
20τὴν ἁρμονίαν. Ἐὰν γὰρ ὑπερέχῃ ἐν τῇ συστάσει τὸ θερμόν, κοῦφος καὶ ἔνθερμος 〈ἄνθρωποσ〉 γίνεται, ἐὰν δὲ τὸ ψυ‐ χρόν, βαρὺς καὶ νωχελὴς γίνεται· φύσις γὰρ ἁρμόζει τὴν τοῦ σώματος σύστασιν πρὸς τὴν ἁρμονίαν. Εἴδη δὲ τῆς ἁρμονίας τρία· τὸ κατὰ τὸ θερμὸν καὶ τὸ κατὰ 〈τὸ〉 ψυχρὸν
25καὶ τὸ κατὰ τὸ μέσον. Ἁρμόζει δὲ κατὰ τὸν ἐπικρατή‐ σαντα ἀστέρα τῆς συγκράσεως τῶν ἀστέρων. Παραλαβοῦσα δὲ ψυχὴ 〈σῶμα〉 καθὼς εἵμαρται, τούτῳ παρέχει ζωὴν τῷ τῆς φύσεως ἔργῳ. Ἡ φύσις τοίνυν ὁμοιοῖ τὴν ἁρμονίαν τοῦ σώματος τῇ τῶν ἀστέρων συγκράσει καὶ ἑνοῖ τὰ πο‐
30λυμιγῆ πρὸς τὴν τῶν ἀστέρων ἁρμονίαν, ὥστε ἔχειν πρὸς ἄλληλα συμπάθειαν. Τέλος γὰρ τῆς τῶν ἀστέρων ἁρμο‐ νίας τὸ γεννᾶν συμπάθειαν καθ’ εἱμαρμένην αὐτῶν.

1

.

49

.

4

Τοῦ αὐτοῦ (p. 41 Patrit.).
Ψυχὴ τοίνυν ἐστίν, ὦ Ἄμμων, οὐσία αὐτοτελής, ἐν ἀρχῇ ἑλομένη βίον τὸν καθ’ εἱμαρμένην καὶ ἐπεσπάσατο ἑαυτῇ λόγον ὅμοιον τῇ ὕλῃ ἔχοντα θυμὸν καὶ ἐπιθυμίαν.321 in vol. 1
5Καὶ ὁ μὲν θυμὸς ὑπερέχει ὕλην· οὗτος, ἐὰν ἕξιν ποιήσῃ πρὸς τὸ τῆς ψυχῆς νόημα, γίνεται ἀνδρεία καὶ οὐ παρά‐ γεται ὑπὸ δειλίας. Ἡ δὲ ἐπιθυμία ὑπερέχεται· αὕτη ἐὰν ἕξιν ποιήσῃ πρὸς τὸν τῆς ψυχῆς λογισμόν, γίνεται σωφροσύνη καὶ οὐ κινεῖται ὑπὸ ἡδονῆς· ἀναπληροῖ γὰρ
10ὁ λογισμὸς τὸ ἐνδέον τῆς ἐπιθυμίας. Ὅταν δὲ ἀμφότερα ὁμονοήσῃ καὶ ἴσην ἕξιν ποιήσῃ καὶ ἔχηται ἀμφότερα τοῦ τῆς ψυχῆς λογισμοῦ, γίνεται δικαιοσύνη· ἡ γὰρ ἴση ἕξις αὐτῶν ἀφαιρεῖ μὲν τὴν ὑπερβολὴν τοῦ θυμοῦ, ἐπανισοῖ δὲ τὸ ἐνδέον τῆς ἐπιθυμίας. Ἀρχὴ δὲ τούτων ἡ διανοη‐
15τικὴ οὐσία, καθ’ αὑτὴν αὐτὴ οὖσα, ἐν τῷ αὑτῆς περι‐ νοητικῷ λόγῳ κράτος ἔχουσα [τὸν ἑαυτῆς λόγον]. Ἄρχει δὲ καὶ ἡγεμονεύει ἡ οὐσία ὥσπερ ἄρχων· ὁ δὲ λόγος αὐτῆς ὥσπερ σύμβουλος. Ὁ περινοητικὸς λόγος τοίνυν τῆς οὐσίας ἐστὶ γνῶσις τῶν λογισμῶν τῶν παρεχόντων
20εἰκασμὸν λογισμοῦ τῷ ἀλόγῳ, ἀμυδρὸν μὲν ὡς πρὸς λό‐ γον, λογισμὸν δὲ ὡς πρὸς τὸ ἄλογον, καθάπερ ἠχὼ πρὸς φωνὴν καὶ τὸ τῆς σελήνης λαμπρὸν πρὸς ἥλιον. Ἥρ‐ μοσται δὲ θυμὸς καὶ ἐπιθυμία πρός τινα λογισμὸν καὶ ἀνθέλκει ἄλληλα καὶ ἐπισπᾶται 〈τὴν〉 ἐν ἑαυτοῖς ὑλικὴν
25διάνοιαν.

1

.

49

.

5

 Τοῦ αὐτοῦ (p. 41 Patrit.). Ψυχὴ πᾶσα ἀθάνατος καὶ ἀεικίνητος. Ἔφημεν γὰρ ἐν τοῖς γενικοῖς κινήσεις τὰς μὲν ὑπὸ τῶν ἐνεργειῶν, τὰς
δὲ ὑπὸ τῶν σωμάτων. Φαμὲν δὲ τὴν ψυχὴν ἐξ οὐσίας322 in vol. 1
5τινὸς οὐχ ὕλης γεγενῆσθαι, ἀσώματον οὖσαν καὶ αὐτῆς ἀσωμάτου οὔσης. Πᾶν γὰρ τὸ γενόμενον ἀνάγκη ἔκ τινος γεγενῆσθαι. Ὅσων μὲν οὖν τῇ γενέσει φθορὰ ἐπακολουθεῖ, τούτοις δύο κινήσεις παρακολουθεῖν ἀνάγκη, τήν τε 〈τῆσ〉 ψυχῆς ὑφ’ ἧς κινεῖται καὶ τὴν τοῦ σώματος ὑφ’ ἧς αὔξε‐
10ται καὶ φθίνει, ἔτι δὲ καὶ ἀναλυθέντος ἀναλύεται. Ταύ‐ την ὁρίζομαι τὴν κίνησιν τῶν φθαρτῶν σωμάτων. Ἡ δὲ ψυχὴ ἀεικίνητος, ὅτι ἀεὶ ἐν αὑτῇ κινεῖται καὶ ἄλλοις κίνησιν ἐνεργεῖ. Κατὰ τοῦτον οὖν τὸν λόγον ἐστὶ ψυχὴ πᾶσα ἀθάνατος καὶ ἀεικίνητος, ἔχουσα κίνησιν τὴν αὑτῆς
15ἐνέργειαν. Ἰδέαι δὲ ψυχῶν· θεία, ἀνθρωπίνη, ἄλο‐ γος. Ἡ μὲν οὖν θεία τοῦ θείου σώματος 〈δι’〉 αὑτῆς ἐνέργεια. Ἐν μὲν γὰρ αὑτῇ κινεῖται καὶ αὐτὸ κινεῖ. Ἐπὰν γὰρ θνητῶν ζῴων ἀπαλλαγῇ, χωρισθεῖσα τῶν ἀλό‐ γων ἑαυτῆς μερῶν, ἐξελθοῦσα εἰς τὸ θεῖον σῶμα ὡς
20ἀεικίνητος ἐν ἑαυτῇ κινεῖται, συμπεριφερομένη τῷ παντί. Ἡ δὲ ἀνθρωπίνη ἔχει μὲν καί τι τοῦ θείου, συνῆπται δὲ αὐτῇ καὶ τὰ ἄλογα, ἥ τε ἐπιθυμία καὶ ὁ θυμός. Καὶ αὗται μὲν ἀθάνατοι, καθότι καὶ αὐταὶ ἐνέργειαι τυγχά‐ νουσιν, [αἱ] ἐνέργειαι δὲ θνητῶν σωμάτων. Διὸ τοῦ μὲν
25θείου μέρους τῆς ψυχῆς, οὔσης ἐν τῷ θείῳ σώματι, πόρρω τυγχάνουσιν οὖσαι· ἐπειδὰν δὲ εἰσέλθῃ τοῦτο εἰς θνητὸν σῶμα, κἀκεῖνα ἐπιφοιτᾷ καὶ τῇ παρουσίᾳ αὐτῶν γίνεται ἀεὶ ψυχὴ ἀνθρωπίνη. Ἡ δὲ τῶν ἀλόγων συνέστηκεν ἐκ θυμοῦ τε καὶ ἐπιθυμίας. Διόπερ καὶ ἄλογα ἐκλήθη τὰ
30ζῷα ταῦτα, στερήσει τοῦ λόγου τῆς ψυχῆς. Τετάρτην δὲ νόει τὴν τῶν ἀψύχων, ἥτις ἔξωθεν οὖσα τῶν σωμάτων ἐνεργεῖ κινοῦσα. Αὕτη δ’ ἂν εἴη ἐν τῷ θείῳ σώματι κινουμένη καὶ ὥσπερ κατὰ πάροδον ταῦτα κινοῦσα.323 in vol. 1

1

.

49

.

6

 Τοῦ αὐτοῦ (p. 41b Patrit.). Ψυχὴ τοίνυν ἐστὶν ἀίδιος νοητικὴ οὐσία, νόημα ἔχουσα τὸν ἑαυτῆς λόγον, συννοοῦσα δὲ διάνοιαν τῆς ἁρμονίας ἐπισπᾶται. Ἀπαλλαγεῖσα δὲ τοῦ φυσικοῦ σώματος, αὐτὴ
5καθ’ αὑτὴν μένει, αὐτὴ ἑαυτῆς οὖσα ἐν τῷ νοητῷ κόσμῳ. Ἄρχει δὲ τοῦ ἑαυτῆς λόγου, φέρουσα ὁμοίαν κίνησιν [ἐν] τῷ ἑαυτῆς νοήματι ὀνόματι ζωὴν τῷ εἰς ζωὴν ἐρχομένῳ. Τοῦτο γὰρ ἴδιον ψυχῆς, τὸ παρέχειν ἑτέροις ὅμοιον τῇ ἰδιότητι αὐτῆς. Δύο τοίνυν εἰσὶ ζωαὶ καὶ δύο κινήσεις.
10Μία μὲν ἡ κατ’ οὐσίαν, ἑτέρα δὲ ἡ κατὰ φύσιν σώματος. Καὶ ἣ μὲν γενικωτέρα, 〈ἣ δὲ μερικωτέρα〉. Καὶ ἡ κατ’ οὐσίαν ἐστὶν αὐτεξούσιος· ἣ δὲ ἀναγκαστική· πᾶν γὰρ τὸ κινούμενον τῇ τοῦ κινοῦντος ἀνάγκῃ ὑποτέτακται. Ἡ δὲ κινοῦσα κίνησις τῷ τῆς νοητικῆς οὐσίας ἔρωτι ᾠκείωται.
15Εἴη γὰρ ἂν ψυχὴ ἀσώματος ἀμέτοχος οὐσία τοῦ φυσικοῦ σώματος. Εἰ γὰρ ἔχει σῶμα, οὔτε λόγον ἔχει οὔτε νόησιν. Πᾶν γὰρ σῶμα ἀνόητον· μεταλαβὸν δὲ οὐσίας τὸ εἶναι ζῷον ἔμπνουν ἔσχε. Καὶ τὸ μὲν πνεῦμα τοῦ σώματος, ὁ δὲ λόγος τῆς οὐσίας τοῦ καλοῦ θεωρητικός ἐστι. Τὸ
20δὲ αἰσθητικὸν πνεῦμα τῶν φαινομένων κριτικόν ἐστι. Διῄρηται δὲ εἰς τὰς ὀργανικὰς αἰσθήσεις καὶ ἔστι τι μέ‐ ρος αὐτοῦ πνευματικὴ ὅρασις καὶ πνεῦμα ἀκουστικὸν καὶ ὀσφρητικὸν καὶ γευστικὸν καὶ ἁπτικόν. Τοῦτο τὸ πνεῦμα ἀνάλογον γενόμενον διανοίας κρίνει τὸ αἰσθητικόν, εἰ δὲ
25μή, φαντάζεται μόνον. Τοῦ γὰρ σώματός ἐστι καὶ δεκτι‐
κὸν πάντων. Ὁ δὲ λόγος τῆς οὐσίας ἐστὶ τὸ φρονοῦν. Συνυπάρχει δὲ τῷ λόγῳ ἡ τῶν τιμίων γνῶσις, τῷ δὲ πνεύματι ἡ δόξα. Τὸ μὲν γὰρ ἀπὸ τοῦ περιέχοντος κό‐ σμου τὴν ἐνέργειαν ἔχει, ἣ δὲ ἀφ’ ἑαυτῆς.324 in vol. 1
30〈Περὶ μερῶν τῆς ψυχῆς.〉

1

.

49

7a

〈Aetii (IV 4 p. 389 sq. Diels.).〉 .............. Ἀπολλοφάνης 〈ἐξ ἐννέα μερῶν φησι τὴν ψυχὴν συν‐ εστάναι〉.
5Περὶ κινήσεως καὶ ἀφθαρσίας ψυχῆς.

1

.

49

7b

〈Aetii (IV 6, 2 p. 392, 11 Diels.).〉 Ἀριστοτέλης ἀκίνητον τὴν ψυχήν, πάσης κινήσεως προηγουμένην, τῆς δὲ κατὰ συμβεβηκὸς μετέχειν, καθάπερ τὰ σχήματα καὶ τὰ πέρατα καὶ καθάπαξ τὰ παρὰ τοῖς
5σώμασιν εἴδη.

1

.

49

7c

〈Aetii (IV 6, 1 p. 392, 9 Diels.) et Platonis.〉 Πλάτων ἄφθαρτον καὶ ἀεικίνητον. Λέγει γοῦν ἐν Φαίδωνι (p. 69E—70B)· Εἰπόντος δὴ τοῦ Σωκράτους ταῦτα ὑπολαβὼν ὁ Κέ‐
5βης ἔφη· Ὦ Σώκρατες, τὰ μὲν ἄλλα ἔμοιγε δοκεῖ λέγεσθαι καλῶς, τὰ δὲ περὶ τῆς ψυχῆς πολλὴν ἀπιστίαν παρέχει τοῖς ἀνθρώποις, μὴ ἐπειδὰν ἀπαλλαγῇ τοῦ σώματος οὐδα‐
μοῦ ἔτι 〈ᾖ〉, ἀλλ’ ἐκείνῃ τῇ ἡμέρᾳ διαφθείρηταί τε καὶ ἀπολ‐ λύηται, ᾗ ἂν ὁ ἄνθρωπος ἀποθάνῃ, εὐθὺς ἀπαλλαττομένη325 in vol. 1
10τοῦ σώματος καὶ ἐκβαίνουσα ὥσπερ πνεῦμα ἢ καπνὸς διασκεδασθεῖσα οἴχηται διαπτομένη καὶ οὐδὲν ἔτι οὐδαμοῦ ᾖ. Ἐπεὶ εἴπερ εἴη που αὐτὴ καθ’ αὑτὴν συνηθροισμένη καὶ ἀπηλλαγμένη τούτων τῶν κακῶν 〈ὧν〉 νῦν σὺ διῆλθες, πολλὴ ἂν εἴη ἐλπὶς καὶ καλή, ὦ Σώκρατες, ὡς ἀληθῆ
15ἐστιν ἃ σὺ λέγεις· ἀλλὰ τοῦτο δὴ ἴσως οὐκ ὀλίγης παρα‐ μυθίας δεῖται καὶ πίστεως, ὡς ἔστι τε ἡ ψυχὴ ἀποθα‐ νόντος τοῦ ἀνθρώπου καί τινα δύναμιν ἔχει καὶ φρόνησιν. —Ἀληθῆ, ἔφη, λέγεις, ὁ Σωκράτης, ὦ Κέβης· ἀλλὰ τί δὴ ποιῶμεν; ἢ περὶ αὐτῶν τούτων βούλει διαμυθολογῶμεν,
20εἴτε εἰκὸς οὕτως ἔχειν εἴτε μή; —Ἐγὼ γοῦν, ἔφη ὁ Κέ‐ βης, ἡδέως ἂν ἀκούσαιμ’ ἥντινα δόξαν ἔχεις περὶ αὐτῶν.

1

.

49

.

8

 Ἐν ταὐτῷ (p. 70C—71A; 71C—72A). Παλαιὸς μὲν οὖν ἔστι τις λόγος οὗτος, οὗ μεμνή‐ μεθα, ὡς εἰσὶν ἐνθένδε ἀφικόμεναι ἐκεῖ, καὶ πάλιν γε δεῦρο ἀφικνοῦνται καὶ γίγνονται ἐκ τῶν τεθνεώτων· καὶ
5εἰ τοῦθ’ οὕτως ἔχει, πάλιν γίγνεσθαι ἐκ τῶν ἀποθανόντων τοὺς ζῶντας, ἄλλο τι ἢ εἶεν ἂν ἡμῶν αἱ ψυχαὶ ἐκεῖ; Οὐ γὰρ ἄν που πάλιν ἐγίγνοντο μὴ οὖσαι· καὶ τοῦτο ἱκανὸν τεκμήριον τοῦ ταῦτ’ εἶναι, εἰ τῷ ὄντι φανερὸν γένοιτο, ὅτι οὐδαμόθεν ἄλλοθεν γίγνονται οἱ ζῶντες ἢ ἐκ τῶν
10τεθνεώτων· εἰ δὲ μὴ ἔστι τοῦτο, ἄλλου ἄν του δέοι λόγου. —Πάνυ μὲν οὖν, ἔφη ὁ Κέβης. —Μὴ τοίνυν κατ’ ἀνθρώπων, ἦ δ’ ὅς, σκόπει μόνον τοῦτο, εἰ βούλει
ῥᾷον μαθεῖν, ἀλλὰ καὶ κατὰ ζῴων πάντων καὶ φυτῶν καὶ ξυλλήβδην ὅσαπερ ἔχει γένεσιν περὶ πάντων ἴδωμεν, ἆρα326 in vol. 1
15οὑτωσὶ γίγνεται ἅπαντα οὐκ ἄλλοθεν ἢ ἐκ τῶν ἐναντίων τὰ ἐναντία, ὅσοις τυγχάνει ὂν τοιοῦτόν τι, οἷον τὸ καλὸν τῷ αἰσχρῷ ἐναντίον που καὶ δίκαιον ἀδίκῳ, καὶ ἄλλα δὴ μύρια οὕτως ἔχει. Τοῦτο οὖν σκεψώμεθα, ἆρα ἀναγκαῖον, ὅσοις ἔστι τι ἐναντίον, μηδαμόθεν ἄλλοθεν αὐτὸ γίγνε‐
20σθαι ἢ ἐκ τοῦ αὐτῷ ἐναντίου. οἷον ὅταν μεῖζόν τι γίγνη‐ ται, ἀνάγκη που ἐξ ἐλάττονος ὄντος πρότερον ἔπειτα μεῖζον γίγνεσθαι; —Ναί. —Οὐκοῦν κἂν ἔλαττον γίγνηται ἐκ μείζονος ὄντος πρότερον ὕστερον ἔλαττον γενήσεται; — Ἔστιν, ἔφη, οὕτω. —Καὶ μὴν ἐξ ἰσχυροτέρου γε τὸ ἀσθε‐
25νέστερον καὶ ἐκ βραδυτέρου τὸ θᾶττον; —Πάνυ γε. — Τί δέ; ἄν τι χεῖρον γίγνηται, οὐκ ἐξ ἀμείνονος, καὶ ἐὰν δικαιότερον, οὐκ ἐξ ἀδικωτέρου; —Πῶς γὰρ οὔ; —Ἱκα‐ νῶς οὖν, ἔφη, ἔχομεν τοῦτο, ὅτι πάντα οὕτω γίγνεται, ἐξ ἐναντίων τὰ ἐναντία πράγματα; —Πάνυ γε. —.........
30Τί οὖν; ἔφη, τῷ ζῆν ἔστι τι ἐναντίον, ὥσπερ τῷ ἐγρηγο‐ ρέναι τὸ καθεύδειν; —Πάνυ μὲν οὖν, ἔφη. —Τί; — Τὸ τεθνάναι, ἔφη. —Οὐκοῦν ἐξ ἀλλήλων τε γίγνεται ταῦτα, εἴπερ ἐναντία ἐστί, καὶ αἱ γενέσεις εἰσὶν αὐτοῖν μεταξὺ δύο δυοῖν ὄντων; —Πῶς γὰρ οὔ; —Τὴν μὲν
35τοίνυν ἑτέραν συζυγίαν ὧν νῦν δὴ ἔλεγον ἐγώ σοι, ἔφη, ἐρῶ, ὁ Σωκράτης, καὶ αὐτὴν καὶ τὰς γενέσεις· σὺ δέ μοι τὴν ἑτέραν. Λέγω δὲ τὸ μὲν καθεύδειν, τὸ δὲ ἐγρηγορέναι, καὶ ἐκ τοῦ καθεύδειν τὸ ἐγρηγορέναι γίγνεσθαι καὶ ἐκ τοῦ
ἐγρηγορέναι τὸ καθεύδειν καὶ τὰς γενέσεις αὐτῶν τὴν μὲν327 in vol. 1
40καταδαρθάνειν εἶναι, τὴν δὲ ἀνεγείρεσθαι. Ἱκανῶς σοι ἔφην ἢ οὔ; —Πάνυ μὲν οὖν. —Λέγε δὴ καὶ σύ μοι, ἔφη, οὕτω περὶ ζωῆς καὶ θανάτου. Οὐκ ἐναντίον μὲν φῂς τῷ ζῆν τὸ τεθνάναι εἶναι; —Ἔγωγε. —Γίγνεσθαι δὲ ἐξ ἀλλήλων; —Ναί. —Ἐξ οὖν τοῦ ζῶντος τί τὸ
45γιγνόμενον; —Τὸ τεθνηκός, ἔφη. —〈Τί δέ, ἦ δ’ ὅς, ἐκ τοῦ τεθνεῶτος; —Ἀναγκαῖον, ἔφη, ὁμολογεῖν,〉 ὅτι τὸ ζῶν. —Ἐκ τῶν τεθνεώτων ἄρα, ὦ Κέβης, τὰ ζῶντά τε καὶ οἱ ζῶντες γίγνονται; —Φαίνεται, ἔφη. —Εἰσὶν ἄρα, ἔφη, αἱ ψυχαὶ ἡμῶν ἐν Ἅιδου. —Ἔοικεν. —Οὐκοῦν καὶ τοῖν

1

.

49

.

8

(50)

γενεσέοιν τοῖν περὶ ταῦτα ἥ γ’ ἑτέρα σαφὴς οὖσα τυγχά‐ νει; τὸ γὰρ ἀποθνῄσκειν σαφὲς δήπου, ἢ οὔ; —Πάνυ μὲν οὖν ͵ἔφη. —Πῶς οὖν, ἦ δ’ ὅς, ποιήσομεν; 〈οὐκ ἀντα‐ ποδώσομεν〉 τὴν ἐναντίαν γένεσιν, ἀλλὰ ταύτῃ χωλὴ ἔσται ἡ φύσις; ἢ ἀνάγκη ἀποδοῦναι τῷ ἀποθνῄσκειν ἐναντίαν
55γένεσιν; —Πάντως που, ἔφη. —Τίνα ταύτην; —Τὸ ἀναβιώσκεσθαι. —Οὐκοῦν, ἦ δ’ ὅς, εἴπερ ἔστι τὸ ἀνα‐ βιώσκεσθαι, ἐκ τῶν τεθνεώτων 〈ἂν εἴη γένεσις εἰς τοὺς ζῶντας αὕτη, τὸ ἀναβιώσκεσθαι; —Πάνυ γε. —Ὁμολο‐ γεῖται ἄρα ἡμῖν καὶ ταύτῃ τοὺς ζῶντας ἐκ τῶν τεθνεώτων〉
60γεγονέναι οὐδὲν ἧττον ἢ τοὺς τεθνεῶτας ἐκ τῶν ζώντων· τούτου δὲ ὄντος, ἱκανόν που ἐδόκει τεκμήριον εἶναι, ὅτι ἀναγκαῖον τὰς τῶν τεθνεώτων ψυχὰς εἶναί που, ὅθεν δὴ πάλιν γίγνεσθαι. —Δοκεῖ μοι, ἔφη, ὦ Σώκρατες, ἐκ τῶν ὡμολογημένων ἀναγκαῖον οὕτως ἔχειν.

1

.

49

.

9

Ἐν ταὐτῷ (p. 78B—C; 79A—80D). Ἆρ’ οὖν τῷ συντεθέντι τε καὶ συνθέτῳ ὄντι φύσει
προσήκει τοῦτο πάσχειν, διαιρεθῆναι ταύτῃ ᾗπερ συνε‐ τέθη· εἰ δέ τι τυγχάνει ὂν ἀσύνθετον, τούτῳ μόνῳ προσ‐328 in vol. 1
5ήκει μὴ πάσχειν ταῦτα, εἴπερ τῳ ἄλλῳ; —Δοκεῖ μοι, ἔφη, οὕτως ἔχειν, ὁ Κέβης. —Οὐκοῦν ἅπερ ἀεὶ κατὰ ταὐτὰ καὶ ὡσαύτως ἔχει, ταῦτα μάλιστα εἰκὸς εἶναι τὰ ἀσύνθετα, τὰ δὲ ἄλλοτ’ ἄλλως καὶ μηδέποτε κατὰ 〈ταὐτά〉, ταῦτα 〈δὲ〉 σύνθετα; —Ἔμοιγε δοκεῖ οὕτως .......
10Θῶμεν οὖν βούλει, ἔφη, δύο εἴδη τῶν ὄντων, τὸ μὲν ὁρατόν, τὸ δὲ ἀειδές; —Θῶμεν, ἔφη. —Καὶ τὸ μὲν ἀειδὲς κατὰ ταὐτὰ ἔχον, τὸ δὲ ὁρατὸν μηδέποτε κατὰ ταὐτά; —Καὶ τοῦτο, ἔφη, θῶμεν. —Φέρε δή, ἦ δ’ ὅς, ἄλλο τι ἡμῶν αὐτῶν, ἢ τὸ μὲν σῶμά ἐστι, τὸ δὲ ψυχή;
15—Οὐδὲν ἄλλο, ἔφη. —Ποτέρῳ οὖν ὁμοιότερον τῷ εἴδει φαμὲν ἂν εἶναι καὶ ξυγγενέστερον τὸ σῶμα; —Παντί, ἔφη, τοῦτό γε δῆλον ὅτι τῷ ὁρατῷ. —Τί δὲ ἡ ψυχή; ὁρατὸν ἢ ἀειδές; —Οὐχ ὑπ’ ἀνθρώπων γε, ἔφη, ὦ Σώ‐ κρατες. —Ἀλλὰ μὴν ἡμεῖς γε τὰ ὁρατὰ καὶ τὰ μὴ τῇ
20τῶν ἀνθρώπων φύσει ἐλέγομεν· ἢ ἄλλῃ τινὶ οἴῃ; —Τῇ τῶν ἀνθρώπων. —Τί οὖν περὶ ψυχῆς λέγομεν; ὁρατὸν ἢ ἀόρα‐ τον εἶναι; —Οὐχ ὁρατόν. —Ἀειδὲς ἄρα; —Ναί. — Ὁμοιότερον ἄρα ψυχὴ σώματός ἐστι τῷ ἀειδεῖ, τὸ δὲ τῷ ὁρατῷ; —Πᾶσα ἀνάγκη, ὦ Σώκρατες. —Οὐκοῦν καὶ
25τόδε πάλαι ἐλέγομεν, ὅτι ἡ ψυχή, ὅταν μὲν τῷ σώματι προσχρῆται εἰς τὸ σκοπεῖν τι ἢ διὰ τοῦ ὁρᾶν ἢ διὰ τοῦ ἀκούειν ἢ δι’ ἄλλης τινὸς αἰσθήσεως (τοῦτο γάρ ἐστι
τὸ διὰ τοῦ σώματος, τὸ δι’ αἰσθήσεως σκοπεῖν τι), τότε μὲν ἕλκεται ὑπὸ τοῦ σώματος εἰς τὰ οὐδέποτε κατὰ ταὐτὰ329 in vol. 1
30ἔχοντα, καὶ αὐτὴ πλανᾶται καὶ ταράττεται καὶ ἰλιγγιᾷ ὥσπερ μεθύουσα, ἅτε τοιούτων ἐφαπτομένη; —Πάνυ γε. —Ὅταν δέ γε αὐτὴ καθ’ αὑτὴν σκοπῇ, ἐκεῖσε οἴχεται εἰς τὸ καθαρόν τε καὶ ἀεὶ ὂν καὶ ἀθάνατον καὶ ὡσαύ‐ τως ἔχον, καὶ συγγενὴς αὐτοῦ οὖσα ἀεὶ μετ’ ἐκείνου τε
35γίγνεται, ὅτανπερ αὐτὴ καθ’ αὑτὴν γένηται καὶ ἐξῇ αὐτῇ, καὶ πέπαυταί τε τοῦ πλάνου καὶ περὶ ἐκεῖνα ἀεὶ κατὰ ταὐτὰ ὡσαύτως ἔχει, ἅτε τοιούτων ἐφαπτομένη· καὶ τοῦτο αὐτῆς τὸ πάθημα φρόνησις κέκληται; —Παντά‐ πασιν, ἔφη, καλῶς καὶ ἀληθῆ λέγεις, ὦ Σώκρατες. —
40Ποτέρῳ οὖν αὖ σοι δοκεῖ τῷ εἴδει καὶ ἐκ τῶν πρόσθεν καὶ ἐκ τῶν νῦν λεγομένων ψυχὴ ὁμοιότερον εἶναι καὶ ξυγγενέστερον; —Πᾶς ἂν ἔμοιγε δοκεῖ, ἦ δ’ ὅς, συγ‐ χωρῆσαι, ὦ Σώκρατες, ἐκ ταύτης τῆς μεθόδου καὶ ὁ δυσμαθέστατος, ὅτι ὅλῳ καὶ παντὶ ὁμοιότερόν ἐστι ψυχὴ
45τῷ ἀεὶ ὡσαύτως ἔχοντι μᾶλλον ἢ τῷ μή. —Τί δὲ τὸ σῶμα; —Τῷ ἑτέρῳ. —Ὅρα δὲ καὶ τῇδε· ὅτι ἐπειδὰν ἐν τῷ αὐτῷ ὦσι ψυχὴ καὶ σῶμα, τῷ μὲν δουλεύειν καὶ ἄρχεσθαι ἡ φύσις προστάττει, τῇ δὲ ἄρχειν καὶ δεσπό‐ ζειν· καὶ κατὰ ταῦτα αὖ πότερόν σοι δοκεῖ ὅμοιον τῷ

1

.

49

.

9

(50)

θείῳ εἶναι, ἢ πότερον τῷ θνητῷ; ἢ οὐ δοκεῖ σοι τὸ μὲν θεῖον οἷον ἄρχειν τε καὶ ἡγεμονεύειν πεφυκέναι, τὸ δὲ θνητὸν ἄρχεσθαί τε καὶ δουλεύειν; —Ἔοικε. —Ποτέρῳ οὖν ἡ ψυχὴ ἔοικε; —Δῆλα δή, ὦ Σώκρατες, ὅτι ἡ μὲν ψυχὴ τῷ θείῳ, τὸ δὲ σῶμα τῷ θνητῷ. —Σκόπει δή,
55ἔφη, ὦ Κέβης, εἰ ἐκ πάντων τῶν εἰρημένων τάδε ἡμῖν
ξυμβαίνει, τῷ μὲν θείῳ καὶ ἀθανάτῳ καὶ νοητῷ καὶ μονο‐ ειδεῖ καὶ ἀδιαλύτῳ, ἀεὶ ὡσαύτως κατὰ ταὐτὰ ἔχοντι ἑαυτῷ ὁμοιότατον εἶναι ψυχή, τῷ δὲ ἀνθρωπίνῳ καὶ θνητῷ καὶ ἀνοήτῳ καὶ πολυειδεῖ καὶ διαλυτῷ καὶ μηδέποτε κατὰ330 in vol. 1
60ταὐτὰ ἔχοντι ἑαυτῷ ὁμοιότερον αὖ εἶναι σῶμα. Ἔχομέν τι παρὰ ταῦτα λέγειν ἄλλο, ὦ φίλε Κέβης, ὡς οὐχ οὕτως ἔχει; —Οὐκ ἔχομεν. —Τί οὖν οὕτως ἐχόντων τούτων ἆρ’ οὐχὶ σώματι μὲν ταχὺ διαλύεσθαι προσήκει, ψυχῇ δὲ αὖ τὸ παράπαν ἀδιαλύτῳ εἶναι ἢ ἐγγύς τι τούτου; —Πῶς γὰρ
65οὔ; —Ἐννοεῖς οὖν, ἔφη, ὅτι ἐπειδὰν ἀποθάνῃ ὁ ἄνθρω‐ πος, τὸ μὲν ὁρατὸν αὐτοῦ σῶμα καὶ ἐν ὁρατῷ κείμενον, ὃ δὴ νεκρὸν καλοῦμεν, ὃ προσήκει διαλύεσθαι καὶ δια‐ πίπτειν καὶ διαπνεῖσθαι, οὐκ εὐθὺς τούτων οὐδὲν πέ‐ πονθεν, ἀλλ’ ἐπιεικῶς συχνὸν ἐπιμένει χρόνον· ἐὰν μέν
70τις καὶ χαριέντως ἔχων τὸ σῶμα τελευτήσῃ καὶ ἐν τοι‐ αύτῃ ὥρᾳ, καὶ πάνυ μάλα. Συμπεσὸν γὰρ τὸ σῶμα καὶ ταριχευθέν, ὥσπερ οἱ ἐν Αἰγύπτῳ ταριχευθέντες, ὀλίγου ὅλον μένει ἀμήχανον ὅσον χρόνον· ἔνια δὲ μέρη τοῦ σώ‐ ματος, καὶ ἐὰν σαπῇ, ὀστᾶ τε καὶ νεῦρα καὶ τὰ τοιαῦτα
75πάντα ὁμοίως, ὡς ἔπος εἰπεῖν, ἀθάνατά ἐστιν· ἢ οὔ; —Ναί. —Ἡ δὲ ψυχὴ ἄρα, τὸ ἀειδές, τὸ εἰς [τὸ] τοι‐ οῦτον τόπον ἕτερον οἰχόμενον γενναῖον καὶ καθαρὸν καὶ ἀειδῆ, εἰς Ἅιδου ὡς ἀληθῶς, παρὰ τὸν ἀγαθὸν καὶ φρόνιμον θεόν, οἷ, ἂν θεὸς ἐθέλῃ, αὐτίκα καὶ τῇ ἐμῇ
80ψυχῇ ἰτέον, αὕτη δὲ ἡμῖν ἡ τοιαύτη καὶ οὕτω πεφυ‐ κυῖα ἀπαλλαττομένη τοῦ σώματος εὐθὺς διαπεφύσηται καὶ ἀπόλωλεν, ὥς φασιν οἱ πολλοὶ ἄνθρωποι; Πολλοῦ γε δεῖ, ὦ φίλε Κέβης καὶ Σιμμία.331 in vol. 1

1

.

49

.

10

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Κρατύλου (p. 399D). Οἶμαι τοιοῦτόν τι νοεῖν τοὺς τὴν ψυχὴν ὀνομάσαντας, ὡς τοῦτο ἄρα, ὅταν παρῇ τῷ σώματι, αἴτιόν ἐστι τοῦ ζῆν αὐτῷ, τὴν τοῦ ἀναπνεῖν δύναμιν παρέχον καὶ ἀναψῦχον,
5ἅμα δὲ ἐκλείποντος τοῦ ἀναψύχοντος τὸ σῶμα ἀπόλλυται καὶ τελευτᾷ· ὅθεν δή μοι δοκοῦσιν ψυχὴν αὐτὸ καλέσαι.

1

.

49

.

11

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Φαίδρου (p. 245C—246A). Ψυχὴ πᾶσα ἀθάνατος. Τὸ γὰρ ἀεικίνητον ἀθάνατον· τὸ δ’ ἄλλο κινοῦν καὶ ὑπὸ ἄλλου κινούμενον παῦλαν ἔχον ζωῆς παῦλαν ἔχει κινήσεως. Μόνον δὴ τὸ αὑτὸ κι‐
5νοῦν, ἅτε οὐκ ἀπολεῖπον ἑαυτό, οὔποτε λήγει κινούμενον, ἀλλὰ καὶ τοῖς ἄλλοις ὅσα κινεῖται, τοῦτο γὰρ πηγὴ καὶ ἀρχὴ κινήσεως. Ἀρχὴ δὲ ἀγένητον· ἐξ ἀρχῆς γὰρ ἀνάγκη πᾶν τὸ γιγνόμενον γίγνεσθαι, αὐτὴν δὲ μηδ’ ἐξ ἑνός. Εἰ γὰρ ἔκ του ἀρχὴ γίγνοιτο, οὐκ ἂν ἐξ ἀρχῆς γίγνοιτο. Ἐπεὶ
10δὲ ἀγένητόν ἐστι, καὶ ἄφθορον αὐτὸ εἶναι ἀνάγκη. Ἀρχῆς γὰρ δὴ ἀπολομένης οὔτε αὐτή ποτε ἔκ του οὔτε ἄλλο ἐξ ἐκείνης γενήσεται, εἴπερ ἐξ ἀρχῆς δεῖ τὰ πάντα γίγνε‐ σθαι. Οὕτω δὴ κινήσεως μὲν ἀρχὴ τὸ αὐτὸ αὑτὸ κινοῦν· τοῦτο δ’ οὖν οὔτ’ ἀπόλλυσθαι οὔτε γίγνεσθαι δυνατόν,
15ἢ πάντα τε οὐρανὸν πᾶσάν τε γένεσιν συμπεσοῦσαν στῆ‐ ναι καὶ μήποτε αὖθις ἔχειν ὅθεν κινηθέντα γενήσεται. Ἀθανάτου δὲ πεφασμένου τοῦ ὑφ’ ἑαυτοῦ κινουμένου,
ψυχῆς οὐσίαν τε καὶ λόγον τοῦτον αὐτόν τις λέγων οὐχ αἰσχυνεῖται. Πᾶν γὰρ σῶμα, ᾧ μὲν ἔξωθεν τὸ κινεῖσθαι,332 in vol. 1
20ἄψυχον· ᾧ δὲ ἔνδοθεν αὐτὸ ἐξ αὑτοῦ, ἔμψυχον, ὡς ταύτης οὔσης φύσεως ψυχῆς. Εἰ δ’ ἐστὶ τοῦτο οὕτως, μὴ ἄλλο τι εἶναι τὸ αὐτὸ αὑτὸ κινοῦν ἢ ψυχήν, ἐξ ἀνάγκης ἀγέ‐ νητόν τε καὶ ἀθάνατον ψυχὴ ἂν εἴη. Περὶ μὲν οὖν ἀθα‐ νασίας αὐτῆς ἱκανῶς. Περὶ δὲ τῆς ἰδέας αὐτῆς ὧδε λεκτέον·
25οἷον μέν ἐστι, πάντῃ πάντως θείας εἶναι καὶ μακρᾶς διη‐ γήσεως, ᾧ δὲ ἔοικεν, ἀνθρωπίνης τε καὶ ἐλάττονος. Ταύτῃ οὖν λέγωμεν. Ἐοικέτω δὴ ξυμφύτῳ δυνάμει ὑποπτέρου ζεύγους τε καὶ ἡνιόχου.

1

.

49

.

12

 Ἡροδότου ἱστορία βʹ (c. 123). Πρῶτοι δὲ καὶ τόνδε τὸν λόγον Αἰγύπτιοί εἰσι οἱ εἰπόντες, ὡς ἀνθρώπου ψυχὴ ἀθάνατόν ἐστι· τοῦ δὲ σώ‐ ματος καταφθίνοντος ἐς ἄλλο ζῷον αἰεὶ γινόμενον ἐσδύ‐
5εται· ἐπὰν δὲ πάντα περιέλθῃ τὰ χερσαῖα καὶ τὰ θαλάσ‐ σια καὶ τὰ πετεινά, αὖτις ἐς ἀνθρώπου σῶμα γενόμενον ἐσδύνειν· τὴν περιήλυσιν δὲ αὐτῇ γίνεσθαι ἐν τρισχιλί‐ οισι ἔτεσι. τούτῳ τῷ λόγῳ εἰσὶ οἳ Ἑλλήνων ἐχρήσαντο οἳ μὲν πρότερον, οἳ δὲ ὕστερον.

1

.

49

.

13

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Φαίδωνος (p. 91E—95A). Πότερον οὖν, ἔφη, πάντας τοὺς ἔμπροσθεν λόγους οὐκ ἀποδέχεσθε, ἢ τοὺς μέν, τοὺς δ’ οὔ; —Τοὺς μέν, ἐφάτην, τοὺς δ’ οὔ. —Τί οὖν, ἦ δ’ ὅς, περὶ ἐκείνου τοῦ
5λόγου λέγετε, ἐν ᾧ ἔφαμεν τὴν μάθησιν ἀνάμνησιν εἶναι, καὶ τούτου οὕτως ἔχοντος ἀναγκαίως ἔχειν ἄλλο τι πρό‐
τερον ἡμῶν εἶναι τὴν ψυχήν, πρὶν ἐν τῷ σώματι ἐντε‐ θῆναι; —Ἐγὼ μέν, ἔφη ὁ Κέβης, καὶ τότε θαυμαστῶς ἐπείσθην ὑπ’ αὐτοῦ καὶ νῦν ἐμμένω ὡς οὐδενὶ λόγῳ. —333 in vol. 1
10Καὶ μήν, ἔφη ὁ Σιμμίας, καὶ αὐτὸς οὕτως ἔχω, καὶ πάνυ γε ἂν θαυμάσαιμι, εἴ μοι περί γε τούτου ἄλλα ποτὲ ἔτι δόξειεν. —Καὶ ὁ Σωκράτης· Ἀλλ’ ἀνάγκη σοι, ἔφη, ὦ ξένε Θηβαῖε, ἄλλο δόξαι, ἄνπερ μείνῃ ἥδε ἡ οἴησις, τὸ ἁρμονίαν μὲν εἶναι σύνθετον πρᾶγμα, ψυχὴν δὲ ἁρμο‐
15νίαν τινὰ ἐκ τῶν κατὰ τὸ σῶμα ἐντεταμένων συγκεῖ‐ σθαι. Οὐ γάρ που ἀποδέξῃ γε σαυτοῦ λέγοντος, ὡς πρό‐ τερον ἦν ἁρμονία ξυγκειμένη, πρὶν ἐκεῖνο εἶναι ἐξ ὧν ἔδει αὐτὴν συντεθῆναι· ἢ ἀποδέξῃ; —Οὐδαμοῦ, ἔφη, ὦ Σώκρατες. —Αἰσθάνῃ οὖν, ἦ δ’ ὅς, ὅτι ταῦτά σοι ξυμ‐
20βαίνει λέγειν, ὅταν φῇς μὲν εἶναι τὴν ψυχὴν πρὶν καὶ εἰς ἀνθρώπου εἶδος καὶ σῶμα ἀφικέσθαι, εἶναι δ’ αὐτὴν συγκειμένην ἐκ τῶν οὐδέπω ὄντων; οὐ γὰρ δὴ ἁρμονία γέ σοι τοιοῦτόν ἐστιν ᾧ ἀπεικάζεις· ἀλλὰ πρότερον καὶ ἡ λύρα καὶ αἱ χορδαὶ καὶ οἱ φθόγγοι ἔτι ἀνάρμοστοι
25ὄντες γίγνονται, τελευταῖον δὲ πάντων ξυνίσταται ἡ ἁρ‐ μονία καὶ πρῶτον ἀπόλλυται. Οὗτος οὖν σοι ὁ λόγος ἐκείνῳ τῷ λόγῳ πῶς ξυναινέσεται; —Οὐδαμῶς, ἔφη ὁ Σιμμίας. —Καὶ μήν, ἦ δ’ ὅς, πρέπει γε, εἴπερ τῳ ἄλλῳ λόγῳ ξυνῳδῷ εἶναι καὶ τῷ περὶ ἁρμονίας. —Πρέπει
30γάρ, ἔφη ὁ Σιμμίας. —Οὗτος τοίνυν, ἔφη, σοὶ οὐ ξυνῳ‐ δός, ἀλλ’ ὅρα· πότερον αἱρεῖ τῶν λόγων, τὴν μάθησιν ἀνάμνησιν εἶναι, ἢ ψυχὴν ἁρμονίαν; —Πολὺ μᾶλλον ἐκεῖνον, ἔφη, ὦ Σώκρατες. Ὅδε μὲν γάρ μοι γέγονεν ἄνευ ἀποδείξεως μετὰ εἰκότος τινὸς καὶ εὐπρεπείας· ὅθεν καὶ
35τοῖς πολλοῖς δοκεῖ ἀνθρώποις· ἐγὼ δὲ τοῖς διὰ τῶν εἰκότων τὰς ἀποδείξεις ποιουμένοις λόγοις ξύνοιδα οὖσιν ἀλαζόσι, καὶ ἄν τις αὐτοὺς μὴ φυλάττηται, εὖ μάλα ἐξα‐ πατῶσι καὶ ἐν γεωμετρίᾳ καὶ τοῖς ἄλλοις πᾶσιν. Ὁ δὲ περὶ τῆς ἀναμνήσεως καὶ μαθήσεως λόγος δι’ ὑποθέσεως334 in vol. 1
40ἀξίας ἀποδέξασθαι εἴρηται. Ἐρρήθη γάρ που οὕτως ἡμῶν εἶναι ἡ ψυχὴ καὶ πρὶν ἢ εἰς σῶμα ἀφικέσθαι, ὥσπερ αὐτῆς ἐστιν ἡ οὐσία ἔχουσα τὴν ἐπωνυμίαν τὴν τοῦ ὃ ἔστιν. Ἐγὼ δὲ ταύτην, ὡς ἐμαυτὸν πείθω, ἱκανῶς τε καὶ ὀρθῶς ἀποδέδειγμαι. Ἀνάγκη οὖν μοι, ὡς ἔοικε,
45διὰ ταῦτα μήτε ὡς ἐμαυτοῦ μήτε ὡς ἄλλου ἀποδέχεσθαι λέγοντος ὡς ψυχή ἐστιν ἁρμονία. —Τί δέ, ἦ δ’ ὅς, ὦ Σιμμία, τῇδε; δοκεῖ σοι ἁρμονίᾳ ἢ ἄλλῃ τινι συνθέσει προσήκειν, ἄλλως πως ἔχειν ἢ ὡς ἂν ἐκεῖνα ἔχῃ ἐξ ὧν ἂν συγκέηται; —Οὐδαμῶς. —Οὐδὲ μὴν ποιεῖν τι, ὡς

1

.

49

.

13

(50)

ἐγᾦμαι, οὐδέ τι πάσχειν ἄλλο παρ’ ὃ ἂν ἐκεῖνα ἢ ποιῇ ἢ πάσχῃ. —Συνέφη. —Οὐκ ἄρα ἡγεῖσθαί γε προσήκει ἁρμονίαν τούτων ἐξ ὧν ἂν συντεθῇ, ἀλλὰ ἕπεσθαι. — Συνεδόκει. —Πολλοῦ ἄρα δεῖ ἐναντία γε ἁρμονία κινη‐ θῆναι ἂν ἢ φθέγξασθαι ἤ τι ἄλλο ἐναντιωθῆναι τοῖς
55αὑτῆς μέρεσι. —Πολλοῦ μέντοι, ἔφη. —Τί δέ; οὐχ οὕτως ἁρμονία πέφυκεν εἶναι ἑκάστη ἁρμονία, ὡς ἂν ἁρμοσθῇ; —Οὐ μανθάνω, ἔφη. —Ἢ οὐχί, ἦ δ’ ὅς, ἐὰν μὲν μᾶλ‐ λον ἁρμοσθῇ καὶ ἐπὶ πλέον, εἴπερ ἐνδέχεται τοῦτο γίγνε‐ σθαι, μᾶλλόν τε ἂν ἁρμονία εἴη καὶ πλείων· εἰ δ’ ἧττόν
60τε καὶ ἐπὶ ἔλαττον, ἧττόν τε καὶ ἐλάττων; —Πάνυ γε. —
Ἦ οὖν ἔστι τοῦτο περὶ ψυχήν, ὥστε κατὰ τὸ σμικρότατον μᾶλλον ἑτέραν ἑτέρας ψυχὴν ἐπὶ πλέον καὶ μᾶλλον ἢ ἐπὶ ἔλαττον καὶ ἧττον αὐτὸ τοῦτ’ εἶναι, ψυχήν; —Οὐδ’ ὁπωσ‐ τιοῦν, ἔφη. —Φέρε δή, ἔφη, πρὸς Διός· λέγεται ψυχὴ335 in vol. 1
65ἣ μὲν νοῦν τε ἔχειν καὶ ἀρετὴν καὶ εἶναι ἀγαθή, ἣ δὲ ἄνοιάν τε καὶ μοχθηρίαν καὶ εἶναι κακή; καὶ ταῦτα ἀλη‐ θῶς λέγεται; —Ἀληθῶς μέντοι. —Τῶν οὖν τιθεμένων ψυχὴν ἁρμονίαν εἶναι τί τις φήσει ταῦτα ὄντα εἶναι ἐν ταῖς ψυχαῖς, τήν τε ἀρετὴν καὶ τὴν κακίαν; Πότερα ἁρ‐
70μονίαν αὖ τιν’ ἄλλην καὶ ἀναρμοστίαν; καὶ τὴν μὲν ἡρμό‐ σθαι, τὴν ἀγαθήν, καὶ ἔχειν ἐν αὑτῇ τῇ ἁρμονίᾳ οὔσῃ ἄλλην ἁρμονίαν, τὴν δὲ ἀνάρμοστον αὐτήν τε εἶναι καὶ οὐκ ἔχειν ἐν αὑτῇ ἄλλην; —Οὐκ ἔχω ἔγωγε, φησὶν ὁ Σιμμίας, εἰπεῖν· δῆλον δὲ ὅτι τοιαῦτ’ ἄττ’ ἂν λέγοι ὁ
75ἐκεῖνο ὑποθέμενος. —Ἀλλὰ προωμολόγηται, ἔφη, μηδὲν μᾶλλον μηδ’ ἧττον ἑτέραν ἑτέρας ψυχὴν ψυχῆς εἶναι. Τοῦτο δ’ ἐστὶ τὸ ὁμολόγημα, μηδὲν μᾶλλον μηδ’ ἐπὶ πλέον μηδὲ ἧττον, μηδ’ ἐπὶ ἔλαττον ἑτέραν ἑτέρας ἁρμονίαν ἁρ‐ μονίας εἶναι; ἦ γάρ; —Πάνυ γε. —Τὴν δέ γε μηδὲν μᾶλ‐
80λον μηδὲ ἧττον ἁρμονίαν οὖσαν μηδὲ μᾶλλον μηδὲ ἧττον ἡρμόσθαι· ἔστιν οὕτως; —Ἔστιν. —Ἡ δὲ μήτε μᾶλλον μήτε ἧττον ἡρμοσμένη ἔστιν ὅτι πλέον ἢ ἔλαττον ἁρμονίας μετέχει, ἢ τὸ ἴσον; —Τὸ ἴσον. —Οὐκοῦν ψυχὴ οὐδὲν μᾶλλον οὐδὲ ἧττον ἄλλη ἄλλης αὐτὸ τοῦτο ψυχή ἐστιν,
85οὐδὲ δὴ μᾶλλον οὐδὲ ἧττον ἥρμοσται; —Οὕτω. —Τοῦτο δέ γε πεπονθυῖα οὐδὲν πλέον ἀναρμοστίας οὐδὲ ἁρμονίας
〈μετέχοι〉 ἄν. —Οὐ γὰρ οὖν. —Τοῦτο δ’ αὖ πεπονθυῖα ἆρ’ ἄν τι πλέον κακίας ἢ ἀρετῆς μετέχοι ἑτέρα ἑτέρας, εἴπερ ἡ μὲν κακία ἀναρμοστία, ἡ δὲ ἀρετὴ ἁρμονία εἴη;336 in vol. 1
90—Οὐδὲν πλέον. —Μᾶλλον δέ γέ που, ὦ Σιμμία, κατὰ τὸν ὀρθὸν λόγον κακίας οὐδεμία ψυχὴ μεθέξει, εἴπερ ἁρμονία ἐστίν· ἁρμονία γὰρ δήπου παντελῶς αὐτὸ τοῦτο οὖσα, ἁρμονία, ἀναρμοστίας οὔποτ’ ἂν μετάσχοι. —Οὐ μέντοι. —Οὐδέ γε δήπου ψυχή, οὖσα παντελῶς ψυχή,
95κακίας. —Πῶς γὰρ ἔκ γε τῶν προειρημένων; —Ἐκ τού‐ του ἄρα τοῦ λόγου ἡμῖν πᾶσαι ψυχαὶ πάντων ζῴων ὁμοίως ἀγαθαὶ ἔσονται, εἴπερ ὁμοίως ψυχαὶ πεφύκασιν αὐτὸ τοῦτο εἶναι, ψυχαί. —Ἔμοιγε δοκεῖ, ἔφη, ὦ Σώ‐ κρατες. —Ἦ καὶ καλῶς δοκεῖ, ἦ δ’ ὅς, οὕτω λέγεσθαι καὶ

1

.

49

.

13

(100)

πάσχειν ἂν ταῦτα ὁ λόγος, εἰ ὀρθὴ ἡ ὑπόθεσις ἦν, τὸ ψυχὴν ἁρμονίαν εἶναι. —Οὐδ’ ὁπωστιοῦν, ἔφη. —Τί δέ; ἦ δ’ ὅς· τῶν ἐν ἀνθρώπῳ πάντων ἔσθ’ ὅ τι ἄλλο λέγεις ἄρχειν ἢ ψυχήν, ἄλλως τε καὶ φρόνιμον; —Οὐκ ἔγωγε. —Πότερον συγχωροῦσαν τοῖς κατὰ τὸ σῶμα παθήμασιν,
105ἢ καὶ ἐναντιουμένην; λέγω δὲ τὸ τοιόνδε· οἷον καύματος ἐνόντος καὶ δίψους ἐπὶ τοὐναντίον ἕλκειν, τὸ μὴ πίνειν, καὶ πείνης ἐνούσης ἐπὶ τὸ μὴ ἐσθίειν, καὶ ἄλλα που μυ‐ ρία ἐροῦμεν ἐναντιουμένην τὴν ψυχὴν τοῖς κατὰ τὸ σῶμα· ἢ οὔ; —Πάνυ μὲν οὖν. —Οὐκοῦν αὖ ὡμολογήσαμεν ἐν
110τοῖς πρόσθεν μήποτε ταύτην, ἁρμονίαν γε οὖσαν, ἐναντία ᾄδειν οἷς ἐπιτείνοιτο καὶ χαλῷτο καὶ ψάλλοιτο καὶ ἄλλο ὁτιοῦν πάθος πάσχοι ἐκεῖνα ἐξ ὧν τυγχάνει οὖσα, ἀλλ’ ἕπεσθαι ἐκείνοις καὶ οὔποτ’ ἂν ἡγεμονεύειν; —Ὡμο‐
λογήσαμεν, ἔφη· πῶς γὰρ οὔ; —Τί οὖν νῦν; οὐ πᾶν337 in vol. 1
115τοὐναντίον φαίνεται ἡμῖν ἐργαζομένη, ἡγεμονεύουσά τε ἐκείνων πάντων, ἐξ ὧν φησί τις αὐτὴν εἶναι, καὶ ἐναντιου‐ μένη ὀλίγου πάντα διὰ παντὸς τοῦ βίου καὶ δεσπόζουσα πάντας τρόπους, τὰ μὲν χαλεπώτερον κολάζουσα καὶ μετ’ ἀλγηδόνων, τά τε κατὰ τὴν γυμναστικὴν καὶ τὴν ἰατρικήν,
120τὰ δὲ πραότερον, καὶ τὰ μὲν ἀπειλοῦσα, τὰ δὲ νουθετοῦσα, ταῖς ἐπιθυμίαις καὶ ὀργαῖς καὶ φόβοις ὡς ἄλλη οὖσα ἄλλῳ πράγματι διαλεγομένη; οἷόν που καὶ Ὅμηρος ἐν Ὀδυσσείᾳ πεποίηκεν, οὗ λέγει τὸν Ὀδυσσέα (υ 17. 18)· στῆθος δὲ πλήξας κραδίην ἠνίπαπε μύθῳ·
125 τέτλαθι δή, κραδίη, καὶ κύντερον ἄλλο ποτ’ ἔτλης. Ἆρ’ οἴει αὐτὸν ταῦτα ποιῆσαι διανοούμενον ὡς ἁρμονίας αὐτῆς οὔσης καὶ οἵας ἄγεσθαι ὑπὸ τῶν τοῦ σώματος πα‐ θημάτων, ἀλλ’ οὐχ οἵας ἄγειν τε ταῦτα καὶ δεσπόζειν, καὶ οὔσης αὐτῆς πολὺ θειοτέρου τινὸς ἢ καθ’ ἁρμονίαν;
130—Νὴ Δία, ὦ Σώκρατες, ἔμοιγε δοκεῖ. —Οὐκ ἄρα, ὦ ἄριστε, ἡμῖν οὐδαμῇ καλῶς ἔχει ψυχὴν ἁρμονίαν τινὰ φάναι εἶναι· οὔτε γὰρ ἄν, ὡς ἔοικεν, Ὁμήρῳ θειῷ ποιητῇ ὁμολογοῖμεν οὔτε αὐτοὶ ἡμῖν αὐτοῖς. —Ἔχει οὕτως, ἔφη. —Εἶεν δή, ἦ δ’ ὃς ὁ Σωκράτης, τὰ μὲν Ἁρμονίας ἡμῖν
135τῆς Θηβαικῆς ἵλεά πως, ὡς ἔοικε, μετρίως γέγονε· τί δὲ δὴ τὰ Κάδμου, ἔφη, ὦ Κέβης, πῶς ἱλασόμεθα καὶ τίνι λόγῳ; —Σύ μοι δοκεῖς, ἔφη ὁ Κέβης, ἐξευρήσειν.

1

.

49

.

14

 Ἐν ταὐτῷ (p. 95E—96C). Ὁ οὖν Σωκράτης συχνὸν χρόνον ἐπισχὼν καὶ πρὸς αὑτόν τι σκεψάμενος, Οὐ φαῦλον πρᾶγμα, ἔφη, ὦ Κέβης, ζητεῖς· ὅλως γὰρ δεῖ περὶ γενέσεως καὶ φθορᾶς τὴν αἰτίαν
5διαπραγματεύσασθαι. Ἐγὼ οὖν σοι δίειμι περὶ αὐτῶν, ἂν βούλῃ, τά γ’ ἐμὰ πάθη· ἔπειτα ἐάν τί σοι χρήσιμον φαίνηται ὧν ἂν λέγω, πρὸς τὴν πειθὼ περὶ ὧν λέγεις χρήσῃ. —Ἀλλὰ μήν, ἔφη ὁ Κέβης, βούλομαί γε. —Ἄκουε τοίνυν ὡς ἐροῦντος. Ἐγὼ γάρ, ἔφη, ὦ Κέβης, νέος ὢν338 in vol. 1
10θαυμαστῶς ὡς ἐπεθύμησα ταύτης τῆς σοφίας, ἣν δὴ καλοῦσι περὶ φύσεως ἱστορίαν· ὑπερήφανον γάρ μοι ἐδό‐ κει εἶναι εἰδέναι τὰς αἰτίας ἑκάστου, διὰ τί γίγνεται ἕκα‐ στον καὶ διὰ τί ἀπόλλυται καὶ διὰ τί ἔστι· καὶ πολλάκις ἄνω κάτω μετέβαλλον σκοπῶν πρῶτον τὰ τοιάδε· ἆρ’
15ἐπειδὰν τὸ θερμὸν καὶ τὸ ψυχρὸν σηπεδόνα τινὰ λάβῃ, ὥς τινες ἔλεγον, τότε δὴ τὰ ζῷα συστρέφεται· καὶ πό‐ τερον τὸ αἷμά ἐστιν ᾧ φρονοῦμεν, ἢ ὁ ἀὴρ ἢ τὸ πῦρ, ἢ τούτων μὲν οὐδέν, ὁ δὲ ἐγκέφαλός ἐστιν ὁ τὰς αἰσθή‐ σεις παρέχων τοῦ ἀκούειν καὶ τοῦ ὁρᾶν καὶ ὀσφραίνεσθαι,
20ἐκ τούτων δὲ γίγνοιτο μνήμη καὶ δόξα, ἐκ δὲ μνήμης καὶ δόξης λαβούσης τὸ ἠρεμεῖν κατὰ ταῦτα γίγνεσθαι ἐπι‐ στήμην· καὶ αὖ τούτων τὰς φθορὰς σκοπῶν καὶ τὰ περὶ τὸν οὐρανόν τε καὶ τὴν γῆν πάθη, τελευτῶν οὕτως ἐμαυ‐ τῷ ἔδοξα πρὸς ταύτην τὴν σκέψιν ἀφυὴς εἶναι, ὡς οὐδὲν
25χρῆμα.

1

.

49

.

15

 Πλάτωνος (Phaed. p. 99B—100A). Τὸ γὰρ μὴ διελέσθαι οἷόν τε εἶναι ὅτι ἄλλο μέν τί ἐστι τὸ αἴτιον τῷ ὄντι, ἄλλο δὲ ἐκεῖνο ἄνευ οὗ τὸ αἴτιον οὐκ ἄν ποτ’ εἴη αἴτιον· ὃ δή μοι φαίνονται ψηλαφῶντες
5οἱ πολλοὶ ὥσπερ ἐν σκότει, ἀλλοτρίῳ ὀνόματι προσχρώ‐ μενοι, ὡς αἴτιον αὐτὸ προσαγορεύειν. Διὸ δὴ καὶ ὃ μέν τις δίνην περιτιθεὶς τῇ γῇ ὑπὸ τοῦ οὐρανοῦ μένειν δὴ
ποιεῖ τὴν γῆν, ὁ δὲ ὥσπερ καρδόπῳ πλατείᾳ βάθρον τὸν ἀέρα ὑπερείδει· τὴν δὲ τοῦ ὡς οἷόν τε βέλτιστα αὐτὰ339 in vol. 1
10τεθῆναι δύναμιν οὕτω νῦν κεῖσθαι, ταύτην οὔτε ζητοῦσιν οὔτε τινὰ οἴονται δαιμονίαν ἰσχὺν ἔχειν, ἀλλ’ ἡγοῦνται τούτου ἄν ποτε Ἄτλαντα ἰσχυρότερον καὶ ἀθανατώτερον καὶ μᾶλλον ἅπαντα συνέχοντα ἐξευρεῖν καὶ ὡς ἀληθῶς τὸ ἀγαθὸν καὶ δέον συνιδεῖν καὶ συνδέειν οὐδὲν οἴονται.
15Ἐγὼ μὲν οὖν τῆς τοιαύτης αἰτίας, ὅπῃ ποτὲ ἔχει, μαθητὴς ὁτουοῦν ἥδιστ’ ἂν γενοίμην· ἐπειδὴ δὲ ταύτης ἐστερή‐ θην καὶ οὔτ’ αὐτὸς εὑρεῖν οὔτε παρ’ ἄλλου μαθεῖν οἷός τε ἐγενόμην, τὸν δεύτερον πλοῦν ἐπὶ τὴν τῆς αἰτίας ζή‐ τησιν ᾗ πεπραγμάτευμαι, βούλει σοι, ἔφη, ἐπίδειξιν ποι‐
20ήσομαι, ὦ Κέβης; —Ὑπερφυῶς μὲν οὖν, ἔφη, ὡς βού‐ λομαι. —Ἔδοξε τοίνυν μοι, ἦ δ’ ὅς, μετὰ ταῦτα, ἐπειδὴ ἀπείρηκα τὰ ὄντα σκοπῶν, δεῖν εὐλαβηθῆναι, μὴ πάθοιμι ὅπερ οἱ τὸν ἥλιον ἐκλείποντα θεωροῦντες καὶ σκοπούμενοι πάσχουσι· διαφθείρονται γάρ που ἔνιοι τὰ ὄμματα, ἐὰν
25μὴ ἐν ὕδατι ἤ τινι τοιούτῳ σκοπῶνται τὴν εἰκόνα αὐτοῦ. Τοιοῦτόν τι καὶ ἐγὼ διενοήθην καὶ ἔδεισα, μὴ παντάπασι τὴν ψυχὴν τυφλωθείην βλέπων πρὸς τὰ πράγματα τοῖς ὄμμασι καὶ ἑκάστῃ τῶν αἰσθήσεων ἐπιχειρῶν ἅπτεσθαι αὐτῶν. Ἔδοξε δή μοι χρῆναι εἰς τοὺς λόγους καταφυ‐
30γόντα ἐν ἐκείνοις σκοπεῖν τῶν ὄντων τὴν ἀλήθειαν. Ἴσως μὲν οὖν, ὡς εἰκάζω, τρόπον τινὰ οὐκ ἔοικεν. Οὐ γὰρ πάνυ συγχωρῶ, τὸν ἐν λόγοις σκοπούμενον τὰ ὄντα ἐν εἰκόσι μᾶλλον σκοπεῖν ἢ τὸν ἐν τοῖς ἔργοις· ἀλλ’ οὖν δὴ ταύτῃ γε ὥρμησα, καὶ ὑποθέμενος ἑκάστοτε λόγον ὃν
35ἂν κρίνω ἐρρωμενέστατον εἶναι, ἃ μὲν ἄν μοι δοκῇ τούτῳ
συμφωνεῖν, τίθημι ὡς ἀληθῆ ὄντα, καὶ περὶ αἰτίας καὶ περὶ τῶν ἄλλων πάντων· ἃ δ’ ἂν μή, ὡς οὐκ ἀληθῆ. Βούλομαι δέ σοι σαφέστερον εἰπεῖν ἃ λέγω· οἶμαι γάρ σε νῦν οὐ μανθάνειν. —Οὐ μὰ τὸν Δί’, ἔφη ὁ Κέβης,340 in vol. 1
40οὐ σφόδρα.

1

.

49

.

16

 Ἐν ταὐτῷ (p. 105C—107A). Ἀποκρίνου δή, ἦ δ’ ὅς, ᾧ ἂν τί ἐγγένηται σώματι, ζῶν ἔσται; —Ὧι ἂν ψυχή, ἔφη. —Οὐκοῦν ἀεὶ τοῦτο οὕτως ἔχει; —Πῶς γὰρ οὐχί, ἦ δ’ ὅς. —Ἡ ψυχὴ ἄρα
5ὅ τι ἂν αὐτὴ κατάσχῃ, ἀεὶ ἥκει ἐπ’ ἐκεῖνο φέρουσα ζωήν; —Ἥκει μέντοι, ἔφη. —Πότερον δ’ ἔστι τι ζωῇ ἐναντίον ἢ οὐδέν; —Ἔστιν, ἔφη. —Τί; —Θάνατος. —Οὐκοῦν ψυχὴ τὸ ἐναντίον ᾧ αὐτὴ ἐπιφέρει ἀεὶ οὐ μήποτε δέ‐ ξηται, ὡς ἐκ τῶν πρόσθεν ὡμολόγηται; —Καὶ μάλα
10σφόδρα, ἔφη ὁ Κέβης. —Τί οὖν; τὸ μὴ δεχόμενον τὴν τοῦ ἀρτίου ἰδέαν, τί νῦν δὴ ὀνομάζομεν; —Ἀνάρτιον, ἔφη. —Τὸ δὲ δίκαιον μὴ δεχόμενον καὶ ὃ ἂν μουσικὸν μὴ δέ‐ χηται; —Ἄμουσον, ἔφη, τὸ δὲ ἄδικον. —Εἶεν· ὃ δ’ ἂν θάνατον μὴ δέχηται, τί καλοῦμεν; —Ἀθάνατον, ἔφη.
15—Οὐκοῦν ψυχὴ οὐ δέχεται θάνατον; —Οὔ. —Ἀθά‐ νατον ἄρα ψυχή; —Ἀθάνατον. —Εἶεν, ἔφη· τοῦτο μὲν δὴ ἀποδεδεῖχθαι φῶμεν· ἢ πῶς δοκεῖ; —Καὶ μάλα γε ἱκανῶς, ὦ Σώκρατες. —Τί οὖν, ἦ δ’ ὅς, ὦ Κέβης; Εἰ τῷ ἀναρτίῳ ἀναγκαῖον ἦν ἀνωλέθρῳ εἶναι, ἄλλο τι ἢ τὰ
20τρία ἀνώλεθρα ἂν ἦν; —Πῶς γὰρ οὔ; —Οὐκοῦν εἰ καὶ τὸ θερμὸν ἀναγκαῖον ἦν ἀνώλεθρον εἶναι, ὁπότε τις ἐπὶ χιόνα θερμὸν ἐπάγει, ὑπεξῄει ἂν ἡ χιὼν μένουσα ἄτηκτος· οὐ γὰρ ἂν ἀπώλετό γε, οὐδ’ αὖ ὑπομένουσα ἐδέξατ’ ἂν
τὴν θερμότητα. —Ἀληθῆ, ἔφη, λέγεις. —Ὡσαύτως,341 in vol. 1
25οἶμαι, κἂν εἰ τὸ ψυχρὸν ἀνώλεθρον ἦν, ὁπότε ἐπὶ τὸ πῦρ ψυχρόν τι ἐπῄει, οὔποτ’ ἂν ἀπεσβέννυτο οὐδ’ ἀπώλ‐ λυτο, ἀλλὰ σῶον ἂν ἀπελθὸν ᾤχετο. —Ἀνάγκη, ἔφη. — Οὐκοῦν καὶ ὧδε, ἔφη, ἀνάγκη περὶ τοῦ ἀθανάτου 〈εἰπεῖν〉; Εἰ μὲν τὸ ἀθάνατον καὶ ἀνώλεθρόν ἐστιν, ἀδύνατον ψυχῇ,
30ὅταν θάνατος ἐπ’ αὐτὴν ἴῃ, ἀπόλλυσθαι· θάνατον μὲν γὰρ δὴ ἐκ τῶν προειρημένων οὐ δέξεται οὐδ’ ἔσται τε‐ θνηκυῖα, ὥσπερ τὰ τρία οὐκ ἔσται, ἔφαμεν, ἄρτιον, οὐδὲ γοῦν τὸ περιττόν, οὐδὲ δὴ τὸ πῦρ ψυχρόν, οὐδέ γε ἡ ἐν τῷ πυρὶ θερμότης. Ἀλλὰ τί κωλύει, φαίη ἄν τις, ἄρτιον
35μὲν τὸ περιττὸν μὴ γίγνεσθαι ἐπιόντος τοῦ ἀρτίου, ὥσπερ ὡμολόγηται, ἀπολομένου δ’ αὐτοῦ ἀντ’ ἐκείνου ἄρτιον γεγονέναι; Τῷ ταῦτα λέγοντι οὐκ ἂν ἔχοιμεν διαμάχεσθαι ὅτι οὐκ ἀπόλλυται· τὸ γὰρ ἀνάρτιον οὐκ ἀνώλεθρόν ἐστιν, ἐπεὶ εἰ τοῦτο ὡμολόγητο ἡμῖν, ῥᾳδίως ἂν διεμαχόμεθα
40ὅτι ἐπελθόντος τοῦ ἀρτίου τὸ περιττὸν καὶ τὰ τρία οἴχε‐ ται ἀπιόντα· καὶ περὶ πυρὸς καὶ θερμοῦ καὶ τῶν ἄλλων οὕτως ἂν διεμαχόμεθα· ἢ οὔ; —Πάνυ μὲν οὖν. —Οὐ‐ κοῦν καὶ νῦν περὶ τοῦ ἀθανάτου, εἰ μὲν ἡμῖν ὁμολογεῖται καὶ ἀνώλεθρον εἶναι, ψυχὴ ἂν εἴη πρὸς τῷ ἀθάνατος
45εἶναι καὶ ἀνώλεθρος· εἰ δὲ μή, ἄλλου ἂν δέοι λόγου. — Ἀλλ’ οὐδὲν δεῖ, ἔφη, τούτου γε ἕνεκα· σχολῇ γὰρ ἄν τι ἄλλο φθορὰν μὴ δέχοιτο, εἴ γε τὸ ἀθάνατον ἀίδιον ὂν
φθορὰν δέξεται. —Ὁ δέ γε θεός, οἶμαι, ἔφη ὁ Σωκρά‐ της, καὶ αὐτὸ τὸ τῆς ζωῆς εἶδος καὶ εἴ τι ἄλλο ἀθάνατόν342 in vol. 1

1

.

49

.

16

(50)

ἐστι, παρὰ πάντων ἂν ὁμολογηθείη μηδέποτε ἀπόλλυσθαι. —Παρὰ πάντων μέντοι νὴ Δί’, ἔφη, ἀνθρώπων τέ γε καὶ ἔτι μᾶλλον, ὡς ἐγᾦμαι, παρὰ θεῶν. —Ὁπότε δὴ τὸ ἀθά‐ νατον καὶ ἀδιάφθορόν ἐστιν, ἄλλο τι ψυχὴ ἤ, εἰ ἀθάνατος τυγχάνει οὖσα, καὶ ἀνώλεθρος ἂν εἴη; —Πολλὴ ἀνάγκη.
55—Ἐπιόντος ἄρα θανάτου ἐπὶ τὸν ἄνθρωπον, τὸ μὲν θνητόν, ὡς ἔοικεν, αὐτοῦ ἀποθνῄσκει, τὸ δ’ ἀθάνατον σῶον καὶ ἀδιάφθορον οἴχεται ἀπιόν, ὑπεκχωρῆσαν τῷ θανάτῳ. —Φαίνεται. —Παντὸς μᾶλλον ἄρα, ἔφη, ὦ Κέβης, ἔσονται ἡμῶν αἱ ψυχαὶ ἐν Ἅιδου.

1

.

49

.

17

 Ἐκ τῶν Πορφυρίου Πρὸς τὰ νοητὰ ἀφορμῶν (Porphyr. op. p. 60 Holsten.). Ἡ μὲν ψυχὴ τῆς ἀμερίστου καὶ 〈τῆσ〉 περὶ τὰ σώματα μεριστῆς οὐσίας μέσον τι· ὁ δὲ νοῦς ἀμέριστος οὐσία
5μόνον, τὰ δὲ σώματα μεριστὰ μόνον. Αἱ δὲ ποιότητες καὶ τὰ ἔνυλα εἴδη περὶ τὰ σώματα 〈τὰ〉 μεριστά.

1

.

49

.

18

 Ἐν ταὐτῷ (Porphyr. op. p. 60 Holsten.). Ψυχὴ καταδεῖται πρὸς σῶμα τῇ ἐπιστροφῇ τῇ πρὸς τὰ πάθη τὰ ἀπ’ αὐτοῦ, καὶ λύεται διὰ τῆς ἀπαθείας.

1

.

49

.

19

 Ἐν ταὐτῷ (Porphyr. op. p. 66 Holsten.). Ἡ ψυχὴ ἔχει μὲν πάντων τοὺς λόγους, ἐνεργεῖ δὲ κατ’ αὐτοὺς ἢ ὑπ’ ἄλλου εἰς τὴν προχείρισιν ἐκκαλουμένη ἢ ἑαυτὴν εἰς αὐτοὺς ἐπιστρέφουσα εἰς τὸ εἴσω. Καὶ ὑπ’
5ἄλλου μὲν ἐκκαλουμένη ὡς πρὸς τὰ ἔξω τὰς αἰσθήσεις
〈εἴσω〉 ἀποδίδωσιν· εἰς δὲ ἑαυτὴν εἰσιοῦσα πρὸς τὸν νοῦν ἐν ταῖς νοήσεσι γίγνεται· καὶ οὔτε αἴσθησις ἔξωθεν οὔτε νόησις 〈εἴσω〉 ἄλλῃ ποτέ. Ὡς δὲ τῷ ζῴῳ οὐκ ἄνευ πάθους τῶν αἰσθητικῶν ὀργάνων αἱ αἰσθήσεις, οὕτω καὶ αἱ νοήσεις343 in vol. 1
10οὐκ ἄνευ φαντασίας· ἵν’ ᾖ τὸ ἀνάλογον, ὡς ὁ τύπος παρα‐ κολούθημα ζῴου αἰσθητικοῦ, οὕτως τὸ φάντασμα ψυχῆς ζῴου ἑπόμενον νοήσει.

1

.

49

.

20

 Ἐν ταὐτῷ (Holsten. l. s.). Ἡ ψυχὴ οὐσία ἀμεγέθης, ἄυλος, ἄφθαρτος, ἐν ζωῇ παρ’ ἑαυτῆς ἐχούσῃ τὸ ζῆν κεκτημένη τὸ εἶναι.

1

.

49

.

21

 Ἐν ταὐτῷ (Holsten. l. s.). Ἄλλο τὸ πάσχειν τῶν σωμάτων, ἄλλο τῶν ἀσωμάτων. Τῶν μὲν γὰρ σωμάτων σὺν τροπῇ τὸ πάσχειν· τῆς δὲ ψυχῆς αἱ οἰκειώσεις καὶ τὰ πάθη ἐνέργειαι, οὐδὲν ἐοικυῖαι
5θερμάνσεσι καὶ ψύξεσι σωμάτων. Διὸ εἴπερ τὸ πάσχειν πάντως σὺν τροπῇ, ἀπαθῆ ῥητέον παντελῶς τὰ ἀσώματα. Τὰ μὲν γὰρ ὕλης κεχωρισμένα καὶ σωμάτων ἐνεργείαις ἦν τὰ αὐτά· τὰ δ’ ὕλῃ πλησιάζοντα καὶ σώμασιν αὐτὰ μὲν ἀπαθῆ, τὰ δὲ ἐφ’ ὧν θεωρεῖται πάσχει. Ὅταν γὰρ τὸ
10ζῷον αἰσθάνηται, ἔοικεν ἡ ψυχὴ μὲν ἁρμονίᾳ χωριστῇ, ἐξ ἑαυτῆς τὰς χορδὰς κινούσῃ ἡρμοσμένας· ** ἁρμονίᾳ
ἀχωρίστῳ· τὸ δὲ αἴτιον τοῦ κινῆσαι τὸ ζῷον διὰ τὸ εἶναι ἔμψυχον ἀνάλογον τῷ μουσικῷ διὰ τὸ εἶναι ἐναρμόνιον· τὰ δὲ πληγέντα σώματα διὰ πάθος αἰσθητικὸν ταῖς ἡρμο‐344 in vol. 1
15σμέναις χορδαῖς. καὶ γὰρ ἐκεῖ οὐδ’ ἡ ἁρμονία πέπονθεν ἡ χωριστή, ἀλλ’ ἡ χορδή· καὶ κινεῖ μὲν ὁ μουσικὸς κατὰ τὴν ἐν αὑτῷ ἁρμονίαν, οὐ μὴν ἐκινήθη ἂν ἡ χορδὴ μου‐ σικῶς, εἰ καὶ ὁ μουσικὸς ἐβούλετο, μὴ τῆς ἁρμονίας τοῦτο λεγούσης.

1

.

49

.

22

 Ἐν ταὐτῷ (Porphyr. op. p. 71 Holsten.). Ἧς οὐσίας ἐν ζωῇ τὸ εἶναι καὶ ἧς τὰ πάθη ζωή, ταύτης καὶ ὁ θάνατος ἐν ποιᾷ ζωῇ κεῖται, οὐκ ἐν ζωῆς καθάπαξ στερήσει, ὅτι μηδὲ τὸ παθεῖν ἦν ὁδὸς εἰς τὴν
5παντελῆ ἀζωίαν ἐπ’ αὐτῆς.

1

.

49

.

23

 Ἐν ταὐτῷ (Porphyr. op. p. 95 Holsten.). Οὐ διὰ τὸ πλῆθος τῶν σωμάτων δεῖ νομίζειν πλῆθος τῶν ψυχῶν γενέσθαι, πρὸ δὲ τῶν σωμάτων εἶναι καὶ πολλὰς καὶ μίαν, οὔτε τῆς μιᾶς ὅλης κωλυούσης τὰς πολ‐
5λὰς ἐν ἑαυτῇ εἶναι οὔτε τῶν πολλῶν τὴν μίαν εἰς αὑτὰς μεριζουσῶν. Διέστησαν γὰρ οὐκ ἀποκοπεῖσαι οὐδ’ ἀπο‐ κερματίσασαι εἰς αὑτὰς τὴν ὅλην, καὶ πάρεισιν ἀλλή‐ λαις οὐ συγκεχυμέναι οὐδὲ σωρὸν ποιοῦσαι τὴν ὅλην. Οὔτε γὰρ πέρασίν εἰσι διειλημμέναι οὔτε πάλιν ἀλλήλαις
10συγκεχυμέναι, ὥσπερ οὐδὲ ἐπιστῆμαι συνεχύθησαν αἱ πολλαὶ ἐν ψυχῇ μιᾷ καὶ πάλιν οὐκ ἔγκεινται ὡς τὰ σώματα τῇ ψυχῇ ἑτερουσίως, ἀλλὰ τῆς ψυχῆς ποιαὶ ἦσαν ἐνέργειαι. Ἀπειροδύναμος ἡ τῆς ψυχῆς φύσις καὶ καθ’ ἕκα‐ στον τὸ τυχὸν αὐτῆς ** ψυχή, καὶ πᾶσαι μία, καὶ πά‐345 in vol. 1
15λιν ἡ ὅλη ἄλλη παρὰ πάσας. Ὡς γὰρ τὰ σώματα ἐπ’ ἄπειρον τεμνόμενα οὐ καταλήγει εἰς ἀσώματα, κατ’ ὄγκον λαμβανόντων τῶν τμημάτων τὴν διαφοράν, οὕτως ψυχή, οὖσα ζωτικόν, ἐπ’ ἄπειρον κατὰ τὰ εἴδη διείληπται, παραλλαγὰς ἔχουσα εἰδικάς, καὶ ἡ ὅλη σὺν ταύταις οὖσα
20καὶ ἄνευ τούτων. Ἡ γὰρ ἐπ’ αὐτῆς οἷον τομὴ ἑτερότης ἐστὶ μενούσης τῆς ταὐτότητος. Εἰ δ’ ἐπὶ τῶν σωμάτων, ἐφ’ ὧν ἡ ἑτερότης ἐκράτει μᾶλλον τῆς ταὐτότητος, οὐδὲν ἐπεισελθὸν ἀσώματον διέκοψε τὴν ἕνωσιν, μένει δὲ πάντα ἡνωμένα μὲν κατὰ τὴν οὐσίαν, ταῖς δὲ ποιότησι καὶ τοῖς
25ἄλλοις εἴδεσι διειλημμένα, τί χρὴ ὑπονοεῖν ἐπὶ τῆς εἰδι‐ κῆς ἀσωμάτου ζωῆς, ἐφ’ ἧς ἡ ταὐτότης μᾶλλον κεκρά‐ τηκε τῆς ἑτερότητος, καὶ οὐδὲν ὑπόκειται ἀλλοῖον παρὰ τὸ εἶδος, ἀφ’ ἧς καὶ τοῖς σώμασιν ἡ ἑνότης, οὐδὲ σῶμα συμπεσὸν ἀποκόπτει τὴν ἕνωσιν, καίπερ πρὸς τὰς ἐνερ‐
30γείας ἐν πολλοῖς ἐμποδίζον; Αὐτὴ δι’ αὑτὴν ἡ ταὐτότης
αὐτῆς πάντα ποιεῖ καὶ εὑρίσκει διὰ τῆς ἐπ’ ἄπειρον εἰδικῆς ἐνεργείας, τοῦ τυχόντος μέρους πάντα δυναμένου. ὅταν σωμάτων καθαρεύῃ, ὡς τὸ τυχὸν μέρος τοῦ σπέρ‐ ματος τὴν τοῦ παντὸς σπέρματος ἔχει δύναμιν. Ὥσπερ346 in vol. 1
35δὲ κρατηθὲν ἐν ὕλῃ τὸ σπέρμα καθ’ ἕκαστον ὧν ἠδύ‐ νατο λόγων ἐν τοῖς μέρεσι τῆς ὕλης κρατεῖται, καὶ πάλιν συναχθὲν εἰς τὴν τοῦ σπέρματος δύναμιν καθ’ ἕκαστον τῶν μερῶν ἔχει τὴν πᾶσαν δύναμιν, οὕτω καὶ ψυχῆς ἀύλου τὸ ὡς μέρος ἐπινοούμενον τῆς πάσης ψυχῆς ἔχει
40τὴν δύναμιν. Τὸ δὲ πρὸς ὕλην ῥέψαν κεκράτηται μὲν καθ’ ὃ [εἶδος ῥέψαν] ἐπιτηδείως ἔσχε προσομιλεῖν ἐνύλῳ· ἔχει δὲ τὴν τῆς ὅλης δύναμιν ἤδη καὶ ἐντυγχάνει οὔσῃ ἐν ἑαυτῷ, ὅταν ἀπὸ τοῦ ἐνύλου ἀποστὰν ἐν ἑαυτῷ γέ‐ νηται. Ἐπεὶ δὲ πρὸς μὲν ὕλην ῥεπούσῃ ἀπορία ἁπάντων
45〈ἦν〉 καὶ τῆς οἰκείας δυνάμεως κένωσις, εἰς δὲ τὸν νοῦν ἀναγομένη τὸ πλῆρες ἑαυτῆς κατὰ τὴν δύναμιν ἔχειν τῆς πάσης ηὑρίσκετο, τὴν μὲν εἰκότως πενίαν τὴν δὲ κόρον οἱ τοῦτο πρῶτον γνόντες τῆς ψυχῆς τὸ πάθος ᾐνίξαντο.

1

.

49

.

24

 Ἐκ τῶν Πορφυρίου Περὶ τῶν τῆς ψυχῆς δυνάμεων. Τὰς τῆς ψυχῆς δυνάμεις ὑπογράψαι πρόκειται καὶ πρότερόν γε ἐπεξελθεῖν τῇ ἱστορίᾳ τῇ τε παρὰ τοῖς πα‐
5λαιοῖς καὶ τῇ ὕστερον ἐπικρίσει τῇ παρὰ τοῖς διδα‐
σκάλοις. Ἀρίστων ἀντιληπτικὴν δύναμιν τῆς ψυχῆς θέμενος ταύτην διαιρεῖ εἰς δύο, τὸ μέν τι μέρος φάσκων μετά τινος τῶν αἰσθητηρίων ὡς τὰ πολλὰ κινεῖσθαι, ὃ αἰσθη‐347 in vol. 1
10τικὸν καλεῖ, ἀρχὴν καὶ πηγὴν ὑπάρχον τῶν κατὰ μέρος αἰσθήσεων, τὸ δὲ ἀεὶ καθ’ ἑαυτὸ καὶ χωρὶς ὀργάνων, ὃ ἐπὶ μὲν τῶν ἀλόγων οὐκ ὠνομάσθαι (ἢ γὰρ ὅλως οὐκ εἶναι ἐν αὐτοῖς, ἢ τελέως ἀσθενὲς καὶ ἀμυδρὸν ἄγαν), ἐν δὲ τοῖς λογικοῖς, ἐν οἷς δὴ μάλιστα 〈ἢ〉 μόνοις φαί‐
15νεται, νοῦν προσαγορεύεσθαι. [Ἔφη ἄνευ ὀργάνων τὸν νοῦν ἐνεργεῖν, τὴν αἰσθητικὴν καὶ μετ’ ὀργάνου.] Πῶς οὖν ἡ μετ’ ὀργάνου οὐχ ἡ αὐτὴ ἔσται τῷ νῷ, εἴγε ὑφ’ ἓν γένος, τὸ τῆς ἀντιληπτικῆς, τέτακται καὶ 〈τὸ〉 μετ’ ὀργάνου ἐνεργοῦν μέρος καὶ τὸ ἄνευ ὀργάνου; ἢ ὅτι ἣ
20μὲν τῆς μορφῆς τῶν ὄντων ἀντιλαμβάνεται, ἣ δὲ τῆς οὐσίας; Αἴσθησις γὰρ οὐσίας οὐκ ἀντιληπτική, ἀλλὰ μορφῆς καὶ πλάσεως **· ὅτι δὲ ἄνθρωπος ἢ ἵππος, ἄλλου ἡ ἀντίληψις. Διάφορον οὖν τῆς ἀντιλήψεως κίνημα· ἣ μὲν γὰρ τυπουμένῃ ἔοικεν ἡ τῆς αἰσθητικῆς καὶ ἔξω
25ἑλκομένῃ ἐπὶ μορφήν, ἣ δὲ ἀφισταμένῃ τυπώσεως. Οἳ μὲν οὖν διῄρουν καὶ τὸ μὲν ἄνευ φαντασίας 〈ἢ αἰσθή‐ σεωσ〉 διεξοδικόν, ἀπὸ τοῦ νοῦ ἠρτημένον διάνοιάν τε καὶ νοῦν προσηγόρευον, τὸ δὲ μετὰ φαντασίας ἢ αἰσθή‐
σεως τὴν διέξοδον ἔχον δοξαστικόν. Οἳ δὲ μίαν μὲν348 in vol. 1
30τὴν οὐσίαν λογικὴν ἐτίθεντο, διαφόρους δὲ τὰς ἐνεργείας. Τοιαύτης δὲ οὔσης τῆς διαφορᾶς ὑφ’ ἓν τίθεσθαι τὰς 〈δύο〉 δυνάμεις μήποτε ἄτοπον ἦν (οὐ γὰρ ἐκ μιᾶς ἥ τε νόησις οὐσίας ὁρμᾶται καὶ ἡ αἴσθησις, καὶ ἀντίληψιν εἴ τις λέγει τὴν τοῦ νοῦ ἐνέργειαν, ὁμωνύμως ἐρεῖ), καὶ
35ἔδει ἄλλην μὲν θέσθαι τὴν τοῦ νοῦ δύναμιν καὶ ἑτερογενῆ. μεθ’ ἣν τὴν τῆς διανοίας, πάντας τοὺς ἐφ’ ἑκατέρας, ἀλλὰ τὴν μὲν ἀθρόαν ἐνέργειαν τὴν δὲ ἐν διεξόδῳ· ἄλ‐ λην δὲ πάντῃ τὴν αἰσθητικήν, ἧς τὸ μέν τι μετὰ προσ‐ χρήσεως ὀργάνων, τὸ δέ 〈τι〉 ἄνευ προσχρήσεως, τοῦ μὲν
40μετ’ ὀργάνων αἰσθητικοῦ καλουμένου, τοῦ δὲ ἄνευ τού‐ των φανταστικοῦ, τὸ δέ τι οὐχ ἧττον τοῦ αὐτοῦ γένους, ὑπερβεβηκὸς δὲ τὸ διεξοδεῦον, τὸ ἀθρόον τούτων, δοξα‐ στικὸν καλούμενον, ἐπιστάσεως οὔσης, πότερον τῆς διανοίας εἶδος τὸ τοιοῦτο ἢ τὸ ἄλλο, τὸ ὑπερβεβηκὸς
45μὲν τὸ αἰσθητικὸν καὶ φανταστικόν, ὑποβεβηκὸς δὲ τὸ νοητικόν.

1

.

49

.

25

 Ἐν ταὐτῷ. Νουμήνιος (fr. 52 ap. Thedinga, de Numenio p. 70) δὲ τὴν συγκαταθετικὴν δύναμιν παραδεκτικὴν ἐνεργειῶν φήσας εἶναι, σύμπτωμα αὐτῆς φησιν εἶναι τὸ φανταστι‐
5κόν, οὐ μὴν ἔργον γε καὶ ἀποτέλεσμα, ἀλλὰ παρακολού‐ θημα· τῶν ἀπὸ τῆς Στοᾶς τὴν αἴσθησιν οὐκ ἐν τῇ φαν‐ τασίᾳ ἱστάντων μόνον, ἀλλὰ τὴν οὐσίαν ἀναρτώντων ἀπὸ τῆς συγκαταθέσεως. Αἰσθητικὴ γὰρ φαντασία συγκατά‐ θεσίς ἐστιν ἢ αἴσθησις τῆς συγκαταθέσεως καθ’ ὁρμὴν
10οὔσης. Λογγῖνος δὲ μηδ’ εἶναι ὅλως συγκαταθετικὴν
δύναμιν ὑπονοεῖ. Κατὰ μέντοι τοὺς πρεσβυτέρους καὶ τοὺς ἀπὸ τῆς Ἀκαδημίας ἡ αἴσθησις ἐπὶ τῆς 〈δι’〉 αἰσθητηρίου φαντασίας ψιλὴ τίθεται καὶ διὰ τοῦτο οὐδὲ κατ’ ἀρχὰς μέτοχος ἰδιώματος, ὅτι μηδὲ συγκαταθέσεως349 in vol. 1
15μέτοχος. Κἂν ᾖ δὲ μετὰ συγκαταθέσεως συγκατακειμένη φαντασία δι’ αἰσθητηρίου ἡ αἴσθησις, οὐ πάντως καὶ ἀρετῆς μέτοχος ἡ αἴσθησις ἔσται, εἰ μὴ συγκατάθεσις εἴη τῶν ἐφ’ ἡμῖν.

1

.

49

25a

 Τοῦ αὐτοῦ. Διαπεφώνηται δὲ οὐ τὰ περὶ τούτων μόνον τοῖς παλαιοῖς, ἀλλὰ καὶ ἐξ ἀρχῆς τὰ περὶ τῶν μερῶν τῆς ψυχῆς, καὶ ὅλως τί τὸ μέρος καὶ τίς ἡ δύναμις καὶ
5τίνι ταῦτα διενήνοχεν. Αὐτίκα οἱ μὲν ἀπὸ τῆς Στοᾶς ὀκταμερῆ τὴν ψυ‐ χὴν θέντες καὶ πέντε μὲν μέρη τὰ αἰσθητικὰ λαβόντες, ἕκτον δὲ τὸ φωνητικὸν καὶ ἕβδομον τὸ σπερματικόν, [καὶ] λοιπὸν τὸ ἡγεμονικὸν ὡς ἂν ἄρχοντος χώραν ἔχειν ὑπε‐
10τίθεντο, τὰ δὲ ἄλλα μέρη ἐν ὑπηρέτου τάξει ἀπεδίδοσαν, ὥστε τὸ αὐτὸ ἐξ ἄρχοντος καὶ ἀρχομένων συνεστάναι. Παρὰ δὲ Πλάτωνι καὶ Ἀριστοτέλει ἐν τοῖς Ἠθι‐ κοῖς τριμερὴς ἡ ψυχὴ λέγεται εἶναι, καὶ κεκράτηκε τοῦτο παρὰ τοῖς πολλοῖς ἀγνοοῦσιν ὡς ἡ διαίρεσις τῆς συστά‐
15σεως ἕνεκα τῶν ἀρετῶν παρείληπται· οὐ γὰρ ἁπλῶς εἰς σύλληψιν πάντων τῶν μερῶν. Τὸ γὰρ φανταστικὸν καὶ αἰσθητικὸν καὶ τὸ νοερὸν καὶ 〈τὸ〉 φυτικὸν οὐ δήπου ἐν τῇ διαιρέσει ταύτῃ περιληφθήσεται. Ἄλλοι δέ, ὧν καὶ Νουμήνιος (fr. 54 p. 70 Theding.), οὐ τρία μέρη ψυχῆς
20μιᾶς, ἢ δύο γε, τὸ λογικὸν καὶ ἄλογον, ἀλλὰ δύο ψυχὰς
ἔχειν ἡμᾶς οἴονται, ὥσπερ καὶ ἄλλα, τὴν μὲν λογικήν, τὴν δὲ ἄλογον· ὧν πάλιν οἳ μὲν ἄμφω ἀθανάτους, οἳ δὲ τὴν λογικὴν ἀθάνατον, τὴν δὲ ἄλογον οὐ κατὰ τὰς ἐνεργείας μόνον ἀφίστασθαι τῆς ποιᾶς κινήσεως, ἀλλὰ350 in vol. 1
25καὶ κατ’ οὐσίαν διαλύεσθαι. Τοῖς δὲ ἐδόκει δύο ψυχῶν εἰς ταὐτὸ συμπλακεισῶν ἀλλήλαις διπλασίας εἶναι τὰς κινήσεις, ὁμοιουμένων ἀλλήλαις ἐκ τοῦ ἀπολαύειν ἑκα‐ τέραν τῶν τῆς ἑτέρας παθημάτων κατὰ τὴν ἕνωσιν. Ῥητέον δὲ ὡς δύναμις μέρους διήνεγκεν, ὅτι τὸ μὲν
30μέρος ἐκβέβηκε κατὰ γένος τὸν χαρακτῆρα τοῦ ἄλλου μέρους, αἱ δὲ δυνάμεις περὶ τὸ αὐτὸ στρέφονται γένος. Διὸ τὰ μὲν μέρη παρῃτεῖτο Ἀριστοτέλης ἐπὶ τῆς ψυχῆς, τὰς δὲ δυνάμεις οὐκέτι· τὸ γὰρ ἑτερομερὲς εὐθὺς ὑποκειμένου παραλλαγὴν εἰσάγειν, τὸ δὲ ἑτεροδύναμον
35καὶ περὶ ἓν ὑποκείμενον ἐνίστασθαι. Λογγῖνος δὲ οὐδὲ τὸ ζῷον πολυμερὲς εἶναι ἀλλ’ ἀμερές, πολυδύναμον δέ, τὸ τοῦ Πλάτωνος ἐν τοῖς σώμασι πολυμερῆ φά‐ σκων τὴν ψυχὴν γίγνεσθαι, καθ’ ἑαυτὴν οὖσαν ἀμερῆ. ὅτι δὲ οὐ πολυμερής, οὐ διὰ τοῦτο καὶ μονοδύναμος·
40ἐνδέχεσθαι γὰρ ἓν ἀμερὲς δυνάμεις πλείους ἔχειν. Διακριτέον οὖν τάχα ἐκ τοῦ πολλοῦ ταράχου θέντας ὅρον γνώσεως μερικῆς διαφορᾶς καὶ ἀδιαφορίας καὶ πάλιν δυνάμεων πρὸς μέρη καὶ πρὸς ἀλλήλας, εἶτ’ ἀνω‐ τέρω οὐσιῶν εἰ καὶ πλείους ἐν ἑνὶ εἶεν. Ὡς ἐκ τούτου γὰρ
45γνώριμον ἔσται, εἰ καὶ ἡ ψυχὴ ἐν ζῴῳ οὖσα πολυμερὴς
ἢ μόνον πολυδύναμος, καὶ πότερον συγχωρητέον τοῖς μίαν μὲν ψυχὴν εἰς τὸν ἄνθρωπον κατακλείουσι πολυ‐ μερῆ δὲ ταύτην, ἢ καθ’ αὑτὴν ἢ καὶ ἐν τούτῳ λέγουσι γίγνεσθαι· ἢ πλειόνων ψυχῶν ἦν σύνοδος καὶ ἐῴκει351 in vol. 1

1

.

49

25a

(50)

ὁ ἄνθρωπος μάλιστα χορῷ συνᾴδοντι καὶ κατὰ τοῦτο ἔχοντι τὸ ἓν κατὰ τὴν τῶν συμπληρούντων τὸ ὅλον συμ‐ φωνίαν, ἢ ἑνὸς ἦν κατ’ οὐσίαν τὸ διάφορον πλῆθος. Ῥητέον οὖν, ὡς δύναμις καὶ μέρος καὶ κατασκευὴ ἐπὶ τῆς ψυχῆς ταύτῃ διενήνοχε· μέρος μὲν γάρ ἐστιν
55ὃ καὶ τῷ ὑποκειμένῳ καὶ τῷ εἴδει καὶ ταῖς ἐνεργείαις ἄλλου μέρους διαφέρει· κατασκευὴ δὲ ἡ πρὸς ὃ πέφυκε τῶν μερῶν οἰκεία ἐπιτηδειότης· δύναμις δὲ τῆς κατα‐ σκευῆς ἕξις ἀφ’ ἧς ἐνεργεῖν δύναται, καθ’ ὃ κατεσκεύ‐ ασται ἕκαστον. Ἔνιοι δὲ τὴν αὐτὴν ἔφασαν εἶναι κατα‐
60σκευήν τε καὶ δύναμιν. Διαφέρει δὲ μέρους δύναμις· 〈αἱ μὲν γὰρ δυνάμεις〉 ἐπὶ τοῦ αὐτοῦ καὶ ἑνὸς ὑποκειμένου ὅλου πλείους θεωροῦνται, οὐκ ἐν ἄλλῳ καὶ [ἐν] ἄλλῳ περατούμεναι τῷ ποσῷ τῆς ὑποκειμένης οὐσίας, τὰ δὲ μέρη ἀπολαμβάνει ἑαυτοῖς ποσόν τι τῆς οὐσίας καὶ περι‐
65γράφει ἀλλοῖόν τι μόριον αὐτῆς. Αὐτίκα τοῦ μήλου αἱ μὲν δυνάμεις πᾶσαι ἐν ἑνί, τὰ δὲ μέρη ἄλλα ἀλλαχοῦ κεχώρισται· ἐφάπτεται γὰρ ἡ μὲν τοῦ μέρους ἔννοια ποσοῦ, ὡς πρὸς τὴν τοῦ ὅλου κατασκευὴν ὀλιγωτέραν ποσότητα ἀπολαμβάνον· ἡ δὲ τῆς δυνάμεως τοῦ ὅλου
70τὴν ἐπίνοιαν ἀπείληφε. Διόπερ ἀμερεῖς μὲν αἱ δυνάμεις καὶ δι’ ὅλου κεχωρηκυῖαι, τὰ δὲ μέρη ἠλλοίωται, μερι‐
κοῦ ἔχοντα ἀντὶ τοῦ ὅλου ποσότητα. Πῶς οὖν ἀμερὴς ἡ ψυχὴ καὶ πάλιν τριμερής; Οἱ μὲν οὖν τὰ μέρη τῆς ψυχῆς κατὰ τὸ ποσὸν ἀκούσαντες352 in vol. 1
75εἰκότως ἀποροῦσι, πῶς καὶ ἀμερὴς καὶ τριμερής, καὶ λύουσι φάσκοντες κατὰ μὲν ἴδιον λόγον καὶ καθ’ ἑαυτὴν εἶναι ἀμερῆ, τριμερῆ δὲ καθ’ ὅσον ἐν σώματι γενομένη μεριστῷ ὄντι ἄλλο καὶ ἄλλο μέρος ἐπέχει τοῦ σώματος εἰς τὰς διαφόρους αὑτῆς ἐνεργείας. Οὐ γὰρ δὴ 〈ἡ〉 αὐτὴ
80κεφαλὴν ἔχει καὶ θώρακα καὶ τοῦ ποτ’ ἧπαρ, ἀλλ’ αἱ διὰ τούτων διάφοροι ἐνέργειαι διαμεριστῶς καὶ μερῶν γιγνόμεναι διαφόρων τοῦ σώματος ἀπ’ ἐκείνων αὐτῇ τῶν μερῶν μερισμὸν ἐπανέθεσαν. Νικόλαος δὲ οὐκ ἠξίου τὰ μέρη τῆς ψυχῆς κατὰ
85τὸ ποσὸν λαμβάνειν, ἀλλὰ μᾶλλον κατὰ τὸ ποιόν, ὥσπερ καὶ τέχνης καὶ φιλοσοφίας· ἐπὶ μὲν γὰρ τοῦ ποσοῦ τὸ ὅλον ἐκ τῶν μερῶν συμπληροῦται καὶ γίγνεται ὡς κατὰ τὴν πρὸς ἕτερον ἀντεξέτασιν πλέον ἢ ἔλαττον, ἢ μικρό‐ τερον ἢ μεῖζον, προστιθεμένου μέρους ἢ ἀφαιρουμένου.
90Ψυχῆς δὲ 〈οὐχ〉 οὕτως λέγομεν εἶναι μέρη (οὐ γὰρ δὴ τὸ ποσὸν αὐτῆς ὑπὸ τούτων συμπληροῦται, οὔτε γὰρ μέγεθός ἐστιν, οὔτε τι ἔχει πλῆθος), ἀλλ’ ὡς τέχνης μέρη. Διαφέρει δὲ καὶ τούτων· τέχνη μὲν γάρ, 〈ἂν〉 ἀπῇ τι μέρος, οὐκ ἂν εἴη ὁλόκληρος οὐδὲ τελεία, ψυχὴ δὲ πᾶσα τελεία
95ἐστὶ καὶ τὸ πᾶν ζῷον οὐ κομισάμενον τὸ κατὰ φύσιν τέλος ἀτελές ἐστιν. Ἀκούει τοίνυν Νικόλαος τὰ μέρη τῆς ψυχῆς ὡς δυνάμεις τοῦ ἔχοντος· τὸ γὰρ ζῷον καὶ ὅλως τὸ ἔμ‐
ψυχον τῷ ψυχὴν ἔχειν πολλὰ δύναται, οἷον ζῆν, αἰσθά‐ νεσθαι, κινεῖσθαι, νοεῖν, ὀρέγεσθαι, ὧν πάντων αἰτία353 in vol. 1

1

.

49

25a

(100)

καὶ ἀρχὴ ἡ ψυχή. Ταύτας οὖν τὰς δυνάμεις, ἀφ’ ὧν λέ‐ γεται τὸ ἔμψυχον ταῦτα δρᾶν ἢ πάσχειν, μέρη τῆς ψυχῆς τίθεται ὡς εἴρηται. Οὐδὲν 〈δὲ〉 κωλύει αὐτῆς ἀμεροῦς οὔσης μεριστῶς. δέχεσθαι τὰς ἀπ’ αὐτῆς τῶν ἐνεργειῶν ἐνδόσεις.
105 Μεριστὸν οὖν τὸ ζῷον, εἰς τὴν ἐπίνοιαν αὐτοῦ καὶ τοῦ σώματος παραλαμβανομένου, ἀφ’ οὗ αἱ ζωτικαὶ ἐνέρ‐ γειαι κατὰ ψυχῆς ἔνδοσιν δεχόμεναι τὴν εἰς μέρη τῶν διαφόρων ἐνεργειῶν κατάταξιν καὶ τῇ ψυχῇ τὸ μέρη ἔχειν προσανέθεσαν. Καὶ μήποτε διττῶς ἐπινοουμένης τῆς
110ψυχῆς καὶ ἐχούσης τὴν ζωήν, τήν τε καθ’ αὑτὴν καὶ τὴν κατὰ σχέσιν, ἐν τῇ κατὰ σχέσιν ζωῇ ὑφίσταται τὰ μέρη. Ὡς γὰρ πυρῷ σπαρέντι ἐν τῇ πρὸς τὴν γένεσιν σχέσει ὑφίσταται τὰ μέρη, τοῦ στάχυος τοῦ ὅλου οὐκ ὄντος μερι‐ στοῦ ἐν δὲ μεριστῷ θεωρουμένου, ἀφ’ οὗ πάλιν ἐπάνει‐
115σιν εἰς τὸ ἀμέριστον, οὕτω καὶ ψυχῇ ἀμερίστῳ οὔσῃ ἐν τῇ σπορᾷ παρυφίσταται τὰ μέρη.

1

.

49

.

26

 Ἐν ταὐτῷ. ** συμβαλλόμενον ἑξῆς 〈ἂν〉 εἴη ἐπισκέψασθαι πρὸς τὸ γνῶναι τίνες διὰ τὴν ψυχὴν ζῷα προβέβληνται ὡς δι’ αὐτήν, καὶ τίνες διὰ τὴν μετ’ αὐτήν, καὶ τίνες διὰ τὸ ζῷον.
5Οὕτως γὰρ καὶ αἱ ὑποστάσεις πρόδηλοι καὶ τίνες αἱ ἀνάγκαι εἰς τὴν καθ’ αὑτὴν ἐπάνοδον ἔσονται τῶν ἐν μέ‐
ρεσι τοῦ σώματος μέρη ψυχῆς κατακλειόντων.354 in vol. 1

1

.

49

.

27

 Αἰσάρας Πυθαγορείου Λευκανᾶς ἐκ τοῦ Περὶ ἀνθρώπω φύσιος (fr. phil. Gr. II p. 51 Mull.). Φύσις ἀνθρώπω κανών μοι δοκέει νόμω τε καὶ δίκας ἦμεν καὶ οἴκω τε καὶ πόλιος. Ἴχνια γὰρ ἐν αὑτῷ στιβα‐
5ζόμενος εὕροιτό κά τις καὶ μαστευόμενος· νόμος γὰρ ἐν αὐτῷ καὶ δίκα ἁ τᾶς ψυχᾶς ἐστι διακόσμασις. Τριχθαδία γὰρ ὑπάρχοισα ἐπὶ τριχθαδίοις ἔργοις συνέστακε· γνώμαν καὶ φρόνασιν ἐργαζόμενος 〈ὁ νόοσ〉 καὶ ἀλκὰν καὶ 〈ὁρμὰν ἁ〉 θύμωσις καὶ ἔρωτα καὶ φιλοφροσύναν ἁ ἐπιθυμία.
10Καὶ οὕτω συντέτακται ταῦτα ποτ’ ἄλλαλα πάντα, ὥστε αὐτᾶς τὸ μὲν κράτιστον ἀγέεσθαι, τὸ δὲ χέρειον ἄρχεσθαι, τὸ δὲ μέσον μέσαν ἐπέχεν τάξιν, καὶ ἄρχεν καὶ ἄρχεσθαι. Ταῦτα δ’ οὕτως ἐμάσατο κατὰ λόγον ὁ θεὸς ἔν τε ἐκτυ‐ πώσι καὶ ἐξεργασίᾳ τῶ ἀνθρωπίνω σκάνεος, ὅτι μόνον
15ἄνθρωπον ἐνοάσατο νόμω τε καὶ δίκας ἐπιδέκτορα γενέ‐ σθαι καὶ οὐδὲν ἄλλο τῶν θνατῶν ζῴων. Οὔτε 〈γὰρ〉 ἐξ ἑνὸς σύσταμα κοινανίας γένοιτό κα, οὔτε μὰν ἐκ πλειόνων, ὁμοίων δὲ τούτων (ἀνάγκα γάρ, ἐπεὶ τὰ πράγματα δια‐
φέροντά ἐντι, καὶ τὰς ἐν ἁμῖν μοίρας τᾶς ψυχᾶς διαφόρως355 in vol. 1
20ἦμεν, ὥσπερ καὶ ἐπὶ τῶ σώματος 〈ἅψιος ὄργανα καὶ〉 ὁράσιος καὶ ἀκοᾶς καὶ γεύσιος καὶ ὀσφράσιος, οὐ γὰρ πάντα ποτὶ πάντα τὰν αὐτὰν ἔχει συναρμογάν), οὔτε μὰν ἐκ πλει‐ όνων μὲν καὶ ἀνομοίων, τῶν τυχόντων μέντοι γε, ἀλλὰ τῶν ποττὰν τῶ ὅλω συστάματος ἐκπλάρωσιν καὶ σύνταξιν
25καὶ συναρμογὰν τευχθέντων· οὐ μόνον δὲ ἐκ πλειόνων καὶ ἀνομοίων καὶ τῶν ἐς τὸ ὅλον καὶ τέλεον τευχθέντων, ἀλλὰ καὶ αὐτῶν τούτων οὐκ εἰκαίως καὶ ὡς ἔτυχε συνταχ‐ θέντων, ἀλλὰ μετά τινος νόμω καὶ ἔμφρονος ἐπιστασίας. Αἴ τε γὰρ τὰν ἴσαν ἐφέρετο μοῖραν καὶ δυνάμιος καὶ
30τιμᾶς, ἀνόμοια ἐόντα καὶ τὰ μὲν χερείονα τὰ δὲ κάρρονα τὰ δὲ μέσα, οὔ κα ἐδύνατο ἁ κατὰ ψυχὰν τῶν μερέων κοινανία συναρμοσθῆμεν· αἴ τε ἀνίσας, μὴ τὰ κάρρονα δὲ τὰν μείζονα μοῖραν ἐφέρετο, ἀλλὰ τὰ χερείονα, πολ‐ λά 〈κα〉 ἀφροσύνα καὶ ἀταξία περὶ τὰν ψυχὰν ὑπᾶρχεν·
35αἴ τε τὰ κάρρονα μὲν τὰν μείζονα, τὰ χερείονα δὲ τὰν μείονα, μὴ ποτὶ λόγον δὲ ἕκαστον τούτων, οὔ κα ἐδύνατο ὁμόνοια καὶ φιλία καὶ δικαιότας ἦμεν περὶ τὰν ψυχάν,
ἐπεὶ ὧ ἕκαστον ἓν ποτὶ λόγον συντέτακται τὸν ἁρμόσδοντα, τὸ τοιοῦτον φαμὶ ἐγὼ δικαιότατα ἦμεν. Καὶ μὰν ὁμόνοιά356 in vol. 1
40τις καὶ ὁμοφροσύνα ὀπαδέει τᾷ τοιαύτᾳ διατάξι. Τὸ δὲ τοιοῦτον δικαίως κα λέγοιτο εὐνομία ἦμεν τᾶς ψυχᾶς, ἅτις ἐκ τῶ ἄρχεν μὲν τὸ κάρρον, ἄρχεσθαι δὲ τὸ χέρειον κράτος ἐπιφέροιτο τᾶς ἀρετᾶς. Καὶ φιλία δὲ καὶ ἔρως καὶ φιλο‐ φροσύνα σύμφυλος καὶ συγγενὴς ἐκ τούτων ἐξεβλάστασε
45τῶν μερέων. Συμπείθει μὲν γὰρ ὁ νόος ὁραυγούμενος, ἔραται δὲ ἁ ἐπιθυμία, ἁ δὲ θύμωσις ἐμπιπλαμένα μένεος, ἔχθρᾳ ζέοισα φίλα γίνεται τᾷ ἐπιθυμίᾳ. Ἁρμόξας γὰρ ὁ νόος τὸ ἁδὺ τῷ λυπηρῷ συγκατακρεόμενος καὶ τὸ σύν‐ τονον καὶ σφοδρὸν τῷ κούφῳ μέρει τᾶς ψυχᾶς καὶ δια‐

1

.

49

.

27

(50)

χυτικῷ· ἕκαστόν τε ἑκάστω πράγματος τὰν σύμφυλον καὶ συγγενέα προμάθειαν διαμεμέρισται, ὁ μὲν νόος ὁραυγού‐ μενος καὶ στιβαζόμενος τὰ πράγματα, ἁ δὲ θύμωσις ὁρμὰν καὶ ἀλκὰν ποτιφερομένα τοῖς ὁραυγαθεῖσιν· ἁ δὲ ἐπιθυ‐ μία φιλοστοργίᾳ συγγενὴς ἐᾶσα ἐφαρμόσδει τῷ νόῳ ἴδιον
55περιποιουμένα τὸ ἁδὺ καὶ τὸ σύννοον ἀποδιδοῖσα τῷ συν‐ νόῳ μέρει τᾶς ψυχᾶς. Ὧνπερ ἕκατι δοκέει μοι καὶ ὁ βίος ὁ κατ’ ἀνθρώπως ἄριστος ἦμεν, ὅκκα τὸ ἁδὺ τῷ σπου‐ δαίῳ συγκατακραθῇ καὶ 〈ἁ〉 ἁδονὰ τᾷ ἀρετᾷ. Ποθαρμό‐ ξασθαι δ’ αὐτὰ ὁ νόος δύναται, παιδεύσιος καὶ ἀρετᾶς
60ἐπήρατος γενόμενος.357 in vol. 1

1

.

49

.

28

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Τιμαίου (p. 34B—35B; p. 36B—37c). Τὴν δὲ δὴ ψυχὴν οὐχ ὡς νῦν ὑστέραν ἐπιχειροῦμεν λέγειν, οὕτως ἐμηχανήσατο καὶ ὁ θεὸς νεωτέραν· οὐ γὰρ
5ἂν ἄρχεσθαι ὁ θεὸς πρεσβύτερον ἀπὸ νεωτέρου συνέρξας εἴασεν· ἀλλά πως ἡμεῖς πολὺ μετέχοντες τοῦ προστυχόν‐ τος τε καὶ εἰκῇ ταύτῃ πῃ καὶ λέγομεν, ὁ δὲ καὶ γενέσει καὶ ἀρετῇ 〈προτέραν〉 καὶ πρεσβυτέραν ψυχὴν σώματος ὡς δεσπότιν καὶ ἄρξουσαν ἀρξομένου ξυνεστήσατο ἐκ
10τῶνδέ τε καὶ τοιῷδε τρόπῳ. Τῆς ἀμερίστου καὶ ἀεὶ κατὰ ταὐτὰ ἐχούσης οὐσίας καὶ τῆς αὖ περὶ τὰ σώματα γιγνο‐ μένης μεριστῆς, τρίτον ἐξ ἀμφοῖν ἐν μέσῳ συνεκεράσατο οὐσίας εἶδος, τῆς τε ταὐτοῦ φύσεως αὖ πέρι καὶ τῆς τοῦ ἑτέρου, καὶ κατὰ ταῦτα ξυνέστησεν ἐν μέσῳ τοῦ τε ἀμεροῦς
15αὐτῶν καὶ τοῦ κατὰ τὰ σώματα μεριστοῦ. Καὶ τρία λα‐ βὼν αὐτὰ ὄντα συνεκεράσατο εἰς μίαν πάντα ἰδέαν, τὴν θατέρου φύσιν δύσμικτον οὖσαν εἰς ταὐτὸν ξυναρμόττων βίᾳ. Μιγνὺς δὲ μετὰ τῆς οὐσίας καὶ ἐκ τριῶν ποιησά‐ μενος ἕν, πάλιν ὅλον τοῦτο μοίρας ὅσας προσῆκε διέ‐
20νειμεν, ἑκάστην δὲ ἔκ τε ταὐτοῦ καὶ θατέρου καὶ τῆς οὐσίας μεμιγμένην. — Καὶ τὸ μὲν δὴ σῶμα ὁρατὸν οὐρανοῦ γέγονεν, αὐτὴ δὲ ἀόρατος μέν, λογισμοῦ δὲ μετέχουσα καὶ ἁρμονίας ψυχή, τῶν νοητῶν ἀεί τε ὄντων ὑπὸ τοῦ ἀρίστου ἀρίστη
25γενομένη τῶν γεννηθέντων. Ἅτε οὖν ἐκ τῆς ταὐτοῦ καὶ τῆς θατέρου φύσεως ἔκ τε οὐσίας τριῶν τούτων συγκρα‐
θεῖσα μοιρῶν, καὶ ἀνάλογον μερισθεῖσα καὶ ξυνδεθεῖσα, αὐτή τε ἀνακυκλουμένη πρὸς ἑαυτήν, ὅταν οὐσίαν σκεδα‐ στὴν ἔχοντός τινος ἐφάπτηται καὶ ὅταν ἀμέριστον, λέγει358 in vol. 1
30διὰ πάσης ἑαυτῆς κινουμένη, ὅτῳ τ’ ἄν τι ταὐτὸν ᾖ καὶ ὅτου ἂν ἕτερον, πρὸς ὅ τι τε μάλιστα καὶ ὅπῃ καὶ ὅπως καὶ ὁπότε ξυμβαίνει κατὰ τὰ γιγνόμενά τε πρὸς ἕκαστον ἕκαστά τε εἶναι καὶ πάσχειν καὶ πρὸς τὰ κατὰ ταὐτὰ ἔχοντα ἀεί· λόγος δὲ ὁ κατὰ ταὐτὸν ἀληθὴς γιγνόμενος,
35περί τε θάτερον 〈ὢν〉 καὶ περὶ τὸ ταὐτόν, ἐν τῷ κινου‐ μένῳ ὑφ’ αὑτοῦ φερόμενος ἄνευ φθόγγου καὶ ἠχῆς, ὅταν μὲν περὶ τὸ αἰσθητὸν γίγνηται καὶ 〈ὁ〉 τοῦ θατέρου κύκλος ὀρθὸς ὢν εἰς πᾶσαν αὐτοῦ τὴν ψυχὴν διαγγείλῃ, δόξαι καὶ πίστεις γίγνονται βέβαιοι καὶ ἀληθεῖς· ὅταν δὲ αὖ
40περὶ τὸ λογιστικὸν ᾖ καὶ ὁ τοῦ ταὐτοῦ κύκλος εὔτροχος ὢν αὐτὰ μηνύσῃ, νοῦς ἐπιστήμη τε ἐξ ἀνάγκης ἀπο‐ τελεῖται. Τούτω δὲ ἐν ᾧ τῶν ὄντων ἐγγίγνεσθον, ἄν ποτέ τις αὐτὸ ἄλλο πλὴν ψυχὴν εἴπῃ, πᾶν μᾶλλον ἢ τἀληθὲς ἐρεῖ.

1

.

49

.

29

 Πλάτωνος Πολιτείας ιʹ (p. 610E—611B). Οὐκοῦν ὁπότε μηδ’ ὑφ’ ἑνὸς ἀπόλλυται κακοῦ, μήτε οἰκείου μήτε ἀλλοτρίου, δῆλον ὅτι ἀνάγκη αὐτὸ ἀεὶ ὂν εἶναι· εἰ δ’ ἀεὶ ὄν, ἀθάνατον. —Ἀνάγκη, ἔφη. —Τοῦτο
5μὲν τοίνυν, ἦν δ’ ἐγώ, οὕτως ἐχέτω. Εἰ δ’ ἔχει, ἐννοεῖς ὅτι ἀεὶ ἂν εἶεν αἱ αὐταί. Οὔτε γὰρ ἄν που ἐλάττους γένοιντο μηδεμιᾶς ἀπολλυμένης, οὔτε αὖ πλείους· εἰ γὰρ ὁτιοῦν τῶν ἀθανάτων πλέον γίγνοιτο, οἶσθ’ ὅτι ἐκ τοῦ θνητοῦ ἂν γίγνοιτο καὶ πάντα ἂν εἴη τελευτῶντα
10ἀθάνατα. —Ἀληθῆ λέγεις. —Ἀλλ’, ἦν δ’ ἐγώ, μήτε τοῦτο οἰώμεθα, ὁ γὰρ λόγος οὐκ ἐάσει, μήτε γε αὖ τῇ ἀληθεστάτῃ φύσει τοιοῦτον εἶναι ψυχήν, ὥστε πολλῆς ποικιλίας καὶ ἀνομοιότητός τε καὶ διαφορᾶς γέμειν αὐτὸ πρὸς αὑτό. —Πῶς λέγεις; ἔφη. —Οὐ ῥᾴδιον, ἦν δ’359 in vol. 1
15ἐγώ, ἀίδιον εἶναι σύνθετόν τε ἐκ πολλῶν καὶ μὴ τῇ καλ‐ λίστῃ κεχρημένον συνθέσει, ὡς νῦν ἡμῖν ἐφάνη ἡ ψυχή. — Οὔκουν εἰκός γε. —Ὅτι μὲν τοίνυν ἀθάνατον ψυχή, καὶ ὁ ἄρτι λόγος καὶ οἱ ἄλλοι ἀναγκάσειαν ἄν.

1

.

49

.

30

 Πλάτωνος Πολιτείας δʹ (p. 436A. B; p. 439A —440A). Τόδε δὲ ἤδη χαλεπόν, εἰ τῷ αὐτῷ τούτῳ ἕκαστα πράτ‐ τομεν, ἢ τρισὶν οὖσιν ἄλλο ἄλλῳ· μανθάνομεν μὲν ἑτέρῳ,
5θυμούμεθα δὲ ἄλλῳ τῶν ἐν ἡμῖν, ἐπιθυμοῦμεν δ’ αὖ τρίτῳ τινὶ τῶν περὶ τὴν τροφήν τε καὶ γέννησιν ἡδονῶν καὶ ὅσα τούτων ἀδελφά, ἢ ὅλῃ τῇ ψυχῇ καθ’ ἕκαστον αὐτῶν πράττομεν, ὅταν ὁρμήσωμεν. Ταῦτ’ ἔσται τὰ χα‐ λεπὰ διορίσασθαι ἀξίως λόγου. —Καὶ ἐμοὶ δοκεῖ, ἔφη. —
10 Τοῦ διψῶντος ἡ ψυχή, καθ’ ὅσον διψῇ, οὐ βούλεται ἄλλο τι ἢ πιεῖν, καὶ τούτου ὀρέγεται καὶ ἐπὶ τοῦτο ὁρμᾷ. —Δῆλον δή. —Οὐκοῦν εἴ ποτέ τι αὐτὴν ἀνθέλκει δι‐ ψῶσαν, ἕτερόν τι ἂν ἐν αὐτῇ εἴη αὐτοῦ τοῦ διψῶντος καὶ ἄγοντος ὥσπερ θηρίον ἐπὶ τὸ πιεῖν; Οὐ γὰρ δή, φαμέν,
15τό γε αὐτὸ τῷ αὐτῷ ἑαυτοῦ περὶ τὸ αὐτὸ ἅμα τἀναντία πράττοι. —Οὐ γὰρ οὖν. —Ὥσπερ γε, οἶμαι, τοῦ τοξότου οὐ καλῶς ἔχει λέγειν, ὅτι αὐτοῦ ἅμα αἱ χεῖρες τὸ τόξον ἀπωθοῦνταί τε καὶ προσέλκονται, ἀλλ’ ὅτι ἄλλη μὲν ἡ ἀπωθοῦσα χείρ, ἑτέρα δὲ ἡ προσαγομένη. —Παντάπασι
20μὲν οὖν, ἔφη. —Πότερον δὴ φῶμέν τινας ἔστιν ὅτε δι‐ ψῶντας οὐκ ἐθέλειν πιεῖν; —Καὶ μάλα γε, ἔφη, πολλοὺς καὶ πολλάκις. —Τί οὖν, ἔφην ἐγώ, φαίη τις ἂν τούτων πέρι; οὐκ ἐνεῖναι μὲν ἐν τῇ ψυχῇ αὐτῶν τὸ κελεῦον, ἐνεῖ‐ ναι δὲ τὸ κωλῦον πιεῖν, ἄλλο ὂν καὶ κρατοῦν τοῦ κελεύ‐360 in vol. 1
25οντος; —Ἔμοιγε δοκεῖ, ἔφη. —Ἆρ’ οὖν οὐ τὸ μὲν κωλῦον τὰ τοιαῦτα ἐγγίγνεται, ὅταν ἐγγένηται, ἐκ λογι‐ σμοῦ, τὰ δὲ ἄγοντα καὶ ἕλκοντα διὰ παθημάτων τε καὶ νοσημάτων παραγίγνεται; —Φαίνεται. —Οὐ δὴ ἀλόγως, ἦν δ’ ἐγώ, ἀξιώσομεν αὐτὰ διττά τε καὶ ἕτερα ἀλλήλων
30εἶναι, τὸ μὲν ᾧ λογίζεται λογιστικὸν προσαγορεύοντες τῆς ψυχῆς, τὸ δ’ ᾧ ἐρᾷ τε καὶ πεινῇ καὶ διψῇ καὶ περὶ τὰς ἄλλας ἐπιθυμίας ἐπτόηται ἀλόγιστόν τε καὶ ἐπιθυμη‐ τικόν, πληρώσεών τινων καὶ ἡδονῶν ἑταῖρον. —Οὔκ, ἀλλ’ εἰκότως, ἔφη, ἡγοίμεθ’ ἂν οὕτως. —Ταῦτα μὲν τοίνυν,
35ἦν δ’ ἐγώ, δύο ἡμῖν ὡρίσθω εἴδη ἐν ψυχῇ ἐνόντα· τὸ δὲ δὴ τοῦ θυμοῦ καὶ ᾧ θυμούμεθα πότερον 〈τρίτον〉, ἢ τού‐ των ποτέρῳ ἂν εἴη ὁμοφυές; —Ἴσως, ἔφη, τῷ ἑτέρῳ 〈τῷ〉 ἐπιθυμητικῷ. —Ἀλλ’, ἦν δ’ ἐγώ, ποτὲ ἀκούσας τι πιστεύω τούτῳ, ὡς ἄρα Λεόντιος ὁ Ἀγλαίωνος ἀνιὼν ἐκ Πειραι‐
40έως ὑπὸ τὸ βόρειον τεῖχος ἐκτός, αἰσθόμενος νεκροὺς παρὰ τῷ δημίῳ κειμένους, ἅμα μὲν ἰδεῖν ἐπιθυμοίη, ἅμα δὲ δυσχεραίνοι καὶ ἀποτρέποι ἑαυτόν, καὶ τέως μὲν μάχοιτο καὶ παρακαλύπτοιτο, κρατούμενος δ’ οὖν ὑπὸ τῆς ἐπιθυ‐ μίας, διελκύσας τοὺς ὀφθαλμούς, προσδραμὼν πρὸς τοὺς
45νεκρούς, ἰδοὺ ὑμῖν, ἔφη, ὦ κακοδαίμονες, ἐμπλήσθητε τοῦ καλοῦ θεάματος. —Ἤκουσα, ἔφη, καὶ αὐτός. —Οὗτος μέντοι, ἔφην, ὁ λόγος σημαίνει τὴν ὀργὴν πολεμεῖν ἐνίοτε
ταῖς ἐπιθυμίαις, ὡς ἄλλο ὂν ἄλλῳ. —Σημαίνει γάρ, ἔφη.361 in vol. 1

1

.

49

.

31

 Ἐν ταὐτῷ (p. 440E—444C). Ἆρ’ οὖν ἕτερον ὂν καὶ τούτου, ἢ λογιστικόν τι εἶδος, ὥστε μὴ τρία ἀλλὰ δύο εἴδη εἶναι ἐν ψυχῇ, λογιστικὸν καὶ ἐπιθυμητικόν; ἢ καθάπερ ἐν τῇ πόλει ξυνεῖχεν αὐτὴν
5τρία ὄντα γένη, χρηματιστικόν, ἐπικουρητικόν, βουλευτικόν, οὕτω καὶ ἐν ψυχῇ τρίτον τοῦτό ἐστι τὸ θυμοειδές, ἐπί‐ κουρον ὂν τῷ λογιστικῷ φύσει, ἐὰν μὴ ὑπὸ κακῆς τροφῆς διαφθαρῇ; —Ἀνάγκη, ἔφη, τρίτον. —Ναί, ἦν δ’ ἐγώ, ἄν γε τοῦ λογιστικοῦ ἄλλο τι, ὥσπερ τοῦ ἐπιθυμητικοῦ
10ἐφάνη ἕτερον ὄν. —Ἀλλ’ οὐ χαλεπόν, ἔφη, φανῆναι· καὶ γὰρ ἐν τοῖς παιδίοις τοῦτο [οὒ] ἄν τις ἴδοι, ὅτι θυμοῦ μὲν εὐθὺς γενόμενα μεστά ἐστι, λογισμοῦ δὲ ἔνιοι μὲν ἔμοιγε δοκοῦσιν οὐδέποτέ γε μεταλαμβάνειν, οἱ δὲ πολλοὶ ὀψέ ποτε. —Ναὶ μὰ Δι’, ἦν δ’ ἐγώ, καλῶς γε εἶπες.
15Ἔτι δὲ ἐν τοῖς θηρίοις ἄν τις ἴδοι ὃ λέγεις, ὅτι οὕτως ἔχει. Πρὸς δὲ τούτοις καὶ ἃ ἄνω που ἐκεῖ εἴπομεν, τὸ τοῦ Ὁμήρου μαρτυρήσει, τὸ (υ 17)
στῆθος δὲ πλήξας κραδίην ἠνίπαπε μύθῳ· ἐνταῦθα γὰρ δὴ σαφῶς ὡς ἕτερον ἑτέρῳ ἐπιπλῆττον πε‐
20ποίηκεν Ὅμηρος τὸ ἀναλογισάμενον περὶ τοῦ βελτίονός τε καὶ χείρονος τῷ ἀλογίστως θυμουμένῳ. —Κομιδῇ, ἔφη, ὀρθῶς λέγεις.

1

.

49

.

32

 〈Ἰαμβλίχου ἐκ τοῦ περὶ ψυχῆς.〉 Ἀριστοτέλης (de anima I 2 p. 405b 10) μὲν οὖν τὰ μάλιστα δοκοῦντα τῇ ψυχῇ ὑπάρχειν εἰς τρία τὰ κυριώτατα γένη ἀναγαγών, κίνησίν τε καὶ γνῶσιν καὶ λεπτότητα οὐσίας,
5ἣν ἐνίοτε καὶ ἀσώματον ὑπόστασιν ἐπονομάζει, ἐς ταῦτα τὰ τρία τὰς καθ’ ἕκαστα διωρισμένας ἐπαναφέρει δόξας, πέρας τῶν ἀπείρων ἀνευρὼν οὕτω καὶ σαφῆ καὶ σύντομον περίληψιν. Ἐγὼ δὲ ὁρῶ ἐν τούτοις τοῖς ὅροις πολὺ μὲν τὸ ὁμώνυμον καὶ συγκεχυμένον, (οὐ γὰρ ὡσαύτως αἱ κατὰ362 in vol. 1
10μεταβολὴν καὶ αἱ κατὰ ζωὴν θεωροῦνται κινήσεις, ἢ αἱ μορφωτικαὶ καὶ 〈αἱ〉 ἄμορφοι γνώσεις, ἢ αἱ τοῦ ἀέρος καὶ αἱ τῶν καθ’ αὑτὰ ἀσωμάτων καθαρότητες τῆς οὐσίας,) πολὺ δὲ καὶ τὸ ἀτελὲς αὐτῶν καὶ ἐνδεές· οὐ γὰρ ἔνεστι πάντα περιλαβεῖν τὰ γένη τῶν δοξῶν ἐν τοῖς τρισὶ τού‐
15τοις ὅροις. Τινὲς εἰς τὰς τῶν τεσσάρων στοιχείων ἀρχὰς τὴν οὐσίαν τῆς ψυχῆς ἐπαναφέρουσιν. Εἶναι μὲν γὰρ τὰ πρῶτα σώματα ἄτομα, πρὸ τῶν τεσσάρων στοιχείων στοι‐ χειωδέστερα· εἰλικρινῆ δ’ ὄντα καὶ πεπληρωμένα πάντῃ
20καθαρᾶς πρώτης οὐσίας μὴ δέχεσθαι μηδ’ ὁπωστιοῦν εἰς αὑτὰ διαίρεσιν. Ταῦτα τοίνυν ἄπειρα ἔχειν σχήματα, ἓν δὲ αὐτῶν εἶναι τὸ σφαιροειδές, ἀπὸ δὴ τῶν σφαιρο‐ ειδῶν ἀτόμων εἶναι τὴν ψυχήν. Ὡς δὲ τῶν Ἀριστοτελικῶν τινες ὑφηγοῦνται, εἶδός
25ἐστι τὸ περὶ τοῖς σώμασιν, ἢ ποιότης ἁπλῆ ἀσώματος ἢ ποιότης οὐσιώδης τελεία· ᾗ παράκειται δόξῃ οὐ παρα‐ δοθεῖσα μέν, δυναμένη δὲ πιθανῶς λέγεσθαι αἵρεσις, ἡ τὴν συνδρομὴν τῶν ὅλων ποιοτήτων καὶ τὸ ἓν αὐτῶν κε‐ φάλαιον, εἴτε τὸ ἐπιγιγνόμενον ἢ τὸ προϋπάρχον, τιθε‐
30μένη τὴν ψυχήν.
Μετὰ δὴ ταῦτα τοὺς εἰς μαθηματικὴν οὐσίαν ἐντι‐ θέντας τὴν οὐσίαν τῆς ψυχῆς καταλέγω διευκρινημένως. Ἔστι δὴ γένος ἕν τι αὐτῆς τὸ σχῆμα, πέρας ὂν διαστά‐ σεως, καὶ αὐτὴ 〈ἡ〉 διάστασις. Ἐν αὐτοῖς μὲν οὖν τούτοις363 in vol. 1
35Σεβῆρος ὁ Πλατωνικὸς αὐτὴν ἀφωρίσατο, ἐν ἰδέᾳ δὲ τοῦ πάντῃ διαστατοῦ Σπεύσιππος· ἐν αἰτίᾳ δὲ ἤτοι ἑνώσει τούτων ἄλλος ἄν τις καθαρώτερον αὐτὴν προστή‐ σαιτο τελεώτατα. Πάλιν τοίνυν ὁ ἀριθμὸς ἐν ἑτέρῳ γένει κεῖται. Ἀλλὰ καὶ τοῦτον ἁπλῶς μὲν οὕτως ἔνιοι τῶν
40Πυθαγορείων τῇ ψυχῇ συναρμόζουσιν· ὡς δ’ αὐτοκίνητον Ξενοκράτης, ὡς δὲ 〈ἐν〉 λόγοις περιέχουσιν Μοδέρατος ὁ Πυθαγόρειος, ὡς δὲ κριτικὸν κοσμουργοῦ θεοῦ ὄργανον Ἵππασος, ὁ ἀκουσματικὸς τῶν Πυθαγορείων· ὡς δ’ Ἀρι‐ στοτέλης (de anima I 2 p. 404b 18—24) ἱστορεῖ, Πλάτων
45ἐκ τῆς τοῦ ἑνὸς ἰδέας καὶ τοῦ πρώτου μήκους 〈καὶ πλά‐ τουσ〉 καὶ βάθους αὐτὸ τὸ ζῷον προϋποτιθέμενος καὶ τὸ μὲν ἓν νοῦν, τὴν δὲ δυάδα ἐπιστήμην, δόξαν δὲ τὸν τοῦ ἐπιπέδου ἀριθμόν, τὸν δὲ τοῦ στερεοῦ [τὴν] αἴσθησιν διο‐ ριζόμενος.

1

.

49

.

32

(50)

 Ἔτι τοίνυν τὴν ἁρμονίαν ἴδωμεν, οὐ τὴν ἐν σώμασιν ἐνιδρυμένην, ἀλλ’ ἥτις ἐστὶ μαθηματική. Ταύτην τοίνυν, ὡς μὲν ἁπλῶς εἰπεῖν, τὴν τὰ διαφέροντα ὁπωσοῦν σύμ‐ μετρα καὶ προσήγορα ἀπεργαζομένην ἀναφέρει εἰς τὴν ψυχὴν Μοδέρατος· τὴν δ’ ὡς ἐν οὐσίαις καὶ ζωαῖς καὶ
55γενέσει πάντων μεσότητα καὶ σύνδεσιν ὁ Τίμαιος (Locr.
p. 99a sq.) αὐτῇ ἀνατίθησι, τὴν δ’ ὡς ἐν λόγοις τοῖς κατ’ οὐσίαν προϋπάρχουσι Πλωτῖνος καὶ Πορφύριος καὶ Ἀμέλιος παραδεδώκασι, τὴν δὲ συνδιαπλεκομένην τῷ κόσμῳ καὶ ἀχώριστον τοῦ οὐρανοῦ πολλοὶ δή τινες τῶν364 in vol. 1
60Πλατωνικῶν καὶ Πυθαγορείων προκρίνουσιν. Ἴθι δὴ οὖν ἐπὶ τὴν καθ’ αὑτὴν ἀσώματον οὐσίαν ἐπανίωμεν, διακρίνοντες καὶ ἐπ’ αὐτῆς ἐν τάξει τὰς περὶ ψυχῆς πάσας δόξας. Εἰσὶ δή τινες, οἳ πᾶσαν τὴν τοι‐ αύτην οὐσίαν ὁμοιομερῆ καὶ τὴν αὐτὴν καὶ μίαν ἀποφαί‐
65νονται, ὡς καὶ ἐν ὁτῳοῦν αὐτῆς μέρει εἶναι τὰ ὅλα· οἵτι‐ νες καὶ ἐν τῇ μεριστῇ ψυχῇ τὸν νοητὸν κόσμον καὶ θεοὺς καὶ δαίμονας καὶ τἀγαθὸν καὶ πάντα τὰ πρεσβύτερα γένη αὐτῆς ἐνιδρύουσι καὶ ἐν πᾶσιν ὡσαύτως πάντα εἶναι ἀπο‐ φαίνονται, οἰκείως μέντοι κατὰ τὴν αὐτῶν οὐσίαν ἐν ἑκά‐
70στοις. Καὶ ταύτης τῆς δόξης ἀναμφισβητήτως μέν ἐστι Νουμήνιος (fr. 48 p. 69 Theding.), οὐ πάντῃ δὲ ὁμολο‐ γουμένως Πλωτῖνος, ἀστάτως δὲ ἐν αὐτῇ φέρεται Ἀμέλιος· Πορφύριος δὲ ἐνδοιάζει περὶ αὐτήν, πῇ μὲν διατεταμένως αὐτῆς ἀφιστάμενος, πῇ δὲ συνακολου‐
75θῶν αὐτῇ, ὡς παραδοθείσῃ ἄνωθεν. Κατὰ δὴ ταύτην νοῦ καὶ θεῶν καὶ τῶν κρειττόνων γενῶν οὐδὲν ἡ ψυχὴ διενήνοχε κατά γε τὴν ὅλην οὐσίαν. Ἀλλὰ μὴν ἥ γε πρὸς ταύτην ἀνθισταμένη δόξα χω‐ ρίζει μὲν τὴν ψυχήν, ὡς ἀπὸ νοῦ γενομένην δευτέραν
80καθ’ ἑτέραν ὑπόστασιν, τὸ δὲ μετὰ νοῦ αὐτῆς ἐξηγεῖται ὡς ἐξηρτημένον ἀπὸ τοῦ νοῦ, μετὰ τοῦ κατ’ ἰδίαν ὑφε‐ στηκέναι αὐτοτελῶς, χωρίζει δὲ αὐτὴν καὶ ἀπὸ τῶν κρειττόνων γενῶν ὅλων, ἴδιον δὲ αὐτῇ τῆς οὐσίας ὅρον
ἀπονέμει ἤτοι τὸ μέσον τῶν μεριστῶν καὶ ἀμερίστων365 in vol. 1
85〈τῶν τε σωματικῶν καὶ ἀ〉σωμάτων γενῶν, ἢ τὸ πλήρωμα τῶν καθόλου λόγων, ἢ τὴν μετὰ τὰς ἰδέας ὑπηρεσίαν τῆς δημιουργίας, ἢ ζωὴν παρ’ ἑαυτῆς ἔχουσαν τὸ ζῆν τὴν ἀπὸ τοῦ νοητοῦ προελθοῦσαν, ἢ τὴν αὖ τῶν γενῶν ὅλου τοῦ ὄντως ὄντος πρόοδον εἰς ὑποδεεστέραν οὐσίαν. Περὶ
90δὴ ταύτας τὰς δόξας ὅ τε Πλάτων αὐτὸς καὶ ὁ Πυ‐ θαγόρας, ὅ τε Ἀριστοτέλης καὶ ἀρχαῖοι πάντες, ὧν ὀνόματα μέγαλα ἐπὶ σοφίᾳ ὑμνεῖται, τελέως ἐπι‐ στρέφονται, εἴ τις αὐτῶν τὰς δόξας ἀνιχνεύοι μετ’ ἐπι‐ στάσεως· ἡμεῖς τε περὶ αὐτὰς τὴν μετ’ ἀληθείας πραγμα‐
95τείαν πᾶσαν πειρασόμεθα ἐνστήσασθαι. Τινὲς δὲ τῶν φυσικῶν σύνοδον τῶν ἐναντίων συνυ‐ φαίνουσιν, οἷον θερμοῦ καὶ 〈ψυχροῦ〉, ξηροῦ καὶ ὑγροῦ. Καὶ γὰρ τὸ ζῆν ἀπὸ τοῦ ἀναζεῖν ὑπὸ τοῦ θερμοῦ καὶ τὴν ψυχὴν ἀπὸ τοῦ ἀναψύχεσθαι ὑπὸ τοῦ ψυχροῦ ὠνο‐

1

.

49

.

32

(100)

μάσθαι ἀποφαίνονται, καὶ ἅμα ἐπ’ ἀμφοτέρων [ἢ] τὸν ἀναπνεόμενον ἀέρα ψυχὴν νομίζουσιν· ὥσπερ Ἀριστοτέλης (de anima I 5 p. 410b 27 sq.) μὲν ἐν τοῖς Ὀρφικοῖς ἔπεσί φησι λέγεσθαι τὴν ψυχὴν εἰσιέναι ἐκ τοῦ ὅλου ἀναπνε‐ όντων ἡμῶν φερομένην ὑπὸ τῶν ἀνέμων· ἔοικέ γε μὴν
105αὐτὸς ὁ Ὀρφεὺς χωρὶς ὑπολαμβάνειν εἶναι καὶ μίαν τὴν ψυχήν, ἀφ’ ἧς πολλὰς μὲν εἶναι διαιρέσεις, πολλὰς δὲ καὶ ἀμέσους ἐπιπνοίας καθήκειν ἐπὶ τὰς μεριστὰς ψυχὰς ἀπὸ τῆς ὅλης ψυχῆς. Τινὲς μὲν τῶν Ἀριστοτελικῶν αἰθέριον σῶμα
110τὴν ψυχὴν τίθενται· ἕτεροι δὲ τελειότητα αὐτὴν ἀφορί‐ ζονται κατ’ οὐσίαν τοῦ θείου σώματος, ἣν ἐντελέχειαν καλεῖ Ἀριστοτέλης, ὥσπερ δὴ ἐν ἐνίοις Θεόφραστος, ἢ τὸ ἀπογεννώμενον ἀπὸ τῶν θειοτέρων γενῶν ὅλων, ὥσπερ ἄν τις νεωτερίσειεν ἐν ταῖς ἐπινοίαις· ἢ τὸ συγ‐366 in vol. 1
115κεκραμένον τοῖς σώμασιν, ὥσπερ οἱ Στωικοὶ λέγουσιν· ἢ τὸ τῇ φύσει συμμεμιγμένον ἢ τὸ τοῦ σώματος ὂν ὥσπερ τὸ ἐψυχῶσθαι, αὐτῇ δὴ μὴ παρὸν τῇ ψυχῇ ὥσπερ ὑπάρ‐ χειν, οἷα δὴ λέγεται περὶ ψυχῆς παρὰ Δικαιάρχῳ τῷ Μεσσηνίῳ.

1

.

49

.

33

 Ἐν ταὐτῷ· περὶ δυνάμεων ψυχῆς. Πλάτων μὲν οὖν οὐχ ὡς ἑτέρας τὰς δυνάμεις ἐν ἑτέρᾳ τῇ ψυχῇ ἐνεῖναι ἡγεῖται, συμφύτους δ’ αὐτὰς καὶ κατὰ μίαν ἰδέαν συνυφεστηκέναι λέγει διὰ τὴν ἀσύνθετον
5οὐσίαν τῆς ψυχῆς. Ἀριστοτέλης δὲ ὡσαύτως ἁπλῆν οὐσίαν, ἀσώματον, εἴδους τελεσιουργὸν τὴν τῆς ψυχῆς ὑποθέμενος, οὐ ποιεῖ τὰς δυνάμεις ὡς ἐν συνθέτῳ τινὶ τῇ ψυχῇ παρούσας. Ἀλλὰ μὴν οἵγε ἀπὸ Χρυσίππου καὶ Ζήνωνος φιλόσοφοι καὶ πάντες ὅσοι σῶμα τὴν
10ψυχὴν νοοῦσι τὰς μὲν δυνάμεις ὡς ἐν τῷ ὑποκειμένῳ ποιότητας συμβιβάζουσι, τὴν δὲ ψυχὴν ὡς οὐσίαν προ‐ ϋποκειμένην ταῖς δυνάμεσι τιθέασιν, ἐκ δ’ ἀμφοτέρων
τούτων σύνθετον φύσιν ἐξ ἀνομοίων συνάγουσιν. Ταύτῃ τοίνυν αἱ δυνάμεις αὐτῆς τῆς ψυχῆς καθ’ αὑτὴν ἢ τοῦ367 in vol. 1
15ἔχοντος τοῦ κοινοῦ μετὰ τοῦ σώματος θεωρουμένου ζῴου, καθ’ οὓς μὲν ἡ ψυχὴ διττὴν ζωὴν ζῇ, καθ’ αὑτήν τε καὶ μετὰ τοῦ σώματος, ἄλλως μὲν πάρεισι τῇ ψυχῇ, ἄλλως δὲ τῷ κοινῷ ζῴῳ, 〈ὡσ〉 κατὰ Πλάτωνα καὶ Πυθαγό‐ ραν· καθ’ οὓς δὲ μία ζωὴ τῆς ψυχῆς ἐστιν ἡ τοῦ συν‐
20θέτου, συγκεκραμένης τῆς ψυχῆς τῷ σώματι, ὡς οἱ Στωικοὶ λέγουσιν, ἢ δούσης ὅλην τὴν ἑαυτῆς ζωὴν εἰς τὸ κοινὸν ζῷον, ὡς οἱ Περιπατητικοὶ διισχυρίζονται, κατὰ τούτους εἷς ἐστιν ὁ τρόπος τῆς παρουσίας αὐτῶν ὁ ἐν τῷ μετέχεσθαι ἢ ἐν τῷ κεκρᾶσθαι τῷ ὅλῳ ζῴῳ.
25 Πῶς οὖν διακρίνονται; Κατὰ μὲν τοὺς Στωικοὺς ἔνιαι μὲν διαφορότητι 〈τῶν〉 ὑποκειμένων σωμάτων· πνεύματα γὰρ ἀπὸ τοῦ ἡγεμονικοῦ φασιν οὗτοι διατεί‐ νειν ἄλλα κατ’ ἄλλα, τὰ μὲν εἰς ὀφθαλμούς, τὰ δὲ εἰς ὦτα, τὰ δὲ εἰς ἄλλα αἰσθητήρια· ἔνιαι δὲ ἰδιότητι ποι‐
30ότητος περὶ τὸ αὐτὸ ὑποκείμενον· ὥσπερ γὰρ τὸ μῆλον ἐν τῷ αὐτῷ σώματι τὴν γλυκύτητα ἔχει καὶ τὴν εὐωδίαν, οὕτω καὶ τὸ ἡγεμονικὸν ἐν ταὐτῷ φαντασίαν, συγκατά‐ θεσιν, ὁρμήν, λόγον συνείληφε. Κατὰ δὲ τοὺς Ἀριστο‐ τελικοὺς καὶ πάντας ὅσοι ἀμέριστον τὴν ψυχὴν δια‐
35νοοῦνται κατὰ μὲν τὴν οὐσίαν αἱ δυνάμεις, κατὰ δὲ εἴδη ὧν δύνανται ποιεῖν. Κατὰ δὲ Πλάτωνα ἄλλως μὲν λέγεται ἡ ψυχὴ τριμερής, ὡς ἐν ἑτέραις οὐσίαις τριπλῇ
ζωῆς παραλλάττουσα, ἄλλως δὲ πολυδύναμος, οὐκέτι κατ’ οὐσίαν ζωῆς διαφέρουσα, ἐν ταὐτῷ δὲ πολλαῖς ἰδιότησι368 in vol. 1
40διακρινομένη. Καὶ ὅλως μέρος δυνάμεως ταύτῃ διενή‐ νοχεν, ᾗ τὸ μὲν μέρος οὐσίας ἑτερότητα, ἡ δὲ δύναμις ἐν ταὐτῷ γεννητικὴν ἢ ποιητικὴν διάκρισιν παρίστησιν.

1

.

49

.

34

 Ἐν ταὐτῷ· περὶ πλήθους δυνάμεων. Οἱ ἀπὸ Ζήνωνος ὀκταμερῆ τὴν ψυχὴν διαδοξάζουσι, περὶ 〈ἣν〉 τὰς δυνάμεις εἶναι πλείονας, ὥσπερ ἐν τῷ ἡγε‐ μονικῷ ἐνυπαρχουσῶν φαντασίας, συγκαταθέσεως, ὁρμῆς,
5λόγου. Οἱ δὲ περὶ Πλάτωνα καὶ Ἀρχύτας καὶ οἱ λοιποὶ Πυθαγόρειοι τὴν ψυχὴν τριμερῆ ἀποφαίνονται, διαιροῦντες εἰς λογισμὸν καὶ θυμὸν καὶ ἐπιθυμίαν· ταῦτα γὰρ εἶναι χρήσιμα πρὸς τὴν τῶν ἀρετῶν σύστασιν. Δυνά‐ μεις δὲ τῆς ψυχῆς ἀναλογίζονται φύσιν καὶ φαντασίαν
10καὶ αἴσθησιν καὶ δόξαν καὶ κινητικὴν σωμάτων διάνοιαν καὶ ὄρεξιν καλῶν κἀγαθῶν καὶ νοήσεις. Ἀριστοτέλης (de anim. II 3 p. 414a 31 et p. 432a 29) δὲ εἰς πέντε αὐτὰς διαι‐ ρεῖ, φύσιν, αἴσθησιν, κίνησιν κατὰ τόπον, ὄρεξιν, διανόησιν.

1

.

49

.

35

 Ἐν ταὐτῷ· περὶ τῶν κατ’ οὐσίαν τῆς ψυχῆς καὶ τῶν προστιθεμένων αὐτῇ δυνάμεων. Πλωτῖνος (Ennead. IV 3, 18) αὐτῆς ἀφαιρεῖ τὰς ἀλόγους δυνάμεις, τὰς αἰσθήσεις, τὰς φαντασίας, τὰς μνήμας, τοὺς
5λογισμούς· μόνον δὲ τὸν καθαρὸν λογισμὸν εἰς τὴν καθα‐ ρὰν οὐσίαν αὐτῆς ἀνατείνει, ὡς ἔχοντα συμφυῆ δύναμιν
πρὸς αὐτὴν τὴν τῆς οὐσίας ἰδέαν. Οἱ δὲ περὶ Δημόκριτον Πλατωνικοὶ πάντα ταῦτα τὰ εἴδη τῶν δυνάμεων εἰς τὴν οὐσίαν αὐτῆς συνάγουσιν.369 in vol. 1
10 Ὁ δὲ Πλάτων καὶ αὐτὰς ἑαυτῶν ποιεῖ καὶ τῶν ζῴων, καθ’ ἑκατέραν ζωὴν διοριζόμενος ἑκάτερον. Οἱ δὲ περὶ Πορφύριον (supra ecl. 23) καὶ Πλω‐ τῖνον ἑκάστῳ μέρει τοῦ παντὸς τὰς οἰκείας δυνάμεις προβάλλεσθαι ὑπὸ τῆς ψυχῆς ἀποφαίνονται, καὶ ἀφί‐
15εσθαι μὲν καὶ μηκέτι εἶναι τὰς ζωὰς τὰς ὁπωσοῦν προ‐ βληθείσας [οἱ περὶ Πορφύριον καὶ Πλωτῖνον Πλατωνικοὶ] ἀφορίζονται παραπλησίως τοῖς ἀπὸ τοῦ σπέρματος φυο‐ μένοις, ὁπόταν εἰς ἑαυτὸ ἀναδράμῃ τὸ σπέρμα· εἶναι δὲ καὶ ταύτας ἐν τῷ παντὶ καὶ μὴ ἀπόλλυσθαι τάχα ἄν τις
20ἐπινοήσειε καινότερον, οὐκ ἀπιθάνως.

1

.

49

.

36

 Ἐν ταὐτῷ· περὶ τῶν ἐνεργειῶν τῆς ψυχῆς. Τίς οὖν ἀνήκοός ἐστι τῆς Περιπατητικῆς δόξης, ἣ τὴν ψυχὴν ἀκίνητον μὲν εἶναί φησιν, αἰτίαν δὲ κινή‐
5σεων; Εἰ δὴ καὶ ἀνενέργητόν ἐστι τὸ ἀκίνητον, ἔσται καὶ χορηγὸν τῶν ἐνεργειῶν τὸ τῆς ψυχῆς ἀνενέργητον. Εἰ δ’, ὡς ἔνιοι λέγουσι, τέλος καὶ συνοχὴ καὶ ἕνωσις καὶ μόνιμος αἰτία τῶν κινήσεών ἐστιν ἡ ἐνέργεια καὶ ταύτην ἐν ἑαυτῇ συνείληφεν ἡ κατ’ Ἀριστοτέλην ἀκίνητος ἐντελέχεια
10τῆς ψυχῆς, ἔσται ἀπὸ τῆς τελειοτάτης ἐνεργείας προϊοῦσα [ἀπὸ τῆς ψυχῆς] ἡ ἐν τοῖς καθ’ ἕκαστα τῶν ζῴων ἔργοις ἀπεργασία. Αὕτη τοίνυν κατά γε Πλάτωνα πολλοῦ δεῖ ἡ αὐτὴ εἶναι τῇ συμφύτῳ τῆς ψυχῆς οὐσίᾳ καὶ ζωῇ. Δῆ‐ λον γὰρ ὅτι δίδοται μὲν εἰς τὸ κοινόν, ἀλλ’ ἐπεὶ μεταβολὴ
15καὶ διαίρεσις καὶ παράτασις περὶ τὸ σῶμα καὶ κατὰ χρό‐ νον καὶ τόπον διάστασις ἐπισυμπίπτει, ὧν οὐδέν ἐστιν ἐν τῇ καθ’ αὑτὴν ἀσωμάτῳ ζωῇ, φανερὸν δὴ καὶ τοῦτο γέγονεν, ὡς οὐδὲν ὑπάρχει κατὰ Πλάτωνα τῶν τοῦ συν‐ θέτου ζῴου κινημάτων ἴδιον αὐτῆς τῆς ψυχῆς. Οὐκοῦν370 in vol. 1
20ὥσπερ ζωὴ κατ’ αὐτὸν ἦν διττή, ἣ μὲν χωριστὴ τοῦ σώ‐ ματος, ἣ δὲ κοινὴ μετ’ αὐτοῦ, οὕτω καὶ ἐνεργήματα 〈τὰ〉 μὲν ἴδια ἔσται τῆς ψυχῆς, τὰ δὲ κοινὰ καὶ τοῦ ἔχοντος. Καὶ τούτων τὰ μὲν ἀπὸ τῆς ψυχῆς προκατάρχοντα, τὰ δὲ ἀπὸ τῶν τοῦ σώματος παθημάτων ἐγειρόμενα, τὰ δὲ
25ἐξ ἀμφοῖν ἐπίσης ἀνακινούμενα· πάντα δὲ ὡς ἀπ’ αἰτίας τῆς ψυχῆς ὡρμημένα. Ὥσπερ δὴ καὶ τῆς κατὰ τὴν ναῦν φορᾶς κοινῆς οὔσης πρὸς τὸν κυβερνήτην καὶ τὸν ἄνεμον, τὰ μὲν ἄλλα τοιαῦτά ἐστιν, ὡς ἄνευ αὐτῶν μὴ γίγνεσθαι τὴν κίνησιν, ὁ δὲ κυβερνήτης καὶ ὁ ἄνεμος τὴν κυριωτάτην
30αἰτίαν περιέχουσιν ἐν ἑαυτοῖς τῆς φορᾶς, οὕτως ἄρα καὶ ἡ ψυχὴ αὐτή τε ὅλῳ χρῆται τῷ σώματι καὶ τὰ ἔργα μετα‐ χειρίζεται, ὡς ὄργανον ἢ ὄχημα τὸ σῶμα περιέχουσα· ἔχει δὲ καὶ καθ’ αὑτὴν οἰκείας κινήσεις, ὅσαι τοῦ συνθέτου ζῴου ἀπολελυμέναι αὐταὶ καθ’ αὑτὰς [ἀπόλυτοι] τὰς κατ’
35οὐσίαν ζωὰς τῆς ψυχῆς ἐνεργοῦσιν, οἷαι δή εἰσιν αἱ τῶν ἐνθουσιασμῶν καὶ τῶν ἀύλων νοήσεων καὶ συλλήβδην ἐκείνων, καθ’ ἃς τοῖς θεοῖς συναπτόμεθα. Οὐ μὴν ἔτι γε τούτοις συγχωροῦσιν οἱ σῶμα τὴν ψυχὴν ὑπολαμβά‐ νοντες, οἷον οἱ Στωικοὶ καὶ ἄλλοι πλείονες· οὐδ’ ὅσοι
40συγκεκρᾶσθαι αὐτὴν εἰς τὴν γένεσιν οἴονται, ὥσπερ οἱ
πλεῖστοι τῶν φυσικῶν· οὐδὲ ὅσοι βλάστημα αὐτὴν ἀπὸ τῶν σωμάτων ποιοῦσιν ἐν ἁρμονίας εἴδει οὖσαν. Πάντες γὰρ οὗτοι σωματοειδεῖς τὰς κινήσεις αὐτῇ ἀποδιδόασιν.371 in vol. 1

1

.

49

.

37

 Ἐν ταὐτῷ· περὶ τῶν ἔργων τῆς ψυχῆς. Πότερον οὖν πασῶν τῶν ψυχῶν τὰ αὐτὰ ἔργα ἀποτε‐ λεῖται, ἢ τὰ μὲν τῶν ὅλων τελεώτερα, τὰ δὲ τῶν ἄλλων ὡς ἕκασται διειλήχασι τὴν προσήκουσαν ἑαυταῖς τάξιν;
5Ὡς μὲν οἱ Στωικοὶ λέγουσιν, εἷς τέ ἐστιν ὁ λόγος καὶ ἡ αὐτὴ πάντως διανόησις καὶ τὰ κατορθώματα ἶσα καὶ αἱ αὐταὶ ἀρεταὶ τῶν τε μεριστῶν καὶ τῶν ὅλων· καί που Πλωτῖνος καὶ Ἀμέλιος ἐπὶ ταύτης εἰσὶ τῆς δόξης (ἐνίοτε γὰρ 〈οὐχ〉 ὡς ἄλλην τὴν μεριστὴν ψυχὴν παρὰ τὴν
10ὅλην, μίαν δὲ αὐτὴν πρὸς ἐκείνην εἶναι ἀφορίζονται)· ὡς δ’ ἂν εἴποι Πορφύριος, πάντῃ κεχώρισται τὰ τῆς ὅλης ψυχῆς παρὰ τὴν μεριστὴν ἐνεργήματα. Γένοιτο δὲ κἂν ἄλλη δόξα οὐκ ἀπόβλητος, ἡ κατὰ γένη καὶ εἴδη τῶν ψυχῶν ἄλλα μὲν τὰ τῶν ὅλων παν‐
15τελῆ, ἄλλα δὲ τὰ τῶν θείων ψυχῶν ἄχραντα καὶ ἄυλα, ἕτερα δὲ τὰ τῶν δαιμονίων δραστήρια, τὰ δὲ τῶν ἡρωικῶν μεγάλα, τὰ δὲ τῶν ἐν τοῖς ζῴοις καὶ τοῖς ἀνθρώποις θνητοειδῆ καὶ τὰ ἄλλα ὡσαύτως ἔργα διαιρουμένη. Τού‐ των δὴ διωρισμένων καὶ τὰ ἐχόμενα τούτων τὴν ὁμοίαν
20λήψεται διάκρισιν. Οἱ μὲν γὰρ μίαν καὶ τὴν αὐτὴν πανταχοῦ ψυχὴν δια‐ τείνοντες ἤτοι γένει ἢ εἴδει, ὡς δοκεῖ Πλωτίνῳ (Ennead. IV 2, 1), ἢ καὶ ἀριθμῷ, ὡς νεανιεύεται οὐκ ὀλιγάκις Ἀμέ‐ λιος, εἶναι αὐτὴν ἐροῦσιν ἅπερ ἐνεργεῖν. Οἱ δ’ ἀσφα‐
25λέστερον τούτων διαταττόμενοι καὶ προόδους πρώτας καὶ δευτέρας καὶ τρίτας οὐσιῶν τῆς ψυχῆς διισχυριζόμενοι προχωρεῖν εἰς τὸ πρόσω, οἵους ἄν τις θείη τοὺς καινῶς μὲν ἀπταίστως δὲ ἀντιλαμβανομένους τῶν λόγων, τὰ μὲν τῶν ὅλων ψυχῶν καὶ θείων καὶ ἀύλων ἐνεργήματα ἐροῦσιν372 in vol. 1
30οὗτοι πάντως δήπου καὶ εἰς οὐσίαν ἀποτελευτᾶν· τὰ δὲ τῶν μεριστῶν 〈καὶ〉 κρατουμένων ἐν ἑνὶ εἴδει καὶ διαιρου‐ μένων περὶ τοῖς σώμασιν οὐδαμῶς συγχωρήσουσιν εὐθὺς εἶναι ταῦθ’ ἅπερ ἐνεργοῦσι. Κατὰ δὴ τὴν αὐτὴν μέθοδον προΐτω καὶ ἡ συγγενὴς
35πρὸς ταύτην διαίρεσις. Λέγω δὴ προσπεφυκέναι μὲν ταῖς δυνάμεσι τὰ ἔργα ἐκείνων τῶν ψυχῶν τῶν αὐτοτελῶν καὶ μονοειδῶν καὶ χωριστῶν ἀπὸ τῆς ὕλης, ὡς ἂν φαίη ἡ νεωστὶ παρευρεθεῖσα ἥδε αἵρεσις, ἐοικέναι δὲ ταῖς τῶν καρπῶν ἀπογεννήσεσιν ἐπὶ τῶν ἀτελεστέρων καὶ περὶ γῆν
40ἀπομεριζομένων. Ἐπὶ δὴ τούτοις δεῖ νοεῖν ὡς οἱ μὲν Στωικοὶ πάσας τῆς ὁποιασοῦν ψυχῆς τὰς ἐνεργείας συμ‐ μιγνύουσιν τοῖς διοικουμένοις καὶ ἀψύχοις, οἱ δ’ ἀπὸ Πλάτωνος οὐ πάσας. Εἶναι μὲν γάρ τινας δυνάμεις τῆς ψυχῆς αἳ τοῦ σώματος ὡς ὕλης ἐφάπτονται, ὡς τὴν
45αἰσθητικὴν καὶ ὁρμητικήν, καθαρωτέρας δὲ τούτων τὰς μηδὲν σώματι προσχρωμένας, ὡς τὴν νοεράν. Τὰ μὲν οὖν τῶν σωματοειδῶν δυνάμεων ἔργα κατ’ οὐσίαν μὲν Πλάτων οὐ συνάπτει τοῖς σώμασιν, κατ’ ἐπιστροφὴν δὲ κοινωνεῖν φησί, τὰ δὲ τῶν χωριστῶν ἀπολύει πάντῃ

1

.

49

.

37

(50)

τοῦ κατατείνεσθαι εἰς τὰ σώματα. Ἤδη τοίνυν καὶ τὰ μὲν τῶν ὅλων καὶ θειοτέρων ἔργα ἄμικτα εἶναι διὰ τὴν καθαρότητα αὐτῶν τῆς οὐσίας, τὰ δὲ τῶν ἐνύλων καὶ μερι‐ στῶν μηκέθ’ ὡσαύτως εἶναι ἄχραντα· καὶ τὰ μὲν τῶν ἀνιουσῶν καὶ ἀπολυομένων τῆς γενέσεως ἀφίεσθαι τὸ λοι‐
55πὸν τῶν σωμάτων, τὰ δὲ τῶν κατιουσῶν συμπλέκεσθαι αὐτοῖς πολυειδῶς καὶ συνυφαίνεσθαι. Καὶ τὰ μὲν τῶν ἐποχουμένων τοῖς αὐτοειδέσι πνεύμασι καὶ δι’ αὑτῶν τιθε‐ μένων εὐκόλως, ἅπερ ἂν θέλωσιν, ἄνωθεν ἀπραγμόνως ἐκφαίνειν τὰ σφῶν ἔργα· τὰ δὲ τοῖς στερεωτέροις σώμασιν373 in vol. 1
60ἐνσπειρόμενα καὶ κατεχόμενα ἐν αὐτοῖς ἀναπίμπλασθαι ἀμωσγέπως τῆς τούτων φύσεως. Καὶ τὰ μὲν τῶν ὅλων ἐπιστρέφειν εἰς ἑαυτὰ τὰ διοικούμενα, τὰ δὲ τῶν διῃρη‐ μένων αὐτὰ ἐπιστρέφεσθαι πρὸς ταῦτα ὧν ἐπιμελοῦνται. Κατ’ ἄλλην τοίνυν ἀρχὴν τῆς τῶν αὐτῶν διακρίσεως
65ἡ μὲν Περιπατητικὴ δόξα τοῦ ζῴου μόνως καὶ τοῦ συνθέτου τίθεται τὰ ἔργα τῆς ψυχῆς. [Πλάτων δὲ τῆς ψυχῆς αὐτὰ πρώτως προτάττει, εἶθ’ οὕτως εἰς τὸ κοινὸν δίδωσιν.] Πλάτων δὲ καὶ Πυθαγόρας ὑπερφυῆ τὴν οὐσίαν αὐτῆς καὶ γεννητικὴν τῆς φύσεως προτάττοντες
70πρεσβύτερα αὐτῇ καὶ τιμιώτερα πρὸ τῆς φύσεως τὰ ἔργα διδόασιν· ἄρχεσθαί τε αὐτὴν οὐ ποιοῦσιν ἀπὸ τῆς φύ‐ σεως, αὐτὴν δὲ ἀφ’ αὑτῆς καὶ περὶ αὑτὴν ἐξηγεῖσθαι τῶν οἰκείων ἐνεργειῶν ὑπολαμβάνουσιν, ὅσα τέ ἐστιν ἐν αὐτῇ καλὰ καὶ σπουδαῖα κινήματα τῆς φύσεως ὑπερέχοντα
75καθ’ αὑτὰ ἐξαιροῦσιν. Ἤδη τοίνυν καὶ ἐν αὐτοῖς τοῖς Πλατωνικοῖς πολ‐ λοὶ διαστασιάζουσιν, οἳ μὲν εἰς μίαν σύνταξιν καὶ μίαν ἰδέαν τὰ εἴδη καὶ τὰ μόρια τῆς ζωῆς καὶ τὰ ἐνεργήματα συνάγοντες, ὥσπερ Πλωτῖνός τε καὶ Πορφύριος· οἳ
80δὲ εἰς μάχην ταῦτα κατατείνοντες, ὥσπερ Νουμήνιος
(fr. 49 p. 69 Theding.)· οἳ δὲ ἐκ μαχομένων αὐτὰ συναρ‐ μόζοντες, ὥσπερ οἱ περὶ Ἀττικὸν καὶ Πλούταρχον. Καὶ οὗτοι μὲν προϋποκειμένων τῶν ἀτάκτων καὶ πλημ‐ μελῶν κινημάτων ἐπεισιέναι φασὶν ὕστερα τὰ κατακο‐374 in vol. 1
85σμοῦντα αὐτὰ καὶ διατάττοντα καὶ τὴν συμφωνίαν ἀπ’ ἀμφοτέρων οὕτως συνυφαίνουσι, κατὰ μὲν Πλωτῖνον τῆς πρώτης ἑτερότητος, κατ’ Ἐμπεδοκλέα (fr. 381 Sturz.) δὲ τῆς [πρώτης] ἀπὸ τοῦ θεοῦ φυγῆς, καθ’ Ἡράκλει‐ τον (fr. 83 Bywat.) δὲ τῆς ἐν τῷ μεταβάλλεσθαι ἀναπαύλης,
90κατὰ δὲ τοὺς Γνωστικοὺς παρανοίας ἢ παρεκβάσεως, κατ’ Ἀλβῖνον δὲ τῆς τοῦ αὐτεξουσίου διημαρτημένης κρίσεως αἰτίας γιγνομένης τῶν καταγωγῶν ἐνεργημάτων· τῶν δ’ αὖ διισταμένων πρὸς τούτους καὶ ἀπὸ τῶν ἔξωθεν προσφυομένων προστιθέντων ὁπωσοῦν τῇ ψυχῇ τὸ κακόν,
95ἀπὸ μὲν τῆς ὕλης Νουμηνίου (fr. 49 p. 69 Theding.) καὶ Κρονίου πολλάκις, ἀπὸ δὲ τῶν σωμάτων αὐτῶν τούτων ἔστιν ὅτε καὶ Ἁρποκρατίωνος, ἀπὸ δὲ τῆς φύσεως καὶ τῆς ἀλόγου ζωῆς Πλωτίνου καὶ Πορφυρίου ὡς τὰ πολλά. Κατὰ δὲ Ἀριστοτέλην εἴδεσι ζωῆς καὶ

1

.

49

.

37

(100)

ἄλλοις ὅροις ταῦτα χωρὶς ἐπὶ τῶν ἀνθρωπίνων διακέκρι‐ ται. Κατὰ δ’ αὖ τοὺς Στωικοὺς ἀτελέστερα ἀεὶ ἀπο‐ μερίζεται τὰ τοιαῦτα τῆς ζωῆς ἐνεργήματα καὶ ὅσῳ ἂν ᾖ προϊόντα προσωτέρω τῆς ἀλογίας, τοσῷδε μᾶλλον ἐπὶ τὸ ἀτελέστερον ἀποφέρεται τὰ καταδεέστερα τῶν πρεσ‐
105βυτέρων. Ὡς δ’ ἐγώ τινων ἀκήκοα Πλατωνικῶν, οἷον Πορφυρίου καὶ ἄλλων πολλῶν, ἀφομοιοῦται ἀλλήλοις τὰ μὲν ἀνθρώπεια τοῖς θηρείοις, τὰ δὲ τῶν ζῴων τοῖς ἀνθρωπείοις, ἐφ’ ὅσον πέφυκε τὰ διακεκριμένα καθ’
ἑτέρας οὐσίας ὁμοιοῦσθαι πρὸς ἄλληλα.375 in vol. 1

1

.

49

.

38

 Ἐν ταὐτῷ· περὶ μέτρου ψυχῆς. Οἱ μὲν δὴ μίαν οὐσίαν τῆς ψυχῆς ἀριθμῷ τιθέμενοι, πληθύουσαν δὲ αὐτήν, ὡς Ἀμέλιος οἴεται, σχέσεσι καὶ κατατάξεσιν, ἤ, ὡς οἱ Ὀρφικοὶ λέγουσιν, ἐπιπνοίαις
5ἀπὸ τῆς ὅλης, ἔπειτα ἀνασχέοντες ἀπὸ τοῦ πλήθους τῆς ὅλης ἐπὶ τὴν μίαν ψυχὴν ἀποθεμένην τὰς σχέσεις καὶ τὰς εἰς ἕτερον κατατάξεις καὶ ἀναλύοντες ἀπὸ τῆς εἰς τὰ μεταλαβόντα διαιρέσεως, ἀπολυομένης τῆς τῶν μετασχόν‐ των διαλήψεως, τηροῦσιν αὐτὴν ὅλην πανταχοῦ τὴν αὐτήν,
10μίαν οὐσίαν τε αὐτῇ διδόασι καθ’ ἓν πεπερασμένην. Οἱ δ’ ἐν ἀπείροις κόσμοις, ὥσπερ δὴ οἱ περὶ Δημόκριτον καὶ Ἐπίκουρον νομίζουσιν, ἀπὸ τῶν ἀπείρων ἀτόμων κατὰ συντυχίαν συνερχομένων ** συνίστασθαι ἀπὸ τῶν τοιῶνδε στοιχείων τὰς ψυχὰς ἡγούμενοι ἀπείρους αὐτὰς
15εἶναι ἑπομένως ταῖς οἰκείαις ὑποθέσεσιν ἀποφαίνονται. Καὶ οἱ μὲν ἐκ σπερμάτων αὐτὰς γεννῶντες ἑκάστου δυνα‐ μένου πολλὰ σπείρειν καὶ τοῦδε προϊόντος ἀεὶ καὶ οὐδαμῇ ἱσταμένου κατὰ τὴν γέννησιν καὶ ἐν τῷ γίγνεσθαι ἀεὶ τὸ ἄπειρον ἀπολείπουσιν. Οἱ δὲ κατὰ μεταβολὴν ἐξ ἑνὸς
20ζῴου φθειρομένου πολλὰ ζῷα καὶ πολλὰς ζωὰς παρά‐ γοντες ἐν τῷ μεταβάλλειν συνεχῶς καὶ μηδέποτε ἐπιλεί‐ πειν τὴν ἐκ τῆς μεταβολῆς διαδεχομένην ἀειγενεσίαν ταύτῃ τὸ ἀπέραντον πλῆθος τῶν ψυχῶν ἐπινοοῦσιν ἐν
τῷ ἀεὶ πλεῖον γίγνεσθαι. Οἱ δὲ τῆς φύσεως τὴν ψυχὴν376 in vol. 1
25μὴ διακρίνοντες πάλιν δὴ καὶ οὗτοι κατὰ διαίρεσιν τὸ ἄπειρον τῶν ψυχῶν γίγνεσθαι προσομολογοῦσιν, ἐπειδὴ καὶ ἕκαστον τῶν φυομένων δένδρων μεριζόμενον ταὐτόν ἐστι τῷ ὅλῳ καὶ τῶν ἴσων αὑτῷ φαίνεται γεννητικὸν εἶναι. Οἱ δ’ ἀπὸ Πλάτωνος ἀγενήτους καὶ ἀφθάρτους αὐτὰς
30προστησάμενοι ἑστάναι ἀεὶ κατὰ τὴν αὐτὴν συμμετρίαν ἀφορίζονται, οὔτε γὰρ προστίθεσθαί τι αὐταῖς ἀπὸ τῆς γενέσεως οὔτε ἀφαιρεῖσθαι ἀπ’ αὐτῶν μεθιστάμενον εἰς τὰ ἀπολλύμενα. Τοῦτο δὴ τὸ μέτρον οἱ μὲν περὶ Πλω‐ τῖνον εἰς τὸν τέλεον ἀριθμὸν ὡς οἰκεῖον προσβιβάζουσι.

1

.

49

.

39

 〈Ἐν ταὐτῷ· περὶ διαφορᾶς καθόδου
τῶν ψυχῶν.〉 Πλωτῖνος μὲν καὶ Πορφύριος καὶ Ἀμέλιος ἀπὸ τῆς ὑπὲρ τὸν οὐρανὸν ψυχῆς καὶ πάσας ἐπίσης εἰσοι‐
5κίζουσιν εἰς τὰ σώματα. Πολὺ δὲ διαφερόντως ἔοικεν ὁ Τίμαιος τὴν πρώτην ὑπόστασιν τῶν ψυχῶν ποιεῖν, τὸν δημιουργὸν διασπεί‐ ροντα περὶ πάντα μὲν τὰ κρείττονα γένη, καθ’ ὅλον δὲ τὸν οὐρανόν, εἰς ὅλα δὲ τὰ στοιχεῖα τοῦ παντός. Ἔσται
10δὴ οὖν καὶ ἡ σπορὰ ἡ δημιουργικὴ τῶν ψυχῶν διαιρου‐ μένη παρὰ τὰς θείας δημιουργίας καὶ ἡ πρώτη τῶν ψυχῶν πρόοδος συνυφισταμένη, μεθ’ ἑαυτῆς ἔχουσα τὰ δεχόμενα τὰς ψυχάς· ἡ μὲν ὅλη τὸν ὅλον κόσμον, αἱ δὲ τῶν ἐμ‐ φανῶν θεῶν τὰς κατ’ οὐρανὸν σφαίρας, αἱ δὲ τῶν στοι‐
15χείων αὐτὰ τὰ στοιχεῖα μεθ’ ὧν καὶ ψυχαὶ συνεκληρώ‐ θησαν καθ’ ἑκάστην τοιαύτην λῆξιν, ἀφ’ ὧν δὴ αἱ κά‐ θοδοι γίγνονται τῶν ψυχῶν ἄλλαι ἀπ’ ἄλλων διακληρώ‐ σεων, ὡς βούλεται ἐνδείκνυσθαι σαφῶς ἡ τοῦ Τιμαίου
διάταξις.377 in vol. 1
20 Ἄλλη τοίνυν αἵρεσις τῶν Πλατωνικῶν οὐ κατὰ τοὺς δημιουργικοὺς κλήρους, οὐδὲ κατὰ τὰς διαιρέσεις τῶν κρειττόνων γενῶν οἷον θεῶν, ἀγγέλων, δαιμόνων, ἡρώων, οὐδὲ κατὰ τὰς νομὰς τοῦ παντὸς διακρίνει τὰς ἀπὸ τῶν διαφερόντων τόπων καταβάσεις τῶν ψυχῶν·
25τιθεμένη δὲ τὴν ψυχὴν ἀεὶ εἶναι ἐν σώματι, ὥσπερ ἡ Ἐρατοσθένους καὶ Πτολεμαίου τοῦ Πλατωνικοῦ καὶ ἄλλων, ἀπὸ σωμάτων αὐτὴν λεπτοτέρων εἰς τὰ ὀστρεώδη πάλιν εἰσοικίζει σώματα· διατρίβειν μὲν γὰρ αὐτὴν εἰς μοῖράν τινα τοῦ αἰσθητοῦ, καθήκειν γε μὴν εἰς τὸ στερεὸν
30σῶμα ἄλλοτε ἀπ’ ἄλλων τοῦ παντὸς τόπων. Καὶ τούτους Ἡρακλείδην μὲν τὸν Ποντικὸν ἀφορίζειν περὶ τὸν γαλαξίαν, ἄλλους δὲ καθ’ ὅλας τοῦ οὐρανοῦ τὰς σφαίρας, ἀφ’ ὧν δὴ δεῦρο κατιέναι τὰς ψυχάς· τοὺς δὲ περὶ σελή‐ νην ἢ ἐν τῷ ὑπὸ σελήνην ἀέρι λέγειν αὐτὰς κατοικεῖν καὶ
35ἀπ’ αὐτῶν κάτω χωρεῖν εἰς τὴν περίγειον γένεσιν, τοὺς δὲ ἀπὸ σωμάτων ἀεὶ στερεῶν πίπτειν εἰς ἕτερα σώματα διισχυρίζεσθαι. Ἀπὸ μὲν δὴ τοσούτων καὶ οὕτω διαφερόντων μερῶν γίγνεσθαι διαφερούσας τὰς τῇδε καθόδους, αὐτοὺς δὲ
40τοὺς τρόπους διίστασθαι πολυειδῶς. Ἡράκλειτος (fr. 83 Bywat.) μὲν γὰρ ἀμοιβὰς ἀναγκαίας τίθεται ἐκ τῶν ἐναντίων, ὁδόν τε ἄνω καὶ κάτω διαπορεύεσθαι τὰς ψυχὰς ὑπείληφε καὶ τὸ μὲν τοῖς αὐτοῖς ἐπιμένειν κάματον εἶναι, τὸ δὲ μεταβάλλειν φέρειν ἀνάπαυσιν. Οἱ δὲ περὶ Ταῦ‐
45ρον Πλατωνικοὶ πέμπεσθαι τὰς ψυχὰς ὑπὸ θεῶν εἰς γῆν λέγουσιν, οἳ μὲν ἑπομένως τῷ Τιμαίῳ παραδιδόντες
ὅτι εἰς τελείωσιν τοῦ παντός, ὥστε εἶναι καὶ ἐν τῷ κό‐ σμῳ τοσαῦτα ζῷα, ὅσα εἰσὶν ἐν τῷ νοητῷ· οἳ δὲ εἰς θείας ζωῆς ἐπίδειξιν τὸ τέλος ἀναφέροντες τῆς καθόδου. ταύ‐378 in vol. 1

1

.

49

.

39

(50)

την γὰρ εἶναι τὴν βούλησιν τῶν θεῶν, θεοὺς ἐκφαίνεσθαι διὰ τῶν ψυχῶν· προέρχονται γὰρ εἰς τοὐμφανὲς οἱ θεοὶ καὶ ἐπιδείκνυνται διὰ τῶν ψυχῶν καθαρᾶς καὶ ἀχράντου ζωῆς. Κατ’ ἄλλην τοίνυν διαίρεσιν οἱ μὲν ἑκούσιοι τρόποι
55νοοῦνται τῆς καθόδου ἢ ἑλομένης αὐτῆς τῆς ψυχῆς τὴν διοίκησιν τῶν περὶ γῆν, ἢ πειθαρχούσης τοῖς κρείττοσιν, οἱ δὲ ἀκούσιοι βιαζομένης ἐπὶ τὸ χεῖρον ἕλκεσθαι.

1

.

49

.

40

 Ἐν ταὐτῷ. Οὐχ ἡ αὐτή ἐστι πασῶν τῶν ψυχῶν κοινωνία πρὸς τὰ σώματα, ἀλλ’ ἣ μὲν ὅλη, ὥσπερ καὶ Πλωτίνῳ δοκεῖ, προσιὸν ἑαυτῇ τὸ σῶμα ἔχει ἐν ἑαυτῇ, ἀλλ’ οὐκ αὐτὴ
5πρόσεισι τῷ σώματι, οὐδὲ περιέχεται ὑπ’ αὐτοῦ· αἳ δὲ μερισταὶ προσέρχονται τοῖς σώμασι καὶ τῶν σωμάτων γίγνονται καὶ ἤδη κρατουμένων τῶν σωμάτων ὑπὸ τῆς τοῦ παντὸς φύσεως εἰσοικίζονται εἰς αὐτά. Καὶ αἳ μὲν τῶν θεῶν θεῖα σώματα, νοῦν μιμούμενα, ἐπιστρέφουσι
10πρὸς τὴν ἑαυτῶν νοερὰν οὐσίαν· αἳ δὲ τῶν ἄλλων θείων γενῶν, ὡς ἕκασται ἐτάχθησαν, οὕτω κατευθύνουσιν ἑαυ‐ τῶν τὰ ὀχήματα. Ἔτι γε μὴν αἱ καθαραὶ ψυχαὶ καὶ τέλειαι καθαρῶς εἰσοικίζονται εἰς τὰ σώματα ἄνευ πα‐ θημάτων καὶ τῆς στερήσεως τοῦ νοεῖν· αἱ δ’ ἐναντίαι
15ἐναντίως. Ἀττικῷ 〈δὲ〉 καὶ 〈ἄλλοις τισὶ〉 Πλατωνικοῖς οὐ συνδοκεῖ, καθ’ ἕνα δὲ τρόπον συντεύξεως τὰς ὅλας ψυχὰς τοῖς σώμασι συνάγουσιν, ὡσαύτως ἀεὶ μὲν καὶ ἐπὶ πάσης ἐνσωματώσεως τῶν ψυχῶν προϋποτιθέντες τὴν ἄλογον καὶ πλημμελῆ καὶ ἔνυλον ψυχήν, ἐν αὐτῇ δὲ κατα‐379 in vol. 1
20κοσμουμένῃ τὴν κοινωνίαν τῆς λογικῆς ἐπεισάγοντες. Οἶμαι τοίνυν καὶ τὰ τέλη διάφορα ὄντα καὶ τοὺς τρόπους τῆς καθόδου τῶν ψυχῶν ποιεῖν διαφέροντας. Ἡ μὲν γὰρ ἐπὶ σωτηρίᾳ καὶ καθάρσει καὶ τελειότητι τῶν τῇδε κατιοῦσα ἄχραντον ποιεῖται καὶ τὴν κάθοδον· ἡ δὲ
25διὰ γυμνασίαν καὶ ἐπανόρθωσιν τῶν οἰκείων ἠθῶν ἐπι‐ στρεφομένη περὶ τὰ σώματα οὐκ ἀπαθής ἐστι παντελῶς, οὐδὲ ἀφεῖται ἀπόλυτος καθ’ ἑαυτήν· ἡ δὲ ἐπὶ δίκῃ καὶ κρίσει δεῦρο κατερχομένη συρομένῃ πως ἔοικε καὶ συν‐ ελαυνομένῃ. 〈Τινὲς δὲ τῶν νεωτέρων οὐχ οὕτωσ〉 δια‐
30κρίνουσιν, οὐκ ἔχοντες δὲ σκοπὸν τῆς διαφορότητος εἰς ταὐτὸ συγχέουσι τὰς ἐνσωματώσεις τῶν ὅλων, κακάς τε εἶναι πάσας διισχυρίζονται καὶ διαφερόντως οἱ περὶ Κρόνιόν τε καὶ Νουμήνιον (fr. 50 p. 70 Theding.) καὶ Ἁρποκρατίωνα. Δεῖ δέ που καὶ τοὺς βίους τῶν ψυ‐
35χῶν κατανοεῖν πρὶν ἐλθεῖν εἰς σῶμα, ὡς ἄρα καὶ οὗτοι πολλὴν ἔχουσιν ἐν ἑαυτοῖς διάστασιν· ἀπὸ δὲ διαφόρων τρόπων ζωῆς διάφορον ποιοῦνται ἑαυτῶν καὶ τὴν πρώτην σύνοδον. Οἵ τε γὰρ νεοτελεῖς καὶ πολυθεάμονες τῶν ὄν‐ των, οἵ τε συνοπαδοὶ καὶ συγγενεῖς τῶν θεῶν, οἵ τε παν‐
40τελεῖς καὶ ὁλόκληρα τὰ εἴδη τῆς ψυχῆς περιέχοντες, πάντες ἀπαθεῖς καὶ ἀκήρατοι ἐμφύονται πρώτως εἰς τὰ σώματα· οἱ δὲ ἀπὸ τῶν ἐπιθυμιῶν ἄδην ἀναπεπλησμένοι καὶ ἄλλων παθῶν μεστοὶ μετὰ παθῶν συνέρχονται πρώτως
τοῖς σώμασι.380 in vol. 1

1

.

49

.

41

 Ἐν ταὐτῷ. Κατὰ δ’ Ἱπποκράτην, τὸν τῶν Ἀσκληπιαδῶν, ὅταν πλασθῇ τὸ σπέρμα (τότε γὰρ ἐπιτηδείως ἔχειν αὐτὸ μεταλαμβάνειν ζωῆς), κατὰ δὲ Πορφύριον ἐν τῇ πρώτῃ
5ἀπογεννήσει τοῦ τικτομένου πρώτως ἡ κατ’ ἐνέργειαν ζωοποιία καὶ παρουσία τῆς ψυχῆς φύεται. Γένοιτο δ’ ἂν καὶ ἄλλη τις δόξα οὐδέπω καὶ νῦν ῥηθεῖσα, ἡ λέγουσα πλείονας μὲν εἶναι τὰς δυνάμεις καὶ τὰς οὐσίας τῆς ψυχῆς, κατὰ καιροὺς δὲ ἄλλοτε ἄλλους, ᾗπερ ἂν ἐπιτηδείως ἔχῃ
10τὸ γιγνόμενον σῶμα, τὰ μὲν πρῶτα τῆς φύσεως μεταλαμ‐ βάνειν, ἔπειτα τῆς αἰσθήσεως, εἶτα τῆς ὁρμητικῆς ζωῆς καὶ τότε δὴ τῆς λογικῆς ψυχῆς, ἐπὶ δὲ τῷ τέλει τῆς νοε‐ ρᾶς. Τοσαῦτα καὶ ἡ κατὰ τοὺς χρόνους συμφυομένη κοι‐ νωνία τῶν ψυχῶν πρὸς τὰ σώματα δέχεται δοξάσματα.
15 Ἀλλὰ μὴν ἔν γε τῷ τόπῳ τῆς εἰσόδου τῶν ψυχῶν, καθ’ ὃν ἐπιζητοῦμεν πῶς εἰσκρίνεται, μία μέν ἐστι τριπλῆ δόξα ἡ ἕλκουσα ἀπὸ τῶν ἐκτὸς τὴν ψυχὴν ἐν τῇ καλουμένῃ συλλήψει ἢ διὰ προθυμίαν τοῦ γεννῶντος διὰ τῆς ἀναπνοῆς, ἢ διὰ προθυμίαν τῆς ὑποδεχομένης [μή‐
20τρας], ὅταν αὕτη ἐπιτηδείως ἔχῃ πρὸς τὴν κράτησιν, ἢ διὰ συμπάθειαν ἀμφοῖν, ὅταν κοινῇ συμπνέοντα ἀμφό‐ τερα ἑλκτικὴν ἔχῃ τὴν ἰδιότητα συγκινουμένης καὶ τῆς φύσεως· ἣ δὲ κατ’ ἀνάγκην εἰσδύνειν ποιεῖ 〈αὐ〉τὴν αὐτο‐ κίνητον εἰς τὸ ὀργανικὸν σῶμα ἤτοι ἀπὸ τοῦ παντός, ἢ τῆς
25ὅλης ψυχῆς, ἢ τῆς δημιουργίας πάσης. Ἤδη τοίνυν καὶ ἡ χρῆσις τοῦ σώματος πολλῆς δεῖται διακρίσεως. Οἳ μὲν γὰρ προσεοικέναι αὐτὴν λέγουσι νεὼς κυβερνήσει, ἧς καὶ ἀπολελύσθαι χωρὶς δύναται ὁ κυβερ‐ νήτης· οἳ δὲ ὀχήματος ἐπιβάσει κοινὴν πορείαν καὶ δια‐381 in vol. 1
30κομιδὴν ἡνιοχούσῃ προσοικειοῦσιν αὐτήν· οἳ δὲ ὡς μᾶλλον ἁρμόζουσαν συνεργείᾳ ἀπ’ ἀμφοτέρων ἰσομοιρούσῃ, ἢ συν‐ νεύσει καὶ ῥοπῇ πρὸς τὸ σῶμα ἐπικρατεῖ τοῦ σώματος ἀποδιδόασιν αὐτῆς τὴν ὁμοιότητα· οἳ δὲ οὐδὲν τούτων συγχωροῦσιν, ὡς δὲ μέρος τὴν ψυχήν φασιν εἶναι ἐν ὅλῳ
35τῷ ζῴῳ, οἳ δὲ ὡς τέχνην ἐμπεφυκέναι τοῖς ὀργάνοις, ὥσπερ εἰ ἦν ἔμψυχος 〈ὁ〉 οἴαξ. Οἱ δὲ καθαρώτεροι τῶν Πλα‐ τωνικῶν, ὥσπερ δὴ οἱ περὶ Πλωτῖνον (enn. IV 3, 3 et 23), ἄρχεσθαι μὲν τῆς κινήσεως τὸ ὀργανικὸν σῶμά φασιν ἀπὸ τούτων τῶν μερῶν, δουλεῦον εἰς τὴν γέννησιν ταῖς
40χρωμέναις αὐτῷ δυνάμεσιν, αὐτὰς δὲ τὰς δυνάμεις ἀπο‐ λύτους εἶναι τῶν μεριστῶν σωμάτων διισχυρίζονται.

1

.

49

.

42

 〈Ἐν ταὐτῷ.〉 Περὶ τῆς κοινωνίας τῆς πρὸς τοὺς θεοὺς τῶν ψυχῶν γέγονέ τις διαμφισβήτησις τῶν μὲν λεγόντων ἀδύνατον μίγνυσθαι θεοὺς ταῖς κατεχομέναις ψυχαῖς ἐν τῷ σώματι,
5τῶν δὲ διατεινομένων μίαν εἶναι κοινὴν πολιτείαν τῶν καθαρῶν ψυχῶν πρὸς τοὺς θεοὺς καὶ εἰ ὅτι μάλιστα ἐν τοῖς σώμασι διατρίβουσιν· οἳ δὲ μόνοις δαίμοσιν ἢ καὶ ἥρωσιν ὑποτιθέασιν αὐτὰς εἰς κοινὴν συνουσίαν.

1

.

49

42a

 ** ἄλλοι μὲν οἱ βελτίονες κρινόμενοι κατὰ Πλάτωνα καθάρσει καὶ ἀναγωγῇ καὶ τελειώσει τῆς ψυχῆς, ἄλλοι δὲ οἱ χείρονες τοῖς ἐναντίοις τούτων ἀντι‐ διαστελλόμενοι· κατὰ δὲ τοὺς Στωικοὺς τῇ κοινωνίᾳ382 in vol. 1
5καὶ τῷ καλῷ τῷ τῆς φύσεως ἐξηρτημένῳ· κατὰ δὲ τοὺς Περιπατητικοὺς τῇ κατὰ φύσιν τε συμμετρίᾳ καὶ τῇ ὑπὲρ τὴν ἀνθρωπίνην φύσιν νοερᾷ ζωῇ προτιμώμενοι· κατὰ δὲ Ἥριλλον ἐπιστήμῃ· κατὰ δὲ Ἀρίστωνα ἀδι‐ αφορίᾳ· κατὰ δὲ Δημόκριτον εὐσχημοσύνῃ· κατὰ δὲ
10τοὺς ἄλλους μέρει τινὶ τοῦ καλοῦ· ἢ τῇ ἀοχλησίᾳ καθ’ Ἱερώνυμον (fr. XI 19 Hiller. in satur. Saupp. p. 102) ἢ ἄλ‐ λοις τισὶ τρόποις διαγωγῆς τὸ αἱρετὸν ἔχοντες, ἀφ’ ὧν οἱ κατὰ μέρος φύονται βίοι ἄπειροι περὶ τὴν γένεσιν διαιρούμενοι· περὶ ὧν οὐδὲν δεῖ πολυπραγμονεῖν, ἀλλὰ
15εἰς τὸ ἄπειρον αὐτοὺς μεθιέντας χαίρειν ἐᾶν.

1

.

49

.

43

 Ἐν ταὐτῷ· περὶ θανάτου. Ἐπειδὰν μετὰ τὸν τῇδε βίον ἡ τελευτὴ συμπίπτῃ, τί ποτε συμβαῖνόν ἐστι; Πότερον ὥσπερ ἐν τῇ γενέσει προ‐ ϋπῆρχεν ἢ συνυφίστατο ἢ ὑστέρα πως ἐπεγίγνετο τοῖς
5σώμασιν ἡ ψυχὴ κατὰ τὰς διαφόρους αἱρέσεις, οὕτω καὶ ἐν τῷ ἀποθνῄσκειν προφθείρεται τοῦ σώματος ἢ συν‐ απόλλυται αὐτῷ ἢ καὶ διαμένει καθ’ ἑαυτὴν μετὰ τὴν ἐνθένδε ἔξοδον; Τὸ μὲν οὖν πᾶν κεφάλαιον τοιοῦτον· μέρη δὲ αὐτοῦ καὶ ἡ κατὰ τὰ εἴδη διαίρεσις δέχεται πολ‐
10λὰς τοιαύτας ἀμφισβητήσεις· ἆρά γε πνιγμῷ τῶν ἀρτη‐ ρίων ἀποκλειομένων τοῦ δέχεσθαι τὸ ἐκτὸς πνεῦμα, ἢ ἐκλυομένου τοῦ τόνου καὶ παριεμένου, ἢ τοῦ θερμοῦ ἐνα‐ ποσβεννυμένου πως εἰς τὰ εἴσω τὰ ζῶντα πρότερον εἰσαῦ‐
θις ἀποθνῄσκει; Ἀλλ’ εἰ οὕτως γίγνεται ὁ θάνατος,383 in vol. 1
15προαναιρεῖται ἢ συναναιρεῖται ἡ ψυχὴ τῷ σώματι, καθά‐ περ Κουρνοῦτος οἴεται. Εἰ δὲ ὡς δύναμις ὑποκειμέ‐ νου, ὥσπερ δὴ ἁρμονία λύρας ἢ τελειότης, προαφίσταται τοῦ σώματος ἐν τῷ ἀποθνῄσκειν ἡ ψυχή, προφθείρεται μὲν οὐδαμῶς (οὐδὲ γὰρ διὰ κινήσεως πρόεισιν εἰς τὸ μὴ
20εἶναι), ἀλλ’ ἐξαίφνης εἰς τὸ μὴ εἶναι μεθίσταται ἀχράντως καὶ ἄνευ φθορᾶς, ὥσπερ δὴ καὶ ἔστιν ὅτε ἔστιν ἀθρόως οἷον ἀστραπῆς ἐκλαμπούσης. Ἔσται δὴ οὖν τὸ μὲν ζῆν τὰ ζῷα ἀπὸ τοῦ ἔχειν τὸ τῆς ζωῆς εἶδος· τὸ δὲ καλούμενον ἀποθνῄσκειν ἀπὸ τοῦ
25μὴ παρεῖναι αὐτὸ ἢ μὴ ἔχεσθαι· ἧς πολλοὶ Περιπα‐ τητικοὶ δόξης προεστήκασιν. Εἰ δὲ παρέσπαρται μὲν καὶ ἔνεστιν ἡ ψυχὴ τῷ σώματι καθαπερεὶ ἀσκῷ πνεῦμα, περιεχομένη ἢ συμμιγνυμένη πρὸς αὐτὸ καὶ ἐγκινουμένη ὥσπερ τὰ ἐν τῷ ἀέρι ξύσματα διὰ τῶν θυρίδων φαινό‐
30μενα, δῆλόν που τοῦτο ὅτι ἔξεισιν μὲν ἀπὸ τοῦ σώματος, ἐν δὲ τῷ ἐκβαίνειν διαφορεῖται καὶ διασκεδάννυται, ὥσπερ Δημόκριτος καὶ Ἐπίκουρος ἀποφαίνονται. ** τοὺς δὲ περὶ Πλωτῖνον τῆς στάσεως προιστα‐ μένους ἐκείνης τῆς χωριζούσης αὐτὰς ἀπὸ τοῦ λόγου,
35ἢ καὶ ἀφιείσης εἰς τὴν γένεσιν, ἢ καὶ ἀφαιρούσης ἀπὸ τῆς διανοίας, ἀφ’ ἧς πάλιν διττῆς δόξης γίγνεται διά‐ κρισις. Ἤτοι γὰρ λύεται ἑκάστη δύναμις ἄλογος εἰς τὴν ὅλην ζωὴν τοῦ παντὸς ἀφ’ ἧς ἀπεμερίσθη, ᾗ καὶ ὅτι μάλιστα μένει ἀμετάβλητος, ὥσπερ ἡγεῖται Πορφύριος·
40ἢ καὶ χωρισθεῖσα ἀπὸ τῆς διανοίας ἡ ὅλη ἄλογος ζωὴ μένει καὶ αὐτὴ διασῳζομένη ἐν τῷ κόσμῳ, ὥσπερ οἱ πα‐
λαιότατοι τῶν ἱερέων ἀποφαίνονται. Κατὰ ταὐτὰ δὴ οὖν καὶ περὶ τῶν μέσων οὐσιῶν ψυχῆς τε καὶ σώματος πολὺ διαφερόντως διατάττονται.384 in vol. 1
45Οἳ μὲν γὰρ εὐθὺς αὐτὴν τὴν ψυχὴν αὐτῷ τῷ σώματι τῷ ὀργανικῷ συνοικίζουσιν, ὥσπερ οἱ πλεῖστοι τῶν Πλατω‐ νικῶν· οἳ δὲ μεταξὺ τῆς τε ἀσωμάτου ψυχῆς καὶ τῆς ἀγγελιώδους αἰθέρια καὶ οὐράνια καὶ πνευματικὰ περι‐ βλήματα περιαμπέχοντα τὴν νοερὰν ζωὴν προβεβλῆσθαι μὲν

1

.

49

.

43

(50)

αὐτῆς φρουρᾶς ἕνεκεν, ὑπηρετεῖν δὲ αὐτῇ καθάπερ ὀχήματα, συμμέτρως δ’ αὖ καὶ πρὸς τὸ στερεὸν σῶμα συμβιβάζειν μέσοις τισὶ κοινοῖς συνδέσμοις αὐτὴν συνάπτοντα.

1

.

49

.

44

 Ἑρμοῦ τρισμεγίστου ἐκ τῆς ἱερᾶς βίβλου 〈τῆσ〉 ἐπικαλουμένης Κόρης κόσμου (p. 27b Patr.). Ταῦτα εἰποῦσα Ἶσις ἐγχεῖ ποτὸν Ὥρῳ γλυκὺ τὸ πρῶ‐ τον ἀμβροσίας, ὃ αἱ ψυχαὶ λαμβάνειν ἔθος ἔχουσιν 〈ἀπὸ〉
5θεῶν. Καὶ οὕτως τοῦ ἱερωτάτου λόγου ἄρχεται [Ἴσις]· „Ἐπικειμένου, τέκνον Ὧρε, τῇ τῶν ὑποκειμένων φύσει πάσῃ τοῦ πολυστεφοῦς οὐρανοῦ καὶ κατ’ οὐδένα τόπον στερουμένου τινὸς ὧν νῦν ὁ σύμπας ἔχει κόσμος, ἀνάγκη πᾶσα ὑπὸ τῶν ὑπερκειμένων συγκεκοσμῆσθαι καὶ πεπλη‐
10ρῶσθαι φύσιν πᾶσαν τὴν ὑποκειμένην· οὐ γὰρ δήπου δυνατὰ κοσμῆσαι τὰ κάτω τὸν ὕπερθεν διάκοσμον. Ἀνάγκη τοίνυν τοῖς κρείττοσι μυστηρίοις εἴκειν τὰ ἐλάσσονα. Κρείσσων δὴ τῶν ὑποκειμένων ἡ τῶν μετεώρων ἐστὶ διά‐
ταξις καὶ τῷ παντὶ ἀσφαλής τε καὶ θνητῶν οὐχ ὑπο‐385 in vol. 1
15πίπτουσα διανοίᾳ. Ἔνθεν ἐστέναξε τὰ κάτω, φόβον ἔχοντα, τὴν περικαλλῆ καὶ εἰς ἀεὶ διανομὴν τῶν ἐπικειμένων. Ἦν γὰρ ἄξιον θεωρίας ὁμοῦ καὶ ἀγωνίας ὁρᾶν οὐρανοῦ κάλλος θεῷ καταφανταζόμενον τῷ ἔτι ἀγνώστῳ πλουσίαν τε νυκτὸς σεμνότητα, ἐλάττονι μὲν ἡλίου ὀξεῖ δὲ προσ‐
20φορουμένην φωτί, τῶν τε ἄλλων κατὰ μέρος κινουμένων ἐν οὐρανῷ μυστηρίων τακταῖς χρόνων κινήσεσι καὶ περι‐ όδοις διά τινων κρυπτῶν ἀπορροιῶν τὰ κάτω συγκοσμούν‐ των καὶ συναυξόντων. Καὶ οὕτως φόβος μὲν ἐπάλληλος ζητήσεις τε ἄληκτοι,
25καὶ ἕως ὁ τῶν συμπάντων οὐκ ἐβούλετο τεχνίτης ἀγνωσία κατεῖχε τὰ ξύμπαντα· ὅτε δὲ ἔκρινεν αὑτὸν ὅστις ἐστὶ δηλῶσαι, ἔρωτας ἐνεθουσίασε θεοῖς καὶ αὐγὴν ἣν εἶχεν ἐν στέρνοις πλείονα ταῖς τούτων ἐχαρίσατο διανοίαις· ἵνα πρῶτον μὲν ζητεῖν θελήσωσιν, εἶτα ἐπιθυμήσωσιν
30εὑρεῖν, εἶτα καὶ κατορθῶσαι δυνηθῶσι. Τοῦτο δ’ αὖ, ὦ τέκνον ἀξιοθαύμαστον Ὧρε, οὐκ ἂν ἐπὶ θνητῆς σπορᾶς ἐγεγόνει, οὐδὲ γὰρ ἦν οὐδέπω, ψυχῆς δὲ τῆς συμπάθειαν ἐχούσης τοῖς οὐρανοῦ μυστηρίοις· τοῦτο δὲ ἦν ὁ πάντα γνοὺς Ἑρμῆς· ὃς καὶ εἶδε τὰ σύμ‐
35παντα καὶ ἰδὼν κατενόησε καὶ κατανοήσας ἴσχυσε δηλῶσαί τε καὶ δεῖξαι. Καὶ γὰρ ἃ ἐνόησεν ἐχάραξε· καὶ χαράξας ἔκρυψε τὰ πλεῖστα σιγήσας ἀσφαλῶς ἢ λαλήσας, ἵνα ζητῇ ταῦτα πᾶς αἰὼν ὁ μεταγενέστερος κόσμου· καὶ οὕτως τοὺς
συγγενεῖς θεοὺς δορυφορεῖν 〈εἰπὼν〉 ἀνέβαινεν εἰς ἄστρα.386 in vol. 1
40Ἀλλ’ ἦν αὐτῷ διάδοχος ὁ Τάτ, υἱὸς ὁμοῦ καὶ παραλήπτωρ τῶν μαθημάτων τούτου, οὐκ εἰς μακρὰν δὲ καὶ Ἀσκληπιὸς ὁ Ἰμούθης, Πανὸς καὶ Ἡφαιστοβούλης, ἄλλοι τε ὅσοι τῆς οὐρανίου θεωρίας πιστὴν ἀκρίβειαν ἔμελλον βουλομένης τῆς πάντων βασιλίδος ἱστορῆσαι προνοίας. Ἑρμῆς μὲν
45οὖν ἀπελογεῖτο τῷ περιέχοντι, ὡς οὐδὲ τῷ παιδὶ παρ‐ έδωκεν ὁλοτελῆ θεωρίαν διὰ τὸ ἔτι τῆς ἡλικίας νεοειδές· ἐμοὶ δὲ τῆς ἀνατολῆς γενομένης τοῖς πάντα βλέπουσιν ὀφθαλμοῖς τὰ τῆς ἀνατολῆς θεωρήσαντι ἀειδῆ καὶ ἐπι‐ σκοποῦντι βραδέως μὲν ἀλλ’ οὖν ἦλθεν ἡ ἀκριβὴς διά‐

1

.

49

.

44

(50)

γνωσις πλησίον τῶν Ὀσίριδος κρυφίων ἀποθέ‐ σθαι τὰ ἱερὰ τῶν κοσμικῶν στοιχείων σύμβολα. Ἐπικατ‐ ευξάμενος δὲ καὶ τοὺς λόγους τούσδε εἰπὼν εἰς οὐρανὸν ἀπῆλθεν. Ἀλλ’ οὐ καθῆκον ἀτελῆ τὴν ἐπαγγελίαν, ὦ τέκνον,
55ταύτην με καταλεῖψαι, εἰπεῖν δ’ ὅσα τὰς βίβλους κατα‐ τιθέμενος ἐξεῖπεν Ἑρμῆς. Ἐξεῖπε γὰρ οὕτως· “Ὦ ἱεραὶ βίβλοι, τῶν ἀφθάρτων αἳ τετεύχατέ μου χειρῶν, ἃς τῷ τῆς ἀφθαρσίας φαρμάκῳ χρίσας ἐπικρατῶ, ἀσαπεῖς παντὸς
αἰῶνος καὶ ἄφθαρτοι διαμείνατε χρόνους, ἀθεώρητοι καὶ387 in vol. 1
60ἀνεύρετοι γιγνόμεναι παντὶ τῷ τὰ γῆς ταύτης παροδεύειν μέλλοντι πεδία, ἄχρις οὗ γέρων οὐρανὸς συστήματα ὑμῶν ἄξια τεκνώσεται, ἃς ψυχὰς ὁ δημιουργὸς προσηγόρευσε.” Τοσαῦτα εἰπὼν τὰς βίβλους [καὶ] τοῖς ἑαυτοῦ κατευξά‐ μενος ἔργοις ἰδίαις τεμενίζεται ζώναις.
65 Ἱκανὸς δὲ ὁ μέσος ἤργει χρόνος 〈καὶ〉 ἐκέκρυπτο· καὶ ἡ φύσις, ὦ τέκνον, ἐτύγχανε στεῖρα, ἕως αὐτοὶ οἱ ἤδη περι‐ πολεῖν τὸν οὐρανὸν κελευσθέντες 〈θεοὶ〉 τῷ πάντων θεῷ βασιλεῖ προσελθόντες τὴν τῶν ὄντων ἡσυχίαν ἀπήγγειλαν, καὶ ὅτι δέον ἐστὶ συγκοσμηθῆναι τὰ σύμπαντα καὶ τοῦτο
70ὅτι οὐχ ἑτέρου τινός ἐστιν ἔργον ἢ αὐτοῦ· “καὶ δεόμεθά σου”, ἔλεγον, “τὰ νῦν ὄντα καὶ ὧν 〈τὰ〉 ὕστερον ἔχει χρείαν διάσκεψαι”. Ταῦτα εἰπόντων ἐμειδίασεν ὁ θεὸς καὶ εἶπε Φύσιν εἶναι καὶ θῆλυ πάγκαλον χρῆμα ἐκ τῆς φωνῆς αὐτοῦ προῆλθεν, ὃ καὶ θεωρήσαντες οἱ θεοὶ κατ‐
75επλάγησαν. Καὶ ταύτην Φύσεως ὀνόματι ἐτίμησεν ὁ θεὸς ὁ προπάτωρ καὶ αὐτῇ προσέταξεν εἶναι γεννητικὴν καὶ ταῦτα ἔτι εἰς τὸ περιέχον ἀτενίσας ἐφώνησεν· “ἔστω πεπληρωμένος ὁ οὐρανὸς ἅπασιν ἀήρ τε καὶ αἰθήρ”. Εἶπεν ὁ θεὸς καὶ ἦν. Ἡ δὲ Φύσις ἑαυτῇ λαλήσασα
80ἔγνω ὡς μὴ δέον αὐτήν ἐστι παρακοῦσαι τῆς τοῦ πατρὸς
ἐντολῆς καὶ καλὴν Πόνῳ συνελθοῦσα θυγατέρα ἐποίησεν, ἣν Εὕρεσιν ἐκάλεσε. Τῇ δὲ ὁ θεὸς ἐχαρίσατο 〈τὸ〉 εἶναι καὶ χαρισάμενος διέκρινε τὰ ἤδη γεγονότα καὶ ἐπλήρωσεν αὐτὰ μυστηρίων καὶ τῇ Εὑρέσει [τούτων] τὸ κατὰ τούτων388 in vol. 1
85ἐχαρίσατο ἡγεμονικόν. Αὐτὸς δ’ οὐκέτι βουλόμενος ἀργὸν τὸν ὑπεράνω κόσμον εἶναι, ἀλλὰ πνευμάτων πληρῶσαι δοκιμάσας τοῦ‐ τον ὡς μὴ τὰ κατὰ μέρος ἀκίνητα καὶ ἀργὰ μένῃ, οὕτως εἰς ταῦτα ἤρξατο τεχνιτείας, οὐσίαις πρὸς τὴν τοῦ ἰδίου
90ἔργου γένεσιν χρησάμενος ἱεραῖς. Πνεῦμα γὰρ ὅσον ἀρ‐ κετὸν ἀπὸ τοῦ ἰδίου λαβὼν καὶ νοερῷ τοῦτο πυρὶ μίξας ἀγνώστοις τισὶν ἑτέραις ὕλαις ἐκέρασε· καὶ ταῦτα ἑκά‐ τερον ἑκατέρῳ μετά τινων ἐπιφωνήσεων κρυπτῶν ἑνώσας τὸ πᾶν οὕτως εὖ μάλα διεκίνησε κρᾶμα, ἕως ἐπεγέλασέ
95τις ὕλη τῷ μίγματι λεπτοτέρα τε καὶ καθαρωτέρα μᾶλλον καὶ διαφανεστέρα ἢ ἐξ ὧν ἐγένετο, διειδὴς δὲ ἦν αὕτη, ἣν δὴ καὶ μόνος ὁ τεχνίτης ἑώρα. Ἐπειδὴ δὲ οὔτε ὡς ἐκ πυρὸς καιομένη διετήκετο, οὔτε μὴν ὡς ἐκ πνεύματος τελεσιουργηθεῖσα ἔψυχεν, ἀλλά τινα ἰδιογενῆ καὶ οἰκείαν

1

.

49

.

44

(100)

εἶχε τὴν τοῦ κράματος σύστασιν ἰδιότυπόν τε καὶ ἰδιο‐ σύγκριτον, ἔν〈θεν〉 δὴ καὶ ἀπὸ τοῦ εὐφημοτέρου ὀνόματος καὶ τῆς καθ’ ὁμοιότητα ἐνεργείας ψύχωσιν ὁ θεὸς ἐκάλεσε τὴν σύστασιν. Ἐξ οὗ δὴ ἐπιπάγου μυριάδας ψυχῶν ἱκανὰς
ἐγενεσιούργησε, τὸ παρ’ αὐτοῦ τοῦ κράματος ἐπανθοῦν389 in vol. 1
105πρὸς ὃ θέλει πλάσσων εὐτάκτως τε καὶ συμμέτρως, μετ’ ἐμπειρίας καὶ λόγου τοῦ καθήκοντος, ᾧ μέγα τι διαφέ‐ ρειν αὐτὰς ἑαυτῶν ἦν ἀναγκαῖον, ἐπειδήπερ τὸ ἐκ τῆς κινήσεως τοῦ θεοῦ ἐξατμιζόμενον ἄνθος οὐκ ἦν ἑαυτῷ ὅμοιον, ἀλλὰ μεῖζον καὶ πληρέστερον ἦν τοῦ δευτέρου τὸ
110πρῶτον καὶ τῷ παντὶ καθαρώτερον, τὸ δεύτερον δὲ ἱκα‐ νῶς μὲν ἦν τοῦ πρώτου [τὸ] δεύτερον, πολλῷ δὲ τοῦ τρί‐ του [τὸ] μεῖζον. Καὶ οὕτως ἄχρι βαθμῶν ἑξήκοντα ὁ πᾶς ἀπήρτιστο ἀριθμός, πλὴν ὅτι γε πάσας ἀιδίους εἶναι νομοθετήσας ἔταξεν, ὡς ἂν ἐκ μιᾶς οὐσίας, ἧς μόνος
115αὐτὸς ἤδη τελείωμα. Ταῖς δὲ καὶ τμήματα καὶ ταμιεῖα ἐν μεταρσίῳ διέταξε τῆς ἄνω φύσεως [οὐρανοῦ], ὅπως τόν τε κύλινδρον περιστροβῶσι τάξει τινὶ καὶ οἰκονομίᾳ καθ‐ ηκούσῃ καὶ τὸν πατέρα τέρπωσιν. Οὕτως δὴ καὶ ἐν τῇ περικαλλεῖ τοῦ αἰθέρος στάσει καὶ τὰς τῶν ἤδη ὄντων
120μεταπεμψάμενος φύσεις, “ὦ”, φησί, “πνεύματος ἐμοῦ καὶ μερίμνης ἐμῆς, ψυχαί, καλὰ τέκνα, ἃ ταῖς ἐμαυτοῦ μαιωσά‐ μενος χερσὶν ἤδη τῷ ἐμῷ καθιερῶ κόσμῳ, λόγων ἐμῶν ὡς νόμων τούτων ἐπακούσατε καὶ τόπου μηδενὸς ἄλλου θίγητε πλὴν τοῦ διαταγέντος ὑμῖν ὑπὸ τῆς ἐμῆς γνώμης.
125εὐσταθησάσαις μὲν οὖν ὑμῖν οὐρανός τε καταμένει πάλιν ὁμοίως καὶ ὁ διαταγεὶς ἀστερισμὸς θρόνοι τε ἀρετῆς πεπληρωμένοι· εἰ δέ τι νεώτερον παρὰ τἀμὰ πράξετε βουλεύματα, ἱερὸν ὑμῖν ὀμνύω πνεῦμα καὶ κρᾶμα τοῦτ’ ἀφ’ οὗπερ ὑμᾶς ἐγέννησα ψυχοποιούς τε ταύτας μου τὰς χεῖρας,
130ὡς οὐκ εἰς μακρὰν δεσμὸν καὶ κολάσεις ὑμῖν τεχνιτεύσω.” Τοσαῦτα εἰπὼν ὁ θεός, ὁ κἀμοῦ κύριος, τὰ λοιπὰ τῶν στοιχείων συγγενῆ μίξας, ὕδωρ καὶ γῆν, καί τινας ὁμοίως κρυπτοὺς ἐπειπὼν λόγους, δυνατοὺς μέν, οὐ τοῖς πρώτοις δ’ ὁμοίους, εὖ τε κινήσας καὶ ζῳοποιὸν ἐνθου‐390 in vol. 1
135σιάσας τῷ κράματι ἐπιπλέοντα ὁμοίως ἐπίπαγον εὐαφῆ τε καὶ εὐπαγῆ γενόμενον ἔλαβε καὶ ἐκ τούτου τὰ ἀνθρω‐ ποειδῆ τῶν ζῳδίων διέπλασε. Τὸ δὲ τοῦ μίγματος λείψα‐ νον ταῖς ἤδη προκοψάσαις ψυχαῖς ἔδωκε. Ψυχαῖς δὲ ταύταις ταῖς εἰς χωρία θεῶν καὶ τοὺς ἐγγὺς ἄστρων τό‐
140πους καὶ ἱεροὺς δαίμονας μετακεκλημέναις “πλάσσετε”, λέγων, “ὦ τέκνα, τῆς ἐμῆς φύσεως γεννήματα, δέχεσθε τῆς ἐμῆς τέχνης τὰ λείψανα καὶ ἑκάστη τῇ ἑαυτῆς φύσει πλασσέτω τι παραπλήσιον· παραθήσομαι δ’ ἔτι καὶ ταῦθ’ ὑμῖν παραδείγματα”, καὶ λαβὼν εὖ καὶ καλῶς τὸν ζωδι‐
145ακὸν συμφώνως ταῖς ψυχικαῖς κινήσεσι διέταξε κόσμον, πρὸς τοῖς ἀνθρωποειδέσι τῶν ζῳδιακῶν τὰ ἑξῆς ἀπαρ‐ τίσας οἷον ζῳδίοις, καὶ τὰς πανούργους ἐχαρίσατο δυνά‐ μεις καὶ πάντεχνον πνεῦμα γεννητικὸν τῶν εἰς ἀεὶ μελ‐ λόντων ἔσεσθαι καθολικῶς πάντων. Καὶ ἀπέστη ὑπο‐

1

.

49

.

44

(150)

σχόμενος τοῖς ὁρατοῖς ἔργοις αὐτῶν τὸ ἀόρατον πνεῦμα ἐπιζεῦξαι οὐσίαν τε ὁμοιογονίας ἑκάστῳ, ὅπως αὑτῷ [αὐτοῖς] ἕτερα γεννᾷ ὅμοια αὐτά τε οὐκέτι ἀνάγκην ἔχου‐
σιν ἄλλο τι ποιεῖν 〈ἢ〉 ἃ ἔφθησαν ἐργάσασθαι.“ „Τί οὖν, ὦ τεκοῦσα, ἐποίησαν αἱ ψυχαί;“391 in vol. 1
155 Καὶ εἰπεῖν Ἶσις· „Τὸ κεκερασμένον, ὦ τέκνον Ὧρε, τῆς ὕλης λαβόμεναι κατενόουν πρῶτον καὶ τὸ τοῦ πατρὸς προσεκύνουν κρᾶμα καὶ ὁπόθεν ἦν συμπεπλεγμένον ἐπε‐ ζήτουν. Τὸ δὲ ἦν αὐταῖς οὐκ εὔπορον ἐπιγνῶναι. Ἔνθεν δὴ καὶ ὅτι ἐπεζήτησαν ἐφοβοῦντο μὴ τῷ τοῦ πατρὸς ὑπο‐
160πέσωσι χόλῳ καὶ ἐπὶ τὸ πράττειν τὰ προσταχθέντα ἐτρά‐ πησαν. Ἔνθεν ἐκ μὲν τῆς ἀνωτέρω ὕλης τῆς ὑπερβολῇ κοῦφον ἐχούσης τὸν ἐπίπαγον τὸ τῶν ὀρνέων γένος ἐμόρ‐ φουν· ἐν τούτῳ δ’ ἡμιπαγοῦς ἤδη τοῦ κράματος γενο‐ μένου καὶ ἤδη τὴν στερεὰν πῆξιν λαβόντος τὸ τῶν τετρα‐
165πόδων γένος ἔπλασσον, τό θ’ ἧττον κοῦφον καὶ ἑτέρας ὑγρασίας δεόμενον εἰς διάνηξιν, τὸ τῶν ἰχθύων· ψυχροῦ δὲ τοῦ λοιποῦ καὶ ἤδη κατωφεροῦς ὑπάρχοντος τὴν τῶν ἑρπετῶν αἱ ψυχαὶ φύσιν ἐκαινούργουν. Αὗταί τε, ὦ τέκνον, ὥς τι πράξασαι ἤδη, καὶ περίεργον ὡπλίζοντο
170τόλμαν καὶ παρὰ τὰ διατεταγμένα ἐποίουν καὶ ἤδη τῶν ἰδίων τμημάτων καὶ ταμιείων προήρχοντο καὶ ἐφ’ ἑνὸς οὐκέτι ἤθελον τόπου μένειν, ἀεὶ δὲ ἐκινοῦντο καὶ τὸ [ἔτι] ἐπὶ μιᾶς μονῆς εἶναι θάνατον ἡγοῦντο. Τοῦτο μὲν οὖν, φησίν, ὦ τέκνον, Ἑρμῆς, ὡς Καμῆφιν λέ‐
175γων. Καὶ τὸν τῶν ὅλων κύριον καὶ θεὸν οὐκ ἐλάνθανεν ὃ πράσσουσιν, κόλασιν δὲ αὐταῖς ἐπεζήτει καὶ δεσμόν,
ὃν τλημόνως ὑπομενοῦσι. Καὶ δὴ καὶ ἔδοξε τῷ πάντων ἡγεμόνι καὶ δεσπότῃ τὸ τῶν ἀνθρώπων σύστημα τεχνή‐ σασθαι, ὅπως ἐν τούτῳ τὸ τῶν ψυχῶν διαπαντὸς γένος392 in vol. 1
180κολάζηται. Τότε δὴ μεταπεμψάμενος ἐμέ, φησὶν Ἑρμῆς, εἶπεν· “Ὦ ψυχῆς ἐμῆς ψυχὴ καὶ νοῦς ἱεροῦ ἐμοῦ νοῦ, ἄχρι ποῦ στυγνὴ φύσις ἡ τῶν ὑποκειμένων ὁρᾶται; ἄχρι πότε τὰ ἤδη γεγονότα ἀργὰ μένει καὶ ἀνεγκωμίαστα ἀλλ’ ἄγε δή μοι τοὺς ἐν οὐρανῷ θεοὺς πάντας ἤδη”,
185εἶπεν ὁ θεός, ὦ τέκνον, ὥς φησιν Ἑρμῆς. Οἳ δὲ 〈ὡσ〉 ἦλθον πρὸς ἐπίταγμα, “ἀπίδετε”, εἶπεν, “εἰς τὴν γῆν καὶ πάντα τὰ χαμαί”. Οἳ δὲ ἐν τάχει καὶ εἶδον καὶ ἐνόησαν ἃ ἐβούλετο ὁ δυνάστης. Καὶ εἰπόντι ὑπὲρ τῆς τῶν ἀν‐ θρώπων γενέσεως συνῄσθοντο, ὅτι παρ’ ἑνὸς ἑκάστου τι
190δυνατός ἐστι παρασχεῖν τοῖς μέλλουσι γίγνεσθαι. Ἔλεγεν Ἥλιος· “ἐπὶ πλέον λάμψω”. Ὑπισχνεῖτο Σε‐ λήνη τὸν μετὰ τὸν ἥλιον δρόμον φωτίσαι· ἔλεγε καὶ προ‐ πεπαιδοποιηκέναι Φόβον καὶ Σιγὴν καὶ Ὕπνον καὶ τὴν μέλλουσαν αὐτοῖς ἔσεσθαι πανωφελῆ Μνήμην. Κρόνος
195ἀπήγγειλεν ἤδη πατὴρ γεγονέναι καὶ Δίκης καὶ Ἀνάγκης. Ζεὺς ἔλεγεν· “ὡς μὴ παντάπασι πολεμῆσαι τὸ φῦλον τὸ ἐσόμενον, ἤδη αὐτοῖς καὶ Τύχην καὶ Ἐλπίδα καὶ Εἰρήνην γεγέννηκα”. Ἄρης Ἀγωνίας ἔλεγεν ἤδη καὶ Ὀργῆς καὶ Ἔριδος πατὴρ εἶναι. Ἀφροδίτη οὐκ ἐμέλλησεν, ἀλλὰ εἶπεν·

1

.

49

.

44

(200)

“ἐγὼ δὲ Πόθον αὐτοῖς, ὦ δέσποτα, καὶ Ἡδονὴν ἐπιζεύξω καὶ Γέλωτα· ὡς μὴ χαλεπωτάτην αἱ συγγενεῖς ψυχαὶ τὴν καταδίκην ὑπομένουσαι ἐπὶ πλέον κολάζωνται”. Ἐτέρπετο,
ὦ τέκνον, [ἐπὶ πλέον] Ἀφροδίτης ταῦτα λεγούσης. “Ἐγὼ δέ”, εἶπεν Ἑρμῆς, “καὶ ποιήσω τὴν 〈τῶν〉 ἀνθρώπων393 in vol. 1
205φύσιν εὐφυῆ καὶ σοφίαν αὐτοῖς καὶ σωφροσύνην καὶ πειθὼ καὶ ἀλήθειαν ἀναθήσω καὶ οὐ παύσομαι τῇ Εὑρέσει συνών, ἀλλὰ καὶ τῶν ὑπὸ ζῳδίων τῶν ἐμῶν γινομένων ἀνθρώπων εἰσαεὶ τὸν θνητὸν βίον ὠφελήσω (ζῴδια γὰρ ἃ ἐμοὶ ἀνέθηκεν ὁ πατὴρ καὶ δημιουργὸς ἔμφρονά γε
210καὶ νοερά) καὶ τότε πλέον, ὅταν ἡ ἐπικειμένη αὐτοῖς τῶν ἀστέρων κίνησις σύμφωνον ἔχῃ τὴν ἑνὸς ἑκάστου φυσικὴν ἐνέργειαν”. Ἔχαιρεν ὁ θεός, ὁ δεσπότης κόσμου, ταῦτα ἀκούσας καὶ προσέταξε γίγνεσθαι φῦλον τὸ ἀνθρώπων. Ἐγὼ δέ,
215φησὶν Ἑρμῆς, ἐπεζήτουν ὕλην τίνι δέον ἐστὶ χρήσασθαι καὶ παρεκάλουν τὸν μόναρχον. Ὃ δὲ ταῖς ψυχαῖς προσ‐ έταξε τοῦ κράματος τὸ λείψανον δοῦναι· καὶ λαβὼν εὗρον αὐτὸ παντελῶς ξηρόν. Ἔνθεν πολλῷ πλείονι τοῦ δέοντος ἐχρησάμην κατὰ μῖξιν ὕδατι [ὡς τὴν τῆς ὕλης σύστασιν
220νεαροποιήσασθαι], ὡς ἔκλυτον παντάπασιν καὶ ἀσθενὲς καὶ ἀδύνατον τὸ πλασσόμενον εἶναι, ὡς μὴ πρὸς τῷ συν‐ ετὸν εἶναι ἔτι καὶ δυνάμεως ᾖ πεπληρωμένον. Ἔπλασα καὶ καλὸν ὑπῆρχε καὶ ἐτερπόμην βλέπων μου τὸ ἔργον καὶ κάτωθεν ἐπεκαλεσάμην τὸν μόναρχον θεωρῆσαι. Ὃ
225δὲ καὶ εἶδε καὶ ἐχάρη καὶ τὰς ψυχὰς ἐκέλευσεν ἐνσωματι‐ σθῆναι. Αἳ δὲ τότε πρῶτον στυγνάσασαι 〈ἐστέναζον〉 κατακρίτους ἑαυτὰς μαθοῦσαι. Ἐθαύμασα οὖν καὶ τοὺς τῶν ψυχῶν λόγους. Πρόσεχε, τέκνον Ὧρε, κρυπτῆς γὰρ ἐπακούεις θεωρίας, ἧς ὁ μὲν
230προπάτωρ Καμῆφις ἔτυχεν ἐπακούσας παρὰ Ἑρμοῦ τοῦ πάντων ἔργων ὑπομνηματογράφου, 〈ἐγὼ δὲ〉 παρὰ τοῦ πάντων προγενεστέρου Καμήφεως, ὁπότ’ ἐμὲ καὶ τῷ τε‐ λείῳ μέλανι ἐτίμησε· νῦν δὲ αὐτὸς σὺ παρ’ ἐμοῦ. Ὅτε γάρ, ὦ θαυμαστὲ παῖ μεγαλόδοξε, ἔμελλον ἐγκατακλεί‐394 in vol. 1
235εσθαι τοῖς σώμασιν, αἳ μέν γε αὐτῶν αὐτὸ μόνον ὠδύ‐ ροντο καὶ ἐστέναζον, καθ’ ὅνπερ τρόπον τῶν γεγονό‐ των θηρίων τὰ ἐλεύθερα δουλοῦσθαι πονηρῶν μελλήσει τῆς συνήθους τε καὶ φίλης ἀποσπώμενα ἐρημίας μάχε‐ σθαι καὶ στασιάζειν καὶ οὐχ ὁμονοεῖν πρὸς τοὺς κρατή‐
240σαντας αὐτῶν, ἀλλὰ καὶ ἐὰν τύχῃ περιγενόμενα θανάτῳ παραδώσουσι τοὺς αὐτοῖς ἐπιβάλλοντας· αἳ δὲ πλέον ἔτριζον δίκην ἀσπίδων, ὀξὺ δὲ κωκύσασα ἑτέρα καὶ πρὸ τῶν λόγων ἱκανὰ κλαύσασα καὶ πολλάκις ἄνω τε καὶ κάτω τοὺς ὡς ἔτυχεν ἔχουσα μεταφέρουσα ὀφθαλμούς·
245“Οὐρανέ, τῆς ἡμετέρας”, εἶπεν, “ἀρχὴ γενέσεως, αἰθήρ τε καὶ ἀὴρ καὶ τοῦ μονάρχου θεοῦ χεῖρές τε καὶ ἱερὸν πνεῦμα, περιλαμπῆ τε, ὀφθαλμοὶ θεῶν, ἄστρα καὶ φῶς ἡλίου καὶ σελήνης ἀκοπίαστον, τὰ τῆς ἡμετέρας ἀρχῆς σύντροφα, ὧν ἁπάντων ἀποσπώμεναι ἄθλια πάσχομεν,

1

.

49

.

44

(250)

πλέον δ’ ὅτι ἀπὸ μεγάλων τε καὶ λαμπρῶν καὶ τοῦ ἱεροῦ περιχύματος καὶ πλουσίου πόλου καὶ ἀπὸ τῆς μακα‐
ρίας μετὰ θεῶν πολιτείας εἰς ἄτιμα καὶ ταπεινὰ οὕτως ἐγκατειρχθησόμεθα σκηνώματα· τί ταῖς δυστήναις ἡμῖν ἀπρεπὲς οὕτως πέπρακται; τί τῶν κολάσεων τούτων395 in vol. 1
255ἄξιον; ὅσαι τὰς δειλαίας ἡμᾶς ἁμαρτίαι περιμένουσιν· ὅσα διὰ τὰ πονηρὰ τῶν ἐλπίδων πράξομεν, ἵνα τῷ ὑδαρεῖ καὶ ταχὺ διαλύτῳ σώματι πορίζωμεν τὰ ἐπιτήδεια· ὀφθαλμοὶ τὰς οὐκέτι τοῦ θεοῦ ψυχὰς χωρήσουσιν ἄλογοι, καὶ παντελῶς μικρὸν τῷ ἐν τούτοις ὑγρῷ [καὶ] κύκλῳ τὸν
260ἑαυτῶν πρόγονον οὐρανὸν ὁρῶσαι στενάξομεν ἀεί, ἔστι δ’ ὅτε καὶ οὐ βλέψομεν [ἔνθεν Ὀρφεύς (fragm. monad. 10 p. 504 Herm.)· τῷ λαμπρῷ βλέπομεν, τοῖς δ’ ὄμμασιν οὐδὲν ὁρῶμεν]· ἄθλιαι γὰρ κατεκρίθημεν καὶ τὸ βλέπειν ἡμῖν οὐκ ἀντι‐
265κρὺς ἐχαρίσθη, ὅτι χωρὶς τοῦ φωτὸς ἡμῖν τὸ ὁρᾶν οὐκ ἐδόθη· πόροι τοίνυν καὶ οὐκέτι εἰσὶν ὀφθαλμοί. ὡς δὲ καὶ τῶν συγγενῶν φυσώντων ἐν ἀέρι πνευμάτων ἀκοῦ‐ σαι τλημόνως οἴσομεν, ὅτι μὴ συμπνέομεν αὐτοῖς. οἶκος ἡμᾶς ἀντὶ τοῦ μεταρσίου κόσμου τούτου ὁ βραχὺς περι‐
270μένει καρδίας ὄγκος. ἀεὶ δὴ ἐπιλήσας ἡμᾶς ἀφ’ ὧν εἰς οἷα κατέβημεν, ἀπόλυε τοῦ λυπεῖσθαι, δέσποτα καὶ πάτερ
καὶ ποιητά, εἰ ταχέως οὕτως σῶν ἔργων ἠμέλησας· 〈ἢ〉 διάταξον ἡμῖν τινας ὅρους, ἔτι κἂν βραχέων ἡμᾶς ἀξίωσον λόγων, ἕως ἔτι δι’ ὅλου τοῦ περιφανοῦς ἔχομεν βλέπειν396 in vol. 1
275κόσμου.” Ἐπέτυχον, τέκνον Ὧρε, αἱ ψυχαὶ τάδε εἰποῦσαι, παρῆν γὰρ καὶ 〈ὁ〉 μόναρχος καὶ τάδε ἐπὶ τοῦ τῆς Ἀλη‐ θείας καθίσας θρόνου ταῖς δεηθείσαις ἐφώνησεν· “Ἔρως ὑμῶν, ψυχαί, δεσπόσει καὶ Ἀνάγκη, οἵδε γὰρ μετ’ ἐμὲ πάντων δεσπόται τε καὶ ταξίαρχοι. Ψυχαὶ δέ,
280ὅσαι τὴν ἀγήρατόν μου σκηπτουχίαν θεραπεύετε, ἴστε ὡς ἕως μὲν ἀναμάρτητοί ἐστε, τὰ τοῦ οὐρανοῦ οἰκήσετε χωρία· εἰ δ’ ἄρα τις ὑμῶν τινος ἐγγίσει μέμψις, θνητοῖς καὶ αὐταὶ προσμεμοιρασμένον χῶρον σπλάγχνοις κατα‐ δικασθεῖσαι ἐνοικήσετε. κἂν μὲν ᾖ ὑμῶν μέτρια τὰ αἰτι‐
285άματα, τὸν ἐπίκηρον τῶν σαρκῶν σύνδεσμον καταλιποῦσαι, πάλιν ἀστένακτοι τὸν ἑαυτῶν οὐρανὸν ἀσπάσεσθε· εἰ δ’ ἄρα τινῶν μειζόνων ἁμαρτημάτων ἔσεσθε ποιητικαί, οὐ μετὰ τέλους καθήκοντος τῶν πλασμάτων προελθοῦσαι, οὐρανὸν μὲν οὐκέτι οἰκήσετε, οὐδ’ αὖ σώματα ἀνθρώπων,
290ζῷα δ’ ἄλογα μεταπλανώμεναι λοιπὸν διατελέσετε.” Τάδε εἰπών, ὦ τέκνον Ὧρε, πάσαις αὐταῖς ἐχαρίσατο πνεύματα καὶ πάλιν ἐφώνησεν· “Ἀλλ’ οὐδὲ εἰκῇ καὶ ὡς ἔτυχεν ἐνομοθέτησα τὰς μεταβολὰς ὑμῶν, ἀλλ’ ὡς ἐπὶ τὸ
χεῖρον εἴ τι διαπράξετε ἄσχημον, οὕτως ἐπὶ τὸ βέλτιον397 in vol. 1
295εἴ τι βουλεύσεσθε τῆς ἑαυτῶν γενέσεως ἄξιον· ἐγὼ γὰρ καὶ οὔτις ἕτερος ἐπόπτης αὐτὸς καὶ ἐπίσκοπος ἔσομαι. ἐπίγνωτε δὴ οὖν ὡς διὰ τὰ πρόσθεν πραχθέντα ὑμὶν κόλασιν ταύτην ὑπομένετε τὴν ἐνσωμάτωσιν. ἡ τοίνυν διαφορὰ τῆς παλιγγενεσίας ὑμῖν ἔσται ἡ τῶν σωμάτων,

1

.

49

.

44

(300)

ὡς ἔφην, διαφορά, εὐεργεσία δὲ καὶ 〈ἡ〉 πρόσθεν εὐδαι‐ μονία ** ἡ διάλυσις. τυφλωθήσεται δ’ ὑμῶν ἡ φρόνησις, ἐάν τι ἀνάξιον ἐμοῦ δόξητε πράσσειν, ὥστε φρονεῖν τὰ ἐναντία καὶ τὴν μὲν κόλασιν ὡς εὐεργεσίαν ὑπομένειν, τὴν δὲ εἰς τὰ βελτίονα μεταβολὴν ἀτιμίαν τε καὶ ὕβριν. αἱ
305δικαιότεραι δ’ ὑμῶν καὶ τὴν εἰς τὸ θεῖον μεταβολὴν ἐκ‐ δεχόμεναι εἰς μὲν ἀνθρώπους βασιλεῖς δίκαιοι, φιλόσοφοι γνήσιοι, ** κτίσται καὶ νομοθέται, μάντεις [οἱ] ἀληθεῖς, ῥιζοτόμοι γνήσιοι, ἄριστοι προφῆται θεῶν, μουσικοὶ ἔμ‐ πειροι, ἀστρονόμοι νοεροί, οἰωνοσκόποι σαφεῖς, ἀκριβεῖς
310θύται καὶ ὁπόσοι ἐστὲ καλῶν κἀγαθῶν ἄξιαι· εἰς δὲ πτηνὰ ἀετοί, διότι οὐδὲν τῶν ὁμογενῶν οὔτε ἐκσοβήσου‐ σιν οὔτε θοινήσονται, ἀλλ’ οὐδὲ πλησίον τούτων ζῷον ἕτερον ἀσθενέστερόν τι αὑτοῦ ἀδικεῖν ἀφεθήσεται, ἐνδι‐ κώτερα γὰρ ἡ τῶν ἀετῶν φύσις μετελεύσεται· εἰς δὲ τε‐
315τράποδα λέοντες, ἰσχυρὸν γὰρ τὸ ζῷον καὶ φύσεως ἔτυχεν ἀκοιμήτου τρόπῳ τινὶ καὶ φθαρτῷ σώματι τὴν ἀθάνατον
γυμναζόμενον φύσιν (οὔτε γὰρ κάμνουσιν οὔτε κοιμῶνται)· εἰς δὲ ἑρπετὰ δράκοντες, δυνατὸν ὅτι τὸ ζῷον καὶ μα‐ κρόβιον ἄκακόν τε καὶ φιλάνθρωπον ὁπωστιοῦν καὶ τιθα‐398 in vol. 1
320σευθήσεται καὶ ἰὸν οὐχ ἕξει, νεάσει δὲ καὶ γηράσαν, κα‐ θάπερ φύσις ἡ θεῶν· ἐν δὲ νήχουσι δελφῖνες, συμπα‐ θήσουσι γὰρ καὶ τοῖς εἰς πέλαγος ἐμπίπτουσιν οὗτοι καὶ τὰ μὲν ἔμπνοα διακομιοῦσιν εἰς γῆν, τῶν δὲ τελευτησάν‐ των οὐδ’ ὅλως ποτὲ ἅψονται, καίτοι φιλοβρωτάτου πάν‐
325των ἐσομένου τούτου τῶν ἐνύδρων γένους”. Τοσαῦτα ὁ θεὸς εἰπὼν ἄφθαρτος νοῦς γίγνεται. Τούτων οὕτως γενομένων, τέκνον Ὧρε, ἰσχυρότατόν τι ἀπὸ γῆς ἀνίσταται πνεῦμα, ἀκατάληπτον μὲν περιοχῇ σώματος, δυνάμει δὲ φρονήσεως ὑπάρχον, ὃ καίπερ εἰδὸς
330ὑπὲρ ὧν ἐπυνθάνετο, τὸ σῶμα μὲν κατὰ τύπον ἀνδρὸς περικείμενον καὶ καλὸν καὶ σεμνοπρεπὲς ὄν, ὑπερβολῇ δὲ ἄγριον καὶ πλῆρες φόβου, ὃ δὴ παραυτίκα τὰς ψυχὰς εἰσιούσας εἰς τὰ πλάσματα θεωρῆσαν, “τίνες”, ἔλεγεν, “οὗτοι καλοῦνται, ὦ Ἑρμῆ, θεῶν ὑπομνηματογράφε;” Εἰ‐
335πόντος δέ, “ἄνθρωποι, 〈ὦ Μῶμε〉”, “Ὦ Ἑρμῆ”, ἔφη, “τολ‐ μηρὸν ἔργον ποιῆσαι τὸν ἄνθρωπον, περίεργον ὀφθαλμοῖς καὶ λάλον γλώσσῃ, ἀκουστικὸν μέλλοντα εἶναι καὶ τῶν αὐτῷ μὴ προσηκόντων, λίχνον ὀσφρήσει καὶ μέχρι πάντων
τῷ τῆς ἁφῆς ἁπτικῷ μέλλοντα καταχρᾶναι. τοῦτον ἀμέ‐399 in vol. 1
340ριμνον καταλεῖψαι κέκρικας, ὦ γενεσιουργέ, τὸν ὁρᾶν μέλ‐ λοντα τολμηρῶς τῆς φύσεως τὰ καλὰ μυστήρια; ἄλυπον ἐᾶσαι θέλεις τοῦτον καὶ μέχρι τῶν περάτων γῆς τὰς ἑαυτοῦ μελλήσοντα πέμπειν ἐπινοίας; ῥίζας φυτῶν ἀνα‐ σκάψουσιν ἄνθρωποι καὶ ποιότητα ἐξετάσουσι χυλῶν, λί‐
345θων φύσεις ἐπισκοπήσουσι καὶ διὰ μέσον ἀνατεμοῦσι τῶν ζῴων τὰ ἄλογα οὐ μόνον, ἀλλὰ καὶ ἑαυτούς, ὡς ἐγέ‐ νοντο ἐξετάζειν θέλοντες, τολμηρὰς ἐκτενοῦσι χεῖρας καὶ μέχρι θαλάσσης καὶ τὰς αὐτοφυεῖς ὕλας τέμνοντες μέχρι καὶ τῶν πέραν διαπορθμεύσουσιν ἀλλήλους ἐπὶ ζήτησιν,

1

.

49

.

44

(350)

καὶ τίς ἐνδοτέρω τῶν ἱερῶν ἀδύτων φύσις ὑπάρχει, τὰ μέχρις ἄνω διώξουσι, παρατηρῆσαι βουλόμενοι τίς οὐρα‐ νοῦ καθέστηκε κίνησις. ἔτι μέτρια ταῦτα· λείπει γὰρ οὐδὲν ἔτι πλὴν γῆς τόπος ἔσχατος. ἀλλὰ καὶ τούτων τὴν ἐσχάτην τῷ θέλειν ἐρευνήσουσι νύκτα. μηδὲν οὖν
355ἐμπόδιον ἔχωσιν οὗτοι, ἀλλὰ τῷ τῆς ἀλυπίας ἀγαθῷ μυηθῶσι καὶ τοῖς χαλεποῖς μὴ βιασθέντες τοῦ φόβου κέν‐ τροις ἀμερίμνῳ βίῳ τρυφήσωσιν; εἶτα οὐ καὶ μέχρις οὐρανοῦ περίεργον ὁπλισθήσονται τόλμαν οὗτοι; οὐκ ἀμε‐ ρίμνους ἐκτενοῦσιν ἐπὶ καὶ τὰ στοιχεῖα τὰς ψυχὰς αὑτῶν;
360δίδαξον ἐντεῦθεν ἐρᾶν τοῦ τι βουλεύεσθαι [ἵνα ἔχωσι καὶ τῆς ἀποτυχίας τὸ χαλεπὸν φοβηθῆναι], ἵνα τῷ τῆς λύπης δακνηρῷ δαμασθῶσι τῶν ἐλπιζομένων ἀποτυχόντες. χρεωκοπείσθω τῶν ψυχῶν αὐτῶν τὸ περίεργον ἐπιθυ‐ μίαις καὶ φόβοις καὶ λύπαις καὶ ἐλπίσι πλάνοις. ἐπάλ‐400 in vol. 1
365ληλοι τὰς ψυχὰς αὐτῶν ἔρωτες νεμέσθωσαν, ἐλπίδες, ποικίλαι ἐπιθυμίαι, ποτὲ μὲν ἐπιτυγχάνουσαι, ποτὲ δὲ ἀτευκτοῦσαι, ἵνα αὐτοῖς καὶ τῆς ἐπιτυχίας ἡδὺ δέλεαρ ᾖ εἰς ἄθλησιν τελειοτέρων κακῶν· βαρείτω πυρετὸς αὐτούς, ἵνα ἐκκακήσαντες κολάσωσι τὴν ἐπιθυμίαν.”
370 Λυπῇ, τέκνον Ὧρε, τάδε ἑρμηνευούσης σοι τῆς τεκού‐ σης; Οὐ θαυμάζεις, οὐ καταπλήσσῃ, πῶς ὁ τάλας ἄνθρω‐ πος ἐβαρήθη; Τὸ δεινότερον ἐπάκουσον. Ἐτέρπετο Μώμου ταῦτα λέγοντος Ἑρμῆς, ἐλέγετο γὰρ οἰκείως αὐτῷ τὰ εἰρημένα καὶ ταῦτα ἔπραττεν, ὅσα περ
375εἰρήκει, λέγων· “Μῶμε, ἀλλ’ οὐκ ἐναργὴς γενήσεται πνεύ‐ ματος θείου φύσις ἡ τοῦ περιέχοντος; εἶπε γὰρ εἶναί με ταμίαν καὶ προνοητὴν ὁ τῶν συμπάντων δεσπότης. ἐπόπτειρα τοίνυν ταγῆς ἔσται τῶν ὅλων ὀξυδερκὴς θεὸς Ἀδράστεια καί τι κρυπτὸν ὄργανον ἐγὼ τεχνάσομαι, ἀπλα‐
380νοῦς καὶ ἀπαραβάτου θεωρίας ἐχόμενον, ᾧ τὰ ἐπὶ γῆς ἀναγκαίως δουλαγωγηθήσεται πάντα τὰ ἀπὸ γενέσεως ἄχρι φθορᾶς ἐσχάτης, ἔχον τὴν 〈τῶν〉 ἀποτελουμένων πῆξιν· πεισθήσεται δὲ τῷ ὀργάνῳ τούτῳ καὶ τὰ ἐπὶ γῆς ἄλλα πάντα.” Εἶπεν Ἑρμῆς [ἐγὼ] δὴ ταῦτα τῷ Μώμῳ καὶ ἤδη
385τὸ ὄργανον ἐκινεῖτο.
Ταῦτα δὲ ὡς ἐγένετο καὶ ἐνεσωματίσθησαν αἱ ψυχαὶ καὶ ἐπαίνου ὑπὲρ τῶν γενομένων αὐτὸς ἔτυχεν, πάλιν ὁ μόναρχος σύγκλητον τῶν θεῶν ἐποίησε συνέδριον καὶ οἱ θεοὶ παρῆσαν καὶ πάλιν αὐτὸς ταῦτα οὕτως ἐφώνησε·401 in vol. 1
390“Θεοί,” λέγων “ὅσοι τῆς κορυφαίας, ὅσοι καὶ ἀφθάρτου φύσεως τετεύχατε, οἳ τὸν μέγαν αἰῶνα διέπειν ἐς ἀεὶ κεκλήρωσθε, οἷς αὐτὰ ἑαυτοῖς ἀντιπαραδιδόντα οὐδέποτε κοπιάσει τὰ σύμπαντα, μέχρι πότε τῆς ἀνεπιγνώστου ταύτης δεσπόσομεν ἡγεμονίας; μέχρι πότε ἀθεώρητα γενή‐
395σεται ταῦτα ἡλίῳ καὶ σελήνῃ; ἕκαστος ἡμῶν ἐφ’ ἑαυτῷ γεννάτω· ἀπαλείψωμεν τῷ δύνασθαι τὴν ἔτι ἀργὴν σύ‐ στασιν ταύτην· ἄπιστος τοῖς μεταγενεστέροις μῦθος δὴ δοξάτω τὸ χάος εἶναι· ἔργων ἅπτεσθε μεγάλων, ἐγὼ δ’ αὐτὸς ἄρξομαι πρῶτος”. Εἶπε καὶ εὐθέως κοσμικῶς τῆς ἔτι

1

.

49

.

44

(400)

μελαίνης ἑνώσεως διάστασις ἐγένετο· καὶ ἐφάνη μὲν οὐρα‐ νὸς ἄνω, συγκεκοσμημένος τοῖς ἑαυτοῦ μυστηρίοις πᾶσι· κραδαινομένη ἔτι γῆ ἡλίου λάμψαντος ἐπάγη καὶ ἐφάνη πᾶσι τοῖς περὶ αὐτὴν συγκεκοσμημένη καλοῖς. Καλὰ γὰρ τῷ θεῷ καὶ τὰ θνητοῖς εἶναι νομιζόμενα φαῦλα, ὅτι δὴ
405τοῖς τοῦ θεοῦ νόμοις δουλεύειν ἐποιήθη. Ἔχαιρε δὲ ὁ θεὸς ὁρῶν ἤδη ἑαυτοῦ τὰ ἔργα κινούμενα· πληρώσας δὲ τὰς ἰσοστασίους χεῖρας τῷ περιέχοντι τῶν ἐκ τῆς φύσεως ὑπαρχόντων καὶ τὰς δράκας καρτερῶς σφίγξας “λάβε,” εἶπεν “ὦ ἱερὰ γῆ, λάβε, πάντιμε καὶ εἶναι γεννήτειρα μέλ‐
410λουσα πάντων, καὶ μηδενὶ ἐντεῦθεν λείπεσθαι δόκει.” Εἶπεν ὁ θεὸς καὶ τὰς χεῖρας, οἵας δεῖ θεὸν ἔχειν, ἁπλώ‐ σας πάντα ἀφῆκεν ἐν τῇ τῶν ὄντων συστάσει. Καὶ ἀγνωσία μὲν ἦν κατ’ ἀρχὰς παντάπασι. Νεωστὶ
γὰρ αἱ ψυχαὶ καθειρχθεῖσαι καὶ τὴν ἀτιμίαν μὴ φέρουσαι402 in vol. 1
415τοῖς ἐν οὐρανῷ θεοῖς ἐφιλονείκουν τῆς ἑαυτῶν εὐγενείας περικρατοῦσαι καὶ ἀντιλαμβανόμεναι, ὡς καὶ αὐταὶ τοῦ αὐτοῦ ἔτυχον δημιουργοῦ, ἐστασίαζον 〈οὖν〉 καὶ τοῖς λειπομένοις ἀνθρώποις ὀργάνοις χρώμεναι, ἐποίουν αὐτοὺς ἑαυτοῖς ἐπιτίθεσθαι καὶ ἀντιτάσσεσθαι καὶ πολεμεῖν ἀλλήλοις.
420Καὶ οὕτως ἡ μὲν ἰσχὺς κατὰ τῆς ἀσθενείας μέγα ἠδύνατο, ὥστε οἱ ἰσχυροὶ τοὺς ἀδυνάτους καὶ ἔκαιον καὶ ἐφόνευον καὶ [κατὰ τῶν ἱερῶν] τοῦτο μὲν ζῶντας τοῦτο δὲ καὶ νε‐ κροὺς ἔρριπτον κατὰ τῶν ἀδύτων, ἕως ἀγανακτήσαντα τὰ στοιχεῖα τῷ μονάρχῳ θεῷ ἐντυχεῖν ἐδοκίμαζον ὑπὲρ τῆς
425τῶν ἀνθρώπων ἀγρίου πολιτείας. Πολλοῦ δὲ ἤδη γενο‐ μένου τοῦ κακοῦ τὰ στοιχεῖα τῷ ποιήσαντι αὐτὰ τῷ θεῷ προσελθόντα τοιούτοις λόγοις ὑπὲρ μέμψεως ἐχρήσαντο. Καὶ δὴ καὶ εἶχε τὴν τοῦ λέγειν ἐξουσίαν τὸ πῦρ πρῶτον. “Δέσποτα” δὲ ἔλεγε “καὶ τοῦ καινοῦ τούτου κόσμου τεχ‐
430νῖτα καὶ κρυπτὸν ἐν θεοῖς καὶ σεβαστὸν ὄνομα μέχρι νῦν ἅπασιν ἀνθρώποις, μέχρι πότε, ὦ δαῖμον, ἄθεον κατα‐ λεῖψαι τὸν θνητῶν βίον προαίρεσιν ἔχεις; ἀνάτειλον ἤδη σεαυτὸν χρηματίζοντι τῷ κόσμῳ καὶ τοῦ βίου τὸ ἄγριον μύησον εἰρήνῃ· χάρισαι νόμους τῷ βίῳ, χάρισαι
435νυκτὶ χρησμούς· πλήρωσον καλῶν ἐλπίδων πάντα· φοβεί‐ σθωσαν ἄνθρωποι τὴν ἀπὸ θεῶν ἐκδικίαν καὶ οὐδεὶς ἁμαρτήσει· ἐπαξίους ἁμαρτημάτων μισθοὺς ἂν ἀπολά‐ βωσι, φυλάξονται οἱ λοιποὶ τὸ ἀδικεῖν, φοβηθήσονται ὅρκους καὶ οὐδὲ εἷς ἔτι ἀνόσιον φρονήσει· μαθέτωσαν
440εὐεργετηθέντες εὐχαριστῆσαι, ἵνα χαῖρον παρὰ λοιβαῖς [παρὰ θυσίαις] ὑπηρετήσω [τὸ πῦρ], ἵν’ εὐώδεις ἀτμοὺς ἀπ’ ἐσχάρας προπέμψω σοι. μιαίνομαι γάρ, ὦ δέσ‐ ποτα, μέχρι νῦν καὶ ὑπὸ τῆς τῶν γενομένων ἀνθρώπων ἀθέου τόλμης σάρκας ἀναγκάζομαι τήκειν, οὐκ ἐῶσί τε403 in vol. 1
445μένειν εἰς ὃ πέφυκα, παραχαράσσοντες οὐ καθηκόντως τὸ ἄφθαρτον.” Ὁ δὲ ἀήρ “καὶ αὐτὸς θολοῦμαι, δέσποτα,” ἔλεγε “καὶ ἀπὸ τῆς ἀπὸ τῶν νεκρῶν σωμάτων ἀναθυμιάσεως νο‐ σώδης τέ εἰμι καὶ ὑγιεινὸς οὐκέτι, ἐφορῶ τε ἄνωθεν ὅσα μὴ θέμις ὁρᾶν”. Ὕδωρ ἑξῆς, ὦ παῖ μεγαλόψυχε, τὴν

1

.

49

.

44

(450)

τοῦ λέγειν εἶχεν ἐξουσίαν καὶ ἔλεγεν οὕτως· “Πάτερ καὶ θαυμαστὲ ποιητὰ πάντων, αὐτόγονε δαῖμον καὶ τῆς διὰ σὲ πάντα γεννώσης ποιητὰ φύσεως, ἤδη ποτέ, ὦ δαῖμον, ἀεὶ ῥεῖθρα ποταμῶν καθαρὰ πρόσταξον εἶναι· ἢ γὰρ ἀπολούουσι ποταμοὶ καὶ θάλασσαι τοὺς φονεύσαντας, ἢ
455δέχονται τοὺς φονευθέντας.” Γῆ παρῆν περίλυπος ἑξῆς καὶ † τάξομαι τῆς ἀπὸ τῶν λόγων, ὦ παῖ μεγαλόδοξε, οὕτως λέγειν ἤρξατο· “Βασιλεῦ καὶ τῶν οὐρανίων πρύτανι καὶ δέσποτα ἀψίδων, στοιχείων ἡμῶν ἡγεμὼν 〈καὶ〉 πάτερ τῶν σοι παρεστώτων, ἐξ ὧν αὐξήσεως καὶ μειώσεως ἀρχὴν
460ἔχει τὰ πάντα, εἰς ἃ καὶ πάλιν καταλήγοντα ἀναγκαίως ὀφειλόμενον τέλος ἔχει, ἀλόγιστος, ὦ πολυτίμητε, καὶ ἄθεος [ἀπ’] ἀνθρώπων ἐπ’ ἐμὲ χορὸς ἔπεισι. χωρῶ δ’ ἐγὼ καὶ φύσιν πάντων. αὐτὴ γάρ, ὡς σὺ προσέταξας, καὶ φέρω
πάντα καὶ τὰ φονευθέντα δέχομαι. ἀτιμοῦμαι δὲ ἤδη404 in vol. 1
465ὑπὸ πάντων· ὁ ἐπιχθόνιός σου κόσμος πεπληρωμένος θεὸν οὐκ ἔχει. πάντα γάρ, ὃ φοβηθῶσιν οὐκ ἔχοντες, παρανομοῦσι καὶ κατ’ ἐμῶν, ὦ κύριε, τενόντων πάσῃ πονηρᾷ τέχνῃ καταπίπτουσι. καταβρέχομαι δὲ πᾶσα δια‐ φθειρομένων σωμάτων χυλοῖς. ἐντεῦθεν, κύριε, καὶ τοὺς
470οὐκ ἀξίους ἀναγκάζομαι χωρεῖν. χωρῆσαι θέλω μεθ’ ὧν φέρω πάντων καὶ θεόν. χάρισαι τῇ γῇ κἂν οὐ σεαυ‐ τόν, οὐ γάρ σε χωρεῖν ὑπομένω, σαυτοῦ 〈γέ〉 τινα ἱερὰν ἀπόρροιαν. στοιχείων τιμιωτέραν τῶν ἄλλων τὴν γῆν μεταποίησον. μόνῃ γὰρ αὐχεῖν τῶν ἀπό σου πρέπει τὰ
475πάντα παρεχούσῃ.” Τοσαῦτα μὲν τὰ στοιχεῖα εἶπεν· ὁ δὲ θεὸς ἱερᾶς ἐν τῷ λέγειν φωνῆς τὰ σύμπαντα πληρώσας, “Πορεύεσθε”, εἶπεν, “ἱερὰ καὶ μεγάλου πατρὸς ἄξια τέκνα, καὶ κατὰ μηδένα τρόπον νεωτερίζειν ἐπιχειρεῖτε μηδὲ ἀργὸν τῆς
480ἐξ αὑτῶν ὑπηρεσίας τὸν σύμπαντά μου κόσμον καταλεί‐ πετε. ἑτέρα γὰρ ἐν ὑμῖν τις ἤδη τῆς ἐμῆς ἀπόρροια φύσεως, ὃς δὴ καὶ ὅσιος ἔσται τῶν πραττομένων ἐπόπτης καὶ ζώντων μὲν κριτὴς ἀμεθόδευτος, φρικτὸς δ’ οὐ μόνον ἀλλὰ καὶ τιμωρὸς τῶν ὑπὸ γῆν τύραννος. καὶ ἑκάστῳ
485δὲ τῶν ἀνθρώπων ἀκολουθήσει διὰ γένους μισθὸς ἐπά‐ ξιος.” Καὶ οὕτως ἐπαύσατο τῆς ἐντυχίας τὰ στοιχεῖα τοῦ δεσπότου κελεύσαντος καὶ ἐχεμυθίαν εἶχον· καὶ ἕκαστον αὐτῶν τῆς ἰδίας ἐξουσίας ἐκράτει καὶ ἐδέσποζε.“
490Καὶ ἐκ τούτου εἶπεν Ὧρος· „Ὦ τεκοῦσα, πῶς οὖν τὴν
τοῦ θεοῦ ἀπόρροιαν ἔχειν εὐτύχησεν ἡ γῆ;“ Καὶ εἶπεν Ἶσις· „Παραιτοῦμαι γένεσιν ἱστορεῖν· οὐ γὰρ θεμιτὸν σῆς σπορᾶς καταλέγειν ἀρχήν, ὦ μεγαλο‐ σθενὲς Ὧρε, ὡς μήποτε ὕστερον εἰς ἀνθρώπους ἀθανάτων405 in vol. 1
495ἔλθῃ γένεσις θεῶν· πλὴν ὅτι γε ὁ μόναρχος θεός, ὁ τῶν συμπάντων κοσμοποιητὴς καὶ τεχνίτης, [τὶ] τὸν μέγιστόν σου πρὸς ὀλίγον ἐχαρίσατο πατέρα Ὄσιριν καὶ τὴν μεγί‐ στην θεὰν Ἶσιν, ἵνα τῶν πάντων δεομένῳ κόσμῳ βοηθοὶ γένωνται. Οὗτοι βίου τὸν βίον ἐπλήρωσαν· οὗτοι τὸ τῆς

1

.

49

.

44

(500)

ἀλληλοφονίας ἔπαυσαν ἄγριον· τεμένη προγόνοις θεοῖς αὐτοὶ καὶ θυσίας καθιέρωσαν· νόμους οὗτοι καὶ τροφὰς θνητοῖς καὶ σκέπην ἐχαρίσαντο· ‘οὗτοι τὰ κρυπτά‘, φησὶν Ἑρμῆς, ‘τῶν ἐμῶν ἐπιγνώσονται γραμμάτων πάντα καὶ διακρινοῦσι καὶ τινὰ μὲν αὐτοὶ κατασχῶσιν, ἃ δὲ καὶ
505πρὸς εὐεργεσίας θνητῶν φθάνει, στήλαις καὶ ὀβελίσκοις χαράξουσιν‘· οὗτοι πρῶτοι δείξαντες δικαστήρια εὐνομίας τὰ σύμπαντα καὶ δικαιοσύνης ἐπλήρωσαν· οὗτοι δεξιᾶς καὶ πίστεως ἀρχηγέται γενόμενοι καὶ τὸν μέγιστον θεὸν Ὅρκον εἰσηγάγοντο εἰς τὸν βίον· οὗτοι τοὺς παυσαμένους
510τοῦ ζῆν, ὡς δέον ἐστίν, ἐδίδαξαν περιστέλλειν· οὗτοι τὸ τοῦ θανάτου ζητήσαντες ἄγριον ἔγνωσαν, ὡς τοῦ ἔξωθεν πνεύματος φιλυποστρόφου τυγχάνοντος εἰς τὰ τῶν ἀνθρώ‐ πων πλάσματα, ἐὰν ὑστερήσῃ ποτέ, ἀνάκτησιν οὐκ ἔχουσαν ἐργάζεται λειποθυμίαν· οὗτοι τὸ περιέχον ὅτι δαιμόνων
515ἐπληρώθη, παρὰ Ἑρμοῦ μαθόντες, κρυπταῖς στήλαις ἐχά‐ ραξαν· οὗτοι μόνοι τὰς κρυπτὰς νομοθεσίας τοῦ θεοῦ παρὰ Ἑρμοῦ μαθόντες τεχνῶν καὶ ἐπιστημῶν καὶ ἐπι‐ τηδευμάτων ἁπάντων εἰσηγηταὶ τοῖς ἀνθρώποις ἐγένοντο καὶ νομοθέται· οὗτοι παρ’ Ἑρμοῦ μαθόντες ὡς τὰ κάτω
520συμπαθεῖν τοῖς ἄνω ὑπὸ τοῦ δημιουργοῦ διετάγη, τὰς
προσκαταθέτους τοῖς ἐν οὐρανῷ μυστηρίοις ἱεροποιίας ἀνέ‐ στησαν ἐν γῇ· οὗτοι τὸ φθόριμον τῶν σωμάτων ἐπιγνόντες τὸ ἐν ἅπασι τέλειον τῶν προφητῶν ἐτεχνάσαντο, ὡς μή‐ ποτε ὁ μέλλων θεοῖς προσάγειν χεῖρας προφήτης ἀγνοῇ406 in vol. 1
525τι τῶν ὄντων· ἵνα φιλοσοφία μὲν καὶ μαγεία ψυχὴν τρέφῃ, σῴζῃ δ’ ὅταν τι πάσχῃ ἰατρικὴ σῶμα. Ταῦτα πάντα ποιήσαντες, ὦ τέκνον, Ὄσιρίς τε κἀγώ, τὸν κόσμον πλη‐ ρέστατον ἰδόντες ἀπῃτούμεθα λοιπὸν ὑπὸ τῶν τὸν οὐρα‐ νὸν κατοικούντων, ἀλλ’ οὐκ ἦν ἀνελθεῖν, πρὶν ἐπικαλέ‐
530σασθαι τὸν μόναρχον, ἵνα δὴ καὶ τῆς θεωρίας ταύτης πλῆρες τὸ περιέχον γένηται αὐτοί τε εὐπαράδεκτον εὐτυ‐ χήσωμεν τὴν ἀνάβασιν. ** χαίρει γὰρ ὕμνοις ὁ θεός.“ „Ὦ τεκοῦσα“, εἶπεν Ὧρος, „κἀμοὶ χάρισαι τὴν τοῦ ὕμνου ἐπίγνωσιν, ὡς μὴ ἀμαθὴς ὑπάρχω“. Καὶ εἶπεν
535Ἶσις· „Πρόσεχε, παῖ“.

1

.

49

.

45

 Ἐν ταὐτῷ (p. 32b Patr). „Σὺ δέ, ὦ παῖ μεγαλόψυχε, εἴ τι θέλεις ἕτερον, ἐπε‐ ρώτα.“ Καὶ εἶπεν Ὧρος· „Ὦ πολυτίμητε μῆτερ, εἰδῆσαι θέλω, πῶς γίγνονται βασιλικαὶ ψυχαί;“ Καὶ
5εἶπεν Ἶσις· „Ἡ γιγνομένη, τέκνον Ὧρε, περὶ τὰς βασιλικὰς ψυχὰς διαφορὰ τοιαύτη τίς ἐστιν. Ἐπεὶ γὰρ τόποι τέσ‐ σαρές εἰσιν ἐν τῷ παντὶ οἵτινες ἀπαραβάτῳ νόμῳ καὶ προστασίᾳ ὑποπίπτουσιν, ὅ τε οὐρανὸς καὶ 〈ὁ〉 αἰθὴρ καὶ ὁ ἀὴρ καὶ ἡ ἱερωτάτη γῆ, [καὶ] ἄνω μέν, ὦ τέκνον, ἐν οὐρανῷ
10θεοὶ κατοικοῦσιν, ὧν ἄρχει μετὰ καὶ τῶν ἄλλων πάντων ὁ τῶν ὅλων δημιουργός· ἐν δὲ τῷ αἰθέρι ἀστέρες, ὧν ἄρχει ὁ μέγας φωστὴρ ἥλιος· ἐν δὲ τῷ ἀέρι ψυχαὶ δαι‐ μόνιαι, ὧν ἄρχει σελήνη· ἐπὶ δὲ τῆς γῆς ἄνθρωποι καὶ τὰ λοιπὰ ζῷα, ὧν ἄρχει ὁ κατὰ καιρὸν γενόμενος βασιλεύς.
15Γεννῶσι γάρ, ὦ τέκνον, βασιλεῖς οἱ θεοὶ ἐπαξίους τῆς
ἐπιγείου μονῆς. Καὶ εἰσὶν οἱ ἄρχοντες θεοῦ βασιλέως ἀπόρ‐ ροιαι, ὧν ὁ μᾶλλον ἐκείνῳ πλησίον οὗτος καὶ τῶν ἄλλων βασιλικώτερος. Ὁ μὲν γὰρ ἥλιος. καθὸ ἔγγιόν ἐστι τοῦ θεοῦ, τῆς σελήνης ἐπιμείζων καὶ δυναμικώτερος, ᾧ δευ‐407 in vol. 1
20τερεύει ἡ σελήνη καὶ κατὰ τάξιν καὶ κατὰ δύναμιν. Καὶ ὁ μὲν βασιλεὺς τῶν μὲν ἄλλων θεῶν ἐστιν ἔσχατος, πρῶ‐ τος δὲ ἀνθρώπων· καὶ μέχρις ὅτου ἐπὶ γῆς ἐστι, τῆς μὲν ἀληθοῦς θειότητος ἀπήλλακται, ἔχει δὲ ἐξαίρετόν τι παρ’ ἀνθρώπους, ὃ ὅμοιόν ἐστι τῷ θεῷ. Ἡ γὰρ εἰς αὐτὸν
25καταπεμπομένη ψυχὴ ἐξ ἐκείνου ἐστὶ τοῦ χωρίου ὃ ὑπερ‐ άνω κεῖται ἐκείνων, ἀφ’ ὧν εἰς τοὺς ἄλλους καταπέμ‐ πονται ἀνθρώπους. Καταπέμπονται δὲ ἐκεῖθεν εἰς τὸ βασιλεύειν διὰ δύο ταῦτα αἱ ψυχαί, ὦ τέκνον. Αἱ μὲν καλῶς καὶ ἀμέμπτως δραμοῦσαι τὸν ἴδιον αἰῶνα καὶ μέλ‐
30λουσαι ἀποθεοῦσθαι, ἵνα κἀν τῷ βασιλεύειν τὴν τῶν θεῶν προγυμνασθῶσιν ἐξουσίαν· αἱ 〈δὲ〉 θεῖαί τινες ἤδη οὖσαι καὶ ἐπὶ μικρῷ τινι παραθεμιστεύσασαι τὸν ἔνθεον γνώμονα, ἵνα [μὴ] κόλασιν μὲν ἐν τῷ σεσωματίσθαι ὑπο‐ μένωσι, δι’ ἀδοξίαν 〈δὲ〉 καὶ φύσιν μηθὲν ὅμοιον τοῖς
35ἄλλοις πάσχωσιν ἐνσωματισθεῖσαι, ἀλλ’ ὅπερ εἶχον λελυ‐ μέναι, τοῦτο καὶ δεθεῖσαι ἔχωσιν. Αἱ μέντοι περὶ τὰ ἤθη τῶν βασιλευόντων γιγνόμεναι διαφοραὶ οὐκ ἐν τῇ τῆς ψυχῆς κρίσει κρίνονται, πᾶσαι γὰρ θεῖαι· ἀλλ’ ἐν τῇ τῶν δορυφορη‐
40σάντων αὐτὴν καταστάσει ἀγγέλων καὶ δαιμόνων. Αἱ γὰρ τοιαῦται καὶ ἐπὶ 〈τὰ〉 τοιαῦτα κατερχόμεναι δίχα
προπομπῆς καὶ δορυφορίας οὐ κατέρχονται. Οἶδε γὰρ ἡ ἄνω Δίκη τὴν ἀξίαν ἑκάστη νέμειν, κἂν ἐκ τῆς εὐημερούσης χώρας ἀπωθῶνται. Ὅταν οὖν οἱ κατάγοντες αὐτὴν ἄγγελοι408 in vol. 1
45καὶ δαίμονες, τέκνον Ὧρε, πολεμικοὶ ὦσι, τούτων περι‐ κρατεῖν τῆς γνώμης ἡ ψυχὴ ἔχει ἢ ἐπιλαθομένη τῶν ἑαυτῆς ἔργων, μᾶλλον δὲ μεμνημένη τούτων μέχρι τῶν τῆς ἑτέρας συνοδίας προσγεγονότων· ὅταν δὲ εἰρηνικοί, τότε καὶ αὐτὴ τὸν ἴδιον δρόμον εἰρηνοποιεῖται· ὅταν δὲ

1

.

49

.

45

(50)

δικαστικοί, τότε καὶ αὐτὴ δικάζει· ὅταν δὲ μουσικοί, τότε καὶ αὐτὴ ᾄδει· ὅταν δὲ φιλαλήθεις, τότε καὶ αὐτὴ φιλο‐ σοφεῖ. Ὡς γὰρ ἐξ ἀνάγκης αἱ ψυχαὶ αὗται τῆς τῶν κατα‐ γόντων περικρατοῦσι γνώμης, πίπτουσι γὰρ εἰς τὴν ἀνθρω‐ πότητα τῆς μὲν ἰδίας φύσεως ἐπιλαθόμεναι καὶ παρόσον
55μακρὰν αὐτῆς ἀπέστησαν, μέμνηνται δὲ τῆς τῶν κατακλει‐ κλεισάντων αὐτὰς διαθέσεωσ“. „Καλῶσ“, εἶπεν Ὧρος, „ἅπαντά μοι, ὦ τεκοῦσα, πῶς δὲ εὐγενεῖς γίγνονται ψυχαί, οὐδέπω μοι διηγήσω“. „Ὃν τρόπον ἐπὶ γῆς, ὦ τέκνον Ὧρε, εἰσί τινες πολιτεῖαι
60διαφέρουσαι ἀλλήλων, οὕτως καὶ ἐπὶ τῶν ψυχῶν ἐστι. Καὶ αὗται γὰρ τόπους ἔχουσιν ὅθεν ὁρμῶσι, καὶ ἡ ἀπὸ τοῦ ἐνδοξοτέρου τόπου ὁρμηκυῖα εὐγενεστέρα ἐστὶ τῆς μὴ οὕτως ἐχούσης. Ὅνπερ γὰρ τρόπον ἐπ’ ἀνθρώποις ὁ ἐλεύθερος εὐγενέστερος εἶναι δοκεῖ δούλου (τὸ γὰρ ἐν
65ταῖς ψυχαῖς ὑπερέχον καὶ βασιλικὸν δουλοποιεῖ τὸ ὑπερ‐ εχόμενον ἐξ ἀνάγκης), οὕτω δή, ὦ τέκνον, καὶ 〈ἐπὶ τῶν
ψυχῶν ἐστιν〉“. 〈„Πῶς δέ, ὦ τεκοῦσα.〉 ἀρρενικαὶ καὶ θηλυκαὶ γίγνονται ψυχαί;“ „Αἱ ψυχαί, 〈ὦ〉 τέκνον Ὧρε, ὁμο‐409 in vol. 1
70φυεῖς εἰσιν ἑαυταῖς, καθάπερ ἐξ ἑνὸς οὖσαι χωρίου, ἐν ᾧ αὐτὰς διατυποῦται ὁ δημιουργός, καὶ οὔτε εἰσὶν ἄρρενες οὔτε θήλειαι. Ἡ γὰρ τοιαύτη διάθεσις ἐπὶ σωμάτων γίγνεται καὶ οὐκ ἐπὶ ἀσωμάτων. Ἡ δὲ διαφορὰ τοῦ τὰς μὲν βριμωδεστέρας εἶναι τὰς δὲ εὐαφεῖς ὁ ἀήρ ἐστι, τέ‐
75κνον Ὧρε, ἐν ᾧ πάντα γίγνεται. Ἀὴρ δὲ ψυχῆς ἐστιν αὐτὸ τὸ σῶμα ὃ περιβέβληται, ὅπερ στοιχείων ἐστὶ φύραμα, γῆς καὶ ὕδατος καὶ ἀέρος καὶ πυρός. Ἐπεὶ οὖν τὸ μὲν τῶν θηλειῶν σύγκριμα πλεονάζει μὲν τῷ ὑγρῷ καὶ ψυχρῷ, λείπεται δὲ τῷ ξηρῷ καὶ θερμῷ, παρὰ τοῦτο ἡ εἰς τοιοῦτον
80πλάσμα συγκλειομένη ψυχὴ δίυγρος γίγνεται καὶ τρυφερά, ὥσπερ ἐπὶ τῶν ἀρρένων τὸ ἐναντίον ἔστι γιγνόμενον εὑρεῖν. Ἐπὶ γὰρ τούτοις πλεονάζει μὲν τὸ ξηρὸν καὶ [τὸ] θερμόν, λείπεται δὲ τὸ ψυχρὸν καὶ ὑγρόν· διὰ τοῦτο αἱ ἐν τοιού‐ τοις σώμασι ψυχαὶ τραχεῖαι καὶ ἐργατικώτεραί εἰσιν.“
85 „Πῶς γίγνονται αἱ ψυχαὶ συνεταί, ὦ τεκοῦσα;“ Καὶ ἀπεκρίθη Ἶσις· „Τὸ ὁρατικόν, ὦ τέκνον, περιβέβληται χιτῶσιν. Ὅταν οὗτοι οἱ χιτῶνες πυκνοὶ ὦσι καὶ παχεῖς, ἀμβλυωπεῖ ὁ ὀφθαλμός, ἐὰν δὲ ἀραιοὶ καὶ λεπτοί, τότε ὀξυωπέστατα βλέπει. Οὕτως καὶ ἐπὶ τῆς ψυχῆς. Ἔχει
90γὰρ καὶ αὕτη ἴδια περιβόλαια ἀσώματα, καθὸ καὶ αὐτὴ ἀσώματός ἐστι. Τὰ δὲ περιβόλαια ταῦτα ἀέρες εἰσίν, οἱ ἐν ἡμῖν. Ὅταν οὗτοι ὦσι λεπτοὶ καὶ ἀραιοὶ καὶ διαυγεῖς,
τότε συνετὴ ἡ ψυχή ἐστιν· ὅταν δὲ τοὐναντίον πυκνοὶ καὶ παχεῖς καὶ τεθολωμένοι, τότε ὡς ἐν χειμῶνι ἐπὶ μα‐410 in vol. 1
95κρὸν οὐ βλέπει, ἀλλὰ ταῦτα ὅσα παρὰ ποσὶ κεῖται.“ Καὶ εἶπεν Ὧρος· „διὰ τίνα οὖν αἰτίαν, ὦ τε‐ κοῦσα, οἱ ἔξω τῆς ἱερωτάτης ἡμῶν χώρας ἄνθρω‐ ποι ταῖς διανοίαις οὐκ ὄντως εἰσὶ συνετοί, ὡς οἱ ἡμέτεροι“; Καὶ εἶπεν Ἶσις· „Ἡ γῆ μέσον τοῦ παντὸς

1

.

49

.

45

(100)

ὑπτία κεῖται [καὶ κεῖται] ὥσπερ ἄνθρωπος οὐρανὸν βλέ‐ πουσα, μεμερισμένη δὲ καθ’ ὅσα μέρη ὁ ἄνθρωπος μελί‐ ζεται· ἐμβλέπει δ’ οὐρανῷ καθάπερ πατρὶ ἰδίῳ, ὅπως ταῖς ἐκείνου μεταβολαῖς καὶ αὐτὴ τὰ ἴδια συμμεταβάλλῃ. Καὶ πρὸς μὲν τῷ νότῳ τοῦ παντὸς κειμένην ἔχει τὴν
105κεφαλήν, πρὸς δὲ τῷ ἀπηλιώτῃ 〈τὸν〉 δεξιὸν ὦμον, 〈πρὸς δὲ τῷ λιβὶ τὸν εὐώνυμον〉, ὑπὸ τὰς ἄρκτους τοὺς πόδας, 〈τὸν μὲν δεξιὸν ὑπὸ τὴν οὐράν,〉 τὸν δὲ εὐώνυμον ὑπὸ τὴν κεφαλὴν τῆς ἄρκτου· τοὺς δὲ μηροὺς ἐν τοῖς μετὰ τὴν ἄρκτον· τὰ δὲ μέσα ἐν τοῖς μέσοις. Καὶ τούτου σημεῖόν
110ἐστι τὸ τοὺς μὲν νοτιαίους τῶν ἀνθρώπων καὶ ἐπὶ τῇ κορυφῇ οἰκοῦντας εὐκορύφους καὶ καλλίτριχας, τοὺς δὲ ἀπηλιωτικοὺς πρὸς μάχην προχείρους εἶναι καὶ τοξι‐ κούς (αἰτία γὰρ τούτων ἡ δεξιὰ χείρ ἐστι)· τοὺς δ’ ἐν τῷ λιβὶ ἀσφαλεῖς εἶναι [καὶ] ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον ἀριστερο‐
115μάχους καὶ ὅσον ἄλλοι τῷ δεξιῷ μέρει ἐνεργοῦσιν αὐτοὺς τῷ εὐωνύμῳ προστιθεμένους· τοὺς δὲ ὑπὸ τὴν ἄρκτον
πρωτεύοντας τοὺς πόδας καὶ ἄλλους εὐκνήμους· τοὺς δὲ μετὰ τούτους καὶ μικρῷ πόρρω τὸ νῦν Ἰταλικὸν κλίμα 〈κατοικοῦντασ〉 καὶ τὸ Ἑλλαδικόν, πάντας δὴ τούτους καλ‐411 in vol. 1
120λιμήρους εἶναι καὶ εὐπυγοτέρους, ὥστε τῇ τοῦ κάλλους τῶν μερῶν τούτων ὑπερβολῇ καὶ τοὺς ἐνταῦθα ἀνθρώπους καταβαίνειν πρὸς τὴν τῶν ἀρρένων ὁμιλίαν. Πάντα δὲ ταῦτα τὰ μέρη πρὸς τὰ ἄλλα ἀργὰ ὄντα ἀργοτέρους ἤνεγκε καὶ τοὺς ἐπ’ αὐτοῖς ἀνθρώπους. Ἐπειδὴ δὲ ἐν τῷ μέσῳ
125τῆς γῆς κεῖται ἡ τῶν προγόνων ἡμῶν ἱερωτάτη χώρα, τὸ δὲ μέσον τοῦ ἀνθρωπίνου σώματος μόνης τῆς καρδίας ἐστὶ σηκός, τῆς δὲ ψυχῆς ὁρμητήριόν ἐστι καρδία, παρὰ ταύτην τὴν αἰτίαν, ὦ τέκνον, 〈οἱ〉 ἐνταῦθα ἄνθρωποι τὰ μὲν ἄλλα ἔχουσιν οὐχ ἧττον ὅσα καὶ πάντες, ἐξαίρετον
130δὲ τῶν πάντων νοεροί εἰσι καὶ σώφρονες, ὡς ἂν ἐπὶ καρ‐ δίας γενόμενοι καὶ τραφέντες. Ἄλλως τε ὁ μὲν νότος, ὦ παῖ, δεκτικὸς ὢν τῶν ἐκ τοῦ περιέχοντος συνισταμένων νεφῶν ** (αὐτίκα γοῦν καὶ διὰ τὴν οὕτως αὐτῶν γενο‐ μένην ἐκεῖ κατακομιδὴν ἐκεῖθεν ῥεῖν λέγουσιν καὶ τὸν
135ἡμέτερον πο〈ταμὸν〉 λυομένης ἐκεῖ τῆς πάχνης)· ὅπου δ’ ἂν ἐμπέσῃ νεφέλη, τὸν ἐπικείμενον ἤχλυσεν ἀέρα καὶ τρόπον τινὰ καπνοῦ κατεκόμισε, καπνὸς δὲ ἢ ἀχλὺς οὐ μόνον ὀμμάτων ἐστὶν ἐμπόδιον, ἀλλὰ καὶ νοῦ. Ὁ δὲ ἀπηλιώτης,
ὦ μεγαλόδοξε Ὧρε, τῇ συνεχεῖ τοῦ ἡλίου ἀνατολῇ θορυ‐412 in vol. 1
140βούμενος καὶ ἐκθερμαινόμενος, ὁμοίως δὲ καὶ ὁ ἀντικεί‐ μενος τούτῳ λὶψ μετέχων τῶν αὐτῶν κατὰ δυσμὰς οὐδε‐ μίαν εἰλικρινῆ ἐπίστασιν ποιοῦνται τῶν παρ’ αὐτοῖς γεν‐ νωμένων ἀνθρώπων. Ὁ δὲ βορέας τῇ συμφώνῳ ψυχρίᾳ ἀποπήσσει μετὰ τῶν σωμάτων καὶ τὸν νοῦν τῶν ὑπ’
145αὐτὸν ἀνθρώπων. Τὸ δὲ μέσον τούτων εἰλικρινὲς ὂν καὶ ἀτάραχον καὶ αὐτὸ προέχει καὶ τοῖς ἐν αὐτῷ πᾶσι. τῇ γὰρ συνεχεῖ ἀμεριμνίᾳ γεννᾷ καὶ κοσμεῖ καὶ παιδεύει καὶ μόνον τοῖς τοιούτοις ἐρίζει καὶ νικᾷ καὶ ἐπισταμένως τὴν ἰδίαν νίκην ὥσπερ σατράπης ἀγαθὸς τοῖς νενικημένοις

1

.

49

.

45

(150)

καὶ ἐπιδίδωσι.“ „Καὶ τοῦτό μοι, κυρία μῆτερ, ἔκθου· παρὰ ποίαν αἰτίαν ἔτι ζώντων ἀνθρώπων ἐν ταῖς μακραῖς νόσοις καὶ ὁ λόγος καὶ αὐτὸς ὁ λογισμὸς καὶ αὐτὴ ἡ ψυχὴ ἔσθ’ ὅτε βλάπτεται;“ Καὶ ἀπεκρίθη
155Ἶσις· „Τῶν ζώντων, ὦ τέκνον, τὰ μὲν ᾠκείωται πρὸς τὸ πῦρ, τὰ δὲ πρὸς τὸ ὕδωρ, τὰ δὲ πρὸς ἀέρα, τὰ δὲ πρὸς γῆν, τὰ δὲ πρὸς τούτων δύο ἢ τρία, τὰ δὲ καὶ πρὸς τὰ ὅλα. Πάλιν αὖ τὰ μὲν ἀπηλλοτρίωται τοῦ πυρός, τὰ δὲ τοῦ ὕδατος, τὰ δὲ τῆς γῆς, τὰ δὲ τοῦ ἀέρος, τὰ δὲ δύο
160τούτων, τὰ δὲ τριῶν, τὰ δὲ τῶν ὅλων. Οἷον ἀκρὶς μέν, ὦ τέκνον, καὶ πᾶσα μυῖα φεύγει τὸ πῦρ· ἀετὸς καὶ κίρκος καὶ ὅσα ὑψιπετέστερά ἐστιν τῶν ὀρνέων φεύγει τὸ ὕδωρ· ἰχθύες ἀέρα καὶ γῆν· ὄφις τὸν ἀέρα τὸν εἰλικρινῆ ἀπο‐ στρέφεται. Φιλοῦσι δὲ τὴν μὲν γῆν οἱ ὄφεις καὶ ὅσα
165ἕρπει· τὸ δὲ ὕδωρ τὰ νηκτὰ πάντα· τὸν δὲ ἀέρα τὰ
πτηνά, ἐν οἷς καὶ πολιτεύεται, τὸ δὲ πῦρ ὅσα ὑπερπετῆ ἐστι καὶ ἐγγὺς 〈ἔχει〉 τὴν δίαιταν. Οὐ μὴν ἀλλὰ καί τινα τῶν ζῴων φιλεῖ τὸ πῦρ· οἷον αἱ σαλαμάνδραι, ἐν γὰρ τῷ πυρὶ καὶ φωλεύουσιν. Ἕκαστον γὰρ τῶν στοιχείων413 in vol. 1
170περιβολή ἐστι τῶν σωμάτων. Πᾶσα οὖν ψυχὴ ἐν τῷ σώ‐ ματι οὖσα βαρεῖται καὶ θλίβεται τοῖς τέτταρσι τούτοις. Καὶ γὰρ εἰκός ἐστι καὶ ταύτην τισὶ μὲν τούτων τέρπε‐ σθαι, τισὶ δὲ ἄχθεσθαι. Διὰ τοῦτο οὖν οὐκ ἔχει αὕτη τὴν ἀκροτάτην εὐδαιμονίαν· ἀλλ’ ὡς ἂν φύσει θεία οὖσα,
175κἀν τούτοις οὖσα μάχεται καὶ νοεῖ, ἀλλ’ οὐχ ὅσα ἂν ἐνό‐ ησεν ἀσύνδετος οὖσα σώματι. Ἐὰν μέντοι καὶ ταῦτα σάλον λάβῃ καὶ ταραχὴν ἤτοι ἀπὸ νόσου ἢ φόβου, τότε καὶ αὕτη ὡσπερεὶ βυθῷ ἀνθέρικος ἐπικυμαίνεται καὶ οὐδὲν ἑσταμένον φέρει.“

1

.

49

.

46

 Περὶ τῆς τῶν ψυχῶν διαγωγῆς μετὰ τὴν ἀπὸ τοῦ σώματος ἔξοδον· χρησμός. Σῶμα λυθὲν ψυχήν τε λιπὸν καὶ 〈γαῖ〉α γενηθὲν οὐκέτι πως βιότοιο παλίνδρομον οἶδε κέλευθον,
5ἀλλὰ τὸ μὲν λυθέν ἐστι κενὴ 〈κόνι〉ς, ἣ δὲ πρὸς αἴθρην σκίδναται, ὁππόθεν ἦλθε, μετήορος εἰς αἰθέρ’ ἁπλοῦν. Ἄλλος δ’ ἐξ ἄλλου γεννώμενος ἠδ’ ἀναβλαστῶν ψυχοῦται γονίμου φύσεως ἀροτρεύμασι καινοῖς.

1

.

49

.

47

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Ἀξιόχου (p. 371A—372A). Εἰ δὲ καὶ ἕτερον βούλει λόγον ἀκοῦσαι, ὃν ἐμοὶ ἤγ‐ γειλε Γωβρύης, ἀνὴρ μάγος, [ὃς] ἔφη κατὰ τὴν Ξέρξου
διάβασιν τὸν πάππον αὑτοῦ καὶ ὁμώνυμον πεμφθέντα414 in vol. 1
5εἰς Δῆλον, ὅπως τηρήσειε τὴν νῆσον ἄσυλον ἐν ᾗ 〈οἱ〉 δύο θεοὶ ἐγένοντο, ἐκ τινῶν χαλκέων δέλτων, ἃς 〈ἐξ〉 Ὑπερβορέων ἐκόμισαν Ὦπις καὶ Ἑκάεργος, ἐκμεμαθηκέναι [τε] μετὰ τὴν τοῦ σώματος λύσιν τὴν ψυχὴν εἰς τὸν ἄδη‐ λον χωρεῖν τόπον καὶ τὴν ὑπόγειον οἴκησιν, ἐν ᾗ βασί‐
10λεια Πλούτωνος οὐχ ἥττω τῶν Διός, ἅτε τῆς γῆς μὲν ἐχούσης τὰ μέσα τοῦ κόσμου, τοῦ πόλου δὲ ὄντος σφαι‐ ροειδοῦς· οὗ τὸ μὲν ἕτερον ἡμισφαίριον θεοὶ ἔλαχον οἱ οὐράνιοι, τὸ δὲ ἕτερον οἱ ὑπένερθεν, οἳ μὲν ἀδελφοὶ ὄντες, οἳ δὲ ἀδελφῶν παῖδες. Τὰ δὲ προπύλαια τῆς εἰς
15Πλούτωνος ὁδοῦ σιδηροῖς τείχεσι καὶ κλεισὶ διωχύρωται. Ταῦτα δὲ ἀνοίξαντα ποταμὸς Ἀχέρων ἐκδέχεται, μεθ’ ὃν Κωκυτός· οὓς χρὴ πορθμευθέντας ἀχθῆναι ἐπὶ Μίνω καὶ Ῥαδάμανθυν ἐν πεδίῳ ᾧ κλῄζεται ἀληθείας. Καθέζονται δὲ δικασταὶ ἀνακρίνοντες τῶν ἀφικνουμένων ἕκαστον, τίνα
20βίον βεβίωκε καὶ τίσιν ἐπιτηδεύμασιν ἐνῳκίσθη τῷ σώματι. Ψεύσασθαι δὲ ἀμήχανον. Οἷς μὲν οὖν ἐν τῷ ζῆν δαίμων ἀγαθὸς ἐπέπνευσεν, εἰς τὸν τῶν εὐσεβῶν χῶρον λογίζον‐ ται, ἔνθα ἄφθονοι μὲν ὧραι παγκάρπου γονῆς βρύουσι, πηγαὶ δὲ ὑδάτων καθαρῶν, παντοῖοι δὲ λειμῶνες εὐάνθεσι
25ποικίλοις ἐαριζόμενοι, διατριβαὶ δὲ ποιητῶν καὶ θέατρα φιλοσόφων καὶ ἐγκύκλιοι χοροὶ καὶ μουσικὰ ἀκούσματα,
συμπόσιά τε εὐμελῆ καὶ εἰλαπίναι αὐτοχορήγητοι καὶ ἀκή‐ ρατος ἀλυπία καὶ ἡδεῖα δίαιτα. Οὔτε γὰρ χεῖμα σφοδρὸν οὔτε θάλπος ἐγγίγνεται, ἀλλ’ εὔκρατος ἀὴρ χεῖται ἁπα‐415 in vol. 1
30λαῖσιν ἀκτῖσιν ἡλίου ἀνακιρνάμενος· καὶ ἐνταῦθα τοῖς μεμυημένοις ἐστί τις προεδρία· καὶ τὰς ὁσίους ἁγιστείας κἀκεῖ συντελοῦσιν. Πῶς οὖν οὐ σοὶ πρώτῳ μέτεστι τῆς τιμῆς, ὄντι γεννήτῃ τῶν θεῶν; καὶ γὰρ τοὺς περὶ Ἡρα‐ κλέα καὶ Διόνυσον κατιόντας εἰς Ἅιδην πρότερον ἐνθάδε
35λόγος μυηθῆναι καὶ τὸ θάρσος τῆς ἐκεῖσε πορείας παρὰ τῆς Ἐλευσινίας ἐναύσασθαι. Ὅσοις δὲ τὸ ζῆν διὰ κακουρ‐ γημάτων ἠλάθη, ἄγονται πρὸς Ἐρινύων εἰς ἔρεβος καὶ χάος διὰ ταρτάρου, ἔνθα χῶρος ἀσεβῶν καὶ Δαναίδων ὑδρεῖαι ἀτελεῖς καὶ Ταντάλου δῖψος καὶ Τιτυοῦ σπλάγχνα
40αἰωνίως ἐσθιόμενα καὶ γεννώμενα καὶ Σισύφου πέτρος ἀνήνυτος· οὗ τὰ τέρματα αὖθις ἄρχεται [τῶν] πόνων· ἔνθα θηρσὶ περιλιχμώμενοι καὶ δασὶν ἐπιμόνως πυρούμενοι Ποινῶν καὶ πᾶσαν αἰκίαν αἰκιζόμενοι ἀιδίοις τιμωρίαις τρύχονται.

1

.

49

.

48

 Ἑρμοῦ ἐκ τῶν πρὸς Τάτ (p. 10 Patrit., 71, 7 Parthey.). Οὐκ ἤκουσας ἐν τοῖς γενικοῖς, ὅτι ἀπὸ μιᾶς ψυχῆς, τῆς τοῦ παντός, πᾶσαι αἱ ψυχαί εἰσιν αὗται, 〈αἱ〉 ἐν τῷ
5παντὶ κόσμῳ κυλινδούμεναι, ὥσπερ ἀπονενεμημέναι; Τού‐ των τοίνυν τῶν ψυχῶν πολλαὶ αἱ μεταβολαί, τῶν μὲν εἰς τὸ εὐτυχέστερον, τῶν δ’ εἰς τὸ ἐναντίον. Αἱ μὲν γὰρ
ἑρπετώδεις οὖσαι εἰς ἔνυδρα μεταβάλλουσιν, αἱ δὲ ἔνυδροι εἰς χερσαῖα, αἱ δὲ χερσαῖαι εἰς πετεινά, αἱ δὲ ἀέριαι εἰς416 in vol. 1
10ἀνθρώπους, αἱ δὲ ἀνθρώπιναι ἀρχὴν ἀθανασίας ἴσχουσαι εἰς δαίμονας μεταβάλλουσιν, εἶθ’ οὕτως εἰς τὸν τῶν θεῶν χορόν· χοροὶ δὲ δύο θεῶν, ὃ μὲν τῶν πλανωμένων, ὃ δὲ τῶν ἀπλανῶν. Καὶ αὕτη ψυχῆς ἡ τελειοτάτη δόξα. Ψυχὴ δὲ εἰς ἀνθρώπους ἐλθοῦσα ἐὰν κακὴ μείνῃ, οὔποτε τεύ‐
15ξεται ἀθανασίας, παλίσσυτος δὲ τὴν ὁδὸν ὑποστρέψει τὴν ἐπὶ τὰ ἑρπετά. Καὶ αὕτη καταδίκη ψυχῆς κακῆς. Κακία δὲ ψυχῆς ἀγνωσία. Ψυχὴ γὰρ μηδὲν ἐπιγνοῦσα τῶν ὄντων μηδὲ τὴν τούτων φύσιν μηδὲ τὸ ἀγαθόν, τυφλώττουσα δὲ ἐντινάσσεται τοῖς σωματικοῖς πάθεσι καὶ ἡ κακοδαίμων
20ἀγνοήσασα ἑαυτὴν δουλεύει σώμασιν ἀλλοκότοις καὶ μοχ‐ θηροῖς ὥσπερ φορτίον βαστάζουσα τὸ σῶμα καὶ οὐκέτ’ ἄρχουσα ἀλλ’ ἀρχομένη. Αὕτη κακία ψυχῆς.

1

.

49

.

49

 Τοῦ αὐτοῦ (p. 11b Patrit., p. 79, 13 Parthey.). Ψυχὴ δὲ ἀνθρωπίνη 〈οὐ〉 πᾶσα μέν, ἡ δ’ εὐσεβὴς δαιμονία τίς ἐστι καὶ θεία. Καὶ ἡ τοιαύτη καὶ μετὰ τὸ ἀπαλλαγῆναι τοῦ σώματος τὸν τῆς εὐσεβείας ἀγῶνα ἀγω‐
5νισαμένη (ἀγὼν δὲ εὐσεβείας τὸ γνῶναι τὸ θεῖον καὶ μηδένα ἀνθρώπων ἀδικῆσαι), ὅλη νοῦς γίγνεται. Ἡ δὲ ἀσεβὴς ψυχὴ μένει ἐπὶ τῆς ἰδίας οὐσίας ὑφ’ ἑαυτῆς κολα‐ ζομένη καὶ γήινον σῶμα ζητοῦσα εἰσελθεῖν, [εἰς] ἀνθρώ‐ πινον δέ· ἄλλο γὰρ σῶμα οὐ χωρεῖ ἀνθρωπίνην ψυχήν,417 in vol. 1
10οὐδὲ θέμις ἐστὶν εἰς ἀλόγου ζῴου σῶμα ψυχὴν ἀνθρω‐ πίνην καταπεσεῖν· θεοῦ γὰρ νόμος οὗτος φυλάσσειν ψυ‐ χὴν ἀνθρωπίνην ἀπὸ τῆς τοιαύτης ὕβρεως.

1

.

49

.

50

 Πορφυρίου ἐκ τῶν περὶ Στυγός. Τοῦ δὲ Ἀπολλοδώρου ἐν τῷ εἰκοστῷ τοῦ περὶ τῶν θεῶν συγγράμματος, ὅ ἐστι περὶ τοῦ Ἅιδου (fr. 10 ap. Müller. fr. h. Gr. I p. 429; I p. 391 Heyn.), τάδε περὶ τῆς
5Στυγὸς λεγόμενα εὕρομεν. „Ἀρκτέον γὰρ ἀπὸ τούτων, τῆς τε ἐκ τῶν ὀνομάτων παρεμφάσεως οὐ καταφρονητέον. Ἐκ γὰρ τοιούτων ὁρμώ‐ μενοι πιθανῶς καὶ τοὺς ἐν Ἅιδου νομιζομένους ποταμοὺς κατωνομάκασιν. Ἀχέροντα μὲν διὰ τὰ ἄχη, ὡς καὶ Μελα‐
10νιππίδης ἐν Περσεφόνῃ (fr. 3 p. 12453 Bergk.)·
καλεῖται δ’ ἐν κόλποισι γαίας
ἄχεα 〈βροτ〉οῖσιν προχέων Ἀχέρων. Ἐπεὶ καὶ Λικύμνιός φησι (fr. 1 p. 12513 Bergk.)·
μυρίαις παγαῖς δακρύων 〈Ἀχέρων〉 ἀχέων τε βρύει,
15καὶ πάλιν (fr. 2 ibid.)·
Ἀχέρων ἄχεα πορθμεύει βροτοῖσιν· Ἀχέρων δὲ καὶ Ἀχερουσία λίμνη ταὐτόν, ὡς καὶ Σοφοκλῆς ἐν Πολυξένῃ (fr. 478 N.) τὴν Ἀχιλλέως ψυχὴν εἰσάγει λέ‐ γουσαν·		418 in vol. 1
20
Ἀκτὰς ἀπαίωνάς τε καὶ μελαμβαθεῖς
λιποῦσα λίμνης ἦλθον ἄρσενας χοὰς
Ἀχέροντος ὀξυπλῆγας ἠχούσας γόους, 〈ἀπαίωνας ἀκτὰς〉 τὰς τῶν νεκρῶν λέγων παιῶν’ οὐκ ἐχού‐ σας, ἄρσενας δὲ 〈χοὰς〉 τὰς οὐδὲν ἐκτρεφούσας. θήλεα
25μὲν γὰρ τὰ καρποφόρα, ἄρσενα δὲ τὰ ἄγονα ἔλεγον τῷ τὸν μὲν τὸ σπέρμα παρέχειν μόνον, τὴν δὲ καὶ ἐκτρέφειν· ὅθεν καὶ ‘θῆλυς ἐέρση‘ (Hom. ε 467) ἡ πολύγονος καὶ τρο‐ φίμη. Διαπεραιοῦσθαι δὲ ὑπὸ τῶν ἀπογενομένων τὸν Ἀχέροντά φασιν εἰκότως· ὁ γὰρ μετηλλαχὼς πάντα τἀν
30τῷ ζῆν ἄχη σχεδὸν ὑπερῆρκε καὶ ἔστιν ἐν ἀπονίᾳ καὶ ἀλυ‐ πίᾳ πάσῃ. Γοργύραν δὲ τοῦ Ἀχέροντος γυναῖκα προσ‐ ανέπλασαν ἀπὸ τοῦ γοργὰ φαίνεσθαι τοῖς πολλοῖς τὰ ἐν Ἅιδου· καθὸ δὴ καὶ αὐτοῦ τούτου τιθήνην ὁ Σώφρων Μορμολύκαν ὠνόμασεν.“
35 Ταῦτ’ εἰπὼν περὶ τοῦ Ἀχέροντος Ἀπολλόδωρος ἐπά‐ γει περὶ τῆς Στυγὸς αὐταῖς λέξεσι τάδε· „Στύγα δὲ δεινήν τινα καὶ φοβερὰν ὑποστησάμενοι δαίμονα, θεῶν ὅρκον,
ἐν Ἅιδου τε ταύτην κατῴκισαν καὶ τῆς προσηγορίας ταύ‐ της ἠξίωσαν ἀπὸ τοῦ στυγνάζειν τοῖς πένθεσι καὶ στύ‐419 in vol. 1
40γεσθαι τὰ ἐν Ἅιδου, ὅρκον δὲ τῶν θεῶν δι’ ἐναντιότητα· ἣ μὲν γὰρ τῶν ὄντων τε καὶ ζώντων φθαρτικὴν ἔχει δύναμιν ὅσον ἐφ’ ἑαυτῇ, οἳ δὲ τῇ τε προαιρέσει καὶ τῷ τρόπῳ διεστήκασι.“ Τοσαῦτα περὶ τῆς Στυγὸς εἰπὼν ἐπάγει· „Κωκυτὸν δὲ
45ποταμὸν ἀνέπλασαν ἀπὸ τοῦ κωκύειν, ὅς ἐστι Στυγὸς καὶ στυγνάσεως ἀπορρώξ. Τοιούτου δέ ἐστι γένους καὶ ὁ Πυριφλεγέθων. Εἴρηται γὰρ ἀπὸ τοῦ πυρὶ φλέγεσθαι τοὺς τελευτῶντας, ὡς Ὅμηρός (λ 218—221) φησι·
Οὐ γὰρ ἔτι σάρκας τε καὶ ὀστέα ἶνες ἔχουσιν,

1

.

49

.

50

(50)

ἀλλὰ τὰ μέν τε πυρὸς κρατερὸν μένος αἰθομένοιο
δαμνᾷ, ἐπεί κεν πρῶτα λίπῃ λεύκ’ ὀστέα θυμός,
ψυχὴ δ’ ἠΰτ’ ὄνειρος ἀποπταμένη πεπότηται. Ὑποτίθεται γὰρ τὰς ψυχὰς τοῖς εἰδώλοις τοῖς ἐν τοῖς κατόπτροις φαινομένοις ὁμοίας καὶ τοῖς διὰ τῶν ὑδάτων
55συνισταμένοις, ἃ καθάπαξ ἡμῖν ἐξείκασται καὶ τὰς κινή‐ σεις μιμεῖται, στερεμνιώδη δ’ ὑπόστασιν οὐδεμίαν ἔχει εἰς ἀντίληψιν καὶ ἁφήν· ὅθεν αὐτὰς ‘βροτῶν εἴδωλα κα‐ μόντων‘ (λ 476) λέγει.“

1

.

49

.

51

 Ἐν ταὐτῷ. Ἅπαντες δὲ ὕδωρ ἱστόρησαν τὴν Στύγα ἐπίγειον, φύσιν ἔχον ἀμύνεσθαι τοὺς κατ’ αὐτοῦ ψευδῶς ὀμόσαι τολμήσαντας. Διαβόητον μὲν τοίνυν Στυγὸς ὕδωρ κατὰ
5τὴν Ἀρκαδίαν οἱ ἱστορικοὶ ἀναγεγράφασιν, ὧν ἐστι καὶ Ἡρόδοτος, ὃς ἐν τῇ ἕκτῃ (c. 74) τὰ κατὰ Κλεομένην ἀφη‐
γούμενος γράφει ταῦτα· „Ἐντεῦθεν δὲ ἀφικόμενος εἰς τὴν Ἀρκαδίαν νεώτερα ἔπρησσε πράγματα, συνιστὰς τοὺς Ἀρ‐ κάδας ἐπὶ τῇ Σπάρτῃ, ἄλλους τε ὅρκους προσάγων καὶ420 in vol. 1
10δὴ καὶ ἐς Νώνακριν πόλιν πρόθυμος ἦν τῶν Ἀρκάδων τοὺς προεστῶτας ἀγινεῖν, ἐξορκῶν τὸ Στυγὸς ὕδωρ.“ Καλ‐ λίμαχος δ’ ἐν τῷ Περὶ νυμφῶν συγγράμματι (fr. 100b 2 p. 290 Schneid.) καὶ τὸ ἰδίωμα τοῦ ὕδατος ἀφηγεῖται λέ‐ γων οὕτω· „Στὺξ ἐν Νωνακρίνῃ τῆς Ἀρκαδίας ὕδωρ ἐστὶ
15τὸ διακόπτον πάντα τὰ ἀγγεῖα πλὴν τῶν κερατίνων.“

1

.

49

.

52

 Ἐν ταὐτῷ. Ἐπειδὴ περὶ τοῦ Στυγὸς ὕδατος ὁ λόγος ἐστί, δηλῶσαί σοι βούλομαι καὶ ἑτέραν ἱστορίαν περὶ τοῦ αὐτοῦ. Φίλων γὰρ ὁ Ἡρακλεώτης ἐν τῷ Πρὸς Νύμφιν περὶ θαυμασίων
5ἐν Σκύθαις φησὶν ὄνους γίγνεσθαι κέρατα ἔχοντας, ταῦτα δὲ τὰ κέρατα δύνασθαι τοῦτο τὸ ὕδωρ διαφέρειν· καὶ Ἀλεξάνδρῳ τῷ Μακεδόνι ἐνεχθῆναι ὑπὸ Σωπάτρου κέρας τοιοῦτο, ὃ καὶ ἀνατεθῆναι ἐν Δελφοῖς, ἐφ’ οὗ καὶ ἐπι‐ γεγράφθαι·
10 Σοὶ τόδ’ Ἀλέξανδρος Μακεδὼν κέρας ἄνθετο, Παιάν, κάνθωνος Σκυθικοῦ, χρῆμά τι δαιμόνιον· ὃ Στυγὸς ἀχράντῳ Λουσηίδος οὐκ ἐδαμάσθη ῥεύματι, βάσταξεν δ’ ὕδατος ἠνορέην.

1

.

49

.

53

Ἐν ταὐτῷ. Περὶ μὲν δὴ τῶν θεῶν εἰρήσθω τοσαῦτα. Λοιπὸν
δὲ τὰ περὶ τῶν ψυχῶν ὅπως Ὅμηρος διέταξε τῶν ἐν Ἅιδου διαλαβόντες καὶ περὶ μὲν τῶν τιμωρουμένων ἀφη‐421 in vol. 1
5γησάμενοι συνάπτοιμεν ἂν τὸν λόγον ἐπὶ τὴν Στύγα, ἣν ἐπὶ τιμωρίᾳ καθ’ Ὅμηρον τῶν ἁμαρτανόντων τετάχθαι δαιμόνων ὑπειλήφαμεν. Πληρώσας γὰρ δὴ πάντα θεῶν καὶ τοῖς τόποις ἀφορίσας τὰς βασιλείας, πάλιν τῶν ψυχῶν ἃς ἀθανάτους εἶναι νενόμικε τόπους τρεῖς εἶναι ὑπείλη‐
10φεν· ἕνα μὲν τὸν ἐπίγειον κατὰ τὴν οἰκουμένην ταύτην, καθ’ ἣν τὰ ζῷα καὶ οἱ ἄνθρωποι διατρίβουσιν· ἕτερον δὲ τοῖς δικαίοις ἀφωρισμένον παρὰ τὸν Ὠκεανόν, ὃν Ἠλύ‐ σιον καλεῖ πεδίον καὶ ζῶντας ἔτι εἰς αὐτόν φησιν ἐκπέμ‐ πεσθαι. δηλοῖ δὲ ἐπὶ τοῦ Μενελάου τὸ τοιοῦτο λέγων
15(δ 561—568)·
Σοὶ δ’ οὐ θέσφατόν ἐστι, διοτρεφὲς ὦ Μενέλαε,
Ἄργει ἐν ἱπποβότῳ θανέειν καὶ πότμον ἐπισπεῖν·
ἀλλά ς’ Ἠλύσιον πεδίον καὶ πείρατα γαίης
ἀθάνατοι πέμψουσιν, ὅθι ξανθὸς Ῥαδάμανθυς·
20
τῇ περ ῥηίστη βιοτὴ πέλει ἀνθρώποισιν,
οὐ νιφετὸς οὔτ’ ἂρ χειμὼν πολὺς οὔτε ποτ’ ὄμβρος·
ἀλλ’ αἰεὶ Ζεφύροιο λιγὺ πνείοντος ἀήτας
Ὠκεανὸς ἀνίησιν, ἀναψύχειν 〈ἀνθρώπουσ〉. Τούτοις μὲν οὖν καὶ τὰ σώματα παρεῖναι. Τρίτον δὲ
25τόπον λέγει ὃν ψυχῶν τοῦ σώματος τούτου ἀπολυθεισῶν ὑπείληφεν εἶναι τὸν ἐν Ἅιδου, ταύτας δὲ εὐθὺς μὲν χωρεῖν εἰς Ἅιδου, διατρίβειν δὲ τὰς μὲν τῶν ἀτάφων ἔξω τοῦ
Ἀχέροντος κατὰ τὰ ἄλση καὶ τὸν λειμῶνα τῆς Περσε‐ φόνης, ἔσω περᾶσαι κωλυομένας· τὰς δὲ τῶν ταφέντων422 in vol. 1
30χωρεῖν ἐντός, εἰ μὴ εἶεν κολάσεως ἄξιαι· εἰ δὲ μή, κἂν ταφῇ τὰ σώματα, ὁμοίως εἴργεσθαι τοῦ ἔνδον. Τὰς τοί‐ νυν ἐκτὸς μνήμης μετέχειν τῶν αὐταῖς βεβιωμένων· τὰς δὲ τὸν ποταμὸν ὑπερβαινούσας ἐπιλανθάνεσθαι τῶν λο‐ γισμῶν τῶν περὶ τὰ ἀνθρώπινα μεθείσας. Διὸ καὶ τῶν
35ἀδίκων ἐκτὸς εἶναι τὰ κολαστήρια διὰ τοῦ λογισμοῦ καὶ τῆς μνήμης τῶν βεβιωμένων τὰς κολάσεις ἐχόντων. Φαν‐ τασίας γὰρ λαμβάνειν τῶν δεινῶν ὅσα ἐν τῷ βίῳ δεδρά‐ κασι καὶ κολάζεσθαι, τῆς ἁμαρτίας παρεστώσης αὐτοῖς κατὰ λογισμὸν καὶ τιμωρούσης διὰ τῶν ἀφωρισμένων ταῖς
40ἁμαρτίαις κολάσεων, ὅθεν τὰς μέν τινας τῶν ψυχῶν λίθους βαστάζειν δοκούσας καὶ ὑπὸ τοῦ θλίβεσθαι τιμωρεῖσθαι, τὰς δὲ δίψης καὶ λιμοῦ αἰωνίου φαντασίας λαμβανούσας, τὰς δ’ ἄλλου τινὸς ὧν ἐν τῷ θνητῷ βίῳ ἐπεφρίκεσαν. Εἶναι γὰρ καὶ κριτὴν ἐκτὸς τοῦ ποταμοῦ διατρίβοντα,
45Μίνω, ὃν κατ’ ἀξίαν τῶν ἁμαρτημάτων κολάζειν, τοῖς μὲν τὸν ἔξω τοῦ ποταμοῦ τόπον ἀφορίσαντα ἐπὶ τὴν δίκην, τοῖς δὲ περᾶσαι τὸν ποταμὸν ἐπιτρέψαντα, ὃς ἀνάπαυσις ἦν ταῖς ψυχαῖς τῶν ἀνηνύτων κακῶν διὰ τὴν λήθην. Τιμωρεῖσθαι δὲ ἐκτὸς ὄντα καὶ τὸν Ἡρακλέα τοὺς ἀδίκους,

1

.

49

.

53

(50)

φαντασίας φοβερὰς ἐμποιοῦντα τοῦ βάλλοντος καὶ τοξεύ‐ οντος, ὥσπερ ζῶν ἠμύνετο, ἀμυνομένου καὶ ἐν Ἅιδου τοὺς ἀξίους κολάσεως· οὐ γὰρ δὴ καὶ οὗτος τῶν κολαζομένων ἐστίν, ὡς Ἀριστάρχῳ ἐδόκει, ἀλλὰ τῶν κολαζόντων. Τῶν δ’ ἐντὸς τοῦ ποταμοῦ καὶ ἀφῃρημένων τὸν λογισμὸν τὸν
55ἀνθρώπινον μόνος ὁ Τειρεσίας καὶ τοῦτον ἔχει παρόντα·
οἱ δὲ ἄλλοι ἀλλήλους μὲν γιγνώσκουσι κατ’ ἰδιότητα φρονήσεως ἣν ἐν Ἅιδου κέκτηνται, τοὺς δὲ ἀνθρώπους οὐκέτι· οὐδ’ ἂν φθέγξαιντο περὶ τῶν ἀνθρωπίνων τοῖς ζῶσιν ἔτι ἀνθρώποις, εἰ μὴ ἀτμοῦ μεταλάβοιεν αἵματος423 in vol. 1
60καὶ τούτῳ φρενωθεῖεν τὰ ἀνθρώπινα, ἃ δὴ οἱ ἔξω καὶ μὴ πιόντες τοῦ αἵματος φρονοῦσι, κατάστασιν ἔχοντες τῆς ἐξ αἱμοποσίας τῶν θνητῶν ταῖς ψυχαῖς γιγνομένης γνω‐ ρίσεως. Τειρεσίας δὲ ἔχει μὲν λογισμὸν τῶν ἀνθρωπίνων, μαντεύεται δ’ οὐδ’ αὐτὸς περὶ τῶν εἱμαρμένων τοῖς ζῶσι
65πρὶν πιεῖν τοῦ αἵματος. Οἴεται γὰρ καὶ Ὅμηρος, [καθὰ καὶ πλεῖστοι τῶν μετ’ αὐτὸν ὑπέλαβον], ἐν τῷ αἵματι εἶναι τοῖς ἀνθρώποις τὴν περὶ τὰ θνητὰ φρόνησιν, ἐπεὶ καὶ τῶν μετ’ αὐτὸν πολλοὶ τοῦτο πιστοῦνται δεικνύντες ὅτι καὶ ὑπερθερμανθὲν ὑπὸ πυρετοῦ καὶ χολῆς ἀφραίνειν
70ποιεῖ καὶ ἀνοηταίνειν. Ἐμπεδοκλῆς τε οὕτω φαίνεται ὡς ὀργάνου πρὸς σύνεσιν τοῦ αἵματος ὄντος λέγειν (v. 327 —329 Stein.)·
αἵματος ἐν πελάγεσσι τεθραμμένη ἀντιθορόντος,
τῇ τε νόημα μάλιστα κυκλίσκεται ἀνθρώποισιν,
75
αἷμα γὰρ ἀνθρώποις περικάρδιόν ἐστι νόημα. Τῶν δὲ ὑπὲρ τὸν ποταμὸν διατριβουσῶν ψυχῶν πρῶται γυναῖκές εἰσι τεταγμέναι (λέγω δὲ πρώτας 〈τὰσ〉 πλησια‐ ζούσας τοῖς ἔξω), ἐνδοτάτω δὲ αἱ τῶν ἀνδρῶν, καὶ λοιπὸν οἱ περὶ τὸν Ἅιδην θεοί. Διὸ καὶ πρῶται αἱ γυναῖκες
80πέμπονται, εἶθ’ οἱ ἄνδρες καὶ τούτων οἱ τίμιοι ὕστεροι. Τὰ μὲν οὖν κατὰ τοὺς ἀνθρώπους οὕτως αὐτῷ δια‐ τέτακται· ὑποθέμενος δὲ τοὺς κοσμικοὺς θεούς, ὧν τὰ γένη διηριθμήκαμεν, οὐ πάντῃ ἀπαθεῖς, 〈θεοὺσ〉 καλέσας κατὰ παλαιὰν συνήθειαν [ὧν τὰ γένη ἐξεθήκαμεν], κατ’424 in vol. 1
85αὐτὸν μεγάλου δαίμονος ὄντος, ὃν καλεῖ Δία καὶ οἷον ἄρχοντος τῶν ἄχρις οὐρανοῦ φθανόντων, ὑποθέμενος οὖν τούτους, καθάπερ καὶ λέγονται, ἐμπαθεῖς καὶ διὰ τοῦτο καὶ ἐπιθυμίας μετέχοντας καὶ ὀργῆς καὶ μίσους καὶ ἔχθρας καὶ ὑφ’ εἱμαρμένην ὄντας, εἰκότως καὶ ἁμαρτάνειν οἴεται
90καὶ ψεύδεσθαι καὶ ὀμνύναι καὶ εὐορκεῖν ἢ τοὐναντίον τινὰς πλημμελεῖν εἰς τοὺς ὅρκους. Διὸ καὶ τούτων κολά‐ σεις ὑποτίθεται, οὐ μέντοι ἀναμεμιγμένας τοῖς ἀνθρω‐ πίνοις κολαστηρίοις, ἀλλ’ ἅτε μείζονας ὄντας, μείζονος καὶ τιμωρίας πειρᾶσθαι ἀδικήσαντας. Διὸ τῶν μὲν ἀν‐
95θρωπίνων ψυχῶν ἐν Ἅιδου τὰ κολαστήρια· τῶν δ’ εἰρη‐ μένων θεῶν ὑπὸ τὸν Ἅιδην ἐν τῇ Κρόνου ἐπικρατείᾳ κατὰ τὸν Τάρταρον. Διὸ καὶ τῶν Τιτάνων χῶρος οὗτος κέκλη‐ ται ἀπὸ τῶν ἐν αὐτῷ τίσιν διδόντων θεῶν παρὰ τοῖς τιμωροῖς θεοῖς. Ἔνθα ὑποτίθεται καὶ τὴν Στύγα αὐτήν

1

.

49

.

53

(100)

τε τὴν δαίμονα καὶ τὴν πηγὴν τῶν ὑδάτων αὐτῆς. Τὸν γὰρ Κωκυτὸν καὶ τὸν Τιταρήσιον 〈Στυγὸσ〉 ἀπορροὴν εἶναι, ἀλλ’ οὐ πηγήν. Εἶναι δὲ ταύτην ἐπὶ τιμωριῶν ἀπαραί‐ τητον ἔχουσαν δύναμιν καὶ φοβερωτάτην· καὶ ὅλως ὅπερ ἡ Ἐρινὺς ταῖς ἀδίκοις ψυχαῖς, τοῦτο τὴν Στύγα τοῖς ἀδι‐
105κήσασι δαίμοσιν. Ὅτι δ’ οἱ ἄταφοι ἔξω τοῦ ποταμοῦ διατρίβουσιν εἴδωλον φέροντες τοῦ σώματος καὶ τῶν τοῦ ἀναρτημάτων σώματος, δηλοῖ τὰ τοιαῦτα (Ψ 65—67)·
ἦλθε δ’ ἐπὶ ψυχὴ Πατροκλῆος δειλοῖο πάντ’ αὐτῷ μέγεθός τε καὶ ὄμματα κάλ’ εἰκυῖα,425 in vol. 1
110
καὶ φωνήν· καὶ τοῖα περὶ χροῒ εἵματα ἕστο. Εἶτα λέγει (71)·
θάπτε με, ὅττι τάχιστα πύλας Ἀίδαο περήσω. Εἴρηται δέ, ὅτι τὰ ἔνδον τοῦ ποταμοῦ Ἄιδα προσαγορεύει· καλεῖται δὲ καὶ τὰ ἔξω ποταμοῦ, ὡς ἐδείκνυμεν, [ἐν] Ἅιδου
115δόμοι·
ἀλλ’ αὕτως ἀλάλημαι ἀν’ εὐρυπυλὲς Ἄιδος δῶ (Ψ 74). Τί οὖν πάσχουσι, φησίν·
〈τῆλέ με εἴργουσι ψυχαί, εἴδωλα καμόντων,〉
οὐδέ μέ πως μίσγεσθαι ὑπὲρ ποταμοῖο ἐῶσι (Ψ 72. 73).
120Ὅτι δὲ ὑπερβᾶσαι τὸν ποταμὸν οὔτε γνωρίζουσι τοὺς ζῶντας, οὔτε ἐξουσίαν ἔχουσι τούτοις ἐπιφαίνεσθαι, ἐὰν μὴ πεμφθῶσιν, ἐπάγει (Ψ 75. 76)·
καί μοι δὸς τὴν χεῖρ’, ὀλοφύρομαι, οὐ γὰρ ἔτ’ αὖτις
νίσομαι ἐξ Ἀίδαο, ἐπήν με πυρὸς λελάχητε.
125Φαίνεται οὖν ἡ ἄταφος μεμνημένη τῶν κατὰ τὸν βίον καὶ γλιχομένη αὐτοῦ καὶ διὰ τοῦτ’ ὀδυρομένη· οὕτω δεινὴ ἡ κόλασις τοῖς οὕτω δι’ αἰῶνος κολαζομένοις· οὕτω καὶ Ἐλπήνωρ (λ 61)·
ἆσέ με δαίμονος αἶσα κακὴ καὶ ἀθέσφατος ὕπνος.
130Καὶ εἰπὼν ἃ πέπονθεν ἀξιοῖ ταφῆναι, ἱκετεύων καὶ
δεόμενος (66. 72. 73)·
νῦν δέ σε τῶν ὄπιθεν γουνάζομαι οὐ παρεόντων,
μή μ’ ἄκλαυτον ἄθαπτον ἰὼν ὄπιθεν καταλείπειν,
νοσφισθείς, μήτοι τι θεῶν μήνιμα γένωμαι.		426 in vol. 1

1

.

49

.

54

 Ἐν ταὐτῷ. Τὰ μὲν οὖν ἀνθρώπεια καὶ ὅλως τοὺς ζῶντας ἀγνο‐ οῦσιν, ἀλλήλους δὲ ἴσασιν. Εἰ γὰρ μὴ τοῦτο εἶχον, πῶς ἂν ἦλθον σὺν Ἀγαμέμνονι πάντες οἱ ἅμα ἀνῃρημένοι;
5Πῶς δὲ συνελάλει Πάτροκλος καὶ Αἴας καὶ Ἀντίλοχος; Πῶς δ’ εἴργουσι τοὺς ἀτάφους μὴ πέραν τοῦ ποταμοῦ διελθεῖν; Λέγει δὲ (Ψ 72)·
τῆλέ με εἴργουσι ψυχαί, εἴδωλα καμόντων. Συναποτέθειται δ’ αὐτοῖς ἅμα τῇ μνήμῃ καὶ τὰ γνωρί‐
10σματα τῶν περὶ τὸ σῶμα οἰκείων, ὃ καὶ δῆλον ὅτι διὰ φαντασίας τὰ περὶ τὸ σῶμα δείκνυσι. Διὰ γὰρ μνήμης ἡ φαντασία, ὡς Πλάτων ἐν Φιλήβῳ (p. 39A) φησί· μνήμης δὲ ἀφῃρημένης ἦρται καὶ τὸ φαντασιούμενον, οὗ συν‐ εκλιπόντος καὶ τὰ πάθη τὰ περὶ τὸ σῶμα τῆς ψυχῆς
15συνεξῆρται. Τούτων δὲ ἐκλελοιπότων καὶ ἡ κόλασις τῆς ψυχῆς πέπαυται, νοερᾶς μόνον οὔσης περὶ αὐτὴν κατα‐ στάσεως καὶ παρὰ τῷ φρονίμῳ θεῷ διατριβούσης. Πρὸς δὲ τὰ εἰρημένα ἴσως ἄν τις ἀπορήσειε, πῶς, εἰ μὴ ἀλλήλας ἀγνοοῦσιν, ἔφη (κ 495)·
20
ταὶ δὲ σκιαὶ ἀίσσουσι. Πρὸς ὃ ῥητέον, ὅτι σκιαὶ ἀίσσουσι πρὸς τούτους [πρὸς]
ὧν καὶ τὴν μνήμην ἀφῄρηνται. Πρὸς οὖν τὰ θνητά εἰσι σκιαὶ διὰ τὴν ἀσωματίαν καὶ ἀμνημοσύνην αὐτῶν, ὥς που καὶ πρὸς τὴν παχύτητα τοῦ σώματος ἡ ψυχὴ παρα‐427 in vol. 1
25βαλλομένη καπνῷ ὡμοίωται·
ψυχὴ δ’ ἠΰτε καπνὸς
ᾤχετο τετριγυῖα (Ψ 100. 101). Εἰ δὴ τοῖς οἰκείοις ἐντυγχάνοντες οὔτε ὁρῶσιν αὐτοὺς οὔτε προσδιαλέγονται, ἀνενέργητοι δέ εἰσιν αἰσθητικὴν
30ἐνέργειαν, πρὸς αὐτοὺς ἐοικότες εἶεν 〈ἂν〉 ταῖς σκιαῖς· ἡ γοῦν Ἀντίκλεια
ἣ δ’ ἀκέους’ ἧσται σχεδὸν αἵματος, οὐδὲ ὃν υἱὸν
ἔτλη ἐσάντα ἰδεῖν οὐδὲ προτιμυθήσασθαι (λ 142. 143). Τὸ δ’ αἷμα, ὡς ἔφημεν, ὁλκὸν Ὅμηρος ἡγεῖται τῆς φαν‐
35ταστικῆς καὶ μνημονικῆς ψυχῆς, ἧς καὶ ὁ λογισμός, συν‐ αγερμὸς ὢν μνήμης διὰ φαντασιῶν εἰς τὰ καθόλου κρί‐ ματα κεφαλαιουμένης. Ἄλλο δ’ ἦν τὸ διανοητικόν, εἰς ὃ ἀνατρέχει 〈ἡ〉 ψυχὴ ἔσω τοῦ Ἀχέροντος γενομένη, ὃν Κωκυτὸς πληροῖ καὶ Πυριφλεγέθων, ἐκ πέτρας ῥέοντες
40καὶ Στυγείων φόβων ἀπόρροιαι (κ 512 sq.). Ἀποστέλλον‐ ται δὲ εἰς τοὺς ἀτμοὺς τοῦ αἵματος ὑπὸ Περσεφόνης· ἀδύνατον γὰρ ἐλθεῖν χωρὶς τοῦ πεμφθῆναι πρὸς τῶν ἐφεστώτων. Διὸ καὶ ἐπεύχεται
ἰφθίμῳ τ’ Ἀίδῃ καὶ ἐπαινῇ Περσεφονείῃ (λ 47).
45Ἣ δὲ ἀποστέλλει πρώτας τὰς γυναῖκας, ὡς ἂν πλησίον
οἰκούσας τοῦ Ἀχέροντος καὶ ἡττωμένας τῶν ἀνδρικῶν ψυχῶν. Αἱ γὰρ δὴ τῶν ἀνδρῶν ἐν τῷ ἀκραιφνεῖ σκότῳ διάγουσι, πόρρω τοῦ ποταμοῦ καὶ τῶν κολαζομένων οὖσαι. Ὧν πάντων πολλῆς θεοσοφίας γεμόντων ἡμεῖς ἐπιτρέ‐428 in vol. 1

1

.

49

.

54

(50)

χομεν, διὰ τὸ μὴ νῦν περὶ τούτων εἶναι τὴν πρόθεσιν, χάριν δὲ καὶ τῆς κατὰ τὴν Στύγα ἐξηγήσεως ἀναγκαίως παρειλῆφθαι.

1

.

49

.

55

 Πορφυρίου ἐκ τῶν πρὸς τὰ νοητὰ ἀφορμῶν (p. 76 Holsten.). Ὥσπερ τὸ ἐπὶ γῆς εἶναι ψυχῇ ἐστι, οὐ τὸ γῆς ἐπι‐ βαίνειν ὡς τὰ σώματα, τὸ δὲ προεστάναι σώματος ὃ γῆς
5ἐπιβαίνει, οὕτω καὶ ἐν Ἅιδου εἶναί ἐστι ψυχῇ, ὅταν προ‐ εστήκῃ εἰδώλου φύσιν μὲν ἔχοντος εἶναι ἐν τόπῳ, σκο‐ τει〈νὴν〉 δὲ τὴν ὑπόστασιν κεκτημένου· ὥστ’ ἐπεὶ ὁ Ἅιδης ὑπόγειός ἐστι τόπος σκοτεινός, ἡ ψυχὴ καίπερ οὐκ ἀπο‐ σπωμένη τοῦ ὄντος ἐν Ἅιδου γίγνεται ἐφελκομένη τὸ
10εἴδωλον. Ἐξελθούσῃ γὰρ αὐτῇ τοῦ στερεοῦ σώματος τὸ πνεῦμα συνομαρτεῖ, ὃ ἐκ τῶν σφαιρῶν συνελέξατο. Ἐκ δὲ τῆς πρὸς τὸ σῶμα προσπαθείας τὸν λόγον ἔχουσα τὸν μερικὸν προβεβλημένον, καθ’ ὃν σχέσιν ἔσχε πρὸς τὸ ποιὸν σῶμα ἐν τῷ βιοῦν, ἐκ τῆς προσπαθείας ἐνα‐
15πομόργνυται τύπος τῆς φαντασίας εἰς τὸ πνεῦμα καὶ οὕτως ἐφέλκεται τὸ εἴδωλον. Ἐν Ἅιδου δὲ λέγεται, ὅτι τῆς ἀειδοῦς φύσεως ἐτύγχανε τὸ πνεῦμα καὶ σκοτεινῆς. Ἐπεὶ δὲ διήκει τὸ βαρὺ πνεῦμα καὶ ἔνυγρον ἄχρι τῶν ὑπογείων τόπων, οὕτω καὶ αὕτη λέγεται χωρεῖν ὑπὸ
20γῆν· οὐχ ὅτι ἡ ἄυλος οὐσία μεταβαίνει τόπους καὶ ἐν τόποις γίγνεται, ἀλλ’ ὅτι τῶν πεφυκότων σωμάτων τό‐ πους μεταβαίνειν καὶ εἰληχέναι τόπου σχέσεις ἀναδέ‐ χεται, δεχομένων αὐτὴν κατὰ τὰς ἐπιτηδειότητας τῶν τοιούτων σωμάτων ἐκ τῆς κατ’ αὐτὴν ποιᾶς διαθέσεως·429 in vol. 1
25ὡς γὰρ ἂν διατεθῇ, εὑρίσκει σῶμα τάξει καὶ τοῖς οἰκείοις διωρισμένον. Διὸ καθαρώτερον μὲν διακειμένῃ σύμφυτον τὸ ἐγγὺς τοῦ ἀύλου σῶμα, ὅπερ ἐστὶ τὸ αἰθέριον· προ‐ ελθούσῃ δὲ ἐκ λόγου εἰς φαντασίας προβολὴν σύμφυτον τὸ ἡλιοειδές· θηλυνθείσῃ δὲ καὶ παθαινομένῃ πρὸς τὸ
30εἶδος παράκειται τὸ σεληνοειδές· πεσούσης δὲ εἰς σώ‐ ματα, ὅταν κατὰ τὸ αὐτῆς ἄμορφον στῇ εἶδος ἐξ ὑγρῶν ἀναθυμιάσεων συνεστηκότα, ἄγνοια ἕπεται τοῦ ὄντος τελεία καὶ σκότωσις καὶ νηπιότης. Καὶ μὴν καὶ ἐν τῇ ἐξόδῳ ἔτι κατὰ τὴν δίυγρον ἀναθυμίασιν τὸ πνεῦμα
35ἔχουσα τεθολωμένον, σκιὰν ἐφέλκεται καὶ βαρεῖται, χω‐ ρεῖν σπεύδοντος τοῦ τοιούτου πνεύματος εἰς μυχὸν τῆς γῆς φύσει, ἂν μὴ ἄλλη τις αὐτὸ αἰτία ἀνθέλκῃ. Ὥσπερ οὖν τὸ γεῶδες ὄστρεον περικειμένῃ ἀνάγκη ἐπὶ γῆς ἐνί‐ σχεσθαι, οὕτω καὶ ὑγρὸν πνεῦμα ἐφελκομένῃ εἴδωλον
40περικεῖσθαι ἀνάγκη. Ὑγρὸν δὲ ἐφέλκεται, ὅταν συνεχῶς μελετήσῃ ὁμιλεῖν τῇ φύσει, ἧς ἐν ὑγρῷ τὸ ἔργον καὶ ὑπόγειον μᾶλλον. Ὅταν δὲ μελετήσῃ ἀφίστασθαι φύ‐ σεως, αὐγὴ ξηρὰ γίγνεται, ἄσκιος καὶ ἀνέφελος. Ὑγρό‐ της γὰρ ἐν ἀέρι νέφος συνίστησι· ξηρότης δὲ ἀπὸ τῆς
45ἀτμίδος αὐγὴν ξηρὰν ὑφίστησιν.

1

.

49

.

56

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Φαίδωνος (p. 63B. C). Ἐγὼ γάρ, ἔφη, ὦ Σιμμία τε καὶ Κέβης, εἰ μὲν μὴ ᾤμην ἥξειν πρῶτον μὲν παρὰ θεοὺς ἄλλους σοφούς τε
καὶ ἀγαθούς, ἔπειτα παρ’ ἀνθρώπους τετελευτηκότας430 in vol. 1
5ἀμείνους τῶν ἐνθάδε, ἠδίκουν ἂν οὐκ ἀγανακτῶν τῷ θα‐ νάτῳ· νῦν δέ, εὖ ἴστε, παρ’ ἄνδρας τε ἐλπίζω ἀφίξεσθαι ἀγαθούς· καὶ τοῦτο μὲν οὐκ ἂν πάνυ διισχυρισαίμην· τὸ μέντοι παρὰ θεοὺς δεσπότας πάνυ ἀγαθοὺς ἥξειν, εὖ ἴστε ὅτι, εἴπερ τι ἄλλο τῶν τοιούτων, διισχυρισαίμην
10ἂν καὶ τοῦτο. Ὥστε διὰ ταῦτα οὐχ ὁμοίως ἀγανακτῶ, ἀλλὰ εὔελπίς εἰμι, 〈εἶναί τι〉 τοῖς τετελευτηκόσι· καί, ὥσπερ γε καὶ πάλαι λέγεται, πολὺ ἄμεινον τοῖς ἀγαθοῖς ἢ τοῖς κακοῖς.

1

.

49

.

57

 Ἐν ταὐτῷ (p. 80D—82C). Ἡ δὲ ψυχὴ ἄρα, τὸ ἀειδές, τὸ εἰς τοιοῦτον τόπον ἕτερον οἰχόμενον γενναῖον καὶ καθαρὸν καὶ ἀειδῆ, εἰς Ἅιδου ὡς ἀληθῶς, παρὰ τὸν ἀγαθὸν καὶ φρόνιμον θεόν,
5οἷ, ἂν θεὸς ἐθέλῃ, αὐτίκα τῇ ἐμῇ ψυχῇ ἰτέον, αὕτη δὲ δὴ ἡμῖν ἡ τοιαύτη καὶ οὕτω πεφυκυῖα ἀπαλλαττομένη τοῦ σώματος εὐθὺς διαπεφύσηται καὶ ἀπόλωλεν, ὥς φασιν οἱ πολλοὶ ἄνθρωποι; Πολλοῦ γε δεῖ, ὦ φίλε Κέβης τε καὶ Σιμμία, ἀλλὰ πολλῷ μᾶλλον ὧδε ἔχει· ἐὰν
10μὲν καθαρὰ ἀπαλλάττηται, μηδὲν τοῦ σώματος συνεφέλ‐ κουσα, ἅτε οὐδὲν κοινωνοῦσα αὐτῷ ἐν τῷ βίῳ ἑκοῦσα εἶναι, ἀλλὰ φεύγουσα αὐτὸ καὶ συνηθροισμένη αὐτὴ εἰς αὑτήν, ἅτε μελετῶσα ἀεὶ τοῦτο, τοῦτο δὲ οὐδὲν ἄλλο ἐστὶν ἢ ὀρθῶς φιλοσοφοῦσα καὶ τῷ ὄντι τεθνάναι μελετῶσα
15ῥᾳδίως· ἢ οὐ τοῦτ’ ἂν εἴη ἡ μελέτη θανάτου; —Παντά‐ πασί γε. —Οὐκοῦν οὕτω μὲν ἔχουσα εἰς τὸ ὅμοιον αὐτῇ τὸ ἀειδὲς ἀπέρχεται, τὸ θεῖόν τε καὶ ἀθάνατον καὶ φρό‐ νιμον, οἷ ἀφικομένῃ ὑπάρχει αὐτῇ εὐδαίμονι εἶναι, πλά‐ νης καὶ ἀνοίας καὶ φόβων καὶ ἀγρίων ἐρώτων καὶ τῶν
20ἄλλων κακῶν τῶν ἀνθρωπείων ἀπηλλαγμένῃ, ὥσπερ δὲ λέγεται κατὰ τῶν μεμυημένων, ὡς ἀληθῶς τὸ λοιπὸν μετὰ θεῶν διάγουσα; Οὕτω φῶμεν, ὦ Κέβης, ἢ ἄλλως; —Οὕτω νὴ Δι’, ἔφη ὁ Κέβης. —Ἐὰν δέ γε, οἶμαι, με‐ μιασμένη καὶ ἀκάθαρτος τοῦ σώματος ἀπαλλάττηται, ἅτε431 in vol. 1
25τῷ σώματι ἀεὶ ξυνοῦσα καὶ τοῦτο θεραπεύουσα καὶ ἐρῶσα καὶ γεγοητευμένη ὑπ’ αὐτοῦ ὑπό τε τῶν ἐπιθυμιῶν καὶ ἡδονῶν, ὥστε μηδὲν ἄλλο δοκεῖν εἶναι ἀληθὲς ἀλλ’ ἢ τὸ σωματοειδές, οὗ τις ἂν ἅψαιτο καὶ ἴδοι καὶ πίοι καὶ φάγοι καὶ πρὸς τὰ ἀφροδίσια χρήσαιτο, τὸ δὲ τοῖς ὄμ‐
30μασι σκοτῶδες καὶ ἀειδές, νοητὸν δὲ καὶ φιλοσοφίᾳ αἱρε‐ τόν, τοῦτο δὲ εἰθισμένη μισεῖν τε καὶ τρέμειν καὶ φεύγειν, οὕτω δὴ ἔχουσαν οἴει ψυχὴν αὐτὴν καθ’ αὑτὴν εἰλικρινῆ ἀπαλλάξεσθαι; —Οὐδ’ ὁπωστιοῦν, ἔφη. —Ἀλλὰ διειλημ‐ μένην γε οἶμαι ὑπὸ τοῦ σωματοειδοῦς, ὃ αὐτῇ ἡ ὁμιλία
35τε καὶ συνουσία τοῦ σώματος διὰ τὸ ἀεὶ ξυνεῖναι καὶ διὰ τὴν πολλὴν μελέτην ἐνεποίησε ξύμφυτον; —Πάνυ γε. — Ἐμβριθὲς δέ γε, ὦ φίλε, τοῦτο οἴεσθαι χρὴ εἶναι καὶ βαρὺ καὶ γεῶδες καὶ ὁρατόν· ὃ δὴ καὶ ἔχουσα ἡ τοιαύτη ψυχὴ βαρύνεταί τε καὶ ἕλκεται πάλιν εἰς τὸν ὁρατὸν
40τόπον, φόβῳ τοῦ ἀειδοῦς τε καὶ Ἅιδου, ὥσπερ λέγεται, περὶ τὰ μνήματά τε καὶ τοὺς τάφους κυλινδουμένη, περὶ ἃ δὴ καὶ ὤφθη [καὶ] ἄττα ψυχῶν σκιοειδῆ φάσματα, οἷα περιέχονται αἱ τοιαῦται ψυχαὶ εἴδωλα, αἱ μὴ καθαρῶς ἀπολυθεῖσαι ἀλλὰ τοῦ ὁρατοῦ μετέχουσαι· διὸ καὶ ὁρῶν‐
45ται. —Εἰκός γε, ὦ Σώκρατες. —Εἰκὸς μέντοι [γε], ὦ Κέβης· καὶ οὔ τί γε τὰς τῶν ἀγαθῶν ταύτας εἶναι, ἀλλὰ
τὰς τῶν φαύλων, αἳ περὶ τὰ τοιαῦτα ἀναγκάζονται πλα‐ νᾶσθαι δίκην τίνουσαι 〈τῆς προτέρας τροφῆς κακῆς οὔσης· καὶ μέχρι γε τούτου πλανῶνται,〉 ἕως ἂν τῇ τοῦ432 in vol. 1

1

.

49

.

57

(50)

ξυνεπακολουθοῦντος τοῦ σωματοειδοῦς ἐπιθυμίᾳ πάλιν ἐνδεθῶσιν εἰς σῶμα. Ἐνδοῦνται δέ, ὥσπερ εἰκός, εἰς τοιαῦτα ἤθη ὁποῖα ἄττ’ 〈ἂν〉 καὶ μεμελετηκυῖαι τύχωσιν ἐν τῷ βίῳ. —Τὰ ποῖα δὴ ταῦτα λέγεις, ὦ Σώκρατες; —Οἷον τοὺς μὲν γαστριμαργίας τε καὶ ὕβρεις καὶ φιλο‐
55ποσίας μεμελετηκότας καὶ μὴ διευλαβουμένους εἰς τὰ τῶν ὄνων γένη καὶ τῶν τοιούτων θηρίων εἰκὸς ἐνδύεσθαι· ἢ οὐκ οἴει; —Πάνυ μὲν οὖν εἰκὸς λέγεις. —Τοὺς δέ γε ἀδικίας τε καὶ τυραννίδας καὶ ἔρεις πάσας προτετι‐ μηκότας εἰς τὰ τῶν λύκων τε καὶ ἱεράκων καὶ ἰκτίνων
60γένη· ἢ ποῖ ἂν ἄλλοσέ φαμεν τὰς τοιαύτας ἰέναι; — Ἀμέλει, ἔφη ὁ Κέβης, εἰς τὰ τοιαῦτα. —Οὐκοῦν, ἦ δ’ ὅς, δῆλα δὴ καὶ τὰ ἄλλα, οἷ ἂν ἕκαστα ἴοι κατὰ τὰς [τῶν] αὐτῶν ὁμοιότητας τῆς μελέτης; —Δῆλον δή, ἔφη· πῶς δ’ οὔ; —Οὐκοῦν εὐδαιμονέστατοι, ἔφη, καὶ τούτων εἰσὶ
65καὶ εἰς βέλτιστον τόπον ἰόντες οἱ τὴν δημοτικήν τε καὶ πολιτικὴν ἀρετὴν ἐπιτετηδευκότες ἣν δὴ καλοῦσι σωφρο‐ σύνην καὶ δικαιοσύνην, ἐξ ἔθους τε καὶ μελέτης γεγονυῖαν ἄνευ φιλοσοφίας τε καὶ νοῦ; —Πῇ δὴ εὐδαιμονέστατοι; —Ὅτι τούτους εἰκός ἐστιν εἰς τὸ τοιοῦτον πάλιν ἀφικνεῖ‐
70σθαι πολιτικὸν καὶ ἥμερον γένος, ἤ που μελιττῶν ἢ σφηκῶν ἢ μυρμήκων, ἢ καὶ εἰς ταὐτόν γε πάλιν τὸ ἀνθρώπινον
γένος, καὶ γίγνεσθαι ἐξ αὐτῶν ἄνδρας μετρίους. —Εἰκός. —Εἰς δέ γε θεῶν γένος μὴ φιλοσοφήσαντι καὶ παντε‐ λῶς καθαρῷ ἀπιόντι οὐ θέμις ἀφικνεῖσθαι ἄλλῳ ἢ τῷ433 in vol. 1
75φιλομαθεῖ.

1

.

49

.

58

 Ἐν ταὐτῷ (p. 107B—114D). Ἀλλὰ τό γ’ ἔφη, ὦ ἄνδρες, δίκαιον διανοηθῆναι ὅτι, εἴπερ ἡ ψυχὴ ἀθάνατος, ἐπιμελείας δὴ δεῖται, οὐχ ὑπὲρ τοῦ χρόνου τούτου μόνον, ἐν ᾧ καλοῦμεν τὸ ζῆν,
5ἀλλ’ ὑπὲρ τοῦ παντός, καὶ ὁ κίνδυνος νῦν δὴ καὶ δόξειεν ἂν δεινὸς εἶναι, εἴ τις αὐτῆς ἀμελήσει. Εἰ μὲν γὰρ ἦν ὁ θάνατος τοῦ παντὸς ἀπαλλαγή, ἕρμαιον 〈ἂν〉 ἦν τοῖς κακοῖς ἀποθανοῦσι τοῦ τε σώματος ἅμα ἀπηλλάχθαι καὶ τῆς αὑτῶν κακίας μετὰ τῆς ψυχῆς· νῦν δέ, ἐπειδὴ ἀθά‐
10νατος φαίνεται οὖσα, οὐδεμία ἂν εἴη αὐτῇ ἄλλη ἀποφυγὴ κακῶν οὐδὲ σωτηρία πλὴν τοῦ ὡς βελτίστην τε καὶ φρο‐ νιμωτάτην γενέσθαι. Οὐδὲν γὰρ ἄλλο ἔχουσα εἰς Ἅιδου ἡ ψυχὴ ἔρχεται πλὴν τῆς παιδείας τε καὶ τροφῆς, ἃ δὴ καὶ λέγεται μέγιστα ὠφελεῖν ἢ βλάπτειν τὸν τελευτή‐
15σαντα εὐθὺς ἐν ἀρχῇ τῆς ἐκεῖσε πορείας. Λέγεται δὲ οὕτως, ὡς ἄρα τελευτήσαντα ἕκαστον ὁ ἑκάστου δαίμων ὥσπερ ζῶντα εἰλήχει, οὕτως ἄγειν ἐπιχειρεῖ εἰς δή τινα τόπον, οἷ δεῖ τοὺς συλλεγέντας διαδικασαμένους εἰς Ἅιδου πορεύεσθαι μετὰ ἡγεμόνος ἐκείνου ᾧ δὴ προστέτακται
20τοὺς ἐνθένδε ἐκεῖσε πορεῦσαι· τυχόντας δὲ ἐκεῖ ὧν δεῖ τυχεῖν καὶ μείναντας ὃν χρὴ χρόνον ἄλλος δεῦρο πάλιν ἡγεμὼν κομίζει ἐν πολλαῖς χρόνου καὶ μακραῖς περιόδοις.
Ἔστι δὲ ἄρα ἡ πορεία οὐχ ὡς ὁ Αἰσχύλου Τήλεφος (fr. 235 Nauck.) λέγει· ἐκεῖνος μὲν γὰρ ἁπλῆν οἶμόν φησιν εἰς434 in vol. 1
25Ἅιδου φέρειν, ἣ δ’ οὔτε ἁπλῆ οὔτε μία φαίνεταί μοι εἶναι. Οὐδὲν γὰρ ἂν ἡγεμόνων ἔδει· οὐ γάρ πού τις ἂν ἁμάρτοι οὐδαμόσε μιᾶς οὔσης ὁδοῦ. Νῦν δὲ ἔοικε σχίσεις τε καὶ περιόδους πολλὰς ἔχειν· ἀπὸ τῶν θυσιῶν τε καὶ νομίμων τῶν ἐνθάδε τεκμαιρόμενος λέγω. Ἡ μὲν οὖν
30κοσμία τε καὶ φρόνιμος ψυχὴ ἕπεταί τε καὶ οὐκ ἀγνοεῖ τὰ παρόντα· ἡ δ’ ἐπιθυμητικῶς τοῦ σώματος ἔχουσα, ὅπερ ἐν τῷ ἔμπροσθεν εἶπον, περὶ ἐκεῖνο πολὺν χρόνον ἐπτοημένη καὶ περὶ τὸν ὁρατὸν τόπον, ἄλλα ἀντιτείνασα καὶ πολλὰ παθοῦσα, βίᾳ καὶ μόλις ὑπὸ τοῦ προστεταγ‐
35μένου δαίμονος οἴχεται ἀγομένη. Ἀφικομένην δὲ ὅθι περ ἄλλαι, τὴν μὲν ἀκάθαρτον καί τι πεποιηκυῖαν τοι‐ οῦτον, ἢ φόνων ἀδίκων ἡμμένην ἢ ἄλλ’ ἄττα τοιαῦτα εἰργασμένην, ἃ τούτων ἀδελφά τε καὶ ἀδελφῶν ψυχῶν ἔργα τυγχάνει ὄντα, ταύτην μὲν ἅπας φεύγει τε καὶ ὑπο‐
40κρύπτεται καὶ οὔτε ξυνέμπορος οὔτε ἡγεμὼν ἐθέλει γίγνε‐ σθαι· αὕτη δὲ πλανᾶται ἐν πάσῃ ἐχομένη ἀπορίᾳ, ἕως ἂν δή τινες χρόνοι γένωνται, ὧν ἐλθόντων ὑπ’ ἀνάγκης φέρεται εἰς τὴν αὐτῇ πρέπουσαν οἴκησιν· ἡ δὲ καθαρῶς τε καὶ μετρίως τὸν βίον διεξελθοῦσα καὶ ξυνεμπόρων
45καὶ ἡγεμόνων θεῶν τυχοῦσα ᾤκησε τὸν αὐτῇ ἑκάστη τόπον προσήκοντα. Εἰσὶ δὲ πολλοὶ καὶ θαυμαστοὶ τῆς γῆς τόποι· καὶ αὕτη οὔτε οἵα οὔτε ὅση δοξάζεται ὑπὸ τῶν περὶ γῆς εἰωθότων λέγειν, ὡς ἐγὼ ὑπὸ [δέ] τινος πέπεισμαι. —Καὶ ὁ Σιμμίας, Πῶς ταῦτα, ἔφη, λέγεις,

1

.

49

.

58

(50)

ὦ Σώκρατες; περὶ γάρ τοι γῆς καὶ αὐτὸς πολλὰ δὴ ἀκή‐ κοα, οὐ μέντοι ταῦτα ἅ σε πείθει· ἡδέως οὖν 〈ἂν〉 ἀκού‐ σαιμι. —Ἀλλὰ μέντοι, ὦ Σιμμία, οὐχ ἡ Γλαύκου τέχνη γέ μοι δοκεῖ εἶναι διηγήσασθαι ἅ τε ἐστίν· ὡς μέντοι ἀληθῆ, χαλεπώτερόν μοι φαίνεται ἢ κατὰ τὴν Γλαύκου435 in vol. 1
55τέχνην, καὶ ἅμα μὲν ἐγὼ ἴσως οὐδ’ ἂν οἷός τε εἴην, ἅμα δέ, εἰ καὶ ἠπιστάμην, ὁ βίος μοι δοκεῖ ὁ ἐμός, ὦ Σιμμία, τῷ μήκει οὐκ ἐξαρκεῖν. Τὴν μέντοι ἰδέαν τῆς γῆς, οἵαν πέπεισμαι εἶναι, καὶ τοὺς τόπους αὐτῆς οὐδέν με λέγειν κωλύει. —Ἀλλ’, ἔφη ὁ Σιμμίας, καὶ ταῦτα ἀρκεῖ. —
60Πέπεισμαι τοίνυν, ἦ δ’ ὅς, ἐγώ, ὡς πρῶτον μὲν γῆ ἐστιν ἐν μέσῳ τοῦ οὐρανοῦ περιφερὴς οὖσα, μηδὲν αὐτῇ δεῖν μήτε ἀέρος πρὸς τὸ μὴ πεσεῖν μήτε ἄλλης ἀνάγκης μη‐ δεμιᾶς τοιαύτης, ἀλλ’ ἱκανὴν εἶναι αὐτὴν ἴσχειν τὴν ὁμοι‐ ότητα τοῦ οὐρανοῦ αὐτοῦ αὑτῷ πάντῃ καὶ τῆς γῆς αὐτῆς
65τὴν 〈ἰσορροπίαν〉· ἰσόρροπον γὰρ πρᾶγμα ὁμοίου τινὸς ἐν μέσῳ τεθὲν οὐχ ἕξει μᾶλλον οὐδ’ ἧττον οὐδαμόσε κλι‐ θῆναι, ὁμοίως δ’ ἔχον ἀκλινὲς μένει. Πρῶτον μέν, ἦ δ’ ὅς, τοῦτο πέπεισμαι. —Καὶ ὀρθῶς γε, ἔφη ὁ Σιμμίας. —Ἔτι τοίνυν, ἔφη, πάμμεγά τι εἶναι αὐτό· καὶ ἡμᾶς
70οἰκεῖν τοὺς μέχρι Ἡρακλείων στηλῶν ἀπὸ Φάσιδος ἐν μικρῷ τινι μορίῳ, ὥσπερ ἐπὶ τέλμα μύρμηκας ἢ βατρά‐ χους, περὶ τὴν θάλατταν οἰκοῦντας, καὶ ἄλλους ἄλλοθι πολλοὺς ἐν πολλοῖς τοιούτοις τόποις οἰκεῖν. Εἶναι γὰρ πανταχῇ περὶ τὴν γῆν πολλὰ κοῖλα καὶ παντοδαπὰ καὶ
75τὰς ἰδέας καὶ τὰ μεγέθη, εἰς ἃ ξυνερρυηκέναι τό τε ὕδωρ καὶ τὴν ὁμίχλην καὶ τὸν ἀέρα· αὐτὴν δὲ τὴν γῆν καθαρὰν ἐν καθαρῷ κεῖσθαι τῷ οὐρανῷ, ἐν ᾧπέρ ἐστι τὰ ἄστρα,
ὃν δὴ αἰθέρα ὀνομάζειν τοὺς πολλοὺς τῶν περὶ ταῦτ’ εἰωθότων λέγειν· οὗ δὴ ὑποστάθμην ταῦτα εἶναι καὶ ξυρ‐436 in vol. 1
80ρεῖν ἀεὶ εἰς τὰ κοῖλα τῆς γῆς. Ἡμᾶς οὖν οἰκοῦντας ἐν τοῖς κοίλοις αὐτῆς λεληθέναι καὶ οἴεσθαι ἄνω ἐπὶ γῆς οἰκεῖν, ὥσπερ ἂν εἴ τις ἐν μέσῳ τῷ πυθμένι τοῦ πελά‐ γους οἰκῶν οἴοιτο ἐπὶ τῆς θαλάττης οἰκεῖν καὶ διὰ τοῦ ὕδατος ὁρῶν τὸν ἥλιον καὶ τὰ ἄλλα ἄστρα τὴν θάλατταν
85ἡγοῖτο οὐρανὸν εἶναι, διὰ δὲ βραδυτῆτά τε καὶ ἀσθένειαν μηδεπώποτε ἐπὶ τὰ ἄκρα τῆς θαλάττης ἀφιγμένος μηδὲ ἑωρακὼς εἴη, ἐκδὺς καὶ ἀνακύψας ἐκ τῆς θαλάττης εἰς τὸν ἐνθάδε τόπον, ὅσον καθαρώτερος καὶ καλλίων τυγχάνει ὢν τοῦ παρὰ σφίσι, μηδὲ ἄλλου ἀκηκοὼς εἴη τοῦ ἑωρα‐
90κότος. Ταὐτὸν δὴ τοῦτο καὶ ἡμᾶς πεπονθέναι· οἰκοῦντας γὰρ ἔν τινι κοίλῳ τῆς γῆς οἴεσθαι ἐπάνω αὐτῆς οἰκεῖν, καὶ τὸν ἀέρα οὐρανὸν καλεῖν, ὡς διὰ τούτου οὐρανοῦ ὄντος τὰ ἄστρα χωροῦντα· τὸ δὲ εἶναι ταὐτόν, ὑπ’ ἀσθενείας καὶ βραδυτῆτος οὐχ οἵους τε εἶναι ἡμᾶς διεξελθεῖν ἐπ’
95ἔσχατον ἀέρα· ἐπεί, εἴ τις αὐτοῦ ἐπ’ ἄκρα ἔλθοι ἢ πτη‐ νὸς γενόμενος ἀνάπτοιτο, κατιδεῖν ἀνακύψαντα, ὥσπερ [οἱ] ἐνθάδε οἱ ἐκ τῆς θαλάττης ἰχθύες ἀνακύπτοντες ὁρῶσι τὰ ἐνθάδε, οὕτως ἄν τινα καὶ τὰ ἐκεῖ κατιδεῖν· καί, εἰ ἡ φύσις ἱκανὴ ἦν ἀνασχέσθαι θεωροῦσα, γνῶναι ἂν ὅτι ἐκεῖ‐

1

.

49

.

58

(100)

νός ἐστιν ὁ ἀληθῶς οὐρανὸς καὶ τὸ ἀληθινὸν φῶς καὶ ἡ ὡς ἀληθῶς γῆ. Ἥδε μὲν γὰρ ἡ γῆ καὶ οἱ λίθοι καὶ ἅπας ὁ τόπος ὁ ἐνθάδε διεφθαρμένα ἐστὶ καὶ καταβεβρωμένα, ὥσπερ τὰ ἐν τῇ θαλάττῃ ὑπὸ τῆς ἅλμης· καὶ οὔτε φύεται ἄξιον λόγου οὐδὲν ἐν τῇ θαλάττῃ, οὔτε τέλειον, ὡς ἔπος
105εἰπεῖν, οὐδέν ἐστι, σήραγγες δὲ καὶ ἄμμος καὶ πηλὸς ἀμή‐
χανος καὶ βόρβοροί εἰσιν, ὅπου ἂν ἡ γῆ ᾖ· καὶ πρὸς τὰ παρ’ ἡμῖν 〈κάλλη κρίνεσθαι οὐδ’ ὁπωστιοῦν ἄξια· ἐκεῖνα δὲ αὖ τῶν παρ’ ἡμῖν〉 πολὺ ἂν ἔτι πλέον φανείη δια‐ φέρειν. Εἰ γὰρ δεῖ καὶ μῦθον λέγειν καλόν, ἄξιον ἀκοῦσαι,437 in vol. 1
110ὦ Σιμμία, οἷα τυγχάνει τὰ ἐπὶ γῆς ὑπὸ τῷ οὐρανῷ ὄντα. —Ἀλλὰ μήν, ἔφη ὁ Σιμμίας, ὦ Σώκρατες, ἡμεῖς γε τού‐ του τοῦ μύθου ἡδέως ἂν ἀκούσαιμεν. —Λέγεται τοίνυν, ἔφη, ὦ ἑταῖρε, πρῶτον μὲν εἶναι τοιαύτη ἡ γῆ αὕτη ἰδεῖν, ἥ τις ἄνωθεν θεῷτο, ὥσπερ αἱ δωδεκάσκυτοι σφαῖραι,
115ποικίλη, χρώμασι διειλημμένη, ὧν καὶ τὰ ἐνθάδε εἶναι χρώματα, οἷς δὴ οἱ γραφεῖς καταχρῶνται· ἐκεῖ δὲ πᾶσαν τὴν γῆν ἐκ τοιούτων εἶναι καὶ πολὺ ἔτι ἐκ λαμπροτέρων καὶ καθαρωτέρων ἢ τούτων· τὴν μὲν γὰρ ἁλουργῆ εἶναι καὶ θαυμαστὴν τὸ κάλλος, τὴν δὲ χρυσοειδῆ, τὴν δὲ ὅση
120λευκὴ γύψου ἢ χιόνος λευκοτέραν, καὶ ἐκ τῶν ἄλλων χρω‐ μάτων συγκειμένην ὡσαύτως, καὶ ἔτι πλειόνων 〈καὶ〉 καλλι‐ όνων ἢ ὅσα ἡμεῖς ἑωράκαμεν. Καὶ γὰρ αὐτὰ ταῦτα τὰ κοῖλα αὐτῆς ὕδατός τε καὶ ἀέρος ἔκπλεα ὄντα, χρώματός τι εἶδος παρὰ τὸ εἶδος παρέχεται στίλβοντα ἐν τῇ τῶν
125ἄλλων χρωμάτων ποικιλίᾳ, ὥστε ἕν τι αὐτῆς εἶδος ξυνεχὲς ποικίλον φαντάζεσθαι. Ἐν δὲ τοιαύτῃ οὔσῃ τοιαῦτα ἀνά‐ λογον τὰ φυόμενα φύεσθαι, δένδρα τε καὶ ἄνθη καὶ τοὺς καρπούς· καὶ αὖ τὰ ὄρη ὡσαύτως καὶ τοὺς λίθους ἔχειν ἀνὰ τὸν αὐτὸν λόγον τὴν τελειότητα καὶ τὴν διαφάνειαν
130καὶ τὰ χρώματα καλλίω· ὧν καὶ τὰ ἐνθάδε λιθίδια εἶναι
ταῦτα 〈τὰ〉 ἀγαπώμενα μόρια, σάρδιά τε καὶ ἰάσπιδας καὶ σμαράγδους καὶ πάντα τὰ τοιαῦτα· ἐκεῖ δὲ οὐδὲν ὃ μὴ τοιοῦτον εἶναι καὶ ἔτι τούτων καλλίω. Τὸ δ’ αἴτιον τούτου εἶναι, ὅτι ἐκεῖνοι οἱ λίθοι καθαροί εἰσι καὶ οὐ κατεδηδο‐438 in vol. 1
135μένοι οὔτε διεφθαρμένοι ὥσπερ οἱ ἐνθάδε ὑπὸ σηπε‐ δόνος καὶ ἅλμης ὑπὸ τῶν δεῦρο ξυνερρυηκότων, 〈ἃ〉 καὶ λίθοις καὶ γῇ καὶ τοῖς ἄλλοις ζῴοις τε καὶ φυτοῖς αἴσχη τε καὶ νόσους παρέχει. Τὴν δὲ γῆν αὐτὴν κεκοσμῆσθαι τούτοις τε ἅπασι καὶ ἔτι χρυσῷ τε καὶ ἀργύρῳ καὶ τοῖς
140ἄλλοις αὖ τοῖς τοιούτοις. Ἐκφανῆ γὰρ αὐτὰ πεφυκέναι, ὄντα πολλὰ πλήθει καὶ μεγάλα καὶ πολλαχοῦ τῆς γῆς ὥστε αὐτὴν ἰδεῖν εἶναι θέαμα εὐδαιμόνων. Ζῷα δ’ ἐπ’ αὐτῆς εἶναι ἄλλα τε πολλὰ καὶ ἀνθρώπους, τοὺς μὲν ἐν μεσογαίᾳ οἰκοῦντας, τοὺς δὲ περὶ τὸν ἀέρα, ὥσπερ ἡμεῖς
145περὶ τὴν θάλατταν, τοὺς δὲ ἐν νήσοις ἃς περιρρεῖν [πρὸς] τὸν ἀέρα πρὸς τῇ ἠπείρῳ οὔσας, καὶ ἑνὶ λόγῳ, ὅπερ ἡμῖν τὸ ὕδωρ καὶ ἡ θάλαττά ἐστι πρὸς τὴν ἡμετέραν χρείαν, τοῦτο ἐκεῖ τὸν ἀέρα, ὃ δὲ ἡμῖν ἀήρ, ἐκείνοις τὸν αἰθέρα. Τὰς δὲ ὥρας αὐτοῖς κρᾶσιν ἔχειν τοιαύτην, ὥστε ἐκείνους

1

.

49

.

58

(150)

ἀνόσους εἶναι καὶ χρόνον τε ζῆν πολὺ πλείω τῶν ἐνθάδε, καὶ ὄψει καὶ ἀκοῇ καὶ φρονήσει καὶ πᾶσι τοῖς τοιούτοις ἡμῶν ἀφεστάναι τῇ αὐτῇ ἀποστάσει, ᾗπερ ἀήρ τε ὕδατος ἀφέστηκε καὶ αἰθὴρ ἀέρος πρὸς καθαρότητα. Καὶ δὴ καὶ θεῶν ἄλση τε καὶ ἱερὰ αὐτοῖς εἶναι, ἐν οἷς τῷ ὄντι
155οἰκητὰς θεοὺς εἶναι, καὶ φήμας καὶ μαντείας καὶ αἰσθήσεις τῶν θεῶν καὶ τοιαύτας συνουσίας γίγνεσθαι αὐτοῖς πρὸς αὐτούς· καὶ τόν γε ἥλιον καὶ σελήνην καὶ ἄστρα ὁρᾶσθαι
ὑπ’ αὐτῶν οἷα τυγχάνει ὄντα, καὶ τὴν ἄλλην εὐδαιμονίαν τούτων ἀκόλουθον εἶναι. Καὶ ὅλην μὲν δὴ τὴν γῆν οὕτω439 in vol. 1
160πεφυκέναι καὶ τὰ περὶ τὴν γῆν· τόπους δὲ ἐν αὐτῇ εἶναι κατὰ τὰ ἔγκοιλα αὐτῆς κύκλῳ περὶ ὅλην πολλούς, τοὺς μὲν βαθυτέρους καὶ ἀναπεπταμένους μᾶλλον ἢ ἐν ᾧ ἡμεῖς οἰκοῦμεν, τοὺς δὲ βαθυτέρους ὄντας τὸ χάσμα αὐτοὺς ἔλαττον ἔχειν τοῦ παρ’ ἡμῖν τόπου, ἔστι δ’ οὓς καὶ βρα‐
165χυτέρους τῷ βάθει τοῦ ἐνθάδε εἶναι καὶ πλατυτέρους· τούτους δὲ πάντας ὑπὸ γῆν εἰς ἀλλήλους συντετρῆσθαί τε πολλαχῇ, καὶ 〈κα〉τὰ στενώτερα καὶ εὐρύτερα, καὶ διεξό‐ δους ἔχειν· ᾗ πολὺ μὲν ὕδωρ ῥεῖν ἐξ ἀλλήλων εἰς ἀλλήλους ὥσπερ εἰς κρατῆρας, καὶ ἀεννάων ποταμῶν ἀμήχανα μεγέθη
170ὑπὸ τὴν γῆν καὶ θερμῶν ὑδάτων καὶ ψυχρῶν· πολὺ δὲ πῦρ καὶ πυρὸς μεγάλους ποταμούς, πολλὰ δὲ ὑγροῦ πηλοῦ καὶ καθαρωτέρου καὶ βορβορωδεστέρου, ὥσπερ ἐν Σικελίᾳ οἱ πρὸ τοῦ ῥύακος πηλοῦ ῥέοντες ποταμοὶ καὶ αὐτὸς ὁ ῥύαξ, ὧν δὴ καὶ ἑκάστους τόπους πληροῦσθαι, ὡς ἂν
175ἑκάστοις τύχῃ ἑκάστοτε περιρροὴ γιγνομένη. Ταῦτα δὲ πάντα κινεῖν ἄνω καὶ κάτω ὥσπερ αἰώραν τινὰ ἐνοῦσαν ἐν τῇ γῇ· ἔστι δὲ αὕτη ἡ αἰώρα διὰ φύσιν τοιάνδε τινά. Ἕν τι τῶν χασμάτων τῆς γῆς ἄλλως τε μέγιστον τυγχάνει ὂν καὶ διαμπερὲς τετρημένον δι’ ὅλης τῆς γῆς, τοῦτο ὅπερ
180Ὅμηρος εἶπε, λέγων αὐτό (Θ 14)· τῆλε μάλ’ ᾗχι βάθιστον ὑπὸ χθονός ἐστι βέρεθρον· ὃ καὶ ἄλλοθι καὶ ἐκεῖνος καὶ ἄλλοι πολλοὶ τῶν ποιητῶν Τάρταρον κεκλήκασιν. Εἰς γὰρ τοῦτο τὸ χάσμα συρρέουσί τε πάντες οἱ ποταμοὶ καὶ ἐκ τούτου πάλιν πάντες ἐκρέ‐
185ουσι· γίγνονται δ’ ἕκαστοι τοιοῦτοι δι’ οἵας ἂν καὶ τῆς γῆς ῥέωσιν. Ἡ δὲ αἰτία ἐστὶ τοῦ ἐκρεῖν τε ἐντεῦθεν καὶ εἰσρεῖν πάντα τὰ ῥεύματα, ὅτι πυθμένα οὐκ ἔχει οὐδὲ βάσιν τὸ ὑγρὸν τοῦτο. Αἰωρεῖται δὲ καὶ κυμαίνει ἄνω καὶ κάτω, καὶ ὁ ἀὴρ καὶ τὸ πνεῦμα τὸ περὶ αὐτὸν ταὐτὸν440 in vol. 1
190ποιεῖ· ξυνέπεται γὰρ αὐτὸ καὶ ὅταν εἰς τὸ ἐπέκεινα τῆς γῆς ὁρμήσῃ καὶ ὅταν εἰς τὸ ἐπὶ τάδε, καὶ ὥσπερ ἐπὶ τῶν ἀναπνεόντων ἀεὶ ἐκπνεῖ τε καὶ ἀναπνεῖ τὸ πνεῦμα ῥέον, 〈οὕτω καὶ ἐκεῖ ξυναιωρουμένων τῷ ὑγρῷ τὸ πνεῦμα〉 δεινούς τινας ἀνέμους καὶ ἀμηχάνους παρέχεται καὶ εἰσιὸν
195καὶ ἐξιόν. Ὅταν δὲ οὖν ὑποχωρήσῃ τὸ ὕδωρ εἰς τὸν τόπον τὸν δὴ κάτω καλούμενον, τοῖς κατ’ ἐκεῖνα τὰ ῥεύματα τῆς γῆς εἰσρεῖ καὶ πληροῖ αὐτὰ ὥσπερ ἐπαντλοῦντες· ὅταν τε αὖ ἐκεῖθεν ἀπολίπῃ, δεῦρο δὴ ὁρμήσῃ, τὰ ἐνθάδε πλη‐ ροῖ αὖθις, τὰ δὲ πληρωθέντα ῥεῖ διὰ τῶν ὀχετῶν καὶ διὰ

1

.

49

.

58

(200)

τῆς γῆς, καὶ εἰς τοὺς τόπους ἕκαστα ἀφικνούμενα, εἰς οὓς ἑκάστοις ὁδοποιεῖται, θάλαττάν τε καὶ λίμνας καὶ ποτα‐ μοὺς καὶ κρήνας ποιεῖ· ἐντεῦθεν δὲ πάλιν κατὰ τῆς γῆς, τὰ μὲν μακροτέρους τόπους περιελθόντα καὶ πλείους, τὰ δὲ ἐλάττους καὶ βραχυτέρους, πάλιν εἰς τὸν Τάρταρον
205ἐμβάλλει, τὰ μὲν πολὺ κατωτέρω ἢ ἐπηντλεῖτο, τὰ δὲ ὀλίγον· πάντα δὲ ὑποκάτω εἰσρεῖ τῆς ἐκροῆς. Καὶ ἔνια μὲν καταντικρὺ ᾗ ἐξέπεσεν, ἔνια δὲ κατὰ τὸ αὐτὸ μέρος· ἔστι δὲ ἃ παντάπασι κύκλῳ περιελθόντα, ἢ ἅπαξ ἢ καὶ
πλεονάκις περιελιχθέντα περὶ τὴν γῆν ὥσπερ οἱ ὄφεις,441 in vol. 1
210εἰς τὸ δυνατὸν κάτω καθέντα πάλιν ἐμβάλλει. Δυνατὸν δ’ ἐστὶν ἑκατέρωσε μέχρι τοῦ μέσου καθιέναι, πέρα δ’ οὔ· ἄναντες γὰρ ἀμφοτέροις τοῖς ῥεύμασι τὸ ἑκατέρωθεν γίγνεται μέρος. Τὰ μὲν δὴ ἄλλα πολλά τε καὶ μεγάλα καὶ παντοδαπὰ ῥεύματά ἐστι· τυγχάνει δὲ ἄρα ὄντα ἐν
215τούτοις τοῖς πολλοῖς τέτταρα ῥεύματα, ὧν τὸ μὲν μέγι‐ στον καὶ ἐξωτάτω ῥέον τὰ περὶ κύκλῳ ὁ καλούμενος Ὠκεανός ἐστι, τούτου δὲ καταντικρὺ καὶ ἐναντίως ῥέων Ἀχέρων, ὃς δι’ ἐρήμων τε τόπων ῥεῖ ἄλλων καὶ δὴ καὶ ὑπὸ γῆν ῥέων εἰς τὴν λίμνην ἀφικνεῖται τὴν Ἀχερουσιάδα
220οὗ αἱ τῶν τετελευτηκότων ψυχαὶ τῶν πολλῶν ἀφικνοῦνται καί τινας εἱμαρμένους 〈χρόνουσ〉 μείνασαι, αἱ μὲν μακρο‐ τέρους, 〈αἱ δὲ βραχυτέρους,〉 πάλιν ἐκπέμπονται εἰς τὰς τῶν ζῴων γενέσεις. Τρίτος δὲ ποταμὸς τούτων κατὰ μέσον ἐκβάλλει καὶ ἐγγὺς τῆς ἐκβολῆς ἐκπίπτει εἰς τόπον
225μέγαν πυρὶ πολλῷ καιόμενον καὶ λίμνην ποιεῖ μείζω τῆς παρ’ ἡμῖν θαλάττης, ζέουσαν ὕδατος καὶ πηλοῦ· ἐντεῦθεν δὲ χωρεῖ κύκλῳ θολερὸς καὶ πηλώδης, περιελιττόμενος δὲ τῇ γῇ ἄλλοσέ τε ἀφικνεῖται καὶ παρ’ ἔσχατα τῆς Ἀχε‐ ρουσίας λίμνης, οὐ συμμιγνύμενος τῷ ὕδατι· περιελιχθεὶς
230δὲ πολλάκις ὑπὸ γῆς ἐμβάλλει κατωτέρω τοῦ Ταρτάρου· οὗτος δ’ ἐστὶν ὃν ἐπονομάζουσι Πυριφλεγέθοντα, οὗ καὶ οἱ ῥύακες ἀποσπάσματα ἀναφυσῶσιν ὅπῃ ἂν τύχωσι τῆς γῆς. Τούτου δ’ αὖ καταντικρὺ ὁ τέταρτος ἐκπίπτει εἰς τόπον πρῶτον δεινόν τε καὶ ἄγριον, ὡς λέγεται, χρῶμα
235ἔχοντα ὅλον οἷον ὁ κυανός, ὃν δὴ ἐπονομάζουσι Στύγιον, καὶ τὴν λίμνην ποιεῖ ὁ ποταμὸς ἐμβάλλων, Στύγα· ὁ δ’ ἐμπεσὼν ἐνταῦθα καὶ δεινὰς δυνάμεις λαβὼν ἐν τῷ ὕδατι, δὺς κατὰ τῆς γῆς, περιελιττόμενος χωρεῖ ἐναντίως τῷ Πυριφλεγέθοντι καὶ ἀπαντᾷ ἐν τῇ Ἀχερουσίᾳ λίμνῃ ἐξ442 in vol. 1
240ἐναντίας· καὶ οὐδὲ τὸ τούτου ὕδωρ οὐδενὶ μίγνυται, ἀλλὰ καὶ οὗτος κύκλῳ περιελθὼν ἐμβάλλει εἰς τὸν Τάρταρον ἐναντίως τῷ Πυριφλεγέθοντι· ὄνομα δὲ τούτῳ ἐστίν, ὡς οἱ ποιηταὶ λέγουσι, Κωκυτός. Τούτων δὲ οὕτω πεφυ‐ κότων, ἐπειδὰν ἀφίκωνται οἱ τετελευτηκότες εἰς τὸν τόπον
245οἷ ὁ δαίμων ἕκαστον κομίζει, πρῶτον μὲν διεδικάσαντο οἵ τε καλῶς καὶ ὁσίως βιώσαντες καὶ οἱ μή. Καὶ οἳ μὲν ἂν δόξωσι μέσως βεβιωκέναι, πορευθέντες ἐπὶ τὸν Ἀχέ‐ ροντα, ἀναβάντες ἃ δὴ αὐτοῖς ὀχήματά ἐστιν, ἐπὶ τούτων ἀφικνοῦνται εἰς τὴν λίμνην, καὶ ἐκεῖ οἰκοῦσί τε καὶ καθαι‐

1

.

49

.

58

(250)

ρόμενοι τῶν τε ἀδικημάτων διδόντες δίκας ἀπολύονται, εἴ τίς τι ἠδίκησε, τῶν τε εὐεργεσιῶν τιμὰς φέρονται κατὰ τὴν ἀξίαν ἕκαστος· οἳ δ’ ἂν δόξωσιν ἀνιάτως ἔχειν διὰ τὰ μεγέθη τῶν ἁμαρτημάτων, ἢ ἱεροσυλίας πολλὰς καὶ μεγάλας ἢ φόνους ἀδίκους καὶ παρανόμους πολλοὺς ἐξερ‐
255γασάμενοι, ἢ ἄλλ’ ὅσα τοιαῦτα τυγχάνει ὄντα, τούτους δὲ 〈ἡ〉 προσήκουσα μοῖρα ῥίπτει εἰς τὸν Τάρταρον, ὅθεν οὔ‐ ποτε ἐκβαίνουσιν. Οἳ δ’ ἂν ἰάσιμα μὲν μεγάλα δὲ δόξωσιν ἡμαρτηκέναι ἁμαρτήματα, οἷον πρὸς πατέρα ἢ μητέρα ὑπ’ ὀργῆς βίαιόν τι πράξαντες, καὶ μεταμέλον αὐτοῖς τὸν
260ἄλλον βίον βιῶσιν, ἢ ἀνδροφόνοι τοιούτῳ τινὶ ἄλλῳ τρόπῳ γένωνται, τούτους δὲ ἐμπεσεῖν μὲν εἰς τὸν Τάρταρον
ἀνάγκη, ἐμπεσόντας δὲ αὐτοὺς καὶ ἐνιαυτὸν ἐκεῖ γενομέ‐ νους ἐκβάλλει τὸ ῥεῦμα, τοὺς μὲν ἀνδροφόνους κατὰ τὸν Κωκυτόν, τοὺς δὲ πατραλοίας καὶ μητραλοίας κατὰ τὸν443 in vol. 1
265Πυριφλεγέθοντα· ἐπειδὰν δὲ φερόμενοι γένωνται κατὰ τὴν λίμνην τὴν Ἀχερουσιάδα, ἐνταῦθα βοῶσί τε καὶ κα‐ λοῦσιν, οἱ μὲν οὓς ἀπέκτειναν, οἱ δὲ οὓς ὕβρισαν, καλέ‐ σαντες δὲ ἱκετεύουσι καὶ δέονται ἐᾶσαι σφᾶς ἐκβῆναι εἰς τὴν λίμνην καὶ δέξασθαι, καὶ ἐὰν μὲν πείσωσιν, ἀπο‐
270βαίνουσι καὶ λήγουσι τῶν κακῶν, εἰ δὲ μή, φέρονται αὖθις εἰς τὸν Τάρταρον καὶ ἐκεῖθεν πάλιν εἰς τοὺς ποταμούς· καὶ ταῦτα πάσχοντες οὐ πρότερον παύονται, πρὶν ἂν πεί‐ σωσιν οὓς ἠδίκησαν. αὕτη γὰρ ἡ δίκη ὑπὸ τῶν δικαστῶν αὐτοῖς ἐτάχθη. Οἳ δὲ δὴ ἂν δόξωσι διαφερόντως πρὸς
275τὸ ὁσίως βιῶναι, οὗτοί εἰσιν οἱ τῶνδε μὲν τῶν τόπων ἐν τῇ γῇ ἐλευθερούμενοί τε καὶ ἀπαλλαττόμενοι ὥσπερ δεσμωτηρίων, ἄνω δὲ εἰς τὴν καθαρὰν οἴκησιν ἀφικνού‐ μενοι καὶ ἐπὶ τῆς γῆς οἰκιζόμενοι. Τούτων δὲ αὐτῶν οἱ φιλοσοφίᾳ ἱκανῶς καθηράμενοι ἄνευ τε σωμάτων ζῶσι
280τὸ παράπαν εἰς τὸν ἔπειτα χρόνον καὶ εἰς οἰκήσεις ἔτι τούτων καλλίους ἀφικνοῦνται, ἃς οὔτε ῥᾴδιον δηλῶσαι οὔτε ὁ χρόνος ἱκανὸς ἐν τῷ παρόντι. Ἀλλὰ τούτων μὲν χρὴ ἕνεκα ὧν διεληλύθαμεν, ὦ Σιμμία, πᾶν ποιεῖν, ὥστε ἀρετῆς καὶ φρονήσεως ἐν τῷ βίῳ μετασχεῖν· καλὸν γὰρ
285τὸ ἆθλον καὶ ἡ ἐλπὶς μεγάλη. Τὸ μὲν οὖν ταῦτα διισχυ‐ ρίσασθαι οὕτως ἔχειν, ὡς ἐγὼ διελήλυθα, οὐ πρέπει νοῦν ἔχοντι ἀνδρί· ὅτι μέντοι ἢ ταῦτά ἐστιν ἢ τοιαῦτ’ ἄττα περὶ τὰς ψυχὰς ἡμῶν καὶ τὰς οἰκήσεις, ἐπείπερ ἀθάνατος ἡ ψυχὴ φαίνεται οὖσα, τοῦτο καὶ πρέπειν μοι δοκεῖ καὶ
290ἄξιον κινδυνεῦσαι οἰομένῳ οὕτως ἔχειν· καλὸς γὰρ ὁ
κίνδυνος· καὶ χρὴ τὰ τοιαῦτα ὥσπερ ἐπᾴδειν ἑαυτῷ.444 in vol. 1

1

.

49

.

59

 Πορφυρίου. Ἡ δὲ τῆς ψυχῆς διαμονὴ καὶ ἀιδιότης ἐν τοῖς μάλιστα τῶν Πυθαγόρου δογμάτων γνώριμόν ἐστι πᾶσι καὶ περι‐ βόητον, ὅνγε πρὸς τὸν εἰπόντα δόξαι κατὰ τοὺς ὕπνους
5ἰδεῖν τεθνεῶτα τὸν πατέρα, φασὶν εἰπεῖν, “οὐκ ἔδοξας, ἀλλ’ εἶδες”· τῶν δὲ παραγγελμάτων ἓν εἶναι ‘συνδεῖν ὁση‐ μέραι τὸ στρωματόδεσμον‘, ὡς ἀποδημίαν οὖσαν τὴν τε‐ λευτὴν καὶ δεῖν ἀεὶ συνεσκευασμένους ἡμᾶς τὸν καιρὸν περιμένειν τῆς ἐκεῖ〈σε〉 πορείας· τὸν δὲ ἀναιροῦντα δικαίως
10πρὸς τὸ ἀποθνῆσκον τοῦτον τὸν λόγον ἔχειν, ὃν ὁ γεννῶν ἔχει πρὸς τὸ γεννώμενον. Ἑκατέραν γὰρ εἶναι τῆς ψυχῆς μεταβολήν, τὴν μὲν εἰς σῶμα γένεσιν, τὴν δὲ ἀπὸ σώματος θάνατον προσαγορευομένην.

1

.

49

.

60

 Τοῦ αὐτοῦ. Τὰ δὲ παρ’ Ὁμήρου περὶ τῆς Κίρκης λεγόμενα θαυ‐ μαστὴν ἔχει τῶν περὶ ψυχὴν θεωρίαν. Λέγεται γὰρ οὕτως (κ 239. 240)·
5
οἳ δὲ συῶν μὲν ἔχον κεφαλὰς φωνήν τε τρίχας τε
καὶ δέμας· αὐτὰρ νοῦς ἦν ἔμπεδος ὡς τὸ πάρος περ. Ἔστι τοίνυν ὁ μῦθος αἴνιγμα τῶν περὶ ψυχῆς ὑπό τε Πυθαγόρου λεγομένων καὶ Πλάτωνος, ὡς ἄφθαρτος οὖσα τὴν φύσιν καὶ ἀίδιος, οὔ τι μὴν ἀπαθὴς οὐδὲ ἀμε‐
10τάβλητος, ἐν ταῖς λεγομέναις φθοραῖς καὶ τελευταῖς μετα‐ βολὴν ἴσχει καὶ μετακόσμησιν εἰς ἕτερα σωμάτων εἴδη, καθ’ ἡδονὴν διώκουσα τὸ πρόσφορον καὶ οἰκεῖον ὁμοιότητι
καὶ συνηθείᾳ βίου διαίτης. Ἔνθα δῆ〈λον〉 τὸ μετὰ παι‐ δείας ἑκάστῳ καὶ φιλοσοφίας ὄφελος, ἂν μνημονεύουσα445 in vol. 1
15τῶν καλῶν ἡ ψυχὴ καὶ δυσχεραίνουσα τὰς αἰσχρὰς καὶ παρανόμους ἡδονὰς δύνηται κρατεῖν καὶ προσέχειν αὑτῆ καὶ φυλάττειν, μὴ λάθῃ θηρίον γενομένη καὶ στέρξασα σώματος οὐκ εὐφυοῦς οὐδὲ καθαροῦ πρὸς ἀρετήν, φύσιν ἄμουσον καὶ ἄλογον καὶ τὸ ἐπιθυμοῦν καὶ θυμούμενον
20μᾶλλον ἢ τὸ φρόνιμον αὔξοντος καὶ τρέφοντος. Αὐτῆς γὰρ τῆς μετακοσμήσεως εἱμαρμένη καὶ φύσις ὑπὸ Ἐμπε‐ δοκλέους (v. 402 Stein.) δαίμων ἀνηγόρευται,
‘σαρκῶν ἀλλογνῶτι περιστέλλουσα χιτῶνι,‘ καὶ μεταμπίσχουσα τὰς ψυχάς. Ὅμηρος δὲ τὴν ἐν κύκλῳ
25περίοδον καὶ περιφορὰν παλιγγενεσίας Κίρκην προσηγό‐ ρευκεν, Ἡλίου παῖδα τοῦ πᾶσαν φθορὰν γενέσει καὶ γένεσιν αὖ πάλιν φθορᾷ συνάπτοντος ἀεὶ καὶ συνείροντος. Αἰαίη δὲ νῆσος ἡ δεχομένη τὸν ἀποθνήσκοντα μοῖρα καὶ χώρα τοῦ περιέχοντος, εἰς ἣν ἐμπεσοῦσαι πρῶτον αἱ ψυχαὶ
30πλανῶνται καὶ ξενοπαθοῦσι καὶ ὀλοφύρονται καὶ οὐκ ἴσασιν,
‘ὅπῃ ζόφος,
οὐδ’ ὅπῃ ἠέλιος φαεσίμβροτος εἶς’ ὑπὸ γαῖαν‘ (κ 190. 191). Ποθοῦσαι δὲ καθ’ ἡδονὰς τὴν συνήθη καὶ σύντροφον ἐν
35σαρκὶ καὶ μετὰ σαρκὸς δίαιταν ἐμπίπτουσιν αὖθις εἰς τὸν κυκεῶνα τῆς γενέσεως μιγνύσης εἰς τὸ αὐτὸ καὶ κυκώσης ὡς ἀληθῶς ἀίδια καὶ θνητὰ καὶ φρόνιμα καὶ παθητὰ καὶ
ὀλύμπια καὶ γηγενῆ, θελγόμεναι καὶ μαλασσόμεναι ταῖς ἀγούσαις αὖθις ἐπὶ τὴν γένεσιν ἡδοναῖς, ἐν ᾧ δὴ μάλιστα446 in vol. 1
40πολλῆς μὲν εὐτυχίας αἱ ψυχαὶ δέονται πολλῆς δὲ σωφρο‐ σύνης, ὅπως μὴ τοῖς κακίστοις ἐπισπόμεναι καὶ συνεν‐ δοῦσαι μέρεσιν ἢ πάθεσιν αὑτῶν κακοδαίμονα καὶ θηρι‐ ώδη βίον ἀμείψωσιν. Ἡ γὰρ λεγομένη καὶ νομιζομένη τῶν ἐν Ἅιδου τρίοδος ἐνταῦθά που τέτακται περὶ τὰ τῆς
45ψυχῆς σχιζόμενα μέρη, τὸ λογιστικὸν καὶ θυμοειδὲς καὶ ἐπιθυμητικόν, ὧν ἕκαστον ἀρχὴν ἐξ ἑαυτοῦ καὶ ῥοπὴν ἐπὶ τὸν οἰκεῖον βίον ἐνδίδωσι. Καὶ οὐκέτι ταῦτα μῦθος οὐδὲ ποίησις, ἀλλὰ ἀλήθεια καὶ φυσικὸς λόγος. Ὧν μὲν γὰρ ἐν τῇ μεταβολῇ καὶ γενέσει τὸ ἐπιθυμητικὸν ἐξανθοῦν

1

.

49

.

60

(50)

ἐπικρατεῖ καὶ δυναστεύει, τούτοις εἰς νωθῆ [καὶ] σώματα καὶ βίους θολεροὺς καὶ ἀκαθάρτους ὑπὸ φιληδονίας καὶ γαστριμαργίας φησὶ γενέσθαι τὴν μεταβολήν. Ὅταν δὲ φι‐ λονεικίαις σκληραῖς καὶ φονικαῖς ὠμότησιν ἔκ τινος δια‐ φορᾶς ἢ δυσμενείας ἐξηγριωμένον ἔχουσα παντάπασιν ἡ
55ψυχὴ τὸ θυμοειδὲς εἰς δευτέραν γένεσιν ἀφίκηται, πλήρης οὖσα προσφάτου πικρίας καὶ βαρυφρόνης, ἔρριψεν ἑαυτὴν εἰς λύκου φύσιν ἢ λέοντος, ὥσπερ ὄργανον ἀμυντικὸν τὸ σῶμα τῷ κρατοῦντι προἱεμένη πάθει καὶ περιαρμόσασα. Διὸ δεῖ μάλιστα περὶ τὸν θάνατον, ὥσπερ ἐν τελετῇ,
60καθαρεύοντα παντὸς ἀπέχειν πάθους φαύλου τὴν ψυχὴν καὶ πᾶσαν ἐπιθυμίαν χαλεπὴν κοιμήσαντα καὶ φθόνους καὶ δυσμενείας καὶ ὀργὰς ἀπωτάτω τιθέμενον τοῦ φρο‐ νοῦντος ἐκβαίνειν τοῦ σώματος. Οὕτως ὁ χρυσόρραπις
Ἑρμῆς (κ 227) ἀληθῶς ὁ λόγος ἐντυγχάνων καὶ δεικνύων447 in vol. 1
65ἐναργῶς τὸ καλόν, ἢ παντάπασιν εἴργει καὶ ἀπέχει τοῦ κυκεῶνος, ἢ πιοῦσαν ἐν ἀνθρωπίνῳ βίῳ καὶ ἤθει διαφυ‐ λάττει πλεῖστον χρόνον, ὡς ἀνυστόν ἐστι.

1

.

49

.

61

 Τοῦ αὐτοῦ. Πάλιν αἰνιττόμενος, ὅτι ταῖς τῶν εὐσεβῶς βεβιωκότων ψυχαῖς μετὰ τὴν τελευτὴν οἰκεῖός ἐστι τόπος ὁ περὶ τὴν σελήνην, ὑπεδήλωσεν εἰπών (δ 563. 564)
5
ἀλλά ς’ ἐς ἠλύσιον πεδίον καὶ πείρατα γαίης
ἀθάνατοι πέμψουσιν, ὅθι ξανθὸς Ῥαδάμανθυς, Ἠλύσιον μὲν πεδίον εἰκότως προσειπὼν τὴν τῆς σελή‐ νης ἐπιφάνειαν ὑπὸ ἡλίου καταλαμπομένην, “ὅτ’ ἀέξεται ἁλίου αὐγαῖς”, ὥς φησι Τιμόθεος (fr. 3 p. 1269 B.)· πέ‐
10ρατα δὲ γῆς τὰ ἄκρα τῆς νυκτός, ἣν σκιὰν τῆς γῆς εἶναι λέγουσιν οἱ μαθηματικοὶ πολλάκις ἐπιψαύουσαν τῆς σε‐ λήνης, ὡς τοῦτο τῆς γῆς πέρας ἐχούσης οὗ τῇ σκιᾷ μα‐ κρότερον οὐκ ἐξικνεῖται.

1

.

49

.

62

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Τιμαίου (p. 42A—D). Πρῶτον μὲν [οὖν] αἴσθησιν ἀναγκαῖον εἴη μίαν πᾶσιν ἐκ βιαίων παθημάτων σύμφυτον γίγνεσθαι, δεύτερον δὲ ἡδονῇ καὶ λύπῃ μεμιγμένον ἔρωτα, πρὸς δὲ τούτοις φό‐
5βον τε καὶ θυμὸν ὅσα τε ἑπόμενα αὐτοῖς καὶ ὁπόσα ἐναντίως πέφυκε διεστηκότα· ὧν εἰ μὲν κρατήσοιεν, δίκῃ βιώσοιντο, κρατηθέντες δὲ ἀδικίᾳ. Καὶ ὃ μὲν εὖ τὸν προσήκοντα χρόνον βιούς, πάλιν εἰς τὴν τοῦ ξυννόμου
πορευθεὶς οἴκησιν ἄστρου, βίον εὐδαίμονα ἕξοι· σφαλεὶς448 in vol. 1
10δὲ τούτων εἰς γυναικὸς φύσιν ἐν τῇ δευτέρᾳ γενέσει μετα‐ βάλοι· μὴ παυόμενός τε ἐν τούτοις ἔτι κακίας τρόπον ὃν κακύνοιτο κατὰ τὴν ὁμοιότητα τῆς τοῦ τρόπου γενέ‐ σεως εἴς τινα τοιαύτην ἀεὶ μεταβάλλοι θήρειον φύσιν, ἀλλάττων τε οὐ πρότερον πόνων λήξοι, πρὶν τῇ ταὐτοῦ
15καὶ ὁμοίου περιόδῳ τῇ ἐν αὑτῷ ξυνεπισπόμενος τὸν πολὺν ὄχλον καὶ ὕστερον προσφύντα ἐκ πυρὸς καὶ ὕδατος καὶ ἀέρος καὶ γῆς θορυβώδη καὶ ἄλογον ὄντα λόγῳ κρατήσας, εἰς τὸ τῆς πρώτης καὶ ἀρίστης ἀφίκοιτο εἶδος ἕξεως.

1

.

49

.

63

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Γοργίου (p. 523A—524A). Ἄκουε δή, φησί, μάλα καλοῦ λόγου, ὃν σὺ μὲν ἡγήσῃ μῦθον, ὡς ἐγᾦμαι, ἐγὼ δὲ λόγον· ὡς ἀληθῆ γὰρ ὄντα σοι λέξω ἃ μέλλω λέγειν. Ὥσπερ γὰρ Ὅμηρος λέγει, διε‐
5νείμαντο τὴν ἀρχὴν ὁ Ζεὺς καὶ ὁ Ποσειδῶν καὶ ὁ Πλού‐ των, ἐπειδὴ παρὰ τοῦ πατρὸς παρέλαβον. Ἦν οὖν νόμος ὅδε περὶ ἀνθρώπων ἐπὶ Κρόνου, καὶ ἀεὶ καὶ νῦν ἔτ’ ἔστιν ἐν θεοῖς, τῶν ἀνθρώπων τὸν μὲν δικαίως τὸν βίον διελ‐ θόντα καὶ ὁσίως, ἐπειδὰν τελευτήσῃ, εἰς μακάρων νήσους
10ἀπιόντα οἰκεῖν ἐν πάσῃ εὐδαιμονίᾳ ἐκτὸς κακῶν, τὸν δὲ ἀδίκως καὶ ἀθέως εἰς τὸ τῆς τίσεώς τε καὶ δίκης δεσμω‐ τήριον, ὃ δὴ Τάρταρον καλοῦσιν, ἰέναι. Τούτων δὲ δικα‐ σταὶ ἐπὶ Κρόνου καὶ ἔτι νεωστὶ τοῦ Διὸς τὴν ἀρχὴν ἔχοντος ζῶντες ἦσαν ζώντων, ἐκείνῃ τῇ ἡμέρᾳ δικάζοντες
15ᾗ μέλλοιεν τελευτᾶν. Κακῶς οὖν αἱ δίκαι ἐκρίνοντο· ὅ τε οὖν Πλούτων καὶ οἱ ἐπιμεληταὶ ἐκ μακάρων νήσων ἰόντες ἔλεγον πρὸς τὸν Δία, ὅτι φοιτῷέν σφισιν ἄνθρωποι
ἑκατέρωσε ἀνάξιοι. Εἶπεν οὖν ὁ Ζεύς· ἀλλ’ ἐγώ, ἔφη, παύσω τοῦτο γιγνόμενον. Νῦν μὲν γὰρ κακῶς αἱ δίκαι449 in vol. 1
20δικάζονται· ἀμπεχόμενοι γάρ, ἔφη, οἱ κρινόμενοι κρίνον‐ ται. Πολλοὶ οὖν, ἦ δ’ ὅς, ψυχὰς πονηρὰς ἔχοντες ἠμ‐ φιεσμένοι εἰσὶ σώματά τε καλὰ καὶ γένη καὶ πλούτους, καὶ ἐπειδὰν ἡ κρίσις ᾖ, ἔρχονται αὐτοῖς πολλοὶ μάρτυρες, μαρτυρήσοντες ὡς δικαίως βεβιώκασιν· οἱ οὖν δικασταὶ
25ὑπό τε τούτων ἐκπλήττονται, καὶ ἅμα καὶ αὐτοὶ ἀμπεχό‐ μενοι δικάζουσι, πρὸ τῆς ψυχῆς τῆς αὑτῶν ὀφθαλμοὺς καὶ ὦτα καὶ ὅλον τὸ σῶμα προκεκαλυμμένοι. Ταῦτα δὲ αὐτοῖς πάντα ἔμπροσθεν γίγνεται, καὶ τὰ αὑτῶν ἀμφι‐ άσματα καὶ τὰ τῶν κρινομένων. Πρῶτον μὲν οὖν, ἔφη,
30παυστέον ἐστὶ προειδότας αὐτοὺς τὸν θάνατον· νῦν γὰρ προΐσασι. Τοῦτο μὲν δὴ καὶ εἴρηται τῷ Προμηθεῖ ὅπως ἂν παύσῃ αὐτῶν. Ἔπειτα γυμνοὺς κριτέον ἁπάντων τού‐ των· τεθνεῶτας γὰρ δεῖ κρίνεσθαι. Καὶ τὸν κριτὴν δεῖ γυμνὸν εἶναι, τεθνεῶτα, αὐτῇ τῇ ψυχῇ αὐτὴν τὴν ψυχὴν
35θεωροῦντα ἐξαίφνης ἀποθανόντος ἑκάστου, ἔρημον πάν‐ των τῶν συγγενῶν καὶ καταλιπόντα ἐπὶ τῆς γῆς πάντα ἐκεῖνον τὸν κόσμον, ἵνα δικαία ἡ κρίσις ᾖ. Ἐγὼ μὲν οὖν ἐγνωκὼς πρότερος ἢ ὑμεῖς ἐποιησάμην δικαστὰς υἱεῖς ἐμαυτοῦ, δύο μὲν ἐκ τῆς Ἀσίας, Μίνω τε καὶ Ῥαδάμανθυν,
40ἕνα δὲ ἐκ τῆς Εὐρώπης, Αἰακόν· οὗτοι οὖν ἐπειδὰν τε‐ λευτήσωσι, δικάσουσιν ἐν τῷ λειμῶνι, ἐν τριόδῳ, ἐξ ἧς φέρετον τὼ ὁδώ, ἣ μὲν εἰς μακάρων νήσους, ἣ δ’ εἰς Τάρταρον. Καὶ τοὺς μὲν ἐκ τῆς Ἀσίας Ῥαδάμανθυς κρι‐ νεῖ, τοὺς δὲ ἐκ τῆς Εὐρώπης Αἰακός· Μίνῳ δὲ πρεσβεῖα
45δώσω ἐπιδιακρίνειν, ἐὰν ἀπόρρητόν τι ᾖ τῷ ἑτέρῳ, ἵνα ὡς δικαιοτάτη ᾖ κρίσις περὶ τῆς πορείας τοῖς ἀνθρώ‐ ποις.450 in vol. 1

1

.

49

.

64

 Πλάτωνος Πολιτείας ιʹ (p. 614B—616C). Ἀλλ’ οὐ μέντοι σοί, ἦν δ’ ἐγώ, Ἀλκίνου γε ἀπόλογον ἐρῶ, ἀλλ’ ἀλκίμου μὲν ἀνδρός, Ἠρὸς τοῦ Ἀρμενίου, τὸ γένος Παμφύλου· ὅς ποτε ἐν πολέμῳ τελευτήσας, ἀναιρε‐
5θέντων δεκαταίων τῶν νεκρῶν ἤδη διεφθαρμένων, ὑγιὴς μὲν ἀνῃρέθη, κομισθεὶς δ’ οἴκαδε, μέλλων θάπτεσθαι, δωδεκαταῖος ἐπὶ τῇ πυρᾷ κείμενος ἀνεβίω, ἀναβιοὺς δ’ ἔλεγεν ἃ ἐκεῖ ἴδοι. Ἔφη δέ· ἐπειδὴ οὗ ἐκβῆναι τὴν ψυχήν, πορεύεσθαι μετὰ πολλῶν καὶ ἀφικνεῖσθαι σφᾶς εἰς τόπον
10τινὰ δαιμόνιον, ἐν ᾧ τῆς τε γῆς δύο εἶναι χάσματα ἐχο‐ μένω ἀλλήλοιν καὶ τοῦ οὐρανοῦ αὖ ἐν τῷ ἄνω ἄλλα κατ’ ἀντικρύ. Δικαστὰς δὲ μεταξὺ τούτων καθῆσθαι, οὓς ἐπειδὴ δικάσειαν, τοὺς μὲν δικαίους κελεύειν πορεύεσθαι τὴν εἰς δεξιάν τε καὶ ἄνω διὰ τοῦ οὐρανοῦ, σημεῖα περι‐
15άψαντας τῶν δεδικασμένων ἐν τῷ πρόσθεν, τοὺς δὲ ἀδί‐ κους τὴν εἰς ἀριστεράν τε καὶ κάτω, ἔχοντας καὶ τούτους ἐν τῷ ὄπισθεν σημεῖα πάντων ὧν ἔπραξαν. Ἑαυτοῦ δὲ προσελθόντος εἰπεῖν, ὅτι δέοι αὐτὸν ἄγγελον ἀνθρώποις γενέσθαι τῶν ἐκεῖ καὶ διακελεύοιντό οἱ ἀκούειν τε καὶ
20θεᾶσθαι πάντα τὰ ἐν τῷ τόπῳ. Ὁρᾶν δὴ ταύτῃ μὲν καθ’ ἑκάτερον τὸ χάσμα τοῦ οὐρανοῦ τε καὶ τῆς γῆς ἀπιούσας τὰς ψυχάς, ἐπειδὴ αὐταῖς δικασθείη, κατὰ δὲ τὼ ἑτέρω ἐκ μὲν τοῦ ἀνιέναι ἐκ τῆς γῆς μεστὰς αὐχμοῦ τε καὶ κό‐ νεως, ἐκ δὲ τοῦ ἑτέρου καταβαίνειν ἑτέρας ἐκ τοῦ οὐρανοῦ
25καθαράς. Καὶ τὰς ἀεὶ ἀφικνουμένας ὥσπερ ἐκ πολλῆς πορείας φαίνεσθαι ἥκειν, καὶ ἀσμένας εἰς τὸν λειμῶνα ἀπιούσας οἷον ἐν πανηγύρει κατασκηνοῦσθαι, καὶ ἀσπά‐ ζεσθαί τε ἀλλήλας ὅσαι γνώριμαι, καὶ πυνθάνεσθαι τάς τε ἐκ τῆς γῆς ἡκούσας παρὰ τῶν ἑτέρων τὰ ἐκεῖ 〈καὶ〉451 in vol. 1
30τὰς ἐκ τοῦ οὐρανοῦ τὰ παρ’ ἐκείναις. Διηγεῖσθαι δὲ ἀλλήλαις τὰς μὲν ὀδυρομένας τε καὶ κλαιούσας, ἀνα‐ μιμνησκομένας ὅσα τε καὶ οἷα πάθοιεν καὶ ἴδοιεν ἐν τῇ ὑπὸ γῆς πορείᾳ (εἶναι δὲ τὴν πορείαν χιλίετιν), τὰς δ’ αὖ ἐκ τοῦ οὐρανοῦ εὐπαθείας διηγεῖσθαι καὶ θέας ἀμηχά‐
35νους τὸ κάλλος. Τὰ μὲν οὖν πολλά, ὦ Γλαύκων, πολλοῦ χρόνου διηγήσασθαι· τὸ δ’ οὖν κεφάλαιον ἔφη τόδε εἶναι, ὅσα πώποτέ τινα ἠδίκησαν καὶ ὅσους ἕκαστος, ὑπὲρ ἁπάντων δίκην δεδωκέναι ἐν μέρει, ὑπὲρ ἑκάστου δεκάκις· τοῦτο δὲ εἶναι κατὰ ἑκατονταετηρίδα ἑκάστην, ὡς βίου
40ὄντος τοσούτου τοῦ ἀνθρωπίνου, ἵνα δεκαπλάσιον τὸ ἔκτισμα τοῦ ἀδικήματος ἐκτίνοιεν· καὶ οἷον εἴ τινες πολ‐ λοῖς θανάτων ἦσαν αἴτιοι, ἢ πόλεις προδόντες ἢ στρα‐ τόπεδα καὶ εἰς δουλείας ἐμβεβληκότες, ἤ τινος ἄλλης κακουχίας μεταίτιοι, πάντων τούτων δεκαπλασίας ἀλγη‐
45δόνας κομίσαιντο· καὶ αὖ εἴ τινας εὐεργεσίας εὐεργετη‐ κότες καὶ δίκαιοι καὶ ὅσιοι γεγονότες εἶεν, κατὰ ταὐτὰ τὴν ἀξίαν κομίζοιντο. Τῶν δ’ εὐθὺς γενομένων καὶ ὀλί‐ γον χρόνον βιούντων πέρι ἄλλα ἔλεγεν οὐκ ἄξια μνήμης. Εἰς δὲ θεοὺς ἀσεβείας τε καὶ εὐσεβείας καὶ γονέας καὶ

1

.

49

.

64

(50)

αὐτόχειρας φόνου μείζους ἔτι τοὺς μισθοὺς διηγεῖτο.
Ἔφη γὰρ δὴ καὶ παραγενέσθαι ἐρωτωμένῳ ἑτέρῳ ὑπὸ ἑτέρου, ὅπου εἴη Ἀρδιαῖος ὁ μέγας. Ὁ δὲ Ἀρδιαῖος οὗτος τῆς Παμφυλίας ἔν τινι πόλει τύραννος ἐγεγόνει, ἤδη χι‐ λιοστὸν ἔτος εἰς ἐκεῖνον τὸν χρόνον, γέροντά τε πατέρα452 in vol. 1
55ἀποκτείνας καὶ πρεσβύτερον ἀδελφόν, ἄλλα τε πολλὰ καὶ ἀνόσια εἰργασμένος, ὡς ἔλεγεν. Ἔφη οὖν τὸν ἐρωτώμενον εἰπεῖν· “οὐχ ἥκει”, φάναι, “οὐδ’ ἂν ἥξει δεῦρο”. Ἐθεασά‐ μεθα γὰρ οὖν δὴ καὶ τοῦτο τῶν δεινῶν θεαμάτων. Ἐπειδὴ ἐγγὺς τοῦ στομίου ἦμεν μέλλοντες ἀνιέναι, καὶ τἆλλα
60πάντα πεπονθότες, ἐκεῖνον τότε κατείδομεν ἐξαίφνης καὶ ἄλλους σχεδόν τι αὐτῶν τοὺς πλείστους τυράννους· ἦσαν δὲ καὶ ἰδιῶταί τινες τῶν μεγάλα ἡμαρτηκότων. Οὓς οἰο‐ μένους ἤδη ἀναβήσεσθαι οὐκ ἐδέχετο τὸ στόμιον, ἀλλ’ ἐμυκᾶτο, ὁπότε τις τῶν οὕτως ἀνιάτως ἐχόντων εἰς πο‐
65νηρίαν ἢ μὴ ἱκανῶς δεδωκὼς δίκην ἐπιχειροίη ἀνιέναι. Ἐνταῦθα δὴ ἄνδρες, ἔφη, ἄγριοι, διάπυροι ἰδεῖν, παρε‐ στῶτες καὶ καταμανθάνοντες τὸ θέμα, τοὺς μὲν ἰδίᾳ λαβόντες ἦγον, τὸν δὲ Ἀρδιαῖον καὶ ἄλλους συμποδίσαντες χεῖράς τε καὶ πόδας καὶ κεφαλήν, καταβαλόντες καὶ ἐκ‐
70δείραντες, εἷλκον παρὰ τὴν ὁδὸν ἐκτὸς ἐπ’ ἀσπαλάθων κνάμπτοντες, καὶ τοῖς ἀεὶ παριοῦσι σημαίνοντες, ὧν ἕνεκά τι, καὶ ὅτι εἰς τὸν Τάρταρον ἐμπεσούμενοι ἄγοιντο. Ἔνθα δὴ φόβων πολλῶν καὶ παντοδαπῶν σφίσι γεγονότων τοῦτον ὑπερβάλλειν, μὴ γένοιτο ἑκάστῳ τὸ φθέγμα ὅτε
75ἀναβαίνοι, καὶ ἀσμενέστατα σιγήσαντος ἀναβῆναι. Καὶ τὰς
μὲν δὴ δίκας τε καὶ τιμωρίας τοιαύτας τινὰς εἶναι, καὶ αὖ τὰς εὐεργεσίας ταύταις ἀντιστρόφους· ἐπειδὴ δὲ τοῖς ἐν τῷ λειμῶνι ἑκάστοις ἑπτὰ ἡμέραι γένοιντο, ἀναστάντας ἐντεῦθεν δεῖν τῇ ὀγδόῃ πορεύεσθαι καὶ ἀφικνεῖσθαι453 in vol. 1
80τεταρταίους, ὅθεν καθορᾶν ἄνωθεν διὰ παντὸς τοῦ οὐ‐ ρανοῦ καὶ γῆς τεταμένον φῶς εὐθύς, οἷον κίονα, μάλιστα τῇ Ἴριδι προσφερῆ, λαμπρότερον δὲ καὶ καθαρώτερον. Εἰς ὃ ἀφικέσθαι προελθόντες ἡμερησίαν ὁδόν, καὶ ἰδεῖν αὐτόθι κατὰ μέσον τὸ φῶς ἐκ τοῦ οὐρανοῦ τὰ ἄκρα αὐτοῦ
85τῶν δεσμῶν τεταμένα.

1

.

49

.

65

 〈Ἰαμβλίχου ἐκ τοῦ περὶ ψυχῆς.〉 Πλωτῖνος δὲ καὶ οἱ πλεῖστοι τῶν Πλατωνικῶν ἀπόθεσιν τῶν παθῶν καὶ τῶν μορφωτικῶν διαγνώσεων, δόξης τε πάσης ὑπεροψίαν [τε] καὶ τῶν ἐνύλων διανοήσεων
5ἀπόστασιν, πλήρωσίν τε ἀπὸ νοῦ καὶ τοῦ ὄντος, ἀφο‐ μοίωσίν τε τοῦ κατανοουμένου πρὸς τὸ κατανοοῦν τὴν τελεωτάτην κάθαρσιν ὑπολαμβάνουσιν. Ἔνιοι δὲ καὶ τούτων πολλάκις ἀποφαίνονται περὶ τὴν ἄλογον ψυχὴν καὶ τὸν δοξαστικὸν λόγον ἐμφύεσθαι τὴν κάθαρσιν· τὸν δὲ
10λόγον αὐτὸν τὸν οὐσιώδη καὶ τὸν νοῦν τῆς ψυχῆς ἀεὶ ὑπερέχειν τοῦ κόσμου καὶ συνῆφθαι τοῖς νοητοῖς αὐτὸν καὶ οὐδέποτε δεῖσθαι τελειώσεως καὶ ἀπολύσεως τῶν περιττῶν. Ἀλλὰ δὴ τὸ μετὰ τοῦτο διελώμεθα, ὑπὸ τίνων
15ἕκαστα τούτων ἐπιτελεῖται, τὸ τῆς κρίσεως λέγω, τὸ τῆς δίκης ἔργον, τὸ τῆς καθάρσεως. Ὡς μὲν δὴ οἱ πλεῖστοι Πυθαγόρειοι καὶ Πλατωνικοὶ λέγουσιν, ὑπ’ αὐτῶν τῶν μεριστῶν ψυχῶν· ὡς δὲ οἱ ἀκριβέστεροι ἐν αὐτοῖς, ὑπὸ τῶν καθολικωτέρων καὶ τελειοτέρων ψυχῶν
20καὶ τῆς μιᾶς καὶ ὅλης ψυχῆς καὶ τῆς τάξεως τοῦ παντὸς
καὶ τοῦ νοῦ τοῦ βασιλεύοντος καὶ τῆς ὅλης διακοσμήσεως· ὡς δ’ οἱ ἀρχαιότεροι διατείνονται, 〈ὑπὸ〉 τῶν ἐμφα‐ νῶν θεῶν, καὶ μάλιστα δὴ πάντων ἡλίου, τῶν τε δημι‐ ουργικῶν αἰτιῶν τῶν ἀφανῶν, τῶν τε κρειττόνων γενῶν454 in vol. 1
25πάντων, ἡρώων φημὶ καὶ δαιμόνων καὶ ἀγγέλων καὶ θεῶν, ἐξηγουμένων αὐτῶν τῆς ὅλης συστάσεως. Τί ποτε οὖν αὐτῶν ἐστι τὸ τέλος, οὗ ἕνεκα πρώ‐ τως [αὐτῶν] ὑφεστήκασι; Κρίσεως μὲν ἄμικτος καθαρό‐ της τῶν ἀγαθῶν, χωριστή τε αὐτῶν τῶν καλῶν τελεότης,
30ἀφεστηκυῖα τὸ παράπαν ἀπὸ τῶν ἀτελῶν, ὑπερβολή τε ἐξῃρημένη τῶν κρειττόνων αὐτὴ ἑαυτῇ, πρὸς ἣν οὐδὲν δύ‐ ναται συντάττεσθαι τῶν χειρόνων οὐδέποτε. Καὶ ταῦτα τοῖς παλαιοτέροις ἀρέσκει τὰ κεφάλαια αὐτῆς, ἄλλοις δ’ ἂν ἴσως εὐταξία καὶ διάστασις τοῦ χείρονος ἀπὸ τοῦ
35βελτίονος καὶ τὰ τοιαῦτα μᾶλλον ἂν δόξειεν εἶναι κυ‐ ριώτερα τῆς ὠφελείας αὐτῆς αἴτια. Δίκης δ’ ἂν εἴη τὸ τέλεον ἐν τῷ τὰ βελτίονα τῶν χειρόνων ἐπικρατεῖν καὶ ἐν τῷ τὸ κακὸν κολούειν καὶ ἀνατρέπειν καὶ ἀφανίζειν τὸ παράπαν καὶ ἐν τῷ τὴν ἀνάλογον καὶ κατ’ ἀξίαν ἰσότητα
40τοῖς πᾶσιν ἀπεργάζεσθαι. Πρὸς δὴ ταῦτα δοκοῦντα τοῖς πρεσβυτέροις οἳ μὲν τὴν κατ’ ἀριθμὸν ἰσότητα ἢ πολλαπλασίωσιν, οἳ δὲ τὸ ἀντιπάσχειν τὰ αὐτὰ ἅπερ οἱ δράσαντες προηδίκησαν, οἳ δὲ τὴν ἀπαλλαγὴν τῆς κα‐ κίας, οἳ δὲ ἄλλο τι τοιοῦτον ὑποτίθενται ἀπ’ αὐτῆς τὸ
45λυσιτελοῦν, καὶ περὶ ταύτας τὰς αἱρέσεις ἑλίσσονται οἱ πολλοὶ Πλατωνικοὶ καὶ Πυθαγόρειοι. Καὶ μὴν τῆς γε καθάρσεως ἀφαίρεσις τῶν ἀλλοτρίων, ἀπόδοσις τῆς
οἰκείας οὐσίας, τελειότης, ἀποπλήρωσις, αὐτάρκεια, ἄνο‐ δος ἐπὶ τὴν γεννησαμένην αἰτίαν, συναφὴ πρὸς τὰ ὅλα455 in vol. 1

1

.

49

.

65

(50)

τῶν μερῶν, δόσις ἀπὸ τῶν ὅλων εἰς τὰ μεριστὰ δυνά‐ μεως καὶ ζωῆς καὶ ἐνεργείας καὶ τὰ τοιαῦτα νοείσθω ὡς πάντων χρησιμώτατα. Οἳ δὲ οὐ πείθονται τοῖς ἀρ‐ χαιοτέροις ταῦτα προστησαμένοις αὐτῆς τὰ ὄντως συμ‐ φέροντα, λύσιν δὲ ἀπὸ σώματος καὶ ἀπαλλαγὴν τῶν κατα‐
55δέσμων καὶ φθορᾶς ἐλευθέρωσιν καὶ γενέσεως ἄφεσιν καὶ τὰ τοιαῦτα σμικρὰ τέλη προἵστανται αὐτῆς, ὡς τὰ προέχοντα τῶν ὅλων, ἐν οἷς εἰσιν οἱ πολλοὶ Πλατωνι‐ κοὶ καὶ Πυθαγόρειοι, ἄλλοι κατ’ ἄλλας αἱρέσεις διεστηκότες.
60 Ἔτι δὲ τὰ πέρατα τῶν τριῶν τούτων διελώμεθα, μέχρι πόσου δή τινος ἀποτελευτᾷ αὐτῶν ἕκαστον. Κρί‐ νονται μὲν δὴ μέχρι τοῦδε αἱ ψυχαί, μέχρις ὅσου συν‐ τάττονται εἰς τὴν γένεσιν καὶ τοῦ παντὸς οὐκ ἀφίστανται καὶ συμμίγνυνταί πως πρὸς τὰ διαφέροντα· αἱ δὲ ἀφει‐
65μέναι ἀπόλυτοι καὶ ἀμιγεῖς καὶ ἀδέσποτοι παντελῶς καὶ αὐταὶ ἑαυτῶν οὖσαι καὶ πεπληρωμέναι τῶν θεῶν ὁμοῦ καὶ τῆς κρίσεως παντάπασιν ἀπελύθησαν. Οὐ μὴν ἔτι γε τοῖς ἀρχαιοτέροις περὶ τοῦδε συμφωνοῦσιν οἱ Πλα‐ τωνικοὶ καὶ Πυθαγόρειοι, πάσας δὲ αὐτὰς ὑπάγουσιν
70ὑπὸ τὴν κρίσιν. Ὡσαύτως δὴ οὖν καὶ περὶ τῆς δίκης οἱ μὲν παλαιότεροι τὰς ἀχράντους ψυχὰς καὶ τὰς ὁμονοητικῶς συναφθείσας τοῖς θεοῖς ἐντεῦθεν ἤδη τοῖς θεοῖς ἐντιθέασι καὶ ἐκβαινούσας τῶν σωμάτων ἄνευ τῆς δίκης ἀνάγουσιν εἰς τοὺς θεούς· οἱ δὲ Πλατωνικοὶ
75πάσας μετὰ τὴν δίκην εἰς τὴν οὐσίαν ἀπὸ τῆς γενέσεως
ἀπολύουσι. Γένοιτο δ’ ἂν καὶ περὶ τῆς καθάρσεως ἡ αὐτὴ ἀμφισβήτησις, 〈εἰ〉 οἱ αὐτοὶ μὲν ἄνδρες καὶ ταύτης ὑπερέχειν φασὶ τὰς ψυχὰς ὅσαι θεοῖς συνέπονται, οἱ δ’ ἄλλοι πάλιν οἳ μὲν περιόδους τῆς ψυχῆς περικοσμίους456 in vol. 1
80καθάρσεως εἶναι διατάττονται, ὥσπερ τινὲς Πλατωνι‐ κοί, οἳ δὲ καὶ τούτων αὐτὴν ὑπερέχουσαν προτάττουσιν, ὥσπερ δὴ λέγει Πλωτῖνος.

1

.

49

.

67

 Ἐν ταὐτῷ. Περὶ τῆς ἐπικαρπίας τῶν ψυχῶν, ἣν κομίζονται εἰσ‐ αῦθις, ἐπειδὰν ἐξέλθωσι τοῦ σώματος*, ἰσαγγέλους δὲ καὶ ἀγγελικὰς ψυχὰς*, τὸ ὅλον δὴ τοῦτο οἱ πρεσβύτεροι*.
5Καὶ τηροῦσι μὲν αὐτὴν ἐπὶ τῆς οἰκείας τάξεως Πλούταρ‐ χος καὶ Πορφύριος καὶ οἱ παλαιότεροι· Πλωτῖνος δὲ πάντων τούτων αὐτὴν ἀφίστησιν. Οἱ δ’ ἀρχαιότεροι παραπλησίαν τοῖς θεοῖς κατὰ νοῦν διάθεσιν ἀγαθοειδῆ καὶ προστασίαν τῶν τῇδε αὐτῇ ἀπονέμουσι καλῶς, Πορ‐
10φύριος δὲ καὶ τοῦτο ἀπ’ αὐτῆς ἀφαιρεῖ. Τῶν δὲ πρε‐ σβυτέρων τινὲς ὑπερέχειν μὲν αὐτὴν λογισμοῦ φασι, τὰ δὲ ἔργα αὐτῆς οὕτω διηκριβωμένα ἀφορίζονται, ὡς οὐκ ἂν ἐξεύροι τῶν λογισμῶν ὁ καθαρὸς καὶ τελειότατος. Πορ‐ φύριος δὲ αὐτὰς ἀφαιρεῖ παντάπασιν ἀπὸ τῆς ἀδε‐
15σπότου ζωῆς, ὡς οὔσας συμφυεῖς τῇ γενέσει καὶ πρὸς ἐπικουρίαν δοθείσας τοῖς συνθέτοις ζῴοις. Ὁ δὲ παρὰ Πλάτωνι Τίμαιος ᾗπερ ἐσπάρησαν διαφερόντως ὑπὸ τοῦ δημιουργοῦ, ἄλλαι μὲν εἰς ἥλιον, ἄλλαι δὲ εἰς γῆν,
ταύτῃ καὶ τὴν ἄνοδον αὐτὰς ἀνάγει, μὴ ὑπερβαινούσας457 in vol. 1
20τὸν ὅρον τῆς οἰκείας ἑκάστην πρόσθεν δημιουργικῆς κατα‐ βολῆς. Ἕνωσιν μὲν οὖν καὶ ταὐτότητα ἀδιάκριτον τῆς ψυχῆς πρὸς τὰς ἑαυτῆς ἀρχὰς πρεσβεύειν φαίνεται Νουμήνιος (fr. 51 p. 70 Theding.), σύμφυσιν δὲ καθ’ ἑτέραν οὐσίαν οἱ
25πρεσβύτεροι διασῴζουσι. Καὶ ἀναλύσει μὲν ἐκεῖνοι, συντάξει δὲ οὗτοι προσεοίκασι· καὶ οἳ μὲν ἀδιορίστῳ συναφῇ, οἳ δὲ διωρισμένῃ χρῶνται. Οὐ μέντοι κρατεῖται ὁ διορισμὸς αὐτῶν ὑπὸ τοῦ κόσμου ἢ κατέχεται ὑπὸ τῆς φύσεως, ὥσπερ τινὲς τῶν Πλατωνικῶν ὑπειλήφασιν·
30ἀνεῖται δὲ πάντῃ ἀφ’ ὅλων, ὥσπερ ἐπὶ τῶν ἀχωρίστων οὐσιῶν τουτὶ νοοῦμεν. Οἱ δὲ περὶ Πορφύριον ἄχρι τῶν ἀνθρωπίνων βίων **· τὸ δ’ ἀπὸ τούτου ψυχῶν ἄλλο εἶδος τὸ ἀλόγιστον ὑποτίθενται. Ἔτι τοίνυν Πορ‐ φύριος μὲν ἀφομοιοῖ τὴν ψυχὴν τοῖς πᾶσι, μένουσαν
35καθ’ ἑαυτὴν ἥτις ἐστίν. Κατὰ δὲ τοὺς Πλατωνικοὺς ἐπιμελοῦνται τῶν ἀψύχων. Ἀπολυθεῖσαι δὲ τῆς γενέσεως κατὰ μὲν τοὺς παλαιοὺς συνδιοικοῦσι τοῖς θεοῖς τὰ ὅλα, κατὰ δὲ τοὺς Πλατωνικοὺς θεωροῦσιν αὐτῶν τὴν τάξιν· καὶ ἀγγέλοις ὡσαύτως κατ’ ἐκείνους μὲν συνδημι‐
40ουργοῦσι τὰ ὅλα, κατὰ δὲ τούτους συμπεριπολοῦσιν.

1

.

49

.

68

 Ἑρμοῦ λόγος Ἴσιδος πρὸς Ὧρον (p. 34 b Patrit.). “Θαυμαστῶς”, εἶπεν Ὧρος, “ἕκαστά μοι διηγήσω, ὦ
μέγα δυναμένη τεκοῦσα Ἶσι, ὑπὲρ τῆς θαυμαστῆς ψυχο‐458 in vol. 1
5ποιίας τοῦ θεοῦ καὶ θαυμάζων διατελῶ· οὔπω δέ μοι ἀπήγγειλας ποῦ τῶν σωμάτων ἀπολυθεῖσαι χωροῦ‐ σιν αἱ ψυχαί. Βούλομαι οὖν καὶ τῆς θεωρίας ταύ‐ της μύστης γενόμενος εὐχαριστῆσαι σοὶ μόνῃ, ἀθάνατε μῆτερ.”
10 Καὶ εἶπεν Ἶσις· ‘Πρόσεχε, παῖ· ἀναγκαιοτάτη γὰρ ζήτησις αὕτη· ἀλλ’ ὧδε γὰρ ἐρεῖ λόγος ἐμός. Τὸ συν‐ εστὸς καὶ μὴ ἀφανιζόμενον χῶρον ἔχει. Οὐ γὰρ, ὦ θαυ‐ μαστὲ καὶ μεγάλου πατρὸς Ὀσίρεως μέγα τέκνον, ἀκρίτως καὶ ὁρμηδὸν τῶν σωμάτων προελθοῦσαι εἰς ἀέρα ἀνα‐
15χύνονταί τε καὶ διασκεδάννυνται μετὰ τοῦ ἄλλου ἀπείρου πνεύματος, ὥστε οὐκέτι δύνασθαι πάλιν τὰς αὐτὰς οὔσας εἰς σώματα παλινδρομῆσαι, ἀλλὰ μηδὲ εἰς ἐκεῖνον ἔτι τὸν χῶρον [εἶναι], ὅθεν ἦλθον τὸ πρότερον, ἀναστρέφειν· καθάπερ οὐδὲ τὸ λαμβανόμενον ἐκ τῶν κάτω ἀγγείων
20ὕδωρ ἔτι τοὺς αὐτοὺς τόπους ὅθεν ἐλήφθη ἐπέχειν ἐστὶ δυνατόν, ἀλλ’ οὐδ’ αὐτὸ παραυτίκα λαμβανόμενον καὶ χεόμενον τὴν ἰδίαν λαμβάνει χώραν, πλὴν ἀναμίγνυται τῷ παντὶ τοῦ ὕδατος χύματι. Ἀλλ’ οὐκ ἔχει οὕτως, ὦ μεγα‐ λόφρων Ὧρε. Μύστης δὲ ὥσπερ τῆς ἀθανάτου φύσεως
25καὐτὴ τυγχάνουσα καὶ ὡδευκυῖα διὰ τοῦ πεδίου τῆς Ἀληθείας διεξελεύσομαί σοι τῶν ὄντων τὸ καθ’ ἕκαστον, ἐκεῖνό σοι φήσασα πρῶτον, ὡς δὴ τὸ ὕδωρ σῶμά ἐστιν ἄλογον, ἐκ πολλῶν συγκριμάτων παρατεθλιμμένον εἰς
χύσιν, ἡ δὲ ψυχὴ πρᾶγμα ἰδιοφυές, τέκνον, καὶ βασιλικὸν459 in vol. 1
30καὶ ἔργον τῶν τοῦ θεοῦ χειρῶν τε καὶ νοῦ, αὐτό θ’ ἑαυτῷ εἰς νοῦν ὁδηγούμενον. Τὸ τοίνυν ἐξ ἑνὸς καὶ οὐκ ἐξ ἄλλου ἀδύνατον ἑτέρῳ ἀναμιγῆναι· ὅθεν δεῖ καὶ τὴν πρὸς τὸ σῶμα αὐτῆς σύνοδον ἁρμονίαν θεοῦ ὑπὸ ἀνάγκης γενο‐ μένην εἶναι. Ὅτι δὲ οὔτε εἰς ἕνα καὶ τὸν αὐτὸν τόπον
35χυδαίως, οὔτε εἰκῇ καὶ ὡς ἔτυχεν, ἀλλὰ ἑκάστη ἐπὶ τὴν ἰδίαν ἀναπέμπεται χώραν, φανερὸν καὶ ἐξ ὧν ἔτι ἐν τῷ σώματι οὖσα καὶ τῷ πλάσματι πάσχει [γὰρ] παρὰ τὴν ἰδίαν φύσιν πεπαχυμμένη. Ἀλλὰ καὶ πρόσχες, ὦ περιπόθητε Ὧρε, τῷ λεγομένῳ
40ὁμοιώματι. Φέρε γὰρ εἰς ἓν καὶ τὸ αὐτὸ συσχετήριον ἐγκεκλεῖσθαι ἀνθρώπους τε καὶ ἀετοὺς καὶ περιστερὰς καὶ κύκνους καὶ ἱέρακας καὶ χελιδόνας καὶ στρουθοὺς καὶ μυίας καὶ ὄφεις καὶ λέοντας καὶ παρδάλεις καὶ λύκους καὶ κύνας καὶ λαγωοὺς καὶ βόας καὶ ποίμνια καί τινα
45τῶν τῆς κοινότητος ἐχομένων ζῴων, οἱονεὶ φώκας καὶ ἐνύδρεις καὶ χελώνας καὶ τοὺς ἡμετέρους κροκοδείλους· ἔπειτα τούτους, ὦ τέκνον, ὑπὸ μίαν ῥοπὴν ἀπολυθῆναι τοῦ συσχετηρίου, 〈οὐ〉 πάντως τραπήσονται ὁ μὲν ἄνθρω‐ πος εἴς τε ἀγορὰς καὶ στέγας; ὁ δὲ ἀετὸς εἰς τὸν αἰθέρα,

1

.

49

.

68

(50)

ὅπου καὶ φύσιν ἔχει διαιτᾶσθαι; αἱ δὲ περιστεραὶ εἰς τὸν πλησίον ἀέρα; οἱ δὲ ἱέρακες ὑπεράνω τούτων; αἱ δὲ χελιδόνες οὐχὶ ὅπου ἂν οἰκῶσιν ἄνθρωποι; οἱ δὲ στρου‐ θοὶ περὶ τὰ καρποφόρα τῶν δένδρων; οἱ δὲ κύκνοι ὅπου ἔξεστιν αὐτοῖς ᾄδειν, αἱ δὲ μυῖαι περὶ αὐτὴν τὴν γῆν,
55τοσοῦτον αὐτῆς ἀπέχουσαι ὅσον ἀναβῆναι δύνανται ἀν‐ θρώπων τῇ ὀσμῇ (ἀνθρωπόλιχνον γὰρ ἰδίως, ὦ τέκνον, ἐστὶν ἡ μυῖα καὶ χαμαιπετές); οἱ δὲ λέοντες καὶ παρδά‐
λεις οὐκ ἐπὶ τὰ ὄρη; οἱ δὲ λύκοι ἐπὶ τὰς ἐρημίας; οἱ δὲ κύνες κατ’ ἴχνος ἀνθρώπων; 〈οἱ〉 λαγωοὶ δὲ 〈εἰσ〉 δρυ‐460 in vol. 1
60μοὺς καὶ 〈οἱ〉 βόες 〈εἰσ〉 αὐλιστήρια καὶ πεδία; καὶ εἰς τὰς νομὰς τὰ ποίμνια; οἱ δὲ ὄφεις εἰς τὰ μύχια τῆς γῆς; 〈αἱ〉 φῶκαι δὲ καὶ χελῶναι μετὰ τῶν ὁμοίων εἰς βάθη καὶ νάματα, ὡς μὴ πεδιάδος γῆς στεροῖντο μηδὲ τοῦ συγγενοῦς ἀπολειφθεῖεν ὕδατος, ἑκάστου εἰς τὴν οἰκείαν
65χώραν ὑπὸ τοῦ ἔνδον κριτηρίου ἀνατρεπομένου; Οὕτως ἑκάστη ψυχὴ καὶ ἀνθρωπευομένη καὶ ἄλλως ἐπιγεΐζουσα οἶδεν ὅπου πορευτέον αὐτῇ ἐστι, πλὴν εἰ μή τις τῶν Τυφωνίων, ὦ τέκνον, παρελθὼν λέγοι, ὅτι δυνατὸν ταῦρον μὲν ἐν βυθῷ, ἐν δὲ ἀέρι χελώνην διαζῆν. Εἰ δὴ τοῦτο
70πάσχουσι σαρκὶ καὶ αἵματι βεβαπτισμέναι, ὡς μηδὲν παρὰ τάξιν πράσσειν κἂν κολάζωνται (κόλασις γὰρ αὐταῖς ἡ ἐνσωμάτωσις), πόσου πλέον βαπτισμοῦ καὶ κολάσεως ** καὶ ἐλευθερίας ἰδίας μετασχοῦσαι; Ἔχει δὲ ἡ διάταξις ἡ ἱερωτάτη οὕτως.
75 Ἤδη ποτὲ ἄνω, μεγαλοφυέστατε παῖ, βλέπε ψυχῶν διατάξεις· τὸ ἀπ’ οὐρανοῦ κορυφῆς μέχρι σελήνης θεοῖς καὶ ἄστροις καὶ τῇ ἄλλῃ προνοίᾳ σχολάζει· τὸ δὲ ἀπὸ σελήνης, ὦ τέκνον, ἐφ’ ἡμᾶς ψυχῶν ἐστιν οἰκητήριον. Ἔχει μέντοι ἐν ἑαυτῷ ὁδὸν ὁ τοσοῦτος ἀήρ, ὃν ἄνεμον
80καλεῖν ἔθος ἐστὶν ἡμῖν, ἴδιον μέγεθος ἐν ᾧ κινεῖται πρὸς ἀνάψυξιν τῶν ἐπιγείων, ὃ δὴ καὶ ὕστερον ἐρῶ· κατ’ οὐδένα μέντοι τρόπον πρὸς ἑαυτὸν κινούμενος ἐμπόδιον γίγνεται ψυχαῖς· κινουμένου γὰρ τούτου ἐξὸν ψυχαῖς
ἀναίσσειν καὶ καταίσσειν, ὡς ἂν τύχῃ, ἀδιακωλύτως.461 in vol. 1
85Ῥέουσι γὰρ δι’ αὐτοῦ ἀμιγῶς καὶ ἀκολλητί, ὡς δι’ ἐλαίου ὕδωρ. Τὸ δὲ διάστημα τοῦτο, ὦ τέκνον Ὧρε, μοιρῶν μέν ἐστι γενικῶν τεσσάρων [εἰδικῶν δὲ χωρῶν ἑξήκοντα]. Ὧν ἣ μὲν ἀπὸ γῆς ἄνω χωρῶν ἐστι τεσσάρων, ὡς τὴν γῆν κατά τινας λόφους καὶ ἀκρωρείας ἀνατεῖναι καὶ φθάνειν
90ἄχρι τοσούτου· ὑπὲρ γὰρ ταύτας αὐτὴν ἀναβῆναι τὸ ὕψος οὐκ ἔχει φύσιν. Ἡ δ’ ἀπὸ ταύτης δευτέρα ἐστὶ χωρῶν ὀκτώ [ἐν αἷς γίγνονται ἀνέμων κινήσεις] (πρόσεχε, παῖ, ἀρρήτων γὰρ ἐπακούεις μυστηρίων γῆς τε καὶ οὐρανοῦ καὶ παντὸς τοῦ μέσου ἱεροῦ πνεύματος), ὅπου ἡ τοῦ ἀνέμου
95κίνησις καὶ ἡ τῶν ὀρνέων πτῆσις· ὑπὲρ γὰρ ταύτης οὔτε ἀὴρ κινεῖται οὔτε ζῷον βαστάζει. Ἔχει μέντοι παρὰ τῆς φύσεως ταύτην τὴν ἐξουσίαν ὁ ἀὴρ οὗτος, ὥστε καὶ ἐν ταῖς ἰδίαις ὀκτὼ χώραις καὶ ἐν ταῖς τῆς γῆς τέτταρσι περιπολεῖν μεθ’ ὧν ἔχει ζῴων, τῆς γῆς εἰς τὰς αὐτοῦ

1

.

49

.

68

(100)

ἐπαναβῆναι 〈μὴ〉 δυναμένης. Ἡ δὲ τρίτη χωρῶν ἐστιν ἑκκαίδεκα, ἀέρος λεπτοῦ καὶ καθαροῦ πλήρης. Ἡ δὲ τετάρτη ἐστὶ δύο καὶ τριάκοντα, ἐν αἷς ἐστι λεπτότα‐ τος καὶ εἰλικρινέστατος ἀὴρ καὶ διαυγής, διορίζων ἐφ’ ἑαυτοῦ τοὺς ἄνω οὐρανούς, ἐκπύρους ὄντας τὴν φύσιν.
105Καὶ ἔστιν ἡ διάταξις αὕτη κατ’ εὐθυτενῆ γραμμὴν ἄνωθεν κάτω ἀκολλητὶ τὴν φύσιν, ὡς εἶναι μοίρας γενικὰς μὲν τέσσαρας, διαστηματικὰς δὲ δώδεκα, χώρας δὲ ἑξήκοντα. Ἐν δὲ ταῖς χώραις ταύταις, ἑξήκοντα οὔσαις τὸν ἀριθμόν, οἰκοῦσιν αἱ ψυχαί, ἑκάστη πρὸς ἣν ἔχει φύσιν, μιᾶς μὲν
110καὶ τῆς αὐτῆς συστάσεως οὖσαι, οὐκέτι δὲ τιμῆς. Ὅσῳ γὰρ ἑκάστη τῶν χωρῶν ἀπὸ γῆς ὑπερβέβηκε τῆς ἑτέρας, τοσούτῳ καὶ 〈αἱ〉 ἐν αὐταῖς ψυχαὶ ἑτέρα τὴν ἑτέραν καθ’ ὑπεροχὴν λείπει, ὦ τέκνον, χώρᾳ καὶ τύχῃ. Τίνες μὲν οὖν εἰς ἑκάτερα τούτων ἀναλύουσι ψυχαί,462 in vol. 1
115ἐντεῦθέν σοι πάλιν, ὦ μεγαλόδοξε Ὧρε, καταλέγειν ἄρξο‐ μαι, ἄνωθεν ἐπὶ τὰ πρόσγεια τὴν τάξιν ποιουμένη.‘

1

.

49

.

69

 [περὶ ἐμψυχώσεως καὶ μετεμψυχώ‐ σεως]. (p. 35b Patr.). ‘Τὸ μεταξὺ γῆς καὶ οὐρανοῦ κεχώρισται, τέκνον Ὧρε, πρὸς μέτρον καὶ ἁρμονίαν. Αἱ δὲ χῶραι αὗται ὑπὸ
5τῶν προγόνων καλοῦνται ὑφ’ ὧν μὲν ζῶναι, ὑφ’ ὧν δὲ στερεώματα, ὑπὸ δὲ ἑτέρων πτυχαί. Ἐν δὲ ταύταις φοι‐ τῶσιν αἵ τε ἀπολελυμέναι τῶν σωμάτων ψυχαὶ αἵ τε μηδέπω ἐνσωματισθεῖσαι. Ἑκάστη δὲ τούτων, ὦ τέκνον, κατὰ τὴν ἀξίαν καὶ χώραν ἔχει· ὥστε τὰς μὲν θείας
10καὶ βασιλικὰς ἐν τῇ ὑπεράνω πάντων κατοικεῖν, τὰς δὲ ἐλαχίστας κατὰ τιμὴν καὶ τὰς ἄλλας ὅσαι εἰσὶ χαμαιπετεῖς ἐν τῇ ὑποκάτω πάντων, τὰς δὲ μέσας 〈ἐν〉 τῇ μέσῃ. Αἱ μὲν οὖν εἰς τὸ ἄρχειν καταπεμπόμεναι, ὦ τέκνον Ὧρε, ἐκ τῶν ὑπεράνω ζωνῶν καταπέμπονται, αἳ καὶ λυθεῖσαι εἰς
15τὰς αὐτὰς ἢ καὶ ἔτι ὑπεράνω ἀνέρχονται, πλὴν εἰ μή τινές τι εἶεν 〈παρὰ〉 τὴν ἀξίαν τῆς ἑαυτῶν φύσεως καὶ τὴν τοῦ θείου νόμου παραγγελίαν πεπραχυῖαι· ἅσπερ ἡ ἄνω πρόνοια πρὸς μέτρον τῶν ἁμαρτημάτων εἰς τὰς ὑπο‐ κάτω χώρας ἐξορίζει, ὥσπερ καὶ τὰς ὑποδεεστέρας δυνά‐
20μει τε καὶ ἀξίᾳ ** ἐκ γὰρ κατωτέρων ἐπὶ μείζονας καὶ ὑψηλοτέρας ἀνάγει. Εἰσὶ γὰρ ἄνωθέν οἱ δορυφόροι 〈δύο〉 ὄντες τῆς καθόλου προνοίας, ὧν ὃ μὲν ψυχοταμίας, ὃ δὲ ψυχοπομπός· καὶ ὁ μὲν ψυχοταμίας ψυχῶν **, ὁ δὲ ψυχοπομπὸς ἀποστολεύς τε καὶ διατάκτης τῶν ἐνσεσω‐463 in vol. 1
25ματωμένων ψυχῶν. Καὶ ὃ μὲν τηρεῖ, ὃ δὲ προἵησι κατὰ γνώμην τοῦ θεοῦ. Τῷ οὖν λόγῳ τούτῳ, ὦ παῖ, καὶ τῇ ἄνω τῶν πραγμάτων ἐξαλλαγῇ καὶ ἐπὶ γῆς ἐστιν ἡ Φύσις. πλάστρια γὰρ οὖσα καὶ σκηνοποιὸς ἀγγείῳ εἰσβάλλει τὰς ψυχάς. Παρεστᾶσι δὲ δύο ἐνέργειαι καὶ αὐτῇ, μνήμη καὶ
30ἐμπειρία· καὶ ἡ μὲν μνήμη ἔργον ἔχει τοῦτο, ὅπως ἡ Φύσις τηρῇ καὶ περικρατῇ τοῦ τε ἑκάστου τύπου ἐξ ἀρ‐ χῆς καταβεβλημένου καὶ τοῦ φυράματος τοῦ ἄνω γίγνη‐ ται *· ἡ δὲ ἐμπειρία, ὅπως πρὸς ἀνάλογον ἑκάστης τῶν καταβαινουσῶν ψυχῶν εἰς τὸ σωματισθῆναι καὶ τὸ
35πλάσμα [ἐνεργῆ καὶ] γένηται, καὶ ταῖς μὲν ὀξέσι τῶν ψυχῶν ὀξέα γένηται καὶ τὰ σώματα, ταῖς δὲ βραδέσι βρα‐ δέα, ταῖς δὲ ἐνεργέσιν ἐνεργῆ καὶ ταῖς νωθραῖς νωθρὰ καὶ ταῖς δυναταῖς δυνατὰ καὶ ταῖς δολίαις δόλια, καὶ
ἁπαξαπλῶς ἑκάσταις κατὰ τὸ εἰκός. Οὐ γὰρ ἀσκόπως464 in vol. 1
40πτηνὰ μὲν ἐπτίλωσε, λογικὰ δὲ περισσαῖς καὶ ἀκριβεστέ‐ ραις αἰσθήσεσιν ἐκόσμησε, τετραπόδων δὲ τὰ μὲν κέρασι, τὰ δὲ ὀδοῦσι, τὰ δὲ ὄνυξι καὶ ὁπλαῖς ἐκαρτέρωσε, τὰ δὲ ἑρπετὰ εὐχαίτοις σώμασι καὶ εὐυποχωρήτοις ἐμαλάκυνε, καὶ ὅπως μὴ ἡ τοῦ σώματος ὑγρότης τέλεον ἀσθενὴς
45διαμένῃ, ὧν μὲν τὰ στόματα καὶ τοῖς ὀδοῦσιν ἐχαράκωσεν ὧν δὲ τοὺς ὄγκους ὀξύνας δύναμιν περιέθηκεν (οὕτως τὰ μὲν τῇ τοῦ θανάτου εὐλαβείᾳ ἰσχυρότερα τῶν ἄλλων)· τὰ δὲ νηκτά, δειλὰ ὄντα, ἐνοικεῖν ἔδωκε στοιχείῳ, ἐν ᾧ τὸ φῶς οὐδετέραν ὧν ἔχει δυνάμεων ἐνεργεῖν ἰσχύει (ἐν

1

.

49

.

69

(50)

γὰρ ὕδατι τὸ πῦρ οὔτε φαίνει οὔτε καίει)· ἕκαστον δὲ αὐτῶν ἢ φολίσιν ἢ ἀκάνθαις ἐν ὕδατι νηχόμενον φεύγει ὅπῃ ἂν θέλῃ, τὴν ἰδίαν περιβεβλημένον δειλίαν καὶ σκε‐ παστήριον ἔχον εἰς τὸ μὴ ὁρᾶσθαι τὸ ὕδωρ. Εἰς γὰρ ἕκαστον τῶν σωμάτων τούτων καθ’ ὁμοιότητα ἐγκλείονται
55αἱ ψυχαί, ὥστε εἰς μὲν ἀνθρώπους χωρεῖν τὰς κριτικάς, εἰς δὲ πτηνὰ τὰς ἀπανθρώπους, εἰς δὲ τετράποδα 〈τὰσ〉 ἀκρίτους (νόμος γὰρ ἐκείνοις ἐστὶν ἡ ἰσχύς), εἰς δὲ ἑρπετὰ τὰς δολίας (οὐδὲν γὰρ αὐτῶν ἐξ ἐναντίου ἐπεξέρχεται τοῖς ἀνθρώποις, λοχήσαντα δὲ καταβάλλει), εἰς δὲ [τὰ] νηκτὰ
60τὰς δειλὰς καὶ ὅσα τῶν λοιπῶν στοιχείων ἀπολαύειν ἀνάξια τυγχάνει. Γίγνεται μὲν οὖν καὶ ἐν ἑκάστῳ 〈εἴδει〉 εὑρεῖν ζῷον τῇ ἰδίᾳ φύσει μὴ καταχρώμενον.‘
“Πῶς πάλιν, ὦ τεκοῦσα;” εἶπεν Ὧρος. Καὶ ἀπεκρίθη Ἶσις· ‘Ὥστε ἄνθρωπον μέν, ὦ τέκνον,465 in vol. 1
65τὸ κριτικὸν ὑπερβῆναι, τετράπουν δὲ τὴν ἀνάγκην παραλ‐ λάξαι, ἑρπετὸν δὲ τὸ δόλιον ἀπολέσαι, καὶ νηκτὸν τῆς δειλίας καταφρονῆσαι, καὶ πτηνὸν τῆς ἀπανθρωπίας ἐκ‐ πεσεῖν. Καὶ τὰ μὲν περὶ τῆς διαθέσεως τῶν ἄνω καὶ τῆς καταβάσεως αὐτῶν καὶ τῆς σωματουργίας
70τοσαῦτα. Συμβαίνει δέ, ὦ τέκνον, ἐν ἑκάστῳ εἴδει εὑρίσκεσθαι καὶ γένει τῶν προκειμένων βασιλικάς τινας ψυχάς, κα‐ ταβαίνειν δὲ καὶ ἄλλας ἀλλοίους, τὰς μὲν διαπύρους, τὰς δὲ ψυχράς, τὰς δὲ ὑπερηφάνους, τὰς μὲν διαπύρους, τὰς
75ἐλευθερίους,〉 τὰς δὲ βαναύσους, τὰς δὲ ἐμπείρους, τὰς δὲ ἀπείρους, τὰς δὲ ἀργάς, τὰς δὲ ἐνεργεῖς, τὰς δὲ ἄλλοτε ἄλλας οὔσας. Συμβαίνει δὲ τοῦτο παρὰ τὴν τῶν τόπων θέσιν, ὅθεν εἰς τὸ ἐνσωματισθῆναι καθάλλονται αἱ ψυχαί. Αἱ μὲν γὰρ ἀπὸ βασιλικοῦ διαζώματος καταπηδῶσι τῆς
80ὁμοιοπαθοῦς βασιλικῆς τύχης. Πολλαὶ γάρ εἰσι βασιλεῖαι· αἳ μὲν γάρ εἰσι ψυχῶν, αἳ δὲ σωμάτων, αἳ δὲ τέχνης, αἳ δὲ ἐπιστήμης, αἳ δὲ αὖ τῶν καὶ τῶν‘. “Πῶς πάλιν;” εἶπεν Ὧρος. ‘Οἷον, ὦ τέκνον Ὧρε, ἀπογεγονότων ἤδη ψυχῶν μὲν
85Ὄσιρις, ὁ πατήρ σου· σωμάτων δὲ ὁ ἑκάστου ἔθνους ἡγεμών· βουλῆς δὲ ὁ πατὴρ πάντων καὶ καθηγητὴς ὁ τρισμέγιστος Ἑρμῆς· ἰατρικῆς δὲ ὁ Ἀσκληπιὸς ὁ Ἡφαί‐ στου· ἰσχύος δὲ καὶ ῥώμης πάλιν Ὄσιρις, μεθ’ ὅν, ὦ τέκνον, αὐτὸς σύ· φιλοσοφίας δὲ Ἀρνεβεσχῆνις, ποιητι‐466 in vol. 1
90κῆς δὲ πάλιν ὁ Ἀσκληπιὸς 〈ὁ〉 Ἰμούθης. Καθόλου γάρ, ὦ τέκνον, εὑρήσεις, ἐὰν ἐξετάζῃς, πολλοὺς καὶ πολλῶν ἄρχοντας καὶ πολλοὺς πολλῶν βασιλεύοντας. Ἀλλ’ ὁ μὲν πάντων κρατῶν, τέκνον, ἐκ τῆς ὑπεράνω χώρας ἐστίν, ὁ δὲ τῶν κατὰ μέρος ἐκείνην ἔσχε τάξιν, ἀφ’ οὗ τόπου
95ἐστίν· βασιλικωτέραν 〈μὲν ...... τοῦ βασιλικοῦ〉 δια‐ ζώματος τετευχότες· 〈οἱ δὲ ἀπὸ τοῦ πυρώδουσ〉 πυρὸς ἐρ‐ γάται γίγνονται καὶ τροφεῖς· οἱ δὲ ἀπὸ τοῦ ὑγροῦ ἐν ὑγροῖς διαζῶσιν· οἱ δὲ ἀπὸ 〈τοῦ〉 ἐπιστημονικοῦ καὶ τεχνι‐ τικοῦ περὶ ἐπιστήμας καταγίγνονται καὶ τέχνας· οἱ δὲ

1

.

49

.

69

(100)

ἀπὸ 〈τοῦ〉 ἀργοῦ ἀργῶς καὶ ἐπιρρεμβῶς διαζῶσι. Πάντων γὰρ τῶν ἐπὶ γῆς, ὦ τέκνον, διὰ λόγου καὶ ἔργου πραγμά‐ των ἄνω εἰσὶν αἱ πηγαί, μέτρῳ καὶ σταθμῷ ἐπιχύνουσαι ἡμῖν τὰς οὐσίας, καὶ οὐκ ἔστιν ὃ μὴ ἄνωθεν καταβέβηκε καὶ πάλιν ἀνέρχεται ἵνα καταβῇ‘.
105 “Πῶς πάλιν λέγεις τοῦτο, ὦ τεκοῦσα, παράδειξον”. Καὶ ἀπεκρίθη Ἶσις πάλιν· ‘Τῆς παλινδρομίας ἐναργὲς τοῦτο σημεῖον τοῖς ζῴοις ἐνέθηκεν ἡ ἱερωτάτη φύ‐
σις· τοῦτο γὰρ ὃ σπῶμεν ἄνωθεν ἐξ ἀέρος πνεῦμα, τοῦτο πάλιν ἄνω πέμπομεν ἵνα λάβωμεν· καὶ εἰσίν, ὦ τέκνον,467 in vol. 1
110τούτου τοῦ ἐνεργήματος τεχνίτιδες ἐν ἡμῖν φῦσαι, αἳ ἐπει‐ δὰν μύσωσι τὰ δεκτικὰ ἑαυτῶν τοῦ πνεύματος στόματα, τότε ἡμεῖς οὐκέτι ὧδέ ἐσμεν, ἀλλ’ ἀναβεβήκαμεν. Προσεπιγίγνεται δέ, ὦ παῖ μεγαλόδοξε, καὶ ἕτερά τινα ἡμῖν ἐκτὸς 〈τῆσ〉 τοῦ φυράματος συσταθμίασ‘.
115 “Τί δέ ἐστιν”, Ὧρος εἶπε, “τὸ φύραμα τοῦτο, ὦ τεκοῦσα”; Σύνοδός ἐστι καὶ κρᾶσις τῶν τεσσάρων στοιχείων, ἐξ ἧς κράσεως καὶ συνόδου ἀναθυμιᾶταί τις ἀτμός, ὃς περι‐ ειλεῖται μὲν τῇ ψυχῇ, διατρέχει δὲ ἐν 〈τῷ〉 σώματι, ἀμ‐
120φοτέροις μεταδιδοὺς [τουτέστι τῷ σώματι καὶ τῇ ψυχῇ] τῆς ἰδίας ποιότητος· καὶ οὕτως αἱ διαφοραὶ τῶν ψυχικῶν καὶ τῶν σωματικῶν ἐναλλοιώσεων γίνονται. Εἰ μὲν γὰρ κατὰ τὴν σωματικὴν διάπηξιν πλεονάσειε τὸ πῦρ, τὸ τηνικαῦτα ἡ ψυχὴ θερμὴ τὴν φύσιν ὑπάρχουσα καὶ ἕτερον
125θερμὸν προσλαβοῦσα, ἐκπυρωδεστέρα γενομένη, ποιεῖ τὸ ζῷον ἐνεργότερον καὶ θυμικόν, τὸ δὲ σῶμα ὀξὺ καὶ εὐκί‐ νητον· εἰ δὲ πλεονάσειεν ὁ ἀήρ, τὸ τηνικαῦτα καὶ κοῦφον καὶ πηδητικὸν καὶ ἀνέδραστον γίνεται τὸ ζῷον καὶ ψυχῇ καὶ σώματι. Εἰ δὲ τὸ ὕδωρ πλεονάσειε, τὸ τηνικαῦτα
130καὶ τὸ ζῷον τῇ μὲν ψυχῇ γίγνεται εὔρουν τε καὶ εὐφυὲς καὶ εὐπερίχυτον ἱκανῶς τε τοῖς ἄλλοις ἐπιπεσεῖν καὶ κολ‐ ληθῆναι δυνάμενον, διὰ τὸ πρὸς τὰ ἄλλα ἑνωτικὸν καὶ
κοινωνικὸν τοῦ ὕδατος· ἐφιζάνει γὰρ πᾶσι, καὶ πολὺ μὲν ὂν εἰς ἑαυτὸ ἀναλύει καὶ περιλαμβάνει, ὀλίγον δ’ ὑπάρ‐468 in vol. 1
135χον καὶ καταδῦσαν, ἐκεῖνο γίγνεται ᾧ ἐμίγη. τὰ μέντοι σώματα ὑπὸ πλαδαρότητος καὶ χαυνότητος εἰς περίσφιγξιν οὐκ ἄγεται, ἀλλὰ μικρᾷ τινι νόσου ἀφορμῇ λύεται, καὶ τοῦ ἰδίου συνδέσμου κατ’ ὀλίγον ἐκπίπτει. Εἰ δὲ τὸ γεῶδες πλεονάσειε, τὸ τηνικαῦτα ἀμβλεῖα μὲν τοῦ ζῴου
140ἡ ψυχὴ γίνεται, οὐκ ἔχουσα τὴν σωματικὴν ἀραιότητα εὔλυτον οὐδὲ τὸ δι’ οὗ πηδήσεται, πεπαχυμμένων τῶν αἰσθητικῶν μερῶν, ἀλλὰ ἔνδον μένει παρ’ ἑαυτῇ ὑπὸ βάρους καὶ πυκνότητος πεδηθεῖσα, τὸ δὲ σῶμα στερεὸν μέν, ἀλλὰ ἀργὸν καὶ βαρὺ καὶ μετὰ βίας ὑπὸ τῆς προαιρέ‐
145σεως μετακινούμενον. Εἰ δὲ σύμμετρος γένοιτο ἡ πάν‐ των σύστασις, τότε τὸ ζῷον θερμὸν εἰς πρᾶξιν, κοῦφον δὲ εἰς κίνησιν, εὔκρατον δὲ εἰς ἁφήν, γενναῖον δὲ εἰς πῆξιν κατασκευάζεται. Ὅσα οὖν τῷδε τῷ λόγῳ κεκοινώνηκε πλείονος μὲν

1

.

49

.

69

(150)

πυρὸς καὶ πνεύματος, ταῦτα ἀπωρνέωται καὶ ἄνω παρ’ ἐκείνοις πολιτεύεται τοῖς στοιχείοις, ἐξ ὧν καὶ ἐγένετο. Ὅσα δὲ πλείονος μὲν πυρός, ὀλίγου δὲ πνεύματος, ὕδατος δὲ καὶ γῆς ἴσης, ταῦτα ἀπηνθρώπισται, καὶ τῷ ζῴῳ τὸ περισσὸν τοῦ θερμοῦ εἰς σύνεσιν ἐτράπη· ὁ γὰρ ἐν ἡμῖν
155νοῦς θερμόν τι χρῆμά ἐστιν, ὃ καίειν μὲν οὐκ οἶδε, δια‐ δύνειν δὲ κατὰ πάντων [καὶ] ἐπίσταται. Ὅσα δὲ πλείονος
μὲν ὕδατος, πλείονος δὲ γῆς, μετρίου δὲ πνεύματος, [καὶ] ὀλίγου δὲ πυρός, ταῦτ’ ἀποτεθηρίωται, τῇ δὲ τοῦ θερμοῦ περιουσίᾳ ἀλκιμώτερα γέγονε τῶν ἄλλων. Ὅσα δὲ γῆς καὶ469 in vol. 1
160ὕδατος ἴσων κεκοινώνηκε, ταῦτα ἀφηρπέτωται καὶ τῇ τοῦ πυρὸς στερήσει ἄτολμα γέγονε καὶ ἀπαρρησίαστα, τῇ δὲ τοῦ ὕδατος κοινωνίᾳ ψυχρὰ ἐγένετο, τῇ δὲ τῆς γῆς βαρέα καὶ νωθρά, τῇ δὲ τοῦ πνεύματος εὐκίνητα, εἰ 〈ἐν〉 προ‐ αιρέσει τὸ κινεῖσθαι. Ὅσα δὲ πλείονος μὲν ὑγροῦ, ὀλίγου
165δὲ ξηροῦ, ταῦτα ἀπιχθύωται καὶ τῇ μὲν τοῦ θερμοῦ καὶ ἀέρος στερήσει δειλά ἐστι καὶ αὐτά, τῇ δὲ τοῦ ὑγροῦ περιουσίᾳ καὶ τῇ τοῦ γεώδους παρουσίᾳ ἐν λελυμένῃ γῇ καὶ ὕδατι διὰ τὸ συγγενὲς κατοικεῖ. Καὶ πρὸς μὲν τὴν τοῦ ἑκάστου στοιχείου μοῖραν καὶ τῆς μοίρας τὴν περιοχὴν
170καὶ τὰ σώματα ἡλικιάζεται· καὶ πρὸς τὴν ὀλιγομετρίαν τὰ λοιπὰ ζῷα μεμετροποίηται, πρὸς ἐνέργειαν τὴν ἑκάστῳ τῶν στοιχείων οὐσιομετρίαν. Καὶ ἔτι, ὦ παῖ περιπόθητε, λέγω, ὅτι ἐκ ταύτης τῆς οὕτω συστάσεως ἡ κατὰ τὴν πρώτην σύνοδον γενομένη
175κρᾶσις καὶ ὁ ἐκ ταύτης ἀναθυμιώμενος ἀτμὸς ἐφ’ ὅσον τὴν ἰδίαν τηροῦσιν ἰδιότητα, ὥστε τὸ μὲν θερμὸν ἕτερον μὴ λαβεῖν θερμόν, μηδὲ τὸ ἀερῶδες πνεῦμα ἕτερον, μηδὲ τὸ ὑγρὸν ἑτέραν ὑγρασίαν, μηδὲ τὸ γεῶδες ἑτέραν πυκνό‐ τητα, τὸ τηνικαῦτα τὸ ζῷον ὑγιαίνει. Ἐπὰν γὰρ μὴ οὕτως
180μένῃ, ὦ τέκνον, ἐφ’ οἷς ἔσχεν ἐξ ἀρχῆς μέτροις, ἀλλ’ ἤτοι πλεονάσῃ ταῦτα, οὐκ ἐνεργείᾳ λέγω 〈τῇ〉 κατὰ περιοχὴν οὐδὲ τῇ κατ’ αὔξησιν γινομένῃ μεταβολῇ τοῦ γένους καὶ τῶν σωμάτων, ἀλλὰ τῇ ὡς προέφαμεν συστατικῇ τῶν στοιχείων κράσει, ὥστε τὸ μὲν θερμὸν ἐπὶ πλέον αὐξη‐470 in vol. 1
185θῆναι ἢ ἐπὶ πλέον ἐλαττωθῆναι, τὰ δὲ ἄλλα ὁμοίως, 〈τὸ〉 τηνικαῦτα [οὕτως] νοσεῖ τὸ ζῷον. Ἐπὰν γὰρ οὕτως διατεθῇ τό τε θερμὸν καὶ τὸ ἀερῶδες, ἃ δὴ σύσκηνά ἐστι τῆς ψυχῆς, τότε ἐν ἀλληγορίαις καὶ ἐκστάσεσι γίγνεται τὸ ζῷον· πεπύκνωται γὰρ τὰ στοιχεῖα, δι’ ὧν διαφθείρεται
190τὰ σώματα. Αὐτὸ μὲν γὰρ τὸ γεῶδές ἐστιν ἡ τοῦ σώ‐ ματος πῆξις, τὸ δὲ ὑγρὸν ἡ ἐν τούτῳ ἐστὶν εἰς συμπαγίαν περίχυσις, τὸ δὲ ἀερῶδές ἐστι τὸ ἐν ἡμῖν κινητικόν, καὶ τούτων πάντων διεγερτικὸν τὸ πῦρ. Τοιγαροῦν ὁ ἐκ τῆς πρώτης συνόδου καὶ κράσεως τῶν στοιχείων γιγνόμενος
195ἀτμὸς καὶ ὡσανεὶ ἔξαψις καὶ ἀναθυμίασισ[, ὁποῖος ἂν ᾖ,] παραμιγεὶς τῇ ψυχῇ ἄγει αὐτὴν εἰς ἑαυτόν, ὡς ἂν ἔχῃ φύσεως, εἴτε σπουδαίως, εἴτε μή. Τῇ γὰρ ἐξ ἀρχῆς πρὸς αὐτὸν οἰκειότητι καὶ συντροφίᾳ ἐπιμένουσα ἡ ψυχὴ τὴν τάξιν διατηρεῖ. Ὅταν δὲ ἐπιπροσγένηται ἤτοι τῷ ὅλῳ

1

.

49

.

69

(200)

συγκράματι ἢ καὶ μέρεσιν ἢ μέρει αὐτοῦ ἔξωθέν τις πλείων μοῖρα τοῦ προκαταβεβλημένου, τότε καὶ ὁ ἐντεῦ‐ θεν μεταλλοιούμενος ἀτμὸς μεταλλοιοῖ ἤτοι τὴν τῆς ψυχῆς διάθεσιν ἢ τὴν τοῦ σώματος. Τὸ γὰρ πῦρ καὶ τὸ πνεῦμα,
ἀνωφερῆ ὄντα, ἐπὶ τὴν ψυχήν, ὁμοιόχωρον αὐτοῖς ὑπάρ‐471 in vol. 1
205χουσαν, ἀνατρέχει· τὸ δὲ ὑγρὸν καὶ τὸ γεῶδες, κατωφερῆ ὄντα, τῷ σώματι, ὁμοιέδρῳ ὄντι, ἐφιζάνει.

1

.

50

t

Περὶ αἰσθήσεως καὶ αἰσθητῶν καὶ εἰ ἀληθεῖς αἱ αἰσθήσεις.

1

.

50

.

1

〈Aetii (IV 8, 2 p. 394, 10 Diels.).〉 Ἐπίκουρος· τό 〈τε〉 μόριόν ἐστιν ἡ αἴσθησις, ἥτις ἐστὶ〈ν ἡ〉 δύναμις, καὶ τὸ ἐπαίσθημα, ὅπερ ἐστὶ τὸ ἐνέρ‐ γημα· ὥστε διχῶς παρ’ αὐτῷ λέγεσθαι αἴσθησιν μὲν τὴν
5δύναμιν, αἴσθησιν δὲ τὸ ἐνέργημα.

1

.

50

2a

〈Aetii (IV 8, 3 p. 394, 16 Diels.).〉 Πλάτων τὴν αἴσθησιν ἀποφαίνεται ψυχῆς καὶ σώ‐ ματος κοινωνίαν πρὸς τὰ ἐκτός· ἡ μὲν γὰρ δύναμις ψυχῆς, τὸ δὲ ὄργανον σώματος, ἄμφω δὲ διὰ φαντασίας ἀντι‐
5ληπτικὰ τῶν ἔξωθεν.

1

.

50

2b

 Λέγει δὲ ἐν τῷ Φιλήβῳ (p. 34A) ὧδε· “Τὸ δὲ ἐν ἑνὶ πάθει τὴν ψυχὴν καὶ τὸ σῶμα κοινῇ γιγνόμενον κοινῇ καὶ κινεῖσθαι, ταύτην δὲ τὴν κίνησιν
5ὀνομάζων αἴσθησιν οὐκ ἀπὸ τρόπου φθέγγοιο ἄν; —
Ἀληθέστατα λέγεις.”472 in vol. 1

1

.

50

3-6

(n)

〈Aetii (IV 8, 4—7 p. 394, 21 Diels.).〉

1

.

50

.

3

 Κατὰ τοὺς Περιπατητικοὺς τετραχῶς· ἐξ οὗ τὸ ἡγεμονικόν, δι’ οὗ τὸ ὄργανον καὶ αἰσθητήριον, καθ’ ὃ ἡ ἐνέργεια, καὶ 〈οὗ〉 ἕνεκα τὸ αἰσθητόν.

1

.

50

.

4

 Λεύκιππος, Δημόκριτος τὰς αἰσθή‐ σεις καὶ τὰς νοήσεις ἑτεροιώσεις εἶναι τοῦ σώματος.

1

.

50

.

5

 Ἀριστοτέλης τὴν αἴσθη‐ σιν ἑτεροίωσιν αἰσθητοῦ καὶ μεσότητα· κοινὴν δὲ αἴσθησιν τὴν τῶν συνθέτων εἰδῶν κριτικήν, εἰς ἣν πᾶσαι συμ‐ βάλλουσιν αἱ ἁπλαῖ τὰς ἰδίας ἑκάστη 〈φαντασίασ〉, ἐν ᾗ τὸ
5μεταβατικὸν ἀφ’ ἑτέρου εἰς ἕτερον οἷον σχήματος 〈καὶ〉 κινήσεως σώματος, ἐν μεθορίῳ τοῦ λογικοῦ καὶ τοῦ ἀλόγου, μνήμης καὶ νοῦ μετέχουσα, διατείνουσα καὶ ἐπὶ τὰ ἄλογα τῶν ζῴων, καθὸ ποσὴν διανοίας ἀναλογίαν ἔχει· κοινὰ δ’ ἐστὶν ὄψεως μὲν καὶ ἁφῆς σχῆμα, ὄψεως δὲ καὶ ἀκοῆς
10διάστημα, πασῶν δὲ κίνησις καὶ μέγεθος καὶ ἀριθμός.

1

.

50

.

6

 〈Οἱ〉 Στωικοὶ τήνδε τὴν κοινὴν αἴσθησιν ἐντὸς ἁφὴν προσαγορεύουσι, καθ’ ἣν καὶ ἡμῶν αὐτῶν ἀντιλαμβανόμεθα.

1

.

50

.

7

〈Aetii (IV 10, 3 p. 399, 13 Diels.).〉
†πελλῆς πλείους αἰσθήσεις εἶναι περὶ τὰ ἄλογα ζῷα.473 in vol. 1

1

.

50

8-9

(n)

〈Aetii (IV 10, 5. 6 p. 399, 19 Diels.).〉

1

.

50

.

8

 Δημόκριτος πλείους μὲν εἶναι τὰς αἰ‐ σθήσεις τῶν αἰσθητῶν, τῷ δὲ μὴ ἀναλογίζειν τὰ αἰσθητὰ τῷ πλήθει λανθάνειν.

1

.

50

.

9

Οἱ δ’ ἄλλοι παρίσους.

1

.

50

10-16

(n)

〈Aetii (IV 8, 8—14 p. 395, 20 Diels.).〉

1

.

50

.

10

Οἱ Στωικοὶ σωμάτων τὰς αἰσθήσεις.

1

.

50

.

11

 Οἱ ἀπὸ τῶν ἀρχαίων τῶν περὶ τὰ σώματα ἀσωμάτων λόγων ἅπερ ἤδη σχήματα προσαγο‐ ρεύουσι.

1

.

50

.

12

 Λεύκιππος, Δημόκριτος, Ἐπίκου‐ ρος τὴν αἴσθησιν καὶ τὴν νόησιν γίνεσθαι εἰδώλων ἔξωθεν προσιόντων· μηδενὶ γὰρ ἐπιβάλλειν μηδετέραν χωρὶς τοῦ προσπίπτοντος.

1

.

50

.

13

 Οἱ ἄλλοι εἰδῶν ἢ σχημάτων ἑτεροιώσει 〈ἢ〉 ἐν ψυχῇ τυπώσει, ἀπορροίαις πάντως μᾶλλον ἢ εἰ‐ δώλοις.

1

.

50

.

14

 Οἱ Στωικοὶ πᾶσαν αἴσθησιν εἶναι συγκα‐ τάθεσιν καὶ κατάληψιν.

1

.

50

.

15

 Οἱ Ἀκαδημαικοὶ μὴ εἶναι τὰς αἰσθή‐ σεις μήτε καταλήψεις μήτε συγκαταθέσεις.

1

.

50

.

16

Οἱ Περιπατητικοὶ οὐκ ἄνευ μὲν
συγκαταθέσεως τὰς αἰσθήσεις, οὐ μέντοι συγκαταθέσεις.474 in vol. 1

1

.

50

7-24

(n)

〈Aetii (IV 9, 1—8 p. 396, 11 sqq. Diels.).〉

1

.

50

.

17

 Πυθαγόρας, Ἐμπεδοκλῆς, Ξενο‐ φάνης, Παρμενίδης, Ζήνων, Μέλισσος, Ἀνα‐ ξαγόρας, Δημόκριτος, Μητρόδωρος, Πρωταγό‐ ρας, Πλάτων ψευδεῖς εἶναι τὰς αἰσθήσεις.

1

.

50

.

18

 Οἱ ἀπὸ τῆς Ἀκαδημίας ὑγιεῖς μέν, ὅτι δι’ αὐτῶν οἷόν τε λαβεῖν ἀληθινὰς φαντασίας, οὐ μὴν ἀκριβεῖς.

1

.

50

.

19

 Ἀριστοτέλης τὴν αἴσθησιν μὴ πλανᾶσθαι περὶ τὸ ἴδιον, περὶ δὲ τὸ συμβεβηκός.

1

.

50

.

20

 Οἱ Στωικοὶ τὰς μὲν αἰσθήσεις ἀληθεῖς, τῶν δὲ φαντασιῶν τὰς μὲν ἀληθεῖς τὰς δὲ ψευδεῖς.

1

.

50

.

21

 Ἐπίκουρος πᾶσαν αἴσθησιν καὶ πᾶσαν φαντασίαν ἀληθῆ, τῶν δὲ δοξῶν τὰς μὲν ἀληθεῖς τὰς δὲ ψευδεῖς. Καὶ ἡ μὲν αἴσθησις μοναχῶς ψευδοποιεῖται κατὰ νοητά, ἡ δὲ φαντασία διχῶς [νοεῖται]· καὶ γὰρ αἰσθη‐
5τῶν ἐστι φαντασία καὶ νοητῶν.

1

.

50

.

22

 Παρμενίδης, Ἐμπεδοκλῆς, Ἀνα‐ ξαγόρας, Δημόκριτος, Ἐπίκουρος, Ἡρακλείδης παρὰ τὰς συμμετρίας τῶν πόρων τὰς κατὰ μέρος αἰσθή‐ σεις γίνεσθαι τοῦ οἰκείου, τῶν αἰσθητῶν ἑκάστου ἑκάστῃ
5ἐναρμόττοντος.

1

.

50

.

23

Οἱ Περιπατητικοὶ παρὰ τὰς δυνά‐
μεις τῶν αἰσθητηρίων.475 in vol. 1

1

.

50

.

24

 Οἱ μὲν ἄλλοι φύσει τὰ αἰσθητά, Λεύ‐ κιππος δέ, Δημόκριτος καὶ Διογένης νόμῳ, τοῦτο δ’ ἐστὶ δόξῃ καὶ πάθεσι τοῖς ἡμετέροις· μηδὲν δ’ εἶναι ἀληθὲς μηδὲ καταληπτὸν ἐκτὸς τῶν πρώτων στοιχείων,
5ἀτόμων καὶ κενοῦ· ταῦτα γὰρ εἶναι μόνα φύσει, τὰ δ’ ἐκ τούτων, θέσει καὶ τάξει καὶ σχήματι διαφέροντα ἀλλήλων, συμβεβηκότα.

1

.

50

.

25

〈Aetii (IV 9, 14 p. 398, 8 Diels.).〉 Παρμενίδης, Ἐμπεδοκλῆς ἐλλείψει τροφῆς τὴν ὄρεξιν.

1

.

50

26-30

〈Aetii (IV 9, 9—13 p. 397, 19 sq. Diels.).〉

1

.

50

.

26

 Οἱ τὰ ἄτομα καὶ οἱ τὰ ὁμοιομερῆ καὶ οἱ τὰ ἀμερῆ καὶ τὰ ἐλάχιστα πάντ’ ἐν πᾶσι τὰ αἰσθητὰ ἀναμεμῖχθαι καὶ μηδὲν αὐτῶν εἰλικρινὲς ὑπάρ‐ χειν, παρὰ δὲ τὰς ἐπικρατείας ὀνομάζεσθαι τοῖον ἢ τοῖον
5καὶ παρὰ τὴν πολυαύγειαν.

1

.

50

.

27

 Πυθαγόρας καὶ Πλάτων καθαρὸν ἕκαστον εἶναι τῶν αἰσθητῶν ἐξ ἑκάστου στοι‐ χείου προερχόμενον. Πρὸς μὲν οὖν τὴν ὅρασιν τὸ αἰθε‐ ρῶδες πεφυκέναι, πρὸς δὲ τὴν ἀκοὴν τὸ πνευματικόν,
5πρὸς δὲ τὴν ὄσφρησιν τὸ πυρῶδες, πρὸς δὲ τὴν γεῦσιν τὸ ὑγρόν, πρὸς δὲ τὴν ἁφὴν τὸ γεῶδες.

1

.

50

.

28

 Ἐπίκουρος τῶν αἰσθητῶν 〈τὰσ〉 ἡδονὰς ἤδη καὶ τὰς λύπας.

1

.

50

.

29

 Οἱ Περιπατητικοὶ τῶν νοητῶν· οὐ γὰρ πᾶσι φαίνεται τὰ αὐτὰ ἡδέα τε καὶ λυπηρὰ καθάπερ
λευκά τε καὶ μέλανα.476 in vol. 1

1

.

50

.

30

 Χρύσιππος τὸ μὲν γενικὸν ἡδὺ νοητόν, τὸ δὲ εἰδικὸν καὶ προσπῖπτον ἤδη αἰσθητόν.

1

.

50

31-35

(n)

〈Aetii (IV 9, 15—20) p. 398, 10 sq. Diels.〉

1

.

50

.

31

 Ἐμπεδοκλῆς τὰς ἡδονὰς γίνεσθαι τοῖς μὲν ὁμοίοις [τῶν ὁμοίων], κατὰ δὲ τὸ ἐλλεῖπον πρὸς τὴν ἀναπλήρωσιν, ὥστε τῷ ἐλλείποντι ἡ ὄρεξις τοῦ ὁμοίου· τὰς δ’ ἀλγηδόνας τοῖς ἐναντίοις, ἠλλοτριῶσθαι γὰρ πρὸς
5ἄλληλα ὅσα διαφέρει κατά τε τὴν σύγκρισιν καὶ τὴν τῶν στοιχείων κρᾶσιν.

1

.

50

.

32

 Ἀναξαγόρας πᾶσαν αἴσθησιν μετὰ πόνου.

1

.

50

.

33

 Οἱ ἄλλοι ἐπιγίγνεσθαι ἤτοι ἡδονὴν ἢ πόνον οὐδὲ συμπεφυκέναι.

1

.

50

.

34

 Οἱ Στωικοὶ τὸν σοφὸν αἰσθήσει καταληπτὸν ἀπὸ τοῦ εἴδους τεκμηριωδῶς· οἱ Ἀκαδη‐ μαικοὶ λόγῳ γνώριμον· Ἐπίκουρος σοφῷ μόνῳ τὸν σοφόν.

1

.

50

.

35

 Δημόκριτος τὰ νεκρὰ τῶν σωμάτων αἰσθάνεσθαι.

1

.

50

.

36

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Φαί‐ δωνος (p. 60B. C). Ὡς ἄτοπον, ἔφη, ὦ ἄνδρες, ἔοικεν εἶναι τοῦτο ὃ κα‐ λοῦσιν οἱ ἄνθρωποι ἡδύ· ὡς θαυμασίως πέφυκε πρὸς τὸ
5δοκοῦν ἐναντίον εἶναι, τὸ λυπηρόν, τῷ ἅμα μὲν αὐτὼ μὴ
θέλειν παραγίγνεσθαι τῷ ἀνθρώπῳ, ἐὰν δέ τις διώκῃ τὸ ἕτερον καὶ λαμβάνῃ, σχεδόν τι ἀναγκάζεσθαι ἀεὶ λαμβά‐ νειν καὶ τὸ ἕτερον, ὥσπερ ἐκ μιᾶς κορυφῆς ἡμμένω δύ’ ὄντε· κἀμοὶ δοκεῖ, ἔφη, εἰ ἐνενόησεν αὐτὰ Αἴσωπος, μῦθον477 in vol. 1
10ἂν συνθεῖναι, ὡς ὁ θεὸς βουλόμενος αὐτὰ διαλλάξαι πο‐ λεμοῦντα, ἐπειδὴ οὐκ ἐδύνατο, συνῆψεν εἰς ταὐτὸν αὐτῶν τὰς κορυφάς, καὶ διὰ ταῦτα ᾧ ἂν τὸ ἕτερον παραγένηται, ἐπακολουθεῖ ὕστερον καὶ τὸ ἕτερον. Ὥσπερ οὖν καὶ αὐτῷ μοι ἔοικεν, ἐπειδὴ ὑπὸ τοῦ δεσμοῦ ἦν ἐν τῷ σκέλει τὸ
15ἀλγεῖν, ἥκειν δὴ φαίνεται ἐπακολουθοῦν τὸ ἡδύ.

1

.

50

.

37

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Θεαιτήτου (p. 152C; 153D—154B). Φαντασία ἄρα καὶ αἴσθησις ταὐτὸν ἔν τε θερμοῖς καὶ πᾶσι τοῖς τοιούτοις· οἷα γὰρ αἰσθάνεται ἕκαστος, τοιαῦτα
5ἑκάστῳ καὶ κινδυνεύει εἶναι ..... Ὑπόλαβε τοίνυν, ὦ ἄριστε, οὑτωσὶ καὶ τὰ ὄμματα πρῶτον· ὃ δὴ καλεῖς χρῶμα λευ‐ κόν, μὴ εἶναι αὐτὸ ἕτερόν τι ἔξω τῶν σῶν ὀμμάτων μηδ’ ἐν τοῖς ὄμμασι· μηδέ τιν’ αὐτῷ χώραν ἀποτάξῃς· ἤδη γὰρ ἂν εἴη τε ἄν που ἐν τάξει καὶ μένον καὶ οὐκ ἂν ἐν
10γενέσει γίγνοιτο. —Ἀλλὰ πῶς; —Ἑπόμεθα τῷ ἄρτι λόγῳ, μηδὲν αὐτὸ καθ’ αὑτὸ ἓν ὂν τιθέντες· καὶ ἡμῖν οὕτω μέλαν τε καὶ λευκὸν καὶ ὁτιοῦν ἄλλο χρῶμα ἐκ τῆς προσβολῆς τῶν ὀμμάτων πρὸς τὴν προσήκουσαν φορὰν φανεῖται γεγενημένον, καὶ ὃ δὴ ἕκαστον εἶναί φαμεν
15χρῶμα, οὔτε τὸ προσβάλλον οὔτε τὸ προσβαλλόμενον ἔσται,
ἀλλὰ μεταξύ τι ἑκάστῳ ἴδιον γεγονός· ἢ σὺ διισχυρίσαι’ ἂν ὡς οἷον σοὶ φαίνεται ἕκαστον χρῶμα, τοιοῦτον καὶ κυνὶ καὶ ὁτῳοῦν ζῴῳ; —Μὰ Δί’ οὐκ ἔγωγε. —Τί; ἄλλῳ ἀνθρώπῳ ἆρ’ ὅμοιον καὶ σοὶ φαίνεται ὁτιοῦν, ἔχεις478 in vol. 1
20τοῦτο ἰσχυρῶς, ἢ πολὺ μᾶλλον, ὅτι οὐδὲ σοὶ ταὐτὸν διὰ τὸ μηδέποτε ὁμοίως αὐτὸν σεαυτῷ ἔχειν; —Τοῦτο μᾶλλον δοκεῖ μοι ἢ ἐκεῖνο. —Οὐκοῦν εἰ μὲν ᾧ παρε‐ μετρούμεθα, ἢ οὗ ἐφαπτόμεθα, μέγα ἢ λευκὸν ἢ θερμὸν ἦν, οὐκ ἄν ποτε ἄλλῳ προσπεσὸν ἄλλο ἂν ἐγεγόνει, αὐτό
25γε μηδὲν μεταβάλλον· εἰ δὲ αὖ τὸ παραμετρούμενον ἢ τὸ ἐφαπτόμενον ἕκαστον ἦν τούτων, οὐκ ἂν αὖ ἄλλου προσ‐ ελθόντος ἤ τι παθόντος αὐτὸ μηδὲν παθὸν ἂν ἄλλο ἐγένετο.

1

.

50

.

38

 Ἐν ταὐτῷ (p. 157C). Μὴ τοίνυν ἀπολίπωμεν ὅσον ἐλλεῖπον αὐτοῦ. Λεί‐ πεται δὲ ἐνυπνίων τε πέρι καὶ νόσων τε τῶν ἄλλων καὶ μανίας, ὅσα τε παρακούειν ἢ παρορᾶν ἤ τι ἄλλο παραι‐
5σθάνεσθαι λέγεται. Οἶσθα γάρ που ὅτι ἐν πᾶσι τούτοις ὁμολογουμένως ἐλέγχεσθαι δοκεῖ ὃν ἄρτι διῇμεν λόγον, ὥστε παντὸς μᾶλλον ἂν ἡμῖν ψευδεῖς αἰσθήσεις ἐν αὐτοῖς γιγνομένας, καὶ πολλοῦ δεῖ τὰ φαινόμενα ἑκάστῳ ταῦτα καὶ εἶναι, ἀλλὰ πᾶν τοὐναντίον οὐδὲν ὂν φαίνεται εἶναι.
10—Ἀληθέστατα λέγεις, ὦ Σώκρατες. —Τίς δὴ οὖν, ὦ παῖ, λείπεται λόγος τῷ τὴν αἴσθησιν ἐπιστήμην τιθε‐ μένῳ καὶ τὰ φαινόμενα ἑκάστῳ ταῦτα εἶναι τούτῳ ᾧ
φαίνεται;479 in vol. 1

1

.

50

.

39

 Ἐν ταὐτῷ (p. 179A. B. C). Μετρίως ἄρα ἡμῖν πρὸς τὸν διδάσκαλόν σου εἰρήσε‐ ται, ὅτι ἀνάγκη αὐτῷ ὁμολογεῖν σοφώτερόν τε ἄλλον ἄλλου εἶναι καὶ τὸν μὲν τοιοῦτον μέτρον εἶναι, ἐμοὶ δὲ
5τῷ ἀνεπιστήμονι μηδὲ ὁπωστιοῦν ἀνάγκην εἶναι μέτρῳ γίγνεσθαι ..... Πολλαχῇ οὖν, ὦ Θεόδωρε, καὶ ἄλλῃ ἂν τό γε τοιοῦτον ἁλοίη μὴ πᾶσαν πάντως ἀληθῆ δόξαν εἶναι· περὶ δὲ τὸ παρὸν ἑκάστῳ πάθος, ἐξ ὧν αἱ αἰσθήσεις καὶ αἱ κατὰ ταύτας δόξαι γίγνονται, χαλεπώτερον ἑλεῖν ὡς
10οὐκ ἀληθεῖς.

1

.

50

.

40

 Ἐν ταὐτῷ (p. 183B). Οὐκοῦν, ὦ Θεόδωρε, τοῦ τε σοῦ ἑταίρου ἀπηλλάγ‐ μεθα, καὶ οὔπω συγχωροῦμεν αὐτῷ πάντ’ ἄνδρα πάντων χρημάτων μέτρον εἶναι.

1

.

50

.

41

 Πλάτωνος ἐν Τιμαίῳ (p. 37B). Λόγος δὲ ὁ κατὰ ταὐτὸν γιγνόμενος, περί τε θάτερον ὢν καὶ περὶ τὸ ταὐτόν, ἐν τῷ κινουμένῳ ὑφ’ αὑτοῦ φερό‐ μενος ἄνευ φθόγγου καὶ ἠχῆς, ὅταν μὲν περὶ τὸ αἰσθητὸν
5γίγνηται καὶ ὁ τοῦ θατέρου κύκλος ὀρθὸς ἰὼν εἰς πᾶσαν αὐτοῦ τὴν ψυχὴν διαγγείλῃ, δόξαι καὶ πίστεις γίγνονται βέβαιοι καὶ ἀληθεῖς· ὅταν δὲ αὖ περὶ τὸ λογιστικὸν ᾖ καὶ ὁ τοῦ ταὐτοῦ κύκλος εὔτροχος ὢν αὐτὰ μηνύσῃ, νοῦς ἐπιστήμη τε ἐξ ἀνάγκης ἀποτελεῖται, τούτω δὲ ἐν ᾧ τῶν
10ὄντων ἐγγίγνεσθον, ἄν ποτέ τις αὐτὸ ἄλλο πλὴν ψυχὴν
εἴπῃ, πᾶν μᾶλλον ἢ τἀληθὲς 〈ἐρεῖ〉.480 in vol. 1

1

.

51

t

Πόσαι εἰσὶν αἱ αἰσθήσεις καὶ ποίας οὐσίας καὶ ἐνεργείας ἑκάστη.

1

.

51

.

1

Σιμύλου. Πέντ’ εἰσὶν ἃς ἄνθρωπος αἰσθήσεις ἔχει· [ἁφὴν ὅρασιν ἀκοὴν γεῦσιν ὄσφρησιν] τούτων ἁπασῶν κυριωτάτη μία
5ἀκοή· φαγὼν γὰρ οὐδὲ εἷς ἔφυ σοφὸς οὐδ’ ἁψ〈άμενος οὐδ’ ὀσφρ〉όμενος οὐδ’ εἰσιδὼν τὸ λυσιτελές .......... ἐκ τοῦ δ’ ἀκούειν μανθάνειν τε τἀγαθὰ πολλοὶ φρόνιμοι γεγόνασι· ταύτην γὰρ μίαν
10
ὁ νοῦς ἑαυτῷ κατέλιπεν διδάσκαλον· .............
ὥσπερ δικαστὴν ἢ κριτὴν ἢ κύριον.

1

.

51

2-3

(n)

〈Aetii (IV 10, 1. 2 p. 399, 3 Diels.).〉

1

.

51

.

2

Οἱ Στωικοὶ πέντε τὰς εἰδικὰς αἰσθήσεις·
ὅρασιν, ἀκοήν, ὄσφρησιν, γεῦσιν, ἁφήν.481 in vol. 1

1

.

51

.

3

 Ἀριστοτέλης ἕκτην μὲν οὐ λέγει, κοινὴν δὲ αἴσθησιν 〈τὴν〉 τῶν συνθέτων εἰδῶν κρι‐ τικήν, εἰς ἣν πᾶσαι συμβάλλουσιν αἱ ἁπλαῖ τὰς ἰδίας ἑκάστη φαντασίας, ἐν ᾗ τὸ μεταβατικὸν ἀφ’ ἑτέρου πρὸς
5ἕτερον, οἱονεὶ σχήματος καὶ κινήσεως.

1

.

51

.

4

〈Aetii (IV 10, 4 p. 399, 15 Diels.).〉 Δημόκριτος πλείους εἶναι αἰσθήσεις περὶ τὰ ἄλογα ζῷα καὶ περὶ τοὺς σοφοὺς καὶ περὶ τοὺς θεούς.

1

.

51

.

5

〈Didymi (epit. phys. fr. 15 p. 455 Diels.).〉 Ἀριστοτέλους. Τὸ δὲ αἰσθητικόν, ὃ δὴ κοινῶς ἁπάντων τῶν ζῴων ἴδιον (αἰσθήσει γὰρ διαφέρειν τὸ ζῷον
5τοῦ φυτοῦ), πενταπλοῦν ἐοικέναι. Τοῦτο γὰρ τὸ μὲν ὅρα‐ σιν, τὸ δ’ ἀκοήν, τὸ δ’ ὄσφρησιν, τὸ δὲ γεῦσιν, τὸ δ’ ἁφήν. Ὑπάρχειν δέ τινα καὶ σύνθετον αἴσθησιν, ἐν ᾗ τό τε φανταστικὸν πᾶν γίγνεσθαι καὶ 〈τὸ〉 μνημονευ‐ τικὸν καὶ τὸ δοξαστικόν, ὅπερ οὖν οὐδ’ ἄμοιρον τοῦ νοῦ
10τυγχάνειν. Αἰσθάνεσθαι δὲ ἡμᾶς παθούσης τι τῆς αἰ‐ σθήσεως.

1

.

51

.

6

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Φαίδω‐ νος (p. 96B). Ὁ δὲ ἐγκέφαλός ἐστιν ὁ τὰς αἰσθήσεις παρέχων τοῦ ἀκούειν καὶ ὁρᾶν καὶ ὀσφραίνεσθαι, ἐκ τούτων δὲ γίγνοιτο
5μνήμη καὶ δόξα, ἐκ δὲ μνήμης καὶ δόξης λαβούσης τὸ
ἠρεμεῖν, κατὰ ταῦτα γίγνεσθαι ἐπιστήμην.482 in vol. 1

1

.

51

.

7

Ἐμπεδοκλῆς (v. 333. 334 Stein.). Γαίᾳ μὲν γὰρ γαῖαν ὀπώπαμεν, ὕδατι δ’ ὕδωρ, αἰθέρι δ’ αἰθέρα δῖον, ἀτὰρ πυρὶ πῦρ ἀίδηλον.

1

.

52

t

Περὶ ὁράσεως καὶ κατοπτρικῶν ἐμφάσεων.

1

.

52

.

1

〈Aetii (IV 13, 1. 2a p. 403, 2 Diels.).〉 Λεύκιππος Δημόκριτος Ἐπίκουρος κατὰ εἰ‐ δώλων εἴσκρισιν οἴονται τὸ ὁρατικὸν συμβαίνειν πάθος. [Καὶ κατά τινων ἀκτίνων ἔκκρισιν μετὰ τὴν πρὸς τὸ
5ὑποκείμενον ἔνστασιν πάλιν ὑποστρεφουσῶν πρὸς τὴν ὄψιν.]

1

.

52

2-8

(n)

〈Aetii (IV 13, 6—12 p. 403, 22 Diels.).〉

1

.

52

.

2

 Τιμαγόρας, εἷς τῶν παραχαραξάντων ἐν συχνοῖς τὴν Ἐπικούρειον αἵρεσιν, ἀντὶ τῶν εἰδώλων ταῖς ἀπορροί‐ αις χρῆται.

1

.

52

.

3

 Στράτων χρώματά φησιν ἀπὸ τῶν σωμάτων φέ‐ ρεσθαι συγχρῴζοντ’ αὐτοῖς τὸν μεταξὺ ἀέρα.

1

.

52

.

4

 Ἀρίσταρχος σχήματα συνδιατυποῦντά πως αὑτοῖς τὸν ἀέρα.

1

.

52

.

5

Ἵππαρχος ἀφ’ ἑκατέρου φησὶ τῶν ὀφθαλμῶν
ἀποτεινομένας 〈ἀκτῖνασ〉 τοῖς πέρασιν αὑτῶν, οἱονεὶ χει‐ ρῶν ἐπαφαῖς, περικαθαπτούσας τοῖς ἐκτὸς σώμασι τὴν ἀντίληψιν αὐτῶν πρὸς τὸ ὁρατικὸν ἀναδιδόναι.483 in vol. 1

1

.

52

.

6

 Ἔνιοι καὶ Πυθαγόραν τῇ δόξῃ ταύτῃ συνεπιγρά‐ φουσιν, ἅτε δὴ βεβαιωτὴν τῶν μαθημάτων· καὶ πρὸς τούτῳ Παρμενίδην ἐμφαίνοντα τοῦτο διὰ τῶν ποιη‐ μάτων.

1

.

52

.

7

 Πλάτων συναύγειαν τοῦ μὲν ἐκ τῶν ὀφθαλμῶν φωτὸς ἐπὶ ποσὸν ἀπορρέοντος εἰς τὸν ὁμογενῆ ἀέρα, τοῦ δὲ ἀπὸ τῶν σωμάτων ἀντιφερομένου, τοῦ δὲ περὶ τὸν μεταξὺ ἀέρα, εὐδιάχυτον ὄντα καὶ εὔτρεπτον,
5συντεινομένου τῷ πυρώδει τῆς ὄψεως. αὕτη λέγεται Πλά‐ τωνι ἡ συναύγεια.

1

.

52

.

8

Ἀλκμαίων κατὰ τὴν τοῦ διαφανοῦς ἀντίληψιν.

1

.

52

.

9

〈Didymi (epit. phys. fr. 17 p. 456 Diels.).〉 Ἀριστοτέλους. Ὁρᾶν ἡμᾶς κατὰ κίνησιν τοῦ κατ’ ἐνέργειαν διαφανοῦς· διαφανὲς δὲ οὐ μόνον εἶναι τὸν ἀέρα ἀλλὰ καὶ τὸ ὕδωρ καί τινα τῶν συνισταμένων ποθέν,
5οἷον ὕαλον καὶ κρύσταλλον καί τινας τῶν λαμπρῶν λί‐ θων. Ἀκούειν δὲ κατ’ ἐνέργειαν τοῦ μεταξὺ διηχοῦς· διηχὲς δ’ εἶναι καὶ τὸν ἀέρα καὶ τὸ πῦρ καὶ τὸ ὕδωρ καί τινα τῶν συγκριμάτων.

1

.

52

10-13

(n)

〈10—13 Aetii (IV 13, 2b—5 p. 403, 7 Diels.).〉

1

.

52

.

10

 Τῶν Ἀκαδημαικῶν τινες κατά τινων 〈ἀκτίνων〉 ἔκχυσιν μετὰ τὴν πρὸς τὸ ὑποκείμενον ἔνστασιν
πάλιν ὑποστρεφουσῶν πρὸς τὴν ὄψιν.484 in vol. 1

1

.

52

.

11

 Ποσειδώνιος 〈αὐ〉γῶν αὐτὴν σύμφυσιν ὀνομάζει.

1

.

52

.

12

 Ἐμπεδοκλῆς καὶ πρὸς τὸ διὰ τῶν ἀκτίνων καὶ πρὸς τὸ διὰ τῶν εἰδώλων ἐκδοχὰς παρέχεται· πλείους δὲ πρὸς 〈τὸ〉 δεύτερον· τὰς γὰρ ἀπορροίας ἀπο‐ δέχεται.

1

.

52

.

13

 Ἑστιαῖος ὁ Περίνθιος τοῖς εἰδώλοις τὰς ἀκτῖνας ἀνέμιξε, προσαγορεύσας τὸ γιγνόμενον ἀκτιν‐ είδωλον.

1

.

52

14-16

(n)

〈Aetii (IV 14, 1—4 p. 405, 3 sqq. Diels.).〉

1

.

52

.

14

 Ἐμπεδοκλῆς κατ’ ἀπορροίας τὰς συνι‐ σταμένας μὲν ἐπὶ τῆς ἐπιφανείας τοῦ κατόπτρου, πιλου‐ μένας δ’ ὑπὸ τοῦ ἐκκρινομένου ἐκ τοῦ κατόπτρου πυρώδους καὶ τὸν προκείμενον ἀέρα, εἰς ὃν φέρεται τὰ ῥεύματα,
5συμμεταφέροντος.

1

.

52

.

15

 Λεύκιππος, Δημόκριτος, Ἐπίκου‐ ρος τὰς κατοπτρικὰς ἐμφάσεις γίνεσθαι κατ’ εἰδώλων ἐμφάσεις, ἅ τινα φέρεσθαι μὲν ἀφ’ ἡμῶν, συνίστασθαι δὲ ἐπὶ τοῦ κατόπτρου κατ’ ἀντιπεριστροφήν.

1

.

52

.

16

 〈Οἱ〉 ἀπὸ Πυθαγόρου καὶ τῶν μαθη‐ ματικῶν κατ’ ἀνάκλασιν τῆς ὄψεως. Φέρεσθαι μὲν γὰρ τὴν ὄψιν τεταμένην ὡς ἐπὶ τὸν χαλκόν, ἐντυχοῦσαν δὲ πυκνῷ καὶ λείῳ πληχθεῖσαν ὑποστρέφειν αὐτὴν ἐφ’ ἑαυ‐
5τήν, ὅμοιόν τι πάσχουσαν τῇ ἐκτάσει τῆς χειρὸς καὶ τῇ
ἐπὶ τὸν ὦμον ἀντεπιστροφῇ. [Δύναται δέ τις πᾶσι τούτοις τοῖς κεφαλαίοις χρή‐ σασθαι ἐπὶ τοῦ πῶς ὁρῶμεν.] 〈Aetii (IV 15, 1—3 p. 405, 26 sqq. Diels.).〉485 in vol. 1

1

.

52

.

17

 Σφαῖρος. ὁ Στωικὸς ὁρατὸν εἶναι τὸ σκότος, ἐκ γὰρ τῆς ὁράσεως προχεῖσθαί τινα εἰς αὐτὸ αὐγήν. [Οἱ Στωικοὶ ὁρατὸν εἶναι τὸ σκότος· ἐκ γὰρ
5τῆς ὁράσεως προχεῖσθαί τινα ἐπ’ αὐτὸ αὐγήν. Καὶ οὐ ψεύδεται ἡ ὅρασις, βλέπεται γὰρ ταῖς ἀληθείαις ὅτι ἔστι σκότος.]

1

.

52

.

18

 Χρύσιππος κατὰ συνέντασιν [τὰ ὄντα] τοῦ με‐ ταξὺ ἀέρος ὁρᾶν ἡμᾶς, νυγέντος μὲν ὑπὸ τοῦ ὀπτικοῦ πνεύματος, ὅπερ ἀπὸ τοῦ ἡγεμονικοῦ μέχρι τῆς κόρης διήκει, κατὰ δὲ τὴν πρὸς τὸν περικείμενον ἀέρα ἐπιβολὴν
5ἐντείνοντος αὐτὸν κωνοειδῶς, ὅταν ᾖ ὁμογενὴς ὁ ἀήρ· προχέονται δ’ ἐκ τῆς ὄψεως ἀκτῖνες πύριναι, οὐχὶ μέλαι‐ ναι καὶ ὁμιχλώδεις· διόπερ ὁρατὸν εἶναι τὸ σκότος.

1

.

52

.

19

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Τιμαίου (p. 45B —46B). Τῶν δὲ ὀργάνων πρῶτον μὲν φωσφόρα συνετεκτή‐ ναντο ὄμματα, τοιᾷδε ἐνδήσαντες αἰτίᾳ· τοῦ πυρὸς ὅσον
5τὸ μὲν καίειν οὐκ ἔσχε, τὸ δὲ παρέχειν φῶς ἥμερον, οἰ‐ κεῖον ἑκάστης ἡμέρας, σῶμα ἐμηχανήσαντο γίγνεσθαι. Τὸ γὰρ ἐντὸς ἡμῶν ἀδελφὸν ὂν τούτου πῦρ εἰλικρινὲς ἐποί‐
ησαν διὰ τῶν ὀμμάτων ῥεῖν λεῖον καὶ πυκνὸν ὅλον μέν, μάλιστα δὲ τὸ μέσον ξυμπιλήσαντες τῶν ὀμμάτων, ὥστε486 in vol. 1
10τὸ μὲν ἄλλο ὅσον παχύτερον στέγειν πᾶν, τὸ τοιοῦτον δὲ μόνον αὐτὸ καθαρὸν διηθεῖν. Ὅταν οὖν μεθημερινὸν ᾖ φῶς περὶ τὸ τῆς ὄψεως ῥεῦμα, τότε ἐκπῖπτον ὅμοιον πρὸς ὅμοιον, συμπαγὲς γενόμενον, ἓν σῶμα οἰκειωθὲν συνέστη κατὰ τὴν τῶν ὀμμάτων εὐθυωρίαν, ὅπῃπερ ἂν ἀντερείδῃ
15τὸ προσπῖπτον ἔνδοθεν πρὸς ὃ τῶν ἔξω συνέπεσεν. Ὁμοιοπαθὲς δὴ δι’ ὁμοιότητα πᾶν γενόμενον, ὅτου τε ἂν αὐτό ποτε ἐφάπτηται, καὶ ὃ ἂν ἄλλο ἐκείνου, τούτων τὰς κινήσεις διαδιδὸν εἰς ἅπαν τὸ σῶμα μέχρι τῆς ψυχῆς αἴσθησιν παρέσχετο ταύτην, ᾗ δὴ ὁρᾶν φαμεν. Ἀπελ‐
20θόντος δὲ εἰς νύκτα τοῦ ξυγγενοῦς πυρὸς ἀποτέτμηται· πρὸς γὰρ ἀνόμοιον ἐξιὸν ἀλλοιοῦταί τε αὐτὸ καὶ κατα‐ σβέννυται, ξυμφυὲς οὐκέτι τῷ πλησίον ἀέρι γιγνόμενον, ἅτε πῦρ οὐκ ἔχοντι. Παύεταί τε οὖν ὁρῶν, ἔτι τε ἐπα‐ γωγὸν ὕπνου γίγνεται· σωτηρίαν γὰρ ἣν οἱ θεοὶ τῆς ὄψεως
25ἕνεκα ἐμηχανήσαντο, τὴν τῶν βλεφάρων φύσιν, ὅταν ταῦτα συμμύσῃ, καθείργνυσι τὴν τοῦ πυρὸς ἐντὸς δύναμιν, ἡ δὲ διαχεῖται καὶ ὁμαλύνει τὰς ἐντὸς κινήσεις, ὁμαλυν‐ θεισῶν δὲ ἡσυχία γίγνεται, γενομένης δὲ πολλῆς μὲν ἡσυχίας βραχυόνειρος ὕπνος ξυμπίπτει, καταλειφθεισῶν
30δέ τινων κινήσεων μειζόνων, οἷαι καὶ ἐν οἵοις ἂν τόποις λίπωνται, τοιαῦτα καὶ τοσαῦτα παρέσχον τὰ ἀφομοιω‐ θέντα ἐντὸς ἔξωθέν τε ἐγερθεῖσιν ἀπομνημονευόμενα φαν‐
τάσματα. Τὸ δὲ περὶ τὴν τῶν κατόπτρων εἰδωλοποιίαν, καὶ πάντα ὅσα ἐμφανῆ καὶ λεῖα κατιδεῖν οὐδὲν ἔτι χα‐487 in vol. 1
35λεπόν· ἐκ γὰρ τῆς ἐντὸς ἐκτός τε τοῦ πυρὸς ἑκατέρου κοινωνίας ἀλλήλοις, ἑνός τε αὖ περὶ τὴν λειότητα ἑκάστοτε γενομένου καὶ πολλαχῇ μεταρρυθμισθέντος, πάντα τὰ τοιαῦτα ἐξ ἀνάγκης ἐμφαίνεται, τοῦ περὶ τὸ πρόσωπον πυρὸς τῷ περὶ τὴν ὄψιν πυρὶ περὶ τὸ λεῖον καὶ λαμπρὸν
40ξυμπαγεῖ γιγνομένῳ.

1

.

52

.

20

 〈Ἐν ταὐτῷ〉 (p. 67C—68D)· [εἰς τὸ περὶ χρωμάτων]. Ἔστι γένος ἡμῖν αἰσθητικόν, ὃ διελέσθαι δεῖ συχνὰ ἐν αὑτῷ ποικίλματα κεκτημένον, ἃ ξύμπαντα μὲν χρόας
5ἐκαλέσαμεν, φλόγα τῶν σωμάτων ἑκάστων ἀπορρέουσαν, ὄψει σύμμετρα μόρια ἔχουσαν πρὸς αἴσθησιν· ὄψεως δ’ ἐν τοῖς πρόσθεν αὐτὸ περὶ τῶν αἰτίων τῆς γενέσεως ἐρ‐ ρήθη· τῇδ’ οὖν τῶν χρωμάτων πέρι μάλιστα εἰκὸς πρέποι τ’ ἂν τὸν ἐπιεικῆ λόγῳ διεξελθεῖν, τὰ φερόμενα ἀπὸ τῶν
10ἄλλων μόρια ἐμπίπτοντά τε εἰς τὴν ὄψιν, τὰ μὲν ἐλάττω, τὰ δὲ μείζω, τὰ δὲ ἶσα τῆς αὐτῆς ὄψεως μέρεσιν εἶναι. Τὰ μὲν οὖν ἶσα ἀναίσθητά τε δὴ διαφανῆ λέγομεν, τὰ δὲ μείζω καὶ ἐλάττω, τὰ μὲν συγκρίνοντα, τὰ δὲ διακρί‐
νοντα αὐτὴν τοῖς περὶ τὴν σάρκα θερμοῖς καὶ ψυχροῖς488 in vol. 1
15καὶ τοῖς περὶ τὴν γλῶτταν στρυφνοῖς καὶ ὅσα θερμαντικὰ ὄντα δριμέα ἐκαλέσαμεν ἀδελφὰ εἶναι, ταῦτα εἴη ἂν τά τε λευκὰ καὶ μέλανα, ἐκείνων παθήματα γεγονότα ἐν ἄλλῳ γένει ταὐτά, φανταζόμενα δὲ ἄλλα διὰ ταύτας αἰ‐ τίας. Οὕτως οὖν αὐτὰ προσρητέον· τὸ μὲν διακριτικὸν
20τῆς ὄψεως λευκόν, τὸ δ’ ἐναντίον αὐτοῦ μέλαν, τὴν δὲ ὀξυτέραν φορὰν καὶ γένους πυρὸς ἑτέρου προσπίπτουσαν καὶ διακρίνουσαν τὴν ὄψιν μέχρι τῶν ὀφθαλμῶν, αὐτάς τε τῶν ὀμμάτων τὰς διεξόδους βίᾳ διωθοῦσαν, πῦρ μὲν ἀθρόον καὶ ὕδωρ, ὃ δάκρυον καλοῦμεν, ἐκεῖθεν ἐκχέουσαν,
25αὐτὴν δὲ οὖσαν πῦρ, ἐξ ἐναντίας ἀπαντῶσαν, καὶ τοῦ μὲν ἐκπηδῶντος πυρὸς οἷον ἀπ’ ἀστραπῆς, τοῦ δ’ εἰσιόν‐ τος καὶ περὶ τὸ νοτερὸν κατασβεννυμένου, παντοδαπῶν ἐν τῇ κυκλήσει ταύτῃ γιγνομένων χρωμάτων, μαρμαρυγὰς μὲν τὸ πάθος προσείπομεν, τὸ δὲ τοῦτο ἀπεργαζόμενον
30λαμπρόν τε καὶ στίλβον ἐπωνομάσαμεν. Τὸ δὲ τούτων αὖ μεταξὺ πυρὸς γένος, πρὸς μὲν τὸ τῶν ὀμμάτων ὑγρὸν ἀφικνούμενον καὶ κεραννύμενον αὐτῷ, στίλβον δὲ οὔ, τῇ δὲ διὰ τῆς νοτίδος αὐγῇ τοῦ πυρὸς μιγνυμένῃ χρῶμα ἔναιμον παρασχομένῃ τοὔνομα ἐρυθρὸν λέγομεν. Λαμ‐
35πρὸν δὲ ἐρυθρῷ λευκῷ τε μιγνύμενον ξανθὸν γέγονε. Τὸ δὲ ὅσον μέτρον ὅσον οὔ, οὐδ’ εἴ τις εἰδείη, νοῦν ἔχει τὸ λέγειν, ὧν μήτε τινὰ ἀνάγκην μήτε τὸν εἰκότα λόγον καὶ
μετρίως ἄν τις εἰπεῖν εἴη δυνατός. Ἐρυθρὸν δὲ δὴ μέ‐ λανι λευκῷ τε κραθὲν ἁλουργόν, ὄρφνινον δέ, ὅταν τούτοις489 in vol. 1
40μεμιγμένοις καυθεῖσί τε μᾶλλον συγκραθῇ μέλαν. Πυρρὸν δὲ ξανθοῦ καὶ φαιοῦ κράσει γίγνεται, φαιὸν δὲ λευκοῦ τε καὶ μέλανος, τὸ δὲ ὠχρὸν λευκοῦ ξανθῷ μιγνυμένου. Λαμπρῷ τε λευκὸν συνελθὸν καὶ ἐς μέλαν κατακορὲς ἐμ‐ πεσὸν κυανοῦν χρῶμα ἀποτελεῖται, κυανοῦ δὲ λευκῷ
45κεραννυμένου γλαυκόν, πυρροῦ δὲ μέλανι πράσινον. Τὰ δ’ ἄλλα ἀπὸ τούτων σχεδὸν δῆλα, αἷς ἂν ἀφομοιούμενα μίξεσι διασῴζοι τὸν εἰκότα μῦθον. Εἰ δέ τις τούτων ἔργῳ σκοπούμενος βάσανον λαμβάνοι, τὸ τῆς ἀνθρωπίνης καὶ θείας φύσεως ἠγνοηκὼς ἂν εἴη διάφορον, ὅτι θεὸς

1

.

52

.

20

(50)

μὲν τὰ πολλὰ εἰς ἓν [μὲν] συγκεραννύναι καὶ πάλιν ἐξ ἑνὸς εἰς πολλὰ διαλύειν ἱκανῶς ἐπιστάμενος ἅμα καὶ δυνατός, ἀνθρώπων δὲ οὐδεὶς οὐδέτερα τούτων ἱκανὸς οὔτ’ ἔστι νῦν, οὔτ’ εἰσαῦθίς ποτ’ ἔσται.

1

.

52

.

21

 Ἀριστομβρότου Περὶ ὄψιος. Ὄψις καὶ φάος καὶ ἀὴρ φυσικὰν ἔχει σύγκρασίν τε καὶ συγγένειαν ποτ’ ἄλλαλα ** λαμπρῶς ὁρῆ· καὶ ἀὴρ πᾶς τῷ λαμπρῷ διορῆται. συμβέβακε δὲ καὶ τὰν ὄψιν καὶ
5τὸν ἀέρα εἶμεν ** ἀλλὰ τὰν μὲν ὄψιν μέλαιναν καὶ ὑγράν, τὸν δὲ ἀέρα μέλανα καὶ ἀραιόν· ἐνυπόκειται δὲ καὶ τᾷ ὄψι καὶ τῷ ἀέρι [καὶ] τὸ δυνάμι διαφανές, ἀλλὰ τᾷ μὲν ὄψι τὸ συγγενὲς φάος, τῷ δὲ ἀέρι τὸ ἀπὸ τῶ
ἁλίω. Ὅτι δὲ ἁ ὄψις ὑγρὰ ἔασσα φάος ἔχει συγγενές,490 in vol. 1
10δείξαιτο κά τις ἐκ τῶνδε· πρᾶτον μὲν τῷ διαφανέα καὶ λαμπρὰν εἶμεν· πᾶν γὰρ τὸ διαφανὲς καὶ λαμπρὸν οὐκ ἄνευ τινὸς φάεος ** ἐκ τᾶς ὄψιος ἢ διά τινος παραθλί‐ ψιος ἢ καὶ παρατρίψιος.

1

.

53

t

Περὶ ἀκοῆς.

1

.

53

1-4

(n)

〈Aetii (IV 16, 1—4 p. 406, 16 Diels.).〉

1

.

53

.

1

 Ἐμπεδοκλῆς τὴν ἀκοὴν γίνεσθαι κατὰ τὴν πρόσπτωσιν πνεύματος τῷ χόνδρῳ, ὅνπερ φησὶν ἐξηρ‐ τῆσθαι ἐντὸς τοῦ ὠτός, κώδωνος δίκην αἰωρούμενον καὶ τυπτόμενον.

1

.

53

.

2

 Ἀλκμαίων ἀκούειν ἡμᾶς τῷ κενῷ τῷ ἐν‐ τὸς τοῦ ὠτός· τοῦτο γὰρ εἶναι τὸ διηχοῦν κατὰ τὴν τοῦ πνεύματος εἰσβολήν· πάντα γὰρ τὰ κοῖλα ἠχεῖ.

1

.

53

.

3

 Διογένης τοῦ ἐν τῇ κεφαλῇ ἀέρος ὑπὸ τῆς φωνῆς τυπτομένου καὶ κινουμένου.

1

.

53

.

4

 Οἱ ἀπὸ Πλάτωνος πλήττε‐ σθαι τὸν ἐν τῇ κεφαλῇ ἀέρα, τοῦτον δ’ ἀνακλᾶσθαι εἰς τὰ ἡγεμονικὰ καὶ γίγνεσθαι τῆς ἀκοῆς τὴν αἴσθησιν.

1

.

53

.

5

 Πλάτωνος ἐν Τιμαίῳ (p. 67A—C). Τὸ δὲ αἰσθητικὸν ἐν ἡμῖν μέρος ἐπιζητοῦσι τὸ περὶ
τὴν ἀκοήν, δι’ ἃς αἰτίας τὰ περὶ αὐτὸ συμβαίνει παθή‐491 in vol. 1
5ματα, λεκτέον. Ὅλως μὲν οὖν φωνὴν θῶμεν τὴν δι’ ὤτων ὑπ’ ἀέρος ἐγκεφάλου τε καὶ αἵματος μέχρι ψυχῆς πληγὴν διαδιδομένην, τὴν δὲ ὑπ’ αὐτῆς κίνησιν ἀπὸ κεφαλῆς μὲν ἀρχομένην, τελευτῶσαν δὲ περὶ τὴν τοῦ ἥπατος ἕδραν ἀκοήν· ὅση δὲ αὐτῆς ταχεῖα, ὀξεῖαν, ὅση δὲ βραδυτέρα,
10βαρυτέραν· τὴν δὲ ὁμαλὴν λείαν· τὴν δὲ ἐναντίαν τρα‐ χεῖαν· μεγάλην δὲ τὴν πολλήν, ὅση δ’ ἐναντία, σμικράν. Τὰ δὲ περὶ ξυμφωνίας αὐτῶν ἐν τοῖς ὕστερον λεχθησο‐ μένοις ἀνάγκη ῥηθῆναι.

1

.

54

t

Περὶ ὀσφρήσεως.

1

.

54

1-2

(n)

〈Aetii (IV 17, 1. 2 p. 407, 2 Diels.).〉

1

.

54

.

1

 Ἀλκμαίων ἐν τῷ ἐγκεφάλῳ εἶναι τὸ ἡγεμονικόν· τούτῳ οὖν ὀσφραίνεσθαι ἕλκοντι διὰ τῶν ἀναπνοῶν τὰς ὀσμάς.

1

.

54

.

2

 Ἐμπεδοκλῆς ταῖς ἀναπνοαῖς ταῖς ἀπὸ τοῦ πνεύ‐ ματος συνεισκρίνεσθαι τὴν ὀσμήν· ὅταν γοῦν ἡ ἀναπνοὴ βαρεῖα γένηται, κατὰ τραχύτητα μὴ συναισθάνεσθαι, ὡς ἐπὶ τῶν ῥευματιζομένων.

1

.

54

.

3

〈Didymi (fr. phys. 17 p. 456 Diels.).〉 Ἀριστοτέλους. Ὀσφραίνεσθαι τοῦ μεταξὺ σώματος ἀναπιμπλαμένου τῶν ὀσφραντῶν.

1

.

54

.

4

Πλάτωνος ἐκ τοῦ Τιμαίου
(p. 66D—67A). Περὶ δὲ τὴν τῶν μυκτήρων δύναμιν 〈εἴδη μὲν〉 οὐκ ἔνι. Τὸ γὰρ τῶν ὀσμῶν πᾶν ἡμιγενές, εἴδει δὲ492 in vol. 1
5οὐδενὶ συμβέβηκε συμμετρία πρὸς τό τινα ἔχειν ὀσμήν. Ἀλλ’ ἡμῶν αἱ περὶ ταῦτα φλέβες πρὸς μὲν τὰ γῆς ὕδα‐ τός τε γένη στενώτεραι ξυνέστησαν, πρὸς δὲ τὰ πυρὸς ἀέρος τε εὐρύτεραι. Διὸ τούτων οὐδεὶς οὐδενὸς ὀσμῆς πώποτε ᾔσθετό τινος, ἀλλ’ ἢ βρεχομένων ἢ σηπομένων
10ἢ τηκομένων ἢ θυμιωμένων γίγνονταί τινων· μεταβάλ‐ λοντος γὰρ ὕδατος εἰς ἀέρα ἀέρος τε εἰς ὕδωρ ἐν τῷ μεταξὺ τούτων γεγόνασιν, εἰσί τε ὀσμαὶ ξύμπασαι κα‐ πνὸς ἢ ὁμίχλη. Τούτων δὲ τὸ μὲν ἐξ ἀέρος εἰς ὕδωρ ἰὸν ὁμίχλη, τὸ δ’ ἐξ ὕδατος εἰς ἀέρα καπνός. Ὅθεν
15λεπτότεραι μὲν ὕδατος, παχύτεραι δὲ ὀσμαὶ ξύμπασαι γεγόνασιν ἀέρος. Δηλοῦται δέ, ὁπόταν τινὸς ἀντιφραχ‐ θέντος περὶ τὴν ἀναπνοὴν ἄγῃ τις βίᾳ τὸ πνεῦμα εἰς αὐτόν· τότε γὰρ ὀσμὴ μὲν οὐδεμία ξυνδιηθεῖται, τὸ δὲ πνεῦμα τῶν ὀσμῶν ἐρημωθὲν αὐτὸ μόνον ἕπεται.
20Δι’ οὖν ταῦτα ἀνώνυμα τούτων ποικίλματα γέγονεν, οὐκ ἐκ πολλῶν οὐδὲ ἁπλῶν εἰδῶν ὄντα, ἀλλὰ διχῇ τό τε ἡδὺ καὶ τὸ λυπηρὸν αὐτόθι μόνω διαφανῆ λέγεσθον, τὸ μὲν τραχῦνόν τε καὶ βιαζόμενον τὸ κύτος ἅπαν, ὅσον ἡμῶν μεταξὺ κορυφῆς τοῦ τε ὀμφαλοῦ κεῖται, τὸ δὲ ταὐτὸν
25τοῦτο καταπραῧνον καὶ πάλιν ᾗ πέφυκεν ἀγαπητῶς
ἀποδιδόν.493 in vol. 1

1

.

55

t

Περὶ γεύσεως.

1

.

55

.

1

Didymi (epit. phys. fr. 17 p. 456 Diels.). Ἀριστοτέλους. Γεύεσθαι διὰ τοῦ μεταξὺ τῶν γευ‐ στῶν ὑγρῶν.

1

.

55

.

2

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Τι‐ μαίου (p. 65C—66D). Πρῶτον οὖν ὅσα τῶν χυμῶν πέρι λέγοντες ἐν τοῖς πρόσθεν ἀπελίπομεν, ἴδια ὄντα παθήματα περὶ τὴν γλῶτ‐
5ταν, ἐμφανιστέον εἰ δυνατόν. Φαίνεται δὲ καὶ ταῦτα, ὥσπερ οὖν καὶ τὰ πολλά, διὰ συγκρίσεών τέ τινων καὶ διακρίσεων γίγνεσθαι, πρὸς δὲ αὐταῖς κεχρῆσθαι μᾶλλόν τι τῶν ἄλλων τραχύτησί τε καὶ λειότησιν. Ὅσα μὲν γὰρ εἰσιόντα περὶ τὰ φλέβια, οἷόν περ δοκίμια τῆς γλώττης
10τεταμένα ἐπὶ τὴν καρδίαν, εἰς τὰ νοτερὰ τῆς σαρκὸς καὶ ἁπαλὰ ἐμπίπτοντα γήινα μέρη κατατηκόμενα ξυνάγει τὰ φλέβια καὶ ἀποξηραίνει, τραχύτερα μὲν ὄντα στρυφνά, ἧττον δὲ τραχύνοντα αὐστηρὰ φαίνεται. Τὰ δὲ τούτων τε ῥυπτικὰ καὶ πᾶν τὸ περὶ τὴν γλῶτταν ἀποπλύνοντα
15πέρα μὲν τοῦ μετρίου τοῦτο δρῶντα καὶ προσεπιλαμβα‐ νόμενα, ὥστε ἀποτήκειν αὐτῆς τῆς φύσεως, οἷον ἡ τῶν νίτρων δύναμις, πικρὰ πάνθ’ οὕτως ὠνόμασται· τὰ δ’ ὑποδεέστερα τῆς νιτρώδους ἕξεως ἐπὶ τὸ μέτριόν τε τῇ ῥύψει χρώμενα ἁλυκὰ ἄνευ πικρότητος τραχείας καὶ
20φίλα μᾶλλον ἡμῖν φαντάζεται. Τὰ δὲ τοῦ στόματος θερ‐
μότητι κοινωνήσαντα καὶ λίαν μὲν ὑπ’ αὐτοῦ συνεκπυ‐ ρούμενα καὶ πάλιν αὐτὰ ἀντικάοντα τὸ διαθερμῆναν, φερόμενά τε ὑπὸ κουφότητος ἄνω πρὸς τὰς κεφαλῆς αἰσθή‐ σεις, τέμνοντα πάνθ’ ὅσοις ἂν προσπίπτῃ, διὰ ταύτας494 in vol. 1
25τὰς δυνάμεις δριμέα πάντα τὰ τοιαῦτα ἐλέχθη. Τῶν δὲ αὐτῶν προλελεπτυσμένων μὲν ὑπὸ σηπεδόνος, εἰς δὲ τὰς στενὰς φλέβας ἐνδυομένων, καὶ τοῖς ἐνοῦσιν αὐτόθι μέρεσι γεώδεσι καὶ ὅσα ἀέρος ξυμμετρίαν ἔχοντα, ὥστε κινή‐ σαντα περὶ ἄλληλα ποιεῖν κυκᾶσθαι, κυκώμενα δὲ περι‐
30πίπτειν τε, καὶ εἰς ἕτερα ἐνδυόμενα ἕτερα κοῖλα ἀπερ‐ γάζεσθαι, περιγιγνόμενα τοῖς εἰσιοῦσιν· ἃ δὴ νοτίδος περὶ ἀέρα κοίλης περιταθείσης, τοτὲ μὲν γεώδους, τοτὲ δὲ καθαρᾶς, νοτερὰ ἀγγεῖα ἀέρος ὕδατα κοῖλα περιφερῆ τε γενέσθαι, καὶ τὰ μὲν τῆς καθαρᾶς διαφανεῖς περι‐
35στῆναι, κληθείσας ὄνομα πομφόλυγας, τὰ δὲ τῆς γεώ‐ δους, ὁμοῦ κινουμένης τε καὶ ἀναιρουμένης, ζέσιν τε καὶ ζύμωσιν ἐπικληθῆναι· τὸ δὲ τούτων αἴτιον τῶν παθημά‐ των ὀξὺ προσρηθῆναι. Ξύμπασι δὲ περὶ ταῦτα εἰρημένοις πάθος ἐναντίον ἀπ’ ἐναντίας ἐστὶ προφάσεως, ὁπόταν
40ἡ τῶν εἰσιόντων σύστασις ἐν ὑγροῖς, οἰκεία τῇ τῆς γλώτ‐ της ἕξει πεφυκυῖα, λειαίνῃ μὲν ἐπαλείφουσα τὰ τραχυ‐ θέντα, τὰ δὲ παρὰ φύσιν συνεστῶτα ἢ κεχυμένα τὰ μὲν συνάγῃ, τὰ δὲ χαλᾷ, καὶ πάνθ’ ὅτι μάλιστα ἱδρύῃ κατὰ φύσιν, ἡδὺ καὶ προσφιλὲς πάντῃ πᾶν τὸ τοιοῦτον ἴαμα
45τῶν βιαίων παθημάτων γιγνόμενον, κέκληται γλυκύ. Καὶ
τὰ μὲν ταύτῃ ταῦτα.495 in vol. 1

1

.

55

.

3

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Τι‐ μαίου (p. 75D. E). Τὴν δὲ δὴ τοῦ στόματος ἡμῶν δύναμιν ὀδοῦσι καὶ γλώττῃ καὶ χείλεσιν ἕνεκα τῶν ἀναγκαίων καὶ τῶν ἀρίστων
5διεκόσμησαν οἱ διακοσμοῦντες, ᾗ νῦν διατέτακται, τὴν μὲν εἴσοδον τῶν ἀναγκαίων μηχανώμενοι χάριν, τὴν δ’ ἔξοδον τῶν ἀρίστων· ἀναγκαῖον μὲν γὰρ πᾶν ὅσον εἰσ‐ έρχεται τροφὴν διδὸν τῷ σώματι, τὸ δὲ λόγων νᾶμα ἔξω ῥέον καὶ ὑπηρετοῦν φρονήσει κάλλιστον καὶ ἄριστον πάν‐
10των ναμάτων.

1

.

56

t

Περὶ ἁφῆς.

1

.

56

.

1

〈Didymi (phys. fr. 17 p. 456 Diels.).〉 Ἀριστοτέλους. Ἅπτεσθαι δὲ διὰ τοῦ μεταξὺ σώματος τῆς σαρκὸς καὶ τοῦ ἁπτοῦ. τὸ δὴ τοιοῦτον 〈ἢ
5τὸν〉 ἀέρα ἢ τὸ ὕδωρ ὑπάρχειν, ἢ ἐκ τούτων τι κοι‐ νόν. Λανθάνειν δὲ ἐπί τε τῆς γεύσεως καὶ τῆς ἁφῆς διὰ τὸ μὴ διὰ μακροῦ γίγνεσθαι, καθάπερ ἐπὶ τῶν ὁρα‐ τῶν καὶ ἀκουστῶν καὶ ὀσφραντῶν. Τοῦ δὲ κινητικοῦ κατὰ τόπον ὃ δὴ προσείπομεν ὁρμητικόν, τὸ πρῶτον
10κινοῦν, καὶ ἐν ἡμῖν καὶ ἐν τοῖς ἄλλοις ζῴοις ἀκίνητον
εἶναι.496 in vol. 1

1

.

57

t

Περὶ φωνῆς καὶ εἰ ἀσώματος ἡ φωνὴ καὶ 〈πόθεν αἰσθητικὴ ἡ ψυχὴ καὶ〉 τί αὐτῆς τὸ ἡγεμονικόν.

1

.

57

.

1

〈Aetii (IV 19, 11 p. 407, 13 Diels.).〉 Πλάτων τὴν φωνὴν ὁρίζεται πνεῦμα διὰ στόματος ἀπὸ διανοίας καὶ πληγὴν ὑπ’ ἀέρος δι’ ὤτων καὶ ἐγ‐ κεφάλου καὶ αἵματος μέχρι ψυχῆς διαδιδομένην.
5 Λέγεται δὲ καὶ καταχρηστικῶς ἐπὶ τῶν ἀλόγων ζῴων φωνὴ καὶ τῶν ἀψύχων, ὡς χρεμετισμοὶ καὶ ψόφοι. Κυ‐ ρίως δὲ φωνὴ ἔναρθρός ἐστιν, ἔστι γὰρ φωτίζουσα τὸ νοούμενον.

1

.

58

t

Περὶ φαντασίας καὶ κριτηρίου.

1

.

58

.

1

〈Didymi (epit. phys. fr. 16 p. 456 Diels.).〉 Ἀριστοτέλους. Φαντασίαν δ’ εἶναι πάθος τι καὶ κίνησιν τῆς κατ’ ἐνέργειαν αἰσθήσεως. Ὠνομάσθαι δ’ ἀπὸ μιᾶς τῶν αἰσθήσεων τῆς ὁράσεως· τὸ 〈γὰρ〉 φαίνεσθαι
5παρὰ τὸ φάος ἔχειν τὴν ἐπίρρησιν. τοῦτο δ’ οἰκεῖον εἶναι τῆς ὄψεως, διατείνειν δὲ 〈εἰσ〉 πάσας τὰς αἰσθήσεις καὶ τὰς διανοητικὰς κινήσεις· καὶ γὰρ ταύτας ὁμωνύμως λέγεσθαι φαντασίας. Κριτήρια δ’ εἶναι τῆς τούτων γνώ‐ σεως τόν τε νοῦν καὶ τὴν αἴσθησιν, τὸν μὲν τῶν νοητῶν,
10τὴν δὲ τῶν αἰσθητῶν. Οὔτε γὰρ τὸ καθόλου δύναιτ’ ἂν αἴσθησις ἐπικρίνειν οὔτε τὸ καθ’ ἕκαστον νοῦς. Πάντα
δ’ ἐκ τούτων συνεστάναι καὶ διὰ τούτων.497 in vol. 1

1

.

59

t

Περὶ δόξης.

1

.

59

.

1

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Σοφιστοῦ (p. 263E—264B). Τί δὲ δή; διάνοιά τε καὶ δόξα καὶ φαντασία, μῶν οὐκ ἤδη δῆλον ὅτι ταῦτά γε ψευδῆ τε καὶ ἀληθῆ πάνθ’ ἡμῶν ἐν ταῖς ψυχαῖς ἐγγίγνεται; Ὧδ’ εἴσει ῥᾷον, 〈ἂν〉 πρῶτον
5λάβῃς αὐτά, τί ποτ’ ἔστι καὶ τί διαφέρουσιν ἕκαστα ἀλλήλων. —Δίδου μόνον. —Οὐκοῦν διάνοια μὲν καὶ λόγος ταὐτόν· πλὴν ὁ μὲν ἐντὸς τῆς ψυχῆς πρὸς αὑτὴν διάλογος ἄνευ φωνῆς γιγνόμενος τοῦτ’ αὐτὸ ἡμῖν ἐπω‐ νομάσθη διάνοια; —Πάνυ μὲν οὖν. —Τὸ δ’ ἀπ’ ἐκεί‐
10νης ῥεῦμα διὰ τοῦ στόματος ἰὸν μετὰ φθόγγου κέκληται λόγος; —Ἀληθῆ. —Καὶ μὴν ἐν λόγοις γε αὐτὸ ἴσμεν ἐνόν. —Τὸ ποῖον; —Φάσιν τε καὶ ἀπόφασιν. —Ἴσμεν. —Ὅταν οὖν τοῦτο ἐν ψυχῇ κατὰ διάνοιαν ἐγγίγνηται μετὰ σιγῆς, πλὴν δόξης ἔχεις ὅ τι προσείπῃς αὐτό; —
15Καὶ πῶς; —Τί δ’ ὅταν δόξα μὴ καθ’ αὑτὴν ἀλλὰ δι’ αἰσθήσεως παρῇ τινι τὸ τοιοῦτον αὖ πάθος, οἷόν τε ὀρθῶς εἰπεῖν ἕτερόν τι πλὴν φαντασίαν; —Οὐδέν. — Οὐκοῦν ἐπείπερ λόγος ἀληθὴς ἦν καὶ ψευδής, τούτων δ’ ἐφάνη διάνοια μὲν αὐτῆς πρὸς ἑαυτὴν ψυχῆς διάλογος,
20δόξα δὲ διανοίας ἀποτελεύτησις, φαίνεται δὲ ὃ λέγομεν σύμμιξις αἰσθήσεως καὶ δόξης, ἀνάγκη δὴ καὶ τούτων τῶν λόγων συγγενῶν ὄντων, ψευδῆ τε αὐτῶν ἔνια καὶ ἐνίοτε εἶναι; —Πῶς δ’ οὔ; —Κατανοεῖς οὖν, ὅτι πρότερον
εὑρέθη ψευδὴς δόξα καὶ λόγος.498 in vol. 1

1

.

59

.

2

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Συμποσίου (p. 219A). Ἤτοι τῆς διανοίας 〈ὄψις ἄρχεται〉 ὀξὺ βλέπειν, ὅταν ἡ τῶν ὀμμάτων τῆς ἀκμῆς λήγειν ἐπιχειρῇ.

1

.

59

.

3

 Πλάτωνος Πολιτείας γʹ (p. 412E—413A). Φαίνεταί μοι δόξα ἐξιέναι ἐκ διανοίας ἢ ἑκουσίως ἢ ἀκουσίως, ἑκουσίως μὲν ἡ ψευδὴς τοῦ μεταμανθά‐ νοντος, ἀκουσίως δὲ πᾶσα ἡ ἀληθής. —Τὸ μὲν τῆς
5ἑκουσίου, ἔφη, μανθάνω, τὸ δὲ τῆς ἀκουσίου [οὐ] δέομαι μαθεῖν. —Τί δαί; οὐ καὶ σὺ ἡγῇ, ἔφην ἐγώ, τῶν μὲν ἀγαθῶν ἀκουσίως στέρεσθαι τοὺς ἀνθρώπους, τῶν δὲ κακῶν ἑκουσίως; ἢ οὐ τὸ μὲν ἐψεῦσθαι τῆς ἀληθείας κακόν, τὸ δὲ ἀληθεύειν ἀγαθόν; ἢ οὐ τὸ τὰ ὄντα δοξά‐
10ζειν ἀληθεύειν δοκεῖ σοι εἶναι; —Ἀλλ’, ἦ δ’ ὅς, ὀρθῶς λέγεις, καί μοι δοκοῦσιν ἄκοντες ἀληθοῦς δόξης στερί‐ σκεσθαι.

1

.

60

t

Περὶ ἀναπνοῆς καὶ παθῶν.

1

.

60

.

1

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Τιμαίου (p. 79A—81A). Πάλιν δὲ τὸ τῆς ἀναπνοῆς ἴδωμεν πάθος, αἷς χρώ‐ μενον αἰτίαις τοιοῦτον γέγονεν οἷόνπερ τὰ νῦν ἐστιν. Ὧδ’ οὖν. Ἐπειδὴ κενὸν οὐδέν ἐστιν, εἰς ὃ τῶν φερομένων
5δύναιτ’ ἂν εἰσελθεῖν τι, τὸ δὲ πνεῦμα φέρεται παρ’ ἡμῶν ἔξω, τὸ μετὰ τοῦτο ἤδη παντὶ δῆλον ὡς οὐκ εἰς κενόν, ἀλλὰ τὸ πλησίον ἐκ τῆς ἕδρας ὠθεῖ· τὸ δ’ ὠθούμενον ἐξελαύνει τὸ πλησίον ἀεί, καὶ κατ’ αὐτὴν τὴν ἀνάγκην πᾶν περιελαυνόμενον εἰς τὴν ἕδραν, ὅθεν ἐξῆλθε τὸ πνεῦμα,499 in vol. 1
10εἰσιὸν ἐκεῖσε καὶ ἀναπληροῦν αὐτὴν ξυνέπεται τῷ πνεύ‐ ματι, καὶ τοῦτο ἅμα πᾶν οἷον τροχοῦ περιαγομένου γίγνε‐ ται διὰ τὸ κενὸν μηδὲν εἶναι. Διὸ δὴ τῶν μὲν στηθῶν καὶ τοῦ πνεύμονος ἔξω μεθιὲν τὸ πνεῦμα πάλιν ὑπὸ τοῦ περὶ τὸ σῶμα ἀέρος, εἴσω διὰ μανῶν τῶν σαρκικῶν δυο‐
15μένου καὶ περιελαυνομένου, γίγνεται πλῆρες· αὖθις δὲ ἀποτρεπόμενος ὁ ἀὴρ καὶ διὰ τοῦ σώματος ἔξωθεν ἰὼν εἴσω τὴν ἀναπνοὴν περιωθεῖ κατὰ τὴν στόματος καὶ τὴν τῶν μυκτήρων δίοδον. Τὴν δ’ αἰτίαν τῆς ἀρχῆς αὐτῶν θετέον τήνδε. Πᾶν ζῷον αὑτοῦ τὰ ἐντὸς περὶ τὸ αἷμα
20καὶ τὰς φλέβας θερμότατα ἔχει, οἷον ἐν αὑτῷ πηγήν τινα ἐνοῦσαν πυρός· ὃ δὴ καὶ προσεικάζομεν τῷ τοῦ κύρτου πλέγματι κατὰ μέσον διατεταμένον ἐκ πυρὸς πεπλέχθαι πᾶν, τὰ δὲ ἄλλα, ὅσα ἔξωθεν, ἀέρος. Τὸ θερμὸν δὴ κατὰ φύσιν εἰς τὴν αὑτοῦ χώραν ἔξω πρὸς τὸ ξυγγενὲς
25ὁμολογητέον ἰέναι. Δυοῖν δὲ ταῖν διεξόδοιν οὔσαιν, τῆς μὲν κατὰ τὸ σῶμα ἔξω, τῆς δὲ αὖ κατὰ στόμα καὶ τὰς ῥῖνας, ὅταν μὲν ἐπὶ θάτερα ὁρμήσῃ, θάτερα περιωθεῖ· τὸ δὲ περιωσθὲν εἰς τὸ πῦρ ἐμπῖπτον θερμαίνεται, τὸ δ’ ἐξιὸν ψύχεται. Μεταβαλλούσης δὲ τῆς θερμότητος
30καὶ τῶν κατὰ τὴν ἑτέραν ἔξοδον θερμοτέρων γιγνομένων πάλιν ἐκείνῃ ῥέπον αὖ τὸ θερμότερον μᾶλλον, πρὸς τὴν
αὑτοῦ φύσιν φερόμενον, περιωθεῖ τὸ κατὰ θάτερα· τὸ δὲ τὰ αὐτὰ πάσχον καὶ τὰ αὐτὰ ἀνταποδιδὸν ἀεί, κύκλον ἀεὶ σαλευόμενον, ἔνθα καὶ ἔνθα ἀπειργασμένον ὑπ’ ἀμ‐500 in vol. 1
35φοτέρων τὴν ἀναπνοὴν καὶ ἐκπνοὴν γίγνεσθαι παρέχεται. Καὶ δὴ καὶ τὰ τῶν περὶ τὰς ἰατρικὰς σικύας παθη‐ μάτων αἴτια καὶ τὰ τῆς πόσεως τά τε τῶν ῥιπτουμένων, ὅσα ἀφεθέντα μετέωρα καὶ ὅσα ἐπὶ γῆς φέρεται, ταύτῃ διωκτέον, καὶ ὅσοι φθόγγοι ταχεῖς καὶ βραδεῖς, ὀξεῖς τε
40καὶ βαρεῖς φαίνονται, τοτὲ μὲν ἀνάρμοστοι φερόμενοι δι’ ἀνομοιότητα τῆς ἐν ἡμῖν ὑπ’ αὐτῶν κινήσεως· τοτὲ δὲ ξύμφωνοι δι’ ὁμοιότητα. Τὰς γὰρ τῶν προτέρων καὶ θαττόνων οἱ βραδύτεροι κινήσεις ἀποπαυομένας ἤδη τε εἰς ὅμοιον ἐληλυθυίας, αἷς ὕστερον αὐτοὶ προσ‐
45φερόμενοι κινοῦσιν ἐκείνας, καταλαμβάνουσι, καταλαμβά‐ νοντες δὲ οὐκ ἄλλην ἐπεμβάλλοντες ἀνετάραξαν κίνησιν, ἀλλ’ ἀρχὴν βραδυτέρας φορᾶς [καὶ] κατὰ 〈τὴν〉 τοῦ θάττονος, ἀποληγούσης δὲ ὁμοιότητα προσάψαντες μίαν ἐξ ὀξείας καὶ βαρείας συνεκεράσαντο πάθην· ὅθεν ἡδονὴν μὲν τοῖς

1

.

60

.

1

(50)

ἄφροσιν, εὐφροσύνην δὲ τοῖς ἔμφροσι διὰ τὴν τῆς θείας ἁρμονίας κίνησιν ἐν θνηταῖς γενομένην φοραῖς παρέσχον. Καὶ δὴ καὶ τὰ τῶν ὑδάτων πάντα ῥεύματα, ἔτι τε τὰ τῶν κεραυνῶν πτώματα καὶ τὰ θαυμαζόμενα ἠλέκτρων περὶ τῆς ἕλξεως καὶ τῶν Ἡρακλείων λίθων, πάντων τού‐
55των ὁλκὴ μὲν οὐκ ἔστιν οὐδενί ποτε· τὸ δὲ κενὸν εἶναι μηδὲν περιωθεῖν τε αὑτὰ ταῦτα εἰς ἄλληλα, [τὰ] τὸ δὲ δια‐ κρινόμενα καὶ συγκρινόμενα πρὸς τὴν αὑτῶν διαμειβόμενα ἕδραν ἕκαστα ἰέναι πάντα, τούτοις τοῖς παθήμασι πρὸς
ἄλληλα συμπλεχθεῖσι τεθαυματουργημένα τῷ κατὰ τρό‐501 in vol. 1
60πον φανήσεται ζητοῦντι. Καὶ δὴ καὶ τὸ τῆς ἀναπνοῆς (ὅθεν ὁ λόγος ὥρμησε) κατὰ ταὐτὰ καὶ διὰ τούτων γέγο‐ νεν, ὥσπερ ἐν τοῖς ἔμπροσθεν εἴρηται, τέμνοντος μὲν τὰ σῖτα τοῦ πυρός, αἰωρουμένου δὲ ἐντὸς τῷ πνεύματι συνε‐ πομένου, τὰς φλέβας δ’ ἐκ τῆς κοιλίας τῇ συναιωρήσει
65πληροῦντος τῷ τὰ τετμημένα αὐτόθεν ἐπαντλεῖν καὶ διὰ ταῦτα δὴ καθ’ ὅλον τὸ σῶμα πᾶσι τοῖς ζῴοις τὰ τῆς τροφῆς νάματα οὕτως ἐπίρρυτα γεγονέναι. Νεότμητα δὲ καὶ ἀπὸ ξυγγενῶν ὄντα, τὰ μὲν καρπῶν, τὰ δὲ χλόης, ἃ ὁ θεὸς ἐπ’ αὐτὸ τοῦθ’ ἡμῖν ἐφύτευσεν, εἶναι τροφήν,
70παντοδαπὰ μὲν χρώματα ἔχει διὰ τὴν σύμμιξιν, ἡ δ’ ἐρυθρὰ πλείστη περὶ αὐτὰ χρόα διαθεῖ, τῆς τοῦ πυρὸς τομῆς τε καὶ ἐξομόρξεως ἐν ὑγρῷ δεδημιουργημένη φύσις. Ὅθεν τοῦ κατὰ σῶμα ῥέοντος τὸ χρῶμα ἔσχεν οἵαν ὄψιν διεληλύθαμεν, ὃ καλοῦμεν αἷμα, νομὴν σαρκῶν καὶ ξύμ‐
75παντος τοῦ σώματος, ὅθεν ὑδρευόμενα ἕκαστα πληροῖ
τὴν τοῦ κενουμένου βάσιν.502 in vol. 1

2

.

1

t

Περὶ τῶν τὰ θεῖα ἑρμηνευόντων, καὶ ὡς εἴη ἀνθρώποις ἀκατάληπτος ἡ τῶν νοητῶν κατὰ τὴν οὐσίαν ἀλήθεια.

2

.

1

.

1

 Ἀριστάρχου ἐκ Ταντάλου (1 N. p. 564). Καὶ ταῦτ’ ἴσον μὲν εὖ λέγειν, ἴσον δὲ μή· ἴσον δ’ ἐρευνᾶν, ἐξ ἴσου δὲ μὴ εἰδέναι. πλεῖον γὰρ οὐδὲν οἱ σοφοὶ τῶν μὴ σοφῶν
5εἰς ταῦτα γιγνώσκουσιν. Εἰ δ’ ἄλλου λέγει ἄμεινον ἄλλος, τῷ λέγειν ὑπερφέρει.

2

.

1

.

2

 Εὐριπίδου Φιλοκτήτῃ (fr. 793 N.). Τί δῆτα θάκοις ἀρχικοῖς ἐνήμενοι σαφῶς διόμνυσθ’ εἰδέναι τὰ δαιμόνων; οἱ τῶνδε χειρώνακτες ἄνθρωποι λόγων.
5ὅστις γὰρ αὐχεῖ θεῶν ἐπίστασθαι πέρι,
οὐδέν τι μᾶλλον οἶδεν, ἢ πείθειν λέγων.3 in vol. 2

2

.

1

.

3

 Ἀναξανδρίδου Κανηφόρῳ (Com. III p. 171). Ἅπαντες ἐσμὲν πρὸς τὰ θεῖ’ ἀβέλτεροι, κοὐκ ἴσμεν οὐδέν.

2

.

1

.

4

 Σοφοκλέους (fr. 834 N.). Ἀλλ’ οὐ γὰρ ἂν τὰ θεῖα κρυπτόντων θεῶν μάθοις ἄν, οὐδ’ εἰ πάντ’ ἐπεξέλθοις σκοπῶν.

2

.

1

5a

 Φιλήμονος (Com. IV p. 43, fr. 26, 1. 2). Θεὸν νόμιζε καὶ σέβου, ζήτει δὲ μή· πλεῖον γὰρ οὐδὲν ἄλλο τοῦ ζητεῖν ἔχεις.

2

.

1

5b

 〈Τοῦ αὐτοῦ〉 (ibid., 3. 4). Εἴτ’ ἔστιν εἴτ’ οὐκ ἔστι μὴ βούλου μαθεῖν· ὡς 〈δ’〉 ὄντα τοῦτον καὶ παρόντ’ ἀεὶ σέβου.

2

.

1

5c

〈Τοῦ αὐτοῦ〉 (Com. IV p. 59, fr. 86). Τί ἐστιν, ὁ θεὸς οὐ θέλει σε μανθάνειν.

2

.

1

.

6

Μενάνδρου Ὑποβολιμαίου (Com. IV p. 215, fr. 10). Δυσπαρακολούθητόν τι πρᾶγμ’ ἐστὶν τύχη.

2

.

1

.

7

Ἡσιόδου (Op. et Di. 42). Κρύψαντες γὰρ ἔχουσι θεοὶ βίον ἀνθρώποισι.

2

.

1

.

8

Πινδάρου Παιάνων (fr. 39 B.).
Τί ἔλπεαι σοφίαν ἔμμεναι, ᾇ τ’ ὀλίγον τοι ἀνὴρ ὑπὲρ ἀνδρὸς ἰσχύει; οὐ γὰρ ἔσθ’ ὅπως τὰ θεῶν βουλεύματ’ ἐρευνᾶσαι βρο‐4 in vol. 2
5τέᾳ φρενί.

2

.

1

.

9

 Ἰοφῶντος Βακχῶν (fr. 2 p. 590 N.). Ἐπίσταμαι δὲ καὶ τάδ’, οὖσά περ γυνή, ὡς μᾶλλον ὅστις εἰδέναι τὰ τῶν θεῶν ζητεῖ, τοσούτῳ μᾶλλον ἧσσον εἴσεται.

2

.

1

.

10

Σιμωνίδου (fr. 42 B.3). Ῥεῖα θεοὶ κλέπτοισιν ἀνθρώπων νόον.

2

.

1

.

11

 Δημώνακτος. 〈Δημῶναξ〉 ἐξεταζόντων τινῶν, εἰ ὁ κόσμος ἔμψυχος, καὶ αὖθις εἰ σφαιροειδής, Ὑμεῖς, ἔφη, περὶ μὲν τοῦ κόσμου πολυπραγμονεῖτε, περὶ δὲ τῆς αὑτῶν ἀκοσμησίας
5οὐ φροντίζετε;

2

.

1

.

12

 Δημοκρίτου (fr. 142 Mullach.). Μὴ πάντα ἐπίστασθαι προθύμεο, μὴ πάντων ἀμα‐ θὴς γένῃ.

2

.

1

.

13

 Πλουτάρχου ἐκ τοῦ περὶ Ἴσιδος (c. 79 p. 382F). Ἀνθρώπων δὲ ψυχαῖς ἐνταυθοῖ μὲν ὑπὸ σωμάτων καὶ παθῶν περιεχομέναις οὐκ ἔστι μετουσία θεοῦ, πλὴν
ὅσον ὀνείρατος ἀμαυροῦ θιγεῖν νοήσει διὰ φιλοσοφίας.5 in vol. 2

2

.

1

.

14

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Πολιτικοῦ (p. 277D). Χαλεπόν, ὦ δαιμόνιε, μὴ παραδείγμασι χρώμενον ἱκα‐ νῶς ἐνδείξασθαί τι τῶν μειζόνων. Κινδυνεύει γὰρ ἡμῶν ἕκαστος, οἷον ὄναρ εἰδὼς ἕκαστα, πάντα αὖ πάλιν ὥσπερ
5ὕπαρ ἀγνοεῖν.

2

.

1

.

15

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Τιμαίου (p. 28C). Τὸν μὲν οὖν ποιητὴν καὶ πατέρα τοῦδε τοῦ παντὸς εὑρεῖν τε ἔργον, καὶ εὑρόντα εἰς πάντας ἀδύνατον λέγειν.

2

.

1

.

16

 Ἰαμβλίχου ἐκ τοῦ Περὶ ψυχῆς. Πόσῳ δὴ οὖν βέλτιον Ἡράκλειτος (fr. 429 Schleierm., 79 Bywat.) παίδων ἀθύρματα νενόμικεν εἶναι τὰ ἀνθρώ‐ πινα δοξάσματα.

2

.

1

.

17

 Διδύμου ἐκ τοῦ Περὶ αἱρέσεων. Ξενοφάνους πρώτου λόγος ἦλθεν εἰς τοὺς Ἕλληνας ἄξιος γραφῆς, ἅμα παιδιᾷ τάς τε τῶν ἄλλων τόλμας ἐπι‐ πλήττοντος καὶ τὴν αὑτοῦ παριστάντος εὐλάβειαν, ὡς ἄρα
5θεὸς μὲν οἶδε τὴν ἀλήθειαν, δοκὸς δ’ ἐπὶ πᾶσι τέτυκται (fr. XIII Brandis.). Ἡ μὲν γὰρ φιλοσοφία θήρα τῆς ἀληθείας
ἐστὶ καὶ ὄρεξις. | Τῶν δὲ φιλοσοφησάντων ἔνιοι εὑρεῖν φασι τὸ θήραμα, ὡς Ἐπίκουρος καὶ οἱ Στωικοί· οἱ δὲ6 in vol. 2
10ἀκμὴν ἔτι ζητεῖν ὥς που παρὰ θεοῖς ὄν, καὶ τῆς σοφίας οὐκ ἀνθρωπίνου χρήματος ὄντος· οὕτως ἔλεγε Σωκράτης καὶ Πύρρων.

2

.

1

.

19

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Τιμαίου (p. 29CD). Ἐὰν οὖν, ὦ Σώκρατες, πολλὰ πολλῶν εἰπόντων περὶ θεῶν καὶ τῆς τοῦ παντὸς γενέσεως, μὴ δυνατοὶ γιγνώμεθα πάντῃ πάντως αὐτοὺς ἑαυτοῖς ὁμολογουμένους λόγους καὶ
5ἀπηκριβωμένους ἀποδοῦναι, μὴ θαυμάσῃς· ἀλλ’ ἐὰν ἄρα μηδενὸς ἧττον παρεχώμεθα εἰκότας, ἀγαπᾶν χρὴ μεμνη‐ μένους, ὡς ὁ λέγων ὑμεῖς τε οἱ κριταὶ φύσιν ἀνθρωπίνην ἔχομεν· ὥστε περὶ τούτων τὸν εἰκότα μῦθον ἀποδεχομένους πρέπει τούτου μηδὲν ἔτι πέρα ζητεῖν.

2

.

1

.

20

 Βίωνος. Βίων ἔλεγε γελοιοτάτους εἶναι τοὺς ἀστρονομοῦντας, οἳ [τοὺς πὰρ ποσὶ] τοὺς ἐν τοῖς αἰγιαλοῖς ἰχθῦς οὐ βλέ‐ ποντες τοὺς ἐν τῷ οὐρανῷ φάσκουσιν εἰδέναι.

2

.

1

.

21

Πινδάρου. Τοὺς φυσιολογοῦντας ἔφη Πίνδαρος (fr. 193 B.).
ἀτελῆ σοφίας καρπὸν δρέπειν.7 in vol. 2

2

.

1

.

22

 Ἐκ τῶν Σερήνου Ἀπομνημονευμάτων. Θαλῆν εἰς τὸν οὐρανὸν ὁρῶντα καὶ ἐμπεσόντα εἰς βό‐ θρον ἡ θεράπαινα, Θρᾷττα οὖσα, δίκαια παθεῖν ἔφη, ὃς τὰ παρὰ ποσὶν ἀγνοῶν τὰ ἐν οὐρανῷ ἐσκόπει.

2

.

1

.

23

 Διογένους. Ἀστρολόγου δέ τινος κατ’ ἀγορὰν ἐπιδεικνύντος ἔν τινι πινακίῳ καταγράφους τοὺς ἀστέρας, καὶ φάσκοντος ὅτι οὗτοί εἰσιν οἱ πλανώμενοι τῶν ἀστέρων, ἐπακούσας,
5„Μὴ ψεύδου“, εἶπεν, „ὦ ἑταῖρε· οὐ γὰρ οὗτοί εἰσιν οἱ πλανώμενοι, ἀλλὰ οὗτοι“, δείξας αὐτῷ τοὺς παρακαθε‐ ζομένους.

2

.

1

.

24

 Ἀρίστωνος. Ἀρίστων ἔφη τῶν ζητουμένων παρὰ τοῖς φιλοσόφοις τὰ μὲν εἶναι πρὸς ἡμᾶς, τὰ δὲ μηδὲν πρὸς ἡμᾶς, τὰ δ’ ὑπὲρ ἡμᾶς. Πρὸς ἡμᾶς μὲν τὰ ἠθικά, μὴ πρὸς ἡμᾶς δὲ
5τὰ διαλεκτικά· μὴ γὰρ συμβάλλεσθαι πρὸς ἐπανόρθωσιν βίου· ὑπὲρ ἡμᾶς δὲ τὰ φυσικά· ἀδύνατα γὰρ ἐγνῶσθαι καὶ οὐδὲ παρέχειν χρείαν.

2

.

1

.

25

Εὐσεβίου. Θεοὶ οἷοι ἔασιν οὐ χρὴ δίζησθαι· αὐτόθεν δὲ ἄριστον
πεπιστευκέναι. Ζητήσιος γὰρ προτεθείσης καὶ ὁ τῷ ἀνο‐ σιωτάτῳ τῶν λόγων τῷ μὴ εἶναι αὐτοὺς συνιστάμενος8 in vol. 2
5ἐθέλει κρατέειν.

2

.

1

.

26

 Ἑρμοῦ ἐκ τοῦ Πρὸς Τάτ (deest ap. Patric.). Θεὸν νοῆσαι μὲν χαλεπόν, φράσαι δὲ ἀδύνατον. Τὸ γὰρ ἀσώματον σώματι σημῆναι ἀδύνατον· καὶ τὸ τέλειον τῷ ἀτελεῖ καταλαβέσθαι οὐ δυνατόν· καὶ τὸ ἀίδιον τῷ
5ὀλιγοχρονίῳ συγγενέσθαι δύσκολον. Τὸ μὲν γὰρ ἀεί ἐστι, τὸ δὲ παρέρχεται· καὶ τὸ μὲν ἀληθείᾳ ἐστί, τὸ δὲ ὑπὸ φαντασίας σκιάζεται. Τὸ δὲ ἀσθενέστερον τοῦ ἰσχυροτέρου καὶ τὸ ἔλαττον τοῦ κρείττονος 〈οὐ〉 διέστηκε τοσοῦτον, ὅσον τὸ θνητὸν τοῦ θείου. Ἡ δὲ μέση τούτων διάστασις ἀμαυροῖ
10τὴν τοῦ καλοῦ θέαν. Ὀφθαλμοῖς μὲν γὰρ τὰ σώματα θεατά, γλώττῃ δὲ τὰ ὁρατὰ λεκτά· τὸ δὲ ἀσώματον καὶ ἀφανὲς καὶ ἀσχημάτιστον καὶ μηδὲ ἐξ ὕλης ὑποκείμενον ὑπὸ τῶν ἡμετέρων αἰσθήσεων καταληφθῆναι οὐ δύναται. Ἐννοοῦμαι, ὦ Τάτ, ἐννοοῦμαι, ὃ ἐξειπεῖν ἀδύνατον, τοῦτό
15ἐστιν ὁ θεός.

2

.

1

.

27

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Τιμαίου (p. 48B—D). Τὴν δὴ πρὸ τῆς οὐρανοῦ γενέσεως, πυρὸς ὕδατός τε καὶ ἀέρος καὶ γῆς φύσιν, θεατέον αὐτὴν καὶ τὰ πρὸ τού‐ του πάθη. Νῦν γὰρ οὐδείς πω γένεσιν αὐτῶν μεμήνυκεν,
5ἀλλ’ ὡς εἰδόσι πῦρ ὅ τί ποτέ ἐστι, καὶ ἕκαστον αὐτῶν λέγομεν ἀρχὰς αὐτὰ τιθέμενοι, στοιχεῖα τοῦ παντός, προσ‐ ῆκον αὐτοῖς, οὐδ’ 〈ἂν〉 ὡς ἐν συλλαβῆς εἴδεσι μόνον εἰκό‐ τως ὑπὸ τοῦ καὶ βραχὺ φρονοῦντος ἀπεικασθῆναι. Νῦν
δ’ οὖν τό γε παρ’ ἡμῶν ὧδε ἐχέτω· τὴν μὲν οὖν ἁπάν‐9 in vol. 2
10των εἴτε ἀρχὴν εἴτε ἀρχὰς εἴτε ὅπη δοκεῖ, τούτων πέρι τὸ νῦν οὐ ῥητέον· δι’ ἄλλο μὲν οὐδέν, διὰ δὲ τὸ χαλεπὸν εἶναι κατὰ τὸν παρόντα τρόπον τῆς διεξόδου δηλῶσαι τὰ δοκοῦντα. Μήτε οὖν ὑμεῖς οἴεσθε δεῖν ἐμὲ λέγειν, οὔτε αὐτὸς αὖ πείθειν ἐμαυτὸν ἂν εἴην δυνατός, ὡς ὀρθῶς
15ἐγχειροῖμ’ ἂν τοσοῦτον ἐπιβαλλόμενος ἔργον. Τὸ δὲ κατ’ ἀρχὰς ῥηθὲν διαφυλάττων, τὴν τῶν εἰκότων λόγων δύναμιν, πειράσομαι μηδενὸς ἧττον εἰκότα, μᾶλλον δὲ καὶ ἔμπρο‐ σθεν ἀπ’ ἀρχῆς περὶ ἑκάστου καὶ ξυμπάντων λέγειν.

2

.

1

.

28

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Κριτίου ἢ Ἀτλαντικοῦ (p. 107AB). Περὶ θεῶν γάρ, ὦ Τίμαιε, λέγοντά τι πρὸς ἀνθρώ‐ πους δοκεῖν ἱκανῶς λέγειν ῥᾷον, ἢ περὶ θνητῶν πρὸς
5ἡμᾶς. Ἡ γὰρ ἀπειρία καὶ σφόδρα ἄγνοια τῶν ἀκουόντων, περὶ ὧν ἂν οὕτως ἔχωσι, πολλὴν εὐπορίαν παρέχεσθον τῷ μέλλοντι λέγειν τι περὶ αὐτῶν.

2

.

1

.

29

 Ξενοφῶντος ἐκ τῆς ἐπιστολῆς τῆς Πρὸς Αἰσχίνην. Συντυχών μοι Ἑρμογένης τά τε ἄλλα διεξῄει, καὶ περὶ σοῦ δὲ πυθομένῳ, ἥν τινα ἔχοις φιλοσοφίας ἐπι‐
5μέλειαν, ἀπεκρίνατο, τὴν αὐτὴν Σωκράτει. Ἐγὼ δὲ καὶ ἡνίκα Ἀθήνῃσι διέτριβον, τῆς γνώμης σε ἠγάσθην. Ὥσπερ οὖν ἠρξάμην σε θαυμάζων, οὕτω καὶ νῦν παρ’ ὁντινοῦν τῶν σοφίαν ἀσπασαμένων τεθαύμακα τὸ ἀμετάκλαστόν σου τῆς γνώμης (μέγιστον γάρ, ὡς ἐγᾦμαι, τεκμήριον ἀρε‐
10τῆς) ἁλόντος ὑπὸ τἀνδρὸς ἐκείνου, εἴπερ θνητοῦ καλεῖν τὸν Σωκράτους οἷόντε βίον. Ὅτι μὲν γὰρ τὰ θεῖα ὑπὲρ ἡμᾶς, παντὶ δῆλον· ἀπόχρη δὲ τὸ κρεῖττον τῆς δυνάμεως αὐτοὺς σέβειν. Οἷοι δ’ εἰσίν, οὔτε εὑρεῖν ῥᾴδιον οὔτε ζη‐ τεῖν θεμιτόν· οὐδὲ γὰρ δεσποτῶν φύσιν ἢ πρᾶξιν δούλους10 in vol. 2
15δεῖ εἰδέναι, οἷς οὐδὲν πλέον ὑπηρεσίας προσήκει. Πότε γάρ, ὦ Αἰσχίνη, Σωκράτους ἀκήκοέ τις οὐρανίων πέρι λέ‐ γοντος ἢ γραμμὰς εἰς ἐπανόρθωσιν παραινοῦντος μαν‐ θάνειν; Μουσικῆς 〈μὲν〉 γὰρ ἴσμεν αὐτὸν μέχρις ὤτων ξυνιέντα. Διετέλει δὲ ἑκάστοτε αὐτὸς λέγων τί καλὸν καὶ
20τί ἀνδρεία τε καὶ δικαιοσύνη καὶ αἱ ἄλλαι ἀρεταί. Ἀνθρώ‐ πινα γοῦν ταῦτα ἀγαθὰ ἐκάλει· τὰ δ’ ἄλλα ἢ ἀδύνατα ἀνθρώποις ἁλῶναι ἔφασκεν ἢ μύθων εἶναι συγγενῆ, μετὰ ὀφρύος σοφιστῶν 〈παίγνια〉 διεξιόντων. Καὶ οὐκ ἔλεγε μὲν ταῦτα, οὐκ ᾔδει δὲ πράττειν. Παυσάσθωσαν οὖν
25ἐλεγχόμενοι 〈ἢ〉 πρὸς τὸ εἰκὸς ἴτωσαν, οἷς Σωκράτης οὐκ ἤρεσκεν, ᾧ ζῶντι μὲν ὁ θεὸς σοφίαν ἐμαρτύρησεν· οἱ δὲ ἑ κτείναντες τῆς μετανοίας ἀποκάθαρσιν οὐχ εὗρον. Τὸ δὲ καλὸν ἄρα, Αἰγύπτου ἠράσθησαν, καὶ τῆς Πυθαγόρου τερα‐ τώδους σοφίας, ὧν τὸ μὲν περιττὸν καὶ τὸ μὴ μόνιμον
30ἐπὶ Σωκράτει ἤλεγξεν ἔρως τυραννίδος καὶ ἀντὶ λιτῆς διαίτης Σικελιῶτις γαστρὸς ἀμέτρου τράπεζα.

2

.

1

.

30

 Ξενοφῶντος ἐν α Σωκρατικῶν Ἀπομνημο‐ νευμάτων (I 1, 11—14).
Οὐδὲ γὰρ περὶ τῆς τῶν πάντων φύσεως ᾗπερ τῶν ἄλλων οἱ πλεῖστοι διελέγετο, σκοπῶν ὅπως ὁ καλούμενος11 in vol. 2
5ὑπὸ τῶν σοφιστῶν κόσμος ἔχει, καὶ τίσιν ἀνάγκαις ἕκαστα γίγνεται τῶν οὐρανίων, ἀλλὰ καὶ τοὺς φροντίζοντας τὰ τοιαῦτα μωραίνοντας ἐπεδείκνυεν. Ἐθαύμαζε δ’ εἰ μὴ φανερόν ἐστιν αὐτοῖς, ὅτι ταῦτα ἀδύνατόν ἐστιν ἀνθρώ‐ ποις εὑρεῖν, εἴ γε καὶ τοὺς μέγιστον φρονοῦντας ἐπὶ τῷ
10περὶ τούτων λέγειν οὐ ταὐτὰ δοξάζειν ἀλλήλοις, ἀλλὰ τοῖς μαινομένοις ὁμοίως διακεῖσθαι πρὸς ἀλλήλους. Τῶν τε γὰρ μαινομένων τοὺς μὲν οὐδὲ τὰ δεινὰ δεδιέναι, τοὺς δὲ καὶ τὰ μὴ δεινὰ φοβεῖσθαι· καὶ τοῖς μὲν οὐδ’ ἐν ὄχλῳ δοκεῖν αἰσχρὸν εἶναι λέγειν ἢ ποιεῖν ὁτιοῦν, τοῖς δ’ οὐκ
15ἐξιτητέον εἰς ἀνθρώπους εἶναι δοκεῖν· καὶ τοὺς μὲν οὔθ’ ἱερὸν οὔτε βωμὸν οὔτε ἄλλο τῶν θείων οὐδὲν τιμᾶν, τοὺς δὲ καὶ λίθους καὶ ξύλα τὰ τυχόντα καὶ θηρία σέ‐ βεσθαι· τῶν τε περὶ τῆς τῶν πάντων φύσεως μεριμνών‐ των τοῖς μὲν δοκεῖν ἓν μόνον τὸ ὂν εἶναι, τοῖς δ’ ἄπειρα
20τὸ πλῆθος· καὶ τοῖς μὲν ἀεὶ πάντα κινεῖσθαι, τοῖς δ’
οὐδὲν ἄν ποτε κινηθῆναι· καὶ τοῖς μὲν πάντα γίγνεσθαί τε καὶ ἀπόλλυσθαι, τοῖς δ’ οὔτ’ ἂν γενέσθαι ποτὲ οὐδὲν οὔτε ἀπολέσθαι.12 in vol. 2

2

.

1

.

31

 Ἀρριανοῦ Ἐπικτητείου Πρὸς τὸν περὶ οὐ‐ σίας 〈διαλεγόμενον〉 (fr. 175). Τί μοι μέλει, φησί, πότερον ἐξ ἀτόμων, ἢ ἐξ ἀμέτρων, ἢ ἐκ πυρὸς καὶ γῆς συνέστηκε τὰ ὄντα; οὐ γὰρ ἀρκεῖ μα‐
5θεῖν τὴν οὐσίαν τοῦ ἀγαθοῦ καὶ κακοῦ, καὶ τὰ μέτρα τῶν ὀρέξεων καὶ ἐκκλίσεων, καὶ ἔτι ὁρμῶν καὶ ἀφορμῶν, καὶ τούτοις ὥσπερ κανόσι χρώμενον διοικεῖν τὰ τοῦ βίου, τὰ δ’ ὑπὲρ ἡμᾶς ταῦτα χαίρειν ἐᾶν, ἅ τινα τυχὸν μὲν ἀκα‐ τάληπτά ἐστι τῇ ἀνθρωπίνῃ γνώμῃ, εἰ δὲ καὶ τὰ μάλιστα
10θείη τις εἶναι καταληπτά, ἀλλ’ οὖν τί ὄφελος καταλη‐ φθέντων; οὐχὶ δὲ διακενῆς πράγματα ἔχειν φατέον τοὺς ταῦτα ὡς ἀναγκαῖα τῷ τοῦ φιλοσόφου λόγῳ προσνέμον‐ τας; Μή τι οὖν καὶ τὸ ἐν Δελφοῖς παράγγελμα παρέλκον ἐστί, τὸ γνῶθι σαυτόν; —Τοῦτο δὲ μὲν οὔ φησι. —Τίς
15οὖν ἡ δύναμις αὐτοῦ; Εἰ χορευτῇ τις παρήγγελλε τὸ γνῶ‐
ναι ἑαυτόν, οὐκ ἄν, εἰ τῇ προστάξει προσεῖχε, τὸ ἐπιστρα‐ φῆναι καὶ τῶν συγχορευτῶν καὶ τῆς πρὸς αὐτοὺς συμφωνίας φησίν; εἰ δὲ ναύτῃ; εἰ δὲ στρατιώτῃ; Πότερον οὖν ὁ ἄνθρωπος αὐτὸς ἐφ’ αὑτοῦ πεποιῆσθαί13 in vol. 2
20σοι δοκεῖ ζῷον, ἢ πρὸς κοινωνίαν; —〈Πρὸς κοινωνίαν.〉 —Ὑπὸ τίνος; —Ὑπὸ τῆς φύσεως. —Τίνος οὔσης καὶ ποίας; —Διοικούσης τὰ ὅλα. —Καὶ πότερον 〈κατα‐ ληπτοῦ〉 οὔσης ἢ μή; —Ταῦτα οὐκέτι ἀναγκαῖον πολυ‐ πραγμονεῖν.

2

.

1

.

32

 Πορφυρίου ἐκ τοῦ Περὶ Στυγός. Ἔστι δὲ ἡ τοῦ ποιητοῦ δόξα οὐχ ὡς ἄν τις νομίσειεν εὔληπτος. Πάντες μὲν γὰρ οἱ παλαιοὶ τὰ περὶ τῶν θεῶν καὶ δαιμόνων δι’ αἰνιγμῶν ἐσήμαναν, Ὅμηρος δὲ καὶ μᾶλ‐
5λον τὰ περὶ τούτων ἀπέκρυψε, τῷ μὴ προηγουμένως περὶ αὐτῶν διαλέγεσθαι, καταχρῆσθαι δὲ τοῖς λεγομένοις εἰς παράστασιν ἄλλων. Τῶν οὖν ἀναπτύσσειν ἐπιχειρησάντων τὰ δι’ ὑπονοίας παρ’ αὐτῷ λεγόμενα ἱκανώτατα δοκῶν ὁ Πυθαγόρειος Κρόνιος τοῦτ’ ἀπεργάσασθαι, ὅμως ἐν τοῖς
10πλείστοις ἄλλα τε ἐφαρμόζει ταῖς τεθείσαις ὑποθέσεσι, τὰ Ὁμήρου μὴ δυνάμενος, οὔ〈τε τοῖσ〉 παρὰ τοῦ ποιητοῦ τὰς δόξας, τοῖς δὲ παρ’ ἑαυτοῦ προσάγειν τὸν ποιητὴν πεφιλοτίμηται.14 in vol. 2

2

.

1

.

33

 Ξενοφῶντος. Δαίμονες οἱ τὰ μέγιστα διαπρασσόμενοι ἥκιστα ἀν‐ θρώποισιν ἐπιφαίνονται. Ὁ γοῦν πάντα σείων καὶ ἀτρε‐ μίζων ὡς μὲν μέγας τις καὶ δυνατός, φανερός· ὁποῖος δὲ
5τὴν μορφήν, ἀφανής. Οὐδὲ μὴν ὁ παμφαὴς δοκῶν εἶναι ἥλιος, οὐδ’ οὗτος αὑτὸν ὡς ἔοικεν ὁρᾶν ἐπιτρέπει, ἀλλ’ ἤν τις ἀναιδῶς αὐτὸν θεάσηται, τὴν ὄψιν ἀφαιρεῖται.

2

.

2

t1-7

〈Περὶ διαλεκτικῆς.〉 PARS PRIOR.

2

.

2

.

1

Πλάτωνος περὶ Πολιτείας (p. 533BC).
Οὐκοῦν ἡ διαλεκτικὴ μέθοδος μόνη ταύτῃ πορεύεται, τὰς ὑποθέσεις ἀναιροῦσα ἐπ’ αὐτὴν τὴν ἀρχήν, ἵνα βε‐ βαιώσηται, τῷ ὄντι ἐν βορβόρῳ βαρβαρικῷ τινι τὸ τῆς15 in vol. 2
5ψυχῆς ὄμμα κατορωρυγμένον ἠρέμα ἕλκει καὶ ἀνάγει ἄνω, ξυνερίθοις καὶ συμπεριαγωγοῖς χρωμένη αἷς διήλθομεν τέχναις· ἃς ἐπιστήμας μὲν πολλάκις προσείπομεν διὰ τὸ ἔθος, δέονται δὲ ὀνόματος ἄλλου, ἐνεργεστέρου μὲν ἢ δόξης, ἀμυδροτέρου δ’ ἢ ἐπιστήμης. Διάνοιαν δὲ αὐτὴν ἔν γε
10τῷ πρόσθεν που ὡρισάμεθα.

2

.

2

.

2

 Ἐν ταὐτῷ (p. 534E). Ἆρ’ οὖν δοκεῖ σοι, ἔφην ἐγώ, ὥσπερ θριγκὸς τοῖς μαθήμασιν ἡ διαλεκτικὴ ἡμῖν ἐπάνω κεῖσθαι, καὶ οὐκέτι ἄλλο τούτου ἀνωτέρω μάθημα ὀρθῶς ἂν ἐπιτίθεσθαι,
5ἀλλὰ ἔχειν ἤδη τέλος τὰ τῶν μαθημάτων;

2

.

2

.

3

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Φαίδρου (p. 265C—266C). Τούτων δέ τινων ἐκ τύχης ῥηθέντων δυοῖν εἰδοῖν, εἰ αὐτοῖν τὴν δύναμιν τέχνην λαβεῖν δύναιτό τις, οὐκ ἄχαρι. —Τίνων δή; —Εἰς μίαν τε ἰδέαν συνορῶντα ἄγειν τὰ
5πολλαχῇ διεσπαρμένα, ἵνα ἕκαστον ὁριζόμενος δῆλον ποιῇ περὶ οὗ ἂν ἀεὶ διδάσκειν ἐθέλῃ. Ὥσπερ τὰ νῦν δὴ περὶ Ἔρωτος, ὅ ἐστιν, ὁρισθέν, εἴτε εὖ εἴτε κακῶς ἐλέχθη. Τὸ γοῦν σαφὲς καὶ τὸ αὐτὸ αὑτῷ ὁμολογούμενον διὰ ταῦτα ἔσχεν εἰπεῖν ὁ λόγος. —Τὸ δ’ ἕτερον δὴ εἶδος τί λέγεις,
10ὦ Σώκρατες; —Τὸ πάλιν κατ’ εἴδη δύνασθαι διατέμνειν, κατ’ ἄρθρα, ᾗ πέφυκε, καὶ μὴ ἐπιχειρεῖν καταγνύναι μέρος μηδὲν κακοῦ μαγείρου τρόπῳ χρώμενον· ἀλλὰ ὥσπερ ἄρτι τὼ λόγω τὸ μὲν ἄφρον τῆς διανοίας ἕν τι κοινῇ εἶδος ἐλαβέτην, ὥσπερ δὲ σώματι ἐξ ἑνὸς διπλᾶ καὶ ὁμώνυμα
15πέφυκε, σκαιά, τὰ δὲ δεξιὰ κληθέντα· οὕτω καὶ τὰ τῆς παροινίας ὡς ἡμῖν πεφυκὸς εἶδος ἡγησαμένω τὼ λόγω, ὁ μὲν ἐπ’ ἀριστερᾷ τεμνόμενος μέρος, πάλιν τοῦτο τέμνων οὐκ ἀνῆκε, πρὶν ἐν αὐτοῖς ἐφευρὼν ὀνομαζόμενον σκαιόν τινα ἔρωτα ἐλοιδόρησε μάλ’ ἐν δίκῃ· ὁ δ’ εἰς τὸ ἐν δεξιᾷ16 in vol. 2
20τῆς μανίας ἀγαγὼν ἡμᾶς, ὁμώνυμον μὲν ἐκείνῳ, θεῖον δ’ αὖ τινα ἔρωτα ἐφευρὼν καὶ προτεινόμενος ἐπῄνεσεν ὡς μεγίστων αἴτιον ἡμῖν ἀγαθῶν. —Ἀληθέστατα λέγεις. — Τούτων δὴ ἔγωγε αὐτός τε ἐραστής, ὦ Φαῖδρε, τῶν διαι‐ ρέσεων καὶ συναγωγῶν, ἵν’ οἷός τε ὦ λέγειν τε καὶ φρονεῖν·
25ἐάν τέ τινα ἄλλον ἡγήσωμαι δυνατὸν εἰς ἓν καὶ ἐπὶ πολλὰ πεφυκόθ’ ὁρᾶν, τοῦτον διώκω κατόπισθεν ‘μετ’ ἴχνιον ὥστε θεοῖο‘. Καὶ μέντοι καὶ τοὺς δυναμένους αὐτὸ δρᾶν, εἰ μὲν ὀρθῶς ἢ μὴ προσαγορεύω, θεὸς οἶδε· καλῶ δὲ οὖν μέχρι τοῦδε διαλεκτικούς.

2

.

2

.

4

 Ἀρχύτου περὶ τοῦ ὄντος (Mullach. Ph. I p. 569). Παντᾷ μοι δοκέοντι ἁμαρτάνεν οἱ λέγοντες δύο λόγως περὶ παντὸς λεγέσθαι ἀντίως ἀλλάλοις καὶ ναμαρτέας ἀμφοτέρως. Ἐγὼ δὲ πρᾶτον τοῦτ’ ἀδύνατον νομίζω, ἀμφο‐
5τέρων πιστῶν ἐόντων ἀντίως εἶμεν ἀλλάλοις, τὸ καλὸν τῷ καλῷ καὶ τὸ λευκὸν τῷ λευκῷ. Ἀλλὰ γὰρ οὐχ οὕτως ἔχει· ἀλλὰ ἔστι τὸ καλὸν καὶ 〈τὸ〉 αἰσχρὸν ἀντία, καὶ τὸ λευκὸν
καὶ τὸ μέλαν. Οὕτω δὲ καὶ τὸ ναμαρτὲς τῷ ψεύδει φαμές, οὐδὲ ναμαρτέας 〈ἀντίωσ〉 δύο λόγως λεγέσθαι ἢ δύο ψευ‐17 in vol. 2
10δέας, ἀλλὰ τὸν μὲν ἀλαθέα, τὸν δὲ ψεύσταν. Ὁ γὰρ τὰν ψυχὰν ἐπαινέων τῶ ἀνθρώπω καὶ 〈ὁ〉 τὸ σῶμα μεμφό‐ μενος οὐχ ὑπὲρ τὠυτῶ λέγοντι· αἱ μὴ καὶ αἴ τι περὶ τᾶς γᾶς λέγοιεν καὶ τῶ οὐρανῶ, τὠυτόν. Ταῦτα γὰρ δύο ἐντί, ἀλλ’ οὐχ ἕν. Ὀνομαστὶ δὲ θέλω καὶ τοῦτο δείξαι. Ὁ γὰρ
15λέγων περὶ Ἀθαναίων ὡς ἐντὶ κατὰ λόγον ἄνδρες ἀγαθοί, καὶ ὁ λέγων ὡς ἐντὶ περὶ χάριτας φαύλοι, οὐκ ἀντία λέγοντι· τὰ γὰρ ἀντία περὶ τὠυτῶ πράγματος ἀντικέα‐ ται ἀλλάλοις, ταῦτα δὲ δύο ἐντὶ πράγματα.

2

.

2

.

5

 Ἐκ τῆς Ἰαμβλίχου ἐπιστολῆς πρὸς Δέξιπ‐ πον περὶ διαλεκτικῆς. Θεὸς ἦν τις ὡς ἀληθῶς ὁ καταδείξας τὴν διαλεκτικὴν καὶ καταπέμψας τοῖς ἀνθρώποις· ὡς μὲν λέγουσί τινες,
5ὁ λόγιος Ἑρμῆς, ὁ φέρων ἐν ταῖν χεροῖν τὸ σύνθημα αὐτῆς 〈τὸ〉 τῶν εἰς ἀλλήλους ἀποβλεπόντων δρακόντων· ὡς δ’ οἱ δεδοκιμασμένοι καὶ πρόκριτοι τῶν ἐν φιλοσοφίᾳ δια‐ τείνονται, ἡ τῶν Μουσῶν πρεσβυτάτη Καλλιόπη τὴν ἄπταιστον ἀσφάλειαν τοῦ λόγου καὶ ἀνέλεγκτον ‘αἰδοῖ
10μειλιχίῃ‘ (Hom. θ 172) διαπρέπουσαν παρέσχηκεν. Ὡς δὲ τὰ ἔργα αὐτὰ δείκνυσιν, αὐτὸς ὁ ἐν Δελφοῖς θεὸς οὔτε
λέγων καθ’ Ἡράκλειτον (fr. 10 Schlei., 11 Byw.), οὔτε κρύ‐ πτων ἀλλὰ σημαίνων τὰς μαντείας, ἐγείρει πρὸς δια‐ λεκτικὴν διερεύνησιν τοὺς ἐπηκόους τῶν χρησμῶν, ἀφ’ ἧς18 in vol. 2
15ἀμφιβολία τε καὶ ὁμωνυμία ἐκρίθησαν καὶ διττὸν πᾶν ἀνερευνηθὲν φῶς ἐπιστήμης ἀνῆψεν· ὃ κατιδὼν καὶ Θε‐ μιστοκλῆς καλῶς καὶ διερευνήσας δεόντως τὸ ξύλινον τεῖ‐ χος, αἴτιος ἀναμφισβητήτως κατέστη τῆς σωτηρίας τοῖς Ἕλλησιν. Ἀδελφὰ δὲ τούτων καὶ ὁ ἐν Βραγχίδαις θεὸς
20ἐκφαίνει τῆς διαλεκτικῆς ἔργα, περιφανῆ τὴν ἐπαγωγὴν παραδηλῶν, ὅταν λέγῃ· „οὔτ’ ἂν ὠκυπέτης ἰὸς οὔτε λύρη οὔτε νηῦς οὔτ’ ἄλλο οὐδὲν ἄνευ ἐπιστημονικῆς χρήσιος γένοιτ’ ἄν κοτε ὠφέλιμον“.

2

.

2

.

6

 Ἐκ τῆς Ἰαμβλίχου ἐπιστολῆς πρὸς Σώπα‐ τρον περὶ διαλεκτικῆς. Πάντες ἄνθρωποι χρῶνται τῷ διαλέγεσθαι, ἔμφυτον ἐκ νέων ἔχοντες τήνδε τὴν δύναμιν καὶ μέχρι τινός, οἳ μὲν
5μᾶλλον οἳ δὲ ἧττον αὐτῆς μετέχοντες. Τὸ δὴ τῶν θεῶν δῶρον οὐδένα τρόπον δεῖ προΐεσθαι· ἀλλὰ καὶ ἐν μελέ‐ ταις καὶ ἐμπειρίαις καὶ τέχναις αὐτὸ κρατύνειν ἄξιον. Ὅρα γὰρ ὅτι καὶ παρ’ ὅλον τὸν βίον διατελεῖ χρησιμώ‐ τατον ὂν διαφερόντως, ἐν μὲν ταῖς ἐντεύξεσι προσομιλοῦν
10τοῖς ἀνθρώποις κατὰ τὰς κοινὰς ἐννοίας καὶ δόξας· ἐν δὲ ταῖς εὑρέσεσι τῶν τεχνῶν τὰς πρώτας ἀρχὰς αὐτῶν ἀνευ‐ ρίσκον· λογιζόμενον δὲ πρὸ τῶν ἔργων, ὅπως αὐτὰ χρὴ πράττειν· προγυμνασίᾳ δὲ καὶ πρὸς τὰς κατὰ φιλοσοφίαν ἐπιστήμας θαυμασίας οἵας μεθόδους παρεχόμενον. Εἰ δὲ
15δεῖ καὶ τὰ πρὸ τούτων ἐννοεῖν, οὐκ ἔστιν οὐδὲν μόριον φιλοσοφίας ἄνευ τοῦ κατὰ διαλεκτικὴν λόγου παραγιγνό‐
μενον· ἀλλὰ καὶ εἴ τι φυσικὸν δόγμα ἀνευρίσκομεν, λογι‐ κῶς αὐτὸ βεβαιούμεθα, καὶ ὅσα περὶ θεῶν σκεπτόμεθα, λόγος διαλεκτικός ἐστιν ὁ συγκατασκευάσας· ὅλως δὲ οὐδὲν19 in vol. 2
20οὔτε εἰπεῖν οὔτε ἀκοῦσαι δυνατὸν ἀπαλλαγέντας τῆς με‐ θόδου ταύτης· καὶ γὰρ αὐτὸ τὸ μὴ διδάσκειν διαλεκτικὴν διαλεκτικῶς ἐπιχειροῦντας δεῖ καταμανθάνειν. Εἴτε οὖν ἐπιτηδευτέον, εἴτε μή, διαλεκτικὴν ἀσκεῖν 〈ἄξιον〉· καὶ γάρ ἐστιν ἄτοπον, εἰ τὰ μὲν ἅπαντα λόγῳ κρίνομεν, αὐτὴν
25〈δὲ〉 ἀφήσομεν τὴν ἀκριβεστάτην τοῦ λόγου θεωρίαν· καὶ λόγῳ προέχοντες τῶν ἄλλων ζῴων καὶ τοῦτο ἐξαίρετον ἀγαθὸν κεκτημένοι τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως, εἰκῇ καὶ ὡς ἔτυχε τὰ κατ’ αὐτὸν ἐνεργήσομεν· καὶ τὴν συμμεμιγμένην διάσκεψιν τοῦ λόγου πρὸς τὰ ὅλα πράγματα ἀγαπῶμεν,
30αὐτὴν δὲ τὴν ἑαυτοῦ γνῶσιν τοῦ λόγου, καθ’ ἣν ἀφέμενος τῶν ἄλλων τὴν περὶ αὑτοῦ ἐπιστήμην κατεστήσατο σεμνο‐ τάτην οὖσαν καὶ τιμιωτάτην, ὡς μαρτυρεῖ καὶ τὸ ἐν Πυ‐ θοῖ γράμμα, ἀποδοκιμάσομεν ὡς ἀπόβλητον.

2

.

2

.

7

 Ἐν τῷ αὐτῷ. Μετίωμεν δὴ οὖν ἐπὶ τὰς κατὰ φιλοσοφίαν διατριβάς. Πασῶν πρῶταί εἰσιν αἱ πρὸς ἀνάμνησιν ἀναγόμεναι· ταύτας
δὴ οὖν, 〈ὡσ〉 καὶ ὁ Σωκράτης ἐπιδεικνύει τῷ Μένωνι, διὰ20 in vol. 2
5τοῦ καλῶς ἐρωτᾶν ὁρῶμεν ἐκφαινομένας. Δεύτεραι δ’ ἂν εἶεν αἱ μαιείας ἕνεκα προσαγόμεναι καὶ τὰ γεννηθέντα εἰς φῶς προάγουσαι καὶ διακρίνουσαι τίνα μὲν αὐτῶν ἀληθῆ, τίνα δὲ ψευδῆ. ἀλλὰ καὶ αὗται πᾶσαι διὰ τῆς διαλεκτικῆς τὸ κῦρος ἔχουσιν· ἐπειδὴ αὗταί εἰσιν αἱ διὰ
10τῶν ἐλέγχων καθάρσεις τῆς διανοίας, παρατιθεῖσαι τἀναν‐ τία δοξάσματα τῶν προσδιαλεγομένων καὶ συγκρούουσαι αὐτὰ πρὸς ἄλληλα. Ἄλλαι δὲ πείρας ἕνεκα καὶ γυμνασίας προσφερόμεναι τοῖς ἐπηκόοις, ἢ ὅσαι εἰς θέσιν ἐπιχει‐ ροῦσιν, ἢ εἴ τινες ἐξετάζουσι τὰς τῶν παλαιῶν ἀκροάσεις·
15ὧν οὐδεμία 〈δίχα〉 διαλεκτικῆς περαίνει τὸ ἑαυτῆς ἔργον. Ὅλως δὲ οὐχ οἷόν τε λόγον διδόναι καὶ λαμβάνειν δεόν‐ τως, εἰ μή τις κτήσαιτο ταύτην τὴν περὶ τὸν λόγον ἐπι‐ στήμην.

2

.

2

t8-25

Εἰς τὸ ἐναντίον.

2

.

2

.

8

Εὐριπίδου Ἱππολύτῳ (fr. 442 N.). Φεῦ φεῦ, τὸ μὴ τὰ πράγματ’ ἀνθρώποις ἔχειν φωνήν, ἵν’ ἦσαν μηδὲν οἱ δεινοὶ λέγειν. νῦν δ’ εὐρύθμοισι στόμασι τἀληθέστατα
5κλέπτουσιν, ὥστε μὴ δοκεῖν ἃ χρὴ δοκεῖν.21 in vol. 2

2

.

2

.

9

Εὐριπίδου Ἀντιόπῃ (fr. 189 N.). Ἐκ παντὸς ἄν τις πράγματος δισσῶν λόγων ἀγῶνα θεῖτ’ ἄν, εἰ λέγειν εἴη σοφός.

2

.

2

.

10

Εὐήνου (fr. 1 B. p. 5943). Πολλοῖς ἀντιλέγειν μὲν ἔθος περὶ παντὸς ὁμοίως, ὀρθῶς δ’ ἀντιλέγειν οὐκέτι τοῦτ’ ἐν ἔθει. καὶ πρὸς μὲν τούτους ἀρκεῖ λόγος εἷς ὁ παλαιός·
5„σοὶ μὲν ταῦτα δοκοῦντ’ ἔστω, ἐμοὶ δὲ τάδε.“

2

.

2

.

11

 Ἀρκεσίλαος ὁ φιλόσοφος ἔφη, Τοὺς διαλεκτικοὺς ἐοικέναι τοῖς ψηφοπαίκταις, οἵ τινες χαριέντως παρα‐ λογίζονται.

2

.

2

.

12

 Ζήνωνος. Ζήνων τὰς τῶν διαλεκτικῶν τέχνας εἴκαζε τοῖς δι‐ καίοις μέτροις οὐ πυρὸν οὐδ’ ἄλλο τι τῶν σπουδαίων μετροῦσιν, ἄλλ’ ἄχυρα καὶ κόπρια.

2

.

2

.

13

 Πυθαγόρου. Κενὸς ἐκείνου φιλοσόφου λόγος, ὑφ’ οὗ μηδὲν ἀν‐ θρώπου πάθος θεραπεύεται. Ὥσπερ γὰρ ἰατρικῆς οὐκ ὄφελος μὴ τὰς νόσους ἐκβαλλούσης ἀπὸ τῶν σωμάτων·
5οὕτως οὐδὲ φιλοσοφίας, εἰ μὴ τὸ τῆς ψυχῆς κακὸν ἐκ‐ βάλλοι.

2

.

2

.

14

Ἐκ τῶν Ἀρίστωνος Ὁμοιωμάτων.
Οἱ ἐν διαλεκτικῇ βαθύνοντες ἐοίκασι καρκίνους μα‐ σωμένοις, οἳ δι’ ὀλίγον τρόφιμον περὶ πολλὰ ὀστᾶ ἀσχο‐ λοῦνται.22 in vol. 2

2

.

2

.

15

 Ἀντισθένους. Οὐκ ἀντιλέγοντα δεῖ τὸν ἀντιλέγοντα παύειν, ἀλλὰ διδάσκειν· οὐδὲ γὰρ τὸν μαινόμενον ἀντιμαινόμενός τις ἰᾶται.

2

.

2

.

16

 Κλεάνθους. Κλεάνθης ἐρωτώμενος διὰ τί παρὰ τοῖς ἀρχαίοις οὐ πολλῶν φιλοσοφησάντων ὅμως πλείους διέλαμψαν ἢ νῦν, Ὅτι, εἶπε, τότε μὲν ἔργον ἠσκεῖτο, νῦν δὲ λόγος.

2

.

2

.

17

 Ἐκ τῶν Σερήνου ἀπομνημονευμάτων· Ἀρ‐ κεσιλάου. Διαλεκτικὴν δὲ φεῦγε, συγκυκᾷ τἄνω κάτω.

2

.

2

.

18

 Ἀρίστωνος. Ἀρίστων ἔλεγεν ἐοικέναι τὴν διαλεκτικὴν τῷ ἐν ταῖς ὁδοῖς πηλῷ· πρὸς οὐδὲν γὰρ οὐδ’ ἐκεῖνον χρήσιμον ὄντα καταβάλλειν τοὺς βαδίζοντας.

2

.

2

.

19

 Θεοκρίτου. Θεόκριτος πρός τινα διαλεκτικὸν συντεταμένως αὐτῷ καὶ ἐριστικῶς ἀποκρινόμενον ἔφη,
„Ὡς ἔρις ἔκ τε θεῶν ἔκ τ’ ἀνθρώπων ἀπόλοιτο“
5(Hom. Σ 107).

2

.

2

.

20

Καρνεάδου.
Καρνεάδης τὴν διαλεκτικὴν ἔλεγε πουλύποδι ἐοικέναι· καὶ γὰρ ἐκεῖνον αὐξηθείσας τὰς πλεκτάνας κατεσθίειν, καὶ τούτους προϊούσης τῆς δυνάμεως καὶ τὰ σφέτερα ἀνα‐23 in vol. 2
5τρέπειν.

2

.

2

.

21

 Κλειτομάχου. Κλειτόμαχος εἴκαζε τὴν διαλεκτικὴν τῇ σελήνῃ· καὶ γὰρ ταύτην οὐ παύεσθαι φθίνουσαν καὶ αὐξομένην.

2

.

2

.

22

 Ἀρίστωνος. Ἀρίστων τοὺς λόγους τῶν διαλεκτικῶν εἴκαζεν τοῖς τῶν ἀραχνίων ὑφάσμασιν οὐδὲν μὲν χρησίμοις, λίαν δὲ τεχνικοῖς.

2

.

2

.

23

 Ἐκ τῶν Ἀρίστωνος Ὁμοιωμάτων. Ὁ ἑλλέβορος ὁλοσχερέστερος μὲν ληφθεὶς καθαίρει, εἰς δὲ πάνυ σμικρὰ τριφθεὶς πνίγει· οὕτω καὶ ἡ κατὰ φι‐ λοσοφίαν λεπτολογία.

2

.

2

.

24

 Πλάτωνος (Sophist. p. 231A). Τὸν δὲ ἀσφαλῆ δεῖ πάντων μάλιστα περὶ τὰς ὁμοιό‐ τητας ποιεῖσθαι τὴν φυλακήν· ὀλισθηρότατον γὰρ τὸ γένος.

2

.

2

.

25

 Τοῦ αὐτοῦ (Phaedon. p. 92D). Ἐγὼ δὲ τοῖς διὰ τῶν εἰκότων τὰς ἀποδείξεις ποι‐ ουμένοις λόγοις ξύνοιδα οὖσιν ἀλαζόσι, καὶ ἄν τις αὐτοὺς μὴ φυλάττηται, εὖ μάλ’ ἐξαπατῶσι καὶ ἐν γεωμετρίᾳ καὶ
5ἐν 〈τοῖσ〉 ἄλλοις ἅπασι.24 in vol. 2

2

.

3

t

〈Περὶ ῥητορικῆς.〉

2

.

3

.

1

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Ἀλκιβιάδου βʹ (p. 145E). Ποίαν οὖν οἴει πολιτείαν εἶναι τοξοτῶν τε ἀγαθῶν καὶ αὐλητῶν, ἔτι δὲ καὶ ἀθλητῶν τε καὶ τῶν ἄλλων τε‐ χνιτῶν, ἀναμεμιγμένων ἐν τούτοις οἷς ἄρτι εἰρήκαμεν, τῶν
5τε αὐτὸ τὸ πολεμεῖν εἰδότων καὶ αὐτὸ τὸ ἀποκτιννύναι, πρὸς δὲ καὶ ἀνδρῶν ῥητορικῶν πολιτικὸν φύσημα φυσών‐ των, ἁπάντων δὲ τούτων ὄντων ἄνευ τῆς τοῦ βελτίστου ἐπιστήμης καὶ τοῦ εἰδότος ὁπότε βέλτιστον ἑνὶ ἑκάστῳ τούτων χρήσασθαι καὶ πρὸς τίνα; —Φαύλην τινὰ ἔγωγε,
10ὦ Σώκρατες.

2

.

3

.

2

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Γοργίου (p. 452E—453A). Νῦν μοι δοκεῖς δηλῶσαι, ὦ Γοργία, ἐγγύτατα, τὴν ῥητορικὴν ἥντινα τέχνην ἡγῇ εἶναι, καὶ εἴ τι ἐγὼ συνίημι, λέγεις ὅτι πειθοῦς δημιουργός ἐστιν ἡ ῥητορική, καὶ ἡ
5πραγματεία αὐτῆς ἅπασα καὶ τὸ κεφάλαιον εἰς τοῦτο τε‐ λευτᾷ. ἢ ἔχεις τι λέγειν ἐπὶ πλέον τὴν ῥητορικὴν δύνα‐ σθαι, ἢ πειθὼ τοῖς ἀκούουσιν ἐν τῇ ψυχῇ ποιεῖν; — Οὐδαμῶς, ὦ Σώκρατες, ἀλλά μοι δοκεῖς ἱκανῶς ὁρίζεσθαι.

2

.

3

3a

 Πλάτωνος (Com. II p. 680 fr. inc. 4).
ἂν γὰρ ἀποθάνῃ εἷς τις πονηρὸς, δύ’ ἀνέφυσαν ῥήτορες· οὐδεὶς γὰρ ἡμῖν Ἰόλεως ἐν τῇ πόλει,
5ὅστις ἐπικαύσει τὰς κεφαλὰς τῶν ῥητόρων.25 in vol. 2

2

.

3

3b

〈Incerti comici (=Plat. fr. inc. l. s. v. 5)〉. Κεκολλόπευκας· τοιγαροῦν ῥήτωρ ἔσῃ.

2

.

3

.

4

 Τοῦ αὐτοῦ. Ἰδών τινα Πλάτων φαῦλα μὲν πράττοντα, δίκας δὲ ὑπὲρ ἑτέρων λέγοντα, εἶπεν, Οὗτος νοῦν „ἐπὶ γλώσσῃ φέρει“.

2

.

4

t

〈Περὶ λόγου καὶ γραμμάτων〉.

2

.

4

.

1

 〈Ἡσιόδου (Theog. 85—92)〉. Πάντες ἐς αὐτὸν ὁρῶσι διακρίνοντα θέμιστας ἰθείῃσι δίκῃσιν· ὁ δ’ ἀσφαλέως ἀγορεύων αἶψά τε καὶ μέγα νεῖκος ἐπισταμένως κατέπαυσε.
5τοὔνεκα γὰρ βασιλῆες ἐχέφρονες, οὕνεκα λαοῖς βλαπτομένοις ἀγορῇφι μετάτροπα ἔργα τελεῦσι, ῥηιδίως μαλακοῖσι παραιφάμενοι ἐπέεσσιν. ἐρχόμενον δ’ ἀνὰ ἄστυ θεὸν ὡς ἱλάσκονται αἰδοῖ μειλιχίῃ· μετὰ δὲ πρέπει ἀγρομένοισιν.

2

.

4

.

2

Αἰσχύλου Προμηθέως (459—461).
Καὶ μὴν ἀριθμὸν ἔξοχον σοφισμάτων ἐξηῦρον αὐτοῖς γραμμάτων τε σύνθεσιν, μνήμην ἁπάντων μουσομήτορ’ ἐργάνην.26 in vol. 2

2

.

4

.

3

 Φιλήμονος (Com. IV p. 42, fr. inc. sed. 25ab). Ἆρ’ ἔστι τοῖς νοσοῦσι χρήσιμος λόγος. ὡς σπληνίον πρὸς ἕλκος οἰκείως τεθὲν τὴν φλεγμονὴν ἔπαυσεν, οὕτω καὶ λόγος.

2

.

4

.

4

 Εὐριπίδου (fr. 1049 N.). Καὶ τῶν παλαιῶν πόλλ’ ἔπη καλῶς ἔχει· λόγοι γὰρ ἐσθλοὶ φάρμακον φόβου βροτοῖς.

2

.

4

.

5

 Φιλητᾶ Παιγνίων (fr. 1 p. 41 ed. Bach.).
Οὐ μέ τις ἐξ ὀρέων ἀποφώλιος ἀγροιώτης
αἱρήσει κλήθρην, αἰρόμενος μακέλην· ἀλλ’ ἐπέων εἰδὼς κόσμον καὶ πολλὰ μογήσας,
5μύθων παντοίων οἶμον ἐπιστάμενος.

2

.

4

.

6

 Εὐριπίδου Ἡρακλέους (673—676). Οὐ παύσομαι τὰς Χάριτας Μούσαις συγκαταμιγνὺς ἁδίσταν συζυγίαν.
5μὴ ζῴην μετ’ ἀμουσίας.27 in vol. 2

2

.

4

.

7

 Εὐριπίδου Ἀνδρομέδας (fr. 148 N.). Ὦ τλῆμον, ὡς σοὶ τὰς τύχας μὲν ἀσθενεῖς ἔδωχ’ ὁ δαίμων· μέγα φρονοῦσι δ’ οἱ λόγοι.

2

.

4

.

8

 Εὐριπίδου Παλαμήδῃ (fr. 582 N.). Τὰ τῆς γε λήθης φάρμακ’ ὀρθώσας μόνος ἄφωνα καὶ φωνοῦντα συλλαβάς τε θεὶς ἐξεῦρον ἀνθρώποισι γράμματ’ εἰδέναι,
5ὥστ’ οὐ παρόντα ποντίας ὑπὲρ πλακὸς τἀκεῖ κατ’ οἴκους πάντ’ ἐπίστασθαι καλῶς, παισίν τ’ ἀποθνῄσκοντα χρημάτων μέτρον γράψαντας εἰπεῖν, τὸν λαβόντα δ’ εἰδέναι. ἃ δ’ εἰς ἔριν πίπτουσιν ἀνθρώποις κακά,
10δέλτος διαιρεῖ, κοὐκ ἐᾷ ψευδῆ λέγειν.

2

.

4

.

9

Καλλιμάχου 〈αἰτίων〉 βʹ (fr. 106 Bentl. p. 371 Schn.). Καὶ γὰρ ἐγὼ τὰ μὲν ὅσσα καρήατι τῆμος ἔδωκα ξανθὰ σὺν εὐόδμοις ἁβρὰ λίπη στεφάνοις, ἄπνοα πάντ’ ἐγένοντο παραχρῆμ’· ὅσσα τ’ ὀδόντων
5 ἔνδοθι νειαίρην τ’ εἰς ἀχάριστον ἔδυ, καὶ τῶν οὐδὲν ἔμεινεν ἐς αὔριον· ὅσσα δ’ ἀκουαῖς
εἰσεθέμην, ἔτι μοι μοῦνα πάρεστι τάδε.28 in vol. 2

2

.

4

.

10

 Φιλήμονος ἐξ Ἀπόλιδος (Com. IV p. 6). Οὐχὶ μόνον οὗτος εὗρε πῶς λαλήσομεν αὑτοῖς, ἀπέχοντες πολὺν ἀπ’ ἀλλήλων χρόνον, οὐδ’ ὃν τρόπον μηδέποτε μηδὲ εἷς πάλιν
5ἐπιλήσεθ’ ἡμῶν μηδέν, ἐμβλέψας δέ που τἀκ τοῦ χρόνου τοῦ παντὸς εἴσετ’· ἀλλὰ καὶ ψυχῆς ἰατρὸν κατέλιπεν τὰ γράμματα.

2

.

4

.

11

 Ἰσοκράτους Εὐαγόρᾳ (73). Ἐγὼ δέ, ὦ Νικόκλεις, ἡγοῦμαι μὲν εἶναι καλὰ μνη‐ μεῖα καὶ τὰς τῶν σωμάτων εἰκόνας· πολὺ μέντοι πλείονος ἀξίας 〈τὰσ〉 τῶν πράξεων καὶ τῆς διανοίας, ἃς ἐν τοῖς
5λόγοις ἄν τις μόνον τοῖς τεχνικῶς ἔχουσι θεωρήσειεν.

2

.

4

.

12

Δημοκρίτου (fr. mor. 222 Mullach.). Ἰσχυρὸν ἐς πειθὼ λόγος γίγνεται.

2

.

4

.

13

 Σωκράτους. Ἐν μὲν πολέμῳ πρὸς ἀσφάλειαν σίδηρος χρυσοῦ κρείτ‐ των, ἐν δὲ τῷ ζῆν ὁ λόγος τοῦ πλούτου.29 in vol. 2

2

.

4

.

14

 Τοῦ αὐτοῦ. Ὁ λόγος ὥσπερ πλάστης ἀγαθὸς καλὸν τῇ ψυχῇ περιτίθησι σχῆμα.

2

.

4

.

15

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Φιλήβου (p. 18B—D). Ἐπειδὴ φωνὴν ἄπειρον κατενόησεν, εἴτε τις θεός, εἴτε καὶ θεῖος ἄνθρωπος, ὡς ὁ λόγος ἐν Αἰγύπτῳ Θεὺθ τινὰ τοῦτον γενέσθαι λέγων, ὃς πρῶτος τὰ φωνήενται ἐν τῷ
5ἀπείρῳ κατενόησεν, οὐχ ἓν ὄντα, ἀλλὰ πλείω· καὶ πάλιν ἕτερα, φωνῆς μὲν οὔ, φθόγγου δὲ μετέχοντά τινος, ἀριθ‐ μὸν δέ τινα καὶ τούτων εἶναι· τρίτον δὲ εἶδος γραμμάτων διεστήσατο τὰ νῦν λεγόμενα ἄφωνα ἡμῖν· τὸ μετὰ τοῦτο διῄρει τά τε ἄφθογγα καὶ ἄφωνα μέχρι καὶ ἑνὸς ἑκάστου
10καὶ τὰ φωνήεντα καὶ τὰ μέσα κατὰ τὸν 〈αὐτὸν〉 τρόπον, ἕως ἀριθμὸν αὐτῶν λαβὼν ἑνί τε ἑκάστῳ καὶ ξύμπασι στοιχεῖον ἐπωνόμασε. Καθορῶν δὲ ὡς οὐδεὶς ἡμῶν οὐδ’ ἂν ἓν αὐτὸ καθ’ αὑτὸ ἄνευ πάντων αὐτῶν μάθοι, τοῦτον τὸν δεσμὸν αὖ λογισάμενος ὡς ὄντα ἕνα καὶ πάντα ταῦτα
15ἕν πως ποιοῦντα, μίαν ἐπ’ αὐτοῖς ὡς οὖσαν γραμματικὴν
τέχνην ἐπεφθέγξατο προσειπών.30 in vol. 2

2

.

4

.

16

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Θεαιτήτου (p. 202BC). Ὀνομάτων γὰρ συμπλοκὴν εἶναι λόγου οὐσίαν. Οὕτω δὴ τὰ μὲν στοιχεῖα ἄλογα καὶ ἄγνωστα εἶναι, αἰσθητὰ δέ· τὰς δὲ συλλαβὰς γνωστάς τε καὶ ῥητὰς καὶ ἀληθεῖ δόξῃ
5δοξαστάς. Ὅταν μὲν οὖν ἄνευ λόγου τὴν ἀληθῆ δόξαν τινός τις λάβῃ, ἀληθεύειν μὲν αὐτοῦ τὴν ψυχὴν περὶ αὐτό, γιγνώσκειν δ’ οὔ. Τὸν γὰρ μὴ δυνάμενον δοῦναί τε καὶ δέξασθαι λόγον, ἀνεπιστήμονα εἶναι περὶ τούτου· προσλα‐ βόντα δὲ λόγον δυνατόν τε ταῦτα πάντα γεγονέναι καὶ
10τελέως πρὸς ἐπιστήμην ἔχειν.

2

.

4

.

17

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Σοφιστοῦ (p. 261D—p. 262E). Φέρε δή, καθάπερ περὶ τῶν εἰδῶν καὶ τῶν γραμμά‐ των ἐλέγομεν, περὶ τῶν ὀνομάτων πάλιν ὡσαύτως ἐπι‐ σκεψώμεθα· φαίνεται γάρ πῃ ταύτῃ τὸ νῦν ζητούμενον.
5—Τὸ ποῖον οὖν δὴ περὶ τῶν ὀνομάτων ὑπακουστέον; — Εἴτε πάντα ἀλλήλοις ξυναρμόττει, εἴτε μηδέν, εἴτε τὰ μὲν ἐθέλει, τὰ δὲ μή. —Δῆλον τοῦτό γε, ὅτι τὰ μὲν ἐθέλει, τὰ δ’ οὔ. —Τὸ τοιόνδε λέγεις ἴσως, ὅτι τὰ μὲν ἐφεξῆς λεγόμενα καὶ δηλοῦντά τι ξυναρμόττει· τὰ δὲ τῇ συνεχείᾳ
10μηδὲν σημαίνοντα ἀναρμοστεῖ. —Πῶς τί τοῦτ’ εἶπας; —Ὅπερ ᾠήθην ὑπολαβόντα σὲ προσομολογεῖν· ἔστι γὰρ ἡμῖν που τῶν τῇ φωνῇ περὶ τὴν οὐσίαν δηλωμάτων διτ‐ τὸν γένος. —Πῶς; —Τὸ μὲν ὀνόματα, τὸ δὲ ῥήματα κληθέν. —Εἰπὲ ἑκάτερον. —Τὸ μὲν ἐπὶ ταῖς πράξεσιν
15ὂν δήλωμα, ῥῆμά που λεγόμενον. —Ναί. —Τὸ δέ γε ἐπ’ αὐτοῖς τοῖς ἐκείνας πράττουσι σημεῖον τῆς φωνῆς ἐπιτηθὲν ὄνομα. —Κομιδῇ μὲν οὖν. —Οὐκοῦν ἐξ ὀνο‐ μάτων μὲν μόνων συνεχῶς λεγομένων οὐκ ἔστι ποτὲ λόγος, οὐδ’ αὖ ῥημάτων χωρὶς ὀνομάτων λεχθέντων. —Ταῦτ’
20οὐκ ἔμαθον. —Δῆλον γὰρ ὡς πρὸς ἕτερόν τι βλέπων ἄρτι ξυνωμολόγεις· ἐπεὶ τοῦτ’ αὐτὸ ἐβουλόμην εἰπεῖν, ὅτι ξυνεχῶς ὧδε λεγόμενα ταῦτ’ οὐκ ἔστι λόγος. —Πῶς; —Οἷον, βαδίζει, τρέχει, καθεύδει, καὶ τἆλλα ὅσα πράξεις σημαίνει ῥήματα, κἂν πάντα τις ἐφεξῆς αὐτὰ εἴπῃ, λόγον31 in vol. 2
25οὐδέν τι μᾶλλον ἀπεργάζεται. —Πῶς γάρ; —Οὐκοῦν καὶ πάλιν ὅταν λέγηται, λέων, ἔλαφος, ἵππος, ὅσα τε ὀνόματα τῶν τὰς πράξεις αὖ πραττόντων ὠνομάσθη, καὶ κατὰ ταύ‐ την δὴ τὴν συνέχειαν οὐδείς πω ξυνέστη λόγος. Οὐδεμίαν γὰρ οὔτε οὕτως οὔτ’ ἐκείνως πρᾶξιν οὐδ’ ἀπραξίαν, οὐδὲ
30οὐσίαν ὄντος οὐδὲ μὴ ὄντος δηλοῖ τὰ φωνηθέντα, πρὶν ἄν τις τοῖς ὀνόμασι τὰ ῥήματα κεράσῃ· τότε δ’ ἥρμοσέ τε καὶ λόγος ἐγένετο εὐθὺς ἡ πρώτη συμπλοκὴ σχεδὸν τῶν λόγων, ὁ πρῶτός τε καὶ σμικρότατος. —Πῶς ἄρ’ ὧδε λέγεις; —Ὅταν εἴπῃ τις, ἄνθρωπος μανθάνει, λόγον
35εἶναι φὴς τοῦτον ἐλάχιστόν τε καὶ πρῶτον; —Ἔγωγε. — Δηλοῖ γὰρ ἤδη που τότε περὶ τῶν ὄντων ἢ γιγνομένων ἢ γεγονότων ἢ μελλόντων· καὶ οὐκ ὀνομάζει μόνον, ἀλλά τι περαίνει συμπλέκων τὰ ῥήματα τοῖς ὀνόμασι. Διὸ λέγειν τε αὐτόν, ἀλλ’ οὐ μόνον ὀνομάζειν εἴπομεν· καὶ
40δὴ καὶ τῷ πλέγματι τούτῳ τὸ ὄνομα ἐπεφθεγξάμεθα λό‐ γον. —Ὀρθῶς. —Οὕτω δὴ καθάπερ τὰ πράγματα τὰ μὲν ἀλλήλοις ἥρμοττε, τὰ δ’ οὔ· καὶ περὶ τὰ τῆς φωνῆς αὖ σημεῖα τὰ μὲν οὐχ ἁρμόττει, τὰ δὲ ἁρμόττοντα αὐτῶν λόγον ἀπειργάσατο. —Παντάπασι μὲν οὖν.

2

.

4

.

18

 Τοῦ αὐτοῦ ἐκ τοῦ Φαίδρου (p. 274B—275D). Οὐκοῦν τὸ μὲν τέχνης τε καὶ ἀτεχνίας λόγων πέρι ἱκανῶς ἐχέτω. —Τί μήν; —Τὸ δ’ εὐπρεπείας 〈δὴ γρα‐ φῆς πέρι καὶ ἀπρεπείασ〉, πῇ γιγνόμενον καλῶς ἂν ἔχοι,32 in vol. 2
5καὶ ὅπῃ ἀπρεπῶς, λοιπόν. ἦ γάρ; —Ναί. —Οἶσθ’ οὖν ὅπῃ μάλιστα θεῷ χαριεῖ λόγων πέρι πράττων ἢ λέγων; —Οὐδαμῶς· σὺ δέ; —Ἀκοήν γ’ ἔχω λέγειν τῶν προτέ‐ ρων· τὸ δ’ ἀληθὲς αὐτοὶ ἴσασιν. Εἰ δὲ τοῦτο εὕροιμεν αὐτοί, ἆρά γ’ ἂν ἔθ’ ἡμῖν μέλοι τι τῶν ἀνθρωπίνων
10δοξασμάτων; —Γελοῖον ἤρου· ἀλλ’ ἃ φὴς ἀκηκοέναι, λέγε. —Ἤκουσα τοίνυν περὶ Ναύκρατιν τῆς Αἰγύπτου γενέσθαι τῶν ἐκεῖ παλαιῶν τινα θεῶν, οὗ καὶ τὸ ὄρνεον ἱερόν, ὃ δὴ καλοῦσιν Ἶβιν· αὐτῷ δὲ ὄνομα τῷ δαίμονι εἶναι Θεύθ. Τοῦτον δὴ πρῶτον ἀριθμόν τε καὶ λογισμὸν εὑρεῖν,
15καὶ γεωμετρίαν καὶ ἀστρονομίαν, ἔτι δὲ πεττείας τε καὶ κυβείας, καὶ δὴ καὶ γράμματα. Βασιλέως δ’ αὖ τότε ὄντος Αἰγύπτου ὅλης Θαμοῦ περὶ τὴν μεγάλην πόλιν τοῦ ἄνω τόπου, ἣν οἱ Ἕλληνες Αἰγυπτίας Θήβας καλοῦσι, καὶ τὸν θεὸν Ἄμμωνα, παρὰ τοῦτον ἐλθὼν ὁ Θεὺθ τὰς τέχνας
20ἐπέδειξε, καὶ ἔφη δεῖν διαδοθῆναι τοῖς ἄλλοις Αἰγυπτίοις. Ὁ δὲ ἤρετο ἣν δὴ ἑκάστη ἔχει ὠφέλειαν. Διεξιόντος δέ, ὅτι καλῶς ἢ μὴ καλῶς δοκοίη λέγειν, τὸ μὲν ἔψεγε, τὸ δ’ ἐπῄνει. Πολλὰ μὲν δὴ περὶ ἑκάστης τῆς τέχνης ἐπ’ ἀμφότερα Θαμοῦν τῷ Θεὺθ λέγεται ἀποφήνασθαι, ἃ λό‐
25γος πολὺς μὲν ἂν εἴη διελθεῖν· ἐπειδὴ δ’ ἐπὶ τοῖς γράμ‐ μασιν ἦν, Τοῦτο δέ, ὦ βασιλεῦ, τὸ μάθημα, ἔφη ὁ Θεύθ, σοφωτέρους Αἰγυπτίους καὶ μνημονικωτέρους παρέξει,
μνήμης τε γὰρ καὶ σοφίας φάρμακον εὑρέθη. Ὁ δ’ εἶπεν, Ὦ τεχνικώτατε Θεύθ, ἄλλος μὲν δυνατὸς τεκεῖν τὰ τέχνης,33 in vol. 2
30ἄλλος δὲ κρῖναι, τίν’ ἔχει μοῖραν βλάβης τε καὶ ὠφελείας τοῖς μέλλουσι χρῆσθαι. Καὶ νῦν σὺ πατὴρ ὢν γραμμά‐ των δι’ εὔνοιαν τοὐναντίον εἶπες ἢ δύναται. Τοῦτο γὰρ τῶν μαθόντων λήθην μὲν ἐν ψυχαῖς παρέξει, μνήμης ἀμε‐ λετησίᾳ, ἅτε διὰ πίστιν γραφῆς ἔξωθεν ὑπ’ ἀλλοτρίων
35τύπων, οὐκ ἔνδοθεν αὐτοὺς ὑφ’ αὑτῶν ἀναμιμνησκομένους. Οὐκοῦν οὐ μνήμης ἀλλ’ ὑπομνήσεως φάρμακον εὗρες, σο‐ φίας δὲ τοῖς μαθηταῖς δόξαν οὐκ ἀλήθειαν πορίζεις. πολυήκοοι γάρ σοι γενόμενοι ἄνευ διδαχῆς πολυγνώμονες εἶναι δόξουσιν, ἀγνώμονες ὡς ἐπὶ πλῆθος ὄντες καὶ
40χαλεποὶ ξυνεῖναι, δοξόσοφοι γεγονότες ἀντὶ σοφῶν. —Ὦ Σώκρατες, ῥᾳδίως σὺ Αἰγυπτίους καὶ ὁποδαποὺς ἂν ἐθέ‐ λῃς λόγους ποιεῖς. —Οἱ δέ γ’, ὦ φίλε, ἐν τῷ τοῦ Διὸς τοῦ Δωδωναίου ἱερῷ δρυὸς λόγους ἔφησαν μαντικοὺς πρώ‐ τους γενέσθαι. Τοῖς μὲν οὖν τότε, ἅτε οὐκ οὖσι σοφοῖς,
45ὥσπερ ὑμεῖς οἱ νέοι, ἀπέχρη δρυὸς καὶ πέτρας ἀκούειν ὑπ’ εὐηθείας, εἰ μόνον ἀληθῆ λέγοιεν· σοὶ δ’ ἴσως δια‐ φέρει, τίς ὁ λέγων καὶ ποδαπός. Οὐ γὰρ ἐκεῖνο μόνον σκοπεῖς, εἴτε οὕτως εἴτε ἄλλως ἔχει. —Ὀρθῶς ἐπέπληξας. Καί μοι δοκεῖ περὶ γραμμάτων ἔχειν ᾗπερ ὁ Θηβαῖος

2

.

4

.

18

(50)

λέγει. —Οὐκοῦν ὁ τέχνην οἰόμενος ἐν γράμμασι κατα‐ λείπειν, καὶ αὖ ὁ παραδεχόμενος, ὥς τι σαφὲς καὶ βέβαιον ἐκ γραμμάτων ἐσόμενον, πολλῆς ἂν εὐηθείας γέμοι· καὶ τῷ ὄντι τὴν Ἄμμωνος μαντείαν ἀγνοοῖ, πλέον τι οἰόμενος εἶναι λόγους γεγραμμένους καὶ τοῦ τὸν εἰδότα ὑπομνῆσαι
55περὶ ὧν ἂν ᾖ τὰ γεγραμμένα. —Ὀρθότατα.34 in vol. 2

2

.

4

.

19

 Τοῦ αὐτοῦ ἐκ τοῦ Φαίδρου (p. 275DE). Δεινὸν γάρ που, ὦ Φαῖδρε, τοῦτ’ ἔχει γραφὴ καὶ ὡς ἀληθῶς ὅμοιον ζωγραφίᾳ. Καὶ γὰρ τὰ ἐκείνης ἔκγονα ἕστηκεν μὲν ὡς ζῶντα· ἐὰν δὲ ἔρῃ τι, σεμνῶς πάνυ σιγᾷ.
5Ταὐτὸν δὲ καὶ οἱ λόγοι· δόξαις μὲν ἂν ὥς τι φρονοῦντας αὐτοὺς λέγειν· ἐὰν δέ τι ἔρῃ τῶν λεγομένων βουλόμενος μαθεῖν, ἕν τι σημαίνει μόνον ταὐτὸν ἀεί. Ὅταν δὲ ἅπαξ γραφῇ, κυλινδεῖται μὲν πανταχοῦ πᾶς λόγος ὁμοίως παρὰ τοῖς ἐπαΐουσιν.

2

.

5

t

〈Περὶ ποιητικῆσ〉.

2

.

5

.

1

 Πλάτωνος Νόμων δʹ (p. 719C). Παλαιὸς μῦθος, ὦ νομοθέτα, ὑπό τε αὐτῶν ἡμῶν ἀεὶ λεγόμενός ἐστι καὶ τοῖς ἄλλοις πᾶσιν ξυνδεδογμένος, ὅτι ποιητὴς ὁπόταν ἐν τῷ τρίποδι τῆς Μούσης καθίζηται,
5τότε οὐκ ἔμφρων ἐστίν, οἷον δὲ κρήνη τις τὸ ἐπιὸν ῥεῖν ἑτοίμως ἐᾷ· καὶ τῆς τέχνης οὔσης μιμήσεως ἀναγκάζεται, ἐναντίως ἀλλήλοις ἀνθρώπους ποιῶν διατιθεμένους, ἐναν‐ τία λέγειν αὑτῷ πολλάκις· οἶδε δὲ οὔτ’ εἰ ταῦτα οὔτ’ εἰ θάτερα ἀληθῆ τῶν λεγομένων.

2

.

5

.

2

 Τοῦ αὐτοῦ ἐκ τοῦ Φαίδρου (p. 245A). Ὃς δ’ ἂν ἄνευ μανίας Μουσῶν ἐπὶ ποιητικὰς θύρας ἀφίκηται, πεισθεὶς ἄρα ὡς ἐκ τέχνης ἱκανὸς ποιητὴς ἐσό‐ μενος, ἀτελὴς αὐτός τε καὶ ἡ ποίησις.

2

.

5

.

3

Πλάτωνος ἐκ τοῦ Ἴωνος (p. 533D—534D).
Ἔστι γὰρ τοῦτο τέχνη μὲν οὐκ ἂν παρά σοι περὶ Ὁμήρου εὖ λέγειν, ὃ νῦν δὴ ἔλεγον, θεία δὲ δύναμις ἥ σε κινεῖ, ὥσπερ ἐν τῇ λίθῳ, ἣν Εὐριπίδης μὲν Μαγνῆτιν35 in vol. 2
5ὠνόμασεν, οἱ δὲ πολλοὶ Ἡρακλείαν· καὶ γὰρ αὕτη ἡ λίθος οὐ μόνον αὐτοὺς τοὺς δακτυλίους ἄγει τοὺς σιδηροῦς, ἀλλὰ καὶ δύναμιν ἐντίθησι τοῖς δακτυλίοις, ὥστε δύνασθαι ταὐ‐ τὸν τοῦτο ποιεῖν, ὅπερ ἡ λίθος, ἄλλους ἄγειν δακτυλίους· ὥστ’ ἐνίοτε ὁρμαθὸς πάνυ μακρὸς σιδηρίων καὶ δακτυλίων
10ἐξ ἀλλήλων ἤρτηται, πᾶσι δὲ τούτοις ἐξ ἐκείνης τῆς λίθου ἡ δύναμις ἀνήρτηται. Οὕτω δὲ καὶ ἡ Μοῦσα ἐνθέους μὲν ποιεῖ αὐτή, διὰ δὲ τῶν ἐνθέων τούτων ἄλλος ἐνθου‐ σιαζόντων ὁρμαθὸς ἐξαρτᾶται. Πάντες γὰρ τῶν ἐπῶν ποιηταὶ οἱ ἀγαθοὶ οὐκ ἐκ τέχνης, ἀλλ’ ἔνθεοι ὄντες καὶ
15κατεχόμενοι πάντα ταῦτα τὰ καλὰ λέγουσι ποιήματα· καὶ οἱ μελοποιοὶ οἱ ἀγαθοὶ ὡσαύτως, ὥσπερ οἱ κορυβαντιῶν‐ τες οὐκ ἔμφρονες ὄντες 〈ὀρχοῦνται, οὕτω καὶ οἱ μελοποιοὶ οὐκ ἔμφρονες ὄντεσ〉 τὰ καλὰ μέλη ταῦτα ποιοῦσιν, ἀλλ’ ἐπειδὰν ἐμβῶσιν εἰς τὴν ἁρμονίαν καὶ εἰς τὸν ῥυθμόν,
20βακχεύουσι καὶ κατεχόμενοι ὥσπερ ἀρύτονται ἐκ τῶν πο‐ ταμῶν μέλι καὶ γάλα κατεχόμενοι, ἔμφρονες δὲ οὔ, καὶ τῶν μελοποιῶν ἡ ψυχὴ τοῦτο ἐργάζεται, ὅπερ αὐτοὶ λέ‐ γουσι. Λέγουσι γὰρ δήπουθεν πρὸς ἡμᾶς οἱ ποιηταί, ὅτι ἀπὸ κρηνῶν μελιρρύτων ἢ ἐκ Μουσῶν κήπων τινῶν
25καὶ ναπῶν δρεπόμενοι τὰ μέλη ἡμῖν φέρουσιν ὥσπερ αἱ μέλιτται. καὶ αὐτοὶ οὕτω πετόμενοι, καὶ ἀληθῆ λέγουσι. Κοῦφον γὰρ χρῆμα ποιητής ἐστι καὶ πτηνὸν καὶ ἱερὸν καὶ οὐ πρότερον οἷός τε ποιεῖν πρὶν ἂν ἔνθεος γένηται
καὶ ἔκφρων, καὶ ὁ νοῦς ἐν αὐτῷ μηκέτι ᾖ ...... Ἐπεὶ36 in vol. 2
30εἰ περὶ ἑνὸς τέχνῃ καλῶς ἠπίσταντο λέγειν, κἂν περὶ τῶν ἄλλων πάντων. Διὰ ταῦτα δὲ ὁ θεὸς ἐξαιρούμενος τού‐ των τὸν νοῦν τούτοις χρῆται ὑπηρέταις καὶ τοῖς χρη‐ σμῳδοῖς καὶ τοῖς μάντεσι τοῖς θείοις, ἵνα ἡμεῖς οἱ ἀκού‐ οντες εἰδῶμεν, ὅτι οὐχ οὗτοί εἰσιν οἱ ταῦτα λέγοντες, τὰ
35οὕτω πολλοῦ ἄξια, οἷς νοῦς μὴ πάρεστιν, ἀλλὰ ὁ θεός ἐστιν αὐτὸς ὁ λέγων ταῦτα, διὰ τούτων δὲ φθέγγεται πρὸς ἡμᾶς.

2

.

6

t

〈Περὶ χαρακτῆρος τῶν παλαιῶν〉.

2

.

6

.

1

 Πλάτων τὰ πολλὰ ὧν τινες συγγράφουσι τοῖς Ἀδω‐ νιακοῖς κήποις εἴκαζεν, οἳ τὴν χάριν ἐφήμερον ἔχοντες ῥᾳδίως μαραίνονται.

2

.

7

t

Περὶ τοῦ ἠθικοῦ εἴδους τῆς φιλοσοφίας.

2

.

7

.

1

〈Ἐκ τῆς Διδύμου ἐπιτομῆς〉.
Ἠθική ἐστι δύναμις ψυχῆς, δι’ ἧς ἀσκηθείσης καλῶς ἡ πρακτικὴ κατασκευάζεται ἀρετή, ἢ λόγος καθ’ ὃν χρη‐ σόμεθα ἐθιστῇ ἀρετῇ.37 in vol. 2
5 Ἦθος δέ ἐστι ποιότης τοῦ ἀλόγου μέρους τῆς ψυχῆς ὑποτακτικῶς ἔχειν ἐθιζομένου τῷ λόγῳ. Ἄλλως· Ἄλογον μέρος τῆς ψυχῆς εἰθισμένον ὑπα‐ κούειν τῷ λόγῳ· ἢ πάθος ἢ παθητικὸν μέρος τῆς ψυχῆς εἰθισμένον ὑπακούειν τῷ λογικῷ.
10 Ἄλλως· Πάθος ἢ τὸ ὀρεκτικὸν μέρος τῆς ψυχῆς εἰθισμένον ὑπακούειν τοῦ λογικοῦ. Πάρεστι δὲ κἀκείνως ὁρίζεσθαι· ὁρμὴ ψυχῆς πρα‐ κτικὴ ἢ κίνησις τῆς ψυχῆς καθ’ ὁρμὴν ἢ ποιότης ἀλόγου μορίου ψυχῆς ἢ ψυχῆς τοῦ ἀλόγου μέρους ποιότης καθ’
15ὑποτακτικὸν λόγον δυναμένη τῷ λογικῷ ἐπακολουθεῖν. Οὕτως μὲν οὖν οἱ κατὰ Πλάτωνα φιλοσοφοῦντες ὁρίζονται· οἱ δὲ κατὰ Ζήνωνα τὸν Στωϊκὸν τροπικῶς· ἦθός ἐστι πηγὴ βίου, ἀφ’ ἧς αἱ κατὰ μέρος πράξεις ῥέουσι.
20 Πάθος δ’ ἐστίν, ὡς μὲν Ἀριστοτέλης, ἄλογος ψυχῆς κίνησις πλεοναστική. Τὸ μὲν οὖν ‘ἄλογον‘ κατὰ τοῦ μὴ ἔχοντος τὸν ἀρχικὸν λόγον τάττει, τὸν γὰρ ὑπο‐ τακτικὸν ἔχει, καθ’ ὃν ὑπακούειν πέφυκε τοῦ λογικοῦ· τὸ δὲ ‘πλεοναστικόν‘ κατὰ τοῦ πεφυκότος ἐπιδέχεσθαι πλεο‐
25νασμόν, οὐ κατὰ τοῦ ἤδη πλεονάζοντος· ποτὲ μὲν γὰρ
πλεονάζει, ποτὲ δ’ ἐλλείπει. Κἀκείνως δὲ ὁρίζεται· πάθος ἐστὶ κίνησις τοῦ ἀλόγου μέρους τῆς ψυχῆς πλεοναστικὴ κατὰ φαντασίαν ἡδέος ἢ λυπηροῦ.38 in vol. 2
30 Οἱ μὲν οὖν Περιπατητικοὶ οὕτως· ὡς δ’ ὁ Στωϊ‐ κὸς ὡρίσατο Ζήνων, πάθος ἐστὶν ὁρμὴ πλεονάζουσα. Οὐ λέγει ‘πεφυκυῖα πλεονάζειν‘, ἀλλ’ ἤδη ἐν πλεονασμῷ οὖσα· οὐ γὰρ δυνάμει, μᾶλλον δ’ ἐνεργείᾳ. Ὡρίσατο δὲ κἀκείνως· πάθος ἐστὶ πτοία ψυχῆς, ἀπὸ τῆς τῶν πτηνῶν
35φορᾶς τὸ εὐκίνητον τοῦ παθητικοῦ παρεικάσας. Ἠθοποιία δ’ ἐστὶν ἤθους ἐμποίησις. Ἠθικὴ δ’ ἐστὶν ἀρετὴ μεσότης παθῶν, ἢ ἕξις ὁρί‐ ζουσα τοῦ πάθους τὴν ὑπερβολὴν καὶ τὴν ἔλλειψιν τῷ τῆς φρονήσεως λόγῳ· ἢ ἕξις προαιρετικὴ τοῦ καλοῦ περὶ
40ἡδονὰς καὶ λύπας. Ταῦτα μὲν οὖν αὐτάρκη περὶ τῶν ὅρων, πολλάκις γὰρ οἱ περὶ αὐτῶν λόγοι παρεμπεσοῦνται. Χωρητέον δὲ ἐπὶ τὴν διαίρεσιν τοῦ ἠθικοῦ τόπου, εὐθὺς ἀπ’ αὐτοῦ τοῦ κατὰ διαφορὰν ἐνδεικνύμενον.

2

.

7

.

2

 Διαίρεσις ἠθικοῦ τόπου. Φίλων ἐγένετο Λαρισαῖος, φιλόσοφος Ἀκαδημιακός, ἀκουστὴς Κλειτομάχου, τῶν ἱκανὴν εἰσενεγκαμένων προκο‐ πὴν ἐν τοῖς λοιποῖς. Οὗτος ὁ Φίλων τά τε ἄλλα πεπρα‐
5γμάτευται δεξιῶς καὶ διαίρεσιν τοῦ κατὰ φιλοσοφίαν
λόγου, ἣν ἐγὼ προχειριοῦμαι περὶ ἧς ὁ λόγος. Ἐοικέναι δή φησι τὸν φιλόσοφον ἰατρῷ. Καθάπερ οὖν ἔργον ἰατροῦ πρῶτον μὲν πεῖσαι τὸν κάμνοντα παραδέξασθαι τὴν θερα‐ πείαν, δεύτερον δὲ τοὺς τῶν ἀντισυμβουλευόντων λόγους39 in vol. 2
10ὑφελέσθαι, οὕτως καὶ τοῦ φιλοσόφου. Κεῖται τοίνυν ἑκά‐ τερον τούτων ἐν τῷ προσαγορευομένῳ προτρεπτικῷ λόγῳ, ἔστι γὰρ ὃ προτρεπτικὸς ὁ παρορμῶν ἐπὶ τὴν ἀρε‐ τήν. Τούτου δ’ ὃ μὲν ἐνδείκνυται τὸ μεγαλωφελὲς αὐτῆς, ὃ δὲ τοὺς ἀνασκευάζοντας ἢ κατηγοροῦντας ἤ πως ἄλλως
15κακοηθιζομένους 〈εἰσ〉 τὴν φιλοσοφίαν ἀπελέγχει. Δεύ‐ τερος δὲ μετὰ τοῦτον ὁ 〈τῇ〉 πρὸς τὴν ἰατρικὴν ἀνα‐ λογίᾳ δευτέραν ἔχων τάξιν. Ὡς γὰρ ἰατροῦ μετὰ τὸ πεῖ‐ σαι παραδέξασθαι τὴν θεραπείαν τὸ προσάγειν ἐστὶ ταύ‐ την [τοῦ μὲν θεραπευτικοῦ] τὰ μὲν ἐν τῷ προεκκομίσαι
20τὰ νοσοποιὰ τῶν αἰτίων, τὰ δ’ ἐν τῷ τὰ παρασκευαστικὰ τῆς ὑγιείας ἐνθεῖναι, οὕτως αὖ κἀπὶ τῆς ἐπιστήμης ἔχει· μετὰ γὰρ τὰ προτρεπτικὰ πειρᾶται τὰ θεραπευτικὰ προσ‐ άγειν, ἐφ’ ὃ καὶ τοῖς παρορμητικοῖς κέχρηται διμερῶς· τὸ μὲν γὰρ ὑπεξαιρετικὸν τῶν ψευδῶς γεγενημένων δοξῶν,
25δι’ ἃς τὰ κριτήρια νοσοποιεῖται τῆς ψυχῆς, προσάγει λόγον, τὸ δὲ τῶν ὑγιῶς ἐχουσῶν ἐνθετικόν. Δεύτερος οὖν ὁ περὶ ἀγαθῶν καὶ κακῶν τόπος, ἐφ’ ὃν καὶ δι’ ὃν ἡ προτροπή. Τῷ δὲ τρίτῳ πάλιν ὁ τρίτος ἀναλογήσει.
Καὶ γὰρ τῇ ἰατρικῇ σπουδὴ πᾶσα περὶ τὸ τέλος, τοῦτο40 in vol. 2
30δ’ ἦν ὑγίεια, καὶ τῇ φιλοσοφίᾳ περὶ τὴν εὐδαιμονίαν. Συνά‐ πτεται δὲ τῷ περὶ τελῶν λόγῳ λόγος 〈ὁ〉 περὶ βίων. Ἐπί τε γὰρ τῆς ἰατρικῆς οὐκ ἀρκεῖ τὴν ὑγίειαν ἐμποιῆσαι, χρεία δὲ καὶ τοῦ παρασχεῖν παραγγέλματα περὶ τῆς ὑγι‐ είας, οἷς προσέχοντες τὸν νοῦν τὴν εὐεξίαν τοῦ σώματος
35διαφυλάξουσι· καὶ δὴ κἀπὶ τοῦ βίου θεωρημάτων τινῶν ἐστι χρεία, δι’ ὧν ἡ φυλακὴ γενήσεται τοῦ τέλους. Διττὸς δὲ καὶ ὁ περὶ βίων λόγος, ὃ μὲν ἴδιος, ὃ δὲ κοινός· ὧν τὸν μὲν ἴδιον ἐπισκοπεῖν δέον ἐστὶ τὰ πρὸς ἕκαστον, οἷον εἰ τῷ νοῦν ἔχοντι πολιτευτέον ἢ τοῖς ἡγεμονικοῖς
40συμβιωτέον, ἢ γαμητέον τῷ σοφῷ· τὸν δὲ κοινὸν 〈τὰ〉 πρὸς ἅπαντας, οἷόν ἐστι· τίς ἀρίστη πολιτεία; εἰ κοινὰς ποιητέον τὰς ἀρχὰς ἢ τιμητάς; Τοῦτον δὲ τὸν κοινὸν προσαγορευτέον μὲν πολιτικόν, τακτέον δὲ καθ’ αὑτὸν καίπερ ὄντα μέρος τοῦ περὶ βίων διά τε τὸ μέγεθος καὶ
45τὴν κοινότητα. Εἰ μὲν οὖν ἐνεδέχετο πάντας εἶναι σοφούς, οὐκ ἂν ἐδέησε πλειόνων ἔτι τόπων· οἱ γὰρ κατὰ λεπτὸν διαιρούμενοι παραφυάδες εἰσὶ τῶν προκειμένων. ἐπεὶ δὲ καὶ τῶν μέσως διακειμένων ἀνθρώπων πρόνοιαν ποιητέον, οὕς τινας ἐκ τῶν παραινετικῶν λόγων ὠφελεῖσθαι συμ‐

2

.

7

.

2

(50)

βαίνει, μὴ δυναμένους προσευκαιρεῖν τοῖς διεξοδικοῖς πλά‐ τεσιν ἢ διὰ χρόνου στενοχωρίας ἢ διά τινας ἀναγκαίας ἀσχολίας, ἐπεισενεκτέον τὸν ὑποθετικὸν λόγον, δι’ οὗ τὰς πρὸς τὴν ἀσφάλειαν καὶ τὴν ὀρθότητα τῆς ἑκάστου χρήσεως ὑποθήκας ἐν ἐπιτομαῖς ἕξουσιν.
55 Οὕτως μὲν οὖν ἡ Φίλωνος ἔχει διαίρεσις. Ἐγὼ δ’ εἰ μὲν ἀργοτέρως διεκείμην, ἀρκεσθεὶς ἂν αὐτῇ συνεῖρον
ἤδη τὰ περὶ τῶν ἀρεσκόντων, τῇ τῆς ἑξαμερείας ἐπικου‐ φιζόμενος περιγραφῇ· ἡγούμενος δ’ ἐμαυτῷ πρέπειν πρὸ παντὸς τὴν οὐσίαν δεῖν ἐπισκοπεῖν οὗ τις πραγματεύεται,41 in vol. 2
60κἄπειτα ποιότητα τὴν περὶ αὐτὴν καὶ ποσότητα, καὶ τού‐ τοις ἐφεξῆς τὸ πρὸς τί, νομίζω προσεπιπονητέον [τε] εἶναι καὶ τὰ τῶν ἄλλων ἐπισκοπεῖν, καθάπερ οὐ πάντων, οὕτως τῶν περὶ ταῦτα διενεγκάντων. Ἔστιν οὖν Εὐδώρου τοῦ Ἀλεξανδρέως, Ἀκαδημιακοῦ
65φιλοσόφου, διαίρεσις τοῦ κατὰ φιλοσοφίαν λόγου, βιβλίον ἀξιόκτητον, ἐν ᾧ πᾶσαν ἐπεξελήλυθε προβληματικῶς τὴν ἐπιστήμην, ἧς ἐγὼ διαιρέσεως ἐκθήσομαι τὸ τῆς ἠθικῆς οἰκεῖον. Ἔχει δ’ οὕτως. Τριμεροῦς ὄντος τοῦ κατὰ φιλο‐ σοφίαν λόγου τὸ μέν ἐστιν αὐτοῦ ἠθικόν, τὸ δὲ φυσικόν,
70τὸ δὲ λογικόν. Τοῦ δ’ ἠθικοῦ τὸ μὲν περὶ τὴν θεω‐ ρίαν τῆς καθ’ ἕκαστον ἀξίας, 〈τὸ δὲ περὶ τὴν ὁρμήν〉, τὸ δὲ περὶ τὴν πρᾶξιν. ⁋ Ταῦτ’ ἐστὶν ἁδρομερῆ τῆς ἠθικῆς εἴδη, πρῶτον μὲν τὸ θεάσασθαι τὴν ἀξίαν τοῦ πράγματος ὅπερ αἱρεῖσθαι μέλλομεν, οὐδὲ γὰρ οἷόν τε
75γενέσθαι τὴν ὁρμὴν εὔλογον, εἰ μὴ μετὰ τὴν θεωρίαν· ἡ θεωρία δ’ ἐστὶ περίσκεψις τοῦ πράγματος καὶ οἷον ἐπί‐ κρισις κατὰ τὸν περὶ αὐτοῦ λογισμόν· δεύτερον δὲ τὸ τὴν ὁρμὴν τῷ περινοηθέντι καλῶς ἐπιβαλεῖν· τρίτον τὸ τὴν πρᾶξιν αὐτοῖς ἐπισυνάψαι. ⁋ Ταῦτ’ ἐστὶ τὰ πρῶτα μέρη
80τοῦ ἠθικοῦ λόγου θεωρητικόν, ὁρμητικόν, πρακτικόν.
Τούτων δ’ ἕκαστον ὑποδιαιρεῖται. Τοῦ γὰρ περὶ τὴν θεωρίαν τῆς καθ’ ἕκαστον ἀξίας τὸ μὲν περὶ τῶν σκοπῶν καὶ τῶν λεγομένων τελῶν τοῦ βίου, τὸ δὲ περὶ τῶν συμβαλλομένων εἰς42 in vol. 2
85τὴν τῶν τελῶν περιποίησιν. 〈καὶ τὸ μὲν περὶ τῶν τελῶν διαιρεῖται εἴς τε τὸ περὶ ἀγαθῶν καὶ κακῶν καὶ τὸ ...... τοῦ δὲ περὶ τῶν συμβαλλομένων εἰς τὴν τῶν τελῶν περιποίησιν〉 τὸ μέν ἐστι περὶ τῶν ἀρετῶν καὶ τῶν κακιῶν, τὸ δὲ περὶ τῶν κατὰ τὰς ἀρετὰς
90ποιῶν (ὅπερ καὶ καλεῖται χαρακτηριστικόν), τὸ δὲ περὶ τεχνῶν, τὸ δὲ περὶ ἐπιτηδευμάτων. Τοῦ μὲν περὶ ἀρετῶν τὸ μὲν ἴδιον, τὸ δὲ κοινόν· ἴδιον μέν, οἷον περὶ δικαιοσύνης, περὶ ἀνδρείας, σωφροσύνης, φρονήσεως, τῶν ἄλλων· κοινὸν δὲ τὸ προτρεπτικόν, τοῦτο γὰρ εἰς
95τὸ μόνως ἐνδείξασθαι τὴν ἀρετὴν καὶ τὴν κακίαν. Καὶ ὁ μὲν περὶ τὴν θεωρίαν τῆς καθ’ ἕκαστον ἀξίας λόγος εἰς τοσούτους τόπους γενικοὺς τέμνεται· ὁ γὰρ περὶ ἀγα‐ θῶν καὶ κακῶν πολλὰς περιέχει διαιρέσεις, αὐτίκα τὸν περὶ τῶν λεγομένων προηγμένων, τὸν περὶ φιλίας·

2

.

7

.

2

(100)

καὶ ἡδονῆς καὶ δόξης καὶ εὐφυΐας. Τῷ δὲ περὶ φιλίας
κατὰ γειτνίασιν ὑπάγει τὸν περὶ ἔρωτος τόν 〈τε〉 περὶ συμποσίων. Οὐ μὴν ἀλλ’ ὁμοίως τούσδε σύμπαντας εἰς τὸν περὶ ἀγαθῶν καὶ κακῶν ὡς γενικώτατον ὑπέταξε λόγον. Τοῦ δὲ περὶ τῆς ὁρμῆς λόγου ὁ μέν ἐστι περὶ43 in vol. 2
105τῆς εἰδικῆς ὁρμῆς, ὁ δὲ περὶ παθῶν. Ἤτοι γὰρ πᾶν πάθος ὁρμὴ πλεονάζουσα, ἢ τά γε πλεῖστα μεθ’ ὁρμῆς καὶ [τὰ] ἀρρωστήματα. Τοῦ δὲ περὶ τῆς πράξεως λόγου ὃ μέν ἐστι περὶ τῶν οἰκειούντων πρός τινας πράξεις, ὃ δὲ περὶ τῶν
110ἀλλοτριούντων ἀπό τινων πράξεων, ὃ δὲ τῶν αἰτίων ἀποδοτικὸς τῶν ἐπιτελούντων τινὰς σχέσεις ἢ κινήσεις, ὃ δὲ περὶ τῆς ἀσκήσεως, ὃ δὲ περὶ τῆς ἰδίως καὶ ὁμωνύμως τῷ γένει λεγομένης πράξεως. Καὶ ὁ μὲν περὶ τῶν οἰκειούντων πρός τινας πράξεις διαιρεῖται
115εἴς τε τὸν ὑποθετικὸν καὶ τὸν προτρεπτικόν· ἔνιοι γὰρ καὶ τοῦτον ὑπὸ τόνδε τάττουσιν. Ὁ δὲ περὶ τῶν ἀποτρεπόντων καλεῖται παραμυθητικός, ὃς καλούμενός ἐστι πρὸς ἐνίων παθολογικός· τοῦ δὲ περὶ τῆς ὁμωνύμως λεγομένης πράξεως καὶ εἰδικῆς ὃ μέν
120ἐστι περὶ τῶν καθηκόντων, ὃ δὲ περὶ τῶν κατορ‐ θωμάτων. Ἐπεὶ δὲ τῶν καθηκόντων καὶ τῶν κατορ‐ θωμάτων ἃ μέν ἐστι καθ’ ἑαυτά, ἃ δὲ κατὰ τὴν πρὸς τοὺς πλησίον σχέσιν, συνέστη τόπος ὁ περὶ τῶν χαρίτων ἐκ τοῦ λόγου τοῦ κατὰ τὴν πρὸς τοὺς πλησίον σχέσιν
125ὑπάρχων. Πάλιν δ’ ἐπεὶ τῶν καθηκόντων καὶ τῶν κατορ‐ θωμάτων ἃ μὲν λέγεται σύνθετα, ἃ δὲ ἀσύνθετα, συνέστη
〈ἐκ τοῦ〉 κατὰ τὰ σύνθετα ὁ περὶ βίων λόγος, οὗ μέρος ὢν ὁ περὶ γάμου κατ’ ἰδίαν ἐτάχθη διὰ τὸ πλῆθος τῶν ἐν αὐτῷ ζητημάτων. Ὥστ’ εἶναι τοὺς πάντας τόπους44 in vol. 2
130κατὰ τὸν 〈περὶ〉 τῆς πράξεως λόγον, 〈ὑποθετικόν, προτρε‐ πτικόν〉, παραμυθητικὸν 〈ἢ〉 παθολογικόν, 〈αἰτιολογικόν〉, περὶ ἀσκήσεως, περὶ καθηκόντων, περὶ κατορθωμάτων. περὶ χαρίτων, περὶ βίων, περὶ γάμου. Ὁ μὲν οὖν ἠθικὸς λόγος εἰς ταῦτα καὶ τοσαῦτα τέ‐
135μνοιτ’ ἄν· ἀρκτέον δὲ τῶν προβλημάτων, προτάττοντα τὰ γένη κατὰ τὴν ἐμοὶ φαινομένην διάταξιν, ἥν τινα πεί‐ θομαι πρὸς τὸ σαφέστερον διῃρηκέναι.

2

.

7

3a

 Περὶ τέλους. Τέλος λέγεται πολλαχῶς· ὡς τὸ πέρας, ᾧ ἀντιδιαι‐ ρεῖται ἀρχὴ καὶ μέσον· καὶ ὡς τὸ τέλεσμα 〈τὸ〉 φορικόν· ὡς τὸ ἀνάλωμα, καθὸ λέγεται αὐτοτελής τε καὶ εὐτελής·
5ὡς ὁ γάμος παρὰ τοῖς Δωριεῦσιν, ἤτοι παρὰ τὸ συμπέ‐ ρασμα τῆς νεότητος, ἢ διὰ τὸ τελειοῦν τὸν ἄνδρα τῇ πρὸς τὴν γυναῖκα συνόδῳ, καθὸ τὴν γαμήλιον Ἥραν 〈ἢ〉 συζυ‐ γίαν καὶ τελείαν ἐπονομάζουσι· τέλος δὲ καὶ γνώσεως καὶ πράξεως καὶ ποιήματος τὸ ἀποβαῖνον, ὡς παρ’ Εὐρι‐
10πίδῃ (Bacch. 386—388)
Ἀχαλίνων στομάτων
ἀνόμου τ’ ἀφροσύνας
τὸ τέλος δυστυχία.
Τέλη δὲ λέγονται καὶ αἱ τῶν πολιτειῶν ἀρχαί, τὰ τέλη45 in vol. 2
15Λακεδαιμονίων εἰ τύχοι. Παρὰ δ’ Ὁμήρῳ ἐν τῷ τῆς Ἰλιάδος δεκάτῳ (470) Αἶψα δ’ ἐπὶ Θρηικῶν ἀνδρῶν τέλος ἷξον ἰόντες· τοῦτο δ’ ἐστὶν ἔναρχον τάγμα.

2

.

7

3b

 Λέγεται δ’ ὑπὸ μὲν τῶν Στωϊκῶν ὁρικῶς „τέλος ἐστὶν οὗ ἕνεκα πάντα πράττεται καθηκόντως, αὐτὸ δὲ πράττεται οὐδενὸς ἕνεκα“· κἀκείνως „οὗ χάριν τἆλλα, αὐτὸ δ’ οὐδενὸς ἕνεκα“· καὶ πάλιν „ἐφ’ ὃ πάντα τὰ ἐν
5τῷ βίῳ πραττόμενα καθηκόντως τὴν ἀναφορὰν λαμβάνει, αὐτὸ δ’ ἐπ’ οὐδέν“. Ὑπὸ δὲ τῶν νεωτέρων Περιπα‐ τητικῶν τῶν ἀπὸ Κριτολάου „τὸ ἐκ πάντων τῶν ἀγαθῶν συμπεπληρωμένον“ (τοῦτο δὲ ἦν „τὸ ἐκ τῶν τριῶν γενῶν“), οὐκ ὀρθῶς. Οὐ γὰρ πάντα τἀγαθὰ μέρη
10γίνεται τοῦ τέλους· οὔτε γὰρ τὰ σωματικὰ, οὔτε τᾲ ἀπὸ τῶν ἐκτός, τὰ δὲ τῆς ψυχικῆς ἀρετῆς ἐνεργήματα μόνης. Κρεῖττον οὖν ἦν εἰπεῖν ἀντὶ τοῦ „συμπληρούμενον“ „ἐνερ‐ γούμενον“, ἵνα τὸ χρηστικὸν τῆς ἀρετῆς ἐμφαίνηται. Τοῦτο δ’ οἱ κατ’ Ἐπίκουρον φιλοσοφοῦντες οὐ προσδέχονται
15λέγειν „ἐνεργούμενον“, διὰ τὸ παθητικὸν ὑποτίθεσθαι τὸ τέλος, οὐ πρακτικόν (ἡδονὴ γάρ)· ὅθεν καὶ τὴν ἔννοιαν ἀποδιδόασι τοῦ τέλους „τὸ οἰκείως διατιθέναι ἐξ ἑαυ‐
τοῦ πρὸς αὑτὸ χωρὶς τῆς ἐπ’ ἄλλο τι ἁπάσης ἐπιβολῆσ“.46 in vol. 2

2

.

7

3c

 Τὸ μὲν οὖν ὄνομα τοῦ τέλους εὑρίσκεται καὶ παρ’ Ὁμήρῳ (ι 5)·
Οὐ γὰρ ἔγωγέ τι φημὶ τέλος χαριέστερον εἶναι. Ἀλλ’ οὗτος μὲν δημοτελὲς εἰσήγαγε τὸ τέλος, Πλά‐
5των δὲ διέστιξε πρῶτος τὸ κατ’ ἄνδρα καὶ βίον ἰδιάζον ἔν τε τῷ Τιμαίῳ (p. 90D) κἀν τῷ Πρωταγόρᾳ (p. 354D). Καὶ 〈σημειωτέον〉 γε τὴν τοῦ σκοποῦ διαφορὰν πρὸς τὸ τέλος. Καὶ ἔστι σκοπὸς μὲν τὸ προκείμενον εἰς τὸ τυχεῖν, οἷον ἀσπὶς τοξόταις· τέλος δ’ 〈ἡ〉 τοῦ προκειμένου
10τεῦξις. Βούλονται γὰρ ἐνέργημα ἡμέτερον εἶναι πρὸς τὸ τέλος. Ὑποτελὶς δ’ ἐστὶ τὸ πρῶτον οἰκεῖον τοῦ ζῴου πάθος, ἀφ’ οὗ κατήρξατο συναισθάνεσθαι τὸ ζῷον τῆς συστάσεως αὑτοῦ, οὔπω λογικὸν 〈ὂν〉 ἀλλ’ ἄλογον, κατὰ
15τοὺς φυσικοὺς καὶ σπερματικοὺς λόγους, ὥσπερ τὸ θρε‐ πτικὸν καὶ τὸ αἰσθητικόν, καὶ τῶν τοιούτων ἕκαστον ῥίζης τόπον ἐπέχει, οὐδέ πω φυτοῦ· γενόμενον γὰρ τὸ ζῷον ᾠκειώθη τινὶ πάντως εὐθὺς ἐξ ἀρχῆς, ὅπερ ἐστὶν ὑποτελίς, κεῖται δ’ ἔν τινι τῶν τριῶν· ἢ γὰρ ἐν ἡδονῇ ἢ ἐν
20ἀοχλησίᾳ ἢ ἐν τοῖς πρώτοις κατὰ φύσιν. Πρῶτα δ’ ἐστὶ κατὰ φύσιν περὶ μὲν τὸ σῶμα ἕξις, κίνησις, σχέ‐ σις, ἐνέργεια, δύναμις, ὄρεξις, ὑγίεια, ἰσχύς, εὐεξία, εὐαι‐
σθησία, κάλλος, τάχος, ἀρτιότης, αἱ τῆς ζωτικῆς ἁρμονίας ποιότητες· περὶ δὲ τὴν ψυχὴν εὐσυνεσία, εὐφυΐα, φιλο‐47 in vol. 2
25πονία, ἐπιμονή, μνήμη, τὰ τούτοις παραπλήσια, ὧν οὐδέπω τεχνοειδὲς οὐδέν, σύμφυτον δὲ μᾶλλον. Τὴν δ’ ὑποτελίδα τῶν ἀρχαίων οὐδεὶς ὠνόμασε καίτοι τὸ πρᾶγμα γιγνω‐ σκόντων.

2

.

7

3d

 Τὴν δ’ εὐδαιμονίαν συνωνυμεῖν τῷ τέλει λέ‐ γουσιν. Εὐδαιμονία δ’ ἐστὶ τὸ ἄριστον ἐν τῷ βίῳ, ἢ τὸ μέγιστον τῶν ἀγαθῶν, ἢ τὸ κράτιστον. Ταῦτα γάρ ἐστι τῶν περὶ αὐτῆς ἐννοημάτων ἁπλούστερα. Κἂν λέγῃ δέ
5τις μακαριότητα καὶ τὸ μακαρίως ζῆν, εἰς ταὐτὸ συν‐ δραμεῖται τοῖς τελικοῖς. Προσδιαιρετέον οὖν. Τῶν περὶ τέλους διαλεχθέντων οἱ μὲν ψυχικὸν εἶναι διενοήθησαν, οἱ δὲ σωματικόν, οἱ δὲ μικτὸν ἐξ ἀμ‐ φοῖν. Φράσω δὲ παραδείγματος χάριν· ὁ μὲν τοίνυν
10ἀρετὴν λέγων τουτέστιν ἐν ἀρετῇ κείμενον ψυχικὸν ὑπεί‐ ληφεν· ὁ δ’ ἡδονὴν σωματικόν· ὁ δὲ τὸ καλῶς καὶ ἡδέως ζῆν κοινόν. Εἴποι δ’ ἄν τις αὖ κἀκείνως· οἱ μὲν λογι‐ κόν, οἱ δ’ ἄλογον, οἱ μὲν διανοητικόν, οἱ δὲ πα‐ θητικόν. Πάντα δὲ τὴν ἐν τούτοις ὀνόμασιν ἔχοντα
15διαφορὰν εἰς ταὐτὸ συντρέχει. Ἐκ γὰρ σώματος καὶ ψυχῆς τἀνθρώπου συνεστῶτος, ἀνάγκη καὶ τὴν εὐζωΐαν αὐτοῦ περὶ ταῦτα καὶ διὰ τούτων συνίστασθαι.

2

.

7

3e

 Λέγωμεν οὖν περὶ τῶν πρώτων εὐθύς, ὁποῖοι ἦσαν οἱ ἀπὸ τῶν ψυχικῶν ἀναγόμενοι. Ὅμηρος, δεδόσθω γὰρ τῇ ἀρχαιότητι προνομία, ψυχικὸν ἀπεφήνατο τὸ τῆς εὐδαιμονίας τέλος, καὶ ταῦτα διὰ τοῦ παρεισαγομένου
5προσώπου σοφωτάτου παρ’ αὐτῷ. πεποίηται γὰρ Ὀδυσ‐
σεὺς ἀναφωνῶν (ι 5. 6)·
Οὐ γὰρ ἔγωγέ τι φημὶ τέλος χαριέστερον εἶναι
ἢ ὅταν εὐφροσύνη μὲν ἔχῃ κατὰ δῆμον ἅπαντα. Ἡ δ’ εὐφροσύνη ψυχική τίς ἐστι διάθεσις, ἣν ἄν τις ἐξη‐		48 in vol. 2
10γήσαιτο καλὴν φρόνησιν, τοῦτο δ’ ἂν ἐκδέξαιτο τὴν ἐπὶ τοῖς καλοῖς φρόνησιν. Ὁμήρῳ μὲν ἀρκέσει προμετρηθὲν τὸ τῆς τιμῆς διὰ τὴν ἀρχαιότητα, ἐπὶ δὲ τοὺς φιλοσό‐ φους ἰτέον.

2

.

7

3f

 Σωκράτης, Πλάτων ταὐτὰ τῷ Πυθαγόρᾳ, τέλος ὁμοίωσιν θεῷ. Σαφέστερον δ’ αὐτὸ διήρθρωσε Πλάτων προσθεὶς τὸ ‘κατὰ τὸ δυνατόν‘ (Theaet. p. 176B), φρονήσει δ’ ἐστὶ μόνως δυνατόν, τοῦτο δ’ ἦν τὸ κατ’
5ἀρετὴν 〈ζῆν〉. Ἐν μὲν γὰρ θεῷ τὸ κοσμοποιὸν καὶ κοσμο‐ διοικητικόν· ἐν δὲ τῷ σοφῷ βίου κατάστασις καὶ ζωῆς διαγωγή· ὅπερ αἰνίξασθαι μὲν Ὅμηρον εἰπόντα (ε 193)
κατ’ ἴχνια βαῖνε θεοῖο· Πυθαγόραν δὲ παρ’ αὐτὸν εἰπεῖν· Ἕπου θεῷ· δῆλον
10ὡς οὐχ ὁρατῷ καὶ προηγουμένῳ, νοητῷ δὲ καὶ τῆς κοσμικῆς εὐταξίας ἁρμονικῷ. Εἴρηται δὲ παρὰ Πλάτωνι κατὰ τὸ τῆς φιλοσοφίας τριμερές, ἐν Τιμαίῳ μὲν (p. 90A—D) φυσι‐ κῶς (προσθήσω δὲ καὶ Πυθαγορικῶς), σημαίνοντος ἀφθό‐ νως τὴν ἐκείνου προεπίνοιαν· ἐν δὲ τῇ Πολιτείᾳ (IX
15p. 585B sqq.; X p. 608C sqq.) ἠθικῶς· ἐν δὲ τῷ Θεαιτήτῳ (p. 176D—E) λογικῶς· περιπέφρασται δὲ κἀν τῷ τετάρτῳ περὶ Νόμων (p. 716A sq.) ἐπὶ τῆς ἀκολουθίας τοῦ θεοῦ
σαφῶς ἅμα καὶ πλουσίως. Τὸ δέ γε πολύφωνον τοῦ Πλάτωνος 〈οὐ πολύδοξον〉. Εἴρηται δὲ καὶ τὰ περὶ τοῦ49 in vol. 2
20τέλους αὐτῷ πολλαχῶς. Καὶ τὴν μὲν ποικιλίαν τῆς φρά‐ σεως ἔχει διὰ τὸ λόγιον καὶ μεγαλήγορον, εἰς δὲ ταὐτὸ καὶ σύμφωνον τοῦ δόγματος συντελεῖ. Τοῦτο δ’ ἐστὶ τὸ κατ’ ἀρετὴν ζῆν. Τοῦτο δ’ αὖ κτῆσις ἅμα καὶ χρῆσις τῆς τελείας ἀρετῆς. Ὅτι δὲ τέλος αὐτὴν ἡγεῖται, τέταχεν
25ἐν Τιμαίῳ (l. s.) 〈εἰπὼν〉 καὶ τοὔνομα· φράσω δὲ καὶ τἀκρο‐ τελεύτιον τῆς περιοχῆς· ἔχει δ’ οὕτως· „ὁμοιώσαντα δὲ τέλος ἔχειν τοῦ προτεθέντος ἀνθρώποις ὑπὸ θεῶν ἀρίστου βίου πρός τε τὸν παρόντα καὶ τὸν μέλλοντα“.

2

.

7

3g

 Ἀριστοτέλης χρῆσιν ἀρετῆς τελείας ἐν 〈βίῳ τε‐ λείῳ〉 χορηγουμένην. Ἡ μὲν οὖν ‘χρῆσίσ‘ ἐστι πλέον
τῆς κτήσεως· ἐνέργειαν γὰρ εἶναι βούλεται τὴν εὐδαιμο‐ νίαν, καὶ τὸ τέλος ἡμετέραν 〈πρᾶξιν〉. Ἡ δ’ ‘ἀρετὴ‘50 in vol. 2
5ἕξις ἡ βελτίστη ψυχῆς· ‘τελεία‘ δὲ τριχῶς, καὶ γὰρ ᾗ σύνθετος ἐκ τῶν θεωρητικῶν καὶ πρακτικῶν καὶ ἠθικῶν (τρία γὰρ ὑποτίθεται γένη), ἣν ἂν εἴποις ἀρετὴν κατὰ σύνθεσιν· καὶ ᾗ ἐκ τῶν οἰκείων δυνάμεων συμπεπληρω‐ μένη, φύσεως, λόγου, ἔθους (ταύτην κατ’ ἀριθμὸν ἐρεῖ τις)·
10καὶ ᾗ κατὰ συμφωνίαν τοῦ λογικοῦ μέρους πρὸς τἄλογον τῆς ψυχῆς, περὶ ὧν ὑποβὰς διαρθρώσω. Πολλαχῶς δ’ ἔξεστι τὴν εὐδαιμονίαν ὁρίζεσθαι κατ’ αὐτόν· „ἐνέργειαν κατ’ ἀρετὴν τελείαν ἐν βίῳ τελείῳ χορηγουμένην“ καὶ „βίος καλὸς καὶ τέλειος χορηγούμενοσ“· καὶ τὸ πάντων σαφέ‐
15στατον „χρῆσις ἀρετῆς τελείας ἐν βίῳ τελείῳ χορηγουμένη“. ‘〈ἐν〉 βίῳ δὲ τελείῳ‘ λέγει πρὸς τὴν διάστασιν τῆς χρή‐ σεως τῶν ἀγαθῶν· ‘χορηγουμένην‘ δὲ χάριν τοῦ τὴν χρῆ‐ σιν ἐν ἀγαθοῖς γίγνεσθαι, μὴ ἐν κακοῖς. Τοῦτο μὲν οὖν τὸ τέλος· τὸ δ’ αὐτὸ συνωνύμως εὐδαιμονία παρὰ Πλά‐
20τωνος (Gorg. p. 470E) μετηγμένον. Σκοποὺς δ’ ὑποτίθεται τῆς ἐφέσεως τῶν ἀνθρω‐
πίνων ὀρέξεων τρεῖς, τὸν τοῦ καλοῦ, τοῦ συμφέροντος, τοῦ ἡδέος. Καλὸν μὲν οὖν ἐστιν ἀρετὴ καὶ τὸ μέτοχον τῆς ἀρετῆς, ὥσπερ αὐτὸς ὁ σπουδαῖος, καὶ τὸ ἀπ’ ἀρετῆς51 in vol. 2
25ἔργον· καὶ τὸ ἀγαθὸν [τὸ] καλόν, καθὸ ἐπαινετὸν ἤτοι παρέ‐ χον ἐπαινετούς· συμφέρον δὲ 〈τὸ〉 πρὸς τὸ ζῆν εὔχρηστον· συμπαρατείνοι δ’ ἂν ἡ ἔννοια καὶ πρὸς τὸ εὖ ζῆν. Ταῦτα δ’ ἐστὶ πρῶτα κατὰ φύσιν ψυχῆς καὶ σώματος, περὶ ὧν προείρηται (p. 47, 20—48, 3). Ἡδὺ δ’ ἐστὶν οἰκεῖον ψυχῆς
30καὶ σώματος πάθος, εἰς τὸ κατὰ φύσιν ἐκ τοῦ παρὰ φύσιν ἀγωγόν, ὥσπερ ὁ Πλάτων ἐν τῷ Τιμαίῳ (p. 64D) ὡρίσατο.

2

.

7

3h

 Ἀριστοτέλης ἐν τῷ δεκάτῳ τῶν Νικομαχείων (c. 2 init.) Εὔδοξον τὸν ἀστρόλογον οἴεται τέλος δογματίζειν τὴν ἡδονήν.

2

.

7

3i

 Δημόκριτος καὶ Πλάτων κοινῶς ἐν τῇ ψυχῇ τὴν εὐδαιμονίαν τίθενται. Γέγραφε δ’ ὃ μὲν οὕτως (fr. mor. 1 Mullach.)· „Εὐδαιμονίη ψυχῆς καὶ κακοδαιμονίη.“ „Εὐδαιμονίη οὐκ ἐν βοσκήμασι οἰκέει, οὐδὲ ἐν χρυσῷ· ψυχὴ
5οἰκητήριον δαίμονοσ“. Τὴν δ’ 〈εὐδαιμονίαν καὶ〉 εὐθυμίαν καὶ εὐεστὼ καὶ ἁρμονίαν, συμμετρίαν τε καὶ ἀταραξίαν καλεῖ· συνίστασθαι δ’ αὐτὴν ἐκ τοῦ διορισμοῦ καὶ τῆς
διακρίσεως τῶν ἡδονῶν· καὶ τοῦτ’ εἶναι τὸ κάλλιστόν τε καὶ συμφορώτατον ἀνθρώποις. Ὁ δὲ Πλάτων τῷ Δημο‐52 in vol. 2
10κρίτῳ κατὰ τοῦτο συνᾴδων γράφει (Tim. p. 90A) περὶ τοῦ κυριωτάτου τῶν ἐν ἡμῖν δεῖν ὑπολαβεῖν „ὡς ἄρ’ αὐτὸ δαίμονα ἡμῖν δέδωκεν ὁ θεόσ“ καὶ ἐν αὐτῷ τὸ εὔδαιμον. Λέγει δὲ τοῦτ’ ἐν τῷ ἡγεμονικῷ τῆς ψυχῆς ἕξιν τινὰ ποιὰν καὶ διάθεσιν· τούτου δὲ τἀγαθοῦ τὰ μὲν πάθη
15κατάρχειν, ὅρον δὲ καὶ πέρας εἶναι τὸν λογισμόν. Ἀκού‐ ειν γοῦν πάρεστι (Leg. I p. 636D)· „Δύο γὰρ αὗται φύσει πη‐ γαὶ μεθεῖνται ῥεῖν (ἡδονὴ καὶ λύπη), ὧν ὁ μὲν ἀρυτόμενος 〈ὅθεν τε δεῖ καὶ ὅπῃ καὶ ὅπωσ〉 εὐδαιμονεῖ, ὁ δὲ μή, τοὐ‐ ναντίον“. Ἐν μὲν τοίνυν τῷ τὴν ἡδονὴν καὶ τὴν λύπην
20ὀνομάσαι τὴν ἀπὸ τῶν παθῶν συνίστησι τῆς εὐδαιμονίας ἀρχήν· ἐν δὲ τῷ τὸν ἀρυτόμενον ὅθεν τε δεῖ καὶ ὅπῃ καὶ ὅπως εὐδαιμονεῖν, τὸ τῷ λογιστικῷ διοριστικὸν εἴρηκε τῆς εὐδαιμονίας. Κατὰ τοῦτο μὲν οὖν ἀλλήλοις συμφέ‐ ρονται· καθὰ δὲ Πλάτων ἐν μὲν τῇ εὐλογιστίᾳ τίθεται
25τὸ προηγούμενον ἀγαθὸν καὶ δι’ αὑτὸ αἱρετόν, ἐν δὲ τῇ ἡδονῇ τὸ ἐπιγεννηματικόν, ὅπερ οἴεται καὐτὸς εἶναι χαράν τε καὶ ἀταραξίαν συνωνύμως, ἐξ ἐπακολουθήματος 〈ἀλλή‐ λοις διαφέρονται〉.

2

.

7

4a

 Περὶ ἀγαθῶν καὶ κακῶν. Ἀγαθόν ἐστιν ἀφ’ οὗ συμβαίνει τὸ ὠφελεῖσθαι· καὶ οὗ πάντ’ ἐφίεται τὰ λόγον ἔχοντα προηγουμένως· καὶ
ὃ ἤτοι κατὰ φύσιν ἐστίν, ἢ ποιητικὸν τοῦ κατὰ φύσιν·53 in vol. 2
5καὶ τὸ ὀρεκτικὸν κατὰ φύσιν· καὶ τὸ κινητικὸν τῆς κατὰ φύσιν ἐχούσης ὀρέξεως, καὶ καθ’ ὃ ἕκαστον εὖ ἔχει ὅσον ἐπὶ τῇ ἐκείνου παρουσίᾳ, ἢ ποιητικόν ἐστι τοῦ τοιούτου· καὶ ὃ ἤτοι δι’ αὑτό ἐστιν αἱρετόν, ἢ τοῦ αἱρετοῦ ποιη‐ τικόν· καὶ ὃ ἤτοι εὐδαιμονία ἐστίν, ἢ συμβαλλόμενον
10πρὸς εὐδαιμονίαν· καὶ καθάπερ Στράτων, τὸ τελειοῦν τὴν δύναμιν, δι’ ἣν τῆς ἐνεργείας τυγχάνομεν· καὶ τὸ σωστι‐ κὸν τῆς ἑκάστου οὐσίας, καθ’ ὃ κριθήσεται τῶν κατὰ μέρος τὰ μετέχοντα τῆς τοιαύτης δυνάμεως· καὶ πολλαχῶς ἄλλως. Πλάτων δὲ τοιαύτῃ χρῆται διαιρέσει, θήσω δὲ κατὰ
15λέξιν ἐκ τοῦ πρώτου τῶν Νόμων καὶ διὰ τὸ κάλλος τῆς φράσεως καὶ διὰ τὴν σαφήνειαν (p. 631B—D)· „Διττὰ δ’ ἀγαθά ἐστι, τὰ μὲν ἀνθρώπινα, τὰ δὲ θεῖα, ἤρτηται δ’ ἐκ τῶν θείων θάτερα· καὶ ἐὰν μὲν δέχηταί τις τὰ μείζονα, παρίσταται καὶ τὰ ἐλάττονα· εἰ δὲ μή, στέ‐
20ρεται ἀμφοῖν. Ἔστι δὲ τὰ μὲν ἐλάττονα, ὧν ἡγεῖται μὲν ὑγίεια, κάλλος δὲ δεύτερον, τὸ δὲ τρίτον ἰσχὺς εἴς τε δρόμον καὶ εἰς τὰς ἄλλας πάσας κινήσεις τῷ σώματι, τέταρτον δὲ δὴ πλοῦτος οὐ τυφλός, ἀλλ’ ὀξὺ βλέπων, ἄν περ ἅμα ἕπηται φρονήσει. Ὃ δὴ πρῶτον αὖ τῶν
25θείων ἡγεμονοῦν ἐστιν ἀγαθῶν, ἡ φρόνησις· δεύτερον δὲ μετὰ νοῦ σώφρων ψυχῆς ἕξις· ἐκ δὲ τούτων μετ’ ἀν‐ δρείας κραθέντων τρίτον ἂν εἴη δικαιοσύνη, τέταρτον ἀνδρεία. Ταῦτα δὲ πάντα ἐκείνων ἔμπροσθεν τέτακται φύσει, καὶ δὴ καὶ τῷ νομοθέτῃ τακτέον οὕτως.“54 in vol. 2
30 Ἔτι καὶ τοῦτον ἐνδιαστελοῦμαι τὸν τρόπον· Πλάτων πολύφωνος ὤν, οὐχ ὥς τινες οἴονται πολύδοξος, πολλαχῶς διῄρηται τἀγαθόν. Διχῶς μὲν τῷ γένει· τῶν ἀγαθῶν τὰ μὲν θεῖα, τὰ δὲ ἀνθρώπινα· θεῖα μὲν τὰς περὶ τὴν ψυχὴν ἀρετὰς λέγων, ἀνθρώπινα δὲ τὰς περὶ τὸ σωματικὸν μέρος
35εὐεξίας καὶ τὰς ἀπὸ τῶν ἐκτὸς λεγομένων εὐπορίας. Τρι‐ χῶς δὲ τοῖς τόποις. Τῶν γὰρ ἀγαθῶν τὰς μὲν περὶ ψυχήν, τὰς δὲ περὶ σῶμα, τὰς δ’ ἐν τοῖς ἐκτὸς ἀρετὰς εἴποις ἂν καὶ εὐεξίας καὶ εὐπορίας. Πενταχῶς δὲ τοῖς εἴδεσι. Πρῶτον μὲν γὰρ τἀγαθὸν τὴν ἰδέαν αὐτὴν ἀπο‐
40φαίνεται, ὅπερ ἐστὶ θεῖον καὶ χωριστόν· δεύτερον δὲ τὸ ἐκ φρονήσεως καὶ ἡδονῆς σύνθετον, ὅπερ ἐνίοις δοκεῖ κατ’ αὐτὸν εἶναι τέλος τῆς ἀνθρωπίνου ζωῆς· τρίτον αὐτὴν καθ’ αὑτὴν τὴν φρόνησιν· τέταρτον τὸ ἐκ τῶν ἐπιστημῶν καὶ τεχνῶν σύνθετον· πέμπτον αὐτὴν καθ’ αὑτὴν τὴν
45ἡδονήν. Ταύταις κέχρηται ταῖς διαστολαῖς ἐν τῷ πρώτῳ τῶν Νόμων μάλιστα κἀν τῷ Φιλήβῳ. Ἄλλως· Μόνον μὲν τὸ καλὸν ἀγαθόν· καθότι τῶν
ὄντων οὐδὲν ἀγαθόν, εἰ μή τι μεταλάβοι τῆς ἀρετῆς, ὥσπερ ὁ δαλὸς καὶ ὁ σίδηρος τοῦ πυρός, οὗ χωρὶς οὐδὲν ἁπλῶς55 in vol. 2

2

.

7

4a

(50)

θερμόν· μετὰ δ’ ἄλλων ἀγαθῶν τῶν τριῶν γενῶν, ὅσον μετείληφεν αὐτῆς τὰ δύο, τὰ σωματικὰ σὺν τοῖς ἐκτός. Ὡς γὰρ τῆς σελήνης ἀφώτιστος μὲν ἡ οὐσία καθ’ αὑτήν, μεταλήψει δὲ τῆς ἡλιακῆς αὐγῆς φωτίζεται, οὕτως οὐδὲν ὃ μὴ μετέχει τῆς ἀρετῆς ἀγαθόν. Τοῖς γὰρ ἀνθρωπίνοις
55τὸ δύνασθαι ὠφελεῖν ἐκ τῶν θείων πάρεστιν. Ἀριστοτέλης τὴν μὲν τριάδα τῶν ἀγαθῶν καὐτὸς ὁμοίως Πλάτωνι κατὰ τοὺς τόπους. Ἔτι τῶν ἀγαθῶν τὰ μέν ἐστι δι’ ἑαυτὰ αἱρετά, τὰ δὲ δι’ ἕτερα. Δι’ ἑαυτὰ μὲν οὖν ἐστιν αἱρετά, ὅσα πρὸς τὴν αἵρεσιν αὑτῶν οὐ
60δι’ ἄλλο τι κινεῖ ἢ προτρέπεται· τοιαῦτα δ’ ἐστὶν ἥ τ’ εὐδαιμονία, καὶ τὸ γένος τῶν ἀρετῶν, καὶ τὰ σωματικὰ τῶν 〈πρώτων〉 κατὰ φύσιν, ὑγίεια, εὐεξία, εὐαισθησία, κάλλος, τάχος, ἀρτιότης, ἰσχύς, τὰ παραπλήσια τούτοις, καὶ τῶν σωματικῶν ἡδονῶν αἱ μηδεμίαν βλάβην ἐπιφέρουσαι. Ταῦτα
65γὰρ ὁ νοῦν ἔχων ἕλοιτ’ ἂν 〈δι’〉 αὑτά, κἂν μηδὲν ἄλλο κεχωρισμένον αὐτῶν περιποιῇ. Δι’ ἄλλα δ’ ἐστὶν αἱρε‐ τὰ τὰ δι’ ἕτερόν τι κεχωρισμένον αὑτῶν προκαλούμενα πρὸς τὴν αἵρεσιν, περίπατος, γυμνασία, μάθησις, ἀνά‐ γνωσις, ἰατρεῖαι, θεραπεῖαι, τροφαί, σκέπαι. Τούτων γὰρ
70οὐδὲν δι’ αὑτὸ ληπτόν, κατὰ δὲ τὴν ἀναφορὰν τὴν ἐφ’ ἃ παρέχεται.

2

.

7

4b

 Εἰ πᾶν τὸ καλὸν δι’ αὑτὸ αἱρετόν; Κατὰ μὲν Πλάτωνα πᾶν. Καὶ γὰρ ἀρετὴν πᾶσαν καὶ τὴν καθ’ ἑκάστην ἕξιν σπουδαίαν καὶ τὴν ἐνέργειαν, ἥτις ἐστὶ πρᾶξις μετὰ λόγου. Ὠνομάσθαι γοῦν καλόν, ὅτι56 in vol. 2
5κλητικόν ἐστιν ἐφ’ αὑτό. Τῷ δ’ Ἀριστοτέλει δοκεῖ τὰς μὲν ἕξεις οὐκ εἶναι δι’ αὑτὰς αἱρετάς, δι’ ἄλλο γάρ τι, τὴν ἐνέργειαν. Πᾶσα γὰρ ἕξις διὰ ταύτην ὡς τὸ οὗ ἕνεκα, τοῦτο 〈δὲ〉 δι’ αὑτὸ αἱρετὸν ὑπάρχει, ὡς χρῆσις καὶ τέλος τοῦ βίου. Καὶ τὴν εὐδαιμονίαν οὗτος μὲν ἀπὸ τῆς χρή‐
10σεως ἀναφωνεῖ, Πλάτων δὲ καὶ ἀπὸ τῆς κτήσεως. Ἀλλ’ ὁ μὲν πρεσβύτερος ἐν τοῖς Νόμοις καὶ ἐν τῷ Τιμαίῳ καί τισιν ἄλλοις ταῦτα κατακεχώρικεν, ὁ δὲ νεώτερος ἐν τοῖς Ἠθικοῖς.

2

.

7

.

5

 Ζήνωνος καὶ τῶν λοιπῶν Στωικῶν δόγμα‐ τα περὶ τοῦ ἠθικοῦ μέρους τῆς φιλοσοφίας. Περὶ δὲ τῶν ἠθικῶν ἑξῆς ποιήσομαι τὸν ὑπομνη‐ ματισμὸν τὰ κεφάλαια τῶν ἀναγκαίων δογμάτων ἀναλα‐
5βών. Ἄρξομαι δ’ ἐντεῦθεν·

2

.

7

5a

 Ταῦτ’ εἶναί φησιν ὁ Ζήνων, ὅσα οὐσίας μετέχει· τῶν δ’ ὄντων τὰ μὲν ἀγαθά, τὰ δὲ κακά, τὰ δὲ ἀδιά‐ φορα. Ἀγαθὰ μὲν τὰ τοιαῦτα· φρόνησιν, σωφροσύνην, δικαιοσύνην, ἀνδρείαν καὶ πᾶν ὅ ἐστιν ἀρετὴ ἢ μετέχον
5ἀρετῆς· κακὰ δὲ τὰ τοιαῦτα· ἀφροσύνην, ἀκολασίαν, ἀδικίαν, δειλίαν καὶ πᾶν ὅ ἐστι κακία ἢ μετέχον κακίας· ἀδιάφορα δὲ τὰ τοιαῦτα· ζωὴν θάνατον, δόξαν ἀδο‐ ξίαν, ἡδονὴν πόνον, πλοῦτον πενίαν, ὑγίειαν νόσον, καὶ τὰ τούτοις ὅμοια.57 in vol. 2

2

.

7

5b

 Τῶν δὲ ἀγαθῶν τὰ μὲν εἶναι ἀρετάς, τὰ δ’ οὔ. Φρόνησιν μὲν οὖν καὶ σωφροσύνην 〈καὶ δικαιοσύνην〉 καὶ ἀνδρείαν 〈καὶ μεγαλοψυχίαν καὶ ῥώμην καὶ ἰσχὺν ψυ‐ χῆσ〉 ἀρετάς· χαρὰν δὲ καὶ εὐφροσύνην καὶ θάρρος
5καὶ βούλησιν καὶ τὰ παραπλήσια οὐκ εἶναι ἀρετάς. Τῶν δὲ ἀρετῶν τὰς μὲν ἐπιστήμας τινῶν καὶ τέχνας, τὰς δ’ οὔ. Φρόνησιν μὲν οὖν καὶ σωφροσύνην καὶ δικαιο‐ σύνην καὶ ἀνδρείαν ἐπιστήμας εἶναι τινῶν καὶ τέχνας· μεγαλοψυχίαν δὲ καὶ ῥώμην καὶ ἰσχὺν ψυχῆς οὔτ’ ἐπι‐
10στήμας τινῶν εἶναι οὔτε τέχνας. Ἀνάλογον δὲ καὶ τῶν κακῶν τὰ μὲν εἶναι κακίας, τὰ δ’ οὔ. Ἀφροσύνην μὲν οὖν καὶ ἀδικίαν καὶ δειλίαν καὶ μικροψυχίαν καὶ ἀδυναμίαν κακίας εἶναι· λύπην δὲ καὶ φόβον καὶ τὰ παραπλήσια οὐκ εἶναι κακίας. Τῶν δὲ κακιῶν τὰς μὲν
15εἶναι ἀγνοίας τινῶν καὶ ἀτεχνίας, τὰς δ’ οὔ. Ἀφρο‐
σύνην μὲν οὖν καὶ ἀκολασίαν καὶ ἀδικίαν καὶ δειλίαν ἀγνοίας εἶναι τινῶν καὶ ἀτεχνίας· μικροψυχίαν δὲ καὶ ἀδυναμίαν 〈καὶ ἀσθένειαν〉 οὔτε ἀγνοίας τινῶν οὔτε ἀτεχνίας.58 in vol. 2

2

.

7

5b1

 Φρόνησιν δ’ εἶναι ἐπιστήμην ὧν ποιητέον καὶ οὐ ποιητέον καὶ οὐδετέρων, ἢ ἐπιστήμην ἀγαθῶν καὶ κακῶν καὶ οὐδετέρων φύσει πολιτικοῦ 〈λογικοῦ〉 ζῴου (καὶ ἐπὶ τῶν λοιπῶν δὲ ἀρετῶν οὕτως ἀκούειν παραγγέλλουσι)·
5σωφροσύνην δ’ εἶναι ἐπιστήμην αἱρετῶν καὶ φευκτῶν καὶ οὐδετέρων· δικαιοσύνην δὲ ἐπιστήμην ἀπονεμητικὴν τῆς ἀξίας ἑκάστῳ· ἀνδρείαν δὲ ἐπιστήμην δεινῶν καὶ
οὐ δεινῶν καὶ οὐδετέρων· ἀφροσύνην δὲ 〈ἄγνοιαν〉 ἀγαθῶν καὶ κακῶν καὶ οὐδετέρων, ἢ ἄγνοιαν ὧν ποιητέον καὶ οὐ59 in vol. 2
10ποιητέον καὶ οὐδετέρων· ἀκολασίαν δὲ ἄγνοιαν αἱρετῶν καὶ φευκτῶν καὶ οὐδετέρων· 〈ἀδικίαν δὲ ἄγνοιαν μὴ ἀπονεμητικὴν τῆς ἀξίας ἑκάστῳ〉· δειλίαν δὲ ἄγνοιαν δεινῶν καὶ οὐ δεινῶν καὶ οὐδετέρων. Παραπλησίως δὲ καὶ τὰς ἄλλας ἀρετὰς καὶ κακίας ὁρίζονται, τῶν εἰρημένων
15ἐχόμενοι. Κοινότερον δὲ τὴν ἀρετὴν διάθεσιν εἶναί φασι ψυχῆς σύμφωνον αὑτῇ περὶ ὅλον τὸν βίον.

2

.

7

5b2

 Τῶν δ’ ἀρετῶν τὰς μὲν εἶναι πρώτας, τὰς δὲ ταῖς πρώταις ὑποτεταγμένας· πρώτας δὲ τέττα‐ ρας εἶναι, φρόνησιν, σωφροσύνην, ἀνδρείαν, δικαιοσύνην. Καὶ τὴν μὲν φρόνησιν περὶ τὰ καθήκοντα γίνεσθαι·
5τὴν δὲ σωφροσύνην περὶ τὰς ὁρμὰς τοῦ ἀνθρώπου· τὴν δὲ ἀνδρείαν περὶ τὰς ὑπομονάς· τὴν δὲ δικαιο‐ σύνην περὶ τὰς ἀπονεμήσεις. Τῶν δὲ ὑποτεταγμένων ταῖς ἀρεταῖς ταύταις τὰς μὲν τῇ φρονήσει ὑποτετάχθαι, τὰς δὲ τῇ σωφροσύνῃ, τὰς δὲ τῇ ἀνδρείᾳ, τὰς δὲ τῇ
10δικαιοσύνῃ. Τῇ μὲν οὖν φρονήσει ὑποτάττεσθαι εὐβου‐ λίαν, εὐλογιστίαν, ἀγχίνοιαν, νουνέχειαν, 〈εὐστοχίαν,〉 εὐμη‐ χανίαν· τῇ δὲ σωφροσύνῃ εὐταξίαν, κοσμιότητα, αἰδη‐ μοσύνην, ἐγκράτειαν· τῇ δὲ ἀνδρείᾳ καρτερίαν, θαρρα‐ λεότητα, μεγαλοψυχίαν, εὐψυχίαν, φιλοπονίαν· τῇ δὲ
15δικαιοσύνῃ εὐσέβειαν, χρηστότητα, εὐκοινωνησίαν, εὐσυν‐ αλλαξίαν. Εὐβουλίαν μὲν οὖν εἶναι λέγουσιν ἐπιστή‐
μην τοῦ ποῖα καὶ πῶς πράττοντες πράξομεν συμφερόντως· εὐλογιστίαν δὲ ἐπιστήμην ἀνταναιρετικὴν καὶ συγκε‐ φαλαιωτικὴν τῶν γινομένων καὶ ἀποτελουμένων· ἀγχί‐60 in vol. 2
20νοιαν δὲ ἐπιστήμην εὑρετικὴν τοῦ καθήκοντος ἐκ τοῦ παραχρῆμα· νουνέχειαν δὲ ἐπιστήμην 〈τῶν χειρόνων καὶ βελτιόνων· εὐστοχίαν δὲ ἐπιστήμην〉 ἐπιτευκτικὴν τοῦ ἐν ἑκάστῳ σκοποῦ· εὐμηχανίαν δὲ ἐπιστήμην εὑρε‐ τικὴν διεξόδου πραγμάτων· εὐταξίαν δὲ ἐπιστήμην τοῦ
25πότε πρακτέον, καὶ τί μετὰ τί, καὶ καθόλου τῆς τάξεως τῶν πράξεων· κοσμιότητα δὲ 〈ἐπιστήμην〉 πρεπουσῶν καὶ ἀπρεπῶν κινήσεων· αἰδημοσύνην δὲ ἐπιστήμην εὐλαβητικὴν ὀρθοῦ ψόγου· ἐγκράτειαν δὲ ἐπιστήμην ἀνυπέρβατον τῶν κατὰ τὸν ὀρθὸν λόγον φανέντων· καρ‐
30τερίαν δὲ ἐπιστήμην ἐμμενητικὴν τοῖς ὀρθῶς κριθεῖσι· θαρραλεότητα δὲ ἐπιστήμην καθ’ ἣν οἴδαμεν ὅτι οὐδενὶ δεινῷ μὴ περιπέσωμεν· μεγαλοψυχίαν δὲ ἐπιστήμην ὑπεράνω ποιοῦσαν τῶν πεφυκότων ἐν σπου‐ δαίοις τε γίνεσθαι καὶ φαύλοις· εὐψυχίαν δὲ ἐπιστή‐
35μην ψυχῆς παρεχομένης ἑαυτὴν ἀήττητον· φιλοπονίαν δὲ ἐπιστήμην ἐξεργαστικὴν τοῦ προκειμένου, οὐ κωλυο‐ μένην διὰ πόνον· εὐσέβειαν δὲ ἐπιστήμην θεῶν θερα‐ πείας· χρηστότητα δὲ ἐπιστήμην εὐποιητικήν· εὐκοι‐ νωνησίαν δὲ ἐπιστήμην ἰσότητος ἐν κοινωνίᾳ· εὐσυν‐61 in vol. 2
40αλλαξίαν δὲ ἐπιστήμην τοῦ συναλλάττειν ἀμέμπτως τοῖς πλησίον.

2

.

7

5b3

 Πασῶν δὲ τούτων τῶν ἀρετῶν τὸ τέλος εἶναι τὸ ἀκολούθως τῇ φύσει ζῆν· ἑκάστην δὲ τούτου διὰ τῶν ἰδίων παρέχεσθαι τυγχάνοντα τὸν ἄνθρωπον. Ἔχειν γὰρ ἀφορμὰς παρὰ τῆς φύσεως καὶ πρὸς τὴν τοῦ καθή‐
5κοντος εὕρεσιν καὶ πρὸς τὴν τῶν ὁρμῶν εὐστάθειαν καὶ πρὸς τὰς ὑπομονὰς καὶ πρὸς τὰς ἀπονεμήσεις. Καὶ 〈κατὰ〉 τὸ σύμφωνον καὶ τὸ ἑαυτῆς ἑκάστη τῶν ἀρετῶν πράτ‐ τουσα παρέχεται τὸν ἄνθρωπον ἀκολούθως τῇ φύσει ζῶντα.

2

.

7

5b4

 Ταύτας μὲν οὖν τὰς ῥηθείσας ἀρετὰς τελείας εἶναι λέγουσι περὶ τὸν βίον καὶ συνεστηκέναι ἐκ θεωρη‐ μάτων· ἄλλας δὲ ἐπιγίνεσθαι ταύταις, οὐκ ἔτι τέχνας οὔσας, ἀλλὰ δυνάμεις τινάς, ἐκ τῆς ἀσκήσεως περιγιγνο‐
5μένας, οἷον τὴν ὑγίειαν τῆς ψυχῆς καὶ τὴν ἀρτιότητα καὶ τὴν ἰσχὺν αὐτῆς καὶ τὸ κάλλος. Ὥσπερ γὰρ τὴν τοῦ σώματος ὑγίειαν εὐκρασίαν εἶναι τῶν ἐν τῷ σώματι θερ‐ μῶν καὶ ψυχρῶν καὶ ξηρῶν καὶ ὑγρῶν, οὕτω καὶ τὴν τῆς ψυχῆς ὑγίειαν εὐκρασίαν εἶναι τῶν ἐν τῇ ψυχῇ δογμά‐
10των. Καὶ ὁμοίως ὥσπερ ἰσχὺς τοῦ σώματος τόνος ἐστὶν
ἱκανὸς ἐν νεύροις, οὕτω καὶ ἡ τῆς ψυχῆς ἰσχὺς τόνος ἐστὶν ἱκανὸς ἐν τῷ κρίνειν καὶ πράττειν ἢ μή. Ὥσπερ τε τὸ κάλλος τοῦ σώματός ἐστι συμμετρία τῶν μελῶν καθεστώτων αὐτῷ πρὸς ἄλληλά τε καὶ πρὸς τὸ ὅλον, οὕτω62 in vol. 2
15καὶ τὸ τῆς ψυχῆς κάλλος ἐστὶ συμμετρία τοῦ λόγου καὶ τῶν μερῶν αὐτοῦ πρὸς 〈τὸ〉 ὅλον τε αὐτῆς καὶ πρὸς ἄλληλα.

2

.

7

5b5

 Πάσας δὲ τὰς ἀρετάς, ὅσαι ἐπιστῆμαί εἰσι καὶ τέχναι, κοινά τε θεωρήματα ἔχειν καὶ τέλος, ὡς εἴρηται (p. 62, 7), τὸ αὐτό, διὸ καὶ ἀχωρίστους εἶναι· τὸν γὰρ μίαν ἔχοντα πάσας ἔχειν, καὶ τὸν κατὰ μίαν πράτ‐
5τοντα κατὰ πάσας πράττειν. Διαφέρειν δ’ ἀλλήλων τοῖς κεφαλαίοις. Φρονήσεως μὲν γὰρ εἶναι κεφά‐ λαια τὸ μὲν θεωρεῖν καὶ πράττειν, ὃ ποιητέον, προηγου‐ μένως, κατὰ δὲ τὸν δεύτερον λόγον τὸ θεωρεῖν καὶ ἃ δεῖ ἀπονέμειν 〈καὶ ἃ δεῖ αἱρεῖσθαι καὶ ἃ δεῖ ὑπομένειν〉,
10χάριν τοῦ ἀδιαπτώτως πράττειν ὃ ποιητέον. τῆς δὲ σωφροσύνης ἴδιον κεφάλαιόν ἐστι τὸ παρέχεσθαι τὰς ὁρμὰς εὐσταθεῖς καὶ θεωρεῖν αὐτὰς προηγουμένως, κατὰ δὲ τὸν δεύτερον λόγον τὰ ὑπὸ τὰς ἄλλας ἀρετάς, ἕνεκα τοῦ ἀδιαπτώτως ἐν ταῖς ὁρμαῖς ἀναστρέφεσθαι·
15καὶ ὁμοίως τὴν ἀνδρείαν προηγουμένως μὲν πᾶν ὃ δεῖ ὑπομένειν, κατὰ δὲ τὸν δεύτερον λόγον τὰ ὑπὸ τὰς ἄλλας· καὶ τὴν δικαιοσύνην προηγουμένως μὲν τὸ κατ’ ἀξίαν ἑκάστῳ σκοπεῖν, κατὰ δὲ τὸν δεύτερον λόγον καὶ τὰ λοιπά. Πάσας γὰρ τὰς ἀρετὰς τὰ πασῶν
20βλέπειν καὶ τὰ ὑποτεταγμένα ἀλλήλαις. Ὅμοιον γὰρ ἔλε‐
γεν εἶναι ὁ Παναίτιος (p. 75 ed. Lynden) τὸ συμβαῖνον ἐπὶ τῶν ἀρετῶν, ὡς εἰ πολλοῖς τοξόταις εἷς σκοπὸς εἴη κεί‐ μενος, ἔχοι δ’ οὗτος ἐν αὑτῷ γραμμὰς διαφόρους τοῖς χρώμασιν· εἶθ’ ἕκαστος μὲν στοχάζοιτο τοῦ τυχεῖν τοῦ63 in vol. 2
25σκοποῦ, ἤδη δ’ ὁ μὲν διὰ τοῦ πατάξαι εἰς τὴν λευκὴν εἰ τύχοι γραμμήν, ὁ δὲ διὰ τοῦ εἰς τὴν μέλαιναν, ἄλλος 〈δὲ〉 διὰ τοῦ εἰς ἄλλο τι χρῶμα γραμμῆς. Καθάπερ γὰρ τού‐ τους ὡς μὲν ἀνωτάτω τέλος ποιεῖσθαι τὸ τυχεῖν τοῦ σκο‐ ποῦ, ἤδη δ’ ἄλλον κατ’ ἄλλον τρόπον προτίθεσθαι τὴν
30τεῦξιν, τὸν αὐτὸν τρόπον καὶ τὰς ἀρετὰς πάσας ποιεῖ‐ σθαι μὲν τέλος τὸ εὐδαιμονεῖν, ὅ ἐστι κείμενον ἐν τῷ ζῆν ὁμολογουμένως τῇ φύσει, τούτου δ’ ἄλλην κατ’ ἄλλον τυγχάνειν.

2

.

7

5b6

 Διττῶς δέ φησιν ὁ Διογένης (ap. Thierry, de Dio‐ gene Babyl. p. 72) λέγεσθαι τὰ δι’ αὑτὰ αἱρετά, 〈τὰ〉 καὶ τελικῶς αἱρετά, ὡς ἔχει τὰ ἐν τῇ προειρημένῃ διαιρέσει κατατεταγμένα, τὰ δὲ ὅσα ἐν αὑτοῖς ἔχει τὴν
5αἰτίαν τοῦ αἱρετὰ εἶναι, ὅπερ παντὶ ἀγαθῷ ὑπάρχει.

2

.

7

5b7

 Ἀρετὰς δ’ εἶναι πλείους φασὶ καὶ ἀχωρίστους ἀπ’ ἀλλήλων, καὶ τὰς αὐτὰς τῷ ἡγεμονικῷ μέρει τῆς ψυχῆς καθ’ ὑπόστασιν, καθ’ ὃ δὴ καὶ σῶμα πᾶσαν ἀρε‐ τὴν εἶναί τε καὶ λέγεσθαι, τὴν γὰρ διάνοιαν καὶ τὴν ψυ‐
5χὴν σῶμα εἶναι· τὸ γὰρ συμφυὲς πνεῦμα ἡμῖν ἔνθερμον
ὂν ψυχὴν ἡγοῦνται. Βούλονται δὲ καὶ τὴν ἐν ἡμῖν ψυχὴν ζῷον εἶναι, ζῆν τε γὰρ καὶ αἰσθάνεσθαι· καὶ μάλιστα τὸ ἡγεμονικὸν μέρος αὐτῆς, ὃ δὴ καλεῖται διάνοια. Διὸ καὶ πᾶσαν ἀρετὴν64 in vol. 2
10ζῷον εἶναι, ἐπειδὴ ἡ αὐτὴ διανοίᾳ ἐστὶ κατὰ τὴν οὐσίαν. Κατὰ τοῦτο γάρ φασι καὶ τὴν φρόνησιν φρονεῖν, ἀκολουθεῖ γὰρ αὐτοῖς τὸ οὕτως λέγειν.

2

.

7

5b8

 Ἀρετῆς δὲ καὶ κακίας οὐδὲν εἶναι μεταξύ. Πάντας γὰρ ἀνθρώπους ἀφορμὰς ἔχειν ἐκ φύσεως πρὸς ἀρετήν, καὶ οἱονεὶ τὸν τῶν ἡμιαμβείων λόγον ἔχειν κατὰ τὸν Κλεάνθην· ὅθεν ἀτελεῖς μὲν ὄντας εἶναι φαύλους,
5τελειωθέντας δὲ σπουδαίους. Φασὶ δὲ καὶ πάντα ποιεῖν τὸν σοφὸν 〈κατὰ〉 πάσας τὰς ἀρετάς. Πᾶσαν γὰρ πρᾶξιν τελείαν αὐτοῦ εἶναι, διὸ καὶ μηδεμιᾶς ἀπολελεῖφθαι ἀρετῆς.

2

.

7

5b9

 Ἀκολούθως γὰρ τούτοις δογματίζουσι καὶ ὅτι καὶ νουνεχόντως καὶ διαλεκτικῶς ποιεῖ καὶ συμπο‐ τικῶς καὶ ἐρωτικῶς. Τὸν δὲ ἐρωτικὸν καὶ διχῇ λέγεσθαι, τὸν μὲν κατὰ τὴν ἀρετὴν ποιὸν σπουδαῖον
5ὄντα, τὸν δὲ κατὰ τὴν κακίαν ἐν ψόγῳ, ὡς ἂν ἐρωτομανῆ
τινα. εἶναι δ’ ἔρωτα **· τόν τ’ ἀξιέραστον ὁμοίως λέγεσθαι τῷ ἀξιοφιλήτῳ, καὶ οὐ τῷ ἀξιαπολαύστῳ· τὸν γὰρ ἄξιον σπουδαίου ἔρωτος, τοῦτον εἶναι ἀξιέραστον. Ὁμοίως δὲ τῇ ἐρωτικῇ τὴν συμποτικὴν παραλαμ‐65 in vol. 2
10βάνουσιν εἰς τὰς ἀρετάς, τὴν μὲν περὶ τὸ ἐν συμποσίῳ καθῆκον ἀναστρεφομένην ἐπιστήμην οὖσαν τοῦ πῶς δεῖ ἐξάγεσθαι τὰ συμπόσια καὶ τοῦ πῶς δεῖ συμπίνειν· τὴν δ’ ἐπιστήμην νέων θήρας εὐφυῶν, προτρεπτικὴν οὖσαν ἐπὶ τὴν κατ’ ἀρετήν, καὶ καθόλου ἐπιστήμην τοῦ καλῶς ἐρᾶν·
15διὸ καί φασιν ἐρασθήσεσθαι τὸν νοῦν ἔχοντα. Τὸ δὲ ἐρᾶν αὐτὸ μόνον ἀδιάφορον εἶναι, ἐπειδὴ γίνεταί ποτε καὶ περὶ φαύλους. Τὸν δὲ ἔρωτα οὔτε ἐπιθυμίαν εἶναι οὔτε τινὸς φαύλου πράγματος, ἀλλ’ ἐπιβολὴν φιλοποιίας διὰ κάλλους ἔμφασιν.

2

.

7

5b10

 Λέγουσι δὲ καὶ πάντ’ εὖ ποιεῖν τὸν σοφόν, ἃ ποιεῖ· δῆλον. Ὃν τρόπον γὰρ λέγομεν πάντ’ εὖ ποιεῖν τὸν αὐλητὴν ἢ κιθαρῳδόν, συνυπακουομένου τοῦ ὅτι τὰ μὲν κατὰ τὴν αὔλησιν, τὰ δὲ κατὰ τὴν κιθαρῳδίαν, τὸν
5αὐτὸν τρόπον πάντ’ εὖ ποιεῖν τὸν φρόνιμον, καὶ ὅσα ποιεῖ ναὶ [οὔ] μὰ Δία, καὶ ἃ μὴ ποιεῖ. Τῷ γὰρ κατὰ
λόγον ὀρθὸν ἐπιτελεῖν πάντα καὶ οἷον κατ’ ἀρετήν, περὶ ὅλον οὖσαν τὸν βίον τέχνην, ἀκόλουθον ᾠήθησαν τὸ περὶ τοῦ πάντ’ εὖ ποιεῖν τὸν σοφὸν δόγμα. Κατὰ τὸ ἀνάλογον66 in vol. 2
10δὲ καὶ τὸν φαῦλον πάντα ὅσα ποιεῖ κακῶς ποιεῖν καὶ κατὰ πάσας τὰς κακίας.

2

.

7

5b11

 Φιλομουσίαν δὲ καὶ φιλογραμματίαν καὶ φιλιπ‐ πίαν καὶ φιλοκυνηγίαν καὶ καθόλου ἐγκυκλίους λεγομένας τέχνας ἐπιτηδεύματα μὲν καλοῦσιν, ἐπιστήμας δ’ οὔ, ἔν 〈τε〉 ταῖς σπουδαίαις ἕξεσι ταῦτα καταλείπουσι, καὶ
5ἀκολούθως μόνον τὸν σοφὸν φιλόμουσον εἶναι λέγουσι καὶ φιλογράμματον, καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων κατὰ τὸ ἀνάλογον. Τό τε ἐπιτήδευμα τοῦτον ὑπογράφουσι τὸν τρόπον· ὁδὸν διὰ τέχνης ἢ μέρους ἄγουσαν ἐπὶ 〈τὰ〉 κατ’ ἀρετήν.

2

.

7

5b12

 Μόνον δέ φασι τὸν σοφὸν καὶ μάντιν ἀγαθὸν εἶναι καὶ ποιητὴν καὶ ῥήτορα καὶ διαλεκτικὸν καὶ κριτικόν, οὐ πάντα δέ, διὰ τὸ προσδεῖσθαι ἔτι τινὰ τούτων καὶ θεωρημάτων τινῶν ἀναλήψεως. Εἶναι
5δὲ τὴν μαντικήν φασιν ἐπιστήμην θεωρητικὴν σημείων τῶν ἀπὸ θεῶν ἢ δαιμόνων πρὸς ἀνθρώπινον βίον συν‐ τεινόντων. Ὁμοίως δὲ καὶ τὰ εἴδη τῆς μαντικῆς. Λέγουσι δὲ καὶ ἱερέα μόνον εἶναι τὸν σοφόν, φαῦ‐ λον δὲ μηδένα. Τὸν γὰρ ἱερέα εἶναι δεῖν ἔμπειρον νόμων
10τῶν περὶ θυσίας καὶ εὐχὰς καὶ καθαρμοὺς καὶ ἱδρύσεις καὶ πάντα τὰ τοιαῦτα, πρὸς δὲ τούτοις καὶ ἁγιστείας τε καὶ εὐσεβείας δεῖσθαι καὶ ἐμπειρίας τῆς τῶν θεῶν θερα‐ πείας, καὶ 〈τοῦ〉 ἐντὸς εἶναι τῆς φύσεως τῆς θείας. Μηδ’ ἓν 〈δέ τ〉ι τούτων ὑπάρχειν τῷ φαύλῳ, διὸ καὶ πάντας εἶναι67 in vol. 2
15τοὺς ἄφρονας ἀσεβεῖς. Τὴν γὰρ ἀσέβειαν κακίαν οὖσαν, ἄγνοιαν εἶναι θεῶν θεραπείας, τὴν δ’ εὐσέβειαν, ὡς εἴπομεν (p. 62, 2), ἐπιστήμην θεῶν θεραπείας. Ὁμοίως δὲ μηδ’ ὁσίους εἶναί φασι τοὺς φαύλους. Τὴν γὰρ ὁσιότητα ὑπογράφεσθαι δικαιοσύνην πρὸς θεούς·
20τοὺς δὲ φαύλους παρεκβαίνειν πολλὰ τῶν πρὸς θεοὺς δι‐ καίων, παρ’ ὃ καὶ ἀνοσίους εἶναι καὶ ἀκαθάρους καὶ ἀνάγνους καὶ μιαροὺς καὶ ἀνεορτάστους. Τὸ γὰρ ἑορτάζειν ἀστείου φασὶν εἶναι, τῆς ἑορτῆς οὔσης χρόνου τινὸς ἐν ᾧ χρὴ περὶ τὸ θεῖον γίγνεσθαι
25τιμῆς χάριν καὶ καθηκούσης ἐπισημασίας, ὅθεν καὶ τὸν ἑορτάζοντα συγκαθεικέναι δεῖ μετ’ εὐσεβείας εἰς τὴν τοι‐ αύτην τάξιν.

2

.

7

5b13

 Ἔτι δὲ λέγουσι πάντα φαῦλον μαίνεσθαι, ἄγνοιαν ἔχοντα αὑτοῦ καὶ τῶν καθ’ αὑτόν, ὅπερ ἐστὶ μανία. Τὴν δ’ ἄγνοιαν εἶναι ἐναντίαν κακίαν τῇ φρονήσει· ταύτην δὲ πρός τί πως ἔχουσαν ἀκαταστάτους καὶ πτοιώδεις
5παρεχομένην τὰς ὁρμὰς μανίαν εἶναι· διὸ καὶ ὑπογρά‐ φουσι τὴν μανίαν οὕτως· ἄγνοιαν πτοιώδη.

2

.

7

5c

Ἔτι δὲ τῶν ἀγαθῶν τὰ μὲν πᾶσι τοῖς φρο‐
νίμοις ὑπάρχειν καὶ αἰεί, τὰ δὲ οὔ. Ἀρετὴν μὲν πᾶσαν καὶ φρονίμην αἴσθησιν καὶ φρονίμην ὁρμὴν καὶ τὰ ὅμοια πᾶσι τοῖς φρονίμοις ὑπάρχειν καὶ ἐν παντὶ68 in vol. 2
5καιρῷ· χαρὰν δὲ καὶ εὐφροσύνην καὶ φρονίμην περι‐ πάτησιν οὔτε πᾶσι τοῖς φρονίμοις ὑπάρχειν οὔτε αἰεί. Ἀνάλογον δὲ καὶ τῶν κακῶν τὰ μὲν πᾶσι τοῖς ἄφρο‐ σιν ὑπάρχειν καὶ αἰεί, τὰ δ’ οὔ. Κακίαν μὲν οὖν πᾶσαν καὶ ἄφρονα αἴσθησιν καὶ ἄφρονα ὁρμὴν καὶ τὰ παρα‐
10πλήσια πᾶσι τοῖς ἄφροσιν ὑπάρχειν 〈καὶ〉 αἰεί· λύπην δὲ καὶ φόβον καὶ ἄφρονα ἀπόκρισιν οὔτε πᾶσι τοῖς ἄφροσιν ὑπάρχειν οὔτ’ ἐν παντὶ καιρῷ.

2

.

7

5d

 Πάντα δὲ τἀγαθὰ ὠφέλιμα εἶναι καὶ εὔχρηστα καὶ συμφέροντα καὶ λυσιτελῆ καὶ σπουδαῖα καὶ πρέ‐ ποντα καὶ καλὰ καὶ οἰκεῖα· τὰ δὲ κακὰ ἐκ τῶν ἐναν‐ τίων πάντα βλαβερὰ καὶ δύσχρηστα καὶ ἀσύμφορα
5καὶ ἀλυσιτελῆ καὶ φαῦλα καὶ ἀπρεπῆ καὶ αἰσχρὰ καὶ ἀνοίκεια. Τὸ δ’ ἀγαθὸν λέγεσθαί φασι πλεοναχῶς, τὸ μὲν πρῶτον, οἷον πηγῆς ἔχον χώραν, ὅπερ οὕτως ἀποδί‐
δοσθαι· ἀφ’ οὗ συμβαίνει ὠφελεῖσθαι ἢ ὑφ’ οὗ (τὸ δὲ69 in vol. 2
10πρώτως εἶναι αἴτιον)· τὸ 〈δὲ〉 δεύτερον, καθ’ ὃ συμ‐ βαίνει ὠφελεῖσθαι· κοινότερον δὲ καὶ διατεῖνον καὶ ἐπὶ τὰ προειρημένα, τὸ οἷον ὠφελεῖν. Ὁμοίως δὲ καὶ τὸ κακὸν κατὰ τὴν τοῦ ἀγαθοῦ ἀναλογίαν ὑπογράφε‐ σθαι. Τὸ μὲν οὖν ἀφ’ οὗ συμβαίνει βλάπτεσθαι ἢ
15ὑφ’ οὗ· τὸ δὲ καθ’ ὃ συμβαίνει βλάπτεσθαι· κοινό‐ τερον δὲ τούτων τὸ οἷον βλάπτειν.

2

.

7

5e

 Τῶν δ’ ἀγαθῶν τὰ μὲν εἶναι περὶ ψυχήν, τὰ δ’ ἐκτός, τὰ δ’ οὔτε περὶ ψυχὴν οὔτ’ ἐκτός. Περὶ ψυχὴν μὲν τὰς ἀρετὰς καὶ 〈τὰσ〉 σπουδαίας ἕξεις καὶ καθό‐ λου τὰς ἐπαινετὰς ἐνεργείας· ἐκτὸς δὲ τούς τε φίλους καὶ
5τοὺς γνωρίμους καὶ τὰ παραπλήσια· οὔτε δὲ περὶ ψυχὴν οὔτ’ ἐκτός, τοὺς σπουδαίους καὶ καθόλου 〈τοὺσ〉 τὰς ἀρετὰς ἔχοντας. Ὁμοίως δὲ καὶ τῶν κακῶν τὰ μὲν περὶ ψυχήν, τὰ δ’ ἐκτός, τὰ δ’ οὔτε περὶ ψυχὴν οὔτ’ ἐκτός· περὶ ψυχὴν μὲν τάς τε κακίας
10σὺν ταῖς μοχθηραῖς ἕξεσι καὶ καθόλου τὰς ψεκτὰς ἐνερ‐ γείας· ἐκτὸς δὲ τοὺς ἐχθροὺς σὺν τοῖς εἴδεσιν· οὔτε 〈δὲ〉 περὶ ψυχὴν οὔτ’ ἐκτὸς τοὺς φαύλους καὶ πάν‐ τας τοὺς τὰς κακίας ἔχοντας.

2

.

7

5f

Τῶν δὲ περὶ ψυχὴν ἀγαθῶν τὰ μὲν εἶναι
διαθέσεις, τὰ δὲ ἕξεις μὲν διαθέσεις δ’ οὔ, τὰ δ’ οὔτε ἕξεις οὔτε διαθέσεις. Διαθέσεις μὲν τὰς ἀρετὰς πάσας, ἕξεις δὲ μόνον καὶ οὐ διαθέσεις τὰ ἐπι‐70 in vol. 2
5τηδεύματα, ὡς τὴν μαντικὴν καὶ τὰ παραπλήσια· οὔτε δὲ ἕξεις οὔτε διαθέσεις τὰς κατ’ ἀρετὰς ἐνεργείας, οἷον φρονίμευμα καὶ τὴν τῆς σωφροσύνης κτῆσιν καὶ τὰ παραπλήσια. Ὁμοίως δὲ καὶ τῶν περὶ ψυχὴν κακῶν τὰ μὲν εἶναι διαθέσεις, τὰ δ’ ἕξεις μὲν διαθέσεις δ’
10οὔ, τὰ δὲ οὔτε ἕξεις οὔτε διαθέσεις. Διαθέσεις μὲν τὰς κακίας πάσας, ἕξεις δὲ μόνον τὰς εὐκαταφορίας, οἷον τὴν φθονερίαν, τὴν ἐπιλυπίαν καὶ τὰ ὅμοια καὶ ἔτι τὰ νοσήματα καὶ ἀρρωστήματα, οἷον φιλαργυρίαν, οἰνο‐ φλυγίαν καὶ τὰ παραπλήσια. Οὔτε 〈δ’〉 ἕξεις οὔτε δια‐
15θέσεις τὰς κατὰ κακίας ἐνεργείας, οἷον ἀφρόνευσιν, ἀδί‐ κευσιν καὶ τὰ ταύταις παραπλήσια.

2

.

7

5g

Τῶν τε ἀγαθῶν τὰ μὲν εἶναι τελικά, τὰ δὲ ποι‐
ητικά, τὰ δὲ ἀμφοτέρως ἔχοντα. Ὁ μὲν οὖν φρόνι‐ μος ἄνθρωπος καὶ ὁ φίλος ποιητικὰ μόνον ἐστὶν ἀγαθά· χαρὰ δὲ καὶ εὐφροσύνη καὶ θάρρος καὶ φρονίμη περιπά‐71 in vol. 2
5τησις τελικὰ μόνον ἐστὶν ἀγαθά· αἱ δ’ ἀρεταὶ πᾶσαι καὶ ποιητικά ἐστιν ἀγαθὰ καὶ τελικά, καὶ γὰρ ἀπο‐ γεννῶσι τὴν εὐδαιμονίαν καὶ συμπληροῦσι, μέρη αὐτῆς γινόμεναι. Ἀνάλογον δὲ καὶ τῶν κακῶν τὰ μέν ἐστι ποιητικὰ τῆς κακοδαιμονίας, τὰ δὲ τελικά, τὰ δὲ
10ἀμφοτέρως ἔχοντα. Ὁ μὲν οὖν ἄφρων ἄνθρωπος καὶ ὁ ἐχθρὸς ποιητικὰ μόνον ἐστὶ κακά· λύπη δὲ καὶ φόβος καὶ κλοπὴ καὶ ἄφρων ἐρώτησις καὶ τὰ ὅμοια τελικά 〈μόνον ἐστὶ κακά〉· αἱ δὲ κακίαι καὶ ποιητικὰ καὶ τε‐ λικά ἐστι κακά· ἀπογεννῶσι γὰρ τὴν κακοδαιμονίαν καὶ
15συμπληροῦσι, μέρη αὐτῆς γινόμεναι.

2

.

7

5h

 Ἔτι δὲ τῶν ἀγαθῶν τὰ μὲν εἶναι δι’ αὑτὰ αἱρετά, τὰ δὲ ποιητικά. Ὁπόσα μὲν οὖν οὐδε‐ νὸς ἄλλου ἕνεκεν εἰς εὔλογον αἵρεσιν ἔρχεται, δι’ αὑτὰ αἱρετά· ὁπόσα δὲ τῷ ἑτέρων τινῶν παρασκευαστικὰ γί‐
5νεσθαι, κατὰ τὸ ποιητικὸν λέγεσθαι.

2

.

7

5i

 Καὶ πᾶν μὲν ἀγαθὸν αἱρετὸν εἶναι· ἀρεστὸν γὰρ καὶ δοκιμαστὸν καὶ ἐπαινετὸν ὑπάρχειν· πᾶν δὲ κακὸν φευκτόν. Τὸ γὰρ ἀγαθὸν καθ’ ὃ μὲν αἵρε‐ σιν εὔλογον κινεῖ, αἱρετόν ἐστι· καθ’ ὃ δὲ ἀνυπόπτως
5εἰς αἵρεσιν ἔρχεται, ἀρεστόν· 〈καθ’ ὃ δὲ ...., δοκι‐ μαστόν〉· καθ’ ὃ δὲ πάλιν εὐλόγως ἄν τις περὶ αὐτοῦ
καθυπολαμβάνοι τῶν ἀπ’ ἀρετῆς εἶναι, 〈ἐπαινετόν〉.72 in vol. 2

2

.

7

5k

 Ἔτι δὲ τῶν ἀγαθῶν τὰ μὲν εἶναι ἐν κινήσει, τὰ δὲ ἐν σχέσει. Ἐν κινήσει μὲν τὰ τοιαῦτα, χαράν, εὐφροσύνην, σώφρονα ὁμιλίαν· ἐν σχέσει δὲ τὰ τοιαῦτα, εὔτακτον ἡσυχίαν, μονὴν ἀτάραχον, προσοχὴν ἔπανδρον.
5Τῶν δὲ ἐν σχέσει τὰς μὲν καὶ ἐν ἕξει εἶναι, οἷον τὰς ἀρετάς· τὰς δ’ ἐν σχέσει μόνον, ὡς τὰ ῥηθέντα. Ἐν ἕξει δὲ οὐ μόνας εἶναι τὰς ἀρετάς, ἀλλὰ καὶ τὰς τέχνας τὰς ἐν τῷ σπουδαίῳ ἀνδρὶ ἀλλοιωθείσας ὑπὸ τῆς ἀρετῆς καὶ γενομένας ἀμεταπτώτους, οἱονεὶ γὰρ ἀρετὰς
10γίνεσθαι. Φασὶ δὲ καὶ τῶν ἐν ἕξει ἀγαθῶν εἶναι καὶ τὰ ἐπιτηδεύματα καλούμενα, οἷον φιλομουσίαν, φιλο‐ γραμματίαν, φιλογεωμετρίαν καὶ τὰ παραπλήσια. Εἶναι γὰρ ὁδόν τινα ἐκλεκτικὴν τῶν ἐν ταύταις ταῖς τέχναις οἰκείων πρὸς ἀρετήν, ἀναφέρουσαν αὐτὰ ἐπὶ τὸ τοῦ βίου
15τέλος.

2

.

7

5l

 Ἔτι δὲ τῶν ἀγαθῶν τὰ μὲν εἶναι καθ’ ἑαυτά, τὰ δὲ πρός τί πως ἔχειν. Καθ’ ἑαυτὰ μὲν ἐπιστή‐ μην, δικαιοπραγίαν καὶ τὰ ὅμοια· πρός τι δὲ τι‐ μήν, εὔνοιαν, φιλίαν, 〈συμφωνίαν〉. Εἶναι δὲ τὴν
5ἐπιστήμην κατάληψιν ἀσφαλῆ καὶ ἀμετάπτωτον ὑπὸ λόγου· ἑτέρως δὲ ἐπιστήμην σύστημα ἐκ καταλήψεων τοι‐ ούτων, οἷον ἡ τῶν κατὰ μέρος, λογικὴ ἐν τῷ σπουδαίῳ
ὑπάρχουσα· ἄλλως δὲ σύστημα ἐξ ἐπιστημῶν τεχνικῶν ἐξ αὑτοῦ ἔχον τὸ βέβαιον, ὡς ἔχουσιν αἱ ἀρεταί· ἄλλως73 in vol. 2
10δὲ ἕξιν φαντασιῶν δεκτικὴν ἀμετάπτωτον ὑπὸ λόγου, ἥν τινά φασιν ἐν τόνῳ καὶ δυνάμει κεῖσθαι. Φιλίαν δ’ εἶναι κοινωνίαν βίου· συμφωνίαν δὲ ὁμοδογματίαν περὶ τῶν κατὰ τὸν βίον. Τῆς δὲ φιλίας εἶναι γνωριμότητα μὲν φιλίαν ἐγνωσμένων· συνήθειαν δὲ φιλίαν συνει‐
15θισμένων· ἑταιρίαν δὲ φιλίαν καθ’ αἵρεσιν, ὡς ἂν ὁμηλίκων· ξενίαν δὲ φιλίαν ἀλλοδαπῶν. Εἶναι δὲ καὶ συγγενικήν τινα φιλίαν ἐκ συγγενῶν· καὶ ἐρωτικὴν ἐξ ἔρωτος. Ἀλυπίαν δὲ καὶ εὐταξίαν τὰς αὐτὰς εἶναι τῇ σωφροσύνῃ, νοῦν δὲ καὶ φρένας φρονήσει, μεταδοτικὴν δὲ
20καὶ ἐπιδοτικὴν χρηστότητι· τῷ μέντοι γε πρός τί πως ἔχειν ὠνομάσθησαν· ὅπερ καθήκει καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων ἀρετῶν παρατηρεῖν.

2

.

7

5m

 Ἔτι δὲ τῶν ἀγαθῶν τὰ μὲν εἶναι ἄμικτα, οἷον ἐπιστήμην, τὰ δὲ μεμιγμένα, οἷον εὐτεκνίαν, εὐγηρίαν, εὐζωίαν. Ἔστι δ’ ἡ μὲν εὐτεκνία κτῆσις τέκνων κατὰ φύσιν ἔχουσα σπουδαία, ἡ δὲ εὐγηρία
5χρῆσις σπουδαία γήρως κατὰ φύσιν ἔχουσα, καὶ ὁμοίως ἡ εὐζωία.

2

.

7

5n

Φανερὸν δὲ αἰεὶ ἐπὶ τούτων, ὅτι καὶ τῶν κακῶν
αἱ ὅμοιαι διαιρέσεις ἔσονται.74 in vol. 2

2

.

7

5o

 Διαφέρειν δὲ λέγουσιν αἱρετὸν καὶ ληπτόν. Αἱρετὸν μὲν γὰρ εἶναι τὸ ὁρμῆς αὐτοτελοῦς κινητικόν, 〈ληπτὸν δὲ ὃ εὐλογίστως ἐκλεγόμεθα〉. Ὅσῳ δὲ διαφέρει τὸ αἱρετὸν τοῦ ληπτοῦ, τοσούτῳ καὶ τὸ 〈καθ’〉 αὕθ’ αἱρε‐
5τὸν τοῦ καθ’ αὑτὸ ληπτοῦ, καὶ καθόλου τὸ ἀγαθὸν τοῦ ἀξίαν ἔχοντος.

2

.

7

.

6

 Τοῦ δὲ ἀνθρώπου ὄντος ζῴου λογικοῦ θνητοῦ, φύσει πολιτικοῦ, φασὶ καὶ τὴν ἀρετὴν πᾶσαν τὴν περὶ ἄνθρωπον καὶ τὴν εὐδαιμονίαν ζωὴν ἀκόλουθον ὑπάρ‐ χειν καὶ ὁμολογουμένην φύσει.

2

.

7

6a

 Τὸ δὲ τέλος ὁ μὲν Ζήνων οὕτως ἀπέδωκε· ‘τὸ ὁμολογουμένως ζῆν‘· τοῦτο δ’ ἐστὶ καθ’ ἕνα λόγον καὶ
σύμφωνον ζῆν, ὡς τῶν μαχομένως ζώντων κακοδαιμονούν‐ των. Οἱ δὲ μετὰ τοῦτον προσδιαρθροῦντες οὕτως75 in vol. 2
5ἐξέφερον ‘ὁμολογουμένως τῇ φύσει ζῆν‘ ὑπολαβόντες ἔλατ‐ τον εἶναι κατηγόρημα τὸ ὑπὸ τοῦ Ζήνωνος ῥηθέν. Κλε‐ άνθης γὰρ πρῶτος διαδεξάμενος αὐτοῦ τὴν αἵρεσιν προσέθηκε ‘τῇ φύσει‘ καὶ οὕτως ἀπέδωκε· ‘τέλος ἐστὶ τὸ ὁμολογουμένως τῇ φύσει ζῆν‘. Ὅπερ ὁ Χρύσιππος
10σαφέστερον βουλόμενος ποιῆσαι, ἐξήνεγκε τὸν τρόπον τοῦτον· ‘ζῆν κατ’ ἐμπειρίαν τῶν φύσει συμβαινόντων‘. Διογένης δέ· ‘εὐλογιστεῖν ἐν τῇ τῶν κατὰ φύσιν ἐκλογῇ καὶ ἀπεκλογῇ‘. Ἀρχέδημος δέ· ‘πάντα τὰ καθήκοντα ἐπιτελοῦντας ζῆν‘. Ἀντίπατρος δέ· ‘ζῆν ἐκλεγομένους
15μὲν τὰ κατὰ φύσιν, ἀπεκλεγομένους δὲ τὰ παρὰ φύσιν διηνεκῶσ‘. Πολλάκις δὲ καὶ οὕτως ἀπεδίδου· ‘πᾶν τὸ καθ’ αὑτὸν ποιεῖν διηνεκῶς καὶ ἀπαραβάτως πρὸς τὸ τυγχάνειν τῶν προηγουμένων κατὰ φύσιν‘.

2

.

7

6b

 Τὸ δὲ τέλος λέγεσθαι τριχῶς ὑπὸ τῶν ἐκ τῆς αἱρέσεως ταύτης· τό τε γὰρ τελικὸν ἀγαθὸν λέγεσθαι τέλος ἐν τῇ φιλολόγῳ συνηθείᾳ, ὡς τὴν ὁμολογίαν λέγουσι τέλος εἶναι· λέγουσι δὲ καὶ τὸν σκοπὸν τέλος, οἷον τὸν
5ὁμολογούμενον βίον ἀναφορικῶς λέγοντες ἐπὶ τὸ παρα‐ κείμενον κατηγόρημα· κατὰ δὲ τὸ τρίτον σημαινόμενον λέγουσι τέλος τὸ ἔσχατον τῶν ὀρεκτῶν, ἐφ’ ὃ πάντα τὰ
ἄλλα ἀναφέρεσθαι.76 in vol. 2

2

.

7

6c

 Διαφέρειν δὲ τέλος καὶ σκοπὸν ἡγοῦνται· σκο‐ πὸν μὲν γὰρ εἶναι τὸ ἐκκείμενον σῶμα, οὗ τυχεῖν ἐφί‐ εσθαι *** τοὺς τῆς εὐδαιμονίας στοχαζομένους, διὰ τὸ πάντα μὲν σπουδαῖον εὐδαιμονεῖν, πάντα δὲ φαῦλον ἐκ
5τῶν ἐναντίων κακοδαιμονεῖν.

2

.

7

6d

 Καὶ τῶν ἀγαθῶν τὰ μὲν ἀναγκαῖα εἶναι πρὸς εὐδαιμονίαν, τὰ δὲ μή. Καὶ ἀναγκαῖα μὲν τάς τε ἀρετὰς πάσας καὶ τὰς ἐνεργείας τὰς χρηστικὰς αὐτῶν· οὐκ ἀναγκαῖα δὲ χαράν τε καὶ εὐφροσύνην καὶ τὰ ἐπι‐
5τηδεύματα. Παραπλησίως δὲ καὶ τῶν κακῶν τὰ μὲν ἀναγκαῖα ὡς ἂν κακὰ πρὸς κακοδαιμονίαν εἶναι, τὰ δ’ οὐκ ἀναγκαῖα· ἀναγκαῖα μὲν τάς τε κακίας πάσας καὶ τὰς ἐνεργείας τὰς ἐπ’ αὐτῶν· οὐκ ἀναγκαῖα δὲ τά τε πάθη πάντα καὶ τὰ ἀρρωστήματα καὶ τὰ τού‐
10τοις παραπλήσια.

2

.

7

6e

 Τέλος δέ φασιν εἶναι τὸ εὐδαιμονεῖν, οὗ ἕνεκα πάντα πράττεται, αὐτὸ δὲ πράττεται μὲν οὐδενὸς δὲ ἕνεκα· τοῦτο δὲ ὑπάρχειν ἐν τῷ κατ’ ἀρετὴν ζῆν, ἐν τῷ ὁμολο‐ γουμένως ζῆν, ἔτι, ταὐτοῦ ὄντος, ἐν τῷ κατὰ φύσιν ζῆν.
5Τὴν δὲ εὐδαιμονίαν ὁ Ζήνων ὡρίσατο τὸν τρόπον τοῦτον· εὐδαιμονία δ’ ἐστὶν εὔροια βίου. Κέχρηται δὲ καὶ Κλεάνθης τῷ ὅρῳ τούτῳ ἐν τοῖς ἑαυτοῦ συγγράμμασι καὶ ὁ Χρύσιππος καὶ οἱ ἀπὸ τούτων πάντες, τὴν εὐδαι‐ μονίαν εἶναι λέγοντες οὐχ ἑτέραν τοῦ εὐδαίμονος βίου,
10καίτοι γε λέγοντες, τὴν μὲν εὐδαιμονίαν σκοπὸν ἐκκεῖσθαι, τέλος δ’ εἶναι τὸ τυχεῖν τῆς εὐδαιμονίας, ὅπερ ταυτὸν
εἶναι τῷ εὐδαιμονεῖν. Δῆλον οὖν ἐκ τούτων, ὅτι ἰσοδυναμεῖ ‘τὸ κατὰ φύσιν ζῆν‘ καὶ ‘τὸ καλῶς ζῆν‘ καὶ ‘τὸ εὖ ζῆν‘ καὶ πάλιν ‘τὸ77 in vol. 2
15καλὸν κἀγαθόν‘ καὶ ‘ἡ ἀρετὴ καὶ τὸ μέτοχον ἀρετῆσ‘· καὶ ὅτι πᾶν ἀγαθὸν καλόν, ὁμοίως δὲ καὶ πᾶν αἰσχρὸν κακόν· δι’ ὃ καὶ τὸ Στωικὸν τέλος ἶσον δύνασθαι τῷ κατ’ ἀρε‐ τὴν βίῳ.

2

.

7

6f

 Διαφέρειν δὲ λέγουσι τὸ αἱρετὸν καὶ τὸ αἱρε‐ τέον. Αἱρετὸν μὲν εἶναι 〈ἀγαθὸν〉 πᾶν, αἱρετέον δὲ ὠφέλημα πᾶν, ὃ θεωρεῖται παρὰ τὸ ἔχειν τὸ ἀγαθόν. Δι’ ὃ αἱρούμεθα μὲν τὸ αἱρετέον, οἷον τὸ φρονεῖν, ὃ θεω‐
5ρεῖται παρὰ τὸ ἔχειν φρόνησιν· τὸ δὲ αἱρετὸν οὐχ αἱρού‐ μεθα, ἀλλ’ εἰ ἄρα, ἔχειν αὐτὸ αἱρούμεθα. Ὁμοίως δὲ καὶ τὰ μὲν ἀγαθὰ πάντα ἐστὶν ὑπομε‐ νετὰ καὶ ἐμμενετὰ καὶ ἀνάλογον ἐπὶ τῶν ἄλλων ἀρε‐ τῶν ἐστιν, εἰ καὶ μὴ κατωνόμασται· τὰ δὲ ὠφελήματα πάντα
10ὑπομενετέα καὶ ἐμμενετέα. Καὶ κατὰ τὸν αὐτὸν
λόγον ἐπὶ τῶν ἄλλων τῶν κατὰ τὰς κακίας.78 in vol. 2

2

.

7

.

7

 Διεληλυθότες δ’ ἱκανῶς περὶ ἀγαθῶν καὶ κακῶν καὶ αἱρετῶν καὶ φευκτῶν καὶ περὶ τέλους καὶ εὐδαιμονίας, ἀναγκαῖον ἡγησάμεθα καὶ τὰ περὶ τῶν ἀδιαφόρων λε‐ γόμενα κατὰ τὴν οἰκείαν τάξιν ἐπελθεῖν. Ἀδιάφορα δ’
5εἶναι λέγουσι τὰ μεταξὺ τῶν ἀγαθῶν καὶ τῶν κακῶν, δι‐ χῶς τὸ ἀδιάφορον νοεῖσθαι φάμενοι, καθ’ ἕνα μὲν τρό‐ πον τὸ μήτε ἀγαθὸν μήτε κακὸν καὶ τὸ μήτε αἱρετὸν μήτε φευκτόν· καθ’ ἕτερον δὲ τὸ μήτε ὁρμῆς μήτε ἀφορμῆς κινητικόν, καθ’ ὃ καὶ λέγεσθαί τινα καθάπαξ ἀδιάφορα
10εἶναι, οἷον τὸ 〈ἀρτίας ἔχειν ἐπὶ τῆς κεφαλῆς τρίχας ἢ περιττάς, ἢ τὸ〉 προτεῖναι τὸν δάκτυλον ὡδὶ ἢ ὡδί, ἢ τὸ ἀνελέσθαι τι τῶν ἐμποδών, κάρφος ἢ φύλλον. Κατὰ τὸ πρό‐ τερον δὴ λεκτέον τὰ μεταξὺ ἀρετῆς καὶ κακίας ἀδιά‐ φορα λέγεσθαι κατὰ τοὺς ἀπὸ τῆς αἱρέσεως ταύτης, οὐ
15μὴν πρὸς ἐκλογὴν καὶ ἀπεκλογήν· δι’ ὃ καὶ τὰ μὲν ἀξίαν ἐκλεκτικὴν ἔχειν, τὰ δ’ ἀπαξίαν ἀπεκλεκτικήν, συμβλη‐ τικὴν δ’ οὐδαμῶς πρὸς τὸν εὐδαίμονα βίον.

2

.

7

7a

 Καὶ τὰ μὲν εἶναι κατὰ φύσιν, τὰ δὲ παρὰ φύσιν, τὰ δὲ οὔτε παρὰ φύσιν οὔτε κατὰ φύσιν.
Κατὰ φύσιν μὲν οὖν τὰ τοιαῦτα· ὑγίειαν, ἰσχύν, αἰσθη‐ τηρίων ἀρτιότητα, καὶ τὰ παραπλήσια τούτοις· παρὰ79 in vol. 2
5φύσιν δὲ τὰ τοιαῦτα· νόσον, ἀσθένειαν, πήρωσιν καὶ τὰ τοιαῦτα· οὔτε δὲ παρὰ φύσιν οὔτε κατὰ φύσιν· ψυχῆς κατάστασιν καὶ σώματος, καθ’ ἣν ἡ μέν ἐστι φαν‐ τασιῶν ψευδῶν δεκτική, τὸ δὲ τραυμάτων καὶ πηρώσεων δεκτικόν, καὶ τὰ τούτοις ὅμοια. Ποιεῖσθαι δὲ λέγουσι
10τὸν περὶ τούτων λόγον 〈ἀπὸ〉 τῶν πρώτων κατὰ φύσιν καὶ παρὰ φύσιν. Τὸ γὰρ διαφέρον καὶ τὸ ἀδιάφορον τῶν πρός τι λεγομένων εἶναι. Διότι κἄν, φασί, λέγωμεν ἀδιάφορα τὰ σωματικὰ καὶ τὰ ἐκτός, πρὸς τὸ εὐσχημόνως ζῆν (ἐν ᾧπέρ ἐστι τὸ εὐδαιμόνως) ἀδιάφορά φαμεν αὐτὰ
15εἶναι, οὐ μὰ Δία πρὸς τὸ κατὰ φύσιν ἔχειν οὐδὲ πρὸς ὁρμὴν καὶ ἀφορμήν.

2

.

7

7b

 Ἔτι δὲ τῶν ἀδιαφόρων τὰ μὲν πλείω ἀξίαν ἔχειν, τὰ δ’ ἐλάττω· καὶ τὰ μὲν καθ’ αὑτά, τὰ δὲ ποιητικά· καὶ τὰ μὲν προηγμένα, τὰ δ’ ἀποπρο‐ ηγμένα, τὰ δ’ οὐδετέρως ἔχοντα. Προηγμένα μέν,
5ὅσα ἀδιάφορα ὄντα πολλὴν ἔχει ἀξίαν, ὡς ἐν ἀδιαφόροις· ἀποπροηγμένα δέ, ὅσα πολλὴν ἔχει ἀπαξίαν ὁμοίως· οὔτε δὲ προηγμένα οὔτε ἀποπροηγμένα, ὅσα μήτε πολλὴν ἔχει 〈ἀξίαν μήτε〉 ἀπαξίαν. Τῶν δὲ προηγμένων τὰ μὲν εἶναι περὶ ψυχήν,
10τὰ δὲ περὶ σῶμα, τὰ δ’ ἐκτός. Περὶ ψυχὴν μὲν εἶναι τὰ τοιαῦτα· εὐφυίαν, προκοπήν, μνήμην, ὀξύτητα διανοίας, ἕξιν καθ’ ἣν ἐπίμονοί εἰσιν ἐπὶ τῶν καθηκόντων καὶ τέχνας ὅσαι δύνανται συνεργεῖν ἐπιπλεῖον πρὸς τὸν κατὰ φύσιν βίον· περὶ σῶμα δ’ εἶναι προηγμένα ὑγίειαν,80 in vol. 2
15εὐαισθησίαν καὶ τὰ παραπλήσια τούτοις· τῶν δ’ ἐκτὸς γονεῖς, τέκνα, κτῆσιν σύμμετρον, ἀποδοχὴν παρὰ ἀνθρώπων. Τῶν δ’ ἀποπροηγμένων περὶ ψυχὴν μὲν εἶναι τὰ ἐναντία τοῖς εἰρημένοις· περὶ σῶμα δὲ καὶ ἐκτὸς τὰ ὁμοίως ἀντιτιθέμενα τοῖς εἰρημένοις περί τε σῶμα καὶ
20τοῖς ἐκτὸς προηγμένοις. Οὔτε δὲ προηγμένα οὔτ’ ἀποπροηγμένα περὶ ψυχὴν 〈μὲν〉 φαντασίαν καὶ συγκατάθεσιν καὶ ὅσα τοι‐ αῦτα· περὶ δὲ σῶμα λευκότητα καὶ μελανότητα καὶ χαρο‐ πότητα καὶ ἡδονὴν πᾶσαν καὶ πόνον καὶ εἴ τι ἄλλο τοι‐
25οῦτο. Τῶν δ’ ἐκτὸς οὔτε προηγμένα 〈οὔτε ἀποπροηγ‐ μένα〉 εἶναι τὰ τοιαῦτα, ὅσα εὐτελῆ ὄντα καὶ μηδὲν χρή‐ σιμον προσφερόμενα μικρὰν παντελῶς ἔχει τὴν ἀφ’ αὑτῶν χρείαν. Τῆς δὲ ψυχῆς οὔσης κυριωτέρας τοῦ σώματος καὶ
30πρὸς τὸ κατὰ φύσιν ζῆν φασὶ τὰ περὶ τὴν ψυχὴν κατὰ φύσιν ὄντα καὶ προηγμένα πλείονα τὴν ἀξίαν ἔχειν τῶν περὶ σῶμα καὶ τῶν ἐκτός, οἷον εὐφυίαν ψυχῆς πρὸς ἀρετὴν ὑπεράγειν τῆς τοῦ σώματος εὐφυίας καὶ ὁμοίως ἐπὶ τῶν ἄλλων ἔχειν.81 in vol. 2

2

.

7

7c

 Ἔτι δὲ τῶν ἀδιαφόρων φασὶ τὰ μὲν εἶναι ὁρμῆς κινητικά, τὰ δὲ ἀφορμῆς, τὰ δὲ οὔτε ὁρμῆς οὔτε ἀφορμῆς. Ὁρμῆς μὲν οὖν κινητικά, ἅπερ ἐλέγομεν εἶναι κατὰ φύσιν· ἀφορμῆς δὲ ὅσα παρὰ φύσιν· οὔτε
5δὲ ὁρμῆς οὔτε ἀφορμῆς τὰ μηδετέρως ἔχοντα, οἷά ἐστι τὸ περιττὰς ἢ ἀρτίας ἔχειν τὰς τρίχας.

2

.

7

7d

 Τῶν δὲ κατὰ φύσιν ἀδιαφόρων ὄντων τὰ μέν ἐστι πρῶτα κατὰ φύσιν, τὰ δὲ κατὰ μετοχήν. Πρῶτα μέν ἐστι κατὰ φύσιν κίνησις ἢ σχέσις κατὰ τοὺς σπερ‐ ματικοὺς λόγους γινομένη, οἷον 〈ἀρτιότης καὶ〉 ὑγίεια καὶ
5αἴσθησις (λέγω δὲ τὴν κατάληψιν) καὶ ἰσχύς. Κατὰ μετοχὴν δέ, ὅσα μετέχει κινήσεως καὶ σχέσεως κατὰ τοὺς σπερματικοὺς λόγους, οἷον χεὶρ ἀρτία καὶ σῶμα ὑγιεινὸν καὶ αἰσθήσεις μὴ πεπηρωμέναι. Ὁμοίως δὲ καὶ τῶν παρὰ φύσιν κατὰ τὸ ἀνάλογον.

2

.

7

7e

Πάντα δὲ 〈τὰ〉 κατὰ φύσιν ληπτὰ εἶναι καὶ πάντα
τὰ 〈παρὰ〉 φύσιν ἄληπτα. Τῶν δὲ κατὰ φύσιν τὰ μὲν καθ’ αὑτὰ ληπτὰ εἶναι, τὰ δὲ δι’ ἕτερα. Καθ’ αὑτὰ μέν, ὅσα ἐστὶν ὁρμῆς κινητικὰ προτρεπτικῶς ἐφ’82 in vol. 2
5ἑαυτὰ ἢ ἐπὶ τὸ ἀντέχεσθαι αὑτῶν, οἷον ὑγίειαν, εὐαισθη‐ σίαν, ἀπονίαν καὶ κάλλος σώματος. Ποιητικὰ 〈δὲ〉, ὅσα ἐστὶν ὁρμῆς κινητικὰ ἀνετικῶς ἐφ’ ἕτερα καὶ μὴ προ‐ τρεπτικῶς 〈ἐφ’ ἑαυτά〉, οἷον πλοῦτον, δόξαν καὶ τὰ τού‐ τοις ὅμοια. Παραπλησίως δὲ καὶ τῶν παρὰ φύσιν τὰ
10μὲν εἶναι καθ’ αὑτὰ ἄληπτα, τὰ δὲ τῷ ποιητικὰ εἶναι τῶν καθ’ αὑτὰ ἀλήπτων.

2

.

7

7f

 Πάντα δὲ τὰ κατὰ φύσιν ἀξίαν ἔχειν καὶ πάντα τὰ παρὰ φύσιν ἀπαξίαν. Τὴν δὲ ἀξίαν λέγεσθαι τρι‐ χῶς, τήν τε δόσιν καὶ τιμὴν καθ’ αὑτὸ καὶ τὴν ἀμοιβὴν τοῦ δοκιμαστοῦ· καὶ τὴν τρίτην, ἣν ὁ Ἀντί‐
5πατρος ἐκλεκτικὴν προσαγορεύει, καθ’ ἣν διδόντων τῶν πραγμάτων τάδε τινὰ μᾶλλον ἀντὶ τῶνδε αἱρούμεθα, οἷον
ὑγίειαν ἀντὶ νόσου καὶ ζωὴν ἀντὶ θανάτου καὶ πλοῦτον ἀντὶ πενίας. Κατὰ τὸ ἀνάλογον δὲ καὶ τὴν ἀπαξίαν τριχῶς φασὶ λέγεσθαι, ἀντιτιθεμένων τῶν σημαινομένων83 in vol. 2
10τοῖς ἐπὶ τῆς τριττῆς ἀξίας εἰρημένοις. Τὴν δὲ δόσιν φησὶν ὁ Διογένης κρίσιν εἶναι, ἐφ’ ὅσον κατὰ φύσιν ἐστὶν ἢ ἐφ’ ὅσον χρείαν τῇ φύσει παρ‐ έχεται. Τὸ δὲ δοκιμαστόν, οὐχ ὡς λέγεται τὰ πράγ‐ ματα δοκιμαστὰ παραλαμβάνεσθαι, ἀλλ’ ὡς δοκιμαστήν
15φαμεν εἶναι τὸν τὰ πράγματα δοκιμάζοντα· τῆς οὖν ἀμοι‐ βῆς τὸν τοιοῦτόν φησι δοκιμαστὴν εἶναι. Καὶ ταύτας μὲν τὰς δύο ἀξίας καθ’ ἃς λέγομέν τινα τῇ ἀξίᾳ προ‐ ῆχθαι, τρίτην δέ φησιν εἶναι, καθ’ ἥν φαμεν ἀξίωμά τινα ἔχειν καὶ ἀξίαν, ἥπερ περὶ ἀδιάφορα οὐ γίνεται,
20ἀλλὰ περὶ μόνα τὰ σπουδαῖα. Χρῆσθαι δ’ ἡμᾶς φησιν ἐνίοτε τῷ ὀνόματι τῆς ἀξίας ἀντὶ τοῦ ἐπιβάλλοντος· ὡς ἐν τῷ τῆς δικαιοσύνης ὅρῳ παρείληπται, ὅταν λέγηται εἶναι ἕξις ἀπονεμητικὴ τοῦ κατ’ ἀξίαν ἑκάστῳ· ἔστι γὰρ οἷον τοῦ ἐπιβάλλοντος ἑκάστῳ.

2

.

7

7g

 Τῶν δ’ ἀξίαν ἐχόντων τὰ μὲν ἔχειν πολλὴν ἀξίαν, τὰ δὲ βραχεῖαν. Ὁμοίως δὲ καὶ τῶν ἀπαξίαν ἐχόντων ἃ μὲν ἔχειν πολλὴν ἀπαξίαν, ἃ δὲ βραχεῖαν. Τὰ μὲν 〈οὖν〉 πολλὴν ἔχοντα ἀξίαν προηγμένα λέ‐
5γεσθαι, τὰ δὲ πολλὴν ἀπαξίαν ἀποπροηγμένα, Ζήνωνος ταύτας τὰς ὀνομασίας θεμένου πρώτου τοῖς
πράγμασι. Προηγμένον δ’ εἶναι λέγουσιν, ὃ ἀδιάφορον 〈ὂν〉 ἐκλεγόμεθα κατὰ προηγούμενον λόγον. Τὸν δ’ ὅμοιον λόγον ἐπὶ τῷ ἀποπροηγμένῳ εἶναι, καὶ τὰ παραδείγ‐84 in vol. 2
10ματα κατὰ τὴν ἀναλογίαν ταὐτά. Οὐδὲν δὲ τῶν ἀγαθῶν εἶναι προηγμένον διὰ τὸ τὴν μεγίστην ἀξίαν αὐτὰ ἔχειν. Τὸ δὲ προηγμένον, τὴν δευτέραν χώραν καὶ ἀξίαν ἔχον, συνεγγίζειν πως τῇ τῶν ἀγαθῶν φύσει· οὐδὲ γὰρ ἐν αὐλῇ τῶν προηγμένων εἶναι τὸν βασιλέα, ἀλλὰ τοὺς μετ’
15αὐτὸν τεταγμένους. Προηγμένα δὲ λέγεσθαι, οὐ τῷ πρὸς εὐδαιμονίαν τινὰ συμβάλλεσθαι συνεργεῖν τε πρὸς αὐτήν, ἀλλὰ τῷ ἀναγκαῖον εἶναι τούτων τὴν ἐκλογὴν ποι‐ εῖσθαι παρὰ τὰ ἀποπροηγμένα.

2

.

7

.

8

 Ἀκόλουθος δ’ ἐστὶ τῷ λόγῳ τῷ περὶ τῶν προηγ‐ μένων ὁ περὶ τοῦ καθήκοντος τόπος. Ὁρίζεται δὲ τὸ καθῆκον· ‘τὸ ἀκόλουθον ἐν ζωῇ, ὃ πραχθὲν εὔλογον ἀπολογίαν ἔχει‘· παρὰ τὸ καθῆκον δὲ τὸ ἐναντίως. Τοῦτο
5διατείνει καὶ εἰς τὰ ἄλογα τῶν ζῴων, ἐνεργεῖ γάρ τι κἀ‐ κεῖνα ἀκολούθως τῇ ἑαυτῶν φύσει· ἐπὶ 〈δὲ〉 τῶν λογικῶν ζῴων οὕτως ἀποδίδοται· ‘τὸ ἀκόλουθον ἐν βίῳ‘. Τῶν δὲ καθηκόντων τὰ μὲν εἶναί φασι τέλεια, ἃ δὴ καὶ κατορθώματα λέγεσθαι. Κατορθώματα δ’ εἶναι τὰ
10κατ’ ἀρετὴν ἐνεργήματα, οἷον τὸ φρονεῖν, τὸ δικαιοπρα‐ γεῖν. Οὐκ εἶναι δὲ κατορθώματα τὰ μὴ οὕτως ἔχοντα, ἃ δὴ οὐδὲ τέλεια καθήκοντα προσαγορεύουσιν, ἀλλὰ μέσα, οἷον τὸ γαμεῖν, τὸ πρεσβεύειν, τὸ διαλέγεσθαι, τὰ τούτοις ὅμοια.85 in vol. 2

2

.

7

8a

 Τῶν δὲ κατορθωμάτων τὰ μὲν εἶναι ὧν χρή, τὰ δ’ οὔ. Ὧν χρὴ μὲν εἶναι κατηγορούμενα ὠφελήματα, οἷον τὸ φρονεῖν, τὸ σωφρονεῖν· οὐκ εἶναι δὲ ὧν χρὴ τὰ μὴ οὕτως ἔχοντα. Ὁμοίως δὲ καὶ τῶν παρὰ τὸ καθῆ‐
5κον τὴν αὐτὴν γίνεσθαι τεχνολογίαν. Πᾶν δὲ τὸ παρὰ τὸ καθῆκον ἐν λογικῷ 〈ζῴῳ〉 γινόμενον ἁμάρτημα εἶναι· τὸ δὲ καθῆκον τελειω‐ θὲν κατόρθωμα γίνεσθαι. Παραμετρεῖσθαι δὲ τὸ μέσον καθῆκον ἀδιαφόροις τισί, ἐκλεγομένοις δὲ
10παρὰ φύσιν καὶ κατὰ φύσιν, τοιαύτην δ’ εὐθηνίαν προσ‐ φερομένοις, ὥστ’ εἰ μὴ λαμβάνοιμεν αὐτὰ ἢ διωθοίμεθα ἀπεριστάτως, μὴ ἂν εὐδαιμονεῖν.

2

.

7

.

9

 Τὸ δὲ κινοῦν τὴν ὁρμὴν οὐδὲν ἕτερον εἶναι λέγου‐ σιν ἀλλ’ ἢ φαντασίαν ὁρμητικὴν τοῦ καθήκοντος αὐτόθεν, τὴν δὲ ὁρμὴν εἶναι φορὰν ψυχῆς ἐπί τι κατὰ τὸ γένος.
ταύτης δ’ ἐν εἴδει θεωρεῖσθαι τήν τε ἐν τοῖς λογικοῖς86 in vol. 2
5γιγνομένην ὁρμὴν καὶ τὴν ἐν τοῖς ἀλόγοις ζῴοις· οὐ κατωνομασμέναι δ’ εἰσίν. ἡ γὰρ ὄρεξις οὐκ ἔστι λογικὴ ὁρμή, ἀλλὰ λογικῆς ὁρμῆς εἶδος. Τὴν δὲ λογικὴν ὁρμὴν δεόντως ἄν τις ἀφορίζοιτο, λέγων εἶναι φορὰν διανοίας ἐπί τι τῶν ἐν τῷ πράττειν· ταύτῃ δ’ ἀντιτίθεσθαι ἀφορ‐
10μήν, φοράν τινα 〈διανοίας ἀπό τινος τῶν ἐν τῷ μὴ πράττειν〉. Ἰδίως δὲ καὶ τὴν ὄρουσιν ὁρμὴν λέγουσι τῆς πρακτικῆς ὁρμῆς οὖσαν εἶδος. εἶναι δὲ τὴν ὄρουσιν φορὰν διανοίας ἐπί τι μέλλον. Ὥστε μέχρι μὲν τούτων τετρα‐ χῶς ὁρμὴν λέγεσθαι, διχῶς δ’ ἀφορμήν· προστε‐
15θείσης δὲ καὶ τῆς ἕξεως τῆς ὁρμητικῆς, ἣν δὴ καὶ ἰδίως ὁρμὴν λέγουσιν, ἀφ’ ἧς συμβαίνει ὁρμᾶν, 〈ὁρμὴν〉 πενταχῶς.

2

.

7

9a

 Τῆς δὲ πρακτικῆς ὁρμῆς εἴδη πλείονα εἶναι, ἐν οἷς καὶ ταῦτα· πρόθεσιν, ἐπιβολήν, παρασκευήν, ἐγχεί‐ ρησιν, 〈αἵρεσιν,〉 προαίρεσιν, βούλησιν, θέλησιν. Πρό‐ θεσιν μὲν οὖν εἶναι λέγουσι σημείωσιν ἐπιτελέσεως·
5ἐπιβολὴν δὲ ὁρμὴν πρὸ ὁρμῆς· παρασκευὴν δὲ πρᾶξιν πρὸ πράξεως· ἐγχείρησιν δὲ ὁρμὴν ἐπί τινος ἐν χερσὶν ἤδη ὄντος· αἵρεσιν δὲ βούλησιν ἐξ ἀναλο‐ γισμοῦ· προαίρεσιν δὲ αἵρεσιν πρὸ αἱρέσεως· βού‐
λησιν δὲ εὔλογον ὄρεξιν· θέλησιν δὲ ἑκούσιον βούλησιν.87 in vol. 2

2

.

7

9b

 Πάσας δὲ τὰς ὁρμὰς συγκαταθέσεις εἶναι, τὰς δὲ πρακτικὰς καὶ τὸ κινητικὸν περιέχειν. Ἤδη δὲ ἄλλῳ μὲν εἶναι συγκαταθέσεις, ἐπ’ ἄλλο δὲ ὁρμάς· καὶ συγκαταθέσεις μὲν ἀξιώμασί τισιν, ὁρμὰς δὲ ἐπὶ
5κατηγορήματα, τὰ περιεχόμενά πως ἐν τοῖς ἀξιώμασιν, οἷς συγκατατίθεσθαι. Ἐπεὶ δ’ ἐν εἴδει τὸ πάθος τῆς ὁρμῆς ἐστι, λέγωμεν ἑξῆς περὶ παθῶν.

2

.

7

.

10

 Πάθος δ’ εἶναί φασιν ὁρμὴν πλεονάζουσαν καὶ ἀπειθῆ τῷ αἱροῦντι λόγῳ ἢ κίνησιν ψυχῆς 〈ἄλογον〉 παρὰ φύσιν (εἶναι δὲ πάθη πάντα τοῦ ἡγεμονικοῦ τῆς ψυχῆς), διὸ καὶ πᾶσαν πτοίαν πάθος εἶναι, 〈καὶ〉 πάλιν 〈πᾶν〉
5πάθος πτοίαν. Τοῦ δὲ πάθους τοιούτου ὄντος ὑπολη‐ πτέον, τὰ μὲν πρῶτα εἶναι καὶ ἀρχηγά, τὰ δ’ εἰς ταῦτα τὴν ἀναφορὰν ἔχειν. Πρῶτα δ’ εἶναι τῷ γένει ταῦτα τὰ τέσσαρα, ἐπιθυμίαν, φόβον, λύπην, ἡδονήν. Ἐπιθυμίαν μὲν οὖν καὶ φόβον προηγεῖσθαι, τὴν
10μὲν πρὸς τὸ φαινόμενον ἀγαθόν, τὸν δὲ πρὸς τὸ φαινό‐ μενον κακόν. Ἐπιγίγνεσθαι δὲ τούτοις ἡδονὴν καὶ λύπην, ἡδονὴν μὲν ὅταν τυγχάνωμεν ὧν ἐπεθυμοῦμεν ἢ ἐκφύγωμεν ἃ ἐφοβούμεθα· λύπην δέ, ὅταν ἀποτυγχά‐ νωμεν ὧν ἐπεθυμοῦμεν ἢ περιπέσωμεν οἷς ἐφοβούμεθα.
15Ἐπὶ πάντων δὲ τῶν τῆς ψυχῆς παθῶν, ἐπεὶ δόξας αὐτὰ λέγουσιν εἶναι, παραλαμβάνεσθαι τὴν δόξαν ἀντὶ τῆς ἀσθενοῦς ὑπολήψεως, τὸ δὲ πρόσφατον ἀντὶ τοῦ κινητικοῦ συστολῆς ἀλόγου 〈ἢ〉 ἐπάρσεως.88 in vol. 2

2

.

7

10a

 Τὸ δὲ ‘ἄλογον‘ καὶ τὸ ‘παρὰ φύσιν‘ οὐ κοι‐ νῶς, ἀλλὰ τὸ μὲν ‘ἄλογον‘ ἴσον τῷ ἀπειθὲς τῷ λόγῳ. Πᾶν γὰρ πάθος βιαστικόν ἐστι, ὡς πολλάκις ὁρῶντας τοὺς ἐν τοῖς πάθεσιν ὄντας ὅτι συμφέρει τόδε οὐ ποιεῖν,
5ὑπὸ τῆς σφοδρότητος ἐκφερομένους, καθάπερ ὑπό τινος ἀπειθοῦς ἵππου, ἀνάγεσθαι πρὸς τὸ ποιεῖν αὐτό, παρ’ ὃ καὶ πολλάκις τινὰς ἐξομολογεῖσθαι λέγοντας τὸ θρυ‐ λούμενον τοῦτο (Eurip. fr. 837 Nauck.)·
Γνώμην δ’ ἔχοντά μ’ ἡ φύσις βιάζεται·
10γνώμην γὰρ λέγει νῦν τὴν εἴδησιν καὶ γνῶσιν τῶν ὀρθῶν πραγμάτων. Καὶ τὸ ‘παρὰ φύσιν‘ δ’ εἴληπται ἐν τῇ τοῦ πάθους ὑπογραφῇ, ὡς συμβαίνοντος παρὰ τὸν ὀρθὸν καὶ κατὰ φύσιν λόγον. Πάντες δ’ οἱ ἐν τοῖς πάθεσιν ὄντες ἀποστρέφονται τὸν λόγον, οὐ παραπλησίως δὲ τοῖς
15ἐξηπατημένοις ἐν ὁτῳοῦν, ἀλλ’ ἰδιαζόντως. Οἱ μὲν γὰρ
ἠπατημένοι, λόγου χάριν περὶ 〈τοῦ〉 τὰς ἀτόμους ἀρχὰς εἶναι, διδαχθέντες ὅτι οὔκ εἰσιν, ἀφίστανται τῆς κρίσεως· οἱ δ’ ἐν τοῖς πάθεσιν ὄντες, κἂν μάθωσι, κἂν μεταδι‐ δαχθῶσιν ὅτι οὐ δεῖ λυπεῖσθαι ἢ φοβεῖσθαι, ἢ ὅλως ἐν89 in vol. 2
20τοῖς πάθεσιν εἶναι τῆς ψυχῆς, ὅμως οὐκ ἀφίστανται τού‐ των, ἀλλ’ ἄγονται ὑπὸ τῶν παθῶν εἰς τὸ ὑπὸ τῆς τού‐ των κρατεῖσθαι τυραννίδος.

2

.

7

10b

 Τὴν μὲν οὖν ἐπιθυμίαν λέγουσιν ὄρεξιν εἶναι ἀπειθῆ λόγῳ· αἴτιον δ’ αὐτῆς τὸ δοξάζειν ἀγαθὸν ἐπι‐ φέρεσθαι, οὗ παρόντος εὖ ἀπαλλάξομεν, τῆς δόξης αὐτῆς ἐχούσης τὸ ἀτάκτως κινητικὸν 〈πρόσφατον τοῦ ὄντως αὐτὸ
5ὀρεκτὸν εἶναι〉. Φόβον δ’ εἶναι ἔκκλισιν ἀπειθῆ λόγῳ, αἴτιον δ’ αὐτοῦ τὸ δοξάζειν κακὸν ἐπιφέρεσθαι, τῆς δόξης τὸ κινητικὸν [καὶ] πρόσφατον ἐχούσης τοῦ ὄντως αὐτὸ φευκτὸν εἶναι. Λύπην δ’ εἶναι συστολὴν ψυχῆς ἀπειθῆ λόγῳ, αἴτιον δ’ αὐτῆς τὸ δοξάζειν πρόσφατον κακὸν παρεῖ‐
10ναι, ἐφ’ ᾧ καθήκει 〈συστέλλεσθαι. Ἡδονὴν δ’ εἶναι ἔπαρ‐ σιν ψυχῆς ἀπειθῆ λόγῳ, αἴτιον δ’ αὐτῆς τὸ δοξάζειν πρόσφατον ἀγαθὸν παρεῖναι, ἐφ’ ᾧ καθήκει〉 ἐπαίρεσθαι.
Ὑπὸ μὲν οὖν τὴν ἐπιθυμίαν ὑπάγεται τὰ τοιαῦτα· ὀργὴ καὶ τὰ εἴδη αὐτῆς, (θυμὸς καὶ χόλος καὶ μῆνις καὶ90 in vol. 2
15κότος καὶ πικρίαι καὶ τὰ τοιαῦτα,) ἔρωτες σφοδροὶ καὶ πόθοι καὶ ἵμεροι καὶ φιληδονίαι καὶ φιλοπλουτίαι καὶ φιλοδοξίαι καὶ τὰ ὅμοια· ὑπὸ δὲ τὴν ἡδονὴν ἐπιχαιρε‐ κακίαι καὶ ἀσμενισμοὶ καὶ γοητεῖαι καὶ τὰ ὅμοια· ὑπὸ δὲ τὸν φόβον ὄκνοι καὶ ἀγωνίαι καὶ ἔκπληξις καὶ αἰσ‐
20χύναι καὶ θόρυβοι καὶ δεισιδαιμονίαι καὶ δέος καὶ δείματα· ὑπὸ δὲ τὴν λύπην φθόνος, ζῆλος, ζηλοτυπία, ἔλεος, πένθος, ἄχθος, ἄχος, ἀνία, ὀδύνη, ἄση.

2

.

7

10c

 Ὀργὴ μὲν οὖν ἐστιν ἐπιθυμία τιμωρήσασθαι τὸν δοκοῦντα ἠδικηκέναι παρὰ τὸ προσῆκον· θυμὸς δὲ ὀργὴ ἐναρχομένη· χόλος δὲ ὀργὴ διοιδοῦσα· μῆνις δὲ ὀργὴ εἰς παλαίωσιν ἀποτεθειμένη ἢ ἐναποκειμένη· κότος
5δὲ ὀργὴ ἐπιτηροῦσα καιρὸν εἰς τιμωρίαν· πικρία δὲ ὀργὴ παραχρῆμα ἐκρηγνυμένη· ἔρως δὲ ἐπιβολὴ φιλο‐ ποιίας διὰ κάλλος ἐμφαινόμενον· πόθος δὲ ἐπιθυμία κατ’ ἔρωτα ἀπόντος· ἵμερος δὲ ἐπιθυμία φίλου ἀπόν‐ τος ὁμιλίας· φιληδονία δὲ ἐπιθυμία ἡδονῶν· φιλο‐
10πλουτία δὲ πλούτου· φιλοδοξία δὲ δόξης. Ἐπιχαιρεκακία δὲ ἡδονὴ ἐπ’ ἀλλοτρίοις κακοῖς· ἀσμενισμὸς δὲ ἡδονὴ ἐπὶ ἀπροσδοκήτοις· γοητεία
δὲ ἡδονὴ δι’ ὄψεως κατὰ ἀπάτην. Ὄκνος δὲ φόβος μελλούσης ἐνεργείας· ἀγωνία δὲ91 in vol. 2
15φόβος διαπτώσεως καὶ ἑτέρως φόβος ἥττης· ἔκπληξις δὲ φόβος ἐξ ἀσυνήθους φαντασίας· αἰσχύνη δὲ φόβος ἀδοξίας· θόρυβος δὲ φόβος μετὰ φωνῆς κατεπείγων· δει‐ σιδαιμονία δὲ φόβος θεῶν ἢ δαιμόνων· δέος δὲ φό‐ βος δεινοῦ· δεῖμα δὲ φόβος ἐκ λόγου.
20 Φθόνος δὲ λύπη ἐπ’ ἀλλοτρίοις ἀγαθοῖς· ζῆλος δὲ λύπη ἐπὶ τῷ ἕτερον ἐπιτυγχάνειν ὧν αὐτὸς ἐπιθυμεῖ, αὐτὸν δὲ μή· λέγεσθαι δὲ καὶ ἑτέρως ζῆλον, μακαρισμὸν ἐνδεοῦς καὶ ἔτι ἄλλως μίμησιν ὡς ἂν κρείττονος· ζηλο‐ τυπίαν δὲ λύπην ἐπὶ τῷ 〈καὶ〉 ἕτερον ἐπιτυγχάνειν ὧν
25αὐτὸς ἐπεθύμει· ἔλεον δὲ λύπην ἐπὶ τῷ δοκοῦντι ἀνα‐ ξίως κακοπαθεῖν· πένθος δὲ λύπην ἐπὶ θανάτῳ ἀώρῳ· ἄχθος δὲ λύπην βαρύνουσαν· ἄχος δὲ λύπην ἀφωνίαν ἐμποιοῦσαν· ἀνίαν δὲ λύπην κατὰ διαλογισμόν· ὀδύνην δὲ λύπην εἰσδύνουσαν καὶ καθικνουμένην· ἄσην δὲ λύπην
30μετὰ ῥιπτασμοῦ.

2

.

7

10d

 Τούτων δὲ τῶν παθῶν τὰ μὲν ἐμφαίνειν τὸ ἐφ’ ᾧ γίγνεται, οἷον ἔλεον, φθόνον, ἐπιχαιρεκακίαν, αἰσχύνην·
τὰ δὲ τὴν ἰδιότητα τῆς κινήσεως, οἷον ὀδύνην, δεῖμα.92 in vol. 2

2

.

7

10e

 Εὐεμπτωσίαν δ’ εἶναι εὐκαταφορίαν εἰς πά‐ θος, ὥς τι τῶν παρὰ φύσιν ἔργων, οἷον ἐπιλυπίαν, ὀργι‐ λότητα, φθονερίαν, ἀκροχολίαν καὶ τὰ ὅμοια. Γίγνεσθαι δὲ εὐεμπτωσίας καὶ εἰς ἄλλα ἔργα τῶν παρὰ φύσιν, οἷον
5εἰς κλοπὰς καὶ μοιχείας καὶ ὕβρεις, καθ’ ἃς κλέπται τε καὶ μοιχοὶ καὶ ὑβρισταὶ λέγονται. Νόσημα δ’ εἶναι δό‐ ξαν ἐπιθυμίας ἐρρυηκυῖαν εἰς ἕξιν καὶ ἐνεσκιρωμένην, καθ’ ἣν ὑπολαμβάνουσι τὰ μὴ αἱρετὰ σφόδρα αἱρετὰ εἶναι, οἷον φιλογυνίαν, φιλοινίαν, φιλαργυρίαν· εἶναι δέ τινα
10καὶ ἐναντία 〈τούτοισ〉 τοῖς νοσήμασι κατὰ προσκοπὴν γινόμενα, οἷον μισογυνίαν, μισοινίαν, μισανθρωπίαν. Τὰ δὲ νοσήματα μετ’ ἀσθενείας συμβαίνοντα ἀρρωστή‐ ματα καλεῖσθαι.

2

.

7

11a

 Κατόρθωμα δ’ εἶναι λέγουσι καθῆκον πάντας ἐπέχον τοὺς ἀριθμούς, ἢ καθάπερ προείπομεν (p. 85, 19), τέλειον καθῆκον· ἁμάρτημά τε τὸ παρὰ τὸν ὀρθὸν λόγον πραττόμενον, ἢ ἐν ᾧ παραλέλειπταί τι καθῆκον
5ὑπὸ λογικοῦ ζῴου.

2

.

7

11b

Τά τε ἀγαθὰ πάντα τῶν σπουδαίων εἶναι
〈κοινὰ〉 λέγουσι, καθ’ ὃ καὶ τὸν ὠφελοῦντά τινα τῶν πλησίον καὶ ἑαυτὸν ὠφελεῖν. Τήν τε ὁμόνοιαν ἐπιστή‐ μην εἶναι κοινῶν ἀγαθῶν, δι’ ὃ καὶ τοὺς σπουδαίους93 in vol. 2
5πάντας ὁμονοεῖν ἀλλήλοις διὰ τὸ συμφωνεῖν ἐν τοῖς κατὰ τὸν βίον· τοὺς δὲ φαύλους διαφωνοῦντας πρὸς ἀλ‐ λήλους ἐχθροὺς εἶναι καὶ κακοποιητικοὺς ἀλλήλων καὶ πολεμίους. Τό τε δίκαιόν φασι φύσει εἶναι καὶ μὴ θέσει.
10Ἑπόμενον δὲ τούτοις ὑπάρχειν καὶ τὸ πολιτεύεσθαι τὸν σοφὸν καὶ μάλιστ’ ἐν ταῖς τοιαύταις πολιτείαις ταῖς ἐμφαινούσαις τινὰ προκοπὴν πρὸς τὰς τελείας πολι‐ τείας· καὶ τὸ νομοθετεῖν δὲ καὶ τὸ παιδεύειν ἀν‐ θρώπους, ἔτι δὲ συγγράφειν τὰ δυνάμενα ὠφελεῖν τοὺς
15ἐντυγχάνοντας τοῖς γράμμασιν οἰκεῖον εἶναι τοῖς σπου‐ δαίοις καὶ τὸ συγκαταβαίνειν καὶ εἰς γάμον καὶ εἰς τεκνογονίαν καὶ αὑτοῦ χάριν καὶ τῆς πατρίδος καὶ ὑπομένειν περὶ ταύτης, ἐὰν ᾖ μετρία, καὶ πόνους καὶ θάνατον. Παρακεῖσθαι δὲ τούτοις φαῦλα, τό τε
20δημοκοπεῖν καὶ τὸ σοφιστεύειν καὶ τὸ συγγράφειν ἐπι‐ βλαβῆ τοῖς ἐντυγχάνουσιν, ἅπερ εἰς σπουδαίους οὐκ ἂν πέσοι.

2

.

7

11c

 Τριχῶς δὲ λεγομένης τῆς φιλίας, καθ’ ἕνα μὲν τρόπον τῆς κοινῆς ἕνεκ’ ὠφελείας, καθ’ ἣν φίλοι εἶναι λέγονται, ταύτην μὲν οὔ φασι τῶν ἀγαθῶν εἶναι, διὰ τὸ μηδὲν ἐκ διεστηκότων ἀγαθὸν εἶναι κατ’ αὐτούς·
5τὴν δὲ κατὰ τὸ δεύτερον σημαινόμενον λεγομένην φι‐ λίαν, κατάσχεσιν οὖσαν φιλικὴν πρὸς τῶν πέλας, τῶν
ἐκτὸς λέγουσιν ἀγαθῶν· τὴν δὲ περὶ αὐτὸν φιλίαν, καθ’ ἣν φίλος ἐστὶ τῶν πέλας, τῶν περὶ ψυχὴν ἀποφαίνουσιν ἀγαθῶν.94 in vol. 2

2

.

7

11d

 Εἶναι δὲ καὶ θάτερον τρόπον κοινὰ τὰ ἀγαθά. Πάντα γὰρ τὸν ὁντινοῦν ὠφελοῦντα ἴσην ὠφέλειαν ἀπο‐ λαμβάνειν νομίζουσι παρ’ αὐτὸ τοῦτο, μηδένα δὲ φαῦλον μήτε ὠφελεῖσθαι μήτε ὠφελεῖν. Εἶναι γὰρ τὸ ὠφελεῖν
5ἴσχειν κατ’ ἀρετὴν καὶ τὸ ὠφελεῖσθαι κινεῖσθαι κατ’ ἀρετήν. Οἰκονομικὸν δ’ εἶναι μόνον λέγουσι τὸν σπου‐ δαῖον καὶ ἀγαθὸν οἰκονόμον, ἔτι δὲ χρηματιστικόν. Τὴν μὲν γὰρ οἰκονομικὴν εἶναι θεωρητικὴν ἕξιν καὶ
10πρακτικὴν τῶν οἴκῳ συμφερόντων· τὴν δ’ οἰκονομίαν διάταξιν περὶ ἀναλωμάτων καὶ ἔργων καὶ κτήσεως ἐπι‐ μέλειαν καὶ τῶν κατ’ ἀγρὸν ἐργαζομένων· τὴν δὲ χρη‐ ματιστικὴν ἐμπειρίαν περιποιήσεως χρημάτων ἀφ’ ὧν δέον καὶ ἕξιν ὁμολογουμένως ἀναστρέφεσθαι ποιοῦσαν
15ἐν συναγωγῇ χρημάτων καὶ τηρήσει καὶ ἀναλώσει πρὸς εὐπορίαν· τὸ δὲ χρηματίζεσθαί τινες μὲν μέσον εἶπον εἶναι, τινὲς δὲ ἀστεῖον. Φαῦλον δὲ μηδένα προστάτην ἀγαθὸν οἴκου γίνεσθαι, μηδὲ δύνασθαι οἰκίαν εὖ οἰκονου‐ μένην παρασχεῖν. Μόνον δὲ τὸν σπουδαῖον ἄνδρα χρη‐
20ματιστικὸν εἶναι, γινώσκοντα ἀφ’ ὧν χρηματιστέον καὶ πότε καὶ πῶς καὶ μέχρι πότε. Φασὶ 〈δὲ〉 μηδὲ συγγνώμην ἔχειν 〈μηδενὶ τὸν
νοῦν ἔχοντα· τοῦ γὰρ αὐτοῦ συγγνώμην τε ἔχειν〉 καὶ νο‐ μίζειν τὸν ἡμαρτηκότα μὴ παρ’ αὑτὸν ἡμαρτηκέναι, πάν‐95 in vol. 2
25των ἁμαρτανόντων παρὰ τὴν ἰδίαν κακίαν· διὸ καὶ δεόν‐ τως λέγεσθαι τὸ μηδὲ συγγνώμην ἔχειν τοῖς ἁμαρτάνουσιν. Οὐκ ἐπιεικῆ δέ φασιν εἶναι τὸν ἀγαθὸν ἄνδρα, τὸν γὰρ ἐπιεικῆ παραιτητικὸν εἶναι τῆς κατ’ ἀξίαν κολάσεως καὶ τοῦ αὐτοῦ εἶναι ἐπιεικῆ τε εἶναι καὶ ὑπολαμβάνειν τὰς
30ἐκ τοῦ νόμου τεταγμένας κολάσεις τοῖς ἀδικοῦσι σκληρο‐ τέρας εἶναι καὶ τὸ ἡγεῖσθαι παρὰ τὴν ἀξίαν ἀπονέμειν τὰς κολάσεις τὸν νομοθέτην. Τόν τε νόμον σπουδαῖον εἶναί φασι, λόγον ὀρθὸν ὄντα προστακτικὸν μὲν ὧν ποιητέον, ἀπαγορευτικὸν δὲ
35ὧν οὐ ποιητέον. Τοῦ δὲ νόμου ἀστείου ὄντος καὶ ὁ νό‐ μιμος ἀστεῖος ἂν 〈εἴη〉· νόμιμον μὲν γὰρ εἶναι ἄνδρα καὶ ἀκολουθητικὸν τῷ νόμῳ καὶ πρακτικὸν τῶν ὑπ’ αὐτοῦ προσταττομένων· νομικὸν δὲ τὸν ἐξηγητικὸν τοῦ νόμου. Μηδένα δὲ τῶν φαύλων μήτε νόμιμον εἶναι μήτε νο‐
40μικόν.

2

.

7

11e

 Ἔτι δὲ τῶν ἐνεργημάτων φασὶ τὰ μὲν εἶναι κα‐ τορθώματα, τὰ δὲ ἁμαρτήματα, τὰ δ’ οὐδέτερα. Κατορθώματα μὲν τὰ τοιαῦτα· φρονεῖν, σωφρονεῖν, δικαιοπραγεῖν, χαίρειν, εὐεργετεῖν, εὐφραίνεσθαι, φρονίμως
5περιπατεῖν, πάνθ’ ὅσα κατὰ τὸν ὀρθὸν λόγον πράττεται·
ἁμαρτήματα δ’ εἶναι, τό τε ἀφραίνειν καὶ τὸ ἀκολα‐ σταίνειν καὶ τὸ ἀδικεῖν καὶ τὸ λυπεῖσθαι καὶ τὸ φοβεῖ‐ σθαι καὶ τὸ κλέπτειν καὶ καθόλου ὅσα παρὰ τὸν ὀρθὸν λόγον πράττεται· οὔτε δὲ κατορθώματα οὔτε ἁμαρ‐96 in vol. 2
10τήματα τὰ τοιαῦτα· λέγειν, ἐρωτᾶν, ἀποκρίνεσθαι, περι‐ πατεῖν, ἀποδημεῖν καὶ τὰ τούτοις παραπλήσια. Πάντα δὲ τὰ κατορθώματα δικαιοπραγήματα εἶναι καὶ εὐνο‐ μήματα καὶ εὐτακτήματα καὶ εὐεπιτηδεύματα καὶ εὐτυχή‐ ματα καὶ εὐδαιμονήματα καὶ εὐκαιρήματα καὶ εὐσχημονή‐
15ματα· οὐκ ἔτι μέντοι γε φρονιμεύματα, ἀλλὰ μόνα τὰ ἀπὸ φρονήσεως καὶ ὁμοίως ἐπὶ τῶν ἄλλων ἀρετῶν, εἰ καὶ μὴ ὠνόμασται, οἷον σωφρονήματα μὲν τὰ ἀπὸ σωφροσύνης, δικαιώματα δὲ τὰ ἀπὸ δικαιοσύνης. Τὰ δὲ ἁμαρτή‐ ματα ἐκ τῶν ἀντικειμένων ἀδικοπραγήματα καὶ ἀνομή‐
20ματα καὶ ἀτακτήματα.

2

.

7

11f

 Διαφέρειν δὲ λέγουσιν, ὥσπερ αἱρετὸν καὶ αἱρε‐ τέον, οὕτω καὶ ὀρεκτὸν καὶ ὀρεκτέον καὶ βουλη‐ τὸν καὶ βουλητέον καὶ ἀποδεκτὸν καὶ ἀποδεκτέον. Αἱρετὰ μὲν γὰρ εἶναι καὶ βουλητὰ καὶ ὀρεκτὰ 〈καὶ ἀπο‐
5δεκτὰ τἀγαθά· τὰ δ’ ὠφελήματα αἱρετέα καὶ βουλητέα καὶ ὀρεκτέα〉 καὶ ἀποδεκτέα, κατηγορήματα ὄντα, παρακείμενα δ’ ἀγαθοῖς. Αἱρεῖσθαι μὲν γὰρ ἡμᾶς τὰ αἱρετέα καὶ βούλεσθαι τὰ βουλητέα καὶ ὀρέγεσθαι τὰ ὀρεκτέα. Κατη‐
γορημάτων γὰρ αἵ τε αἱρέσεις καὶ ὀρέξεις καὶ βουλήσεις97 in vol. 2
10γίνονται, ὥσπερ καὶ αἱ ὁρμαί· ἔχειν μέντοι αἱρούμεθα καὶ βουλόμεθα καὶ ὁμοίως ὀρεγόμεθα τἀγαθά, διὸ καὶ αἱρετὰ καὶ βουλητὰ καὶ ὀρεκτὰ τἀγαθά ἐστι. Τὴν γὰρ φρόνησιν αἱρούμεθα ἔχειν καὶ τὴν σωφροσύνην, οὐ μὰ Δία τὸ φρονεῖν καὶ σωφρονεῖν, ἀσώματα ὄντα καὶ κατη‐
15γορήματα. Λέγουσι δὲ ὁμοίως καὶ τἀγαθὰ πάντα εἶναι ὑπο‐ μενετὰ καὶ ἐμμενετὰ καὶ ἀνάλογον ἐπὶ τῶν ἄλλων ἀρετῶν, εἰ καὶ μὴ κατωνόμασται· τὰ δὲ ὠφελήματα πάντα ὑπομενετέα καὶ ἐμμενετέα καὶ τὰ ὅμοια. Ὡσαύτως
20δὲ διαφέρειν ὑπολαμβάνουσι καὶ τὰ εὐλαβητὰ καὶ τὰ εὐλαβητέα καὶ ἀνυπομενετὰ καὶ ἀνυπομενετέα. Τῶν δ’ ἄλλων τῶν κατὰ τὰς κακίας ὁ αὐτὸς λόγος.

2

.

7

11g

 Πάντα δὲ τὸν καλὸν καὶ ἀγαθὸν ἄνδρα τέλειον εἶναι λέγουσι διὰ τὸ μηδεμιᾶς ἀπολείπεσθαι ἀρετῆς· τὸν δὲ φαῦλον τοὐναντίον ἀτελῆ διὰ τὸ μηδεμιᾶς μετέχειν ἀρετῆς. Δι’ ὃ καὶ πάντως εὐδαιμονεῖν ἀεὶ τῶν ἀν‐
5θρώπων τοὺς ἀγαθούς, τοὺς δὲ φαύλους κακοδαιμο‐ νεῖν. καὶ 〈ἐκείνων〉 τὴν εὐδαιμονίαν μὴ διαφέρειν τῆς θείας εὐδαιμονίας, μηδὲ τὴν ἀμεριαίαν ὁ Χρύσιππός
φησι διαφέρειν τῆς τοῦ Διὸς εὐδαιμονίας, 〈καὶ〉 κατὰ μηδὲν αἱρετωτέραν εἶναι μήτε καλλίω μήτε σεμνοτέραν98 in vol. 2
10τὴν τοῦ Διὸς εὐδαιμονίαν τῆς τῶν σοφῶν ἀνδρῶν. Ἀρέσκει γὰρ τῷ τε Ζήνωνι καὶ τοῖς ἀπ’ αὐτοῦ Στωι‐ κοῖς φιλοσόφοις δύο γένη τῶν ἀνθρώπων εἶναι, τὸ μὲν τῶν σπουδαίων, τὸ δὲ τῶν φαύλων· καὶ τὸ μὲν τῶν σπουδαίων διὰ παντὸς τοῦ βίου χρῆσθαι ταῖς ἀρεταῖς,
15τὸ δὲ τῶν φαύλων ταῖς κακίαις· ὅθεν τὸ μὲν ἀεὶ κα‐ τορθοῦν ἐν ἅπασιν οἷς προστίθεται, τὸ δὲ ἁμαρτάνειν. Καὶ τὸν μὲν σπουδαῖον ταῖς περὶ τὸν βίον ἐμπειρίαις χρώμενον ἐν τοῖς πραττομένοις ὑπ’ αὐτοῦ πάντ’ εὖ ποι‐ εῖν, καθάπερ φρονίμως καὶ σωφρόνως καὶ κατὰ τὰς ἄλλας
20ἀρετάς· τὸν δὲ φαῦλον κατὰ τοὐναντίον κακῶς. Καὶ τὸν μὲν σπουδαῖον μέγαν εἶναι καὶ ἁδρὸν καὶ ὑψηλὸν καὶ ἰσχυρόν. Μέγαν μέν, ὅτι δύναται ἐφικνεῖσθαι τῶν κατὰ προαίρεσιν ὄντων αὐτῷ καὶ προκειμένων· ἁδρὸν δέ, ὅτι ἐστὶν ηὐξημένος πάντοθεν· ὑψηλὸν δ’, ὅτι μετείληφε
25τοῦ ἐπιβάλλοντος ὕψους ἀνδρὶ γενναίῳ καὶ σοφῷ· καὶ ἰσχυρὸν δ’, ὅτι τὴν ἐπιβάλλουσαν ἰσχὺν περιπεποίηται, ἀήττητος ὢν καὶ ἀκαταγώνιστος. Παρ’ ὃ καὶ οὔτε ἀναγ‐ κάζεται ὑπό τινος οὔτε ἀναγκάζει τινά, οὔτε κωλύεται οὔτε κωλύει, οὔτε βιάζεται ὑπό τινος οὔτ’ αὐτὸς βιάζει
30τινά, οὔτε δεσπόζει οὔτε δεσπόζεται, οὔτε κακοποιεῖ τινα οὔτ’ αὐτὸς κακοποιεῖται, οὔτε κακοῖς περιπίπτει 〈οὔτ’
ἄλλον ποιεῖ κακοῖς περιπίπτειν〉, οὔτ’ ἐξαπατᾶται οὔτε ἐξαπατᾷ ἄλλον, οὔτε διαψεύδεται οὔτε ἀγνοεῖ οὔτε λαν‐ θάνει ἑαυτὸν οὔτε καθόλου ψεῦδος ὑπολαμβάνει· εὐδαί‐99 in vol. 2
35μων δ’ ἐστὶ μάλιστα καὶ εὐτυχὴς καὶ μακάριος καὶ ὄλβιος καὶ εὐσεβὴς καὶ θεοφιλὴς καὶ ἀξιωματικός, βασιλικός τε καὶ στρατηγικὸς καὶ πολιτικὸς καὶ οἰκονομικὸς καὶ χρημα‐ τιστικός. Τοὺς δὲ φαύλους ἅπαντα τούτοις ἐναντία ἔχειν. Καθόλου δὲ τοῖς μὲν σπουδαίοις πάντα τἀγαθὰ
40ὑπάρχειν, τοῖς δὲ φαύλοις πάντα τὰ κακά. Οὐ νομι‐ στέον δὲ λέγειν αὐτοὺς οὕτως, ὡς εἴ τινά ἐστιν ἀγαθά, ἐκεῖνα ὑπάρχει τοῖς σπουδαίοις, ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τῶν κακῶν· ἀλλά τοι τοὺς μὲν τοσαῦτα ἔχειν ἀγαθὰ ὥστε μη‐ δὲν ἐλλείπειν εἰς τὸ τέλειον αὐτοῖς εἶναι τὸν βίον 〈καὶ
45εὐδαίμονα〉, τοὺς δὲ τοσαῦτα κακά, ὥστε τὸν βίον ἀτελῆ εἶναι καὶ κακοδαίμονα.

2

.

7

11h

 Τὴν δ’ ἀρετὴν πολλοῖς ὀνόμασι προσαγορεύ‐ ουσιν. Ἀγαθόν τε γὰρ λέγουσιν αὐτήν, ὅτι ἄγει ἡμᾶς ἐπὶ τὸν ὀρθὸν βίον· καὶ ἀρεστόν, ὅτι δοκιμαστόν ἐστιν ἀνυπόπτως· καὶ πολλοῦ ἄξιον, 〈ὅτι〉 ἀνυπέρβλητον
5ἔχει τὴν ἀξίαν· καὶ σπουδαῖον, ἄξιον γὰρ εἶναι πολλῆς σπουδῆς· καὶ ἐπαινετόν, εὐλόγως γὰρ ἄν τις αὐτὴν ἐπαινοίη· καὶ καλόν, ὅτι πρὸς ἑαυτὴν καλεῖν πέφυκε τοὺς ὀρεγομένους αὐτῆς· καὶ συμφέρον, φέρειν γὰρ τοιαῦτα ἃ συντείνει πρὸς τὸ εὖ ζῆν· καὶ χρήσιμον, ὅτι ἐν τῇ
10χρείᾳ ὠφέλιμόν ἐστι· καὶ αἱρετόν, συμβαίνειν γὰρ ἀπ’ αὐτῆς ἃ εὐλόγως ἔστιν αἱρεῖσθαι· καὶ ἀναγκαῖον, ὅτι παροῦσά τε ὠφελεῖ καὶ μὴ παρούσης οὐκ ἔστιν ὠφελεῖ‐ σθαι· καὶ λυσιτελές, τὰς γὰρ ἀπ’ αὐτῆς ὠφελείας
κρείττους εἶναι τῆς πραγματείας τῆς εἰς ταύτας συντει‐100 in vol. 2
15νούσης· καὶ αὔταρκες, ἐξαρκεῖν γὰρ τῷ ἔχοντι· καὶ ἀνενδεές, ὅτι ἐνδείας ἀπαλλάττει πάσης· καὶ ἀπο‐ χρῶν διὰ τὸ ἐν τῇ χρήσει ἱκανὸν εἶναι καὶ διατείνειν εἰς πᾶσαν τὴν κατὰ τὸν βίον χρείαν.

2

.

7

11i

 Τῶν τε ἀγαθῶν μηδενὸς μετέχειν τοὺς φαύ‐ λους, ἐπειδὴ τὸ ἀγαθὸν ἀρετή ἐστιν ἢ τὸ μετέχον ἀρε‐ τῆς· τά τε παρακείμενα τοῖς ἀγαθοῖς, ἅπερ ἐστὶν ὧν χρή, ὠφελήματα ὄντα, μόνοις τοῖς σπουδαίοις συμβαί‐
5νειν· καθάπερ καὶ τὰ παρακείμενα τοῖς κακοῖς, ἅπερ ἐστὶν ὧν οὐ χρή, μόνοις τοῖς κακοῖς· βλάμματα γὰρ εἶναι, καὶ διὰ τοῦτο τοὺς μὲν ἀγαθοὺς ἀβλαβεῖς πάντας εἶναι κατ’ ἀμφότερα, οὔτε βλάπτειν οἵους τε ὄντας οὔτε βλάπτεσθαι, τοὺς δὲ φαύλους κατὰ τοὐναντίον.
10 Τὸν δὲ κατ’ ἀλήθειαν πλοῦτον ἀγαθὸν εἶναι λέ‐ γουσι, καὶ τὴν κατ’ ἀλήθειαν πενίαν κακόν. Καὶ τὴν μὲν κατ’ ἀλήθειαν ἐλευθερίαν ἀγαθόν, τὴν δὲ κατ’ ἀλήθειαν δουλείαν κακόν. Δι’ ὃ δὴ καὶ τὸν σπουδαῖον εἶναι μόνον πλούσιον καὶ ἐλεύθερον, τὸν δὲ φαῦλον
15τοὐναντίον πένητα, τῶν εἰς τὸ πλουτεῖν ἀφορμῶν ὑστε‐ ρημένον καὶ δοῦλον διὰ τὴν ὑποπτωτικὴν ἐν αὐτῷ διάθεσιν. Τὰ δ’ ἀγαθὰ πάντα κοινὰ εἶναι τῶν σπου‐ δαίων, τῶν δὲ φαύλων τὰ κακά. Δι’ ὃ καὶ τὸν ὠφε‐ λοῦντά τινα καὶ αὐτὸν ὠφελεῖσθαι, τὸν δὲ βλάπτοντα καὶ
20ἑαυτὸν βλάπτειν. Πάντας δὲ τοὺς σπουδαίους ὠφελεῖν ἀλλήλους, οὔτε φίλους ὄντας ἀλλήλων πάντως οὔτε εὔνους 〈οὔτε〉 εὐδοκίμους οὔτε ἀποδεχομένους παρὰ τὸ μήτε
καταλαμβάνεσθαι μήτ’ ἐν ταὐτῷ κατοικεῖν τόπῳ, εὐνοη‐ τικῶς μέντοι γε πρὸς ἀλλήλους διακεῖσθαι καὶ φιλικῶς101 in vol. 2
25καὶ δοκιμαστικῶς καὶ ἀποδεκτικῶς· τοὺς δὲ ἄφρονας ἐν τοῖς ἐναντίοις τούτων ὑπάρχειν. Τοῦ δὲ νόμου ὄντος σπουδαίου, καθάπερ εἴπομεν (p. 96, 10—12), ἐπειδὴ λόγος ὀρθός ἐστι προστακτικὸς μὲν ὧν ποιητέον, ἀπαγορευτικὸς δὲ ὧν οὐ ποιητέον, μόνον
30τὸν σοφὸν εἶναι λέγουσι νόμιμον, πρακτικὸν ὄντα τῶν ὑπὸ τοῦ νόμου προσταττομένων καὶ μόνον ἐξηγητικὸν τούτου, δι’ ὃ καὶ νομικὸν εἶναι· τοὺς δ’ ἠλιθίους ἐναντίως ἔχειν. Ἀστείοις δ’ ἔτι καὶ τὴν ἀρχικὴν κατανέμουσιν
35ἐπιστασίαν καὶ τὰ ταύτης εἴδη, βασιλείαν, στρατηγίαν, ναυαρχίαν καὶ τὰς ταύταις παραπλησίους. Κατὰ τοῦτο δὴ καὶ μόνος ὁ σπουδαῖος ἄρχει καὶ εἰ μὴ πάντως κατ’ ἐνέργειαν, κατὰ διάθεσιν δὲ καὶ πάντως. Καὶ πειθαρχι‐ κὸς μόνος ὁ σπουδαῖός ἐστιν, ἀκολουθητικὸς ὢν ἄρχοντι.
40Τῶν δ’ ἀφρόνων οὐδεὶς τοιοῦτος· οὔτε γὰρ ἄρχειν οὔτ’ ἄρχεσθαι οἷός 〈τ’〉 ἐστιν ὁ ἄφρων, αὐθάδης τις ὢν καὶ ἀνάγωγος. Πάντα τε εὖ ποιεῖ ὁ νοῦν ἔχων, καὶ γὰρ φρονίμως καὶ ἐγκρατῶς καὶ κοσμίως καὶ εὐτάκτως ταῖς περὶ τὸν
45βίον ἐμπειρίαις χρώμενος συνεχῶς. ὁ δὲ φαῦλος, ἄπει‐ ρος ὢν τῆς ὀρθῆς χρήσεως, πάντα κακῶς ποιεῖ καθ’ ἣν ἔχει διάθεσιν ἐνεργῶν, εὐμετάπτωτος ὢν καὶ παρ’ ἕκαστα μεταμελείᾳ συνεχόμενος. Εἶναι δὲ τὴν μεταμέλειαν
λύπην ἐπὶ πεπραγμένοις ὡς παρ’ αὑτοῦ ἡμαρτημένοις,102 in vol. 2

2

.

7

11i

(50)

κακοδαιμονικόν τι πάθος ψυχῆς καὶ στασιῶδες· ἐφ’ ὅσον γὰρ ἄχθεται τοῖς συμβεβηκόσιν ὁ ἐν ταῖς μεταμελείαις ὤν, ἐπὶ τοσοῦτον ἀγανακτεῖ πρὸς ἑαυτὸν ὡς αἴτιον γεγο‐ νότα τούτων· δι’ ὃ καὶ ἄτιμον εἶναι πάντα φαῦλον, μήτε τιμῆς ἄξιον ὄντα μήτε τίμιον ὑπάρχοντα. Τὴν γὰρ
55τιμὴν εἶναι γέρως ἀξίωσιν, τὸ δὲ γέρας ἆθλον ἀρετῆς εὐεργετικῆς. Τὸ οὖν ἀρετῆς ἀμέτοχον ἄτιμον δικαίως λέγεσθαι. Λέγουσι δὲ καὶ φυγάδα πάντα φαῦλον εἶναι, καθ’ ὅσον στέρεται νόμου καὶ πολιτείας κατὰ φύσιν ἐπιβαλ‐
60λούσης. Τὸν γὰρ νόμον εἶναι, καθάπερ εἴπομεν (p. 96, 10), σπουδαῖον, ὁμοίως δὲ καὶ τὴν πόλιν. Ἱκανῶς δὲ καὶ Κλεάνθης περὶ τὸ σπουδαῖον εἶναι τὴν πόλιν λόγον ἠρώ‐ τησε τοιοῦτον· Πόλις μὲν 〈εἰ〉 ἔστιν οἰκητήριον κατασκεύ‐ ασμα, εἰς ὃ καταφεύγοντας ἔστι δίκην δοῦναι καὶ λαβεῖν,
65οὐκ ἀστεῖον δὴ πόλις ἐστίν; ἀλλὰ μὴν τοιοῦτόν ἐστιν ἡ πόλις οἰκητήριον· ἀστεῖον ἄρ’ ἔστιν ἡ πόλις. Τριχῶς δὲ λεγομένης τῆς πόλεως, τῆς τε κατὰ τὸ οἰκητήριον καὶ τῆς κατὰ τὸ σύστημα τῶν ἀνθρώπων καὶ τρίτον τῆς κατ’ ἀμφότερα τούτων, κατὰ δύο σημαινόμενα λέγεσθαι
70τὴν πόλιν ἀστείαν, κατά τε τὸ σύστημα τῶν ἀνθρώπων καὶ κατὰ τὸ συναμφότερον διὰ 〈τὴν εἰσ〉 τοὺς ἐνοικοῦντας ἀναφοράν.

2

.

7

11k

Φασὶ δὲ καὶ ἄγροικον εἶναι πάντα φαῦλον· τὴν
γὰρ ἀγροικίαν ἀπειρίαν εἶναι τῶν κατὰ πόλιν ἐθῶν καὶ νόμων· ᾗ πάντα φαῦλον ἔνοχον ὑπάρχειν. εἶναι δὲ καὶ ἄγριον, ἐναντιωτικὸν ὄντα τῇ κατὰ νόμον διεξαγωγῇ καὶ103 in vol. 2
5θηριώδη καὶ βλαπτικὸν ἄνθρωπον. Τὸν δ’ αὐτὸν τοῦτον καὶ ἀνήμερον ὑπάρχειν καὶ τυραννικόν, οὕτως δια‐ κείμενον ὥστε δεσποτικὰ ποιεῖν, ἔτι δὲ ὠμὰ καὶ βίαια καὶ παράνομα καιρῶν ἐπιλαβόμενον. Εἶναι δὲ καὶ ἀχάρι‐ στον, οὔτε πρὸς ἀνταπόδοσιν χάριτος οἰκείως ἔχοντα
10οὔτε πρὸς μετάδοσιν διὰ τὸ μήτε κοινῶς τι ποιεῖν μήτε φιλικῶς μήτ’ ἀμελετήτως. Μηδὲ φιλόλογον εἶναι τὸν φαῦλον μηδὲ φιλή‐ κοον, παρὰ τὸ μηδ’ ἀρχὴν παρεσκευάσθαι πρὸς τὴν τῶν ὀρθῶν λόγων παραδοχὴν διὰ τὴν ὑπείκουσαν ἐκ τῆς δια‐
15στροφῆς ἀφροσύνην, παρὰ τὸ μήτε προτετράφθαι τινὰ τῶν φαύλων μήτε προτρέπειν πρὸς ἀρετήν· τὸν γὰρ προ‐ τετραμμένον ἢ προτρέποντα ἑτέρους ἕτοιμον εἶναι δεῖ πρὸς τὸ φιλοσοφεῖν, τὸν δ’ ἕτοιμον ἀνεμποδίστως ἔχειν, μηδένα 〈δὲ〉 τῶν ἀφρόνων εἶναι τοιοῦτον. Οὐ γὰρ τὸν
20προθύμως ἀκούοντα καὶ ὑπομνηματιζόμενον τὰ λεγόμενα ὑπὸ τῶν φιλοσόφων ἕτοιμον εἶναι πρὸς τὸ φιλοσοφεῖν, ἀλλὰ τὸν ἑτοίμως ἔχοντα πρὸς τὸ τὰ διὰ τῆς φιλοσοφίας παραγγελλόμενα μεταφέρειν ἐπὶ τὰ ἔργα καὶ κατ’ αὐτὰ βιοῦν. Οὐδένα δὲ τῶν φαύλων τοιοῦτον εἶναι, προκατει‐
25λημμένον τοῖς τῆς κακίας δόγμασιν. Εἰ γὰρ προετέτραπτό τις τῶν φαύλων καὶ ἀπὸ τῆς κακίας ἂν ἐτέτραπτο. Οὐδεὶς
δ’ ἔχων τὴν κακίαν πρὸς ἀρετὴν τέτραπται, ὡς οὐδὲ νοσῶν πρὸς ὑγίειαν. Μόνον δὲ προτετράφθαι τὸν σοφὸν καὶ μόνον προτρέπειν δύνασθαι, τῶν δ’ ἀφρόνων μηδένα·104 in vol. 2
30κατὰ γὰρ 〈ἀρετῆσ〉 παραγγέλματα βιοῦν μηδένα τῶν ἀφρό‐ νων. Μηδ’ εἶναι φιλόλογον, λογόφιλον δὲ μᾶλλον, μέχρι λαλιᾶς ἐπιπολαίου προβαίνοντα, μηκέτι δὲ καὶ τοῖς ἔργοις ἐκβεβαιούμενον τὸν τῆς ἀρετῆς λόγον. Μηδὲ γὰρ φιλόπονόν τινα τῶν φαύλων εἶναι·
35τὴν γὰρ φιλοπονίαν διάθεσιν ἐξεργαστικὴν εἶναι τῶν ἐπι‐ βαλλόντων ἀνυπόπτως διὰ πόνον, οὐδένα δὲ τῶν φαύλων ἀνυπόπτως ἔχειν πρὸς τὸν πόνον. Μηδὲ γὰρ τὴν κατ’ ἀξίαν ποιεῖσθαι δόσιν τῆς ἀρετῆς τῶν φαύλων τινά, σπουδαῖον μὲν γὰρ εἶναι
40τὴν δόσιν, ἐπιστήμην οὖσαν, καθ’ ἣν ἀξιόλογόν τι ἡγού‐ μεθα περιποιεῖσθαι. Τῶν δὲ σπουδαίων μηδὲν εἰς φαύ‐ λους πίπτειν, ὥστε μηδὲ τὴν ἀξίαν τῆς ἀρετῆς δόσιν ποι‐ εῖσθαί τινα τῶν φαύλων. Εἰ γὰρ τὴν κατ’ ἀξίαν τις ἐποιεῖτο δόσιν τῶν ἀφρόνων τῆς ἀρετῆς, ἐφ’ ὅσον ἐτίμα
45ταύτην, ἀπῳκονομεῖτο ἂν τὴν κακίαν. Πᾶς δέ τις ἄφρων σύνεστιν ἡδέως τῇ ἑαυτοῦ κακίᾳ. Σκοπεῖν γὰρ δεῖ μὴ τὸν ἐξώφορον αὐτῶν λόγον, φαῦλον ὄντα, ἀλλὰ τὸν τῶν πράξεων. Ἐκ τούτων γὰρ ἀπελέγχονται [καὶ] μὴ περὶ τὰ καλὰ καὶ σπουδαῖα παρωρμημένοι, ἀλλὰ περὶ τὰς ἀνδρα‐

2

.

7

11k

(50)

ποδώδεις ἀμέτρους ἀπολαύσεις. Ἀρέσκει δὲ καὶ πᾶν ἁμάρτημα ἀσέβημα εἶναι. Τὸ γὰρ παρὰ τὴν βούλησίν τι πράττεσθαι τοῦ θεοῦ, ἀσεβείας εἶναι τεκμήριον. Τῶν γὰρ θεῶν οἰκειουμένων μὲν τῇ
ἀρετῇ καὶ τοῖς ταύτης ἔργοις, ἀλλοτριουμένων δὲ τῇ κακίᾳ105 in vol. 2
55καὶ τοῖς ἀπὸ ταύτης συντελουμένοις, τοῦ δ’ ἁμαρτήματος ὄντος ἐνεργήματος κατὰ κακίαν, κατεφαίνετο πᾶν ἁμάρ‐ τημα ἀπαρεστὸν θεοῖς ὑπάρχον (τοῦτο δ’ ἐστὶν ἀσέβημα)· [καὶ] καθ’ ἕκαστον γὰρ ἁμάρτημα ὁ φαῦλος ἀπαρεστόν τι ποιεῖ θεοῖς.
60 Ἔτι δὲ ἐπεὶ πᾶς φαῦλος ὅσα ποιεῖ κατὰ κακίαν ποιεῖ, καθάπερ ὁ σπουδαῖος κατ’ ἀρετήν, καὶ ὁ μίαν ἔχων κα‐ κίαν πάσας ἔχει. Ἐν δὲ ταύταις ὁρᾶσθαι καὶ τὴν ἀσέ‐ βειαν, οὐ τὴν τεταγμένην κατὰ τὴν ἐνέργειαν, ἀλλὰ τὴν τῇ εὐσεβείᾳ ἐναντίαν ἕξιν. Τὸ δὲ κατὰ ἀσέβειαν πεπραγ‐
65μένον ἀσέβημα εἶναι, πᾶν 〈οὖν〉 ἁμάρτημα ἀσέβημα εἶναι. Ἔτι δ’ ἀρέσκει αὐτοῖς καὶ πάντ’ εἶναι τὸν ἄφρονα θεοῖς ἐχθρόν· τὴν γὰρ ἔχθραν ἀσυμφωνίαν εἶναι 〈περὶ〉 τῶν κατὰ τὸν βίον καὶ διχόνοιαν, ὥσπερ καὶ τὴν φιλίαν συμφωνίαν καὶ ὁμόνοιαν. Διαφωνοῦσι δ’ οἱ φαῦλοι πρὸς
70τοὺς θεοὺς περὶ τῶν κατὰ τὸν βίον, διόπερ πᾶς ἄφρων θεοῖς ἐχθρός ἐστιν. Ἔτι εἰ πάντες τοὺς ἐναντίους αὐτοῖς ἐχθροὺς εἶναι νομίζουσι, τῷ δὲ σπουδαίῳ ὁ φαῦλός ἐστιν ἐναντίος καὶ σπουδαῖός ἐστιν ὁ θεός, ὁ φαῦλος θεοῖς ἐστιν ἐχθρός.

2

.

7

11l

 Ἶσά τε πάντα λέγουσιν εἶναι τὰ ἁμαρτήματα, οὐκέτι δ’ ὅμοια. Καθάπερ γὰρ ἀπὸ μιᾶς τινος πηγῆς τῆς κακίας φέρεσθαι πέφυκε, τῆς κρίσεως οὔσης ἐν πᾶσι τοῖς ἁμαρτήμασι τῆς αὐτῆς· παρὰ δὲ τὴν ἔξωθεν αἰτίαν,
5τῶν ἐφ’ οἷς αἱ κρίσεις ἀποτελοῦνται μέσων διαλλαττόν‐
των, διάφορα κατὰ ποιότητα γίνεσθαι τὰ ἁμαρτήματα. Λάβοις δ’ ἂν εἰκόνα σαφῆ τοῦ δηλουμένου τῷδ’ ἐπιστή‐ σας· πᾶν γὰρ τὸ ψεῦδος ἐπ’ ἴσης ψεῦδος συμβέβηκεν, οὐ γὰρ εἶναι ἕτερον ἑτέρου μᾶλλον διεψευσμένον· τὸ [τε] γὰρ106 in vol. 2
10νύκτ’ 〈ἀεὶ〉 εἶναι ψεῦδός ἐστι, καθάπερ τὸ ἱπποκένταυρον ζῆν· καὶ οὐ μᾶλλον εἰπεῖν ἔστι ψεῦδος εἶναι θάτερον θατέρου· ἀλλ’ οὐχὶ τὸ ψευδὲς ἐπίσης ψευδές ἐστιν, οὐχὶ δὲ καὶ οἱ διεψευσμένοι ἐπίσης εἰσὶ διεψευσμένοι. Καὶ ἁμαρτάνειν δὲ μᾶλλον καὶ ἧττον οὐκ ἔστι, πᾶσαν γὰρ
15ἁμαρτίαν κατὰ διάψευσιν πράττεσθαι. Ἔτι οὐχὶ κατόρ‐ θωμα μὲν μεῖζον καὶ ἔλαττον οὐ γίγνεσθαι, ἁμάρτημα δὲ μεῖζον καὶ ἔλαττον γίγνεσθαι· πάντα γάρ ἐστι τέλεια, δι‐ όπερ οὔτ’ ἐλλείπειν οὔθ’ ὑπερέχειν δύναιτ’ ἂν ἀλλήλων. Ἶσα τοίνυν ἐστὶ πάντα τὰ ἁμαρτήματα.

2

.

7

11m

 Περὶ δὲ εὐφυοῦς, ἔτι δὲ εὐγενοῦς οἳ μὲν τῶν ἐκ τῆς αἱρέσεως ἐπηνέχθησαν ἐπὶ τὸ λέγειν πάντα σοφὸν τοιοῦτον εἶναι, οἳ δ’ οὔ. Οἳ μὲν γὰρ οἴονται οὐ μόνον εὐφυεῖς γίγνεσθαι πρὸς ἀρετὴν ἐκ φύσεως, ἀλλὰ
5καί τινας ἐκ κατασκευῆς, καὶ τὸ ἐν ταῖς παροιμίαις λεγό‐ μενον τοῦτο ἀπεδέξαντο (frg. trg. adesp. n. 227 N.)
μελέτη χρονισθεῖς’ εἰς φύσιν καθίσταται.
Τὸ δ’ ὅμοιον καὶ περὶ εὐγενείας ὑπέλαβον, ὥστε εὐφυΐαν μὲν εἶναι κοινῶς ἕξιν ἐκ φύσεως ἢ ἐκ κατασκευῆς οἰκείαν107 in vol. 2
10πρὸς ἀρετήν, ἢ ἕξιν καθ’ ἣν εὐανάληπτοι ἀρετῆς εἰσί τινες· τὴν δ’ εὐγένειαν ἕξιν ἐκ γένους ἢ ἐκ κατασκευῆς οἰκείαν πρὸς ἀρετήν. Τὸν δὲ σπουδαῖον, ὁμιλητικὸν ὄντα καὶ ἐπι‐ δέξιον καὶ προτρεπτικὸν καὶ θηρευτικὸν διὰ τῆς ὁμιλίας
15εἰς εὔνοιαν καὶ φιλίαν, ὡς δυνατὸν εὐάρμοστον εἶναι πρὸς πλῆθος ἀνθρώπων, παρ’ ὃ καὶ ἐπαφρόδιτον εἶναι καὶ ἐπίχαριν καὶ πιθανόν, ἔτι δὲ αἱμύλον καὶ εὔστο‐ χον καὶ εὔκαιρον καὶ ἀγχίνουν καὶ ἀφελῆ καὶ ἀπερίεργον καὶ ἁπλοῦν καὶ ἄπλαστον· τὸν δὲ φαῦλον ἔνοχον πᾶσι
20τοῖς ἐναντίοις. Τὸ δ’ εἰρωνεύεσθαι φαύλων εἶναί φασιν, οὐδένα γὰρ ἐλεύθερον καὶ σπουδαῖον εἰρωνεύεσθαι· ὁμοίως δὲ καὶ τὸ σαρκάζειν, ὅ ἐστιν εἰρωνεύεσθαι μετ’ ἐπισυρμοῦ τινος. Ἐν μόνοις τε τοῖς σοφοῖς ἀπολεί‐ πουσι φιλίαν, ἐπεὶ ἐν μόνοις τούτοις ὁμόνοια γίνεται
25περὶ τῶν κατὰ τὸν βίον· τὴν δ’ ὁμόνοιαν εἶναι κοινῶν ἀγαθῶν ἐπιστήμην. Φιλίαν γὰρ ἀληθινὴν καὶ μὴ ψευ‐ δώνυμον ἀδύνατον χωρὶς πίστεως καὶ βεβαιότητος ὑπάρ‐ χειν· ἐν δὲ τοῖς φαύλοις, ἀπίστοις καὶ ἀβεβαίοις οὖσι καὶ δόγματα πολεμικὰ κεκτημένοις, οὐκ εἶναι φιλίαν, ἑτέ‐
30ρας δέ τινας ἐπιπλοκὰς καὶ συνδέσεις ἔξωθεν ἀνάγκαις καὶ δόξαις κατεχομένας γίνεσθαι. Φασὶ δὲ καὶ τὸ ἀγα‐ πᾶν καὶ τὸ ἀσπάζεσθαι καὶ τὸ φιλεῖν μόνων εἶναι σπου‐ δαίων. Καὶ μόνον εἶναι τὸν σοφὸν βασιλέα τε καὶ βασι‐
35λικόν, τῶν δὲ φαύλων μηδένα· τὴν γὰρ βασιλείαν ἀρχὴν
ἀνυπεύθυνον εἶναι καὶ τὴν ἀνωτάτω καὶ τὴν ἐπὶ πάσαις. Λέγουσι δὲ καὶ ἄριστον αὑτοῦ ἰατρὸν εἶναι τὸν σπουδαῖον ἄνδρα· ἐπιμελῆ γὰρ ὄντα τῆς ἰδίας φύσεως παρατηρητὴν ὑπάρχειν καὶ τῶν πρὸς ὑγίειαν ἐπιστήμονα108 in vol. 2
40συμφερόντων. Οὐχ οἷον δὲ μεθυσθήσεσθαι τὸν νοῦν ἔχοντα· τὴν γὰρ μέθην ἁμαρτητικὸν περιέχειν, λήρησιν εἶναι 〈γὰρ〉 παρὰ τὸν οἶνον, ἐν μηδενὶ δὲ τὸν σπουδαῖον ἁμαρτάνειν, δι’ ὃ πάντα κατ’ ἀρετὴν ποιεῖν καὶ τὸν ἀπὸ ταύτης ὀρ‐
45θὸν λόγον. Τρεῖς δὲ προηγουμένους εἶναι βίους, τόν τε βασιλι‐ κὸν καὶ τὸν πολιτικὸν καὶ τρίτον τὸν ἐπιστημονικόν· ὁμοίως δὲ καὶ χρηματισμοὺς τρεῖς προηγουμένους, τόν τε ἀπὸ τῆς βασιλείας, καθ’ ὃν ἢ αὐτὸς βασιλεύσει

2

.

7

11m

(50)

ἢ μοναρχικῶν χρημάτων εὐπορήσει· δεύτερον δὲ τὸν ἀπὸ τῆς πολιτείας, πολιτεύσεσθαι γὰρ κατὰ τὸν προηγού‐ μενον λόγον· καὶ γὰρ γαμήσειν καὶ παιδοποιήσεσθαι, ἀκο‐ λουθεῖν 〈γὰρ〉 ταῦτα τῇ τοῦ λογικοῦ ζῴου καὶ κοινωνικοῦ καὶ φιλαλλήλου 〈φύσει〉. Χρηματιεῖσθαι οὖν καὶ ἀπὸ
55τῆς πολιτείας καὶ ἀπὸ τῶν φίλων, τῶν ἐν ὑπεροχαῖς ὄντων. Περὶ δὲ τοῦ σοφιστεύσειν καὶ ἀπὸ σοφιστείας εὐπορήσειν χρημάτων διέστησαν οἱ ἀπὸ τῆς αἱρέσεως κατὰ τὸ σημαινόμενον. Τὸ μὲν γὰρ χρηματιεῖσθαι ἀπὸ τῶν κατὰ τὴν παιδείαν καὶ μισθούς ποτε λήψεσθαι παρὰ
60τῶν φιλομαθούντων διωμολογήσαντο· περὶ δὲ τὸ σημαι‐ νόμενον ἐγένετό τις ἐν αὐτοῖς ἀμφισβήτησις, τῶν μὲν αὐτὸ τοῦτο λεγόντων σοφιστεύειν, τὸ ἐπὶ μισθῷ μεταδιδόναι τῶν τῆς φιλοσοφίας δογμάτων, τῶν δ’ ὑποτοπησάντων ἐν τῷ σοφιστεύειν περιέχεσθαί τι φαῦλον, οἱονεὶ λόγους109 in vol. 2
65καπηλεύειν, οὐ φαμένων δεῖν ἀπὸ παιδείας παρὰ τῶν ἐπιτυχόντων χρηματίζεσθαι, καταδεέστερον γὰρ εἶναι τὸν τρόπον τοῦτον τοῦ χρηματισμοῦ τοῦ τῆς φιλοσοφίας ἀξιώματος. Φασὶ δέ ποτε καὶ τὴν ἐξαγωγὴν τὴν ἐκ τοῦ βίου
70τοῖς σπουδαίοις καθηκόντως 〈γίγνεσθαι〉 κατὰ πολλοὺς τρόπους, τοῖς 〈δὲ〉 φαύλοις μονὴν 〈τὴν〉 ἐν τῷ ζῆν καὶ οἳ μὴ μέλλοιεν ἔσεσθαι σοφοί· οὔτε γὰρ τὴν ἀρετὴν κατέχειν ἐν τῷ ζῆν οὔτε τὴν κακίαν ἐκβάλλειν· τοῖς δὲ καθήκουσι καὶ τοῖς παρὰ τὸ καθῆκον 〈παρα〉μετρεῖσθαι τήν τε ζωὴν
75καὶ τὸν θάνατον. Λέγουσι δὲ καὶ τὸν σοφὸν ἀνύβριστον εἶναι· οὔθ’ ὑβρίζεσθαι γὰρ οὔθ’ ὑβρίζειν διὰ τὸ τὴν ὕβριν ἀδι‐ κίαν εἶναι καταισχύνουσαν καὶ βλάβην· μήτε δὲ ἀδικεῖσθαι μήτε βλάπτεσθαι τὸν σπουδαῖον (ἀδικητικῶς μέντοι γέ
80τινας αὐτῷ προσφέρεσθαι καὶ ὑβριστικῶς) καὶ κατὰ τοῦτο δικαιοπραγεῖν. Πρὸς τούτῳ μηδὲ 〈τὴ〉ν τυχοῦσαν ἀδικίαν εἶναι τὴν ὕβριν, ἀλλὰ καταισχύνουσαν καὶ ὑβριστικὴν οὖσαν. Ἀπερίπτωτον δ’ ὑπάρχειν τὸν νοῦν ἔχοντα τού‐
τοις καὶ μηδαμῶς καταισχύνεσθαι· ἐν ἑαυτῷ γὰρ ἔχειν τὸ110 in vol. 2
85ἀγαθὸν καὶ τὴν θείαν ἀρετήν, δι’ ὃ καὶ πάσης ἀπηλλάχ‐ θαι κακίας καὶ βλάβης. Καὶ βασιλεύσειν τέ ποτε τὸν νοῦν 〈ἔχοντα〉 καὶ βασιλεῖ συμβιώσεσθαι καὶ εὐφυΐαν ἐμφαίνοντι καὶ φιλο‐ μάθειαν. Ἔφαμεν (p. 94, 8—11 et 15) δ’ ὅτι καὶ πολι‐
90τεύεσθαι κατὰ τὸν προηγούμενον λόγον οἷόν ἐστι, μὴ πολιτεύεσθαι δὲ ἐάν τι 〈κωλύῃ〉 καὶ μάλιστ’ ἂν μηδὲν ὠφε‐ λεῖν μέλλῃ τὴν πατρίδα, κινδύνους δὲ παρακολουθεῖν ὑπο‐ λαμβάνῃ μεγάλους καὶ χαλεποὺς ἐκ τῆς πολιτείας. Λέγεσθαι δὲ μὴ ψεύδεσθαι τὸν σοφόν, ἀλλ’ ἐν
95πᾶσιν ἀληθεύειν· οὐ γὰρ ἐν τῷ λέγειν τι ψεῦδος τὸ ψεύ‐ δεσθαι ὑπάρχειν, ἀλλ’ ἐν τῷ διαψευστῶς τὸ ψεῦδος λέ‐ γειν καὶ ἐπὶ ἀπάτῃ τῶν πλησίον. Τῷ μέντοι ψεύδει ποτὲ συγχρήσεσθαι νομίζουσιν αὐτὸν κατὰ πολλοὺς τρόπους ἄνευ συγκαταθέσεως· καὶ γὰρ κατὰ στρατηγίαν

2

.

7

11m

(100)

〈κατὰ〉 τῶν ἀντιπάλων καὶ κατὰ τὴν τοῦ συμφέροντος προόρασιν καὶ κατ’ ἄλλας οἰκονομίας τοῦ βίου πολλάς. Ψεῦδος δ’ ὑπολαμβάνειν οὐδέποτέ φασι τὸν σοφόν, οὐδὲ τὸ παράπαν ἀκαταλήπτῳ τινὶ συγκατατίθεσθαι, διὰ τὸ μηδὲ δοξάζειν αὐτόν, μηδ’ ἀγνοεῖν μηδέν. Τὴν γὰρ
105ἄγνοιαν μεταπτωτικὴν εἶναι συγκατάθεσιν καὶ ἀσθενῆ. Μηδὲν δ’ ὑπολαμβάνειν ἀσθενῶς, ἀλλὰ μᾶλλον ἀσφαλῶς καὶ βεβαίως, διὸ καὶ μηδὲ δοξάζειν τὸν σοφόν. Διττὰς γὰρ εἶναι δόξας, τὴν μὲν ἀκαταλήπτῳ συγκατάθεσιν, τὴν δὲ ὑπόληψιν ἀσθενῆ· ταύτας 〈δ’〉 ἀλλοτρίους εἶναι τῆς111 in vol. 2
110τοῦ σοφοῦ διαθέσεως· δι’ ὃ καὶ τὸ προπίπτειν πρὸ κατα‐ λήψεως 〈καὶ〉 συγκατατίθεσθαι κατὰ τὸν προπετῆ φαῦλον εἶναι καὶ μὴ πίπτειν εἰς τὸν εὐφυῆ καὶ τέλειον ἄνδρα καὶ σπουδαῖον. Οὐδὲ λανθάνειν δὲ αὐτόν τι, τὴν γὰρ λῆσιν εἶναι ψεύδους ὑπόληψιν ἀποφαντικὴν πράγματος. Τούτοις
115δ’ ἀκολούθως οὐκ ἀπιστεῖν, τὴν γὰρ ἀπιστίαν εἶναι ψεύδους ὑπόληψιν· τὴν δὲ πίστιν ἀστεῖον ὑπάρχειν, εἶναι γὰρ κατάληψιν ἰσχυράν, βεβαιοῦσαν τὸ ὑπολαμβανόμενον· Ὁμοίως δὲ καὶ τὴν ἐπιστήμην ἀμετάπτωτον ὑπὸ λόγου· διὰ ταῦτά φασι μήτε ἐπίστασθαί τι τὸν φαῦλον μήτε
120πιστεύειν. Ἐχομένως δὲ τούτων οὔτε πλεονεκτεῖσθαι τὸν σοφὸν οὔτε βουκολεῖσθαι οὔτε διαιτᾶσθαι οὔτε παραριθμεῖν οὔτε ὑφ’ ἑτέρου παραριθμεῖσθαι· ταῦτα γὰρ πάντα τὴν ἀπάτην περιέχειν καὶ τοῖς κατὰ τὸν τόπον ψεύδεσι πρόσθεσιν. Οὐδένα δὲ τῶν ἀστείων οὔθ’ ὁδοῦ
125διαμαρτάνειν οὔτ’ οἰκίας οὔτε σκοποῦ· ἀλλ’ οὐδὲ
παρορᾶν [ἀλλ’] οὐδὲ παρακούειν νομίζουσι τὸν σοφόν, οὐδὲ τὸ σύνολον παραπαίειν κατά τι τῶν αἰσθητηρίων, καὶ γὰρ τούτων ἕκαστον ἔχεσθαι νομίζουσι τῶν[δε] ψευδῶν συγκαταθέσεων. Οὐδ’ ὑπονοεῖν δέ φασι τὸν σοφόν, καὶ112 in vol. 2
130γὰρ τὴν ὑπόνοιαν ἀκαταλήπτῳ εἶναι τῷ γένει συγκατά‐ θεσιν· οὐδὲ μετανοεῖν δ’ ὑπολαμβάνουσι τὸν νοῦν ἔχοντα, καὶ γὰρ τὴν μετάνοιαν ἔχεσθαι ψευδοῦς συγκαταθέσεως, 〈ὡσ〉 ἂν προδιαπεπτωκότος. Οὐδὲ μεταβάλλεσθαι δὲ κατ’ οὐδένα τρόπον, οὐδὲ μετατίθεσθαι, οὐδὲ σφάλ‐
135λεσθαι· ταῦτα γὰρ εἶναι πάντα τῶν τοῖς δόγμασι μετα‐ πιπτόντων, ὅπερ ἀλλότριον εἶναι τοῦ νοῦν ἔχοντος· οὐδὲ δοκεῖν αὐτῷ τι φασὶ παραπλησίως τοῖς εἰρημένοις.

2

.

7

11n

 Γίνεσθαι δὲ καὶ διαλεληθότα τινὰ σοφὸν νομίζουσι κατὰ τοὺς πρώτους χρόνους οὔτε ὀρεγόμενόν τινος οὔτε νομίζειν βουλόμενον ἔν τινι τῶν ἐν τῷ βούλεσθαι εἰδικῶν ὄντων, διὰ τὸ μὴ κρίνοντι αὐτῷ παρεῖναι ὧν
5χρή. Οὐ μόνον δ’ ἐπὶ τῆς φρονήσεως ἀλλὰ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων τεχνῶν τὰς τοιαύτας ἔσεσθαι διαλήψεις.

2

.

7

11o

 [Ἐκ] πάντων τε τῶν ἁμαρτημάτων ἴσων ὄν‐ των καὶ τῶν κατορθωμάτων, καὶ τοὺς ἄφρονας ἐπίσης πάντας ἄφρονας εἶναι, τὴν αὐτὴν καὶ ἴσην ἔχοντας διά‐ θεσιν. Ἴσων δὲ ὄντων τῶν ἁμαρτημάτων, εἶναί τινας ἐν
5αὐτοῖς διαφοράς, καθ’ ὅσον τὰ μὲν αὐτῶν ἀπὸ σκληρᾶς καὶ δυσιάτου διαθέσεως γίνεται, τὰ δ’ οὔ.

2

.

7

11p

 Καὶ τῶν σπουδαίων δὲ ἄλλους ἄλλων προ‐ τρεπτικωτέρους γίγνεσθαι καὶ πειστικωτέρους, ἔτι δὲ καὶ ἀγχινουστέρους κατὰ τὰ μέσα τὰ ἐμπεριλαμ‐ βανόμενα τῶν ἐπιτάσεων συμβαινουσῶν.113 in vol. 2

2

.

7

11q

 Εὐτεκνεῖν δὲ μόνον τὸν ἀστεῖον, οὔ τι μὴν πάντα ἀστεῖα τέκνα ἔχοντα, δεῖν γὰρ τὸν εὐτεκνοῦντα χρήσασθαι αὐτοῖς ὡς τοιούτοις. Εὐγηρεῖν τε μόνον καὶ εὐθανατεῖν τὸν σπουδαῖον· εὐγηρεῖν γὰρ εἶναι
5τὸ μετὰ ποιοῦ γήρως διεξάγειν κατ’ ἀρετήν, εὐθανατεῖν δὲ τὸ μετὰ ποιοῦ θανάτου κατ’ ἀρετὴν τελευτᾶν.

2

.

7

11r

 Καὶ τά τε ὑγιεινὰ καὶ νοσερὰ πρὸς ἄνθρωπον λέγεσθαι καὶ ὡς τρόφιμα, καὶ τὰ λυτικὰ καὶ στατικὰ καὶ τὰ τούτοις παραπλήσια. Ὑγιεινὰ μὲν γὰρ εἶναι τὰ εὐφυῶς ἔχοντα πρὸς τὸ περιποιεῖν ὑγίειαν ἢ συνέχειν·
5νοσερὰ δὲ τὰ ἐναντίως ἔχοντα τούτοις. Παραπλήσιον δ’ εἶναι καὶ τὸν ἐπὶ τῶν ἄλλων λόγον.

2

.

7

11s

 Καὶ μαντικὸν δὲ μόνον εἶναι τὸν σπουδαῖον, ὡς ἂν ἐπιστήμην ἔχοντα διαγνωστικὴν σημείων τῶν ἐκ θεῶν ἢ δαιμόνων πρὸς ἀνθρώπινον βίον τεινόντων. Δι’ ὃ καὶ τὰ εἴδη τῆς μαντικῆς εἶναι περὶ αὐτόν, τό τε ὀνει‐
5ροκριτικὸν καὶ τὸ οἰωνοσκοπικὸν καὶ θυτικὸν καὶ εἴ τινα ἄλλα τούτοις ἐστὶ παραπλήσια. Αὐστηρόν τε λέγεσθαι τὸν σπουδαῖον καθ’ ὅσον οὔτε προσφέρει τινὶ οὔτε προσίεται τὸν πρὸς χάριν λόγον. Κυνιεῖν τε τὸν σοφὸν λέγουσιν, ἶσον 〈ὂν〉 τῷ ἐπιμένειν
10τῷ κυνισμῷ, οὐ μὴν σοφὸν ὄντα ἐνάρξεσθαι τοῦ κυνισμοῦ. Τὸν δὲ ἔρωτά φασιν ἐπιβολὴν εἶναι φιλοποιίας διὰ κάλλος ἐμφαινόμενον νέων ὡραίων· δι’ ὃ καὶ ἐρωτικὸν εἶναι τὸν σοφὸν καὶ ἐρασθήσεσθαι τῶν ἀξιεράστων, εὐγε‐ νῶν ὄντων καὶ εὐφυῶν.114 in vol. 2
15 Λέγουσι δὲ μήτε παρὰ τὴν ὄρεξιν μήτε παρὰ τὴν ὁρμὴν μήτε παρὰ τὴν ἐπιβολὴν γίνεσθαί τι περὶ τὸν σπουδαῖον, διὰ τὸ μεθ’ ὑπεξαιρέσεως πάντα ποι‐ εῖν τὰ τοιαῦτα καὶ μηδὲν αὐτῷ τῶν ἐναντιουμένων ἀπρό‐ ληπτον προσπίπτειν.
20 Εἶναι δὲ καὶ πρᾶον, τῆς πραότητος οὔσης ἕξεως καθ’ ἣν πράως ἔχουσι πρὸς τὸ ποιεῖν τὰ ἐπιβάλλοντα ἐν πᾶσι καὶ μὴ ἐκφέρεσθαι εἰς ὀργὴν ἐν μηδενί. Καὶ ἡσύχιον δὲ καὶ κόσμιον εἶναι, τῆς κοσμιότητος οὔσης ἐπιστήμης κινήσεων πρεπουσῶν, ἡσυχιότητος δὲ εὐταξίας
25περὶ τὰς κατὰ φύσιν κινήσεις καὶ μονὰς ψυχῆς καὶ σώ‐ ματος, τῶν ἐναντίων τούτοις ἐπὶ πάντων φαύλων γιγνο‐ μένων. Ἀδιάβολον δ’ εἶναι πάντα τὸν καλὸν κἀγαθόν, ἀπαράδεκτον ὄντα διαβολῆς, ὅθεν καὶ ἀδιάβολον εἶναι
30κατά τε τοῦτον τὸν τρόπον καὶ τῷ μὴ διαβάλλειν ἕτερον. Εἶναι δὲ τὴν διαβολὴν διάστασιν φαινομένων φίλων ψευ‐ δεῖ λόγῳ· τοῦτο δὲ μὴ γίνεσθαι περὶ τοὺς ἀγαθοὺς ἄν‐ δρας, μόνους δὲ τοὺς φαύλους καὶ διαβάλλεσθαι καὶ δια‐ βάλλειν, δι’ ὃ καὶ τοὺς μὲν κατ’ ἀλήθειαν φίλους μήτε
35διαβάλλειν μήτε διαβάλλεσθαι, τοὺς δὲ δοκοῦντας καὶ
φαινομένους. Οὐδ’ ἀναβάλλεσθαι δέ ποτε τὸν σπουδαῖον οὐδέν, εἶναι γὰρ τὴν ἀναβολὴν ὑπέρθεσιν ἐνεργείας δι’ ὄκνον, ὑπερτίθεσθαι δέ τινα μόνον ἀνεγκλήτου τῆς ὑπερθέσεως115 in vol. 2
40οὔσης. Ἐπὶ γὰρ τοῦ ἀναβάλλεσθαι τὸν Ἡσίοδον ταῦτ’ εἰρηκέναι (Op. et Di. 408)·
Μήδ’ ἀναβάλλεσθαι ἔς τ’ αὔριον ἔς τ’ ἔννηφι· καὶ (ibid. 411),
Αἰεὶ δ’ ἀμβολιεργὸς ἀνὴρ ἄτῃσι παλαίει·
45τῆς [δ’] ἀναβολῆς ἔκπτωσίν τινα τῶν προσηκόντων ἔργων ἐμποιούσης.

2

.

7

.

12

 Ταῦτα μὲν ἐπὶ τοσοῦτον. Περὶ γὰρ πάντων τῶν παραδόξων δογμάτων ἐν πολλοῖς μὲν καὶ ἄλλοις ὁ Χρύ‐ σιππος διελέχθη· καὶ γὰρ ἐν τῷ Περὶ δογμάτων καὶ ἐν τῇ Ὑπογραφῇ τοῦ λόγου καὶ ἐν ἄλλοις πολλοῖς τῶν κατὰ
5μέρος συγγραμμάτων. Ἐγὼ δ’ ὁπόσα προὐθέμην ἐπελθεῖν ἐν κεφαλαίοις τῶν ἠθικῶν δογμάτων 〈τῶν〉 κατὰ τὴν τῶν Στωικῶν φιλοσόφων αἵρεσιν διεληλυθὼς ἱκανῶς ἤδη τοῦ‐ τον τὸν ὑπομνηματισμὸν αὐτόθι καταπαύσω.

2

.

7

.

13

 Ἀριστοτέλους καὶ τῶν λοιπῶν Περιπα‐ τητικῶν περὶ τῶν ἠθικῶν. Τὸ μὲν οὖν ἦθος τοὔνομα λαβεῖν φησιν ἀπὸ τοῦ
ἔθους· ὧν γὰρ ἐκ φύσεως ἀρχὰς ἔχομεν καὶ σπέρματα,116 in vol. 2
5τούτων τὰς τελειότητας περιποιεῖσθαι τοῖς ἔθεσι καὶ ταῖς ὀρθαῖς ἀγωγαῖς· δι’ ὃ καὶ τὴν ἠθικὴν ἐθικὴν εἶναι καὶ περὶ μόνα τὰ ζῷα γίνεσθαι καὶ μάλιστα περὶ ἄνθρωπον. Τὰ μὲν γὰρ λοιπὰ ἐθισθέντα οὐ λόγῳ ἀλλὰ τῇ ἀνάγκῃ γίνεσθαι ποιὰ ἄττα, τὸν δ’ ἄνθρωπον τῷ λόγῳ πλαττό‐
10μενον ἐκ τοῦ ἐθισμοῦ, 〈τοῦ ἀλόγου〉 μέρους τῆς ψυχῆς διακειμένου κατὰ τὸν λόγον. Ἄλογον δὲ λέγεσθαι ψυχῆς μέρος οὐ τὸ καθάπαξ ἄλογον, ἀλλὰ τὸ οἷόν τε πείθεσθαι λόγῳ, ὁποῖόν ἐστι τὸ παθητικόν, τοῦτο 〈δὲ〉 καὶ τῆς ἀρε‐ τῆς δεκτικόν.
15 Τῆς γὰρ ψυχῆς τὸ μὲν εἶναι λογικόν, τὸ δ’ ἄλο‐ γον· λογικὸν μὲν τὸ κριτικόν, ἄλογον δὲ τὸ ὁρμητικόν. Τοῦ δὲ λογικοῦ τὸ μὲν περὶ τὰ ἀίδια καὶ τὰ θεῖα θεω‐ ρητικὸν ἐπιστημονικὸν καλεῖσθαι· τὸ δὲ περὶ τὰ ἀν‐ θρώπινα καὶ τὰ 〈φθαρτὰ〉 πρακτικὸν βουλευτικόν.
20Καὶ τοῦ ἀλόγου τὸ μὲν ὀρεκτικὸν τῶν ἐφ’ ἡμῖν ἐπιθυ‐ μητικόν· τὸ δὲ πρὸς τοὺς πλησίον οἷον ἀμυντικὸν θυ‐
μικόν. Ὥστε διττὸν εἶναι καὶ τῶν ἀρετῶν τὸ εἶδος, τὸ μὲν λογικόν, τὸ δ’ ἄλογον, ἐπειδὴ κατὰ ταῦτα πεφυκέναι θεωρίαν καὶ πρᾶξιν· ὅθεν καὶ τὴν ἠθικὴν ἀρετὴν οὐκ117 in vol. 2
25εἶναι μὲν ἐπιστήμην, προαιρετικὴν δὲ τῶν καλῶν ὑπάρ‐ χειν 〈ἕξιν〉. Ἐκ τριῶν δὲ συμβεβηκέναι τὴν ἀρετὴν τελειοῦσθαι, φύσεως, ἔθους, λόγου. Τὸν γὰρ ἄνθρωπον διαφέ‐ ροντα κατά τε σῶμα καὶ ψυχὴν τῶν ἄλλων ζῴων διὰ τὸ
30μεταξὺ τῶν ἀθανάτων ὄντα καὶ τῶν θνητῶν κοινωνίαν ἐξῆφθαι πρὸς ἄμφω, πρὸς μὲν τὰ λογικὰ τῷ κατὰ τὴν ψυχὴν θείῳ, πρὸς δὲ τὰ ἄλογα τῷ κατὰ τὸ σῶμα θνητῷ, κατὰ λόγον ἀμφοῖν τῆς τελειότητος ἐφίεσθαι. Καὶ πρῶ‐ τον μὲν ὀρέγεσθαι τοῦ εἶναι, φύσει γὰρ ᾠκειῶσθαι πρὸς
35ἑαυτόν, δι’ ὃ καὶ προσηκόντως ἀσμενίζειν μὲν ἐν τοῖς κατὰ φύσιν, δυσχεραίνειν δὲ ἐπὶ τοῖς παρὰ φύσιν. Τήν τε γὰρ ὑγίειαν περιποιεῖσθαι σπουδάζειν καὶ τῆς ἡδονῆς ἔφεσιν ἔχειν καὶ τοῦ ζῆν ἀντιποιεῖσθαι τῷ ταῦτα μὲν εἶναι κατὰ φύσιν καὶ 〈δι’〉 αὕθ’ αἱρετὰ καὶ ἀγαθά.
40Κατὰ δὲ τἀναντία τὴν νόσον καὶ τὴν ἀλγηδόνα καὶ τὴν φθορὰν διακρούεσθαι καὶ παρακλίνειν τῷ παρὰ φύσιν
ὑπάρχειν καὶ δι’ αὑτὰ φευκτὰ καὶ κακά. Φίλον γὰρ εἶναι ἡμῖν τὸ σῶμα, φίλην δὲ τὴν ψυχήν, φίλα δὲ τὰ τούτων μέρη καὶ τὰς δυνάμεις καὶ τὰς ἐνεργείας, 〈δι’〉 ὧν κατὰ118 in vol. 2
45τὴν πρόνοιαν τῆς σωτηρίας τὴν ἀρχὴν γίγνεσθαι τῆς ὁρμῆς καὶ τοῦ καθήκοντος καὶ τῆς ἀρετῆς. Εἰ μὲν γὰρ περὶ τὰς τῶν εἰρημένων αἱρέσεις καὶ φυγὰς μηδεμία συνέβαινε πλάνη καθάπαξ, ἀλλὰ τῶν μὲν ἀγαθῶν ἐπήβολοι, τῶν δὲ κακῶν ἄμοιροι διετελοῦμεν ὄντες, οὐδέποτ’ ἂν τὴν ὀρθὴν

2

.

7

.

13

(50)

καὶ ἄπταιστον ἐν τούτοις ἐπεζητήσαμεν ἐκλογήν. Ἐπεὶ δὲ πολλάκις δι’ ἄγνοιαν περὶ τὰς αἱρέσεις καὶ φυγὰς ἠπατώμεθα καὶ τὰ μὲν ἀγαθὰ παρεπέμπομεν, τοῖς κακοῖς δ’ ὡς ἀγαθοῖς ἐνετυγχάνομεν, ἀναγκαίως τὴν τῆς ἐπικρί‐ σεως βέβαιον εἴδησιν ἐπεζητήσαμεν, ἣν καὶ συνῳδὸν εὑρό‐
55μενοι τῇ φύσει διὰ τὸ τῆς ἐνεργείας μεγαλοπρεπὲς ἀρε‐ τὴν προσηγορεύσαμεν καὶ δαιμονίως θαυμάσαντες ἐτι‐ μήσαμεν πρὸ τῶν ἄλλων ἁπάντων. Τὰς γὰρ πράξεις ἀπό τε τῆς τῶν κατὰ φύσιν ἐκλογῆς καὶ τῆς ἀπεκλογῆς τῶν παρὰ φύσιν τὰς ἀρχὰς ἔχειν συμβέβηκε καὶ τὰ λε‐
60γόμενα καθήκοντα· δι’ ὃ καὶ τάς τε κατορθώσεις καὶ τὰς ἁμαρτίας ἐν τούτοις καὶ περὶ ταῦτα γίνεσθαι. Σχεδὸν γὰρ τὴν ὅλην τῆς αἱρέσεως ὑπογραφὴν ἀπὸ τού‐ των ὡρμῆσθαι, καθάπερ ἐπιδείξω διὰ βραχυτάτων. Ὅτι γὰρ οὐ μόνον αἱρετὰ τὰ τέκνα τοῖς γειναμένοις
65ἐστὶ διὰ τὰς χρείας, ἀλλὰ καὶ δι’ ἑαυτά, γνώριμον ἐκ τῆς
ἐναργείας. Οὐδένα γοῦν οὕτως ὠμὸν εἶναι καὶ θηριώδη τὴν φύσιν, ὃς οὐκ ἂν σπουδάζοι μετὰ τὴν ἑαυτοῦ τελευ‐ τὴν εὐδαιμονεῖν τὰ τέκνα καὶ καλῶς ἔτι διάγειν, μᾶλλον ἢ τοὐναντίον. Ἀπὸ ταύτης γοῦν τῆς φιλοστοργίας καὶ δια‐119 in vol. 2
70θήκας τελευτᾶν μέλλοντας τίθεσθαι καὶ τῶν ἔτι κυοφο‐ ρουμένων φροντίζειν, ἐπιτρόπους ἀπολείποντας καὶ κηδε‐ μόνας καὶ τοῖς φιλτάτοις παρατιθεμένους καὶ παρακα‐ λοῦντας ἐπικουρεῖν αὐτοῖς καί τινας μὴν ἀποθνῄσκουσι τοῖς τέκνοις συναποθνῄσκειν. Τῶν δὲ τέκνων οὕτως
75ἀγαπωμένων κατὰ τὸ 〈δι’〉 αὕθ’ αἱρετόν, ἀναγκαῖον καὶ τοὺς γονεῖς καὶ τοὺς ἀδελφοὺς καὶ τὴν τοῦ λέχους κοι‐ νωνὸν καὶ τοὺς συγγενεῖς καὶ τοὺς ἄλλους οἰκείους καὶ πολίτας ὡς δι’ αὑτοὺς φιλίας τυγχάνειν· ἔχειν γὰρ ἐκ φύσεως ἡμᾶς καὶ πρὸς τούτους τινὰς οἰκειότητας·
80φιλάλληλον γὰρ εἶναι καὶ κοινωνικὸν ζῷον τὸν ἄνθρωπον. Εἰ δὲ τῶν φιλιῶν τὰς μὲν εἶναι πόρρω συμβέβηκε, τὰς δὲ προσεχεῖς ἡμῖν, οὐδὲν πρὸς ἔπος· πᾶσαν γὰρ δι’ αὑτὴν αἱρετὴν ὑπάρχειν καὶ μὴ μόνον διὰ 〈τὰσ〉 χρείας. Εἰ δ’ ἡ πρὸς τοὺς πολίτας φιλία δι’ αὑτὴν αἱρετή, ἀναγκαῖον
85εἶναι καὶ τὴν πρὸς ὁμοεθνεῖς καὶ ὁμοφύλους, ὥστε καὶ
τὴν πρὸς πάντας ἀνθρώπους. Καὶ γὰρ δὴ πάντας τοὺς σῴζοντας οὕτως ἔχειν πρὸς τοὺς πλησίον, ὥστε μὴ πρὸς ἀξίαν, ἀλλὰ κατὰ τὸ δι’ αὕθ’ αἱρετὸν τὰ πλεῖστα δρᾶν. Τίνα γὰρ οὐκ ἂν ἐξελεῖσθαι θεασάμενον ἄνθρωπον120 in vol. 2
90ὑπὸ θηρίου καταδυναστευόμενον, εἰ δύναιτο; τίνα δ’ οὐκ ἂν ὁδὸν πλανωμένῳ μηνύσειν; τίνα δ’ οὐκ 〈ἂν〉 ἐπαρκέ‐ σειν ὑπ’ ἐνδείας ἀπολλυμένῳ; τίνα δ’ οὐκ ἂν ἐπ’ ἐρημίας ἀνύδρου νάματι περιτυχόντα γνωρίσμασι διαδηλώσειν τοῖς τὴν αὐτὴν ὁδὸν βαδίζουσι; τίνα δ’ οὐ τῆς μετὰ τὸν βίον
95εὐφημίας πολὺν ποιεῖσθαι λόγον; τίνα δ’ οὐκ ἀποστυγεῖν τὰς τοιαύτας φωνάς, ὡς παρὰ τὴν ἀνθρωπίνην οὔσας φύσιν,
„Ἐμοῦ θανόντος γαῖα μιχθήτω πυρί (fr. trag. adesp. n. 430, 1 N.)“

2

.

7

.

13

(100)

„Οὐδὲν μέλει μοι, τἀμὰ γὰρ καλῶς ἔχει (fr. trag. adesp. n. 430, 2 N.).“ Φανερὸν οὖν ὅτι πρὸς πάντας ἐστὶν ἡμῖν εὔνοια φυσικὴ καὶ φιλία, τὸ δι’ αὕθ’ αἱρετὸν ἐμφαίνουσα καὶ τὸ κατὰ λόγον·
105
„ἓν“ γὰρ „ἀνδρῶν, ἓν θεῶν γένος· ἐκ μιᾶς δὲ πνέομεν
ματρὸς ἀμφότεροι (Pindar. Nem. VI 1, 1. 2)“, τῆς φύσεως. Ἐπεὶ δὲ κοινή τις ἡμῖν ὑπάρχει φιλανθρωπία, πολὺ μᾶλλον πρὸς τοὺς ἐν συνηθείᾳ φίλους τὸ δι’ αὕθ’ αἱρετὸν
110φανερώτερον· εἰ δ’ ὁ φίλος δι’ αὑτὸν αἱρετός, καὶ ἡ φιλία καὶ ἡ εὔνοια καὶ ἡ παρὰ πάντων τῶν τοῦ βίου κοινω‐ νούντων καὶ 〈ἡ〉 παρὰ τῶν πλείστων ἀνθρώπων· ὥστε καὶ τὸν ἔπαινον εἶναι δι’ αὑτὸν αἱρετόν, οἰκειοῦσθαι γὰρ ἡμᾶς πρὸς τοὺς ἐπαινοῦντας. Εἰ δ’ ὁ ἔπαινος δι’121 in vol. 2
115ἑαυτὸν αἱρετός, καὶ ἡ εὐδοξία· καὶ γὰρ οὐδὲν ἕτερον τὴν εὐδοξίαν κατὰ τὴν ὑπογραφὴν παρειλήφαμεν, εἰ μὴ τὸν παρὰ τῶν πολλῶν ἔπαινον. Ὥστε ταύτῃ μὲν τὰ γινό‐ μενα τῶν ἀγαθῶν ἔξωθεν ὅτι δι’ αὕθ’ αἱρετὰ πέφυκεν ἐπιδεδεῖχθαι σαφῶς· πῶς οὖν οὐ πολὺ μᾶλλον τὰ περὶ
120ἡμᾶς καὶ ἐν ἡμῖν; λέγω δὴ τὰ περὶ σῶμά τε καὶ ψυχήν. Εἰ γὰρ ὁ ἄνθρωπος δι’ αὑτὸν αἱρετός, καὶ τὰ μέρη τοῦ ἀνθρώπου δι’ αὑτὰ ἂν εἴη αἱρετά. Μέρη δ’ ἐστὶν ἀνθρώπου ὁλοσχερέστατα σῶμα καὶ ψυχή. Ὥστε καὶ τὸ σῶμα δι’ αὑτὸ ἂν αἱρετὸν εἴη. Πῶς γὰρ τὸ μὲν τοῦ
125πλησίον σῶμα δι’ αὑτὸ αἱρετόν ἐστιν ἡμῖν, τὸ δ’ ἡμέ‐ τερον οὐκέτι; Ἢ πῶς ὁ μὲν πλησίον ἄνθρωπος δι’ αὑτόν ἐστιν αἱρετός, οὐχὶ δὲ καὶ ἕκαστος ἡμῶν αὑτῷ δι’ αὑτὸν αἱρετός; Ἢ πῶς τοῦτο μέν, οὐχὶ δὲ καὶ τὰ μέρη τὰ τοῦ σώματος καὶ αἱ τῶν μερῶν ἀρεταὶ καὶ αἱ τοῦ ὅλου σώ‐
130ματος ἂν εἶεν αἱρεταί; Ὥστε δι’ αὑτὰ αἱρετὰ ἡμῖν εἶναι τὴν ὑγίειαν, τὴν ἰσχύν, τὸ κάλλος, τὴν ποδώκειαν,
τὴν εὐεξίαν, τὴν εὐαισθησίαν, καθόλου πάσας ὡς ἔπος εἰπεῖν 〈τὰς σωματικὰς ἀρετάσ〉. Καὶ γὰρ ὅλως οὐδεὶς ἂν εὖ φρονῶν δέξαιτο ἄμορφος καὶ λελωβημένος εἶναι κατὰ122 in vol. 2
135τὸ εἶδος, κἂν εἰ μηδεμία μέλλοι δυσχρηστία τὸ παράπαν ἐπακολουθεῖν διὰ τὴν τοιαύτην εἰδέχθειαν. Ὥστε καὶ δίχα τῆς δυσχρηστίας εὔλογον φυγὴν φαίνεσθαι τοῦ αἴσχους. Εἰ δὲ δι’ αὑτὸ φευκτόν ἐστι τὸ αἶσχος, καὶ τὸ κάλλος οὐ μόνον διὰ τὴν χρείαν αἱρετὸν ἀλλὰ καὶ δι’ αὑτό· ὅτι
140γὰρ ἐξ αὑτοῦ προσκλητικόν 〈τι〉 ἔχει τὸ κάλλος, ἐμφανές· πάντας γοῦν φυσικῶς οἰκειοῦσθαι τοῖς καλοῖς χωρὶς πά‐ σης χρείας, καὶ γὰρ πρὸς τὸ εὖ ποιεῖν αὐτοὺς καὶ εὐερ‐ γετεῖν ἑτοίμως ἔχειν, ὅθεν δὴ καὶ δοκεῖν εὐνοίας εἶναι παρασκευαστικόν· ὥστε καὶ κατὰ τοῦτον τὸν λόγον τὸ μὲν
145κάλλος τῶν δι’ αὑτὰ αἱρετῶν ὑπάρχειν, τὸ δὲ αἶσχος τῶν δι’ αὑτὰ φευκτῶν. Τὸν δ’ αὐτὸν λόγον καὶ ἐπὶ ὑγιείας εἶναι καὶ νόσου καὶ ἰσχύος καὶ ἀσθενείας καὶ ποδω‐ κείας καὶ βραδυτῆτος καὶ αἰσθήσεως καὶ πηρώσεως. Ὥστ’ εἰ καὶ τὰ σωματικὰ τῶν ἀγαθῶν δέδεικται δι’

2

.

7

.

13

(150)

αὕθ’ αἱρετὰ καὶ τἀναντία τούτων κακὰ δι’ αὑτὰ φευκτά, καὶ τὰ τῆς ψυχῆς ἀναγκαῖον μέρη δι’ αὕθ’ αἱρετὰ ὑπάρ‐ χειν καὶ τὰς ἀρετὰς αὐτῶν καὶ 〈τὰσ〉 τῆς ὅλης ψυχῆς. Τὴν γὰρ εἴσοδον ἡ ἀρετὴ λαβοῦσα, καθάπερ ὑπεδεί‐ ξαμεν (p. 118 sq.), ἀπὸ τῶν σωματικῶν καὶ τῶν ἔξωθεν ἀγα‐
155θῶν καὶ πρὸς ἑαυτὴν ἐπιστρέψασα καὶ θεασαμένη, διότι καὶ αὐτὴν τῶν κατὰ φύσιν πολὺ μᾶλλον τῶν τοῦ σώματος ἀρε‐ τῶν, ᾠκειώθη πρὸς ἑαυτὴν ὡς πρὸς δι’ αὑτὴν αἱρετὴν καὶ μᾶλλον γε πρὸς ἑαυτὴν ἢ πρὸς τὰς τοῦ σώματος ἀρετάς·
ὥστε παρὰ πολὺ τιμιωτέρας εἶναι 〈τὰσ〉 τῆς ψυχῆς ἀρετάς.123 in vol. 2
160 Οὐ μὴν ἀλλὰ καὶ ἀπὸ τῶν προεφωδευμένων τοῦτ’ ἄν τις ἐπιλογίσαιτο. Εἰ γὰρ ἡ τοῦ σώματος ὑγίεια αἱρετὴ δι’ αὑτήν, καὶ πολὺ μᾶλλον ἡ τῆς ψυχῆς· 〈ὑγίεια δὲ ψυχῆσ〉 σωφροσύνη τῆς σφοδρότητος ἀπολύουσα τῶν παθῶν ἡμᾶς. Καὶ εἰ ἡ ἰσχὺς ἡ σωματικὴ τῶν ἀγα‐
165θῶν ἐστί, πολὺ μᾶλλον ἡ ψυχικὴ δι’ αὑτὴν ἂν εἴη αἱρετὴ καὶ ἀγαθόν· ψυχῆς δέ ἐστιν ἰσχὺς ἀνδρεία καὶ καρτερία, εὐρώστους τὰς ψυχὰς κατασκευάζουσα· διόπερ ἂν εἴη καὶ ἡ ἀνδρεία δι’ αὑτὴν αἱρετὴ καὶ ἡ καρτερία. Κατὰ τὸ ἀνάλογον εἰ τὸ κάλλος τὸ σωματικὸν δι’ αὑτὸ αἱρετόν,
170καὶ τὸ τῆς ψυχῆς κάλλος εἴη ἂν δι’ αὑτὸ αἱρετόν, κάλ‐ λος δὲ ψυχῆς ἐστιν ἡ δικαιοσύνη· „τὸ“ γὰρ „μηθὲν ἀδι‐ κεῖν καὶ καλοὺς ἡμᾶς ποιεῖ“ (Menandr. frg. fab. inc. 34 Com. IV p. 244).

2

.

7

.

14

 [Ὅτι τὰ τρία γένη τῶν ἀγαθῶν, τὰ περὶ σῶμα, τὰ περὶ ψυχήν, τὰ ἐκτός, ἀναλογίαν πρὸς ἄλληλα ἔχει, καίτοι διαφέροντα.] Τὸν παραπλήσιον δ’ εἶναι λόγον καὶ ἐπὶ τῶν ἀρετῶν,
5διὰ τὸ δοκεῖν τὰ τρία γένη τῶν ἀγαθῶν ἐκ πλείστης
διαφορᾶς τῆς ἐν ἀλλήλοις ὅμως ἔχειν τινὰ πρὸς τὸν λόγον ἀναλογίαν, ἣν καὶ δὴ πειράσομαι δηλῶσαι σαφῶς. Ὅπερ μὲν ἐν 〈τῷ〉 σώματί φαμεν ὑγίειαν, τοῦτ’ ἐν τῇ ψυχῇ καλεῖσθαι σωφροσύνην, ἐν δὲ τοῖς ἐκτὸς πλοῦτον·124 in vol. 2
10περιστέλλειν γὰρ τὰ πολλὰ τῶν ἁμαρτημάτων καὶ τοῦτον. Ὅπερ δ’ ἐν τῷ σώματι ἰσχύν, τοῦτ’ ἐν τῇ ψυχῇ [τὴν] ἀν‐ δρείαν, ἐν δὲ τοῖς ἐκτὸς [τὴν] ἀρχήν· ὅπερ δ’ ἐν τῷ σώ‐ ματι εὐαισθησίαν, τοῦτ’ ἐν 〈τῇ〉 ψυχῆ φρόνησιν, ἐν δὲ τοῖς ἐκτὸς εὐτυχίαν· ὅ τι δ’ ἐν 〈τῷ〉 σώματι κάλλος, τοῦτ’ ἐν
15〈τῇ〉 ψυχῇ δικαιοσύνην, ἐν δὲ τοῖς ἐκτὸς [τὴν] φιλίαν· ὥστε τρία γένη τῶν ἀγαθῶν δι’ αὕθ’ αἱρετὰ ὑπάρχειν, τά τε περὶ 〈τὴν〉 ψυχὴν καὶ τὰ περὶ τὸ σῶμα καὶ τὰ ἐκ‐ τός· καὶ μακρῷ αἱρετώτερα τὰ περὶ ψυχὴν τῶν ἄλλων, ἐπειδὴ καὶ ἡγεμονικώτερον καὶ αἱρετώτερον ψυχὴ σώματος.
20 Δῆλον οὖν ὅτι τῶν τοῦ σώματος ἀρετῶν καὶ τῶν ἐκ‐ τὸς αἱ τῆς ψυχῆς ὑπάρχουσιν αἱρετώτεραι, ὑπεροχὴν ὁμοίως φερόμεναι· στοχάζονται 〈δὲ〉 καὶ τῶν ἄλλων πρῶτον μὲν ὡς δι’ αὕθ’ αἱρετῶν, ἔπειθ’ ὡς χρησίμων πρός τε τὸν πολιτικὸν καὶ τὸν κοινωνικὸν βίον καὶ δὴ καὶ πρὸς
25τὸν θεωρητικόν. Παραμετρεῖσθαι γὰρ τὸν βίον ταῖς πολιτικαῖς καὶ ταῖς κοινωνικαῖς πράξεσι καὶ ταῖς θεω‐ ρητικαῖς. Οὐ γὰρ φίλαυτον εἶναι τὴν ἀρετὴν κατὰ τὴν αἵρεσιν ταύτην, ἀλλὰ κοινωνικὴν καὶ πολιτικήν· ἐπειδὴ
δὲ πρὸς ἑαυτὴν ᾠκειῶσθαι μάλιστα πάντων ἔφαμεν (p. 123,125 in vol. 2
3023—26) τὴν ἀρετήν, δῆλον ὡς καὶ πρὸς τὴν τῆς ἀληθείας ἐπιστήμην ἀναγκαίως ᾠκείωται φυσικῶς αὐτή. Τούτοις δ’ ἀκολούθως καὶ τὰς μονὰς τὰς ἐν τῷ ζῆν παρα‐ μετρεῖσθαι ταῖς κοινωνικαῖς καὶ πολιτικαῖς καὶ θεωρητι‐ καῖς πράξεσι καὶ τὰς ἀφόδους ἐκ τῶν ἐναντίων· ὥστε
35κακῶς τοῖς σοφοῖς εὔλογον ἐξαγωγὴν ἐκ τοῦ ζῆν θεωρεῖ‐ σθαι καὶ τοῖς φαύλοις εὔλογον ἐν τῷ ζῆν μονήν· τοῖς γὰρ ἐκτελεῖν δυναμένοις τὰς κοινωνικὰς καὶ πολιτικὰς πράξεις καὶ θεωρητικὰς καὶ τῶν σπουδαίων καὶ τῶν φαύ‐ λων εὔλογον ἐν τῷ ζῆν εἶναι μονήν, τοῖς δὲ μὴ δυναμέ‐
40νοις εὔλογον ἐκ τοῦ ζῆν ἀπαλλαγήν. Ἐπεὶ δὴ μεγάλη τῆς ἀρετῆς ἐστιν ὑπεροχὴ κατά τε τὸ ποιητικὸν καὶ κατὰ τὸ δι’ αὕθ’ αἱρετὸν παρὰ τὰ σω‐ ματικὰ καὶ τὰ ἔξωθεν ἀγαθά, κατὰ τὸν λόγον οὐκ εἶναι συμπλήρωμα τὸ τέλος ἐκ τῶν σωματικῶν καὶ ἐκ τῶν
45ἔξωθεν ἀγαθῶν οὐδὲ τὸ τυγχάνειν ἁπάντων, ἀλλὰ μᾶλλον τὸ κατ’ ἀρετὴν ζῆν ἐν τοῖς περὶ σῶμα καὶ τοῖς ἔξωθεν ἀγαθοῖς ἢ πᾶσιν ἢ τοῖς πλείστοις καὶ κυριωτάτοις. Ὅθεν ἐνέργειαν εἶναι τὴν εὐδαιμονίαν κατ’ ἀρετὴν ἐν πρά‐ ξεσι χορηγουμέναις κατ’ εὐχήν· τὰ δὲ περὶ σῶμα καὶ τὰ

2

.

7

.

14

(50)

ἔξωθεν ἀγαθὰ ποιητικὰ λέγεσθαι τῆς εὐδαιμονίας τῷ συμβάλλεσθαί τι παρόντα· τοὺς δὲ νομίζοντας αὐτὰ συμ‐ πληροῦν τὴν εὐδαιμονίαν ἀγνοεῖν, ὅτι ἡ μὲν εὐδαιμονία
βίος ἐστίν, ὁ δὲ βίος ἐκ πράξεως συμπεπλήρωται. Τῶν δὲ σωματικῶν ἢ τῶν ἐκτὸς ἀγαθῶν οὐδὲν οὔτε πρᾶξιν126 in vol. 2
55εἶναι καθ’ ἑαυτὸ οὔθ’ ὅλως ἐνέργειαν. Τούτων δὴ τοῦτον τὸν λόγον ἐχόντων ἥ τε εὐεργεσία συστήσεται καὶ ἡ χάρις καὶ ἡ εὐχαριστία καὶ φιλανθρωπία καὶ φιλοτεκνία καὶ φιλαδελφία καὶ πρὸς ταύταις τό τε φιλόπατρι καὶ φιλόπατορ καὶ φιλοίκειον καὶ κατὰ τὸ προσ‐
60ῆκον ἥ τ’ εὐκοινωνησία καὶ ἡ εὔνοια καὶ ἡ φιλία καὶ ἡ ἰσότης καὶ ἡ δικαιοσύνη καὶ πᾶς ὁ τῶν ἀρετῶν θεῖος χορός, οὗ τοὺς κατολιγωρήσαντας ἁμαρτάνειν φανερῶς περί τε τὰς αἱρέσεις τῶν ἀγαθῶν καὶ τὰς φυγὰς τῶν κακῶν καὶ περὶ τὴν κτῆσιν καὶ περὶ τὴν χρῆσιν τῶν
65ἀγαθῶν, ὁμολογουμένως τε διασφάλλεσθαι περὶ μὲν τὴν αἵρεσιν παρὰ τὴν κρίσιν, περὶ δὲ τὴν κτῆσιν παρὰ τὸν τρόπον, περὶ δὲ τὴν χρῆσιν παρὰ τὴν ἀμαθίαν. Περὶ μὲν οὖν τὴν αἵρεσιν ἁμαρτάνειν, ὅταν τὸ μηδ’ ὅλως ὂν ἀγαθὸν αἱρῶνται, ἢ τὸ ἧττον σφοδρότερον ἢ δεῖ. τοῦτο
70δὲ περὶ τοὺς πλείστους ὑπάρχειν τὸ μὲν ἡδὺ τοῦ συμφέ‐ ροντος, τὸ δὲ συμφέρον τοῦ καλοῦ προκρίνοντας καὶ ταῖς ὁρμαῖς ἀμέτρως προεκφοιτῶντας. Περὶ δὲ τὴν κτῆσιν, ὅταν μήτε ὅθεν μήθ’ ὅπως μήτε ἐφ’ ὅσον χρὴ περι‐ ποιεῖσθαι ταῦτα προδιαλάβωσι. Περὶ δὲ τὴν χρῆσιν,
75ἐπεὶ πᾶσα χρῆσις ἢ πρὸς αὑτὴν ἔχει τὴν ἀναφορὰν ἢ πρὸς ἕτερον, ἐν μὲν 〈τῇ〉 πρὸς ἑαυτήν, ὅταν μὴ προσφέ‐ ρωνται τοῖς πράγμασι συμμέτρως· ἐν δὲ τῇ πρὸς ἕτερον, ὅταν τὸ κατ’ ἀξίαν μὴ φυλάττωσι τοῦ πρέποντος. Εἰ
δὲ περὶ ταῦτα ἁμαρτάνουσιν οἱ φαῦλοι, περὶ τὰ ἐναντία127 in vol. 2
80πάντως κατορθοῦσιν οἱ σπουδαῖοι, καθηγεμόνα τῶν πράξεων ἔχοντες τὴν ἀρετήν. Πάσαις γοῦν ὡς ἔοικε ταῖς ἀρεταῖς κοινὸν ὑπάρχειν τό τε κρίνειν καὶ τὸ προαιρεῖσθαι καὶ 〈τὸ〉 πράττειν. Οὔτε γὰρ ἄκριτον οὔτ’ ἀπροαίρετον οὔτ’ ἄπρακτον εἶναι τὴν ἀρετήν, ἀλλὰ τὴν μὲν φρόνησιν
85ἐξάρχειν ὥσπερ ἡγεμονικὴν οὖσαν καὶ τῶν ὑφ’ ἑαυτὴν καὶ τῶν ὑπὸ τὰς ἄλλας αἱρετῶν καὶ φευκτῶν καὶ πρακτῶν καὶ οὐ πρακτῶν καὶ τῶν μᾶλλον καὶ ἧττον· τῶν δ’ ἄλλων ἑκάστην ἀποτέμνεσθαι μόνα τὰ καθ’ ἑαυτήν.

2

.

7

.

15

 [Περὶ ἀρετῆς.] Ἀρετὴν δ’ ὠνομάσθαι τὴν ἀρίστην διάθεσιν ἢ καθ’ ἣν ἄριστα διάκειται τὸ ἔχον. Τοῦτο δ’ ἐκ τῆς ἐπαγω‐ γῆς δῆλον· σκυτοτόμου γὰρ ἀρετὴν λέγεσθαι καθ’ ἣν ἀπο‐
5τελεῖν ἄριστον ὑπόδημα δύναται, καὶ οἰκοδόμου καθ’ ἣν ἄριστα διάκειται πρὸς οἰκοδόμησιν οἰκίας καλῆς. Ὅτι μὲν τὸ ἄριστα διατιθέναι ἐστὶν ἀρετῆς, ὁμολογούμενόν ἐστι. Δύο δ’ ὥσπερ ἀρχὰς τῶν ἀρετῶν ὑπάρχειν, τὸν λόγον καὶ τὸ πάθος· ταῦτα δὲ ὁτὲ μὲν ἀλλήλοις ὁμονοητικῶς
10συμφωνεῖν, ὁτὲ δὲ στασιαστικῶς διαφωνεῖν· τὴν δ’ ἀντί‐ ταξιν αὐτῶν γίνεσθαι δι’ ἡδονὰς καὶ λύπας. Τὴν μὲν οὖν τοῦ λόγου νίκην ἀπὸ τοῦ κράτους παρωνύμως ἐγκρά‐ τειαν ἐπωνυμίαν ἔχειν, τὴν δὲ τοῦ ἀλόγου διὰ τὸ τῆς ὁρμῆς ἀπειθὲς ἀκρασίαν· τὴν δ’ ἀμφοῖν ἁρμονίαν καὶ
15συμφωνίαν ἀρετήν, τοῦ μὲν ἄγοντος ἐφ’ ὃ δεῖ, τοῦ δ’ ἑπομένου πειθηνίως.

2

.

7

.

16

[Περὶ αἱρετῶν καὶ φευκτῶν.]
Αἱρετὸν δὲ λέγεσθαι, τὸ ὁρμὴν ἐφ’ ἑαυτὸ κινοῦν, φευκτὸν δὲ τὸ ἀφ’ ἑαυτοῦ, ὅταν ὁ λόγος σύμψηφος ἦ. Καθάπερ γὰρ τὸ βουλητὸν κατὰ τὴν βούλησιν ἔχειν τὴν128 in vol. 2
5ἐπωνυμίαν ταύτην, οὕτως καὶ τὸ αἱρετὸν κατὰ τὴν αἵρεσιν. Τὸ δὲ αἱρετὸν καὶ ἀγαθὸν ταὐτὸν ἐδόκει τοῖς ἀρχαίοις εἶναι. Τὸ γοῦν ἀγαθὸν ὑπογράφοντες οὕτως ἀφωρίζοντο· ‘ἀγαθόν ἐστιν οὗ πάντ’ ἐφίεται‘. Τῶν δ’ ἀγαθῶν ἔλεγον τὰ μὲν δι’ ἡμᾶς αἱρετὰ ὑπάρχειν, τὰ δὲ διὰ τοὺς
10πλησίον· τῶν δὲ δι’ ἡμᾶς τὰ μὲν καλά, τὰ δ’ ἀν‐ αγκαῖα. Καλὰ μὲν τάς τε ἀρετὰς καὶ τὰς ἐνεργείας τὰς ἀπ’ αὐτῶν, φρόνησίν τε καὶ τὸ φρονεῖν καὶ δικαιοσύνην καὶ τὸ δικαιοπραγεῖν καὶ κατὰ τὸ ἀνάλογον ἐπὶ τῶν ἄλλων· ἀναγκαῖα δὲ τό τε ζῆν καὶ τὰ πρὸς τοῦτο συντείνοντα
15καὶ τὴν τῶν ποιητικῶν ἔχοντα χώραν, οἷον τό τε σῶμα καὶ τὰ τούτου μέρη καὶ τὰς χρήσεις αὐτῶν, καὶ τῶν ἐκτὸς λεγομένων εὐγένειαν, πλοῦτον, δόξαν, εἰρήνην, ἐλευθερίαν, φιλίαν, τούτων γὰρ ἕκαστον συμβάλλεσθαί τι πρὸς τὴν τῆς ἀρετῆς χρῆσιν.

2

.

7

.

17

 [Ἐκ τίνων ἡ εὐδαιμονία.] Τὴν δ’ εὐδαιμονίαν ἐκ τῶν καλῶν γίνεσθαι καὶ προηγουμένων πράξεων· διὸ καὶ δι’ ὅλων εἶναι καλήν, καθάπερ καὶ τὴν ἐν τοῖς αὐλοῖς ἐνέργειαν δι’
5ὅλων ἔντεχνον. Οὐ γὰρ ἐκβιβάζειν τὴν παράληψιν τῶν ὑλικῶν τῆς εἰλικρινείας τοῦ καλοῦ τὴν εὐδαιμονίαν, ὡς οὐδὲ τὴν τῆς ἰατρικῆς ἔντεχνον δι’ ὅλων ἐνέργειαν τὴν τῶν ὀργάνων χρῆσιν. Πᾶσαν μὲν γὰρ πρᾶξιν ἐνέργειαν εἶναί τινα ψυχῆς. Ἐπεὶ δ’ ὁ πράττων συγχρῆταί τισι129 in vol. 2
10πρὸς τὴν τελείωσιν τῆς προθέσεως, μέρη ταῦτα οὐ χρὴ νομίζειν τῆς ἐνεργείας, καίτοι γε ἐπιζητούσης ἑκατέρας τῶν εἰρημένων 〈τεχνῶν〉 ἑκάτερον, οὐ μὴν ὡς μέρος, ὡς δὲ ποι‐ ητικὸν τῆς τέχνης. Τὰ γὰρ ὧν ἄνευ πράττειν ὁτιοῦν ἀδύ‐ νατον, μέρη τῆς ἐνεργείας λέγειν οὐκ ὀρθόν. Τὸ μὲν γὰρ
15μέρος ἐπινοεῖσθαι κατὰ τὸ συμπληρωτικὸν εἶναι τοῦ ὅλου, τὰ δ’ ὧν οὐκ ἄνευ κατὰ τὸ ποιητικόν, τῷ φέρειν καὶ συν‐ εργεῖν εἰς τὸ τέλος.

2

.

7

.

18

 [Πόσα μέρη τοῦ ἀγαθοῦ· καὶ περὶ σκο‐ ποῦ.] Διαιρεῖσθαι δὲ τἀγαθὸν εἴς τε τὸ καλὸν καὶ εἰς τὸ συμφέρον καὶ εἰς τὸ ἡδύ· καὶ τῶν μὲν κατὰ μέρος
5πράξεων τούτους εἶναι σκοπούς· τὸ δ’ ἐκ πάντων αὐτῶν εὐδαιμονίαν. Εὐδαιμονίαν δ’ εἶναι ‘χρῆσιν ἀρετῆς τε‐ λείας ἐν βίῳ τελείῳ χορηγουμένην‘ ἢ ‘ζωῆς τελείας ἐνέρ‐ γειαν κατ’ ἀρετήν‘ ἢ ‘χρῆσιν ἀρετῆς ἐν τοῖς κατὰ φύσιν ἀνεμπόδιστον‘. Τὸ δ’ αὐτὸ καὶ τέλος ὑπάρχειν. Εἰ
10δὲ τὸ μὲν εὐδαιμονεῖν τέλος, ἡ δ’ εὐδαιμονία λέγεται
σκοπὸς καὶ ὁ μὲν πλοῦτος ἀγαθόν, τὸ δὲ πλουτεῖν ὧν χρή, τοῖς μὲν οὕτω διορίζουσι τῆς ἀκριβείας τῶν ὀνομάτων χάριν· ἀκολουθητέον μέντοι τῇ τῶν ἀρχαίων συνηθείᾳ καὶ λεκτέον τέλος εἶναι ‘οὗ χάριν πάντα πράτ‐130 in vol. 2
15τομεν, αὐτὸ δὲ οὐδενόσ‘, ἢ ‘τὸ ἔσχατον τῶν ὀρεκτῶν‘, ἢ ‘τὸ κατ’ ἀρετὴν ζῆν ἐν ἀγαθοῖς τοῖς περὶ σῶμα καὶ τοῖς ἔξωθεν ἢ πᾶσιν ἢ τοῖς πλείστοις καὶ κυριωτάτοισ‘. Τοῦτο δὲ μέγιστον ὂν τῶν ἀγαθῶν καὶ τελειότατον ἐκ τῶν ἄλλων ἁπάντων ὑπηρετεῖσθαι. Τὰ μὲν γὰρ συμβαλλόμενα πρὸς
20αὐτὸ τῶν ἀγαθῶν ὁμολογουμένως χρὴ λέγειν, τὰ δ’ ἐναν‐ τιούμενα 〈αὐτῷ τῶν κακῶν, τὰ δὲ μήτε συμβαλλόμενα μήτε ἐναντιούμενα〉 οὔτε τῶν ἀγαθῶν οὔτε 〈τῶν〉 κακῶν, ἀλλὰ τῶν ἀδιαφόρων. Οὐ πᾶσαν δὲ καλὴν πρᾶξιν εὐδαιμονικὴν ὑπάρχειν.
25 ‘Τελείασ‘ δ’ εἶπον ἀρετῆς χρῆσιν τὴν εὐδαιμονίαν, ὅτι τῶν ἀρετῶν τὰς μὲν ἔλεγον εἶναι τελείας, τὰς δὲ ἀτελεῖς· τελείας μὲν τήν τε δικαιοσύνην καὶ τὴν καλο‐ κἀγαθίαν· ἀτελεῖς δὲ τὴν εὐφυΐαν καὶ τὴν προκοπήν· τῷ δὲ τελείῳ τὸ τέλειον ἁρμόττειν. Τέλος οὖν εἶναι τῆς
30τοιαύτης ἀρετῆς ἐνέργειαν, ἧς οὐθὲν ἄπεστι μέρος. Καὶ τὸ ‘ἐν βίῳ δὲ τελείῳ‘ προσέθεσαν ἐνδείξασθαι βουλη‐ θέντες, ὅτι περὶ τοὺς ἤδη προήκοντας ἄνδρας ἡ εὐδαιμονία γίγνεται· τὸ γὰρ μειράκιον ἀτελὲς καὶ ὁ τούτου βίος, δι’
ὃ οὐκ ἂν γενέσθαι περὶ τοῦτ’ εὐδαιμονίαν, οὐδ’ ὅλως ἐν131 in vol. 2
35ἀτελεῖ χρόνῳ, ἀλλ’ ἐν τῷ τελείῳ. Τέλειον δ’ εἶναι τοῦ‐ τον, ὅσον ὥρισεν ἡμῖν 〈τὸ〉 πλεῖστον ὁ θεός· ‘ὥρισε‘ δὲ κατὰ πλάτος, καθάπερ καὶ τὸ τοῦ σώματος μέγεθος. Ὡς οὖν ἕνα στίχον μὴ ἂν συστήσειν ὑπόκρισιν μηδὲ μίαν χειρὸς ἔκτασιν ὄρχησιν, μηδὲ μίαν χελιδόνα ποιήσειν ἔαρ, οὕτως
40μηδὲ βραχὺν χρόνον εὐδαιμονίαν. Τελείαν γὰρ εἶναι δεῖν τὴν εὐδαιμονίαν ἐκ τελείου συνεστῶσαν ἀνδρὸς καὶ χρόνου καὶ δαίμονος. ‘Χορηγουμένην‘ δὲ τὴν τῆς ἀρετῆς ἐνέρ‐ γειαν διὰ τὸ πάντως ἀναγκαῖον ἐν τοῖς κατὰ φύσιν ἀγα‐ θοῖς ὑπάρχειν, ἐπεὶ καὶ ἐν κακοῖς ἀρετῇ χρήσαιτ’ ἂν κα‐
45λῶς ὁ σπουδαῖος, οὐ μήν γε μακάριος ἔσται καὶ ἐν αἰκίαις ἀποδείξαιτ’ ἂν τὸ γενναῖον, οὐ μήν 〈γ’〉 εὐδαιμονήσει. Αἴτιον δ’ ὅτι ἡ μὲν ἀρετὴ καλῶν μόνον ἐστὶν ἀπεργα‐ στικὴ καθ’ ἑαυτήν, ἡ δ’ εὐδαιμονία καὶ καλῶν κἀγαθῶν. Οὐ γὰρ ἐγκαρτερεῖν βούλεται τοῖς δεινοῖς, ἀλλὰ τῶν ἀγα‐

2

.

7

.

18

(50)

θῶν ἀπολαύειν πρὸς τῷ καὶ σῴζειν τὸ ἐν κοινωνίᾳ δί‐ καιον καὶ μήτε ἀποστερεῖν ἑαυτὴν τῶν ἐν τῇ θεωρίᾳ κα‐ λῶν μήτε τῶν κατὰ τὸν βίον ἀναγκαίων. Ἥδιστον γάρ τι καὶ κάλλιστον εἶναι τὴν εὐδαιμονίαν, οὔτε δ’ ἐπιτείνεσθαι καθάπερ τέχνην ὀργάνων πλήθει καὶ
55παρασκευῇ· οὔτε τὴν αὐτὴν εἶναι θεοῦ καὶ ἀνθρώπου,
οὐδὲ γὰρ τὴν ἀρετὴν ἀναπόβλητον ἔτι τῶν σπουδαίων τὸ παράπαν, δύνασθαι γὰρ ὑπὸ πλήθους καὶ μεγέθους ἀφαιρεθῆναι κακῶν. Ὅθεν ἐνδοιάσειεν ἄν τις, μήποτ’ οὐδὲ κυρίως εὐδαιμονιστέον τὸν ἔτι ζῶντα, διὰ τὸ τῆς132 in vol. 2
60τύχης ἄδηλον. Τὸ γὰρ τοῦ Σόλωνος εὖ ἔχειν· τέλος ὅρα μακροῦ βίου. Μαρτυρεῖν δὲ τούτῳ καὶ τὸν βίον, εὐδαιμο‐ νίζοντα τοὺς ἀνθρώπους ἡνίκ’ ἂν θνήσκωσι. Τὸν 〈δ’〉 ἀφαιρεθέντα τὴν εὐδαιμονίαν οὐκ εἶναι κακοδαίμονα, κα‐ θάπερ τὸν μηδ’ ὅλως ἔχοντα ταύτην, ἀλλ’ ἔσθ’ ὅτε
65μέσον. Βιοῦν γάρ ποτε καὶ σοφὸν καὶ μὴ σοφὸν τὸν μέσον λεγόμενον βίον, τὸν μήτε εὐδαίμονα μήτε κακο‐ δαίμονα. Περὶ δὲ τοὺς κοιμωμένους οὐκ εἶναι τὴν εὐδαιμονίαν ἢ οὐκ ἐντελεχείᾳ γε. Τὴν γὰρ ἐνέργειαν τῆς ψυχῆς περὶ τὴν ἐγρήγορσιν εἶναι, ταύτῃ δὲ προστίθε‐
70σθαι τὸ ‘κατὰ φύσιν‘, διὰ τὸ μὴ πᾶσαν τὴν ἐγρήγορσιν τῶν σπουδαίων τελείας εἶναι χρῆσιν ἀρετῆς, ἀλλὰ τὴν κατὰ φύσιν. Ταύτην δ’ εἶναι τὴν τοῦ μὴ μαινομένου μηδ’ ἐξεστηκότος, ἐπεὶ τήν τε μανίαν καὶ τὴν ἔκστασιν ὡς τὸν ὕπνον ἐξιστάνειν αὐτὸν ταύτης τῆς χρήσεως, τάχα
75δὲ καὶ τῆς τοῦ λόγου καὶ ποιεῖν θηρίον. Οἷς γὰρ λογικόν ἐστι τὸ ζῆν, τούτοις καὶ τὸ εὐδαιμονεῖν ὑπάρχειν· οὐκ αἰεὶ δὲ οὐδὲ τούτοις, ἀλλ’ ὁπότε χορηγούμενον ἔχοιεν τὸ ζῆν. Ὡς δὲ τὴν εὐδαιμονίαν λέγεσθαι χρῆσιν ἀρετῆς, οὕτως καὶ τὴν κακοδαιμονίαν χρῆσιν κακίας· οὐ μὴν ὡς
80τὴν κακίαν αὐτάρκη πρὸς κακοδαιμονίαν, οὕτως καὶ τὴν ἀρετήν, πρὸς εὐδαιμονίαν. Ὡς δὲ τὸν σπουδαῖον τἀγαθὰ ἔχειν καὶ αὐτῷ συμφέρειν καὶ τοῖς ἄλλοις. Φευκτὸν δὲ τὸν βίον γίνεσθαι τοῖς μὲν ἀγαθοῖς ἐν ταῖς ἄγαν ἀτυ‐ χίαις, τοῖς δὲ κακοῖς καὶ ἐν ταῖς ἄγαν εὐτυχίαις. Πλεῖον133 in vol. 2
85γὰρ ἁμαρτάνειν· δι’ ὃ καὶ μηδὲ κυρίως εὐτυχεῖς εἶναι [καὶ] τοὺς φαύλους.

2

.

7

.

19

 [Ποσαχῶς λέγεται τὸ ἀγαθόν.] Ἐπεὶ δ’ ἡμῖν εὐδαιμονία τὸ μέγιστον ἀγαθόν, διαι‐ ρετέον ποσαχῶς λέγεται τὸ ἀγαθόν. Τριχῶς δή φασι λέγεσθαι τό τε γὰρ πᾶσι τοῖς οὖσι σωτηρίας αἴτιον καὶ τὸ
5κατηγορούμενον παντὸς ἀγαθοῦ καὶ τὸ δι’ αὕθ’ αἱρετόν· ὧν τὸ μὲν θεῖον εἶναι τὸ πρῶτον, τὸ δὲ γένος τῶν ἀγαθῶν 〈τὸ δεύτερον〉, τὸ δὲ 〈τρίτον τὸ〉 τέλος, ἐφ’ ὃ πάντα ἀναφέρο‐ μεν, ὅπερ ἐστὶν εὐδαιμονία. Καὶ τὸ δι’ αὕθ’ αἱρετὸν δὲ τριχῶς λέγεσθαι· ἢ οὗ χάριν τινὰ πράττομεν ὡς ἐσχά‐
10του· ἢ οὗ χάριν πάντα· ἢ τρίτον ὃ μέρος γίγνεται τούτων. Τῶν δὲ δι’ αὕθ’ αἱρετῶν τὰ μὲν εἶναι τελικά, τὰ δὲ ποιητικά. Τελικὰ μὲν τὰς κατ’ ἀρετὴν προηγουμένας πράξεις· ποιητικὰ δὲ τὰ ὑλικὰ τῶν ἀρετῶν. Τῶν δ’ ἀγαθῶν τὰ μὲν εἶναι τίμια, τὰ δὲ ἐπαι‐
15νετά, τὰ δὲ δυνάμεις, τὰ δὲ ὠφέλιμα. Τίμια μὲν οἷον θεόν, ἄρχοντα, πατέρα· ἐπαινετὰ δὲ οἷον δικαιοσύνην, φρόνησιν· δυνάμεις δὲ οἷον πλοῦτον, ἀρχήν, ἐξουσίαν· ὠφέλιμα δὲ τὰ ποιητικὰ τούτων καὶ φυλακτικά, οἷον ὑγιείας
καὶ εὐεξίας.134 in vol. 2
20 Ἔτι τῶν [αἱρετῶν καὶ] ἀγαθῶν τὰ μὲν καθ’ ἑαυτὰ εἶναι αἱρετά, τὰ δὲ δι’ ἕτερα. Τὰ μὲν γὰρ τίμια καὶ ἐπαινετὰ καὶ τὰς δυνάμεις καθ’ αὑτά· (καὶ γὰρ τὰς δυνά‐ μεις ὑπάρχειν τῶν καθ’ αὑτὰ ἀγαθῶν, οἷον πλοῦτον καὶ ἀρχάς, οἷς 〈εὖ〉 ἂν χρήσαιτο καὶ ἃν ζητήσειεν ὁ ἀγαθὸς
25ἀνήρ· καὶ οἷς δύναται εὖ χρῆσθαι ἀγαθὸς [καὶ] καθ’ αὑτὰ ἀγαθὰ πεφυκέναι, ὥσπερ ὑγιεινά, ἃ καὶ ζητήσειεν ἂν ὁ ἰατρὸς καὶ δύναιτο χρῆσθαι·) τὰ δὲ ὠφέλιμα δι’ ἕτερα· τῷ γὰρ ποιεῖν ἕτερα καὶ σῴζειν τῶν αἱρετῶν ὑπάρχειν.
30 Ἄλλη διαίρεσις· τῶν καθ’ αὑτὰ ἀγαθῶν τὰ μὲν εἶναι τέλη, τὰ δὲ οὐ τέλη· οἷον δικαιοσύνην μὲν καὶ ἀρετὴν καὶ ὑγίειαν τέλη καὶ ἁπλῶς ὅσα ἐκ τῶν καθ’ ἕκαστα γενομένων κεκεφαλαιωμένα ὑπάρχειν, ὥσπερ τὴν ὑγίειαν, οὐ μὴν τό γε ὑγιεινὸν οὐδὲ τὴν θεραπείαν τοῦ κάμνοντος.
35Εὐφυΐαν δὲ καὶ ἀναμνήσεις καὶ μαθήσεις οὐ τέλη. Ἄλλη διαίρεσις· τῶν τελῶν τὰ μὲν παντὶ ἀγαθὰ εἶναι, τὰ δ’ οὐ παντί. Τὴν μὲν ἀρετὴν καὶ φρόνησιν
παντὶ ἀγαθά, ὅτῳ γὰρ ἂν παραγένηται ὠφελεῖν· πλοῦτον δὲ καὶ ἀρχὰς καὶ δυνάμεις οὐ παντὶ ὁπωσοῦν ἀγαθά, καθ’135 in vol. 2
40ὅσον ἀφώρισται τὸ εἶναι ἀγαθὰ τῇ τοῦ ἀγαθοῦ ἀνδρὸς χρήσει. Φαίνεσθαι δὲ ταῦτα καὶ ζητεῖν καὶ χρωμένους ὠφελεῖν. Οἷς δὲ τὸν ἀγαθὸν εὖ χρῆσθαι, τούτοις τὸν κακὸν κακῶς· ὥσπερ οἷς ἂν εὖ τὸν μουσικόν, τούτοις τὸν ἄμουσον κακῶς. Ἅμα δὲ κακῶς χρώμενον βλάπτεσθαι,
45καθάπερ ἵππον ἀγαθὸν ὄντα τὸν μὲν ἱππικὸν ὠφελεῖν, βλάπτειν δὲ τὸν ἄφιππον οὐ μετρίως. Ἔτι τῶν ἀγαθῶν τὰ μὲν εἶναι περὶ ψυχήν, τὰ δὲ περὶ σῶμα, τὰ δ’ ἐκτός. Περὶ ψυχὴν μέν, οἷον εὐφυΐαν τε καὶ τέχνην καὶ ἀρετὴν καὶ σοφίαν καὶ φρόνησιν

2

.

7

.

19

(50)

καὶ ἡδονήν· περὶ σῶμα δὲ ὑγίειαν καὶ εὐαισθησίαν καὶ κάλλος καὶ ἰσχὺν καὶ ἀρτιότητα καὶ πάντα τὰ μόρια σὺν ταῖς δυνάμεσι καὶ ἐνεργείαις· ἐκτὸς δὲ πλοῦτον καὶ δόξαν καὶ εὐγένειαν καὶ δυναστείαν καὶ φίλους καὶ συγγενεῖς καὶ πατρίδα. Τῶν δὲ περὶ ψυχὴν ἀγαθῶν τὰ μὲν αἰεὶ φύσει
55παρεῖναι, καθάπερ [γὰρ] ὀξύτητα καὶ μνήμην, τό τε ὅλον εὐφυΐαν· τὰ δ’ ἐξ ἐπιμελείας παραγίνεσθαι, ὡς τάς τε προπαιδεύσεις καὶ διαίτας ἐλευθερίους· τὰ δ’ ἐκ τε‐ λειότητος ὑπάρχειν, οἷον φρόνησιν, δικαιοσύνην, τε‐ λευταῖον δὲ σοφίαν.
60 Ἔτι δὲ τῶν ἀγαθῶν τὰ μὲν εἶναι καὶ κτήσασθαι καὶ ἀποβαλεῖν, ὡς πλοῦτον· τὰ δὲ κτήσασθαι μὲν
ἀποβαλεῖν δ’ οὔ, ὡς εὐψυχίαν, ἀθαυμαστίαν· τὰ δὲ ἀποβαλεῖν μὲν κτήσασθαι δ’ οὔ, ὡς αἴσθησιν καὶ τὸ ζῆν· τὰ δ’ οὔτε κτήσασθαι οὔτ’ ἀποβαλεῖν, ὡς136 in vol. 2
65εὐγένειαν. Ἔτι τῶν ἀγαθῶν τὰ μὲν εἶναι δι’ αὕθ’ αἱρετὰ μόνον, ὡς ἡδονὴν καὶ ἀοχλησίαν· τὰ δὲ ποιητικὰ μόνον, ὡς πλοῦτον· τὰ δὲ 〈καὶ〉 ποιητικὰ καὶ δι’ αὕθ’ αἱρε‐ τά, ὡς ἀρετήν, φίλους, ὑγίειαν.
70 Καὶ ἄλλως δὲ πολλαχῶς διαιρεῖσθαι τἀγαθά, διὰ τὸ μὴ ἓν εἶναι γένος αὐτῶν, ἀλλὰ κατὰ τὰς δέκα λέγεσθαι κατηγορίας· ἐν ὁμωνυμίᾳ γὰρ ἐκφέρεσθαι τἀγαθόν, τά τε τοιαῦτα πάντα ὄνομα κοινὸν ἔχειν μόνον, τὸν δὲ κατὰ τοὔνομα λόγον ἕτερον.

2

.

7

.

20

 [Περὶ τῆς ἠθικῆς ἀρετῆς, ὅτι μεσότητες.] Τούτων δὲ δὴ διωρισμένων, ἐπελθεῖν ἀκριβέστερον ἀναγκαῖον τὰ περὶ τῆς ἠθικῆς ἀρετῆς λεγόμενα. Ταύ‐ την γὰρ ὑπολαμβάνουσι περὶ τὸ ἄλογον μέρος γίνεσθαι
5τῆς ψυχῆς, ἐπειδὴ διμερῆ πρὸς τὴν παροῦσαν θεωρίαν ὑπέθεντο τὴν ψυχήν, τὸ μὲν λόγον ἔχουσαν, τὸ δ’ ἄλογον. Καὶ περὶ μὲν τὸ λογικὸν τὴν καλοκἀγαθίαν γίνεσθαι καὶ τὴν φρόνησιν καὶ τὴν ἀγχίνοιαν καὶ σοφίαν καὶ εὐμά‐ θειαν καὶ μνήμην καὶ τὰς ὁμοίας· περὶ δὲ τὸ ἄλογον
10σωφροσύνην καὶ δικαιοσύνην καὶ ἀνδρείαν καὶ τὰς ἄλλας τὰς ἠθικὰς καλουμένας ἀρετάς.
Ταύτας δή φασιν ὑπ’ ἐνδείας καὶ ὑπερβολῆς φθείρεσθαι. Πρὸς δὲ τὴν ἔνδειξιν τούτου τοῖς ἐκ τῶν αἰσθήσεων μαρτυρίοις χρῶνται, βουλόμενοι 〈ὑπὲρ〉 τῶν137 in vol. 2
15ἀφανῶν τὴν ἐκ τῶν φανερῶν παρέχεσθαι πίστιν. Αὐτίκα γὰρ ὑπὸ τῶν γυμνασίων πλειόνων τε γινομένων καὶ ἐλατ‐ τόνων φθείρεσθαι τὴν ἰσχύν· καὶ ἐπὶ τῶν ποτῶν καὶ σι‐ τίων ὡσαύτως· πλειόνων γὰρ προσφερομένων ἢ ἐλαττόνων φθείρεσθαι τὴν ὑγίειαν, συμμέτρων δὲ τῶν εἰρημένων ὄν‐
20των σῴζεσθαι τήν τε ἰσχὺν καὶ τὴν ὑγίειαν· παραπλησίως οὖν ἔχειν καὶ ἐπὶ τῆς σωφροσύνης καὶ ἀνδρείας καὶ τῶν ἄλλων ἀρετῶν. Τὸν μὲν γὰρ τοιοῦτον ὄντα τὴν φύσιν, ὥστε μηδὲ τὸν κεραυνὸν φοβεῖσθαι, μαινόμενον, ἀλλ’ οὐκ ἀνδρεῖον εἶναι· τὸν δ’ ἔμπαλιν πάντα φοβούμενον, ὥστε
25καὶ τὴν σκιάν, ἀγεννῆ καὶ δειλόν· ἀνδρεῖον δ’ ὁμολογου‐ μένως τὸν μήτε πάντα μήτε μηδὲν φοβούμενον. Ταῦτ’ ἄρα καὶ αὔξειν καὶ φθείρειν τὴν ἀρετήν, ὥστε τοὺς μὲν μετρίους φόβους αὔξειν τὴν ἀνδρείαν, τοὺς δὲ μείζονας ἢ ἐλάττονας φθείρειν. Ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τῶν
30ἄλλων ἀρετῶν τὰς μὲν οὔσας κατὰ ταύτας ὑπερβολὰς καὶ ἐλλείψεις φθείρειν αὐτάς, τὰς δὲ μετριότητας αὔξειν. Οὐ μόνον δὲ τούτοις ἀφορίζεσθαι τὴν ἀρετήν, ἀλλὰ καὶ ἡδονῇ καὶ λύπῃ. Διὰ γὰρ τὴν ἡδονὴν τὰ φαῦλα
35πράττειν ἡμᾶς, διὰ δὲ τὴν λύπην ἀπέχεσθαι τῶν καλῶν· οὐκ εἶναι δὲ λαβεῖν οὔτ’ ἀρετὴν οὔτε κακίαν ἄνευ λύπης καὶ ἡδονῆς. Τὴν οὖν ἀρετὴν περὶ ἡδονὰς καὶ λύπας
ὑπάρχειν. Πρὸς δὲ τὸ σαφῶς δηλῶσαι τὰ περὶ τούτων ἀναγ‐138 in vol. 2
40καῖον ἡγοῦντο τὰ περὶ ψυχὴν γινόμενα προσλαβεῖν τῷ λόγῳ. ταῦτα δή φασιν ὑπάρχειν ἐν ταῖς ψυχαῖς τῶν ἀν‐ θρώπων· πάθη, δυνάμεις, ἕξεις. Πάθη δ’ εἶναι ὀργήν, φόβον, μῖσος, πόθον, ζῆλον, ἔλεον, τὰ παραπλήσια τούτοις, οἷς καὶ παρακολουθεῖν ἡδονὴν καὶ λύπην· δυνά‐
45μεις 〈δε〉, καθ’ ἃς παθητικοὶ τούτων εἶναι λεγόμεθα, οἷον καθ’ ἃς ὀργιζόμεθα, φοβούμεθα, ζηλοῦμεν, τῶν τοι‐ ούτων ὁτιοῦν πεπόνθαμεν· ἕξεις δέ, καθ’ ἃς πρὸς ταῦτά πως ἔχομεν καὶ ἀφ’ ὧν ἡ τούτων ἐνέργεια εὖ ἢ κακῶς ἀποτελεῖται. Δι’ ὃ εἰ μὲν οὕτως τις ὀργίζοιτο ῥᾳδίως,

2

.

7

.

20

(50)

ὥστε ἐπὶ παντὶ καὶ πάντως, τὴν ἕξιν ἂν ἔχων φανείη τὴν τῆς ὀργιλότητος· εἰ δὲ οὕτως, ὥστε μηθὲν μηδὲ ἐφ’ ὁτῳ‐ οῦν, τὴν τῆς ῥᾳθυμίας· ἀμφοτέρας δ’ εἶναι ψεκτάς, ἐπαι‐ νουμένην δὲ ἕξιν ὑπάρχειν τὴν πραότητα, καθ’ ἣν ὅτε δεῖ καὶ ὡς δεῖ καὶ ᾧ δεῖ ὀργιζόμεθα. Διόπερ ἕξεις εἶναι τὰς
55ἀρετάς, ἀφ’ ὧν τὰς ἐν τοῖς πάθεσιν ἐνεργείας ἐπαινεῖ‐ σθαι συμβέβηκεν. Ἐπεὶ οὖν ἡ ἀρετὴ τῶν πρακτῶν, πᾶσαν δὲ πρᾶξιν ἐν συνεχείᾳ θεωρεῖσθαι συμβέβηκε, παντὸς δὲ συνεχοῦς ὥσπερ ἐν τοῖς μεγέθεσιν εἶναί τινα ὑπερβολὴν καὶ ἔλλει‐
60ψιν καὶ μεσότητα καὶ ταῦτα ἢ πρὸς ἄλληλα ὑπάρχειν ἢ πρὸς ἡμᾶς, ἐν πᾶσι δὴ τὸ μέσον τὸ πρὸς ἡμᾶς βέλτι‐ στον, τοῦτο γάρ ἐστιν ὡς ἡ ἐπιστήμη κελεύει καὶ ὁ λόγος·
(τὸ γὰρ μέσον οὐ τὸν τοῦ ποσοῦ τόπον ὁρίζειν, ἀλλὰ τὸν 〈τοῦ〉 ποιοῦ, δι’ ὃ καὶ τέλειον εἶναι τῷ οὕτω καὶ ἄκρως139 in vol. 2
65ἔχειν· τὰ δ’ ἐναντία πως καὶ ἀλλήλοις ἀντικεῖσθαι καὶ τῷ μέσῳ· ἐναντία δ’ εἶναι τήν τ’ ἔλλειψιν καὶ τὴν ὑπερ‐ βολήν, τὸ δὲ μέσον πρὸς ἑκάτερον ἔχειν, ὅπερ τὸ ἶσον πρὸς τὸ ἄνισον πέπονθε, τοῦ μὲν ἐλάττονος πλεῖον ὄν, τοῦ δὲ πλείονος ἔλαττον.)
70 Τὸ οὖν πρὸς ἡμᾶς μέσον ἄριστον, οἷον, φησὶν ὁ Θεόφραστος, ἐν ταῖς ἐντυχίαις ὁδὶ μὲν πολλὰ διελθὼν καὶ μακρῶς ἀδολεσχήσας, ὁδὶ δ’ ὀλίγα καὶ οὐδὲ τἀναγκαῖα, οὗτος δὲ αὐτὰ ἃ ἔδει μόνα τὸν καιρὸν ἔλαβεν. Αὕτη 〈ἡ〉 μεσότης πρὸς ἡμᾶς 〈ἀρίστη〉, αὕτη γὰρ ὑφ’ ἡμῶν ὥρισται
75τῷ λόγῳ. Διὸ ἔστιν ἡ ἀρετὴ ‘ἕξις προαιρετική, ἐν μεσό‐ τητι οὖσα τῇ πρὸς ἡμᾶς, ὡρισμένῃ λόγῳ καὶ ὡς ἂν ὁ φρόνιμος ὁρίσειεν‘ (Arist. Eth. Ni. II 6 p. 1106b 36—p. 1107a 2)· εἶτα παραθέμενος τινὰς συζυγίας, ἀκολούθως τῷ ὑφηγητῇ (Arist. l. s. 7 p. 1107a 28 sqq.) σκοπῶν ἔπειτα καθ’ ἕκαστα
80ἐπάγειν ἐπειράθη τὸν τρόπον τοῦτον· ἐλήφθησαν δὲ παρα‐ δειγμάτων χάριν αἵδε· σωφροσύνη, ἀκολασία, ἀναισθη‐ σία· πραότης, ὀργιλότης, ἀναλγησία· ἀνδρεία, θρασύ‐
της, δειλία· δικαιοσύνη ***** ἐλευθεριότης, ἀσωτία, ἀνελευθερία· μεγαλοψυχία, μικροψυχία, χαυ‐140 in vol. 2
85νότης· μεγαλοπρέπεια, μικροπρέπεια, σαλακωνία. Τούτων δὴ τῶν ἕξεων αἱ μὲν τῷ ὑπερβάλλειν ἢ ἐλλείπειν περὶ πάθη φαῦλαί εἰσιν, αἱ δὲ σπουδαῖαι, τῷ μεσότητες εἶναι δηλονότι. Σώφρονά τε γὰρ εἶναι οὔτε τὸν καθά‐ παξ ἀνεπιθύμητον οὔτε τὸν ἐπιθυμητικόν· (τὸν μὲν γὰρ
90λίθου δίκην μηδὲ τῶν κατὰ φύσιν ὀρέγεσθαι, τὸν δὲ τῷ ὑπερβάλλειν ταῖς ἐπιθυμίαις ἀκόλαστον εἶναι)· τὸν δὲ μέσον τούτων, ὧν δεῖ καὶ ὁπότε καὶ ὁπόσον ἐπιθυμοῦντα καὶ τῷ λόγῳ κατὰ τὸ προσῆκον ὁρίζοντα καθάπερ κανόνι σώφρονα λέγεσθαί τε καὶ κατὰ φύσιν εἶναι. πρᾶόν τε
95〈οὔτε τὸν ἀνάλγητον καὶ μηδενὶ μηδέποτε ὀργιζόμενον〉 οὔτε τὸν ἐπὶ παντὶ ὀργιζόμενον, κἂν μικρότατον ᾖ, ἀλλὰ τὸν τὴν μέσην ἔχοντα ἕξιν. ἀνδρεῖόν τε οὔτε τὸν μηδὲν φοβούμενον, κἂν ᾖ θεὸς ὁ ἐπιών, οὔτε τὸν πάντα καὶ τὸ δὴ λεγόμενον τὴν σκιάν ..., δίκαιόν τε οὔτε τὸν τὸ πλεῖον

2

.

7

.

20

(100)

ἑαυτῷ νέμοντα οὔτε τὸν τὸ ἔλαττον, ἀλλὰ τὸν τὸ ἶσον· τὸ δ’ ἶσον τὸ κατὰ τὸ ἀνάλογον, οὐ κατ’ ἀριθμόν· 〈ἐλευ‐ θέριόν〉 τε οὔτε τὸν προετικὸν ὅπως ἔτυχεν οὔτε τὸν
ἀπρόετον .., μεγαλόψυχόν τε οὔτε τὸν μεγάλων πάντων ἀξιοῦντα ἑαυτὸν οὔτε τὸν μηθενὸς ὅλως, ἀλλὰ141 in vol. 2
105τὸν τὸ δέον ἐφ’ ἑκάστου λαμβάνοντα καὶ εἰς τὸ κατ’ ἀξίαν. μεγαλοπρεπῆ τε οὔτε τὸν πάντοτε καὶ ἔνθα μὴ δεῖ λαμπρὸν οὔτε τὸν μηδαμοῦ, ἀλλὰ τὸν κατὰ καιρὸν ἁρμόττοντα εἰς ἕκαστον. Τοιοῦτο μὲν τὸ τῶν ἠθικῶν ἀρετῶν εἶδος παθητικὸν
110καὶ κατὰ μεσότητα θεωρούμενον, ὃ δὴ καὶ τὴν ἀντακο‐ λουθίαν ἔχει 〈τῇ φρονήσει〉, πλὴν οὐχ ὁμοίως ἀλλ’ ἡ μὲν φρόνησις ταῖς ἠθικαῖς κατὰ τὸ ἴδιον, αὗται δ’ ἐκείνῃ κατὰ συμβεβηκός. ὁ μὲν γὰρ δίκαιός ἐστι καὶ φρόνιμος, ὁ γὰρ τοιόσδε αὐτὸν λόγος εἰδοποιεῖ· οὐ μὴν ὁ φρόνιμος
115καὶ δίκαιος κατὰ τὸ ἴδιον, ἀλλ’ ὅτι τῶν καλῶν κἀγαθῶν κοινῶς πρακτικός, φαύλου δ’ οὐδενός.

2

.

7

.

21

 [Περὶ παθῶν ψυχῆς]. Τῶν δὲ παθῶν καὶ ὁρμῶν τὰ μὲν εἶναι ἀστεῖα, τὰ δὲ φαῦλα, τὰ δὲ μέσα. Ἀστεῖα μὲν φιλίαν, χάριν, νέμεσιν, αἰδῶ, θάρσος, ἔλεον· φαῦλα δὲ φθόνον, ἐπιχαι‐
5ρεκακίαν, ὕβριν· μέσα δὲ λύπην, φόβον, ὀργήν, ἡδονήν, ἐπιθυμίαν. Τούτων δὲ τὰ μὲν αἱρετέον καθάπαξ, τὰ δὲ ὁριστέον. Πᾶν δὲ πάθος περὶ ἡδονὴν συνίστασθαι καὶ λύπην, δι’ ὃ καὶ περὶ ταύτας τὰς ἠθικὰς ἀρετὰς ὑπάρχειν. Φιλαργυρίαν δὲ καὶ φιληδονίαν καὶ ἐρωτομα‐
10νίαν καὶ τὰ τοιαῦτα ἕξεις εἶναι ἀλλοίας περὶ τὰς κακίας. Ἔρωτα δ’ εἶναι τὸν μὲν φιλίας, τὸν δὲ συνουσίας, τὸν δὲ ἀμφοῖν· δι’ ὃ καὶ τὸν μὲν σπουδαῖον, τὸν δὲ φαῦ‐
λον, τὸν δὲ μέσον.142 in vol. 2

2

.

7

.

22

 [Περὶ φιλίας]. Τῆς φιλίας δ’ εἶναι διαφορὰς τέσσαρας, ἑταιρι‐ κήν, συγγενικήν, ξενικήν, ἐρωτικήν· εἰ δὲ καὶ τὴν εὐεργε‐ τικὴν καὶ θαυμαστικὴν συγκαταριθμητέον, λόγου δεῖν.
5Ἀρχὴν δὲ τῆς μὲν ἑταιρικῆς εἶναι τὴν συνήθειαν, τῆς δὲ συγγενικῆς τὴν φύσιν, τῆς δὲ ξενικῆς τὴν χρείαν, τῆς δὲ ἐρωτικῆς τὸ πάθος, τῆς δ’ εὐεργετικῆς τὴν χάριν, τῆς δὲ θαυμαστικῆς τὴν δύναμιν. Πασῶν δὲ συλλήβδην εἶναι τέλη τρία, τὸ καλόν, τὸ συμφέρον, τὸ ἡδύ. Πάντα γὰρ τὸν ὁπωσ‐
10οῦν πρὸς φιλίαν ἰόντα δι’ ἕν τι τούτων ἢ διὰ πάντα τὴν φι‐ λίαν αἱρεῖσθαι. Πρώτην μὲν οὖν, ὡς προέφην (p. 118, 11sq.), εἶναι τὴν πρὸς ἑαυτὸν φιλίαν, δευτέραν δὲ τὴν πρὸς τοὺς γειναμένους· ἐφεξῆς δὲ τὰς πρὸς τοὺς ἄλλους οἰκείους καὶ ὀθνείους· διὸ καὶ ἐν μὲν τῇ πρὸς ἑαυτὸν εὐλαβεῖσθαι δεῖ
15τὴν ὑπερβολήν, ἐν δὲ ταῖς πρὸς τοὺς ἄλλους τὴν ἔλλειψιν· Τὸ μὲν γὰρ φιλαυτίας, τὸ δὲ φειδωλίας ἔχει διαβολήν.

2

.

7

.

23

 [Περὶ χάριτος]. Χάριν δὲ λέγεσθαι τριχῶς, τὴν μὲν ὑπουργίαν ὠφελίμου αὐτοῦ ἐκείνου ἕνεκα, τὴν δ’ ἄμειψιν ὑπουργίας ὠφελίμου, τὴν δὲ μνήμην ὑπουργίας τοιαύτης. Διὰ τοῦτο
5δὲ καὶ τὰς δαίμονας τρεῖς ὁ βίος κατεφήμισε. Λέγεσθαι δὲ χάριν καὶ τὴν ἐν ὄψει ἢ ἐν λόγοις, καθ’ ἣν τὸν μὲν εὔχαριν ὀνομάζεσθαι, τὸν δ’ ἐπίχαριν.

2

.

7

.

24

Βίον δ’ αἱρήσεσθαι τὸν σπουδαῖον τὸν μετ’ ἀρετῆς,
εἴτ’ ἐφ’ ἡγεμονίας ποτὲ γένοιτο, τῶν καιρῶν αὐτὸν προ‐ αγαγόντων, εἴτε τινὶ βασιλεῖ δέοι συμβιοῦν εἴτε καὶ νομο‐ θετεῖν ἢ ἄλλως πολιτεύεσθαι. Τούτων δὲ μὴ τυγχάνοντα143 in vol. 2
5πρὸς τὸ δημοτικὸν τραπήσεσθαι σχῆμα διαγωγῆς ἢ τὸ θεωρητικὸν ἢ μέσον 〈τὸ〉 παιδευτικόν. Προαιρήσεσθαι μὲν γὰρ καὶ πράττειν καὶ θεωρεῖν τὰ καλά. Κωλυόμενον δὲ περὶ ἄμφω γίνεσθαι διὰ καιρούς, θατέρῳ χρήσεσθαι, προτιμῶντα μὲν τὸν θεωρητικὸν βίον, διὰ δὲ τὸ κοινωνικὸν
10ἐπὶ τὰς πολιτικὰς ὁρμῶντα πράξεις. Δι’ ὃ καὶ γαμήσειν καὶ παιδοποιήσεσθαι καὶ πολιτεύσεσθαι καὶ ἐρασθήσεσθαι τὸν σώφρονα ἔρωτα καὶ μεθυσθήσεσθαι κατὰ συμπερι‐ φοράς, κἂν εἰ μὴ προηγουμένως. καὶ καθόλου τὴν ἀρετὴν ἀσκοῦντα καὶ μενεῖν ἐν τῷ βίῳ, καὶ πάλιν, εἰ δέοι ποτὲ
15δι’ ἀνάγκας, ἀπαλλαγήσεσθαι, ταφῆς προνοήσαντα κατὰ νόμον καὶ τὸ πάτριον ἔθος καὶ τῶν ἄλλων, ὅσα τοῖς κατ‐ οιχομένοις ἐπιτελεῖν ὅσιον. Βίων δὲ τριττὰς ἰδέας εἶναι, πρακτικόν, θεωρητικόν, σύνθετον ἐξ ἀμφοῖν. Τὸν μὲν γὰρ ἀπολαυστικὸν ἥττονα
20ἢ κατ’ ἄνθρωπον εἶναι, προκρίνεσθαι δὲ τῶν ἄλλων τὸν θεωρητικόν. Πολιτεύσεσθαί τε τὸν σπουδαῖον προηγου‐ μένως, μὴ κατὰ περίστασιν· τὸν γὰρ πρακτικὸν βίον τὸν αὐτὸν εἶναι τῷ πολιτικῷ. Βίον δὲ κράτιστον μὲν τὸν κατ’ ἀρετὴν ἐν τοῖς κατὰ φύσιν· δεύτερον δὲ τὸν κατὰ
25τὴν μέσην ἕξιν, τὰ πλεῖστα καὶ κυριώτατα τῶν κατὰ φύσιν ἔχοντα· τούτους μὲν οὖν αἱρετούς, φευκτὸν δὲ τὸν κατὰ κακίαν. Διαφέρειν δὲ τὸν εὐδαίμονα βίον τοῦ καλοῦ, καθ’ ὅσον ὃ μὲν ἐν τοῖς κατὰ φύσιν εἶναι βούλεται διὰ144 in vol. 2
30παντός, ὃ δὲ καὶ ἐν τοῖς παρὰ φύσιν· καὶ πρὸς ὃν μὲν οὐκ αὐτάρκης ἡ ἀρετή, πρὸς ὃν δὲ αὐτάρκης. Μέσον δέ τινα βίον εἶναι τὸν κατὰ τὴν μέσην ἕξιν, ἐν ᾧ καὶ τὰ καθήκοντα ἀποδίδοσθαι· τὰ μὲν γὰρ κατορθώματα ἐν τῷ κατ’ ἀρετὴν εἶναι βίῳ, τὰ δ’ ἁμαρτήματα ἐν τῷ κατὰ
35κακίαν, τὰ δὲ καθήκοντα ἐν τῷ μέσῳ καλουμένῳ βίῳ.

2

.

7

.

25

 Τεθεωρημένων δὲ τούτων καὶ ταῦτα διαλάβωμεν· εἶναι μὲν γὰρ τὴν ἠθικὴν ἀρετὴν κοινῶς ἕξιν προαιρε‐ τικὴν τῶν μέσων ἡδονῶν τε καὶ λυπῶν, στοχαστικὴν τοῦ καλοῦ ᾗ καλόν, τὴν δὲ κακίαν ὑπεναντίαν εἶναι ταύτῃ·
5κοινὴν δὲ δοξαστικῆς καὶ ἠθικῆς ἕξιν θεωρητικὴν καὶ προαιρετικὴν καὶ πρακτικὴν τῶν ἐν ταῖς πράξεσι καλῶν· τὴν δὲ διανοητικὴν καὶ τοῦ ἐπιστημονικοῦ ** κοινὴν ἀκρότητα λογικῆς κατασκευῆς εἶναι θεωρητικὴν καὶ πρα‐ κτικήν· σοφίαν δὲ ἐπιστήμην τῶν πρώτων αἰτίων· φρό‐
10νησιν δὲ ἕξιν βουλευτικὴν καὶ πρακτικὴν ἀγαθῶν καὶ
καλῶν ᾗ 〈ἀγαθὰ καὶ〉 καλά· ἀνδρείαν δὲ ἕξιν ἐν θάρρεσι καὶ φόβοις τοῖς μέσοις ἄμεμπτον· σωφροσύνην δὲ ἕξιν ἐν αἱρέσει καὶ φυγῇ ἀμέμπτους ποιοῦσαν δι’ αὐτὸ τὸ κα‐ λόν· πραότητα δὲ ἕξιν μέσην ὀργιλότητος καὶ ἀναλγη‐145 in vol. 2
15σίας· ἐλευθεριότητα δὲ μεσότητα ἀσωτίας καὶ ἀνελευ‐ θερίας· μεγαλοψυχίαν δὲ μεσότητα χαυνότητος καὶ μικροψυχίας· μεγαλοπρέπειαν δὲ 〈μεσότητα σαλακω‐ νείας καὶ μικροπρεπείας· νέμεσιν δὲ〉 μεσότητα φθονε‐ ρίας καὶ ἐπιχαιρεκακίας· σεμνότητα δὲ μεσότητα αὐθα‐
20δείας καὶ ἀρεσκείας· αἰδῶ δὲ μεσότητα ἀναισχυντίας καὶ καταπλήξεως· εὐτραπελίαν δὲ 〈μεσότητα〉 βωμολοχίας καὶ ἀγροικίας· φιλίαν δὲ μεσότητα κολακείας καὶ ἔχθρας· ἀλήθειαν δὲ μεσότητα εἰρωνείας καὶ ἀλαζονείας· δι‐ καιοσύνην δὲ μεσότητα ὑπεροχῆς καὶ ἐλλείψεως καὶ
25πολλοῦ καὶ ὀλίγου. Πολλῶν δὲ καὶ ἄλλων οὐσῶν ἀρετῶν, τῶν μὲν καθ’ αὑτάς, τῶν δ’ ἐν εἴδεσι τῶν εἰρημένων (οἷον ὑπὸ μὲν τὴν δικαιοσύνην εὐσεβείας, ὁσιότητος, χρηστότητος, εὐκοινωνησίας, εὐσυναλλαξίας· ὑπὸ δὲ τὴν σωφροσύνην
30εὐκοσμίας, εὐταξίας, αὐταρκείας· 〈ὑπὸ δὲ τὴν ἀνδρείαν
εὐψυχίας, φιλοπονίασ〉), ἐπιδραμεῖν οὐκ ἄτοπον καὶ τοὺς τούτων ὅρους. Εὐσέβειαν μὲν οὖν εἶναι ἕξιν θεῶν καὶ δαιμόνων θεραπευτικήν, μεταξὺ οὖσαν ἀθεότητος καὶ δει‐ σιδαιμονίας· ὁσιότητα δὲ ἕξιν δικαίων τῶν πρὸς τοὺς146 in vol. 2
35θεοὺς καὶ κατοιχομένους τηρητικήν, μεταξὺ ἀνοσιότητος οὖσαν καὶ ἀνωνύμου τινός· χρηστότητα δὲ ἕξιν ἑκου‐ σίως εὐποιητικὴν ἀνθρώπων, αὐτῶν ἐκείνων χάριν, μεταξὺ πονηρίας οὖσαν καὶ ἀνωνύμου· εὐκοινωνησίαν δὲ ἕξιν ἀμέμπτους ἐν κοινωνίᾳ παρεχομένην, μεταξὺ ἀκοινωνη‐
40σίας οὖσαν καὶ ἀνωνύμου· εὐσυναλλαξίαν δὲ ἕξιν εὐλα‐ βητικὴν τῆς ἐν τοῖς συμβολαίοις ἀδικίας, μεταξὺ ἀσυν‐ αλλαξίας οὖσαν καὶ ἀνωνύμου, (τὴν δὲ ἀνώνυμον κατὰ τὸ ἀκριβοδίκαιον εἶναί πως)· εὐκοσμίαν δὲ ἕξιν περί τε κινήσεις καὶ σχέσεις τηρητικὴν τοῦ πρέποντος, μεταξὺ
45οὖσαν ἀκοσμίας καὶ ἀνωνύμου· εὐταξίαν δὲ ἕξιν στο‐ χαστικὴν τοῦ περὶ τάξιν καλοῦ, μεταξὺ ἀταξίας οὖσαν καὶ ἀνωνύμου· αὐτάρκειαν δὲ ἕξιν ἀρκουμένην τοῖς τυχοῦσι μετὰ ἐλευθεριότητος, μεταξὺ πτωχείας οὖσαν καὶ πολυ‐ τελείας· εὐψυχίαν δὲ ἕξιν ἀήττητον ἐν δεινῶν ὑπομο‐

2

.

7

.

25

(50)

ναῖς, μεταξὺ ἀψυχίας καὶ ἀρειμανιότητος· φιλοπονίαν δὲ ἕξιν ἀνένδοτον πόνοις ἐξεργαστικὴν τοῦ καλοῦ, μεταξὺ μαλακίας τε καὶ ματαιοπονίας. Τὴν δὲ ἐκ πασῶν τῶν ἠθικῶν ἀρετὴν συνεστηκυῖαν λέγεσθαι μὲν καλοκἀγαθίαν, τελείαν δ’ ἀρετὴν εἶναι,
55τά τε ἀγαθὰ ὠφέλιμα καὶ καλὰ ποιοῦσαν τά τε καλὰ δι’ αὑτὰ αἱρουμένην.

2

.

7

.

26

 Διωρισμένων δ’ ἱκανῶς τῶν περὶ τὰς ἀρετὰς καὶ σχεδὸν τῶν πλείστων ἀνειλημμένων κεφαλαίων τοῦ ἠθικοῦ τόπου, ἀναγκαῖον ἐφεξῆς καὶ περὶ τοῦ οἰκονομικοῦ τε καὶ πολιτικοῦ διελθεῖν, ἐπειδὴ φύσει πολιτικὸν ζῷον147 in vol. 2
5ἄνθρωπος. Πολιτεία δὲ πρώτη σύνοδος ἀνδρὸς καὶ γυναικὸς κατὰ νόμον ἐπὶ τέκνων γεννήσει καὶ βίου κοινωνίᾳ. Τοῦτο δὲ προσονομάζεται μὲν οἶκος, ἀρχὴ δὲ πόλεώς ἐστι· περὶ οὗ δὴ καὶ λεκτέον. Μικρὰ γάρ τις ἔοικεν εἶναι πόλις ὁ
10οἶκος, εἴ γε κατ’ εὐχὴν αὐξομένου τοῦ γάμου καὶ τῶν παί‐ δων ἐπιδιδόντων καὶ συνδυαζομένων ἀλλήλοις ἕτερος οἶκος ὑφίσταται καὶ τρίτος οὕτω καὶ τέταρτος, ἐκ δὲ τούτων κώμη καὶ πόλις. Πλειόνων γὰρ γενομένων κωμῶν πό‐ λις ἀπετελέσθη. Διὸ καὶ τὰ σπέρματα καθάπερ τῆς γε‐
15νέσεως τῇ πόλει παρέσχεν ὁ οἶκος, οὕτω καὶ τῆς πολι‐ τείας. Καὶ γὰρ βασιλείας ὑπογραφὴν εἶναι περὶ τὸν οἶκον καὶ ἀριστοκρατίας καὶ δημοκρατίας. Γονέων μὲν γὰρ πρὸς τέκνα κοινωνίας τὸ σχῆμα βασιλικόν· ἀνδρῶν δὲ πρὸς γυ‐ ναῖκας ἀριστοκρατικόν· παίδων δὲ πρὸς ἀλλήλους δημο‐
20κρατικόν. Συνέρχεσθαι γὰρ τῷ θήλει τὸ ἄρρεν κατὰ πόθον τεκνώσεως καὶ τῆς τοῦ γένους διαμονῆς· ἐφίεσθαι γὰρ
ἑκάτερον γεννήσεως. Συνελθόντων δὲ καὶ συνεργὸν τῆς κοινωνίας προσλαβομένων, εἴτε φύσει δοῦλον, (ἰσχυρὸν μὲν τῷ σώματι πρὸς ὑπηρεσίαν, νωθῆ δὲ καὶ καθ’ ἑαυτὸν148 in vol. 2
25ἀδύνατον διαζῆν, ᾧ τὸ ἄρχεσθαι συμφέρειν,) εἴτε καὶ νόμῳ δοῦλον, ἐκ τῆς ἐπὶ τὸ αὐτὸ συνόδου καὶ τῆς πάντων πρὸς ἓν συμφέρον προμηθείας, οἶκον συνίστασθαι. Τούτου δὲ τὴν ἀρχὴν κατὰ φύσιν ἔχειν τὸν ἄνδρα. Τὸ γὰρ βουλευ‐ τικὸν ἐν γυναικὶ μὲν χεῖρον, ἐν παισὶ δ’ οὐδέπω, περὶ
30δούλους 〈δ’〉 οὐδ’ ὅλως· τὴν δ’ οἰκονομικὴν φρόνησιν, διοικητικὴν οὖσαν αὐτοῦ τε 〈οἴκου〉 καὶ τῶν κατ’ οἶκον, οἰκείαν ἀνδρὸς ὑπάρχειν. Ταύτης δὲ τὸ μὲν εἶναι πατρι‐ κόν, τὸ δὲ γαμικόν, τὸ δὲ δεσποτικόν, τὸ δὲ χρηματιστικόν. Δεῖν γάρ, ὥσπερ στρατιᾷ μὲν παρασκευῆς, πόλει δὲ προ‐
35σόδων, τέχνῃ δ’ ὀργάνων, οὕτω καὶ οἴκῳ τῶν ἀναγκαίων. Διττὰ δὲ ταῦτα, πρός τε τὸ κοινότερον ζῆν καὶ πρὸς τὸ εὖ. Τούτων γὰρ πρῶτον ἔχειν δεῖν πρόνοιαν τὸν οἰκονο‐ μικόν, ἢ τὰς προσόδους αὔξοντα διὰ πορισμῶν ἐλευθερίων ἢ τὰ δαπανήματα συστέλλοντα· μέγιστον γὰρ δὴ τοῦτο
40τὸ κεφάλαιον τῆς οἰκονομικῆς. Διὸ καὶ πολλῶν ἔμπειρον 〈δεῖν〉 εἶναι τὸν οἰκονομικόν, γεωργίας, προβατείας, μεταλ‐ λείας, ἵνα τοὺς λυσιτελεστάτους καρποὺς ἅμα καὶ δικαιο‐ τάτους διαγινώσκῃ. Τῆς δὲ χρηματιστικῆς τὴν μὲν εἶναι κρείττω, τὴν δὲ χείρω· κρείττω μὲν τὴν φύσει
45γιγνομένην, χείρω δὲ τὴν διὰ καπηλικῆς. 〈Καὶ ταῦτα
μὲν περὶ οἰκονομικῆς〉 ἀπόχρη. Περὶ δὲ πολιτικῆς ταῦτ’ ἂν εἴη κεφάλαια· πρῶ‐ τον μέν, ὅτι συνέστησαν αἱ πόλεις τῇ μὲν διὰ τὸ φύσει κοινωνικὸν εἶναι τὸν ἄνθρωπον, τῇ δὲ διὰ τὸ συμφέρον.149 in vol. 2

2

.

7

.

26

(50)

Εἶτα ὅτι ἡ τελειοτάτη κοινωνία πόλις ἐστὶ καὶ ὅτι πολίτης ἐστὶν ᾧ μέτεστι πολιτικῆς ἀρχῆς. Πόλις δὲ τὸ ἐκ τῶν τοιούτων πλῆθος ἱκανὸν πρὸς αὐτάρκειαν ζωῆς. Τοῦ δὲ πλήθους ὅρον εἶναι τοιοῦτον, ὥστε μήτε τὴν πόλιν ἀσυμ‐ παθῆ μήτ’ εὐκαταφρόνητον ὑπάρχειν, παρεσκευάσθαι δὲ
55καὶ τὰ πρὸς τὴν ζωὴν ἀνενδεῶς καὶ τὰ πρὸς τοὺς ἔξωθεν ἐπιόντας ἱκανῶς. Εἶναι γὰρ τῆς φρονήσεως τὸ μὲν οἰκο‐ νομικόν, τὸ δὲ νομοθετικόν, τὸ δὲ πολιτικόν, τὸ δὲ στρα‐ τηγικόν. Οἰκονομικὸν μέν, ὡς εἶπον (p. 149, 8—10), τὸ διοικητικὸν αὐτοῦ τε 〈οἴκου〉 καὶ τῶν περὶ οἶκον, νομο‐
60θετικὸν δὲ ... 〈πολιτικὸν δὲ ..., στρατηγικὸν δὲ〉 τὸ περὶ τὴν θεωρίαν καὶ διοίκησιν τῶν στρατοπέδῳ συμφε‐ ρόντων. Ἄρχειν δ’ ἀναγκαῖον τῶν πόλεων ἢ ἕνα ἢ ὀλί‐ γους ἢ πάντας. Τούτων δ’ ἕκαστον ὀρθῶς ἢ φαύλως
65ἔχειν. Ὀρθῶς μέν, ὅταν οἱ ἄρχοντες τοῦ κοινῇ συμφέροντος στοχάζωνται· φαύλως δέ, ὅταν τοῦ ἰδίου. Τὸ δὲ φαῦλον παρέκβασιν εἶναι τοῦ ὀρθοῦ. Βασιλείαν μὲν οὖν καὶ ἀρι‐ στοκρατίαν καὶ δημοκρατίαν ἐφίεσθαι τοῦ ὀρθοῦ· τυραν‐
νίδα δὲ καὶ ὀλιγαρχίαν καὶ ὀχλοκρατίαν τοῦ φαύλου. Γί‐150 in vol. 2
70νεσθαι δέ τινα καὶ μικτὴν ἐκ τῶν ὀρθῶν πολιτείαν ἀρίστην. Μεταβάλλειν δὲ τὰς πολιτείας πολλάκις πρὸς τὸ ἄμεινον καὶ τὸ χεῖρον. Καθόλου δ’ ἀρίστην εἶναι πολιτείαν τὴν κατ’ ἀρετὴν διακεκοσμημένην, χειρίστην δὲ τὴν κατὰ κακίαν. Ἄρχειν δὲ καὶ βουλεύειν καὶ δικάζειν ἐν μὲν ταῖς
75δημοκρατίαις ἐκ πάντων, ἢ αἱρέσει ἢ κλήρῳ· ἐν δὲ ταῖς ὀλιγαρχίαις ἐκ τῶν εὐπόρων· ἐν δὲ ταῖς ἀριστοκρατίαις ἐκ τῶν ἀρίστων. Στάσεις δ’ ἐν ταῖς πόλεσι γίνεσθαι τὰς μὲν κατὰ λόγον, τὰς δὲ κατὰ πάθος. Κατὰ λόγον μέν, ὅταν οἱ
80ἴσοι ὄντες 〈ἄνισα, οἱ δὲ ἄνισοι ὄντεσ〉 ἴσα ἔχειν ἀναγκά‐ ζωνται· κατὰ πάθος δὲ διὰ τιμὴν ἢ φιλαρχίαν ἢ κέρ‐ δος ἢ εὐπορίαν. Καταλύεσθαι δὲ τὰς πολιτείας διὰ δύο αἰτίας, ἢ βίᾳ ἢ ἀπάτῃ. Μονιμωτέρας δὲ γίνεσθαι τοῦ κοινῇ συμφέροντος ἐπιμελουμένας.
85 Δικαστήρια δὲ καὶ βουλευτήρια καὶ ἐκκλησίας καὶ ἀρχὰς διωρίσθαι ταῖς πολιτείαις οἰκείως. Κοινοτάτας δ’ ἀρχὰς εἶναι ἱερωσύνην θεῶν, στρατηγίαν, ναυαρχίαν, ἀγορανομίαν, γυμνασιαρχίαν, γυναικονομίαν, παιδονομίαν, ἀστυνομίαν, ταμιείαν, νομοφυλακίαν, πρακτορείαν. Τού‐
90των δ’ εἶναι τὰς μὲν κατὰ πόλεις, τὰς δὲ κατὰ πόλεμον, τὰς δὲ περὶ τοὺς λιμένας καὶ τὰς ἐμπορίας. Πολιτικοῦ δ’ ἀνδρὸς ἔργον εἶναι καὶ τὸ διορθῶσαι
πολιτείαν, ὃ πολὺ χαλεπώτερον φαίνεσθαι τοῦ κτίσαι· καὶ τὸ διανεῖμαι τὸ πλῆθος τῶν ἀνθρώπων τὸ μὲν πρὸς151 in vol. 2
95τἀναγκαῖα, τὸ δὲ πρὸς τὰ σπουδαῖα. Δημιουργοὺς μὲν γὰρ καὶ θῆτας καὶ γεωργοὺς καὶ ἐμπόρους πρὸς τὸ ἀναγκαῖον, ὑπηρέτας γὰρ εἶναι τοῖς πολιτικοῖς τούτους· τὸ δὲ μάχιμον πᾶν καὶ βουλευτικὸν κυριώτερον εἶναι διὰ τὸ ἀρετῆς ἐπιμελεῖσθαι καὶ περὶ τὰ καλὰ σπουδάζειν. Τούτων

2

.

7

.

26

(100)

δὲ τὸ μὲν πρεσβύτερον προβουλεύειν, τὸ δὲ γεραρώτερον θε‐ ραπεύειν τὸ θεῖον, τὸ δὲ νέον ἁπάντων προπολεμεῖν. Ταύ‐ την δ’ ἀρχαίαν εἶναι πάνυ τὴν διάταξιν, Αἰγυπτίων πρώ‐ των καταστησαμένων. Πολιτικὸν δὲ καὶ τῶν ἄλλων οὐχ ἧττον καὶ τὸ τὰ
105ἱερὰ τῶν θεῶν ἐν τοῖς ἐπιφανεστάτοις ἱδρῦσθαι τόποις· καὶ τὸ τῆς τῶν ἰδιωτῶν χώρας τὸ μὲν ἕτερον πρὸς ταῖς ἐσχατιαῖς διατετάχθαι, τὸ δ’ ἕτερον πρὸς τῇ πόλει, ἵνα δύο κλήρων ἑνὶ ἑκάστῳ νεμηθέντων, ἀμφότερα τὰ μέρη τῆς χώρας εὐσύνοπτα ὑπάρχῃ. Χρήσιμον δὲ καὶ τὸ νομο‐
110θετεῖν συσσίτια ποιεῖσθαι καὶ τὸ περὶ τῆς κοινῆς παι‐ δείας τῶν τέκνων σπουδάζειν· καὶ τὸ πρὸς τὴν ῥώμην τῶν σωμάτων καὶ τελειότητα δεῖν μήτε νεωτέρων ἄγαν μήτε πρεσβυτέρων τοὺς γάμους ποιεῖσθαι, ἀτελῆ γὰρ γί‐ γνεσθαι κατ’ ἀμφοτέρας τὰς ἡλικίας καὶ τελείως ἀσθενῆ
115τὰ ἔκγονα. Καὶ τὸ νομοθετεῖν δὲ μηθὲν ἐκτρέφειν πεπη‐ ρωμένον μηδ’ ἐκτιθέναι τέλειον μηδ’ ἐξαμβλοῦν συμ‐ φορώτατον δήπου. Καὶ τῶν μὲν πολιτικῶν τὰ κεφάλαια
ταῦτα.152 in vol. 2

2

.

8

t

Περὶ τῶν ἐφ’ ἡμῖν.

2

.

8

.

1

 Φιλήμονος (Com. IV p. 54, fr. 57). Ὅσα διὰ τοὺς πράττοντας αὐτοὺς γίγνεται, οὐδενὶ πρόσεστιν οὐδὲ κοινωνεῖ τύχη.

2

.

8

.

2

 Εὐριπίδου Πελιάσιν (fr. 609 N.). Οὐκ ἔστι τὰ θεῶν ἄδικ’· ἐν ἀνθρώποισι δὲ κακῶς νοσοῦντα σύγχυσιν πολλὴν ἔχει.

2

.

8

.

3

 Μενάνδρου (Com. IV p. 254, fr. 74). Εἰ πάντες ἐβοηθοῦμεν ἀλλήλοις ἀεί, οὐδεὶς ἂν ὢν ἄνθρωπος ἐδεήθη τύχης.

2

.

8

.

4

 Εὐριπίδου Πειρίθῳ (fr. 601 N.). Ὁ πρῶτος εἰπὼν οὐκ ἀγυμνάστῳ φρενὶ ἔρριψεν ὅστις τόνδ’ ἐκαίνισεν λόγον, ὡς τοῖσιν εὖ φρονοῦσι συμμαχεῖ τύχη.

2

.

8

.

5

 Μενάνδρου (Com. IV p. 247, fr. 43). Ἀδύνατον ὡς ἔστιν τι σῶμα τῆς τύχης· ὁ μὴ φέρων δὲ κατὰ φύσιν τὰ πράγματα τύχην προσηγόρευσε τὸν ἑαυτοῦ τρόπον.

2

.

8

.

6

Φιλήμονος Παγκρατιαστῇ (Com. IV p. 16, fr. 1). Καὐτόν τι πράττειν· οὐ μὲν οὖν τὰς ἐλπίδας
ἐπὶ τῇ τύχῃ 〈χρὴ〉, παιδίον, πάντως ἔχειν, ὧν βούλεταί τις, ἀλλὰ καὐτὸν τῇ τύχῃ153 in vol. 2
5συλλαμβάνεσθαι· ῥᾷον ἡ τύχη πονεῖ, ἐὰν μεθ’ ἑτέρου τοῦτο, μὴ μόνη, ποιῇ.

2

.

8

.

7

 Μενάνδρου (=Ῥαπιζομ. Com. IV p. 189, fr. 2). Ἀτύχημα κἀδίκημα διαφορὰν ἔχει· τὸ μὲν διὰ τύχην γίγνεται, τὸ δ’ αἱρέσει.

2

.

8

.

8

 Εὐριπίδου Ὀρέστῃ (251. 252). Σὺ νῦν διάφερε τῶν κακῶν, ἔξεστι γὰρ καὶ μὴ μόνον λέγ’, ἀλλὰ καὶ φρόνει τάδε.

2

.

8

.

9

 Μενάνδρου Ῥαπιζομένῃ (Com. IV p. 197, fr. 1, v.1. 2). Ὁ μὴ δεχόμενος τῶν θεῶν τὸ σύμφορον αὐτῶν διδόντων ἕνεκα τοῦ ζῆν οὐ βούλεται.

2

.

8

9a

〈Anonymi (=Menander fr. s. s., v. 3. 4)〉.
τὸ δ’ ἀτυχεῖν ἢ τὸ μὴ
θεὸς δίδωσιν, οὐ τρόπου ’σθ’ ἁμαρτία.154 in vol. 2

2

.

8

.

10

Αἰσχύλου (fr. 380 N.). Κοινὸν τύχη, γνώμη δὲ τῶν κεκτημένων.

2

.

8

.

11

〈Euripidis (fr. 1015 N.)〉. Τὰ πλεῖστα θνητοῖς τῶν κακῶν αὐθαίρετα.

2

.

8

.

12

 Τοῦ αὐτοῦ (=Ῥαδαμάνθ. fr. 660 N.). Ἔρωτες ἡμῖν εἰσὶ παντοῖοι βίου· ὃ μὲν γὰρ εὐγένειαν ἱμείρει λαβεῖν, τῷ δ’ οὐχὶ τούτου φροντίς, ἀλλὰ χρημάτων
5πολλῶν κεκλῆσθαι βούλεται πάτωρ δόμοις· ἄλλῳ δ’ ἀρέσκει μηδὲν ὑγιὲς ἐκ φρενῶν λέγοντι πείθειν τοὺς πέλας τόλμῃ κακῇ· οἳ δ’ αἰσχρὰ κέρδη πρόσθε τοῦ καλοῦ βροτῶν ζητοῦσιν· οὕτω βίοτος ἀνθρώπων πλάνη.
10Ἐγὼ 〈δὲ〉 τούτων οὐδενὸς χρῄζω τυχεῖν, δόξαν δὲ βουλοίμην ἂν εὐκλείας ἔχειν.

2

.

8

.

13

 Ὁμήρου Ὀδυσσείας (λʹ 110—112). Εἰ μέν κε ἀσινέας ἐάας, νόστου τε μέδηαι, καί κεν ἔτ’ εἰς Ἰθάκην κακά περ πάσχοντες ἵκοισθε· εἰ δέ κε σίνηαι, τότε τοι τεκμαίρομ’ ὄλεθρον.

2

.

8

.

14

 Ὁμήρου Ἰλιάδος (I 410—416). Μήτηρ γάρ τέ μέ φησι, θεὰ Θέτις ἀργυρόπεζα, διχθαδίας κῆρας φερέμεν θανάτοιο τέλοσδε. Εἰ μέν κ’ αὖθι μένων Τρώων πόλιν ἀμφιμάχωμαι,
5ὤλετο μέν μοι νόστος, ἀτὰρ κλέος ἄφθιτον ἔσται.
Εἰ δέ κεν οἴκαδ’ ἵκωμαι φίλην ἐς πατρίδα γαῖαν, ὤλετό μοι κλέος ἐσθλόν, ἐπὶ δηρὸν δέ μοι αἰὼν ἔσσεται, οὐδέ κέ μ’ ὦκα τέλος θανάτοιο κιχείη.155 in vol. 2

2

.

8

.

15

 Δημοσθένους ἐν τῷ ὑπὲρ τοῦ στεφάνου (XVIII 208 p. 297). Ὃ μὲν γὰρ ἦν ἀνδρῶν ἀγαθῶν ἔργον ἅπασι πέπρα‐ κται· τῇ τύχῃ δ’, ἣν ὁ δαίμων ἔνειμεν ἑκάστῳ, ταύτῃ
5κέχρηνται.

2

.

8

.

16

 Δημοκρίτου (fr. eth. 14 ap. Mullach. p. 167). Ἄνθρωποι Τύχης εἴδωλον ἐπλάσαντο, πρόφασιν ἰδίης ἀβουλίης. Βαιὰ γὰρ φρονήσι τύχη μάχεται, τὰ δὲ πλεῖστα ἐν βίῳ εὐξύνετος ὀξυδερκίῃ κατιθύνει.

2

.

8

.

17

 Ἀναξιμένους. Τὸ γὰρ δυσλόγιστον τοῦ βίου τοῖς ἀνθρώποις τύχην προσαγορεύειν εἰώθαμεν. Εἰ γὰρ ταῖς γνώμαις πάντα κατωρθοῦμεν, ὄνομα τῆς τύχης οὐκ ἂν ἦν.

2

.

8

.

18

Ἐπανδρίδου. Φρόνιμος ὁ δι’ ἑαυτὸν εὖ πρήσσων, ὁ δὲ διὰ τὴν
τύχην μακάριος.156 in vol. 2

2

.

8

.

19

 Τοῦ αὐτοῦ. Φρόνησις εὐτυχίην ὡς τὰ πολλὰ χαρίζεται, τύχη δὲ φρόνησιν οὐ ποιέει.

2

.

8

.

20

 Θουκυδίδου δημηγορίας Ἀθηναίων (I 75, 4). Πᾶσι δὲ ἀνεπίφθονον τὰ ξυμφέροντα τῶν μεγίστων πέρι κινδύνων εὖ τίθεσθαι.

2

.

8

.

21

 Διογένους. Διογένης ἔφη νομίζειν ὁρᾶν τὴν Τύχην ἐνορούουσαν αὐτῷ καὶ λέγουσαν (Θ 299) Τοῦτον δ’ οὐ δύναμαι βαλέειν κύνα λυσσητῆρα.

2

.

8

.

22

 Ἐκ τοῦ Ἐπικτήτου Ἐγχειριδίου (c. 9). Νόσος σώματός ἐστιν ἐμπόδιον, προαιρέσεως δὲ οὐκ ἔστιν, ἐὰν μὴ αὐτὴ θελήσῃ. Χώλωσις σκέλους ἐστὶν ἐμ‐ πόδιον, 〈προαιρέσεως δὲ οὔ. Καὶ τοῦτο ἐφ’ ἑκάστου τῶν
5ἐμπιπτόντων ἐπίλεγε· εὑρήσεις γὰρ αὐτὸ ἄλλου τινὸς ἐμ‐ πόδιον,〉 σὸν δ’ οὔ.

2

.

8

.

23

 〈Τοῦ αὐτοῦ〉 (c. 8). Μὴ ζήτει τὰ γιγνόμενα γίγνεσθαι ὡς θέλεις, ἀλλὰ θέλε ὡς τὰ γιγνόμενα γίγνεται καὶ εὐροήσεις.

2

.

8

.

24

 Κρίτωνος Πυθαγορείου ἐκ τοῦ Περὶ φρο‐ νήσιος (fr. 3 ap. Mullach, phil. Gr. II p. 25).
Ὁ γὰρ θεὸς οὕτως ἐτεχνάσατο τὸν ἄνθρωπον, δηλό‐ μενος αὐτὸν μήτ’ ἀδυνάτως ἔχεν ποττὰν τῶν καλῶν ὁρ‐157 in vol. 2
5μάν, μήτε μὰν πάλιν ἀπροαιρέτως. Ἀρχὰν γὰρ αὐτῷ ἐνε‐ φύτευσε τοιαύταν, ἅ τις καὶ τὸ δυνατὸν ἅμα περιέχει καὶ τὸ προαιρετόν, ἵνα τᾶς μὲν δυνάμιος καὶ κατοχᾶς τῶν ἀγαθῶν αὐτὸς αἴτιος ἔῃ, τᾶς δ’ ἐπὶ ταῦτα παρορμάσιος καὶ κατ’ ὀρθὸν λόγον ὀπαδήσιος ὁ θεός. Καὶ διὰ τοῦτο
10ἀναθρῴσκοντα αὐτὸν ἐποίησεν εἰς [τὸν] ὠρανὸν καὶ αὐτὸ νοατὸν καὶ ὄψιν αὐτῷ ἐνέφυσε τοιαύταν, τὸν προσαγο‐ ρευόμενον νόον, ᾧ τὸν θεὸν ὀψεῖται. Οὔτε γὰρ ἄνευ θεῶ τὸ ἄριστον καὶ τὸ κάλλιστον ἦν εὑρὲν οὔτ’ ἄνευ νόω ἰδὲν τὸν θεὸν αὐτόν, ἐπειδὴ πᾶν τὸ θνατὸν φύσιν ἔχει μετὰ
15ἀφροσύνας συγγενέος ῥιζοῦσθαι· καὶ ταύταν οὐχ ὁ θεός ἐστιν ὁ δωρούμενος, ἀλλ’ ἁ τᾶς γενέσιος οὐσία καὶ τᾶς αὐτῶν ψυχᾶς ἁ προαίρεσις.

2

.

8

.

25

 Ἐκ τοῦ Πλουτάρχου εἰ ἡ τῶν μελλόντων πρόγνωσις ὠφέλιμος (fr. XV, 3). Ὁ δὲ Νέστωρ οὐκ ἀβέλτερος; ὕπνου φθονῶν τοῖς τὰς ναῦς φυλάσσουσι καὶ διακελευόμενος,
5
οὕτω νῦν φίλα τέκνα φυλάσσετε, μηδέ τιν’ ὕπνος
αἱρείτω, μὴ χάρμα γενώμεθα δυσμενέεσσιν (Κ 192. 193); Οὐ γενησόμεθα, φησί τις, οὐδ’ ἂν καθεύδωμεν, εἰ πεπρω‐ μένον ἐστὶ μὴ ἁλῶναι τὸν ναύσταθμον. Τίς οὐκ ἂν εἴποι
πρὸς τοὺς ταῦτα ληροῦντας, ὅτι καθείμαρται μὲν ἴσως158 in vol. 2
10ἅπαντα ταῦτα, συγκαθείμαρται δὲ ἑκάστῳ τὸ διὰ τούτων καὶ τὸ ἐν τούτοις καὶ 〈τὸ〉 οὕτω καὶ τὸ μὴ ἄλλως συντελεῖ‐ σθαι δίχα τούτων; Οὐ γὰρ ἔστι φυλακὴ καθευδόντων οὐδὲ νίκη φευγόντων οὐδὲ θερίσαι μὴ σπειράντων τὴν ἀγαθὴν γῆν καὶ καθαρὰν οὐδὲ γεννῆσαι μὴ συγγενόμενον γυναικὶ
15ἡλικίαν ἐχούσῃ καὶ σώματος φύσιν γόνιμον οὐδὲ ἄγρας τυχεῖν ἐν ἀθήροις χωρίοις.

2

.

8

.

26

Αἰσχίνου (C. F. Hermann. Aesch. Socr. reliqu. p. 26) Ἀνθρώπῳ δέ τοι οὐκ ἄπορον καλὸν κἀγαθὸν εἶναι.

2

.

8

.

27

 Ἐκ τοῦ Ἐπικτήτου Ἐγχειριδίου (c. 17). Μέμνησο ὅτι ὑποκριτὴς εἶ δράματος, οἷον ἂν θέλῃ ὁ διδάσκαλος· ἂν βραχύ, βραχέος· ἂν μακρόν, μακροῦ· ἂν πτωχὸν ὑποκρίνασθαί 〈σε〉 θέλῃ, τοῦτον ἵνα καλῶς ὑπο‐
5κρίνῃ· ἂν χωλόν, ἂν ἄρχοντα, ἂν ἰδιώτην. Σὸν γάρ ἐστι τὸ δοθὲν πρόσωπον ὑποκρίνασθαι καλῶς, ἐκλέξασθαι δὲ τὸ πρόσωπον ἄλλου.

2

.

8

.

28

 Ἐπικούρου (sent. select. XVI p. 74 Usener.) Βραχεῖα σοφῷ τύχη παρεμπίπτει, τὰ δὲ μέγιστα καὶ κυριώτατα λογισμὸς διῴκηκε κατὰ τὸν βίου συνεχῆ χρόνον.

2

.

8

.

29

 Σωκράτους. Σωκράτης ἔφη μεγίστην μὲν ἀρχὴν εἶναι τὴν βασι‐ λείαν, ἀρίστην δὲ τὸ ἑαυτοῦ ἄρχειν.

2

.

8

.

30

 Ῥούφου ἐκ τῶν Ἐπικτήτου Περὶ φιλίας (=Epictet. fr. 169 Schw.).
Τῶν ὄντων τὰ μὲν ἐφ’ ἡμῖν ἔθετο ὁ θεός, τὰ δ’ οὐκ ἐφ’ ἡμῖν. Ἐφ’ ἡμῖν μὲν τὸ κάλλιστον καὶ σπουδαιότατον,159 in vol. 2
5ᾧ δὴ καὶ αὐτὸς εὐδαίμων ἐστὶ τὴν χρῆσιν τῶν φαντασιῶν. Τοῦτο γὰρ ὀρθῶς γιγνόμενον ἐλευθερία ἐστίν, εὔροια, εὐθυ‐ μία, εὐστάθεια, τοῦτο δὲ καὶ δίκη ἐστὶ καὶ νόμος καὶ σωφροσύνη καὶ ξύμπασα ἀρετή. Τὰ δ’ ἄλλα πάντα οὐκ ἐφ’ ἡμῖν ἐποιήσατο. Οὐκοῦν καὶ ἡμᾶς συμψήφους χρὴ
10τῷ θεῷ γενέσθαι καὶ ταύτῃ διελόντας τὰ πράγματα, τῶν μὲν ἐφ’ ἡμῖν πάντα τρόπον ἀντιποιεῖσθαι, τὰ δὲ μὴ ἐφ’ ἡμῖν ἐπιτρέψαι τῷ κόσμῳ, καὶ εἴτε τῶν παίδων δέοιτο, εἴτε τῆς πατρίδος, εἴτε τοῦ σώματος, εἴτε ὁτουοῦν, ἀσμέ‐ νους παραχωρεῖν.

2

.

8

.

31

 Ἑρμοῦ (p. 42 Patric.). Ἔστι τοίνυν οὐσία καὶ λόγος καὶ νόημα καὶ διάνοια. Φέρεται δ’ ἐπὶ τὴν διάνοιαν καὶ δόξα καὶ αἴσθησις. Ἵεται δ’ ὁ λόγος ἐπὶ τὴν οὐσίαν, τὸ δὲ νόημα δι’ αὑτοῦ ἵεται.
5Ἐπιπλέκεται δὲ τὸ νόημα τῇ διανοίᾳ, ἐλθόντα δὲ δι’ ἀλ‐ λήλων μία ἰδέα ἐγένοντο, αὕτη δέ ἐστιν ἡ τῆς ψυχῆς. Φέρεται δ’ ἐπὶ τὴν αὐτῆς διάνοιαν δόξα καὶ αἴσθησις· ταῦτα δὲ ἐπὶ τοῦ αὐτοῦ οὐ μένει, ἔνθεν καὶ ὑπερβάλλει καὶ ἐλλείπει καὶ ἑαυτῷ διαφέρεται· χεῖρον μὲν γίνεται,
10ὅταν ἀποσπασθῇ τῆς διανοίας· ὅταν δὲ ἀκολουθῇ καὶ πεί‐ θηται, κοινωνεῖ τῷ νοηματικῷ λόγῳ διὰ τῶν μαθημάτων. Τὸ δὲ αἱρεῖσθαι ἔχομεν, τὸ γὰρ αἱρεῖσθαι τὸ κρεῖττον ἐφ’ ἡμῖν ἐστίν, ὁμοίως δὲ καὶ τὸ χεῖρον ἀκουσίως· ἐχομένη γὰρ αἵρε‐ σις τῶν κακῶν πλησιάζει τῇ σωματικῇ φύσει, διά 〈τε〉 τοῦτο
15τῷ ἑλομένῳ εἱμαρμένη δυναστεύει. Ἐπεὶ τοίνυν ἡ ἐν ἡμῖν ἀσώματος οὐσία αὐτεξούσιός ἐστιν ὥσπερ ὁ νοηματικὸς λό‐ γος, αὕτη δ’ ἀεὶ κατὰ ταὐτὰ καὶ ὡσαύτως ἔχει, διὰ τοῦτο εἱμαρμένη ταύτης οὐχ ἄπτεται, παραθεῖσα δὲ τὸν πρῶτον ἀπὸ τοῦ πρώτου θεοῦ διανοητικὸν λόγον, προίησι καὶ ὅλον160 in vol. 2
20τὸν λόγον ὃν συνέταξε φύσις τοῖς γιγνομένοις· τούτοις ψυχὴ κοινωνήσασα κοινωνεῖται ταῖς τούτων εἱμαρμέναις, ἀμέτοχος οὖσα τῆς τῶν γινομένων φύσεως.

2

.

8

.

32

 Ἐκ τοῦ Πλουτάρχου Περὶ φιλίας (fr. XVII p. 550=827). Ὅθεν οὐ δεῖ παντάπασι ταπεινοῦν τὴν φύσιν ὧς μηδὲν ἰσχυρὸν μηδὲ μόνιμον μηδὲ ὑπὲρ τὴν τύχην ἔχουσαν,
5ἀλλὰ τοὐναντίον εἰδότας ὅτι μικρόν ἐστι μέρος τοῦ ἀνθρώ‐ που σαθρόν τε καὶ ἐπίκηρον ὃ δέχεται τὴν τύχην, τῆς δὲ βελτίονος μερίδος αὐτοὶ κρατοῦμεν, ἐν ᾗ τὰ μέγιστα τῶν ἀγαθῶν ἱδρυνθέντα, δόξαι τε χρησταὶ καὶ μαθήματα καὶ λόγοι τελευτῶντες εἰς ἀρετὴν ἀναφαίρετον ἔχουσι τὴν
10οὐσίαν καὶ ἀδιάφθορον, ἀνεκπλήκτους πρὸς τὸ μέλλον εἶναι καὶ θαρραλέους καὶ πρὸς τὴν τύχην λέγοντας, 〈ἃ〉 Σωκράτης, δοκῶν πρὸς τοὺς κατηγόρους λέγειν, πρὸς τοὺς δικαστὰς ἔλεγεν, ὡς ἀποκτεῖναι μὲν Ἄνυτος καὶ Μέλητος δύνανται, βλάψαι δὲ οὐ δύνανται. Καὶ γὰρ ἡ τύχη δύνα‐
15ται νόσῳ περιβαλεῖν, ἀφελέσθαι χρήματα, διαβαλεῖν πρὸς δῆμον ἢ τύραννον· κακὸν δὲ καὶ δειλὸν καὶ ταπεινόφρονα καὶ ἀγεννῆ καὶ φθονερὸν οὐ δύναται ποιῆσαι τὸν ἀγαθὸν καὶ ἀνδρώδη καὶ μεγαλόψυχον 〈καὶ γενναῖον καὶ ἐλευθέ‐ ριον〉, οὐδὲ παρελέσθαι τὴν διάθεσιν τῶν καλῶν.161 in vol. 2

2

.

8

.

33

 Πλάτωνος (Meno p. 99A). Τὰ ἀπὸ τύχης γιγνόμενα οὐκ ἀνθρωπίνῃ ἡγεμονίᾳ γίγνεται, ᾧ δ’ ἄνθρωπος ἡγεμών ἐστιν ἐπὶ τὸ ὀρθόν, δύο ταῦτα ἡγεῖται, δόξα ἀληθὴς καὶ ἐπιστήμη.

2

.

8

.

34

 〈Τοῦ αὐτοῦ (ibid. p. 97E—98A)〉. Αἱ δόξαι αἱ ἀληθεῖς, ὅσον μὲν ἂν χρόνον παραμένωσι, καλὸν τὸ χρῆμα καὶ πάντα τἀγαθὰ ἀπεργάζονται· πολὺν δὲ χρόνον οὐκ ἐθέλουσι παραμένειν, ἀλλὰ δραπετεύουσιν
5ἐκ τῆς ψυχῆς τοῦ ἀνθρώπου· ὥστε οὐ πολλοῦ ἄξιαί εἰσιν, ἕως ἄν τις αὐτὰς δήσῃ αἰτίας λογισμῷ. Ἐπειδὰν δὲ δε‐ θῶσι, πρῶτον μὲν ἐπιστῆμαι γίγνονται, ἔπειτα μόνιμοι. Καὶ διὰ ταῦτα δὴ τιμιώτερον ἐπιστήμη ὀρθῆς δόξης ἐστὶ καὶ διαφέρει δεσμῷ.

2

.

8

.

35

 Τοῦ αὐτοῦ (Rep. VI p. 506C). Τί δέ; οὐκ ᾔσθησαι τὰς ἄνευ ἐπιστήμης δόξας ὡς ἅπασαι αἰσχραί, ὧν αἱ βέλτισται τυφλαί; Ἢ δοκοῦσί τι τυφλῶν διαφέρειν ὁδὸν ὀρθῶς πορευομένων οἱ ἄνευ νοῦ
5ἀληθές τι δοξάζοντες;

2

.

8

.

36

 〈Τοῦ αὐτοῦ〉 (Rep. VII p. 534B—D) Ὃς ἂν μὴ ἔχῃ διορίσασθαι τῷ λόγῳ ἀπὸ τῶν ἄλλων ἁπάντων ἀφελὼν τὴν τοῦ ἀγαθοῦ ἰδέαν καὶ ὥσπερ ἐν
μάχῃ διὰ πάντων ἐλέγχων διεξιὼν μὴ κατὰ δόξαν ἀλλὰ162 in vol. 2
5κατ’ οὐσίαν προθυμούμενος ἐλέγχειν, ἐν πᾶσι τούτοις ἀπτῶτι τῷ λόγῳ διαπορεύηται, οὔτε αὐτὸ τὸ ἀγαθὸν φή‐ σει εἰδέναι τὸν οὕτως ἔχοντα οὔτε ἄλλο ἀγαθὸν οὐδέν, ἀλλ’ εἴ πῃ αὐτοῦ εἰδώλου τινὸς ἐφάπτεται, δόξῃ οὐκ ἐπιστήμῃ ἐφάπτεσθαι καὶ τὸν νῦν βίον ὀνειροπολοῦντα
10καὶ ὑπνώττοντα, πρὶν ἐνθάδε ἐξέγρεσθαι, εἰς ᾅδου πρό‐ τερον ἀφικόμενον τελέως ἐπικαταδαρθεῖν.

2

.

8

.

37

 Τοῦ αὐτοῦ (Politic. p. 309C). Τὴν τῶν καλῶν καὶ δικαίων πέρι 〈καὶ〉 ἀγαθῶν καὶ τῶν τούτοις ἐναντίων ὄντων οὖσαν ἀληθῆ δόξαν μετὰ βε‐ βαιώσεως, ὁπόταν ἐν ψυχαῖς ἐγγίγνηται, θείαν φημὶ ἐν
5δαιμονίῳ γίγνεσθαι γένει.

2

.

8

.

38

 〈Τοῦ αὐτοῦ (Rep. I p. 340E)〉. Ἐπιλιπούσης γὰρ ἐπιστήμης ὁ ἁμαρτάνων ἁμαρτάνει, ἐν ᾧ 〈οὐκ〉 ἔστι δημιουργός.

2

.

8

.

39

 Πορφυρίου περὶ τοῦ ἐφ’ ἡμῖν. Ἐν ταῖς πρῴην ἡμῖν γεγονυίαις, Χρυσαόριε, πρὸς ἀλ‐ λήλους διαλέξεσι τὸν περὶ τῆς αἱρέσεως τῶν βίων ἀνακι‐ νήσαντες λόγον, ἣν ταῖς ἔξω ψυχαῖς ἀπονείμας ὁ Πλάτων
5κινδυνεύει τὸ ἐφ’ ἡμῖν καὶ ὅλως τὸ αὐτεξούσιον λεγόμενον ἀναιρεῖν, εἴγε ἐκ τῶν προβεβιωμένων κατὰ τὴν προτέραν περίοδον καὶ ὧν ἠγάπησαν ἢ ἐμίσησαν ἢ ἐφ’ οἷς ἥσθησαν
ἢ ἐλυπήθησαν ἠθοπεποιημέναι ἐπὶ τὴν αἵρεσιν ἔρχονται, ταῦτα μὲν ἐδόκει ἐᾶν, ὡς εἰς ἀπολογίαν δυνάμενα παρα‐163 in vol. 2
10σχεῖν τινας πιθανότητας· ἃ δὲ μετὰ τὸ ἑλέσθαι καὶ μέλ‐ λειν τοὺς κατὰ μέρος ἀνθρώπους ἀποφαίνειν, διὰ τῆς αὐτῶν εἰς τὰ σώματα εἰσκρίσεως παθεῖν αὐτὰς ἔφη, χα‐ λεπὰ ἡμῖν ἐφαίνετο, ποτὲ μὲν λέγοντος (Rep. X p. 617E)· „ὁ πρῶτος αἱρείσθω βίον ᾧ συνέσται ἐξ ἀνάγκησ“, ποτὲ
15δὲ (ibid. p. 620D—621A), ὅτι ὃν εἰλήχαμεν δαίμονα ἀναπό‐ δραστός τις ἡμῖν φρουρός. Τὴν γὰρ Λάχεσιν, ἥτις τῆς Ἀνάγκης ἐστὶ θυγάτηρ, τῷ λαχόντι καὶ ἑλομένῳ τινὰ βίον συμπέμπειν φύλακά τε τοῦ βίου καὶ ἐκ παντὸς ἀποπλη‐ ρωτὴν τοῦ αἱρεθέντος· ὁ δὲ παραλαβὼν αὐτὸν καὶ πρὸς
20Κλωθὼ ὑπὸ τὴν ἐκείνης χεῖρα καὶ τὴν ἐπιστροφὴν τοῦ ἀτράκτου ἀγαγὼν καὶ μετὰ ταῦτα πρὸς τὴν Ἄτροπον, τὴν τὰ ἐπικλωσθέντα ποιοῦσαν ἀμετάτροπα, ἐντεῦθεν ἤδη ἀμεταστρεπτὶ ὑπὸ τὸν τῆς Ἀνάγκης ἄγει θρόνον καὶ δι’ ἐκείνου διεξελθεῖν ποιήσας ἅμα τοῖς ἄλλοις, ἀπάγει εἰς
25τὸ τῆς Λήθης πεδίον παρὰ τὸν Ἀμέλητα ποταμόν, ἀφ’ οὗ μέτρον μὲν ἀναγκαῖον εἶναι πιεῖν, τοὺς δὲ πιόντας πάντων ἐκλανθάνεσθαι. Οὕτω δὲ τούτων ἐπικεκλωσμένων καὶ κατηναγκασμένων καὶ ἐπικεκυρωμένων ὑπὸ Μοιρῶν τε καὶ Λήθης καὶ Ἀνάγκης, ἑπομένου καὶ παραφυλάττοντος
30τὴν εἱμαρμένην τοῦ δαίμονος, τίνος ἂν εἴημεν κύριοι ἢ πῶς ἔτι „ἡ ἀρετὴ ἀδέσποτος, ἣν τιμῶν καὶ ἀτιμάζων πλέον καὶ ἔλαττον αὐτῆς ἕκαστος ἕξει“ (Rep. X p. 617E); Ἐπεὶ τοίνυν τὰ τοῦ Πλάτωνος εἰς τὰς χεῖρας λαβὼν μακρὰν ἡμᾶς ἀπεσφάλθαι τῆς τοῦ φιλοσόφου γνώμης
35κατεῖδον, ἐθαυμάσαμεν τοὺς ἀπορήσαντας. Βίους γὰρ αὐτοὺς μόνον λέγειν ἡγησάμενοι καὶ καθάπερ οἱ τὰ περὶ βίων πραγματευσάμενοι μέμνηνται γεωργικοῦ τινος βίου καὶ πάλιν πολιτικοῦ καὶ ἄλλου στρατιωτικοῦ, οὕτω καὶ τὸν Πλάτωνα πολλῶν καὶ διαφόρων ἐν ἀνθρώποις θεω‐164 in vol. 2
40ρουμένων βίων καὶ τούτων τῆς αἱρέσεως ἐφ’ ἡμῖν ἐν πολ‐ λοῖς οὔσης καὶ πάλιν τῆς ἐξ αὐτῶν μεταθέσεως, εἰκότως θαυμάζουσι πῶς ὁ τούτων ἑλόμενός τινα κατηνάγκασται ἐκ παντὸς τοῦτον ἀποπλῆσαι μόνον. Οἱ μὲν γὰρ ἀπὸ τῆς Στοᾶς βίον λέγεσθαι ὑπολαμβάνουσι καθ’ ἕν τι σημαι‐
45νόμενον λογικῆς ζωῆς, διέξοδον αὐτῷ ἀποδιδόντες ἐξ ἐνερ‐ γειῶν καὶ σχέσεων καὶ ποιήσεων καὶ παθημάτων συνεστῶ‐ σαν, ὁ δὲ Πλάτων καὶ τὰς τῶν ἀλόγων ζωὰς λέγει βίους (l. s. p. 620A B). Βίος γὰρ κατ’ αὐτὸν καὶ ἡ τοῦ κύκνου ζωὴ καὶ πάλιν ἄλλος βίος ὁ λέοντος, καθ’ ὃ λέων, καὶ

2

.

8

.

39

(50)

ἄλλος ὁ ἀηδόνος· βίος δὲ καὶ ὁ ἀνθρώπειος καὶ τούτου ὁ μέν τις γυναικεῖος, ὁ δὲ ἀνδρεῖος· λέγει γὰρ εἶναι παν‐ τοδαπὰ τῶν βίων τὰ παραδείγματα. Ἓν μὲν οὖν τοιοῦτον παρ’ αὐτῷ σημαινόμενον βίου, ἕτερον δὲ (l. s. p. 618A) ὃ παρίστησι συμβεβηκός τι τούτων καὶ δεύτερόν τινα χαρα‐
55κτῆρα ἐπὶ προηγουμένῳ τῷ ῥηθέντι βίῳ. Προηγούμενος μὲν γὰρ βίος κυνὶ ὁ κατὰ τὴν κυνὸς ζωήν· ἐπισυμβαίνει δὲ τῷ τοιούτῳ βίῳ ἢ τῶν θηρευτικῶν κυνῶν ἢ τῶν ἰχνευ‐ τικῶν ἢ τῶν περὶ τράπεζαν ἢ τῶν οἰκοφυλάκων, καὶ δεύ‐ τερος ἂν εἴη οὗτος βίος. Ἀλλὰ τοῖς μὲν ἀλόγοις, ἀφῃρη‐
60μένοις τοῦ αὐτεξουσίου, ἢ διὰ φύσεως ὁ χαρακτὴρ οὗτος ἐπισυνίσταται ἢ διὰ κατατάξεως τοῦ κτησαμένου· ἐπὶ δὲ τῶν ἀνθρώπων τὸ μὲν ἢ ἐκ προγόνων γενέσθαι ἀγαθῶν ἢ κάλλους τυχεῖν σωματικοῦ διὰ φύσεως ἐπορίσθη ἢ τύχης, πλὴν ὅτι τούτων οὐδὲν ἦν ἐφ’ ἡμῖν δῆλον. Τὰς
65δέ γε τῶν τεχνῶν ἀναλήψεις καὶ τὰς τῶν ἐπιτηδευμάτων ἐπιστημῶν τε καὶ 〈τὰσ〉 τῶν πολιτικῶν βίων ἀρχῶν τε διώξεις καὶ ὅσα τοιαῦτα, ἐκ τοῦ ἐφ’ ἡμῖν ἠρτῆσθαι συμ‐ βέβηκεν, εἰ καί τινα δυσεπίτευκτα, τῷ καὶ τῆς ἔξωθεν προσδεῖσθαι συλλήψεως, δι’ οὗ εἰς τὸ τυχεῖν δύσκολα165 in vol. 2
70καὶ ἀποθέσθαι οὐ ῥᾴδια, ὥσπερ ἀρχὰς καὶ τυραννίδας καὶ δημαγωγίας. Πάντα μὲν οὖν τὰ τοιαῦτα ἠρτῆσθαι συμβέβηκεν 〈ἐκ〉 τῆς προαιρέσεως, ἡ δὲ τεῦξις αὐτῶν οὐ πάντως ἐφ’ ἡμῖν, ἀφ’ οὗ δ’ ἄν τινος τύχωμεν, τῇ τάξει αὐτοῦ ἕπεσθαι ἀνάγκη. Δέδοται μέντοι ἐπὶ πάντων σχεδὸν
75τῶν ἐχόντων μεσότητα καὶ μὴ ἤδη εἰς κακίαν ἀνηγμένων τὸ χρήσασθαι τοῖς βίοις οὗ τις μέτεισιν, ἢ κακῶς ἢ καλῶς. Καὶ γὰρ ἐπὶ τυραννίδας τινὲς προαχθέντες ἤπιοι καὶ πρᾶοι γεγόνασι καὶ βασιλείαις πονηρῶς ἐχρήσαντο. Τούτων 〈δὲ〉 οὕτως ἐχόντων ἡ μὲν αἵρεσις τῶν βίων ταῖς ἔξω ψυχαῖς
80προηγουμένως τῶν πρώτων ἐστί, κἄπειτα αἱρεθέντος ἥ τε Ἀνάγκη τὸ ἀπαραίτητον ἐκύρωσεν, ὅ τε δαίμων ἐπηκολού‐ θησεν, ὡς ἂν δὴ τοῦ βίου προστάτης ὢν καὶ ἐπόπτης ἕκαστος ἑκάστου, συναναγκάσων ἐμμένειν τὰς ψυχὰς τῷ αἱρεθέντι καὶ μὴ προβλέπειν, αἵ τε Μοῖραι τὸν τοιοῦτον
85ἐπένησαν ἑκάστῳ βίον, 〈οἷον〉 τά [τε] γιγνόμενα διὰ παντὸς μαρτυρεῖ τοῦ χρόνου. Οὔτε γὰρ ἀνήρ, κἂν σφόδρα δι’ ἀσέλ‐ γειαν μαλακίζηται καὶ πάντ’ αὐτῷ ἡ προαίρεσις μετασχη‐ ματίζῃ τὰ ἔξωθεν 〈εἰσ〉 τὰ τῆς θηλείας συνήθη, γυνή ποτ’ ἂν γένοιτο, οὔτε γυνὴ τὰ ἀνδρῶν ἐγχειροῦσα δρᾶν, ἀνήρ
90ποτ’ ἂν γένοιτο. Ζῶσι μὲν οὖν τοῦτον τὸν βίον αἱ ψυχαὶ μετ’ ἀνάγκης, διὰ λήθης αὐτὸν διεξάγουσαι καὶ ὅτι ἐπ’
αὐταῖς ἡ αἵρεσις αὐτοῦ ποτε γέγονε, παντελῶς ἐπιλελη‐ σμέναι. Ἔρχεται δὲ ἐπ’ ἀνθρώπου μάλιστα ἀνειμένον [ἐλεύθερον] τὸ ἐθελούσιον πρὸς μὲν τὰ τῆς ψυχῆς, ὡς166 in vol. 2
95καθ’ ἑαυτὴν καὶ μὴ ἐν σώματι [δεδεμένην] πεπεδημένην, πρὸς δὲ τὰ τοῦ ζῴου καὶ συναμφοτέρου 〈πρὸσ〉 αὐτεξούσια ἔργα λελυμένου. Σὺν γὰρ τούτῳ διεξάγει τὸν ἀνθρώπειον βίον ἕκαστος ἡμῶν, σὺν τῷ ἔχειν πρὸς τὰ τοῦ συναμφο‐ τέρου αὐτεξούσια ἔργα τὴν ὁρμὴν προσήκουσαν.

2

.

8

.

40

 Ἐν ταὐτῷ. Διοικεῖται γὰρ τὸ ζῷον ἕκαστον κατὰ τὴν τῇδε προσή‐ κουσαν αὐτῷ διάζησιν. Ἔχει δὲ ὁ βίος ὁ τοῦ ἀνθρώπου τὸ κατάλληλον τῷ ἀνθρώπῳ αὐτεξούσιον ἐφ’ ἑαυτῷ. Διὸ
5κἂν ἄγηται ὑπὸ προθυμιῶν φυσικῶν πρός τινα τῶν ἐν‐ ταῦθα ἐν αἱρέσει πιπτόντων βίων, ἀλλ’ ἐφ’ αὑτῷ ἔχει τὸ μὴ ἐμπεσεῖν, κἂν πάντως ἐμπέσῃ. Ὅσα γὰρ τῇ πιθανῇ φαντασίᾳ συγκατατιθέμεθα διὰ τὸ πιθανόν, ἀλλ’ ἐφ’ ἡμῖν καὶ τὸ μὴ συγκατατίθεσθαι, ὅ τι μὴ ἡ φαντασία
10σύρει ἡμᾶς καὶ νευροσπαστεῖ πρὸς αὑτήν.

2

.

8

.

41

 Ἐν ταὐτῷ. Τὸ γὰρ ὅλον βούλημα τοιοῦτ’ ἔοικεν εἶναι τὸ τοῦ Πλάτωνος· ἔχειν μὲν τὸ αὐτεξούσιον τὰς ψυχάς, πρὶν εἰς σώματα καὶ βίους διαφόρους ἐμπεσεῖν, εἰς τὸ 〈τοῦτον〉
5ἢ τοῦτον ἑλέσθαι τὸν βίον, ὃν μετὰ ποιᾶς ζωῆς καὶ σώ‐ ματος οἰκείου τῇ ζωῇ ἐκτελέσειν μέλλει (καὶ γὰρ λέοντος βίον ἐπ’ αὐταῖς εἶναι ἑλέσθαι καὶ ἀνδρός)· κἀκεῖνο μὲν
τὸ αὐτεξούσιον ἅμα τῇ πρός τινα τῶν τοιούτων βίων πτώσει ἐμπεπόδισται. Κατελθοῦσαι δὲ εἰς τὰ σώματα167 in vol. 2
10καὶ ἀντὶ ψυχῶν ἀπολύτων γεγονυῖαι ψυχαὶ ζῴων, τὸ αὐτεξ‐ ούσιον φέρουσιν οἰκεῖον τῇ τοῦ ζῴου κατασκευῇ καὶ ἐφ’ ὧν μὲν εἶναι πολύνουν καὶ πολυκίνητον ὡς ἐπ’ ἀνθρώπου, ἐφ’ ὧν δὲ ὀλιγοκίνητον καὶ μονότροπον ὡς ἐπὶ τῶν ἄλλων σχεδὸν πάντων ζῴων. Ἐξηρτῆσθαι δὲ τὸ αὐτεξούσιον
15τοῦτο τῆς κατασκευῆς, κινούμενον μὲν ἐξ ἑαυτοῦ, φερό‐ μενον δὲ κατὰ τὰς ἐκ τῆς κατασκευῆς γιγνομένας προθυμίας.

2

.

8

.

42

 Ἐν ταὐτῷ. Πανταχοῦ δὲ τὰς ὑπερβολὰς φεύγειν προσήκει, διώκειν δὲ τὸ μέσον, ἂν μὴ ἤδη τὸ ἐφ’ ἡμῖν πάθεσι κακίας ἀνηκέ‐ στοις δεδεμένον δουλεύῃ καὶ ὑποτεταγμένον ᾖ τούτοις.
5 Ἀρέσκει καὶ τὸ μὴ ἀτάκτως κληροῦσθαι τὰς ψυχὰς τοὺς βίους καὶ λαμβάνειν αὐτούς, ἀλλὰ τάξει καὶ ὡς ἄγει αὐτὰς ἡ περίοδος. Ἡ μὲν γὰρ πρώτη παυσαμένη ἐν τῇ πρώτῃ περιόδῳ πρώτη ἥξει, ἡ δὲ δευτέρα 〈δευτέρα〉 ἐν τῇ δευτέρᾳ κληρωσομένη· στρεφομένας γὰρ ὑπὸ τοῦ παντὸς
10καὶ καταληγούσας τῇ τούτου φορᾷ περιάγεσθαι ὡς εἰς τάξιν, κλήρων σημαινόντων τὸ πρῶτον καὶ τὸ δεύτερον. Διὸ καὶ τῆς Λαχέσεως οἱ κλῆροι λαμβάνονται τῷ προφήτῃ (Plat. Rep. X p. 617D), ἥτις ἀπὸ τοῦ λαγχάνειν καὶ κληροῦ‐ σθαι κέκληται. Λάχεσιν δὲ τὴν τοῦ παντὸς περιστροφὴν
15πολλοὶ εἶναι εἰρήκασιν. Ἀρέσκει καὶ τὸ χραίνεσθαι τὸ μὲν ἐπὶ ταῖς ψυχαῖς αὐτεξούσιον ὑπὸ τῆς ἐγγινομένης ἐνταῦθα προβιοτῆς, τὸ
δ’ ἐπὶ τοῖς ἀνθρώποις αὐτεξούσιον ἐκ τῆς πρός τινα τῶν τῇδε βίων τῆς 〈ψυχῆσ〉 ἔξω ἔτι οὔσης ῥοπῆς, ἣν αἵρεσιν168 in vol. 2
20ὁ Πλάτων λέγει. Ἀρέσκει καὶ τὸ τοιαύτην εἶναι τὴν εἱμαρμένην, ἐοι‐ κυῖαν ταῖς τῶν νόμων διαγορεύσεσι, νόμον οὖσαν καὶ αὐτὴν καὶ,
θεῶν ψήφισμα παλαιόν,
25
ἀΐδιον, πλατέεσσι κατεσφρηγισμένον ὅρκοις, φησὶν Ἐμπεδοκλῆς (v. 369. 370 Stein.). Οἵ τε γὰρ νόμοι, οὐκ ἀναγκάζοντες, διαγορεύουσιν, ὡς ἐὰν λῃστεύσῃς, τάδε πείσῃ· ἐὰν δὲ ἀριστεύσῃς, τῶνδε τεύξῃ· οἵ τε καθ’ εἱμαρ‐ μένην θεσμοί, ἐὰν βίον ἕλῃ ἀνδρός, οὕτως ζήσῃ, οὐ μὴν ἔτι
30καὶ ἑλοῦ ἐκ παντὸς ἀναγκάζουσι· καὶ ἐὰν 〈ἐν〉 ἀνδράσι γενό‐ μενος βίον ἕλῃ στρατιώτου, τάδε σε παθεῖν καὶ δρᾶσαι ἀνάγκη, οὐ μὴν ἔτι βίον σε ἀνάγκη ἑλέσθαι στρατιώτου καὶ τάδε παθεῖν 〈καὶ δρᾶσαι〉 ἐξ ἀνάγκης. Δι’ ὃ κεῖται μὲν τὰ παραδείγματα καὶ τῶν πρώτων καὶ δευτέρων· ἐπὶ
35δὲ ταῖς ψυχαῖς ἐστι, τούς τε πρώτους ἑλέσθαι βίους καὶ ζῆσαι, φέρε, βίον ἀνθρώπου, τῶν τε δευτέρων ἑλέσθαι βίον τινά· ἑλομένῳ δὲ καὶ ζῶντι κατὰ τοῦτον, ἀνάγκη τἀ‐ κόλουθα καὶ δρᾶσαι καὶ παθεῖν. Εἰ μέντοι ἐνδέχεται καταμαντευσάμενον τῆς Πλάτω‐
40νος γνώμης, ἐπιτυχῶς στοχάσασθαι, πόθεν ταῦτα λαβὼν Πλάτων περὶ αὐτῶν διελέχθη ὡς τοῖς γιγνομένοις ὄντων
συμφώνων, φαίην ἄν, οἶμαι, ὅτι 〈παρὰ〉 τῶν παρ’ Αἰγυ‐ πτίοις σοφῶν τοὺς βίους ἐκ τῶν ὡροσκόπων σημειουμένων καὶ τῆς ἐν ταῖς γενέσεσι τῶν ἀστέρων πρὸς τὰ ἐν τῷ ζῳ‐169 in vol. 2
45διακῷ ἄστρα διαθέσεως, 〈ὡσ〉 ἀκολούθους τῇ τοῦ ὡροσκό‐ που ἀνατολῇ. Ἀναγκάζειν μὲν τὴν ποιὰν διάθεσιν τῶν σχηματισμῶν ποιοὺς εἶναι τοὺς βίους ταῖς διὰ τῆς ὡρο‐ σκοπούσης μοίρας ἰούσαις ψυχαῖς εἰς τὴν γένεσιν, πὼς ἐχόντων τότε τῶν σχηματισμῶν, μὴ συντίθεσθαι αὐτὸν

2

.

8

.

42

(50)

τοῖς Αἰγυπτίοις· τῶν δὲ ψυχῶν κατὰ τὰς ἐνούσας διαθέ‐ σεις ἐπὶ τοὺς ὡροσκόπους φερομένων καὶ βίους, 〈οὓσ〉 σημαίνουσιν οἱ σχηματισμοί, βλεπουσῶν ὥσπερ ἐν πίνακι [γεγραμμένα] ἐν τῇ οὐρανίᾳ γῇ γεγραμμένους, τὰς ἑλομένας διὰ μὲν τὸ αὐτεξούσιον δύνασθαι καὶ μὴ βιῶναι οὕτως,
55ἑλομένας δὲ τὰ ἐν τῇ στροφῇ κατὰ στιγμὴν τοῦ χρόνου τῆς ἀναφορᾶς τοῦ ὡροσκόπου ἐναλλαττόμενα ἀνάγκῃ ἐκτε‐ λεῖν τὰ γεγραμμένα. Διὰ τί οὖν ἐν τῇ αὐτῇ ἀναφορᾷ φέρε καὶ κύων γεννᾶται καὶ ἀνὴρ καὶ γυνὴ καὶ πολλοὶ ἄνδρες καὶ πάντων οὔτε ὁ πρῶτος βίος ὁ αὐτὸς οὔτε ὁ
60δεύτερος; Πρῶτον μὲν οὖν εἴποιμ’ ἂν οὐχ οὕτως ταχυτέραν ταῖς ψυχαῖς πορείαν πάσαις, ὡς μὴ φθάσαι τὴν ἀναφορὰν τοῦ ὡροσκόπου τὴν ἐκείνων εἴσοδον· προλαμβανούσης δὲ ἀεὶ τῆς φορᾶς καὶ ἑκάστης κατὰ κλῆρον διαφορᾶς ἄλλο παράδειγμα βίου φερούσης, ἀνάγκη μηδέποτε συντρέχειν
65πάντῃ τοὺς δοκοῦντας ἐν τῇ 〈αὐτῇ〉 ὥρᾳ εἰς τὸν κόσμον
ἐμβάλλειν. Ἔπειτα ὁ μὲν κλῆρος ἔξω ** πρὶν εἰς τὸν τῆς σελήνης ὑποκάτω τόπον πεσεῖν· τοῦ 〈δὲ〉 πρώτου βίου ἡ διέξοδος διὰ τῶν ἑπτὰ σφαιρῶν γιγνομένη, ἄλλως ἄλλης κατ’ αὐτὰ κινουμένης κατὰ τὰς προθυμίας πρός170 in vol. 2
70τινας τῶν δευτέρων βίων, οὐχ ὁμοίως προσέχειν πάσας ποιεῖ τοῖς γεγραμμένοις. Ἤδη οὖν ἡ μὲν ἑλομένη κυνὸς βίον ἔρχεται ἐπὶ τόνδε τὸν ὡροσκόπον· ἡ δὲ ἀνθρώπου κατὰ τὴν παράκλισιν τῆς στιγμῆς ἐπὶ τόνδε· φέρει δ’ αὐτὴν ἡ Δίκη κατὰ τῆς ἠθοποιίας ἰδιότητα ἐπί τινα μοῖ‐
75ραν τῆς περιφορᾶς, ἣ βίον ἔχει γεγραμμένον πρόσφορον ταῖς αὐτῆς προθυμίαις. Ἡ δὲ Δίκη Τύχη λέγεται, αἰτία οὖσα ἄδηλος ἀνθρωπείῳ λογισμῷ. Ζῳδίων δὲ ὄντων δώ‐ δεκα, δι’ ὧν ἡ ὁδὸς ταῖς ψυχαῖς πεπίστευται τοῖς Αἰγυ‐ πτίοις γίγνεσθαι τῇδε πανταχοῦ σχεδόν, αἱ μὲν πρῶται
80τοῦ ζῳδιακοῦ μοῖραι, ὡς ἂν ἀγαθῷ νενεμημέναι τῷ κυρίῳ τοῦ ζῳδίου, παρεδόθησαν εἶναι ἀμφιλαφεῖς· αἱ δὲ τελευ‐ ταῖαι ἐπὶ πάντων τοῖς κακοποιοῖς λεγομένοις ἀστράσιν ἀπενεμήθησαν. Ἐντεῦθεν οὖν ἡ τῶν πρώτων κλήρων εὐμοιρία ἀποδοχῆς ἠξίωται καὶ ἡ τῶν ὑστέρων ἐστενοχω‐
85ρεῖσθαι λέγεται. Σημαίνειν μὲν οὖν τὰ ποιὰ σχήματα τοὺς βίους τίθεται Πλάτων· ἀναγκάζειν δὲ οὐκέτι, ἀλλὰ τὰς ἑλομένας ζῆν καὶ καθὰ σημαίνει ἐξ ἀνάγκης ἔχειν τὸν εἱρμὸν τῶν γεγραμμένων. Αἰτία τοίνυν ἑλομένων ἢ γυναικὸς ἢ ἀνδρὸς βίον ἢ ἄλλου τινὸς ζῴου τῆς εἰς
90τὸν ὡροσκόπον φορᾶς· αἰτία δὲ καὶ τῆς ἐνεχθείσης εἰς τόνδε τὸν ὡροσκόπον τὸ ἑλέσθαι τὸν δεύτερον βίον, ὃν γεγραμμένον δεικνύει ἡ κατὰ τὸν ὡροσκόπον τεταγμένη
διακόσμησις τῶν ἀστέρων. Εἰ μή τις τὴν μὲν κατὰ τὴν σπορὰν ὡροσκοπίαν τοῦ ἀνθρώπου ἢ κυνὸς ἑλέσθαι ἐμ‐171 in vol. 2
95φαίνειν τὸν κλῆρον εἴποι, τὴν δὲ τῆς ἐκ γαστρὸς ἐκτροπῆς ὡροσκοπίαν τοῦ δευτέρου βίου καὶ ἐπὶ τῷ προαιρεθέντι ἐνδεικνύναι τὴν αἵρεσιν. Ἀλλ’ ὅτι μὲν ἐκ τῶν παρ’ Αἰγυπτίοις παραδεδομένων ἡ τοῦ μύθου πλάσις ἐσκευ‐ ώρηται, συγχωρήσειεν ἄν τις· εἰ δὲ κατ’ αὐτὰ τὰ νοήματα

2

.

8

.

42

(100)

κατὰ μέρος τῷ Πλάτωνι διεσκευάσθη, χαλεπὸν τὸ ἀπο‐ φήνασθαι. Ἐπεὶ δὲ καὶ Ὁμήρου τυγχάνεις ὢν ἐραστής τε καὶ ἐπαινέτης, ὅρα μοι μὴ καὶ αὐτὸς πρὸ τοῦ Πλάτωνος τὸ διττὸν οἶδε τῶν βίων, τὸν μέν τινα ἀκίνητον, ὃν ἑλέσθαι
105ἡ ψυχὴ ἢ μὴ ἑλέσθαι δύναται, ὅταν δὲ ἕληται ἀφύκτως ἔχουσα ** μεταβάλλειν, ἢ δι’ ἀρετῆς αὐτὸν διοικεῖ ἢ κα‐ κίας· τούτου γὰρ μεμνημένος φησί (Ζ 488. 489)·
Μοῖραν δ’ οὔ τινά φημι πεφυγμένον ἔμμεναι ἀνδρῶν
οὐ κακὸν οὐδὲ μὲν ἐσθλόν, ἐπὴν τὰ πρῶτα γένηται.
110 Τοῦτο μὲν οὖν περὶ τοῦ πρώτου καὶ ἀπαραβάτου εἴη ἂν λέγων βίου· περὶ δὲ τοῦ δευτέρου, ὅτι ἐστὶν ἐφ’ ἡμῖν, τί οὖν φησὶν Ὅμηρος (α 32—34);
οἷον δή νυ θεοὺς βροτοὶ αἰτιόωνται.
ἐξ ἡμέων γάρ φασι κάκ’ ἔμμεναι· οἱ δὲ καὶ αὐτοὶ
115
σφῇσιν ἀτασθαλίῃσιν ὑπὲρ μόρον ἄλγε’ ἔχουσι. Διὰ τί οὖν „οἱ δὲ καὶ αὐτοί“; Δηλοῖ γὰρ ὅτι καὶ ἀπὸ θεῶν τι ἔρχεται εἰς αὐτούς, εἰ καὶ τὸ πλέον δι’ αὐτούς· ἢ ὅτι τὰ παραδείγματα τῶν βίων παρὰ θεῶν, οὐδὲ αὐτοὺς ἔξω τῆς αἰτίας τοῦ εἰς κακὰ ἐμπίπτειν; ἀλλ’ ἀπολύεται
120αὐτούς, τῷ αὐτεξουσίους ποιῆσαι τὰς ψυχὰς καὶ αὐταῖς ἐπιτρέψαι ἑλέσθαι βίους, οἱ δὲ ἐξ ἐπιδρομῆς καὶ ἀμαθίας „σφῇσιν ἀτασθαλίῃσιν ὑπὲρ μόρον ἄλγε’ ἔχουσιν“.172 in vol. 2

2

.

8

.

43

 Ἐκ τῆς Ἰαμβλίχου ἐπιστολῆς πρὸς Μακεδόνιον περὶ εἱμαρμένης. Οὐσία ἐστὶν ἄϋλος ἡ τῆς ψυχῆς καθ’ ἑαυτήν, ἀσώ‐ ματος, ἀγέννητος πάντῃ καὶ ἀνώλεθρος, παρ’ ἑαυτῆς
5ἔχουσα τὸ εἶναι καὶ τὸ ζῆν, αὐτοκίνητος παντελῶς καὶ ἀρχὴ τῆς φύσεως καὶ τῶν ὅλων κινήσεων. Αὕτη δὴ οὖν καθ’ ὅσον ἐστὶ τοιαύτη, καὶ τὴν αὐτεξούσιον καὶ τὴν ἀπό‐ λυτον περιείληφεν ἐν ἑαυτῇ ζωήν. 〈Καὶ〉 καθ’ ὅσον μὲν δίδωσιν ἑαυτὴν εἰς τὰ γιγνόμενα καὶ ὑπὸ τὴν τοῦ παντὸς
10φορὰν ἑαυτὴν ὑποτάττει, κατὰ τοσοῦτον καὶ ὑπὸ τὴν εἱμαρμένην ἄγεται καὶ δουλεύει ταῖς τῆς φύσεως ἀνάγκαις· καθ’ ὅσον δὲ αὖ τὴν νοερὰν ἑαυτῆς καὶ τῷ ὄντι ἄφετον ἀπὸ πάντων καὶ αὐθαίρετον ἐνέργειαν ἐνεργεῖ, κατὰ το‐ σοῦτον τὰ ἑαυτῆς ἑκουσίως πράττει καὶ τοῦ θείου καὶ
15ἀγαθοῦ καὶ νοητοῦ μετ’ ἀληθείας ἐφάπτεται.

2

.

8

.

44

 Ἐν ταὐτῷ. Τὸν κατὰ νοῦν ἄρα βίον καὶ τὸν ἐχόμενον τῶν θεῶν διαζῆν μελετητέον· οὗτος γὰρ ἡμῖν μόνος ἀποδίδωσι τὴν ἀδέσποτον τῆς ψυχῆς ἐξουσίαν, ἀπολύει τε ἡμᾶς τῶν
5ἀναγκαίων δεσμῶν καὶ ποιεῖ ζῆν οὐκ ἀνθρώπινόν τινα βίον, ἀλλὰ τὸν θεῖον καὶ τῇ βουλήσει τῶν θεῶν ἀγαθῶν ἀποπληρούμενον.

2

.

8

.

45

 Τοῦ αὐτοῦ. Καὶ γὰρ ἤδη τὸ ὅλον εἰπεῖν, αἱ μὲν κινήσεις αἱ περὶ τὸν κόσμον τῆς πεπρωμένης πρὸς τὰς ἀΰλους καὶ νοερὰς
ἐνεργείας καὶ περιφορὰς ἀφομοιοῦνται, ἡ δὲ τάξις αὐτῆς173 in vol. 2
5πρὸς τὴν νοητὴν καὶ ἄχραντον εὐταξίαν ἀπείκασται· τὰ δ’ αἴτια τὰ δεύτερα τοῖς προηγουμένοις αἰτίοις συνήρτη‐ ται καὶ τὸ ἐν γενέσει πλῆθος πρὸς τὴν ἀμέριστον οὐσίαν καὶ πάντα οὕτω τὰ τῆς εἱμαρμένης συνῆπται πρὸς τὴν προηγουμένην πρόνοιαν. Κατ’ αὐτὴν τὴν οὐσίαν ἄρα
10ἐπιπλέκεται ἡ εἱμαρμένη τῇ προνοίᾳ καὶ τῷ εἶναι τὴν πρόνοιάν ἐστιν ἡ εἱμαρμένη καὶ ἀπ’ αὐτῆς καὶ περὶ αὐτὴν ὑφέστηκε. Τούτων δὲ οὕτως ἐχόντων καὶ ἡ τῶν ἀνθρώπων ἀρχὴ τοῦ πράττειν ἔχει μὲν συμφωνίαν πρὸς ἀμφοτέρας ταύτας
15τὰς τοῦ παντὸς ἀρχάς· ἔστι δὲ καὶ ἀφειμένη ἀπὸ τῆς φύσεως καὶ ἀπόλυτος ἀπὸ τῆς τοῦ παντὸς κινήσεως ἐν ἡμῖν τῶν πράξεων ἀρχή. Διὰ τοῦτο οὐκ ἔνεστιν ἐν τῇ τοῦ παντός. Διότι μὲν γὰρ 〈οὐκ〉 ἀπὸ τῆς φύσεως παρά‐ γεται οὐδὲ ἀπὸ τῆς τοῦ παντὸς κινήσεως, πρεσβυτέρα καὶ
20οὐκ ἀπὸ τοῦ παντὸς ἐνδιδομένη, προτέτακται· διότι γε μὴν ἀφ’ ὅλων τῶν τοῦ κόσμου μερίδων καὶ ἀπὸ πάντων στοιχείων μοίρας τινὰς κατενείματο καὶ ταύταις πάσαις χρῆται, περιέχεται αὐτὴ καὶ ἐν τῇ τῆς εἱμαρμένης διατάξει, συντελεῖ τε εἰς αὐτὴν καὶ συμπληροῖ τὴν ἐν αὐτῇ κατα‐
25σκευὴν καὶ χρῆται αὐτῇ δεόντως. Καὶ καθ’ ὅσον μὲν λό‐ γον καθαρὸν αὐθυπόστατον καὶ αὐτοκίνητον ἀφ’ ἑαυτοῦ τε ἐνεργοῦντα καὶ τέλειον ἡ ψυχὴ συνείληφεν ἐν ἑαυτῇ, κατὰ τοσοῦτον ἀπόλυτός ἐστι πάντων τῶν ἔξωθεν· καθ’ ὅσον γε μὴν καὶ ζωὰς ἄλλας προβάλλει ῥεπούσας εἰς τὴν
30γένεσιν καὶ ἐπικοινωνεῖ τῷ σώματι, κατὰ τοσοῦτον ἔχει
συμπλοκὴν καὶ πρὸς τὴν τοῦ κόσμου διάταξιν.174 in vol. 2

2

.

8

.

46

 Ἐν ταὐτῷ. Εἰ δέ τις ταὐτόματον καὶ τὴν τύχην ἐπεισάγων ἀναι‐ ρεῖν οἴεται τὴν τάξιν, μαθέτω ὡς οὐδέν ἐστιν ἐν τῷ παντὶ ἄτακτον οὐδ’ ἐπεισοδιῶδες οὐδὲ ἄνευ αἰτίας οὐδὲ ἀόριστον
5οὐδὲ εἰκῇ οὐδ’ ἀπὸ τοῦ μηδενὸς ἐπεισιὸν οὐδὲ κατὰ συμ‐ βεβηκός. Οὔκουν ἀναιρεῖται ἡ τάξις καὶ συνέχεια τῶν αἰτιῶν καὶ ἡ τῶν ἀρχῶν ἕνωσις καὶ ἡ δι’ ὅλων διατεί‐ νουσα τῶν πρώτων ἐπικράτεια. Βέλτιον οὖν ἀφορίζεσθαι· ἡ τύχη τῶν πλειόνων τάξεων ἢ καὶ ἄλλων δή τινων [ἥ]
10ἐστιν ἔφορος καὶ συναγωγὸς αἰτία, πρεσβυτέρα τῶν συνι‐ όντων, ἣν τότε μὲν θεὸν ἐπικαλοῦμεν, 〈τότε δὲ δαίμονα〉 παρειλήφαμεν. Ἡνίκα μὲν γὰρ ἂν τὰ κρείττονα αἴτια τῶν συνι〈όντων〉 ᾖ, θεός ἐστιν αὐτῶν ἔφορος, ὁπόταν δὲ τὰ ἐν τῇ φύσει, δαίμων. Ἀεὶ οὖν μετ’ αἰτίας πάντα ἐπιτελεῖται
15καὶ οὐδ’ ὁτιοῦν ἄτακτον ἐν τοῖς γιγνομένοις ἐπεισέρχεται.

2

.

8

.

47

 Ἐν ταὐτῷ. Διὰ τί οὖν παρ’ ἀξίαν αἱ διανομαὶ ἀποδίδονται; ἢ τοῦτο οὐδὲ τὴν ἀρχὴν ἀμφισβητεῖν ὅσιον; οὐ γὰρ ἐπ’ ἄλλῳ τινὶ κεῖται, ἐπ’ αὐτῷ δὲ τῷ ἀνθρώπῳ καὶ τῇ τοῦ
5ἀνθρώπου αἱρέσει τἀγαθά, καὶ ταῦτα ἐν τῇ προαιρέσει μόνον κυριώτατα δὴ ἀφώρισται, τὰ δ’ ἀπορούμενα παρὰ τοῖς πολλοῖς δι’ ἄγνοιαν ἀμφισβητεῖται. Οὐκ ἄλλη οὖν ἐπικαρπία τῆς ἀρετῆς ἐστιν ἢ αὐτὴ ἑαυτῆς. Οὐ μὴν οὐδὲ
ἐλαττοῦται ὅστις σπουδαῖος ἀπὸ τῆς τύχης, κρείττονα γὰρ175 in vol. 2
10αὐτὸν πάσης συντυχίας ἡ μεγαλοψυχία ἀπεργάζεται. Οὐδὲ γὰρ παρὰ φύσιν γίγνεται· ἐξαρκεῖ γὰρ ἡ τῆς ψυχῆς ἀκρό‐ της καὶ τελειότης τὴν ἀρίστην φύσιν συμπληρῶσαι τοῦ ἀνθρώπου. Καὶ μὴν τά γε ἐναντία εἶναι δοκοῦντα γυμνά‐ ζει καὶ συνέχει καὶ συναύξει τὴν ἀρετὴν καὶ οὐχ οἷόν ἐστι
15χωρὶς αὐτῶν καλοὺς κἀγαθοὺς γίγνεσθαι. Καὶ αὕτη τοί‐ νυν ἡ διάθεσις τοῦ σπουδαίου τὸ καλὸν προτιμᾷ τε δια‐ φερόντως καὶ τὴν τοῦ λόγου τελειότητα μόνην ἐν μακα‐ ρίᾳ ζωῇ τίθεται, τὰ δὲ ἄλλα ἐν οὐδενὸς μέρει περιορᾷ καὶ ἀτιμάζει.

2

.

8

.

48

 〈Ἐν ταὐτῷ〉 Ἐπεὶ τοίνυν ἐν ψυχῇ μέν ἐστιν ὁ ἄνθρωπος, ἡ δὲ ψυχὴ νοερά τε ἐστὶ καὶ ἀθάνατος, καὶ τὸ καλὸν ἄρα αὐτῆς καὶ τὸ ἀγαθὸν καὶ τὸ τέλος ἐνυπάρχει τῇ θείᾳ ζωῇ, τῶν
5δὲ θνητοειδῶν οὐδὲν κύριον ἢ συμβάλλεσθαί τι πρὸς τὴν τελείαν ζωήν ἐστιν, ἢ παραιρεῖν αὐτῆς τὴν εὐδαιμο‐ νίαν. Ὅλως γὰρ ἐν νοερᾷ μὲν ζωῇ τὸ μακάριον ἡμῖν ὑπάρχει· ταύτην δὲ οὐδὲν τῶν μέσων οὔτε ἐπιδιδόναι ποιεῖ οὔτ’ ἐστὶν ἀφαιρεῖσθαι. Μάτην ἄρα αἱ τύχαι καὶ
10τὰ ἄνισα δῶρα τῆς τύχης διατεθρύληται παρὰ τοῖς ἀν‐ θρώποις.

2

.

9

t

Ὅτι οὐδεὶς ἑκὼν πονηρός.

2

.

9

.

1

Δημοκρίτου (fr. mor. 12 ap. Mullach. p. 166).
Ἀπ’ ὧν ἡμῖν τἀγαθὰ γίνεται, ἀπὸ τῶν αὐτῶν τούτων καὶ τὰ κακὰ ἐπαυρισκοίμεθ’ ἄν· τῶν δὲ κακῶν ἐκτὸς εἴημεν. Αὐτίκα ὕδωρ βαθὺ ἐς πολλὰ χρήσιμον καὶ δηὖτε κακόν,176 in vol. 2
5κίνδυνος γὰρ ἀποπνιγῆναι· μηχανὴ ὦν εὑρέθη, νήχεσθαι διδάσκειν.

2

.

9

.

2

 Τοῦ αὐτοῦ (fr. mor. 11 p. 166 Mullach.). Ἀνθρώποισι κακὰ ἐξ ἀγαθῶν φύεται, ἐπήν τις τἀγα‐ θὰ μὴ ποτῆται ποδηγετέειν μηδὲ ὀχέειν εὐπόρως. Οὐ δίκαιον 〈ὦν〉 ἐν κακοῖσι τὰ τοιάδε κρίνειν, ἀλλ’ ἐν ἀγαθοῖσι·
5τοῖσι δὲ ἀγαθοῖσι οἷόν τε χρῆσθαι καὶ πρὸς τὰ κακά, ᾧ τινι βουλομένῳ ἂν εἴη.

2

.

9

.

3

 〈Τοῦ αὐτοῦ (fr. mor. 118 p. 183 Mullach.).〉 Ὁ μὲν εὔθυμος ἐς ἔργα ἐπιφερόμενος δίκαια καὶ νό‐ μιμα καὶ ὕπαρ καὶ ὄναρ χαίρει τε καὶ ἔρρωται καὶ νηκη‐
δής ἐστιν· ὃς δ’ ἂν καὶ δίκης ἀλογέῃ καὶ τὰ χρέοντα μὴ177 in vol. 2
5ἔρδῃ, τούτῳ πάντα τὰ τοιάδε ἀτερπέα· ὅταν τ’ εὖ ἀναμνη‐ σθῇ, καὶ δέδοικε καὶ ἑωυτὸν κακίζει.

2

.

9

.

4

 〈Τοῦ αὐτοῦ (fr. mor. 13 p. 167 Mullach.).〉 Οἱ θεοὶ τοῖσι ἀνθρώποισι διδοῦσι τἀγαθὰ πάντα καὶ πάλαι καὶ νῦν, πλὴν ὁκόσα κακὰ καὶ βλαβερὰ καὶ ἀνω‐ φελέα. Τάδε δ’ οὔτε πάλαι οὔτε νῦν θεοὶ ἀνθρώποισι
5δωρέονται, ἀλλ’ αὐτοὶ τοῖσδεσι ἐμπελάζουσι διὰ νόου τυφλότητα καὶ ἀγνωμοσύνην.

2

.

9

.

5

 〈Τοῦ αὐτοῦ (fr. mor. 15 p. 167 Mullach.).〉 Τύχη μεγαλόδωρος, ἀλλ’ ἀβέβαιος, φύσις δὲ αὐτάρ‐ κης· διόπερ νικᾷ τῷ ἥσσονι καὶ βεβαίῳ τὸ μέζον τῆς ἐλπίδος.

2

.

9

.

6

 Εὐσεβίου (fr. 63 III p. 17 Mullach.). Θεοῦ ἐξ ἀρχῆς φήναντος τῷ γένει τῶν ἀνθρώπων κατὰ τὰ φατιζόμενα ὄψεϊ ἐοῦσαι διαφανέες ὁδοὶ διφάσιαι προκέαται βίου ψυχῇσι ἀνθρώπων, ἀδαμαντίνῃ αἱμασιῇ
5παχυτάτῃ καὶ ἐς πολλὸν ὕψος ἀνηκούσῃ [κατὰ τὰ ὑπὸ τοῦ ἐξ ἀρχῆς φήναντος] ἀπ’ ἀλληλέων τὰ πρῶτα διειργό‐
μεναι. Καὶ ἡ μὲν αὐτέων ἐστίν, ὁκοῖα δὴ τὴν τιμιωτέρην τάξιν λαχοῦσα, ἐκ δεξιῆς χερὸς ἐσιόντων· αὕτη ἐπὶ τὴν ἀρετὴν αὐτῇσι ἡγέεται· ἡτέρη δὲ λαιὴ ἐοῦσα ἐπὶ τὴν178 in vol. 2
10κακίην ἐστὶ παραπέμπουσα. Φατίζονται δὲ εἶναι τοιαίδε. Ἡ μὲν τῆς ἀρετῆς τὰ πρῶτα οὐκ εὐήλατά κως παρέχειν δοκέει οἷά τε μέντοι εὐτυκέι πόνῳ ἀνυσθῆναι, ἀλλὰ καὶ τοὺς κατηγεομένους ἔχει καὶ παραπέμψαντας 〈ἂν〉 ἀκινδύ‐ νως· τὸ δὲ μετὰ τοῦτό ἐστιν ὁδὸς ἰθέη τε καὶ εὐρέη μέχρι
15τῆς ἐπὶ τὴν ἀκρόπολιν αὐτοῦ τοῦ καλοῦ· ἐπ’ ἣν ἀνελθὼν ἐν τοῖσι καλλίστοισι ἔσεαι καὶ 〈ἐν〉 θέῃ ἄλλων τε μυρίων ἀγα‐ θῶν [καὶ] τῶν εὐδαιμονεστάτων, ἀτὰρ δὴ καὶ φωτός, παντὸς τοῦ λοιποῦ κάλλει μυρίῳ προήκοντος καὶ αὐγοειδεστάτου. Πέριξ δὲ καὶ ἐπὶ πᾶσαν γῆν ἀναπεπταμένην αἱ πόλιες
20ἔασι καὶ οἱ τὴν γῆν κατοικέοντες καὶ ἐργαζόμενοι, περὶ τῶν, ὡς ἕκαστα ἔχει, ὁ ἐπὶ συμβουλίῃ τῶν ψυχέων προ‐ πεμφθεὶς ἐρέει λόγος. Καὶ ἥδε μὲν ὧδέ κως ἔχει· ἡ δὲ ἐπὶ τὴν κακίην ἄγουσα ἔστιν οἵη τὰ μὲν κατ’ ἀρχὰς ὀλίγου πάγχυ καὶ τούτου οὐ γνησίου, ἀπατηλοῦ δὲ καὶ
25ἐπὶ παραγωγῇ τῶν προσιόντων γεῦσαί τευ ἡδέος· ὥστε
δὲ μηδενὸς μετὰ ταῦτα ἡγεμόνος εὑρισκομένου εὐθὺς ἄγει ἐς ὁδὸν σκολίην, σκόλοπάς τε ἔχουσαν, οἵτινες δὴ ὀξέες, μεγάλοι καὶ πυκνοὶ καταπεπήγασι, καὶ χαράδρας καὶ κρημ‐ νοὺς κατὰ κεφαλῆς ὠθέοντας τοὺς ἐπαυρισκομένους κατὰ179 in vol. 2
30τοῦ συμψήσοντος καὶ παρασυρέοντος τοὺς κατενεχθέντας ἐς αὐτὸν ποταμοῦ κάτω βορβόρῳ καὶ λίθοις ῥέοντος, ὥστε πολλοὺς εὐθὺς οὕτω διαφθείρεσθαι. Οἱ δὲ λοιποὶ τύχῃ, οὔ τἄρ’ οἰκείῃ προμηθείῃ, ἐπὶ τὰς αὐτόθι ἐούσας πόλιας διασκεδαννύαται ἄλλοι ἄλλοσε καὶ ἐπὶ πᾶσαν, πολλὴν
35ἐοῦσαν, τὴν χώρην, περὶ τῶν δὴ καὶ αὐτῶν ὁ προειρημένος ἄγγελος ἀπηγήσεται. Τουτέων ἐουσέων τῶν ὁδῶν τοιουτέων, ἄγει ὁ προειρημένος καὶ ἔστιν ἐν μέσῳ θεοῦ μεγάλου κῆρυξ 〈καὶ〉 σύμβουλος λόγος, 〈ὃσ〉 ψυχῇσι τῇσι μελλούσῃσι κατι‐ έναι τοιάδε προφωνέει· „ψυχαὶ ἀνθρώπων, φύσιν ἔχου‐
40σαι θνηταί τε εἶναι καὶ ἀθάνατοι καὶ ζωῇ μὲν τῇ ἐπὶ γῆς νομιζομένῃ θανάτῳ ἐγκυρέουσαι, θανάτῳ δὲ τῷ δοκέοντι αὐτόθι ζωὴν ἀπολαμβάνουσαι, ἐπεὰν χρόνου τοῦ τετα‐ γμένου ὑμῖν ἀνυσθέντος αὖτις ἀπολυθῆτε σώματος, τοῦ ἐν τῷ αὐτόθι θανάτῳ ὑποδεξαμένου ὑμέας, διαδέξονται
45αὖτις ὑμέας τρόπον τῆς ἐπὶ γῆς ζωῆς βίοι οἱ ὀφειλόμενοι· καὶ διὰ τοῦτο παραινέω, θεοῦ μεγάλου Ἑρμέω καὶ θεῶν τῶν λοιπῶν προφήτης τε καὶ σύμβουλος λόγος, καὶ ἀπει‐ θεούσῃσι μὲν προλέγω θνητὰ κακά, πειθομένῃσι δὲ ἀγαθὰ
ἔσεσθαι τοῖσι τῶν θεῶν ὁμοιεύμενα. Οὐ χρὴ ὦν βραχυ‐180 in vol. 2

2

.

9

.

6

(50)

τάτης κιβδήλου τε καὶ εὐδιασκεδάστου τεῦ ἡδονῆς ἕνεκα κακὰ μεγάλα καὶ τὰ παραμενέοντα τὸν πάντα χρόνον αἱρέεσθαι καὶ βίῳ τῷ βραχυτάτῳ βίον βλάψαι τὸν μετὰ ταῦτα μακρότατον, οὐδ’ αὖ πόνον ὀλίγον καταδεισάσας ἀγαθὰ μεγάλα καὶ τὰ παραμενέοντα τὸν πάντα χρόνον
55καὶ εὐδαιμονίην βιοτῆς μηκίστης τῆς μετὰ ταῦτα προἵ‐ εσθαι.“

2

.

9

.

7

 Ἱεροκλέους ἐκ τοῦ Τίνα τρόπον θεοῖς χρη‐ στέον. Πολὺ δέ μοι δοκεῖ συμβάλλεσθαι πρὸς τὸ καλῶς χρῆσθαι θεοῖς καὶ τὸ διειληφέναι, ὡς οὐδενός ποτε κακοῦ
5γίγνεται θεὸς αἴτιος, ἀλλὰ ταῦτα μὲν ἐκ τῆς κακίας ἀπαν‐ τᾷ μόνης, οἱ δὲ θεοὶ τὸ ἐφ’ ἑαυτοῖς ἀγαθῶν τέ εἰσιν αἴτιοι καὶ τῶν εὐχρήστων, ἡμεῖς δέ ἐσμεν οἱ τὰς εὐεργε‐ σίας αὐτῶν οὐ προσιέμενοι, περιβάλλοντες δ’ ἑαυτοὺς κακοῖς αὐθαιρέτοις. Ἤδη καιρὸν ἔχειν μοι τὸ ποιητικὸν
10ἐκεῖνο δοκεῖ κατὰ τὸν τόπον τοῦτον, ὡς δὴ οἱ ‘βροτοὶ‘ τοὺς ‘θεοὺς αἰτιόωνται‘ (Od. α 32) ὡς ἐξ αὐτῶν ἐπιπεμ‐ πομένων τῶν κακῶν,
οἱ δὲ καὶ αὐτοὶ
σφῇσιν ἀτασθαλίῃσιν ὑπὲρ μόρον ἄλγε’ ἔχουσιν (αʹ 33. 34).
15ἐπείτοιγε ὡς ὁ θεὸς οὐδαμῇ οὐδαμῶς κακῶν αἴτιός ἐστιν, ἐκ πολλῶν 〈ἂν〉 νοήσειέ τις, πρὸς δὲ τὸ παρὸν ἀποχρή‐ σειεν ἂν ἴσως ὁ Πλάτωνος ἐκεῖνος λόγος (Rep. I p. 335D). Οὐ γὰρ θερμοῦ φησι τὸ ψύχειν ἀλλὰ τοὐναντίου, οὐδὲ ψυχροῦ τὸ θερμαίνειν ἀλλὰ τοὐναντίου· οὕτως οὖν οὐδὲ
20ἀγαθοποιοῦ τὸ κακοποιεῖν, ἀλλὰ τοὐναντίου. Καὶ μὴν ἀγαθὸς ὁ θεός, πεπληρωμένος εὐθὺς ἀπ’ ἀρχῆς ταῖς ἁπάσαις ἀρεταῖς, ὥστ’ οὐκ ἂν κακοποιητικὸς ὁ θεὸς εἴη, οὐδέ τινι κακῶν αἴτιος, πάντα δὲ τοὐναντίον παρέχων ἀγαθὰ τοῖς λαβεῖν βουλομένοις ἅπασι, χαριζόμενος δὲ σὺν181 in vol. 2
25τοῖς ἀγαθοῖς καὶ τῶν μέσων, ὅσα κατὰ φύσιν ἡμῖν ἐστι [τὰ] ποιητικά τε τῶν κατὰ φύσιν. Ἓν δὲ καὶ μόνον αἴτιον τῶν κακῶν 〈ἡ κακία〉. Ταῦτα χρὴ διειληφέναι, ὡς τῶν μὲν ἀγαθῶν αἰτίων ὄντων τῶν θεῶν, τῶν δὲ κακῶν τῆς κακίας. Τίνα οὖν
30ἡμῖν τοῦ κακῶς πάσχειν αἴτια; Ἐπεὶ δὲ τῶν μέσων ἐστί τινα παρὰ φύσιν καὶ δύσχρηστα ἢ νὴ Δία ποιητικὰ τῶν τοιούτων, ἄξιον καὶ περὶ τούτων τὴν νυνὶ διάληψιν ἔχειν, οἷον νόσου λέγω, πηρώσεως, θανάτου, πενίας, δόξης καὶ τῶν παραπλησίων. Πολλὰ τοίνυν πέφυκεν αὐτῶν περαί‐
35νειν καὶ ἡ κακία, καὶ 〈δὴ〉 δι’ ἀκρασίαν καὶ λαγνείαν πολ‐ λαὶ μὲν γίνονται νόσοι, πολλαὶ δὲ πηρώσεις· διά τε ἀδι‐ κίαν πολλοὶ μὲν ἐχειροκοπήθησαν καὶ ἄλλας τοιαύτας ἀνεδέξαντο λώβας, πολλοὶ δὲ καὶ ὅλως ἀπέθανον. Ἐμ‐ ποδίζεται δὲ πυκνὰ καὶ ἡ φιλάνθρωπος ἰατρικὴ παρὰ τὴν
40ἑαυτῆς πρόθεσιν ὑπὸ τῆς κακίας. Ἄπρακτα γὰρ γίνεται τὰ βοηθήματα τῆς τέχνης δι’ ἀπείθειαν καὶ ἀκρασίαν καὶ φυγοπονίαν τῶν νοσούντων· καὶ μὴν πολλοὺς μὲν ἀπειρ‐ γάσατο πτωχοὺς καὶ ἀπόρους ἀσωτία καὶ πολυτέλεια, πολ‐ λοὺς δὲ ἀδόξους αἰσχροκέρδεια καὶ μικροπρέπεια. Μετά
45γε μὴν τὴν κακίαν δευτέρα τῶν τοιούτων πρόφασις ἡ ὕλη. Τὰ μὲν γὰρ μετέωρα καὶ ὑπὲρ ἡμᾶς, ὡς ἂν ἐκ τῆς εἰλι‐ κρινεστάτης οὐσίας γεγονότα, δι’ ὁμαλοῦ πορεύεται, πάν‐ των ἐν αὐτοῖς κατὰ τοὺς τῆς φύσεως λόγους περαινομένων· τὰ δ’ ἐπίγεια καθάπερ ὑποστάθμην καὶ ἰλὺν ἔχοντα τῶν

2

.

9

.

7

(50)

ὅλων τὴν οὐσίαν ***182 in vol. 2

2

.

9

.

8

 Μουσωνίου (apomn. I c. 1 p. 141 Peerlkamp.). Πάντες, ἔφη, φύσει πεφύκαμεν οὕτως, ὥστε ζῆν ἀνα‐ μαρτήτως καὶ καλῶς, οὐχ ὁ μὲν ἡμῶν ὁ δ’ οὔ· καὶ τούτου μέγα τεκμήριον ὅτι πᾶσιν ὁμοίως οἱ νομοθέται καὶ προσ‐
5τάττουσιν ἃ χρὴ ποιεῖν καὶ ἀπαγορεύουσιν ἃ μὴ χρή, οὐχ ὑπεξαιρούμενοι οὐδένα τῶν ἀπειθούντων ἢ τῶν ἁμαρτα‐ νόντων, ὥστε ἀτιμώρητον εἶναι οὐ νέον, οὐ πρεσβύτην, οὐκ ἰσχυρόν, οὐκ ἀσθενῆ, οὐχ ὁντιναοῦν. Καίτοι ἐχρῆν, εἰ ὅλον ἐπείσακτον τὸ τῆς ἀρετῆς ἦν, καὶ μηδὲν αὐτοῦ
10φύσει ἡμῖν μετῆν, ὥσπερ οὐδ’ ἐν τοῖς ὑπὸ τὰς ἄλλας τέχνας οὖσιν ἔργοις οὐδεὶς ἀπαιτεῖται εἶναι ἀναμάρτητος, μὴ μεμαθηκὼς τὴν τέχνην, οὕτως μηδ’ ἐν τοῖς κατὰ τὸν βίον μηδένα ἀπαιτεῖσθαι εἶναι ἀναρμάρτητον, ὅστις ἀρε‐ τὴν μὴ ἐξέμαθεν, ἐπείπερ ἀρετὴ μόνη ποιεῖ μὴ ἁμαρτά‐
15νειν ἐν βίῳ. Νῦν δὲ ἐν μὲν θεραπείᾳ καμνόντων οὐδεὶς ἀναμάρτητον ἀξιοῖ εἶναι ἄλλον ἢ τὸν ἰατρὸν καὶ ἐν χρήσει λύρας οὐδένα ἄλλον ἢ τὸν μουσικόν, 〈καὶ〉 ἐν χρήσει πη‐ δαλίων οὐδένα ἄλλον ἢ τὸν κυβερνήτην· ἐν δὲ τῷ βίῳ οὐκέτι μόνον ἀναμάρτητον εἶναι τὸν φιλόσοφον ἀξιοῦσιν,
20ὃς δοκεῖ μόνος ἐπιμελεῖσθαι ἀρετῆς, ἀλλ’ ὁμοίως ἅπαντας καὶ τοὺς μηδεμίαν ἐπιμέλειαν ταύτης πεποιημένους. Δῆ‐ λον οὖν, ὡς οὐδὲν ἕτερον τούτου αἴτιον ἢ τὸ πρὸς ἀρετὴν γεγονέναι τὸν ἄνθρωπον. Καὶ μὴν κἀκεῖνο μέγα τεκμήριον τοῦ μετεῖναι ἀρετῆς φύσει ἡμῖν, τὸ πάντας οὕτως διαλέ‐
25γεσθαι περὶ ἑαυτῶν, ὡς ἐχόντων ἀρετὴν καὶ ὄντων ἀγα‐ θῶν. Οὐδεὶς γάρ ἐστι τῶν πολλῶν, ὃς ἐρωτώμενος πό‐ τερον ἄφρων ἢ φρόνιμος τυγχάνει ὤν, ἄφρων ὁμολογήσει εἶναι· οὐδ’ αὖ ἐρωτώμενος πότερον ἄδικος ἢ δίκαιος τυγ‐
χάνει ὤν, φήσει ὅτι ἄδικος. Ὁμοίως δὲ κἂν ἐρωτᾷ τις183 in vol. 2
30πότερα σώφρων ἢ ἀκόλαστος, εἶθ’ ἅπας ἀποκρίνεται ἐρω‐ τηθείς, ὅτι σώφρων. Καὶ ἁπλῶς ἂν ἐρωτᾶται τις πό‐ τερον ἀγαθὸς εἴη ἢ φαῦλος, φαίη ἂν ἀγαθός, καὶ ταῦτ’ οὐκ ἂν ἔχων εἰπεῖν οὔτε διδάσκαλον αὑτοῦ καλοκἀγαθίας, οὔτε μάθησιν ἀρετῆς ἢ ἄσκησιν τίνα τυγχάνει πεποιημένος.
35Τοῦτ’ οὖν τίνος ἄλλου τεκμήριόν ἐστιν, ἢ τοῦ φυσικὴν εἶναι ὑποβολὴν τῇ τοῦ ἀνθρώπου ψυχῇ πρὸς καλοκἀγα‐ θίαν καὶ σπέρμα ἀρετῆς ἑκάστῳ ἡμῶν ἐνεῖναι. Διὰ δὲ τὸ πάντως ἀγαθοὺς ὑπάρχειν προσήκειν ἡμῖν, οἱ μὲν ἀπατώμεθα ὡς καὶ δὴ ὄντες ἀγαθοί, οἱ δὲ αἰσχυνόμεθα
40ὁμολογεῖν 〈ὡσ〉 οὐκ ἐσμέν. Ἐπεὶ διὰ τί, πρὸς θεῶν, γράμματα μὲν ἢ μουσικὴν ἢ παλαιστρικὴν οὐδεὶς μὴ μα‐ θὼν εἰδέναι φησίν, οὐδὲ ἔχειν τὰς τέχνας ταύτας προσποι‐ εῖται, μὴ καὶ διδάσκαλον παρ’ ὃν ἐφοίτα ἔχων εἰπεῖν, ἀρετὴν δὲ ἔχειν πᾶς ὑπισχνεῖται; ὅτι ἐκείνων μὲν οὐδενὸς
45φύσει τῷ ἀνθρώπῳ μέτεστιν, οὐδὲ ἥκει 〈τισ〉 εἰς τὸν βίον ἔχων ὑποβολὰς ***

2

.

10

t

Ὁποῖον χρὴ εἶναι τὸν φιλόσοφον.

2

.

10

.

1

deest.

2

.

11

t

Ὅτι χρὴ σέβειν τὸ θεῖον.

2

.

11

.

1

deest.184 in vol. 2

2

.

12

t

Ὅτι τοῖς εὐσεβέσι καὶ δικαίοις βοηθεῖ τὸ κρεῖττον.

2

.

12

.

1

deest.

2

.

13

t

Περὶ μαντικῆς καὶ ὡς εἴη ἀναγκαία τῶι βίωι [καὶ] ἡ τῶν μελλόντων πρόγνωσις.

2

.

13

.

1

deest.

2

.

14

t

Ὅτι χρὴ περὶ πολλοῦ ποιεῖσθαι τὰς τῶν σοφῶν συνουσίας, ἐκκλίνειν δὲ τοὺς φαύλους καὶ ἀπαι‐ δεύτους

2

.

14

.

1

deest.

2

.

15

t

Περὶ τοῦ δοκεῖν καὶ τοῦ εἶναι καὶ ὅτι οὐ τῶι λό‐ γωι χρὴ κρίνειν τὸν ἄνθρωπον, ἀλλὰ τῶι τρόπωι· ἐκτὸς γὰρ ἔργου πᾶς λόγος περιττός.

2

.

15

.

1

Ἀστυδάμαντος Ἀλκμαίωνος (1 N. p. 603). 〈Οὐ〉 τοῦ δοκεῖν μοι, τῆς δ’ ἀληθείας μέλει.

2

.

15

.

2

Εὐριπίδου Ἱκέτισιν (901; 907. 908).
Τυδέως δ’ ἔπαινον ἐν βραχεῖ θήσω μέγαν· φιλότιμον ἦθος, πλούσιον, φρόνημα δὲ ἐν τοῖσιν ἔργοις, οὐχὶ τοῖς λόγοις ἔχων.185 in vol. 2

2

.

15

.

3

 Αἰσχύλου Ἕπτα ἐπὶ Θήβας (598—600). 〈Οὐ〉 γὰρ δοκεῖν ἄριστος, ἀλλ’ εἶναι θέλω βαθεῖαν ἄλοκα διὰ φρενὸς καρπούμενος, ἐξ ἧς τὰ κεδνὰ βλαστάνει βουλεύματα.

2

.

15

.

4

 〈Εὐ〉ήνου (fr. 3 B. p. 5953). Ἡγοῦμαι σοφίης εἶναι μέρος οὐκ ἐλάχιστον ὀρθῶς γιγνώσκειν, οἷος ἕκαστος ἀνήρ.

2

.

15

.

5

 Σοφοκλέους Οἰδίποδος (Colon. 1143. 1144). Οὐ γὰρ λόγοισι τὸν βίον σπουδάζομεν λαμπρὸν ποιεῖσθαι μᾶλλον ἢ τοῖς δρωμένοις.

2

.

15

.

6

Poetae incerti. Ὁ βίος ἔστ’ ἀλαζονείας δεόμενος.

2

.

15

.

7

 Ἐπιχάρμου (fr. inc. 39*, p. 266 Lorenz.). Πρὸς 〈δὲ〉 τοὺς πέλας πορεύου λαμπρὸν ἱμάτιον ἔχων, καὶ φρονεῖν πολλοῖσι δόξεις τυχὸν ἴσως 〈οὐδὲν φρονῶν〉.

2

.

15

.

8

 Φωκυλίδου (fr. 9 B. p. 4473). Πολλοί τοι δοκέουσι σαόφρονες ἔμμεναι ἄνδρες, σὺν κόσμῳ στείχοντες, ἐλαφρόνοοί περ ἐόντες.

2

.

15

.

9

 Εὐριπίδου (Com. IV p. 693, fr. adesp. 360) Πᾶς ὁ καθ’ ἑαυτὸν τεχνολογῶν θαυμάζεται, διακρινόμενος δὲ πρὸς ἑτέρους ἐλέγχεται,
ὑποβολιμαίαν σύνεσιν ἠμφιεσμένος.186 in vol. 2

2

.

15

.

10

 Φιλήμονος Ἀδελφοῖς (Com. IV p. 5, fr. 2). Οὐκ ἂν λαλῇ τις μικρόν, ἐστὶ κόσμιος, οὐδ’ ἂν πορεύηταί τις εἰς τὴν γῆν βλέπων· ὁ δ’ ἥλικον μὲν ἡ φύσις φέρει λαλῶν,
5μηθὲν ποιῶν δ’ ἄσχημον, οὗτος κόσμιος.

2

.

15

.

11

 Εὐριπίδου Φοίνικι (fr. 806 N.).
〈Οἱ〉 πεῖραν οὐ δεδωκότες μᾶλλον δοκοῦντες ἢ πεφυκότες σοφοί.

2

.

15

.

12

 Εὐριπίδου Ἀντιόπῃ (fr. 205 N.).
Ὃς δ’ εὐγλωσσίᾳ νικᾷ, σοφὸς μέν, ἀλλ’ ἐγὼ τὰ πράγματα κρείττω νομίζω τῶν λόγων ἀεί ποτε.

2

.

15

.

13

 Εὐριπίδου (Electr. 383—390). 〈Οὐ〉 μὴ φρονήσεθ’, οἳ κενῶν δοξασμάτων πλήρεις πλανᾶσθε, τῇ δ’ ὁμιλίᾳ βροτοὺς κρινεῖτε καὶ τοῖς ἤθεσιν τοὺς εὐγενεῖς;
5οἱ γὰρ τοιοίδε τὰς πόλεις οἰκοῦσιν εὖ καὶ δώμαθ’, αἱ δὲ σάρκες αἱ κεναὶ φρενῶν ἀγάλματ’ ἀγορᾶς εἰσιν. οὐδὲ γὰρ δόρυ μᾶλλον βραχίων σθεναρὸς ἀσθενοῦς μένει· ἐν τῇ φύσει δὲ τοῦτο κἀν εὐψυχίᾳ.

2

.

15

.

14

ίωνος (=Com. IV p. 48, Philem. fr. 40C). Ἐκ τῶν λόγων μὴ κρίνε, Κλεινοφῶν, σοφὸν
ἢ χρηστὸν ἄνδρα, τὸν βίον ἐξέταζ’ ἀεί· πολλοὶ γὰρ 〈εὖ〉 λέγουσιν ἀδικίας χάριν,187 in vol. 2
5τὰ δ’ ἔργ’ ἔχουσι φαῦλα, κοὐ φρονοῦσιν εὖ,

2

.

15

.

15

 Εὐριπίδου Παλαμήδῃ (fr. 587 N.). Ὅστις λέγει μὲν εὖ, τὰ δ’ ἔργ’ ἐφ’ οἷς λέγει αἴσχρ’ ἐστί, τούτου τὸ σοφὸν οὐκ αἰνῶ ποτέ.

2

.

15

.

16

 Σοφοκλέους (Electr. 624. 625). Σύ τοι λέγεις νιν, οὐκ ἐγώ· σὺ γὰρ ποιεῖς τοὖργον, τὰ δ’ ἔργα τοὺς λόγους εὑρίσκεται.

2

.

15

.

17

Εὐριπίδου Θυέστῃ (fr. 398 N.). 〈Οὐ〉 πώποτ’ ἔργου μᾶλλον εἱλόμην λόγους.

2

.

15

.

18

〈Poetae incerti.〉 Τῷ λόγῳ μὲν εὖ διέρχῃ πάντα, τῷ δ’ ἔργῳ κακῶς.

2

.

15

.

19

 Μενάνδρου (Com. IV p. 324, fr. 463). Οὐχ ὁ λόγος αὔξει τὴν τέχνην περισσὸς ὤν, ἀλλ’ αὐτὰ κοσμεῖ τὴν τέχνην τὰ πράγματα.

2

.

15

.

20

Εὐριπίδου Πελιάσιν (fr. 613 N.). Φθείρου· τὸ γὰρ δρᾶν οὐκ ἔχων, λόγους ἔχεις.

2

.

15

.

21

Μενάνδρου (Com. IV p. 324, fr. 464). Τί δ’ ὄφελος 〈εὖ〉 λαλοῦντος, ἂν κακῶς φρονῇ.

2

.

15

.

22

 Εὐριπίδου Μηδείας (579—583). Ἦ πολλὰ πολλοῖς εἰμι διάφορος βροτῶν· ἐμοὶ γὰρ ὅστις ἄδικος ὢν σοφὸς λέγειν πέφυκε, πλείστην ζημίαν ὀφλισκάνει·
5γλώσσῃ γὰρ αὐχῶν τἄδικ’ εὖ περιστελεῖν,
τολμᾷ πανουργεῖν, ἔστι δ’ οὐκ ἄγαν σοφός.188 in vol. 2

2

.

15

.

23

 Μενάνδρου (Com. IV p. 324, fr. 465). Ὁ μὲν λόγος 〈σου〉 συνέσεως πολλῆς γέμει· τὰ δ’ ἔργα σύνεσιν οὐκ ἔχοντα φαίνεται.

2

.

15

.

24

 Ποσειδίππου (Com. IV p. 526, fr. 7). Οὐκ ἔργον ἐστὶν εὖ λέγειν, ἀλλ’ εὖ φρονεῖν· πολλοὶ γὰρ εὖ λέγοντες οὐκ ἔχουσι νοῦν.

2

.

15

.

25

 Εὐριπίδου (fr. 809 N.). Ἤδη δὲ πολλῶν ᾑρέθην κρίτης λόγων, καὶ πόλλ’ ἁμιλληθέντα μαρτύρων ὕπο τἀναντί’ ἔγνων συμφορᾶς μιᾶς πέρι.
5κἀγὼ μὲν οὕτω χὥστις ἔστ’ ἀνὴρ σοφὸς λογίζομαι τἀληθές, εἰς ἀνδρὸς φύσιν βλέπων δίαιτάν θ’ ἥντιν’ ἡμερεύεται.

2

.

15

25a

〈Incerti tragici (fr. adesp. 222 N.).〉 Καὶ τῷδε δηλώσαιμ’ ἄν, εἰ βούλοιο σύ, τἀληθές, ὡς ἔγωγε καὐτὸς ἄχθομαι, ὅστις λέγειν μὲν εὐπρεπῶς ἐπίσταται,
5τὰ δ’ ἔργα χείρω τῶν λόγων παρέσχετο.

2

.

15

.

26

 Μενάνδρου (Com. IV p. 324, fr. 467). Ὁ μὲν λόγος σου, παῖ, κατ’ ὀρθὸν εὐδρομεῖ, τὸ δ’ ἔργον ἄλλην οἶμον ἐκπορεύεται.

2

.

15

.

27

Σοφοκλέους Ἐριφύλῃ (fr. 193 N.). Γλῶσς’ ἐν κενοῖσιν ἀνδράσιν τιμὴν ἔχει,
ὅπου λόγοι σθένουσι τῶν ἔργων πλέον.189 in vol. 2

2

.

15

.

28

 Μενάνδρου (Com. IV p. 324, fr. 466). 〈Ὁ〉 μὴ φρονῶν μέν, πολλὰ δ’ ἐφ’ ἑκάστου λαλῶν, δείκνυσιν αὐτοῖς τὸν τρόπον τοῖς ῥήμασι.

2

.

15

.

29

 Θεμιστίου ἐκ τοῦ Μετριοπαθοῦς ἢ Φιλο‐ τέκνου (p. 261D). Ὅτι ὁ λόγος ἐὰν μὴ τῷ τρόπῳ σύμφωνος ᾖ, ἀλλότριος γίνεται καὶ οὐ τοῦ λέγοντος, ὥσπερ ἐκεῖνος ὃν Θερσίτης
5ἔλεγε τοῖς Ἀχαιοῖς, ὅν κεν ἐγὼ δήσας ἀγάγω (B 231)· οὗτος γὰρ Ἀχιλλέως καὶ Αἴαντος ἦν· ὁ κυφὸς δὲ αὐτὸν οὐδὲν προσήκοντα ὑπεβάλετο.

2

.

15

.

30

 Μύσωνος. Μύσων ὁ Χηνεὺς ἔφη δεῖν οὐκ ἐκ τῶν λόγων τὰ〈ς πράξεισ〉 κρίνειν, ἀλλ’ ἐκ τῶν πράξεων τοὺς λόγους.

2

.

15

.

31

 Θεοφράστου. 〈Οὐ〉 τὸν βίον ἐκ τῆς τοῦ λόγου δεινότητος πιστοῦμεν, ἀλλὰ τὸν λόγον ἐκ τῆς περὶ τὸν βίον εὐταξίας.

2

.

15

.

32

 Δημοσθένους (II § 12 p. 21, 19). Ὡς ἅπας μὲν λόγος, ἂν ἀπῇ τὸ ἔργον, μάταιόν τι φαί‐ νεται καὶ κενόν.

2

.

15

.

33

Δημοκρίτου (fr. mor. 103 Mullach.). Πολλοὶ δρῶντες τὰ αἴσχιστα λόγους τοὺς ἀρίστους
ἀσκέουσιν.190 in vol. 2

2

.

15

.

34

 〈Ἀ〉πολλώνιος Γλαύκ〈ῳ〉. 〈Κ〉αλὸν μάζα καὶ τρίβων, μὴ κατ’ ἐπιτήδευμα δοξο‐ κοπικὸν καλούμενα, ἀλλ’ ὅταν τὰ πράγματα ἄγῃ πρὸς αὐτά, σεμνῶς φορούμενα.

2

.

15

.

35

 Πυθαγόρου. Ἐπιδείκνυσο μὴ ἐν τοῖς λόγοις ἃ φρονεῖς, ἀλλ’ ἐν τοῖς ἔργοις ἃ ποιεῖς.

2

.

15

.

36

Δημοκρίτου (fr. mor. 105 Mullach.). Ἔργα καὶ πρήξιας ἀρετῆς, οὐ λόγους ζηλοῦν χρεών.

2

.

15

.

37

 Σωκράτους. Σωκράτης ἐρωτηθείς, τίνων μάλιστα ὁ λόγος ἰσχύει, „ὧν ἡ πρᾶξισ“, εἶπε, „συνακολουθεῖ τῷ λόγῳ.“

2

.

15

.

38

 〈Εὐ〉ξιθέου. 〈Εὐ〉ξίθεος ὁ Ἀθηναῖος τοὺς χρηστοὺς μὲν ἐν τοῖς 〈λόγοισ〉, ἀχρήστους δὲ κατὰ τὸν βίον ὁμοίους ἔφη εἶναι τοῖς ἀγαθοῖς ἐνυπνίοις.

2

.

15

.

39

Ἐκ τοῦ Ἐπικτήτου Ἐγχειριδίου (c. 46). Τὰ πρόβατα οὐ χόρτον φέροντα τοῖς ποιμέσιν ἐπι‐
δείκνυσι πόσον ἔφαγεν, ἀλλὰ πέψαντα τὴν νομὴν 〈ἔσω〉, ἔρια ἔξω φέρει καὶ τυρόν· καὶ σὺ μὴ τὰ θεωρήματα τοῖς191 in vol. 2
5ἰδιώταις ἐπιδείκνυε, ἀλλὰ τὰ ἀπ’ αὐτῶν πραχθέντα ἔργα.

2

.

15

.

40

 Δημοκρίτου (fr. mor. 104 Mullach.). Οὔτε λόγος ἐσθλὸς φαύλην πρῆξιν ἀμαυρίσκει, οὔτε πρῆξις ἀγαθὴ λόγου βλασφημίῃ λυμαίνεται.

2

.

15

.

41

 Δημοσθένους Ὀλυνθιακῶν (III § 15 p. 32, 17). Τὸ γὰρ πράττειν τοῦ λέγειν καὶ χειροτονεῖν ὕστερον ὂν τῇ τάξει, πρότερον τῇ δυνάμει καὶ κρεῖττόν ἐστι.

2

.

15

.

42

 Φαλάριδος (Ep. 35 p. 417 Hercher.). Οὐδὲ τοῦτο συνιείς, ὅτι λόγος ἔργου σκιὰ παρὰ τοῖς σοφοῖς πεπίστευται.

2

.

15

.

43

 Διογένους. Διογένης λόγον τινὰ διεξῄει περὶ σωφροσύνης καὶ ἐγκρατείας καὶ ὡς ἐπῄνουν αὐτὸν οἱ Ἀθηναῖοι, ὃ δὲ „κά‐ κιστα ἀπόλοισθε“ εἶπε, „τοῖς ἔργοις μοι ἀντιλέγοντες.“

2

.

15

.

44

 Πολυαίνου. Ὅταν μὲν γὰρ τῇ σεμνότητι τῶν λόγων καὶ ἡ πεῖρα τῶν ἔργων ἕπηται, τοῦτό τοι χρὴ καλεῖν δόγμα φιλοσόφου ὅταν δὲ ὁ μὲν λόγος ἐπαγγέλληται μεγάλα, ὁ δὲ βίος
5πράττῃ μηδὲ τοὐλάχιστον, ἆρα οὐ κόμπος ταῦτα καὶ τερα‐ τεία σοφιστοῦ καὶ μειρακίων ἀκοὰς ἐκπλήττειν ἐσπου‐ δακότος;

2

.

15

.

45

Ἐν ταὐτῷ περὶ Δημοσθένους.
.. τοῖς λόγοις καλλωπιζόμενος, ἀλλὰ τοῖς ἔργοις ὑπερβάλλων τοὺς λόγους, εἴγε δὴ βάσανον τῆς ἀληθείας εἶναι χρὴ νομίζειν ὅταν τῷ λέγειν καὶ τὸ πράττειν ἕπηται.192 in vol. 2

2

.

15

.

46

 Λυκίου ἐκ τῶν Μουσωνίου, Πότερον ἰσχυ‐ ρότερον ἔθος ἢ λόγος (apomn. III c. 6 p. 239 Peerl‐ kamp.). Αὖθις ἐνέπεσεν ἡμῖν ζήτησις, πότερον ἀνυσιμώτερον
5πρὸς κτῆσιν ἀρετῆς ἔθος ἢ λόγος 〈εἴη〉, εἰ ὁ μὲν λόγος διδά‐ σκοι ὀρθῶς τί εἴη ποιητέον, τὸ δὲ ἔθος γίνοιτο κατὰ τοι‐ οῦτον λόγον πράττειν ἐθιζομένων. Τῷ δὲ Μουσωνίῳ τὸ ἔθος ἐδόκει εἶναι ἀνυσιμώτερον, καὶ συνηγορῶν τῇ ἑαυτοῦ δόξῃ ἤρετο τῶν παρόντων τινὰ οὕτως· Δυοῖν ὄντοιν
10ἰατροῖν, τοῦ μὲν ἱκανοῦ λέγειν καὶ περὶ τῶν ἰατρικῶν ὡς ὅτι ἐμπειρότατα, περὶ δὲ θεραπείαν τῶν καμνόντων μηδὲν τετριμμένου, τοῦ δ’ εἰπεῖν μὲν ἀδυνάτου, θεραπεύ‐ ειν δ’ εἰθισμένου κατὰ τὸν λόγον τὸν ἰατρικόν, πότερον, ἔφη, μᾶλλον ἕλοιο ἂν παρεῖναί σοι νοσοῦντι; Ὁ δ’ ἀπε‐
15κρίνατο, τὸν θεραπεύειν εἰθισμένον. Καὶ ὁ Μουσώνιος· Τί δέ; δυοῖν ἀνδροῖν τοῦ μὲν πεπλευκότος πολλάκις καὶ κυβερνήσαντος ἤδη πλοῖα ἱκανά, τοῦ δὲ ὀλιγάκις μὲν πε‐ πλευκότος, κυβερνήσαντος δὲ μηδέποτε· ἐὰν οὗτος ὁ μὴ κυβερνήσας ἱκανώτατα λέγῃ ὃν τρόπον χρὴ κυβερνᾶν, ὁ
20δ’ ἕτερος ἐνδεῶς καὶ παντάπασιν ἀσθενῶς, ποτέρῳ ἂν πλέων χρήσαιο κυβερνήτῃ; Καὶ ὃς εἶπεν, ὅτι τῷ κυβερνή‐ σαντι πολλάκις. Πάλιν ὁ Μουσώνιος· Μουσικοῖν δὲ δυοῖν, τοῦ μὲν τοὺς λόγους ἐπισταμένου τοὺς μουσικοὺς καὶ λέγοντος αὐτοὺς πιθανώτατα, ᾄδειν δὲ ἢ κιθαρίζειν193 in vol. 2
25ἢ λυρίζειν ἀδυνατοῦντος, τοῦ δὲ περὶ μὲν τοὺς λόγους ὄντος ἥττονος, κιθαρίζοντος δὲ καλῶς καὶ λυρίζοντος, ἔτι δὲ ᾄδοντος· ποτέρῳ ἂν ἐπιτρέψαις ἔργον μουσικόν, ἢ πότερον ἂν ἐθέλοις γενέσθαι διδάσκαλον τῶν μουσικῶν παιδὸς οὐκ εἰδότος; Ὁ δὲ ἀπεκρίνατο, ὅτι τὸν ἐν τοῖς
30〈ἔργοισ〉 ἱκανόν. Τί οὖν, εἶπεν ὁ Μουσώνιος, ταῦτα μὲν ταύτῃ ἔχει· περὶ δὲ σωφροσύνης ἢ ἐγκρατείας τοῦ ἃ χρὴ δύνασθαι λέγειν οὐ πολὺ κρεῖττον τὸ ἐγκρατῆ γενέσθαι καὶ σώφρονα περὶ τὰ πραττόμενα πάντα; Συνεχώρει κἀν‐ ταῦθα ὁ νεανίσκος, ἧττον καὶ φαυλότερον εἶναι τοῦ σω‐
35φρονεῖν ἔργῳ τὸ λέγειν περὶ σωφροσύνης ἱκανῶς. Ὅθεν ὁ Μουσώνιος συνάπτων τοῖς προειρημένοις, πῶς οὖν ἐπὶ τούτοις, ἔφη, τὸ τὸν ἑκάστου λόγον ἐπίστασθαι πράγματος κρεῖττον ἂν εἴη τοῦ ἐθίζεσθαι καὶ πράττειν τὰ πράγματα κατὰ τὴν ὑφήγησιν τὴν τοῦ λόγου; ἐπείπερ τὸ μὲν ἔθος
40πρὸς τὸ δύνασθαι πράττειν ἄγει, τὸ δ’ ἐπίστασθαι λόγον τοῦ πράγματος πρὸς τὸ δύνασθαι λέγειν. Συνεργεῖ μὲν γὰρ καὶ τῇ πράξει ὁ λόγος διδάσκων ὅπως πρακτέον καὶ ἔστι τῇ τάξει πρότερος τοῦ ἔθους· οὐ γὰρ ἐθισθῆναί τι καλὸν οἷόν τε μὴ κατὰ λόγον ἐθιζόμενον· δυνάμει μέντοι
45τὸ ἔθος προτερεῖ τοῦ λόγου, ὅτι ἐστὶ κυριώτερον ἐπὶ τὰς πράξεις ἄγειν τὸν ἄνθρωπον ἤπερ ὁ λόγος.

2

.

15

.

47

 Ἐκ τοῦ Θεοδώρου τῶν Τέλητος ἐπιτομῆς, Περὶ τοῦ δοκεῖν καὶ τοῦ εἶναι.
Κρεῖττόν φασι τὸ δοκεῖν δίκαιον εἶναι τοῦ εἶναι· μὴ καὶ τὸ δοκεῖν ἀγαθὸν εἶναι τοῦ εἶναι κρεῖττόν ἐστιν; —Ἀμέλει.194 in vol. 2
5—Πότερον οὖν διὰ τὸ δοκεῖν ἀγαθοὶ ὑποκριταὶ εἶναι 〈εὖ〉 ὑποκρίνονται ἢ διὰ τὸ εἶναι; —〈Διὰ τὸ εἶναι. —〉 Κιθα‐ ρίζουσι δὲ 〈εὖ〉 πότερον διὰ τὸ δοκεῖν ἀγαθοὶ κιθαρισταὶ 〈εἶναι〉 ἢ διὰ τὸ εἶναι; —Διὰ τὸ εἶναι. —Τὰ δ’ ἄλλα πάντα ἁπλῶς διὰ τὸ δοκεῖν ἀγαθοὶ 〈εἶναι〉 εὖ πράττουσιν ἢ διὰ
10τὸ εἶναι; —Διὰ τὸ εἶναι. —Δι’ ὃ δ’ εὖ βιοῦσι κρεῖττον ἢ δι’ ὃ μή· ὥστε κρεῖττον φαίνοιτ’ ἂν τὸ ἀγαθὸν εἶναι τοῦ δοκεῖν· ὁ γὰρ δίκαιος ἀγαθός, οὐχ ὁ δοκῶν δίκαιος εἶναι. Καὶ τί πότε ἐπὶ τῶν ἄλλων ἀγαθῶν, ὅσα δοκοῦσιν ἄνθρω‐ ποι; μᾶλλον ἂν βούλοιο εἶναι ἐν αὐτοῖς 〈ἢ δοκεῖν εἶναι〉
15καὶ ἔχειν αὐτὰ μᾶλλον ἢ δοκεῖν ἔχειν; εὐθέως, ὁρᾶν ἂν βούλοιο, ἢ δοκεῖν ὁρᾶν; ὑγιαίνειν μᾶλλον ἢ δοκεῖν; ἰσχύειν μᾶλλον ἢ δοκεῖν; εὔπορος εἶναι, φίλους ἔχειν μᾶλλον ἢ δοκεῖν; ἐπὶ τῶν ψυχικῶν πάλιν, φρονεῖν μᾶλλον ἢ δοκεῖν; ἄλυπος εἶναι μᾶλλον ἢ δοκεῖν; θαρσαλέος εἶναι, ἄφοβος
20εἶναι, ἀνδρεῖος εἶναι μᾶλλον ἢ δοκεῖν; ἐπὶ τῆς δικαιο‐ σύνης δὲ οὐκέτι δίκαιος εἶναι μᾶλλον ἢ δοκεῖν; —Ἀλλὰ καὶ ἀνδρεῖος ἂν μᾶλλον βουλοίμην δοκεῖν ἢ εἶναι. —Ἦ οὐχ ὁ ἀνδρεῖος καὶ ἄφοβος καὶ ἄλυπος, οὐχ ὁ δοκῶν; διὰ τί δὲ βούλει ἀνδρεῖος δοκεῖν εἶναι; —Τιμήσουσί με. —
25Καὶ γὰρ πρωτοστάτην σὲ καταστήσουσι καὶ μονομαχεῖν κελεύσουσι καὶ ἵνα λάχῃς μηχανήσονται καὶ λαχόντος ἐπι‐ χαρήσονται καθάπερ τῷ Αἴαντι· εἶτα τί οἴει πείσεσθαι, δειλὸς μὲν ὢν, κινδυνεύων δέ; καὶ ἐὰν αἰχμάλωτος γένῃ δοκῶν ἀνδρεῖος εἶναι πέδας ἕξεις μεγάλας καὶ χειροπέδας,
30καὶ οὐθείς σοι μὴ πιστεύσει, ἀλλὰ καὶ κατακεκλεισμένος ἔσῃ, κἂν βασανίζωσί σε πολλὰς λήψῃ, καὶ λέγων τὴν ἀλή‐
θειαν οὐ μὴ πιστευθήσῃ, ἀλλὰ δόξεις μωκᾶσθαι διὰ τὸ δοκεῖν καρτερικὸς εἶναι· καὶ κελεύσουσί σε δέρειν καὶ ἐπι‐ τείνειν καὶ παροπτᾶν. ὅρα πόσα λήψῃ δοκῶν ἀνδρεῖος195 in vol. 2
35εἶναι καὶ καρτερικός· σὺ δὲ ἐκεῖνο μὲν προφέρῃ, ταῦτα δὲ ἀποκρύπτεις, ὥσπερ οἱ ῥήτορες.

2

.

15

.

48

 Πλάτωνος ἐκ τῆς πρὸς Ἀριστόδωρον ἐπι‐ στολῆς (ep. 10 p. 358C). Ἀκούω Δίωνος ἐν τοῖς μάλιστα ἑταῖρον εἶναί τέ σε νῦν καὶ γεγονέναι διὰ παντός, τὸ σοφώτατον ἦθος τῶν
5εἰς φιλοσοφίαν παρεχόμενον· τὸ γὰρ βέβαιον καὶ πιστὸν καὶ ὑγιές, τοῦτο ἐγώ φημι εἶναι τὴν ἀληθινὴν φιλοσοφίαν, τὰς δὲ ἄλλας τε καὶ εἰς ἄλλα τεινούσας σοφίας τε καὶ δεινό‐ τητας κομψότητας οἶμαι προσαγορεύων ὀρθῶς ὀνομάζειν.

2

.

15

.

49

 Αἰσχίνου περὶ Δημοσθένους (III 173. 174 p. 78) Πλεῖστον δὲ ἐκ πολιτείας εἰληφὼς ἀργύριον ἐλάχιστα περιεποιήσατο. Νῦν μέντοι τὸ βασιλικὸν χρυσίον ἐπι‐ κέκλυκε τὴν δαπάνην αὐτοῦ. Ἔσται δὲ οὐδὲ τοῦθ’ ἱκα‐
5νόν· οὐδεὶς γὰρ πώποτε πλοῦτος τρόπου περιεγένετο· καὶ τὸ κεφάλαιον, τὸν βίον οὐκ ἐκ τῶν ἰδίων προσόδων πορί‐ ζεται, ἀλλ’ ἐκ τῶν ἡμετέρων κινδύνων. Πρὸς δὲ εὐγνωμο‐ σύνην καὶ λόγων δύναμιν πῶς πέφυκε; δεινὸς λέγειν, κα‐ κὸς βιῶναι. Οὕτω γὰρ κέχρηται καὶ τῷ αὑτοῦ σώματι
10καὶ παιδοποιίᾳ, ὥστ’ 〈ἐμὲ〉 μὴ βούλεσθαι λέγειν ἃ τούτῳ πέπρακται. Ἤδη γάρ ποτε εἶδον μισηθέντας τοὺς τὰ τῶν πλησίον αἰσχρὰ λίαν σαφῶς λέγοντας. Ἔπειτα τί συμβαί‐
νει τῇ πόλει; οἱ μὲν λόγοι καλοί, τὰ δὲ ἔργα φαῦλα.196 in vol. 2

2

.

16

1t

Ὅτι οἱ ἄλλοις ἐπιβουλεύοντες ἑαυτοὺς λανθά‐ νουσι καταβλάπτοντες.

2

.

16

.

1

deest.

2

.

17

t

Περὶ εὐδοξίας.

2

.

17

.

1

deest.

2

.

18

t

Περὶ φήμης.

2

.

18

.

1

deest.

2

.

19

t

Ὅτι μέτρον ἄριστον.

2

.

19

.

1

deest.

2

.

20

t

Ὅτι δυσκατόρθωτον ἡ ἀρετή, εὐμεταχείριστον δὲ ἡ κακία.

2

.

20

.

1

deest.

2

.

21

t

Ὅτι οὐ χρὴ λόγον ποιεῖσθαι τῆς τῶν ἀσυνέτων δοκιμασίας.

2

.

21

.

1

deest.197 in vol. 2

2

.

22

t

Ὅτι τὴν ὑπόκρισιν τοῖς κεχρημένοις ἐπι‐ βλαβῆ οὖσαν καὶ πρὸς οὓς γίγνεται τῆς ψυχῆς ἐκβλητέον.

2

.

22

.

1

deest.

2

.

23

t

Ὅτι οὐ χρὴ πολυπραγμονεῖν, φθόνου γὰρ καὶ δια‐ βολῆς αἴτιον γίνεται τὸ τοιοῦτον.

2

.

23

.

1

deest.

2

.

24

t

Ὅτι ἐν οἷς πλημμελεῖ τις τὸ μεταμελεῖσθαι κάλ‐ λιστον.

2

.

24

.

1

deest.

2

.

25

t

Περὶ λοιδορίας ὡς οὐκ ἀγαθόν.

2

.

25

.

1

deest.

2

.

26

t

Ὅτι ἐν τῶι λοιδορεῖσθαι χρὴ σκοπεῖν μὴ τοῖς αὐτοῖς περιπεπτώκαμεν ἐλαττώμασι.

2

.

26

.

1

deest.

2

.

27

t

Περὶ ἀνάγκης τῆς κατὰ τὸν βίον.

2

.

27

.

1

deest.198 in vol. 2

2

.

28

t

Ὅτι εὐκαίρως δεῖ πράττειν.

2

.

28

.

1

deest.

2

.

29

t

Περὶ τοῦ βούλεσθαι ὅτι οὐ δεῖ ὡς ἔτυχεν ἀνα‐ βάλλεσθαι.

2

.

29

.

1

deest.

2

.

30

t

Ὅτι καὶ τὸ δυστυχῆσαι πολλάκις ἐπωφελὲς γίνε‐ ται καὶ μάλιστα τοῖς ἄφροσι.

2

.

30

.

1

deest.

2

.

31

t

Περὶ ἀγωγῆς καὶ παιδείας.

2

.

31

.

1

 Εὐριπίδου Ἑκάβῃ (600—602). Ἔχει γέ 〈τοί〉 τι καὶ τὸ θρεφθῆναι καλῶς δίδαξιν ἐσθλοῦ· τοῦτο δ’ ἤν τις εὖ μάθῃ, οἶδεν τό γ’ αἰσχρὸν κανόνι τοῦ καλοῦ μαθών.

2

.

31

.

2

 Τοῦ αὐτοῦ (fr. 926 N.). Παῖς ὢν φυλάττου πραγμάτων αἰσχρῶν ἄπο· ὡς ἢν τραφῇ τις μὴ κακῶς, αἰσχύνεται
ἀνὴρ γενόμενος αἰσχρὰ δρᾶν· νέος δ’ ὅταν199 in vol. 2
5πόλλ’ ἐξαμάρτῃ, τὴν ἁμαρτίαν ἔχει εἰς γῆρας αὐτοῖς τοῖς τρόποισιν ἔμφυτον.

2

.

31

.

3

 Τοῦ αὐτοῦ Ἱκετίδων (911—917). Τὸ γὰρ τραφῆναι μὴ κακῶς αἰδῶ φέρει· αἰσχύνεται γὰρ τἀγάθ’ ἀσκήσας ἀνὴρ κακὸς κεκλῆσθαι πᾶς τις· ἡ δ’ εὐανδρία
5διδακτόν, εἴπερ καὶ βρέφη διδάσκεται λέγειν τ’ ἀκούειν θ’ ὧν μάθησις ἐν λόγῳ. ἃ δ’ ἂν μάθῃ τις ταῦτα σῴζεσθαι φιλεῖ εἰς γῆρας· οὕτω παῖδας εὖ παιδεύετε.

2

.

31

.

4

 Τοῦ αὐτοῦ Πελιάσιν (fr. 612 N.). Ὁ γὰρ ξυνών, κακὸς μὲν ἢν τύχῃ γεγώς, τοιούσδε τοὺς ξυνόντας ἐκπαιδεύεται, χρηστοὺς δ’ ὁ χρηστός· ἀλλὰ τὰς ὁμιλίας
5ἐσθλὰς διώκειν, ὦ νέοι, σπουδάζετε.

2

.

31

.

5

 Σοφοκλέους (fr. 736 N.). Ἐπεὶ πέπρακται πᾶν τὸ τοῦ θεοῦ καλῶς, χωρῶμεν ἤδη, παῖδες, ἐς τὰ τῶν σοφῶν διδασκαλεῖα μουσικῆς. παιδεύματα
5προσλαμβάνειν γὰρ δεῖ καθ’ ἡμέραν ἀεί, ἕως 〈τ’〉 ἂν ἐξῇ μανθάνειν βελτίονα.
παῖς δ’ οὖν κακὸν μὲν δρᾶν τι προῖκ’ ἐπίσταται, αὐτὸς παρ’ αὑτοῦ μανθάνων ἄνευ πόνου· τὰ χρηστὰ δ’, οὐδ’ ἢν τὸν διδάσκαλον λάβῃ,200 in vol. 2
10ἐμνημόνευσεν, ἀλλὰ κέκτηται μόλις. ταῦτ’ οὖν φυλαξώμεσθα καὶ μοχθητέον, ὦ παῖδες, ὡς ἂν μήτ’ ἀπαιδεύτων βροτῶν δοκῶμεν εἶναι, κἀποδημοῦντος πατρός ..............

2

.

31

.

6

Ἐμπεδοκλέους (v. 74 Stein.). Ἀλλ’ ἄγε, μύθων κλῦθι, μάθησις γὰρ φρένας αὔξει.

2

.

31

.

7

 Σοφοκλέους Αἴαντος (964. 965). Οἱ γὰρ κακοὶ γνώμαισι τἀγαθὸν χεροῖν ἔχοντες οὐκ ἴσασι πρίν τις ἐκβάλῃ.

2

.

31

.

8

 Εὐριπίδου Ἱππολύτου (916—920). Ὦ πόλλ’ ἁμαρτάνοντες ἄνθρωποι μάτην, τί δὴ τέχνας μὲν μυρίας διδάσκετε καὶ πάντα μηχανᾶσθε κἀξευρίσκετε,
5ἓν δ’ οὐκ ἐπίστασθ’, οὐδ’ ἐθηράσασθέ πω, φρονεῖν διδάσκειν οἷσιν οὐκ ἔνεστι νοῦς;

2

.

31

.

9

Ἀντιφάνους (Com. III p. 156, fr. 73). Τὸ γὰρ πεπαιδεῦσθαι, μόνον ἄν τις τοῦτ’ ἔχῃ,
ἀληθές ἐστι καὶ τὸ 〈τῶν〉 ἀδικημάτων μὴ λαμβάνειν τὰς ἀξίας τιμωρίας,201 in vol. 2
5ἐλεεῖν δὲ πάντως.

2

.

31

.

10

Παροιμία (trag. fr. adesp. n. 227 N.). Μελέτη χρονισθεῖς’ εἰς φύσιν καθίσταται.

2

.

31

.

11

 Ἀλέξιδος (Com. III p. 522, fr. 47). Ὦ παῖ, μέγιστος ἔρανός ἐστί μοι τὸ σὲ θρέψαι κατὰ τρόπον· ὃν γὰρ αὐτὸς ἀπέλαβον παρὰ τοῦ πατρός, δεῖ τοῦτον ἀποδοῦναί με σοί.

2

.

31

.

12

 Ἀριστοφάνους Νεφελῶν (961—1008). Λέξω τοίνυν τὴν ἀρχαίαν παιδείαν, ὡς διέκειτο, ὅτ’ ἐγὼ τὰ δίκαια λέγων ἤνθουν καὶ σωφροσύνη ’νενόμιστο. πρῶτον μὲν ἔδει παιδὸς φωνὴν γρύξαντος μηδέν’ ἀκοῦσαι
5εἶτα βαδίζειν ἐν ταῖσιν ὁδοῖς εὐτάκτως εἰς κιθαριστοῦ τοὺς κωμήτας γυμνοὺς ἀθρόους, κεἰ κριμνώδη κατανίφοι. εἶτ’ αὖ προμαθεῖν ᾆσμ’ ἐδίδασκεν τὼ μηρὼ 〈μὴ〉 ξυνέχοντας, ἢ Παλλάδα περσέπτολιν δεινάν, ἢ Τηλέπορόν τι βόημα ἐντειναμένους τὴν ἁρμονίαν ἣν οἱ πατέρες παρέδωκαν.
10εἰ δέ τις αὐτῶν βωμολοχεύσαιτ’ ἢ κάμψειέν τινα καμπήν, οἵας οἱ νῦν τὰς κατὰ Φρῦνιν ταύτας τὰς δυσκολοκάμπτους, ἐπετρίβετο τυπτόμενος πολλάς, ὡς τὰς Μούσας βασανίζων. ἐν παιδοτρίβου δὲ καθίζοντας τὸν μηρὸν ἔδει προβαλέσθαι τοὺς παῖδας, ὅπως τοῖς ἔξωθεν μηδὲν δείξειαν ἀπηνές·
15εἶτ’ αὖ πάλιν αὖθις ἀνισταμένους συμψῆσαι καὶ προνοῆσαι εἴδωλον τοῖσιν ἐρασταῖσιν τῆς ἥβης μὴ καταλείπειν. ἠλείψατο δ’ ἂν τοὐμφαλοῦ οὐδεὶς παῖς ὑπένερθεν τότ’
ἄν, ὥστε τοῖς αἰδοίοισι δρόσος καὶ χνοῦς ὥσπερ μήλοισιν ἐπήνθει.
20οὐδ’ ἂν μαλακὴν φυρασάμενος 〈τὴν〉 φωνὴν πρὸς τὸν
ἐραστὴν αὐτὸς ἑαυτὸν προαγωγεύων τοῖς ὀφθαλμοῖς ἐβάδιζεν· οὐδ’ ἀνελέσθαι δειπνοῦντ’ ἐξῆν κεφάλαιον τῆς ῥαφανῖδος, οὐδ’ ἄννηθον τῶν πρεσβυτέρων ἁρπάζειν οὐδὲ σέλινον,		202 in vol. 2
25οὐδ’ ὀψοφαγεῖν, οὐδὲ κιχλίζειν, οὐδ’ ἴσχειν τὼ πόδ’
ἐναλλάξ. — Ἀρχαῖα γε καὶ Διιπολιώδη καὶ τεττίγων ἀνάμεστα, καὶ Κηκείδου καὶ Βουφονίων. —Ἀλλ’ οὖν ταῦτ’ ἐστὶν ἐκεῖνα ἐξ ὧν ἄνδρας Μαραθωνομάχους ἡμὴ παίδευσις ἔθρεψε.
30σὺ δὲ τοὺς νῦν εὐθὺς ἐν ἱματίοισι διδάσκεις ἐντετυλίχθαι· ὥστε μ’ ἀπάγχεσθ’, ὅταν, ὀρχεῖσθαι Παναθηναίους δέον
αὐτούς, τὴν ἀσπίδα τῆς αἰδοῦς προέχων ἀμελῇ τῆς Τριτογενείης. πρὸς ταῦτ’, ὦ μειράκιον, θαρρῶν ἐμὲ τὸν κρείττω λόγον
35
αἱροῦ· κἀπιστήσῃ μισεῖν ἀγορὰν καὶ βαλανείων ἀπέχεσθαι, καὶ τοῖς αἰσχροῖς αἰσχύνεσθαι, κἂν σκώπτῃ τίς σε φλέ‐
γεσθαι· καὶ τῶν θάκων τοῖς πρεσβυτέροις ὑπανίστασθαι προσι‐
40
οῦσιν, καὶ 〈μὴ〉 περὶ τοὺς σαυτοῦ γονέας σκαιουργεῖν, ἄλλο τε μηδὲν αἰσχρὸν ποιεῖν, ὅτι τῆς Αἰδοῦς μέλλεις τἄγαλμ’ ἀνα‐
πλάττειν· μηδ’ εἰς ὀρχηστρίδος εἰσᾴττειν, ἵνα μὴ πρὸς ταῦτα κεχηνὼς
45μήλῳ βληθῇς ὑπὸ πορνιδίου τῆς εὐκλείας ἀποθραυσθείς· μηδ’ ἀντειπεῖν τῷ πατρὶ μηδέν, μηδ’ Ἰαπετὸν καλέσαντα μνησικακῆσαι τὴν ἡλικίαν ἐξ ἧς ἐνεοττοτροφήθης. — Εἰ ταῦτ’, ὦ μειράκιον, πείσῃ τούτῳ, νὴ τὸν Διόνυσον τοῖς Ἱπποκράτους υἱέσιν εἴξεις καί σε καλοῦσιν βλιτο‐

2

.

31

.

12

(50)

μάμμαν. — Ἀλλ’ οὖν λιπαρός γε καὶ εὐανθὴς ἐν γυμνασίοις διατρίψεις, οὐ στωμύλλων κατὰ τὴν ἀγορὰν τριβολεκτράπελ’, οἷά
περ οἱ νῦν, οὐδ’ ἑλκόμενος περὶ πραγματίου γλισχαντιλογεξεπιτρίπτου·		203 in vol. 2
55ἀλλ’ εἰς Ἀκαδήμειαν κατιὼν ὑπὸ ταῖς μορίαις ἀποθρέξει στεφανωσάμενος καλάμῳ λευκῷ μετὰ σώφρονος ἡλικιώτου σμίλακος ὄζων καὶ ἀπραγμοσύνης καὶ λεύκης φυλλοβολούσης ἦρος ἐν ὥρᾳ χαίρων, ὁπόταν πλάτανος πτελέᾳ ψιθυρίζῃ.

2

.

31

.

13

 Μενάνδρου (Com. IV p. 326, fr. 473).
[Μανθάνειν] ὅτου δ’ ἂν ἔργου τυγχάνῃς ἄπειρος ὤν, τὸ πυνθάνεσθαι τῶν κατειδότων καλόν.

2

.

31

.

14

Εὐριπίδου Ῥήσῳ (206). Σοφοῦ παρ’ ἀνδρὸς χρὴ σοφόν τι μανθάνειν.

2

.

31

.

15

 Μενάνδρου (Com. IV p. 326, fr. 474). Πολὺ κρεῖττόν ἐστιν ἓν καλῶς μεμαθηκέναι, ἢ πολλὰ φαύλως περιβεβλῆσθαι πράγματα.

2

.

31

.

16

 Σοφοκλέους Φθιωτίδων (fr. 627 N.). Νέος πέφυκας· πολλὰ καὶ μαθεῖν σε δεῖ, καὶ πόλλ’ ἀκοῦσαι καὶ διδάσκεσθαι μακρά.

2

.

31

16a

〈Tragici incerti (fr. adesp. 228 N.)〉 Ἀεί τι βούλου χρήσιμον προσμανθάνειν.

2

.

31

.

17

 Φιλήμονος (Com. IV p. 34, fr. 6). Ἤκουσα τούτων αὐτός· οὐδὲ φύεται αὐτόματον ἀνθρώποισιν, ὦ βέλτιστε, νοῦς, ὥσπερ ἐν ἀγρῷ θύμ’· ἐκ δὲ τοῦ λέγειν τι καὶ
5ἑτέρων ἀκούειν καὶ θεωρῆσαί 〈τί που〉
κατὰ μικρὸν ἀεί, φασί, φύονται φρένες.204 in vol. 2

2

.

31

.

18

 Μενάνδρου (Com. IV p. 326, fr. 475). Ὅταν λέγῃς μὲν πολλά, μανθάνῃς δὲ μή, τὸ σὸν διδάξας τοὐμὸν οὐ μαθὼν ἔσῃ.

2

.

31

.

19

 Τοῦ αὐτοῦ Καρχηδονίῳ (Com. IV p. 146, fr. 3).
Ἔργον ἐκ πολλοῦ χρόνου ἄνοιαν ἡμέρᾳ μεταστῆσαι μιᾷ.

2

.

31

.

20

 Τοῦ αὐτοῦ Φιλαδέλφοις (Com. IV p. 219, fr. 3).
Οὐ ῥᾴδιον ἄνοιαν ἐν μικρῷ μεταστῆσαι χρόνῳ.

2

.

31

.

21

 Εὐριπίδου Μελεάγρῳ (fr. 529 N.). Ἐκ γὰρ πατρὸς καὶ μητρὸς ὅστις ἐκπονεῖ σκληρὰς διαίτας, οἱ γόνοι βελτίονες.

2

.

31

.

22

 Ξενοκράτης νέον φιλοσοφεῖν βουλόμενον ἤρετο, εἰ γεγεωμέτρηκε· τοῦ δὲ ἀποφήσαντος, ἀλλ’ εἰ ἠστρονόμηκε· καὶ τοῦτο ἀπειπόντος, ἀλλ’ εἰ τὰ τῶν ποιητῶν ἀνέγνωκεν· ὁ δὲ καὶ τοῦτο ἔξαρνος ἦν· ἄλλως δὲ εἰ γράμματα οἶδεν·
5〈οὐδὲ〉 ταῦτα ἔφη ἐκεῖνος εἰδέναι. „Πόκος τοίνυν“, εἶπεν ὁ Ξενοκράτης, „ὑπὸ γναφέως οὐ πλύνεται“.

2

.

31

.

23

 Αἰσχίνου Σωκρατικοῦ (Hermann., Aesch. rel. p. 10). Οὗτός ἐστι Μιλτιάδης ὁ Στησαγόρου, ὃς παῖς μὲν ὢν ἤσκει Ὀλύμπια καὶ κρείττων ἦν τοὺς πόνους πονῶν ἢ παιδοτρίβης ἐπιτάττων· ἐκεῖ δὲ μείζους παῖδας αὑτοῦ
5καὶ πρεσβυτέρους κατεμαχέσατο καὶ ἀγωνιζόμενος ὑπὲρ τοῦ
στεφάνου ἄκων ὑπὸ τοῦ παιδοτρίβου ἐξήχθη· ἔτι δὲ ἐπί‐ τροποι αὐτοῦ ἐγένοντο οὔτε τὰς αὐτὰς ἡλικίας ἔχοντες οὔτε τοὺς αὐτοὺς τρόπους· καὶ τούτων ἁπάντων ἦν κατή‐ κοος. Παιδαγωγὸς αὐτῷ ἠκολούθει οὐ πάνυ σπουδαῖος καὶ205 in vol. 2
10τούτῳ οὐδὲν πώποτε ἠναντιώθη. Ταῦτα μὲν παιδὶ ὄντι αὐτῷ ἐπιτετήδευται· ἐπεὶ δὲ μειράκιον ἤρχετο γίγνεσθαι, σιωπᾶν καλὸν ἡγήσατο εἶναι· σεσιώπηται αὐτῷ μᾶλλον ἢ τοῖς χαλκοῖς ἀνδριᾶσι. Τοῦ σώματος αὐτῷ καλὸν ἐδόκει εἶναι ἐπιμελεῖσθαι· ἐπιμεμέληται τούτου, ὥστ’ ἔτι καὶ
15νῦν τῶν ἡλικιωτῶν ἄριστα ἔχει τὸ σῶμα.

2

.

31

.

24

 Εὐριπίδου κωμ͂ (fr. 927 N.). Ὅστις νέος ὢν Μουσῶν ἀμελεῖ, τόν τε παρελθόντ’ ἀπόλωλε χρόνον, καὶ τὸν μέλλοντα τέθνηκε.

2

.

31

.

25

〈Comici incerti.〉 Φύσιν ἔχειν ἄριστόν ἐστι· δεύτερον δὲ 〈μανθάνειν.〉

2

.

31

.

26

 Πλάτωνος Νόμων ζʹ (p. 794DE). Ἀγνοεῖται παρὰ τοῖς πᾶσιν ὀλίγου. —Τὸ ποῖον; — Ὡς τὰ δεξιὰ καὶ τὰ ἀριστερὰ διαφέροντά ἐστιν ἡμῶν φύσει πρὸς τὰς χρείας εἰς ἑκάστας τῶν πράξεων τὰ περὶ
5τὰς χεῖρας· ἐπεὶ τά γε περὶ πόδας τε καὶ 〈τὰ〉 κάτω τῶν μελῶν, οὐδὲν διαφέροντα εἰς τοὺς πόνους φαίνεται· τὰ δὲ κατὰ χεῖρας ἀνοίᾳ τροφῶν καὶ μητέρων οἷον χωλοὶ γε‐ γόναμεν ἕκαστοι. τῆς φύσεως γὰρ ἑκατέρων τῶν μελῶν σχεδὸν ἰσορροπούσης, αὐτοὶ διὰ τὰ ἔθη διάφορα αὐτὰ
10πεποιήκαμεν οὐκ ὀρθῶς χρώμενοι.

2

.

31

.

27

 Κράντωρ ἔλεγε μήτε δύνασθαί τινα τὰ μεγάλα πρὸ τῶν μικρῶν μυηθῆναι, μήτ’ ἂν ἐπὶ φιλοσοφίαν ἐλθεῖν
πρὶν ἐν τοῖς ἐγκυκλίοις διαπονηθῆναι.206 in vol. 2

2

.

31

.

28

 Ἀρκεσίλαος ὁρῶν τινα νεανίσκον φιλοσόφων λό‐ γων κατακούοντα πρὶν παιδευθῆναι, οὐδὲ τοὺς τῆς Δήμη‐ τρος, ἔφη, καρποὺς καλλίστους καὶ τροφιμωτάτους ὄντας εὐθὺς ἐκ γενετῆς τοῖς παισὶν ἁρμόζειν, τὸ δὲ γάλα τῶν
5τιτθῶν.

2

.

31

.

29

 Δημοσθένης ὁ ῥήτωρ ἔφη τὴν μὲν ῥίζαν τῆς παιδείας εἶναι πικράν, τοὺς δὲ καρποὺς γλυκεῖς.

2

.

31

.

30

 Ἀριστοτέλης ὁ Περιπατητικὸς ἐρωτηθεὶς ὑπό τινος, τί μάλιστα δεῖ ἀσκεῖν τοὺς νέους, εἶπε· „παιδείαν“.

2

.

31

.

31

 Θεοφράστου. Ἀναγκαιοτάτη δ’ ἐπὶ γυναικῶν ἡ τῶν γραμμάτων δοκεῖ παίδευσις εἶναι καὶ αὐτὴ μέχρι χρησίμου πρὸς οἰκο‐ νομίαν· τὸ δ’ ἐξακριβούμενον ἐπὶ πλέον ἀργοτέρας τε
5ποιεῖ πρὸς τἆλλα καὶ λάλους καὶ περιέργους.

2

.

31

.

32

 Ἰαμβλίχου ἐκ τοῦ Περὶ ψυχῆς. Ἡ γὰρ συνακολουθοῦσα παντὶ τῷ βουλήματι τοῦ δι‐ δάσκοντος τῶν μανθανόντων, αὕτη πασῶν ἐστι μουσικω‐ τάτη τε καὶ ἀρίστη ἀκρόασις.

2

.

31

.

33

 Ἀντισθένης ὁ Σωκρατικὸς φιλόσοφος ἐρωτηθεὶς ὑπό τινος, ποῖος στέφανος κάλλιστός ἐστιν, εἶπεν, „ὁ ἀπὸ παιδείασ“.

2

.

31

.

34

 Ὁ αὐτὸς (apophth. 32 Winckelm.) ἐρωτηθείς, τί ἀναγκαιότατον εἴη μάθημα, „τὸ ἀπομαθεῖν, εἶπε, τὰ κακά“.

2

.

31

.

35

 Ἀριστοτέλης ἔφη τὴν παιδείαν εὐτυχοῦσι μὲν κόσμον εἶναι, πταίσασι δὲ καταφυγὴν ἐλευθέριον.

2

.

31

.

36

Πλάτωνος (Legg. V p. 728CD).
Ψυχῆς ἀνθρώπῳ κτῆμα οὐκ ἔστιν εὐφυέστερον εἰς τὸ φυγεῖν μὲν τὸ κακόν, ἰχνεῦσαι δὲ καὶ ἑλεῖν τὰ πάντων ἄριστα καὶ ἑλόντα αὖ κοινῇ ξυνοικεῖν τὸν ἐπίλοιπον βίον.207 in vol. 2

2

.

31

.

37

 Τοῦ αὐτοῦ. (Menex. p. 246E—247A.) Πᾶσα ἐπιστήμη χωριζομένη δικαιοσύνης καὶ τῆς ἄλλης ἀρετῆς πανουργία, ἀλλ’ οὐ σοφία φαίνεται.

2

.

31

.

38

 Αἰλιανοῦ (Var. hist. frg. 4 ed. Teubner.). Σωκράτης ὁ γενναῖος ᾐτιᾶτο τῶν πατέρων ἐκείνους, ὅσοι 〈μὴ〉 παιδεύσαντες αὑτῶν τοὺς υἱεῖς, εἶτα ἀπορού‐ μενοι ἦγον ἐπὶ τὰς ἀρχὰς τοὺς νεανίσκους καὶ ἔκρινον
5αὐτοὺς ἀχαριστίας, ὅτι οὐ τρέφονται ὑπ’ αὐτῶν· εἶπε γὰρ ἀδύνατον ἀξιοῦν τοὺς πατέρας, μὴ γὰρ οἵους τε εἶναι τοὺς μὴ μαθόντας τὰ δίκαια ποιεῖν αὐτά.

2

.

31

.

39

 Ἀντιφῶντος (fr. 134 Blass.). Πρῶτον, οἶμαι, τῶν ἐν ἀνθρώποις ἐστὶ παίδευσις· ὅταν γάρ τις πράγματος κἂν ὁτουοῦν τὴν ἀρχὴν ὀρθῶς ποιήσηται, εἰκὸς καὶ τὴν τελευτὴν ὀρθῶς γίγνεσθαι· καὶ
5γὰρ τῇ γῇ οἷον ἄν τις τὸ σπέρμα ἐναρόσῃ, τοιαῦτα καὶ τὰ ἔκφορα δεῖ προσδοκᾶν· καὶ ἐν νέῳ σώματι ὅταν τις τὴν παίδευσιν γενναίαν ἐναρόσῃ, ζῇ τοῦτο καὶ θάλλει διὰ παντὸς τοῦ βίου, καὶ αὐτὸ οὔτε ὄμβρος οὔτε ἀνομβρία ἀφαιρεῖται.

2

.

31

.

40

 Τοῦ αὐτοῦ (fr. 135 Blass.). Ἀναρχίας δ’ οὐδὲν κάκιον ἀνθρώποις· ταῦτα γινώ‐ σκοντες οἱ πρόσθεν ἄνθρωποι ἀπὸ τῆς ἀρχῆς εἴθιζον τοὺς παῖδας ἄρχεσθαι καὶ τὸ κελευόμενον ποιεῖν, ἵνα μὴ
5ἐξανδρούμενοι εἰς μεγάλην μεταβολὴν ἰόντες ἐκπλήσσοιντο.208 in vol. 2

2

.

31

.

41

 Οἵῳ τις ἂν τὸ πλεῖστον τῆς ἡμέρας συνῇ, τοιοῦτον ἀνάγκη γενέσθαι καὶ αὐτὸν τοὺς τρόπους.

2

.

31

.

42

Πλάτωνος Πολιτείας ζ (p. 537B). Κόποι καὶ ὕπνοι μαθήμασι πολέμιοι.

2

.

31

.

43

 Ἐν ταὐτῷ (Rep. VII p. 537C). Τά τε χύδην μαθήματα ἐν τῇ παιδείᾳ γενόμενα τούτοις συνακτέον εἰς σύνοψιν οἰκειότητός τε ἀλλήλων τῶν μαθη‐ μάτων καὶ τῆς τοῦ ὄντος φύσεως.

2

.

31

.

44

 Σωκράτους. Πανήγυρίς ἐστι ψυχῆς ἡ παιδεία· πολλὰ γάρ ἐστιν ἐν αὐτῇ [ψυχῆς] θεάματα καὶ ἀκούσματα.

2

.

31

.

45

 Τοῦ αὐτοῦ. Τοῖς μὲν σταδιοδρομοῦσιν ἐπὶ τῷ τέρματι τὸ βρα‐ βεῖον τῆς νίκης, τοῖς δὲ φιλοπονήσασιν ἐπὶ τοῦ γήρως τὸ πρωτεῖον τῆς φρονήσεως ἀπόκειται.

2

.

31

.

46

 Τοῦ αὐτοῦ. Οὗτος ἰδὼν πλούσιον ἀπαίδευτον, ἔφη· „ἰδοῦ καὶ τὸ χρυσοῦν ἀνδράποδον“.

2

.

31

.

47

 Ἀριστοτέλους. Οὗτος ἐρωτηθείς, τί τῶν ζῴων κάλλιστον, ἔφη· „ἄν‐ θρωπος τὴν ψυχὴν παιδείᾳ κεκοσμημένοσ“.

2

.

31

.

48

Ὁ αὐτὸς ὀνειδιζόμενος ὑπό τινος, ὅτι βαρβαρίζει,
ἔφη· „ἐγὼ μὲν τῷ λόγῳ, ὑμεῖς δὲ τῷ τρόπῳ“.209 in vol. 2

2

.

31

.

49

〈Demosthenis (XIII 14 p. 169).〉 Οὐ μικρὸν ὠφελεῖ τὸ τὰ βέλτιστα ἀκούειν ὑμᾶς συνε‐ θίζειν.

2

.

31

.

50

 Τοῦ αὐτοῦ ([Ps.] Demosth. LXI p. 1413, 27—1414, 2). Ἅπασα φύσις βελτίων γίγνεται παιδείαν προσλαβοῦσα τὴν προσήκουσαν, πολὺ δὲ μάλιστα ὅσοις ἐξ ἀρχῆς εὐφυ‐ έστερον τῶν ἄλλων ἔχειν ὑπῆρξε· τοῖς μὲν γὰρ αὑτῶν
5μόνον βελτίοσι γίγνεσθαι, τοῖς δὲ καὶ τῶν ἄλλων συμ‐ βαίνει διενεγκεῖν.

2

.

31

.

51

Θουκυδίδου (I 84, 4). Κράτιστον δὲ εἶναι ἐν τοῖς ἀναγκαίοις παιδεύεσθαι.

2

.

31

.

52

 Εὐκλείδου. Οὗτοι γὰρ τῶν ἀνθρώπων κάλλιστα μανθάνουσιν, οἵ τινες καὶ τὰ κάλλιστα μιμοῦνται.

2

.

31

.

53

 Δημώνακτος Ὑψαίου καὶ Σωκράτους. Τὰς μὲν πόλεις ἀναθήμασι, τὰς δὲ ψυχὰς μαθήμασι κοσμεῖν δεῖ.

2

.

31

.

54

 Σωκράτης ἐρωτηθείς, πῶς ἄν τις ἄγοι καλῶς τοὺς ἰδίους παῖδας, εἶπε· „νέους μὲν ὄντας παιδεύσας, ἄνδρας δὲ γενομένους διδάξας συμπεριφέρεσθαι τοῖς ἀποβαίνουσι καὶ τὴν οὐσίαν διανείμας αὐτοῖς, ἵνα μὴ διὰ τοῦτο ἐχθροὶ
5γένωνται“.

2

.

31

.

55

Ἰσοκράτους πρὸς Δημόνικον (§ 12 p. 4C). Τὰ μὲν γὰρ σώματα τοῖς συμμέτροις πόνοις, ἡ δὲ
ψυχὴ σπουδαίοις λόγοις αὔξεσθαι πέφυκε.210 in vol. 2

2

.

31

.

56

 Δημοκρίτου (fr. mor. 134 Mullach.). Πάντων κάκιστον ἡ εὐπετείη παιδεῦσαι τὴν νεότητα, αὕτη γάρ ἐστι ἣ τίκτει τὰς ἡδονὰς ταύτας, ἐκ τῶν ἡ κα‐ κότης γίνεται.

2

.

31

.

57

 Τοῦ αὐτοῦ (fr. mor. 235 Mullach.). Ζηλωτικῶς ὁμῆ πονέειν παῖδες ἀνιέντες, οὔτε γράμ‐ ματ’ ἂν μάθοιεν οὔτε μουσικὴν οὔτε ἀγωνίην, οὐδ’, ὅπερ μάλιστα τὴν ἀρετὴν ξυνέχει, τὸ αἰδέεσθαι· μάλα γὰρ ἐκ
5τούτου φιλέει γίνεσθαι ἡ αἰδώς.

2

.

31

.

58

 Τοῦ αὐτοῦ (fr. mor. 132 Mullach). Ἡ παιδεία εὐτυχοῦσι μέν ἐστι κόσμος, ἀτυχοῦσι δὲ καταφύγιον.

2

.

31

.

59

 Τοῦ αὐτοῦ (fr. mor. 135 Mullach.). Κρέσσων ἐπ’ ἀρετὴν φανέεται προτροπῇ χρώμενος καὶ λόγου πειθοῖ ἤπερ νόμῳ καὶ ἀνάγκῃ. Λάθρῃ μὲν γὰρ ἁμαρτέειν εἰκὸς τὸν εἰργμένον ἀδικίης ὑπὸ νόμου, τὸν
5δὲ ἐς τὸ δέον ἠγμένον πειθοῖ οὐκ εἰκὸς οὔτε λάθρῃ οὔτε φανερῶς ἔρδειν τι πλημμελές· διόπερ ξυνέσι τε καὶ ἐπι‐ στήμῃ ὀρθοπρηγέων τις ἀνδρήιος ἅμα καὶ εὐθύγνωμος
γίνεται.211 in vol. 2

2

.

31

.

60

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Θεάγους (p. 121BC). Πάντα τὰ φυτὰ κινδυνεύει τὸν αὐτὸν τρόπον ἔχειν καὶ τὰ ἐκ τῆς γῆς φυόμενα καὶ τὰ ζῷα, τά τε ἄλλα καὶ ἄνθρωπος. καὶ γὰρ ἐν τοῖς φυτοῖς ῥᾷστον ἡμῖν τοῦτο
5γίγνεται, ὅσοι τὴν γῆν γεωργοῦμεν, τὸ παρασκευάσασθαι πάντα τὰ πρὸ τοῦ φυτεύειν καὶ αὐτὸ τὸ φυτεῦσαι· ἐπει‐ δὰν δὲ τὸ φυτευθὲν βιῷ, μετὰ τοῦτο θεραπεία τοῦ φύντος καὶ πολλὴ καὶ χαλεπὴ καὶ δύσκολος γίγνεται. οὕτως δὲ ἔχειν ἔοικε καὶ τὸ περὶ τῶν ἀνθρώπων· ἀπὸ τῶν ἐμαυ‐
10τοῦ ἐγὼ πραγμάτων τεκμαίρομαι καὶ ἐς τὰ ἄλλα. καὶ γὰρ ἐμοὶ ἡ τοῦ υἱέος τούτου, εἴτε φυτείαν εἴτε παιδοποιίαν δεῖ αὐτὴν ὀνομάζειν, πάντων ῥᾴστη γέγονεν, ἡ δὲ τροφὴ δύσκολός τε καὶ ἐν φόβῳ περὶ αὐτοῦ δεδιότι.

2

.

31

.

61

Διογένους. Ὅταν ἄλλου τινὸς φροντίζῃς, τότε ἀμελεῖς σαυτοῦ.

2

.

31

.

62

 Πλάτων παρεκελεύετο τοῖς μαθηταῖς τρία ταῦτα ἔχειν· ἐπὶ μὲν τῆς γνώμης σωφροσύνην, ἐπὶ δὲ τῆς γλώτ‐ της σιγήν, ἐπὶ δὲ τῶν ὀφθαλμῶν αἰδῶ.

2

.

31

.

63

 Κλεάνθης ἑταίρου ἀπιέναι μέλλοντος καὶ ἐρωτῶν‐ τος πῶς ἂν ἥκιστα ἁμαρτάνοι, εἶπεν· „εἰ παρ’ ἕκαστα ὧν πράττοις δοκοίης με παρεῖναι“.

2

.

31

.

64

Ὁ αὐτὸς ἔφη τοὺς ἀπαιδεύτους μόνῃ τῇ μορφῇ
τῶν θηρίων διαφέρειν.212 in vol. 2

2

.

31

.

65

 Δημοκρίτου (fr. mor. 133 Mullach.). Ἡ φύσις καὶ ἡ διδαχὴ παραπλήσιόν ἐστι· καὶ γὰρ ἡ διδαχὴ μεταρρυσμοῖ τὸν ἄνθρωπον, μεταρρυσμοῦσα δὲ 〈καὶ〉 φύσις ποιέει.

2

.

31

.

66

 Τοῦ αὐτοῦ (fr. mor. 236 Mullach.). Τὰ μὲν καλὰ ἔργματα τοῖσι πόνοισι ἡ μάθησις ἐξερ‐ γάζεται, τὰ δ’ αἰσχρὰ ἄνευ πόνων αὐτόματα 〈ἡ ἀμαθίη〉 καρποῦται· καὶ γὰρ ὦν οὐκ ἐθέλοντα πολλάκις ἐξέργει τοι‐
5οῦτον εἶναι· οὕτω μεγάλης τε τῆς φυτικῆς ἐστι.

2

.

31

.

67

 Μητροδώρου. Νέος ἐν πολυτελέσι βρώμασι καὶ ποτοῖς ἔτι δὲ ἀφρο‐ δισίοις ἀναστρεφόμενος λέληθεν ἑαυτὸν ἐν τῷ θέρει τὴν χλαῖναν κατατρίβων.

2

.

31

.

68

 Ἀντισθένους (apophth. 48 p. 65 Winckelm.). Δεῖ τοὺς μέλλοντας ἀγαθοὺς ἄνδρας γενήσεσθαι τὸ μὲν σῶμα γυμνασίοις ἀσκεῖν, τὴν δὲ ψυχὴν παιδεύσει.

2

.

31

.

69

Δημοσθένης Φιλιππικῶν (XIII 25 p. 173, 22).
Ἔστι δὲ οὐδέποτ’, οἶμαι, δυνατὸν μικρὰ καὶ φαῦλα πράττοντας μέγα καὶ νεανικὸν φρόνημα λαβεῖν, ὥσπερ οὐδὲ λαμπρὰ καὶ καλὰ πράττοντας μικρὸν καὶ ταπεινὸν213 in vol. 2
5φρονεῖν. Ὁποῖα γὰρ ἂν τὰ ἐπιτηδεύματα τῶν ἀνθρώπων ᾖ, τοιοῦτον ἀνάγκη καὶ τὸ φρόνημα ἔχειν.

2

.

31

.

70

 Ξενοφῶντος (Cyneg. 13, 4). Κράτιστον μέν ἐστι παρὰ τῆς ἑαυτοῦ φύσεως τὸ ἀγα‐ θὸν διδάσκεσθαι· δεύτερον δὲ παρὰ τῶν ἀληθῶς ἀγαθῶν.

2

.

31

.

71

Δημοκρίτου (fr. mor. 131 Mullach.). Οὔτε τέχνη οὔτε σοφίη ἐφικτόν, ἢν μὴ μάθῃ τις.

2

.

31

.

72

 Τοῦ αὐτοῦ (fr. mor. 139 Mullach.). Ἔστι κου νέων ξύνεσις καὶ γερόντων ἀξυνεσίη· χρόνος γὰρ οὐ διδάσκει φρονέειν, ἀλλ’ ὡραίη τροφὴ καὶ φύσις.

2

.

31

.

73

 Τοῦ αὐτοῦ (fr. mor. 143 Mullach). Ὁ ἀντιλογεόμενος καὶ πολλὰ λεσχηνευόμενος ἀφυὴς ἐς μάθησιν.

2

.

31

.

74

 Διογένης ἄτοπον ἔφησεν εἶναι ἐπὶ μὲν τὸν λύχνον ἐπιχεῖν ἔλαιον, ἵνα ἐπὶ τῆς τραπέζης ὁρῶμεν, ὅπως δὲ τῇ διανοίᾳ φρονιμώτεροι γενόμενοι κατανοήσομεν τὰ τῷ βίῳ βέλτιστα, μηδὲν ἐθέλειν ἀναλίσκειν.

2

.

31

.

75

Ὁ αὐτὸς ἐρωτηθείς, τί ἡ γῆ βαστάζει βαρύτατον,
ἔφη, „ἄνθρωπον ἀπαίδευτον“.214 in vol. 2

2

.

31

.

76

 Ἀντισθένης (apophth. 49 Winckelm.) ἐρωτηθεὶς ὑπό τινος, τί διδάξει τὸν υἱόν, εἶπεν, „εἰ μὲν θεοῖς μέλλει συμ‐ βιοῦν, φιλόσοφον, εἰ δὲ ἀνθρώποις, ῥήτορα“.

2

.

31

.

77

 Σόλων ἐπετίμα τινὶ κυβεύοντι· τοῦ δὲ λέγοντος περὶ μικροῦ παίζειν, „ἀλλὰ τὸ ἔθος οὐ μικρόν“, ἔφη.

2

.

31

.

78

 Ὑπερίδης (fr. 209 Blass.) ὁ ῥήτωρ ἔλεγε μὴ δύνα‐ σθαι καλῶς ζῆν, μὴ μαθόντα 〈τὰ〉 καλὰ τὰ ἐν τῷ βίῳ.

2

.

31

.

79

 Σωκράτης ἐρωτηθείς, τί ἐπιστήμη, ἔφη· „ἐπιμέλεια ψυχῆσ“· πόθεν δὲ μάλιστα κακοὶ γίνονται, „ἐξ ἀγωγῆς κακῆς καὶ ὁμιλίας πονηρᾶσ“ ἔφη.

2

.

31

.

80

 Πλάτων εἶπε τὴν παιδείαν τοῖς ἀνθρώποις δεύ‐ τερον ἥλιον εἶναι.

2

.

31

.

81

 Ζήνων ἐρωτηθείς, πῶς ἄν τις νέος ἐλάχιστα ἁμαρ‐ τάνοι, „εἰ πρὸ ὀφθαλμῶν ἔχει“, ἔφη, „οὓς μάλιστα τιμᾷ καὶ αἰσχύνεται“.

2

.

31

.

82

 Ἐκ τῆς Περὶ φιλίας ἐπιστολῆς (Plut. fr. 18, 15). Ἡ παιδεία κἂν μηδὲν ἕτερον ἀγαθὸν ἔχῃ, τό γε συμ‐ φοιτᾶν αὐτὴν νυκτὸς καὶ ἡμέρας ἐκσῴζει κακίας, οἷς ἂν ᾖ τις αἰδώς· καὶ πολλοὶ σφᾶς αὐτοὺς καὶ ἄλλους **

2

.

31

.

83

 Ἐκ τῶν Ἀρίστωνος Ὁμοιωμάτων. Τὸ κύμινον, φασί, δεῖ σπείρειν βλασφημοῦντας, οὕτω γὰρ καλὸν φύεσθαι· καὶ τοὺς νέους χρὴ παιδεύειν ἐπι‐ σκώπτοντας, οὕτω γὰρ χρήσιμοι ἔσονται.

2

.

31

.

84

 Πλάτωνος (Legg. VII p. 791BC). Πᾶσα ψυχὴ δείμασι συνοῦσα ἐκ νέων μᾶλλον ἂν διὰ φόβων ἐθίζοιτο γίγνεσθαι· τοῦτο δέ που πᾶς ἂν φαίη
δειλίας ἄσκησιν ἀλλ’ οὐκ ἀνδρίας εἶναι. Τὸ δ’ ἐξ ἐναν‐215 in vol. 2
5τίας ἀνδρίας ἂν φαῖμεν ἐκ νέων εὐθὺς ἐπιτήδευμα εἶναι, τὸ νικᾶν τὰ προσπίπτοντα ἡμῖν δείματά τε καὶ φόβους.

2

.

31

.

85

 Ἐκ τῶν Ἀριστωνύμου τομαρίων καὶ Σωκράτους. Ταῖς μὲν πόλεσι τὰ τείχη, ταῖς δὲ ψυχαῖς ὁ ἐκ παι‐ δείας νοῦς κόσμον καὶ ἀσφάλειαν παρέχει.

2

.

31

.

86

 Φιλόξενος ὁ μουσικὸς ἐρωτηθείς, τί μάλιστα συνεργεῖ παιδείᾳ, εἶπε, „χρόνοσ“.

2

.

31

.

87

 Διογένης ἔλεγε τὴν τῶν παίδων ἀγωγὴν ἐοικέναι τοῖς τῶν κεραμέων πλάσμασιν· ὡς γὰρ ἐκεῖνοι ἁπαλὸν μὲν τὸν πηλὸν ὄντα ὅπως θέλουσι σχηματίζουσι καὶ ῥυθ‐ μίζουσιν, ὀπτηθέντα δὲ οὐκέτι δύνανται πλάσσειν, οὕτω
5καὶ τοὺς ἐν νεότητι μὴ διὰ πόνων παιδαγωγηθέντας, τε‐ λείους γενομένους ἀμεταπλάστους γίνεσθαι.

2

.

31

.

88

 Μόνιμος ὁ Κυνικὸς φιλόσοφος ἔφη, κρεῖττον εἶναι τυφλὸν 〈εἶναι〉 ἢ ἀπαίδευτον· τὸν μὲν γὰρ εἰς τὸν βόθρον, τὸν δὲ εἰς τὸ βάραθρον ἐμπίπτειν.

2

.

31

.

89

 Ἐκ τῶν Δίωνος Χρειῶν. Ἀθηναίοις ἐρομένοις, ὅπως λῷον 〈ἂν〉 αὐτοῖς γίγνοιτο, ἔχρησεν ἡ Πυθία· εἰ τὸ κάλλιστον εἰς τὸ δεξιὸν οὖς τῶν παίδων ἐντιθέναι βούλοιντο· οἱ δὲ τρήσαντες αὐτὸ χρυ‐
5σίον ἐνέβαλλον, ἀγνοήσαντες, ὅτι τὸν φιλόσοφον λόγον ἐμήνυσε.

2

.

31

.

90

Δημοκρίτου (fr. mor. 234 Mullach.). Φαύλων ὁμιλίη ξυνεχὴς ἕξιν κακίης συναέξει.

2

.

31

.

91

Πλάτωνος Νόμων αʹ (p. 641BC). Ἢ τοῦτο οὕτως ἐρωτηθέντες εἴποιμεν 〈ἄν〉, ὡς ἑνὸς μὲν
βραχὺ τῇ πόλει γίγνοιτ’ ἂν ὄφελος, εἰ δ’ ὅλως ἐρωτᾷς παιδείαν τῶν παιδευθέντων, τί μέγα τὴν πόλιν ὀνίνησιν,216 in vol. 2
5οὐ χαλεπὸν εἰπεῖν, ὅτι παιδευθέντες μὲν εὖ γίγνοιντ’ ἂν ἄνδρες ἀγαθοί, γενόμενοι δὲ τοιοῦτοι τά τε ἄλλα ἂν πράτ‐ τοιεν καλῶς, ἔτι δὲ κἂν νικῷεν τοὺς πολεμίους μαχόμενοι. παιδεία μὲν οὖν φέρει καὶ νίκην, νίκη δὲ ἐνίοτε ἀπαι‐ δευσίαν· πολλοὶ γὰρ ὑβριστότεροι διὰ πολέμων νίκας γενό‐
10μενοι, μυρίων ἄλλων κακῶν δι’ ὕβριν ἐνεπλήσθησαν, καὶ παιδεία μὲν οὐδεπώποτε γέγονε Καδμεία, νῖκαι δὲ ἀν‐ θρώποις πολλαὶ δὴ τοιαῦται γεγόνασί τε καὶ ἔσονται.

2

.

31

.

92

 Διογένους. Ἡ παιδεία ὁμοία ἐστὶ χρυσῷ στεφάνῳ· καὶ γὰρ τιμὴν ἔχει καὶ πολυτέλειαν.

2

.

31

93a

 Ἰσοκράτους πρὸς Δημόνικον (§ 40 p. 10E). Πάντων μὲν ἐπιμελοῦ τῶν περὶ τὸν βίον, μάλιστα δὲ τὴν σαυτοῦ φρόνησιν ἄσκει· μέγιστον γὰρ ἐν ἐλαχίστῳ νοῦς ἀγαθὸς ἐν ἀνθρώπου σώματι.

2

.

31

93b

 〈Τοῦ αὐτοῦ (§ 19 p. 5E).〉 Ἡγοῦ τῶν ἀκουσμάτων πολλὰ πολλῶν εἶναι χρημά‐ των κρείττω· τὰ μὲν γὰρ ταχέως ἀπολείπεται, τὰ δὲ πάν‐ τα τὸν χρόνον παραμένει· σοφία γὰρ μόνη τῶν κτημάτων
5ἀθάνατος.

2

.

31

93c

 〈Τοῦ αὐτοῦ (§ 52 p. 13B).〉 Ὥσπερ τὴν μέλιτταν ὁρῶμεν ἐφ’ ἅπαντα μὲν τὰ βλα‐ στήματα καθιζάνουσαν, ἀφ’ ἑκάστου δὲ τὰ χρήσιμα λαμ‐ βάνουσαν, οὕτω χρὴ καὶ τοὺς παιδείας ὀρεγομένους μηδε‐
5νὸς μὲν ἀπείρως ἔχειν, πανταχόθεν δὲ τὰ χρήσιμα συλ‐
λέγειν.217 in vol. 2

2

.

31

93d

 〈Τοῦ αὐτοῦ (§ 22 p. 6D).〉 Μᾶλλον τήρει τὰς τῶν λόγων ἢ τὰς τῶν χρημάτων παρακαταθήκας.

2

.

31

.

94

 Δημοκρίτου (fr. mor. 136 Mullach.). Κρέσσονές εἰσι αἱ τῶν πεπαιδευμένων ἐλπίδες ἢ ὁ τῶν ἀμαθέων πλοῦτος.

2

.

31

.

95

 Ἐκ τῶν Ἀρίστωνος Ὁμοιωμάτων. Κυβερνήτης μὲν οὔτε ἐν μεγάλῳ πλοίῳ οὔτε ἐν μικρῷ ναυτιάσει, οἱ δὲ ἄπειροι ἐν ἀμφοῖν· οὕτως ὁ μὲν πεπαι‐ δευμένος καὶ ἐν πλούτῳ καὶ ἐν πενίᾳ οὐ ταράττεται, ὁ δ’
5ἀπαίδευτος ἐν ἀμφοῖν.

2

.

31

.

96

 Πυθαγόρου. Ἀπαιδευσία πάντων τῶν παθῶν μήτηρ· τὸ δὲ πε‐ παιδεῦσθαι οὐκ ἐν πολυμαθείας λόγων ἀναλήψει, ἐν ἀπαλλάξει δὲ τῶν φύσει παθῶν θεωρεῖται.

2

.

31

.

97

 Βίων ἔλεγε κατὰ Ἡσίοδον τρία γένη εἶναι μαθητῶν, χρυσοῦν, ἀργυροῦν, χαλκοῦν· χρυσοῦν μὲν τὸ τῶν διδόν‐ των καὶ [μὴ] μανθανόντων· ἀργυροῦν δὲ τὸ τῶν διδόντων καὶ 〈μὴ〉 μανθανόντων· χαλκοῦν δὲ τὸ τῶν μανθανόντων
5μέν, οὐ διδόντων δέ.

2

.

31

.

98

 Σωκράτης παρῄνει τοῖς νέοις πολλάκις ἐσοπτρί‐ ζεσθαι καὶ τοὺς μὲν εὐπρεπεῖς ὅμοιον ποιεῖν τῷ εἴδει καὶ 〈τὸν〉 τρόπον, τοὺς δὲ ἀμόρφους περιστέλλειν τὸ δυσ‐
ειδὲς τῇ εὐτροπίᾳ.218 in vol. 2

2

.

31

.

99

 Ὁ αὐτὸς ἐρωτηθείς, τί ἥδιστον ἐν τῷ βίῳ, ἔφη· „παιδεία καὶ ἀρετὴ καὶ ἱστορία τῶν ἀγνοουμένων“.

2

.

31

.

100

 Πιττακὸς συνεβούλευε πρὸς τὸ γῆρας ἐφόδιον παρατίθεσθαι παιδείαν· γηροκομικωτάτη γὰρ αὕτη καὶ εὐκόλως ποιοῦσα ὑποφέρειν τὰς τοῦ γήρως δυσκολίας.

2

.

31

.

101

 Σωκράτης Ξενοφῶντα νέον 〈ὄντα〉 ὁρῶν εὐφυῆ ἠρώτησεν, εἰ οἶδεν ὅπου τῆς ἀγορᾶς οἱ ἰχθύες εἶεν, τοῦ δὲ εἰπόντος, ναί, ἑξῆς ἤρετο, τί δὲ τὰ λάχανα; ὡς δ’ εἶπε καὶ τοῦτο καὶ τὰ ἄλλα, ἐπὶ πᾶσιν ἤρετο, εἰ οἶδεν ὅπου
5οἱ καλοὶ κἀγαθοὶ διατρίβουσι· σιωπῶντος δὲ ἐπιπλήξας αὐτὸν κατέλιπεν· ὁ δὲ διατραπεὶς ἀπ’ ἐκείνου ἤρξατο φιλοσοφεῖν.

2

.

31

.

102

 Σωκράτης πρός τινα πάντα εἰδέναι φάσκοντα καὶ πολυμάθειαν ὑπισχνούμενον (ἐτύγχανε δὲ εἰς Ἀκαδή‐ μειαν συγκατιὼν αὐτῷ) ἐπιστὰς χωρίῳ πεφυτευμένῳ, ἤρετο αὐτόν „οὐ δοκεῖ σοι ὁ γεωργὸς ἀμελῆσαι μὴ καταφυτεύσας
5πᾶσαν τὴν γῆν, ἀλλὰ διαλείμματα μεταξὺ τῶν δένδρων καταλιπών;“· τοῦ δὲ εἰπόντος „καὶ μὴν εἰ μὴ τοῦτο ἐποί‐ ησεν, οὐδὲν ἂν τούτων ἔτι ἐβίω, ἀλλ’ ὑπ’ ἀλλήλων ἀπώ‐ λετο“, „εἶτα“, ἔφη, „σὺ ἐν τῇ σαυτοῦ ψυχῇ οὐδὲ μικρὸν τόπον παραλιπών, ἄλλα δ’ ἐπ’ ἄλλοις μαθήματα σω‐
10ρεύων, οἴει τινὰ καρπὸν ἐξ αὐτῶν δρέψασθαι“;

2

.

31

.

103

 Τοῦ αὐτοῦ. Ἡ παιδεία καθάπερ εὐδαίμων χώρα πάντα τὰ ἀγαθὰ φέρει.

2

.

31

.

104

 Τῷ μὲν Ὀρέστῃ μαινομένῳ τὴν Ἠλέκτραν ὁ μῦθος, τῇ δὲ τῶν νέων ὁρμῇ τὴν εὐβουλίαν ὁ κατὰ φιλοσοφίαν
λόγος παρίστησιν εἰς ἀντίληψιν.219 in vol. 2

2

.

31

.

105

 Ἐν τῷ βίῳ, καθάπερ ἐν ὁδῷ μακρᾷ, δεῖ που καὶ ἀνάπαυσιν εὐσχήμονα εἶναι.

2

.

31

.

106

 〈Πλάτωνος (Rep. II p. 370C).〉 Πλείω τε ἕκαστα γίγνεται καὶ ῥᾷον καὶ κάλλιον, ὅταν εἷς ἓν κατὰ φύσιν καὶ ἐν καιρῷ σχολὴν τῶν ἄλλων ἄγων πράττῃ.

2

.

31

107a

 〈Τοῦ αὐτοῦ (Leg. VIII p. 846DE).〉 Δύο ἐπιτηδεύματα ἢ δύο τέχνας ἀκριβῶς διαπονεῖσθαι σχεδὸν οὐδεμία φύσις ἱκανὴ τῶν ἀνθρωπείων· οὐδ’ αὖ τὴν μὲν αὑτὸς ἱκανὸς ἀσκεῖν, τὴν δὲ ἄλλον ἀσκοῦντα ἐπι‐
5τροπεύειν.

2

.

31

107b

 〈Τοῦ αὐτοῦ (Leg. VII p. 812E).〉 Τὰ γὰρ ἐναντία ἄλληλα ταράττοντα δυσμάθειαν παρέχει.

2

.

31

.

108

〈Τοῦ αὐτοῦ (Rep. III p. 394E).〉 Πολλὰ ὁ αὐτὸς μιμεῖσθαι 〈εὖ〉 ὥσπερ ἓν οὐ δυνατός.

2

.

31

109a

 〈Τοῦ αὐτοῦ (Sophist. p. 218C).〉 Ὅσα δ’ αὖ τῶν μεγάλων δεῖ διαπονεῖσθαι καλῶς, περὶ τούτων δέδοκται πᾶσι καὶ πάλαι τὸ πρότερον ἐν σμικροῖς καὶ ῥᾴοσιν αὐτὰ δεῖν μελετᾶν, πρὶν ἐν αὐτοῖς
5τοῖς μεγίστοις.

2

.

31

109b

 〈Τοῦ αὐτοῦ (Polit. p. 286A).〉 Ῥᾴων δ’ ἐν τοῖς ἐλάττοσι μελέτη παντὸς πέρι μᾶλλον ἢ περὶ τὰ μείζω.

2

.

31

109c

〈Τοῦ αὐτοῦ (Theaet. p. 187E).〉 Κρεῖττον γάρ που σμικρὸν εὖ, ἢ πολὺ μὴ ἱκανῶς
περᾶναι.220 in vol. 2

2

.

31

110a

 Πλάτωνος Νόμων ζʹ (p. 791D—792D). Ἡ μὲν τρυφὴ δύσκολα καὶ ἀκράχολα καὶ σφόδρα ἀπὸ σμικρῶν κινούμενα τὰ τῶν νέων ἤθη ἀπεργάζεται, τὸ δὲ τούτου ἐναντίον ἥ τε σφοδρὰ καὶ ἀγρία δούλωσις ταπει‐
5νούς τε καὶ ἀνελευθέρους καὶ μισανθρώπους ποιοῦσα ἀν‐ επιτηδείους ξυνοίκους ἀποτελεῖ .... τοῖς δὲ παιδίοις τὸ δήλωμα ὧν ἐρᾷ καὶ μισεῖ κλαυθμοναὶ καὶ βοαί, σημεῖα οὐδαμῶς εὐτυχῆ· ἔστι δὲ ὁ χρόνος οὗτος τριῶν οὐκ ἐλάττων ἐτῶν, μόριον οὐ σμικρὸν τοῦ βίου διαγαγεῖν χεῖρον ἢ μὴ
10χεῖρον. —Ὀρθῶς λέγεις. —Ὁ δὴ δύσκολος οὐδαμῶς τε ἵλεως ἆρ’ οὐ δοκεῖ σφῷν θρηνώδης τε εἶναι καὶ ὀδυρμῶν ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ πλήρης μᾶλλον ἢ χρεών ἐστι τὸν ἀγαθόν; ... ὁ μὲν γὰρ ἐμὸς λόγος οὔθ’ ἡδονάς φησι δεῖν διώκειν τὸν ὀρθὸν βίον οὔτ’ αὖ τὸ παράπαν φεύγειν τὰς λύπας,
15ἀλλ’ αὐτὸ ἀσπάζεσθαι τὸ μέσον, ὃ νῦν δὴ προσεῖπον ὡς ἵλεων ὀνομάσας.

2

.

31

110b

 〈Τοῦ αὐτοῦ (Leg. VII p. 819A).〉 Οὐδαμοῦ γὰρ δεινὸν ἀπειρία τῶν πάντων οὐδὲ μέ‐ γιστον κακῶν, ἀλλ’ ἡ πολυπειρία καὶ πολυμάθεια μετὰ κακῆς ἀγωγῆς γίγνεται πολὺ τούτων μείζων ζημία.

2

.

31

110c

 Πλάτων λέγοντός ποτε Ἰσοκράτους, ὡς δίκαια ποιεῖ πολὺν μισθὸν τοὺς μαθητὰς εἰσπραττόμενος, τοὺς μὲν γὰρ εὐφυεῖς ὠφελοῦν, περὶ δὲ τοὺς ἀφυεῖς πονεῖν, „τοὐναντίον“ ἔφη, „ποιεῖς, Ἰσόκρατες· περὶ μὲν γὰρ τοὺς
5εὐφυεῖς οὐ πονεῖς, τοὺς δὲ ἀφυεῖς οὐκ ὠφελεῖσ“.

2

.

31

110d

Τοῦ αὐτοῦ ἐκ τοῦ Εὐθύφρονος (p. 2D). Ὀρθῶς γάρ ἐστι τῶν νέων πρῶτον ἐπιμεληθῆναι,
ὅπως ἔσονται ὅτι ἄριστοι, ὥσπερ γεωργὸν ἀγαθὸν τῶν νέων φυτῶν εἰκὸς πρῶτον ἐπιμεληθῆναι, μετὰ δὲ ταῦτα221 in vol. 2
5καὶ τῶν ἄλλων.

2

.

31

110e

〈Τοῦ αὐτοῦ (Rep. VI p. 504D).〉 Οὐχ ἧττον μανθάνοντι πονητέον ἢ γυμναζομένῳ.

2

.

31

110f

 〈Τοῦ αὐτοῦ (Phileb. p. 52R).〉 Τὰς τῶν μαθημάτων ἡδονὰς ἀμίκτους τε εἶναι λύπαις ῥητέον καὶ οὐδαμῶς πολλῶν ἀνθρώπων, ἀλλὰ τῶν σφόδρα ὀλίγων.

2

.

31

110g

 Πολιτείας ϛʹ (p. 491D—E). Παντὸς σπέρματος πέρι ἢ φυτοῦ εἴτ’ ἐγγείων εἴτε τῶν ζῴων ἴσμεν, ὅτι τὸ μὴ τυχὸν τροφῆς ἧς προσήκει μηδὲ ὥρας μηδὲ τόπου, ὅσῳ ἂν ἐρρωμενέστερον ᾖ, τοσούτῳ
5πλειόνων ἐνδεῖ τῶν πρεπόντων· ἀγαθῷ γάρ που κακὸν ἐναντιώτερον ἢ τῷ μὴ ἀγαθῷ. —Πῶς δ’ οὔ; —Ἔχει δή, οἶμαι, λόγον τὴν ἀρίστην φύσιν ἐν ἀλλοτριωτέρᾳ οὖσαν τροφῇ κακίον’ ἀπαλλάττειν τῆς φαύλης. —Ἔχει. —Οὐκοῦν, καὶ τὰς ψυχὰς φῶμεν οὕτω τὰς εὐφυεστάτας κακῆς παιδα‐
10γωγίας τυχούσας διαφερόντως κακὰς γίγνεσθαι; ἢ οἴει τὰ μεγάλα ἀδικήματα καὶ τὴν ἄκρατον πονηρίαν ἐκ φαύλης, ἀλλ’ οὐκ ἐκ νεανικῆς φύσεως τροφῇ διολομένης γίγνεσθαι, ἀσθενῆ δὲ φύσιν μεγάλων οὔτε ἀγαθῶν οὔτε κακῶν ποτε αἰτίαν ἔσεσθαι;

2

.

31

110h

 Ἐν ταὐτῷ (p. 495A). Ὁρᾶς οὖν ὅτι οὐ καλῶς ἐλέγομεν, ὡς ἄρα καὶ αὐτὰ τὰ τῆς φιλοσόφου φύσεως μέρη, ὅταν ἐν κακῇ τροφῇ γέ‐ νηται, αἴτια τρόπον τινὰ τοῦ ἐκπεσεῖν ἐκ τοῦ ἐπιτηδεύ‐
5ματος καὶ τὰ λεγόμενα ἀγαθὰ πλοῦτοί τε καὶ πᾶσα ἡ τοι‐ αύτη παρασκευή.

2

.

31

110i

Νόμων ϛʹ (p. 765E—766A).
Παντὸς φυτοῦ ἡ πρώτη βλάστη καλῶς ὁρμηθεῖσα πρὸς ἀρετὴν τῆς αὑτοῦ φύσεως κυριωτάτη τέλος ἐπιθεῖναι τὸ πρόσφορον τῶν τε ἄλλων φυτῶν καὶ τῶν ζῴων ἡμέρων222 in vol. 2
5καὶ ἀγρίων 〈καὶ ἀνθρώπων〉· ἄνθρωπος δέ, ὥς φαμεν, ἥμερον, ὅμως μὴν παιδείας μὲν ὀρθῆς τυχὸν καὶ φύσεως εὐτυχοῦς θειότατον ἡμερώτατόν τε ζῷον γίγνεσθαι φιλεῖ, μὴ ἱκανῶς δὲ ἢ μὴ καλῶς τραφὲν ἀγριώτατον ὁπόσα φύει γῆ.

2

.

31

110k

 Ἐκ τοῦ Τιμαίου (p. 26B). Ὡς δή τοι, τὸ λεγόμενον, τὰ παίδων μαθήματα θαυ‐ μαστὸν ἔχει τι μνημεῖον.

2

.

31

110l

 〈Νόμων αʹ (p. 643B).〉 Λέγω δὴ καί φημι τὸν ὁτιοῦν ἀγαθὸν ἄνδρα μέλλοντα ἔσεσθαι, τοῦτο αὐτὸ ἐκ παίδων εὐθὺς μελετᾶν δεῖν παί‐ ζοντά τε καὶ σπουδάζοντα ἐν τοῖς τοῦ πράγματος ἑκά‐
5στοις προσήκουσι.

2

.

31

110m

 Πολιτείας ζʹ (p. 536D). Σόλωνι γὰρ οὐ πειστέον, ὡς γηράσκων τις πολλὰ δυνατὸς μανθάνειν, ἀλλ’ ἧττον ἢ τρέχειν, νέων δὲ πάντες οἱ μεγάλοι καὶ οἱ πολλοὶ πόνοι.

2

.

31

110n

 〈Ἐν ταὐτῷ (II p. 377AB).〉 Ἀρχὴ παντὸς ἔργου μέγιστον, ἄλλως τε δὴ καὶ νέῳ καὶ ἁπαλῷ ὁτῳοῦν· μάλιστα γὰρ δὴ τότε πλάττεται καὶ ἐνδύεται τύπος, ὃν ἄν τις βούληται ἐνσημήνασθαι ἑκάστῳ.

2

.

31

110o

 〈Ἐν ταὐτῷ (IV p. 425BC).〉 Κινδυνεύει γοῦν ἐκ τῆς παιδείας, ὅποι ἄν τις ὁρμήσῃ, τοιαῦτα καὶ τὰ ἑπόμενα εἶναι. ἢ οὐκ ἀεὶ τὸ ὅμοιον τὸ
ὅμοιον παρακαλεῖ;223 in vol. 2

2

.

31

110p

 Πολιτείας ζʹ (p. 536E). Μὴ τοίνυν βίᾳ, ὦ ἄριστε, εἶπον τοὺς παῖδας ἐν τοῖς μαθήμασιν ἀλλὰ παίζοντας τρέφε, ἵνα καὶ μᾶλλον οἷός τ’ ᾖς καθορᾶν, ἐφ’ ᾧ ἕκαστος πέφυκε.

2

.

31

110q

 〈Ἐν ταὐτῷ (VII p. 535B).〉 Πολὺ γάρ τοι μᾶλλον ἀποδειλιῶσιν αἱ ψυχαὶ ἐν ἰσχυροῖς μαθήμασιν ἢ ἐν γυμνασίοις· οἰκειότερος γὰρ ὁ πόνος αὐταῖς, ἴδιος ἀλλ’ οὐ κοινὸς ὢν μετὰ τοῦ σώματος.

2

.

31

110r

 〈Ἐν ταὐτῷ (III p. 394E).〉 Εἷς ἕκαστος ἓν μὲν ἂν ἐπιτήδευμα καλῶς ἐπιτηδεύοι, πολλὰ δὲ οὔ· ἀλλ’ εἰ τοῦτ’ ἐπιχειροῖ, πολλῶν ἐφαπτό‐ μενος πάντων ἀποτυγχάνοι ἂν, ὥστ’ εἶναί που ἐλλόγιμος.

2

.

31

110s

 Νόμων ζʹ (p. 808D). Ἄνευ ποιμένος δὲ οὔτε πρόβατα οὔτε ἄλλο οὐδέν πω βιωτέον, οὐδὲ δὴ παῖδας ἄνευ τινῶν παιδαγωγῶν οὐδὲ δούλους ἄνευ δεσποτῶν. ὁ δὲ παῖς πάντων θηρίων ἐστὶ
5δυσμεταχειριστότατον· ὅσῳ γὰρ μάλιστα ἔχει πηγὴν τοῦ φρονεῖν μήπω κατηρτυμένην, ἐπίβουλον καὶ δριμὺ καὶ ὑβριστότατον θηρίον γίγνεται· διὸ πολλοῖς αὐτὸ οἷον χαλινοῖς τισι δεῖ δεσμεύειν.

2

.

31

110t

 〈Ἐν ταὐτῷ (VII p. 788C—789A).〉 Οὐκοῦν ὅτι μὲν σώματα καὶ ψυχὰς τήν γε ὀρθὴν πάντως δεῖ τροφὴν φαίνεσθαι δυναμένην ὡς κάλλιστα καὶ ἄριστα ἐργάζεσθαι, τοῦτο μὲν ὀρθῶς εἴρηταί που. —
5Τί μήν; —Σώματα δὲ κάλλιστα, οἶμαι, τό γε ἁπλούστατον, ὡς ὀρθότατα δεῖ νέων ὄντων εὐθὺς φύεσθαι τῶν παίδων. —Πάνυ μὲν οὖν. —Τί δέ; τόδε οὐκ ἐννοοῦμεν, ὡς ἡ πρώτη βλάστη παντὸς ζῴου πολὺ μεγίστη καὶ πλείστη
φύεται, ὥστε καὶ ἔριν πολλοῖς παρέσχηκε μὴ γίγνεσθαι224 in vol. 2
10τά γ’ ἀνθρώπινα μήκη διπλάσια ἀπὸ πέντε ἐτῶν ἐν τοῖς λοιποῖς εἴκοσιν ἔτεσιν αὐξανόμενα; —Ἀληθῆ. —Τί οὖν; πολλὴ αὔξη ὅταν ἐπιρρέῃ πόνων χωρὶς πολλῶν καὶ συμμέτρων, οὐκ ἴσμεν ὅτι μυρία κακὰ ἐν τοῖς σώμασιν ἀποτελεῖ; —Καὶ πάνυ γε. —Οὐκοῦν τότε δεῖται πλείστων
15πόνων, ὅταν ἡ πλείστη τροφὴ προσγίγνηται τοῖς σώμασιν.

2

.

31

110u

 〈Ἐν ταὐτῷ (VII p. 817E—818C).〉 Ἔτι δὴ τοίνυν τοῖς ἐλευθέροις ἔστι τρία μαθήματα, λογισμοὶ μὲν καὶ τὰ περὶ ἀριθμοὺς ἓν μάθημα, μετρητικὴ δὲ μήκους καὶ ἐπιπέδου καὶ βάθους ὡς ἓν αὖ δεύτερον,
5τρίτον δὲ τῆς τῶν ἄστρων περιόδου πρὸς ἄλληλα ὡς πέ‐ φυκε πορεύεσθαι. ταῦτα δὲ ξύμπαντα, οὐχ ὡς ἀκριβείας ἐχόμενα δεῖ διαπονεῖν τοὺς πολλούς, ἀλλά τινας ὀλίγους· οὓς δέ, προϊόντες ἐπὶ τῷ τέλει φράσομεν. οὕτω γὰρ πρέ‐ πον ἂν εἴη· τῷ δὲ πλήθει ὅσα αὐτῶν ἀναγκαῖα ... ἀλλ’
10ἔοικεν ὁ τὸν θεὸν πρῶτος παροιμιασάμενος εἰς ταῦτα ἀποβλέψας εἰπεῖν, ὡς οὐδὲ θεὸς ἀνάγκῃ μή ποτε φανῇ μαχόμενος, ὅσαι θεῖαί γε, οἶμαι, τῶν ἀναγκῶν εἰσιν· ἐπεὶ τῶν γε ἀνθρωπίνων, εἰς ἃς οἱ πολλοὶ βλέποντες λέγουσι τὸ τοιοῦτον, οὗτος πάντων 〈τῶν〉 λόγων εὐηθέστατός ἐστι
15μακρῷ. —Τίνες οὖν, ὦ ξένε, αἱ μὴ τοιαῦται ἀνάγκαι τῶν μαθημάτων, θεῖαι δέ; —Δοκῶ μέν, ἃς μή τις πράξας μηδὲ αὖ μαθὼν οὐκ ἄν ποτε γένοιτο ἐν ἀνθρώποις θεὸς οὐδὲ δαίμων οὐδὲ ἥρως.

2

.

31

110v

 Πολιτείας βʹ (p. 376E—377D). Τίς οὖν ἡ παιδεία; ἢ χαλεπὸν εὑρεῖν βελτίω τῆς ὑπὸ τοῦ πολλοῦ χρόνου εὑρημένης; ἔστι δέ που ἡ μὲν ἐπὶ τοῖς σώμασι γυμναστική, ἡ δὲ ἐπὶ τῇ ψυχῇ μουσική. —Ἔστι
5γάρ. —Ἆρ’ οὖν οὐ μουσικῇ πρότερον ἀρχόμεθα παιδεύ‐ οντες ἢ γυμναστικῇ; —Πῶς δ’ οὔ; —Μουσικῆς δ’, εἶπον, τίθης λόγους ἢ οὔ; —Ἔγωγε. —Λόγων δὲ διττὸν εἶδος, τὸ μὲν ἀληθές, ψεῦδος δὲ θάτερον; —Ναί. — Παιδευτέον δ’ ἐν ἀμφοτέροις, πρότερον δὲ ἐν τοῖς ψευ‐225 in vol. 2
10δέσιν; —Οὐ μανθάνω, ἔφη, πῶς λέγεις. —Οὐ μανθά‐ νεις, ἦν δ’ ἐγώ, ὅτι πρῶτον τοῖς παιδίοις μύθους λέγο‐ μεν; τοῦτο δέ που ὡς τὸ ὅλον εἰπεῖν ψεῦδος, ἔνι δὲ καὶ ἀληθές. πρότερον δὲ μύθοις πρὸς τὰ παιδία ἢ γυμνα‐ σίοις χρώμεθα. —Ἔστι ταῦτα. —Τοῦτο δὴ ἔλεγον, ὅτι
15μουσικῆς πρότερον ἁπτέον ἢ γυμναστικῆς. —Ὀρθῶς, ἔφη. —Οὐκοῦν οἶσθα ὅτι ἀρχὴ παντὸς ἔργου μέγιστον, ἄλλως τε δὴ καὶ νέῳ καὶ ἁπαλῷ ὁτῳοῦν· μάλιστα γὰρ δὴ τό‐ τε πλάττεται καὶ ἐνδύεται τύπος ὃν ἄν τις βούληται ἐν‐ σημήνασθαι ἑκάστῳ. —Κομιδῇ μὲν οὖν. —Ἆρ’ οὖν
20ῥᾳδίως οὕτω παρήσομεν τοὺς ἐπιτυχόντας ὑπὸ τῶν ἐπι‐ τυχόντων μύθους πλασθέντας ἀκούειν τοὺς παῖδας καὶ λαμβάνειν ἐν ταῖς ψυχαῖς ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ ἐναντίας δόξας ἐκείναις, ἃς ἐπειδὰν τελειωθῶσιν ἔχειν οἰησόμεθα δεῖν αὐτούς; —Οὐδ’ ὁπωστιοῦν παρήσομεν. —Πρῶτον δὴ
25ἡμῖν, ὡς ἔοικεν, ἐπιστατητέον τοῖς μυθοποιοῖς, καὶ ὃν μὲν ἂν καλὸν μῦθον ποιήσωσιν, ἐγκριτέον, ὃν δ’ ἂν μή, ἀπο‐ κριτέον· τοὺς δ’ ἐγκριθέντας πείσομεν τὰς τροφούς τε καὶ μητέρας λέγειν τοῖς παισὶ καὶ πλάττειν τὰς ψυχὰς αὐτῶν τοῖς μύθοις πολὺ μᾶλλον ἢ τὰ σώματα ταῖς χερ‐
30σίν· ὧν δὲ νῦν λέγουσι, τοὺς πολλοὺς ἐκβλητέον.

2

.

31

110w

 〈Ἐν ταὐτῷ (II p. 378C—E).〉 Ἀλλ’ εἴ πως μέλλομεν πείσειν, 〈ὡσ〉 οὐδεὶς πώποτε πολίτης ἕτερος ἑτέρῳ ἀπήχθετο οὐδ’ ἔστι τοῦτο ὅσιον,
τοιαῦτα μᾶλλον λεκτέα πρὸς τὰ παιδία εὐθὺς ἃ καὶ γέ‐226 in vol. 2
5ρουσι καὶ γραυσὶ καὶ πρεσβυτέροις γιγνομένοις καὶ τοὺς ποιητὰς ἐγγὺς τούτων ἀναγκαστέον λογοποιεῖν. Ἥρας δὲ δεσμοὺς ὑπὸ υἱέος καὶ Ἡφαίστου ῥίψεις ὑπὸ πατρὸς μέλλοντος τῇ μητρὶ τυπτομένῃ ἀμύνειν, καὶ θεομαχίας ὅσας Ὅμηρος πεποίηκεν οὐ παραδεκτέον εἰς τὴν πόλιν,
10οὔτε ἐν ὑπονοίαις πεποιημένας οὔτε ἄνευ ὑπονοιῶν. ὁ γὰρ νέος οὐχ οἷός τε κρίνειν ὅ τί τε ὑπόνοια καὶ μή, ἀλλ’ 〈ἃ〉 ἂν τηλικοῦτος ὢν λάβῃ ἐν ταῖς δόξαις, δυσέκνιπτά τε καὶ ἀμετάστατα φιλεῖ γίγνεσθαι. ὧν δὴ ἴσως ἕνεκα περὶ παντὸς ποιητέον ἃ πρῶτον ἀκούουσιν, ὅ τι κάλλιστα μεμυ‐
15θολογημένα πρὸς ἀρετὴν ἀκούειν. —Ἔχει γάρ, ἔφη, λόγον.

2

.

31

110x

 Πολιτείας γʹ (p. 403C). Μετὰ μουσικὴν γυμναστικῇ θρεπτέοι οἱ νεανίαι. — Τί μήν; —Δεῖ μὲν δὴ καὶ ταύτῃ ἀκριβῶς τρέφεσθαι ἐκ παίδων διὰ βίου· ἔχει δέ πως, ὡς ἐγᾦμαι, ὧδε· σκόπει
5δὲ καὶ σύ. ἐμοὶ μὲν γὰρ οὐ φαίνεται, ὃ ἂν χρηστὸν ᾖ σῶμα, τῇ αὑτοῦ ἀρετῇ ψυχὴν ἀγαθὴν ἐμποιεῖν, ἀλλὰ τοὐ‐ ναντίον ψυχὴ ἀγαθὴ τῇ αὑτῆς ἀρετῇ σῶμα παρέχειν ὡς οἷόν τε βέλτιστον· σοὶ δὲ πῶς φαίνεται; —Καὶ ἐμοὶ οὕτως, ἔφη. —Οὐκοῦν εἰ τὴν διάνοιαν ἱκανῶς θεραπεύσαντες
10παραδοῖμεν αὐτῇ τὰ περὶ τὸ σῶμα ἀκριβολογεῖσθαι ....

2

.

31

110y

 Ἐν ταὐτῷ (III p. 395CD). Οὐδὲν δὲ δέοι ἂν αὐτοὺς ἄλλο πράττειν οὐδὲ μιμεῖ‐ σθαι ἢ τὰ τούτοις προσήκοντα εὐθὺς ἐκ παίδων ἀνδρείους, σώφρονας, ὁσίους, ἐλευθέρους καὶ τὰ τοιαῦτα πάντα, τὰ
5δὲ ἀνελεύθερα μήτε ποιεῖν μήτε δεινοὺς εἶναι μιμήσασθαι, μηδ’ ἄλλο μηδὲν τῶν αἰσχρῶν, ἵνα μὴ ἐκ τῆς μιμήσεως τοῦ εἶναι ἀπολαύωσιν. ἢ οὐκ ᾔσθησαι, ὅτι αἱ μιμήσεις,
ἐὰν ἐκ νέων πόρρω διατελέσωσιν, εἰς ἤθη τε καὶ φύσιν καθίστανται καὶ κατὰ σῶμα καὶ φωνὰς καὶ κατὰ τὴν διά‐227 in vol. 2
10νοιαν; —Καὶ μάλα, ἦ δ’ ὅς.

2

.

31

110z

 Πολιτείας ζʹ (p. 536DE). Τὰ μὲν τοίνυν λογισμῶν τε καὶ γεωμετριῶν καὶ πάσης τῆς προπαιδείας, ἣν τῆς διαλεκτικῆς δεῖ προπαιδευθῆναι, παισὶν οὖσι χρὴ προβάλλειν, οὐχ ὡς ἐπάναγκες μαθεῖν
5τὸ σχῆμα τῆς διδαχῆς ποιουμένους. —Τί δή; —Ὅτι, ἦν δ’ ἐγώ, οὐδὲν μάθημα μετὰ δουλείας τὸν ἐλεύθερον χρὴ μανθάνειν. οἱ μὲν γὰρ τοῦ σώματος πόνοι βίᾳ πο‐ νούμενοι χεῖρον οὐδὲν τὸ σῶμα ἀπεργάζονται, ψυχῇ δὲ βίαιον οὐδὲν ἔμμονον μάθημα. —Ἀληθῆ, ἔφη. —Μὴ
10τοίνυν βίᾳ, εἶπον, ὦ ἄριστε, τοὺς παῖδας ἐν τοῖς μαθή‐ μασιν ἀλλὰ παίζοντας τρέφε, ἵνα καὶ μᾶλλον οἷός τ’ ᾖς καθορᾶν, ἐφ’ ᾧ ἕκαστος πέφυκε.

2

.

31

.

111

 Ξενοκράτης, ὁπότε τις αὐτῷ σχολάζειν ἤθελεν οὐδενὸς τῶν ἐγκυκλίων μαθημάτων μετειληφώς, „ἄπιθι“, εἶπε, „λαβὰς οὐκ ἔχεις πρὸς φιλοσοφίαν· δεῖ γὰρ προμε‐ μαλάχθαι διὰ τούτων τὴν ψυχήν“.

2

.

31

.

112

 Ἰσοκράτης τοῖς μαθηταῖς παρεκελεύετο μὴ πραγ‐ ματολογεῖν ἀλλὰ 〈τὰ〉 πράγματα παρέχειν τοῖς ἀκροωμένοις.

2

.

31

.

113

 Ἀγησίλαος ἐρωτηθείς, τίνα χρὴ τοὺς ἐλευθέρους παῖδας ἐκμανθάνειν, „ἃ αἰσχρόν“, ἔφη, „γέροντας μὴ εἰδέναι“.

2

.

31

.

114

 Ἐκ τῶν Σερήνου. Παρ’ Εὐκλείδῃ τις ἀρξάμενος γεωμετρεῖν, ὡς τὸ πρῶ‐ τον θεώρημα ἔμαθεν, ἤρετο τὸν Εὐκλείδην· „τί δέ μοι πλέον ἔσται ταῦτα μαθόντι;“, καὶ ὁ Εὐκλείδης τὸν παῖδα κα‐
5λέσας „δόσ“, ἔφη, „αὐτῷ τριώβολον, ἐπειδὴ δεῖ αὐτῷ ἐξ ὧν μανθάνει κερδαίνειν“.

2

.

31

.

115

 Μέναιχμον τὸν γεωμέτρην Ἀλέξανδρος ἠξίου συντόμως αὐτῷ παραδοῦναι τὴν γεωμετρίαν· ὁ δέ „ὦ βα‐ σιλεῦ“, εἶπε, „κατὰ μὲν τὴν χώραν ὁδοί εἰσιν ἰδιωτικαὶ καὶ
βασιλικαί, ἐν δὲ τῇ γεωμετρίᾳ πᾶσίν ἐστιν ὁδὸς μία“.228 in vol. 2

2

.

31

.

116

 Ἐκ τῶν Σερήνου. Ἡράκλειτος (fr. 16 Bywater.) μὲν ἔλεγε πολυμάθειαν νοῦν μὴ ἐμποιεῖν· Ἀνάξαρχος δὲ πολυμάθειαν κάρτα μὲν ὠφελεῖν, κάρτα δὲ βλάπτειν.

2

.

31

.

117

 Ἰαμβλίχου Εὐσταθίῳ περὶ μουσικῆς. .... 〈ἓ〉ν ἐκεῖνο εἰδότας, ὡς αἵ τε μεγάλαι φύσεις τὰ μεγάλα κακὰ γεννῶσι διαφθαρεῖσαι καὶ τὰ κράτιστα ἐπιτη‐ δεύματα πάντως ἐστὶ βλαβερώτατα ἐπὶ τὸ κακὸν ῥέψαντα.

2

.

31

.

118

 Γεωμέτρης τις τὸν Διογένην ἀπαίδευτον καὶ ἀμα‐ θῆ ἐκάλει· ὁ δέ „συγγίνωσκέ μοι“, ἔφη, „μὴ μαθόντι ἃ μηδὲ Χείρων τὸν Ἀχιλλέα ἐδίδαξε [τουτέστι γεωμετρεῖν]“.

2

.

31

.

119

 Ἐκ τῶν Ἀριστοξένου Πυθαγορικῶν ἀπο‐ φάσεων. Ἔφασκον δὲ καὶ τὰς μαθήσεις πάσας τῶν τε ἐπιστη‐ μῶν καὶ τῶν τεχνῶν τὰς μὲν ἑκουσίους ὀρθάς τε εἶναι
5καὶ εἰς τέλος ἀφικνεῖσθαι, τὰς δὲ ἀκουσίους φαύλους τε καὶ ἀτελεῖς γίνεσθαι.

2

.

31

.

120

 Ἀρχύτα Πυθαγορείου ἐκ τοῦ Περὶ παι‐ δεύσεως ἠθικῆς (fr. 8, phil. II p. 120 Mull.). Φιλοσοφίαν φαντὶ ὄρεξιν εἶμεν τῶ ἀναλαμβάνεν ἢ συνέχεν αὔταυτον ἐν ἀρετᾷ πρακτικᾷ καττὰν ἔφεσιν τᾶς
5σοφίας δι’ αὐταύταν· ταύτας δ’ ἀρχὰν μὲν τὰν φύσιν προ‐ ειδέμεν, μέσα δὲ τὰν ἄσκησιν, τέρμα δὲ τὰν εἴδησιν φέρεν. Εὐτυχὲς μὲν ὦν εἶμεν φῦναι εὖ, τραφῆμέν τε καὶ ἀχθῆμεν καττὸν ὀρθὸν νόμον καθομόλογά τε τᾷ φύσι ἔθεα· δεῖ δ’
ἀσκηθῆμεν ὑπό τε γενέτορας ἢ ἐπιτρόπως, παιδευτάς τε229 in vol. 2
10σώφρονας γενέσθαι· καλὸν δὲ τὸ αὐτὸν αὑτῷ ποτιτάσσεν τὰ ἄριστα, μηδὲ ποτιδέεσθαι ἀνάγκας, εὐπειθέα δ’ εἶμεν τοῖς ὑφαγεομένοις τὰ ἄριστα ποτὶ πρᾶξιν καὶ εἴδησιν· ταὶ γὰρ εὐφυΐαι καὶ ταὶ καλαὶ τροφαὶ πολλάκις φθάνοντι τὰς διδασκαλίας ἐς ὀρθότατα ἄγοισαι, ἀποδέοντι δὲ μόνον λό‐
15γω ἁγεμόνος, τὸν ἐντίθητι ἐπιστάμα. Δύο μὲν ὦν ἔντι βίοι ἀντίπαλοι, τοὶ τῶν πρατήων ἀντιποιεύμενοι, πρακτι‐ κός τε καὶ φιλόσοφος· πολὺ δὲ κάρρων δοκέει εἶμεν ὁ ἐξ ἀμφοτέρων κεκραμένος ποτὶ καιρὼς τὼς ἁρμόσδοντας συν‐ τεταγμένος καθ’ ἑκατέραν διέξοδον. Γεγόναμες γὰρ ποτ’
20ἐνέργειαν νοεράν, ἃν καλέομες πρᾶξιν· τᾶς δὲ διανοίας ἁ μὲν πρακτικὰ ἐπὶ τὰν πολιτικὰν φέρεται, ἁ δὲ ἐπισταμο‐ νικὰ ἐπὶ τὰν θέαν τῶν συμπάντων, αὐτὸς δ’ ὁ καθόλω νόος ταύτας τὰς δύο δυνάμιας ἀμπέχων ἐπὶ τὰν εὐδαιμονίαν, τὰν φαμὲς ἐνέργειαν ἀρετᾶς ἐν εὐτυχίᾳ εἶμεν, οὔτε πρακ‐
25τικὰν ἔασαν μόνον ὥστε καὶ μὴ τὰν ἐπιστάμαν περιέχεν, οὔτε θεωρητικὰν ὡς ἄπρακτον εἶμεν· ἁ γὰρ τέλῃος διάνοια ποτὶ δύο ἀρχὰς ἐπικρατέας ῥέπει, ποθ’ ἃς καὶ ὁ ἄνθρωπος πέφυκε, τάν τε κοινανικὰν καὶ τὰν εἰδημονικάν· καὶ γὰρ αἰ κατὰ τοίας ἀντιλήψιας δοκέοντι ἀντιθλίβεν ἀλλάλας
30ταὶ ἀγωγαί (ταὶ μὲν γὰρ πολιτικαὶ ἀφέλκοισαι τᾶς θεω‐ ρίας, ταὶ δὲ θεωρητικαὶ ἀπὸ τᾶς πολιτείας μετάγοισαι ἐς
ἁσυχίαν), ἀλλ’ ὦν τὰ πέρατα συναψαμένα ἁ φύσις ἀπέ‐ δειξεν ἐν τὠυτῷ ἁνωμένα· οὐ γὰρ ἀντιπαθέες ἔντι ταὶ ἀρεταί, ἀλλ’ ἁρμονίας ἁπάσας συμφωνότεραι. Αἰ δέ κά230 in vol. 2
35τις ἐκ νέω ὁρμαθεὶς αὐτὸς ἁρμόσδηται ἐς τὰς ἀρχὰς τᾶν ἀρετᾶν καὶ τὸν θεῖον νόμον τᾶς τῶ κόσμω ἁρμονίας, εὔροον βίον διεξαξεῖ· αἰ δέ κα αὐτὸς καθ’ αὑτὸν πλαζόμενος τύχῃ ἁγεμόνων καρρόνων, ἀπευθύνεν τὸν δρόμον δυνασεῖται ποτὶ μακαριότατα, ὥσπερ τοὶ ἀτυχέοντες ἐν πλόῳ ἀνύοντι τὰν
40θάλασσαν διὰ τᾶς κυβερνατικᾶς 〈τᾶσ〉 εὐπλοίας ἐφιέμενοι, ὅπερ ἐν βίῳ τᾶς εὐδαιμονίας. Αἰ δὲ μήτ’ αὐτὸς νοέοι τὰ ποτίφορα, μήτ’ ἐπιτρόπων τύχοι ἐμφρόνων, οὐδὲν ὄφελος χοραγίας ἀφθόνω· ἀφροσύνα γάρ, αἰ καὶ ἐς τἆλλα εὐτυχεῖ, κακοδαίμων ἐσαιεί ἐστιν. Ἐπεὶ δ’ ἐν ἅπαντι πρᾶ‐
45τον ἀνάγκα σκοπᾶν μὲν τὸ τέλος (τοῦτο γὰρ ποιέοντι κυβερ‐ νᾶται μὲν λιμένα [νεὼς] ἐς ὃν καταχθήσονται προτιθέμενοι, ἁνίοχοι δὲ τέρμα δρόμω, τοξόται δὲ καὶ σφενδονᾶται σκο‐ πόν, ποθ’ ὃν παντᾷ ἁρμόσδονται), ἀνάγκα καὶ τᾷ ἀρετᾷ προκέεσθαί τινα ὥσπερ τέχνᾳ τῶ βίω σκοπὸν ἢ πρόθεσιν,

2

.

31

.

120

(50)

ταῦτα γὰρ ὀνυμαίνω καθ’ ἑκατέρων· τοῦτο δὲ φαμὶ εἶμεν
τῶν μὲν πρακτικῶν τὸ κράτιστον, 〈τῶν δὲ ἐπισταμονικῶν τὸ σοφώτατον〉, τῶ δὲ βίω τὸ τέλῃον ἀγαθόν, τὸ λέγοντι 〈τοὶ〉 τἀνθρώπεια σοφοὶ εὐδαιμονίαν. Ταύταν δὲ οὔτε καττὰν ἀλάθειαν κρίνεν δύνανται τοὶ κακῶς ἔχοντες, οὔτε231 in vol. 2
55ἑλέσθαι ἰσχύοντι τοὶ μὴ ἐκδαλότατα ὁρέοντες αὐτάν· τίνοντι δὲ δίκας ἀφροσύνας τοὶ ἁδονᾷ τὸ ἄριστον διδόντες, κολά‐ σδονται τοὶ τὰν ἀναλγησίαν πάντων προτιμέοντες, καθόλω δ’ εἰπέν, ἄγχονται ἐν κακᾷ ζάλᾳ τοὶ ἐν εὐπαθείᾳ σωμάτων ἢ ἐν ψυχᾶς ἀλόγῳ κατασκευᾷ ἀπολιπόντες τὰν εὐδαίμονα
60ζωάν. Οὐδὲ πολλὸν ἀπὸ τούτων εὐτυχέστεροί ἐντι τοὶ ἐξαί‐ ροντες μὲν τὸ καλόν, ὡς καττούτω τί μὴ λέγεν, ὁμότιμον δὲ αὐτῷ τὰν ἁδονὰν καὶ τὰν ἀναλγησίαν καὶ τὰς εὐπαθείας τὰς πράτας καὶ φυσικὰς καὶ ἀλόγως ὁρμὰς ἢ σώματος ἢ ψυχᾶς ἀντέχοντες· ἑκάτερα γὰρ ἀδικέοντι, τὰν μὲν ψυ‐
65χικὰν ἀκρότατα καὶ τὰ ἔργα αὐτᾶς κατάγοντες ἐς ἰσότατα ποττὰν τοῦ σώματος τελῃότατα, τὰν δὲ σωματικὰν εὐεξίαν ἐς ὕψος ἀντικαθιστάντες τᾷ ψυχικᾷ ἁδονᾷ· ἐνεμεσήθη δὲ καὶ ἁ φύσις καὶ τὸ θεῖον τᾷ τούτων διακράσι· οὐ γὰρ φυλάσσοντι τὰν ἀξίαν τῶ κάρρονος ποττὸ χεῖρον. Ἀλλ’
70ἁμές γε λέγομες σῶμα μὲν εἶμεν ψυχᾶς ὄργανον, νόον δὲ ἁγεμόνα τᾶς τε ἄλλας ψυχᾶς καὶ τῶ σκάνεος αὐτᾶς, τὰν δ’ ἐς τἆλλα εὐτυχίαν φυσικὰν ὀργανικὰν τᾷ νοερᾷ ἐνερ‐ γείᾳ εἶμεν, αἴ κα παντελὴς δυνάμι τε καὶ χρόνῳ καὶ χορα‐
γίᾳ ᾖ.232 in vol. 2

2

.

31

.

121

 Ἱερωνύμου (fr. 16 ap. Hiller. in Satura Saupp. p. 103). Δεῦρο δὴ καὶ σκεψώμεθα περὶ τῆς τῶν παίδων ἀγω‐ γῆς, τίνα τρόπον διειλήφασιν οἱ πατέρες· οὐ γὰρ μόνον ἐν τοῖς πρότερον, ἀλλὰ καὶ ἐν τούτοις εὑρήσομεν αὐτοὺς
5οὐ μικρὰ διαφωνοῦντας· οἵτινες πρῶτον μὲν βαρβάροις παραβαλόντες 〈τοὺς παῖδασ〉 παιδαγωγοῖς καὶ τούτων ἀκού‐ ειν κελεύσαντες, ἱκανῶς ἐπιμελεῖσθαι νομίζουσιν, ὥσπερ τοῦ κατὰ πόδας ἀκολουθήσοντος, ἀλλ’ οὐ τοῦ καλῶς ἡγη‐ σομένου δεομένων τῶν παιδίων καὶ τοῦ φυλάττοντος καθά‐
10περ συβώτου μὴ πλανηθῇ, ἀλλ’ οὐχὶ ... διὸ καὶ τὸν ἐκ τῶν ἐργατῶν ἀποδοκιμασθέντα, τοῦτον ἐπὶ παιδαγωγίᾳ κατατάττουσι, τὰ φύσει τιμιώτατα τοῖς εὐτελεστάτοις δι‐ δόντες· ὅθεν καὶ Περικλῆς, οἰκέτου ποτὲ πεσόντος ἀπὸ ἐλαίας καὶ τὸ σκέλος συντρίψαντος· „νέος ἄρα“, ἔφη,
15„παιδαγωγὸς πέφηνεν“, οὐκ ἀπιθάνως τῆς ὑπουργίας τὴν ἀτιμίαν σκώψας.

2

.

31

.

122

 Ἐκ τῆς Ἰαμβλίχου ἐπιστολῆς Σωπάτρῳ Περὶ παίδων ἀγωγῆς. Παντὸς ζῴου καὶ φυτοῦ ἡ πρώτη βλάστη καλῶς ὁρμη‐
θεῖσα πρὸς τὴν ἑκάστου ἀρετὴν κυριωτάτη πασῶν ἐστι233 in vol. 2
5τέλος ἐπιθεῖναι τὸ πρόσφορον, καὶ τῆς τῶν παίδων τοίνυν εὐεξίας ἡ πρώτη βελτίστη τῆς φύσεως πρόοδος ὁδῷ 〈τε〉 πρόεισιν ἐπὶ τὴν τελειότητα τεταγμένως, ἐφ’ ἥνπερ αὐτὴν προχωρεῖν ἄξιον· ταύτην τοίνυν ἡ ὀρθὴ παιδεία δεόντως προοδηγεῖ, σπέρματα τῶν ἀρετῶν ἤδη προκαταβαλλομένη
10καὶ ἐν ἁπαλαῖς ἔτι καὶ ἀβάτοις ψυχαῖς θαυμαστὴν οἰκεί‐ ωσιν ἐμποιοῦσα πρὸς τὴν τῶν καλῶν ἐπιτήδευσιν. Πρῶ‐ τον μὲν οὖν διὰ τῶν αἰσθήσεων ἐν πατρὶ καὶ μητρὶ καὶ παιδαγωγῷ καὶ διδασκάλῳ προτείνει παράδειγμα τῶν κα‐ λῶν ἔργων, ἵνα οἱ θεώμενοι παῖδες αὐτὰ ζηλῶσι τὴν πρὸς
15αὐτοὺς ἀφομοίωσιν· ἔπειτα τοῖς ἔθεσιν ἄγει καλῶς καὶ ἐμποιεῖ τὰ σπουδαῖα ἤθη, μήπω δυναμένων αὐτῶν λόγῳ λαμβάνειν, διά [τε] τῆς συνηθείας τῶν καλῶν τρέπουσα αὐτῶν τὰς ψυχὰς πρὸς τὸ βέλτιον, ἐπὶ δὲ τούτοις συμ‐ φωνίαν ἡδονῆς καὶ λύπης πρὸς τὰ καλὰ 〈καὶ αἰσχρὰ〉 ἔργα
20παρασκευάζει, ὥστε μὴ μόνον πράττειν τὰ καλὰ ἔργα, ἀλλὰ καὶ χαίρειν ἐπ’ αὐτοῖς συμμέτρως, μηδὲ ἀποφεύγειν μόνον τὰ αἰσχρά, ἀλλὰ καὶ δυσχεραίνειν αὐτὰ ἐγκαιρότατα· προάγουσι δὲ αὐτοῖς ἐνταῦθα, ὃ χρὴ προηγεῖσθαι παντὸς [τοῦ] ὀρθοῦ βίου, τὴν ἐπὶ τοῖς αἰσχροῖς αἰσχύνην καὶ ἐπὶ
25τοῖς καλοῖς φιλοτιμίαν ἐντίθησι, δι’ ὧν ἀπάγονται μὲν πάντων τῶν αἰσχρῶν καὶ εὐλάβειάν τινα πρὸς αὐτὰ κτῶν‐ ται, ἐφίενται δὲ τῶν ἀγαθῶν καὶ πρὸς αὐτὰ σύντονον ὁρμὴν προσλαμβάνουσι· μετὰ δὴ ταῦτα προστάγματά τινα νουθετητικά, μικρὰ μὲν ὄντα τοῖς ῥήμασι, μεγάλην δέ
30τινα δύναμιν τοῖς τηλικούτοις παρεχόμενα, οἷον τὸ „δεῖ“ καί ποτε „οὐ δεῖ“ καὶ τὸ „μέχρι πόσου;“ καὶ „ποῖόν τι τὸ ἄριστόν ἐστι [μέτρον];“ καί „τίς τὰ τοιαῦτα;“ συμμετρίαν
αὐτοῖς ἐναρμόζει τὴν πρὸς ἀλλότριον λόγον συνταττομένην, οἷον τοῦ νομοθέτου καὶ διδασκάλου· καὶ τό γε δὴ κράτι‐234 in vol. 2
35στόν ἐστι τὰ οἰκεῖα παραγγέλματα καὶ νουθετήματα 〈τὰ〉 φέροντα πρὸς ἑκάστην ἀρετὴν παραδιδόναι δεόντως, τὰ μὲν ἐν κοιναῖς γνώμαις, τὰ δ’ ἐν ἔργων ἀσκήσει, τὰ δ’ ἐν τῇ τῶν λόγων μελέτῃ, τὰ δ’ ἐν ταῖς ὑποθήκαις περὶ τῶν πρακτέων ἢ μὴ πρακτέων, τὰ δ’ ἐν ταῖς τῆς ζωῆς
40κατασκευαῖς. Ἐπειδὰν δὲ τούτων ἕνεκα ἱκανῶς ἔχωσι, τοῖς λόγοις αὐτοὺς παιδευτέον, ἀρχομένους ἀπὸ τῶν ἁπλουστέρων καὶ γνωριμωτέρων, ἔπειτα προϊόντας ὁση‐ μέραι καὶ κατὰ βραχὺ πρὸς τοὺς τῆς αἰτίας ἀπολογι‐ σμούς· καὶ ἐπὶ τούτων τὸ μὲν δι’ εὐκρινείας ἐπιστημο‐
45νικῆς τελέως φυλακτέον ἔτι ἀτελέσι διανοίαις παρακατατί‐ θεσθαι, τὸ δ’ ὡς ἔπος εἰπεῖν ... καὶ διὰ πειθοῦς ἐμμελοῦς [καὶ] προσαγόμενον τὴν διάνοιαν τῶν ἀκουόντων καταβλητέον εἰς αὐτοὺς ὡς οἷόν τ’ ἐστὶ μάλιστα· γεγυμνασμένων δ’ αὐτῶν ἱκανῶς ἐν τούτοις ἐπὶ τῷ τέλει τῆς εἰς ἀρετὴν

2

.

31

.

122

(50)

ἀγωγῆς οἱ ὅροι τῶν ἀρετῶν ἀφοριζέσθωσαν καὶ τῆς αἰτίας ἡ ἀκροτάτη παραδιδόσθω θεωρία, τελειότης τε τῶν λογι‐ σμῶν καὶ ἀναμάρτητος καὶ ἀνέλεγκτος ἐπιστήμη 〈καὶ〉 βε‐ βαιότης ἐντιθέσθω τῆς γνώσεως, ἀλήθεια· ἡ γὰρ εἰς τοῦτο ἀγωγὴ [τῆς παιδείας] τέλος ἔχει τῆς τῶν παίδων ἀγωγῆς
55τὸ κράτιστον.

2

.

31

.

123

 Μουσωνίου ἐκ τοῦ Εἰ παραπλησίως παι‐ δευτέον τὰς θυγατέρας τοῖς υἱοῖς (apomn. III c. 7 p. 242 Peerlkamp.). Λόγου δέ ποτέ τινος ἐμπεσόντος, εἰ τὴν αὐτὴν παι‐
5δείαν παιδευτέον τοὺς υἱέας καὶ τὰς θυγατέρας· Ἵππους μέν, ἔφη, καὶ κύνας ὁμοῦ οὐδὲν διαφερόντως παιδεύ‐ ουσιν οἵ τε ἱππικοὶ καὶ οἱ κυνηγετικοὶ τοὺς ἄρρενας τῶν
θηλειῶν· ἀλλ’ αἵ τε κύνες αἱ θήλειαι παραπλησίως τοῖς ἄρρεσι διδάσκονται θηρᾶν· ἵππους τε θηλείας ἄν τις θέλῃ235 in vol. 2
10τὰ ἵππων ἔργα ἀποτελεῖν καλῶς, οὐ διάφορον τῶν ἀρρέ‐ νων διδασκαλίαν διδασκομένας ἰδεῖν ἔστιν· ἀνθρώπους δὲ τοὺς ἄρρενας ἐξαίρετόν τι ἄρα δεήσει ἔχειν ἐν τῇ παιδείᾳ καὶ τροφῇ παρὰ τὰς θηλείας, ὥσπερ οὐχὶ τὰς αὐτὰς παρα‐ γίνεσθαι δέον ἀρετὰς ἀμφοῖν ὁμοίως ἀνδρὶ καὶ γυναικί,
15ἢ ἐπὶ τὰς αὐτὰς ἀρετὰς μὴ διὰ τῶν αὐτῶν παιδευμάτων ἀλλὰ δι’ ἑτέρων οἷόν τε ὂν ἐλθεῖν. Ὅτι δὲ οὐκ ἄλλαι ἀρεταὶ ἀνδρός, ἄλλαι δὲ γυναικός, ῥᾴδιον μαθεῖν. Αὐτίκα, φρονεῖν δεῖ μὲν τὸν ἄνδρα, δεῖ δὲ καὶ τὴν γυναῖκα· ἢ τί ὄφελος εἴη ἂν ἄφρονος ἀνδρὸς ἢ γυναικός; Εἶτα 〈δεῖ〉 δικαίως
20βιοῦν οὐδέτερον ἧττον θατέρου· ἀλλ’ ὅ τε ἀνὴρ οὐκ ἂν εἴη πολίτης ἀγαθὸς ἄδικος ὤν, ἥ τε γυνὴ οὐκ ἂν οἰκονο‐ μοίη χρηστῶς, ἣ μὴ δίκαιος ἀλλ’ ἄδικος οὖσα πρῶτον ἀδικήσει τὸν ἄνδρα, ὥσπερ τὴν Ἐριφύλην φασί. Σωφρο‐ νεῖν μὲν αὖ καλὸν τὴν γυναῖκα, καλὸν δ’ ὁμοίως καὶ τὸν
25ἄνδρα· τὸ γοῦν μοιχεύειν τῷ μοιχεύεσθαι ἐπίσης κολά‐ ζουσιν οἱ νόμοι. Καὶ λιχνεῖαι καὶ οἰνοφλυγίαι καὶ ἄλλα παραπλήσια κακά, ἀκολαστήματα ὄντα καὶ καταισχύνοντα μεγάλως τοὺς ἐνεχομένους αὐτοῖς, ἀποφαίνει τὴν σωφρο‐ σύνην ἀναγκαιοτάτην οὖσαν ἀνθρώπῳ παντί, τῷ τε θήλει
30καὶ τῷ ἄρρενι· διὰ γὰρ σωφροσύνης μόνης ἐκφεύγομεν ἀκολασίαν, ἄλλως δ’ οὐδαμῶς. Τὴν ἀνδρείαν φαίη τις ἂν ἴσως μόνοις προσήκειν τοῖς ἀνδράσιν· ἔχει δὲ οὐδὲ τοῦτο ταύτῃ. Δεῖ γὰρ ἀνδρίζεσθαι καὶ τὴν γυναῖκα 〈καὶ〉 καθα‐ ρεύειν δειλίας τήν γε ἀρίστην, ὡς μήθ’ ὑπὸ πόνου μήθ’
35ὑπὸ φόβου κάμπτεσθαι· εἰ δὲ μή, πῶς ἔτι σωφρονήσει, ἐάν
τις ἢ φοβῶν ἢ προσάγων πόνους βιάσασθαι δύνηται αὐτὴν ὑπομεῖναί 〈τι〉 τῶν αἰσχρῶν. Δεῖ δὲ δὴ καὶ ἀμυν‐ τικῶς ἔχειν τὰς γυναῖκας, εἰ μὴ νὴ Δία φαίνεσθαι μέλλουσι κακίους ἀλεκτορίδων καὶ ἄλλων ὀρνίθων θηλειῶν, αἳ πολὺ236 in vol. 2
40μείζοσι ζῴοις ἑαυτῶν ὑπὲρ τῶν νεοττῶν διαμάχονται. Πῶς οὖν οὐκ ἂν ἀνδρείας αἱ γυναῖκες δέοιντο; Ὅτι δὲ καὶ ἀλκῆς τῆς δι’ ὅπλων μέτεστιν αὐταῖς, ἐδήλωσε τὸ Ἀμαζόνων γένος, ἔθνη πολλὰ δι’ ὅπλων καταστρεψάμενον· ὥστ’ εἴ τι ἐνδεῖ πρὸς τοῦτο ταῖς ἄλλαις γυναιξίν, ἀνασκησία μᾶλ‐
45λον ἢ τὸ μὴ πεφυκέναι 〈πρὸς ἀνδρείαν αἰτία ἂν εἴη. Εἰ μὲν οὖν τὰς αὐτὰς εἶναι πέφυκεν〉 ἀρετὰς ἀνδρὸς καὶ γυναικός, ἀνάγκη πᾶσα καὶ τροφὴν καὶ παιδείαν τὴν αὐτὴν προσήκειν ἀμφοῖν. Παντὶ γὰρ δὴ ζῴῳ καὶ φυτῷ τὴν ἐπι‐ μέλειαν τὴν προσαγομένην ὀρθῶς ἐμποιεῖν χρὴ τὴν ἐκείνῳ

2

.

31

.

123

(50)

προσήκουσαν ἀρετήν. Ἢ εἰ μὲν ἔδει αὐλεῖν δύνασθαι παραπλησίως ἄνδρα καὶ γυναῖκα καὶ εἰ τοῦθ’ ἑκατέρῳ αὐτοῖν ἀναγκαῖον ἦν πρὸς τὸν βίον, ἀμφοτέρους ἂν ἐπ’ ἴσον τὴν αὐλητικὴν τέχνην ἐξεδιδάσκομεν, καὶ εἰ κιθαρίζειν ἔδει ἑκάτερον, ...· ἀμφοτέρους δὲ εἰ δεῖ γενέσθαι ἀγαθοὺς
55τὴν ἀνθρώπῳ προσήκουσαν ἀρετὴν καὶ φρονεῖν ὁμοίως δύ‐ νασθαι καὶ σωφρονεῖν καὶ ἀνδρείας μετέχειν καὶ δικαιοσύνης μηδὲν ἧττον θατέρου θάτερον, οὐκ ἄρ’ ὁμοίως ἑκάτερον παι‐ δεύσομεν; οὐδὲ τὴν τέχνην, ἀφ’ ἧς γένοιτ’ ἂν ἄνθρωπος ἀγαθός, ἐπ’ ἴσον ἀμφοτέρους διδάξομεν; Ἀλλὰ χρὴ οὕτω
60ποιεῖν καὶ οὐχ ἑτέρως. Τί οὖν καὶ ταλασίαν, φησί τις ἴσως, ἀξιοῖς σὺ παραπλησίως ἐκμανθάνειν ταῖς γυναιξὶν τοὺς ἄνδρας καὶ γυμναστικὴν μετέρχεσθαι τοῖς ἀνδράσιν ὁμοίως τὰς γυναῖκας; Τοῦτο μὲν οὐκέτι ἀξιώσω ἐγώ· φημὶ δὲ ὅτι οὔσης ἐν τῷ γένει 〈τῷ〉 ἀνθρωπίνῳ τῆς μὲν ἰσχυρο‐237 in vol. 2
65τέρας φύσεως τῆς τῶν ἀρρένων, τῆς δ’ ἀσθενεστέρας τῆς τῶν θηλειῶν, ἑκατέρᾳ φύσει τῶν ἔργων ἀπονεμητέον τὰ προσφορώτατα καὶ τὰ μὲν βαρύτερα τοῖς ἰσχυροτέροις ἀποδοτέον, τὰ δὲ ἐλαφρότερα τοῖς ἀσθενεστέροις· διὰ τοῦτο ταλασία μὲν ταῖς γυναιξὶ μᾶλλον πρέποι ἂν ἤπερ
70ἀνδράσιν, ὥσπερ 〈καὶ〉 οἰκουρία· γυμναστικὴ δὲ ἀνδράσι μᾶλλον ἢ γυναιξίν, ὥσπερ καὶ θυραυλία· ἐνίοτε μέντοι καὶ ἄνδρες τινὲς τῶν ἐλαφροτέρων ἔργων ἔνια καὶ δο‐ κούντων γυναικείων μεταχειρίσαιντ’ ἂν εἰκότως, καὶ γυ‐ ναῖκες αὖ τῶν σκληροτέρων καὶ δοκούντων μᾶλλον προσή‐
75κειν ἀνδράσιν ἐργάσαιντ’ ἄν, ὅταν ἢ τὰ τοῦ σώματος οὕτως ὑφηγῆται ἢ τὰ τῆς χρείας ἢ τὰ τοῦ καιροῦ. Πάντα μὲν γὰρ ἴσως ἐν κοινῷ κεῖται τὰ ἀνθρώπεια ἔργα [καὶ ἔστι κοινὰ ἀνδρῶν καὶ γυναικῶν] καὶ οὐδὲν ἀποτακτὸν ἐξ ἀνάγ‐ κης τῷ ἑτέρῳ· ἔνια δὲ δὴ ἐπιτηδειότερα τὰ μὲν τῇδε
80τῇ φύσει, τὰ δὲ τῇδε· δι’ ὃ τὰ μὲν ἀνδρεῖα καλεῖται, τὰ δὲ γυναικεῖα· ὅσα μέντοι τὴν ἀναφορὰν ἔχει εἰς ἀρετήν, ταῦτα φαίη τις ἂν ὀρθῶς ἐπ’ ἴσον ἑκατέρᾳ προσήκειν φύσει, εἴγε καὶ τὰς ἀρετὰς προσήκειν φαμὲν οὐδὲν τοῖς ἑτέροις μᾶλλον ἢ τοῖς ἑτέροις. Ὅθεν εἰκότως οἶμαι καὶ
85παιδευτέον ὅσα πρὸς ἀρετὴν παραπλησίως τό τε θῆλυ καὶ τὸ ἄρρεν· καὶ ἀρξαμένους ἀπὸ νηπίων εὐθὺς διδακτέον, ὅτι τοῦτο μὲν ἀγαθόν, τοῦτο δὲ κακὸν [κακὸν ταὐτὸν ἀμ‐ φοῖν], καὶ τοῦτο μὲν ὠφέλιμον, τοῦτο δὲ βλαβερόν, καὶ τόδε
μὲν πρακτέον, τόδε δὲ οὔ· ἐξ ὧν περιγίνεται φρόνησις238 in vol. 2
90τοῖς μανθάνουσιν ὁμοίως κόραις καὶ κόροις καὶ οὐδὲν δια‐ φορώτερον τοῖς ἑτέροις· εἶτα δὲ ἐμποιητέον αἰδῶ πρὸς ἅπαν αἰσχρόν. ὧν ἐγγενομένων ἀνάγκη σώφρονας εἶναι καὶ ἄνδρα καὶ γυναῖκα. Καὶ μὴν τὸν παιδευόμενον ὀρθῶς, ὅστις ἂν ᾖ, εἴτε ἄρρην εἴτε θήλεια, ἐθιστέον μὲν ἀνέχεσθαι
95πόνου, ἐθιστέον δὲ μὴ φοβεῖσθαι θάνατον, ἐθιστέον δὲ μὴ ταπεινοῦσθαι πρὸς συμφορὰν μηδεμίαν· δι’ ὅσων ἄν τις εἴη ἀνδρεῖος. Ἀνδρείας δὲ μικρῷ πρότερον ἐδείχθη δεῖν μετεῖναι καὶ γυναιξίν. Ἔτι τοίνυν πλεονεξίαν μὲν φεύγειν, ἰσότητα δὲ τιμᾶν καὶ εὐποιεῖν μὲν θέλειν, κακο‐

2

.

31

.

123

(100)

ποιεῖν δὲ μὴ θέλειν ἄνθρωπον ὄντα ἀνθρώπους, ἔστι μὲν δίδαγμα κάλλιστον καὶ δικαίους ἐπιτελεῖ τοὺς μανθάνον‐ τας· τί δὲ μᾶλλον ἄνδρα μεμαθηκέναι χρὴ ταῦτα ἢ γυ‐ ναῖκα; εἰ γὰρ νὴ Δία πρέπει δικαίας εἶναι γυναῖκας, καὶ ταὐτὰ δεῖ μεμαθηκέναι ἄμφω τά γε κυριώτατα καὶ μέγιστα.
105Εἰ γάρ τί που μικρὸν ὁ μὲν εἴσεται, ἡ δὲ οὔ, ἢ ἀνάπαλιν ἡ μὲν εἴσεται, ὁ δὲ οὔ, τεχνίτου τινὸς ἐχόμενον, οὔπω τοῦτο διάφορον ἀποφαίνει τὴν ἑκατέρου παιδείαν· μόνον περὶ μηδενὸς τῶν μεγίστων ἕτερος ἕτερα μεμαθηκέτω, ἀλλὰ ταὐτά. Ἂν δέ τις ἐρωτᾷ με, τίς ἐπιστήμη τῆς παιδείας
110ταύτης ἐπιστατεῖ, λέξω πρὸς αὐτόν, ὅτι φιλοσοφίας ἄνευ ὥσπερ ἀνὴρ οὐκ ἂν οὐδείς, οὕτως οὐδ’ ἂν γυνὴ παιδευ‐ θείη ὀρθῶς. Καὶ οὐ τοῦτο βούλομαι λέγειν, ὅτι τρανό‐ τητα περὶ λόγους καὶ δεινότητά τινα περιττὴν χρὴ προσ‐ εῖναι ταῖς γυναιξίν, ᾗπερ φιλοσοφήσουσιν αἱ γυναῖκες
115(οὐδὲ γὰρ ἐπ’ ἀνδρῶν ἐγὼ πάνυ τι τοῦτο ἐπαινῶ), ἀλλ’ ὅτι ἤθους χρηστότητα καὶ καλοκαγαθίαν τρόπου κτητέον ταῖς γυναιξίν· ἐπειδὴ καὶ φιλοσοφία καλοκαγαθίας ἐστὶν
ἐπιτήδευσις καὶ οὐδὲν ἕτερον.239 in vol. 2

2

.

31

.

124

 Θεοφράστου. Δοκεῖ γὰρ ἡ παιδεία, καὶ τοῦτο πάντες ὁμολογοῦσιν, ἡμεροῦν τὰς ψυχάς, ἀφαιροῦσα τὸ θηριῶδες καὶ ἄγνωμον, ὅθεν καὶ τὰ ἤθη κοινότερα καὶ ὑγρότερα γίνεται. Τοῖς μὲν
5γὰρ πολλοῖς οὐκ ἄν τις ἴσως ἐπιτιμῴη διὰ τὸ μὴ ἔχειν ἐξουσίαν ...· ὅσοι δὲ τραφέντες ἐλευθερίως καὶ χορηγίαν ἔχοντες ἱκανὴν ὥστ’ εἰς ὁποιονοῦν βίον ἐλθεῖν, ἄσκεπτοι περὶ τοῦ ἀρίστου τυγχάνουσι, τούτοις ἤδη δίκαιον ἐγκαλεῖν. Ἄτοπον γὰρ ὥστ’ ἀληθῶς, εἰ αἱρέσεως αὐτοῖς διδομένης
10πόλιν μὲν ἂν ἕλοιντο τὴν ἐνδοξοτάτην καὶ φίλους καὶ οἰκείους τοὺς ἀρίστους, βίον δὲ ἐξὸν ἑλέσθαι τὸν ἄριστον, κατολιγωρήσαντες τούτου, πρὸς τὸ τυχὸν τὰ ἑαυτῶν ἀπο‐ διδοίησαν, μηδὲ εἰς αὐτὸ τὸ κρίνειν καὶ σκοπεῖν ἐλθόντες. Ἀλλ’ ὁδὸν μὲν βαδίζειν εἰ δέοι, ἄλλων πύθοιντ’ ἂν πολ‐
15λάκις καὶ ἀναζητήσαιεν ἡγεμόνα μεθ’ οὗ ποιήσαιντο τὴν κομιδὴν ἀσφαλῶς, ὑπὲρ δὲ τοῦ βίου παντός, τὸ λεγόμενον δὴ τοῦτο, κυβεύοντες, οὐδενὶ κοινωσάμενοι πρὸς τὸν χεί‐ ριστον, ἂν οὕτω τύχῃ, προσπίπτουσι. Καὶ μὴν καὶ πολλῷ γ’ ἐπισφαλεστέρα τῆς διαιρέσεως ἡ ἐκτροπὴ τῷ μὴ τὴν
20ὀρθὴν βαδίζοντι· καὶ γὰρ αἱ βλάβαι μεγάλαι καὶ ἡ ἀνα‐ στροφὴ χαλεπή, μᾶλλον δὲ σχεδὸν ἀδύνατος· οὔτε γὰρ ὁ χρόνος δίδωσιν ἐξουσίαν μεταθέσεως, οὔθ’ ἡ φύσις δύνα‐ ται μεταμανθάνειν τὸ βέλτιον ὅταν ἐντραφῇ τοῖς χείροσιν, ἀλλὰ προαιρεῖται 〈μὲν〉 καὶ ἕτερά γε προκρίνει βελτίω,
25καταζῇ δ’ ὅμως ἐν τοῖς εἰωθόσιν· ἀλλ’ ὅπερ πολλάκις λέγεται, τοῦτο ἀληθὲς ἔοικεν εἶναι, διότι πάντες ἥκιστα περὶ ἑαυτῶν βουλεύονται.

2

.

31

.

125

 Μουσωνίου ἐκ τοῦ Ὅτι οὐ δεῖ πολλαῖς ἀποδείξεσι πρὸς ἓν πρᾶγμα χρήσασθαι (apomn. III c. 5 p. 234 Peerlkamp.).
Λόγου δέ ποτε γενομένου περὶ ἀποδείξεων, ἃς χρὴ240 in vol. 2
5ἀκούειν τοὺς νέους παρὰ τῶν φιλοσόφων πρὸς κατάληψιν ὧν μανθάνουσιν, ἔφη ὁ Μουσώνιος, οὐχὶ πολλὰς ἐφ’ ἑκά‐ στου πράγματος ζητεῖν ἀποδείξεις προσήκειν, ἀλλ’ ἀνυσί‐ μους καὶ ἐναργεῖς. Οὔτε γὰρ ἰατρὸς ἐκεῖνος, ἔφη, ἐπαι‐ νετὸς ὁ φάρμακα πολλὰ προσφέρων τοῖς νοσοῦσιν, ἀλλ’
10ὁ δι’ ὀλίγων ὧν προσφέρει λόγου ἀξίως ὠφελῶν· οὔτε φιλόσοφος ὁ διὰ πολλῶν ἀποδείξεων διδάσκων τοὺς ἀκού‐ οντας, ἀλλ’ ὁ δι’ ὀλίγων ἐπάγων αὐτοὺς ἐφ’ ὃ μέντοι βούλεται· καὶ ὁ ἀκουστὴς ὅσῳπερ ἂν ᾖ συνετώτερος, το‐ σούτῳ μειόνων δεήσεται τῶν ἀποδείξεων καὶ τοσούτῳ
15θᾶττον συναινέσει τῷ κεφαλαίῳ τοῦ λόγου, ὄντι γε ὑγιεῖ. Ὅστις δὲ πανταχοῦ δεῖται ἀποδείξεως καὶ ὅπου σαφῆ τὰ πράγματά ἐστιν, ἢ διὰ πολλῶν ἀποδείκνυσθαι βούλεται αὐτῷ τὰ δι’ ὀλίγων δυνάμενα, παντάπασιν ἄτοπος καὶ δυσμαθής. Θεοὺς μὲν οὖν εἰκὸς οὐδεμιᾶς ἀποδείξεως
20δεῖσθαι πρὸς οὐδέν, ὅτι μήτε ἀσαφὲς μήτε ἄδηλόν ἐστιν αὐτοῖς μηδέν, πρὸς 〈οἷα〉 μόνα δεῖ τῶν ἀποδείξεων· τοὺς δὲ ἀνθρώπους ἀνάγκη τὰ μὴ φανερὰ μηδ’ αὐτόθεν γνώ‐ ριμα διὰ τῶν φανερῶν καὶ προδήλων ζητεῖν ἀνευρίσκειν, ὅπερ ἔργον ἀποδείξεώς ἐστιν. Οἷον, ὅτι ἡδονὴ οὐκ ἔστιν
25ἀγαθόν, αὐτόθεν μὲν οὐ δοκεῖ εἶναι γνώριμον, ἐπείπερ ἔργῳ προσκαλεῖται ἡμᾶς, ὡς ἀγαθὸν οὖσα, ἡ ἡδονή· λα‐ βόντος δέ τινος λῆμμα γνώριμον, τὸ πᾶν ἀγαθὸν αἱρετὸν εἶναι καὶ προσλαβόντος ἕτερον γνώριμον τούτῳ, τὸ τινὰς ἡδονὰς οὐχ αἱρετὰς εἶναι, ἀποδεικνύομεν τὸ μὴ ἀγαθὸν
30εἶναι τὴν ἡδονήν, διὰ τῶν γνωρίμων τὸ μὴ γνώριμον. Πάλιν ὡς ὁ πόνος οὐκ ἔστι κακόν, αὐτόθεν μὲν οὐ φαί‐ νεται πιθανόν· τοὐναντίον γὰρ τούτου δοκεῖ πιθανώτερον, τὸ κακὸν εἶναι τὸν πόνον· τεθέντος δὲ φανεροῦ λήμματος, τοῦ πᾶν τὸ κακὸν φευκτὸν εἶναι καὶ προστεθέντος αὐτῷ
35φανερωτέρου, τοῦ πόνους πολλοὺς οὐκ εἶναι φευκτούς, περαίνεται τὸ μὴ κακὸν εἶναι τὸν πόνον. Τοιούτου δ’ ὄντος τοῦ γένους τοῦ τῆς ἀποδείξεως, ἐπειδὴ τῶν ἀνθρώ‐ πων οἱ μὲν ὀξύτεροι οἱ δ’ ἀμβλύτεροί εἰσι καὶ οἱ μὲν ἐν ἔθεσι κρείττοσιν, οἱ δὲ ἐν χείροσι τεθραμμένοι, οἱ μὲν241 in vol. 2
40ἤθους ἢ φύσεως· ὄντες χείρονος, πλειόνων δέοιντ’ ἂν ἀποδείξεων καὶ πραγματείας μείζονος, ὥστε δέξασθαι ταυτὶ τὰ δόγματα καὶ τυπωθῆναι κατὰ ταῦτα, καθάπερ οἶμαι καὶ τὰ πονηρὰ τῶν σωμάτων, ὁπόταν μέλλῃ καλῶς ἕξειν, πάνυ πολλῆς ἐπιμελείας δεῖται· ὅσοι δὲ τῶν νέων
45εὐφυέστεροι καὶ ἀγωγῆς μετεσχηκότες κρείττονος, οὗτοι ῥᾷόν τε καὶ θᾶττον καὶ δι’ ὀλίγων ἀποδείξεων συναινοῖεν ἂν τοῖς λεγομένοις ὀρθῶς καὶ ἀκολουθοῖεν. Ὅτι δ’ οὕτως ἔχει ταῦτα, γνοίημεν ἂν ῥᾳδίως, εἰ νοήσαιμεν μειράκιον ἢ νεανίαν, τὸν μὲν ἐν τρυφῇ πάσῃ τεθραμμένον καὶ τό τε

2

.

31

.

125

(50)

σῶμα τεθηλυμμένον καὶ τὴν ψυχὴν ἐκλελυμένον ὑπὸ ἐθῶν ἀγόντων εἰς μαλακίαν, ἔτι δὲ νωθῆ παρεχόμενον καὶ δυσ‐ μαθῆ τὴν φύσιν· τὸν δ’ αὖ Λακωνικῶς πως ἠγμένον καὶ τρυφᾶν οὐκ εἰθισμένον καὶ καρτερεῖν μεμελετηκότα καὶ τῶν λεγομένων ὀρθῶς εὐήκοον ὄντα· εἶτα τοὺς δύο τούτους
55νεανίας εἰ θείημεν ἀκούοντας φιλοσόφου λέγοντος περὶ θανάτου, περὶ πόνου, περὶ πενίας, περὶ τῶν ὁμοίων, ὡς οὐ κακῶν ὄντων· πάλιν δ’ αὖ περὶ ζωῆς, περὶ ἡδονῆς, περὶ πλούτου, περὶ τῶν παραπλησίων τούτοις, ὡς οὐκ ἀγαθά ἐστιν, ἆρά γε ὁμοίως ἄμφω προσήσονται τοὺς λόγους καὶ
60παραπλησίως ἑκάτερος 〈ἂν〉 πίθοιτο τοῖς λεγομένοις; Οὐκ ἔστιν εἰπεῖν. Ἀλλ’ ὁ μὲν μόγις καὶ βραδέως καὶ ὥσπερ μοχλευόμενος ὑπὸ μυρίων λόγων τάχ’ ἂν ἐπινεύσειεν, ὁ νωθέστερος· ὁ δ’ αὖ ταχέως καὶ ἑτοίμως δέξεται τὰ λε‐ γόμενα ὡς οἰκεῖα καὶ προσήκοντα αὑτῷ, μήτε ἀποδείξεων
65δεόμενος πολλῶν, μήτε πραγματείας μείζονος. Ἢ οὐ τοι‐ οῦτος παῖς ἐκεῖνος ὁ Λάκων; ὃς Κλεάνθην τὸν φιλόσοφον ἠρώτησεν, εἰ ἀγαθὸν ὁ πόνος ἐστίν· οὕτω γὰρ ἐκεῖνος φαί‐ νεται φύσει πεφυκὼς καλῶς καὶ τεθραμμένος εὖ πρὸς ἀρετήν, ὥστε ἔγγιον εἶναι νομίζειν τὸν πόνον τῆς τἀγαθοῦ242 in vol. 2
70φύσεως ἢ τῆς τοῦ κακοῦ· ὅς γε ὡς ὁμολογουμένου τοῦ μὴ κακὸν ὑπάρχειν αὐτόν, εἰ ἀγαθὸν τυγχάνει ὤν, ἐπυν‐ θάνετο. Ὅθεν καὶ ὁ Κλεάνθης ἀγασθεὶς τοῦ παιδὸς εἶπεν ἄρα πρὸς αὐτόν·
Αἵματος εἰς ἀγαθοῖο, φίλον τέκος, οἷ’ ἀγορεύεις (Od. δ 611).
75Πῶς οὖν ὁ τοιοῦτος οὐ ῥᾳδίως ἐπείσθη ἂν μήτε πενίαν μήτε θάνατον δεδιέναι μήτ’ ἄλλο μηδὲν τῶν δοκούντων φοβερῶν, μηδ’ αὖ διώκειν πλοῦτον ἢ ζωὴν ἢ ἡδονήν; Ἵνα δὲ ἐπὶ τὴν ἀρχὴν ἐπανέλθω τοῦ λόγου, φημὶ δεῖν τὸν διδάσκαλον τὸν φιλόσοφον μὴ λόγων πλῆθος μηδ’
80ἀποδείξεων ζητεῖν διεξιέναι πρὸς τοὺς μανθάνοντας, ἀλλὰ καιρίως περὶ ἑκάστου λέγειν καὶ 〈ἃ〉 καθικνεῖται τῆς δια‐ νοίας τοῦ ἀκούοντος καὶ *** στικὰ εἶναι λέγειν καὶ ἀνατραπῆναι μὴ ῥᾴδια· καὶ μάλιστά γε τῷ παρέχειν αὑτὸν περί τε τῶν χρησιμωτάτων λέγοντα καὶ ὁμολογούμενα οἷς
85λέγει πράττοντα, τούτῳ μεταχειριζόμενον τοὺς ἀκούοντας· τὸν δὲ μαθητὴν ἐντετάσθαι πρὸς τὰ λεγόμενα καὶ σκο‐ πεῖν μὲν ὅπως μὴ λάθῃ ψεῦδός τι παραδεξάμενος· τῶν
δὲ ἀληθῶν μὴ μὰ Δία πολλὰς ζητεῖν ἀποδείξεις ἀκούειν, ἀλλ’ ἐναργεῖς· καὶ ἅπερ ἂν πεισθῇ τῶν παραινουμένων243 in vol. 2
90ἑαυτῷ εἶναι καὶ ἀληθῆ, τούτοις ἐπακολουθεῖν ἐν τῷ βίῳ. Οὕτω γὰρ μόνως ἔσται τις ἐκ φιλοσοφίας ὠφελημένος, ἂν οἷς παραδέδεκται λόγοις οὖσιν ὑγιέσι τὰ ἔργα παρέ‐ χηται συνῳδά.

2

.

31

.

126

 Μουσωνίου ἐκ τοῦ Ὅτι καὶ γυναιξὶ φιλο‐ σοφητέον (apomn. III c. 8 p. 249 Peerlkamp.). Ἐπεὶ δ’ ἐπύθετό τις αὐτοῦ, εἰ καὶ γυναιξὶ φιλοσο‐ φητέον. οὕτω πως ἤρξατο διδάσκειν ὡς φιλοσοφητέον
5αὐταῖς. Λόγον μέν, ἔφη, τὸν αὐτὸν εἰλήφασι παρὰ θεῶν αἱ γυναῖκες τοῖς ἀνδράσιν, ᾧ τε χρώμεθα πρὸς ἀλλήλους καὶ καθ’ ὃν διανοούμεθα περὶ ἑκάστου πράγματος, 〈εἰ〉 ἀγαθὸν ἢ κακόν ἐστι καὶ καλὸν ἢ αἰσχρόν. Ὁμοίως δὲ καὶ αἰσθήσεις τὰς αὐτὰς ἔχει τὸ θῆλυ τῷ ἄρρενι, ὁρᾶν,
10ἀκούειν, ὀσφραίνεσθαι καὶ τὰ ἄλλα. Ὁμοίως δὲ καὶ μέρη σώματος τὰ αὐτὰ ὑπάρχει ἑκατέρῳ καὶ οὐδὲν θατέρῳ πλέον. Ἔτι δὲ ὄρεξις καὶ οἰκείωσις φύσει πρὸς ἀρετὴν οὐ μόνον γίνεται τοῖς ἀνδράσιν, ἀλλὰ καὶ γυναιξίν· οὐδὲν γὰρ ἧττον αὗταί γε τῶν ἀνδρῶν τοῖς μὲν καλοῖς καὶ δικαίοις ἔργοις
15ἀρέσκεσθαι πεφύκασι, τὰ δ’ ἐναντία τούτων προβάλλεσθαι. Τούτων δὲ ταύτῃ ἐχόντων, διὰ τί [πρότερον] τοῖς μὲν ἀνδράσι προσήκοι ἂν ζητεῖν καὶ σκοπεῖν ὅπως βιώσονται καλῶς, ὅπερ τὸ φιλοσοφεῖν ἐστι, γυναιξὶ δὲ οὔ; πότερον, ὅτι ἄνδρας μὲν προσήκει ἀγαθοὺς εἶναι, γυναῖκας δὲ οὔ;
20Σκοπῶμεν δὲ καὶ καθ’ ἓν ἕκαστον τῶν προσηκόντων γυ‐ ναικὶ τῇ ἐσομένῃ ἀγαθῇ· φανεῖται γὰρ ἀπὸ φιλοσοφίας τούτων ἕκαστον μάλιστ’ ἂν αὐτῇ περιγινόμενον. Αὐτίκα
δεῖ οἰκονομικὴν εἶναι τὴν γυναῖκα καὶ ἐκλογιστικὴν τῶν οἴκῳ συμφερόντων καὶ ἀρχικὴν τῶν οἰκετῶν. Ταῦτα δ’244 in vol. 2
25ἐγώ φημι τῇ φιλοσοφούσῃ ὑπάρξαι ἂν μάλιστα· εἴγε ἕκα‐ στον μὲν τούτων μέρος τοῦ βίου ἐστίν, ἐπιστήμη δὲ περὶ βίον οὐχ ἑτέρα τις ἢ φιλοσοφία ἐστὶ καὶ ὁ φιλόσοφος, ὥσπερ ἔλεγε Σωκράτης, τοῦτο διατελεῖ σκοπῶν, Ὅττι τοι ἐν μεγάροισι κακόν τ’ ἀγαθόν τε τέτυκται
30(Od. δ 392). Ἀλλὰ δεῖ δὴ καὶ σώφρονα εἶναι τὴν γυναῖκα· οἵαν καθα‐ ρεύειν μὲν ἀφροδισίων παρανόμων, καθαρεύειν δὲ τῆς περὶ τὰς ἄλλας ἡδονὰς ἀκρασίας, μὴ δουλεύειν ἐπιθυμίαις, μηδὲ φιλόνεικον εἶναι, μὴ πολυτελῆ, μὴ καλλωπίστριαν.
35Ταῦτα μὲν ἔργα τῆς σώφρονός ἐστι· καὶ ἔτι πρὸς τούτοις ἐκεῖνα· κρατεῖν μὲν ὀργῆς, μὴ κρατεῖσθαι δ’ ὑπὸ λύπης, κρείττονα δὲ πάθους παντὸς εἶναι. Ταῦτα δ’ ὁ φιλό‐ σοφος παρεγγυᾷ λόγος· ὁ δὲ μαθὼν αὐτὰ καὶ ἀσκήσας ἐμοὶ μὲν δοκεῖ γενέσθαι ἂν κοσμιώτατος, εἴτ’ ἀνὴρ εἴη
40εἴτε γύνη. Τί οὖν; ταῦτα μὲν ταύτῃ ἔχει· δικαία δ’ οὐκ ἂν εἴη γυνὴ φιλοσοφοῦσα, οὐδ’ ἄμεμπτος βίου κοινωνός, οὐδ’ ὁμονοίας ἀγαθὴ συνεργός, οὐδὲ ἀνδρός γε καὶ τέκνων ἐπιμελὴς κηδεμών, οὐδὲ φιλοκερδείας ἢ πλεονεξίας πάντῃ καθαρά; Καὶ τίς ἂν μᾶλλον τῆς φιλοσόφου τοιαύτη γέ‐
45νοιτο, ἥν γε ἀνάγκη πᾶσα, εἴπερ εἴη τῷ ὄντι φιλόσοφος, τὸ μὲν ἀδικεῖν τοῦ ἀδικεῖσθαι χεῖρον νομίζειν, ὅσῳπερ αἴσχιον, τὸ δὲ ἐλαττοῦσθαι τοῦ πλεονεκτεῖν κρεῖττον ὑπο‐ λαμβάνειν, τὸ δὲ καὶ τέκνα μᾶλλον ἀγαπᾶν ἢ τὸ ζῆν; Τῆς δὲ ἐχούσης οὕτω τίς ἂν εἴη γυνὴ δικαιοτέρα; Καὶ μὴν

2

.

31

.

126

(50)

καὶ ἀνδρειοτέραν εἶναι προσήκει γυναῖκα τῆς ἀπαιδεύτου τὴν πεπαιδευμένην καὶ τὴν φιλόσοφον τῆς ἰδιώτιδος· ὡς
μήτε θανάτου φόβῳ, μήτε ὄκνῳ τῷ πρὸς πόνον ὑπομεῖναι τι αἰσχρόν, μηδ’ ὑποπτῆξαι μηδενὶ ὅτι εὐγενής, ἢ ὅτι δυνατός, ἢ ὅτι πλούσιος, ἢ καὶ νὴ Δία ὅτι τύραννος.245 in vol. 2
55Ὑπάρχει γὰρ αὐτῇ μεμελετηκέναι μέγα φρονεῖν, καὶ τὸν μὲν θάνατον ἡγεῖσθαι μὴ κακόν, τὴν δὲ ζωὴν μὴ ἀγαθόν· ὡσαύτως δὲ καὶ τὸν μὲν πόνον μὴ ἐκτρέπεσθαι, τὴν δὲ ἀπονίαν μὴ διώκειν ἐξ ἅπαντος. Ὅθεν εἰκὸς εἶναι τὴν γυναῖκα ταύτην καὶ αὐτουργικὴν καὶ κακόπαθον, οἵαν ἃ
60μὲν ἂν τέκῃ τρέφειν μαστῷ τῷ ἑαυτῆς, τῷ δὲ ἀνδρὶ ὑπη‐ ρετεῖν χερσὶ ταῖς ἑαυτῆς· ἃ δὲ δουλικὰ νομίζουσιν ἔνιοι, ταῦτα ἀόκνως ποιεῖν. Ἆρ’ οὐκ ἂν ἡ τοιαύτη γυνὴ μέγα μὲν ὄφελος εἴη τῷ γεγαμηκότι, κόσμος δὲ τοῖς προσήκουσι γένει, παράδειγμα δὲ χρηστὸν ταῖς ἐπισταμέναις αὐτήν;
65Ἀλλὰ νὴ Δία, φασί τινες, ὅτι αὐθάδεις ὡς ἐπὶ πολὺ καὶ θρασείας εἶναι ἀνάγκη τὰς προσιούσας τοῖς φιλοσόφοις γυναῖκας, ὅταν ἀφέμεναι τοῦ οἰκουρεῖν ἐν μέσοις ἀναστρέ‐ φωνται τοῖς ἀνδράσι καὶ μελετῶσι λόγους καὶ σοφίζωνται καὶ ἀναλύωσι συλλογισμούς, δέον οἴκοι καθημένας ταλα‐
70σιουργεῖν. Ἐγὼ δὲ οὐχ ὅπως τὰς γυναῖκας τὰς φιλοσο‐ φούσας, ἀλλ’ οὐδὲ τοὺς ἄνδρας ἀξιώσαιμ’ ἄν, ἀφεμένους τῶν προσηκόντων ἔργων, εἶναι περὶ λόγους μόνον· ἀλλὰ καὶ ὅσους μεταχειρίζονται λόγους, τῶν ἔργων φημὶ δεῖν ἕνεκα μεταχειρίζεσθαι αὐτούς. Ὥσπερ γὰρ ἰατρικοῦ λόγου
75ὄφελος οὐδέν, ἐὰν μὴ πρὸς ὑγίειαν φέρῃ σώματος ἀνθρω‐ πίνου, οὕτως οὐδ’ εἴ τινα φιλόσοφος ἔχει ἢ διδάσκει λό‐ γον, οὐδὲν ὄφελος αὐτοῦ, ἐὰν μὴ φέρῃ πρὸς ἀρετὴν ψυχῆς ἀνθρωπίνης. Πρὸ παντὸς δὲ σκοπεῖν τὸν λόγον χρή, ᾧ ἕπεσθαι τὰς φιλοσοφούσας ἀξιοῦμεν, εἰ δύναται θρασείας
80ποιεῖν ὁ τὴν αἰδῶ μέγιστον ἀποφαίνων ἀγαθόν· εἰ ζῆν ἰταμώτερον ἐθίζει ὁ καταστολὴν πλείστην ὑφηγούμενος· εἰ μὴ διδάσκει σωφρονεῖν ὁ κακὸν ἀποδεικνὺς ἔσχατον
τὴν ἀκολασίαν· εἰ μὴ προτρέπει οἰκονομεῖν ὁ παριστὰς ἀρετὴν εἶναι τὴν οἰκονομικήν. καὶ στέργειν δὲ ... καὶ αὐτουρ‐246 in vol. 2
85γεῖν ὁ τῶν φιλοσόφων λόγος παρακαλεῖ τὴν γυναῖκα.

2

.

31

.

127

 Ξενοφῶντος ἐν δ’ Σωκρατικῶν ἀπομνη‐ μονευμάτων (IV 7, 2—10 fin.). Γεωμετρίαν μέχρι μὲν τούτου ἔφη δεῖν μανθάνειν, ἕως ἱκανός 〈τισ〉 γένοιτο, εἴ ποτε δεήσειε, γῆν μέτρῳ ὀρ‐
5θῶς ἢ παραλαβεῖν ἢ παραδοῦναι ἢ διανεῖμαι ἢ ἔργον ἀποδείξασθαι. οὕτω δὲ τοῦτο ῥᾴδιον εἶναι μαθεῖν, ὥστε τὸν προσέχοντα τὸν νοῦν τῇ μετρήσει ἅμα τήν τε γῆν ὁπόση ἐστὶν εἰδέναι καὶ ὡς μετρεῖται ἐπιστάμενον ἀπιέναι. τὸ δὲ μέχρι τῶν δυσξυνέτων διαγραμμάτων γεωμετρίαν
10μανθάνειν ἀπεδοκίμαζεν. ὅ τι μὲν γὰρ ὠφελοίη ταῦτα, οὐκ ἔφη ὁρᾶν· καίτοι οὐκ ἄπειρός γε αὐτῶν ἦν. ἔφη δὲ ἱκανὰ εἶναι ἀνθρώπου βίον κατατρίβειν καὶ ἄλλων πολλῶν τε καὶ ὠφελίμων μαθημάτων ἀποκωλύειν. ἐκέλευε δὲ καὶ ἀστρολογίας ἐμπείρους γίγνεσθαι καὶ ταύτης μέντοι μέχρι
15τοῦ νυκτός τε ὥραν καὶ μηνὸς καὶ ἐνιαυτοῦ δύνασθαι γιγνώσκειν ἕνεκα πορείας τε καὶ πλοῦ καὶ φυλακῆς, καὶ ὅσα ἄλλα ἢ νυκτὸς ἢ μηνὸς ἢ ἐνιαυτοῦ πράττεται, πρὸς ταῦτ’ ἔχειν τεκμηρίοις χρῆσθαι, τὰς ὥρας τῶν εἰρημένων διαγιγνώσκοντας. καὶ ταῦτα δὲ ῥᾴδια εἶναι μαθεῖν παρά
20τε νυκτοθηρῶν καὶ κυβερνητῶν καὶ ἄλλων πολλῶν οἷς ἐπιμελὲς ταῦτα εἰδέναι. τὸ δὲ μέχρι τούτου ἀστρονομίαν μανθάνειν, μέχρι τοῦ καὶ τὰ 〈μὴ〉 ἐν τῇ αὐτῇ περιφορᾷ ὄντα καὶ τοὺς πλάνητάς τε καὶ ἀσταθμήτους ἀστέρας γνῶναι, καὶ τὰς ἀποστάσεις αὐτῶν ἀπὸ τῆς γῆς καὶ τὰς
25περιόδους καὶ τὰς αἰτίας αὐτῶν ζητοῦντας κατατρίβεσθαι, ἰσχυρῶς ἀπέτρεπεν. ὠφέλειαν οὐδεμίαν οὐδ’ ἐν τούτοις ἔφη ὁρᾶν· καίτοι οὐδὲ τούτων γε ἀνήκοος ἦν· ἔφη δὲ καὶ ταῦτα ἱκανὰ εἶναι κατατρίβειν ἀνθρώπου βίον καὶ πολλῶν καὶ ὠφελίμων ἀποκωλύειν. ὅλως δὲ τῶν οὐρανίων, ᾗ247 in vol. 2
30ἕκαστα ὁ θεὸς μηχανᾶται, φρονιστὴν γίγνεσθαι ἀπέτρεπεν· οὔτε γὰρ εὑρετὰ ἀνθρώποις αὐτὰ ἐνόμιζεν εἶναι οὔτε χαρί‐ ζεσθαι θεοῖς ἂν ἡγεῖτο τὸν ζητοῦντα ἃ ἐκεῖνοι σαφηνίσαι οὐκ ἠβουλήθησαν. κινδυνεῦσαι δ’ ἂν ἔφη καὶ παραφρο‐ νῆσαι τὸν ταῦτα μεριμνῶντα οὐδὲν ἧττον ἢ Ἀναξαγόρας
35παρεφρόνησεν ὁ μέγιστον φρονήσας ἐπὶ τῷ τὰς τῶν θεῶν μηχανὰς ἐξηγεῖσθαι. ἐκεῖνος γὰρ λέγων μὲν τὸ αὐτὸ εἶναι πῦρ τε καὶ ἥλιον ἠγνόει, ὅτι τὸ μὲν πῦρ οἱ ἄνθρωποι ῥᾳδίως καθορῶσιν, εἰς δὲ τὸν ἥλιον οὐ δύνανται ἀντι‐ βλέπειν, καὶ ὑπὸ μὲν τοῦ ἡλίου καταλαμπόμενοι τὰ χρώ‐
40ματα μελάντερα ἔχουσιν, ὑπὸ δὲ τοῦ πυρὸς οὔ· ἠγνόει δὲ καὶ ὅτι τῶν ἐκ τῆς γῆς φυομένων ἄνευ ἡλίου αὐγῆς οὐδὲν δύναται καλῶς αὔξεσθαι, ὑπὸ δὲ τοῦ πυρὸς θερμαι‐ νόμενα πάντα ἀπόλλυται· φάσκων δὲ τὸν ἥλιον λίθον διάπυρον εἶναι καὶ τοῦτο ἠγνόει, ὅτι λίθος μὲν ἐν πυρὶ
45ὢν οὔτε λάμπει οὔτε πολὺν χρόνον ἀντέχει, ὁ δὲ ἥλιος πάντα τὸν χρόνον πάντων λαμπρότατος ὢν διαμένει. ἐκέ‐ λευε δὲ καὶ λογισμοὺς μανθάνειν· καὶ τούτων δὲ ὁμοίως τοῖς ἄλλοις ἐκέλευε φυλάττεσθαι τὴν μάταιον πραγματείαν, μέχρι δὲ τοῦ ὠφελίμου πάντα καὶ αὐτὸς συνεσκόπει καὶ

2

.

31

.

127

(50)

συνδιεξῄει τοῖς συνοῦσι. προύτρεπε δὲ σφόδρα καὶ ὑγιείας ἐπιμελεῖσθαι τοὺς συνόντας παρά τε τῶν εἰδότων μανθά‐ νοντας ὅσα ἐνδέχοιτο καὶ ἑαυτῷ ἕκαστον προσέχοντα διὰ παντὸς τοῦ βίου, τί βρῶμα ἢ τί πῶμα ἢ ποῖος πόνος
συμφέροι αὐτῷ, καὶ πῶς τούτοις χρώμενος ὑγιεινότατα248 in vol. 2
55〈ἂν〉 διάγοι. τοῦ γὰρ οὕτω προσέχοντος ἑαυτῷ ἔργον ἔφη εἶναι εὑρεῖν ἰατρὸν τὰ πρὸς ὑγίειαν συμφέροντα αὐτῷ μᾶλλον διαγιγνώσκοντα ἑαυτοῦ. εἰ δέ τις μᾶλλον ἢ κατὰ τὴν ἀνθρωπίνην σοφίαν ὠφελεῖσθαι βούλοιτο, συνεβούλευε μαντικῆς ἐπιμελεῖσθαι. τὸν γὰρ εἰδότα, δι’ ὧν 〈οἱ〉 θεοὶ
60τοῖς ἀνθρώποις περὶ τῶν πραγμάτων σημαίνουσιν, οὐδέ‐ ποτε ἔρημον ἔφη γίγνεσθαι συμβουλῆς θεῶν.

2

.

31

.

128

 Τοῦ αὐτοῦ ἐκ τῆς πρὸς Ἀγησίλαον ἐπι‐ στολῆς (7 p. 790 ap. Herch. Epistol. Gr.). Ἀπέστειλάς μοι δεόμενος παρὰ σὲ ἰέναι, φάσκων ἐθέ‐ λειν περὶ τοῦ υἱέος συμβουλεύεσθαι, ὅπῃ τε καὶ ὅπως
5σῴζων τὰ Λακωνικὰ ἔθη καὶ ξενικῶν παιδευμάτων κοι‐ νωνήσει· κάμνω δὲ οὐ μετρίως κἀγώ· καὶ γὰρ τῆς ἡλικίας, ὥσπερ οἶσθα, πόρρω ἥκω καὶ οἱ ἰατροὶ εὐθυμίας πέρι φρον‐ τίζουσιν, ὡς ἐμοῦ βουλευομένου ἄλλο τι ἢ ζωὴν δικαίαν αἱρουμένου θάνατόν τε μέχρι μὴ αἰσχρός ἐστι τιμῶντος·
10ἀλλ’ εἰ μὲν σῳζοίμεθα, ἅπερ ἐπέστειλα [διὰ στόματος] καὶ συγγινομένων ἀκούσῃ ἡμῶν· εἰ δέ τι 〈τῶν〉 εἰωθότων γέ‐ νοιτο κακόν, τότε σοι δίδαγμα ἔστω ἡ ἐπιστολὴ φράζουσα ὑπὲρ ὧν μαθεῖν ἐβουλήθης. Νόμος μὲν 〈ὁ〉 πρὸς τὸ εἰκὸς ἄγων, ὦ Ἀγησίλαε, ἀνθρώπου δόγμα πάντως· παντὸς δὲ
15ἀμείνων ὃν Λυκοῦργος εὗρε· νόθα δὲ ἐπὶ νόθοις θηρεύειν κενὸς ὁ πόνος. Μηθὲν οὖν ἀνθρώπινον παίδευμα τῷ παιδὶ πρόσφερε, ἴθι δὲ ἐπὶ τὸν δεύτερον μὲν ἀναγεγραμ‐ μένον, πρῶτον δὲ καὶ μόνον ἐν θεοῖς κείμενον, ὅς ἐστι
νοῦς ἐπιστήμων 〈ἀεὶ〉 κατὰ ταὐτὰ ὡσαύτως ἔχων. Πόθεν249 in vol. 2
20δέ, ὦ γενναῖε, φήσεις, ἔστι τοῦτον λαβεῖν; Παρὰ φιλοσό‐ φων ἀνδρῶν, οὓς θείους λέγων ὅσι’ ἂν εἴποιμι. Τούτων γὰρ νόμος οὐδεὶς ἄρχει γραφεὶς ὑπὸ φαύλων ἀνδρῶν δόξῃ ψευδεῖ ἐπικεχρωσμένος, τὸ δὲ ξυγγενὲς τῆς φύσεως ἄγει πρὸς τὰ κρείττω μαθήματα· 〈οὐδὲ〉 φεύξῃ φωραθεὶς παρα‐
25νόμων δίκην· οὐ γὰρ ἀνθρωπίνων νόμων ἐραστὴς ἁλώσῃ, οὐδὲ ξενικῶν ἔσῃ ἐπαινέτης, θείων δὲ καὶ αἰωνίων παν‐ τὸς πάντῃ ἀξιομαθητοτέρων εἶναι νομιζομένων. Ὁδὸς μὲν οὖν ὧδέ σοι δεδηλώσθω· δύναμαι δέ σοι ἀφηγήσασθαι, ὅσα ἀρετῆς ἔρωτα ἐμβάλλει, τὰ δὲ μείζω καὶ πλείω κρειτ‐
30τόνων ἂν εἴη. Τροφὴ μὲν οὖν ἔστω σώματος ἥπερ ἐν Λάκωσι· ψυχῆς δὲ νέας καὶ ἀρτιφυοῦς λόγοι ὁδὰς ἔχοντες ἀνδρῶν ἐπ’ ἀρετῇ τὸν βίον διενηνοχότων· παιδιαὶ δὲ ἄκοσμοι ἢ μῦθοι γραῶν ἐμβάλλοντες φρόνημα ταπεινὸν ἀπίτωσαν· τὸ δὲ πλέον ἔστω σὺν ἀνδράσι σώφροσιν, ἔνθα
35ὅμοια ὄψεται ἴσα τε ἀκούσεται. Πέφυκε δὲ πάντων μὲν ζῴων κρατεῖν τὸ ἔθος, παντὸς δὲ μᾶλλον ἀνθρώπου. Κιν‐ δυνεύομεν δέ, ὦ Ἀγησίλαε, μιμηταὶ εἶναι τῶν λεγομένων τε καὶ δρωμένων.

2

.

31

.

129

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Σοφιστοῦ (p. 227D—230E). Δύο μὲν εἴδη κακίας περὶ ψυχὴν ῥητέον. —Ποῖα; — Τὸ μὲν οἷον νόσον ἐν σώματι, τὸ δ’ οἷον αἶσχος ἐγγιγνό‐ μενον. —Οὐκ ἔμαθον. —Νόσον ἴσως καὶ στάσιν οὐ
5ταὐτὸν νενόμικας. —Οὐδ’ αὖ πρὸς τοῦτο ἔχω τί χρή με
ἀποκρίνασθαι. —Πότερον ἄλλο τι στάσιν ἡγούμενος ἢ τὴν τοῦ φύσει ξυγγενοῦς ἔκ τινος διαφορᾶς διαφθοράν; —Οὐδέν. —Ἀλλ’ αἶσχος ἄλλο τι πλὴν τὸ τῆς ἀμετρίας πανταχοῦ δυσειδὲς ἓν ὂν γένος; —Οὐδαμῶς ἄλλο. —Τί250 in vol. 2
10δέ; ἐν ψυχῇ δόξας ἐπιθυμίαις καὶ θυμὸν ἡδοναῖς καὶ λόγον λύπαις καὶ πάντ’ ἀλλήλοις ταῦτα τῶν φλαύρως ἐχόντων οὐκ ᾐσθήμεθα διαφερόμενα; —Καὶ σφόδρα γε. —Ξυγγενῆ γε μὴν ἐξ ἀνάγκης ξύμπαντα γέγονε. —Πῶς γὰρ οὔ; —Στάσιν ἄρα καὶ νόσον τῆς ψυχῆς πονηρίαν
15λέγοντες ὀρθῶς ἐροῦμεν. —Ὀρθότατα μὲν οὖν. —Τί δ’; ὅσα κινήσεως μετασχόντα καὶ σκοπόν τινα θέμενον πει‐ ρώμενα τούτου τυγχάνειν καὶ καθ’ ἑκάστην ὁρμὴν παρά‐ φορα αὐτοῦ γίγνεται καὶ ἀποτυγχάνει, πότερον αὐτὰ φή‐ σομεν ὑπὸ συμμετρίας τῆς πρὸς ἄλληλα ἢ τοὐναντίον ὑπὸ
20ἀμετρίας αὐτὰ πάσχειν; —Δῆλον ὡς ὑπὸ ἀμετρίας. — Ἀλλὰ μὴν ψυχήν γε ἴσμεν ἄκουσαν πᾶσαν πᾶν ἀγνοοῦσαν. —Σφόδρα γε. —Τό γε μὴν ἀγνοεῖν ἔστιν ἐπ’ ἀλήθειαν ὁρμωμένης ψυχῆς, παραφόρου ξυνέσεως γιγνομένης, οὐδὲν ἄλλο πλὴν παραφροσύνη. —Πάνυ μὲν οὖν. —Ψυχὴν
25ἄρα ἀνόητον αἰσχρὰν καὶ ἄμετρον θετέον. —Ἔοικεν. — Ἔστι δὴ δύο ταῦτα, ὡς φαίνεται, κακῶν ἐν αὐτῇ γένη, τὸ μὲν πονηρία καλούμενον ὑπὸ τῶν πολλῶν, νόσος αὐτῆς σαφέστατα ὄν. —Ναί. —Τὸ δέ γε ἄγνοιαν μὲν καλοῦσι, κακίαν δὲ αὐτὸ ἐν ψυχῇ μόνον γιγνόμενον οὐκ ἐθέλουσιν
30ὁμολογεῖν. —Κομιδῇ συγχωρητέον, ὃ δὴ νῦν λέξαντος ἠμφεγνόησά σου, τὸ δύο εἶναι γένη κακίας ἐν ψυχῇ, καὶ δειλίαν μὲν καὶ ἀκολασίαν καὶ ἀδικίαν ξύμπαντα ἡγητέον
νόσον ἐν ἡμῖν, τὸ δὲ τῆς πολλῆς καὶ παντοδαπῆς ἀγνοίας πάθος αἶσχος θετέον. —Οὐκοῦν ἔν γε σώματι περὶ δύο251 in vol. 2
35παθήματε ταὐτὼ δύο τέχνα τινὲ ἐγενέσθην; —Τίνε τού‐ τω; —Περὶ μὲν αἶσχος γυμναστική, περὶ δὲ νόσον ἰατρι‐ κή. —Φαίνεται. —Οὐκοῦν καὶ περὶ μὲν ὕβριν καὶ ἀδι‐ κίαν καὶ δειλίαν ἡ κολαστικὴ πέφυκε τεχνῶν μάλιστα δὴ πασῶν προσήκουσα δίκη; —Τὸ γοῦν εἰκός, ὡς εἰπεῖν
40κατὰ τὴν ἀνθρωπίνην δόξαν. —Τί δέ; περὶ ξύμπασαν ἄγνοιαν μῶν ἄλλην τινὰ ἢ διδασκαλικὴν ὀρθότερον εἴποι τις ἄν; —Οὐδεμίαν. —Φέρε δή· διδασκαλικῆς δὲ ἆρα ἓν μόνον γένος φατέον ἢ πλείω, δύο δέ τινε αὐτῆς εἶναι μεγίστω; σκόπει. —Σκοπῶ. —Καί μοι δοκοῦμεν τῇδε
45ἄν πῃ τάχιστα εὑρεῖν. —Πῇ; —Τὴν ἄγνοιαν ἰδόντες εἴ πῃ κατὰ μέσον αὕτη τομὴν ἔχει τινά. διπλῆ γὰρ αὕτη γιγνομένη δῆλον ὅτι καὶ τὴν διδασκαλικὴν δύο ἀναγκάζει μόρια ἔχειν, ἓν ἐφ’ ἑνὶ τῶν αὐτῆς ἑκατέρῳ. —Τί οὖν; καταφανές πῄ σοι τὸ νῦν ζητούμενον; —Ἀγνοίας δ’ οὖν

2

.

31

.

129

(50)

μέγα τί μοι δοκῶ καὶ χαλεπὸν ἀφοριζόμενον ὁρᾶν εἶδος, πᾶσι τοῖς ἄλλοις αὐτῆς ἀντισταθμοῦν μέρεσι. —Ποῖον δή; —Τὸ μὴ κατειδότα τι δοκεῖν εἰδέναι· δι’ οὗ κινδυ‐ νεύει πάντα ὅσα διανοίᾳ σφαλλόμεθα γίγνεσθαι πᾶσιν. —Ἀληθῆ. —Καὶ δὴ καὶ τούτῳ γε οἶμαι μόνῳ τῆς
55ἀγνοίας ἀμαθίαν τοὔνομα προσρηθῆναι. —Πάνυ γε. — Τί δὲ δὴ 〈τῷ〉 τῆς διδασκαλικῆς ἄρα μέρει τῷ τοῦτο ἀπαλ‐ λάττοντι λεκτέον; —Οἶμαι μὲν, ὦ ξένε, τὸ μὲν ἄλλο δημιουργικὰς διδασκαλίας, τοῦτο δὲ ἐνθάδε γε παιδείαν ὑφ’ ἡμῶν κεκλῆσθαι. —Καὶ γὰρ σχεδόν, ὦ Θεαίτητε, ἐν
60πᾶσιν Ἕλλησιν. ἀλλὰ γὰρ ἡμῖν καὶ τοῦτο ἐπισκεπτέον, εἰ ἄτομόν ἐστιν ἤδη πᾶν ἤ τινα ἔχει διαίρεσιν ἀξίαν ἐπωνυμίας. —Οὐκοῦν χρὴ σκοπεῖν. —Δοκεῖ τοίνυν μοι κατὰ τοῦτο ἔτι πῃ σχίζεσθαι. —Κατὰ τί; —Τῆς ἐν τοῖς λόγοις διδασκαλικῆς ἡ μὲν τραχυτέρα τις ἔοικεν ὁδὸς εἶναι,252 in vol. 2
65τὸ δὲ ἕτερον μόριον αὐτῆς λειότερον. —Τὸ ποῖον δὴ τούτων ἑκάτερον λέγωμεν; —〈Τὸ μὲν〉 ἀρχαιοπρεπές τι πάτριον, ᾧ πρὸς τοὺς υἱεῖς μάλιστ’ ἐχρῶντό τε καὶ ἔτι πολλοὶ χρῶνται τὰ νῦν, ὅταν αὐτοῖς ἐξαμαρτάνωσί τι, τὰ μὲν χαλεπαίνοντες, τὰ δὲ μαλθακωτέρως παραμυθού‐
70μενοι· τὸ δ’ οὖν ξύμπαν αὐτὸ ὀρθότατα εἴποι τις ἂν νουθετητικήν. —Ἔστιν οὕτω. —Τὸ δέ γε εἴξασί τινες αὖ λόγον ἑαυτοῖς δόντες ἡγήσασθαι πᾶσαν ἀκούσιον ἀμα‐ θίαν εἶναι, καὶ μαθεῖν οὐδέν ποτ’ ἂν ἐθέλειν τὸν οἰόμενον 〈σοφὸν εἶναι〉 τούτων 〈ὧν〉 οἴοιτο πέρι δεινὸς εἶναι, μετὰ
75δὲ πολλοῦ πόνου τὸ νουθετητικὸν εἶδος τῆς παιδείας σμικρὸν ἀνύτειν. —Ὀρθῶς γε νομίζοντες. —Τῷ τοι ταύτης τῆς δόξης ἐπὶ ἐκβολὴν ἄλλῳ τρόπῳ στέλλονται. —Τίνι δή; —Διερωτῶσιν ὧν ἂν οἴηταί τίς τι πέρι λέγειν λέγων μηδέν· εἶθ’ ἅτε πλανωμένων τὰς δόξας ῥᾳδίως ἐξετάζουσι,
80καὶ συνάγουσι δὴ τοῖς λόγοις εἰς ταὐτόν τε τιθέασι παρ’ ἀλλήλας, τιθέντες δ’ ἐπιδεικνύουσιν αὐτὰς αὑταῖς ἅμα περὶ τῶν αὐτῶν πρὸς τὰ αὐτὰ κατὰ ταὐτὰ ἐναντίας· οἱ δὲ ὁρῶντες ἑαυτοῖς μὲν χαλεπαίνουσι, πρὸς δὲ τοὺς ἄλλους ἡμεροῦνται καὶ τούτῳ δὴ τῷ τρόπῳ τῶν περὶ αὐτοὺς μεγά‐
85λων καὶ σκληρῶν δοξῶν ἀπαλλάττονται πασῶν ἀπαλλαγῶν ἀκούειν τε ἡδίστην καὶ τῷ πάσχοντι βεβαιότατα γιγνο‐ μένην. νομίζοντες γάρ, ὦ παῖ φίλε, οἱ καθαίροντες αὐτούς, ὥσπερ οἱ περὶ τὰ σώματα ἰατροὶ νενομίκασι μὴ πρότερον ἂν τῆς προσφερομένης τροφῆς ἀπολαύειν δύνασθαι σῶμα,253 in vol. 2
90πρὶν 〈ἂν〉 τὰ ἐμποδίζοντα ἐντός τις ἐκβάλῃ, ταὐτὸν καὶ περὶ ψυχῆς διενοήθησαν ἐκεῖνοι, μὴ πρότερον αὐτὴν ἕξειν τῶν προσφερομένων μαθημάτων ὄνησιν, πρὶν ἂν ἐλέγχων τις τὸν ἐλεγχόμενον εἰς αἰσχύνην καταστήσας, τὰς τοῖς μαθήμασιν ἐμποδίους δόξας ἐξελών, καθαρὸν ἀποφήνῃ καὶ
95ταῦτα ἡγούμενον, ἅπερ οἶδεν, εἰδέναι μόνα, πλείω δὲ μή. — Βελτίστη γοῦν καὶ σωφρονεστάτη τῶν ἕξεων αὕτη. —Διὰ ταῦτα δὴ πάντα ἡμῖν, ὦ Θεαίτητε, καὶ τὸν ἔλεγχον λεκτέον ὡς ἄρα μεγίστη καὶ κυριωτάτη τῶν καθάρσεών ἐστι, καὶ τὸν ἀνέλεγκτον αὖ νομιστέον, ἂν καὶ τυγχάνῃ βασιλεὺς ὁ μέγας

2

.

31

.

129

(100)

ὤν, τὰ μέγιστα ἀκάθαρτον ὄντα, ἀπαίδευτόν τε καὶ αἰσχρὸν γεγονέναι ταῦτα, ἃ καθαρώτατον καὶ κάλλιστον ἔπρεπε τὸν ὄντως ἐσόμενον εὐδαίμονα εἶναι.

2

.

31

.

130

 Ξενοφῶντος (Cyneg. XII 14—17). Παίδευσις γὰρ καλὴ διδάσκει χρῆσθαι νόμοις καὶ λέγειν περὶ τῶν δικαίων καὶ ἀκούειν. οἱ μὲν οὖν παρα‐ σχόντες ἑαυτοὺς ἐπὶ τὸ μοχθεῖν τε καὶ διδάσκεσθαι αὐτοὶ
5μὲν μαθήσεις καὶ ἐπιπόνους μελέτας ἔχουσι, σωτηρίαν δὲ ταῖς αὑτῶν πόλεσιν· οἱ δὲ μὴ θέλοντες διὰ τὸ ἐπίπονον διδάσκεσθαι, ἀλλ’ ἐν ἡδοναῖς ἀκαίροις διάγειν, φύσει οὗτοι κάκιστοι· οὔτε γὰρ νόμοις οὔτε λόγοις ἀγαθοῖς πείθονται· οὐ γὰρ εὑρίσκουσι διὰ τὸ μὴ πονεῖν οἷον χρὴ τὸν ἀγαθὸν
10εἶναι· ὥστε οὔτε θεοσεβεῖς δύναιντ’ ἂν εἶναι οὔτε σοφοί. τῷ τε ἀπαιδεύτῳ χρώμενοι πολλὰ ἐπιτιμῶσι τοῖς πεπαι‐ δευμένοις. διὰ μὲν οὖν τούτων οὐδὲν ἂν καλῶς ἔχοι· διὰ δὲ τῶν ἀμεινόνων ἅπασαι 〈αἱ〉 ὠφέλειαι τοῖς ἀνθρώ‐
ποις εὕρηνται· ἀμείνους δὲ οἱ θέλοντες πονεῖν.254 in vol. 2

2

.

32

t

Ὅτι κάλλιστον ἡ φιλία τῶν ἀγαθῶν.

2

.

32

.

1

deest.

2

.

33

t

Ὅτι ἡ ὁμοιότης τῶν τρόπων φιλίαν ἀπεργάζεται.

2

.

33

.

1

 Εὐριπίδου (fr. 809 N.). Ὅστις δ’ ὁμιλῶν ἥδεται κακοῖς ἀνήρ, οὐ πώποτ’ ἠρώτησα, γιγνώσκων ὅτι τοιοῦτός ἐστιν, οἷσπερ ἥδεται ξυνών.

2

.

33

.

2

 Εὐριπίδου Βελλεροφόντῃ (fr. 298 N.). Ἀνὴρ δὲ χρηστὸς χρηστὸν οὐ μισεῖ ποτε, κακῷ κακὸς δὲ συντέτηκεν ἡδοναῖς· φιλεῖ δὲ θοὑμόφυλον ἀνθρώπους ἄγειν.

2

.

33

.

3

 Εὐριπίδου Πελιάσιν (fr. 612 N.). 〈Ὁ〉 γὰρ ξυνὼν κακὸς 〈μὲν〉 ἢν τύχῃ γεγὼς τοιούσδε τοὺς ξυνόντας ἐκπαιδεύεται, χρηστοὺς δ’ ὁ χρηστός· ἀλλὰ τὰς ὁμιλίας
5ἐσθλὰς διώκειν, ὦ νέοι, σπουδάζετε.255 in vol. 2

2

.

33

.

4

 Μενάνδρου (Com. IV p. 324, fr. inc. 468). Ἡ τῶν ὁμοίων αἵρεσις μάλιστά πως τὴν τοῦ βίου σύγκρασιν ὁμόνοιαν ποιεῖ.

2

.

33

.

5

Εὐριπίδου Ἀντιγόνῃ (fr. 160 N.). Νέοι νέοισι συννοσοῦσι τἄφρονα.

2

.

33

.

6

Μενάνδρου Περικειρομένῃ (Com. IV p. 185, fr. 1). 〈Οὕ〉τω ποθεινόν ἐστιν ὁμότροπος φίλος.

2

.

33

.

7

 Μενάνδρου (Com. l. s. s. fr. 2).
Οὐδείς ἐστί μοι ἀλλότριος, ἂν ᾖ χρηστός· ἡ φύσις μία πάντων, τὸ δ’ οἰκεῖον συνίστησιν τρόπος.

2

.

33

.

8

Ὁμήρου (ρ 218). Ὡς αἰεὶ τὸν ὁμοῖον ἄγει θεὸς ὡς τὸν ὁμοῖον.

2

.

33

.

9

Δημοκρίτου (fr. mor. 153 Mullach.). Ὁμοφροσύνη φιλίην ποιέει.

2

.

33

.

10

 Διογένης ἐρωτηθείς, τί ἐστι φίλος, „μία ψυχή, 〈ἔφη,〉 ἐν δυσὶ σώμασι κειμένη“.

2

.

33

.

11

 〈Θουκυδίδου (III 10).〉 Εἰδότες οὔτε φιλίαν ἰδιώταις βεβαίαν γιγνομένην οὔτε κοινωνίαν πόλεσιν, εἰ μὴ μετὰ ἀρετῆς δοκούσης ἐς ἀλλή‐ λους γίγνοιντο καὶ τἆλλα ὁμοιότροποι εἶεν· ἐν γὰρ τῷ διαλ‐
5λάσσοντι τῆς γνώμης καὶ αἱ διαφοραὶ τῶν ἔργων καθί‐ στανται.

2

.

33

.

12

Ἀριστοτέλους. Ὥσπερ ὁ οἶνος κίρναται τοῖς τῶν πινόντων τρόποις,
οὕτω καὶ ἡ φιλία τοῖς τῶν χρωμένων ἤθεσι.256 in vol. 2

2

.

33

.

13

 Πυθαγόρας ἐρωτηθείς, τί ἐστι φίλος, ἀπεκρίνατο· „Ἄλλος ἐγώ“.

2

.

33

.

14

Τὴν φιλίαν ἔφη ἰσότητα εἶναι.

2

.

33

.

15

 Ἰάμβλιχος Μακεδονίῳ περὶ Ὁμονοίας. Ἡ ὁμόνοια, καθάπερ αὐτὸ τὸ ὄνομα βούλεται ἐνδείκ‐ νυσθαι, συναγωγὴν ὁμοίου τοῦ νοῦ κοινωνίαν τε καὶ ἕνωσιν ἐν ἑαυτῇ συνείληφεν· ἀφορμηθεῖσα δὴ οὖν ἐντεῦθεν ἐπὶ
5πόλεις καὶ οἴκους, κοινούς τε συλλόγους πάντας καὶ ἰδίους [οἴκους], φύσεις τε καὶ συγγενείας πάσας ἐπιπορεύεται, κοινάς τε καὶ ἰδίας ὡσαύτως· ἔτι δὲ περιέχει καὶ τὴν ἑνὸς ἑκάστου πρὸς ἑαυτὸν ὁμογνωμοσύνην· ὑφ’ ἑνὸς μὲν γάρ τις νοήματος καὶ μιᾶς γνώμης κυβερνώμενος ὁμονοεῖ πρὸς
10ἑαυτόν, διχογνωμονῶν δὲ πρὸς ἑαυτὸν καὶ ἀνόμοια λογι‐ ζόμενος διαστασιάζει· καὶ ὁ μὲν ἐπὶ τῆς ἀεὶ αὐτῆς ἐπι‐ μένων διανοήσεως ὁμοφροσύνης ἐστὶ πλήρης· ὁ δὲ ἄστα‐ τος τοῖς λογισμοῖς καὶ ἄλλοτε ἐπ’ ἄλλην δόξην φερόμενος ἀστάθμητός ἐστι καὶ πολέμιος πρὸς ἑαυτόν.

2

.

33

15a

 〈Πλάτωνος (Leg. VIII p. 837B).〉 Φιλία ἡ μὲν ἀπὸ ἐναντίων δεινὴ καὶ ἀγρία καὶ τὸ κοινὸν οὐ πολλάκις ἔχουσα ἐν ἡμῖν, ἡ δ’ ἐκ τῶν ὁμοίων ἥμερός τε καὶ κοινὴ διὰ βίου.

2

.

33

.

16

Πλάτωνος ἐκ τοῦ Φαίδρου (p. 255B). 〈Οὐ〉 γὰρ δή ποτε εἵμαρται κακὸν κακῷ φίλον οὐδ’
ἀγαθὸν μὴ φίλον ἀγαθῷ εἶναι.257 in vol. 2

2

.

34

t

Ὅτι χρὴ ἐν ταῖς δυστυχίαις καὶ τοῖς κινδύνοις μὴ περιορᾶν τοὺς φίλους.

2

.

34

.

1

deest.

2

.

35

t

Ὅτι οὐ χρὴ συναδικεῖν τοῖς φίλοις.

2

.

35

.

1

deest.

2

.

36

t

Περὶ γνησίων καὶ ἀβεβαίων φίλων.

2

.

36

.

1

deest.

2

.

37

t

Ὅτι χρὴ ταχείας ποιεῖσθαι τὰς πρὸς τοὺς φίλους διαλλαγὰς τὰ ἁμαρτήματα αὐτῶν ῥαῖον φέρον‐ τας μετὰ τῆς ἀμνηστίας.

2

.

37

.

1

deest.

2

.

38

t

Ὅτι ἐν ταῖς ἀτυχίαις τοὺς γνησίους τῶν φίλων διαγινώσκομεν.

2

.

38

.

1

deest.

2

.

39

t

Φιλικὰ παραγγέλματα.

2

.

39

.

1

deest.258 in vol. 2

2

.

40

t

Περὶ ἔχθρας καὶ τοῦ ὁποῖόν τινα χρὴ εἶναι πρὸς τοὺς ἐχθρούς.

2

.

40

.

1

deest.

2

.

41

t

Περὶ τοῦ πῶς ἔστιν ἀπ’ ἐχθρῶν ὠφεληθῆναι.

2

.

41

.

1

deest.

2

.

42

t

Περὶ τοῦ εὐεργετεῖν.

2

.

42

.

1

deest.

2

.

43

t

Ὅτι μείζων ἡ χάρις ἐν καιρῶι δοθεῖσα.

2

.

43

.

1

deest.

2

.

44

t

Περὶ τοῦ ἀντευεργετεῖν.

2

.

44

.

1

deest.

2

.

45

t

Ὅτι τοὺς πονηροὺς οὐ χρὴ εὖ ποιεῖν οὐδὲ παρ’ αὐτῶν εὐεργετεῖσθαι.

2

.

45

.

1

deest.259 in vol. 2

2

.

46

t

Περὶ ἀχαριστίας.

2

.

46

.

1

 Μενάνδρου (Com. IV p. 325, fr. inc. 470). Ἀχάριστος ἄνθρωπος μὴ νομιζέσθω φίλος· μήθ’ ὃς πονηρός, κατεχέτω χρηστοῦ τόπον.

2

.

46

.

2

 Σοφοκλέους Οἰδίποδος (Tyr. 611. 612). Φίλον γὰρ ἐσθλὸν ἐκβαλεῖν ἴσον λέγω καὶ τὸν παρ’ αὑτῷ βίοτον, ὃν πλεῖστον φιλεῖ.

2

.

46

.

3

 Τοῦ αὐτοῦ Αἴαντος (522—524). Χάρις χάριν γάρ ἐστιν ἡ τίκτους’ ἀεί. Ὅτου δ’ ἀπορρεῖ μνῆστις εὖ πεπονθότος, οὐκ ἂν γένοιτ’ ἔθ’ οὗτος εὐγενὴς ἀνήρ.

2

.

46

.

4

〈Τοῦ αὐτοῦ (Ai. 1267).〉 Χάρις διαρρεῖ καὶ προδοῦς’ ἁλίσκεται.

2

.

46

.

5

Ἀναξανδρίδου (Com. III p. 200, fr. inc. 15). Οὐχὶ παρὰ πολλοῖς ἡ χάρις τίκτει χάριν.

2

.

46

.

6

Σοφοκλέους (fr. 735 N.). Ἀμνήμονος γὰρ ἀνδρὸς ὄλλυται χάρις.

2

.

46

.

7

Θεοκρίτου (V 38).
Θρέψαι 〈κα〉 λυκιδεῖς, θρέψαι κύνας ὥς ἑ φάγωντι.260 in vol. 2

2

.

46

.

8

 Μενάνδρου (Com. IV p. 325, fr. inc. 471).
Οὐχὶ τὴν αὐτὴν ἔχει διάνοιαν αἰτῶν εἷς ἕκαστος καὶ λαβών.

2

.

46

.

9

Τοῦ αὐτοῦ (Com. IV p. 325, fr. inc. 472, v. 1). Ἀεὶ δ’ ὁ σωθείς ἐστιν ἀχάριστος φύσει.

2

.

46

9a

 Τοῦ αὐτοῦ (l. s. fr. inc. 472, v. 2. 3). Ἅμ’ ἠλέηται καὶ τέθνηκεν ἡ χάρις, ἣν δεόμενος τότ’ ἀθάνατον σχήσειν ἔφη.

2

.

46

.

10

 Εὐριπίδου Πελιάσιν (fr. 611 N.). Ἐν τοῖσι μὲν δεινοῖσιν ὡς φίλοι φίλων· ὅταν δὲ πράξως’ εὖ, διωθοῦνται χάριν, αὐτοὶ δι’ αὑτοὺς εὐτυχεῖν ἡγούμενοι.

2

.

46

.

11

 Φιλήμονος (Com. IV p. 239, Menandr. fr. inc. 20). Ὅταν τις ἡμῶν ἀμέριμνον ἔχῃ βίον, οὐκ ἐπικαλεῖται τὴν τύχην εὐδαίμονα· ἐπὴν δὲ λύπαις περιπέσῃ καὶ πράγμασιν,
5εὐθὺς προσάπτει τῇ τύχῃ τὴν αἰτίαν.

2

.

46

.

12

Θεόγνιδος (v. 955. 956). Δείλους εὖ ἔρδοντι δύω κακά· τῶν τε γὰρ αὐτοῦ χήρωσις κτεάνων καὶ χάρις οὐδεμία.

2

.

46

.

13

Διογένης ἐρωτηθείς, τί τάχιστα γηράσκει
παρ’ ἀνθρώποις, εἶπε· „Χάρισ“.261 in vol. 2

2

.

46

.

14

 Αἰλιανοῦ (Var. hist. IX 18). Θεμιστοκλῆς ὁ Νεοκλέους ἑαυτὸν εἴκαζε ταῖς δρυσί, λέγων ὅτι καὶ ἐκείνας ὑπέρχονται οἱ ἄνθρωποι καὶ δέονται αὐτῶν, εἰ ὕει, στέγην τὴν ἐκ τῶν κλάδων ποθοῦντες· ὅταν
5δὲ οὔσης εὐδίας παρίωσι, τίλλουσιν αὐτὰς καὶ περικλῶσι. καὶ αὐτὸς οὖν ἔλεγεν ὑπὸ τοῦ δήμου τὰ αὐτὰ πάσχειν.

2

.

46

.

15

 Ἐκ τῆς περὶ φιλίας Ἐπιστολῆς (Plu‐ tarch. fragm. XVIII, 16 Dübn.). Ὡς μέντοι λαμπρόν ἐστιν εὖ ποιεῖν, οὕτως ἀμειπτέον· ... ἵνα μὴ μόνον ἀχαριστίας ὄφλῃ τις δίκην, ἀλλὰ καὶ βλά‐
5βους κοινοῦ τῶν εὖ πεισομένων εἰς αὐτοὺς ἑτέρων ἀνα‐ κοπῇ πρὸς εὐεργεσίαν.

2

.

46

.

16

 Ἰαμβλίχου Σωπάτρῳ. Φευκτὴ μὲν οὖν ἐστιν ἡ ἀχαριστία δι’ ἑαυτήν· ἀχθε‐ σθείη δ’ ἄν τις πρὸς αὐτὴν δικαιότερον, ἐπειδὴ κωλύει τἀγαθὸν προϊέναι καὶ ἐκφαίνεσθαι, τήν τε χώραν αὐτῶν
5παντελῶς ἀνατρέπει καὶ κατακλείει πως εἰς στενὸν τὰς ἔξω διαφαινομένας τῶν καλῶν ἐνεργείας, ἀποστερεῖ δὲ καὶ τὸ κοινὸν τῆς θείας βοηθείας πάσης· διὰ τοῦτ’ ἔστι πάνδεινον. παντὶ 〈δ’〉 ἀνδρὶ παρακελεύομαι πρῶτον, λόγον ὀρθὸν κατέχειν εὐεργεσιῶν μετὰ φιλίας· δεύτερον, εὐχαρί‐
10στως τὰς εὐεργεσίας παραλαμβάνειν καὶ προκαλεῖσθαι τὰς μείζονας εὐποιΐας διὰ τῆς εὐχαριστίας.

2

.

46

.

17

 Θεμιστοκλῆς, διαβαλλόντων αὐτὸν ἐπ’ ἐκκλησίας τινῶν ὡς εἶδεν τοὺς πολλοὺς ἡδέως ἀκούον‐ τας, „κοπιᾶν“, ἔφη, „μοι δοκεῖτε, ἄνδρες Ἀθηναῖοι, εὐερ‐ γετούμενοι“· κόπος γὰρ ὡς ἀληθῶς εὐεργεσίας κόρος, δι’262 in vol. 2
5ὃν συμβαίνει καινότητος ἐπιθυμεῖν.

2

.

46

.

18

 Ἐκ τῶν Ὑψαίου ὑποθηκῶν περὶ τοῦ εὐεργετεῖν. Οὐδένα μισήσεις ὡς ἀχάριστον, ἐὰν ὡς ἀληθῶς χαρίζῃ.

2

.

46

18a

 Τοὺς μηδεμίαν ὧν ἂν εὖ πάθωσιν ὑπὸ σοῦ χάριν ἐκτίνοντας ἄλλοι λεγέτωσαν ἀχαρίστους, σὺ δ’ ἀνοήτους, ὅτι τοῦ καλλίστου τῶν ἀγαθῶν οὐ συνιᾶσιν.

2

.

46

.

19

 Εἰκότως οἱ νομοθέται μόνης ἀχαριστίας δίκας οὐχ ὁρίζουσιν, ὡς τοῦ μὲν εὖ ποιοῦντος τὴν μεγίστην ἀμοιβὴν ἐν οἷς ἔτυχεν εὖ ποιῶν ἀπειληφότος, τοῦ δὲ ἀχαρίστου τὴν ἀξίαν τίνοντος δίκην ἐν ᾧ λανθάνει τῷ
5μεγίστῳ κακῷ συνεχόμενος, ἀχαριστίᾳ.

2

.

46

.

20

 Ἀπολλώνιος Ἡρωδιανῷ. Μὴ φεῦγε διὰ τοὺς ἀσημάντους χρήσιμος εἶναι τοῖς ἀγαθοῖς· ἱκανοὶ γὰρ οὗτοι καὶ τὰς ὑπὲρ ἐκείνων χάριτας ἀποδοῦναι.

2

.

46

.

21

Ἀπολλώνιος Νουμηνίῳ. Οὐ παρὰ πολλοῖς ἡ χάρις τίκτει χάριν.

2

.

46

.

22

 Ξενοφῶντος Κύρου παιδείᾳ (I 2, 7). ... δικάζονται δὲ [οὐχ] ἥκιστα ἀχαριστίας· καὶ ὃν ἂν γνῶσι δυνάμενον μὲν χάριν ἀποδοῦναι, μὴ ἀποδιδόντα δέ,
κολάζουσι τοῦτον ἰσχυρῶς· οἴονται γὰρ τοὺς ἀχαρίστους263 in vol. 2
5καὶ περὶ θεοὺς ἂν μάλιστα ἀμελῶς ἔχειν καὶ περὶ πατρίδα καὶ περὶ γονέας καὶ περὶ φίλους· ἕπεσθαι δὲ δοκεῖ μά‐ λιστα τῇ ἀχαριστίᾳ 〈ἡ〉 ἀναισχυντία, καὶ γὰρ αὕτη δοκεῖ
εἶναι μεγίστη ἐπὶ πάντα τὰ αἰσχρὰ ἡγεμών.264 in vol. 2

3

.

1

t

ΠΕΡΙ ΑΡΕΤΗΣ.

3

.

1

.

1

Σοφοκλῆς ἐν Ἐριφύλῃ (fr. 195 N.2). Ἀρετῆς βέβαιαι δ’ εἰσὶν αἱ κτήσεις μόναι.

3

.

1

.

2

Εὐριπίδου ἐξ Ἀνδρομάχης (761—764).
Οὔ τοι λείψανα τῶν ἀγαθῶν ἀνδρῶν ἀφαιρεῖται χρόνος· ἁ δ’ ἀρετὰ καὶ θανοῦσι λάμπει.3 in vol. 3

3

.

1

.

3

 Εὐριπίδου Οἰδίποδος (fr. 542 N.2). Οὔ τοι νόμισμα λευκὸς ἄργυρος μόνον καὶ χρυσός ἐστιν, ἀλλὰ χἁρετὴ βροτοῖς νόμισμα κεῖται πᾶσιν, ᾗ χρῆσθαι χρεών.

3

.

1

.

4

 Εὐριπίδου Τημενίδαις (fr. 734 N.2). Ἀρετὴ δέ, κἂν θάνῃ τις, οὐκ ἀπόλλυται, ζῇ δ’ οὐκέτ’ ὄντος σώματος· κακοῖσι δὲ ἅπαντα φροῦδα συνθανόνθ’ ὑπὸ χθονός.

3

.

1

.

5

 Εὐριπίδου (Suppl. 914—919). Αἰσχύνεται δὲ τἀγάθ’ ἀσκήσας ἀνὴρ κακὸς κεκλῆσθαι πᾶς τις· ἡ δ’ εὐανδρία διδακτόν, εἴπερ καὶ βρέφος διδάσκεται
5λέγειν ἀκούειν θ’, ὧν μάθησιν οὐκ ἔχει. ἃ δ’ ἂν μάθῃ τις, ταῦτα σῴζεσθαι φιλεῖ
πρὸς γῆρας. οὕτω παῖδας εὖ παιδεύετε.4 in vol. 3

3

.

1

.

6

(Eur. fr. 1029 N.2) Οὐκ ἔστιν ἀρετῆς κτῆμα τιμιώτερον. οὐ γὰρ πέφυκε δοῦλον οὔτε χρημάτων οὔτ’ ἀσφαλείας οὔτε θωπείας ὄχλου.
5ἀρετὴ δ’ ὅσῳ περ μᾶλλον ἂν χρῆσθαι θέλῃς, τοσῷδε μᾶλλον αὔξεται τελουμένη.

3

.

1

.

7

 Σοφοκλῆς Αἴαντι (1352). Κλύειν τὸν ἐσθλὸν ἄνδρα χρὴ τῶν ἐν τέλει.

3

.

1

.

8

Θεόγνιδος (315—318). Πολλοί 〈τοι〉 πλουτοῦσι κακοί, ἀγαθοὶ δὲ πένονται, ἀλλ’ ἡμεῖς τούτοις οὐ διαμειψόμεθα τῆς ἀρετῆς τὸν πλοῦτον· ἐπεὶ τὸ μὲν ἔμπεδον αἰεί,
5χρήματα δ’ ἀνθρώπων ἄλλοτε ἄλλος ἔχει.

3

.

1

.

9

Φιλιππίδου Ἀνανεούσης (fr. 3 com. IV
p. 469). Ὅταν 〈δ’〉 ἁμαρτάνῃς τι, χαῖρ’ ἡττώμενος μάλιστα γὰρ οὕτω σῴζεται τὸ συμφέρον.5 in vol. 3

3

.

1

.

10

Ἐπιχάρμου (fr. inc. *20 p. 260 Lor.). Οὐ μετανοεῖν, ἀλλὰ προνοεῖν χρὴ τὸν ἄνδρα τὸν σοφόν.

3

.

1

.

11

 Πυθαγόρου (Aur. carm. 9—16 ed. Nauck.).
Κρατεῖν δὲ ἐθίζεο τῶνδε, γαστρὸς 〈μὲν〉 πρώτιστα καὶ ὕπνου λαγνείης τε καὶ θυμοῦ· πρήξεις δ’ αἰσχρόν ποτε μήτε μετ’ ἄλλου
5μήτ’ αὐτός· πάντων δὲ μάλιστ’ αἰσχύνεο σαυτόν. εἶτα δικαιοσύνην ἄσκει ἔργῳ τε λόγῳ τε. μήτ’ ἀλογίστως σαυτὸν ἔχειν περὶ μηδὲν ἔθιζε· ἀλλὰ γνῶθι μὲν ὡς θανέειν πέπρωται ἅπασιν, χρήματα δ’ ἄλλοτε μὲν κτᾶσθαι φιλεῖ, ἄλλοτ’ ὀλέσθαι.

3

.

1

.

12

 Βακχυλίδου (fr. 19 p. l.4 III p. 575). Εἷς ὅρος, μία βροτοῖσιν ἐστὶν εὐτυχίας ὁδός, θυμὸν εἴ τις ἔχων ἀπενθῆ δύναται διατελεῖν βίον.6 in vol. 3

3

.

1

.

13

Εὐριπίδου (fr. 1030 N.2). Ἀρετὴ μέγιστον τῶν ἐν ἀνθρώποις καλόν.

3

.

1

.

14

 Μενάνδρου (fab. inc. fr. 44 com. IV p. 248). Κἂν σφόδρα σαφῶς εἰδῇς 〈τι〉, τὸν κρύπτοντά σε μηδέποτ’ ἐλέγξῃς· δύσκολον πρᾶγμ’ ἐστὶ γάρ, ἃ λανθάνειν τις βούλεται, ταῦτ’ εἰδέναι.

3

.

1

.

15

 Ἰσοκράτους πρὸς Δημόνικον (§ 7 p. 3 c). Ἡ δὲ τῆς ἀρετῆς κτῆσις οἷς ἂν ἀκιβδήλως ταῖς δια‐ νοίαις συναυξηθῇ, μόνη μὲν συγγηράσκει, πλούτου δὲ
5κρείττων, χρησιμωτέρα δ’ εὐγενείας ἐστί, τὰ μὲν τοῖς ἄλλοις ἀδύνατα δυνατὰ καθιστᾶσα, τὰ δὲ τῷ πλήθει φοβερὰ θαρσαλέως ὑπομένουσα, καὶ τὸν μὲν ὄκνον ψόγον τὸν δὲ πόνον ἔπαινον ἡγουμένη.

3

.

1

.

16

Ἐκ τοῦ Ἰσοκράτους Παναθηναϊκοῦ
(§§ 30—32 p. 239 a—c). Τίνας οὖν καλῶ πεπαιδευμένους, ἐπεὶ τὰς τέχνας καὶ τὰς ἐπιστήμας καὶ τὰς δυνάμεις ἀποδοκιμάζω; πρῶτον7 in vol. 3
5μὲν τοὺς καλῶς χρωμένους τοῖς πράγμασι τοῖς κατὰ τὴν ἡμέραν ἑκάστην προσπίπτουσι, καὶ τὴν δόξαν ἐπιτυχῆ τῶν καιρῶν ἔχοντας καὶ δυναμένην ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ στο‐ χάζεσθαι τοῦ συμφέροντος· ἔπειτα τοὺς πρεπόντως καὶ δικαίως ὁμιλοῦντας τοῖς ἀεὶ πλησιάζουσι, καὶ τὰς μὲν
10τῶν ἄλλων ἀηδίας καὶ βαρύτητας εὐκόλως καὶ ῥᾳδίως φέροντας, σφᾶς δ’ αὐτοὺς ὡς δυνατὸν ἐλαφροτάτους καὶ μετριωτάτους τοῖς συνοῦσι παρέχοντας· ἔτι τοὺς τῶν μὲν ἡδονῶν ἀεὶ κρατοῦντας, τῶν δὲ συμφορῶν μὴ λίαν ἡττω‐ μένους, ἀλλ’ ἀνδρωδῶς ἐν αὐταῖς διακειμένους καὶ τῆς
15φύσεως ἀξίως, ἧς μετέχοντες τυγχάνομεν· τέταρτον, ὅπερ μέγιστον, 〈τοὺσ〉 μὴ διαφθειρομένους ὑπὸ τῶν εὐπραγιῶν μηδ’ ἐξισταμένους αὑτῶν μηδ’ ὑπερηφάνους γιγνομένους ἀλλ’ ἐμμένοντας τῇ τάξει τῶν εὖ φρονούντων, καὶ μὴ μᾶλλον χαίροντας τοῖς διὰ τύχην ὑπάρξασιν ἀγαθοῖς ἢ
20τοῖς διὰ τὴν αὑτῶν φύσιν καὶ φρόνησιν ἐξ ἀρχῆς γιγνο‐ μένοις. τοὺς δὲ μὴ μόνον πρὸς ἓν τούτων ἀλλὰ πρὸς
ἅπαντα ταῦτα τὴν ἕξιν τῆς ψυχῆς εὐάρμοστον ἔχοντας, τούτους φημὶ φρονίμους εἶναι καὶ τελείους ἄνδρας καὶ πάσας ἔχειν τὰς ἀρετάς.8 in vol. 3

3

.

1

.

17

 Ἐκ τῶν Ἰαμβλίχου πρὸς Σώπατρον
περὶ ἀρετῆς. Ψυχῆς μὲν οὖν ἂν εἴη ἀρετὴ τελεότης καὶ εὐμετρία τῆς ζωῆς, λόγου τε καὶ νοῦ καὶ διανοήσεως ἡ ἀκροτάτη
5καὶ καθαρωτάτη ἐνέργεια. τὰ δ’ ἔργα τῆς ἀρετῆς ἀγα‐ θοειδῆ, κάλλιστα, νοερά, σπουδαῖα, πλήρη μεσότητος, εὐκαιρίας μετέχοντα, προηγούμενα, τέλους ἀρίστου στοχα‐ ζόμενα, χαρίεντα ὅτι μάλιστα θεωρείσθω.

3

.

1

.

18

 Ἰσοκράτους. Ἰσοκράτης εἶπεν, ὅτι τὸν χρηστὸν καὶ ἀγαθὸν ἄνδρα δεῖ τῶν μὲν προγεγενημένων μεμνῆσθαι, τὰ δὲ ἐνεστῶτα
πράττειν, περὶ δὲ τῶν μελλόντων φυλάττεσθαι.9 in vol. 3

3

.

1

.

19

 Ἀριστοτέλους. Ἀριστοτέλης εἶπεν, ἐπειδὴ μὴ γίνεται τὰ πράγματα ὡς βουλόμεθα, δεῖ βούλεσθαι ὡς γίνεται.

3

.

1

.

20

 Χίλωνος. Ζημίαν αἱροῦ μᾶλλον ἢ κέρδος αἰσχρόν· τὸ μὲν γὰρ ἅπαξ σε λυπήσει, τὸ δὲ διὰ παντός.

3

.

1

.

21

 Βίαντος. Βραδέως ἐγχείρει τοῖς πραττομένοις, ἐγχειρήσας δὲ πρᾶττε βεβαίως.

3

.

1

.

22

Θεοβούλου. Τὰ ἀφανῆ τοῖς φανεροῖς τεκμαίρου.

3

.

1

.

23

Σωκράτους. Σωκράτης παρῄνει ὡς ἥκιστα τοῖς δυνάσταις ἢ ὡς
ἥδιστα ὁμιλεῖν.10 in vol. 3

3

.

1

.

24

 Πλάτωνος (de re publ. X p. 618 B). Μάλιστα ἐπιμελεῖσθαι χρή, ὅπως ἕκαστος ἡμῶν τῶν ἄλλων μαθημάτων ἀμελήσας τούτου τοῦ μαθήματος καὶ μιμητὴς καὶ μαθητὴς ἔσται, ἐάν ποθεν οἷός τ’ ᾖ μαθεῖν
5καὶ ἐξευρεῖν τίς αὐτὸν ποιήσει δυνατὸν καὶ ἐπιστήμονα, βίον χρηστὸν καὶ πονηρὸν διαγινώσκοντα, τὰ βελτίω ἐκ τῶν δυνατῶν ἀεὶ πανταχοῦ αἱρεῖσθαι.

3

.

1

.

25

 Ἰσαίου (Isaei orat. ed. Schoem. p. 168 fr. III). Ἡγοῦμαι μεγίστην εἶναι τῶν λειτουργιῶν τὸ καθ’ ἡμέραν βίον κόσμιον καὶ σώφρονα παρέχειν.

3

.

1

.

26

 Ἰσοκράτους πρὸς Δημόνικον (§ 21 p. 6 c; § 46 p. 12 b; § 16 p. 5 b). Ὑφ’ ὧν κρατεῖσθαι τὴν ψυχὴν αἰσχρόν, τούτων ἐγ‐ κράτειαν ἄσκει, κέρδους, ὀργῆς, ἡδονῆς, λύπης. ἔσῃ δὲ
5τοιοῦτος, ἐὰν κέρδη μὲν εἶναι νομίζῃς δι’ ὧν εὐδοκιμή‐ σεις, ἀλλὰ μὴ δι’ ὧν εὐπορήσεις, τῇ δ’ ὀργῇ παραπλη‐
σίως ἔχῃς πρὸς τοὺς ἁμαρτάνοντας, ᾗ περὶ σὲ τοὺς ἄλλους ἔχειν ἀξιώσειας. ἐν δὲ τοῖς τερπνοῖς, ἐὰν αἰσχρὸν ὑπο‐ λάβῃς, τῶν μὲν οἰκετῶν ἄρχειν, ταῖς δ’ ἡδοναῖς δουλεύειν.11 in vol. 3
10ἐν δὲ τοῖς λυπηροῖς, ἐὰν τὰς τῶν ἄλλων ἀτυχίας ἐπι‐ βλέπῃς καὶ σαυτὸν ὡς ἄνθρωπος ὢν ὑπομιμνήσκῃς. Μά‐ λιστα δ’ ἂν παροξυνθείης ὀρεχθῆναι τῶν καλῶν ἔργων, εἰ καταμάθοις ὅτι καὶ τὰς ἡδονὰς ἐκ τούτων γνησίως ἔχομεν. ἐν μὲν γὰρ τῷ ῥᾳθυμεῖν καὶ τὰς πλησμονὰς
15ἀγαπᾶν εὐθὺς αἱ λῦπαι ταῖς ἡδοναῖς παραπεπήγασι, τὸ δὲ περὶ τὴν ἀρετὴν φιλοπονεῖν καὶ σωφρόνως τὸν αὑτοῦ βίον οἰκονομεῖν ἀεὶ τὰς τέρψεις εἰλικρινεῖς καὶ βεβαιο‐ τέρας ἀποδίδωσι. Τοὺς μὲν θεοὺς φοβοῦ, τοὺς δὲ γονεῖς τίμα, τοὺς δὲ φίλους αἰσχύνου. τὰς ἡδονὰς θήρευε τὰς
20μετὰ δόξης· τέρψις γὰρ σὺν τῷ καλῷ μὲν ἄριστον, ἄνευ
δὲ τούτου κάκιστον.12 in vol. 3

3

.

1

.

27

 Δημοκρίτου (fr. mor. 128 Mullach.). Ἀνθρώποις ἁρμόδιον ψυχῆς μᾶλλον ἢ σώματος λόγον ποιέεσθαι. ψυχὴ μὲν γὰρ τελεωτάτη σκήνεος μοχθηρίην ὀρθοῖ, σκήνεος δὲ ἰσχὺς ἄνευ λογισμοῦ ψυχὴν οὐδέν τι
5ἀμείνω τίθησι.

3

.

1

.

28

 Ἀντισθένους (apophth. 6 Winckelm.). Οὔτε συμπόσιον χωρὶς ὁμιλίας οὔτε πλοῦτος χωρὶς ἀρετῆς ἡδονὴν ἔχει.

3

.

1

.

29

 Πυθαγόρου. Πυθαγόρας ἔφη, ὅτι χρὴ βίον αἱρεῖσθαι τὸν ἄριστον, ἡδὺν γὰρ αὐτὸν ἡ συνήθεια ποιήσει. πλοῦτος ἀσθενὴς ἄγκυρα, δόξα ἔτι ἀσθενεστέρα· τὸ σῶμα ὁμοίως, αἱ ἀρχαί,13 in vol. 3
5αἱ τιμαί, πάντα ταῦτα ἀσθενῆ καὶ ἀδύνατα. τίνες οὖν ἄγκυραι δυναταί; φρόνησις, μεγαλοψυχία, ἀνδρεία· ταύ‐ τας οὐδεὶς χειμὼν σαλεύει. οὗτος θεοῦ νόμος, ἀρετὴν εἶναι τὸ ἰσχυρὸν καὶ βέβαιον, τὰ δ’ ἄλλα λῆρον.

3

.

1

.

30

Πυθαγόρου γνῶμαι. Ἀνανεούσθω σοι ὁ περὶ τῶν ἀγαθῶν λόγος καθ’
ἡμέραν μᾶλλον ἢ τὰ σιτία.14 in vol. 3

3

.

1

.

31

 Ἄγρυπνος ἔσο κατὰ νοῦν· συγγενὴς γὰρ τοῦ ἀληθι‐ νοῦ θανάτου ὁ περὶ τοῦτον ὕπνος.

3

.

1

.

32

Ἃ μὴ δεῖ ποιεῖν, μηδὲ ὑπονοοῦ ποιεῖν.

3

.

1

.

33

Ζητεῖν δεῖ καὶ ἄνδρα καὶ τέκνα καὶ φίλους τοὺς
μετὰ τὴν ἀπαλλαγὴν τοῦ βίου παραμένοντας.15 in vol. 3

3

.

1

.

34

 Ζῆν κρεῖττόν ἐστιν ἐπὶ στιβάδος κατακείμενον καὶ θαῤῥεῖν ἢ ταράττεσθαι χρυσῆν ἔχοντα κλίνην.

3

.

1

.

35

Ἰσχύειν τῇ ψυχῇ αἱροῦ μᾶλλον ἢ τῷ σώματι.

3

.

1

.

36

 Πέπεισο μὴ εἶναι σὸν κτῆμα, ὅπερ μὴ ἐντὸς δια‐ νοίας ἔχεις.

3

.

1

.

37

Πρᾶττε μεγάλα μὴ ὑπισχνούμενος μεγάλα.

3

.

1

.

38

Τέκνα μάθε τίκτειν οὐ τὰ γηροβοσκήσοντα τὸ σῶμα,
τὰ δὲ τὴν ψυχὴν θρέψοντα τῇ ἀιδίῳ τροφῇ.16 in vol. 3

3

.

1

.

39

 Τὰ ἐπίπονα τῶν ἡδέων μᾶλλον ἡγοῦ συντελεῖν εἰς ἀρετήν.

3

.

1

.

40

Χαλεπὸν πολλὰς ὁδοὺς ἅμα τοῦ βίου βαδίζειν.

3

.

1

.

41

Ψυχῆς πᾶν πάθος εἰς σωτηρίαν αὐτῆς πολεμιώτατον.

3

.

1

.

42

 Ὧν ἡ τύχη κυρία καὶ δοῦναι καὶ ἀφελέσθαι, οὐ δεήσῃ οὐδενός.

3

.

1

.

43

 Ὧν τοῦ σώματος ἀπαλλαγεὶς οὐ δεήσῃ, ἐκείνων κατα‐ φρόνει πάντων· καὶ ὧν ἀπαλλαγεὶς δεήσῃ, πρὸς ταῦτά σοι
ἀσκουμένῳ τοὺς θεοὺς παρακάλει γίνεσθαι συλλήπτορας.17 in vol. 3

3

.

1

.

44

 Ὧν ἕνεκα ζῆν ἐθέλεις, τούτων χάριν καὶ ἀποθανεῖν μὴ κατόκνει.

3

.

1

.

45

Δημοκρίτου (fr. mor. 189 Mullach.). Νόμῳ καὶ ἄρχοντι καὶ σοφωτέρῳ εἴκειν κόσμιον.

3

.

1

.

46

Δημοκρίτου (fr. mor. 8 Mullach.). Ὅρος συμφόρων καὶ ἀσυμφόρων τέρψις καὶ ἀτερπίη.

3

.

1

.

47

(Democr. fr. mor. 2 Mullach.) Ἄριστον ἀνθρώπῳ τὸν βίον διάγειν ὡς πλεῖστα εὐ‐ θυμηθέντι καὶ ἐλάχιστα ἀνιηθέντι. τοῦτο δ’ ἂν εἴη, εἴ
τις μὴ ἐπὶ τοῖσι θνητοῖσι τὰς ἡδονὰς ποιέοιτο.18 in vol. 3

3

.

1

.

48

 Μουσωνίου (rel. p. 254 Peerlk.). Οὐκ ἔστι τὴν ἐνεστηκυῖαν ἡμέραν καλῶς βιῶναι μὴ προθέμενον αὐτὴν ὡς ἐσχάτην [βιῶσαι].

3

.

1

.

49

 Ἰαμβλίχου ἐκ τῆς πρὸς Σώπατρον ἐπι‐
στολῆς περὶ ἀρετῆς. Οὐκοῦν καὶ διὰ νοῦ καθαροῦ καὶ ἀπολυομένου πά‐ σης σωματοειδοῦς διαμορφώσεως ἡ θέα τῆς ἀρετῆς
5περιγίγνεται· τὸ δ’ ὁποῖον τί ἐστιν ὧδε ἄν τις κατα‐ μάθοι· κάλλος καὶ συμμετρία καὶ ἀλήθεια, ταυτότης τε ἀμετάστατος καὶ ἁπλότης, ἐξῃρημένη τε ἀπὸ τῶν ἄλλων ὑπεροχή, τελειότης τε ἀνυπέρβλητος καὶ ἀκρότης τῶν ὄντων, καθαρότης τε ὑπεραίρουσα πάντα καὶ ἄμικτος. εἰ
10δὲ ἅπαντα τὰ τοιαῦτα, ἓν δεῖγμα αὐτοῦ παρέχεται ἱκανόν. ὁπότε δὴ οὖν τὸ νοητὸν εἶδος κατίδοις τῆς ἀρετῆς, θεώρει τοῦτο λοιπὸν ἀφ’ ἑαυτοῦ περὶ πᾶσαν ζωὴν ἀμερίστως μεριζόμενον τρόπον τινὰ τοιοῦτον, ὡς πληθυομένων τῶν μεταλαμβανόντων μένειν αὐτὸ ἕν, καὶ πάντῃ μεριζομένων
15〈τῶν〉 περὶ αὐτὸ ἀμέριστον αὐτὸ ὑπάρχειν, καὶ γιγνομέ‐ νων καὶ ἀπολλυμένων ἐκείνων ἀγέννητον αὐτὸ εἶναι καὶ ἄφθαρτον, καὶ εἰς ἀνομοιότητα προχωρούντων τὸ αὐτὸ ἀεὶ διαμένειν μήτε κινούμενον ἀπὸ τῆς προόδου τῶν
γιγνομένων μήτε διιστάμενον ἀφ’ ἑαυτοῦ διὰ τὴν ἐν πᾶσι19 in vol. 3
20τοῖς διεστηκόσι παρουσίαν μήτε αὐτοῖς συναφαιρούμενον ἢ συναυξανόμενον ἤ τινα ἄλλην ἀπ’ αὐτῶν δεχόμενον ἀλ‐ λοίωσιν. καίτοι οὕτως αὐτὸ κατόψει τὸ αὐτὸ ὅλον ἐν πᾶσι παρὸν μετὰ τοῦ μένειν ἑκάστου τὴν οὐσίαν τῶν μετεχόντων καὶ κατὰ τὴν οἰκείαν ὑπόστασιν ἕκαστον βέλ‐
25τιστον γίγνεσθαι. κατὰ δὴ τοῦτον τὸν λόγον καὶ τοὺς ἀνθρώπους διακοσμεῖ τοῖς καλλίστοις ὅροις, νοεραῖς μὲν ἐνεργείαις ἀκροτάταις, λόγοις δὲ τῆς ψυχῆς τελειοτάτοις, ζωῆς δὲ δυνάμεσιν ὑπερεχούσαις πᾶσαν γένεσιν.

3

.

1

.

50

 Ἐκ τῶν Ἰαμβλίχου (protr. 2 p. 8, 17 Pist.). Ψυχῇ ζῶντας ἡμᾶς τῇ ταύτης ἀρετῇ ῥητέον εὖ ζῆν, ὡς ὀφθαλμοῖς ὁρῶντας τῇ τούτων ἀρετῇ καλῶς ὁρᾷν.

3

.

1

.

51

 Ἰαμβλίχου ἐκ τῶν προτρεπτικῶν εἰς
φιλοσοφίαν λόγων (2 p. 8, 20 Pist.). Καθάπερ εἰς ἄσυλον τέμενος τὴν ἀρετὴν ὁρμητέον, ὅπως πρὸς μηδεμίαν ἀγεννῆ τύχης ὕβριν ὦμεν ἔκδοτοι.

3

.

1

.

52

Φωκίωνος. Οὔτε ἐξ ἱεροῦ βωμὸν οὔτε ἐκ τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως
ἀφαιρετέον τὸν ἔλεον.20 in vol. 3

3

.

1

.

53

 Πλάτωνος Πολιτείας γʹ (p. 388 E). Ἀλλὰ μὴν οὐδὲ φιλογέλωτα δεῖ εἶναι. σχεδὸν γὰρ ὅταν τις ἐφιῇ ἰσχυρῷ γέλωτι, ἰσχυρὰν καὶ μεταβολὴν ζητεῖ τὸ τοιοῦτον. Δοκεῖ μοι, ἔφη. Οὔτε ἄρα ἀνθρώπους ἀξίους
5λόγου κρατουμένους ὑπὸ γέλωτος ἄν τις ποιῇ, ἀπο‐ δεκτέον, πολὺ δὲ ἧττον, ἐὰν θεούς.

3

.

1

.

54

(trag. adesp. fr. 521 N.2) ............ θάλλουσα λυπῇ τοὺς ἄγαν ὑπέρφρονας.

3

.

1

.

55

 Διογένους. Πυνθανομένου τινός, πῶς ἄν τις ἑαυτοῦ διδάσκαλος γένοιτο ‘εἰ ὑπὲρ ὧν ἐπιτιμᾷ τοῖς ἄλλοισ‘ ἔφη ‘καὶ ἑαυτῷ ἐπιτιμῴη μάλιστα‘.

3

.

1

.

56

Πλάτωνος ἐν Πολιτείᾳ πέμπτῃ (p. 452 D). Ὅτι μάταιος ὃς γελοῖον ἄλλο τι ἡγεῖται ἢ τὸ κακόν,
καὶ ὁ γελωτοποιεῖν ἐπιχειρῶν εἰς ἄλλην τινὰ ὄψιν ἀπο‐ βλέπων ὡς γελοίου 〈ἢ〉 τὴν τοῦ ἄφρονός τε καὶ κακοῦ,21 in vol. 3
5καὶ καλοῦ αὖ σπουδάζει εἰς ἄλλον τινὰ σκοπὸν στησά‐ μενος ἢ τὸν τοῦ ἀγαθοῦ.

3

.

1

.

57

 Τοῦ αὐτοῦ (rei p. 6IX p. 571 B). Τῶν μὴ ἀναγκαίων ἡδονῶν τε καὶ ἐπιθυμιῶν δοκοῦσί τινες ἐμοὶ εἶναι παράνομοι, αἳ κινδυνεύουσιν ἐγγίνεσθαι μὲν ἐν παντί, κολαζόμεναι δὲ ὑπὸ τῶν τυγχανόντων βελ‐
5τιόνων ἐπιθυμιῶν μετὰ λόγου ἐνίων μὲν ἀνθρώπων ἢ παντάπασιν ἀπαλλάττεσθαι ἢ ὀλίγαι λείπεσθαι καὶ ἀσθε‐ νεῖς, τῶν δὲ ἰσχυρότεραι καὶ πλείους. Λέγεις δὴ τίνας, ἔφη, ταύτας; Τὰς περὶ τὸν ὕπνον, ἦν δ’ ἐγώ, ἐγειρομένας, ὅταν τὸ μὲν ἄλλο τῆς ψυχῆς εὕδῃ, ὅσον λογιστικὸν καὶ
10ἥμερον καὶ ἄρχον ἐκείνου, τὸ δὲ θηριῶδές τε καὶ ἄγριον, ἢ σίτου ἢ μέθης πλησθέν, σκιρτᾷ τε καὶ ἀπωσάμενον τὸν ὕπνον ζητῇ ἰέναι καὶ ἀποπιμπλάναι τὰ αὑτοῦ ἤθη· οἶσθ’ ὅτι πάντα ἐν τῷ τοιούτῳ τολμᾷ ποιεῖν, ὡς ἀπὸ πάσης λελυμένον τε καὶ ἀπηλλαγμένον αἰσχύνης καὶ φρο‐
15νήσεως· μητρί τε γὰρ ἐπιθυμεῖν μίγνυσθαι, ὡς οἴεται, οὐδὲν ὀκνεῖ, ἄλλῳ τε ὁτῳοῦν ἀνθρώπων καὶ θεῶν καὶ θηρίων, μιαιφονεῖν τε ὁτιοῦν, βρώματός τε ἀπέχεσθαι μηδενός· καὶ ἑνὶ λόγῳ οὔτε ἀνοίας οὐδὲν ἐλλείπει οὔτ’
ἀναισχυντίας. Ἀληθέστατα, ἔφη, λέγεις. Ὅταν δέ γ’, οἶμαι,22 in vol. 3
20ὑγιεινῶς τις ἔχῃ αὐτὸς αὑτοῦ καὶ σωφρόνως, καὶ εἰς τὸν ὕπνον ἴῃ τὸ λογιστικὸν μὲν ἐγείρας αὑτοῦ καὶ ἑστιάσας λόγων καλῶν καὶ σκέψεων, εἰς σύννοιαν αὐτὸς αὑτῷ ἀφι‐ κόμενος, τὸ ἐπιθυμητικὸν δὲ μήτ’ ἐνδείᾳ δοὺς μήτε πλησμονῇ, ὅπως ἂν κοιμηθῇ καὶ μὴ παρέχῃ θόρυβον
25τῷ βελτίστῳ χαῖρον ἢ λυπούμενον, ἀλλ’ ἐᾷ αὐτὸ καθ’ ἑαυτὸ μόνον καθαρὸν σκοπεῖν καὶ ὀρέγεσθαι τοῦ αἰσθά‐ νεσθαι ὃ μὴ οἶδεν ἤ τι τῶν γεγονότων ἢ ὄντων ἢ καὶ μελλόντων, ὡσαύτως δὲ καὶ τὸ θυμοειδὲς πραΰνας καὶ μή τισιν εἰς ὀργὴν ἐλθὼν κεκινημένῳ τῷ θυμῷ καθεύδῃ,
30ἀλλ’ ἡσυχάσας μὲν τὼ δύο εἴδη, τὸ τρίτον 〈δὲ κινήσασ〉, ἐν ᾧ τὸ φρονεῖν ἐγγίνεται, οὕτως ἀναπαύηται, οἶσθ’ ὅτι τῆς 〈τ’〉 ἀληθείας ἐν τῷ τοιούτῳ μάλιστα ἅπτεται καὶ ἥκιστα παράνομοι τότε αἱ ὄψεις φαντάζονται τῶν ἐνυπ‐ νίων. Παντελῶς μὲν οὖν, ἔφη, οὕτω. Ταῦτα μέν τοι ἐπὶ
35πλέον ἐξήχθημεν εἰπεῖν· ὃ δὲ βουλόμεθα γνῶναι, τόδ’ ἐστίν, ὡς ἄρα δεινόν τι καὶ ἄγριον καὶ ἄνομον ἐπι‐ θυμιῶν εἶδος ἑκάστῳ ἔνεστι, καὶ πάνυ δοκοῦσιν ἡμῶν ἐνίοις μετρίοις εἶναι· τοῦτο δὲ ἄρα ἐν τοῖς ὕπνοις γίνε‐ ται ἔνδηλον.

3

.

1

.

58

 Τοῦ αὐτοῦ ἐκ τοῦ Κλειτοφῶντος (p. 407 E—408 B). Καὶ ὅταν λέγῃς, ὡς ὅτῳ τις μὴ ἐπίσταται χρῆσθαι,
κρεῖττον ἐᾶν τὴν τούτου χρῆσιν. 〈εἰ δή〉 τις μὴ ἐπί‐23 in vol. 3
5σταται ὀφθαλμοῖς χρῆσθαι μηδὲ ὠσὶ μηδὲ ξύμπαντι τῷ σώματι, τούτῳ μήτε ἀκούειν μήθ’ ὁρᾶν μήτε ἄλλην χρείαν μηδεμίαν [μὴ] χρῆσθαι τῷ σώματι κρεῖττον ἢ ὁπῃοῦν χρῆσθαι. καὶ δὴ 〈καὶ〉 περὶ τέχνην ὡσαύτως· ὅστις γὰρ δὴ μὴ ἐπίσταται τῇ ἑαυτοῦ λύρᾳ χρῆσθαι,
10δῆλον ὡς οὐδὲ τῇ τοῦ γείτονος, οὐδὲ ὅστις μὴ τῇ τῶν ἄλλων, οὐδὲ τῇ ἑαυτοῦ, οὐδὲ ἄλλῳ τῶν ὀργάνων, οὐδὲ κτημάτων οὐδενί. καὶ τελευτᾷ δὴ καλῶς ὁ λόγος οὗτός σοι, ὡς ὅστις ψυχῇ μὴ ἐπίσταται χρῆσθαι, τούτῳ τὸ ἄγειν ἡσυχίαν τῇ ψυχῇ καὶ μὴ ζῆν κρεῖττον ἢ ζῆν πράτ‐
15τοντι καθ’ αὑτόν· εἰ δέ τις ἀνάγκη ζῆν, δούλῳ ἄμεινον ἢ ἐλευθέρῳ διάγειν τῷ τοιούτῳ τὸν βίον.

3

.

1

.

59

 Τοῦ αὐτοῦ Ἀλκιβιάδου (p. 146 C). Οὐκοῦν φαμὲν πάλιν τοὺς πολλοὺς διημαρτηκέναι τοῦ βελτίστου, ὡς τὰ πολλά γε, οἶμαι, ἄνευ νοῦ δόξῃ πε‐ πιστευκότας; —Φαμὲν γάρ. —Λυσιτελεῖ ἄρα τοῖς πολ‐
5λοῖς μήτε εἰδέναι μηδὲν μήτε οἴεσθαι εἰδέναι, εἴπερ γε
προθυμήσονται μᾶλλον πράττειν μὲν ταῦτα, ἅττ’ ἂν εἰ‐ δῶσιν ἢ οἰηθῶσιν εἰδέναι, πράττοντες δὲ βλάπτεσθαι τὰ πλείω μᾶλλον ἢ ὠφελεῖσθαι. —Ἀληθέστατα λέγεις. — Ὁρᾷς οὖν, ὅτ’ ἔφην κινδυνεύειν τό γε τῶν ἄλλων ἐπιστη‐24 in vol. 3
10μῶν κτῆμα, ἐάν τις ἄνευ τῆς τοῦ βελτίστου ἐπιστήμης κεκτημένος ᾖ, ὀλιγάκις μὲν ὠφελεῖν, βλάπτειν δὲ τὰ πλείω τὸν ἔχοντα αὐτό, ἆρ’ οὐχὶ τῷ ὄντι ὀρθῶς ἐφαινόμην λέγων; —Καὶ εἰ μὴ τότε, ἀλλὰ νῦν μοι δοκεῖ, ὦ Σώκρατες. δεῖ ἄρα καὶ πόλιν καὶ ψυχὴν τὴν μέλλουσαν ὀρθῶς βιώ‐
15σεσθαι ταύτης τῆς ἐπιστήμης ἀντέχεσθαι, ἀτεχνῶς ὥσπερ ἀσθενοῦντα ἰατροῦ ἤ τινος κυβερνήτου τὸν ἀσφαλῶς μέλ‐ λοντα πλεῖν.

3

.

1

.

60

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Κλειτοφῶντος (p. 408 B). Τούτοις δὴ τοῖς λόγοις παγκάλως λεγομένοις, ὡς διδακτὸν ἀρετὴ καὶ πάντων ἑαυτοῦ δεῖ μάλιστα ἐπιμε‐ λεῖσθαι, σχεδὸν οὔτ’ ἀντεῖπον πώποτε οὔτ’ οἶμαι μή
5ποτε ὕστερον ἀντείπω.

3

.

1

.

61

Εὐριπίδου Αἰγεῖ (fr. 11 N.2). Ἔστι καὶ πταίσαντ’ ἀρετὰν
ἀποδείξασθαι θανάτῳ.25 in vol. 3

3

.

1

.

62

 Μενάνδρου Γεωργῷ (fr. 3 com. 6IV p. 96). Οὗτος κράτιστός ἐστ’ ἀνήρ, ὦ Γοργία, ὅστις ἀδικεῖσθαι πλεῖστ’ ἐπίσταται βροτῶν.

3

.

1

.

63

 Εὐριπίδου Ἀντιόπῃ (fr. 202 N.2). Ἐγὼ μὲν οὖν ᾄδοιμι καὶ λέγοιμί τι σοφόν, ταράσσων μηδὲν ὧν πόλις νοσεῖ.

3

.

1

.

64

(Eur. El. 294—96) Ἔνεστι δ’ οἶκτος ἀμαθίᾳ μὲν οὐδαμοῦ, σοφοῖσι δ’ ἀνδρῶν. καὶ γὰρ οὐδ’ ἀζήμιον γνώμην ἐνεῖναι τοῖς σοφοῖς λίαν σοφόν.

3

.

1

.

65

Θεόγνιδος (963—968). Μή ποτ’ ἐπαινήσῃς, πρὶν ἂν εἰδῇς ἄνδρα σαφηνέως, ὀργὴν καὶ θυμὸν καὶ τρόπον ὅντιν’ ἔχει. πολλοί τοι κίβδηλον ἐπίκλοπον ἦθος ἔχοντες
5 κρύπτους’ ἐνθέμενοι θυμὸν ἐφημέριον. τούτων δ’ ἐκφαίνει πάντων χρόνος ἦθος ἑκάστου. καὶ γὰρ ἐγὼ γνώμης πολλὸν ἄρ’ ἐκτὸς ἔβην.26 in vol. 3

3

.

1

.

66

 Σωτάδου. Τῆς τύχης σκοπεῖν δεῖ τὸ μέγιστον ὡς ἔλαττον· καὶ τὸ μὴ παρὸν μὴ θέλειν, οὐδὲ γὰρ σόν ἐστιν. ἀμφότερα μένειν οὐκ οἶδεν· ἕστηκε γὰρ οὐδέν.
5ἂν πλούσιος ὢν καθ’ ἡμέραν σκοπῇς τὸ πλεῖον, ἐς τοσοῦτον εἶ πενιχρός, ἐς ὅσον εἶ περισσός. ὡς πένης θέλει σχεῖν καὶ πλούσιος πλέον σχεῖν, ἴσον ἔχουσιν αὐτῶν αἱ ψυχαὶ τὸ μεριμνᾶν.

3

.

1

.

67

 Λύπη σε μακρὰν προφεύξεται ἀγαθὰ φρονοῦντα. Μιμοῦ τὸ καλόν, καὶ μενεῖς ἐν βροτοῖς ἄριστος. Νόμος ἐστὶ θεός, τοῦτον ἀεὶ πάντοτε τίμα. Ξένος ὀφείλεις εἶναι τῶν οὐ καλῶς φρονούντων.
5Οὗ καλῶς βιοῖς, παράμενε, κεὐτυχεῖς τὰ πάντα. Παρατήρει τὰ πάντων καλά, καὶ ταῦτα σὺ μιμοῦ. Ῥῆσιν δ’ ἀγαθὴν δεδομένην 〈εὖ〉 φύλασσε σαυτῷ.
Σοὶ τοῦτο γενέσθω, 〈τὸ〉 φίλων μηδέν’ ἀτακτεῖν. Τὴν ἡσυχίαν κατὰ βίον ἵνα πάντοτε τηρῇς.27 in vol. 3
10Ὑγιαίνειν εὔχου τοῖς θεοῖς, ἐφ’ ὅσον ἔχεις ζῆν.

3

.

1

.

68

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Φαίδωνος (p. 67 E). Τῷ ὄντι ἄρα, ἔφη, ὦ Σιμμία, οἱ ὀρθῶς φιλοσοφοῦντες ἀποθνῄσκειν μελετῶσι, καὶ 〈τὸ〉 τεθνάναι ἥκιστα αὐτοῖς ἀνθρώπων φοβερόν.

3

.

1

.

69

 Ἰσοκράτους Νικοκλῆς ἢ Κύπριοι (§ 59 p. 39 b). Μὴ τὴν κακίαν οἴεσθε μᾶλλον τῆς ἀρετῆς ὠφελεῖν, τὸ δ’ ὄνομα ἀτυχέστερον ἔχειν· ἀλλ’ οἵων περ ὀνομάτων
5ἕκαστα τῶν πραγμάτων τετύχηκε, τοιαύτας ἡγεῖσθε καὶ τὰς δυνάμεις αὐτῶν εἶναι.

3

.

1

.

70

 Λίνου ἐκ τῶν περὶ φύσεως κόσμου (fragm. phil. gr. I p. 156 Mull.). Φράζεο δὴ σπουδὴν ἐντυνάμενος δι’ ἀκουῆς
μύθων ἡμετέρων ἀτραπὸν περὶ παντὸς ἀληθῆ,28 in vol. 3
5κῆρας ἀπωσάμενος πολυπήμονας, αἵ τε βεβήλων ὄχλον ἀιστῶσαι ἄταις περὶ πάντα πεδῶσι παντοίαις, 〈δολερῶν〉 μορφῶν ἀπατήματ’ ἔχουσαι· τὰς μὲν ἀπὸ ψυχῆς εἴργειν φυλακαῖσι νόοιο. οὗτος γάρ σε καθαρμὸς ὄντως δικαίως ὁσιώσει,
10εἴ περ ἀληθείῃ μισεῖς ὀλοὸν γένος αὐτῶν. νηδὺν μὲν πρώτιστ’ αἰσχρῶν δώτειραν ἁπάντων, ἣν ἐπιθυμία ἡνιοχεῖ μάργοισι χαλινοῖς ....

3

.

1

.

71

(auctoris ignoti) Ἐκ μὲν τῆς μαντικῆς πρόνοιαν ἔφασαν δεῖν ἐπιζη‐ τεῖν, ἐκ δὲ τῆς ἰατρικῆς τῆς τε προνοίας ἐπανόρθωσιν· ταῦτα γὰρ εἶναι πέρατα τῆς ἰατρικῆς ἐπιστήμης· ἐκ δὲ
5τῆς μουσικῆς αἴσθησιν ἀκριβῆ τε καὶ ἐπιστημονικήν, ἐκ δὲ τῶν μαθηματικῶν ὀνομαζομένων συλλογισμόν τε καὶ ἀπόδειξιν τῶν δι’ αὐτῶν νοημάτων.

3

.

1

.

72

Ἰσοκράτους Νικοκλῆς ἢ Κύπριοι (§ 61
p. 39 c). Ἃ πάσχοντες ὑφ’ ἑτέρων ὀργίζεσθε, ταῦτα τοῖς ἄλλοις μὴ ποιεῖτε.29 in vol. 3

3

.

1

.

73

 Σωκράτους. Μόνῳ τῷ λόγῳ καθάπερ ἐπιτρόπῳ σώφρονι παρα‐ καταθετέον τὸν βίον καὶ τὴν νεότητα.

3

.

1

.

74

Καὶ ὑποδήματα καὶ βίος ἁρμόζων ἀλυπότερος.

3

.

1

.

75

 〈Κλεινίου〉 Πυθαγορείου Ταραντίνου (fr. 6 II p. 24 Mullach.).
Πᾶσα μὲν ὦν ἀρετὰ τελεοῦται, καθάπερ ἐν ἀρχᾷ διώρισται, ἐκ λόγω καὶ προαιρέσιος καὶ δυνάμιος. τούτων30 in vol. 3
5δὲ καθ’ ἑαυτὸ ἕκαστον οὐκ ἀρετᾶς μέρος ἐντί, ἀλλ’ αἴτιον ἀρετᾶς. ὅσοι μὲν ὦν ἔχοντι τὸ νοατικὸν καὶ γνω‐ στικὸν μέρος αὐτᾶς, δεινοί τε καὶ συνετοὶ ὀνυμαίνονται· ὅσοι δὲ τὸ ἠθικόν τε καὶ προαιρετικόν, χρήσιμοί τε καὶ ἐπιεικέες ....

3

.

1

.

76

 Κλεινίου Πυθαγορείου Ταραντίνου ἐκ τοῦ
Περὶ ὁσιότητος καὶ εὐσεβείας (fr. 6 1. c. Mull.). Ὁπόσας δεῖ τὰς αἰτίας ἀναιρέν, δι’ ἃς ἀδικὲν πέφυ‐ κεν ἄνθρωπος. αὗται δὲ τρεῖς τυγχάνοντι· φιλαδονία μὲν
5ἐν ταῖς ἀπολαύσεσι ταῖς διὰ σώματος, πλεονεξία δὲ
ἐν τῷ κερδαίνεν· φιλοδοξία δὲ ἐν τῷ καθυπερέχεν καὶ 〈ἄρχεν τῶν〉 ἴσων τε καὶ ὁμοίων. δεῖ τοιγαρῶν γνωρίζεν, ὅτι τούτοις ἀντιτιθέμεν οἷόν τέ ἐστιν, ἃ μὲν φόβον ἐμ‐ παρασκευάζοντι τοῖς ἀνθρώποις, ἃ δὲ αἰσχύναν, ἃ δὲ καὶ31 in vol. 3
10ἐπιθυμίαν· φόβον μὲν δὴ τῶν νόμων, αἰσχύναν δὲ τῶν θεῶν, ἐπιθυμίαν δὲ τῶν λόγων. διδάσκεν ὦν δεῖ τὼς νέως ἐξ ἀρχᾶς τάν τε τῶν θεῶν τιμὰν καὶ τὰν τῶν νόμων· ἐκ τῶνδε κα φανερὸν [ἂν] εἴη, ὅτι πᾶν ἔργον ἀνθρώπινον καὶ βίος 〈ὃσ〉 ὁσιότατός. τε καὶ εὐσεβείας μεθέξει, καὶ
15ὀρθοπλοιεῖ.

3

.

1

.

77

 Μουσωνίου (rel. p. 254 Peerlk.). Οὐκ ἔστι τὴν ἐνεστηκυῖαν ἡμέραν καλῶς βιῶναι μὴ προθέμενον αὐτὴν ὡς ἐσχάτην [βιῶσαι].

3

.

1

.

78

 Πλάτωνος Πολιτείας εʹ (p. 450 E). Ἐν γὰρ φρονίμοις τε καὶ φίλοις περὶ τῶν μεγίστων τἀληθῆ εἰδότα λέγειν ἀσφαλὲς καὶ θαῤῥαλέον, ἀπιστοῦντα δὲ καὶ ζητοῦντα ἅμα τοὺς λόγους ποιεῖσθαι, ὃ δὴ ἐγὼ
5δρῶ, φοβερόν τε καὶ σφαλερὸν οὔ τι γέλωτα ὀφλεῖν.32 in vol. 3

3

.

1

.

79

 Ξενοφῶντος ἐν βʹ Ἀπομνημονευμάτων (II 6, 39). Ὅσαι δ’ ἐν ἀνθρώποις ἀρεταὶ λέγονται, σκοπούμενος εὑρήσεις πάσας μαθήσει τε καὶ μελέτῃ αὐξανομένας.

3

.

1

.

80

 Εὐριπίδου Ἡρακλείδαις (inc. fab. fr. 853 N.2). Τρεῖς εἰσὶν ἀρεταί, τὰς χρεών ς’ ἀσκεῖν, τέκνον· θεούς τε τιμᾶν τούς τε θρέψαντας γονεῖς
5νόμους τε κοινοὺς Ἑλλάδος· καὶ ταῦτα δρῶν κάλλιστον ἕξεις στέφανον εὐκλείας ἀεί.

3

.

1

.

81

 Ἐκ τῆς Ξενοφῶντος Σωκράτους ἀπο‐
λογίας (28. 29). Παρὼν δέ τις Ἀπολλόδωρος, ἐπιθυμητὴς μὲν ὢν ἰσχυρῶς αὐτοῦ ἄλλως δ’ εὐήθης, εἶπεν· Ἀλλὰ τοῦτο
5ἔγωγε, ὦ Σώκρατες, χαλεπώτατα φέρω 〈ὅτι ὁρῶ〉 σε ἀδί‐ κως ἀποθνῄσκοντα. τὸν δὲ λέγεται καταψήσαντα αὐτοῦ τὴν κεφαλὴν εἰπεῖν· σὺ δέ, ὦ φίλτατε Ἀπολλόδωρε, μᾶλ‐
λον ἂν ἐβούλου με ὁρᾶν δικαίως ἀποθνήσκοντα; καὶ ἅμα ἐπιγελάσαι. λέγεται δὲ καὶ Ἄνυτον παριόντα ἰδὼν εἰπεῖν·33 in vol. 3
10ἀλλ’ ὁ μὲν ἀνὴρ ὅδε γε κυδρός, ὡς μέγα τι καὶ καλὸν διαπεπραγμένος, εἰ ἀπέκτονέ με οὕτως, ὅτι τῶν μεγί‐ στων αὐτὸν ὑπὸ τῆς πόλεως ὁρῶν ἀξιούμενον, οὐκ ἔφην χρῆναι τὸν υἱὸν περὶ βύρσας παιδεύειν. ὦ μοχθηρὸς οὗτος, ἔφη, ὃς οὐκ ἔοικεν εἰδέναι, ὅτι ὁπότερος ἡμῶν καὶ
15συμφορώτερα καὶ καλλίω εἰς τὸν ἀεὶ χρόνον διαπέπρα‐ κται, [χείρων δέ] ἐστιν ὁ νικῶν.

3

.

1

.

82

Πλάτωνος ἐκ τοῦ Μενεξένου ἢ Ἐπι‐
ταφίου (p. 240 D). Ἀλλὰ πᾶν πλῆθος καὶ πᾶς πλοῦτος ἀρετῇ ὑπείκει.

3

.

1

.

83

 Τοῦ αὐτοῦ Πολιτείας εʹ (p. 457 B). Κάλλιστα γὰρ δὴ τοῦτο καὶ λέγεται καὶ λελέξεται, ὅτι τὸ μὲν ὠφέλιμον καλόν, τὸ δὲ βλαβερὸν αἰσχρόν. Παντάπασι μὲν οὖν.

3

.

1

.

84

Σωκράτους. Οὔτε ἵππος εὐγενὴς κρίνοιτ’ ἂν ὁ πολυτελῆ σκευὴν
ἔχων, ἀλλ’ ὁ τῇ φύσει λαμπρός, οὔτε ἀνὴρ σπουδαῖος ὁ πολύτιμον οὐσίαν κεκτημένος ἀλλ’ ὁ τὴν ψυχὴν γεν‐34 in vol. 3
5ναῖος.

3

.

1

.

85

 Τοῦ σοφοῦ στόματος ἀνοιχθέντος καθάπερ ἱεροῦ τὰ τῆς ψυχῆς καλὰ βλέπεται ὥσπερ ἀγάλματα.

3

.

1

.

86

 Ἐν μὲν τῷ πλεῖν πείθεσθαι δεῖ τῷ κυβερνήτῃ, ἐν δὲ τῷ ζῆν τῷ λογίζεσθαι δυναμένῳ βέλτιον.

3

.

1

.

87

 Οὔτε συμπόσιον ἄνευ ὁμιλίας οὔτε πλοῦτος χωρὶς ἀρετῆς ἡδονὴν ἔχει.

3

.

1

.

88

 Ὁδὸν μὲν τὴν λειοτάτην ἐκλέγεσθαι δεῖ, βίον δὲ τὸν ἀλυπότατον.

3

.

1

.

89

Τοῦ βίου καθάπερ ἀγάλματος πάντα τὰ μέρη καλὰ
εἶναι δεῖ.35 in vol. 3

3

.

1

.

90

 Ἀνδριὰς μὲν ἐπὶ βάσεως, σπουδαῖος δὲ ἀνὴρ ἐπὶ καλῆς προαιρέσεως ἑστὼς ἀμετακίνητος ὀφείλει εἶναι.

3

.

1

.

91

Δημοκρίτου (fr. mor. 97 Mull.). Φαύλων ἔργων καὶ τοὺς λόγους παραιτητέον.

3

.

1

.

92

Θεοβούλου. Ἀδικούμενος διαλλάσσου, ὑβριζόμενος ἀμύνου.

3

.

1

.

93

 Βίαντος. Οὕτω πειρῶ ζῆν ὡς καὶ ὀλίγον καὶ πολὺν χρόνον βιωσόμενος.

3

.

1

.

94

 Πιττακοῦ. Πιττακὸς ἔφη ‘παρακαταθήκην λαβὼν δικαίως ἀπό‐ δοσ‘.

3

.

1

.

95

Δημοκρίτου (fr. mor. 117 Mull.). Μὴ διὰ φόβον, ἀλλὰ διὰ τὸ δέον ἀπέχεσθαι χρεὼν
ἁμαρτημάτων.36 in vol. 3

3

.

1

.

96

 Ἐκ τῶν Ἀριστωνύμου Τομαρίων. Γυμναζόμενον φυλάξασθαι δεῖ τὸν κόπον, εὖ πράτ‐ τοντα δὲ τὸν φθόνον.

3

.

1

.

97

 Ἐν ταὐτῷ. Κυβερνήτου μὲν ἔργον ἀγαθοῦ πρὸς τὰς τῶν πνευ‐ μάτων μεταβολὰς ἁρμόσασθαι, ἀνδρὸς δὲ σοφοῦ πρὸς τὰς τῆς τύχης.

3

.

1

.

98

 Ἐκ τοῦ Τέλητος περὶ αὐταρκείας (Te‐ letis rel. p. 3 sqq. ed. Hense). Δεῖ ὥσπερ τὸν ἀγαθὸν ὑποκριτὴν ὅ τι ἂν ὁ ποιητὴς
περιθῇ πρόσωπον τοῦτο ἀγωνίζεσθαι καλῶς, οὕτω καὶ37 in vol. 3
5τὸν ἀγαθὸν ἄνδρα ὅ τι ἂν περιθῇ ἡ τύχη. καὶ γὰρ αὕτη. φησὶν ὁ Βίων, ὥσπερ ποιήτρια, ὁτὲ μὲν πρωτολόγου, ὁτὲ δὲ δευτερολόγου περιτίθησι πρόσωπον, καὶ ὁτὲ μὲν βασι‐ λέως, ὁτὲ δὲ ἀλήτου. μὴ οὖν βούλου δευτερολόγος ὢν τὸ πρωτολόγου πρόσωπον· εἰ δὲ μή, ἀνάρμοστόν τι ποιή‐
10σεις. σὺ μὲν ἄρχεις καλῶς, ἐγὼ δὲ ἄρχομαι, φησί, καὶ σὺ μὲν πολλῶν, ἐγὼ δὲ ἑνὸς τουτουῒ παιδαγωγὸς γενό‐ μενος, καὶ σὺ μὲν εὔπορος γενόμενος δίδως ἐλευθερίως, ἐγὼ δὲ λαμβάνω εὐθαρσῶς παρὰ σοῦ οὐχ ὑποπίπτων οὐδὲ ἀγεννίζων οὐδὲ μεμψιμοιρῶν. σὺ κέχρησαι τοῖς πολ‐
15λοῖς καλῶς, ἐγὼ δὲ τοῖς ὀλίγοις· οὐ γὰρ τὰ πολυτελῆ, φησί, τρέφει, οὐδὲ ἐκείνοις μὲν ἔστι μετ’ ὠφελείας χρῆ‐ σθαι, τοῖς δὲ ὀλίγοις καὶ εὐτελέσι μετὰ σωφροσύνης οὐκ ἔστι καὶ ἀτυφίας. διὸ καὶ εἰ λάβοι, φησὶν ὁ Βίων, φωνὴν τὰ πράγματα, ὃν τρόπον καὶ ἡμεῖς, καὶ δύναιτο δικαιο‐
20λογεῖσθαι, οὐκ ἂν εἴποι, φησίν, [πρῶτον ἡ πενία, ἄνθρωπε, τί μοι μάχῃ;] ὥσπερ οἰκέτης πρὸς κύριον ἐφ’ ἱερὸν
καθίσας δικαιολογεῖται ‘τί μοι μάχῃ; μή τί σοι κέκλοφα; οὐ πᾶν τὸ προσταττόμενον ὑπὸ σοῦ ποιῶ; οὐ τὴν ἀποφορὰν εὐτάκτως σοι φέρω;‘ καὶ ἡ Πενία 〈ἂν〉 εἴποι πρὸς τὸν38 in vol. 3
25ἐγκαλοῦντα ‘τί μοι μάχῃ; μὴ καλοῦ τινος δι’ ἐμὲ στε‐ ρίσκῃ; μὴ σωφροσύνης; μὴ δικαιοσύνης; 〈μὴ〉 ἀνδρείας; ἀλλὰ μὴ τῶν ἀναγκαίων ἐνδεὴς εἶ; ἢ οὐ μεσταὶ μὲν αἱ ὁδοὶ λαχάνων; πλήρεις δὲ αἱ κρῆναι ὕδατος; οὐκ εὐνάς σοι τοσαύτας παρέχω ὁπόση γῆ; καὶ στρωμνὰς φύλλα;
30ἢ εὐφραίνεσθαι μετ’ ἐμοῦ οὐκ ἔστιν; ἢ οὐχ ὁρᾷς γρᾴδια φυστὴν φαγόντα τερετίζοντα; ἢ οὐκ ὄψον ἀδάπανον καὶ ἀτρύφερον παρασκευάζω σοι τὴν πεῖναν; ἢ οὐχ ὁ πεινῶν ἥδιστα ἐσθίει καὶ ἥκιστα ὄψου δεῖται; καὶ ὁ διψῶν ἥδιστα πίνει καὶ ἥκιστα τὸ μὴ παρὸν ποτὸν ἀναμένει; ἢ
35πεινᾷ τις πλακοῦντα ἢ διψᾷ Χῖον; ἀλλ’ οὐ ταῦτα διὰ τρυφὴν ζητοῦσιν ἄνθρωποι; ἢ οἰκήσεις οὐ παρέχω σοι
προῖκα, τὸν μὲν χειμῶνα τὰ βαλανεῖα, θέρους δὲ τὰ ἱερά; ποῖον γάρ σοι τοιοῦτον οἰκητήριον, φησὶν ὁ Διογένης, τοῦ θέρους, οἷον ἐμοὶ ὁ παρθενὼν οὗτος, εὔπνους καὶ39 in vol. 3
40πολυτελής;‘ εἰ ταῦτα λέγοι ἡ Πενία, τί ἂν ἔχοις ἀντει‐ πεῖν; ἐγὼ μὲν γὰρ 〈ἂν〉 δοκῶ ἄφωνος γενέσθαι. ἀλλ’ ἡμεῖς πάντα μᾶλλον αἰτιώμεθα ἢ τὴν ἑαυτῶν δυστροπίαν καὶ κακοδαιμονίαν, τὸ γῆρας, τὴν πενίαν, τὸν ἀπαντή‐ σαντα, τὴν ἡμέραν, τὴν ὥραν, τὸν τόπον. διό φησιν ὁ
45Διογένης φωνῆς ἀκηκοέναι κακίας ἑαυτὴν αἰτιωμένης, οὔτις ἐμοὶ τῶνδ’ ἄλλος ἐπαίτιος, ἀλλ’ ἐγὼ αὐτή. παράφοροι δὲ πολλοὶ οὐχ ἑαυτοῖς ἀλλὰ τοῖς πράγμασι
τὴν αἰτίαν ἐπάγουσιν. ὁ δὲ Βίων, ὥσπερ τῶν θηρίων, φησί, παρὰ τὴν λῆψιν ἡ δῆξις γίνεται, κἂν μέσου τοῦ40 in vol. 3

3

.

1

.

98

(50)

ὄφεως ἐπιλαμβάνῃ, δηχθήσῃ, ἐὰν τοῦ τραχήλου, οὐδὲν πείσῃ· οὕτω καὶ τῶν πραγμάτων, φησί, παρὰ τὴν ὑπό‐ ληψιν ἡ ὀδύνη γίνεται, καὶ ἐὰν μὲν οὕτως ὑπολάβῃς περὶ αὐτῶν, ὡς ὁ Σωκράτης, οὐκ ὀδυνήσῃ, ἐὰν δὲ ὡς ἑτέρως, ἀνιάσῃ, οὐχ ὑπὸ τῶν πραγμάτων ἀλλ’ ὑπὸ τῶν ἰδίων
55τρόπων καὶ τῆς ψευδοῦς δόξης. διὸ δεῖ μὴ τὰ πράγματα πειρᾶσθαι μετατιθέναι, ἀλλ’ αὑτὸν παρασκευάζειν πρὸς ταῦτά πως ἔχοντα, ὅπερ ποιοῦσιν οἱ ναυτικοί· οὐ γὰρ τοὺς ἀνέμους καὶ τὴν θάλατταν πειρῶνται μετατιθέναι, ἀλλὰ παρασκευάζουσιν αὑτοὺς δυναμένους πρὸς ἐκεῖνα
60στρέφεσθαι. εὐδία, γαλήνη· ταῖς κώπαις πλέουσι. κατὰ ναῦν ἄνεμος· ἐπῆραν τὰ ἄρμενα. ἀντιπέπνευκεν· ἐστεί‐ λαντο [μεθείλαντο]. καὶ σὺ πρὸς τὰ παρόντα χρῶ. γέρων γέγονας· μὴ ζήτει τὰ τοῦ νέου. ἀσθενὴς πάλιν· μὴ ζήτει
τὰ τοῦ ἰσχυροῦ [φορτία βαστάζειν καὶ διατραχηλίζεσθαι],41 in vol. 3
65ἀλλ’ ὥσπερ Διογένης, ἐπεί τις ὤθει καὶ ἐτραχήλιζεν ἀσθενῶς ἔχοντα, οὐ διετραχηλίζετο, ἀλλὰ δείξας αὐτῷ τὸν κίονα ‘βέλτιστε‘ ἔφη ‘τοῦτον ὤθει προσστάσ‘. ἄπο‐ ρος πάλιν γέγονας· μὴ ζήτει τὴν τοῦ εὐπόρου δίαιταν, ἀλλ’ ὡς πρὸς τὸν ἀέρα φράττῃ (εὐδία, καὶ διεστείλω·
70ψῦχος, συνεστείλω), οὕτω καὶ πρὸς τὰ ὑπάρχοντα· εὐ‐ πορία, διάστειλον· ἀπορία, σύστειλον. ἀλλ’ ἡμεῖς οὐ δυνάμεθα ἀρκεῖσθαι τοῖς παροῦσιν, ὅταν καὶ τρυφῇ πολὺ διδῶμεν, καὶ τὸ ἐργάζεσθαι ....αί κρίνωμεν καὶ τὸν θάνατον ἔσχατόν [τι] τῶν κακῶν. ἐὰν δὲ ποιήσῃ καὶ τῆς
75ἡδονῆς καταφρονοῦντά τινα, καὶ πρὸς τοὺς πόνους μὴ διαβεβλημένον, καὶ πρὸς δόξαν καὶ ἀδοξίαν ἴσως ἔχοντα, καὶ τὸν θάνατον μὴ φοβούμενον, ὅ τι ἂν θέλῃς ἐξέσται σοι ἀνωδύνῳ ὄντι ποιεῖν. διὸ ἅπερ λέγω, οὐχ ὁρῶ πῶς αὐτὰ τὰ πράγματα ἔχει τι δύσκολον, ἢ γῆρας ἢ πενία ἢ42 in vol. 3
80ξενία. οὐκ ἀηδῶς γὰρ Ξενοφῶν ‘ἐάν σοι‘ φησί ‘δείξω δύο ἀδελφῶν τὴν ἴσην οὐσίαν διελομένων τὸν μὲν ἐν τῇ πάσῃ ἀπορίᾳ, τὸν δὲ ἐν εὐκολίᾳ, οὐ φανερὸν ὅτι οὐ τὰ χρήματα αἰτιατέον ἀλλ’ ἕτερόν τι;‘ οὕτως ἐάν σοι δείξω δύο γέροντας, δύο πένητας, δύο φεύγοντας, τὸν μὲν ἐν
85τῇ πάσῃ εὐκολίᾳ καὶ ἀπαθείᾳ ὄντα, τὸν δὲ ἐν τῇ πάσῃ ταραχῇ, οὐ φανερὸν ὅτι οὐ τὸ γῆρας, οὐ τὴν πενίαν, οὐ τὴν ξενίαν αἰτιατέον ἀλλ’ ἕτερόν τι; καὶ ὅπερ Διογένης
ἐποίησεν πρὸς τὸν πολυτελῆ φάμενον πόλιν εἶναι τὰς Ἀθήνας· λαβὼν γὰρ αὐτὸν ἦγεν εἰς τὸ μυροπωλεῖον καὶ43 in vol. 3
90ἐπυνθάνετο πόσου τῆς κύπρου ἡ κοτύλη. ‘μνᾶσ‘ φησιν ὁ μυροπώλης· ἀνέκραγε ‘πολυτελής γε ἡ πόλισ‘. ἀπῆγεν αὐτὸν πάλιν εἰς τὸ μαγειρεῖον καὶ ἐπυνθάνετο πόσου τὸ ἀκροκώλιον. ‘τριῶν δραχμῶν‘· ἐβόα ‘πολυτελής γε ἡ πόλισ‘. εἰς τὰ ἔρια πάλιν τὰ μαλακὰ καὶ πόσου τὸ πρό‐
95βατον. ‘μνᾶσ‘ φησίν· ἐβόα ‘πολυτελής γε ἡ πόλισ‘. ‘δεῦρο δή‘ φησί. κἀνταῦθα ἄγει αὐτὸν καὶ εἰς τοὺς θέρμους. ‘πόσου ἡ χοῖνιξ;‘ ‘χαλκοῦ‘ φησίν· ἀνέκραγεν ὁ Διογένης ‘εὐτελής γε ἡ πόλισ‘. πάλιν εἰς τὰς ἰσχάδας, ‘δύο χαλ‐ κῶν‘· ‘τῶν δὲ μύρτων;‘ ‘δύο χαλκῶν‘· ‘εὐτελής γε ἡ πόλισ‘.

3

.

1

.

98

(100)

ὃν τρόπον οὖν ὧδε οὐχ ἡ πόλις εὐτελὴς καὶ 〈πολυτελής, ἀλλ’ ἐὰν μὲν οὕτω ζῇ〉 πολυτελής, ἐὰν δὲ οὕτως, εὐτε‐ λής, οὕτω καὶ τὰ πράγματα, ἐὰν μὲν αὐτοῖς οὕτω χρῆ‐ ται, εὐπετῆ καὶ ῥᾴδια φανεῖται, ἐὰν δὲ οὕτως, δυσχερῆ. —Ἀλλ’ ὅμως δοκεῖ μοι ἔχειν τι ἡ πενία δυσχερὲς καὶ
105ἐπίπονον· καὶ μᾶλλον ἄν τις ἐπαινέσαι τὸν μετὰ πενίας εὐκόλως 〈τὸ〉 γῆρας ἐνεγκόντα ἢ τὸν μετὰ πλούτου. —
Καὶ τί ἔχει δυσχερὲς ἢ ἐπίπονον ἡ πενία; ἢ οὐ Κράτης καὶ Διογένης πένητες ἦσαν; καὶ πῶς ῥᾳδίως διεξήγαγον; ἄτυφοι γενόμενοι καὶ ἐπαῖται καὶ διαίτῃ εὐτελεῖ καὶ λιτῇ44 in vol. 3
110δυνάμενοι χρήσασθαι. ἀπορίᾳ καὶ δάνεια περιέστηκεν· κόγχον καὶ κύαμον συνάγαγε, φησὶν ὁ Κράτης, καὶ τὰ τούτοις πρόσφορα· κἂν τάδε δράσῃς, ῥᾳδίως στήσεις τρό‐ παιον κατὰ πενίας. ἢ τί δεῖ μᾶλλον ἐπαινέσαι τὸν μετὰ πενίας εὐκόλως 〈τὸ〉 γῆρας ἐνεγκόντα ἢ τὸν μετὰ πλού‐
115του; ἐπεί τοι οὐδὲ γνῶναι ῥᾳδιέστερόν ἐστι, ποῖόν τι ἐστὶ πλοῦτος ἢ ποῖόν τι πενία· ἀλλὰ καὶ πλούτῳ πολλοὶ μετὰ γήρως δυσκόλως χρῶνται καὶ πενίᾳ ἀγεννῶς καὶ
ὀδυρτικῶς· καὶ οὔτε τούτῳ ῥᾴδιον, ὥστε τῷ πλούτῳ ἐλευ‐ θερίως καὶ ἀφόρτως, οὔτε ἐκείνῳ, ὥστε 〈τῇ〉 πενίᾳ γεν‐45 in vol. 3
120ναίως, ἀλλὰ τοῦ αὐτοῦ ἀμφότερα, καὶ ὅσπερ τοῖς πολλοῖς δύναται κατὰ τρόπον, οὗτος καὶ τοῖς ἀνάπαλιν. καὶ ἐὰν μὲν ἐκποιῇ πενητεύουσι 〈δεῖ〉 μένειν ἐν τῷ βίῳ, εἰ δὲ μή, ῥᾳδίως ἀπαλλάττεσθαι ὥσπερ ἐκ πανηγύρεως [οὕτω καὶ ἐκ τοῦ βίου]. καθάπερ καὶ ἐξ οἰκίας, φησὶν ὁ Βίων, ἐξοι‐
125κιζόμεθα, ὅταν τὸ ἐνοίκιον ὁ μισθώσας οὐ κομιζόμενος τὴν θύραν ἀφέλῃ, τὸν κέραμον ἀφέλῃ, τὸ φρέαρ ἐγκλείσῃ, οὕτω, φησί, καὶ ἐκ τοῦ σωματίου ἐξοικίζομαι, ὅταν ἡ μισθώσασα φύσις τοὺς ὀφθαλμοὺς ἀφαιρῆται τὰ ὦτα τὰς χεῖρας τοὺς πόδας· οὐχ ὑπομένω, ἀλλ’ ὥσπερ ἐκ συμ‐
130ποσίου ἀπαλλάττομαι οὐθὲν δυσχεραίνων, οὕτω καὶ ἐκ
τοῦ βίου, ὅταν [ἡ] ὥρα ᾖ, ‘ἔμβα πορθμίδος ἕρμα.‘ ὥσπερ 〈ὁ〉 ἀγαθὸς ὑποκριτὴς εὖ καὶ τὸν πρόλογον εὖ καὶ τὰ μέσα εὖ καὶ τὴν καταστροφήν, οὕτω καὶ ὁ ἀγαθὸς ἀνὴρ εὖ καὶ τὰ πρῶτα τοῦ βίου εὖ καὶ τὰ μέσα εὖ καὶ τὴν46 in vol. 3
135τελευτήν· καὶ ὥσπερ ἱμάτιον τρίβωνα γενόμενον ἀπε‐ θέμην καὶ οὐ .... παρέλκω οὐδὲ φιλοψυχῶ, ἀλλὰ μὴ δυνάμενος ἔτι εὐδαιμονεῖν ἀπαλλάττομαι. καθάπερ καὶ Σωκράτης· ἦν αὐτῷ ἐκ τοῦ δεσμωτηρίου, εἰ ἐβούλετο, ἐξελθεῖν· καὶ τῶν δικαστῶν κελευόντων ἀργυρίου τιμή‐
140σασθαι οὐ προσεῖχεν, ἀλλὰ τῆς ἐν πρυτανείῳ σιτήσεως ἐτιμήσατο· καὶ τριῶν ἡμερῶν αὐτῷ δοθεισῶν τῇ πρώτῃ ἔπιεν καὶ οὐ προσέμεινεν τῆς τρίτης ἡμέρας τὴν ἐσχάτην ὥραν παρατηρῶν, εἰ ἔτι ἥλιος ἐπὶ τῶν ὀρῶν, ἀλλ’ εὐ‐ θαρσῶς [τῇ πρώτῃ], 〈ὡς Πλάτων φη〉σίν, οὐδὲν τρέσας
145〈οὐδὲ διαφθείρασ〉 οὔτε τοῦ προσώπου οὔτε τοῦ χρώ‐ ματος, ἀλλὰ μάλα ἱλαρῶς τε καὶ εὐκόλως λαβὼν τὸ ποτή‐ ριον ἐξέπιεν, καὶ τὸ τελευταῖον ἀποκοτταβίσας ‘τουτὶ δέ‘ φησίν ‘Ἀλκιβιάδῃ τῷ καλῷ‘· ὅρα σχολὴν καὶ παιδιάν. ἡμεῖς δέ, κἂν ἄλλον ἴδωμεν, πεφρίκαμεν. καὶ μέλλων47 in vol. 3

3

.

1

.

98

(150)

ἀποθνῄσκειν, ἐκάθευδε βαθέως, ὥστε μόλις διεγεῖραι τινά. ταχύ γ’ ἂν καὶ ἡμῶν τις ἂν κοιμηθείη; καὶ γυ‐ ναικὸς χαλεπότητα πρᾴως ἔφερε κἀκείνης βοώσης οὐκ ἐφρόντιζεν, ἀλλὰ Κριτοβούλου εἰπόντος ‘πῶς ἀνέχῃ ταύτης συμβιούσης;‘ ‘πῶς δὲ σὺ τῶν παρὰ σοὶ χηνῶν;‘ ‘τί δέ
155μοι μέλει ἐκείνων;‘ φησίν ‘οὕτως οὐδ’ ἐμοὶ ταύτης, ἀλλ’ ἀκούω ὥσπερ χηνόσ‘. καὶ πάλιν παρειληφότος αὐτοῦ Ἀλκιβιάδην ἐπ’ ἄριστον, ὡς ἐκείνη παρελθοῦσα τὴν τρά‐ πεζαν ἀνέτρεψεν, οὐκ ἐβόα οὐδ’ ὠδυνᾶτο δεινοπαθῶν ‘ὢ
τῆς παρανομίας, ὥστε ταύτῃ πάσχειν‘, ἀλλ’ ἀναλέξας τὰ48 in vol. 3
160πεσόντα, ἀποθέσθαι πάλιν ἐκέλευσε τὸν Ἀλκιβιάδην· ὡς δὲ ἐκεῖνος οὐ προσεῖχεν ἀλλ’ ἐγκαλυψάμενος ἐκάθητο αἰσχυνόμενος, ‘προάγωμεν δή‘ φησίν ‘ἔξω· φαίνεται γὰρ ἡ Ξανθίππη ὀξυρεγμίᾳ σπαράττειν ἡμᾶς.‘ εἶτα μετ’ ὀλί‐ γας ἡμέρας αὐτὸς ἀριστῶν παρὰ τῷ Ἀλκιβιάδῃ, ὡς ἡ
165ὄρνις ἡ γενναία ἐπιπτᾶσα κατέβαλε τὸν πίνακα, ἐγκαλυ‐ ψάμενος ἐκάθητο καὶ οὐκ ἠρίστα· ὡς δὲ ἐκεῖνος ἐγέλα καὶ ἐπυνθάνετο εἰ διὰ τοῦτο οὐκ ἀριστᾷ ὅτι ἡ ὄρνις ἐπι‐ πτᾶσα καταβάλοι, ‘δῆλον ὅτι‘ φησί ‘σὺ μὲν πρῴην Ξαν‐ θίππης ἀνατρεψάσης οὐκ ἐβούλου ἀριστᾶν, ἐμὲ δὲ οἴει
170νῦν 〈ἂν〉 ἀριστᾶν τῆς ὄρνιθος ἀνατρεψάσης; ἢ διαφέρειν τι ἐκείνην ὄρνιθος κορυζώσης ἡγῇ;‘ ‘ἀλλ’ εἰ μὲν ὗσ‘ φησίν ‘ἀνέτρεψεν, οὐκ ἂν ὠργίζου, οὐκ ἂν διηνέχθης, εἰ δὲ γυνὴ ὑώδης;‘ ὅρα παιδιάν.

3

.

1

.

99

Ἐκ τοῦ Ἐπικτήτου Ἐγχειριδίου (c. 43). Πᾶν πρᾶγμα καὶ πρόσωπον δύο ἔχει λαβάς, μίαν
φορητήν, μίαν ἀφόρητον· ὁ ἀδελφὸς ἐὰν ἀδικῇ, ἔνθεν αὐτὸ μὴ λάμβανε ὅτι ἀδικεῖ, ἀλλ’ ἐκεῖθεν ὅτι ἀδελφός·49 in vol. 3
5καὶ οὕτω λήψῃ αὐτὸ καθ’ ὃ φορητόν ἐστι.

3

.

1

.

100

 Διωτογένους Πυθαγορείου ἐκ τοῦ Περὶ
ὁσιότητος (fr. 4 I p. 535 Mullach.). Περὶ βίω ἐκλογισμὸς καθ’ ὅν κα εἴη ὁ ἀνθρώπινος βίος ὁσιώτατός τε καὶ νομιμώτατος. πρᾶτον μὲν αἴκα τις
5μὴ πολυπραγμονῇ μηδὲ ταχὺ ἐπὶ τὰς δίκας ὁρμῴη, ἀλλὰ πολὺν χρόνον ἀμβαλλόμενος αὐτός τε προκαλεόμενος ἄνευ δίκας οἷς τε ὁ ἀντίδικος προεκαλέσατο, ἐμμένων· καὶ αἴκα τὰ πολλὰ † ἐξηταγόρεν τῷ πράγματι † καμαύλη ἀλλ’ αὐτὸ τὸ πρᾶγμα· καὶ ἐπὶ μὲν τᾶς ἀλλοτρίας ζαμίας τὸ
10ἀκριβὲς μῷτο, ἐπὶ δὲ τᾶς ἰδίας τὸ μέτριον· τὸ γὰρ αὐτὸν παρ’ αὑτῷ διαιτῆσθαι μετριωτέρω ἤθεος. καὶ μὴ ἐπὶ τᾷ ζαμίᾳ οὕτως ὡς ἐπὶ τᾷ αἰσχύνᾳ λυποῖτο· τὸ μὲν γὰρ ἐπ’ ἀργυρίῳ ὀδυνῆσθαι φαύλω ἤθεος, τὸ δὲ ἐπὶ τᾷ αἰσχύνᾳ καὶ τᾷ ἀτιμίᾳ καλοκαγάθω.

3

.

1

.

101

Ἐκ τῶν Ἀριστοξένου Πυθαγορικῶν
ἀποφάσεων. Τὴν ἀληθῆ φιλοκαλίαν ἐν τοῖς ἐπιτηδεύμασι καὶ ἐν ταῖς ἐπιστήμαις ἔλεγεν εἶναι· τὸ γὰρ ἀγαπᾶν καὶ στέρ‐		50 in vol. 3
5γειν τῶν καλῶν ἐθῶν τε καὶ ἐπιτηδευμάτων ὑπάρχειν· ὡσαύτως δὲ καὶ τῶν ἐπιστημῶν τε καὶ ἐμπειριῶν τὰς καλὰς καὶ εὐσχήμονας ἀληθῶς εἶναι φιλοκάλους, τὴν δὲ λεγομένην ὑπὸ τῶν πολλῶν φιλοκαλίαν, οἷον 〈ἐν〉 τοῖς ἀναγκαίοις καὶ χρησίμοις πρὸς τὸν βίον γινομένην, λάφυρά
10που τῆς ἀληθινῆς κεῖσθαι φιλοκαλίας.

3

.

1

.

102

 Ἐκ τοῦ Ἐπικτήτου Ἐγχειριδίου (c. 33). Τὰ πολλὰ δὲ καὶ τὸ γελᾶν ἀπέστω καὶ τὸ γέλωτα κινεῖν· ὀλισθηρὸς γὰρ ὁ τόπος εἰς ἰδιωτισμὸν καὶ ἅμα τὴν αἰδῶ τὴν πρὸς σὲ τῶν πλησίον ἱκανὸς ἀνεῖναι καὶ
5διαφθεῖραι. καὶ ἄλλος παράκειται τόπος ἐπισφαλὴς ταῖς τοιαύταις ἀνέσεσι, τὸ εἰς αἰσχρολογίαν εὐκόλως προ‐ αγαγεῖν τὸν πλησίον. ὅταν οὖν τι συμβῇ τοιοῦτον, ἂν μὲν εὔκαιρον ᾖ, καὶ ἐπίπληξον τῷ αἰσχρολογήσαντι· ἐὰν δὲ τοιαῦτα ᾖ τὰ πρόσωπα ὥστε μὴ καιρὸν εἶναι, τῷ
10ἀποσιωπῆσαι καὶ σκυθρωπάσαι καὶ ἐρυθριᾶσαι δῆλος
γενοῦ δυσαρεστῶν τῷ ῥηθέντι.51 in vol. 3

3

.

1

.

103

 Εὐσεβίου (fr. 1 III p. 7 sq. Mullach.). Ἐχθρὸς γενοίμην μηδενός, φίλος δὲ τοῦ αἰεὶ [καὶ] παραμενέοντος· καὶ μήκοτε μὲν διενεχθείην πρὸς τοὺς οἰκειοτάτους, διενεχθεὶς δὲ διαλλαχθείην ὡς τάχιστα.
5Μηδενὶ ἐπιβουλεύσαιμι, ἐπιβουλευόμενος δὲ ἄνευ ἀνάγκης τοῦ τι ἀντιδρᾶσαι ἀνήκεστον ἀπαθὴς διαφύγοιμι. Ὀργῆς κρατοίην. Ἐρῴην καὶ ἐπιθυμέοιμι καὶ τυγχάνοιμι μού‐ νων τῶν καλῶν, τῶν δὲ ἀπ’ ἐναντίης, τῆς ἐπιθυμίης μηδὲ ἁμαρτών κοτε ὥστε εὔξασθαι τύχοιμι [ἐπιθυμίης]
10μόγου. Βουλοίμην πάντας εὐτυχέειν, φθονήσαιμι μηδενὶ τῶν εὐτυχεόντων. Μήκοτέ τις ἐμὲ τῶν νομιζομένων παρα‐ λόγως εὖ πρήσσειν ἐκπλήξειε μηδὲ ἀνιήσειε· τί γὰρ δεῖ τοῖσι παρὰ τῆς τύχης δεδομένοισι φθονέειν; φίλοι δέ με καὶ οἱ κατ’ ἀξίην εὐτυχέοντες εὐφραίνοιεν. Μήκοτε τῷ
15ἀπὸ οἰκείης γνώμης ἔχθρην κατ’ ἐμέο ἐπανελομένῳ δυσ‐ τυχήσαντι ἐπησθείην. Μήκοτε συγγνοίην ἐμεωυτῷ κακοῦ
τευ τινὶ αἰτίην παρασχόντι. Λαθών κοτε ἐμεωυτὸν ὡς παρὰ μέλος ἤτοι τι εἴπας ἢ πρήξας, μὴ περιμείναιμι τοὺς μωμησομένους καὶ ἐπιπλήξοντας· αὐτὸς δὲ ἐμεωυτὸν52 in vol. 3
20μωμησαίμην μέχρι τοῦ ἀκέσασθαι. Εἰδείην γενναίως φέ‐ ρειν τὰ προσπίπτοντα, καὶ τὰ μὲν μέτρια ἐκδεχοίμην ὥσπερ αὐτῶν ἔχει ἡ φύσις, τοῖσι δὲ ὑπερβάλλουσι μὴ καὶ τὸ παρ’ ἐμεωυτοῦ προστιθείην. Εὐτυχίην εἰδείην φέρειν σωφρόνως· μήκοτε ὑπὸ εὐπρηγίης ἐς ὑπερηφανίην ἄλογον
25ἀερθείην. Πλοῦτον νομίζοιμι τὸν ἀρκέοντα βίον τῷ σώ‐ φρονι. Ἄπαυστον καὶ ἀκόρεστον ἐπιθυμίην χρημάτων μὲν μήκοτε σχοίην, μούνων δὲ τῶν ὠφελεόντων τὴν ψυχὴν μαθημάτων ἐθέλοιμι ἃ δεῖ ἔσεσθαι. Νικῴην νίκην τὴν καὶ ἐμοὶ καὶ τῷ προσδιαλεγομένῳ ἀβλαβέα. Φιλοτιμέεσθαι
30παρὰ καιρὸν πρὸς φίλους καὶ ἐν τῇσι ζητήσεσι φυλασ‐ σοίμην. Μήκοτε καὶ παρὰ τὸ ἐμοὶ δοκέον ἐν τῇσι ζητή‐ σεσι τοῦ νικᾶν ἕνεκα ἔριν ἀσπασαίμην. Μήκοτε ἐπὶ βλάβῃ τοῦ ἀληθέος καὶ ὥστε παρ’ ἃ αὐτὸς οἶδα παραλογί‐ σασθαι τὸν προσδιαλεγόμενον ἐρίσαι ἐπαρθείην. Τοῖσι
35τὸ ἀληθὲς λόγοισι ξυνιστᾶσιν αἰεὶ ξυμμαχοίμην. Ἀκο‐ λάστου ἐπιθυμίης μήκοτε τι μηδὲ ἐννοηθείην. Ξυνείην αἰεὶ τοῖσι σώφροσιν· εἴη τέ μοι αἰεὶ προσδιαλέγεσθαι, παρ’ ὧν ἔστι τι πάντως ἀπελθεῖν χρηστὸν προσλαβόντι. Μήκοτε ἐπαρθείην κέρδεος ἕνεκα πλημμελῆσαι. Φίλους53 in vol. 3
40διαφερομένους καταρτίζοιμι. Φίλοισι δυνάμενος καὶ τοῖσι δεομένοισι τὰ δέοντα ἐπαρκέοιμι. Φίλους ἐν κινδύνοισι καταστάντας δυνάμενος ὠφελέειν, μήκοτε ἐγκαταλίποιμι. Φίλων ξυμφοράς, ἀπ’ ὧν οἷόν τε, ἐπανορθοῦσθαι προ‐ θυμοίμην. Λυπεομένοισι παρεὼν ἐλαφρύνοιμι ἠπίῳ καὶ
45ἀκεσίμῳ λόγῳ τὰς ἀνίας. Εἰδείην ἐμεωυτὸν αἰδέεσθαι. Τῶν καλῶν φιλομαθείην ἀσκέοιμι. Ζητοίην μὴ τὰ πε‐ ρισσά, ἀλλὰ περὶ ὧν ἄριστον καὶ ἃ μαθὼν ὠφελησοίμην. Θεοὺς τιμώην καὶ νόμῳ πόλιος καὶ σπουδῇ οἰκείῃ νόῳ εὐσεβέι. Αἰεὶ τὸν ἐν ἐμοὶ θυμὸν ἀγριούμενον ἡμεροίην.

3

.

1

.

103

(50)

Ἐθίζοιμι ἐμεωυτὸν ἵλεω εἶναι καὶ μὴ πρὸς τὰ πρήγματα ἔχειν δυσκόλως. Τίς πονηρός, καὶ τίνι τούτων τί πέ‐ πρηκται, μὴ μέλοι μοι· εἰδείην δὲ τοὺς ἀγαθούς, καὶ τούτους μεταδιώκοιμι. Ὀφείλοιμι μηδενὶ μηδέν· εἰ δέ
κοτε ὑπ’ ἀνάγκης μεγάλης ἐς τοῦτο κατασταίην, γένοιτό54 in vol. 3
55μοι τάχιστα ἐλευθέρῳ γενέσθαι δυνηθῆναι. Αἰνέοιμι τοὺς ἀγαθοὺς ἀφθόνως· φιλόψογον δὲ γλῶσσαν παντὸς ἀπο‐ στυγοίην. Εἰδείην σιγᾶν περὶ ὧν ἄμεινον.

3

.

1

.

104

 Σωκράτους. Οὔτε ναῦν ἐξ ἑνὸς ἀγκυρίου οὔτε βίον ἐκ μιᾶς ἐλπίδος ὁρμιστέον.

3

.

1

.

105

 Ἀρχύτα Πυθαγορείου ἐκ τοῦ Περὶ
παιδεύσεως ἠθικῆς (fr. 12 phil. Gr. I p. 557 Mullach.). Φαμὶ τὰν ἀρετὰν ἦμεν ποττὸ μὴ κακοδαιμονὲν ἱκα‐
5νάν, τὰν δὲ κακίαν ποττὸ μὴ εὐδαιμονέν, αἴκα τὰς ἕξιας αὐτὰς κρίνωμες. αἰεὶ μὲν γὰρ κακοδαιμονὲν ἀνάγκα τὸν κακόν, αἴτε ἔχει ὕλαν (κακῶς τε γὰρ αὐτᾷ χρέεται) αἴτε σπανίζει· ὡς καὶ τὸν τυφλόν ..., αἴτε φῶς ἔχει καὶ λαμ‐
πρότατα ὁρατάν, αἴτε ἐν σκότει διατελεῖ· οὐκ αἰεὶ δὲ55 in vol. 3
10εὐδαιμονὲν τὸν ἀγαθόν. οὐ γὰρ ἁ κτᾶσις τᾶς ἀρετᾶς εὐδαιμονία ἦς, ἀλλ’ ἁ χρᾶσις. καὶ γὰρ ὁ ἔχων τὴν ὄψιν οὐχ ὁρῇ αἰεί· αἰ γὰρ μὴ ἔχει φῶς, οὐκ ὄψεται. δύο δ’ ὁδοὶ τέμνονται ἐν βίῳ, ἃ μὲν σκυθρωποτέρα, τὰν ὁ τλά‐ μων ἐβάδιζεν Ὀδυσσεύς, ἃ δὲ εὐδιεινοτέρα, τὰν ἐπορεύετο
15Νέστωρ. τὰν ὦν ἀρετάν φαμι δήλεσθαι μὲν ταύταν, δύ‐ νασθαι δὲ καὶ τήναν. ἀλλὰ τὰν εὐδαιμονίαν καρύσσει ἁ φύσις βίον εὐκταῖον καὶ εὐσταθέα διὰ τὸ γνώμας τελε‐ σθῆμεν· ὥστε ἃ μὴ δήληταί τις παριόντα, οὐκ εὐδαίμων μέν, οὐ μὰν πάντα κακοδαίμων.

3

.

1

.

106

 Ἐν ταὐτῷ (fr. 12 phil. Gr. I p. 558 Mul‐ lach.). Μὴ ὦν ἄνοσον καὶ ἀνάλγητον τολμώντων τὸν ἀγαθὸν εἰπέν, μηδὲ ἄλυπον θρασυνέσθωσαν λέγεν· ὡς γὰρ σώματι
5ἀλγεινά τινα ἀπολείπομες, οὕτω καὶ ψυχᾷ ἐπώδυνα. ἀλλὰ ταὶ μὲν ἀφρόνων λῦπαι ἀλόγιστοι πέλοντι· ταὶ δὲ φρο‐
νίμων ἐς ὅσον κα λόγος ἐπιτρέποι ὁρίδδων τὰ πράγματα. ἀλλὰ μὰν καὶ τὸ καύχαμα αὐτῶν τᾶς ἀπαθείας ἐκλύει τᾶς ἀρετᾶς τὸ γενναῖον, αἴκα ἀδιαφόροις καὶ μὴ κακοῖς56 in vol. 3
10θανάτῳ τε καὶ ἀλγηδόνι καὶ πενίᾳ ἀντιβεβάκῃ. εὐκα‐ ταγώνιστα γὰρ τὰ μὴ κακά. ἀσκητέον ὦν ποττὰν μετριο‐ πάθειαν ἴμεν, ὡς τό τε ἀνάλγητον ἐς ἴσον τῷ ἐμπαθεῖ φεύγωμες, μηδὲ μέζον φύσιος τᾶς ἁμετέρας φθεγγώμεθα.

3

.

1

.

107

 Τοῦ αὐτοῦ Περὶ ἀνδρὸς ἀγαθοῦ καὶ
εὐδαίμονος (fr. 1 ap. Mullach phil. Gr. I p. 553). Πρᾶτον μὲν ὦν χρὴ τοῦτο γινώσκεν, ὅτι ὁ μὲν ἀγα‐ θὸς ἀνὴρ οὐκ εὐθέως εὐδαίμων ἐξ ἀνάγκας ἐστίν, ὁ δὲ
5εὐδαίμων καὶ ἀγαθὸς ἀνήρ ἐστιν. ὁ μὲν γὰρ εὐδαίμων ἐξ ἐπαινετῶ καὶ μακαριστῶ γίνεται, ὁ δὲ ἀγαθὸς ἀνὴρ ἐξ ἐπαινετῶ μόνον. γίνεται δὲ ὁ μὲν ἔπαινος ἐπ’ ἀρετᾷ, ὁ δὲ μακαρισμὸς ἐπ’ εὐτυχίᾳ. καὶ ὁ μὲν ἀγαθὸς ἀνὴρ ἐπὶ τοῖς παρ’ ἀρετᾶς ἀγαθοῖς γίνεται τοιοῦτος, ὁ δ’ εὐδαί‐
10μων καὶ ἐπὶ τοῖς διὰ τύχαν· καὶ ὁ μὲν ἀγαθὸς ἀνὴρ ἀναφαίρετον ἔχει τὰν ἀρετάν, ὁ δ’ εὐδαίμων ἔστιν ὅκ’
ἀφαιρέεται τὰν εὐδαιμοσύναν. τᾶς μὲν γὰρ ἀρετᾶς ἀνυπ‐ εύθυνος ἁ δύναμις, τᾶς δ’ εὐδαιμοσύνας εὐθυνομένα. νόσοι τε γὰρ μακραὶ σώματος καὶ πηρώσιες αἰσθαταρίων57 in vol. 3
15ἀπομαραίνοντι τὰν εὐθάλειαν τᾶς εὐδαιμοσύνας.

3

.

1

.

108

 Ἐν ταὐτῷ (fr. 2 phil. Gr. I p. 553 Mul‐ lach.). Διαφέρει δὲ θεὸς ἀνθρώπω ἀγαθῶ, ὅτι θεὸς μὲν οὐ μόνον εἰλικρινῆ καὶ διυλισμέναν ἔχει τὰν ἀρετὰν
5ἀπὸ παντὸς τῶ θνατῶ πάθεος, ἀλλὰ καὶ τὰν δύναμιν αὐτᾶς ἄτρυτον πέπαται καὶ ἀνυπεύθυνον, ὡς ποτ’ αἰω‐ νίων ἔργων σεμνότατά τε καὶ μεγαλοπρέπειαν· ἄνθρωπος δ’ οὐ μόνον τῷ θνατῷ τᾶς φύσιος καταστάματι μῄονα ταύταν πέπαται, ἔστι δ’ ὅκα καὶ δι’ ἀγαθῶν ἀμετρίαν
10καὶ διὰ συνήθειαν ἰσχυρὰν καὶ διὰ φύσιν μοχθηρὰν καὶ δι’ ἄλλας αἰτίας πολλὰς ἀδυνατέει κατ’ ἄκρας γεναθῆ‐ μεν παναλαθέως ἀγαθός.

3

.

1

.

109

 Ἐν ταὐτῷ (fr. 3 l. s. c. p. 553). Φαμὶ δὴ τὸν ἀγαθὸν ἄνδρα τοῦτον ἦμεν, τὸν πράγ‐ μασι μεγάλοις καὶ καιροῖς καλῶς χρεόμενον. οὗτος δέ κα εἴη ὁ εὐτυχίαν τε δυνάμενος καλῶς φέρεν καὶ πάλιν ἀτυ‐
5χίαν, καὶ ὁ ἔν τε τοῖς καλοῖς καὶ τιμίοις ἄξιος γενόμενος τῶν ὑποκειμένων καὶ μεταβαλοίσας τᾶς τύχας εὖ τὸ παρὸν ἐκδεχόμενος. εἰ δὲ συντόμως τε καὶ κεφαλαιωδῶς δεῖ
φράσαι, ὁ ἐν πάντεσσι τοῖς καιροῖς καλῶς ἀγωνιζόμενος ἐκ τῶν ἐνδεχομένων, καὶ μὴ μόνον αὔταυτον οὕτως δια‐58 in vol. 3
10τιθείς, ἀλλὰ καὶ τὼς ἐμπιστεύσαντας αὐτῷ καὶ συναγω‐ νισαμένως.

3

.

1

.

110

 Ἐν ταὐτῷ (fr. 4 l. s. c. p. 553 sq.). Ἐπεὶ ὦν τῶν ἀγαθῶν ἃ μὲν αὐτά ἐντι δι’ αὔταυτα αἱρετά, οὐ μὰν δι’ ἅτερον· ἃ δὲ δι’ ἅτερον, οὐ μὰν δι’ αὔταυτα· εἴη [ὦν] 〈κα〉 καὶ τρίτον τι εἶδος ἅτερον ἀγα‐
5θῶν, ὃ καὶ δι’ αὔταυτον αἱρετόν ἐντι καὶ δι’ ἅτερον. τίν’ ὦν [οὖν] ἐντὶ τὰ τοιαῦτα τῶν ἀγαθῶν, ἅπερ αὐτὰ δι’ αὔταυτα αἱρετὰ πέφυκεν ἦμεν, οὐ μὰν δι’ ἅτερον; φα‐ νερὸν ὅτι ἁ εὐδαιμοσύνα. ταύτας γὰρ ἕνεκα τὰ ἄλλα αἱρεόμεθα, αὐτὰν δὲ ταύταν οὐδενὸς ἁτέρω. τίνα δὲ πάλιν
10ἐντί, ἃ δι’ ἅτερον μὲν αἱρεόμεθα [αὐτὰν δὲ ταύταν αἱ‐
ρεόμεθα] οὐ μὰν δι’ αὔταυτά γε; δᾶλον ὅτι τὰ ὠφέλιμα καὶ τὰ προαιρετικὰ τῶν ἀγαθῶν, ἅπερ αἴτια γίνεται τῶν ἁτέρων, οἷον πόνοι μὲν σώματος καὶ γυμνάσια καὶ τρίψιες εὐεκτίας, ἀναγνώσιες δὲ καὶ μελέται καὶ ἐπιταδεύσιες59 in vol. 3
15καλῶν καὶ ἀρετᾶς. τίνα δὲ καὶ δι’ αὔταυτα αἱρετὰ καὶ [τὰ] δι’ ἅτερον; .... οἷον αἵ τε ἀρεταὶ καὶ αἱ ἕξιες αὐ‐ τῶν, καὶ αἱ προαιρέσιες, καὶ αἱ πράξιες, καὶ πᾶν τὸ ἐχόμενον τᾶς τῶ καλῶ οὐσίας. τὸ μὲν ὦν δι’ αὔταυτο αἱρετόν, οὐ μὰν δι’ ἅτερον, μονῆρες ἀγαθόν ἐντι καὶ ἕν·
20τὸ δὲ καὶ δι’ αὔταυτο καὶ δι’ ἅτερον, τριχᾷ δέδασται. τὸ μὲν γάρ τι αὐτῶ περὶ ψυχάν ἐστι, τὸ δὲ περὶ σῶμα, τὸ δέ τι ἐκτός· περὶ ψυχὰν μὲν αἱ τᾶς ψυχᾶς ἀρεταί, περὶ σῶμα δὲ αἱ τῶ σώματος, ἐκτὸς δὲ φίλοι δόξα τιμὰ πλοῦτος. παραπλησίως δὲ καὶ τὸ δι’ ἅτερον αἱρετόν· τὸ
25μὲν γάρ τι αὐτῶ τὰ ποιητικὰ τῶν τᾶς ψυχᾶς ἀγαθῶν, περὶ σῶμα δὲ τὰ τῶ σώματος, ἐκτὸς δὲ τὰ αἴτια πλούτω καὶ δόξας καὶ τιμᾶς καὶ φιλίας. ὅτι δὲ τὰν ἀρετὰν ἦμεν συμβέβακεν αὐτὰν δι’ αὐταύταν αἱρετάν, δᾶλον
καὶ ἐκ τῶνδε. εἰ γὰρ τὰ καταδεέστερα τᾷ φύσει, λέγω60 in vol. 3
30δὲ τὰ σώματος ἀγαθά, αὐτὰ δι’ αὔταυτα αἱρεόμεθα, κρέσ‐ σων δὲ ψυχὰ σώματος, φανερὸν ὅτι καὶ τὰ τᾶς ψυχᾶς ἀγαθὰ αὐτὰ δι’ αὔταυτα ἀγαπέομες, ἀλλ’ οὐ διὰ τὰ ἀπο‐ βαίνοντα ἀπ’ αὐτῶν.

3

.

1

.

111

 Ἐν ταὐτῷ (fr. 7 l. c. p. 555). Ὅτι ὁ ἀγαθὸς ἀνὴρ οὕτω διάκειται ποτ’ εὐτυχίαν, ὥσπερ καὶ ὁ τῷ σώματι καλῶς ἔχων καὶ ῥωμαλέως. καὶ γὰρ ἐκεῖνος οἷός τε καὶ θάλπος καὶ ψῦχος ὑπομένεν καὶ
5βάρος ἆραι μέγα καὶ πολλὰς ἁτέρας εὐχερῶς ὑπομένεν κακοπαθείας.

3

.

1

.

112

 Ἐν ταὐτῷ (fr. 5 l. c. p. 554). Τῶ δ’ ἀνθρωπίνω βίω καιροὶ τρεῖς, ὃ μὲν ἐν εὐτυχίᾳ ὃ δ’ ἐν ἀτυχίᾳ ὃ δὲ μεταξὺ τούτων. ἐπεὶ ὦν ἀγαθὸς ἀνὴρ ὁ ἔχων ἀρετὰν καὶ ὁ χρεόμενος ἀρετᾷ, χρέεται δὲ
5αὐτᾷ κατὰ τὼς τρεῖς καιρώς· ἢ γὰρ ἐν ἀτυχίᾳ ἢ ἐν εὐ‐ τυχίᾳ ἢ ἐν τοῖς μεταξὺ τούτων· καὶ ἐν ἀτυχίᾳ μέν ἐντι κακοδαίμων, ἐν δ’ εὐτυχίᾳ εὐδαίμων, ἐν δὲ τᾷ μέσᾳ κατα‐ στάσει οὐκ εὐδαίμων· φανερὸν [οὖν] ὅτι οὐδὲν ἅτερόν ἐστιν εὐδαιμοσύνα ἀλλ’ ἢ χρᾶσις ἀρετᾶς ἐν εὐτυχίᾳ. λέ‐
10γομες δὲ νῦν εὐδαιμοσύναν τὰν τῶ ἀνθρώπω. ὁ δ’ ἄν‐ θρωπος οὐχ ἁ ψυχὰ μόνον, ἀλλὰ καὶ τὸ σῶμα· τὸ γὰρ ἐξ ἀμφοτέρων ζῷον καὶ τὸ ἐκ τοιούτων ἄνθρωπος. καὶ γὰρ εἰ τᾶς ψυχᾶς ὄργανον τὸ σῶμα πέφυκεν, ἀλλὰ καὶ τῶ ἀνθρώπω μέρος καὶ τοῦτο καὶ ἁ ψυχά. διὸ καὶ τῶν61 in vol. 3
15ἀγαθῶν ἃ μὲν ἔντι τῶ ἀνθρώπω, ἃ δὲ τῶν μερέων. καὶ ἀνθρώπω μὲν ἀγαθὸν εὐδαιμοσύνα· τῶν δὲ μερέων τῶ ἀνθρώπω ψυχᾶς μὲν φρόνασις ἀνδρεία δικαιοσύνα σω‐ φροσύνα, σώματος δὲ κάλλος ὑγίεια εὐεκτία εὐαισθησία. τὰ δ’ ἐκτὸς πλοῦτος καὶ δόξα καὶ τιμὰ καὶ εὐγένεια
20πέφυκεν ἐπιγεννάματα ἦμεν τῶ ἀνθρώπω καὶ ἀκόλουθα 〈τοῖσ〉 φύσει προϋφεστακόσιν ἀγαθοῖς· δορυφορεῖ τε τὰ μῄονα τῶν ἀγαθῶν τὰ μέζονα· φιλία μὲν καὶ δόξα καὶ πλοῦτος σῶμα καὶ ψυχάν, ὑγίεια δὲ καὶ ἰσχὺς καὶ εὐαι‐ σθησία ψυχάν, φρόνασις δὲ καὶ ἀνδρεία καὶ σωφροσύνα
25καὶ δικαιοσύνα τὸν νόον τᾶς ψυχᾶς, ὁ δὲ νόος τὸν θεόν· οὗτος γὰρ ὁ κράτιστός ἐστι καὶ ὁ ἁγεμονεύων. καὶ τούτω ἕνεκα καὶ τὰ ἄλλα τῶν ἀγαθῶν δεῖ παρῆμεν. στρατεύ‐ ματος μὲν γὰρ ἁγεῖται στραταγός, πλωτήρων δὲ κυβερ‐ νάτας, τῶ δὲ κόσμω θεός, τᾶς δὲ ψυχᾶς νόος, τᾶς δὲ
30περὶ τὸν βίον εὐδαιμοσύνας φρόνασις· οὐδὲν γὰρ ἅτερόν ἐστι φρόνασις, εἰ μὴ ἐπιστάμα τᾶς περὶ τὸν βίον εὐδαι‐ μοσύνας, ἢ ἐπιστάμα τῶν κατὰ φύσιν ἀνθρώπω ἀγαθῶν.62 in vol. 3

3

.

1

.

113

 Ἐν ταὐτῷ (fr. 6 l. s. s. p. 555). Καὶ θεῶ μὲν εὐδαιμοσύνα καὶ βίος ἄριστος, τῶ δ’ ἀνθρώπω ἐξ ἐπιστάμας καὶ ἀρετᾶς καὶ τρίτω εὐτυχίας σωματουμένα παραγίνεται. λέγω δὲ ἐπιστάμαν σοφίαν
5μὲν τῶν θείων καὶ δαιμονίων, φρόνασιν δὲ τῶν ἀνθρω‐ πίνων καὶ 〈τῶν〉 περὶ τὸν βίον· τὰς γὰρ λόγοις καὶ ἀποδειξίεσσι ποτιχρεομένας ἀρετὰς δέον ἐπιστάμας πο‐ ταγορεύεν· ἀρετὰν δὲ τὰν ἠθικὰν καὶ βελτίσταν ἕξιν τῶ ἀλόγω μέρεος τᾶς ψυχᾶς, καθ’ ἃν καὶ ποιοί τινες ἦμεν
10λεγόμεθα κατὰ τὸ ἦθος, οἷον ἐλευθέριοι δίκαιοι καὶ σώ‐ φρονες· εὐτυχίαν δὲ τὰν παρὰ τὸν λόγον τῶν ἀγαθῶν παρουσίαν καὶ μὴ δι’ αὐτὸν γινομέναν. ἐπεὶ ὦν ἁ μὲν ἀρετὰ καὶ ἐπιστάμα ἐφ’ ἁμῖν, ἁ δ’ εὐτυχία οὐκ ἐφ’ ἁμῖν· ἐν δὲ θεωρίαις καὶ πράξεσι τῶν καλῶν τὸ εὐδαιμονέν·
15αἱ δὲ θεωρίαι καὶ αἱ πράξιες ποτάντεις μὲν οὖσαι λει‐ τουργίαν καὶ ἀνάγκαν ἐπιφέροντι, εὐοδοῦσαι δὲ διαγωγὰν καὶ εὐδαιμοσύναν· γίνεται δὲ ταῦτα ἐν εὐτυχίᾳ· φανερὸν ὅτι οὐδὲν ἅτερόν ἐστιν εὐδαιμοσύνα, εἰ μὴ χρᾶσις ἀρετᾶς
ἐν εὐτυχίᾳ.63 in vol. 3

3

.

1

.

114

 Ἐν ταὐτῷ (fr. 8 l. s. c. p. 555). Ἐπεὶ ὦν εὐδαιμοσύνα χρᾶσις ἀρετᾶς ἐν εὐτυχίᾳ, περὶ ἀρετᾶς καὶ εὐτυχίας λέγωμες, καὶ πρᾶτον περὶ εὐτυχίας. τῶν γὰρ ἀγαθῶν ἃ μὲν οὐκ ἐπιδέχεται ὑπερβολάν, οἷον
5ἀρετά· οὐ γάρ ἐστιν ὑπερβάλλοισά τις ἀρετὰ καὶ ὑπερ‐ βαλλόντως τις ἀγαθός· ἁ γὰρ ἀρετὰ στάθμαν ἔχει τὸ δέον, καὶ ἔστι τῶ δέοντος ἕξις ἐν τοῖς πρακτοῖς· ἁ δ’ εὐτυχία καὶ τὰν ὑπερβολὰν ἐπιδέχεται καὶ τὰν μῄωσιν. ὑπερβάλλοισα δὲ γεννᾷ τινας κακίας καὶ ἐξίστησι τὸν
10ἄνθρωπον ἐκ τᾶς κατὰ φύσιν ἕξιος, ὥστε πολλάκις ἀντι‐ βαίνεν καὶ τᾷ συστάσει τᾶς ἀρετᾶς. καὶ οὐ μόνον ἁ εὐ‐ τυχία, ἀλλὰ καὶ ἅτεραι αἰτίαι πλείονες. οὐδέποκα γὰρ δεῖ θαυμαίνεν περὶ μὲν αὐλητικὰν ἦμέν τινας ἀλαζόνας, οἳ τὰ ποτ’ ἀλάθειαν ἐάσαντες φαντασίᾳ τινὶ ψευδεῖ τὼς
15ἀμώσως αἱρέοντι, περὶ δὲ τὰν ἀρετὰν μὴ ἦμεν τὸ τοι‐ οῦτον γένος, ἀλλ’ ὅσῳ περ σεμνότερόν ἐστι, τοσούτῳ καὶ
τὸ ποτιποιούμενον περὶ αὐτὰν πλέον ἦμεν γένος. πολλὰ γάρ ἐστι τὰ διαστρέφοντα τὰς περὶ τὰν ἀρετὰν ἐπιφα‐ νείας, ὧν ἓν μέν ἐστι τὸ τῶν ἐπιβουλευόντων καὶ ποτι‐64 in vol. 3
20ποιουμένων γένος· ἅτερα δὲ φυσικὰ πάθεα παρακολου‐ θέοντα ἐνίοκα ποιέοντι ἐναντίαν ἐπιπρέπειαν τᾶς ἀλαθινᾶς διαθέσιος· τινὰ δὲ καὶ δι’ ἔθος συνεκτεθραμμένα ἐκ παλαιῶν χρόνων· οὐκ ὀλίγα δὲ καὶ δι’ ἁλικίας ἁβατικάς τε καὶ γεροντικάς, καὶ δι’ εὐτυχίας ἢ καὶ ἀτυχίας, καὶ
25δι’ ἁτέρως παμπληθέας τρόπως. ὥστε οὐδέποκα δεῖ θαυμαίνεν, εἰ πάντ’ ἀντεστραμμένως ἐνίοκα κρίνεται, τᾶς ἀλαθινᾶς διαθέσιος μεταπιπτοίσας. ὥσπερ καὶ τέκτονα τὸν ἄριστον ἦμεν δοκέοντα πολλὰ ἐν τοῖς ὑποκειμένοις ἔργοις ὁρέομες ἁμαρτάνοντα, καὶ στραταγὸν καὶ κυβερ‐
30νάταν καὶ γραφέα καὶ πάντας ἁπλῶς, καὶ ὅμως οὐκ ἀπο‐ στερέομες τᾶς ὑπαρχοίσας ἕξιος· οὕτως οὐδὲ τὸν ἀκο‐ λασταίνοντα ἔν τισι καιροῖς οὐδὲ τὸν ἀδικήσαντα οὐδὲ τὸν ἀποδειλιάσαντα ἐς τὼς κακὼς τακτέον ἄνδρας, οὐδὲ μὰν τὼς τούτων τι κατορθώσαντας ἐς τὼς ἀγαθώς· ἀλλὰ
35τοῖς τε φαύλοις τὸ τυχὲν ποτὲ δοτέον τοῖς τε ἀγαθοῖς τὸ διαμαρτάνεν· τὰν δὲ ἀλαθινὰν κρίσιν 〈κριτέον〉 οὐ ποθ’ ἕνα καιρὸν ἐπιβλέποντας οὐδ’ ἐπὶ χρόνου τι πλᾶ‐ θος, ἀλλ’ ἐπὶ πάντα τὸν βίον. ὥσπερ δὲ τὸ σῶμα βλά‐ πτει μὲν καὶ τὸ τᾶς ἐνδείας καὶ τὸ τᾶς ὑπερβολᾶς εἶδος,65 in vol. 3
40οὐ μὰν ἀλλὰ νόσως γε μέζονας ἐμποιὲν πέφυκεν ἁ ὑπερ‐ βολὰ καὶ τὰ καλεόμενα περισσώματα· οὕτω καὶ 〈τὰν〉 ψυχὰν βλάπτει μὲν καὶ τὸ τᾶς εὐτυχίας ἢ ἀτυχίας εἶδος ἀκαί‐ ρως παραγενόμενον, οὐ μὰν ἀλλὰ νόσως γε μέζονας ποὲν πέφυκεν ἁ λεγομένα παρὰ πάντεσσιν εὐτυχία, ὥσπερ οἶνος
45καταμεθύσκουσα τοῖς ἀγαθοῖς τὰν διάνοιαν.

3

.

1

.

115

 Μετώπου Πυθαγορείου Μεταπον‐ τίνου ἐκ τοῦ Περὶ ἀρετῆς (fr. 5 phil. Gr. II p. 23 Mullach.) Ἀρετά ἐντι ἀνθρώπω τελειότας φύσιος ἀνθρώπω. ἕκαστον γὰρ τῶν ἐόντων τέλειον καὶ ἄκρον γίνεται κατ‐
5τὰν οἰκείαν τᾶς φύσιος ἀρετάν. ἵππω τε γὰρ ἀρετά ἐντι ἁ ἐς τὸ ἄκρον ἄγοισα τὰν τῶ ἵππω φύσιν, καὶ ἐπὶ τῶν μερέων δὲ τῶν καθ’ ἕκαστον ὁ αὐτὸς λόγος. ὀπτίλων τε γὰρ ἀρετὰ ὀξυδορκία· αὕτα δ’ ἀκρότας ἐντὶ τᾶς ὀπτί‐ λων φύσιος. καὶ οὐάτων ἀρετὰ ὀξυακοΐα· αὕτα δ’ ἀκρό‐66 in vol. 3
10τας ἐντὶ τᾶς οὐάτων φύσιος. καὶ ποδῶν ἀρετὰ ποδώ‐ κεια· [καὶ] αὕτα δ’ ἀκρότας ἐντὶ τᾶς ποδῶν φύσιος, ἀνάγκα δ’ ἀρετὰν πᾶσαν τρία ταῦτα ἔχεν, λόγον καὶ δύναμιν καὶ προαίρεσιν· λόγον μέν, ᾧ κρίνει καὶ θεωρεῖ· δύναμιν δέ, ᾇ ἀντέχει καὶ κρατεῖ· προαίρεσιν δέ, ᾇ στέρ‐
15γει καὶ ἀγαπῇ. τὸ μὲν ὦν κρίνεν καὶ θεωρὲν ἐντὶ τῶ διανοητικῶ μέρεος τᾶς ψυχᾶς, τὸ δ’ ἀντέχεν καὶ κρατὲν ἴδιον τῶ ἀλόγω μέρεος τᾶς ψυχᾶς, τὸ δὲ στέργεν καὶ ἀγαπῆν κοινὸν καὶ τῶ διανοητικῶ καὶ τῶ ἀλόγω μέρεος τᾶς ψυχᾶς. συνέστακε γὰρ προαίρεσις ἐκ διανοίας καὶ
20ὀρέξιος· ὧν ἁ μὲν διάνοια ἀπὸ τῶ λογικῶ μέρεός ἐντι τᾶς ψυχᾶς, ἁ δὲ ὄρεξις ἀπὸ τῶ ἀλόγω. τὸ δὲ πλῆθος
τᾶν ἀρετᾶν ἁπασᾶν ἐκ τῶν μερέων τᾶς ψυχᾶς κατίδοιτο κά τις, ὡσαύτως δὲ καὶ τὰν γένεσιν καὶ τὰν σύστασιν τᾶς ἀρετᾶς. ἐπεὶ γὰρ τῶν μερέων τᾶς ψυχᾶς δύο τὰ67 in vol. 3
25πρᾶτα, τὸ μὲν λογιστικὸν τὸ δ’ ἄλογον· καὶ λογιστικὸν μέν, ᾧ κρίνομες καὶ θεωρέομες· ἄλογον δέ, ᾧ ὁρμῶμες καὶ ὀρεγόμεθα· ταῦτα δ’ ἀλλάλοις ἢ συμφωνοῦντι ἢ διαφωνοῦντι, ἁ δὲ μάχα καὶ διαφωνία γίνεται αὐτοῖς δι’ ὑπερβολὰν καὶ ἔλλειψιν· φανερὸν ὡς, ὅκκα μὲν τὸ
30λογιστικὸν μέρος τᾶς ψυχᾶς ἐπικρατῇ τῶ ἀλόγω, γίνεται καρτερία καὶ ἐγκράτεια· ὅκκα δὲ τὸ ἄλογον μέρος τᾶς ψυχᾶς τῶ λογιστικῶ, ἀκρατία καὶ μαλακία· ὅκκα δὲ τὸ μὲν ἁγῆται, τὸ δ’ ἕπηται, καὶ ἀμφότερα συμ‐ φωνῇ ἀλλάλοις, τὸ τανικαῦτα ἀρετά. ἁ μὲν ὦν καρτερία
35καὶ ἐγκράτεια γίνεται μετὰ λύπας· ἀλλ’ ἁ μὲν καρτερία ἐν τῷ ἀντέχεν πόνῳ, ἁ δ’ ἐγκράτεια ἐν τῷ ἀντέχεν ἁδονᾷ. ἁ δ’ ἀκρατία καὶ μαλακία ἐν τῷ μὴ ἀντέχεν μηδὲ κρατέν. καὶ διὰ τοῦτο συμβαίνει φεύγεν τἀγαθὰ τὼς ἀνθρώπως διὰ λύπαν, ἀποβάλλεν δ’ αὐτὰ διὰ ἁδονάν. καὶ τοὶ ἔπαινοι
40δὲ καὶ ψόγοι καὶ τὰ καλὰ 〈καὶ κακὰ〉 πάντα τὰ περὶ τὸν ἄνθρωπον γίνεται ἐν τούτοις τοῖς μέρεσι τᾶς ψυχᾶς.
καὶ καθόλω μὲν ἁ τᾶς ἀρετᾶς σύστασις γίνεται τοῦτον τὸν τρόπον· τὰ δ’ εἴδεα αὐτᾶς καὶ τὰ μέρεα οὕτως κά τις ἀθρήσαιτο. ἐπεὶ γὰρ τᾶς ψυχᾶς δύο μέρεα, τὸ μὲν68 in vol. 3
45λογιστικὸν τὸ δὲ ἄλογον, καὶ τὸ μὲν λογιστικόν ἐντι, ᾧ κρίνομες καὶ θεωρέομες, τὸ δ’ ἄλογον, ᾧ ὁρμῶμες καὶ ὀρεγόμεθα, τῶ δὲ ἀλόγω τὸ μὲν θυμοειδὲς τὸ δ’ ἐπιθυ‐ μητικόν, καὶ τούτω τὸ μὲν οἷον ἀμυντικὸν καὶ ὑπερμα‐ χητικὸν ποττὼς πλατίον θυμοειδὲς ὀνυμάζεται, τὸ δ’

3

.

1

.

115

(50)

οἷον ὀρεκτικὸν καὶ ποθητικὸν τᾶς οἰκείας τῶ σώματος συστάσιος ἐπιθυμητικόν· φανερὸν ὡς κατὰ λόγον τοῖς μέρεσι τούτοις τᾶς ψυχᾶς καὶ τὸ πλῆθος τᾶν ἀρετᾶν ἀκολούθακεν καὶ ταὶ διαφοραὶ καὶ ἰδιότατες αὐτῶν. τῶ μὲν γὰρ λογιστικῶ μέρεος τᾶς ψυχᾶς ἀρετὰ ἁ φρόνησις,
55κριτικὰ γὰρ ἐντὶ καὶ θεωρητικὰ ἕξις· τῶ δὲ θυμοειδέος 〈ἁ〉 ἀνδρεία· ἕξις γὰρ ἐντὶ ἀντερειστικὰ καὶ ὑποστατικὰ
τῶν δεινῶν· τῶ δ’ ἐπιθυμητικῶ ἁ σωφροσύνα· μετριότας γὰρ ἐντὶ καὶ κατοχὰ ποθ’ ἁδονὰν τὰν διὰ σώματος· ὅλας δὲ τᾶς ψυχᾶς ἁ δικαιοσύνα. φαῦλοι μὲν γὰρ τοὶ ἄν‐69 in vol. 3
60θρωποι γίνονται ἢ διὰ κακίαν ἢ δι’ ἀκρατίαν ἢ διὰ θηριότατα· ἀδικοῦντι δ’ ἀλλάλως ἢ διὰ κέρδος ἢ δι’ ἁδονὰν ἢ διὰ φιλοτιμίαν. ἁ μὲν ὦν κακία τῶ λογιστικῶ μέρεος τᾶς ψυχᾶς ἐντὶ οἰκειοτέρα· ποτέοικε γὰρ ἁ μὲν φρόνησις τᾷ τέχνᾳ, ἁ δὲ κακία τᾷ κακοτεχνίᾳ· ἕξιν μα‐
65χανάσιος γὰρ ποθὲν εὑρίσκει τὸ ἄδικον· ἁ δ’ ἀκρατία μᾶλλον τῶ ἐπιθυμητικῶ· ἐν γὰρ τῷ κρατὲν ἁ ἐγκρά‐ τεια, καὶ ἐν τῷ μὴ κρατὲν ἁ ἀκρατία, κρατοῦντι δὲ ἁδονᾶς. ἁ δὲ θηριότας τῶ θυμοειδέος· ὅκκα γὰρ τᾷ ἐπιθυμίᾳ τῶ κακῶς ποιῆσαι χαρίζηταί τις, οὐχ ὡς ἄν‐
70θρωπος ἀλλ’ ὡς θηρίον, τὸ τοιόνδε ὀνυμάζεται θηριῶ‐
δες. ἀκόλουθα δὲ καὶ τὰ ἀποτελέσματα τᾶν διαθεσίων ταυτᾶν, ἇν περ ἕνεκα πράσσοντι. ἁ μὲν γὰρ πλεονεξία ἀπὸ κακίας, ἁ δὲ κακία ἀπὸ τῶ λογιστικῶ μέρεος τᾶς ψυχᾶς. καὶ ἁ μὲν φιλοτιμία ἀπὸ τῶ θυμοειδέος· αὐτὰ δ’70 in vol. 3
75ἐν ὑπερβολᾷ γενομένα, γεννῇ τὰν θηριότατα, πάλιν δὲ ἁ μὲν ἁδονὰ ἐν τῷ ἐπιθυμητικῷ, σφοδρότερον δὲ μαστευο‐ μένα, γεννῇ τὴν ἀκρατίαν. ὥστ’ ἐπεὶ τὸ ἀδικὲν γίνεται δι’ αἰτίας τοσαύτας, φανερὸν ὅτι τὸ δικαιοπραγὲν γίνεται διὰ τὰς ἴσας. φύσει γὰρ ἁ μὲν ἀρετὰ ἀγαθοποιὸς καὶ
80ὠφελητικά, ἁ δὲ κακία κακοποιὸς καὶ βλαπτικά. ἐπεὶ δὲ τῶν τᾶς ψυχᾶς μερέων τὸ μὲν ἐντὶ ἁγεόμενον τὸ δ’ ἑπόμενον, αἱ δ’ ἀρεταὶ καὶ αἱ κακίαι περὶ ταῦτα καὶ ἐν τούτοις· φανερὸν ὅτι καὶ τᾶν ἀρετᾶν ταὶ μὲν ἐντὶ ἁγε‐ μονικαὶ ταὶ δ’ ἑπητικαὶ ταὶ δὲ σύνθετοι ἐκ τούτων.
85ἁγεμονικαὶ μὲν οἷον ἁ φρόνησις· ἑπητικαὶ δέ, οἷον 〈ἁ〉 ἀνδρεία καὶ σωφροσύνα, σύνθετοι δ’ ἐκ τούτων, οἷον ἁ
δικαιότας. τὰ δὲ πάθεα τᾶς ἀρετᾶς ὕλα· περὶ ταῦτα γὰρ καὶ ἐν τούτοις ἁ ἀρετά. τῶν δὲ παθέων τὸ μὲν ἑκούσιον τὸ δ’ ἀκούσιον· καὶ ἑκούσιον μὲν ἁδονά, ἀκού‐71 in vol. 3
90σιον δὲ λύπα. ταὐτὰ δὲ ταῦτα καὶ ἐπιτείνοντι καὶ ἀνίεντι τοὶ πολιτικοὶ συναρμοζόμενοι τὰ ἄλογα μέρεα τᾶς ψυχᾶς ποτὶ τὰ λόγον ἔχοντα. τᾶς δὲ συναρμογᾶς ὅρος τὸ μήτε διὰ τὰν ἔνδειαν μήτε διὰ τὰν ὑπερβολὰν ἀπείργεσθαι τὸν νόον τὸ ἴδιον ἔργον ἐπιτελέν. συντέτακται γὰρ τὸ χέρηον
95ἕνεκα τῶ βελτίονος, ὡς ἐν μὲν τῷ κόσμῳ τὸ ἀειπαθὲς πᾶν μέρος ἕνεκα τῶ ἀεικινάτω, ἐν δὲ τᾷ συζυγίᾳ τῶν ζῴων τὸ θῆλυ ἕνεκα τῶ ἄρρενος· τὸ μὲν γὰρ σπείρει τὰν ψυχὰν γεννῶν, τὸ δὲ μόνον τὰν ὕλαν παρέχεται τῷ γεν‐ νωμένῳ· ἐν δέ γε τᾷ ψυχᾷ τὸ ἄλογον 〈ἕνεκα〉 τῶ λογικῶ.

3

.

1

.

115

(100)

συντέτακται γὰρ καὶ ὁ θυμὸς καὶ ἁ ἐπιθυμία ποτὶ τὸ πρᾶτον μέρος τᾶς ψυχᾶς, τὸ μὲν ὥσπερ δορυφόρος τις καὶ σωματοφύλαξ, τὸ δ’ ὡς οἰκονόμος καὶ οἰκουρὸς τῶν ἀναγκαίων· ὁ δὲ νόος ἐπ’ ἄκρας τᾶς κορυφᾶς τῶ σώ‐ ματος ἱδρυμένος καὶ ἔχων περιαυγέα καὶ διαυγέα τὰν
105ἔποψιν, μαστεύεται τὰν τῶν ἐόντων φρόνησιν· καὶ τοῦτ’ ἔργον ἐντὶ αὐτῷ κατὰ φύσιν, τὸ μαστευσάμενον καὶ κτη‐
σάμενον ἀκολουθῆσαι τοῖς βελτίοσιν αὐτῶ καὶ τιμιω‐ τάτοις. ἀρχὰ γὰρ καὶ αἰτία καὶ κανών ἐντι τᾶς ἀνθρω‐ πίνας εὐδαιμοσύνας ἁ τῶν θείων καὶ τιμιωτάτων ἐπί‐72 in vol. 3
110γνωσις.

3

.

1

.

116

 Ἐν ταὐτῷ (phil. Graec. II p. 22 Mullach.). Καθόλω μὲν ὦν ἀρετὰ συναρμογά τις ἐντὶ τῶ ἀλόγω μέρεος τᾶς ψυχᾶς ποτὶ τὸ λόγον ἔχον. γίνεται δὲ αὐτὰ τῷ καττὰν ἁδονὰν καὶ τὰν λύπαν ὅρον ἐπιδέξασθαι τὸν
5τῶ δέοντος. οὐδὲν γὰρ ἅτερον ἁ ἠθικὰ ἀρετὰ εἰ μὴ ἕξις τῶ δέοντος· αὐτὸ δὲ τὸ δέον ἐντὶ ὅπερ δεῖ ἦμεν, τὸ δὲ μὴ δέον ὅπερ οὐ δεῖ ἦμεν. τῶ δὲ μὴ δέοντος εἴδεε δύο, τὸ μὲν ὑπερβολὰ τὸ δ’ ἔλλειψις. καὶ ὑπερβολὰ μὲν ἐντὶ τὸ πλέον τῶ δέοντος, ἔλλειψις δὲ τὸ ἔλασσον τῶ δέοντος.
10τὸ δὲ δέον αὐτὸ ἐὸν ὅπερ δεῖ ἦμεν καὶ ἄκρον [ἂν] ὑπάρ‐
χοι 〈κα〉 καὶ μέσον· ἄκρον μὲν ὅτι οὔτ’ ἀφαιρέσιος οὔτε προσθέσιος δέεται, μέσον δὲ ὅτι μεταξύ ἐντι τᾶς ὑπερ‐ βολᾶς καὶ τᾶς ἐλλείψιος. ἔχει δὲ τὸ δέον καὶ 〈τὸ〉 μὴ δέον ποτ’ ἄλλαλα οὕτως ὥσπερ τὸ ἴσον καὶ τὸ ἄνισον,73 in vol. 3
15καὶ τὸ τεταγμένον καὶ τὸ ἄτακτον, ταῦτα δ’ ἐντὶ ἀμφό‐ τερα τὸ πεπερασμένον καὶ τὸ ἄπειρον καὶ διὰ τοῦτο τῶ ἀνίσω τὰ μέρεα λέγεται ποτὶ τὸ μέσον, ἀλλ’ οὐ ποτ’ ἄλλαλα. ἀμβλεῖά τε γὰρ ὀνυμάζεται γωνία ἁ μέζων ὀρ‐ θᾶς, ὀξεῖα δὲ ἁ μῄων ὀρθᾶς, καὶ μέζων μὲν εὐθεῖα ἁ
20ὑπερέχουσα τὰν ἐκ τῶ κέντρω καὶ μακροτέρα μὲν ἁμέρα ἰσαμερινᾶς. καὶ ταὶ νόσοι δὲ γίνονται τῶ σώματος 〈τῷ〉 θερμότερον ἢ κρυμωδέστερον γίνεσθαι τὸ σῶμα. τὸ μὲν γὰρ θερμότερόν ἐντι τὸ πλέον τῶ μετρίω, τὸ δὲ κρυ‐ μωδέστερον ἔλασσον τούτω. ἔχει δέ γε καὶ ἁ ψυχὰ καὶ
25ἁ περὶ αὐτὰν διάθεσις τὰν ἀναλογίαν ταύταν. ἁ μὲν γὰρ
θρασύτας ἐντὶ ὑπερβολὰ τῶ δέοντος ἐν ὑποστάσει δει‐ νῶν, ἁ δὲ δειλότας ἔλλειψις τῶ αὐτῶ. καὶ ἁ μὲν ἀσωτία ὑπερβολὰ τῶ δέοντος ἐν δαπάνᾳ χρημάτων, ἁ δ’ ἀνελευ‐ θερία ἔλλειψις τῶ αὐτῶ. καὶ ἁ μὲν ὀργὰ ἐντὶ ὑπερβολὰ74 in vol. 3
30τῶ δέοντος ἐν ὁρμᾷ θυμῶ, ἁ δ’ ἀναλγησία ἔλλειψις τούτω. ὁ δ’ αὐτὸς λόγος καὶ ἐπὶ τᾶν ἄλλων διαθεσίων τᾶν ἀντι‐ κειμένων. δεῖ δ’ ἕξιν τῶ δέοντος ὑπάρχοισαν τὰν ἀρετὰν καὶ μεσότατα τῶν παθέων μήτ’ ἀπαθέα μήτ’ ἐμπαθέα ἦμεν. ἁ μὲν γὰρ ἀπάθεια ἀπαρόρματον καὶ ἀνενθουσία‐
35στον παρέχεται τὰν ψυχὰν ποτὶ τὸ καλόν, ἁ δ’ ἐμπάθεια συντεταραγμέναν καὶ ἀνεπιλόγιστον. δεῖ ὦν τὸ πάθος οὕτω παρεμφαίνεσθαι ἐν τᾷ ἀρετᾷ, ὥσπερ καὶ τὰν σκιὰν καὶ τὰν γραμμὰν ἐπὶ τᾶς γραφᾶς· τὸ γὰρ ἔμψυχον καὶ τὸ ἁπαλὸν καὶ τὸ μεμιμαμένον τὰν ἀλάθειαν σὺν τᾷ
40χρηστότατι τῶν χρωμάτων μάλιστα γίνεται διὰ τούτων. ἔμψυχα δὲ ἐκ παρορμάσιος καὶ ἐνθουσιασμῶ ἀρετᾶς τᾶς κατὰ φύσιν τὰ πάθεα τᾶς ψυχᾶς. γίνεται γὰρ ἐκ τῶν παθέων ἁ ἀρετά, καὶ γενναθεῖσα πάλιν συναύξεται τού‐ τοις, ὡς καὶ τὸ ἁρμοσμένον ἐκ τῶ ὀξέος καὶ βαρέος, καὶ75 in vol. 3
45τὸ εὔκρατον ἐκ τῶ θερμῶ καὶ ψυχρῶ, καὶ τὸ ἰσόρροπον ἐκ τῶ βαρέος καὶ κούφω. οὐκ ἀφελὲν ὦν δεῖ τὰ πάθεα τᾶς ψυχᾶς, οὐδὲ γὰρ ὠφέλιμον αὐτὰ ἀφελέν, ἀλλὰ συναρ‐ μόξασθαι ποτὶ τὸ λόγον ἔχον τῶ δέοντος καὶ τῶ μετρίω.

3

.

1

.

117

 Θεάγους Πυθαγορείου ἐκ τοῦ περὶ
ἀρετῆς (fr. 4 phil. Graec. II p. 18 sqq. Mullach.). Ἀρχαὶ τᾶς συμπάσας ἀρετᾶς τρεῖς· γνῶσις καὶ δύνα‐ μις καὶ προαίρεσις. καὶ ἔντι ἁ μὲν γνῶσις οἷον ὄψις
5ᾇ θεωρέομες καὶ κρίνομες τὰ πράγματα, ἁ δὲ δύναμις οἷον ἀλκά τις τῶ σκάνεος ᾇ ὑφιστάμεθα καὶ ἐμμένομες τοῖς πράγμασιν, ἁ δὲ προαίρεσις, οἷον χεῖρες ψυχᾶς τινες αἷς ὁρμῶμες καὶ ἀντιλαζύμεθα τῶν πραγμάτων. ἔχει δὲ καὶ ὁ τᾶς ψυχᾶς διάκοσμος οὕτως. τὸ μὲν γάρ τι αὐτᾶς76 in vol. 3
10ἐντι λογισμὸς τὸ δὲ θυμὸς τὸ δ’ ἐπιθυμία, λογισμὸς μὲν ὁ κρατέων τᾶς γνώσιος, θυμὸς δὲ ὁ κρατέων τῶ μένεος, ἐπιθυμία δὲ ἁ κρατεῦσα τῶ ἐπιθυμητικῶ εἴδεος. ὅκκα ὦν ἐς τὸ ἓν τὰ τρία ταῦτα μόλῃ μίαν ἐπιδεξάμενα συναρ‐ μογάν, τόκα δὲ γίνεται ἀρετὰ καὶ ὁμολογία ἐν τᾷ ψυχᾷ·
15ὅκκα δὲ στασιάζοντα καὶ ἀπ’ ἀλλάλων ἀπόσπαστα ᾖ, τόκα δὲ γίνεται κακία καὶ ἀναρμοστία ἐν τᾷ ψυχᾷ. καὶ ὅκκα μὲν ὁ λογισμὸς ἐπικρατέῃ τῶν ἀλόγων μερέων τᾶς ψυχᾶς, τόκα δὲ γίνεται καρτερία καὶ ἐγκράτεια, καρτερία
μὲν ἐν τᾷ κατοχᾷ τῶν πόνων, ἐγκράτεια δὲ ἐν τᾷ κατοχᾷ77 in vol. 3
20τῶν ἁδέων. ὅκκα δὲ τὰ ἄλογα μέρεα τᾶς ψυχᾶς ἐπι‐ κρατῇ τῶ λογισμῶ, τόκα δὲ γίνεται μαλακία καὶ ἀκρατία· μαλακία μὲν ἐν τῷ φεύγεν τὼς πόνως, ἀκρατία δὲ ἐν τῷ νικῆσθαι ὑπὸ τῶν ἁδέων. ὅκκα δὲ τὸ μὲν κρέσσον ἄρχῃ μέρος τᾶς ψυχᾶς, τὸ δὲ χέρηον ἄρχηται, καὶ τὸ
25μὲν ἁγῆται τὸ δ’ ἕπηται, ἀμφότερα δὲ συνευδοκῆται καὶ συνομολογῆται ἀλλάλοις, τόκα δὲ γίνεται ἀρετὰ καὶ παν‐ αγαθία περὶ ὅλαν τὰν ψυχάν. καὶ ὅκκα μὲν τὸ ἐπιθυ‐ μητικὸν ἕπηται μέρος τᾶς ψυχᾶς τῷ λογιστικῷ, γίνεται σωφροσύνα· ὅκκα δὲ τὸ θυμοειδές, ἀνδρειότας· ὅκκα δὲ
30τὰ μέρεα πάντα, δικαιότας. αὕτα γάρ ἐστιν ἁ διείργουσα τάς τε κακίας πάσας τᾶς ψυχᾶς καὶ τὰς ἀρετὰς ἀπ’ ἀλλάλων. καὶ ἔστιν ἁ δικαιότας οἷον σύσταμά τι τᾶς
ἁρμογᾶς τῶν μερέων τᾶς ψυχᾶς καὶ ἀρετὰ τελεία καὶ πανυπερτάτα· πάντα γὰρ ἐν ταύτᾳ, τὰ δ’ ἄλλ’ ἀγαθὰ78 in vol. 3
35τᾶς ψυχᾶς οὐκ ἄτερθε ταύτας· διόπερ καὶ ἐν θεοῖς μέγα κράτος ἔχει ἁ δικαιότας καὶ ἐν ἀνθρώποις· τῶ γὰρ ὅλω καὶ τῶ παντὸς ἅδ’ ἁρετὰ συνέχει τὰν κοινωνίαν καὶ τὰν ἐν θεοῖς καὶ τὰν ἐν ἀνθρώποις. θέμις γῶν φατί‐ ζεται παρὰ τοῖς οὐρανίοις θεοῖς, δίκα δὲ παρὰ τοῖς χθο‐
40νίοις, νόμος δὲ παρὰ τοῖς ἀνθρώποις. ταῦτα δ’ ἐντὶ σαμεῖα καὶ σύμβολα τῶ τὰν δικαιότατα πανυπερτάταν ἦμεν ἀρετάν. καὶ ἄλλως δὲ πιστοῦται ὁ λόγος ἐξ αὐτῶν· ὅκκα μὲν γὰρ ὁ νόος τᾶς ψυχᾶς ἀμβλακίσκῃ, ὀνυμάζεται ἁ τοιάδε διάθεσις ἀφροσύνα· ὅκκα δὲ ὁ θυμός, θρα‐
45σύτας ἢ δειλία· ὅκκα δὲ 〈ἁ〉 ἐπιθυμία, ἀκρασία· καὶ ὅκκα μὲν ἐπὶ τὸ μῇον ἀμβλακίσκῃ ὁ νόος, ἀφροσύνα, ὅκκα δ’ ἐπὶ τὸ μέζον, πανουργία· καὶ ὅκκα μὲν ἐπὶ τὸ μῇον ἀμβλακίσκῃ ὁ θυμός, δειλία, ὅκκα δ’ ἐπὶ τὸ μέζον, θρά‐
σος· καὶ ὅκκα μὲν ἐπὶ τὸ μῇον ἀμβλακίσκῃ ἁ ἐπιθυμία,79 in vol. 3

3

.

1

.

117

(50)

μισαδονία· ὅκκα δ’ ἐπὶ τὸ μέζον, ἀκολασία· ὅλως δὲ ἁ μὲν οὐ κατ’ ὀρθὸν λόγον συναρμογά, κακία· αὕτα δ’ ὅκκα μὲν μηδενὸς ἕκατι γένηται, καλέεται ἀβελτηρία· ὅκκα δὲ φόβω, δειλία, ὅκκα δὲ ἁδονᾶς, ἀκολασία, ὅκκα δὲ κέρ‐ δεος, ἀδικία. ἁ δὲ κατ’ ὀρθὸν λόγον αὐτᾶς σύνταξις,
55ὅκκα μὲν ἐν τῷ θεωρὲν καὶ κρίνεν γένηται, καλέεται φρό‐ νασις· ὅκκα δὲ ἐν τῷ ὑφίστασθαι ...... τὰ ἁδέα, σαο‐ φροσύνα· ὅκκα δ’ ἐν τῷ κέρδεος ἀποσχέσθαι καὶ βλάβας τᾶς ἐς τὸν πλατίον, δικαιότας. ἁ δὲ κατὰ τὸν ὀρθὸν λόγον αὐτᾶς σύνταξις καὶ παρὰ τὸν ὀρθὸν λόγον παρά‐
60βασις, τῶ δέοντός ἐντι στοχασμὸς καὶ τῶ μὴ δέοντος ἀπόπτωσις. ἔστι δὲ τὸ μὲν δέον, ὃ δεῖ ἦμεν· τοῦτο δὲ οὐκ ἀφαιρέσιος οὐδὲ προσθέσιος δέεται· αὐτὸ γάρ ἐστιν ὃ δεῖ ἦμεν. τῶ δὲ μὴ δέοντος εἴδεα δύο, τὸ μὲν ὑπερ‐
βολά, τὸ δ’ ἔλλειψις. καὶ ἁ μὲν ὑπερβολὰ τὸ πλέον τῶ80 in vol. 3
65δέοντός ἐντι, ἁ δ’ ἔλλειψις τὸ ἔλαττον. ἁ δ’ ἀρετὰ ἕξις τίς ἐντι τῶ δέοντος· διόπερ καὶ ἀκρότας καὶ μεσότας εὐθέως ἐντί· ἀκρότας μέν, διότι τῶ δέοντος ἔχεται· μεσότας δέ, ὅτι μεταξὺ τᾶς ὑπερβολᾶς καὶ τᾶς ἐλλείψιός ἐντι. οὕτως γὰρ καὶ μεσότατες τυγχάνοντι καὶ ἀκρότατες·
70μεσότατες μέν, ὅτι ἐκτὸς τᾶς ὑπερβολᾶς καὶ τᾶς ἐλλεί‐ ψιος πίπτοντι· ἀκρότατες δέ, ὅτι οὔτε προσθέσιος οὔτ’ ἀφαιρέσιος δέονται· αὐτὰ γὰρ ἐντὶ ταῦτα, ἃ δεῖ αὐτὰ ἦμεν.

3

.

1

.

118

 Ἐν ταὐτῷ (fr. mor. 4 II p. 20 Mullach.). Ἐπεὶ δὲ ἁ τῶ ἤθεος ἀρετὰ περὶ πάθεα, τῶν δὲ παθέων ἁδονὰ καὶ λύπα ὑπέρτατα, φανερὸν ὅτι οὐκ ἐν τῷ ὑπεξελέσθαι τὰ πάθεα τᾶς ψυχᾶς, ἁδονὰν καὶ λύπαν,
5ἁ ἀρετὰ πέπτωκεν, ἀλλ’ ἐν τῷ ταῦτα συναρμόξασθαι.
οὐδὲ γὰρ ὑγίεια, εὐκρατία τις ἔασα τᾶν τῶ σώματος δυναμίων, ἐν τῷ ὑπεξελέσθαι τὸ θερμὸν καὶ τὸ ψυχρὸν καὶ τὸ ὑγρὸν καὶ τὸ ξηρόν, πέπτωκεν, ἀλλ’ ἐν τῷ ταῦτα συγκερασθῆμεν· ἔντι γὰρ οἷον συμμετρία τις τούτων·81 in vol. 3
10οὐδ’ ἐν τᾷ μωσικᾷ ἐν τῷ ὑπεξελέσθαι τὸ ὀξὺ καὶ τὸ βαρὺ τὸ σύμφωνον πέπτωκεν, ἀλλ’ ἐν τῷ ταῦτά πως συναρμόξασθαι. συναρμοσμένων γὰρ τῶ ὀξέος καὶ τῶ βαρέος τὸ μὲν σύμφωνον ἐναπολαμβάνεται, τὸ δὲ διά‐ φωνον ἐκκρούεται· συναρμοσμένων δὲ καὶ τῶ θερμῶ καὶ
15τῶ ψυχρῶ καὶ τῶ ὑγρῶ καὶ τῶ ξηρῶ ἁ μὲν ὑγίεια γί‐ νεται, ἁ δὲ νόσος ἀπόλλυται· συναρμοσμένων δὲ καὶ τῶ θυμῶ καὶ τᾶς ἐπιθυμίας ταὶ μὲν κακίαι καὶ τὰ πάθεα ἐξαιρέονται, ταὶ δ’ ἀρεταὶ καὶ τὰ ἤθεα ἐγγίνονται. ἰδιαίτατον δὲ τᾶς τῶ ἤθεος ἀρετᾶς ἁ προαίρεσις ἁ ἐν
20τοῖς καλοῖς. λόγῳ γὰρ καὶ δυνάμει συγχρέεσθαι δυνατὸν
καὶ ἄνευ ἀρετᾶς, προαιρέσει δ’ οὐ δυνατόν· τὸ γὰρ ἀξίωμα τῶ ἤθεος ἁ προαίρεσις σαμαίνει. διὸ καὶ μετὰ βίας μὲν ἐπικρατέων ὁ λογισμὸς θυμῶ καὶ ἐπιθυμίας ἐγκράτειαν καὶ καρτερίαν ἐμποιεῖ, μετὰ βίας δὲ πάλιν82 in vol. 3
25ἐκβιασθεὶς αὐτὸς ὑπὸ τῶ ἀλόγω, ἀκρατίαν καὶ μαλα‐ κίαν. ταὶ δὲ τοιαῦται διαθέσιες τᾶς ψυχᾶς ἡμιτελέες μὲν ἀρεταί, ἡμιτελέες δὲ κακίαι τυγχάνοντι. ὁ μὲν γὰρ λογισμὸς ὑγιαίνει, τὰ δ’ ἄλογα μέρεα τᾶς ψυχᾶς νοσεῖ. καὶ καθὸ μὲν ἄρχεται καὶ ἄγεται ὁ θυμὸς καὶ ἁ ἐπι‐
30θυμία ὑπὸ τῶ λόγον ἔχοντος μέρεος τᾶς ψυχᾶς, ἁ ἐγκρά‐ τεια καὶ ἁ καρτερία ἀρεταὶ τυγχάνοντι, καθὸ δὲ μετὰ βίας ἀλλ’ οὐχ ἑκουσίως τοῦτο πράσσοντι, κακίαι τυγχά‐ νοντι. δεῖ γὰρ τὰν ἀρετὰν μὴ μετὰ λύπας ἀλλὰ μεθ’ ἁδονᾶς τὰ δέοντα πράσσεν. πάλιν δέ, καθὸ μὲν ἐπικρα‐
35τεῖ ὁ θυμὸς καὶ ἁ ἐπιθυμία τῶ λογισμῶ, μαλακίαν καὶ ἀκρατίαν ἐπιφέροντα, κακίαι τινὲς τυγχάνοντι· καθὸ δὲ μετὰ λύπας χαρίζονται τοῖς πάθεσιν, εἰδότες ὅτι ἀμβλα‐ κίσκοντι τῶ ὑγιὲς ἦμεν τὸ ὄμμα τᾶς ψυχᾶς, ταύτᾳ δ’
οὐ κακίαι. πάλιν ὦν αὐτό γε τοῦτο φανερόν, ὅτι ἑκου‐83 in vol. 3
40σίως δεῖ τὰν ἀρετὰν τὰ δέοντα πράσσεν. τὸ μὲν ἀκού‐ σιον οὐκ ἄνευ λύπας καὶ φόβω· τὸ δ’ ἑκούσιον οὐκ ἄνευ ἁδονᾶς καὶ φιλοφροσύνας. ἅμα δὲ καὶ ὁ λόγος ὁ τᾶς διαιρέσιος συμπέσοι κα † παρείτω ταῦθ’ οὕτως ἔχεν. ἁ μὲν γὰρ γνῶσις καὶ ἁ ὅρασις τῶν πραγμάτων τῶ λόγον ἔχον‐
45τος μέρεος ἐντὶ τᾶς ψυχᾶς· ἁ δὲ δύναμις τῶ ἀλόγω. τὸ γὰρ ἀντέχεν μὲν δύνασθαι τοῖς πόνοις, ἐπικρατὲν δὲ τᾶν ἁδονᾶν, οἰκῇόν ἐντι τῶ ἀλόγω μέρεος τᾶς ψυχᾶς. ἁ δὲ προαίρεσις ἐν ἀμφοτέροις αὐτοῖς γίνεται, καὶ τῷ λόγον ἔχοντι μέρει τᾶς ψυχᾶς καὶ τῷ ἀλόγῳ· σύγκειται γὰρ ἐκ

3

.

1

.

118

(50)

διανοίας καὶ ὀρέξιος, ὧν ἁ μὲν διάνοια τῶ λόγον ἔχον‐ τός ἐντι, ἁ δ’ ὄρεξις τῶ ἀλόγω. διὸ καὶ ἀρετὰ πᾶσα ἐν συναρμογᾷ γίνεται τῶν μερέων τᾶς ψυχᾶς, καὶ τὸ ἑκού‐ σιον δὲ καὶ τὸ προαιρετὸν πάντως ἐν τᾷ ἀρετᾷ.

3

.

1

.

119

Ἐκ τοῦ Ἐπικτήτου ἐγχειριδίου (c. 42).
Ὅταν τις κακῶς τι ποιῇ ἢ κακῶς τι λέγῃ, μέμνησο ὅτι καθήκειν αὐτῷ οἰόμενος ποιεῖ. τί οὖν; ἀκολουθήσει τῷ σοὶ φαινομένῳ ἢ τῷ αὑτῷ; ἀλλὰ κακῶς αὐτῷ φαί‐84 in vol. 3
5νεται. τίς οὖν ἐξηπάτηται; ἐκεῖνος. τίς οὖν βέβλαπται; ὁ ἐξηπατημένος. καὶ γὰρ τὸ ἀληθὲς συμπεπλεγμένον ἐάν τις ὑπολάβῃ ψεῦδος, οὐ τὸ συμπεπλεγμένον βλάπτεται, ἀλλ’ ὁ ὑπολαβών.

3

.

1

.

120

Περικτιόνης Πυθαγορείας περὶ σο‐
φίας (fr. 13 phil. Gr. II p. 32 sq. Mullach.). Γέγονε δὲ καὶ συνέστα ὁ ἄνθρωπος ποττὸ θεωρῆσαι
τὸν λόγον τᾶς τῶ ὅλω φύσιος· καὶ τᾶς σοφίας ἔργον ἐστὶν85 in vol. 3
5αὐτὸ τοῦτο κτήσασθαι καὶ θεωρῆσαι τὰν τῶν ἐόντων φρόνασιν.

3

.

1

.

121

 Ἐν ταὐτῷ (fr. 13 l. c. p. 33). Γαμετρία μὲν ὦν καὶ ἀριθμητικὰ καὶ τἄλλα τὰ θεω‐ ρητικὰ καὶ ἐπισταμονικὰ περὶ ... τῶν ἐόντων κατασχο‐ λέονται, ἁ δὲ σοφία περὶ πάντα τὰ γένεα τῶν ἐόντων.
5οὕτως γὰρ ἔχει σοφία περὶ πάντα τὰ ἐόντα, ὡς ὄψις περὶ πάντα τὰ ὁρατὰ καὶ ἀκοὰ περὶ πάντα τὰ ἀκουστά. τὰ δὲ συμβεβακότα τοῖς ἐοῦσιν ἃ μὲν καθόλω πᾶσι συμ‐ βέβακεν, ἃ δὲ πλείστοις αὐτῶν, ἃ δέ πᾳ ἑνὶ ἑκάστῳ.
τὰ μὲν ὦν καθόλω πᾶσι συμβεβακότα συνιδὲν καὶ θεω‐86 in vol. 3
10ρῆσαι τᾶς σοφίας οἰκῇον, τὰ δὲ τοῖς πλείστοις τᾶς περὶ φύσιν ἐπιστάμας, τὰ δ’ ἴδια καθ’ ἕκαστον τᾶς περί τι ἀφωρισμένον ἐπιστάμας. καὶ διὰ τοῦτο σοφία μὲν τὰς τῶν ἐόντων ἁπάντων ἀρχὰς ἀνευρίσκει, φυσικὰ δὲ τὰς τῶν φύσει γινομένων, γαμετρία δὲ καὶ ἀριθμητικὰ καὶ
15μωσικὰ τὰς περὶ τὸ ποσὸν καὶ τὸ ἐμμελές. ὅστις ὦν ἀναλῦσαι οἷός 〈τ’〉 ἐστὶ πάντα 〈τὰ〉 γένεα ὑπὸ μίαν καὶ τὰν αὐτὰν ἀρχάν, καὶ πάλιν ἐκ ταύτας συνθεῖναι καὶ σύν‐ αρθμήσασθαι, οὗτος δοκεῖ 〈μοι〉 καὶ σοφώτατος ἦμεν καὶ ἀλαθέστατος, ἔτι δὲ καὶ καλὰν σκοπιὰν εὑρηκέ‐
20ναι, ἀφ’ ἇς δυνατὸς ἐσσεῖται τόν τε θεὸν κατοψεῖσθαι καὶ πάντα τὰ ἐν τᾷ συστοιχίᾳ τε καὶ τάξει τᾷ ἐκείνω
κατακεχωρισμένα.87 in vol. 3

3

.

1

.

122

 Θεμιστίου ἐκ τοῦ Μετριοπαθοῦς ἢ
Φιλοτέκνου (p. 434, 14 Dind.). Οὕτω δὲ καὶ τῷ ἀνθρώπῳ ἐγκεχρῶσθαί ἐστιν ἀναγ‐ καῖον ἡδονὴν καὶ λύπην καὶ ξύμπαντα τὰ ἄλλα παθή‐
5ματα, πλείω δὲ καὶ ἐμμονωτέραν τὴν λύπην. καὶ τοῦτο αὖ πάλιν Αἴσωπος λέγει· τὸν γὰρ πηλὸν αὐτῷ ὁ Προ‐ μηθεύς, ἀφ’ οὗ τὸν ἄνθρωπον διεπλάσατο, οὐκ ἐφύρασεν ὕδατι, ἀλλὰ δακρύοις. οὐχὶ οὖν ἐκκόπτειν αὐτὰ πειρᾶ‐ σθαι χρεών, ἀμήχανον γάρ. ἀλλ’ εἴπερ ἄρα, ἐπι‐
10κόπτειν τε καὶ πραΰνειν κοιμίζειν τε ἐφ’ ὅσον δυνατὸν καὶ νουθετεῖν· ταύτην γὰρ εὐμενῶς προσίεται τὴν ἐπι‐ μέλειαν. καὶ οὕτως σοι αὐτὰ παιδαγωγοῦντι ἀναφανή‐ σεται χρήσιμά τε καὶ ὠφέλιμα ἀντὶ ἀχρήστων καὶ βλα‐ βερῶν. οὐ γὰρ ὁ θεὸς αὐτὰ ἐνεκεράσατο τῷ ἀνθρώπῳ,
15ὅπως λώβην τε αὐτῷ καὶ αἶσχος προσθείη, ἀλλὰ καὶ ταῦτα πρὸς διαμονὴν καὶ σωτηρίαν τοῦ γένους προσύ‐ φηνέ τε καὶ προσῳκοδόμησε τῇ ψυχῇ. θυμὸν μέν, ὅπως ἂν τὰ βλάπτοντα ἀμυνώμεθα· ἐπιθυμίαν δὲ ἐδωδῆς καὶ ποτῶν πρὸς τὴν ξύμφυτον καὶ ἀναγκαίαν ἀπορροήν· καὶ
20οὕτω δὴ ἄλλο πρὸς ἄλλην τινὰ τεταγμένον τοῦ σώματος κῆρα. μένειν δὲ ἕκαστον χρὴ ἐν τῷ μέτρῳ· καὶ τὸ μέ‐ τρον τοῦτο ἑκάστου γίνεται ἀρετή· τοῦ μὲν θυμοειδοῦς ἀνδρεία, τοῦ δὲ ἐπιθυμητικοῦ σωφροσύνη, τοῦ δ’ αὖ φιλοχρημάτου καὶ φιλοκερδοῦς ἐλευθεριότης τε καὶ μεγα‐
25λοπρέπεια· ὅσον δὲ ἐπτόηται περὶ τιμὰς καὶ δυνάμεις καὶ προεδρίας, τούτου ἐστὶ τὸ μέτρον μεγαλοψυχία. εἰ δὲ ἀκόσμητα ἐαθείη καὶ ἀθεράπευτα ὑπὸ τοῦ λόγου, καθάπερ φυτὰ ἥμερα καὶ χρηστὰ ἐξαμελήσαντος γεωρ‐ γοῦ, ἀπαγριοῦται εὐθὺς καὶ ἐξυβρίζει καὶ παραβλαστάνει88 in vol. 3
30τὰς κακίας καθάπερ ἀκάνθας χαλεπὰς καὶ φαρμακώδεις τοῖς τε ἄλλοις καὶ μάλιστα τῷ κεκτημένῳ. ἔστι δ’ ἐφ’ ὧν ἔμπαλιν καταφθίνει καὶ ἀπομαραίνεται εἴσω τῆς ἀκμῆς· καὶ δέονται οὗτοι τοῦ λόγου οὐ 〈τοῦ〉 κολούοντος καὶ θλίβοντος καὶ πιέζοντος, 〈ἀλλὰ τοῦ ἐπάρδοντός τε
35καὶ ἐπανάγοντος καὶ ἐρεθίζοντοσ〉 πρὸς τὴν αὔξην τὴν ἐοικυῖαν. καὶ διὰ τοῦτο ἄρα ἑκάστην ἀρετὴν περικάθην‐ ται ἔνθεν καὶ ἔνθεν δύο κακίαι, ἡ μὲν τὸ ἐνδεὲς τοῦ παθήματος ἀγαπῶσα, ἡ δὲ τὸ πλεονάζον ἀσπαζομένη. δεῖ δ’ οὐ πρὸς τὰ φαῦλα καὶ διεστραμμένα ὁρῶντας
40ἅπαντα ὁμοίως ὑποπτεύειν καὶ διεξελαύνειν, ἀλλὰ τὸ βού‐ λημα ἐξετάζειν τῆς φύσεως, καὶ πρὸς ὅ τι ἕκαστον τῶν παθημάτων ἐνεφύτευσε καὶ ἐνεσημήνατο τῇ ψυχῇ.

3

.

1

.

123

Πορφυρίου ἐκ τοῦ Περὶ τῶν πρὸς τὰ νοητὰ ἀφορμῶν (opusc. Porphyr. p. 80 ed. Holsten.).
Ἄλλαι αἱ ἀρεταὶ τοῦ πολιτικοῦ, καὶ ἄλλαι αἱ τοῦ πρὸς θεωρίαν ἀνιόντος καὶ διὰ τοῦτο λεγομένου θεωρη‐89 in vol. 3
5τικοῦ, καὶ ἄλλαι αἱ τοῦ ἤδη τελείου θεωρητικοῦ καὶ ἤδη θεατοῦ, καὶ ἄλλαι αἱ τοῦ νοῦ, καθὸ νοῦς, καὶ ἀπὸ ψυχῆς καθαροῦ. αἱ μὲν τοῦ πολιτικοῦ ἐν μετριοπαθείᾳ τοῦ ἀλόγου κείμεναι, τῷ ἕπεσθαι καὶ ἀκολουθεῖν τῷ λογισμῷ τοῦ καθήκοντος κατὰ τὰς πράξεις. διὸ πρὸς κοινωνίαν
10βλέπουσαι τὴν ἀβλαβῆ τῶν πλησίον ἐκ τοῦ συναγελασμοῦ καὶ τῆς κοινωνίας πολιτικαὶ λέγονται. καὶ ἔστι φρόνησις μὲν περὶ τὸ λογιζόμενον, ἀνδρεία δὲ περὶ τὸ θυμούμε‐ νον, σωφροσύνη δ’ 〈ἐν ὁμολογίᾳ καὶ συμφωνίᾳ ἐπιθυ‐ μητικοῦ πρὸς λογισμόν, δικαιοσύνη δ’〉 ἡ ἑκάστου τού‐
15των ὁμοῦ οἰκειοπραγία, ἀρχῆς πέρι καὶ τοῦ ἄρχεσθαι. αἱ δὲ τοῦ πρὸς θεωρίαν προκόπτοντος θεωρητικοῦ ἐν ἀποστάσει κεῖνται τῶν ἐντεῦθεν· διὸ καὶ καθάρσεις αὗται λέγονται ἐν ἀποχῇ θεωρούμεναι τῶν τοῦ σώματος πράξεων καὶ συμπαθειῶν τῶν πρὸς αὐτό. αὗται μὲν γὰρ
20τῆς ψυχῆς ἀφισταμένης πρὸς τὸ ὄντως ὄν, αἱ δὲ πολι‐ τικαὶ τὸν θνητὸν ἄνθρωπον κατακοσμοῦσι. καὶ πρόδρο‐
μοι δ’ αἱ πολιτικαὶ τῶν καθάρσεων· δεῖ γὰρ κοσμη‐ θέντα κατ’ αὐτὰς ἀποστῆναι τοῦ σὺν σώματι πράττειν τι προηγουμένως. διὸ ἐν ταῖς καθάρσεσι τὸ μὲν μὴ συν‐90 in vol. 3
25δοξάζειν τῷ σώματι, ἀλλὰ μόνην ἐνεργεῖν, ὑφίστησι τὸ φρονεῖν, ὃ διὰ τοῦ καθαρῶς νοεῖν τελειοῦται· τὸ δέ γε μὴ ὁμοπαθεῖν συνίστησι τὸ σωφρονεῖν, τὸ δὲ μὴ φο‐ βεῖσθαι ἀφισταμένην τοῦ σώματος ὡς εἰς κενόν τι καὶ μὴ ὂν τὴν ἀνδρείαν. ἡγουμένου δὲ λόγου καὶ νοῦ καὶ
30μηδενὸς ἀντιτείνοντος, δικαιοσύνη τὸ τοιοῦτον. ἡ μὲν οὖν κατὰ τὰς πολιτικὰς ἀρετὰς διάθεσις ἐν μετριοπα‐ θείᾳ θεωρεῖται, τέλος ἔχουσα τὸ ζῆν ὡς ἄνθρωπον κατὰ φύσιν· ἡ δὲ κατὰ τὰς θεωρητικὰς ἐν ἀπαθείᾳ, ἧς τέλος ἡ πρὸς θεὸν ὁμοίωσις. ἐπεὶ δὲ κάθαρσις ἣ μέν τις ἦν
35καθαίρουσα ἣ δὲ κεκαθαρμένων, αἱ καθαρτικαὶ ἀρεταὶ κατ’ ἄμφω θεωροῦνται τὰ σημαινόμενα τῆς καθάρσεως· καθαίρουσί τε γὰρ τὴν ψυχὴν καὶ καθαρθείσῃ σύνεισι· τέλος γὰρ τὸ κεκαθάρθαι τοῦ καθαίρειν. ἀλλ’ ἐπεὶ τὸ καθαίρειν καὶ κεκαθάρθαι ἀφαίρεσις ἦν παντὸς τοῦ ἀλλο‐
40τρίου, τὸ ἀγαθὸν ἕτερον ἂν εἴη τοῦ καθαίροντος· ὥστ’ εἴ
γε πρὸ τῆς ἀκαθαρσίας 〈ἀγαθὸν ἦν τὸ καθαιρόμενον, ἡ κάθαρσισ〉 ἀρκεῖ· ἀλλ’ ἀρκέσει μὲν ἡ κάθαρσις, τὸ δὲ καταλειπόμενον ἔσται τὸ ἀγαθόν, καὶ οὐχ ἡ κάθαρσις. ἀλλ’ ἡ ψυχῆς φύσις οὐκ ἦν ἀγαθόν, ἀλλ’ ἀγαθοῦ μετέχειν91 in vol. 3
45δυνάμενον καὶ ἀγαθοειδές· οὐ γὰρ ἂν ἐγένετο ἐν κακῷ. τὸ οὖν ἀγαθὸν αὐτῇ ἐν τῷ συνεῖναι τῷ γεννήσαντι, κακία δὲ τὸ τοῖς ὑστέροις. καὶ διπλῆ γε κακία, τό τε τούτοις συνεῖναι καὶ μετὰ παθῶν ὑπερβολῆς· διόπερ αἱ πολιτικαὶ ἀρεταὶ μιᾶς γοῦν αὐτὴν κακίας ἀπαλλάττουσαι ἀρεταὶ

3

.

1

.

123

(50)

ἐκρίθησαν καὶ τίμιαι, αἱ δὲ καθαρτικαὶ τιμιώτεραι καὶ τῆς ὡς ψυχικῆς κακίας ἀπαλλάττουσαι. δεῖ τοίνυν καθη‐ ραμένην αὐτὴν συνεῖναι τῷ γεννήσαντι. καὶ ἀρετὴ ἄρα αὐτῆς μετὰ τὴν ἐπιστροφὴν αὕτη, ἥπερ ἐστὶν ἐν γνώσει καὶ εἰδήσει τοῦ ὄντος· οὐχ ὅτι οὐκ ἔχει παρ’ αὐτῇ ταύ‐
55την, ἀλλ’ ὅτι ἄνευ τοῦ πρὸ αὐτῆς οὐχ ὁρᾷ τὰ αὐτῆς. ἀλλ’ οὖν γένος τρίτον ἀρετῶν μετὰ τὰς καθαρτικὰς καὶ τὰς πολιτικὰς νοερῶς τῆς ψυχῆς ἐνεργούσης· σοφία μὲν καὶ φρόνησις ἐν θεωρίᾳ ὧν νοῦς ἔχει, δικαιοσύνη δὲ ἐν οἰκειοπραγίᾳ μὲν ἐν τῇ πρὸς τὸν νοῦν 〈δ’〉 ἀκολουθίᾳ καὶ
60τῷ πρὸς νοῦν ἐνεργεῖν. σωφροσύνη δὲ ἡ εἴσω πρὸς νοῦν
στροφή· ἡ δὲ ἀνδρεία ἀπάθεια, καθ’ ὁμοίωσιν τοῦ πρὸς ὃ βλέπει ἀπαθὲς ὂν τὴν φύσιν. καὶ ἀντακολουθοῦσί γε αὗται ἀλλήλαις ὥσπερ καὶ 〈αἱ〉 ἄλλαι. τέταρτον 〈δ’〉 εἶδος ἀρετῶν τὸ τῶν παραδειγματικῶν, αἵπερ ἦσαν ἐν τῷ νῷ92 in vol. 3
65κρείττους οὖσαι τῶν ψυχικῶν, καὶ τούτων παραδείγματα 〈ὧν καὶ τῆς ψυχῆς ἦσαν ὁμοιώματα· νοῦς μέν, ἐν ᾧ ἅπαντα〉 ὥσπερ παραδείγματα· ἐπιστήμη δὲ ἡ νόησις, σοφία δὲ γιγνώσκων ὁ νοῦς· τὸ δὲ πρὸς αὐτὸν ἡ σωφρο‐ σύνη, τὸ δ’ οἰκεῖον ἔργον ἡ οἰκειοπραγία, ἡ δὲ ἀνδρεία
70ἡ ταυτότης καὶ τὸ ἐφ’ ἑαυτοῦ μένειν καθαρὸν διὰ δυνά‐ μεως περιουσίαν. τέτταρα τοίνυν ἀρετῶν γένη πέφηνεν· 〈ὧν〉 αἱ μὲν ἦσαν αἱ τοῦ νοῦ αἱ παραδειγματικαὶ καὶ σύνδρομοι αὐτοῦ τῇ οὐσίᾳ· αἱ δὲ ψυχῆς πρὸς νοῦν ἐνο‐ ρώσης ἤδη καὶ πληρουμένης ἀπ’ αὐτοῦ· αἱ δὲ ψυχῆς
75ἀνθρώπου καθαιρομένης τε καὶ καθαρθείσης ἀπὸ σώ‐ ματος καὶ τῶν ἀλόγων παθῶν· αἱ δὲ ψυχῆς ἀνθρώπου κατακοσμούσης τὸν ἄνθρωπον διὰ τοῦ τὰ μέτρα τῇ ἀλο‐ γίᾳ ἀφορίζειν καὶ μετριοπάθειαν ἐνεργάζεσθαι. καὶ ὁ μὲν ἔχων τὰς μείζους ἐξ ἀνάγκης ἔχει καὶ τὰς ἐλάττους·
80οὐ μὴν καὶ ἔμπαλιν. οὐκέτι μέντοι τῷ ἔχειν καὶ τὰς
ἐλάττους ὁ ἔχων τὰς μείζους ἐνεργήσει καὶ κατὰ τὰς ἐλάττους προηγουμένως, ἀλλὰ μόνον κατὰ περίστασιν τῆς γενέσεως. ἄλλοι γὰρ οἱ σκοποί, ὥσπερ εἴρηται, καὶ κατὰ γένος διάφοροι. τῶν μὲν γὰρ πολιτικῶν, μέτρον ἐπιθεῖναι93 in vol. 3
85τοῖς πάθεσι πρὸς τὰς ἐν τοῖς κατὰ φύσιν ἐνεργείας· τῶν δὲ καθαρτικῶν, τελέως τῶν παθῶν ἀποστῆσαι, τὸ τέως μέτρον λαμβανουσῶν· τῶν δὲ πρὸς νοῦν ἐνεργῆσαι μηδὲ τοῦ ἀποστῆσαι ἐκ τῶν παθῶν εἰς ἔννοιαν ἐρχομένους· τῶν δὲ μηδὲ πρὸς νοῦν ἐχουσῶν τὴν ἐνέργειαν, ἀλλὰ τῇ αὐτοῦ
90οὐσίᾳ εἰς συνδρομὴν ἀφιγμένων. διὸ καὶ ὁ μὲν κατὰ τὰς πρακτικὰς ἐνεργῶν σπουδαῖος ἦν ἄνθρωπος, ὁ δὲ κατὰ τὰς καθαρτικὰς δαιμόνιος ἦν ἄνθρωπος ἢ καὶ δαί‐ μων ἀγαθός, ὁ δὲ κατὰ μόνας τὰς πρὸς τὸν νοῦν θεός, ὁ δὲ κατὰ τὰς παραδειγματικὰς θεῶν πατήρ. ἐπιμελη‐
95τέον οὖν μάλιστα τῶν καθαρτικῶν ἡμῖν, σκεψαμένοις ὅτι τούτων μὲν ἡ τεῦξις ἐν τῷ βίῳ τούτῳ, διὰ τούτων δὲ καὶ ἡ εἰς τὰς τιμιωτέρας ἄνοδος. διὸ θεωρητέον ἄχρι τίνος καὶ 〈ἐπὶ〉 πόσον οἵα τε παραλαμβάνεσθαι ἡ κά‐ θαρσις. ἔστι μὲν γὰρ ἐν ἀποστάσει σώματος καὶ τῆς

3

.

1

.

123

(100)

ἀλόγου παθητικῆς κινήσεως. πῶς δ’ ἂν γένοιτο καὶ ἄχρι τίνος, ῥητέον. πρῶτον μὲν οἷον θεμέλιος καὶ ὑποβάθρα
τῆς καθάρσεως τὸ γνῶναι ἑαυτὸν ψυχὴν ὄντα ἐν ἀλλο‐ τρίῳ [τῷ] πράγματι καὶ ἑτερουσίῳ συνδεδεμένον· δεύτερον δὲ τὸ ἀπὸ τούτου ὁρμώμενον τοῦ πείσματος συναγαγεῖν94 in vol. 3
105αὑτὸν ἀπὸ τοῦ σώματος καὶ τοῖς οἷον τόποις, πάντως γε μὴν ἀπαθῶς πρὸς αὐτὸ διατιθέμενον. ἐνεργῶν μὲν γὰρ συνεχῶς τις κατ’ αἴσθησιν, εἰ καὶ μὴ μετὰ προσπαθείας καὶ τῆς τοῦ ἥδεσθαι ἀπολαύσεως τοῦτο ποιεῖ, ἀλλ’ οὖν ἐσκέδασται περὶ τὸ σῶμα συναφὴς αὐτῷ κατὰ ταύτην
110γινόμενος, προσπάσχων δὲ ταῖς τῶν αἰσθημάτων ἡδοναῖς ἢ λύπαις σὺν προθυμίᾳ καὶ ἐπινεύσει συμπαθεῖ· ἀφ’ ἧς δὴ μάλιστα διαθέσεως αὑτὸν προσήκει καθαίρειν. τοῦτο δ’ ἂν γένοιτο, εἰ καὶ τὰς ἀναγκαίας τῶν ἡδονῶν καὶ τὰς αἰσθήσεις ἰατρείας ἕνεκα μόνον τις παραλαμβάνοι ἢ ἀπαλ‐
115λαγῆς πόνων, ἵνα μὴ ἐμποδίζοιτο. ἀφαιρετέον δὲ καὶ τὰς ἀλγηδόνας· εἰ δὲ μὴ οἷόν τε εἴη, πρᾴως οἰστέον ἐλάττους τιθέντα τῷ μὴ συμπάσχειν. τὸν δὲ θυμὸν ὡς οἷόν τε ἀφαιρετέον καὶ 〈μὴ〉 μελετητέον πάντῃ—εἰ δὲ μή, αὐτὸν γοῦν συναναμιγνύναι τὴν προαίρεσιν, ἀλλ’
120ἄλλου εἶναι τὸ ἀπροαίρετον· τὸ δ’ ἀπροαίρετον ἀσθενὲς καὶ ὀλίγον—τὸν δὲ φόβον πάντῃ, περὶ οὐδενὸς γὰρ φο‐ βήσεται· τὸ δ’ ἀπροαίρετον καὶ ἐνταῦθα. χρηστέον δὴ ἄρα καὶ θυμῷ καὶ φόβῳ ἐν νουθετήσει· ἐπιθυμίαν δὲ παντὸς φαύλου ἐξοριστέον· σίτων δὲ καὶ ποτῶν οὐκ95 in vol. 3
125αὐτὸς ἕξει ᾗπερ αὐτός· ἀφροδισίων δὲ τῶν φυσικῶν οὐδὲ τὸ ἀπροαίρετον, εἰ δ’ ἄρα, ὅσον μέχρι φαντασίας προ‐ πετοῦς τῆς κατὰ τοὺς ὕπνους. ὅλως δ’ αὐτὴν μὲν πάν‐ των ἡ ψυχὴ 〈ἡ〉 νοερὰ τοῦ καθαιρομένου τούτων ἔστω καθαρά. βουλέσθω δὲ καὶ τὸ κινούμενον πρὸς τὸ ἄλογον
130τῶν σωματικῶν παθῶν ἀσυμπαθῶς κινεῖσθαι καὶ ἀπροσ‐ έκτως, ὥστε καὶ τὰς κινήσεις εὐθύς [τε] λύεσθαι τῇ γειτνιάσει τοῦ λογιζομένου.

3

.

1

.

124

Πλάτωνος ἐκ τῆς Σωκράτους ἀπο‐
λογίας (p. 29 A—B).
Τὸ γάρ τοι θάνατον δεδιέναι, ὦ ἄνδρες, οὐδὲν ἄλλο ἐστὶν ἢ δοκεῖν σοφὸν εἶναι μὴ ὄντα· δοκεῖν γὰρ εἰδέναι96 in vol. 3
5ἐστὶν ἃ οὐκ οἶδεν. οἶδε μὲν γὰρ οὐδεὶς τὸν θάνατον οὐδ’ εἰ τυγχάνει τῷ ἀνθρώπῳ πάντων μέγιστον ὂν τῶν ἀγαθῶν· δεδίασι δὲ ὡς εὖ εἰδότες, ὅτι μέγιστον τῶν κακῶν ἐστι. καὶ τοῦτο πῶς οὐκ ἀμαθία ἐστὶν αὕτη ἡ ἐπονείδιστος, ἡ τοῦ οἴεσθαι εἰδέναι ἃ οὐκ οἶδεν; ἐγὼ
10δέ, ὦ ἄνδρες, τούτῳ καὶ ἐνταῦθα ἴσως διαφέρω τῶν πολ‐ λῶν ἀνθρώπων, καὶ εἰ δή τῳ σοφώτερός του φαίην εἶναι, τούτῳ ἄν, ὅτι οὐκ εἰδὼς ἱκανῶς περὶ τῶν ἐν Ἅιδου οὕτω καὶ οἴομαι οὐκ εἰδέναι· τὸ δὲ ἀδικεῖν καὶ ἀπειθεῖν τῷ βελτίονι, καὶ θεῷ καὶ ἀνθρώπῳ, ὅτι κακὸν καὶ αἰσχρόν
15ἐστιν οἶδα. πρὸ οὖν τῶν κακῶν, ὧν οἶδα ὅτι κακά ἐστιν, ἃ μὴ οἶδα εἰ καὶ ἀγαθὰ ὄντα τυγχάνει, οὐδέποτε φοβή‐ σομαι οὐδὲ φεύξομαι.

3

.

1

.

125

 Ἐπικτήτου (fr. 1 III p. 65 ed. Schweigh.). Ὁ τύχῃ βίος συμπεπλεγμένος ἔοικε χειμάρρῳ ποταμῷ· καὶ γὰρ ταραχώδης καὶ ἰλύος ἀνάμεστος καὶ δυσέμβατος
καὶ τυραννικὸς καὶ πολύηχος καὶ ὀλιγοχρόνιος.97 in vol. 3

3

.

1

.

126

(fr. 2) Ψυχὴ ὁμιλοῦσα ἀρετῇ ἔοικεν ἀενάῳ πηγῇ· καὶ γὰρ καθαρὸν καὶ ἀτάραχον καὶ πότιμον καὶ νόστιμον καὶ κοι‐ νωνικὸν καὶ πλούσιον καὶ ἀβλαβὲς καὶ ἀνώλεθρον.

3

.

1

.

127

(fr. 3) Εἰ βούλει ἀγαθὸς εἶναι, πρῶτον πίστευσον ὅτι κακὸς εἶ.

3

.

1

.

128

(fr. 4 l. c. p. 66) Βέλτιον ὀλιγάκις πλημμελεῖν ὁμολογοῦντα σωφρονεῖν πλεονάκις ἢ ὀλιγάκις ἁμαρτάνειν λέγοντα πλημμελεῖν πολλάκις.

3

.

1

.

129

(fr. 5) Κόλαζε τὰ πάθη, ἵνα μὴ ὑπ’ αὐτῶν τιμωρῇ.

3

.

1

.

130

(fr. 6) Μὴ οὕτω τὸ ἐκ τῆς δόξης 〈αἰσχρὸν〉 αἰσχύνου, ὡς τὸ ἐκ τῆς ἀληθείας ἀπόφευγε.

3

.

1

.

131

(fr. 7)
Εἰ βούλει καλῶς ἀκούειν, μάθε καλῶς λέγειν. μα‐ θὼν δὲ καλῶς λέγειν, πειρῶ καλῶς πράττειν, καὶ οὕτω καρπώσῃ τὸ καλῶς ἀκούειν.98 in vol. 3

3

.

1

.

132

(fr. 19 l. c. p. 71) Ἐξέταζε σαυτὸν πότερον πλουτεῖν θέλεις ἢ εὐδαιμο‐ νεῖν. καὶ εἰ μὲν πλουτεῖν, ἴσθι ὅτι οὔτε ἀγαθὸν οὔτε ἐπὶ σοὶ πάντῃ, εἰ δὲ εὐδαιμονεῖν, ὅτι καὶ ἀγαθὸν καὶ ἐπὶ
5σοί. ἐπεὶ τὸ μὲν τύχης ἐπίκαιρον δάνειον, τὸ δὲ [τῆς εὐδαιμονίας] προαιρέσεως.

3

.

1

.

133

(fr. 20) Καθάπερ ἔχιν ἢ ἀσπίδα ἢ σκορπίον ἐν ἐλεφαντίνῃ ἢ χρυσῇ θεώμενος κίστῃ οὐ διὰ τὸ πολυτελὲς τῆς ὕλης ἀγαπᾷς καὶ εὐδαιμονίζεις, ἀλλ’ ὅτι λυμαντικὴ ἡ φύσις
5ἐκτρέπῃ καὶ μυσάττῃ, οὕτω καὶ ἐπειδὰν ἐν πλούτῳ καὶ ὄγκῳ τύχης θεάσῃ κακίαν ἐνοῦσαν, μὴ καταπλαγῇς τὸ περιλαμπὲς τῆς ὕλης, ἀλλὰ καταφρόνει τῆς ἐν τῷ τρόπῳ κιβδηλίας.

3

.

1

.

134

(fr. 21) Ὁ πλοῦτος οὐ τῶν ἀγαθῶν, ἡ πολυτέλεια τῶν κακῶν,
ἡ σωφροσύνη τῶν ἀγαθῶν. καλεῖ δὲ ἡ μὲν σωφροσύνη ἐπὶ τὴν εὐτέλειαν καὶ τὴν κτῆσιν τῶν ἀγαθῶν· ὁ δὲ99 in vol. 3
5πλοῦτος ἐπὶ τὴν πολυτέλειαν, καὶ ἀφέλκει τῆς σωφρο‐ σύνης. δυσχερὲς ἄρα πλουτοῦντα σωφρονεῖν ἢ σωφρο‐ νοῦντα πλουτεῖν.

3

.

1

.

135

(fr. 22) Ὥσπερ εἰ ἐν νηὶ ἐσπάρης ἢ ἐτέχθης, οὐκ ἂν ἔσπευ‐ δες αὐτῆς κυβερνήτης ὑπάρχειν ...... οὔτε γὰρ ἐκεῖ σοι φύσει ἡ ναῦς συνέστη οὔτε ἐνταῦθα ὁ πλοῦτος, ἀλλὰ
5πάντῃ ὁ λόγος. ὅπερ οὖν σοι φυσικὸν καὶ συγγενές, ὁ λόγος, τοῦτο καὶ οἰκεῖον ἡγησάμενος τούτου ἐπιμελοῦ.

3

.

1

.

136

(fr. 23 l. c. p. 73) Ἐν Πέρσαις μὲν γεννηθεὶς οὐκ 〈ἂν〉 ἔσπευδες οἰκεῖν τὴν Ἑλλάδα ἀλλ’ αὐτόθι διάγων εὐτυχεῖν· ἐν πενίᾳ δὲ γεννηθείς, τί σπεύδεις πλουτεῖν, ἀλλ’ οὐκ αὐτόθι μένων
5εὐτυχεῖν;

3

.

1

.

137

(fr. 24) Ὥσπερ ἐπὶ σμικροῦ σκίμποδος θλιβόμενον ὑγιαίνειν
ἄμεινον ἢ ἐπὶ πλατείας κλίνης κυλινδούμενον νοσεῖν· οὕτω καὶ ἐν μικρᾷ περιουσίᾳ βέλτιον συστελλόμενον εὐθυμεῖν100 in vol. 3
5ἢ ἐν μεγάλῃ τυγχάνοντα δυσθυμεῖν.

3

.

1

.

138

(fr. 25) Οὐ πενία λύπην ἐργάζεται, ἀλλὰ ἐπιθυμία· οὐδὲ πλοῦτος φόβου ἀπαλλάττει, ἀλλὰ λογισμός. κτησάμενος τοιγαροῦν τὸν λογισμὸν οὔτε πλούτου ἐπιθυμήσεις οὔτε
5πενίαν μέμψῃ.

3

.

1

.

139

(fr. 26 l. c. p. 74) Οὔτε ἵππος ἐπὶ φάτνῃ καὶ φαλάροις καὶ τάπησιν οὔτε ὄρνις ἐπὶ βρώμῃ καὶ καλιᾷ ὑψοῦται καὶ γαυριᾷ, ἀλλ’ ἄμφω ἐπὶ ὠκύτητι, ὁ μὲν ποδῶν ὁ δὲ πτερῶν. καὶ σὺ
5τοιγαροῦν μὴ ἐπὶ τροφῇ καὶ σκέπῃ καὶ ἁπλῶς τῇ ἔξωθεν περιουσίᾳ μέγα ὀγκύλλου ἀλλ’ ἐπὶ χρηστότητι καὶ εὐποιίᾳ.

3

.

1

.

140

(fr. 27) Τὸ καλῶς ζῆν τοῦ πολυτελῶς διαφέρει· τὸ μὲν γὰρ ἐκ σωφροσύνης καὶ αὐταρκείας καὶ εὐταξίας καὶ κοσμιό‐ τητος [καὶ εὐτελείας] παραγίνεται, τὸ δὲ ἐξ ἀκολασίας
5καὶ τρυφῆς καὶ ἀταξίας καὶ ἀκοσμίας· τέλος δὲ τοῦ μὲν ἔπαινος ἀληθὴς τοῦ δὲ ψόγος. εἰ τοίνυν βούλει καλῶς ζῆν, μὴ ζήτει μετὰ πολυτελείας ἐπαινεῖσθαι.101 in vol. 3

3

.

1

.

141

(fr. 28 l. c. p. 75) Μέτρον ἔστω σοι παντὸς σίτου καὶ ποτοῦ ἡ πρώτη τῆς ὀρέξεως ἔκπλησις, ὄψον δὲ καὶ ἡδονὴ αὐτὴ ἡ ὄρεξις· καὶ οὔτε πλείονα τῶν δεόντων προσοίσῃ, οὔτε ὀψοποιῶν
5δεήσῃ, ποτῷ τε τῷ παραπεσόντι ἀρκεσθήσῃ.

3

.

1

.

142

(fr. 29) Τὰς σιτήσεις ποιοῦ μὴ πολυτελεῖς καὶ σκυθρωπάς, ἀλλὰ λαμπρὰς καὶ εὐτελεῖς, ἵνα μήτε διὰ τὰ σωματικὰ αἱ ψυχαὶ ταράττωνται μήτε φενακιζόμεναι πρὸς τῶν
5ἡδονῶν τῶν σωματικῶν ὀλιγωρῶσιν, ἐπεί τοι βλάπτον‐ ται τρυφῶντα μὲν παραυτίκα νοσοῦντα δὲ εἰσαῦθις τὰ σώματα.

3

.

1

.

143

(fr. 30) Φρόντιζε ὅπως σε μὴ τὰ ἐν τῇ γαστρὶ σιτία πιαίνῃ,
ἀλλ’ ἡ ἐν τῇ ψυχῇ εὐφρασία, ἐπεὶ τὰ μὲν ἀποσκυβαλί‐ ζεται, καὶ συνεκρεῖ ὁ ἔπαινος· ἣ δὲ κἂν ἡ ψυχὴ χωρισθῇ102 in vol. 3
5διὰ παντὸς ἀκήρατος μένει.

3

.

1

.

144

(fr. 31 l. c. p. 76) Ἐν ταῖς ἑστιάσεσι μέμνησο ὅτι δύο ὑποδέχῃ, σῶμα καὶ ψυχήν, καὶ ὅ τι ἂν τῷ σώματι δῷς τοῦτο εὐθὺς ἐξέχεας, ὅ τι δ’ ἂν τῇ ψυχῇ διὰ παντὸς τηρεῖς.

3

.

1

.

145

(fr. 32) Μὴ συγκεράσας ἅμα ὀργὴν πολυτελείᾳ προσενέγκῃς· πολυτέλεια μὲν ἐμπηδήσασα τῷ σώματι μετ’ οὐ πολὺ οἴχεται, ἡ δὲ ὀργὴ ἐνδῦσα τῇ ψυχῇ ἐπὶ τὸ μήκιστον
5μένει. σκόπει τοιγαροῦν, ὅπως μὴ ὑπ’ ὀργῆς ἐξαχθεὶς τοὺς δαιτυμόνας πολυτελῶς ὑβρίσῃς, ἀλλὰ μᾶλλον μεθ’ ἡμερότητος εὐτελῶς εὐφράνῃς.

3

.

1

.

146

(fr. 12 l. c. p. 68) Αἰσχρὸν τοῖς τῶν μελιττῶν δωρήμασι γλυκάζοντα τὴν κατάποσιν, τὸ τῶν θεῶν δῶρον πικράζειν, τὸν λόγον,
τῇ κακίᾳ.103 in vol. 3

3

.

1

.

147

(fr. 33 l. c. p. 77) Μελέτω σοι ἐν τοῖς σιτίοις, ὅπως [σοι] οἱ ὑπουρ‐ γοῦντες μὴ πλείους τῶν ὑπουργουμένων ὑπάρχωσιν· ἄτο‐ πον γὰρ ὀλίγαις στιβάσι πολλὰς δουλεύειν ψυχάς.

3

.

1

.

148

(fr. 34) Ἄριστον μὲν εἰ κἀν ταῖς παρασκευαῖς χειρουργῶν κἀν ταῖς τροφαῖς ἑστιώμενος κοινωνεῖς τοῖς θεράπουσι τῶν παρόντων. εἰ δὲ τὸ τοιόνδε δυσχερὲς τῷ καιρῷ
5ὑπάρχοι, μέμνησο ὅτι μὴ κάμνων ὑπὸ καμνόντων ὑπουργῇ, ἐσθίων ὑπὸ μὴ ἐσθιόντων, πίνων ὑπὸ μὴ πινόντων, [ἐσθίων] λαλῶν ὑπὸ σιωπώντων, ἀνειμένος ὑπὸ συνεσταλ‐ μένων· καὶ οὔτε αὐτὸς φλεγμήνας ἄτοπον πείσῃ οὔθ’ ἕτερον ἀγριάνας χαλεπὸν ἐργάσῃ.

3

.

1

.

149

(fr. 35 l. c. p. 78) Ἐρίζειν καὶ φιλονεικεῖν πάντῃ μὲν ἀνοίκειον, μάλιστα δὲ ἐν ταῖς παρὰ πότον ὁμιλίαις ἀπρεπές. οὔτε γὰρ ἂν μεθύων νήφοντα διδάξειέ τις οὔτ’ αὖ μεθύων πρὸς νή‐
5φοντος πεισθείη. ἔνθα δ’ ἂν μὴ παρῇ πειθοῦς τέλος,
εἰκῇ σε παρέχεις διατείνεσθαι.104 in vol. 3

3

.

1

.

150

(fr. 36) Οἱ τέττιγες μουσικοὶ οἱ δὲ κοχλίαι ἄφωνοι, χαίρουσι δὲ οἳ μὲν ὑγραινόμενοι οἳ δὲ ἀλεαινόμενοι. ἔπειτα προ‐ καλεῖται τοὺς μὲν ἡ δρόσος, καὶ ἐπὶ ταύτῃ ἐκδύνουσι·
5τοὺς δ’ αὖ διεγείρει ἀκμάζων ὁ ἥλιος, καὶ ἐπ’ αὐτῷ ᾄδουσι. τοιγαροῦν εἰ βούλει μουσικὸς καὶ εὐάρμοστος ὑπάρχειν ἀνήρ, ἡνίκ’ ἂν ἐν τοῖς πότοις ὑπὸ τοῦ οἴνου δρο‐ σισθῇ ἡ ψυχή, τότε αὐτὴν μὴ ἔα προϊοῦσαν μολύνεσθαι· ἀλλ’ ἡνίκ’ ἂν ἐν τοῖς συνεδρίοις ὑπὸ τοῦ λόγου δια‐
10πυρωθῇ, τότε θεσπίζειν καὶ ᾄδειν τὰ τῆς δικαιοσύνης κέλευε λόγια.

3

.

1

.

151

(fr. 37 l. c. p. 79) Τὸν προσομιλοῦντα τριχῇ διασκοποῦ, ἢ ὡς ἀμείνονα ἢ ὡς ἥττονα ἢ ὡς ἴσον. καὶ εἰ μὲν ἀμείνονα, ἀκούειν χρὴ καὶ πείθεσθαι αὐτῷ εἰ δὲ ἥττονα, πείθειν, εἰ δὲ
5ἴσον, συμφωνεῖν· καὶ οὔ ποτε ἁλώσῃ φιλονεικίας.105 in vol. 3

3

.

1

.

152

(fr. 38) Ἄμεινον τῇ ἀληθείᾳ συγχωρήσαντα τὴν δόξαν νικᾶν ἢ τῇ δόξῃ συγχωρήσαντα πρὸς τῆς ἀληθείας ἡττᾶσθαι.

3

.

1

.

153

(fr. 39) Ζητῶν τὴν ἀλήθειαν οὐ ζητήσεις τὸ ἐκ παντὸς τρό‐ που νικᾶν· καὶ εὑρὼν τὴν ἀλήθειαν ἕξεις τὸ μὴ νικᾶσθαι.

3

.

1

.

154

(fr. 40 l. c. p. 80) Ἡ ἀλήθεια παρ’ αὑτῇ νικᾷ, ἡ δὲ δόξα παρὰ τοῖς ἔξω.

3

.

1

.

155

(fr. 8 l. c. p. 66) Ἐλευθερία καὶ δουλεία τὸ μὲν ἀρετῆς ὄνομα τὸ δὲ κακίας, ἄμφω δὲ προαιρέσεως ἔργα. οἷς δὲ προαίρεσις οὐ κοινωνεῖ, τούτων ψαύει μὲν οὐδέτερον· ψυχὴ δὲ δεσπό‐
5ζειν εἴωθε σώματος καὶ ὅσα τῶν ἀμφὶ σῶμα προαιρέ‐ σεως ἀκοινώνητα. οὐδεὶς γὰρ δοῦλος, τὴν προαίρεσιν ὑπάρχων ἐλεύθερος.

3

.

1

.

156

(fr. 9 l. c. p. 67) [Κακὸς] δεσμὸς σώματος μὲν τύχη ψυχῆς δὲ κακία. ὁ μὲν γὰρ τὸ σῶμα λελυμένος τὴν δὲ ψυχὴν δεδεμένος δοῦλος, ὁ δ’ αὖ τὸ σῶμα δεδεμένος τὴν δὲ ψυχὴν λελυ‐
5μένος ἐλεύθερος.

3

.

1

.

157

(fr. 10)
Τὸν μὲν τοῦ σώματος δεσμὸν λύει καὶ φύσις διὰ θανάτου καὶ κακία διὰ χρημάτων, τὸν δὲ τῆς ψυχῆς ἀρετὴ διὰ μαθήσεως καὶ ἐμπειρίας καὶ ἀσκήσεως.106 in vol. 3

3

.

1

.

158

(fr. 11) Εἰ βούλει ἀταράχως καὶ εὐαρέστως ζῆν, πειρῶ τοὺς συνοικοῦντάς σοι σύμπαντας ἀγαθοὺς ἔχειν. ἕξεις δὲ ἀγαθούς, εἰ τοὺς μὲν ἑκόντας παιδεύοις, τοὺς δὲ ἄκον‐
5τας ἔπειτα κεχειρωμένους ἀπολύοις. συμφεύξεται γὰρ τοῖς φυγοῦσιν ἡ μοχθηρία ἅμα καὶ ἡ δουλεία, συνυπο‐ λειφθήσεται δὲ τοῖς συμμένουσί σοι ἡ χρηστότης καὶ ἡ ἐλευθερία.

3

.

1

.

159

(fr. 41 l. c. p. 80) Βέλτιον μετὰ ἑνὸς ἐλευθέρου ζῶντα ἄφοβον καὶ ἐλεύ‐ θερον ὑπάρχειν ἢ μετὰ πολλῶν ... δουλεύειν.

3

.

1

.

160

(fr. 42) Ὅπερ φεύγεις παθεῖν, τοῦτο μὴ ἐπιχείρει διατιθέναι·
φεύγεις δὲ δουλείαν, φυλάσσου τὸ δουλεύεσθαι. ὑπομέ‐ νων γὰρ δουλεύεσθαι, αὐτὸς ὑπάρχειν πρότερον ἔοικας107 in vol. 3
5δοῦλος· οὔτε γὰρ κακία ἀρετῇ κοινωνεῖ οὔτε ἐλευθερία δουλείᾳ.

3

.

1

.

161

(fr. 43) Ὥσπερ ὁ ὑγιαίνων οὐκ ἂν ὑπὸ νοσούντων βούλοιτο θεραπεύεσθαι οὐδὲ τοὺς συνοικοῦντας ἑαυτῷ νοσεῖν, οὕτως οὐδ’ ὁ ἐλεύθερος ἀνάσχοιτ’ ἂν ὑπὸ δούλων ὑπη‐
5ρετεῖσθαι ἢ τοὺς συμβιοῦντας ἑαυτῷ δουλεύειν.

3

.

1

.

162

(fr. 44 l. c. p. 81) Εἰ βούλει δούλων ἐκτὸς ὑπάρχειν, αὐτὸς ἀπολύθητι δουλείας· ἔσῃ δ’ ἐλεύθερος, ἐὰν ἀπολυθῇς ἐπιθυμίας. οὔτε γὰρ Ἀριστείδης οὔτε Ἐπαμεινώνδας οὔτε Λυκοῦργος πλου‐
5τοῦντες καὶ δουλευόμενοι ὃ μὲν δίκαιος ὃ δὲ σωτὴρ ὃ δὲ θεὸς ἀνηγορεύθησαν, ἀλλ’ ὅτι πενόμενοι τὴν Ἑλλάδα δουλείας ἀπέλυον.

3

.

1

.

163

(fr. 45) Εἰ βούλει σοι τὴν οἰκίαν εὖ οἰκεῖσθαι, μιμοῦ τὸν
Σπαρτιάτην Λυκοῦργον· ὃν γὰρ τρόπον οὗτος οὐ τείχεσι τὴν πόλιν ἔφραξεν, ἀλλ’ ἀρετῇ τοὺς ἐνοικοῦντας ὠχύ‐108 in vol. 3
5ρωσε καὶ διὰ παντὸς ἐτήρησεν ἐλευθέραν τὴν πόλιν· οὕτω καὶ σὺ μὴ μεγάλην αὐλὴν περιβάλλου καὶ πύργους ὑψη‐ λοὺς ἀνίστα, ἀλλὰ τοὺς ἐνοικοῦντας εὐνοίᾳ καὶ πίστει καὶ φιλίᾳ στήριζε, καὶ οὐδὲν εἰς αὐτὴν εἰσελεύσεται βλαβε‐ ρόν, οὐδ’ ἂν τὸ σύμπαν τῆς κακίας παρατάξηται στῖφος.

3

.

1

.

164

(fr. 46 l. c. p. 82) Μὴ πίναξι καὶ γραφαῖς τὴν οἰκίαν σου περίβαλλε, ἀλλὰ σωφροσύνῃ κατάγραφε· τὸ μὲν γὰρ ἀλλοῖον, τῶν ὀφθαλμῶν ἐστιν ἐπίκαιρος γοητεία· τὸ δὲ σύμφυτος καὶ
5ἀνεξάλειπτος καὶ ἀίδιος οἰκίας κόσμος.

3

.

1

.

165

(fr. 47) Ἀντὶ βοῶν ἀγέλης πειρῶ φίλων ἀγέλας ἐναγελά‐ ζεσθαί σου τῇ οἰκίᾳ.

3

.

1

.

166

(fr. 48) Ὥσπερ λύκος ὅμοιον κυνί, οὕτω καὶ κόλαξ καὶ μοιχὸς καὶ παράσιτος ὅμοιον φίλῳ. πρόσεχε τοιγαροῦν, μὴ ἀντὶ
κυνῶν φυλάκων λάθῃς λυμεῶνας εἰσδεχόμενος λύκους.109 in vol. 3

3

.

1

.

167

(fr. 49) Τὸ μὲν γύψῳ λευκανθίζουσαν σπουδάζειν θαυμά‐ ζεσθαι τὴν οἰκίαν ἀπειροκάλου, τὸ δὲ ἦθος χρηστότητι κοινωνίας λαμπρύνειν φιλοκάλου ἅμα καὶ φιλανθρώπου.

3

.

1

.

168

(fr. 50) Ἐὰν θαυμάζῃς τὰ μικρὰ πρὸ τῶν μεγάλων, κατα‐ φρονήσῃ, ἐὰν δὲ καταφρονήσῃς τῶν μικρῶν, μεγάλως θαυ‐ μασθήσῃ.

3

.

1

.

169

(fr. 51) Οὐδὲν μικρότερον φιληδονίας καὶ φιλοκερδείας καὶ ἀλαζονείας· οὐδὲν κρεῖσσον μεγαλοψυχίας καὶ πρᾳότητος καὶ φιλανθρωπίας.

3

.

1

.

170

(fr. 13 l. c. p. 68) Οὐδεὶς φιλοχρήματος καὶ φιλήδονος καὶ φιλόδοξος φιλάνθρωπος, ἀλλὰ μόνος ὁ φιλόκαλος.110 in vol. 3

3

.

1

.

171

(fr. 14 l. c. p. 69) Ὥσπερ οὐκ ἂν ἐβούλου ἐν νηὶ μεγάλῃ καὶ γλαφυρᾷ καὶ πολυχρύσῳ πλέων βαπτίζεσθαι, οὕτω μηδὲ ἐν οἰκίᾳ αἱροῦ ὑπερμεγέθει καὶ πολυτελεῖ αὐλιζόμενος χειμά‐
5ζεσθαι.

3

.

1

.

172

Δημητρίου Φαληρέως τῶν ἑπτὰ σοφῶν
ἀποφθέγματα. αʹ Κλεόβουλος Εὐαγόρου Λίνδιος ἔφη· Μέτρον ἄριστον. Πατέρα δεῖ αἰδεῖσθαι. Εὖ τὸ σῶμα		111 in vol. 3
5ἔχειν καὶ τὴν ψυχήν. Φιλήκοον εἶναι καὶ μὴ πολύλαλον. Πολυμαθῆ † ἢ ἀμαθῆ. Γλῶσσαν εὔφημον κεκτῆσθαι. Ἀρε‐ τῆς οἰκεῖον 〈εἶναι〉, κακίας ἀλλότριον. Ἀδικίαν μισεῖν. Εὐσέβειαν φυλάσσειν. Πολίταις τὰ βέλτιστα συμβουλεύειν.
Ἡδονῆς κρατεῖν. Βίᾳ μηδὲν πράττειν. Τέκνα παιδεύειν.112 in vol. 3
10Τύχῃ εὔχεσθαι. Ἔχθρας διαλύειν. Τὸν τοῦ δήμου ἐχ‐ θρὸν πολέμιον νομίζειν. Γυναικὶ μὴ μάχεσθαι μηδὲ ἄγαν † φρονεῖν ἀλλοτρίων παρόντων· τὸ μὲν γὰρ ἄνοιαν, τὸ δὲ μανίαν δύναται παρέχειν. Οἰκέτας μεθύοντας μὴ
κολάζειν· εἰ δὲ μή, δόξεις παροινεῖν. Γαμεῖν ἐκ τῶν113 in vol. 3
15ὁμοίων· ἐὰν γὰρ ἐκ τῶν κρειττόνων, δεσπότας, οὐ συγ‐ γενεῖς κτήσῃ. Μὴ ἐπιγέλα τῷ σκώπτοντι· ἀπεχθὴς γὰρ ἔσῃ τοῖς σκωπτομένοις. Εὐποροῦντα μὴ ὑπερήφανον εἶναι, ἀποροῦντα μὴ ταπεινοῦσθαι. βʹ Σόλων Ἐξηκεστίδου Ἀθηναῖος ἔφη·
20 Μηδὲν ἄγαν. Κριτὴς μὴ κάθησο· εἰ δὲ μή, τῷ ληφθέντι ἐχθρὸς ἔσῃ. Ἡδονὴν φεῦγε, ἥτις λύπην τίκτει. Φύλασσε τρόπου καλοκαγαθίαν ὅρκου πιστοτέραν. Σφρα‐ γίζου τοὺς μὲν λόγους σιγῇ, τὴν δὲ σιγὴν καιρῷ. Μὴ ψεύδου, ἀλλ’ ἀλήθευε. Τὰ σπουδαῖα μελέτα. Τῶν γο‐
25νέων μὴ λέγε δικαιότερα. Φίλους μὴ ταχὺ κτῶ, οὓς δ’
ἂν κτήσῃ, μὴ ταχὺ ἀποδοκίμαζε. Ἄρχεσθαι μαθών, ἄρχειν ἐπιστήσῃ. Εὐθύνας ἑτέρους ἀξιῶν διδόναι, καὶ αὐτὸς ὕπεχε. Συμβούλευε μὴ τὰ ἥδιστα, ἀλλὰ τὰ βέλτιστα. Τοῖς πολίταις μὴ θρασύνου. Μὴ κακοῖς ὁμίλει. Χρῶ τοῖς θεοῖς.114 in vol. 3
30Φίλους εὐσέβει. Ὃ ἂν 〈μὴ〉 ἴδῃς μὴ λέγε. Εἰδὼς σίγα. Τοῖς ἑαυτοῦ πρᾷος ἴσθι. Τὰ ἀφανῆ τοῖς φανεροῖς τεκ‐
μαίρου. γʹ Χείλων Δαμαγήτου Λακεδαιμόνιος ἔφη· Γνῶθι σαυτόν. Πίνων, μὴ πολλὰ λάλει· ἁμαρτήσῃ115 in vol. 3
35γάρ. Μὴ ἀπείλει τοῖς ἐλευθέροις· οὐ γὰρ δίκαιον. Μὴ κακολόγει τοὺς πλησίον· εἰ δὲ μή, ἀκούσῃ ἐφ’ οἷς λυπη‐ θήσῃ. Ἐπὶ τὰ δεῖπνα τῶν φίλων βραδέως πορεύου, ἐπὶ δὲ τὰς ἀτυχίας ταχέως. Γάμους εὐτελεῖς ποιοῦ. Τὸν τετελευτηκότα μακάριζε. Πρεσβύτερον σέβου. Τὸν τὰ
40ἀλλότρια περιεργαζόμενον μίσει. Ζημίαν αἱροῦ μᾶλλον
ἢ κέρδος αἰσχρόν· τὸ μὲν γὰρ ἅπαξ λυπήσει, τὸ δὲ ἀεί. Τῷ δυστυχοῦντι μὴ ἐπιγέλα. Τραχὺς ὤν, ἥσυχον σεαυτὸν πάρεχε, ὅπως σε αἰσχύνωνται μᾶλλον, ἢ φοβῶνται. Τῆς ἰδίας οἰκίας προστάτει. Ἡ γλῶσσά σου μὴ προτρεχέτω116 in vol. 3
45τοῦ νοῦ. Θυμοῦ κράτει. Μὴ ἐπιθύμει ἀδύνατα. Ἐν
ὁδῷ μὴ σπεῦδε προάγειν, μηδὲ τὴν χεῖρα κινεῖν· μανικὸν γάρ. Νόμοις πείθου. Ἀδικούμενος διαλλάσσου· ὑβρι‐ ζόμενος τιμωροῦ. δʹ Θαλῆς Ἐξαμίου Μιλήσιος ἔφη·117 in vol. 3

3

.

1

.

172

(50)

 Ἐγγύα, πάρα δ’ ἄτα. Φίλων παρόντων καὶ ἀπόντων μέμνησο. Μὴ τὴν ὄψιν καλλωπίζου, ἀλλ’ ἐν τοῖς ἐπι‐ τηδεύμασιν ἴσθι καλός. Μὴ πλούτει κακῶς. Μή σε δια‐ βαλλέτω λόγος πρὸς τοὺς πίστεως κεκοινωνηκότας. Κο‐
λακεύειν γονεῖς μὴ ὄκνει. Μὴ προσδέχου τὸ φαῦλον.118 in vol. 3
55Οἵους ἂν ἐράνους ἐνέγκῃς τοῖς γονεῦσι, τούτους αὐτοὺς ἐν τῷ γήρᾳ παρὰ τῶν τέκνων προσδέχου. Χαλεπὸν τὸ εὖ γνῶναι. Ἥδιστον τὸ ἐπιθυμίας τυχεῖν. Ἀνιαρὸν ἀργία. Βλαβερὸν ἀκρασία. Βαρὺ ἀπαιδευσία. Δίδασκε καὶ μάν‐ θανε τὸ ἄμεινον. Ἀργὸς μὴ ἴσθι, μηδ’ ἂν πλουτῇς.
60Κακὰ ἐν οἴκῳ κρύπτε. † Φθόνου χάριν μὴ οἰκτείρου.
Μέτρῳ χρῷ. Μὴ πᾶσι πίστευε. Ἄρχων κόσμει σεαυτόν. εʹ Πιττακὸς ᾿Υρραδίου Λέσβιος ἔφη· Καιρὸν γνῶθι. Ὃ μέλλεις ποιεῖν, μὴ λέγε· ἀποτυχὼν γὰρ καταγελασθήσῃ. Τοῖς ἐπιτηδείοις χρῶ. Ὅσα νεμε‐119 in vol. 3
65σᾷς τῷ πλησίον, αὐτὸς μὴ ποίει. Ἀπραγοῦντα μὴ ὀνεί‐ διζε· ἐπὶ γὰρ τούτοις νέμεσις θεῶν κάθηται. Παρα‐ καταθήκας ἀπόδος. Ἀνέχου ὑπὸ τῶν πλησίον μικρὰ ἐλαττούμενος. Τὸν φίλον κακῶς μὴ λέγε, μηδ’ εὖ τὸν
ἐχθρόν· ἀσυλλόγιστον γὰρ τὸ τοιοῦτον. Δεινὸν συνιδεῖν120 in vol. 3
70τὸ μέλλον, ἀσφαλὲς τὸ γενόμενον. Πιστὸν γῆ, ἄπιστον θάλασσα. Ἄπληστον κέρδος. Κτῆσαι ἀίδια· θεραπείαν, εὐσέβειαν, παιδείαν, σωφροσύνην, φρόνησιν, ἀλήθειαν, πίστιν, ἐμπειρίαν, ἐπιδεξιότητα, ἑταιρείαν, ἐπιμέλειαν, οἰκονομίαν, τέχνην.
75ζʹ Βίας Τευταμίδου Πριηνεὺς ἔφη·
Οἱ πλεῖστοι ἄνθρωποι κακοί. Ἐς τὸ ἔσοπτρον [ἔφη] ἐμβλέψαντα δεῖ, εἰ μὲν καλὸς φαίνῃ, καλὰ ποιεῖν, εἰ δὲ αἰσχρός, τὸ τῆς φύσεως ἐλλιπὲς διορθοῦσθαι τῇ καλο‐ καγαθίᾳ. Βραδέως ἐγχείρει· ὃ δ’ ἂν ἄρξῃ, διαβεβαιοῦ.121 in vol. 3
80Μίσει τὸ ταχὺ λαλεῖν, μὴ ἁμάρτῃς· μετάνοια γὰρ ἀκο‐ λουθεῖ. Μήτ’ εὐήθης ἴσθι, μήτε κακοήθης. Ἀφροσύνην μὴ προσδέχου. Φρόνησιν ἀγάπα. Περὶ θεῶν λέγε, ὡς εἰσὶ θεοί. Νόει τὸ πραττόμενον. Ἄκουε πολλά. Λάλει καίρια. Πένης ὢν πλουσίοις μὴ ἐπιτίμα, ἢν μὴ μέγα
85ὠφελῇς. Ἀνάξιον ἄνδρα μὴ ἐπαίνει διὰ πλοῦτον. Πεί‐ σας λάβε, μὴ βιασάμενος. Ὅ τι ἂν ἀγαθὸν πράσσῃς, θεούς. μὴ σεαυτὸν αἰτιῶ. Κτῆσαι ἐν μὲν νεότητι εὐπραξίαν, ἐν δὲ τῷ γήρᾳ σοφίαν. Ἕξεις ἔργῳ μνήμην, καιρῷ εὐλά‐ βειαν, τρόπῳ γενναιότητα, πόνῳ ἐγκράτειαν, φόβῳ εὐσέ‐122 in vol. 3
90βειαν, πλούτῳ φιλίαν, λόγῳ πειθώ, σιγῇ κόσμον, γνώμῃ δικαιοσύνην, τόλμῃ ἀνδρείαν, πράξει δυναστείαν, δόξῃ ἡγεμονίαν. ηʹ Περίανδρος Κυψέλου Κορίνθιος ἔφη·
Μελέτα τὸ πᾶν. Καλὸν ἡσυχία· ἐπισφαλὲς προ‐123 in vol. 3
95πέτεια. Κέρδος αἰσχρὸν φύσεως κατηγορία. Δημοκρατία κρεῖττον τυραννίδος. Αἱ μὲν ἡδοναὶ θνηταί, αἱ δ’ ἀρεταὶ ἀθάνατοι. Εὐτυχῶν μὲν μέτριος ἴσθι, ἀτυχῶν δὲ φρό‐ νιμος. Φειδόμενον κρεῖττον ἀποθανεῖν ἢ ζῶντα ἐνδεῖ‐ σθαι. Σεαυτὸν ἄξιον παρασκεύαζε τῶν γονέων. Ζῶν μὲν

3

.

1

.

172

(100)

ἐπαινοῦ, ἀποθανὼν δὲ μακαρίζου. Φίλοις εὐτυχοῦσι καὶ ἀτυχοῦσιν ὁ αὐτὸς ἴσθι. Ὃν ἂν ἑκὼν ὁμολογήσῃς πονη‐ ρόν, παράβαινε. Λόγων ἀποῤῥήτων ἐκφορὰν μὴ ποιοῦ. Λοιδοροῦ ὡς ταχὺ φίλος ἐσόμενος. Τοῖς μὲν νόμοις
παλαιοῖς χρῶ, τοῖς δ’ ὄψοις προσφάτοις. Μὴ μόνον124 in vol. 3
105τοὺς ἁμαρτάνοντας κόλαζε, ἀλλὰ καὶ τοὺς μέλλοντας κώλυε. Δυστυχῶν κρύπτε, ἵνα μὴ τοὺς ἐχθροὺς εὐφράνῃς.

3

.

1

.

173

 Σωσιάδου τῶν ἑπτὰ σοφῶν ὑπο‐
θῆκαι. Ἕπου θεῷ. Νόμῳ πείθου. Θεοὺς σέβου. Γονεῖς αἰδοῦ. Ἡττῶ ὑπὸ δικαίου. Γνῶθι μαθών. Ἀκούσας νόει.
5Σαυτὸν ἴσθι. Γαμεῖν μέλλε. Καιρὸν γνῶθι. Φρόνει θνητά. Ξένος ὢν ἴσθι. Ἑστίαν τίμα. Ἄρχε σεαυτοῦ. Φίλοις βοήθει. Θυμοῦ κράτει. Φρόνησιν ἄσκει. Πρό‐ νοιαν τίμα. Ὅρκῳ μὴ χρῶ. Φιλίαν ἀγάπα. Παιδείας ἀντέχου. Δόξαν δίωκε. Σοφίαν ζήλου. Καλὸν εὖ λέγε.
10Ψέγε μηδένα. Ἐπαίνει ἀρετήν. Πρᾶττε δίκαια. Φίλοις εὐνόει. Ἐχθροὺς ἀμύνου. Εὐγένειαν ἄσκει. Κακίας ἀπέ‐ χου. Κοινὸς γίνου. Ἴδια φύλαττε. Ἀλλοτρίων ἀπέχου.
Ἄκουε πάντα. Εὔφημος ἴσθι. Φίλῳ χαρίζου. Μηδὲν ἄγαν. Χρόνου φείδου. Ὅρα τὸ μέλλον. Ὕβριν μίσει.125 in vol. 3
15Ἱκέτας αἰδοῦ. Πᾶσιν ἁρμόζου. Υἱοὺς παίδευε. Ἔχων χαρίζου. Δόλον φοβοῦ. Εὐλόγει πάντας. Φιλόσοφος γίνου. Ὅσια κρῖνε. Γνοὺς πρᾶττε. Φόνου ἀπέχου. Εὔχου δυ‐ νατά. Σοφοῖς χρῶ. Ἦθος δοκίμαζε. Λαβὼν ἀπόδος. Ὑφορῶ μηδένα. Τέχνῃ χρῶ. Ὃ μέλλεις, δός. Εὐεργεσίας
20τίμα. Φθόνει μηδενί. Φυλακῇ πρόσεχε. Ἐλπίδα αἴνει. Διαβολὴν μίσει. Δικαίως κτῶ. Ἀγαθοὺς τίμα. Κριτὴν γνῶθι. Γάμους κράτει. Τύχην νόμιζε. Ἐγγύην φεῦγε. Ἁπλῶς διαλέγου. Ὁμοίοις χρῶ. Δαπανῶν ἄρχου. Κτώ‐ μενος ἥδου. Αἰσχύνην σέβου. Χάριν ἐκτέλει. Εὐτυχίαν
25εὔχου. Τύχην στέργε. Ἀκούων ὅρα. Ἐργάζου κτητά. Ἔριν μίσει. Ὄνειδος ἔχθαιρε. Γλῶτταν ἴσχε. Ὕβριν ἀμύνου. Κρῖνε δίκαια. Χρῶ χρήμασιν. Ἀδωροδόκητος δίκαζε.
Αἰτιῶ παρόντα. Λέγε εἰδώς. Βίας μὴ ἔχου. Ἀλύπως βίου. Ὁμίλει πρᾴως. Πέρας ἐπιτέλει μὴ ἀποδειλιῶν.126 in vol. 3
30Φιλοφρόνει πᾶσιν. Υἱοῖς μὴ καταρῶ. Γυναικὸς ἄρχε. Σεαυτὸν εὖ ποίει. Εὐπροσήγορος γίνου. Ἀποκρίνου ἐν καιρῷ. Πόνει μετ’ εὐκλείας. Πρᾶττε ἀμετανοήτως. Ἁμαρ‐ τάνων μετανόει. Ὀφθαλμοῦ κράτει. Βουλεύου χρόνῳ. Πρᾶττε συντόμως. Φιλίαν φύλαττε. Εὐγνώμων γίνου.
35Ὁμόνοιαν δίωκε. Ἄῤῥητον κρύπτε. Τὸ κρατοῦν φοβοῦ. Τὸ συμφέρον θηρῶ. Καιρὸν προσδέχου. Ἔχθρας διάλυε. Γῆρας προσδέχου. Ἐπὶ ῥώμῃ μὴ καυχῶ. Εὐφημίαν ἄσκει. Ἀπέχθειαν φεῦγε. Πλούτει δικαίως. Δόξαν μὴ λεῖπε. Κακίαν μίσει. Κινδύνευε φρονίμως. Μανθάνων μὴ κάμνε.
40Φειδόμενος μὴ λεῖπε. Χρησμοὺς θαύμαζε. Οὓς τρέφεις, ἀγάπα. Ἀπόντι μὴ μάχου. Πρεσβύτερον αἰδοῦ. Νεώ‐ τερον δίδασκε. Πλούτῳ ἀπίστει. Σεαυτὸν αἰδοῦ. Μὴ ἄρχε ὑβρίζειν. Προγόνους στεφάνου. Θνῆσκε ὑπὲρ πα‐ τρίδος. Τῷ βίῳ μὴ ἄχθου. Ἐπὶ νεκρῷ μὴ γέλα. Ἀτυ‐127 in vol. 3
45χοῦντι συνάχθου. Χαρίζου ἀβλαβῶς. Μὴ ἐπὶ παντὶ λυ‐ ποῦ. Ἐξ εὐγενῶν γέννα. Ἐπαγγέλλου μηδενί. Φθιμέ‐ νους μὴ ἀδίκει. Εὖ πάσχε ὡς θνητός. Τύχῃ μὴ πίστευε. Παῖς ὢν κόσμιος ἴσθι, ἡβῶν ἐγκρατής, μέσος δίκαιος,
πρεσβύτης εὔλογος, τελευτῶν ἄλυπος.128 in vol. 3

3

.

1

.

174

 Ἡρακλείτου (Heraclit. Eph. fr. XVIII Byw.). Ὁκόσων λόγους ἤκουσα, οὐδεὶς ἀφικνέεται ἐς τοῦτο, ὥστε γινώσκειν ὅτι σοφόν ἐστι πάντων κεχωρισμένον.

3

.

1

.

175

(Heraclit. fr. CIX) Κρύπτειν ἀμαθίην κρέσσον ἢ ἐς τὸ μέσον φέρειν.

3

.

1

.

176

(Heraclit. fr. CIV) Ἀνθρώποισι γίνεσθαι ὁκόσα θέλουσιν, οὐκ ἄμεινον.

3

.

1

.

177

(Heraclit. fr. CIV) Νοῦσος ὑγιείην ἐποίησεν ἡδὺ καὶ ἀγαθόν, λιμὸς κόρον, κάματος ἀνάπαυσιν.

3

.

1

.

178

(Heraclit. fr. CVII) Σωφρονεῖν ἀρετὴ μεγίστη· καὶ σοφίη ἀληθέα λέγειν καὶ ποιεῖν κατὰ φύσιν ἐπαΐοντας.

3

.

1

.

179

(Heraclit. fr. XCI) Ξυνόν ἐστι πᾶσι τὸ φρονέειν. ξὺν νόῳ λέγοντας
ἰσχυρίζεσθαι χρὴ τῷ ξυνῷ πάντων, ὅκως περ νόμῳ πόλις καὶ πολὺ ἰσχυροτέρως. τρέφονται γὰρ πάντες οἱ ἀνθρώ‐129 in vol. 3
5πειοι νόμοι ὑπὸ ἑνὸς τοῦ θείου· κρατέει γὰρ τοσοῦτον ὁκόσον ἐθέλει καὶ ἐξαρκέει πᾶσι καὶ περιγίνεται.

3

.

1

.

180

 Σωκράτους. Ψυχῆς ἐστὶ λόγος ἑαυτὸν αὔξων. ἐν τῷ βίῳ καθά‐ περ ἐν δράματι χρῆν τὰ πρῶτα λέγειν οὐ τὸν πλουσιώ‐ τατον ἀλλὰ τὸν φρονιμώτατον.

3

.

1

.

181

 Καλὸν ἐπὶ μὲν τῆς ἑστίας φαίνεσθαι τὸ πῦρ λαμ‐ πρόν, ἐπὶ δὲ τῆς εὐτυχίας τὸν νοῦν.

3

.

1

.

182

 Δεῖ ὥσπερ 〈ἐξ〉 εὐνομουμένης πόλεως φυγαδεύειν στασιαστὴν ἄνθρωπον, οὕτως ἐκ τῆς σωθησομένης ψυχῆς τὸν πρὸς τὰ φαῦλα κεκλικότα νοῦν.

3

.

1

.

183

Πλάτωνος ἐκ Γοργίου (p. 448 C). Πολλαὶ τέχναι ἐν ἀνθρώποις εἰσὶν ἐκ τῶν ἐμπει‐
ριῶν, ἐμπείρως εὑρημέναι. ἐμπειρία μὲν γὰρ ποιεῖ τὸν αἰῶνα ἡμῶν πορεύεσθαι κατὰ τέχνην, ἀπειρία δὲ κατὰ130 in vol. 3
5τύχην. ἑκάστων δὲ τούτων μεταλαμβάνουσιν ἄλλοι ἄλλων ἄλλως, τῶν δὲ ἀρίστων οἱ ἄριστοι.

3

.

1

.

184

 Τοῦ αὐτοῦ 〈ἐκ τοῦ〉 Σοφιστοῦ (p. 232 E). Σὺ δὴ πρὸς θεῶν, ὦ παῖ, δυνατὸν ἡγῇ τοῦτο; τάχα γὰρ 〈ἂν〉 ὑμεῖς μὲν ὀξύτερον οἱ νέοι πρὸς αὐτὸ βλέ‐
5ποιτε, ἡμεῖς δὲ ἀμβλύτερον. —Τὸ ποῖον, καὶ πρὸς τί μάλιστα λέγεις; οὐ γάρ πω κατανοῶ τὸ νῦν ἐρωτώμενον. —Εἰ πάντα ἐπίστασθαί τινα ἄνθρωπόν ἐστι δυνατόν. —Μακάριον μέντἂν ἡμῶν, ὦ ξένε, ἦν τὸ γένος.

3

.

1

.

185

 Σωκράτους. Οὔτε ἵππῳ χωρὶς χαλινοῦ οὔτε πλούτῳ χωρὶς λογι‐ σμοῦ δυνατὸν ἀσφαλῶς χρήσασθαι.

3

.

1

.

186

Ὁ βίος ὥσπερ ὄργανον ἀνέσει καὶ ἐπιτάσει ἁρμοτ‐
τόμενος ἡδίων γίνεται.131 in vol. 3

3

.

1

.

187

 Τὸν λιβανωτὸν τοῖς θεοῖς, τὸν δὲ ἔπαινον τοῖς ἀγα‐ θοῖς ἀπονέμειν δεῖ.

3

.

1

.

188

 Οἱ τὸ ἀπὸ τῶν αἰσχρῶν ἔργων κέρδος εἰς τὰς καλὰς ἀναλίσκοντες λειτουργίας ὅμοιόν τι ποιοῦσι τοῖς ἀπὸ ἱεροσυλίας εὐσεβοῦσιν.

3

.

1

.

189

 Ἀπολογεῖσθαι μὲν γὰρ χρὴ 〈ὑπὲρ〉 τῶν ἀδίκως περὶ τὸ ἀδικεῖν αἰτίαν ἐχόντων, ἐπαινεῖν δὲ τοὺς ἐπ’ ἀγαθῷ τινι διαφέροντας.

3

.

1

.

190

Ἐπαινεῖν χρὴ τὸ κατὰ τέχνην γινόμενον.

3

.

1

.

191

Πλάτωνος (Alcib. I p. 109 E). Τί δ’ εἰ μὴ ἔχω; οὐκ ἂν οἴει με ἄλλως εἰδέναι περὶ
τῶν 〈δικαίων καὶ〉 ἀδίκων; —Ναί, εἴ γε εὕροις. —Ἀλλ’ οὐκ ἂν εὑρεῖν με ἡγῇ; —Καὶ μάλα 〈γ’〉, εἰ ζητήσαις.132 in vol. 3
5—Εἶτα ζητῆσαι 〈οὐκ ἂν〉 οἴει με; —Ἔγωγε, εἰ οἰηθείης γε μὴ εἰδέναι.

3

.

1

.

192

 Ἐν ταὐτῷ (p. 110 D). Εὑρὼν μὲν ἄρα οὐκ οἶσθα τὰ δίκαια καὶ τἄδικα; — Οὐ πάνυ φαίνομαι. —Ἀλλὰ μὴν ἄρτι γε οὐδὲ μαθὼν ἔφησθα εἰδέναι· 〈εἰ δὲ〉 μήθ’ εὗρες μήτ’ ἔμαθες, πῶς
5οἶσθα καὶ πόθεν; —Ἀλλ’ ἴσως τοῦτό σοι οὐκ ὀρθῶς ἀπεκρίθην, τὸ φάναι εἰδέναι αὐτὸς ἐξευρών. —Τὸ δὲ πῶς εἶχεν; —Ἔμαθον, οἶμαι, καὶ ἐγώ, ὥσπερ καὶ οἱ ἄλλοι. —Πάλιν 〈εἰσ〉 τὸν αὐτὸν ἥκομεν λόγον· παρὰ τοῦ; φράζε κἀμοί. —Παρὰ τῶν πολλῶν. —Οὐκ † εἰ
10σπουδαίους γε νομίζεις τοὺς φαύλους καταφεύγεις εἰς τοὺς πολλούς.

3

.

1

.

193

Ἐν ταὐτῷ (p. 114 E—116 D). Ἀποκρίνου δή· καὶ ἂν μὴ αὐτὸς ταῦτα ἀκούσῃς, ὅτι
τὰ δίκαια καὶ συμφέροντά ἐστιν, ἄλλῳ γε λέγοντι μὴ πιστεύσῃς. —Οὔ τοι, ἀλλ’ ἀποκριτέον· καὶ γὰρ οὐδὲν133 in vol. 3
5οἶμαι βλαβήσεσθαι. —Μαντικὸς γὰρ εἶ. καί μοι λέγε· τῶν δικαίων φῂς ἔνια μὲν συμφέρειν, ἔνια 〈δ’ οὔ; — Ναί. —Τί δέ; τὰ μὲν καλὰ εἶναι αὐτῶν τὰ〉 δ’ οὔ; πῶς τοῦτο ἐρωτᾷς; —Εἴ τις σοι ἤδη ἔδοξεν αἰσχρὰ μέν, δίκαια δὲ πράττειν; —Οὐκ ἔμοιγε. —Ἀλλὰ πάντα τὰ
10δίκαια καλά; —〈Ναί.〉 —Τί δ’ αὖ τὰ καλά; πότερον πάντα ἀγαθά, ἢ τὰ μέν, τὰ δ’ οὔ; —Οἶμαι ἔγωγε, ὦ Σώκρατες, ἔνια τῶν καλῶν κακὰ εἶναι. —Ἦ καὶ αἰσχρὰ ἀγαθά; —Ναί. —Ἆρα λέγεις τὰ τοιάδε, οἷον πολλοὶ ἐν πολέμῳ βοηθήσαντες ἑταίρῳ ἢ οἰκείῳ τραύματά τε
15ἔλαβον καὶ ἀπέθανον, οἱ δ’ οὐ βοηθήσαντες δέον ὑγι‐ εῖς ἀπῆλθον; —Πάνυ μὲν οὖν. —Οὐκοῦν τὴν τοιαύτην βοήθειαν καλὴν μὲν λέγεις κατὰ τὴν ἐπιχείρησιν τοῦ σῶσαι οὓς ἔδει· τοῦτο δέ ἐστιν 〈ἀνδρεία· ἢ οὔ; —Ναί. —Κακὴν δέ γε κατὰ τοὺς θανάτους τε καὶ τὰ ἕλκη·
20ἦ γάρ; —Ναί. —Ἆρ’ οὖν οὐκ ἄλλο μὲν ἡ〉 ἀνδρεία,
ἄλλο δὲ ὁ θάνατος; —Πάνυ γε. —Οὐκ ἄρα κατ’ αὐτόν γ’ ἐστὶ καλὸν καὶ κακόν, τὸ τοῖς φίλοις βοηθεῖν. —Οὐ φαίνεται. —Ὅρα τοίνυν εἰ, 〈ᾗ〉 γε καλόν, καὶ ἀγαθόν, ὥσπερ καὶ ἐνταῦθα· κατὰ τὴν ἀνδρείαν γὰρ ὁμολογεῖς134 in vol. 3
25καλὸν εἶναι τὴν βοήθειαν· τοῦτ’ οὖν αὐτὸ σκόπει, 〈τὴν ἀνδρείαν,〉 ἀγαθὸν ἢ κακόν; ὧδε δὲ 〈σκόπει·〉 πότερ’ ἂν δέξαιο σοι εἶναι ἀγαθὰ ἢ κακά; —Ἀγαθά. —Οὐκ‐ οῦν τὰ μέγιστα μάλιστα, καὶ ἥκιστα τῶν τοιούτων δέξαι’ ἂν στέρεσθαι; —Πῶς γὰρ οὔ; —Πῶς οὖν λέγεις περὶ
30ἀνδρείας; ἐπὶ πόσῳ ἂν αὐτοῦ δέξαιο στέρεσθαι; —Οὐδὲ ζῆν 〈ἂν〉 ἔγωγε δεξαίμην δειλὸς ὤν. —Ἔσχατον ἄρα σοι δοκεῖ κακὸν εἶναι ἡ δειλία. —Ἔμοιγε. —Ἐξ ἴσου τῷ τεθνάναι, ὡς ἔοικε. —Φημί. —Οὐκοῦν θανάτῳ τε καὶ δειλίᾳ ἐναντιώτατον ζωὴ καὶ ἀνδρεία; —Ναί. —Καὶ
35τὰ μὲν μάλιστα εἶναι βούλοιό σοι, τὰ δὲ ἥκιστα; — 〈Ναί.〉 —Ἆρ’ οὖν τὰ μὲν ἄριστα ἡγῇ, τὰ δὲ κάκιστα; — Πάνυ γε. —Ἐν τοῖς ἀρίστοις ἄρα σὺ ἡγῇ ἀνδρείαν εἶναι, κἀν τοῖς κακίστοις θάνατον; —Ἔγωγε. —Τὸ ἄρα βοη‐
θεῖν 〈ἐν〉 πολέμῳ τοῖς φίλοις, ᾗ μὲν καλόν, κατὰ ἀγαθοῦ135 in vol. 3
40πρᾶξιν τὴν τῆς ἀνδρείας καλὸν αὐτὸ προσεῖπας; —Φαί‐ νομαι γε. —Κατὰ δὲ κακοῦ πρᾶξιν τὴν τοῦ θανάτου κακόν; —Ναί. —Οὐκοῦν δίκαιον ὧδε προσαγορεύειν ἑκάστην τῶν πράξεων· εἴπερ ᾗ κακὸν ἀπεργάζεται κακὴν καλεῖς, καὶ ᾗ ἀγαθὸν ἀγαθὴν κλητέον. —Ἔμοιγε δοκεῖ.
45—Ἆρ’ οὖν καὶ ᾗ ἀγαθόν, καλόν· ᾗ δὲ κακόν, αἰσχρόν; —Πάνυ γε. —Τὴν ἄρ’ ἐν τῷ πολέμῳ τοῖς φίλοις βοή‐ θειαν λέγων καλὴν μὲν εἶναι, κακὴν δέ, οὐδὲν διαφε‐ ρόντως λέγεις, † ἆρ’ οὖν ἀγαθὴν μέν, κακὴν δὲ οὐδα‐ μῶς; —Ἀληθῆ μοι δοκεῖς λέγειν, ὦ Σώκρατες. —Οὐδὲν

3

.

1

.

193

(50)

ἄρα τῶν καλῶν, καθ’ ὅσον καλόν, κακόν; οὐδὲ τῶν αἰ‐ σχρῶν, καθ’ ὅσον αἰσχρόν, ἀγαθόν; —Οὐ φαίνεται. — Ἔτι τοίνυν καὶ ὧδε σκέψαι· ὃς ἀγαθὸν πράττει, οὐχὶ καὶ εὖ πράττει; —Ναί. —Οἱ δ’ εὖ πράττοντες οὐκ εὐδαί‐ μονες; —Πῶς γὰρ οὔ; —Οὐκοῦν ἡ εὐδαιμονία δι’
55ἀγαθῶν κτῆσιν; —Μάλιστα. —Κτῶνται δὲ ταῦτα τῷ εὖ καὶ καλῶς πράττειν; —Ναί. —Τὸ γοῦν καλῶς πράτ‐ τειν ἀγαθόν; —Πῶς δ’ οὔ; —Οὐκοῦν καλὸν ἡ εὐπρα‐ γία; —Ναί. —Ταὐτὸν ἄρα ἐφάνη ἡμῖν πάλιν 〈αὖ καλόν τε καὶ〉 ἀγαθόν. —Φαίνεται. —Ὅ τι ἂν ἄρα εὕρωμεν
60καλόν, καὶ ἀγαθὸν εὑρήσομεν ἔκ γε τούτου τοῦ παρα‐ δείγματος. τί δέ; τὰ ἀγαθὰ συμφέρει ἢ οὔ; —Συμ‐ φέρει. —Μνημονεύεις οὖν περὶ τῶν δικαίων, πῶς ὡμο‐ λόγησας; —Τοὺς τὰ δίκαια πράττοντας ἀναγκαῖον εἶναι καλὰ πράττειν. —Οὐκοῦν καὶ τοὺς † τὰ καίρια λέγοντας.136 in vol. 3
65τὰ δίκαια ἄρα, ὦ Ἀλκιβιάδη, συμφέροντά ἐστιν.

3

.

1

.

194

 Ἀριστοτέλους Περὶ ἀρετῆς 〈καὶ κα‐
κίασ〉 (p. 1249a 26—1251b 37). Ἐπαινετά ἐστι τὰ καλά, ψεκτὰ δὲ τὰ αἰσχρά· καὶ τῶν μὲν καλῶν ἡγοῦνται αἱ ἀρεταί, τῶν δὲ αἰσχρῶν
5αἱ κακίαι. ἐπαινετὰ δέ ἐστι καὶ τὰ αἴτια τῶν ἀρετῶν καὶ τὰ παρεπόμενα ταῖς ἀρεταῖς καὶ τὰ γινόμενα ἀπ’
αὐτῶν καὶ τὰ ἔργα αὐτῶν, ψεκτὰ δὲ τὰ ἐναντία. τρι‐ μεροῦς δὲ τῆς ψυχῆς λαμβανομένης κατὰ Πλάτωνα, τοῦ μὲν λογιστικοῦ ἀρετή ἐστιν ἡ φρόνησις, τοῦ δὲ θυμοει‐137 in vol. 3
10δοῦς ἥ τε πρᾳότης καὶ ἡ ἀνδρεία, τοῦ δὲ ἐπιθυμητικοῦ ἥ τε σωφροσύνη καὶ ἡ ἐγκράτεια, ὅλης δὲ τῆς ψυχῆς ἥ τε δικαιοσύνη καὶ ἡ ἐλευθεριότης καὶ 〈ἡ〉 μεγαλοψυχία. κακία δέ ἐστι τοῦ μὲν λογιστικοῦ ἡ ἀφροσύνη, τοῦ δὲ θυμοειδοῦς ἥ τε ὀργιλότης καὶ ἡ δειλία, τοῦ δὲ ἐπιθυ‐
15μητικοῦ ἥ τε ἀκολασία καὶ ἡ ἀκρασία, ὅλης δὲ τῆς ψυχῆς ἥ τε ἀδικία καὶ ἡ ἀνελευθερία καὶ ἡ μικροψυχία. Ἔστι δὲ φρόνησις μὲν ἀρετὴ τοῦ λογιστικοῦ παρα‐ σκευαστικὴ τῶν πρὸς εὐδαιμονίαν τεινόντων. πρᾳότης δέ ἐστιν ἀρετὴ τοῦ θυμοειδοῦς, καθ’ ἣν ὑπὸ ὀργῆς γί‐
20νονται δυσκίνητοι. ἀνδρεία δέ ἐστιν ἀρετὴ τοῦ θυμοει‐ δοῦς, καθ’ ἣν δυσέκπληκτοί εἰσιν ὑπὸ φόβων τῶν περὶ θάνατον. σωφροσύνη δέ ἐστιν ἀρετὴ τοῦ ἐπιθυμητικοῦ, καθ’ ἣν ἀνόρεκτοι γίνονται τῶν περὶ τὰς ἀπολαύσεις φαύλων ἡδονῶν. ἐγκράτεια δέ ἐστιν ἀρετὴ τοῦ ἐπιθυ‐
25μητικοῦ, καθ’ ἣν κατέχουσι τῷ λογισμῷ τὴν ἐπιθυμίαν ὁρμῶσαν ἐπὶ τὰς φαύλας ἡδονάς. δικαιοσύνη δέ ἐστιν
ἀρετὴ ψυχῆς διανεμητικὴ τοῦ κατ’ ἀξίαν. ἐλευθεριότης δέ ἐστιν ἀρετὴ ψυχῆς εὐδάπανος εἰς τὰ καλά. μεγαλο‐ ψυχία δέ ἐστιν ἀρετὴ ψυχῆς, καθ’ ἣν δύναται φέρειν138 in vol. 3
30εὐτυχίαν καὶ δυστυχίαν καὶ τιμὴν καὶ ἀτιμίαν. Ἀφροσύνη δέ ἐστι κακία τοῦ λογιστικοῦ, αἰτία τοῦ ζῆν κακῶς. ὀργιλότης δέ ἐστι κακία τοῦ θυμοειδοῦς, καθ’ ἣν εὐκίνητοι γίνονται πρὸς ὀργήν. δειλία δέ ἐστι κακία τοῦ θυμοειδοῦς, καθ’ ἣν ἐκπλήττονται ὑπὸ φόβων
35τῶν περὶ θάνατον. ἀκολασία δέ ἐστι κακία τοῦ ἐπι‐ θυμητικοῦ, καθ’ ἣν ὀρεκτικοὶ γίνονται τῶν περὶ τὰς ἀπολαύσεις φαύλων ἡδονῶν. ἀκρασία δέ ἐστι κακία τοῦ ἐπιθυμητικοῦ, καθ’ ἣν αἱροῦνται τὰς φαύλας ἡδονὰς μὴ κωλύοντος τοῦ λογισμοῦ. ἀδικία δέ ἐστι κακία ψυχῆς,
40καθ’ ἣν πλεονεκτικοὶ γίνονται παρὰ τὴν ἀξίαν. ἀνελευ‐ θερία δέ ἐστι κακία ψυχῆς, καθ’ ἣν αἱρετικοὶ γίνονται κέρδους αἰσχροῦ. μικροψυχία δέ ἐστι κακία ψυχῆς, καθ’ ἣν ἀδύνατοί εἰσι φέρειν καὶ εὐτυχίαν καὶ ἀτυχίαν καὶ
τιμὴν καὶ ἀτιμίαν.139 in vol. 3
45 Ἔργα δὲ τῆς φρονήσεώς ἐστι τὸ εὖ βουλεύεσθαι, τὸ 〈εὖ〉 κρῖναι τὰ ἀγαθὰ καὶ τὰ κακὰ καὶ πάντα τὰ ἐν τῷ βίῳ αἱρετὰ καὶ φευκτά, τὸ χρῆσθαι καλῶς πᾶσι τοῖς ὑπάρ‐ χουσιν ἀγαθοῖς, τὸ ὁμιλῆσαι ὀρθῶς, τὸ συνιδεῖν τοὺς καιρούς, τὸ ἀγχινόως χρῆσθαι καὶ λόγῳ καὶ ἔργω, τὸ τὴν

3

.

1

.

194

(50)

ἐμπειρίαν ἔχειν τῶν χρησίμων πάντων. μνήμη δὲ καὶ ἐμπειρία καὶ ἀγχίνοια καὶ δεξιότης καὶ εὐβουλία ἤτοι ἀπὸ τῆς φρονήσεως ἕκαστον αὐτῶν ἐστὶν ἢ παρέπεται τῇ φρονήσει. καὶ τὰ μὲν αὐτῶν οἷον παραίτια τῆς φρο‐ νήσεώς ἐστι, καθάπερ ἡ ἐμπειρία καὶ ἡ μνήμη· τὰ δὲ
55οἷον μέρη, οἷον εὐβουλία τε καὶ ἀγχίνοια. Πρᾳότητος δέ ἐστι τὸ δύνασθαι φέρειν μετρίως ἐγκλήματα καὶ ὀλιγωρίας μετρίας, καὶ τὸ μὴ ταχέως ὁρμᾶν ἐπὶ τὰς τιμωρίας, καὶ τὸ μὴ εὐκίνητον εἶναι πρὸς τὰς ὀργάς, ἄπικρον δὲ τῷ ἤθει καὶ ἀφιλόνεικον, ἔχοντα
60τὸ ἠρεμαῖον ἐν τῇ ψυχῇ καὶ τὸ στάσιμον. Ἀνδρείας δέ ἐστι τὸ δυσέκπληκτον εἶναι ὑπὸ φόβων τῶν περὶ θάνατον, καὶ τὸ εὐθαρσῆ εἶναι ἐν τοῖς δεινοῖς, καὶ τὸ εὔτολμον πρὸς τοὺς κινδύνους, καὶ τὸ μᾶλλον αἱρεῖσθαι τεθνάναι καλῶς ἢ αἰσχρῶς σωθῆναι, καὶ τὸ140 in vol. 3
65νίκης αἴτιον εἶναι. ἔστι δὲ ἀνδρείας καὶ τὸ πονεῖν καὶ τὸ καρτερεῖν καὶ αἱρεῖσθαι † καὶ δύνασθαι. παρέ‐ πεται δὲ τῇ ἀνδρείᾳ ἥ τε εὐτολμία καὶ ἡ εὐψυχία καὶ τὸ θάρσος, ἔτι δὲ ἡ φιλοπονία καὶ ἡ καρτερία. Σωφροσύνης δέ ἐστι τὸ μὴ θαυμάζειν τὰς ἀπολαύ‐
70σεις τῶν σωματικῶν ἡδονῶν, καὶ τὸ εἶναι πάσης ἀπο‐ λαυστικῆς αἰσχρᾶς ἡδονῆς ἀνόρεκτον, καὶ τὸ φοβεῖσθαι τὴν ἀδοξίαν καὶ τὸ τετάχθαι περὶ τὸν βίον ὁμοίως ἐν μικροῖς καὶ μεγάλοις. παρέπεται δὲ τῇ σωφροσύνῃ εὐ‐ ταξία, κοσμιότης, αἰδώς, εὐλάβεια.
75 Ἐγκρατείας δέ ἐστι τὸ δύνασθαι κατασχεῖν τῷ λο‐ γισμῷ τὴν ἐπιθυμίαν ὁρμῶσαν ἐπὶ φαύλας ἀπολαύσεις ἡδονῶν, καὶ τὸ καρτερεῖν, καὶ τὸ ὑπομονητικὸν εἶναι τῆς κατὰ φύσιν ἐνδείας τε καὶ λύπης. Δικαιοσύνης δέ ἐστι τὸ διανεμητικὸν εἶναι τοῦ κατ’141 in vol. 3
80ἀξίαν, τὸ σῴζειν τὰ πάτρια ἔθη καὶ τὰ νόμιμα, τὸ σῴζειν τοὺς γεγραμμένους νόμους, τὸ ἀληθεύειν ἐν τῷ διαφέροντι, τὸ διαφυλάττειν τὰς ὁμολογίας. ἔστι δὲ πρῶτα τῶν δικαίων τὰ πρὸς τοὺς θεούς, εἶτα πρὸς δαίμονας, εἶτα πρὸς πατρίδα καὶ γονεῖς, εἶτα πρὸς τοὺς κατοιχο‐
85μένους· ἐν οἷς ἐστι καὶ 〈ἡ〉 εὐσέβεια, ἤτοι μέρος οὖσα τῆς δικαιοσύνης ἢ παρακολουθοῦσα. ἀκολουθεῖ δὲ τῇ δικαιοσύνῃ καὶ ἡ ὁσιότης καὶ ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ πίστις καὶ ἡ μισοπονηρία. Ἐλευθεριότητος δέ ἐστι τὸ προετικὸν εἶναι χρημά‐
90των εἰς τὰ ἐπαινετά, καὶ τὸ ἐπιδαψιλεῖν ἐπὶ τῷ εἰς δέον τι ἀναλωθῆναι, καὶ τὸ βοηθητικὸν εἶναι ἐν τῷ διαφόρῳ,
καὶ τὸ φιλάνθρωπον, καὶ τὸ μὴ λαβεῖν ὅθεν μὴ δεῖ καὶ ὅθεν δεῖ λαβεῖν. ἔστι δὲ ὁ ἐλευθέριος καὶ περὶ ἐσθῆτα καθάριος καὶ περὶ οἴκησιν, κατασκευαστικός τε τῶν142 in vol. 3
95περιττῶν καὶ καλῶν καὶ διαγωγὴν ἐχόντων ἡδεῖαν ἄνευ τοῦ λυσιτελοῦντος· καὶ θρεπτικὸς τῶν ζῴων τῶν ἴδιόν τι ἐχόντων ἢ θαυμαστόν. ἀκολουθεῖ δὲ τῇ ἐλευθεριότητι ἡ τοῦ ἤθους ὑγρότης καὶ εὐαγωγία καὶ φιλανθρωπία καὶ τὸ εἶναι ἐλεητικὸν καὶ φιλόφιλον καὶ φιλόξενον καὶ

3

.

1

.

194

(100)

φιλόκαλον. Μεγαλοψυχίας δέ ἐστι τὸ καλῶς ἐνεγκεῖν καὶ εὐψύχως καὶ ἀτυχίαν καὶ εὐτυχίαν καὶ τιμὴν καὶ ἀτιμίαν, καὶ τὸ μὴ θαυμάζειν μήτε τρυφὴν μήτε θεραπείαν μήτε ἐξου‐ σίαν μήτε τὰς νίκας τὰς ἐναγωνίους, ἔχειν δέ τι βάθος
105τῆς ψυχῆς καὶ μέγεθος. ἔστι δὲ ὁ μεγαλόψυχος οὐδὲ τὸ ζῆν περὶ πολλοῦ ποιούμενος οὐδὲ φιλόζωος, ἁπλοῦς δὲ τῷ ἤθει καὶ γενναῖος, καὶ ἀδικεῖσθαι δυνάμενος, καὶ οὐ τιμωρητικός. ἀκολουθεῖ δὲ τῇ μεγαλοψυχίᾳ ἁπλότης καὶ γενναιότης καὶ ἀλήθεια.
110 Ἀφροσύνης δέ ἐστι τὸ κρῖναι κακῶς τὰ πράγματα, τὸ βουλεύεσθαι κακῶς, τὸ ὁμιλῆσαι κακῶς, τὸ χρῆσθαι κακῶς τοῖς παροῦσιν ἀγαθοῖς, τὸ ψευδῶς δοξάζειν περὶ
τῶν εἰς τὸν βίον ἀγαθῶν καὶ καλῶν. παρακολουθεῖ δὲ τῇ ἀφροσύνῃ ἀπειρία, ἀμαθία, ἀκρασία, ἐπαριστερότης,143 in vol. 3
115ἀμνημοσύνη. Ὀργιλότητος δέ ἐστιν εἴδη τρία· ἀκροχολία, πικρία, βαρυθυμία. ἔστι δὲ τοῦ ὀργίλου τὸ μὴ δύνασθαι φέρειν μήτε τὰς μικρὰς ὀλιγωρίας μήτε τὰς ἐλαττώσεις, εἶναι δὲ κολαστικὸν καὶ τιμωρητικὸν καὶ εὐκίνητον πρὸς ὀργὴν
120καὶ ὑπὸ λόγου καὶ ἔργου τοῦ τυχόντος. ἀκολουθεῖ δὲ τῇ ὀργιλότητι τὸ πάροξυ τοῦ ἤθους καὶ εὐμετάβολον, καὶ ἡ πικρολογία, καὶ ἡ μεταμέλεια, καὶ τὸ ἐπὶ μικροῖς λυπεῖ‐ σθαι καὶ ἥδεσθαι καὶ ταῦτα πάσχειν ταχέως καὶ παρὰ βραχὺν καιρόν.
125 Δειλίας δέ ἐστι τὸ ὑπὸ τῶν τυχόντων φόβων εὐκί‐ νητον εἶναι, καὶ μάλιστα τῶν περὶ θάνατον καὶ τὰς σωματικὰς πηρώσεις, καὶ τὸ ὑπολαβεῖν κρεῖττον εἶναι ὁπωσοῦν σωθῆναι ἢ τελευτῆσαι καλῶς. ἀκολουθεῖ δὲ τῇ δειλίᾳ μαλακία, ἀνανδρία, φιλοψυχία καὶ ἀπονία· ὕπεστι
130δέ τις καὶ εὐλάβεια καὶ τὸ ἀφιλόνεικον τοῦ ἤθους. Ἀκολασίας δέ ἐστι τὸ αἱρεῖσθαι τὰς ἀπολαύσεις τῶν
ἡδονῶν τῶν βλαβερῶν καὶ αἰσχρῶν, καὶ ὑπολαμβάνειν εὐδαιμονεῖν μάλιστα τοὺς ἐν ταῖς τοιαύταις ἡδοναῖς ζῶν‐ τας, καὶ φιλόγελων εἶναι καὶ φιλόσκωπτον καὶ φιλευτρά‐144 in vol. 3
135πελον, καὶ ῥᾳδιουργὸν εἶναι ἐν τοῖς λόγοις καὶ ἐν τοῖς ἔργοις. ἀκολουθεῖ δὲ τῇ ἀκολασίᾳ ἀταξία, ἀναίδεια, ἀκοσμία, τρυφή, ῥᾳθυμία, ἀμέλεια, ὀλιγωρία, ἔκλυσις. Ἀκρασίας δέ ἐστι τὸ κωλύοντος τοῦ λογισμοῦ τὰς ἀπολαύσεις τῶν ἡδονῶν αἱρεῖσθαι, καὶ ὑπολαμβάνοντα
140κρεῖττον εἶναι μὴ μετασχεῖν αὐτῶν, μετέχειν μηδὲν ἧττον, καὶ τὸ οἴεσθαι μὲν δεῖν πράττειν καὶ τὰ καλὰ καὶ τὰ συμ‐ φέροντα, ἀφίστασθαι δὲ αὐτῶν διὰ τὰς ἡδονάς. ἀκολουθεῖ δὲ τῇ ἀκρασίᾳ μαλακία, μεταμέλεια καὶ τὰ πλεῖστα τὰ αὐτά, ἃ καὶ τῇ ἀκολασίᾳ.
145 Ἀδικίας δέ ἐστιν εἴδη τρία· ἀσέβεια, πλεονεξία, ὕβρις. ἀσέβεια μὲν ἡ περὶ θεοὺς πλημμέλεια καὶ περὶ δαίμονας καὶ τοὺς κατοιχομένους καὶ περὶ γονεῖς καὶ πατρίδα. πλεονεξία δὲ ἡ περὶ τὰ συμβόλαια παρὰ τὴν
ἀξίαν αἱρουμένη τὸ διάφορον. ὕβρις δέ, καθ’ ἣν τὰς145 in vol. 3

3

.

1

.

194

(150)

ἡδονὰς αὑτοῖς παρασκευάζουσιν εἰς ὄνειδος ἄγοντες ἑτέ‐ ρους. ὅθεν καὶ Εὔηνος περὶ αὐτῆς λέγει
ἥτις κερδαίνους’ οὐδὲν ὅμως ἀδικεῖ. ἔστι δὲ τῆς ἀδικίας τὸ παραβαίνειν τὰ πάτρια ἔθη καὶ τὰ νόμιμα, τὸ ἀπειθεῖν τοῖς νόμοις καὶ τοῖς ἄρχουσι, τὸ
155ψεύδεσθαι, τὸ ἐπιορκεῖν, τὸ παραβαίνειν τὰς ὁμολογίας καὶ τὰς πίστεις. ἀκολουθεῖ δὲ τῇ ἀδικίᾳ συκοφαντία, ἀλαζο‐ νεία, ἀφιλανθρωπία, προσποίησις, κακοήθεια, πανουργία. Ἀνελευθερίας δέ ἐστιν εἴδη τρία· αἰσχροκέρδεια, φειδωλία, κιμβικία. ἔστι δὲ αἰσχροκέρδεια μέν, καθ’ ἣν
160κερδαίνειν ζητοῦσι πανταχόθεν καὶ τὸ κέρδος τῆς αἰ‐ σχύνης περὶ πλείονος ποιοῦνται. φειδωλία δέ, καθ’ ἣν ἀδάπανοι γίνονται τῶν χρημάτων εἰς τὸ δέον. κιμβικία δέ ἐστι, καθ’ ἣν δαπανῶσι μέν, κατὰ μικρὸν 〈δὲ〉 καὶ κακῶς, καὶ πλείω βλάπτονται τῷ μὴ κατὰ καιρὸν ποι‐
165εῖσθαι τὸ διάφορον. ἔστι δὲ τῆς ἀνελευθερίας τὸ περὶ πλείστου ποιεῖσθαι χρήματα, καὶ τὸ μηδὲν ὄνειδος ἡγεῖ‐
σθαι τῶν ποιούντων κέρδος, καὶ βίος θητικὸς καὶ δου‐ λοπρεπὴς καὶ ῥυπαρὸς καὶ φιλοτιμίας καὶ ἐλευθερίας ἀλλότριος. ἀκολουθεῖ δὲ τῇ ἀνελευθερίᾳ μικρολογία,146 in vol. 3
170βαρυθυμία, μικροψυχία, ταπεινότης, ἀμετρία, ἀγένεια, μισανθρωπία. Μικροψυχίας δέ ἐστι τὸ μήτε τιμὴν μήτε ἀτιμίαν μήτε εὐτυχίαν μήτε ἀτυχίαν δύνασθαι φέρειν, ἀλλὰ τιμώ‐ μενον μὲν ἀναχαυνοῦσθαι καὶ μικρὰ εὐτυχήσαντα ἐξορ‐
175χεῖσθαι, ἀτιμίαν δὲ μηδὲ τὴν ἐλαχίστην ἐνεγκεῖν δύνασθαι, ἀπότευγμα δὲ ὁτιοῦν ἀτυχίαν κρίνειν μεγάλην, ὀδύρεσθαι δὲ ἐπὶ πᾶσι καὶ δυσφορεῖν. ἔτι δὲ καὶ τοιοῦτός ἐστιν ὁ μικρόψυχος, οἷος πάντα τὰ ὀλιγωρήματα καλεῖν ὕβριν καὶ ἀτιμίαν, καὶ τὰ δι’ ἄγνοιαν ἢ λήθην ἢ ἄνοιαν γινόμενα.
180ἀκολουθεῖ δὲ τῇ μικροψυχίᾳ μικρολογία, μεμψιμοιρία, δυσελπιστία, ταπεινότης. Καθόλου δὲ τῆς μὲν ἀρετῆς ἐστι τὸ ποιεῖν σπου‐ δαίαν τὴν διάθεσιν περὶ τὴν ψυχὴν ἠρεμαίαις καὶ τεταγμέ‐ ναις κινήσεσι χρωμένην καὶ συμφωνοῦσαν κατὰ πάντα
185τὰ μέρη· διὸ καὶ δοκεῖ παράδειγμα πολιτείας ἀγαθῆς εἶναι ψυχῆς σπουδαίας διάθεσις. ἔστι δὲ τῆς ἀρετῆς καὶ τὸ εὐεργετεῖν τοὺς ἀξίους, καὶ τὸ φιλεῖν τοὺς ἀγα‐ θούς, καὶ τὸ μισεῖν τοὺς κακούς, καὶ τὸ μήτε κολαστικὸν εἶναι μήτε τιμωρητικόν, ἀλλὰ ἐλεητικὸν καὶ εὐμενικὸν καὶ147 in vol. 3
190εὐγνωμονικόν. ἀκολουθεῖ δὲ τῇ ἀρετῇ χρηστότης, ἐπι‐ είκεια, εὐγνωμοσύνη, ἐλπὶς ἀγαθή, μνήμη ἀγαθή· ἔτι δὲ καὶ τὰ τοιαῦτα· φιλοίκειον εἶναι καὶ φιλόφιλον καὶ φιλέταιρον καὶ φιλόξενον καὶ φιλάνθρωπον καὶ φιλόκαλον, ἃ δὴ πάντα τῶν ἐπαινουμένων ἐστί· τῆς δὲ κακίας ἐστὶ
195τὰ ἐναντία, καὶ παρακολουθεῖ τὰ ἐναντία αὐτῇ. πάντα δὲ τὰ τῆς κακίας καὶ τὰ ἀκολουθοῦντα αὐτῇ τῶν ψεγο‐ μένων ἐστίν.

3

.

1

.

195

Ἀρχύτα Πυθαγορείου Περὶ ἀνδρὸς
ἀγαθοῦ καὶ εὐδαίμονος (fr. 9 I p. 556 Mullach.). Ὅθεν οὐκ ἀτυχίαν ἐνεγκὲν ἐμμελῶς χαλεπώτερόν ἐστιν,
ἀλλ’ εὐτυχίαν. πάντες [μὲν] γὰρ ἐν ἀτυχίᾳ μὲν ἐόντες ὡς148 in vol. 3
5ἐπὶ πολὺ μέτριοι καὶ κόσμιοι τὸ ἦθος ἦμεν φαίνονται, ἐν δ’ εὐπραγίαις ἀνδρεῖοι, μεγαλόφρονες, μεγαλόψυχοι. δεινὰ γὰρ 〈ἁ〉 ἀτυχία συναγαγὲν καὶ καταρτίσαι τὰν ψυχάν, ἁ δ’ εὐπραγία τοὐναντίον ἐπᾶραι καὶ κενῶσαι. διὸ ποθεκτικοὶ μὲν ἅπαντες καὶ συνετοὶ τὸν τρόπον ἀτυ‐
10χέοντες, ἐπιθετικοὶ δὲ καὶ θαρσαλέοι τὸν τρόπον εὐτυ‐ χέοντες.

3

.

1

.

196

 Ἐν ταὐτῷ (fr. 10 l. c. Mullach.). Ὅρος δέ ἐστιν εὐτυχίας, ἃν προέλοιτο ὁ ἀγαθὸς ἀνὴρ συνεργὸν αὐτῷ γινομέναν ποττὰς ἰδίας πράξιας· ὥσπερ καὶ μέγεθος ναὸς καὶ μέγεθος παδαλίω, ᾧ καθικνεῖσθαι
5δύναται ὁ ἀγαθὸς κυβερνάτας μεγάλα πελάγεα διαπεραι‐ ούμενος καὶ μεγάλαν ναυκλαρίαν στελλόμενος. ἁ δ’ ὑπερ‐ βολὰ τᾶς εὐτυχίας τοῖς ἀγαθοῖς οὐ κρατεῖσθαι πέφυκεν ὑπὸ τᾶς ψυχᾶς, ἀλλὰ κρατὲν αὐτᾶς. ὥσπερ γὰρ τὸ λαμ‐ πρὸν φάος μαραυγίαν περιτίθησι τοῖς ὀφθαλμοῖς, οὕτω
10καὶ ἁ ὑπερβάλλοισα εὐτυχία τῷ νόῳ τᾶς ψυχᾶς. καὶ περὶ μὲν ὦν εὐτυχίας ἅλις εἰρήσθω.

3

.

1

.

197

Πλάτωνος ἐκ τῆς Σωκράτους ἀπο‐
λογίας (p. 30 A). Οὐδὲν γὰρ ἄλλο πράττων ἐγὼ περιέρχομαι ἢ πεί‐ θων ὑμῶν καὶ νεωτέρους καὶ πρεσβυτέρους μήτε σωμά‐		149 in vol. 3
5των ἐπιμελεῖσθαι μήτε χρημάτων πρότερον μηδὲ οὕτω σφόδρα ὡς τῆς ψυχῆς, ὅπως ὡς ἀρίστη ἔσται, λέγων ὅτι οὐκ ἐκ χρημάτων ἡ ἀρετὴ γίνεται, ἀλλ’ ἐξ ἀρετῆς χρή‐ ματα καὶ τὰ ἄλλα ἀγαθὰ τοῖς ἀνθρώποις καὶ ἰδίᾳ καὶ δημοσίᾳ.

3

.

1

.

198

 Ἐν ταὐτῷ (p. 30 C—D). Ἀλλὰ μηδαμῶς ποιεῖτε τοῦτο. εὖ γὰρ ἴστε, ἐὰν ἐμὲ ἀποκτείνητε τοιοῦτον ὄντα, οἷον ἐγὼ λέγω, οὐκ ἐμὲ μείζω βλάψετε ἢ ὑμᾶς αὐτούς· ἐμὲ μὲν γὰρ οὐδὲν ἂν βλάψειεν
5οὔτε Μέλητος οὔτε Ἄνυτος· οὐδὲ γὰρ ὂν δύναιντο· οὐ γὰρ οἶμαι θεμιτὸν εἶναι ἀμείνονι ἀνδρὶ ὑπὸ χείρονος βλάπτεσθαι. ἀποκτείνειε μεντἂν ἴσως ἢ ἐξελάσειεν ἢ ἀτιμώσειεν.

3

.

1

.

199

Πυθαγορικά.
Καὶ μὴν οὐδέν ἐστιν οὕτω τῆς Πυθαγορικῆς φιλο‐ σοφίας ἴδιον ὡς τὸ συμβολικόν, οἷον ἐν τελετῇ μεμιγμέ‐ νον φωνῇ καὶ σιωπῇ διδασκαλίας γένος, ὥστε μὴ λέγειν150 in vol. 3
5
ἀείσω ξυνετοῖσι, θύρας δ’ ἐπίθεσθε βέβηλοι, ἀλλ’ αὐτόθεν ἔχειν φῶς καὶ χαρακτῆρα τοῖς συνήθεσι τὸ φραζόμενον, τυφλὸν δὲ καὶ ἄσημον εἶναι τοῖς ἀπείροις. ὡς γὰρ ὁ ἄναξ ὁ ἐν Δελφοῖς οὔτε λέγει οὔτε κρύπτει ἀλλὰ σημαίνει κατὰ τὸν Ἡράκλειτον, οὕτω τῶν Πυθαγο‐
10ρικῶν συμβόλων καὶ τὸ φράζεσθαι δοκοῦν κρυπτόμενόν ἐστι καὶ τὸ κρύπτεσθαι νοούμενον.

3

.

1

.

200

 Ἐκ τῆς Νικολάου Ἐθῶν συναγωγῆς (hist. gr. min. ed. L. Dindorf v. I p. 145 fr. 3). Γαλακτοφάγοι, Σκυθικὸν ἔθνος, ἄοικοί τε εἰσίν, ὥσπερ καὶ οἱ πλεῖστοι Σκυθῶν, τροφὴν δ’ ἔχουσι γάλα μόνον
5ἵππειον, ἐξ οὗ τυροποιοῦντες ἐσθίουσι καὶ πίνουσι, καὶ εἰσὶ διὰ τοῦτο δυσμαχώτατοι, σὺν αὑτοῖς πάντῃ τὴν τρο‐ φὴν ἔχοντες. οὗτοι καὶ Δαρεῖον ἐτρέψαντο. εἰσὶ δὲ καὶ δικαιότατοι, κοινὰ ἔχοντες τά τε κτήματα καὶ τὰς γυναῖ‐ κας, ὥστε τοὺς μὲν πρεσβυτέρους αὐτῶν πατέρας νομί‐
10ζειν, τοὺς δὲ νεωτέρους παῖδας, τοὺς δ’ ἥλικας ἀδελφούς.
ὧν ἦν καὶ Ἀνάχαρσις, εἷς τῶν ἑπτὰ σοφῶν νομισθείς· ὃς ἦλθεν εἰς τὴν Ἑλλάδα, ἵνα ἱστορήσῃ τὰ τῶν ἄλλων νόμιμα. τούτων καὶ Ὅμηρος μέμνηται ἐν οἷς φησι
Μυσῶν τ’ ἀγχεμάχων καὶ ἀγαυῶν Ἱππημολγῶν,		151 in vol. 3
15
γλακτοφάγων, ἀβίων τε, δικαιοτάτων ἀνθρώπων. ἀβίους δ’ αὐτοὺς λέγει, ἢ διὰ τὸ γῆν μὴ γεωργεῖν ἢ διὰ τὸ ἀοίκους εἶναι ἢ διὰ τὸ χρῆσθαι τούτους μόνους τό‐ ξοις· βιὸν γὰρ λέγει τὸ τόξον. παρὰ τούτοις οὐδὲ εἷς οὔτε φθονῶν, ὥς φασιν, οὔτε μισῶν οὔτε φοβούμενος
20ἱστορήθη διὰ τὴν τοῦ βίου κοινότητα καὶ δικαιοσύνην. μάχιμοι δ’ οὐχ ἧττον αὐτῶν αἱ γυναῖκες ἢ οἱ ἄνδρες, καὶ συμπολεμοῦσιν αὐτοῖς ὅταν δέῃ, καὶ διὰ τοῦτο Ἀμα‐ ζόνας γενναιοτάτας εἶναι, ὥστε ποτὲ ἐλάσαι μέχρι Ἀθη‐ νῶν καὶ Κιλικίας, ὅτι τούτων παρῴκουν ἐγγὺς τῆς Μαι‐
25ώτιδος λίμνης.

3

.

1

.

201

Πλάτωνος Νόμων εʹ (p. 727 E—728 A). Οὐδέ γε ὁπόταν χρήματά τις ἐρᾷ κτᾶσθαι μὴ καλῶς
ἢ μὴ δυσχερῶς φέρῃ κτώμενος, δώροις ἄρα τιμᾷ τότε τὴν αὑτοῦ ψυχήν· παντὸς μὲν οὖν λείπει· τὸ γὰρ αὐτῆς152 in vol. 3
5τίμιον ἅμα καὶ καλὸν ἀποδίδοται σμικροῦ χρυσοῦ· πᾶς γὰρ ὅ τ’ ἐπὶ γῆς καὶ ὑπὸ γῆς χρυσὸς ἀρετῆς οὐκ ἀντάξιος.

3

.

1

.

202

(Plat. de leg. V p. 728 D—729 C; 730 B —732 B) Τίμιον εἶναι σῶμα οὐ τὸ καλὸν οὐδὲ τὸ ἰσχυρὸν οὐδὲ τάχος ἔχον οὐδὲ μέγα οὐδὲ τὸ ὑγιεινὸν (καί τοι πολλοῖς
5ἂν τοῦτό γε δοκοῖ), καὶ μὴν οὐδὲ τὰ τούτων γε ἐναντία, τὰ δ’ ἐν τῷ μέσῳ ἁπάσης ταύτης τῆς ἕξεως ἐφαπτόμενα σωφρονέστατα ἅμα τε ἀσφαλέστατα εἶναι μακρῷ· τὰ μὲν γὰρ χαύνους τὰς ψυχὰς καὶ θρασείας ποιεῖ, τὰ δὲ τα‐ πεινάς τε καὶ ἀνελευθέρους· ὡς δ’ αὕτως ἡ τῶν χρημά‐
10των κτῆσις καὶ τιμήσεων κατὰ τὸν αὐτὸν ῥυθμὸν ἔχει. τὰ μὲν ὑπέρογκα γὰρ ἑκάστων τούτων ἔχθρας καὶ στάσεις
ἀπεργάζεται ταῖς πόλεσιν καὶ ἰδίᾳ, τὰ δ’ ἐλλείποντα δουλείας ὡς τὸ πολύ. μὴ δή τις φιλοχρηματείτω παί‐ δων γε ἕνεκα † ὅτι πλουσιωτάτους καταλείπει· οὔτε153 in vol. 3
15γὰρ ἐκείνοις οὔτε αὖ τῇ πόλει ἄμεινον. ἡ γὰρ τῶν νέων ἀκολάκευτος οὐσία, τῶν δὲ ἀναγκαίων μὴ ἐνδεής, αὕτη πασῶν μουσικωτάτη τε καὶ ἀρίστη· ξυμφωνοῦσα γὰρ ἡμῖν καὶ ξυναρμόττουσα εἰς πάντα ἄλυπον τὸν βίον ἀπεργάζεται· παισὶ δὲ αἰδῶ χρὴ πολλήν, οὐ χρυσὸν κα‐
20ταλείπειν. οἰόμεθα δὲ ἐπιπλήττοντες τοῖς νέοις ἀναι‐ σχυντοῦσιν τοῦτο καταλείψειν· τὸ δ’ ἔστιν οὐκ ἐκ τοῦ νῦν παρακελεύσματος τοῖς νέοις γιγνόμενον, ὃ παρα‐ κελεύονται λέγοντες ὡς δεῖ πάντα αἰσχύνεσθαι † τοὺς νέους, καὶ πάντων μάλιστα εὐλαβεῖσθαι, μὴ ποτέ τις
25αὐτὸν ἴδῃ τῶν νέων ἢ καὶ ἐπακούσῃ δρῶντα ἢ λέγοντά τι τῶν αἰσχρῶν, ὡς ὅπου ἀναισχυντοῦσι γέροντες, ἀνάγκη καὶ νέους ἐνταῦθα εἶναι ἀναιδεστάτους· παιδεία γὰρ
νέων διαφέρουσά ἐστιν ἅμα καὶ αὐτῶν οὐ τὸ νουθετεῖν, ἀλλ’ ἅπερ ἂν ἄλλον νουθετῶν εἴποι τις, φαίνεσθαι ταῦτα154 in vol. 3
30αὐτὸν δρῶντα διὰ βίου. Ἀλήθεια δὴ πάντων μὲν ἀγαθῶν θεοῖς ἡγεῖται, πάν‐ των δὲ ἀνθρώποις· ἧς ὁ γενήσεσθαι μέλλων μακάριός τε καὶ εὐδαίμων ἐξ ἀρχῆς εὐθὺς μέτοχος εἴη, ἵνα ὡς ὅ τι πλεῖστον χρόνον ἀληθὴς ὢν διαβιοῖ. πιστὸς γάρ·
35ὁ δὲ ἄπιστος, ᾧ φίλον ψεῦδος ἑκούσιον, ὅτῳ δὲ ἀκού‐ σιον, ἄνους· ὧν οὐδέτερον ζηλωτόν. ἄφιλος γὰρ δὴ πᾶς ὅ γε ἄπιστος καὶ ἀμαθής, χρόνου δὲ προϊόντος γνωσθεὶς εἰς τὸ χαλεπὸν γῆρας ἐρημίαν αὑτῷ πᾶσαν κατεσκευά‐ σατο ἐπὶ τέλει τοῦ βίου, ὥστε ζώντων καὶ μὴ ἑταίρων
40καὶ παίδων σχεδὸν ὁμοίως ὀρφανὸν αὐτῷ γενέσθαι τὸν βίον. τίμιος μὲν δὴ καὶ ὁ μηδὲν ἀδικῶν· ὁ δὲ μηδ’ ἐπι‐ τρέπων τοῖς ἀδικοῦσιν ἀδικεῖν πλέον ἢ διπλασίας τιμῆς ἄξιος ἐκείνου· ὁ μὲν γὰρ ἑνός, ὁ δὲ πολλῶν ἀντάξιος
ἑτέρων, μηνύων τὴν τῶν ἄλλων τοῖς ἄρχουσιν ἀδικίαν· ὁ155 in vol. 3
45δὲ καὶ ξυγκολάζων εἰς δύναμιν τοῖς ἄρχουσιν, ὁ μέγας ἀνὴρ ἐν πόλει καὶ τέλειος, οὗτος ἀναγορευέσθω νικη‐ φόρος ἀρετῇ. τὸν αὐτὸν δὴ τοῦτον ἔπαινον καὶ περὶ σωφροσύνης χρὴ λέγειν καὶ περὶ φρονήσεως, καὶ ὅσα ἄλλα ἀγαθά τις κέκτηται δυνατὰ μὴ μόνον αὐτὸν ἔχειν

3

.

1

.

202

(50)

ἀλλὰ καὶ ἄλλοις μεταδιδόναι· καὶ τὸν μὲν μεταδιδόντα ὡς ἀκρότατον χρὴ τιμᾶν, τὸν δ’ αὖ μὴ δυνάμενον, ἐθέ‐ λοντα δέ, ἐᾶν δεύτερον, τὸν δὲ φθονοῦντα καὶ ἑκόντα μηδενὶ κοινωνὸν διὰ φιλίας γιγνόμενον ἀγαθῶν τινῶν αὐτὸν μὲν ψέγειν, τὸ δὲ κτῆμα μηδὲν μᾶλλον διὰ τὸν
55κεκτημένον ἀτιμάζειν, ἀλλὰ κτᾶσθαι κατὰ δύναμιν. φιλο‐ νεικείτω δὲ ἡμῖν πᾶς πρὸς ἀρετὴν ἀφθόνως. ὁ μὲν γὰρ τοιοῦτος τὰς πόλεις αὔξει, ἁμιλλώμενος μὲν αὐτός, τοὺς ἄλλους δὲ οὐ κολούων διαβολαῖς· ὁ δὲ φθονερὸς τῇ τῶν ἄλλων διαβολῇ δεῖν οἰόμενος ὑπερέχειν αὐτός τε ἧττον
60ξυντείνει πρὸς ἀρετὴν τὴν ἀληθῆ, τούς τε ἀνταμιλλωμέ‐ νους εἰς ἀθυμίαν καθίστησι τῷ ἀδίκως ψέγεσθαι, καὶ
διὰ ταῦτα ἀγύμναστον τὴν πόλιν ὅλην εἰς ἅμιλλαν ἀρετῆς ποιῶν σμικροτέραν αὐτὴν πρὸς εὐδοξίαν τὸ ἑαυτοῦ μέρος ἀπεργάζεται. θυμοειδῆ μὲν δὴ χρὴ πάντα ἄνδρα εἶναι,156 in vol. 3
65πρᾷον δὲ ὡς ὅ τι μάλιστα. τὰ γὰρ τῶν ἄλλων χαλεπὰ καὶ δυσίατα ἢ καὶ τὸ παράπαν ἀνίατα ἀδικήματα οὐκ ἔστιν ἄλλως ἐκφυγεῖν, ἢ μαχόμενον καὶ ἀμυνόμενον νι‐ κῶντα καὶ τῷ μηδὲν ἀνιέναι κολάζοντα, τοῦτο δὲ ἄνευ θυμοῦ γενναίου ψυχὴ πᾶσα ἀδύνατος δρᾶν. τὰ δ’ αὖ
70τῶν ὅσοι ἀδικοῦσι μέν, ἰατὰ δέ, γιγνώσκειν χρὴ πρῶτον μέν, ὅτι πᾶς ὁ ἄδικος οὐχ ἑκὼν ἄδικος. τῶν γὰρ μεγί‐ στων κακῶν οὐδεὶς οὐδαμῶς οὐδὲν ἑκὼν κεκτῇτο ἄν ποτε, πολὺ δὲ ἥκιστα ἐν τοῖς τῶν αὑτοῦ τιμιωτάτοις· ψυχὴ δ’, ὡς εἴπομεν, ἀληθείᾳ γ’ ἐστὶ πᾶσι τιμιώτατον· ἐν οὖν
75τῷ τιμιωτάτῳ τὸ μέγιστον κακὸν οὐδεὶς ἑκὼν μή ποτε λάβῃ καὶ ζῇ διὰ βίου κεκτημένος αὐτό· ἀλλὰ ἐλεεινὸς μὲν πάντως ὅ γε ἄδικος καὶ ὁ κακὰ ἔχων, ἐλεεῖν δὲ τὸν μὲν ἰάσιμα ἔχοντα ἐγχωρεῖ καὶ ἀνείργοντα τὸν θυμὸν πραΰνειν καὶ μὴ ἀκροχολοῦντα, γυναικείως πικραινόμενον,
80διατελεῖν, τῷ δὲ ἀκράτως καὶ ἀπαραμυθήτως πλημμελεῖ καὶ κακῷ ἐφιέναι δεῖ τὴν ὀργήν· διὸ δὴ θυμοειδῆ πρέ‐
πειν καὶ πρᾷον ἑκάστοτε φαμὲν εἶναι δεῖν τὸν ἀγαθόν. πάντων δὲ μέγιστον κακῶν ἀνθρώποις τοῖς πολλοῖς ἔμ‐ φυτον ἐν ταῖς ψυχαῖς ἐστιν, οὗ πᾶς αὑτῷ συγγνώμην157 in vol. 3
85ἔχων ἀποφυγὴν οὐδεμίαν μηχανᾶται· τοῦτο δ’ ἔστιν ὃ λέγουσιν ὡς φίλος αὑτῷ πᾶς ἄνθρωπος φύσει τέ ἐστι καὶ ὀρθῶς ἔχει τὸ δεῖν εἶναι τοιοῦτον· τὸ δὲ ἀληθείᾳ γε πάντων ἁμαρτημάτων διὰ τὴν σφόδρα ἑαυτοῦ φιλίαν αἴτιον ἑκάστῳ γίγνεται ἑκάστοτε. τυφλοῦται γὰρ περὶ τὸ
90φιλούμενον ὁ φιλῶν, ὥστε τὰ δίκαια 〈καὶ τὰ〉 ἀγαθὰ καὶ τὰ καλὰ κακῶς κρίνει, τὸ αὑτοῦ πρὸ τοῦ ἀληθοῦς ἀεὶ τιμᾶν δεῖν ἡγούμενος· οὔτε γὰρ ἑαυτὸν οὔτε τὰ ἑαυτοῦ χρὴ τόν γε μέγαν ἄνδρα ἐσόμενον στέργειν, ἀλλὰ τὰ δί‐ καια, ἐάν τε παρ’ αὑτῷ ἐάν τε παρ’ ἄλλῳ μᾶλλον πρατ‐
95τόμενα τυγχάνῃ. ἐκ ταὐτοῦ δὲ ἁμαρτήματος τούτου καὶ τὸ τὴν ἀμαθίαν τὴν παρ’ αὑτῷ δοκεῖν σοφίαν εἶναι † γεγονέναι πᾶσιν· ὅθεν οὐκ εἰδότες ὡς ἔπος εἰπεῖν οὐδὲν οἰόμεθα τὰ πάντα εἰδέναι, οὐκ ἐπιτρέποντες δὲ ἄλλοις ἃ μὴ ἐπιστάμεθα πράττειν, ἀναγκαζόμεθα ἁμαρτάνειν

3

.

1

.

202

(100)

αὐτοὶ πράττοντες. διὸ πάντα ἄνθρωπον χρὴ φεύγειν τὸ σφόδρα φιλεῖν αὑτόν, τὸν δ’ ἑαυτοῦ βελτίω διώκειν ἀεί, μηδεμίαν αἰσχύνην ἐπὶ τῷ τοιούτῳ πρόσθεν ποιού‐ μενον.158 in vol. 3

3

.

1

.

203

 Τοῦ αὐτοῦ Νόμων ζʹ (p. 808 B). Ὕπνος δὲ πολὺς οὔτε τοῖς σώμασιν οὔτε ταῖς ψυχαῖς ἡμῶν οὐδ’ αὖ ταῖς πράξεσι ταῖς περὶ ταῦτα πάντα ἁρ‐ μόττων ἐστὶ κατὰ φύσιν. καθεύδων γὰρ οὐδεὶς οὐδενὸς
5ἄξιος, οὐδὲν μᾶλλον τοῦ μὴ ζῶντος· ἀλλ’ ὅστις τοῦ ζῆν ἡμῶν καὶ τοῦ φρονεῖν μάλιστά ἐστι κηδεμών, ἐγρήγορε χρόνον ὡς πλεῖστον τὸ πρὸς ὑγίειαν αὐτοῦ μόνον φυλάτ‐ των χρήσιμον. ἔστι δ’ οὐ πολὺ καλῶς εἰς ἔθος ἰόν. ἐγρηγορότες δὲ ἄρχοντες ἐν πόλεσι νύκτωρ φοβεροὶ μὲν
10κακοῖς πολεμίοις τε ἅμα καὶ πολίταις, ἀγαστοὶ δὲ καὶ τίμιοι τοῖς δικαίοις τε καὶ σώφροσιν, ὠφέλιμοι δὲ αὑτοῖς τε καὶ ξυμπάσῃ τῇ πόλει.

3

.

1

.

204

 Τοῦ αὐτοῦ ἐκ τοῦ Περὶ ἀρετῆς (p. 379 C—D). Πῶς οὖν ἄν, ὦ Σώκρατες, σοὶ δοκοῦσι γίγνεσθαι, εἰ μήτε φύσει μήτε μαθήσει γίγνονται οἱ ἀγαθοί;
5οἶμαι μὲν οὐκ 〈ἂν〉 ῥᾳδίως αὐτὸ δηλωθῆναι· τοπάζω
μέντοι μάλιστα θεῖόν τι εἶναι τὸ κτῆμα καὶ γίγνεσθαι τοὺς ἀγαθοὺς ὥσπερ οἱ θεῖοι τῶν μάντεων καὶ οἱ χρη‐ σμολόγοι. οὗτοι γὰρ οὔτε φύσει τοιοῦτοι γίγνονται οὔτε τέχνῃ, ἀλλ’ ἔπιπνοι ἐκ τῶν θεῶν γιγνόμενοι τοιοῦτοί159 in vol. 3
10εἰσιν· οὕτω δὲ καὶ οἱ ἄνδρες οἱ ἀγαθοὶ λέγουσι ταῖς πόλεσιν ἑκάστοτε τὰ ἀποβησόμενα καὶ τὰ μέλλοντα ἔσεσθαι ἐκ θεοῦ ἐπιπνοίας πολὺ μᾶλλον καὶ ἐναργέ‐ στερον ἢ οἱ χρησμῳδοί. λέγουσι δέ που καὶ αἱ γυ‐ ναῖκες ὅτι θεῖος ἀνὴρ οὗτός ἐστι· καὶ Λακεδαιμόνιοι
15ὅταν τινὰ μεγαλοπρεπῶς ἐπαινῶσι, θεῖον ἄνδρα φασὶν εἶναι. πολλαχοῦ δὲ καὶ Ὅμηρος τῷ αὐτῷ τούτῳ κατα‐ χρῆται καὶ οἱ ἄλλοι ποιηταί. καὶ ὅταν βούληται θεὸς εὖ πρᾶξαι πόλιν, ἄνδρας ἀγαθοὺς ἐνεποίησεν· ὅταν δὲ μέλλῃ κακῶς πράξειν πόλις. ἐξεῖλε τοὺς ἄνδρας τοὺς
20ἀγαθοὺς ἐκ ταύτης τῆς πόλεως ὁ θεός. οὕτως ἔοικεν οὔτε διδακτὸν εἶναι οὔτε φύσει ἀρετή, ἀλλὰ θείᾳ μοίρᾳ παραγίγνεται κτωμένοις.

3

.

1

205a

 Ξενοφῶντος ἐν αʹ Ἀπομνημονευ‐
μάτων (I 6, 13—15). Ὁ δὲ Σωκράτης πρὸς ταῦτα εἶπεν· Ὦ Ἀντιφῶν, παρ’ ἡμῖν νομίζεται τὴν ὥραν καὶ τὴν σοφίαν ὁμοίως
5μὲν καλόν, ὁμοίως δὲ αἰσχρὸν διατίθεσθαι εἶναι. τήν τε γὰρ ὥραν ἐὰν μέν τις ἀργυρίου πωλῇ τῷ βουλομένῳ,
πόρνον αὐτὸν ἀποκαλοῦσιν, ἐὰν δέ τις, ὃν ἂν γνῷ καλόν τε κἀγαθὸν ἐραστὴν ὄντα, τοῦτον φίλον ἑαυτῷ ποιῆται, σώφρονα νομίζομεν· καὶ τὴν σοφίαν ὡσαύτως τοὺς μὲν160 in vol. 3
10ἀργυρίου τῷ βουλομένῳ πωλοῦντας σοφιστὰς ὥσπερ πόρνους ἀποκαλοῦσιν, ὅστις δέ, ὃν ἂν γνῷ εὐφυῆ ὄντα, διδάσκων ὅ τι ἂν ἔχῃ ἀγαθὸν φίλον ποιεῖται, τοῦτον νομίζομεν ἃ τῷ καλῷ κἀγαθῷ πολίτῃ προσήκει, ταῦτα ποιεῖν. ἐγὼ δ’ οὖν καὶ αὐτός, ὦ Ἀντιφῶν, ὥσπερ ἄλλος
15τις ἢ ἵππῳ ἀγαθῷ ἢ κυνὶ ἢ ὄρνιθι ἥδεται, οὕτω καὶ ἔτι μᾶλλον ἥδομαι φίλοις ἀγαθοῖς, καὶ ἐάν τι ἔχω ἀγα‐ θόν, διδάσκω καὶ ἄλλοις συνίστημι, παρ’ ὧν ἂν ἡγῶμαι ὠφελήσεσθαί τι αὐτοὺς εἰς ἀρετήν. καὶ τοὺς θησαυροὺς τῶν πάλαι σοφῶν ἀνδρῶν, οὓς ἐκεῖνοι κατέλιπον ἐν
20βιβλίοις γράψαντες, ἀνελίττων κοινῇ σὺν τοῖς φίλοις διέρχομαι, καὶ ἄν τι ὁρῶμεν ἀγαθόν, ἐκλεγόμεθα, καὶ μέγα νομίζομεν κέρδος, ἐὰν ἀλλήλοις φίλοι γινώμεθα. Πάλιν ποτὲ τοῦ Ἀντιφῶντος ἐρομένου αὐτὸν πῶς ἄλλους μὲν ἡγοῖτο πολιτικοὺς ποιεῖν, αὐτὸς δὲ οὐ πράττοι τὰ
25πολιτικά, εἴπερ ἐπίσταιτο· Ποτέρως δ’ ἄν, ἔφη, ὦ Ἀντι‐ φῶν, μᾶλλον τὰ πολιτικὰ πράττοιμι, εἰ μόνος αὐτὰ πράτ‐ τοιμι, ἢ εἰ ἐπιμελοίμην τοῦ ὡς πλείστους ἱκανοὺς εἶναι
πράττειν αὐτά;161 in vol. 3

3

.

1

205b

 Τοῦ αὐτοῦ ἐν τῷ δευτέρῳ Ἀπο‐
μνημονευμάτων (II 1, 18—34). Ἔπειτα ὁ μὲν ἑκουσίως ταλαιπωρῶν ἐπ’ ἀγαθῇ ἐλπίδι πονῶν εὐφραίνεται, οἷον οἱ τὰ θηρία θηρῶντες ἐλπίδι
5τοῦ λήψεσθαι ἡδέως μοχθοῦσι. καὶ τὰ μὲν τοιαῦτα ἆθλα τῶν πόνων μικροῦ τινος ἄξιά ἐστι· τοὺς δὲ πονοῦντας, ἢ ἵνα φίλους ἀγαθοὺς κτήσωνται, ἢ ὅπως ἐχθροὺς χει‐ ρώσονται, 〈ἢ〉 ἵνα δυνατοὶ γενόμενοι καὶ τοῖς σώμασι καὶ ταῖς ψυχαῖς καὶ τὸν ἑαυτῶν οἶκον καλῶς οἰκῶσι καὶ
10τοὺς φίλους εὖ ποιῶσι καὶ τὴν πατρίδα εὐεργετῶσι, πῶς οὐκ οἴεσθαι χρὴ τούτους καὶ πονεῖν ἡδέως εἰς τὰ τοι‐ αῦτα καὶ ζῆν εὐφραινομένους, ἀγαμένους μὲν ἑαυτούς, ἐπαινουμένους δὲ καὶ ζηλουμένους ὑπὸ τῶν ἄλλων; ἔτι δὲ αἱ μὲν ῥᾳδιουργίαι καὶ ἐκ τοῦ παραχρῆμα ἡδοναὶ οὔτε
15σώματι εὐεξίαν ἱκαναί εἰσιν ἐνεργάζεσθαι, ὥς φασιν οἱ γυμνασταί, οὔτε ψυχῇ ἐπιστήμην ἀξιόλογον οὐδεμίαν
ἐμποιοῦσιν· αἱ δὲ διὰ καρτερίας ἐπιμέλειαι τῶν καλῶν τε κἀγαθῶν ἔργων ἐξικνεῖσθαι ποιοῦσιν, ὡς φασὶν οἱ ἀγαθοὶ ἄνδρες. λέγει δέ που καὶ Ἡσίοδος162 in vol. 3
20Τὴν μὲν γὰρ κακότητα καὶ ἰλαδὸν ἔστιν ἑλέσθαι ῥηιδίως· λείη μὲν ὁδός, μάλα δ’ ἐγγύθι ναίει. τῆς δ’ ἀρετῆς ἱδρῶτα θεοὶ προπάροιθεν ἔθηκαν ἀθάνατοι· μακρὸς δὲ καὶ ὄρθιος οἶμος ἐς αὐτὴν καὶ τρηχὺς τὸ πρῶτον· ἐπὴν δ’ εἰς ἄκρον ἵκηται
25
ῥηιδίη δ’ ἤπειτα πέλει χαλεπή περ ἐοῦσα. μαρτυρεῖ δὲ καὶ Ἐπίχαρμος ἐν τῷδε·
Τῶν πόνων πωλοῦσιν ἡμῖν πάντα τἀγάθ’ οἱ θεοί. καὶ ἐν ἄλλῳ δὲ τόπῳ φησίν·
Ὦ πονηρὲ μὴ τὰ μαλακὰ μῶσο, μὴ τὰ σκλήρ’ ἔχῃς.163 in vol. 3
30καὶ Πρόδικος δὲ ὁ σοφὸς ἐν τῷ συγγράμματι τῷ περὶ τοῦ Ἡρακλέους, ὅπερ δὴ καὶ πλείστοις ἐπιδείκνυται, ὡσαύτως περὶ τῆς ἀρετῆς ἀποφαίνεται, ὧδέ πως λέγων, ὅσα ἐγὼ μέμνημαι. φησὶ γὰρ Ἡρακλέα, ἐπεὶ ἐκ παίδων εἰς ἥβην ὡρμᾶτο, ἐν ᾗ οἱ νέοι ἤδη αὐτοκράτορες γιγνό‐
35μενοι δηλοῦσιν εἴτε τὴν δι’ ἀρετῆς ὁδὸν τρέψονται ἐπὶ τὸν βίον εἴτε τὴν διὰ κακίας, ἐξελθόντα εἰς ἡσυχίαν κα‐ θῆσθαι ἀποροῦντα ὁποτέραν τῶν ὁδῶν τράπηται· καὶ φανῆναι αὐτῷ δύο γυναῖκας προσιέναι μεγάλας, τὴν μὲν ἑτέραν εὐπρεπῆ τε ἰδεῖν καὶ ἐλευθέριον φύσει, κεκοσμη‐
40μένην τὸ μὲν χρῶμα καθαριότητι, τὰ δὲ ὄμματα αἰδοῖ, τὸ δὲ σχῆμα σωφροσύνῃ, ἐσθῆτι δὲ λευκῇ, τὴν δὲ ἑτέραν τεθραμμένην εἰς πολυσαρκίαν τε καὶ ἁπαλότητα, κεκαλ‐ λωπισμένην δὲ τὸ μὲν χρῶμα, ὥστε λευκοτέραν τε καὶ ἐρυθροτέραν τοῦ ὄντος δοκεῖν φαίνεσθαι, τὸ δὲ σχῆμα
45ὥστε δοκεῖν ὀρθοτέραν τῆς φύσεως εἶναι, τὰ δὲ ὄμματα ἔχειν ἀναπεπταμένα, ἐσθῆτα δὲ ἐξ ἧς ἂν μάλιστα ἡ ὥρα διαλάμποι· κατασκοπεῖσθαι δὲ θαμὰ ἑαυτήν, ἐπισκοπεῖν
δὲ καὶ εἴ τις ἄλλος αὐτὴν θεᾶται, πολλάκις δὲ καὶ εἰς τὴν ἑαυτῆς σκιὰν ἀποβλέπειν. ὡς δ’ ἐγένοντο πλησιαί‐164 in vol. 3

3

.

1

205b

(50)

τερον τοῦ Ἡρακλέους, τὴν μὲν πρόσθεν ῥηθεῖσαν ἰέναι τὸν αὐτὸν τρόπον, τὴν δὲ ἑτέραν φθάσαι βουλομένην προσδραμεῖν τῷ Ἡρακλεῖ καὶ εἰπεῖν· Ὁρῶ σε, ὦ Ἡρά‐ κλεις, ἀποροῦντα ποίαν ὁδὸν ἐπὶ τὸν βίον τραπῇς· ἐὰν οὖν ἐμὲ φίλην ποιησάμενος, ἐπὶ τὴν ἡδίστην τε καὶ
55ῥᾴστην ὁδὸν ἄξω σε, καὶ τῶν μὲν τερπνῶν οὐδενὸς ἄγευ‐ στος ἔσῃ, τῶν δὲ χαλεπῶν ἄπειρος διαβιώσῃ. πρῶτον μὲν γὰρ οὐ πολέμων οὐδὲ πραγμάτων φροντιεῖς, ἀλλὰ σκοπούμενος † διέσῃ τί ἂν κεχαρισμένον ἢ σῖτον ἢ ποτὸν εὕροις, ἢ τί ἂν ἰδὼν ἢ ἀκούσας τερφθείης, ἢ τίνων
60ὀσφραινόμενος ἢ ἁπτόμενος, τίσι δὲ παιδικοῖς ὁμιλῶν μάλιστ’ ἂν εὐφρανθείης, καὶ πῶς ἂν μαλακώτατα καθεύδοις, καὶ πῶς ἂν ἀπονώτατα τούτων πάντων τυγχάνοις. ἐὰν δέ ποτε γένηταί τις ὑποψία σπάνεως ἀφ’ ὧν ἔσται ταῦτα, οὐ φόβος μή σε ἀγάγω ἐπὶ τὸ πονοῦντα καὶ ταλαιπω‐
65ροῦντα τῷ σώματι καὶ τῇ ψυχῇ ταῦτα πορίζεσθαι, ἀλλ’ οἷς ἂν οἱ ἄλλοι ἐργάζωνται, τούτοις σὺ χρήσῃ, οὐδενὸς ἀπεχόμενος ὅθεν ἂν δυνατὸν ᾖ τι κερδᾶναι. πανταχόθεν γὰρ ὠφελεῖσθαι τοῖς ἐμοὶ συνοῦσιν ἐξουσίαν ἐγὼ παρέχω.
καὶ ὁ Ἡρακλῆς ἀκούσας ταῦτα, Ὦ γύναι, ἔφη, ὄνομα δέ165 in vol. 3
70σοι τί ἐστιν; ἡ δέ· Οἱ μὲν ἐμοὶ φίλοι καλοῦσί με Εὐ‐ δαιμονίαν, οἱ δὲ μισοῦντές με ὑποκοριζόμενοι ὀνομάζουσι Κακίαν. καὶ ἐν τούτῳ ἡ ἑτέρα γυνὴ προσελθοῦσα εἶπε· Καὶ ἐγὼ ἥκω πρὸς σέ, ὦ Ἡράκλεις, εἰδυῖα τοὺς γεννή‐ σαντάς σε καὶ τὴν φύσιν τὴν σὴν ἐν τῇ παιδείᾳ κατα‐
75μαθοῦσα, ἐξ ὧν ἐλπίζω, εἰ τὴν πρὸς ἐμὲ ὁδὸν τράποιο, σφόδρ’ ἄν σε τῶν καλῶν καὶ σεμνῶν ἀγαθὸν ἐργάτην γενέσθαι, καὶ ἐμὲ ἔτι πολὺ ἐντιμοτέραν καὶ ἐπ’ ἀγαθοῖς διαπρεπεστέραν φανῆναι. οὐκ ἐξαπατήσω δέ σε προοι‐ μίοις ἡδονῆς, ἀλλ’ ᾗπερ οἱ θεοὶ διέθεσαν τὰ ὄντα διη‐
80γήσομαι μετὰ ἀληθείας. τῶν γὰρ ὄντων ἀγαθῶν καὶ καλῶν οὐδὲν ἄνευ πόνου καὶ ἐπιμελείας οἱ θεοὶ διδόασιν ἀνθρώποις, ἀλλ’ εἴτε τοὺς θεοὺς ἵλεως εἶναί σοι βούλει, θεραπευτέον τοὺς θεούς, εἴτε ὑπὸ φίλων ἐθέλεις ἀγα‐ πᾶσθαι, τοὺς φίλους εὐεργετητέον, εἴτε ὑπό τινος πό‐
85λεως ἐπιθυμεῖς τιμᾶσθαι, τὴν πόλιν ὠφελητέον, εἴτε ὑπὸ τῆς Ἑλλάδος πάσης ἀξιοῖς ἐπ’ ἀρετῇ θαυμάζεσθαι, τὴν Ἑλλάδα πειρατέον εὖ ποιεῖν, εἴτε γῆν βούλει σοι καρποὺς ἀφθόνους φέρειν, τὴν γῆν θεραπευτέον, εἴτε ἀπὸ βοσκημάτων οἴει δεῖν πλουτίζεσθαι, τῶν βοσκημά‐
90των ἐπιμελητέον, εἴτε διὰ πολέμου ὁρμᾷς αὔξεσθαι καὶ βούλει δύνασθαι τούς τε φίλους ἐλευθεροῦν καὶ τοὺς ἐχθροὺς χειροῦσθαι, τὰς πολεμικὰς τέχνας αὐτάς τε παρὰ τῶν ἐπισταμένων μαθητέον καὶ ὅπως δεῖ αὐταῖς χρῆσθαι ἀσκητέον εἰ δὲ τῷ σώματι βούλει δυνατὸς εἶναι, τῇ
95γνώμῃ ὑπηρετεῖν ἐθιστέον τὸ σῶμα καὶ γυμναστέον σὺν πόνοις καὶ ἱδρῶτι. καὶ ἡ Κακία ὑπολαβοῦσα εἶπεν, ὥς φησι Πρόδικος, Ἐννοεῖς, ὦ Ἡράκλεις, ὡς χαλεπὴν καὶ μακρὰν ὁδὸν ἐπὶ τὰς εὐφροσύνας ἡ γυνή σοι αὕτη διη‐ γεῖται; ἐγὼ δὲ ῥᾳδίαν καὶ βραχεῖαν ὁδὸν ἐπὶ τὴν εὐδαι‐166 in vol. 3

3

.

1

205b

(100)

μονίαν ἄξω σε. καὶ ἡ Ἀρετὴ εἶπεν, Ὦ τλῆμον, τί δὲ σὺ ἀγαθὸν ἔχεις ἢ τί ἡδὺ οἶσθα μηδὲν τούτων ἕνεκα πράτ‐ τειν ἐθέλουσα; ἥ τις οὐδὲ τὴν τῶν ἡδέων ἐπιθυμίαν ἀναμένεις, ἀλλὰ πρὶν ἐπιθυμῆσαι πάντων ἐμπίμπλασαι, πρὶν μὲν πεινῆν ἐσθίουσα, πρὶν δὲ διψῆν πίνουσα· ἵνα
105μὲν ἡδέως φάγῃς, ὀψοποιοὺς μηχανωμένη, ἵνα δὲ ἡδέως πίῃς, οἴνους τε πολυτελεῖς παρασκευάζῃ καὶ τοῦ θέρους χιόνα περιθέουσα ζητεῖς, ἵνα δὲ καθυπνώσῃς ἡδέως, οὐ μόνον τὰς στρωμνὰς μαλακάς, ἀλλὰ καὶ τὰς κλίνας καὶ τὰ ὑπόβαθρα ταῖς κλίναις παρασκευάζεις· οὐ γὰρ διὰ
110τὸ πονεῖν, ἀλλὰ διὰ τὸ μηδὲν ἔχειν ὅ τι ποιήσεις, ὕπνου ἐπιθυμεῖς. τὰ δ’ ἀφροδίσια πρὸ τοῦ δεῖσθαι ἀναγκάζεις πάντα μηχανωμένη καὶ γυναιξὶ τοῖς ἀνδράσι χρωμένη· οὕτω γὰρ παιδεύεις τοὺς ἑαυτῆς φίλους, τῆς μὲν νυκτὸς
ὑβρίζουσα, τῆς δὲ ἡμέρας τὸ χρησιμώτατον κατακοιμί‐167 in vol. 3
115ζουσα· ἀθάνατος δὲ οὖσα ἐκ θεῶν μὲν ἀπέῤῥιψαι, ὑπὸ δὲ ἀνθρώπων ἀγαθῶν ἀτιμάζῃ· τοῦ δὲ πάντων ἡδίστου ἀκούσματος, ἐπαίνου σεαυτῆς, ἀνήκοος εἶ, καὶ τοῦ πάν‐ των ἡδίστου θεάματος 〈ἀθέατοσ〉· οὐδὲν γὰρ πώποτε σεαυτῆς ἔργον καλὸν τεθέασαι. τίς δ’ ἄν σοι λεγούσῃ
120〈τι〉 πιστεύσειε; τίς δ’ ἂν δεομένῃ τινὸς ἐπαρκέσειεν; ἢ τίς ἂν εὖ φρονῶν τοῦ σοῦ θιάσου τολμήσειεν εἶναι; οἱ νέοι μὲν ὄντες τοῖς σώμασιν ἀδύνατοί εἰσι, πρεσβύ‐ τεροι δὲ γενόμενοι ταῖς ψυχαῖς ἀνόητοι, ἀπόνως μὲν λιπαροὶ διὰ νεότητος τρεφόμενοι, ἐπιπόνως δὲ αὐχμηροὶ
125διὰ γήρως περῶντες, τοῖς μὲν πεπραγμένοις αἰσχυνόμενοι, τοῖς δὲ πραττομένοις βαρυνόμενοι, τὰ μὲν ἡδέα ἐν τῇ νεότητι διαδραμόντες, τὰ δὲ χαλεπὰ εἰς τὸ γῆρας ἀπο‐ θέμενοι. ἐγὼ δὲ σύνειμι μὲν θεοῖς, σύνειμι δὲ ἀνθρώ‐ ποις τοῖς ἀγαθοῖς· ἔργον δὲ καλὸν οὔτε θεῖον οὔτε
130ἀνθρώπειον χωρὶς ἐμοῦ γίγνεται. τιμῶμαι δὲ μάλιστα πάντων καὶ παρὰ θεοῖς καὶ παρ’ ἀνθρώποις οἷς προσ‐ ήκει, ἀγαπητὴ μὲν γὰρ συνεργὸς τεχνίταις, πιστὴ δὲ φύλαξ οἴκων δεσπόταις, εὐμενὴς δὲ παραστάτις οἰκέταις, ἀγαθὴ δὲ συλλήπτειρα τῶν ἐν εἰρήνῃ πόνων, βεβαία δὲ
135τῶν ἐν πολέμῳ σύμμαχος ἔργων. ἔστι δὲ τοῖς ἐμοῖς φίλοις ἡδεῖα μὲν καὶ ἀπράγμων σίτων καὶ ποτῶν ἀπόλαυσις, ἀνέχονται γὰρ ἕως ἂν ἐπιθυμήσωσιν αὐτῶν, ὕπνος δὲ αὐτοῖς πάρεστιν ἡδίων ἢ τοῖς ἀμόχθοις, καὶ οὔτε ἀπο‐
λιπόντες αὐτὸν ἄχθονται οὔτε διὰ τοῦτον μεθιᾶσι τὰ168 in vol. 3
140δέοντα πράττειν. καὶ οἱ μὲν νέοι τοῖς τῶν πρεσβυτέρων ἐπαίνοις χαίρουσιν, οἱ δὲ γεραίτεροι ταῖς τῶν νέων τι‐ μαῖς ἀγάλλονται, καὶ ἡδέως μὲν τῶν παλαιῶν πράξεων μέμνηνται, εὖ δὲ τὰς παρούσας ἥδονται πράττοντες, δι’ ἐμὲ φίλοι μὲν θεοῖς ὄντες, ἀγαπητοὶ δὲ φίλοις, τίμιοι
145δὲ πατρίσιν. ὅταν δὲ δὴ ἔλθῃ τὸ πεπρωμένον τέλος, οὐ μετὰ λήθης ἄτιμοι κεῖνται, ἀλλὰ μετὰ μνήμης τὸν ἀεὶ χρόνον ὑμνούμενοι θάλλουσι. τοιαῦτά σοι, ὦ παῖ τοκέων ἀγαθῶν Ἡράκλεις, ἔξεστι διαπονησαμένῳ τὴν μακαρι‐ στοτάτην εὐδαιμονίαν κτήσασθαι. οὕτω πως διοικεῖ Πρό‐

3

.

1

205b

(150)

δικος τὴν ὑπ’ Ἀρετῆς Ἡρακλέους παίδευσιν.

3

.

1

.

206

 Ξενοφῶντος Ἀπομνημονευμάτων γʹ (III 9, 14—15). Ἐρομένου δέ τινος αὐτὸν τί δοκοίη αὐτῷ κράτιστον ἀνδρὶ ἐπιτήδευμα εἶναι, ἀπεκρίνατο· Εὐπραξία. ἐρομένου
5δὲ πάλιν, εἰ καὶ τὴν εὐτυχίαν ἐπιτήδευμα νομίζοι εἶναι· Πᾶν μὲν οὖν τοὐναντίον ἔγωγ’, ἔφη, πρᾶξιν καὶ τύχην ἡγοῦμαι εἶναι· τὸ μὲν γὰρ μὴ ζητοῦντα ἐπιτυχεῖν τινι
τῶν δεόντων εὐτυχίαν οἴομαι εἶναι, τὸ δὲ μαθόντα τι καὶ μελετήσαντα εὖ ποιεῖν εὐπραξίαν νομίζω, καὶ οἱ169 in vol. 3
10τοῦτο ἐπιτηδεύοντες δοκοῦσί μοι εὖ πράττειν. καὶ ἀρί‐ στους δὲ καὶ θεοφιλεστάτους ἔφη εἶναι ἐν μὲν γεωργίᾳ τοὺς τὰ γεωργικὰ εὖ πράττοντας, ἐν δ’ ἰατρείᾳ τοὺς τὰ ἰατρικά, ἐν δὲ πολιτείᾳ τοὺς τὰ πολιτικά· τὸν δὲ μηδὲν εὖ πράττοντα οὔτε χρήσιμον οὐδὲν ἔφη εἶναι οὔτε θεο‐
15φιλῆ.

3

.

1

.

207

 Τοῦ αὐτοῦ ἐν δʹ Ἀπομνημονευμά‐
των (IV 1). Οὕτω δὲ Σωκράτης ἦν ἐν παντὶ πράγματι καὶ πάντα τρόπον ὠφέλιμος, ὥστε σκοπουμένῳ τῷ καὶ μετρίως
5αἰσθανομένῳ φανερὸν εἶναι, διότι οὐδὲν ὠφελιμώτερον ἦν τοῦ Σωκράτει συνεῖναι. καὶ γὰρ παίζων οὐδὲν ἧττον ἢ σπουδάζων ἐλυσιτέλει τοῖς συνδιατρίβουσι. πολλάκις γὰρ ἔφη μὲν ἄν τινος ἐρᾶν, φανερὸς δ’ ἦν οὐ τῶν τὰ σώματα πρὸς ὥραν ἀλλὰ τῶν τὰς ψυχὰς πρὸς ἀρετὴν εὖ
10πεφυκότων ἐφιέμενος. ἐτεκμαίρετο δὲ τὰς ἀγαθὰς φύσεις
ἐκ τοῦ ταχύτερον μανθάνειν οἷς προσέχοιεν καὶ μνημο‐ νεύειν ἃ μάθοιεν καὶ ἐπιθυμεῖν τῶν μαθημάτων πάντων δι’ ὧν ἔστιν οἰκίαν τε καλῶς οἰκεῖν καὶ πόλιν καὶ τὸ ὅλον ἀνθρώποις τε καὶ τοῖς ἀνθρωπίνοις πράγμασιν εὖ170 in vol. 3
15χρῆσθαι· τοὺς γὰρ τοιούτους ἡγεῖτο παιδευθέντας οὐκ ἂν μόνον αὐτούς τε εὐδαίμονας εἶναι καὶ τοὺς ἑαυτῶν οἴκους καλῶς οἰκεῖν, ἀλλὰ καὶ ἄλλους ἀνθρώπους καὶ πόλεις δύνασθαι εὐδαίμονας ποιεῖν. οὐ τὸν αὐτὸν δὲ τρόπον ἐπὶ πάντας ᾔει, ἀλλὰ τοὺς μὲν οἰομένους φύσει
20ἀγαθοὺς εἶναι μαθήσεως δὲ καταφρονοῦντας ἐδίδασκεν ὅτι αἱ ἄρισται δοκοῦσαι εἶναι φύσεις μάλιστα παιδείας δέονται, ἐπιδεικνύων τῶν τε ἵππων τοὺς εὐφυεστάτους, θυμοειδεῖς τε καὶ σφοδροὺς ὄντας, εἰ μὲν ἐκ νέων δα‐ μασθεῖεν, εὐχρηστοτάτους καὶ ἀρίστους γιγνομένους, εἰ
25δὲ ἀδάμαστοι γένοιντο, δυσκαθεκτοτάτους καὶ φαυλοτά‐ τους· καὶ τῶν κυνῶν τῶν εὐφυεστάτων, φιλοπόνων τε οὐσῶν καὶ ἐπιθετικῶν τοῖς θηρίοις, τὰς μὲν καλῶς ἀχθείσας ἀρίστας γίγνεσθαι πρὸς τὰς θήρας καὶ χρησι‐ μωτάτας, ἀναγώγους δὲ γιγνομένας ματαίους τε καὶ μα‐
30νιώδεις καὶ δυσπειθεστάτας. ὁμοίως δὲ καὶ τῶν ἀνθρώ‐ πων τοὺς εὐφυεστάτους, ἐρρωμενεστάτους τε ταῖς ψυχαῖς ὄντας καὶ ἐξεργαστικωτάτους ὧν ἂν ἐγχειρῶσι, παιδευ‐ θέντας μὲν καὶ μαθόντας ἃ δεῖ πράττειν, ἀρίστους τε καὶ ὠφελιμωτάτους γίγνεσθαι· πλεῖστα γὰρ καὶ μέγιστα
35ἀγαθὰ ἐξεργάζεσθαι· ἀπαιδεύτους δὲ καὶ ἀμαθεῖς γενο‐ μένους κακίστους τε καὶ βλαβερωτάτους γίγνεσθαι· κρίνειν γὰρ οὐκ ἐπισταμένους ἃ δεῖ πράττειν, πολλάκις πονη‐ ροῖς ἐπιχειρεῖν πράγμασιν, μεγαλείους δὲ καὶ σφοδροὺς ὄντας δυσκαθέκτους τε καὶ δυσαποτρέπτους εἶναι· διὸ171 in vol. 3
40πλεῖστά τε καὶ μέγιστα κακὰ ἐργάζεσθαι. τοὺς δ’ ἐπὶ πλούτῳ μέγα φρονοῦντας καὶ νομίζοντας οὐδὲν προσδεῖ‐ σθαι παιδείας, ἐξαρκέσειν δὲ σφίσι τὸν πλοῦτον οἰομέ‐ νους πρὸς τὸ διαπράττεσθαι ὅτι ἂν βούλωνται καὶ τιμᾶ‐ σθαι ὑπὸ τῶν ἀνθρώπων, ἐφρένου λέγων ὅτι μῶρος μὲν
45εἴη, εἴ τις οἴεται μὴ μαθὼν τά τε ὠφέλιμα καὶ τὰ βλα‐ βερὰ τῶν πραγμάτων διαγνώσεσθαι, μῶρος δέ, εἴ τις μὴ διαγιγνώσκων μὲν ταῦτα, διὰ δὲ τὸν πλοῦτον ὅ τι ἂν βούληται ποριζόμενος οἴεται δυνήσεσθαι τὰ συμφέ‐ ροντα πράττειν, ἠλίθιος δέ, εἴ τις μὴ δυνάμενος τὰ συμ‐

3

.

1

.

207

(50)

φέροντα πράττειν εὖ τε πράττειν οἴεται καὶ τὰ πρὸς τὸν βίον αὐτῷ ἱκανῶς ἢ καλῶς παρεσκευάσθαι, ἠλίθιος δὲ καί, εἴ τις οἴεται διὰ τὸν πλοῦτον μηδὲν ἐπιστάμενος δόξειν τι ἀγαθὸς εἶναι ἢ μηδὲν ἀγαθὸς εἶναι δοκῶν
εὐδοκιμήσειν.172 in vol. 3

3

.

1

.

208

 Πλάτωνος Πολιτείας εʹ (p. 457 B). Κάλλιστα γὰρ δὴ τοῦτο καὶ λέγεται καὶ λελέξεται, ὅτι τὸ μὲν ὠφέλιμον καλόν, τὸ δὲ βλαβερὸν αἰσχρόν.

3

.

1

.

209

 Μουσωνίου ἐκ τοῦ Περὶ σκέπης (rel. p. 199 Peerlkamp.). Ταῦτα μὲν περὶ τροφῆς εἶπεν. ἠξίου δὲ καὶ σκέπην τὴν σώφρονα τῷ σώματι ζητεῖν, οὐ τὴν πολυτελῆ καὶ
5περιττήν· εὐθὺς γὰρ ἐσθῆτι καὶ ὑποδέσει τὸν αὐτὸν τρό‐ πον ἔφη εἶναι χρηστέον, ὅνπερ πανοπλίᾳ, φυλακῆς ἕνεκεν τοῦ σώματος, ἀλλ’ οὐκ ἐπιδείξεως. ὥσπερ οὖν ὅπλα κάλλιστα τὰ ἰσχυρότατα καὶ σῴζειν μάλιστα δυνάμενα τὸν χρώμενον, οὐ τὰ περίβλεπτα καὶ λαμπρά, οὕτως ἀμπεχόνη
10καὶ ὑπόδεσις ἡ χρησιμωτάτη τῷ σώματι κρατίστη καὶ οὐχ ἡ δυναμένη τὰς τῶν ἀνοήτων ὄψεις ἐπιστρέφειν. δεῖ γὰρ τὴν σκέπην ἑαυτῆς κρεῖττον ἀποφαίνειν τὸ σκεπό‐ μενον καὶ ἰσχυρότερον, ἀλλ’ οὐκ ἀσθενέστερόν τε καὶ
χεῖρον. οἱ μὲν οὖν λειότητά τε καὶ ἁπαλότητα σαρκὸς173 in vol. 3
15διὰ τῶν σκεπασμάτων μηχανώμενοι χείρω τὰ σώματα ποιοῦσιν, εἴγε τὸ τεθρυμμένον σῶμα καὶ μαλακὸν πολὺ κάκιον τοῦ σκληροῦ τε καὶ διαπεπονημένου ἐστίν· οἱ δὲ ῥωννύντες καὶ κρατύνοντες τῇ σκέπῃ, οὗτοι τὰ σκεπό‐ μενα μόνοι ὠφελοῦσιν. διὰ τοῦτο οὐδαμῶς καλὸν οὔτε
20ἐσθῆσι πολλαῖς κατασκέπειν τὸ σῶμα οὔτε ταινίαις κα‐ τειλεῖν οὔτε χεῖράς τε καὶ πόδας περιδέσει πίλων ἢ ὑφασμάτων τινῶν μαλακύνειν, τούς γε μὴ νοσοῦντας· οὐδ’ ὅλως εἶναι ἀγεύστους καλὸν ψύχους τε καὶ θάλπους, ἀλλὰ ῥιγοῦν χρὴ τὰ μέτρια χειμῶνος καὶ ἡλιοῦσθαι θέ‐
25ρους καὶ σκιατροφεῖσθαι ἥκιστα. καὶ τὸ μὲν ἑνὶ χρῆ‐ σθαι χιτῶνι τοῦ δεῖσθαι δυοῖν προτιμητέον, τοῦ δ’ ἑνὶ χρῆσθαι χιτῶνι τὸ μηδενί, ἀλλὰ ἱματίῳ μόνον. καὶ τοῦ γε ὑποδεδέσθαι τὸ ἀνυποδετεῖν τῷ δυναμένῳ κρεῖττον· κινδυνεύει γὰρ τὸ μὲν ὑποδεδέσθαι τῷ δεδέσθαι ἐγγὺς
30εἶναι, ἡ δ’ ἀνυποδησία πολλὴν εὐλυσίαν τινὰ καὶ εὐκο‐ λίαν παρέχει τοῖς ποσίν, ὅταν ἠσκημένοι ὦσιν. ὅθεν καὶ τοὺς ἡμεροδρόμους ὁρᾶν ἔστιν οὐ χρωμένους ὑποδήμασιν ἐν ταῖς ὁδοῖς καὶ τῶν ἀθλούντων τοὺς δρομεῖς οὐκ ἂν
δυναμένους σῴζειν τὸ τάχος, εἰ δέοι τρέχειν αὐτοὺς ἐν174 in vol. 3
35ὑποδήμασιν. ἐπεὶ δὲ σκέπης ἕνεκα καὶ τὰς οἰκίας ποι‐ ούμεθα, φημὶ καὶ ταύτας δεῖν ποιεῖσθαι πρὸς τὸ τῆς χρείας ἀναγκαῖον, ὡς ἀπερύκειν μὲν κρύος, ἀπερύκειν δὲ θάλπους τὸ σφοδρόν, εἶναι δ’ ἡλίου καὶ ἀνέμων ἐπικού‐ ρημα τοῖς δεομένοις. καθόλου δὲ ὅπερ ἂν παρέχοι σπή‐
40λαιον αὐτοφυές, ἔχον μετρίαν ὑπόδυσιν ἀνθρώπῳ, τοῦτο χρὴ παρέχειν ἡμῖν τὴν οἰκίαν, τοσοῦτον εἴπερ ἄρα περιτ‐ τεύουσαν, ὅσον καὶ ἀπόθεσιν τροφῆς ἀνθρωπίνης ἐπι‐ τηδείαν ἔχειν. τί δ’ αἱ περίστυλοι αὐλαί; τί δ’ αἱ ποικίλαι χρίσεις; τί δ’ αἱ χρυσόροφοι στέγαι; τί δ’ αἱ πολυτέλειαι
45τῶν λίθων, τῶν μὲν χαμαὶ συνηρμοσμένων, τῶν δ’ εἰς τοίχους ἐγκειμένων, ἐνίων καὶ πάνυ πόρρωθεν ἠγμένων [λίθων] καὶ δι’ ἀναλωμάτων πλείστων; οὐ ταῦτα πάντα περιττὰ καὶ οὐκ ἀναγκαῖα ὧν τε χωρὶς καὶ ζῇν καὶ ὑγι‐ αίνειν ἔστι, πραγματείαν δ’ ἔχει πλείστην, καὶ διὰ χρη‐

3

.

1

.

209

(50)

μάτων γίνεται πολλῶν, ἀφ’ ὧν ἄν τις ἐδυνήθη καὶ δη‐ μοσίᾳ καὶ ἰδίᾳ πολλοὺς ἀνθρώπους εὐεργετῆσαι; καί τοι
πόσῳ μὲν εὐκλεέστερον τοῦ πολυτελῶς οἰκεῖν τὸ πολλοὺς εὐεργετεῖν; πόσῳ δὲ καλοκαγαθικώτερον τοῦ ἀναλίσκειν εἰς ξύλα καὶ λίθους τὸ εἰς ἀνθρώπους ἀναλίσκειν; πόσῳ175 in vol. 3
55δὲ ὠφελιμώτερον τοῦ περιβεβλῆσθαι μεγάλην οἰκίαν τὸ κεκτῆσθαι φίλους πολλούς; ὃ περιγίνεται τῷ προθύμως εὐεργετοῦντι. τί δ’ ἂν ὄναιτό τις τηλικοῦτον ἀπ’ οἰκίας μεγέθους τε καὶ κάλλους, ἡλίκον ἀπὸ τοῦ χαρίζεσθαι πόλει καὶ πολίταις ἐκ τῶν ἑαυτοῦ;

3

.

1

.

210

 Δημοκρίτου (fr. mor. 20 Mullach.). Ἀνθρώποισι γὰρ εὐθυμίη γίνεται μετριότητι τέρψιος καὶ βίου συμμετρίῃ τὰ δ’ ἐλλείποντα καὶ ὑπερβάλλοντα μεταπίπτειν τε φιλέει καὶ μεγάλας κινήσιας ἐμποιέειν τῇ
5ψυχῇ. αἱ δ’ ἐκ μεγάλων διαστημάτων κινεόμεναι τῶν ψυχέων οὔτε εὐσταθέες εἰσὶν οὔτε εὔθυμοι. ἐπὶ τοῖσι δυνατοῖς ὦν δεῖ ἔχειν τὴν γνώμην καὶ τοῖσι παρεοῦσιν ἀρκέεσθαι τῶν μὲν ζηλουμένων καὶ θαυμαζομένων ὀλίγην μνήμην ἔχοντα καὶ τῇ διανοίῃ μὴ προσεδρεύοντα, τῶν
10δὲ ταλαιπωρεόντων τοὺς βίους θεωρέειν, ἐννοούμενον ἃ πάσχουσι κάρτα, ὅκως ἂν τὰ παρεόντα σοὶ καὶ ὑπάρ‐
χοντα μεγάλα καὶ ζηλωτὰ φαίνηται, καὶ μηκέτι πλεόνων ἐπιθυμέοντι συμβαίνῃ κακοπαθέειν τῇ ψυχῆ. ὁ γὰρ θαυ‐ μάζων τοὺς ἔχοντας καὶ μακαριζομένους ὑπὸ τῶν ἄλλων176 in vol. 3
15ἀνθρώπων, καὶ τῇ μνήμῃ πᾶσαν ὥραν προσεδρεύων. αἰεὶ ἐπικαινουργέειν ἀναγκάζεται, καὶ ἐπιβάλλεσθαι δ’ ἐπιθυμίην τοῦ τι πρήσσειν ἀνήκεστον ὧν νόμοι κωλύ‐ ουσιν. διόπερ τὰ μὲν μὴ δίζησθαι χρεών, ἐπὶ δὲ τοῖς εὐθυμέεσθαι χρεὼν παραβάλλοντα τὸν ἑωυτοῦ βίον πρὸς
20τὸν τῶν φαυλότερον πρησσόντων καὶ μακαρίζειν ἑωυτὸν ἐνθυμεύμενον ἃ πάσχουσιν, ὁκόσῳ αὐτῶν βέλτιον πρήσσει τε καὶ διάγει. ταύτης γὰρ ἐχόμενος τῆς γνώμης εὐθυ‐ μότερόν τε διάξεις καὶ οὐκ ὀλίγας κῆρας ἐν τῷ βίῳ διώ‐
σεαι, φθόνον καὶ ζῆλον καὶ δυσμενίην.177 in vol. 3

3

.

2

t

ΠΕΡΙ ΚΑΚΙΑΣ.

3

.

2

.

1

 Δημητρίου (fab. inc. fr. 2 com. II 2 p. 878). Σφόδρ’ εὐάλωτόν ἐστιν ἡ πονηρία· εἰς γὰρ τὸ κέρδος μόνον ἀποβλέπους’ ἀεὶ ἀφρόνως ἅπαντα καὶ προπετῶς συμπείθεται.

3

.

2

.

2

 Ἀξιονίκου (fab. inc. fr. 1 com. III p. 536). Ὅταν δανείζῃ τὶς πονηρῷ χρήματα ἀνήρ, δικαίως ἂν τόκον λύπας ἔχοι.

3

.

2

.

3

 Ἀντιφάνους (fab. inc. fr. 60 com. III p. 153). Ὅταν εὐπορῶν τις αἰσχρὰ πράττῃ πράγματα. τί τοῦτον ἀπορήσαντα πράξειν προσδοκᾷς;178 in vol. 3

3

.

2

.

4

Μενάνδρου Παλλακή (fr. 1 com. IV p. 182). Πολλοὺς λογισμοὺς ἡ πονηρία κυκλοῖ.

3

.

2

.

5

Μενάνδρου. Μισῶ πονηρόν, χρηστὸν ὅταν εἴπῃ λόγον.

3

.

2

.

6

Μενάνδρου. Ἀσυλλόγιστόν ἐστιν ἡ πονηρία.

3

.

2

.

7

 Σκληρίου. Πολλοῖσι θνητῶν ἡ μὲν ὄψις εὐγενής, ὁ νοῦς δ’ ἐν αὐτοῖς δυσγενὴς εὑρίσκεται.

3

.

2

.

8

Φιλιππίδου (fab. inc. fr. 7 com. IV p. 476). Ὁ τραχύτατος δὲ συκοφάντης μνᾶς δύο
λαβὼν ἄπεισιν ἀρνίου μαλακώτερος.179 in vol. 3

3

.

2

.

9

 Ἡσιόδου Ἔργων (190—96). Οὐδέ τις εὐόρκου χάρις ἔσσεται οὐδὲ δικαίου οὐδ’ ἀγαθοῦ· μᾶλλον δὲ κακῶν ῥεκτῆρα καὶ ὕβριν ἀνέρα τιμήσουσι· δίκη δ’ ἐν χερσὶ καὶ αἰδὼς
5οὐκ ἔσται· βλάψει δ’ ὁ κακὸς τὸν ἀρείονα φῶτα μύθοισι σκολιοῖς ἐνέπων, ἐπὶ δ’ ὅρκον ὀμεῖται. ζῆλος δ’ ἀνθρώποισιν ὀιζυροῖσιν ἅπασιν δυσκέλαδος κακόχαρτος ὁμαρτήσει στυγερώπης.

3

.

2

.

10

 Ζηνοδότου (fr. 1 p. 831 N.2). Κηρύσσεται ἀεὶ ἡ ἀρετή· κακὸς δ’ ἀνὴρ σιγηλὸν ἔσχε ζῶν τε καὶ θανὼν βίον.

3

.

2

.

11

 Ἡσιόδου Ἔργων (270—72). Νῦν δὴ ἐγὼ μήτ’ αὐτὸς ἐν ἀνθρώποισι δίκαιος εἴην, μήτ’ ἐμὸς υἱός· ἐπεὶ κακὸν ἄνδρα δίκαιον ἔμμεναι, εἰ μείζω τιμὴν ἀδικώτερος ἕξει.

3

.

2

.

12

 Ἐν ταὐτῷ (346—48). Πῆμα κακὸς γείτων, ὅσσον τ’ ἀγαθὸς μέγ’ ὄνειαρ. ἔμμορέ τοι τιμῆς, ὅς κ’ ἔμμορε γείτονος ἐσθλοῦ.
οὐδ’ ἂν βοῦς ἀπόλοιτ’, εἰ μὴ γείτων κακὸς εἴη.180 in vol. 3

3

.

2

.

13

 Εὐριπίδου ἐκ Βελλεροφόντου (fr. 303 N.2). Οὐδέ ποτ’ εὐτυχίαν κακοῦ ἀνδρὸς ὑπέρφρονά τ’ ὄλβον βέβαιον εἰκάσαι χρεών, οὐδ’ ἀδίκων γενεάν· ὁ γὰρ οὐδενὸς ἐκφὺς
5Χρόνος δικαίους ἐπάγων κανόνας δείκνυσιν ἀνθρώπων κακότητας ἐμοί.

3

.

2

.

14

 Εὐριπίδου Μηδείᾳ (516—519). Ὦ Ζεῦ, τί δὴ χρυσοῦ μέν, ὃς κίβδηλος ἦν, τεκμήρι’ ἀνθρώποισιν ὤπασας σαφῆ, ἀνδρῶν δ’ ὅτῳ χρὴ τὸν κακὸν διειδέναι,
5οὐδεὶς χαρακτὴρ ἐμπέφυκε σώματι.

3

.

2

.

15

 Εὐριπίδου Τέννῃ (fr. 695 N.2). Φεῦ· οὐδὲν δίκαιόν ἐστιν ἐν τῷ νῦν γένει.

3

.

2

.

16

Σοφοκλέους (fr. 835 N.2).
Σκαιοῖσι πολλοῖς εἷς σοφὸς διόλλυται.181 in vol. 3

3

.

2

.

17

 Δίωνος ἐκ τοῦ Εὐβοϊκοῦ (or. VII p. 269 Reisk.). Ὡς οὔποτε φιλεῖ τὰ μοχθηρὰ μένειν ἐπὶ τοῖς αὐτοῖς· ἀλλ’ ἀεὶ κινεῖται καὶ πρόεισιν ἐπὶ τὸ ἀσελγέστερον μη‐
5δενὸς ἀναγκαίου μέτρου τυγχάνοντα.

3

.

2

.

18

 Φιλίππου. Φίλιππος ἐρωτώμενος ὑπὸ Βυζαντίων τί ἀδικηθεὶς πολιορκεῖ αὐτούς, εὐήθεις ἔφησεν εἶναι καὶ ὁμοίους τῷ εἴ τις ἔχων καλὴν γυναῖκα τοὺς ἐπικωμάζοντας ἐρωτῴη
5διὰ τί ἐπικωμάζουσιν.

3

.

2

.

19

 Θαλῆς (Plut. septem sap. conv. p. 153 D). Θαλῆς ἐρωτηθεὶς τί βλαβερώτατον, ἔφη ‘κακία· καὶ γὰρ τὰ χρηστὰ βλάπτει παραγενομένη‘.

3

.

2

.

20

 Δημοσθένους. Δημοσθένης ἔλεγεν ὡς πολλάκις ἐπιὸν αὐτῷ εὔξασθαι τοὺς πονηροὺς ἀπολέσθαι φοβοῖτο μὴ ἔρημον ἄρδην ἐκ τῆς εὐχῆς ποιήσῃ τὴν πόλιν.

3

.

2

.

21

Πυθαγόρου. Νόμου θείου τὸ φαῦλον ἀνήκοον, διὸ καὶ παρανομεῖ.

3

.

2

.

22

Λυσίου (fr. 266 ed. Bait. et Saupp.). Ὅστις τοῦ μὲν μὴ ἀδικεῖν οὐ προνοεῖται, τοῦ δὲ μὴ
δοῦναι δίκην ἐπιμελεῖται, κακουργεῖ.182 in vol. 3

3

.

2

.

23

 Δημοσθένους Φιλιππικῶν (IX § 17 p. 115). Ὁ γὰρ οἷς ἂν ἐγὼ ληφθείην ταῦτα πράττων καὶ κατα‐ σκευαζόμενος, οὗτος ἐμοὶ πολεμεῖ, κἂν μή πω βάλλῃ μηδὲ
5τοξεύῃ.

3

.

2

.

24

 Φιλήμονος Ἀγύρτου (com. IV p. 3). Ὦ πῶς πονηρόν ἐστιν ἀνθρώπου φύσις τὸ σύνολον· οὐ γὰρ ἄν ποτ’ ἐδεήθη νόμου.

3

.

2

.

25

(comici incerti) Οἴει τι τῶν ἄλλων διαφέρειν θηρίων ἄνθρωπον; οὐδὲ μικρόν, ἀλλ’ ἢ σχήματι· πλάγι’ ἐστὶ τἄλλα, τοῦτο δ’ ὀρθὸν θηρίον.

3

.

2

.

26

Φιλήμονος (fab. inc. fr. 3 com. IV p. 32).
Τί ποτε Προμηθεύς, ὃν λέγους’ ἡμᾶς πλάσαι καὶ τἄλλα πάντα ζῷα, τοῖς μὲν θηρίοις ἔδωχ’ ἑκάστῳ κατὰ γένος μίαν φύσιν;183 in vol. 3
5ἅπαντες οἱ λέοντές εἰσιν ἄλκιμοι· δειλοὶ πάλιν ἑξῆς πάντες εἰσὶν οἱ λαγοί· οὐκ ἔστ’ ἀλώπηξ ἡ μὲν εἴρων τῇ φύσει, ἡ δ’ αὐθέκαστος· ἀλλ’ ἐὰν τρισμυρίας ἀλωπεκάς τις συναγάγῃ, μίαν φύσιν
10ἁπαξαπασῶν ὄψεται τρόπον θ’ ἕνα. ἡμῶν δ’ ὅσα καὶ τὰ σώματ’ ἐστί, τὸν ἀριθμὸν καθ’ ἑνός, τοσούτους ἐστὶ καὶ τρόπους ἰδεῖν.

3

.

2

.

27

 Σοφοκλῆς Αἴαντι (1159—1160). Ἄπειμι· καὶ γὰρ αἰσχρὸν εἰ πύθοιτό τις λόγοις κολάζειν, ᾧ βιάζεσθαι παρῇ.

3

.

2

.

28

Ὁ αὐτὸς ἐν Φαίδρᾳ.
***184 in vol. 3

3

.

2

.

29

(Soph. El. 1050 sq.) Ἄπειμι τοίνυν· οὔτε γὰρ σὺ τἄμ’ ἔπη τολμᾷς ἐπαινεῖν, οὔτ’ ἐγὼ τοὺς σοὺς τρόπους.

3

.

2

.

30

 Λυκούργου (fr. 96 Saupp.). Ὅσοι τοῖς ἀπὸ τῆς φύσεως ἀγαθοῖς ἐπὶ τὰ χείρω χρῶνται, τούτοις πολέμια τὰ εὐτυχήματά ἐστιν. ὡς εἴ τις ἀνδρεῖος ὢν λῄζεσθαι μᾶλλον ἢ στρατεύεσθαι προῄρηται,
5καὶ ἰσχυρὸς ὢν λωποδυτεῖν μᾶλλον ἢ ... συμβουλεύειν, ἢ καλὸς ὢν μοιχεύειν μᾶλλον ἢ γαμεῖν, οὗτος τῶν ἀπὸ τῆς φύσεως ἀγαθῶν ὑπαρξάντων προδότης ἐστίν.

3

.

2

.

31

 Μουσωνίου (rel. p. 254 Peerlk.). Τί προβαλλόμεθα τοὺς τυράννους μακρῷ χείρονες αὐτῶν καθεστῶτες; τὰς γὰρ ὁμοίας αὐτοῖς ἔχομεν ὁρμὰς ἐν ταῖς οὐχ ὁμοίαις τύχαις.

3

.

2

.

32

 Θεοδώρου. Θεόδωρος ὁ Κυρηναϊκὸς Λυσιμάχου τοῦ βασιλέως ἀπειλήσαντος αὐτὸν ἀναιρήσειν ‘ἐλελήθεις με‘ εἶπεν ‘οὐ βασιλέως, ἀλλὰ κωνείου δύναμιν ἔχων‘.

3

.

2

.

33

Θεοκρίτου.
Θεόκριτος ἐρωτηθεὶς ποῖα τῶν θηρίων ἐστὶ τὰ χαλε‐ πώτατα, εἶπεν ‘ἐν μὲν τοῖς ὄρεσιν ἄρκοι καὶ λέοντες, ἐν δὲ ταῖς πόλεσι τελῶναι καὶ συκοφάνται.‘185 in vol. 3

3

.

2

.

34

 Ἐκ τῆς ἐπιστολῆς τῆς Περὶ φιλίας (Plut. fr. XVIII 1). Κακίας αὑτῶν πλάσσονταί τινες ῥημάτων εὐπρεπείᾳ, τὸ μὲν φιλοσώματον ἁπλοῦν, τὸ δὲ φιλάργυρον προμηθὲς
5ἀποκαλούμενοι.

3

.

2

.

35

 Ἐν ταὐτῷ (Plut. fr. XVIII 2). Πολύβουλον εἶναι καὶ πολύτροπον, ἔνθα δεῖ καὶ τέχνης, κατ’ ἀλλοφύλων πολεμίων χρήσιμον καὶ ἀναγκαῖον· ἐπί‐ βουλον δ’ ἦθος καὶ κακομηχανώτατον διὰ παντὸς ἔχειν
5καὶ κατὰ πάντων, οὐ τῇ τῶν ἀγχινόων, ὥς τινες οἴονται, τῇ δὲ τοῦ πονηροτάτου μερίδι προστίθημι.

3

.

2

.

36

Δημοκρίτου (fr. mor. 120 Mullach.). Ἔστι ῥηίδιον μὲν ἐπαινέειν ἃ μὴ χρὴ καὶ ψέγειν,
ἑκάτερον δὲ πονηροῦ τινος ἤθεος.186 in vol. 3

3

.

2

.

37

 Διονυσίου Ἁλικαρνασέως. Ἀπὸ γὰρ τῆς αὐτῆς διανοίας οἱ ἄνθρωποι ἀπογι‐ γνώσκουσί τε ἑαυτῶν καὶ ἑτέροις ἀπιστοῦσιν.

3

.

2

.

38

 Βίωνος ἐν τῷ Περὶ δουλείας. Φησὶν ὁ Βίων· οἱ ἀγαθοὶ οἰκέται ἐλεύθεροι, οἱ δὲ πονηροὶ ἐλεύθεροι δοῦλοι πολλῶν ἐπιθυμιῶν.

3

.

2

.

39

Ἰαμβλίχου ἐκ τῶν Προτρεπτικῶν εἰς
φιλοσοφίαν λόγων (c. 2 p. 9, 8 Pist.). Ὁμοίως ἐπισφαλὲς μαινομένῳ δοῦναι μάχαιραν καὶ μοχθηρῷ δύναμιν.		187 in vol. 3

3

.

2

.

40

 Σωκρατικοῦ. Σωκρατικὸς ὁ κυνικὸς ἀκούσας ποτὲ πονηροῦ τὸν τρόπον κακῶς λέγοντος Πλάτωνα ‘παῦσαι‘ ἔφη ‘οὔτε γὰρ κακῶς λέγων ἐκεῖνον πιστευθήσῃ οὔτε ἐκεῖνος σὲ
5ἐπαινῶν‘.

3

.

2

.

41

 Σιμωνίδου. Σιμωνίδης ὁ μελοποιὸς εἰπόντος τινός, ὅτι πολλοὶ αὐτὸν παρ’ αὐτῷ κακῶς λέγουσιν· ‘οὐ παύσῃ‘ ἔφη ‘ποτὲ σὺ τοῖς ὠσί με βλασφημῶν;‘

3

.

2

.

42

Ἀνάχαρσις. Ἀνάχαρσις ὁ Σκύθης ἐρωτηθεὶς ὑπό τινος, τί ἐστι
πολέμιον ἀνθρώποις, ‘αὐτοί‘ ἔφη ‘ἑαυτοῖσ‘.188 in vol. 3

3

.

2

.

43

 Πλάτωνος Πολιτείας γʹ (p. 405 B). ................. Πάντων μὲν οὖν, ἔφη, αἴσχιστον. Ἢ δοκεῖ σοι, ἦν δ’ ἐγώ, τούτου αἴσχιον εἶναι τοῦτο; ὅταν δή τις μὴ μόνον
5τὸ πολὺ τοῦ βίου ἐν δικαστηρίοις φεύγων τε καὶ διώκων κατατρίβηται, ἀλλὰ καὶ ὑπὸ ἀπειροκαλίας ἐπ’ αὐτῷ δὴ τούτῳ πεισθῇ καλλωπίζεσθαι, ὡς δεινὸς ὢν περὶ τὸ ἀδι‐ κεῖν καὶ ἱκανὸς πάσας μὲν στροφὰς στρέφεσθαι, πάσας δὲ διεξόδους διεξελθὼν ἀποστραφῆναι λογιζόμενος, 〈ὥστε〉
10μὴ παρασχεῖν δίκην, καὶ ταῦτα σμικρῶν τε καὶ οὐδενὸς ἀξίων ἕνεκα, ἀγνοῶν, ὅσῳ κάλλιον καὶ ἄμεινον τὸ παρα‐ σκευάζειν τὸν βίον αὑτῷ μηδὲν δεῖσθαι νυστάζοντος δι‐ καστοῦ; Οὔκ, ἀλλὰ τοῦτ’, ἔφη, ἐκείνου ἔτι αἴσχιον.

3

.

2

.

44

 Πλάτωνος Νόμων βʹ (p. 661 D). Ἐγὼ μὲν γὰρ λέγω σαφῶς τὰ μὲν κακὰ λεγόμενα ἀγαθὰ τοῖς ἀδίκοις εἶναι, τοῖς δὲ δικαίοις κακά, τὰ δὲ ἀγαθὰ τοῖς μὲν ἀγαθοῖς ὄντως ἀγαθά, τοῖς δὲ κακοῖς
5κακά.

3

.

2

.

45

 Σωκράτους. Ταὐτὸν ἐξ ἀσθενοῦς ἀγκυρίου σκάφος ὁρμίζειν καὶ ἐκ φαύλης γνώμης ἐλπίδα.189 in vol. 3

3

.

2

.

46

 Ξενοφῶντος ἐκ τῆς Κύρου ἀναβάσεως (II 6, 21—25). Μένων δ’ ὁ Θετταλὸς 〈δῆλοσ〉 ἦν ἐπιθυμῶν 〈μὲν〉 πλούτου ἰσχυρῶς, ἐπιθυμῶν δὲ ἄρχειν, ὅπως [ὡς] πλείω
5λαμβάνοι· ἐπιθυμῶν δὲ τιμᾶσθαι, ἵνα [ἐπὶ] πλείω κερ‐ δαίνοι· φίλος δ’ ἐβούλετο εἶναι τοῖς μέγιστον δυναμένοις, ἵνα ἀδικῶν μὴ διδοίη δίκην· ἐπὶ δὲ τὸ κατεργάζεσθαι ὧν ἐπιθυμοίη συντομωτάτην ᾤετο ὁδὸν εἶναι διὰ τοῦ ἐπι‐ ορκεῖν τε καὶ ψεύδεσθαι καὶ ἐξαπατᾶν, τὸ δὲ ἁπλοῦν
10καὶ ἀληθὲς ἐνόμιζε τὸ αὐτὸ τῷ ἠλιθίῳ εἶναι. στέργων δὲ φανερὸς μὲν ἦν οὐδένα, ὅτῳ δὲ φαίη φίλος εἶναι,
τούτῳ ἔνδηλος ἦν ἐπιβουλεύων. καὶ πολεμίου μὲν οὐδενὸς κατεγέλα, τῶν δὲ συνόντων πάντων ὡς καταγελῶν ἀεὶ διελέγετο. καὶ τοῖς μὲν τῶν πολεμίων κτήμασιν οὐκ ἐπε‐190 in vol. 3
15βούλευεν· χαλεπὸν γὰρ ᾤετο εἶναι τὰ τῶν φυλαττομένων λαμβάνειν· τὰ δὲ τῶν φίλων μόνος ᾤετο εἰδέναι ὅτι ῥᾷστον ἀφύλακτα λαμβάνειν. καὶ ὅσους μὲν αἰσθάνοιτο ἐπιόρκους καὶ ἀδίκους, ὡς εὖ ὡπλισμένους ἐφοβεῖτο· τοῖς δὲ ὁσίοις καὶ ἀλήθειαν ἀσκοῦσιν ὡς ἀνάνδροις ἐπειρᾶτο
20χρῆσθαι.

3

.

2

.

47

 Αἰσχίνου (III 99). Καὶ γὰρ τοῦτ’ ἄνθρωπος ἴδιον καὶ οὐ κοινὸν ποιεῖ· οἱ μὲν γὰρ ἄλλοι ἀλαζόνες ὁπόταν τι ψεύδωνται, ἀόριστα καὶ ἀσαφῆ πειρῶνται λέγειν, φοβούμενοι τὸν ἔλεγχον·
5Δημοσθένης δὲ ὅταν ἀλαζονεύηται, πρῶτον 〈μὲν〉 μεθ’ ὅρκου ψεύδεται ἐξώλειαν ἐπαρώμενος αὑτῷ· δεύτερον δέ, ἃ οἶδεν οὐδέποτε ἐσόμενα, τολμᾷ λέγειν εἰς ὁπότε ἔσται, καὶ ὧν τὰ σώματα οὐχ ἑώρακε, τούτων τὰ ὀνόματα λέγει κλέπτων τὴν ἀκρόασιν καὶ μιμούμενος τοὺς τἀληθῆ λέ‐
10γοντας. ᾗ καὶ σφόδρα ἄξιός ἐστι μισεῖσθαι, ὅτι πονηρὸς
ὢν καὶ τὰ τῶν χρηστῶν σημεῖα διαφθείρει.191 in vol. 3

3

.

3

t

ΠΕΡΙ ΦΡΟΝΗΣΕΩΣ.

3

.

3

.

1

 Μενάνδρου (fab. inc. fr. 276 com. IV p. 292). Ἅπαντα δοῦλα τῷ φρονεῖν καθίσταται.

3

.

3

.

2

 Εὐριπίδου Ἀντιόπῃ (fr. 199 N.2). Τὸ δ’ ἀσθενές μου καὶ τὸ θῆλυ σώματος κακῶς ἐμέμφθης· εἰ γὰρ εὖ φρονεῖν ἔχω, κρεῖσσον τόδ’ ἐστὶ καρτεροῦ βραχίονος.

3

.

3

.

3

(Aristot. top. I 17 p. 108a 11) Ὡς ὄψις ἐν ὀφθαλμῷ, νοῦς ἐν ψυχῇ.

3

.

3

.

4

Σοφοκλέους (fr. 836 N.2). Ἐσθλοῦ γὰρ ἀνδρὸς τοὺς πονοῦντας ὠφελεῖν.
—Ἀλλ’ ἡ φρόνησις ἁγαθὴ θεὸς μέγας.192 in vol. 3

3

.

3

.

5

 Σοφοκλῆς Αἴαντι (1246—54). Ἐκ τῶνδε μέντοι τῶν τρόπων οὐκ ἄν ποτε κατάστασις γένοιτ’ ἂν οὐδενὸς νόμου· εἰ τοὺς δίκῃ νικῶντας ἐξωθήσομεν
5καὶ τοὺς ὄπισθεν εἰς τὸ πρόσθεν ἄξομεν. ἀλλ’ εἰρκτέον τάδ’ ἐστίν· οὐ γὰρ οἱ πλατεῖς οὐδ’ εὐρύνωτοι φῶτες ἀσφαλέστατοι, ἀλλ’ οἱ φρονοῦντες εὖ κρατοῦσι πανταχοῦ. μέγας δὲ πλευρὰ βοῦς ὑπὸ σμικρᾶς ὅμως
10μάστιγος ὀρθὸς εἰς ὁδὸν πορεύεται.

3

.

3

.

6

 Μενάνδρου Θεοφορουμένῃ (fr. 1 com. IV p. 134).
Ὁ πλεῖστον νοῦν ἔχων μάντις τ’ ἄριστός ἐστι σύμβουλός θ’ ἅμα.

3

.

3

.

7

Μενάνδρου (fr. 4 com. IV p. 198). Ἆρ’ ἔστιν ἀγαθῶν πᾶσι πλείστων αἰτία
ἡ σύνεσις, ἂν ᾖ πρὸς τὰ βελτίω σοφή.193 in vol. 3

3

.

3

.

8

 Σοφοκλῆς Ἀλήτῃ (fr. 97 N.2). Ψυχὴ γὰρ εὔνους καὶ φρονοῦσα τοὔνδικον κρείσσων σοφιστοῦ παντός ἐστιν εὑρέτις.

3

.

3

.

9

 Μενάνδρου Ἰμβρίοις (fr. 1 com. IV p. 141). Οὐκ ἔστιν οὐδέν, πάτερ, ἐν ἀνθρώπου φύσει μεῖζον λογισμοῦ· τῷ διαθέσθαι πράγματα ἕκαστός ἐστιν καὶ λογίσασθαι κατὰ τρόπον
5ἄρχων, στρατηγός, ἡγεμὼν δήμου, πάλιν σύμβουλος ὁ λογισμῷ διαφέρων πάντ’ ἔχει.

3

.

3

.

10

Αἰσχύλου (trag. adesp. fr. 517 N.2). Ἃ δεῖ παρὼν φρόντιζε, μὴ παρὼν ἀπῇς.

3

.

3

.

11

Αἰσχύλου (Aesch. fr. 390 N.2).
Ὁ χρήσιμ’ εἰδώς, οὐχ ὁ πόλλ’ εἰδὼς σοφός.194 in vol. 3

3

.

3

.

12

(comici ignoti) Ἦ χαρίεν ἔστ’ ἄνθρωπος, ἂν ἄνθρωπος ᾖ.

3

.

3

.

13

Αἰσχύλου (fr. 301 N.2). Ἀπάτης δικαίας οὐκ ἀποστατεῖ θεός.

3

.

3

.

14

Τοῦ αὐτοῦ (fr. 391 N.2). Ἁμαρτάνει τι καὶ σοφοῦ σοφώτερος.

3

.

3

.

15

Ἀγάθωνος (inc. fab. fr. 20 p. 767 N.2). Οὐ τῇ φρονήσει, τῇ τύχῃ δ’ ἐσφάλμεθα.

3

.

3

.

16

(trag. adesp. fr. 518 N.2)
Οὐχ ὡς νομίζεις, τὸ φρονεῖν εἶπας κακῶς.195 in vol. 3

3

.

3

.

17

 Χαιρήμονος (trag. adesp. fr. 518 N.2 Chaerem. fr. 23 p. 788 N.2). Τό τοι κράτιστον πανταχοῦ τιμητέον· ὁ γὰρ φρονῶν εὖ πάντα συλλαβὼν ἔχει.

3

.

3

.

18

 Εὐριπίδου Ἐρεχθέως (fr. 362 N.2). Ὀρθῶς μ’ ἐπήρου, βούλομαι δέ σοι, τέκνον, φρονεῖς γὰρ ἤδη κἀποσώσαι’ ἂν πατρὸς γνώμας φράσαντος, ἂν θάνω, παραινέσαι
5κειμήλι’ ἐσθλὰ καὶ νέοισι χρήσιμα. βραχεῖ δὲ μύθῳ πολλὰ συλλαβὼν ἐρῶ. πρῶτον φρένας μὲν ἠπίους ἔχειν χρεών· τῷ πλουσίῳ τε τῷ τε μὴ διδοὺς μέρος ἴσον σεαυτὸν εὐσεβεῖν πᾶσιν δίδου.
10δυοῖν παρόντοιν πραγμάτοιν πρὸς θάτερον
γνώμην προσάπτων, τὴν ἐναντίαν μέθες. ἀδίκως δὲ μὴ κτῶ χρήματ’, ἢν βούλῃ πολὺν χρόνον μελάθροις ἐμμένειν· τὰ γὰρ κακῶς οἴκους ἐσελθόντ’ οὐκ ἔχει σωτηρίαν.196 in vol. 3
15ἔχειν δὲ πειρῶ· τοῦτο γὰρ τό τ’ εὐγενὲς 〈καὶ τοὺς γάμους δίδωσι τοὺς πρώτους ἔχειν.〉 ἐν τῷ πένεσθαι δ’ ἐστὶν ἥ τ’ ἀδοξία, κἂν ᾖ σοφός τις, ἥ τ’ ἀτιμία βίου. φίλους δὲ τοὺς μὲν μὴ χαλῶντας ἐν λόγοις
20κέκτησο· τοὺς δὲ πρὸς χάριν σὺν ἡδονῇ τῇ σῇ πονηροὺς κλῇθρον εἰργέτω στέγης.
ὁμιλίας τε τὰς γεραιτέρας φίλει. βραχεῖα τέρψις ἡδονῆς τίκτει λύπην. ἐξουσίᾳ δὲ μή ποτ’ ἐντυχών, τέκνον,197 in vol. 3
25αἰσχροὺς ἔρωτας δημοτῶν διωκαθεῖν· ὃ καὶ σίδηρον ἀγχόνας τ’ ἐφέλκεται, χρηστῶν πενήτων ἤν τις αἰσχύνῃ τέκνα. καὶ τοὺς πονηροὺς μή ποτ’ αὔξαν’ ἐν πόλει· κακοὶ γὰρ ἐμπλησθέντες ἢ νομίσματος
30ἢ πόλεος ἐμπεσόντες εἰς ἀρχήν τινα σκιρτῶσιν ἀδίκως εὐτυχησάντων δόμων. ἀλλ’ ὦ τέκνον μοι δὸς χέρ’, ὡς θίγῃ πατήρ, καὶ χαῖρ’· ὑπ’ αἰδοῦς δ’ οὐ λίαν ἀσπάζομαι· γυναικόφρων γὰρ θυμὸς ἀνδρὸς οὐ σοφοῦ.

3

.

3

.

19

Θεόγνιδος (1163—1164). Ὀφθαλμοὶ καὶ γλῶσσα καὶ οὔατα καὶ νόος ἀνδρὸς
ἐν μέσσῳ στηθέων εὐξύνετος φύεται.

3

.

3

.

20

 Εὐριπίδου Πολυείδῳ (fr. 634 N.2). Ὅστις νέμει κάλλιστα τὴν αὑτοῦ φύσιν, οὗτος σοφὸς πέφυκε πρὸς τὸ συμφέρον.198 in vol. 3

3

.

3

.

21

 Πυθαγόρου ἐκ τῶν Χρυσῶν ἐπῶν (21—26. 39 ed. Nauck). Πολλοὶ δ’ ἀνθρώποισι λόγοι δειλοί τε καὶ ἐσθλοὶ προσπίπτους’, ὧν μήτ’ ἐκπλήσσεο μήτ’ ἄρ’ ἐάσῃς
5εἴργεσθαι σαυτόν· ψεῦδος δ’ ἤν σοί τι γένηται, πρᾴως εἶχ’. ὃ δέ τοι ἐρέω, ἐπὶ πᾶσι τελείσθω· μηδεὶς μήτε λόγῳ σε παρείπῃ μήτε τι ἔργῳ πρῆξαι μηδ’ εἰπεῖν ὅ τι τοι μὴ βέλτερόν ἐστι. πρῆσσε δὲ ταῦθ’ ἅ σε μὴ βλάπτει· λόγισαι δὲ πρὸ ἔργου.

3

.

3

.

22

Εὐριπίδου Πελιάσιν (fr. 604 N.2). Πρὸς κέντρα μὴ λάκτιζε τοῖς κρατοῦσί σου.

3

.

3

.

23

 Μενάνδρου (fab. inc. fr. 45 com. IV p. 248). Ὅταν ἕτερός σοι μηδὲν ἔμπλεων διδῷ, δέξαι τὸ μόριον· τοῦ λαβεῖν γὰρ μηδὲ ἓν
τὸ λαβεῖν ἔλαττον πλεῖον ἔσται σοι πολύ.199 in vol. 3

3

.

3

.

24

Πυθαγόρου. Ἰσχὺς καὶ τεῖχος καὶ ὅπλον σοφοῦ ἡ φρόνησις.

3

.

3

.

25

 Ἀριστοτέλους (fr. 57 Rose3). Νόμιζε δὲ τὴν εὐδαιμονίαν οὐκ ἐν τῷ πολλὰ κεκτῆ‐ σθαι γίγνεσθαι, μᾶλλον δ’ ἐν τῷ τὴν ψυχὴν εὖ διακεῖσθαι. καὶ γὰρ οὐδὲ τὸ σῶμα οὐ τὸ λαμπρᾷ ἐσθῆτι κεκοσμη‐
5μένον φαίη τις ἂν εἶναι μακάριον, ἀλλὰ τὸ τὴν ὑγίειαν ἔχον καὶ σπουδαίως διακείμενον, κἂν μηδὲν τῶν προ‐ ειρημένων αὐτῷ παρῇ· τὸν αὐτὸν δὲ τρόπον καὶ ψυχὴν ἐὰν ᾖ πεπαιδευμένη, τὴν τοιαύτην καὶ τὸν τοιοῦτον ἄνθρωπον εὐδαίμονα προσαγορευτέον ἐστίν, οὐκ ἂν τοῖς
10ἐκτὸς ᾖ λαμπρῶς κεκοσμημένος, αὐτὸς μηδενὸς ἄξιος ὤν. οὐδὲ γὰρ ἵππον, ἐὰν ψέλλια χρυσᾶ καὶ σκευὴν ἔχῃ πολυτελῆ φαῦλος ὤν, τὸν τοιοῦτον ἄξιόν τινος νομί‐ ζομεν εἶναι· ἀλλ’ ὃς ἂν διακείμενος ᾖ σπουδαίως, τοῦτον μᾶλλον ἐπαινοῦμεν. ὥσπερ γὰρ εἴ τις τῶν οἰκετῶν αὑτοῦ200 in vol. 3
15χείρων εἴη, καταγέλαστος ἂν γένοιτο, τὸν αὐτὸν τρόπον οἷς πλείονος ἀξίαν τὴν κτῆσιν εἶναι συμβέβηκε τῆς ἰδίας φύσεως, ἀθλίους τούτους εἶναι δεῖ νομίζειν. καὶ τοῦτο κατ’ ἀλήθειαν οὕτως ἔχει· τίκτει γάρ, ὥσπερ φησὶν ἡ παροιμία, κόρος μὲν ὕβριν, ἀπαιδευσία δὲ μετ’ ἐξουσίας
20ἄνοιαν. τοῖς γὰρ διακειμένοις τὰ περὶ τὴν ψυχὴν κακῶς οὔτε πλοῦτος οὔτ’ ἰσχὺς οὔτε κάλλος τῶν ἀγαθῶν ἐστίν· ἀλλ’ ὅσῳ περ ἂν αὗται μᾶλλον αἱ διαθέσεις καθ’ ὑπερ‐ βολὴν ὑπάρξωσι, τοσούτῳ καὶ πλείω καὶ μείζω τὸν κεκτη‐ μένον βλάπτουσι χωρὶς φρονήσεως παραγενόμεναι.

3

.

3

.

26

 Ἰαμβλίχου ἐκ τῆς ἐπιστολῆς τῆς πρὸς Ἀσφάλιον περὶ φρονήσεως. Τὴν ἡγεμόν’ οὖσαν τῶν ἀρετῶν φρόνησιν καὶ χρω‐ μένην αὐταῖς ὅλαις, καθάπερ ὄμμα νοερόν, τάξεις τε καὶ
5μέτρα αὐτῶν καὶ τὴν ἐγκαιροτάτην διάθεσιν εὖ διακο‐ σμοῦσαν ἐπιδείκνυσιν ὁ λόγος ὑπ’ αὐγὰς ἐν τῷ παρόντι.
αὕτη τοίνυν προηγουμένη μὲν παραδέχεται τὴν ἀπογέν‐ νησιν ἀπὸ τοῦ καθαροῦ καὶ τελείου νοῦ· γενομένη δ’ οὕτως εἰς αὐτὸν τὸν νοῦν ἀποβλέπει καὶ τελειοῦται ἀπ’201 in vol. 3
10αὐτοῦ μέτρον τε καὶ παράδειγμα αὐτὸν ἔχει κάλλιστον τῶν ἐν αὐτῇ πασῶν ἐνεργειῶν. εἰ δέ τίς ἐστι καὶ πρὸς θεοὺς ἡμῖν κοινωνία, διὰ ταύτης μάλιστα τῆς ἀρετῆς αὕτη συνίσταται, καὶ κατὰ ταύτην διαφερόντως πρὸς αὐτοὺς ἀφομοιούμεθα· ἀγαθῶν τε καὶ συμφερόντων καὶ
15καλῶν καὶ τῶν ἐναντίων διάγνωσις ἀπὸ ταύτης ἡμῖν πάρεστιν, ἔργων τε προσηκόντων κρίσις καὶ κατόρθωσις δι’ αὐτῆς κατευθύνεται. καὶ συλλήβδην φάναι, κυβερ‐ νητική τις ἐστὶ τῶν ἀνθρώπων καὶ τῆς ὅλης ἐν αὐτοῖς διατάξεως ἀρχηγός, πόλεις τε καὶ οἴκους καὶ τὸν ἴδιον
20ἑκάστου βίον εἰς παράδειγμα τὸ θεῖον ἀναφέρουσα δια‐ ζωγραφεῖ κατὰ τὴν ἀρίστην ὁμοιότητα, τὸ μὲν ἐξαλεί‐ φουσα, τὸ δὲ ἐναπομοργνυμένη, τὰ δὲ ἀμφότερα συμ‐ μέτρως ἀπεικάζουσα. εἰκότως ἄρα καὶ θεοειδεῖς ἀπερ‐ γάζεται τοὺς ἔχοντας αὐτὴν ἡ φρόνησις.

3

.

3

.

27

 Φωκυλίδου (Ps.—Phoc. 111. 113 Bergk). Πάντες ἴσον νέκυες, ψυχῶν δὲ θεὸς βασιλεύει.
κοινὸς χῶρος ἅπασι, πένησί τε καὶ βασιλεῦσιν.202 in vol. 3

3

.

3

.

28

(Ps.—Phoc. 125—130 Bergk) Ὅπλον ἑκάστῳ νεῖμε θεός, φύσιν ἠερόφοιτον ὄρνισιν, πολλὴν ταχυτῆτ’ ἀλκήν τε λέουσι, ταύροις δ’ † αὐτοχύτοις κεράεσσιν, κέντρα μελίσσαις
5ἔμφυτον ἄλκαρ ἔδωκε, λόγον δ’ † ὃς ἐστὶν ἄριστος ἀνθρώπῳ νεῖμεν. βέλτερος ἀλκήεντος ἔφυ σεσοφισμένος ἀνήρ.

3

.

3

.

29

 † Μενάνδρου (Eur. fr. 959 N.2).
Ἐγὼ δ’ οὐδὲν πρεσβύτερον νομί‐ ζω τῆς σωφροσύνης, ἐπεὶ		203 in vol. 3
5τοῖς ἀγαθοῖς ἀεὶ ξύνεστι.

3

.

3

.

30

(trag. adesp. fr. 356 N.2) Φόβος [δὲ] τὰ θεῖα τοῖσι σώφροσιν βροτῶν.

3

.

3

.

31

(Eur. fr. 20 N.2) Μὴ πλοῦτον εἴπῃς· οὐχὶ θαυμάζω θεόν,
ὃν χὡ κάκιστος ῥᾳδίως ἐκτήσατο.204 in vol. 3

3

.

3

.

32

(Soph. fr. 755 N.2) Οὐκ ἔστ’ ἀπ’ ἔργων μὴ καλῶν ἔπη καλά.

3

.

3

.

33

(Eur. fr. 841 N.2) Αἰαῖ, τόδ’ ἤδη θεῖον ἀνθρώποις κακόν, ὅταν τις εἰδῇ τἀγαθόν, χρῆται δὲ μή.

3

.

3

.

34

(Eur. fr. 892 N.2) Ἐπεὶ τί δεῖ βροτοῖσι, πλὴν δυοῖν μόνον, Δήμητρος ἀκτῆς, πώματός θ’ ὑδρηχόου;

3

.

3

.

35

(trag. adesp. fr. 352 N.2) Εἱμαρμένον δὲ τῶν κακῶν βουλευμάτων κακὰς ἀμοιβάς ἐστι καρποῦσθαι βροτοῖς.205 in vol. 3

3

.

3

.

36

(Eur. fr. 972 N.2) Πολλαῖσι μορφαῖς οἱ θεοὶ σοφισμάτων σφάλλουσιν ἡμᾶς, κρείσσονες πεφυκότες.

3

.

3

.

37

(Aesch. fr. 156 N.2) Θεὸς μὲν αἰτίαν φύει βροτοῖς, ὅταν κακῶσαι δῶμα παμπήδην θέλῃ.

3

.

3

.

38

(trag. adesp. fr. 4 N.2) Τοῦ μὲν δικαίου τὴν δόκησιν ἄρνυσο, τὰ δ’ ἔργα τοῦ πᾶν δρῶντος, ἔνθα κερδανεῖς.

3

.

3

.

39

 Εὐριπίδου (fr. 130 N.2). Τὰς συμφορὰς γὰρ τῶν κακῶς πεπραγότων οὐ πώποθ’ ὕβρις’, αὐτὸς ὀρρωδῶν παθεῖν.

3

.

3

.

40

(Eur. fr. 654 N.2) Δυοῖν λεγόντοιν, θατέρου θυμουμένου,
ὁ μὴ ἀντιτείνων τοῖς λόγοις σοφώτερος.206 in vol. 3

3

.

3

.

41

 Ἐκ τοῦ Πλουτάρχου Εἰ ἡ τῶν μελ‐
λόντων πρόγνωσις ὠφέλιμος (fr. XV, 1). Ἀλλὰ μὴν ἡ φρόνησις οὐ σωμάτων ἀλλὰ πραγμάτων ὄψις ἐστί, πρὶν ἐν αὐτοῖς γενέσθαι τὸν ἄνθρωπον, ὅπως
5ἄριστα χρήσεται τοῖς ἀπαντῶσι καὶ προστυγχάνουσι, παρέ‐ χουσα διασκοπεῖν τὸ μέλλον. τὸ μὲν οὖν σῶμα πρόσω μόνον ὠμμάτωται, τοῖς δ’ ὄπισθεν τυφλόν ἐστιν ἀτεχνῶς· ἡ δὲ διάνοια καὶ τὰ παρῳχημένα βλέπειν τῇ μνήμῃ πέ‐ φυκεν. ὁ γὰρ ἐγκαθήμενος ἀεὶ καὶ οἰκουρῶν γραμματεὺς
10ἐν ἡμῖν, ὥς φησιν ὁ Πλάτων, οὗτός ἐστι, καὶ προγεγονὸς ἐνταῦθα τῆς ψυχῆς εἴτε μέρος εἴτε ὄργανον, ᾧ τῶν πραγμάτων ἀντιλαμβάνεται φερομένων καὶ φυλάττει καὶ ἵστησι καὶ κυκλοποιεῖ τὸ παρῳχημένον ἐπιστρέφουσα, καὶ συνάπτουσα τῷ παρόντι, καὶ παραρρεῖν εἰς τὸ ἄπει‐
15ρον οὐκ ἐῶσα καὶ ἀνύπαρκτον καὶ ἄγνωστον.

3

.

3

.

42

Θεοφράστου (fr. CLII ed. Wimmer).
Χρὴ τοίνυν τὸν μέλλοντα θαυμασθήσεσθαι περὶ τὸ θεῖον φιλοθύτην εἶναι, μὴ τῷ πολλὰ θύειν, ἀλλὰ τῷ πυκνὰ τιμᾶν τὸ θεῖον· τὸ μὲν γὰρ εὐπορίας, τὸ δ’ ὁσιό‐207 in vol. 3
5τητος σημεῖον. ἔπειτα γονεῖς γηροτροφεῖν καλῶς ταῖς 〈τ’〉 ἐκείνων βουλήσεσι τὸν αὑτοῦ βίον εὐπειθῆ κατα‐ σκευάζειν. ὁ γὰρ μὴ τοιοῦτος, ἀλλὰ τῶν τε τῆς φύσεως τῶν τε τῆς πόλεως νόμων ὀλιγωρῶν ἀμφοτέρους τοὺς τῆς δικαιοσύνης τρόπους παραβέβηκε. καὶ μὴν καὶ γυ‐
10ναικὸς καὶ παίδων ἐπιμελητέον καλῶς καὶ φιλανθρώπως· οἱ μὲν γὰρ εἰς τὸ γῆρας ἀμείβονται ταῖς θεραπείαις, ἡ δ’ ἐν ταῖς νόσοις καὶ ταῖς καθ’ ἡμέραν οἰκονομίαις ἀπο‐ δώσει τὴν εὐεργεσίαν ..... ἐάν τινι συμβάλλειν ἀνάγκη ᾖ, μετὰ τοῦ βεβαίου πειρῶ τοῦτο πράττειν· φρονιμωτέρου
15γὰρ ἀνδρὸς δανείσαντα φρονίμως ἀπολαβεῖν φιλικῶς, ἢ συναλλάξαντα φιλανθρώπως κομίσασθαι φιλαπεχθημόνως.

3

.

3

.

43

 Δημοκρίτου (fr. mor. 201 Mullach). Φρονήσιος ἔργον 〈τὸ〉 μέλλουσαν ἀδικίην φυλάξασθαι, ἀναλγησίης δὲ τὸ γενομένην μὴ ἀμύνασθαι.

3

.

3

.

44

Σωκράτους.
Σωκράτης ἐρωτηθείσ[, τί φρόνησις, εἶπεν ‘εὐαρμο‐ στία ψυχῆσ‘. Σωκράτης ἐρωτηθείς], τίνες φρόνιμοι, εἶπεν οἱ μὴ ῥᾳδίως ἐξαμαρτάνοντεσ‘.208 in vol. 3

3

.

3

.

45

 Περιάνδρου. Περίανδρος ἐρωτηθείς, τί μέγιστον ἐν ἐλαχίστῳ, εἶπε ‘φρένες ἀγαθαὶ ἐν σώματι ἀνθρώπου‘.

3

.

3

.

46

 Δημοκρίτου (fr. mor. 17 Mull.). Αἱ μεγάλαι τέρψιες ἀπὸ τοῦ θεᾶσθαι τὰ καλὰ τῶν ἔργων γίνονται.

3

.

3

.

47

 Πλάτωνος (Phaedr. p. 239 A—B). Φθονερὸν δὴ ἀνάγκη εἶναι, καὶ πολλῶν μὲν ἄλλων συνουσιῶν ἀπείργοντα καὶ ὠφελίμων, ὅθεν ἂν μάλιστ’ ἀνὴρ γίγνοιτο, μεγάλης αἴτιον εἶναι βλάβης, μεγίστης δὲ
5τῆς ὅθεν ἂν φρονιμώτατός [τις] εἴη. τοῦτο δὲ ἡ θεία φιλοσοφία τυγχάνει ὄν, ἧς ἐραστὴν παιδικὰ ἀνάγκη πόρ‐ ρωθεν εἴργειν, περίφοβον ὄντα τοῦ καταφρονηθῆναι.

3

.

3

.

48

 Τοῦ αὐτοῦ (epist. 2 p. 493 Herch.). Πέφυκε ξυνιέναι εἰς τὸ αὐτὸ φρόνησίς τε καὶ δύ‐ ναμις μεγάλη· καὶ ταῦτα ἄλληλα ἀεὶ διώκει καὶ ζητεῖ καὶ συγγίνεται.

3

.

3

.

49

Πυθαγόρου.
Ὑπομίμνησκε σεαυτὸν ὅτι πάντες ἄνθρωποι μέγιστον ἀγαθὸν τὴν φρόνησιν εἶναι λέγουσιν, ὀλίγοι δέ εἰσιν οἱ τὸ μέγιστον ἀγαθὸν τοῦτο κτήσασθαι εὐτονήσαντες.209 in vol. 3

3

.

3

.

50

 Σωκράτους. Σωκράτης ὁ φιλόσοφος, πολλὰ τῶν φίλων αὐτῷ πεμ‐ πόντων, ἐπειδὴ μηδὲν δεχόμενος ἐπὶ τούτῳ παρὰ τῆς Ξανθίππης ηὐθύνετο, ἔφη ‘ἂν τὰ διδόμενα πάντα ἑτοί‐
5μως λαμβάνωμεν, οὐδ’ αἰτοῦντες τοὺς διδόντας ἕξομεν‘.

3

.

3

.

51

 Διογένους. Ἔφη τις τὸν Διογένην ἀνόητον εἶναι· ὃ δὲ ‘ἀνόητος μὲν οὐκ εἰμί‘ ἔφη ‘τὸν δὲ αὐτὸν ὑμῖν νοῦν οὐκ ἔχω‘.

3

.

3

.

52

 Διογένης πωλούμενος ἐν Κορίνθῳ, ἐρομένου τοῦ κή‐ ρυκος ‘τί ἐπίστασαι;‘ ‘ἀνθρώπων‘ ἔφη ‘ἄρχειν‘. καὶ ὁ κῆρυξ γελάσας ‘μέγα ἐπιτήδευμα πωλῶ, εἴ τις θέλει πρίασθαι κύριον‘.

3

.

3

.

53

Γαΐου ὑπὲρ δεσποτῶν. Σωφρονέστερον δὲ οἶμαι τοῦ μετὰ τὸ παθεῖν ἐγκα‐
λεῖν τὸ πρὶν παθεῖν φυλάξασθαι τὸ μὴ παθεῖν.210 in vol. 3

3

.

3

.

54

 Διονυσίου (Ps.—Plut. apophth. reg. et duc. p. 175 F). Ξένου τινὸς ἰδίᾳ φράσειν φάσκοντος αὐτῷ, ὅπως προειδήσει τοὺς ἐπιβουλεύοντας, ἐκέλευσεν εἰπεῖν. ὃ δὲ
5προελθὼν ‘δόσ‘ ἔφη ‘μοι τάλαντον, ἵνα δόξῃς μεμαθη‐ κέναι τὰ σημεῖα τῶν ἐπιβουλευόντων‘. ἔδωκεν οὖν θαυ‐ μάζων τὴν μέθοδον τοῦ ἀνθρώπου.

3

.

3

.

55

 Χρυσίππου. Χρύσιππος ὁ Στωϊκὸς ἔφη τὴν διάνοιαν εἶναι λόγου πηγήν.

3

.

3

.

56

 Σωκράτους. Ὥσπερ οἱ ἐν εὐδίᾳ πλέοντες καὶ τὰ πρὸς τὸν χει‐ μῶνα ἔχουσιν ἕτοιμα, οὕτως οἱ ἐν εὐτυχίᾳ φρονοῦντες
καὶ τὰ πρὸς τὴν ἀτυχίαν ἡτοιμάκασι βοηθήματα.211 in vol. 3

3

.

3

.

57

 Ἡροδότου ἱστορίας ζʹ (VII 16). Ἶσον ἐκεῖνο, ὦ βασιλεῦ, παρ’ ἐμοὶ κέκριται φρονέειν τε εὖ καὶ τῷ λέγοντι χρηστὰ ἐθέλειν πείθεσθαι.

3

.

3

.

58

 Ἡροδότου ἱστορίας γʹ (III 52). Σὺ δὲ μαθὼν ὅσῳ φθονέεσθαι κρέσσον ἐστὶν ἢ οἰ‐ κτείρεσθαι, ἅμα τε ὁκοῖον ἐς τοὺς τοκέας καὶ ἐς τοὺς κρέσσονας τεθυμῶσθαι, ἄπιθι ἐς τὰ οἰκεῖα.

3

.

3

.

59

 Πλάτωνος Νόμων ιβʹ (p. 963 C). Οἷον ὅτε τέτταρα ἐφήσαμεν ἀρετῆς εἴδη γεγονέναι, δῆλον ὡς ἓν ἕκαστον ἀνάγκη φάναι, τεττάρων ὄντων. — Τί μήν; —Καὶ μὴν ἕν γε ἅπαντα ταῦτα προσαγορεύο‐
5μεν· ἀνδρείαν γὰρ φαμὲν ἀρετὴν εἶναι, καὶ τὴν φρόνησιν ἀρετήν, καὶ τὰ δύο τἄλλα, ὡς 〈ὄντωσ〉 ὄντα οὐ πολλά, ἀλλ’ ἓν τοῦτο μόνον ἀρετήν. —Πάνυ μὲν οὖν. —Ἧι μὲν τοίνυν διαφέρετον αὐτοῖν τούτω τὼ δύο καὶ δύ’ ὀνό‐ ματα ἐλαβέτην καὶ τὰ ἄλλα, οὐδὲν χαλεπὸν εἰπεῖν· ᾗ δὲ
10ἓν ἀμφοῖν ἐπωνομάσαμεν ἀρετὴν καὶ τοῖς ἄλλοις, οὐκ εὐπετὲς ἔτι. —Πῶς λέγεις; —Οὐδὲν χαλεπὸν ὅ γε λέγω δηλῶσαι· διανειμώμεθα γὰρ ἀλλήλοις τὴν ἐρώτησιν καὶ
ἀπόκρισιν. —Πῶς αὖ φράζεις; —Ἐρώτησόν με, τί ποτε ἓν προσαγορεύοντες ἀρετὴν ἀμφότερα δύο πάλιν αὐτὰ212 in vol. 3
15προσείπομεν, τὸ μὲν ἀνδρείαν, τὸ δὲ φρόνησιν. ἐρῶ γάρ σοι τὴν αἰτίαν, ὅτι τὸ μέν ἐστι περὶ φόβον, οὗ καὶ τὰ θηρία μετέχει τῆς ἀνδρείας, καὶ τά γε τῶν παίδων ἤθη τῶν πάνυ νέων· ἄνευ γὰρ λόγου καὶ φύσει γίγνεται ἀν‐ δρεία ψυχή· ἄνευ δὲ αὖ λόγου ψυχὴ φρόνιμός τε καὶ
20νοῦν ἔχουσα οὔτ’ ἐγένετο πώποτε, οὔτ’ ἔστιν, οὐδ’ αὖθίς ποτε γενήσεται, ὡς ὄντος ἑτέρου. —Ἀληθῆ λέγεις.

3

.

3

.

60

(scriptoris nescio cuius) Πῶς γὰρ, ὦ φίλε, δύναιτο ἄν τις ἀρχόμενος ἀπὸ δό‐ ξης ψευδοῦς ἐπί τι τῆς ἀληθείας καὶ μικρὸν μέρος ἀφι‐ κόμενος κτήσασθαι σχεδὸν φρόνησιν; Οὐδαμῶς.

3

.

3

.

61

Σωκράτους. Ὥσπερ εἰς κενὸν σκάφος τὸ ἀπὸ τῆς φρονήσεως
ἕρμα δεῖ προσεμβάλλειν.213 in vol. 3

3

.

3

.

62

 Ὁ φρόνιμος ὥσπερ εἰς ὁδὸν τὸν βίον οὐ τὰ πολλοῦ ἄξια συντίθησιν ἐφόδια, ἀλλὰ τὰ ἀναγκαιότερα.

3

.

3

.

63

 Κρίτωνος ἤτοι Δαμίππου Πυθαγορείου
ἐκ τοῦ Περὶ φρονήσεως καὶ εὐτυχίας (fr. 1 phil. Gr. II p. 25 Mull.). Φρόνασις καὶ εὐτυχία ὧδε ἔχοντι ποτ’ ἄλλαλα. φρό‐
5νασις μὲν τὸ ῥητὸν καὶ λόγον ἔχον· τεταγμένον γάρ τι καὶ ὡρισμένον ἐντί· εὐτυχία δὲ τὸ ἄρρητον καὶ τὸ ἄλο‐ γον· ἄτακτον γάρ τι καὶ ἀόριστόν ἐντι. καὶ τὸ μὲν ἀρχᾷ καὶ δυνάμει πρᾶτον, τὸ δὲ ἀρχᾷ καὶ δυνάμει δεύτερον· τὸ μὲν γὰρ κυβερνῆν καὶ ὁρίζεν πέφυκε, τὸ δὲ κυβερνῆσθαι καὶ
10ὁρίζεσθαι. λαμβάνοντι μάν τοί γε συναρμογὰν ἀμφότερα, φρονάσιος καὶ εὐτυχίας ἐς ταυτὸ συνδραμοίσας. αἰεὶ γὰρ δεῖ τὰν μὲν ῥητὰν καὶ λόγον ἔχοισαν φύσιν ἔχεν ὃ περανεῖ τε καὶ συντάξει, τὰν δὲ ἄρρητον καὶ ἄλογον ἔχεν ὑφ’ ὧ περανθήσεταί τε καὶ συνταχθήσεται. ἔχει γὰρ οὕτως ὁ
15λόγος κατὰ πάντων, ὅ τε τᾶς ἀπείρω φύσιος καὶ τᾶς περαινοίσας. τὰ μὲν γὰρ ἄπειρα φύσιν ἔχει περαίνεσθαί
τε καὶ συντετάχθαι ὑπὸ τῶν λόγον ἐχόντων αἰεὶ καὶ φρό‐ νασιν· ὕλας γὰρ καὶ οὐσίας ἔχοντι τάξιν· τὰ δὲ περαί‐ νοντα [τε], ἐξ αὐτῶν συντετάχθαι τε καὶ ὡρίσθαι· τέχνας214 in vol. 3
20γὰρ καὶ αἰτίας ἐνεργατικᾶς ἐπέχοντι τάξιν.

3

.

3

.

64

 Ἐν ταὐτῷ (fr. 2 phil. Graec. II p. 25 Mull.). Ἁ δὲ συναρμογὰ ταυτᾶν τᾶν φυσίων κατ’ ἄλλα καὶ ἄλλα γινομένα μεγάλαν καὶ ποικίλαν πεποίηκε τὰν δια‐
5φορὰν τῶν συναρμοσμένων. ἔν τε γὰρ τᾷ τῶ ὅλω περι‐ οχᾷ 〈ἁ〉 συναρμογὰ ἀμφοτερᾶν [συναμφοτέρων] τᾶν φυ‐ σίων, τᾶς τε ἀεικινάτω φύσιος καὶ τᾶς ἀειπαθέος, κό‐ σμος ἐντί· ἄλλως γὰρ οὐκ ἐνεδέχετο σῴζεσθαι τό τε ὅλον καὶ τὸ πᾶν, μὴ συναρμογὰν ἔχοντος τῶ γεννατῶ
10ποτὶ τὸ θεῖον καὶ τῶ ἀειπαθέος ποτὶ τὸ ἀεικίνατον. ἔν τε τῷ ἀνθρώπῳ ἁ συναρμογὰ τῶ ἀλόγω μέρεος τᾶς ψυχᾶς ποτὶ τὸ λόγον ἔχον, ἀρετά. οὔτε γὰρ ἐν τούτοις ἐνδέχεται στάσιος ἐοίσας ἐν ἀμφοτέροις τοῖς μέρεσιν ἀποτελεσθῆμεν ἀρετάν. καὶ ἐν πόλει δὲ τῶν μὲν ἀρχο‐
15μένων ποτὶ τὼς ἄρχοντας ἀποτελεῖ κράτος καὶ ὁμόνοιαν· τὸ μὲν γὰρ ἄρχεν ἴδιον τῶ κρέσσονος, τὸ δ’ ἄρχεσθαι ἴδιον τῶ χερῄονος, τὸ δὲ κρατὲν καὶ ὁμονοὲν κοινὸν ἀμφοτέρων. ὁ δὲ αὐτὸς τρόπος τᾶς ἐπὶ τῶ ὅλω καὶ τᾶς ἐπὶ τῶ οἴκω συναρμογᾶς συντίθεταί τε καὶ συντάσσεται215 in vol. 3
20σπωδᾶς καὶ παιδιᾶς ποτὶ λόγον ἐς τὸ αὐτὸ συνδραμοίσας, καὶ λύπας δὲ καὶ ἁδονᾶς, καὶ εὐτυχίας καὶ ἀτυχίας. χρῄζει γὰρ ὁ βίος τυγχάνεν καὶ ἀνέσιος καὶ ἐπιτάσιος, καὶ σκυ‐ θρωπότατος καὶ διαχύσιος, καὶ εὐτυχίας δὲ καὶ ἀτυχίας. ἃ μὲν γὰρ συνέχεν καὶ συνάγεν δύναται τὸν νόον ἐς τὰν
25εὐμαχανίαν καὶ ἐς τὰν φρόνασιν, ἃ δ’ ἄμπαυσιν καὶ διά‐ χυσιν παρεχόμενα καινότερον καὶ εὔψυχον αὐτὸν αὖ παρα‐ σκευάζοντι ποτὶ τὰς πράξιας. αἰ δέ κα τὸ ἓν τούτων
ἐνδυναστεύῃ κατὰ τὸν βίον, ἁτερομερής τε καὶ ἁτεροκλι‐ νὴς γίνεται ὁ βίος, ὅκα μὲν ἐπὶ τὸ σκυθρωπόν τε καὶ216 in vol. 3
30χαλεπὸν καταφερόμενος, ὅκα δὲ ἐπὶ τὸ ἀνειμένον καὶ κοῦφον· ἁ δὲ συναρμογὰ τούτων ἁπάντων ὀφείλει γίνε‐ σθαι ποττὰν φρόνασιν· αὕτα γὰρ ἁ διενεργοῦσα ἐντὶ τό τε ἄπειρον καὶ τὸ περαῖνον ἐν ταῖς πράξεσι, διόπερ καὶ τᾶν ἀλλᾶν ἀρετᾶν αὕτα ἁγεμών ἐντι καὶ μάτηρ. πᾶσαι
35γὰρ ποτὶ τὸν λόγον καὶ νόμον τὸν ταύτας συναρμοσμέναι τε καὶ συντεταγμέναι τυγχάνοντι. περαίνεται δὴ ὁ λόγος ἤδη μοι κατ’ εὐθεῖαν· τὸ γὰρ ἄλογον καὶ τὸ ῥητὸν ἐν πᾶσιν ἔνι, καὶ τὸ μὲν ὁρίζει καὶ περαίνει, τὸ δ’ ὁρίζεται καὶ περαίνεται· τὸ δ’ ἐξ ἀμφοτέρων αὐτῶν συγκείμενον
40ἁ τῶ τε ὅλω καὶ τῶ παντὸς συναρμογά ἐντι.

3

.

3

.

65

Ἀρχύτα Πυθαγορείου ἐκ τοῦ Περὶ
ἀνδρὸς ἀγαθοῦ καὶ εὐδαίμονος (fr. 11 phil. Graec. I p. 556 Mull.).
Φρόνιμος δὲ ἀνὴρ οὕτως ἂν μάλιστα γένοιτο· φύσιος217 in vol. 3
5πρᾶτον εὐστόχω τε καὶ μναμονικᾶς καὶ φιλοπόνω τυχὼν, ἐν λογισμοῖς τε καὶ μαθημάτεσσι καὶ ταῖς ποτ’ ἀκρί‐ βειαν θεωρίαις εὐθὺς ἐκ νέω γυμνάσαιτο τὰν διάνοιαν, φιλοσοφίας ἁπτόμενος ὀρθᾶς, μετὰ δὲ ταῦτα ἐθέων τε καὶ νόμων καὶ βίων ἀνθρωπίνων ἐμπειρίαν λάβοι. δύο
10γάρ ἐντι ἐξ ὧν τῶ φρονίμω διάθεσις παραγίνεται, ὧν τὸ μέν ἐντι ἕξιν μαθηματικάν τε καὶ γνωστικὰν λαβέν, τὸ δὲ θεωρήματα καὶ πράγματα πολλὰ ἐπελθέν, τὰ μὲν καὶ αὐτὸν ἰδόντα, τὰ δὲ καὶ δι’ ἁτέρω τινὸς τρόπω κατανοήσαντα. οὔτε γὰρ ὁ ἐν λογισμοῖς καὶ μαθημά‐
15τεσσι καὶ ταῖς ποτ’ ἀκρίβειαν θεωρίαις εὐθὺς ἐκ νέω γυμνάσας τὰν διάνοιαν ἱκανός ἐντι ποτὶ φρόνασιν· οὔθ’
ὁ τούτων μὲν ἀπολειφθεὶς, ἐν〈δ’〉 ἀκροαμάτεσσι πολλοῖς καὶ πραγμάτεσσιν ἀναστρεφθείς. ἀλλ’ ὁ μὲν ἐν τῷ καθ’ ἕκαστα κρίνεν τυφλὸς ἐγένετο τὰν διάνοιαν· ὁ δ’ ἐν τῷ218 in vol. 3
20καθόλω θεωρὲν αἰεί. καθάπερ 〈γὰρ ἔνι〉 ἐπὶ τῶν λογι‐ σμῶν τὰ μέρεα συντιθέντας τὸ ὅλον ἐξ αὐτῶν λογίζεσθαι, οὕτω καὶ ἐπὶ τῶν πραγμάτων δύναται ὁ μὲν λόγος τὰν καθόλω θεωρίαν ὑπογράφεν, ἁ δ’ ἐμπειρία καθ’ ἕκαστα κρίνεν.

3

.

3

.

66

 [(Bacchyl. fr. *9 p. 1.4 III p. 571) Βακχυλίδης δὲ τὴν Νίκην γλυκύδωρόν φησι καὶ ἐν πολυχρύσῳ Ὀλύμπῳ Ζηνὶ παρισταμένην κρίνειν τέλος ἀθανάτοισί τε καὶ θνητοῖς ἀρετῆς.]

3

.

4

t

ΠΕΡΙ ΑΦΡΟΣΥΝΗΣ.

3

.

4

.

1

 Σοφοκλέους (inc. fab. fr. 837 N.2). Ἀλλ’ οἱ κακῶς πράσσοντες οὐ κωφοὶ μόνον,
ἀλλ’ οὐδ’ ὁρῶντες εἰσορῶσι τἀμφανῆ.219 in vol. 3

3

.

4

.

2

 Εὐριπίδου (inc. fab. fr. 1031 N.2). Τὸ μὴ εἰδέναι σε μηδὲν ὧν ἁμαρτάνεις, ἔκκαυμα τόλμης ἱκανόν ἐστι καὶ θράσους.

3

.

4

.

3

 Ἡσιόδου (op. 210—211). Ἄφρων δ’ ὅς κ’ ἐθέλῃ πρὸς κρείσσονας ἀντιφερίζειν· νίκης τε στέρεται πρός τ’ αἴσχεσιν ἄλγεα πάσχει.

3

.

4

.

4

Μενάνδρου (fab. inc. fr. 116 com. IV p. 262). Ἄνοια θνητοῖς δυστύχημ’ αὐθαίρετον.

3

.

4

.

5

Σοφοκλέους (fr. 838 N.2). Ὡς δυσπάλαιστον ἀμαθία κακόν.

3

.

4

.

6

Μενάνδρου (fab. inc. fr. 116 com. IV p. 262). Τί σαυτὸν ἀδικῶν τὴν τύχην καταιτιᾷ;

3

.

4

.

7

Τοῦ αὐτοῦ Στρατιῶται (fr. 2 com. IV p. 202). Οὐδεὶς ξύνοιδεν ἐξαμαρτάνων πόσον
ἁμαρτάνει τὸ μέγεθος, ὕστερον δ’ ὁρᾷ.220 in vol. 3

3

.

4

.

8

 Μενάνδρου (fab. inc. 75 com. IV p. 254). Χαλεπόν γε τοιαῦτ’ ἐστὶν ἐξαμαρτάνειν, ἃ καὶ λέγειν ὀκνοῦμεν οἱ πεπραχότες.

3

.

4

.

9

 Εὐριπίδου Ἰνοῦς (fr. 416 N.2). Πολλοί γε θνητῶν τῷ θράσει τὰς συμφορὰς ζητοῦς’ ἀμαυροῦν κἀποκρύπτεσθαι κακά.

3

.

4

.

10

 Εὐριπίδου Τημενίδαις (fr. 735 N.2). Ἀσύνετος, ὅστις ἐν φόβῳ μὲν ἀσθενής, λαβὼν δὲ μικρὸν τῆς τύχης φρονεῖ μέγα.

3

.

4

.

11

Τοῦ αὐτοῦ Αἰόλῳ (fr. 32 N.2). Κακῆς 〈ἀπ’〉 ἀρχῆς γίγνεται τέλος κακόν.

3

.

4

.

12

 Σαπφοῦς πρὸς ἀπαίδευτον γυναῖκα (fr. 68 p. I.4 III p. 111).
Κατθανοῖσα δὲ κείσεαι, οὐδέ ποτε μναμοσύνα σέθεν ἔσσετ’, οὐδέποκ’ ὔστερον· οὐ γὰρ πεδέχεις ῥόδων221 in vol. 3
5τῶν ἐκ Πιερίας· ἀλλ’ ἀφανὴς κἠν ’ΐδα δόμοις φοιτάσεις πεδ’ ἀμαυρῶν νεκύων ἐκπεποταμένα.

3

.

4

.

13

Μενάνδρου (fab. inc. fr. 248 com. IV p. 289). Τυφλόν τι τἀνόητον εἶναί μοι δοκεῖ.

3

.

4

.

14

Χαιρήμονος (inc. fab. fr. 24 N.2). Οὐ ζῶσιν οἵ τι μὴ συνιέντες σοφόν.

3

.

4

.

15

Τοῦ αὐτοῦ (inc. fab. fr. 25 N.2). Πρὶν γὰρ φρονεῖν εὖ, καταφρονεῖν ἐπίστασαι.

3

.

4

.

16

(trag. adesp. fr. 519 N.2) Οὐ χρὴ ποδώκη τὸν τρόπον λίαν φορεῖν.222 in vol. 3

3

.

4

.

17

Τοῦ αὐτοῦ (Chaerem. fr. 26 N.2). Σφαλεὶς γὰρ οὐδεὶς εὖ βεβουλεῦσθαι δοκεῖ.

3

.

4

.

18

Αἰσχύλου (inc. fab. fr. 392 N.2). Ἦ βαρὺ φόρημ’ ἄνθρωπος εὐτυχῶν ἄφρων.

3

.

4

.

19

 Σοφοκλέους (inc. fab. fr. 839 N.2).
Ἡ δὲ μωρία μάλιστ’ ἀδελφὴ τῆς πονηρίας ἔφυ.

3

.

4

.

20

Εὐριπίδου (Bacch. 480). Δόξει τις ἀμαθεῖ σοφὰ λέγων οὐκ εὖ λέγειν.

3

.

4

.

21

Τοῦ αὐτοῦ (inc. fab. fr. 1032 N.2). Τὸ δ’ ὠκὺ τοῦτο καὶ τὸ λαιψηρὸν φρενῶν
εἰς συμφορὰν καθῆκε πόλλ’ ἤδη βροτούς.223 in vol. 3

3

.

4

.

22

 Τοῦ αὐτοῦ (Iph. T. 1193). Θάλασσα κλύζει πάντα τἀνθρώπων κακά. [φέρεται δὲ εἰς τοὺς δεισιδαίμονας οἳ θαλάσσῃ περι‐ καθαίρονται.]

3

.

4

.

23

 Αἰσχύλος ἐν Φρυξί. .....................

3

.

4

.

24

(poetae ignoti) Πολλάκι τοι καὶ μωρὸς ἀνὴρ κατακαίριον εἶπεν.

3

.

4

.

25

Ἡσιόδου Ἔργων (293—297). Κεῖνος μὲν πανάριστος, ὃς αὑτῷ πάντα νοήσῃ,
φρασσάμενος, τά κ’ ἔπειτα καὶ ἐς τέλος ᾖσιν ἀμείνω. ἐσθλὸς δ’ αὖ κἀκεῖνος, ὃς εὖ εἰπόντι πίθηται.224 in vol. 3
5ὃς δέ κε μήτ’ αὐτὸς νοέῃ μήτ’ ἄλλου ἀκούων ἐν θυμῷ βάλληται, ὁ δ’ αὖτ’ ἀχρήιος ἀνήρ.

3

.

4

.

26

Θεόγνιδος (221—226). Ὅστις τοι δοκέει τὸν πλησίον ἔμμεναι οὐδέν,
ἀλλ’ αὐτὸς μοῦνος ποικίλα δήνε’ ἔχειν, κεῖνός γ’ ἄφρων ἐστί, νόου βεβλαμμένος ἐσθλοῦ.
5 ἴσως γὰρ πάντες ποικίλ’ ἐπιστάμεθα, ἀλλ’ ὁ μὲν οὐκ ἐθέλει κακοκερδείῃσιν ἕπεσθαι, τῷ δὲ δολοπλοκίαι μᾶλλον ἔτ’ εἰσὶ φίλαι.

3

.

4

.

27

 Μενάνδρου (fab. inc. fr. 76 com. IV p. 255). Εὐηθία μοι φαίνεται, Φιλουμένη, τὸ νοεῖν μὲν ὅσα δεῖ, μὴ φυλάττεσθαι δ’ ἃ δεῖ.

3

.

4

.

28

(fab. inc. fr. 171 com. IV p. 272). Ἐπὰν ἐν ἀγαθοῖς εὐνοούμενός τις ὢν ζητῇ τι κρεῖττον ὧν ἔχει, ζητεῖ κακά.225 in vol. 3

3

.

4

.

29

 Εὐριπίδου (inc. fab. fr. 899 N.2). Οὐκ ἂν δυναίμην μὴ στέγοντα πιμπλάναι, σοφοὺς ἐπαντλῶν ἀνδρὶ μὴ σοφῷ λόγους.

3

.

4

.

30

 Τοῦ αὐτοῦ (inc. fab. fr. 1033 N.2). Εὖ γὰρ τόδ’ ἴσθι, κεἴ ς’ ἐλάνθανεν πάρος, τὸ σκαιὸν εἶναι πρῶτ’ ἀμουσίαν ἔχει.

3

.

4

.

31

 Εὐριπίδου Ἀλεξάνδρου (fr. 47 N.2). Ὅθεν δὲ νικᾶν χρῆν σε, δυστυχεῖς, ἄναξ· ὅθεν δέ ς’ οὐ χρῆν, εὐτυχεῖς· δούλοισι γὰρ τοῖς σοῖσι νικᾷς, τοῖς δ’ ἐλευθέροισιν οὔ.

3

.

4

.

32

 Εὐπόλιδος (fab. inc. fr. 1 com. II 1 p. 546). Ἀλλ’ ἀκούετ’, ὦ θεαταί, τἀμὰ καὶ ξυνίετε ῥήματ’, εὐθὺ γὰρ πρὸς ὑμᾶς πρῶτον ἀπολογήσομαι,
ὅ τι παθόντες τοὺς ξένους μὲν λέγετε ποιητὰς σοφούς·226 in vol. 3
5ἢν δέ τις τῶν ἐνθάδ’ αὐτοῦ, μηδὲ ἓν χεῖρον φρονῶν, ἐπιτιθῆται τῇ ποιήσει, πάνυ δοκεῖ κακῶς φρονεῖν, μαίνεταί τε καὶ παραρρεῖ τῶν φρενῶν τῷ σῷ λόγῳ. ἀλλ’ ἐμοὶ πείθεσθε, πάντως μεταβαλόντες τοὺς τρόπους, μὴ φθονεῖθ’ ὅταν τις ἡμῶν μουσικῇ χαίρῃ νέων.

3

.

4

.

33

 Ῥιανοῦ (Meineke anal. Al. p. 199). Ἦ ἄρα δὴ μάλα πάντες ἁμαρτίνοοι πελόμεσθα ἄνθρωποι, φέρομεν δὲ θεῶν ἑτερόρροπα δῶρα ἀφραδέι κραδίῃ· βιότοιο μὲν ὅς κ’ ἐπιδευὴς
5στρωφᾶται, μακάρεσσιν ἐπὶ ψόγον αἰνὸν ἰάπτει ἀχνύμενος, σφετέρην δ’ ἀρετὴν καὶ θυμὸν ἀτίζει, οὐδέ τι θαρσαλέος νοέειν ἔπος οὐδέ τι ῥέξαι ἐρριγώς, ὅθι τ’ ἄνδρες ἐχεκτέανοι παρέωσι, καί οἱ θυμὸν ἔδουσι κατηφείη καὶ ὀιζύς.
10ὃς δέ κεν εὐοχθῇσι, θεὸς δέ οἱ ὄλβον ὀπάζῃ καὶ πολυκοιρανίην, ἐπιλήθεται οὕνεκα γαῖαν ποσσὶν ἐπιστείβει, θνητοὶ δέ οἱ εἰσὶ τοκῆες·
ἀλλ’ ὑπεροπλίῃ [τε] καὶ ἁμαρτωλῇσι νόοιο ἶσα Διὶ βρομέει, κεφαλὴν δ’ ὑπέραυχον ἀνίσχει227 in vol. 3
15καί περ ἐὼν ὀλίγος, μνᾶται δ’ εὔπηχυν Ἀθήνην, ἠέ τιν’ ἀτραπιτὸν τεκμαίρεται Οὔλυμπόνδε, ὥς κε μετ’ ἀθανάτοισιν ἀρίθμιος εἰλαπινάζῃ. ἡ δ’ Ἄτη ἁπαλοῖσι μετατρωχῶσα πόδεσσιν ἄκρῃς ἐν κεφαλῇσιν ἀνώιστος καὶ ἄφαντος
20ἄλλοτε μὲν γραίῃσι νεωτέρη, ἄλλοτε δ’ αὖτε ὁπλοτέρῃσι γρηῢς ἐφίσταται ἀμπλακίῃσι, Ζηνὶ θεῶν κρείοντι Δίκῃ τ’ ἐπίηρα φέρουσα.

3

.

4

.

34

 Μενάνδρου (fab. inc. fr. 194 com. IV p. 277). Οὐκ ἔστ’ ἀνοίας οὐδέν, ὡς ἐμοὶ δοκεῖ, τολμηρότερον.

3

.

4

.

35

 Ἡσιόδου (scut. 92). Σχέτλιος· ἦ που πολλὰ μετεστοναχίζετ’ ὀπίσσω, ἣν ἄτην ἀχέων· ἡ δ’ οὐ παλινάγρετός ἐστιν.

3

.

4

.

36

Σοφοκλέους (fr. 74 N.2). Ἐνταῦθα μέντοι πάντα τἀνθρώπων νοσεῖ,
κακοῖς ὅταν θέλωσιν ἰᾶσθαι κακά.228 in vol. 3

3

.

4

.

37

 Τοῦ αὐτοῦ (fr. 324 N.2). Ταῦτ’ ἐστὶν ἄλγιστ’, ἢν παρὸν θέσθαι καλῶς αὐτός τις αὑτῷ τὴν βλάβην προσθῇ φέρων.

3

.

4

.

38

 Μενάνδρου (fab. inc. fr. 77 com. IV p. 255). Ὁ μὴ φέρων γὰρ εὖ τι τῶν ἐν τῷ βίῳ ἀγαθῶν, ἀλόγιστός ἐστιν, 〈ἀλλ’〉 οὐ μακάριος.

3

.

4

.

39

Μενάνδρου Θετταλῇ (fr. 1 com. IV p. 133). Μικρά γε πρόφασίς ἐστι τοῦ πρᾶξαι κακῶς.

3

.

4

.

40

 Φιλήμονος (com. IV p. 54 fab. inc. fr. 58). Ἐπὰν ὁ νοῦς ᾖ μὴ καθεστηκώς τινι, οὐκ ἔστ’ ἀκούειν τοῦτον οὐθὲν οὐδ’ ὁρᾶν.

3

.

4

.

41

Κερκίδας (p. l.4 II p. 514 B.).
Νοῦς ὁρῇ καὶ νοῦς ἀκούει, πῶς κεν ἴδοιεν τὰν σοφίαν πέλας ἑστακυῖαν ἀνέρες, ὧν τὸ κέαρ229 in vol. 3
5παλῶ σέσακται καὶ δυσεκνίπτω τρυγός;

3

.

4

.

42

Παροιμία. Ὄνος λύρας ἤκουε καὶ σάλπιγγος ὗς.

3

.

4

.

43

 Θεόγνιδος (693—694). Πολλούς τοι κόρος ἄνδρας ἀπώλεσεν ἀφραίνοντας· γνῶναι γὰρ χαλεπὸν † παῦρον, ὅτ’ ἐσθλὰ παρῇ.

3

.

4

.

44

 Ῥηγίνου ἐκ τοῦ Περὶ φιλίας. Καθάπερ δὲ τὸ τοῦ ἡλίου φῶς οὐκ ἔστι θεάσασθαι ἀσθενεῖ καὶ ἀδυνάτῳ τῇ ὄψει· οὕτω καὶ ἔτι μᾶλλον τὴν ἀλήθειαν οὐκ ἔστιν ἰδεῖν ἀσθενεῖ καὶ ἀδυνάτῳ τῇ
5διανοίᾳ.

3

.

4

.

45

Κορνηλιανοῦ κατὰ Βερονίκης. Ἀλλ’ ὅμως τὰ μεγάλα ταῦτα καὶ δεινὰ ὡμολόγει
Κοίτη καθ’ αὑτῆς. τοῦτο γὰρ αὐτῶν καὶ μόνον τῇ προ‐ αιρέσει πρόσεστιν ἀγαθόν, ὅπερ ἐστὶ μέγιστον τῶν κακῶν,230 in vol. 3
5ὅτι περὶ ὧν πράττουσι κακῶν καὶ παρρησιάζονται.

3

.

4

.

46

 Ἰσοκράτους Βουσίριδι (§ 3 p. 221 sq). Γιγνώσκω μὲν οὖν ὅτι τοῖς πλείστοις τῶν νουθετου‐ μένων ἔμφυτόν ἐστι μὴ πρὸς τὰς ὠφελείας ἀποβλέπειν, ἀλλὰ τοσούτῳ χαλεπώτερον ἀκούειν τῶν λεγομένων, ὅσῳ
5περ ἄν τις αὐτῶν ἀκριβέστερον ἐξετάζῃ τὰς ἁμαρτίας.

3

.

4

.

47

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Φαίδωνος (p. 89 C‐ 90 A). Ἀλλὰ πρῶτον μὲν εὐλαβηθῶμέν τι πάθος μὴ πάθω‐ μεν. Τὸ ποῖον; ἦν δ’ ἐγώ. Μὴ γενώμεθα, ἦ δ’ ὅς,
5μισόλογοι, ὥσπερ οἱ μισάνθρωποι γιγνόμενοι· ὡς οὐκ ἔστιν, ἔφη, ὅ τι ἄν τις μεῖζον τούτου κακὸν πάθοι ἢ λόγους μισήσας. γίγνεται δὲ ἐκ τοῦ αὐτοῦ τρόπου μισο‐ λογία τε καὶ μισανθρωπία. ἥ τε γὰρ μισανθρωπία ἐν‐ δύεται ἐκ τοῦ σφόδρα τινὶ πιστεῦσαι ἄνευ τέχνης, καὶ
10ἡγήσασθαι παντάπασί τε ἀληθῆ εἶναι καὶ ὑγιῆ καὶ πιστὸν τὸν ἄνθρωπον, ἔπειτα ὀλίγον ὕστερον εὑρεῖν τοῦτον πο‐ νηρόν τε καὶ ἄπιστον καὶ αὖθις ἕτερον· καὶ ὅταν τοῦτο πολλάκις πάθῃ τις, καὶ ὑπὸ τούτων μάλιστα οὓς ἂν ἡγήσαιτο οἰκειοτάτους καὶ ἑταιροτάτους, τελευτῶν δὴ
15θαμὰ προσκρούων μισεῖ τε πάντας καὶ ἡγεῖται οὐδενὸς οὐδὲν ὑγιὲς εἶναι. ἢ οὐκ ᾔσθησαι σὺ τοῦτο γιγνόμενον; Πάνυ γε, ἦν δ’ ἐγώ. Οὐκοῦν, ἦ δ’ ὅς, αἰσχρόν, καὶ δῆ‐ λον ὅτι ἄνευ τέχνης τῆς περὶ τὰ ἀνθρώπεια ὁ τοιοῦτος χρῆσθαι ἐπεχείρει τοῖς ἀνθρώποις; εἰ γάρ που μετὰ231 in vol. 3
20τέχνης ἐχρῆτο, ὥσπερ ἔχει, οὕτως ἂν ἡγήσατο, τοὺς μὲν χρηστοὺς καὶ πονηροὺς σφόδρα ὀλίγους εἶναι ἑκατέρους, τοὺς δὲ μεταξὺ [τούτων] πλείστους.

3

.

4

.

48

 Ἐν ταὐτῷ (p. 91 A). Ὡς κινδυνεύω ἔγωγε ἐν τῷ παρόντι περὶ αὐτοῦ τού‐ του οὐ φιλοσόφως ἔχειν, ἀλλ’ ὥσπερ οἱ πάνυ ἀπαίδευτοι φιλονείκως. καὶ γὰρ ἐκεῖνοι ὅταν περί του ἀμφισβη‐
5τῶσιν, ὅπῃ μὲν ἔχει περὶ ὧν ἂν ὁ λόγος ᾖ οὐ φροντί‐ ζουσιν, ὅπως δὲ ἃ αὐτοὶ ἔθεντο ταῦτα δόξει τοῖς παροῦσι, τοῦτο προθυμοῦνται.

3

.

4

.

49

 Δημοσθένους. Δημοσθένης ὁ ῥήτωρ θεασάμενός τινα δημαγωγὸν ἀφυῆ μέγα βοῶντα ἔφη ‘ἀλλ’ οὐ τὸ μέγα εὖ ἐστι, τὸ δὲ εὖ μέγα‘.

3

.

4

.

50

 Κράτητος. Κράτης ἀπείκαζε τοὺς ἀνοήτους τῶν ἀνθρώπων τοῖς τρυπάνοις· ἄνευ γὰρ δεσμοῦ καὶ ἀνάγκης μηδὲν ἐθέλειν τῶν δεόντων ποιεῖν.232 in vol. 3

3

.

4

.

51

 Δημοκρίτου (fr. mor. 11 Mullach.). Ἀνθρώποισι κακὰ ἐξ ἀγαθῶν φύεται, ἐπήν τις τἀ‐ γαθὰ μὴ ’πίστηται ποδηγετέειν μηδὲ ὀχέειν εὐπόρως.

3

.

4

.

52

 Βίωνος. Βίων ἔλεγε τοὺς γραμματικοὺς ζητοῦντας περὶ τῆς Ὀδυσσέως πλάνης μὴ ἐξετάζειν τὴν ἰδίαν μηδὲ καθορᾶν ὅτι καὶ ἐν αὐτῷ τούτῳ πλανῶνται πονοῦντες περὶ τὰ
5μηδὲν χρήσιμα.

3

.

4

.

53

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Κλειτοφῶντος (p. 407 E). Καὶ ὁπόταν αὖ φῇς τοὺς ἀσκοῦντας μὲν τὰ σώματα, τῆς δὲ ψυχῆς ἠμεληκότας ἕτερόν τι πράττειν τοιοῦτον, τοῦ μὲν ἄρξοντος ἀμελεῖν, περὶ δὲ τὸ ἀρξόμενον ἐσπου‐
5δακέναι.

3

.

4

.

54

Ἡρακλείτου (fr. IV p. 3 ed. Byw.). Κακοὶ γίνονται ὀφθαλμοὶ καὶ ὦτα ἀφρόνων ἀνθρώ‐
πων ψυχὰς βαρβάρους ἐχόντων.233 in vol. 3

3

.

4

.

55

 Σωκράτους. Ὁ μὲν δειλὸς τῆς πατρίδος, ὁ δὲ φιλόδοξος τῆς πα‐ τρῴας οὐσίας ἐστὶ προδότης.

3

.

4

.

56

 Οἱ δραπέται κἂν μὴ διώκωνται φοβοῦνται, οἱ δὲ ἄφρονες κἂν μὴ κακῶς πράττωσι ταράττονται.

3

.

4

.

57

 Ἐν μὲν ταῖς μέθαις παροινοῦσιν, ἐν δὲ ταῖς εὐτυ‐ χίαις παρανοοῦσιν οἱ ἀνόητοι.

3

.

4

.

58

 Οὔθ’ οἱ ἄμουσοι τοῖς ὀργάνοις οὔθ’ οἱ ἀπαίδευτοι ταῖς τύχαις δύνανται συναρμόσασθαι.

3

.

4

.

59

Τῷ τῶν ἀπαιδεύτων βίῳ καθάπερ ὑποκριτῇ πολλὰ
τύφου μετεκδύματα παράκειται.234 in vol. 3

3

.

4

.

60

 Τοῖς ἄφροσιν ὥσπερ τοῖς παιδίοις μικρὰ πρόφασις εἰς τὸ κλαίειν ἱκανή.

3

.

4

.

61

 Οἱ μὲν ξένοι ἐν ταῖς ὁδοῖς, οἱ δὲ ἀπαίδευτοι ἐν τοῖς πράγμασι πλανῶνται.

3

.

4

.

62

 Ταὐτόν ἐστιν ἀρρωστοῦντι φορτίον ἀναθέσθαι καὶ ἀπαιδεύτοις εὐτυχίαν.

3

.

4

.

63

 Οὔτε πλέοντας παρὰ τόπον ὁρμεῖν ἀσφαλὲς οὔτε ζῶντας παρὰ τὸν νόμον βιοῦν ἀκίνδυνον.

3

.

4

.

64

 Ὁ μὲν Πρωτεὺς τῇ μορφῇ, ὁ δ’ ἀπαίδευτος τῇ ψυχῇ παρ’ ἕκαστον ἀλλοιοῦται.

3

.

4

.

65

 Πολλοὺς ὥσπερ ἀσθενοῦντας οὕτω καὶ εὐτυχοῦντας τὸ πλῆθος τῶν παρακειμένων λυπεῖ.

3

.

4

.

66

 Φίλιππος τοὺς Ἀθηναίους εἴκαζε τοῖς ἑρμαῖς ὡς στόμα μόνον ἔχουσι καὶ αἰδοῖα μεγάλα.

3

.

4

.

67

 Δημάδου. Δημάδης τοὺς Ἀθηναίους εἴκαζεν αὐλοῖς, ὧν εἴ τις ἀφέλοι τὴν γλῶτταν τὸ λοιπὸν οὐδέν ἐστι.235 in vol. 3

3

.

4

.

68

 Θεόκριτος γραμματοδιδασκάλῳ φαύλως ἀναγινώσκοντι προσελθὼν εἶπε ‘διὰ τί γεωμετρεῖν οὐ διδάσκεις;‘ τοῦ δ’ εἰπόντος ὅτι οὐκ οἶδα, ‘καὶ τί τοῦτ’;‘ εἶπεν· ‘οὐδὲ γὰρ ἀναγινώσκειν‘.

3

.

4

.

69

 Δημοκρίτου (fr. mor. 18 Mullach.). Εἴδωλα ἐσθῆτι καὶ κόσμῳ διαπρεπέα πρὸς θεωρίην, ἀλλὰ καρδίης κενεά.

3

.

4

.

70

(fr. 93) Λήθη τῶν ἰδίων κακῶν θρασύτητα γεννᾷ.

3

.

4

.

71

(fr. 16) Ἀνοήμονες ῥυσμοῦνται τοῖσι τῆς τύχης κέρδεσιν, οἱ δὲ τῶν τοιῶνδε δαήμονες τοῖσι τῆς σοφίης.

3

.

4

.

72

(fr. 28) Τὸ χρῇζον οἶδεν ὁκόσον χρῄζει, ὁ δὲ χρῄζων οὐ γινώσκει.

3

.

4

.

73

(fr. 54) Ἀνοήμονες τὸ ζῆν ὡς στυγέοντες, ζῆν ἐθέλουσι δεί‐
ματι ἀίδεω.236 in vol. 3

3

.

4

.

74

(fr. 51) Ἀνοήμονες βιοῦσιν οὐ τερπόμενοι βιοτῇ.

3

.

4

.

75

(fr. 52) Ἀνοήμονες δηναιότητος ὀρέγονται οὐ τερπόμενοι δηναιότητι.

3

.

4

.

76

(fr. 31) Ἀνοήμονες τῶν ἀπεόντων ὀρέγονται, τὰ δὲ παρεόντα καὶ παρῳχημένων κερδαλεώτερα ἐόντα ἀμαλδύνουσιν.

3

.

4

.

77

(fr. 55) Ἄνθρωποι τὸν θάνατον φεύγοντες διώκουσιν.

3

.

4

.

78

(fr. 56) Ἀνοήμονες οὐδὲν † ἁνδάνουσιν ἐν ὅλῃ τῇ βιοτῇ.

3

.

4

.

79

Ἀνοήμονες ζωῆς ὀρέγονται γήραος θάνατον δεδοι‐
κότες.237 in vol. 3

3

.

4

.

80

(fr. 53) Ἀνοήμονες θάνατον δεδοικότες γηράσκειν ἐθέλουσι.

3

.

4

.

81

(fr. 140) Πολλοὶ πολυμαθέες νόον οὐκ ἔχουσι.

3

.

4

.

82

(fr. 58) Δόξα καὶ πλοῦτος ἄνευ ξυνέσιος οὐκ ἀσφαλέα κτήματα.

3

.

4

.

83

 Διογένους. Ἐπεὶ δὲ ἐν τῇ στοᾷ ἀνάπαλιν περιπατοῦντος αὐτοῦ ἐγέλων τινές, ‘εἶτ’ οὐκ αἰσχύνεσθε‘ εἶπεν ‘ὑμεῖς τὴν ἐν τῷ βίῳ ὁδὸν ἀνάπαλιν πορευόμενοι, ἐμοῦ τὴν ἐν τῷ περι‐
5πατεῖν κατεγνωκότες;‘

3

.

4

.

84

Σωκράτης ἰδὼν μειράκιον πλούσιον καὶ ἀπαίδευτον
‘ἰδού‘ φησίν ‘χρυσοῦν ἀνδράποδον‘.238 in vol. 3

3

.

4

.

85

 Διογένους. Διογένης ἔλεγε τοὺς ἀνθρώπους τὰ μὲν πρὸς τὸ ζῆν πορίζεσθαι, τὰ δὲ πρὸς τὸ εὖ ζῆν οὐ πορίζεσθαι.

3

.

4

.

86

 Ἀριστοτέλους. Ἀριστοτέλης τοὺς τὰ ἐναργῆ πράγματα πειρωμένους δεικνύναι ὅμοιον ἔφη ποιεῖν τοῖς διὰ λύχνου τὸν ἥλιον φιλοτιμουμένοις δεικνύναι.

3

.

4

.

87

 Βίωνος. Βίων ἐρωτηθεὶς τί ἐστιν ἄνοια, εἶπε ‘προκοπῆς ἐμπόδιον‘.

3

.

4

.

88

 Στίλπωνος Σωκρατικοῦ. Στίλπων ἐρωτηθεὶς τί ἰσχυρότερον ἀνδριάντος, εἶπεν ‘ἄνθρωπος ἀναίσθητοσ‘.239 in vol. 3

3

.

4

.

89

 Κλεάνθους. Κλεάνθης ἔφη τοὺς ἀπαιδεύτους μόνῃ τῇ μορφῇ τῶν θηρίων διαφέρειν.

3

.

4

.

90

 Φαβωρίνου (fr. 103 Marres.). Φαβωρῖνος εἶπε τοὺς ἀνθρώπους πῇ μὲν εἶναι γελοίους, πῇ δὲ μισητούς, πῇ δὲ ἐλεεινούς· γελοίους μὲν θρασύτητι μειζόνων ὀρεγομένους, μισητοὺς δὲ ἐπιτυχόν‐
5τας, ἐλεεινοὺς δὲ ἁμαρτάνοντας, ζηλωτοὺς δὲ πότε;

3

.

4

.

91

 Ἐπικτήτου (fr. 15 III p. 69 ed. Schweigh.). Εἰς συμπόσιον μὲν οὖν παρακληθέντες τῷ παρόντι
χρώμεθα, εἰ δέ τις κελεύοι τὸν ὑποδεχόμενον ἰχθῦς αὐτῷ240 in vol. 3
5παρατιθέναι ἢ πλακοῦντας, ἄτοπος ἂν δόξειεν· ἐν δὲ τῷ κόσμῳ αἰτοῦμεν τοὺς θεοὺς ἃ μὴ διδόασι, καὶ ταῦτα πολλῶν ὄντων ἅ γε ἡμῖν δεδώκασι.

3

.

4

.

92

 Τοῦ αὐτοῦ (fr. 16). Χαρίεντες, ἔφη, εἰσὶν οἱ μέγα φρονοῦντες ἐπὶ τοῖς οὐκ ἐφ’ ἡμῖν. ‘ἐγώ σου‘ φησί ‘κρείττων εἰμί, ἀγροὺς γὰρ ἔχω πολλούς, σὺ δὲ λιμῷ παρατείνῃ‘. ἄλλος λέγει
5‘ἐγὼ ὑπατικός εἰμι‘. ἄλλος ‘ἐγὼ ἐπίτροπος.‘ ἄλλος ‘ἐγὼ ... οὔλας τρίχασ‘. ἵππος δ’ ἵππῳ οὐ λέγει ὅτι ‘κρείτ‐ των εἰμί σου· πολὺν γὰρ κέκτημαι χιλὸν καὶ κριθὰς πολλάς, καὶ χαλινοί μοι εἰσὶ χρυσοῖ καὶ ἐφίππια ποικίλα‘, ἀλλ’ ὅτι ‘ὠκύτερός σου εἰμί‘. καὶ πᾶν ζῷον κρεῖττον καὶ
10χεῖρόν ἐστιν ἐκ τῆς ἑαυτοῦ ἀρετῆς καὶ κακίας. ἆρ’ οὖν ἀνθρώπου μόνου ἀρετὴ οὐκ ἔστιν, ἀλλὰ δεῖ ἡμᾶς εἰς 〈τὰσ〉 τρίχας ἀφορᾶν καὶ τὰ ἱμάτια καὶ τοὺς πάππους;

3

.

4

.

93

(fr. 17 l. c. p. 70) Τῷ μὲν ἰατρῷ μηδὲν συμβουλεύοντι ἄχθονται οἱ κάμνοντες καὶ ἡγοῦνται ἀπεγνῶσθαι ὑπ’ αὐτοῦ· πρὸς δὲ
τὸν φιλόσοφον διὰ τί οὐκ ἄν τις οὕτω διατεθείη, ὥστε241 in vol. 3
5οἰηθῆναι ἀπεγνῶσθαι ὑπ’ αὐτοῦ σωφρονήσειν, εἰ μηδὲν λέγοι [τι] πρὸς αὐτὸν τῶν χρησίμων;

3

.

4

.

94

 Τοῦ αὐτοῦ (fr. 18 l. c. p. 71). Οἱ τὸ σῶμα εὖ διακείμενοι καὶ καύματα καὶ ψύχη ὑπομένουσιν· οὕτω δὲ καὶ οἱ τὴν ψυχὴν καλῶς διακεί‐ μενοι καὶ ὀργὴν καὶ λύπην καὶ περιχάρειαν καὶ τἄλλα
5πάθη φέρουσι.

3

.

4

.

95

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Εὐθύφρονος (P. 3 A). Βουλοίμην ἄν, ὦ Σώκρατες, ἀλλ’ ὀρρωδῶ μὴ τοὐναν‐ τίον γένηται· ἀτεχνῶς γάρ μοι δοκεῖ ἀφ’ ἑστίας ἄρχεσθαι κακουργεῖν τὴν πόλιν, ἐπιχειρῶν ἀδικεῖν σέ. καί μοι
5λέγε, τί καὶ ποιοῦντά σέ φησι διαφθείρειν τοὺς νέους; —Ἄτοπα, ὦ θαυμάσιε, ὡς οὕτως ἀκοῦσαι. φησὶ γάρ με ποιητὴν εἶναι θεῶν, καὶ ὡς καινοὺς ποιοῦντα θεούς, τοὺς δ’ ἀρχαίους οὐ νομίζοντα ἐγράψατο.

3

.

4

.

96

 Ἐν ταὐτῷ (p. 3 C). Ἀθηναίοις γάρ, ὡς ἐμοὶ δοκεῖ, οὐ σφόδρα μέλει, ἄν τινα δεινὸν οἴωνται 〈εἶναι〉, μὴ μέντοι διδασκαλικὸν τῆς αὑτοῦ σοφίας· ὃν δ’ ἂν καὶ ἄλλους οἴωνται ποιεῖν τοιού‐
5τους, θυμοῦνται, εἴτ’ οὖν φθόνῳ, ὡς σὺ λέγεις, εἴτε δι’ ἄλλο τι.

3

.

4

.

97

Πλάτωνος ἐκ τοῦ Σοφιστοῦ (p. 228 D). Ψυχὴν ἀνόητον αἰσχρὰν καὶ ἄμετρον θετέον.242 in vol. 3

3

.

4

.

98

(Plat. Tim. p. 86 B) Νόσον μὲν ψυχῆς ἄνοιαν συγχωρητέον, δύο δὲ ἀνοίας γένη, τὸ μὲν μανίαν τὸ δὲ ἀμαθίαν.

3

.

4

.

99

 Εὐσεβίου (fr. 2 phil. graec. III p. 8 Mullach). Ἄνθρωποι πολυμαθίης ἔχειν δόξαν ἢ τοῦ ἀληθί‐ ζεσθαι ἔρωτα πλεῦνα ἐκτέαται. πολλοὶ γοῦν τοῖσι πρὸ
5ἑωυτῶν ἐναντίας δόξας συστησάμενοι τὴν γνῶσιν τοῦ ἀληθέος περὶ τῶν ἀναγκαιοτάτων ἀφείλοντο, τὴν πίστιν αὐτῶν μὴ ἐν βεβαίῳ ἑστάναι, ὑπὸ δὲ τοῦ ἀπὸ τῆς προτέρης δόξης περιτρέψαι ἐς τοὐναντίον 〈τὸν〉 λόγον παρασκευάσαντες ἐν τῷ ἀσταθμητοτάτῳ αἰωρέεσθαι.

3

.

4

.

100

 Εὐσεβίου (fr. 3 III p. 8 Mullach). Πολλοὶ τῶν ἀνθρώπων ἐν τῇσι ζητήσεσι τῶν πρηγ‐ μάτων ὁμοίως τοῖς ἀλόγοισι τῶν ζῴων, ὥσπερ ἐκεῖνα μαχόμενα, οὕτω καὶ αὐτοὶ μούνου τοῦ νικᾶν μεταποιέον‐
5ται· ὅκως δὲ (τοῦ περ χρὴ πάντα ἄνδρα προμηθέεσθαι καὶ λέγοντα καὶ πρήσσοντα) μὴ παρὰ τὸ ξυμφέρον καὶ σφέων αὐτῶν καὶ τῶν παρεόντων, καὶ ὥστε μὴ τὸ ἀλη‐
θὲς αὐτὸ βλάψαι, οὐκέτι λόγον τούτου ποιέονται.243 in vol. 3

3

.

4

.

101

(fr. 4) Ἀνθρώποισιν ἔριδες προσφιλέες, καὶ τοῦ περὶ παν‐ τὸς τοῦ προτεθέντος ἀντιλέγοντας ἐθέλειν κρατέειν ἄπλε‐ τος καὶ ἄλογος ἐπιθυμίη, ὁκότε πολλοὶ οὐκ αἰδέονται καὶ
5κατὰ τῶν σπουδαιεστάτων καὶ τῶν οὐ χρὴ τῷ χείρονι λόγῳ νικᾶν, νικῶντες ἀξίην κεκλῆσθαι νίκην Καδμηίην.

3

.

4

.

102

(fr. 5 l. c. p. 9) Ἄνθρωποι τοὺς μὲν παρὰ φύσιν καὶ ἐν τεράτων λόγῳ ἐόντας ἀσπάζονται, καὶ μεγάλων χρημάτων ὠνεό‐ μενοι ὡς ἐπὶ μεγίστῳ κτήματι χαίρουσι καὶ μεγαλοφρο‐
5νέονται, περὶ δὲ τὰ σπουδαιότατα καὶ [τὰ] σμικρὰ ἄχθον‐ ται ἀναλίσκοντες.

3

.

4

.

103

(fr. 6) Οἱ πλεῦνες τῶν ἀνθρώπων περὶ πάντα τὰ λοιπὰ φειδωλοὺς σφέας παρεχόμενοι καὶ εἰ δαπανοῖεν ἀσχάλ‐ λοντες, ὑπὲρ τοῦ παρὰ τῶν δήμων κροτηθῆναι καὶ τὰ
5ἐόντα σφι πάντα ἡδέως προΐενται.

3

.

4

.

104

(fr. 7) Οἱ μάταιοι τῶν ἀνθρώπων τοὺς μὲν μεγάλα χρήματα ἔχοντας καὶ φαύλους ἐόντας τιμῶσί τε καὶ τεθωυμάκασι· τῶν δὲ σπουδαίων, ἐπειδὰν ἀχρηματίην καταγνῶσιν, ὑπερ‐244 in vol. 3
5φρονέουσιν.

3

.

4

.

105

 Ἐκ τῶν Ἀριστωνύμου Τομαρίων. Πολλοὶ ἀδικηθέντες ὑπὸ ῥητόρων τοὺς υἱοὺς ῥήτορας διδάσκουσιν, οὐδεὶς δὲ δηχθεὶς ὑπὸ λύκου αὐτὸς λύκος γίνεται καὶ ἀντιδάκνει.

3

.

4

.

106

 Ζήνωνος. Ζήνων δὲ ἔφη γελοῖον ἑκάστου μὲν τοῖς παραγγέλμα‐ σιν ὡς δεῖ ζῆν μὴ προσέχειν, ὡς οὐκ εἰδότων, τὸν δὲ παρὰ πάντων ἔπαινον θαυμάζειν, ὡς ἐχόμενον κρίσεως.

3

.

4

.

107

 Σωκράτους. Οἱ μὲν ἀκρατεῖς ἐν ταῖς ἀρρωστίαις, οἱ δὲ ἄφρονες ἐν ταῖς ἀτυχίαις εἰσὶ δυσθεράπευτοι.

3

.

4

.

108

Πυθαγόρου. Θυηπολίαι ἀφρόνων πυρὸς τροφή, τὰ δὲ ἀναθήματα
ἱεροσύλων χορηγία.245 in vol. 3

3

.

4

.

109

 Ἐκ τῶν Ἀρίστωνος Ὁμοιωμάτων. Ἀρίστων ὁ Χῖος τοὺς περὶ τὰ ἐγκύκλια μαθήματα πονουμένους, ἀμελοῦντας δὲ φιλοσοφίας, ἔλεγεν ὁμοίους εἶναι τοῖς μνηστῆρσι τῆς Πηνελόπης, οἳ ἀποτυγχάνοντες
5ἐκείνης περὶ τὰς θεραπαίνας ἐγίνοντο.

3

.

4

.

110

 Ὁ αὐτὸς τοὺς πολλοὺς εἴκαζε τῷ Λαέρτῃ, ὅστις τῶν κατὰ τὸν ἀγρὸν ἐπιμελούμενος πάντων, ὀλιγώρως εἶχεν ἑαυτοῦ· καὶ γὰρ τούτους τῶν κτημάτων πλείστην ἐπιμέ‐ λειαν ποιουμένους περιορᾶν τὴν ψυχὴν ἑαυτῶν πλήρη
5παθῶν ἀγρίων οὖσαν.

3

.

4

.

111

 Διογένους. Διογένης ἔλεγε διαπαλαίοντας μὲν πολλοὺς ὁρᾶν καὶ διατρέχοντας, διακαλοκἀγαθιζομένους δὲ οὔ.246 in vol. 3

3

.

4

.

112

 Πλάτωνος (Men. p. 77 B—78 B). Ἆρα λέγεις τὸν τῶν καλῶν ἐπιθυμοῦντα ἀγαθῶν ἐπιθυμητὴν εἶναι; —Μάλιστά γε. —Ἆρα ὡς ὄντων τινῶν οἳ τῶν κακῶν ἐπιθυμοῦσιν, ἑτέρων δὲ οἳ τῶν
5ἀγαθῶν; οὐ πάντες, ὦ ἄριστε, δοκοῦσί σοι τῶν ἀγαθῶν ἐπιθυμεῖν; —Οὐκ ἔμοιγε. —Ἀλλά τινες τῶν κακῶν; — Ναί. —Οἰόμενοι τὰ κακὰ ἀγαθὰ εἶναι λέγεις, ἢ καὶ γιγνώσκοντες ὅτι κακά ἐστιν, ὅμως ἐπιθυμοῦσιν αὐτῶν; — Ἀμφότερα ἔμοιγε δοκεῖ. —Ἦ γὰρ δοκεῖ τίς σοι, ὦ Μέ‐
10νων, γιγνώσκων τὰ κακὰ ὅτι κακά ἐστιν, ὅμως ἐπιθυ‐ μεῖν αὐτῶν; —Μάλιστα. —Τί ἐπιθυμεῖν λέγεις; ἦ γε‐ νέσθαι αὐτῷ; —Γενέσθαι· τί γὰρ ἄλλο; —Πότερον ἡγούμενος τὰ κακὰ ὠφελεῖν ἐκεῖνον ᾧ ἂν γένηται, ἢ γι‐ γνώσκων τὰ κακά, ὅτι βλάπτει ᾧ ἂν παρῇ; —Εἰσὶ μὲν
15οἳ ἡγούμενοι τὰ κακὰ ὠφελεῖν, εἰσὶ δὲ καὶ οἳ γιγνώ‐ σκοντες ὅτι βλάπτει. —Ἦ καὶ δοκοῦσί σοι γιγνώσκειν τὰ κακά, ὅτι κακά ἐστιν, οἱ ἡγούμενοι τὰ κακὰ ὠφελεῖν; — Οὐ πάνυ μοι δοκεῖ τοῦτό γε. —Οὐκοῦν δῆλον ὅτι οὗ‐ τοι μὲν οὐ τῶν κακῶν ἐπιθυμοῦσιν οἱ ἀγνοοῦντες αὐτά,
20ἀλλ’ ἐκείνων, ἃ ᾤοντο ἀγαθὰ εἶναι· ἔστι δὲ ταῦτά γε κακά· ὥστε οἱ ἀγνοοῦντες αὐτὰ καὶ οἰόμενοι ἀγαθὰ εἶναι δῆλον ὅτι τῶν ἀγαθῶν ἐπιθυμοῦσιν. ἢ οὔ; —Κιν‐ δυνεύουσιν οὗτοί γε. —Τί δαί; οἱ τῶν κακῶν μὲν ἐπι‐ θυμοῦντες, ὡς φῂς σύ, ἡγούμενοι δὲ τὰ κακὰ βλάπτειν
25ἐκεῖνον, ᾧ ἂν γίγνηται, γιγνώσκουσι δήπου ὅτι βλαβή‐ σονται ὑπ’ αὐτῶν; —Ἀνάγκη. —Ἀλλὰ τοὺς βλαπτο‐
μένους οὗτοι οὐκ οἴονται ἀθλίους εἶναι καθόσον βλάπ‐ τονται; —Καὶ τοῦτο ἀνάγκη. —Τους δὲ ἀθλίους οὐ κακοδαίμονας; —Οἶμαι ἔγωγε. —Ἔστιν οὖν ὅστις βού‐247 in vol. 3
30λεται ἄθλιος καὶ κακοδαίμων εἶναι; —Οὔ μοι δοκεῖ, ὦ Σώκρατες. —Οὐκ ἄρα βούλεται τὰ κακά, ἆ Μένων, οὐδείς, εἴπερ μὴ βούλεται τοιοῦτος εἶναι. τί γὰρ ἄλλο ἐστὶν ἄθλιον εἶναι, ἢ ἐπιθυμεῖν τε τῶν κακῶν καὶ κτᾶ‐ σθαι; —Κινδυνεύεις ἀληθῆ λέγειν, ὦ Σώκρατες, καὶ
35οὐδεὶς βούλεται τὰ κακά.

3

.

4

.

113

 Πλάτωνος ἐκ τῆς πρὸς τοὺς Δίωνος
οἰκείους ἐπιστολῆς (p. 511 Herch.). Νῦν δὲ ἤ πού τις δαίμων ἤ τις ἀλιτήριος ἐμπεσὼν ἀνομίᾳ καὶ ἀθεότητι, καὶ τὸ μέγιστον τόλμαις ἀμαθίας,
5ἐξ ἧς πάντα κακὰ πᾶσιν ἐρρίζωται καὶ βλαστάνει καὶ εἰς ὕστερον ἀποτελεῖ καρπὸν τοῖς γεννήσασι πικρότατον, αὕτη πάντα τὸ δεύτερον ἀνέτρεψέ τε καὶ ἀπώλεσεν.

3

.

4

.

114

 Σωκράτους. Ὁ μὲν δειλὸς καθ’ ἑαυτοῦ τὰ ὅπλα ἔχει, ὁ δὲ ἀνόητος τὰ χρήματα.

3

.

4

.

115

Οὔθ’ ὁ αὐστηρὸς οἶνος εἰς πόσιν εὔθετος, οὔθ’ ὁ
ἄγροικος τρόπος εἰς ὁμιλίαν.248 in vol. 3

3

.

4

.

116

 Πλουτάρχου ἐκ τοῦ Περὶ εὐθυμίας (p. 466 C—D). Ἀλλ’ ὥσπερ οἱ δειλοὶ καὶ ναυτιῶντες ἐν τῷ πλεῖν † ἀνομοιότερον οἰόμενοι διάξειν, ἐὰν εἰς γαῦλον ἐξ ἀκάτου,
5καὶ πάλιν ἐὰν εἰς τριήρη μεταβῶσιν, οὐδὲν περαίνουσι, τὴν χολὴν καὶ τὴν δειλίαν συμμεταφέροντες ἑαυτοῖς· οὕτως αἱ τῶν βίων ἀντιμεταλήψεις οὐκ ἐξαιροῦσι τῆς ψυχῆς τὰ λυποῦντα καὶ ταράττοντα· ταῦτα δέ ἐστιν ἀπειρία πραγμάτων καὶ ἀλογιστία, τὸ μὴ δύνασθαι
10μηδὲ ἐπίστασθαι χρῆσθαι τοῖς παροῦσιν ὀρθῶς. ταῦτα καὶ πλουσίους χειμάζει καὶ πένητας, ταῦτα καὶ γεγαμη‐ κότας ἀνιᾷ καὶ ἀγάμους· 〈διὰ ταῦτα φεύγουσι τὴν ἀγο‐ ράν, εἶτα τὴν ἡσυχίαν οὐ φέρουσι·〉 διὰ ταῦτα προαγωγὰς ἐν αὐλαῖς διώκουσι, καὶ παρελθόντες εὐθὺς βαρύνονται.
15 δυσάρεστον οἱ νοσοῦντες ἀπορίας ὕπο· καὶ γὰρ ἡ γυνὴ λυπεῖ, καὶ τὸν ἰατρὸν αἰτιῶνται, καὶ δυσχεραίνει πρὸς τὸ κλινίδιον· φίλων δ’ ὅ τ’ ἐλθὼν † λυπηρὸς ὅ τ’ ἀπιὼν βαρύς, ὡς ὁ Ἴων φησίν. εἶτα τῆς νόσου διαλυθείσης καὶ κρά‐
20σεως ἑτέρας ἐγγενομένης, ἦλθεν ἡ ὑγίεια φίλα πάντα ποιοῦσα καὶ προσηνῆ· ὁ γὰρ χθὲς ᾠὰ καὶ ἀμύλια καὶ σίτινον ἄρτον διαπτύων, σήμερον αὐτόπυρον ἐπ’ ἐλαίαις ἢ καρδαμίδι ἐσθίει καὶ προθύμως. τοιαύτην ὁ λογισμὸς εὐκολίαν καὶ μεταβολὴν ἐγγενόμενος ποιεῖ πρὸς τὸν βίον.249 in vol. 3

3

.

4

.

117

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Ἀλκιβιάδου βʹ (p. 140 E). Ἆρ’ οὖν τούτους φρονίμους ὑπολαμβάνεις, οἳ ἂν εἰ‐ δῶσιν ἅττα δεῖ πράττειν ἢ λέγειν; —Ἔγωγε. —Ἄφρονας
5δὲ ποτέρους; ἆρά γε τοὺς μηδ’ ἕτερα τούτων εἰδότας; — Τούτους. —Οὐκοῦν οἵ γε μὴ εἰδότες μηδ’ ἕτερα τούτων λήσουσιν αὑτοὺς καὶ λέγοντες καὶ πράττοντες ἅττα μὴ δεῖ; —Φαίνεται.

3

.

4

.

118

 Σωκράτους. Οὔτε τὰ τοῦ Ἀχιλλέως ὅπλα τῷ Θερσίτῃ οὔτε τὰ τῆς τύχης ἀγαθὰ τῷ ἄφρονι ἁρμόττει.

3

.

4

.

119

Νοσοῦντος δίαιτα καὶ ἄφρονος εὐτυχία πολὺ ἔχει τὸ
δυσάρεστον.250 in vol. 3

3

.

4

.

120

 Αἱ μὲν βρονταὶ μάλιστα τοὺς παῖδας, αἱ δ’ ἀπειλαὶ τοὺς ἄφρονας καταπλήττουσιν.

3

.

4

.

121

 Ἱέρακος ἐκ τοῦ Περὶ δικαιοσύνης. Ἢ τί φαίη τις ἂν περὶ τοῦ τοὺς τρόπους ἐριστικοῦ, κἂν μηδενὸς πώποτε κτήματος τῶν μηδὲν αὐτῷ προση‐ κόντων ἐφίηται; πῶς ἂν δίκαιόν τι πράττοι, εἰ καθ’
5αὑτὸν ἐνθυμοῖτο μηδενὶ συντίθεσθαι τῶν ὁμολογουμένων ἀξίων, ἀλλ’ ἐρίζειν πρὸς ἅπαντας παρεσκευασμένος, μέτρον δὲ οὐδέν, ἀλλ’ οὐδὲ καιρὸν οὐδένα τιθέμενος εἰς φιλονεικίαν; οὐ γὰρ δὴ μόνον ἐν τοῖς λόγοις τὸ ὀρθῶς ἔχον ὁ τοιοῦτος ἀναιρεῖν πειρᾶται, ἀλλὰ καὶ ἐν τῷ πράτ‐
10τειν τὰ πολλὰ τῷ φιλονεικεῖν διδοὺς βιαίους πολλάκις καὶ διαστρόφους τὰς πράξεις ποιήσεται, ἑαυτὸν μὴ συναι‐
νοῦντα ταῖς τῶν πολλῶν δόξαις ἐπιδεικνύς· ἐκ τούτων δὲ αὐτὸς μὲν τοῖς ἄλλοις ἀπεχθής, τοὺς φεύγοντας δὲ αὐτὸν καὶ τὰς τοιαύτας συνουσίας μισήσει· τοὺς δ’ ὑπ’251 in vol. 3
15ἐλευθερίας ἐλέγχοντας αὐτοῦ τὸ σκαιὸν τοῦ ἤθους οὐδὲ ὀρθοῖς ἰδεῖν ὀφθαλμοῖς ἀνέξεται· εἰ δὲ εἰς τοὺς ὁμοίους ἐμπέσοι (οὐ γὰρ δὴ πολλὴ σπάνις τῶν τοιούτων) εὐθὺς στάσεις, λοιδορίαι καὶ πόλεμος ἄσπονδος, ἑξῆς ψευδεῖς διαβολαὶ καὶ πᾶν εἶδος ἐπιβουλῆς καὶ σκέψεις, ὅπως
20ἂν ἀλλήλους ἀπολέσειαν. τὰ γὰρ μεγάλα κακὰ οὐκ ἄλ‐ λως ἢ ἐκ τῆς τυχούσης φιλονεικίας συνίσταται.

3

.

4

.

122

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Φαίδωνος (p. 68 B). Οὐκοῦν ἱκανόν σοι τεκμήριον, ἔφη, τοῦτο ἀνδρὸς ὃν ἂν ἴδῃς ἀγανακτοῦντα μέλλοντα ἀποθανεῖσθαι, ὅτι οὐκ ἄρ’ ἦν φιλόσοφος ἀλλά τις φιλοσώματος; 〈ὁ〉 αὐτὸς δέ
5που οὗτος τυγχάνει ὢν καὶ φιλοχρήματος καὶ φιλότιμος, ἤτοι τὰ ἕτερα τούτων ἢ ἀμφότερα. Πάνυ, ἔφη, ἔχει, οὕ‐
τως ὡς λέγεις. Ἆρ’ οὖν, ἔφη, ὦ Σιμμία, οὐ καὶ ἡ ὀνο‐ μαζομένη ἀνδρεία τοῖς οὕτω διακειμένοις μάλιστα προσ‐ ήκει; Πάντως 〈δή〉 που, ἔφη. Οὐκοῦν καὶ ἡ σωφροσύνη,252 in vol. 3
10ἣν καὶ οἱ πολλοὶ ὀνομάζουσι σωφροσύνην, τὸ περὶ τὰς ἐπιθυμίας μὴ ἐπτοῆσθαι, ἀλλ’ ὀλιγώρως ἔχειν καὶ κοσ‐ μίως, ἆρ’ οὐ τούτοις μόνοις προσήκει τοῖς μάλιστα τοῦ σώματος ὀλιγωροῦσί τε καὶ ἐν φιλοσοφίᾳ ζῶσιν; Ἀνάγκη, ἔφη. Εἰ γὰρ ἐθέλεις, ἦ δ’ ὅς, ἐννοῆσαι τήν γε τῶν
15ἄλλων ἀνδρείαν τε καὶ σωφροσύνην, δόξει σοι εἶναι ἄτο‐ πος. Πῶς δή, ὦ Σώκρατες; Οἶσθα, ἦ δ’ ὅς, ὅτι τὸν θάνατον ἡγοῦνται πάντες οἱ ἄλλοι τῶν μεγάλων κακῶν; Καὶ μάλ’, ἔφη. Οὐκοῦν φόβῳ μειζόνων κακῶν ὑπο‐ μένουσιν αὐτῶν οἱ ἀνδρεῖοι τὸν θάνατον, ὅταν ὑπο‐
20μένωσιν; Ἔστι ταῦτα. Τῷ δεδιέναι ἄρα καὶ δέει ἀν‐ δρεῖοί εἰσι πάντες πλὴν οἱ φιλόσοφοι. καίτοι ἄλογόν γε δέει τινὰ καὶ δειλίᾳ ἀνδρεῖον εἶναι. Πάνυ μὲν οὖν. Τί δὲ οἱ κόσμιοι αὐτῶν; οὐ ταὐτὸ τοῦτο πεπόνθασιν· ἀκο‐ λασίᾳ τινὶ σώφρονές εἰσι; καίτοι φαμέν γε ἀδύνατον
25εἶναι, ἀλλ’ ὅμως 〈αὐτοῖσ〉 συμβαίνει τούτῳ ὅμοιον τὸ πάθος τὸ περὶ ταύτην τὴν εὐήθη σωφροσύνην· φοβού‐ μενοι γὰρ ἑτέρων ἡδονῶν στερηθῆναι καὶ ἐπιθυμοῦντες ἐκείνων, ἄλλων ἀπέχονται ὑπ’ ἄλλων κρατούμενοι. καί‐ τοι καλοῦσί γε ἀκολασίαν τὸ ὑπὸ τῶν ἡδονῶν ἄρχεσθαι·
30ἀλλ’ ὅμως συμβαίνει αὐτοῖς κρατουμένοις ὑφ’ ἡδονῶν 〈κρατεῖν ἄλλων ἡδονῶν〉. τοῦτο δὲ ὅμοιόν ἐστιν ᾧ νῦν δὴ ἐλέγετο, τῷ τρόπον τινὰ δι’ ἀκολασίαν αὐτοὺς σεσω‐ φρονίσθαι. Ἔοικε γάρ. Ὦ μακάριε Σιμμία, μὴ γὰρ οὐχ αὕτη 〈ᾖ〉 ἡ ὀρθὴ πρὸς ἀρετὴν ἀλλαγή, ἡδονὰς 〈πρὸς253 in vol. 3
35ἡδονὰσ〉 καὶ λύπας 〈πρὸς λύπασ〉 καὶ φόβον πρὸς φόβον καταλλάττεσθαι, μείζω πρὸς ἐλάττω, ὥσπερ νομίσματα, ἀλλ’ ᾖ ἐκεῖνο μόνον τὸ νόμισμα ὀρθόν, ἀντὶ οὗ δεῖ ταῦτα πάντα καταλλάττεσθαι, φρόνησις, καὶ τούτου μὲν πάντα καὶ μετὰ τούτου ὠνούμενά τε καὶ πιπρασκόμενα τῷ ὄντι ᾖ
40καὶ ἀνδρεία καὶ σωφροσύνη καὶ δικαιοσύνη καὶ ξυλλήβδην ἀληθὴς ἀρετὴ μετὰ φρονήσεως, καὶ προσγινομένων καὶ ἀπογινομένων καὶ ἡδονῶν καὶ φόβων καὶ τῶν ἄλλων πάν‐ των τῶν τοιούτων· χωριζόμενα δὲ φρονήσεως καὶ ἀλλατ‐ τόμενα ἀντὶ ἀλλήλων, μὴ σκιαγραφία τις ᾖ 〈ἡ〉 τοιαύτη
45ἀρετὴ καὶ τῷ ὄντι ἀνδραποδώδης τε καὶ οὐδὲν ὑγιὲς οὐδ’ ἀληθὲς ἔχῃ, τὸ δ’ ἀληθὲς τῷ ὄντι ᾖ κάθαρσίς 〈τισ〉 τῶν τοιούτων πάντων, καὶ ἡ σωφροσύνη καὶ ἡ
δικαιοσύνη καὶ ἔτι αὐτὴ ἡ φρόνησις μὴ καθαρμός τις ᾖ. καὶ κινδυνεύουσι καὶ οἱ τὰς τελετὰς ἡμῖν οὗτοι κατα‐254 in vol. 3

3

.

4

.

122

(50)

στήσαντες οὐ φαῦλοι εἶναι, ἀλλὰ τῷ ὄντι πάλαι αἰνίτ‐ τεσθαι ὅτι ὃς ἂν ἀμύητος καὶ ἀτέλεστος εἰς Ἅιδου ἀφίκηται, ἐν βορβόρῳ κείσεται, ὁ δὲ κεκαθαρμένος τε καὶ τετελεσμένος ἐκεῖσε ἀφικόμενος μετὰ θεῶν οἰκήσει. εἰσὶ γὰρ δή, ὥς φασιν οἱ περὶ τὰς τελετάς, ναρθηκο‐
55φόροι μὲν πολλοί, βάκχοι δέ τε παῦροι· οὗτοι δ’ εἰσὶ κατὰ τὴν ἐμὴν δόξαν οὐκ ἄλλοι ἢ οἱ πεφιλοσοφηκότες.

3

.

5

t

ΠΕΡΙ ΣΩΦΡΟΣΥΝΗΣ.

3

.

5

.

1

Εὐριπίδου Βακχῶν (307—309). Οὐχ ὁ Διόνυσος † μὴ σωφρονεῖν ἀναγκάσει
γυναῖκας εἰς τὴν Κύπριν, ἀλλ’ ἐν τῇ φύσει τὸ σωφρονεῖν ἔνεστιν εἰς τὰ πάντ’ ἀεί.255 in vol. 3

3

.

5

.

2

 Εὐριπίδου ἐξ Ἱππολύτου (fr. 446 N.2). Ὦ μάκαρ, οἵας ἔλαχες τιμάς, Ἱππόλυθ’ ἥρως, διὰ σωφροσύνην. οὔ ποτε θνητοῖς ἀρετῆς ἄλλη
5δύναμις μείζων. ἦλθε γὰρ ἢ πρόσθ’ ἢ μετόπισθεν τῆς εὐσεβίας χάρις ἐσθλή.

3

.

5

.

3

Σοφοκλέους (fr. 840 N.2). Χαίρειν ἐπ’ αἰσχραῖς ἡδοναῖς οὐ χρή ποτε.

3

.

5

.

4

 Σοφοκλέους ἐξ Αἴαντος (131—133). Ὡς ἡμέρα κλίνει τε κἀνάγει πάλιν ἅπαντα τἀνθρώπεια· τοὺς δὲ σώφρονας θεοὶ φιλοῦσι, καὶ στυγοῦσι τοὺς κακούς.

3

.

5

.

5

Μενάνδρου. Ταμιεῖόν ἐστιν ἀρετῆς ἡ σωφροσύνη.256 in vol. 3

3

.

5

.

6

 Ἡρακλείτου (fr. CVI Byw.). Ἀνθρώποισι πᾶσι μέτεστι γινώσκειν ἑωυτοὺς καὶ σωφρονεῖν.

3

.

5

.

7

(eiusd. fr. LXXIII Byw.) Ἀνὴρ ὁκόταν μεθυσθῇ, ἄγεται ὑπὸ παιδὸς ἀνήβου σφαλλόμενος, οὐκ ἐπαΐων ὅκη βαίνει, ὑγρὴν τὴν ψυχὴν ἔχων.

3

.

5

.

8

(eiusd. fr. LXXIV Byw.) Αὔη ψυχὴ σοφωτάτη καὶ ἀρίστη.

3

.

5

.

9

Ἰαμβλίχου ἐκ τῆς ἐπιστολῆς τῆς πρὸς
Ἀρετὴν περὶ σωφροσύνης. Τὰ αὐτὰ δὴ οὖν καὶ περὶ πασῶν τῶν δυνάμεων τῆς
ψυχῆς ἀποφαίνομαι, τὴν συμμετρίαν αὐτῶν πρὸς ἀλλή‐257 in vol. 3
5λας καὶ εὐταξίαν θυμοῦ τε καὶ ἐπιθυμίας καὶ λόγου κατὰ τὴν προσήκουσαν ἑκάστῳ τάξιν εὐκοσμίαν· καὶ τούτων ἡ τοῦ ἄρχειν τε καὶ ἄρχεσθαι ἐν δέοντι γιγνομένη δια‐ νομὴ σωφροσύνη ἂν εἴη πολυειδής.

3

.

5

.

10

 Ξενοκράτους. Χρημάτων αὐτῷ κομισθέντων ἀπ’ Ἀλεξάνδρου, ἑστιά‐ σας τοὺς κομίζοντας τὸν αὑτοῦ τρόπον ‘ἀπαγγείλατε‘ ἔφη ‘Ἀλεξάνδρῳ, ὅτι ἔστ’ ἂν οὕτω ζῶ, οὐ δέομαι ταλάντων
5πεντήκοντα‘. τοσαῦτα γὰρ ἦν τὰ πεμφθέντα.

3

.

5

.

11

 Πλάτωνος Πολιτείας γʹ (p. 389 D). Τί δέ; σωφροσύνης ἆρα οὐ δεήσει ἡμῖν τοῖς νεανίαις; Πῶς δὲ οὔ; Σωφροσύνης δὲ ὡς πλήθει οὐ τὰ τοιάδε μέγιστα, ἀρχόντων μὲν ὑπηκόους εἶναι, αὐτοὺς δὲ ἄρ‐
5χοντας τῶν περὶ πότους καὶ ἀφροδίσια καὶ περὶ ἐδωδὰς ἡδονῶν; Ἔμοιγε δοκεῖ.

3

.

5

.

12

 Τοῦ αὐτοῦ ἐκ τοῦ Συμποσίου (p. 181 A). Πᾶσα γὰρ πρᾶξις ὧδε ἔχει· αὐτὴ ἐφ’ ἑαυτὴς πραττο‐ μένη οὔτε καλὴ οὔτε αἰσχρά. οἷον ὃ νῦν ἡμεῖς ποιοῦ‐ μεν, ἢ πίνειν ἢ ᾄδειν ἢ διαλέγεσθαι, οὐκ ἔστι τούτων258 in vol. 3
5αὐτὸ καλὸν οὐδέν, ἀλλ’ ἐν 〈τῇ〉 πράξει, ὡς ἂν πραχθῇ, τοιοῦτον ἀπέβη· καλῶς μὲν γὰρ πραττόμενον καὶ ὀρθῶς καλὸν γίγνεται, μὴ ὀρθῶς δὲ αἰσχρόν· οὕτω δὴ καὶ τὸ ἐρᾶν καὶ ὁ Ἔρως οὐ πᾶς ἐστι καλὸς οὐδὲ ἄξιος ἐγκω‐ μιάζεσθαι, ἀλλ’ ὁ καλῶς προτρέπων ἐρᾶν.

3

.

5

.

13

 Πλάτωνος (Gorg. p. 507 C—508 A). Ἐγὼ μὲν οὖν ταῦτα οὕτω τίθεμαι καί φημι ταῦτα ἀληθῆ εἶναι· εἰ δ’ ἔστιν ἀληθῆ, τὸν βουλόμενον, ὡς ἔοικεν, εὐδαίμονα εἶναι σωφροσύνην μὲν διωκτέον καὶ
5ἀσκητέον, ἀκολασίαν δὲ φευκτέον ὡς ἔχει ποδῶν ἕκα‐ στος ἡμῶν, καὶ παρασκευαστέον ἑαυτὸν μάλιστα μὲν μη‐ δὲν δεῖσθαι τοῦ κολάζεσθαι, ἐὰν δὲ δεηθῇ ἢ αὐτὸς ἢ ἄλλος τις τῶν οἰκείων, ἢ ἰδιώτης ἢ πόλις, ἐπιθετέον δίκην καὶ κολαστέον, εἰ μέλλει εὐδαίμων εἶναι. οὗτος
10ἔμοιγε δοκεῖ 〈ὁ〉 σκοπὸς εἶναι, πρὸς ὃν βλέποντα δεῖ ζῇν, καὶ πάντα εἰς τοῦτο τὰ αὑτοῦ συντείνοντα καὶ τὰ τῆς πόλεως, ὅπως δικαιοσύνη παρέσται καὶ σωφροσύνη τῷ μακαρίῳ μέλλοντι ἔσεσθαι, οὕτω πράττειν, οὐκ ἐπιθυ‐ μίας ἐῶντα ἀκολάστους εἶναι καὶ ταύτας ἐπιχειροῦντα259 in vol. 3
15πληροῦν, ἀνήνυτον κακόν, λῃστοῦ βίον ζῶντα. οὔτε γὰρ ἂν ἄλλῳ ἀνθρώπῳ προσφιλὴς εἴη ὁ τοιοῦτος οὔτε θεῷ· κοινωνεῖν γὰρ ἀδύνατος· ὅτῳ δὲ μὴ ἔνι κοινωνία, φιλία οὐκ ἂν εἴη. φασὶ δ’ οἱ σοφοί, ὦ Καλλίκλεις, καὶ οὐρα‐ νὸν καὶ γῆν καὶ θεοὺς καὶ ἀνθρώπους τὴν κοινωνίαν
20συνέχειν καὶ φιλίαν καὶ κοσμιότητα καὶ σωφροσύνην καὶ δικαιότητα, καὶ τὸ ὅλον τοῦτο διὰ ταῦτα κόσμον καλοῦ‐ σιν, ὦ ἑταῖρε, οὐκ ἀκοσμίαν οὐδὲ ἀκολασίαν. σὺ δέ μοι δοκεῖς οὐ προσέχειν τὸν νοῦν τούτοις, καὶ ταῦτα σοφὸς ὤν· ἀλλὰ λέληθέν σε ὅτι 〈ἡ〉 ἰσότης ἡ γεωμετρικὴ καὶ
25ἐν θεοῖς καὶ ἐν ἀνθρώποις μέγα δύναται· σὺ δὲ πλεο‐ νεξίαν οἴει δεῖν ἀσκεῖν· γεωμετρίας γὰρ ἀμελεῖς.

3

.

5

.

14

Ἐκ τῆς Νικολάου Ἐθῶν συναγωγῆς. Ἰβήρων αἱ γυναῖκες κατ’ ἔτος ὅ τι ἂν ἐξυφήνωσιν
ἐν κοινῷ δεικνύουσιν· ἄνδρες δὲ χειροτονητοὶ κρίναντες τὴν πλεῖστα ἐργασαμένην προτιμῶσιν. ἔχουσι δὲ καὶ260 in vol. 3
5μέτρον τι ζώνης, ᾗ τὴν γαστέρα περιλαβεῖν ἂν μὴ δυνη‐ θῶσιν, αἰσχρὸν ἡγοῦνται.

3

.

5

.

15

 Ἐκ τῆς Νικολάου Ἐθῶν συναγωγῆς (hist. gr. min. ed. L. Dind. v. I p. 145 fr. 1). Ἀρίτονοι τῶν ἐμψύχων οὐδὲν ἀποκτείνουσι, τὰ δὲ κεράμεα τῶν χρηστηρίων ἐν χρυσοῖς ἐλύτροις φυλάτ‐
5τουσιν.

3

.

5

.

16

 Τοῦ αὐτοῦ (ibid. fr. 2). Δαρδανεῖς, Ἰλλυρικὸν ἔθνος, τρὶς ἐν τῷ βίῳ λούον‐ ται μόνον, ὅταν γεννῶνται καὶ ἐπὶ γάμοις καὶ τελευτῶντες.

3

.

5

.

17

 Θουκυδίδου δημηγορίας Λακεδαιμο‐
νίων (IV 18, 4). Σωφρόνων δὲ ἀνδρῶν, οἵ τινες τἀγαθὰ ἐς ἀμφίβολον ἀσφαλῶς ἔθεντο, καὶ ταῖς ξυμφοραῖς οἱ αὐτοὶ εὐξυνετώ‐
5τερον ἂν προσφέροιντο.

3

.

5

.

18

 Μενεδήμου. Μενέδημος νεανίσκου τινὸς εἰπόντος ‘μέγα ἐστὶ τὸ τυχεῖν ὧν ἄν τις ἐπιθυμῇ‘ εἶπε ‘πολλῷ μεῖζόν ἐστι τὸ μηδ’ ἐπιθυμεῖν ὧν μὴ δεῖ‘.261 in vol. 3

3

.

5

.

19

 Αἰσχίνου ἐν τῷ Κατὰ Τιμάρχου (48). Οὕτω γὰρ χρὴ καθαρὸν εἶναι τὸν βίον τοῦ σώφρο‐ νος ἀνδρός, ὥστε μήδ’ ἐνδέχεσθαι δόξαν αἰτίας πονηρᾶς.

3

.

5

.

20

 Ἐκ τοῦ Ἐπικτήτου Ἐγχειριδίου (c. 15). Ἐν συμποσίῳ σε οὕτω δεῖ ἀναστρέφεσθαι· περι‐ φερόμενόν τι γέγονε κατὰ σέ· ἐκτείνας τὴν χεῖρα μετρίως ἔφαψαι. παρέρχεται· μὴ κάτεχε. οὔπω ἐλήλυθε· μὴ ἐπί‐
5βαλλε πόρρω τὴν ὄρεξιν, ἀλλ’ ἐκδέχου κατὰ σὲ γενέσθαι
αὐτό. οὕτω πρὸς πλοῦτον, οὕτω πρὸς ἀρχάς, οὕτω πρὸς γάμον, καὶ ἔσῃ ἄξιος συμπότης τῶν θεῶν. [ἂν δὲ καὶ παρατεθέντων σοι μὴ λάβῃς, ἀλλ’ ὑπερίδῃς, τότε οὐ μόνον συμπότης τῶν θεῶν ἔσῃ, ἀλλὰ καὶ συνάρχων·262 in vol. 3
10οὕτω γὰρ ποιῶν Διογένης καὶ Ἡράκλειτος καὶ οἱ ὅμοιοι ἀξίως θεῖοί τε ἦσαν καὶ ἐλέγοντο.]

3

.

5

.

21

 Μουσωνίου (Muson. rel. p. 255 ed. Peerlk.). Κἂν ἡδονῇ κανονιστέον ᾖ τὰ ἀρεστά, οὐδὲν τῆς σω‐ φροσύνης ἥδιον· κἂν πόνῳ κανονιστέον ᾖ τὰ φευκτά, οὐδὲν τῆς ἀκρασίας ἐπιπονώτερον.

3

.

5

.

22

 Δημοκρίτου (fr. mor. 3 Mullach). Ἡδονὴν οὐ πᾶσαν, ἀλλὰ τὴν ἐπὶ τῷ καλῷ αἱρέεσθαι χρεών.

3

.

5

.

23

(fr. 4) Δίκαιος ἔρως, ἀνυβρίστως ἐφίεσθαι τῶν καλῶν.

3

.

5

.

24

(fr. 72) Πατρὸς σωφροσύνη μέγιστον τέκνοισι παράγγελμα.263 in vol. 3

3

.

5

.

25

(fr. 39) Αὐταρκείῃ τροφῆς μακρὴ νὺξ οὐδέκοτε γίνεται.

3

.

5

.

26

(fr. 36) Τράπεζαν πολυτελέα μὲν τύχη παρατίθησιν, αὐταρ‐ κέα δὲ σωφροσύνη.

3

.

5

.

27

(fr. 35) Σωφροσύνη τὰ τερπνὰ ἀέξει καὶ ἡδονὴν ἐπιμέζονα ποιέει.

3

.

5

.

28

 Ξενοφῶντος ἐκ τῆς πρὸς Λαμπροκλέα
ἐπιστολῆς (epistologr. gr. rec. Hercher p. 789, IV). Πρῶτον γὰρ ἂν δέξαιο Σωκράτους ὑπερφυὲς δίδαγμα, πλοῦτον μετρεῖν χρήσει. οὐ γὰρ ἔφη Σωκράτης εἶναι τὴν
5ὑπέρμετρον κτῆσιν πλοῦτον, τὸ δ’ ὅσοις προσήκει χρῆ‐ σθαι, ἔπειτα δὲ τούτων μὴ διαμαρτάνειν· τῷ γὰρ ὄντι τούτους κεκλῆσθαι εὐπόρους. τοὺς δ’ ἄλλους πένητας ἀπεκάλει καὶ ἀνίατον αὐτοὺς ἔφασκε πενίαν πένεσθαι· ψυχῆς γὰρ εἶναι τὸ ἀρρώστημα, οὐ κτήσεως.264 in vol. 3

3

.

5

.

29

 Ἐν ταὐτῷ (ibid. V). Κακὸν οὐδὲν φύεται ἐν ἀνδρὶ θεμέλια θεμένῳ σο‐ φίας σωφροσύνην καὶ ἐγκράτειαν.

3

.

5

.

30

 Σωκράτους. Δεῖ ὥσπερ Σειρῆνας τὰς ἡδονὰς παρελθεῖν τὸν σπεύ‐ δοντα τὴν ἀρετὴν ἰδεῖν ὥσπερ πατρίδα.

3

.

5

.

31

 Σωκράτους. Σωκράτης πρὸς τὸν πυθόμενον τίς πλουσιώτατος εἶπεν ‘ὁ ἐλαχίστοις ἀρκούμενος.‘ αὐτάρκεια γὰρ φύσεώς ἐστι πλοῦτος.

3

.

5

.

32

Σωκράτης ἐρωτηθεὶς τίνων δεῖ μάλιστα ἀπέχεσθαι,
‘τῶν αἰσχρῶν καὶ ἀδίκων ἡδονῶν‘ ἔφη.265 in vol. 3

3

.

5

.

33

 Σωκράτης ἔλεγεν θεοῦ μὲν εἶναι τὸ μηδενὸς δεῖ‐ σθαι, τὸ δ’ ὡς ἐλαχίστων ἐγγυτάτω θεοῦ.

3

.

5

.

34

 Ἡ αὐτάρκεια καθάπερ ὁδὸς βραχεῖα καὶ ἐπιτερπὴς χάριν μὲν ἔχει μεγάλην πόνον δὲ μικρόν.

3

.

5

.

35

 Σωκράτης ἔλεγε δεῖν τὰς ἡδονὰς μὴ παρ’ ἄλλων ἀλλὰ παρ’ ἑαυτῶν θηρᾶσθαι, προδιατίθεσθαι δὲ τὸ σῶμα ὃν χρὴ τρόπον.

3

.

5

.

36

Ἐκ τῶν Σερήνου. Εὐριπίδης ηὐδοκίμησεν ἐν θεάτρῳ εἰπών,
Τί δ’ αἰσχρόν, ἂν μὴ τοῖς γε χρωμένοις δοκῇ; καὶ Πλάτων ἐντυχὼν αὐτῷ ‘ὦ Εὐριπίδη‘ ἔφη		266 in vol. 3
5‘αἰσχρὸν τό γ’ αἰσχρόν, κἂν δοκῇ κἂν μὴ δοκῇ‘.

3

.

5

.

37

 Ἡ Φωκίωνος γυνὴ πρὸς τὴν ἐπιδεικνυμένην αὐτῇ τὸν κόσμον χρυσοῦν ὄντα καὶ διάλιθον ‘ἐμοὶ δ’‘ ἔφη ‘κόσμος ὑπέρλαμπρός ἐστι Φωκίων πένης ὢν καὶ εἰκοστὸν ἤδη τοῦτο ἔτος Ἀθηναίων στρατηγῶν.‘

3

.

5

.

38

 Διονύσιος Ἀρίστιππον ἔπειθεν ἀποθέμενον τὸν τρί‐ βωνα πορφυροῦν ἱμάτιον περιβαλέσθαι, καὶ ἐπείσθη ἐκεῖνος. τὰ αὐτὰ καὶ Πλάτωνα ποιεῖν ἠξίου, ὃ δὲ ἔφη
‘οὐκ ἂν δυναίμην θῆλυν ἐνδῦναι στολήν‘.
5καὶ Ἀρίστιππος ‘τοῦ αὐτοῦ‘ ἔφη ‘ἐστὶ ποιητοῦ
καὶ γὰρ ἐν βακχεύμασιν
οὖς’ ἥ γε σώφρων, οὐ διαφθαρήσεται.‘

3

.

5

.

39

 Διογένους. Δεινὸν ἔλεγεν ὁ Διογένης, εἰ οἱ μὲν ἀθληταὶ καὶ οἱ κιθαρῳδοὶ γαστρὸς καὶ ἡδονῶν κρατοῦσιν, οἳ μὲν τῆς φωνῆς χάριν οἳ δὲ τοῦ σώματος, σωφροσύνης δ’ ἕνεκα267 in vol. 3
5οὐδεὶς τούτων καταφρονήσει.

3

.

5

.

40

 Πυθαγόρου. Ῥώμη ψυχῆς σωφροσύνη· αὕτη γὰρ ψυχῆς ἀπαθοῦς φῶς ἐστιν.

3

.

5

.

41

 Ἀλεξάνδρου. Ἀλέξανδρος προτρεπομένων τινῶν αὐτὸν ἰδεῖν τὰς Δαρείου θυγατέρας καὶ τὴν γυναῖκα διαφέρουσαν κάλλει ‘αἰσχρόν‘ ἔφη ‘τοὺς ἄνδρας νικήσαντας ὑπὸ γυναικῶν
5ἡττᾶσθαι.‘

3

.

5

.

42

 Ἐκ τῶν Ἀριστοτέλους Χρειῶν. Γέλων ὁ Σικελίας τύραννος σαπρόστομος ἦν. ὡς οὖν τῶν φίλων τις εἶπεν αὐτῷ, ὠργίζετο τῇ γυναικὶ ὅτι οὐκ ἐμήνυσεν αὐτῷ· ἣ δὲ ἔφη, ‘ᾤμην γὰρ καὶ τῶν λοιπῶν268 in vol. 3
5ὁμοίως ὄζειν τὸ στόμα.‘

3

.

5

.

43

 Ἐκ τῆς Ἑρμίππου συναγωγῆς τῶν κα‐ λῶς ἀναφωνηθέντων ἐξ Ὁμήρου. Δημήτριος ὁ Φαληρεὺς εἰς σωφροσύνην ἔλεγεν ταῦτα ποιεῖν,
5ἀσπάσιοι λέκτροιο παλαιοῦ θεσμὸν ἵκοντο.

3

.

5

.

44

 Ἱέρακος ἐκ τοῦ Περὶ δικαιοσύνης. Ὅθεν τὴν λειπομένην ἀρετὴν ἐπιστῆσαι δεῖ τῇ τῶν ἡδονῶν φυλακῇ, μὴ συγχωροῦσαν ἀποδιδράσκειν τῇ φρο‐ νήσει τὸ ἑαυτῆς ἔργον. ἕως μὲν γὰρ φρονεῖ τις, οὐδὲ
5ἀνακύπτειν συγχωρήσει ταῖς ἐπὶ τὰ τοιαῦτα φερούσαις ἐπιθυμίαις· ἐν δὲ τῷ καταδαρθάνειν ὑπὸ γοητείας ἐπ‐
ανίστασθαι εἴωθεν ἀφροσύνη συγχορεύειν αὑτῇ παρακα‐ λοῦσα τὴν ἀκολασίαν. ὅθεν τὴν ἀρετὴν τὴν ἀμφοτέρας φυγαδεύουσαν σωφροσύνην ἐκάλεσαν οἱ σοφοί, σωτηρίαν269 in vol. 3
10οὖσαν φρονήσεως· κυριώτερον δὴ κεκλήκασι ποιητῶν παῖδες σαοφροσύνην· σαῶσαι γὰρ τὸ σῶσαι λέγουσι. τὴν οὖν σαοφροσύνην, τήρησιν οὖσαν φρονήσεως καὶ σωτηρίαν, ὅταν τις προσλάβῃ, τελείαν ἔσχε παρ’ ἑαυτῷ τὴν τῆς δικαιοσύνης κτῆσιν· εἰ δὲ μή, σφάλλεται πολλὰ
15καὶ ἀδικεῖ πολυτρόπως, τὰ μὲν ὑπὲρ χρημάτων, τὰ δὲ ὑπὲρ δόξης, τὰ δὲ ὑπὲρ ἡδονῶν.

3

.

5

.

45

 Ἰαμβλίχου ἐκ τῆς ἐπιστολῆς τῆς περὶ
σωφροσύνης. Πᾶσα μὲν γὰρ ἀρετὴ τὸ θνητοειδὲς μὲν ἀτιμάζει, τὸ δὲ ἀθάνατον ἀσπάζεται· πολὺ δὲ διαφερόντως ἡ σωφρο‐
5σύνη ταύτην ἔχει τὴν σπουδήν, ἅτε δὴ τὰς προσηλούσας τῷ σώματι τὴν ψυχὴν ἡδονὰς ἀτιμάζουσα, καὶ ἐν ἁγνοῖς βάθροις βεβῶσα, ὡς φησὶ Πλάτων.

3

.

5

.

46

 Ἐν ταὐτῷ. Πῶς γὰρ ἡ σωφροσύνη τελέους ἡμᾶς οὐ ποιεῖ, τὸ ἀτελὲς καὶ ἐμπαθὲς ὅλον ἀφ’ ἡμῶν ἐξορίζουσα; γνοίης
δ’ ἂν ὡς τοῦτο οὕτως ἔχει, τὸν Βελλεροφόντην ἐννοή‐270 in vol. 3
5σας, ὃς μετὰ τῆς κοσμιότητος συναγωνιζομένης τὴν Χί‐ μαιραν καὶ τὸ θηριῶδες καὶ ἄγριον καὶ ἀνήμερον φῦλον πᾶν ἀνεῖλεν. ὅλως γὰρ ἡ τῶν παθῶν ἄμετρος ἐπικρά‐ τεια οὐδὲ ἀνθρώπους ἐφίησιν εἶναι τοὺς ἀνθρώπους, πρὸς δὲ τὴν ἀλόγιστον αὐτοὺς ἕλκει φύσιν καὶ θηριώδη
10καὶ ἄτακτον.

3

.

5

.

47

 Ἐν ταὐτῷ. Ἡ δὲ μέτροις ὡρισμένοις κατέχουσα τὰς ἡδονὰς εὐ‐ ταξία σῴζει μὲν οἴκους σῴζει δὲ πόλεις κατὰ τὴν Κρά‐ τητος γνώμην· ἔτι δὲ πλησιάζει πως ἤδη πρὸς τὸ τῶν
5θεῶν εἶδος. τοιγὰρ οὖν Περσεὺς ἐπ’ αὐτὸ τὸ ἀκρότατον ἐλαύνων τῆς σωφροσύνης ἀγαθὸν ἡγουμένης τῆς Ἀθηνᾶς ἀπέκοψε τὴν Γοργόνα, τὴν εἰς τὴν ὕλην οἶμαι καθέλ‐ κουσαν καὶ ἀπολιθοῦσαν τοὺς ἀνθρώπους ἀνοήτῳ τῶν παθημάτων πλησμονῇ.

3

.

5

.

48

 Ἐν ταὐτῷ. Ὅτι τοίνυν κρηπὶς τῆς ἀρετῆς, ὡς ἔλεγε Σωκράτης, ἡ ἐγκράτειά ἐστι τῆς γλυκυθυμίας· κόσμος δὲ τῶν ἀγα‐ θῶν πάντων ἡ σωφροσύνη θεωρεῖται, ὥσπερ δὴ ἀπεφή‐
5νατο Πλάτων. ἀσφάλεια δὲ τῶν καλλίστων ἕξεων ἡ αὐτή ἐστιν ἀρετή, ὥσπερ ἐγὼ λέγω.

3

.

5

.

49

 Ἐν ταὐτῷ. Ὃ δ’ ἐστὶν ὄντως ὁμολογούμενον θαρρῶν διισχυρί‐ ζομαι, ὅτι δὴ δι’ ὅλων τῶν ἀρετῶν τὸ κάλλος διατείνει τῆς σωφροσύνης καὶ συναρμόζει τὰς πάσας ἀρετὰς κατὰ
5μίαν ἁρμονίαν συμμετρίαν τε αὐταῖς καὶ κρᾶσιν πρὸς ἀλλήλας ἐντίθησι. τοιαύτη δὴ οὖν οὖσα καὶ ἀφορμὴν παρέχει ταῖς ὅλαις ὥστε ἐγγενέσθαι, καὶ ἐγγενομέναις αὐταῖς ἀσφαλῆ παρέχει σωτηρίαν.271 in vol. 3

3

.

5

.

50

 Ἐν ταὐτῷ. Καὶ ἡ τῶν ὡρῶν τοῦ ἐνιαυτοῦ σύστασις καὶ ἡ τῶν στοιχείων πρὸς ἄλληλα σύγκρασις συμφωνίαν ἀπο‐ σῴζει καλλίστην καὶ σώφρονα. καὶ τό γε πᾶν τοῦτο
5διὰ τὴν κοσμιότητα τῶν καλλίστων μέτρων κόσμος ἐπι‐ καλεῖται.

3

.

5

.

51

 Ἐπαμεινώνδου. Πρέσβεις ἧκον παρὰ βασιλέως χρυσίον κομίζοντες βουλόμενοι δωροδοκῆσαι τὸν Ἐπαμεινώνδαν. ὃ δὲ αὐ‐ τοὺς εἰς ἄριστον εἰσεδέξατο, ᾔδει γὰρ ἐφ’ ᾧ τινι ἧκον.
5καὶ ἐκέλευσεν αὐτοὺς πρότερον ἀριστᾶν, εἶτα λέγειν περὶ ὅτου βούλοιντο. παρακειμένης δὲ τραπέζης φαύλης καὶ ὀξίνην ἔπινον. οἳ μὲν οὖν οὐκ εἶχον ὅ τι καὶ εἴποιεν
ἐπὶ τούτοις, ὃ δὲ διαμειδιάσας ‘ἄπιτε‘ ἔφη ‘καὶ λέγετε τῷ δεσπότῃ τῷ ὑμετέρῳ οἷα ἄριστα ἀριστῶ, καὶ συνήσει,272 in vol. 3
10ὅτι οὐκ ἂν προδοίη ὁ τούτοις ἀρκούμενος.‘

3

.

5

.

52

 Κράτητος. Κράτης εἰς τὴν ἀγορὰν ἐμβαλὼν καὶ ὁρῶν τοὺς μὲν πιπράσκοντας τοὺς δὲ ὠνουμένους ‘οὗτοι‘ ἔφη ‘διὰ τὸ ἐναντίον πρᾶγμα ἀλλήλους μακαρίζουσιν, ἐγὼ δ’ ἐμαυ‐
5τόν, ὅτι ἀμφοτέρων ἀπήλλαγμαι, μήτε ὠνούμενος μήτε πωλῶν.‘

3

.

5

.

53

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Συμποσίου (p. 184 B). Ἔστι γὰρ ἡμῖν νόμος ὅσπερ ἐπὶ τοῖς ἐρασταῖς ἦν, δουλεύειν ἐθελοντὰς ἡντινοῦν δουλείαν παιδικοῖς μὴ κο‐
λακείαν μηδὲ ἐπονείδιστον εἶναι, οὕτω δὴ καὶ ἄλλη273 in vol. 3
5μόνη μία δουλεία ἑκούσιος λείπεται οὐκ ἐπονείδιστος· αὕτη δ’ ἐστὶν ἡ περὶ τὴν ἀρετήν. νενόμισται γὰρ δὴ ἡμῖν, ἐάν τίς τινα θέλῃ θεραπεύειν ἡγούμενος δι’ ἐκεῖ‐ νον ἀμείνων ἔσεσθαι ἢ κατὰ σοφίαν τινὰ ἢ κατὰ ἄλλο ὁτιοῦν μέρος ἀρετῆς, αὕτη αὖ ἡ ἐθελοδουλεία οὐκ αἰσχρὰ
10εἶναι οὐδὲ κολακεία.

3

.

5

.

54

 Ἐκ τοῦ Φιλήβου (p. 63—64). Εἰ δέ γε καὶ καθάπερ τὰς τέχνας πάσας ἀβλαβές τε καὶ ὠφέλιμον ἦν ἐπίστασθαι διὰ βίου, καὶ νῦν δὴ ταὐτὰ λέγομεν περὶ τῶν ἡδονῶν, εἴ περ πάσας ἡδονὰς
5ἥδεσθαι διὰ βίου συμφέρον τε ἡμῖν ἐστὶ καὶ ἀβλαβὲς ἅπασι, πάσας συγκρατέον. —Πῶς οὖν δὴ περὶ αὐτῶν τούτων λέγομεν; καὶ πῶς ποιῶμεν; —Οὐχ ἡμᾶς, ὦ Πρώταρχε, διερωτᾶν χρή, τὰς ἡδονὰς δὲ αὐτὰς καὶ τὰς φρονήσεις διαπυνθανομένους τὸ τοιόνδε ἀλλήλων πέρι. —
10Τὸ ποῖον; —Ὦ φίλαι, εἴτε ἡδονὰς ὑμᾶς χρὴ προσαγο‐ ρεύειν εἴτε ἄλλῳ ὁτῳοῦν ὀνόματι, μῶν οὐκ ἂν δέξαισθε οἰκεῖν μετὰ φρονήσεως πάσης ἢ χωρὶς τοῦ φρονεῖν; οἶ‐ μαι μὲν πρὸς ταῦτα τόδ’ αὐτὰς ἀναγκαιότατον εἶναι λέγειν. —Τὸ ποῖον; —Ὅτι καθάπερ ἔμπροσθεν ἐρρήθη,
15τὸ μόνον καὶ ἔρημον [καὶ] εἰλικρινὲς εἶναί τι γένος οὔτε πάνυ τι δυνατὸν οὔτ’ ὠφέλιμον· πάντων γε μὴν ἡγού‐ μεθα γενῶν ἄριστον ἓν ἀνθ’ ἑνὸς συνοικεῖν ἡμῖν τὸ
τοῦ γιγνώσκειν τὰ ἄλλα τε πάντα καὶ αὐτὴν ἡμῶν τελέως εἰς δύναμιν ἑκάστην. —Καὶ καλῶς γε εἰρή‐274 in vol. 3
20κατε τὰ νῦν, φήσομεν. —Ὀρθῶς. πάλιν τοίνυν μετὰ τοῦτο τὴν φρόνησιν καὶ τὸν νοῦν ἀνερωτητέον· ἆρ’ ἡδο‐ νῶν τι προσδεῖσθε ἐν τῇ συγκράσει; φαῖμεν ἂν αὖ τὸν νοῦν τε καὶ τὴν φρόνησιν ἀνερωτῶντες. ποίων, φαῖεν ἂν ἴσως, ἡδονῶν; —Εἰκός. —Ὁ δέ γ’ ἡμέτερος λόγος
25[ὁ] μετὰ τοῦτ’ ἐστὶν ὅδε. πρὸς ταῖς ἀληθέσιν ἐκείναις ἡδοναῖς, φήσομεν, ἆρ’ ἔτι προσδεῖσθε ἡμῖν τὰς μεγίστας 〈ἡδονὰσ〉 ξυνοίκους εἶναι καὶ τὰς σφοδροτάτας; 〈καὶ πῶς,〉 ὦ 〈Σώκρατες;〉 φαῖεν ἂν ἴσως, αἵ γ’ ἐμποδίσματά τε μυρία ἡμῖν ἔχουσι, τὰς ψυχὰς ἐν αἷς οἰκοῦμεν ταράτ‐
30τουσαι διὰ μανικὰς ἡδονάς, καὶ γίγνεσθαί τε ἡμᾶς τὴν ἀρχὴν οὐκ ἐῶσι, τά τε γιγνόμενα ἡμῶν τέκνα ὡς τὸ πολύ, δι’ ἀμέλειαν λήθην ἐμποιοῦσαι, παντάπασι δια‐ φθείρουσιν; ἄλλας τε ἡδονὰς ἀληθεῖς καὶ καθαρὰς ἃς εἶπες, σχεδὸν οἰκείας ἡμῖν νόμιζε, καὶ πρὸς ταύταις τὰς
35μεθ’ ὑγιείας καὶ τοῦ σωφρονεῖν, καὶ δὴ καὶ ξυμπάσης ἀρετῆς ὁπόσαι καθάπερ θεοῦ ὀπαδοὶ γιγνόμεναι αὐτῇ συνακολουθοῦσι πάντῃ, ταύτας † μιγνύντας ἀεὶ μετ’ ἀφρο‐ σύνης καὶ τῆς ἄλλης κακίας ἑπομένας πολλή που ἀλογία
τῷ νῷ μιγνύναι τὸν βουλόμενον ὅ τι καλλίστην ἰδόντα275 in vol. 3
40καὶ ἀστασιαστοτάτην μῖξιν καὶ κρᾶσιν ἐν ταύτῃ μαθεῖν πειρᾶσθαι, τί ποτε ἔν τε ἀνθρώπῳ καὶ τῷ παντὶ πέ‐ φυκεν ἀγαθὸν καὶ τίνα ἰδέαν αὐτὴν εἶναί ποτε μαντευ‐ τέον. ἆρ’ οὐκ ἐμφρόνως ταῦτα καὶ ἐχόντως ἑαυτὸν τὸν νοῦν φήσομεν ὑπέρ τε ἑαυτοῦ καὶ μνήμης καὶ δόξης
45ὀρθῆς ἀποκρίνασθαι τὰ νῦν ῥηθέντα; —Παντάπασι μὲν οὖν.

3

.

5

.

55

 Ἐκ τοῦ Χαρμίδου (p. 173 A—D). Ἄκουε δή, ἔφην, τὸ ἐμὸν ὄναρ, εἴτε διὰ κεράτων εἴτε δι’ ἐλέφαντος ἐλήλυθεν. εἰ γὰρ ὅ τι μάλιστα ἡμῶν ἄρχοι ἡ σωφροσύνη, οὖσα οἵαν δὴ νῦν ὁριζόμεθα, ἄλλο
5τι κατὰ τὰς ἐπιστήμας ἂν πράττοιτο, καὶ οὔτε τις κυ‐ βερνήτης φάσκων εἶναι, οὔτε ἰατρὸς οὔτε στρατηγὸς οὔτ’ ἄλλος τις οὐδείς, προσποιούμενός τι εἰδέναι ὃ μὴ οἶδε, λανθάνοι ἄν· ἐκ δὴ τούτων οὕτως ἐχόντων ἄλλο τι ἂν ἡμῖν συμβαίνοι ἢ ὑγιέσι τε τὰ σώματα εἶναι
10μᾶλλον ἢ νῦν, καὶ ἐν θαλάττῃ κινδυνεύοντας καὶ ἐν πο‐ λέμῳ σῴζεσθαι, καὶ τά τε σκεύη καὶ τὴν ἀμπεχόνην καὶ ὑπόδεσιν πᾶσαν καὶ τὰ χρήματα 〈πάντα〉 τεχνικῶς ἡμῖν
εἰργασμένα εἶναι καὶ 〈ἄλλα〉 πολλὰ διὰ τὸ ἀληθινοῖς δημιουργοῖς χρῆσθαι; εἰ δὲ βούλοιό γε, καὶ τὴν μαντι‐276 in vol. 3
15κὴν εἶναι συγχωρήσωμεν ἐπιστήμην τοῦ μέλλοντος ἔσε‐ σθαι, καὶ τὴν σωφροσύνην, αὐτῆς ἐπιστατοῦσαν, τοὺς μὲν ἀλαζόνας ἀποτρέπειν, τοὺς δὲ ὡς ἀληθεῖς μάντεις καθι‐ στάναι ἡμῖν 〈προφήτας τῶν μελλόντων. κατεσκευασμέ‐ νον δὴ οὕτω τὸ ἀνθρώπινον γένος ὅτι μὲν〉 ἐπιστημόνως
20ἂν πράττοι καὶ ζῴη, ἕπομαι· ἡ γὰρ σωφροσύνη φυλάτ‐ τουσα οὐκ ἂν ἐῴη παρεμπίπτουσαν τὴν ἀνεπιστημοσύνην συνεργὸν ἡμῖν εἶναι.

3

.

5

.

56

 Τοῦ αὐτοῦ ἐκ τοῦ Γοργίου (p. 499 C —500 B). Ἔστι δὲ 〈δή〉, ὡς ἔοικεν, ὃ νῦν λέγεις, ὅτι ἡδοναὶ εἰσί τινες, αἳ μὲν ἀγαθαὶ αἳ δὲ κακαί· ἦ γάρ; —Ναί. —
5Ἆρ’ οὖν ἀγαθαὶ μὲν αἱ ὠφέλιμοι, κακαὶ δὲ αἱ βλα‐ βεραί; —Πάνυ γε. —Ὠφέλιμοι δὲ αἱ ἀγαθόν 〈τι〉 ποιοῦσαι, κακαὶ δὲ αἱ κακόν τι; —Φημί. —Ἆρ’ οὖν τὰς τοιάσδε λέγεις, οἷον κατὰ τὸ σῶμα ἃς δὴ νῦν ἐλέγο‐ μεν ἐν τῷ ἐσθίειν καὶ πίνειν ἡδονάς, εἰ ἄρα τούτων αἱ
10μὲν ὑγίειαν ποιοῦσαι ἐν τῷ σώματι, ἢ ἰσχὺν ἢ ἄλλην τινὰ ἀρετὴν τοῦ σώματος, αὗται μὲν ἀγαθαί, αἱ δὲ τἀναντία τούτων, κακαί; —Πάνυ γε. —Οὐκοῦν καὶ λῦ‐
παι ὡσαύτως αἳ μὲν χρησταί εἰσιν αἳ δὲ πονηραί; — Πῶς γὰρ οὔ; —Οὐκοῦν τὰς μὲν χρηστὰς καὶ ἡδονὰς καὶ277 in vol. 3
15λύπας καὶ αἱρετέον ἐστὶ καὶ πρακτέον; —Πάνυ γε, — Τὰς δὲ πονηρὰς οὔ; —Δῆλον δή. —Ἕνεκα γάρ που τῶν ἀγαθῶν ἅπαντα ἡμῖν ἔδοξε πρακτέον εἶναι, εἰ μνη‐ μονεύεις, ἐμοί τε καὶ Πώλῳ. ἆρα καὶ σοὶ 〈συν〉δοκεῖ οὕ‐ τως, 〈τέλος εἶναι〉 ἁπασῶν τῶν πράξεων τὸ ἀγαθόν, καὶ
20ἐκείνου ἕνεκα δεῖν πάντα τἄλλα πράττεσθαι, ἀλλ’ οὐκ ἐκεῖνο τῶν ἄλλων; σύμψηφος ἡμῖν εἶ καὶ σὺ ἐκ τρί‐ των; —Ἔγωγε. —Τῶν ἀγαθῶν ἄρα ἕνεκα δεῖ καὶ τἄλλα καὶ τὰ ἡδέα πράττειν, ἀλλ’ οὐ τἀγαθὰ τῶν ἡδέων; — Πάνυ γε. —Ἆρ’ οὖν παντὸς ἀνδρός ἐστιν ἐκλέξασθαι,
25ποῖα ἀγαθὰ τῶν ἡδέων ἐστὶ καὶ ποῖα κακά, ἢ τεχνικοῦ δεῖ εἰς ἕκαστον; —Τεχνικοῦ. —Ἀναμνησθῶμεν δὴ ὧν αὖ ἐγὼ πρὸς Πῶλον καὶ Γοργίαν ἐτύγχανον λέγων· ἔλεγε γὰρ αὐτός, εἰ μνημονεύεις, ὅτι εἶεν παρασκευαί, αἳ μὲν μέχρι ἡδονῆς αὐτὸ τοῦτο παρασκευάζουσαι, ἀγνοοῦσαι
30δὲ τὸ βέλτιον καὶ τὸ χεῖρον, αἳ δὲ γινώσκουσαι ὅ τι τε ἀγαθὸν καὶ ὅ τι κακόν· καὶ ἐτίθουν τῶν μὲν περὶ τὰς ἡδονὰς τὴν μαγειρικὴν ἐμπειρίαν, ἀλλ’ οὐ τέχνην· τῶν δὲ περὶ τὸ ἀγαθὸν τὴν ἰατρικὴν τέχνην.

3

.

5

.

57

 Ἀντιφῶντος (fr. 130 Blass.2). Ὅστις δὲ τῶν αἰσχρῶν ἢ τῶν κακῶν μήτε ἐπεθύ‐ μησε μήτε ἥψατο, οὐκ ἔστι σώφρων· οὐ γὰρ ἔσθ’ ὅπου κρατήσας αὐτὸς ἑαυτὸν κόσμιον παρέχεται.278 in vol. 3

3

.

5

.

58

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Φαίδωνος (p. 68 C). Ἄριστον δὲ τὸ περὶ τὰς ἐπιθυμίας μὴ ἐπτοῆσθαι, ἀλλ’ ὀλιγώρως ἔχειν καὶ κοσμίως.

3

.

5

.

59

 Ἐκ τοῦ Ἐπικτήτου Ἐγχειριδίου (c. 33, 4). Γέλως μὴ πολὺς ἔστω μηδὲ ἐπὶ πολλοῖς.

3

.

5

.

60

(ibid. 6) Δείπνοις τοῖς ἔξω καὶ ἰδιωτικοῖς τὸ πολὺ ἀπόταξαι·
ἂν δὲ γίνηται καιρός, φυλάσσου. ἴσθι γὰρ ὅτι ἂν ἕτε‐ ρος ᾖ μεμολυσμένος, καὶ τὸν ἕτερον ἐμπλησθῆναι ἀνάγκη,279 in vol. 3
5ὅταν γυμνοὶ συνδιατρίβωνται.

3

.

5

.

61

 Εὐριπίδου Θησέως (fr. 388 N.2). Ἀλλ’ ἔστι δή τις ἄλλος ἐν βροτοῖς ἔρως ψυχῆς δικαίας σώφρονός τε κἀγαθῆς.

3

.

6

t

ΠΕΡΙ ΑΚΟΛΑΣΙΑΣ.

3

.

6

.

1

 Εὐριπίδου Ἀντιόπῃ (fr. 201 N.2). Καὶ μὴν ὅσοι μὲν σαρκὸς εἰς εὐεξίαν ἀσκοῦσι βίοτον, ἢν σφαλῶσι χρημάτων, κακοὶ πολῖται· δεῖ γὰρ ἄνδρ’ εἰθισμένον
5ἀκόλαστον ἦθος γαστρὸς ἐν ταὐτῷ μένειν.

3

.

6

.

2

 Φιλήμονος (fab. inc. fr. 27a com. IV p. 43). Σοὶ γὰρ τίς ἐστιν, εἰπέ μοι, παρρησία; σὺ λαλεῖς ἐν ἀνθρώποισιν ὡς ἄνθρωπος ὤν, τὸ δ’ ὅλον περιπατεῖς, ἢ τὸν αὐτὸν ἀέρα
5ἑτέροισιν ἕλκεις, εἰπέ μοι, τοιοῦτος ὤν;280 in vol. 3

3

.

6

.

3

 Κλεάνθους. Ὅστις ἐπιθυμῶν ἀνέχετ’ αἰσχροῦ πράγματος, οὗτος ποιήσει τοῦτ’ ἐὰν καιρὸν λάβῃ.

3

.

6

.

4

 Πόθεν ποτ’ ἆρα γίνεται μοιχῶν γένος; ἐκ κριθιῶντος ἀνδρὸς ἐν ἀφροδισίοις.

3

.

6

.

5

 Εὔφρονος (fab. inc. fr. 2 com. IV p. 495). Οὐκ ἔστι μοιχοῦ μεῖζον οὐδὲ ἓν κακόν· ἐν ταῖς γὰρ ἑτέρων βούλετ’ ἀτυχίαις τρυφᾶν.

3

.

6

.

6

 Ἀναξανδρίδου (fab. inc. fr. 9 com. III p. 199). Μηδέποτε δοῦλον ἡδονῆς σαυτὸν ποίει. λάγνης γυναικός ἐστιν, οὐκ ἀνδρὸς τόδε.

3

.

6

.

7

Ἀλέξιδος (fab. inc. fr. 44 com. III p. 522). Φεῦγ’ ἡδονὴν φέρουσαν ὕστερον βλάβην.

3

.

6

.

8

 Μενάνδρου Ὀργῇ (fr. 5 com. IV p. 180). Οὐκ ἔστι μοιχοῦ πρᾶγμα τιμιώτερον, θανάτου γάρ ἐστιν ὤνιον.

3

.

6

.

9

(fab. inc. fr. 217 com. IV p. 282)
Ὄνειδος αἰσχρὸς βίος ὅμως, κἂν ἡδὺς ᾖ.281 in vol. 3

3

.

6

.

10

 Ἀριστοφῶντος Ἰατροῦ (fr. 2 com. III p. 358). Αἱ τῶν ἑταιρῶν γὰρ διοπετεῖς οἰκίαι· γεγόνασιν ἄβατοι τοῖς ἔχουσι μηδὲ ἕν.

3

.

6

.

11

 Ἀπολλοδώρου Διαβόλου (fr. 1 com. IV p. 444). Καὶ κλείεθ’ ἡ θύρα μοχλοῖς· ἀλλ’ οὐδὲ εἷς τέκτων ὀχυρὰν οὕτως ἐποίησεν θύραν,
5δι’ ἧς γαλῆ καὶ μοιχὸς οὐκ εἰσέρχεται.

3

.

6

.

12

 Βάθωνος (fab. inc. fr. 2 com. IV p. 503). Πολλῶν σφόδρ’ ὄντων χἀτέρων ἐν τῷ βίῳ, ἐφ’ οἷς ἅπαντες εἰκότως θορυβούμεθα, μάλιστ’ ἐμοὶ δήπουθε κινοῦσιν χολὴν
5οἱ τῶν τρόπων φάσκοντες ἐπιεικῶς ἐρᾶν, καὶ λανθάνειν δοκοῦντες, ὅτι πεπλασμένως τὸ πρᾶγμα παρακεντοῦσι κοὐκ ἀληθινῶς. τίνα γὰρ ἔχει, πρὸς τῆς Ἀθηνᾶς, διαφορὰν
ὁ τῶν νεωτέρων τε καὶ λείων τρόπος282 in vol. 3
10παρ’ ὃν οἱ δασεῖς ἔχουσι καὶ προβεβηκότες;

3

.

6

.

13

 Φοινικίδου (com. IV p. 511). Μὰ τὴν Ἀφροδίτην, οὐκ ἂν ὑπομείναιμ’ ἔτι, Πυθιάς, ἑταιρεῖν· χαιρέτω· μή μοι λέγε, ἀπέτυχον, οὐδὲν πρὸς ἐμέ, καταλῦσαι θέλω.
5εὐθὺς ἐπιχειρήσασα φίλον ἔσχον τινὰ στρατιωτικόν· διαπαντὸς οὗτος τὰς μάχας ἔλεγεν, ἐδείκνυ 〈δ’〉 ἅμα λέγων τὰ τραύματα, εἰσέφερε δ’ οὐδέν. δωρεὰν ἔφη τινὰ παρὰ τοῦ βασιλέως λαμβάνειν, καὶ ταῦτ’ ἀεὶ
10ἔλεγεν· διὰ ταύτην ἣν λέγει τὴν δωρεὰν ἐνιαυτὸν ἔσχε μ’ ὁ κακοδαίμων δωρεάν. ἀφῆκα τοῦτον, λαμβάνω δ’ ἄλλον τινά, ἰατρόν. οὗτος εἰσάγων πολλούς τινας ἔτεμν’ ἔκαε· πτωχὸς ἦν καὶ δήμιος.
15δεινότερος οὗτος θατέρου μοι κατεφάνη. ὁ μὲν διήγημ’ ἔλεγεν, ὁ δ’ ἐποίει νεκρούς. τρίτῳ συνέζευξ’ ἡ τύχη με φιλοσόφῳ πώγων’ ἔχοντι καὶ τρίβωνα καὶ λόγον· εἰς προῦπτον ἦλθον ἐμπεσοῦσα δὴ κακόν.
20οὐδὲν ἐδίδου γάρ· † ταῦτ’ ἀλλ’ ἂν αἰτῶντι ἔφη, οὐκ ἀγαθὸν εἶναι τἀργύριον. ἔστω κακόν, διὰ τοῦτο δός μοι, ῥῖψον· οὐκ ἐπείθετο.283 in vol. 3

3

.

6

.

14

 Σωκράτους. Οὔτε πῦρ ἱματίῳ περιστεῖλαι δυνατὸν οὔτε αἰσχρὸν ἁμάρτημα χρόνῳ.

3

.

6

.

15

 Τὸ μὲν πῦρ ὁ ἄνεμος, τὸν δὲ ἔρωτα ἡ συνήθεια ἐκκαίει.

3

.

6

.

16

 Σωκράτης ἔφη τοὺς μοιχοὺς ὅμοιόν τι ποιεῖν τοῖς μὴ βουλομένοις ἐκ τῶν ἀπορρεουσῶν πίνειν, ἀλλ’ ἐκ τοῦ ὕδατος τοῦ ἐν τῷ βάθει χείρονος ὑπάρχοντος.

3

.

6

.

17

 Ἐκ τῶν Σερήνου. Διογένης κατεγέλα τῶν τὰ μὲν ταμιεῖα κατασημαι‐ νομένων μοχλοῖς καὶ κλεισὶ καὶ σημάντροις, τὸ δὲ σῶμα τὸ αὑτῶν πολλαῖς θυρίσι καὶ θύραις ἀνοιγόντων διά τε
5στόματος καὶ αἰδοίων καὶ ὤτων καὶ ὀφθαλμῶν.284 in vol. 3

3

.

6

.

18

 Περὶ Εὐριπίδου τις ἔλεγεν ὅτι μισογύνης εἴη· καὶ ὁ Σοφοκλῆς ‘ἀλλ’ οὐκ ἔν γε τῇ κλίνῃ‘ ἔφη.

3

.

6

.

19

 Χαλεπὸν ἔλεγεν εἶναι ὁ Πλάτων εὑρεῖν τοῖς μὲν ἀκο‐ λάστοις ἀγαθὴν ἡδονὴν τοῖς δὲ νοσοῦσιν ὑγιεινήν.

3

.

6

.

20

 Ζήνωνος. Ὁ Ζήνων ᾐτιᾶτο τοὺς πλείστους λέγων ἐξὸν ἀπὸ τῶν πόνων τὰς ἡδονὰς φέρειν ἀπὸ τῶν μαγειρείων λαμβάνοντας.

3

.

6

.

21

 Μουσωνίου (rel. p. 255 Peerlk.). Μουσώνιος ἔλεγεν ὑπερβολὴν ἀναισχυντίας εἶναι τὸ πρὸς μὲν τὰς τῶν πόνων ὑπομονὰς μεμνῆσθαι τῆς τοῦ σώματος ἀσθενείας, πρὸς δὲ τὰς τῶν ἡδονῶν ἐκ‐
5λανθάνεσθαι.

3

.

6

.

22

Μουσωνίου (ibid. p. 255). Ἀρχὴ τοῦ μὴ κατοκνεῖν τὰ ἀσχήμονα 〈πράττειν〉 τὸ
μὴ κατοκνεῖν τὰ ἀσχήμονα λέγειν.285 in vol. 3

3

.

6

.

23

 Μουσωνίου ἐκ τοῦ Περὶ ἀφροδισίων (rel. p. 210 Peerlk.). Μέρος μέντοι τρυφῆς οὐ μικρότατον κἀν τοῖς ἀφρο‐ δισίοις ἐστίν, ὅτι ποικίλων δέονται παιδικῶν οἱ τρυ‐
5φῶντες οὐ νομίμων μόνον ἀλλὰ καὶ παρανόμων, οὐδὲ θηλειῶν μόνον ἀλλὰ καὶ ἀρρένων, ἄλλοτε ἄλλους θη‐ ρῶντες ἐρωμένους, καὶ τοῖς μὲν ἐν ἑτοίμῳ οὖσιν οὐκ ἀρκούμενοι, τῶν δὲ σπανίων ἐφιέμενοι, συμπλοκὰς δ’ ἀσχήμονας ζητοῦντες, ἅπερ ἅπαντα μεγάλα ἐγκλήματα
10ἀνθρώπου ἐστίν. χρὴ δὲ τοὺς μὴ τρυφῶντας ἢ μὴ κα‐ κοὺς μόνα μὲν ἀφροδίσια νομίζειν δίκαια τὰ ἐν γάμῳ καὶ ἐπὶ γενέσει παίδων συντελούμενα, ὅτι καὶ νόμιμά ἐστιν· τὰ δέ γε ἡδονὴν θηρώμενα ψιλὴν ἄδικα καὶ παράνομα, κἂν ἐν γάμῳ ᾖ. συμπλοκαὶ δ’ ἄλλαι αἱ μὲν
15κατὰ μοιχείαν παρανομώταται, καὶ μετριώτεραι τούτων οὐδὲν αἱ πρὸς ἄρρενας τοῖς ἄρρεσιν, ὅτι παρὰ φύσιν τὸ τόλμημα· ὅσαι δὲ μοιχείας ἐκτὸς συνουσίαι πρὸς θηλείας εἰσὶν ἐστερημέναι τοῦ γίνεσθαι κατὰ νόμον, καὶ αὗται πᾶσαι αἰσχραί, αἵγε πράττονται δι’ ἀκολα‐
20σίαν· ὡς μετά γε σωφροσύνης οὔτ’ ἂν ἑταίρᾳ πλησιά‐ ζειν ὑπομείνειέ τις, οὔτ’ ἂν ἐλευθέρᾳ γάμου χωρὶς οὔτε
μὰ Δία θεραπαίνῃ τῇ αὑτοῦ. τὸ γὰρ μὴ νόμιμον μηδ’ εὐπρεπὲς τῶν συνουσιῶν τούτων αἶσχός τε καὶ ὄνειδος μέγα τοῖς θηρωμένοις αὐτάς· ὅθεν οὐδὲ πράττειν φα‐286 in vol. 3
25νερῶς οὐδὲν ἀνέχεται τῶν τοιούτων οὐδείς, κἂν ἐπ’ ὀλίγον ἐρυθριᾶν οἷός τε ᾖ, ἐπικρυπτόμενοι δὲ καὶ λάθρᾳ οἵγε μὴ τελέως ἀπερρωγότες ταῦτα τολμῶσιν. καίτοι τό γε πειρᾶσθαι λανθάνειν ἐφ’ οἷς πράττει τις ὁμο‐ λογοῦντος ἁμαρτάνειν ἐστί. ‘νὴ Δία·‘ φησίν ‘ἀλλ’ οὐχ
30ὥσπερ ὁ μοιχεύων ἀδικεῖ τὸν ἄνδρα τῆς διεφθαρμένης γυναικός, οὐχ οὕτως καὶ ὁ τῇ ἑταίρᾳ συνὼν ἀδικεῖ τινὰ ἢ νὴ Δία τῇ μὴ ἐχούσῃ ἄνδρα· οὐδὲ γὰρ ἐλπίδα παί‐ δων οὐδενὸς διαφθείρει οὗτος.‘ ἐγὼ δ’ ἐπέχω μὲν λέ‐
γειν, ὡς πᾶς ὅστις ἁμαρτάνει καὶ ἀδικεῖ εὐθύς, εἰ287 in vol. 3
35καὶ μηδένα τῶν πέλας, ἀλλ’ αὑτόν γε πάντως χείρονα ἀποφαίνων καὶ ἀτιμότερον· ὁ γὰρ ἁμαρτάνων, παρ’ ὅσον ἁμαρτάνει, χείρων καὶ ἀτιμότερος. ἵνα οὖν ἐῶ τὴν ἀδι‐ κίαν, ἀλλ’ ἀκολασίαν γε πᾶσα ἀνάγκη πάντως προσεῖναι τῷ ἡττωμένῳ αἰσχρᾶς ἡδονῆς καὶ χαίροντι τῷ μολύνε‐
40σθαι ὥσπερ αἱ ὕες· οἷος οὐχ ἥκιστά ἐστι καὶ ὁ δούλῃ ἰδίᾳ πλησιάζων, ὅπερ νομίζουσί τινες μάλιστά πως εἶναι ἀναίτιον, ἐπεὶ καὶ δεσπότης πᾶς αὐτεξούσιος εἶναι δοκεῖ ὅ τι βούλεται χρῆσθαι δούλῳ τῷ ἑαυτοῦ. πρὸς τοῦτο δὲ ἁπλοῦς μοι ὁ λόγος· εἰ γάρ τῳ δοκεῖ μὴ αἰσχρὸν
45μηδ’ ἄτοπον εἶναι δούλῃ δεσπότην πλησιάζειν τῇ ἑαυ‐ τοῦ, καὶ μάλιστα εἰ τύχοι οὖσα χήρα, λογισάσθω ποῖόν τι καταφαίνεται αὐτῷ, εἰ δέσποινα δούλῳ πλησιάζοι. οὐ γὰρ ἂν δόξειεν εἶναι ἀνεκτόν, οὐ μόνον εἰ κεκτημένη ἄνδρα νόμιμον ἡ γυνὴ προσοῖτο δοῦλον, ἀλλ’ εἰ καὶ

3

.

6

.

23

(50)

ἄνανδρος οὖσα τοῦτο πράττοι; καίτοι τοὺς ἄνδρας οὐ δήπου τῶν γυναικῶν ἀξιώσει τις εἶναι χείρονας, οὐδ’ ἧττον δύνασθαι τὰς ἐπιθυμίας παιδαγωγεῖν τὰς ἑαυτῶν, τοὺς ἰσχυροτέρους τὴν γνώμην τῶν ἀσθενεστέρων, τοὺς ἄρχοντας τῶν ἀρχομένων. πολὺ γὰρ κρείττονας εἶναι
55προσήκει τοὺς ἄνδρας, εἴπερ καὶ προεστάναι ἀξιοῦνται τῶν γυναικῶν· ἂν μέντοι ἀκρατέστεροι φαίνωνται ὄν‐
τες, ... καὶ κακίονες. ὅτι δ’ ἀκρασίας ἔργον καὶ οὐδενὸς ἄλλου ἐστὶ τὸ δεσπότην δούλῃ πλησιάζειν, τί δεῖ καὶ λέγειν; [γνώριμον γάρ.]288 in vol. 3

3

.

6

.

24

 Ἐκ τοῦ Περὶ κουρᾶς (Musonii rel. p. 207 Peerlk.). Ἔφη μὲν παραπλησίως τὸν ἄνδρα χρῆναι τῇ κεφαλῇ προσφέρειν κουράν, ὡς ἀμπέλῳ προσφέρομεν τομήν, τοῦ
5μόνον ἀφαιρεῖν χάριν τὸ ἄχρηστον ...... οὔτε γενείῳ πώγωνα, ἀλλ’ εἶναί τινα καὶ ταύτην σκέπην ὑπὸ τῆς φύσεως ἡμῖν πεπορισμένην· τὸν δὲ πώγωνα καὶ σύμ‐ βολον γεγονέναι τοῦ ἄρρενος, ὥσπερ ἀλεκτρυόνι λόφον καὶ λέοντι χαίτην· ὅθεν τῆς μὲν κόμης ἀφαιρετέον εἶναι
10τὸ ἐνοχλοῦν, τοῦ δὲ πώγωνος οὐδέν. οὐδὲ γὰρ ἐνοχλεῖν αὐτὸν οὐδέν, ἕως ἂν ὑγιαίνῃ τὸ σῶμα ἢ νόσον μὴ τοι‐ αύτην νοσῇ, ἧς ἕνεκα γένοιτ’ ἂν ἀφαίρεσις τῶν ἐπὶ τοῦ γενείου τριχῶν. εὖ γὰρ εἴρηται, ἔφη, τὸ τοῦ Ζήνωνος,
ὅτι τούτου ἕνεκα καρτέον οὗ καὶ κομητέον, τοῦ κατὰ289 in vol. 3
15φύσιν, ἵνα μὴ βαρούμενός τις ὑπὸ τῆς κόμης μηδ’ ἐνο‐ χλούμενος ᾖ πρὸς μηδεμίαν ἐνέργειαν. ἡ γὰρ δὴ φύσις τὸ μὲν ἐνδεὲς μᾶλλον φαίνεται φυλαξαμένη, τὸ δὲ περιτ‐ τὸν ἧττον, ἐπί τε φυτῶν καὶ ἐπὶ ζῴων, ὅτι τῆς προσθέ‐ σεως τοῦ ἐνδεοῦς ἡ ἀφαίρεσις τοῦ περιττοῦ πολὺ ῥᾴων
20καὶ εὐπετεστέρα ἐστίν. χρὴ δ’ ἐφ’ ἑκάτερα τὸν λογισ‐ μὸν τὸν ἀνθρώπινον τῇ φύσει βοηθεῖν, ὥστ’ ἀναπιμ‐ πλάναι τὰς ἐνδείας ἐφ’ ὅσον οἷόν τε ἀναπληροῦν, ἐλατ‐ τοῦν δὲ καὶ ἀφαιρεῖν τὰς περιττότητας. ὅθεν καὶ καρτέον μόνης ἕνεκα τῆς ἀφαιρέσεως τοῦ περιττοῦ καὶ
25οὐχὶ κόσμου χάριν, ὅπερ οἴονται δεῖν ἔνιοι τὰ μὲν γένεια λεαινόμενοι καὶ μιμούμενοι τοὺς ἀγενείους ἢ νὴ Δία τοὺς ἄρτι γενειάσκοντας, τὴν δὲ κεφαλὴν οὐχ ὁμοίως κειρόμενοι, διαφόρως δὲ τὰ πρόσω τῶν ὀπίσω. καὶ γάρ τοι δοκῶν εἶναι κόσμος οὗτος πολλὴν ἀκοσμίαν ἔχει
30καὶ διαφέρει οὐδὲν τοῦ καλλωπισμοῦ τοῦ τῶν γυναικῶν. ἐκεῖναί τε γὰρ τὰ μέν τινα μέρη πλέκουσι τῶν τριχῶν τὰ δὲ καθιᾶσι τὰ δὲ ἕτερόν τινα σκευάζουσι τρόπον, ἵνα φαίνωνται καλλίονες, οἵ τε κειρόμενοι οὕτως ἄνδρες κατάδηλοί εἰσι δι’ ἐπιθυμίαν τοῦ φαίνεσθαι καλοὶ οἷς
35βούλονται ἀρέσκειν, τὰς μὲν τέλεον ἀφαιροῦντες τῶν
τριχῶν, τὰς δὲ πλάττοντες οὕτως ὡς ἂν εὐοπτότατα ᾖ γυναιξί τε καὶ παισὶν ὑφ’ ὧν ἐπαινεῖσθαι δέονται. ἤδη δέ τινες καὶ αὐτῷ τῷ βαρύνεσθαι τὰς τρίχας κείρον‐ ται, καὶ λεαίνουσι τὰ γένεια, σαφῶς οὗτοί γε κατεα‐290 in vol. 3
40γότες ὑπὸ τῆς τρυφῆς καὶ ἐκνενευρισμένοι παντάπασιν, οἵ γε ἀνέχονται ἀνδρόγυνοι καὶ γυναικώδεις ὁρᾶσθαι ὄν‐ τες, ὅπερ ἔδει φεύγειν ἐξ ἅπαντος, εἰ δὴ τῷ ὄντι ἄν‐ δρες ἦσαν. τί γὰρ δὴ καὶ εἰσὶν αἱ τρίχες ἀνθρώποις βάρος; εἰ μὴ νὴ Δία καὶ τοῖς ὀρνέοις τὰ πτερὰ φαίη
45τις [ἂν] εἶναι βάρος.

3

.

6

.

25

Σόλωνος. Ἡδονὴν φεῦγε ἥ τις ὕστερον λύπην τίκτει.

3

.

6

.

26

Δημοκρίτου (fr. mor. 181 Mull.). Ἔνιοι πολίων μὲν δεσπόζουσι, γυναιξὶ δὲ δουλεύουσι.

3

.

6

.

27

(fr. mor. 91 Mull.) Ἡμερήσιοι ὕπνοι σώματος ὄχλησιν ἢ ψυχῆς ἀδημο‐ σύνην ἢ ἀργίην ἢ ἀπαιδευσίην σημαίνουσι.

3

.

6

.

28

(fr. mor. 50 Mull.) Ξυνουσίη ἀποπληξίη σμικρή· ἐξέσσυται γὰρ ἄνθρω‐ πος ἐξ ἀνθρώπου.291 in vol. 3

3

.

6

.

29

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Φαίδωνος (p. 68 E). Καίτοι καλοῦσί γε ἀκολασίαν τὸ ὑπὸ τῶν ἡδονῶν ἄρχεσθαι.

3

.

6

.

30

 Εὐσεβίου (fr. 8 III p. 9 Mullach). Τῶν τῇσιν αἰσχρῇσιν ἐπιθυμίῃσιν ἐπιχειρεόντων ἐλεύθερον μηδένα νόμιζε. τῶν γὰρ τοὺς τῇ τύχῃ δού‐ λους κεκτημένων πολὺ βαρυτέροις οὗτοι δεσπόταις τοῖσι
5καταναγκάζουσι ταῦτα δουλεύουσιν.

3

.

6

.

31

(fr. 9 l. c.) Γαστριμαργίη σῶμα πιαίνει, ἀλογίην ἐγείρει, ψυχῆς δὲ τὸ κάλλιστον λογισμὸν κοιμίζει.

3

.

6

.

32

(fr. 10 l. c.) Ψυχῇ σῶμα ἀνθρώπου ἔδοσαν οἱ θεοί, ὥστε τῇ ψυχῇ τὸ σῶμα ὑπηρετέεσθαι. οἱ δὲ πολλοὶ τὸ ἔμπαλιν ποι‐ έουσι, σώματι πρὸς πάντα καὶ ἐς μοῦνα τὰ ἐκείνου292 in vol. 3
5ὑπουργήματα τὸ κρέσσον τῷ χείρονι καὶ θνητῷ ἀθάνα‐ τον ψυχὴν καταδουλεύμενοι.

3

.

6

.

33

(fr. 11 l. c.) Ἀκολασίη ψυχὴν λυμαίνεται καὶ σῶμα διαφθείρει, τόπερ ἕνεκα τῆς ἡδονῆς καὶ ὥστε αὐτῷ χαρίζεσθαι τὸν ἔχοντά μιν καταναγκάσει τὰ αἴσχιστα πάντα ποιέειν.

3

.

6

.

34

(fr. 12 l. c.) Ἀκολασίη ψυχὴν ὥσπερ νῆα ἄνεμοι ὑπολαβόντες τῇ καὶ τῇ φορέοντες συγκλονέουσι καὶ ἀπειθέα ποιέουσι τῷ κυβερνήτῃ, οὕτω καὶ ψυχὴν δονέουσα καὶ ἀπειθέα
5νόῳ εἶναι καταναγκάζουσα εἰρηνεύειν καὶ ἐν τῷ εὐδίῳ καὶ ἀσφαλεστάτῳ ὁρμέειν οὐ ξυγχωρέει.

3

.

6

.

35

Διογένους.
Διογένης ‘παρὰ μὲν τῶν θεῶν‘ φησίν ‘ὑγίειαν εὔ‐ χονται· πάντα δὲ οἱ πλεῖστοι τἀναντία τῇ ὑγιείᾳ πράτ‐ τουσιν‘293 in vol. 3

3

.

6

.

36

 Ὁ Διογένης τοὺς πολλοὺς ἔφασκεν ζῶντας μὲν ἑαυ‐ τοὺς σήπειν λουτροῖς τέγγοντας καὶ ἀφροδισίοις τήκον‐ τας, ἀποθνῄσκοντας δ’ ἐν θυμιάμασι τὸ σῶμα κελεύειν ἀποτίθεσθαι, τοὺς δ’ ἐν μέλιτι, ὑπὲρ τοῦ μὴ ταχέως
5κατασαπῆναι.

3

.

6

.

37

 Διογένης ἔλεγεν τῶν οἴκων ἔνθα πλείστη τροφὴ πολλοὺς μῦς εἶναι καὶ γαλᾶς· καὶ σώματα δὲ τὰ πολλὴν τροφὴν δεχόμενα καὶ νόσους ἴσας ἐφέλκεσθαι.

3

.

6

.

38

 Διογένης πρός τινα νέον περιττῶς καλλωπιζόμενον ‘εἰ μὲν πρὸς ἄνδρας, ἀτυχεῖσ‘ εἶπεν, ‘εἰ δὲ πρὸς γυναῖ‐
κας, ἀδικεῖσ‘.294 in vol. 3

3

.

6

.

39

 Διογένης οὐδὲν εὐωνότερον εἶναι μοιχοῦ διωρίζετο τὴν ψυχὴν τῶν δραχμῆς ὠνίων προϊεμένου.

3

.

6

.

40

 Διογένης ἐσθίειν ἔλεγε τοὺς ἀνθρώπους τοῦ ἥδεσθαι ἕνεκα, ἀποπαύεσθαι δὲ αὐτοῦ τούτου χάριν μὴ ἐθέλειν.

3

.

6

.

41

 Διογένης τοὺς μὲν ἄλλους ἔφησε ζῆν, ἵνα ἐσθίωσιν, αὐτὸν δὲ ἐσθίειν, ἵνα ζῇ.

3

.

6

.

42

 Σοφοκλέους. Σοφοκλῆν ἤρετό τις πρεσβύτην ὄντα, εἰ ἔτι πλη‐ σιάζοι γυναικί· ὃ δ’ ‘εὐφήμει‘ ἔφη ‘ἀσμενέστατα ἀπέ‐ φυγον ὥσπερ λυττῶντα καὶ ἄγριον δεσπότην‘.

3

.

6

.

43

 Ἀντισθένους (apophth. 8 Winckelm.). Ἀντισθένης ἔλεγεν τὰς μὴ κατὰ θύραν εἰσιούσας ἡδονὰς ἀναγκαῖον μὴ κατὰ θύραν πάλιν ἐξιέναι· δεήσει οὖν τμηθῆναι ἢ ἐλλεβορισθῆναι.

3

.

6

.

44

 Ἐρυξιμάχου. Ἐρυξίμαχος τὴν συνουσίαν μικρὰν ἐπιληψίαν ἔλεγεν, καὶ χρόνῳ μόνῳ διαλλάττειν.295 in vol. 3

3

.

6

.

45

 Ἀντιφῶντος (fr. 130 Blass2). Ἔνθα τὸ ἡδύ ἐστι, πλησίον που καὶ τὸ λυπηρόν· αἱ γὰρ ἡδοναὶ οὐκ ἐπὶ σφῶν αὐτῶν ἐμπορεύονται, ἀλλ’ ἀκο‐ λουθοῦσιν αὐταῖς λῦπαι καὶ πόνοι.

3

.

6

.

46

 Κράτης (Plut. de Alex. fort. p. 336 C). Κράτης ἰδὼν χρυσῆν εἰκόνα Φρύνης τῆς ἑταίρας ἐν Δελφοῖς ἑστῶσαν ἀνέκραγεν ὅτι τοῦτο τῆς Ἑλλήνων ἀκρα‐ σίας τρόπαιον ἕστηκεν.

3

.

6

.

47

Αἰσώπου. Αἴσωπος πρὸς τὸν τῷ κάλλει κακῶς κεχρημένον εἶ‐
πεν ‘ὁποίῳ ἱματίῳ ἠμφιεσμένος κακῶς αὐτὸ ἀποδύῃ‘.296 in vol. 3

3

.

6

.

48

 〈Ἰαμβλίχου ἐκ τῶν προτρεπτικῶν〉 εἰς
φιλοσοφίαν λόγων (p. 32, 13 Pist.). Καὶ μὴν τό γε ἀκολασταίνειν πάλαι ψέγεται, ὅτι ἀνίεται ἐν τῷ τοιούτῳ τὸ ἐπιθυμητικὸν εἰς ἐλευθερίαν
5πέρα τοῦ δέοντος.

3

.

6

.

49

 Πλουτάρχου ἐκ τοῦ Κατὰ ἡδονῆς (fr. XX 1 Wyttenb.). Ὅτι τὰ σώματα ἀνίησιν ἡ ἡδονὴ καθ’ ἡμέραν ἐκ‐ μαλάττουσα ταῖς τρυφαῖς, ὧν ἡ συνέχεια παραιρεῖται
5τὸν τόνον ἀναχαλῶσα τὴν ἰσχὺν αὐτῶν. ἐξ ὧν ῥᾳστώνη μὲν νόσων, ῥᾳστώνη δὲ καμάτων, προμελετώμενον δ’ ἐν νεότητι γῆρας.

3

.

6

.

50

 Ἐν ταὐτῷ (fr. XX 2 Wyttenb.). Θηρίον ἐστὶ δουλαγωγὸν 〈ἡ〉 ἡδονή, ἀλλ’ οὐκ ἄγριον· εἴθε γὰρ ἦν· φανερῶς ἂν πολεμοῦσα ταχέως ἑάλω· νῦν δὲ καὶ ταύτῃ μισητότερον, ὅτι κλέπτει τὴν ἔχθραν ὑπο‐
5δυομένη σχῆμα εὐνοίας. ὥστε διχῇ ἀποτρόπαιον, καὶ ὧν
βλάπτει καὶ ὧν ψεύδεται.297 in vol. 3

3

.

6

.

51

 Ἐν ταὐτῷ (fr. XX 3 Wyttenb.). Τὰς μὲν οὖν δικαίας ἡδονὰς οὐκ ἔτ’ ἂν ἡδονὰς οὔτε καλέσαιμεν οὔτε ἴσμεν, ἀλλὰ θεραπείας. ὅσαι δὲ παρὰ ταύτας πᾶσαι ὕβρεις περιτταί εἰσι πεπηρωμέναι, βια‐
5ζόμεναι καὶ ταῖς ποικιλίαις κολακεύουσαι, λανθάνουσι βλάπτουσαι. οὐδ’ εἰς τὰ ἡμέτερα νόμος ὁ καὶ τῶν ἀλόγων ζῴων, 〈ὧν〉 μετὰ τὸ ἀκέσασθαι τὰς ἐπιθυμίας οὐδενὸς ὄρεξις, ἀλλὰ κόρος τῶν ἐπειγόντων ἀβιάστοις ἡδοναῖς.

3

.

6

.

52

 Ἐν ταὐτῷ (fr. XX 4 Wyttenb.). Μή τις προδότας ἐπαινεῖ; τοιοῦτόν ἐστιν ἡ ἡδονή, προδίδωσι τὰ τῆς ἀρετῆς. μή τις βασανιστάς; τοιοῦτόν ἐστιν τὸ ἥδεσθαι, βασανίζει τὰ τῆς σωφροσύνης. μή τις
5φιλαργυρίαν; ἀπλήρωτόν ἐστιν ἑκάτερον. τί τηλικούτῳ
χαίρομεν θηρίῳ, ὃ κολακεῦον ἡμᾶς ἀναλίσκει;298 in vol. 3

3

.

6

.

53

 Ἐν ταὐτῷ (fr. XX 5 Wyttenb.). Τί δ’ οὐ πάντων ὁρώντων ἀκρατεύεις, ἀλλὰ καὶ σαυτὸν αἰδούμενος φεύγεις νυκτὶ καὶ σκότῳ τοῖς ἀμαρ‐ τύροις πιστεύων τὴν ὕβριν; οὐδεὶς γὰρ τῶν καλῶν ἔργων
5σκότος προβάλλει τὸ φῶς αὐτοῖς μαρτυρεῖν αἰσχυνό‐ μενος, ἀλλ’ ὅλον ἅμα τὸν κόσμον ἥλιον γενέσθαι πρὸς ἃ κατορθοῖ βούλοιτ’ ἄν· ἅπασα δὲ κακία ὁρᾶσθαι γυμνὴ φυλάττεται σκέπην προβαλλομένη τὰ πάθη. ἀποκόψαν‐ τες οὖν αὐτὰ γυμνὰς βλέπωμεν τὰς ἡδονάς· μεθύουσιν
10εἰς ἀναισθησίαν, λαγνεύουσιν εἰς † αἰῶνα, καθεύδουσιν εἰς † ἔργα, οὐκ ἐπιστρέφονται πόλεων, οὐ φροντίζουσι γονέων, οὐκ αἰσχύνονται νόμους.

3

.

6

.

54

Πυθαγόρου.
Δουλεύειν πάθεσι χαλεπώτερον ἢ τυράννοις.299 in vol. 3

3

.

6

.

55

 Ἐλεύθερον ἀδύνατον εἶναι τὸν πάθεσι δουλεύοντα καὶ ὑπὸ παθῶν κρατούμενον.

3

.

6

.

56

Οὐδεὶς ἐλεύθερος ἑαυτοῦ μὴ κρατῶν.

3

.

6

.

57

Ἐκ τῶν Ἐπικτήτου (fr. 52 III p. 83 Schweigh.). Τοὺς δυσχερεῖς δὲ φιλοσόφους εἰς μέσον ἄγοντες, οἷς οὐ δοκεῖ κατὰ φύσιν ἡδονὴ εἶναι, ἀλλ’ ἐπιγίγνεσθαι
5τοῖς κατὰ φύσιν, δικαιοσύνῃ σωφροσύνῃ ἐλευθερίᾳ. τί ποτ’ οὖν ἡ ψυχὴ ἐπὶ μὲν τοῖς τοῦ σώματος ἀγαθοῖς μικροτέροις οὖσι χαίρει καὶ γαληνιᾷ, ὥς φησιν Ἐπίκου‐ ρος, ἐπὶ δὲ τοῖς αὑτῆς ἀγαθοῖς μεγίστοις οὖσιν οὐχ ἥδεται; καί τοι καὶ δέδωκέ μοι ἡ φύσις αἰδῶ, καὶ
10πολλὰ ὑπερυθριῶ, ὅταν τι ὑπολάβω αἰσχρὸν λέγειν. τοῦτό με τὸ κίνημα οὐκ ἐᾷ τὴν ἡδονὴν θέσθαι ἀγαθὸν καὶ τέλος τοῦ βίου.

3

.

6

.

58

Τοῦ αὐτοῦ ἐκ τῶν Ἀπομνημονευμάτων (fr. 53 l. c.
p. 84). Ἐν Ῥώμῃ αἱ γυναῖκες μετὰ χεῖρας ἔχουσι τὴν Πλά‐ τωνος πολιτείαν, ὅτι κοινὰς ἀξιοῖ εἶναι τὰς γυναῖκας.300 in vol. 3
5τοῖς γὰρ ῥήμασι προσέχουσι τὸν νοῦν, οὐ τῇ διανοίᾳ τἀνδρός, ὅτι οὐ γαμεῖν κελεύων καὶ συνοικεῖν ἕνα μιᾷ εἶτα κοινὰς εἶναι βούλεται τὰς γυναῖκας, ἀλλ’ ἐξαιρῶν τὸν τοιοῦτον γάμον καὶ ἄλλο τι εἶδος γάμου εἰσφέρων. καὶ τὸ ὅλον οἱ ἄνθρωποι χαίρουσιν ἀπολογίας τοῖς ἑαυ‐
10τῶν ἁμαρτήμασι πορίζοντες. ἐπεί τοι φιλοσοφία φησὶν ὅτι οὐδὲ τὸν δάκτυλον ἐκτείνειν εἰκῆ προσήκει.

3

.

6

.

59

† Τοῦ αὐτοῦ (Democriti fr. mor. 34 Mull.). Τῶν ἡδέων τὰ σπανιώτατα γινόμενα μάλιστα τέρπει.

3

.

6

.

60

 Τοῦ αὐτοῦ (fr. mor. 37 Mull.). Εἴ τις ὑπερβάλλοι τὸ μέτριον, τὰ ἐπιτερπέστατα ἀτερπέστατα ἂν γίνοιτο.

3

.

6

.

61

Κάτωνος πρεσβυτέρου (Ps. —Plut. apo‐
phth. reg. et duc. p. 198 D). Κάτων τῆς πολυτελείας καθαπτόμενος εἶπεν ‘ὡς χαλε‐ πόν ἐστι λέγειν πρὸς γαστέρα ὦτα μὴ ἔχουσαν‘.301 in vol. 3

3

.

6

.

62

(Ps.—Plut. l. c. p. 199 A) Τοὺς σπουδάζοντας ἐν τοῖς γελοίοις ἔλεγεν ἐν τοῖς σπουδαίοις γίγνεσθαι καταγελάστους.

3

.

6

.

63

 Εὐκλείδου. Ἔστι δὲ ὁ μὲν ὕπνος νεώτερος καὶ μειρακιώδης δαίμων, εὔπειστος καὶ ῥᾴδιος ἀποφυγεῖν· ὁ δὲ ἕτερος οὗτος πολιὸς καὶ γέρων, ἐν τοῖς πρεσβυτέροις τῶν ἀν‐
5θρώπων μάλιστα ἐμπεφυκώς, ἄσπειστος καὶ ἀπαραίτη‐ τος. τούτου δὲ τοῦ δαίμονος ἐργῶδες ἐστὶν ἀπαλλα‐ γῆναι, ὅταν ἅπαξ παρῇ· οὔτε γὰρ λόγοις προσέχει οὐδὲν [οὔτε ἀκούειν τὸ σύνολον δύναται]· κωφὸς γάρ ἐστιν. οὔτ’ αὖ δεικνύων αὐτῷ ἐμφανίσαις τὶ ἄν· τυφλὸς
10γάρ ἐστιν.

3

.

6

.

64

 Εὐσεβίου (fr. 62 III p. 17 Mull.). Σωφροσύνην, τό περ δὴ καὶ ἀναγκαιότατον, παρὰ τῶν ξυνοικουσέων γυναικῶν ἄνδρες ἀπαιτέουσι, καὶ ὡς
κρέσσονες ὑποδεεστέρων ἄρχειν ἀξιεῦσι· ταῦτα δὲ ἀξιεῦν‐302 in vol. 3
5τες οὐκ αἰδέονται ὁκόσα ἑκαστάτω ἐστὶ σωφροσύνης καὶ τῶν ἐν τῇ τοῦ χείρονος ἐόντων μοίρᾳ τὸ ἐξαμαρτάνειν ταῦτα αὐτοί, ὥσπερ σφίσι μούνοις ἐξεόν, καὶ μετὰ τοῦ ἀνεπιπλήκτου παρὰ σφέων παντελέως καὶ ἀνέδην οὕτω πλημμελέοντες.

3

.

6

.

65

 † Ἐπικτήτου Ἀπομνημονευμάτων (De‐ mocr. fr. mor. 47 Mullach). Ὅσοι ἀπὸ γαστρὸς τὰς ἡδονὰς ποιέονται, ὑπερβε‐ βληκότες τὸν καιρόν, ἐπὶ βρώσεσιν ἢ ἐπὶ πόσεσιν ἢ ἐπὶ
5ἀφροδισίοισιν, τούτοισι πᾶσιν αἱ μὲν ἡδοναὶ βραχέαι τε καὶ δι’ ὀλίγου γίνονται, ὁκόσον ἂν χρόνον ἐσθίωσιν ἢ πίνωσιν, αἱ δὲ λῦπαι πολλαί. τοῦτο μὲν γὰρ τὸ ἐπι‐ θυμέειν αἰεὶ τῶν αὐτῶν πάρεστι, καὶ ὁκόταν γένηται, ὁκοίων ἐπιθυμέουσι, διὰ ταχέος γε ἡ ἡδονὴ παροίχεται,
10καὶ οὐδὲν ἐν αὐτοῖσι χρηστόν ἐστιν, ἀλλ’ ἢ τέρψις βρα‐ χέα, καὶ αὖτις τῶν αὐτῶν δεῖ.

3

.

6

.

66

 Κλεάνθους. Κλεάνθης ἔλεγεν, εἰ τέλος ἐστὶν ἡ ἡδονή, πρὸς κα‐ κοῦ τοῖς ἀνθρώποις τὴν φρόνησιν δεδόσθαι.303 in vol. 3

3

.

6

.

67

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Πρωταγόρου (p. 357 B—E). Τοσοῦτον ἐξαρκεῖ πρὸς τὴν ἀπόδειξιν, ἣν ἐμὲ δεῖ καὶ Πρωταγόραν ὑμῖν ἀποδεῖξαι περὶ ὧν ἤρεσθε ἡμᾶς.
5ἤρεσθε δέ, εἰ μέμνησθε, ἡνίκα ἡμεῖς ἀλλήλοις ὡμολο‐ γοῦμεν ἐπιστήμης μὴ εἶναι μηδὲν κρεῖττον, ἀλλὰ τοῦτο ἀεὶ κρατεῖν, ὅπου ἂν ἐνῇ, καὶ ἡδονῆς καὶ τῶν ἄλλων ἁπάντων· ὑμεῖς δὲ δὴ ἔφατε τὴν ἡδονὴν πολλάκις κρα‐ τεῖν καὶ τοῦ εἰδότος ἀνθρώπου. ἐπειδὴ 〈δὲ〉 ὑμῖν οὐχ
10ὡμολογοῦμεν, μετὰ τοῦτ’ ἤρεσθε ἡμᾶς· ὦ Πρωταγόρα τε καὶ Σώκρατες, εἰ δὲ μὴ ἔστι τοῦτο τὸ πάθημα ἡδο‐ νῆς ἡττᾶσθαι, ἀλλὰ τί ποτ’ ἐστὶ καὶ τί ὑμεῖς αὐτό φατε εἶναι; εἴπατε ἡμῖν. εἰ μὲν οὖν τότε εὐθὺς ὑμῖν εἴπομεν ὅτι ἀμαθία, κατεγελᾶτε ἂν ἡμῶν· νῦν δὲ ἂν ἡμῶν κατα‐
15γελᾶτε, καὶ ὑμῶν αὐτῶν καταγελάσεσθε. καὶ γὰρ ὑμεῖς ὡμολογήκατε ἐπιστήμης ἐνδείᾳ ἐξαμαρτάνειν περὶ τὴν τῶν ἡδονῶν αἵρεσιν καὶ λυπῶν τοὺς ἐξαμαρτάνοντας· ταῦτα δ’ ἐστὶν ἀγαθά τε καὶ κακά· καὶ οὐκέτι ἐπιστή‐ μης, ἀλλὰ καὶ ἧς τὸ πρόσθεν ἔτι ὡμολογήκατε ὅτι μετρη‐304 in vol. 3
20τικῆς· ἡ δὲ ἐξαμαρτανομένη πρᾶξις ἄνευ ἐπιστήμης ἴστε που καὶ αὐτοὶ ὅτι ἀμαθίᾳ πράττεται· ὥστε τοῦτ’ ἐστὶ τὸ ἡδονῆς ἥττω εἶναι ἀμαθία ἡ μεγίστη.

3

.

6

.

68

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Φιλήβου (p. 65 B—66 C). Καθ’ ἓν ἕκαστον τοίνυν τῶν τριῶν πρὸς τὴν ἡδονὴν καὶ τὸν νοῦν κρίνωμεν. δεῖ γὰρ ἰδεῖν ποτέρῳ μᾶλλον ξυγγενὲς ἕκαστον αὐτῶν ἀπονεμοῦμεν. —Κάλλους καὶ
5ἀληθείας καὶ μετριότητος πέρι λέγεις; —Ναί. πρῶτον δέ γε ἀληθείας σὺ λαβοῦ, ὦ Πρώταρχε· καὶ λαβόμενος βλέψας εἰς τρία, νοῦν καὶ ἀλήθειαν καὶ ἡδονήν, πολὺν ἐπισχὼν χρόνον ἀπόκριναι σαυτῷ, πότερον ἡδονὴ ξυγγενέ‐ στερον ἢ νοῦς ἀληθείᾳ. —Τί δὲ χρόνου δεῖ; πολὺ γάρ,
10οἶμαι, διαφέρετον. ἡδονὴ μὲν γὰρ ἁπάντων ἀλαζονέστα‐ τον, ὡς δὲ λόγος, καὶ ἐν ταῖς ἡδοναῖς ταῖς περὶ τὰ ἀφροδίσια, αἳ δὴ μέγισται δοκοῦσιν εἶναι, καὶ τὸ ἐπιορ‐ κεῖν συγγνώμην εἴληφε παρὰ θεῶν, ὡς καθάπερ παίδων 〈τῶν〉 ἡδονῶν νοῦν οὐδὲ τὸν ὀλίγιστον κεκτημένων. νοῦς
15δὲ ἤτοι ταὐτὸν καὶ ἀλήθειά ἐστιν ἢ πάντων ὁμοιότατόν τε καὶ ἀληθέστατον. —Οὐκοῦν τὸ [μὴ] μετὰ τοῦτο τὴν με‐ τριότητα ὡσαύτως σκέψαι, πότερον ἡδονὴ φρονήσεως ἢ φρόνησις ἡδονῆς πλείω κέκτηται; —Εὔσκεπτόν γε καὶ ταύτην σκέψιν προβέβληκας. οἶμαι γὰρ ἡδονῆς μὲν καὶ305 in vol. 3
20περιχαρείας οὐδὲν τῶν ὄντων πεφυκὸς ἀμετρότερον εὑρεῖν ἄν τινα, νοῦ δὲ καὶ ἐπιστήμης ἐμμετρότερον οὐδ’ ἂν ἕν ποτε. —Καλῶς εἴρηκας. ὅμως δ’ ἔτι λέγε τὸ τρίτον. νοῦς ἡμῖν κάλλους μετείληφε πλεῖον ἢ τὸ τῆς ἡδονῆς γένος, ὥστ’ εἶναι καλλίω νοῦν ἡδονῆς, ἢ τοὐναντίον; —
25Ἆρ’ οὖν φρόνησιν μὲν καὶ νοῦν, ὦ Σώκρατες, οὐδεὶς πώποτε οὔθ’ ὕπαρ οὔτ’ ὄναρ αἰσχρὸν οὔτε εἶδεν οὔτε ἐπενόησεν οὐδαμῇ οὐδαμῶς οὔτε γιγνόμενον οὔτε ὄντ’ οὔτ’ ἐσόμενον; —Ὀρθῶς. —Ἡδονὰς δέ 〈γέ〉 που, καὶ ταύτας σχεδὸν τὰς μεγίστας, ὅταν ἴδωμεν ἡδόμενον ὁντι‐
30νοῦν, ἢ τὸ γελοῖον ἐπ’ αὐταῖς ἢ τὸ πάντων αἴσχιστον ἑπόμενον ὁρῶντες αὐτοί τε αἰσχυνόμεθα καὶ ἀφανίζον‐
τες κρύπτομεν ὅ τι μάλιστα, νυκτὶ πάντα τὰ τοιαῦτα διδόντες, ὡς φῶς οὐ δέον ὁρᾶν αὐτά. —Πάντῃ δὴ φή‐ σεις, ὦ Πρώταρχε, ὑπό τε ἀγγέλων πέμπων καὶ παροῦσι306 in vol. 3
35φράζων, ὡς ἡδονὴ κτῆμα οὐκ ἔστι πρῶτον οὐδ’ αὖ δεύ‐ τερον, ἀλλὰ πρῶτον μέν πῃ περὶ μέτρον καὶ τὸ μέτριον καὶ καίριον καὶ πάντα ὁπόσα τοιαῦτα χρὴ νομίζειν, τὴν ἀίδιον ᾑρῆσθαι 〈φύσιν〉. —Φαίνεται γοῦν ἐκ τῶν νῦν λεγομένων. —Δεύτερον μὴν περὶ τὸ σύμμετρον καὶ κα‐
40λὸν καὶ τὸ τέλεον καὶ ἱκανὸν καὶ πάνθ’ ὁπόσα τῆς γε‐ νέσεως αὖ ταύτης ἐστίν. —Ἔοικε γοῦν. —Τὸ τοίνυν τρί‐ τον, ὡς 〈ἡ〉 ἐμὴ μαντεία, νοῦν καὶ φρόνησιν τιθεὶς οὐκ ἂν μέγα τι τῆς ἀληθείας παρεξέλθοις. —Ἴσως. —Ἆρ’ οὖν οὐ τέταρτα, ἃ τῆς ψυχῆς αὐτῆς ἔθεμεν, ἐπιστήμας
45τε καὶ τέχνας καὶ δόξας ὀρθὰς λεχθείσας, ταῦτ’ εἶναι τὰ πρὸς τοῖς τρισὶ τέταρτα, εἴπερ τοῦ ἀγαθοῦ γέ ἐστι μᾶλλον ἢ τῆς ἡδονῆς ξυγγενῆ; —Τάχ’ ἄν. —Πέμπτας
τοίνυν, ἃς ἡδονὰς ἔθεμεν ἀλύπους ὁρισάμενοι, καθαρὰς ἐπονομάσαντες τῆς ψυχῆς αὐτῆς ἐπιστήμας, ταῖς 〈δὲ〉307 in vol. 3

3

.

6

.

68

(50)

αἰσθήσεσιν ἑπομένας. —Ἴσως. —
Ἕκτῃ δ’ ἐν γενεᾷ φησὶν Ὀρφεύς,
καταπαύσατε κόσμον ἀοιδῆς· ἀτὰρ κινδυνεύει καὶ ὁ ἡμέτερος λόγος ἐν ἕκτῃ καταπε‐
55παυμένος εἶναι κρίσει.

3

.

7

t

ΠΕΡΙ ΑΝΔΡΕΙΑΣ.

3

.

7

.

1

Εὐριπίδης Βελλεροφόντῃ (fr. 302 N.2). Θάρσος δὲ πρὸς τὰς συμφορὰς μέγα σθένει.

3

.

7

.

2

 Σοφοκλέους Αἴαντος (473—80). Αἰσχρὸν γὰρ ἄνδρα τοῦ μακροῦ χρῄζειν βίου. κακοῖσιν ὅστις μηδὲν ἐξαλλάσσεται. τί γὰρ παρ’ ἦμαρ ἡμέρα τέρπειν ἔχει
5προσθεῖσα κἀναθεῖσα τοῦ γε κατθανεῖν; οὐκ ἂν πριαίμην οὐδενὸς λόγου βροτόν,
ὅστις καλαῖσιν ἐλπίσιν θερμαίνεται· ἀλλ’ ἢ καλῶς ζῆν ἢ καλῶς τεθνηκέναι τὸν εὐγενῆ χρή. πάντ’ ἀκήκοας λόγον.308 in vol. 3

3

.

7

.

3

 Μενάνδρου (fab. inc. fr. 47 com. IV p. 248). Ὅταν τι πράττῃς ὅσιον, ἀγαθὴν ἐλπίδα πρόβαλλε σαυτῷ, τοῦτο γιγνώσκων ὅτι τόλμῃ δικαίᾳ καὶ θεὸς συλλαμβάνει.

3

.

7

.

4

 Εὐριπίδης Ἀρχελάῳ (fr. 245 N.2). Ἓν δέ σοι μόνον προφωνῶ, μὴ ’πὶ δουλείαν ποτὲ ζῶν ἑκὼν ἔλθῃς παρὸν σοὶ κατθανεῖν ἐλευθέρως.

3

.

7

.

5

 Εὐριπίδης Δανάῃ (fr. 329 N.2). Φεῦ, τοῖσι γενναίοισιν ὡς ἁπανταχοῦ πρέπει χαρακτὴρ χρηστὸς εἰς εὐψυχίαν.

3

.

7

.

6

Σοφοκλῆς Ἐριφύλῃ (fr. 196 N.2). Ἀνδρῶν γὰρ ἐσθλῶν στέρνον οὐ μαλάσσεται.

3

.

7

.

7

 Σοφοκλῆς Κρέουσα (fr. 325 N.2). Ὅστις δὲ τόλμῃ πρὸς τὸ δεινὸν ἔρχεται, ὀρθὴ μὲν ἡ γλῶσς’ ἐστίν, ἀσφαλὴς δ’ ὁ νοῦς.

3

.

7

.

8

 Εὐριπίδης Ἡρακλεῖ (fr. 854 N.2). Τὸ μὲν σφαγῆναι δεινόν, εὔκλειαν δ’ ἔχει· τὸ μὴ θανεῖν δὲ δειλόν, ἡδονὴ δ’ ἔνι.309 in vol. 3

3

.

7

.

9

 Εὐριπίδου Οἰδίποδι (fr. 552 N.2). Πότερα γενέσθαι δῆτα χρησιμώτερον συνετὸν ἄτολμον ἢ θρασύν τε κἀμαθῆ; τὸ μὲν γὰρ αὐτῶν σκαιόν, ἀλλ’ ἀμύνεται·
5τὸ δ’ ἡσυχαῖον ἀργόν· ἐν δ’ ἀμφοῖν νόσος.

3

.

7

.

10

 Αἰσχύλου (Septem 42—56). Ἄνδρες γὰρ ἑπτά, θούριοι λοχαγέται, ταυροσφαγοῦντες εἰς μελάνδετον σάκος καὶ θιγγάνοντες χερσὶ ταυρείου φόνου,
5Ἄρη τ’, Ἐνυώ, καὶ φιλαίματον Φόβον ὡρκωμότησαν ἢ πόλει κατασκαφὰς θέντες λαπάξειν ἄστυ Καδμείων βίᾳ, ἢ γῆν θανόντες πρόσθε φυράσειν φόνῳ. σημεῖα δ’ αὐτῶν τοῖς τεκοῦσιν εἰς δόμους
10πρὸς ἅρμ’ Ἀδράστου χερσὶν ἔστεφον, δάκρυ λείβοντες· οἶκτος δ’ οὔ τις ἦν ἀνὰ στόμα.
σιδηρόφρων γὰρ θυμὸς ἀνδρείᾳ φλέγων ἔπνει, λεόντων ὡς Ἄρη δεδορκότων. καὶ τῷδε πίστις οὐκ ὄκνῳ χρονίζεται.310 in vol. 3
15κληρουμένους δ’ ἔλειπον, ὡς πάλῳ λαχὼν ἕκαστος αὐτῶν πρὸς πύλας ἄγοι λόχον.

3

.

7

.

11

 Μιμνέρμου (p. l.4 II p. 31 Bergk. fr. 14). Οὐ μὲν δὴ κείνου γε μένος καὶ ἀγήνορα θυμὸν τοῖον ἐμεῦ προτέρων πεύθομαι, οἵ μιν ἴδον Λυδῶν ἱππομάχων πυκινὰς κλονέοντα φάλαγγας,
5 Ἕρμιον ἂμ πεδίον φῶτα φερεμμελίην. τοῦ μὲν ἄρ’ οὔ ποτε πάμπαν ἐμέμψατο Παλλὰς Ἀθήνη δριμὺ μένος κραδίης, εὖθ’ ὅγ’ ἀνὰ προμάχους σεύαιθ’ αἱματόεντος ἐν ὑσμίνῃ πολέμοιο, πικρὰ βιαζομένου δυσμενέων βέλεα.
10οὐ γάρ τις κείνου δηίων ἔτ’ ἀμεινότερος φὼς ἔσκεν ἐποίχεσθαι φυλόπιδος κρατερῆς
ἔργον, ὅτ’ αὐγῇσιν φέρετ’ ὠκέος ἠελίοιο.311 in vol. 3

3

.

7

.

12

 Μελιννοῦς Λεσβίας εἰς Ῥώμην (anth. lyr.2 p. 520 Bergk). Χαῖρέ μοι Ῥώμα, θυγάτηρ Ἄρηος, χρυσεομίτρα δαΐφρων ἄνασσα,
5σεμνὸν ἃ ναίεις ἐπὶ γᾶς Ὄλυμπον
αἰὲν ἄθραυστον. σοὶ μόνᾳ, πρέσβιστα, δέδωκε Μοῖρα κῦδος ἀρρήκτω βασιλῇον ἀρχᾶς· ὄφρα κοιρανῇον ἔχοισα κάρτος
10
ἀγεμονεύῃς. σᾷ δ’ ὐπὰ σδεύγλᾳ κρατερῶν λεπάδνων στέρνα γαίας καὶ πολιᾶς θαλάσσας σφίγγεται· σὺ δ’ ἀσφαλέως κυβερνᾷς
ἄστεα λαῶν.
15πάντα δὲ σφάλλων ὁ μέγιστος αἰὼν καὶ μεταπλάσσων βίον ἄλλοτ’ ἄλλως σοὶ μόνᾳ πλησίστιον οὖρον ἀρχᾶς
οὐ μεταβάλλει.
ἦ γὰρ ἐκ πάντων σὺ μόνα κρατίστους312 in vol. 3
20ἄνδρας αἰχματὰς μεγάλους λοχεύεις, εὔσταχυν Δάματρος ὅπως ἀνεῖσα
καρπὸν ἀπ’ ἀνδρῶν.

3

.

7

.

13

 Ὁμήρου (Il. XIII 288—291). Εἴπερ γάρ κε βλεῖο πονεύμενος ἠὲ τυπείης, οὐκ ἂν ἐπ’ αὐχέν’ ὄπισθε πέσοι 〈βέλοσ〉 οὐδ’ ἐνὶ νώτῳ, ἀλλά κεν ἢ στέρνων ἢ νηδύος ἀντιάσειεν
5πρόσσω ἱεμένοιο μετὰ προμάχων ὀαριστύν.

3

.

7

.

14

 Τοῦ αὐτοῦ (Il. XXII 283 sq.). Οὐ μέν μοι φεύγοντι μεταφρένῳ ἐν δόρυ πήξεις, ἀλλ’ ἰθὺς μεμαῶτι διὰ στήθεσφιν ἔλασσον.

3

.

7

.

15

 Σωκράτους. Σωκράτης ἐρωτηθεὶς τί ῥώμη, εἶπε ‘κίνησις ψυχῆς μετὰ σώματοσ‘.

3

.

7

.

16

 Ἐπικτήτου (fr. 56 III p. 85 Schweigh.). Διὰ τοῦτο ἐπαινεῖν Ἀγριππῖνον δίκαιον, ὅτι πλεί‐ στου ἄξιος ἀνὴρ γενόμενος οὐδεπώποτε ἐπῄνεσεν ἑαυ‐ τόν· ἀλλ’ εἰ καὶ ἄλλος τις αὐτὸν ἐπῄνει, ἠρυθρία. οὗτος
5δ’, ἔφη, ὁ ἀνὴρ τοιοῦτος ἦν, ὥστε τοῦ συμβαίνοντος ἀεὶ ἑαυτῷ δυσκόλου ἔπαινον γράφειν· εἰ μὲν πυρέττοι, πυ‐ ρετοῦ, εἰ δὲ ἀδοξοῖ, ἀδοξίας, εἰ δὲ φεύγοι, φυγῆς. καί
ποτε μέλλοντι, ἔφη, αὐτῷ ἀριστήσειν ἐπέστη ὁ λέγων ὅτι φεύγειν αὐτὸν κελεύει Νέρων· καὶ ὃς [ἔφη] ‘οὐκοῦν‘313 in vol. 3
10εἶπεν ‘ἐν Ἀρικίᾳ ἀριστήσομεν‘.

3

.

7

.

17

 Διογένους. Οὐδένα καλὸν ἔφησεν εἶναι πόνον, οὗ μὴ τέλος εἴη εὐψυχία καὶ τόνος ψυχῆς, ἀλλ’ οὐχὶ σώματος.

3

.

7

.

18

 Θουκυδίδου δημηγορίας Περικλέους (II 63). Τὸ γὰρ ἄπραγμον οὐ σῴζεται μὴ μετὰ τοῦ δραστη‐ ρίου τεταγμένον.

3

.

7

.

19

 Ἀντιγόνου. Ἀντίγονος δὲ ἔφη τὰ μέγιστα καλὰ ἄνευ μεγάλων κακῶν οὐκ εἶναι.

3

.

7

.

20

 Χρυσίππου. Ἔλεγεν δὲ ὁ Χρύσιππος ἀλγεῖν μὲν τὸν σοφόν, μὴ βασανίζεσθαι δέ· μὴ γὰρ ἐνδιδόναι τῇ ψυχῇ. καὶ δεῖσθαι μέν, μὴ προσδέχεσθαι δέ.

3

.

7

.

21

Δημοκρίτου (fr. mor. 90 Mullach.). Ἀνδρείη τὰς ἄτας σμικρὰς ἔρδει.

3

.

7

.

22

Μουσωνίου (rel. p. 256 Peerlk.). Καὶ ἂν τοῦ συμφέροντος μάλιστα προαιρῇ ἔχεσθαι,
μὴ δυσχέραινε ταῖς περιστάσεσιν, ἐνθυμούμενος πόσα ἤδη σοι τῶν ἐν βίῳ οὐχ ὡς σὺ ἐβούλου συνέπεσεν, ἀλλ’ ὡς314 in vol. 3
5συνέφερεν.

3

.

7

.

23

 Μουσωνίου (ibid. p. 256). Ἅρπαζε τὸ καλῶς ἀποθνῄσκειν, ὅτε ἔξεστι, μὴ μετὰ μικρὸν τὸ μὲν ἀποθνῄσκειν σοι παρῇ, τὸ δὲ καλῶς μη‐ κέτι ἐξῇ.

3

.

7

.

24

 Τοῦ αὐτοῦ (ibid. p. 256). Οὐκ ἔστιν ἐπὶ πολλῶν συμφέροντι ζῶντα καθηκόν‐ τως ἀποθανεῖν, μὴ ἐπὶ πλειόνων ἀποθνῄσκοντα συμ‐ φέροντι.

3

.

7

.

25

 Δημοκρίτου (fr. mor. 76. 181 Mullach.). Ἀνδρήιος οὐχ ὁ τῶν πολεμίων [κρατῶν] μόνον ἀλλὰ καὶ ὁ τῶν ἡδονέων κρέσσων. ἔνιοι δὲ πολίων μὲν δε‐ σπόζουσι, γυναιξὶ δὲ δουλεύουσιν.

3

.

7

.

26

 Πλάτωνος. Πλάτων ἔφη τοὺς ἀγαθοὺς ἄνδρας βίου μὴ μακροῦ, ἀλλὰ λαμπροῦ δεῖσθαι.315 in vol. 3

3

.

7

.

27

 Δαρείου (Ps.—Plut. apophth. reg. et duc. p. 172 F). Δαρεῖος ὁ Ξέρξου πατὴρ ἑαυτὸν ἐγκωμιάζων ἔλεγεν ἐν ταῖς μάχαις καὶ παρὰ τὰ δεινὰ γίγνεσθαι φρονι‐
5μώτερος.

3

.

7

.

28

 Ἐκ τῶν Δίωνος Χρειῶν. Λάκαινα γυνὴ τοῦ υἱοῦ αὐτῆς ἐν παρατάξει χωλω‐ θέντος καὶ δυσφοροῦντος ἐπὶ τούτῳ ‘μὴ λυποῦ, τέκνον‘ εἶπεν ‘καθ’ ἕκαστον γὰρ βῆμα τῆς ἰδίας ἀρετῆς ὑπο‐
5μνησθήσῃ‘.

3

.

7

.

29

Ἐκ τῶν Ἀριστοτέλους Χρειῶν. Ἀνάξαρχος ὁ φυσικός, εἰπόντος αὐτῷ Ἀλεξάνδρου
ὅτι κρεμῶ σε, ‘ἀπείλει τούτοισ‘ ἔφη ‘τοῖς πολλοῖς· ἐμοὶ δὲ οὐδὲν διαφέρει ὑπὲρ γῆς ἢ κατὰ γῆς σή‐316 in vol. 3
5πεσθαι‘.

3

.

7

.

30

 Ἐν ταὐτῷ. Γοργὼ ἡ Λακεδαιμονία Λεωνίδου γυνή, τοῦ υἱοῦ αὐ‐ τῆς ἐπὶ στρατείαν πορευομένου, τὴν ἀσπίδα ἐπιδιδοῦσα εἶπεν ‘ἢ ταύταν ἢ ἐπὶ ταύτασ‘.

3

.

7

.

31

 Δημοκρίτου (fr. mor. 111 Mullach.). Δίκης κῦδος γνώμης θάρσος καὶ ἀθαμβίη, ἀδικίης δὲ δεῖμα ξυμφορῆς τέρμα.

3

.

7

.

32

 Ἡροδότου ἱστορίας ζʹ (VII 50). Μεγάλα γὰρ πρήγματα μεγάλοισι κινδύνοισιν ἐθέλει καταιρέεσθαι.

3

.

7

.

33

Πλάτωνος ἐκ τῆς Ἀπολογίας Σω‐
κράτους (p. 28 B). Ἴσως ἂν οὖν εἴποι τις· εἶτ’ οὐκ αἰσχύνῃ, ὦ Σώκρα‐ τες, τοιοῦτον ἐπιτήδευμα ἐπιτηδεύσας, ἐξ οὗ κινδυνεύεις		317 in vol. 3
5νυνὶ ἀποθανεῖν; ἐγὼ δὲ τούτῳ ἂν δίκαιον λόγον ἀντεί‐ ποιμι, ὅτι οὐ καλῶς λέγεις, ὦ ἄνθρωπε, εἰ οἴει δεῖν κίνδυνον ὑπολογίζεσθαι τοῦ ζῆν ἢ τεθνάναι ἄνδρα ὅτου τι καὶ σμικρὸν ὄφελός ἐστιν, ἀλλ’ οὐκ ἐκεῖνο 〈μόνον〉 σκοπεῖν, ὅταν πράττῃ, πότερον δίκαια ἢ ἄδικα πράττει,
10καὶ ἀνδρὸς ἀγαθοῦ ἔργα ἢ κακοῦ.

3

.

7

.

34

 Θουκυδίδου δημηγορίας Κνήμου (II 87, 4). Ἄνευ δὲ εὐψυχίας οὐδεμία τέχνη πρὸς τοὺς κινδύνους ἰσχύει· φόβος γὰρ μνήμην ἐκπλήσσει, τέχνη δὲ ἄνευ αὐ‐ τῆς οὐδὲν ὠφελεῖ.

3

.

7

.

35

 Θουκυδίδου ἐκ τοῦ Ἐπιταφίου (II 43, 6). Ἀλγεινοτέρα γὰρ ἀνδρὶ φρόνημα ἔχοντι ἡ μετὰ τοῦ ἐν τῷ μαλακισθῆναι κάκωσις ἢ ὁ μετὰ ῥώμης καὶ κοι‐ νῆς ἐλπίδος ἅμα γιγνόμενος ἀναίσθητος θάνατος.

3

.

7

.

36

 Ἐν ταὐτῷ (II 40, 3). Διαφερόντως γὰρ δὴ καὶ τόδε ἔχομεν ὥστε τολμᾶν τε οἱ αὐτοὶ μάλιστα καὶ περὶ ὧν ἐπιχειρήσομεν ἐκλογί‐
ζεσθαι· ὃ τοῖς ἄλλοις ἀμαθία μὲν θράσος, λογισμὸς δὲ318 in vol. 3
5ὄκνον φέρει. κράτιστοι δ’ ἂν 〈τὴν〉 ψυχὴν δικαίως κρι‐ θεῖεν οἱ τά τε δεινὰ καὶ ἡδέα σαφέστατα γινώσκοντες καὶ διὰ ταῦτα μὴ ἀποτρεπόμενοι ἐκ τῶν κινδύνων.

3

.

7

.

37

 Ζήνωνος. Ζήνων ὁ Ἐλεάτης ὑπὸ τοῦ τυράννου στρεβλούμενος, ὅπως εἴποι τοὺς συνωμότας· ‘εἰ γὰρ ἦσαν‘ εἶπεν 〈‘οὐκ ἂν〉 ἐτυράννεισ‘.

3

.

7

.

38

 Ἐκ τῆς Νικολάου Ἐθῶν συναγωγῆς (hist. gr. min. ed. L. Dindorf I p. 146 fr. 4). Ὀμβρικοὶ ἐν ταῖς πρὸς τοὺς πολεμίους μάχαις αἴ‐ σχιστον ἡγοῦνται ἡττημένοι ζῆν, ἀλλ’ ἀναγκαῖον ἢ νι‐
5κᾶν ἢ ἀποθνῄσκειν.

3

.

7

.

39

 Τοῦ αὐτοῦ (ib. fr. 5). Κελτοὶ οἱ τῷ ὠκεανῷ γειτνιῶντες αἰσχρὸν ἡγοῦνται τοῖχον καταπίπτοντα ἢ οἰκίαν φεύγειν, πλημμυρίδος δὲ ἐκ τῆς ἔξω θαλάττης ἐπερχομένης μεθ’ ὅπλων ἀπαν‐
5τῶντες ὑπομένουσιν ἕως κατακλύζονται, ἵνα μὴ δοκῶσι φεύγοντες τὸν θάνατον φοβεῖσθαι.

3

.

7

.

40

Ἰαμβλίχου ἐκ τῆς ἐπιστολῆς τῆς πρὸς
Ὀλύμπιον περὶ ἀνδρείας.
Ἀνδρεία νοείσθω ἡ κυριωτάτη, ὅση τέ ἐστιν ἄτρεπτος νοερὰ δύναμις, καὶ ὅση ἀκμαιοτάτη νοερὰ ἐνέργεια, ἥτε319 in vol. 3
5τοῦ νοῦ ταυτότης καὶ μόνιμος ἕξις ἐν ἑαυτῇ· τοιαῦτα ἂν εἴη τὰ περὶ τὴν ζωὴν εἴδη θεωρούμενα τῆς ἀνδρείας, ἤτοι καθ’ ἑαυτὰ ὑφεστηκότα ἢ κοινωνήσαντα τὴν ἑαυτῶν ῥώ‐ μην πρὸς τὴν ἐν τοῖς λόγοις μόνιμον κατάστασιν.

3

.

7

.

41

 Ἐν ταὐτῷ. Ἀπὸ δὴ τούτων τὰ ἐν τοῖς πάθεσιν περί τε δεινὰ καὶ μὴ δεινὰ καὶ περὶ φόβον καὶ θάρσος περί τε ἡδονὴν καὶ λύπην γενναίως ἀνθιστάμενα, καὶ τὰ διαφυλάττοντα
5ἀεὶ τὰς αὐτὰς ὀρθὰς δόξας, τά τε σύμμετρα καὶ μέσα ἤδη διασῴζοντα, καὶ τὰ πραΰνοντα τὸν ὑπὸ τῷ λόγῳ καὶ ἀνεγείροντα αὐτὸν κατὰ καιρόν, καὶ τὰ κοινὰ τούτων ἐκ πάθους καὶ λόγου καὶ προαιρέσεως, τίθεμαι εἶναι πολυμέριστα εἴδη τῆς ἀνδρείας· ἀφ’ ὧν ἐπιρρεῖ τοῖς
10βίοις ἡ ἀνδραγαθία τῶν πράξεων ἀήττητος πάντῃ καὶ ἀβίαστος, ἑκουσίως τὰ καλὰ καὶ δι’ ἑαυτὰ αἱρουμένη καὶ πράττουσα, καὶ τῶν ἀγαθῶν ἕνεκα πάντας πόνους καὶ κινδύνους ὑπομένουσα διδοῦσά τε ἑαυτὴν ἑτοίμως εἰς τὰ δοκοῦντα εἶναι δυσχερῆ, καὶ θαρροῦσα τὸν θάνατον
15καὶ μελετῶσα τάς τε ἀλγηδόνας εὐκόλως φέρουσα καὶ μεταχειριζομένη.

3

.

7

.

42

 Πλάτωνος. Πλάτων ἐρωτηθεὶς πῶς ἔχειν δεῖ πρὸς τὰ περιπτώ‐ ματα, ‘οὕτωσ‘ εἶπεν ‘ὥστε προϊδόντα μὴ ἐμβῆναι, ἐμ‐ βάντα δὲ κατ’ ἄγνοιαν μηδὲ φροντίσαι‘.

3

.

7

.

43

Τοῦ αὐτοῦ. Οὐ τὸ ζῆν περὶ πλείστου ποιητέον, ἀλλὰ τὸ εὖ ζῆν.320 in vol. 3

3

.

7

.

44

 Ζήνωνος. Ζήνων ὡς ἤδη γέρων ὢν πταίσας κατέπεσεν ‘ἔρχο‐ μαι‘ εἶπε ‘τί με αὔεις;‘ καὶ εἰσελθὼν ἑαυτὸν ἐξήγαγεν.

3

.

7

.

45

 Λεωνίδου. Λεωνίδης ἀκούσας ἐπισκιάζεσθαι τὸν ἥλιον τοῖς Περ‐ σῶν τοξεύμασιν ‘χαρίεν‘ ἔφη ‘ὅτι καὶ ὑπὸ σκιᾷ μαχού‐ μεθα‘.

3

.

7

.

46

 Διογένους. Ὁρῶν Μεγαρέας ὁ Διογένης τὰ μακρὰ τείχη ἱστάν‐ τας ‘ὦ μοχθηροί‘ εἶπε ‘μὴ τοῦ μεγέθους προνοεῖτε τῶν τειχῶν, ἀλλὰ τῶν ἐπ’ αὐτῶν στησομένων‘.

3

.

7

.

47

 Ἆγις (Ps.—Plut. apophth. reg. et imp. p. 190 C. D). Ἆγις ὁ βασιλεὺς ἔφη τοὺς Λακεδαιμονίους μὴ ἐρω‐ τᾶν ὁπόσοι εἰσίν, ἀλλὰ ποῦ εἰσὶν οἱ πολέμιοι. καὶ ἐρω‐
5τῶντός τινος πόσοι εἰσὶν Λακεδαιμόνιοι, ἔφη ‘ἱκανοὶ τοὺς
κακοὺς ἀπερύκειν‘.321 in vol. 3

3

.

7

.

48

 Ξενοφῶντος. Ξενοφῶντι ἐν Σκιλλοῦντι ἐστεφανωμένῳ καὶ θύοντι ἀπήγγειλέ τις Γρύλλον τὸν υἱὸν περὶ Μαντίνειαν πολε‐ μοῦντα ἀνῃρῆσθαι. ὃ δὲ ἀποθέμενος τὸν στέφανον ἤρετο
5ὅπως ἀγωνιζόμενος τελευτήσειε· τοῦ δ’ εἰπόντος ‘ἄριστα‘ ἐπιθέμενος τὸν στέφανον πάλιν ἔθυεν.

3

.

7

.

49

 Δημοσθένους ἐν τῷ Ὑπὲρ τοῦ στε‐
φάνου (XVIII § 97 p. 258). Πέρας μὲν γὰρ ἅπασιν ἀνθρώποις τοῦ βίου θάνατος, κἂν ἐν οἰκίσκῳ τις ἑαυτὸν καθείρξας τηρῇ. δεῖ δὲ τοὺς
5ἀγαθοὺς ἄνδρας ἐγχειρεῖν μὲν ἅπασιν ἀεὶ τοῖς καλοῖς, τὴν ἀγαθὴν προβαλλομένους ἐλπίδα, φέρειν δ’ ὃ ἂν ὁ θεὸς διδῷ γενναίως.

3

.

7

.

50

Πλάτωνος ἐκ τῆς Σωκράτους ἀπολο‐
γίας (p. 28 D—29 B).
Οὕτω γὰρ ἔχει, ὦ Ἀθηναῖοι, τῇ ἀληθείᾳ· οὗ ἄν τις ἑαυτὸν τάξῃ ἡγησάμενος βέλτιστον εἶναι ἢ ὑπὸ ἄρ‐322 in vol. 3
5χοντος ταχθῇ, ἐνταῦθα δεῖ, ὡς ἐμοὶ δοκεῖ, μένοντα κιν‐ δυνεύειν, μηδὲν ὑπολογιζόμενον μήτε θάνατον μήτε ἄλλο μηδὲν πρὸ τοῦ αἰσχροῦ. ἐγὼ οὖν δεινὰ ἂν εἴην εἰργασ‐ μένος, ὦ Ἀθηναῖοι, εἰ ὅτε μέν με οἱ ἄρχοντες ἔταττον, οὓς ὑμεῖς εἵλεσθε ἄρχειν μου, καὶ ἐν Ποτιδαίᾳ καὶ ἐν
10Ἀμφιπόλει καὶ ἐπὶ Δηλίῳ, τότε μὲν οὗ ἐκεῖνοι ἔταττον ἔμενον ὥσπερ καὶ ἄλλος 〈τισ〉 καὶ ἐκινδύνευον ἀποθα‐ νεῖν, τοῦ δὲ θεοῦ τάττοντος, ὡς ἐγὼ ᾠήθην τε καὶ ὑπέλαβον, φιλοσοφοῦντά με δεῖν ζῆν καὶ ἐξετάζοντα ἐμαυτὸν καὶ τοὺς ἄλλους, ἐνταῦθα δὲ [εἰ] φοβηθεὶς ἢ
15θάνατον ἢ ἄλλο ὁτιοῦν πρᾶγμα λίποιμι τὴν τάξιν. δει‐ νὸν ἂν εἴη, καὶ ὡς ἀληθῶς τότ’ ἄν με δικαίως εἰσαγάγοι τις εἰς δικαστήριον, ὅτι οὐ νομίζω θεοὺς εἶναι ἀπειθῶν τῇ μαντείᾳ καὶ δεδιὼς θάνατον καὶ οἰόμενος σοφὸς εἶναι
οὐκ ὤν. τὸ γάρ τοι θάνατον δεδιέναι, ὦ Ἀθηναῖοι,323 in vol. 3
20οὐδὲν ἄλλο ἐστὶν ἢ δοκεῖν σοφὸν εἶναι, μὴ ὄντα· δοκεῖν γὰρ εἰδέναι ἐστὶν ἃ οὐκ οἶδεν. οἶδε μὲν γὰρ οὐδεὶς τὸν θάνατον οὐδ’ εἰ τυγχάνει τῷ ἀνθρώπῳ 〈πάντων〉 μέγιστον ὂν τῶν ἀγαθῶν· δεδίασι δ’ ὡς εὖ εἰδότες ὅτι μέγιστον τῶν κακῶν ἐστί. καὶ τοῦτο πῶς οὐκ ἀμαθία
25ἐστὶν αὕτη ἡ ἐπονείδιστος, ἡ τοῦ οἴεσθαι εἰδέναι ἃ οὐκ οἶδεν;

3

.

7

.

51

 Πλάτωνος (Phaedr. p. 274 A). Ἀλλὰ καὶ ἐπιχειροῦντα τοῖς καλοῖς καλὸν καὶ πά‐ σχειν ὅ τι ἂν ξυμβῇ τῳ παθεῖν.

3

.

7

.

52

 Ἀλεξάνδρου. Ἐν Ἰλίῳ θύοντι τῷ Ἀλεξάνδρῳ ἔφη ὁ ἱερεὺς δείξειν τὴν Πάριδος λύραν· ὃ δὲ ‘τὴν Ἀχιλλέωσ‘ εἶπεν ‘εἰ ἔχεις, δεῖξον, καὶ πρό γε τῆς λύρας τὴν μελίαν‘.

3

.

7

.

53

Κορίσκου. Κορίσκος εὖ μάλα γέρων ὢν ὡς ἀπό τινος χαλεπῆς
ἀρρωστίας ἀνερράισεν ‘ἄπαγε‘ ἔφη ‘ὡς ἀηδῶς ἀνέστροφα, ἤδη πολὺ τῆς ὁδοῦ προκεκοφὼς ἣν δεῖ πάντως πορευ‐324 in vol. 3
5θῆναι‘.

3

.

7

.

54

 Κλεάνθους. Κλεάνθης ὑπὸ γλώττης ἕλκους αὐτῷ γενομένου τὴν τροφὴν οὐκ ἐδύνατο παραπέμπειν· ὡς δὲ ῥᾷον ἔσχε, καὶ ὁ ἰατρὸς αὐτῷ τροφὴν προσήγαγεν ‘σὺ δέ με‘ ἔφη ‘βού‐
5λει ἤδη τὸ πλέον τῆς ὁδοῦ κατανύσαντα ἀναστρέφειν, εἶτα πάλιν ἐξ ὑπαρχῆς τὴν αὐτὴν ἔρχεσθαι;‘ καὶ ἐξῆλθεν τοῦ βίου.

3

.

7

.

55

 Κλειτομάχου. Κλειτόμαχος νοσήσας καὶ ληθάργῳ περιπεσὼν ὡς ἀνένηψεν ‘οὐδέν με‘ ἔφη ‘ἐξαπατήσει ἡ φιλοζωία‘, καὶ ἐξήγαγεν ἑαυτὸν τοῦ βίου.

3

.

7

.

56

 Σωκράτους. Σωκράτους φεύγοντος τὴν δίκην, Λυσίας λόγον τινὰ συγγράψας ἦλθεν αὐτῷ κομίζων καὶ ἐκέλευε χρήσασθαι· τοῦ δὲ Λυσίου εἰπόντος καὶ μὴν κάλλιστον αὐτὸν εἶναι·
5‘καὶ τὰ ῥόδα‘ ἔφη ‘κάλλιστά ἐστιν‘, ἀλλ’ οὐ πρέπειν αὑτῷ τὸ στεφάνωμα. ‘τεθνήξῃ τοίνυν‘ ἔφη ὁ Λυσίας ‘εἰ μὴ οὕτως ἀπολογήσῃ‘· ὃ δὲ ‘οὐ γάρ‘ ἔφη ‘κἂν μὴ νῦν, πάντως τεθνήξομαι;‘

3

.

7

.

57

Ἐρασιστράτου.
Ἐρασίστρατος ὁ Κῷος ἤδη γηραιὸς ὢν ἕλκος ἐπὶ τοῦ ποδὸς δυσίατον ἔχων ‘εὖ γε‘ εἶπεν ‘ὅτι τῆς πατρίδος ὑπομιμνήσκομαι‘, καὶ κώνειον πιὼν κατέστρεψεν.325 in vol. 3

3

.

7

.

58

 Ξενοφῶντος ἐκ τῆς Σωκράτους ἀπο‐
λογίας (p. 25—26 init. 27). Θαυμαστὸν ἔμοιγε δοκεῖ εἶναι ὅπως ποτὲ ὑμῖν ἐφάνη τοῦ θανάτου ἔργον ἄξιον ἐμοὶ εἰργασμένον. ἀλλ’
5οὐδὲ μέντοι ὅτι ἀδίκως ἀποθνῄσκω, διὰ τοῦτο μεῖον φρονητέον· οὐ γὰρ ἐμοὶ ἀλλὰ τοῖς καταγνοῦσι τοῦτο αἰσχρόν ἐστιν. Εἰπὼν δὴ ταῦτα μάλα ὁμολογουμένως τοῖς εἰρημένοις ἀπῄει καὶ ὄμματι καὶ σχήματι καὶ βα‐ δίσματι φαιδρός. ὡς δὲ ᾔσθετο ἄρα τοὺς παρεπομένους
10δακρύοντας, τί τοῦτο; εἰπεῖν αὐτόν, ἢ ἄρτι δακρύετε; οὐ γὰρ πάλαι ἴστε, ὅτι ἐξ ὅτουπερ ἐγενόμην, κατεψη‐
φισμένος ἦν μου ὑπὸ τῆς φύσεως θάνατος;326 in vol. 3

3

.

7

.

59

 Ἡροδότου ἱστορίας ζʹ (VII 102). Λέγει Δημάρατος τάδε· ‘ἐπειδὴ ἀληθείῃ διαχρήσα‐ σθαι πάντως κελεύεις ταῦτα λέγοντα τὰ μὴ ψευδόμενός τις ὕστερον ὑπὸ σεῦ ἁλώσεται, τῇ Ἑλλάδι πενίη μὲν
5αἰεί κοτε σύντροφος σύνεστιν, ἀρετὴ δὲ ἔπακτός ἐστιν, ἀπό τε σοφίης κατεργασμένη καὶ νόμου ἰσχυροῦ· τῇ δια‐ χρεωμένη 〈ἡ〉 Ἑλλὰς τήν τε πενίην ἀπαμύνεται καὶ τὴν δεσποσύνην‘.

3

.

7

.

60

 Φιλίππου. Φίλιππος ἦλθεν ἐπὶ Λακεδαίμονα καὶ προσστρατο‐ πεδεύσας, ἔπεμψεν ἀπειλῶν πολλὰ καὶ χαλεπά, ἢν μὴ ποιῶσι τὰ προστασσόμενα· τῶν δὲ Λακεδαιμονίων τις
5ἀκούσας τῶν ἀπειλῶν χάριν αὐτῷ ἔφη εἰδέναι, ὅτι οὐ κωλύει ὃ ἐπὶ τοῖς μαχομένοις ἐστὶν ἀποθανεῖν.

3

.

7

.

61

 Πύρρου. Πύρρου ἐπιστρατεύσαντος Λακεδαιμονίοις καὶ πολλὰ ἀπειλοῦντος, Δερκυλλίδας εἷς τῶν γερόντων ἀναστὰς ἐν
τῇ ἐκκλησίᾳ εἶπεν ‘εἰ μὲν θεός ἐστιν ὁ ἀπειλῶν, μὴ φο‐327 in vol. 3
5βώμεθα, οὐδὲν γὰρ ἀδικοῦμεν· εἰ δ’ ἄνθρωπος, γνώτω ἀνδράσιν ἀπειλῶν‘.

3

.

7

.

62

 Σερήνου. Ἀλέξανδρον τὸν Φεραίων τύραννον Θήβη ἀπέκτεινε γυνὴ καὶ τοὺς Φεραίους ἠλευθέρωσεν. συνέβη δὲ καὶ θεωροὺς ἥκοντας αὐτῶν παρ’ Ἄμμωνος λέγειν αὐτοῖς
5κελεύειν τὸν Ἄμμωνα Ἥβης ἱερὸν ἱδρύσασθαι. τῶν δὲ πρεσβυτέρων τις παρακοῦσαι ἔφη τοὺς θεωρούς· τὸν γὰρ Ἄμμωνα Θήβης εἰπεῖν τῆς αὐτοὺς ἐξελομένης τῆς δουλείας.

3

.

7

.

63

 Ἐκ τῶν Πλουτάρχου διηγήσεων (Plut. parall. min. p. 305 B). Δαρεῖος ὁ Περσῶν βασιλεὺς μετὰ τριάκοντα μυριά‐
δων ἐν Μαραθῶνι ἐστρατοπεδεύσατο. Ἀθηναῖοι δὲ χι‐328 in vol. 3
5λίους ἔπεμψαν στρατηγοὺς αὐτοῖς δόντες Πολύζηλον Καλλίμαχον Κυνέγειρον Μιλτιάδην· συμβληθείσης δὲ τῆς παρατάξεως, Πολύζηλος μὲν ὑπεράνθρωπον φαντασίαν θεασάμενος τὴν ὅρασιν ἀπέβαλεν καὶ τυφλὸς ὢν ἀνεῖλε τεσσαράκοντα καὶ ὀκτώ· Καλλίμαχος δὲ πολλοῖς περι‐
10πεπαρμένος δόρασιν καὶ νεκρὸς ἐστάθη· Κυνέγειρος δὲ Περσικὴν ἀναγομένην ναῦν κατέχων ἐχειροκοπήθη. ὅθεν καὶ εἰς αὐτοὺς ὑπὸ Παντελέου τοιάδε γεγράφθαι λέγεται·
ὦ κενεοῦ καμάτοιο καὶ ἀπρήκτου πολέμοιο,
ἡμετέρῳ βασιλῆι τί λέξομεν ἀντιάσαντες;
15ὦ βασιλεῦ, τί μ’ ἔπεμπες ἐπ’ ἀθανάτους πολεμιστάς; βάλλομεν, οὐ πίπτουσι· τιτρώσκομεν, οὐ φοβέονται. μοῦνος ἀνὴρ σύλησεν ὅλον στρατόν· ἐν δ’ ἄρα μέσσῳ αἱματόεις ἕστηκεν ἀτειρέος Ἄρεος εἰκών. δένδρον δ’ ὡς ἕστηκε σιδηρείαις ὑπὸ ῥίζαις,
20κοὐκ ἐθέλει πεσέειν, τάχα δ’ ἔρχεται ἔνδοθι νηῶν. λῦε, κυβερνῆτα, νέκυος προφύγωμεν ἀπειλάς.329 in vol. 3

3

.

7

.

64

 Ἀγαθαρχίδου Σαμίου ἐν δʹ Περσικῶν (Plut. parall. min. p. 305 D). Ξέρξης μετὰ πεντακοσίων μυριάδων. Ἀρτεμισίῳ προσ‐ ορμίσας πόλεμον τοῖς ἐγχωρίοις κατήγγειλεν. Ἀθηναῖοι
5δὲ συγκεχυμένοι κατάσκοπον ἔπεμψαν Ἀγησίλαον τὸν Θεμιστοκλέους ἀδελφόν, καίπερ Νεοκλέους τοῦ πατρὸς αὐτοῦ κατ’ ὄναρ ἑωρακότος ἀμφοτέρας ἀποβεβληκέναι τὰς χεῖρας. παραγενόμενος δὲ ὁ ἀνὴρ εἰς πλῆθος τῶν βαρβάρων ἐν σχήματι Περσικῷ Μαρδόνιον ἕνα τῶν σω‐
10ματοφυλάκων ἀνεῖλεν, ὑπολαβὼν Ξέρξην ὑπάρχειν. συλ‐ ληφθεὶς δὲ ὑπὸ τῶν δορυφόρων πρὸς τὸν βασιλέα δέσ‐ μιος ἤχθη. βουθυτεῖν δὲ τοῦ προειρημένου μέλλοντος ἐπὶ τὸν βωμὸν τοῦ Ἡλίου τὴν δεξιὰν ἐπέθηκε χεῖρα καὶ ἀστένακτος ὑπομείνας τὴν ἀνάγκην τῶν βασάνων ἠλευ‐
15θερώθη καὶ τῶν δεσμῶν εἰπών ‘τοιοῦτοι πάντες ἐσμὲν Ἀθηναῖοι· εἰ δ’ ἀπιστεῖς, καὶ τὴν ἀριστερὰν ἐπιθήσω‘. φοβηθεὶς δ’ ὁ Ξέρξης φρουρεῖσθαι τὸν Ἀγησίλαον προσ‐ έταξεν.

3

.

7

.

65

Ἀριστείδου ἐν τῷ γʹ Περσικῶν (Plut.
parall. min. p. 306 C). Περσῶν μετὰ πεντακοσίων μυριάδων ἐπὶ τὴν Ἑλλάδα φερομένων, Λακεδαιμόνιοι τριακοσίους εἰς Θερμοπύλας330 in vol. 3
5ἔπεμψαν στρατηγὸν αὐτοῖς δόντες Λεωνίδαν. οὗτος τὸ ἐπερχόμενον θεασάμενος τῶν πολεμίων πλῆθος εὐωχου‐ μένοις εἶπε τοῖς συμμάχοις ‘οὕτως ἀριστᾶτε, ὦ τρια‐ κόσιοι, ὡς ἐν ᾅδου δειπνήσοντεσ‘. ἐπιφανέντων οὖν τῶν βαρβάρων Λεωνίδας πολλοῖς περιπεπαρμένος δό‐
10ρασι μεθ’ ὁρμῆς ἐπὶ Ξέρξην ἠνέχθη καὶ περιελόμενος αὐτοῦ τὸ διάδημα πρὸ τῶν τραυμάτων κατέσχε καὶ αἱ‐ μορραγήσας ἐξέπνευσεν. ἀνατεμὼν δὲ ὁ βασιλεὺς τοῦ προειρημένου τὸ στῆθος εὗρεν αὐτοῦ τὴν καρδίαν τριχῶν γέμουσαν.

3

.

7

.

66

 Καλλισθένους ἐν δευτέρῳ Μεταμορ‐
φώσεων (Plut. parall. min. p. 306 E). Κατὰ Κελαινάς, πόλιν τῆς Φρυγίας, διὰ μῆνιν Ἰδαίου Διὸς χάσμα μεθ’ ὕδατος γενόμενον πολλὰς οἰκίας αὐτάν‐
5δρους εἰς τὸν βυθὸν καθείλκυσε. τοῦ δὲ δήμου κινδυ‐ νεύοντος, Μίδας ὁ βασιλεὺς χρησμὸν ἔλαβε, συνελεύσεσθαι τὴν γῆν, ἐὰν εἰς τὸ βάραθρον βάλῃ τὸ τιμιώτατον ἐν ἀνθρωπίνῳ βίῳ. τῶν δὲ Κελαινιτῶν χρυσόν τε καὶ ἄρ‐ γυρον καὶ τὸν κόσμον τῶν γυναικῶν εἰς τὸ χάσμα ῥιψάν‐
10των, καὶ μηδ’ οὕτω τοῦ κακοῦ λήξαντος, Ἀγχοῦρος ὁ
υἱὸς Μίδα λογισάμενος μηδὲν εἶναι τιμιώτερον ἐν βίῳ ψυχῆς ἀνθρωπίνης, δοὺς περιπλοκὰς τῷ γεννήσαντι καὶ ἀποταξάμενος τῇ γυναικὶ Τιμοθέᾳ, μεθ’ ὁρμῆς ἔφιππος εἰς τὸν τόπον τοῦ χάσματος ἠνέχθη. τῆς δὲ γῆς εἰς τὴν331 in vol. 3
15φυσικὴν ἁρμονίαν συνελθούσης, Μίδας βωμὸν ἱδρύσατο Διὸς Ἰδαίου, ὃν χρύσεον ἐποίησε ταῖς χερσὶν ἁψάμενος. οὗτος ὁ βωμὸς περὶ ἐκεῖνον τὸν καιρόν, ἐν ᾧ τὸ χάσμα συνέβη γενέσθαι, λίθινος γίνεται· τῆς δ’ ὡρισμένης προ‐ θεσμίας παρελθούσης, χρύσεος ὁρᾶται.

3

.

7

67a

 Καλλισθένους ἐν τρίτῳ Μακεδονικῶν (Plut. parall. min. p. 307 D). Φίλιππος ὁ τῶν Μακεδόνων βασιλεὺς δύο καὶ τριά‐ κοντα Χαλκιδικὰς πόλεις τοῖς ἰδίοις ὑποτάξας σκήπτροις,
5Μεθωναίους καὶ Ὀλυνθίους λεηλατεῖν ἤρξατο. γενόμενος δὲ κατὰ γέφυραν ποταμοῦ Σάρδωνος καὶ εἰς τὸ πέραν διαβῆναι βιαζόμενος, ὑπὸ τοῦ πλήθους τῶν Ὀλυνθίων ἐπεσχέθη. τοξότης δέ τις, Ἀστὴρ τοὔνομα, τόξον ἐν‐ τείνας ἐτύφλωσε τὸν Φίλιππον εἰπών·
10
Ἀστὴρ Φιλίππῳ θανάσιμον πέμπει βέλος. ἀποβαλὼν δὲ ὁ βασιλεὺς τὸν ὀφθαλμὸν εἰς τὸν ποτα‐ μὸν ἑαυτὸν ἔρριψε καὶ πρὸς τοὺς οἰκείους διανηξάμενος τὸν κίνδυνον ἐξέφυγεν.

3

.

7

67b

Σωστράτου ἐν δευτέρῳ Θρᾳκικῶν (Plut.
parall. min. p. 310 A). Ἀθηναῖοι πρὸς Θρᾷκας πόλεμον ἔχοντες στρατηγὸν ἐχειροτόνησαν Κόδρον. οὗτος ἀκούσας ὅτι χρησμὸν εἰλή‐332 in vol. 3
5φασιν οἱ πολέμιοι ἐγκρατεῖς γενήσεσθαι τῆς νίκης αὐ‐ τούς, ἐὰν τοῦ στρατηγοῦ φείσωνται τῶν Ἀθηναίων, ἐν δρυτόμου σχήματι συνέβαλε μάχην μετά τινων Θρᾳκῶν ξυλιζομένων καὶ τῷ δρεπάνῳ καιρίως ἐξ αὐτῶν ἕνα πλήξας ἀνεῖλεν· οἱ δὲ λοιποὶ τὴν περίστασιν τοῦ στρα‐
10τηγήματος μὴ γινώσκοντες ἀπέκτειναν τὸν Κόδρον θέ‐ λοντα· συμβαλόντες δὲ τὸν πόλεμον Ἀθηναῖοι τῆς νίκης ἐγκρατεῖς ἐγένοντο.

3

.

7

.

68

 Ἐκ τῶν Θησέως (fragm. hist. gr. ed. Mueller. IV p. 519 fr. 3). Λακεδαιμόνιοι καὶ Ἀργεῖοι περὶ χωρίου Θυρέας ἐν μεθορίῳ κειμένης μέχρι μέν τινος ὅλοις τοῖς στρατεύ‐
5μασι παρετάσσοντο πρὸς ἀλλήλους, τέλος ἔδοξεν αὐτοῖς ἐπιλέξαι παρ’ ἑκατέρων τριακοσίους, κἀκείνων μαχεσα‐ μένων τοῖς κρατήσασιν διαφέρειν τὸ χωρίον· οὗπερ γενο‐ μένου, Ὀθρυάδης Λακεδαιμόνιος στρατιώτης πολλοὺς ἀποκτείνας καὶ πολλὰ τετρωμένος ἔκειτο μεταξὺ τῶν
10ἀνῃρημένων Λακεδαιμονίων μόνος περιλειφθείς, Ἀρ‐ γείων δὲ δύο Ἀλκήνωρ καὶ Χρόμιος· ὧν ἀπελθόντων εἰς Ἄργος ἀπαγγεῖλαι τὴν νίκην, Ὀθρυάδης πολλοὺς σκυ‐
λεύσας τῶν πολεμίων τρόπαιον ἔστησε καὶ χρησάμενος τῷ τῶν τραυμάτων αἵματι ἐπέγραψεν ‘Λακεδαιμόνιοι333 in vol. 3
15κατ’ Ἀργείων‘, καὶ τοῦτο πράξας ἀπέθανεν.

3

.

7

.

69

 Τοῦ αὐτοῦ. Λοιμοῦ κατασχόντος τὴν Λακεδαίμονα διὰ τὴν ἀναί‐ ρεσιν τῶν κηρύκων τῶν ἀποσταλέντων παρὰ Ξέρξου αἰ‐ τοῦντος γῆν καὶ ὕδωρ ὥσπερ ἀπαρχὰς δουλείας, χρησμὸς
5ἐδόθη, ἀπαλλαγήσεσθαι αὐτούς, εἴ γέ τινες ἕλοιντο Λακε‐ δαιμονίων παρὰ τοῦ βασιλέως ἀναιρεθῆναι. τότε Βοῦλις καὶ Σπερθίης ἀφικόμενοι πρὸς βασιλέα ἠξίουν ἀναιρε‐ θῆναι· ὃ δὲ θαυμάσας αὐτῶν τὴν ἀρετὴν ἐπανιέναι προσέταξεν.

3

.

7

.

70

 Ἐκ τῆς Φαλάριδος ἐπιστολῆς πρὸς Περι‐ σθένην (epistologr. gr. LXXII p. 427 sq. Herch.). Τὴν Εὐβούλου καὶ τὴν Ἀριστοφῶντος γυναῖκα τῶν ἐπιβουλευσάντων μοι ἔπεμψας ὡς ἀπολουμένας· πάντως
5που θαυμάζεις ὅτι ὑφῄρηκα τῆς ὀργῆς. εἰ δὲ πύθοιο
τὴν αἰτίαν, ὅτι δι’ εὐγενείας ὑπερβάλλουσαν ἀπόκρισιν οὐδὲν πρὸς ἐμοῦ πεπόνθασι, 〈μᾶλλον ἂν ἔτι θαυμάσειας·〉 ἐρωτώμεναι γὰρ παρ’ ἐμοῦ τὴν ἐπιβουλὴν εἰ συνῄδεσαν τοῖς ἀνδράσιν, οὐ μόνον ἔφασαν, ἀλλὰ καὶ συνορμῆσαι334 in vol. 3
10τυραννοκτονεῖν, ‘ἀντὶ ποίας ἀδικίας;‘ εἰπόντος μου ‘ἰδίας μὲν οὐδεμιᾶς, τῆς δὲ κοινῆσ‘ ἀπεκρίναντο· κοινὴν γὰρ ἀδικίαν εἶναι τὸ καταδουλοῦσθαι πόλεις ἐλευθέρας. ‘τί παθοῦσαι τοιγάρτοι‘ πάλιν ἐπανερομένου μου ‘δίκην ἀποτίσαιτ’ ἄν μοι τοῦ μίσους τὴν κατ’ ἀξίαν;‘ ‘ἀποθα‐
15νοῦσαι‘ προσέθηκαν. ζῆν δή, οὐ τεθνάναι ἔκρινα τὰς μετὰ τοιαύτης ἀρετῆς ἀποθνῃσκούσας.

3

.

7

.

71

 Πλάτωνος ἐκ τῆς Σωκράτους ἀπολο‐
γίας (p. 38 E—39 A). Οὔτε γὰρ ἐν δίκῃ οὔτ’ ἐν πολέμῳ οὔτ’ ἐμὲ οὔτ’ ἄλ‐ λων οὐδένα δεῖ τοῦτο μηχανήσασθαι, ὅπως ἀποφεύξεται
5πᾶν ποιῶν θάνατον. καὶ γὰρ ἐν ταῖς μάχαις πολλάκις
δῆλον γίγνεται ὅτι τό γε ἀποθανεῖν ἄν τις ὑπεκφύγοι καὶ ὅπλα ἀφεὶς καὶ ἐφ’ ἱκετείαν τραπόμενος τῶν διω‐ κόντων· καὶ ἄλλαι μηχαναὶ πολλαί εἰσιν ἐν ἑκάστοις 〈τοῖσ〉 κινδύνοις, ὥστε διαφυγεῖν θάνατον, ἐάν τις τολμᾷ πᾶν335 in vol. 3
10ποιεῖν καὶ λέγειν. ἀλλὰ μὴ οὐ τοῦτ’ ᾖ χαλεπόν, ὦ ἄν‐ δρες, θάνατον ἐκφυγεῖν, ἀλλὰ πολὺ χαλεπώτερον πονη‐ ρίαν· θᾶττον γὰρ θανάτου θεῖ.

3

.

7

.

72

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Φαίδωνος (p. 84 D—E). Βαβαί, ὦ Σιμμία, ἦ που χαλεπῶς ἂν τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους πείσαιμι ὡς οὐ συμφορὰν ἡγοῦμαι τὴν παροῦ‐ σαν τύχην, ὅτε γε μηδ’ ὑμᾶς δύναμαι πείθειν· ἀλλὰ φο‐
5βεῖσθε μὴ δυσκολώτερον νῦν διάκειμαι ἢ ἐν τῷ πρό‐ σθεν βίῳ.

3

.

7

.

73

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Πρωταγόρου (p. 350 E —351 B).
Ἐγὼ δὲ οὐδαμοῦ οὐδ’ ἐνταῦθα ὁμολογῶ τοὺς δυνα‐ τοὺς ἰσχυροὺς εἶναι, τοὺς μέντοι ἰσχυροὺς δυνατούς. οὐ336 in vol. 3
5γὰρ ταὐτὸν εἶναι δύναμίν τε καὶ ἰσχύν, ἀλλὰ τὸ μὲν καὶ ἀπὸ ἐπιστήμης γίγνεσθαι, τὴν δύναμιν, καὶ ἀπὸ μανίας γε καὶ θυμοῦ, ἰσχὺν δὲ ἀπὸ φύσεως καὶ [ἀπὸ] εὐτροφίας τῶν σωμάτων. οὕτω δὲ κἀκεῖ οὐ ταὐτὸν εἶναι θάρσος τε καὶ ἀνδρείαν· ὥστε συμβαίνει τοὺς μὲν ἀνδρείους
10θαρραλέους εἶναι, μὴ μέντοι τούς γε θαρραλέους ἀν‐ δρείους 〈πάντασ〉. θάρσος μὲν γὰρ καὶ ἀπὸ τέχνης γί‐ γνεται ἀνθρώποις καὶ ἀπὸ θυμοῦ γε καὶ ἀπὸ μανίας, ὥσπερ ἡ δύναμις, ἀνδρεία δὲ ἀπὸ φύσεως καὶ εὐτροφίας τῶν ψυχῶν γίγνεται.

3

.

7

.

74

Δημοκρίτου (fr. mor. 81 Mullach.). Σοφίη ἄθαμβος ἀξίη πάντων τιμιωτάτη ἐοῦσα.

3

.

7

.

75

Ξενοφῶντος Ἀπομνημονευμάτων (III 9, 1).
Πάλιν δὲ ἐρωτώμενος, ἡ ἀνδρεία πότερον εἴη διδακτὸν ἢ φυσικόν· οἶμαι μέν, ἔφη, ὥσπερ σῶμα σώματος ἰσχυρό‐ τερον πρὸς τοὺς πόνους φύεται, οὕτω καὶ ψυχὴν ψυχῆς337 in vol. 3
5ἐρρωμενεστέραν πρὸς τὰ δεινὰ φύσει γίγνεσθαι· ὁρῶ γὰρ ἐν τοῖς αὐτοῖς νόμοις τε καὶ ἔθεσι τρεφομένους, πολὺ διαφέροντας ἀλλήλων τόλμῃ. νομίζω μέντοι πᾶσαν φύ‐ σιν μαθήσει καὶ μελέτῃ πρὸς ἀνδρείαν αὔξεσθαι· δῆλον μὲν γὰρ ὅτι Σκύθαι καὶ Θρᾷκες οὐκ ἂν τολμήσειαν
10ἀσπίδας καὶ δόρατα λαβόντες Λακεδαιμονίοις διαμάχε‐ σθαι· φανερὸν δ’ ὅτι Λακεδαιμόνιοι οὔτ’ ἂν Θρᾳξὶν πέλ‐ ταις καὶ ἀκοντίοις, οὔτε Σκύθαις τόξοις ἐθέλοιεν δια‐ γωνίζεσθαι. ὁρῶ δ’ ἔγωγε καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων πάντων ὁμοίως καὶ φύσει διαφέροντας ἀλλήλων τοὺς ἀνθρώπους,
15καὶ ἐπιμελείᾳ πολὺ ἐπιδιδόντας. ἐκ δὲ τούτων δῆλόν ἐστιν ὅτι πάντας χρὴ καὶ τοὺς εὐφυεστέρους καὶ τοὺς ἀμβλυτέρους φύσιν, ἐν οἷς ἂν ἀξιόλογοι βούλωνται γενέ‐
σθαι, ταῦτα καὶ μανθάνειν καὶ μελετᾶν.338 in vol. 3

3

.

7

.

76

 Τοῦ αὐτοῦ ἐν δʹ Ἀπομνημονευμάτων (IV 6, 10). Ἀνδρείαν, ὦ Εὐθύδημε, ἆρα τῶν καλῶν νομίζεις εἶναι; Κάλλιστον μὲν οὖν ἔγωγ’, ἔφη. Χρήσιμον ἄρα οὐ
5πρὸς τὰ ἐλάχιστα νομίζεις τὴν ἀνδρείαν; Νὴ Δί’, ἔφη, πρὸς τὰ μέγιστα μὲν οὖν. Ἆρ’ οὖν δοκεῖ σοι πρὸς τὰ δεινά τε καὶ ἐπικίνδυνα χρήσιμον εἶναι τὸ ἀγνοεῖν αὐτά; Ἥκιστά γ’, ἔφη. Οἱ ἄρα μὴ φοβούμενοι τὰ τοιαῦτα διὰ τὸ μὴ εἰδέναι τί ἐστιν οὐκ ἀνδρεῖοι εἰσίν; Νὴ Δί’, ἔφη·
10πολλοὶ γὰρ ἂν οὕτω γε τῶν τε μαινομένων καὶ τῶν δει‐ λῶν ἀνδρεῖοι εἶεν. Τί δὲ οἱ καὶ τὰ μὴ δεινὰ δεδοικό‐ τες; Ἔτι γε, νὴ Δία, ἧττον, ἔφη. Ἆρ’ οὖν τοὺς μὲν ἀγαθοὺς πρὸς τὰ δεινὰ καὶ ἐπικίνδυνα ὄντας ἀνδρείους ἡγῇ εἶναι, τοὺς δὲ κακοὺς δειλούς; Πάνυ μὲν οὖν, ἔφη.
15Ἀγαθοὺς δὲ πρὸς τὰ τοιαῦτα νομίζεις ἄλλους τινὰς ἢ τοὺς δυναμένους αὐτοῖς καλῶς χρῆσθαι; Οὐκ ἀλλὰ τού‐ τους, ἔφη. Κακοὺς δὲ ἄρα τοὺς οἵους τούτοις κακῶς χρῆσθαι; Τίνας γὰρ ἄλλους; ἔφη. Ἆρ’ οὖν ἕκαστοι ἑκά‐ στοις χρῶνται ὡς οἴονται δεῖν; Πῶς γὰρ ἄλλως; ἔφη.
20Ἆρ’ οὖν οἱ μὴ δυνάμενοι καλῶς χρῆσθαι ἴσασιν ὡς δεῖ χρῆσθαι; Οὐ δήπου γε, ἔφη. Οἱ ἄρα εἰδότες ὡς δεῖ χρῆ‐ σθαι, οὗτοι καὶ δύνανται; Μόνοι γ’, ἔφη. Τί δαὶ οἱ μὴ διημαρτηκότες, ἆρα κακῶς χρῶνται τοῖς τοιούτοις; Οὐκ οἴομαι, ἔφη. Οἱ ἄρα κακῶς χρώμενοι διημαρτήκασιν;339 in vol. 3
25Εἰκός γ’, ἔφη. Οἱ μὲν ἄρα ἐπιστάμενοι τοῖς δεινοῖς τε καὶ ἐπικινδύνοις καλῶς χρῆσθαι ἀνδρεῖοί εἰσιν, οἱ δὲ δια‐ μαρτάνοντες τούτου δειλοί; Ἔμοιγε δοκοῦσιν, ἔφη.

3

.

8

t

ΠΕΡΙ ΔΕΙΛΙΑΣ.

3

.

8

.

1

 Εὐριπίδου Βελλεροφόντῃ (fr. 288 N.2). Δόλοι δὲ καὶ σκοτεινὰ μηχανήματα χρείας ἀνάνδρου φάρμαχ’ εὕρηται βροτοῖς.

3

.

8

.

2

Σοφοκλέους Ἀκρίσιος (fr. 58 N.2). ΧΟ. Βοᾷ τις, ὦ·
ἀκούετ’; ἢ μάτην ὑλακτῶ; ἅπαντα γάρ τοι τῷ φοβουμένῳ ψοφεῖ.340 in vol. 3

3

.

8

.

3

 Εὐριπίδου Μελεάγρῳ (fr. 519 N.2). Δειλοὶ γὰρ ἄνδρες οὐκ ἔχουσιν ἐν μάχῃ ἀριθμόν, ἀλλ’ ἄπεισι κἂν παρῶς’ ὅμως.

3

.

8

.

4

 Ὁμήρου Ἰλιάδος μʹ (244—247). Τίπτε σὺ δείδοικας πόλεμον καὶ δηιοτῆτα; εἴπερ γάρ τ’ ἄλλοι γε περὶ κτεινώμεθα πάντες νηυσὶν ἐπ’ Ἀργείων, σοὶ δ’ οὐ δέος ἔστ’ ἀπολέσθαι.
5οὐ γάρ τοι κραδίη μενεδήιος οὐδὲ μαχήμων.

3

.

8

.

5

 Σοφοκλέους Φρυγῶν (fr. 657 N.2). Τοὺς εὐγενεῖς γὰρ κἀγαθούς, ὦ παῖ, φιλεῖ Ἄρης ἐναίρειν. οἱ δὲ τῇ γλώσσῃ θρασεῖς φεύγοντες ἄτας ἐκτός εἰσι τῶν κακῶν·
5Ἄρης γὰρ οὐδὲν τῶν κακῶν λωτίζεται.

3

.

8

.

6

 Εὐριπίδου Ἰφιγενείᾳ (Taur. 472—473). Οὔ τοι νομίζω σοφόν, ὃς ἂν μέλλων θανεῖν οἴκτῳ τὸ δεῖμα τοὐλέθρου νικᾶν θέλῃ.

3

.

8

.

7

Τοῦ αὐτοῦ Φρίξῳ (fr. 829 N.2).
Ἀνὴρ δ’ ὃς εἶναι φής, † ἀνδρὸς οὐκ ἄξιον δειλὸν κεκλῆσθαι καὶ νοσεῖν αἰσχρὰν νόσον.341 in vol. 3

3

.

8

.

8

Μενάνδρου Ἀδελφοῖς (fr. 7 com. IV p. 71). Τί πολλὰ τηρεῖν πολλὰ δεῖ [τὸν] δεδοικότα;

3

.

8

.

9

Θεόγνιδος ((1221—1222)). Πολλὰ φέρειν εἴωθε λόγος θνητοῖσι βροτοῖσι πταίσματα τῆς γνώμης, Κύρνε, ταρασσομένης.

3

.

8

.

10

Φιλήμονος ἐν Ἐγχειριδίῳ (com. IV p. 8). Κακὴ μὲν ὄψις, ἐν δὲ δείλαιαι φρένες.

3

.

8

.

11

Σοφοκλέους (fr. 841 N.2). Οὐ τοῖς ἀθύμοις ἡ τύχη ξυλλαμβάνει.

3

.

8

.

12

Εὐριπίδου Ἀλκμέωνος (fr. 67 N.2).
Ὁ φόβος, ὅταν τις αἵματος μέλλῃ πέρι λέγειν καταστὰς εἰς ἀγῶν’ ἐναντίον, τό τε στόμ’ εἰς ἔκπληξιν ἀνθρώπων ἄγει,342 in vol. 3
5τὸν νοῦν τ’ ἀπείργει μὴ λέγειν ἃ βούλεται· τῷ μὲν γὰρ ἔνι κίνδυνος, ὃ δ’ ἀθῷος μένει. ὅμως δ’ ἀγῶνα τόνδε δεῖ μ’ ὑπεκδραμεῖν. ψυχὴν γὰρ ἆθλα τιθεμένην ἐμὴν ὁρῷ.

3

.

8

.

13

Εὐριπίδου Ἀρχελάῳ (fr. 239 N.2). Ὁ δ’ ἡδὺς αἰὼν ἡ κακή τ’ ἀνανδρία
οὔτ’ οἶκον οὔτε πόλιν ἀνορθώσειεν ἄν.343 in vol. 3

3

.

8

.

14

Ἀντισθένους (apophth. 9 Winckelm.). Ὅστις δὲ ἑτέρους δέδοικε, δοῦλος ὢν λέληθεν ἑαυτόν.

3

.

8

.

15

 Διογένους (Dionis Chrys. or. VI p. 212 sq. R. 104, 12‐ 14; 18—21 Dind.). Πάντα μὲν οὖν τὰ δεινὰ πέφυκε μᾶλλον ἐκπλήττειν τοὺς προσδεχομένους ἢ λυπεῖν τοὺς πειραθέντας. ὁ δὲ
5φόβος οὕτω χαλεπός ἐστιν, ὥστε πολλοὶ ἤδη προέλαβον τὸ ἔργον, οἱ μὲν ἐν νηὶ χειμαζόμενοι οὐ περιμείναντες καταδῦναι τὴν ναῦν, ἀλλὰ πρότερον αὑτοὺς ἀποσφάξαντες.

3

.

8

.

16

 Ὑπερείδου (fr. 205 Blass2). Ὑπερείδης ὁ ῥήτωρ τὴν ἀγωνίαν ἔφησε τοῦ λέγειν πέδην εἶναι.

3

.

8

.

17

 Θουκυδίδου ἱστορίας βʹ δημηγορίας Φορμίωνος (89, 11). Ἡσσημένων δὲ ἀνδρῶν οὐκ ἐθέλουσιν αἱ γνῶμαι πρὸς τοὺς αὐτοὺς κινδύνους ὅμοιαι εἶναι.

3

.

8

.

18

 Ἀντιφῶντος (fr. 125 Blass2). Νόσος δειλοῖσιν ἑορτή· οὐ γὰρ ἐκπορεύονται ἐπὶ πρᾶξιν.

3

.

8

.

19

 Ἱέρακος ἐκ τοῦ Περὶ δικαιοσύνης. Ἴδωμεν γὰρ εἰ τοὺς δειλοὺς οἷόν τε δικαίους εἶναι· τοὺς γὰρ ἐναντίως ἔχοντας τούτοις, τοὺς θρασεῖς, ἀδί‐ κους ὄντας εὑρίσκομεν, διὰ τὸ πρὸς βίαν τὰ πολλὰ ποιεῖν.344 in vol. 3
5δειλία τοίνυν ἐστὶ διαφθορὰ δόξης ἐννόμου δεινῶν τε πέρι καὶ μή· ἢ ἄγνοια δεινῶν τε καὶ οὐ δεινῶν καὶ οὐδε‐ τέρων. πῶς ἂν οὖν οἱ δόξαις διεφθαρμέναις καὶ παρα‐ νόμοις συζῶντες εἶεν ἂν δίκαιοι; οὐ γὰρ δὴ εἰκάζοιεν ἂν περὶ ὅτου δήποτε καλῶς, μὴ συγχωροῦντος αὐτοῖς τοῦ
10περὶ τὴν ψυχὴν δέους εἰς ἥντινα ζήτησιν προκύπτειν.

3

.

8

.

20

 Δημητρίου. Αὐτίκα γὰρ εἰ τῷ πολεμοῦντι καὶ παρατεταγμένῳ παρασταῖεν ἥ τε Ἀνδρεία καὶ ἡ Δειλία, πόσον ἂν οἴεσθε διαφόρους εἰπεῖν λόγους; ἆρ’ οὐχ ἡ μὲν Ἀνδρεία μένειν
5〈ἂν〉 κελεύοι καὶ τὴν τάξιν διαφυλάττειν; “Ἀλλὰ βάλλου‐ σιν”· ‘Ὑπόμενε.‘ “Ἀλλὰ τρωθήσομαι”· ‘Καρτέρει.‘ “Ἀλλ’ ἀποθανοῦμαι”· ‘Ἀπόθανε μᾶλλον ἢ λίπῃς τὴν τάξιν.‘ Ἀτενὴς οὗτος ὁ λόγος καὶ σκληρός. ἀλλ’ ὁ τῆς Δειλίας νὴ Δία φιλάνθρωπος καὶ μαλακός· ὑπάγειν γὰρ δῆτα
10κελεύει τὸν φοβούμενον. “Ἀλλ’ ἡ ἀσπὶς ἐνοχλεῖ”· ‘Ῥῖ‐
ψον.‘ “Ἀλλὰ καὶ ὁ θώραξ”· ‘Παράλυσον.‘ Παντὶ δήπου πραΰτερα ταῦτ’ ἐκείνων. ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων. ‘μὴ λάβῃσ‘ φησὶν ἡ Ἐγκράτεια ‘ὅθεν οὐ δεῖ· μὴ φάγῃς, μὴ πίῃς, ἀνέχου, καρτέρει· τὸ τελευταῖον, ἀπόθανε πρό‐345 in vol. 3
15τερον ἢ πράξῃς ὅπερ οὐ δεῖ.‘ ἡ δ’ Ἀκρασία ‘πῖθι, ὅτε βούλει, φάγε, ὅ τι ἂν ἥδιστα φάγοις. ἡ τοῦ γείτονος ἀρέσκει σοι γυνή· πέραινε. χρημάτων ἀπορεῖς· δάνει‐ σαι. δανεισάμενος ἀδυναμεῖς· μὴ ἀποδῷς. οὐ πιστεύου‐ σιν ἔτι δανείζειν· ἅρπασον.‘ πολύ γε κἀνταῦθα τὸ με‐
20ταξύ. ἀλλὰ τίς οὐκ οἶδεν ὅτι ἡ μὲν τοιαύτη χάρις ὀλέθριος γίνεται τοῖς προσδεξαμένοις, ἡ δ’ ἐκ τῶν ἐναν‐ τίων σωτήριος;

3

.

9

t

ΠΕΡΙ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ.

3

.

9

.

1

Σοφοκλέους Ἀλεάδαι (fr. 75 N.2). Τοῖς γὰρ δικαίοις ἀντέχειν οὐ ῥᾴδιον.

3

.

9

.

2

Εὐριπίδου Ἰνοῦς (fr. 417 N.2).
Κέκτησο δ’ ὀρθῶς· ἃν 〈δ’〉 ἔχῃς ἄνευ ψόγου, κἂν σμικρὰ σῴζου τῇ δίκῃ ξυνοῦς’ ἀεί.346 in vol. 3

3

.

9

.

3

 Εὐριπίδου Ἑκάβης (827—28). Ἐσθλοῦ γὰρ ἀνδρὸς τῇ δίκῃ θ’ ὑπηρετεῖν καὶ τοὺς κακοὺς δρᾶν πανταχοῦ κακῶς ἀεί.

3

.

9

.

4

 Σοφοκλέους Αἴαντι (1334—35). Μηδ’ ἡ βία σε μηδαμῶς νικησάτω τοσόνδε μισεῖν ὥστε τὴν δίκην πατεῖν.

3

.

9

.

5

 Εὐριπίδου Θησεῖ (Aegei fr. 7 N.2). Κρεῖσσον δὲ πλούτου καὶ πολυχρύσου χλιδῆς ἀνδρῶν δικαίων κἀγαθῶν παρουσίαι.

3

.

9

.

6

Μενάνδρου. Δίκαιος ἂν ᾖς, τῷ τρόπῳ χρήσῃ νόμῳ.

3

.

9

.

7

Μενάνδρου.
Χρηστοῦ πρὸς ἀνδρὸς μηδὲν ἐννοεῖν κακόν.347 in vol. 3

3

.

9

.

8

Δίκαιος ἀδικεῖν οὐκ ἐπίσταται τρόπος.

3

.

9

.

9

 Μενάνδρου (fab. inc. fr. 282 com. IV p. 293). Τὸ μηδὲν ἀδικεῖν πᾶσιν ἀνθρώποις πρέπει.

3

.

9

.

10

 Μενάνδρου Δεισιδαίμονι (fr. 3 com. IV p. 102). Οὐ δεῖ γὰρ ἀδικεῖν τοὺς ἱκέτας· ἄλλως τε καὶ ὅταν μετ’ εὐνοίας τι μὴ πονηρίᾳ
5πταίσωσιν. αἰσχρὸν τοῦτο τἆρ’ ἐστιν πάνυ.

3

.

9

.

11

 Μενάνδρου (Epitrep. fr. 1 com. IV p. 119).
Ἐν παντὶ δεῖ καιρῷ τὸ δίκαιον ἐπικρατεῖν.

3

.

9

.

12

 Εὐριπίδου Παλαμήδει (fr. 584 N.2). Εἷς τοι δίκαιος μυρίων οὐκ ἐνδίκων κρατεῖ τὸ θεῖον τὴν δίκην τε συλλαβών.

3

.

9

.

13

Φιλωνίδου (com. II 1 p. 425).
Οὐκ ἔστιν οὐδεὶς δειλὸς 〈ὁ〉 δεδοικὼς νόμον· πρὸς τοὺς πολεμίους δ’ ἐστὶν ἀνδρείας κρίσις. ὑπὸ τοῦ δικαίου δ’ ἐστὶν ἡττᾶσθαι καλόν.348 in vol. 3

3

.

9

.

14

 Εὐριπίδου (fr. 1034 N.2). Φεῦ φεῦ, τὸ νικᾶν τἄνδιχ’ ὡς καλὸν γέρας, τὰ μὴ δίκαια δ’ ὡς ἁπανταχοῦ κακόν· καὶ γλῶσσα φλαύρα καὶ φθόνος τοῦ μὴ φθονεῖν
5ὅσῳ κάκιον μὴ καλῶς ὠγκωμένοις.

3

.

9

.

15

Ἀντιφάνους (fab. inc. 39 com. III p. 148). Ὁ μηδὲν ἀδικῶν οὐδενὸς δεῖται νόμου.

3

.

9

.

16

 Μενάνδρου Καρχηδονίου (fr. 5 com. IV p. 146). Τὸ καλῶς ἔχον που κρεῖττόν ἐστι καὶ νόμου.

3

.

9

.

17

 Μενάνδρου Κιθαριστῇ (fr. 3 com. IV p. 150). Εἰ τοὺς ἀδικηθέντας, πάτερ, φευξούμεθα, τίσιν ἂν βοηθήσαιμεν ἄλλοις ῥᾳδίως;

3

.

9

.

18

Ἐν ταὐτῷ (fr. 4 l. c.).
Τὸ μηδὲν ἀδικεῖν ἐκμαθεῖν γάρ, ὦ Λάχης, ἀστεῖον ἐπιτήδευμα κρίνω τῷ βίῳ.349 in vol. 3

3

.

9

.

19

 Μενάνδρου Τροφωνίῳ (fr. 2 com. IV p. 207). Τὸ μηδὲν ἀδικεῖν καὶ φιλανθρώπους ποιεῖ.

3

.

9

.

20

 † Φιλήμονος ἐκ Παλαμήδους (Eur. fr. 585 N.2). Τοῦ γὰρ δικαίου κἀν βροτοῖσι κἀν θεοῖς ἀθάνατος ἀεὶ δόξα διατελεῖ μόνου.

3

.

9

.

21

 Φιλήμονος (fab. inc. 10 com. IV p. 37). Ἀνὴρ δίκαιός ἐστιν οὐχ ὁ μὴ ἀδικῶν, ἀλλ’ ὅστις ἀδικεῖν δυνάμενος μὴ βούλεται· οὐδ’ ὃς τὰ μικρὰ λαμβάνειν ἀπέσχετο,
5ἀλλ’ ὃς τὰ μεγάλα καρτερεῖ μὴ λαμβάνων ἔχειν δυνάμενος καὶ κρατεῖν ἀζημίως·
οὐδ’ ὅς γε ταῦτα πάντα διατηρεῖ μόνον, ἀλλ’ ὅστις ἄδολον γνησίαν τ’ ἔχων φύσιν εἶναι δίκαιος κοὐ δοκεῖν εἶναι θέλει.350 in vol. 3

3

.

9

.

22

Ἱππάρχου (inscr. gr. m. 197 Pr.). Μνῆμα τόδ’ Ἱππάρχου· στεῖχε δίκαια φρονῶν.

3

.

9

.

23

 Σόλωνος (fr. 13 p. l.4 II p. 41 Bergk). Μνημοσύνης καὶ Ζηνὸς Ὀλυμπίου ἀγλαὰ τέκνα, Μοῦσαι Πιερίδες, κλῦτέ μοι εὐχομένῳ· ὄλβον μοι πρὸς θεῶν μακάρων δότε καὶ πρὸς ἁπάντων
5 ἀνθρώπων αἰεὶ δόξαν ἔχειν ἀγαθήν· εἶναι δὲ γλυκὺν ὧδε φίλοις, ἐχθροῖσι δὲ πικρόν, τοῖσι μὲν αἰδοῖον, τοῖσι δὲ δεινὸν ἰδεῖν. χρήματα δ’ ἱμείρω μὲν ἔχειν, ἀδίκως δὲ πεπᾶσθαι οὐκ ἐθέλω· πάντως ὕστερον ἦλθε δίκη.
10πλοῦτον δ’ ὃν μὲν δῶσι θεοί, παραγίγνεται ἀνδρὶ ἔμπεδος ἐκ νεάτου πυθμένος ἐς κορυφήν· ὃν δ’ ἄνδρες τιμῶσιν ὑφ’ ὕβριος, οὐ κατὰ κόσμον ἔρχεται, ἀλλ’ ἀδίκοις ἔργμασι πειθόμενος οὐκ ἐθέλων ἕπεται· ταχέως δ’ ἀναμίσγεται ἄτῃ·
15ἀρχὴ δ’ ἐξ ὀλίγου γίγνεται ὥστε πυρός,
φλαύρη μὲν τὸ πρῶτον, ἀνιηρὴ δὲ τελευτᾷ· οὐ γὰρ δὴν θνητοῖς ὕβριος ἔργα πέλει. ἀλλὰ Ζεὺς πάντων ἐφορᾷ τέλος, ἐξαπίνης δὲ ὥστ’ ἄνεμος νεφέλας αἶψα διεσκέδασεν351 in vol. 3
20ἠρινός, ὃς πόντου πολυκύμονος ἀτρυγέτοιο πυθμένα κινήσας, γῆν κατὰ πυροφόρον δῃώσας καλὰ ἔργα, θεῶν ἕδος αἰπὺν ἱκάνει οὐρανόν, αἰθρίην δ’ αὖτις ἔθηκεν ἰδεῖν· λάμπει δ’ ἠελίοιο μένος κατὰ πίονα γαῖαν
25 καλόν, ἀτὰρ νεφέων οὐδὲν ἔτ’ ἔστιν ἰδεῖν· τοιαύτη Ζηνὸς πέλεται τίσις, οὐδ’ ἐφ’ ἑκάστῳ, ὥσπερ θνητὸς ἀνήρ, γίγνεται ὀξύχολος. αἰεὶ δ’ οὔ ἑ λέληθε διαμπερές, ὅστις ἀλιτρὸν θυμὸν ἔχει, πάντως δ’ ἐς τέλος ἐξεφάνη·
30ἀλλ’ ὁ μὲν αὐτίκ’ ἔτισεν, ὁ δ’ ὕστερον· οἳ δὲ φύγωσιν αὐτοί, μηδὲ θεῶν μοῖρ’ ἐπιοῦσα κίχῃ, ἤλυθε πάντως αὖτις· ἀναίτιοι ἔργα τίνουσιν ἢ παῖδες τούτων ἢ γένος ἐξοπίσω. θνητοὶ δ’ ὧδε νοεῦμεν ὁμῶς ἀγαθός τε κακός τε,
35 † ἐν δηνην αὐτὸς δόξαν ἕκαστος ἔχει, πρίν τι παθεῖν· τότε δ’ αὐτίκ’ ὀδύρεται· ἄχρι δὲ τούτου χάσκοντες κούφαις ἐλπίσι τερπόμεθα. χὤστις μὲν νούσοισιν ὑπ’ ἀργαλέῃσι πιεσθῇ, ὡς ὑγιὴς ἔσται, τοῦτο κατεφράσατο·352 in vol. 3
40ἄλλος δειλὸς ἐὼν ἀγαθὸς δοκεῖ ἔμμεναι ἀνήρ, καὶ καλλός, μορφὴν οὐ χαρίεσσαν ἔχων· εἰ δέ τις ἀχρήμων, πενίης δέ μιν ἔργα βιᾶται, κτήσεσθαι πάντως χρήματα πολλὰ δοκεῖ. σπεύδει δ’ ἄλλοθεν ἄλλος· ὁ μὲν κατὰ πόντον ἀλᾶται
45 ἐν νηυσὶν χρῄζων οἴκαδε κέρδος ἄγειν· ἰχθυόεντ’ ἀνέμοισι φορεύμενος ἀργαλέοισι, φειδωλὴν ψυχῆς οὐδεμίην θέμενος· ἄλλος γῆν τέμνων πολυδένδρεον εἰς ἐνιαυτὸν λατρεύει, τοῖσιν καμπύλ’ ἄροτρα μέλει·

3

.

9

.

23

(50)

ἄλλος Ἀθηναίης τε καὶ Ἡφαίστου πολυτέχνεω ἔργα δαεὶς χειροῖν ξυλλέγεται βίοτον·
ἄλλος Ὀλυμπιάδων Μουσέων πάρα δῶρα διδαχθείς, ἱμερτῆς σοφίης μέτρον ἐπιστάμενος· ἄλλον μάντιν ἔθηκεν ἄναξ ἑκάεργος Ἀπόλλων,353 in vol. 3
55 ἔγνω δ’ ἀνδρὶ κακὸν τηλόθεν ἐρχόμενον, ᾧ συνομαρτήσωσι θεοί· τὰ δὲ μόρσιμα πάντως οὔτε τὶς οἰωνὸς ῥύσεται οὔθ’ ἱερά· ἄλλοι Παιῶνος πολυφαρμάκου ἔργον ἔχοντες ἰητροί· καὶ τοῖς οὐδὲν ἔπεστι τέλος·
60πολλάκι δ’ ἐξ ὀλίγης ὀδύνης μέγα γίγνεται ἄλγος, κοὐκ ἄν τις λύσαιτ’ ἤπια φάρμακα δούς. τὸν δὲ κακαῖς νούσοισι κυκώμενον ἀργαλέαις τε ἁψάμενος χειροῖν αἶψα τίθης’ ὑγιῆ. μοῖρα δέ τοι θνητοῖσι κακὸν φέρει ἠδὲ καὶ ἐσθλόν·
65 δῶρα δ’ ἄφυκτα θεῶν γίγνεται ἀθανάτων. πᾶσι δέ τοι κίνδυνος ἐπ’ ἔργμασιν, οὐδέ τις οἶδεν, ᾗ μέλλει σχήσειν, χρήματος ἀρχομένου. ἀλλ’ ὁ μὲν εὖ ἕρδειν πειρώμενος οὐ προνοήσας εἰς μεγάλην ἄτην καὶ χαλεπὴν ἔπεσεν,
70τῷ δὲ καλῶς ἕρδοντι θεὸς περὶ πάντα δίδωσι συντυχίην ἀγαθήν, ἔκλυσιν ἀφροσύνης. πλούτου δ’ οὐδὲν τέρμα πεφασμένον ἀνδράσι κεῖται· οἳ γὰρ νῦν ἡμέων πλεῖστον ἔχουσι βίον, διπλασίως σπεύδουσι· τίς ἂν κορέσειεν ἅπαντας;354 in vol. 3
75 κέρδεά τοι θνητοῖς ὤπασαν ἀθάνατοι· ἄτη δ’ ἐξ αὐτῶν ἀναφαίνεται, ἣν ὁπόταν Ζεὺς πέμψῃ τισομένην, ἄλλοτεν ἄλλος ἔχει.

3

.

9

.

24

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ αʹ τῆς πολιτείας (p. 336 E). Μὴ γὰρ δὴ οἴου, εἰ μὲν χρυσὸν ἐζητοῦμεν, οὐκ ἄν ποτε ἡμᾶς ἑκόντας εἶναι ὑποκατακλίνεσθαι ἀλλήλοις ἐν
5τῇ ζητήσει καὶ διαφθείρειν τὴν εὕρεσιν αὐτοῦ, δικαιο‐ σύνην δὲ ζητοῦντας, πρᾶγμα πολλῷ χρυσίου τιμιώτερον, ἔπειθ’ οὕτως ἀνοήτως ὑπείκειν ἀλλήλοις 〈καὶ〉 οὐ σπου‐ δάζειν ὅ τι μάλιστα φανῆναι αὐτό.

3

.

9

.

25

 Ἀγησιλάου (Plut. Agesil. c. 23). Ἀνδρείας μὲν γὰρ οὐδὲν ὄφελος μὴ παρούσης δι‐ καιοσύνης· εἰ δὲ δίκαιοι πάντες γένοιντο, μηδὲν ἀνδρείας δεήσεσθαι.355 in vol. 3

3

.

9

.

26

 Ἰσοκράτους Κατὰ τῶν σοφιστῶν (§ 21 p. 295 d). Καὶ μηδεὶς οἰέσθω με λέγειν, ὡς ἔστι δικαιοσύνη διδακτόν· ὅλως μὲν γὰρ οὐδεμίαν ἡγοῦμαι τοιαύτην τέχ‐
5νην εἶναι, ἥ τις τοῖς κακῶς πεφυκόσι πρὸς αὐτὴν δι‐ καιοσύνην ἂν ἐμποιήσειεν.

3

.

9

.

27

 Δημοσθένους (fr. 20 Sauppe). Ἄξιον τούτους ἐπαινεῖν τῶν ἀνθρώπων, οἳ μηδεμίαν ὠφέλειαν προαιροῦνται τοῦ δικαίου. χρήματα μὲν γὰρ ἔστι κτήσασθαι, δόξαν δὲ χρημάτων οὐ ῥᾴδιον πρίασθαι.

3

.

9

.

28

 Πλάτωνος (Menex. p. 246 E). Πᾶσα ἐπιστήμη χωριζομένη δικαιοσύνης καὶ τῆς ἄλ‐ λης ἀρετῆς πανουργία, ἀλλ’ οὐ σοφία φαίνεται.356 in vol. 3

3

.

9

.

29

Δημοκρίτου (fr. mor. 109 Mullach.). Ἀγαθὸν οὐ τὸ μὴ ἀδικέειν ἀλλὰ τὸ μηδὲ ἐθέλειν.

3

.

9

.

30

Δημοκρίτου (fr. mor. 107 Mullach.). Μοῦνοι θεοφιλέες, ὅσοις ἐχθρὸν τὸ ἀδικέειν.

3

.

9

.

31

Πιττακοῦ. Πιττακὸς ἔφη ‘ἡδονὴ σὺν τῷ καλῷ δίκαιον‘.

3

.

9

.

32

 Ἀριστείδου. Ἀριστείδης ὁ δίκαιος ἐρωτηθεὶς τί ἐστι τὸ δίκαιον ‘τὸ μὴ ἀλλοτρίων ἐπιθυμεῖν‘ ἔφη.

3

.

9

.

33

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Πρωταγόρου (p. 331 B). Ἐγὼ μὲν γὰρ αὐτὸς ὑπέρ γε ἐμαυτοῦ φαίην ἂν καὶ τὴν δικαιοσύνην ὅσιον εἶναι καὶ τὴν ὁσιότητα δίκαιον· καὶ ὑπὲρ σοῦ δέ, εἴ με ἐῴης, ταῦτα ἂν αὐτὰ ἀποκρινοί‐
5μην, ὅτι ἤτοι ταὐτόν γ’ ἐστὶ δικαιότης ὁσιότητι ἢ ὅ τι ὁμοιότατον, καὶ μάλιστα πάντων ἥ τε δικαιοσύνη οἷον ὁσιότης καὶ ἡ ὁσιότης οἷον δικαιοσύνη.

3

.

9

.

34

 Πυθαγόρου. Ξένος ἀνὴρ δίκαιος οὐ μόνον πολίτου ἀλλὰ καὶ συγ‐ γενοῦς διαφέρει.357 in vol. 3

3

.

9

.

35

 Ἰαμβλίχου ἐκ τῆς ἐπιστολῆς τῆς πρὸς Ἀνατόλιον περὶ δικαιοσύνης. Ἐπ’ αὐτὸ δὴ τὸ τῶν ὅλων ἀρετῶν τέλος καὶ τὴν συναγωγὴν αὐτῶν συμπασῶν, ἐν ᾗ δὴ πᾶσαι ἔνεισι συλ‐
5λήβδην κατὰ τὸν παλαιὸν λόγον, γένοιτο ἄν τις εἰς τὴν δικαιοσύνην ἀγόμενος.

3

.

9

.

36

 Ἐν ταὐτῷ. Ἐν δὲ τῷ ἀνθρωπίνῳ βίῳ διανομὴ τῶν κατ’ ἀξίαν ἔργων τε καὶ τιμῶν καὶ τῶν ἄλλων τῶν ἐπιβαλλόντων ἑκάστοις ὑφίστησι τὴν εἰς τὸν ἀνθρώπινον βίον τείνουσαν
5δικαιοσύνην. ἔργα τοίνυν τῇ δικαιοσύνῃ τὰ πρόσφορα καὶ ἐπιτηδεύματα εἴη ἄν, ὅσα κοινωνικὰ καὶ ἥμερα τυγ‐ χάνει καὶ εὐσύμβολα καὶ εὐσυνάλλακτα καὶ ὠφέλιμα, τῶν βλαβερῶν κωλυτικὰ διαπράξεων, τῶν δ’ ἐναντίων τὴν ὅλην κατάστασιν εὐτρεπῆ παρασκευάζοντα.

3

.

9

.

37

 Ἐπικτήτου (fr. 58 t. III p. 86 Schweigh.). Ὥσπερ ἀληθὴς ζυγὸς οὔτε πρὸς ἀληθοῦς εὐθύνεται ζυ‐ γοῦ οὔθ’ ὑπὸ ψευδοῦς κρίνεται, οὕτω καὶ ὁ δίκαιος κριτὴς
οὔθ’ ὑπὸ δικαίων εὐθύνεται οὔτε παρ’ ἀδίκοις δικάζεται.358 in vol. 3

3

.

9

.

38

(fr. 59 l. c.) Ὥσπερ τὸ εὐθὺ εὐθέος οὐ δεῖται, οὕτως οὐδὲ τὸ δί‐ καιον δικαίου.

3

.

9

.

39

(fr. 60 l. c. p. 87) Μὴ πρότερον ἑτέρῳ δικαστηρίῳ δικάσῃς, πρὶν 〈ἂν〉 αὐτὸς παρὰ τῇ δίκη κριθῇς.

3

.

9

.

40

(fr. 61 l. c.) Εἰ βούλει τὰς κρίσεις δικαίας ποιεῖσθαι, μηδένα τῶν δικαζομένων καὶ δικαιολογούντων ἐπιγίγνωσκε, ἀλλ’ αὐτὴν τὴν δίκην.

3

.

9

.

41

(fr. 62 l. c.) Ἥκιστα πταίσεις ἐν ταῖς κρίσεσιν, ἐὰν αὐτὸς ἐν τῷ βίῳ ἄπταιστος διατελῇς.

3

.

9

.

42

(fr. 63 l. c.) Ἄμεινον δικαίως κρίναντα πρὸς τοῦ καταδικασθέν‐ τος ἀδίκως μεμφθῆναι ἢ ἀδίκως κρίναντα παρὰ τῇ φύσει δικαίως ψέγεσθαι.

3

.

9

.

43

(fr. 64 l. c.) Καθάπερ ἡ τὸν χρυσὸν δοκιμάζουσα λίθος οὐκέτι καὶ αὐτὴ πρὸς τοῦ χρυσοῦ δοκιμάζεται, οὕτω καὶ ὁ τὸ κριτήριον ἔχων.

3

.

9

.

44

(fr. 65 l. c. p. 88) Αἰσχρὸν τὸν δικαστὴν πρὸς ἑτέρων δικάζεσθαι.359 in vol. 3

3

.

9

.

45

(fr. 66 l. c.) Καθάπερ ὀρθοῦ οὐδὲν ὀρθότερον, οὕτως οὐδὲ δι‐ καίου οὐδὲν δικαιότερον.

3

.

9

.

46

 Διογένους. Ἡ τοίνυν δικαιοσύνη πολλὴν ἔχει ῥᾳστώνην τῇ ψυχῇ. τὸ γὰρ μηδένα μήτε φοβούμενον μήτε αἰσχυνόμενον ζῆν ἡδονή τις ἐστὶν καὶ ἱκανότης τῷ βίῳ· ὁ δὲ τὴν δικαιο‐
5σύνην ἔχων ἐν τῇ ψυχῇ οὐ μόνον τοῖς ἄλλοις ὠφέλιμός ἐστιν, ἀλλὰ πολὺ μάλιστα αὐτὸς αὑτῷ· οὐ γὰρ πειράσε‐ ται αὑτὸν ἀδικεῖν οὐδὲ καθ’ ἓν μέρος. οὐδὲ γὰρ λύπης αὑτῷ αἴτιός ἐστιν οὐδὲ νόσου· ἀλλὰ τὰ αἰσθητήρια τὰ τῆς φύσεως θεοὺς ὑπολαμβάνων εἶναι, δικαίως χρήσεται
10αὐτοῖς· οὐδὲν μὲν ὑπὲρ τὴν δύναμιν πράττων, φυλάττων δὲ τὰ μάλιστα καὶ ἡδονὰς καὶ ὠφελείας λαμβάνων διὰ τούτων. καὶ γὰρ ἀπὸ ἀκοῆς καὶ ἀπὸ ὁράσεως καὶ ἀπὸ τῆς τροφῆς καὶ ἀπὸ 〈τῶν〉 ἀφροδισίων ἡδοναὶ ἔσονται τῷ δικαίως ἑαυτῷ χρωμένῳ ... καὶ κίνδυνοι γίνονται
15περὶ τὰ πλείστου ἄξια καὶ ἀναγκαιότατα. ἢ οὐχ ἑώρα‐ κας τὴν ψυχὴν ταραττομένους καὶ νυκτὸς καὶ ἡμέρας, καὶ εἰς τὴν θάλατταν ἑαυτοὺς ῥιπτοῦντας εἰκῆ καὶ εἰς
† ἑταίραν;360 in vol. 3

3

.

9

.

47

 Λυκούργου (fr. 8 Sauppe). Ζηλωτὸν ἴσως ὁ πλοῦτος· τίμιον μέντοι καὶ θαυμα‐ στὸν ἡ δικαιοσύνη.

3

.

9

.

48

 Δημοσθένους Ὀλυνθιακῶν βʹ (II § 10 p. 21). Ὥσπερ γὰρ οἰκίας οἶμαι καὶ πλοίου καὶ τῶν ἄλλων τῶν τοιούτων τὰ κάτωθεν ἰσχυρότατα εἶναι δεῖ, οὕτω
5καὶ τῶν πράξεων τὰς ἀρχὰς καὶ τὰς ὑποθέσεις ἀληθεῖς καὶ δικαίας.

3

.

9

.

49

 Ἐκ τῆς Νικολάου Ἐθῶν συναγωγῆς (hist. gr. min. ed. L. Dindorf v. I p. 146 fr. 6). Ἐν Παιδαλίοις, Ἰνδικῷ ἔθνει, οὐχ ὁ θύων, ἀλλ’ ὁ συνετώτατος τῶν παρόντων κατάρχεται τῶν ἱερῶν. αἰ‐
5τεῖται δ’ ἀεὶ παρὰ τῶν θεῶν οὐδὲν ἄλλο πλὴν δικαιο‐ σύνης.

3

.

9

.

50

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Θεαιτήτου (p. 176 C). Θεὸς οὐδαμῆ οὐδαμῶς ἄδικος, ἀλλ’ ὡς οἷόν τε δι‐ καιότατος, καὶ οὐκ ἔστιν αὐτῷ ὁμοιότερον οὐδὲν, ἢ ὃς ἂν
ἡμῶν αὖ γένηται ὅ τι δικαιότατος περὶ τοῦτο.361 in vol. 3

3

.

9

.

51

 Ἐκ Πώλου Πυθαγορείου Λευκανοῦ Περὶ
δικαιοσύνης (fr. 8 phil. Gr. II p. 26 Mullach.). Δοκεῖ μοι τῶν ἀνδρῶν τὰν δικαιοσύναν ματέρα τε καὶ τιθηνὰν τᾶν ἀλλᾶν ἀρετᾶν προσειπέν· ἄτερ γὰρ ταύ‐
5τας οὔτε σώφρονα οὔτε ἀνδρεῖον οὔτε φρόνιμον οἷόν τε ἦμεν. ἁρμονία γάρ ἐστι καὶ εἰράνα τᾶς ὅλας ψυχᾶς μετ’ εὐρυθμίας. διαφανέστερον δέ κα γένοιτο τὸ ταύτας κρά‐ τος ἐτάζουσιν ἁμῖν τὰς ἄλλας ἕξιας. μερικὰν γὰρ ἔχοντι αὗται τὰν ὠφέλειαν, καὶ ποθ’ ἕν· ἃ δὲ ποθ’ ὅλα τὰ
10συστάματα, καὶ ἐν πλάθει. ἐν κόσμῳ μὲν ὦν αὐτὰ τὰν
ὅλαν ἀρχὰν διαστραταγοῦσα πρόνοιά τε καὶ ἁρμονία καὶ δίκα καὶ νῶς τινὸς θεῶν οὕτω ψαφιξαμένω· ἐν πόλει δὲ εἰράνα τε καὶ εὐνομία δικαίως κέκληται· ἐν οἴκῳ δ’ ἔστι ἀνδρὸς μὲν καὶ γυναικὸς ποτ’ ἀλλάλως ὁμοφροσύνα.362 in vol. 3
15οἰκετᾶν δὲ ποτὶ δεσπότας εὔνοια, δεσποτᾶν δὲ ποτὶ θεράποντας καδεμονία· ἐν σώματι δὲ καὶ ψυχᾷ πρᾶτα μὲν ἃ πᾶσιν ἀγαπατότατα ζῴοις, ἅ τε ὑγίεια καὶ ἀρ‐ τιότας, σοφία τ’ ἐκ τᾶς ἐπιστάμας τε καὶ δικαιοσύνας γενομένα † τε παρ’ ἀνθρώποις. εἰ δ’ αὐτὰ τὸ ὅλον καὶ
20τὰ μέρεα οὕτω παιδαγωγεῖ τε καὶ σῴζει ὁμόφρονα καὶ ποτάγορα ἀλλάλοις ἀπεργαζομένα, πῶς οὔ 〈κα〉 μάτηρ καὶ τιθηνὰ πασᾶν τε καὶ πάντων παμψαφεὶ λέγοιτο;

3

.

9

.

52

 Πλάτωνος Νόμων εʹ (p. 730 D). Τίμιος μὲν δὴ καὶ ὁ μηδὲν ἀδικῶν· ὁ δὲ μηδ’ ἐπι‐ τρέπων τοῖς ἀδικοῦσιν ἀδικεῖν πλέον ἢ διπλασίας τιμῆς ἄξιος ἐκείνου. ὁ μὲν γὰρ ἑνός, ὁ δὲ πολλῶν ἀντάξιος363 in vol. 3
5ἑτέρων, μηνύων τὴν τῶν ἄλλων τοῖς ἄρχουσιν ἀδικίαν· ὁ δὲ καὶ ξυγκολάζων εἰς δύναμιν τοῖς ἄρχουσιν, ὁ μέγας ἀνὴρ ἐν πόλει καὶ τέλειος οὗτος ἀναγορευέσθω νικηφό‐ ρος ἀρετῇ.

3

.

9

.

53

 Ἱέρακος ἐκ τοῦ Περὶ δικαιοσύνης. Φέρε γὰρ ἴδωμεν, τί τοῖς πολλοῖς δοκεῖ περὶ δι‐ καιοσύνης. οἱ μὲν οὖν ἕξιν· εἶναι φασὶ ψυχῆς ἀδωροδό‐ κητον, τοῦ κατὰ δύναμιν ἑκάστου στοχαζομένην· οἱ δὲ
5ἕξιν ἐν ψυχῇ, μήτε τῇ χείρονι τύχῃ μήτε τῇ κρείττονι πλέον ἢ ἔλαττον ἀπονέμουσαν, τὸ δ’ ἴσον πᾶσι φυλάτ‐ τουσαν. δοκοῦσι δέ μοι οἱ μὲν πρότεροι τὸν μὴ ἀλλο‐ τρίων ἐπιθυμοῦντα χρημάτων θαυμάζειν, τηρήσαντα δ’ ἂν καὶ τὸ κατὰ δύναμιν ἑκάστῳ, εἰ κελεύειν τισὶ συγχω‐
10ρηθείη· οἱ δεύτεροι δὲ, τὸν μὴ τῇ τύχῃ τὸ πλέον με‐ τροῦντα, πάντας δὲ τῶν αὐτῶν ἀξιοῦντα. τί οὖν εἰ τοῦτο μαθών τις ἐν τοῖς ἄλλοις ἀδικώτατος εἴη; καὶ εἰ χρη‐
μάτων μὲν 〈μη〉δ’ ἅπαξ ἀλλοτρίων ἐπιθυμοῖ, ὑβριστὴς δὲ ὑπάρχοι καὶ ἀκόλαστος περὶ ἡδονάς, ἆρα ὁ τοιούτων κακῶν364 in vol. 3
15ἀνάπλεως δίκαιος ἂν εἴη; ὅταν δὲ καὶ τῶν αὐτῶν ἀξιώσῃ πάντας, πῶς μὲν οὐκ ἄφρων, πῶς δὲ οὐκ ἄδικος, εἰ ὁμοίως τιμήσει τόν τε σώφρονα καὶ τὸν ἀκόλαστον, καὶ τὸν ἄφρονα καὶ τὸν φρόνιμον; ἀλλ’ οὐδὲ τὸ μὴ χρη‐ μάτων ἀλλοτρίων ἐπιθυμεῖν δικαιοσύνης ὅρος, εὐτύχημα
20δὲ περὶ ἕν τι τῶν παθῶν. ὑποκείσθω γὰρ ὑπερβολῇ πλούσιον εἶναί τινα, δυνάμενον ἄλλοις ἐπαρκεῖν πολλοῖς ἐκ τῶν ἰδίων, δόξης δὲ τοῦτον ἡττώμενον καὶ φιλοτι‐ μίας, καὶ μηδενὸς ἐλευθεριάζοντος ἀνέχεσθαι, ἀλλὰ τοὺς μὲν ὑβρίζειν, τοὺς δὲ τύπτειν, τοῖς δὲ κελεύειν, τερπό‐
25μενον τῷ πάντας ὑπακούειν αὐτῷ· τί οὖν ἄν τις τοῦτον εἴποι, ὅταν μηδενὸς μὲν τῶν ἀλλοτρίων ἐπιθυμῇ, βίαιος δὲ ἄλλως ᾖ καὶ τύραννος; καὶ πρώτοις μὲν τοῖς οἰκέ‐ ταις καὶ ταῖς θεραπαινίσι χρῆσθαι κακῶς, τοὺς μὲν ὑπὲρ τὸ μέτρον κολάζοντα, ταῖς δὲ συγγιγνόμενον ἀνέδην,
30ἔπειτα μηδὲν ἀδικεῖν ἡγεῖσθε ταῦτα ποιοῦντα;

3

.

9

.

54

Ἐν ταὐτῷ. Οἱ μὲν ἀπὸ τοῦ περιπάτου μεσότητα πλεονεξίας καὶ
μειονεξίας τὴν δικαιοσύνην εἰρήκασιν· οἱ δὲ ἀπὸ τῆς στοᾶς ἕξιν ἰσότητος ἀπονεμητικήν. καὶ ὡς μὲν οὐ μόνον365 in vol. 3
5οὐ δίκαιον, ἀλλὰ καὶ ἀδικώτατον τὸ πάντας τῶν αὐτῶν ἀξιοῦν, ἐν τοῖς ἔμπροσθεν εἴρηται· τὸ δὲ μεταξὺ πλεο‐ νεξίας καὶ μειονεξίας, ἔκβασίς ἐστι πράξεως ἀκατονό‐ μαστος, ἀλλ’ οὐκ ἀρετὴ ψυχῆς. πᾶσα δὲ πρᾶξις ἐνέργεια ψυχῆς διὰ σώματος· ἡ δ’ ἐνέργεια οὐκ ἀρετή, ἢ πᾶς’ ἂν
10ἐνέργεια ἦν ἀρετή. τὴν δὲ δικαιοσύνην πάντες ἁπαξα‐ πλῶς ἀρετὴν ψυχῆς ὁμολογοῦσιν, ἀλλ’ οὐ πρᾶξιν, οὐδὲ πράξεως ἀποτέλεσμα. τρία γάρ ἐστι περὶ ἕκαστον, ἢ ἕξις ἢ πρᾶξις ἢ ἀποτέλεσμα. ἕξις μέν, καθ’ ἣν πλεο‐ νεκτικοί τινες ἢ μειονεκτικοὶ ἐσμέν· πρᾶξις δὲ τὸ μειο‐
15νεκτεῖν καὶ 〈τὸ〉 πλεονεκτεῖν· ἀποτέλεσμα δὲ ἡ μειονεξία καὶ ἡ πλεονεξία. ὥσπερ ἕξις μὲν ἡ ζωγραφική, πρᾶξις δὲ ἡ ζωγραφία, ἀποτέλεσμα δὲ ἡ γραφή. καὶ πάλιν· ἕξις μὲν ἡ ἀγαλματοποιική, πρᾶξις δὲ τὸ ἀγαλματοποιεῖν, ἀποτέλεσμα δὲ τὸ ἄγαλμα. εἰ δέ τις τὴν ἕξιν ὁρίζοιτο
20γραφὴν καὶ ἄγαλμα, τῷ τοῦ ἀποτελέσματος ὀνόματι κα‐ λῶν, σφάλλεσθαι ἂν ὁμολογοῖτο καὶ σύγχυσιν ποιεῖν· οὕτως ὁ πλεονεξίαν καὶ μειονεξίαν τὴν ἕξιν ὀνομάζων, τῷ τοῦ ἀποτελέσματος ὀνόματι χρῆται κατὰ τῆς ἐν τῇ ψυχῇ ἕξεως. καὶ ἡ μεσότης τοίνυν τῶν ἀποτελεσμάτων
25ἀποτέλεσμα ἂν εἴη· τεταγμένων γὰρ ἐν τοῖς ἐκ τῶν πραγμάτων ἀποτελουμένοις πλεονεξίας καὶ μειονεξίας, καὶ ἡ τούτων μεσότης εἴη ἂν ἀποτέλεσμα, οὐχ ἕξις. ἔστω δὲ μὴ ἔκβασις, ἀλλ’ ἕξις ψυχῆς, οὔτε πλεονεκτικὴ
〈οὔτε μειονεκτική〉· ὁ περί τι τοίνυν, ἢ τινὶ μήτε πλεο‐366 in vol. 3
30νεκτῶν μήτε μειονεκτῶν, ἔσται δίκαιος. περὶ μὲν δὴ τὰ σωματικὰ ἀγαθὰ οὐκ ἂν φαῖεν εἶναι ταύτην, οὔτε ὡς τούτων ἀκρότητα οὔτε ὡς μεσότητα· οὐ γὰρ δὴ κτητὰ ταῦτα γίγνεται κατὰ τὴν ἡμετέραν πρόθεσίν τε καὶ σπουδήν, ἀλλὰ τὰ πολλὰ τούτων ἐστὶ φύσεως. κάλλος
35μὲν γάρ ἐστι φύσει καὶ ἰσχὺς σώματος καὶ ὑγίεια· εἰ δὲ πειρώμεθα τὴν μὲν ἰσχὺν ἐπιτείνειν τροφαῖς τε καὶ γυμνασίοις, τὴν δὲ ὑγίειαν διαίτῃ ποιᾷ τηρεῖν καὶ ἐκ‐ πίπτουσαν ἀνακαλέσασθαι, ἀλλ’ ὅμως ὡς οὐκ ἐφ’ ἡμῖν οὔσης ἐξ ἀρχῆς τῆς τούτων κτήσεως, ἀπονεμητέον τῇ τοῦ
40σώματος φύσει. καίτοι καὶ τούτοις πλεονεκτεῖν λέγον‐ ταί τινες, ἰσχύι μὲν, εἰ τύχοι, Μίλων ὁ Κροτωνιάτης, κάλλει δὲ Λαῒς ἡ Κορινθία, καὶ εἴ τινες τούτοις παρα‐ πλήσιοι. τίς οὖν ἂν γένοιτο Μίλωνος ἀδικία; ἢ τίς Λαΐδος πλεονεξία; ἆρα εἰ μὲν Μίλων περιέλθοι τοὺς
45ἀσθενεστέρους τύπτων τε καὶ τὰ τούτων χρήματα διαρ‐ πάζων καὶ τὰς τούτων γυναῖκας, καὶ Λαῒς ὁμοίως, μι‐ σθὸν μὲν πλεῖστον εἰσπράττουσα παρὰ τῶν ἐραστῶν, ἐνίων δὲ γυναικῶν καὶ γάμους διαλύουσα, τοῦτ’ ἂν εἴη τὸ πλεονεκτεῖν; περὶ ποίαν οὖν ὕλην τὴν αἵρεσίν τις

3

.

9

.

54

(50)

ποιήσεται τοῦ μήτε ὑπερβάλλοντος μήτ’ αὖ ἐλλείποντος;
ἢ τὸ ἀγελαῖον ἐκεῖνο καὶ κοινόν ‘ἀρκοῦ τοῖς αὑτοῦ, καὶ μὴ διάρπαζε τὰ 〈τῶν〉 πλησίον. μηδ’ αὖ προΐεσο τῶν σῶν ὡς κατὰ τοῦτο μειονεκτῶν‘; τὸ μὲν δὴ μὴ βιάζε‐ σθαι [δυναίμην], εἴποι τις ἄν, ἐπ’ ἐμοὶ [γὰρ τοῦτο]· τὸ367 in vol. 3
55δὲ μὴ πλεονεκτεῖσθαι πῶς ἂν γένοιτο; πολλοὶ γὰρ οἱ κρείττους. ἀλλ’ εἴ τις βούλοιτο δεομένοις ἐπαρκεῖν καὶ ὀρφανὰς συνεκδιδόναι καὶ αἰχμαλώτους λύσασθαι, ταῦτα μὲν ἴσως δυνατόν ἐστι ποιεῖν, ἀλλ’ οὐ τῷ γε τιμῶντι τὴν προειρημένην μεσότητα· πλεονεκτεῖσθαι γάρ ἐστι
60καὶ μειονεκτεῖν τὸν ταῦτα ποιεῖν ἀνεχόμενον.

3

.

9

.

55

 Τοῦ αὐτοῦ. Πῶς οὖν αὐτὴν ὁρίζεται ὁ καθ’ ἡμᾶς λόγος; ἕξιν εὔλογον ψυχῆς ὀρθότητος ἐπιμελουμένην· ἢ τιμωρίας ἀπαίτησιν παρὰ τῶν προηδικηκότων· οὐχ ὡς τοῦ ἢ συν‐
5δέσμου τὴν ἑτέραν τῶν προτάσεων ....

3

.

9

.

56

 Ξενοφῶντος ἐν δʹ Ἀπομνημονευμά‐
των (IV 2, 11). Καὶ ὁ Σωκράτης ἔφη· Οὐ δήπου, ὦ Εὐθύδημε, ταύ‐ της τῆς ἀρετῆς ἐφίεσαι, δι’ ἣν ἄνθρωποι πολιτικοὶ
5γίγνονται καὶ οἰκονομικοὶ καὶ ἄρχειν ἱκανοὶ καὶ ὠφέλι‐ μοι τοῖς τε ἄλλοις ἀνθρώποις καὶ ἑαυτοῖς; καὶ ὁ Εὐθύ‐
δημος· Σφόδρα γ’, ἔφη, ὦ Σώκρατες, ταύτης τῆς ἀρετῆς δέομαι. Νὴ Δί’, ἔφη ὁ Σωκράτης, 〈τῆσ〉 καλλίστης ἀρετῆς καὶ μεγίστης ἐφίεσαι τέχνης· ἔστι γὰρ τῶν βασιλέων368 in vol. 3
10αὕτη καὶ καλεῖται βασιλική. ἀτάρ, ἔφη, κατανενόηκας, εἰ οἷόν τέ ἐστι μὴ ὄντα δίκαιον ἀγαθὸν ταῦτα γενέσθαι; Καὶ μάλα, ἔφη· οὐχ οἷόν τέ γε ἄνευ δικαιοσύνης ἀγα‐ θὸν πολίτην γενέσθαι. Τί οὖν, ἔφη, σὺ ἤδη τοῦτο κατ‐ είργασαι; Οἶμαί γε, ἔφη, ὦ Σώκρατες, οὐδενὸς ἂν ἧτ‐
15τον φανῆναι δίκαιος. Ἆρ’ οὖν, ἔφη, τῶν δικαίων ἐστὶν ἔργα ὥσπερ τῶν τεκτόνων; Ἔστι μέντοι, ἔφη. Ἆρ’ οὖν, ἔφη, ὥσπερ οἱ τέκτονες ἔχουσι τὰ ἑαυτῶν ἔργα ἐπιδεῖξαι, οὕτως οἱ δίκαιοι τὰ ἑαυτῶν ἔχοιεν ἂν ἐξηγήσασθαι; Μὴ οὖν, ἔφη 〈ὁ〉 Εὐθύδημος, ἐγὼ οὐ δύναμαι τὰ τῆς δι‐
20καιοσύνης ἔργα ἐξηγήσασθαι; καὶ νὴ Δί’ ἔγωγε τὰ τῆς ἀδικίας· ἐπεὶ οὐκ ὀλίγα ἔστι καθ’ ἑκάστην ἡμέραν ὁρᾶν τε τοιαῦτα καὶ ἀκούειν. Βούλει οὖν, ἔφη ὁ Σωκράτης, γράψωμεν ἐνταυθοῖ μὲν δέλτα, ἐνταυθοῖ δὲ ἄλφα, εἶτα ὅ τι μὲν ἂν δοκῇ ἡμῖν τῆς δικαιοσύνης ἔργον εἶναι, πρὸς
25τὸ δέλτα τιθῶμεν, ὅ τι δ’ ἂν τῆς ἀδικίας, πρὸς τὸ ἄλφα; Εἴ τί σοι, ἔφη, δοκεῖ προσδεῖν τούτων, ποίει ταῦτα. καὶ
ὁ Σωκράτης γράψας ὥσπερ εἶπεν· Οὐκοῦν, ἔφη, ἔστιν ἐν ἀνθρώποις ψεύδεσθαι; Ἔστι μέντοι, ἔφη. Ποτέρωσε οὖν, ἔφη, θῶ τοῦτο; Δῆλον ὅτι, ἔφη, πρὸς τὴν ἀδικίαν.369 in vol. 3
30Οὐκοῦν, ἔφη, καὶ ἐξαπατᾶν ἔστι; Καὶ μάλα, ἔφη. Τοῦτο οὖν ποτέρωσε θῶ; Καὶ τοῦτο δῆλον ὅτι, ἔφη, πρὸς τὴν ἀδικίαν. Τί δαί; τὸ κλέπτειν; Καὶ τοῦτο, ἔφη. Τί δ’ ἀν‐ δραποδίζεσθαι; Καὶ τοῦτο. Πρὸς δὲ τῇ δικαιοσύνῃ οὐ‐ δὲν ἡμῖν τούτων κείσεται, ὦ Εὐθύδημε; Δεινὸν γὰρ ἂν
35εἴη, ἔφη. Τί δαί, ἐὰν στρατηγὸς αἱρεθεὶς ἄδικόν τε καὶ αἰσχρὰν πόλιν ἐξανδραποδίσηται, φήσομεν τοῦτον ἀδι‐ κεῖν; Οὐ δῆτα, ἔφη. Δίκαια δὲ ποιεῖν οὐ φήσομεν; Καὶ μάλα. Τί δ’; ἐὰν ἐξαπατᾷ πολεμῶν αὐτοῖς; Δίκαιον, ἔφη, καὶ τοῦτο. Ἐὰν δὲ κλέπτῃ τε καὶ ἁρπάζῃ τὰ τούτων, οὐ
40δίκαια ποιήσει; Καὶ μάλα, ἔφη· ἀλλ’ ἐγώ σε τὸ πρῶτον ὑπέλαβον πρὸς τοὺς φίλους μόνους ταῦτα ἐρωτᾶν. Οὐκ‐ οῦν, ἔφη, ὅσα πρὸς τῇ ἀδικίᾳ ἐθήκαμεν, ταῦτα καὶ πρὸς τῇ δικαιοσύνῃ θετέον ἂν εἴη; Ἔοικεν, ἔφη. Βούλει οὖν,
ἔφη, ταῦτα οὕτω θέντες, διορισώμεθα πάλιν πρὸς μὲν370 in vol. 3
45τοὺς πολεμίους δίκαιον εἶναι ταῦτα ποιεῖν, πρὸς δὲ τοὺς φίλους ἄδικον, ἀλλὰ δεῖν πρός γε τούτους ὡς ἁπλού‐ στατον εἶναι; Πάνυ μὲν οὖν, ἔφη. Τί οὖν; ἔφη ὁ Σω‐ κράτης, ἐάν τις στρατηγὸς ὁρῶν ἀθύμως ἔχον τὸ στρά‐ τευμα ψευσάμενος φήσῃ συμμάχους προσιέναι καὶ τῷ

3

.

9

.

56

(50)

ψεύδει τούτῳ παύσῃ τῆς ἀθυμίας τοὺς στρατιώτας, ποτέ‐ ρωθι τὴν ἀπάτην ταύτην θήσομεν; Δοκεῖ μοι, ἔφη, πρὸς τὴν δικαιοσύνην. Ἐὰν δέ τις υἱὸν ἑαυτοῦ δεόμενον φαρ‐ μακείας 〈καὶ μὴ προσιέμενον φάρμακον〉 ἐξαπατήσας ὡς σῖτον τὸ φάρμακον δῷ καὶ τῷ ψεύδει χρησάμενος οὕ‐
55τως ὑγιῆ ποιήσῃ, ταύτην αὖ τὴν ἀπάτην ποῖ θετέον; Δοκεῖ μοι, ἔφη, καὶ ταύτην εἰς τὸ αὐτό. Τί δαί, ἐάν τις, ἐν ἀθυμίᾳ ὄντος φίλου, δείσας μὴ διαχρήσηται ἑαυτόν, κλέψῃ ἢ ἁρπάσῃ 〈ἢ〉 ξίφος ἢ ἄλλο τι τοιοῦτον, τοῦτο αὖ ποτέρωσε θετέον; Καὶ τοῦτο νὴ Δία πρὸς τὴν δι‐
60καιοσύνην. Λέγεις, ἔφη, σὺ οὐδὲ πρὸς τοὺς φίλους ἅπαντα δεῖν ἁπλοίζεσθαι; Μὰ Δί’ οὐ δῆτα, ἔφη· ἀλλὰ μετατί‐ θεμαι τὰ εἰρημένα, εἴπερ ἔξεστιν. Δεῖ γέ τοι, ἔφη ὁ
Σωκράτης, ἐξεῖναι πολὺ μᾶλλον ἢ μὴ ὀρθῶς τιθέναι. τῶν δὲ δὴ τοὺς φίλους ἐξαπατώντων ἐπὶ βλάβῃ, ἵνα371 in vol. 3
65μηδὲ τοῦτο παραλίπωμεν ἄσκεπτον, πότερος ἀδικώτερός ἐστιν, ὁ ἑκὼν ἢ ὁ ἄκων; Ἀλλ’, ὦ Σώκρατες, οὐκέτι μὲν ἔγωγε πιστεύω οἷς ἀποκρίνομαι· καὶ γὰρ τὰ πρόσθεν πάντα νῦν ἄλλως· ἔχειν δοκεῖ μοι ἢ ὡς ἐγὼ τότε ᾤμην· ὅμως δὲ εἰρήσθω μοι ἀδικώτερον εἶναι τὸν ἑκόντα ψευ‐
70δόμενον τοῦ ἄκοντος. Δοκεῖ δέ σοι μάθησις καὶ ἐπιστήμη τοῦ δικαίου εἶναι ὥσπερ τῶν γραμμάτων; Ἔμοιγε. Πό‐ τερον δὲ γραμματικώτερον κρίνεις, ὃς ἂν ἑκὼν μὴ ὀρθῶς γράφῃ καὶ ἀναγινώσκῃ ἢ ὃς ἂν ἄκων; Ὃς ἂν ἑκών, ἔγωγε· δύναιτο γάρ, ὁπότε βούλοιτο, καὶ ὀρθῶς αὐτὰ
75ποιεῖν. Οὐκοῦν ὁ μὲν ἑκὼν μὴ ὀρθῶς γράφων γραμ‐ ματικὸς ἂν εἴη, ὁ δὲ ἄκων ἀγράμματος; Πῶς γὰρ οὔ; Τὰ δίκαια δὲ πότερον ὁ ἑκὼν ψευδόμενος καὶ ἐξαπατῶν οἶδεν ἢ ὁ ἄκων; Δῆλον ὅτι ὁ ἑκών. Οὐκοῦν γραμματι‐ κώτερον μὲν τὸν ἐπιστάμενον γράμματα τοῦ μὴ ἐπιστα‐
80μένου φὴς εἶναι; Ναί. Δικαιότερον δὲ τὸν ἐπιστάμενον τὰ δίκαια τοῦ μὴ ἐπισταμένου; Φαίνεται· δοκῶ δέ μοι καὶ ταῦτα οὐκ οἶδ’ ὅπως λέγειν. Τί δὲ δή, ὃς ἂν βου‐ λόμενος τἀληθῆ λέγειν μηδέποτε ταὐτὰ περὶ τῶν αὐτῶν λέγῃ, ἀλλ’ ὁδόν τε φράζων τὴν αὐτὴν τοτὲ μὲν πρὸς
85ἕω, τοτὲ δὲ πρὸς ἑσπέραν φράζῃ, καὶ λογισμὸν ἀπο‐ φαινόμενος τὸν αὐτὸν τοτὲ μὲν πλείω, τοτὲ δὲ ἐλάττω ἀποφαίνηται, τί σοι δοκεῖ ὁ τοιοῦτος; Δῆλος νὴ δί’ εἶ‐
ναι ὅτι ἃ ᾤετο εἰδέναι οὐκ οἶδεν. Οἶσθα δέ τινας ἀν‐ δραποδώδεις καλουμένους; Ἔγωγε. Πότερον δι’ ἀμαθίαν372 in vol. 3
90ἢ διὰ σοφίαν; Δῆλον ὅτι δι’ ἀμαθίαν. Ἆρ’ οὖν διὰ τὴν τοῦ χαλκεύειν ἀμαθίαν τοῦ ὀνόματος τούτου τυγχάνουσιν; Οὐ δῆτα. Ἀλλ’ ἄρα διὰ τὴν τοῦ τεκταίνεσθαι; Οὐδὲ διὰ ταύτην. Ἀλλὰ διὰ τὴν τοῦ σκυτεύειν; Οὐδὲ δι’ ἓν τού‐ των, ἔφη, ἀλλὰ καὶ τοὐναντίον· οἱ γὰρ πλεῖστοι τῶν τὰ
95τοιαῦτα ἐπισταμένων ἀνδραποδώδεις εἰσίν. Ἆρ’ οὖν τῶν τὰ καλὰ καὶ ἀγαθὰ καὶ τὰ δίκαια μὴ εἰδότων τὸ ὄνομα τοῦτό ἐστιν; Ἔμοιγε δοκεῖ, ἔφη. Οὐκοῦν δεῖ παντὶ τρόπῳ διατειναμένους φεύγειν, ὅπως μὴ ἀνδρά‐ ποδα ὦμεν;

3

.

9

.

57

 Ἐν ταὐτῷ (IV 4, 5—25). Οἶδα δέ ποτε αὐτὸν καὶ πρὸς Ἱππίαν τὸν Ἠλεῖον περὶ τοῦ δικαίου τοιάδε διαλεχθέντα. διὰ χρόνου γὰρ ἀφικόμενος ὁ Ἱππίας Ἀθήναζε παρεγένετο τῷ Σωκράτει
5λέγοντι πρός τινας, ὡς θαυμαστὸν εἴη τὸ εἰ μέν τις βούλοιτο σκυτέα διδάξασθαί τινα ἢ τέκτονα ἢ χαλκέα ἢ ἱππέα, μὴ ἀπορεῖν ὅποι ἂν πέμψας τούτου τύχοι· φασὶ δέ τινες καὶ ἵππον καὶ βοῦν τῷ βουλομένῳ δικαίους ποιήσασθαι πάντα μεστὰ εἶναι τῶν διδαξόντων· ἐὰν δέ
10τις βούληται ἢ αὐτὸς μαθεῖν τὸ δίκαιον ἢ υἱὸν ἢ οἰκέ‐
την διδάξασθαι, μὴ εἰδέναι ποῖ ἂν ἐλθὼν τύχοι τούτου. καὶ ὁ μὲν Ἱππίας ἀκούσας ταῦτα ὥσπερ ἐπισκώπτων αὐτόν· Ἔτι γὰρ σύ, ὦ Σώκρατες, ἐκεῖνα τὰ αὐτὰ λέγεις ἃ ἐγὼ πάλαι ποτέ σου ἤκουσα; καὶ ὁ Σωκράτης· Ὃ δέ373 in vol. 3
15γε τούτου δεινότερον, ἔφη, 〈ὦ〉 Ἱππία, οὐ μόνον ἀεὶ ταὐτὰ λέγω, ἀλλὰ καὶ περὶ τῶν αὐτῶν· σὺ δ’ ἴσως διὰ τὸ πολυμαθὴς εἶναι περὶ τῶν αὐτῶν οὐδέποτε τὰ αὐτὰ λέγεις. Ἀμέλει, ἔφη, πειρῶμαι καινόν τι λέγειν ἀεί. Πότερον, ἔφη, καὶ περὶ ὧν ἐπίστασαι; οἷον περὶ γραμ‐
20μάτων ἐάν τις ἔρηταί σε, πόσα καὶ ποῖα Σωκράτους ἐστίν, ἄλλα μὲν πρίν, ἄλλα δὲ νῦν λέγειν; ἢ περὶ ἀριθμῶν τοῖς ἐρωτῶσιν εἰ τὰ δὶς πέντε δέκα γίνον‐ ται, οὐ τὰ αὐτὰ νῦν καὶ πρότερον ἀποκρίνῃ; Περὶ μὲν τούτων, ἔφη, ὦ Σώκρατες, ὥσπερ σύ, καὶ ἐγὼ ἀεὶ
25τὰ αὐτὰ λέγω· περὶ μέντοι τοῦ δικαίου πάνυ οἶμαι νῦν ἔχειν εἰπεῖν, πρὸς ἃ οὔτε σὺ οὔτ’ ἂν ἄλλος οὐδεὶς δύ‐ ναιτο εἰπεῖν. Νὴ τὴν Ἥραν, ἔφη, μέγα λέγεις ἀγαθὸν εὑρηκέναι, εἰ παύσονται μὲν οἱ δικασταὶ δίχα ψηφιζό‐ μενοι, παύσονται δ’ οἱ πολῖται περὶ τῶν δικαίων ἀντι‐
30λέγοντές τε καὶ ἀντιδικοῦντες καὶ στασιάζοντες, παύ‐ σονται δ’ αἱ πόλεις διαφερόμεναι περὶ τῶν δικαίων καὶ πολεμοῦσαι. καὶ ἐγὼ μὲν οὐκ οἶδ’ ὅπως ἀπολειφθείην ἄν σου πρὸ τοῦ ἀκοῦσαι τηλικοῦτον ἀγαθὸν εὑρηκότος. Ἀλλὰ μὰ Δί’, ἔφη, οὐκ ἀκούσῃ, πρίν γ’ ἂν αὐτὸς ἀπο‐
35φήνῃ ὅ τι νομίζεις τὸ δίκαιον εἶναι. ἀρκεῖ γάρ, ὅτι τῶν ἄλλων καταγελᾷς ἐρωτῶν μὲν καὶ ἐλέγχων πάντας, αὐ‐ τὸς δ’ οὐδενὶ ἐθέλων ὑπέχειν λόγον οὐδὲ γνώμην ἀπο‐ φαίνεσθαι περὶ οὐδενός. Τί δαί, ὦ Ἱππία, 〈ἔφη,〉 οὐκ ᾔσθησαι, ὅτι ἐγὼ ἃ δοκεῖ μοι δίκαια εἶναι οὐδὲν παύο‐374 in vol. 3
40μαι ἀποδεικνύμενος; Καὶ ποῖος δή σοι, ἔφη, οὗτος ὁ λόγος ἐστίν; Εἰ δὲ μὴ λόγῳ, ἔφη, ἀλλ’ ἔργῳ ἀποδείκνυ‐ μαι· ἢ οὐ δοκεῖ σοι ἀξιοτεκμαρτότερον τοῦ λόγου τὸ ἔργον εἶναι; Πολύ γε νὴ Δί’, ἔφη· δίκαια μὲν γὰρ λέγοντες πολλοὶ ἄδικα ποιοῦσι, δίκαια δὲ πράττων οὐδ’ ἂν εἷς
45ἄδικος εἴη. Ἤισθησαι οὖν πώποτέ μου ἢ ψευδομαρτυ‐ ροῦντος ἢ συκοφαντοῦντος ἢ πόλιν ἢ φίλους εἰς στάσιν ἐμβάλλοντος ἢ ἄλλο τι ἄδικον πράττοντος; Οὐκ ἔγωγ’, ἔφη. Τὸ δὲ τῶν ἀδίκων ἀπέχεσθαι οὐ δίκαιον ἡγῇ; Δῆλος εἶ, ἔφη, ὦ Σώκρατες, καὶ νῦν διαφεύγειν ἐγχει‐

3

.

9

.

57

(50)

ρῶν τὸ ἀποδείκνυσθαι γνώμην ὅ τι νομίζεις τὸ δίκαιον· οὐ γὰρ ἃ πράττουσιν οἱ δίκαιοι, ἀλλ’ ἃ μὴ πράττουσι, ταῦτα λέγεις. Ἀλλ’ ᾤμην ἔγωγε, ἔφη ὁ Σωκράτης, τὸ μὴ θέλειν ἀδικεῖν ἱκανὸν δικαιοσύνης ἐπίδειγμα εἶναι. εἰ δέ σοι μὴ δοκεῖ, σκέψαι, ἐὰν τόδε σοι μᾶλλον ἀρέσκῃ·
55φημὶ γὰρ ἐγὼ τὸ νόμιμον δίκαιον εἶναι. Ἆρα τὸ αὐτὸ λέγεις, ὦ Σώκρατες, νόμιμόν τε καὶ δίκαιον εἶναι; Ἔγωγε,
ἔφη. Οὐκ ἄρα αἰσθάνομαί σου ὁποῖον νόμιμον ἢ ποῖον δίκαιον λέγεις. Νόμους δὲ πόλεως, ἔφη, γιγνώσκεις; Ἔγωγε, ἔφη. Καὶ τίνας τούτους νομίζεις; Ἃ οἱ πολῖται,375 in vol. 3
60ἔφη, συνθέμενοι ἅ τε δεῖ ποιεῖν καὶ ὧν ἀπέχεσθαι ἐγράψαντο. Οὐκοῦν, ἔφη, νόμιμος μὲν ἂν εἴη ὁ κατὰ ταῦτα πολιτευόμενος, ἄνομος δὲ ὁ ταῦτα παραβαίνων; Πάνυ μὲν οὖν, ἔφη. Οὐκοῦν καὶ δίκαια μὲν ἂν πράτ‐ τοι ὁ πειθόμενος, ἄδικα δὲ ὁ τούτοις ἀπειθῶν; Πάνυ
65μὲν οὖν. Οὐκοῦν ὁ μὲν τὰ δίκαια πράττων δίκαιος, ὁ δὲ τὰ ἄδικα ἄδικος; Πῶς γὰρ οὔ; Ὁ μὲν ἄρα νόμιμος δίκαιός ἐστιν, ὁ δὲ ἄνομος ἄδικος; καὶ ὁ Ἱππίας, Νό‐ μους δ’, ἔφη, ὦ Σώκρατες, πῶς ἄν τις ἡγήσαιτο σπου‐ δαῖον πρᾶγμα εἶναι ἢ τὸ πείθεσθαι αὐτοῖς, οὕς γε πολ‐
70λάκις αὐτοὶ οἱ θέμενοι ἀποδοκιμάσαντες μετατίθενται; Καὶ γὰρ πόλεμον, ἔφη ὁ Σωκράτης, πολλάκις ἀράμεναι 〈αἱ〉 πόλεις πάλιν εἰρήνην ποιοῦνται. καὶ μάλα, ἔφη. Διάφορον οὖν τι οἴει ποιεῖν, ἔφη, τοὺς τοῖς νόμοις πει‐ θομένους φαυλίζων, ὅτι καταλυθεῖεν ἂν οἱ νόμοι, ἢ εἰ
75τοὺς ἐν τοῖς πολέμοις εὐτακτοῦντας ψέγοις, ὅτι γένοιτ’ ἂν εἰρήνη; 〈ἢ〉 καὶ τοὺς ἐν τοῖς πολέμοις ταῖς πατρίσι προθύμως βοηθοῦντας μέμφῃ; Μὰ Δί’ οὐκ ἔγωγ’, ἔφη.
Λυκοῦργον δὲ τὸν Λακεδαιμόνιον, ἔφη ὁ Σωκράτης, κατα‐ μεμάθηκας ὅτι οὐδὲν ἂν διάφορον τῶν ἄλλων πόλεων376 in vol. 3
80τὴν Σπάρτην ἐποίησεν, εἰ μὴ τὸ πείθεσθαι τοῖς νόμοις μάλιστα ἐνειργάσατο αὐτῇ; τῶν δὲ ἀρχόντων ἐν ταῖς πόλεσιν οὐκ οἶσθα ὅτι οἵ τινες ἂν τοῖς πολίταις αἰτιώ‐ τατοι ὦσι 〈τοῦ〉 τοῖς νόμοις πείθεσθαι, οὗτοι ἄριστοί εἰσι, καὶ πόλις, ἐν ᾗ μάλιστα οἱ πολῖται τοῖς νόμοις
85πείθονται, ἐν εἰρήνῃ τε ἄριστα διάγει καὶ ἐν πολέμῳ ἀνυπόστατός ἐστιν; ἀλλὰ μὴν καὶ ὁμόνοιά γε μέγιστόν τε ἀγαθὸν δοκεῖ ταῖς πόλεσιν εἶναι καὶ πλειστάκις ἐν αὐταῖς αἵ 〈τε〉 γερουσίαι καὶ οἱ ἄριστοι ἄνδρες παρα‐ κελεύονται τοῖς πολίταις ὁμονοεῖν, καὶ πανταχοῦ ἐν τῇ
90Ἑλλάδι νόμος κεῖται τοὺς πολίτας ὀμνύναι ὁμονοήσειν, καὶ πανταχοῦ ὀμνύουσι τὸν ὅρκον τοῦτον· οἶμαι δ’ ἐγὼ ταῦτα γίγνεσθαι οὐχ ὅπως τοὺς αὐτοὺς χοροὺς κρίνωσιν οἱ πολῖται, οὐδ’ ὅπως τοὺς αὐτοὺς αὐλητὰς ἐπαινῶσιν, οὐδ’ ὅπως τοὺς αὐτοὺς ποιητὰς αἱρῶνται, οὐδ’ ἵνα τοῖς
95αὐτοῖς ἥδωνται, ἀλλ’ ἵνα τοῖς νόμοις πείθωνται. τού‐ τοις γὰρ τῶν πολιτῶν ἐμμενόντων, αἱ πόλεις ἰσχυρόταταί τε καὶ εὐδαιμονέσταται γίγνονται· ἄνευ δ’ ὁμονοίας οὔτ’
ἂν πόλις εὖ πολιτευθείη οὔτ’ οἶκος καλῶς οἰκηθείη. ἰδία δὲ πῶς μὲν ἄν τις ἧττον ὑπὸ πόλεως ζημιοῖτο,377 in vol. 3

3

.

9

.

57

(100)

πῶς δ’ ἂν μᾶλλον τιμῷτο, ἢ εἰ τοῖς νόμοις πείθοιτο; πῶς δ’ ἂν ἧττον ἐν τοῖς δικαστηρίοις ἡττῷτο ἢ πῶς ἂν μᾶλλον νικῴη; τίνι δ’ ἄν τις μᾶλλον πιστεύσειεν παρα‐ καταθέσθαι ἢ χρήματα ἢ θυγατέρας ἢ υἱούς; τίνα δ’ ἂν ἡ πόλις ὅλη ἀξιοπιστότερον ἡγήσαιτο τοῦ νομίμου;
105παρὰ τίνος δ’ ἂν μᾶλλον τῶν δικαίων τύχοιεν ἢ γονεῖς ἢ οἰκεῖοι ἢ οἰκέται ἢ φίλοι ἢ πολῖται ἢ ξένοι; τίνι δ’ ἂν μᾶλλον πολέμιοι πιστεύσειαν ἢ ἀνοχὰς ἢ σπονδὰς ἢ συνθήκας περὶ εἰρήνης; τίνι δ’ ἂν μᾶλλον ἢ τῷ νομίμῳ σύμμαχοι ἐθέλοιεν γίγνεσθαι; τίνι δ’ ἂν μᾶλλον οἱ σύμ‐
110μαχοι πιστεύσειαν 〈ἢ〉 ἡγεμονίαν ἢ φρουραρχίαν ἢ πό‐ λεις; τίνα δ’ ἄν τις εὐεργετήσας ὑπολάβοι κομιεῖσθαι χάριν μᾶλλον ἢ τὸν νόμιμον; ἢ τίνα μᾶλλον ἄν τις εὐ‐ εργετήσειεν ἢ παρ’ οὗ χάριν ἀπολήψεσθαι νομίζει; τῷ δ’ ἄν τις βούλοιτο μᾶλλον φίλος εἶναι ἢ τῷ τοιούτῳ ἢ
115τῷ ἧττον ἐχθρός; τῷ δ’ ἄν τις ἧττον πολεμήσειεν ἢ ᾧ μάλιστα μὲν φίλος εἶναι βούλοιτο, ἥκιστα δ’ ἐχθρός, καὶ ᾧ πλεῖστοι μὲν φίλοι καὶ σύμμαχοι βούλοιντο εἶναι, ἐλά‐ χιστοι δ’ ἐχθροὶ καὶ πολέμιοι; ἐγὼ μὲν οὖν, ὦ Ἱππία,
τὸ αὐτὸ ἀποδείκνυμαι νόμιμόν τε καὶ δίκαιον εἶναι· σὺ378 in vol. 3
120δὲ τἀναντία ἃ γιγνώσκεις, δίδασκε. καὶ ὁ Ἱππίας, Ἀλλὰ μὰ τὸν Δί’, ἔφη, ὦ Σώκρατες, οὔ μοι δοκῶ τἀναν‐ τία γιγνώσκειν οἷς εἴρηκας περὶ τοῦ δικαίου. Ἀγράφους δέ τινας οἶσθα, ἔφη, ὦ Ἱππία, νόμους; Τούς γε ἐν πάσῃ χώρᾳ, ἔφη, κατὰ ταὐτὰ νομιζομένους. Ἔχοις ἂν
125οὖν εἰπεῖν, ἔφη, ὅτι οἱ ἄνθρωποι αὐτοὺς ἔθεντο; Καὶ πῶς ἂν, ἔφη, οἵ γε οὔτε συνελθεῖν ἅπαντες δυνηθεῖεν οὔτε ὁμόφωνοί εἰσι; Τίνας, ἔφη, νομίζεις τοὺς νόμους τεθεικέναι τούτους; Ἐγὼ μὲν, ἔφη, θεοὺς οἶμαι τοὺς νόμους τούτους τοῖς ἀνθρώποις θεῖναι· καὶ γὰρ παρὰ
130πᾶσιν ἀνθρώποις πρῶτον νομίζεται θεοὺς εὐσεβεῖν. Οὐκ‐ οῦν καὶ γονέας τιμᾶν πανταχοῦ νομίζεται; Καὶ τοῦτο, ἔφη. Οὐκοῦν καὶ μήτε γονεῖς παισὶ μίγνυσθαι μήτε παῖδας γονεῦσιν; Οὐκέτι μοι δοκεῖ, ἔφη, ὦ Σώκρατες, οὗτος θεοῦ νόμος εἶναι. Τί δή; ἔφη. Ὅτι, ἔφη, αἰσθά‐
135νομαί τινας παραβαίνοντας αὐτόν. Καὶ γὰρ ἄλλα πολλά, ἔφη, παρανομοῦσιν· ἀλλὰ δίκην γέ τοι διδόασιν οἱ παρα‐ βαίνοντες τοὺς ὑπὸ τῶν θεῶν κειμένους νόμους, ἣν οὐ‐ δενὶ τρόπῳ δυνατὸν ἀνθρώπῳ διαφυγεῖν, ὥσπερ τοὺς
ὑπ’ ἀνθρώπων κειμένους νόμους ἔνιοι παραβαίνοντες379 in vol. 3
140διαφεύγουσι τὸ δίκην δοῦναι. Καὶ ποίαν, ἔφη, δίκην, ὦ Σώκρατες, οὐ δύνανται διαφεύγειν γονεῖς τε παισὶ καὶ παῖδες γονεῦσι μιγνύμενοι; Τὴν μεγίστην νὴ Δί’, 〈ἔφη〉· τί γὰρ ἂν μεῖζον πάθοιεν ἄνθρωποι τεκνοποιούμενοι τοῦ κακῶς τεκνοποιεῖσθαι; Πῶς οὖν, ἔφη, κακῶς οὗτοι
145τεκνοποιοῦνται, ὅτε οὐδὲν κωλύει ἀγαθοὺς αὐτοὺς ὄντας ἐξ ἀγαθῶν τεκνοποιεῖσθαι; Ὅτι νὴ Δί’, ἔφη, οὐ μόνον ἀγαθοὺς δεῖ τοὺς ἐξ ἀλλήλων παιδοποιουμένους εἶναι, ἀλλὰ καὶ ἀκμάζοντας τοῖς σώμασιν· ἢ δοκεῖ σοι ὅμοια τὰ σπέρματα εἶναι τὰ τῶν ἀκμαζόντων τοῖς τῶν μήπω

3

.

9

.

57

(150)

ἀκμαζόντων ἢ τῶν παρηκμακότων; Ἀλλὰ μὰ Δί’, ἔφη, οὐκ εἰκὸς ὅμοια εἶναι. Πότερα οὖν, 〈ἔφη, βελτίω; Δῆλον,〉 ἔφη, ὅτι τὰ τῶν 〈ἀκμαζόντων. Τὰ τῶν μὴ〉 ἀκμαζόντων ἄρα οὐ σπουδαῖα; Οὐκ εἰκὸς μὰ Δί’, ἔφη. Οὐκοῦν οὕτω γε οὐ δεῖ παιδοποιεῖσθαι; Οὐ γὰρ οὖν, ἔφη. Οὐκοῦν οἵ
155γε οὕτω παιδοποιούμενοι ὡς οὐ δεῖ παιδοποιοῦνται; Ἔμοιγε δοκεῖ, ἔφη. Τίνες οὖν, ἔφη, ἄλλοι κακῶς ἂν παιδοποιοῖντο, εἴ γε μὴ οὗτοι; Ὁμογνωμονῶ σοι, ἔφη, καὶ τοῦτο. Τί δαί; τοὺς εὖ ποιοῦντας ἀντευεργετεῖν οὐ
πανταχοῦ νόμιμόν ἐστι; Νόμιμον, ἔφη· παραβαίνεται δὲ380 in vol. 3
160καὶ τοῦτο. Οὐκοῦν καὶ οἱ τοῦτο παραβαίνοντες δίκην διδόασι, φίλων μὲν ἀγαθῶν ἔρημοι γιγνόμενοι, τοὺς δὲ μισοῦντας ἑαυτοὺς ἀναγκαζόμενοι διώκειν; ἢ οὐχ οἱ μὲν εὖ ποιοῦντες τοὺς χρωμένους ἑαυτοῖς ἀγαθοὶ φίλοι εἰσίν, οἱ δὲ μὴ ἀντευεργετοῦντες τοὺς τοιούτους διὰ μὲν τὴν
165ἀχαριστίαν μισοῦνται ὑπ’ αὐτῶν, διὰ δὲ τὸ μάλιστα λυσιτελεῖν τοῖς τοιούτοις χρῆσθαι τούτους μάλιστα διώ‐ κουσι; Νὴ τὸν Δί’, ὦ Σώκρατες, ἔφη, θεοῖς πάντα ταῦτ’ ἔοικε· τὸ γὰρ τοὺς νόμους αὐτοὺς τοῖς παραβαί‐ νουσι τὰς τιμωρίας ἔχειν βελτίονος ἢ κατὰ ἄνθρωπον
170νομοθέτου δοκεῖ μοι εἶναι. Πότερον οὖν, ὦ Ἱππία, τοὺς θεοὺς ἡγεῖ τὰ δίκαια νομοθετεῖν ἢ ἄλλα τῶν δικαίων; Οὐκ ἄλλα μὰ Δί’, ἔφη· σχολῇ γὰρ ἂν ἄλλος γέ τις τὰ δίκαια νομοθετήσειεν, εἰ μὴ θεός. Καὶ τοῖς θεοῖς ἄρα, ὦ Ἱππία, τὸ αὐτὸ δίκαιόν τε καὶ νόμιμον 〈εἶναι〉
175ἀρέσκει.

3

.

9

.

58

 Πλάτωνος Πολιτείας αʹ (p. 348 E). Τοῦτο, ἦν δ’ ἐγώ, ἤδη στερεώτερον, ὦ ἑταῖρε, καὶ οὐκ ἔτι ῥᾴδιον ἔχειν, ὅ τί τις εἴπῃ. εἰ γὰρ λυσιτελεῖν μὲν τὴν ἀδικίαν ἐτίθεσο, κακίαν μέντοι ἢ αἰσχρὸν αὐτὸ
5ὡμολόγεις εἶναι ὥσπερ ἄλλοι τινές, εἴχομεν ἄν τι λέ‐ γειν κατὰ τὰ νομιζόμενα λέγοντες· νῦν δὲ δῆλος εἶ ὅτι φήσεις αὐτὸ καὶ καλὸν καὶ ἰσχυρὸν εἶναι καὶ τἄλλα αὐτῷ πάντα προσθήσεις, ἃ ἡμεῖς τῷ δικαίῳ προσετίθε‐
μεν, ἐπειδή γε καὶ ἐν ἀρετῇ αὐτὸ καὶ σοφίᾳ ἐτόλμησας381 in vol. 3
10θεῖναι. Ἀληθέστατα, ἔφη, μαντεύῃ. Ἀλλὰ τόδε μοι πειρῶ ἀποκρίνασθαι· ὁ δίκαιος τοῦ δικαίου δοκεῖ τί σοι ἂν ἐθέλειν πλέον ἔχειν; Οὐδαμῶς, ἔφη· οὐ γὰρ ἂν ἦν ἀστεῖος, ὥσπερ νῦν, καὶ εὐήθης. Τί δαί; τῆς δικαίας πράξεως; Οὐδὲ τῆς δικαίας, ἔφη. Τοῦ δὲ ἀδίκου πότε‐
15ρον ἀξιοῖ ἂν πλέον ἔχειν καὶ ἡγοῖτο δίκαιον εἶναι, ἢ οὐκ ἂν ἡγοῖτο 〈δίκαιον〉; Ἡγοῖτ’ ἄν, ἦ δ’ ὅς, καὶ ἀξιοῖ, ἀλλ’ οὐκ ἂν δύναιτο. Ἀλλ’ οὐ τοῦτο, ἦν δ’ ἐγώ, ἐρωτῶ, ἀλλὰ εἰ τοῦ μὲν δικαίου μὴ ἀξιοῖ πλέον ἔχειν μηδὲ βού‐ λεται ὁ δίκαιος, τοῦ δὲ ἀδίκου; Ἀλλ’ οὕτως, ἔφη, ἔχει
20Τί δὲ δὴ ὁ ἄδικος; ἆρα ἀξιοῖ τοῦ δικαίου πλεονεκτεῖν καὶ τῆς δικαίας πράξεως; Πῶς γὰρ οὔκ; ἔφη, ὅς γε πάντων πλέον ἔχειν ἀξιοῖ; Οὐκοῦν καὶ ἀδίκου γε ἀνθρώ‐ που τε καὶ πράξεως ὁ ἄδικος πλεονεκτήσει; Ἔστι ταῦτα. Ὧδε δὴ λέγωμεν, ἔφην, ὁ δίκαιος τοῦ μὲν ὁμοίου οὐ
25πλεονεκτεῖ, τοῦ δὲ ἀνομοίου, ὁ δὲ ἄδικος τοῦ τε ὁμοίου καὶ τοῦ ἀνομοίου. Ἄριστα, ἔφη, εἴρηκας. Ἔστι δέ γε,
〈ἔφην,〉 φρόνιμός τε καὶ ἀγαθὸς ὁ ἄδικος, ὁ δὲ δίκαιος οὐδέτερα; Καὶ τοῦτ’, ἔφη, εὖ. Οὐκοῦν, ἦν δ’ ἐγώ, καὶ ἔοικε τῷ φρονίμῳ καὶ ἀγαθῷ ὁ ἄδικος, ὁ δὲ δίκαιος382 in vol. 3
30οὐκ ἔοικε; Πῶς γὰρ οὐ μέλλει, ἔφη, 〈ὁ〉 τοιοῦτος ὢν καὶ ἐοικέναι τοῖς τοιούτοις, ὁ δὲ μὴ ἐοικέναι; Καλῶς. τοιοῦτος ἄρα ἐστὶν ἑκάτερος αὐτῶν οἷσπερ ἔοικεν. Ἀλλὰ τί μέλλει; ἔφη. Εἶεν, ὦ Θρασύμαχε· μουσικὸν δέ τινα λέγεις, ἕτερον δὲ ἄμουσον; Ἔγωγε. Πότερον φρόνιμον,
35καὶ πότερον ἄφρονα; Τὸν μὲν μουσικὸν δήπου φρόνι‐ μον, τὸν δὲ ἄμουσον ἄφρονα. Οὐκοῦν ἅπερ φρόνιμον, ἀγαθόν, ἃ δὲ ἄφρονα, κακόν; 〈Ναί.〉 Τί δὲ ἰατρικόν; οὐχ οὕτως; Οὕτως. Ἆρ’ οὖν τίς σοι, ὦ ἄριστε, δοκεῖ μουσικὸς ἀνὴρ ἁρμοττόμενος λύραν ἐθέλειν μουσικοῦ ἀν‐
40δρὸς ἐν τῇ ἐπιτάσει καὶ ἀνέσει τῶν χορδῶν πλεονεκτεῖν ἢ ἀξιοῦν πλέον ἔχειν; Οὐκ ἔμοιγε. Τί δαί, ἀμούσου; Ἀνάγκη, ἔφη. Περὶ πάσης δὴ ὅρα ἐπιστήμης τε καὶ ἀν‐ επιστημοσύνης εἴ τίς σοι δοκεῖ ἐπιστήμων ὁστισοῦν πλείω ἂν ἐθέλειν αἱρεῖσθαι ἢ ὅς’ ἄλλος ἐπιστήμων ἢ
45πράττειν ἢ λέγειν, καὶ οὐ ταὐτὰ τῷ ὁμοίῳ ἑαυτῷ εἰς τὴν
αὐτὴν [ὁμοίαν] πρᾶξιν; Ἀλλ’ ἴσως, ἔφη, ἀνάγκη τοῦτό γε οὕτως ἔχειν. Τί δ’ ὁ ἀνεπιστήμων; οὐχ ὁμοίως μὲν ἐπιστήμονος πλεονεκτήσειεν ἄν, ὁμοίως δὲ ἀνεπιστήμο‐ νος; Ἴσως. Ὁ δ’ ἐπιστήμων σοφός; Ναί. Ὁ δὲ σοφὸς383 in vol. 3

3

.

9

.

58

(50)

ἀγαθός; Φημί. Ὁ ἄρα ἀγαθός τε καὶ σοφὸς τοῦ μὲν ὁμοίου οὐκ ἐθελήσει πλεονεκτεῖν, τοῦ δ’ ἀνομοίου τε καὶ ἐναντίου; Ἔοικεν, ἔφη. Ὁ δὲ κακός τε καὶ ἀμαθὴς τοῦ τε ὁμοίου καὶ τοῦ ἐναντίου; Φαίνεται. Οὐκοῦν, ὦ Θρασύμαχε, ἦν δ’ ἐγώ, ὁ ἄδικος ἡμῖν τοῦ ἀνομοίου τε
55καὶ ὁμοίου πλεονεκτεῖ; ἢ οὐχ οὕτως ἔλεγες; Ἔγωγε, ἔφη. Ὁ δὲ δίκαιος τοῦ μὲν ὁμοίου οὐ πλεονεκτήσει, τοῦ δ’ ἀνομοίου; Ναί. Ἔοικεν ἄρα, ἦν δ’ ἐγώ, ὁ μὲν δίκαιος τῷ σοφῷ τε καὶ ἀγαθῷ, ὁ δὲ ἄδικος τῷ κακῷ τε καὶ ἀμαθεῖ. Κινδυνεύει. Ἀλλὰ μὴν ὡμολογοῦμεν, ᾧ γε ὅμοιος
60ἑκάτερος εἴη, τοιοῦτον καὶ ἑκάτερον εἶναι. Ὡμολογοῦμεν γάρ. Ὁ μὲν ἄρα δίκαιος ἡμῖν ἀναπέφανται ὢν ἀγαθός τε καὶ σοφός, ὁ δ’ ἄδικος ἀμαθής τε καὶ κακός.

3

.

9

.

59

(eiusdem p. 350 D) Ἐπειδὴ δ’ οὖν διωμολογησάμεθα τὴν δικαιοσύνην ἀρετὴν εἶναι καὶ σοφίαν, τὴν δ’ ἀδικίαν κακίαν τε καὶ ἀμαθίαν, Εἶεν, ἦν δ’ ἐγώ, τοῦτο μὲν ἡμῖν οὕτω κείσθω·
5ἔφαμεν δὲ δὴ καὶ ἰσχυρότερον εἶναι τὴν ἀδικίαν.384 in vol. 3

3

.

9

.

60

(eiusdem p. 351 A—354 A) Ἀλλὰ τῇδέ πῃ σκέψασθαι χρή. πόλιν φαίης ἂν ἄδι‐ κον εἶναι καὶ ἄλλας πόλεις ἐπιχειρεῖν δουλοῦσθαι ἀδί‐ κως; Πῶς γὰρ οὔκ; ἔφη· πότερον οὖν ἡ κρείττων γιγνο‐
5μένη πόλις πόλεως ἄνευ δικαιοσύνης τὴν δύναμιν ταύτην ἕξει, ἢ ἀνάγκη αὐτῇ μετὰ δικαιοσύνης; Εἰ μὲν, ἔφη, ὡς σὺ ἄρτι ἔλεγες ἔχει, ἡ δικαιοσύνη σοφία, μετὰ δικαιο‐ σύνης, εἰ δ’ ὡς ἐγώ, μετ’ ἀδικίας. Πάνυ γε ἄγαμαι, ἦν δ’ ἐγώ, ὦ Θρασύμαχε, δοκεῖς ἂν οὖν ἢ πόλιν ἢ στρατό‐
10πεδον ἢ λῃστὰς ἢ κλέπτας ἢ ἄλλο τι ἔθνος, ὅσα κοινῇ ἐπί τι ἔρχεται ἀδίκως, πρᾶξαι ἄν τι δύνασθαι, εἰ ἀδι‐ κοῖεν ἀλλήλους; Οὐ δῆτα, ἦ δ’ ὅς. Τί δ’ εἰ μὴ ἀδικοῖεν; οὐ μᾶλλον; Πάνυ γε. Στάσεις γάρ που, ὦ Θρασύμαχε, ἥ γε ἀδικία καὶ μίση καὶ μάχας ἐν ἀλλήλοις παρέχει, ἡ385 in vol. 3
15δὲ δικαιοσύνη ὁμόνοιαν καὶ φιλίαν. ἦ γάρ; Ἔστω, ἦ δ’ ὅς, ἆρα εἰ τοῦτο ἔργον ἀδικίας, μῖσος ἐμποιεῖν ὅπου ἂν ἐνῇ ....... Πάνυ γε. Καὶ ἐν ἑνὶ δή, οἶμαι, ἐνοῦσα ταῦτα 〈πάντα〉 ποιήσει, ἅπερ πέφυκεν ἐργάζεσθαι· πρῶ‐ τον μὲν ἀδύνατον αὐτὸν ποιήσει πράττειν στασιάζοντα
20καὶ οὐχ ὁμονοοῦντα αὐτὸν ἑαυτῷ, ἔπειτα ἐχθρὸν καὶ ἑαυτῷ καὶ τοῖς δικαίοις. ἦ γάρ; Ναί. Δίκαιοι δέ γ’ εἰ‐ σίν, ὦ φίλε, καὶ οἱ θεοί; Ἔστωσαν, ἔφη. Καὶ θεοῖς ἄρα
ἐχθρὸς ἔσται, ὦ Θρασύμαχε, ὁ ἄδικος, ὁ δὲ δίκαιος, φί‐ λος. Εὐωχοῦ τοῦ λόγου, ἔφη, θαρρῶν· οὐ γὰρ ἔγωγέ σοι386 in vol. 3
25ἐναντιώσομαι, ἵνα μὴ τοῖσδε ἀπέχθωμαι. Ἴθι δή, ἠν δ’ ἐγώ, καὶ τὰ λοιπά μοι τῆς ἑστιάσεως ἀποπλήρωσον ἀπο‐ κρινόμενος ὥσπερ καὶ νῦν. ὅτι μὲν γὰρ καὶ σοφώτεροι καὶ ἀμείνους καὶ δυνατώτεροι πράττειν οἱ δίκαιοι φαί‐ νονται, οἱ δὲ ἄδικοι οὐδὲν πράττειν μετ’ ἀλλήλων οἷοί
30τε, ἀλλὰ καὶ οὕς φαμεν ἐρρωμένως πώποτέ τι μετ’ ἀλ‐ λήλων κοινῇ πρᾶξαι ἀδίκους ὄντας, τοῦτο οὐ παντάπασιν ἀληθὲς λέγομεν· οὐ γὰρ ἂν ἀπείχοντο ἀλλήλων κομιδῆ ὄντες ἄδικοι, ἀλλὰ δῆλον ὅτι ἐνῆν τις αὐτοῖς δικαιοσύνη, ἣ αὐτοὺς ἐποίει μή τοι καὶ ἀλλήλους γε καὶ ἐφ’ οὓς
35ᾔεσαν, ἀδικεῖν ἅμα, δι’ ἣν ἔπραξαν 〈ἃ ἔπραξαν〉, ὥρμη‐ σαν δὲ ἐπὶ τὰ ἄδικα ἀδικίᾳ ἡμιμόχθηροι ὄντες, ἐπεὶ οἵ γε παμπόνηροι καὶ τελέως 〈ἄδικοι τελέωσ〉 εἰσὶ καὶ πράτ‐ τειν ἀδύνατοι· ταῦτα μὲν οὖν ὅτι οὕτως ἔχει, μανθάνω, εἰ δὲ καὶ ἄμεινον ζῶσιν οἱ δίκαιοι τῶν ἀδίκων καὶ εὐ‐
40δαιμονέστεροί εἰσιν, ὅπερ τὸ ὕστερον προὐθέμεθα σκέ‐ ψασθαι, σκεπτέον. δοκεῖ τί σοι εἶναι ἵππου ἔργον; Ἔμοιγε. Ἆρ’ οὖν τοῦτο ἂν θείης καὶ ἵππου καὶ ἄλλου
ὁτουοῦν ἔργον, ὃ ἂν ἢ μόνῳ ἐκείνῳ ποιῇ τις ἢ ἄριστα; Οὐ μανθάνω. Ἀλλ’ ὧδε· ἔσθ’ ὅτῳ ἂν ἄλλῳ ἴδοις ἢ387 in vol. 3
45ὀφθαλμοῖς; Οὐ δῆτα. Τί δαί; ἀκούσαις ἄλλῳ ἢ ὠσίν; Οὐδαμῶς. Οὐκοῦν δικαίως ἂν ταῦτα τούτων φαμὲν ἔργα εἶναι; Πάνυ γε. Τί δαί; μαχαίρᾳ ἂν ἀμπέλου κλῆμα ἀπο‐ τέμοις καὶ σμίλῃ καὶ ἄλλοις πολλοῖς; Πῶς γὰρ οὔ; Ἀλλ’ οὐδενί γ’ ἄν, οἶμαι, οὕτω καλῶς, ὡς δρεπάνῳ τῷ ἐπὶ

3

.

9

.

60

(50)

τούτῳ ἐργασθέντι. Ἀληθῆ. Ἆρ’ οὖν οὐ τοῦτο τούτου ἔργον θήσομεν; Θήσομεν μὲν οὖν. Ὀφθαλμῶν μὲν ἔστι τὶ ἔργον; Ἔστιν. Ἆρ’ οὖν καὶ ἀρετὴ ὀφθαλμῶν ἐστιν; Καὶ ἀρετή. Τί δέ; ὤτων ἦν τι ἔργον; Ναί. Οὐκοῦν καὶ ἀρετή; Καὶ ἀρετή. Τί δὲ πάντων περὶ τῶν ἄλλων; οὐχ
55οὕτως; Οὕτως. Ἔχε δή· ἆρ’ ἄν ποτε ὄμματα τὸ αὑτῶν ἔργον καλῶς ἀπεργάσαιντο μὴ ἔχοντα τὴν αὑτῶν οἰκείαν
ἀρετήν, ἀλλ’ ἀντὶ τῆς ἀρετῆς κακίαν; Καὶ πῶς ἄν; ἔφη· τυφλότητα γὰρ ἴσως λέγεις ἀντὶ τῆς ὄψεως. Ἥτις ἦν 〈δ’〉 ἐγώ, 〈αὐτῶν ἡ〉 ἀρετή· οὐ γάρ πω τοῦτο ἐρωτῶ, ἀλλὰ388 in vol. 3
60εἰ τῇ οἰκείᾳ ἀρετῇ τὸ αὑτῶν ἔργον εὖ ἐργάσεται τὰ ἐργα‐ ζόμενα, κακίᾳ δὲ κακῶς. Ἀληθές, ἔφη, τοῦτό 〈γε〉 λέ‐ γεις. Οὐκοῦν καὶ ὦτα στερόμενα τῆς αὑτῶν ἀρετῆς κακῶς τὸ 〈αὑτῶν〉 ἔργον ἀπεργάσεται; Πάνυ γε. Τίθε‐ μεν οὖν καὶ τὰ ἄλλα πάντα εἰς τὸν αὐτὸν τοῦτον λόγον;
65Ἔμοιγε δοκεῖ. Ἴθι δή, μετὰ ταῦτα τόδε σκέψαι· ψυχῆς ἔστι τι ἔργον, ὃ ἄλλῳ τῶν ὄντων οὐδ’ ἂν ἑνὶ πράξαις, οἷον τὸ τοιόνδε· τὸ ἐπιμελεῖσθαι καὶ ἄρχειν καὶ [τὸ] βου‐ λεύεσθαι καὶ τὰ τοιαῦτα πάντα, ἔστιν ὅτῳ ἄλλῳ ἢ ψυχῇ δικαίως ἂν αὐτὰ ἀποδοῖμεν καὶ φαῖμεν ἴδια ἐκείνης εἶ‐
70ναι; Οὐδενὶ ἄλλῳ. Τί δ’ αὖ τὸ ζῆν; οὐ ψυχῆς ἔργον φήσομεν εἶναι; Μάλιστά γ’, ἔφη. Οὐκοῦν καὶ ἀρετήν φαμέν τινα ψυχῆς εἶναι; Φαμέν. Ἄρ’ οὖν ποτε, ὦ Θρα‐ σύμαχε, ψυχὴ τὰ αὑτῆς ἔργα εὖ ἀπεργάσεται στερομένη
τῆς οἰκείας ἀρετῆς, ἢ ἀδύνατον; Ἀδύνατον. Ἀνάγκη ἄρα389 in vol. 3
75κακῇ ψυχῇ κακῶς ἄρχειν καὶ ἐπιμελεῖσθαι, τῇ δὲ ἀγαθῇ πάντα ταῦτα εὖ πράττειν. Ἀνάγκη. Οὐκοῦν ἀρετὴν μὲν ξυνεχωρήσαμεν ψυχῆς εἶναι δικαιοσύνην, κακίαν δὲ ἀδι‐ κίαν; Ξυνεχωρήσαμεν γάρ. Ἡ μὲν ἄρα δικαία ψυχὴ καὶ ὁ δίκαιος ἀνὴρ εὖ βιώσεται, κακῶς δὲ ὁ ἄδικος; Φαί‐
80νεται, ἔφη, κατὰ τὸν σὸν λόγον. Ἀλλὰ μὴν ὅ γε εὖ ζῶν μακάριός τε καὶ εὐδαίμων, ὁ δὲ μὴ τἀναντία; Πῶς γὰρ οὔ; Ὁ μὲν δίκαιος ἄρα εὐδαίμων, ὁ δ’ 〈ἄδικοσ〉 ἄθ‐ λιος; Ἔστω, ἔφη. Ἀλλὰ μὴν ἄθλιόν γε οὐ λυσιτελεῖ εἶ‐ ναι, εὐδαίμονα δέ. Πῶς γὰρ οὔ; Οὐδέποτε ἄρα, ὦ μα‐
85κάριε Θρασύμαχε, λυσιτελέστερον ἀδικία δικαιοσύνης.

3

.

9

.

61

 Ἐν ταὐτῷ (IV p. 441 C—445 B). Ταῦτα μὲν ἄρα, ἦν δ’ ἐγὼ, μόγις διανενεύκαμεν, καὶ ἡμῖν ἐπιεικῶς ὡμολόγηται, ταὐτὰ μὲν ἐν πόλει, ταὐτὰ δὲ ἐν ἑνὸς ἑκάστου τῇ ψυχῇ γένη ἐνεῖναι καὶ ἴσα τὸν
5ἀριθμόν. Ἔστι ταῦτα. Οὐκοῦν ἐκεῖνό γε ἤδη ἀναγκαῖον, ὡς πόλις ἦν σοφὴ καὶ ᾧ, οὕτω καὶ τὸν ἰδιώτην καὶ τούτῳ σοφὸν εἶναι; Τί μήν; Καὶ ᾧ δὴ ἀνδρεῖος ἰδιώτης καὶ ὥς, τούτῳ καὶ πόλιν ἀνδρείαν καὶ οὕτω καὶ τἄλλα πάντα πρὸς ἀρετὴν ὡσαύτως ἀμφότερα ἔχειν. Ἀνάγκη.
10Καὶ δίκαιον δή, [ἔφη,] ὦ Γλαύκων, οἶμαι, φήσομεν ἄνδρα
εἶναι τῷ αὐτῷ τρόπῳ, ᾧπερ καὶ πόλις ἦν δικαία; Καὶ τοῦτο πᾶσα ἀνάγκη. Ἀλλ’ οὔ πω μὴν τοῦτό γε ἐπιλε‐ λήσμεθα, ὅτι ἐκείνη γε τῷ τὸ ἑαυτοῦ ἕκαστον ἐν αὐτῇ πράττειν τριῶν ὄντων γενῶν δικαία ἦν. Οὔ μοι δοκοῦ‐390 in vol. 3
15μεν, ἔφη, ἐπιλελῆσθαι. Μνημονευτέον ἄρα ἡμῖν, ὅτι καὶ ἡμῶν ἕκαστος, ὅτου ἂν τὰ αὑτοῦ ἕκαστον τῶν ἐν αὐτῷ πράττῃ, οὗτος δικαιότερός τε ἔσται καὶ τὰ αὑτοῦ πράτ‐ των. Καὶ μάλα, ἦ δ’ ὅς, μνημονευτέον. Οὐκοῦν τῷ μὲν λογιστικῷ ἄρχειν προσῆκον, σοφῷ ὄντι καὶ ἔχοντι τὴν
20ὑπὲρ ἁπάσης τῆς ψυχῆς προμήθειαν; τῷ δὲ θυμοει‐ δεῖ ὑπηκόῳ εἶναι ξυμμάχῳ τούτου; Πάνυ γε. Ἆρ’ οὖν οὐχ, ὥσπερ ἐλέγομεν, μουσικῆς καὶ γυμναστικῆς κρᾶσις σύμφωνα αὐτὰ ποιήσει, τὸ μὲν ἐπιτείνουσα καὶ τρέ‐ φουσα λόγοις τε καλοῖς καὶ μαθήμασι, τὸ δ’ ἀνιεῖσα
25καὶ παραμυθουμένη, ἡμεροῦσα ἁρμονίᾳ τε καὶ ῥυθμῷ; Κομιδῇ γε, ἦ δ’ ὅς. Καὶ τούτω δὴ οὕτω τραφέντε καὶ ὡς ἀληθῶς τὰ αὑτῶν μαθόντε καὶ παιδευθέντε προστή‐ σετον τοῦ ἐπιθυμητικοῦ, ὃ δὴ πλεῖστον τῆς ψυχῆς ἐν ἑκάστῳ ἐστὶ καὶ χρημάτων φύσει ἀπληστότατον· ὃ τηρή‐
30σετον μὴ τῷ πίμπλασθαι τῶν περὶ τὸ σῶμα καλουμέ‐
νων ἡδονῶν πολὺ καὶ ἰσχυρὸν γενόμενον οὐκ αὖ τὰ αὑτοῦ πράττῃ, καταδουλώσασθαι καὶ ἄρχειν ἐθέλῃ ὧν οὐ προσῆκεν αὐτῷ γένει, καὶ ξύμπαντα τὸν βίον πάντων ἀνατρέψῃ. Πάνυ μὲν οὖν, ἔφη. Ἆρ’ οὖν, ἦν δ’ ἐγώ,391 in vol. 3
35καὶ τοὺς ἔξωθεν πολεμίους τούτω ἂν κάλλιστα φυλατ‐ τοίτην ὑπὲρ ἁπάσης τῆς ψυχῆς τε καὶ τοῦ σώματος, τὸ μὲν βουλευόμενον, τὸ δὲ προπολεμοῦν ἑπόμενον τῷ ἄρ‐ χοντι καὶ τῇ ἀνδρείᾳ ἐπιτελοῦν τὰ βουλευθέντα; Ἔστι ταῦτα. Καὶ ἀνδρεῖον δή, οἶμαι, τούτῳ τῷ μέρει καλοῦμεν
40ἕνα ἕκαστον, ὅταν αὐτοῦ τὸ θυμοειδὲς διασῴζῃ διά τε λυπῶν καὶ ἡδονῶν τὸ ὑπὸ τοῦ λόγου παραγγελθὲν δει‐ νόν τε καὶ μή. Ὀρθῶς γ’, ἔφη. Σοφὸν δέ γε ἐκείνῳ τῷ σμικρῷ μέρει, τῷ ὃ ἦρχέ τε ἐν αὐτῷ καὶ ταῦτα παρήγ‐ γελλεν, ἔχον αὖ κἀκεῖνο ἐπιστήμην ἐν αὑτῷ τὴν τοῦ ξυμ‐
45φέροντος ἑκάστῳ τε καὶ ὅλῳ τῷ κοινῷ σφῶν αὐτῶν τριῶν ὄντων. Πάνυ μὲν οὖν. Τί δαί; σώφρονα οὐ τῇ φιλίᾳ καὶ τῇ ξυμφωνίᾳ τῇ αὐτῶν τούτων, ὅταν τό τε ἄρχον καὶ τὼ
ἀρχομένω τὸ λογιστικὸν ὁμοδοξῶσι δεῖν ἄρχειν καὶ μὴ στασιάζωσιν αὐτῷ; Σωφροσύνη γοῦν, ἦ δ’ ὅς, οὐκ ἄλλο392 in vol. 3

3

.

9

.

61

(50)

〈τί〉 ἐστιν ἢ τοῦτο, πόλεώς τε καὶ ἰδιώτου. Ἀλλὰ μὲν δὴ δίκαιός γε, ᾧ πολλάκις λέγομεν, τούτῳ καὶ οὕτως ἔσται. Πολλὴ ἀνάγκη. Τί οὖν; εἶπον ἐγώ· μή πῃ ἡμῖν ἀπαμβλύνεται ἄλλο τι δικαιοσύνη δοκεῖν εἶναι ἢ ὅπερ ἐν τῇ πόλει ἐφάνη; Οὐκ ἔμοιγε, ἔφη, δοκεῖ. Ὧδε γὰρ, ἦν
55δ’ ἐγώ, πάντα παντάπασιν ἂν βεβαιωσαίμεθα, εἴ τι ἡμῶν ἔτι ἐν τῇ ψυχῇ ἀμφισβητεῖ, τὰ φορτικὰ αὐτῷ προσφέ‐ ροντες. Ποῖα δή; Οἷον εἰ δέοι ἡμᾶς ἀνομολογεῖσθαι περί τε ἐκείνης τῆς πόλεως καὶ τοῦ ἐκείνῃ ὁμοίως πε‐ φυκότος τε καὶ τεθραμμένου ἀνδρός, εἰ δοκεῖ ἂν παρα‐
60καταθήκην χρυσίου ἢ ἀργυρίου δεξάμενος ὁ τοιοῦτος ἀποστερῆσαι, τίνα ἂν οἴει οἰηθῆναι τοῦτο αὐτὸν δρᾶσαι μᾶλλον ἢ ὅσοι μὴ τοιοῦτοι; Οὐδένα ἄν, ἔφη. Οὐκοῦν καὶ ἱεροσυλιῶν καὶ κλοπῶν καὶ προδοσιῶν, ἢ ἰδίᾳ ἑταί‐ ρων ἢ δημοσίᾳ πόλεων, ἐκτὸς ἂν οὗτος εἴη; Ἐκτός. Καὶ
65μὴν οὐδ’ ὁπωστισγεοῦν ἄπιστος ἢ κατὰ ὅρκους, ἢ κατὰ τὰς ἄλλας ὁμολογίας. Πῶς γὰρ ἄν; Μοιχεῖαί γε μὴν καὶ γονέων ἀμέλειαι καὶ θεῶν ἀθεραπευσίαι παντὶ ἄλλῳ μᾶλλον ἢ τῷ τοιούτῳ προσήκουσιν. Παντὶ μέντοι, ἔφη. Οὐκοῦν τούτων πάντων αἴτιον, ὅτι αὐτοῦ τῶν ἐν αὐτῷ
70ἕκαστον 〈τὰ〉 αὑτοῦ πράττει ἀρχῆς τε πέρι καὶ τοῦ ἄρ‐
χεσθαι; Τοῦτο μὲν οὖν, καὶ οὐδὲν ἄλλο. Ἔτι οὖν ἕτε‐ ρον ζητεῖς δικαιοσύνην εἶναι ἢ ταύτην τὴν δύναμιν, ἣ τοὺς τοιούτους ἄνδρας τε παρέχεται καὶ πόλεις; Μὰ Δί’, ἦ δ’ ὅς, οὐκ ἔγωγε. Τέλεον ἄρα ἡμῖν τὸ ἐνύπνιον393 in vol. 3
75ἀποτετέλεσται, ὃ ἔφαμεν ὑποπτεῦσαι, ὡς εὐθὺς ἀρχό‐ μενοι τῆς πόλεως οἰκίζειν κατὰ θεόν τινα εἰς ἀρχήν τε καὶ τύπον τινὰ τῆς δικαιοσύνης κινδυνεύομεν ἐμβεβη‐ κέναι. Παντάπασι μὲν οὖν. Τὸ δέ γε ἦν ἄρα, ὦ Γλαύ‐ κων, δι’ ὃ καὶ ὠφελεῖ, εἴδωλόν τι τῆς δικαιοσύνης, τὸ
80τὸν μὲν σκυτοτομικὸν φύσει ὀρθῶς ἔχειν σκυτοτομεῖν καὶ ἄλλο μηδὲν πράττειν, τὸν δὲ τεκτονικὸν τεκταίνεσθαι, καὶ τὰ ἄλλα δὴ οὕτω. Φαίνεται. Τὸ δέ γε ἀληθὲς τοιοῦ‐ τόν τι ἦν, ὡς ἔοικεν, ἡ δικαιοσύνη, ἀλλ’ οὐ [τι] περὶ τὴν ἔξω πρᾶξιν τῶν αὑτοῦ, ἀλλὰ περὶ τὴν ἐντὸς ὡς ἀληθῶς
85περὶ ἑαυτὸν καὶ τὰ αὑτοῦ, μὴ ἐάσαντα τὰ ἀλλότρια πράτ‐ τειν ἕκαστον ἐν ἑαυτῷ μηδὲ πολυπραγμονεῖν πρὸς ἄλ‐ ληλα τὰ ἐν τῇ ψυχῇ γένη, ἀλλὰ τῷ ὄντι τὰ οἰκεῖα ἐν‐ θυμούμενον καὶ ἄρξαντα αὐτὸν αὑτοῦ καὶ κοσμήσαντα καὶ φίλον γενόμενον ἑαυτῷ καὶ συναρμόσαντα 〈τρία ὄντα〉
90ὥσπερ ὅρους, τρεῖς ἁρμονίας ἀτεχνῶς νεάτης τε καὶ ὑπά‐ της καὶ μέσης, καὶ εἰ ἄλλ’ ἄττα μεταξὺ τυγχάνει ὄντα, πάντα ταῦτα ξυνδήσαντα καὶ παντάπασιν ἕνα γενόμενον ἐκ πολλῶν, σώφρονα καὶ ἡρμοσμένον, οὕτω δὴ πράττειν
ἤδη, ἐάν τι πράττῃ ἢ περὶ χρημάτων κτῆσιν ἢ περὶ σώ‐394 in vol. 3
95ματος θεραπείαν ἢ καὶ πολιτικόν τι ἢ περὶ τὰ ἴδια ξυμβόλαια, ἐν πᾶσι τούτοις ἡγούμενον καὶ ὀνομάζοντα δικαίαν μὲν καὶ καλὴν πρᾶξιν, ἣ ἂν ταύτην τὴν ἕξιν σῴζῃ τε καὶ συναπεργάζηται, σοφίαν δὲ τὴν ἐπιστατοῦ‐ σαν ταύτῃ τῇ πράξει ἐπιστήμην, ἄδικον δὲ πρᾶξιν, ἣ ἂν

3

.

9

.

61

(100)

ἀεὶ ταύτην λύῃ, ἀμαθίαν δὲ τὴν ταύτῃ αὖ ἐπιστατοῦσαν δόξαν. Παντάπασιν, ἦ δ’ ὅς, ὦ Σώκρατες, ἀληθῆ λέ‐ γεις. Εἶεν, ἦν δ’ ἐγώ· τὸν μὲν δίκαιον καὶ ἄνδρα καὶ πόλιν καὶ δικαιοσύνην, ὃ τυγχάνει ἐν αὐτοῖς ὄν, εἰ φαῖ‐ μεν εὑρηκέναι, οὐκ ἂν πάνυ τι, οἶμαι, δόξαιμεν ψεύδε‐
105σθαι. Μὰ Δί’ οὐ μέντοι, ἔφη. Φῶμεν ἄρα; Φῶμεν. Ἔστω δή, ἦν δ’ ἐγώ· μετὰ γὰρ τοῦτο σκεπτέον, οἶμαι, ἀδικίαν. Δῆλον 〈ὅτι〉. Οὐκοῦν στάσιν τινὰ αὖ τριῶν ὄν‐ των τούτων δεῖ αὐτὴν εἶναι καὶ πολυπραγμοσύνην 〈καὶ ἀλλοτριοπραγμοσύνην〉 καὶ ἐπανάστασιν μέρους τινὸς τῷ
110ὅλῳ τῆς ψυχῆς, ἵνα ἄρχῃ ἐν αὐτῇ οὐ προσῆκον, ἀλλὰ τοιούτου ὄντος φύσει, οἵου πρέπειν αὐτῷ δουλεύειν τοῦ δ’ αὖ δουλεύειν ἀρχικοῦ γένους ὄντι· τοιαῦτ’ ἄττα, οἶ‐
μαι, φήσομεν καὶ τὴν τούτων ταραχὴν καὶ πλάνην εἶναι τήν τε ἀδικίαν καὶ ἀκολασίαν καὶ δειλίαν καὶ ἀμαθίαν395 in vol. 3
115καὶ ξυλλήβδην πᾶσαν κακίαν. Ταὐτὰ μὲν οὖν ταῦτα, ἔφη. Οὐκοῦν, ἦν δ’ ἐγώ, καὶ τὸ ἄδικα πράττειν καὶ τὸ ἀδικεῖν καὶ αὖ τὸ δίκαια ποιεῖν, πάντα ταῦτα τυγχάνει ὄντα κα‐ τάδηλα ἤδη σαφῶς, ᾗπερ καὶ ἡ ἀδικία καὶ δικαιοσύνη; Πῶς δή; Ὅτι, ἦν δ’ ἐγώ, τυγχάνει οὐδὲν διαφέροντα τῶν
120ὑγιεινῶν τε καὶ νοσωδῶν, ὡς ἐκεῖνα ἐν σώματι, ταῦτα ἐν ψυχῇ. Πῆ; ἔφη. Τὰ μέν που ὑγιεινὰ ὑγίειαν ἐμποιεῖ, τὰ δὲ νοσώδη νόσον. Ναί. Οὐκοῦν καὶ τὸ μὲν δίκαια πράττειν δικαιοσύνην ἐμποιεῖ, τὸ δὲ ἄδικα ἀδικίαν; Ἀνάγκη. Ἔστι δὲ τὸ μὲν ὑγίειαν ἐμποιεῖν τὰ ἐν τῷ σώ‐
125ματι κατὰ φύσιν καθιστάναι κρατεῖν τε καὶ κρατεῖσθαι ὑπ’ ἀλλήλων, τὸ δὲ νόσον παρὰ φύσιν ἄρχειν τε καὶ ἄρ‐ χεσθαι ἄλλο ὑπ’ ἄλλου. Ἔστι γάρ. Οὐκοῦν αὖ, ἔφην, τὸ δικαιοσύνην ἐμποιεῖν τὰ ἐν τῇ ψυχῇ κατὰ φύσιν καθι‐ στάναι κρατεῖν 〈τε〉 καὶ κρατεῖσθαι ὑπ’ ἀλλήλων, τὸ δὲ
130ἀδικίαν παρὰ φύσιν ἄρχειν τε καὶ ἄρχεσθαι 〈ἄλλο〉 ὑπ’ ἄλλου; Κομιδῆ, ἔφη. Ἀρετὴ μὲν ἄρα, ὡς ἔοικεν, ὑγίειά τέ τις ἂν εἴη καὶ κάλλος καὶ εὐεξία ψυχῆς, κακία δὲ νόσος τε καὶ αἶσχος καὶ ἀσθένεια. Ἔστιν οὕτως. Ἆρ’ οὖν οὐ καὶ τὰ μὲν καλὰ ἐπιτηδεύματα εἰς ἀρετῆς κτῆσιν
135φέρει, τὰ δὲ αἰσχρὰ εἰς κακίας; Ἀνάγκη. Τὸ δὴ λοι‐ πὸν ἤδη, ὡς ἔοικεν, ἡμῖν ἐστὶ σκέψασθαι, πότερον αὖ λυσιτελεῖ δίκαιά τε πράττειν καὶ καλὰ ἐπιτηδεύειν καὶ εἶναι δίκαιον, ἐάν τε λανθάνῃ ἐάν τε μὴ τοιοῦτος ὤν, ἢ ἀδικεῖν τε καὶ ἄδικον εἶναι, ἐάν περ μὴ διδῷ δίκην396 in vol. 3
140μηδὲ βελτίων γίγνηται κολαζόμενος. Ἀλλά, ἔφη, ὦ Σώ‐ κρατες, γελοῖον ἔμοιγε φαίνεται τὸ σκέμμα γίγνεσθαι ἤδη, εἰ τοῦ μὲν σώματος τῆς φύσεως διαφθειρομένης δοκεῖ οὐ βιωτὸν εἶναι οὐδὲ μετὰ πάντων σιτίων τε καὶ ποτῶν καὶ παντὸς πλούτου καὶ πάσης ἀρχῆς, τῆς δὲ αὐ‐
145τοῦ τούτου ᾧ ζῶμεν φύσεως ταραττομένης τε καὶ δια‐ φθειρομένης βιωτὸν ἄρα ἔσται, ἄνπερ τις ποιῇ ὃ ἂν βου‐ ληθῇ ἄλλο πλὴν τοῦτο, ὁπόθεν κακίας μὲν καὶ ἀδικίας ἀπαλλαγήσεται, δικαιοσύνην δὲ καὶ ἀρετὴν κτήσεται, ἐπ‐ ειδή περ ἐφάνη γε ὄντα ἑκάτερα οἷα ἡμεῖς διεληλύθαμεν.

3

.

9

.

61

(150)

〈Γελοῖον γάρ, ἦν δ’ ἐγώ· ἀλλ’ ὅμως ἐπείπερ ἐνταῦθα ἐληλύθαμεν,〉 ὅσον οἷόν τε σαφέστατα κατιδεῖν ὅτι ταῦτα οὕτως ἔχει, οὐ χρὴ ἀποκάμνειν. Ἥκιστα, νὴ τὸν Δί’, ἔφη, πάντων ἀποκνητέον.

3

.

9

.

62

 Πλάτωνος πολιτείας θʹ (IX p. 588 B). Εἶεν δή, εἶπον· ἐπειδὴ ἐνταῦθα λόγου γεγόναμεν, ἀναλάβωμεν τὰ πρῶτα λεχθέντα, δι’ ἃ δεῦρ’ ἥκομεν· ἦν δέ που λεγόμενον λυσιτελεῖν ἀδικεῖν τῷ τελέως μὲν ἀδίκῳ,
5δοξαζομένῳ δὲ δικαίῳ. ἢ οὐχ οὕτως ἐλέχθη; Οὕτω μὲν οὖν. Νῦν δή, ἔφην, αὐτῷ διαλεγώμεθα, ἐπειδὴ διωμολο‐ γησάμεθα τό τε ἀδικεῖν καὶ τὸ δίκαια πράττειν ἣν ἑκά‐ τερον ἔχει δύναμιν. Πῶς; ἔφη. Εἰκόνα πλάσαντες τῆς ψυχῆς λόγῳ, ἵνα εἰδῇ ὁ ἐκεῖνα λέγων οἷα ἔλεγεν. Ποίαν397 in vol. 3
10τινά; ἦ δ’ ὅς. Τῶν τοιούτων τινά, ἦν δ’ ἐγώ, οἷαι μυθο‐ λογοῦνται παλαιαὶ γενέσθαι φύσεις, ἥ τε Χιμαίρας καὶ ἡ Σκύλλης καὶ Κερβέρου, καὶ ἄλλαι τινὲς συχναὶ λέγονται ξυμπεφυκυῖαι ἰδέαι πολλαὶ εἰς ἓν γενέσθαι. Λέγονται γάρ, ἔφη. Πλάττε τοίνυν μίαν μὲν ἰδέαν θηρίου ποικί‐
15λου καὶ πολυκεφάλου, ἡμέρων δὲ θηρίων ἔχοντος κεφα‐ λὰς κύκλῳ καὶ ἀγρίων, καὶ δυνατοῦ μεταβάλλειν καὶ φύειν ἐξ αὑτοῦ πάντα ταῦτα. Δεινοῦ πλάστου, ἔφη, τὸ ἔργον· ὅμως δ’ ἐπειδὴ εὐπλαστότερον κηροῦ καὶ τῶν τοιούτων λόγος, πεπλάσθω. Μίαν δὴ τοίνυν ἄλλην ἰδέαν λέοντος,
20μίαν δὲ ἀνθρώπου· πολὺ δὲ μέγιστον ἔστω τὸ πρῶτον καὶ δεύτερον τὸ δεύτερον. Ταῦτα, ἔφη, ῥᾴω· καὶ πέπλα‐ σται. Σύναπτε τοίνυν αὐτὰ εἰς ἓν τρία ὄντα, ὥστε πῃ ξυμπεφυκέναι ἀλλήλοις. Συνῆπται, ἔφη. Περίπλασον δὴ αὐτοῖς ἔξωθεν ἑνὸς εἰκόνα, τὴν τοῦ ἀνθρώπου, ὥστε
25τῷ μὴ δυναμένῳ τὰ ἐντὸς ὁρᾶν, ἀλλὰ τὸ ἔξω μόνον ἔλυ‐ τρον ὁρῶντι ἓν ζῷον φαίνεσθαι, ἄνθρωπον. Περιπέ‐ πλασται, ἔφη. Λέγωμεν δὴ τῷ λέγοντι ὡς λυσιτελεῖ τούτῳ ἀδικεῖν τῷ ἀνθρώπῳ, δίκαια δὲ πράττειν οὐ ξυμ‐ φέρει, ὅτι οὐδὲν ἄλλο φησὶν ἢ λυσιτελεῖν αὐτῷ τὸ παν‐
30τοδαπὸν θηρίον εὐωχοῦντι ποιεῖν ἰσχυρὸν καὶ τὸν λέοντα καὶ τὰ περὶ τὸν λέοντα, τὸν δὲ ἄνθρωπον λιμοκτονεῖν καὶ ποιεῖν ἀσθενῆ, ὥστε ἕλκεσθαι ὅπη ἂν ἐκείνων ὁπό‐ τερον ἄγῃ, καὶ μηδὲν ἕτερον ἑτέρῳ συνεθίζειν μηδὲ φίλον ποιεῖν, ἀλλ’ ἐᾶν αὐτὰ ἐν αὑτοῖς δάκνεσθαί τε καὶ μαχό‐398 in vol. 3
35μενα ἐσθίειν ἄλληλα. Παντάπασι γάρ, ἔφη, ταῦτ’ ἂν λέγοι ὁ τὸ ἀδικεῖν ἐπαινῶν. Οὐκοῦν αὖ ὁ τὰ δίκαια λέγων λυσιτελεῖν φαίη ἂν δεῖν ταῦτα 〈πράττειν〉 καὶ ταῦτα λέγειν, ὅθεν τοῦ ἀνθρώπου ὁ ἐντὸς ἄνθρωπος ἔσται ἐγκρατέστατος, καὶ τοῦ πολυκεφάλου θρέμματος
40ἐπιμελήσεται ὥσπερ γεωργός, τὰ μὲν ἥμερα τρέφων καὶ τιθασσεύων, τὰ δ’ ἄγρια ἀποκωλύων φύεσθαι, ξύμμαχον ποιησάμενος τὴν τοῦ λέοντος φύσιν, καὶ κοινῇ πάντων κηδόμενος, φίλα ποιησάμενος ἀλλήλοις τε καὶ αὑτῷ, οὕτω θρέψει; Κομιδῇ γὰρ αὖ λέγει ταῦτα ὁ τὸ δίκαιον
45ἐπαινῶν. Κατὰ πάντα δὴ τρόπον ὁ μὲν τὰ δίκαια ἐγκω‐ μιάζων ἀληθῆ ἂν λέγοι, ὁ δὲ τὰ ἄδικα ψεύδοιτο. πρὸς γὰρ ἡδονὴν καὶ πρὸς εὐδοξίαν καὶ ὠφέλειαν σκοπου‐ μένῳ ὁ μὲν ἐπαινέτης τοῦ δικαίου ἀληθεύει. ὁ δὲ ψέκτης οὐδὲν ὑγιὲς οὐδὲ εἰδὼς ψέγει ὅ τι ψέγει. Οὔ μοι δοκεῖ,

3

.

9

.

62

(50)

ἦ δ’ ὅς, οὐδαμῇ γε. Πείθωμεν τοίνυν αὐτὸν πρᾴως, οὐ γὰρ ἑκὼν ἁμαρτάνει, ἐρωτῶντες· ὦ μακάριε, οὐ καὶ τὰ
καλὰ καὶ αἰσχρὰ νόμιμα διὰ τὰ τοιαῦτ’ ἂν φαῖμεν γε‐ γονέναι· τὰ μὲν καλὰ τὰ ὑπὸ τῷ ἀνθρώπῳ, μᾶλλον δ’ ἴσως τὰ ὑπὸ τῷ θείῳ τὰ θηριώδη ποιοῦντα τῆς φύσεως,399 in vol. 3
55αἰσχρὰ δὲ 〈τὰ〉 ὑπὸ τῷ ἀγρίῳ τὸ ἥμερον δουλούμενα; ξυμφήσει ἢ πῶς; Ἐὰν ἐμοί, ἔφη, πίθηται. Ἔστιν οὖν, εἶπον, ὅτῳ λυσιτελεῖ ἐκ τούτου τοῦ λόγου χρυσίον λαμ‐ βάνειν ἀδίκως, εἴπερ τοιόνδε 〈τι〉 γίγνεται, λαμβάνων τὸ χρυσίον ἅμα καταδουλοῦται τὸ βέλτιστον ἑαυτοῦ τῷ
60μοχθηροτάτῳ; ἢ εἰ μὲν λαβὼν χρυσίον υἱὸν ἢ θυγατέρα ἐδουλοῦτο, καὶ ταῦτ’ εἰς ἀγρίων τε καὶ κακῶν ἀνδρῶν, οὐκ ἂν αὐτῷ ἐλυσιτέλει οὐδ’ ἂν πάμπολυ ἐπὶ τούτῳ λαμ‐ βάνειν, εἰ δὲ τὸ αὑτοῦ θειότατον ὑπὸ τῷ ἀθεωτάτῳ τε καὶ μιαρωτάτῳ δουλοῦται καὶ μηδὲν ἐλεεῖ, οὐκ ἄρα ἄθλιός
65ἐστι καὶ πολὺ ἐπὶ δεινοτέρῳ ὀλέθρῳ χρυσὸν δωροδοκεῖ ἢ Ἐριφύλη ἐπὶ τῇ τοῦ ἀνδρὸς ψυχῇ τὸν ὅρμον δεξαμένη; Πολὺ μέντοι, ἦ δ’ ὃς ὁ Γλαύκων· ἐγὼ γάρ σοι ὑπὲρ ἐκ‐ είνου ἀποκρινοῦμαι. Οὐκοῦν καὶ τὸ ἀκολασταίνειν οἴει διὰ τὰ τοιαῦτα πάλαι ψέγεσθαι, ὅτι ἀνίεται ἐν τῷ τοι‐
70ούτῳ τὸ δεινὸν τὸ μέγα ἐκεῖνο καὶ πολυειδὲς θρέμμα εἰς ἐλευθερίαν πέρα τοῦ δέοντος; Δῆλον, ἔφη. Ἡ δ’ αὐθά‐ δεια καὶ δυσκολία ψέγεται οὐχ ὅταν τὸ λεοντῶδές τε καὶ
ὀφεῶδες αὔξηται καὶ συντείνηται ἀναρμόστως; Πάνυ μὲν οὖν. Τρυφὴ μὲν οὖν καὶ μαλθακία οὐκ ἐπὶ τῇ αὐτοῦ400 in vol. 3
75τούτου χαλάσει τε καὶ ἀνέσει ψέγεται, ὅταν ἐν αὐτῷ δειλίαν ἐμποιῇ; Τί μήν; Κολακεία δὲ καὶ ἀνελευθερία οὐχ ὅταν τις τὸ αὐτὸ τοῦτο, τὸ θυμοειδές, ὑπὸ τῷ ὀχ‐ λώδει θηρίῳ 〈ποιῇ〉, καὶ ἕνεκα χρημάτων καὶ τῆς ἐκείνου ἀπληστίας προπηλακιζόμενον ἐθίζῃ ἐκ νέου ἀντὶ λέοντος
80πίθηκον γίγνεσθαι; Καὶ μάλα, ἔφη. Βαναυσία δὲ καὶ χειροτεχνία διὰ τί, οἴει, ὄνειδος φέρει; ἢ δι’ ἄλλο τι φήσομεν ἢ ὅταν τις ἀσθενὲς φύσει ἔχῃ τὸ τοῦ βελτί‐ στου εἶδος, ὥστε μὴ ἂν δύνασθαι ἄρχειν τῶν ἐν αὑτῷ θρεμμάτων, ἀλλὰ θεραπεύειν ἐκεῖνα, καὶ τὰ θωπεύματα
85αὐτῶν μόνον δύνηται μανθάνειν; Ἔοικεν, ἔφη. Οὐκοῦν ἵνα καὶ ὁ τοιοῦτος ὑφ’ ὁμοίου ἄρχηται οἵουπερ ὁ βέλ‐ τιστος, δοῦλον αὐτὸν φαμὲν δεῖν εἶναι ἐκείνου τοῦ βελ‐ τίστου καὶ ἔχοντος ἐν αὑτῷ τὸ θεῖον ἄρχον, οὐκ ἐπὶ βλάβῃ τῇ τοῦ δούλου οἰόμενοι δεῖν ἄρχεσθαι αὐτόν, ὥσπερ
90Θρασύμαχος ᾤετο τοὺς ἀρχομένους, ἀλλ’ ὡς ἄμεινον 〈ὂν〉 παντὶ ὑπὸ θείου καὶ φρονίμου ἄρχεσθαι, μάλιστα μὲν οἰκεῖον ἔχοντος ἐν ἑαυτῷ, εἰ δὲ μή, ἔξωθεν ἐφεστῶτος, ἵνα εἰς δύναμιν πάντες ὅμοιοι ὦμεν καὶ φίλοι τῷ αὐτῷ κυβερνώμενοι; Καὶ ὀρθῶς γ’, ἔφη. Δηλοῖ δέ γε, ἦν δ’
95ἐγώ, καὶ ὁ νόμος, ὅτι τοιοῦτον βούλεται, πᾶσι τοῖς ἐν τῇ πόλει ξύμμαχος ὤν· καὶ ἡ τῶν παίδων ἀρχή, τὸ μὴ ἐᾶν ἐλευθέρως εἶναι, ἕως ἂν ἐν αὐτοῖς ὥσπερ ἐν πόλει πολιτείαν καταστήσωμεν, καὶ τὸ βέλτιστον θεραπεύσαντες
τῷ παρ’ ἡμῖν τοιούτῳ ἀντικαταστήσωμεν φύλακα ὅμοιον401 in vol. 3

3

.

9

.

62

(100)

καὶ ἄρχοντα ἐν αὐτῷ, καὶ τότε δὴ ἐλεύθερον ἀφίεμεν. Δηλοῖ γάρ, ἦ δ’ ὅς.

3

.

9

.

63

 Πλάτωνος Πολιτείας ιʹ (X p. 612 A). Οὐκοῦν, ἦν δ’ ἐγώ, τά τε ἄλλα ἀπελυσάμεθα ἐν τῷ λόγῳ, καὶ οὐ τοὺς μισθοὺς οὐδὲ τὰς δόξας δικαιοσύνης ἀπηνέγκαμεν, ὥσπερ Ἡσίοδόν τε καὶ Ὅμηρον ὑμεῖς ἔφατε,
5ἀλλ’ αὐτὸ δικαιοσύνην αὐτῇ ψυχῇ ἄριστον εὕρομεν, καὶ ποιητέον εἶναι αὐτῇ τὰ δίκαια, ἐάν τ’ ἔχῃ τὸν Γύγου δακ‐ τύλιον, ἐάν τε μή, καὶ πρὸς τοιούτῳ δακτυλίῳ τὴν Ἄιδος κυνέην; Ἀληθέστατα, ἔφη, λέγεις. Ἆρ’ οὖν, ἦν δ’ ἐγώ, ὦ Γλαύκων, νῦν ἤδη ἀνεπιφθονόν ἐστι πρὸς ἐκείνοις καὶ
10τοὺς μισθοὺς τῇ δικαιοσύνῃ καὶ τῇ ἄλλῃ ἀρετῇ ἀποδοῦ‐ ναι, ὅσους καὶ οἵους τῇ ψυχῇ παρέχει παρ’ ἀνθρώπων τε καὶ θεῶν, ζῶντός τε ἔτι τοῦ ἀνθρώπου καὶ ἐπειδὰν τελευτήσῃ; Παντάπασι μὲν οὖν, ἦ δ’ ὅς. Ἆρ’ οὖν ἀπο‐ δώσετέ μοι ἃ ἐδανείσασθε ἐν τῷ λόγῳ; Τί μάλιστα;
15Ἔδωκα ὑμῖν τὸν δίκαιον δοκεῖν ἄδικον εἶναι καὶ τὸν ἄδικον δίκαιον. ὑμεῖς γὰρ ἡγεῖσθε, κἂν εἰ μὴ δυνατὸν εἴη ταῦτα λανθάνειν καὶ θεοὺς καὶ ἀνθρώπους, ὅμως δοτέον εἶναι τοῦ λόγου ἕνεκα, ἵνα αὐτὴ δικαιοσύνη πρὸς ἀδικίαν αὐτὴν κριθείη. ἢ οὐ μνημονεύεις; Ἀδικοίην
20μέντἂν, ἔφη, 〈εἰ μή〉. Ἐπειδὴ τοίνυν, ἦν δ’ ἐγώ, κεκρι‐ μέναι εἰσίν, ἐγὼ πάλιν ἀπαιτῶ ὑπὲρ δικαιοσύνης, ὥσπερ
ἔχει δόξης καὶ παρὰ θεῶν καὶ παρ’ ἀνθρώπων, καὶ ἡμᾶς ὁμολογεῖν περὶ αὐτῆς δοκεῖσθαι οὕτως, ἵνα καὶ τὰ νικη‐ τήρια κομίσηται, ἃ ἀπὸ τοῦ δοκεῖν κτωμένη δίδωσι τοῖς402 in vol. 3
25ἔχουσιν αὐτήν, ἐπειδὴ καὶ τὰ ἀπὸ τοῦ εἶναι ἀγαθὰ δι‐ δοῦσα ἐφάνη καὶ οὐκ ἐξαπατῶσα τοὺς τῷ ὄντι λαμβά‐ νοντας αὐτήν. Δίκαια, ἔφη, αἰτῇ. Οὐκοῦν, ἦν δ’ ἐγώ, πρῶτον μὲν τοῦτο ἀποδώσετε, ὅτι θεούς γε οὐ λανθάνει ἑκάτερος αὐτῶν οἷός ἐστιν; Ἀποδώσομεν, ἔφη. Εἰ δὲ μὴ
30λανθάνετον, ὁ μὲν θεοφιλὴς ἂν εἴη, ὁ δὲ θεομισής, ὥσπερ καὶ κατ’ ἀρχὰς ὡμολογοῦμεν. Ἔστι ταῦτα. Τῷ δὲ θεο‐ φιλεῖ οὐχ ὁμολογήσομεν, ὅσα γε ἀπὸ θεῶν γίγνεται, πάντα γίγνεσθαι ὡς οἷόν τε ἄριστα, εἰ μή τι ἀναγκαῖον αὐτῷ κακὸν ἐκ προτέρας ἁμαρτίας ὑπῆρχεν; Πάνυ μὲν
35οὖν. Οὕτως ἄρα ὑποληπτέον περὶ τοῦ δικαίου ἀνδρός, ἐάν τ’ ἐν πενίᾳ γίγνηται, ἐάν τ’ ἐν νόσοις ἤ τινι ἄλλῳ τῶν δοκούντων κακῶν, ὡς τούτῳ ταῦτα εἰς ἀγαθόν τι τελευτήσει ζῶντι ἢ καὶ ἀποθανόντι. οὐ γὰρ δὴ ὑπό γε θεῶν ποτε ἀμελεῖται, ὃς ἂν προθυμεῖσθαι ἐθέλῃ δίκαιος
40γίγνεσθαι καὶ ἐπιτηδεύων ἀρετὴν εἰς ὅσον δυνατὸν ἀν‐ θρώπῳ ὁμοιοῦσθαι θεῷ. Εἰκός γ’, ἔφη, τὸν τοιοῦτον μὴ ἀμελεῖσθαι ὑπὸ τοῦ ὁμοίου. Οὐκοῦν περὶ τοῦ ἀδίκου τἀναντία τούτων δεῖ διανοεῖσθαι; Σφόδρα γε. Τὰ μὲν δὴ παρὰ θεῶν τοιαῦτ’ ἄττ’ ἂν εἴη νικητήρια τῷ δικαίῳ.
45Κατὰ γοῦν ἐμὴν δόξαν, ἔφη. Τί δ’, ἦν δ’ ἐγώ, παρ’ ἀν‐
θρώπων; ἆρα οὐχ ὧδε ἔχει, εἰ δεῖ τὸ ὂν τιθέναι; οὐχ οἱ μὲν δεινοί τε καὶ ἄδικοι δρῶσιν ὅπερ οἱ δρομεῖς, ὅσοι ἂν θέωσιν εὖ ἀπὸ τῶν κάτω, ἀπὸ δὲ τῶν ἄνω μή; τὸ μὲν πρῶτον ὀξέως ἀποπηδῶσι, τελευτῶντες δὲ καταγέ‐403 in vol. 3

3

.

9

.

63

(50)

λαστοι γίγνονται, τὰ ὦτα ἐπὶ τῶν ὤμων ἔχοντες καὶ ἀστεφάνωτοι ἀποτρέχοντες. οἱ δὲ τῇ ἀληθείᾳ δρομικοὶ εἰς τέλος ἐλθόντες τά τε ἆθλα λαμβάνουσι καὶ στεφα‐ νοῦνται. οὐχ οὕτω καὶ περὶ τῶν δικαίων τὸ πολὺ ξυμ‐ βαίνει· πρὸς τὸ τέλος ἑκάστης πράξεως καὶ ὁμιλίας καὶ
55τοῦ βίου εὐδοκιμοῦσί τε καὶ τὰ ἆθλα παρὰ τῶν ἀνθρώ‐ πων φέρονται; Καὶ μάλα. Ἀνέξῃ ἄρα λέγοντος ἐμοῦ περὶ τούτων, ἅπερ αὐτὸς ἔλεγες περὶ τῶν ἀδίκων; ἐρῶ γὰρ δή, ὅτι οἱ μὲν δίκαιοι, ἐπειδὰν πρεσβύτεροι γένωνται, ἐν τῇ αὑτῶν πόλει ἄρχουσί τε ἃς ἂν βούλωνται ἀρχάς, γαμοῦσί
60τε ὁπόθεν ἂν βούλωνται, ἐκδιδόασί τε εἰς οὓς ἂν ἐθέ‐ λωσι, καὶ πάντα ἃ σὺ περὶ ἐκείνων, ἐγὼ νῦν λέγω περὶ τῶνδε· καὶ αὖ 〈καὶ〉 περὶ τῶν ἀδίκων, ὅτι οἱ πολλοὶ αὐ‐ τῶν, καὶ ἐὰν νέοι ὄντες λάθωσιν, ἐπὶ τέλους τοῦ δρόμου αἱρεθέντες καταγέλαστοί εἰσι καὶ γέροντες γιγνόμενοι
65ἄθλιοι προπηλακίζονται ὑπὸ ξένων τε καὶ ἀστῶν, μαστι‐ γούμενοι καὶ ἃ ἄγροικα ἔφησθα σὺ εἶναι, ἀληθῆ λέγων, εἶτα στρεβλώσονται καὶ ἐκκαυθήσονται· πάντα ἐκεῖνα
οἴου καὶ ἐμοῦ ἀκηκοέναι ὡς πάσχουσιν. ἀλλ’, ὃ λέγω, ὅρα, εἰ ἀνέξῃ. Καὶ πάνυ, ἔφη· δίκαια γὰρ λέγεις. Ἃ404 in vol. 3
70μὲν τοίνυν, ἦν δ’ ἐγώ, ζῶντι τῷ δικαίῳ παρὰ θεῶν τε καὶ ἀνθρώπων ἆθλά τε καὶ μισθοὶ καὶ δῶρα γίγνεται πρὸς ἐκείνοις τοῖς ἀγαθοῖς οἷς αὐτὴ παρείχετο ἡ δικαιο‐ σύνη, τοιαῦτ’ ἂν εἴη. Καὶ μάλα, ἔφη, καλά τε καὶ βέβαια. Ταῦτα τοίνυν, ἦν δ’ ἐγώ, οὐδέν ἐστι πλήθει οὐδὲ μεγέθει
75πρὸς ἐκεῖνα, ἃ τελευτήσαντα ἑκάτερον περιμένει.

3

.

9

.

64

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Κλειτοφῶντος (p. 408 E —410 B). Τί τοὐντεῦθεν; πῶς ἄρχεσθαι δεῖν φαμὲν δικαιο‐ σύνης περὶ μαθήσεως; ὥσπερ ἂν εἴ τις ἡμᾶς προὔτρεπεν
5τοῦ σώματος ἐπιμέλειαν ποιεῖσθαι, μηδὲν προνοοῦντας ὁρῶν καθάπερ παῖδας, ὡς ἔστι τις γυμναστικὴ καὶ ἰατρική, καὶ ἔπειτα ὠνείδιζε λέγων, ὡς αἰσχρὸν πυρῶν μὲν καὶ κριθῶν καὶ ἀμπέλων ἐπιμέλειαν πᾶσαν ποιεῖσθαι, καὶ ὅσα τοῦ σώματος ἕνεκα διαπονούμεθά τε καὶ κτώμεθα,
10τούτου δ’ αὐτοῦ μηδεμίαν τέχνην μηδὲ μηχανήν, ὅπως ὡς βέλτιστον ἔσται τὸ σῶμα, ἐξευρίσκειν, καὶ ταῦτα οὖ‐ σαν· εἰ δ’ ἐπανηρόμεθα τὸν ταῦθ’ ἡμᾶς προτρέποντα· λέγεις δὲ εἶναι τίνας ταύτας τὰς τέχνας; εἶπεν ἂν ἴσως ὅτι γυμναστικὴ καὶ ἰατρική. καὶ νῦν δὴ τίνα φαμὲν εἶ‐
15ναι τὴν ἐπὶ τῇ τῆς ψυχῆς ἀρετῇ τέχνην; λεγέσθω. Ὁ δὴ δοκῶν αὐτῶν ἐρρωμενέστατος εἶναι πρὸς ταῦτα ἀποκρι‐
νόμενος εἶπεν, ταύτην τὴν τέχνην εἶναι ἥνπερ ἀκούεις σὺ λέγοντος, ἔφη, Σωκράτους, οὐκ ἄλλην ἢ δικαιοσύνην. εἰπόντος δέ μου· μή μοι τὸ ὄνομα εἴπῃς μόνον, ἀλλὰ405 in vol. 3
20ὡδί· ἰατρική πού τις λέγεται τέχνη, ταύτης δέ ἐστι διττὰ τὰ ἀποτελούμενα, τὸ μὲν ἰατροὺς ἀεὶ πρὸς τοῖς οὖσιν ἑτέρους ἐξεργάζεσθαι, τὸ δὲ ὑγίειαν· ἔστι δὲ τούτων θάτερον οὐκέτι τέχνη, τῆς τέχνης δὲ τῆς διδασκούσης τε καὶ διδασκομένης ἔργον, ὃ δὴ λέγομεν ὑγίειαν· καὶ
25τεκτονικῆς δὲ κατὰ ταὐτὰ οἰκία τε καὶ τεκτονικὴ τὸ μὲν ἔργον, τὸ δὲ δίδαγμα· τῆς δὴ δικαιοσύνης ὡσαύτως τὸ μὲν δικαίους ἔστω ποιεῖν, καθάπερ ἐκεῖ τοὺς τεχνίτας ἑκάστους· τὸ δ’ ἕτερον, ὃ δύναται ποιεῖν ἡμῖν ἔργον ὁ δίκαιος, τί τοῦτό φαμεν; εἰπέ· —οὗτος μὲν, ὡς οἶμαι, τὸ
30συμφέρον ἀπεκρίνατο· ἄλλος δὲ τὸ δέον· ἕτερος δὲ τὸ ὠφέλιμον· ὃ δὲ τὸ λυσιτελοῦν. ἐπανῄειν δὴ ἐγὼ λέγων, ὅτι ἐκεῖ τά γε ὀνόματα ταῦτ’ ἐστὶν ἐν ἑκάστῃ τῶν τεχ‐ νῶν, ὀρθῶς πράττειν, λυσιτελοῦντα, ὠφέλιμα, καὶ τὰ τοιαῦτα· ἀλλὰ πρὸς ὅ τι ταῦτα πάντα τείνει, ἐρεῖ τὸ ἴδιον
35ἑκάστη ἡ τέχνη, οἷον ἡ τεκτονικὴ τὸ εὖ, τὸ καλῶς, τὸ δεόντως, ὥστε τὰ ξύλινα, φήσει, σκεύη γίγνεσθαι, ἃ δὴ οὐκ ἔστι τέχνη· λεγέσθω δὴ καὶ τὸ τῆς δικαιοσύνης ὡσαύτως. Τελευτῶν ἀπεκρίνατό τις ὦ Σώκρατές μοι τῶν σῶν ἑταίρων, ὃς δὴ κομψότατα ἔδοξεν εἰπεῖν, ὅτι τοῦτ’
40εἴη τὸ τῆς δικαιοσύνης ἴδιον ἔργον, ὃ τῶν ἄλλων οὐδε‐
μιᾶς, φιλίαν ἐν ταῖς πόλεσι ποιεῖν· οὗτος δ’ αὖ ἐρω‐ τώμενος τὴν φιλίαν ἀγαθόν τ’ ἔφη εἶναι καὶ οὐδέποτε κακόν, τὰς δὲ τῶν παίδων φιλίας καὶ τὰς τῶν θηρίων, ἃς ἡμεῖς τοῦτο τοὔνομα ἐπονομάζομεν, οὐκ ἀπεδέχετο406 in vol. 3
45εἶναι φιλίας ἐπανερωτώμενος· συνέβαινε γὰρ αὐτῷ τὰ πλείω τὰς τοιαύτας βλαβερὰς ἢ ἀγαθὰς εἶναι. φεύγων δὴ τὸ τοιοῦτον οὐδὲ φιλίας ἔφη τὰς τοιαύτας εἶναι, ψευδῶς δὲ ὀνομάζειν αὐτὰς τοὺς οὕτως ὀνομάζοντας· τὴν δὲ ὄντως καὶ ἀληθῶς φιλίαν εἶναι σαφέστατα ὁμό‐

3

.

9

.

64

(50)

νοιαν. τὴν δὲ ὁμόνοιαν ἐρωτώμενος εἰ ὁμοδοξίαν εἶναι λέγοι ἢ ἐπιστήμην, τὴν μὲν ὁμοδοξίαν ἠτίμαζεν· ἠναγκά‐ ζοντο γὰρ πολλαὶ καὶ βλαβεραὶ γίγνεσθαι ὁμοδοξίαι ἀν‐ θρώπων, τὴν δὲ φιλίαν ἀγαθὸν ὡμολογήκει πάντως εἶναι καὶ δικαιοσύνης ἔργον, ὥστε ταὐτὸν ἔφησεν εἶναι ὁμό‐
55νοιαν καὶ ἐπιστήμην οὖσαν, ἀλλὰ οὐ δόξαν. ὅτε δὴ ἐν‐ ταῦθα ἦμεν τοῦ λόγου ἀποροῦντες, οἱ παρόντες ἱκανοὶ ἦσαν ἐπιπλήττειν τε αὐτῷ καὶ λέγειν, ὅτι περιδεδράμηκεν εἰς ταὐτὸν ὁ λόγος τοῖς πρώτοις· καὶ ἔλεγον ὅτι καὶ ἡ ἰατρικὴ ὁμόνοιά τίς ἐστιν καὶ ἅπασαι αἱ τέχναι, καὶ
60περὶ ὅτου εἰσὶν ἔχουσι λέγειν· τὴν δὲ ὑπὸ σοῦ λεγομένην δικαιοσύνην ἢ ὁμόνοιαν, ὅπου τείνουσά ἐστιν, διαπέ‐ φευγεν, καὶ ἄδηλον αὐτῆς ὅ τί ποτε ἔστι τὸ ἔργον. Ταῦτα, ὦ Σώκρατες, ἐγὼ τελευτῶν καὶ σὲ αὐτὸν ἠρώ‐ των, καὶ εἶπάς μοι δικαιοσύνης εἶναι τοὺς μὲν ἐχθροὺς
65βλάπτειν, τοὺς δὲ φίλους εὖ ποιεῖν· ὕστερον δ’ ἐφάνη βλάπτειν γε οὐδέποτε ὁ δίκαιος οὐδένα· πάντα γὰρ ἐπ’
ὠφελείᾳ πάντας δρᾶν.407 in vol. 3

3

.

10

t

ΠΕΡΙ ΑΔΙΚΙΑΣ [ΚΑΙ ΦΙΛΑΡΓΥΡΙΑΣ ΚΑΙ ΠΛΕΟΝΕΞΙΑΣ].

3

.

10

.

1

 Εὐριπίδου Ἡρακλειδῶν (1—4). Πάλαι ποτ’ ἐστὶ τοῦτό μοι δεδογμένον· ὁ μὲν δίκαιος τοῖς πέλας πέφυκ’ ἀνήρ, ὁ δ’ εἰς τὸ κέρδος λῆμ’ ἔχων ἀνειμένον
5φίλοις τ’ ἄχρηστος καὶ συναλλάξαι βαρύς.

3

.

10

.

2

 Σεραπίωνος (fr. 1 p. 831 N.2). Οὐ τῆς ἐμῆς ἕκατι καρδίας φέρεις λόγους προσηνεῖς, τοῦ δὲ σοῦ κέρδους χάριν.

3

.

10

.

3

Μενάνδρου (fab. inc. fr. 31 com. IV p. 243).
Πλεονεξία μέγιστον ἀνθρώποις κακόν· οἱ γὰρ θέλοντες προσλαβεῖν τὰ τῶν πέλας ἀποτυγχάνουσι πολλάκις νικώμενοι,408 in vol. 3
5τὰ δ’ ἴδια προστιθέασι τοῖς ἀλλοτρίοις.

3

.

10

.

4

 Διφίλου (fab. inc. fr. 13 com. IV p. 421). Ἆρ’ ἔστιν ἀνοητότατον αἰσχροκερδία· πρὸς τῷ λαβεῖν γὰρ ὢν ὁ νοῦς τἄλλ’ οὐχ ὁρᾷ.

3

.

10

.

5

 Τοῦ αὐτοῦ (fab. inc. fr. 14 com. IV p. 421). Εἰ μὴ τὸ λαβεῖν ἦν, οὐδὲ εἷς πονηρὸς ἦν. φιλαργυρία τοῦτ’ ἐστίν, ὅταν ἀφεὶς σκοπεῖν τὰ δίκαια τοῦ κέρδους διὰ παντὸς δοῦλος ᾖς.

3

.

10

.

6

Μενάνδρου (fab. inc. fr. 284 com. IV p. 294). Λέγεις, ἃ δὲ λέγεις, ἕνεκα τοῦ λαβεῖν λέγεις.

3

.

10

.

7

Εὐριπίδου Ἰξίονος (fr. 425 N.2). Ὅστις γὰρ ἐπὶ τὸ πλέον ἔχειν πέφυκ’ ἀνήρ,
οὐδὲν φρονεῖ δίκαιον οὐδὲ βούλεται, φίλοις τ’ ἄμικτός ἐστι καὶ πάσῃ πόλει.409 in vol. 3

3

.

10

.

8

 Θεοδέκτου (inc. fab. fr. 10 p. 805 N.2). Ὦ καλλιφεγγῆ λαμπάδ’ εἱλίσσων φλογὸς Ἥλιε, ποθεινὸν πᾶσιν ἀνθρώποις σέλας. εἶδές τιν’ ἄλλον πώποτ’ εἰς οὕτω μέγαν
5ἐλθόντ’ ἀγῶνα καὶ δυσέκφευκτον κρίσιν; ὅπου κατηγορεῖ μὲν ἐν λόγοισί μου γυνή, πρὸς ὃν δ’ εἴρηκε. τυγχάνει πόσις, κρινοῦσι δ’ οἵπερ καὶ κατηγοροῦσί μου;

3

.

10

.

9

 Ἀριστοφάνους (Eccles. 206—8). Τὰ δημόσια γὰρ μισθοφοροῦντες χρήματα ἴδια σκοπεῖσθ’ ἕκαστος ὅ τι τις κερδανεῖ· τὸ δὲ κοινὸν ὥσπερ Αἴσιμος κυλίνδεται.

3

.

10

.

10

Ἡσιόδου Ἔργων (320). Χρήματα δ’ οὐχ ἁρπακτά, θεόσδοτα πολλὸν ἀμείνω.

3

.

10

.

11

 Ἡσιόδου Ἔργων (40—41). Νήπιοι, οὐδὲ ἴσασιν, ὅσῳ πλέον ἥμισυ παντὸς οὐδ’ ὅσον ἐν μαλάχῃ τε καὶ ἀσφοδέλῳ ἒν ὄνειαρ.

3

.

10

.

12

Ἐν ταὐτῷ (352).
Μὴ κακὰ κερδαίνειν· κακὰ κέρδεα ἶσα ἄτῃσιν.410 in vol. 3

3

.

10

.

13

Ἐπιχάρμου (fr. 53 p. 274 Lorenz). Ἁ δὲ χεὶρ τὰν χεῖρα νίζει.

3

.

10

.

14

 Βακχυλίδου Ἐπινίκων (p. l.4 III p. 570 fr. 4 Bergk). Ὡς δ’ ἅπαξ εἰπεῖν; φρένα καὶ πυκινὰν κέρδος ἀνθρώπων βιᾶται.

3

.

10

.

15

Πινδάρου (Pyth. 3, 54). Ἀλλὰ κέρδει καὶ σοφία δέδεται.

3

.

10

.

16

 Ἡσιόδου Ἔργων (356—60). Δὼς ἀγαθή, ἅρπαξ δὲ κακή, θανάτοιο δότειρα. ὃς μὲν γάρ κεν ἀνὴρ ἐθέλων ὅ γε καὶ μέγα δοίη· χαίρει τῷ δώρῳ καὶ τέρπεται ὃν κατὰ θυμόν·
5ὃς δέ κεν αὐτὸς ἕληται ἀναιδείηφι πιθήσας, καί τε σμικρὸν ἐόν, τό γ’ ἐπάχνωσεν φίλον ἦτορ.

3

.

10

.

17

Εὐριπίδου Βελλεροφόντου (fr. 297 N.2).
Ὡς ἔμφυτος μὲν πᾶσιν ἀνθρώποις κάκη· ὅστις δὲ μεῖστον μισθὸν εἰς χεῖρας λαβὼν κακὸς γένηται, τῷδε συγγνώμη μὲν οὔ,411 in vol. 3
5πλείω δὲ μισθὸν μείζονος τόλμης ἔχων τὸν τῶν ψεγόντων ῥᾷον ἂν φέροι λόγον.

3

.

10

.

18

 Εὐριπίδου Δανάης (fr. 325 N.2). Κρείσσων γὰρ οὐδεὶς χρημάτων πέφυκ’ ἀνήρ, πλὴν εἷς τις· ὅστις δ’ οὗτός ἐστιν οὐχ ὁρῶ.

3

.

10

.

19

 Σοφοκλέους Οἰδίποδος (tyr. 387—89). Ὑφεὶς μάγον τοιόνδε μηχανορράφον, δόλιον ἀγύρτην, ὅστις ἐν τοῖς κέρδεσιν μόνον δέδορκε, τὴν τέχνην δ’ ἔφυ τυφλός.

3

.

10

.

20

Μενάνδρου Λευκαδίᾳ (fr. 2 com. IV p. 159).
Ὅστις ὑπέχει χρυσίῳ
τὴν χεῖρα, κἂν μὴ φῇ, πονηρὰ βούλεται.412 in vol. 3

3

.

10

.

21

 Μενάνδρου Κόλακι (fr. 6 com. IV p. 154). Οὐδεὶς ἐπλούτησεν ταχέως δίκαιος ὤν· ὁ μὲν γὰρ αὑτῷ συλλέγει, καὶ φείδεται, ὁ δὲ τὸν πάλαι τηροῦντ’ ἐνεδρεύσας πάντ’ ἔχει.

3

.

10

.

22

 Ἀντιφάνους (fab. inc. fr. 40 com. III p. 148). Τὰ πονηρὰ κέρδη τὰς μὲν ἡδονὰς ἔχει μικράς, κριθέντα δ’ ὕστερον [τὰς] λύπας μακράς.

3

.

10

.

23

 Εὐριπίδου Ἰνοῦς (fr. 419 N.2). Βίᾳ νυν ἕλκετ’ ὦ κακοὶ τιμὰς βροτοί, καὶ κτᾶσθε πλοῦτον πάντοθεν θηρώμενοι, σύμμικτα μὴ δίκαια καὶ δίκαι’ ὁμοῦ·
5ἔπειτ’ ἀμᾶσθε τῶνδε δύστηνον θέρος.

3

.

10

.

24

Μενάνδρου Ἀδελφοῖς (fr. 8 com. IV p. 71).
Ἔργον εὑρεῖν συγγενῆ
πένητός ἐστιν· οὐδὲ εἷς γὰρ ὁμολογεῖ αὐτῷ προσήκειν τὸν βοηθείας τινὸς413 in vol. 3
5δεόμενον, αἰτεῖσθαι γὰρ ἅμα τι προσδοκᾷ.

3

.

10

.

25

Σοφοκλέους Τηρεῖ (fr. 528 N.2). Φιλάργυρον μὲν πᾶν τὸ βάρβαρον γένος.

3

.

10

.

26

Εὐριπίδου Ὑψιπύλῃ (fr. 758 N.2). Κακοῖς τὸ κέρδος τῆς δίκης ὑπέρτερον.

3

.

10

.

27

 Πλάτωνος ἐν τῷ Κρίτωνι (p. 49 B). Ὅμως τό γε ἀδικεῖν τῷ ἀδικοῦντι καὶ κακὸν καὶ αἰσχρὸν τυγχάνει ὂν παντὶ τρόπῳ; φαμὲν, ἢ οὔ; —Φα‐ μέν. —Οὐδαμῶς ἄρα δεῖ ἀδικεῖν; —Οὐ δῆτα. —Οὐδὲ
5ἀδικούμενον ἄρα ἀνταδικεῖν, ὡς οἱ πολλοὶ οἴονται, ἐπειδή γε οὐδαμῶς δεὶ ἀδικεῖν; —Οὐ φαίνεται. —Τί δαὶ δή; κακουργεῖν δεῖ, ὦ Κρίτων, ἢ οὔ; —Οὐ δεῖ δήπου, ὦ Σώκρατες. —Τί δαί; ἀντικακουργεῖν κακῶς πάσχοντα, ὡς οἱ πολλοί φασι, δίκαιον, ἢ οὐ δίκαιον; —Οὐδαμῶς. —
10Τὸ γάρ που κακῶς ποιεῖν ἀνθρώπους τοῦ ἀδικεῖν οὐδὲν διαφέρει. —Ἀληθῆ λέγεις. —Οὔτε ἄρα ἀνταδικεῖν δεῖ, οὔτε κακῶς ποιεῖν οὐδέν’ ἀνθρώπων, οὐδ’ ἂν ὁτιοῦν πάσχῃ ὑπ’ αὐτῶν. καὶ ὅρα, ὦ Κρίτων, ταῦτα καθομο‐ λογῶν, ὅπως μὴ παρὰ δόξαν ὁμολογῇς· οἶδα γὰρ ὅτι
15ὀλίγοις τισὶ ταῦτα καὶ 〈δοκεῖ καὶ〉 δόξει. οἷς οὖν οὕτω δέδοκται καὶ οἷς μή, τούτοις οὐκ ἔστι κοινὴ βουλή, ἀλλ’ ἀνάγκη τούτους ἀλλήλων καταφρονεῖν, ὁρῶντας τὰ ἀλλή‐
λων βουλεύματα.414 in vol. 3

3

.

10

.

28

 Εὐσεβίου (fr. 12 phil. gr. III p. 9 Mull.). Φιλοχρηματίη τοῦ κτήσασθαι εὑρεῖν ἀρκέοντα οὖρον οὐκ οἶδεν.

3

.

10

.

29

(fr. 13) Φιλοχρηματίην ἐπ’ ἡμέρῃ ἑκάστῃ ἐπιρρέων πλοῦτος οὐκ ἵστησιν, ὥσπερ οὐδὲ πυρκαϊὴν ὕλη ἐπιβαλλομένη· ἐπιγινόμενος δ’ αἰεὶ ἐκ τοῦ πλεῦνος τὴν ἐπιθυμίην ἐξ‐
5άπτει μεζόνως. νόος δὲ μοῦνος παραστὰς καὶ τοῦτο οἶδεν ἀκέσασθαι.

3

.

10

.

30

 Τοῦ αὐτοῦ (fr. 15 p. 10). Φιλοχρηματίην ἄλογον τὰ κτώμενα ἀποβαλλόμενα μᾶλλον ἂν ἄσειεν ἢ ὁ ἐπ’ ἑκάστῃ ἡμέρῃ πλοῦτος ἄπλε‐ τος ἐπιγινόμενος.

3

.

10

.

31

Τοῦ αὐτοῦ (fr. 16). Τὸ οἰκονομέειν τὰ παρεόντα ἀνδρὸς προνόου· τὸ δὲ
μηδ’ ὅλως ἐθέλειν ἔς τι τῶν δεόντων χρέεσθαι οὐ δεσπό‐ τεω τῶν κτηθέντων, καταδεδουλωμένου δὲ ἑωυτὸν τῶν415 in vol. 3
5χρημάτων ἐστὶ τῇ κτήσει.

3

.

10

.

32

 Τοῦ αὐτοῦ (fr. 17). Οἱ πλεῦνες τῶν ἀνθρώπων παρὰ λόγον φειδόμενοι ἀξιεῦσι πολυχρήματοι πεπιστευμένοι ἠλίθιοι καὶ σκαιοὶ νομίζεσθαι ἢ περὶ τὰ δεῖ ἀναλίσκοντες δεξιοὶ κεκλῆσθαι.

3

.

10

.

33

 Ἡροδότου ἱστορίας ζ (VII 18). Ἐγὼ μέν, ὦ βασιλεῦ, οἷα ἄνθρωπος· ἰδὼν ἤδη πολλά τε καὶ μεγάλα πεσόντα πρήγματα ὑπὸ ἡσσόνων, οὐκ ἔων σε τὰ πάντα τῇ ἡλικίῃ εἴκειν, ἐπιστάμενος ὡς κακὸν εἴη
5τὸ πολλῶν ἐπιθυμέειν.

3

.

10

.

34

Προδίκου. Δός τι. καὶ λάβοις τι.

3

.

10

.

35

 Εὐσεβίου (fr. 18 l. c. p. 10). Πλούσιον χρὴ νομίζειν τὸν ἡγεόμενον ἔχειν τὰ ἀρ‐ κέοντα· τὸν δὲ αἰεὶ ἐπιθυμέοντα προσκτήσασθαι καὶ πληθώρην μηδέκοτε τοῦ τοιούτου λαμβάνοντα, καὶ εἰ
5Μίδεω πλουτέοι μᾶλλον, πένητα καλέω, καὶ Ἴρου ἣν
ἐκεῖνος ἐξ ἀνάγκης εἶχεν τύχην κεκτῆσθαι.416 in vol. 3

3

.

10

.

36

 Δημοκρίτου (fr. mor. 63 Mullach.). Πλοῦτος ἀπὸ κακῆς ἐργασίης περιγινόμενος ἐπιφανέ‐ στερον τὸ ὄνειδος κέκτηται.

3

.

10

.

37

 Βίωνος. Βίων ὁ σοφιστὴς τὴν φιλαργυρίαν μητρόπολιν ἔλεγε πάσης κακίας εἶναι.

3

.

10

.

38

 Σιμωνίδου. Σιμωνίδην παρακαλοῦντος τινὸς ἐγκώμιον ποιῆσαι καὶ χάριν ἕξειν λέγοντος. ἀργύριον δὲ μὴ διδόντος ‘δύο‘ εἶπεν οὗτος ‘ἔχω κιβωτούς, τὴν μὲν χαρίτων, τὴν δὲ ἀρ‐417 in vol. 3
5γυρίου· καὶ πρὸς τὰς χρείας τὴν μὲν τῶν χαρίτων κενὴν εὑρίσκω, ὅταν ἀνοίξω, τὴν δὲ χρησίμην μόνην‘.

3

.

10

.

39

 Ἀντιφῶντος (fr. 126 Blass.2). Οἱ δὲ ἐργαζόμενοι μὲν καὶ φειδόμενοι καὶ ταλαιπω‐ ροῦντες καὶ προστιθέντες ἥδονται οἷα δή τις ἂν εἰκά‐ σειεν ἥδεσθαι· ἀφαιροῦντες δὲ καὶ χρώμενοι ἀλγοῦσιν,
5ὥσπερ ἀπὸ τῶν σαρκῶν ἀφαιρούμενοι.

3

.

10

.

40

 Ἡροδότου (VII 16). Ὡς κακὸν εἴη, διδάσκειν τὴν ψυχὴν πλέον τὶ δίζεσθαι καὶ ἔχειν τοῦ παρεόντος.

3

.

10

.

41

 Ἀντισθένους (apophth. 10 Winckelm.). Φιλάργυρος οὐδεὶς ἀγαθὸς οὔτε βασιλεὺς οὔτε ἐλεύ‐ θερος.

3

.

10

.

42

Δημοκρίτου (fr. mor. 59 Mullach.). Χρυσοῦ τὸν οἰόμενον νόον ἔχειν ὁ νουθετέων τι μα‐
ταιοπονέει.418 in vol. 3

3

.

10

.

43

 Τοῦ αὐτοῦ (fr. mor. 66 Mullach.). Χρημάτων ὄρεξις, ἢν μὴ ὁρίζηται κόρῳ, πενίης ἐσχά‐ της πολλὸν χαλεπωτέρη· μέζονες γὰρ ὀρέξιες μέζονας ἐν‐ δείας ποιεῦσιν.

3

.

10

.

44

Δημοκρίτου (fr. mor. 64 Mullach.). Κακὰ κέρδεα ζημίην ἀρετῆς φέρει.

3

.

10

.

45

 Διογένους. Διογένης ὡμοίου τοὺς φιλαργύρους τοῖς ὑδρωπικοῖς. ἐκείνους μὲν γὰρ πλήρεις ὄντας ὑγροῦ ἐπιθυμεῖν ποτοῦ τούς τε φιλαργύρους πλήρεις ὄντας ἀργυρίου ἐπιθυμεῖν
5πλείονος, ἀμφοτέρους δὲ πρὸς κακοῦ. ἐπιτείνεσθαι γὰρ
μᾶλλον τὰ πάθη, ὅσῳ τὰ ἐπιθυμούμενα πορίζεται.419 in vol. 3

3

.

10

.

46

 Σωκράτους. Σωκράτης ἐρωτηθεὶς τίνες φιλοχρήματοι, ‘οἱ τὰ αἰσχρὰ κέρδη θηρώμενοι‘ εἶπε ‘καὶ τοὺς ἀναγκαίους τῶν φίλων ὑπερορῶντεσ‘.

3

.

10

.

47

Πιττακός. Ἄπληστον τὸ διὰ παντὸς κέρδος.

3

.

10

.

48

Περίανδρος. Κέρδος αἰσχρὸν βαρὺ κειμήλιον.

3

.

10

.

49

 Ἐκ τῶν Ἀριστωνύμου Τομαρίων. Ἀριστοτέλης φησὶν ὅτι ὀκτώ τινες κοινῇ λῃστεύον‐ τες ἐστασίασαν πρὸς ἀλλήλους περὶ τῶν σύλων καὶ τέσ‐ σαρες αὐτῶν κατελείφθησαν· πάλιν οὗτοι πρὸς ἀλλήλους
5διηνέχθησαν, καὶ δύο κατελείφθησαν, εἶτα εἷς· καὶ τί ὑπό‐ λοιπον ἢ στασιάσαι τὰ δεξιὰ πρὸς τὰ εὐώνυμα;

3

.

10

.

50

Ἐν τῷ αὐτῷ. Τοῦ Πύρρου ὀνειροπολοῦντος αὑτῷ Σικελίαν καὶ μετὰ
ταῦτα Καρχηδόνα καὶ πολλὴν γῆν, ὁ συζῶν αὐτῷ Κεινέας ἔφη ‘εἶτα μετὰ τοῦτο τί;‘ τοῦ δὲ εἰπόντος ὅτι ζησό‐420 in vol. 3
5μεθα λοιπόν, ὃ δὲ ἔφη ‘τί οὖν κωλύει ἀπὸ τοῦ νῦν ζῆν πρὶν πολλὰς πόλεις ἀπολέσαι;‘

3

.

10

.

51

 Ἔοικεν οὖν ὁ τῶν φιλαργύρων βίος νεκροῦ δείπνῳ· πάντα γὰρ ἔχων τὸν εὐφρανθησόμενον οὐκ ἔχει.

3

.

10

.

52

 Σεμιράμιδος (Ps.—Plut. apophth. reg. et duc. p. 173 A. B). Σεμίραμις δὲ ἑαυτῇ κατασκευάσασα τάφον ἐπέγρα‐ ψεν· ὅστις 〈ἂν〉 χρημάτων δεηθῇ βασιλεύς, διελόντα τὸ
5μνημεῖον ὅσα βούλεται λαβεῖν. Δαρεῖος οὖν διελὼν χρή‐ ματα μὲν οὐχ εὗρε, γράμμασι δὲ ἑτέροις ἐνέτυχε τάδε φράζουσιν· εἰ μὴ κακὸς ἦσθ’ ἀνὴρ καὶ χρημάτων ἄπλη‐ στος, οὐκ ἂν νεκρῶν θήκας ἐκίνεις.

3

.

10

.

53

Τίμωνος. Τίμων ὁ μισάνθρωπος στοιχεῖα ἔφη τῶν κακῶν εἶ‐
ναι ἀπληστίαν καὶ φιλοδοξίαν.421 in vol. 3

3

.

10

.

54

 Σωκράτους. Ὑποστάθμη ἐστὶν οἴνου μὲν τρύξ, φιλαργύρου δὲ ἀνελευθερία.

3

.

10

.

55

 Τοῦ αὐτοῦ. Οὔτε παρὰ νεκροῦ ὁμιλίαν οὔτε παρὰ φιλαργύρου χάριν δεῖ ζητεῖν.

3

.

10

.

56

 Ξενοφῶντος ἐν δʹ ἀπομνημονευμάτων (IV 2, 37). Τί νομίζεις δῆμον εἶναι; Τοὺς πένητας τῶν πολι‐ τῶν ἔγωγε. Καὶ τοὺς πένητας ἄρα οἶσθα; Πῶς γὰρ οὔ;
5Ἆρ’ οὖν καὶ τοὺς πλουσίους οἶσθα; Οὐδέν γε ἧττον ἢ καὶ τοὺς πένητας. Ποίους δὲ πένητας, καὶ ποίους πλου‐ σίους καλεῖς; Τοὺς μὲν, οἶμαι, μὴ ἱκανὰ ἔχοντας εἰς ἃ δεῖ τελεῖν πένητας, τοὺς δὲ πλείω τῶν ἱκανῶν πλου‐ σίους. Καταμεμάθηκας οὖν ὅτι ἐνίοις μὲν πάνυ ὀλίγα
10ἔχουσιν οὐ μόνον ἀρκεῖ ταῦτα, ἀλλὰ καὶ περιποιοῦνται ἀπ’ αὐτῶν, ἐνίοις δὲ πάνυ πολλὰ οὐχ ἱκανά ἐστι; Καὶ νὴ Δι’, ἔφη ὁ Εὐθύδημος· ὀρθῶς γάρ με ἀναμιμνήσκεις· οἶδα καὶ τυράννους τινάς, οἳ δι’ ἔνδειαν ὥσπερ οἱ ἀπορώ‐ τατοι ἀναγκάζονται ἀδικεῖν. Οὐκοῦν, ἔφη ὁ Σωκράτης,
15εἴ γε ταῦτα οὕτως ἔχει, τοὺς μὲν τυράννους εἰς τὸν δῆ‐ μον θήσομεν, τοὺς δὲ ὀλίγα κεκτημένους, ἐὰν οἰκονομικοὶ ὦσιν, εἰς τοὺς πλουσίους.

3

.

10

.

57

Διογένους. Οἱ φιλάργυροι καθάπερ μαχαίρᾳ τῷ βίῳ χρῶνται,
πάντα ποιοῦντες κατὰ τὴν λαβήν.422 in vol. 3

3

.

10

.

58

Δημοκρίτου (fr. mor. 65 Mullach.). Ἐλπὶς κακοῦ κέρδεος ἀρχὴ ζημίης.

3

.

10

.

59

 Πλάτωνος. Πλάτων πρὸς τὸν ἀεὶ ζητοῦντα χρηματίζεσθαι ‘ὦ πονηρέ‘ εἶπε ‘μὴ πειρῶ τὴν κτῆσιν αὔξειν, ἀλλὰ τὴν ἐπι‐ θυμίαν μειῶσαι.‘

3

.

10

.

60

 Διογένους. Διογένης ὁ κύων θεασάμενός τινα πλουσίας γραίας προσποιούμενον ἐρᾶν ἔφη ‘ταύτῃ οὐ τὸν ὀφθαλμόν, ἀλλὰ τὸν ὀδόντα ἐπιβέβληκεν.‘

3

.

10

.

61

 Σιμωνίδου. Σιμωνίδης ἐρωτηθεὶς διὰ τί ἐσχατογήρως ὢν φιλάρ‐ γυρος εἴη, ‘ὅτι‘ εἶπε ‘βουλοίμην ἂν ἀποθανὼν τοῖς ἐχθροῖς μᾶλλον ἀπολιπεῖν ἢ ζῶν δεῖσθαι τῶν φίλων‘
5κατεγνωκὼς τῆς τῶν πολλῶν φιλίας τὸ ἀβέβαιον.

3

.

10

.

62

Διογένους. Διογένης τοὺς μεγάλα καὶ ἀθρόα λαμβάνοντας μεγα‐
λοπτώχους ἐκάλει.423 in vol. 3

3

.

10

.

63

 Ἀπολλώνιος Εὐφράτῃ (epistologr. gr.
LXXIX p. 125 Herch.). Οὐκ ἐπιλογιζομένη ἡ ψυχὴ τὸ τοῦ σώματος αὔταρκες οὐ δύναται ἑαυτὴν αὐτάρκη ποιῆσαι.

3

.

10

.

64

 Δημοκρίτου (fr. mor. 69 Mullach.). Ἡ τέκνοις ἄγαν χρημάτων συναγωγὴ πρόφασίς ἐστι φιλαργυρίης τρόπον ἴδιον ἐλέγχουσα.

3

.

10

.

65

 Τοῦ αὐτοῦ (l. c. 22). Ὧν τὸ σκῆνος χρῄζει, πᾶσι πάρεστιν εὐμαρέως ἄτερ μόχθου καὶ ταλαιπωρίης· ὁκόσα δὲ μόχθου καὶ ταλαι‐ πωρίης χρῄζει καὶ βίον ἀλγύνει, τούτων οὐκ ἱμείρεται
5τὸ σκῆνος, ἀλλ’ ἡ τῆς γνώμης κακοηθίη.

3

.

10

.

66

 Ἐκ τῶν Ἀριστοξένου Πυθαγορικῶν
ἀποφάσεων (Aristox. p. 17 Muell.). Περὶ δὲ ἐπιθυμίας τάδε ἔλεγον· εἶναι τὸ πάθος τοῦτο ποικίλον καὶ πολυειδέστατον· εἶναι δὲ τῶν ἐπι‐
5θυμιῶν τὰς μὲν ἐπικτήτους τε καὶ παρασκευαστάς, τὰς
δὲ συμφύτους· αὐτὴν μέντοι τὴν ἐπιθυμίαν ἐπιφοράν τινα τῆς ψυχῆς καὶ ὁρμὴν καὶ ὄρεξιν εἶναι πληρώσεως ἢ παρουσίας αἰσθήσεως, ἢ κενώσεως καὶ ἀπουσίας καὶ τοῦ μὴ αἰσθάνεσθαι. ἐπιθυμίας δὲ ἡμαρτημένης τε καὶ424 in vol. 3
10φαύλης τρία εἶναι εἴδη τὰ γνωριμώτατα, ἀσχημοσύνην ἀσυμμετρίαν ἀκαιρίαν· ἢ γὰρ αὐτόθεν εἶναι τὴν ἐπιθυ‐ μίαν ἀσχήμονά τε καὶ φορτικὴν καὶ ἀνελεύθερον· ἢ τοῦτο μὲν οὔ, σφοδρότερον δὲ καὶ χρονιώτερον τοῦ προσήκον‐ τος· ἢ τρίτον πρὸς ταῦτα ὅτε οὐ δεῖ καὶ πρὸς ἃ οὐ δεῖ.

3

.

10

.

67

 Πλάτωνος (leg. V p. 736 E). Πενίαν ἡγητέον εἶναι μὴ τὸ τὴν οὐσίαν ἐλάττω ποιεῖν, ἀλλὰ τὸ τὴν ἀπληστίαν πλείω.

3

.

10

.

68

Δημοκρίτου (fr. mor. 21 Mullach.). 〈Ἡ〉 τοῦ πλέονος ἐπιθυμίη τὸ παρεὸν ἀπόλλυσι, τῇ
Αἰσωπίῃ κυνὶ ἰκέλη γινομένη.425 in vol. 3

3

.

10

.

69

 Ἐκ τῆς Νικολάου Ἐθῶν συναγωγῆς (hist. gr. min. ed. L. Dindorf v. I p. 146 fr. 7). Ὀμβρικοὶ ὅταν πρὸς ἀλλήλους ἔχωσιν ἀμφισβήτησιν, καθοπλισθέντες ὡς ἐν πολέμῳ μάχονται· καὶ δοκοῦσι
5δικαιότερα λέγειν οἱ τοὺς ἐναντίους ἀποσφάξαντες.

3

.

10

.

70

 Κλειτοφῶντος ἐκ τοῦ εʹ Ἰταλικῶν. Βρέννος ὁ τῶν Γαλατῶν βασιλεὺς λεηλατῶν τὴν Ἀσίαν εἰς Ἔφεσον ἦλθε καὶ στρατοπεδευσάμενος περιέ‐ μενε τοῦ πολέμου τὴν προθεσμίαν. παρθένος δέ τις
5τῶν ἐπισήμων, τοὔνομα Δημονίκη, εἰς ἐπιθυμίαν ἐμπε‐ σοῦσα τοῦ βαρβάρου, προδώσειν αὐτῷ τὴν Ἔφεσον ὑπέ‐ σχετο, ἐὰν μισθὸν λάβῃ τὰ ψέλια καὶ τοὺς ὅρμους· ὁ δὲ Βρέννος δεξάμενος αὐτὴν εἰς τόπον ὡρισμένον ἤγαγε τοὺς ὑποτεταγμένους, καὶ προσέταξεν αὐτοῖς τὸν χρυσὸν
10ὅσον εἶχον κόσμου χάριν βάλλειν εἰς τὸν τῆς φιλαργύρου κόλπον. ποιησάντων δὲ αὐτῶν τὸ παραγγελθὲν ἡ Δη‐ μονίκη ὑπὸ τῆς δαψιλείας τοῦ βαλλομένου χρυσίου ζῶσα κατεχώσθη.

3

.

10

.

71

Πλάτωνος Πολιτείας βʹ (p. 361 A). Ἐσχάτη γὰρ ἀδικία δοκεῖν δίκαιον εἶναι μὴ ὄντα.426 in vol. 3

3

.

10

.

72

 Πλάτωνος Πολιτείας αʹ (p. 347 B). Ἢ οὐκ οἶσθα ὅτι φιλάργυρόν τε καὶ φιλότιμον εἶ‐ ναι ὄνειδος λέγεταί τε καὶ ἐστίν;

3

.

10

.

73

 Ἐν ταὐτῷ (p. 350 D). Ἐπειδὴ δ’ οὖν διωμολογησάμεθα τὴν δικαιοσύνην ἀρε‐ τὴν εἶναι καὶ σοφίαν, τὴν δὲ ἀδικίαν κακίαν τε καὶ ἀμα‐ θίαν· εἶεν, ἦν δ’ ἐγώ, τοῦτο μὲν ἡμῖν οὕτω κείσθω.

3

.

10

.

74

 Πλάτωνος Πολιτείας ιʹ. ***

3

.

10

.

75

(eiusd. leg. XII p. 941 B) Κλοπὴ μὲν χρημάτων ἀνελεύθερον, ἁρπαγὴ δὲ ἀναί‐ σχυντον.

3

.

10

.

76

 Ἐν ταὐτῷ (leg. XII p. 941 C). Ἐάν τίς τι κλέπτῃ δημόσιον μέγα ἢ καὶ σμικρόν, τῆς αὐτῆς δίκης δεῖ. σμικρόν τι γὰρ ὁ κλέπτων ἔρωτι μὲν
ταὐτῷ, δυνάμει δὲ ἐλάττονι κέκλοφεν.427 in vol. 3

3

.

10

.

77

 Ἱέρακος ἐκ τοῦ Περὶ δικαιοσύνης. Ἐπειδὴ δὲ ὁ κατάρχων αὐτὸς πρὸ τῶν ἀδικεῖσθαι μελλόντων ἑαυτὸν ἀδικῶν ἀγνοεῖ, ἴστω ὡς διπλῆς οὔσης τῆς ἀδικίας αὐτὸς ἀπολαύει πρότερος, ἔπειτα καὶ τὸ ἀδι‐
5κούμενον ὑπ’ αὐτοῦ μέρος· μὴ γὰρ οὕτως ἀναισθητεῖν εἴη μηδενὶ τῶν ἀνοήτων, εἰ δυνατὸν δέ, μηδὲ τῶν πονη‐ ρῶν, ὑπὲρ γὰρ ὑγείας ψυχῆς ἡ εὐχή, ὡς δι’ ἀναισθη‐ σίαν νομίζειν τοὺς ἀδικουμένους μᾶλλον τῶν ἀδικούντων βλάπτεσθαι. ἓν μὲν γὰρ μόνον ἐστὶ τὸ ἀδικούμενον ἐκ
10παντός, ἡ ψυχή· τὸ δὲ ἀδικοῦν καὶ ἐπιβουλεῦον, ἡ κακία, καὶ ἐν τῷ ἀδικοῦντι καὶ κατὰ τοῦ ἀδικουμένου, ἀλλὰ τὸν μὲν ἔλαττον, τὸν δὲ πλεῖστον· ἔλαττον μὲν τὸν ἀδι‐ κεῖσθαι μέλλοντα, πλεῖστον δὲ τὸν ἀδικεῖν διανοούμε‐ νον, ἐπεὶ καὶ ἀπ’ αὐτοῦ τὴν κίνησιν λαμβάνει καὶ τὴν
15ἔπαρσιν. ἐγειρομένη τοίνυν τὸν τεκόντα πρῶτον ἀνάπτει, καὶ πρὶν τεκεῖν ἐν ταῖς ὠδῖσι φλέγει, καὶ διιοῦσα λυμαί‐ νεται, καὶ τῷ ἀπ’ αὐτῆς ἰῷ χρῴζει δευσοποιῷ τῇ βαφῇ. οὔτε γὰρ τῷ πυρὶ τὴν τεκοῦσαν ὕλην διελθεῖν δυνατὸν ἐπὶ τὴν τῶν ἄλλων λύμην, πρὶν παντελῶς αὐτὴν ἀναλῶ‐
20σαι, οὔτε τῇ μυραίνῃ τοὺς ἐνύδρους ὄφεις εἰς ἄλλων ὄλεθρον ἀπογεννᾶν, πρὶν τὴν κυήσασαν γαστέρα κατα‐
φαγεῖν, ὡς Νίκανδρος ὁ Κολοφώνιος καὶ Ἀρχέλαος ὁ φυσικὸς γράφουσιν· οὕτω καὶ πᾶς ἄδικος αὐτὸς πρῶ‐ τος τῆς κακίας γεύεται πρὶν εἰς ἄλλους ἀφιέναι. πολ‐428 in vol. 3
25λοὶ γοῦν ἀνεγείραντες τὴν ἐν αὐτοῖς χολὴν ἐκ τῆς πρὸς ἄλλους ὀργῆς αὐτοὶ προαπέθανον πρὶν τοὺς ἐχθροὺς τι‐ μωρήσασθαι. τοῦτο τοίνυν ἀγνοήσαντες πολλοὶ ταῖς κατὰ τῶν ἀσθενεστέρων ἀδικίαις ἀνέδην ἐχρήσαντο, μηδὲν εἶ‐ ναι πρὸς αὑτοὺς οἰηθέντες τὸ λυπηρόν. τούτου δὲ ὁμο‐
30λογουμένου δεῖ καθάπαξ παραιτεῖσθαι τὸ ἀδικεῖν.

3

.

11

t

ΠΕΡΙ ΑΛΗΘΕΙΑΣ.

3

.

11

.

1

 Εὐριπίδου Φοινίσσαις (470—73). Ἁπλοῦς ὁ μῦθος τῆς ἀληθείας ἔφυ, κοὐ ποικίλων δεῖ τἄνδιχ’ ἑρμηνευμάτων· ἔχει γὰρ αὐτὰ καιρόν· ὁ δ’ ἄδικος λόγος
5νοσῶν ἐν αὑτῷ φαρμάκων δεῖται σοφῶν.

3

.

11

.

2

 Ἰλιάδος Ὁμήρου αʹ (526—27). Οὐ γὰρ ἐμὸν παλινάγρετον οὐδ’ ἀπατηλὸν οὐδ’ ἀτελεύτητον, ὅ τι κεν κεφαλῇ κατανεύσω.429 in vol. 3

3

.

11

.

3

(Hom. Od. III 20). Ψεῦδος δ’ οὐκ ἐρέει, μάλα γὰρ πεπνυμένος ἐστί.

3

.

11

.

4

(Hom. Od. XVII 14—15). Ὁ ξεῖνος δ’ εἴπερ μάλα μηνίει, ἄλγιον αὐτῷ ἔσσεται· ἦ γὰρ ἐμοὶ φίλ’ ἀληθέα μυθήσασθαι.

3

.

11

.

5

Σοφοκλέους (fr. 869 N.2). Τἀληθὲς ἀεὶ πλεῖστον ἰσχύει λόγου.

3

.

11

.

6

 Σοφοκλέους Ἠλέκτρα (466—67). Δράσω· τὸ γὰρ δίκαιον οὐκ ἔχει λόγον δυοῖν ἐρίζειν, ἀλλ’ ἐπισπεύδει τὸ δρᾶν.

3

.

11

.

7

Σοφοκλέους Οἰδίποδι (Col. 880). Τοῖς τοι δικαίοις χὡ βραχὺς νικᾷ μέγαν.

3

.

11

.

8

 Μενάνδρου (fab. inc. fr. 476 com. IV p. 326). Οὐδὲν γὰρ αἰσχρόν ἐστι τἀληθῆ λέγειν.

3

.

11

.

9

(fab. inc. fr. 477 l. c.). Ἀδύνατον ὡς ἔοικε τἀληθὲς λαθεῖν.430 in vol. 3

3

.

11

.

10

(fab. inc. fr. 478 l. c. p. 327). Ἐὰν ἐγὼ φῶ νῦν ἔχειν βακτηρίαν χρυσῆν, τί μοι σεμνότερον ἔσται τὸ ξύλον; ἀληθὲς εἶναι δεῖ τὸ σεμνόν, οὐ κενόν.

3

.

11

.

11

 Μενάνδρου Ὑποβολιμαίῳ (fr. 7 com. IV p. 214). Ἀεὶ κράτιστόν ἐστι τἀληθῆ λέγειν, ἐν παντὶ καιρῷ· τοῦτ’ ἐγὼ παρεγγυῶ εἰς ἀσφάλειαν τῷ βίῳ πλεῖστον μέρος.

3

.

11

.

12

 Μιμνέρμου Ναννοῦς (p. l.4 II p. 28 fr. 8).
Ἀληθείη δὲ παρέστω σοὶ καὶ ἐμοί, πάντων χρῆμα δικαιότατον.

3

.

11

.

13

 Μενάνδρου Ῥαπιζομένη (fr. 3 com. IV p. 198). Ἔρχεται τἀληθὲς εἰς φῶς ἐνίοτ’ οὐ ζητούμενον.

3

.

11

.

14

Αἰσχύλου Ὅπλων κρίσεως (fr. 176 N.2). Ἁπλᾶ γάρ ἐστι τῆς ἀληθείας ἔπη.

3

.

11

.

15

Πινδάρου (Ol. 10, 65).
Ὅ τ’ ἐξελέγχων μόνος ἀλάθειαν ἐτήτυμον Χρόνος τό τε σαφανὲς ἰὼν πρόσω κατέφρασεν.431 in vol. 3

3

.

11

.

16

(Pind. Nem. 5, 30) Οὔ τοι ἅπασα κερδίων φαίνουσα πρόσωπον ἀλάθει’ ἀτρεκές· καίτοι σιγᾶν πολλάκις σοφώτατον ἀνδρὶ νοῆσαι.

3

.

11

.

17

(Pind. Pyth. 1, 165) Μὴ παρίει καλά. νώμα δικαίῳ πηδαλίῳ στρατόν. ἀψευδεῖ δὲ πρὸς ἄκμονι χάλκευε γλῶσσαν.

3

.

11

.

18

 Πινδάρου (fr. inc. 205 Bergk4). Ἀρχὰ μεγάλας ἀρετᾶς, ὤνασς’ Ἀλάθεια, μὴ πταίσῃς ἐμὰν σύνθεσιν τραχεῖ ποτὶ ψεύδει.

3

.

11

.

19

 Βακχυλίδου Ὑπορχημάτων (p. l.4 III p. 576 fr. 22 Bergk).
Λυδία μὲν γὰρ λίθος μανύει χρυσόν· ἀνδρῶν δ’ ἀρετὰν σοφίαν τε παγκρατὴς ἐλέγχει ἀλήθεια.432 in vol. 3

3

.

11

.

20

Ὀλυμπιάδος. Ἀλάθεια θεῶν ὁμόπολις, μόνα θεοῖς συνδιαιτωμένα.

3

.

11

.

21

 Ἰσοκράτους (Nicocl. § 22 p. 19 b). Διὰ παντὸς 〈τοῦ〉 χρόνου τὴν ἀλήθειαν φαίνου προτι‐ μῶν, ὡς πιστοτέρους εἶναι τοὺς σοὺς λόγους ἢ τοὺς ἄλλων ὅρκους.

3

.

11

.

22

 Θουκυδίδου (VI 33, 1). Οἱ τὰ μὴ πιστὰ δοκοῦντα εἶναι λέγοντες ἢ ἀπαγ‐ γέλλοντες οὐ μόνον οὐ πείθουσιν ἀλλὰ καὶ ἄφρονες δοκοῦσιν.

3

.

11

.

23

 Ἐκ τῶν Σερήνου Ἀπομνημονευμάτων. Πλάτων μὲν ἥδιστον εἶναι τῶν ἀκουσμάτων τὴν ἀλή‐ θειαν ἔλεγε, Πολέμων δὲ πολὺ ἥδιον τοῦ ἀκούειν τὸ λέ‐ γειν εἶναι τἀληθῆ.433 in vol. 3

3

.

11

.

24

 Αἰσχίνου κατὰ Τιμάρχου (I 84). Ὑμεῖς δ’ ἐξεβάλετε αὐτὸν ὑπολαμβάνοντες· ἴσμεν, ὦ Πύρρανδρε, ὅτι οὐ δεῖ γελᾶν τούτων ἐναντίον· ἀλλ’ οὕτως ἰσχυρόν ἐστιν ἀλήθεια, ὥστε πάντων ἐπικρατεῖν
5τῶν ἀνθρωπίνων λογισμῶν.

3

.

11

.

25

 Γαΐου ἐκ τοῦ Κατὰ Μουσαίου μοι‐
χείας. Τότ’ οὖν ἀπολαβὼν ἤδη θεράπαιναν, ἠρώτα πῶς ἔχοι τὰ περὶ τὴν γυναῖκα· ἣ δὲ οὐδὲ μελλήσασα εὐθὺς
5εἶπεν. οὕτω τὸ ἀληθὲς ἀμελέτητόν ἐστιν.

3

.

11

.

26

 Πλάτωνος Νόμων εʹ (p. 730 B—C). Ἀλήθεια δὴ πάντων μὲν ἀγαθῶν θεοῖς ἡγεῖται, πάν‐ των δὲ ἀνθρώποις· ἧς ὁ γενήσεσθαι μέλλων μακάριός
τε καὶ εὐδαίμων ἐξ ἀρχῆς εὐθὺς μέτοχος εἴη, ἵνα ὅ τι434 in vol. 3
5πλεῖστον χρόνον ἀληθὴς ὢν διαβιοῖ. πιστὸς γάρ· ὁ δὲ ἄπιστος, ᾧ φίλον ψεῦδος ἑκούσιον· ὅτῳ δ’ ἀκούσιον, ἄνους· ὧν οὐδέτερον ζηλωτόν. ἄφιλος γὰρ δὴ πᾶς ὅ γε ἄπιστος καὶ ἀμαθής.

3

.

11

.

27

(eiusdem de rep. p. 490 C) Ἡγουμένης δὲ ἀληθείας οὐκ ἄν ποτε, οἶμαι, φαμὲν αὐτῇ χορὸν κακῶν ἀκολουθῆσαι.

3

.

11

.

28

 Ἀπολλώνιος Δηλίῳ (ep. 83 p. 126 Herch.). Ψεύδεσθαι ἀνελεύθερον, ἀλήθεια γενναῖον.

3

.

11

.

29

 Εὐσεβίου (fr. 19 phil. graec. III p. 10 Mullach.). Ἀληθείην νόος ἀσπάζεται, καὶ αἰεὶ αὐτῇ συνοικέει· ἐὼν δὲ ἐν τοῖς ἑωυτοῦ ἀψευδέστατος, ὅμως ἔστιν ὅτε καὶ
5ψεῦδος ἀγαθῷ κεράσας παρέχεται ἐπ’ ὠφελείῃ ἀνθρώ‐ πων τῶν τούτου χρῃζόντων καὶ ἐπὶ χρηστῷ τῷ σφετέρῳ παραλογισθησομένων πρὸς αὐτοῦ. τότε γὰρ δὴ μοῦνον καὶ οὔκοτε ἄλλοτε νόος, καὶ ἐν καιρῷ τῷ αὐτὸς οἶδεν, πάντα τὰ ἄλλα ψεύδεα ἀποστυγέων, ψεῦδος τὸ τοιοῦτον
10εἰσφέρεται, ἀπὸ τῆς τῶν λοιπῶν ἁπάντων ψευδέων φύ‐ σιος ἐς ἄλλο εἶδος μεταμειφθὲν χρησιμώτατον τέχνῃ καὶ σοφίῃ αὐτοῦ τοῦ νόου τοῦ φαῦλον πρῆγμα ἐς τοῦτο μετα‐ κοσμήσαντος.435 in vol. 3

3

.

11

.

30

 Τοῦ αὐτοῦ (fr. 20 l. c. p. 10). Ψεύδεσθαι ἐν πόλει μηδὲ εἷς νόμος ξυγχωρεέτω μη‐ δενὶ πλὴν τοῦ φιλαληθέος καὶ νοήμονος ἐπισταμένου τε ὁκότε καὶ ὅκως ὠφελείη ψεύδεος, τῆς δὲ ἀπὸ τούτου γινο‐
5μένης χρείης ἀναγκαίης καὶ τοῦτο ποιέειν.

3

.

11

.

31

 Ἑρμοῦ ἐκ τῶν πρὸς Τάτ (p. 46 b Patrit.). Περὶ ἀληθείας, ὦ Τάτ, οὐκ ἔστι δυνατὸν ἄνθρωπον ὄντα ζῶον ἀτελὲς ἐξ ἀτελῶν συγκείμενον μελῶν καὶ ἐξ
5ἀλλοτρίων σωμάτων καὶ πολλῶν τὸ σκῆνος συνεστός, τολ‐ μήσαντα εἰπεῖν· ὃ δέ ἐστι δυνατὸν ἢ δίκαιον, τοῦτο φημί,
ἀλήθειαν εἶναι ἐν μόνοις τοῖς ἀιδίοις σώμασιν, ὧν καὶ τὰ σώματα αὐτὰ ἀληθῆ ἐστι, πῦρ αὐτόπυρ μόνον καὶ οὐδὲν ἄλλο, γῆ αὐτόγη καὶ οὐδὲν ἄλλο, ἀὴρ αὐτοάηρ 〈καὶ436 in vol. 3
10οὐδὲν ἄλλο〉, ὕδωρ αὐτοΰδωρ καὶ οὐδὲν ἄλλο· τὰ δὲ ἡμέ‐ τερα σώματα ἐκ πάντων τούτων συνέστηκεν· ἔχει μὲν γὰρ πυρός, ἔχει δὲ καὶ γῆς, ἔχει καὶ ὕδατος καὶ ἀέρος, καὶ οὔτε πῦρ ἐστιν οὔτε γῆ οὔτε ὕδωρ οὔτε ἀὴρ οὔτε οὐδὲν ἀληθές· εἰ δὲ μὴ τὴν ἀρχὴν ἡ σύσταοις ἡμῶν ἔσχε
15τὴν ἀλήθειαν, πῶς ἂν δύναιτο ἀλήθειαν ἢ ἰδεῖν ἢ εἰ‐ πεῖν; νοήσει δὲ μόνον, ἐὰν ὁ θεὸς θέλῃ. πάντα οὖν, ὦ Τάτ, τὰ ἐπὶ γῆς ἀλήθεια μὲν οὐκ ἔστι, τῆς δὲ ἀλη‐ θείας μιμήματα· καὶ οὐ πάντα, ὀλίγα δὲ ταῦτα, ἄλλα 〈δὲ〉 ψεῦδος καὶ πλάνος, ὦ Τάτ, καὶ δόξαι φαντασίας
20καθάπερ εἰκόνες συνεστῶτα. ὅταν δ’ ἄνωθεν τὴν ἐπίρ‐ ροιαν ἔχῃ ἡ φαντασία, τῆς ἀληθείας γίγνεται μίμησις· χωρὶς δὲ τῆς ἄνωθεν ἐνεργείας, ψεῦδος καταλείπεται·
καθάπερ καὶ ἡ εἰκὼν τὸ μὲν σῶμα τῆς γραφῆς δείκνυ‐ σιν, αὐτὴ δὲ οὐκ ἔστι σῶμα κατὰ τὴν φαντασίαν τοῦ437 in vol. 3
25ὁρωμένου. καὶ ὀφθαλμοὺς μὲν ὁρᾶται ἔχουσα, βλέπει δὲ οὐδέν· 〈καὶ ὦτα,〉 ἀκούει δὲ οὐδὲν ὅλως. καὶ τὰ ἄλλα πάντα ἔχει μὲν ἡ γραφή, ψευδῆ δέ ἐστι τὰς τῶν ὁρών‐ των ὄψεις ἐξαπατῶντα, τῶν μὲν δοκούντων ἀλήθειαν ὁρᾶν, τῶν δὲ ὡς ἀληθῶς ὄντων ψευδῶν. ὅσοι μὲν οὖν
30οὐ ψεῦδος ὁρῶσιν, ἀλήθειαν ὁρῶσιν. ἐὰν οὖν ἕκαστον τούτων οὕτω νοῶμεν ἢ ὁρῶμεν ὡς ἔστιν, ἀληθῆ καὶ νοοῦμεν καὶ ὁρῶμεν· ἐὰν δὲ παρὰ τὸ ὄν, οὐδὲν ἀληθὲς οὔτε νοήσομεν οὔτ’ εἰσόμεθα. —Ἔστιν οὖν, πάτερ, ἀλή‐ θεια καὶ ἐν τῇ γῇ, καὶ οὐκ ἀσκόπως; —Σφάλλῃ, ὦ
35τέκνον. ἀλήθεια μὲν οὐδαμῶς ἐστιν ἐν τῇ γῇ, ὦ Τάτ, οὔτε γενέσθαι δύναται· περὶ δὲ ἀληθείας νοῆσαι ἐνίους τῶν ἀνθρώπων, οἷς ἂν ὁ θεὸς τὴν θεοπτικὴν δωρήσηται δύναμιν, 〈δύναται〉 γενέσθαι. οὕτως ἀληθὲς οὐδὲν ἔστιν ἐν τῇ γῇ. νοῶ καὶ λέγω· φαντασίαι εἰσὶ καὶ δόξαι πάντα,
40ἀληθῆ νοῶ καὶ λέγω. —Οὐκ οὖν τό τε ἀληθῆ νοεῖν καὶ λέγειν, τοῦτο ἀλήθειαν δεῖ καλεῖν; —Τί δέ; τὰ ὄντα δεῖ νοεῖν καὶ λέγειν· ἔστι δὲ οὐδὲν ἀληθὲς ἐπὶ τῆς γῆς. τοῦτο ἀληθές ἐστι τὸ μὴ εἶναι μηδὲν ἀληθὲς ἐνθάδε. πῶς ἂν καὶ δύναιτο γενέσθαι, ὦ τέκνον; ἡ γὰρ ἀλήθεια
45τελεωτάτη ἀρετή ἐστιν, αὐτὸ τὸ ἄκρατον ἀγαθόν, τὸ μὴ ὑπὸ ὕλης θολούμενον μήτε ὑπὸ σώματος περιβαλλόμε‐ νον, γυμνὸν φανὸν ἄτρεπτον σεμνὸν ἀναλλοίωτον ἀγα‐ θόν· τὰ δὲ ἐνθάδε, ὦ τέκνον, οἷά ἐστιν ὁρᾷς ἄδεκτα τούτου τοῦ ἀγαθοῦ, φθαρτὰ παθητὰ διαλυτὰ τρεπτὰ438 in vol. 3

3

.

11

.

31

(50)

ἀεὶ ἐναλλοιούμενα, ἄλλα ἐξ ἄλλων γινόμενα. ἃ οὖν μηδὲ πρὸς ἑαυτὰ ἀληθῆ ἐστι, πῶς 〈ἂν〉 δύναιτο ἀληθῆ εἶναι; πᾶν γὰρ τὸ ἀλλοιούμενον ψεῦδός ἐστι, μὴ μένον ἐν ᾧ ἐστί, φαντασίας δὲ μετατρεπόμενον ἄλλας καὶ ἄλλας ἐπιδείκνυται ἡμῖν. —Οὐδὲ ἄνθρωπος ἀληθές ἐστιν, ὦ
55πάτερ; —Καθότι ἄνθρωπος, οὐκ ἔστιν ἀληθές, ὦ τέκνον. τὸ γὰρ ἀληθές ἐστι τὸ ἐξ αὑτοῦ μόνον τὴν σύστασιν ἔχον, καὶ μένον καθ’ αὑτὸ οἷον ἐστίν· ὁ δὲ ἄνθρωπος ἐκ πολλῶν συνέστηκε καὶ οὐ μένει καθ’ αὑτόν, τρέπε‐ ται δὲ καὶ μεταβάλλεται ἡλικίαν ἐξ ἡλικίας καὶ ἰδέαν ἐξ
60ἰδέας, καὶ ταῦτα ἔτι ὢν ἐν τῷ σκήνει. καὶ πολλοὶ τέκνα οὐκ ἐγνώρισαν χρόνου ὀλίγου μεταξὺ γενομένου, καὶ πά‐ λιν τέκνα γονεῖς ὁμοίως. τὸ οὖν οὕτως μεταβαλλόμενον ὥστε ἀγνοεῖσθαι, δύναται ἀληθὲς εἶναι, ὦ Τάτ; οὐ τοὐναντίον ψεῦδός ἐστιν ἐν ποικίλαις γιγνόμενον φαντα‐
65σίαις τῶν μεταβολῶν; σὺ δὲ νόει ἀληθές τι εἶναι τὸ
μένον καὶ ἀίδιον· ὁ δὲ ἄνθρωπος οὐκ ἔστιν ἀεί· ἄρα οὐδὲ ἀληθές ἐστι. φαντασία δέ ἐστι τὶς 〈ὁ〉 ἄνθρωπος, ἡ δὲ φαντασία ψεῦδος ἂν εἴη ἀκρότατον. —Οὐδὲ ταῦτα οὖν, ὦ πάτερ, τὰ ἀίδια σώματα, ἐπεὶ μεταβάλλεται,439 in vol. 3
70ἀληθῆ ἐστι; —Πᾶν μὲν οὖν τὸ γεννητὸν καὶ μεταβλη‐ τὸν οὐκ ἀληθές· ὑπὸ δὲ τοῦ προπάτορος γενόμενα τὴν ὕλην δύναται ἀληθῆ ἐσχηκέναι. ἔχει δέ τι καὶ ταῦτα ψεῦδος ἐν τῇ μεταβολῇ· οὐδὲν γὰρ μὴ μένον ἐφ’ ἑαυτῷ ἀληθές ἐστιν. —Ἀληθές, ὦ πάτερ, τί οὖν ἂν εἴποι τις;
75—Μόνον τὸν ἥλιον παρὰ τὰ ἄλλα πάντα μὴ μεταβαλλό‐ μενον, μένοντα δὲ ἐφ’ ἑαυτῷ, [ἀλήθειαν,] διὸ καὶ τὴν ἐν τῷ κόσμῳ πάντων δημιουργίαν αὐτὸς μόνος πεπίστευται, ἄρχων πάντων καὶ ποιῶν πάντα, ὃν καὶ σέβομαι καὶ προσκυνῶ· αὐτοῦ τὴν ἀλήθειαν μετὰ τὸν ἕνα καὶ πρῶ‐
80τον τοῦτον δημιουργὸν γνωρίζω. —Τί οὖν ἂν † εἶναι τὴν πρώτην ἀλήθειαν, ὦ πάτερ; —Ἕνα καὶ μόνον, ὦ Τάτ, τὸν μὴ ἐξ ὕλης, τὸν μὴ ἐν σώματι, τὸν ἀχρώματον, τὸν ἀσχημάτιστον, τὸν ἄτρεπτον, τὸν μὴ ἀλλοιούμενον, τὸν ἀεὶ ὄντα. τὸ δὲ ψεῦδος, ὦ τέκνον, φθείρεται. πάντα
85δὲ τὰ ἐπὶ γῆς φθορᾷ κατέλαβε καὶ ἐμπεριέχει καὶ ἐμ‐ περιέξει ἡ τοῦ ἀληθοῦς πρόνοια. χωρὶς γὰρ φθορᾶς οὐδὲ γένεσις δύναται συστῆναι· πάσῃ δὲ γενέσει φθορὰ
ἕπεται, ἵνα πάλιν γένηται· τὰ γὰρ γιγνόμενα ἐκ τῶν φθειρομένων ἀνάγκη γίγνεσθαι, φθείρεσθαι δὲ τὰ γιγνό‐440 in vol. 3
90μενα ἀνάγκη, ἵνα μὴ στῇ ἡ γένεσις τῶν ὄντων. πρῶτον οὖν τὸν δημιουργὸν γνώριζε εἰς τὴν γένεσιν τῶν ὄντων. τὰ οὖν ἐκ φθορᾶς γιγνόμενα ψευδῆ ἂν εἴη, ὡς ποτὲ μὲν ἄλλα ποτὲ δὲ ἄλλα γιγνόμενα· τὰ γὰρ αὐτὰ γίγνε‐ σθαι ἀδύνατον· τὸ δὲ μὴ αὐτό, πῶς ἂν ἀληθὲς εἴη;
95φαντασίας οὖν καλεῖν δεῖ ταῦτα, ὦ τέκνον, εἴ γε ὀρθῶς προσαγορεύομεν, τὸν ἄνθρωπον ἀνθρωπότητος φαντα‐ σίαν, τὸ δὲ παιδίον παιδίου φαντασίαν, τὸν δὲ νεανίσκον νεανίσκου φαντασίαν, τὸν δὲ ἄνδρα ἀνδρὸς φαντασίαν, τὸν δὲ γέροντα γέροντος φαντασίαν. οὔτε γὰρ ὁ ἄνθρω‐

3

.

11

.

31

(100)

πος ἄνθρωπος, οὔτε τὸ παιδίον παιδίον, οὔτε ὁ νεανί‐ σκος νεανίσκος, οὔτε ὁ ἀνὴρ ἀνήρ, οὔτε ὁ γέρων γέρων· μεταβαλλόμενα δὲ ψεύδεται καὶ τὰ προόντα καὶ τὰ ὄντα. ταῦτα μέντοι οὕτω νόει, ὦ τέκνον, ὡς καὶ τῶν ψευδῶν τούτων ἐνεργειῶν ἄνωθεν ἠρτημένων ἀπ’ αὐτῆς τῆς ἀλη‐
105θείας· τούτου δὲ οὕτως ἔχοντος, τὸ ψεῦδος φημὶ τῆς
ἀληθείας ἐνέργημα εἶναι.441 in vol. 3

3

.

11

.

32

 Ἐκ τῶν Ὁμήρου. Ὅτι ἡ ἀλήθεια κάλλιστον, ὡς καὶ ἐν θεοῖς ὑπάρχειν μέγιστον· δηλοῖ δὲ διὰ τῶν ἐπῶν τούτων
τοῦτο γὰρ ἐξ ἐμέθεν γε μετ’ ἀθανάτοισι μέγιστον
5
τέκμωρ· οὐ γὰρ ἐμὸν παλινάγρετον οὐδ’ ἀπατηλὸν
οὐδ’ ἀτελεύτητον, ὅ τι κεν κεφαλῇ κατανεύσω. τριῶν γὰρ αἰτιῶν οὐσῶν, δι’ ἃς ἄνθρωποι παραβαίνουσιν ὑποσχέσεις καὶ ψεύδονται· ἢ γὰρ εὐθὺς ἐξαπατῶν τις ἔφησεν ἢ φήσας ὕστερον μετενόησεν ἢ βουλόμενος ἐξη‐
10σθένησε· τούτων δὲ τὸ μέν ἐστι φαύλης προαιρέσεως τὸ δὲ ἀσθενοῦς κρίσεως τὸ δὲ ἐνδεοῦς δυνάμεως. πάντα δὲ ὁ θεὸς ἐκπέφευγε· τῷ φιλαγάθῳ τὸ ἀπατηλόν, καὶ τῷ βεβαίῳ τὸ παλινάγρετον, καὶ τῷ τελεσιουργῷ τὸ ἀτελεύτητον.

3

.

11

.

33

Πυθαγόρου. Πυθαγόρας ἐρωτηθεὶς τί ποιοῦσιν ἄνθρωποι θεοῖς
ὅμοιον, ἔφη ‘ἐὰν ἀληθεύωσιν‘. οἱ δὲ μάγοι ἀποφαίνον‐ ται τοῦ μεγίστου τῶν θεῶν, ὃν Ὠρομάγδην καλοῦσιν,442 in vol. 3
5ἐοικέναι τὸ μὲν σῶμα φωτὶ τὴν δὲ ψυχὴν ἀληθείᾳ.

3

.

11

.

34

Ἡροδότου ἱστοριῶν γʹ (III 72). Ἔνθα γάρ τι δεῖ καὶ ψεῦδος λέγεσθαι, λεγέσθω.

3

.

11

.

35

 Ἰαμβλίχου Σωπάτρῳ. Ἀλήθεια μέν, ὥσπερ καὶ τοὔνομα δηλοῖ, περὶ θεοὺς ποιεῖ τὴν ἐπιστροφὴν καὶ τῶν θεῶν τὴν ἀκήρατον ἐνέρ‐ γειαν· ἡ δὲ δοξομιμητικὴ αὕτη εἰδωλοποιία, ὥς φησι
5Πλάτων, περὶ τὸ ἄθεον καὶ σκοτεινὸν πλανᾶται. καὶ ἣ μὲν τοῖς νοητικοῖς εἴδεσι καὶ θείοις καὶ τοῖς ὄντως οὖσι καὶ κατὰ τὰ αὐτὰ ἀεὶ ἔχουσι τελεοῦται, ἣ δὲ τὸ ἀνείδεον καὶ μὴ ὂν καὶ ἄλλοτε ἄλλως ἔχον ἀποβλέπει καὶ περὶ αὐτοῦ ἀμβλυώττει. καὶ ἣ μὲν αὐτὸ ὃ ἐστὶ
10θεωρεῖ, ἣ δ’ οἷον φαίνεται τοῖς πολλοῖς τοιοῦτον ὑπο‐ δύεται πρόσχημα. διόπερ δὴ ἣ μὲν πρὸς νοῦν ὁμιλεῖ καὶ τὸ ἐν ἡμῖν νοερὸν αὔξει, ἣ δὲ τῷ ἀεὶ δοκοῦντι θηρεύε‐
ται τὴν ἄνοιαν καὶ ἐξαπατᾷ.443 in vol. 3

3

.

12

t

ΠΕΡΙ ΨΕΥΔΟΥΣ.

3

.

12

.

1

 Εὐριπίδου (fr: 1035 N.2). Δύστηνος, ὅστις τὰ καλὰ καὶ ψευδῆ λέγων οὐ τοῖσδε χρῆται τοῖς καλοῖς ἀληθέσιν.

3

.

12

.

2

Σοφοκλέους Ἀκρισίῳ (fr. 59 N.2). Ἀλλ’ οὐδὲν ἕρπει ψεῦδος εἰς γῆρας χρόνου.

3

.

12

.

3

Τοῦ αὐτοῦ Ἀλεάδαις (fr. 76 N.2). Κακὸν τὸ κεύθειν κοὐ πρὸς ἀνδρὸς εὐγενοῦς.

3

.

12

.

4

 Τοῦ αὐτοῦ Κρέουσα (fr. 326 N.2). Καλὸν μὲν οὖν οὐκ ἔστι τὰ ψευδῆ λέγειν· ὅτῳ δ’ ὄλεθρον δεινὸν ἡ ἀλήθει’ ἄγει, συγγνωστὸν εἰπεῖν ἐστι καὶ τὸ μὴ καλόν.

3

.

12

.

5

Μενάνδρου (fab. inc. fr. 270 com. IV p. 292).
Κρεῖττον 〈δ’〉 ἑλέσθαι ψεῦδος ἢ ἀληθὲς κακόν.444 in vol. 3

3

.

12

.

6

Πεισάνδρου (fr. 8 Kink.). Οὐ νέμεσις καὶ ψεῦδος ὑπὲρ ψυχῆς ἀγορεύειν.

3

.

12

.

7

Ὁμήρου (Od. III 20). Ψεῦδος δ’ οὐκ ἐρέει· μάλα γὰρ πεπνυμένος ἐστί.

3

.

12

.

8

 Μενάνδρου (fab. inc. fr. 78 com. IV p. 255). Τἀπιθανὸν ἰσχὺν τῆς ἀληθείας ἔχει ἐνίοτε μείζω καὶ πιθανωτέραν ὄχλῳ.

3

.

12

.

9

Μενάνδρου (fab. inc. fr. 270 com. IV p. 292). Ἦ πού 〈τι〉 χαλεπόν ἐστι τὸ ψευδῆ λέγειν.

3

.

12

.

10

 Εὐριπίδου Ἱππολύτου (fr. 433 N.2). Ἔγωγέ φημι καὶ νόμον γε μὴ σέβειν ἐν τοῖσι δεινοῖς τῶν ἀναγκαίων πλέον.

3

.

12

.

11

Διφίλου (fab. inc. fr. 30 com. IV p. 425). Καιρῷ τιθέμενον κέρδος ὡς καρπὸν φέρει.

3

.

12

.

12

Διφίλου Θησαυροῦ (com. IV p. 399). Ὑπολαμβάνω τὸ ψεῦδος ἐπὶ σωτηρίᾳ
λεγόμενον οὐθὲν περιποιεῖσθαι δυσχερές.445 in vol. 3

3

.

12

.

13

Δημοκρίτου (fr. mor. 125 Mullach.). Ἀληθομυθέειν χρεών, ὃ πολὺ λώιον.

3

.

12

.

14

 Θαλῆς. Θαλῆς ὁ Μιλήσιος ἐρωτηθεὶς πόσον ἀπέχει τὸ ψεῦ‐ δος τοῦ ἀληθοῦς ‘ὅσον‘ ἔφη ‘ὀφθαλμοὶ τῶν ὤτων.‘

3

.

12

.

15

Χαιρήμονος (fr. 27 p. 789 N.2). Ψευδῆ δὲ τοῖς ἐσθλοῖσιν οὐ πρέπει λέγειν.

3

.

12

.

16

 Θεόγνιδος (607—610). Ἀρχῇ ἔπι ψεύδους μικρὰ χάρις, εἰς δὲ τελευτὴν
αἰσχρὸν δὴ κέρδος καὶ κακὸν ἀμφότερα γίνεται. οὐδέ τι καλὸν ὅτῳ ψεῦδος προσομαρτῇ
5ἀνδρὶ καὶ ἐξέλθῃ πρῶτον ἀπὸ στόματος.

3

.

12

.

17

 Θεοφράστου (fr. 153 Wimm.). Ἐκ διαβολῆς καὶ φθόνου ψεῦδος ἐπ’ ὀλίγον ἰσχῦ‐ σαν ἀπεμαράνθη.

3

.

12

.

18

Δημητρίου.
Δημήτριος ἐρωτηθεὶς τί φαῦλον τοῖς ψευδομένοις παρακολουθεῖ, εἶπε ‘τὸ μηδ’ ἂν τἀληθῆ λέγωσιν ἔτι πιστεύεσθαι‘.446 in vol. 3

3

.

12

.

19

 Αἰλιανοῦ (var. hist. VII 20). Ἀνὴρ εἰς Λακεδαίμονα ἀφίκετο Κεῖος γέρων ἤδη ὤν, τὰ μὲν ἄλλα ἀλαζών, ᾐδεῖτο δὲ ἐπὶ τῷ γήρᾳ καὶ τὴν τρίχα πολιὰν οὖσαν ἐπειρᾶτο βαφῇ ἀφανίζειν. παρελ‐
5θὼν οὖν εἶπεν ἐκεῖνα ὑπὲρ ὧν καὶ ἀφίκετο. ἀναστὰς οὖν ὁ Ἀρχίδαμος ‘τί ἄν‘ ἔφη ‘οὗτος ὑγιὲς εἴποι, ὃς οὐ μόνον ἐπὶ τῇ ψυχῇ τὸ ψεῦδος, ἀλλὰ καὶ ἐπὶ τῇ κεφαλῇ περιφέρει;‘

3

.

12

.

20

 Λυσίου (fr. 267 Sauppe). Ψεύδεσθαι προχειρότατον τοῖς πολλάκις ἁμαρτά‐ νουσιν.

3

.

12

.

21

Θεμιστίου ἐκ τοῦ Μετριοπαθοῦς ἢ
Φιλοτέκνου (Themist. p. 258 b). Οὐδεμία γὰρ μοχθηρία μᾶλλον δυσκοινώνητος ἀπι‐ στίας· ἀλλ’ αὕτη ἐστὶν ἡ κακία, πρὸς ἣν μόνην καὶ φυ‐		447 in vol. 3
5λακῆς ἐξαποροῦμεν. καὶ γὰρ δὴ ὃ μόνον ἐπορισάμεθα φυλακτήριον, λέγω δὲ τὸν ὅρκον, τούτῳ αὐτῷ μάλιστα καταχρῆται, ὅταν δέῃ τι ἄπιστον ἄνδρα κακῶς δράσαντα ἐξαρνήσασθαι. Ἔστι δὲ δή τι καὶ ἕτερον ψεῦδος, ὃ τοὺς μὲν ἄλλους οὐ πάνυ δή τι λυμαίνεται, αἶσχος δέ
10ἐστι τοῦ χρωμένου· γίνεται γὰρ οὐκ ἐν τῷ καθ’ ἑτέρου τὶ λέγειν ἢ πράττειν, ἀλλ’ ἐν τῷ περὶ ἑαυτοῦ τε καὶ τῶν ἑαυτοῦ. διπλοῦν δὲ τοῦτο καὶ δισχιδές· ἢ γὰρ ἐν τῷ φαυλότερα καὶ ἐλάττω λέγειν τῶν προσόντων ἀλη‐ θινῶς, ἢ ἐν τῷ μείζω τε καὶ σεμνότερα. καλεῖται δὲ
15τὸ μὲν ἐνδεέστερον εἰρωνεία, τὸ δὲ πλέον ἀλαζονεία. τὸ μὲν δὴ ἐλλεῖπον τοῦ ἀληθοῦς κομψόν τέ ἐστι καὶ αἱμύ‐ λον καὶ ἐνίοτε οὐκ ἄχρηστον τῷ φιλοσόφῳ, καὶ διὰ τοῦτο αὐτὸ καὶ Σωκράτης παρελάμβανεν ἐν τοῖς λόγοις, ὁπότε ἐδεῖτο ἐπισκῶψαί τινα σοφιστὴν τύφου μεστὸν καὶ γέ‐
20μοντα περιφροσύνης. μᾶλλον γάρ τι αἰσθάνονται τῆς ἑαυτῶν οὐδενείας, ὅταν ἀμαθέστεροι ἐξελέγχωνται τοῦ μηδὲν εἰδέναι προσποιουμένου. τὸ δὲ ἕτερον τὸ ὑπερ‐ βάλλον βαρύ τε καὶ ἐπαχθές, καὶ οὐδὲν οὕτως ἄκουσμα φορτικὸν ὡς ὁ καθ’ ἑαυτοῦ ἔπαινος, καὶ ταῦτα ἐπὶ παι‐448 in vol. 3
25δείᾳ, ἐφ’ ᾗ καὶ ἄλλων ἐπαινούντων ἐρυθριᾶν χρεὼν τοὺς ἀληθινῶς αὐτῆς ἐπηβόλους.

3

.

12

.

22

(Platonis de rep. VII p. 535 D—E) Οὐκοῦν καὶ πρὸς ἀλήθειαν ταὐτὸν τοῦτο ἀνάπηρον ψυχὴν θήσομεν, ἣ ἂν τὸ μὲν ἑκούσιον ψεῦδος μισῇ καὶ χαλεπῶς φέρῃ αὐτή τε καὶ ἑτέρων ψευδομένων ὑπερ‐
5αγανακτῇ, τὸ δὲ ἀκούσιον εὐκόλως προσδέχηται καὶ ἀμα‐ θαίνουσά που ἁλισκομένη μὴ ἀγανακτῇ, ἀλλ’ εὐχερῶς ὥσπερ θηρίον ὕειον ἐν ἀμαθίᾳ μολύνηται;

3

.

12

.

23

Πλάτωνος ἐκ τοῦ Σοφιστοῦ (p. 240 C—E). Ὁρᾷς γοῦν ὅτι καὶ νῦν διὰ τῆς ἐπαλλάξεως ταύτης
πολυκέφαλος σοφιστὴς ἠνάγκασεν ἡμᾶς τὸ μὴ ὂν οὐχ ἑκόντας ὁμολογεῖν εἶναί πως; —Ὁρῶ καὶ μάλα. —Τί449 in vol. 3
5δαὶ δή; τὴν τέχνην αὐτοῦ τίνα ἀφορίζοντες ἡμῖν αὐτοῖς συμφωνεῖν οἷοί τε ἐσόμεθα; —Πῇ καὶ τὸ ποῖόν τι φο‐ βούμενος οὕτω λέγεις; —Ὅταν περὶ τὸ φάντασμα αὐτὸν ἀπατᾶν φῶμεν καὶ τὴν τέχνην εἶναί τινα ἀπατητικὴν αὐτοῦ, τότε πότερον ψευδῆ δοξάζειν τὴν ψυχὴν ἡμῶν
10φήσομεν ὑπὸ τῆς ἐκείνου τέχνης, ἢ τί ποτ’ ἐροῦμεν; — Τοῦτο· τί γὰρ ἂν ἄλλο εἴποιμεν; —Ψευδὴς δ’ αὖ δόξα ἔσται τἀναντία τοῖς οὖσι δοξάζουσα, ἢ πῶς; —[οὕτως] Τὰ ἐναντία. —Λέγεις ἄρα 〈τὰ〉 μὴ ὄντα δοξάζειν τὴν ψευδῆ δόξαν; —Ἀνάγκη. —Πότερον μὴ εἶναι τὰ μὴ ὄντα
15δοξάζουσαν, ἢ πῶς λέγεις εἶναι τὰ μηδαμῶς ὄντα; — Εἶναί πως τὰ μὴ ὄντα δή γε, εἴπερ ψεύσεταί ποτέ τίς τι καὶ κατὰ βραχύ. —Τί δ’; οὐ καὶ μηδαμῶς εἶναι τὰ πάντως ὄντα δοξάζεται; —Ναί. —Καὶ τοῦτο δὴ ψεῦ‐ δος; —Καὶ τοῦτο. —Καὶ λόγος, οἶμαι, ψευδὴς οὕτω
20κατὰ ταὐτὰ νομισθήσεται τά τε ὄντα λέγων μὴ εἶναι καὶ τὰ μὴ ὄντα εἶναι. —Πῶς γὰρ ἂν ἄλλως τοιοῦτος γένοιτο;

3

.

12

.

24

Ἐν ταὐτῷ (p. 260 B—C). Τὸ μὲν μὴ ὂν ἡμῖν ἕν τι τῶν ἄλλων γένος ὂν ἀνε‐
φάνη, κατὰ πάντα τὰ ὄντα διεσπαρμένον. —Οὕτως. — Οὐκοῦν τὸ μετὰ τοῦτο σκεπτέον, εἰ δόξῃ τε καὶ λόγῳ450 in vol. 3
5μίγνυται; —Τί δή; —Μὴ μιγνυμένου μὲν αὐτοῦ τού‐ τοις ἀναγκαῖον ἀληθῆ πάντ’ εἶναι, μιγνυμένου δὲ δόξα τε ψευδὴς γίγνεται καὶ λόγος· τὸ γὰρ τὰ μὴ ὄντα δοξά‐ ζειν ἢ λέγειν, τοῦτ’ ἐστί που τὸ ψεῦδος ἐν διανοίᾳ τε καὶ λόγοις γιγνόμενον. —Οὕτως. —Ὄντος δέ γε ψεύ‐
10δους ἔστιν ἀπάτη. —Ναί. —Καὶ μὴν ἀπάτης οὔσης εἰ‐ δώλων τε καὶ εἰκόνων ἤδη καὶ φαντασίας ἅπαντα ἀνάγκη μεστὰ εἶναι. —Πῶς γὰρ οὔ;

3

.

12

.

25

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Περὶ δικαίου (p. 374 B—375 B). Φέρε δή, πότερον ἡγῇ δίκαιον εἶναι ψεύδεσθαι ἢ ἀληθῆ λέγειν; Ἀληθῆ ἔγωγε. Ψεύδεσθαι ἄρα ἄδικον;
5Ναί. Πότερον δὲ ἐξαπατᾶν δίκαιον ἢ μὴ ἐξαπατᾶν; Μὴ ἐξαπατᾶν δήπου. Ἐξαπατᾶν ἄρα ἄδικον; Ναί. Τί δαί; βλάπτειν δίκαιον ἢ ὠφελεῖν; Ὠφελεῖν. Βλάπτειν ἄρα ἄδικον; Ναί. Ἔστιν ἄρα ἀληθῆ μὲν λέγειν καὶ μὴ ἐξαπα‐ τᾶν καὶ ὠφελεῖν δίκαιον, ψεύδεσθαι δὲ καὶ βλάπτειν
10καὶ ἐξαπατᾶν ἄδικον; Ναὶ μὰ Δία σφόδρα γε. Ἢ καὶ τοὺς πολεμίους; Οὐδαμῶς. Ἀλλὰ βλάπτειν δίκαιον τοὺς πολεμίους, ὠφελεῖν δὲ ἄδικον; Ναί. Οὐκοῦν καὶ ἐξαπα‐ τῶντας δίκαιον βλάπτειν τοὺς πολεμίους; Πῶς γὰρ οὔ; Τί δαί; ψεύδεσθαι, ἵνα ἐξαπατῶμεν καὶ βλάπτωμεν αὐ‐
15τούς, οὐ δίκαιον; Ναί. Τί δαί; τοὺς φίλους οὐκ ὠφε‐
λεῖν φὴς δίκαιον εἶναι; Ἔγωγε. Πότερον μὴ ἐξαπα‐ τῶντας ἢ καὶ ἐξαπατῶντας ἐπ’ ὠφελείᾳ τῇ ἐκείνων; Καὶ ἐξαπατῶντας νὴ Δία. Ἀλλ’ ἐξαπατῶντας μὲν δίκαιον ἄρα ὠφελεῖν, οὐ μέντοι ψευδομένους γε· ἢ καὶ ψευδο‐451 in vol. 3
20μένους; Καὶ ψευδομένους δίκαιον. Ἔστιν ἄρα, ὡς ἔοικεν, ψεύδεσθαί τε, καὶ ἀληθῆ λέγειν δίκαιον καὶ ἄδικον; Ναί. Καὶ μὴ ἐξαπατᾶν καὶ ἐξαπατᾶν δίκαιον καὶ ἄδι‐ κον; Ἔοικεν. Καὶ βλάπτειν καὶ ὠφελεῖν δίκαιον καὶ ἄδι‐ κον; Ναί. Ταὐτὰ δή, ὡς ἔοικε πάντα τὰ τοιαῦτα ὄντα,
25καὶ δίκαια καὶ ἄδικά ἐστιν; Ἔμοιγε φαίνεται. Ἄκουε δή. ὀφθαλμὸν ἐγὼ ἔχω δεξιὸν καὶ ἀριστερόν, ὥσπερ καὶ οἱ ἄλλοι ἄνθρωποι; Ναί. Καὶ μυκτῆρα δεξιὸν καὶ ἀρι‐ στερὸν καὶ χεῖρα δεξιὰν καὶ ἀριστεράν; Ναί. Οὐκοῦν ἐπειδὴ ταὐτὰ ὀνομάζων τὰ μὲν δεξιὰ φὴς εἶναι, τὰ δὲ
30ἀριστερὰ τῶν ἐμῶν, εἴ σε ἐγὼ ἐροίμην, ὁπότερα, 〈ἆρ’〉 ἂν ἔχοις εἰπεῖν ὅτι τὰ μὲν πρὸς τοῦ δεξιά ἐστι, τὰ δὲ πρὸς τοῦ ἀριστερά; 〈Ναί.〉 Ἴθι δὴ καὶ ἐκεῖ. ἐπειδὴ ταὐτὰ ὀνομάζων τὰ μὲν δίκαια φὴς εἶναι, τὰ δὲ ἄδικα, ἔχεις εἰπεῖν ὁπότερα τὰ δίκαια καὶ ὁπότερα τὰ ἄδικα;
35Ἐμοὶ μὲν τοίνυν δοκεῖ, ἐν μὲν τῷ δέοντι καιρῷ ἕκαστα τούτων γιγνόμενα δίκαια εἶναι, ἐν δὲ τῷ μὴ δέοντι
ἄδικα. Καλῶς γέ σοι δοκοῦν. ὁ μὲν ἄρα ἐν τῷ δέοντι ἕκαστα τούτων ποιῶν δίκαια ποιεῖ, ὁ δὲ μὴ ἐν τῷ δέοντι ἄδικα; Ναί. Οὐκοῦν ὁ μὲν τὰ δίκαια ποιῶν δί‐452 in vol. 3
40καιος, ὁ δὲ τὰ ἄδικα ἄδικος; Ἔστι ταῦτα. Τίς οὖν ὁ ἐν τῷ δέοντι καιρῷ οἷός τε τέμνειν καὶ κάειν καὶ ἰσχναί‐ νειν; Ὁ ἰατρός. Ὅτι ἐπίσταται ἢ δι’ ἄλλο τι; Ὅτι ἐπί‐ σταται. Τίς δὲ ἐν τῷ δέοντι σκάπτειν καὶ ἀροῦν καὶ φυτεύειν οἷός τε; Ὁ γεωργός. Ὅτι ἐπίσταται ἢ ὅτι οὔ;
45Ὅτι ἐπίσταται. Οὐκοῦν καὶ τὰ ἄλλα οὕτως; ὁ μὲν ἐπι‐ στάμενος οἷός τε τὰ δέοντα ποιεῖν ἐστὶ καὶ ἐν τῷ δέοντι καιρῷ, ὁ δὲ μὴ ἐπιστάμενος οὔ; Οὕτως. Καὶ ψεύδε‐ σθαι ἄρα καὶ ἐξαπατᾶν καὶ ὠφελεῖν, [ὁ ἐπιστάμενος] ὁ μὲν ἐπιστάμενος οἷός τε ποιεῖν ἕκαστα τούτων ἐν τῷ

3

.

12

.

25

(50)

δέοντι καιρῷ, ὁ δὲ μὴ ἐπιστάμενος οὔ; Ἀληθῆ λέγεις.

3

.

13

t

ΠΕΡΙ ΠΑΡΡΗΣΙΑΣ.

3

.

13

.

1

Εὐριπίδου (fr. 1036 N.2). Πότερα θέλεις σοι μαλθακὰ ψευδῆ λέγω
ἢ σκλήρ’ ἀληθῆ; φράζε· σὴ γὰρ ἡ κρίσις.453 in vol. 3

3

.

13

.

2

Εὐριπίδου ἐκ Τημενιδῶν (fr. 737 N.2). Καλόν γ’ ἀληθὴς κἀτενὴς παρρησία.

3

.

13

.

3

 Εὐριπίδου ἐκ Τηλέφου (fr. 706 N.2). Ἀγάμεμνον, οὐδ’ εἰ πέλεκυν ἐν χεροῖν ἔχων μέλλοι τις εἰς τράχηλον ἐμβαλεῖν ἐμόν, σιγήσομαι δίκαιά γ’ ἀντειπεῖν ἔχων.

3

.

13

.

4

 Εὐριπίδου Ἑκάβης (1216—1217). Φεῦ φεῦ· βροτοῖσιν ὡς τὰ χρηστὰ πράγματα χρηστῶν ἀφορμὰς ἐνδίδως’ ἀεὶ λόγων.

3

.

13

.

5

Εὐριπίδου ἐκ Δικτύος (fr. 343 N.2). Θάρσει· τό τοι δίκαιον ἰσχύει μέγα.

3

.

13

.

6

Εὐριπίδου (fr. 1037 N.2). Ἀτὰρ σιωπᾶν τά γε δίκαι’ οὐ χρή ποτε.

3

.

13

.

7

Ἐξ Ἀντιγόνης (fr. 165 N.2). Ἄκουσον· οὐ γὰρ οἱ κακῶς πεπραγότες
σὺν ταῖς τύχαισι τοὺς λόγους ἀπώλεσαν.454 in vol. 3

3

.

13

.

8

(fr. adesp. 553 N.2) Ἐπέχω· τὸ γὰρ πρᾶγμ’ αὐτό μοι καλῶς ἔχον καλοὺς παρασχεῖν τοὺς λόγους δυνήσεται.

3

.

13

.

9

(Eur. Archel. fr. 253 N.2) Ἁπλοῦς ὁ μῦθος, μὴ λέγ’ εὖ· τὸ γὰρ λέγειν εὖ δεινόν ἐστιν, εἰ φέρει τινὰ βλάβην.

3

.

13

.

10

(Eur. Or. 899—902) Ὅταν γὰρ ἡδὺς τοῖς λόγοις φρονῶν κακῶς πείθῃ τὸ πλῆθος, τῇ πόλει κακὸν τόδε· ὅσοι δὲ σὺν νῷ χρηστὰ βουλεύους’ ἀεί,
5κἂν μὴ παραυτίκ’, αὖθις εἰσὶ χρήσιμοι,

3

.

13

.

11

(Eur. Phoen. 393) Δούλου τάδ’ εἶπας μὴ λέγειν ἅ τις φρονεῖ.

3

.

13

.

12

 Εὐριπίδου Ἰνοῦς (fr. 412 N.2). Ἐμοὶ γένοιτο πτωχός, εἰ δὲ βούλεται, πτωχοῦ κακίων, ὅστις ὢν εὔνους ἐμοὶ
φόβον παρελθὼν τἀπὸ καρδίας ἐρεῖ.455 in vol. 3

3

.

13

.

13

(Eur. Phoen. 527 sq.) Οὐκ εὖ λέγειν χρὴ μὴ ’πὶ τοῖς ἔργοις καλοῖς. οὐ γὰρ καλὸν τόδ’, ἀλλὰ τῇ δίκῃ βαρύ.

3

.

13

.

14

(trag. adesp. 515 N.2) Ὅστις λέγειν μὲν εὐπρεπῶς ἐπίσταται, τὰ δ’ ἔργα χείρω τῶν λόγων παρέσχετο.

3

.

13

.

15

 Σοφοκλέους (Oed. Col. 806—809). Γλώσσῃ σὺ δεινός· ἄνδρα δ’ οὐδέν’ οἶδ’ ἐγὼ δίκαιον ὅστις ἐξ ἅπαντος εὖ λέγει.

3

.

13

.

16

(trag. adesp. fr. 554 N.2) Ἐλευθέρα γὰρ γλῶσσα τῶν ἐλευθέρων.

3

.

13

.

17

(trag. adesp. fr. 555 N.2) Ἐλευθερία Διὸς ὄλβιον τέκος.

3

.

13

.

18

 Σοφοκλέους ἐξ Οἰδίποδος (tyr. 354 —356). Οὕτως ἀναιδῶς ἐξεκίνησας τόδε
τὸ ῥῆμα· καὶ ποῦ τοῦτο φεύξεσθαι δοκεῖς;456 in vol. 3
5—Πέφευγα· τἀληθὲς γὰρ ἰσχυρὸν τρέφω.

3

.

13

.

19

 Σοφοκλέους ἐξ Αἴαντος (1118—1119). Οὐδ’ αὖ τοιαύτην γλῶσσαν ἐν κακοῖς φιλῶ· τὰ σκληρὰ γάρ τοι, κἂν ὑπέρδικ’ ᾖ, δάκνει.

3

.

13

.

20

 Ἐν τῷ αὐτῷ (1124—1125). Ἡ γλῶσσά σου τὸν θυμὸν ὡς δεινὸν τρέφει. —Ξὺν τᾷ δικαίῳ γὰρ μέγ’ ἔξεστιν φρονεῖν.

3

.

13

.

21

Σοφοκλέους ἐκ Τηρέως (fr. 529 N.2). Θάρσει· λέγων τἀληθὲς οὐ σφαλῇ ποτε.

3

.

13

.

22

Σοφοκλέους ἐξ Ἀλεαδῶν (fr. 77 N.2). Καὶ γὰρ δικαία γλῶσς’ ἔχει κράτος μέγα.

3

.

13

.

23

 Φιλήμονος Ἐπιδικαζομένου (fr. 2 com. IV p. 9). Πρόχειρον ἐπὶ τὴν γλῶτταν εὐλόγῳ τρέχειν.

3

.

13

.

24

(com. V 1 p. CCCLXX) Περὶ μεγάλων 〈γὰρ〉 πραγμάτων σκοπουμένοις
εὐνουστάτη σύμβουλος ἡ παρρησία.457 in vol. 3

3

.

13

.

25

(com. V 1 p. CCCLXX) Παρρησίαν δὲ παντὸς ὠνοῦ χρυσίου.

3

.

13

.

26

 Νικοστράτου (fr. 5 com. III p. 289). Ἆρ’ οἶσθ’ ὅτι τῆς πενίας ὅπλον ἐστὶν ἡ παρρησία; ταύτην ἐάν τις ἀπολέσῃ, τὴν ἀσπίδ’ ἀποβέβληκεν οὗτος τοῦ βίου.

3

.

13

.

27

 Σοφοκλέους (fr. 842 N.2). Αἰδὼς γὰρ ἐν κακοῖσιν οὐδὲν ὠφελεῖ· ἡ γὰρ σιωπὴ τὠγκαλοῦντι σύμμαχος.

3

.

13

.

28

(Soph. Phil. 96—99) Ἐσθλοῦ πατρὸς παῖ, καὐτὸς ὢν νέος ποτὲ γλῶσσαν μὲν ἀργὸν χεῖρα δ’ εἶχον ἐργάτιν· νῦν δ’ εἰς ἔλεγχον ἐξιὼν ὁρῶ βροτοῖς
5τὴν γλῶσσαν, οὐχὶ τἄργα, πάνθ’ ἡγουμένην.

3

.

13

.

29

 Ἀριστοφάνους (Thesm. 528—530). Τὴν παροιμίαν ἐπαινῶ τὴν παλαιάν· ὑπὸ λίθῳ γὰρ παντί που χρὴ
5μὴ δάκῃ ῥήτωρ ἀθρεῖν.

3

.

13

.

30

Μοσχίωνος (fr. 4 p. 813 N.2).
Ὅμως τό γ’ ὀρθὸν καὶ δίκαιον οὔποτε σιγῇ παρήσω· τὴν γὰρ ἐντεθραμμένην ἀστοῖς Ἀθάνας τῇ τε Θησέως πόλει458 in vol. 3
5καλὸν φυλάξαι γνησίως παρρησίαν.

3

.

13

.

31

 Φιλοξένου. Φιλόξενος παραδοθεὶς ὑπὸ Διονυσίου ποτὲ εἰς τὰς λατομίας διὰ τὸ φαυλίζειν τὰ ποιήματα αὐτοῦ, καὶ ἀνα‐ κληθεὶς ἔπειτα πάλιν ἐπὶ τὴν ἀκρόασιν αὐτῶν [ἐκλήθη],
5μέχρι τινὸς ὑπομείνας ἀνέστη· πυθομένου δὲ τοῦ Διονυ‐ σίου ‘ποῖ δὴ σύ;‘ ‘εἰς τὰς λατομίασ‘ εἶπεν.

3

.

13

.

32

 Δημοσθένους (fr. 21 Sauppe). Οὐδὲν ἂν εἴη τοῖς ἐλευθέροις μεῖζον ἀτύχημα τοῦ στέρεσθαι τῆς παρρησίας.

3

.

13

.

33

 Δημοσθένους Ὀλυνθιακῶν γʹ (III § 21 p. 34). Ἀλλὰ δικαίου πολίτου κρίνω τὴν τῶν πραγμάτων σωτηρίαν ἀντὶ τῆς ἐν τῷ λέγειν χάριτος αἱρεῖσθαι.

3

.

13

.

34

 Ἐκ τοῦ Περὶ στεφάνου (XVIII § 280—81 p. 319). Ἔστι δὲ οὐχ ὁ λόγος τοῦ ῥήτορος, Αἰσχίνη, τίμιον, οὐδ’ ὁ τόνος τῆς φωνῆς, ἀλλὰ τὸ τὰ αὐτὰ αἱρεῖσθαι
5τοῖς πολλοῖς, καὶ τὸ τοὺς αὐτοὺς μισεῖν καὶ φιλεῖν
οὕσπερ ἂν ἡ πατρίς. ὁ γὰρ οὕτως ἔχων τὴν ψυχήν, οὗτος ὑπ’ εὐνοίας πάντ’ ἐρεῖ· ὁ δ’ ἀφ’ ὧν ἡ πόλις προορᾶταί τινα κίνδυνον ἑαυτῇ, τούτους θεραπεύων, οὐκ ἐπὶ τῆς αὐτῆς ὁρμεῖ τοῖς πολλοῖς, οὔκουν οὐδὲ τῆς ἀσφα‐459 in vol. 3
10λείας τὴν αὐτὴν ἔχει προσδοκίαν.

3

.

13

.

35

(Demosth. XIX § 184 p. 399) Οἷς γάρ ἐστιν ἐν λόγοις ἡ πολιτεία, πῶς ἐὰν οὗτοι μὴ ἀληθεῖς ὦσιν, ἀσφαλῶς ἔστι πολιτεύεσθαι; εἰ δὲ δὴ καὶ πρὸς ἃ τοῖς ἐχθροῖς συμφέρει δῶρά τις λαμβάνων
5λέγει, πῶς οὐχὶ καὶ κινδυνεύσεται;

3

.

13

.

36

(Thucyd. III 42, 2) Τοὺς δὲ λόγους ὅστις διαμάχεται μὴ διδασκάλους τῶν πραγμάτων γενέσθαι, ἢ ἀξύνετός ἐστιν ἢ ἰδίᾳ τι αὐ‐ τῷ διαφέρει [ἢ χρήμασι διέφθαρται καὶ ὑπὲρ τοῦ ἰδίου
5κέρδους ἀγωνίζεται].

3

.

13

.

37

Ἐκ τῶν Διογένους Διατριβῶν (Dionis
Chrys. or. IX p. 289 sq. R.). Ὥσπερ οὖν τοῦ Ποντικοῦ μέλιτος γεύσασθαι ἐπι‐ χειροῦσιν οἱ ἄπειροι, γευσάμενοι δὲ παραχρῆμα ἐξέπτυ‐460 in vol. 3
5σαν δυσχεράναντες, ὅτι πικρόν ἐστι καὶ ἀηδές, οὕτω καὶ τοῦ Διογένους ἀποπειρᾶσθαι μὲν ἤθελον διὰ πολυπραγ‐ μοσύνην, ἐλεγχόμενοι δὲ ἀπεστρέφοντο καὶ ἔφευγον. καὶ ἄλλων μὲν ἥδοντο λοιδορουμένων, αὐτοὶ δ’ ἐφοβοῦντο καὶ ἀνεχώρουν. καὶ εἰ μὲν ἔσκωπτε καὶ ἔπαιζεν, ὥσπερ
10εἰώθει ἐνίοτε, ὑπερφυῶς ἔχαιρον· ἀνατειναμένου δὲ καὶ σπουδάσαντος οὐχ ὑπέμενον τὴν παρρησίαν.

3

.

13

.

38

 Ἐν ταὐτῷ (Dionis Chrys. or. VIII p. 275 R.). Ἐπεὶ αὐτόν γε τὸν Ἀντισθένην παραβάλλων πρὸς τοὺς λόγους ἐνίοτε ἤλεγχεν ὡς πολὺ μαλακώτερον, καὶ ἔφη αὐτὸν εἶναι σάλπιγγα λοιδορῶν· αὑτοῦ γὰρ οὐκ
5ἀκούειν φθεγγομένου μέγιστον. καὶ 〈ὁ〉 Ἀντισθένης ἀμυ‐ νόμενος ἀντὶ τῆς σάλπιγγος ἔλεγε σφηξὶν ὅμοιον αὐτὸν εἶναι. καὶ γὰρ τῶν σφηκῶν τὸν μὲν ψόφον τῶν πτερῶν εἶναι μικρόν, τὸ δὲ κέντρον δριμύτατον. ἔχαιρεν οὖν τῇ παρρησίᾳ τοῦ Διογένους.

3

.

13

.

39

Σόλωνος. Συμβούλευε μὴ τὰ ἥδιστα, ἀλλὰ τὰ ἄριστα.461 in vol. 3

3

.

13

.

40

 Ἐκ τῶν Ἀρίστωνος Ὁμοιωμάτων. Ὅμοιον ἀψινθίου τὸ δριμὺ καὶ λόγου παρρησίαν ἐκκόψαι.

3

.

13

.

41

 Ἐκ τῶν Ἀριστωνύμου Τομαρίων. Ὥσπερ τὸ μέλι τὰ ἡλκωμένα δάκνει, τοῖς δὲ κατὰ φύσιν ἡδύ ἐστιν, οὕτω καὶ οἱ ἐκ φιλοσοφίας λόγοι.

3

.

13

.

42

 Ἐκ τῶν Δίωνος Χρειῶν. Τὴν ἐπιτίμησιν ὁ Διογένης ἀλλότριον ἀγαθὸν ἔλεγεν εἶναι.

3

.

13

.

43

 Διογένους. Διογένης Ἀττικοῦ τινὸς ἐγκαλοῦντος αὐτῷ διότι Λακε‐ δαιμονίους μᾶλλον ἐπαινῶν παρ’ ἐκείνοις οὐ διατρίβει ‘οὐδὲ γὰρ ἰατρόσ‘ εἶπεν ‘ὑγιείας ὢν ποιητικὸς ἐν τοῖς
5ὑγιαίνουσι τὴν διατριβὴν ποιεῖται.‘

3

.

13

.

44

Διογένους. Ὁ Διογένης ἔλεγεν, ὅτι οἱ μὲν ἄλλοι κύνες τοὺς
ἐχθροὺς δάκνουσιν, ἐγὼ δὲ τοὺς φίλους, ἵνα σώσω.462 in vol. 3

3

.

13

.

45

 Διογένους. Διογένης ἤρετο Πλάτωνα εἰ νόμους γράφει· ὃ δὲ ἔφη. Τί δαί; πολιτείαν ἔγραψας; Πάνυ μὲν οὖν. Τί οὖν, ἡ πολιτεία νόμους οὐκ εἶχεν; Εἶχεν. Τί οὖν ἔδει
5σε πάλιν νόμους γράφειν;

3

.

13

.

46

Δημοκρίτου (fr. mor. 94 Mullach.). Κρέσσον τὰ οἰκήια ἁμαρτήματα ἐλέγχειν ἢ τὰ ὀθνήια.

3

.

13

.

47

 Δημοκρίτου (l. c. 124). Οἰκήιον ἐλευθερίης παρρησίη, κίνδυνος δὲ ἡ τοῦ καιροῦ διάγνωσις.

3

.

13

.

48

 Ἐκ τῶν Σερήνου. Ἀντιπάτρῳ ἀγροῖκος ἄνθρωπος ἐπεδίδου βιβλίον ἐν‐ τυχίαν ἔχον, ὃ δὲ οὐ σχολάζειν ἔφη. ‘καὶ μὴ βασίλευε‘ εἶπεν ἐκεῖνος ‘εἰ μὴ σχολὴν ἄγεις.‘

3

.

13

.

49

 Ἐν ταὐτῷ. Πρεσβῦτις δικαζομένη ἐπὶ Φιλίππου, ὡς ἑώρα νυ‐ στάζοντα ἔπειτα μέλλοντα ἀποφαίνεσθαι, ἐδεῖτο συγ‐ χωρῆσαι αὐτῇ ἐφεῖναι. ὃ δὲ ‘ἐπὶ τίνα;‘ εἶπεν. ‘ἐπὶ463 in vol. 3
5Φίλιππον‘ ἀπεκρίνατο ‘ἐγρηγορότα‘.

3

.

13

.

50

 Δημοκράτους. Δημοκράτης ἰδὼν κλέπτην ὑπὸ τῶν ἕνδεκα ἀπαγό‐ μενον ‘ἄθλιε‘ εἶπε ‘τί γὰρ τὰ μικρὰ ἔκλεπτες, ἀλλ’ οὐ τὰ μεγάλα, ἵνα καὶ σὺ ἄλλους ἀπῆγες;‘

3

.

13

.

51

 Ἱπποκράτους. Ἱπποκράτην ἔπειθέ τις πρὸς Ξέρξην ἀπαίρειν χρη‐ στὸν εἶναι φάσκων βασιλέα, ὃ δέ ‘οὐ δέομαι‘ ἔφη ‘χρη‐ στοῦ δεσπότου‘.

3

.

13

.

52

 Δημοσθένους (fr. 59 Sauppe). Δημοσθένης πρὸς κλέπτην εἰπόντα ‘οὐκ ᾔδειν ὅτι σόν ἐστιν‘ ‘ὅτι δέ‘ ἔφη ‘σὸν οὐκ ἔστιν ᾔδεισ‘.

3

.

13

.

53

 Πυθαγόρου. Τὰ ἁμαρτήματά σου πειρῶ μὴ λόγοις ἐπικαλύπτειν, ἀλλὰ θεραπεύειν ἐλέγχοις.

3

.

13

.

54

 Τοῦ αὐτοῦ. Οὐχ οὕτω χαλεπὸν ἁμαρτάνειν ὡς τὸν ἁμαρτάνοντα μὴ ἐξελέγχειν.464 in vol. 3

3

.

13

.

55

 Τοῦ αὐτοῦ. Ὥσπερ σωματικὸν πάθος οὐ κρυπτόμενον οὐδὲ ἐπαι‐ νούμενον ὑγιάζεται, οὕτως οὐδὲ ψυχὴ κακῶς φρουρου‐ μένη καὶ συναγορευομένη θεραπεύεται.

3

.

13

.

56

 Πλάτωνος. Διονύσιος ὁ τύραννος ἀτιμάζων αὐτὸν διὰ τὴν πρὸς Δίωνα φιλίαν, κατέκλινεν αὐτὸν ἐν τῇ ἐσχάτῃ χώρᾳ· καὶ μυκτηρίζων 〈εἶπεν〉 ‘ἦ που, ὦ Πλάτων, ἐνθένδε ἀπελ‐
5θὼν πολὺν ἐν Ἀκαδημείᾳ λόγον καθ’ ἡμῶν διαθήσεισ‘. ὃ δέ ‘μὴ γένοιτο‘ ἔφη ‘τοσαύτη λόγων ἀπορία, ὥστε περὶ σοῦ διαλέγεσθαι.‘

3

.

13

.

57

Ἐκ τῶν Ἀρίστωνος Ὁμοιωμάτων.
Φήσαντός τινος ‘λίαν μοι ἐπισκώπτεισ‘ ἔφη ‘καὶ γὰρ τοῖς σπληνικοῖς τὰ μὲν δριμέα καὶ πικρὰ ὠφέλιμα, τὰ δὲ γλυκέα βλαβερά‘.465 in vol. 3

3

.

13

.

58

 Ἐκ τῶν Σερήνου. Ἡ Λάκαινα πωλουμένη πρὸς τὸν ἐρόμενον τί ἐπί‐ σταται, ‘ἐλευθέρα‘ ἔφη ‘εἶναι‘.

3

.

13

.

59

 Εὐσεβίου (fr. 21 phil. Graec. III p. 10 Mullach). Παρρησίη ἀπὸ γνώμης ἐλευθέρης καὶ ἀληθείην ἀσπαζομένης προέρχεται· παρέξεαι δὲ αὐτὴν ἀμώμητον,
5οὐ τῷ πᾶσι καὶ ὡς ἔτυχεν ἐπιτιμᾶν καὶ λοιδορέεσθαι νομίζων τοῦτο εἶναι τὴν παρρησίην· ἀλλ’ εἰ πρὸς οὓς δεῖ καὶ ὑπὲρ τίνων χρὴ καὶ ἐν ᾧ χρὴ μετὰ τοῦ χρησίμου [περὶ] τῶν παρισταμένων ξὺν νόῳ προσδιαλέγοιο.

3

.

13

.

60

 Τοῦ αὐτοῦ (fr. 22 l. c. p. 11). Ἐχθρὸς τἀληθέα εἰπὼν τοῦ προσποιευμένου φίλου πρὸς χάριν εἰπόντος αἱρετώτερος.

3

.

13

.

61

 Σωκράτους. Τῆς παρρησίας, ὥσπερ ὥρας, ἐν καιρῷ ἡ χάρις ἡδίων.466 in vol. 3

3

.

13

.

62

 Τοῦ αὐτοῦ. Οὔτε μάχαιραν ἀμβλεῖαν οὔτε παρρησίαν ἄπρακτον ἔχειν δεῖ.

3

.

13

.

63

 Τοῦ αὐτοῦ. Οὔτε ἐκ τοῦ κόσμου τὸν ἥλιον οὔτε ἐκ τῆς παι‐ δείας ἀρτέον τὴν παρρησίαν.

3

.

13

.

64

 Τοῦ αὐτοῦ. Ἔστιν ὥσπερ τρίβωνα ῥυπαρὸν ἀμπεχόμενον εὐεκτεῖν, οὑτωσὶ καὶ βίον ἔχοντα πενιχρὸν παρρησιάζεσθαι.

3

.

13

.

65

 Ἑρμοῦ ἐκ τοῦ Ἴσιδος πρὸς Ὧρον (p. 45 a Patrit.). Ἔλεγχος γὰρ ἐπιγνωσθείς, ὦ μέγιστε βασιλεῦ, εἰς ἐπιθυμίαν φέρει τὸν ἐλεγχθέντα ὧν πρότερον οὐκ ᾔδει.

3

.

13

.

66

Πυθαγόρου. Συγγενεῖ καὶ ἄρχοντι πλὴν ἐλευθερίας πάντα εἶκε.

3

.

13

.

67

 Αἰλιανοῦ (v. h. XIV 3 Herch.). Τιμόθεος ὁ Κόνωνος πρὸς Ἀριστοφῶντα τὸν Ἀζηνιέα πάντων ἄριστα ἔχοντα λόγον εἶπεν. ἐπεὶ γὰρ ἄσωτος ἦν ὁ Ἀριστοφῶν, πικρότατα αὐτοῦ καθίκετο ὁ Τιμόθεος467 in vol. 3
5εἰπών ‘ᾧ ἱκανὸν οὐδέν, τούτῳ γε αἰσχρὸν οὐδέν‘.

3

.

13

.

68

 Θεμιστίου ἐκ τοῦ Περὶ ψυχῆς. Εἰ μὲν οὖν ὀρθῶς ἐπὶ Πλάτωνος εἶπε Διογένης ‘τί δαὶ ὄφελος ἡμῖν ἀνδρός, ὃς πολὺν ἤδη χρόνον φιλοσοφῶν οὐδένα λελύπηκεν;‘ ἕτεροι κρινοῦσιν. ἴσως γὰρ ὡς τὸ
5μέλι δεῖ καὶ τὸν λόγον τοῦ φιλοσόφου τὸ γλυκὺ δηκτι‐ κὸν ἔχειν τῶν ἡλκωμένων.

3

.

14

t

ΠΕΡΙ ΚΟΛΑΚΕΙΑΣ.

3

.

14

.

1

 Ποσειδίππου (fab. inc. fr. 5 com. IV p. 526). Τὴν χλανίδα πάντες, ὡς ἔοικεν, οὐκ ἐμὲ προσηγόρευον. οὐδὲ εἷς νῦν μοι λαλεῖ.

3

.

14

.

2

 Κριτίου (fr. 3 p. 774 N.2). Ὅστις δὲ τοῖς φίλοισι πάντα πρὸς χάριν πράσσων ὁμιλεῖ, τὴν παραυτίχ’ ἡδονὴν ἔχθραν καθίστης’ εἰς τὸν ὕστερον χρόνον.468 in vol. 3

3

.

14

.

3

 Εὐριπίδου Ἐρεχθεῖ (fr. 362 N.2). Φίλους δὲ τοὺς μὲν μὴ χαλῶντας ἐν λόγοις κέκτησο· τοὺς δὲ πρὸς χάριν σὺν ἡδονῇ τῇ σῇ πονηροὺς κλῇθρον εἰργέτω στέγης.

3

.

14

.

4

 Ζήνωνος. Ἔλεγχε σαυτὸν ὅστις εἶ, [καὶ] μὴ πρὸς χάριν ἄκου’, ἀφαιροῦ δὲ κολάκων παρρησίαν.

3

.

14

.

5

 Εὐριπίδου Ἰφιγενείας (Aul. 979—980). Αἰνούμενοι γὰρ ἁγαθοὶ τρόπον τινὰ μισοῦσι τοὺς αἰνοῦντας, ἢν αἰνῶς’ ἄγαν.

3

.

14

.

6

Εὐριπίδου Ὀρέστου (1163). Βάρος τι καὶ τόδ’ ἐστίν, αἰνεῖσθαι λίαν.

3

.

14

.

7

 Νικολάου (com. IV p. 579). Τὸ τῶν παρασίτων, ἄνδρες, ἐξεῦρεν γένος Διὸς πεφυκώς, ὡς λέγουσι, Τάνταλος. οὐ δυνάμενος δὲ τῇ τέχνῃ χρῆσθαι καλῶς
5ἀκόλαστον ἔσχε γλῶσσαν, εἶτ’ ἀκουσίῳ δίφρῳ περιπεσὼν δυναμένῳ λιμὸν ποεῖν, ἀπὸ τῆς τραπέζης ἐξαπίνης ἀπεστράφη. ἄφνω δὲ πληγεὶς εἰς μέσην τὴν γαστέρα ἔδοξεν αὐτῷ γεγονέναι τἄνω κάτω469 in vol. 3
10Σίπυλόν τε τοῦτον ἀνατετράφθαι τὸν τρόπον, καὶ μάλα δικαίως· Φρὺξ γὰρ ὢν οὐχ ἱκανὸς ἦν τὴν τοῦ τρέφοντος εὖ φέρειν παρρησίαν. διὸ δὴ τοιαύτης παντελῶς καχεξίας ἐν τοῖς βίοις παρὰ πᾶσιν ἐζηλωμένης,
15πικρῶς ἐπιπλῆξαι βούλομ’, ἄν περ νὴ Δία παρρησίαν μοι δῶτε, τοὺς ἀσυμβόλους τἀλλότρια δειπνεῖν ἑλομένους ἄνευ πόνου. τί γὰρ μαθών, ἄνθρωπε, πρὸς τῶν δαιμόνων βούλει παρασιτεῖν; ἢ τί τῶν ἐν τῷ βίῳ
20ηὔξηκας; εἶπον· ἄξιον γὰρ εἰδέναι· τίνος μαθητὴς γέγονας; αἵρεσιν τίνα ζηλοῖς; ἀπὸ τίνων δογμάτων ὁρμώμενος τολμᾷς παρασιτεῖν; ἃ μόλις ἡμεῖς τὸν βίον ἅπαντα κατατρίψαντες, οὐδὲ νῦν ἔτι
25ἀνεῳγμένην δυνάμεθα τὴν θύραν ἰδεῖν, διὰ τοὺς ἀνοδίᾳ τἀλλότρια μασωμένους.
οὐ παντὸς ἀνδρὸς ἐπὶ τράπεζαν ἔσθ’ ὁ πλοῦς. πλευρὰν ἔχειν πρώτιστον ἐν τούτοισι δεῖ. πρόσωπον ἰταμόν, χρῶμα διαμένον, γνάθον470 in vol. 3
30ἀκάματον, εὐθὺς δυναμένην πληγὰς φέρειν· στοιχεῖα μὲν ταῦτ’ ἐστὶ τῆς ὅλης τέχνης. ἔπειτα δεῖ σκωπτόμενον ἐφ’ ἑαυτῷ γελᾶν· αἰσχρὸν γὰρ οἶμαι δοῦλον εἶναι σκώμματος. ἀπὸ τῶν ἐτῶν κλέπτει τις ἢ καὶ βάπτεται
35θέλων καλὸς εἶναι, καὶ παρ’ ἡλικίαν νοσεῖ· ἔστω Γανυμήδης οὗτος ἀποθεούμενος· πρὸς χάριν ὁμίλει τοῦ τρέφοντος. ἐπ’ ὀλέθρῳ παρατάττεταί τις καὶ ποεῖ πάντας νεκροὺς δείπνῳ· σιωπῇ τοῦτον ὑπομυκτηρίσας
40εἰς τὴν τράπεζαν καὶ σὺ τὴν χολὴν ἄφες. οἶμαι δ’ ἐμαυτὸν εὔθετον τῷ πράγματι, παῖδες, γεγονέναι· πάντα γὰρ πρόσεστί μοι ὅσα περ ἔχειν τἀλλότρια τὸν δειπνοῦντα δεῖ, λιμός, ἀπόνοια, τόλμα, γαστήρ, ἀργία.
45καὶ νῦν μ’ ὁ Λυδῶν τῶν πολυχρύσων ἄναξ σύνδειπνον αὐτῷ κέκρικεν εἶναι 〈καὶ〉 φίλον.

3

.

14

.

8

 Δημοκρίτου (fr. mor. 122 Mullach.). Εὐλογέειν ἐπὶ καλοῖς ἔργμασι καλόν· τὸ γὰρ ἐπὶ φλαύροισι κίβδηλον καὶ ἀπατεῶνος ἔργον.471 in vol. 3

3

.

14

.

9

 Ἐκ τῶν Ἀριστωνύμου Τομαρίων. Τὰ μὲν ξύλα τὸ πῦρ αὔξοντα ὑπ’ αὐτοῦ καταναλί‐ σκεται, ὁ δὲ πλοῦτος ἐκτρέφων τοὺς κόλακας ὑπ’ αὐτῶν τούτων διαφθείρεται.

3

.

14

.

10

 Σωτίωνος ἐκ τοῦ Περὶ ὀργῆς. Οἱ δελφῖνες μέχρι τοῦ κλύδωνος συνδιανήχονται τοῖς κολυμβῶσι, πρὸς δὲ τὸ ξηρὸν οὐκ ἐξοκέλλουσιν· οὕτως οἱ κόλακες ἐν εὐδίᾳ παραμένουσιν, ὡς καὶ οἱ τοὺς φίλους
5εἰς ἀποδημίαν προπέμποντες μέχρι τῆς λείας συμπαρα‐ κολουθοῦσιν, ἐπειδὰν δὲ εἰς τραχεῖαν ἔλθωσιν, ἀπίασιν.

3

.

14

.

11

Φαβωρίνου (fr. 104 Marres.). Ἔστι δὲ οὐκ ἀξιόπιστος ἔπαινος, ὃν ἐπαινεῖ τις
ἕτερον διὰ τὸ ἑαυτοῦ συμφέρον.472 in vol. 3

3

.

14

.

12

 Τοῦ αὐτοῦ (fr. 105 Marres.). Ὥσπερ ὁ Ἀκταίων ὑπὸ τῶν τρεφομένων ὑπ’ αὐτοῦ κυνῶν ἀπέθανεν, οὕτως οἱ κόλακες τοὺς τρέφοντας κατε‐ σθίουσιν.

3

.

14

.

13

 Θεοδώρου ὑπὲρ Ἐλπιδηφοριανῆς. Εἴσοδος δὲ ἦν παρ’ αὐτὴν οὐκ ὀλίγη τῶν μὲν τοῦ ἤθους τὴν ἀφέλειαν ἀποδεχομένων, τῶν δέ τι καὶ δεο‐ μένων ἴσως, τῶν δὲ πολλῶν συνήθη νοσούντων καὶ οἰ‐
5κείᾳ φύσει χρωμένων, οἳ τοὺς πλουτοῦντας ὥσπερ τι κρεῖττον θαυμάζοντες, φθείρεσθαι πρὸς τὰς τούτων θύρας εἰώθασιν, κἂν μηδ’ ὁτιοῦν τῆς εὐπορίας μεθέξειν μέλλωσιν.

3

.

14

.

14

 Διογένους. Ἐπὶ τῆς κολακείας ὥσπερ ἐπὶ μνήματος αὐτὸ μόνον τὸ ὄνομα τῆς φιλίας ἐπιγέγραπται.

3

.

14

.

15

 Ἰσοκράτους πρὸς Δημόνικον (§ 30 p. 8 c). Μίσει τοὺς κολακεύοντας ὥσπερ τοὺς ἐξαπατῶν‐ τας· ἀμφότεροι γὰρ πιστευθέντες τοὺς πιστεύσαντας
ἀδικοῦσιν.473 in vol. 3

3

.

14

.

16

Κράτητος. Κράτης τοὺς κόλακάς φησι συγκατανευσιφάγους.

3

.

14

.

17

 Ἀντισθένους. Ἀντισθένης αἱρετώτερόν φησιν εἰς κόρακας ἐμπε‐ σεῖν ἢ εἰς κόλακας· οἱ μὲν γὰρ ἀποθανόντος τὸ σῶμα, οἱ δὲ ζῶντος τὴν ψυχὴν λυμαίνονται.

3

.

14

.

18

 Πυθαγόρου. Χαῖρε τοῖς ἐλέγχουσί σε μᾶλλον ἢ τοῖς κολακεύου‐ σιν· ὡς δ’ ἐχθρῶν χείρονας ἐκτρέπου τοὺς κολακεύοντας.

3

.

14

.

19

 Ἀντισθένους (apophth. 11 Winckelm.). Ἀντισθένης ἔλεγεν, ὥσπερ τὰς ἑταίρας τἀγαθὰ πάντα εὔχεσθαι τοῖς ἐρασταῖς παρεῖναι, πλὴν νοῦ καὶ φρονή‐ σεως, οὕτω καὶ τοὺς κόλακας οἷς σύνεισιν.

3

.

14

.

20

 Κράτητος. Κράτης πρὸς νέον πλούσιον πολλοὺς κόλακας ἐπι‐ συρόμενον ‘νεανίσκε‘ εἶπεν ‘ἐλεῶ σου τὴν ἐρημίαν‘.474 in vol. 3

3

.

14

.

21

 Σωκράτους. Ἡ τῶν κολάκων εὔνοια καθάπερ ἐκ τροπῆς φεύγει τὰς ἀτυχίας.

3

.

14

.

22

 Σωκράτους. Θηρεύουσι τοῖς μὲν κυσὶ τοὺς λαγωοὺς οἱ κυνηγοί, τοῖς δὲ ἐπαίνοις τοὺς ἀνοήτους οἱ πολλοί.

3

.

14

.

23

 Τοῦ αὐτοῦ. Οἱ μὲν λύκοι τοῖς κυσίν, οἱ δὲ κόλακες τοῖς φίλοις ὄντες ὅμοιοι, ἀνομοίων ἐπιθυμοῦσιν.

3

.

14

.

24

 Τοῦ αὐτοῦ. Ἔοικεν ἡ κολακεία γραπτῇ πανοπλίᾳ, διὸ τέρψιν μὲν ἔχει, χρείαν δὲ οὐδεμίαν παρέχεται.

3

.

14

.

25

 Πλάτωνος ἐκ τῆς πρὸς Διόνυσον ἐπιστολῆς (episto‐ logr. gr. rec. Herch. p. 498, 23). Ἑώρων γὰρ καὶ τότε καὶ νῦν ὁρῶ τὰς μεγάλας οὐ‐ σίας καὶ ὑπερόγκους τῶν τε ἰδιωτῶν καὶ τῶν μονάρχων,
5σχεδὸν ὅσῳ περ ἂν μείζους ὦσι, τοσούτῳ πλείους καὶ μείζους τοὺς διαβάλλοντας καὶ πρὸς ἡδονὴν μετὰ αἰ‐ σχρᾶς βλάβης τοὺς ὁμιλοῦντας τρεφούσας, οὗ κακὸν οὐ‐ δὲν μεῖζον γεννᾷ πλοῦτός τε καὶ ἡ τῆς ἄλλης ἐξουσίας
δύναμις.475 in vol. 3

3

.

14

.

26

 Τοῦ αὐτοῦ ἐκ τοῦ Μενεξένου ἢ Ἐπιταφίου (p. 235 D). Ὅταν δέ τις ἐν τούτοις ἀγωνίζηται, οὕσπερ καὶ ἐπαι‐ νεῖ, οὐδὲν μέγα δοκεῖν εὖ λέγειν.

3

.

15

t

ΠΕΡΙ ΑΣΩΤΙΑΣ.

3

.

15

.

1

 Μενάνδρου (fab. inc. fr. 79 com. IV p. 255). Τοὺς τὸν ἴδιον δαπανῶντας ἀλογίστως βίον τὸ καλῶς ἀκούειν ταχὺ ποεῖ πράττειν κακῶς.

3

.

15

.

2

 Εὔφρονος Διδύμων (fr. 1 com. IV p. 490). Ὁ γὰρ τὸν ἴδιον οἰκονομῶν κακῶς βίον, πῶς οὗτος ἂν σώσειε τῶν ἔξω τινά;

3

.

15

.

3

Διφίλου (fab. inc. fr. 19 com. IV p. 422). Ἔργον συναγαγεῖν σωρὸν ἐν πολλῷ χρόνῳ,
ἐν ἡμέρᾳ δὲ διαφορῆσαι ῥᾴδιον.476 in vol. 3

3

.

15

.

4

 Μενάνδρου (fab. inc. fr. 172 com. IV p. 272). Λαμπρῶς ἐνίοτε ζῶσιν, οἷς χαλεπώτερον τοῦ περιποιήσασθαί τι τὸ φυλάξαι βίον.

3

.

15

.

5

 Φιλήμονος (fr. 120 com. II p. 516 Kock.). Ἂν μὲν πλέωμεν ἡμερῶν που τεττάρων, σκεπτόμεθα τἀναγκαῖ’ ἑκάστης ἡμέρας· ἂν ᾖ δὲ φείσασθαί τι τοῦ γήρως χάριν,
5οὐ φεισόμεσθ’ ἐφόδια περιποιούμενοι;

3

.

15

.

6

Θεόγνιδος (331—332).
Ὥσπερ ἐγώ, μέσσην ὁδὸν ἔρχεο ποσσίν. μηδ’ ἑτέροισι δίδου, Κύρνε, τὰ τῶν ἑτέρων.

3

.

15

.

7

Πυθαγόρου (aur. carm. 37—38 ed. Nauck). Μὴ δαπανᾶν παρὰ καιρὸν ὁποῖα καλῶν ἀδαήμων.
μηδ’ ἀνελεύθερος ἴσθι· μέτρον δ’ ἐπὶ πᾶσιν ἄριστον.477 in vol. 3

3

.

15

.

8

 Σωκράτους. Σωκράτης ἰδών τινα προχείρως πᾶσι χαριζόμενον καὶ ἀνεξετάστως ὑπηρετούμενον ‘κακῶσ‘ εἶπεν ‘ἀπόλοιο, ὅτι τὰς Χάριτας, παρθένους οὔσας, πόρνας ἐποίησασ‘.

3

.

15

.

9

 Διογένους. Διογένης ἄσωτον ᾔτει μνᾶν· τοῦ δὲ εἰπόντος ‘διὰ τί τοὺς ἄλλους τριώβολα, ἐμὲ δὲ μνᾶν αἰτεῖς;‘ ἔφη ‘παρὰ μὲν τῶν ἄλλων ἐλπίζω πάλιν λαβεῖν, παρὰ δὲ
5σοῦ οὐκέτι‘.

3

.

15

.

10

Κράτητος. Κράτης τὰ τῶν πλουσίων καὶ ἀσώτων χρήματα ταῖς
ἐπὶ τῶν κρημνῶν συκαῖς εἴκαζεν, ἀφ’ ὧν ἄνθρωπον μη‐ δὲν λαμβάνειν, κόρακας δὲ καὶ ἰκτίνους· ὥσπερ παρὰ478 in vol. 3
5τούτων ἑταίρας καὶ κόλακας.

3

.

15

.

11

 Δημοσθένους ἐν τῷ πρὸς Λεπτίνην (XX § 50 p. 472). Τῶν γὰρ ἀνθρώπων οἱ πλεῖστοι κτῶνται μὲν τἀγαθὰ τῷ καλῶς βουλεύεσθαι καὶ μηδενὸς καταφρονεῖν, φυ‐
5λάττειν δ’ οὐκ ἐθέλουσι τοῖς αὐτοῖς τούτοις.

3

.

15

.

12

 Ζήνωνος. Ζήνων πρὸς τοὺς ἀπολογουμένους ὑπὲρ τῆς αὑτῶν ἀσωτίας καὶ λέγοντας ἐκ πολλοῦ τοῦ περιόντος ἀναλί‐ σκειν ἔλεγεν ‘ἦ που καὶ τοῖς μαγείροις συγγνώσεσθε.
5ἐὰν ἁλμυρὰ λέγωσι πεποιηκέναι τὰ ὄψα, ὅτι πλῆθος ἁλῶν αὐτοῖς ὑπῆρχεν;‘

3

.

15

.

13

 Ξενοφῶντος ἐν τῷ ζʹ τῆς Κύρου παιδείας (VII 5, 82). Οὐ γὰρ τὸ μὴ λαβεῖν τἀγαθὰ οὕτω χαλεπὸν ὡς τὸ
λαβόντα στερηθῆναι.479 in vol. 3

3

.

16

t

ΠΕΡΙ ΦΕΙΔΩΛΙΑΣ.

3

.

16

.

1

 Φιλήμονος (fab. inc. fr. 41 com. IV p. 49). Ἂν οἷς ἔχομεν τούτοισι μηδὲ χρώμεθα, ἃ δ’ οὐκ ἔχομεν ζητῶμεν, ὧν μὲν διὰ τύχην, ὧν δὲ δι’ ἑαυτοὺς ἐσόμεθ’ ἐστερημένοι.

3

.

16

.

2

 Ἀπολλοδώρου (fab. inc. fr. 3 com. IV p. 456). Μισῶ τύχην συνοῦσαν ἀτυχεῖ σώματι· ὅστις γὰρ εὐπορῶν, παρὸν ζῆν ἡδέως, κακῶς διάγει, τί ἄν τις ἄλλ’ ἢ τῇ τύχῃ
5μέμφοιτο, διότι δυστυχεῖ συνδυστυχεῖ;

3

.

16

.

3

scriptoris nescio cuius. Ἐγὼ γὰρ οὐ τὸν πλοῦτον ἴδοιμι ὅσος ἐστίν, ἀλλ’ ὅστις αὐτὸν κέκτηται εἰ ὑπέρτερός ἐστιν ὧν ἔχει.

3

.

16

.

4

 Εὐριπίδου Ἀντιόπης (fr. 198 N.2). Εἰ δ’ εὐτυχῶν τις καὶ βίον κεκτημένος μηδὲν δόμοισι τῶν καλῶν θηράσεται, ἐγὼ μὲν αὐτὸν οὔποτ’ ὄλβιον καλῶ,480 in vol. 3
5φύλακα δὲ μᾶλλον χρημάτων εὐδαίμονα.

3

.

16

.

5

 Τοῦ αὐτοῦ Ἰνοῖ (fr. 407 N.2). Ἀμουσία τοι μηδ’ ἐπ’ οἰκτροῖσιν δάκρυ στάζειν. κακὸν δὲ χρημάτων ὄντων ἅλις φειδοῖ πονηρᾷ μηδέν’ εὖ ποιεῖν βροτῶν.

3

.

16

.

6

 Τοῦ αὐτοῦ Δανάης (fr. 328 N.2). Ὅστις δόμους μὲν ἥδεται πληρουμένους, γαστρὸς δ’ ἀφαιρῶν σῶμα δύστηνος κακοῖ, τοῦτον νομίζω κἂν θεῶν συλᾶν βρέτη
5τοῖς φιλτάτοις τε πολέμιον πεφυκέναι.

3

.

16

.

7

Μενάνδρου (fab. inc. fr. 81 com. IV p. 256). Οὐ πώποτ’ ἐζήλωσα πλουτοῦντα σφόδρα
ἄνθρωπον, ἀπολαύοντα μηδὲν ὧν ἔχει.481 in vol. 3

3

.

16

.

8

 Τοῦ αὐτοῦ (fab. inc. fr. 80 a com. IV p. 255). Μὴ πάντοθεν κέρδαιν’· ἐπαισχύνου δέ μοι· τὸ μὴ δικαίως εὐτυχεῖν ἔχει φόβον.

3

.

16

.

9

(fr. 80 b l. c.) Ὦ τρὶς κακοδαίμων, ὅστις ἐκ φειδωλίας κατέθετο μῖσος διπλάσιον τῆς οὐσίας.

3

.

16

.

10

 Θεοκρίτου (X 54). Κάλλιον, ὦ ’πιμελητὰ φιλάργυρε, τὸν φακὸν ἑψῆν, μὴ ’πιτάμῃς τὰν χεῖρα διαπρίων τὸ κύμινον.

3

.

16

.

11

Μενάνδρου ἐν Ψευδηρακλεῖ (fr. 5 com. IV p. 224). Ἀστοργίαν ἔχει τιν’ ὁ σκληρὸς βίος.

3

.

16

.

12

Ἀπολλοδώρου Ἀποκαρτερῶν (fr. 2 com. IV p. 439). Ἀλλὰ σχεδόν τι τὸ κεφάλαιον τῶν κακῶν εἴρηκας, ἐν φιλαργυρίᾳ γὰρ πάντ’ ἔνι.

3

.

16

.

13

 Ἀντιφάνους (fab. inc. fr. 41 com. III p. 148). Ὡς δυστυχεῖς, ὅσοισι τοῦ κέρδους χάριν ἐπίπροσθε τᾀσχρὰ φαίνετ’ εἶναι τῶν καλῶν·
5ἐπισκοτεῖ γὰρ τῷ φρονεῖν τὸ λαμβάνειν.482 in vol. 3

3

.

16

.

14

 Μενάνδρου ἐκ Δυσκόλου (fr. 2 com. IV p. 107). Περὶ χρημάτων λαλεῖς, ἀβεβαίου πράγματος· εἰ μὲν γὰρ οἶσθα ταῦτα παραμενοῦντά σοι
5εἰς πάντα τὸν χρόνον, φύλαττε μηδενὶ ἄλλῳ μεταδιδούς, αὐτὸς ὢν δὲ κύριος· εἰ μὴ δὲ σεαυτοῦ, τῆς Τύχης δὲ πάντ’ ἔχεις, τί ἂν φθονοίης, ὦ πάτερ, τούτων τινί; αὐτὴ γὰρ ἄλλῳ τυχὸν ἀναξίῳ τινὶ
10παρελομένη σοῦ πάντα προσθήσει πάλιν. διόπερ ἔγωγέ φημι δεῖν, ὅσον χρόνον εἶ κύριος, χρῆσθαί σε γενναίως, πάτερ, αὐτόν, ἐπικουρεῖν πᾶσιν, εὐπόρους ποιεῖν ὡς ἂν δύνῃ πλείστους διὰ σαυτοῦ· τοῦτο γὰρ
15ἀθάνατόν ἐστι, κἄν ποτε πταίσας τύχῃς, ἐκεῖθεν ἔσται ταὐτὸ τοῦτό σοι πάλιν. πολλῷ δὲ κρεῖττόν ἐστιν ἐμφανὴς φίλος ἢ πλοῦτος ἀφανής, ὃν σὺ κατορύξας ἔχεις.

3

.

16

.

15

Εὐσεβίου (fr. 23 phil. graec. III p. 11 Mull.).
Ἀνὴρ μεγάλα ἔχων χρήματα ἀποτεθησαυρισμένα, ἔπειτα γνώμῃ [μὴ] τῇ ἑωυτοῦ ἐς μηδὲν τῶν δεόντων οἷός τε ἐὼν αὐτοῖσι χρέεσθαι, ἔοικε τῷ τὰ ἐν τοῖσι δημοσίοις483 in vol. 3
5ἀποκείμενα πεπιστευκότι ἑωυτοῦ εἶναι. δόξῃ μὲν γὰρ ὁμοίῃ πλουτέουσι· τόπερ δὲ τοῦ κεκτῆσθαί ἐστιν οἰκήιον, τοῦ αὐτοῖσι χρέεσθαι ἀπεστερέαται ὁμοίως ἀμφότεροι.

3

.

16

.

16

 Θεοπόμπου (fr. 284 hist. gr. v. I p. 327 Muell.). Εἴ τις πλεῖστα τῶν ἀγαθῶν κεκτημένος μετὰ τοῦ λυπεῖσθαι διάγοι τὸν βίον, ἁπάντων ἂν εἴη καὶ τῶν ὄν‐
5των καὶ τῶν ἐσομένων ἀθλιώτατος.

3

.

16

.

17

 Δημοκρίτου (fr. mor. 68 Mullach.). Οἱ φειδωλοὶ τὸν τῆς μελίσσης οἶτον ἔχουσιν ἐργα‐ ζόμενοι ὡς αἰεὶ βλισσόμενοι.

3

.

16

.

18

 Τοῦ αὐτοῦ (fr. mor. 70 Mullach.). Οἱ τῶν φειδωλῶν παῖδες ἀμαθέες γινόμενοι, ὥσπερ οἱ ὀρχησταὶ οἱ ἐς τὰς μαχαίρας ὀρούοντες, ἢν ἑνὸς μού‐ νου μὴ τύχωσι καταφερόμενοι, ἔνθα δεῖ τοὺς πόδας
5ἐρεῖσαι, ἀπόλλυνται· χαλεπὸν δὲ τυχεῖν ἑνός, τὸ γὰρ ἴχνιον μοῦνον λέλειπται τῶν ποδῶν· οὕτω δὲ καὶ οὗτοι, ἢν ἁμάρτωσι τοῦ πατρικοῦ τύπου τοῦ ἐπιμελέος καὶ φει‐ δωλοῦ, φιλέουσι διαφθείρεσθαι.

3

.

16

.

19

 Τοῦ αὐτοῦ (fr. mor. 33 Mullach.). Φειδώ τοι καὶ λιμὸς χρηστή, ἐν καιρῷ δὲ καὶ δα‐ πάνη· γινώσκειν δὲ ἀγαθοῦ.484 in vol. 3

3

.

16

.

20

 Ἀντιφῶντος (fr. 127 Blass.2). Εἰσί τινες οἳ τὸν παρόντα μὲν βίον οὐ ζῶσιν, ἀλλὰ παρασκευάζονται πολλῇ σπουδῇ ὡς ἕτερόν τινα βίον βιωσόμενοι, οὐ τὸν παρόντα· καὶ ἐν τούτῳ παραλειπό‐
5μενος ὁ χρόνος οἴχεται.

3

.

16

.

21

 Μητροδώρου (fr. 53 Koerte). Ἑτοιμάζονταί τινες διὰ βίου τὰ πρὸς τὸν βίον 〈ὡσ〉 βιωσόμενοι μετὰ τὸ λεγόμενον ζῆν οὐ συνορῶντες ὡς πᾶσιν ἡμῖν θανάσιμον ἐγκέχυται τὸ τῆς γενέσεως φάρ‐
5μακον.

3

.

16

.

22

Δημοκρίτου (fr. mor. 32 Mullach.). Βίος ἀνεόρταστος μακρὴ ὁδὸς ἀπανδόκευτος.

3

.

16

.

23

Πλουτάρχου ἐκ τῶν Ὑγιεινῶν παραγ‐
γελμάτων (p. 125 E). Οὐ μὴν ἀλλὰ καὶ μικρολογία καὶ γλισχρότης ἐνίους
ἀναγκάζει πιεζομένους οἴκοι τὰς ἐπιθυμίας καὶ κατισχναί‐485 in vol. 3
5νοντας, ἐμπίπλασθαι παρ’ ἑτέροις τῶν πολυτελῶν καὶ ἀπολαύειν καθάπερ ἐκ πολεμίας ἀφειδῶς ἐπισιτιζομέ‐ νους· εἶτα κακῶς διατεθέντες ἀπίασιν εἰς τὴν ὑστεραίαν ἐφόδιον τῆς ἀσωτίας τὴν ἀπεψίαν ἔχοντες.

3

.

16

.

24

 Θεοκρίτου. Θεόκριτος τοὺς πολλοὺς τῶν πλουσίων ἔλεγεν ἐπι‐ τρόπους εἶναι, ἀλλὰ μὴ δεσπότας τῶν χρημάτων.

3

.

16

.

25

 Εὐσεβίου (fr. 24 phil. graec. III p. 11 Mullach). Ἄνδρα χρήματα μεγάλα ἔχοντα ἀποτεθησαυρισμένα, καὶ [τοῦ θησαυρίζειν] αὐτοῦ τούτου μούνου εἵνεκα ἐπι‐
5κτώμενον, καὶ ὅκως αἰεί τι τοῖσι παρεοῦσι προσθέῃ, χρήματα ἔχοντα, μήτε δὲ ἐς ἑωυτὸν μήτε ἐς ἄλλο τι τῶν χρησίμων ἀναλίσκοντα, μήκοτε πλουτέειν ἀποφήνῃ, φύλακα δὲ καὶ ποριστὴν εἶναι ἀλλοτρίων χρημάτων, καὶ πόνους ἔχειν αἱρέεσθαι πολλάκις καὶ τοῖς ἑωυτῷ μηδὲν486 in vol. 3
10προσήκουσιν ἐπικτώμενον.

3

.

16

.

26

 Ξενοφῶντος ἐν τῷ ηʹ περὶ παιδείας (VIII 2, 23). Ὅπως δὲ καὶ τοῦτο εἰδείης, ὦ Κροῖσε, ἐγὼ οὐ τοὺς πλεῖστα ἔχοντας καὶ φυλάττοντας πλεῖστα εὐδαιμονεστά‐
5τους ἡγοῦμαι· οἱ γὰρ τὰ τείχη φυλάττοντες οὕτως ἂν εὐδαιμονέστατοι εἴησαν· πάντα γὰρ τὰ ἐν ταῖς πόλεσι φυλάττουσιν· ἀλλ’ ὃς ἂν πλεῖστα κτᾶσθαί τε δύνηται σὺν τῷ δικαίῳ καὶ χρῆσθαι πλείστοις σὺν τῷ καλῷ, τοῦτον ἐγὼ εὐδαιμονέστατον νομίζω κατὰ χρήματα.

3

.

16

.

27

 Σωκράτους. Ὁ τῶν φιλαργύρων βίος ἔοικε νεκροῦ δείπνῳ· πάντα γὰρ ἔχων, τὸν εὐφρανθησόμενον οὐκ ἔχει.487 in vol. 3

3

.

16

.

28

 Τοῦ αὐτοῦ. Ὁ τῶν φιλαργύρων πλοῦτος, ὥσπερ ὁ ἥλιος καταδὺς εἰς τὴν γῆν, οὐδένα τῶν ζώντων εὐφραίνει.

3

.

16

.

29

 Ἐπικούρου (fr. 204 Vsener.). Γεγόναμεν ἅπαξ, δὶς οὐκ ἔστι γενέσθαι· δεῖ δὲ τὸν αἰῶνα μηκέτ’ εἶναι. σὺ δὲ τῆς αὔριον οὐκ ὢν κύριος ἀναβάλλῃ τὸν καιρόν· ὁ δὲ πάντων βίος μελλησμῷ παρα‐
5πόλλυται καὶ διὰ τοῦτο ἕκαστος ἡμῶν ἀσχολούμενος ἀπο‐ θνῄσκει.

3

.

16

.

30

 Ἀντιφῶντος (fr. 128 Blass2). Ἔστι δέ τις λόγος, ὡς ἄρα ἰδὼν ἀνὴρ ἄνδρα ἕτερον ἀργύριον ἀναιρούμενον πολὺ ἐδεῖτό οἱ δανεῖσαι ἐπὶ τόκῳ, ὃ δ’ οὐκ ἠθέλησεν, ἀλλ’ ἦν οἷος ἀπιστεῖν τε καὶ μὴ
5ὠφελεῖν μηδένα, φέρων δ’ ἀπέθετο ὅποι δή· καί τις καταμαθὼν τοῦτο ποιοῦντα ὑφείλετο· ὑστέρῳ δὲ χρόνῳ ἐλθὼν οὐχ εὕρισκε τὰ χρήματα ὁ καταθέμενος. περιαλ‐ γῶν οὖν τῇ συμφορᾷ τά τε ἄλλα καὶ ὅτι οὐκ ἔχρησε
τῷ δεομένῳ, ὃ ἂν αὐτῷ καὶ σῷον ἦν καὶ ἕτερον προσ‐488 in vol. 3
10έφερεν, ἀπαντήσας δὴ τῷ ἀνδρὶ τῷ τότε δανειζομένῳ ἀπωλοφύρετο τὴν συμφοράν, ὅτι ἐξήμαρτε καὶ ὅτι οἱ μεταμέλει οὐ χαρισαμένῳ, ἀλλ’ ἀχαριστήσαντι, ὡς πάν‐ τως οἱ ἀπολόμενον τὸ ἀργύριον. ὃ δ’ αὐτὸν ἐκέλευε μὴ φροντίζειν, ἀλλὰ νομίζειν αὑτῷ εἶναι καὶ μὴ ἀπολωλέναι,
15καταθέμενον λίθον εἰς τὸ αὐτὸ χωρίον· πάντως γὰρ οὐδ’ ὅτε ἦν σοι ἐχρῶ αὐτῷ, ὅθεν μηδὲ νῦν νόμιζε στέρεσθαι μηδενός. ὅτῳ γάρ τις μὴ ἐχρήσατο μηδὲ χρήσεται, ὄν‐ τος ἢ μὴ ὄντος αὐτῷ οὐδὲν οὔτε πλέον οὔτε ἔλασσον βλάπτεται. ὅταν γὰρ ὁ θεὸς μὴ παντελῶς βούληται ἀγαθὰ
20διδόναι ἀνδρί, χρημάτων πλοῦτον παρασχών, τοῦ φρονεῖν 〈δὲ〉 καλῶς πένητα ποιήσας, τὸ ἕτερον ἀφελόμενος ἑκα‐ τέρων ἀπεστέρησεν.

3

.

17

t

ΠΕΡΙ ΕΓΚΡΑΤΕΙΑΣ.

3

.

17

.

1

Σοφοκλέους Ἠλέκτρας (989).
Ζῆν αἰσχρὸν αἰσχρῶς τοῖς καλῶς πεφυκόσιν.489 in vol. 3

3

.

17

.

2

 Σοφοκλέους Φαίδρα (fr. 616 N.2). Οὐ γὰρ δίκαιον ἄνδρα γενναῖον φρένας τέρπειν, ὅπου γε μὴ δίκαια τέρψεται.

3

.

17

.

3

 Χάρητος (fr. 1 p. 826 N.2). Γαστρὸς δὲ πειρῶ πᾶσαν ἡνίαν κρατεῖν· μόνη γὰρ ὧν πέπονθεν οὐκ ἔχει χάριν, ἀεὶ δὲ τοῦ δέοντος ἐνδεῖται πλέον.
5ὅστις δὲ γαστρὸς μὴ κρατεῖν ἐπίσταται, οὗτος τὰ πλείω τῶν κακῶν ἔχει κακά.

3

.

17

.

4

Σοφοκλέους Οἰδίποδι (tyr. 1410). Ἀλλ’ οὐ γὰρ αὐδᾶν ἔσθ’, ἃ μηδὲ δρᾶν καλά.

3

.

17

.

5

(trag. fr. adesp. 522 N.2). Ὅσοι δὲ φιλοσοφοῦντες ἐκμοχθοῦσί τι, ἐνταῦθ’ ὑπάρχει τῷ βίῳ γαστρὸς κρατεῖν· διδάσκαλος γὰρ [οὖσα] ἡ εὐτέλεια τῶν σοφῶν
5καὶ τῶν ἀρίστων γίνεται βουλευμάτων.490 in vol. 3

3

.

17

.

6

 Εὐριπίδου Ἐρεχθεῖ (fr. 362 N.2). Ἐξουσίᾳ δὲ μή ποτ’ ἐντυχών, τέκνον, αἰσχροὺς ἔρωτας δημοτῶν διωκαθεῖν. ὃ καὶ σίδηρον ἀγχόνας τ’ ἐφέλκεται,
5χρηστῶν πενήτων ἤν τις αἰσχύνῃ τέκνα.

3

.

17

.

7

 Πυθαγόρου. Παντὸς καλοῦ κτήματος πόνος προηγεῖται ὁ κατ’ ἐγ‐ κράτειαν.

3

.

17

.

8

 Ἰαμβλίχου. Τί δαὶ τοῖς ἀνθρώποις χρωμένοις; ἐμμελῆ καὶ εὐάρ‐ μοστον ἕξιν, πρός τε τοὺς διαφέροντας τρόπους εὐκοι‐ νώνητον, ἄρχειν τε καὶ ἄρχεσθαι δυναμένην ἐν μέρει τῷ
5προσήκοντι· τούτοις δ’ ἕπεται τὰ ἔθη καὶ τὰ ἐπιτηδεύ‐ ματα περί τε ἐγκράτειαν ἡδονῶν καὶ περὶ τὴν ἀρχὴν τῶν ἐπιθυμιῶν, ἄλλα δ’ εἴδη τῶν ἡδονῶν τὸ ἀκόλαστον ἐξ ἅπαντος τρόπου καὶ ἄμετρον ἐξορίζοντα.

3

.

17

.

9

 Φωκίωνος. Φωκίωνι ὁ παῖς πλείω τῶν εἰωθότων ὄψων ἐπρίατο. ὃ δέ ‘οἰμώξῃ‘ ἔφη ‘ἐὰν τοῦ φαγεῖν πλείω ἐπιφαγεῖν παρα‐
σκευάζῃσ‘.491 in vol. 3

3

.

17

.

10

 Ἐκ τῆς Σίμωνος ἐπιστολῆς πρὸς Ἀρί‐
στιππον (epistologr. gr. rec. Herch. p. 618). Μέμνησο μέντοι λιμοῦ καὶ δίψης· ταῦτα γὰρ δύνα‐ ται μεγάλα τοῖς σωφροσύνην διώκουσιν.

3

.

17

.

11

Πυθαγόρου. Ῥώμην μεγίστην καὶ πλοῦτον τὴν ἐγκράτειαν κτῆσαι.

3

.

17

.

12

 Τοῦ αὐτοῦ. Πυθαγόρας παρηγγύα, μὴ πυκνὰ τὸν ἄνθρωπον ἀπὸ τοῦ ἀνθρώπου, μὴ δεῖν συνεχῶς ἀφροδισιάζειν αἰνιτ‐ τόμενος.

3

.

17

.

13

 Ἀπολλώνιος Εἰδομένῃ (epistologr. gr. rec. Herch. p. 126). Ἐζηλώσαμεν τὴν αὐτάρκειαν οὐχ ὅπως τοῖς εὐτελέσι καὶ λιτοῖς πάντως χρώμεθα, ἀλλ’ ὅπως θαρρῶμεν πρὸς
5αὐτά.

3

.

17

.

14

Ἀπολλώνιος τοῖς γνωρίμοις (ib. p. 126).
Μηδέν με δόξητε ῥᾳδίως ἄλλοις παραινεῖν· αὐτὸς γὰρ ἐπὶ τῆς μάζης καὶ τῆς ἄλλης τῆς ἀκολούθου ταύτῃ διαίτης ὢν τοιαῦτα ὑμῖν παρεγγυῶ.492 in vol. 3

3

.

17

.

15

 Διογένους. Ὁ Διογένης καθαρὸν λαβὼν ἄρτον, ἐξέβαλε τῆς πή‐ ρας τὸν αὐτόπυρον εἰπών
ὦ ξένε, τυράννοις ἐκποδὼν μεθίστασο.

3

.

17

.

16

 Σωκράτους (Aelian. var. hist. IX 29). Ἑορτῆς οὔσης παρὰ τοῖς Ἀθηναίοις ἐφιλοτιμήσατο ὁ Ἀλκιβιάδης δῶρα πολλὰ πέμψαι τῷ Σωκράτει. τῆς οὖν Ξανθίππης καταπλαγείσης καὶ τὸν Σωκράτην λαβεῖν αὐτὰ
5ἀξιούσης ἔφη ‘ἀλλὰ καὶ ἡμεῖς τῇ φιλοτιμίᾳ τῇ τοῦ Ἀλκι‐ βιάδου παραταξώμεθα, μὴ λαβεῖν τὰ πεμφθέντα ἀντι‐ φιλοτιμησάμενοι‘.

3

.

17

.

17

 Ἀριστίππου. Κρατεῖ ἡδονῆς οὐχ ὁ ἀπεχόμενος, ἀλλ’ ὁ χρώμενος μέν, μὴ παρεκφερόμενος δέ· ὥσπερ καὶ νεὼς καὶ ἵππου οὐχ ὁ μὴ χρώμενος, ἀλλ’ ὁ μετάγων ὅποι βούλεται.

3

.

17

.

18

 Περικλέους. Περικλῆς Σοφοκλέους εὐπρεπῆ παῖδα δεικνύντος αὐ‐ τῷ ‘ὦ Σοφόκλεισ‘ εἶπε ‘τὸν σώφρονα στρατηγὸν οὐ μόνον τὰς χεῖρας, ἀλλὰ καὶ τὴν ὄψιν ἔχειν παρ’ ἑαυτῷ δεῖ‘.493 in vol. 3

3

.

17

.

19

 Ἐκ τοῦ Ἐπικτήτου Ἐγχειριδίου (c. 34). Ὅταν ἡδονῆς τινος φαντασίαν λάβῃς, ὅπερ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων φαντασιῶν, φυλάσσου, μὴ συναρπάζου ταχέως, ἀλλὰ ἐκδεξάσθω σε τὸ πρᾶγμα, καὶ μικρὰν ἀναβολὴν αὐ‐
5τὸς παρὰ σαυτοῦ λάβε· εἶτα ἐπισκοπήσας τὴν φαντασίαν καθ’ οὓς ἔχεις κανόνας, μνήσθητι ἀμφοτέρων τῶν χρό‐ νων, καθ’ ὧν ἀπολαύσας μὲν τῆς ἡδονῆς ἡττημένος μετα‐ νοήσεις καὶ λοιδορήσεις σεαυτῷ, ἀπεσχημένος δὲ χαίρεις καὶ ἐπαινεῖς αὐτὸς ἑαυτόν. ἐὰν δὲ εὔκαιρον φαίνηται
10ἅψασθαι τοῦ πράγματος, μέμνησο ἵνα σου μὴ κρατήσῃ τὸ προσηνὲς αὐτοῦ καὶ ἀγωγόν, ἀλλὰ πειρῶ κρατεῖν τῶν
ἡνιῶν.494 in vol. 3

3

.

17

.

20

 Δημοσθένους (prooem. XXVIII p. 1438, 11). Δεῖ τὸν εὖ φρονοῦντα τὸν λογισμὸν ἀεὶ τῶν ἐπιθυ‐ μιῶν κρείττω πειρᾶσθαι ποιεῖν.

3

.

17

.

21

 Σωκράτους. Σωκράτης ἐρωτηθεὶς τίνι τῶν ἄλλων ἀνθρώπων δια‐ φέρει, εἶπε ‘καθόσον οἱ μὲν λοιποὶ ζῶσιν, ἵν’ ἐσθίωσιν, αὐτὸς δὲ ἐσθίω, ἵνα ζῶ‘.

3

.

17

.

22

 Ἐπικούρου (fr. 469 p. 300 Vsener.). Χάρις τῇ μακαρίᾳ Φύσει, ὅτι τὰ ἀναγκαῖα ἐποίησεν εὐπόριστα, τὰ δὲ δυσπόριστα οὐκ ἀναγκαῖα.

3

.

17

.

23

 Τοῦ αὐτοῦ (fr. 135 p. 142 Vsener.). Εἰ βούλει πλούσιόν τινα ποιῆσαι, μὴ χρημάτων προσ‐ τίθει, τῆς δὲ ἐπιθυμίας ἀφαίρει.

3

.

17

.

24

Ξενοκράτους. Ξενοκράτης εἴ ποτε σταμνίον οἴνου ἀνοίξειεν, ἔφθα‐
νεν ὁ οἶνος τρεπόμενος πρὶν ἀναλωθῆναι· καὶ τὰ ὄψα δὲ πολλάκις ἕωλα ἐξέρριπτεν. ἔνθεν καὶ ἡ παροιμία, τὸ495 in vol. 3
5Ξενοκράτους τυρίον, ἐπὶ τῶν ἐπὶ πολὺ παραμενόντων καὶ μὴ τάχιστα ἀναλισκομένων.

3

.

17

.

25

 Δημοκρίτου (fr. mor. 29 Mullach.). Εὐγνώμων ὁ μὴ λυπεόμενος ἐπ’ οἷσιν οὐκ ἔχει, ἀλλὰ χαίρων ἐπ’ οἷσιν ἔχει.

3

.

17

.

26

 Πυθαγόρου. Τεθνάναι πολλῷ κρεῖττον ἢ δι’ ἀκρασίαν τὴν ψυχὴν ἀμαυρῶσαι.

3

.

17

.

27

 Σωκράτους. Σωκράτης ἐγκράτειαν τὸ κρατεῖν τῆς ἐν τῷ σώματι ἡδονῆς ἔφη.

3

.

17

.

28

Αἰλιανοῦ ἐκ τῆς συμμίκτου ἱστορίας
(fr. 1 ed. Teubn.). Χρύσιππος ὁ Σολεὺς ἐποιεῖτο τὸν βίον ἐκ πάνυ ὀλί‐ γων, Κλεάνθης δὲ καὶ ἀπὸ ἐλαττόνων.496 in vol. 3

3

.

17

.

29

(eiusd. v. h. IV 13) Ἐπίκουρος ὁ Γαργήττιος ἐκεκράγει λέγων ‘ᾧ ὀλίγον οὐχ ἱκανόν, τούτῳ γε οὐδὲν ἱκανόν‘. ἔλεγε δὲ ἑτοίμως ἔχειν καὶ τῷ Διὶ ὑπὲρ εὐδαιμονίας διαγωνίζεσθαι μᾶζαν
5ἔχων καὶ ὕδωρ.

3

.

17

.

30

 Σωκράτους. Σωκράτης ἐρωτηθεὶς πῶς ἂν γένοιτό τις πλούσιος, ‘εἰ τῶν ἐπιθυμιῶν‘ ἔφη ‘εἴη πένησ‘.

3

.

17

.

31

Ξενοφῶντος ἐν αʹ Ἀπομνημονευμάτων
(I 5, 1). Εἰ δὲ δὴ καὶ ἐγκράτεια καλόν τε κἀγαθὸν ἀνδρὶ κτῆμά ἐστιν, ἐπισκεψώμεθα, εἴ πη προυβίβαζε λέγων εἰς497 in vol. 3
5ταύτην τοιάδε· Ὦ ἄνδρες, εἰ πολέμου ἡμῖν γενομένου βου‐ λοίμεθα ἑλέσθαι ἄνδρα, ὑφ’ οὗ μάλιστ’ ἂν αὐτοὶ μὲν σῳζοίμεθα, τοὺς δὲ πολεμίους χειροίμεθα, ἆρ’ ὅντινα ἂν αἰσθανοίμεθα ἥττω γαστρὸς ἢ οἴνου ἢ ἀφροδισίων ἢ πόνου ἢ ὕπνου, τοῦτον 〈ἂν〉 αἱροίμεθα; καὶ πῶς ἂν οἰη‐
10θείημεν τὸν τοιοῦτον ἢ ἡμᾶς σῶσαι ἢ τοὺς πολεμίους κρατῆσαι; εἰ δὲ ἐπὶ τελευτῇ τοῦ βίου γενόμενοι βουλοί‐ μεθά τῳ ἐπιτρέψαι ἢ παῖδας ἄρρενας παιδεῦσαι ἢ θυγα‐ τέρας παρθένους διαφυλάξαι ἢ χρήματα διασῶσαι, ἆρ’ ἀξιόπιστον εἰς ταῦτα ἡγησαίμεθ’ ἂν τὸν ἀκρατῆ; δούλῳ
15δ’ ἀκρατεῖ ἐπιτρέψαιμεν ἂν ἢ βοσκήματα ἢ ταμιεῖα ἢ ἔργων ἐπιστασίαν; διάκονον δὲ καὶ ἀγοραστὴν τὸν τοι‐ οῦτον ἐθελήσαιμεν ἂν προῖκα λαβεῖν; ἀλλὰ μὴν εἴ γε
μηδὲ δοῦλον ἀκρατῆ δεξαίμεθ’ ἄν, πῶς οὐκ ἄξιον αὐτόν γε φυλάξασθαι τοιοῦτον γενέσθαι; καὶ γὰρ οὐχ ὥσπερ498 in vol. 3
20οἱ πλεονέκται τῶν ἄλλων ἀφαιρούμενοι χρήματα ἑαυτοὺς δοκοῦσι πλουτίζειν, οὕτως ὁ ἀκρατὴς τοῖς μὲν ἄλλοις βλα‐ βερός, ἑαυτῷ δ’ ὠφέλιμος, ἀλλὰ κακοῦργος μὲν τῶν ἄλλων, ἑαυτοῦ δὲ πολὺ κακουργότερος, εἴ γε κακουργότατόν ἐστι μὴ μόνον τὸν οἶκον τὸν ἑαυτοῦ φθείρειν, ἀλλὰ καὶ τὸ
25σῶμα καὶ τὴν ψυχήν. ἐν συνουσίᾳ δὲ τίς ἂν ἡσθείη τῷ τοιούτῳ, ὃν εἰδείη τῷ ὄψῳ καὶ τῷ οἴνῳ χαίροντα μᾶλλον ἢ τοῖς φίλοις καὶ τὰς πόρνας ἀγαπῶντα μᾶλλον ἢ τοὺς ἑταίρους; ἆρά γε οὐ χρὴ πάντα ἄνδρα ἡγησάμενον τὴν ἐγκράτειαν ἀρετῆς εἶναι κρηπῖδα, ταύτην πρώτην ἐν τῇ
30ψυχῇ κατασκευάσασθαι; τίς γὰρ 〈ἂν〉 ἄνευ ταύτης ἢ μάθοι τι ἀγαθὸν ἢ μελετήσειεν ἀξιολόγως; ἢ τίς οὐκ ἂν ταῖς ἡδοναῖς δουλεύων αἰσχρῶς διατεθείη καὶ τὸ σῶμα καὶ τὴν ψυχήν; ἐμοὶ μὲν δοκεῖ, νὴ τὴν Ἥραν, ἐλευθέρῳ μὲν ἀνδρὶ εὐκτὸν εἶναι μὴ τυχεῖν δούλου τοιούτου, δουλεύοντι δὲ
35ταῖς τοιαύταις ἡδοναῖς ἱκετευτέον τοὺς θεοὺς δεσποτῶν
ἀγαθῶν τυχεῖν· οὕτω γὰρ ἂν μόνως ὁ τοιοῦτος σωθείη.499 in vol. 3

3

.

17

.

32

 Ξενοφῶντος ἐν αʹ Ἀπομνημονευμά‐
των (I 6, 5). Οὐκ οἶσθ’ ὅτι ὁ μὲν ἥδιστα ἐσθίων ἥκιστα ὄψου δεῖται, ὁ δὲ ἥδιστα πίνων ἥκιστα τοῦ μὴ παρόντος ἐπι‐
5θυμεῖ ποτοῦ; τά γε μὴν ἱμάτια οἶσθ’ ὅτι οἱ μεταβαλλό‐ μενοι ψύχους καὶ θάλπους ἕνεκα μεταβάλλονται, καὶ ὑπο‐ δήματα ὑποδοῦνται, ὅπως μὴ διὰ τὰ λυποῦντα τοὺς πόδας κωλύωνται πορεύεσθαι ... οὐκ οἶσθ’ ὅτι οἱ φύσει ἀσθε‐ νέστατοι τῷ σώματι μελετήσαντες τῶν ἰσχυροτάτων ἀμε‐
10λησάντων κρείττους τε γίνονται πρὸς ἃ ἂν μελετήσωσι
καὶ ῥᾷον αὐτὰ φέρουσιν; ... ἐὰν δὲ δὴ φίλους ἢ πόλιν ὠφελεῖν δέῃ, ποτέρῳ πλείων σχολὴ τούτων ἐπιμελεῖσθαι, τῷ ὡς ἐγὼ νῦν ἢ τῷ ὡς σὺ μακαρίζεις διαιτωμένῳ; στρατεύοιτο δὲ πότερος ἂν ῥᾷον, ὁ μὴ δυνάμενος ἄνευ500 in vol. 3
15πολυτελοῦς διαίτης ζῆν ἢ ᾧ τὸ παρὸν ἀρκοίη; ἐκπολι‐ ορκηθείη δὲ πότερος ἂν θᾶττον, ὁ τῶν χαλεπωτάτων εὑρεῖν δεόμενος, ἢ ὁ τοῖς ῥᾴστοις ἐντυγχάνειν ἀρκούντως χρώμενος; ἔοικας, ὦ Ἀντιφῶν, τὴν εὐδαιμονίαν οἰομένῳ τρυφὴν καὶ πολυτέλειαν εἶναι· ἐγὼ δὲ νομίζω τὸ μὲν
20μηδενὸς δέεσθαι θεῖον εἶναι, τὸ δὲ ὡς ἐλαχίστων ἐγγυ‐ τάτω τοῦ θείου, καὶ τὸ μὲν θεῖον κράτιστον, τὸ δ’ ἐγγυ‐ τάτω τοῦ θείου ἐγγυτάτω τοῦ κρατίστου.

3

.

17

.

33

 Ἐπικούρου (fr. 181 p. 156 Vsener.). Βρυάζω τῷ κατὰ τὸ σωμάτιον ἡδεῖ, ὕδατι καὶ ἄρτῳ χρώμενος, καὶ προσπτύω ταῖς ἐκ πολυτελείας ἡδοναῖς οὐ δι’ αὐτάς, ἀλλὰ διὰ τὰ ἐξακολουθοῦντα αὐταῖς δυσχερῆ.

3

.

17

.

34

 Τοῦ αὐτοῦ (fr. 422 p. 283 Vsener.). Τότε χρείαν ἔχομεν τῆς ἡδονῆς, ὅταν ἐκ τοῦ μὴ παρεῖναι αὐτὴν ἀλγῶμεν· ὅταν δὲ τοῦτο μὴ πάσχωμεν, ἐν αἰσθήσει καθεστῶτες, τότε οὐδεμία χρεία τῆς ἡδονῆς· οὐ
5γὰρ ἡ τῆς φύσεως ἔνδεια τὴν ἀδικίαν ποιεῖ ἔξωθεν, ἀλλ’ ἡ περὶ τὰς κενὰς δόξας ὄρεξις.

3

.

17

.

35

 Πλάτωνος. Πλάτων πολλάκις διψῶν ἐκ τοῦ φρέατος ἀνιμᾶτο 〈τὸ〉 ὕδωρ, καὶ ἐξέχει, κολάζων τὴν ἐπιθυμίαν.501 in vol. 3

3

.

17

.

36

 Ἐπικούρου. Ἐπίκουρος ἐρωτηθεὶς πῶς ἄν τις πλουτήσειεν, ‘οὐ τοῖς οὖσι προστιθείσ‘ ἔφη ‘τῆς δὲ χρείας τὰ πολλὰ περι‐ τέμνων‘.

3

.

17

.

37

Δημοκρίτου (fr. mor. 34 Mullach.). Τῶν ἡδέων τὰ σπανιώτατα γινόμενα μάλιστα τέρπει.

3

.

17

.

38

 Τοῦ αὐτοῦ (fr. mor. 37 Mullach.). Εἴ τις ὑπερβάλλοι τὸ μέτριον, τὰ ἐπιτερπέστατα ἀτερπέστατα ἂν γίνοιτο.

3

.

17

.

39

Τοῦ αὐτοῦ (fr. mor. 76 Mullach.). Ἀνδρήιος οὐχ ὁ τῶν πολεμίων μόνον, ἀλλὰ καὶ ὁ τῶν
ἡδονέων κρέσσων.502 in vol. 3

3

.

17

.

40

 Εὐσεβίου (fr. 25 phil. graec. III p. 11 Mullach.). Γνώμης ἀνδρὸς ἀρίστου ἀπόδεξις ἥδε· μὴ ἐπὶ τῷ σιτέεσθαι ἑωυτὸν νομίζειν γεγονέναι μηδὲ ἐν τούτῳ τὴν
5ζωὴν ἡγέεσθαι, μούνου δὲ αὐτοῦ τοῦ ζώειν ἕνεκα ἀν‐ θρώποισι τροφὴν νομίζειν εὑρῆσθαι.

3

.

17

.

41

 Τοῦ αὐτοῦ (fr. 26 Mullach.). Ἐγκράτεια καὶ σώματι ἀγαθόν, πρὸς γὰρ ὑγιείην αὐτῷ ξυμμάχεται καὶ σωφροσύνην ἐν ψυχῇ τίκτει· σω‐ φροσύνη δὲ ἀστασίαστον καὶ εὔδιον, καὶ βίον εἰρηναῖον
5ψυχῇ παρασκευάζει.

3

.

17

.

42

 Μουσωνίου ἐκ τοῦ Περὶ τροφῆς (rel. p. 189 Peerlk.). Περὶ δὲ τροφῆς εἰώθει μὲν πολλάκις λέγειν καὶ πάνυ ἐντεταμένως ὡς οὐ περὶ μικροῦ πράγματος οὐδ’ εἰς μικρὰ
5διαφέροντος· ᾤετο γὰρ ἀρχὴν καὶ ὑποβολὴν τοῦ σωφρο‐ νεῖν εἶναι τὴν ἐν σίτοις καὶ ποτοῖς ἐγκράτειαν. ἅπαξ δέ ποτε τῶν ἄλλων ἀφέμενος λόγων, οὓς ἑκάστοτε διεξῄει, τοιάδε τινὰ εἶπεν· ὡς χρὴ καθάπερ τὴν εὐτελῆ τῆς πο‐
λυτελοῦς τροφὴν προτιμᾶν καὶ τὴν εὐπόριστον τῆς δυσ‐503 in vol. 3
10πορίστου, οὕτω καὶ τὴν σύμφυλον ἀνθρώπῳ τῆς μὴ τοι‐ αύτης· εἶναι δὲ σύμφυλον ἡμῖν τὴν ἐκ τῶν φυομένων ἐκ γῆς, ὅσα τε σιτώδη ὄντα καὶ ὅσα μὴ τοιαῦτα ὄντα δύναται τρέφειν οὐ κακῶς τὸν ἄνθρωπον· καὶ τὴν ἀπὸ τῶν ζῴων οὐκ ἀναιρουμένων, ἄλλως δὲ χρησιμευόντων.
15τούτων δὲ τῶν βρωμάτων ἐπιτηδειότατα μὲν οἷς αὐτόθεν χρῆσθαι ὑπάρχει δίχα πυρός, ἐπεὶ καὶ ἑτοιμότατα· οἷα δὴ τά τε ὡραῖα καὶ τῶν λαχάνων ἔνια καὶ γάλα καὶ τυ‐ ρὸς καὶ κηρία. καὶ ὅσα μέντοι δεῖται πυρὸς ἢ σιτώδη ἢ λαχανώδη ὄντα, καὶ ταῦτ’ οὐκ ἀνεπιτήδεια, ἀλλὰ σύμ‐
20φυλα ἀνθρώπῳ πάντα. τὴν μέντοι κρεώδη τροφὴν θη‐ ριωδεστέραν ἀπέφηνε καὶ τοῖς ἀγρίοις ζῴοις προσφορω‐ τέραν. εἶναι δὲ ταύτην ἔλεγε καὶ βαρυτέραν καὶ τῷ νοεῖν τι καὶ φρονεῖν ἐμπόδιον· τὴν γὰρ ἀναθυμίασιν τὴν ἀπ’ αὐτῆς θολωδεστέραν οὖσαν ἐπισκοτεῖν τῇ ψυχῇ· παρὸ
25καὶ βραδυτέρους φαίνεσθαι τὴν διάνοιαν τοὺς πλείονι
ταύτῃ χρωμένους. δεῖν δὲ τὸν ἄνθρωπον, ὥσπερ συγ‐ γενέστατον τοῖς θεοῖς τῶν ἐπιγείων ἐστίν, οὕτω καὶ ὁμοιότατα τρέφεσθαι τοῖς θεοῖς. ἐκείνοις μὲν οὖν ἀρ‐ κεῖν τοὺς ἀπὸ γῆς καὶ ὕδατος ἀναφερομένους ἀτμούς,504 in vol. 3
30ἡμᾶς δ’ ὁμοιοτάτην ταύτῃ προσφέρεσθαι τροφὴν ἂν εἶπεν τὴν κουφοτάτην καὶ καθαρωτάτην· οὕτω δ’ ἂν καὶ τὴν ψυχὴν ἡμῶν ὑπάρχειν καθαράν τε καὶ ξηράν, ὁποία οὖσα ἀρίστη καὶ σοφωτάτη εἴη ἄν, καθάπερ Ἡρακλείτῳ δοκεῖ λέγοντι οὕτως ‘αὐγὴ ξηρὴ ψυχὴ σοφωτάτη καὶ ἀρίστη‘·
35νῦν δέ, ἔφη, πολὺ χεῖρον ἡμεῖς τῶν ἀλόγων ζῴων τρεφό‐ μεθα. τὰ μὲν γάρ, εἰ καὶ σφόδρα τῇ ἐπιθυμίᾳ ὥσπερ μάστιγί τινι ἐλαυνόμενα φέρεται πρὸς τὴν τροφήν, ὅμως τοῦ γε πανουργεῖν περὶ τὰ βρώματα καὶ τοῦ τεχνιτεύειν ἀπήλλακται, ἀρκούμενα τοῖς παραπεσοῦσι καὶ πλησμο‐
40νὴν θηρώμενα μόνον, προσωτέρω δ’ οὐδέν. ἡμεῖς δὲ τέχ‐ νας καὶ μηχανὰς ποικίλας ἐπινοοῦμεν, ὥστε τὴν ἐδωδὴν τῆς τροφῆς ἐφηδύνειν καὶ τὴν κατάποσιν κολακεύειν μει‐
ζόνως. εἰς τοῦτο δὲ προεληλύθαμεν λιχνείας καὶ ὀψο‐ φαγίας, ὥστε καθάπερ μουσικὰ καὶ ἰατρικὰ οὕτω καὶ505 in vol. 3
45μαγειρικὰ πεποίηνται τινὲς συγγράμματα, ἃ τὴν μὲν ἡδο‐ νὴν καὶ πάνυ αὔξει τὴν ἐν τῷ φάρυγι, τὴν δ’ ὑγίειαν διαφθείρει. πολὺ γοῦν κάκιον διακειμένους ὁρᾶν ἔστι τὰ σώματα τοὺς περὶ τὰ βρώματα τρυφῶντας, ὧν εἰσιν ἔνιοι παραπλήσιοι ταῖς κιττώσαις γυναιξίν· καὶ γὰρ οὗτοι,

3

.

17

.

42

(50)

καθάπερ ἐκεῖναι, τὰ συνηθέστατα τῶν βρωμάτων δυσχε‐ ραίνουσι, καὶ τοὺς στομάχους διεφθαρμένους ἔχουσιν, ὅθεν ὥσπερ ὁ ἀχρεῖος σίδηρος συνεχῶς δεῖται στομώ‐ σεως, οὕτω καὶ οἱ ἐκείνων στόμαχοι ἐν τῷ ἐσθίειν συνεχὲς στομοῦσθαι θέλουσιν ἢ ὑπὸ ἀκράτου ἢ ὑπὸ ὄξους ἢ ὑπὸ
55βρώματός τινος στρυφνοῦ. ἀλλ’ οὐχὶ ὁ Λάκων τοιοῦτος, ὃς ἰδών τινα, παρακειμένου αὐτῷ ὀρνιθίου τῶν πιόνων καὶ πολυτελῶν, ὑπὸ τρυφῆς ἀναινόμενον φαγεῖν αὐτὸ καὶ φάσκοντα μὴ δύνασθαι, ‘ἀλλ’ ἐγώ‘ ἔφη ‘καὶ γυπὸς δύνα‐ μαι καὶ τόργου‘. Ζήνων δέ γε ὁ Κιτιεὺς οὐδὲ νοσῶν
60ᾤετο δεῖν τροφὴν προσφέρεσθαι τρυφερωτέραν, ἀλλ’ ἐπεὶ ὁ θεραπεύων ἰατρὸς ἐκέλευεν αὐτὸν φαγεῖν νεοττὸν περι‐
στερᾶς, οὐκ ἀνασχόμενος ‘ὡς Μάνην‘ ἔφη ‘με θεράπευε‘. ἠξίου γὰρ οἶμαι μηδὲν μαλακώτερον ἐν τῇ θεραπείᾳ γίνεσθαι αὐτῷ ἢ τῶν δούλων τινὶ νοσοῦντι· ὡς γὰρ506 in vol. 3
65ἐκεῖνοι θεραπεύεσθαι δύνανται δίχα τοῦ τροφὴν λαμβά‐ νειν πολυτελεστέραν, δύνασθαι ἂν καὶ ἡμᾶς. δεῖ γὰρ μηδαμῶς τὸν ἀγαθὸν ἄνδρα δούλου μηδενὸς εἶναι μαλα‐ κώτερον. διόπερ ὁ Ζήνων εἰκότως ἠξίου εὐλαβεῖσθαι τὴν πολυτέλειαν ἐν τῇ τροφῇ καὶ μηδ’ ἐπ’ ὀλίγον ἐνδιδόναι
70πρὸς τὸ τοιοῦτον· ἐπείπερ ὁ ἐνδοὺς ἅπαξ προέλθοι ἂν ἐπὶ πλεῖστον, ἅτε τῆς ἡδονῆς πολλὴν ἐχούσης αὔξησιν ἔν τε πόμασι καὶ βρώμασι. ταῦτα μὲν τότε καινότερα ἔδοξεν ἡμῖν εἰπεῖν περὶ τροφῆς, ὧν εἰώθει λέγειν ἑκάστοτε.

3

.

17

.

43

 Ξενοφῶντος ἐν αʹ Ἀπομνημονευμά‐
των (I 3, 5). Διαίτῃ δὲ τήν τε ψυχὴν ἐπαίδευσε καὶ τὸ σῶμα ᾗ χρώμενος ἄν τις, εἰ μή τι δαιμόνιον εἴη, θαρραλέως καὶ
5ἀσφαλῶς διάγοι καὶ οὐκ ἂν ἀπορήσειε τοσαύτης δαπά‐ νης. οὕτω γὰρ εὐτελὴς ἦν, ὥστ’ οὐκ οἶδ’ εἴ τις οὕτως ἂν ὀλίγα ἐργάζοιτο ὥστε μὴ λαμβάνειν τὰ Σωκράτει ἀρκοῦντα. σίτῳ μὲν γὰρ τοσούτῳ ἐχρῆτο, ὅσον ἡδέως ἤσθιε, καὶ ἐπὶ τούτῳ οὕτω παρεσκευασμένος ᾔει ὥστε
10τὴν ἐπιθυμίαν τοῦ σίτου ὄψον αὐτῷ εἶναι· ποτὸν δὲ πᾶν ἡδὺ ἦν αὐτῷ διὰ τὸ μὴ πίνειν, εἰ μὴ διψῴη. εἰ δέ ποτε κληθεὶς ἐθελήσειεν ἐλθεῖν ἐπὶ δεῖπνον, ὃ τοῖς πλείστοις ἐργωδέστατόν ἐστιν, ὥστε φυλάξασθαι τὸ ὑπὲρ τὸν και‐ ρὸν ἐμπίμπλασθαι, τοῦτο ῥᾳδίως πάνυ ἐφυλάττετο. τοῖς507 in vol. 3
15δὲ μὴ δυναμένοις· τοῦτο ποιεῖν συνεβούλευε φυλάττεσθαι τὰ ἀναπείθοντα μὴ πεινῶντας ἐσθίειν μηδὲ διψῶντας πίνειν· καὶ γὰρ τὰ λυμαινόμενα γαστέρας καὶ κεφαλὰς καὶ ψυχὰς ταῦτα ἔφη εἶναι. οἴεσθαι δ’ ἔφη ἐπισκώ‐ πτων καὶ τὴν Κίρκην ὗς ποιεῖν τοιούτοις πολλοῖς δει‐
20πνίζουσαν· τὸν δὲ Ὀδυσσέα Ἑρμοῦ τε ὑποθημοσύνῃ καὶ αὐτὸν ἐγκρατῆ ὄντα καὶ ἀποσχόμενον τοῦ ὑπὲρ τὸν και‐ ρὸν τῶν τοιούτων ἅπτεσθαι, διὰ ταῦτα οὐ γενέσθαι ὗν. τοιαῦτα μὲν περὶ τούτων ἔπαιζεν ἅμα σπουδάζων. ἀφρο‐ δισίων δὲ παρῄνει τῶν καλῶν ἰσχυρῶς ἀπέχεσθαι· οὐ γὰρ
25ἔφη ῥᾴδιον εἶναι τῶν τοιούτων ἁπτόμενον σωφρονεῖν.508 in vol. 3

3

.

17

.

44

 Ξενοφῶντος ἐν δʹ Ἀπομνημονευμάτων (IV 5, 2—12). Εἰπέ μοι, ἔφη, ὦ Εὐθύδημε, ἆρα καλὸν καὶ μεγα‐ λεῖον νομίζεις εἶναι καὶ ἀνδρὶ καὶ πόλει κτῆμα ἐλευθε‐
5ρίαν; Ὡς οἷόν τέ γε μάλιστα, 〈ἔφη〉. Ὅστις οὖν ἄρχεται ὑπὸ τῶν τοῦ σώματος ἡδονῶν καὶ διὰ ταύτας μὴ δύναται πράττειν τὰ βέλτιστα, νομίζεις τοῦτον ἐλεύθερον εἶναι; Ἥκιστα, ἔφη. Ἴσως γὰρ ἐλευθέριον φαίνεταί σοι τὸ πράτ‐ τειν τὰ βέλτιστα· εἶτα τὸ ἔχειν τοὺς κωλύσοντας τὸ ταῦτα
10ποιεῖν ἀνελεύθερον νομίζεις; Παντάπασί γ’, ἔφη. Παν‐ τάπασιν ἄρα σοι δοκοῦσιν οἱ ἀκρατεῖς ἀνελεύθεροι εἶ‐ ναι; Νὴ τὸν Δί’ εἰκότως. Πότερα δέ σοι δοκοῦσιν οἱ ἀκρατεῖς κωλύεσθαι μόνον τὰ κάλλιστα πράττειν, ἢ καὶ ἀναγκάζεσθαι τὰ αἴσχιστα ποιεῖν; Οὐδὲν ἧττον ἔμοιγ’,
15ἔφη, δοκοῦσι ταῦτα ἀναγκάζεσθαι ἢ ἐκεῖνα κωλύεσθαι. Ποίους δέ τινας δεσπότας ἡγῇ τοὺς τὰ μὲν ἄριστα κω‐ λύοντας, τὰ δὲ κάκιστα ἀναγκάζοντας; Ὡς δυνατὸν νὴ Δί’, ἔφη, κακίστους. Δουλείαν 〈δὲ〉 ποίαν κακίστην νο‐ μίζεις εἶναι; Ἐγὼ μέν, ἔφη, τὴν παρὰ τοῖς κακίστοις
20δεσπόταις. Τὴν κακίστην ἄρα δουλείαν οἱ ἀκρατεῖς δου‐ λεύουσιν; Ἔμοιγε δοκεῖ, ἔφη. Σοφίαν δὲ τὸ μέγιστον ἀγαθὸν οὐ δοκεῖ σοι ἀπείργουσα τῶν ἀνθρώπων ἡ ἀκρα‐ σία εἰς τοὐναντίον αὐτοὺς ἐμβάλλειν; ἢ οὐ δοκεῖ σοι προσέχειν τε τοῖς ὠφελοῦσι καὶ καταμανθάνειν αὐτὰ κω‐509 in vol. 3
25λύειν ἀφέλκουσα ἐπὶ τὰ ἡδέα, καὶ πολλάκις αἰσθανομέ‐ νους τῶν ἀγαθῶν τε καὶ τῶν κακῶν ἐκπλήξασα ποιεῖν τὸ χεῖρον ἀντὶ τοῦ βελτίονος αἱρεῖσθαι; Γίνεται τοῦτο, ἔφη. Σωφροσύνην δέ, ὦ Εὐθύδημε, τίνι ἂν φαίημεν ἧτ‐ τον ἢ τῷ ἀκρατεῖ προσήκειν; αὐτὰ γὰρ δήπου τὰ ἐναντία
30σωφροσύνης καὶ ἀκρασίας ἔργα ἐστίν. Ὁμολογῶ καὶ τοῦτο, ἔφη. Τοῦ δ’ ἐπιμελεῖσθαι ὧν προσήκει οἴει τι κωλυτι‐ κώτερον ἀκρασίας εἶναι; Οὔκουν ἔγωγ’, ἔφη. Τοῦ δὲ ἀντὶ τῶν ὠφελούντων τὰ βλάπτοντα προαιρεῖσθαι ποιοῦντος, καὶ τούτων μὲν ἐπιμελεῖσθαι, ἐκείνων δὲ ἀμελεῖν πεί‐
35θοντος, καὶ τοῖς σωφρονοῦσι τὰ ἐναντία ποιεῖν ἀναγκά‐ ζοντος οἴει τι ἀνθρώπῳ κάκιον εἶναι; Οὐδέν, ἔφη. Οὐκ‐ οῦν τὴν ἐγκράτειαν τῶν ἐναντίων ἢ τὴν ἀκρασίαν εἰκὸς τοῖς ἀνθρώποις αἰτίαν εἶναι; Πάνυ μὲν οὖν, ἔφη. Οὐκοῦν καὶ τῶν ἐναντίων τὸ αἴτιον εἰκὸς ἄριστον εἶναι; Εἰκὸς
40γάρ, ἔφη. Ἔοικεν ἄρα, ἔφη, ὦ Εὐθύδημε, ἄριστον ἀν‐ θρώπῳ ἐγκράτειαν εἶναι; Εἰκότως γάρ, ἔφη, ὦ Σώκρατες. Ἐκεῖνο δ’, ἔφη, ὦ Εὐθύδημε, ἤδη πώποτε ἐνεθυμήθης; Ποῖον; ἔφη. Ὅτι καὶ ἐπὶ τὰ ἡδέα, ἐφ’ ἅπερ μόνα δοκεῖ ἡ ἀκρασία τοὺς ἀνθρώπους ἄγειν, αὐτὴ μὲν οὐ δύναται
45ἄγειν, ἡ δ’ ἐγκράτεια πάντων μάλιστα ἥδεσθαι ποιεῖ.
Πῶς; ἔφη. Ἡ μὲν ἀκρασία οὐκ ἐῶσα καρτερεῖν οὔτε λι‐ μὸν οὔτε δίψος οὔτε ἀφροδισίων ἐπιθυμίαν οὔτε ἀγρυ‐ πνίαν, δι’ ὧν μόνων ἔστιν ἡδέως μὲν φαγεῖν τε καὶ πιεῖν καὶ ἀφροδισιάσαι, ἡδέως δ’ ἀναπαύσασθαί τε καὶ κοι‐510 in vol. 3

3

.

17

.

44

(50)

μηθῆναι, περιμείναντας καὶ ἀνασχομένους, ἕως ἂν ταῦτα ὡς ἔνι ἥδιστα γένηται, κωλύει τοῖς ἀναγκαιοτάτοις τε καὶ συνεχεστάτοις ἀξιολόγως ἥδεσθαι. ἡ δ’ ἐγκράτεια μόνη ποιοῦσα καρτερεῖν τὰ εἰρημένα, μόνη καὶ ἥδεσθαι ποιεῖ ἀξίως μνήμης ἐπὶ τοῖς εἰρημένοις. Παντάπασιν,
55ἔφη, ἀληθῆ λέγεις. Ἀλλὰ μὴν τοῦ μαθεῖν τι καλὸν καὶ ἀγαθὸν καὶ τοῦ ἐπιμεληθῆναι τῶν τοιούτων τινός, δι’ ὧν ἄν τις καὶ τὸ ἑαυτοῦ σῶμα καλῶς διοικήσειε καὶ τὸν ἑαυτοῦ οἶκον καλῶς οἰκονομήσειε καὶ φίλοις καὶ πόλει ὠφέλιμος γένοιτο καὶ ἐχθροὺς κρατήσειεν, ἀφ’ ὧν οὐ
60μόνον ὠφέλειαι, ἀλλὰ καὶ ἡδοναὶ μέγισται γίγνονται, οἱ μὲν ἐγκρατεῖς ἀπολαύουσι πράττοντες αὐτά, οἱ δὲ ἀκρα‐ τεῖς οὐδενὸς μετέχουσι. τῷ γὰρ ἂν ἧττον φήσαιμεν τῶν τοιούτων προσήκειν, ἢ ᾧ ἥκιστα ἔξεστι ταῦτα πράττειν, κατεχομένῳ ἐπὶ τῷ σπουδάζειν περὶ τὰς ἐγγυτάτω ἡδο‐
65νάς; καὶ ὁ Εὐθύδημος, Δοκεῖς μοι, ἔφη, ὦ Σώκρατες, λέγειν, ὡς ἀνδρὶ ἥττονι τῶν διὰ τοῦ σώματος ἡδονῶν πάμ‐
παν οὐδεμιᾶς ἀρετῆς προσήκει. Τί γὰρ διαφέρει, 〈ἔφη,〉 ὦ Εὐθύδημε, ἄνθρωπος ἀκρατὴς θηρίου τοῦ ἀκρατεστάτου; ὅστις γὰρ τὰ μὲν κράτιστα μὴ σκοπεῖ, τὰ ἥδιστα δ’ ἐκ511 in vol. 3
70παντὸς τρόπου ζητεῖ ποιεῖν, τί ἂν διαφέροι τῶν ἀφρο‐ νεστάτων βοσκημάτων; ἀλλὰ τοῖς ἐγκρατέσι μόνοις ἔξεστι σκοπεῖν τὰ κράτιστα τῶν πραγμάτων, καὶ λόγῳ καὶ ἔργῳ, καὶ διαλέγοντας κατὰ γένη τὰ μὲν ἀγαθὰ προαιρεῖσθαι, τῶν δὲ κακῶν ἀπέχεσθαι. καὶ οὕτως ἔφη ἀρίστους τε
75καὶ εὐδαιμονεστάτους ἄνδρας γίγνεσθαι καὶ διαλέγεσθαι δυνατωτάτους. ἔφη δὲ καὶ τὸ διαλέγεσθαι ὀνομασθῆναι ἐκ τοῦ συνιόντας κοινῇ βουλεύεσθαι διαλέγοντας κατὰ γένη τὰ πράγματα.

3

.

18

t

ΠΕΡΙ ΑΚΡΑΣΙΑΣ.

3

.

18

.

1

 Σοφοκλέους (fr. 843 N.2). Τί ταῦτ’ ἐπαινεῖς; πᾶς γὰρ οἰνωθεὶς ἀνὴρ ἥσσων μὲν ὀργῆς ἐστι, τοῦ δὲ νοῦ κενός·
φιλεῖ δὲ πολλὴν γλῶσσαν ἐκχέας μάτην512 in vol. 3
5ἄκων ἀκούειν, οὓς ἑκὼν εἶπεν κακῶς.

3

.

18

.

2

 Σκληρίου. Ὡς οὐκ ἀνεκτός, ὅστις ἢ πάροινος ὢν ἢ καὶ μεμηνὼς εἰς μὲν αὑτὸν ἀσφαλὴς ἀεί ποτ’ ἐστίν, εἰς δὲ τοὺς πέλας νοσεῖ.

3

.

18

.

3

Ἐρατοσθένους (fr. XXXIV Hiller). Οἶνός τοι πυρὶ ἶσον ἔχει μένος, εὖτ’ ἂν ἐς ἄνδρα ἔλθῃ, κυμαίνει δ’ οἷα Λίβυσσαν ἅλα βορρῆς ἠὲ νότος· τὰ δὲ καὶ κεκρυμμένα φαίνει
5βυσσόθεν· ἐκ δ’ ἀνδρῶν πάντ’ ἐτίναξε νόον.

3

.

18

.

4

Μενάνδρου (fr. 779 p. 216 K.). Ὁ πολὺς ἄκρατος ὀλίγ’ ἀναγκάζει φρονεῖν.

3

.

18

.

5

(Men. fab. inc. fr. 82 com. IV p. 256 M.) Οὐ γὰρ τὸ πλῆθος, ἂν σκοπῇ τις, τοῦ ποτοῦ ποιεῖ παροινεῖν, τοῦ πιόντος δ’ ἡ φύσις.513 in vol. 3

3

.

18

.

6

 Φιλήμονος (fab. inc. fr. 42 com. IV p. 49).
Τί δὴ ζῆν ὄφελος ᾧ 〈γε〉 μή ’στι τὸ ζῆν εἰδέναι; —Ἀλλ’ οἶνος ἦν· οὐδεὶς δὲ μεθύων, ἂν σκοπῇς,
5ὃς οὐχὶ δοῦλός ἐστι τοῦ πεπωκέναι. ὅσα μ’ οὗτος ἠνάγκαζεν, ἐποίουν ταῦτ’ ἐγώ. —Ὁ πονηρὸς οἶνος οὗτός ἐστι, Νικοφῶν.

3

.

18

.

7

Τοῦ αὐτοῦ (fab. inc. fr. 99 com. IV p. 62). Ἅπας πονηρὸς οἶνος ὁ πολὺς ἔστ’ ἀεί.

3

.

18

.

8

Τοῦ αὐτοῦ (ibid. fr. 100). Ἐμέθυον· ἱκανὴ πρόφασις εἰς θἀμαρτάνειν.

3

.

18

.

9

Θεόγνιδος (605—606). Πολλῷ τοι πλέονας λιμοῦ κόρος ὤλεσεν ἤδη ἄνδρας, ὅσοι μοίρης πλεῦν ἐθέλουσιν ἔχειν.514 in vol. 3

3

.

18

.

10

Τοῦ αὐτοῦ (627—628). Αἰσχρόν τοι μεθύοντα παρ’ ἀνδράσι νήφοσιν εἶναι, αἰσχρὸν δ’ εἰ νήφων πὰρ μεθύουσι μένει.

3

.

18

.

11

Τοῦ αὐτοῦ (509—510). Οἶνος πινόμενος πουλύς, κακός· ἢν δέ τις αὐτὸν πίνῃ ἐπισταμένως, οὐ κακός, ἀλλ’ ἀγαθός.

3

.

18

.

12

Αἰσχύλου (fr. 393 N.2). Κάτοπτρον εἴδους χαλκός ἐστ’, οἶνος δὲ νοῦ.

3

.

18

.

13

Θεόγνιδος (479—486). Ὃς δ’ ἂν ὑπερβάλλῃ πόσιος μέτρον, οὐκέτ’ ἐκεῖνος τῆς αὐτοῦ γλώσσης καρτερὸς οὐδὲ νόου· μυθεῖται δ’ ἀπάλαμνα, τὰ νήφοσι γίνεται αἰσχρά·515 in vol. 3
5 αἰδεῖται δ’ ἕρδων οὐδέν, ὅταν μεθύῃ, τὸ πρὶν ἐὼν σώφρων, τότε νήπιος· ἀλλὰ σὺ ταῦτα γινώσκων μὴ πῖν’ οἶνον ὑπερβολάδην, ἀλλ’ ἢ πρὶν μεθύειν ὑπανίστασο, μὴ σὲ βιάσθω γαστήρ, ὥστε κακὸν λάτριν ἐφημέριον.

3

.

18

.

14

(Theogn. 497—98) Ἄφρονος ἀνδρὸς ἄγαν καὶ σώφρονος οἶνος, ὅταν δὴ πίνῃ ὑπὲρ μέτρον, κοῦφον ἔθηκε νόον.

3

.

18

.

15

Τοῦ αὐτοῦ (499—502). Ἐν πυρὶ μὲν χρυσόν τε καὶ ἄργυρον ἴδριες ἄνδρες γινώσκους’, ἀνδρὸς δ’ οἶνος ἔδειξε νόον, καὶ μάλα περ πινυτοῦ· κακότητα δὲ πᾶσαν ἐλέγχει,
5ὥστε καταισχύνειν καὶ τὸν ἐόντα σοφόν.

3

.

18

.

16

(503—508) Οἰνοβαρέω κεφαλήν, Ὀνομάκριτε, καί με βιᾶται
οἶνος, ἀτὰρ γνώμης οὐκέτ’ ἐγὼ ταμίης ἡμετέρης, τὸ δὲ δῶμα περιτρέχει· ἀλλ’ ἄγ’ ἀναστὰς		516 in vol. 3
5 πειρήσω, μή πως καὶ πόδας οἶνος ἔχῃ καὶ νόον ἐν στήθεσσι· δέδοικα δὲ μή τι μάταιον ἔρξω θωρηχθεὶς καὶ μέγ’ ὄνειδος ἔχω.

3

.

18

.

17

 Ὁμήρου (Od. XIV 463—466).
Οἶνος πολύφρονά περ μάλ’ ἀεῖσαι, καί θ’ ἁπαλὸν γελάσαι, καί τ’ ὀρχήσασθαι ἀνῆκεν, καί τι ἔπος προέηκεν ὅ πέρ τ’ ἄρρητον ἄμεινον.

3

.

18

.

18

 Μενάνδρου (fab. inc. fr. 83 com. IV p. 256). Χαλεπὸν ὅταν τις ὧν πίῃ πλέον λαλῇ, μηδὲν κατειδώς, ἀλλὰ προσποιούμενος.

3

.

18

.

19

 Εὐριπίδου Αὔγης (fr. 265 N.2). Νῦν δ’ οἶνος ἐξέστησέ μ’· ὁμολογῶ δέ σε ἀδικεῖν, τὸ δ’ ἀδίκημ’ ἐγένετ’ οὐχ ἑκούσιον.

3

.

18

.

20

Φιλιππίδου (fab. inc. fr. 4 com. IV p. 475).
Οὐκ ἔστιν ‘ἐμεθύσθην, πάτερ‘ λέγοντά 〈ς’ ἢ〉 ‘ἥμαρτον‘, ὥστε πρὸς ἐμὲ συγγνώμης τυχεῖν. ὁ γὰρ εἰς τὸν ἀσθενῆ βίᾳ τι, Πάμφιλε,517 in vol. 3
5ποιῶν ὑβρίζειν, οὐχ ἁμαρτάνειν δοκεῖ.

3

.

18

.

21

 Πανυάσσιδος (fr. 12 Kink.). Ξεῖν’ ἄγε δὴ καὶ πῖν’, ἀρετὴ νύ τις ἔστι καὶ αὐτή, ὅς κ’ ἀνδρῶν πολὺ πλεῖστον ἐν εἰλαπίνῃ μέθυ πίνῃ εὖ καὶ ἐπισταμένως, ἅμα τ’ ἄλλον φῶτα κελεύῃ.
5ἶσόν θ’ ὅστ’ ἐν δαιτὶ καὶ ἐν πολέμῳ θοὸς ἀνὴρ ὑσμίνας διέπων ταλαπενθέας, ἔνθα τε παῦροι θαρσαλέοι τελέθουσι μένουσί τε θοῦρον Ἄρηα. τοῦ κεν ἐγὼ θείμην ἶσον κλέος, ὅστ’ ἐνὶ δαιτὶ τέρπηται παρεὼν ἅμα τ’ ἄλλον λαὸν ἀνώγῃ.
10οὐ γάρ μοι ζώειν γε δοκεῖ βροτὸς οὐδὲ βιῶναι ἀνθρώποιο βίον ταλασίφρονος, ὅστις ἀπ’ οἴνου θυμὸν ἐρητύσας πίνει ποτόν, ἀλλ’ ἐνεόφρων. οἶνος γὰρ πυρὶ ἶσον ἐπιχθονίοισιν ὄνειαρ
ἐσθλόν, ἀλεξίκακον, πάσης συνοπηδὸν ἀοιδῆς.518 in vol. 3
15ἐν μὲν γὰρ θαλίης ἱλαρὸν μέρος ἀγλαΐης τε, ἐν δὲ χοροιτυπίης, ἐν δ’ ἱμερτῆς φιλότητος. ἐν δέ τε μενθήρης καὶ δυσφροσύνης ἀλεωρή· τῷ σε χρὴ παρὰ δαιτὶ δεδεγμένον εὔφρονι θυμῷ πίνειν, μηδὲ βορῇ κεκακωμένον ἠύτε γῦπα
20ἧσθαι πλημμύροντα, λελασμένον εὐφροσυνάων.

3

.

18

.

22

 Πυθαγόρου. Ἐλεύθερον ἀδύνατον εἶναι τὸν πάθεσι δουλεύοντα καὶ ὑπὸ παθῶν κρατούμενον.

3

.

18

.

23

Τοῦ αὐτοῦ. Πυθαγόρας ἔλεγε τὴν μέθην μανίας εἶναι μελέτην.

3

.

18

.

24

Χρυσίππου. Μικρὰν φασὶ μανίαν εἶναι τὴν μέθην.

3

.

18

.

25

 Ἀναχάρσιδος. Ἀνάχαρσις ἔφη, κιρναμένου κρατῆρος ἐφεστίου, τὸν μὲν πρῶτον ὑγιείας πίνεσθαι, τὸν δὲ δεύτερον ἡδονῆς, τὸν δὲ τρίτον ὕβρεως, τὸν δὲ τελευταῖον μανίας.519 in vol. 3

3

.

18

.

26

 Ἀντισθένους (apophth. 8 Winckelm.). Τὰς μὴ κατὰ θύραν, φησὶν ὁ Ἀντισθένης, εἰσιούσας ἀπολαύσεις δεήσει ἢ σχασθῆναι ἢ ἐλλεβορισθῆναι ἢ πάν‐ τως λιμαγχονηθῆναι, κακὰς ἀμοιβὰς ἐκτίνοντα τῆς προ‐
5γεγενημένης ἀπληστίας ἕνεκα μικρᾶς καὶ ὀλιγοχρονίου ἡδονῆς.

3

.

18

.

27

 Πλουτάρχου ἐκ τοῦ Ὅτι καὶ γυναῖκα
παιδευτέον (fr. XXII 4). Τῷ Διονύσῳ νάρθηκα καὶ λήθην συγκαθιεροῦσιν, ὡς μὴ δέον μνημονεύειν τῶν ἐν οἴνῳ πλημμεληθέντων, ἀλλὰ
5νουθεσίας παιδικῆς δεομένων. ᾧ συνᾴδει καὶ τὸ
μισῶ μνήμονα συμπόταν. ὁ δ’ Εὐριπίδης τῶν ἀτόπων τὴν λήθην σοφὴν εἴρηκεν.

3

.

18

.

28

 Πλάτωνος (leg. I p. 640 E—641 A). Μεθύων κυβερνήτης καὶ πᾶς παντὸς ἄρχων ἀνατρέ‐ πει πάντα, εἴτε πλοῖον εἴτε ἅρμα εἴτε στρατόπεδον εἴτε ὅ
τί ποτε εἴη τὸ κυβερνώμενον ὑπ’ αὐτοῦ.520 in vol. 3

3

.

18

.

29

 Τοῦ αὐτοῦ (ibid. I p. 646 A). Οὐ μόνον ὡς ἔοικεν ὁ γέρων δὶς παῖς γίνοιτ’ ἄν, ἀλλὰ καὶ ὁ μεθυσθείς.

3

.

18

.

30

 Δημοκρίτου (fr. mor. 46 Mullach.). Ὑγιηίην εὐχῇσι παρὰ θεῶν αἰτέονται ἄνθρωποι, τὴν δὲ ταύτης δύναμιν ἐν ἑωυτοῖς ἔχοντες οὐκ ἴσασιν· ἀκρα‐ σίῃ δὲ τἀναντία πρήσσοντες αὐτοὶ προδόται τῆς ὑγιηίης
5τῇσιν ἐπιθυμίῃσι γίνονται.

3

.

18

.

31

 Πλουτάρχου ἐκ τοῦ Ὅτι καὶ γυναῖκα
παιδευτέον (fr. XXII 1). Ἀμαθίην, ὥς φησιν Ἡράκλειτος, καὶ ἄλλως κρύπτειν ἔργον ἐστίν, ἐν οἴνῳ δὲ χαλεπώτερον· καὶ Πλάτων δέ φη‐
5σιν ἐν οἴνῳ τὰ ἤθη φανερὰ γίνεσθαι. ὥσπερ καὶ Ὅμηρος
οὐδὲ τραπέζῃ
γνώτην ἀλλήλων.		521 in vol. 3

3

.

18

.

32

 Τοῦ αὐτοῦ (fr. XXII 2). Σοφοκλῆς ἐμέμφετο Αἰσχύλῳ, ὅτι μεθύων ἔγραφε· ‘καὶ γὰρ εἰ τὰ δέοντα ποιεῖ‘ φησίν ‘ἀλλ’ οὐκ εἰδώς γε‘.

3

.

18

.

33

 Πυθαγόρου. Πυθαγόρας ἐρωτηθεὶς πῶς ἂν οἰνόφλυξ τοῦ μεθύειν παύσαιτο, ‘εἰ συνεχῶσ‘ ἔφη ‘θεωροίη τὰ ὑπ’ αὐτοῦ πρασ‐ σόμενα‘.

3

.

18

.

34

 Ἀνάχαρσις. Ἀνάχαρσις ἐρωτηθεὶς πῶς ἄν τις μὴ μεθύσκοιτο, ‘εἰ‘ φησίν ‘ὁρῴη τοὺς μεθύοντας οἷα ποιοῦσιν‘.

3

.

18

.

35

Δημοκρίτου (fr. mor. 47 Mullach.).
Ὅσοι ἀπὸ γαστρὸς τὰς ἡδονὰς ποιέονται ὑπερβε‐ βληκότες τὸν καιρὸν ἐπὶ βρώσεσιν ἢ πόσεσιν ἢ ἀφροδι‐ σίοισιν, τούτοισι πᾶσιν αἱ μὲν ἡδοναὶ βραχέαι τε καὶ δι’522 in vol. 3
5ὀλίγου γίνονται, ὁκόσον ἂν χρόνον ἐσθίωσιν ἢ πίνωσιν, αἱ δὲ λῦπαι πολλαί. τοῦτο μὲν γὰρ τὸ ἐπιθυμέειν αἰεὶ τῶν αὐτῶν πάρεστι, καὶ ὁκόταν γένηται ὁκοίων ἐπιθυ‐ μέουσι, διὰ ταχέος τε ἡ ἡδονὴ παροίχεται, καὶ οὐδὲν [ἐν] αὐτοῖσι χρηστόν ἐστιν ἀλλ’ ἢ τέρψις βραχέα καὶ αὖτις
10τῶν αὐτῶν δέει.

3

.

18

.

36

 Πλάτωνος (Alcib. I p. 131 B). Ὅστις σῶμα θεραπεύει, τὸ ἑαυτοῦ, οὐχ ἑαυτὸν θερα‐ πεύει· ὅστις δὲ χρήματα, οὔθ’ ἑαυτὸν οὔτε τὰ ἑαυτοῦ, ἀλλ’ ἔτι πορρωτέρω τῶν ἑαυτοῦ.

3

.

18

.

37

 Μουσωνίου ἐκ τοῦ Περὶ τροφῆς (rel. ed. Peerlkamp. p. 193 sqq.). Αἴσχιστον, ἔφη, γαστριμαργία καὶ ὀψοφαγία ἐστίν,
οὐκ ἀντερεῖ οὐδείς· σκοποῦντας δὲ ὅπως διαφεύξονται523 in vol. 3
5ταῦτα πάνυ ὀλίγους ᾔσθημαι ἐγώ, τοὺς δὲ πολλοὺς ὁρῶ καὶ ἀπόντων ὀρεγομένους τῶν τοιούτων βρωμάτων, καὶ παρόντων ἀπέχεσθαι μὴ δυναμένους, καὶ χρωμένους αὐ‐ τοῖς, ὅταν χρῶνται, ἀφειδῶς, ὡς καὶ πρὸς βλάβην χρῆσθαι τὴν τοῦ σώματος. καίτοι γαστριμαργία τί ἂν εἴη ἄλλο
10ἢ ἀκρασία περὶ τροφήν, δι’ ἣν ἄνθρωποι τὸ ἡδὺ τὸ ἐν σίτῳ τοῦ ὠφελίμου προτιμῶσιν; καὶ ὀψοφαγία δὲ οὐδὲν ἕτερόν ἐστιν ἢ ἀμετρία περὶ χρῆσιν ὄψου. πανταχοῦ δὲ κακὸν οὖσα ἡ ἀμετρία ἐν τοῖς μάλιστα τῇδε τὴν ἑαυτῆς ἐπιδείκνυται φύσιν, παρεχομένη τοὺς ὀψοφάγους ἀντὶ ἀν‐
15θρώπων ὑσὶν ἢ κυσὶν ὁμοιουμένους τὴν λαβρότητα καὶ εὐσχημονεῖν μὴ δυναμένους, οὐ ταῖς χερσίν, οὐ τοῖς ὄμ‐ μασιν, οὐ τῇ καταπόσει· οὕτως ἄρα αὐτοὺς ἐξίστησιν ἡ ἐπιθυμία τῆς ἐν ὄψῳ ἡδονῆς. ὅτι μὲν δὴ οὕτως ἔχειν πρὸς τροφὴν αἴσχιστόν ἐστιν, γνώριμον, ἐν ᾧ γε ζῴοις
20ἄφροσι μᾶλλον ἢ ἀνθρώποις φρονίμοις ὁμοιούμεθα. αἰ‐ σχίστου δὲ τούτου ὄντος, κάλλιστον ἂν εἴη τοὐναντίον, τάξει καὶ κοσμίως ἐσθίειν καὶ τὴν σωφροσύνην ἐνταῦθα ἐπιδείκνυσθαι πρῶτον, οὐκ ὂν ῥᾴδιον, ἀλλὰ δεόμενον πολ‐
λῆς ἐπιμελείας καὶ ἀσκήσεως [καὶ καθόλου μὲν ἴσως τὸ524 in vol. 3
25σωφρονεῖν]. διὰ τί δὴ τοῦτο; ὅτι πολλῶν ἡδονῶν οὐσῶν, αἳ τὸν ἄνθρωπον ἀναπείθουσιν ἁμαρτάνειν καὶ ἐνδιδόναι αὐταῖς βιάζονται παρὰ τὸ συμφέρον, δυσμαχωτάτη εἶναι κινδυνεύει πασῶν ἡ περὶ τροφὴν ἡδονή. ταῖς μὲν γὰρ ἄλλαις ἡδοναῖς σπανιώτερον ὁμιλοῦμεν, καὶ ἐνίων γε μῆ‐
30νας καὶ ἐνιαυτοὺς ὅλους ἀπέχεσθαι δυνάμεθα· ταύτης δὲ ἀνὰ πᾶσαν ἡμέραν πάντως πειρᾶσθαι ἀνάγκη, καὶ τά γε πολλὰ δὶς ἑκάστης ἡμέρας· οὐ γὰρ ἔνι ζῆν ἄλλως τὸν ἄν‐ θρωπον. ὥσθ’ ὅσῳ πλεονάκις τῆς ἐν βρώσει ἡδονῆς πειρώμεθα, τοσούτῳ πλείους οἱ ἐνταῦθα κίνδυνοι. καὶ
35μὴν καθ’ ἑκάστην προσφορὰν τροφῆς οὐχ εἷς κίνδυνος ἁμαρτήματος, ἀλλὰ πλείονες. καὶ γὰρ ὁ παρὰ πλέον ἢ δεῖ ἐσθίων ἁμαρτάνει, καὶ ὁ κατασπεύδων ἐν τῷ ἐσθίειν οὐδὲν ἧττον, καὶ ὁ μολυνόμενος ὑπὸ τοῦ ὄψου μᾶλλον ἢ χρή, καὶ ὁ τὰ ἡδίω τῶν ὑγιεινοτέρων βρώματα προτιμῶν,
40καὶ ὁ μὴ νέμων τὰ ἴσα τοῖς συνεσθίουσιν. ἔστι δὲ καὶ
ἄλλη τις ἁμαρτία περὶ τροφήν, ὅταν παρὰ καιρὸν προσ‐ φερώμεθα αὐτήν, καὶ δέον ἄλλο τι πράττειν, ἀφέμενοι τούτου ἐσθίωμεν. τοσούτων δὴ καὶ ἔτι ἄλλων ἁμαρτιῶν οὐσῶν περὶ τροφήν, δεῖ μὲν ἁπασῶν καθαρεύειν αὐτῶν525 in vol. 3
45καὶ μηδεμιᾷ ἔνοχον εἶναι τὸν μέλλοντα σωφρονήσειν. καθαρεύοι δ’ ἄν τις καὶ ἀναμάρτητος εἴη ἀσκῶν καὶ ἐθίζων αὑτὸν αἱρεῖσθαι σῖτον οὐχ ἵνα ἥδηται, ἀλλ’ ἵνα τρέφηται, οὐδ’ ἵνα λεαίνηται τὴν κατάποσιν, ἀλλ’ ἵνα ῥωννύηται τὸ σῶμα. καὶ γὰρ γέγονεν ἡ μὲν κατάποσις

3

.

18

.

37

(50)

δίοδος εἶναι τροφῆς, οὐχ ἡδονῆς ὄργανον, ἡ δὲ γαστὴρ τοῦ αὐτοῦ χάριν οὗπερ ἕνεκα καὶ φυτῷ παντὶ ῥίζα γέ‐ γονεν. καθάπερ γὰρ ἐκεῖ τρέφει τὸ φυτὸν ἡ ῥίζα ἀπὸ τῶν ἐκτὸς τὴν τροφὴν λαμβάνουσα· οὕτω τρέφει τὸ ζῷον ἡ γαστὴρ ἀπὸ τῶν εἰσφερομένων σίτων καὶ ποτῶν. ὥσπερ
55τε αὖ τούτοις διαμονῆς ἕνεκα συμβαίνει τρέφεσθαι, καὶ οὐχ ἡδονῆς, παραπλησίως καὶ ἡμῖν ζωῆς καὶ φάρμακον ἡ τροφὴ [τῷ ἀνθρώπῳ] ἐστί. διὸ καὶ προσήκει ἐσθίειν
ἡμῖν ἵνα ζῶμεν, οὐχ ἵνα ἡδώμεθα, εἴ γε μέλλομεν στοι‐ χεῖν ἀρίστῳ ὄντι τῷ λόγῳ Σωκράτους, ὃς ἔφη τοὺς μὲν526 in vol. 3
60πολλοὺς ἀνθρώπους ζῆν ἵνα ἐσθίωσιν, αὐτὸς δὲ ἐσθίειν ἵνα ζῇ. οὐ γὰρ δὴ ἐπιεικής τις βουλόμενος εἶναι ἄνθρω‐ πος, ἀξιώσει παραπλήσιός τις εἶναι τοῖς πολλοῖς, καὶ ζῆν ἐπὶ τῷ ἐσθίειν, ὥσπερ ἐκεῖνοι θηρώμενοι ἐξ ἅπαν‐ τος τὴν ἀπὸ τῆς τροφῆς ἡδονήν.
65 Ὅτι δὲ καὶ θεὸς ὁ ποιήσας τὸν ἄνθρωπον τοῦ σῴ‐ ζεσθαι χάριν, οὐχὶ τοῦ ἥδεσθαι σῖτα καὶ ποτὰ παρεσκεύα‐ σεν αὐτοῖς, μάθοι τις ἂν ἐκεῖθεν μάλιστα. ἡ γὰρ δὴ τροφὴ ὅτε ἐργάζεται μάλιστα τὸ ἑαυτῆς ἔργον, τότε οὐδαμῶς ἥδει τὸν ἄνθρωπον κατά τε τὴν πέψιν καὶ τὴν ἀνάδοσιν, ἀλλὰ
70τρεφόμεθα μὲν τότε ὑπ’ αὐτῆς καὶ ῥωννύμεθα, ἡδόμεθα δὲ τότε οὐδεμίαν ἡδονήν, καίτοι πλείων ὁ χρόνος οὗτός ἐστιν ἢ ἐν ᾧ ἐσθίομεν. ἔδει δέ γε, εἴπερ ὁ θεὸς ἡδονῆς χάριν τὴν τροφὴν ἐμηχανήσατο ἡμῖν, τὸν πλείω τοῦτον χρόνον ἥδεσθαι ἡμᾶς ὑπ’ αὐτῆς, καὶ οὐ τὸν ἐλάχιστον
75ἐκεῖνον ἐν ᾧ καταπίνομεν. ἀλλ’ ὅμως χάριν ἐκείνου τοῦ ἐλαχίστου χρόνου, ὃν ἡδόμεθα, παρασκευὴ μὲν ὄψων γί‐ νεται μυρίων· πλεῖται δ’ ἡ θάλαττα μέχρι περάτων· μά‐ γειροι δὲ γεωργῶν περισπουδαστότεροί εἰσιν· δεῖπνα δὲ παρατίθενταί τινες ἀγρῶν ἀναλίσκοντες τιμάς, καὶ ταῦτ’527 in vol. 3
80οὐδαμῶς ὠφελουμένων τῶν σωμάτων ἐκ τῆς πολυτελείας τῶν βρωμάτων. πᾶν γὰρ τοὐναντίον οἱ ταῖς εὐτελεστά‐ ταις χρώμενοι τροφαῖς ἰσχυρότατοί εἰσιν. τοὺς γοῦν οἰκέ‐ τας τῶν δεσποτῶν καὶ τοὺς χωρίτας τῶν ἀστικῶν καὶ τοὺς πένητας τῶν πλουσίων ἴδοις ἂν ὡς ἐπὶ τὸ πλῆθος
85ῥωμαλεωτέρους ὄντας καὶ μᾶλλον μὲν πονεῖν δυναμένους, ἧττον δὲ κάμνοντας ἐν τοῖς ἔργοις, νοσοῦντας δὲ σπα‐ νιώτερον, ἀνεχομένους δὲ εὐκολώτερον κρύος, θάλπος, ἀγρυπνίαν, πᾶν εἴ τι τοιοῦτον. καίτοι κἂν ἐπίσον ἥ τε πολυτελὴς καὶ ἡ εὐτελὴς τροφὴ ῥωννύῃ τὸ σῶμα, ὅμως
90αἱρετέον ἐστὶ τὴν εὐτελῆ, ὅτι αὕτη σωφρονικωτέρα καὶ πρέπει ἀνδρὶ ἀγαθῷ μᾶλλον, ᾗ καὶ τὸ εὐπόριστον τοῦ
δυσπορίστου, καὶ τὸ ἀπραγμάτευτον τοῦ μετὰ πραγμάτων, καὶ τὸ ἕτοιμον τοῦ ἀνετοίμου πρὸς τροφὴν πρεπωδέστε‐ ρον τοῖς ἐπιεικέσιν. ἵνα δὲ συνελὼν εἴπω περὶ τροφῆς528 in vol. 3
95τὸ πᾶν, φημὶ δεῖν σκοπὸν μὲν αὐτῆς ποιεῖσθαι ὑγίειάν τε καὶ ἰσχύν, ὡς τούτων μόνον ἕνεκα βρωτέον, ἃ δὴ δεῖ‐ ται πολυτελείας οὐδεμιᾶς· ἐσθίοντα δ’ ἐπιμελεῖσθαι κόσ‐ μου τε καὶ μέτρου τοῦ προσήκοντος καὶ τοῦ διαφέρειν πλεῖστον τῷ τε ἀμολύντῳ καὶ τῷ σχολαίῳ.

3

.

19

t

ΠΕΡΙ ΑΝΕΞΙΚΑΚΙΑΣ.

3

.

19

.

1

 Εὐριπίδου Ἀνδρομάχης (642—644). Σμικρᾶς ἀπ’ ἀρχῆς νεῖκος ἀνθρώποις μέγα γλῶσς’ ἐκπορίζει· τοῦτο δ’ οἱ σοφοὶ βροτῶν ἐξευλαβοῦνται, μὴ φίλοις τεύχειν ἔριν.

3

.

19

.

2

Φιλήμονος Ἐπιδικαζομένου (fr. 1 com. IV p. 9). Ἥδιον οὐδὲν οὐδὲ μουσικώτερον
ἔστ’ ἢ δύνασθαι λοιδορούμενον φέρειν. ὁ λοιδορῶν γὰρ, ἂν ὁ λοιδορούμενος529 in vol. 3
5μὴ προσποιῆται, λοιδορεῖται [ὁ] λοιδορῶν.

3

.

19

.

3

 Εὐριπίδου ἐκ Πρωτεσιλάου (fr. 654 N.2). Δυοῖν λεγόντοιν, θατέρου θυμουμένου, ὁ μὴ ἀντιτείνων τοῖς λόγοις σοφώτερος.

3

.

19

.

4

 Δημοσθένους. Δημοσθένης λοιδορουμένου τινὸς αὐτῷ ‘οὐ συγκατα‐ βαίνω‘ εἶπεν ‘εἰς ἀγῶνα, ἐν ᾧ ὁ ἡττώμενος τοῦ νικῶν‐ τός ἐστι κρείττων‘.

3

.

19

.

5

 Πλάτωνος. Πλάτων λοιδορούμενος ὑπό τινος ‘λέγε‘ ἔφη ‘κακῶς, ἐπεὶ καλῶς οὐκ ἔμαθεσ‘.

3

.

19

.

6

 Ἀριστίππου. Ἀρίστιππος λοιδοροῦντος αὐτὸν τινὸς ἔφη ‘τοῦ μὲν λέγειν κακῶς σὺ κύριος εἶ, τοῦ δὲ δικαίως ἀκούειν ἐγώ‘.

3

.

19

.

7

Πλουτάρχου ἐκ τοῦ Πῶς ἔστιν ἀπ’ ἐχθρῶν ὠφελη‐
θῆναι (p. 90 C—D).
Λόγων δέ, κουφοτάτου πράγματος, βαρυτάτη ζημία κατὰ τὸν θεῖον Πλάτωνα, καὶ παρὰ θεῶν ἕπεται καὶ530 in vol. 3
5παρ’ ἀνθρώπων. ἡ δὲ σιγὴ πανταχοῦ μὲν ἀνυπεύθυ‐ νον, οὐ μόνον ἄδιψον, ὥς φησιν Ἱπποκράτης, ἐν δὲ λοι‐ δορίαις σεμνὸν καὶ Σωκρατικόν, μᾶλλον δὲ Ἡράκλειον, 〈εἴ γε κἀκεῖνοσ〉
οὐδ’ ὅσσον μυίας στυγερῶν ἐμπάζετο μύθων.

3

.

19

.

8

 Πυθαγόρου. Μεγάλην παιδείαν νόμιζε, δι’ ἧς δυνήσῃ φέρειν ἀπαι‐ δευσίαν.

3

.

19

.

9

 Εὐσεβίου (fr. 27 phil. graec. III p. 11 Mullach.). Ὀργῆς κρατέειν ἄριστον ἐθίζειν ἑωυτόν, μάλιστα μὲν καὶ πρὸς τὸ μὴ εὐπετέως πρὸς αὐτῆς ξυγκινέεσθαι· εἰ δὲ μή, ἀλλ’ ὥστε γε πάντως μὴ τὸ καταναγκαζόμενον ὑπ’
5αὐτῆς αὐτίκα καὶ ἐν τῷ ἀλογίστῳ ἀποπιμπλάναι.

3

.

19

.

10

Σοφοκλέους Αἴαντι (1357). Νικᾷ γὰρ ἁρετή με τῆς ἔχθρας πολύ.

3

.

19

.

11

Θεόγνιδος (695—696). Οὐ δύναμαί σοι, θυμέ, παρασχεῖν ἄρμενα πάντα,
τέτλαθι· τῶν δὲ καλῶν οὐχὶ σὺ μοῦνος ἐρᾷς.531 in vol. 3

3

.

19

.

12

 Θεοφράστου (fr. CLIV Wimmer.). Οὐ μὴν οὐδὲ μετ’ ὀργῆς πρακτέον τοῖς φρονίμοις οὐδέν. ἀλόγιστον γὰρ θυμός, καὶ μετὰ προνοίας οὐδὲν ἄν ποτε ποιήσειεν, ἀλλὰ μεθύων ταῖς φιλονεικίαις, ὡς
5ἔτυχε, χρῆται ταῖς ὁρμαῖς. ὥστε δεῖ μὴ ἐξ ὑπογύου τῶν ἁμαρτημάτων τὰς τιμωρίας μήτε παρὰ τῶν οἰκετῶν μήτε παρὰ τῶν ἄλλων λαμβάνειν, ἵνα τὸ τῷ λογισμῷ κράτιστον, μὴ τὸ τῷ θυμῷ φίλον, ἀεὶ πράττῃς καὶ δίκην παρὰ τῶν ἐχθρῶν λαμβάνῃς, ἐξ ἧς μέλλεις σαυτὸν μὴ
10λυπῶν ἐκείνους βλάψειν. τὸ γὰρ τιμωρεῖσθαί τινα κα‐ κῶς ἑαυτὸν ποιοῦντα, δίκην διδόναι οὐχ ἧττον ἢ λαμβά‐ νειν ἐστίν. ὥστε δεῖ σχολῇ μᾶλλον ἀμύνεσθαι ζητεῖν ἢ ταχέως ἀλυσιτελῶς ἑαυτῷ κολάσαι τὸν ἐχθρόν.

3

.

19

.

13

 Ῥούφου ἐκ τοῦ Ἐπικτήτου περὶ Φιλίας (Epict. fr. 67 III p. 88 Schweigh.). Τὸ δὲ Λυκούργου τοῦ Λακεδαιμονίου τίς ἡμῶν οὐ θαυμάζει; πηρωθεὶς γὰρ ὑπό τινος τῶν πολιτῶν τῶν
5ὀφθαλμῶν τὸν ἕτερον καὶ παραλαβὼν τὸν νεανίσκον παρὰ τοῦ δήμου, ἵνα τιμωρήσαιτο ὅπως αὐτὸς βούλεται· τού‐ του μὲν ἀπέσχετο, παιδεύσας δὲ αὐτὸν καὶ ἀποφήνας ἄνδρα ἀγαθόν, παρήγαγεν εἰς τὸ θέατρον. θαυμαζόντων δὲ τῶν Λακεδαιμονίων ‘τοῦτον μέν τοι λαβών‘ ἔφη ‘παρ’532 in vol. 3
10ὑμῶν ὑβριστὴν καὶ βίαιον, ἀποδίδωμι ὑμῖν ἐπιεικῆ καὶ δημοτικόν‘.

3

.

19

.

14

 Πιττακοῦ. Πιττακὸς ἀδικηθεὶς ὑπό τινος καὶ ἔχων ἐξουσίαν αὐ‐ τὸν κολάσαι ἀφῆκεν εἰπών ‘συγγνώμη τιμωρίας ἀμείνων· τὸ μὲν γὰρ ἡμέρου φύσεώς ἐστι, τὸ δὲ θηριώδουσ‘.

3

.

19

.

15

 Ἐκ τοῦ Ἐπικτήτου Ἐγχειριδίου (c. 12). Ἄρξαι οὖν ἀπὸ τῶν μικρῶν. ἐκχεῖται τὸ ἔλαιον, κλέπτεται τὸ οἰνάριον· λέγε, ὅτι τοσοῦδε πωλεῖται ἀπά‐ θεια, τοσούτου ἀταραξία, προῖκα οὐθὲν γίνεται. ὅταν δὲ
5καλῇς τὸν παῖδα, προεπινόει, ὅτι δύναται καὶ μὴ ὑπα‐ κοῦσαι καὶ μηδὲν ποιῆσαι ὧν θέλεις. ἀλλ’ οὐχ οὕτως
ἐστὶν αὐτῷ 〈καλῶσ〉, ἵνα ἐπ’ ἐκείνῳ ᾖ τὸ ἐμὲ ταραχθῆναι.533 in vol. 3

3

.

19

.

16

 Μουσωνίου ἐκ τοῦ Εἰ γραφὴν ὕβρεως γράψεταί τινα
ὁ φιλόσοφος (Musonii rel. p. 159 ed. Peerlkamp.). Ὕβρεως δὲ γραφὴν οὔτ’ ἂν αὐτὸς ἔφη γράψασθαί τινά ποτε οὔτ’ ἂν ἑτέρῳ συμβουλεῦσαι οὐδενὶ τῶν φιλο‐
5σοφεῖν ἀξιούντων. ἃ γὰρ πάσχοντές τινες ὑβρίζεσθαι δοκοῦσιν, τούτων οὐδὲν εἶναι ὕβριν ἢ αἰσχύνην τοῖς πά‐ σχουσιν· οἷον λοιδορηθῆναι ἢ πληγῆναι ἢ ἐμπτυσθῆναι, ὧν τὸ χαλεπώτατον πληγαί. ὡς δὲ οὔτε αἰσχρὸν οὔτε ὑβριστικὸν ἔχουσιν οὐδέν, δηλοῦν Λακεδαιμονίων παῖδας
10δημοσίᾳ μαστιγουμένους καὶ ἐπ’ αὐτῷ τούτῳ ἀγαλλομέ‐ νους. ὁ δὲ φιλόσοφος εἰ μὴ δύναιτο καταφρονεῖν πλη‐ γῶν ἢ λοιδορίας, τί ἂν ὄφελος αὐτοῦ εἴη, ὅν γε φαίνε‐ σθαι δεῖ καὶ θανάτου καταφρονοῦντα; νὴ Δία, ἀλλ’ ἡ διάνοια τοῦ δρῶντος αὐτὰ δεινή, τὸ ἐπεγγελῶντα καὶ
15ὑβρίζειν νομίζοντα ῥαπίσαι ἢ λοιδορῆσαι ἤ τι τοιοῦτον
ποιῆσαι· Δημοσθένης γοῦν καὶ τῷ βλέμματι ὑβρίζειν τι‐ νάς, καὶ ἀφόρητα εἶναι τὰ τοιαῦτα, καὶ ἐξίστασθαι τοὺς ἀνθρώπους ὑπ’ αὐτῶν ταύτῃ ἢ ἐκείνῃ οἴεται. ταῦτα δὲ οἱ μὲν τὸ καλὸν καὶ τὸ αἰσχρὸν ὅ τι τῇ ἀληθείᾳ ἐστὶν534 in vol. 3
20ἀγνοοῦντες καὶ πρὸς τὴν δόξαν κεχηνότες, καὶ αὐτοὶ ὑβρίζεσθαι νομίζουσιν, εἴ τις ἢ προσβλέποι αὐτοὺς πι‐ κρότερον ἢ καταγελῴη αὐτῶν ἢ πλήττοι ἢ λοιδοροίη. ἀνὴρ δὲ εὖ φρονῶν καὶ νοῦν ἔχων, οἷον εἶναι δεῖ τὸν φιλόσοφον, ὑπὸ οὐδενὸς τούτων ταράττεται, οὐδ’ οἴεται
25τὸ πάσχειν αὐτὰ αἰσχρόν, ἀλλὰ τὸ ποιεῖν μᾶλλον· ἐπεὶ τί καὶ ὁ πάσχων ἁμαρτάνει; ὁ δὲ ἁμαρτάνων εὐθὺς καὶ ἐν αἰσχύνῃ ἐστίν, ὁ μέντοι πάσχων ὡς οὖν οὐχ ἁμαρτάνει καθόσον πάσχει, οὕτως οὐδὲ ἐν αἰσχρῷ οὐδενὶ γίνεται. ὅθεν οὐδ’ ἐπὶ δίκας οὐδ’ ἐπ’ ἐγκλήματα προέλθοι ἂν ὁ
30νοῦν ἔχων, ἐπείπερ οὐδ’ ὑβρίσθαι ἂν δόξειεν· καὶ γὰρ μικρόψυχον τὸ ἀγανακτεῖν ἢ ἐπιτείνεσθαι περὶ τῶν τοι‐ ούτων· πρᾴως δὲ καὶ ἡσύχως οἴσει τὸ συμβάν, ἐπεὶ καὶ
πρέπον τοῦτο τῷ βουλομένῳ εἶναι μεγαλόφρονι. Σωκρά‐ της γοῦν οὕτω διακείμενος φανερὸς ἦν, ὃς δημοσίᾳ λοι‐535 in vol. 3
35δορηθεὶς ὑπ’ Ἀριστοφάνους, οὐχ ὅπως ἠγανάκτησεν, ἀλλὰ καὶ ἐντυχὼν ἠξίου αὐτὸν εἰ καὶ πρὸς ἄλλο τι τοιοῦτον βούλοιτο χρῆσθαι αὐτῷ. ταχύ γ’ ἂν ἐκεῖνος ἐν ὀλίγοις λοιδορούμενος ἐχαλέπηνεν, ὃς οὐδὲ ἐν θεάτρῳ λοιδορη‐ θεὶς ἠγανάκτει; Φωκίων δὲ ὁ χρηστός, τῆς γυναικὸς αὐ‐
40τοῦ προπηλακισθείσης πρός τινος, τοσοῦτον ἐδέησεν ἐγ‐ καλεῖν τῷ προπηλακίσαντι, ὥστε ἐπεὶ δείσας ἐκεῖνος προσῆλθέ τε καὶ συγγνώμην ἔχειν ἠξίου τὸν Φωκίωνα, φάσκων ἠγνοηκέναι ὅτι ἦν ἐκείνου γυνή, εἰς ἣν ἐπλημ‐ μέλει· ‘ἀλλὰ ἥ γε ἐμὴ γυνὴ οὐδέν‘ ἔφη ‘ὑπὸ σοῦ πέπονθεν,
45ἑτέρα δέ τις ἴσως, ὥστε οὐδὲ χρὴ ἐμοί σε ἀπολογεῖσθαι.‘ καὶ ἄλλους δὲ παλαιοὺς ἄνδρας ἔχοιμ’ ἂν λέγειν πειρα‐ θέντας ὕβρεως, τοὺς μὲν ἔκ τινων γλώσσῃ πλημμεληθέν‐ τας, τοὺς δὲ χερσὶν ὥστε αἰκισθῆναι τὸ σῶμα· καὶ οὔτε ἀμυνάμενοι φαίνονται τοὺς πλημμελήσαντας οὔτε ἄλλον

3

.

19

.

16

(50)

τρόπον ἐπεξελθόντες, ἀλλὰ πάνυ πρᾴως ἐνεγκόντες τὴν ἀδικίαν αὐτῶν. καὶ γὰρ δὴ τὸ μὲν σκοπεῖν ὅπως ἀντι‐
δήξεταί τις τὸν δακόντα καὶ ἀντιποιήσει κακῶς τὸν ὑπάρ‐ ξαντα, θηρίου τινὸς οὐκ ἀνθρώπου ἐστίν, ὡς οὐδὲ τοῦτο λογίσασθαι δύναται, ὅτι τὰ πολλὰ τῶν ἁμαρτανομένων536 in vol. 3
55ὑπ’ ἀγνοίας τε καὶ ἀμαθίας τοῖς ἀνθρώποις ἁμαρτάνεται, ὧν ὁ μεταδιδαχθεὶς εὐθὺς παύεται· τὸ δὲ δέχεσθαι τὰς ἁμαρτίας μὴ ἀγρίως, μηδὲ ἀνήκεστον εἶναι τοῖς πλημ‐ μελήσασιν, ἀλλ’ αἴτιον εἶναι αὐτοῖς ἐλπίδος χρηστῆς, ἡμέρου τρόπου καὶ φιλανθρώπου ἐστίν. πόσῳ δὴ κρεῖτ‐
60τον οὕτως ἔχοντα φαίνεσθαι τὸν φιλόσοφον, ὥστε συγ‐ γνώμης ἀξιοῦν εἴ τις πλημμελήσειεν εἰς αὐτόν, ἢ δοκεῖν μὲν ἀμύνειν ἑαυτῷ δικαζόμενον καὶ ἐγκαλοῦντα, τῇ δὲ ἀλη‐ θείᾳ ἀσχημονεῖν, ἀνακόλουθα τοῖς ἑαυτοῦ λόγοις πράτ‐ τοντα; εἴ γε λέγει μέν, ὡς οὐκ ἂν ἀδικηθείη ποτὲ ὁ ἀγα‐
65θὸς ἀνὴρ ὑπὸ κακοῦ ἀνδρός· ἐγκαλεῖ δ’ ὡς ἀδικούμενος ὑπὸ ἀνθρώπων πονηρῶν αὐτὸς ἀξιῶν ἀγαθὸς εἶναι.

3

.

19

.

17

 Δίωνος. Δίωνι τῷ Ἀκαδημιακῷ ἀπὸ συμποσίου ἀναστρέφοντι παρεπόμενος κακῶς τις ἔλεγε καὶ βλασφημίας οὐδὲν ἀπε‐ λίμπανεν· ὃ δ’ ἡσύχως εἶχεν. ὡς δὲ καὶ ἐπὶ τὴν οἰκίαν
5ἦλθε, μέλλοντι αὐτῷ εἰσιέναι ὁ λοιδορῶν ‘τί δαί;‘ ἔφη·
πρὸς ὃν εἶπεν ὁ Δίων ‘οὐδὲ γρῦ‘.537 in vol. 3

3

.

19

.

18

 Ξενοφῶντος ἐκ τοῦ Συμποσίου (II 24—26). Ὁ δ’ αὖ Σωκράτης εἶπεν· Ἀλλὰ πίνειν μὲν, ὦ ἄν‐ δρες, κἀμοὶ πάνυ δοκεῖ· τῷ γὰρ ὄντι ὁ οἶνος ἄρδων τὰς ψυχὰς τὰς μὲν λύπας, ὥσπερ ὁ μανδραγόρας τοὺς ἀν‐
5θρώπους, κοιμίζει, τὰς δὲ φιλοφροσύνας, ὥσπερ ἔλαιον φλόγα, ἐγείρει. δοκεῖ γε μέντοι μοι καὶ τὰ τῶν ἀνδρῶν συμπόσια ταῦτα πάσχειν, ἅπερ καὶ τὰ τῶν ἐν τῇ γῇ φυο‐ μένων. καὶ γὰρ ἐκεῖνα, ὅταν μὲν αὐτὰ ὁ θεὸς ἄγαν ἀθρόως ποτίζῃ, οὐ δύναται ὀρθοῦσθαι οὐδὲ ταῖς αὔραις
10διαπνεῖσθαι· ὅταν δὲ ὅσῳ ἥδεται τοσοῦτον πίνῃ, καὶ μάλα ὀρθά τε αὔξεται καὶ θάλλοντα ἀφικνεῖται εἰς τὴν καρ‐ πογονίαν· οὕτω δὲ καὶ ἡμεῖς ἢν μὲν ἀθρόον τὸ ποτὸν ἐγχεώμεθα, ταχὺ ἡμῶν καὶ τὰ σώματα καὶ αἱ γνῶμαι σφάλλονται, καὶ οὐδὲ ἀναπνεῖν, μὴ ὅτι λέγειν τι δυνησό‐
15μεθα· ἢν δὲ ἡμῖν οἱ παῖδες μικραῖς κύλιξι πυκνὰ ἐπι‐ ψακάζωσιν, ἵνα καὶ ἐγὼ ἐν Γοργιείοις ῥήμασιν εἴπω, οὕτως οὐ βιαζόμενοι μεθύειν ὑπὸ τοῦ οἴνου, ἀλλ’ ἀναπειθόμενοι πρὸς τὸ παιγνιωδέστερον ἀφιξόμεθα.

3

.

19

.

19

 Ἡροδότου ἱστορίας ζʹ (VII 160). Ὦ ξεῖνε Σπαρτιῆτα, ὀνείδεα κατιόντα ἀνθρώπῳ φιλέει ἐπανάγειν τὸν θυμόν. σὺ μέντοι ἀποδεξάμενος ὑβρίσ‐ ματα ἐν τῷ λόγῳ, οὔ μ’ ἔπεισας ἀσχήμονα ἐν τῇ ἀμοιβῇ538 in vol. 3
5γενέσθαι.

3

.

20

t

ΠΕΡΙ ΟΡΓΗΣ.

3

.

20

.

1

Θεόγνιδος (1223). Οὐδέν, Κύρν’, ὀργῆς ἀδικώτερον, ἣ τὸν ἔχοντα πημαίνει. θυμῷ δειλὰ χαριζομένη.

3

.

20

.

2

Εὐήνου (fr. 5 p. l.4 II p. 270 Bergk.). Πολλάκις ἀνθρώπων ὀργὴ νόον ἐξεκάλυψεν κρυπτόμενον, μανίας 〈οὐ〉 πολὺ χειρότερον.

3

.

20

.

3

Μενάνδρου (fab. inc. fr. 64 com. IV p. 252). Ὀργῇ παραλογισμός ποτ’ οὐδεὶς φεύγεται.
αὕτη κρατεῖ νῦν, ἂν δὲ μικρὸν παρακμάσῃ, κατόψεταί τι μᾶλλον εἰς τὸ συμφέρον.539 in vol. 3

3

.

20

.

4

 Φιλήμονος (fab. inc. 59a. b com. IV p. 54). Μαινόμεθα πάντες, ὁπόταν ὀργιζώμεθα. τὸ γὰρ κατασχεῖν ἐστι τὴν ὀργὴν πόνος.

3

.

20

.

5

 Τοῦ αὐτοῦ. Ἅπανθ’ ὅς’ ὀργιζόμενος ἄνθρωπος ποεῖ, ταῦθ’ ὕστερον λάβοις ἂν ἡμαρτημένα.

3

.

20

.

6

 Μενάνδρου (fab. inc. fr. 629 Kock.). Ἐπίσχες ὀργιζόμενος. —Ἀλλὰ βούλομαι. —Οὐδεὶς γὰρ ὀργῆς χάριν ἀπείληφεν, πάτερ.

3

.

20

.

7

 Εὐριπίδου Αἰόλῳ (fr. 31 N.2). Ὀργῇ γὰρ ὅστις εὐθέως χαρίζεται, κακῶς τελευτᾷ· πλεῖστα γὰρ σφάλλει βροτούς.

3

.

20

.

8

Ἐπιχάρμου (fr. *21 p. 261 Lor.). Μὴ ’πὶ μικροῖς αὐτὸς αὑτὸν ὀξύθυμον δείκνυε.

3

.

20

.

9

Τοῦ αὐτοῦ (fr. *22 ibid.). Ἐπιπολάζειν οὔ τι χρὴ τὸν θυμόν, ἀλλὰ τὸν νόον.

3

.

20

.

10

Τοῦ αὐτοῦ (fr. *23 ibid.).
Οὐδὲ εἷς οὐδὲν μετ’ ὀργῆς κατὰ τρόπον βουλεύεται.540 in vol. 3

3

.

20

.

11

 Εὐριπίδου Ἀρχελάῳ (fr. 257 N.2). Πολλοὺς δ’ ὁ θυμὸς ὁ μέγας ὤλεσεν βροτῶν ἥ τ’ ἀξυνεσία, δύο κακὼ τοῖς χρωμένοις.

3

.

20

.

12

Εὐριπίδου Ἀρχελάῳ (fr. 259 N.2). Ὀργῇ δὲ φαύλῃ πόλλ’ ἔνεστ’ ἀσχήμονα.

3

.

20

12a

(Eur. Hypsip. fr. 760 N.2) Ἔξω γὰρ ὀργῆς πᾶς ἀνὴρ σοφώτερος.

3

.

20

12b

(trag. fr. adesp. 523 N.2) Πόλλ’ ἐστὶν ὀργῆς ἐξ ἀπαιδεύτου κακά.

3

.

20

.

13

Αἰσχύλου. Ὀργῆς ματαίας εἰσὶν αἴτιοι λόγοι.

3

.

20

.

14

Σοφοκλέους (Ant. 1028). Αὐθαδία τοι σκαιότητ’ ὀφλισκάνει.541 in vol. 3

3

.

20

.

15

Χαιρήμονος (fr. 28 p. 789 N.2). Ἡγοῦ δ’ ἐν ὀργῇ πάντα γίγνεσθαι κακά.

3

.

20

.

16

Τοῦ αὐτοῦ (fr. 29 p. 789 N.2). Ὀργὴ δὲ πολλοὺς δρᾶν ἀναγκάζει κακά.

3

.

20

.

17

 Εὐριπίδου Φιλοκτήτου (fr. 799 N.2). Ὥσπερ δὲ θνητὸν καὶ τὸ σῶμ’ ἡμῶν ἔφυ, οὕτω προσήκει μηδὲ τὴν ὀργὴν ἔχειν ἀθάνατον, ὅστις σωφρονεῖν ἐπίσταται.

3

.

20

.

18

 Σωσιφάνους (fr. 2 p. 820 N.2). Νῦν σοι πρὸς ὄψιν θυμὸς ἡβάτω, γέρον, νυνὶ † δεῖ γ’ ὀργήν, ἡνίκ’ † ουδείκου, λαβεῖν.

3

.

20

.

19

Μενάνδρου (fab. inc. fr. 285 com. IV p. 294). Ὅσος τὸ κατέχειν ἐστὶ τὴν ὀργὴν πόνος.

3

.

20

.

20

Τοῦ αὐτοῦ (fab. inc. fr. 84 com. IV p. 256).
Οὐκ ἔστιν ὀργῆς, ὡς ἔοικε, φάρμακον ἄλλ’ ἢ λόγος σπουδαῖος ἀνθρώπου φίλου.542 in vol. 3

3

.

20

.

21

 Τοῦ αὐτοῦ (fab. inc. fr. 25 com. IV p. 241). Εἰ καὶ σφόδρ’ ἀλγεῖς, μηδὲν ἠρεθισμένος πράξῃς [τι] προπετῶς· ὀργῆς γὰρ ἀλογίστου κρατεῖν ἐν ταῖς ταραχαῖς μάλιστα τὸν φρονοῦντα δεῖ.

3

.

20

.

22

 Τοῦ αὐτοῦ (Georg. fr. 3 com. IV p. 96). Τὸ δ’ ὀξύθυμον τοῦτο καὶ λίαν πικρὸν δεῖγμ’ ἐστὶν εὐθὺς πᾶσι μικροψυχίας.

3

.

20

.

23

 Θεοκρίτου (I 15). Οὐ θέμις, ὦ ποιμήν, τὸ μεσαμβρινόν, οὐ θέμις ἇμιν συρίσδειν· τὸν Πᾶνα δεδοίκαμες· ἦ γὰρ ἀπ’ ἄγρας τανίκα κεκμακὼς ἀμπαύεται, ἔστι δὲ πικρός,
5καί οἱ ἀεὶ δριμεῖα χολὰ ποτὶ ῥῖνα κάθηται.

3

.

20

.

24

 Ὁμήρου (Il. I 103—104). Ἀχνύμενος, μένεος δὲ μέγα φρένες ἀμφιμέλαιναι πίμπλαντ’, ὄσσε δέ οἱ πυρὶ λαμπετόωντι ἐίκτην.

3

.

20

.

25

Εὐριπίδου Ἀρχελάῳ (fr. 258 N.2). Τῷ γὰρ βιαίῳ κἀγρίῳ τὸ μαλθακὸν
εἰς ταὐτὸν ἐλθὸν τοῦ λίαν παρείλετο.543 in vol. 3

3

.

20

.

26

 Τοῦ αὐτοῦ (fr. 1038 N.2). Ὀργαὶ γὰρ ἀνθρώποισι συμφορᾶς ὕπο δειναί, πλάνος τε καρδίᾳ προσίσταται.

3

.

20

.

27

Σοφοκλέους Οἰδίποδος (Col. 592). Ὦ μωρέ, θυμὸς ἐν κακοῖς οὐ ξύμφορος.

3

.

20

.

28

 Ἀρχιλόχου (fr. 66 p. l. II4 p. 400). Θυμέ, θύμ’ ἀμηχάνοισι κήδεσιν κυκώμενε, † ἀναδευ, δυσμενῶν δ’ ἀλέξευ προσβαλὼν ἐναντίον στέρνον, ἐνδόκοισιν ἐχθρῶν πλησίον κατασταθεὶς
5ἀσφαλέως· καὶ μήτε νικῶν ἀμφάδην ἀγάλλεο, μήτε νικηθεὶς ἐν οἴκῳ καταπεσὼν ὀδύρεο, ἀλλὰ χαρτοῖσίν τε χαῖρε καὶ κακοῖσιν ἀσχάλα μὴ λίην· γίγνωσκε δ’ οἷος ῥυσμὸς ἀνθρώπους ἔχει.

3

.

20

.

29

Σοφοκλέους ἐν Τυροῖ (fr. 600 N.2).
Πόλλ’ ἐν κακοῖσι θυμὸς εὐνηθεὶς ὁρᾷ.544 in vol. 3

3

.

20

.

30

Εὐριπίδου Μηδείας (109—110). Μεγαλόσπλαγχνος δυσκατάπαυστος ψυχὴ δηχθεῖσα κακοῖσιν.

3

.

20

.

31

Εὐριπίδου Ὑψιπύλῃ (fr. 760 N.2). Ἔξω γὰρ ὀργῆς πᾶς ἀνὴρ σοφώτερος.

3

.

20

.

32

 Σοφοκλέους Τηρεῖ (fr. 530 N.2). Ἄνους ἐκεῖνος, αἱ δ’ ἀνούστεραί γ’ ἔτι ἐκεῖνον ἠμύναντο † καρτερόν. ὅστις γὰρ ἐν κακοῖσι θυμωθεὶς βροτῶν
5μεῖζον προσάπτει τῆς νόσου τὸ φάρμακον, ἰατρός ἐστιν οὐκ ἐπιστήμων ἀκῶν.

3

.

20

.

33

 Νεόφρονος ἐν Μηδείᾳ (fr. 2 p. 730 N.2). Εἶεν· τί δράσεις, θυμέ; βούλευσαι καλῶς πρὶν ἐξαμαρτεῖν καὶ τὰ προσφιλέστατα ἔχθιστα θέσθαι. ποῖ ποτ’ ἐξῇξας, τάλας;
5κάτισχε λῆμα καὶ σθένος θεοστυγές. καὶ πρὸς τί ταῦτα δύρομαι, ψυχὴν ἐμὴν ὁρῶς’ ἔρημον καὶ παρημελημένην
πρὸς ὧν ἐχρῆν ἥκιστα; μαλθακοὶ δὲ δὴ τοιαῦτα γιγνόμεσθα πάσχοντες κακά;545 in vol. 3
10οὐ μὴ προδώσεις, θυμέ, σαυτὸν ἐν κακοῖς; οἴμοι, δέδοκται· παῖδες, ἐκτὸς ὀμμάτων ἀπέλθετ’· ἤδη γάρ με φοινία μέγαν δέδυκε λύσσα θυμόν. ὦ χέρες χέρες, πρὸς οἷον ἔργον ἐξοπλιζόμεσθα· φεῦ,
15τάλαινα τόλμης, ἣ πολὺν πόνον βραχεῖ διαφθεροῦσα τὸν ἐμὸν ἔρχομαι χρόνῳ.

3

.

20

.

34

 Εὐριπίδου Μηδείας (446—447). Οὐ νῦν κατεῖδον πρῶτον, ἀλλὰ πολλάκις, τραχεῖαν ὀργὴν ὡς ἀμήχανον κακόν.

3

.

20

.

35

Ἐν ταὐτῷ (520—521). Δεινή τις ὀργὴ καὶ δυσίατος πέλει,
ὅταν φίλοι φίλοισι συμβάλως’ ἔριν.546 in vol. 3

3

.

20

.

36

Εὐριπίδου Τήλεφος (fr. 718 N.2). Ὥρα σε θυμοῦ κρείσσονα γνώμην ἔχειν.

3

.

20

.

37

(Eur. Med. 1079—1080) Θυμὸς δὲ κρείσσων τῶν ἐμῶν βουλευμάτων, ὅσπερ μεγίστων αἴτιος κακῶν βροτοῖς.

3

.

20

.

38

Τοῦ αὐτοῦ (fr. 1039 N.2). Ὁ θυμὸς ἀλγῶν ἀσφάλειαν οὐκ ἔχει.

3

.

20

.

39

(trag. adesp. fr. 524 N.2) Ἐν τοῖς κακοῖσι δ’ ηὑγένει’ ὅταν παρῇ τραχεῖα καὶ ὀξύθυμος, ἀμαθίαν ἔχει.

3

.

20

.

40

 Ὁμήρου (Il. IX 496—497). Ἀλλ’ Ἀχιλεῦ, δάμασον θυμὸν μέγαν· οὐδέ τί σε χρὴ νηλεὲς ἦτορ ἔχειν· στρεπτοὶ δέ τε καὶ θεοὶ αὐτοί.

3

.

20

.

41

 Τοῦ αὐτοῦ (Il. XV 201—203). Οὕτω γὰρ δή τοι, γαιήοχε κυανοχαῖτα, τόνδε φέρω Διὶ μῦθον ἀπηνέα τε κρατερόν τε, ἤ τι μεταστρέψεις; στρεπταὶ δέ τε φρένες ἐσθλῶν.

3

.

20

.

42

 Πλάτωνος. Πλάτων ὀργισθείς ποτέ τινι τῶν δούλων, χάριν ἔχειν τοῖς θεοῖς ἐκέλευεν αὐτὸν ὅτι ὀργίζεται· κολασθῆναι γὰρ ἂν πάντως, εἰ μὴ ὠργίζετο.547 in vol. 3

3

.

20

.

43

 Ἀντιφῶντος (de caede Herodis 72). Οὐκ ἔστιν ὅ τι ἂν ὀργιζόμενος ἄνθρωπος εὖ γνοίη· αὐτὸ γὰρ ὃ βουλεύεται, τὴν γνώμην διαφθείρει τοῦ ἀν‐ θρώπου.

3

.

20

.

44

 Ἡροδότου (VII 160). Τὰ ὀνείδεα κατιόντα ἀνθρώπῳ φιλέει ἐπανάγειν τὸν θυμόν.

3

.

20

.

45

 Τοῦ αὐτοῦ (VII 39). Ὡς ἐν τοῖσιν ὠσὶ τῶν ἀνθρώπων οἰκέει ὁ θυμός· χρηστὰ μὲν ἀκούσας τέρψιος ἐμπιπλεῖ τὸ σῶμα, ὑπεναν‐ τία δὲ τουτέοισιν ἀκούσας ἀνοιδαίνει.

3

.

20

.

46

 Ἀριστοτέλους (fr. 661 Rose3). Ἢ οὐχ ὁρᾷς, ὅτι τῶν ἐν ὀργῇ διαπραττομένων ἁπάν‐ των ὁ λογισμὸς ἀποδημεῖ φεύγων τὸν θυμὸν ὡς πικρὸν τύραννον;548 in vol. 3

3

.

20

.

47

 Ἀρριανοῦ (deest ap. Schweigh.). Μεγαλόθυμοι πρᾴως εἰσί τινες, ἡσυχῇ καὶ οἷον ἀορ‐ γήτως πράττοντες ὅσα καὶ οἱ σφόδρα τῷ θυμῷ φερό‐ μενοι. φυλακτέον οὖν καὶ τὸ τούτων ἀβλέπτημα ὡς πολὺ
5χεῖρον ὂν τοῦ διατεινόμενον ὀργίζεσθαι. οὗτοι μὲν γὰρ ταχὺ κόρον τῆς τιμωρίας λαμβάνουσιν, οἳ δὲ εἰς μακρὸν παρατείνουσιν ὡς οἱ λεπτῶς πυρέττοντες.

3

.

20

.

48

Ἀπολλώνιος Μακεδόνι (p. 126 Herch.). Τῆς ὀξυθυμίας τὸ ἄνθος μανία.

3

.

20

.

49

Ἀπολλώνιος Ἀριστοκλεῖ (ibid. p. 126). Τὸ τῆς ὀργῆς πόθος μὴ καθομιλούμενον μηδὲ θερα‐ πευόμενον φυσικὴ νόσος γίνεται.

3

.

20

.

50

 Ἀπολλώνιος Δημοκράτει (ibid. p. 127). Ὁ ὑπὲρ μικρῶν ἁμαρτημάτων ἀνυπερβλήτως ὀργιζό‐ μενος οὐκ ἐᾷ διαγνῶναι τὸν ἁμαρτάνοντα, πότε ἔλαττον
καὶ πότε μεῖζον ἠδίκησεν.549 in vol. 3

3

.

20

.

51

 Διονυσίου Ἁλικαρνασέως. ***

3

.

20

.

52

(Plut. quomodo adol. poetas audire debeat p. 31 A) Ὅτι μεγάλου καὶ δοκοῦντος εἶναι καὶ ὄντος τοῦ κρα‐ τεῖν ὀργῆς ἡ πρόνοια καὶ ἡ φυλακὴ τοῦ μὴ περιπεσεῖν μεῖζον.

3

.

20

.

53

 Σωτίωνος ἐκ τοῦ Περὶ ὀργῆς βʹ. Τοῖς δὲ σοφοῖς ἀντὶ ὀργῆς Ἡρακλείτῳ μὲν δάκρυα, Δημοκρίτῳ δὲ γέλως ἐπῄει.

3

.

20

.

54

 Ὥσπερ δὲ πλοῖα γενναῖα οὐχ ὅσα ἐν εὐδίᾳ πλεῖ, ἀλλ’ ὅσα πρὸς χειμῶνα ἀντέχει καὶ σῴζεται· οὕτω καὶ ἄνθρω‐ ποι ὀργῇ καὶ κινήσει ἀντέχοντες μεγάλοι καὶ ἀνδρεῖοι.

3

.

20

54a

 Ὑποκριταῖς μὲν οὖν καὶ μὴ ὀργιζομένοις ὑποκρινα‐ μένοις ὀργὴν συνήνεγκεν, οἱ δὲ σπουδαῖοι ἄνδρες, οὐδ’ ἐὰν ὡς ἀληθῶς ὀργίζωνται, οὕτω χρῶνται τῷ σχήματι.

3

.

20

.

55

 Ἀριστοτέλους (fr. 660 Rose3). Ὥσπερ ὁ καπνὸς ἐπιδάκνων τὰς ὄψεις οὐκ ἐᾷ βλέ‐ πειν τὸ κείμενον ἐν τοῖς ποσίν· οὕτως ὁ θυμὸς ἐπαιρό‐ μενος τῷ λογισμῷ ἐπισκοτεῖ καὶ τὸ συμβησόμενον ἐξ αὐτοῦ550 in vol. 3
5ἄτοπον οὐκ ἐφίησι τῇ διανοίᾳ προλαβεῖν.

3

.

20

.

56

 Δημοκρίτου (fr. mor. 77 Mullach.). Θυμῷ μάχεσθαι μὲν χαλεπόν· ἀνδρὸς δὲ τὸ κρατέειν εὐλογίστου.

3

.

20

.

57

 Πλάτων ὀργιζόμενος ποτὲ τῷ οἰκέτῃ ἐπιστάντος Ξενο‐ κράτους ‘λαβών‘ ἔφη ‘τοῦτον μαστίγωσον· ἐγὼ γὰρ ὀργί‐ ζομαι‘

3

.

20

.

58

 Πλουτάρχου (de cohib. ira p. 458 F). Ἀριστοτέλης φησὶ Σατύρου τοῦ Σαμίου τοὺς φίλους φράξαι τὰ ὦτα κηρῷ δίκην ἔχοντος, ὅπως μὴ συγχέῃ τὸ πρᾶγμα διὰ θυμὸν ὑπὸ τῶν ἐχθρῶν λοιδορούμενος.

3

.

20

.

59

Πλουτάρχου ἐκ τοῦ Περὶ διαβολῆς (fr. XXIII 1
Wyttenb.). Οἱ νεώνητοι δοῦλοι πυνθάνονται οὐκ εἰ δεισιδαίμων ἢ φθονερὸς ὁ δεσπότης, ἀλλ’ εἰ ὀργίλος.551 in vol. 3

3

.

20

.

60

Ῥούφου ἐκ τοῦ Ἐπικτήτου Περὶ φιλίας (fr. 69 III p. 89 Schweigh.). Ἀλλὰ παντὸς μᾶλλον τῆς μὲν φύσεως ἐκεῖνο τὸ ἔργον, συνδῆσαι καὶ συναρμόσαι τὴν ὁρμὴν τῇ τοῦ προσήκον‐
5τος καὶ ὠφελίμου φαντασίᾳ.

3

.

20

.

61

 Τοῦ αὐτοῦ (fr. 70 l. c.). Τὸ δὲ οἴεσθαι εὐκαταφρονήτους τοῖς ἄλλοις ἔσεσθαι, ἐὰν μὴ τοὺς πρώτους ἐχθροὺς παντὶ τρόπῳ βλάψωμεν, σφόδρα ἀγεννῶν καὶ ἀνοήτων ἀνθρώπων. φαμὲν γὰρ τὸν
5εὐκαταφρόνητον νοεῖσθαι μὲν καὶ κατὰ τὸ ἀδύνατον εἶ‐ ναι βλάψαι· ἀλλὰ πολὺ μᾶλλον νοεῖται κατὰ τὸ ἀδύνατον εἶναι ὠφελεῖν.

3

.

20

.

62

 Δημοκρίτου (fr. mor. 147 Mullach.). Φιλονεικίη πᾶσα ἀνόητος· τὸ γὰρ κατὰ τοῦ δυσμενέος βλαβερὸν θεωρεῦσα τὸ ἴδιον συμφέρον οὐ βλέπει.

3

.

20

.

63

 Ἀριστίππου. Ἀρίστιππος ὁ Κυρηναῖος φιλόσοφος θεασάμενός τινα ὀργιζόμενον καὶ διὰ τῶν λόγων χαλεπαίνοντα ἔφη ‘μὴ τοὺς λόγους δι’ ὀργῆς ἄγωμεν, ἀλλὰ τὴν ὀργὴν διὰ τῶν552 in vol. 3
5λόγων καταπαύωμεν‘.

3

.

20

.

64

 Ναυκράτους. Ναυκράτης ὁ σοφὸς τοὺς ὀξυθύμους ἔφη παραπλή‐ σιον τοῖς λύχνοις πάσχειν· καὶ γὰρ τούτους πλείονι ἐλαίῳ ἐκκαίεσθαι.

3

.

20

.

65

 Ἀριστοτέλους. Ὁ θυμός ἐστι πάθος θηριῶδες μὲν τῇ διαθέσει, συνεχὲς 〈δὲ〉 τῇ λήψει, σκληρὸν δὲ καὶ βίαιον τῇ δυνάμει, φόνων αἴτιον, συμφορᾶς σύμμαχον, βλάβης συνεργόν, ἀτι‐
5μίας καὶ χρημάτων ἀπωλείας ἔτι δὲ καὶ φθορᾶς ἀρχηγόν.

3

.

20

.

66

 Ἀντιφῶντος (fr. 129 Blass.2). Ὅστις δὲ ἰὼν ἐπὶ τὸν πλησίον κακῶς ποιήσων δει‐ μαίνει, μὴ ἃ θέλει ποιῆσαι, ἁμαρτὼν τούτων, ἃ μὴ θέλει ἀπενέγκηται, σωφρονέστερος. ἐν ᾧ γὰρ δειμαίνει, μέλ‐
5λει· ἐν ᾧ δὲ μέλλει, πολλάκις ὁ διὰ μέσου χρόνος ἀπέ‐
στρεψε τὸν νοῦν τῶν θελημάτων· καὶ ἐν μὲν τῷ γεγενῆσθαι οὐκ ἔνεστιν, ἐν δὲ τῷ μέλλειν ἐνδέχεται 〈μὴ〉 γενέσθαι. ὅστις δὲ δράσειν μὲν οἴεται τοὺς πέλας κακῶς, πείσεσθαι δ’ οὔ, 〈οὐ〉 σωφρονεῖ. ἐλπίδες δ’ οὐ πανταχοῦ ἀγαθόν·553 in vol. 3
10πολλοὺς γὰρ τοιαῦται ἐλπίδες κατέβαλον εἰς ἀνηκέστους συμφοράς, ἃ δ’ ἐδόκουν τοὺς πέλας ποιήσειν, παθόντες ταῦτα ἀνεφάνησαν αὐτοί. σωφροσύνην δὲ ἀνδρὸς οὐκ ἂν ἄλλος ὀρθότερόν τις κρίνειεν, ἢ ὅστις τοῦ θυμοῦ ταῖς παραχρῆμα ἡδοναῖς ἐμφράσσει αὐτὸς ἑαυτὸν κρατεῖν τε
15καὶ νικᾶν ἠδυνήθη αὐτὸς ἑαυτόν. ὃς δὲ θέλει χαρίσα‐ σθαι τῷ θυμῷ, παραχρῆμα θέλει τὰ κακίω ἀντὶ τῶν ἀμεινόνων.

3

.

20

.

67

 Ἐπικτήτου (fr. 71 III p. 90 Schweigh.). Ὅτῳ μετὰ ἀνατάσεως καὶ ἀπειλῆς ἐπιχειρεῖς, μέμνησο προλέγειν, ὅτι ἥμερος εἶ· καὶ οὐδὲν ἄγριον δράσας ἀμετα‐ νόητος καὶ ἀνεύθυνος διαγενήσῃ.

3

.

20

.

68

 Κάτωνος πρεσβυτέρου (Ps.—Plut. apophth. reg. et duc. p. 199 A). Τὸν ὀργιζόμενον ἐνόμιζε τοῦ μαινομένου χρόνῳ δια‐ φέρειν.

3

.

20

.

69

Ἀρίστωνος. Τὴν κακολογίαν ἡ ὀργὴ φαίνεται ἀπογεννῶσα ὥστε
† ἡ μήτηρ οὐκ ἀστεῖα.554 in vol. 3

3

.

20

.

70

 Πλουτάρχου ἐκ τοῦ Περὶ ὀργῆς (fr. XXVII Wyttenb.). Ὅσα δὲ ὀργῇ χρώμενοι πράττουσιν ἄνθρωποι, ταῦτα ἀνάγκη τυφλὰ εἶναι καὶ ἀνόητα καὶ τοῦ παντὸς ἁμαρ‐ τάνειν. οὐ γὰρ οἷόν τε ὀργῇ χρώμενον λογισμῷ χρῆσθαι·
5τὸ δὲ ἄνευ λογισμοῦ ποιούμενον πᾶν ἄτεχνόν τε καὶ διεστραμμένον. λόγον οὖν ἡγεμόνα χρὴ ποιησάμενον οὕ‐ τως ἐπιχειρεῖν τοῖς κατὰ τὸν βίον ἔργοις τὰς ἑκάστοτε προσπιπτούσας ὀργὰς διωθούμενον καὶ διανέοντα ὥσπερ οἱ κυβερνῆται τὰ κύματα προσφερόμενα. ἔστι γοῦν οὐκ
10ἔλαττον τὸ δέος ὀργῆς ἀντιπρώρου κυλινδομένης, αὑτόν τε καὶ σύμπαντα οἶκον ἔστιν ἄρδην ἀπολέσαι καὶ ἀνα‐ τρέψαι μὴ διαπλεύσαντα δεξιῶς. οὐ μὴν ἀλλ’ ἐπιμελείας εἰς αὐτὰ δεῖ καὶ μελέτης. ᾗ καὶ μάλιστα ἁλίσκονται κατ’ ἄκρας οἱ παραδεξάμενοι τὸν θυμὸν ὡς σύμμαχον ἀρε‐
15τῆς, ἀπολαύοντες ὅσον αὐτοῦ χρήσιμόν ἐστιν ἔν τε πο‐ λέμῳ καὶ νὴ Δία ἐν πολιτείαις, τὸ πολὺ δὲ αὐτοῦ καὶ τὸ ἐπιπόλαιον ἐκκρίνειν καὶ ἐκβάλλειν τῆς ψυχῆς, ὅπερ ὀργή τε καὶ πικρία δι’ ὀξυθυμίαν λέγεται, νομίσματα ἥκιστα ταῖς ἀνδρείαις ψυχαῖς πρέποντα. τίς οὖν ἐν
20ἡλικίᾳ τούτων γίγνεται μελέτη; ἐμοὶ μὲν δοκεῖ μάλιστ’
ἂν ὧδε γίγνεσθαι πόρρωθεν ἡμῶν προμελετώντων καὶ προαπλούντων πλεῖστον οἷον ἐν οἰκέταις τε καὶ πρὸς γυναῖκας τὰς γαμετάς. ὁ γὰρ οἴκοι πρᾷος καὶ δημοσίᾳ πρᾷος πολὺ μᾶλλον ἔσται, τοιοῦτος ἔνδοθεν καὶ ὑπὸ555 in vol. 3
25τῶν οἴκοι πεποιημένος αὐτῷ τῆς αὑτοῦ ψυχῆς † εἶναι ἀγαθός.

3

.

21

t

ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΓΝΩΘΙ ΣΑΥΤΟΝ.

3

.

21

.

1

 Φιλήμονος (fab. inc. fr. 101 com. IV p. 62). Ἄνθρωπος ὢν τοῦτ’ ἴσθι καὶ μέμνης’ ἀεί.

3

.

21

.

2

Μενάνδρου Κωνειαζομέναις (fr. 2 com. IV p. 156). Τὸ γνῶθι σαυτὸν ἔστιν, ἂν τὰ πράγματα ἴδῃς τὰ σαυτοῦ, καὶ τί σοὶ ποιητέον.

3

.

21

.

3

Διφίλου (fab. inc. fr. 31 com. IV p. 425). Ἂν γνῷς τί ἐστ’ ἄνθρωπος, ἡδίων ἔσῃ.

3

.

21

.

4

Ἀντιφάνους (fr. inc. 42a com. III p. 148). Εἰ θνητὸς εἶ, βέλτιστε, θνητὰ καὶ φρόνει.556 in vol. 3

3

.

21

.

5

 Μενάνδρου Θρασυλέοντος (fr. 1 com. IV p. 139). Κατὰ πόλλ’ ἄρ’ ἐστὶν οὐ καλῶς εἰρημένον τὸ γνῶθι σαυτόν· χρησιμώτερον γὰρ ἦν τὸ γνῶθι τοὺς ἄλλους.

3

.

21

.

6

 Ἐκ τῆς Αἰλιανοῦ συμμίκτου ἱστορίας (VIII 15). Ἐν Χαιρωνείᾳ τοὺς Ἀθηναίους ἡνίκα ἐνίκησεν ὁ Φί‐ λιππος, ἐπαρθεὶς τῇ εὐπραγίᾳ, ὅμως λογισμοῦ ἐκράτησε καὶ οὐχ ὕβρισε, καὶ διὰ ταῦτα ᾤετο δεῖν αὐτὸν ὑπομι‐
5μνήσκεσθαι ὑπό τινος τῶν παίδων ἕωθεν, ὅτι ἄνθρω‐ πός ἐστιν.

3

.

21

.

7

Ἐκ τῶν Ἀριστωνύμου Τομαρίων. Ἡράκλειτος νέος ὢν πάντων γέγονε σοφώτερος, ὅτι
ᾔδει ἑαυτὸν μηδὲν εἰδότα.557 in vol. 3

3

.

21

.

8

 Δημῶναξ ἐρωτηθεὶς πότε ἤρξατο φιλοσοφεῖν, ‘ὅτε καταγιγνώσκειν‘ ἔφη ‘ἐμαυτοῦ ἠρξάμην‘.

3

.

21

.

9

 Σωκράτης ἐρωτηθεὶς διὰ τί οὐ συγγράφει, ‘ὅτι‘ εἶ‐ πεν ‘ὁρῶ τὰ χαρτία πολὺ τῶν γραφησομένων τιμιώτερα‘.

3

.

21

.

10

 Θεόκριτος ἐρωτηθεὶς διὰ τί οὐ συγγράφει, ‘ὅτι‘ εἶ‐ πεν ‘ὡς μὲν βούλομαι, οὐ δύναμαι· ὡς δὲ δύναμαι, οὐ βούλομαι‘.

3

.

21

.

11

 Βίαντος. Θεώρει ὥσπερ ἐν κατόπτρῳ τὰς σαυτοῦ πράξεις, ἵνα τὰς μὲν καλὰς ἐπικοσμῇς, τὰς δὲ αἰσχρὰς καλύπτῃς.

3

.

21

.

12

Γνῶθι σαυτὸν ὡς παροιμία παραλαμβάνεται, μαρ‐
τυρεῖ Θεόφραστος ἐν τῷ περὶ παροιμιῶν. οἱ πολλοὶ δὲ Χείλωνος εἶναι τὸ ἀπόφθεγμα, Κλέαρχος δὲ ὑπὸ τοῦ θεοῦ λεχθῆναι Χείλωνι.558 in vol. 3

3

.

21

.

13

 Χείλωνος. Χείλων ἐρωτηθεὶς τί χαλεπώτατον, ‘τὸ γιγνώσκειν ἑαυτόν‘ ἔφη· πολλὰ γὰρ ὑπὸ φιλαυτίας ἕκαστον ἑαυτῷ προστιθέναι.

3

.

21

.

14

 Βίαντος. Τὸ δὲ γνῶθι σαυτὸν χρήσιμον εἰς νουθεσίαν τῶν ἀλαζόνων, οἳ ὑπὲρ τὴν ἑαυτῶν δύναμιν φλυαροῦσιν.

3

.

21

.

15

 Ἀλεξάνδρου (Ps.—Plut. apophth. reg. et duc. p. 182 B). Ἀλέξανδρος νοσήσας μακρὰν νόσον ὡς ἀνέρρωσεν, οὐδὲν ἔφη διατεθῆναι χεῖρον· ‘ὑπέμνησε γὰρ ἡμᾶς ἡ νό‐ σος μὴ μέγα φρονεῖν ὡς θνητοὺς ὄντασ‘.

3

.

21

.

16

Πλουτάρχου ἐκ τοῦ Περὶ εὐθυμίας (p. 472 B—C). Καὶ μὴν οἶνοί τε καὶ σαρκῶν ἐμφορήσεις σῶμα μὲν
ἰσχυρὸν ποιοῦσι καὶ ῥωμαλέον, ψυχὴν δὲ ἀσθενῆ· καὶ χρημάτων ἐπιμέλεια μὲν συνεχὴς καὶ τήρησις αὔξει πλοῦ‐559 in vol. 3
5τον, ὑπεροψία δὲ καὶ σωφροσύνη μέγα πρὸς φιλοσοφίαν ἐφόδιον. ὅθεν οὐ πάντα πάντων ἐστίν, ἀλλὰ δεῖ τῷ Πυ‐ θικῷ γράμματι πειθόμενον αὑτὸν καταμαθεῖν, εἶτα χρῆ‐ σθαι πρὸς ἓν ὃ πέφυκε, καὶ μὴ πρὸς ἄλλον ἄλλοτε βίου ζῆλον ἕλκειν καὶ παραβιάζεσθαι τὴν φύσιν.

3

.

21

.

17

 Ἐκ τοῦ Ἐπικτήτου Ἐγχειριδίου (c. 6). Ἐπὶ μηδενὶ ἐπαρθῇς ἀλλοτρίῳ προτερήματι. εἰ ὁ ἵππος ἔλεγεν ἐπαιρόμενος ὅτι ‘καλός εἰμι‘, ἀνεκτὸν ἂν ἦν· σὺ δὲ ὅταν λέγῃς ὅτι ‘ἵππον καλὸν ἔχω‘, ἴσθι ὅτι
5ἐφ’ ἵππῳ ἀγαθῷ μέγα φρονεῖς. τί οὖν ἐστι σόν; χρῆσις φαντασιῶν, ἣν ὅταν κατὰ φύσιν ἔχῃς, τότε ἐπάρθητι· τότε γὰρ ἐπὶ τῷ σῷ πλεονεκτήματι ἐπαρθήσῃ.

3

.

21

.

18

 Δημοσθένους ἐν τῷ Πρὸς Λεπτίνην (XX § 161 p. 506). Καὶ τὰ ἀγαθὰ μὲν προσδοκᾶν, καὶ τοῖς θεοῖς εὔχε‐ σθαι διδόναι· πάντα δ’ ἀνθρώπινα ἡγεῖσθαι.

3

.

21

.

19

 Ἐν ταὐτῷ (XX § 162 p. 506). Ἀλλ’ οἶμαι τὸ μέλλον ἅπασιν ἀνθρώποις ἄδηλον, καὶ μικροὶ καιροὶ μεγάλων πραγμάτων αἴτιοι γίγνονται· διὸ δεῖ μετριάζειν ἐν ταῖς εὐπραξίαις καὶ προορωμένους τὸ
5μέλλον φαίνεσθαι.

3

.

21

.

20

 Πλάτωνος ἐκ τῶν Ἀντεραστῶν (p. 137 E—138 B). Τί δ’; ἐπειδὰν ἄνθρωπος ὤν τις ἀγνοῇ τοὺς χρη‐ στοὺς καὶ τοὺς μοχθηροὺς ἀνθρώπους, ἆρ’ οὐ καὶ αὑτὸν ἀγνοεῖ, πότερον χρηστός ἐστιν ἢ μοχθηρός, ἐπειδὴ καὶ560 in vol. 3
5αὐτὸς ἄνθρωπός ἐστι; Συνεχώρει. Τὸ δὲ αὑτὸν ἀγνοεῖν σωφρονεῖν ἢ οὐ σωφρονεῖν ἐστιν; Οὐ σωφρονεῖν. Τὸ ἑαυτὸν ἄρα γιγνώσκειν ἐστὶ σωφρονεῖν; Φημί, ἔφη. Τοῦτο ἄρα, ὡς ἔοικε, καὶ τὸ ἐν Δελφοῖς γράμμα παρακελεύε‐ ται, σωφροσύνην ἀσκεῖν καὶ δικαιοσύνην. Ἔοικεν. Τῇ
10αὐτῇ δὲ ταύτῃ καὶ κολάζειν ὀρθῶς ἐπιστάμεθα; Φημί. Οὐκοῦν ᾗ μὲν κολάζειν ὀρθῶς ἐπιστάμεθα, δικαιοσύνη αὕτη ἐστίν, ᾗ δὲ γιγνώσκειν καὶ ἑαυτὸν καὶ ἄλλους, σω‐ φροσύνη; Ἔοικεν, ἔφη. Ταὐτὸν ἄρα ἐστὶ δικαιοσύνῃ σω‐ φροσύνη; Φαίνεται. Καὶ μὴν οὕτω γε καὶ αἱ πόλεις
15εὖ οἰκοῦνται, ὅταν οἱ ἀδικοῦντες δίκην διδῶσιν. Ἀληθῆ λέγεις.

3

.

21

.

21

Ξενοφῶντος ἐν δ’ Ἀπομνημονευμάτων (IV 2, 24—36).
Καὶ ὁ Σωκράτης, Εἰπέ μοι, ἔφη, ὦ Εὐθύδημε, εἰς Δελ‐ φοὺς δὲ ἤδη πώποτε ἀφίκου; Καὶ δίς γε νὴ Δί’, ἔφη. Κατέμαθες οὖν πρὸς τῷ ναῷ που γεγραμμένον 〈τὸ〉 Γνῶθι561 in vol. 3
5σαυτόν; Ἔγωγε. Πότερον οὖν οὐδέν σοι τοῦ γράμματος ἐμέλησεν, ἢ προσέσχες τε καὶ ἐπεχείρησας σεαυτὸν ἐπι‐ σκοπεῖν ὅστις εἴης; Μὰ Δί’ οὐ δῆτα, ἔφη· καὶ γὰρ δὴ τοῦτο πάνυ ᾤμην εἰδέναι· σχολῇ γὰρ ἂν ἄλλο τι ᾔδειν, εἴ γε μηδ’ ἐμαυτὸν ἐγίγνωσκον. Πότερα δέ σοι δοκεῖ
10γιγνώσκειν ἑαυτὸν ὅστις τοὔνομα μόνον τὸ ἑαυτοῦ οἶδεν, ἢ ὅστις, ὥσπερ οἱ τοὺς ἵππους ὠνούμενοι οὐ πρότερον οἴονται γιγνώσκειν ὃν ἂν βούλωνται γνῶναι, πρὶν ἂν ἐπι‐ σκέψωνται πότερον εὐπειθής ἐστιν ἢ δυσπειθής, καὶ πό‐ τερον ἰσχυρὸς ἢ ἀσθενής, καὶ πότερον ταχὺς ἢ βραδύς,
15καὶ τἄλλα τὰ πρὸς τὴν τοῦ ἵππου χρείαν ἐπιτήδειά τε καὶ ἀνεπιτήδεια ὅπως ἔχει, οὕτως ἑαυτὸν ἐπισκεψάμε‐ νος ὁποῖός ἐστι πρὸς τὴν ἀνθρωπίνην χρείαν, ἔγνωκε τὴν ἑαυτοῦ δύναμιν; Οὕτως ἔμοιγε δοκεῖ, ἔφη, ὁ μὴ εἰ‐ δὼς τὴν ἑαυτοῦ δύναμιν ἀγνοεῖν ἑαυτόν. Ἐκεῖνο δὲ οὐ
20φανερόν, ἔφη, ὅτι διὰ μὲν τὸ εἰδέναι ἑαυτοὺς πλεῖστα ἀγαθὰ ἴσχουσιν ἄνθρωποι, διὰ δὲ τὸ ἐψεῦσθαι ἑαυτῶν πλεῖστα κακά; οἱ μὲν γὰρ εἰδότες ἑαυτοὺς τὰ ἐπιτήδεια ἑαυτοῖς ἴσασι καὶ διαγιγνώσκουσιν ἅ τε δύνανται καὶ ἃ
μή. καὶ ἃ μὲν ἐπίστανται πράττοντες πορίζονταί τε ὧν562 in vol. 3
25δέονται καὶ εὖ πράττουσιν, ὧν δὲ μὴ ἐπίστανται ἀπεχό‐ μενοι ἀναμάρτητοι γίγνονται καὶ διαφεύγουσι τὸ κακῶς πράττειν· διὰ τὸ αὐτὸ δὲ καὶ τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους δυνάμενοι δοκιμάζειν καὶ διὰ τῆς τῶν ἄλλων χρείας τά τε ἀγαθὰ πορίζονται καὶ τὰ κακὰ φυλάττονται. οἱ δὲ μὴ
30εἰδότες, ἀλλὰ διεψευσμένοι τῆς αὑτῶν δυνάμεως πρός τε τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους καὶ τἄλλα ἀνθρώπινα πράγματα ὁμοίως διάκεινται, καὶ οὔτε ὧν δέονται ἴσασιν οὔτε ὅ τι πράττουσιν οὔτε οἷς χρῶνται, ἀλλὰ πάντων τούτων δια‐ μαρτάνοντες τῶν τε ἀγαθῶν ἀποτυγχάνουσι καὶ τοῖς κα‐
35κοῖς περιπίπτουσι. καὶ οἱ μὲν εἰδότες ὅ τι ποιοῦσιν, ἐπιτυγχάνοντες ὧν πράττουσιν, εὔδοξοί τε καὶ τίμιοι γίγνονται· καὶ οἵ τε ὅμοιοι τούτοις ἡδέως χρῶνται, οἵ τε ἀποτυγχάνοντες τῶν πραγμάτων ἐπιθυμοῦσι καὶ ἐλ‐ πίδας τῶν ἀγαθῶν ἐν τούτοις ἔχουσι, καὶ διὰ ταῦτα πάν‐
40των μάλιστα τούτους ἀγαπῶσιν. οἱ δὲ μὴ εἰδότες τί ποιοῦσι, κακῶς τε αἱρούμενοι καὶ οἷς ἂν ἐπιχειρήσωσιν ἀποτυγχάνοντες, οὐ μόνον ἐν αὐτοῖς τούτοις ζημιοῦν‐ ταί τε καὶ κολάζονται, ἀλλὰ καὶ ἀδοξοῦσι διὰ ταῦτα καὶ καταγέλαστοι γίγνονται καὶ καταφρονούμενοι καὶ ἀτιμα‐
45ζόμενοι ζῶσιν. ὁρᾷς δὲ καὶ τῶν πόλεων ὅτι ὅσαι ἂν
ἀγνοήσασαι τὴν ἑαυτῶν δύναμιν κρείττοσι πολεμήσωσιν, αἱ μὲν ἀνάστατοι γίγνονται, αἱ δὲ ἐξ ἐλευθέρων δοῦλαι. καὶ ὁ Εὐθύδημος, ὡς πάνυ μοι δοκοῦν, ὦ Σώκρατες, ἔφη, περὶ πολλοῦ ποιητέον εἶναι τὸ ἑαυτὸν γιγνώσκειν,563 in vol. 3

3

.

21

.

21

(50)

οὕτως ἴσθι· ὁπόθεν δὲ χρὴ ἄρξασθαι ἐπισκοπεῖν ἑαυτόν, τοῦτο πρὸς σὲ ἀποβλέπω εἴ μοι ἐθελήσαις ἂν ἐξηγή‐ σασθαι. Οὐκοῦν, ἔφη ὁ Σωκράτης, τὰ μὲν ἀγαθὰ καὶ τὰ κακὰ ὁποῖά ἐστι πάντως που γιγνώσκεις; Νὴ Δί’, ἔφη· εἰ γὰρ μηδὲ ταῦτα οἶδα, καὶ τῶν ἀνδραπόδων φαυλότε‐
55ρος ἂν εἴην. Ἴθι δή, ἔφη, καὶ ἐμοὶ ἐξήγησαι ταῦτα. Ἀλλ’ οὐ χαλεπόν, ἔφη· πρῶτον μὲν γὰρ τὸ ὑγιαίνειν ἀγαθὸν εἶναι νομίζω, τὸ δὲ νοσεῖν κακόν. ἔπειτα τὰ αἴτια ἑκα‐ τέρου αὐτῶν καὶ ποτὰ καὶ βρωτὰ καὶ ἐπιτηδεύματα τὰ μὲν πρὸς τὸ ὑγιαίνειν φέροντα ἀγαθά, τὰ δὲ πρὸς τὸ
60νοσεῖν κακά. Οὐκοῦν, ἔφη, καὶ τὸ ὑγιαίνειν καὶ τὸ νο‐ σεῖν, ὅταν μὲν ἀγαθοῦ τινος αἴτια γίγνηται, ἀγαθὰ ἂν εἴη, ὅταν δὲ κακοῦ, κακά; Πότε δ’ ἂν, ἔφη, τὸ μὲν ὑγιαί‐ νειν κακοῦ αἴτιον γένοιτο, τὸ δὲ νοσεῖν ἀγαθοῦ; Ὅταν νὴ Δί’, ἔφη, στρατείας τε αἰσχρᾶς καὶ ναυτιλίας βλαβερᾶς
65καὶ ἄλλων πολλῶν τοιούτων οἱ μὲν διὰ ῥώμην μετασχόν‐ τες ἀπόλωνται, οἱ δὲ δι’ ἀσθένειαν ἀπολειφθέντες σω‐ θῶσιν. Ἀληθῆ λέγεις· ἀλλ’ ὁρᾷς, ἔφη, ὅτι καὶ τῶν ὠφε‐ λίμων οἱ μὲν διὰ ῥώμην μετέχουσιν, οἱ δὲ δι’ ἀσθένειαν ἀπολείπονται. Ταῦτα οὖν, ἔφη, ποτὲ μὲν ὠφελοῦντα, ποτὲ
70δὲ βλάπτοντα, τί μᾶλλον ἀγαθὰ ἢ κακά ἐστιν; Οὐδὲν μὰ Δία φαίνεται κατά γε τοῦτον τὸν λόγον. ἀλλ’ ἥ γέ τοι σοφία, ὦ Σώκρατες, ἀναμφισβητήτως ἀγαθόν ἐστιν· ποῖον γὰρ ἄν τις πρᾶγμα οὐ βέλτιον πράττοι σοφὸς ὢν ἢ ἀμα‐ θής; Τί δαί; τὸν Δαίδαλον, ἔφη, οὐκ ἀκήκοας ὅτι ληφθεὶς564 in vol. 3
75ὑπὸ Μίνω διὰ τὴν σοφίαν ἠναγκάζετο ἐκείνῳ δουλεύειν, καὶ τῆς τε πατρίδος ἅμα καὶ τῆς ἐλευθερίας ἐστερήθη, καὶ ἐπιχειρῶν ἀποδιδράσκειν μετὰ τοῦ υἱοῦ τόν τε παῖδα ἀπώλεσε καὶ αὐτὸς οὐκ ἠδυνήθη σωθῆναι, ἀλλ’ ἀπενεχ‐ θεὶς εἰς τοὺς βαρβάρους, πάλιν ἐκεῖ ἐδούλευεν; Λέγεται
80νὴ Δί’, ἔφη, ταῦτα. Τὰ δὲ Παλαμήδους οὐκ ἀκήκοας πάθη; τοῦτον γὰρ δὴ πάντες ὑμνοῦσιν ὡς διὰ σοφίαν φθονηθεὶς ὑπὸ τοῦ Ὀδυσσέως ἀπόλλυται. Λέγεται καὶ ταῦτα, ἔφη. Ἄλλους δὲ πόσους οἴει διὰ σοφίαν ἀνασπά‐ στους πρὸς βασιλέα γεγονέναι καὶ ἐκεῖ δουλεύειν; Κινδυ‐
85νεύει, ἔφη, ὦ Σώκρατες, ἀναμφιλογώτατον ἀγαθὸν εἶναι τὸ εὐδαιμονεῖν. Εἴ γε μή τις αὐτό, ἔφη, ὦ Εὐθύδημε, ἐξ ἀμφιλόγων ἀγαθῶν συντιθείη. Τί δ’ ἄν, ἔφη, τῶν εὐ‐ δαιμονικῶν ἀμφίλογον εἴη; Οὐδέν, 〈ἔφη,〉 εἴ γε μὴ προσ‐ θήσομεν αὐτῷ κάλλος ἢ ἰσχὺν ἢ πλοῦτον ἢ δόξαν ἢ καί
90τι ἄλλο τῶν τοιούτων. Ἀλλὰ νὴ Δία προσθήσομεν, ἔφη· πῶς γὰρ ἄν τις ἄνευ τούτων εὐδαίμων εἴη; Νὴ Δί’, ἔφη, προσθήσομεν ἄρα, ἐξ ὧν πολλὰ καὶ χαλεπὰ συμβαίνει τοῖς ἀνθρώποις· πολλοὶ μὲν γὰρ διὰ τὸ κάλλος ὑπὸ τῶν ἐπὶ τοῖς ὡραίοις παρακεκινημένων διαφθείρονται, πολλοὶ
95δὲ διὰ τὴν ἰσχὺν μείζοσιν ἔργοις ἐπιχειροῦντες οὐ μικροῖς κακοῖς περιπίπτουσιν, πολλοὶ δὲ διὰ τὸν πλοῦτον δια‐ θρυπτόμενοί τε καὶ ἐπιβουλευόμενοι ἀπόλλυνται, πολλοὶ δὲ διὰ δόξαν καὶ πολιτικὴν δύναμιν μεγάλα κακὰ πε‐ πόνθασιν. Ἀλλὰ μήν, ἔφη, εἴ γε μηδὲ τὸ εὐδαιμονεῖν565 in vol. 3

3

.

21

.

21

(100)

ἐπαινῶν ὀρθῶς λέγω, ὁμολογῶ μηδὲ ὅ τι πρὸς τοὺς θεοὺς εὔχεσθαι χρὴ εἰδέναι. Ἀλλὰ ταῦτα μὲν, ἔφη ὁ Σωκράτης, ἴσως διὰ τὸ σφόδρα πιστεύειν εἰδέναι οὐδ’ ἔσκεψαι.

3

.

21

.

22

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Φιλήβου (p. 48 C). Τῆς δ’ αὖ πάσης πονηρίας ἐστὶ τοὐναντίον πάθος ἔχον, ἢ τὸ λεγόμενον ὑπὸ τῶν ἐν Δελφοῖς γραμμάτων. — Τὸ Γνῶναι σαυτὸν λέγεις, ὦ Σώκρατες; —Ἔγωγε. τοὐ‐
5ναντίον μὴν ἐκεῖνο δῆλον ὅτι τὸ μηδαμῆ γινώσκειν αὑτὸν λεγόμενον ὑπὸ τοῦ γράμματος ἂν εἴη. —Τί μήν; —Ὦ Πρώταρχε, πειρῶ δὲ αὐτὸ τοῦτο τριχῇ τέμνειν. —Πῇ φής; οὐ γὰρ μὴ δυνατὸς ὦ. —Λέγεις δὴ δεῖν ἐμὲ τοῦτο διελέσθαι τὰ νῦν; —Λέγω καὶ δέομαί γε πρὸς τῷ λέ‐
10γειν. —Ἆρ’ οὖν οὐ τῶν ἀγνοούντων αὑτοὺς κατὰ τρία ἀνάγκη τοῦτο τὸ πάθος πάσχειν ἕκαστον; —Πῶς; —Πρῶ‐ τον μὲν κατὰ χρήματα δοξάζειν εἶναι πλουσιώτερον ἢ κατὰ τὴν αὐτῶν οὐσίαν. —Πολλοὶ γοῦν εἰσι τοιοῦτον πάθος ἔχοντες. —Πλείους δέ γε, οἳ μείζους καὶ καλλίους
15αὑτοὺς δοξάζουσι καὶ πάντα ὅσα κατὰ τὸ σῶμα εἶναι διαφερόντως τῆς οὔσης αὐτοῖς ἀληθείας. —Πάνυ γε. — Πολὺ δὲ πλεῖστοί γε, οἶμαι, περὶ τὸ τρίτον εἶδος τούτων ἐν ταῖς ψυχαῖς διημαρτήκασιν, ἀρετῇ δοξάζοντες βελτίους
ἑαυτοὺς οὐκ ὄντες. —Σφόδρα μὲν οὖν. —Τῶν ἀρετῶν566 in vol. 3
20δ’ ἆρα οὐ σοφίας πέρι τὸ πλῆθος πᾶν ἀντεχόμενον, μεστὸν ἐρίδων καὶ δοξοσοφίας ἐστὶ ψευδοῦς; —Πῶς δ’ οὔ; — Κακὸν μὲν δὴ πᾶν ἄν τις τὸ τοιοῦτον εἰπὼν ὀρθῶς ἂν εἴποι πάθος. —Σφόδρα γε.

3

.

21

.

23

 Πλάτωνος Ἀλκιβιάδου αʹ (p. 127 E—p. 131 D). Φέρε δή, τί ἐστι τὸ ἑαυτοῦ ἐπιμελεῖσθαι; μὴ πολ‐ λάκις λάθωμεν οὐχ ἡμῶν αὐτῶν ἐπιμελούμενοι, οἰόμενοι δέ· καὶ πότ’ ἄρ’ αὐτὸ ποιεῖ ἅνθρωπος; ἆρ’ ὅταν τῶν
5ἑαυτοῦ ἐπιμελῆται, τότε καὶ αὑτοῦ; —Ἐμοὶ γοῦν δοκεῖ. — Τί δαί; ποδῶν ἅνθρωπος πότε ἐπιμελεῖται; ἆρ’ ὅταν ἐκείνων ἐπιμελῆται ἅ ἐστι τῶν ποδῶν; —Οὐ μανθάνω. — Καλεῖς δέ τι χειρός· οἷον δακτύλιον ἔστιν ὅτου ἂν ἄλλου τῶν τοῦ ἀνθρώπου φαίης ἢ δακτύλου; —Οὐ δῆτα. —
10Οὐκοῦν καὶ ποδὸς ὑπόδημα τὸν αὐτὸν τρόπον; —Ναί. — [Καὶ ἱμάτια καὶ στρώματα τοῦ ἄλλου σώματος ὁμοίως; — Ναί.] —Ἆρ’ οὖν ὅταν ὑποδημάτων ἐπιμελώμεθα, τότε ποδῶν ἐπιμελούμεθα; —Οὐ πάνυ μανθάνω, ὦ Σώκρα‐ τες. —Τί δ’, ὦ Ἀλκιβιάδη; ὀρθῶς ἐπιμελεῖσθαι καλεῖς
15τι ὁτουοῦν πράγματος; —Ἔγωγε. —Ἆρ’ οὖν ὅταν τις βέλτιον ποιῇ, τότε ὀρθὴν λέγεις ἐπιμέλειαν; —Ναί. — Τίς οὖν τέχνη ὑποδήματα βελτίω ποιεῖ; —Σκυτική. — Σκυτικῇ ἄρα ὑποδημάτων ἐπιμελούμεθα; —Ναί. —Ἦ
καὶ ποδὸς σκυτικῇ, ἢ ἐκείνῃ ᾗ πόδας βελτίους ποιοῦμεν;567 in vol. 3
20—Ἐκείνῃ. —Βελτίους δὲ πόδας οὐχ ᾗπερ καὶ τὸ ἄλλο σῶμα; —Ἔμοιγε δοκεῖ. —Αὕτη δ’ οὐ γυμναστική; — Μάλιστα. —Γυμναστικῇ μὲν ἄρα ποδὸς ἐπιμελούμεθα, σκυτικῇ δὲ τῶν τοῦ ποδός; —Πάνυ γε. —Καὶ γυμνα‐ στικῇ μὲν χειρῶν, δακτυλιογλυφίᾳ δὲ τῶν τῆς χειρός; —
25Ναί. —Καὶ γυμναστικῇ μὲν σώματος, ὑφαντικῇ δὲ καὶ ταῖς ἄλλαις τῶν τοῦ σώματος; —Παντάπασιν. —Ἄλλῃ μὲν ἄρα τέχνῃ αὐτοῦ ἑκάστου ἐπιμελούμεθα, ἄλλῃ δὲ τῶν αὐτοῦ. —Φαίνεται. —Οὐκ ἄρα, ὅταν τῶν ἑαυτοῦ ἐπι‐ μελῇ, σαυτοῦ ἐπιμελῇ. —Οὐδαμῶς. —Οὐ γὰρ ἡ αὐτὴ
30τέχνη, ὡς ἔοικεν, ᾗ τις ἂν αὑτοῦ τε ἐπιμελοῖτο καὶ τῶν αὑτοῦ. —Οὐ φαίνεται. —Φέρε δή, ποίᾳ ποτ’ ἂν ἡμῶν αὐτῶν ἐπιμεληθείημεν; —Οὐκ ἔχω λέγειν. —Ἀλλὰ το‐ σόνδε γε ὡμολόγηται, ὅτι οὐχ ᾗ ἂν τῶν ἡμετέρων καὶ ὁτιοῦν βέλτιον ποιῶμεν, ἀλλ’ ᾗ ἡμᾶς αὐτούς. —Ἀληθῆ
35λέγεις. —Ἦ οὖν ἔγνωμεν ἄν ποτε, τίς τέχνη ὑπόδημα βέλτιον ποιεῖ, μὴ εἰδότες ὑπόδημα; —Ἀδύνατον. —Οὐδέ γε τίς τέχνη δακτυλίους βελτίους ποιεῖ, ἀγνοοῦντες δακτύ‐
λιον; —Ἀληθῆ. —Τί δέ; τίς τέχνη βελτίω ποιεῖ αὐ‐ τόν, ἆρ’ ἄν ποτε γνοίημεν ἀγνοοῦντες τί ποτ’ ἐσμὲν568 in vol. 3
40αὐτοί; —Ἀδύνατον. —Πότερον οὖν ῥᾴδιον τυγχάνει τὸ γνῶναι ἑαυτόν, καί τις ἦν φαῦλος ὁ τοῦτο ἀναθεὶς εἰς τὸν ἐν Πυθοῖ νεών, ἢ χαλεπόν τι καὶ οὐχὶ παντός; —Ἐμοὶ μέν, ὦ Σώκρατες, πολλάκις μὲν ἔδοξε παντὸς εἶναι, πολ‐ λάκις δὲ παγχάλεπον. —Ἀλλ’ ὦ Ἀλκιβιάδη, εἴτε ῥᾴδιον
45εἴτε μή ἐστιν, ὅμως γε ἡμῖν ὧδ’ ἔχει· γνόντες μὲν αὐτὸ τάχ’ ἂν γνοίημεν τὴν ἐπιμέλειαν ἡμῶν αὐτῶν, ἀγνοοῦν‐ τες δὲ οὐκ ἄν ποτε. —Ἔστι ταῦτα. —Φέρε δή, τίν’ ἂν τρόπον εὑρεθείη αὐτὸ τοῦτο; οὕτω μὲν γὰρ ἂν τάχ’ εὕ‐ ροιμεν τί ποτ’ ἐσμὲν αὐτοί, τούτου δ’ ἔτι ὄντες ἐν ἀγνοίᾳ

3

.

21

.

23

(50)

ἀδύνατοί που. —Ὀρθῶς λέγεις. —Ἔχε οὖν πρὸς Διός, τῷ διαλέγῃ σὺ νῦν; ἄλλο τι ἢ ἐμοί; —Ναί. —Οὐκοῦν καὶ ἐγὼ σοί; —Ναί. —Σωκράτης ἄρ’ ἐστὶν ὁ διαλεγό‐ μενος; —Πάνυ γε. —Ἀλκιβιάδης δ’ ὁ ἀκούων; —Ναί. — Οὐκοῦν λόγῳ διαλέγεται ὁ Σωκράτης; —Τί μήν; —Τὸ
55δὲ διαλέγεσθαι καὶ τὸ λόγῳ χρῆσθαι ταὐτόν που κα‐ λεῖς; —Πάνυ γε. —Ὁ δὲ χρώμενος καὶ ᾧ χρῆται οὐκ ἄλλο; —Πῶς λέγεις; —Ὥσπερ σκυτοτόμος τέμνει που τομεῖ καὶ σμίλῃ καὶ ἄλλοις ὀργάνοις. —Ναί. —Οὐκοῦν ἄλλο μὲν ὁ τέμνων καὶ χρώμενος, ἄλλο δὲ οἷς τέμνων
60χρῆται; —Πῶς γὰρ οὔ; —Ἆρ’ οὖν οὕτως καὶ οἷς ὁ κι‐ θαριστὴς κιθαρίζει καὶ αὐτὸς ὁ καθαριστὴς ἄλλο ἂν εἴη; —Ναί. —Τοῦτο τοίνυν ἀρτίως ἠρώτων, εἰ ὁ χρώμενός τε καὶ ᾧ χρῆται ἀεὶ δοκεῖ ἕτερον εἶναι. —Δοκεῖ. —Τί οὖν; φῶμεν τὸν σκυτοτόμον τέμνειν ὀργάνοις μόνον ἢ καὶ569 in vol. 3
65χερσί; —Καὶ χερσί. —Χρῆται ἄρα καὶ ταύταις; —Ναί. — Ἦ καὶ τοῖς ὀφθαλμοῖς χρώμενος σκυτοτομεῖ; —Ναί. — Τὸν δὲ χρώμενον καὶ οἷς χρῆται ἕτερα ὁμολογοῦμεν; — 〈Ναί.〉 —Ἕτερον ἄρα σκυτοτόμος καὶ κιθαριστὴς χειρῶν καὶ ὀφθαλμῶν οἷς ἐργάζονται; —Φαίνεται. —Οὐκοῦν καὶ
70παντὶ τῷ σώματι χρῆται ἅνθρωπος; —Πάνυ γε. —Ἕτε‐ ρον δ’ ἦν τό τε χρώμενον καὶ ᾧ χρῆται; —Ναί. —Ἕτε‐ ρον ἄρ’ ἅνθρωπός ἐστι τοῦ ἑαυτοῦ σώματος; —Ἔοικεν. — Τί ποτ’ οὖν ἐστιν ἅνθρωπος; —Οὐκ ἔχω λέγειν. —Ἔχεις μὲν οὖν, ὅτι γε 〈τὸ〉 τῷ σώματι χρώμενον. —Ναί. —Ἦ
75οὖν ἄλλο τι χρῆται αὐτῷ ἢ ψυχή; —Οὐκ ἄλλο. —Οὐκοῦν ἄρχουσα; —Ναί. —Καὶ μὴν τόδε γ’ οἶμαι οὐδένα ἂν ἄλλως οἰηθῆναι. —Τὸ ποῖον; —Μὴ οὐ τριῶν ἕν γέ τι εἶναι τὸν ἄνθρωπον. —Τίνων; —Ψυχὴν ἢ σῶμα ἢ συναμ‐ φότερον, τὸ ὅλον τοῦτο. —Τί μήν; —Ἀλλὰ μὴν αὐτό
80γε 〈τὸ〉 τοῦ σώματος ἄρχον ὡμολογήσαμεν ἄνθρωπον εἶ‐ ναι; —Ὡμολογήσαμεν. —Ἆρ’ οὖν σῶμα αὐτὸ αὑτοῦ ἄρ‐ χει; —Οὐδαμῶς. —Ἄρχεσθαι γὰρ αὐτὸ εἴπομεν; —
〈Ναί.〉 —Οὐκ ἂν δὴ τοῦτό γε εἴη τὸ ζητούμενον. —Οὐκ ἔοικεν. —Ἀλλὰ τὸ συναμφότερον τοῦ σώματος ἄρχει, καὶ570 in vol. 3
85ἔστι δὴ τοῦτο ὁ ἄνθρωπος; —Ἴσως δῆτα. —Πάντων γε ἥκιστα· μὴ γὰρ συνάρχοντος τοῦ ἑτέρου οὐδεμία που μηχανὴ τὸ συναμφότερον ἄρχειν. —Ὀρθῶς. —Ἐπειδὴ δὲ οὔτε τὸ σῶμα οὔτε τὸ συναμφότερόν ἐστιν ἄνθρωπος, λείπεται, οἶμαι, ἢ μηδὲν αὐτὸ εἶναι, ἢ εἴπερ τί ἐστι, μη‐
90δὲν ἄλλο 〈τὸν〉 ἄνθρωπον συμβαίνειν ἢ ψυχήν. —Κομιδῆ μὲν οὖν. —Ἔτι οὖν σαφέστερον δεῖ ἀποδειχθῆναί σοι, ὅτι 〈ἡ〉 ψυχή ἐστιν ἄνθρωπος; —Μὰ Δί’, ἀλλ’ ἱκανῶς μοι δοκεῖ ἔχειν. —Εἰ δέ γε μὴ ἀκριβῶς ἀλλὰ καὶ μετρίως, ἐξαρκεῖ ἡμῖν· ἀκριβῶς μὲν γὰρ εἰσόμεθα τότε, ὅταν εὕρω‐
95μεν ὃ νῦν δὴ παρήλθομεν διὰ τὸ πολλῆς εἶναι σκέψεως. — Τί τοῦτο; —Ὃ ἄρτι οὕτω πως ἐρρήθη, ὅτι πρῶτον σκε‐ πτέον εἴη αὐτὸ τὸ αὐτό· νῦν δ’ ἀντὶ τοῦ αὐτοῦ † αὑτὸν ἕκαστον ἐσκέμμεθα ὅ τι ἐστίν, καὶ ἴσως ἐξαρκέσει· οὐ γάρ που κυριώτερόν γε οὐδὲν ἂν ἡμῶν αὐτῶν φήσαιμεν ἢ τὴν

3

.

21

.

23

(100)

ψυχήν. —Οὐ δῆτα. —Οὐκοῦν καλῶς ἔχει οὕτω νομίζειν, ἐμὲ καὶ σὲ προσομιλεῖν ἀλλήλοις τοῖς λόγοις χρωμένους τῇ ψυχῇ πρὸς τὴν ψυχήν; —Πάνυ μὲν οὖν. —Τοῦτο δ’
ἄρα ἦν, ὃ ἔγωγε καὶ ὀλίγῳ ἔμπροσθεν εἶπον, ὅτι Σωκρά‐ της Ἀλκιβιάδῃ διαλέγεται λόγῳ χρώμενος, οὐ πρὸς τὸ571 in vol. 3
105σὸν πρόσωπον, ὡς ἔοικεν, ἀλλὰ πρὸς τὸν Ἀλκιβιάδην ποιούμενος τοὺς λόγους· τοῦτο δ’ ἐστὶν 〈ἡ〉 ψυχή. —Ἐμοὶ γοῦν δοκεῖ. —Ψυχὴν ἄρα ἡμᾶς κελεύει γνωρίζειν [καὶ] ὁ ἐπιτάττων γνῶναι ἑαυτόν. —Ἔοικεν. —Ὅστις ἄρα τῶν τοῦ σώματός τι γιγνώσκει, τὰ αὑτοῦ ἀλλ’ οὐχ ἑαυτὸν
110ἔγνωκεν. —Οὕτως. —Οὐδεὶς ἄρα τῶν ἰατρῶν ἑαυτὸν γι‐ γνώσκει, καθ’ ὅσον ἰατρός, οὐδὲ τῶν παιδοτριβῶν, καθ’ ὅσον παιδοτρίβης. —Οὐκ ἔοικεν. —Πολλοῦ ἄρα δέουσιν οἱ γεωργοὶ καὶ οἱ ἄλλοι δημιουργοὶ γιγνώσκειν ἑαυτούς· οὐδὲ γὰρ τὰ ἑαυτῶν οὗτοί γε, ὡς ἔοικε, γιγνώσκουσιν,
115ἀλλ’ ἔτι πορρωτέρω τῶν ἑαυτῶν κατά γε τὰς τέχνας ἃς ἔχουσιν· τὰ γὰρ τοῦ σώματος γιγνώσκουσιν, οἷς τοῦτο θεραπεύεται. —Ἀληθῆ λέγεις. —Εἰ ἄρα σωφροσύνης ἐστὶ τὸ ἑαυτὸν γιγνώσκειν, οὐδεὶς τούτων σώφρων κατὰ τὴν τέχνην. —Οὔ μοι δοκεῖ. —Διὰ ταῦτα δὴ καὶ βά‐
120ναυσοι αὗται αἱ τέχναι δοκοῦσιν εἶναι, καὶ οὐκ ἀνδρὸς ἀγαθοῦ μαθήματα. —Πάνυ μὲν οὖν. —Οὐκοῦν πάλιν
ὅστις αὖ σῶμα θεραπεύει, τὰ ἑαυτοῦ ἀλλ’ οὐχ ἑαυτὸν θεραπεύει; —Κινδυνεύει. —Ὅστις δέ γε τὰ χρήματα, οὔτε ἑαυτὸν οὔτε τὰ ἑαυτοῦ, ἀλλ’ ἔτι πορρωτέρω τῶν ἑαυ‐572 in vol. 3
125τοῦ; —Ἔμοιγε δοκεῖ. —Οὐ τὰ αὑτοῦ ἄρ’ ἔτι πράττει ὁ χρηματιστής. —Ὀρθῶς. —Εἰ δ’ ἄρα τις γέγονεν ἐρα‐ στὴς τοῦ Ἀλκιβιάδου σώματος, οὐχὶ Ἀλκιβιάδου ἠράσθη, ἀλλά τινος τῶν Ἀλκιβιάδου; —Ἀληθῆ λέγεις. —Ὅστις δὲ σοῦ, τῆς ψυχῆς ἐρᾷ; —Ἀνάγκη φαίνεται ἐκ τοῦ λό‐
130γου. —Οὐκοῦν ὁ μὲν τοῦ σώματός σου ἐρῶν, ἐπειδὴ λήγει ἀνθοῦν, ἀπιὼν οἴχεται; —Φαίνεται. —Ὁ δὲ τῆς ψυχῆς ἐρῶν οὐκ ἄπεισιν, ἕως ἂν ἐπὶ τὸ βέλτιον ἴῃ; —Εἰκός γε. —Οὐκοῦν ἐγώ εἰμι ὁ οὐκ ἀπιὼν ἀλλὰ παραμένων λή‐ γοντος τοῦ σώματος τῶν ἄλλων ἀπεληλυθότων;

3

.

21

.

24

 Ἐν ταὐτῷ (p. 132 B—p. 134 B). Εὖ μοι δοκεῖς λέγειν, ὦ Σώκρατες, ἀλλὰ πειρῶ ἐξ‐ ηγεῖσθαι ὅντιν’ ἂν τρόπον ἐπιμεληθείημεν ἡμῶν αὐτῶν. — Οὐκοῦν τοσοῦτον μὲν ἡμῖν εἰς τὸ πρόσθεν πεπέρανται; ὃ
5γὰρ ἐσμέν, ἐπιεικῶς ὡμολόγηται· ἐφοβούμεθα δὲ μὴ τού‐ του σφαλέντες λάθωμεν ἑτέρου τινὸς ἐπιμελόμενοι, ἀλλ’ οὐχ ἡμῶν. —Ἔστι ταῦτα. —Καὶ μετὰ τοῦτο δὴ ὅτι ψυχῆς
ἐπιμελητέον καὶ εἰς τοῦτο βλεπτέον. —Δῆλον. —Σωμά‐ των δὲ καὶ χρημάτων τὴν ἐπιμέλειαν ἑτέροις παραδοτέον.573 in vol. 3
10—Τί μήν; —Τίν’ οὖν ἂν τρόπον γνοίημεν αὐτὰ ἐναρ‐ γέστατα; ἐπειδὴ τοῦτο γνόντες, ὡς ἔοικεν, ἡμᾶς αὐ‐ τοὺς γνωσόμεθα. ἆρα πρὸς θεῶν εὖ λέγοντος οὗ νῦν δὴ ἐμνήσθημεν τοῦ Δελφικοῦ γράμματος οὐ ξυνίεμεν; —Τὸ ποῖόν τι διανοούμενος λέγεις, ὦ Σώκρατες; —Ἐγώ σοι
15φράσω, ὅ γε ὑποπτεύω λέγειν καὶ συμβουλεύειν ἡμῖν τοῦτο τὸ γράμμα· κινδυνεύει γὰρ οὐδὲ πολλαχοῦ εἶναι παρά‐ δειγμα αὐτοῦ, ἀλλὰ κατὰ τὴν ὄψιν μόνον. —Πῶς τοῦτο λέγεις; —Σκόπει καὶ σύ. εἰ ἡμῶν τῷ ὄμματι ὥσπερ ἀν‐ θρώπῳ συμβουλεύων εἶπεν ἰδὲ ἑαυτόν, πῶς ἂν ὑπελά‐
20βομεν τί παραινεῖν; ἆρ’ οὐχὶ εἰς τοῦτο βλέπειν, εἰς ὃ βλέπων ὁ ὀφθαλμὸς ἔμελλεν αὑτὸν ἰδεῖν; —Δῆλον. — Ἐννοῶμεν δή, εἰς τί βλέποντες τῶν ὄντων ἐκεῖνό τε ὁρῷ‐ μεν ἅμα ἂν καὶ ἡμᾶς αὐτούς; —Δῆλον δή, ὦ Σώκρατες, ὅτι εἰς κάτοπτρά τε καὶ τὰ τοιαῦτα. —Ὀρθῶς λέγεις.
25οὐκοῦν καὶ τῷ ὀφθαλμῷ, ᾧ ὁρῶμεν, ἔνεστι τῶν τοιού‐ των; —Πάνυ γε. —Ἐννενόηκας οὖν ὅτι τοῦ ἐμβλέποντος εἰς τὸν ὀφθαλμὸν τὸ πρόσωπον ἐμφαίνεται ἐν τῇ τοῦ
καταντικρὺ ὄψει ὥσπερ ἐν κατόπτρῳ; ὃ δὴ καὶ κόρην καλοῦμεν, εἴδωλον ὂν τοῦ ἐμβλέποντος. —Ἀληθῆ λέγεις.574 in vol. 3
30—Ὀφθαλμὸς ἄρ’ ὀφθαλμὸν θεώμενος, καὶ ἐμβλέπων εἰς τουτὶ ὅπερ βέλτιστον αὐτοῦ καὶ ᾧ ὁρᾷ, οὕτως ἂν αὑτὸν ἴδοι. —Φαίνεται. —Εἰ δέ γ’ εἰς ἄλλο τῶν τοῦ ἀν‐ θρώπου βλέποι ἤ τι τῶν ὄντων, πλὴν εἰς ἐκεῖνο ὃ τυγ‐ χάνει ὅμοιον, οὐχὶ ὄψεται αὑτόν; —Ἀληθῆ λέγεις. —
35Ὀφθαλμὸς ἄρα εἰ μέλλει ἰδεῖν αὑτόν, εἰς ὀφθαλμὸν αὐτῷ βλεπτέον, καὶ τοῦ ὄμματος εἰς ἐκεῖνον τὸν τόπον, ἐν ᾧ τυγχάνει ἡ τοῦ ὀφθαλμοῦ ἀρετὴ ἐγγιγνομένη; ἔστι δὲ τοῦτό που ὄψις. —Οὕτως. —Ἆρ’ οὖν, ὦ Ἀλκιβιάδη, καὶ ψυχὴ εἰ μέλλει γνώσεσθαι αὑτήν, εἰς ψυχὴν αὐτῇ
40βλεπτέον, καὶ μάλιστα εἰς τοῦτον αὐτῆς τὸν τόπον, ἐν ᾧ ἐγγίγνεται ἡ ψυχῆς ἀρετή, σοφία, καὶ εἰς ἄλλο ᾧ τοῦτο τυγχάνει ὅμοιον ὄν; —Ἔμοιγε δοκεῖ, ὦ Σώκρατες. —Ἔχο‐ μεν οὖν εἰπεῖν, ὅ τι ἐστὶ τῆς ψυχῆς θειότερον ἢ τοῦτο, περὶ ὃ τὸ εἰδέναι καὶ φρονεῖν ἐστιν; —Οὐκ ἔχομεν. —
45Τῷ θείῳ ἄρα τοῦτ’ ἔοικεν αὐτῆς, καί τις εἰς τοῦτο βλέ‐ πων καὶ πᾶν τὸ θεῖον γνούς, θεόν τε καὶ φρόνησιν, οὕτω καὶ ἑαυτὸν 〈ἂν〉 γνοίη μάλιστα. —Φαίνεται. —Τὸ δὲ γιγνώσκειν αὑτὸν ὡμολογοῦμεν σωφροσύνην εἶναι; —Πάνυ γε. —Ἆρ’ ὥσπερ κάτοπτρα σαφέστερά ἐστι τοῦ ἐν τῷ575 in vol. 3

3

.

21

.

24

(50)

ὀφθαλμῷ ἐνόπτρου καὶ καθαρώτερά τε καὶ λαμπρότερα, οὕτω καὶ ὁ θεὸς τοῦ ἐν τῇ ἡμετέρᾳ ψυχῇ βελτίστου καθα‐ ρώτερόν τε καὶ λαμπρότερον τυγχάνει ὄν. —Ἔοικέ γε, ὦ Σώκρατες. —Εἰς τὸν θεὸν ἄρα βλέποντες, ἐκείνῳ καλ‐ λίστῳ ἐνόπτρῳ χρῴμεθ’ ἂν καὶ τῶν ἀνθρωπίνων εἰς τὴν
55ψυχῆς ἀρετήν, καὶ οὕτως ἂν μάλιστα ὁρῷμεν καὶ γιγνώ‐ σκοιμεν ἡμᾶς αὐτούς; —Ναί. —Τὸ δὲ γιγνώσκειν αὑτὸν ὡμολογοῦμεν σωφροσύνην εἶναι; —Πάνυ γε. —Ἆρ’ οὖν μὴ γιγνώσκοντες ἡμᾶς αὐτοὺς μηδὲ σώφρονες ὄντες δυνά‐ μεθα εἰδέναι τὰ ἡμέτερα αὐτῶν κακά τε καὶ ἀγαθά; —
60Καὶ πῶς ἂν τοῦτο γένοιτο, ὦ Σώκρατες; —Ἀδύνατον
ἴσως σοι φαίνεται μὴ γιγνώσκοντα Ἀλκιβιάδην τὰ Ἀλκι‐ βιάδου γιγνώσκειν ὅτι Ἀλκιβιάδου ἐστίν. —Ἀδύνατον μέν‐ τοι νὴ Δία. —Οὐδ’ ἄρα τὰ ἡμέτερα, ὅτι ἡμέτερα, εἰ μὴ δι’ ἡμᾶς αὐτούς; —Πῶς γάρ; —Εἰ ἄρα μηδὲ τὰ ἡμέ‐576 in vol. 3
65τερα, οὐδὲ τὰ τῶν ἡμετέρων; —Οὐ φαίνεται. —Οὐκ ἄρα πάνυ τι ὀρθῶς ὡμολογοῦμεν ὁμολογοῦντες ἄρτι εἶ‐ ναι τινάς, οἳ ἑαυτοὺς μὲν οὐ γιγνώσκουσι, τὰ δὲ αὑτῶν· ἄλλους δὲ τὰ τῶν ἑαυτῶν· ἔοικε γὰρ πάντα ταῦτ’ εἶναι κατιδεῖν ἑνός τε καὶ μιᾶς τέχνης, ἑαυτόν, τὰ αὑτοῦ, τὰ
70τῶν ἑαυτοῦ. —Κινδυνεύει. —Ὅστις δὲ τὰ αὑτοῦ ἀγνοεῖ, καὶ τὰ τῶν ἄλλων που 〈ἂν〉 ἀγνοοῖ κατὰ ταῦτα. —Τί μήν; —Οὐκοῦν εἰ τὰ τῶν ἄλλων, καὶ τὰ τῶν πόλεων ἀγνοήσει; —Ἀνάγκη. —Οὐκ ἄρα ἂν γένοιτο ὁ τοιοῦτος ἀνὴρ πολιτικός. —Οὐ δῆτα. —Οὐ μὴν οὐδὲ οἰκονομικός
75γε. —Οὐ δῆτα. —Οὐδέ γ’ εἴσεται ὅ τι πράττει. —Οὐ γὰρ οὖν. —Ὁ δὲ μὴ εἰδώς, τί πράττει, οὐχ ἁμαρτήσε‐ ται; —Πάνυ γε. —Ἐξαμαρτάνων δὲ οὐ κακῶς πράξει ἰδίᾳ τε καὶ δημοσίᾳ; —Πῶς δ’ οὔ; —Κακῶς δὲ πράτ‐ των οὐκ ἄθλιος; —Σφόδρα γε. —Τί δ’ οἷς οὗτος πράτ‐
80τει; —Καὶ οὗτοι. —Οὐκ ἄρα οἷόν τε, ἐὰν μή τις σώφρων καὶ ἀγαθὸς ᾖ, εὐδαίμονα εἶναι. —Οὐχ οἷόν τε. —Οἱ ἄρα κακοὶ τῶν ἀνθρώπων ἄθλιοι. —Σφόδρα γε. —Οὐκ ἄρα οὐδὲ ὁ πλουτήσας ἀθλιότητος ἀπαλλάττεταί γε, ἀλλ’ ὁ
σωφρονήσας. —Φαίνεται.577 in vol. 3

3

.

21

.

25

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Χαρμίδου (p. 164 D—165 A). Καὶ οὐκ ἂν αἰσχυνθείην μὴ οὐχὶ ὀρθῶς φάναι ποτὲ ἢ τοῦτο συγχωρήσαιμ’ ἂν ἀγνοοῦντα ἄνθρωπον αὐτὸν ἑαυ‐ τὸν σωφρονεῖν. σχεδὸν γάρ τι ἔγωγε αὐτὸ τοῦτό φημι
5εἶναι σωφροσύνην, τὸ γιγνώσκειν ἑαυτόν, καὶ συμφέρομαι τῷ ἐν Δελφοῖς ἀναθέντι τὸ τοιοῦτον γράμμα. καὶ γὰρ τοῦτο οὕτω μοι δοκεῖ τὸ γράμμα ἀνακεῖσθαι, ὡς δὴ πρόσ‐ ρησις οὖσα τοῦ θεοῦ τῶν εἰσιόντων ἀντὶ τοῦ χαῖρε· ὡς τούτου μὲν οὐκ ὀρθοῦ ὄντος τοῦ προσρήματος, τοῦ χαί‐
10ρειν, οὐδὲ δεῖν τοῦτο παρακελεύεσθαι ἀλλήλοις ἀλλὰ σω‐ φρονεῖν. οὕτω μὲν δὴ ὁ θεὸς προσαγορεύει τοὺς εἰσιόντας εἰς τὸ ἱερὸν διαφέρον τι ἢ οἱ ἄνθρωποι, ὡς διανοούμενος ἀνέθηκεν 〈ὁ〉 ἀναθείς, ὡς ἐμοὶ δοκεῖ· καὶ λέγει πρὸς τὸν ἀεὶ εἰσιόντα οὐκ ἄλλο τι ἢ ‘σωφρόνει‘, φησίν. αἰνιγματω‐
15δέστερον δὲ δή, ὡς μάντις, λέγει· τὸ γὰρ ‘γνῶθι σαυτόν‘ καὶ τὸ ‘σωφρόνει‘ ἔστι μὲν ταὐτόν, ὡς τὰ γράμματά φησι καὶ ἐγώ, τάχα δ’ ἄν τις οἰηθείη ἄλλο εἶναι, ὃ δή μοι
δοκοῦσι παθεῖν καὶ οἱ τὰ ὕστερον γράμματα ἀναθέντες, τό τε ‘μηδὲν ἄγαν‘ καὶ τὸ ‘ἐγγύα, πάρα δ’ ἄτα‘. καὶ γὰρ578 in vol. 3
20οὗτοι συμβουλὴν ᾠήθησαν εἶναι τὸ ‘γνῶθι σαυτόν‘, ἀλλ’ οὐ τῶν εἰσιόντων ἕνεκεν ὑπὸ τοῦ θεοῦ πρόσρησιν· ἵνα δὴ καὶ αὐτοὶ μηδὲν ἧττον χρησίμους συμβουλὰς ἀναθεῖεν, ταῦτα γράψαντες ἀνέθεσαν.

3

.

21

.

26

 Πορφυρίου ἐκ τοῦ αʹ 〈Περὶ τοῦ γνῶθι σαυτόν〉. Τί ποτε ἦν ἄρα καὶ τίνος τὸ ἱερὸν πρόσταγμα τὸ ἐν Πυθοῖ, ὃ γνῶναι ἑαυτὸν τοῖς τοῦ θεοῦ δεησομένοις προσ‐ αγορεύει; μήτε γὰρ τιμῆσαι θεὸν τὰ προσήκοντα μηδ’
5αὖ τυχεῖν τοῦ θεοῦ δεηθέντα τὸν ἀγνοίᾳ τῇ ἑαυτοῦ ἐνι‐ σχόμενον παραγγέλλειν ἔοικεν. ἀλλ’ εἴτε Φημονόη ἐπὶ πάντα λυσιτελοῦν τὰ ἀνθρώπινα τοῦτο ἐθέσπισεν, δι’ ἧς πρώτης ὁ Πύθιος λέγεται τὰς εἰς ἀνθρώπους διαδοῦναι χάριτας, εἴτε Φανοθέα ἡ Δελφοῦ, εἴτε καὶ Βίαντος ἢ Θα‐
10λοῦ ἢ Χείλωνος ἦν ἀνάθημα, ὁρμηθὲν ἀπό τινος θείας ἐπιπνοίας· εἴτε Κλεάρχῳ προσεκτέον μᾶλλον τοῦ μὲν Πυ‐ θίου φράζοντι εἶναι παράγγελμα, χρησθῆναι δὲ Χείλωνι, τί ἄριστον ἀνθρώποις μαθεῖν πυνθανομένῳ· εἴτε καὶ πρὸ Χείλωνος ἦν ἔτι ἀνάγραπτον ἐν τῷ ἱδρυθέντι νεῷ μετὰ
15τὸν πτέρινόν τε καὶ χαλκοῦν, καθάπερ Ἀριστοτέλης ἐν
τοῖς περὶ φιλοσοφίας εἴρηκεν· τὸ μὲν ὅτου ἂν εἴη, Ἰάμ‐ βλιχε, ἀμφισβητήσιμον ἔστω· πάντως δ’ ὅτι ὑπὸ θεοῦ ἢ οὐκ ἄνευ θεοῦ ἐρρήθη, ἐξ αὐτοῦ φαίνοιτ’ ἂν τοῦ ἐν τοῖς Πυθίοις αὐτὸ κεῖσθαι ἀμφήριστον. τί ποτε δ’ ἐστὶν579 in vol. 3
20ὃ φράζει καὶ πρό γε τῶν περιρραντηρίων προτελεῖσθαι τῷ θεῷ ἐπιτάττει, ἀναγκαῖον ἂν εἴη γνῶναι.

3

.

21

.

27

 Πορφυρίου ἐκ τοῦ αʹ Περὶ τοῦ Γνῶθι σαυτόν. Ἀλλὰ μήποτε ‘σωφρόνει‘ ἔνεστιν ἀκοῦσαι λέγοντος ἀντὶ τοῦ ‘σῷζε τὴν φρόνησιν‘· καὶ γὰρ σωφροσύνη σαοφροσύνη τις ἦν· οὕτω δὲ πρὸς τὸ φρονοῦν καὶ τοῦ φρονεῖν αἴτιον
5διαλέγοιτ’ ἂν, σῴζειν ἑαυτὸ παρακελευόμενος· τοῦτο δ’ ἂν εἴη ὁ νοῦς. ἀλλ’ εἰ τοῦτο, δεῖ πάλιν γνῶναι τὴν οὐ‐ σίαν ἡμῶν ἥ τις ἐστίν. ἄλλοι γε μὴν μικρὸν διάκοσμον καλῶς εἰρῆσθαι φάμενοι τὸν ἄνθρωπον, παρακελεύεσθαι μέν φασι τὸ γράμμα γνῶναι τὸν ἄνθρωπον· ὄντος δὲ
10μικροῦ διακόσμου τοῦ ἀνθρώπου, οὐδὲν ἄλλο κελεύειν ἢ φιλοσοφεῖν· εἴπερ οὖν ἀπταίστως φιλοσοφεῖν σπουδάζο‐ μεν, προθυμώμεθα γνῶναι ἑαυτούς, καὶ ἔσται ἡμῖν τεῦξις ὀρθῆς φιλοσοφίας ἐκ τῆς ἡμετέρας κατανοήσεως ἀναβαί‐ νουσιν ἐπὶ τὴν τοῦ παντὸς θεωρίαν. ἀλλ’ ὅτι μὲν ἀπὸ
15τῶν ἐν ἡμῖν συλλογιζόμεθα καὶ περὶ τῶν ἐν τῷ ὅλῳ καὶ ἡμᾶς ἐτάζοντες καὶ εὑρίσκοντες ῥᾷον μεταβαίνομεν ἐπὶ τὴν τοῦ παντὸς θεωρίαν, λέγεται ὀρθῶς· μήποτε δὲ τὴν ἑαυτοῦ θεωρίαν οὐ φιλοσοφίας ἕνεκα θεὸς ποιεῖσθαι παρα‐
κελεύεται, ἄλλου δέ τινος μείζονος ἕνεκα, δι’ ὃ καὶ φιλο‐580 in vol. 3
20σοφία παρελήφθη. φιλοσοφία μὲν γὰρ ἐπετηδεύθη ἐκ προσπαθείας ἡμῶν τῆς πρὸς τὸ σοφὸν καὶ τῆς πρὸς τὴν θεωρητικὴν σοφίαν ἀγαπήσεως· ἡ δὲ σπουδὴ τῆς πρὸς τὸ γνῶναι ἑαυτὸν παρακελεύσεως εἰς τεῦξιν τῆς ἀληθι‐ νῆς εὐδαιμονίας ἀποτείνεται, ἥ τις συνίστατο ἐκ τῆς
25κατὰ σοφίαν διαθέσεως καὶ κατὰ κτῆσιν τῆς σοφίας θεωρίας τοῦ ἀγαθοῦ καὶ τῶν ὄντως ὄντων γνώσεως. θεω‐ ρεῖν οὖν καὶ μανθάνειν παρακελεύεται τοὺς ὄντως ἑαυ‐ τούς, οὐχ ἵνα φιλοσοφήσωμεν, ἀλλ’ ἵνα σοφοὶ γενόμενοι εὐδαιμονήσωμεν. ἡ γὰρ τεῦξις τῆς ὄντως οὔσης οὐσίας
30ἡμῶν καὶ ἡ ταύτης ἀληθὴς γνῶσις σοφίας ἦν τεῦξις, εἴ γε σοφίας ἴδιον ἡ τῆς ὄντως οὐσίας τῶν πραγμάτων ἀλη‐ θὴς ἐπιστήμη, διὰ σοφίας δὲ ἡ τῆς τελείας εὐδαιμονίας γίγνεται κτῆσις.

3

.

21

.

28

 Τοῦ αὐτοῦ ἐκ τοῦ δʹ. Ἐπεὶ δὲ ἦν τις κατάβασις ἡμῖν εἰς τὰ τῇδε, καὶ τὸν ἐκτὸς περικειμένοις ἄνθρωπον καὶ ἠπατημένοις γε, ὅτι τοῦτό ἐσμεν τὸ ὁρώμενον, παραίνεσις οἰκεία εἰς τὴν γνῶ‐
5σιν τῆς ἑαυτοῦ δυνάμεως. ὁ γὰρ δὴ Πλάτων ἐν τῷ Φι‐ λήβῳ μνησθεὶς τοῦ γνῶθι σαυτὸν τριχῇ διαιρεῖται τὴν ἄγνοιαν. πανταχοῦ τοίνυν ἡ ἑαυτοῦ ἄγνοια πονηρόν, ἄν
τε κατὰ τὸ εἴσω τὸ μέγεθος τῆς ἀξίας ἀγνοήσας τις τα‐ πεινώσῃ τὸ θεῖον, ἄν τε κατὰ τὸ ἔξω ἀγνοήσας τὸ φύσει581 in vol. 3
10προσὸν αὑτῷ ταπεινὸν ἐπαίρηται ἐπ’ αὐτῷ. ἢ οὐ πᾶν γε τὸ θνητὸν ἄντικρυς
ὡς ὅτε τις ψάμαθον πάις ἄγχι θαλάσσης;
ὅς τ’ ἐπεὶ οὖν ποιήσῃ ἀθύρματα νηπιέῃσιν,
ἂψ αὖτις συνέχευε ποσὶν καὶ χερσὶν ἀθύρων.
15πᾶς οὖν ἀγνοίᾳ ἑαυτοῦ τὸ καθ’ αὑτὸν ἐπαίρων ἁλίσκεται ὑπὲρ τῆς δημιουργησάσης αὐτὸν φύσεως πλεῖον ἢ ἐκείνη βεβούληται, τὰ αὐτῆς ὡς σεμνὰ θαυμάζων παίγνια· ἣ δὲ τηρεῖν ἔοικεν ἐν πᾶσι τῆς ἀξίας τὸ πρέπον, οὐδὲν τοῖς ἐπαίρουσι συνεξαπατωμένη. τὸ γνῶθι οὖν σαυτὸν διήκει
20εἰς πᾶσαν ὑπόληψιν τῆς προσούσης δυνάμεως, παραγγέλ‐ λον γιγνώσκειν τὰ μέτρα ἐπὶ πάντων. τὸ μὲν οὖν γιγνώ‐ σκειν ἑαυτὸν τὴν ἀναφορὰν ἔοικεν ἔχειν ἐπὶ τὸ γιγνώσκειν δεῖν τὴν ψυχὴν καὶ τὸν νοῦν, ὡς ἐν τούτῳ ἡμῶν οὐσιω‐ μένων· τὸ δὲ πάντῃ γιγνώσκειν ἑαυτὸν συμπεριλαμβάνειν
25ἔοικεν ἡμᾶς καὶ τὰ ἡμέτερα καὶ τὰ τῶν ἡμετέρων. τοι‐ αύτη μὲν καὶ ἡ ἐν τούτοις τοῦ Πλάτωνος ἀκρίβεια φιλο‐ τιμηθέντος ἐκτὸς τῶν ἄλλων καὶ δίχα τῶν περὶ ἡμᾶς ἁπάντων γνῶναι ἑαυτόν, καὶ πάλιν πάντῃ γνῶναι ἑαυ‐ τόν, ἵνα καὶ ὁ ἐντὸς ἀθάνατος γνωσθῇ ἄνθρωπος καὶ ὁ
30ἐκτὸς εἰκονικὸς μὴ ἀγνοηθῇ καὶ τὰ τούτοις διαφέροντα γνώριμα γένηται. διαφέρει μὲν γὰρ τῷ ἐντὸς παντέλειος νοῦς, ἐν ᾧ αὐτὸς ἄνθρωπος, οὗ εἰκὼν ἕκαστος ἡμῶν· δια‐ φέρει δὲ τῷ ἐκτὸς εἰδώλῳ τὰ περὶ τὸ σῶμα καὶ τὰς κτή‐ σεις. ὧν δεῖ καὶ τὰς δυνάμεις γιγνώσκειν καὶ τὸ ἄχρι
35τίνος τούτων φροντιστέον, ἵνα μήτε τὴν τοῦ ἀθανάτου
ἀξίαν περιτιθέντες τῷ φθαρτῷ καὶ γηίνῳ καταγέλαστον αὐτὸ ποιῶμεν καὶ πάλιν ἄξιον δακρύων ἐν τῇ κωμῳδο‐ τραγῳδίᾳ τῇ τῶν ἀνοήτων βίων ἐνεχόμενον, μήτε τὴν τοῦ θνητοῦ ταπεινότητα τῷ ἀθανάτῳ προσάπτοντες ἐλεεινοὶ582 in vol. 3
40ὦμεν καὶ διὰ πάντων ἄδικοι τῇ τοῦ κατ’ ἀξίαν ἀγνοίᾳ.

3

.

22

t

ΠΕΡΙ ΥΠΕΡΟΨΙΑΣ.

3

.

22

.

1

Εὐριπίδου Γλαύκῳ (fr. 643 N.2). Βαρὺ τὸ φόρημ’ οἴησις ἀνθρώπου κακοῦ.

3

.

22

.

2

(Eur. fr. 425 N.2) Ὅστις γὰρ ἀστῶν πλέον ἔχειν πέφυκ’ ἀνήρ, φίλοις τ’ ἄμικτός ἐστι καὶ πάσῃ πόλει.

3

.

22

.

3

 Σωσιφάνους (fr. 3 p. 820 N.2). Ὦ δυστυχεῖς μὲν πολλά, παῦρα δ’ ὄλβιοι βροτοί, τί σεμνύνεσθε ταῖς ἐξουσίαις, ἃς ἕν τ’ ἔδωκε φέγγος ἕν τ’ ἀφείλετο;
5ἢν δ’ εὐτυχῆτε, μηδὲν ὄντες εὐθέως ἴς’ οὐρανῷ φρονεῖτε, τὸν δὲ κύριον Ἅιδην παρεστῶτ’ οὐχ ὁρᾶτε πλησίον.583 in vol. 3

3

.

22

.

4

 Φιλήμονος (fab. inc. fr. 60 com. IV p. 55). Τὸ γνῶθι σαυτόν, οὐ μάτην εὖ ἴσθ’ ὅτι τὸ ῥῆμα τοῦτο δόξαν ἐν Δελφοῖς ἔχει.

3

.

22

.

5

 Εὐριπίδου (fr. 1040 N.2). Ὅταν ἴδῃς πρὸς ὕψος ἠρμένον τινὰ λαμπρῷ τε πλούτῳ καὶ γένει γαυρούμενον ὀφρύν τε μείζω τῆς τύχης ἐπηρκότα,
5τούτου ταχεῖαν νέμεσιν εὐθὺς προσδόκα.

3

.

22

.

6

Τοῦ αὐτοῦ (fr. 1041 N.2).
Κρινεῖ τίς αὑτὸν πώποτ’ ἀνθρώπων μέγαν, ὃν ἐξαλείφει πρόφασις ἡ τυχοῦς’ ὅλον;584 in vol. 3

3

.

22

.

7

 Τοῦ αὐτοῦ Αὔγης (fr. 277 N.2). Ποῖ; πῶς δὲ λήσει; τίς δὲ νῷν πιστὸς φίλος; ζητῶμεν· ἡ δόκησις ἀνθρώποις κακόν, καὶ τοὐπιχειρεῖν γ’ ἐξαμαρτάνειν φιλεῖ.

3

.

22

.

8

 Τοῦ αὐτοῦ Ἀλκμέωνι (fr. 79 N.2). Βροτοῖς τὰ μείζω τῶν μέσων τίκτει νόσους· θεῶν δὲ θνητοὺς κόσμον οὐ πρέπει φέρειν.

3

.

22

.

9

 Μενάνδρου Τίτθῃ (fr. 2 com. IV p. 205). Οἱ τὰς ὀφρῦς αἴροντες ὡς ἀβέλτεροι, καὶ ‘σκέψομαι‘ λέγοντες· ἄνθρωπος γὰρ ὢν σκέψῃ σὺ περί του; δυστυχὴς ὅταν τύχῃ;
5αὐτόματα γὰρ τὰ πράγματ’ ἐπὶ τὸ συμφέρον ῥεῖ, κἂν καθεύδῃς, ἢ πάλιν τἀναντία.

3

.

22

.

10

Χαιρήμονος (fr. 30 N.2). Ὅλως τὸ κρεῖσσον οὐκ ἐᾷ φρονεῖν μέγα.585 in vol. 3

3

.

22

.

11

 Μενάνδρου Κυβερνήταις (fr. 2 com. IV p. 157).
Ὦ τρισάθλιοι ἅπαντες οἱ φυσῶντες ἐφ’ ἑαυτοῖς μέγα. αὐτοὶ γὰρ οὐκ ἴσασιν ἀνθρώπου φύσιν.

3

.

22

.

12

 Μενάνδρου (fab. inc. fr. 195 com. IV p. 277).
Πᾶς ὁ μὴ φρονῶν ἀλαζονείᾳ καὶ ψόφοις ἁλίσκεται.

3

.

22

.

13

 Εὐριπίδου Ἀλκμέωνος (fr. 76 N.2). Ὁρᾶτε τὸν τύραννον, ὡς ἄπαις γέρων φεύγει· φρονεῖν δὲ θνητὸν ὄντ’ οὐ χρὴ μέγα.

3

.

22

.

14

 Εὐριπίδου Αἰόλου (fr. 29 N.2). Σιγᾶν φρονοῦντα κρεῖσσον εἰς ὁμιλίαν πεσόντα· τούτῳ δ’ ἀνδρὶ μήτ’ εἴην φίλος μήτε ξυνείην, ὅστις αὐτάρκη φρονεῖν
5πέποιθε δούλους τοὺς φίλους ἡγούμενος.

3

.

22

.

15

Εὐριπίδου Ἀνδρομάχης (189).
Οἱ γὰρ πνέοντες μεγάλα τοὺς κρείσσους λόγους πικρῶς φέρουσι τῶν ἐλασσόνων ὕπο.586 in vol. 3

3

.

22

.

16

Δημώνακτος (fr. 1 p. 827 N.2). Θνητοὶ γεγῶτες μὴ φρονεῖθ’ ὑπὲρ θεούς.

3

.

22

.

17

 Εὐριπίδου Βάκχαις (395). Τὸ σοφὸν οὐ σοφία τό τε μὴ θνητὰ φρονεῖν. βραχὺς αἰών· ἐπὶ τούτῳ
5δέ τις ἂν μεγάλα διώκων τὰ παρόντ’ οὐχὶ φέρει. μαινομένων δ’ οἵδε τρόποι καὶ κακοβούλων παρ’ ἔμοιγε φωτῶν.

3

.

22

.

18

Εὐριπίδου Ἡρακλεῖδαι (388). Ὁ Ζεὺς κολαστὴς τῶν ἄγαν ὑπερφρόνων.

3

.

22

.

19

 Μενάνδρου (gubernat. fr. 1 com. IV p. 156). Τἀργύριον εἶναι, μειράκιόν, σοι φαίνεται οὐ τῶν ἀναγκαίων καθ’ ἡμέραν μόνον τιμὴν παρασχεῖν δυνατόν, ἄρτων, ἀλφίτων,
5ὄξους, ἐλαίου, μείζονος 〈δ’〉 ἄλλου τινός.
ἀθανασίας δ’ οὐκ ἔστιν, οὐδ’ ἂν συναγάγῃς τὰ Ταντάλου τάλαντ’ ἐκεῖνα λεγόμενα· ἀλλ’ ἂν ἀποθάνῃς, ταῦτα καταλείψεις τισίν. τί οὖν λέγω; μήτ’ αὐτὸς εἰ σφόδρ’ εὐπορεῖς587 in vol. 3
10πίστευε τούτῳ μήτε τῶν πτωχῶν πάλιν ἡμῶν καταφρόνει, τοῦ δέ γ’ εὐτυχεῖν ἀεὶ πάρεχε σεαυτὸν τοῖς ὁρῶσιν ἄξιον.

3

.

22

.

20

 Σοφοκλέους Αἴαντι (125—130). Ὁρῶ γὰρ ἡμᾶς οὐδὲν ὄντας ἄλλο πλὴν εἴδωλ’, ὅσοι περ ζῶμεν, ἢ κούφην σκιάν. —Τοιαῦτα τοίνυν εἰσορῶν ὑπέρκοπον
5μηδέν ποτ’ εἴπῃς αὐτὸς εἰς θεοὺς ἔπος, μηδ’ ὄγκον ἄρῃ μηδέν’, εἴ τινος πλέον ἢ χειρὶ βρίθεις ἢ μακροῦ πλούτου βάθει.

3

.

22

.

21

Ἐν ταὐτῷ (758—761). Τὰ γὰρ περισσὰ κἀνόνητα σώματα
πίπτειν βαρείαις πρὸς θεῶν δυσπραγίαις ἔφασχ’ ὁ μάντις, ὅστις ἀνθρώπου φύσει588 in vol. 3
5βλαστὼν ἔπειτα μὴ κατ’ ἄνθρωπον φρονῇ.

3

.

22

.

22

 Σοφοκλέους Τηρεῖ (fr. 531 N.2). ΧΟΡ. Θνητὰ φρονεῖν χρὴ θνητὴν † φύσιν τοῦτο κατειδότας, ὡς οὐκ ἔστιν πλὴν Διὸς οὐδεὶς τῶν μελλόντων
5ταμίας ὅ τι χρὴ τετελέσθαι.

3

.

22

.

23

Σοφοκλέους Κολχίδες (fr. 321 N.2). Καλὸν φρονεῖν τὸν θνητὸν ἀνθρώποις ἴσα.

3

.

22

.

24

 Εὐριπίδου Ἀλκμέωνι (fr. 81 N.2). Ταπεινὰ γὰρ χρὴ τοὺς κακῶς πεπραγότας λέγειν, ἐξ ὄγκον δ’ οὐκ ἄνω βλέπειν τύχης.

3

.

22

.

25

Ἱπποθόου (Hippothoont. fr. 1 p. 827 N.2). Ἄνθρωπος ὢν μέμνησο τῆς κοινῆς τύχης.589 in vol. 3

3

.

22

.

26

 Σωτᾶ. Εἰ καὶ βασιλεὺς πέφυκας, ὡς θνητὸς ἄκουσον. ἂν μακρὰ πτύῃς, φλέγματί τῳ κρατεῖ περισσῷ. ἂν εὐιματῇς, ταῦτα πρὸ σοῦ προβάτιον εἶχεν.
5ἂν χρυσοφορῇς, τοῦτο τύχης ἐστὶν ἔπαρμα. ἂν πλούσιος ᾖς, τοῦτο χρόνων ἄδηλος ἰσχύς. ἂν ἀλαζὼν ᾖς, τοῦτ’ ἀνοίας ἐστὶ φρύαγμα. ἂν δὲ σωφρονῇς, τοῦτο θεῶν δῶρον ὑπάρχει. ἡ σωφροσύνη πάρεστιν, ἂν μετρῇς σεαυτόν.

3

.

22

.

27

Ἰσιδώρου (fr. 2 p. 829 N.2). Θνητὸς πεφυκὼς τὰ ὀπίσω πειρῶ βλέπειν.

3

.

22

.

28

 Μενάνδρου Ἐμπιμπραμένη (fr. 3 com. IV p. 114). Ἐφ’ ᾧ φρονεῖς μέγιστον, ἀπολεῖ τοῦτό σε, τὸ δοκεῖν τιν’ εἶναι· καὶ γὰρ ἄλλους μυρίους.590 in vol. 3

3

.

22

.

29

 Μενάνδρου Ἐπαγγελλόμενος (fr. 1 com. IV p. 115). Τὸ σὸν ταπεινόν, ἂν σὺ σεμνύνῃ, καλὸν ἔξω φανεῖται, φίλ’ ἄνερ· ἂν δ’ αὐτὸς ποιῇς ταπεινὸν αὐτὸ καὶ τιθῇς ἐν μηδενί,
5οἰκεῖος οὗτος κατάγελως νομίζεται.

3

.

22

30-31

 Τοῦ αὐτοῦ Κανηφόρος (fr. 1 com. IV p. 143). Τὸ γὰρ προθύμως μὴ πονήσαντας τυχεῖν εὐδαιμονίας εἴωθ’ ὑπερηφανίας ποιεῖν.

3

.

22

.

32

 Εὐριπίδου Τηλέφου (fr. 716 N.2). Σὺ δ’ εἶκ’ ἀνάγκῃ καὶ θεοῖσι μὴ μάχου· τόλμα δὲ προσβλέπειν με καὶ φρονήματος χάλα. τά τοι μέγιστα πολλάκις θεὸς
5ταπείν’ ἔθηκε καὶ συνέστειλεν πάλιν.

3

.

22

.

33

Αἰλιανοῦ ἱστοριῶν (var. hist. III 28). Ὁρῶν ὁ Σωκράτης τὸν Ἀλκιβιάδην τετυφωμένον ἐπὶ
τῷ πλούτῳ, καὶ μέγα φρονοῦντα ἐπὶ τῇ περιουσίᾳ καὶ ἔτι πλέον ἐπὶ τοῖς ἀγροῖς, ἤγαγεν αὐτὸν εἴς τινα τῆς591 in vol. 3
5πόλεως τόπον, ἔνθα ἀνέκειτο πινάκιον ἔχον γῆς περίοδον, καὶ προσέταξε τῷ Ἀλκιβιάδῃ τὴν Ἀττικὴν ἐνταῦθ’ ἀνα‐ ζητεῖν. ὡς δ’ εὗρε, προσέταξεν αὐτῷ καὶ τοὺς ἀγροὺς τοὺς ἰδίους αὐτοῦ διαθρῆσαι· τοῦ δὲ εἰπόντος ‘ἀλλ’ οὐ‐ δαμοῦ γεγραμμένοι εἰσίν‘ ‘ἐπὶ τούτοις οὖν‘ εἶπε ‘μέγα
10φρονεῖς, οἵπερ οὐδὲν μέρος τῆς γῆς εἰσίν;‘

3

.

22

.

34

 Δημοσθένους (XVIII § 128 p. 269 sq.). Παιδείας τῶν μὲν ἀληθῶς τετυχηκότων οὐδ’ ἂν εἷς εἴποι μέγα οὐδὲν περὶ ἑαυτοῦ, ἀλλὰ καὶ ἑτέρου λέγοντος ἐρυθριάσειεν ἄν· τοῖς δ’ ἀπολειφθεῖσι μέν, προσποιου‐
5μένοις δὲ ὑπὸ ἀναισθησίας τοὺς ἀκούοντας ἀλγεῖν ποιεῖ.

3

.

22

.

35

 Σωκράτους. Παρὰ τῷ τύφῳ, καθάπερ παρὰ κακῷ πλάστῃ, διε‐ στραμμένας τὰς τῶν πραγμάτων εἰκόνας ἰδεῖν ἔστιν.

3

.

22

.

36

Σωκράτους. Ἡ δεισιδαιμονία καθάπερ πατρὶ τῷ τύφῳ πείθεται.592 in vol. 3

3

.

22

.

37

 Τοῦ αὐτοῦ. Τοὺς μὲν κενοὺς ἀσκοὺς τὸ πνεῦμα διίστησι, τοὺς δὲ ἀνοήτους ἀνθρώπους τὸ οἴημα.

3

.

22

.

38

 Σωκράτους. Σωκράτης ἐρωτηθεὶς τίνες βάναυσοι, ‘οἱ τῶν ὁμοίων‘ ἔφη ‘καταφρονοῦντεσ‘.

3

.

22

.

39

 Φαβωρίνου (fr. 106 Marres.). Φρονήσῃς μὲν οὖν μηδέποτε ἐπὶ σεαυτῷ μέγα· ἀλλὰ μηδὲ καταφρονήσῃς σεαυτοῦ.

3

.

22

.

40

 Διογένους. Τῆς ἀλαζονείας καθάπερ τῶν κεχρυσωμένων ὅπλων οὐχ ὅμοιά ἐστι τὰ ἐντὸς τοῖς ἐκτός.

3

.

22

.

41

Τοῦ αὐτοῦ. Ὁ τῦφος ὥσπερ ποιμὴν οὗ θέλει τοὺς πολλοὺς ἄγει.

3

.

22

.

42

 Δημοκρίτου (fr. mor. 190 Mullach.). Τελευτᾷ γὰρ ἐς κακοδοξίην κακὴν ὁ παρεκτεινόμενος τῷ κρέσσονι.593 in vol. 3

3

.

22

.

43

 Δημοκράτους. Δημοκράτης ἀναβαίνων εἰς τὴν ἀκρόπολιν ἐν γήρᾳ καὶ πνευστιῶν ποιεῖν ἔφη ὅπερ καὶ σύμπασα ἡ Ἀθηναίων πόλις· πνεῖν μὲν γὰρ μέγα, ἰσχύειν δὲ μικρόν.

3

.

22

.

44

 Ξενοφῶντος ἐν βʹ Κύρου παιδείας (II 2, 12). Ὁ μὲν γὰρ ἀλαζὼν ἔμοιγε δοκεῖ ὄνομα κεῖσθαι ἐπὶ τοῖς προσποιουμένοις καὶ πλουσιωτέροις εἶναι ἢ εἰσὶ καὶ ἀνδρειοτέροις, καὶ ποιήσειν ἃ μὴ ἱκανοί εἰσιν ὑπισχνου‐
5μένοις, καὶ ταῦτα φανεροῖς γιγνομένοις, ὅτι τοῦ λαβεῖν τι ἕνεκα καὶ κερδᾶναι ποιοῦσιν· οἱ δὲ μηχανώμενοι γέλωτα τοῖς συνοῦσι μήτε ἐπὶ τῷ αὑτῶν κέρδει μήτε ἐπὶ ζημίᾳ τῶν ἀκουόντων μήτ’ ἐπὶ βλάβῃ μηδεμιᾷ, πῶς οὐχ οὗτοι ἀστεῖοι ἂν καὶ εὐχάριτοι δικαιότερον ὀνομάζοιντο ἢ ἀλα‐
10ζόνες;

3

.

22

.

45

 Ξενοφῶντος ἐν τῷ ηʹ τῆς Κύρου παιδείας (VIII 4, 14). Δοκεῖ δέ μοι, ὦ Κῦρε, χαλεπώτερον εἶναι εὑρεῖν ἄνδρα τἀγαθὰ καλῶς ἢ τὰ κακὰ φέροντα. τὰ μὲν γὰρ ὕβριν τοῖς πολλοῖς, τὰ δὲ σωφροσύνην τοῖς πᾶσιν ἐμποιεῖ.594 in vol. 3

3

.

22

.

46

 Ἡροδότου ἱστορίας ζʹ (VII 10). Ὁρᾷς τὰ ὑπερέχοντα ζῷα ὡς κεραυνοῖ ὁ θεὸς οὐδὲ ἐᾷ φαντάζεσθαι, τὰ δὲ σμικρὰ οὐδέν μιν κνίζει· ὁρᾷς δὲ ὡς ἐς οἰκήματα τὰ μέγιστα αἰεὶ καὶ δένδρεα τὰ τοιαῦτα
5ἀποσκήπτει βέλεα· φιλέει γὰρ ὁ θεὸς τὰ ὑπερέχοντα πάντα κολούειν. οὕτω δὲ καὶ στρατὸς πολὺς ὑπὸ ὀλί‐ γου διαφθείρεται κατὰ τοιόνδε· ἐπεάν σφιν ὁ θεὸς φθο‐ νήσας φόβον ἐμβάλῃ ἢ βροντήν, δι’ ὧν ἐφθάρησαν ἀν‐ αξίως ἑωυτῶν. οὐ γὰρ ἐᾷ φρονέειν μέγα ὁ θεὸς ἄλλον ἢ
10ἑωυτόν.595 in vol. 3

3

.

23

t

ΠΕΡΙ ΦΙΛΑΥΤΙΑΣ.

3

.

23

.

1

Κριτίου (fr. 4 p. 774 N.2). Δεινὸν δ’, ὅταν τις μὴ φρονῶν δοκῇ φρονεῖν.

3

.

23

.

2

 Σωσικράτους (inc. fab. com. IV p. 592). Ἀγαθοὶ δὲ τὸ κακὸν ἐσμὲν ἐφ’ ἑτέρων ἰδεῖν· αὐτοὶ δ’ ὅταν ποιῶμεν, οὐ γιγνώσκομεν.

3

.

23

.

3

 Μενάνδρου (inc. fab. fr. 85 com. IV p. 256). Οὐθεὶς ἑαυτοῦ τὰ κακὰ συνορᾷ, Πάμφιλε, σαφῶς, ἑτέρου δ’ ἀσχημονοῦντος ὄψεται.

3

.

23

.

4

 Μενάνδρου Ἀσπίδος (fr. 4 com. IV p. 92). Ὃ βούλεται γὰρ μόνον ὁρῶν καὶ προσδοκῶν ἀλόγιστος ἔσται τῆς ἀληθείας κριτής.

3

.

23

.

5

 Εὐριπίδου (inc. fab. fr. 1042 N.2). Ἅπαντές ἐσμεν εἰς τὸ νουθετεῖν σοφοί, αὐτοὶ δ’ ὅταν σφαλῶμεν, οὐ γιγνώσκομεν.596 in vol. 3

3

.

23

.

6

 Αἰσώπου. Αἴσωπος ἔφη δύο πήρας ἕκαστον ἡμῶν φέρειν, τὴν μὲν ἔμπροσθεν, τὴν δὲ ὄπισθεν· καὶ εἰς μὲν τὴν ἔμ‐ προσθεν ἀποτιθέναι τὰ τῶν ἄλλων ἁμαρτήματα, εἰς δὲ
5τὴν ὄπισθεν τὰ ἑαυτῶν, διὸ οὐδὲ καθορῶμεν αὐτά.

3

.

23

.

7

 Ἐκ τῶν Ἀριστωνύμου Τομαρίων. Οὕτως ἔνιοι αὑτοῖς δοκοῦσι φιλοσοφεῖν ὡς καὶ νήφειν οἱ μεθύοντες.

3

.

23

.

8

 Σωκράτους. Σωκράτης ἔλεγεν, εἴ τις ἐν θεάτρῳ ὑποκηρύττοι ἀνί‐ στασθαι τοὺς σκυτοτόμους, ἐκείνους μόνους ἀναστήσεσθαι, ὁμοίως εἰ τοὺς χαλκοτύπους, τοὺς ὑφάντας, τοὺς ἄλλους
5κατὰ γένος· εἰ δὲ τοὺς φρονίμους ἢ δικαίους, πάντας ἀναστήσεσθαι. καὶ ἔστιν ἐν βίῳ βλάπτον μάλιστα τὸ
ἀνοήτους ὄντας τοὺς πολλοὺς οἴεσθαι φρονίμους εἶναι.597 in vol. 3

3

.

23

.

9

 Δημοσθένους (III § 19 p. 33). Διόπερ ῥᾷστόν ἐστιν ἁπάντων ἑαυτὸν ἐξαπατᾶν· ὃ γὰρ βούλεται, τοῦθ’ ἕκαστος καὶ οἴεται, τὰ δὲ πράγματα πολλάκις οὐχ οὕτω πέφυκεν.

3

.

23

.

10

 Διογένους. Διογένης ἔφη τῶν ἀνθρώπων ἐνίους τὰ δέοντα λέγον‐ τας ἑαυτῶν οὐκ ἀκούειν, ὥσπερ καὶ τὰς λύρας καλὸν φθεγγομένας οὐκ αἰσθάνεσθαι.

3

.

23

.

11

 Ἡροδότου ἱστορίας γʹ (III 38). Εἰ γάρ τις προθείη πᾶσιν ἀνθρώποισιν ἐκλέξασθαι κελεύων νόμους τοὺς καλλίστους ἐκ τῶν πάντων νόμων, διασκεψάμενοι ἂν ἑλοίατο ἕκαστοι τοὺς ἑαυτῶν· οὕτω
5νομίζουσι πολύ τι καλλίστους τοὺς ἑαυτῶν νόμους ἕκαστοι εἶναι.

3

.

23

.

12

 Ἐν ταὐτῷ (53). Ἡ φιλοτιμίη κτῆμα σκαιόν. μὴ τῷ κακῷ τὸ κακὸν ἰῶ. πολλοὶ τῶν δικαίων τὰ ἐπιεικέστερα προτιθέασι, πολλοὶ δὲ ἤδη τὰ μητρώια διζήμενοι τὰ πατρώια ἀπέ‐
5βαλον.598 in vol. 3

3

.

23

.

13

 Πλάτωνος. Πλάτων συνεβούλευεν, ὅτε καταγελάσομεν τινῶν, ἐπι‐ στρέφειν ἐφ’ ἑαυτοὺς καὶ σκοπεῖν, μὴ καὶ αὐτοὶ τοῖς αὐτοῖς ἐσμὲν ἔνοχοι. πολλὰ γὰρ τὸ φίλαυτον ἐπικρύπτει
5καὶ περιβάλλει † παρὰ τῷ μᾶλλον καταγελῶντι.

3

.

23

.

14

 Ἀπολλώνιος Σατύρῳ (ep. LXXXVIII p. 126 Herch.). Οἱ πολλοὶ τῶν ἀνθρώπων τῶν μὲν ἰδίων ἁμαρτη‐ μάτων συνήγοροι γίνονται, τῶν δὲ ἀλλοτρίων κατήγοροι.

3

.

23

.

15

 Εὐσεβίου (fr. 28 phil. Graec. III p. 11 Mullach.). Πολλοὶ δοκέοντες ἑωυτοὺς φιλέειν οὐ φιλέουσιν ἀλη‐ θέως· πάντα γοῦν αὐτοῦ τούτου ἕνεκα εἴκοντες ἑωυτοῖσι καὶ παρὰ τὸ ἀτρεκὲς χαριζόμενοι αὐτοῖσι τοῖς ἐναντιωτά‐
5τοισι περιπίπτουσιν.

3

.

23

.

16

 Εὐσεβίου (ib. fr. 29). Πολλοὶ βουλόμενοι δοκέειν εἶναι εὐβουλότατοι πρὸς τῶν οἰκειοτάτων καὶ εὖ φρονεόντων ἀναποδιζόμενοι οὐκ ἀξιεῦσιν ἀπὸ τῶν δοξάντων ἅπαξ ἀναχωρέειν· ἀλλ’ ὅκως
5μὴ ἐλεγχοίατο ὡς ἀπὸ ἡμαρτημένης ἀφιστάμενοι ἐμμέ‐ νουσι τῇ γνώμῃ, ἐς ὃ δὴ καὶ τοῖς ἀπ’ αὐτῆς κακοῖς
ἐγκυρήσωσιν.599 in vol. 3

3

.

23

.

17

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Κρατύλου (p. 428 D). Τὸ ἐξαπατᾶσθαι αὐτὸν ὑφ’ αὑτοῦ πάντων χαλεπώτα‐ τον· ὅταν γὰρ μηδὲ σμικρὸν ἀποστατῇ, ἀλλ’ ἀεὶ παρῇ ὁ ἐξαπατήσων, πῶς οὐ δεινόν;

3

.

23

.

18

 Τοῦ αὐτοῦ Νόμων εʹ (p. 731 D—732 B). Πάντων δὲ μέγιστον κακὸν ἀνθρώποις τοῖς πολλοῖς ἔμφυτον ἐν ταῖς ψυχαῖς ἐστιν, οὗ πᾶς αὑτῷ ξυγγνώμην ἔχων ἀποφυγὴν οὐδεμίαν μηχανᾶται· τοῦτο δ’ ἔστιν ὃ
5λέγουσιν ὡς φίλος αὑτῷ πᾶς ἄνθρωπος φύσει τέ ἐστι καὶ ὀρθῶς ἔχει τὸ δεῖν εἶναι τοιοῦτον· τὸ δὲ ἀληθείᾳ γε πάντων ἁμαρτημάτων διὰ τὴν σφόδρα ἑαυτοῦ φιλίαν αἴτιον ἑκάστῳ γίγνεται ἑκάστοτε. τυφλοῦται γὰρ περὶ τὸ φιλούμενον ὁ φιλῶν, ὥστε τὰ δίκαια καὶ τὰ ἀγαθὰ καὶ
10τὰ καλὰ κακῶς κρίνει, τὸ αὑτοῦ πρὸ τοῦ ἀληθοῦς ἀεὶ τιμᾶν δεῖν ἡγούμενος· οὔτε γὰρ ἑαυτὸν οὔτε τὰ ἑαυ‐ τοῦ χρὴ τὸν μέγαν ἄνδρα ἐσόμενον στέργειν, ἀλλὰ τὰ δίκαια, ἐάν τε παρ’ αὑτῷ ἐάν τε παρ’ ἄλλῳ μᾶλλον πραττόμενα τυγχάνῃ. ἐκ ταὐτοῦ δὲ ἁμαρτήματος τούτου
15καὶ τὸ τὴν ἀμαθίαν τὴν παρ’ αὑτῷ δοκεῖν σοφίαν εἶναι † γεγονέναι πᾶσιν· ὅθεν οὐκ εἰδότες ὡς ἔπος εἰπεῖν οὐδὲν οἰόμεθα τὰ πάντα εἰδέναι, οὐκ ἐπιτρέποντες δὲ ἄλλοις ἃ μὴ ἐπιστάμεθα πράττειν, ἀναγκαζόμεθα ἁμαρ‐ τάνειν αὐτοὶ πράττοντες. διὸ πάντα ἄνθρωπον χρὴ φεύ‐600 in vol. 3
20γειν τὸ σφόδρα φιλεῖν αὑτόν, τὸν δ’ ἑαυτοῦ βελτίω διώ‐ κειν δεῖ, μηδεμίαν αἰσχύνην ἐπὶ τῷ τοιούτῳ πρόσθεν ποιούμενον.

3

.

24

t

ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΣΥΝΕΙΔΟΤΟΣ.

3

.

24

.

1

 Διφίλου (fab. inc. fr. 15 com. IV p. 421). Ὅστις γὰρ αὐτὸς αὑτὸν οὐκ αἰσχύνεται συνειδόθ’ αὑτῷ φαῦλα διαπεπραγμένῳ, πῶς τόν γε μηδὲν εἰδότ’ αἰσχυνθήσεται;

3

.

24

.

2

Πυθαγόρου (Aur. carm. 12 ed. Nauck.).
Πάντων δὲ μάλιστ’ αἰσχύνεο σαυτόν.601 in vol. 3

3

.

24

.

3

 Μενάνδρου (fab. inc. fr. 86 com. IV p. 257). Ὁ συνιστορῶν αὑτῷ τι κἂν ᾖ θρασύτατος, ἡ σύνεσις αὐτὸν δειλότατον εἶναι ποιεῖ.

3

.

24

.

4

 Σοφοκλέους (fr. 844 N.2). Κλέπτων δ’ ὅταν τις ἐμφανῶς ἐφευρεθῇ, σιγᾶν ἀνάγκη, κἂν καλὸν φορῇ στόμα.

3

.

24

.

5

 Εὐριπίδου Ὀρέστῃ (395—396). Ὀρέστα τλῆμον, τίς ς’ ἀπόλλυσιν νόσος; —Ἡ σύνεσις, ὅτι σύνοιδα δείν’ εἰργασμένος.

3

.

24

.

6

 Σοφοκλέους (fr. 845 N.2). Ἦ δεινὸν ἀργεῖν, ἡνίκ’ ἄν τις ἐσθλὸς ὢν αὑτῷ συνειδῇ.

3

.

24

.

7

 Ἀντιφάνους (fab. inc. 42 b com. III p. 149). Τὸ μὴ συνειδέναι γὰρ αὑτοῦ τῷ βίῳ ἀδίκημα μηδὲν ἡδονὴν πολλὴν ἔχει.

3

.

24

.

8

 Πυθαγόρου. Κακὰ μείζω πάσχει διὰ τοῦ συνειδότος ὁ ἀδικῶν βασανιζόμενος ἢ [ὁ] τῷ σώματι [καὶ ταῖς] πληγαῖς μαστι‐ γούμενος.602 in vol. 3

3

.

24

.

9

 Ἰσοκράτους πρὸς Δημόνικον (§ 16 p. 5 b). Μηδέποτε μηδὲν αἰσχρὸν ποιήσας ἔλπιζε λήσειν· καὶ γὰρ ἂν τοὺς ἄλλους λάθῃς, σαυτῷ συνειδήσεις.

3

.

24

.

10

 Ἰσοκράτους Νικοκλῆς ἢ Κύπριοι (§ 52 p. 37 d). Μηδὲν ἀποκρύπτεσθε μήθ’ ὧν κέκτησθε μήθ’ ὧν ποιεῖτε μήθ’ ὧν μέλλετε πράττειν, εἰδότες ὅτι περὶ τὰ κεκρυμμένα τῶν πραγμάτων ἀναγκαῖόν ἐστι πολλοὺς φό‐
5βους γίγνεσθαι.

3

.

24

.

11

Βίαντος. Βίας ἐρωτηθεὶς τί ἂν εἴη τῶν κατὰ τὸν βίον ἄφοβον,
εἶπεν ‘ὀρθὴ συνείδησισ‘.603 in vol. 3

3

.

24

.

12

 Περιάνδρου. Περίανδρος ἐρωτηθεὶς τί ἐστιν ἐλευθερία, εἶπεν ‘ἀγαθὴ συνείδησισ‘.

3

.

24

.

13

 Σωκράτους. Σωκράτης ἐρωτηθεὶς τίνες ἀταράχως ζῶσιν, εἶπεν ‘οἱ μηδὲν ἑαυτοῖς ἄτοπον συνειδότεσ‘.

3

.

24

.

14

 Διογένους. Τίς γὰρ ἂν ἧττον φοβοῖτό τι ἢ θαρσοίη μάλιστα, ἢ ὅστις αὑτῷ μηδὲν συνειδείη κακόν;

3

.

24

.

15

 Πλουτάρχου ἐκ τοῦ Περὶ εὐθυμίας (p. 476 F—477 A). Τὸ γὰρ συνειδὸς οἷον ἕλκος ἐν σαρκὶ τῇ ψυχῇ τὴν μεταμέλειαν αἱμάσσουσαν ἀεὶ καὶ νύσσουσαν ἐναπολείπει. τὰς μὲν γὰρ ἄλλας ἀναιρεῖ λύπας ὁ λόγος, τὴν δὲ μετά‐
5νοιαν αὐτὸς ἐνεργάζεται δακνομένῃ σὺν αἰσχύνῃ καὶ κολαζομένῃ ὑφ’ αὑτῆς. ὡς γὰρ οἱ ῥιγοῦντες καὶ πυρε‐ τοῖς διακαιόμενοι τῶν ταὐτὰ πασχόντων ἔξωθεν ὑπὸ καύ‐
ματος ἢ κρύους μᾶλλον ἐνοχλοῦνται καὶ κάκιον ἔχουσιν, οὕτως ἐλαφροτέρας ἔχει τὰ τυχηρὰ τὰς λύπας ὥσπερ ἔξω‐604 in vol. 3
10θεν ἐπιφερομένας. τὸ δὲ οὔ τις ἐμοὶ τῶν ἄλλος ἐπαίτιος, ἀλλ’ ἐγὼ αὐτός ἐπιθρηνούμενον τοῖς ἁμαρτανομένοις ἔνδοθεν ἐξ αὐτοῦ, βαρύτερον ποιεῖ τῷ αἰσχρῷ τὸ ἀλγεινόν.

3

.

24

.

16

 Ἰσοκράτους Νικοκλῆς ἢ Κύπριοι (§ 59 p. 39 a). Ζηλοῦτε μὴ τοὺς πλεῖστα κεκτημένους, ἀλλὰ τοὺς μηδὲν κακὸν σφίσιν αὐτοῖς συνειδότας· μετὰ γὰρ τοιαύ‐ της ψυχῆς ἥδιστα ἄν τις δύναιτο τὸν βίον διαγαγεῖν.

3

.

25

t

ΠΕΡΙ ΜΝΗΜΗΣ.

3

.

25

.

1

 Ἐκ τοῦ Πορφυρίου Περὶ τῶν τῆς ψυχῆς δυνάμεων. Ὥσπερ γὰρ ἐκ τῶν ἐνεργειῶν καὶ τὰς ἄλλας κατελα‐ βόμεθα, οὕτως ἀναθεωροῦντες κατὰ συναναφορὰν γιγνο‐
μένην καὶ μνήμην τῶν ἢ δι’ αἰσθήσεως καταληφθέντων605 in vol. 3
5ἢ διὰ λόγου, ἐθέμεθα καὶ ταύτην ψυχῆς δύναμιν, ἣ τῇ συναναφορᾷ καλεῖται μνήμη, ἣν ἀφορίζεται Ἀριστοτέλης κατοχὴν φαντάσματος, ὡς εἰκόνος, οὗ φάντασμα εἰκών, οἷον ὅταν γένηται ἡ αἴσθησις, ἀνεδόθη ἐπὶ τὴν φαντα‐ στικὴν κατασκευήν· τὸ γενόμενον ἐν τῇ φανταστικῇ τὸ
10πάθος ὅ τι δή ποτε ὄν, φάντασμα καλεῖται, ἔτι οὖν καὶ ἀρθέντος τοῦ αἰσθητικοῦ ἐκ τῆς αἰσθήσεως, τὸ προσπῖπτον ἐν τῇ εἰκόνι τοῦ αἰσθητοῦ, ἀφ’ οὗ συνέστηκε τὸ φάν‐ τασμα, εἰκόνος λόγον ἔχον πρὸς τὸ φανταστόν· οἷον γὰρ εἰκών τις ἐγένετο ἐν τῇ φανταστικῇ τοῦ ὑποπεσόντος
15ὑπὸ τὴν αἴσθησιν. ὅταν οὖν γένηται κατοχὴ περὶ τὴν φανταστικὴν τοῦ φαντάσματος, καλεῖται μνήμη. τοῦτο μὲν οὖν κοινὸν καὶ ἐν τοῖς ἀλόγοις ζῴοις· ἡ δὲ διηρθρω‐ μένη, καθ’ ἣν καὶ ἀναμιμνησκόμεθα, ἐν μόνοις ἐστὶ τοῖς λογικοῖς· ἴδιον γὰρ λογισμοῦ τὸ διηρθρωμένον. διὸ καὶ
20φασὶν οἱ περὶ τὸν Ἀριστοτέλην τὰ ἄλογα ζῷα μεμνῆσθαι μέν, ἀναμιμνήσκεσθαι δὲ μή, μόνον δὲ τὸν ἄνθρωπον καὶ μνημονεύειν καὶ ἀναμιμνήσκεσθαι.

3

.

25

.

2

Πλάτωνος ἐκ τοῦ Κρατύλου (p. 437 B). Ἡ μνήμη παντί που μηνύει ὅτι μονή ἐστιν ἐν τῇ
ψυχῇ, ἀλλ’ οὐ φορά.606 in vol. 3

3

.

25

.

3

 Ἀριστοτέλους Περὶ μνήμης (I p. 450 ed. Berol.). Τὴν δὲ κατοχὴν τῶν φαντασμάτων μνήμην ἐπονο‐ μάζεσθαι, τὴν δ’ ἀναπόλησιν τούτων ἀνάμνησιν· οὐ τοὺς αὐτοὺς δ’ εἶναι μνημονικούς τε καὶ ἀναμνηστικούς, ἀλλ’
5ὡς ἐπὶ πολὺ μνημονικωτέρους μὲν ὑπάρχειν τοὺς βραδεῖς, ἀναμνηστικωτέρους δὲ τοὺς ταχεῖς καὶ εὐμαθεῖς. δια‐ φέρειν δὲ τῆς φαντασίας τὴν μνήμην, ὅτι ἣ μὲν κίνησίς ἐστιν αἰσθήσεως ἐνεργούσης ἢ διανοίας· φαντάσματα γὰρ ἄμφω λέγειν ὁμοίως ἡμᾶς· ἣ δ’ οἷον ζωγράφημά τι
10τῆς ψυχῆς· τὴν γὰρ γινομένην κίνησιν τῆς αἰσθήσεως σημαίνεσθαί τινα τύπον ἐν αὐτῇ παραπλησίως τοῖς σφραγιζομένοις διὰ τῶν δακτυλίων. διὸ καὶ τοῖς μὲν ἐν κινήσει πολλῇ διὰ πάθος ἢ δι’ ἡλικίαν οὖσιν οὐ γίνεσθαι, καθάπερ εἰς ὕδωρ ῥέον ἐμπιπτούσης τῆς κινήσεως καὶ
15τῆς σφραγῖδος, τοῖς δὲ διὰ τὸ ψύχεσθαι, καθάπερ καὶ τὰ παλαιὰ τῶν οἰκοδομημάτων, καὶ διὰ σκληρότητα δὲ τοῦ δεχομένου τὸ πάθος οὐ γίνεσθαι τοὺς τύπους. διόπερ τούς τε νέους σφόδρα καὶ τοὺς γέροντας ἀμνήμονας εἶναι· ὑπορρεῖν γὰρ τῶν μὲν διὰ τὴν αὔξησιν, τῶν δὲ διὰ τὴν
20φθίσιν. ὁμοίως δὲ καὶ [διὰ] τοὺς λίαν ταχεῖς ἢ βραδεῖς· οὐδετέρους γὰρ τούτων φαίνεσθαι μνημονεύοντας· τοὺς μὲν γὰρ ὑγροτέρους εἶναι τοῦ δέοντος, τοὺς δὲ σκληρο‐ τέρους, παρ’ ὃ καὶ τῶν μὲν οὐ μένειν ἐν τῇ ψυχῇ τὸ
φάντασμα, τῶν δ’ οὐχ ἅπτεσθαι τὸ παράπαν.607 in vol. 3

3

.

25

.

4

 Ἐκ τῆς Πλάτωνος πρὸς Διονύσιον ἐπιστολῆς (ep. II p. 496 Herch.). Μεγίστη δὲ φυλακὴ τὸ μὴ γράφειν ἀλλ’ ἐκμανθάνειν· οὐ γὰρ ἔστι τὰ γραφέντα μὴ οὐκ ἐκπεσεῖν. διὰ ταῦτ’
5οὐδὲν πώποτ’ ἐγὼ περὶ τούτων γέγραφα, οὐδ’ ἔστι σύγ‐ γραμμα Πλάτωνος οὐδὲν οὐδ’ ἔσται, τὰ δὲ νῦν λεγόμενα Σωκράτους ἐστὶ καλοῦ καὶ νέου γεγονότος.

3

.

25

.

5

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Φιλήβου (p. 34 A—C). Τὸ δ’ ἐν ἑνὶ πάθει τὴν ψυχὴν καὶ τὸ σῶμα κοινῇ γιγνόμενον κοινῇ καὶ κινεῖσθαι, ταύτην δὴ τὴν κίνησιν ὀνομάζων αἴσθησιν οὐκ ἀπὸ τρόπου φθέγγοι’ ἄν. —
5Ἀληθέστατα λέγεις. —Οὐκοῦν ἤδη μανθάνομεν, ὃ βουλό‐ μεθα καλεῖν τὴν αἴσθησιν; —Τί μήν; —Σωτηρίαν τοίνυν αἰσθήσεως τὴν μνήμην λέγων ὀρθῶς ἄν τις λέγοι κατά γε τὴν ἐμὴν γνώμην. —Ὀρθῶς γὰρ οὖν. —Μνήμης δὲ ἀνάμνησιν ἆρ’ οὐ διαφέρουσαν λέγομεν; —Ἴσως. —
10Ἆρ’ οὐ τόδε; —Τὸ ποῖον; —Ὅταν ἃ μετὰ τοῦ σώματος ἔπασχε πάθη ψυχή, ταῦτα ἄνευ σώματος αὐτὴ ἐν ἑαυτῇ ὅ τι μάλιστα ἀναλαμβάνῃ, τότε ἀναμιμνήσκεσθαί που λέγομεν. ἦ γάρ; —Πάνυ μὲν οὖν. —Καὶ μὴν καὶ ὅταν ἀπολέσασα μνήμην, εἴτ’ αἰσθήσεως εἴτ’ αὖ μαθήματος,
15αὖθις ταύτην ἀναπολήσῃ πάλιν αὐτὴ ἐν ἑαυτῇ, καὶ ταῦτα ξύμπαντα ἀναμνήσεις καὶ μνήμας που λέγομεν. —Ὀρθῶς λέγεις.

3

.

25

.

6

Ἰαμβλίχου ἐκ τοῦ Περὶ ψυχῆς.
Τούτων οὐσῶν τῶν κοινοτάτων δυνάμεων εἰσὶ καὶ ἄλλαι τῆς ψυχῆς δυνάμεις, κατ’ αὐτὴν μέν, οὐ μὴν συμ‐ πληρωτικαὶ αὐτῆς, ὡς ἡ μνήμη κατοχὴ οὖσα φαντάσ‐608 in vol. 3
5ματος.

3

.

26

t

ΠΕΡΙ ΛΗΘΗΣ.

3

.

26

.

1

 Σοφοκλέους ἐκ Συνδείπνου (fr. 145 N.2). Λάθα Πιερίδων στυγερὰ καὶ ἀνάρατος· ὦ δύνασις θανάτοις εὐποτμοτάτα μελέων
ἀνέχουσα βίου βραχὺν ἰσθμόν.609 in vol. 3

3

.

26

.

2

 Εὐριπίδου Ὀρέστου (213—214). Ὦ πότνια λήθη τῶν κακῶν, ὡς εἶ σοφή, καὶ τοῖσι δυστυχοῦσιν εὐκταία θεός.

3

.

26

.

3

 Σοφοκλέους Ὕβρεως σατύρου (fr. 609 N.2). Λήθην τε τὴν πάντ’ ἀπεστερημένην, κωφὴν ἄναυδον.

3

.

26

.

4

 Τοῦ αὐτοῦ Μυσῶν (fr. 375 N.2). Ὡς τοῖς κακῶς πράσσουσιν ἡδὺ κἂν βραχὺν χρόνον λαθέσθαι τῶν παρεστώτων κακῶν.

3

.

26

.

5

Πλάτωνος ἐκ τοῦ Φιλήβου (p. 33 E). Ἔστι γὰρ λήθη μνήμης ἔξοδος.

3

.

26

.

6

Πλάτωνος ἐκ τοῦ Συμποσίου (p. 208 A). Ὃ γὰρ καλεῖται μελετᾶν, ὡς ἐξιούσης ἐστὶ τῆς ἐπιστή‐
μης· λήθη γὰρ ἐπιστήμης ἔξοδός ἐστιν.610 in vol. 3

3

.

27

t

ΠΕΡΙ ΟΡΚΟΥ.

3

.

27

.

1

Χοιρίλου Περσηίδος (fr. 7 Kink.). Ὅρκον δ’ οὔτ’ ἄδικον χρεὼν ὀμνύναι οὔτε δίκαιον.

3

.

27

.

2

Αἰσχύλου (fr. 394 N.2). Οὐκ ἀνδρὸς ὅρκοι πίστις, ἀλλ’ ὅρκων ἀνήρ.

3

.

27

.

3

Ἀλέξιδος ἐκ Θητευόντων (com. III p. 420). Ὅρκος βέβαιός ἐστιν, ἂν νεύσω μόνον.

3

.

27

.

4

 Ἄμφιδος (fab. inc. fr. 8 com. III p. 319). Ὅστις γὰρ ὀμνύοντι μηδὲν πείθεται, αὐτὸς ἐπιορκεῖν ῥᾳδίως ἐπίσταται.

3

.

27

.

5

 Ἀντιφάνους (fab. inc. fr. 43 com. III p. 149). Δέσποιν’, ὅταν τις ὀμνύοντος καταφρονῇ, ᾧ μὴ σύνοιδε πρότερον ἐπιωρκηκότι, οὗτος καταφρονεῖν τῶν θεῶν ἐμοὶ δοκεῖ
5καὶ πρότερον ὀμόσας αὐτὸς ἐπιωρκηκέναι.611 in vol. 3

3

.

27

.

6

 Σοφοκλέους Ἱπποδαμείας (fr. 431 N.2). Ὅρκου δὲ προστεθέντος ἐπιμελεστέρα ψυχὴ κατέστη· δισσὰ γὰρ φυλάσσεται, φίλων τε μέμψιν κεἰς θεοὺς ἁμαρτάνειν.

3

.

27

.

7

Ἀπολλοδώρου (fab. inc. fr. 6 com. IV p. 457). Μάστιγος οὔσης ὅρκον οἰκέτῃ δίδως;

3

.

27

.

8

 Ἀντιφάνους (fab. inc. fr. 44 com. III p. 149). Ὁ διδοὺς τὸν ὅρκον τῷ πονηρῷ μαίνεται· τοὐναντίον γὰρ νῦν ποιοῦσιν οἱ θεοί. ἐὰν ἐπιορκήσῃ τις, αὐτὸς εὐθέως
5ὁ δοὺς τὸν ὅρκον ἐγένετ’ ἐμβρόντητος, 〈ὡσ〉 οἶμαι, δικαίως, ὅτι πεπίστευκέν τινι.

3

.

27

.

9

 Ἀλέξιδος Ὀλυνθίων (fr. 3 com. III p. 458). Οὐ τοῖς γὰρ ὀμνύουσι τὸν φρονοῦντα δεῖ, τοῖς πράγμασιν δ’ αὐτοῖσι πιστεύειν ἀεί.

3

.

27

.

10

 Λυκούργου (fr. 98 Sauppe). Δεῖ φίλοις καὶ τοῖς οἰκείοις βοηθεῖν ἄχρι τοῦ μὴ ἐπιορκεῖν.

3

.

27

.

11

 Ἰσοκράτους πρὸς Δημόνικον (§ 23 p. 6 e). Ὅρκον ἐπακτὸν προσδέχου διὰ δύο προφάσεις, ἢ σαυτὸν αἰτίας αἰσχρᾶς ἀπολύων, ἢ φίλους ἐκ μεγάλων κινδύνων διασῴζων. ἕνεκα δὲ χρημάτων μηδένα θεῶν612 in vol. 3
5ὀμόσῃς, μηδ’ ἂν εὐορκεῖν μέλλῃς· δόξεις γὰρ τοῖς μὲν ἐπιορκεῖν, τοῖς δὲ φιλοχρημάτως ἔχειν.

3

.

27

.

12

 Ἐκ τοῦ Ἐπικτήτου Ἐγχειριδίου (c. 33, 5). Ὅρκον παραίτησαι, εἰ μὲν οἷόν τε, εἰς ἅπαν· εἰ δὲ μή, ἐκ τῶν ἐνόντων.

3

.

27

.

13

 Εὐσεβίου (fr. 30 phil. graec. III p. 12 Mullach.). Οἱ πολλοὶ τοῖς ἀνθρώποισι τὸ εὐόρκους εἶναι αὐτοῖς παραινέουσιν, ἐγὼ δὲ καὶ τὸ ἀρχὴν μηδ’ εὐπετέως ὀμνύναι ὅσιον ἀποφαίνομαι.

3

.

27

.

14

 Ἡροδότου ἱστορίας ϛʹ (VI 86). Ἔλεξέ σφιν Λευτυχίδης τάδε· ὦ Ἀθηναῖοι, ποιέετε μὲν ὁκότερα βούλεσθε αὐτοί· καὶ γὰρ ἀποδιδόντες ποιέετε
ὅσια, καὶ μὴ ἀποδιδόντες τὰ ἐναντία τούτων. ὁκοῖον613 in vol. 3
5μέντοι τι ἐν τῇ Σπάρτῃ συνηνέχθη γενέσθαι περὶ παρα‐ θήκης, βούλομαι ὑμῖν εἰπεῖν. λέγομεν ἡμεῖς οἱ Σπαρτιῆται [μὴ] γενέσθαι ἐν Λακεδαίμονι κατὰ τρίτην γενεὴν τὴν ἀπ’ ἐμέο Γλαῦκον Ἐπικυδέος παῖδα· τοῦτον τὸν ἄνδρα φαμὲν τά τε ἄλλα πάντα περιήκειν τὰ πρῶτα, καὶ δὴ
10〈καὶ〉 ἀκούειν ἄριστα δικαιοσύνης πέρι πάντων ὅσοι τὴν Λακεδαίμονα τοῦτον τὸν χρόνον οἴκεον. συνενεχθῆναι δέ οἱ χρόνῳ ἱκνευμένῳ τάδε λέγομεν. ἄνδρα Μιλήσιον ἀπικόμενον ἐς Σπάρτην βούλεσθαί οἱ ἐλθεῖν ἐς λόγους προϊσχόμενον τοιάδε· εἰμὶ μὲν Μιλήσιος, ἥκω δὲ τῆς
15σῆς, Γλαῦκε, δικαιοσύνης βουλόμενος ἀπολαῦσαι· ἔδοξέ μοι οὖν τὰ ἡμίσεα τῆς οὐσίης ἐξαργυρώσαντα θέσθαι
παρὰ σέ. χρόνου δὲ διελθόντος ἦλθον ἐς Σπάρτην τοῦ παραθεμένου τὰ χρήματα οἱ παῖδες, ἐλθόντες δὲ ἐς λόγους τῷ Γλαύκῳ, ἀπῄτεον τὰ χρήματα· ὃ δὲ διωθέετο· οἱ μὲν614 in vol. 3
20Μιλήσιοι συμφορὴν ποιεύμενοι ἀπηλλάσσοντο, Γλαῦκος δ’ ἐπορεύετο ἐς Δελφοὺς χρησόμενος τῷ χρηστηρίῳ. ἐπερωτῶντα δὲ αὐτόν, εἰ ὅρκῳ τὰ χρήματα ληίσεται, ἡ Πυθίη μετέρχεται τοῖσδε τοῖς ἔπεσι·
Γλαῦκ’ Ἐπικυδείδη, τὸ μὲν αὐτίκα κέρδιον οὕτω
25ὅρκῳ νικῆσαι καὶ χρήματα ληίσσασθαι. ὄμνυ’, ἐπεὶ θάνατός γε καὶ εὔορκον μένει ἄνδρα. ἀλλ’ ὅρκου πάις ἐστίν, ἀνώνυμος, οὐδ’ ἔπι χεῖρες οὐδὲ πόδες· κραιπνῶς δὲ μετέρχεται, εἰς ὅ κε πᾶσαν συμμάρψας ὀλέσῃ γενεὴν καὶ οἶκον ἅπαντα.
30ἀνδρὸς δ’ εὐόρκου γενεὴ κατόπισθεν ἀμείνων.
ταῦτα ἀκούσας ὁ Γλαῦκος συγγνώμην τὸν θεὸν παραι‐ τέετο αὐτῷ ἴσχειν τῶν ῥηθέντων. ἡ δὲ Πυθίη ἔφη τὸ πειρηθῆναι τοῦ θεοῦ καὶ 〈τὸ〉 ποιῆσαι ἴσον δύνασθαι. Γλαῦκος μὲν δὴ μεταπεμψάμενος τοὺς Μιλησίους ξείνους615 in vol. 3
35ἀποδίδωσί σφιν τὰ χρήματα. τοῦ δὲ εἵνεκα ὁ λόγος ὅδε, ὦ Ἀθηναῖοι, ὡρμήθη λέγεσθαι ἐς ὑμέας, εἰρήσεται· Γλαύκου νῦν οὔτε τι ἀπόγονόν ἐστιν οὐδὲν οὔτε ἱστίη οὐδεμία νομιζομένη εἶναι Γλαύκου, ἐκτέτριπταί τε πρόρρι‐ ζος ἐκ Σπάρτης. οὕτω ἀγαθὸν μηδὲ διανοέεσθαι περὶ
40παραθήκης ἄλλο γε ἢ ἀπαιτεόντων ἀποδιδόναι.

3

.

28

t

ΠΕΡΙ ΕΠΙΟΡΚΙΑΣ.

3

.

28

.

1

Εὐριπίδου (Hippol. 612). Ἡ γλῶσς’ ὀμώμοχ’, ἡ δὲ φρὴν ἀνώμοτος.

3

.

28

.

2

 Εὐριπίδου (Iph. Aul. 394—395). Οὐ γὰρ ἀσύνετον τὸ θεῖον, ἀλλ’ ἔχει συνιέναι τοὺς κακῶς παγέντας ὅρκους καὶ κατηναγκασμένους.616 in vol. 3

3

.

28

.

3

 Εὐριπίδου (fr. 645 N.2). Συγγνώμονάς τοι τοὺς θεοὺς εἶναι δόκει, ἐάν τις ὅρκοις θάνατον ἐκφεύγειν θέλῃ ἢ δεσμὸν ἢ βίαια πολεμίων κακά.

3

.

28

.

4

 Σοφοκλέους (fr. 846 N.2). Ὅρκοισι γάρ τοι καὶ γυνὴ φεύγει πικρὰν ὠδῖνα παίδων, ἀλλ’ ἐπὰν λήξῃ κακοῦ, ἐν τοῖσιν αὐτοῖς δικτύοις ἁλίσκεται
5πρὸς τοῦ παρόντος ἱμέρου νικωμένη.

3

.

28

.

5

(trag. adesp. fr. 525 N.2).
Ἀφροδίσιος 〈γὰρ〉 ὅρκος οὐκ ἐμποίνιμος.617 in vol. 3

3

.

28

.

6

Σοφοκλέους (fr. 847 N.2). Ὅρκος γὰρ οὐδεὶς ἀνδρὶ φιλήτῃ βαρύς.

3

.

28

.

7

Μενάνδρου (fab. inc. fr. 286 com. IV p. 294). Συγκέχυκε νυν τὴν πίστιν ὁ καθ’ ἡμᾶς βίος.

3

.

28

.

8

 Ἡσιόδου Θεογονίας (231—232). Ὅρκον θ’, ὃς δὴ πλεῖστον ἐπιχθονίους ἀνθρώπους πημαίνει, ὅτε κέν τις ἑκὼν ἐπίορκον ὀμόσσῃ.

3

.

28

.

9

Καλλιμάχου (epigr. 25 Wilam.). Ὤμοσεν, ἀλλὰ λέγουσιν ἀλαθέα τοὺς ἐν ἔρωτι ὅρκους μὴ δύνειν οὔατ’ ἐς ἀθανάτων.

3

.

28

.

10

 Διφίλου (fab. inc. fr. 16 com. IV p. 421). Ὅρκος δ’ ἑταίρας ταὐτὸ καὶ δημηγόρου· ἑκάτερος αὐτῶν ὀμνύει πρὸς ὃν λαλεῖ.

3

.

28

.

11

 Μενάνδρου (fab. inc. fr. 469 com. IV p. 325).
Γυναικὶ δ’ ὅστις ὅρκον ὀμνύων ἀνὴρ μηδὲν ποιεῖ δίκαιον, οὗτος εὐσεβής;618 in vol. 3

3

.

28

.

12

 Τιμοθέου (com. III p. 589). θ’ ὁ πτερωτὸς ἰξὸς ὀμμάτων ἔρως, ὁ Κύπριδος κυναγός, ἡ φρενῶν ἀκίς, ὁ μὴ τίνων θεοῖσιν ὁρκίων δίκας.

3

.

28

.

13

 Δημοκρίτου. Ὅρκους οὓς ποιέονται ἐν ἀνάγκῃσιν ἐόντες, οὐ τηρέ‐ ουσιν οἱ φλαῦροι ἐπὴν διαφύγωσιν.

3

.

28

.

14

Εὔφρονος Θεῶν ἀγορᾶς (com. IV p. 491).
Καινοὺς πορίζου πρός με θεῶν θεούς, ἵνα τοὺς παλαιοὺς μὴ ἐπιορκῇς πολλάκις.619 in vol. 3

3

.

28

.

15

 Χρησμός (Herodot. VI 86). Γλαῦκ’ Ἐπικυδείδη, τὸ μὲν αὐτίκα κέρδιον οὕτω ὅρκῳ νικῆσαι καὶ χρήματα ληίσσασθαι. ὄμνυ’, ἐπεὶ θάνατός γε καὶ εὔορκον μένει ἄνδρα.
5ἀλλ’ ὅρκου πάις ἐστίν, ἀνώνυμος, οὐδ’ ἔπι χεῖρες οὐδὲ πόδες· κραιπνῶς δὲ μετέρχεται, εἰς ὅ κε πᾶσαν συμμάρψας γενεὴν ὀλέσῃ καὶ οἶκον ἅπαντα. ἀνδρὸς δ’ εὐόρκου γενεὴ μετόπισθεν ἀμείνων.

3

.

28

.

16

 Εὐσεβίου (fr. 31 phil. graec. III p. 12 Mullach.). Φημὶ πάντα τὸν προαίρεσιν τοῦ ἐπιορκῆσαι ἀνα‐ δεξάμενον καὶ ἐπορμήσαντα ἐπὶ τὸν ὅρκον, εἰ καὶ μὴ
5ἐπελάσει τὸ ἔργον τῆς ἐπιορκίης τύχῃ τινὶ ἢ καὶ τῷ μὴ βουληθῆναι τὸν ἀπαιτέοντα, ὅμως αὐτὸν ἔχειν γνώμην
τὴν τοῦ ψευδόρκου καὶ εἶναι τῆς ἐπὶ τῇ ἐπιορκίῃ ἁμαρ‐ τάδος τῇς ὀφειλομένῃσι κατὰ τῶν καὶ ἔργῳ ἐπιορκησάν‐ των ἔνοχον τιμωρίῃς.620 in vol. 3

3

.

28

.

17

 Κλεάνθους. Κλεάνθης ἔφη τὸν ὀμνύοντα ἤτοι εὐορκεῖν ἢ ἐπιορ‐ κεῖν καθ’ ὃν ὄμνυσι χρόνον. ἐὰν μὲν γὰρ οὕτως ὀμνύῃ ὡς ἐπιτελέσων τὰ κατὰ τὸν ὅρκον, εὐορκεῖν· ἐὰν δὲ
5πρόθεσιν ἔχων μὴ ἐπιτελεῖν, ἐπιορκεῖν.

3

.

28

.

18

 Χρυσίππου. Χρύσιππος διαφέρειν ἔφη τὸ ἀληθορκεῖν τοῦ εὐορ‐ κεῖν καὶ τὸ ἐπιορκεῖν τοῦ ψευδορκεῖν· τὸν μὲν ὀμνύντα καθ’ ὃν ὀμνύει καιρὸν πάντως ἢ ἀληθορκεῖν ἢ ψευδορ‐
5κεῖν· τὸ γὰρ ὀμνύμενον ὑπ’ αὐτοῦ ἢ ἀληθὲς εἶναι ἢ ψεῦδος, ἐπειδὴ ἀξίωμα τυγχάνει ὄν· τὸν δὲ ὀμνύντα μὴ πάντως καθ’ ὃν ὀμνύει χρόνον ἢ εὐορκεῖν ἢ ἐπιορκεῖν, ὅτε μὴ πάρεστιν ὁ χρόνος, εἰς ὃν ἡ ἀναφορὰ τῶν ὅρκων ἐγίγνετο. ὃν τρόπον γὰρ λέγεσθαί τινα εὐσυνθετεῖν ἢ
10ἀσυνθετεῖν, οὐχ ὅτε συντίθεται, ἀλλ’ ὅτε οἱ χρόνοι ἐνί‐ στανται τῶν κατὰ τὰς ὁμολογίας· οὕτω καὶ εὐορκεῖν τις καὶ ἐπιορκεῖν ῥηθήσεται, ὅταν οἱ καιροὶ παραστῶσι, καθ’ οὓς ὡμολόγησεν ἐπιτελέσειν τὰ κατὰ τοὺς ὅρκους.

3

.

28

.

19

Ξενοφῶντος ἐν τῇ Κύρου ἀναβάσει
βιβλίον βʹ (II 5, 7). Πρῶτον μὲν γὰρ καὶ μέγιστον οἱ θεῶν ὅρκοι κω‐ λύουσιν ἡμᾶς πολεμίους εἶναι ἀλλήλοις· ὅστις δὲ τούτων621 in vol. 3
5σύνοιδεν ἑαυτῷ παρημεληκώς, τοῦτον οὔ ποτ’ ἂν ἐγὼ εὐδαιμονίσαιμι. τὸν γὰρ θεῶν πόλεμον οὐκ οἶδα οὔτε ἀπὸ ποίου ἂν τάχους φεύγων τις ἀποφεύγοι, οὔτε εἰς ὁποῖον ἂν σκότος ἀποδραίη, οὔτε ὅπως ἂν εἰς ὀχυρὸν χωρίον ἀποσταίη. πάντη γὰρ πάντα τοῖς θεοῖς ὕποχα,
10καὶ πάντη πάντων ἴσον οἱ θεοὶ κρατοῦσιν.

3

.

28

.

20

 Ἡροδότου ἱστορίας αʹ (74). Ἄνευ γὰρ ἀναγκαίης ἰσχυρῆς πίστιες ἰσχυραὶ οὐκ ἐθέλουσι συμμένειν.

3

.

28

.

21

 [Ἡροδότου]. Χρυσὸν μὲν ἄνθρωποι βαναύσῳ τέχνῃ προσθάλψαν‐ τες ἔγνωσαν τὸ κρήγυον· ἄνδρα δὲ οὐκ ἔστι δεξιὸν γνώμῃ σταθμησάμενον ἀθρῆσαι. τοιήδε τις τὸ παλαιὸν ἡμέας622 in vol. 3
5ἐκ θεῶν συνέστησε μοῖρα. χρὴ δὲ πίστιν ἐν φιλίῃ τί‐ θεσθαι κραδίῃ μὴ διπλόῃ πεφυρμένους, μηδ’ ὅρκον ἐπι‐ ορκίης προσφιλέστερον ἡγεομένους· ὁ τοιόσδε τῶν ἀν‐ δρῶν τὴν μὲν ἐκ θεῶν ἀναβάλλεται τιμωρίην, ἐπὶ δὲ τοῦ κατεστεῶτος πικρὴν ψυχαγωγίην ἔχων τέρπεται μωρὸς
10ἐών. τίς γὰρ οὐκ οἶδεν, ὡς μένει τὸν κακὸν δίκη; εἰ δ’ οὐ παρὰ πόδα τιμωρίης ἔτυχεν, ἀλλ’ ἐν χρόνῳ· κέρ‐ δος ἡγεέσθω τοὺς διεστεῶτας ἡλίους, οὓς περιεὼν ἐκτὸς ἀμηρύτους ἄθεος παρεπιδημέειν εἶχεν ἐν ζωοῖς. ὡς δ’ οὐ νωθρὴν ἔχει τὸ δαιμόνιον ἀνθρώπων ἐπίσκεψιν, ἐξ
15ἔργων ἀληθείης εὐόρητόν ἐστι. λέγεται γὰρ ἐν Τενέδῳ
παρεπιδημίην ποιησάμενον Ἀρχέτιμον ἐξ Ἐρυθραίης τῆς Ἰώνων πόλιος ἐπιξένωσιν θέσθαι Κυδίῃ, χρυσοῦ δ’ ἠλισ‐ μένην οὐκ ὀλίγην ἐμπολὴν ἔχοντα, ταύτην δὲ παραθέσθαι Κυδίῃ οὕτως ἔχοντα, ‘ὡς οὐδὲν ἂν βίαιον ἐξ ἀνδρὸς πά‐623 in vol. 3
20θοι‘, δοκέοντός γε δὴ ὡς τὰ πρὸς ἑωυτὸν ἀρτίως ἐν φιλίῃ συγκεκρῆσθαι. ἔνθα Κυδίῃ κακὴν βουλὴν ἐς φρένας ἐμ‐ βάλλει φιλοκερδίη. ἀπαιτεύμενος γὰρ τὸν δοθέντα χρυ‐ σὸν ἐν παραθέσει, σκληρὴν ἄρνησιν ἐποιήσατο, τῶν δ’ ἐς ἀμφιβολίην πιπτόντων τέλος ἔδοξεν ὅρκῳ κυρῶσαι.
25Κυδίης μὲν ὦν ἐς τρίτην ἡμέρην ἀναβαλλόμενος κυρώσειν πίστιν τοῖς θεοῖς ἐπιτρεφθεῖσαν, ἀπελθὼν ἐς οἶκον μη‐ χανὴν τοιήνδε ἔθετο. νάρθηκα γὰρ κοιλήνας παντὸς χρυ‐ σοῦ φόρτον ἐς αὐτὸν ἤρεισε· πρὸς δὲ χερὸς ἀντίληψιν εἵλημα μίτρης ἐδέσμευσε πάντοθεν, ὡς ἂν κρύπτοιτο τὴν
30κατεσκευασμένην πρόφασιν· ἐπεὶ δ’ ἡ τεταγμένη παρῆν ἡμέρη, ‘νωθρὴν πορείης ἔκλυσιν ποιεύμενοσ‘, διήρειδε τὸν νάρθηκα † νοσευτίην ἐπιφέρων σώματι· καταστὰς δὲ ἐναντίον τοῦ νεώ, ὅνπερ ἔμελλε συνίστορα ποιέεσθαι, δίδωσι Κυδίης Ἀρχετίμῳ νάρθηκα, τὸν ἐντὸς ἀδικίην624 in vol. 3
35πᾶσαν κεύθοντα, μέχρι περ τελευτήσῃ τὸν τεταγμένον ὅρκον· ἀνατείνας δὲ τῶν ἑῶν χερῶν φορὴν εἶπεν, ὡς λά‐ βοι μὲν παρ’ Ἀρχετίμου παραθήκην, ἀποδοίη δὲ ταύ‐ την· ὅπερ ἦν ἐκ τέχνης πεπλασμένον ψεῦδος. βαρυν‐ θεὶς δ’ ἐπὶ τοῖς λελεγμένοις Ἀρχέτιμος, ῥήσσει πρὸς
40ἔδαφος νάρθηκα πληγῇ βαρείῃ· τοῦ δὲ ἀραχθέντος ἐκτὸς ἐρρύη παραθήκης ὄγκος. Ἀρχέτιμος μὲν ὦν ἐκ θεῶν προνοίης τοιῆσδε ἔτυχε, Κυδίῃ δὲ λέγεται κακὴν βίου καταστροφὴν γενέσθαι. ἐς ἃ δεῖ βλέποντας μὴ κατα‐
φρόνησιν ποιέεσθαι πρὸς πίστιν ὅρκων ἰόντας ἀνθρώ‐625 in vol. 3
45πους, οἷς ἐπισφαλὴς ὀπηδέει τύχη παντοίῃ φορῇ πνεύ‐ ματος αἰωρευμένη.

3

.

29

t

ΠΕΡΙ ΦΙΛΟΠΟΝΙΑΣ [ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΗΣ ΚΑΙ ΟΤΙ ΑΣΥΜΦΟΡΟΝ ΤΟ ΟΚΝΕΙΝ].

3

.

29

.

1

 Σοφοκλέους Θυέστῃ (fr. 236 N.2). Ὡς νῦν τάχος στείχωμεν· οὐ γὰρ ἔσθ’ ὅπως σπουδῆς δικαίας μῶμος ἅψεταί ποτε.

3

.

29

.

2

 Ἡσιόδου Ἔργων (21—24). Εἰς ἕτερον γὰρ τίς τε ἰδὼν ἔργοιο χατίζων πλούσιον ὃς σπεύδει μὲν ἀρώμεναι ἠδὲ φυτεύειν οἶκόν τ’ εὖ θέσθαι· ζηλοῖ δέ τε γείτονα γείτων
5εἰς ἄφενον σπεύδων. ἀγαθὴ δ’ ἔρις ἥδε βροτοῖσιν.626 in vol. 3

3

.

29

.

3

 Τοῦ αὐτοῦ (308—313). Ἐξ ἔργων δ’ ἄνδρες πολύμηλοί τ’ ἀφνειοί τε. καί τ’ ἐργαζόμενος πολὺ φίλτερος ἀθανάτοισιν. ἔργον δ’ οὐδὲν ὄνειδος, ἀεργίη δέ τ’ ὄνειδος.
5εἰ δέ κεν ἐργάζῃ, τάχα σὲ ζηλώσει ἀεργὸς πλουτεῦντα· πλούτῳ δ’ ἀρετὴ καὶ κῦδος ὀπηδεῖ.

3

.

29

.

4

 Ἐν ταὐτῷ (317—320). Αἰδὼς δ’ οὐκ ἀγαθὴ κεχρημένον ἄνδρα κομίζει, αἰδώς, ἥ τ’ ἄνδρας μέγα σίνεται ἠδ’ ὀνίνησιν. αἰδώς τοι πρὸς ἀνολβίῃ, θάρσος δὲ πρὸς ὄλβῳ.
5χρήματα δ’ οὐχ ἁρπακτά, θεόσδοτα, πολλὸν ἀμείνω.

3

.

29

.

5

Εὐριπίδου Ἡρακλειδῶν (625).
Ἁ δ’ ἀρετὰ βαίνει διὰ μόχθων.627 in vol. 3

3

.

29

.

6

 Εὐριπίδου Ἰφιγενείας (Taur. 114—115).
Τοὺς πόνους γὰρ ἁγαθοὶ τολμῶσι, δειλοὶ δ’ εἰσὶν οὐδὲν οὐδαμοῦ.

3

.

29

.

7

Εὐριπίδης Λικυμνίῳ (fr. 474 N.2). Πόνος γάρ, ὡς λέγουσιν, εὐκλείας πατήρ.

3

.

29

.

8

Ἐπιχάρμου (fr. 364 N.2). Τῶν πόνων πωλοῦσιν ἁμὶν πάντα τἀγάθ’ οἱ θεοί.

3

.

29

.

9

Εὐριπίδου Ἐρεχθέως (fr. 264 N.2). Ἐκ τῶν πόνων τοι τἀγάθ’ αὔξεται βροτοῖς.

3

.

29

.

10

Εὐριπίδου Τηλέφῳ (fr. 701 N.2). Μοχθεῖν ἀνάγκη τοὺς θέλοντας εὐτυχεῖν.628 in vol. 3

3

.

29

.

11

Κριτίου (p. l.4 II p. 282 fr. 6). Ἐκ μελέτης πλείους ἢ φύσεως ἀγαθοί.

3

.

29

.

12

Ἀναξανδρίδου (fr. 12 com. III p. 199). Τὸ συνεχὲς ἔργου παντὸς εὑρίσκει τέλος.

3

.

29

.

13

 Εὐριπίδου Ἀρχελάῳ (fr. 233 N.2). Σοὶ δ’ εἶπον, ὦ παῖ, τὰς τύχας ἐκ τῶν πόνων θηρᾶν· ὁρᾷς γὰρ πατέρα σὸν τιμώμενον.

3

.

29

.

14

 Εὐριπίδου Ἀρχελάου (fr. 238 N.2). Οὐκ ἔστιν ὅστις ἡδέως ζητῶν βιοῦν εὔκλειαν εἶτ’ ἐκτήσατ’, ἀλλὰ χρὴ πονεῖν.

3

.

29

.

15

 Τοῦ αὐτοῦ Φιλοκτήτῃ (fr. 788 N.2). Τοὺς γὰρ περισσοὺς καί τι πράττοντας πλέον τιμῶμεν ἄνδρας τ’ ἐν πόλει νομίζομεν.

3

.

29

.

16

(eiusdem fr. 789 N.2). Ὀκνῶ δὲ μόχθων τῶν πρὶν ἐκχέαι χάριν.629 in vol. 3

3

.

29

.

17

 Μενάνδρου (fab. inc. fr. 93 com. IV p. 258). Δεῖ τούς 〈γε〉 πενομένους, μέχρι ἂν ζῶσιν, πονεῖν. ἀπραξία γὰρ λιτὸν οὐ τρέφει βίον.

3

.

29

.

18

 Ἡσιόδου Ἔργων (361—362). Εἰ γάρ κεν καὶ σμικρὸν ἐπὶ σμικρῷ καταθεῖο, καὶ θαμὰ τοῦτ’ ἔρδοις, τάχα κεν μέγα καὶ τὸ γένοιτο.

3

.

29

.

19

 Μενάνδρου (fab. inc. fr. 191 com. IV p. 276).
Πάντα γὰρ ταῖς ἐνδελεχείαις καταπονεῖται πράγματα.

3

.

29

.

20

Εὐριπίδου Ἀνδρομέδας (fr. 134 N.2). Εὔκλειαν ἔλαβον οὐκ ἄνευ πολλῶν πόνων.

3

.

29

.

21

Αἰσχύλου (fr. 395 N.2).
Φιλεῖ δὲ τῷ κάμνοντι συσπεύδειν θεός.630 in vol. 3

3

.

29

.

22

 Εὐριπίδου Ἐρεχθεῖ (fr. 364 N.2). Ἐκ τῶν πόνων τοι τἀγάθ’ αὔξεται βροτοῖς. ὁ δ’ ἡδὺς αἰὼν ἡ κακή τ’ ἀτολμία οὔτ’ οἶκον οὔτε βίοτον οὐδὲν ὠφελεῖ.

3

.

29

.

23

 Εὐριπίδου Κρήσσαις (fr. 461 N.2). Οὐκ ἂν δύναιο μὴ καμὼν εὐδαιμονεῖν, αἰσχρόν τε μοχθεῖν μὴ θέλειν νεανίαν.

3

.

29

.

24

Αἰσχύλου (fr. 396 N.2). Καλὸν δὲ καὶ γέροντα μανθάνειν σοφά.631 in vol. 3

3

.

29

.

25

Σοφοκλέους Μάντεων (fr. 365 N.2). Οὔτοι ποθ’ ἥξει τῶν ἄκρων ἄνευ πόνου.

3

.

29

25a

(Eur. fr. 701 N.2). Μοχθεῖν ἀνάγκη τοὺς θέλοντας εὐτυχεῖν.

3

.

29

.

26

(fr. 343a com. IV p. 689) Ἅπαντα τὰ καλὰ τοῦ πονοῦντος γίνεται.

3

.

29

.

27

(fr. 343b com. IV p. 689) Ἅπανθ’ ὁ τοῦ ζητοῦντος εὑρίσκει πόνος.

3

.

29

.

28

 Φιλήμονος Καταψευδομένου (com. IV p. 13). Πάντ’ ἐστὶν ἐξευρεῖν, ἐὰν μὴ τὸν πόνον φεύγῃ τις, ὃς πρόσεστι τοῖς ζητουμένοις.

3

.

29

.

29

(Philem. fab. inc. fr. 102 com. IV p. 62) Ἐκ τοῦ φιλοπονεῖν γίνεθ’ ὧν θέλεις κρατεῖν.

3

.

29

.

30

 Φιλήμονος (fab. inc. fr. 61 com. IV p. 55). Ὡς ἡδέως μοι γέγονε τὰ πρότερον κακά. εἰ μὴ τότ’ ἐπόνουν, νῦν ἂν οὐκ εὐφραινόμην.

3

.

29

.

31

Καρκίνου
***632 in vol. 3

3

.

29

31a

(Eur. fr. inc. fab. 1043 N.2) Οὐδεὶς ἔπαινον ἡδοναῖς ἐκτήσατο.

3

.

29

.

32

 Εὐριπίδου Ἀρχελάου (fr. 237 N.2). Οὐδεὶς γὰρ ὢν ῥᾴθυμος εὐκλεὴς ἀνήρ, ἀλλ’ οἱ πόνοι τίκτουσι τὴν εὐανδρίαν.

3

.

29

.

33

Εὐριπίδου Ἱππολύτου (fr. 432 N.2).
Τῷ γὰρ πονοῦντι καὶ θεὸς συλλαμβάνει.633 in vol. 3

3

.

29

.

34

 Ἀλέξιδος Ἀχαιίδος (fr. 1 com. III p. 397). Ὅτι πάντα τὰ ζητούμεν’ ἐξευρίσκεται, ἂν μὴ προαποστῇς μηδὲ τὸν πόνον φύγῃς. ὅπου γὰρ εὑρήκασιν ἄνθρωποί τινες
5μέρος τι τῶν θείων, τοσούτῳ τῷ τόπῳ ἀπέχοντες, ἄστρων ἐπιτολάς, δύσεις, τροπάς, ἔκλειψιν ἡλίου· τί τῶν κοινῶν ... καὶ συγγενικῶν δύναιτ’ ἂν ἄνθρωπον φυγεῖν;

3

.

29

.

35

 Θεοδέκτου (fr. 11 p. 805 N.2).
Πολλὰ δεῖ μοχθεῖν τὸν ἥξοντ’ εἰς ἔπαινον εὐκλεῶς· ῥᾳθυμία δὲ τὴν παραυτίχ’ ἡδονὴν
5λαβοῦσα λύπας τῷ χρόνῳ τίκτειν φιλεῖ.

3

.

29

.

36

Εὐριπίδου Σθενεβοίας (fr. 668 N.2). Ἄνευ τύχης γάρ, ὥσπερ ἡ παροιμία,
πόνος μονωθεὶς οὐκέτ’ ἀλγύνει βροτούς.634 in vol. 3

3

.

29

.

37

Σοφοκλέους Λαοκόωντος (fr. 346 N.2). Μόχθου γὰρ οὐδεὶς τοῦ παρελθόντος λόγος.

3

.

29

.

38

Σοφοκλέους Λαοκόωντος (fr. 345 N.2). Πόνου μεταλλαχθέντος οἱ πόνοι γλυκεῖς.

3

.

29

.

39

Ἀγάθωνος (fr. 21 p. 767 N.2). Ἰδίας ὁδοὺς ζητοῦσι φιλόπονοι φύσεις.

3

.

29

.

40

 Φιλίσκου (p. 819 N.2). Οὐκ ἔστιν, ὦ μάταιε, σὺν ῥᾳθυμίᾳ τὰ τῶν πονούντων μὴ πονήσαντας λαβεῖν.

3

.

29

.

41

 Ξενοφάνους (fr. XII Brandis. p. 60). Οὔ τοι ἀπ’ ἀρχῆς πάντα θεοὶ θνητοῖς ὑπέδειξαν, ἀλλὰ χρόνῳ ζητοῦντες ἐφευρίσκουσιν ἄμεινον.

3

.

29

.

42

Ἱππώνακτος (fr. 28 p. l.4 II p. 472 B.). Χρόνος δὲ φευγέτω σε μηδὲ εἷς ἀργός.

3

.

29

.

43

 Ἀπολλοδώρου (fr. 7 com. IV p. 457). Χρόνον γὰρ εἰς τὰ πράγματ’ ἂν λάβῃς βραχύν, ἅπαντα λήξει καὶ κατασταλήσεται.635 in vol. 3

3

.

29

.

44

Εὐριπίδου Ἀρχελάῳ (fr. 236 N.2). Σὺν μυρίοισι τὰ καλὰ γίγνεται πόνοις.

3

.

29

.

45

 Μενάνδρου Δυσκόλου (fr. 5 com. IV p. 109).
Οὐδενὸς χρὴ πράγματος τὸν εὖ ποιοῦνθ’ ὅλως ἀπογνῶναί ποτε.

3

.

29

.

46

(ibid.) Ἁλωτὰ γίνετ’ ἐπιμελείᾳ καὶ πόνῳ ἅπαντα.

3

.

29

.

47

 Μενάνδρου Εὐνούχου (fr. 4 com. IV p. 124).
Πάντα τὰ ζητούμενα δεῖσθαι μερίμνης φασὶν οἱ σοφώτεροι.

3

.

29

.

48

 Σοφοκλέους Οἰδίποδος (tvr. 110—111).
Τὸ ζητούμενον ἁλωτόν, ἐκφεύγει δὲ τἀμελούμενον.

3

.

29

48a

Ἐπιχάρμου (fr. 15 Lor.). Τῶν πόνων πωλοῦσιν ἁμὶν πάντα τἀγάθ’ οἱ θεοί.636 in vol. 3

3

.

29

49-50

(Eur. Suppl. 323—325) Σὴ πατρὶς ἐν γὰρ τοῖς πόνοισιν αὔξεται· αἳ δ’ ἥσυχοι σκοτεινὰ πράσσουσιν πόλεις. σκοτεινὰ καὶ βλέπουσιν εὐλαβούμεναι.

3

.

29

.

51

Ἀντιφάνους (fab. inc. fr. 45 com. III p. 149). Τῆς ἐπιμελείας δοῦλα πάντα γίνεται.

3

.

29

.

52

 Ἐκ τῶν Βίωνος Σμυρναίου βουκολικῶν (fr. XV Mein.). Ἐκ θαμινᾶς ῥαθάμιγγος, ὅκως λόγος, ἀισσοίσας χἁ λίθος ἐς ῥωχμὸν κοιλαίνεται.

3

.

29

.

53

 Τοῦ αὐτοῦ (fr. XIII Mein.). Οὐ καλόν, ὦ φίλε, πάντα λόγον ποτὶ τέκτονα φοιτῆν, μηδ’ ἐπὶ πάντ’ ἄλλω χρέος ἰσχέμεν· ἀλλὰ καὶ αὐτὸς
τεχνᾶσθαι σύριγγα, πέλει δέ τοι εὐμαρὲς ἔργον.637 in vol. 3

3

.

29

.

54

Ἐπιχάρμου (fr. *24 p. 261 Lorenz.). Ἁ δὲ μελέτα φύσιος ἀγαθᾶς πλέονα δωρεῖται φίλοις.

3

.

29

.

55

 Εὐριπίδου Τηλέφῳ (fr. 715 N.2). Οὐ τἄρ’ Ὀδυσσεύς ἐστιν αἱμύλος μόνος. χρεία διδάσκει, κἂν βραδύς τις ᾖ, σοφόν.

3

.

29

.

56

Τοῦ αὐτοῦ (fr. 757, 9 N.2). Οὐκ αἰσχρὸν οὐδὲν τῶν ἀναγκαίων βροτοῖς.

3

.

29

.

57

Ἀνδρομέδᾳ (fr. 133 N.2). Ἀλλ’ ἡδύ τοι σωθέντα μεμνῆσθαι πόνων.

3

.

29

.

58

Αἰλιανοῦ (fr. 187 ed. Teubn.).
Σόλων ὁ Ἀθηναῖος ὁ Ἐξηκεστίδου παρὰ πότον τοῦ ἀδελφιδοῦ αὐτοῦ μέλος τι Σαπφοῦς ᾄσαντος. ἥσθη τῷ μέλει καὶ προσέταξε τῷ μειρακίῳ διδάξαι αὐτόν. ἐρω‐638 in vol. 3
5τήσαντος δέ τινος διὰ ποίαν αἰτίαν τοῦτο ἐσπούδασεν, ὃ δὲ ἔφη ‘ἵνα μαθὼν αὐτὸ ἀποθάνω‘.

3

.

29

.

59

 Εὐσεβίου (fr. 32 phil. graec. III p. 12 Mullach). Πόνοι οἱ ἑκούσιοι πόνοισι τοῖσι μετὰ ταῦτα ἀναγ‐ καίοις, ὥστε αὐτοὺς εὐπετεστέρους παρασκευασθῆναι, προπονέονται.

3

.

29

.

60

 Αἰλιανοῦ (var. hist. VII 7). Δημοσθένης ὁ Δημοσθένους, εἰ ἔμελλε τῆς ὑστεραίας ἔσεσθαι ἐκκλησία, ἀλλὰ ἐκεῖνός γε διὰ τῆς νυκτὸς ἠγρύ‐ πνει πάσης, διαφροντίζων δηλονότι καὶ ἐκμανθάνων ταῦτα,
5ἃ ἔμελλεν ἐρεῖν. ὁ τοίνυν Πυθέας ἐκ τούτων ἐμοὶ δο‐ κεῖν ἐπέσκωπτεν εἰς αὐτὸν ἐπιλέγων αὐτοῦ τὰ ἐνθυμή‐ ματα ἐλλυχνίων ὄζειν.

3

.

29

.

61

 Δημοσθένους κατὰ Φιλίππου (IV § 5 p. 41). Φύσει δ’ ὑπάρχει τοῖς παροῦσι τὰ τῶν ἀπόντων, καὶ τοῖς ἐθέλουσι πονεῖν καὶ κινδυνεύειν τὰ τῶν ἀμε‐ λούντων.

3

.

29

.

62

 Θουκυδίδου (V 69). Ἔργων ἐκ πολλοῦ μελέτη πλεῖον σῴζει ἢ λόγων δι’ ὀλίγου καλῶς ῥηθέντων παραίνεσις.

3

.

29

.

63

 Δημοκρίτου (fr. mor. 86 Mullach.). Οἱ ἑκούσιοι πόνοι τὴν τῶν ἀκουσίων ὑπομονὴν ἐλα‐ φροτέρην παρασκευάζουσι.639 in vol. 3

3

.

29

.

64

Τοῦ αὐτοῦ (fr. mor. 84 Mullach.). Πόνος συνεχὴς ἐλαφρότερος ἑωυτοῦ συνηθίῃ γίνεται.

3

.

29

.

65

 Ἀντισθένους. Ἡδονὰς τὰς μετὰ τοὺς πόνους διωκτέον, ἀλλ’ οὐχὶ τὰς πρὸ τῶν πόνων.

3

.

29

.

66

Δημοκρίτου (fr. mor. 115 Mullach.). Πλέονες ἐξ ἀσκήσιος ἀγαθοὶ γίνονται ἢ ἀπὸ φύσιος.

3

.

29

.

67

Τοῦ αὐτοῦ (fr. mor. 88 Mullach.). Τὸ αἰεὶ μέλλειν ἀτελέας ποιέει τὰς πρήξιας.

3

.

29

.

68

Σωκράτους.
〈Σωκράτησ〉 ἐν γήρᾳ κιθαρίζων παρὰ Κόννῳ τῷ κι‐ θαρῳδῷ καί τινος εἰπόντος ‘κιθαρίζεις τηλικοῦτος ὤν; ‘κρεῖττον‘ εἶπεν ‘ὀψιμαθῆ εἶναι ἢ ἀμαθῆ‘.640 in vol. 3

3

.

29

.

69

 Φαβωρίνου (fr. 107 Marres.). Γραῦν τινά φασι μόσχον μικρὸν ἀραμένην καὶ τοῦτο καθ’ ἡμέραν ποιοῦσαν λαθεῖν βοῦν φέρουσαν.

3

.

29

.

70

 Ἐκ τῶν Ἀριστοτέλους Χρειῶν. Λᾶσος 〈ὁ〉 Ἑρμιονεὺς ἐρωτηθεὶς τί εἴη σοφώτατον, ‘πεῖρα‘ ἔφη.

3

.

29

.

71

Ξενοφῶντος ἐξ Ἀγησιλάου (XI 9). Δόξης δ’ οὐδεμιᾶς ἤρα, ἧς οὐκ ἐξεπονεῖτο.

3

.

29

.

72

 Ξενοφῶντος ἐκ τοῦ πρώτου τῆς Παιδείας (I 4, 5). Οὐκ ἀπεδίδρασκεν ἐκ τοῦ ἡττᾶσθαι εἰς τὸ μὴ ποιεῖν ἃ ἡττῷτο· ἀλλ’ ἐκαλινδεῖτο ἐν τῷ πειρᾶσθαι αὖθις ἄμει‐
νον ποιεῖν.641 in vol. 3

3

.

29

.

73

 Ξενοφῶντος. Κῦρος ἐστὶ βασιλέως καὶ ἀδελφὸς καὶ υἱὸς καὶ ἄρχει πολλῆς χώρας, κἀκεῖνος οὔτ’ ἂν ἀριστήσειεν οὔτε δει‐ πνήσειεν, πρὶν ἱδρῶσαι.

3

.

29

.

74

 Ξενοφῶντος ἐκ τοῦ αʹ τῆς Κύρου παιδείας (I 5. 9—10). Καίτοι ἔγωγε οἶμαι οὐδεμίαν ἀρετὴν ἀσκεῖσθαι ὑπ’ ἀνθρώπων, ὡς μηδὲν πλέον ἔχωσιν οἱ ἀγαθοὶ γενόμενοι τῶν πονηρῶν· ἀλλ’ οἵ τε τῶν παραυτίκα ἡδονῶν ἀπεχό‐
5μενοι οὐχ ἵνα μηδέποτ’ εὐφρανθῶσι, τοῦτο πράττουσιν, ἀλλ’ ὅπως διὰ ταύτην τὴν ἐγκράτειαν πολλαπλάσια εἰς τὸν ἔπειτα χρόνον εὐφραίνωνται, οὕτω παρασκευάζονται· οἵ τε λέγειν προθυμούμενοι δεινοὶ γενέσθαι οὐχ ἵνα εὖ λέγοντες μηδέποτε παύσωνται, τοῦτο μελετῶσιν, ἀλλ’ ἐλ‐
10πίζοντες τῷ λέγειν εὖ πείθοντες πολλοὺς ἀνθρώπους μεγάλα ἀγαθὰ διαπράξασθαι· οἵ τ’ αὖ τὰ πολεμικὰ ἀσκοῦντες οὐχ ὡς μαχόμενοι μηδέποτε παύσωνται, τοῦτ’ ἐκπονοῦνται, ἀλλὰ νομίζουσι καὶ οὗτοι τὰ πολεμικὰ ἀγα‐ θοὶ γενόμενοι πολὺν μὲν ὄλβον, πολλὴν δὲ εὐδαιμονίαν,
15μεγάλας δὲ τιμὰς καὶ τῇ πόλει καὶ αὑτοῖς περιάψειν. εἰ δέ τινες ταῦτα ἐκπονήσαντες, πρίν τινα ἀπ’ αὐτῶν καρπὸν κομίσασθαι περιεῖδον αὑτοὺς γήρᾳ ἀδυνάτους γενομένους, ὅμοιον ἔμοιγε δοκοῦσι πεπονθέναι, οἷον εἴ τις γεωργὸς ἀγαθὸς προθυμηθεὶς γενέσθαι καὶ εὖ σπεί‐642 in vol. 3
20ρων καὶ εὖ φυτεύων, ὅτε ἀποκαρποῦσθαι ταῦτα δέοι, ἐῴη τὸν καρπὸν ἀσυγκόμιστον εἰς τὴν γῆν πάλιν καταρ‐ ρεῖν· καὶ εἴ τις ἀθλητὴς πολλὰ πονήσας καὶ ἀξιόνικος γενόμενος ἀναγώνιστος διατελέσειεν, οὐδ’ ἂν οὗτος ἔμοιγε δοκεῖ δικαίως ἀναίτιος εἶναι ἀφροσύνης.

3

.

29

.

75

 Μουσωνίου ἐκ τοῦ Ὅτι πόνου καταφρονητέον (rel. p. 182 Peerlk.). Πρὸς δὲ τὸ ῥᾷον καὶ προθυμότερον ὑφίστασθαι τῶν πόνων ἐκείνους, οὓς ἂν ὑπὲρ ἀρετῆς καὶ καλοκαγαθίας
5μέλλωμεν πονεῖν, ταῦτα λελογίσθαι χρήσιμα· πόσα μὲν πονοῦσιν ἔνιοι δι’ ἐπιθυμίας κακάς, ὥσπερ οἱ ἐρῶντες ἀκολάστως, πόσα δ’ ὑπομένουσιν ἄλλοι τοῦ κερδαίνειν χάριν, πόσα δ’ αὖ κακοπαθοῦσιν ἔνιοι θηρώμενοι δόξαν· καὶ ὅτι οὗτοι πάντες ὑπομένουσιν αὐθαίρετοι πᾶσαν τα‐
10λαιπωρίαν. ἆρ’ οὖν οὐχὶ δεινὸν ἐκείνους μὲν ὑπὲρ οὐ‐ δενὸς τῶν καλῶν ἀνέχεσθαι ταῦτα πάσχοντας, ἡμᾶς δ’ ὑπὲρ καλοκαγαθίας καὶ τοῦ κακίαν μὲν ἐκφυγεῖν τὴν λυ‐
μαινομένην ἡμῶν τὸν βίον, κτήσασθαι δὲ ἀρετήν, ἥ τις ἁπάντων τῶν ἀγαθῶν ἐστι χορηγός, μὴ πάντα πόνον ἑτοί‐643 in vol. 3
15μως ὑφίστασθαι; καίτοι οὐδ’ ἂν εἴποι τις ὅσῳ κρεῖττον, ἀντὶ μὲν τοῦ πονεῖν ἵνα τύχῃ τις γυναικὸς ἀλλοτρίας, τὸ πονεῖν ἵνα παιδαγωγήσῃ τὰς ἐπιθυμίας τὰς ἑαυτοῦ· ἀντὶ δὲ τοῦ περὶ χρημάτων ταλαιπωρεῖν τὸ ἀσκεῖν ὥστε ὀλίγων δεῖσθαι· πρὸ δὲ τοῦ πράγματα ἔχειν ὑπὲρ δόξης
20τὸ πραγματεύεσθαι ὅπως μὴ δοξοκόπος ᾖ· πρὸ δέ γε τοῦ ζητεῖν ὅπως ᾧ φθονεῖ τις κακοποιήσῃ τοῦτον, τὸ σκοπεῖν ὅπως μηδὲν φθονήσῃ μηδενί· καὶ πρό γε τοῦ δουλεύειν τισὶ καλουμένοις φίλοις, ὥσπερ οἱ κόλακες, τὸ κακοπαθεῖν ἵνα κτήσηται φίλους ἀληθινούς· καθόλου δὲ
25τοῦ πονεῖν πᾶσιν ἀνθρώποις ἀναγκαίου ὄντος, τοῖς τε τῶν κρειττόνων ὀρεγομένοις καὶ τοῖς τῶν χειρόνων, τὸ μὴ πολλῷ εἶναι προθυμοτέρους πονεῖν τοὺς τὰ κρείττω μετιόντας 〈ἢ〉 οἷς ἐλπίδες μικραὶ τῶν πόνων εἰσίν, ἀτο‐ πώτατον. ἀλλ’ οἱ μὲν ἄρα θαυματοποιοὶ δύσκολα οὕτως
30ὑφίστανται πράγματα καὶ τὴν ζωὴν παραβάλλονται τὴν
ἑαυτῶν, οἱ μὲν εἰς μαχαίρας κυβιστῶντες, οἱ δ’ ἐπὶ κά‐ λων μετέωροι βαδίζοντες, οἱ δ’ ὥσπερ ὄρνεα πετόμενοι διὰ τοῦ ἀέρος, ὧν τὸ σφάλμα θάνατός ἐστιν. καὶ ταῦτα πάντα δρῶσι μικροῦ χάριν μισθοῦ· ἡμεῖς δ’ οὐκ ἀνεξό‐644 in vol. 3
35μεθα ταλαιπωρεῖν ὑπὲρ εὐδαιμονίας ὅλης; οὐ γὰρ ἄλλο τί γε τέλος ἐστὶ τοῦ γενέσθαι ἀγαθὸν ἢ τὸ εὐδαιμονεῖν καὶ ζῆν μακαρίως εἰς τὸ λοιπόν. εἰκότως δ’ ἄν τις λογί‐ ζοιτο καὶ τὸ τῶν ζῴων ἐνίων ὁποῖόν ἐστι, πάνυ τι δυνά‐ μενον ἐντρέπειν ἡμᾶς φιλοπόνους εἶναι. οἱ γοῦν ὄρτυγες
40καὶ ἀλεκτρυόνες οὔτ’ ἀρετῆς ἐπαΐοντες οὐδὲν ὥσπερ ὁ ἄνθρωπος οὔτε τὸ καλὸν καὶ δίκαιον εἰδότες οὐδ’ ὑπὲρ τοιούτου πονοῦντες οὐθενός, ὅμως μαχόμενοι πρὸς ἀλλή‐ λους καὶ πηρούμενοι ἀνέχονται καὶ μέχρι θανάτου καρτε‐ ροῦσιν, ὥστε μὴ ἡττᾶσθαι θατέρου ὁ ἕτερος. πόσῳ δὴ
45μᾶλλον εἰκὸς ἡμᾶς ἀνέχεσθαί τε καὶ καρτερεῖν, ὅταν ἐπι‐ στώμεθα διά τι τῶν καλῶν κακοπαθοῦντες, ἢ ἵνα φίλοις βοηθήσωμεν ἢ πόλιν ὠφελήσωμεν ἢ ἵνα γυναικῶν ἢ τέκ‐ νων ὑπερμαχήσωμεν, τὸ δὲ μέγιστον καὶ κυριώτατον, ἵνα ἀγαθοὶ ὦμεν καὶ δίκαιοι καὶ σώφρονες; ὃ δίχα πόνων οὐ

3

.

29

.

75

(50)

παραγίνεται οὐδενί. ὅθεν ἔπεισί μοι λέγειν, ὡς ὁ μὴ θέλων πονεῖν σχεδὸν καταδικάζει αὐτὸς αὑτοῦ μηδενὸς
εἶναι ἀγαθοῦ ἄξιος, ὅτι τὰ ἀγαθὰ πόνῳ πάντα κτώμεθα. ταῦτα μὲν καὶ τοιαῦθ’ ἕτερα εἶπε τότε, ἐπεγείρων καὶ παρορμῶν τοὺς παρόντας πόνου καταφρονεῖν.645 in vol. 3

3

.

29

.

76

 Ξενοφῶντος (Cyneg. XII 1—5). Περὶ μὲν αὐτῶν τῶν πράξεων τῶν ἐν τοῖς κυνηγε‐ σίοις εἴρηται. ὠφελήσονται δ’ οἱ ἐπιθυμήσαντες τούτου τοῦ ἔργου πολλά. ὑγείαν τε γὰρ τοῖς σώμασι παρα‐
5σκευάζει καὶ ὁρᾶν καὶ ἀκούειν μᾶλλον, γηράσκειν δὲ ἧτ‐ τον, τὰ δὲ πρὸς τὸν πόλεμον μάλιστα παιδεύει. πρῶτον μὲν γὰρ τὰ ὅπλα ὅταν ἔχοντες πορεύωνται ὁδοὺς χαλε‐ πάς, οὐκ ἀποροῦσιν· ἀνέξονται γὰρ τοὺς πόνους διὰ τὸ εἰθίσθαι μετὰ τούτων αἱρεῖν τὰ θηρία. ἔπειτα εὐνάζε‐
10σθαί τε σκληρῶς δυνατοὶ ἔσονται καὶ φύλακες εἶναι ἀγα‐ θοὶ τοῦ ἐπιταττομένου. ἐν δὲ ταῖς προσόδοις ταῖς πρὸς τοὺς πολεμίους ἅμ’ οἷοί τε ἔσονται ἐπιέναι καὶ τὰ παραγ‐ γελλόμενα ποιεῖν διὰ τὸ οὕτω καὶ αὐτοὶ αἱρεῖν τὰς ἄγρας. τεταγμένοι δὲ ἐν τῷ πρόσθεν οὐ λείψουσι τὰς τάξεις
15διὰ τὸ καρτερεῖν δύνασθαι. ἐν φυγῇ δὲ τῶν πολεμίων ὀρθῶς καὶ ἀσφαλῶς διώξονται τοὺς ἐναντίους ἐν παντὶ χωρίῳ διὰ συνήθειαν. δυστυχήσαντος δὲ οἰκείου στρατο‐ πέδου ἐν χωρίοις ὑλώδεσι καὶ ἀποκρήμνοις ἢ ἄλλως χα‐ λεποῖς οἷοί τ’ ἔσονται [τε] καὶ αὐτοὶ σῴζεσθαι μὴ αἰ‐
20σχρῶς καὶ ἑτέρους σῴζειν· ἡ γὰρ συνήθεια τοῦ ἔργου παρέξει αὐτοῖς πλέον τι εἰδέναι. καὶ ἤδη τινὲς τῶν
τοιούτων πολλοῦ ὄχλου συμμάχων τρεφθέντος τῇ αὑτῶν εὐταξίᾳ καὶ θράσει διὰ δυσχωρίαν ἁμαρτόντας τοὺς πο‐ λεμίους νενικηκότας ἀναμαχόμενοι ἐτρέψαντο· αἰεὶ γάρ646 in vol. 3
25ἐστι τοῖς τὰ σώματα καὶ τὰς ψυχὰς εὖ ἔχουσιν ἐγγὺς τὸ εὐτυχῆσαι.

3

.

29

.

77

(ibidem XII 10—13). Λέγουσι δέ τινες, ὡς οὐ χρὴ ἐρᾶν κυνηγεσίων, ἵνα μὴ τῶν οἰκείων ἀμελῶσιν, οὐκ εἰδότες ὅτι οἱ τὰς πόλεις καὶ τοὺς φίλους εὖ ποιοῦντες πάντες τῶν οἰκείων ἐπι‐
5μελέστεροί εἰσιν. εἰ οὖν οἱ φιλοκυνηγέται παρασκευά‐ ζουσιν αὑτοὺς τῇ πατρίδι χρησίμσυς εἶναι εἰς τὰ μέγιστα, οὐδ’ ἂν τὰ ἴδια ἀργοῖεν· σὺν γὰρ τῇ πόλει καὶ σῴζε‐ ται καὶ ἀπόλλυται τὰ οἰκεῖα ἑκάστου· ὥστε πρὸς τοῖς αὑτῶν καὶ τὰ τῶν ἄλλων ἰδιωτῶν οἱ τοιοῦτοι σῴζουσιν.
10πολλοὶ δὲ ὑπὸ φόβου ἀλόγιστοι τῶν ταῦτα λεγόντων αἱ‐ ροῦνται διὰ τὴν αὑτῶν κακίαν ἀπολέσθαι μᾶλλον ἢ ἑτέ‐ ρων ἀρετῇ σῴζεσθαι. αἱ γὰρ ἡδοναὶ 〈αἱ〉 πολλαὶ καὶ κακαί, ὧν ἡττώμενοι λέγειν ἢ πράττειν ἐπαίρονται τὰ χείρω. εἶτα ἐκ μὲν τῶν ματαίων λόγων ἔχθρας ἀναιροῦν‐
15ται, ἐκ δὲ τῶν κακῶν ἔργων νόσους καὶ ζημίας καὶ θα‐ νάτους καὶ αὑτῶν καὶ παίδων καὶ φίλων, ἀναισθήτως μὲν τῶν κακῶν ἔχοντες, τῶν δὲ ἡδονῶν πλέον τῶν πολ‐
λῶν αἰσθανόμενοι.647 in vol. 3

3

.

29

.

78

 Μουσωνίου Περὶ ἀσκήσεως (rel. p. 177 Peerlk.). Παρώρμα δὲ πρὸς ἄσκησιν τοὺς συνόντας ἐντεταμένως ἀεὶ τοιοῖσδέ τισι λόγοις χρώμενος. ἡ ἀρετή, ἔφη, ἐπι‐ στήμη ἐστὶν οὐ θεωρητικὴ μόνον, ἀλλὰ καὶ πρακτικὴ
5καθάπερ ἥ τε ἰατρικὴ καὶ ἡ μουσική. δεῖ οὖν ὥσπερ τὸν ἰατρὸν καὶ τὸν μουσικὸν μὴ μόνον ἀνειληφέναι τὰ θεωρήματα τῆς αὑτοῦ τέχνης ἑκάτερον, ἀλλὰ καὶ γεγυμ‐ νάσθαι πράττειν κατὰ τὰ θεωρήματα, οὕτω καὶ τὸν ἐσό‐ μενον ἀγαθὸν ἄνδρα μὴ μόνον ἐκμανθάνειν ὅσα μαθή‐
10ματα φέρει πρὸς ἀρετήν, ἀλλὰ καὶ γυμνάζεσθαι κατὰ ταῦτα φιλοτίμως καὶ φιλοπόνως. ἐπεὶ πῶς μὲν ἂν εὐθὺς γένοιτό τις σώφρων, εἰ μόνον εἰδείη ὅτι οὐ χρὴ ἡττᾶσθαι ἡδονῶν, ἀγύμναστος δ’ εἴη ἀντέχειν ταῖς ἡδοναῖς; πῶς δ’ ἂν δίκαιός τις γένοιτο, μεμαθηκὼς μὲν ὅτι χρὴ τὸ
15ἴσον ἀγαπᾶν, μὴ μεμελετηκὼς δὲ φεύγειν τὸ πλεονεκτεῖν; πῶς δ’ ἂν ἀνδρείαν κτησαίμεθα, τὸ μὲν ὅτι μὴ φοβερὰ τὰ δοκοῦντα τοῖς πολλοῖς δεινὰ κατανενοηκότες, ἄφοβοι δ’ εἶναι εἰς αὐτὰ μὴ μεμελετηκότες; πῶς δ’ ἂν φρόνι‐ μοι γενοίμεθα, τὰ μὲν ὡς ἀληθῶς ἀγαθὰ καὶ κακὰ τίνα
20ἐστὶν ἐγνωκότες, μὴ γεγυμνασμένοι δὲ καταφρονεῖν τῶν δοκούντων ἀγαθῶν; διὸ χρὴ τῇ μαθήσει τῶν προσηκόν‐
των ἀρετῇ ἑκάστῃ μαθημάτων καὶ τὴν ἄσκησιν ἐπακο‐ λουθεῖν πάντως, εἴγε μέλλει καὶ αὐτῆς τῆς μαθήσεως ὄφελός τι γενήσεσθαι ἡμῖν. καὶ τοσούτῳ γε χρὴ μᾶλλον648 in vol. 3
25ἀσκεῖν τὸν φιλοσοφεῖν ἀξιοῦντα ἤπερ τὸν ἰατρικῆς ἤ τινος τέχνης ὁμοίας ἐφιέμενον, ὅσῳ μεῖζον καὶ δυσκα‐ τεργαστότερον φιλοσοφία παντὸς ἐπιτηδεύματος ἑτέρου. καὶ γὰρ οὖν ἐπὶ μὲν τὰς ἄλλας τέχνας † εἶναι οἱ ἐφιέμε‐ νοι αὐτῶν, οὐ προδιεφθαρμένοι τὰς ψυχὰς οὐδ’ ἐναντία
30μεμαθηκότες οἷς μαθήσεσθαι μέλλουσιν· οἱ δὲ φιλοσο‐ φεῖν ἐπιχειροῦντες, ἐν διαφθορᾷ γεγενημένοι πρότερον πολλῇ καὶ ἐμπεπλησμένοι κακίας, οὕτω μετίασι τὴν ἀρε‐ τήν, ὥστε καὶ ταύτῃ πλείονος δεηθῆναι τῆς ἀσκήσεως. πῶς οὖν καὶ τίνα τρόπον τούτοις ἀσκητέον; ἐπεὶ τὸν
35ἄνθρωπον οὔτε ψυχὴν μόνον εἶναι συμβέβηκεν οὔτε σῶμα μόνον, ἀλλά τι σύνθετον ἐκ τοῖν δυοῖν τούτοιν, ἀνάγκη τὸν ἀσκοῦντα ἀμφοῖν ἐπιμελεῖσθαι, τοῦ μὲν κρείττονος μᾶλλον, ὥσπερ ἄξιον, τουτέστι τῆς ψυχῆς· καὶ θατέρου δέ, εἴγε μέλλει μηδὲν ἐνδεῶς ἔχειν τοῦ ἀνθρώπου μέρος.
40δεῖ γὰρ δὴ καὶ τὸ σῶμα παρεσκευάσθαι καλῶς πρὸς τὰ σώματος ἔργα τὸ τοῦ φιλοσοφοῦντος, ὅτι πολλάκις αἱ
ἀρεταὶ καταχρῶνται τούτῳ ὄντι ὀργάνῳ ἀναγκαίῳ πρὸς τὰς τοῦ βίου πράξεις. τῆς οὖν ἀσκήσεως ἡ μέν τις ἰδία τῆς ψυχῆς μόνης γίνοιτ’ ἂν ὀρθῶς· ἡ δέ τις κοινὴ ταύ‐649 in vol. 3
45της τε καὶ τοῦ σώματος. κοινὴ μὲν οὖν ἄσκησις ἀμφοῖν γενήσεται, συνεθιζομένων ἡμῶν ῥίγει θάλπει, δίψει λι‐ μῷ, τροφῆς λιτότητι κοίτης σκληρότητι, ἀποχῇ τῶν ἡδέων ὑπομονῇ τῶν ἐπιπόνων. διὰ γὰρ τούτων καὶ τῶν τοιού‐ των ῥώννυται μὲν τὸ σῶμα καὶ γίνεται δυσπαθές τε καὶ

3

.

29

.

78

(50)

στερεὸν καὶ χρήσιμον πρὸς ἅπαν ἔργον, ῥώννυται δὲ ἡ ψυχὴ γυμναζομένη διὰ μὲν τῆς ὑπομονῆς τῶν ἐπιπόνων πρὸς ἀνδρείαν, διὰ δὲ τῆς ἀποχῆς τῶν ἡδέων πρὸς σω‐ φροσύνην. ἰδία δὲ τῆς ψυχῆς ἄσκησίς ἐστι πρῶτον μὲν τὰς ἀποδείξεις προχείρους ποιεῖσθαι τάς τε περὶ τῶν
55ἀγαθῶν τῶν δοκούντων ὡς οὐκ ἀγαθά, καὶ τὰς περὶ τῶν κακῶν τῶν δοκούντων ὡς οὐ κακά, καὶ τὰ ἀληθῶς ἀγαθὰ γνωρίζειν τε καὶ διακρίνειν ἀπὸ τῶν μὴ ἀληθῶς ἐθίζε‐ σθαι· εἶτα δὲ μελετᾶν μήτε φεύγειν μηδὲν τῶν δοκούν‐ των κακῶν μήτε διώκειν μηδὲν τῶν δοκούντων ἀγαθῶν,
60καὶ τὰ μὲν ἀληθῶς κακὰ πάσῃ μηχανῇ ἐκτρέπεσθαι, τὰ δὲ ἀληθῶς ἀγαθὰ παντὶ τρόπῳ μετέρχεσθαι. Ἐν κεφαλαίῳ μὲν οὖν σχεδὸν εἴρηται ὁποῖος ἑκάτε‐ ρος τρόπος ἀσκήσεως· οὐ μὴν ἀλλὰ καὶ κατὰ μέρος ὡς ποιητέον ἕκαστα. πειράσομαι εἰπεῖν, οὐ διακρίνων οὐδὲ
65χωρίζων οὐκέτι τά τε κοινὰ τῆς ψυχῆς καὶ τοῦ σώματος ἀσκήματα καὶ τὰ ἴδια τῆς ψυχῆς, ἀλλὰ ἀναμὶξ τὰ ἑκα‐
τέρου μέρους διεξιών. οὐκοῦν ἐπειδὴ ταῦτα μὲν τυγχάνο‐ μεν ἀκηκοότες τε καὶ ὑπειληφότες, ὅσοι γε φιλοσόφου διατριβῆς μετεσχήκαμεν, ὡς οὔτε πόνος οὔτε θάνατος650 in vol. 3
70οὔτε πενία κακὸν οὐδαμῶς ἐστιν οὐδ’ ἄλλο τι τῶν κακίας ἀπηλλαγμένων, οὐδ’ αὖ πάλιν ἀγαθὸν πλοῦτος ζωὴ ἡδονὴ ἤ τι ἕτερον τῶν μὴ μετεχόντων ἀρετῆς· ὅμως δὲ καὶ ταῦθ’ ὑπειληφότες διὰ τὴν ἀπὸ παίδων εὐθὺς γεγονυῖαν ἡμῖν διαφθορὰν καὶ τὴν ὑπὸ τῆς διαφθορᾶς συνήθειαν
75πονηρὰν πόνου μὲν προσερχομένου κακὸν ἡγούμεθα προσ‐ έρχεσθαι ἑαυτοῖς, ἡδονῆς δὲ παραγινομένης ἀγαθὸν ἡγούμεθα παραγίνεσθαι ἡμῖν, καὶ τὸν μὲν θάνατον ὡς ἐσχάτην συμφορὰν πεφρίκαμεν, τὴν δὲ ζωὴν ὡς τῶν ἀγα‐ θῶν μέγιστον ἀσπαζόμεθα, καὶ διδόντες μὲν ἀργύριον
80ὡς βλαπτόμενοι λυπούμεθα, λαμβάνοντες δὲ ὡς ὠφελού‐ μενοι χαίρομεν, παραπλησίως δὲ καὶ ἐπὶ πλειόνων ἄλλων οὐκ ἀκολούθως ταῖς ὀρθαῖς ὑπολήψεσι τοῖς πράγμασι χρώμεθα, τῷ δὲ φαύλῳ ἔθει μᾶλλον ἀκολουθοῦμεν· ἐπεὶ οὖν ταῦτα φημὶ ταύτῃ ἔχειν, δεῖ τὸν ἀσκοῦντα ζητεῖν
85περιγίνεσθαι ἑαυτῷ τῇ μὲν ἡδονῇ μὴ ἀσμενίζειν, τὸν πόνον δὲ μὴ ἐκτρέπεσθαι, καὶ τῷ μὲν ζῆν μὴ φιληδεῖν, τὸν δὲ θάνατον μὴ δεδιέναι, καὶ ἐπὶ χρημάτων μὴ προ‐ τιμᾶν τοῦ προΐεσθαι τὸ λαμβάνειν.

3

.

29

.

79

Πλουτάρχου ἐκ τοῦ Περὶ εὐθυμίας (p. 465 C—D).
Ὁ μὲν οὖν εἰπὼν ὅτι δεῖ τὸν εὐθυμεῖσθαι μέλλοντα μὴ πολλὰ πρήσσειν μήτε ἰδίῃ μήτε ξυνῇ, πρῶτον μὲν ἡμῖν πολυτελῆ τὴν εὐθυμίαν καθίστησι γινομένην ὤνιον651 in vol. 3
5ἀπραξίας, οἷον ἀρρώστῳ παραινῶν ἑκάστῳ
μέν’ ὦ ταλαίπωρ’ ἀτρέμα σοῖς ἐν δεμνίοις. καίτοι κακὸν μὲν ἀναισθησία σώματι φάρμακον ἀπο‐ νίας· οὐδὲν δὲ βελτίων ψυχῆς ἰατρὸς ὁ ῥαθυμίᾳ καὶ μα‐ λακίᾳ καὶ προδοσίᾳ φίλων καὶ οἰκείων καὶ πατρίδος
10ἐξαίρων τὸ ταραχῶδες αὐτῆς καὶ λυπηρόν.

3

.

29

79a

 Ἐν ταὐτῷ (p. 465 F). Ὅθεν οὐδὲ Ἐπίκουρος οἴεται δεῖν ἡσυχάζειν, ἀλλὰ τῇ φύσει χρῆσθαι πολιτευομένους καὶ πράσσοντας τὰ κοινὰ τοὺς φιλοτίμους καὶ φιλοδόξους, ὡς μᾶλλον ὑπὸ
5ἀπραγμοσύνης ταράττεσθαι καὶ κακοῦσθαι πεφυκότας, ἂν ὧν ὀρέγονται μὴ τυγχάνωσιν. ἀλλ’ ἐκεῖνος μὲν ἄτοπος οὐ τοὺς δυναμένους τὰ κοινὰ πράττειν προτρεπόμενος, ἀλλὰ τοὺς ἡσυχίαν ἄγειν μὴ δυναμένους. δεῖ δὲ μὴ πλή‐ θει μηδὲ ὀλιγότητι πραγμάτων, ἀλλὰ τῷ καλῷ καὶ τῷ
10αἰσχρῷ τὸ εὔθυμον ὁρίζειν καὶ τὸ δύσθυμον. τῶν γὰρ καλῶν 〈ἡ〉 παράλειψις οὐχ ἧττον ἢ τῶν βλαβερῶν ἡ πρᾶξις ἀνιαρόν ἐστι καὶ ταραχῶδες.

3

.

29

.

80

 Πρωταγόρου. Πρωταγόρας ἔλεγε μηδὲν εἶναι μήτε τέχνην ἄνευ μελέτης μήτε μελέτην ἄνευ τέχνης.

3

.

29

.

81

 Πλάτωνος (de republ. VII p. 535 D). Πρῶτον μὲν φιλοπονίᾳ οὐ χωλὸν δεῖ εἶναι τὸν ἁψό‐ μενον, τὰ μὲν ἡμίσεα φιλόπονον, τὰ δὲ ἡμίσεα ἄπονον. ἔστι δὲ τοῦτο, ὅταν τις φιλογυμναστὴς μὲν ᾖ καὶ φιλο‐652 in vol. 3
5μόχθηρος καὶ πάντα τὰ διὰ τοῦ σώματος διαπονῇ, φιλο‐ μαθὴς δὲ 〈μή〉, μηδὲ φιλήκοος μηδὲ ζητητικός, ἀλλ’ ἐν πᾶσι τούτοις μισοπονῇ. χωλὸς δὲ καὶ ὁ τἀναντία τούτου μεταβεβληκὼς τὴν φιλοπονίαν.

3

.

29

.

82

Ἀπολλώνιος Δίωνι (epist. XC p. 126 Herch.). Τὸ μὴ γενέσθαι οὐδέν, τὸ δὲ γενέσθαι πόνος.

3

.

29

.

83

Ἀπολλώνιος Δαναῷ (epist. LXXXIX p. 126 Herch.). Οὐ κάμνει τὰ πράγματα πρασσόμενα.

3

.

29

.

84

 Ἐκ τῶν Ἐπικτήτου Ἀπομνημονευμάτων (fr. 72 III p. 90 Schweigh.). Εἰδέναι χρή, ὅτι οὐ ῥᾴδιον δόγμα παραγενέσθαι ἀν‐ θρώπῳ, εἰ μὴ καθ’ ἑκάστην ἡμέραν τὰ αὐτὰ καὶ λέγοι
5τις καὶ ἀκούοι καὶ ἅμα χρῷτο πρὸς τὸν βίον.

3

.

29

.

85

Νικίας (Plut. an seni res p. gerenda sit p. 786 B). Νικίας οὕτως ἦν φιλόπονος, ὥστε πολλάκις ἐρωτᾶν
τοὺς οἰκέτας, εἰ λέλουται καὶ εἰ ἠρίστηκεν.653 in vol. 3

3

.

29

.

86

 Ἀρχιμήδης (Plut. l. c. p. 786 C). Ἀρχιμήδην δὲ τῇ σανίδι προσκείμενον ἀποσπῶντες βίᾳ οἱ θεράποντες ἤλειφον· ὃ δὲ ἐπὶ τοῦ σώματος ἀλη‐ λιμμένου διέγραφε τὰ σχήματα.

3

.

29

.

87

 Λάμπις (Plut. l. c. p. 787 A). Λάμπις ὁ ναύκληρος ἐρωτηθεὶς πῶς ἐκτήσατο τὸν πλοῦτον, ‘οὐ χαλεπῶσ‘ ἔφη ‘τὸν μέγαν, τὸν δὲ βραχὺν ἐπιπόνωσ‘.

3

.

29

.

88

 Δημοκρίτου (fr. mor. 87 Mullach.). Τῆς ἡσυχίης πάντες οἱ πόνοι ἡδίονες, ὅταν ὧν εἵνεκεν πονέουσι τυγχάνωσιν ἢ εἰδέωσι κύρσοντες. ἓν δὲ ἄκος τῇ ἀποτυχίῃ τὸ πᾶν ὁμοίως ἀνιηρὸν καὶ ταλαί‐
5πωρον.

3

.

29

.

89

Αἰσχύλου (Plut. mor. p. 79 E). Αἰσχύλος ἐν Ἰσθμῷ ἀγῶνα ὁρῶν πυκτῶν καὶ ἐπὶ τῇ
πληγῇ τοῦ θεάτρου ἐκβοήσαντος, πρὸς Ἴωνα ἔφη ‘ὁρᾷς οἷόν ἐστιν ἡ ἄσκησις; ὁ πεπληγὼς σιωπᾷ, οἱ δὲ θεώ‐654 in vol. 3
5μενοι βοῶσιν‘.

3

.

29

.

90

 Ἐκ τῶν Ἀριστοτέλους Χρειῶν. Δημοσθένης ἐρωτηθεὶς ‘πῶς τῆς ῥητορικῆς περιεγέ‐ νου;‘ ‘πλέον‘ ἔφη ‘ἔλαιον οἴνου δαπανήσασ‘.

3

.

29

.

91

 Δημάδης. Δημάδης ἐρωτηθεὶς τίς αὐτοῦ διδάσκαλος γεγονὼς εἴη, ‘τὸ τῶν Ἀθηναίων‘ ἔφη ‘βῆμα‘, ἐμφαίνων, ὅτι ἡ διὰ τῶν πραγμάτων ἐμπειρία κρείττων πάσης σοφιστικῆς δι‐
5δασκαλίας ἐστίν.

3

.

29

.

92

 Διογένους. Ὁ Διογένης ἔλεγε τὴν Μήδειαν σοφήν, ἀλλ’ οὐ φαρ‐ μακίδα γενέσθαι· λαμβάνουσαν γὰρ μαλακοὺς ἀνθρώπους καὶ τὰ σώματα διεφθαρμένους ὑπὸ τρυφῆς ἐν τοῖς γυμ‐
5νασίοις καὶ τοῖς πυριατηρίοις διαπονεῖν καὶ ἰσχυροὺς ποιεῖν σφριγῶντας· ὅθεν περὶ αὐτῆς ῥυῆναι τὴν δόξαν, ὅτι τὰ κρέα ἕψουσα νέους ἐποίει.

3

.

29

.

93

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Φαίδρου (p. 258 D). Τίς οὖν ὁ τρόπος τοῦ καλῶς τε καὶ μὴ γράφειν; δεόμεθά τι, ὦ Φαῖδρε, Λυσίαν τε περὶ τούτων ἐξετάσαι 〈καὶ ἄλλον, ὅστις πώποτέ τι γέγραφεν ἢ γράψει, εἴτε655 in vol. 3
5πολιτικὸν σύγγραμμα εἴτε ἰδιωτικόν, ἐν μέτρῳ ὡς ποιη‐ τής, ἢ ἄνευ μέτρου ὡς ἰδιώτης; —Ἐρωτᾷς εἰ δεόμεθα;〉 τίνος μὲν οὖν ἕνεκα 〈κἄν〉 τις ὡς εἰπεῖν ζῴη, ἀλλ’ ἢ τῶν τοιούτων ἡδονῶν ἕνεκα; οὐ γάρ που ἐκείνων γε ὧν προ‐ λυπηθῆναι δεῖ ἢ μὴ ἡσθῆναι, ὃ δὴ ὀλίγου πᾶσαι αἱ
10περὶ τὸ σῶμα ἡδοναὶ ἔχουσι· διὸ καὶ δικαίως ἀνδραπο‐ δώδεις κέκληνται.

3

.

29

.

94

 Ξενοφῶντος ἐν αʹ Ἀπομνημονευμάτων (I 2, 57). Σωκράτης ἐπεὶ διομολογήσαιτο τὸ μὲν ἐργάτην εἶναι ὠφέλιμόν τε ἀνθρώπῳ καὶ ἀγαθόν, τὸ δὲ ἀργὸν βλαβε‐ ρόν τε καὶ κακόν, καὶ τὸ μὲν ἐργάζεσθαι ἀγαθόν, τὸ δὲ
5ἀργεῖν κακόν, τοὺς μὲν ἀγαθόν τι ποιοῦντας ἐργάζεσθαι ἔφη καὶ ἐργάτας ἀγαθοὺς εἶναι, τοὺς δὲ κυβεύοντας ἤ τι ἄλλο πονηρὸν καὶ ἐπιζήμιον ποιοῦντας ἀργοὺς ἀπεκά‐ λει. ἐκ δὲ τούτων ὀρθῶς ἂν ἔχοι 〈τὸ〉
ἔργον δ’ οὐδὲν ὄνειδος, ἀεργίη δέ τ’ ὄνειδος.

3

.

29

.

95

Ξενοφῶντος ἐν αʹ Ἀπομνημονευμάτων (I 2, 19—23).
Ἴσως οὖν εἴποιεν ἂν πολλοὶ τῶν φασκόντων φιλοσο‐ φεῖν, ὅτι οὐκ ἄν ποτε ὁ δίκαιος ἄδικος γένοιτο, οὐδὲ ὁ σώφρων ὑβριστής, οὐδὲ ἄλλο οὐδὲν ὧν μάθησίς ἐστιν ὁ656 in vol. 3
5μαθὼν ἀνεπιστήμων ἄν ποτε γένοιτο. ἐγὼ δὲ περὶ τού‐ των οὐχ οὕτω γιγνώσκω· ὁρῶ γὰρ ὥσπερ τὰ τοῦ σώμα‐ τος ἔργα τοὺς μὴ τὰ τοῦ σώματος ἀσκοῦντας οὐ δυνα‐ μένους ποιεῖν, οὕτω καὶ τὰ τῆς ψυχῆς ἔργα τοὺς μὴ τὴν ψυχὴν ἀσκοῦντας οὐ δυναμένους· οὔτε γὰρ ἃ δεῖ πράτ‐
10τειν οὔτε ὧν δεῖ ἀπέχεσθαι δύνανται. διὸ 〈καὶ〉 τοὺς υἱεῖς οἱ πατέρες, κἂν ὦσι σώφρονες, ὅμως ἀπὸ τῶν πο‐ νηρῶν ἀνθρώπων εἴργουσιν, ὡς τὴν μὲν τῶν χρηστῶν ὁμιλίαν, ἄσκησιν οὖσαν τῆς ἀρετῆς, τὴν δὲ τῶν πονηρῶν κατάλυσιν. μαρτυρεῖ δὲ καὶ τῶν ποιητῶν ὅ τε λέγων
15
ἐσθλῶν μὲν γὰρ ἀπ’ ἐσθλὰ μαθήσεαι· ἢν δὲ κακοῖσι
† συμμιγῇς, ἀπολεῖς καὶ τὸν ἐόντα νόον καὶ ὁ λέγων αὐτὰρ ἀνὴρ ἀγαθὸς τοτὲ μὲν κακός, ἄλλοτε δ’ ἐσθλός. κἀγὼ δὲ μαρτυρῶ τοῦτό γε· ὁρῶ γὰρ ὥσπερ τῶν ἐν
20μέτρῳ πεποιημένων ἐπῶν τοὺς μὴ μελετῶντας ἐπιλαν‐ θανομένους, οὕτω καὶ τῶν διδασκαλικῶν λόγων τοῖς ἀμε‐ λοῦσι λήθην ἐγγιγνομένην. ὅταν δὲ τῶν νουθετικῶν λό‐ γων ἐπιλάθηταί τις, ἐπιλέλησται καὶ ὧν ἡ ψυχὴ πάσχουσα τῆς σωφροσύνης ἐπιθυμεῖ· τούτων δ’ ἐπιλαθόμενον οὐδὲν657 in vol. 3
25θαυμαστὸν καὶ τῆς σωφροσύνης ἐπιλαθέσθαι. ὁρῶ δὲ καὶ τοὺς εἰς φιλοποσίαν προαχθέντας καὶ τοὺς εἰς ἔρω‐ τας ἐγκυλισθέντας ἧττον δυναμένους τῶν τε δεόντων ἐπιμελεῖσθαι καὶ τῶν μὴ δεόντων ἀπέχεσθαι. πολλοὶ γὰρ καὶ χρημάτων δυνάμενοι φείδεσθαι πρὶν ἐρᾶν, ἐρα‐
30σθέντες οὐκέτι δύνανται, καὶ τὰ χρήματα καταναλώσαν‐ τες, ὧν πρόσθεν ἀπείχοντο κερδῶν, αἰσχρὰ νομίζοντες εἶναι, τούτων οὐκ ἀπέχονται. πῶς οὖν οὐκ ἐνδέχεται σωφρονήσαντα πρόσθεν αὖθις μὴ σωφρονεῖν καὶ δίκαια δυνηθέντα πράττειν αὖθις ἀδυνατεῖν; πάντα μὲν οὖν
35ἔμοιγε δοκεῖ τὰ καλὰ καὶ τὰ ἀγαθὰ ἀσκητὰ εἶναι, οὐχ ἥκιστα δὲ σωφροσύνη· ἐν τῷ γὰρ αὐτῷ σώματι συμπε‐ φυτευμέναι τῇ ψυχῇ αἱ ἡδοναὶ πείθουσιν αὐτὴν μὴ σω‐ φρονεῖν, ἀλλὰ τὴν ταχίστην ἑαυταῖς τε καὶ τῷ σώματι χαρίζεσθαι.

3

.

29

.

96

 Ἐκ τῶν Σερήνου. Συβαρίτης ἐπιδημήσας Λακεδαίμοσι καὶ τὰ ἔθη ἰδὼν καὶ τὰς καρτερήσεις οἷς ἐκ παίδων ἀνατρέφονται, οὐδὲν ἔφη θαυμαστὸν αὐτοὺς ποιεῖν ῥᾳδίως ἐν τοῖς πολέμοις
5ἀποθνῄσκοντας ὑπὲρ τοῦ μὴ οὕτω ζῆν.658 in vol. 3

3

.

29

.

97

 Πλάτωνος (Theaet. p. 153 B). Ἡ τῶν σωμάτων ἕξις ὑπὸ ἡσυχίας μὲν καὶ ἀργίας διόλλυται, ὑπὸ γυμνασίων δὲ καὶ κινήσεων ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ σῴζεται· ἡ δ’ ἐν τῇ ψυχῇ ἕξις ὑπὸ μαθήσεως μὲν καὶ
5μελέτης, κινήσεων οὐσῶν, κτᾶται μαθήματα καὶ σῴζεται καὶ γίγνεται βελτίων· ὑπὸ δ’ ἡσυχίας, ἀμελετησίας τε καὶ ἀμαθίας οὔσης, οὔτε τι μανθάνει ἅ τε ἂν μάθῃ ἐπιλαν‐ θάνεται.

3

.

29

.

98

 Κηφισοδώρου. Κηφισόδωρος ἔλεγεν, ὅτι οὐδεὶς οὐσίαν, ἣν αὐτὸς ἐκτήσατο, κατέφαγεν, ἣν δὲ παρ’ ἄλλου παρέλαβεν.

3

.

29

.

99

 Πυθαγόρου. Πυθαγόρας παρῄνει τοῖς ἑταίροις αἱρεῖσθαι βίον τὸν ἄριστον· καὶ γὰρ εἰ ὁ ἐπιπονώτατος εἴη, ἀλλὰ τῇ συνη‐ θείᾳ ἡδὺν αὐτὸν ποιήσειν.

3

.

29

.

100

Διονυσίου.
Διονύσιος Λακωνικὸν μάγειρον πριάμενος, ἐκέλευσεν αὐτὸν σκευάσαι τὸν Λακωνικὸν ζωμόν· καὶ σκευάσαντος οὐκ ἤσθιεν, ἤρετο δὲ κατί αὐτῷ ἥδονται ἀηδεστάτῳ ὄντι659 in vol. 3
5οἱ Λάκωνες· ὃ δὲ οὐκ ἔχειν ἔφη τοῦτον τὰ ἡδύσματα, ἃ ἐκείνους ἔχειν, διὰ τοῦτο αὐτῷ μὴ ἀρέσαι. καὶ ὃς ἐπύ‐ θετο τίνα εἴη ταῦτα, αὐτὸς γὰρ κελεῦσαι τῷ ταμίᾳ πάντα ἔκπλεα αὐτῷ δοῦναι· ὃ δ’ εἶπεν ‘ἃ μὴ ἔστι παρὰ σοί, 〈οἱ〉 πρὸ τοῦ δείπνου πόνοι καὶ τὸ ἐν τῷ Εὐρώτᾳ λουτρόν‘.

3

.

29

.

101

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Λάχητος (p. 188 A). Καὶ οὐδὲν οἶμαι κακὸν εἶναι τὸ ὑπομιμνήσκεσθαι ὅ τι μὴ καλῶς ἢ πεποιήκαμεν ἢ ποιοῦμεν· ἀλλ’ εἰς τὸν ἔπειτα βίον προμηθέστερον ἀνάγκη εἶναι τὸν ταῦτα μὴ
5φεύγοντα, ἀλλ’ ἐθέλοντα κατὰ τὸ τοῦ Σόλωνος καὶ ἀξι‐ οῦντα μανθάνειν ἕωσπερ ἂν ζῇ, καὶ μὴ οἰόμενον αὐτῷ τὸ γῆρας νοῦν ἔχον προσιέναι.

3

.

29

.

102

Ἐν ταὐτῷ (p. 194 D). Πολλάκις ἀκήκοά σου λέγοντος, ὅτι ταὐτὰ ἀγαθὸς
ἕκαστος ἡμῶν, ἅπερ σοφός· ἃ δὲ ἀμαθής, ταῦτα δὲ κακός.660 in vol. 3

3

.

29

.

103

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Φαίδρου (p. 258 E—259 D). Σχολὴ μὲν δή, ὡς ἔοικεν· καὶ ἅμα μοι δοκοῦσιν ὡς ἐν τῷ πνίγει ὑπὲρ κεφαλῆς ἡμῶν οἱ τέττιγες ᾄδοντες καὶ ἀλλήλοις διαλεγόμενοι καθορᾶν καὶ ἡμᾶς. εἰ οὖν
5ἴδοιεν καὶ νὼ καθάπερ τοὺς πολλοὺς ἐν μεσημβρίᾳ μὴ διαλεγομένους, ἀλλὰ νυστάζοντας καὶ κηλουμένους ὑφ’ αὑτῶν δι’ ἀργίαν τῆς διανοίας, δικαίως ἂν καταγελῷεν, ἡγούμενοι ἀνδράποδ’ ἄττα σφίσιν ἐλθόντα εἰς τὸ κατα‐ γώγιον ὥσπερ προβάτια μεσημβριάζοντα περὶ τὴν κρή‐
10νην εὕδειν· ἐὰν δὲ ὁρῶσι διαλεγομένους καὶ παραπλέον‐ τας σφᾶς ὥσπερ Σειρῆνας ἀκηλήτους, ὃ γέρας παρὰ θεῶν ἔχουσιν ἀνθρώποις διδόναι, τάχ’ ἂν δοῖεν ἀγασθέντες. — Ἔχουσι δὲ δὴ τί τοῦτο; ἀνήκοος γάρ, ὡς ἔοικε, τυγχάνω ὤν. —Οὐ μὲν δὴ πρέπει γε φιλόμουσον ἄνδρα τῶν τοι‐
15ούτων ἀνήκοον εἶναι· λέγεται δ’ ὥς ποτ’ ἦσαν οὗτοι ἄνθρωποι τῶν πρὶν Μούσας γεγονέναι, γενομένων δὲ Μουσῶν καὶ φανείσης ᾠδῆς οὕτως ἄρα τινὲς τῶν τότε ἐξεπλάγησαν ὑφ’ ἡδονῆς, ὥστε ᾄδοντες ἠμέλησαν σίτων τε καὶ ποτῶν, καὶ ἔλαθον τελευτήσαντες αὑτούς· ἐξ ὧν
20τὸ τεττίγων γένος μετ’ ἐκεῖνο φύεται, γέρας τοῦτο παρὰ Μουσῶν λαβόν, μηδὲν τροφῆς δεῖσθαι γενόμενον, ἀλλ’ ἄσιτόν τε καὶ ἄποτον εὐθὺς ᾄδειν, ἕως ἂν τελευτήσῃ, καὶ
μετὰ ταῦτα ἐλθὸν παρὰ Μούσας ἀπαγγέλλειν, τίς τίνα αὐτῶν τιμᾷ τῶν ἐνθάδε. Τερψιχόρᾳ μὲν οὖν τοὺς ἐν τοῖς661 in vol. 3
25χοροῖς τετιμηκότας αὐτὴν ἀπαγγέλλοντες ποιοῦσι προσ‐ φιλεστέρους, τῇ δὲ Ἐρατοῖ τοὺς ἐν τοῖς ἐρωτικοῖς, καὶ ταῖς ἄλλαις οὕτω, κατὰ τὸ εἶδος ἑκάστης τιμῆς· τῇ δὲ πρεσβυτάτῃ Καλλιόπῃ καὶ τῇ μετ’ αὐτὴν Οὐρανίᾳ τοὺς ἐν φιλοσοφίᾳ διάγοντάς τε καὶ τιμῶντας τὴν ἐκείνων
30μουσικὴν ἀγγέλλουσιν, αἳ δὴ μάλιστα τῶν Μουσῶν περί τε οὐρανὸν καὶ λόγους οὖσαι θείους τε καὶ ἀνθρωπίνους ἱᾶσι καλλίστην φωνήν.

3

.

30

t

ΠΕΡΙ ΑΡΓΙΑΣ.

3

.

30

.

1

 Εὐριπίδου Ἀντιόπῃ (fr. 187 N.2). Ἀνὴρ γὰρ ὅστις εὖ βίον κεκτημένος τὰ μὲν κατ’ οἴκους ἀμελίᾳ παρεὶς ἐᾷ, μολπαῖσι δ’ ἡσθεὶς τοῦτ’ ἀεὶ θηρεύεται,
5ἀργὸς μὲν οἴκοις καὶ πόλει γενήσεται, φίλοισι δ’ οὐδείς· ἡ φύσις γὰρ οἴχεται, ὅταν γλυκείας ἡδονῆς ἥσσων τις ᾖ.

3

.

30

.

2

 Εὐριπίδου Ἱππολύτου (380—384). Τὰ χρήστ’ ἐπιστάμεσθα καὶ γιγνώσκομεν, οὐκ ἐκπονοῦμεν δ’· οἱ μὲν ἀργίας ὕπο, οἱ δ’ ἡδονὴν προθέντες ἀντὶ τοῦ καλοῦ662 in vol. 3
5ἄλλην τιν’· εἰσὶ δ’ ἡδοναὶ πολλαὶ βίου, μακραὶ δὲ λέσχαι καὶ σχολὴ τερπνὸν κακόν.

3

.

30

.

3

 Εὐριπίδου Ἑκάβῃ (375—378). Ὅστις γὰρ οὐκ εἴωθε γεύεσθαι πόνων, φέρει μέν, ἀλγεῖ δ’ αὐχέν’ ἐντιθεὶς ζυγῷ· θανὼν δ’ ἂν εἴη μᾶλλον εὐτυχέστερος
5ἢ ζῶν· τὸ γὰρ ζῆν ἐν κακοῖς πόνος μέγας.

3

.

30

.

4

 Φιλήμονος (fab. inc. fr. 1 com. IV p. 30). Ὦ Κλέων, παῦσαι φλυαρῶν· ἂν ὀκνῇς τὸ μανθάνειν, ἀνεπικούρητον σεαυτοῦ τὸν βίον λήσεις ποῶν. οὔτε γὰρ ναυαγός, ἂν μὴ γῆς λάβηται φερόμενος,
5οὔποτ’ ἂν σώσειεν αὑτόν· οὔτ’ ἀνὴρ πένης γεγώς, μὴ οὐ τέχνην μαθὼν δύναιτ’ ἂν ἀσφαλῶς ζῆν τὸν βίον. ἀλλὰ χρήματ’ ἔστιν ἡμῖν. ἅ γε τάχιστ’ ἀπόλλυται. κτήματ’, οἰκίαι. τύχης δὲ μεταβολὰς οὐκ ἀγνοεῖς,
ὅτι τὸν εὔπορον τίθησι πτωχὸν εἰς τὴν αὔριον·663 in vol. 3
10κἂν μὲν ὁρμισθῇ τις ἡμῶν εἰς λιμένα τὸν 〈τῆσ〉 τύχης, ἐβάλετ’ ἄγκυραν καθάψας ἀσφαλείας εἵνεκα· ἂν δ’ ἀπαιδεύτου μετάσχῃ πνεύματος φορούμενος, τῆς ἀπορίας εἰς τὸ γῆρας οὐκ ἔχει σωτηρίαν. ἀλλ’ ἑταῖροι καὶ φίλοι σοι καὶ συνήθεις, νὴ Δία,
15ἔρανον εἰσοίσουσιν. εὔχου μὴ λαβεῖν πεῖραν φίλων. εἰ δὲ μή, γνώσῃ σεαυτὸν ἄλλο μηδὲν πλὴν σκιάν.

3

.

30

.

5

 Ἡσιόδου Ἔργων καὶ ἡμερῶν (303 sqq.). Τῷ δὲ θεοὶ νεμεσῶσι καὶ ἀνέρες, ὅστις ἀεργὸς ζώῃ, κηφήνεσσι κοθούροις εἴκελος ὀργήν, οἵ τε μελισσάων κάματον νήποινον ἔδουσιν.

3

.

30

.

6

Σοφοκλέους Ἰφιγενείας (fr. 287 N.2). Τίκτει γὰρ οὐδὲν ἐσθλὸν εἰκαία σχολή.

3

.

30

6a

(trag. adesp. fr. 527 N.2) Θεὸς δὲ τοῖς ἀργοῦσιν οὐ παρίσταται.664 in vol. 3

3

.

30

.

7

 Μενάνδρου Ἐπιτρεπόντων (fr. 2 com. IV p. 119). Ἀργὸς δ’ ὑγιαίνων τοῦ πυρέττοντος πολὺ ἔστ’ ἀθλιώτερος, διπλάσια † γοῦν ἐσθίει μάτην.

3

.

30

.

8

 Ἀλέξιδος ἐξ Ἀτθίδος (fr. 3 com. V 1 p. CCII).
Ὅστις ἥδεται γὰρ ἐσθίων ὁσημέραι, δεῖ καὶ ποιεῖν τῶν σιτίων ἐπάξιόν τι, μηδὲ περινοστεῖν [δὲ] σχολὴν
5ἄγοντα, τῷ ζῆν πολεμιώτατον κακόν.

3

.

30

.

9

 Εὐριπίδου Ἀντιόπης (fr. 220 N.2). Πολλοὶ δὲ θνητῶν τοῦτο πάσχουσιν κακόν· γνώμῃ φρονοῦντες οὐ θέλους’ ὑπηρετεῖν ψυχῇ, τὰ πολλὰ πρὸς φίλων νικώμενοι.

3

.

30

.

10

 Ἡσιόδου Ἔργων (498—501). Πολλὰ δ’ ἀεργὸς ἀνὴρ κενεὴν ἐπὶ ἐλπίδα μίμνων, χρηίζων βιότοιο, κακὰ προσελέξατο θυμῷ.
ἐλπὶς δ’ οὐκ ἀγαθὴ κεχρημένον ἄνδρα κομίζει665 in vol. 3
5ἥμενον ἐν λέσχῃ, τῷ μὴ βίος ἄρκιος εἴη.

3

.

30

.

11

Εὐριπίδου Μελανίππῃ (fr. 512 N.2). Ἀργὸς πολίτης κεῖνος, ὡς κακός γ’ ἀνήρ.

3

.

30

.

12

(Eur. El. 80—81) Ἀργὸς γὰρ οὐδεὶς θεοὺς ἔχων ἀνὰ στόμα βίον δύναιτ’ ἂν συλλέγειν ἄνευ πόνων.

3

.

30

.

13

 Ἀναξάρχου. Ἀνάξαρχος ἔλεγεν, εἰ μέν τινί τις καταράσαιτο ἀχρή‐ στους αὐτῷ γενέσθαι τὰς χεῖρας καὶ τοὺς πόδας, ὀργί‐ ζεσθαι ἂν αὐτῷ, τοὺς δὲ πλουσίους ἔργῳ ἀχρήστους τοὺς
5πόδας καὶ τὰς χεῖρας ποιοῦντας αὑτῶν μακαρίζειν σφᾶς ἐπὶ τούτῳ.

3

.

30

.

14

 Δημοσθένους Ὀλυνθιακῶν αʹ (I § 15 p. 13). Πρὸς θεῶν, τίς οὕτως εὐήθης ὑμῶν, ὅστις ἀγνοεῖ τὸν ἐκεῖθεν πόλεμον δεῦρ’ ἥξοντα, ἂν ἀμελήσωμεν; ἀλλὰ μὴν εἰ τοῦτο γενήσεται, δέδοικα, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, μὴ τὸν
5αὐτὸν τρόπον ὥσπερ οἱ δανειζόμενοι ῥᾳδίως ἐπὶ τοῖς με‐ γάλοις τόκοις, μικρὸν εὐπορήσαντες χρόνον ὕστερον καὶ τῶν ἀρχαίων ἀπέστησαν, οὕτω καὶ ἡμεῖς ἂν ἐπὶ πολὺ φανῶμεν ἐρρᾳθυμηκότες, καὶ ἅπαντα πρὸς ἡδονὴν ζη‐ τοῦντες, πολλὰ καὶ χαλεπὰ ὧν ἐβουλόμεθα ὕστερον εἰς666 in vol. 3
10ἀνάγκην ἔλθωμεν ποιεῖν, καὶ κινδυνεύσωμεν περὶ τῶν ἐν αὐτῇ τῇ χώρᾳ.

3

.

30

.

15

 Εὐσεβίου (fr. 33 phil. gr. III p. 12 Mull.). Σῶμα ἀργίη τήκει, ψυχὴν δὲ ἀμελετησίη ἀσκήσιος τῶν αὐτὴν ἀειρόντων πρὸς τὸ θεοειδέστατον.

3

.

30

.

16

 Ξενοφῶντος ἐν γʹ Ἀπομνημονευμάτων (III 9, 9). Σχολὴν δὲ σκοπῶν τί εἴη, ποιοῦντας μέν τι τοὺς πλείστους εὑρίσκειν ἔφη· καὶ γὰρ τοὺς πεττεύοντας καὶ τοὺς γελωτοποιοῦντας ποιεῖν τι, πάντας δὲ τούτους ἔφη
5σχολάζειν ἰέναι πράξοντας τὰ βελτίω τούτων· ἀπὸ μέν‐ τοι τῶν βελτιόνων ἐπὶ τὰ χείρω ἰέναι οὐδένα σχολά‐ ζειν· εἰ δέ τις ἴοι, τοῦτον ἀσχολίας αὐτῷ οὔσης τοῦτο πράττειν.

3

.

30

.

17

 Πλάτωνος (de leg. VII p. 807 E—808 C). Τὸ γὰρ ὅλην διατελεῖν ἡντινοῦν νύκτα καθεύδοντα, καὶ ὁντινοῦν τῶν πολιτῶν, καὶ μὴ φανερὸν εἶναι πᾶσι τοῖς οἰκέταις ἐγειρόμενόν τε καὶ ἐξανιστάμενον αἰεὶ πρῶ‐667 in vol. 3
5τον, τοῦτ’ αἰσχρὸν δεῖ δεδόχθαι πᾶσι, καὶ οὐκ ἐλευθέρου, εἴτ’ οὖν νόμον εἴτ’ ἐπιτήδευμα τὸ τοιοῦτον καλεῖν ἐστι χρεών. καὶ δέσποιναν ἐν οἰκίᾳ ὑπὸ θεραπαινίδων ἐγεί‐ ρεσθαί τινων, καὶ μὴ πρώτην αὐτὴν ἐγείρειν τὰς ἄλλας, αἰσχρὸν λέγειν χρὴ πρὸς αὑτοὺς δούλην τε καὶ δοῦλον
10καὶ παῖδα καὶ εἴ πως οἷόν τε ὅλην καὶ πᾶσαν τὴν οἰ‐ κίαν. ἐξεγειρομένους δὲ νύκτωρ δεῖ πάντας πράττειν τῶν τε πολιτικῶν μέρη πολλὰ καὶ τῶν οἰκονομικῶν, ἄρ‐ χοντας μὲν κατὰ πόλιν, δεσποίνας δὲ καὶ δεσπότας ἐν ἰδίαις οἰκίαις. ὕπνος γὰρ δὴ πολὺς οὔτε τοῖς σώμασιν
15οὔτε ταῖς ψυχαῖς ἡμῶν οὐδ’ αὖ ταῖς πράξεσι ταῖς περὶ ταῦτα πάντα ἁρμόττων ἐστὶ κατὰ φύσιν. καθεύδων γὰρ οὐδεὶς οὐδενὸς ἄξιος, οὐδὲν μᾶλλον τοῦ μὴ ζῶντος· ἀλλ’ ὅστις τοῦ ζῆν ἡμῶν καὶ τοῦ φρονεῖν μάλιστά ἐστι κηδε‐ μών, ἐγρήγορε χρόνον ὡς πλεῖστον, τὸ πρὸς ὑγίειαν αὐ‐
20τοῦ φυλάττων μόνον χρήσιμον· ἔστι δὲ τοῦτο οὐ πολὺ
καλῶς εἰς ἔθος ἰόν. ἐγρηγορότες δὲ ἄρχοντες ἐν πόλεσι νύκτωρ φοβεροὶ μὲν κακοῖς, πολεμίοις ἅμα καὶ πολίταις, ἀγαστοὶ δὲ καὶ τίμιοι τοῖς δικαίοις τε καὶ σώφροσιν, ὠφέλιμοι δὲ αὑτοῖς τε καὶ ξυμπάσῃ τῇ πόλει.668 in vol. 3

3

.

31

t

ΠΕΡΙ ΑΙΔΟΥΣ.

3

.

31

.

1

Εὐριπίδου Τημένῳ (fr. 746 N.2). Αἰδὼς γὰρ ὀργῆς πλείον’ ὠφελεῖ βροτούς.

3

.

31

.

2

 Εὐριπίδου Ἰφιγενείας (Aul. 378—380). Βούλομαί ς’ εἰπεῖν κακῶς εὖ, βραχέα, μὴ λίαν ἄνω βλέφαρα πρὸς τἀναιδὲς ἀγαγών, ἀλλὰ σωφρονεστέρως, ὡς ἀδελφὸν ὄντ’. ἀνὴρ γὰρ χρηστὸς αἰδεῖσθαι φιλεῖ.

3

.

31

.

3

Εὐριπίδου Ἱππολύτου (fr. 436 N.2).
Ὦ πότνι’ αἰδώς, εἴθε τοῖς πᾶσιν βροτοῖς συνοῦσα τἀναίσχυντον ἐξῄρου φρενῶν.669 in vol. 3

3

.

31

.

4

Ἡσιόδου Ἔργων (318). Αἰδώς, ἥ τ’ ἄνδρας μέγα σίνεται ἠδ’ ὀνίνησιν.

3

.

31

.

5

Μενάνδρου Ὁμοπάτριοι (fr. 1 com. IV p. 178). Πᾶς ἐρυθριῶν χρηστὸς εἶναί μοι δοκεῖ.

3

.

31

.

6

 Μουσωνίου (p. 256 Peerlk.). Αἰδοῦς παρὰ πᾶσιν ἄξιος ἔσῃ, ἐὰν πρῶτον ἄρξῃ σαυτὸν αἰδεῖσθαι.

3

.

31

.

7

 Δημοκρίτου (cf. fr. mor. 98 Mullach.). Φαῦλον, κἂν μόνος ᾖς, μήτε λέξῃς μήτ’ ἐργάσῃ· μάθε δὲ πολὺ μᾶλλον τῶν ἄλλων σεαυτὸν αἰσχύνεσθαι.

3

.

31

.

8

 Πυθιάδος. Πυθιὰς ἡ Ἀριστοτέλους τοῦ φιλοσόφου θυγάτηρ ἐρω‐ τηθεῖσα ποῖον κάλλιστον χρῶμα, ἔφη ‘τὸ διὰ τὴν αἰδῶ
τοῖς ἐλευθέροις ἐπιγιγνόμενον‘.670 in vol. 3

3

.

31

.

9

 Ἰαμβλίχου Σωπάτρῳ περὶ ἀρετῆς. Τοιαῦτα δ’ ἂν εἴη καὶ τὰ τῆς αἰδοῦς ἀντεχόμενα, τιμῶντα δὲ τὰ χρηστὰ ἤθη, δι’ ἣν τῶν αἰσχρῶν πάντων ἀπεχόμεθα· τὴν δὲ ἀναίδειαν ἐξορίζοντα τῆς ψυχῆς, δι’
5ἣν ὑπὸ τῶν αἰσχρῶν οἱ πολλοὶ ἁλίσκονται.

3

.

31

.

10

Θεοφράστου (fr. CLV Wimmer.). Αἰδοῦ σαυτόν, καὶ ἄλλον οὐκ αἰσχυνθήσῃ.

3

.

31

.

11

 Κάτωνος. Μάλιστα δ’ ἐνόμιζε δεῖν ἕκαστον αἰδεῖσθαι ἑαυτόν· μηδένα γὰρ ἑαυτοῦ μηδέποτε χωρὶς εἶναι.

3

.

31

.

12

 Στασίνου ἐκ τῶν Κυπρίων (fr. 20 Kinkel.). Ζῆνα δὲ τὸν ῥέξαντα καὶ ὃς τάδε πάντ’ ἐφύτευσεν, οὐκ ἐθέλεις εἰπεῖν· ἵνα γὰρ δέος, ἔνθα καὶ αἰδώς.

3

.

31

.

13

Ὁμήρου (Il. III 172). Αἰδοῖός τέ μοι ἐσσί, φίλε ἑκυρέ, δεινός τε.

3

.

31

.

14

Τοῦ αὐτοῦ (Od. XVII 188).
Ἀλλὰ τὸν αἰδέομαι καὶ δείδια.671 in vol. 3

3

.

31

.

15

Εὐριπίδου ἐκ Κρεσφόντου (fr. 457 N.2). Αἰδὼς ἐν ὀφθαλμοῖσι γίγνεται, τέκνον.

3

.

31

.

16

Θεόγνιδος (1161—1162). Οὐδένα θησαυρὸν καταθήσεαι ἔνδον ἀμείνω αἰδοῦς, ἢν ἀγαθοῖς ἀνδράσι, Κύρνε, διδῷς.

3

.

31

.

17

Ἀγάθωνος (fr. 22 p. 767 N.2). Ἀδικεῖν νομίζων ὄψιν αἰδοῦμαι φίλων.

3

.

31

.

18

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Εὐθύφρονος (p. 12 A—C). Λέγω γὰρ δὴ τὸ ἐναντίον ἢ ὁ ποιητὴς ἐποίησεν ὁ ποιήσας Ζῆνα δὲ τὸν ῥέξαντα καὶ ὃς τάδε πάντ’ ἐφύτευσεν,
5οὐκ ἐθέλεις εἰπεῖν· ἵνα γὰρ δέος, ἔνθα καὶ αἰδώς.
ἐγὼ οὖν τούτῳ διαφέρομαι τῷ ποιητῇ. εἴπω σοι ὅπῃ; —Πάνυ γε. —Οὐ δοκεῖ μοι εἶναι ἵνα δέος, ἔνθα καὶ αἰδώς· πολλοὶ γάρ μοι δοκοῦσι καὶ νόσους καὶ πενίας καὶ ἄλλα πολλὰ τοιαῦτα δεδιότες δεδιέναι μέν, αἰδεῖσθαι672 in vol. 3
10δὲ μηδὲν ταῦτα ἃ δεδίασιν. οὐ καὶ σοὶ δοκεῖ; —Πάνυ γε. —Ἀλλ’ ἵνα γε αἰδώς, ἔνθα καὶ δέος εἶναι· ἐπεὶ ἔστιν ὅστις αἰδούμενός τι πρᾶγμα καὶ αἰσχυνόμενος οὐ πεφό‐ βηταί τε καὶ δέδοικεν ἅμα δόξαν πονηρίας; —Δέδοικε μὲν οὖν. —Οὐκ ἄρα ὀρθῶς ἔχει λέγειν· ἵνα γὰρ δέος,
15ἔνθα καὶ αἰδώς· ἀλλ’ ἵνα μὲν αἰδώς, ἔνθα καὶ δέος, οὐ μέντοι γε ἵνα γε δέος, πανταχοῦ αἰδώς· ἐπὶ πλέον γὰρ οἶμαι δέος αἰδοῦς· μόριον γὰρ αἰδὼς δέους, ὥσπερ ἀριθ‐ μοῦ περιττόν, ὥστε οὐχ ἵνα περ ἀριθμός, ἔνθα καὶ περιτ‐ τόν, ἵνα δὲ περιττόν, ἔνθα καὶ ἀριθμός.

3

.

32

t

ΠΕΡΙ ΑΝΑΙΔΕΙΑΣ.

3

.

32

.

1

 Εὐριπίδου Μηδείᾳ (469—472). Οὔ τοι θράσος τόδ’ ἐστὶν, οὐδ’ εὐτολμία, φίλους κακῶς δράσαντ’ ἐναντίον βλέπειν· ἀλλ’ ἡ μεγίστη τῶν ἐν ἀνθρώποις νόσων
5πασῶν, ἀναίδει’. εὖ δ’ ἐποίησας μολών.673 in vol. 3

3

.

32

.

2

(trag. fr. adesp. 556 N.2) Αἰδὼς ἀπώλες’ αὐτόν, ἐρρέτω κακή· πολλὴν γὰρ αὐτὴν δειλὸς ὢν ἐκτήσατο.

3

.

32

.

3

(Eur. fr. 285 N.2) *** κἀγὼ μετ’ ἀνδρῶν ἡνίκ’ εὐτύχουν βίῳ.

3

.

32

.

4

(trag. fr. adesp. 557 N.2) Τοῖς γὰρ κακῶς πράσσουσιν οἱ σεμνοὶ λόγοι κόσμον μὲν ἂν δοίησαν· ἡ δ’ εὐπραξία ξὺν τοῖς ἀναισχύντοισιν ὥρισται βροτῶν.

3

.

32

.

5

(trag. fr. adesp. 558 N.2) Ὦ παῖ, τὸ δεῖσθαι τῶν πέλας θνητοῖς μέγα
διδασκαλεῖον τῆς ἀναιδείας ἔφυ.674 in vol. 3

3

.

32

.

6

 Ὁμήρου (Il. XXIV 44—45). Ὣς Ἀχιλεὺς ἔλεον μὲν ἀπώλεσεν, οὐδέ οἱ αἰδὼς γίνεται, ἥ τ’ ἄνδρας μέγα σίνεται ἠδ’ ὀνίνησιν.

3

.

32

.

7

*ωκειῶν. Αἰδώς τοι ξυνετοῖσιν ἐπὶ βλεφάροισι κάθηται, ὕβρις δ’ ἀξυνέτοισι· σοφὸς δέ κε τοῦτο δαείη.

3

.

32

.

8

Θεόγνιδος (647—648). Ἤδη νῦν αἰδὼς μὲν ἐν ἀνθρώποισιν ὄλωλεν, αὐτὰρ ἀναιδείη γαῖαν ἐπέρχεθ’ ὁμῶς.

3

.

32

.

9

Μενάνδρου (fab. inc. fr. 287 com. IV p. 294). Ἀπερυθριᾷ πᾶς, ἐρυθριᾷ δ’ οὐδεὶς ἔτι.

3

.

32

.

10

(Menandri fab. inc. fr. 173 com. IV p. 273).
Ὃς
οὔτ’ ἐρυθριᾶν ἐπίστατ’ οὔτε δεδιέναι, τὰ πρῶτα πάσης τῆς ἀναιδείας ἔχει.675 in vol. 3

3

.

32

.

11

 Μενάνδρου Καρίνῃ (fr. 2 com. IV p. 144).
Ὦ μεγίστη τῶν θεῶν νῦν οὖς’ ἀναίδει’, εἰ θεὸν καλεῖν σε δεῖ. δεῖ δέ· τὸ κρατοῦν γὰρ νῦν νομίζεται θεός.
5ἐφ’ ὅσον βαδίζεις, ἐφ’ ὅσον ἥξειν μοι δοκεῖς.

3

.

32

.

12

Διφίλου (fr. 29 com. IV p. 425). Οὐκ ἔστ’ ἀναιδοῦς ζῷον εὐθαρσέστερον.

3

.

32

.

13

(trag. fr. adesp. 528 N.2) Κακὴ γὰρ αἰδὼς ἔνθα τἀναιδὲς κρατεῖ.

3

.

32

.

14

 Θεοδέκτου (fr. 12 p. 805 N.2). Ἅπαντ’ ἐν ἀνθρώποισι γηράσκειν ἔφυ καὶ πρὸς τελευτὴν ἔρχεται τακτοῦ χρόνου, πλὴν, ὡς ἔοικε, τῆς ἀναιδείας μόνον.
5αὕτη δ’ ὅσῳπερ αὔξεται θνητῶν γένος, τοσῷδε μείζων γίγνεται καθ’ ἡμέραν.

3

.

32

.

15

Ἡροδότου ἱστορίας αʹ (I 8). Ἅμα δὲ κιθῶνι ἐκδυομένῳ ἐκδύεται καὶ τὴν αἰδῶ γυνή.676 in vol. 3

3

.

32

.

16

 Ξενοφῶντος ἐκ τῆς Κύρου παιδείας (I 2, 7). Ἕπεσθαι δὲ δοκεῖ μάλιστα τῇ ἀχαριστίᾳ ἀναισχυντία· καὶ γὰρ αὕτη δοκεῖ εἶναι μεγίστη ἐπὶ πάντα τὰ αἰσχρὰ
5ἡγεμών.

3

.

32

.

17

 Δημοσθένους (I § 27 p. 17). Καὶ ἔτι ἡ τῶν πραγμάτων αἰσχύνη οὐδεμιᾶς ἐλάττων ζημίας τοῖς γε σώφροσιν.

3

.

32

.

18

(Demosth. IV § 10 p. 43) Ἐγὼ μὲν οἶμαι τοῖς ἐλευθέροις μεγίστην ἀνάγκην τὴν ὑπὸ τῶν πραγμάτων αἰσχύνην εἶναι.

3

.

32

.

19

 Θουκυδίδου (I 84). Πολεμικοί τε καὶ εὔβουλοι διὰ τὸ εὔκοσμον γινόμεθα, τὸ μὲν ὅτι αἰδὼς σωφροσύνης πλεῖστον μετέχει, αἰσχύνης
δὲ εὐψυχία.677 in vol. 3

3

.

33

t

ΠΕΡΙ ΣΙΓΗΣ.

3

.

33

.

1

 Καρκίνου (fr. 7 p. 800 N.2). Πολλοῖς γὰρ ἀνθρώποισι φάρμακον κακῶν σιγή, μάλιστα δ’ ἐστὶ σώφρονος τρόπου.

3

.

33

1a

(deest Mein.: Soph. Ai. 293) Γύναι, γυναιξὶ κόσμον ἡ σιγὴ φέρει.

3

.

33

.

2

Μενάνδρου (fab. inc. fr. 288 com. IV p. 294). Οὐθὲν σιωπῆς ἔστι χρησιμώτερον.

3

.

33

.

3

Σοφοκλέους Ἀλεάδαις (fr. 78 N.2). Ὦ παῖ, σιώπα· πόλλ’ ἔχει σιγὴ καλά.

3

.

33

.

4

Χάρητος (fr. 2 p. 826 N.2).
Γλώσσης μάλιστα πανταχοῦ πειρῶ κρατεῖν, ὃ καὶ γέροντι καὶ νέῳ τιμὴν φέρει, ἡ γλῶσσα σιγὴν καιρίαν κεκτημένη.678 in vol. 3

3

.

33

.

5

Ἀθηνοδώρου (Ps.—Plut. apophth. reg. et duc. p. 207 C). Ἔστι καὶ τὸ σιγᾶν ἀκίνδυνον γέρας.

3

.

33

.

6

Ἄμφιδος (fab. inc. fr. 9 com. III p. 319). Οὐκ ἔστι κρεῖττον τοῦ σιωπᾶν οὐδὲ ἕν.

3

.

33

.

7

Φιλωνίδου (com. II 1 p. 425). Κρεῖττον σιωπᾶν ἐστιν ἢ λαλεῖν μάτην.

3

.

33

.

8

 Κλεάνθους. Σιωπῶντος τοῦ Κλεάνθους, ἐπεί τις ἔφη ‘τί σιγᾷς; καὶ μὴν ἡδὺ τοῖς φίλοις ὁμιλεῖν‘, ‘ἡδύ‘ ἔφη ‘ἀλλ’ ὅσῳ ἥδιον, τοσῷδε μᾶλλον αὐτοῦ τοῖς φίλοις παραχωρητέον‘.

3

.

33

.

9

Πλουτάρχου ἐκ τοῦ Πῶς ἔστιν ἀπὸ ἐχθρῶν ὠφελη‐
θῆναι (p. 90 B).
Ἄνευ δὲ τούτου τὴν περὶ τὴν γλῶτταν ἐγκράτειαν, οὐ μικρὸν ἀρετῆς μέρος οὖσαν, ὑπήκοον ἀεὶ τῷ λογισμῷ καὶ679 in vol. 3
5πειθήνιον ἔχειν ***

3

.

33

.

10

 Ζήνωνος. Ζήνων Ἀντιγόνου πρέσβεις Ἀθήναζε πέμψαντος, κληθεὶς ὑπ’ αὐτῶν σὺν ἄλλοις φιλοσόφοις ἐπὶ δεῖπνον, κἀκείνων παρὰ πότον σπευδόντων ἐπιδείκνυσθαι τὴν αὑ‐
5τῶν ἕξιν, αὐτὸς ἐσίγα. τῶν δὲ πρέσβεων ζητούντων τί ἀπαγγείλωσι περὶ αὐτοῦ πρὸς Ἀντίγονον ‘τοῦτ’ αὐτό‘ ἔφη ‘ὃ βλέπετε‘ δυσκρατέστατον γὰρ πάντων ὁ λόγος.

3

.

33

.

11

 Ξενοκράτους. Ξενοκράτης διαιρῶν ἕκαστον μέρος τῆς ἡμέρας εἰς πρᾶξίν τινα καὶ τῇ σιωπῇ μέρος ἀπένεμεν.

3

.

33

.

12

Σιμωνίδου (Plut. de tuenda sanit. p. 125 D). Σιμωνίδης ἔλεγε μηδέποτε αὐτῷ μεταμελῆσαι σιγή‐
σαντι, φθεγξαμένῳ δὲ πολλάκις.680 in vol. 3

3

.

33

.

13

 Ἀπολλώνιος τοῖς γνωρίμοις (deest edit. Hercher.). Πολλὴν ἐπιμέλειαν ποιεῖσθε περὶ τοῦ μὴ λέγειν ἃ μὴ δεῖ. παντελῶς γὰρ ἀπαιδεύτου τινός ἐστι τὸ μὴ δύ‐ νασθαι σιωπᾶν, ἀλλ’ ἐκλαλεῖν τὰ μὴ καλῶς ἔχοντα.

3

.

33

.

14

 Διογένους. Διογένης πρὸς τὸν φιλόσοφον εἶναι φήσαντα, ἐρω‐ τῶντα δὲ ἐριστικῶς ‘κακόδαιμον‘ ἔφη ‘τὸ βέλτιστον τῶν ἐν τῷ βίῳ τοῦ φιλοσόφου λυμαινόμενος τῷ λόγῳ φιλο‐
5σοφεῖν φήσ‘.

3

.

33

.

15

 Θεοκρίτου. Θεόκριτος ἐρωτηθεὶς ὑπὸ ἀδολέσχου ὅπου αὐτὸν αὔ‐ ριον ὄψοιτο, ‘ὅπου‘ ἔφη ‘ἐγὼ σὲ οὐκ ὄψομαι‘.

3

.

33

.

16

 Πλουτάρχου (fr. XXXIV 1). Περὶ τῆς καθ’ Ὅμηρον ἐχεμυθίας διὰ τούτων σαφῶς δείκνυται. λέγει γάρ
Θερσῖτ’ ἀκριτόμυθε, λιγύς περ ἐὼν ἀγορητὴς
5
ἴσχεο μηδ’ ἔθελ’ οἶος ἐριζέμεναι βασιλῆι. καὶ τοῦ Τηλεμάχου εἰπόντος
ἦ μάλα τις θεῶν ἔνδον, οἳ οὐρανὸν εὐρὺν ἔχουσιν ἐπιλαμβανόμενος ὁ πατὴρ ἔφη
σίγα καὶ κατὰ σὸν νόον ἴσχανε μηδ’ ἐρέεινε·
10αὕτη τοι δίκη ἐστὶ θεῶν οἳ Ὄλυμπον ἔχουσι.
τοῦτο ἐκσίγησιν οἱ Πυθαγορικοὶ καλοῦντες οὐδὲν ἀπεκρί‐ νοντο τοῖς περὶ θεῶν ὅ τι τύχοιεν ἰταμῶς καὶ εὐχερῶς ἐρωτῶσιν.681 in vol. 3

3

.

33

.

17

 Δημοσθένους (?). Μὴ νομίσητέ με, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, ἀγνοεῖν, ὅτι ἀσφαλὲς τὸ σιγᾶν ἐστι.

3

.

34

t

ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΕΥΚΑΙΡΩΣ ΛΕΓΕΙΝ.

3

.

34

.

1

Διονυσίου (fr. 6 p. 795 N.2). Ἢ λέγε τι σιγῆς κρεῖττον ἢ σιγὴν ἔχε.

3

.

34

.

2

 Εὐριπίδου Ἀρχελάῳ (fr. 253 N.2). Ἁπλοῦς ὁ μῦθος, μὴ λέγ’ εὖ· τὸ γὰρ λέγειν εὖ δεινόν ἐστιν, εἰ φέροι τινὰ βλάβην.

3

.

34

.

3

Εὐριπίδου Αἰγέως (fr. 5 N.2). Εἰ μὴ καθέξεις γλῶσσαν, ἔσται σοι κακά.682 in vol. 3

3

.

34

.

4

 Ἀντιφάνους (fab. inc. fr. 46 com. III p. 149). Οὐκ ἔστιν οὐδὲν λεγόμενον μακρῶς, ὅτε ὁ λέγων ὑποτάττει τοῖς λόγοις τὰ πράγματα.

3

.

34

.

5

Αἰσχύλου (fr. 397 N.2). Πρὸ τῶν τοιούτων χρὴ λόγων δάκνειν στόμα.

3

.

34

.

6

 Ἐκ τοῦ Ἰσοκράτους πρὸς Δημόνικον (§ 41 p. 11 b). Δύο ποιοῦ καιροὺς τοῦ λέγειν, ἢ περὶ ὧν οἶσθα σα‐ φῶς, ἢ περὶ ὧν ἀναγκαῖον εἰπεῖν. ἐν τούτοις γὰρ μόνοις ὁ λόγος τῆς σιγῆς κρείττων, ἐν δὲ τοῖς ἄλλοις ἄμεινον
5σιγᾶν ἢ λέγειν.

3

.

34

.

7

 Πυθαγόρου. Ἔλεγεν ὁ Πυθαγόρας ‘χρὴ σιγᾶν ἢ κρείσσονα σιγῆς λέγειν‘.

3

.

34

.

8

Τοῦ αὐτοῦ. Ἢ σιγὴν καίριον ἢ λόγον ὠφέλιμον ἔχε.

3

.

34

.

9

Σόλωνος. Σφραγίζου τοὺς μὲν λόγους σιγῇ, τὴν δὲ σιγὴν καιρῷ.683 in vol. 3

3

.

34

.

10

 Αἰσχίνου (C. Fr. Hermann. disput. de Aesch. Socrat. rel. p. 11). Αἰσχίνης ὁ Σωκρατικὸς ἐπιπληχθείς. ὅτι Σωκράτει ἐσχολακὼς σιωπᾷ, ‘οὐ γὰρ μόνον‘ εἶπε ‘λέγειν ἔμαθον
5παρὰ Σωκράτει, ἀλλὰ καὶ σιωπᾶν‘.

3

.

34

.

11

 Πυθαγόρου. Αἱρετώτερόν σοι ἔστω λίθον εἰκῆ βάλλειν, ἢ λόγον ἀργόν.

3

.

34

.

12

Εὐριπίδου ἐν Ἀνδρομέδᾳ (fr. 126 N2.). Σιγᾷς· σιωπὴ δ’ ἄπορος ἑρμηνεὺς λόγων.

3

.

34

.

13

Θεόγνιδος (625—626). Ἀργαλέον φρονέοντα παρ’ ἄφροσι πόλλ’ ἀγορεύειν, καὶ σιγᾶν αἰεί· τοῦτο γὰρ οὐ δυνατόν.

3

.

34

.

14

Ἐκ τοῦ Ἐπικτήτου Ἐγχειριδίου (c. 33).
Τάξον τινὰ ἤδη σεαυτῷ χαρακτῆρα καὶ τύπον, ὃν φυλάξεις ἐπί τε σαυτοῦ ὢν καὶ ἀνθρώποις ἐντυγχάνων. σιωπὴ τὰ πολλὰ ἔστω ἢ λαλείσθω τὰ ἀναγκαῖα καὶ δι’684 in vol. 3
5ὀλίγων. σπανίως δέ ποτε καιροῦ καλοῦντος ἐπὶ τὸ λέ‐ γειν τι ἥξομεν, ἀλλὰ περὶ οὐδενὸς τῶν εἰκαίων, μὴ περὶ ἀθλητῶν ἢ μονομάχων ἢ περὶ ἵππων ἢ βρωμάτων ἢ πο‐ μάτων τῶν ἑκασταχοῦ, μὴ περὶ ἀνθρώπων ψέγοντα ἢ ἐπαινοῦντα ἢ συγκρίνοντα. λοιπὸν ἐκείνου ἔχου τοῦ μὴ
10καθιέναι εἰς ὁμιλίας ἰδιωτικάς, ἀλλὰ ἂν οἷός τε ᾖς, μέ‐ ταγε τοὺς λόγους ἐπὶ τὸ προσῆκον· εἰ δὲ μή, ἀπόλειπε σιωπᾶν.

3

.

34

.

15

Σόλωνος.
Σόλων ἐρωτηθεὶς ὑπὸ Περιάνδρου παρὰ πότον, ἐπεὶ σιωπῶν ἐτύγχανε, πότερα διὰ λόγων σπάνιν ἢ διὰ μω‐ ρίαν σιωπᾷ, ‘ἀλλ’ οὐδεὶς ἄν‘ εἶπε ‘μωρὸς σιωπᾶν ἐν685 in vol. 3
5συμποσίῳ δύναιτο‘.

3

.

34

.

16

 Ἐκ τῶν Δίωνος Χρειῶν. Τῶν συνόντων τις μειρακίων Διογένει, ἐρωτώμενος ὑπ’ αὐτοῦ ἐσιώπα· ὃ δὲ ἔφη ‘οὐκ οἴει τοῦ αὐτοῦ εἶναι εἰδέναι τε ἃ λεκτέον καὶ πότε, καὶ τίνα σιωπητέον, καὶ
5πρὸς τίνα;

3

.

34

.

17

 Κλεοστράτου. Κλεόστρατος πρὸς τὸν εἰπόντα ‘οὐκ αἰσχύνῃ μεθύων;‘ ‘σὺ δὲ οὐκ αἰσχύνῃ‘ ἔφη ‘μεθύοντα νουθετῶν;‘

3

.

34

.

18

Σωκράτους. Τῷ γελοίῳ καθάπερ ἁλὶ πεφεισμένως δεῖ χρῆσθαι.

3

.

34

.

19

Ἀναξάρχου. Πολυμαθίη κάρτα μὲν ὠφελέει, κάρτα δὲ βλάπτει τὸν
ἔχοντα. ὠφελέει μὲν τὸν δεξιὸν ἄνδρα, βλάπτει δὲ τὸν ῥηιδίως φωνεῦντα πᾶν ἔπος καὶ ἐν παντὶ δήμῳ. χρὴ δὲ686 in vol. 3
5καιροῦ μέτρα εἰδέναι· σοφίης γὰρ οὗτος ὅρος. οἳ δὲ ἔξω καιροῦ ῥῆσιν μουσικὴν 〈ἀείδουσιν, κἢν〉 πεπνυμένως ἀεί‐ σωσιν, οὐ παραδέκονται ἐναργίῃ γνώμην, αἰτίην δ’ ἔχουσι μωρίης.

3

.

35

t

ΠΕΡΙ ΒΡΑΧΥΛΟΓΙΑΣ.

3

.

35

.

1

Ἡσιόδου Ἔργων (719—720).
Γλώσσης τοι θησαυρὸς ἐν ἀνθρώποισι μέγιστος φειδωλῆς, πλείστη δὲ χάρις κατὰ μέτρον ἰούσης.687 in vol. 3

3

.

35

.

2

 Εὔπολις ἐν Δήμοις (fr. 18 com. II 1 p. 467). Καὶ τοῦ μὲν 〈ἐν〉 κύκλῳ γε παύσομαι λόγου, φράσω δέ σοι τὸ πρᾶγμα διὰ τῶν χωρίων.

3

.

35

.

3

 Εὐριπίδου Αἰόλῳ (fr. 28 N.2). Παῖδες, σοφοῦ πρὸς ἀνδρός, ὅστις ἐν βραχεῖ πολλοὺς λόγους οἷός τε συντέμνειν καλῶς.

3

.

35

.

4

Σοφοκλέους Ἀλήτῃ (fr. 98 N.2). Βραχεῖ λόγῳ δὲ πολλὰ πρόσκειται σοφά.

3

.

35

.

5

 Μενάνδρου Ἐπαγγελλομένῳ (fr. 3 com. IV p. 115). Τοῖς ἀναιδέσιν βοηθεῖ γὰρ λόγοις τοῦθ’ ἓν μόνον, ἂν βραχεῖς αὐτοὺς ποῇ τις τόν τε καιρὸν εὖ λάβῃ.

3

.

35

.

6

Φιλωνίδου (com II 1 p. 425). Ἅπαντ’ ἐρίζεις καὶ συνίης οὐδὲ ἕν.

3

.

35

6a

Γράμματα μαθεῖν δεῖ καὶ μαθόντα νοῦν ἔχειν.688 in vol. 3

3

.

35

.

7

 Φιλωνίδου (com. IV p. 690). Οὐκ ἄν τις εἴπῃ πολλά, θαυμασθήσεται, ὁ μικρὰ δ’ εἰπὼν μᾶλλον, ἂν ᾖ χρήσιμα.

3

.

35

.

8

Πυθαγόρου. Μὴ ἐν πολλοῖς ὀλίγα λέγε, ἀλλ’ ἐν ὀλίγοις πολλά.

3

.

35

.

9

 Λυκούργου. Λυκοῦργος πρὸς τὸν εἰπόντα ‘διὰ τί Λακεδαιμόνιοι τὴν βραχυλογίαν ἀσκοῦσιν;‘ εἶπεν ‘ὅτι ἐγγύς ἐστι τοῦ σιγᾶν‘.

3

.

35

.

10

(Epict. fr. 77 Schweigh.) Μηδενὸς οὕτως ἐν παντὶ προνόει ὡς τοῦ ἀσφαλοῦς· ἀσφαλέστερον γὰρ τοῦ λέγειν τὸ σιγᾶν. ἔα δὲ τὸ λέγειν ὅσα δίχα ἔσται νοῦ καὶ ψόγου ....

3

.

35

10a

Ἐκ τοῦ Ἐπικτήτου Ἐγχειριδίου (c. 33).
Ἀπέστω δὲ τὸ πολὺ καὶ αὑτοῦ τινων ἔργων μεμνῆ‐ σθαι ἢ κινδύνων, οὐ γὰρ ὡς σοὶ ἡδύ ἐστι τὸ τῶν σῶν κινδύνων μεμνῆσθαι, οὕτω καὶ τοῖς ἄλλοις ἡδύ ἐστι τὸ689 in vol. 3
5τῶν σοὶ συμβαινόντων ἀκούειν.

3

.

35

.

11

 Πλάτωνος Νόμων αʹ (I p. 641 E). Τὴν πόλιν ἅπαντες ἡμῶν Ἕλληνες ὑπολαμβάνουσιν, ὡς φιλόλογός τέ ἐστι καὶ πολύλογος, Λακεδαίμονα δὲ καὶ Κρήτην, τὴν μὲν βραχύλογον, τὴν δὲ πολύνοιαν μᾶλλον ἢ
5πολυλογίαν ἀσκοῦσαν.

3

.

36

t

ΠΕΡΙ ΑΔΟΛΕΣΧΙΑΣ.

3

.

36

.

1

Θεόγνιδος (421—424). Πολλοῖς ἀνθρώπων γλώσσῃ θύρα οὐκ ἐπίκειται
ἁρμοδίη, καί σφιν πόλλ’ ἀλάλητα μέλει. πολλάκι γὰρ τὸ κακὸν κατακείμενον ἔνδοθεν ἦλθεν·690 in vol. 3
5ἐσθλὸν δ’ ἐξελθεῖν λώιον ἢ τὸ κακόν.

3

.

36

.

2

 Εὐριπίδου Ἱππολύτῳ (395—397). Γλώσσῃ γὰρ οὐδὲν πιστόν, ἣ θυραῖα μὲν φρονήματ’ ἀνδρῶν νουθετεῖν ἐπίσταται, αὐτὴ δ’ ὑφ’ αὑτῆς πλεῖστα κέκτηται κακά.

3

.

36

.

3

 Εὐριπίδου Μηδείας (292—293). Οὐ νῦν με πρῶτον, ἀλλὰ πολλάκις, Κρέον, ἔβλαψε γλῶσσα, μεγάλα τ’ εἴργασται κακά.

3

.

36

.

4

Ἀστυδάμαντος (fr. 7 p. 780 N.2). Γλώσσης περίπατός ἐστιν ἀδολεσχία.

3

.

36

.

5

(comici ignoti fr. 345 IV p. 690) Ληρεῖς ἐν οὐ δέοντι καιρῷ φιλοσοφῶν.

3

.

36

.

6

Ὁμήρου (Od. XIV 466). Καί τι ἔπος προέηκεν ὅ πέρ τ’ ἄρρητον ἄμεινον.

3

.

36

.

7

Τοῦ αὐτοῦ (Il. XXIII 478—479). Ἀλλ’ αἰεὶ μύθοις λαβρεύεαι. οὐδέ τι σε χρὴ
λαβραγόρην [τ’] ἔμεναι.691 in vol. 3

3

.

36

.

8

 Νικοστράτου (inc. fab. fr. 1 com. III p. 288). Εἰ τὸ συνεχῶς καὶ πολλὰ καὶ ταχέως λαλεῖν ἦν τοῦ φρονεῖν παράσημον, αἱ χελιδόνες ἐλέγοντ’ ἂν ἡμῶν σωφρονέστεραι πολύ.

3

.

36

.

9

 Εὐριπίδου Πενθεῖ (Bacch. 268—269). Σὺ δ’ εὔτροχον μὲν γλῶσσαν ὡς φρονῶν ἔχεις, ἐν τοῖς λόγοισι δ’ οὐκ ἔνεισί σοι φρένες.

3

.

36

.

10

 Εὐριπίδου Ἀντιόπῃ (fr. 219 N.2). Κόσμος δὲ σιγὴ στεγανὸς ἀνδρὸς οὐ κακοῦ. τὸ δ’ ἐκλαλοῦν τοῦθ’ ἡδονῆς μὲν ἅπτεται, κακὸν δ’ ὁμίλημ’, ἀσθενὲς δὲ καὶ πόλει.

3

.

36

.

11

Σοφοκλέους Ἀλεάδαις (fr. 79 N.2). Τί ταῦτα πολλῶν ῥημάτων ἔτ’ ἔστι σοι;
τὰ γὰρ περισσὰ πανταχοῦ λυπήρ’ ἔπη.692 in vol. 3

3

.

36

.

12

 Μενάνδρου. ***

3

.

36

12a

(trag. adesp. 529 N.2). Αἰσχρόν γ’ ὅταν τις † ἐπὶ γλώσσῃ φυεὶς γλώσσῃ ματαίους ἐξακοντίσῃ λόγους.

3

.

36

.

13

 Εὐριπίδου Βάκχαις (386—388). Ἀχαλίνων στομάτων ἀνόμου τ’ ἀφροσύνας τὸ τέλος δυστυχία.

3

.

36

.

14

Μενάνδρου.
***693 in vol. 3

3

.

36

14a

(Eur. fr. 1044 N.2) Οὔτ’ ἐκ χερὸς μεθέντα καρτερὸν λίθον ῥᾷον κατασχεῖν οὔτ’ ἀπὸ γλώσσης λόγον.

3

.

36

.

15

Τοῦ αὐτοῦ Δικτύος (fr. 335 N.2). Τυραννικόν τοι πόλλ’ ἐπίστασθαι λέγειν.

3

.

36

.

16

 Σοφοκλῆς Ἀλήτῃ (fr. 99 N.2). Ἀνὴρ γὰρ ὅστις ἥδεται λέγων ἀεί, λέληθεν αὑτὸν τοῖς ξυνοῦσιν ὢν βαρύς.

3

.

36

.

17

Αἰσχύλου (Prom. 329). Γλώσσῃ ματαίᾳ ζημία προστρίβεται.

3

.

36

.

18

 Φιλήμονος (fab. inc. fr. 11 com. IV p. 37). Τὸν μὴ λέγοντα τῶν δεόντων μηδὲ ἓν μακρὸν νόμιζε, κἂν δύ’ εἴπῃ συλλαβάς· τὸν δ’ εὖ λέγοντα μὴ νόμιζ’ εἶναι μακρόν,
5μηδ’ ἂν σφόδρ’ εἴπῃ πολλὰ καὶ πολὺν χρόνον. τεκμήριον δὲ τοῦδε τὸν Ὅμηρον λάβε· οὗτος γὰρ ἡμῖν μυριάδας ἐπῶν γράφει, ἀλλ’ οὐδὲ εἷς Ὅμηρον εἴρηκεν μακρόν.

3

.

36

.

19

 Ζήνωνος. Ζήνων πρὸς τὸν πλείω λαλεῖν θέλοντα ἢ ἀκούειν ‘νεανίσκε‘ εἶπεν ‘ἡ φύσις ἡμῖν γλῶτταν μὲν μίαν, δύο δὲ ὦτα παρέσχεν, ἵνα διπλασίονα ὧν λέγομεν ἀκούωμεν‘.694 in vol. 3

3

.

36

.

20

 Θεοκρίτου. Θεόκριτος Ἀναξιμένους λέγειν μέλλοντος ‘ἄρχεται‘ εἶπεν ‘λέξεων μὲν ποταμός, νοῦ δὲ σταλαγμόσ‘.

3

.

36

.

21

 Διογένους. Διογένης ᾔτησέν ποτε Πλάτωνα τῶν ἐκ τοῦ κήπου ἰσχά‐ δων τρεῖς· ὡς δ’ ἐκεῖνος μέδιμνον ἀπέστειλεν, ‘οὕτωσ‘ ἔφη ‘καὶ ἀποκρίνῃ 〈ἓν〉 ἐρωτηθεὶς μυρία‘.

3

.

36

.

22

 Πλάτωνος. Πλάτων Ἀντισθένους ἐν τῇ διατριβῇ ποτε μακρο‐ λογήσαντος ‘ἀγνοεῖσ‘ εἶπεν ‘ὅτι τοῦ λόγου μέτρον ἐστὶν
οὐχ ὁ λέγων, ἀλλ’ ὁ ἀκούων‘.695 in vol. 3

3

.

36

.

23

 Ζήνωνος. Τῶν τις ἐν Ἀκαδημίᾳ νεανίσκων περὶ ἐπιτηδευμάτων διελέγετο ἀφρόνων· ὁ δὲ Ζήνων ‘ἐὰν μὴ τὴν γλῶσσαν‘ ἔφη ‘εἰς νοῦν ἀποβρέξας διαλέγῃ, πολὺ πλείω ἔτι καὶ ἐν
5τοῖς λόγοις πλημμελήσεισ‘.

3

.

36

.

24

Δημοκρίτου (fr. mor. 144 Mullach.). Πλεονεξίη τὸ πάντα λέγειν, μηδὲν δὲ ἐθέλειν ἀκούειν.

3

.

36

.

25

 Ἰσοκράτους. Ἰσοκράτης ὁ ῥήτωρ Καρίωνος ὄντος λάλου καὶ σχο‐ λάζειν αὐτῷ βουλομένου, διττοὺς ᾔτησε μισθούς. τοῦ δὲ τὴν αἰτίαν πυθομένου ‘ἕνα μέν‘ ἔφη ‘ἵνα λαλεῖν μάθῃ·
5τὸν δ’ ἕτερον, ἵνα σιγᾶν‘.

3

.

36

.

26

 Ζήνωνος. Ζήνων τῶν μαθητῶν ἔφασκεν τοὺς μὲν φιλολόγους εἶναι, τοὺς δὲ λογοφίλους.696 in vol. 3

3

.

36

.

27

 Θεοκρίτου. 〈Θεόκριτοσ〉 ἐριστικοῦ ἀνδρὸς ἐρωτῶντος αὐτόν, εἰ ἡ ἀρετὴ ὠφέλιμος, ἀνένευσεν, οὐ βουλόμενος παρασχεῖν αὐτῷ ἐκ τῆς ἀποκρίσεως ἀφορμὴν εἰς ἔριν.

3

.

36

.

28

 Ἀπολλώνιος τοῖς γνωρίμοις (epistologr. gr. p. 126 Herch.). Πολυλογία πολλὰ σφάλματα ἔχει, τὸ δὲ σιγᾶν ἀσφαλές.

3

.

36

.

29

 Ἀπολλώνιος Εὐφράτῃ (ibid. p. 125). Οἱ κράτιστοι τῶν ἀνθρώπων βραχυλογώτατοι. οἱ οὖν ἀδολέσχαι, εἰ ἠνιῶντο ὡς ἀνιῶσιν, οὐκ ἂν ἐμακρη‐ γόρουν.

3

.

36

.

30

Εὐσεβίου (fr. 34 phil. graec. III p. 12 Mull.).
Ἄνθρωποι λόγων κούφων μέγα ὀδόντας ἕρκος ἐκτέα‐ ται. ἀλλὰ γὰρ ἐπὶ παντὶ νόου χρῄζομεν· ἐπεὶ ἐὰν οὗτος μὴ κατιθύνῃ αὐτὰ τὰ ἔπεα, πρὶν βουλευθῆναι ἐκφεύγει697 in vol. 3
5πολλάκις καὶ κατηλογήσαντα τοσούτου ἕρκεος ἄκριτα προ‐ εκθρώσκει.

3

.

36

.

31

 Ξενοφῶντος ἐκ τῆς Κύρου παιδείας (I 4, 3). Ἔτι δὲ καὶ διὰ τὸ φιλομαθὴς εἶναι πολλὰ μὲν αὐ‐ τὸς τοὺς παρόντας ἀνηρώτα, πῶς ἔχοντα τυγχάνοι, καὶ ὅσα αὐτὸς ὑπὸ ἄλλων ἐρωτῷτο, διὰ τὸ ἀγχίνους εἶναι,
5ταχὺ ἀπεκρίνετο, ὥστ’ ἐκ πάντων τούτων πολυλογία συνε‐ λέγετο αὐτῷ. ἀλλ’ ὥσπερ ἐν σώμασιν, ὅσοι νέοι ὄντες μέγεθος ἔλαβον, ὅμως ἐμφαίνεταί τι αὐτοῖς νεαρὸν ὃ κατη‐ γορεῖ τὴν ὀλιγοετίαν, οὕτω καὶ Κύρου ἐκ τῆς πολυλογίας οὐ θράσος διεφαίνετο, ἀλλὰ πρᾳότης τις καὶ φιλοστορ‐
10γία, ὥστ’ ἐπεθύμει ἄν τις ἔτι πλείω ἀκούειν αὐτοῦ ἢ
σιωπῶντι παρεῖναι.698 in vol. 3

3

.

37

t

ΠΕΡΙ ΧΡΗΣΤΟΤΗΤΟΣ.

3

.

37

.

1

Μενάνδρου (fab. inc. fr. 273 com. IV p. 292). Οὐθεὶς πονηρὸν πρᾶγμα χρηστὸς ὢν ποεῖ.

3

.

37

.

2

Τοῦ αὐτοῦ (ibid. fr. 274). Ὡς ἡδὺ συνέσει χρηστότης κεκραμένη.

3

.

37

.

3

 Θεόγνιδος (319—322). Κύρν’, ἀγαθὸς μὲν ἀνὴρ γνώμην ἔχει ἔμπεδον αἰεί, τολμᾷ δ’ ἔν τ’ ἀγαθοῖς κείμενος ἔν τε κακοῖς. εἰ δὲ θεὸς κακῷ ἀνδρὶ βίον καὶ πλοῦτον ὀπάσσῃ,
5ἀφραίνων βίοτον οὐ δύναται κατέχειν.

3

.

37

.

4

 Σοφοκλῆς Ἠλέκτρᾳ (1082 sq.). ΧΟΡ. Οὐδεὶς τῶν ἀγαθῶν ζῶν κακῶς εὔκλειαν αἰσχῦναι θέλει.

3

.

37

.

5

Μενάνδρου (fab. inc. fr. 48 com. IV p. 249).
Σὺ μὲν παραινεῖς ταῦτα· πῶς οὔ; σοὶ πρέπει. ἐμὲ δὲ ποιεῖν τὸ καθῆκον οὐχ ὁ σὸς λόγος, εὖ ἴσθ’ ἀκριβῶς, ὁ δ’ ἴδιος πείθει τρόπος.699 in vol. 3

3

.

37

.

6

Μενάνδρου (fab. inc. fr. 246 com. IV p. 288). Ὁ χρηστός ἐστι πολλαχοῦ σωτήριος.

3

.

37

.

7

Μενάνδρου (ibid. fr. 246 b). Τὸ χρηστὰ πράττειν ἔργον ἔστ’ ἐλευθέρου.

3

.

37

.

8

Τοῦ αὐτοῦ (ibid. fr. 246 c). Μέγιστον ἀγαθόν ἐστι μετὰ νοῦ χρηστότης.

3

.

37

.

9

Διφίλου (fab. inc. fr. 32 com. IV p. 425). Ὡς μακάριον φρόνησις ἐν χρηστῷ τρόπῳ.

3

.

37

.

10

 Μενάνδρου Ὁμοπάτριοι (fr. 2 com. IV p. 178). Χρηστοὺς νομιζομένους, ἐφόδιον ἀσφαλὲς εἰς πάντα καιρὸν καὶ τύχης πᾶσαν ῥοπήν.

3

.

37

.

11

Μενάνδρου Παλλακῇ (fr. 2 com. IV p. 182). Ἀλλὰ τῶν χρηστῶν ἔχει τιν’ ἐπιμέλειαν καὶ θεός.

3

.

37

.

12

Μενάνδρου (fab. inc. fr. 479 com. IV p. 327). Κἀν ταῖς ἀπορίαις ἔσθ’ ὁ χρηστὸς χρήσιμος.

3

.

37

.

13

Ἀντιφάνους (fab. inc. fr. 47 com. III p. 150).
Τρόπος δίκαιος κτῆμα τιμιώτατον.700 in vol. 3

3

.

37

.

14

 Ποσειδίππου (fab. inc. fr. 6 com. IV p. 526). Διὰ τὴν τέχνην μὲν γνωρίμους ἐκτησάμην πολλούς, διὰ τὸν τρόπον δὲ τοὺς πλείστους φίλους.

3

.

37

.

15

 Πειρίθου (Eur. fr. 597 N.2). Τρόπος δὲ χρηστὸς ἀσφαλέστερος νόμου· τὸν μὲν γὰρ οὐδεὶς ἂν διαστρέψαι ποτὲ ῥήτωρ δύναιτο, τὸν δ’ ἄνω τε καὶ κάτω
5λόγοις ταράσσων πολλάκις λυμαίνεται.

3

.

37

.

16

Θεόγνιδος (635—636). Ἀνδράσι τοῖς ἀγαθοῖς ἕπεται γνώμη τε καὶ αἰδώς, οἳ νῦν ἐν πολλοῖς ἀτρεκέως ὀλίγοι.

3

.

37

.

17

Μενάνδρου Ὕμνις (fr. 1 com. IV p. 209).
Νὴ τὴν Ἀθηνᾶν, μακάριόν τι χρηστότης πρὸς πάντα καὶ θαυμαστὸν ἐφόδιον [τῷ] βίῳ. τούτῳ λαλήσας ἡμέρας σμικρὸν μέρος701 in vol. 3
5εὔνους ἐγὼ νῦν εἰμι. ‘πειστικὸν λόγοσ‘ πρὸς τοῦτ’ ἂν εἴποι τις μάλιστα τῶν σοφῶν· τί οὖν ἑτέρους λαλοῦντας εὖ βδελύττομαι; τρόπος ἔσθ’ ὁ πείθων τοῦ λέγοντος, οὐ λόγος.

3

.

37

.

18

Ἐπιχάρμου (fr. *25 p. 261 Lorenz.). Ὁ τρόπος ἀνθρώποισι δαίμων ἀγαθός, οἷς δὲ καὶ κακός.

3

.

37

.

19

Εὐριπίδου Αὔγης (fr. 274 N.2). Τὸ δ’ ἐπιεικὲς ὠφελεῖ τὰς ξυμφοράς.

3

.

37

.

20

 Θεοφράστου (fr. CVI Wimmer.). Ὀλίγων οἱ ἀγαθοὶ νόμων δέονται· οὐ γὰρ τὰ πράγ‐ ματα πρὸς τοὺς νόμους, ἀλλ’ οἱ νόμοι πρὸς τὰ πράγματα τίθενται.

3

.

37

.

21

 Δημοσθένους (XXXVI § 52 p. 960). Πολλῶν χρημάτων τὸ χρηστὸν εἶναι λυσιτελέστερόν ἐστιν.702 in vol. 3

3

.

37

.

22

Δημοκρίτου (fr. mor. 114 Mullach.). Ἀγαθὸν ἢ εἶναι χρεὼν ἢ μιμέεσθαι.

3

.

37

.

23

 Λυκούργου. Λυκοῦργος ὁ νομοθέτης εἶπεν τὸ μὲν ἀξιόχρεων τῶν ἀνθρώπων ἐν τῇ οὐσίᾳ κεῖσθαι, τὸ δὲ ἀξιόπιστον ἐν τοῖς τρόποις.

3

.

37

.

24

 Ἀριστίππου. Ἀρίστιππος ἐρωτηθεὶς τί θαυμαστόν ἐστιν ἐν τῷ βίῳ, εἶπεν ‘ἄνθρωπος ἐπιεικὴς καὶ μέτριος, ὅτι ἐν πολλοῖς ὑπάρχων μοχθηροῖς οὐ διέστραπται‘.

3

.

37

.

25

 Δημοκρίτου (fr. mor. 45 Mullach.). Οἷσιν ὁ τρόπος ἐστὶν εὔτακτος, τουτέοισι καὶ 〈ὁ〉 βίος εὖ τέτακται.

3

.

37

.

26

 Σωκράτους. Ἡ μὲν ἐσθὴς τὴν ἀρρυθμίαν, ἡ δὲ εὔνοια τὴν ἁμαρ‐ τίαν περιστέλλει.703 in vol. 3

3

.

37

.

27

 Ἐκτοῦ Ξενοφῶντος Οἰκονομικοῦ (VI 12—16). Τί οὖν, ἔφη ὁ Σωκράτης, ὦ Κριτόβουλε, ἐάν σοι ἐξ ἀρχῆς διηγήσωμαι ὡς συνεγενόμην ποτὲ ἀνδρί, ὃς ἐμοὶ ἐδόκει εἶναι τῷ ὄντι τούτων τῶν ἀνδρῶν ἐφ’ οἷς τοῦτο
5τοὔνομα δικαίως ἐστὶν ὃ καλεῖται καλός τε καὶ ἀγαθὸς ἀνήρ; Πάνυ ἄν, ἔφη, βουλοίμην, ὁ Κριτόβουλος, οὕτως σου ἀκούειν, ὡς καὶ ἔγωγε ἐρῶ τούτου τοῦ ὀνόματος ἄξιος γενέσθαι. Λέξω τοίνυν ἔφη σοι ὁ Σωκράτης, ὡς καὶ ἦλ‐ θον ἐπὶ τὴν σκέψιν αὐτοῦ. τοὺς μὲν γὰρ ἀγαθοὺς τέκτο‐
10νας, ἀγαθοὺς χαλκεῖς, ἀγαθοὺς ζωγράφους, ἀγαθοὺς ἀν‐ δριαντοποιούς, καὶ πάντα τὰ τοιαῦτα, πάνυ ὀλίγος μοι χρόνος ἐγένετο περιελθεῖν τε καὶ θεάσασθαι τὰ δεδοκι‐ μασμένα καλὰ ἔργα αὐτῶν εἶναι. ὅπως δὲ δὴ καὶ τοὺς ἔχοντας τὸ σεμνὸν ὄνομα τοῦτο 〈τὸ〉 καλός τε κἀγαθὸς
15ἐπισκεψαίμην, τί ποτε ἐργασάμενοι τοῦτο ἀξιοῦνται καλεῖ‐ σθαι, πάνυ μοι ἡ ψυχὴ ἐπεθύμει αὐτῶν τινι συγγενέσθαι. καὶ πρῶτον μὲν ὅτι προσέκειτο τὸ καλὸς τῷ ἀγαθῷ, ὅν‐
τινα ἴδοιμι καλόν, τούτῳ προσῄειν καὶ ἐπειρώμην κατα‐ μανθάνειν εἴ που ἴδοιμι προσηρτημένον τῷ καλῷ τὸ ἀγα‐704 in vol. 3
20θόν. ἀλλ’ οὐκ ἄρα εἶχεν οὕτως, ἀλλ’ ἐνίους ἐδόκουν κατα‐ μανθάνειν τῶν καλῶν τὰς μορφὰς πάνυ μοχθηροὺς ὄντας τὰς ψυχάς. ἔδοξεν οὖν μοι ἀφέμενον τῆς καλῆς ὄψεως, ἐπ’ αὐτῶν τινα ἐλθεῖν τῶν καλουμένων καλῶν τε κἀγαθῶν.

3

.

37

.

28

(eiusd. VII 43) Τὰ γὰρ καλά τε καὶ ἀγαθά, ἔφην ἐγώ, οὐ διὰ τὰς ὡραιότητας, ἀλλὰ διὰ τὰς ἐν τῷ βίῳ ἀρετὰς τοῖς ἀνθρώ‐ ποις ἐπαύξεται.

3

.

37

.

29

 Θεμιστοκλέους (Ps.—Plut. apophth. reg. et duc. p. 185 E). Θεμιστοκλῆς χωρίον πωλῶν ἐκέλευσε κηρύττειν, ὅτι καὶ γείτονα χρηστὸν ἔχει.

3

.

37

.

30

Σόλωνος. Τρόπου καλοκαγαθίαν ὅρκου πιστοτέραν ἔχε.

3

.

37

.

31

Ἀριστοτέλους. Ἀριστοτέλης ὁ φιλόσοφος αἰτηθείς ποτε ἔρανον ὑπὸ
μοχθηροῦ καὶ παρασχόμενος, ἐπειδὴ ἐπελάβετό τις αὐ‐ τοῦ ὅτι τοιούτῳ ἔδωκεν, ‘οὐ τῷ ἀνθρώπῳ‘ ἔφη ‘ἀλλὰ τῷ705 in vol. 3
5ἀνθρωπίνῳ‘.

3

.

37

.

32

 Ἐκ τῆς Ἰαμβλίχου Σωπάτρῳ περὶ ἀρετῆς. Ἀγαθὸς νομιζέσθω ὁ τὴν τελειοτάτην κατὰ τὸν χω‐ ριστὸν νοῦν ἐνέργειαν διασῴζων καὶ τὴν μετουσίαν τοῦ νοητοῦ κάλλους παραδεχόμενος καὶ τῆς τοῦ θεοῦ οὐσίας
5καὶ δυνάμεως μέτοχος.

3

.

37

.

33

 Δημοσθένους. Δημοσθένης λέγων ποτὲ ἐπ’ ἐκκλησίας ὡς εἶδε Φω‐ κίωνα παριόντα, ‘ἔρχεται‘ εἶπεν ‘ἡ τῶν ἐμῶν λόγων σφῦρα καὶ κοπίσ‘. οὕτως οὐ τοσοῦτον ὁ λόγος, ὅσον ὁ τρόπος
5πείθειν δύναται.

3

.

37

.

34

 Σκηπίωνος (Ps.—Plut. apophth. reg. et duc. p. 199 F). Ὁ Σκηπίων τὸ Πολυβίου παράγγελμα διαφυλάττων ἐπειρᾶτο μὴ πρότερον ἐξ ἀγορᾶς ἀνελθεῖν, ἢ ποιήσασθαί
5τινα συνήθη καὶ φίλον.

3

.

37

.

35

Βίαντος. Βίας ἔφη ‘οἱ ἀγαθοὶ εὐαπάτητοι‘.706 in vol. 3

3

.

37

.

36

 Φωκίωνος (Ps.—Plut. apophth. reg. et duc. p. 188 C). Ἀλεξάνδρου τοῦ βασιλέως ἑκατὸν τάλαντα δωρεὰν τῷ Φωκίωνι πέμψαντος, ἠρώτησεν τοὺς κομίσαντας τί δὴ
5πολλῶν ὄντων Ἀθηναίων αὐτῷ μόνῳ ταῦτα δίδωσιν· εἰ‐ πόντων δ’ ἐκείνων, ὅτι μόνον αὐτὸν ἡγεῖται καλόν τε κἀγαθόν, ‘οὐκοῦν‘ ἔφη ‘ἐασάτω με καὶ δοκεῖν καὶ εἶναι τοιοῦτον‘.

3

.

37

.

37

 Ἐκ τῆς Νικολάου Ἐθῶν συναγωγῆς (hist. gr. min. ed. L. Dindorf. v. I p. 146 fr. 8. 9). Πραΰσιοι τοὺς ἀστυγείτονας, ἐὰν λιμῷ πιεσθῶσιν, τρέ‐ φουσιν. Θῦνοι τοὺς ναυαγοὺς φιλανθρώπως δεχόμενοι φί‐
5λους ποιοῦνται, τῶν δὲ ξένων τοὺς μὲν ἀκουσίως ἐλθόν‐
τας σφόδρα τιμῶσιν, τοὺς δ’ ἑκουσίως κολάζουσιν.707 in vol. 3

3

.

38

t

ΠΕΡΙ ΦΘΟΝΟΥ.

3

.

38

.

1

 Φιλήμονος (inc. fab. fr. 43 com. IV p. 50). Ὁ φθόνος [ἐν] ἑαυτῷ τοῦθ’ ἓν ἐπιεικῶς ποεῖ· τὸν αἱρετιστὴν ὄντα τῶν αὑτοῦ τρόπων λυμαίνεται μάλιστα διὰ παντὸς συνών.

3

.

38

.

2

 Διονυσίου (com. III p. 555). Ἔπειτα δ’ οὐδὲ τοῦτο γινώσκεις, ὅτι τοῖς οὐδὲν οὖσιν οὐδὲ εἷς ὅλως φθονεῖ;

3

.

38

2a

(trag. adesp. fr. 530 N.2) Ἀεὶ τὰ σεμνὰ πάντα κέκτηται φθόνον.

3

.

38

2b

(trag. adesp. fr. 531 N.2) Ἅπαν τὸ λίαν συνετόν ἐστ’ ἐπίφθονον.

3

.

38

.

3

Χάρητος (fr. 3 p. 826 N.2). Μὴ φθόνει τοῖς εὐτυχοῦσι, μὴ δοκῇς εἶναι κακός.

3

.

38

.

4

(trag. adesp. fr. 532 N.2) Ἀδικώτατον πρᾶγμ’ ἐστὶ τῶν πάντων φθόνος.

3

.

38

.

5

(com. adesp. fr. 385 Kock.) Ἐγὼ δ’ ἐν ἀνθρώποισι μέχρι τοῦδ’ οὐ δοκῶ πράττειν 〈τιν’〉 εὖ, μέχρι ἂν φθονεῖσθαί μοι δοκῇ.708 in vol. 3

3

.

38

.

6

Διονυσίου (fr. 8 p. 725 N.2). Αὐτὸς πενόμενος τοῖς ἔχουσι μὴ φθόνει.

3

.

38

6a

(trag. adesp. fr. 533 N.2) Εἰσίν τινες νῦν οὓς τὸ βασκαίνειν τρέφει.

3

.

38

.

7

Ἀγάθωνος (fr. 23 p. 768 N.2). Ὄλοιθ’ ὁ τοῖς ἔχουσι τἀγαθὰ φθονῶν.

3

.

38

.

8

 Εὐριπίδου ἐξ Ἰνοῦς (fr. 403 N.2). Τίς ἆρα μήτηρ ἢ πατὴρ κακὸν μέγα βροτοῖς ἔφυσε τὸν δυσώνυμον φθόνον; ποῦ καί ποτ’ οἰκεῖ σώματος λαχὼν μέρος;
5ἐν χερσὶν ἢ σπλάγχνοισιν ἢ παρ’ ὄμματα ᾐσθημένοις ἦν μόχθος ἰατροῖς μέγας τομαῖς ἀφαιρεῖν ἢ ποτοῖσι φαρμάκοις πασῶν μεγίστην τῶν ἐν ἀνθρώποις νόσων.709 in vol. 3

3

.

38

.

9

 Εὐριπίδου Οἰδίποδι (fr. 555 N.2). Φθόνος δ’ ὁ πολλῶν φρένα διαφθείρων βροτῶν ἀπώλες’ αὐτὸν κἀμὲ συνδιώλεσεν.

3

.

38

.

10

 Νικομάχου Ναυμαχίας (com. IV p. 587). Ἐργῶδές ἐστιν ἐν βίῳ βεβιωκότα τοὺς τῶν φθονούντων πάντας ὀφθαλμοὺς λαθεῖν.

3

.

38

.

11

 Μενάνδρου (fab. inc. fr. 70 com. IV p. 254). Ὁ φθονερὸς αὑτῷ πολέμιος καθίσταται. αὐθαιρέτοις γὰρ συνέχεται λύπαις ἀεί.

3

.

38

.

12

 Ἀγάθωνος (fr. 24 p. 768 N.2). Οὐκ ἦν ἂν ἀνθρώποισιν ἐν βίῳ φθόνος, εἰ πάντες ἦμεν ἐξ ἴσου πεφυκότες.

3

.

38

.

13

 Εὐριπίδου (fr. 294 N.2). Φθονοῦσιν αὐτοὶ χείρονες πεφυκότες. εἰς τἀπίσημα δ’ ὁ φθόνος πηδᾶν φιλεῖ.710 in vol. 3

3

.

38

.

14

 Εὐριπίδου Φοίνικι (fr. 814 N.2). ΧΟΡ. Φθόνον οὐ σέβω, φθονεῖσθαι δὲ θέλοιμ’ ἂν ἐπ’ ἐσθλοῖς.

3

.

38

.

15

 Ἱπποθόωντος (fr. 2 p. 827 N.2). Φθόνος κάκιστος κἀδικώτατος θεός. κακοῖς τε χαίρει κἀγαθοῖς ἀλγύνεται.

3

.

38

.

16

(trag. adesp. fr. 534 N.2) Οὐδεὶς ἂν εἴποι κεῖνον ἀνθρώπων κακῶς, οὐδ’ εἰ Φθόνου γένοιτο δυσμενέστερος.

3

.

38

.

17

(trag. adesp. fr. 534 N.2) Χρὴ δ’ ἢ λέγειν τι χρηστὸν ἢ λέγουσιν εὖ μὴ δυσμεναίνειν τῷ φθόνῳ νικώμενον.

3

.

38

.

18

Καρκίνου (fr. 8 p. 800 N.2).
Χαίρω ς’ ὁρῶν φθονοῦντα, τοῦτ’ εἰδὼς ὅτι ἓν δρᾷ μόνον δίκαιον ὧν ποιεῖ φθόνος· λυπεῖ γὰρ αὐτὸ τὸ κτῆμα τοὺς κεκτημένους.711 in vol. 3

3

.

38

.

19

 Εὐριπίδου Βελλεροφόντης (fr. 295 N.2). Ἤδη γὰρ εἶδον καὶ δίκης παραστάτας ἐσθλοὺς πονηρῷ τῷ φθόνῳ νικωμένους.

3

.

38

.

20

 Εὐριπίδου Ἀλεξάνδρου (fr. 58 N.2). Οἴμοι, θανοῦμαι διὰ τὸ χρήσιμον φρενῶν, ἣ τοῖσιν ἄλλοις γίγνεται σωτηρία.

3

.

38

.

21

 Ἐπιχάρμου (fr. *33 Lorenz.). Τίς δέ κα λῴη γενέσθαι μὴ φθονούμενος, φίλοι; δῆλον ὡς ἀνὴρ παρ’ οὐδέν ἐσθ’ ὁ μὴ φθονούμενος. τυφλὸν ἠλέης’ ἰδών τις, ἐφθόνησε δ’ οὐδὲ εἷς.

3

.

38

.

22

Πινδάρου (Pyth. I 164). Κρέσσων γὰρ οἰκτιρμοῦ φθόνος.

3

.

38

.

23

Ἀγάθωνος (fr. 25 p. 768 N.2). Σοφίας φθονῆσαι μᾶλλον ἢ πλούτου καλόν.

3

.

38

.

24

 Φιλήμονος (fab. inc. fr. 62 com. IV p. 55). Πολλά με διδάσκεις ἀφθόνως διὰ φθόνον, ὅπως ἀκούων πολλὰ μηδὲ ἓν μάθω.712 in vol. 3

3

.

38

.

25

 Ἡσιόδου Ἔργων (25 sq.). Καὶ κεραμεὺς κεραμεῖ κοτέει καὶ τέκτονι τέκτων, καὶ πτωχὸς πτωχῷ φθονέει καὶ ἀοιδὸς ἀοιδῷ.

3

.

38

.

26

 Σοφοκλέους Κρέουσα (fr. 327 N.2). ΧΟΡ. Οὔτε γὰρ γάμον, ὦ φίλαι, οὔτ’ ἂν ἔκμετρον ὄλβον ἔνδον εὐξαίμαν ἔχειν·
5φθονεραὶ γὰρ ὁδοὶ ..

3

.

38

.

27

 Σοφοκλέους Ἐπίγονοι (fr. 186 N.2). Φιλεῖ γὰρ ἡ δύσκλεια τοῖς φθονουμένοις νικᾶν ἐπ’ αἰσχροῖς ἢ ἐπὶ τοῖς καλοῖς πλέον.

3

.

38

.

28

 Αἰσχύλου (Agam. 796—797). Παύροις γὰρ ἀνδρῶν ἐστι συγγενὲς τόδε, φίλον τὸν εὐτυχοῦντ’ ἄνευ ψόγου σέβειν.

3

.

38

.

29

Μενάνδρου (fab. inc. fr. 12 com. IV p. 235). Μειράκιον, οὔ μοι κατανοεῖν δοκεῖς ὅτι
ὑπὸ τῆς ἰδίας ἕκαστα κακίας σήπεται, καὶ πᾶν τὸ λυμαινόμενον ἐστὶν ἔνδοθεν.713 in vol. 3
5οἷον ὁ μὲν ἰὸς τὸν σίδηρον ἂν σκοπῇς, τὸ δ’ ἱμάτιον οἱ σῆτες, ὁ δὲ θρὶψ τὸ ξύλον. ᾧ δὲ τὸ κάκιστον τῶν κακῶν πάντων φθόνος, φθισικὸν πεποίηκε καὶ ποήσει καὶ ποεῖ, ψυχῆς πονηρᾶς δυσσεβὴς παράστασις.

3

.

38

.

30

 Θεοφράστου (deest ap. Wimmer.). Θεόφραστος ἔφη τοὺς μοχθηροὺς τῶν ἀνθρώπων οὐχ οὕτως ἥδεσθαι ἐπὶ τοῖς ἰδίοις ἀγαθοῖς ὡς ἐπὶ τοῖς ἀλλο‐ τρίοις κακοῖς.

3

.

38

.

31

Πλουτάρχου ἐκ τοῦ διαβάλλειν (fr. XXIII 2).
Τὸν φθόνον ἔνιοι τῷ καπνῷ εἰκάζουσι· πολὺς γὰρ ἐν τοῖς ἀρχομένοις ὤν, ὅταν ἐκλάμψωσιν, ἀφανίζεται. ἥκιστα γοῦν τοῖς πρεσβυτέροις φθονοῦσιν.714 in vol. 3

3

.

38

.

32

 Πλουτάρχου ἐκ τοῦ διαβάλλειν (fr. XXIII 3). Ἱππίας λέγει δύο εἶναι φθόνους· τὸν μὲν δίκαιον, ὅταν τις τοῖς κακοῖς φθονῇ τιμωμένοις· τὸν δὲ ἄδικον, ὅταν τοῖς ἀγαθοῖς. καὶ διπλᾶ τῶν ἄλλων οἱ φθονεροὶ
5κακοῦνται· οὐ γὰρ μόνον τοῖς ἰδίοις κακοῖς ἄχθονται, ὥσπερ ἐκεῖνοι, ἀλλὰ καὶ τοῖς ἀλλοτρίοις ἀγαθοῖς.

3

.

38

.

33

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Τιμαίου (p. 29 E). Ἀγαθὸς ἦν· ἀγαθῷ δὲ οὐδεὶς περὶ οὐδενὸς οὐδέ‐ ποτε ἐγγίνεται φθόνος.

3

.

38

.

34

 Σωκράτους. Τὸ τῆς δόξης κάλλος ὥσπερ ὑπὸ νόσου τοῦ φθόνου ταχὺ μαραίνεται.

3

.

38

.

35

 Τοῦ αὐτοῦ. Τοῖς μὲν διὰ τοῦ ἡλίου πορευομένοις ἕπεται κατ’ ἀνάγκην σκιά, τοῖς δὲ διὰ τῆς δόξης βαδίζουσιν ἀκο‐
λουθεῖ φθόνος.715 in vol. 3

3

.

38

.

36

 Ἐκ τῶν Ἀριστωνύμου Τομαρίων. Ὁ φθόνος, ὥσπερ φαῦλος δημαγωγός, ταῖς καλαῖς ἀντιπολιτεύεται πράξεσιν.

3

.

38

.

37

 Ἐκ τῶν κοινῶν Ἀριστοτέλους διατριβῶν. Οὐχ ἡ λύπη μέγιστον κακὸν ἀκολουθεῖ τῷ φθόνῳ, ἀλλὰ πολὺ μεῖζον τὸ καὶ πρὸς τοὺς γνωρίμους γίνεσθαι· τῷ γὰρ αἰσχρῷ καὶ φαύλῳ τὴν ὑπεροχὴν δοτέον, οὐ τῇ
5λύπῃ.

3

.

38

.

38

 Εὐσεβίου (fr. 35 phil. graec. III p. 12 Mullach.). Ἀνδρὶ ἀγαθῷ εὖ πρήσσοντι φθονέων τις καὶ πατρίδι καὶ παντὶ τῷ κοινῷ καὶ ἑωυτῷ φθονέει. ἀνὴρ ἀγαθὸς γὰρ εὖ πρήσσων πόλιος καὶ παντὸς
5τοῦ δυναμένου τῆς εὐμοιρίης αὐτοῦ μεταλαγχάνειν κοινὴ εὐδαιμονίη.

3

.

38

.

39

 Τοῦ αὐτοῦ (fr. 36 l. s. p. 12). Φθόνος ὁ κατὰ τῶν εὐδοκιμεόντων ἐπὶ τοῖσι καλλί‐ στοις ἀργῶν καὶ ἀπράκτων, τῶν δὲ ἀγαθῶν καὶ οἵων τε τεκέειν τι παρ’ ἑωυτῶν χρηστὸν οὐκ ἅπτεται.

3

.

38

.

40

 Ἰσοκράτους Νικοκλῆς ἢ Κύπριοι (§ 60 p. 39 b). Μὴ φθονεῖτε τοῖς παρ’ ἐμοὶ πρωτεύουσιν, ἀλλ’ ἁμιλ‐ λᾶσθε χρηστοὺς ὑμᾶς αὐτοὺς παρέχοντες ἐξισοῦσθαι τοῖς προέχουσιν.716 in vol. 3

3

.

38

40a

 Δημοσθένους (Lept. § 151). Πολὺ γὰρ βελτίονος ἀνδρός ἐστιν ἐφ’ οἷς αὐτὸς εὖ πεποίηκεν ἀξιοῦν τιμᾶσθαι ἢ ἐφ’ οἷς ἕτεροι ποιήσαντες ἐτιμήθησαν φθονεῖν.

3

.

38

.

41

 Θουκυδίδου (II 45, 1). Φθόνος τοῖς ζῶσι πρὸς τὸ ἀντίπαλον, τὸ δὲ μὴ ἐμ‐ ποδὼν ἀνανταγωνίστῳ εὐνοίᾳ τετίμηται.

3

.

38

.

42

 Ἰσοκράτους Εὐαγόρᾳ (§ 6 p. 190 b). Τούτων δ’ αἴτιος ὁ φθόνος, ᾧ τοῦτο μόνον ἀγαθὸν πρόσεστιν, ὅτι μέγιστον κακὸν τοῖς ἔχουσίν ἐστιν.

3

.

38

.

43

 Θεοφράστου (fr. CLVI Wimmer.). Τοσούτῳ δέ εἰσιν οἱ φθονεροὶ δυστυχέστεροι τῶν ἄλλων, ὅσον οἱ μὲν ἐπὶ ταῖς αὑτῶν συμφοραῖς ἀλγοῦσιν· οἱ δὲ φθονοῦντες πρὸς τοῖς ἑαυτῶν κακοῖς καὶ ἐπὶ τοῖς
5τῶν ἄλλων ἀγαθοῖς λυπούμενοι διατελοῦσιν.717 in vol. 3

3

.

38

.

44

 Ἀναξιμένους. Οἱ γὰρ μετὰ φθόνου κρίνοντες τὸ πρωτεῖον ἀπονέ‐ μουσι τοῖς χειρίστοις, οὐ τοῖς βελτίστοις.

3

.

38

.

45

 Τοῦ αὐτοῦ. Ὅσοι γὰρ τὰ καλῶς ῥηθέντα ἢ πραχθέντα διὰ φθό‐ νον οὐκ ἐπαινοῦσι, πῶς οὗτοι ἂν τοῖς ἔργοις ὠφελήσειαν;

3

.

38

.

46

Δημοκρίτου (fr. mor. 123 Mullach.). Μωμεομένων φλαύρων ὁ ἀγαθὸς οὐ ποιέεται λόγον.

3

.

38

.

47

Τοῦ αὐτοῦ (fr. mor. 30 Mullach.). Ὁ φθονέων ἑωυτὸν ὡς ἐχθρὸν λυπέει.

3

.

38

.

48

Σωκράτους. Σωκράτης τὸν φθόνον εἶπεν ἕλκος εἶναι τῆς ψυχῆς.

3

.

38

.

49

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Μενεξένου ἢ Ἐπιταφίου (p. 242 A). Εἰρήνης δὲ γενομένης καὶ τῆς πόλεως τιμωμένης ἦλθεν ἐπ’ αὐτήν, ὃ δὴ φιλεῖ ἐκ τῶν ἀνθρώπων τοῖς εὖ πράττουσι προσπίπτειν, πρῶτον μὲν ζῆλος, ἀπὸ ζήλου δὲ
5φθόνος.

3

.

38

.

50

 Βίωνος. Βίων ὁ σοφιστὴς ἰδών τινα φθονερὸν σφόδρα κεκυ‐ φότα εἶπεν ‘ἢ τούτῳ μέγα κακὸν συμβέβηκεν ἢ ἄλλῳ μέγα ἀγαθόν‘.718 in vol. 3

3

.

38

.

51

 Κάτωνος πρεσβυτέρου (Ps.—Plut. apophth. reg. et duc. p. 199 A). Ἥκιστα φθονεῖσθαι ἔλεγε τοὺς τῇ τύχῃ χρωμένους ἐπιεικῶς καὶ μετρίως· οὐ γὰρ ἡμῖν, ἀλλὰ τοῖς περὶ ἡμᾶς
5φθονοῦσιν.

3

.

38

.

52

 Ἐκ τῆς Νικολάου ἐθῶν συναγωγῆς (Hist. gr. min. ed. L. Dindorf v. I p. 147 fr. 10). Τελχῖνες ἄνθρωποι ὀνομαζόμενοι τὸ ἀνέκαθεν Κρῆ‐ τες, οἰκήσαντες δὲ καὶ ἐν Κύπρῳ, μεταναστάντες δ’ εἰς
5Ῥόδον καὶ πρῶτοι τὴν νῆσον κατασχόντες, βάσκανοί τε σφόδρα ἦσαν καὶ φθονεροί· τεχνῖται δὲ ὄντες καὶ τὰ τῶν προτέρων ἔργα μωμησάμενοι Ἀθηνᾶς Τελχινίας ἄγαλμα πρῶτοι ἱδρύσαντο, ὥσπερ εἴ τις λέγοι Ἀθηνᾶς βασκάνου.

3

.

38

.

53

 Δημοκρίτου (fr. mor. 196 Mullach.). Οὐκ ἂν ἐκώλυον οἱ νόμοι ζῆν ἕκαστον κατ’ ἰδίην ἐξουσίην, εἰ μὴ ἕτερος ἕτερον ἐλυμαίνετο. φθόνος γὰρ
στάσιος ἀρχὴν ἀπεργάζεται.719 in vol. 3

3

.

38

.

54

 Ἀπολλώνιος τοῖς ἀδελφοῖς (ep. XCI p. 127 Herch.). Οὐδενὶ φθονητέον. ἀγαθοὶ μὲν γὰρ 〈εὐπραξιῶν〉 ἄξιοι, κακοὶ δ’ ἐὰν εὐτυχῶσι, κακῶς ζῶσιν.

3

.

38

.

55

 Εὐσεβίου (fr. 37 phil. graec. III p. 12 Mull.). Ἀνὴρ πολλὰ ἔχων χρηστὰ μαθήματα, ἔπειτα γνώμῃ πονηρῇ διαχρεόμενος καὶ μὴ βουλόμενος τοῖσι μεταποιευ‐ μένοις ὑπὸ φθόνου μεταδιδόναι, ἔοικεν ἀγγείῳ πονηρῷ
5πολλὰ καὶ χρηστὰ ἔχοντι ἐν ἑωυτῷ ἀποκείμενα καὶ τὰ ἐνεόντα πρὶν φανῆναι διαφθείροντι.

3

.

38

.

56

 Ξενοφῶντος ἐν τρίτῳ Ἀπομνημονευ‐
μάτων (III 9, 8). Φθόνον δὲ σκοπῶν ὅ τι εἴη, λύπην μέν τινα ἐξεύρι‐ σκεν αὐτὸν ὄντα, οὔτε μέντοι τὴν ἐπὶ φίλων ἀτυχίαις
5οὔτε τὴν ἐπ’ ἐχθρῶν εὐτυχίαις γιγνομένην, ἀλλὰ μόνους ἔφη φθονεῖν τοὺς ἐπὶ ταῖς τῶν φίλων εὐπραξίαις ἀνιω‐ μένους. θαυμαζόντων δέ τινων εἴ τις φιλῶν τινα ἐπὶ τῇ εὐπραξίᾳ αὐτοῦ λυποῖτο, ὑπεμίμνησκεν ὅτι πολλοὶ οὕτω πρός τινας ἔχουσιν ὥστε κακῶς μὲν πράττοντας μὴ δύ‐
10νασθαι περιορᾶν, ἀλλὰ βοηθεῖν ἀτυχοῦσιν, εὐτυχούντων δὲ λυπεῖσθαι. τοῦτο μέντοι φρονίμῳ μὲν ἀνδρὶ οὐκ ἂν συμβῆναι, τοὺς ἠλιθίους δὲ πάσχειν αὐτό.720 in vol. 3

3

.

38

.

57

 Ἡροδότου ἱστορίας ζʹ (VII 237). Ὅτι πολιήτης μὲν πολιήτῃ εὖ πρήσσοντι φθονέει καὶ ἔστι δυσμενὴς τῇ σιγῇ· οὐδ’ ἂν συμβουλευομένου τοῦ ἀστοῦ πολιήτης ἀνὴρ τὰ ἄριστά οἱ δοκέοντα ὑποθέοιτο,
5εἰ μὴ πρόσω ἀρετῆς ἀνήκοι· σπάνιοι δέ εἰσιν οἱ τοιοῦ‐ τοι. ξεῖνος δὲ ξείνῳ εὖ πρήσσοντί ἐστιν εὐμενέστατον πάν‐ των· συμβουλευομένου τε ἂν συμβουλεύσειε τὰ ἄριστα.

3

.

38

.

58

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Φιλήβου (p. 48 D). Ἀλλὰ μὴν ὁ φθονῶν γε ἐπὶ κακοῖς τοῖς τῶν πέλας ἡδόμενος ἀναφανήσεται. —Σφόδρα γε.

3

.

38

.

59

 Ἰωσήπου ἐκ τῆς Ἁλώσεως (I 3, 4). Οὐδὲν οὕτως τῶν ἀγαθῶν παθῶν ἰσχυρὸν ὃ τῷ φθόνῳ μέχρι παντὸς ἀντέχει.

3

.

39

t

ΠΕΡΙ ΠΑΤΡΙΔΟΣ.

3

.

39

.

1

Εὐριπίδου Τημενίδαις (fr. 729 N.2). Εἰκὸς δὲ παντὶ καὶ λόγῳ καὶ μηχανῇ
πατρίδος ἐρῶντας ἐκπονεῖν σωτηρίαν.721 in vol. 3

3

.

39

.

2

〈Εὐριπίδου (fr. 1045 N.2).〉 Μὴ κάμνε πατρίδα σὴν λαβεῖν πειρώμενος.

3

.

39

.

3

 Εὐριπίδου Φοινίσσαις (406—407). Ἡ πατρίς, ὡς ἔοικε, φίλτατον βροτοῖς· οὐδ’ ὀνομάσαι δύναι’ ἂν ὡς ἔστιν φίλον.

3

.

39

.

4

 Τοῦ αὐτοῦ (fr. 1046 N.2). Πολλοῦ γὰρ χρυσοῦ καὶ πλούτου κρείσσων πάτρα σώφρονι ναίειν. τὸ δὲ σύντροφον ἁδύ τι θνητοῖς
5ἐν βίῳ χωρεῖ.

3

.

39

.

5

 Τοῦ αὐτοῦ Αἰόλου (fr. 30 N.2).
Ἀλλ’ ὅμως οἰκτρός τις αἰὼν πατρίδος ἐκλιπεῖν ὅρους.

3

.

39

.

6

Εὐριπίδου Αἰγέως (fr. 6 N.2).
Τί γὰρ πατρῴας ἀνδρὶ φίλτερον χθονός;722 in vol. 3

3

.

39

.

7

 Εὐριπίδου Δίκτυος (fr. 347 N.2). Εἰ δ’ ἦσθα μὴ κάκιστος, οὔποτ’ ἂν πάτραν τὴν σὴν ἀτίζων, τήνδ’ ἂν εὐλόγεις πόλιν.

3

.

39

.

8

 Εὐριπίδου Δίκτυος (fr. 347 N.2). Ὡς ἔν γ’ ἐμοὶ κρίνοιτ’ ἂν οὐ καλῶς φρονεῖν, ὅστις πατρῴας γῆς ἀτιμάζων ὅρους ἄλλην ἐπαινεῖ καὶ τρόποισιν ἥδεται.

3

.

39

.

9

 Εὐριπίδου Τήλεφος (fr. 723 N.2). Σπάρτην ἔλαχες, κείνην κόσμει, τὰς δὲ Μυκήνας ἡμεῖς ἰδίᾳ.

3

.

39

.

10

 Εὐριπίδου Φοίνικι (fr. 817 N.2). Σὺ δ’ ὦ πατρῴα χθὼν ἐμῶν γεννητόρων, χαῖρ’. ἀνδρὶ γάρ τοι, κἂν ὑπερβάλλῃ κακοῖς,
οὐκ ἔστι τοῦ θρέψαντος ἥδιον πέδον.723 in vol. 3

3

.

39

.

11

 Μενάνδρου Ἑαυτὸν τιμωρουμένου (fr. 6 com. IV p. 111). Οἴκοι μένειν χρὴ καὶ μένειν ἐλεύθερον, ἢ μηκέτ’ εἶναι τὸν καλῶς εὐδαίμονα.

3

.

39

.

12

 Σοφοκλέους Τηρέως (fr. 525 N.2).
Πολλά σε ζηλῶ βίου, μάλιστα δ’ εἰ γῆς μὴ πεπείρασαι ξένης.

3

.

39

.

13

Εὐριπίδου Φιλοκτήτῃ (fr. 793 N.2). Μακάριος ὅστις εὐτυχῶν οἴκοι μένει.

3

.

39

.

14

Σοφοκλέους (fr. 848 N.2). Οἴκοι μένειν δεῖ τὸν καλῶς εὐδαίμονα.

3

.

39

.

15

Θεόγνιδος (947—948). Πατρίδα κοσμήσω λιπαρὴν πόλιν οὔτ’ ἐπὶ δήμῳ τρέψας, οὔτ’ ἀδίκοις ἀνδράσι πειθόμενος.

3

.

39

.

16

Σοφοκλέους (Ant. 187—191).
Οὔτ’ ἂν φίλον ποτ’ ἄνδρα δυσμενῆ χθονὸς θείμην ἐμαυτῷ, τοῦτο γιγνώσκων ὅτι ἥδ’ ἐστὶν ἡ σῴζουσα, καὶ ταύτης ἔπι724 in vol. 3
5πλέοντες ὀρθῆς τοὺς λόγους ποιούμεθα. τοιοῖσδ’ ἐγὼ νόμοισι τήνδ’ αὔξω πόλιν.

3

.

39

.

17

 Εὐριπίδου Φοινίσσαις (388—391). Τί τὸ στέρεσθαι πατρίδος, ἦ κακὸν μέγα; —Μέγιστον· ἔργῳ δ’ ἐστὶ μεῖζον ἢ λόγῳ. —Τίς ὁ τρόπος αὐτοῦ; τί φυγάσιν τὸ δυσχερές;
5—Ἓν μὲν μέγιστον, οὐκ ἔχει παρρησίαν.

3

.

39

.

18

Ὁμήρου (Il. XII 243). Εἷς οἰωνὸς ἄριστος ἀμύνεσθαι περὶ πάτρης.

3

.

39

.

19

 Τοῦ αὐτοῦ (Il. XV 494—496). Ἀλλὰ μάχεσθ’ ἐπὶ νηυσὶν ἀολλέες, εἰσόκεν ὑμέων βλήμενος ἠὲ τυπεὶς θάνατον καὶ πότμον ἐπίσπῃ, τεθνάτω· οὔ οἱ ἀεικὲς ἀμυνομένῳ περὶ πάτρης.

3

.

39

.

20

Τοῦ αὐτοῦ (Od. I 57—59).
Αὐτὰρ Ὀδυσσεὺς ἱμείρετο
ἧς γαίης καὶ καπνὸν ἀποθρῴσκοντα νοῆσαι.725 in vol. 3

3

.

39

.

21

Τοῦ αὐτοῦ (Od. IX 34). Ὡς οὐδὲν γλύκιον ἧς πατρίδος ἠδὲ τοκήων.

3

.

39

.

22

 Εὐριπίδου (Phoen. 357—360). Μῆτερ, φρονῶν εὖ κοὐ φρονῶν ἀφικόμην ἐχθροὺς ἐς ἄνδρας· ἀλλ’ ἀναγκαίως ἔχει πατρίδος ἐρᾶν ἅπαντας· ὃς δ’ ἄλλως λέγει,
5λόγοισι χαίρει, τὸν δὲ νοῦν ἐκεῖς’ ἔχει.

3

.

39

.

23

 Πλάτωνος ἐν τῷ Κρίτωνι (p. 51 A). Ἢ οὕτως εἶ σοφός, ὥστε λέληθέν σε ὅτι μητρός τε καὶ πατρὸς καὶ τῶν ἄλλων προγόνων ἁπάντων τιμιώτε‐ ρον πατρὶς καὶ σεμνότερον καὶ ἁγιώτερον καὶ ἐν μείζονι
5μοίρᾳ καὶ παρὰ θεοῖς καὶ παρ’ ἀνθρώποις τοῖς νοῦν ἔχουσι, καὶ σέβεσθαι δεῖ καὶ μᾶλλον ὑπείκειν καὶ θω‐ πεύειν πατρίδα χαλεπαίνουσαν ἢ πατέρα καὶ μητέρα, καὶ ἢ πείθειν ἢ ποιεῖν ᾗ ἂν κελεύῃ, καὶ πάσχειν, ἐάν τι προστάττῃ παθεῖν, ἡσυχίαν ἄγοντα, ἐάν τε τύπτεσθαι
10ἐάν τε δεῖσθαι, ἐάν τε εἰς πόλεμον ἄγῃ τρωθησόμενον ἢ ἀποθανούμενον, ποιητέα ταῦτα, καὶ τὸ δίκαιον οὕτως
ἔχει, καὶ οὐχ ὑπεικτέον οὐδ’ ἀναχωρητέον οὐδὲ λειπτέον τὴν τάξιν, ἀλλὰ καὶ ἐν πολέμῳ καὶ ἐν δικαστηρίῳ καὶ πανταχοῦ ποιητέον ὃ ἂν κελεύῃ ἡ πόλις καὶ ἡ πατρίς;726 in vol. 3
15ἢ καὶ πείθειν αὐτὴν δίκαιον πέφυκε, βιάζεσθαι δὲ οὐχ ὅσιον οὔτε μητέρα οὔτε πατέρα, πολὺ δὲ τούτων ἔτι ἧτ‐ τον τὴν πατρίδα.

3

.

39

.

24

 Εὐσεβίου (fr. 38 phil. gr. III p. 13 Mull.). Πατράσι παῖδας ἐπιζώειν εὐτυχές, καὶ χρὴ τοῦτο παρὰ τῆς Τύχης αἰτέειν καὶ τοὺς μετὰ ταῦτα διαδεξομέ‐ νους, καὶ ὅκως καὶ αὐτῶν ἕκαστοι τάξι τῇ εἰρημένῃ τοὺς
5πρὸ ἑωυτῶν διαδεχοίατο. κοινὴ δὲ εὐχὴ δικαιοτάτη αὕτη ἂν παρὰ πάντων φυλαχθείη ἐπὶ τῇ διαμονῇ τοῦ μηκίστου, τὴν ὑποδεχομένην ἑκάστοτε καὶ ἐκτρέφουσαν πάντας πα‐ τρίδα καὶ δοῦσαν τοὺς προηγησαμένους αὐτήν τε καὶ θεῶν τῶν ἐγχωρίων τὰς κατεστεώσας τιμὰς τῷ πλεῦνι
10αἰεὶ ὑπερβάλλειν.

3

.

39

.

25

 Πυθαγόρου. Πυθαγόρας ἐρωτηθεὶς πῶς δεῖ ἀγνωμονούσῃ πατρίδι προσφέρεσθαι, εἶπεν ‘ὡς μητρί‘.

3

.

39

.

26

 Τιμοθέου. Τιμόθεος ὁ τῶν Ἀθηναίων στρατηγὸς ἀκούσας τινὸς τῶν συστρατηγούντων αὐτῷ λέγοντος ‘ἆρά γε, Τιμόθεε, ἡ πατρὶς ἡμῶν χάριτας ἀποδώσει;‘ ἔφη ‘ἀλλ’ ἡμῖν γέ‐
5νοιτο τὰς ἀξίας ἀποδοῦναι‘.727 in vol. 3

3

.

39

.

27

 Ἐκ τῶν Σερήνου. Οἱ Λάκωνες οἱ ἐπὶ τῷ ὑποσχεῖν δίκας ὑπὲρ τῶν κηρύκων ὡς τὸν μέγαν βασιλέα ἐλθόντες ἀφείθησάν τε καὶ διὰ τὴν ἀρετὴν ἠξίου αὐτοὺς παρ’ αὑτῷ μένειν. ‘καὶ
5πῶσ‘ ἔφασαν ‘ἂν δυναίμεθα τοιαύτην πατρίδα καταλι‐ πεῖν, ὑπὲρ ἧς τοσαύτην ὁδὸν ἤλθομεν ἀποθανούμενοι;‘

3

.

39

.

28

 Ἀριστείδου. Ἀριστείδης ἐρωτώμενος τί μάλιστα αὐτὸν ἐν τῇ φυγῇ ἐλύπει, τὸ τῆς πατρίδος ὄνειδος ἔφη κακῶς ἀκουούσης ἐπὶ τῇ αὑτοῦ φυγῇ.

3

.

39

.

29

 Σεριφίου. Σερίφιος ὀνειδιζόμενος ὑπὸ Ἀθηναίου τὴν μικρο‐ πολιτείαν, ‘ἐμοὶ μέν‘ ἔφη ‘ἡ πατρὶς ὄνειδος, σὺ δὲ τῇ πατρίδι‘.

3

.

39

.

30

 Ἀριστείδου. Ἡ γυνὴ τῷ Ἀριστείδῃ περὶ τὰ πολιτικὰ διατρί‐ βοντι ‘εἴθε‘ ἔφη ‘τὰ μὲν ἴδια κοινὰ ἐνόμισας, τὰ δὲ κοινὰ ἴδια‘.

3

.

39

.

31

 Χρυσέρμου ἐν βʹ Περσικῶν (Plut. parall. min. p. 308 B). Περσῶν τὴν Ἑλλάδα λεηλατούντων καὶ πάντων τῶν ἐγχωρίων συγκεχυμένων, Παυσανίας ὁ τῶν Λακεδαιμο‐
νίων στρατηγὸς ἀπὸ Ξέρξου πεντακόσια τάλαντα χρυσίου728 in vol. 3
5λαβὼν ἔμελλε προδιδόναι τὴν Σπάρτην. τῶν δὲ ἐπιστο‐ λῶν μεσολαβηθεισῶν, Ἡγησίλαος ὁ πατὴρ τοῦ προειρη‐ μένου περὶ τῶν συμβεβηκότων ἀκούσας τὸν υἱὸν μέχρι τοῦ ναοῦ τῆς χαλκιοίκου συνεδίωξεν Ἀθηνᾶς, καὶ τὰς θύρας τοῦ τεμένους πλίνθοις ἐμφράξας μετὰ τῆς γυναι‐
10κὸς τὴν εἴσοδον ἐφρούρησε καὶ λιμῷ τὸν προδότην ἀνεῖ‐ λεν, ὃν ἡ μήτηρ ἀείρασα ὑπὲρ τοὺς ὅρους ἔρριψεν.

3

.

39

.

32

 Δημαράτου 〈ἐν〉 βʹ Ἀρκαδικῶν (ib. p. 309 C). Τεγεατῶν πρὸς Φενεάτας πόλεμον ἐχόντων καὶ χρο‐ νίου τῆς παρατάξεως ὑπαρχούσης, συνεφώνησε τοῖς δήμοις τριδύμους ἀδελφοὺς πέμψαι τοὺς μαχησομένους ὑπὲρ τῆς
5νίκης. ἀρέσαντος δὲ τοῦ δόγματος ἔπεμψαν Τεγεᾶται μὲν τοὺς Ῥηξιμάχου παῖδας, Φενεᾶται δὲ τοὺς Δημο‐ στράτου. συμβληθείσης δὲ τῆς παρατάξεως ἐφονεύθησαν ἐκ τῶν Ῥηξιμάχου δύο, ὁ δὲ τρίτος, τοὔνομα Κριτόλαος, στρατηγήματι τῶν ἀντιπάλων περιεγένετο· προσποιητὴν
10γὰρ σκηψάμενος φυγὴν καθ’ ἕνα τῶν ἐπιδιωκόντων
ἀνεῖλεν, καὶ ἐγκρατὴς γενόμενος τῆς νίκης περιχαρὴς πρὸς τοὺς οἰκείους ἔδραμε· πάντων δ’ αὐτῷ περιπλοκὰς συμπαθεῖς διδόντων, οὐ συνεχάρη μόνη τῷ προειρημένῳ ἡ ἀδελφὴ Δημοδίκη· πεφονεύκει γὰρ αὐτῆς τὸν κατηγ‐729 in vol. 3
15γυημένον ἄνδρα Δημόδικον. ἀναξιοπαθήσας δὲ ἐπὶ τού‐ τοις ὁ νέος τὴν παρθένον ἀπέκτεινε, καὶ ὑπὸ τῆς μητρὸς φόνου κριθεὶς ἀπελύθη τοῦ ἐγκλήματος.

3

.

39

.

33

 Δημαράτου ἐν τρίτῳ Τραγῳδουμένων (Plut. parall. min. p. 310 D). Ἀθηναίων πρὸς Εὔμολπον τὸν Θρᾳκῶν βασιλέα πό‐ λεμον ἐχόντων, Ἐρεχθεὺς ὁ τῆς Ἀττικῆς προϊστάμενος
5χρησμὸν ἔλαβεν, ὅτι νικήσει τοὺς ἐχθρούς, ἐὰν τὴν πρεσ‐ βυτάτην τῶν θυγατέρων Περσεφόνῃ θύσῃ. παραγενόμε‐ νος [ὁ] δ’ εἰς Ἀθήνας Πραξιθέᾳ τῇ γυναικὶ τὴν πυθό‐ χρηστον μαντείαν ἀπήγγειλεν· εἶθ’ οὕτω τὴν κόρην προσαγαγὼν τοῖς βωμοῖς ἀνεῖλεν, καὶ συμβαλὼν τὸν πό‐
10λεμον ἐγκρατὴς ἐγένετο τῆς νίκης.

3

.

39

.

34

 Ἱεροκλέους ἐκ τοῦ Πῶς πατρίδι χρηστέον. Μετὰ τὸν περὶ θεῶν λόγον εὐλογώτατόν ἐστιν ὑπο‐ θέσθαι πῶς πατρίδι χρηστέον. ἔστι γὰρ ὡσανεὶ δεύτερός τις θεὸς αὕτη 〈ἢ〉 νὴ Δία πρῶτος καὶ μείζων γονεύς· παρ’730 in vol. 3
5ὃ δὴ καὶ ὁ τοὔνομα τῷ πράγματι θέμενος οὐκ ἀνεντρε‐ χὲς ἔθετο, παρασχηματίσας μὲν τῷ πατρί, θηλυκῶς δ’ ἐξενεγκών, ἵν’ οἷον μῖγμα τυγχάνοι τῆς τε τοῦ πατρὸς καὶ τῆς μητρῴας ... καὶ δὴ οὗτος μὲν ὁ λόγος ὑπαγορεύει πατρίδα τιμᾶν ἐπίσης τοῖς δυσὶ γονεῦσι τὴν μίαν, ὥστε
10θατέρου μὲν τῶν γειναμένων ὁποτερουοῦν καὶ δὴ προ‐ κρίνειν τὴν πατρίδα, προτιμᾶν δ’ αὐτῆς μηδ’ ἅμα τοὺς δύο, δι’ ἴσης δὲ μοίρας ἄγειν. ἀλλ’ ἕτερος αὖ λόγος ἐστίν, ὃς παρακαλεῖ καὶ προτιμᾶν αὐτὴν τῶν γονέων ἅμα τοῖν δυεῖν, καὶ οὔ τοι μόνον τούτων, ἀλλὰ καὶ γυ‐
15ναικὸς σὺν αὐτοῖς καὶ τέκνων καὶ φίλων καὶ ἁπαξαπλῶς μετὰ θεοὺς τῶν ἄλλων ἁπάντων.

3

.

39

.

35

 Ἐν ταὐτῷ. Ὥσπερ οὖν ἀνόητος μὲν ὁ τῶν πέντε δακτύλων τὸν ἕνα προκρίνων, εὐλόγιστος δὲ ὁ τοὺς πέντε τοῦ ἑνός· ὁ μὲν γὰρ ἀτιμάζει καὶ τὸν προκεκριμένον, ὁ δ’ ἐν τοῖς731 in vol. 3
5πέντε καὶ τὸν ἕνα περισῴζει· τοῦτον δ’ αὖ τὸν τρόπον καὶ ὁ μὲν ἑαυτὸν τῆς πατρίδος πλέον σῴζειν βουλόμενος πρὸς τῷ δρᾶν ἀθέμιτα καὶ ἄλλως ἀνόητος ἱμείρων ἀδυ‐ νάτων, ὁ δὲ ἑαυτοῦ προτιμῶν τὴν πατρίδα θεοφιλής τε καὶ τοῖς λογισμοῖς ἀραρώς. εἴρηται δ’ ὅμως, ὡς κἂν εἰ
10μὴ συναριθμοῖτό τις τῷ συστήματι, κατ’ ἰδίαν δ’ ἐξετά‐ ζοιτο, καθήκειν τῆς ἑαυτοῦ σωτηρίας τὴν τοῦ συστήμα‐ τος προκρίνειν, ὅτι τὴν ὡς πολίτου σωτηρίαν ἀνύπαρκτον ἀπέφαινεν ἡ τῆς πόλεως ἀπώλεια, καθάπερ καὶ τὴν ὡς δακτύλου, ὡς μέρους χειρός, ἡ τῆς χειρὸς ἀναίρεσις. καὶ
15δὴ κατὰ τούτων ἡμῖν συγκεκεφαλαιώσθω, διότι χρὴ τὸ κοινῇ συμφέρον τοῦ ἰδίᾳ μὴ χωρίζειν, ἀλλ’ ἓν ἡγεῖσθαι καὶ ταὐτόν· τό τε γὰρ τῇ πατρίδι συμφέρον κοινόν ἐστι καὶ τῶν κατὰ μέρος ἑκάστῳ, τὸ γὰρ ὅλον δίχα τῶν με‐
ρῶν ἐστιν οὐδέν, τό τε τῷ πολίτῃ συμφέρον προσήκει732 in vol. 3
20καὶ τῇ πόλει, ἐάν γε ὡς πολίτῃ συμφέρον λαμβάνηται. καὶ γὰρ 〈τὸ〉 τῷ χορευτῇ ὡς χορευτῇ λυσιτελὲς καὶ τῷ ὅλῳ χορῷ κερδαλέον ἂν εἴη. τοῦτον οὖν τὸν λόγον ἐν‐ θέμενοι πάντα ταῖς διανοίαις πολὺ φῶς ἕξομεν ἐν τοῖς κατὰ μέρος, ὥστε ἐν μηδενὶ παραλιπεῖν καιρῷ τὸ πρὸς
25τὴν πατρίδα καθῆκον.

3

.

39

.

36

 Ἐν ταὐτῷ. Ὧν οὕνεκα φημὶ δεῖν ἀποικονομεῖσθαι πᾶν καὶ πά‐ θος καὶ νόσημα τῆς ἑαυτοῦ ψυχῆς τὸν πατρίδι χρησόμενον καλῶς. δεῖ δὲ καὶ τοὺς νόμους τῆς πατρίδος καθάπερ
5τινὰς θεοὺς δευτέρους συντηρεῖν αὐτόν τε βιοῦντα κατὰ τὴν τούτων ὑφήγησιν, κἂν εἰ παραβαίνειν τις αὐτοὺς ἢ νεοχμοῦν ἐπιχειροίη σπουδῇ πάσῃ κωλύοντα καὶ πάντα τρόπον ἐναντιούμενον. οὐ γὰρ ἀγαθὸν ἐπιτήδευμα πόλει δι’ ἀτιμίας ἀγόμενοι νόμοι καὶ τὰ νέα προκρινόμενα
10τῶν παλαιῶν. ὅθεν καὶ τῶν ψηφισμάτων καὶ τῆς παρα‐ θέρμου ταύτης καινουργίας εἰρκτέον τοὺς αὐθαδέστερον ἐπὶ τοῦτ’ ἰόντας. ἀποδέχομαι δ’ οὖν ἔγωγε καὶ τὸν τῶν Λοκρῶν νομοθέτην Ζάλευκον, ὃς ἐνομοθέτησε τὸν και‐ νὸν εἰσοίσοντα νόμον βρόχου περικειμένου τῷ τραχήλῳ
15τοῦτο ποιεῖν, ὡς ἀκαρὴς οἴχοιτο πνιγείς, εἰ μὴ μάλα σφόδρα λυσιτελῶς τῷ κοινῷ παραδιατάττοιτο τὴν ἐξ ἀρ‐ χῆς τῆς πολιτείας κατάστασιν. οὐδὲν δ’ ἧττον τῶν νό‐ μων καὶ τὰ ἔθη φυλακτέον τά γε ὄντως πάτρια καὶ τάχα που πρεσβύτερα καὶ τῶν νόμων αὐτῶν· ἐπεὶ τά τε χθιζὰ733 in vol. 3
20ταῦτα καὶ πρωιζά, τὰ νῦν εἰς ἅπασαν εἰσηγμένα πόλιν οὔτε πάτρια ἡγητέον καὶ τάχ’ οὐδὲ ἔθη τὸ σύνολον. εἶτα τὸ μὲν ἔθος ἄγραφός τις εἶναι βούλεται νόμος, καλὸν ἐπιγεγραμμένος νομοθέτην, τὴν τῶν χρωμένων ἁπάντων εὐαρέστησιν, ἴσως δέ που καὶ τοῖς φύσει δικαίοις ἐγγὺς
25βάλλων.

3

.

40

t

ΠΕΡΙ ΞΕΝΗΣ.

3

.

40

.

1

 Εὐριπίδου Φιλοκτήτῃ (fr. 798 N.2). Πατρὶς καλῶς πράσσουσα τὸν † εὐτυχοῦντ’ ἀεὶ μείζω τίθησι, δυστυχοῦσα δ’ ἀσθενῆ.

3

.

40

.

2

Τοῦ αὐτοῦ Φαέθοντι (fr. 777 N.2). Ὡς πανταχοῦ γε πατρὶς ἡ βόσκουσα γῆ.734 in vol. 3

3

.

40

2a

 Ἀριστοφάνους. Πατρὶς δὲ πᾶσα τῷ πένητι προσφιλής, ἀφ’ ἧς τροφήν τε καὶ τὸ μὴ πεινῆν ἔχει.

3

.

40

3-4

 Ἐκ τῶν Πλουτάρχου Περὶ φυγῆς (p. 600 F. 601 C. 601 F. 602 B. 605 A—B). Ὅθεν εὖ μὲν ὁ Ἡρακλῆς εἶπεν ἐρωτηθεὶς
Ἀργεῖος, ἢ Θηβαῖος; οὐ γὰρ εὔχομαι
5
μιᾶς· ἅπας μοι πύργος Ἑλλήνων πατρίς. ἀλλ’ ἡμεῖς, ὥσπερ μύρμηκες ἢ μέλιτται μυρμηκιᾶς μιᾶς ἢ κυψέλης ἐκπεσόντες, ἀδημονοῦμεν 〈καὶ ξενοπαθοῦμεν〉, οὐκ εἰδότες οὐδὲ μεμαθηκότες οἰκεῖα τὰ πάντα ποιεῖσθαι, καὶ νομίζειν ὥσπερ ἐστίν. εἶτα· ἐὰν ἀμφιγνοῶμεν ἐπὶ ξένης
10γενόμενοι τὴν γῆν, τὴν θάλατταν, τὸν ἀέρα, τὸν οὐρανόν, ὡς ἕτερα καὶ διαφέροντα τῶν συνήθων. ἡ μὲν γὰρ φύσις ἐλευ‐ θέρους ἡμᾶς καὶ λελυμένους ἀφίησιν, αὐτοὶ δὲ ἡμεῖς συν‐ δέομεν ἑαυτοὺς στενοχωροῦμεν ... πλοῦτον δὲ ἀποβαλόντα ῥᾳδίως καὶ ταχέως οὐκ ἔστιν ἄλλον συναγαγεῖν· πατρὶς735 in vol. 3
15δὲ γίνεται πᾶσα πόλις εὐθὺς ἀνθρώπῳ χρῆσθαι μεμα‐ θηκότι· ἂν γὰρ σκοπῇς ἄνευ κενῆς δόξης τὴν ἀλήθειαν, ὁ μίαν πόλιν ἔχων, ξένος ἐστὶ τῶν ἄλλων ἁπασῶν καὶ ἀλλότριος. Ἀριστοτέλης ἦν ἐκ Σταγείρων, Θεόφραστος ἐξ Ἐρέσου, Στράτων ἐκ Λαμψάκου, Γλαύκων [δὲ] ἐκ
20Τρωάδος, Ἀρίστων ἐκ Κέω. τίς οὖν τούτους ἐδίωξεν;
οὐδείς, ἀλλ’ αὐτοὶ διώκοντες ἡσυχίαν καὶ σπουδήν, ἧς οὐ πάνυ μέτεστιν οἴκοι τοῖς ἡντινοῦν δόξαν ἢ δύναμιν ἔχουσι, τὰ μὲν ἄλλα λόγοις, τοῦτο δὲ ἡμᾶς ἔργῳ διδά‐ σκουσι. καὶ γὰρ νῦν οἱ δοκιμώτατοι καὶ κράτιστοι ζῶσιν736 in vol. 3
25ἐπὶ ξένης, οὐ μετασταθέντες, ἀλλὰ μεταστάντες.

3

.

40

.

5

 Ἐν ταὐτῷ (p. 607 D). Τὸ δ’ ἀληθέστατον, ἡ ψυχὴ φεύγει καὶ πλανᾶται θείοις ἐλαυνομένη δόγμασι καὶ νόμοις, εἶτα ὥσπερ ἐν νήσῳ σάλον ἐχούσῃ, καθάπερ φησὶν ὁ Πλάτων, ὀστρέου
5τρόπον ἐνδεδεμένη τῷ σώματι, διὰ τὸ μὴ ἀναφέρειν μηδὲ μνημονεύειν,
ἐξ οἵης τιμῆς τε καὶ ὅσσου μήκεος ὄλβου μεθέστηκεν, οὐ Σάρδεων Ἀθήνας οὐδὲ Κορίνθου Λῆμνον, ἀλλ’ οὐρανοῦ καὶ σελήνης γῆν ἀμειψαμένη καὶ τὸν ἐπὶ
10γῆς βίον· ἂν μικρὸν δὲ ἐνταῦθα τόπον ἐκ τόπου παραλ‐ λάξῃ, δυσανασχετεῖ καὶ ξενοπαθεῖ, καθάπερ φυτὸν ἀγεν‐ νὲς ἀπομαραινομένη. καίτοι φυτῷ μὲν ἔστι τις χώρα μᾶλλον ἑτέρας ἑτέρα πρόσφορος, ἐν ᾗ τρέφεται καὶ βλα‐ στάνει βέλτιον· ἀνθρώπου δὲ οὐδεὶς ἀφαιρεῖται τόπος
15εὐδαιμονίαν, ὥσπερ οὐδὲ ἀρετὴν οὐδὲ φρόνησιν.737 in vol. 3

3

.

40

.

6

 Δημοκρίτου (fr. mor. 38 Mullach.). Ξενιτείη βίου αὐταρκείην διδάσκει· μᾶζα γὰρ καὶ στιβὰς λιμοῦ καὶ κόπου γλυκύτατα ἰήματα.

3

.

40

.

7

 Τοῦ αὐτοῦ (fr. mor. 225 Mullach.). Ἀνδρὶ σοφῷ πᾶσα γῆ βατή· ψυχῆς γὰρ ἀγαθῆς πατρὶς ὁ ξύμπας κόσμος.

3

.

40

.

8

 Τέλητος περὶ φυγῆς (p. 14 Hense.). Μήποτε πρὸς μὲν τὸν οἰόμενον ἀλογιστοτέρους τὴν φυγὴν ποιεῖν ὀρθῶς ἂν παραβάλλοιτο τὰ ἐπὶ τῶν τεχνῶν, ὅτι ὃν τρόπον οὐδὲ αὐλεῖν οὐδὲ ὑποκρίνεσθαι χεῖρον ἔστιν
5ἐπὶ ξένης ὄντα, οὕτως οὐδὲ βουλεύεσθαι· πρὸς δὲ τὸν κατ’ ἄλλο τι ἡγούμενον τὴν φυγὴν βλαβερὸν εἶναι, μὴ οὐδὲν λέγηται παρὰ τὸ τοῦ Στίλπωνος, ὃ καὶ πρῴην εἶπον· τί λέγεις, φησί, καὶ τίνων ἡ φυγὴ 〈ἢ〉 ποίων ἀγαθῶν
στερίσκει; τῶν περὶ 〈τὴν〉 ψυχήν, ἢ τῶν περὶ τὸ σῶμα, ἢ738 in vol. 3
10τῶν ἐκτός; εὐλογιστίας, ὀρθοπραγίας, εὐπραγίας ἡ φυγὴ στερίσκει; οὐ δή. ἀλλὰ μὴ ἀνδρείας ἢ δικαιοσύνης ἢ ἄλλης τινὸς ἀρετῆς; οὐδὲ τοῦτο. ἀλλὰ μὴ τῶν περὶ τὸ σῶμά τινος ἀγαθῶν; ἢ οὐχ ὁμοίως ἔστιν ἐπὶ ξένης ὄντα ὑγιαίνειν καὶ ἰσχύειν καὶ ὀξὺ ὁρᾶν καὶ ὀξὺ ἀκούειν, ἐνίοτε
15δὲ μᾶλλον 〈ἢ〉 ἐν τῇ ἰδίᾳ μένοντα; καὶ μάλα. ἀλλὰ μὴ τῶν ἐκτὸς στερίσκει ἡ φυγή; ἢ οὐ πολλοῖς ὤφθη τὰ πρά‐ γματα κατὰ τὴν τῶν τοιούτων ὕπαρξιν ἐπιφανέστερα γε‐ γονότα φυγάδων γενομένων; ἢ οὐ Φοῖνιξ ἐκ Δολοπίας ἐκπεσὼν ὑπὸ Ἀμύντορος εἰς Θετταλίαν φεύγει;
20
Πηλέα δ’ ἐξικόμην, καί μ’ ἀφνειὸν ἔθηκε, πολὺν δέ μοι ὤπασε λαόν. Θεμιστοκλῆς ἐκεῖνος ‘ὦ παῖ‘ φησίν ‘ἀπωλόμεθ’ ἂν εἰ μὴ ἀπωλόμεθα‘. νῦν δὲ πολλὴ τῶν τοιούτων ἀφθονία. ποίων οὖν ἀγαθῶν ἡ φυγὴ στερίσκει, ἢ τίνος κακοῦ παραιτία
25ἐστίν; ἐγὼ μὲν γὰρ οὐχ ὁρῶ. ἀλλ’ ἡμεῖς πολλαχοῦ αὑτοὺς κατορύττομεν καὶ φυγάδες γενόμενοι καὶ ἐν τῇ ἰδίᾳ μέ‐
νοντες. οὐκ ἄρχουσι, φασίν, οὐ πιστεύονται, οὐ παρρη‐ σίαν ἔχουσιν. ἔνιοι δέ γε καὶ φρουροῦσι τὰς πόλεις παρὰ βασιλεῦσι, καὶ ἔθνη πιστεύονται, καὶ δωρεὰς μεγάλας καὶ739 in vol. 3
30συντάξεις λαμβάνουσι. Λυκῖνος ἐκεῖνος οὐ παρ’ ἡμῖν ἐφρούρει φυγὰς ὢν ἐκ τῆς Ἰταλίας, πιστευόμενος παρ’ Ἀντιγόνῳ, καὶ τὸ προσταττόμενον ἐποιοῦμεν Λυκίνῳ ἡμεῖς ἐν τῇ ἰδίᾳ μένοντες; Ἱππομέδων ὁ Λακεδαιμόνιος ὁ νῦν ἐπὶ Θρᾴκης καθεσταμένος ὑπὸ Πτολεμαίου, Χρε‐
35μωνίδης καὶ Γλαύκων οἱ Ἀθηναῖοι οὐ πάρεδροι καὶ σύμ‐ βουλοι; ἵνα μὴ τὰ παλαιά σοι λέγω, ἀλλὰ τὰ καθ’ ἡμᾶς. καὶ τὸ τελευταῖον οὐκ ἐπὶ στόλου τηλικούτου ἐξαπεστάλη καὶ χρημάτων τοσοῦτον πιστευόμενος καὶ τὴν ἐξουσίαν ἔχων ὡς βούλοιτο χρῆσθαι; —Ἀλλ’ ἔν γε τῇ ἰδίᾳ οὐκ
40ἄρχουσιν οἱ φυγάδες. —Οὐδὲ γὰρ αἱ γυναῖκες οἴκοι μέ‐ νουσαι, οὐδ’ οἱ παῖδες, οὐδὲ τὰ μειράκια ταυτί, οὐδ’ οἱ ἔξωροι τῇ ἡλικίᾳ. ἀλλὰ μή τι δυσχερὲς αὐτοῖς; εἰ δ’ ὠδυνῶντο ἐπὶ τούτῳ, οὐκ ἂν ἦσαν βάκηλοι; τί δὲ καὶ διαφέρει ἄρχειν ἢ ἰδιωτεύειν; σὺ πολλῶν [ἢ ὀλίγων] καὶ
45ἡβώντων βασιλεύεις, ἐγὼ δὲ ὀλίγων καὶ ἀνήβων παιδα‐ γωγὸς γενόμενος, καὶ τὸ τελευταῖον ἐμαυτοῦ· τῇ γὰρ αὐτῇ ἐμπειρίᾳ χειρούμενον καὶ τοὺς πολλοὺς καὶ τὸν ἕνα, καὶ δημοσιεύοντα καὶ κατ’ οἰκίας ἐργολαβοῦντα, καὶ ἐπὶ ξένης ὄντα καὶ ἐν τῇ ἰδίᾳ μένοντα, καὶ κατὰ τὴν αὐτὴν εὐβου‐740 in vol. 3

3

.

40

.

8

(50)

λίαν καὶ τῇ ἀρχῇ καλῶς καὶ τῇ ἰδιωτείᾳ ἔστι χρῆσθαι. τί οὖν διοίσει μοι, εἰ μὴ ἄρξω ἀλλὰ ἰδιωτεύσω; —Ἀλλ’ οὐδὲ ἐξουσίαν ἕξεις εἰσελθεῖν εἰς τὴν ἰδίαν. —Οὐδὲ γὰρ νῦν εἰς τὸ Θεσμοφόριον ἐξουσίαν ἔχω, οὐδὲ γυναῖκες εἰς τὸ τοῦ Ἐνυαλίου, οὐδ’ εἰς τὰ ἄβατα ἕξομεν. ἀλλ’
55εἰ ἐπὶ τούτῳ ἄχθοιτό τις, οὐκ ἂν παιδαριώδης εἴη; οὐδὲ εἰς τὸ γυμνάσιον ἐνίοτε ἐξουσίαν ἔχω, ἀλλ’ ἀπελθὼν 〈ἂν〉 εἰς τὸ βαλανεῖον ἠλειψάμην τῇ αὐτῇ παλαιστρικῇ χρώ‐ μενος ᾗ καὶ πρὸ τοῦ ἐν τῷ γυμνασίῳ. οὕτω καὶ δεῦρο ἄβατον ἡγησάμενος τὴν ἰδίαν μεταβὰς ἀλλαχοῦ κατοικῶ,
60δύναμαι δὲ μεταβὰς ὥσπερ ἐξ ἑτέρας νεὼς εἰς ἑτέραν ὁμοίως εὐπλοεῖν, οὕτως ἐξ ἑτέρας πόλεως εἰς ἑτέραν ὁμοίως εὐδαιμονεῖν. οὔκουν ἀκλήρημά τι καὶ ὄνειδος
ἐμόν, εἰ μὴ μετὰ πονηρῶν οἰκήσω. ἢ ἐμὸν ὄνειδος, ἀλλ’ οὐ τῶν ἐμὲ ἐκβαλόντων ἐπιεικῆ καὶ δίκαιον ὄντα; οὐκ741 in vol. 3
65ἀηδῶς Φιλήμων· ἠγωνισμένου γάρ ποτε αὐτοῦ καὶ ἀπηλ‐ λαχότος ἀστείως συναντῶντές τινες ‘ὡς εὐημέρηκασ‘ ἔφα‐ σαν ‘Φιλῆμον‘· ‘ὑμεῖς μὲν οὖν‘ φησίν ‘οἴεσθε οὕτω τε‐ θεαμένοι· ἐγὼ μὲν γὰρ ἀεὶ ἀγαθὸς ὢν διατελῶ.‘ —Τί οὖν; ὑπὸ χειρόνων φυγαδεύεσθαι οὐ παροινία; —Σὺ δ’
70ἂν ἐβούλου, φησίν, ὑπὸ καλῶν καὶ ἀγαθῶν; ἢ οὐχ οὕτω μὲν σὸν ἔγκλημα; οὐθένα γὰρ ἀγνωμόνως καὶ ἀδίκως ἄνδρες ἀγαθοὶ φυγαδεύουσιν· οὐ γὰρ ἂν ἦσαν δίκαιοι. —Παρευδοκιμεῖσθαι οὖν ὑπὸ τῶν τοιούτων καὶ χειρο‐ τονίᾳ καὶ ψήφῳ οὐκ ὄνειδος; —Οὐ σόν γε, ἀλλὰ τῶν
75τούτους χειροτονούντων καὶ ψηφοφορούντων· ὥσπερ εἰ τὸν ἄριστον ἰατρὸν ἀφέντες φαρμακοπώλην εἵλοντο καὶ τούτῳ τὸ δημόσιον ἔργον ἐνεχείρισαν, πότερον τοῦ ἰατροῦ εἶπας ἂν ὄνειδος καὶ ἀκλήρημα τοῦτο ἢ τῶν ἑλομένων;
—Ἀλλὰ τοῦτό γε, εὑρεθῆναι τὴν πατρίδα μοχθηρὰν καὶ742 in vol. 3
80ἀχάριστον οὖσαν, εἰς ἣν πολλά τις ἐπόνησε, πῶς οὐκ ἀκλήρημα; —Καὶ πῶς ἂν εἴη τοῦτο ἀκλήρημα, ἀλλ’ οὐκ εἰ δεῖ εἰπεῖν οὕτως εὐκλήρημα τὸ γνῶναι ποία τις πρό‐ τερον μὴ εἰδότα; ἀλλ’ εἰ μὲν τὴν γυναῖκα ᾔσθου πονηρὰν καὶ ἐπίβουλον οὖσαν πρότερον μὴ εἰδώς, ἂν ἔσχες χάριν,
85καὶ εἰ τὸν οἰκέτην δραπέτην καὶ κλέπτην, ἵνα φυλάττῃ· εἰ δὲ τὴν πατρίδα πονηρὰν καὶ ἀχάριστον ᾔσθου, ἀκλη‐ ρεῖν ἡγῇ σύ, ἀλλ’ οὐ χάριν ἔχεις; —Ἀλλ’ ὅμως μέγα μοι δοκεῖ τὸ ἐν ᾗ ἐγένετό τις καὶ ἐτράφη, ἐν ταύτῃ κατα‐ γενέσθαι. —Πότερον καὶ ἐν οἰκίᾳ ἐν ᾗ ἐτράφης καὶ
90ἐγένου ἐν ταύτῃ καταγενέσθαι, κἂν ᾖ σαπρὰ καὶ ῥέουσα καὶ καταπίπτουσα; καὶ ἐν νηῒ ἐν ᾗ ἐγένου καὶ ἐκ παιδίου ἔπλεις, ἐνταῦθα κἂν ἀκάτιον ᾖ, οὐδ’ εἰ κωπηλατοῦντα
διαρρήγνυσθαι δέοι, εἰς τὴν εἰκόσορον μεταβάντα ἀσφα‐ λῶς καὶ ἀκόπως; καὶ ὀνειδίζουσι μὲν ὅτι Κυθήριος, ὅτι743 in vol. 3
95Μυκόνιος, ὅτι Βελβινείτης· ὅμως δὲ μέγα τι φασὶ τὸ ἐν ᾗ ἐγένετό τις καὶ ἐτράφη, ἐν ταύτῃ καταβιῶναι, καὶ τὰς πλείους μὲν ἐξώλεις τῶν πόλεων καὶ τοὺς ἐνοικοῦντας ἀσεβεῖς, μέγα δὲ καὶ προσηνὲς τὴν πατρίδα ὥσπερ καὶ † αὐτή. ἀλλὰ καὶ ὅτι μέτοικος ὀνειδίζουσι † δὲ πολλοὶ

3

.

40

.

8

(100)

λέγοντες
μέτοικε σύ,
οὐδ’ ἐγγενὴς ὢν τήνδε δουλώσας ἔχεις. καὶ Κάδμον μὲν τὸν κτίστην Θηβῶν θαυμάζεις, ἐμὲ δὲ εἰ μή 〈εἰμι〉 πολίτης, ὀνειδίζεις; καὶ Ἡρακλέα μὲν ὡς
105ἄριστον ἄνδρα γεγονότα ἐπαινοῦμεν, τὸ δὲ μέτοικον εἶναι ὄνειδος ἡγούμεθα; Ἡρακλῆς δ’ ἐξ Ἄργους ἐκπεσὼν Θή‐ βαις κατῴκει. Λακεδαιμόνιοι οὐδὲν τῶν τοιούτων ὄνειδος ἡγοῦνται· ἀλλὰ τὸν μὲν μετασχόντα τῆς ἀγωγῆς καὶ ἐμ‐ μείναντα, κἂν ξένος κἂν ἐξ εἵλωτος, ὁμοίως τοῖς ἀρίστοις744 in vol. 3
110τιμῶσι· τὸν δὲ μὴ ἐμμείναντα, κἂν ἐξ αὐτοῦ τοῦ βασι‐ λέως, εἰς τοὺς εἵλωτας ἀποστέλλουσι, καὶ τῆς πολιτείας ὁ τοιοῦτος οὐ μετέχει. —Ἀλλὰ τό γε ἐν τῇ ἰδίᾳ μὴ ἐξεῖναι ταφῆναι πῶς οὐκ ὄνειδος; —Καὶ πῶς μέλλει τοῦτο ὄνειδος εἶναι ὃ τοῖς ἀρίστοις πολλάκις συνέβη; ἢ
115τίς τιμὴ αὕτη ἥ τις τοῖς κακίστοις περιγίνεται; καὶ Σω‐ κράτην μὲν ἐπαινοῦσιν, ὅταν ἐπιλαμβανόμενος Ἀθηναίων λέγῃ· οἱ μὲν γὰρ στρατηγοὶ ἐφ’ οἷς καλλωπίζονται, ὑπερ‐ όριοι τεθαμμένοι εἰσί, τὰ δὲ ὀνείδη τῆς δημοκρατίας ἐν τοῖς δημοσίοις τάφοις· ὅμως δὲ τὸ μὲν ἐπὶ ξένης τα‐
120φῆναι ὄνειδος, τὸ δ’ ἐν τοῖς δημοσίοις τάφοις τίμιον; τί δὲ καὶ διαφέρειν ἂν δόξαι ἐπὶ ξένης ταφῆναι ἢ ἐν τῇ ἰδίᾳ; οὐκ ἀηδῶς γάρ τις τῶν Ἀττικῶν φυγάδων λοιδο‐
ρουμένου τινὸς αὐτῷ καὶ λέγοντος ‘ἀλλ’ οὐδὲ ταφήσῃ ἐν τῇ ἰδίᾳ, ἀλλ’ ὥσπερ οἱ ἀσεβεῖς Ἀθηναίων ἐν τῇ Μεγα‐745 in vol. 3
125ρικῇ‘, ‘ὥσπερ μὲν οὖν οἱ εὐσεβεῖς Μεγαρέων ἐν τῇ Με‐ γαρικῇ‘. τί γὰρ τὸ διάφορον; ἢ οὐ πανταχόθεν, φησὶν ὁ Ἀρίστιππος, ἴση καὶ ὁμοία ἡ εἰς ᾅδου ὁδός; ἢ τὴν ἀρχὴν εἰ μὴ ταφήσῃ, τί σοι μέλει; ἀλλ’ ἡ περὶ ταφῆς ἀγωνία, φησὶν ὁ Βίων, πολλὰς τραγῳδίας ἐποίησεν. ὥσπερ
130καὶ ὁ Πολυνείκης ἐντέλλεται
θάψον δέ μ’ ὦ τεκοῦσα, καὶ σύ, σύγγονε,
ἐν γῇ πατρῴᾳ, καὶ πόλιν θυμουμένην
παρηγορεῖτον, ὡς τοσόνδε γοῦν τύχω
χθονὸς πατρῴας, κεἰ δόμους ἀπώλεσα.
135εἰ δὲ μὴ τύχοις χθονὸς πατρῴας, ἀλλ’ ἐπὶ ξένης ταφείης. τί ἔσται τὸ διάφορον; ἢ ἐκ Θηβῶν μὲν εἰς ᾅδου ὁ Χάρων πορθμεύει ...;
καὶ γῆς φίλης ὄχθοισι κρυφθῆναι καλόν. εἰ δὲ μὴ κρυφθείης, ἀλλὰ ἄταφος 〈ῥιφθείησ〉, τί τὸ δυσ‐		746 in vol. 3
140χερές; ἢ τί διαφέρει ὑπὸ πυρὸς κατακαυθῆναι ἢ ὑπὸ κυνὸς καταβρωθῆναι ἢ ἐπάνω τῆς γῆς ὄντα ὑπὸ κοράκων ἢ κατορυχθέντα ὑπὸ σκωλήκων;
συνάρμοσον δέ μου βλέφαρα τῇ σῇ χερί,
μῆτερ.
145ἂν δὲ μὴ συναρμόσῃ σου, ἀλλὰ βλέπων καὶ κεχηνὼς ἀπο‐ θάνῃς, τί ἔσται τὸ χαλεπόν; ἢ καὶ τῶν ἐν τῇ θαλάττῃ καὶ ἐν τοῖς πολέμοις ἀποθνῃσκόντων συναρμόζει τις;
ἀλλ’ ἔμοιγε δοκεῖ ταῦτα παιδιά τις ἡμετέρα εἶναι ... καὶ ἡμεῖς μὲν καὶ ἰδεῖν καὶ ἅψασθαι ὀκνοῦμεν· οἳ δὲ747 in vol. 3

3

.

40

.

8

(150)

σκελετεύσαντες ἔνδον ἔχουσι ὡς καλόν τι καὶ ἐνέχυρα τοὺς νεκροὺς λαμβάνουσιν. οὕτως ἀντέστραπται τῷ ἡμετέρῳ ὁ ἐκείνων τρόπος.

3

.

40

.

9

 Μουσωνίου ἐκ τοῦ Ὅτι οὐ κακὸν ἡ φυγή (Muson. rel. ed. Peerlkamp. p. 163 sqq.). Φυγάδος δέ τινος ὀδυρομένου ὅτι φεύγει, οὕτω πως παρεμυθήσατο αὐτόν. φυγὴν γάρ, ἔφη, πῶς ἄν τις μὴ
5ἀνόητος ὢν βαρύνοιτο; ἥτις ὕδατος μὲν καὶ γῆς καὶ ἀέρος, ἔτι δὲ ἡλίου καὶ τῶν ἄλλων ἄστρων οὐκ ἀπείργει ἡμᾶς οὐδαμῶς, ἀλλ’ οὐδὲ ἀνθρώπων ὁμιλίας, ἁπανταχοῦ γὰρ καὶ πάντῃ τούτων μετουσία ἐστίν. εἰ δὲ μέρους τινὸς τῆς γῆς ἀφαιρούμεθα καὶ τινῶν ἀνθρώπων συνουσίας, τί
10τοῦτο δεινόν; οὐδὲ γὰρ οἴκοι ὄντες ἁπάσῃ τῇ γῇ ἐχρώ‐ μεθα, οὐδὲ ἀνθρώποις ἅπασι συνῆμεν· τοῖς μέντοι φίλοις καὶ νῦν συνείημεν ἄν, τοῖς γε ἀληθινοῖς καὶ ὧν προσήκει ποιεῖσθαί τινα λόγον· οὐ γὰρ ἂν οὗτοι προδοῖεν ποτὲ
ἡμᾶς οὐδ’ ἐγκαταλίποιεν· εἰ δέ τινες πλαστοὶ καὶ οὐκ748 in vol. 3
15ἀληθινοὶ φίλοι εἰσί, τούτων ἀπηλλάχθαι κρεῖττον ἢ συν‐ εῖναι αὐτοῖς. τί δ’; οὐχὶ κοινὴ πατρὶς ἀνθρώπων ἁπάν‐ των ὁ κόσμος ἐστίν, ὥσπερ ἠξίου Σωκράτης; ὥστ’ οὐδὲ φεύγειν τῇ γε ἀληθείᾳ τὴν πατρίδα νομιστέον, ἂν ἀπέλ‐ θῃς ἐντεῦθεν ἔνθα ἔφυς τε καὶ ἐτράφης, πόλεως δὲ
20μόνον ἐστερῆσθαί τινος, ἄλλως τε κἂν ἀξιοῖς τις εἶναι ἐπιεικής. ὁ γὰρ τοιοῦτος χωρίον μὲν οὐδὲν οὔτε τιμᾷ οὔτ’ ἀτιμάζει οὕτως ὡς εὐδαιμονίας 〈ἢ κακοδαιμονίασ〉 αἴτιον· αὐτὸς δὲ ἐν αὑτῷ τίθεται τὸ πᾶν, καὶ νομίζει εἶναι πολίτης τῆς τοῦ Διὸς πόλεως, ἣ συνέστηκεν ἐξ
25ἀνθρώπων καὶ θεῶν. σύμφωνα δὲ τούτοις λέγει καὶ Εὐρι‐ πίδης ἐν οἷς φησιν
ἅπας μὲν ἀὴρ ἀετῷ περάσιμος,
ἅπασα δὲ χθὼν ἀνδρὶ γενναίῳ πατρίς. ὥσπερ οὖν εἴ τις ἐν τῇ πατρίδι ὢν καὶ ἑτέραν οἰκίαν
30οἰκῶν, οὐκ ἐν ᾗ ἐτέχθη, δεινοπαθοίη διὰ τοῦτο καὶ ὀδύ‐ ροιτο, μάταιος ἂν εἴη καὶ καταγέλαστος· οὕτω καὶ ὅστις ἑτέραν πόλιν οἰκῶν, οὐκ ἐν ᾗ τυγχάνει γεγονώς, συμφο‐ ρὰν ἡγεῖται, ὁ τοιοῦτος εἰκότως ἂν ἄφρων νομίζοιτο καὶ
ἀνόητος. καὶ μὴν πρός γε τὴν ἐπιμέλειαν τὴν ἑαυτῶν749 in vol. 3
35καὶ πρὸς κτῆσιν ἀρετῆς πῶς ἂν τὸ φεύγειν ἐνίσταιτο; ὁπότε γε μήτε μαθήσεως μήτε ἀσκήσεως [καὶ] ὧν χρὴ εἴργεταί τις διὰ τὴν φυγήν. πῶς μὲν οὐκ ἂν ἡ φυγὴ καὶ συνεργοίη πρὸς τὸ τοιοῦτον, παρέχουσά γε σχολὴν καὶ ἐξουσίαν τοῦ μανθάνειν τε τὰ καλὰ καὶ πράττειν μᾶλλον
40ἢ πρότερον, ἅτε μήθ’ ὑπὸ πατρίδος τῆς δοκούσης περι‐ ελκομένοις εἰς ὑπηρεσίας πολιτικὰς μήτε ὑπὸ φίλων τῶν δοκούντων ἢ συγγενῶν ἐνοχλουμένοις, οἵ τινες ἐμποδίσαι δεινοὶ καὶ ἀποσπάσαι τῆς ἐπὶ τὰ κρείττω ὁρμῆς; ἤδη δέ τισι καὶ παντάπασι τὸ φεύγειν συνήνεγκεν, ὥσπερ Διο‐
45γένει, ὃς ἐκ μὲν ἰδιώτου φιλόσοφος ἐγένετο φυγών, ἀντὶ δὲ τοῦ καθῆσθαι εἰς Σινώπην διέτριψεν ἐν τῇ Ἑλλάδι, ἀσκήσει δὲ τῇ πρὸς ἀρετὴν τῶν φιλοσόφων διήνεγκεν. ἄλλοις δέ γε κακῶς τὰ σώματα διακειμένοις ὑπὸ μαλα‐ κίας καὶ τρυφῆς ἔρρωσεν ἡ φυγή, βιασθεῖσιν ἀνδρικώ‐

3

.

40

.

9

(50)

τερον διαιτᾶσθαι· καὶ ἴσμεν τινὰς χρονίων νοσημάτων ἐν τῷ φεύγειν ἀπολυθέντας, ὥσπερ ἀμέλει Σπαρτιατικὸς οὗτος ὁ Λακεδαιμόνιος, ὃς ἀπὸ πολλοῦ ἔχων τὸ πλευρὸν κακῶς κἀκ τούτου πολλάκις νοσῶν διὰ τὴν τρυφήν, ἐπειδὴ
ἐπαύσατο τρυφῶν, ἐπαύσατο καὶ νοσηλευόμενος. ἄλλους750 in vol. 3
55δέ γε τῶν ἁβροδιαίτων ποδάγρας ἀπολυθῆναί φασι, πάνυ δὴ κατατεινομένους πρότερον ὑπὸ τούτου τοῦ πάθους, οὓς ἡ φυγὴ σκληρότερον διαιτᾶσθαι συνεθίσασα κατ’ αὐτὸ τοῦτο ὑγιεῖς γενέσθαι παρεσκεύασεν. οὕτως ἄρα 〈πρὸσ〉 τὸ διακεῖσθαι κρεῖττον αὐτοὺς ἑαυτῶν καὶ σῶμα
60καὶ ψυχὴν συνεργεῖ μᾶλλον ἢ ἀντιπράττει ἡ φυγή. Ἀλλ’ οὐδ’ ἀπορεῖν τῶν ἀναγκαίων πάντως ὑπάρχει τοῖς φεύγουσιν. ὅσοι μὲν γὰρ ἀργοὶ καὶ ἀμήχανοι καὶ οὐχ οἷοί τε ἀνδρίζεσθαι, οὗτοι μὲν κἀν τῇ πατρίδι ὄντες ἀποροῦσιν ὡς τὸ πολὺ καὶ ἀμηχανοῦσιν· οἱ δὲ γεννικοὶ
65καὶ φιλόπονοι καὶ συνετοί, κἂν ὅποι ποτὲ ἔλθωσιν, εὐ‐ ποροῦσι καὶ διάγουσιν ἀνενδεῶς· καὶ γὰρ οὐδὲ δεόμεθα πολλῶν, ἂν μὴ βουλώμεθα τρυφᾶν·
ἐπεὶ τί δεῖ βροτοῖσι πλὴν δυοῖν μόνον, Δήμητρος ἀκτῆς πώματός θ’ ὑδρηχόου,751 in vol. 3
70
ἅπερ πάρεστι καὶ πέφυχ’ ἡμᾶς τρέφειν; λέγω δὲ τούς γε λόγου ἀξίους ἄνδρας οὐ τῶν ἀναγκαιο‐ τάτων μόνον πρὸς τὸν βίον ῥᾳδίως ἂν εὐπορεῖν ἔξω τῆς οἰκίας ὄντας, ἀλλὰ καὶ πολλὰ περιποιήσεσθαι χρήματα πολλάκις. ὁ γοῦν Ὀδυσσεὺς παντὸς φυγάδος ὡς ἄν τις
75εἴποι ἀθλιώτερον διακείμενος καὶ μόνος ὢν καὶ γυμνὸς καὶ ναυαγός, ὅμως ἀφικόμενος εἰς ἀνθρώπους ἀγνῶτας τοὺς Φαίακας ἐδυνήθη χρηματίσασθαι ἀφθόνως. Θεμι‐ στοκλῆς δ’ ἐπεὶ ἔφευγεν οἴκοθεν, οὐ παρὰ μὴ φίλους μόνον, ἀλλὰ καὶ παρὰ πολεμίους καὶ βαρβάρους ἐλθὼν
80τοὺς Πέρσας, τρεῖς ἔλαβε πόλεις δῶρον, Μυοῦντα καὶ Μαγνησίαν καὶ Λάμψακον, ὥστ’ ἀπὸ τούτων βιοῦν. Δίων δὲ ὁ Συρακούσιος, ἀφαιρεθεὶς ὑπὸ Διονυσίου τοῦ τυ‐ ράννου τὴν οὐσίαν πᾶσαν, ὅτ’ ἐξέπιπτε τῆς πατρίδος,
οὕτως ἐν τῇ φυγῇ χρημάτων εὐπόρησεν, ὥστε καὶ ξενι‐752 in vol. 3
85κὸν θρέψαι στράτευμα, μεθ’ οὗ ἦλθεν ἐπὶ Σικελίαν καὶ ἠλευθέρωσεν αὐτὴν ἀπὸ τοῦ τυράννου. τίς ἂν οὖν εὖ φρονῶν εἰς ταῦτ’ ἀφορῶν, ἔτι τὴν φυγὴν ἀπορίας αἰ‐ τίαν εἶναι πᾶσι τοῖς φεύγουσιν ὑπολαμβάνοι; ἀλλ’ οὐδὲ κακοδοξεῖν πάντως ἀνάγκη τοὺς φυγόντας διὰ τὴν φυγήν,
90γνωρίμου γε πᾶσιν ὄντος, ὅτι καὶ δίκαι πολλαὶ δικά‐ ζονται κακῶς καὶ ἐκβάλλονται πολλοὶ τῆς πατρίδος ἀδί‐ κως, καὶ ὅτι ἤδη τινὲς ἄνδρες ἀγαθοὶ ὄντες ἐξηλάθησαν ὑπὸ τῶν πολιτῶν· ὥσπερ Ἀθήνηθεν μὲν Ἀριστείδης ὁ δίκαιος, ἐξ Ἐφέσου δὲ Ἑρμόδωρος, ἐφ’ ᾧ καὶ Ἡράκλει‐
95τος ὅτι ἔφυγεν ἡβηδὸν ἐκέλευεν Ἐφεσίους ἀπάγξασθαι. ἔνιοι δέ γε καὶ ἐνδοξότατοι φεύγοντες ἐγένοντο, καθάπερ Διογένης ὁ Σινωπεύς, καὶ Κλέαρχος ὁ Λακεδαιμόνιος ὁ μετὰ Κύρου στρατεύσας ἐπ’ Ἀρταξέρξην, καὶ ἄλλους ἄν τις ἔχοι βουλόμενος λέγειν πολλούς. καίτοι πῶς ἂν

3

.

40

.

9

(100)

εἴη τοῦτο κακοδοξίας αἴτιον, ἐν ᾧ τινες ἐνδοξότεροι γε‐ γόνασιν, ἢ πρότερον ἦσαν; Νὴ Δί’ ἀλλ’ Εὐριπίδης φησὶν ἐλευθερίας στέρε‐ σθαι τοὺς φυγάδας, ἐπεὶ καὶ παρρησίας. πεποίηκε γὰρ τὴν μὲν Ἰοκάστην πυνθανομένην Πολυνείκους τοῦ υἱέος,
105τίνα δυσχερῆ τῷ φεύγοντί ἐστιν· ὃ δ’ ἀποκρίνεται ὅτι
ἓν μὲν μέγιστον, οὐκ ἔχει παρρησίαν, ἣ δ’ αὖ πρὸς αὐτὸν
δούλου τόδ’ εἶπας, μὴ λέγειν ἅ τις φρονεῖ. ἐγὼ δὲ φαίην ἂν πρὸς τὸν Εὐριπίδην ὅτι, ὦ Εὐριπίδη,		753 in vol. 3
110τοῦτο μὲν ὀρθῶς ὑπολαμβάνεις, ὡς δούλου ἐστίν, ἃ φρο‐ νεῖ μὴ λέγειν, ὅταν γε δέῃ λέγειν· οὐ γὰρ ἀεὶ καὶ παν‐ ταχοῦ καὶ πρὸς ὁντινοῦν λεκτέον ἃ φρονοῦμεν. ἐκεῖνο δὲ οὔ μοι δοκεῖς εὖ εἰρηκέναι, τὸ μὴ μετεῖναι τοῖς φεύ‐ γουσι παρρησίας, εἴπερ παρρησία σοι δοκεῖ τὸ μὴ σιγᾶν
115ἃ φρονῶν τυγχάνει τις. οὐ γὰρ οἱ φεύγοντες ὀκνοῦσι λέγειν ἃ φρονοῦσιν, ἀλλ’ οἱ δεδιότες μὴ ἐκ τοῦ εἰπεῖν γένηται αὐτοῖς πόνος ἢ θάνατος ἢ ζημία ἤ τι τοιοῦτον ἕτερον. τοῦτο δὲ τὸ δέος μὰ Δία οὐχ ἡ φυγὴ ποιεῖ. πολλοῖς γὰρ ὑπάρχει καὶ τῶν ἐν τῇ πατρίδι ὄντων, μᾶλ‐
120λον δὲ τοῖς πλείστοις, τὰ δοκοῦντα δεινὰ δεδιέναι. ὁ δὲ ἀνδρεῖος οὐδὲν ἧττον φυγὰς ὢν ἤπερ οἴκοι θαρρεῖ πρὸς ἅπαντα τὰ τοιαῦτα, διὸ καὶ λέγει ἃ φρονεῖ θαρρῶν οὐ‐ δὲν μᾶλλον ἢ ὅταν ᾖ μὴ φυγάς, ὅταν φεύγων τύχῃ. ταῦτα μὲν πρὸς Εὐριπίδην εἴποι τις ἄν· σὺ δ’ εἰπέ μοι,
125ὦ ἑταῖρε, ὅτε Διογένης φεύγων ἦν Ἀθήνησιν, ἢ ὅτε πρα‐ θεὶς ὑπὸ τῶν λῃστῶν ἦλθεν εἰς Κόρινθον, ἆρα τότε πλείω παρρησίαν ἄλλος τις ἐπεδείξατο Διογένους ἢ Ἀθη‐ ναῖος ἢ Κορίνθιος; τί δ’; ἐλευθεριώτερος ἄλλος τις ἢ
Διογένης τῶν τότε ἀνθρώπων ἦν; ὃς καὶ Ξενιάδου τοῦ754 in vol. 3
130πριαμένου αὐτὸν ὡς δεσπότης δούλου ἦρχεν. καὶ τί δεῖ τὰ παλαιὰ λέγειν; ἀλλ’ ἐγώ σοι οὐ δοκῶ εἶναι φυγάς; ἆρ’ οὖν ἐστέρημαι παρρησίας; ἆρα ἀφῄρημαι τὴν ἐξου‐ σίαν τοῦ ἃ φρονῶ λέγειν; ἤδη δέ με εἶδες ἢ σὺ ἢ ἕτε‐ ρος ὑποπτήσσοντά τῳ ὅτι φεύγω; ἢ χεῖρον ἔχειν τὰ
135πράγματα νομίζοντα νῦν ἢ πρότερον; ἀλλ’ οὐδὲ μὰ Δία λυπούμενον ἢ ἀθυμοῦντα διὰ τὴν φυγὴν φαίης ἂν ἑωρα‐ κέναι με. καὶ γὰρ εἰ τὴν πατρίδα τις [ἡμᾶς] ἀφῄρηται, τό γε δύνασθαι φέρειν φυγὴν οὐκ ἀφῄρηται. Οἷς δὲ λογισμοῖς χρῶμαι πρὸς ἐμαυτόν, ὥστε μὴ
140ἄχθεσθαι τῇ φυγῇ, τούτους καὶ πρὸς σὲ εἴποιμι ἄν. δοκεῖ μοι ἡ φυγὴ στερίσκειν μὲν ἄνθρωπον οὐ πάντως οὐδ’ ὧν οἱ πολλοὶ νομίζουσιν ἀγαθῶν, καθάπερ ἄρτι ἐδείκνυον. εἰ δ’ οὖν καὶ στερίσκοι ἢ τινὸς ἢ πάντων τούτων, τῶν γε ἀληθῶς ἀγαθῶν οὐ στερίσκει· οὔτε γὰρ
145ἀνδρείαν ἢ δικαιοσύνην ὁ φεύγων ἔχειν κωλύεται, διὸ
φεύγει, οὔτε σωφροσύνην ἢ φρόνησιν, οὐδ’ αὖ ἀρετὴν ἄλλην ἡντινοῦν, αἳ παροῦσαί τε κοσμεῖν καὶ ὠφελεῖν πε‐ φύκασι τὸν ἄνθρωπον καὶ ἐπαινετὸν ἀποφαίνειν καὶ εὐκλεῆ, ἀποῦσαί τε βλάπτειν καὶ καταισχύνειν κακὸν755 in vol. 3

3

.

40

.

9

(150)

ἀποφαίνουσαι καὶ ἀκλεῆ. τούτων δὲ ταύτῃ ἐχόντων, εἰ μὲν ἀγαθὸς εἶ οὗτος καὶ τὰς ἀρετὰς ἔχεις, οὐκ ἄν σε βλάπτοι ἡ φυγὴ οὐδ’ ἂν ταπεινοίη, παρόντων γε τῶν ὠφελεῖν καὶ ἐπαίρειν μάλιστα δυναμένων· εἰ δὲ τυγχά‐ νεις κακὸς ὤν, ἡ κακία σε βλάπτει καὶ οὐχ ἡ φυγή·
155καὶ τήν γε λύπην ἡ κακία σοι ἐπάγει, οὐχ ἡ φυγή· διὸ ταύτης ἀπολυθῆναι δεῖ σε σπεύδειν μᾶλλον ἢ τῆς φυ‐ γῆς. ταῦτα καὶ πρὸς ἐμαυτὸν ἔλεγον ἀεὶ καὶ πρὸς σὲ λέγω νῦν. σὺ δ’, ἂν σωφρονῇς, οὐ τὴν φυγὴν δεινὸν ἡγήσῃ εἶναι, ἥν γε φέρουσιν ἕτεροι εὐπετῶς, τὴν δὲ κα‐
160κίαν, ἧς ἐνούσης ἄθλιος πᾶς ὅστις ἂν ἔχῃ αὐτήν. καὶ γὰρ δὴ δυοῖν ἀνάγκη τὸ ἕτερον, ἢ ἀδίκως ἢ δικαίως σε φεύγειν· εἰ μὲν δὴ δικαίως, πῶς ποτε ὀρθὸν ἢ προσῆκον ἄχθεσθαι τοῖς δικαίοις; εἰ δ’ ἀδίκως, τῶν ἐξελασάντων τοῦτ’ ἂν εἴη κακόν, οὐχ ἡμέτερον· εἴπερ νὴ Δία τὸ μὲν
165ἀδικεῖν θεομισέστατόν ἐστιν, ὅπερ [ἐν] ἐκείνοις συμβέ‐
βηκε· τὸ δ’ ἀδικεῖσθαι, ὅπερ συμβέβηκεν ἡμῖν, καὶ παρὰ θεοῖς καὶ παρ’ ἀνθρώποις τοῖς ἐπιεικέσιν ἐπικουρίας, ἀλλ’ οὐχὶ μίσους ἄξιον εἶναι ὑπείληπται.756 in vol. 3

3

.

41

t

ΠΕΡΙ ΑΠΟΡΡΗΤΩΝ.

3

.

41

.

1

 Εὐριπίδου Ἰνοῖ (fr. 411 N.2). Ἴστω δὲ μηδεὶς ταῦθ’ ἃ σιγᾶσθαι χρεών· μικροῦ γὰρ ἐκ λαμπτῆρος Ἰδαῖον λέπας πρήσειεν ἄν τις· κἂν πρὸς † ἕνα εἴποις ποτέ,
5πύθοιντ’ ἂν ἀστοὶ πάντες ἃ κρύπτειν χρεών.

3

.

41

.

2

 Ἀναξανδρίδου (fab. inc. fr. IV com. III p. 197). Ὅστις λόγους. παρακαταθήκην γὰρ λαβὼν ἐξεῖπεν, ἄδικός ἐστιν ἢ ἀκρατὴς ἄγαν· ὁ μὲν διὰ κέρδος, ἄδικος· ὁ δὲ τούτου δίχα,
5ἀκρατής· ἴσως δέ γ’ εἰσὶν ἀμφότεροι κακοί.757 in vol. 3

3

.

41

.

3

 Σοφοκλέους (fr. 849 N.2). Μή μοι κρυφαῖον μηδὲν ἐξείπῃς ἔπος· κλῇθρον γὰρ οὐδέν· ὡς δ’ ἂν εὐπετὲς λάβοις, γλώσσης κρυφαῖον οὐδὲν οὐ διέρχεται.

3

.

41

.

4

Σοφοκλέους Ἀλεάδαις (fr. 80 N.2). Μὴ πάντ’ ἐρεύνα, πολλὰ καὶ λαθεῖν καλόν.

3

.

41

.

5

 Σωκράτους. Σωκράτης ἔλεγεν, ὅτι ῥᾷον ἄν τις διάπυρον ἄνθρακα ἐπὶ τῆς γλώττης κατάσχοι ἢ λόγον ἀπόρρητον.

3

.

41

.

6

 Εὐριπίδου. Εὐριπίδης, ὀνειδίζοντος αὐτῷ τινὸς ὅτι τὸ στόμα δυσῶδες ἦν, ‘πολλὰ γάρ‘ εἶπεν ‘αὐτῷ ἀπόρρητα ἐγκατε‐ σάπη‘.

3

.

41

.

7

Περιάνδρου. Λόγων ἀπορρήτων ἐκφορὰς μὴ ποιοῦ.

3

.

41

.

8

 Ἀριστοτέλους. Ἀριστοτέλης ἐρωτηθεὶς τί δυσκολώτατόν ἐστιν ἐν τῷ βίῳ, εἶπε ‘τὸ σιωπᾶν ἃ μὴ δεῖ λαλεῖν‘.758 in vol. 3

3

.

41

.

9

Πυθαγόρου. Ἀείσω συνετοῖσι, θύρας δ’ ἐπίθεσθε βέβηλοι.

3

.

41

.

10

 Ἰσοκράτους ἐκ τοῦ Πρὸς Δημόνικον (§ 22 p. 6 d). Μᾶλλον τήρει τὰς τῶν λόγων ἢ τὰς τῶν χρημάτων παρακαταθήκας· δεῖ γὰρ τοὺς ἀγαθοὺς ἄνδρας τρόπον
ὅρκου πιστότερον φαίνεσθαι παρεχομένους.759 in vol. 3

3

.

42

t

ΠΕΡΙ ΔΙΑΒΟΛΗΣ.

3

.

42

.

1

 Μενάνδρου Βοιωτία (fr. 1 com. IV p. 94). Οὐ δεῖ διαβολῆς καταφρονεῖν, οὐδ’ ἂν σφόδρ’ ᾖ ψευδής· ἐπίσταντ’ αὐξάνειν αὐτήν τινες, δι’ οὓς φυλάττεσθαι τὰ τοιαῦτ’ ὀρθῶς ἔχει.

3

.

42

.

2

 Κλεάνθους. Κακουργότερον οὐδὲν διαβολῆς ἔστι πω. λάθρᾳ γὰρ ἀπατήσασα τὸν πεπεισμένον μῖσος ἀναπλάττει πρὸς τὸν οὐδὲν αἴτιον.

3

.

42

.

3

 Εὐριπίδου Ἀλεξάνδρου (fr. 56 N.2). Ἄναξ, διαβολαὶ δεινὸν ἀνθρώποις κακόν· ἀγλωσσίᾳ δὲ πολλάκις ληφθεὶς ἀνὴρ δίκαια λέξας ἧσσον εὐγλώσσου φέρει.

3

.

42

.

4

 Μενάνδρου (fab. inc. fr. 50 com. IV p. 249). Οὐδὲν διαβολῆς ἐστιν ἐπιπονώτερον. τὴν ἐν ἑτέρῳ γὰρ κειμένην ἁμαρτίαν
δεῖ μέμψιν ἰδίαν αὐτὸν ἐπάναγκες λαβεῖν.760 in vol. 3

3

.

42

.

5

Τοῦ αὐτοῦ (fab. inc. fr. 250 com. IV p. 289). Τὸ δοκεῖν διαβολὴν ἔσχε μείζω τοῦ ποιεῖν.

3

.

42

.

6

 Μενάνδρου (fab. inc. fr. 49 com. IV p. 249), Ὅστις δὲ διαβολαῖσι πείθεται ταχύ, ἤτοι πονηρὸς αὐτός ἐστι τοὺς τρόπους, ἢ παντάπασι παιδαρίου γνώμην ἔχει.

3

.

42

.

7

 Ἰσοκράτους Πρὸς Δημόνικον (§ 17 p. 5 c). Εὐλαβοῦ τὰς διαβολάς, κἂν ψευδεῖς ὦσιν. οἱ γὰρ πολλοὶ τὴν μὲν ἀλήθειαν ἀγνοοῦσι, πρὸς δὲ τὴν δόξαν ἀποβλέπουσιν.

3

.

42

.

8

 Δημοσθένους (fr. 36 Sauppe). Διαβολὴ καιρῷ μὲν ἰσχυρὰν ἀπεργάζεται τοῖς ἀκούουσι τὴν ὑπόληψιν, χρόνῳ δὲ πάντων ἀσθενεστέρα γίνεται.

3

.

42

.

9

 Θουκυδίδου (VI 41). Διαβολὰς οὐ σῶφρον οὔτε λέγειν πρὸς ἀλλήλους οὔτε ἀκούοντας ἀποδέχεσθαι.

3

.

42

.

10

Πλουτάρχου ἐκ τοῦ διαβάλλειν (fr. XXIII 4 Wyttenb.).
Ἱππίας φησίν, ὅτι δεινόν ἐστιν ἡ διαβολία, οὕτως ὀνομάζων, ὅτι οὐδὲ τιμωρία τις κατ’ αὐτῶν γέγραπται ἐν τοῖς νόμοις, ὥσπερ τῶν κλεπτῶν· καίτοι ἄριστον ὂν761 in vol. 3
5κτῆμα τὴν φιλίαν κλέπτουσιν, ὥστε ἡ ὕβρις κακοῦργος οὖσα, δικαιοτέρα ἐστὶ τῆς διαβολῆς διὰ τὸ μὴ ἀφανὴς εἶναι.

3

.

42

.

11

 Ῥηγίνου ἐκ τοῦ Περὶ φιλίας. Πολλοὶ γοῦν ἤδη μείζω κακὰ πεπόνθασιν ὑπὸ τῶν διαβόλων ἢ τῶν πολεμίων· καὶ πολλοὶ ἤδη μείζω ἠδί‐ κηνται ὑπὸ τῆς τῶν ὤτων ἀσθενείας ἢ ὑπὸ τῆς τῶν
5ἐχθρῶν ἐπιβουλῆς.

3

.

42

.

12

 Δίωνος ἐκ τοῦ Οἰκονομικοῦ. Ἀρξόμεθα δὲ ἀπὸ τοῦ μάλιστα ὠφελοῦντος οἰκίαν· εἴη δ’ ἂν τοῦτο ἐπιτίμησις διαβολῆς. διαβολὴ γὰρ κακῶν τὸ πολλῷ ὀξύτατον.

3

.

42

.

13

 Πελοπίδου. Πελοπίδας, ἀνδρείου στρατιώτου διαβληθέντος αὐτῷ ὡς βλασφημοῦντος αὐτόν, ‘ἐγὼ τὰ μὲν ἔργα‘ ἔφη ‘αὐ‐
τοῦ βλέπω, τῶν δὲ λόγων οὐκ ἤκουσα‘.762 in vol. 3

3

.

42

.

14

 Φιλο.. ..λὰς ἄνδρα τοιοῦτον εἰς προκλήσεις αἰσχράς. τὸ γὰρ ‘ἔλεγξον‘ καὶ τὸ ‘προσταχθείσ‘, ταῦτα πάντα ἔρρωται μέν, τὸ δ’ ἀνδρὸς ἀρετῇ πρέπον οὐκ ἔχει.

3

.

42

.

15

 ... Τὸ νικᾶν τὰ τοιαῦτα φέρει τινὰ αἰσχύνην τοῖς δια‐ βληθεῖσιν, ἃ μηδὲ δοκεῖν ἔδει.

3

.

42

.

16

 Ἡροδότου Ἱστορίας ζʹ (VII 10). Διαβολὴ γάρ ἐστι δεινότατον· ἐν τῇ δύο μέν εἰσιν οἱ ἀδικέοντες, εἷς δὲ ὁ ἀδικεόμενος. ὁ μὲν γὰρ δια‐ βάλλων ἀδικέει οὐ παρεόντι κατηγορέων, ὁ δὲ ἀδικέει
5ἀναπειθόμενος πρὶν ἢ ἀτρεκέως ἐκμάθῃ. ὁ δὲ δὴ ἀπεὼν
τοῦ λόγου τάδε ἐν αὐτοῖσιν ἀδικέεται, διαβληθείς τε ὑπὸ τοῦ ἑτέρου καὶ νομισθεὶς πρὸς τοῦ ἑτέρου κακὸς εἶναι.763 in vol. 3

3

.

42

.

17

Ἰωσήπου ἐκ τῆς Ἁλώσεως (I 3, 4).
Πᾶσαν εὔνοιαν καὶ φύσιν κόπτει διαβολή.764 in vol. 3

4

.

1

t

ΠΕΡΙ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ.

4

.

1

.

1

 Εὐριπίδου Φοίνισσαι (1015 ss.). Εἰ γὰρ λαβὼν ἕκαστος ὅ τι δύναιτό τις χρηστὸν διέλθοι τοῦτο κεἰς κοινὸν φέροι πατρίδι, κακῶν 〈ἂν〉 αἱ πόλεις ἐλασσόνων
5πειρώμεναι τὸ λοιπὸν εὐτυχοῖεν ἄν.

4

.

1

.

2

 Εὐριπίδου Φαέθοντι (fr. 784 N.2). Ἐν τοῖσι μώροις τοῦτ’ ἐγὼ κρίνω βροτῶν, ὅστις [τῶν] πατὴρ ὡς παισὶ μὴ φρονοῦσιν εὖ
εἰκῆ πολίταις παραδίδως’ ἐξουσίαν.1 in vol. 4

4

.

1

.

3

(eiusd. fr. 774 N.2). Ναῦν τοι μί’ ἄγκυρ’ οὐδαμῶς σῴζειν φιλεῖ ὡς τρεῖς ἀφέντι· προστάτης θ’ ἁπλοῦς πόλει σφαλερός, ὑπὼν δὲ κἄλλος οὐ κακὸν πέλει.

4

.

1

.

4

Εὐριπίδου Φρίξῳ (fr. 828 N.2). Αἱ γὰρ πόλεις εἴς’ ἄνδρες, οὐκ ἐρημία.

4

.

1

.

5

 Σοφοκλέους Φαίδρα (fr. 622 N.2). Οὐ γάρ ποτ’ ἂν γένοιτ’ ἂν ἀσφαλὴς πόλις, ἐν ᾗ τὰ μὲν δίκαια καὶ τὰ σώφρονα λάγδην πατεῖται, κωτίλος δ’ ἀνὴρ λαβὼν
5πανοῦργα χερσὶν κέντρα κηδεύει πόλιν.

4

.

1

.

6

 Σοφοκλέους Ἀλεάδαι (fr. 81 N.2). Κοὐκ οἶδ’ ὅ τι χρὴ πρὸς ταῦτα λέγειν, ὅταν οἵ τ’ ἀγαθοὶ πρὸς τῶν ἀγενῶν κατανικῶνται·
5ποία πόλις ἂν τάδ’ ἐνέγκοι;

4

.

1

.

7

Τοῦ αὐτοῦ Ἐριφύλη (fr. 193 N.2). Ὅπου δὲ μὴ τἄριστ’ ἐλευθέρως λέγειν
ἔξεστι, νικᾷ δ’ ἐν πόλει τὰ χείρονα, ἁμαρτίαι σφάλλουσι τὴν σωτηρίαν.2 in vol. 4

4

.

1

.

8

 Βίωνος Βουκολικά (fr. III p. 140 Wil.). Μηδὲ λίπῃς μ’ ἀγέραστον, ἐπὴν χὡ Φοῖβος ἀείδειν μισθὸν ἔδωκε· τιμὰ δὲ τὰ πράγματα κρέσσονα ποιεῖ.

4

.

1

.

9

 Εὐπόλιδος (fr. 117 K.). Καὶ μὴν ἐγὼ πολλῶν παρόντων οὐκ ἔχω τί λέξω. οὕτω σφόδρ’ ἀλγῶ τὴν πολιτείαν ὁρῶν παρ’ ἡμῖν. ἡμεῖς γὰρ οὐχ οὕτω τέως ᾠκοῦμεν οἱ γέροντες,
5ἀλλ’ ἦσαν ἡμῖν τῇ πόλει πρῶτον μὲν οἱ στρατηγοὶ ἐκ τῶν μεγίστων οἰκιῶν, πλούτῳ γένει τε πρῶτοι, οἷς ὡσπερεὶ θεοῖσιν ηὐχόμεσθα· καὶ γὰρ ἦσαν· ὥστ’ ἀσφαλῶς ἐπράττομεν· νυνὶ δ’, ὅταν τύχωμεν, στρατευόμεσθ’ αἱρούμενοι καθάρματα στρατηγούς.

4

.

1

.

10

 Εὐριπίδου Ἱκετίδων (238 ss.). Τρεῖς γὰρ πολιτῶν μερίδες· οἱ μὲν ὄλβιοι ἀνωφελεῖς τε πλειόνων τ’ ἐρῶς’ ἀεί, οἱ δ’ οὐκ ἔχοντες καὶ σπανίζοντες βίου
5δεινοὶ νέμοντες τῷ φθόνῳ πλεῖον μέρος εἰς τοὺς ἔχοντας κέντρ’ ἀφιᾶσιν κακὰ γλώσσῃ πονηρῶν προστατῶν φηλούμενοι.
τριῶν δὲ μοιρῶν ἡ μέση σῴζει πόλιν, κόσμον φυλάσσους’, ὅντιν’ ἂν δόξῃ πόλει.3 in vol. 4

4

.

1

.

11

 Σοφοκλέους (fr. 850 N.2). Ὅπου γὰρ οἱ φύσαντες ἡσσῶνται τέκνων, οὐκ ἔστιν αὕτη σωφρόνων ἀνδρῶν πόλις.

4

.

1

.

12

Εὐριπίδου Αὔγῃ (fr. 267 N.2). Δεινὴ πόλις νοσοῦς’ ἀνευρίσκειν κακά.

4

.

1

.

13

 Τοῦ αὐτοῦ (fr. 1048 N.2). Οὐκ ἔστιν οὐδὲν τῶν ἐν ἀνθρώποις ἴσον. χρῆν γὰρ τύχας μὲν τὰς μάτην πλανωμένας μηδὲν δύνασθαι, τἀμφανῆ δ’ ὑψήλ’ ἄγειν.
5ὅστις κατ’ ἰσχὺν πρῶτος ὠνομάζετο ἢ τόξα πάλλων ἢ μάχῃ δορὸς σθένων, τοῦτον τυραννεῖν τῶν κακιόνων ἐχρῆν.

4

.

1

.

14

 Σοφοκλέους Αἴαντι (1071 ss.). Καίτοι κακοῦ πρὸς ἀνδρὸς ἄνδρα δημότην μηδὲν δικαιοῦν τῶν ἐφεστώτων κλύειν. οὐ γάρ ποτ’ οὔτ’ ἂν ἐν πόλει νόμοι καλῶς
5φέροιντ’ ἄν, ἔνθα μὴ παρεστήκῃ δέος,
οὔτ’ ἂν στρατός γε σωφρόνως ἄρχοιτ’ ἔτι μηδὲν φόβου πρόβλημα μηδ’ αἰδοῦς ἔχων.4 in vol. 4

4

.

1

.

15

 Μενάνδρου Ἐμπιμπραμένῃ (fr. 155 K.).
Τρία γάρ ἐστι, δέσποτα, δι’ ὧν ἅπαντα γίνετ’, ἢ κατὰ 〈τοὺσ〉 νόμους, ἢ ταῖς ἀνάγκαις, ἢ 〈τὸ〉 τρίτον ἔθει τινί.

4

.

1

.

16

 Εὐριπίδου Φοίνικι (fr. 806 N.2). Ἀλλ’ οὔποτ’ αὐτὸς ἀμπλακὼν ἄλλον βροτὸν παραινέσαιμ’ ὂν παισὶ προσθεῖναι κράτη, πρὶν ἂν κατ’ ὄσσων τυγχάνῃ με καὶ σκότος,
5εἰ χρὴ διελθεῖν πρὸς τέκνων νικώμενον.

4

.

1

.

17

 Σοφοκλῆς Αἴαντι (1081 ss.). Ὅπου δ’ ὑβρίζειν δρᾶν θ’ ἃ βούλεται παρῇ, ταύτην νόμιζε τὴν πόλιν χρόνῳ ποτὲ ἐξ οὐρίων δραμοῦσαν εἰς βυθὸν πεσεῖν.
5ἀλλ’ ἑστάτω μοι καὶ δέος τι καίριον, καὶ μὴ δοκῶμεν δρῶντες ἃν ἡδώμεθα, οὐκ ἀντιτίσειν αὖθις ἃν λυπώμεθα· ἕρπει [γὰρ] παραλλὰξ ταῦτα.

4

.

1

.

18

 Εὐριπίδου Ἑκάβῃ (306 ss.). Ἐν τῷδε γὰρ κάμνουσιν αἱ πολλαὶ πόλεις, ὅταν τις ἐσθλὸς καὶ πρόθυμος ὢν ἀνὴρ μηδὲν φέρηται τῶν κακιόνων πλέον.5 in vol. 4

4

.

1

.

19

 Σοφοκλῆς Αἴαντι (157 ss.). Πρὸς γὰρ τὸν ἔχονθ’ ὁ φθόνος ἕρπει. καίτοι σμικροὶ μεγάλων χωρὶς σφαλερὸν πύργου ῥῦμα πέλονται·
5μετὰ γὰρ μεγάλων βαιὸς ἄριστ’ ἂν καὶ μέγας ὀρθοῖθ’ ὑπὸ μικροτέρων. ἀλλ’ οὐ δυνατὸν τοὺς ἀνοήτους τούτων γνώμας προδιδάσκειν.

4

.

1

.

20

 Εὐριπίδου Αἰόλῳ (fr. 21 N.2). Δοκεῖτ’ ἂν οἰκεῖν ῥᾷον, εἰ πένης ἅπας λαὸς πολιτεύοιτο πλουσίων ἄτερ; οὐκ ἂν γένοιτο χωρὶς ἐσθλὰ καὶ κακά,
5ἀλλ’ ἔστι τις σύγκρασις, ὥστ’ ἔχειν καλῶς. ἃ μὴ γὰρ ἔστι τῷ πένητι, πλούσιος δίδως’· ἃ δ’ οἱ πλουτοῦντες οὐ κεκτήμεθα, τοῖσιν πένησι χρώμενοι τιμώμεθα.

4

.

1

.

21

Μενάνδρου (fr. 265 K.). Τὸ καλῶς ἔχον που κρεῖττόν ἐστι καὶ νόμου.6 in vol. 4

4

.

1

.

22

 Εὐριπίδου Ἀντιγόνη (fr. 173 N.2). Οἰκεῖος ἀνθρώποισι γίγνεσθαι φιλεῖ πόλεμος ἐν ἀστοῖς, ἢν διχοστατῇ πόλις.

4

.

1

.

23

Μενάνδρου (fr. 791 K.). Κοινὸν ἀγαθόν ἐστι τοῦτο χρηστὸς εὐτυχῶν.

4

.

1

.

24

Εὐριπίδου Ἀλκμήνης (fr. 91 N.2). Ἀτρέκεια δ’ ἄριστον ἀνδρὸς ἐν πόλει δικαίου πέλει.

4

.

1

.

25

Σοφοκλέους (fr. 851 N.2). Νόμοις ἕπεσθαι τοῖσιν ἐγχώροις καλόν.

4

.

1

.

26

Τοῦ αὐτοῦ (Ant. 672). Ἀναρχίας δὲ μεῖζον οὐκ ἔστιν κακόν.

4

.

1

.

27

Ἡνιόχου (fr. 5 com. II p. 433 K.). Ἐγὼ δ’ ὄνομα τὸ μὲν καθ’ ἑκάστην αὐτίκα
λέξω· συνάπασαι δ’ εἰσὶ παντοδαπαὶ πόλεις, αἳ νῦν ἀνοηταίνουσι πολὺν ἤδη χρόνον.7 in vol. 4
5τάχ’ ἄν τις ὑποκρούσειεν ὅ τι ποτ’ ἐνθάδε νῦν εἰσι, κἂν ἔροιτο, παρ’ ἐμοῦ πεύσεται· τὸ χωρίον μὲν γὰρ τόδ’ ἐστὶ πᾶν κύκλῳ Ὀλυμπία, τηνδὶ δὲ τὴν σκηνὴν ἐκεῖ σκηνὴν ὁρᾶν θεωρικὴν νομίζετε.
10εἶεν· τί οὖν ἐνταῦθα δρῶσιν αἱ πόλεις; ἐλευθέρι’ ἀφίκοντο θύσουσαί ποτε, ὅτε τῶν φόρων ἐγένοντ’ ἐλεύθεραι σχεδόν. κἄπειτ’ ἀπ’ ἐκείνης τῆς θυσίας διέφθορεν αὐτὰς ξενίζους’ ἡμέραν ἐξ ἡμέρας
15ἀβουλία κατέχουσα πολὺν ἤδη χρόνον. γυναῖκε δ’ αὐτὴν δύο ταράττετόν τινε ἀεὶ συνοῦσαι, δημοκρατία θατέρᾳ ὄνομ’ ἐστί, τῇ δ’ ἀριστοκρατία θατέρᾳ, δι’ ἃς πεπαρῳνήκασιν ἤδη πολλάκις.

4

.

1

.

28

 Ἀριστοφάνους (ran. 727—37). Τῶν πολιτῶν θ’ οὓς μὲν ἴσμεν εὐγενεῖς καὶ σώφρονας ἄνδρας ὄντας καὶ δικαίους καὶ καλούς τε κἀγαθοὺς καὶ τραφέντας ἐν παλαίστρᾳ καὶ χοροῖς καὶ μουσικῇ,
5προυσελοῦμεν, τοῖς δὲ χαλκοῖς καὶ ξένοις καὶ πυρρίαις καὶ πονηροῖς κἀκ πονηρῶν εἰς ἅπαντα χρώμεθα ὑστάτοις ἀφιγμένοισιν, οἷσιν ἡ πόλις πρὸ τοῦ οὐδὲ φαρμακοῖσιν εἰκῆ ῥᾳδίως ἐχρήσατ’ ἄν. ἀλλὰ καὶ νῦν, ὦ ’νόητοι, μεταβαλόντες τοὺς τρόπους8 in vol. 4
10χρῆσθε τοῖς χρηστοῖσιν αὖθις· καὶ κατορθώσασι γὰρ εὔλογον· κἄν τι σφαλῆτ’, ἐξ ἀξίου γὰρ τοῦ ξύλου, ἤν τι καὶ πάσχητε, πάσχειν τοῖς σοφοῖς δοκήσετε.

4

.

1

.

29

 Εὐριπίδου (Suppl. 312—13). Παῦσαι· τὸ γάρ 〈τοι〉 συνέχον ἀνθρώπων πόλεις τοῦτ’ ἔσθ’, ὅταν τις τοὺς νόμους σῴζῃ καλῶς.

4

.

1

.

30

 Μενάνδρου (fr. 542 K.). Εἴπερ τὸν ἀδικοῦντα † μενως ἠμύνετο ἕκαστος ἡμῶν καὶ συνηγωνίζετο ἴσως, νομίζων ἴδιον εἶναι τὸ γεγονὸς
5ἀδίκημα, καὶ συνέπραττον ἀλλήλοις πικρῶς,
οὐκ ἂν ἐπὶ πλεῖον τὸ κακὸν ἡμῖν ηὔξετο τὸ τῶν πονηρῶν, ἀλλὰ παρατηρούμενοι καὶ τυγχάνοντες ἧς ἔδει τιμωρίας ἤτοι σπάνιοι σφόδρ’ ἂν ἦσαν ἢ πεπαυμένοι.9 in vol. 4

4

.

1

.

31

 Μενάνδρου (fr. 726 K.).
Ἔργον ἐστί, Φανία, μακρὰν συνήθειαν [ἐν] βραχεῖ λῦσαι χρόνῳ.

4

.

1

.

32

 Αἰσχίνου ἐν τῷ κατὰ Τιμάρχου (30 p. 55). Τὸν γὰρ τὴν ἰδίαν οἰκίαν κακῶς οἰκήσαντα καὶ τὸ κοινὰ τὰ τῆς πόλεως παραπλησίως ἡγήσατο διαθήσειν.

4

.

1

.

33

 Δημοκρίτου (fr. 248 Diels2). Ὁ νόμος βούλεται μὲν εὐεργετεῖν βίον ἀνθρώπων· δύναται δέ, ὅταν αὐτοὶ βούλωνται πάσχειν 〈εὖ〉· τοῖσι γὰρ πειθομένοισι τὴν ἰδίην ἀρετὴν ἐνδείκνυται.

4

.

1

.

34

 Τοῦ αὐτοῦ (fr. 249 Diels2). Στάσις ἐμφύλιος ἐς ἑκάτερα κακόν· καὶ γὰρ νικέουσι καὶ ἡσσωμένοις ὁμοίη φθορή.

4

.

1

.

35

 Αἰσχίνου (c. Ctes. 147 p. 537). Πονηρὰ φύσις μεγάλης ἐξουσίας λαβομένη μεγάλας ἀπεργάζεται συμφοράς.10 in vol. 4

4

.

1

.

36

 Δημοσθένους ἐκ τοῦ Κατ’ Ἀνδροτίωνος (p. 613). Τὸν γὰρ ὑπὲρ τῆς πόλεως πράττοντά τι δεῖ τὸ τῆς πόλεως ἦθος μιμεῖσθαι, καὶ σῴζειν ὑμῖν τοὺς τοιούτους, ὦ Ἀθηναῖοι, προσήκει, καὶ μισεῖν τοὺς οἷός περ οὗτος.
5ὡς ἐκεῖνο εἰδόσι μὲν ἴσως, ὅμως δὲ ἐρῶ· ὁποίους τινὰς ἂν φαίνησθε ἀγαπῶντες καὶ σῴζοντες, τούτοις ὅμοιοι δόξετε εἶναι.

4

.

1

.

37

 Ξενοφῶντος ἐν δʹ Σωκρατικῶν ἀπομνημονευμάτων (IV 6, 12). Βασιλείας δὲ καὶ τυραννίδας ἀρχὰς μὲν ἀμφοτέρας ἡγεῖτο εἶναι, διαφέρειν δὲ ἀλλήλων ἐνόμιζε. τὴν μὲν γὰρ
5ἑκόντων τε τῶν ἀνθρώπων καὶ κατὰ τοὺς νόμους τῶν πόλεων ἀρχὴν βασιλείαν ἡγεῖτο, τὴν δὲ ἀκόντων τε καὶ μὴ κατὰ νόμους, ἀλλ’ ὅπως ὁ ἄρχων βούλοιτο, τυραννίδα. καὶ ὅπου μὲν ἐκ τῶν τὰ νόμιμα ἐπιτελούντων αἱ ἀρχαὶ καθίστανται, ταύτην μὲν τὴν πολιτείαν ἀριστοκρατίαν
10ἐνόμιζεν εἶναι, ὅπου δὲ ἐκ τιμημάτων, πλουτοκρατίαν, ὅπου δ’ ἐκ πάντων, δημοκρατίαν.

4

.

1

.

38

 Ἡροδότου ἱστορίας εʹ (78). Δηλοῖ δὲ οὐ καθ’ ἓν μοῦνον, ἀλλὰ πανταχῆ, ἡ ἰση‐ γορίη ὡς ἐστὶ χρῆμα σπουδαῖον.

4

.

1

.

39

 Τοῦ αὐτοῦ ἱστορίας ϛʹ (27). Φιλέει δέ κως προσημαίνειν, εὖτ’ ἂν μέλλῃ μεγάλα κακὰ ἢ πόλι ἢ ἔθνεϊ ἔσεσθαι.11 in vol. 4

4

.

1

.

40

 Δημοκρίτου (fr. 250 Diels2). Ἀπὸ ὁμονοίης τὰ μεγάλα ἔργα καὶ ταῖς πόλισι τοὺς πολέμους δυνατὸν κατεργάζεσθαι, ἄλλως δ’ οὔ.

4

.

1

.

41

 Πολυαίνου ἐν τῷ Ὑπὲρ τοῦ συνεδρίου. Οὐ γὰρ ἀγνοεῖς ὡς ἐν τοῖς κοινοῖς, κἂν τοὐλάχιστόν τις παρέληται, ἀφορμὴ τῆς τῶν πλειόνων ἀπωλείας γίνεται.

4

.

1

.

42

 Δημοκρίτου (fr. 251 Diels2). Ἡ ἐν δημοκρατίῃ πενίη τῆς παρὰ τοῖς δυνάστῃσι καλεομένης εὐδαιμονίης τοσοῦτόν ἐστιν αἱρετωτέρη, ὁκόσον ἐλευθερίη δουλείης.

4

.

1

.

43

(fr. 252 Diels2). Τὰ κατὰ τὴν πόλιν χρεὼν τῶν λοιπῶν μέγιστα ἡγεῖ‐ σθαι, ὅκως ἄξεται εὖ, μήτε φιλονεικέοντα παρὰ τὸ ἐπιεικὲς μήτε ἰσχὺν ἑαυτῷ περιτιθέμενον παρὰ τὸ χρη‐
5στὸν τὸ τοῦ ξυνοῦ. πόλις γὰρ εὖ ἀγομένη μεγίστη ὄρθωσίς ἐστι, καὶ ἐν τούτῳ πάντα ἔνι, καὶ τούτου σῳζομένου 〈τὰ〉 πάντα σῴζεται καὶ τούτου διαφθειρομένου τὰ
πάντα διαφθείρεται.12 in vol. 4

4

.

1

.

44

(fr. 253 Diels2) Τοῖς χρηστοῖσιν οὐ συμφέρον ἀμελέοντας τῶν ἑωυ‐ τῶν ἄλλα πρήσσειν· τὰ γὰρ ἴδια κακῶς 〈ἂν〉 ἔσχεν. εἰ δὲ ἀμελέοι τις τῶν δημοσίων, κακῶς ἀκούειν γίγνεται, καὶ
5ἢν μηδὲν μήτε κλέπτῃ μήτε ἀδικῇ. ἐπεὶ καὶ 〈μὴ〉 ἀμε‐ λέοντι ἢ ἀδικέοντι κίνδυνος κακῶς ἀκούειν καὶ δὴ καὶ παθεῖν τι. ἀνάγκη δὲ ἁμαρτάνειν, συγγιγνώσκεσθαι δὲ τοὺς ἀνθρώπους οὐκ εὐπετές.

4

.

1

.

45

(fr. 254 Diels2) Οἱ κακοὶ ἰόντες ἐς τὰς τιμὰς ὁκόσῳ ἂν μᾶλλον ἀνά‐ ξιοι ἐόντες ἴωσι, τοσούτῳ μᾶλλον ἀνακηδέες γίγνονται καὶ ἀφροσύνης καὶ θράσεος πίμπλανται.

4

.

1

.

46

(fr. 255 Diels2) Ὅταν οἱ δυνάμενοι τοῖς μὴ ἔχουσι καὶ προτελεῖν τολμέωσι καὶ ὑπουργεῖν καὶ χαρίζεσθαι, ἐν τούτῳ ἤδη καὶ
τὸ οἰκτίρειν ἔνεστι καὶ 〈τὸ〉 μὴ ἐρήμους εἶναι καὶ τὸ13 in vol. 4
5ἑταίρους γίγνεσθαι, καὶ τὸ ἀμύνειν ἀλλήλοισι καὶ 〈τὸ〉 τοὺς πολιήτας ὁμονόους εἶναι καὶ ἄλλα ἀγαθά, ἅσσα οὐδεὶς ἂν δύναιτο καταλέξαι.

4

.

1

.

47

 Σωκράτους. Τῆς εὐτυχίας ὥσπερ τῆς πολιτικῆς ὁμιλίας κοινὴν εἶναι δεῖ τοῖς ἀξίοις τὴν ἀπόλαυσιν.

4

.

1

.

48

 Ὅρκος τῶν Ἀθήνησιν ἐφήβων. Οὐ καταισχυνῶ ὅπλα τὰ ἱερά, οὐδ’ ἐγκαταλείψω τὸν παραστάτην, ὅτῳ ἂν στοιχήσω, ἀμυνῶ δὲ καὶ ὑπὲρ ἱερῶν καὶ ὑπὲρ ὁσίων καὶ μόνος καὶ μετὰ πολλῶν· τὴν πατρίδα
5δὲ οὐκ ἐλάσσω παραδώσω, πλείω δὲ καὶ ἀρείω ὅσης ἂν παραδέξωμαι· καὶ εὐηκοήσω τῶν ἀεὶ κρινόντων ἐμφρό‐ νως, καὶ τοῖς θεσμοῖς τοῖς ἱδρυμένοις πείσομαι καὶ οὕς τινας ἂν ἄλλους τὸ πλῆθος ἱδρύσηται ὁμοφρόνως· καὶ ἄν τις ἀναιρῇ τοὺς θεσμοὺς ἢ μὴ πείθηται, οὐκ ἐπι‐
10τρέψω, ἀμυνῶ δὲ καὶ μόνος καὶ μετὰ πάντων· καὶ ἱερὰ
τὰ πάτρια τιμήσω. ἵστορες θεοὶ τούτων.14 in vol. 4

4

.

1

.

49

 Ἐκ τῶν Ἀριστοξένου Πυθαγορικῶν ἀποφάσεων (Diels Vorsokr.2 I p. 283). Καθόλου δὲ ᾤοντο δεῖν ὑπολαμβάνειν μηδὲν εἶναι μεῖζον κακὸν ἀναρχίας· οὐ γὰρ πεφυκέναι τὸν ἄνθρωπον
5διασῴζεσθαι μηδενὸς ἐπιστατοῦντος. περὶ δὲ ἀρχόντων καὶ ἀρχομένων οὕτως ἐφρόνουν· τοὺς μὲν γὰρ ἄρχοντας ἔφασκον οὐ μόνον ἐπιστήμονας ἀλλὰ καὶ φιλανθρώπους δεῖν εἶναι· καὶ τοὺς ἀρχομένους οὐ μόνον πειθηνίους ἀλλὰ καὶ φιλάρχοντας. ἐπιμελητέον δὲ πάσης ἡλικίας ἡγοῦντο
10καὶ τοὺς μὲν παῖδας ἐν γράμμασι καὶ τοῖς ἄλλοις μαθή‐ μασιν ἀσκεῖσθαι· τοὺς δὲ νεανίσκους τοῖς τῆς πόλεως ἔθεσί τε καὶ νόμοις γυμνάζεσθαι· τοὺς δὲ ἄνδρας ταῖς πράξεσί τε καὶ δημοσίαις λειτουργίαις προσέχειν· τοὺς δὲ πρεσβύ‐ τας ἐνθυμήσεσι καὶ κριτηρίοις καὶ συμβουλίαις δεῖν ἐνα‐
15ναστρέφεσθαι μετὰ πάσης ἐπιστήμης ὑπελάμβανον, ὅπως μήτε οἱ παῖδες νηπιάζοιεν μήτε οἱ νεανίσκοι παιδαριεύ‐ οιντο μήτε οἱ ἄνδρες νεανιεύοιντο μήτε οἱ γέροντες παρα‐ φρονοῖεν. δεῖν δὲ ἔφασκον εὐθὺς ἐκ παίδων καὶ τὴν τρο‐ φὴν τεταγμένως προσφέρεσθαι, † διδάσκουσαν ὡς ἡ μὲν
20τάξις καὶ συμμετρία καλὰ καὶ σύμφορα, ἡ δὲ ἀταξία καὶ
ἀσυμμετρία αἰσχρά τε καὶ ἀσύμφορα.15 in vol. 4

4

.

1

.

50

 Ξενοφῶντος ἐκ τῆς Ἀθηναίων πολιτείας (I 14). Ὅτι μισεῖσθαι μὲν ἀνάγκη τὸν ἄρχοντα ὑπὸ τοῦ ἀρ‐ χομένου. εἰ δὲ ἰσχύσουσιν οἱ πλούσιοι καὶ ἰσχυροὶ ἐν ταῖς πόλεσιν, ὀλίγιστον χρόνον ἡ ἀρχὴ ἔσται τοῦ δήμου.
5διὰ ταῦτα τοὺς μὲν χρηστοὺς ἀτιμοῦσι καὶ χρήματα ἀφαι‐ ροῦνται καὶ ἐξελαύνονται καὶ ἀποκτείνουσι, τοὺς δὲ πονη‐ ροὺς αὔξουσιν.

4

.

1

.

51

 Ἐν ταὐτῷ (II 20). Δημοκρατίαν δ’ ἐγὼ αὐτῷ μὲν τῷ δήμῳ συγγιγνώσκω. ἑαυτὸν μὲν γὰρ εὖ ποιεῖν πάντη συγγνώμη ἐστίν· ὅστις δὲ μὴ ὢν τοῦ δήμου εἵλετο ἐν δημοκρατουμένῃ πόλει οἰκεῖν
5μᾶλλον ἢ 〈ἐν〉 ὀλιγαρχουμένῃ, ἀδικεῖν παρεσκευάσατο καὶ ἔγνω ὅτι μᾶλλον οἷόν τε διαλαθεῖν κακῷ ὄντι ἐν δημο‐ κρατουμένῃ πόλει ἢ ἐν ὀλιγαρχουμένῃ.

4

.

1

.

52

 Δημοσθένους Φιλιππικῶν (VI p. 71). Ἔστι τοίνυν νὴ Δί’, ἔφην ἐγώ, παντοδαπὰ εὑρημένα ταῖς πόλεσιν πρὸς φυλακὴν καὶ σωτηρίαν, οἷον χαρακώ‐ ματα καὶ τείχη καὶ τάφροι καὶ τἄλλα ὅσα τοιαῦτα. καὶ
5ταῦτα μέν ἐστιν ἅπαντα χειροποίητα καὶ δαπάνης προσ‐
δεῖται· ἓν δέ τι κοινὸν ἡ φύσις τῶν εὖ φρονούντων ἐν ἑαυτῇ κέκτηται φυλακτήριον, ὃ πᾶσι μέν ἐστ’ ἀγαθὸν καὶ σωτήριον, μάλιστα δὲ τοῖς πλήθεσι πρὸς τοὺς τυράννους. τί οὖν ἐστι τοῦτο; ἀπιστία. ταύτην φυλάττετε, ταύτης16 in vol. 4
10ἀντέχεσθε· ἂν ταύτην σῴζητε, οὐδὲν μὴ δεινὸν πάθητε.

4

.

1

.

53

 Ἐκ τοῦ Πολυαίνου Ὑπὲρ τοῦ κοινοῦ τῶν Μακε‐ δόνων. Πρὸς μὲν δὴ τὸ μικρὸν τέλος φήμ’ ἔγωγε· ἀλλὰ τὸ ἔθος μέγα. ἔστι δὲ ὁ λόγος οὐ περὶ τῆς ποσότητος, ἀλλὰ
5περὶ τοῦ δικαίου· καὶ πρόδηλον ὡς ἀεὶ τὰ πονηρὰ τῶν ἐθῶν ἄρχεται μὲν ἀπὸ μικρῶν, ἀμελούμενα δὲ ἰσχὺν μείζω λαμβάνει.

4

.

1

.

54

 Θουκυδίδου ἱστορίας 〈αʹ〉 (71). Νῦν δέ, ὅπερ καὶ ἄρτι ἐδηλώσαμεν, ἀρχαιότροπα ὑμῶν τὰ ἐπιτηδεύματα πρὸς αὐτούς ἐστιν. ἀνάγκη δὲ ὥσπερ τέχνης ἀεὶ τὰ ἐπιγιγνόμενα κρατεῖν, καὶ ἡσυχα‐
5ζούσῃ μὲν πόλει τὰ ἀκίνητα νόμιμα ἄριστα, πρὸς πολλὰ δὲ ἀναγκαζομένοις ἰέναι πολλῆς καὶ τῆς ἐπιτεχνήσεως δεῖ.

4

.

1

.

55

Ἐκ τοῦ Πολυαίνου Ὑπὲρ Μακεδόνων.
Οὐκ εἰδὼς ὅτι πᾶν τὸ νεωτεριζόμενον ἐν ταῖς πολι‐ τείαις ἀρχὴ δυνάμεως μείζονος γίνεται· ἄνδρας δὲ γεωρ‐ γοὺς οὐκ ὀξεῖα τῶν κοινῶν ἀδικημάτων ἡ αἴσθησις εἰσέρ‐17 in vol. 4
5χεται.

4

.

1

.

56

 Θουκυδίδου ἱστορίας αʹ δημηγορίας Ἀθηναίων (77, 5). Ὑπὸ γοῦν τοῦ Μήδου δεινότερα τούτων πάσχοντες ἠνείχοντο, ἡ δὲ ἡμετέρα ἀρχὴ χαλεπὴ δοκεῖ εἶναι, εἰκό‐
5τως· τὸ παρὸν γὰρ ἀεὶ βαρὺ τοῖς ὑπηκόοις.

4

.

1

.

57

 Αἰσχίνου ἐν τῷ Κατὰ Τιμάρχου (2 p. 28). Αἱ γὰρ ἴδιαι ἔχθραι πολλὰ πάνυ τῶν κοινῶν ἐπ‐ ανορθοῦσιν.

4

.

1

.

58

 Θουκυδίδου ἱστορίας τρίτης δημηγορίας Κλέωνος (37, 3). Πάντων δὲ δεινότατον, εἰ βέβαιον ἡμῖν μηδὲν καθε‐ στήξει ὧν ἂν δόξῃ πέρι, μηδὲ γνωσόμεθα ὅτι χείροσι νό‐
5μοις ἀκινήτοις χρωμένη πόλις κρείσσων ἐστὶν ἢ καλῶς ἔχουσιν ἀκύροις, ἀμαθία τε μετὰ σωφροσύνης ὠφελιμώ‐ τερον ἢ δεξιότης μετὰ ἀκολασίας.

4

.

1

.

59

 Ἐν ταὐτῷ (III 37, 3 s.). Οἵ τε φαυλότεροι τῶν ἀνθρώπων πρὸς τοὺς ξυνετω‐ τέρους ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖον ἄμεινον οἰκοῦσι τὰς πόλεις. οἱ μὲν γὰρ τῶν τε νόμων σοφώτεροι βούλονται φαίνεσθαι
5τῶν τε ἀεὶ λεγομένων ἐς τὸ κοινὸν περιγίγνεσθαι, ὡς ἐν
ἄλλοις μείζοσιν οὐκ ἂν δηλώσοντες τὴν γνώμην, καὶ ἐκ τοῦ τοιούτου τὰ πολλὰ σφάλλουσι τὰς πόλεις· οἱ δὲ ἀπιστοῦντες τῇ ἑαυτῶν ξυνέσει ἀμαθέστεροι μὲν τῶν νό‐ μων ἀξιοῦσιν εἶναι, ἀδυνατώτεροι δὲ τὸν τοῦ καλῶς εἰπόν‐18 in vol. 4
10τος μέμφεσθαι λόγον, κριταὶ δὲ ὄντες ἀπὸ τοῦ ἴσου μᾶλ‐ λον ἢ ἀγωνισταὶ διορθοῦνται τὰ πλείω.

4

.

1

.

60

 Δημοσθένους Φιλιππικῶν (X p. 132). Τοιγάρτοι διεστηκότων εἰς δύο ταῦτα τῶν ἐν ταῖς πόλεσι, τῶν μὲν εἰς τὸ μήτ’ ἄρχειν βίᾳ βούλεσθαι μη‐ δενὸς μήτε δουλεύειν ἄλλῳ, ἀλλ’ ἐν ἐλευθερίᾳ καὶ νόμοις
5ἐξ ἴσου πολιτεύεσθαι, τῶν δ’ εἰς τὸ ἄρχειν μὲν τῶν πο‐ λιτῶν ἐπιθυμεῖν, ἑτέρῳ δ’ ὑπακούειν, δι’ ὅτου ποτ’ ἂν οἴωνται τοῦτο δυνήσεσθαι ποιῆσαι, οἱ τῆς ἐκείνου προαι‐ ρέσεως, οἱ τυραννίδων καὶ δυναστειῶν ἐπιθυμοῦντες, κε‐ κρατήκασι πανταχοῦ.

4

.

1

.

61

 Θουκυδίδου ἱστορίας ϛʹ ἐκ τῆς δημηγορίας Νικίου (9, 2). Νομίζω ὁμοίως ἀγαθὸν πολίτην εἶναι, ὃς ἂν καὶ τοῦ σώματός τι καὶ τῆς οὐσίας πρόηται· μάλιστα γὰρ ἂν ὁ
5τοιοῦτος καὶ τὰ τῆς πόλεως δι’ αὑτὸν βούλοιτο ὀρθοῦ‐ σθαι.

4

.

1

.

62

Αἰσχίνου ἐν τῷ Κατὰ Τιμάρχου (4).
Ὁμολογοῦνται τρεῖς εἶναι πολιτεῖαι ἐν ἅπασιν ἀν‐ θρώποις, τυραννὶς καὶ ὀλιγαρχία καὶ δημοκρατία. διοι‐ κοῦνται δ’ αἱ μὲν τυραννίδες καὶ ὀλιγαρχίαι τοῖς τρόποις19 in vol. 4
5τῶν ἐφεστηκότων, αἱ δὲ πόλεις αἱ δημοκρατούμεναι τοῖς νόμοις τοῖς κειμένοις.

4

.

1

.

63

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Πολιτικοῦ (p. 291 D—292 A). Ἆρ’ οὐ μοναρχία τῶν πολιτικῶν ἡμῖν ἀρχῶν ἐστι μία; —Ναί. —Καὶ μετὰ μοναρχίαν εἴποι τις ἂν οἶμαι τὴν ὑπὸ τῶν ὀλίγων δυναστείαν. —Πῶς δ’ οὔ; —Τρί‐
5τον δὲ σχῆμα πολιτείας οὐχ ἡ τοῦ πλήθους ἀρχή, δημο‐ κρατία τοὔνομα κληθεῖσα; —Καὶ πάνυ γε. —Τρεῖς δ’ οὖσαι μῶν οὐ πέντε τρόπον τινὰ γίγνονται, δύ’ ἐξ αὑ‐ τῶν ἄλλα πρὸς αὑταῖς ὀνόματα τίκτουσαι; —Ποῖα δή; —Πρὸς τὸ βίαιόν που καὶ ἑκούσιον ἀποσκοποῦντες νῦν καὶ
10πενίαν καὶ πλοῦτον καὶ νόμον καὶ ἀνομίαν ἐν αὐταῖς γιγνόμενα διπλῆν ἑκατέραν τοῖν δυοῖν διαιροῦντες μοναρ‐ χίαν μὲν προσαγορεύουσιν ὡς δύο παρεχομένην εἴδη δυοῖν ὀνόμασιν, τὸ μὲν τυραννίδι, τὸ δὲ βασιλικῇ; —Τί μήν; —Τὴν δὲ ὑπὸ ὀλίγων γε ἑκάστοτε κρατηθεῖσαν πόλιν
15ἀριστοκρατίᾳ καὶ ὀλιγαρχίᾳ. —Καὶ πάνυ γε. —Δημο‐ κρατίας γε μήν, ἐάν τ’ οὖν βιαίως ἐάν τε ἑκουσίως τῶν τὰς οὐσίας ἐχόντων τὸ πλῆθος ἄρχῃ, καὶ ἐάν τε τοὺς νό‐ μους ἀκριβῶς φυλάττον ἐάν τε μή, πάντως τοὔνομα οὐ‐ δεὶς αὐτῆς εἴωθε μεταλλάττειν. —Ἀληθῆ.

4

.

1

.

64

Τοῦ αὐτοῦ ἐκ τοῦ Κριτίου ἢ Ἀτλαντικοῦ (p. 110 A—C).
Λέγω δὲ ταῦτα τεκμαιρόμενος, ὅτι Κέκροπός τε καὶ Ἐρεχθέως καὶ Ἐριχθονίου καὶ Ἐρυσίχθονος τῶν τε ἄλλων τὰ πλεῖστα ὅσαπερ καὶ Θησέως τῶν ἄνω περὶ τῶν ὀνο‐20 in vol. 4
5μάτων ἑκάστων ἀπομνημονεύεται, τούτων ἐκείνους τὸ πολλὰ ἐπονομάζοντας 〈τοὺς ἱερέασ〉 ἔφη Σόλων τὸν τότε διηγεῖσθαι πόλεμον, καὶ τὰ τῶν γυναικῶν κατὰ ταὐτά. καὶ δὴ καὶ τὸ τῆς θεοῦ σχῆμα καὶ ἄγαλμα, ὡς κοινὰ τότε ἦν ἐπιτηδεύματα ταῖς τε γυναιξὶ καὶ τοῖς ἀνδράσι τὰ περὶ
10τὸν πόλεμον, οὕτω κατ’ ἐκεῖνον τὸν νόμον ὡπλισμένην τὴν θεὸν ἀνάθημα θεῖναι τοῖς τότε, ἔνδειγμα ὅτι πάνθ’ ὅσα ξύννομα ζῷα θήλεα καὶ ὅσα ἄρρενα, τὴν προσήκου‐ σαν ἀρετὴν ἑκάστῳ γένει πᾶν κοινῇ δυνατὸν ἐπιτηδεύειν πέφυκεν.

4

.

1

.

65

 Ἰσοκράτους Νικοκλῆς ἢ Κύπριοι (14 p. 29 c). Περὶ μὲν οὖν τῶν πολιτειῶν, ἐντεῦθεν γὰρ ὑποτιθέ‐ μενος ἠρξάμην, οἶμαι πᾶσι δεινότατον μὲν εἶναι τὸ τῶν αὐτῶν ἀξιοῦσθαι τοὺς χρηστοὺς καὶ τοὺς πονηρούς, δι‐
5καιότατον δὲ τὸ διορθώσασθαι περὶ τούτων καὶ μὴ τοὺς ἀνομοίους τῶν ὁμοίων τυγχάνειν, ἀλλὰ καὶ πράττειν καὶ τιμᾶσθαι κατὰ τὴν ἀξίαν.

4

.

1

66a

Θουκυδίδου δημηγορίας Ἀλκιβιάδου.
***21 in vol. 4

4

.

1

66b

(Thuc. VI 39, 1). Ἐγὼ δέ φημι πρῶτα μὲν δῆμον ξύμπαν ὠνομάσθαι, ὀλιγαρχίαν δὲ μέρος· ἔπειτα φύλακας μὲν ἀρίστους εἶναι χρημάτων τοὺς πλουσίους, βουλεῦσαι δ’ ἂν βέλτιστα τοὺς
5ξυνετούς, κρῖναι δ’ ἂν ἀκούσαντας ἄριστα τοὺς πολλούς, καὶ ταῦτα ὁμοίως καὶ κατὰ μέρη καὶ ξύμπαντα ἐν δημο‐ κρατίᾳ ἰσομοιρεῖ. ὀλιγαρχία δὲ τῶν μὲν κινδύνων τοῖς πολλοῖς μεταδίδωσι, τῶν δὲ ὠφελίμων οὐ πλεονεκτεῖ μό‐ νον, ἀλλὰ καὶ ξύμπαντ’ ἀφελομένη ἔχει.

4

.

1

.

67

 Δημοσθένους Φιλιππικῶν (VIII p. 107). Οὐδέ γ’ ἐμοὶ δοκεῖ δικαίου τοῦτ’ εἶναι πολίτου, τοι‐ αῦτα πολιτεύμαθ’ εὑρίσκειν, ἐξ ὧν ἐγὼ μὲν πρῶτος ὑμῶν ἔσομαι εὐθέως, ὑμεῖς δὲ τῶν ἄλλων ὕστατοι· ἀλλὰ συναυ‐
5ξάνεσθαι δεῖ τὴν πόλιν τοῖς τῶν ἀγαθῶν πολιτῶν πολι‐ τεύμασι, καὶ τὸ βέλτιστον ἀεί, μὴ τὸ ῥᾷστον ἅπαντας λέγειν· ἐπ’ ἐκεῖνο μὲν γὰρ ἡ φύσις αὐτὴ βαδιεῖται, ἐπὶ τοῦτο δὲ τῷ λόγῳ δεῖ προσάγεσθαι διδάσκοντα τὸν ἀγα‐ θὸν πολίτην.

4

.

1

.

68

 Θουκυδίδου δημηγορίας Εὐφήμου (VI 85, 1). Ἀνδρὶ δὲ τυράννῳ ἢ πόλει ἀρχὴν ἐχούσῃ οὐδὲν ἄλο‐ γον ὅ τι ξυμφέρον οὐδ’ οἰκεῖον ὅ τι μὴ πιστόν· πρὸς
5ἕκαστα δὲ δεῖ ἢ ἐχθρὸν ἢ φίλον μετὰ καιροῦ γίγνεσθαι.22 in vol. 4

4

.

1

.

69

 Δημοσθένους Φιλιππικῶν (X p. 133). Ἵν’ ὑμῶν ἕκαστος, ὦ Ἀθηναῖοι, τοῦτο γνῷ καὶ εἰδῇ, ὅτι ἡ καθ’ ἡμέραν ῥᾳστώνη καὶ ῥᾳθυμία, ὥσπερ τοῖς ἰδίοις βίοις, οὕτω καὶ ταῖς πόλεσιν οὐκ εὐθέως, ἀλλ’ ἐπὶ
5τῷ κεφαλαίῳ τῶν πραγμάτων ἀπαντᾷ.

4

.

1

.

70

 Ἰαμβλίχου ἐκ τῶν Προτρεπτικῶν εἰς
φιλοσοφίαν λόγων (c. 2 p. 9, 8 Pist.) Ὁμοίως ἐπισφαλὲς μαινομένῳ δοῦναι μάχαιραν καὶ μοχθηρῷ δύναμιν.

4

.

1

.

71

 Δημοσθένους Φιλιππικῶν (X p. 142). Ὥσπερ τοίνυν ἑνὸς ἡμῶν ἑκάστου τίς ἐστι γονεύς, οὕτω συμπάσης τῆς πόλεως κοινοὺς δεῖ τοὺς γονέας τοὺς σύμπαντας ἡγεῖσθαι, καὶ προσήκειν τούτους οὐχ ὅπως ὧν
5ἡ πόλις δίδωσιν ἀφελέσθαι τι, ἀλλ’ εἰ καὶ μηδὲν ἦν τού‐ των, ἄλλοθεν σκοπεῖν ὅπως μηδενὸς ὄντες ἐνδεεῖς περιο‐ φθήσονται.

4

.

1

.

72

 Θεοφράστου. (fr. LXXXVI e Wimm.) Θεόφραστος ἐρωτηθεὶς ὑπό τινος, τί συνέχει τὸν τῶν ἀνθρώπων βίον, ἔφη ‘εὐεργεσία καὶ τιμὴ καὶ τιμωρία.‘

4

.

1

.

73

 Χαρίλλου (Plut. reg. et imp. apophth. p. 189 F). Χάριλλος ὁ βασιλεὺς ἐρωτηθείς, διὰ τί νόμους ὀλί‐ γους ὁ Λυκοῦργος ἔθηκεν, ἀπεκρίνατο τοὺς ὀλίγοις χρω‐ μένους λόγοις μὴ πολλῶν δεῖσθαι νόμων.23 in vol. 4

4

.

1

.

74

 Ἡροδότου ἱστορίας βʹ (35). Ἐσθίουσι δὲ ἔξω ἐν τῇσιν ὁδοῖσιν ἐπιλέγοντες ὡς τὰ μὲν αἰσχρὰ ἀναγκαῖα δὲ ἐν ἀποκρύφῳ ἐστὶ ποιέειν χρεών, τὰ δὲ μὴ αἰσχρὰ ἀναφανδόν.

4

.

1

.

75

 Ξενοφῶντος ἐν αʹ Ἀπομνημονευμάτων (c. 2, 10). Ἐγὼ δ’ οἶμαι τοὺς φρόνησιν ἀσκοῦντας καὶ νομί‐ ζοντας ἱκανοὺς ἔσεσθαι τὰ συμφέροντα διδάσκειν τοὺς πολίτας ἥκιστα γίγνεσθαι βιαίους, εἰδότας ὅτι τῇ μὲν
5βίᾳ πρόσεστιν ἔχθρα καὶ κίνδυνος, διὰ δὲ τοῦ πείθειν ἀκινδύνως τε καὶ μετὰ φιλίας τὰ αὐτὰ γίγνεται. οἱ μὲν γὰρ βιασθέντες ὡς ἀφαιρεθέντες μισοῦσιν, οἱ δὲ πει‐ σθέντες ὡς κεχαρισμένοι φιλοῦσιν. οὐκοῦν οὐ τῶν φρό‐ νησιν ἀσκούντων τὸ βιάζεσθαι, ἀλλὰ τῶν ἰσχὺν ἄνευ γνώ‐
10μης ἐχόντων τὰ τοιαῦτα πράττειν ἐστίν. ἀλλὰ μὴν καὶ συμμάχων ὁ μὲν βιάζεσθαι τολμῶν δέοιτ’ ἂν οὐκ ὀλίγων, ὁ δὲ πείθειν δυνάμενος οὐδενός· καὶ γὰρ μόνος ἡγοῖτ’ ἂν δύνασθαι πείθειν. καὶ φονεύειν δὲ τοῖς τοιούτοις ἥκιστα συμβαίνει· τίς γὰρ ἀποκτεῖναί τινα βούλοιτ’ ἂν
15μᾶλλον ἢ ζῶντι πειθομένῳ χρῆσθαι;

4

.

1

.

76

 Σόλωνος. Σόλων ἐκείνην εἶπεν ἄριστα τὴν πόλιν οἰκεῖσθαι, ἐν ᾗ τοὺς ἀγαθοὺς ἄνδρας συμβαίνει τιμᾶσθαι, καὶ τὸ ἐναν‐ τίον ἐν ᾗ τοὺς κακοὺς ἀμύνεσθαι.24 in vol. 4

4

.

1

.

77

 Τοῦ αὐτοῦ. Σόλων ἐρωτηθεὶς πῶς ἂν μὴ γίγνοιτο ἀδίκημα ἐν πόλει, εἶπεν ‘εἰ ὁμοίως ἀγανακτοῖεν οἱ μὴ ἀδικούμενοι τοῖς ἀδικουμένοισ‘.

4

.

1

.

78

 Δημοσθένους Φιλιππικῶν (X p. 142). Δεῖ γάρ, ὦ Ἀθηναῖοι, δικαίως ἀλλήλοις τῆς πολι‐ τείας κοινωνεῖν, τοὺς μὲν εὐπόρους εἰς μὲν τὸν βίον τὸν ἑαυτῶν ἀσφαλῶς ἔχειν νομίζοντας καὶ ὑπὲρ τούτων μὴ
5δεδοικότας, εἰς δὲ τοὺς κινδύνους κοινὰ ὑπὲρ τῆς σωτη‐ ρίας τὰ ὄντα τῇ πατρίδι παρέχοντας, τοὺς δὲ λοιποὺς τὰ μὲν κοινὰ κοινὰ νομίζοντας καὶ μετέχοντας τὸ μέρος, τὰ δὲ ἑκάστου ἴδια τοῦ κεκτημένου. οὕτω καὶ ἡ μικρὰ πόλις μεγάλη γίγνεται καὶ μεγάλη σῴζεται.

4

.

1

.

79

Περιάνδρου.
Περίανδρος ἐρωτηθείς, διὰ τί οὐκ ἀποτίθεται τὴν ἀρχήν, εἶπεν ‘ὅτι τῷ κατ’ ἀνάγκην ἄρχοντι καὶ τὸ ἑκου‐ σίως ἀποστῆναι κίνδυνον φέρει‘.25 in vol. 4

4

.

1

.

80

 Πυθαγόρου. Πυθαγόρας εἶπεν εἰσιέναι εἰς τὰς πόλεις πρῶτον τρυφήν, ἔπειτα κόρον, εἶτα ὕβριν, μετὰ δὲ ταῦτα ὄλεθρον.

4

.

1

.

81

 Ὁ αὐτὸς τῶν πόλεων ἐκείνην εἶπεν ἀρίστην τὴν ἄν‐ δρας ἀγαθοὺς ἔχουσαν.

4

.

1

.

82

 Σωκράτους. Σωκράτης ἐρωτηθείς, ποία πόλις ἄριστα οἰκεῖται, 〈ἔφη〉 ‘ἡ μετὰ νόμου ζῶσα καὶ τοῖς ἀδικοῦσιν ἐπεξιοῦσα.‘

4

.

1

.

83

 Τοῦ αὐτοῦ. Σωκράτης ἐρωτηθείς, ποία ἀνομεῖται πόλις, ‘ἐν ᾗ‘ ἔφη ‘οἱ ἄρχοντες μεθ’ ἑταιρείας καθίστανται.‘

4

.

1

.

84

 Τοῦ αὐτοῦ. Σωκράτης ἐρωτηθείς, ποία ἰσχυροτάτη τῶν πόλεων, εἶπεν ‘ἡ ἄνδρας ἀγαθοὺς ἔχουσα.‘

4

.

1

.

85

Τοῦ αὐτοῦ. Σωκράτης ἐρωτηθείς, εἰς τὰς ἀρχὰς ὁποίους τινὰς δεῖ
καθιστάναι, εἶπεν ‘οἵτινες ἐκ παίδων καλῶς ἤχθησαν καὶ εἰς ἡλικίαν ἐλθόντες μὴ γεγόνασι προδόται τῆς αὑτῶν26 in vol. 4
5† ἡλικίας λήμματος χάριν.‘

4

.

1

.

86

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Μενεξένου ἢ Ἐπιταφίου (p. 238 C). Πολιτεία γὰρ ἀνατροφὴ ἀνθρώπων ἐστίν, καλὴ μὲν ἀγαθῶν, μὴ καλὴ δὲ κακῶν.

4

.

1

.

87

 Αἰσχίνου (Ctesiph. 180). Κἀκεῖνο ἐκλογίσασθε, ὅτι, ἐὰν μὲν τὰς δωρεὰς ὀλί‐ γοις καὶ ἀξίοις καὶ κατὰ τοὺς νόμους διδῶτε, πολλοὺς ἀγωνιστὰς ἕξετε τῆς ἀρετῆς, ἐὰν δὲ τῷ βουλομένῳ καὶ
5τοῖς διαπραξαμένοις χαρίζησθε, καὶ τὰς ἐπιεικεῖς φύσεις διαφθερεῖτε.

4

.

1

.

88

 Ζήνωνος (fr. 266 Arn.). Ζήνων ἔφη δεῖν τὰς πόλεις κοσμεῖν οὐκ ἀναθήμασιν, ἀλλὰ ταῖς τῶν οἰκούντων ἀρεταῖς.

4

.

1

.

89

Σόλωνος.
Σόλων ὁ νομοθέτης ἐρωτηθεὶς ὑπό τινος, πῶς ἄριστα αἱ πόλεις οἰκοῖντο, ἔφη ‘ἐὰν οἱ μὲν πολῖται τοῖς ἄρχουσι πείθωνται, οἱ δὲ ἄρχοντες τοῖς νόμοις.‘27 in vol. 4

4

.

1

.

90

 Θουκυδίδου ἐκ τοῦ Ἐπιταφίου (II 46). Ἆθλα γὰρ οἷς κεῖται ἀρετῆς μέγιστα, τοῖς δὲ καὶ ἄνδρες ἄριστοι πολιτεύουσιν.

4

.

1

.

91

 Σόλωνος. Σόλων ἐρωτηθείς, τίς ἀρίστη πόλις, ‘ἐν ᾗ‘ ἔφη ‘πλεῖ‐ στα ἀρετῆς ἆθλα.‘

4

.

1

.

92

 Ἀρκεσιλάου. Ἀρκεσίλαος ἔλεγεν, ὥσπερ ὅπου φάρμακα πολλὰ καὶ ἰατροὶ πολλοί, ἐνταῦθα νόσοι πλεῖσται, οὕτω δὴ καὶ ὅπου νόμοι πλεῖστοι, ἐκεῖ καὶ ἀδικίαν εἶναι μεγίστην.

4

.

1

.

93

 Ἱπποδάμου Πυθαγορείου ἐκ τοῦ Περὶ
πολιτείας. Φαμὶ δ’ ἐγὼν ἐς μοίρας τρεῖς διεστάσθαι τὰν σύμ‐ πασαν πολιτείαν· καὶ μίαν μὲν εἶμεν μοῖραν τῶν ἀρετᾷ
5κυβερνώντων τὰ κοινά, δευτέραν δὲ τῶν δυνάμει, τρίταν δὲ τῶν ἐκπλαρώσει καὶ χορηγίᾳ τῶν ἀναγκαίων. ὀνυμαίνω
δὲ τὸ μὲν πρᾶτον πλᾶθος βουλευτικόν, τὸ δὲ δεύτερον ἐπίκουρον, τὸ δὲ τρίτον βάναυσον. καὶ τὰ μὲν πρᾶτα τῶν ἐλευθέραν βιοτὰν ἐχόντων οἰκῇα φαμὶ εἶμεν, τὸ δὲ τρί‐28 in vol. 4
10τον τῶν βιοπόνων. καὶ τὸ μὲν βουλευτικὸν ἄριστον εἶμεν, τὸ δὲ βάναυσον χερήϊον, τὸ δ’ ἐπίκουρον μέσον. καὶ τὸ μὲν βουλευτικὸν ἄρχεν δεῖ, τὸ δὲ βάναυσον ἄρχεσθαι, τὸ δὲ ἐπίκουρον καὶ ἄρχεν καὶ ἄρχεσθαι. τὸ μὲν γὰρ καὶ τί δεῖ πράσσεν προβουλεύει, τὸ δ’ ἐπίκουρον τῷ μὲν προπολεμὲν
15ἄρχει τῶ βαναύσω παντός, τῷ δὲ προβουλεύεσθαι ἄρχεται.

4

.

1

.

94

 Ἐν ταὐτῷ. Ταυτᾶν δὲ τᾶν μοιρᾶν ἑκάστα πάλιν ἐς τρία τέτακ‐ ται. τῶ τε γὰρ βουλευτικῶ μέρεος τὸ μέν ἐστι πρόεδρον, τὸ δὲ ἀρχοντικόν, τὸ δὲ κοινοβουλευτικόν· πρόεδρον μὲν
5τὸ προσυνεδρεῦον καὶ [τὸ] προβουλευόμενον περὶ τῶν πρα‐ γμάτων καὶ ὕστερον ἐπαναφέρον ἐπὶ τὰν βουλάν· ἀρχον‐ τικὸν δὲ τὸ ἤτοι ἄρχον ἢ γεγεναμένον ἀρχοντικόν· κοι‐ νοβουλευτικὸν δὲ τὸ ἄλλο πλᾶθος τὸ παραδεχόμενον τὰ προσυνηδρευμένα καὶ ἐπιψαφιζόμενον καὶ ἐπικυροῦν τὰ
10ἐπὶ κρίσει. ὡς δ’ ἁπλῶς εἰπέν, δεῖ τὼς μὲν προέδρως ἐπὶ τὸ κοινοβουλευτικὸν ἀναφέρεν, τὸ δὲ κοινοβουλευτι‐
κὸν διὰ τῶν στραταγῶν ἐπὶ τὰν ἐκκλησίαν. ὡσαύτως δὲ καὶ τῶ ἐπικούρω καὶ [τῶ] δυναμικῶ μέρεος τὸ μέν τι ἐστὶν ἀρχοντικόν, τὸ δὲ προμαχατικόν, τὸ δὲ λοιπὸν καὶ πλῇον29 in vol. 4
15μέρος ἀγελαῖον καὶ στρατιωτικόν· ἀρχοντικὸν μὲν ὦν ἐστιν, ἐξ ὧν στρατοπεδάρχαι καὶ ταξιάρχαι καὶ λοχαγοὶ καὶ πρόμαχοι καθίστανται καὶ καθόλω πάντες οἱ ἁγεμο‐ νίαν ἔχοντες· προμαχατικὸν δὲ τὸ τῶν ἀνδρικωτάτων καὶ θυμικωτάτων καὶ τολματικωτάτων πᾶν γένος· ἀγε‐
20λαῖον δὲ καὶ στρατιωτικὸν τὸ λοιπὸν πλᾶθος. τῶ δὲ βαναύσω καὶ βιοπονητικῶ τὸ μέν ἐστι γεωπόνον καὶ περὶ τὰν κατεργασίαν τᾶς χώρας κατασχολούμενον, τὸ δὲ τεχ‐ νατικόν, ὄργανα καὶ ἐπιμαχανάματα τοῖς τῶ βίω πρά‐ γμασιν ἐκποριζόμενον· τὸ δὲ μεταβλατικὸν καὶ ἐμπορι‐
25κόν, ὃ τὰ μὲν ἐν τᾷ πόλει περιουσιάζοντα ἐπὶ τὰν ξέναν διάγεται, τὰ δὲ ἀπὸ τᾶς ξένας ἐς τὰν πόλιν. τὰ μὲν ὦν συστάματα τᾶς πολιτικᾶς κοινωνίας διὰ τοσούτων καὶ τοιῶνδε μερέων συντέτακται· ἔπειτα δὲ καὶ περὶ ἁρμο‐ γᾶς καὶ ἑνώσιος αὐτῶν ῥητέον.
30 Ἐπεὶ δὲ πᾶσα πολιτικὰ κοινωνία λύρας παντελῄᾳ ποτέ‐ οικεν, 〈ποθεκτέον〉 τῷ ἐξαρτύσιός τε δέεσθαι καὶ συναρμογᾶς καὶ τὸ τελευταῖον ἐπαφᾶς τινος καὶ προσχράσιος μωσικᾶς.
περὶ μὲν ὦν ἐξαρτύσιος πολιτείας ἐκ τίνων καὶ πόσων συνέστακεν, εἴρηταί μοι καὶ ἐν τοῖς ἔμπροσθεν· περὶ δὲ30 in vol. 4
35συναρμογᾶς καὶ ἑνώσιος αὐτῶν πειρασοῦμαι νῦν λέγεν. φαμὶ δὲ ἔγωγε τρισὶ τούτοις συναρμόζεσθαι τὰν πολιτι‐ κὰν κοινωνίαν· λόγοις ἐπιταδεύμασιν ἐθῶν νόμοις, καὶ διὰ τριῶν τούτων παιδεύεσθαι τὸν ἄνθρωπον καὶ σπου‐ δαιότερον γίνεσθαι. τοὶ μὲν γὰρ λόγοι διδάσκοντι καὶ
40ἐπιθυμίας ἐμποιεῦντι προτρεπόμενοι πρὸς ἀρετάν· τοὶ δὲ νόμοι τὰ μὲν φόβοις κατέχοντες ἀπερύκοντι, τὰ δὲ τι‐ μαῖς τε καὶ δωρεαῖς δελεάζοντες ἐκκαλέονται· τὰ δὲ ἔθεα καὶ ἐπιταδεύματα πλάσσει καὶ κηροχυτεῖ τὰν ψυχάν, φυ‐ σίωσιν ἐμποιεῦντα διὰ τᾶς συνεχέος ἐνεργῄας. δεῖ δὲ τὰ
45τρία ταῦτα συντετάχθαι ποτί τε τὸ καλὸν καὶ τὸ συμ‐ φέρον καὶ τὸ δίκαιον, καὶ ἐν ἑκάστῳ αὐτῶν εἰ μὲν δυνα‐ τὸν στοχάζεσθαι πάντων, εἰ δὲ μή γε, δυῶν 〈ἢ〉 ἑνός· ὥστ’ εἶμεν καὶ τὸν λόγον καλὸν καὶ δίκαιον καὶ συμφέροντα καὶ τὸ ἔθος καὶ τὸν νόμον· προτιμῆσθαι δὲ πρᾶτον τὸ

4

.

1

.

94

(50)

καλόν, δεύτερον δὲ τὸ δίκαιον, τρίτον δὲ τὸ συμφέρον. τὸ καθόλω δὲ πειρᾶσθαι διὰ τούτων ὡς ὅ τι μάλιστα ποιὲν τὰν πόλιν, ὅπως ὁμόλογος ᾖ καὶ σύμφωνος τοῖς αὑτᾶς μέρεσιν, ἀλλὰ μὴ στασιάζουσα καὶ διαμαχομένα. ἐσσεῖται δὲ τοῦτο, αἴκα τὰ πάθεα τᾶς ψυχᾶς παιδεύηται
55τῶν νέων καὶ ἐς τὸ μέτριον ἀγινῆται τοῖς ἁδέσι τε καὶ λυπαροῖς, καὶ αἴκα περὶ τὰς οὐσίας μέτρια καὶ ἀπὸ γεω‐ πονίας ἔχοντα τὰν πρόσοδον· καὶ αἴκα τὰς ἀρχὰς ἄρ‐ χωντι τὰς μὲν ἀρετᾶς δεομένας τοὶ ἀγαθοί, τὰς δ’ ἐμ‐ πειρίας τινὸς τοὶ ἔμπειροι, τὰς δὲ παροχᾶς τινος καὶ δα‐31 in vol. 4
60πάνας τοὶ εὔποροι, καὶ τούτοις πᾶσι κατὰ τρόπον ἄρξασι τὰς καταξίας [ἀρχὰς] διανέμωντι τιμάς. ἐπεὶ δὲ τᾶς ἀρετᾶς αἰτίαι τυγχάνοντι τρεῖς, φόβος ἐπιθυμία αἰδώς, δυνασεῖται τὸν μὲν φόβον ὁ νόμος ἐμπαρασκευάζεν, τὰν δὲ αἰδῶ τὰ ἔθεα (τοὶ γὰρ ἐθισθέντες καλῶς αἰδέ‐
65ονται τὰ αἰσχρὰ πράσσεν) ὁ δὲ λόγος τὰν ἐπιθυμίαν, ἀγωγὸν γὰρ τᾶς αἰτίας ἀπόδοσις ἅμα καὶ ἐφελκυστικὸν τᾶς ψυχᾶς, ἄλλως τε δὴ καὶ γινόμενον μετὰ προτροπᾶς. διὸ καὶ φρατρίας καὶ συσσίτια καὶ συσκανίας καὶ συνα‐
γελισμώς, τὰ μὲν στρατιωτικώς, τὰ δὲ καὶ πολιτικώς,32 in vol. 4
70ἐγκατασκευάζεν δεῖ ταῖς τῶν νέων ψυχαῖς, συναρμόζεν δὲ καὶ τὸ τῶν πρεσβυτέρων γένος αὐτοῖς, ἐπειδήπερ τοὶ μὲν νέοι δέονται σωφρονισμῶ καὶ καταρτύσιος, τοὶ δὲ πρεσ‐ βύτεροι φιλοφροσύνας καὶ διαγωγᾶς ἀλύπω.

4

.

1

.

95

 Ἐν ταὐτῷ. Ἐπεὶ ὦν διὰ τριῶν ἐλέγομες σπουδαῖον ἀποτελέεσθαι τὸν ἄνθρωπον, διά τε τῶν ἐθέων καὶ τῶν νόμων καὶ τῶ λόγω, σκοπιάζεσθαι δεῖ πῶς τε διαφθείρεσθαι πέφυκε
5τὰ ἔθεα καὶ πῶς διαμένεν. εὑρήσομες δὴ τὰ ἔθεα φθει‐ ρόμενα κατὰ δύο τρόπως, ἢ γὰρ δι’ αὑτὼς ἢ διὰ τὼς ἐκτός. καὶ διὰ μὲν αὑτώς, ἤτοι διὰ τὸ φεύγεν τὰς λύπας ἢ διὰ τὸ αἱρέεσθαι τὰς ἁδονάς· διὰ μὲν γὰρ τὸ φεύγεν τὰς λύπας τὼς πόνως οὐχ ὑπομένοντι, διὰ δὲ τὸ διώκεν
10τὰς ἁδονὰς τὰ ἀγαθὰ [τοῖς] ἀποβάλλοντι. ἐργατεύοντι δὲ τοὶ μὲν πόνοι τὰ ἀγαθὰ τοῖς ἀνθρώποις, ταὶ δὲ ἁδο‐ ναὶ τὰ κακά· ἀκρατέες ὦν καὶ μαλακοὶ γινόμενοι θηλύ‐ τεροι γίνονται ταῖς ψυχαῖς καὶ ποτὶ τὰς ἀναλώσιας πολυ‐
δαπανώτεροι. διὰ δὲ τὼς ἐκτός, αἴκα ξενικὸς ἐπίδαμος33 in vol. 4
15ὄχλος γένηται εὐαμερίαις ἐμπορικαῖς χαίρων, ἢ καὶ τοὶ ἀστυγείτονες φιλάδονοι καὶ τρύφακες ἐόντες μεταδιδῶντι τοῖς πλατιάζουσι τῶν παρ’ αὐτοῖς ἐθέων. διὸ δεῖ τὼς νομοθέτας καὶ τὼς ἀγελάρχας ἐπιμελῶς παρατηρέν, εἰ ἐπιμελῶς συνασκεῖται τὰ ἔθεα καὶ ὁμαλῶς πορεύεται διὰ
20πάντων· ἔτι δ’ εἰ τὸ γνάσιον καὶ τὸ αὐθιγενὲς πλᾶθος τᾶς πολιτείας διαμένει ἀκέραιον καὶ ἀπαράμικτον ὑπάρ‐ χον ἀπὸ τῶ ἄλλω γένεος· καὶ εἰ τὰ μεγέθεα τῶν βίων ἐν τοῖς αὐτοῖς διαμένει καὶ οὐ παρὰ πολὺ ...· ἅμα γὰρ τῷ τὰ περισσὰ κτᾶσθαι καὶ τὰ περισσὰ μαστεύοντι.
25 Καὶ τὰ μὲν ἔθεα οὕτως ἀσφαλίζεσθαι χρή· τὼς δὲ λόγως, τὸ τῶν σοφιστᾶν γένος ἐπικρίνοντας καὶ δοκιμά‐ ζοντας εἰ ποτὶ τὼς νόμως καὶ τὰ πολιτικὰ δόγματα καὶ τὰς ἰδίας οἰκονομίας τῶν βίων ὠφέλιμα λέγοντι· οὐ γὰρ τὰν τυχοῦσαν ἀλλὰ τὰν μεγίσταν κακοδαιμοσύναν ἐντίκ‐
30τοντι τοὶ τῶν σοφιστᾶν λόγοι ταῖς τῶν ἀνθρώπων ψυ‐ χαῖς, αἴκα τι τολμῶντι κινῆν παρὰ τὰς κοινὰς ἐννοίας ἢ
τῶν θείων ἢ τῶν ἀνθρωπίνων, 〈ὃ〉 οὐδὲ ποτὶ ἀλάθῃαν οὐδὲ ποτὶ ἀσφάλῃαν οὐδὲ ποτὶ δόξαν κύριόν ἐστι, ζόφωσιν δὲ καὶ σύγχυσιν ἐπιφέρει τῷ κοινῷ βίῳ τῶν ἀνθρώπων.34 in vol. 4
35τοιοῦτοι δὲ λόγοι τυγχάνοντι τοὶ φάντες, ἤτοι μὴ εἶμεν τὸ θεῖον ἢ καὶ ἐὸν μὴ ἔχεν οὕτως ποτὶ τὸ τῶν ἀνθρώ‐ πων γένος ὥστ’ ἐπιβλέπεν αὐτὸ καὶ φροντίζεν, ἀλλ’ ἐᾶν καὶ κατολιγωρέν. καὶ γὰρ ἁ τοιαύτα παραδοχὰ τοῖς ἀν‐ θρώποις ἀφροσύναν καὶ ἀδικίαν ἐντίκτει 〈ὅσσαν〉 οὐδ’
40εἰπὲν δηλομένοις εὐμαρές ἐστι. πᾶς γὰρ ἄνθρωπος ἀναρ‐ χίας πλαρωθεὶς καὶ τὸν ὕποπτον ἀπωσάμενος φόβον σκιρτᾷ τε καὶ παρανομεῖ παντοδαπὸς γινόμενος. χρέε‐ σθαι δὲ 〈δεῖ〉 τῷ λόγῳ πολιτικῷ καὶ σεμνῷ καὶ οἰκῄῳ τᾶς διαθέσιος τῶ λέγοντος, ἀλλὰ μὴ προσποιητῷ· οὕτω γὰρ
45ἁ λέξις ἐσσεῖται τὸ τῶ λέγοντος ἦθος ἐμφαίνουσα. Ἐκ δὲ τῶν νόμων δεῖ τὰν ἀσφάλῃαν οὕτως ἐπιφέρεν, αἴκα σύνθετος ἁ πολιτεία ᾖ καὶ συντεταγμένα ἐκ πασᾶν τᾶν ἀλλᾶν, λέγω δὲ οὐ τᾶν παρὰ φύσιν, ἀλλὰ τᾶν κατὰ φύσιν. τυραννίδος γὰρ οὐδεμία χρῄα ταῖς πόλισιν, εἰ μή

4

.

1

.

95

(50)

ποκα τᾶς ὀλιγαρχίας ἐπὶ βραχύ. δεῖ τοίνυν βασιλῄαν πρᾶτον ἐντετάχθαι, καὶ δεύτερον ἀριστοκρατίαν. βασι‐ λῄα μὲν γὰρ θεομίματον πρᾶγμα καὶ δυσφύλακτον ὑπὸ ἀνθρωπίνας ψυχᾶς, ταχέως γὰρ ὑπὸ τρυφᾶς καὶ ὕβριος ἀλλάσσεται· διόπερ οὐ δεῖ κατὰ πᾶν αὐτᾷ χρέεσθαι,35 in vol. 4
55μέχρι δὲ τῶ δυνατῶ καὶ ποτὶ τὰν πολιτείαν χρησίμω· τὰν δ’ ἀριστοκρατίαν ἐπιπλέον ἐμπλέκεν, τῷ πλῄονας εἶμεν τὼς ἄρχοντας καὶ φιλοζάλως διατίθεσθαι ποτ’ αὐτὼς καὶ πολλάκις ἀντιμεταλαμβάνεσθαι τὰς ἀρχάς. δαμοκρατίαν 〈δ’〉 ἀναγκαῖον μὲν εἶμεν πάντως· δεῖ γὰρ τὸν πολίταν
60μέρος ὑπάρχοντα τᾶς συμπάσας πολιτείας φέρεσθαί τι ἀπ’ αὐτᾶς γέρας· ἐπέχεσθαι δ’ ἱκανῶς αὐτὰν δεῖ, θρασὺ γὰρ καὶ προπετὲς τὸ πολὺ πλᾶθος.

4

.

1

.

96

 Διωτογένους Πυθαγορείου ἐκ τοῦ Περὶ
ὁσιότητος. Τὼς δὲ νόμως οὐκ ἐν οἰκήμασι καὶ θυρώμασιν ἐνῆ‐ μεν δεῖ, ἀλλ’ ἐν τοῖς ἠθέεσσι τῶν πολιτευομένων. τίς
5ὦν ἀρχὰ πολιτείας ἁπάσας; νέων τροφά. οὐ γὰρ μή‐
ποκα τὸν καρπὸν ὀνασιφόρον ἄμπελοι γεννάσωντι, μὴ φυτοτροφηθεῖσαι καλῶς· οὐδ’ ἵπποι μήποκα γένωνται καλοὶ πωλοτροφίαν παρέντεσι. τὰ γὰρ νεόθρεπτα τῶν σητείων μάλιστα τῷ ἁψαμένῳ καὶ πλατιάζοντι ὅμοιον τὸ36 in vol. 4
10σχῆμα λαμβάνει. τοῖς 〈δ’〉 ἀνθρώποις περὶ μὲν ἀμπέ‐ λων πῶς χρὴ τμηθῆμέν τε καὶ ἐποφθῆμεν πεφρονημένως ἔχει, τὰ δ’ ἐπὶ τῶν ἀνθρώπων ἀμελέως τε καὶ εἰκαίως· καί τοι οὐχ ἁ ἄμπελος οὐδ’ ὁ οἶνος τᾶς πολιτείας ἁγε‐ μών, ἀλλ’ ὁ ἄνθρωπος καὶ ἁ ψυχὰ τῶ ἀνθρώπω. καὶ
15τῷ μὲν φυτῷ πλῄονος εἰώθαμες ἄξιον παρακαθιστάμεν καὶ τὸν ἐπιμελησόμενον οὐ μῇον ἢ δύο μνᾶν ἄξιον, τοῖς δὲ νέοις Ἰλλυριὸν ἢ Θρᾷκα οὐδενὸς ἄξιον. οἱ δ’ ἐξ ἀρ‐ χᾶς νομοθέται τὸ μέσον τῶν ἀνθρώπων στάσιμον οὔ κα ἐδύναντο ποιῆσαι, κινάσι δὲ μονᾶς καὶ τάξιος κεκοινωνη‐
20κυῖαν παρακατέζευξαν ὄρχησιν καὶ ῥυθμόν, ἔτι δὲ παι‐
γνιὰς τὰς μὲν ἐς κοινωνίαν προτραπομένας, τὰς δ’ ἐς ἀλά‐ θῃαν καὶ ὀξύτατα ψυχᾶς· ὁμοίως δὲ καὶ τοῖς ὑπὸ μέθας ἢ πλασμονᾶς φαῦλόν τι καταπράξασιν τὸν αὐλὸν καὶ τὰν ἁρμονίαν ἐς τὰς συνωσίας κατέταξαν, ὅπως πεπαινόμε‐37 in vol. 4
25νον τὸ ἦθος δύναιτο καὶ κατακοσμεῖσθαι.

4

.

1

.

97

 Πλάτωνος Πολιτείας δʹ (p. 425 A). Ὅταν δὴ ἄρα καλῶς ἀρξάμενοι παῖδες παίζειν εὐνο‐ μίαν διὰ τῆς μουσικῆς εἰσδέξωνται, πάλιν τοὐναντίον ἢ ’κείνοις εἰς πάντα συνέπεταί τε καὶ αὔξει, ἐπανορθοῦσα
5εἴ τι καὶ πρότερον τῆς πόλεως ἔκειτο. Ἀληθῆ μέντοι, ἔφη. Καὶ τὰ σμικρὰ ἄρα, εἶπον, δοκοῦντα εἶναι νόμιμα ἐξευρίσκουσιν οὗτοι, ἃ οἱ πρότερον ἀπώλλυσαν ἅπαντα. Ποῖα; Τὰ τοιάδε· σιγάς τε τῶν νεωτέρων παρὰ πρεσ‐ βυτέροις ἃς πρέπει, καὶ κατακλίσεις καὶ ὑπαναστάσεις
10καὶ γονέων θεραπείας, καὶ κουράς τε καὶ ἀμπεχόνας καὶ ὑποδέσεις καὶ ὅλον τὸν τοῦ σώματος σχηματισμὸν καὶ τἄλλα ὅσα τοιαῦτα. ἢ οὐκ οἴει; Ἔγωγε. Νομοθετεῖν δ’ αὐτὰ οἶμαι εὔηθες· οὔτε γάρ που γίγνεται οὔτ’ ἂν μεί‐ νειεν λόγῳ τε καὶ γράμμασιν νομοθετηθέντα. Πῶς γάρ;
15Κινδυνεύει γοῦν, ἦν δ’ ἐγώ, ὦ Ἀδείμαντε, ἐκ τῆς παι‐ δείας ὅποι ἄν τις ὁρμήσῃ, τοιαῦτα καὶ τὰ ἑπόμενα εἶναι. ἢ οὐκ ἀεὶ τὸ ὅμοιον 〈ὂν〉 ὅμοιον παρακαλεῖ; Τί μήν; Καὶ τελευτῶν δὴ οἶμαι φαῖμεν ἂν εἰς ἕν τι τέλεον καὶ νεα‐
νικὸν ἀποβαίνειν αὐτὸ ἢ ἀγαθὸν ἢ καὶ τοὐναντίον.38 in vol. 4

4

.

1

.

98

 Ἐν ταὐτῷ (p. 429 C—430 B). Σωτηρίαν ἔγωγε, εἶπον, λέγω τινὰ εἶναι τὴν ἀνδρείαν. Ποίαν δὴ σωτηρίαν; Τὴν τῆς δόξης τῆς ὑπὸ νόμου διὰ τῆς παιδείας γεγονυῖαν περὶ τῶν δεινῶν, ἅ τέ ἐστι καὶ
5οἷα· διὰ παντὸς δὲ ἔλεγον αὐτὴν σωτηρίαν τὸ ἔν τε λύ‐ παις ὄντα διασῴζεσθαι αὐτὴν καὶ ἐν ἡδοναῖς καὶ ἐν ἐπι‐ θυμίαις καὶ ἐν φόβοις καὶ μὴ ἐκβάλλειν. ᾧ δέ μοι δο‐ κεῖ ὅμοιον εἶναι ἐθέλω ἀπεικάσαι, εἰ βούλει. Ἀλλὰ βού‐ λομαι. Οὐκοῦν οἶσθα, ἦν δ’ ἐγώ, ὅτι οἱ βαφεῖς, ἐπει‐
10δὰν βουληθῶσι βάψαι ἔρια ὥστ’ εἶναι ἁλουργά, πρῶτον μὲν ἐκλέγονται ἐκ τοσούτων χρωμάτων μίαν φύσιν 〈τὴν〉 τῶν λευκῶν, ἔπειτα προπαρασκευάζουσιν οὐκ ὀλίγῃ παρα‐ σκευῇ θεραπεύσαντες, ὅπως δέξεται ὅ τι μάλιστα τὸ ἄνθος, καὶ οὕτω δὴ βάπτουσιν. καὶ ὃ μὲν ἂν τούτῳ τῷ τρόπῳ
15〈βαφῇ〉, δευσοποιὸν γίγνεται τὸ βαφέν, καὶ ἡ πλύσις οὔτ’ ἄν〈ευ ῥυμμάτων οὔτε〉 μετὰ ῥυμμάτων δύναται αὐ‐ τῶν τὸ ἄνθος ἀφαιρεῖσθαι· ἃ δ’ ἂν μή, οἶσθα οἷα δὴ γίγνεται, ἐάν τέ τις ἄλλα χρώματα βάπτῃ ἐάν τε καὶ ταῦτα μὴ προθεραπεύσας. Οἶδα, ἔφη, ὅτι καὶ ἔκπλυτα
20καὶ γελοῖα. Τοιοῦτον τοίνυν, ἦν δ’ ἐγώ, φρονῶ κατὰ δύ‐ ναμιν ἐργάζεσθαι καὶ ἡμᾶς, ὅτε ἐξελεγόμεθα τοὺς στρα‐
τιώτας καὶ ἐπαιδεύομεν ἐν μουσικῇ καὶ γυμναστικῇ· καὶ μηδὲν οἴου ἄλλο μηχανᾶσθαι, ἢ ὅπως ἡμῖν ὅ τι κάλλιστα τοὺς νόμους πεισθέντες δέξοιντο ὥσπερ βαφήν, ἵνα δευ‐39 in vol. 4
25σοποιὸς αὐτῶν ἡ δόξα γίγνοιτο καὶ περὶ δεινῶν καὶ περὶ τῶν ἄλλων διὰ τὸ τήν τε φύσιν καὶ τὴν τροφὴν ἐπιτη‐ δείαν ἐσχηκέναι, καὶ μὴ αὐτῶν ἐκπλύναι τὴν βαφὴν τὰ ῥύμματα ταῦτα, δεινὰ ὄντα ἐκκλύζειν, ἥ τε ἡδονή, παν‐ τὸς χαλαστραίου δεινοτέρα οὖσα τοῦτο δρᾶν καὶ κονίας,
30λύπη τε καὶ φόβος καὶ ἐπιθυμία, παντὸς ἄλλου ῥύμμα‐ τος. τὴν δὴ τοιαύτην δύναμιν καὶ σωτηρίαν διὰ παντὸς δόξης ὀρθῆς τε καὶ νομίμου δεινῶν τε πέρι καὶ μὴ ἀν‐ δρείαν ἔγωγε καλῶ καὶ τίθεμαι, εἰ μή τι σὺ ἄλλο λέγεις. Ἀλλ’ οὐδέν, ἦ δ’ ὅς, λέγω· δοκεῖς γάρ μοι τὴν ὀρθὴν
35δόξαν περὶ τῶν αὐτῶν τούτων ἄνευ παιδείας γεγονυῖαν, τήν τε θηριώδη καὶ ἀνδραποδώδη, οὔτε πάνυ νόμιμον ἡγεῖσθαι, ἄλλο τέ τι ἢ ἀνδρείαν καλεῖν.

4

.

1

.

99

 Ἐν ταὐτῷ (p. 430 E—432 B). Κόσμος πού τις, ἦν δ’ ἐγώ, ἡ σωφροσύνη ἐστὶν καὶ ἡδονῶν τινων καὶ ἐπιθυμιῶν ἐγκράτεια, ὥς φασι κρείττω δὴ αὑτοῦ λέγοντες οὐκ οἶδα ὅντινα τρόπον, καὶ ἄλλα τινὰ
5τοιαῦτα ὥσπερ ἴχνη αὐτῆς λέγεται. ἦ γάρ; Πάντων μά‐ λιστα, ἔφη. Οὐκοῦν τὸ μὲν κρείττω αὑτοῦ γελοῖον; ὁ
γὰρ ἑαυτοῦ κρείττων καὶ ἥττων δήπου ἂν αὑτοῦ εἴη καὶ ὁ ἥττων κρείττων· ὁ αὐτὸς γὰρ ἐν ἅπασι τούτοις προσ‐ αγορεύεται. Τί δ’ οὔ; Ἀλλ’, ἦν δ’ ἐγώ, φαίνεταί μοι βού‐40 in vol. 4
10λεσθαι λέγειν οὗτος ὁ λόγος ὥς τι ἐν αὐτῷ τῷ ἀνθρώπῳ περὶ τὴν ψυχὴν τὸ μὲν βέλτιον ἔνι, τὸ δὲ χεῖρον· καὶ ὅταν μὲν τὸ βέλτιον φύσει τοῦ χείρονος ἐγκρατέστερον ᾖ, τοῦτο λέγειν τὸ κρείττω αὑτοῦ· ἐπαινεῖ γοῦν· ὅταν δὲ ὑπὸ τροφῆς κακῆς ἤ τινος ὁμιλίας κρατηθῇ ὑπὸ πλή‐
15θους τοῦ χείρονος σμικρότερον τὸ βέλτιον ὄν, τοῦτο δὲ ὡς ἐν ὀνείδει ψέγειν τε καὶ καλεῖν ἥττω ἑαυτοῦ καὶ ἀκό‐ λαστον τὸν οὕτω διακείμενον. Καὶ γὰρ ἔοικεν, ἔφη. Ἀπόβλεπε τοίνυν, ἦν δ’ ἐγώ, πρὸς τὴν νέαν ἡμῖν πόλιν, καὶ εὑρήσεις ἐν αὐτῇ τὸ ἕτερον τούτων ἐνόν· κρείττω
20γὰρ αὐτὴν αὑτῆς δικαίως φήσεις προσαγορεύειν, εἴπερ οὖν τὸ ἄμεινον τοῦ χείρονος ἄρχει, σῶφρον κλητέον καὶ κρεῖττον αὑτοῦ. Ἀλλ’ ἀποβλέπω, ἔφη, καὶ ἀληθῆ λέ‐ γεις. Καὶ μὴν καὶ τάς τε πολλὰς καὶ παντοδαπὰς ἐπι‐ θυμίας καὶ ἡδονάς τε καὶ λύπας ἐν πᾶσι μάλιστ’ ἄν τις
25εὕροι καὶ γυναιξὶ καὶ οἰκέταις καὶ τῶν ἐλευθέρων λεγο‐ μένων ἐν τοῖς πολλοῖς τε καὶ φαύλοις. Πάνυ μὲν οὖν. Τὰς δέ γε ἁπλᾶς τε καὶ μετρίας, αἳ δὴ μετὰ νοῦ τε καὶ δόξης ὀρθῆς λογισμῷ ἄγονται, ἐν ὀλίγοις τε ἐπιτεύξῃ καὶ τοῖς βέλτιστα μὲν τραφεῖσιν βέλτιστα δὲ παιδευθεῖσιν;
30Ἀληθῆ, ἔφη. Οὐκοῦν καὶ ταῦτα ὁρᾷς ἐνόντα σοι ἐν τῇ πόλει καὶ κρατουμένας αὐτόθι τὰς ἐπιθυμίας τὰς ἐν τοῖς
πολλοῖς τε καὶ φαύλοις ὑπό τε τῶν ἐπιθυμιῶν καὶ τῆς φρονήσεως τῆς ἐν τοῖς ἐλάττοσί τε καὶ ἐπιεικεστέροις; Ἔγωγε, ἔφη. Εἰ ἄρα δεῖ τινα πόλιν προσαγορεύειν κρείττω41 in vol. 4
35ἡδονῶν τε καὶ ἐπιθυμιῶν καὶ αὐτὴν 〈αὑτῆς, καὶ ταύτην〉 προσρητέον. Παντάπασι μὲν οὖν, ἔφη. Ἆρ’ οὖν οὐ καὶ σώφρονα κατὰ πάντα ταῦτα; Καὶ μάλα, ἔφη. Καὶ μὴν αὖ εἴπερ ἐν ἄλλῃ πόλει ἡ αὐτὴ δόξα ἔνεστι τοῖς τε ἄρ‐ χουσι καὶ ἀρχομένοις περὶ τοῦ οὕς τινας δεῖ ἄρχειν, καὶ
40ἐν ταύτῃ ἂν εἴη τοῦτο ἐνόν. ἢ οὐ δοκεῖ; Καὶ μάλα, ἔφη, σφόδρα. Ἐν ποτέροις οὖν φήσεις τῶν πολιτῶν τὸ σω‐ φρονεῖν ἐνεῖναι, ὅταν οὕτως ἔχωσιν; ἐν τοῖς ἄρχουσιν ἢ ἐν τοῖς ἀρχομένοις; Ἐν ἀμφοτέροις που, ἔφη. Ὁρᾷς οὖν, ἦν δ’ ἐγώ, ὅτι ἐπιεικῶς ἐμαντευόμεθα ἀρτίως ὡς ἁρμο‐
45νίᾳ τινὶ 〈ἡ〉 σωφροσύνη ὡμοίωται; Τί δή; Ὅτι οὐχ ὥσπερ ἡ ἀνδρεία καὶ ἡ σοφία ἐν μέρει τινὶ ἑκατέρα ἐνοῦσα ἡ μὲν σοφήν, ἡ δὲ ἀνδρείαν τὴν πόλιν παρείχετο, οὐχ οὕτω ποιεῖ αὕτη, ἀλλὰ δι’ ὅλης ἀτεχνῶς τέταται διὰ πασῶν παρεχομένη ξυνᾴδοντας τούς τε ἀσθενεστάτους

4

.

1

.

99

(50)

ταὐτὸν καὶ τοὺς ἰσχυροτάτους καὶ τοὺς μέσους, εἰ μὲν βούλει, φρονήσει, εἰ δὲ βούλει, ἰσχύι, εἰ δέ, καὶ πλήθει ἢ χρήμασιν ἢ ἄλλῳ ὁτῳοῦν τῶν τοιούτων· ὥστε ὀρθό‐ τατα ἂν φαῖμεν ταύτην τὴν ὁμόνοιαν σωφροσύνην εἶναι,
χείρονός τε καὶ ἀμείνονος κατὰ φύσιν ξυμφωνίαν ὁπότε‐42 in vol. 4
55ρον δεῖ ἄρχειν καὶ ἐν πόλει καὶ ἐν ἑνὶ ἑκάστῳ. Πάνυ μοι, ἔφη. ξυνδοκεῖ.

4

.

1

.

100

 Ἐν ταὐτῷ (p. 433 A—434 A). Ἀλλ’, ἦν δ’ ἐγώ, ἄκουε εἴ τι ἄρα λέγω. ὃ γὰρ ἐξ ἀρχῆς ἐθέμεθα 〈δεῖν〉 ποιεῖν διὰ παντός, ὅτε τὴν πόλιν κατῳκίζομεν, τοῦτό ἐστιν, ὡς ἐμοὶ δοκεῖ, ἤτοι τούτου
5εἶδος 〈ἡ〉 δικαιοσύνη. ἐθέμεθα δὲ δήπου καὶ πολλάκις ἐλέγομεν, εἰ μέμνησαι, ὅτι ἕνα ἕκαστον ἓν δέοι ἐπιτη‐ δεύειν τῶν περὶ τὴν πόλιν, εἰς ὃ αὐτοῦ ἡ φύσις ἐπιτη‐ δειοτάτη πεφυκυῖα εἴη. Ἐλέγομεν γάρ. Καὶ μὴν ὅτι γε 〈τὸ〉 τὰ αὑτοῦ πράττειν καὶ μὴ πολυπραγμονεῖν δικαιο‐
10σύνη ἐστί, καὶ τοῦτο ἄλλων τε πολλῶν ἀκηκόαμεν καὶ αὐτοὶ πολλάκις 〈εἰρήκαμεν〉. Εἰρήκαμεν γάρ. Τοῦτο τοί‐ νυν, ἦν δ’ ἐγώ, ὦ φίλε, κινδυνεύει τρόπον τινὰ γιγνόμε‐ νον 〈ἡ〉 δικαιοσύνη εἶναι, τὸ τὰ αὑτοῦ πράττειν· οἶσθα ὅθεν τεκμαίρομαι; Οὔκ, ἀλλὰ λέγε, ἔφη. Δοκεῖ μοι, ἦν
15δ’ ἐγώ, τὸ ὑπόλοιπον ἐν τῇ πόλει ὧν ἐσκέμμεθα, σω‐ φροσύνης καὶ ἀνδρείας καὶ φρονήσεως, τοῦτο εἶναι τὸ πᾶσιν ἐκείνοις τὴν δύναμιν παρέχον, ὥστε ἐγγενέσθαι, καὶ ἐγγενομένοις σωτηρίαν παρέχειν, ἕως περ ἂν 〈ἐν〉ῇ. καίτοι ἔφαμεν δικαιοσύνην ἔσεσθαι τὸ ὑπολειφθὲν ἐκεί‐
20νων, εἰ τὰ τρία εὕροιμεν. Καὶ γὰρ ἀνάγκη, ἔφη. Ἀλλὰ μέντοι, ἦν δ’ ἐγώ, εἰ δέοι κρῖναι, [τινα] τὴν πόλιν ἡμῖν
τί τούτων μάλιστα ἀγαθὴν ἀπεργάσεται ἐγγενόμενον, δύσκριτον ἂν εἴη πότερον ἡ ὁμοδοξία τῶν ἀρχόντων τε καὶ ἀρχομένων, ἢ ἡ περὶ δεινῶν τε καὶ μή, ἅττα ἐστί,43 in vol. 4
25δόξης ἐννόμου σωτηρία ἐν τοῖς στρατιώταις ἐγγενομένη, ἢ ἡ ἐν τοῖς ἄρχουσι φρόνησίς τε καὶ φυλακὴ ἐνοῦσα, ἢ τοῦτο μάλιστα ἀγαθὴν αὐτὴν ποιεῖ ἐνὸν καὶ ἐν παιδὶ καὶ ἐν γυναικὶ καὶ δούλῳ καὶ ἐλευθέρῳ καὶ δημιουργῷ καὶ ἄρχοντι καὶ ἀρχομένῳ, ὅτι τὸ αὑτοῦ ἕκαστος εἷς ὢν
30ἓν ἔπραττεν καὶ οὐκ ἐπολυπραγμόνει. Δύσκριτον, ἔφη· πῶς δ’ οὔ; Ἐνάμιλλον ἄρα, ὡς ἔοικε, [τι] πρὸς ἀρετὴν πόλεως τῇ τε σοφίᾳ αὐτῆς καὶ τῇ σωφροσύνῃ καὶ τῇ ἀν‐ δρείᾳ ἡ τοῦ ἕκαστον ἐν αὐτῇ τὰ αὑτοῦ πράττειν δύνα‐ μις. Καὶ μάλα, ἔφη. Οὐκοῦν δικαιοσύνην τό γε τούτοις
35ἐνάμιλλον ἂν εἰς ἀρετὴν πόλεως θείης; Παντάπασι μὲν οὖν. Σκόπει δὴ καὶ τῇδε, εἰ οὕτω δόξει· ἆρα τοῖς ἄρ‐ χουσιν ἐν τῇ πόλει τὰς δίκας προστάξεις δικάζειν; Τί μήν; Ἢ ἄλλου τινὸς οὖν μᾶλλον ἐφιέμενοι δικάσουσιν ἢ τούτου, ὅπως ἂν ἕκαστοι μήτ’ ἔχωσι τἀλλότρια μήτε τῶν
40αὑτῶν στέρωνται; Οὔκ, ἀλλὰ τούτου. Ὡς δικαίου ὄντος; Ναί. Καὶ ταύτῃ ἄρα πῃ ἡ τοῦ οἰκείου τε καὶ ἑαυτοῦ ἕξις τε καὶ πρᾶξις δικαιοσύνη ἂν ὁμολογοῖτο. Ἔστι ταῦτα.

4

.

1

.

101

Ἐν ταὐτῷ (p. 445 C—E). Δεῦρο νῦν, ἦν δ’ ἐγώ, ἵνα καὶ εἰδῇς, ὅσα εἴδη ἔχει
ἡ κακία, ὡς ἐμοὶ δοκεῖ, ἅ γε δὴ καὶ ἄξια θέας. Ἕπο‐ μαι, ἔφη· μόνον λέγε. Καὶ μήν, ἦν δ’ ἐγώ, ὥσπερ ἀπὸ44 in vol. 4
5σκοπιᾶς μοι φαίνεται, ἐπειδὴ ἐνταῦθα ἀναβεβήκαμεν τοῦ λόγου, ἓν μὲν εἶναι εἶδος τῆς ἀρετῆς, ἄπειρα δὲ τῆς κα‐ κίας, τέτταρα δὲ ἐν αὐτῇ ὄντα, ὧν καὶ ἄξιον ἐπιμνησθῆ‐ ναι. Πῶς λέγεις; ἔφη. Ὅσοι, ἦν δ’ ἐγώ, πολιτειῶν τρόποι εἰσὶν 〈εἴδη ἔχοντες, τοσοῦτοι κινδυνεύουσι καὶ ψυ‐
10χῆς τρόποι εἶναι〉. Πόσοι δή; Πέντε μέν, ἦν δ’ ἐγώ, πολιτειῶν, πέντε δὲ ψυχῆς. Λέγ’, ἔφη, τίνες. Λέγω, εἶπον, ὅτι εἷς μὲν οὗτος ὃν ἡμεῖς διεληλύθαμεν πολι‐ τείας εἴη ἂν τρόπος, ἐπονομασθείη δ’ ἂν καὶ διχῇ· ἐγγενομένου γὰρ ἀνδρὸς ἑνὸς ἐν τοῖς ἄρχουσι διαφέρον‐
15τος βασιλεία ἂν κληθείη, πλειόνων δὲ ἀριστοκρατία. Ἀληθῆ, ἔφη. Τοῦτο μὲν τοίνυν, ἦν δ’ ἐγώ, ἓν εἶδος λέγω· οὔτε γὰρ ἂν πλείους οὔτε εἷς ἐγγενόμενος κινή‐ σειεν ἄν τινα τῶν ἀξίων λόγου νόμων τῆς πόλεως, τρο‐ φῇ τε καὶ παιδείᾳ χρησάμενος ᾗ διεληλύθαμεν.

4

.

1

.

102

 Πλάτωνος Πολιτείας εʹ (p. 457 A—B). Ἀποδυτέον δὴ ταῖς τῶν φυλάκων γυναιξίν, ἐπείπερ ἀρετὴν ἀντὶ ἱματίων ἀμφιέσονται, καὶ κοινωνητέον πολέ‐ μου τὲ καὶ τῆς ἄλλης φυλακῆς τῆς περὶ τὴν πόλιν, καὶ
5οὐκ ἄλλο πρακτέον· τούτων δὲ αὐτῶν τὰ ἐλαφρότερα ταῖς γυναιξὶν ἢ τοῖς ἀνδράσιν ἀποδοτέον διὰ τὴν τοῦ γένους ἀσθένειαν. ὁ δὲ γελῶν ἀνὴρ ἐπὶ γυμναῖς γυναιξί, τοῦ βελτίστου ἕνεκα γυμναζομέναις, ἀτελῆ τοῦ γελοίου σοφίας δρέπων καρπόν, οὐδὲν οἶδεν, ὡς ἔοικεν, ἐφ’ ᾧ
10γελᾷ, οὐδὲ τί πράττει· κάλλιστα γὰρ δὴ τοῦτο καὶ λέ‐ γεται καὶ λελέξεται, ὅτι τὸ μὲν ὠφέλιμον καλόν, τὸ δὲ βλαβερὸν αἰσχρόν.45 in vol. 4

4

.

1

.

103

 Ἐν ταὐτῷ (p. 457 C—D). Τούτῳ, ἦν δ’ ἐγώ, ἕπεται νόμος καὶ τοῖς ἔμπροσθεν τοῖς ἄλλοις, ὡς ἐγᾦμαι, ὅδε. Τίς; Τὰς γυναῖκας ταύ‐ τας τῶν ἀνδρῶν τούτων 〈πάντων〉 πάσας εἶναι κοινάς,
5ἰδίᾳ δὲ μηδενὶ μηδεμίαν συνοικεῖν, καὶ τοὺς παῖδας αὖ κοινούς, καὶ μήτε γονέα εἰδέναι ἔκγονον τὸν αὑτοῦ μήτε παῖδα γονέα. Πολύ, ἔφη, τοῦτο ἐκείνου μεῖζον πρὸς ἀπι‐ στίαν καὶ τοῦ δυνατοῦ πέρι καὶ ὠφελίμου· Οὐκ οἶμαι, ἦν δ’ ἐγώ, περί γε τοῦ ὠφελίμου ἀμφισβητεῖσθαι ἄν,
10ὡς οὐ μέγιστον ἀγαθὸν κοινὰς μὲν τὰς γυναῖκας εἶναι, κοινοὺς δὲ τοὺς παῖδας.

4

.

1

.

104

 Ἐν ταὐτῷ (p. 461 E—465 E). Ἡ μὲν δὴ κοινωνία, ὦ Γλαύκων, αὕτη τε καὶ τοι‐ αύτη γυναικῶν τε καὶ παίδων τοῖς φύλαξί σοι τῆς πό‐ λεως· ὧδε ἑπομένη τε τῇ ἄλλῃ πολιτείᾳ καὶ μακρῷ βελ‐
5τίστη, δεῖ δὴ τὸ μετὰ τοῦτο βεβαιώσασθαι παρὰ τοῦ λόγου· ἢ πῶς ποιῶμεν; Οὕτω νὴ Δία, ἦ δ’ ὅς. Ἆρ’ οὖν οὐχ ἥδε ἀρχὴ τῆς ὁμολογίας, ἐρέσθαι ἡμᾶς τί ποτε τὸ μέγιστον ἀγαθὸν ἔχομεν εἰπεῖν εἰς πόλεως κατασκευήν, οὗ δεῖ στοχαζόμενον τὸν νομοθέτην τιθέναι τοὺς νόμους,
10καὶ τί μέγιστον κακόν, εἶτα ἐπισκέψασθαι, ἆρα ἃ νῦν διήλθομεν εἰς μὲν τὸ τοῦ ἀγαθοῦ ἴχνος ἡμῖν ἁρμόττει, τῷ δὲ τοῦ κακοῦ ἀναρμοστεῖ; Πάντων μάλιστα, ἔφη. Ἔχομεν οὖν τι μεῖζον κακὸν πόλει ἢ ἐκεῖνο ὃ ἂν αὐτὴν διασπᾷ καὶ ποιῇ πολλὰς ἀντὶ μιᾶς; ἢ μεῖζον ἀγαθὸν46 in vol. 4
15τοῦ ὃ δὴ ξυνδεῖ τε καὶ ποιεῖ μίαν; Οὐκ ἔχομεν. Οὐκοῦν ἡ μὲν ἡδονῆς τε καὶ λύπης κοινωνία ξυνδεῖ, ὅταν ὅ τι μάλιστα πάντες οἱ πολῖται τῶν αὐτῶν γιγνομένων τε καὶ ἀπολλυμένων παραπλησίως χαίρωσι καὶ λυπῶνται; Παν‐ τάπασι μὲν οὖν, ἔφη. Ἡ δέ γε τῶν τοιούτων ἰδίωσις
20διαλύει, ὅταν οἱ μὲν περιαλγεῖς, οἱ δὲ περιχαρεῖς γίγνων‐ ται ἐπὶ τοῖς αὐτοῖς παθήμασι τῆς πόλεώς τε καὶ τῶν ἐν τῇ πόλει; Τί δ’ οὔ; Ἆρ’ οὖν ἐκ τοῦδε τὸ τοιόνδε γί‐ γνεται, ὅταν μὴ ἅμα φθέγγωνται ἐν τῇ πόλει τὰ τοιάδε ῥήματα, τό τε ἐμὸν καὶ τὸ οὐκ ἐμόν; καὶ περὶ τοῦ ἀλ‐
25λοτρίου κατὰ ταὐτά; Κομιδῇ μὲν οὖν. Ἐν ᾗ τινι δὴ πό‐ λει πλεῖστοί σοι τὸ αὐτὸ κατὰ ταὐτὰ τοῦτο λέγουσι τὸ ἐμὸν καὶ τὸ οὐκ ἐμόν, αὕτη ἄριστα διοικεῖται; Πολύ γε. Καὶ ἥ τις δὴ ἐγγύτατα ἑνὸς ἀνθρώπου ἔχει; οἷον ὅταν που ἡμῶν δάκτυλός του πληγῇ, πᾶσα ἡ κοινωνία ἡ κατὰ
30τὸ σῶμα πρὸς τὴν ψυχὴν τεταμένη εἰς μίαν σύνταξιν τὴν τοῦ ἄρχοντος ἐν αὐτῇ ᾔσθετό τε καὶ πᾶσα ἅμα συν‐ ήλγησε μέρους πονήσαντος ὅλη, καὶ οὕτω δὴ λέγομεν ὅτι ὁ ἄνθρωπος τὸν δάκτυλον ἀλγεῖ· καὶ περὶ ἄλλου ὁτου‐
οῦν τῶν τοῦ ἀνθρώπου ὁ αὐτὸς λόγος, περί τε λύπης πο‐47 in vol. 4
35νοῦντος μέρους καὶ περὶ ἡδονῆς ῥαΐζοντος. Ὁ αὐτὸς γάρ, ἔφη· καὶ τοῦτο ὃ ἐρωτᾷς, τοῦ τοιούτου ἐγγύτατα ἡ ἄρι‐ στα πολιτευομένη πόλις οἰκεῖ. Ἑνὸς δή, οἶμαι, πάσχοντος τῶν πολιτῶν ὁτιοῦν ἢ ἀγαθὸν ἢ κακὸν ἡ τοιαύτη πόλις μάλιστά τε φήσει ἑαυτῆς εἶναι τὸ πάσχον καὶ ἢ ξυνησθή‐
40σεται ἅπασα ἢ ξυλλυπήσεται. Ἀνάγκη, ἔφη, τήν γε εὔ‐ νομον. Ὥρα ἂν εἴη, ἦν δ’ ἐγώ, ἐπανιέναι ἡμῖν ἐπὶ τὴν ἡμετέραν πόλιν, καὶ τὰ τοῦ λόγου ὁμολογήματα σκοπεῖν ἐν αὐτῇ, εἰ αὐτὴ μάλιστα ἔχει εἴτε καὶ ἄλλη τις μᾶλλον. Οὐκοῦν χρή, ἔφη. Τί οὖν; ἔστι μέν που καὶ ἐν ταῖς
45ἄλλαις πόλεσιν ἄρχοντές τε καὶ δῆμος, ἔστι δὲ καὶ ἐν ταύτῃ; Ἔστι. Πολίτας μὲν δὴ πάντες οὗτοι ἀλλήλους προσεροῦσι; Πῶς δ’ οὔ; Ἀλλὰ πρὸς τῷ πολίτας τί ὁ ἐν ταῖς ἄλλαις δῆμος τοὺς ἄρχοντας προσαγορεύει; Ἐν μὲν ταῖς πολλαῖς δεσπότας, ἐν δὲ ταῖς δημοκρατουμέναις

4

.

1

.

104

(50)

αὐτὸ τοῦτο τοὔνομα, ἄρχοντας. Τί δ’ ὁ ἐν τῇ ἡμετέρᾳ δῆμος; πρὸς τῷ πολίτας τί τοὺς ἄρχοντάς φησιν εἶναι; Σωτῆράς τε καὶ ἐπικούρους, ἔφη. Τί δ’ οὗτοι τὸν δῆ‐ μον; Μισθοδότας τε καὶ τροφέας. Οἱ δὲ ἐν ταῖς ἄλλαις ἄρχοντες τοὺς δήμους; Δούλους, ἔφη. Τί δ’ οἱ ἄρχον‐
55τες ἀλλήλους; Ξυνάρχοντας, ἔφη. Ἔχεις οὖν εἰπεῖν τῶν ἀρχόντων ἐν ταῖς ἄλλαις πόλεσιν, εἴ τίς τινα ἔχει προσ‐ ειπεῖν τῶν ξυναρχόντων τὸν μὲν ὡς οἰκεῖον, τὸν δ’ ὡς
ἀλλότριον; Καὶ πολλούς γε. Οὐκοῦν τὸν μὲν οἰκεῖον ὡς ἑαυτοῦ νομίζει τε καὶ λέγει, τὸν δ’ ἀλλότριον ὡς οὐχ48 in vol. 4
60ἑαυτοῦ; Οὕτω. Τί δ’ οἱ παρὰ σοὶ φύλακες; ἔσθ’ ὅσ‐ τις αὐτῶν ἔχοι ἂν τῶν ξυμφυλάκων νομίσαι τινὰ ἢ προσ‐ ειπεῖν ὡς ἀλλότριον; Οὐδαμῶς, ἔφη. παντὶ γὰρ ᾧ ἂν ἐντυγχάνῃ, ἢ ὡς ἀδελφῷ ἢ ὡς ἀδελφῇ ἢ ὡς πατρὶ ἢ ὡς μητρὶ ἢ ὡς υἱεῖ ἢ θυγατρὶ ἢ τούτων ἐγγόνοις ἢ προγό‐
65νοις νομιεῖ ἐντυγχάνειν. Κάλλιστα, ἦν δ’ ἐγώ, λέγεις· ἀλλ’ ἔτι καὶ τόδε εἰπέ· πότερον αὐτοῖς τὰ ὀνόματα μό‐ νον οἰκεῖα νομοθετήσεις, ἢ καὶ τὰς πράξεις πάσας κατὰ τὰ ὀνόματα πράττειν, περί τε τοὺς πατέρας, ὅσα νόμος περὶ πατέρας αἰδοῦς τε πέρι καὶ κηδεμονίας καὶ τοῦ
70ὑπήκοον δεῖν εἶναι τῶν γονέων, ἢ μήτε πρὸς θεῶν μήτε πρὸς ἀνθρώπων αὐτῷ ἄμεινον ἔσεσθαι, ὡς οὔτε δίκαια οὔτε ὅσια πράττοντος ἄν, εἰ ἄλλα πράττοι ἢ ταῦτα; αὗ‐ ταί σοι ἢ ἄλλαι φῆμαι ἐξ ἁπάντων τῶν πολιτῶν ὑμνή‐ σουσιν εὐθὺς περὶ τὰ τῶν παίδων ὦτα καὶ περὶ πατέ‐
75ρων, οὓς ἂν αὐτοῖς τις ἀποφήνῃ καὶ περὶ τῶν ἄλλων ξυγγενῶν; Αὗται, ἔφη· γελοῖον γὰρ ἂν εἴη, εἰ ἄνευ ἔρ‐ γων ὀνόματα οἰκεῖα διὰ τῶν στομάτων μόνον φθέγγοιντο. Πασῶν ἄρα πόλεων μάλιστα ἐν αὐτῇ ξυμφωνήσουσιν ἑνός τινος ἢ εὖ ἢ κακῶς πράττοντος ὃ νῦν δὴ ἐλέγομεν τὸ
80ῥῆμα, 〈τὸ〉 ὅτι τὸ ἐμὸν εὖ πράττει ἢ ὅτι τὸ ἐμὸν κα‐
κῶς. Ἀληθέστατα αὖ, ἦ δ’ ὅς. Οὐκοῦν μετὰ τούτου τοῦ δόγματός τε καὶ ῥήματος ἔφαμεν ξυνακολουθεῖν τός τε ἡδονὰς καὶ λύπας κοινῇ; Καὶ ὀρθῶς γε ἔφαμεν. Οὐκ‐ οῦν μάλιστα τοῦ αὐτοῦ κοινωνήσουσιν οἱ πολῖται ἡμῖν,49 in vol. 4
85ὃ δὴ ἐμὸν ὀνομάσουσι; τούτου δὲ κοινωνοῦντες οὕτω δὴ λύπης τε καὶ ἡδονῆς μάλιστα κοινωνίαν ἕξουσι; Πολύ γε. Ἆρ’ οὖν τούτων αἰτία πρὸς τῇ ἄλλῃ καταστάσει ἡ τῶν γυναικῶν τε καὶ παίδων κοινωνία τοῖς φύλαξι; Πάνυ μὲν οὖν μάλιστα, ἔφη. Ἀλλὰ μὴν μέγιστόν γε πόλει
90αὐτὸ ὡμολογήσαμεν ἀγαθόν, ἀπεικάζοντες εὖ οἰκουμένην πόλιν σώματι πρὸς μέρος αὑτοῦ λύπης τε πέρι καὶ ἡδο‐ νῆς ὡς ἔχει. Καὶ ὀρθῶς γε, ἔφη, ὡμολογήσαμεν. Τοῦ μεγίστου ἄρα ἀγαθοῦ τῇ πόλει αἰτία ἡμῖν πέφανται ἡ κοινωνία τοῖς ἐπικούροις τῶν τε παίδων καὶ τῶν γυναι‐
95κῶν. Καὶ μάλα, ἔφη. Καὶ μὲν δὴ καὶ τοῖς πρόσθεν γε ὡμολογοῦμεν· ἔφαμεν γάρ που οὔτε οἰκίας τούτοις ἰδίας δεῖν εἶναι οὔτε γῆν οὔτε κτῆμα, ἀλλὰ παρὰ τῶν ἄλ‐ λων τροφὴν λαμβάνοντας, μισθὸν τῆς φυλακῆς, κοινῇ πάν‐ τας ἀναλίσκειν, εἰ μέλλοιεν ὄντως φύλακες εἶναι. Ὀρ‐

4

.

1

.

104

(100)

θῶς, ἔφη. Ἆρ’ οὖν οὐχ, ὅπερ λέγω, τά τε πρόσθεν εἰρημένα καὶ τὰ νῦν λεγόμενα ἔτι μᾶλλον ἀπεργάζεται αὐτοὺς ἀληθινοὺς φύλακας, καὶ ποιεῖ μὴ διασπᾶν τὴν
πόλιν τὸ ἐμὸν ὀνομάζοντας μὴ τὸ αὐτὸ ἀλλ’ ἄλλον ἄλλο, τὸν μὲν εἰς τὴν αὑτοῦ οἰκίαν ἕλκοντα ὅ τι ἂν δύνηται50 in vol. 4
105χωρὶς τῶν ἄλλων κτήσασθαι, τὸν δὲ εἰς τὴν ἑαυτοῦ ἑτέ‐ ραν οὖσαν, καὶ γυναῖκά τε καὶ παῖδας ἑτέρους, ἡδονάς τε καὶ ἀλγηδόνας ἐμποιοῦντας ἰδίων ὄντων ἰδίας, ἀλλ’ ἑνὶ δόγματι, [οὐ] τοῦ οἰκείου πέρι ἐπὶ τὸ αὐτὸ τείνοντας πάντας εἰς τὸ δυνατὸν ὁμοιοπαθεῖς λύπης τε καὶ ἡδο‐
110νῆς εἶναι; Κομιδῇ μὲν οὖν, ἔφη. Τί δέ; δίκαι τε καὶ ἐγκλήματα πρὸς ἀλλήλους οὐκ οἰχήσεται ἐξ αὐτῶν ὡς ἔπος εἰπεῖν διὰ τὸ μηδὲν ἴδιον κεκτῆσθαι πλὴν τὸ σῶμα, τὰ δὲ ἄλλα κοινά; ὅθεν δὴ ὑπάρχει τούτοις ἀστασιά‐ στοις εἶναι, ὅσα γε διὰ χρημάτων ἢ παίδων ἢ ξυγγενῶν
115κτῆσιν ἄνθρωποι στασιάζουσι. Πολλή, ἔφη, ἀνάγκη ἀπηλλάχθαι. Καὶ μὴν οὐδὲ βιαίων γε οὐδὲ αἰκίας δίκαι δικαίως ἂν εἶεν ἐν αὐτοῖς· ἥλιξι μὲν γὰρ ἥλικας ἀμύ‐ νεσθαι καλὸν καὶ δίκαιόν που φήσομεν, ἀνάγκην σωμά‐ των ἐπιμελείᾳ τιθέντες. Ὀρθῶς, ἔφη. Καὶ γὰρ καὶ
120τόδε ὀρθὸν ἔχει, ἦν δ’ ἐγώ, οὗτος ὁ νόμος· εἴ πού τίς τῳ θυμοῖτο, ἐν τῷ τοιούτῳ πληρῶν τὸν θυμὸν ἧττον ἐπὶ μείζους ἂν ἴοι στάσεις. Πάνυ μὲν οὖν. Πρεσβυτέρῳ μὴν
νεωτέρων πάντῃ ἄρχειν τε καὶ κολάζειν προστετάξεται. Δῆλον. Καὶ μὴν ὅτι γε νεώτερος πρεσβύτερον, ἂν μὴ51 in vol. 4
125ἄρχοντες προστάττωσιν, οὔτε ἄλλο βιάζεσθαι ἐπιχειρήσει ποτὲ οὔτε τύπτειν, ὡς τὸ εἰκός. οἶμαι δὲ οὐδ’ ἄλλως ἀτιμάσει· ἱκανὼ γὰρ τὼ φύλακε κωλύοντε, δέος τε καὶ αἰδώς· αἰδὼς μὲν ὡς γονέων μὴ ἅπτεσθαι εἴργουσα, δέος δὲ τὸ τῷ πάσχοντι τοὺς ἄλλους βοηθεῖν, τοὺς μὲν
130ὡς υἱεῖς, τοὺς δὲ ὡς ἀδελφούς, τοὺς δὲ ὡς πατέρας. Ξυμβαίνει γὰρ οὕτως, ἔφη. Πανταχῇ δὴ ἐκ τῶν νόμων εἰρήνην πρὸς ἀλλήλους οἱ ἄνδρες ἄξουσι. Πολλήν γε. Τούτων μὴν ἐν ἑαυτοῖς μὴ στασιαζόντων οὐδὲν δεινὸν μή ποτε ἡ ἄλλη πόλις πρὸς τούτους ἢ πρὸς ἀλλήλους
135διχοστατήσῃ. Οὐ γὰρ οὖν. Τά γε μὴν σμικρότατα τῶν κακῶν δι’ ἀπρέπειαν ὀκνῶ καὶ λέγειν, ὧν ἀπηλλαγμένοι ἂν εἶεν, κολακείας τε πλουσίων πένητες ἀπορίας τε καὶ ἀλγηδόνας ὅσας ἐν παιδοτροφίᾳ καὶ χρηματισμοῖς διὰ τροφὴν οἰκετῶν ἀναγκαίαν ἴσχουσι, τὰ μὲν δανειζόμενοι,
140τὰ δ’ ἐξαρνούμενοι, τὰ δὲ πάντως πορισάμενοι θέμενοι παρὰ γυναῖκάς τε καὶ οἰκέτας, ταμιεύειν παραδόντες, ὅσα τε, ὦ φίλε, περὶ αὐτὰ καὶ οἷα πάσχουσι, δῆλά τε καὶ ἀγεννῆ καὶ οὐκ ἄξια λέγειν. Δῆλα γάρ, ἔφη, καὶ τυφλῷ. Πάντων τε δὴ τούτων ἀπαλλάξονται, ζήσουσί τε τοῦ μα‐
145καριστοῦ βίου ὃν οἱ ὀλυμπιονῖκαι ζῶσι μακαριώτερον. Πῇ; Διὰ σμικρόν που μέρος εὐδαιμονίζονται ἐκεῖνοι ὧν τούτοις ὑπάρχει. ἥ τε γὰρ τῶνδε νίκη καλλίων. ἥ τ’ ἐκ
τοῦ δημοσίου τροφὴ τελεωτέρα. νίκην τε γὰρ νικῶσι ξυναπάσης τῆς πόλεως σωτηρίαν, τροφῇ τε καὶ τοῖς ἄλ‐52 in vol. 4

4

.

1

.

104

(150)

λοις πᾶσιν, ὅσων βίος δεῖται, αὐτοί τε καὶ παῖδες ἀνα‐ δοῦνται καὶ γέρα δέχονται παρὰ τῆς αὑτῶν πόλεως ζῶν‐ τές τε καὶ τελευτήσαντες ταφῆς ἀξίας μετέχουσι. Καὶ μάλα, ἔφη, καλά.

4

.

1

.

105

 Ἐν ταὐτῷ (p. 470 B). Φαίνεταί μοι, ὥσπερ καὶ ὀνομάζεται δύο ταῦτα τὰ ὀνόματα, πόλεμός τε καὶ στάσις, οὕτω καὶ εἶναι δύο, ὄντα ἐπὶ δυοῖν τινοιν διαφοραῖν. λέγω δὲ τὰ δύο τὸ μὲν
5οἰκεῖον καὶ ξυγγενές, τὸ δὲ ἀλλότριον καὶ ὀθνεῖον. ἐπὶ μὲν οὖν τῇ τοῦ οἰκείου ἔχθρᾳ στάσις κέκληται, ἐπὶ δὲ τῇ τοῦ ἀλλοτρίου πόλεμος.

4

.

1

.

106

 Ἐν ταὐτῷ (p. 471 C—D). Τιθῶμεν δὴ καὶ τοῦτον τὸν νόμον τοῖς φύλαξι, μήτε γῆν τέμνειν μήτε οἰκίας ἐμπιμπράναι; Θῶμεν, ἔφη, καὶ ἔχειν γε καλῶς ταῦτά τε καὶ τὰ πρόσθεν. Ἀλλὰ γάρ
5μοι δοκεῖς, ὦ Σώκρατες, ἐάν τίς σοι τὰ τοιαῦτα ἐπι‐ τρέπῃ λέγειν, οὐδέποτε μνησθήσεσθαι ὃ ἐν τῷ πρόσθεν παρωσάμενος πάντα ταῦτα εἴρηκας, τὸ ὡς δυνατὴ αὕτη ἡ πολιτεία γενέσθαι καὶ τίνα τρόπον ποτὲ δυνατή· ἐπεὶ ὅτι γε, εἰ γένοιτο, πάντ’ ἂν εἴη ἀγαθὰ πόλει 〈ᾗ γένοιτο〉,
10καὶ ἃ σὺ παραλείπεις ἐγὼ λέγω, ὅτι καὶ τοῖς πολεμίοις
ἄριστ’ ἂν μάχοιντο τῷ ἥκιστα ἀπολείπειν ἀλλήλους, γι‐ γνώσκοντές τε καὶ ἀνακαλοῦντες ταῦτα τὰ ὀνόματα ἑαυ‐ τούς, ἀδελφούς, πατέρας, υἱεῖς.53 in vol. 4

4

.

1

.

107

 Ἐν ταὐτῷ (p. 473 C—E). Σκόπει δὲ ὃ μέλλω λέγειν. Λέγε, ἔφη. Ἐὰν μή, ἦν δ’ ἐγώ, ἢ οἱ φιλόσοφοι βασιλεύσωσιν ἐν ταῖς πόλεσιν ἢ οἱ βασιλεῖς τε νῦν λεγόμενοι καὶ δυνάσται φιλοσοφήσωσι
5γνησίως τε καὶ ἱκανῶς, καὶ τοῦτο εἰς ταὐτὸν ξυμπέσῃ, δύναμίς τε πολιτικὴ καὶ φιλοσοφία, τῶν δὲ νῦν πορευο‐ μένων χωρὶς ἐφ’ ἑκάτερον αἱ πολλαὶ φύσεις ἀποκλεισθῶ‐ σιν, οὐκ ἔστι κακῶν παῦλα, ὦ φίλε Γλαύκων, ταῖς πό‐ λεσιν ἀλλὰ μή, δοκῶ δὲ οὐδὲ τῷ ἀνθρωπίνῳ γένει,
10οὐδὲ αὕτη ἡ πολιτεία μή ποτε πρότερον φυῇ τε εἰς τὸ δυνατὸν καὶ φῶς ἡλίου ἴδῃ, ἣν νῦν λόγῳ διεληλύθαμεν. ἀλλὰ τοῦτό ἐστιν ὃ ἐμοὶ πάλαι ὄκνον ἐντίθησι λέγειν ὁρῶντι ὡς πολὺ παρὰ δόξαν ῥηθήσεται. χαλεπὸν γὰρ ἰδεῖν, ὅτι οὐκ ἂν ἄλλη τις εὐδαιμονήσειεν οὔτε ἰδίᾳ οὔτε
15δημοσίᾳ.

4

.

1

.

108

 Πλάτωνος Πολιτείας ϛʹ (p. 497 B—C). Ἀλλὰ τοῦτο καὶ ἐπαιτιῶμαι, μηδεμίαν ἀξίαν εἶναι τῶν νῦν κατάστασιν πόλεως φιλοσόφου· φύσεως· διὸ καὶ στρέφεσθαί τε καὶ ἀλλοιοῦσθαι αὐτήν· ὥσπερ ξενικὸν
5σπέρμα ἐν γῇ ἄλλῃ σπειρόμενον ἐξίτηλον εἰς τὸ ἐπιχώ‐ ριον φιλεῖ κρατούμενον ἰέναι, οὕτω καὶ τοῦτο τὸ γένος νῦν μὲν οὐκ ἴσχειν τὴν αὑτοῦ δύναμιν, ἀλλ’ εἰς ἀλλό‐ τριον ἦθος ἐκπίπτειν· εἰ δὲ λήψεται τὴν ἀρίστην πολι‐ τείαν, ὥσπερ καὶ αὐτὸ ἄριστόν ἐστιν, τότε δηλώσει, ὅτι54 in vol. 4
10τοῦτο μὲν τῷ ὄντι θεῖον ἦν, τὰ δὲ ἄλλα ἀνθρώπινα, τά τε τῶν φύσεων καὶ τῶν ἐπιτηδευμάτων.

4

.

1

.

109

 Πλάτωνος Πολιτείας ζʹ (p. 520 D). Τὸ δέ που ἀληθὲς ὧδ’ ἔχει· ἐν πόλει ᾗ ἥκιστα πρόθυμοι ἄρχειν οἱ μέλλοντες ἄρξειν, ταύτην ἄριστα καὶ ἀστασιαστότατα ἀνάγκη οἰκεῖσθαι.

4

.

1

.

110

 Ἐν ταὐτῷ (p. 521 A). Ἐν μόνῃ γὰρ αὐτῇ ἄρξουσιν οἱ τῷ ὄντι πλούσιοι, οὐ χρυσίου, ἀλλ’ οὗ δεῖ τὸν εὐδαίμονα πλουτεῖν, ζωῆς ἀγα‐ θῆς τε καὶ ἔμφρονος. εἰ δὲ πτωχοὶ καὶ πεινῶντες ἀγα‐
5θῶν ἰδίων ἐπὶ τὰ δημόσια ἴασιν, ἐντεῦθεν οἰόμενοι τἀ‐ γαθὸν δεῖν ἁρπάζειν, οὐκ ἔστι· περιμάχητον γὰρ τὸ ἄρχειν γιγνόμενον, οἰκεῖος ὢν καὶ ἔνδον ὁ τοιοῦτος πό‐ λεμος αὐτούς τε ἀπόλλυσι καὶ τὴν ἄλλην πόλιν.

4

.

1

.

111

(Platonis de re publ. V p. 472 E—473 D). 〈Τὸ μὲν〉 τοίνυν ἀληθές, ἦν δ’ ἐγώ, οὕτω· εἰ δὲ καὶ τοῦτο προθυμηθῆναι χρὴ σὴν χάριν, ἀποδεῖξαι πῇ μά‐
λιστα καὶ κατὰ τί δυνατώτατα ἂν εἴη, πάλιν μοι πρὸς55 in vol. 4
5τὴν τοιαύτην ἀπόδειξιν τὰ αὐτὰ διομολόγησαι. Τὰ ποῖα; Ἆρ’ οἷόν τέ τι πραχθῆναι ὡς λέγεται, ἢ φύσιν ἔχει πρᾶ‐ ξιν λέξεως ἧττον ἀληθείας ἐφάπτεσθαι, κἂν εἰ μή τῳ δοκεῖ; ἀλλὰ σὺ πότερον ὁμολογεῖς οὕτως ἢ οὔ; Ὁμο‐ λογῶ, ἔφη. Τοῦτο μὲν δὴ μὴ ἀνάγκαζέ με, οἷα τῷ λόγῳ
10διήλθομεν, τοιαῦτα παντάπασι καὶ τῷ ἔργῳ δεῖν γιγνό‐ μενα ἀποφαίνειν· ἀλλ’ ἐὰν οἷοί τε γενώμεθα εὑρεῖν ὡς ἂν ἐγγύτατα τῶν εἰρημένων πόλις οἰκήσειε, φάναι ἡμᾶς ἐξευρηκέναι ὡς δυνατὰ ταῦτα γίγνεσθαι, ἃ σὺ ἐπιτάττεις. ἢ οὐκ ἀγαπήσεις τούτων τυγχάνων; ἐγὼ μὲν γὰρ 〈ἂν〉
15ἀγαπῴην. Καὶ γὰρ ἔγωγε, ἔφη. Τὸ δὲ δὴ μετὰ τοῦτο, ὡς ἔοικε, πειρώμεθα ζητεῖν τε καὶ ἀποδεικνύναι τί ποτε νῦν κακῶς ἐν ταῖς πόλεσι πράττεται δι’ ὃ οὐχ οὕτως οἰκοῦνται, καὶ τίνος ἂν σμικροτάτου μεταβαλόντος ἔλθοι εἰς τοῦτον τὸν τρόπον τῆς πολιτείας πόλις, μάλιστα μὲν
20ἑνός, εἰ δὲ μή, δυοῖν, εἰ δὲ μή, ὅ τι ὀλιγίστων τὸν ἀριθ‐ μὸν καὶ σμικροτάτων τὴν δύναμιν. Παντάπασι μὲν οὖν, ἔφη. Ἑνὸς μὲν τοίνυν, ἦν δ’ ἐγώ, μεταβαλόντος δοκοῦ‐ μέν μοι ἔχειν δεῖξαι ὅτι μεταπέσοι ἄν, οὐ μέντοι μικροῦ γε οὐδὲ ῥᾳδίου, δυνατοῦ δέ. Τίνος; ἔφη. Ἐπ’ αὐτῷ δή,
25ἦν δ’ ἐγώ, εἶμι ὃ τῷ μεγίστῳ προσεικάζομεν σχήματι. εἰρήσεται δ’ οὖν, εἰ καὶ μέλλει γέλωτί τε ἀτεχνῶς ὥσ‐ περ κῦμα ἐκγελῶν καὶ ἀδοξίᾳ κατακλύσειν· σκόπει δὲ ὃ μέλλω λέγειν. Λέγε, ἔφη. Ἐὰν μή, ἦν δ’ ἐγώ, ἢ οἱ φιλόσοφοι βασιλεύσωσιν ἐν ταῖς πόλεσιν ἢ οἱ βασιλεῖς
30τε νῦν λεγόμενοι .. φιλοσοφήσωσιν ....56 in vol. 4

4

.

1

.

112

(Platonis de re p. II p. 376 B—C) Ἀλλὰ μέντοι, εἶπον, τό γε φιλομαθὲς καὶ φιλόσοφον ταὐτόν ἐστι; Ταὐτὸν γάρ, ἔφη. Οὐκοῦν θαρροῦντες τι‐ θῶμεν καὶ ἐν τῷ ἀνθρώπῳ, εἰ μέλλει πρὸς τοὺς οἰκεί‐
5ους γε καὶ γνωρίμους πρᾶός τις ἔσεσθαι, φύσει καὶ φι‐ λόσοφον καὶ φιλομαθῆ αὐτὸν δεῖν εἶναι; Τιθῶμεν, ἔφη. Φιλόσοφος δὴ καὶ θυμοειδὴς καὶ ἰσχυρὸς καὶ ταχὺς ἡμῖν τὴν φύσιν ἔσται ὁ μέλλων καλὸς κἀγαθὸς φύλαξ ἔσεσθαι πόλεως; Παντάπασι μὲν οὖν, ἔφη.

4

.

1

.

113

(Platonis de re p. VII p. 540 D—E) Χαλεπὸν μὲν οὖν πόλεώς τε καὶ πολιτείας μὴ παν‐ τάπασιν εὐχὰς εἰρηκέναι, ἀλλὰ χαλεπὸν μέν, δυνατὸν δέ πῃ, καὶ οὐκ ἄλλῃ ἢ εἴρηται, ὅταν οἱ ἀληθῶς φιλόσοφοι
5δυνάσται, ἢ πλείους ἢ εἷς, ἐν πόλει γενόμενοι τῶν μὲν νῦν τιμῶν καταφρονήσωσιν, ἡγησάμενοι ἀνελευθέρους εἶ‐ ναι καὶ οὐδενὸς ἀξίας, τὸ δὲ ὀρθὸν περὶ πλείστου ποιη‐ σάμενοι καὶ τὰς ἀπὸ τούτου τιμός, μέγιστον δὲ καὶ ἀναγκαιότατον τὸ δίκαιον, καὶ τούτῳ δὴ ὑπηρετοῦντές τε
10καὶ αὔξοντες αὐτὸ διασκευωρήσωνται τὴν ἑαυτῶν πόλιν. Πῶς; ἔφη. Ὅσοι μὲν ἄν, ἦν δ’ ἐγώ, πρεσβύτεροι τυγ‐ χάνωσι δεκετῶν ἐν τῇ πόλει, πάντας ἐκπέμψωσιν εἰς τοὺς ἀγρούς, τοὺς δὲ παῖδας αὐτῶν παραλαβόντες ἐκτὸς τῶν
νῦν ἠθῶν, ἃ καὶ οἱ γονεῖς ἔχουσι, θρέψωνται ἐν τοῖς57 in vol. 4
15σφετέροις τρόποις καὶ νόμοις, οὖσιν οἵοις διεληλύθαμεν τότε, καὶ οὕτω τάχιστά τε καὶ ῥᾷστα πόλιν τε καὶ πο‐ λιτείαν, ἣν ἐλέγομεν, καταστᾶσαν αὐτήν τε εὐδαιμονήσειν καὶ τὸ ἔθνος, ἐν ᾧ ἂν ἐγγένηται, πλεῖστα ὀνήσειν.

4

.

1

.

114

 Τοῦ αὐτοῦ (Men. p. 80 E—82 A). Ὁρᾷς τοῦτον ὡς ἐριστικὸν λόγον κατάγεις, ὡς οὐκ ἄρα ἐστὶ ζητεῖν ἀνθρώπῳ, οὔτε ὃ οἶδεν, οὔτε ὃ μὴ οἶ‐ δεν; οὔτε γὰρ ἂν ὅ γε οἶδε ζητοῖ· οἶδε γάρ, καὶ οὐδὲν
5δεῖ τῷ γε τοιούτῳ ζητήσεως· οὔτε ὃ μὴ οἶδεν· οὐδὲ γὰρ οἶδεν ὅ τι ζητήσει. —Οὐκοῦν καλῶς σοι δοκεῖ λέγεσθαι ὁ λόγος οὗτος, ὦ Σώκρατες; —Οὐκ ἔμοιγε. —Ἔχεις λέ‐ γειν ὅπῃ; —Ἔγωγε· ἀκήκοα γὰρ ἀνδρῶν τε καὶ γυναι‐ κῶν σοφῶν περὶ τὰ θεῖα πράγματα—Τίνα λόγον λε‐
10γόντων; —Ἀληθῆ, ἔμοιγε δοκεῖν, καὶ καλόν. —Τίνα τοῦτον, καὶ τίνες οἱ λέγοντες; —Οἱ μὲν λέγοντές εἰσι τῶν ἱερέων τε καὶ τῶν ἱερειῶν, ὅσοις μεμέληκε περὶ ὧν μεταχειρίζονται λόγον οἵοις τε εἶναι διδόναι· λέγει δὲ καὶ Πίνδαρος καὶ ἄλλοι πολλοὶ τῶν ποιητῶν, ὅσοι θεῖοί
15εἰσιν. ἃ δὲ λέγουσι, ταυτί ἐστιν· ἀλλὰ σκόπει, εἴ σοι δοκοῦσιν ἀληθῆ λέγειν. φασὶ γὰρ τὴν ψυχὴν τοῦ ἀν‐ θρώπου εἶναι ἀθάνατον, καὶ τοτὲ μὲν τελευτᾶν, ὃ δὴ ἀποθνῄσκειν, τοτὲ δὲ πάλιν γίγνεσθαι, ἀπόλλυσθαι δὲ οὐδέποτε· δεῖν δὴ διὰ ταῦτα 〈ὡσ〉 ὁσιώτατα διαβιῶναι
20τὸν βίον·
Οἷσι γὰρ ἂν Φερσεφόνα ποινὰν παλαιοῦ πένθεος
δέξηται, ἐς τὸν ὕπερθεν ἅλιον κείνων ἐνάτῳ ἔτεϊ
ἀνδιδοῖ ψυχὰν πάλιν,
ἐκ τῶν βασιλῆες ἀγαυοὶ καὶ σθένει κραιπνοὶ σοφίᾳ		58 in vol. 4
25
τε μέγιστοι
ἄνδρες αὔξονται· ἐς δὲ τὸν λοιπὸν χρόνον ἥρωες
ἁγνοὶ πρὸς ἀνθρώπων καλεῦνται. Ἅτε οὖν ἡ ψυχὴ ἀθάνατος οὖσα καὶ πολλάκις γεγονυῖα, καὶ ἑωρακυῖα καὶ τὰ ἐνθάδε καὶ τὰ ἐν Ἅιδου καὶ πάντα
30πράγματα, οὐκ ἔστιν ὅ τι οὐ μεμάθηκεν· ὥστε οὐδὲν θαυμαστὸν καὶ περὶ ἀρετῆς καὶ περὶ ἄλλων οἷόν τε εἶ‐ ναι αὐτὴν ἀναμνησθῆναι, ἅ γε καὶ πρότερον ἠπίστατο. ἅτε γὰρ τῆς φύσεως ἁπάσης συγγενοῦς οὔσης, καὶ μεμα‐ θηκυίας ἅπαντα τῆς ψυχῆς, οὐδὲν κωλύει ἓν μόνον ἀνα‐
35μνησθέντα, ὃ δὴ μάθησιν καλοῦσιν ἄνθρωποι, τἄλλα πάντα αὐτὸν ἀνευρεῖν, ἐάν τις ἀνδρεῖος ᾖ καὶ μὴ ἀπο‐ κάμῃ ζητῶν· τὸ γὰρ ζητεῖν ἄρα καὶ τὸ μανθάνειν ἀνά‐ μνησις ὅλον ἐστίν. Οὔκουν [οὐ] δεῖ πείθεσθαι τούτῳ 〈τῷ〉 ἐριστικῷ λόγῳ· οὗτος μὲν γὰρ 〈ἂν〉 ἡμᾶς ἀργοὺς
40ποιήσειε καὶ ἔστι τοῖς μαλακοῖς τῶν ἀνθρώπων ἡδὺς ἀκοῦσαι, ὅδε δὲ ἐργαστικούς τε καὶ ζητητικοὺς ποιεῖ· ᾧ ἐγὼ πιστεύων ἀληθεῖ εἶναι ἐθέλω † διὰ τὸ ζητεῖν ὅ τι
ἀρετή ἐστι. —Ναί, ὦ Σώκρατες. 〈Ἀλλὰ〉 πῶς λέγεις τοῦτο, ὅτι οὐ μανθάνομεν, ἀλλὰ ἣν καλοῦμεν μάθησιν59 in vol. 4
45ἀνάμνησίς ἐστιν; ἔχεις με τοῦτο διδάξαι ὡς οὕτως ἔχει; —Καὶ ἄρτι εἶπον, ὦ Μένων, ὅτι πανοῦργος εἶ, καὶ νῦν ἐρωτᾷς εἰ ἔχω σε διδάξαι, ὃς οὔ φημι διδαχὴν εἶναι ἀλλ’ ἀνάμνησιν, ἵνα δὴ εὐθὺς φαίνωμαι αὐτὸς ἐμαυτῷ τἀναν‐ τία λέγων. —Οὐ μὰ τὸν Δία, ὦ Σώκρατες, οὐ πρὸς

4

.

1

.

114

(50)

τοῦτο βλέψας ....

4

.

1

.

115

 Πλάτωνος (De leg. V p. 726—731 A). Ἀκούοι δὴ πᾶς ὅσπερ νῦν τὰ περὶ θεῶν τε ἤκουε καὶ τῶν φίλων προπατόρων· πάντων γὰρ τῶν ἐν τῷ βίῳ κτημάτων μετὰ θεοὺς ψυχὴ θειότατον, οἰκειότατον ὄν.
5τὰ δ’ αὑτοῦ διττὰ παρὰ πᾶσι, τὰ μὲν οὖν κρείττω καὶ ἀμείνω δεσπόζοντα, τὰ δ’ ἥττω καὶ χείρω δοῦλα· τῶν οὖν δύο τὰ δεσπόζοντα προτιμητέον τῶν δουλευόντων. οὕτω δὴ τὴν αὑτοῦ ψυχὴν μετὰ θεοὺς ὄντας δεσπότας καὶ τοὺς τούτοις ἑπομένους τιμᾶν δεῖν λέγων δευτέραν
10ὀρθῶς παρακελεύομαι. τιμᾷ δ’ ὡς ἔπος εἰπεῖν ἡμῶν οὐδεὶς ὀρθῶς, δοκεῖ δέ· θεῖον γὰρ ἀγαθόν που τιμή, τῶν δὲ κακῶν οὐδὲν τίμιον, ὁ δ’ ἡγούμενος ἤ τισι λόγοις ἢ δώροις αὐτὴν αὔξειν ἤ τισιν ὑπείξεσι, 〈μηδὲν〉 βελτίω δ’ ἐκ χείρονος αὐτὴν ἀπεργαζόμενος τιμᾶν μὲν δοκεῖ, δρᾷ
15δὲ τοῦτο οὐδαμῶς. αὐτίκα παῖς γενόμενος εὐθὺς ἄνθρω‐ πος πᾶς ἡγεῖται πάντα ἱκανὸς εἶναι γινώσκειν, καὶ τιμᾶν
οἴεται ἐπαινῶν τὴν αὑτοῦ ψυχήν, καὶ προθυμούμενος ἐπι‐ τρέπει πράττειν ὅ τι ἂν ἐθέλῃ· τὸ δὲ νῦν λεγόμενόν ἐστιν, ὡς δρῶν ταῦτα βλάπτει καὶ οὐ τιμᾷ· δεῖ δέ, ὥς60 in vol. 4
20φαμεν, μετά γε θεοὺς δευτέραν. οὐδέ γε ὅταν ἄνθρωπος τῶν αὑτοῦ ἑκάστοθ’ ἁμαρτημάτων μὴ ἑαυτὸν αἴτιον ἡγῆ‐ ται καὶ τῶν πλείστων κακῶν καὶ μεγίστων, ἀλλὰ ἄλλους, ἑαυτὸν δὲ αἰεὶ ἀναίτιον ἐξαιρῇ τιμῶν τὴν αὑτοῦ ψυχήν, ὡς δὴ δοκεῖ· ὁ δὲ πολλοῦ δεῖ δρᾶν τοῦτο, βλάπτει γάρ.
25οὐδὲ ὁπόταν ἡδοναῖς παρὰ λόγον τὸν τοῦ νομοθέτου καὶ ἔπαινον χαρίζηται, τότε οὐδαμῶς τιμᾷ, ἀτιμάζει δὲ κα‐ κῶν καὶ μεταμελείας ἐμπιπλὰς αὐτήν. οὐδέ γε ὁπόταν αὖ τἀναντία τοὺς ἐπαινουμένους φόβους καὶ ἀλγη‐ δόνας καὶ λύπας μὴ διαπονῇ καρτερῶν ἀλλ’ ὑπείκῃ,
30τότε οὐ τιμᾷ ἀτιμάζων· ἄτιμον γὰρ αὐτὴν ἀπεργάζεται δρῶν τὰ τοιαῦτα σύμπαντα. οὐδ’ ὁπόταν ἡγῆται ζῆν τοῦτο ἀγαθὸν εἶναι, τιμᾷ, ἀτιμάζει δ’ αὐτὴν καὶ τότε· τὰ γὰρ ἐν Ἅιδου πράγματα πάντα κακὰ ἡγούμενος τῆς ψυχῆς εἶναι ὑπείκει τε καὶ οὐκ ἀντιτείνει διδάσκων τε
35καὶ ἐλέγχων, ὡς οὐκ οἶδεν οὐδ’ εἰ τἀναντία πέφυκε μέ‐ γιστα εἶναι πάντων ἀγαθῶν ἡμῖν τὰ περὶ τοὺς θεοὺς 〈τοὺσ〉 ἐκεῖ. οὐδὲ μὴν πρὸ ἀρετῆς ὁπόταν αὖ προτιμᾷ τις κάλλος, τοῦτ’ ἔστιν οὐχ ἕτερον ἢ 〈ἡ〉 τῆς ψυχῆς ὄν‐
τως ἀτιμία· ψυχῆς γὰρ σῶμα ἐντιμότερον οὗτος ὁ λόγος61 in vol. 4
40φησὶν εἶναι, ψευδόμενος· οὐδὲν γὰρ γηγενὲς Ὀλυμπίων ἐντιμότερον, ἀλλ’ ὁ περὶ ψυχῆς ἄλλως δοξάζων ἀγνοεῖ, ὡς θαυμαστοῦ τούτου κτήματος ἀμελεῖ. οὐδέ γε ὁπόταν χρήματά τις 〈ἐρᾷ〉 κτᾶσθαι μὴ καλῶς ἢ μὴ δυσχερῶς φέρῃ κτώμενος, δώροις ἄρα τιμᾷ τότε τὴν αὑτοῦ ψυχήν·
45παντὸς μὲν οὖν λείπει· τὸ γὰρ αὐτῆς τίμιον ἅμα καὶ καλὸν ἀποδίδοται τοῦ χρυσοῦ. πᾶς γὰρ ὅ τ’ ἐπὶ γῆς καὶ ὑπὸ γῆς χρυσὸς ἀρετῆς οὐκ ἀντάξιος, οὐδ’, ὡς εἰ‐ πεῖν ξυλλήβδην, † ὅσα περ νομοθέτης αἰσχρὰ εἶναι καὶ κακὰ διαριθμούμενος τάττῃ καὶ τοὐναντίον ἀγαθὰ καὶ

4

.

1

.

115

(50)

καλά, τῶν μὲν ἀπέχεσθαι μὴ ἐθέλῃ πάσῃ μηχανῇ, τὰ δ’ ἐπιτηδεύειν ξύμπασαν κατὰ δύναμιν, οὐκ οἶδεν ἐν τού‐ τοις πᾶσι πᾶς ἄνθρωπος ψυχὴν θειότατον ὂν ἀτιμότατα καὶ κακοσχημονέστατα διατιθείς. τὴν γὰρ λεγομένην δί‐ κην τῆς κακουργίας τὴν μεγίστην οὐδεὶς ὡς ἔπος εἰπεῖν
55λογίζεται, ἔστι δὲ ἡ μεγίστη τὸ ὁμοιοῦσθαι τοῖς οὖσι κα‐ κοῖς ἀνδράσιν, ὁμοιούμενον δὲ τοὺς μὲν ἀγαθοὺς φεύγειν ἄνδρας καὶ λόγους, καὶ τῶν μὲν ἀποσχίζεσθαι, τοῖς δὲ προσκολλᾶσθαι διώκοντα κατὰ τὰς ξυνουσίας· προσπε‐ φυκότα δὲ τοῖς τοιούτοις ἀνάγκη ποιεῖν καὶ πάσχειν ἃ
60πεφύκασιν ἀλλήλους οἱ τοιοῦτοι ποιεῖν καὶ λέγειν. τοῦτο οὖν δὴ τὸ πάθος δίκη μὲν οὐκ ἔστι, καλὸν γὰρ τό γε δί‐
καιον καὶ ἡ δίκη, τιμωρία δέ, ἀδικίας ἀκόλουθος πάθη, ἧς ὅ τε τυχὼν καὶ μὴ τυγχάνων ἄθλιος, ὁ μὲν οὐκ ἰα‐ τρευόμενος, ὁ δ’, ἵνα ἕτεροι πολλοὶ σῴζωνται, ἀπολλύ‐62 in vol. 4
65μενος. τιμὴ δ’ ἐστὶν ἡμῖν, ὡς τὸ ὅλον εἰπεῖν, τοῖς μὲν ἀμείνοσιν ἕπεσθαι, τὰ δὲ χείρονα, γενέσθαι 〈δὲ〉 βελτίω δυνατά, τοῦτ’ αὐτὸ ὡς ἄριστα ἀποτελεῖν. Ψυχῆς οὖν ἀν‐ θρώπῳ κτῆμα οὐκ ἔστιν εὐφυέστερον εἰς τὸ φυγεῖν μὲν τὸ κακόν, ἰχνεῦσαι δὲ καὶ ἑλεῖν τὸ πάντων ἄριστον, καὶ
70ἑλόντα αὖ ξυνοικεῖν κοινῇ τὸν ἐπίλοιπον βίον· διὸ δεύτε‐ ρον ἐτάχθη 〈τιμῇ〉. τὸ δὲ τρίτον, πᾶς ἂν τοῦτό γε νοήσειε τὴν τοῦ σώματος εἶναι κατὰ φύσιν τιμήν· τὰς δ’ αὖ τιμὰς δεῖ σκοπεῖν, καὶ τούτων τίνες ἀληθεῖς καὶ ὅσαι κίβδηλοι· τοῦτο δὲ νομοθέτου. μηνύειν δὴ φαίνεται τάσδε καὶ
75τοιάσδε τινὰς αὐτὰς εἶναι, τίμιον εἶναι σῶμα οὐ τὸ κα‐ λὸν οὐδὲ τὸ ἰσχυρὸν οὐδὲ τὸ τάχος ἔχον οὐδὲ μέγα οὐδὲ τὸ ὑγιεινόν (καί τοί γε πολλοῖς ἂν τοῦτο δοκοῖ), καὶ μὴν οὐδὲ τὰ τούτων γε ἐναντία, τὰ δ’ ἐν τῷ μέσῳ ἁπάσης ταύτης τῆς ἕξεως ἐφαπτόμενα σωφρονέστατα ἅμα τε
80ἀσφαλέστατα εἶναι μακρῷ· τὰ μὲν γὰρ χαύνους τὰς ψυ‐ χὰς καὶ θρασείας ποιεῖ, τὰ δὲ ταπεινάς τε καὶ ἀνελευ‐ θέρους· ὡς δ’ αὕτως ἡ τῶν χρημάτων κτῆσις καὶ τι‐
μήσεων κατὰ τὸν αὐτὸν ῥυθμὸν ἔχει. τὰ μὲν ὑπέρογκα γὰρ ἑκάστων τούτων ἔχθρας καὶ στάσεις ἀπεργάζεται ἐν63 in vol. 4
85ταῖς πόλεσι καὶ ἰδίᾳ, τὰ δ’ ἐλλείποντα δοῦλον. μὴ δή τις φιλοχρηματείτω παίδων γε ἕνεκα, † ὅ τι πλουσιω‐ τάτους καταλείπει· οὔτε γὰρ 〈ἐκείνοισ〉 [καλὸν] οὔτε αὖ τῇ πόλει ἄμεινον. ἡ γὰρ τῶν νέων ἀκολάκευτος οὐσία, τῶν δὲ ἀναγκαίων μὴ ἐνδεχομένη † μουσικωτάτη τε καὶ
90ἀρίστη· ξυμφωνοῦσα γὰρ ἡμῖν καὶ ξυναρμόττουσα εἰς πάντα ἄλυπον 〈τὸν βίον〉 ἀπεργάζεται. παισὶ δὲ αἰδῶ χρὴ πολλήν, οὐ χρυσὸν καταλείπειν. οἰόμεθα δὲ ἐπι‐ πλήττοντες 〈τοῖς νέοισ〉 ἀναισχυντοῦσι τοῦτο καταλείψειν· τὸ δ’ ἐστὶν οὐκ ἐκ τοῦ νῦν παρακελεύσματος τοῖς νέοις
95γιγνόμενον, ὃ παρακελεύονται λέγοντες ὡς δεῖ πάντα αἰ‐ σχύνεσθαι † τοὺς νέους, καὶ πάντων μάλιστα εὐλαβεῖ‐ σθαι, μή ποτέ τις ἴδῃ τῶν νέων ἢ καὶ ἐπακούσῃ δρῶντα ἢ λέγοντά τι τῶν αἰσχρῶν, ὡς ὅπου ἀναισχυντοῦσι γέ‐ ροντες, ἀνάγκη καὶ νέους ἐνταῦθα εἶναι ἀναιδεστάτους·

4

.

1

.

115

(100)

παιδεία γὰρ νέων διαφέρουσά ἐστιν ἅμα καὶ αὐ〈τῶν οὐ〉 τὸ νουθετεῖν, ἀλλ’ ἅπερ ἂν ἄλλον νουθετῶν εἴποι τις, φαίνεσθαι ταῦτα αὐτὸν δρῶντα διὰ βίου. ξυγγένειαν δὲ καὶ ὁμογνίων θεῶν κοινωνίαν πᾶσαν ταὐτοῦ φύσιν αἵ‐
ματος ἔχουσαν τιμῶν τις καὶ σεβόμενος εὔνους ἂν γενε‐64 in vol. 4
105θλίους θεοὺς εἰς παίδων αὑτοῦ σπορὰν ἴσχοι κατὰ λό‐ γον· καὶ μὴν 〈τό γε〉 φίλων καὶ ἑταίρων πρὸς τὰς ἐν βίῳ ὁμιλίας 〈εὐμενεῖσ〉 ἄν τις κτῷτο μείζους μὲν καὶ σεμνοτέρας τὰς ἐκείνων ὑπηρεσίας εἰς αὑτὸν ἡγούμενος ἢ ’κεῖνοι, ἐλάττους δ’ αὖ τὰς αὑτοῦ διανοούμενος εἰς
110τοὺς φίλους χάριτας † ὑπὲρ αὐτῶν τῶν φίλων καὶ ἑταίρων· εἴς γε μὴν πόλιν καὶ πολίτας μακρῷ ἄριστος, ὅστις πρὸ τοῦ [νικῆσαι] Ὀλυμπίασι καὶ ἁπάντων ἀγώνων πολεμι‐ κῶν τε καὶ εἰρηνικῶν νικᾶν δέξαιτ’ ἂν δόξῃ ὑπηρεσίας τῶν οἴκοι νόμων, ὡς ὑπηρετηκὼς πάντων μάλιστ’ ἀν‐
115θρώπων αὐτοῖς ἐν τῷ βίῳ. πρὸς δ’ αὖ τοὺς ξένους δια‐ νοητέον ὡς ἁγιώτατα ξυμβόλαια ὄντα· σχεδὸν γὰρ πάντα ἐστὶ τὰ τῶν ξένων καὶ εἰς τοὺς ξένους ἁμαρτήματα παρὸ τῶν πολιτῶν εἰς θεὸν ἀνηρτημένα τιμωρὸν μᾶλλον· ἔρη‐ μος γὰρ ὢν ὁ ξένος ἑταίρων τε καὶ ξυγγενῶν ἐλεεινότε‐
120ρος ἀνθρώποις καὶ θεοῖς. ὁ δυνάμενος οὖν τιμωρεῖν μᾶλλον βοηθεῖ προθυμότερον· δύναται δὲ διαφερόντως ὁ ξένιος ἑκάστων δαίμων καὶ θεὸς τῷ ξενίῳ συνεπόμε‐ νοι Διί· πολλῆς οὖν εὐλαβείας, ᾧ καὶ σμικρὸν προμη‐ θείας ἔνι, μηδὲν ἁμάρτημα περὶ ξένους ἁμαρτόντα ἐν τῷ
125βίῳ πρὸς τὸ τέλος αὐτοῦ πορευθῆναι. ξενικῶν δ’ αὖ καὶ ἐπιχωρίων ἁμαρτημάτων τὸ περὶ τοὺς ἱκέτας μέγιστον γίνεται ἁμάρτημα ἑκάστοις· μεθ’ οὗ γὰρ ἱκετεύσας μάρ‐
τυρος ὁ ἱκέτης θεοῦ ἔτυχεν ὁμολογιῶν, φύλαξ διαφέρων οὗτος τοῦ παθόντος γίνεται, ὥστ’ οὐκ ἄν ποτε ἀτιμώρη‐65 in vol. 4
130τος πάθοι ὁ τυχὼν ὧν ἔπαθε. τὰ μὲν οὖν περὶ γονέας τε καὶ ἑαυτὸν καὶ τὰ ἑαυτοῦ, περὶ πόλιν τε καὶ φίλους καὶ ξυγγένειαν ξενικά τε καὶ ἐπιχώρια διεληλύθαμεν σχε‐ δὸν ὁμιλήματα· τὸ δὲ ποῖός τις ὢν 〈αὐτὸσ〉 ἂν κάλλι‐ στα διαγάγοι τὸν βίον, ἑπόμενον τούτῳ διεξελθεῖν· ὅς’
135οὖν μὴ νόμος ἀλλ’ ἔπαινος παιδεύων καὶ ψόγος ἑκάστους εὐηνίους μᾶλλον τοῖς τεθήσεσθαι μέλλουσι νόμοις ἀπερ‐ γάζεται, ταῦτ’ ἐστὶ μετὰ τοῦτο ἡμῖν ῥητέον. ἀλήθεια δὴ πάντων μὲν ἀγαθῶν θεοῖς ἡγεῖται, πάντων δὲ ἀνθρώ‐ ποις· ἧς ὁ γενήσεσθαι μέλλων μακάριός τε καὶ εὐδαίμων
140ἐξ ἀρχῆς εὐθὺς μέτοχος εἴη, ἵνα ὡς ὅ τι πλεῖστον χρό‐ νον ἀληθὴς ὢν διαβιοῖ· καὶ 〈πιστὸς γάρ· ὁ δὲ〉 ἄπι‐ στος, ᾧ φίλον ψεῦδος ἑκούσιον· ὅτῳ δὲ ἀκούσιον, ἄνους. ὧν οὐδέτερον ζηλωτόν· ἀλλὰ πᾶς ὅ γε ἄπιστος καὶ ἀμαθής, χρόνου δὲ προϊόντος γνωσθεὶς εἰς τὸ χαλεπὸν
145γῆρας † κατὰ πᾶσαν κατεσκευάσατο ἐπὶ τέλει τοῦ βίου, ὥστε ζώντων καὶ μὴ ἑταίρων καὶ παίδων σχεδὸν ὀρφα‐
νὸν αὐτῷ γενέσθαι τὸν βίον. τίμιος μὲν δὴ καὶ ὁ μηδὲν ἀδικῶν· ὁ δὲ μηδ’ ἐπιτρέπων τοῖς θέλουσιν ἀδικεῖν πλέον ἢ διπλασίας τιμῆς ἄξιος ἐκείνου· ὁ μὲν γὰρ ἑνός,66 in vol. 4

4

.

1

.

115

(150)

ὁ δὲ ἀντάξιος ἑτέρων, μηνύων τὴν τῶν ἄλλων τοῖς ἄρ‐ χουσιν ἀδικίαν· ὁ δὲ καὶ ξυγκολάζων εἰς δύναμιν τοῖς ἄρχουσιν, ὁ μέγας ἀνὴρ ἐν πόλει καὶ τέλειος, οὗτος ἀνα‐ γορευέσθω νικηφόρος ἀρετῇ. τὸν αὐτὸν δὴ τοῦτον ἔπαι‐ νον καὶ περὶ σωφροσύνης χρὴ λέγειν καὶ περὶ φρονήσεως,
155καὶ ὅσα ἄλλα ἀγαθά τις κέκτηται καλὰ μὴ μόνον αὐτὸν ἔχειν ἀλλὰ καὶ ἄλλοις μεταδιδόναι· 〈καὶ〉 τὸν μὲν μετα‐ διδόντα ὡς ἀκρότατον χρὴ τιμᾶν, τὸν δὲ αὖ μὴ δυνάμε‐ νον, ἐθέλοντα δέ, ἐᾶν δεύτερον, τὸν δὲ φθονοῦντα καὶ θέλοντα μηδενὶ κοινωνὸν διὰ φιλίας γιγνόμενον ἀγαθῶν
160τινῶν αὐτὸν μὲν ψέγειν, τὸ δὲ κτῆμα μηδὲν μᾶλλον διὰ τὸν κεκτημένον ἀτιμάζειν, ἀλλὰ κτᾶσθαι κατὰ δύναμιν.

4

.

1

.

116

 Πλάτωνος Πολιτείας ηʹ (p. 543 A—B). Εἶεν· ταῦτα μὲν δὴ ὡμολόγηται, ὦ Γλαύκων, τῇ μελ‐ λούσῃ ἄκρως οἰκεῖν πόλει κοινὰς μὲν γυναῖκας, κοινοὺς δὲ παῖδας εἶναι καὶ πᾶσαν παιδείαν, ὡσαύτως δὲ τὰ ἐπι‐
5τηδεύματα κοινὰ ἐν πολέμῳ τε καὶ εἰρήνῃ, βασιλέας δὲ αὐτῶν εἶναι τοὺς ἐν φιλοσοφίᾳ τε καὶ πρὸς τὸν πόλεμον γεγονότας ἀρίστους. Ὡμολόγηται, ἔφη. Καὶ μὴν καὶ τάδε ξυνεχωρήσαμεν, ὡς, ὅταν δὴ καταστῶσιν οἱ ἄρχον‐
τες, ἄγοντες τοὺς στρατιώτας κατοικιοῦσιν εἰς οἰκήσεις67 in vol. 4
10οἵας προείπομεν, ἴδιον μὲν οὐδὲν οὐδενὶ ἐχούσας, κοινὰς δὲ πᾶσι.

4

.

1

.

117

 Ἐν ταὐτῷ (p. 543 C—544 E). Σχεδὸν γάρ, καθάπερ νῦν, ὡς διεληλυθὼς περὶ τῆς πόλεως τοὺς λόγους ἐποιοῦ, λέγων ὡς ἀγαθὴν μὲν τὴν τοιαύτην, οἵαν τότε διῆλθες, τιθείης πόλιν, καὶ ἄνδρα
5τὸν ἐκείνῃ ὅμοιον. ἀλλ’ οὖν δὴ τὰς ἄλλας ἡμαρτημένας ἔλεγες, εἰ αὕτη ὀρθή. τῶν δὲ λοιπῶν πολιτειῶν ἔφησθα, ὡς μνημονεύω, τέτταρα εἴδη εἶναι. Καὶ μήν, ἦ δ’ ὅς, ἐπιθυμῶ γε καὶ αὐτὸς ἀκοῦσαι, τίνας λέγεις τὰς τέττα‐ ρας πολιτείας. Οὐ χαλεπῶς, ἦν δ’ ἐγώ, ἀκούσῃ. εἰσὶ
10γὰρ ἃς λέγω, αἵπερ καὶ ὀνόματ’ ἔχουσιν, ἥ τε ὑπὸ τῶν πολλῶν ἐπαινουμένη, ἡ Κρητική τε καὶ Λακωνικὴ αὕτη· καὶ δευτέρα καὶ δευτέρως ἐπαινουμένη, καλουμένη δὲ ὀλιγαρχία, συχνῶν γέμουσα κακῶν πολιτεία· ἥ τε ταύτῃ διάφορος καὶ ἐφεξῆς γιγνομένη δημοκρατία, καὶ ἡ γενναία δὴ τυραννὶς
15καὶ πασῶν τούτων διαφέρουσα, τέταρτόν τε καὶ ἔσχατον πόλεως νόσημα. ἤ τινα ἄλλην ἔχεις ἰδέαν πολιτείας, ἥτις καὶ ἐν εἴδει διαφανεῖ τινι κεῖται; δυναστεῖαι γὰρ καὶ ὠνηταὶ βασιλεῖαι καὶ τοιαῦταί τινες πολιτεῖαι με‐
ταξύ τι τούτων πού εἰσιν, εὕροι δ’ ἄν τις αὐτὰς οὐκ68 in vol. 4
20ἐλάττους περὶ τοὺς βαρβάρους ἢ τοὺς Ἕλληνας. Πολλαὶ γοῦν καὶ ἄτοποι, ἔφη, λέγονται. Οἶσθ’ οὖν, ἦν δ’ ἐγώ, ὅτι καὶ ἀνθρώπων εἴδη τοσαῦτα ἀνάγκη τρόπων εἶναι, ὅσαπερ καὶ πολιτειῶν; ἢ οἴει ἐκ δρυός ποθεν ἢ ἐκ πέ‐ τρας τὰς πολιτείας γίγνεσθαι, ἀλλ’ οὐχὶ ἐκ τῶν ἠθῶν
25τῶν ἐν ταῖς πόλεσιν, ἃ ἂν ὥσπερ ῥέψαντα τὰ ἄλλα ἐφελ‐ κύσηται; Οὐδαμῶς ἔγωγ’, ἔφη, ἄλλοθεν ἢ ἐντεῦθεν. Οὐκοῦν εἰ τὰ τῶν πόλεων πέντε, καὶ αἱ τῶν ἰδιωτῶν κατασκευαὶ τῆς ψυχῆς πέντε ἂν εἶεν. Τί μήν;

4

.

1

.

118

 Ἐν ταὐτῷ (p. 564 A). Ἡ γὰρ ἄγαν ἐλευθερία ἔοικεν οὐκ εἰς ἄλλο τι ἢ εἰς ἄγαν δουλείαν μεταβάλλειν καὶ ἰδιώτῃ καὶ πόλει. Εἰκὸς γάρ. Εἰκότως τοίνυν, εἶπον, οὐκ ἐξ ἄλλης πολιτείας τυ‐
5ραννὶς καθίσταται ἢ ἐκ δημοκρατίας.

4

.

1

.

119

 Τοῦ αὐτοῦ Πολιτείας θʹ (p. 576 D—E). Μὴ ἐκπληττώμεθα πρὸς τὸν τύραννον ἕνα ὄντα βλέ‐ ποντες, μηδ’ εἴ τινες ὀλίγοι περὶ ἐκεῖνον, ἀλλ’ ὡς χρὴ ὅλην τὴν πόλιν εἰσελθόντας θεάσασθαι, καταδύντες εἰς
5ἅπασαν καὶ ἰδόντες, οὕτω δόξαν ἀποφαινώμεθα. Ἀλλ’ ὀρθῶς, ἔφη, προκαλῇ· καὶ δῆλον παντὶ ὅτι τυραννου‐ μένης μὲν οὐκ ἔστιν ἀθλιωτέρα, βασιλευομένης δὲ οὐκ εὐδαιμονεστέρα.

4

.

1

.

120

Ἐν ταὐτῷ (p. 580 A—C).
Ἴθι δή μοι, ἔφην ἐγώ, νῦν ἤδη ὥσπερ ὁ διὰ πάν‐ των κριτὴς ἀποφαίνεται, καὶ σὺ οὕτω, τίς πρῶτος κατὰ τὴν σὴν δόξαν εὐδαιμονίᾳ καὶ τίς δεύτερος, καὶ τοὺς ἄλ‐69 in vol. 4
5λους ἑξῆς πέντε ὄντας κρῖνε, βασιλικόν, τιμοκρατικόν, ὀλι‐ γαρχικόν, δημοκρατικόν, τυραννικόν. Ἀλλὰ ῥᾳδία, ἔφη, 〈ἡ〉 κρίσις. καθάπερ γὰρ εἰσῆλθον ἔγωγε ὥσπερ χοροὺς κρίνω ἀρετῇ καὶ κακίᾳ καὶ εὐδαιμονίᾳ καὶ τῷ ἐναντίῳ. Μισθωσώμεθα οὖν κήρυκα, ἦν δ’ ἐγώ, ἢ αὐτὸς ἀνείπω,
10ὅτι ὁ Ἀρίστωνος υἱὸς τὸν ἄριστόν τε καὶ δικαιότατον εὐδαιμονέστατον ἔκρινε, τοῦτον 〈δ’〉 εἶναι τὸν βασιλικώ‐ τατον καὶ βασιλεύοντα αὑτοῦ, τὸν δὲ κάκιστόν τε καὶ ἀδικώτατον [καὶ] ἀθλιώτατον· τοῦτον δ’ αὖ τυγχάνειν ὄντα ὃς ἂν τυραννικώτατος ὢν ἑαυτοῦ τε ὅ τι μάλιστα
15τυραννῇ καὶ τῆς πόλεως;

4

.

1

.

121

 Πλάτωνος Νόμων γʹ (p. 679 B—680 C). Ἧι δ’ ἄν ποτε ξυνοικίᾳ μήτε πλοῦτος ξυνοικῇ μήτε πενία, σχεδὸν ἐν ταύτῃ γενναιότατα ἤθη γίγνοιτ’ ἄν· οὔτε γὰρ ὕβρις οὔτ’ ἀδικία, ζῆλοί τε αὖ καὶ φθόνοι οὐκ
5ἐγγίγνονται. ἀγαθοὶ μὲν δὴ διὰ ταῦτά τε ἦσαν καὶ διὸ τὴν λεγομένην εὐήθειαν· ἃ γὰρ ἤκουον καλὰ καὶ αἰσχρά, εὐή‐ θεις ὄντες ἡγοῦντο ἀληθέστατα λέγεσθαι καὶ ἐπείθοντο. ψεῦδος γὰρ ὑπονοεῖν οὐδεὶς ἠπίστατο διὰ σοφίαν, ὥσ‐ περ τὰ νῦν, ἀλλὰ περὶ θεῶν τε καὶ ἀνθρώπων τὰ λεγό‐
10μενα ἀληθῆ νομίζοντες ἔζων κατὰ ταῦτα· διόπερ ἦσαν τοιοῦτοι παντάπασιν, οἵους αὐτοὺς ἡμεῖς ἄρτι διεληλύ‐ θαμεν. —Ἐμοὶ γοῦν δὴ καὶ τῷδε οὕτως ταῦτα ξυνδοκεῖ. —Οὐκοῦν εἴπομεν, ὅτι γενεαὶ διαβιοῦσαι πολλαὶ τοῦτον τὸν τρόπον τῶν πρὸ κατακλυσμοῦ γεγονότων καὶ τῶν νῦν70 in vol. 4
15ἀτεχνότεροι μὲν καὶ ἀμαθέστεροι πρός τε τὰς ἄλλας μέλ‐ λουσιν εἶναι τέχνας καὶ πρὸς τὰς πολεμικάς, ὅσαι τε πε‐ ζαὶ καὶ ὅσαι κατὰ θάλατταν γίγνονται τὰ νῦν, καὶ ὅσαι δὴ κατὰ πόλιν μόνον αὐτοῦ, δίκαι καὶ στάσεις λεγόμε‐ ναι, λόγοις ἔργοις τε μεμηχανημέναι πάσας μηχανὰς εἰς
20τὸ κακουργεῖν τε ἀλλήλους καὶ ἀδικεῖν, εὐηθέστεροι δὲ καὶ ἀνδρειότεροι καὶ ἅμα σωφρονέστεροι καὶ ξύμπαντα δικαιότεροι; τὸ δὲ τούτων αἴτιον ἤδη διεληλύθαμεν. — Ὀρθῶς λέγεις. —Λελέχθω δὴ ταῦτα ἡμῖν καὶ τὰ τού‐ τοις ξυνεπόμενα ἔτι πάντα εἰρήσθω τοῦδ’ ἕνεκα, ἵνα νοή‐
25σωμεν, τοῖς τότε νόμων τίς ποτ’ ἦν χρεία καὶ τίς ἦν ὁ νομοθέτης αὐτοῖς. —Καὶ καλῶς γε εἴρηκας. —Ἆρ’ οὖν ἐκεῖνοι μὲν οὔτε ἐδέοντο νομοθετῶν οὔτε πω ἐφίλει κατὰ τούτους τοὺς χρόνους γίγνεσθαι τὸ τοιοῦτον; οὐδὲ γὰρ γράμματα ἔστι πω τοῖς ἐν τούτῳ τῷ μέρει τῆς περιόδου
30γεγονόσιν, ἀλλ’ ἔθεσι καὶ τοῖς λεγομένοις πατρίοις νό‐ μοις ἑπόμενοι ζῶσιν. —Εἰκὸς γοῦν. —Πολιτείας δέ γε ἤδη καὶ τρόπος ἐστίν τις οὗτος. —Τίς; —Δοκοῦσί μοι πάντες τὴν ἐν τούτῳ τῷ χρόνῳ πολιτείαν δυναστείαν κα‐ λεῖν, ἣ καὶ νῦν ἔτι πολλαχοῦ καὶ ἐν Ἕλλησι καὶ κατὰ
35βαρβάρους ἐστίν· λέγει δ’ αὐτήν που καὶ Ὅμηρος γεγο‐ νέναι περὶ τὴν τῶν Κυκλώπων οἴκησιν, εἰπὼν
τοῖσιν δ’ οὔτ’ ἀγοραὶ βουληφόροι οὔτε θέμιστες,
ἀλλ’ οἵ γ’ ὑψηλῶν ὀρέων ναίουσι κάρηνα
ἐν σπέσσι γλαφυροῖσι, θεμιστεύει δὲ ἕκαστος
40
παίδων ἠδ’ ἀλόχων, οὐδ’ ἀλλήλων ἀλέγουσιν. —Ἔοικέν γε ὁ ποιητὴς ὑμῖν οὗτος γεγονέναι χαρίεις. καὶ γὰρ δὴ καὶ ἄλλα αὐτοῦ διεληλύθαμεν μάλα ἀστεῖα, οὐ μὴν πολλά γε· οὐ γὰρ σφόδρα χρώμεθα οἱ Κρῆτες τοῖς ξενικοῖς ποιήμασιν.		71 in vol. 4

4

.

1

.

122

(Ibid. p. 690 E) Ἆρ’ οὐκ ἀγνοήσαντες τὸν Ἡσίοδον ὀρθότατα λέγοντα, ὡς τὸ ἥμισυ τοῦ παντὸς πολλάκις ἐστὶ πλέον; ὁπόταν ᾖ τὸ μὲν ὅλον λαμβάνειν ζημιῶδες, τὸ δ’ ἥμισυ μέτριον,
5τότε τὸ μέτριον τοῦ ἀμέτρου πλέον ἡγήσατο, ἄμεινον ἂν χείρονος.

4

.

1

.

123

 Ἐν ταὐτῷ (p. 688 A—B) Τὸ δὲ ἐμὸν ἔλεγον, ὅτι τοῦτο μὲν πρὸς μίαν ἀρετὴν οὐσῶν τεττάρων κελεύοι τίθεσθαι τοὺς νόμους, δέοι δὲ δὴ πρὸς πᾶσαν μὲν βλέπειν, μάλιστα δὲ πρὸς τὴν πρώ‐
5την καὶ τῆς ξυμπάσης ἡγεμόνα ἀρετῆς, φρόνησις δ’ εἴη τοῦτο καὶ νοῦς καὶ δόξα μετ’ ἔρωτός τε καὶ ἐπιθυμίας τούτοις ἑπομένης.

4

.

1

.

124

 Ἐν ταὐτῷ (p. 688 E—689 E). Φαμὲν δὲ δὴ νῦν καθ’ ὁδὸν ἰόντες τὴν λοιπὴν τοῦ λόγου, τὴν μεγίστην ἀμαθίαν τότε ἐκείνην τὴν δύναμιν ἀπολέσαι καὶ νῦν ταὐτὸ πεφυκέναι ποιεῖν, ὥστε τόν γε
5νομοθέτην, εἰ τοῦθ’ οὕτως ἔχει, πειρατέον ταῖς πόλεσι φρόνησιν μὲν ὅσην δυνατὸν ἐμποιεῖν, τὴν δὲ ἄνοιαν ὅ τι μάλιστα ἐξαιρεῖν. —Δῆλον. —Τίς οὖν ἡ μεγίστη δι‐ καίως ἂν λέγοιτο ἀμαθία; σκοπεῖτε εἰ συνδόξει καὶ σφῷν λεγόμενον· ἐγὼ μὲν δὴ τὴν τοιάνδε τίθεμαι. —Ποίαν;72 in vol. 4
10—Τὴν ὅταν τῴ τι δόξῃ καλὸν ἢ ἀγαθὸν εἶναι μὴ φιλῇ τοῦτο ἀλλὰ μισῇ, τὸ δὲ πονηρὸν καὶ ἄδικον δοκοῦν εἶναι φιλῇ τε καὶ ἀσπάζηται. ταύτην δια‐ φωνίαν λύπης τε καὶ ἡδονῆς πρὸς τὴν κατὰ λόγον δόξαν ἀμαθίαν φημὶ εἶναι τὴν ἐσχάτην, μεγίστην δέ, ὅτι τοῦ
15πλήθους ἐστὶ τῆς ψυχῆς· τὸ γὰρ λυπούμενον καὶ ἡδό‐ μενον αὐτῆς ὅπερ δῆμός τε καὶ πλῆθος πόλεώς ἐστιν. ὅταν οὖν ἐπιστήμαις ἢ δόξαις ἢ λόγῳ ἐναντιῶται, τοῖς φύσει ἀρχικοῖς, ἡ ψυχή, τοῦτο ἄνοιαν προσαγορεύω, πό‐ λεώς τε, ὅταν ἄρχουσι καὶ νόμοις μὴ πείθηται τὸ πλῆ‐
20θος, ταὐτόν, καὶ δὴ καὶ ἑνὸς ἀνδρός, ὁπόταν καλοὶ ἐν ψυχῇ λόγοι ἐνόντες μηδὲν ποιῶσι πλέον, ἀλλὰ ζῇ τού‐ τοις πᾶν τοὐναντίον. ταύτας πάσας ἀμαθίας τὰς πλημ‐ μελεστάτας ἔγωγ’ ἂν θείην πόλεώς τε καὶ ἑνὸς ἑκάστου
τῶν πολιτῶν, ἀλλ’ οὐ τὰς τῶν δημιουργῶν, εἰ ἄρα που73 in vol. 4
25καταμανθάνετε, ὦ ξένοι, ὃ λέγω. —Μανθάνομέν γε, ὦ φίλε, καὶ ξυγχωροῦμεν ἃ λέγεις. —Τοῦτο μὲν τοίνυν οὕτω κείσθω δεδογμένον καὶ λεγόμενον, ὡς τοῖς εἰς ταῦτα ἀμα‐ θαίνουσι τῶν πολιτῶν οὐδὲν ἐπιτρεπτέον ἀρχῆς ἐχόμενον καὶ ὡς ἀμαθέσιν ὀνειδιστέον, ἂν καὶ πάνυ λογιστικοί τε ὦσι
30καὶ πάντα τὰ κομψὰ καὶ ὅσα πρὸς τάχος τῆς ψυχῆς πε‐ φυκότα διαπεπονημένοι ἅπαντα, τοὺς δὲ τοὐναντίον ἔχον‐ τας τούτων ὡς σοφούς τε προσρητέον, ἂν καὶ τὸ λεγό‐ μενον μήτε γράμματα μήτε νεῖν ἐπίστωνται, καὶ τὰς ἀρ‐ χὰς δοτέον ὡς ἔμφροσιν· πῶς γὰρ ἄν, ὦ φίλοι, ἄνευ
35ξυμφωνίας γένοιτ’ ἂν φρονήσεως καὶ τὸ σμικρότατον εἶ‐ δος; οὐκ ἔστιν, ἀλλ’ ἡ καλλίστη καὶ μεγίστη τῶν ξυμ‐ φωνιῶν μεγίστη δικαιότατ’ ἂν λέγοιτο σοφία, ἧς ὁ μὲν κατὰ λόγον ζῶν μέτοχος, ὁ δὲ ἀπολειπόμενος οἰκοφθό‐ ρος καὶ περὶ πόλιν οὐδαμῇ σωτήρ, ἀλλὰ πᾶν τοὐναντίον
40ἀμαθαίνων εἰς ταῦτα ἑκάστοτε φαίνεται.

4

.

1

.

125

Ἐν ταὐτῷ (p. 691 C). Ἐάν τις μείζονα διδῷ τοῖς ἐλάττοσι παρεὶς τὸ μέ‐
τριον, πλοίοις τε ἱστία καὶ σώμασι τροφὴν καὶ ψυχαῖς ἀρχάς, ἀνατρέπεταί που πάντα καὶ ἐξυβρίζοντα τὼ μὲν74 in vol. 4
5εἰς νόσους θεῖ, τὰ δ’ εἰς ἔκγονον ὕβρεως ἀδικίαν.

4

.

1

.

126

 Ἐν ταὐτῷ (p. 697 A—C). Λέγομεν τοίνυν, ὅτι πόλιν, ὡς ἔοικεν, τὴν μέλλου‐ σαν σῴζεσθαί τε καὶ εὐδαιμονήσειν εἰς δύναμιν ἀνθρω‐ πίνην δεῖ καὶ ἀναγκαῖον τιμάς τε καὶ ἀτιμίας διανέμειν
5ὀρθῶς. ἔστιν δὲ ὀρθῶς ἄρα τιμιώτατα μὲν καὶ πρῶτα τὰ περὶ τὴν ψυχὴν ἀγαθὰ κεῖσθαι, σωφροσύνης ὑπαρ‐ χούσης αὐτῇ, δεύτερα δὲ τὰ περὶ τὸ σῶμα καλὰ καὶ ἀγα‐ θά, καὶ τρίτα τὰ περὶ τὴν οὐσίαν καὶ χρήματα λεγόμενα· τούτων δὲ ἂν ἐκτός τις βαίνῃ νομοθέτης ἢ πόλις, εἰς τι‐
10μὰς 〈ἢ〉 χρήματα προάγουσα ἤ τι τῶν ὕστερον εἰς τὸ πρό‐ σθεν τιμαῖς τάττουσα, οὔθ’ ὅσιον οὔτε πολιτικὸν ἂν δρῴη πρᾶγμα.

4

.

1

.

127

 Τοῦ αὐτοῦ Νόμων δʹ (p. 705 A—B). Πρόσοικος γὰρ θάλαττα χώρᾳ τὸ μὲν παρ’ ἑκάστην ἡμέραν ἡδύ, μάλα γε μὴν ὄντως ἁλμυρὸν καὶ πικρὸν γει‐ τόνημα· ἐμπορίας γὰρ καὶ χρηματισμοῦ διὰ καπηλείας
5ἐμπιπλᾶσα αὐτήν, ἤθη παλίμβολα καὶ ἄπιστα ταῖς ψυ‐
χαῖς ἐντίκτουσα, αὐτήν τε πρὸς αὑτὴν τὴν πόλιν ἄπιστον καὶ ἄφιλον ποιεῖ καὶ πρὸς τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους ὡσαύ‐ τως. παραμύθιον δὲ δὴ πρὸς ταῦτα καὶ τὸ πάμφορος εἶναι κέκτηται, τραχεῖα δὲ οὖσα δῆλον ὡς οὐκ ἂν πολύ‐75 in vol. 4
10φορός τε εἴη καὶ πάμφορος ἅμα· τοῦτο γὰρ ἔχουσα, πολλὴν ἐξαγωγὴν ἂν παρεχομένη, νομίσματος ἀργύρου καὶ χρυσοῦ πάλιν ἀντεμπίπλαιτ’ ἄν, οὗ μεῖζον κακόν, ὡς ἔπος εἰπεῖν, πόλει ἀνθ’ ἑνὸς ἓν οὐδὲν ἂν γίγνοιτο εἰς γενναίων καὶ δικαίων ἠθῶν κτῆσιν, ὡς ἔφαμεν, εἰ μεμ‐
15νήμεθα, τοῖς πρόσθεν λόγοις. —Ἀλλὰ μεμνήμεθα, καὶ συγχωροῦμεν τότε λέγειν ἡμᾶς ὀρθῶς καὶ τὰ νῦν.

4

.

1

.

128

 Ἐν ταὐτῷ (p. 709 A—C). Ὡς οὐδείς ποτε ἀνθρώπων οὐδὲν νομοθετεῖ, τύχαι δὲ καὶ ξυμφοραὶ παντοῖαι πίπτουσαι παντοίως νομοθε‐ τοῦσιν ἅπαντα ἡμῖν. ἢ γὰρ πόλεμός τις βιασάμενος ἀνέ‐
5τρεψε πολιτείας καὶ μετέβαλε νόμους, ἢ πενίας χαλεπῆς ἀπορία· πολλὰ δὲ καὶ νόσοι ἀναγκάζουσι καινοτομεῖν λοιμῶν τε ἐμπιπτόντων καὶ χρόνον ἐπὶ πολὺν ἐνιαυτῶν πολλῶν πολλάκις ἀκαιρία. ταῦτα δὴ πάντα προϊδών τις ἄρξειεν ἂν εἰπεῖν, ὅπερ ἐγὼ νῦν δή, θνητὸν 〈μὲν〉 μη‐
10δένα νομοθετεῖν μηδέν, τύχας δ’ εἶναι σχεδὸν ἅπαντα τἀνθρώπινα πράγματα. τὸ δ’ ἔστιν περί τε ναυτιλίαν καὶ κυβερνητικὴν καὶ ἰατρικὴν καὶ στρατηγικὴν πάντα ταῦτ’ εἰπόντα δοκεῖν εὖ λέγειν, ἀλλὰ γὰρ ὅμως αὖ καὶ τόδ’ ἔστιν εὖ λέγοντα λέγειν ἐν τοῖς αὐτοῖς τούτοις. —Τὸ ποῖον;76 in vol. 4
15—ὡς θεὸς μὲν πάντα καὶ μετὰ θεοῦ τύχη καὶ καιρὸς τἀνθρώπινα διακυβερνῶσι ξύμπαντα. ἡμερώτερον μὴν τρί‐ τον συγχωρῆσαι τούτοις δεῖν ἕπεσθαι τέχνην· καιρῷ γὰρ χειμῶνος συλλαβέσθαι κυβερνητικήν, μέγα πλεονέκτημα ἔγωγ’ ἂν θείην. ἢ πῶς; —〈Οὕτως.〉 —Οὐκοῦν καὶ
20τοῖς ἄλλοις ὡσαύτως κατὰ τὸν αὐτὸν ἂν ἔχοι λόγον, καὶ δὴ καὶ νομοθεσίᾳ ταὐτὸν τοῦτο δοτέον· τῶν ἄλλων ξυμ‐ πιπτόντων, ὅσα δεῖ χώρᾳ συντυχεῖν, εἰ μέλλει ποτὲ εὐ‐ δαιμόνως οἰκήσειν, τὸν νομοθέτην ἀληθείας ἐχόμενον τῇ τοιαύτῃ παραπεσεῖν ἑκάστοτε πόλει δεῖν. —Ἀληθέστατα
25λέγεις.

4

.

1

.

129

 Τοῦ αὐτοῦ Νόμων εʹ (p. 743 C—744 A). Ἡμῖν δὲ ἡ τῶν νόμων ὑπόθεσις ἐνταῦθα ἔβλεπεν, ὅπως ὡς εὐδαιμονέστατοι ἔσονται καὶ ὅ τι μάλιστα ἀλ‐ λήλοις φίλοι· εἶεν δὲ οὐκ ἄν ποτε πολῖται φίλοι, ὅπου
5πολλαὶ μὲν δίκαι ἐν ἀλλήλοις εἶεν, πολλαὶ δὲ ἀδικίαι, ἀλλ’ ὅπου ὡς ὅ τι σμικρόταται καὶ ὀλίγισται. λέγομεν
δὴ μήτε εἶναι χρυσὸν δεῖν μήτε ἄργυρον ἐν τῇ πόλει, μήτε αὖ χρηματισμὸν πολὺν διὰ βαναυσίας καὶ τόκων μηδὲ βοσκημάτων αἰσχρῶν, ἀλλ’ ὅσα γεωργία δίδωσι καὶ77 in vol. 4
10φέρει, καὶ τούτων ὁπόσα μὴ χρηματιζόμενον ἀναγκάσειεν ἀμελεῖν ὧν ἕνεκα πέφυκε τὰ χρήματα· ταῦτα δ’ ἐστὶ ψυχὴ καὶ σῶμα, 〈ἃ〉 χωρὶς γυμναστικῆς καὶ τῆς ἄλλης παιδείας οὐκ ἄν ποτε γένοιτο ἄξια λόγου. διὸ δὴ χρη‐ μάτων ἐπιμέλειαν οὐχ ἅπαξ εἰρήκαμεν ὡς χρὴ τελευταῖον
15τιμᾶν· ὄντων γὰρ τριῶν τῶν ἁπάντων, περὶ ἃ πᾶς ἄν‐ θρωπος σπουδάζει, τελευταῖον καὶ τρίτον ἐστὶν ἡ τῶν χρημάτων ὀρθῶς σπουδαζομένη σπουδή, σώματος δὲ πέρι μέση, πρώτη δὲ ἡ τῆς ψυχῆς. καὶ δὴ καὶ νῦν ἣν διεξερ‐ χόμεθα πολιτείαν, εἰ μὲν τὰς τιμὰς οὕτω τάττεται, ὀρ‐
20θῶς νομοθετεῖται· εἰ δέ τις τῶν προσταττομένων αὐ‐ τόθι νόμων σωφροσύνης ἔμπροσθεν ὑγίειαν ἐν τῇ πόλει φανεῖται ποιῶν τιμίαν ἢ πλοῦτον ὑγιείας καὶ τοῦ σω‐ φρονεῖν, οὐκ ὀρθῶς ἀναφανεῖται τιθέμενος.

4

.

1

.

130

 Ἐν ταὐτῷ (p. 744 D). Δεῖ γὰρ ἐν πόλει που, φαμέν, τῇ τοῦ μεγίστου νο‐ σήματος οὐ μετεχούσῃ, ὃ διάστασιν ἢ στάσιν ὀρθότερον ἂν εἴη κεκλῆσθαι, μήτε πενίαν τὴν χαλεπὴν ἐνεῖναι παρά
5τισι τῶν πολιτῶν μήτ’ αὖ πλοῦτον, ὡς † ἀμφότερα τικ‐ τόντων ταῦτα ἀμφότερα.

4

.

1

.

131

 Πλάτωνος Νόμων θʹ (p. 874 E—875 A). Ὡς ἄρα νόμους ἀνθρώποις ἀναγκαῖον τίθεσθαι καὶ ζῆν κατὰ νόμους ἢ μηδὲν διαφέρειν τῶν πάντῃ ἀγριω‐ τάτων θηρίων. ἡ δὲ αἰτία τούτων ἥδε, ὅτι φύσις ἀν‐78 in vol. 4
5θρώπων οὐδενὸς ἱκανὴ φύεται, ὥστε γνῶναί τε τὰ συμ‐ φέροντα ἀνθρώποις εἰς πολιτείαν καὶ γνοῦσα τὸ βέλτιστον ἀεὶ δύνασθαι καὶ ἐθέλειν πράττειν. γνῶναι μὲν γὰρ πρῶτον χαλεπόν, ὅτι πολιτικῇ καὶ ἀληθεῖ τέχνῃ οὐ τὸ ἴδιον ἀλλὰ τὸ κοινὸν ἀνάγκη μέλειν· τὸ μὲν γὰρ κοινὸν
10ξυνδεῖ, τὸ δὲ ἴδιον διασπᾷ τὰς πόλεις· καὶ ὅτι ξυμφέ‐ ρει τῷ κοινῷ τε καὶ ἰδίῳ τοῖν ἀμφοῖν, ἢν τὸ κοινὸν τι‐ θῆται καλῶς.

4

.

1

.

132

 Ἀρχύτα. Πονηρῶν ἀθέων νόμοι θεῶν ἄγραφοι ἀντινομιζόμε‐ νοι πονηρὰν μοῖραν καὶ ζημίαν τῷ μὴ πειθομένῳ διδόντες, πατέρες καὶ ἁγεμόνες τῶν γεγραμμένων νόμων καὶ δογ‐
5μάτων ἀνθρώποις τεθέντων.

4

.

1

.

133

Διωτογένους Πυθαγορείου ἐκ τοῦ Περὶ
ὁσιότητος.
Καλῶς δὲ καὶ τὸ τὸν θεὸν ἐν ἀρχᾷ τῶ δείπνω καὶ τῶ ἀρίστω ἐπικαλεῖσθαι, οὐχ ὡς δεόμενον τινὸς τῶν τοι‐79 in vol. 4
5ούτων, ἀλλ’ ἐς τὸ μνασθέντας κατακοσμηθῆμεν τὰν ψυ‐ χάν· ἐπειδὴ γὰρ ἀπ’ αὐτῶν ἐσμὲν καὶ κεκοινωνήκαμεν τῶ θείω, 〈τῷ θείῳ〉 ποθᾶκόν τι κρίνοντι ἄμμε· διὸ καὶ βού‐ λονται ἰκέλως αὐτοῖς ἅπαντα ἡμᾶς ἐπιτελὲν δικαιοπρα‐ γέοντας. ἔπειτα γὰρ τέτορες αἰτίαι τὰ σύμπαντα περαί‐
10νοντι καὶ ἐπὶ τέλος ἐπιτίθεντι, φύσις καὶ νόμος καὶ τέχνα καὶ τύχα· καὶ τῶν μὲν ... 〈τῶν δὲ〉 ἐξ ἄθεος ποτὶ συμφωνίαν πολιτικὰν φερόντων νόμος ἐπιστάτας καὶ δαμιουργός· τῶν δὲ διὰ φρονάσιος ἀνθρωπίνας τε‐ λεωθέντων, τέχνα 〈κα〉 λέγοιτο δικαίως μάτηρ τε καὶ
15ἁγεμὼν ἦμεν· τῶν δὲ εἰκᾷ τε καὶ ὡς ἔτυχεν ἀπὸ τῶ αὐ‐ τομάτω ὁμοίως ποτιπιπτόντων τοῖς χρηστοῖς τε καὶ πο‐ νηροῖς τύχαν τῶν τοιούτων αἰτίαν φασοῦμες· ταύταν δ’ οὔτ’ ἐν μέτρῳ οὔτ’ ἐν ὅρῳ τεταγμέναν καὶ † πεφρονη‐ μένως ἕκαστα ποιέν· γενναθείσα δὲ δὴ ἐξ αὐταυτῶ γένεος80 in vol. 4
20ἄμφω κινεῖσθαι.

4

.

1

.

134

 Τῶν ἑπτὰ σοφῶν Περὶ πολιτείας (Plut. Septem sap. conviv. p. 154 D—F.) Εἰ δὲ βούλει καὶ νῦν, ἔφη ὁ Σόλων, περὶ πολιτείας ἀκοῦσαι, δοκεῖ μοι πόλις ἄριστα πράττειν καὶ μάλιστα
5σῴζειν δημοκρατίαν, ἐν ᾗ τὸν ἀδικήσαντα τοῦ ἀδικηθέν‐ τος 〈οὐδὲν ἧττον οἱ μὴ ἀδικηθέντεσ〉 προβάλλονται καὶ κολάζουσι. Δεύτερος δὲ ὁ Βίας ἔφη κρατίστην εἶναι δημοκρα‐
τίαν, ἐν ᾗ πάντες ὡς τύραννον φοβοῦνται τὸν νόμον.81 in vol. 4
10 Ἔπειτα Θαλῆς τὴν μήτε πλουσίους ἄγαν μήτε πέ‐ νητας ἔχουσαν πολίτας. Μετὰ δὲ τοῦτον ὁ Περίανδρος, ἐν ᾗ τῶν ἄλλων ἴσων νομιζομένων ἀρετῇ τὸ βέλτιον ὁρίζεται, κακίᾳ δὲ τὸ χεῖρον.
15 Πέμπτος δὲ ὁ Κλεόβουλος ἔφη μάλιστα σωφρονεῖν δῆμον, ὅπου τὸν ψόγον μᾶλλον οἱ πολιτευόμενοι δεδοί‐ κασιν ἢ τὸν νόμον. Ἕκτος δὲ Πιττακός, ὅπου τοῖς πονηροῖς οὐκ ἔξεστιν ἄρχειν.
20 Ὁ δὲ Χίλων ἀπεφήνατο τὴν μάλιστα νόμων ἥκιστα δὲ ῥητόρων ἀκούουσαν πολιτείαν ἀρίστην εἶναι.

4

.

1

.

135

 Ἀρχύτα Πυθαγορείου ἐκ τοῦ Περὶ
νόμου καὶ δικαιοσύνης. Νόμος ποτ’ ἀνθρώπω ψυχάν τε καὶ βίον ὅπερ ἁρ‐ μονία ποτ’ ἀκοάν τε καὶ φωνάν· ὅ τε γὰρ νόμος παι‐
5δεύει μὲν τὰν ψυχάν, συνίστησι δὲ τὸν βίον, ἅ τε ἁρμο‐ νία ἐπιστάμονα μὲν ποιεῖ τὰν ἀκοάν, ὁμόλογον δὲ τὰν φωνάν. φαμὶ δὴ ἐγὼ πᾶσαν κοινωνίαν ἐξ ἄρχοντος καὶ ἀρχομένω συνεστάμεν καὶ τρίτον νόμων. νόμων δὲ ὁ μὲν
ἔμψυχος βασιλεύς, ὁ δὲ ἄψυχος γράμμα. πρᾶτος ὦν ὁ82 in vol. 4
10νόμος· τούτω γὰρ 〈ἐμμονᾷ〉 ὁ μὲν βασιλεὺς νόμιμος, ὁ δ’ ἄρχων ἀκόλουθος, ὁ δ’ ἀρχόμενος ἐλεύθερος, ἁ δ’ ὅλα κοινωνία εὐδαίμων· καὶ τούτω παραβάσει 〈ὁ〉 μὲν βασιλεὺς τύραννος, ὁ δ’ ἄρχων ἀνακόλουθος, ὁ δ’ ἀρχό‐ μενος δοῦλος, ὁ δ’ ὅλα κοινωνία κακοδαίμων. συνεί‐
15ρονται μὲν γὰρ ταὶ πράξιες ἐκ τῶ ἄρχεν καὶ τῶ ἄρ‐ χεσθαι καὶ τρίτον ἐκ τῷ κρατέν. τὸ μὲν ὦν ἄρχεν τῶ κρέσσονος οἰκῇον, τὸ δ’ ἄρχεσθαι τῶ χερῄονος, τὸ δὲ κρατὲν ἀμφοτέρων· ἄρχει μὲν γὰρ τὸ λόγον ἔχον τᾶς ψυ‐ χᾶς, ἄρχεται δὲ τὸ ἄλογον, κρατοῦντι δὲ τῶν παθέων ἀμ‐
20φότερα. γίνεται γὰρ ἐκ τᾶς ἑκατέρων συναρμογᾶς ἀρετά, αὕτα δὲ καὶ ἀπὸ τᾶν ἁδονᾶν καὶ ἀπὸ τᾶν λυπᾶν ἐς ἀρε‐ μίαν καὶ ἀπάθειαν ἀπάγει τὰν ψυχάν.

4

.

1

.

136

 Ἐν ταὐτῷ. Δεῖ δὲ τὸν νόμον ἀκόλουθον ἦμεν τᾷ φύσει, δυνα‐ τὸν τοῖς πράγμασι, συμφέροντα τᾷ πολιτικᾷ κοινωνίᾳ· αἴτε γὰρ ἑνὸς τούτων αἴτε πλῃόνων αἴτε πάντων ἀπο‐
5λείπεται, ἤτοι οὐ νόμος ἢ οὐ τέλῃος νόμος ἐσεῖται. ἀκό‐
λουθος μὲν ὦν κα εἴη τᾷ φύσει, μιμεόμενος τὸ τᾶς φύ‐ σιος δίκαιον· τοῦτο δέ ἐστιν τὸ ἀνάλογον καὶ τὸ ἐπι‐ βάλλον ἑκάστῳ κατὰ τὰν ἑκάστω ἀξίαν. δυνατὸς δέ, αἰ ποτὶ τὼς νομοθετουμένως ἔχει τὰν συναρμογάν· πολλοὶ83 in vol. 4
10γὰρ τὸ τᾷ φύσει καὶ πρᾶτον ἀγαθὸν 〈οὐχ〉 ἱκανοὶ δέξα‐ σθαι, τὸ δὲ ποθ’ αὑτὼς καὶ τὸ ἐνδεχόμενον· οὕτω γὰρ καὶ τοὶ νοσέοντες καὶ τοὶ κάμνοντες τυγχάνοντι ἐπιμε‐ λείας.

4

.

1

.

137

 Ἐν ταὐτῷ. Συμφέρων δὲ τᾷ πολιτικᾷ κοινωνίᾳ, αἴκα μὴ μό‐ ναρχος ᾖ καὶ ἰδιωφελὴς ὁ νόμος, κοινωφελὴς δὲ καὶ διὰ πάντων διατείνων· δεῖ δὲ καὶ ποτὶ τὰν χώραν καὶ ποτὶ
5τὼς τόπως ἀποβλέπεν τὸν νόμον, οὔτε γὰρ γᾶ τὼς αὐ‐ τὼς καρπὼς οὔτε ψυχὰ ἀνθρώπων τὰν αὐτὰν ἀρετὰν παραδέξασθαι δύναται. διὸ τὸ δίκαιον τοὶ μὲν ἀριστο‐ κρατικὸν τοὶ δὲ δαμοκρατικὸν τοὶ δὲ ὀλιγαρχικὸν ποι‐ οῦντι· καὶ τὸ ἀριστοκρατικὸν κατὰ τὰν ὑπεναντίαν μεσό‐
10τατα· τοῖς μὲν γὰρ μέζοσι μέζονας τὼς [δὲ] λόγως, τοῖς δὲ μῄοσι μῄονας διανέμει ἁ ἀναλογία αὕτα· τὸ δὲ δα‐ μοκρατικὸν κατὰ τὰν γεωμετρικάν· ἐν γὰρ ταύτᾳ τοὶ λόγοι ἶσοι τῶν μεζόνων καὶ μῃόνων μεγεθέων· τὸ δὲ ὀλιγαρ‐
χικὸν καὶ τυραννικὸν κατὰ τὰν ἀριθμητικάν· ἀντιάζει γὰρ84 in vol. 4
15αὕτα τᾷ ὑπεναντίᾳ· τοῖς γὰρ μῄοσι μέζονας τὼς λόγως, τοῖς δὲ μέζοσι μῄονας. ταὶ μὲν ὦν ἰδέαι τᾶς διανομᾶς το‐ σαῦται, ταὶ δὲ εἰκόνες ἐν ταῖς πολιτείαις καὶ τοῖς οἴκοις θεωρέονται· τιμαί τε γὰρ καὶ κολάσιες καὶ ἀρχαὶ 〈ἢ〉 ἐξ ἴσω τοῖς μέζοσι καὶ μῄοσι διανέμονται, ἢ ἐξ ἀνίσω
20ἢ τῷ ἀρετᾷ ὑπερέχεν ἢ τῷ πλούτῳ ἢ καὶ δυνάμει. τὸ μὲν ὦν ἐξ ἴσω δαμοκρατικόν, τὸ δὲ ἐξ ἀνίσω ἀριστοκρα‐ τικὸν ἢ ὀλιγαρχικόν.

4

.

1

.

138

 Ἐν ταὐτῷ. Δεῖ δὲ τὸν νόμον τὸν κάρρονα καὶ τὰν πόλιν ἐκ πα‐ σᾶν σύνθετον εἶμεν τᾶν ἀλλᾶν πολιτειᾶν· καὶ ἔχεν τι δα‐ μοκρατίας, ἔχεν τι ὀλιγαρχίας, ἔχεν τι βασιλῄας καὶ ἀριστο‐
5κρατίας· ὥσπερ καὶ ἐν τᾷ Λακεδαίμονι· τοὶ μὲν γὰρ βασιλέες τᾶς μοναρχίας, τοὶ δὲ γέροντες τᾶς ἀριστοκρα‐ τίας, τοὶ δὲ ἔφοροι τᾶς ὀλιγαρχίας, ἱππαγρέται δὲ καὶ κόροι τᾶς δαμοκρατίας. δεῖ τοίνυν τὸν νόμον μὴ μόνον ἀγαθὸν καὶ καλὸν ἦμεν, ἀλλὰ καὶ ἀντιπεπονθέναι τοῖς
10αὑτῶ μερέεσσιν· οὗτος γὰρ ἰσχυρὸς καὶ βέβαιος· τὸ δ’ ἀντιπεπονθέναι λέγω αὐτῶ, καὶ ἄρχεν καὶ ἄρχεσθαι τὰν αὐτὰν ἀρχάν, ὥσπερ καὶ ἐν τᾷ εὐνομωτάτᾳ Λακεδαίμονι. τοῖς μὲν γὰρ βασιλεῦσιν τοὶ ἔφοροι ἀντικάθηνται, τού‐
τοις δ’ οἱ γέροντες, μέσοι δ’ οἱ κόροι καὶ ἱππαγρέται·85 in vol. 4
15ἐφ’ ὃ γὰρ ἂν ῥέψωντι τοὶ πλεονεκτίοντες τῶν ἀρχόντων, οὗτοι τοῖς ἄλλοις ὑποτίθενται. Δεῖ τὸν νόμον τὰ περὶ θεὼς καὶ δαίμονας καὶ γο‐ νέας καὶ ὅλως τὰ καλὰ καὶ τίμια πρᾶτα τίθεσθαι, δεύ‐ τερον δὲ τὰ συμφέροντα· τὰ γὰρ μῄονα τοῖς μέζοσιν
20ἀκολουθὲν ποθάκει· καὶ μὴ ἐν οἰκήμασι καὶ θυρώμασιν ἐνῆμεν, ἀλλ’ ἐν τοῖς ἤθεσι τῶν πολιτευομένων. οὐδὲ γὰρ ἐν Λακεδαίμονι τᾷ εὐνομωτάτᾳ πλάθει γραμμάτων ἁ πό‐ λις διοικῆται, πολὺ δὲ μᾶλλον [ἐν] τοῖς τρόποις τῶν πο‐ λιτευομένων. συμφέροντι δὲ τᾷ πολιτικᾷ κοινωνίᾳ, αἴκα
25μὴ μόναρχος ᾖ καὶ ἰδιωφελής, κοινωφελὴς δὲ καὶ διὰ πάντων διατείνων ὁ νόμος καὶ τὰν ζαμίαν ἐς τὰν αἰσχύ‐ ναν καὶ τὰν ἀτιμίαν ἀμφέρῃ, μὴ ἐς τὰν τῶν χρημάτων ἀποβολάν. ἐκ μὲν γὰρ τῶ αἰσχύνᾳ ζαμιοῦσθαι κοσμιό‐ τατα καὶ χρηστότατα σπουδάζοντι, ὅπως τὰν ἐν τοῖς νό‐
30μοις ζαμίαν ἀκοινώνατον ἔχωντι· ἐκ δὲ τῶ χρήμασι χρή‐ ματα περὶ πλείστω ποιησοῦνται, μέγιστον φάρμακον ὑπολαμβάνοντες ἦμεν τῶν ἁμαρτημάτων. ἄριστον μὲν ὦν τὰν ὅλαν πόλιν οὕτως συντετάχθαι, ὥστε μηδενὸς πο‐ τιδεῖσθαι ἔξωθεν, μήτε κατ’ ἀρετὰν μήτε κατὰ δύναμιν
35μήτε κατ’ ἄλλαν μηδεμίαν αἰτίαν· οὕτω γὰρ καὶ σῶμα καὶ οἰκία καὶ στράτευμα συντέτακται καλῶς, τὸ ἐν αὑτῷ ἔχον τὰν αἰτίαν τᾶς σωτηρίας, ἀλλὰ μὴ ἔξωθεν· σῶμα μὲν τὸ κάρρον, οἰκία δ’ ἁ συγκειμένα καλῶς, στράτευμα δὲ τὸ μὴ μισθοφόρον μηδ’ ἀγύμναστον· κρέσσονα γὰρ86 in vol. 4
40τὰ οὕτως συνταχθέντα γίνεται τῶν ἄλλων· καὶ ἐλεύθερα μὲν καὶ ἀδούλωτα, οὐ πολλῶν ποτιδεόμενα ποτὶ τὰν δια‐ μονάν, ὀλίγων δὲ καὶ εὐπαρακομίστων. οὕτω γὰρ ὦν ὁ μὲν ἰσχυρὸς τῶ βάρεος, ὁ δὲ γυμνάτας τῶ ῥίγεος περι‐ γίνεται· γυμνάζοντι γὰρ ταὶ τύχαι καὶ ταὶ συμφοραὶ τὼς
45ἀνθρώπως· ἐπεὶ καὶ τῷ σώφρονι καὶ διαποναθέντι καὶ σώματι καὶ ψυχᾷ καὶ τροφὰ ἁδέα φαίνεται πᾶσα καὶ ποτόν, καὶ εὐνὰ δὲ ἁ μετὰ φυλλάδος, τῷ δὲ τρυφᾶν καὶ συβαρίζεν ἐκποριουμένῳ καὶ ἁ τῶ μεγάλω βασιλέος πα‐ ρασκευὰ δυσάρεστος καὶ ἀλλοτρία. τὸν νόμον ὦν ἐν τοῖς

4

.

1

.

138

(50)

ἤθεσι καὶ τοῖς ἐπιταδεύμασι τῶν πολιτᾶν ἐγχρῴζεσθαι δεῖ· τὼς γὰρ πολίτας αὐτάρκεας θήσει καὶ διανεμεῖ τὸ κατ’ ἀξίαν ἑκάστῳ καὶ τὸ ἐπιβάλλον· οὕτω γὰρ καὶ ὁ ἅλιος φερόμενος διὰ τῶ ζῳοφόρω διανέμει τοῖς ἐπὶ γᾶς πᾶσι καὶ γενέσιος καὶ τροφᾶς καὶ βιοτᾶς τὰν ποθάκου‐
55σαν μοῖραν, οἷον εὐνομίαν τὰν εὐκρασίαν τᾶν ὡρᾶν παρα‐
σκευαζόμενος. διὸ καὶ νόμιος καὶ νεμήιος Ζεὺς καλέε‐ ται, καὶ νομεὺς ὁ διανέμων τὰς τροφὰς τοῖς ὀίεσσιν· καὶ τὸ τῶν κιθαρῳδῶν δὲ ᾄσματα νόμοι· συντάσσοντι γὰρ καὶ ταῦτα τὰν ψυχάν, ἁρμονίᾳ καὶ ῥυθμοῖς καὶ μέτροις87 in vol. 4
60ἀειδόμενα.

4

.

1

.

139

 Ἐκ τοῦ Ἀρχύτου Περὶ μαθημάτων (Diels fragm. d. Vorsokr.2 p. 262). Δεῖ γὰρ ἢ μαθόντα παρ’ ἄλλω ἢ αὐτὸν ἐξευρόντα, ὧν ἀνεπιστάμων ἦσθα, ἐπιστάμονα γενέσθαι. τὸ μὲν ὦν
5μαθὲν παρ’ ἄλλω καὶ ἀλλοτρίᾳ, τὸ δ’ ἐξευρὲν αὐτὸν δι’ αὐτῶ καὶ ἰδίᾳ. ἐξευρὲν δὲ μὴ ζατοῦντα 〈ἄπορον καὶ σπάνιον, ζατοῦντα δὲ〉 εὔπορον καὶ ῥᾴδιον· μὴ ἐπιστά‐ μενον δὲ ζατὲν ἀδύνατον. Στάσιν μὲν ἔπαυσεν, ὁμόνοιαν δὲ αὔξησεν λογισμὸς
10εὑρεθείς· πλεονεξία τε γὰρ οὐκ ἔστι τούτω γενομένω καὶ
ἰσότας ἔστιν· τούτῳ γὰρ περὶ τῶν συναλλαγμάτων διαλ‐ λασσόμεθα. διὰ τοῦτον ὦν οἱ πένητες λαμβάνοντι παρὰ τῶν δυναμένων, οἵ τε πλούσιοι διδόντι τοῖς δεομένοις, πιστεύοντες ἀμφότεροι διὰ τούτω τὸ ἶσον ἕξειν. κανὼν88 in vol. 4
15δὲ καὶ κωλυτὴρ τῶν ἀδικούντων 〈ἐὼν〉 τὼς μὲν ἐπιστα‐ μένως λογίζεσθαι πρὶν ἀδικὲν ἔπαυσε, πείσας ὅτι οὐ δυ‐ νασοῦνται λαθέν, ὅταν ἐπ’ αὐτὸν ἔλθωντι, τὼς δὲ μὴ ἐπισταμένως, ἐν αὐτῷ δηλώσας ἀδικοῦντας, ἐκώλυσεν ἀδι‐ κῆσαι.

4

.

1

.

140

 Πλουτάρχου ἐκ τοῦ Ὅτι 〈καὶ〉 γυναῖκα
παιδευτέον (Plut. mor. vol. VII p. 126 Bern.). Μὴ παιδὶ μάχαιραν, ἡ παροιμία φησίν· ἐγὼ δὲ φαίην 〈ἄν〉, μὴ παιδὶ πλοῦτον μηδὲ ἀνδρὶ ἀπαιδεύτῳ δυ‐
5ναστείαν.

4

.

1

.

141

Αἰσώπου. Αἴσωπος τότε ἔλεγεν κακῶς ἔσεσθαι πᾶσιν, ὅταν
πάντες πάντα ἐπιτηδεύωσιν.89 in vol. 4

4

.

1

.

142

 Ἐκ τῶν Δημοσθένους Φιλιππικῶν (VI p. 66). Αἴτιον δὲ τούτων, ὅτι πάντας, ὦ Ἀθηναῖοι, τοὺς πλεονεκτεῖν ζητοῦντας ἔργῳ κωλύειν καὶ πράξεσιν, οὐχὶ
5λόγοις δέον.

4

.

1

.

143

 Ἐπικούρου (fr. 530 p. 320 Vs.) Οἱ νόμοι χάριν τῶν σοφῶν κεῖνται, οὐχ ὅπως μὴ ἀδι‐ κῶσιν, ἀλλ’ ὅπως μὴ ἀδικῶνται.

4

.

1

.

144

 Ἐκ τῶν Ἀριστοτέλους Χρειῶν. Δημοσθένης ὁ ῥήτωρ ἔφη πόλεως εἶναι ψυχὴν τοὺς νόμους· ‘ὥσπερ γὰρ σῶμα στερηθὲν ψυχῆς πίπτει, οὕτω καὶ πόλις μὴ ὄντων νόμων καταλύεται‘.

4

.

1

.

145

 〈Πλάτωνοσ〉 Πολιτείας ηʹ (p. 550 E —551 D). Τοὐντεῦθεν τοίνυν, εἶπον, προϊόντες εἰς τὸ πρόσθεν χρηματίζεσθαι, ὅσῳ ἂν τοῦτο τιμιώτερον ἡγῶνται, το‐
5σούτῳ ἀρετὴν ἀτιμοτέραν· ἢ οὐχ οὕτω πλούτου ἀρετὴ διέστηκεν, ὥσπερ ἐν πλάστιγγι ζυγοῦ κειμένου ἑκατέρου, ἀεὶ τοὐναντίον ῥέποντε; Καὶ μάλ’, ἔφη. Τιμωμένου δὴ πλούτου ἐν πόλει καὶ τῶν πλουσίων ἀτιμοτέρα ἀρετή τε
καὶ οἱ ἀγαθοί. Δῆλον. Ἀσκεῖται δὴ τὸ ἀεὶ τιμώμενον,90 in vol. 4
10ἀμελεῖται δὲ τὸ ἀτιμαζόμενον. Οὕτω. Ἀντὶ δὴ φιλο‐ νίκων καὶ φιλοτίμων ἀνδρῶν φιλοχρηματισταὶ καὶ φιλο‐ χρήματοι τελευτῶντες ἐγένοντο, καὶ τὸν μὲν πλούσιον ἐπαινοῦσί τε καὶ θαυμάζουσι καὶ εἰς τὰς ἀρχὰς ἄγουσι, τὸν δὲ πένητα ἀτιμάζουσι. Πάνυ γε. Οὐκοῦν τότε δὴ
15νόμον τίθενται ὅρον πολιτείας ὀλιγαρχικῆς ταξάμενοι πλῆθος χρημάτων, οὗ μὲν μᾶλλον ὀλιγαρχία, πλέον, οὗ δ’ ἧττον, ἔλαττον, προειπόντες ἀρχῶν μὴ μετέχειν ᾧ ἂν μὴ 〈ᾖ〉 οὐσία εἰς τὸ ταχθὲν τίμημα, ταῦτα δὲ ἢ βίᾳ μεθ’ ὅπλων διαπράττονται, ἢ καὶ πρὸ τούτου φο‐
20βήσαντες κατεστήσαντο τὴν τοιαύτην πολιτείαν. ἢ οὐχ οὕτως; Οὕτω μὲν οὖν. Ἡ μὲν δὴ κατάστασις ὡς ἔπος εἰπεῖν αὕτη. Ναί, ἔφη· ἀλλὰ τίς δὴ ὁ τρόπος τῆς πο‐ λιτείας; καὶ ποῖά ἐστιν ἃ ἔφαμεν αὐτὴν ἁμαρτήματα ἔχειν; Πρῶτον μέν, ἔφην, τοῦτο αὐτό, ὅρος αὐτῆς οἷός
25ἐστιν· ἄθρει γάρ, εἰ νεῶν οὕτω τις ποιοῖτο κυβερνήτας, ἀπὸ τιμημάτων, τῷ δὲ πένητι, εἰ καὶ κυβερνητικώτερος εἴη, μὴ ἐπιτρέποι. —Πονηράν, ἦ δ’ ὅς, τὴν ναυτιλίαν αὐτοὺς ναυτίλλεσθαι. Οὐκοῦν καὶ περὶ ἄλλου οὕτως ὁτου‐ οῦν ἤ τινος ἀρχῆς; Οἶμαι ἔγωγε. Πλὴν πόλεως; ἦν δ’
30ἐγώ· ἢ καὶ πόλεως πέρι; Πολύ γ’, ἔφη, μάλιστα, ὅσῳ χαλεπωτάτη καὶ μεγίστη ἡ ἀρχή. Ἓν μὲν δὴ τοῦτο το‐ σοῦτον ὀλιγαρχία ἂν ἔχοι ἁμάρτημα. Φαίνεται.

4

.

1

.

146

 Θουκυδίδου ἱστορίας εʹ δημηγορίας
Ἀθηναίων (111, 4). Ὡς οἵτινες τοῖς μὲν ἴσοις μὴ εἴκουσι, τοῖς δὲ κρείτ‐ τοσι καλῶς προσφέρονται, πρὸς δὲ τοὺς ἥσσους μέτριοί
5εἰσι, πλεῖστ’ ἂν ὀρθοῖντο.

4

.

1

.

147

 Εὐσεβίου (fr. 39 Mull.). Πλοῦτος ἐν πόλι τῇ μελλούσῃ εὐδαιμονέειν ἀρετῆς μήκοτε προτιμηθείη, ὅκως μὴ διὰ τοῦτο ἐς τὴν ἐκείνου ἐπιθυμίην πάντων συρρεόντων ὀλιγωρίη καὶ ἀνασκησίη91 in vol. 4
5ἀρετῆς ψυχαῖς τῶν κατὰ τὴν πόλιν ἐμφύῃ. ἀρετῆς γὰρ ἀτιμαζομένης πλοῦτος μοῦνος σπουδαζόμενος καὶ ἐνδυ‐ ναστεύσας ὕβριός τε καὶ ὑπερηφανίης ὑπηρέτης καὶ πάν‐ των κακῶν ὑπ’ ἐξουσίης τε καὶ τοῦ ἀνεπιπλήκτου † τὰ ἀπεστώσης ἀρετῆς οὐδεὶς ἀνακαλέσεται χορηγὸς γίνεται.

4

.

1

.

148

 Εὐσεβίου (fr. 40 Mull.). Ἄρχουσιν ἡ ὀφειλομένη αἰδὼς καὶ τιμὴ φυλασσο‐ μένη κόσμον σῴζει πόλιος καὶ διατηρέει.

4

.

1

.

149

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Γοργίου (p. 476 A —479 C). Μετὰ τοῦτο δὲ περὶ οὗ τὸ δεύτερον ἠμφισβητήσα‐ μεν σκεψώμεθα, τὸ ἀδικοῦντα διδόναι δίκην ἆρα μέγι‐
5στον τῶν κακῶν ἐστιν, ὡς σὺ ᾤου, ἢ μεῖζον τὸ μὴ διδό‐ ναι, ὡς αὖ ἐγὼ ᾤμην. σκοπώμεθα δὲ τῇδε· τὸ διδόναι δίκην καὶ τὸ κολάζεσθαι δικαίως ἀδικοῦντα ἆρα τὸ αὐ‐ τὸ καλεῖς; —Ἔγωγε. —Ἔχεις οὖν λέγειν, ὡς οὐχὶ τά γε δίκαια πάντα καλά ἐστιν, καθ’ ὅσον καὶ δίκαια;
10καὶ διασκεψάμενος εἰπέ. —Ἀλλά μοι δοκεῖ, ὦ Σώ‐ κρατες. —Σκόπει δὴ καὶ τόδε· ἆρα εἴ τίς τι ποιεῖ,
ἀνάγκη τι εἶναι καὶ πάσχειν ὑπὸ τούτου τοῦ ποιοῦντος; —Ἔμοιγε δοκεῖ. —Ἆρα τοῦτο πάσχον, ὃ τὸ ποιοῦν ποιεῖ, καὶ τοιοῦτον, οἷον ποιεῖ τὸ ποιοῦν; λέγω δὲ 〈τὸ〉92 in vol. 4
15τοιόνδε· εἴ τις τύπτει, ἀνάγκη τι τύπτεσθαι; —Ἀνάγκη. —Καὶ εἰ σφόδρα τύπτει ἢ ταχὺ ὁ τύπτων, οὕτω καὶ τὸ τυπτόμενον τύπτεσθαι; —Ναί. —Τοιοῦτον ἄρα πάθος τῷ τυπτομένῳ ἐστίν, οἷον ἂν τὸ τύπτον ποιῇ; —Πάνυ γε. —Οὐκοῦν καὶ εἰ καίει τις, ἀνάγκη τι καίεσθαι; —
20Πῶς γὰρ οὔ; —Καὶ εἰ σφόδρα γε καίει ἢ ἀλγεινῶς, οὕτως καίεσθαι τὸ καιόμενον, ὡς ἂν τὸ καῖον καίῃ; —Πάνυ γε. —Οὐκοῦν καὶ εἰ τέμνει τις, ὁ αὐτὸς λόγος; τέμνεται γάρ τι. —Ναί. —Καὶ εἰ μέγα γε ἢ βαθὺ τὸ τμῆμα ἢ ἀλγεινόν, τοιοῦτον τμῆμα τέμνεται
25τὸ τεμνόμενον, οἷον τὸ τέμνον τέμνει; —Φαίνεται. —Συλλήβδην δὴ ὅρα εἰ ὁμολογεῖς, ὃ ἄρτι ἔλεγον, περὶ πάντων, οἷον ἂν ποιῇ τὸ ποιοῦν, τοιοῦτον τὸ πάσχον πάσχειν. —Ἀλλ’ ὁμολογῶ. —Τούτων δὴ ὁμολογουμέ‐ νων, τὸ δίκην διδόναι πότερον πάσχειν τί ἐστιν ἢ ποι‐
30εῖν; —Ἀνάγκη, ὦ Σώκρατες, πάσχειν. —Οὐκοῦν ὑπό τινος ποιοῦντος; —Πῶς γὰρ οὔ; ὑπό γε τοῦ κολά‐ ζοντος. —Ὁ δὲ ὀρθῶς κολάζων δικαίως κολάζει; —Ναί. —Δίκαια ποιῶν ἢ οὔ; —Δίκαια. —Οὐ‐ κοῦν ὁ κολαζόμενος δίκην διδοὺς δίκαια πάσχει; —
35Φαίνεται. —Τὰ δὲ δίκαιά που καλὰ ὡμολόγηται; — Πάνυ γε. —Τούτων ἄρα ὁ μὲν ποιεῖ καλά, ὁ δὲ πάσχει, ὁ κολαζόμενος; —Ναί. —Οὐκοῦν εἴπερ
καλά, ἀγαθά; ἢ γὰρ ἡδέα ἢ ὠφέλιμα. —Ἀνάγκη. —Ἀγαθὰ ἄρα πάσχει ὁ δίκην διδούς; —Ἔοικεν. —93 in vol. 4
40Ὠφελεῖται ἄρα; —Ναί. —Ἆρα ἥνπερ ἐγὼ ὑπολαμβάνω τὴν ὠφέλειαν; βελτίων τὴν ψυχὴν γίγνεται, εἴπερ δι‐ καίως κολάζεται; —Εἰκός γε. —Κακίας ἄρα ψυχῆς ἀπαλλάττεται ὁ δίκην διδούς; —Ναί. —Ἆρ’ οὖν τοῦ μεγίστου ἀπαλλάττεται κακοῦ; ὧδε δὲ σκόπει· ἐν χρημάτων
45κατασκευῇ ἀνθρώπου κακίαν ἄλλην τινὰ ἐνορᾷς ἢ πε‐ νίαν; —Οὔκ, ἀλλὰ πενίαν. —Τί δ’ ἐν σώματος κατα‐ σκευῇ; κακίαν 〈ἂν〉 φήσαις ἀσθένειαν εἶναι καὶ νόσον καὶ αἶσχος καὶ τὰ τοιαῦτα; —Ἔγωγε. —Οὐκοῦν καὶ ἐν ψυχῇ πονηρίαν ἡγῇ τινα εἶναι; —Πῶς γὰρ οὔ; —Ταύ‐

4

.

1

.

149

(50)

την οὖν οὐκ ἀδικίαν καλεῖς καὶ ἀμαθίαν καὶ δειλίαν καὶ τὰ τοιαῦτα; —Πάνυ μὲν οὖν. —Οὐκοῦν χρημάτων καὶ σώματος καὶ ψυχῆς, τριῶν ὄντων, τριττὰς εἴρηκας πονηρίας, πενίαν, νόσον, ἀδικίαν; —Ναί. —Τίς τούτων τῶν πο‐ νηριῶν αἰσχίστη; οὐχ ἡ ἀδικία καὶ συλλήβδην ἡ τῆς ψυ‐
55χῆς πονηρία; —Πολύ γε. —Εἰ δὴ αἰσχίστη, καὶ κακί‐ στη; —Πῶς, ὦ Σώκρατες, λέγεις; —Ὡδί· ἀεὶ τὸ αἴσχιστον ἤτοι λύπην μεγίστην παρέχον ἢ βλάβην ἢ ἀμ‐ φότερον αἴσχιστόν ἐστιν ἐκ τῶν ὡμολογημένων ἐν τῷ ἔμ‐ προσθεν. —Μάλιστα. —Αἴσχιστον δὲ ἀδικία καὶ ξύμ‐
60πασα ψυχῆς πονηρία νῦν δὴ ὡμολόγηται ἡμῖν; — Ὡμολόγηται γάρ. —Οὐκοῦν ἢ ἀνιαρότατόν ἐστι καὶ ἀνίᾳ
ὑπερβάλλον αἴσχιστον τούτων ἐστὶν ἢ βλάβῃ ἢ ἀμφότερα; —Ἀνάγκη. —Ἆρ’ οὖν ἀλγεινότερόν ἐστιν τοῦ πένεσθαι καὶ κάμνειν τὸ ἄδικον εἶναι καὶ ἀκόλαστον καὶ δειλὸν καὶ94 in vol. 4
65ἀμαθῆ; —Οὐκ ἔμοιγε δοκεῖ, ὦ Σώκρατες, ἀπὸ τούτων γε. —Ὑπερφυεῖ τινι ἄρα ὡς μεγάλῃ βλάβῃ καὶ κακῷ θαυμασίῳ ὑπερβάλλουσα τὰ ἄλλα ἡ τῆς ψυχῆς πονηρία αἴσχιστόν ἐστι πάντων, ἐπειδὴ οὐκ ἀλγηδόνι γε, 〈ὡς ὁ σὸσ〉 λόγος. —Φαίνεται. —Ἀλλὰ μήν που τὸ με‐
70γίστῃ βλάβῃ ὑπερβάλλον μέγιστον ἂν κακὸν εἴη τῶν ὄν‐ των. —Ναί. —Ἡ ἀδικία ἄρα καὶ ἡ ἀκολασία καὶ ἡ ἄλλη ψυχῆς πονηρία μέγιστον τῶν ὄντων κακόν ἐστιν; — Φαίνεται. —Τίς οὖν τέχνη πενίας ἀπαλλάττει; οὐ χρη‐ ματιστική; —Ναί. —Τίς δὲ νόσου; οὐκ ἰατρική; —
75Ἀνάγκη. —Τίς δὲ πονηρίας καὶ ἀδικίας; εἰ μὴ οὕτως εὐπορεῖς, ὧδε σκόπει· ποῖ ἄγομεν καὶ παρὰ τίνας τοὺς κάμνοντας τὰ σώματα; —Παρὰ τοὺς ἰατρούς, ὦ Σώκρα‐ τες [φής]. —Ποῖ δὲ τοὺς ἀδικοῦντας καὶ ἀκολασταίνον‐ τας; —Παρὰ τοὺς δικαστὰς λέγεις; —Οὐκοῦν δίκην
80δώσοντας; —Φημί. —Ἀρ’ οὖν οὐ δικαιοσύνῃ τινὶ χρώ‐ μενοι κολάζουσιν οἱ ὀρθῶς κολάζοντες; —Δῆλον δή. — Χρηματιστικὴ μὲν ἄρα πενίας ἀπαλλάττει, ἰατρικὴ δὲ νό‐ σου, δίκη δὲ ἀκολασίας καὶ ἀδικίας. —Φαίνεται. —Τί
τούτων κάλλιστόν ἐστιν ὧν λέγεις; —Τίνων λέγεις; —95 in vol. 4
85Χρηματιστικῆς, ἰατρικῆς, δίκης. —Πολὺ διαφέρει, ὦ Σώ‐ κρατες, ἡ δίκη. —Οὐκοῦν αὖ ἤτοι ἡδονὴν πλείστην ποιεῖ ἢ ὠφέλειαν ἢ ἀμφότερα, εἴπερ κάλλιστόν ἐστιν; —Ναί. —Ἆρ’ οὖν τὸ ἰατρεύεσθαι ἡδύ ἐστι, καὶ χαίρουσιν οἱ ἰα‐ τρευόμενοι; —Οὐκ ἔμοιγε δοκεῖ. —Ἀλλὰ ὠφέλιμόν γε.
90ἦ γάρ; —Ναί. —Μεγάλου γὰρ κακοῦ ἀπαλλάττεται, ὥστε λυσιτελεῖ ὑπομεῖναι τὴν ἀλγηδόνα καὶ ὑγιῆ εἶναι. —Πῶς γὰρ οὔ; —Ἆρ’ οὖν οὕτως ἂν περὶ σῶμα εὐδαι‐ μονέστατος ἄνθρωπος εἴη, ἰατρευόμενος, ἢ μηδὲ κάμνων ἀρχήν; —Δηλονότι μηδὲ κάμνων. —Οὐ γὰρ τοῦτ’ ἦν
95εὐδαιμονία, ὡς ἔοικεν, κακοῦ ἀπαλλαγή, ἀλλὰ τὴν ἀρχὴν μηδὲ κτῆσις. —Ἔστι ταῦτα. —Τίς δέ; ἀθλιώτερος πό‐ τερος δυοῖν ἐχόντοιν κακὸν εἴτε ἐν σώματι εἴτε ἐν ψυχῇ, ὁ ἰατρευόμενος καὶ ὁ ἀπαλλαττόμενος τοῦ κακοῦ, ἢ ὁ μὴ ἰατρευόμενος, ἔχων δέ; —Φαίνεται ὁ μὴ ἰατρευόμενος.

4

.

1

.

149

(100)

—Οὐκοῦν τὸ δίκην διδόναι μεγάλου κακοῦ ἀπαλλαγὴ ἦν, πονηρίας; —Ἦν γάρ. —Σωφρονίζει γάρ που καὶ δι‐ καιοτέρους ποιεῖ καὶ ἰατρικὴ γίγνεται πονηρίας ἡ δίκη. —Ναί. —Εὐδαιμονέστατος μὲν ἄρα ὁ μὴ ἔχων κακίαν ἐν ψυχῇ, ἐπειδὴ τοῦτο μέγιστον τῶν κακῶν ἐφάνη. —
105Δῆλον δή. —Δεύτερος δέ που ὁ ἀπαλλαττόμενος. — Ἔοικεν. —Οὗτος δ’ ἦν ὁ νουθετούμενός τε καὶ ἐπιπλητ‐ τόμενος καὶ δίκην διδούς. —Ναί. —Κάκιστ’ ἄρα ζῇ ὁ
ἔχων καὶ μὴ ἀπαλλαττόμενος. —Φαίνεται. —Οὐκοῦν οὗτος τυγχάνει ὢν ὃς ἂν τὰ μέγιστα ἀδικῶν καὶ χρώμε‐96 in vol. 4
110νος μεγίστῃ ἀδικίᾳ διαπράξηται ὥστε μήτε νουθετεῖσθαι μήτε κολάζεσθαι μήτε δίκην διδόναι, ὥσπερ σὺ φῂς Ἀρ‐ χέλαον παρεσκευάσθαι καὶ τοὺς ἄλλους τυράννους καὶ ῥή‐ τορας καὶ δυνάστας; σχεδὸν γάρ που οὗτοι, ὦ ἄριστε. τὸ αὐτὸ διαπεπραγμένοι εἰσὶν ὥσπερ ἂν 〈εἴ〉 τις τοῖς νο‐
115σήμασι συνισχόμενος διαπράξαιτο μὴ διδόναι δίκην τῶν περὶ τὸ σῶμα ἁμαρτημάτων τοῖς ἰατροῖς μηδὲ ἰατρεύε‐ σθαι, φοβούμενος ὥσπερ ἂν † εἰ εἴποις τὸ καίεσθαι καὶ τὸ τέμνεσθαι, ὅτι ἀλγεινόν. ἢ οὐ δοκεῖ καὶ σοὶ οὕτως; — Ἔμοιγε. —Ἀγνοῶν γε, ὡς ἔοικεν, οἷόν ἐστιν ἡ ὑγίεια καὶ
120ἀρετὴ σώματος. κινδυνεύουσι γὰρ ἐκ τῶν νῦν ἡμῖν ὡμο‐ λογημένων τοιοῦτόν τι ποιεῖν καὶ οἱ τὴν δίκην φεύγον‐ τες, ὦ Πῶλε, τὸ ἀλγεινὸν αὐτοῦ καθορᾶν, πρὸς δὲ τὸ ὠφέλιμον τυφλῶς ἔχειν καὶ ἀγνοεῖν ὅσῳ ἀθλιώτερόν ἐστι μὴ ὑγιοῦς σώματος μὴ ὑγιεῖ ψυχῇ συνοικεῖν, ἀλλὰ σαθρᾷ
125καὶ ἀδίκῳ καὶ ἀνοσίῳ, ὅθεν καὶ πᾶν ποιοῦσιν ὥστε δί‐ κην μὴ διδόναι μηδὲ ἀπαλλάττεσθαι τοῦ μεγίστου κα‐ κοῦ, καὶ χρήματα παρασκευαζόμενοι καὶ φίλους καὶ ὅπως ἂν ὦσιν ὡς πιθανώτατοι λέγειν.

4

.

1

.

150

 Τοῦ αὐτοῦ Νόμων ηʹ (p. 846 D). Τέχνην γὰρ ἱκανήν, πολλῆς ἀσκήσεως ἅμα καὶ μαθη‐ μάτων πολλῶν δεομένην, κέκτηται πολίτης ἀνὴρ τὸν κοι‐ νὸν τῆς πόλεως κόσμον σῴζων καὶ κτώμενος, οὐκ ἐν παρ‐
5έργῳ δεόμενον ἐπιτηδεύειν. δύο δὲ ἐπιτηδεύματα ἢ δύο
τέχνας ἀκριβῶς διαπονεῖσθαι σχεδὸν οὐδεμία φύσις ἱκανή.97 in vol. 4

4

.

1

.

151

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Ἀλκιβιάδου (p. 162 B—127 D). Τί δὲ δή; πόλις τίνος παραγιγνομένου καὶ ἀπογι‐ γνομένου βελτίων τε γίγνεται καὶ ἄμεινον θεραπεύεται
5καὶ διοικεῖται; —Ἐμοὶ μὲν δοκεῖ, ὦ Σώκρατες, ὅταν φι‐ λία μὲν αὐτοῖς γίγνηται πρὸς ἀλλήλους, τὸ δὲ μισεῖν τε καὶ στασιάζειν ἀπογίγνηται. —Ἆρ’ οὖν φιλίαν λέγεις ὁμόνοιαν ἢ διχόνοιαν; —Ὁμόνοιαν. —Διὰ τίνα οὖν τέχνην ὁμονοοῦσιν αἱ πόλεις περὶ ἀριθμούς; —Διὰ τὴν
10ἀριθμητικήν. —Τί δέ οἱ ἰδιῶται; οὐ διὰ τὴν αὐτήν; —Ναί. —Οὐκοῦν καὶ αὐτὸς αὑτῷ ἕκαστος; —Ναί. — Διὰ τίνα δὲ τέχνην αὐτὸς αὑτῷ ἕκαστος ὁμονοεῖ περὶ σπιθαμῆς καὶ πήχεως πότερον μεῖζον; οὐ διὰ τὴν με‐ τρητικήν; —Τί μήν; —Οὐκοῦν καὶ οἱ ἰδιῶται ἀλλή‐
15λοις καὶ αἱ πόλεις; —Ναί. —Τί δὲ [αἱ] περὶ σταθ‐ μοῦ οὐχ ὡσαύτως; —Φημί. —Ἣν δὲ δὴ σὺ λέγεις ὁμόνοιαν, τίς ἐστι καὶ περὶ τοῦ, καὶ τίς αὐτὴν † τέχνην παρασκευάζει; καὶ ἆρα ἥπερ πόλει, αὐτὴ καὶ ἰδιώτῃ, αὐτῷ τε πρὸς αὑτὸν καὶ πρὸς ἄλλον; —Εἰκός γέ 〈τοι〉.
20—Τίς οὖν ἔστι; μὴ κάμῃς ἀποκρινόμενος, ἀλλὰ προ‐
θυμοῦ εἰπεῖν. —Ἐγὼ μὲν οἶμαι φιλίαν τε λέγειν καὶ ὁμόνοιαν, ἥνπερ πατήρ τε [καὶ] υἱὸν φιλῶν ὁμονοεῖ καὶ μήτηρ, καὶ ἀδελφὸς ἀδελφῷ καὶ γυνὴ ἀνδρί. —Οἴει οὖν ἄν, ὦ Ἀλκιβιάδη, ἄνδρα γυναικὶ περὶ ταλασιουργίας δύ‐98 in vol. 4
25νασθαι ὁμονοεῖν, τὸν μὴ ἐπιστάμενον τῇ ἐπισταμένῃ; — Οὐ δῆτα. —Οὐδέ γε δεῖ οὐδέν· γυναικεῖον γὰρ τοῦτο μά‐ θημα. —Ναί. —Τί δέ; γυνὴ ἀνδρὶ περὶ ὁπλιτικῆς δύναιτ’ ἂν ὁμονοεῖν μὴ μαθοῦσα; —Οὐ δῆτα. —Ἀνδρεῖον γὰρ τοῦτό γε ἴσως ἂν φαίης εἶναι; —Ἔγωγε. —Ἔστιν ἄρα
30τὰ μὲν γυναικεῖα, τὰ δὲ ἀνδρεῖα μαθήματα κατὰ τὸν σὸν λόγον. —Πῶς δ’ οὔ; —Οὐκ ἄρα ἔν γε τούτοις ἐστὶν ὁμόνοια γυναιξὶ πρὸς ἄνδρας. —Οὔ. —Οὐδ’ ἄρα φι‐ λία, εἴπερ ἡ φιλία ὁμόνοια ἦν. —Οὐ φαίνεται. —Ἧι ἄρα αἱ γυναῖκες τὰ αὑτῶν πράττουσιν, οὐ φιλοῦνται ὑπὸ
35τῶν ἀνδρῶν. —Οὐκ ἔοικεν. —Οὐδ’ ἄρα οἱ ἄνδρες ὑπὸ τῶν γυναικῶν ᾗ τὰ αὑτῶν. —Οὔ. —Οὐδ’ εὖ ἄρα ταύ‐ τῃ οἰκοῦνται αἱ πόλεις, ὅταν τὰ αὑτῶν ἕκαστοι πράτ‐ τωσιν; —Οἶμαί [γε] ἔγωγε, ὦ Σώκρατες. —Πῶς λέ‐ γεις, φιλίας μὴ παρούσης, ἧς ἔφαμεν ἐγγιγνομένης εὖ
40οἰκεῖσθαι τὰς πόλεις, ἄλλως δ’ οὔ; —Ἀλλά μοι δοκεῖ καὶ κατὰ τοῦτ’ αὐτοῖς φιλία ἐγγίγνεσθαι, ὅτι τὰ αὑ‐ τῶν ἑκάτεροι πράττουσιν. —Οὐκ ἄρτι γε· νῦν δὲ πῶς αὖ λέγεις; ὁμονοίας μὴ ἐγγιγνομένης φιλία ἐγγίγνεται; ἢ οἷόν τε ὁμόνοιαν ἐγγίγνεσθαι περὶ τούτων ὧν οἱ μὲν
45ἴσασιν, οἱ δ’ οὔ; —Ἀδύνατον. —Δίκαια δὲ πράττου‐ σιν ἢ ἄδικα, ὅταν τὰ αὑτῶν ἕκαστοι πράττωσιν; —Δί‐ καια· πῶς γὰρ οὔ; —Τὰ δίκαια οὖν πραττόντων ἐν τῇ πόλει τῶν πολιτῶν φιλία οὐκ ἐγγίγνεται πρὸς ἀλλήλους; —Ἀνάγκη αὖ δοκεῖ μοι εἶναι, ὦ Σώκρατες. —Τίν’ οὖν99 in vol. 4

4

.

1

.

151

(50)

ποτε λέγεις τὴν φιλίαν ἢ ὁμόνοιαν περὶ ἧς δεῖ ἡμᾶς σο‐ φούς τε εἶναι καὶ εὐβούλους, ἵνα ἀγαθοὶ ἄνδρες ὦμεν;

4

.

1

.

152

 Ἐν ταὐτῷ (p. 134 B—135 C). Οὐκ ἄρα τειχῶν οὐδὲ τριήρων οὐδὲ νεωρίων δέονται αἱ πόλεις, ὦ Ἀλκιβιάδη, εἰ μέλλουσιν εὐδαιμονεῖν. οὐδὲ πλήθους οὐδὲ μεγέθους ἄνευ ἀρετῆς. —Οὐ μέντοι. —
5Εἰ δὲ μέλλεις τὰ τῆς πόλεως πράξειν ὀρθῶς καὶ καλῶς, ἀρετῆς σοι μεταδοτέον τοῖς πολίταις. —Πῶς γὰρ οὔ; — Δύναιτο δ’ ἄν τις μεταδιδόναι οὗ μὴ ἔχοι; —Καὶ πῶς; —Αὐτῷ ἄρα σοὶ πρῶτον κτητέον ἀρετήν, καὶ ἄλλῳ ὃς μέλλει μὴ ἰδίᾳ μόνον αὑτοῦ τε καὶ τῶν αὑτοῦ ἄρξειν καὶ
10ἐπιμελήσεσθαι, ἀλλὰ πόλεως καὶ τῶν τῆς πόλεως. — Ἀληθῆ λέγεις. —Οὐκ ἄρα ἐξουσίαν σοι οὐδ’ ἀρχὴν πα‐ ρασκευαστέον σεαυτῷ ποιεῖν ὅ τι ἂν βούλῃ, οὐδὲ τῇ πό‐ λει, ἀλλὰ δικαιοσύνην καὶ σωφροσύνην, —Φαίνεται. — Δικαίως μὲν γὰρ πράττοντες καὶ σωφρόνως σύ τε καὶ ἡ
15πόλις θεοφιλῶς πράξετε. —Εἰκός γε. —Καὶ ὅπερ γε ἐν τοῖς πρόσθεν ἐλέγομεν, εἰς τὸ θεῖον καὶ τὸ λαμπρὸν ὁρῶντες πράξετε. —Φαίνεται. —Ἀλλὰ μὴν ἐνταῦθά γε
βλέποντες ὑμᾶς τε [καὶ] αὐτοὺς καὶ τὰ ὑμέτερα ἀγαθὰ κατόψεσθε καὶ γνώσεσθε. —Ναί. —Οὐκοῦν ὀρθῶς καὶ100 in vol. 4
20εὖ πράξετε; —Ναί. —Ἀλλὰ μὴν οὕτω γε πράττοντας ὑμᾶς ἐθέλω ἐγγυήσασθαι ἦ μὲν εὐδαιμονήσειν. —Ἀσφα‐ λὴς γὰρ εἶ ἐγγυητής. —Ἀδίκως δὲ πράττοντες, εἰς τὸ ἄθεον καὶ τὸ σκοτεινὸν βλέποντες, ὡς τὰ εἰκότα, ὅμοια τούτοις πράξετε ἀγνοοῦντες ὑμᾶς αὐτούς. —Ἔοικεν. —
25Ὧι γάρ, ὦ φίλε Ἀλκιβιάδη, ἐξουσία μὲν ᾖ ποιεῖν ὃ βού‐ λεται, νοῦν δὲ μὴ ἔχῃ, τί τὸ εἰκὸς συμβαίνειν, ἰδιώτῃ ἢ καὶ πόλει; οἷον νοσοῦντι ἐξουσίας οὔσης δρᾶν ὃ βούλε‐ ται, νοῦν ἰατρικὸν μὴ ἔχοντι, τυραννοῦντι δὲ ὡς μηδ’ ἐπι‐ πλήττοι τις αὐτῷ, τί τὸ συμβησόμενον; ἆρ’ οὐχ, ὡς τὸ
30εἰκός, διαφθαρῆναι τὸ σῶμα; τί δ’ ἐν νηί, εἴ τῳ ἐξου‐ σία εἴη ποιεῖν ὃ δοκεῖ, νοῦ τε καὶ ἀρετῆς κυβερνητικῆς ἐστερημένῳ, καθορᾷς ὃ ἂν ξυμβαίη αὐτῷ τε καὶ τοῖς συν‐ ναύταις; —Ἔγωγε, ὅτι ἀπόλοιντο πάντες ἄν. —Οὐκοῦν ὡσαύτως ἐν πόλει τε καὶ πάσαις ἀρχαῖς καὶ ἐξουσίαις
35ἀπολειπομέναις ἀρετῆς ἕπεται τὸ κακῶς πράττειν; — Ἀνάγκη. —Οὐκ ἄρα τυραννίδα χρή, ὦ ἄριστε Ἀλκιβι‐ άδη, παρασκευάζεσθαι οὔτε ἑαυτῷ οὔτε τῇ πόλει, εἰ μέλ‐ λετε εὐδαιμονεῖν, ἀλλ’ ἀρετήν. —Ἀληθῆ λέγεις. —Πρὶν
δέ γε ἀρετὴν ἔχειν, τὸ ἄρχεσθαι ἄμεινον ὑπὸ τοῦ βελτί‐101 in vol. 4
40ονος ἢ τὸ ἄρχειν ἀνδρί, οὐ μόνον παιδί. —Φαίνεται. — Οὐκοῦν τό γ’ ἄμεινον καὶ κάλλιον; —Ναί. —Τὸ δὲ κάλλιον πρεπωδέστερον; —Πῶς δ’ οὔ; —Πρέπει ἄρα τῷ κακῷ δουλεύειν· ἄμεινον γάρ. —Ναί. —Δουλοπρε‐ πὲς ἄρα ἡ κακία. —Φαίνεται. —Ἐλευθεροπρεπὲς δὲ ἡ
45ἀρετή. —Ναί. —Οὐκοῦν φεύγειν χρή, ὦ ἑταῖρε, τὴν δουλοπρέπειαν; —Μάλιστά γε, ὦ Σώκρατες. —Αἰ‐ σθάνῃ δὲ νῦν πῶς ἔχεις, δουλοπρεπῶς ἢ οὔ; —Δοκῶ μοι καὶ μάλα σφόδρα αἰσθάνεσθαι.

4

.

1

.

153

 Ξενοφῶντος ἐν τῷ ηʹ τῆς Κύρου παι‐
δείας (c. 1, 2—3). Ἐννοήσατε γὰρ τίς ἂν πόλις πολεμία ὑπὸ μὴ πει‐ θομένων ἁλοίη· [ἢ] τίς δ’ ἂν φιλία ὑπὸ μὴ πειθομένων
5διαφυλαχθείη· ποῖον δ’ ἂν ἀπειθοῦν στράτευμα νίκης τύχοι· πῶς δ’ ἂν μᾶλλον ἡττῷντ’ ἐν μάχαις ἄνθρωποι ἢ ἐπειδὰν ἄρξωνται ἰδίᾳ ἕκαστος περὶ τῆς σωτηρίας βου‐ λεύεσθαι· τί δ’ ἂν ἄλλο ἀγαθὸν τελεσθείη ὑπὸ μὴ πει‐ θομένων· ποῖαι δὲ πόλεις νομίμως ἂν οἰκήσειαν· ποῖοι
10δ’ οἶκοι σωθείησαν· πῶς δ’ ἂν νῆες ὅποι δεῖ ἀφίκοιντο· ἡμεῖς δέ γ’ ἃ νῦν ἔχομεν ἀγαθὰ διὰ τί ἄλλο μᾶλλον κατ‐ επράξαμεν ἢ διὰ τὸ πείθεσθαι τῷ ἄρχοντι; εἰ τοίνυν
μέγιστον ἀγαθὸν τὸ πειθαρχεῖν φαίνεται εἰς τὸ κατα‐ πράττειν τὰ ἀγαθά, εὖ ἴστε ὅτι τὸ αὐτὸ τοῦτο καὶ εἰς102 in vol. 4
15τὸ διασῴζειν ἃ δεῖ μέγιστον ἀγαθόν ἐστιν.

4

.

1

.

154

 Πλάτωνος Πολιτείας βʹ (p. 374 E‐ 376 A). Ἡμέτερον δ’ ἂν εἴη ἔργον, ὡς ἔοικεν, εἴπερ οἷοί τε ἐσμέν, ἐκλέξασθαι, τίνες τε καὶ ποῖαι φύσεις ἐπιτήδειαι
5εἰς πόλεως φυλακήν. Ἡμέτερον μέντοι. Μὰ Δί’, ἦν δ’ ἐγώ, οὐκ ἄρα φαῦλον πρᾶγμα ἠράμεθα· ὅμως δὲ οὐκ ἀποδειλιατέον εἰς ὅσον δὴ δύναμις παρήκει. Οὐ γὰρ οὖν, ἔφη. Οἴει οὖν τι, ἦν δ’ ἐγώ, διαφέρειν τὴν φύσιν γενναίου σκύλακος εἰς φυλακὴν νεανίσκου εὐγενοῦς; Τὸ
10ποῖον λέγεις; Οἷον ὀξύν τέ που δεῖ αὐτοῖν ἑκάτερον εἶ‐ ναι καὶ ἐλαφρὸν πρὸς τὸ αἰσθανόμενον διωκάθειν, καὶ ἰσχυρὸν αὖ, ἐὰν δέῃ ἑλόντα διαμάχεσθαι. Δεῖ γὰρ οὖν, ἔφη, πάντων τούτων. Καὶ μὴν ἀνδρεῖόν γε, εἴπερ εὖ μα‐ χεῖται. Πῶς δ’ οὔ; Ἀνδρεῖος δ’ εἶναι ἆρ’ ἂν ἐθέλοι ὁ
15μὴ θυμοειδὴς 〈εἴτε〉 ἵππος εἴτε κύων εἴτε ἄλλο ὁτιοῦν ζῷον; ἢ οὐκ ἐννενόηκας ὡς ἄμαχόν τε καὶ ἀνίκητον θυ‐ μός, οὗ παρόντος ψυχὴ πᾶσα πρὸς πάντα ἄφοβός τε καὶ ἀήττητος; Ἐννενόηκα. Τὰ μὲν τοίνυν τοῦ σώματος οἷον
δεῖ τὸν φύλακα εἶναι, δῆλα. Ναί. Καὶ μὴν καὶ τὰ τῆς ψυ‐103 in vol. 4
20χῆς, ὅτι γε θυμοειδῆ. Καὶ τοῦτο. Πῶς οὖν, ἦν δ’ ἐγώ, ὦ Γλαύκων, οὐκ ἄγριοι ἀλλήλοις τε ἔσονται καὶ τοῖς ἄλ‐ λοις πολίταις, ὄντες τοιοῦτοι τὰς φύσεις; Μὰ Δί’, ἦ δ’ ὅς, οὐ ῥᾳδίως. Ἀλλὰ μέντοι δεῖ γε πρὸς μὲν τοὺς οἰκεί‐ ους πράους αὐτοὺς εἶναι, πρὸς δὲ τοὺς πολεμίους χαλε‐
25πούς· εἰ δὲ μή, οὐ μενοῦσιν ἄλλους σφᾶς διολέσαι, ἀλλ’ αὐτοὶ φθήσονται αὐτὸ δράσαντες. Ἀληθῆ, ἔφη. Τί οὖν, ἦν δ’ ἐγώ, ποιήσομεν; πόθεν πρᾶόν τε ἅμα καὶ μεγα‐ λόθυμον ἦθος εὑρήσομεν; ἐναντία γάρ που θυμοειδεῖ πραεῖα φύσις. Φαίνεται. Ἀλλὰ μέντοι τούτων γε ὁπο‐
30τέρου ἂν στέρηται, φύλαξ ἀγαθὸς οὐ μὴ γένηται· ταῦτα δὲ ἀδυνάτοις ἔοικεν, καὶ οὕτω δὴ ξυμβαίνει ἀγαθὸν φύ‐ λακα ἀδύνατον γενέσθαι. Κινδυνεύει, ἔφη. Καὶ ἐγὼ ἀπο‐ ρήσας τε καὶ ἐπισκεψάμενος τὰ ἔμπροσθεν, εἶπον, Δι‐ καίως γε, ἦν δ’ ἐγώ, ὦ φίλε, ἀποροῦμεν· ἧς γὰρ
35προυθέμεθα εἰκόνος ἀπελείφθημεν. Πῶς λέγεις; ἔφη. Οὐκ ἐνενοήσαμεν, ὅτι ἄρα τοιαῦταί εἰσι φύσεις οἵας ἡμεῖς οὐκ ᾠήθημεν, ἔχουσαι τἀναντία ταῦτα; Ποῦ δή; Ἴδοι μὲν ἄν τις καὶ ἐν ἄλλοις πολλοῖς ζῴοις, οὐ μεντἂν ἥκι‐ στα ἐν ᾧ ἡμεῖς παρεβάλλομεν τῷ φύλακι. οἶσθα γάρ που
40τῶν γενναίων κυνῶν, ὅτι τοῦτο αὐτῶν φύσει τὸ ἦθος, πρὸς
μὲν τοὺς συνήθεις τε καὶ γνωρίμους ὡς οἷόν τε πραοτά‐ τους εἶναι, πρὸς δὲ τοὺς ἀγνῶτας τἀναντία. Οἶδα μέν‐ τοι, ἔφη. Τοῦτο μὲν ἄρα, ἦν δ’ ἐγώ, δυνατόν, καὶ οὐ παρὰ φύσιν ζητοῦμεν τοιοῦτον εἶναι τὸν φύλακα. Οὐκ104 in vol. 4
45ἔοικεν. Ἆρ’ οὖν σοι δοκεῖ ἔτι τοῦδε προσδεῖσθαι ὁ φυ‐ λακικὸς ἐσόμενος, πρὸς τῷ θυμοειδεῖ ἔτι προσγενέσθαι φιλόσοφος τὴν φύσιν; Πῶς δή; ἔφη· οὐ γὰρ ἐννοῶ. Καὶ τοῦτο, ἦν δ’ ἐγώ, ἐν τοῖς κυσὶ κατόψει, ὃ καὶ ἄξιον θαυ‐ μάσαι τοῦ θηρίου. Τὸ ποῖον; Ὅτι ὃν μὲν ἂν ἴδῃ ἀγνῶτα,

4

.

1

.

154

(50)

μισεῖ καὶ χαλεπαίνει, οὐδὲν κακὸν πεπονθώς· ὃν δ’ ἂν γνώριμον, ἀσπάζεται, κἂν μηδὲν πώποτε ὑπ’ αὐτοῦ πε‐ πόνθῃ ἀγαθόν. ἢ οὔπω τοῦτο ἐθαύμασας; Οὐ πάνυ, ἔφη, μέχρι τούτου προσέσχον τὸν νοῦν· ὅτι δέ που δρᾷ ταῦτα, δῆλον.

4

.

1

.

155

 Ἐν ταὐτῷ (p. 376 C). Φιλόσοφος δὴ καὶ θυμοειδὴς καὶ ἰσχυρὸς καὶ ταχὺς ἡμῖν τὴν φύσιν ἔσται ὁ μέλλων καλὸς κἀγαθὸς φύλαξ ἔσεσθαι πόλεως. Παντάπασι μὲν οὖν, ἔφη.

4

.

1

.

156

 Πλάτωνος Πολιτείας γʹ (p. 395 B—D). Εἰ ἄρα τὸν πρῶτον λόγον διασώσομεν, τοὺς φύλα‐ κας ἡμῖν τῶν ἄλλων πασῶν δημιουργιῶν ἀφειμένους δεῖν εἶναι δημιουργοὺς ἐλευθερίας τῆς πόλεως πάνυ ἀκριβεῖς
5καὶ μηδὲν ἄλλο ἐπιτηδεύειν ὅ τι μὴ εἰς τοῦτο φέρει, οὐ‐ δὲν † δὲ δὴ δέοι ἂν αὐτοὺς ἄλλο πράττειν οὐδὲ μιμεῖσθαι 〈ἢ〉 τὰ τούτοις προσήκοντα εὐθὺς ἐκ παίδων ἀνδρείους. σώφρονας, ὁσίους, ἐλευθέρους, καὶ τὰ τοιαῦτα πάντα, τὰ δὲ ἀνελεύθερα μήτε ποιεῖν μήτε δεινοὺς εἶναι μιμήσα‐105 in vol. 4
10σθαι, μηδ’ ἄλλο μηδὲν τῶν αἰσχρῶν, ἵνα μὴ ἐκ τῆς μι‐ μήσεως τοῦ εἶναι ἀπολαύσωσιν. ἢ οὐκ ᾔσθησαι, ὅτι αἱ μιμήσεις, ἐὰν ἐκ νέων πόρρω διατελέσωσιν, εἰς ἤθη τε καὶ φύσιν καθίστανται καὶ κατὰ σῶμα καὶ φωνὰς καὶ κατὰ τὴν διάνοιαν; Καὶ μάλα, ἦ δ’ ὅς.

4

.

1

.

157

 Ἐν ταὐτῷ (p. 412 B—414 B). Τὸ δὴ μετὰ τοῦτο τί ἂν ἡμῖν διαιρετέον εἴη; ἆρ’ οὐκ αὐτῶν τούτων οἵτινες ἄρξουσί τε καὶ ἄρξονται; Τί μήν; Οὐκοῦν ὅτι μὲν πρεσβυτέρους τοὺς ἄρχοντας δεῖ
5εἶναι, νεωτέρους δὲ τοὺς ἀρχομένους, ..; Δῆλον. Καὶ ὅτι γε τοὺς ἀρίστους αὐτῶν τούτων; Καὶ τοῦτο. Οἱ δὲ γε‐ ωργῶν ἄριστοι ἆρ’ οὐ γεωργικώτατοι γίγνονται; Ναί. Νῦν δ’, ἐπειδὴ φυλάκων αὐτοὺς ἀρίστους δεῖ εἶναι, ἆρ’ οὐ φυλακικωτάτους πόλεως; Ναί. Οὐκοῦν φρονίμους τε
10εἰς τοῦτο δεῖ ὑπάρχειν καὶ δυνατοὺς καὶ ἔτι κηδεμόνας τῆς πόλεως; Ἔστι ταῦτα. Κήδοιτο δ’ ἄν τις μάλιστα
τούτου ὃ τυγχάνει φιλῶν. Ἀνάγκη. Καὶ μὴν τοῦτό γ’ ἂν μάλιστα φιλοῖ, ᾧ ξυμφέρειν ἡγοῖτο ταὐτὰ καὶ ἑαυτῷ καὶ ὅ‐ τι μάλιστα ἐκείνου μὲν εὖ πράττοντος οἴοιτο ξυμβαίνειν106 in vol. 4
15καὶ ἑαυτῷ εὖ πράττειν, μὴ δέ, τοὐναντίον. Οὕτως, ἔφη. Λεκτέον ἄρα ἐκ τῶν ἄλλων φυλάκων τοιούτους ἄνδρας, οἳ ἂν σκοποῦσιν ἡμῖν φαίνωνται παρὰ πάντα τὸν βίον, ὃ μὲν ἂν τῇ πόλει ἡγήσωνται ξυμφέρειν, πάσῃ προθυ‐ μίᾳ ποιεῖν, ὃ δ’ ἂν μή, μηδενὶ τρόπῳ πρᾶξαι ἂν ἐθέ‐
20λειν. Ἐπιτήδειοι γάρ, ἔφη. Δοκεῖ δή μοι τηρητέον αὐ‐ τοὺς εἶναι ἐν ἁπάσαις ταῖς ἡλικίαις, εἰ φυλακικοί εἰσι τούτου τοῦ δόγματος καὶ μήτε γοητευόμενοι μήτε βιαζό‐ μενοι † οἳ ἐκβάλλοιεν ἐπιλανθανόμενοι δόξαν τὴν τοῦ ποιεῖν δεῖν ἃ τῇ πόλει βέλτιστα. Τίνα, ἔφη, λέγεις τὴν
25ἐκβολήν; Ἐγώ σοι, ἔφην, ἐρῶ. φαίνεταί μοι δόξα ἐξιέ‐ ναι ἐκ διανοίας ἢ ἑκουσίως ἢ ἀκουσίως, ἑκουσίως μὲν ἡ ψευδὴς τοῦ μεταμανθάνοντος, ἀκουσίως δὲ πᾶσα ἡ ἀλη‐ θής. Τὸ μὲν τῆς ἑκουσίου, ἔφη, μανθάνω, τὸ δὲ τῆς ἀκουσίου δέομαι μαθεῖν. Τί δαί; οὐ καὶ σὺ ἡγῇ, ἔφην
30ἐγώ, τῶν μὲν ἀγαθῶν ἀκουσίως στέρεσθαι τοὺς ἀνθρώ‐ πους, τῶν δὲ κακῶν ἑκουσίως; ἢ οὐ τὸ μὲν ἐψεῦσθαι τῆς ἀληθείας κακόν, τὸ δὲ ἀληθεύειν ἀγαθόν; ἢ οὐ τὸ τὰ ὄντα δοξάζειν ἀληθεύειν δοκεῖ σοι εἶναι; Ἀλλ’, ἦ δ’ ὅς, ὀρθῶς λέγεις, καί μοι δοκοῦσιν ἄκοντες ἀληθοῦς
35δόξης στερίσκεσθαι. Οὐκοῦν κλαπέντες ἢ γοητευθέντες ἢ βιασθέντες τοῦτο πάσχουσιν; Οὐδὲ νῦν, ἔφη, μανθάνω. Τραγικῶς ἄρα, ἦν δ’ ἐγώ, κινδυνεύω λέγειν. κλαπέντας γὰρ τοὺς μεταπεισθέντας λέγω καὶ τοὺς ἐπιλανθανομέ‐ νους, ὅτι τῶν μὲν χρόνος, τῶν δὲ λόγος ἐξαιρούμενος λαν‐107 in vol. 4
40θάνει· νῦν γάρ που μανθάνεις; Ναί. Τοὺς τοίνυν βια‐ σθέντας λέγω οὓς ἂν ὀδύνη τις ἢ ἀλγηδὼν μεταδοξάσαι ποιήσῃ. Καὶ τοῦτο, ἔφη, ἔμαθον, καὶ ὀρθῶς λέγεις. Τοὺς μὴν γοητευθέντας, ὡς ἐγᾦμαι, κἂν σὺ φαίης εἶναι οἳ ἂν μεταδοξάσωσιν ἢ ὑφ’ ἡδονῆς κηληθέντες ἢ ὑπὸ
45φόβου τι δείσαντες. Ἔοικε γάρ, ἦ δ’ ὅς, γοητεύειν πάντα ὅσα ἀπατᾷ. Ὃ τοίνυν ἄρτι ἔλεγον, ζητητέον τίνες ἄρι‐ στοι φύλακες τοῦ παρ’ αὑτοῖς δόγματος, τοῦτο ὡς ποιη‐ τέον ὃ [δ’] ἂν τῇ πόλει ἀεὶ δοκῶσι βέλτιστον εἶναι αὐ‐ τοῖς ποιεῖν. τηρητέον δὴ εὐθὺς ἐκ παίδων προθεμένοις

4

.

1

.

157

(50)

ἔργα ἐν οἷς ἄν τις τὸ τοιοῦτον μάλιστα ἐπιλανθάνοιτο καὶ ἐξαπατῷτο, καὶ τὸν μὲν μνήμονα καὶ δυσεξαπάτητον ἐγκριτέον, τὸν δὲ μὴ ἀποκριτέον. ἦ γάρ; Ναί. Καὶ πό‐ νους γε αὖ καὶ ἀλγηδόνας καὶ ἀγῶνας αὐτοῖς θετέον, ἐν οἷς ταὐτὰ ταῦτα τηρητέον. Ὀρθῶς, ἔφη. Οὐκοῦν, ἦν δ’ ἐγώ, καὶ
55τρίτου εἴδους τοῦ τῆς γοητείας ἅμιλλαν ποιητέον καὶ θεα‐ τέον, ὥσπερ τοὺς πώλους ἐπὶ τοὺς ψόφους τε καὶ θο‐
ρύβους ἄγοντες σκοποῦσιν εἰ φοβεροί, οὕτως νέους ὄντας εἰς δείματα κομιστέον καὶ εἰς ἡδονὰς αὖ μεταβλητέον, βασανίζοντας πολὺ μᾶλλον ἢ χρυσὸν ἐν πυρί, εἰ δυσγο‐108 in vol. 4
60ήτευτος καὶ εὐσχήμων ἐν ἅπασι φαίνεται, φύλαξ αὑτοῦ ὢν ἀγαθὸς καὶ τῆς μουσικῆς ἧς ἐμάνθανεν, εὔρυθμόν τε καὶ εὐάρμοστον ἑαυτὸν ἐν πᾶσι τούτοις παρασχών, οἷος δὴ ὢν καὶ ἑαυτῷ καὶ πόλει χρησιμώτατος ἂν εἴη. καὶ τὸν ἀεὶ ἔν τε παισὶ καὶ νεανίσκοις καὶ ἀνδράσι βασανι‐
65ζόμενον καὶ ἀκήρατον ἐκβαίνοντα καταστατέον ἄρχοντα τῆς πόλεως καὶ φύλακα, καὶ τιμὰς δοτέον καὶ ζῶντι καὶ τετελευτηκότι, τάφων τε καὶ τῶν ἄλλων μνημείων μέγι‐ στα γέρα λαγχάνοντα· τὸν δὲ μὴ τοιοῦτον ἀποκριτέον. τοιαύτη τις, ἦν δ’ ἐγώ, ὦ Γλαύκων, δοκεῖ μοι ἡ ἐκλογὴ
70εἶναι καὶ κατάστασις τῶν ἀρχόντων τε καὶ φυλά‐ κων, ὡς ἐν τύποις, μὴ δι’ ἀκριβείας, εἰρῆσθαι. Καὶ ἐμοί, ἦ δ’ ὅς, οὕτω πῃ φαίνεται. Ἆρ’ οὖν ὡς ἀλη‐ θῶς ὀρθότατον καλεῖν τούτους μὲν φύλακας παντελεῖς τῶν τε ἔξωθεν πολεμίων τῶν τε ἐντὸς φίλων, ὅπως 〈οἱ
75μὲν〉 μὴ βουλήσονται, οἱ δὲ μὴ δυνήσονται κακουργεῖν, τοὺς δὲ νέους, οὓς δὴ νῦν φύλακας ἐκαλοῦμεν, ἐπικούρους τε καὶ βοηθοὺς τοῖς τῶν ἀρχόντων δόγμασιν;

4

.

1

.

158

Ἐν ταὐτῷ (p. 416 B—417 B). Ὃ μέντοι ἄρτι ἐλέγομεν, ἄξιον, ὅτι δεῖ αὐτοὺς τῆς
ὀρθῆς τυχεῖν παιδείας, ἥ τις ποτ’ ἐστίν. εἰ μέλλουσι τὸ μέγιστον ἕξειν πρὸς τὸ ἥμεροι εἶναι αὑτοῖς τε καὶ τοῖς109 in vol. 4
5φυλαττομένοις ὑπ’ αὐτῶν. Καὶ ὀρθῶς γε, ἦ δ’ ὅς. Πρὸς τοίνυν τῇ παιδείᾳ ταύτῃ φαίη ἄν τις νοῦν ἔχων δεῖν καὶ τὰς οἰκήσεις καὶ τὴν ἄλλην οὐσίαν τοιαύτην αὐτοῖς παρ‐ εσκευάσθαι, ἥτις μήτε τοὺς φύλακας ὡς ἀρίστους εἶναι παύσει αὐτούς, κακουργεῖν τε μὴ ἐπαίρει περὶ τοὺς ἄλ‐
10λους πολίτας. Καὶ ἀληθῶς γε φήσει. Ὅρα δή, εἶπον ἐγώ, εἰ τοιόνδε τινὰ τρόπον δεῖ αὐτοὺς ζῆν τε καὶ οἰκεῖν, εἰ μέλλουσι τοιοῦτοι ἔσεσθαι· πρῶτον μὲν οὐσίαν κε‐ κτημένον μηδεμίαν μηδένα ἰδίαν, ἢν μὴ πᾶσα ἀνάγκη· ἔπειτα οἴκησιν καὶ ταμιεῖον μηδενὶ εἶναι μηδὲν τοιοῦτον,
15εἰς ὃ οὐ πᾶς ὁ βουλόμενος εἴσεισι· τὰ δ’ ἐπιτήδεια, ὅσων δέονται ἄνδρες ἀθληταὶ πολέμου σώφρονές τε καὶ ἀνδρεῖοι, ταξαμένους παρὰ τῶν ἄλλων πολιτῶν δέχεσθαι μισθὸν τῆς φυλακῆς τοσοῦτον ὅσον μήτε περιεῖναι αὐ‐ τοῖς εἰς τὸν ἐνιαυτὸν μήτε ἐνδεῖν· φοιτῶντας δ’ εἰς ξυσ‐
20σίτια ὥσπερ ἐξεστρατοπεδευμένους κοινῇ ζῆν· χρυσίον δὲ καὶ ἀργύριον εἰπεῖν αὐτοῖς ὅτι θεῖον παρὰ θεῶν ἀεὶ ἐν τῇ ψυχῇ ἔχουσι καὶ οὐδὲν προσδέονται τοῦ ἀνθρω‐ πείου, οὐδὲ ὅσια τὴν ἐκείνου κτῆσιν τῇ τοῦ θνητοῦ χρυ‐ σοῦ κτήσει ξυμμιγνύντας μιαίνειν, διότι πολλὰ καὶ ἀνό‐
25σια περὶ τὸ τῶν πολλῶν νόμισμα γέγονε, τὸ παρ’ ἐκείνοις δὲ ἀκήρατον· ἀλλὰ μόνοις αὐτοῖς τῶν ἐν τῇ πόλει με‐ ταχειρίζεσθαι καὶ ἅπτεσθαι χρυσοῦ καὶ ἀργύρου οὐ θέ‐ μις, οὐδὲ ὑπὸ τὸν αὐτὸν ὄροφον ἰέναι οὐδὲ περιάψασθαι οὐδὲ πίνειν ἐξ ἀργύρου ἢ χρυσοῦ. καὶ οὕτω μὲν σῴζοιντό110 in vol. 4
30τε ἂν καὶ σῴζοιεν τὴν πόλιν· ὁπότε δὲ αὐτοὶ γῆν τε ἰδίαν καὶ οἰκίας καὶ νομίσματα κτήσονται, οἰκονόμοι μὲν καὶ γεωργοὶ ἀντὶ φυλάκων ἔσονται, δεσπόται δὲ καὶ ἐχ‐ θροὶ ἀντὶ ξυμμάχων τῶν ἄλλων πολιτῶν γενήσονται, μι‐ σοῦντες δὲ καὶ μισούμενοι καὶ ἐπιβουλεύοντες καὶ ἐπιβου‐
35λευόμενοι διάξουσι πάντα τὸν βίον, πολὺ πλείω καὶ μᾶλ‐ λον δεδιότες τοὺς ἔνδον ἢ τοὺς ἔξωθεν πολεμίους, θέον‐ τες ἤδη τότε ἐγγύτατα ὀλέθρου αὐτοί τε καὶ ἡ ἄλλη πόλις.

4

.

1

.

159

 Πλάτωνος Πολιτείας δʹ (p. 421 A). Νευρορράφοι γὰρ φαῦλοι γενόμενοι καὶ διαφθαρέν‐ τες καὶ προσποιησάμενοι εἶναι μὴ ὄντες πόλει οὐδὲν δει‐ νόν, φύλακες δὲ νόμων τε καὶ πόλεως μὴ ὄντες ἀλλὰ
5δοκοῦντες ὁρᾷς δὴ ὅτι πᾶσαν ἄρδην πόλιν ἀπολλύασιν.

4

.

1

.

160

 Ἐν ταὐτῷ (p. 421 D—422 A). Τοὺς ἄλλους αὖ δημιουργοὺς σκόπει εἰ τάδε δια‐ φθείρει, ὥστε κακοὺς γίγνεσθαι. Τὰ ποῖα δὴ ταῦτα· Πλοῦ‐ τος, ἦν δ’ ἐγώ, καὶ πενία. Πῶς δή; Ὧδε· πλουτήσας
5χυτρεὺς δοκεῖ σοι ἔτι θελήσειν ἐπιμελεῖσθαι τῆς τέχνης;
Οὐδαμῶς, ἔφη. Ἀργὸς δὲ καὶ ἀμελὴς γενήσεται μᾶλλον αὐτὸς αὑτοῦ; Πολύ γε. Οὐκοῦν κακίων χυτρεὺς γίγνεται; Καὶ τοῦτο, ἔφη, πολύ. Καὶ μὴν καὶ ὄργανά γε μὴ ἔχων παρέχεσθαι ὑπὸ πενίας ἤ τι ἄλλο τῶν εἰς τὴν τέχνην τά111 in vol. 4
10τε ἔργα πονηρότερα ἐργάσεται καὶ τοὺς υἱεῖς ἢ ἄλλους οὓς ἂν διδάσκῃ χείρους δημιουργοὺς διδάξεται; Πῶς δ’ οὔ; Ὑπ’ ἀμφοτέρων δή, πενίας τε καὶ πλούτου, χείρω μὲν τὰ τῶν τεχνῶν ἔργα, χείρους δὲ αὐτοί. Φαίνονται. Ἕτερα δή, ὡς ἔοικε, τοῖς φύλαξιν εὑρήκαμεν, ἃ παντὶ
15τρόπῳ φυλακτέον ὅπως μή ποτε αὐτοὺς λήσῃ εἰς τὴν πόλιν παραδύντα. Τὰ τοῖα ταῦτα; Πλοῦτος, ἦν δ’ ἐγώ, καὶ πενία, ὡς τοῦ μὲν τρυφὴν καὶ ἀργίαν καὶ νεωτερισ‐ μὸν ἐμποιοῦντος, τοῦ δὲ ἀνελευθερίαν καὶ κακουργίαν πρὸς τῷ νεωτερισμῷ. Πάνυ μὲν οὖν, ἔφη.

4

.

1

.

161

 Ἐν ταὐτῷ (p. 423 D—424 E). Οὔτοι, ἦν δ’ ἐγώ, ὦ ἀγαθὲ Ἀδείμαντε, ὡς δόξειεν ἄν τις, ταῦτα πολλὰ καὶ μεγάλα αὐτοῖς προστάττομεν ἀλλὰ πάντα φαῦλα, ἐὰν τὸ λεγόμενον [μὴ] ἓν μέγα φυ‐
5λάττωσι, μᾶλλον δὲ ἀντὶ μεγάλου ἱκανόν. Τί τοῦτο; ἔφη. Τὴν παιδείαν, ἦν δ’ ἐγώ, καὶ τροφήν. ἐὰν γὰρ εὖ παιδευόμενοι μέτριοι ἄνδρες γίγνωνται, πάντα ταῦτα ῥᾳ‐ δίως διόψονται καὶ ἄλλα γε, ὅσα νῦν ἡμεῖς παραλείπο‐ μεν, τήν τε τῶν γυναικῶν κτῆσιν καὶ γάμων καὶ παιδο‐112 in vol. 4
10ποιίας, ὅτι δεῖ ταῦτα κατὰ τὴν παροιμίαν πάντα ὅ τι μάλιστα κοινὰ τὰ φίλων ποιεῖσθαι. Ὀρθότατα γάρ, ἔφη. γίγνοιτ’ ἄν. Καὶ μήν, εἶπον, πολιτεία, ἐάν περ ἅπαξ ὁρμήσῃ εὖ, ἔρχεται ὥσπερ κύκλος αὐξανομένη. τροφὴ γὰρ καὶ παίδευσις χρηστὴ σῳζομένη φύσεις ἀγαθὰς ἐμ‐
15ποιεῖ, καὶ αὖ φύσεις χρησταὶ τοιαύτης παιδείας ἀντι‐ λαμβανόμεναι ἔτι βελτίους τῶν προτέρων φύονται εἴς τε τἄλλα καὶ εἰς τὸ γεννᾶν, ὥσπερ καὶ ἐν τοῖς ἄλλοις ζῴοις. Εἰκός γ’, ἔφη. Ὡς τοίνυν διὰ βραχέων εἰπεῖν, τούτου ἀνθεκτέον τοῖς ἐπιμεληταῖς τῆς πόλεως, ὅπως ἂν αὐτοὺς
20μὴ λάθῃ διαφθαρέν, ἀλλὰ παρὰ πάντα αὐτὸ φυλάττωσι. τὸ 〈μὴ〉 νεωτερίζειν περὶ γυμναστικήν τε καὶ μουσικὴν παρὰ τὴν τάξιν, ἀλλ’ ὡς οἷόν τε μάλιστα φυλάττειν, φοβουμένους ὅταν τις λέγῃ, ὡς τὴν ἀοιδὴν
μᾶλλον ἐπιφρονέους’ ἄνθρωποι,
25
ἥ τις ἀειδόντεσσι νεωτάτη ἀμφιπέληται, μὴ πολλάκις τὸν ποιητήν τις οἴηται λέγειν οὐκ ᾄσματα νέα ἀλλὰ τρόπον ᾠδῆς νέον, καὶ τοῦτ’ ἐπαινῇ. δεῖ δὲ οὔτ’ ἐπαινεῖν τὸ τοιοῦτον οὔτε ὑπολαμβάνειν. εἶδος γὰρ καινὸν μουσικῆς μεταβάλλειν εὐλαβητέον ὡς ἐν ὅλῳ κιν‐
30δυνεύοντα· οὐδαμοῦ γὰρ κινοῦνται μουσικῆς τρόποι ἄνευ
πολιτικῶν νόμων τῶν μεγίστων, ὡς φησί τε Δάμων κἀγὼ πείθομαι. Καὶ ἐμὲ τοίνυν, ἔφη ὁ Ἀδείμαντος, θὲς τῶν πεπεισμένων. Τὸ δὴ φυλακτήριον, ἦν δ’ ἐγώ, ὡς ἔοικεν, ἐνταῦθά που οἰκοδομητέον τοῖς φύλαξιν, ἐν μουσικῇ. Ἡ113 in vol. 4
35γοῦν παρανομία, ἔφη, ῥᾳδίως αὕτη λανθάνει παραδυο‐ μένη. Ναί, ἔφην, ὡς ἐν παιδιᾶς γε μέρει καὶ ὡς κακὸν οὐδὲν ἐργαζομένη. Οὐδὲ γὰρ ἐργάζεται, ἔφη, ἄλλο γε ἢ κατὰ σμικρὸν εἰσοικησαμένη ἠρέμα ὑπορρεῖ πρὸς τὰ ἤθη τε καὶ τὰ ἐπιτηδεύματα· ἐκ δὲ τούτων εἰς τὰ πρὸς ἀλ‐
40λήλους ξυμβόλαια μείζων ἐκβαίνει, ἐκ δὲ δὴ τῶν ξυμβο‐ λαίων ἔρχεται ἐπὶ τοὺς νόμους καὶ πολιτείας πολλή, ὦ Σώκρατες, ἀσέλγεια, ἕως ἂν τελευτῶσα πάντα ἰδίᾳ καὶ δημοσίᾳ ἀνατρέψαι. Εἶεν, ἦν δ’ ἐγώ· οὕτω τοῦτ’ ἔχει; Δοκεῖ μοι, ἔφη. Οὐκοῦν, ὃ ἐξ ἀρχῆς ἐλέγομεν, τοῖς ἡμε‐
45τέροις παισὶν ἐννομωτέρου εὐθὺς παιδιᾶς μεθεκτέον ὡς παρανόμου γιγνομένης αὐτῆς καὶ παίδων τοιούτων ἐννό‐ μους τε καὶ σπουδαίους ἐξ αὐτῶν ἄνδρας αὐξάνεσθαι
ἀδύνατον ὄν; Πῶς δ’ οὐχί; ἔφη.114 in vol. 4

4

.

2

t

ΠΕΡΙ ΝΟΜΩΝ ΚΑΙ ΕΘΩΝ.

4

.

2

.

1

 Εὐριπίδου (fr. 1107 N.2).
Ἄρχεσθαι χρεὼν κακοὺς ὑπ’ ἐσθλῶν καὶ κλύειν τῶν κρεισσόνων.

4

.

2

.

2

 Εὐριπίδου Δικτύος (fr. 337 N.2). Μὴ νεῖκος, ὦ γεραιέ, κοιράνοις τίθου. σέβειν δὲ τοὺς κρατοῦντας ἀρχαῖος νόμος.

4

.

2

.

3

 Μενάνδρου Ἀδελφοῖς (fr. 5 K.). Οὐ παντελῶς δεῖ τοῖς πονηροῖς ἐπιτρέπειν, ἀλλ’ ἀντιτάττεσθ’· εἰ δὲ μή, τἄνω κάτω ἡμῶν ὁ βίος λήσει μεταστραφεὶς ὅλος.

4

.

2

.

4

Εὐριπίδου Ἐρεχθεῖ (fr. 362, 28 N.2). Καὶ τοὺς πονηροὺς μή ποτ’ αὔξαν’ ἐν πόλει.
κακοὶ γὰρ ἢ ἐμπλησθέντες νομίσματος ἢ πόλεος ἐμπεσόντες εἰς ἀρχήν τινα115 in vol. 4
5σκιρτῶσιν ἀδόκητ’ εὐτυχησάντων δόμων.

4

.

2

.

5

Μενάνδρου Ἀνδρογύνῳ (fr. 53 K.). Τὸ γὰρ σύνηθες οὐδαμοῦ παροπτέον.

4

.

2

.

6

 Εὐριπίδου Ἱκετίδων (433 ss.). Οὐκ ἔστιν οὐδὲν κρεῖσσον ἢ νόμοι πόλει καλῶς τεθέντες· ὅ τε γὰρ ἀσθενέστερος ὁ πλούσιός τε τὴν δίκην ἴσην ἔχει,
5νικᾷ δ’ ὁ μείων τὸν μέγαν δίκαι’ ἔχων.

4

.

2

.

7

 Μενάνδρου (fr. 635 K.). Καλὸν οἱ νόμοι σφόδρ’ εἰσίν· ὁ δ’ ὁρῶν τοὺς νόμους λίαν ἀκριβῶς, συκοφάντης φαίνεται.

4

.

2

.

8

 Σοφοκλῆς Αἴαντι (666—676). Τοιγὰρ τὸ λοιπὸν εἰσόμεσθα μὲν θεοῖς εἴκειν, μαθησόμεσθα δ’ Ἀτρείδας σέβειν.
ἄρχοντές εἰσιν, ὥσθ’ ὑπεικτέον· τί μή;116 in vol. 4
5καὶ γὰρ τὰ δεινὰ καὶ τὰ καρτερώτατα τιμαῖς ὑπείκει· τοῦτο μὲν νιφοστιβεῖς χειμῶνες ἐκχωροῦσιν εὐκάρπῳ θέρει· ἐξίσταται δὲ νυκτὸς αἰανὴς κύκλος τῇ λευκοπώλῳ φέγγος ἡμέρᾳ φλέγειν·
10δεινῶν τ’ ἄημα πνευμάτων ἐκοίμισε στένοντα πόντον· ἐν δ’ ὁ παγκρατὴς ὕπνος λύει πεδήσας, οὐδ’ ἀεὶ λαβὼν ἔχει.

4

.

2

.

9

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Τιμαίου (p. 17 C—19 B). Χθές που τῶν ὑπ’ ἐμοῦ ῥηθέντων λόγων περὶ πο‐ λιτείας ἦν τὸ κεφάλαιον, οἵα τε καὶ ἐξ οἵων ἀνδρῶν ἀρί‐ στη κατεφαίνετ’ ἄν μοι γενέσθαι. —Καὶ μάλα γε ἡμῖν,
5ὦ Σώκρατες, ῥηθεῖσα πᾶσι κατὰ νοῦν. —Ἆρ’ οὖν οὐ τὸ τῶν γεωργῶν ὅσαι τε ἄλλαι τέχναι πρῶτον ἐν αὐτῇ χωρὶς διειλόμεθα ἀπὸ τοῦ γένους τοῦ τῶν προπολεμη‐ σόντων; —Ναί. —Καὶ κατὰ φύσιν δὴ δόντες τὸ καθ’ αὑτὸν ἑκάστῳ πρόσφορον ἓν μόνον ἐπιτήδευμα, † μίαν ἑκά‐
10στην τέχνην, τούτους οὓς πρὸ πάντων ἔδει πολεμεῖν, εἴ‐ πομεν, ὡς ἄρα αὐτοὺς δέοι φύλακας εἶναι μόνον τῆς πό‐ λεως, εἴτε τις ἔξωθεν ἢ καὶ τῶν ἔνδοθεν ἴοι κακουργήσων, δικάζοντας μὲν πράως τοῖς ἀρχομένοις ὑπ’ αὐτῶν καὶ φύσει φίλοις οὖσι, χαλεποὺς δὲ ἐν ταῖς μάχαις τοῖς ἐν‐117 in vol. 4
15τυγχάνουσι τῶν ἐχθρῶν γιγνομένους. —Παντάπασι μὲν οὖν. —Φύσιν γὰρ οἶμαί τινα τῶν φυλάκων τῆς ψυχῆς ἐλέγομεν ἅμα μὲν θυμοειδῆ, ἅμα δὲ φιλόσοφον δεῖν εἶ‐ ναι διαφερόντως, ἵνα πρὸς ἑκατέρους δύναιντο ὀρθῶς πρᾶοι καὶ χαλεποὶ γίγνεσθαι. —Ναί. —Τί δὲ τροφήν;
20ἆρ’ οὐ γυμναστικῇ καὶ μουσικῇ μαθήμασί τε ὅσα προσ‐ ήκει τούτοις, ἐν ἅπασι τεθράφθαι; —Πάνυ μὲν οὖν. —Τοὺς δέ γε οὕτω τραφέντας ἐλέχθη που μήτε χρυσὸν μήτε ἄργυρον μήτε ἄλλο ποτὲ μηδὲν κτῆμα ἑαυτῶν ἴδιον νομίζειν δεῖν, ἀλλ’ ὡς ἐπικούρους μισθὸν λαμβάνοντας
25τῆς φυλακῆς παρὰ τῶν σῳζομένων ὑπ’ αὐτῶν. ὅσος σώ‐ φροσι μέτριος, ἀναλίσκειν τε δὴ κοινῇ καὶ ξυνδιαιτωμέ‐ νους μετ’ ἀλλήλων ζῆν, ἐπιμέλειαν ἔχοντας διὰ παντὸς ἀρετῆς, τῶν ἄλλων ἐπιτηδευμάτων ἄγοντας σχολήν. — Ἐλέχθη καὶ ταῦτα ταύτῃ. —Καὶ μὲν δὴ καὶ περὶ γυναι‐
30κῶν ἐπεμνήσθημεν, ὡς τὰς φύσεις τοῖς ἀνδράσι παρα‐ πλησίας εἴη ξυναρμοστέον, καὶ τὰ ἐπιτηδεύματα πάντα κοινὰ κατά τε πόλεμον καὶ κατὰ τὴν ἄλλην δίαιταν δο‐
τέον πάσαις. —Ταύτῃ καὶ ταῦτα ἐλέγετο. —Τί δὲ δὴ τὸ περὶ τῆς παιδοποιίας; ἢ τοῦτο μὲν διὰ τὴν ἀήθειαν118 in vol. 4
35τῶν λεχθέντων εὐμνημόνευτον, ὅτι κοινὰ τὰ τῶν γάμων καὶ τὰ τῶν παίδων πᾶσιν ἁπάντων ἐτίθεμεν, μηχανω‐ μένους ὅπως μηδείς ποτε τὸ γεγενημένον αὐτῶν ἰδίᾳ γνώ‐ σοιτο, νομιοῦσι δὲ πάντες πάντας αὐτοὺς ὁμογενεῖς, ἀδελ‐ φὰς μὲν καὶ ἀδελφοὺς ὅσοιπερ ἂν τῆς πρεπούσης ἐντὸς
40ἡλικίας γίγνωνται, τοὺς δὲ ἔμπροσθεν καὶ ἄνωθεν γονέας τε καὶ γονέων προγόνους, τοὺς δὲ εἰς τὸ κάτωθεν ἐκγόνους παῖδάς τε ἐκγόνων; —Ναὶ καὶ ταῦτα εὐμνημόνευτα ᾗ λέ‐ γεις. —Ὅπως δὲ δὴ κατὰ δύναμιν εὐθὺς γίγνοινθ’ ὡς ἄρι‐ στοι τὰς φύσεις, ἆρ’ οὐ μεμνήμεθα ὡς τοὺς ἄρχοντας ἔφαμεν
45καὶ τὰς ἀρχούσας δεῖν εἰς τὴν τῶν γάμων σύνερξιν λά‐ θρᾳ μηχανᾶσθαι κλήροις τισὶν ὅπως οἱ κακοὶ χωρὶς οἵ τ’ ἀγαθοὶ ταῖς ὁμοίαις ἑκάτεροι συλλήξονται, καὶ μή τις αὐτοῖς ἔχθρα διὰ ταῦτα γίγνηται, τύχην ἡγουμένοις αἰ‐ τίαν τῆς συλλήξεως; —Μεμνήμεθα. —Καὶ μὴν ὅτι γε

4

.

2

.

9

(50)

τὰ μὲν τῶν ἀγαθῶν θρεπτέον ἔφαμεν εἶναι, τὰ δὲ τῶν κακῶν εἰς τὴν ἄλλην λάθρᾳ διαδοτέον πόλιν· ἐπαυξα‐ νομένων δὲ σκοποῦντας ἀεὶ τοὺς ἀξίους πάλιν ἀνάγειν δεῖν, τοὺς δὲ παρὰ σφίσιν ἀναξίους εἰς τὴν τῶν ἐπανι‐
όντων χώραν μεταλλάττειν; —Οὕτως. —Ἆρ’ οὖν δὴ119 in vol. 4
55διεληλύθαμεν ἤδη καθάπερ χθές, ὡς ἐν κεφαλαίοις πάλιν ἐπανελθεῖν, ἢ ποθοῦμέν τι τῶν ῥηθέντων; —Οὐδαμῶς.

4

.

2

.

10

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Μίνωος (p. 317 C —318 A). Οὐκοῦν καὶ ἐν τοῖς συγγράμμασι τοῖς περὶ τῶν δι‐ καίων καὶ ἀδίκων καὶ ὅλως περὶ πόλεως διακοσμήσεώς
5τε καὶ περὶ τοῦ ὡς χρὴ πόλιν διοικεῖν, τὸ μὲν ὀρθὸν νό‐ μος ἐστὶ βασιλικός, τὸ δὲ μὴ ὀρθὸν οὔ, ὃ δοκεῖ νόμος εἶναι τοῖς μὴ εἰδόσιν· ἔστι γὰρ ἄνομον. —Ναί. —Ὀρθῶς ἄρα ὡμολογήσαμεν νόμον εἶναι τοῦ ὄντος εὕρεσιν. —Φαίνε‐ ται. —Ἔτι δὲ καὶ τόδε ἐν αὐτῷ θεασώμεθα· τίς ἐπι‐
10στήμων διανεῖμαι ἐπὶ γῇ τὰ σπέρματα; —Γεωργός. — Οὗτος δὲ τὰ ἄξια σπέρματα ἑκάστῃ γῇ διανέμει; —Ναί. —Ὁ γεωργὸς ἄρα νομεὺς ἀγαθὸς τούτων, καὶ οἱ τούτου νόμοι καὶ διανομαὶ ἐπὶ ταῦτα ὀρθαί εἰσιν; —Ναί. —Τίς δὲ κρουμάτων ἐπὶ τὰ μέλη ἀγαθὸς νομεύς, καὶ τὰ
15ἄξια νεῖμαι; καὶ οἱ τίνος νόμοι ὀρθοί εἰσιν; —Οἱ τοῦ αὐλητοῦ καὶ κιθαριστοῦ. —Ὁ νομικώτατος ἄρα ἐν τού‐
τοις, οὗτος αὐλητικώτατος. —Ναί. —Τίς δὲ τὴν τρο‐ φὴν ἐπὶ τὰ τῶν ἀνθρώπων σώματα διανεῖμαι ἄριστος, οὐχ ὅσπερ τὴν ἀξίαν; —Ναί. —Αἱ τούτου ἄρα διανο‐120 in vol. 4
20μαὶ καὶ οἱ νόμοι βέλτιστοι· καὶ ὅστις περὶ ταῦτα νομι‐ κώτατος, καὶ νομεὺς ἄριστος. —Πάνυ γε. —Τίς οὗτος; —Παιδοτρίβης. —Οὗτος τὴν ἀνθρωπείαν ἀγέλην τοῦ σώματος νέμειν κράτιστος; —Ναί. —Τίς δὲ τὴν τῶν προβάτων ἀγέλην κράτιστος νέμειν; τί ὄνομα αὐτῷ; —
25Ποιμήν. —Οἱ τοῦ ποιμένος ἄρα νόμοι ἄριστοι τοῖς προ‐ βάτοις. —Ναί. —Οἱ δὲ τοῦ βουκόλου τοῖς βουσί. — Ναί. —Οἱ δὲ τοῦ τίνος νόμοι ἄριστοι ταῖς ψυχαῖς τῶν ἀνθρώπων; οὐχ οἱ τοῦ βασιλέως; φάθι. —Φημὶ δή.

4

.

2

.

11

 Στωϊκῶν. Τόν τε νόμον σπουδαῖον εἶναί φασι, λόγον ὀρθὸν ὄντα, προστακτικὸν μὲν ὧν ποιητέον, ἀπαγορευτικὸν δὲ ὧν οὐ ποιητέον. τοῦ δὲ νόμου ἀστείου ὄντος καὶ ὁ νό‐
5μιμος ἀστεῖος ἂν εἴη· νόμιμον μὲν γὰρ εἶναι ἄνδρα καὶ ἀκολουθητικὸν τῷ νόμῳ καὶ πρακτικὸν τῶν ὑπ’ αὐτοῦ προσταττομένων· νομικὸν δὲ τὸν ἐξηγητικὸν τοῦ νόμου. μηδένα δὲ τῶν φαύλων μήτε νόμιμον εἶναι μήτε νομικόν.

4

.

2

.

12

 Αἰσχίνου ἐκ τοῦ Κατὰ Τιμάρχου (30). Οὐδ’ ὡς ᾤετο δεῖν ὁ νομοθέτης τὸν ῥήτορα ἥκειν ἐπὶ τὸ βῆμα τῶν λόγων ἐπιμεληθέντα πρότερον, ἀλλὰ τοῦ βίου.121 in vol. 4

4

.

2

.

13

Δημοκρίτου (fr. 75 Diels2). Κρέσσον ἄρχεσθαι τοῖσιν ἀνοήτοισιν ἢ ἄρχειν.

4

.

2

.

14

(fr. 256 Diels2). Δίκη μέν ἐστιν ἔρδειν τὰ χρὴ ἐόντα, ἀδικίη δὲ μὴ ἔρδειν τὰ χρὴ ἐόντα, ἀλλὰ παρατρέπεσθαι.

4

.

2

.

15

 Τοῦ αὐτοῦ (fr. 257 Diels2). Κατὰ δὲ ζῴων ἔστιν ὧν φόνου καὶ μὴ φόνου ὧδε ἔχει· τὰ ἀδικέοντα καὶ θέλοντα ἀδικεῖν ἀθῷος ὁ κτεί‐ νων, καὶ πρὸς εὐεστοῦν τοῦτο ἔρδειν μᾶλλον ἢ μή.

4

.

2

.

16

(fr. 258 Diels2) Κτείνειν χρὴ τὰ πημαίνοντα παρὰ δίκην πάντα περὶ
παντός· καὶ ταῦτα ὁ ποιῶν εὐθυμίης καὶ δίκης καὶ θάρσεος καὶ κτήσεως ἐν παντὶ κόσμῳ μέζω μοῖραν μεθ‐122 in vol. 4
5έξει.

4

.

2

.

17

(fr. 259 Diels2) Ὅκωσπερ περὶ κιναδέων τε καὶ ἑρπετέων 〈νόμοι〉 γε‐ γράφαται τῶν πολεμίων, οὕτω καὶ κατὰ ἀνθρώπων δοκεῖ μοι χρεὼν εἶναι ποιεῖν· κατὰ νόμους τοὺς πατρίους κτείνειν
5πολέμιον ἐν παντὶ κόσμῳ, ἐν ᾧ μὴ νόμος ἀπείργει· † νόμος δὲ ἀπείργει ἱερὰ ἑκάστοισιν ἐπιχώρια καὶ σπονδαὶ καὶ ὅρκοι.

4

.

2

.

18

(fr. 260 Diels2) Κιξάλλην καὶ λῃστὴν πάντα κτείνων τις ἀθῷος ἂν εἴη καὶ αὐτοχειρίῃ καὶ κελεύων καὶ ψήφῳ.

4

.

2

.

19

Ζαλεύκου Προοίμια νόμων.
Τοὺς κατοικοῦντας τὴν πόλιν καὶ τὴν χώραν πάντας πρῶτον πεπεῖσθαι χρὴ καὶ νομίζειν θεοὺς εἶναι ἀναβλέ‐ ποντας ἐς οὐρανὸν καὶ τὸν κόσμον καὶ τὴν ἐν αὐτοῖς δια‐123 in vol. 4
5κόσμησιν καὶ τάξιν· οὐ γὰρ τύχης οὐδ’ ἀνθρώπων εἶ‐ ναι δημιουργήματα· σέβεσθαι δὲ τούτους καὶ τιμᾶν, ὡς αἰτίους ὄντας ἁπάντων ἡμῖν ἀγαθῶν τῶν κατὰ λόγον γι‐ γνομένων. ἕκαστον οὖν ἔχειν καὶ παρασκευάζειν δεῖ τὴν αὑτοῦ ψυχὴν πάντων τῶν κακῶν καθαράν· ὡς οὐ τιμᾶ‐
10ται θεὸς ὑπ’ ἀνθρώπου φαύλου οὐδὲ θεραπεύεται δα‐ πάναις οὐδὲ τραγῳδίαις τῶν ἀναλισκομένων καθάπερ μοχθηρὸς ἄνθρωπος, ἀλλ’ ἀρετῇ καὶ προαιρέσει τῶν κα‐ λῶν ἔργων καὶ δικαίων. διὸ ἕκαστον εἰς δύναμιν ἀγαθὸν εἶναι καὶ πράξει καὶ προαιρέσει τὸν μέλλοντα ἔσεσθαι
15θεοφιλῆ, καὶ μὴ φοβεῖσθαι τὰς εἰς χρήματα ζημίας μᾶλ‐ λον τῶν εἰς αἰσχύνην τεινόντων, καὶ πολίτην ἀμείνονα νομίζειν τὸν τὴν οὐσίαν προϊέμενον μᾶλλον τοῦ καλοῦ καὶ δικαίου. ὅσοις δὲ μὴ ῥᾴδιον πρὸς ταῦτα τὴν ὁρμὴν ποι‐
εῖσθαι, τὴν δὲ ψυχὴν ἔχουσιν εὐκίνητον πρὸς ἀδικίαν,124 in vol. 4
20ὧδ’ ἡμῖν παρηγγέλθω πᾶσι τοῖς τοιούτοις πολίταις καὶ συνοίκοις, μεμνῆσθαι θεῶν ὡς ὄντων καὶ δίκας ἐπιπεμ‐ πόντων τοῖς ἀδίκοις, καὶ τίθεσθαι πρὸ ὀμμάτων τὸν καιρὸν τοῦτον, ἐν ᾧ γίνεται τὸ τέλος ἑκάστῳ τῆς ἀπαλ‐ λαγῆς τοῦ ζῆν. πᾶσι γὰρ ἐμπίπτει μεταμέλεια τοῖς μέλ‐
25λουσι τελευτᾶν, μεμνημένοις ὧν ἠδικήκασι, καὶ ὁρμὴ τοῦ βούλεσθαι πάντα πεπρᾶχθαι δικαίως αὐτοῖς. διὸ δεῖ ἕκαστον παρ’ ἑκάστην πρᾶξιν αἰεὶ συνοικειοῦν τὸν καιρὸν τοῦτον ὡς δὴ παρόντα· οὕτω γὰρ ἂν μάλιστα τοῦ καλοῦ καὶ τοῦ δικαίου φροντιεῖν. ἐὰν δέ τῳ παραστῇ δαίμων
30κακὸς τρέπων πρὸς ἀδικίαν, διατρίβειν πρὸς ναοῖς καὶ βωμοῖς καὶ τεμένεσι, φεύγοντα τὴν ἀδικίαν ὡς δέσποι‐ ναν ἀσεβεστάτην καὶ χαλεπωτάτην, ἱκετεύοντα τοὺς θε‐ οὺς συναποτρέπειν αὐτήν. ἰέναι δὲ καὶ πρὸς ἄνδρας δό‐ ξαν ἔχοντας ἐπ’ ἀνδραγαθίᾳ, ἀκουσόμενον περὶ εὐδαίμονος
35βίου καὶ κακῶν ἀνδρῶν τιμωρίας, ἵνα ἀποτρέπηται τῶν ἀδίκων ἔργων, δεισιδαιμονῶν δαίμονας ἀλάστορας. πάν‐
τας δὲ τιμῶν † τοὺς οἱ κατοικοῦντες τὴν πόλιν καὶ τοῖς ἄλλοις νομίμοις τοῖς πατρίοις τοὺς θεούς· πάτρια δὲ εἶναι τὰ κάλλιστα. πεπεῖσθαι δὲ τοῖς νόμοις ἅπαν‐125 in vol. 4
40τας καὶ τοὺς ἄρχοντας αἰδεῖσθαι καὶ ἐξίστασθαι καὶ ποιεῖν τὸ παραγγελλόμενον· ὡς μετὰ θεοὺς καὶ δαί‐ μονας καὶ ἥρωας γονεῖς τε καὶ νόμοι καὶ ἄρχοντες σύνεγγύς εἰσι ταῖς τιμαῖς παρ’ ἀνθρώποις 〈τοῖσ〉 νοῦν ἔχουσι καὶ σωθησομένοις. πόλιν δὲ φιλαιτέραν
45μηδεὶς ἄλλην ποιείσθω τῆς αὑτοῦ πατρίδος, ὡς θεῶν πατρῴων νεμεσώντων· ἀρχὴ γὰρ προδοσίας φύεται τοῖς τοιαῦτα βουλομένοις. ἔτι δὲ χαλεπώτερον τῆς οἰκείας γῆς στερόμενον ζῆν ἐπ’ ἀλλοτρίας· οὐδὲν γάρ ἐστιν οἰκειότερον πατρίδος. μηδὲ ἐχθρὸν ἀκατάλλακτον

4

.

2

.

19

(50)

μηδεὶς μηδένα νομιζέτω τῶν πολιτῶν, οἷς ἐφείκασιν οἱ νόμοι μετέχειν τῆς πολιτείας· ὡς ὁ τοιοῦτος οὔτε ἄρξαι δύναιτ’ ἂν οὔτε δικάσαι καλῶς, τὸν θυμὸν ἔχων κυριώ‐ τερον τοῦ λογισμοῦ. μηδεὶς δὲ λεγέτω κακῶς μήτε κοινῇ τὴν πόλιν μήτε ἰδίᾳ τὸν πολίτην· ἀλλ’ οἱ τῶν νόμων
55φύλακες ἐπιμελείσθωσαν τῶν πλημμελούντων, πρῶτον μὲν νουθετοῦντες, ἐὰν δὲ μὴ πείθωνται, ζημιοῦντες. τῶν δὲ κειμένων νόμων ἐάν τις δοκῇ μὴ καλῶς κεῖσθαι, μετατι‐ θέναι ἐπὶ τὸ βέλτιον· μενόντων δέ, πάντας πειθαρχεῖν·
〈ὡσ〉 ὑπ’ ἀνθρώπων μὲν ἡττᾶσθαι τοὺς κειμένους νόμους126 in vol. 4
60οὐ καλὸν οὐδὲ συμφέρον· ὑπὸ δὲ νόμου βελτίονος ἡττώμε‐ νον κατακρατεῖσθαι καὶ καλὸν καὶ συμφέρον. τοὺς δὲ ταῦτα παραβαίνοντας χρὴ καὶ κολάζειν ὡς κατασκευά‐ ζοντας τῇ πόλει μεγίστων κακῶν ἀρχήν, ἀναρχίαν. ἄρ‐ χοντας δὲ μὴ εἶναι αὐθάδεις, μηδὲ πρὸς ἐπήρειαν κρί‐
65νειν, μηδὲ μεμνῆσθαι κρίνοντας φιλίας ἢ ἔχθρας, ἀλλὰ τοῦ δικαίου· οὕτω γὰρ ἀποδώσουσι τὰς κρίσεις δικαιο‐ τάτας καὶ τῆς ἀρχῆς ἔσονται ἄξιοι. τοὺς μὲν οὖν δού‐ λους προσήκει διὰ φόβον πράττειν τι τῶν δικαίων, τοὺς δ’ ἐλευθέρους δι’ αἰδῶ καὶ τὸ καλόν· διὸ χρὴ καὶ τοὺς
70ἄρχοντας εἶναι τοιούτους, ἵν’ ἔχωσιν οἱ ἀρχόμενοι τοὺς ἀξίους αἰσχύνης. ἐὰν δέ τις βούληται τῶν κειμένων νό‐ μων κινεῖν ἢ ἄλλον εἰσφέρειν νόμον, εἰς βρόχον εἴρας τὸν τράχηλον λεγέτω τοῖς πολίταις περὶ αὐτοῦ· καὶ ἐὰν μὲν διαψηφιζομένων δόξῃ λελύσθαι τὸν νόμον ἢ ὑπάρ‐
75χειν τὸν εἰσφερόμενον, καὶ αὐτὸν ἀθῷον εἶναι· ἐὰν δὲ ὁ προϋπάρχων μᾶλλον δοκῇ καλῶς ἔχειν ἢ ὁ εἰσφερόμενος ᾖ ἄδικος, τεθνάναι τὸν κινοῦντα ἢ εἰσφέροντα νόμον ἐπισπασθέντος τοῦ βρόχου.

4

.

2

.

20

 Ἐκ τῶν Θεοφράστου Περὶ συμβολαίων (fr. 97 Wimm.). Οἱ μὲν οὖν ὑπὸ κήρυκος κελεύουσι πωλεῖν καὶ προ‐ κηρύττειν ἐκ πλειόνων ἡμερῶν, οἱ δὲ παρ’ ἀρχῇ τινι,
5καθάπερ καὶ Πιττακὸς παρὰ βασιλεῦσι καὶ πρυτάνει.
ἔνιοι δὲ προγράφειν παρὰ τῇ ἀρχῇ πρὸ ἡμερῶν μὴ ἔλαττον ἢ ἑξήκοντα, καθάπερ Ἀθήνησι, καὶ τὸν πριά‐ μενον ἑκατοστὴν τιθέναι τῆς τιμῆς, ὅπως διαμφισβητῆσαί τε ἐξῇ καὶ διαμαρτύρασθαι τῷ βουλομένῳ, καὶ ὁ δικαίως127 in vol. 4
10ἐωνημένος φανερὸς ᾖ τῷ τέλει. παρὰ δέ τισι προκη‐ ρύττειν κελεύουσι πρὸ τοῦ κατακυρωθῆναι πένθ’ ἡμέρας συνεχῶς, εἴ τις ἐνίσταται ἢ ἀντιποιεῖται τοῦ κτήματος ἢ τῆς οἰκίας· ὡσαύτως δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ὑποθέσεων, ὥσπερ καὶ ἐν τοῖς Κυζικηνῶν. οἱ δὲ Θουριακοὶ τὰ μὲν τοιαῦτα
15πάντα ἀφαιροῦσιν, οὐδ’ ἐν ἀγορᾷ προστάττουσιν, ὥσπερ τἄλλα, διδόναι δὲ κελεύουσι κοινῇ τῶν γειτόνων τοῖς ἐγγυτάτω τρισὶ νόμισμά τι βραχὺ μνήμης ἕνεκα καὶ μαρ‐ τυρίας. ἀναγκαῖον δηλονότι τοῖς μὲν τὰς ἀρχὰς ὑπευ‐ θύνους ποιεῖν, τοῖς δὲ τοὺς γείτονας, ἐὰν μὴ λάβωσιν ἢ
20δὶς παρὰ τοῦ αὐτοῦ λάβωσιν ἢ ἔχοντες μὴ λέγωσι τῷ ὠνουμένῳ. οὐ χρὴ δ’ ἀγνοεῖν, ὅτι αἱ προγραφαὶ καὶ αἱ προκηρύξεις καὶ ὅλως ὅσα πρὸς τὰς ἀμφισβητήσεις ἐστὶ πάντ’ ἢ τὰ πλεῖστα δι’ ἔλλειψιν ἑτέρου νόμου τίθεται· παρ’ οἷς γὰρ ἀναγραφὴ τῶν κτημάτων ἐστὶ καὶ τῶν
25συμβολαίων, ἐξ ἐκείνων ἔστι μαθεῖν, εἰ ἐλεύθερα καὶ ἀνέπαφα καὶ τὰ αὑτοῦ πωλεῖ δικαίως· εὐθὺς γὰρ καὶ μετεγγράφει ἡ ἀρχὴ τὸν ἐωνημένον. Ἐπεὶ δὲ καὶ προ‐
στασίᾳ τινὲς ὠνοῦνται καὶ πωλοῦσιν ἀπαλλοτριοῦν ἐθέλοντες, ὀρθῶς ἔχει καὶ πρὸς ταῦτα νομοθετεῖν, ὅπερ128 in vol. 4
30καὶ ποιοῦσιν, ἅμα ταῦτά τε βουλόμενοι κωλύειν καὶ τὴν 〈ὠνὴν〉 ἐμφανῆ ποιεῖν, ὥσπερ ἐν τοῖς Αἰνίων. κελεύουσι γάρ, ἐὰν μέν τις οἰκίαν πρίηται, θύειν ἐπὶ τοῦ Ἀπόλ‐ λωνος τοῦ ἐπικωμαίου, ἐὰν δὲ χωρίον ἐπὶ τῆς κώμης ᾗ αὐτὸς οἰκεῖ, ... καὶ ὀμνύειν ἐναντίον τῆς ἀρχῆς 〈τῆσ〉 ἐγγρα‐
35φούσης καὶ κωμητῶν τριῶν, ἦ μὴν ὠνεῖσθαι δικαίως, μηδὲν συγκακουργοῦντα μήτε τέχνῃ μήτε μηχανῇ μηδεμιᾷ· τὸν αὐτὸν δὲ τρόπον καὶ τὸν πωλοῦντα πωλεῖν ἀδόλως· τὸν δὲ μὴ οἰκοῦντα ἐν ἄστει θύειν τὸν ὅρκον ἐπὶ τοῦ Διὸς τοῦ ἀγοραίου, τὴν δὲ θυσίαν τῶν ἐλαττόνων εἶναι
40θυλήμασιν, ἄνευ δὲ τούτων μὴ ἐγγράφειν τὴν ἀρχήν· ἅμα καὶ ἐν τῷ ὅρκῳ προσορκίζειν αὐτήν, ἐὰν μὴ ὀμνύωσι, μηδὲ ἐγγράψειν τὴν ὠνήν· οὗτοι μὲν δὴ πρὸς ἀμφότερα. μᾶλλον δὲ πρὸς πάντα βούλονται πεφυλάχθαι, καθάπερ ἴσως καὶ δεῖ. κυρία ἡ ὠνὴ καὶ ἡ πρᾶσις εἰς μὲν
45κτῆσιν, ὅταν ἡ τιμὴ δοθῇ καὶ τὰ ἐκ τῶν νόμων ποιή‐ σωσιν, οἷον ἀναγραφὴν ἢ ὅρκον ἢ τοῖς γείτοσι τὸ γιγνό‐ μενον· εἰς δὲ τὴν παράδοσιν καὶ εἰς αὐτὸ τὸ πωλεῖν, ὅταν ἀρραβῶνα λάβῃ· σχεδὸν γὰρ οὕτως οἱ πολλοὶ νομο‐
θετοῦσιν· ἀλλὰ τοῦτο προσδιοριστέον, ἐὰν μὴ παρὰ με‐129 in vol. 4

4

.

2

.

20

(50)

θύοντος μηδ’ ἐξ ὀργῆς μηδὲ φιλονεικίας, μηδὲ παρανο‐ οῦντος, ἀλλὰ φρονοῦντος, καὶ τὸ ὅλον δικαίως, ὅπερ κἀκεῖ προσθετέον, ὅταν ἀφορίζῃ παρ’ ὧν δεῖ ὠνεῖσθαι. ἔοικε γὰρ ἐκ καιροῦ τὰ τοιαῦτα καὶ πάθους γίγνεσθαι· δεῖ δ’ ἐκ προαιρέσεως· οὕτω γὰρ ἔσται τὸ δίκαιον.
55τάττουσι δέ τινες καὶ τὸν ἀρραβῶνα πόσον δεῖ διδόναι, πρὸς τὸ πλῆθος τῆς τιμῆς μερίζοντες· ἄτοπον γὰρ ἐὰν δακτύλιον δῷ τῶν δέκα ταλάντων. ἐὰν δὲ λαβὼν ἀρρα‐ βῶνα μὴ δέχηται τὴν τιμὴν ἢ δοὺς μὴ καταβάλῃ ἐν τῷ ὡρισμένῳ χρόνῳ· δεῖ γὰρ ὡρίσθαι, καθάπερ ἐν τοῖς
60Θουρίων τὸν μὲν ἀρραβῶνα παραχρῆμα τὴν δὲ τιμὴν αὐθημερόν, οἱ δὲ καὶ πλείους ἡμέρας τίθενται τῆς τιμῆς, οἱ δ’ ἁπλῶς ὅσας ἂν ὁμολογήσωσι· τὸ δ’ ἐπιτίμιον ἑκα‐ τέρῳ, πότερον τῷ μὲν στέρησις τοῦ ἀρραβῶνος; οὕτω γὰρ σχεδὸν οἵ τ’ ἄλλοι κελεύουσι καὶ οἱ Θουριακοί· τῷ
65δὲ μὴ δεχομένῳ ἔκτισις ὅσου ἂν ἀποδῶται; καὶ γὰρ τοῦτο ἐν τοῖς Θουρίων, ἢ ἄνισος 〈ἡ〉 ζημία; πολλαπλασία γὰρ ἡ τιμὴ τοῦ ἀρραβῶνος· ἔτι δὲ καὶ βλάπτοιτ’ ἂν ὁ ἀπο‐ δόμενος ἀφεὶς ἑκάτερον, ἐπειδή τις ἐφ’ ἡμέραν μίαν ὁρίσειεν, οὕτω γὰρ μάλιστ’ ἐνδέχεται· παρ’ ἐνίοις δὲ
70δικάσασθαι κελεύουσι τῷ μὴ δεχομένῳ τὴν τιμήν. πό‐ τερον δὲ ἕως ἂν κομίσηται κύριον εἶναι τοῦ κτήματος; οὕτω γὰρ οἱ πολλοὶ νομοθετοῦσιν· ἢ ὥσπερ Χαρώνδας καὶ Πλάτων; οὗτοι γὰρ παραχρῆμα κελεύουσι διδόναι καὶ λαμβάνειν, ἐὰν δέ τις πιστεύσῃ, μὴ εἶναι δίκην· αὐ‐
75τὸν γὰρ αἴτιον εἶναι τῆς ἀδικίας.130 in vol. 4

4

.

2

.

21

 Πλάτωνος ἐκ τῆς πρὸς τοὺς οἰκείους
Δίωνος Ἐπιστολῆς (p. 355 A—C). Δέξασθε, ὦ Συρακούσιοι, πάντων πρῶτον νόμους, οἵ τινες ἂν ὑμῖν φαίνωνται μὴ πρὸς χρηματισμὸν καὶ πλοῦ‐
5τον τρέψοντες τὰς γνώμας ὑμῶν μετ’ ἐπιθυμίας, ἀλλ’ ὄντων τριῶν, ψυχῆς καὶ σώματος ἔτι δὲ χρημάτων, τὴν τῆς ψυχῆς ἀρετὴν ἐντιμοτάτην ποιοῦντες, δευτέραν δὲ τὴν τοῦ σώματος, ὑπὸ τῇ τῆς ψυχῆς κειμένην, τρίτην δὲ καὶ ὑστάτην τὴν τῶν χρημάτων τιμήν, δουλεύουσαν τῷ
10σώματί τε καὶ τῇ ψυχῇ. καὶ ὁ μὲν ταῦτα ἀπεργαζόμενος θεσμὸς νόμος ἂν ὀρθῶς ὑμῖν εἴη κείμενος, ὄντως εὐδαί‐ μονας ἀποτελῶν τοὺς χρωμένους· ὁ δὲ τοὺς πλουσίους εὐδαίμονας ὀνομάζων λόγος αὐτός τε ἄθλιος, γυναικῶν καὶ παίδων ὢν λόγος ἄνους, τοὺς πειθομένους τε ἀπερ‐
15γάζεται τοιούτους. ὅτι δ’ ἀληθῆ ταῦτ’ ἐγὼ παρακελεύ‐ ομαι, ἐὰν γεύσησθε τῶν νῦν λεγομένων περὶ νόμων, ἔργῳ γνώσεσθε· ἣ δὴ βάσανος ἀληθεστάτη δοκεῖ γί‐ νεσθαι τῶν πάντων πέρι.

4

.

2

.

22

 Ξενοφῶντος ἐκ τῆς Κύρου παιδείας (I 2, 1—15).
Φῦναι δὲ ὁ Κῦρος λέγεται καὶ ᾄδεται ἔτι καὶ νῦν ὑπὸ τῶν βαρβάρων εἶδος μὲν κάλλιστος, ψυχὴν δὲ φιλαν‐131 in vol. 4
5θρωπότατος καὶ φιλομαθέστατος, ὥστε πάντα μὲν πόνον ἀνατλῆναι πάντα δὲ κίνδυνον ὑπομεῖναι τοῦ ἐπαινεῖσθαι ἕνεκα. φύσιν μὲν δὴ τῆς ψυχῆς καὶ τῆς μορφῆς τοιαύτην ἔχων διαμνημονεύεται· ἐπαιδεύθη γε μὴν ἐν Περσῶν νόμοις· οὗτοι δὲ δοκοῦσιν οἱ νόμοι ἄρχεσθαι τοῦ κοινοῦ
10ἀγαθοῦ ἐπιμελούμενοι οὐκ ἔνθεν ὅθεν περ ἐν ταῖς πλεί‐ σταις πόλεσιν ἄρχονται. αἱ μὲν γὰρ πλεῖσται πόλεις ἀφεῖσαι παιδεύειν ὅπως τις ἐθέλει τοὺς ἑαυτοῦ παῖδας, καὶ αὐτοὺς τοὺς πρεσβυτέρους ὅπως ἐθέλουσι διάγειν, ἔπειτα προστάττουσιν αὐτοῖς μὴ κλέπτειν μηδ’ ἁρπάζειν,
15μὴ βίᾳ εἰς οἰκίαν παριέναι, μὴ παίειν ὃν μὴ δίκαιον, μὴ μοιχεύειν, μὴ ἀπειθεῖν ἄρχοντι, καὶ τἄλλα τὰ τοι‐ αῦτα ὡσαύτως· ἐὰν δέ τις τούτων παραβαίνῃ τι, ζημίας αὐτοῖς ἐπανέθεσαν. οἱ δὲ Περσικοὶ νόμοι προλαβόντες ἐπιμέλονται ὅπως τὴν ἀρχὴν μὴ τοιοῦτοι ἔσονται οἱ πο‐
20λῖται οἷοι πονηροῦ τινος ἢ αἰσχροῦ ἔργου ἐφίεσθαι. ἐπι‐ μέλονται δὲ δὴ ὧδε. ἔστιν αὐτοῖς ἐλευθέρα ἀγορὰ καλουμέ‐ νη, ἔνθα τά τε βασίλεια καὶ τὰ ἄλλα ἀρχεῖα πεποίηται. ἐν‐ τεῦθεν τὰ μὲν ὤνια καὶ οἱ ἀγοραῖοι καὶ αἱ τούτων φωναὶ καὶ αἱ ἀπειροκαλίαι ἀπελήλανται εἰς ἄλλον τόπον, ὡς
25μὴ μιγνύηται ἡ τούτων τύρβη τῇ τῶν πεπαιδευμένων
εὐκοσμίᾳ. διῄρηται δὲ αὕτη ἡ ἀγορὰ ἡ περὶ τὰ ἀρχεῖα εἰς τέσσαρα μέρη· τούτων δ’ ἔστιν ἓν μὲν παισίν, ἓν δὲ ἐφήβοις, ἄλλο δὲ τελείοις ἀνδράσιν, ἄλλο δὲ τοῖς ὑπὲρ τὰ στρατεύσιμα ἔτη γεγονόσι. νόμῳ δὲ εἰς τὰς ἑαυτῶν132 in vol. 4
30χώρας ἕκαστοι τούτων πάρεισιν, οἱ μὲν παῖδες ἅμα τῇ ἡμέρᾳ καὶ οἱ τέλειοι ἄνδρες, οἱ δὲ γεραίτεροι ἡνίκα ἂν ἑκάστῳ προχωρῇ, πλὴν ἐν ταῖς τεταγμέναις ἡμέραις, αἷς αὐτοὺς δεῖ παρεῖναι. οἱ δὲ ἔφηβοι καὶ κοιμῶνται περὶ τὰ ἀρχεῖα σὺν τοῖς γυμνητικοῖς ὅπλοις πλὴν τῶν γεγαμη‐
35κότων· οὗτοι δὲ οὔτε ἐπιζητοῦνται, ἂν μὴ προρρηθῇ παρ‐ εῖναι, οὔτε πολλάκις ἀπεῖναι καλόν. ἄρχοντες δὲ ἐφ’ ἑκάστοις τούτων τῶν μερῶν εἰσι δώδεκα· δώδεκα γὰρ καὶ φυλαὶ Περσῶν διῄρηνται. καὶ ἐπὶ μὲν τοῖς παισὶν ἐκ τῶν γεραιτέρων ᾑρημένοι εἰσὶν οἳ ἂν δοκῶσι τοὺς παῖδας βελ‐
40τίστους ἀποδεικνύναι· ἐπὶ δὲ τοῖς ἐφήβοις ἐκ τῶν τε‐ λείων ἀνδρῶν οἳ ἂν αὖ τοὺς ἐφήβους βελτίστους δοκῶσι παρέξειν· ... αὐτοὺς μάλιστα τὰ τεταγμένα ποιοῦντας καὶ τὰ παραγγελλόμενα ὑπὸ τῆς μεγίστης ἀρχῆς· εἰσὶ καὶ τῶν γεραιτέρων προστάται ᾑρημένοι, οἳ προστατεύουσιν,
45ὅπως καὶ οὗτοι τὰ καθήκοντα ἀποτελῶσιν. ἃ δὲ ἑκάστῃ ἡλικίᾳ προστέτακται ποιεῖν διηγησόμεθα, ὡς μᾶλλον δῆλον γένηται, ᾗ ἐπιμέλονται ὡς ἂν βέλτιστοι εἶεν οἱ πολῖται. οἱ μὲν δὴ παῖδες οἱ εἰς τὰ διδασκαλεῖα φοι‐ τῶντες διάγουσι μανθάνοντες δικαιοσύνην· καὶ λέγουσιν133 in vol. 4

4

.

2

.

22

(50)

ὅτι ἐπὶ τούτῳ ἔρχονται ὥσπερ παρ’ ἡμῖν ὅτι γράμματα μαθησόμενοι. οἱ δὲ ἄρχοντες αὐτῶν διατελοῦσι τὸ πλεῖ‐ στον τῆς ἡμέρας δικάζοντες αὐτοῖς. γίγνεται γὰρ δὴ πρὸς ἀλλήλους καὶ παισὶν ὥσπερ ἀνδράσιν ἐγκλήματα καὶ κλοπῆς καὶ ἁρπαγῆς καὶ βίας καὶ ἀπάτης καὶ κακο‐
55λογίας καὶ ἄλλων οἵων εἰκός. οὓς δ’ ἂν γνῶσι τούτων τι ἀδικοῦντας, τιμωροῦνται. κολάζουσι δὲ καὶ οὓς ἂν ἀδίκως ἐγκαλοῦντας εὑρίσκωσι· δικάζουσι δὲ καὶ ἐγκλή‐ ματος, οὗ ἕνεκα ἄνθρωποι μισοῦσι μὲν ἀλλήλους μάλιστα, δικάζονται δὲ οὐχ ἥκιστα, ἀχαριστίας, καὶ ὃν ἂν γνῶσι
60δυνάμενον μὲν χάριν ἀποδοῦναι, μὴ ἀποδιδόντα δέ, κολάζουσι τοῦτον ἰσχυρῶς. οἴονται γὰρ τοὺς ἀχαρίστους καὶ περὶ θεοὺς ἂν μάλιστα ἀμελῶς ἔχειν καὶ περὶ γο‐ νέας καὶ περὶ πατρίδα καὶ περὶ φίλους. ἕπεσθαι δὲ δοκεῖ μάλιστα τῇ ἀχαριστίᾳ ἀναισχυντία· καὶ γὰρ αὕτη
65δοκεῖ εἶναι μεγίστη ἐπὶ πάντα τὰ αἰσχρὰ ἡγεμών. διδά‐ σκουσι δὲ τοὺς παῖδας καὶ σωφροσύνην· μέγα δὲ συμ‐ βάλλεται καὶ εἰς τὸ μανθάνειν σωφρονεῖν αὐτοὺς ὅτι καὶ τοὺς πρεσβυτέρους ὁρῶσιν ἀνὰ πᾶσαν ἡμέραν σωφρό‐ νως διάγοντας. διδάσκουσι δὲ καὶ πείθεσθαι αὐτοὺς τοῖς134 in vol. 4
70ἄρχουσι· μέγα δὲ καὶ εἰς τοῦτο συμβάλλεται ὅτι ὁρῶσι καὶ τοὺς πρεσβυτέρους πειθομένους ἰσχυρῶς τοῖς ἄρχουσι. διδάσκουσι δὲ καὶ ἐγκρατεῖς εἶναι καὶ γαστρὸς καὶ πο‐ τοῦ· μέγα δὲ καὶ εἰς τοῦτο συμβάλλεται ὅτι ὁρῶσι τοὺς πρεσβυτέρους οὐ πρόσθεν ἀπιόντας γαστρὸς ἕνεκα πρὶν
75ἂν ἀφῶσιν οἱ ἄρχοντες, καὶ ὅτι οὐ παρὰ μητρὶ σιτοῦνται οἱ παῖδες, ἀλλὰ παρὰ τῷ διδασκάλῳ, ὅταν οἱ ἄρχοντες σημήνωσιν. φέρονται δὲ οἴκοθεν σῖτον μὲν ἄρτους, ὄψον δὲ κάρδαμον, πιεῖν δ’, ἐάν τις διψῇ, κώθωνα, ὡς ἀπὸ τοῦ ποταμοῦ ἀρύσασθαι. πρὸς δὲ τούτοις μανθάνουσι
80καὶ τοξεύειν καὶ ἀκοντίζειν. μέχρι μὲν δὴ ἑπτακαίδεκα ἐτῶν ἀπὸ γενεᾶς οἱ παῖδες ταῦτα πράττουσιν, ἐκ τούτου δ’ εἰς τοὺς ἐφήβους ἐξέρχονται. οὗτοι δὲ αὖ οἱ ἔφηβοι διάγουσιν ὧδε. δέκα ἔτη ἀφ’ οὗ ἂν ἐκ παίδων ἐξέλθωσι κοιμῶνται μὲν περὶ τὰ ἀρχεῖα, ὥσπερ προείρηται, καὶ
85φυλακῆς ἕνεκα τῆς πόλεως καὶ σωφροσύνης· δοκεῖ γὰρ αὕτη ἡ ἡλικία ἐπιμελείας μάλιστα δεῖσθαι· παρέχουσι
δὲ καὶ τὴν ἡμέραν ἑαυτοὺς [μάλιστα] τοῖς ἄρχουσι χρῆσθαι, ἄν τι δέωνται ὑπὲρ τοῦ κοινοῦ. καὶ ὅταν μὲν δέῃ τι, πάντες μένουσι περὶ τὰ ἀρχεῖα, ὅταν δὲ ἐξάρῃ βασιλεὺς135 in vol. 4
90ἐπὶ θήραν, τὰς ἡμισείας φυλὰς καταλείπει· ποιεῖ δὲ τοῦτο πολλάκις τοῦ μηνός. ἔχειν δὲ δεῖ τοὺς ἐξιόντας τόξα καὶ παρὰ τὴν φαρέτραν ἐν κολεῷ κοπίδα ἢ σάγαριν, ἔτι 〈δὲ〉 γέρρον καὶ παλτὰ δύο, ὥστε τὸ μὲν ἀφιέναι, τῷ δέ, ἐὰν δέῃ, ἐκ χειρὸς χρῆσθαι. διὰ τοῦτο δὲ δημοσίᾳ
95τοῦ θηρᾶν ἐπιμέλονται, καὶ βασιλεὺς ὥσπερ καὶ ἐν πο‐ λέμῳ ἡγεμὼν αὐτοῖς ἐστι καὶ αὐτός τε θηρᾷ καὶ τῶν ἄλλων ἐπιμελεῖται ὅπως ἂν θηρῶσιν, ὅτι ἀληθεστάτη αὐτοῖς δοκεῖ αὕτη ἡ μελέτη τῶν πρὸς τὸν πόλεμον εἶναι. καὶ γὰρ πρωῒ ἀνίστασθαι ἐθίζει καὶ ψύχη καὶ θάλπη

4

.

2

.

22

(100)

ἀνέχεσθαι, γυμνάζει δὲ καὶ ὁδοιπορίαις καὶ δρόμοις, ἀνάγκη δὲ καὶ τοξεῦσαι θηρίον καὶ ἀκοντίσαι ὅπου ἂν παραπίπτῃ. καὶ τὴν ψυχὴν δὲ πολλάκις ἀνάγκη θή‐ γεσθαι ἐν τῇ θήρᾳ, ὅταν τι τῶν ἀλκίμων θηρίων ἀνθ‐ ιστῆται· παίειν μὲν γὰρ δήπου δεῖ τὸ ὁμόσε γινόμενον,
105φυλάξασθαι δὲ τὸ ἐπιφερόμενον· ὥστε οὐ ῥᾴδιον εὑρεῖν
τι ἐν τῇ θήρᾳ, ὃ ἄπεστι τῶν ἐν τῷ πολέμῳ παρόντων. ἐξέρχονται δὲ ἐπὶ τὴν θήραν ἄριστον ἔχοντες πλέον μέν, ὡς καὶ εἰκότως, παίδων, τἄλλα δ’ ὅμοιον. καὶ θηρῶντες μὲν οὐκ 〈ἂν〉 ἀριστήσαιεν, ἢν δέ τι δεήσῃ θηρίου ἕνεκα136 in vol. 4
110ἐπικαταμεῖναι ἢ ἄλλως βουληθῶσι διατρῖψαι περὶ τὴν θήραν, τὸ ἄριστον τοῦτο δειπνήσαντες τῇ ὑστεραίᾳ θη‐ ρῶσι μέχρι δείπνου, καὶ μίαν ἄμφω τούτω τὼ ἡμέρα λογίζονται, ὅτι μιᾶς ἡμέρας σῖτον δαπανῶσι. τοῦτο δὲ ποιοῦσι τοῦ ἐθίζεσθαι ἕνεκα, ἵνα καὶ ἄν τι ἐν πολέμῳ
115δεήσῃ, δύνωνται τοῦτο ποιεῖν. καὶ ὄψον δὲ τοῦτο ἔχουσιν οἱ τηλικοῦτοι ὅ τι ἂν θηράσωσιν· εἰ δὲ μή, τὸ κάρδα‐ μον. εἰ δέ τις αὐτοὺς οἴεται ἢ ἐσθίειν ἀηδῶς, ὅταν κάρδαμον μόνον ἐσθίωσιν ἐπὶ τῷ σίτῳ, ἢ πίνειν ἀηδῶς, ὅταν ὕδωρ πίνωσιν, ἀναμνησθήτω πῶς μὲν ἡδὺ μᾶζα
120καὶ ἄρτος πεινῶντι φαγεῖν, πῶς δὲ ἡδὺ ὕδωρ πιεῖν δι‐ ψῶντι. αἱ δ’ αὖ μένουσαι φυλαὶ διατρίβουσι μελετῶσαι τά τε ἄλλα ἃ παῖδες ὄντες ἐμάνθανον καὶ τοξεύειν καὶ ἀκοντίζειν, καὶ διαγωνιζόμενοι ταῦτα πρὸς ἀλλήλους δια‐
τελοῦσιν. εἰσὶ δὲ καὶ δημόσιοι τούτων ἀγῶνες καὶ ἆθλα137 in vol. 4
125προτίθεται· ἐν ᾗ δ’ ἂν φυλῇ πλεῖστοι ὦσιν δαημονέ‐ στατοι καὶ ἀνδρικώτατοι καὶ εὐπιστότατοι, ἐπαινοῦσιν οἱ πολῖται καὶ τιμῶσιν οὐ μόνον τὸν νῦν ἄρχοντα αὐτῶν, ἀλλὰ καὶ ὅστις παῖδας ὄντας αὐτοὺς ἐπαίδευσε. χρῶνται δὲ τοῖς μένουσι τῶν ἐφήβων αἱ ἀρχαὶ πᾶσαι, ἤν τι ἢ
130φρουρῆσαι δέῃ ἢ κακούργους ἐρευνῆσαι ἢ λῃστὰς ὑποδρα‐ μεῖν ἢ καὶ ἄλλα ὅσα τάχους καὶ ἰσχύος ἔργα ἐστίν. ταῦτα μὲν δὴ οἱ ἔφηβοι πράττουσιν. ἐπειδὰν δὲ τὰ δέκα ἔτη διατελέσωσιν, ἐξέρχονται εἰς τοὺς τελείους ἄνδρας. ἀφ’ οὗ δ’ ἂν ἐξέλθωσι χρόνου ἐκ τῶν ἐφήβων, οὗτοι αὖ πέντε
135καὶ εἴκοσιν ἔτη ὧδε διάγουσι· πρῶτον μὲν ὥσπερ οἱ ἔφηβοι παρέχουσιν ἑαυτοὺς ταῖς ἀρχαῖς χρῆσθαι, ἐάν τι δέῃ περὶ τοῦ κοινοῦ, ὅσα φρονούντων τε ἤδη ἔργα ἐστὶ καὶ ἔτι δυναμένων. ἐὰν δέ που δέῃ στρατεύεσθαι, τόξα μὲν οἱ οὕτω παιδευόμενοι οὐκέτι ἔχοντες οὐδὲ παλτὰ
140στρατεύονται, τὰ δὲ ἀγχίμαχα ὅπλα καλούμενα, θώρακά τε περὶ τοῖς στέρνοις καὶ γέρρον ἐν τῇ ἀριστερᾷ, ἐν δὲ τῇ δεξιᾷ μάχαιραν ἢ κοπίδα. καὶ αἱ ἀρχαὶ δὲ πᾶσαι ἐκ τούτων καθίστανται πλὴν οἱ τῶν παίδων διδάσκαλοι.
ἐπειδὰν δὲ τὰ πέντε καὶ εἴκοσιν ἔτη διατελέσωσιν, εἴησαν138 in vol. 4
145μὲν ἂν οὗτοι πλέον ἢ πεντήκοντα ἔτη γεγονότες ἀπὸ γε‐ νεᾶς· ἐξέρχονται δὲ τηνικαῦτα εἰς τοὺς γεραιτέρους ὄντας τε καὶ καλουμένους. οἱ δ’ αὖ γεραίτεροι οὗτοι στρατεύ‐ ονται μὲν οὐκέτι ἔξω τῆς αὐτῶν, οἴκοι δὲ μένοντες δικά‐ ζουσι τά τε κοινὰ πάντα καὶ τὰ ἴδια. καὶ θανάτου δὲ

4

.

2

.

22

(150)

οὗτοι κρίνουσι, καὶ τὰς ἀρχὰς οὗτοι αἱροῦνται πάσας· καὶ ἐάν τις ἢ ἐν ἐφήβοις ἢ ἐν τελείοις ἀνδράσιν ἐλλίπῃ τι τῶν νομίμων, φαίνουσι μὲν οἱ φύλαρχοι ἕκαστον καὶ τῶν ἄλλων ὁ βουλόμενος, οἱ δὲ γεραίτεροι ἀκούσαντες ἐκκρίνουσιν· ὁ δὲ ἐκκριθεὶς ἄτιμον τὸν λοιπὸν βίον δια‐
155τελεῖ. ἵνα δὲ σαφέστερον δηλωθῇ πᾶσα ἡ Περσῶν πο‐ λιτεία, μικρὸν ἐπάνειμι· νῦν γὰρ ἐν βραχυτάτῳ ἂν δη‐ λωθείη διὰ τὰ προειρημένα. λέγονται μὲν γὰρ Πέρσαι ἀμφὶ τὰς δώδεκα μυριάδας εἶναι· τούτων δὲ οὐδεὶς ἀπε‐ λήλαται νόμῳ τιμῶν καὶ ἀρχῶν, ἀλλ’ ἔξεστι πᾶσι Πέρ‐
160σαις πέμπειν τοὺς ἑαυτῶν παῖδας εἰς τὰ κοινὰ τῆς δι‐ καιοσύνης διδασκαλεῖα. ἀλλ’ οἱ μὲν δυνάμενοι τρέφειν τοὺς ἑαυτῶν παῖδας ἀργοῦντας πέμπουσιν, οἱ δὲ μὴ δυ‐ νάμενοι οὐ πέμπουσιν, ἵνα παιδευθῶσι παρὰ τοῖς δη‐ μοσίοις διδασκάλοις· ἔξεστι δὲ αὐτοῖς ἐν τοῖς ἐφήβοις
165νεανισκεύεσθαι· τοῖς δὲ μὴ διαπαιδευθεῖσιν οὕτως οὐκ ἔξεστιν. οἳ δ’ ἂν αὖ ἐν τοῖς ἐφήβοις διατελέσωσι τὰ νόμιμα ποιοῦντες, ἔξεστι τούτοις εἰς τοὺς τελείους ἄνδρας
συναλίζεσθαι καὶ ἀρχῶν καὶ τιμῶν μετέχειν, οἳ δ’ ἂν αὖ ἐν τοῖς παισὶ μὴ διαγένωνται ἢ ἐν τοῖς ἐφήβοις, οὐκ139 in vol. 4
170ἔρχονται εἰς τοὺς τελείους· οἳ δ’ ἂν αὖ ἐν τοῖς τελείοις διαγένωνται ἀνεπίληπτοι, οὗτοι τῶν γεραιτέρων γίγνονται. οὕτω μὲν δὴ οἱ γεραίτεροι διὰ πάντων τῶν καλῶν διελη‐ λυθότες καθίστανται.

4

.

2

.

23

 Ξενοφῶντος ἐκ τῆς Λακώνων πο‐
λιτείας (I 4 ss. II 1. 2—6. 7—8. 10 III 4—5 IV 1. 2—4. 6. 7 VI 1—2 VII 2 IX 1 X 1—3 XI 3—4 VIII 3. 4. 5).
5 Ὁ δὲ Λυκοῦργος ἐσθῆτας μὲν καὶ δούλας παρέχειν ἱκανὰς ἡγήσατο εἶναι, ταῖς δὲ ἐλευθέραις μέγιστον νομί‐ σας εἶναι τὴν τεκνοποιίαν πρῶτον μὲν σωμασκεῖν ἔταξεν οὐδὲν ἧττον τὸ θῆλυ τοῦ ἄρρενος φύλου· ἔπειτα δὲ δρό‐ μου καὶ ἰσχύος, ὥσπερ τοῖς ἀνδράσιν, οὕτω καὶ ταῖς
10θηλείαις ἀγῶνας πρὸς ἀλλήλας ἐποίησε, νομίζων ὡς ἀμφοτέρων ἰσχυρῶν καὶ ἔκγονα ἐρρωμενέστερα γίγνεσθαι. ἐπεί γε μὴν 〈γυνὴ〉 πρὸς ἄνδρα ἔλθοι, ὁρῶν τοὺς ἄλλους τὸν πρῶτον τοῦ χρόνου ἀμέτρως ταῖς γυναιξὶ συνόντας, καὶ τούτου τἀναντία ἔγνω· ἔθηκε γὰρ αἰδεῖσθαι μὲν εἰσ‐
15ιόντα ὀφθῆναι, αἰδεῖσθαι δὲ ἐξιόντα· οὕτω δὲ συνόντων ποθεινοτέρως μὲν ἀνάγκη σφῶν αὐτῶν ἔχειν, ἐρρωμενέ‐ στερα δὲ γίγνεσθαι, εἴ τι βλαστάνοιεν οὕτω, μᾶλλον ἢ 〈εἰ〉 διάκοροι ἀλλήλων εἶεν. πρὸς δὲ τούτοις καὶ ἀπο‐ παύσας τοῦ ὁπότε βούλοιντο ἕκαστοι γυναῖκας ἄγεσθαι,140 in vol. 4
20ἔταξεν ἐν ἀκμαῖς τῶν σωμάτων τοὺς γάμους ποιεῖσθαι, καὶ τοῦτο συμφέρον τῇ † εὐγενείᾳ νομίζων. εἴ γε μέντοι συμβαίη γεραιῷ νέαν ἔχειν, ὁρῶν τοὺς τηλικούτους φυ‐ λάττοντας μάλιστα τὰς γυναῖκας, τἀναντία καὶ τούτου ἐνόμισε· τῷ γὰρ πρεσβύτῃ ἐποίησεν, ὁποίου ἀνδρὸς καὶ
25σῶμα καὶ ψυχὴν ἀγασθείη, τοῦτον ἐπαγαγομένῳ τεκνο‐ ποιήσασθαι. εἰ δέ τις αὖ γυναικὶ μὲν συνοικεῖν μὴ βού‐ λοιτο, τέκνων δὲ ἀξιολόγων ἐπιθυμοίη, καὶ τοῦτο νόμιμον ἐποίησεν, ἥν τινα εὔτεκνον καὶ γενναίαν ὁρῴη, πείσαντα τὸν ἔχοντα ἐκ ταύτης † ποιεῖσθαι. καὶ πολλὰ μὲν τοιαῦτα
30συνεχώρει· αἱ μὲν γὰρ γυναῖκες διττοὺς οἴκους βούλονται κατέχειν, οἱ δὲ ἄνδρες ἀδελφοὺς τοῖς παισὶ λαμβά‐ νειν, οἳ 〈τοῦ〉 μὲν γένους καὶ τῆς δυνάμεως κοινωνή‐ σουσι, τῶν δὲ χρημάτων οὐκ ἀντιποιοῦνται. περὶ μὲν δὴ τεκνοποιίας οὕτω τἀναντία γνοὺς τοῖς ἄλλοις εἴ τι141 in vol. 4
35διαφέροντας καὶ μέγεθος καὶ ἰσχὺν ἄνδρας τῇ Σπάρτῃ ἀπετέλεσεν, ὁ βουλόμενος σκοπείτω. βούλομαι δὲ καὶ τὴν παιδείαν σαφηνίσαι Ὁ γὰρ Λυκοῦργος ἀντὶ μὲν τοῦ ἰδίᾳ ἑκάστοις παιδα‐ γωγοὺς δούλους ἐφιστάναι, ἄνδρας ἐπέστησε κρατεῖν
40αὐτῶν, ἐξ ὧνπερ αἱ μέγισται ἀρχαὶ καθίστανται, ὃ δὴ καὶ παιδονόμος καλεῖται. τοῦτον δὲ κύριον ἐποίησε καὶ καθίζειν τοὺς παῖδας καὶ ἐπισκοποῦντα, εἴ τις ῥᾳδιουρ‐ γοίη, κολάζειν. ἔδωκε δ’ αὐτῷ καὶ τῶν ἡβώντων μαστιγο‐ φόρους, ὅπως τιμωροῖεν ὅτε δέοι, ὡς πολλὴν μὲν αἰδῶ
45πολλὴν δὲ πειθὼ ἐκεῖ συμπαρεῖναι. ἀντί γε μὴν τοῦ
ἀπαλύνειν τοὺς πόδας ὑποδήμασιν ἔταξεν ἀνυποδησίᾳ κρατύνειν, νομίζων, εἰ τοῦτο ἀσκήσαιεν, πολὺ μὲν ῥᾷον ἂν ὄρθια ἐκβαίνειν, 〈ἀσφαλέστερον δὲ πρανῆ καταβαίνειν〉, καὶ πηδῆσαι δὲ καὶ ἀναθορεῖν καὶ δραμεῖν θᾶττον. ἀντὶ142 in vol. 4

4

.

2

.

23

(50)

δὲ τοῦ ἱματίοις διαθρύπτεσθαι ἐνόμισε δερματίῳ δι’ ἔτους προσεθίζεσθαι. σῖτόν γε μὴν τοσοῦτον ἔχειν συνε‐ βούλευεν, ὡς ὑπὸ πλησμονῆς μὲν μήποτε βαρύνεσθαι, τοῦ δὲ ἐνδεεστέρως διάγειν μὴ ἀπείρως ἔχειν, ὑγιεινοτέ‐ ρως δ’ ἂν διάγειν, καὶ εἰς μῆκος δ’ ἂν αὐξάνεσθαι τὴν
55ῥαδινὰ τὰ σώματα ποιοῦσαν τροφὴν μᾶλλον συλλαμβά‐ νειν ἡγησάμενος ἢ τὴν διαπλατύνουσαν τῷ σίτῳ. ὡς δὲ μὴ ὑπὸ λιμοῦ ἄγαν αὖ πιέζοιντο, ἀπραγμόνως μὲν οὐκ
ἔδωκεν αὐτοῖς λαμβάνειν ὧν προσδέονται, κλέπτειν δὲ ἐφῆκεν. δῆλον δ’ ὅτι τὸν μέλλοντα κλωπεύειν καὶ νυκ‐143 in vol. 4
60τὸς ἀγρυπνεῖν δεῖ καὶ μεθ’ ἡμέραν ἀπατᾶν καὶ ἐνε‐ δρεύειν, καὶ κατασκόπους δὲ ἑτοιμάζειν τὸν μέλλοντά τι λήψεσθαι. ταῦτα οὖν δῆλον ὅτι πάντα μηχανικωτέρους τῶν ἐπιτηδείων βουλόμενος τοὺς παῖδας ποιεῖν καὶ πο‐ λεμικωτέρους οὕτως ἐπαίδευεν. πολλὰς δὲ πληγὰς ἐπέ‐
65βαλε τῷ ἁλισκομένῳ, ὅτι, φημὶ ἐγώ, καὶ τἄλλα, ὅσα ἄνθρωποι διδάσκουσι, κολάζουσι τὸν μὴ καλῶς ὑπηρε‐ τοῦντα. Ὅπως δὲ μηδ’ εἰ ὁ παιδονόμος ἀπέλθοι, ἔρημοί ποτε οἱ παῖδες εἶεν ἄρχοντος, ἐποίησε τὸν αἰεὶ παρόντα τῶν
70πολιτῶν κύριον εἶναι καὶ ἐπιτάττειν τοῖς παισίν, εἴ τι ἀγαθὸν δοκοίη εἶναι, καὶ κολάζειν, εἴ τι ἁμαρτάνοιεν. Πρὸς δὲ τούτοις τό τε αἰδεῖσθαι ἰσχυρῶς ἐμφῦσαι βουλόμενος αὐτοῖς καὶ ἐν ταῖς ὁδοῖς ἐπέδειξεν ἐντὸς μὲν
τοῦ ἱματίου τὼ χεῖρε ἔχειν, σιγῇ δὲ πορεύεσθαι, περιω‐144 in vol. 4
75πεῖν δὲ μηδαμῶς, ἀλλ’ αὐτὰ τὰ πρὸ ποδῶν ὁρᾶν. ἔνθα δὴ καὶ δῆλον γεγένηται, ὅτι τὸ ἄρρεν φῦλον καὶ εἰς τὸ σῶφρον ἰσχυρότερόν ἐστι τῆς τῶν θηλειῶν φύσεως. [ὡς] ἐκείνων γοῦν ἧττον μὲν ἂν φωνὴν ἦν ἀκοῦσαι ἢ τῶν λιθί‐ νων, ἧττον δὲ ὄμματα † στρεψάντων ἢ τῶν χαλκῶν, αἰδη‐
80μονεστέρους δ’ ἂν αὐτοὺς ἡγήσαιο καὶ αὐτῶν τῶν ἐν τοῖς ὀφθαλμοῖς παρθένων. καὶ ἐπειδὰν εἰς τὸ φιλίτιον ἀφ‐ ίκωνται, ἀγαπητὸν αὐτῶν καὶ τὸ ἐρωτηθὲν ἀκοῦσαι. περί γε μὴν τῶν ἤδη ἡβώντων πολὺ μάλιστα ἐσπούδασεν. Ὡς οὖν τούτους αὖ συνέβαλλεν, ἐξηγήσομαι. αἱροῦνται
85τοίνυν οἱ ἔφοροι αὐτῶν ἐκ τῶν ἀκμαζόντων τρεῖς ἄνδρας· οὗτοι δὲ ἱππαγρέται καλοῦνται. τούτων δὲ ἕκαστος ἄνδρας ἑκατὸν καταλέγει διασαφηνίζων, ὅτου ἕνεκα τοὺς μὲν
προτιμᾷ, τοὺς δ’ ἀποδοκιμάζει. οἱ οὖν μὴ τυγχάνοντες τῶν καλῶν πολεμοῦσι τοῖς τε ἀποστείλασιν αὐτοὺς καὶ145 in vol. 4
90τοῖς αἱρεθεῖσιν ἀντ’ αὐτῶν. Διαλύειν μέντοι τοὺς μαχομένους πᾶς ὁ παραγιγνόμε‐ νος κύριος. Τοῖς γε μὴν τὴν ἡβητικὴν ἡλικίαν πεπερακόσιν, ἐξ ὧν ἤδη καὶ αἱ μέγισται ἀρχαὶ καθίστανται, ὁ Λυκοῦργος
95νόμιμον ἐποίησε κάλλιστον εἶναι τὸ θηρᾶν, εἰ μή τι δημόσιον κωλύοι, ὅπως καὶ οὗτοι δύνωνται μηδὲν ἧττον τῶν ἡβώντων στρατιωτικοὺς πόνους ὑποφέρειν. Ὡσαύτως ὁ Λυκοῦργος ἐποίησε παίδων ἕκαστον ὁμοίως τῶν ἑαυτοῦ καὶ τῶν ἀλλοτρίων ἄρχειν. ὅταν δέ

4

.

2

.

23

(100)

τις εἰδῇ, ὅτι † οὗτοι πατέρες εἰσὶ τῶν παίδων, ὧν αὐτὸς ἄρχει, ἀνάγκη ἄρχειν οὕτως, ὥσπερ ἂν καὶ τῶν ἑαυτοῦ
ἄρχεσθαι βούλοιτο. Ἐν τῇ Σπάρτῃ ὁ Λυκοῦργος τοῖς ἐλευθέροις τῶν μὲν ἀμφὶ χρηματισμὸν ἀπεῖπε μηδενὸς ἅπτεσθαι, ὅσα δὲ146 in vol. 4
105ἐλευθερίαν ἐν ταῖς πόλεσι παρασκευάζει, ταῦτα ἔταξεν μόνα ἔργα ἑαυτῶν νομίζειν· οὐ γὰρ δή τι πλοῦτος ἐκεῖ γε ἐσπούδασται. Ἄξιον δὲ τοῦ Λυκούργου καὶ τόδε ἀγασθῆναι, τὸ κατεργάζεσθαι ἐν τῇ πόλει αἱρετώτερον εἶναι τὸν καλὸν
110θάνατον ἀντὶ τοῦ αἰσχροῦ βίου. Καλῶς δέ μοι δοκεῖ Λυκοῦργος νομοθετῆσαι καὶ ᾗ μέχρι γήρως ἀσκοῖτ’ ἂν ἡ ἀρετή. ἐπὶ γὰρ τῷ τέρματι τοῦ βίου τὴν κρίσιν τῆς γεροντίας προθεὶς ἐποίησε μηδ’ ἐν τῷ γήρᾳ ἀμελεῖσθαι τὴν καλοκαγαθίαν. ἀξιάγαστον
115δ’ αὐτοῦ καὶ τὸ ἐπικουρῆσαι τῷ τῶν ἀγαθῶν γήρᾳ. θεὶς γὰρ τοὺς γέροντας κυρίους τοῦ περὶ τῆς ψυχῆς ἀγῶνος διέπραξεν ἐντιμότερον εἶναι τὸ γῆρας τῆς τῶν ἀκμαζόντων ῥώμης. εἰκότως δέ τοι καὶ σπουδάζεται οὗτος ὁ ἀγὼν μάλιστα τῶν ἀνθρωπίνων. καλοὶ μὲν γὰρ οἱ γυμνικοί·
120ἀλλ’ οὗτοι μὲν σωμάτων, ὁ δὲ περὶ τῆς γεροντίας ἀγὼν ψυχῶν ἀγαθῶν κρίσιν παρέχει. ὅσῳ οὖν κρείσσων ψυχὴ σώματος, τοσούτῳ καὶ οἱ ἀγῶνες οἱ τῶν ψυχῶν ἢ οἱ τῶν σωμάτων ἀξιοσπουδαστότεροι. Εἴς γε μὴν τὸν ἐν ὅπλοις ἀγῶνα τοιάδε ἐμηχανήσατο·147 in vol. 4
125στολὴν μὲν ἔχειν φοινικίδα καὶ χαλκῆν ἀσπίδα. Ἐφῆκε δὲ καὶ κομᾶν τοῖς ὑπὲρ τὴν ἡβητικὴν ἡλικίαν, νομίζων οὕτω καὶ μείζους ἂν καὶ ἐλευθεριωτέρους φαί‐ νεσθαι. οὕτω γε μὴν κατεσκευασμένων μοίρας ἔδειξεν ἓξ καὶ ἱππέων καὶ ὁπλιτῶν. ἑκάστη δὲ τῶν ὁπλιτικῶν
130ἔχει μοιρῶν πολέμαρχον ἕνα, λοχαγοὺς τέτταρας, πεντη‐ κοστῆρας ὀκτώ, ἐνωμοτάρχους ιϛʹ. ἐκ δὲ τούτων τῶν μερῶν διὰ παρεγγυήσεως καθίστανται τοτὲ μὲν εἰς ἐνωμο‐ τίας, τοτὲ δὲ εἰς τρεῖς, τοτὲ δὲ εἰς ἕξ. Ἐπεὶ δὲ ἔγνω τὸ πείθεσθαι μέγιστον ἀγαθὸν εἶναι
135καὶ ἐν πόλει καὶ ἐν στρατιᾷ καὶ ἐπ’ οἴκῳ, τὴν τῆς ἐφορείας
δύναμιν κατεσκεύασεν. Ἔφοροι οὖν δυνατοὶ μέν εἰσι ζημιοῦν ὃν ἂν βούλων‐ ται, κύριοι δὲ πράττειν παραχρῆμα, κύριοι δὲ καὶ ἄρχον‐ τας μεταξὺ καταπαῦσαι καὶ εἷρξαί τε καὶ περὶ τῆς ψυχῆς148 in vol. 4
140εἰς ἀγῶνα καταστῆσαι. Πολλῶν δὲ ὄντων καλῶν μηχανημάτων τῷ Λυκούργῳ εἰς τὸ πείθεσθαι τοῖς νόμοις ἐθέλειν τοὺς πολίτας, ἐν τοῖς καλλίστοις καὶ τό μοι δοκεῖ εἶναι, ὅτι οὐ πρότερον ἀπέδωκε τῷ πλήθει τοὺς νόμους, πρὶν ἐλθὼν σὺν τοῖς
145κρατίστοις εἰς Δελφοὺς ἐπήρετο τὸν θεόν, εἰ λῷον καὶ ἄμεινον εἴη τῇ Σπάρτῃ πειθομένῃ οἷς αὐτὸς ἔθηκε νόμοις. ἐπεὶ δ’ ἀνεῖλε τῷ παντὶ ἄμεινον εἶναι, τότε ἀπέδωκεν οὐ μόνον ἄνομον δείξας ἀλλὰ καὶ ἀνόσιον τὸ πυθοχρήστοις νόμοις μὴ πείθεσθαι.

4

.

2

.

24

Χαρώνδα Καταναίου Προοίμια νόμων.
Τὼς βουλευομένως καὶ πράσσοντάς τι ἀπὸ θεῶν ἄρχεσθαι χρή· τὸ γὰρ ἄριστον, ὥσπερ ἁ παροιμία φατί. τὸν θεὸν ἦμεν αἴτιον πάντων τούτων. ἔτι δὲ φαύλων149 in vol. 4
5πράξεων ἀπέχεσθαι καὶ μάλιστα διὰ τὰν πρὸς τὸν θεὸν ξυμβουλίαν· οὐδενὸς γὰρ ἀδίκου θεὸν κοινωνεῖν. βοηθεῖν δὲ ἕκαστον ἑαυτῷ καὶ ποτικελεύεσθαι κατ’ ἀξίαν τῶν δικαίων μεταλαμβάνεν καὶ πράσσεν· τὸ γὰρ ὑπὲρ μικρῶν καὶ μεγάλων ὁμοίως διατείνεσθαι ἄγαν μικροπρεπὲς δοκεῖ
10ἦμεν καὶ ἀνελεύθερον. διὸ δεῖ φροντίζεν τῶ μὴ σφόδρα ἐς τὰ μάκιστα καὶ τὰ μεγάλα ἐμπίπτεν· ἀλλὰ κατ’ ἀξίαν τὰν ἑαυτῶ καὶ δυναμίαν μετρέοντα ἑκάστῳ πράγματι ἐπιβάλλεν, ὅπως τίμιος ᾖς καὶ σεμνός. Ἀδίκῳ δὲ ἀνδρὶ ἢ γυναικὶ κεκριμένοις ὑπὸ πόλεως
15ἐπαρωγὴν μὴ ποιεῖσθαι μηδὲ ὁμιλεῖν μηδένα ἢ ὀνειδίζεσθαι ὡς ὄντα ὅμοιον ᾧ ὁμιλεῖ. τοὺς δὲ προκεκριμένους ἄνδρας ἀγαθοὺς ἀγαπᾶν καὶ ἐντυγχάνειν αὐτοῖς, τελεῖσθαι τε τὴν μεγίστην καὶ τελειοτάτην τελετήν, ἀνδραγαθίαν, μιμου‐
μένους ἐπ’ ἀληθείᾳ καὶ κτωμένους τὴν ἀρετήν· οὐδεὶς150 in vol. 4
20γὰρ ἀνὴρ τέλειος ἄνευ ταύτης. πολίτῃ δὲ ἀδικουμένῳ βοηθεῖν καὶ οἴκοι καὶ ἐπὶ ξένης· ξένον δὲ πάντα τὸν ἐν τῇ ἑαυτοῦ πατρίδι σεβόμενον καὶ κατὰ τοὺς οἰκείους νόμους εὐφήμως καὶ οἰκείως προσδέχεσθαι καὶ ἀποστέλλειν, μεμνημένους Διὸς ξενίου ὡς παρὰ πᾶσιν ἱδρυμένου κοινοῦ
25θεοῦ καὶ ὄντος ἐπισκόπου φιλοξενίας τε καὶ κακοξενίας. Ἡγεῖσθαι δὲ καὶ παραγγέλλειν πρεσβυτέρους νεωτέ‐ ροις τὸ αἰδεῖσθαι καὶ αἰσχύνεσθαι τὰ κακά, φανεροὺς ὄντας αὐτοὺς αἰσχυνομένους καὶ αἰδουμένους· ὡς ἐν αἷς πόλεσι πρεσβυτέρων ἀναισχυντίαι, φύονται παῖδες αὐτῶν
30καὶ παίδων παῖδες ἀναίσχυντοι. ἀκολουθεῖ δὲ ἀναισχυντίᾳ καὶ ἀναιδείᾳ ὕβρις καὶ ἀδικία, τούτοις δ’ ἕπεται ὄλεθρος. μηδεὶς δ’ ἔστω ἀναιδής, ἀλλὰ σωφρονείτω ἕκαστος, ὡς οὕτω τευξόμενος θεῶν ἵλεων καὶ σωτηρίας· οὐδεὶς γὰρ κακὸς θεοφιλής. τιμάτω δὲ ἕκαστος τὸ καλὸν καὶ τὸ
35ἀληθὲς καὶ μισείτω τὸ αἰσχρὸν καὶ τὸ ψεῦδος· ταῦτα γὰρ ἀρετῆς σημεῖα καὶ κακίας. διὸ χρὴ συνεθίζειν ἐκ παίδων κολάζοντας μὲν τοὺς φιλοψευδεῖς, φιλοῦντας δὲ τοὺς φιλαλήθεις, ἵν’ ἐμφυσιῶται ἑκάστῳ τὸ κάλλιστον καὶ σπερματωδέστατον τῆς ἀρετῆς. προσποιείσθω δὲ
40ἕκαστος τῶν πολιτῶν σωφρονεῖν μᾶλλον ἢ φρονεῖν· ὡς ἡ προσποίησις τοῦ φρονεῖν μέγα σημεῖον ἀπειροκαλίας καὶ σμικρότητος. ἔστω δὲ ἡ προσποίησις τοῦ σωφρονεῖν ἀληθής· μηδεὶς γὰρ πλαττέσθω γλώσσῃ καλὰ ἔργα, πρά‐
ξεως καὶ διανοίας ἀγαθῆς στερόμενος.151 in vol. 4
45 Χρὴ δὲ καὶ πρὸς τοὺς ἄρχοντας εὔνοιαν διαφυλάττειν καθάπερ πατράσιν εὐπειθοῦντας καὶ σεβομένους· ὡς ὁ μὴ διανοούμενος οὕτω τίσει δίκην κακῆς βουλῆς δαίμοσιν ἑστιούχοις. ἄρχοντες γὰρ ἑστιουχοῦσι πόλεως καὶ πολιτῶν σωτηρίας.

4

.

2

.

24

(50)

 Χρὴ δὲ καὶ τοὺς ἄρχοντας δικαίως προεστάναι τῶν ἀρχομένων καθάπερ τέκνων ἰδίων, ἔχθραν καὶ φιλίαν καὶ θυμὸν ἐν τῷ κρίνειν κοιμίσαντας. Ἐπαινείσθωσαν δὲ καὶ εὐδοκιμείτωσαν, ὅσοι ἂν ὄντες εὔποροι τοῖς ἐνδεεστέροις ἐπαρκῶσιν, ὡς τέκνα καὶ ἀμύν‐
55τορας σῴζοντες τῆς ἑαυτῶν πατρίδος. ἐπαρκείτωσαν δὲ τοῖς διὰ τύχην πενομένοις, καὶ μὴ διὰ βίον ἀργὸν καὶ ἀκρατῆ. ἡ μὲν γὰρ τύχη πᾶσι κοινόν, ὁ δὲ ἀργὸς καὶ ἀκρατὴς βίος κακοῖς ἀνδράσιν ἴδιος. Καλὸν δ’ ἔστω καὶ μηνύειν ἐάν τίς τῳ συνειδῇ
60ἀδικοῦντι, ἵνα ἡ πολιτεία σῴζηται πολλοὺς ἔχουσα τῆς εὐκοσμίας φύλακας. ὁ δὲ μηνύων εὐσεβὴς ἔστω καὶ κατὰ τῶν οἰκειοτάτων ἐξαγγέλλων· οὐδὲν γάρ ἐστιν οἰκειότερον πατρίδος. ἐμφανιζόντων δὲ μὴ τὰ δι’ ἀκούσιον ἄγνοιαν γιγνόμενα, ἀλλ’ ὅσον ἂν ἐκ προνοίας τι ἁμαρτάνωσιν. ὁ
65δ’ ἐμφανισθείς, ἂν ἐθελεχθρῇ τῷ μηνύσαντι, μισείσθω ὑπὸ πάντων, δίκην διδοὺς ἀχαριστίας, 〈ᾗ τιμ〉ῆς ἀποστερεῖ τὸν ἰατρεύοντα, μεγίστην νόσον ἰατρευόμενος ἀδικίαν.
Ἔστω δὲ μέγιστα ἀδικήματα θεῶν καταφρόνησις καὶ γονέων κάκωσις ἑκούσιος καὶ ἀρχόντων καὶ νόμων ὀλιγω‐152 in vol. 4
70ρία καὶ ἑκούσιος ἀτιμία δικαιοσύνης. δικαιότατος δὲ ἔστω καὶ ὁσιώτατος πολίτης ὁ ταῦτα τιμῶν καὶ ἐμφανίζων πρὸς πολίτας καὶ ἄρχοντας κατὰ τῶν καταφρονούντων. Ὑπὲρ πατρίδος ἀποθνῄσκειν σεμνότερον ἔστω ἢ γλι‐ χόμενον τοῦ ζῆν ἐγκαταλιπεῖν αὐτὴν καὶ τὸ καλόν. κρεῖτ‐
75τον γὰρ τεθνάναι καλῶς ἢ ζῆν αἰσχρῶς καὶ ἐπονειδίστως. Χρὴ δὲ καὶ τῶν τελευτώντων ἕκαστον τιμᾶν μὴ δακρύοις μηδὲ οἴκτοις, ἀλλὰ μνήμῃ ἀγαθῇ καὶ τῇ τῶν κατ’ ἔτος ὡραίων ἐπιφορᾷ, ὡς ἀχαριστίας οὔσης πρὸς δαίμονας χθονίους λύπης ὑπὲρ τὸ μέτρον γιγνομένης.
80 Βλασφημείτω δὲ μηδεὶς ἐπ’ ἀδίκῳ βλάβῃ περὶ μηδε‐ νός· ὁσιώτερον γὰρ εὐφημία κακηγορίας. Νομιζέσθω δὲ πολίτης ἀμείνων ὁ τῆς ὀργῆς κρείττων μᾶλλον τοῦ διὰ ταύτην πλημμελοῦντος. Ὁ 〈τὰ〉 ἱερὰ καὶ ἀρχεῖα ὑπεραίρων τῇ πολυτελείᾳ τῶν
85ἰδίων μὴ εὐδοξείτω, ἀλλ’ ὀνειδιζέσθω· μηδὲν γὰρ ἔστω ἰδιωτικὸν μεγαλοπρεπέστερον καὶ σεμνότερον τῶν δημοσίων. Ὁ πλούτῳ καὶ χρήμασι δουλεύων καταφρονείσθω ὡς μικρόψυχος ὢν καὶ ἀνελεύθερος καὶ καταπληττόμενος ὑπὸ κτημάτων πολυτελῶν καὶ βίου τραγῳδουμένου, καὶ
90εὐτελὴς εἶναι τὴν ψυχὴν ὑπολαμβανέσθω. ὁ γὰρ μεγα‐
λόψυχος προδιανοεῖται πάντα παρ’ ἑαυτῷ τὰ παρ’ ἀν‐ θρώποις, καὶ δι’ οὐδενὸς θορυβεῖται τοιούτου ὅταν παραπέσῃ. Αἰσχρορρημονείτω δὲ μηδείς, ὅπως ἂν μὴ παρελκύῃ153 in vol. 4
95τὴν διάνοιαν ἔργοις αἰσχροῖς μηδὲ ἀναπιμπλῇ τὴν ψυχὴν ἀναιδείας καὶ μιασμάτων. τὰ μὲν γὰρ εὐσχήμονα καὶ φίλα τοῖς οἰκείοις ὀνόμασι καὶ κειμένοις ὑπὸ τοῦ νόμου προσαγορεύομεν, πρὸς ἃ δ’ ἂν ἐχθρῶς ἔχωμεν, ἐξιστάμεθα καὶ τῆς προσηγορίας διὰ τὸ αἰσχρόν. ἔστω δὲ καὶ αἰσχρὸν

4

.

2

.

24

(100)

εἰπεῖν τὸ αἰσχρόν. Γυναῖκα δὲ τὴν κατὰ νόμους ἕκαστος στεργέτω καὶ ἐκ ταύτης τεκνοποιείσθω, εἰς ἄλλο δὲ μηδὲν προϊέσθω τέκνων τῶν αὑτοῦ σποράν· μηδὲ τὸ φύσει καὶ νόμῳ τίμιον ἀνόμως ἀναλισκέτω καὶ ὑβριζέτω. ἡ γὰρ φύσις
105τεκνοποιίας ἕνεκεν, οὐκ ἀκολασίας ἐποίησε τὴν σποράν. Γυναῖκα δὲ σωφρονεῖν χρὴ καὶ μὴ προσδέχεσθαι συνουσίαν ἀσεβῆ παρ’ ἄλλων ἀνδρῶν, ὡς ἀπαντώσης νεμέσεως παρὰ δαιμόνων ἐξοικιστῶν καὶ ἐχθροποιῶν. Ὁ μητρυιὰν ἐπιγαμῶν μὴ εὐδοξείτω, ἀλλ’ ὀνειδιζέσθω
110ὡς παραίτιος ὢν οἰκείας διαστάσεως. Χρὴ δὲ ἐμμένειν τοῖς εἰρημένοις, τὸν δὲ παραβαί‐ νοντα ἔνοχον εἶναι τῇ πολιτικῇ ἀρᾷ. Προστάσσει δὲ ὁ νόμος, ἐπίστασθαι τὰ προοίμια
τοὺς πολίτας ἅπαντας, καὶ ἐν ταῖς ἑορταῖς μετὰ τοὺς154 in vol. 4
115παιᾶνας λέγειν ᾧ ἂν προστάσσῃ ὁ ἱστιάτωρ, ἵν’ ἐμφυσιῶ‐ ται ἑκάστῳ τὰ παραγγέλματα.

4

.

2

.

25

 Ἐκ τῶν Νικολάου Περὶ ἐθῶν (fr. hist. Gr. III p. 457 Mueller). Παρὰ Ταρτησίοις νεωτέρῳ πρεσβυτέρου καταμαρτυ‐ ρεῖν οὐκ ἔξεστι.
5 Λευκανοὶ δικάζονται ἀλλήλοις ὥσπερ ἄλλου τινὸς ἀδικήματος, οὕτω καὶ ἀσωτίας καὶ ἀργίας. ἐὰν δέ τις ἀσώτῳ δανείσας χρέος ἐλεγχθῇ, στέρεται αὐτοῦ. καὶ Ἀθήνησι δὲ τῆς ἀργίας εἰσὶ δίκαι. Παρὰ Σαυνίταις κατ’ ἔτος οἵ τε ᾔθεοι κρίνονται δη‐
10μοσίᾳ καὶ αἱ παρθένοι· ὁ δὲ κριθεὶς ἄριστος εἶναι λαμ‐ βάνει ἣν βούλεται, εἶθ’ ὁ μετ’ ἐκεῖνον δεύτερος καὶ οὕ‐ τως ἐφεξῆς. Λιβύρνιοι κοινὰς τὰς γυναῖκας ἔχουσι καὶ τὰ τέκνα ἐν κοινῷ τρέφουσι μέχρι ἐτῶν πέντε· εἶτα τῷ ἕκτῳ συν‐
15ενέγκαντες ἅπαντα τὰ παιδία τὰς ὁμοιότητας πρὸς τοὺς ἄνδρας εἰκάζουσι, καὶ ἑκάστῳ τὸ ὅμοιον ἀποδιδόασι πατρί· ἀφ’ ἧς δ’ ἂν ἀπολάβῃ τὸ παιδίον, ἕκαστος υἱὸν ὑπολαμβάνει.
Κελτοὶ σιδηροφοροῦντες τὰ κατὰ πόλιν πάντα πράτ‐155 in vol. 4
20τουσι. μείζω δ’ ἐστὶν ἐπιτίμια κατὰ τοῦ ξένον ἀνελόν‐ τος ἢ πολίτην· ὑπὲρ τοῦ μὲν γὰρ θάνατος ἡ ζημία, ὑπὲρ τοῦ δὲ [πολίτου] φυγή. τιμῶσι δὲ μάλιστα τοὺς χώραν τῷ κοινῷ προσκτωμένους. τὰς δὲ θύρας τῶν οἰκιῶν οὐδέποτε κλείουσι.
25 Σαυρομάται διὰ τριῶν ἡμερῶν σιτοῦνται εἰς πλή‐ ρωσιν. ταῖς δὲ γυναιξὶ πάντα πείθονται ὡς δεσποίναις παρθένον δὲ οὐ πρότερον συνοικίζουσι πρὸς γάμον, πρὶν ἂν πολέμιον ἄνδρα κτείνῃ. Κερκέται τοὺς ἀδικήσαντας ὁτιοῦν τῶν ἱερῶν ἀπείρ‐
30γουσιν. ἐὰν δέ τις κυβερνῶν σκάφος διαμάρτῃ, προσιόν‐ τες ἐφεξῆς ἕκαστοι ἐμπτύουσιν αὐτῷ. Μόσυνοι τὸν ἑαυτῶν βασιλέα τρέφουσιν ἐν πύργῳ κατάκλειστον· ἐὰν δέ τις δόξῃ κακῶς ποτὲ βεβουλεῦσθαι τῷ λιμῷ αὐτὸν ἀποκτείνουσι. τὸν δὲ τρεφόμενον σῖτον
35ἐξ ἴσου διαιροῦσι, μέρος κοινῇ ἐξελόντες τοῖς ἀφικνουμέ‐ νοις ξένοις. Φρύγες ὅρκοις οὐ χρῶνται οὔτ’ ὀμνύντες οὔτε ἄλλους
ἐξορκοῦντες. ἐὰν δέ τις παρ’ αὐτοῖς γεωργικὸν βοῦν ἀποκτείνῃ ἢ σκεῦος τῶν περὶ γεωργίαν κλέψῃ, θανάτῳ156 in vol. 4
40ζημιοῦσι. Λύκιοι τὰς γυναῖκας μᾶλλον ἢ τοὺς ἄνδρας τιμῶσι καὶ καλοῦνται μητρόθεν τός τε κληρονομίας ταῖς θυγα‐ τράσι λείπουσιν, οὐ τοῖς υἱοῖς. ὃς δ’ ἂν ἐλεύθερος ἁλῷ κλέπτων, δοῦλος γίνεται. τὰς δὲ μαρτυρίας ἐν ταῖς δί‐
45καις οὐκ εὐθὺ παρέχονται ἀλλὰ μετὰ μῆνα. Πισίδαι δειπνοῦντες ἀπάρχονται τοῖς γονεῦσιν, ὡς ἡμεῖς τοῖς θεοῖς † παρασπονδίοις. ἡ δὲ μεγίστη κρίσις ἐστὶ περὶ παρακαταθήκης· τὸν δὲ ἀποστερήσαντα θανα‐ τοῦσιν. ἐὰν δὲ μοιχὸς ἁλῷ, περιάγεται τὴν πόλιν ἐπὶ ὄνου

4

.

2

.

25

(50)

μετὰ τῆς γυναικὸς ἐπὶ ἡμέρας τακτάς. Αἰθίοπες τὰς ἀδελφὰς μάλιστα τιμῶσι, καὶ τὰς διαδοχὰς καταλείπουσιν οἱ βασιλεῖς οὐ τοῖς ἑαυτῶν ἀλλὰ τοῖς τῶν ἀδελφῶν υἱοῖς. ὅταν δ’ ὁ διαδεξόμενος μὴ ᾖ, τὸν κάλλιστον ἐκ πάντων καὶ μαχιμώτατον αἱροῦνται
55βασιλέα. ἀσκοῦσι δὲ εὐσέβειαν καὶ δικαιοσύνην. ἄθυροι δ’ αὐτῶν αἱ οἰκίαι, καὶ ἐν ταῖς ὁδοῖς κειμένων πολλῶν
οὐδὲ εἷς κλέπτει. Ἐν Βυάοις Λίβυσιν ἀνὴρ μὲν ἀνδρῶν βασιλεύει, γυνὴ δὲ γυναικῶν.157 in vol. 4
60 Βασουλιεῖς Λίβυες ὅταν πολεμῶσι, τὰς μὲν νύκτας μάχονται, τὰς δ’ ἡμέρας εἰρήνην ἄγουσι. Δαψολίβυες ὅταν συναχθῶσι, πάντες ἅμα γαμοῦσιν ἐν μιᾷ ἡμέρᾳ μετὰ δύσιν πλειάδος, καὶ μετὰ τὴν ἑστίασιν χωρὶς τῶν γυναικῶν κατακειμένων κατασβέσαντες τὸν
65λύχνον εἰσέρχονται, καὶ ὁ τυχὼν ἣν ἂν τύχῃ λαμβάνει. Μαχλυεῖς Λίβυες ὅταν πολλοὶ μνηστεύωνται γυναῖκα, παρὰ τῷ κηδεστῇ δειπνοῦσι παρούσης τῆς γυναικός· πολλὰ δὲ σκωπτόντων, ἐφ’ ᾧ ἂν ἡ γυνὴ γελάσῃ, τούτῳ συνοικεῖ.
70 Σαρδολίβυες οὐδὲν κέκτηνται σκεῦος ἔξω κύλικος καὶ μαχαίρας. Ἀλιτέμνιοι Λίβυες τοὺς ταχυτάτους αὐτῶν αἱροῦνται βασιλεῖς, τῶν δ’ ἄλλων τιμῶσι τὸν δικαιότατον. Οἱ Νομάδες τῶν Λιβύων οὐ ταῖς ἡμέραις ἀλλὰ ταῖς
75νυξὶν αὐτῶν ἀριθμοῦσι τὸν χρόνον.
Ἀτάραντες Λίβυες ὀνόματα οὐκ ἔχουσιν. ἡλίῳ δὲ ἀνίσχοντι λοιδοροῦνται ὡς πολλὰ κακὰ φήναντι. τῶν δὲ θυγατέρων ἀρίστας κρίνουσι τὰς πλεῖστον χρόνον μεμε‐ νηκυίας παρθένους.158 in vol. 4
80 Βοιωτῶν ἔνιοι τοὺς χρέος οὐκ ἀποδιδόντας εἰς ἀγορὰν ἄγοντες καθίσαι κελεύουσιν, εἶτα κόφινον ἐπιβάλ‐ λουσιν αὐτῷ· ὃς δ’ ἂν κοφινωθῇ, ἄτιμος γίνεται. δο‐ κεῖ δὲ τοῦτο πεπονθέναι καὶ ὁ Εὐριπίδου πατὴρ Βοιω‐ τὸς ὢν τὸ γένος.
85 Ἀσσύριοι τὰς παρθένους ἐν ἀγορᾷ πωλοῦσι τοῖς θέλουσι συνοικεῖν, πρώτας μὲν τὰς εὐγενεστάτας καὶ καλ‐ λίστας, εἶτα τὰς λοιπὰς ἐφεξῆς· ὅταν δ’ ἔλθωσιν ἐπὶ τὰς φαυλοτάτας, κηρύττουσι πόσον τις θέλει προσλαβὼν ταύταις συνοικεῖν, καὶ τὸ συναχθὲν ἐκ τῆς τῶν εὐπρεπῶν
90τιμῆς ταύταις προστίθενται. ἀσκοῦσι δὲ μάλιστα † βαθύ‐ τητα καὶ ἀοργησίαν. Πέρσαις ὃ μὴ ποιεῖν ἔξεστιν οὐδὲ λέγουσιν. ἐὰν δέ τις πατέρα κτείνῃ, ὑποβλητὸν αὐτὸν οἴονται. ἐὰν δέ τινα προστάξῃ βασιλεὺς μαστιγῶσαι, εὐχαριστεῖ ὡς ἀγαθοῦ
95τυχὼν ὅτι αὐτοῦ ἐμνήσθη βασιλεύς. ἆθλα δὲ λαμ‐ βάνουσι παρὰ βασιλέως πολυτεκνίας. οἱ δὲ παῖδες παρ’ αὐτοῖς ὥσπερ μάθημα τὸ ἀληθεύειν διδάσκονται. Παρ’ Ἰνδοῖς ἐάν τις ἀποστερηθῇ δανείου ἢ παρα‐ καταθήκης, οὐκ ἔστι κρίσις, ἀλλ’ αὑτὸν αἰτιᾶται ὁ πισ‐159 in vol. 4

4

.

2

.

25

(100)

τεύσας. ὁ δὲ τεχνίτου πηρώσας χεῖρα ἢ ὀφθαλμὸν θα‐ νάτῳ ζημιοῦται. τὸν δὲ μέγιστα ἀδικήσαντα ὁ βασιλεὺς κελεύει κείρασθαι, ὡς ἐσχάτης οὔσης ταύτης ἀτιμίας. Λακεδαιμονίοις τέχνας μανθάνειν ἄλλας ἢ τὰς εἰς πό‐ λεμον εὐθέτους αἰσχρόν ἐστιν. ἑστιῶνται δὲ πάντες ἐν
105κοινῷ. τοὺς δὲ γέροντας αἰσχύνονται οὐδὲν ἧττον ἢ πατέ‐ ρας. γυμνάσια δ’ ὥσπερ ἀνδρῶν ἐστιν, οὕτω καὶ παρθένων. ξένοις δ’ ἐμβιοῦν οὐκ ἔξεστιν ἐν Σπάρτῃ οὐδὲ Σπαρτιά‐ ταις ξενιτεύειν. ταῖς δὲ αὑτῶν γυναιξὶ παρακελεύονται ἐκ τῶν εὐειδεστάτων κύεσθαι καὶ ἀστῶν καὶ ξένων. χρη‐
110ματίζεσθαι δ’ αἰσχρὸν Σπαρτιάτῃ. νομίσματι δὲ χρῶνται σκυτίνῳ· ἐὰν δὲ παρά τινι εὑρεθῇ χρυσὸς ἢ ἄργυρος, θανάτῳ ζημιοῦται. σεμνύνονται δὲ πάντες ἐπὶ τῷ ταπει‐ νοὺς αὑτοὺς παρέχειν καὶ κατηκόους ταῖς ἀρχαῖς. μακα‐ ρίζονται δὲ μᾶλλον παρ’ αὐτοῖς οἱ γενναίως ἀποθνῄ‐
115σκοντες ἢ οἱ εὐτυχῶς ζῶντες. οἱ δὲ παῖδες νομίμως περί
τινα βωμὸν περιϊόντες μαστιγοῦνται, ἕως ἂν ὀλίγοι λειφ‐ θέντες στεφανωθῶσιν. αἰσχρὸν δ’ ἐστὶ δειλῶν σύσκηνον ἢ συγγυμναστὴν [φίλον] γενέσθαι. κρίσις δὲ ταῖς γερον‐ τίαις ἐπὶ τῷ τέρματι τοῦ βίου προτίθεται τοῖς τε εὖ ἢ160 in vol. 4
120κακῶς ζήσασιν. ὅταν δὲ στρατεύωνται ἔξω χώρας, πῦρ ἀπὸ τοῦ βωμοῦ τοῦ Ἀγήτορος Διὸς ἐναυσάμενος 〈ὁ〉 πυρ‐ φόρος λεγόμενος σύνεστι τῷ βασιλεῖ ἄσβεστον αὐτὸ τηρῶν. συνεκπέμπονται δὲ τῷ βασιλεῖ μάντεις καὶ ἰατροὶ καὶ αὐληταί, οἷς ἐν ταῖς μάχαις ἀντὶ σαλπίγγων ἀεὶ χρῶνται.
125μάχονται δ’ ἐστεφανωμένοι. ὑπανίστανται δὲ τῷ βασιλεῖ πάντες πλὴν ἐφόρων. ὀμνύει τε πρὸ τῆς ἀρχῆς ὁ βασι‐ λεὺς κατὰ τοὺς τῆς πόλεως νόμους βασιλεύσειν. Κρῆτες πρῶτοι Ἑλλήνων νόμους ἔσχον Μίνωος θε‐ μένου, ὃς καὶ πρῶτος ἐθαλασσοκράτησεν. προσεποιεῖτο
130δὲ Μίνως παρὰ τοῦ Διὸς αὐτοῦ μεμαθηκέναι, δι’ ἐννέα ἐτῶν εἴς τι ὄρος φοιτῶν, ἐν ᾧ Διὸς ἄντρον ἐλέγετο, κἀκεῖθεν ἀεί τινας νόμους φέρων τοῖς Κρησί. μέμνηται δὲ τούτου καὶ Ὅμηρος, ἐν οἷς λέγει·
τοῖσι δ’ ἐνὶ Κνωσσὸς μεγάλη πόλις, ἔνθα γε Μίνως
135
ἐννέωρος βασίλευε, Διὸς μεγάλου ὀαριστής. οἱ δὲ Κρητῶν παῖδες ἀγελάζονται κοινῇ μετ’ ἀλλήλων σκληραγωγούμενοι, καὶ θήρας καὶ δρόμους τε ἀνάντεις ἀνυπόδητοι κατανύοντες, καὶ τὴν ἐνόπλιον Πυρρίχην ἐκπο‐ νοῦντες, ἥντινα πρῶτος εὗρε Πύρριχος Κυδωνιάτης [Κρὴς]		161 in vol. 4
140τὸ γένος. συσσιτοῦσι δ’ ἐν κοινῷ οἱ ἄνδρες τὴν αὐτὴν δίαιταν ἔχοντες ἐξ ἴσου πάντες. δῶρα δὲ αὐτοῖς ἐστιν ὅπλα τιμιώτατα.

4

.

2

.

26

 Ἐκ τῶν Σερήνου. Οἱ Περσῶν βασιλεῖς πρὸ μὲν τῶν θυσιῶν περὶ εὐσε‐ βείας διαλέγονται, πρὸ δὲ τοῦ πίνειν περὶ σωφροσύνης, πολεμεῖν δὲ μέλλοντες περὶ ἀνδρείας.
5 Πέρσαις νόμος ἦν, ὁπότε βασιλεὺς ἀποθάνοι, ἀνομίαν εἶναι πέντε ἡμερῶν, ἵν’ αἴσθοιντο ὅσου ἄξιός ἐστιν ὁ βασιλεὺς καὶ ὁ νόμος.

4

.

2

.

27

 Ἐκ τῶν Πλουτάρχου Περὶ Ἴσιδος (p. 354 B). Οἱ δὲ βασιλεῖς ἀπεδείκνυντο μὲν ἐκ τῶν ἱερέων ἢ
τῶν μαχίμων, τοῦ μὲν δι’ ἀνδρείαν τοῦ δὲ διὰ σοφίαν162 in vol. 4
5γένους ἀξίωμα καὶ τιμὴν ἔχοντος. ὁ δ’ ἐκ μαχίμων ἀπο‐ δεικνύμενος εὐθὺς ἐγίνετο τῶν ἱερέων, καὶ μετεῖχε τῆς φιλοσοφίας ἐπικρυπτομένης τὰ πολλὰ μύθοις καὶ λόγοις ἀμυδρὰς ἐμφάσεις τῆς ἀληθείας ἔχουσιν· ὥσπερ ἀμέλει καὶ παραδηλοῦσιν αὐτοὶ πρὸ τῶν ἱερῶν τὰς σφίγγας ἐπι‐
10εικῶς ἱστάντες, ὡς αἰνιγματώδη σοφίαν τῆς θεολογίας αὐτῶν ἐχούσης. τὸ δὲ ἐν Σάι τῆς Ἀθηνᾶς ἣν Ἶσιν νομί‐ ζουσιν, ἕδος, ἐπιγραφὴν εἶχε τοιαύτην ‘ἐγώ εἰμι πᾶν τὸ γεγονὸς καὶ ὂν καὶ ἐσόμενον, καὶ τὸν ἐμὸν πέπλον οὐδείς πω θνητὸς ἀνεκάλυψεν‘.

4

.

2

.

28

 Ἡροδότου ἱστορίας τετάρτης (104). Ἀγάθυρσοι ἁβρότατοι ἄνδρες εἰσὶ καὶ χρυσοφόροι τὰ μάλιστα, ἐπίκοινον δὲ τῶν γυναικῶν τὴν μῖξιν ποιεῦν‐ ται, ἵνα κασίγνητοί τε ἀλλήλων ἔωσι καὶ οἰκήιοι ἐόντες
5πάντες μήτε φθόνῳ μήτε ἔχθεϊ χρέωνται ἐς ἀλλήλους.

4

.

2

.

29

 Πλάτωνος Νόμων βʹ (p. 666 A—C). Ἆρ’ οὖν νομοθετήσομεν πρῶτον μὲν τοὺς παῖδας μέχρι ἐτῶν ὀκτωκαίδεκα τὸ παράπαν οἴνου μὴ γεύεσθαι, διδά‐
σκοντες ὡς οὐ χρὴ πῦρ ἐπὶ πῦρ ὀχετεύειν εἴς τε τὸ σῶμα163 in vol. 4
5καὶ τὴν ψυχήν, πρὶν ἐπὶ τοὺς πόνους ἐγχειρεῖν πορεύεσθαι, τὴν ἐμμανῆ εὐλαβουμένους ἕξιν τῶν νέων· μετὰ τοῦτο οἴνου μὲν δὴ γεύεσθαι τοῦ μετρίου μέχρι τριάκοντα ἐτῶν, μέθης δὲ καὶ πολυοινίας τὸ παράπαν τὸν νέον ἀπέχεσθαι. τετταράκοντα δὲ ἐπιβαίνοντα ἐτῶν ἐν τοῖς ξυσσιτίοις
10εὐωχηθέντα καλεῖν τούς τε ἄλλους θεοὺς καὶ δὴ καὶ Διό‐ νυσον παρακαλεῖν εἰς τὴν τῶν πρεσβυτέρων τελετὴν ἅμα καὶ παιδιάν, ἣν τοῖς ἀνθρώποις ἐπίκουρον τῆς τοῦ γήρως αὐστηρότητος ἐδωρήσατο τὸν οἶνον φάρμακον, ὥστε ἀνη‐ βᾶν ἡμᾶς, καὶ δυσθυμίας † λήθην γίγνεσθαι μαλακώτερον
15ἐκ σκληροτέρου τὸ τῆς ψυχῆς ἦθος, καθάπερ εἰς πῦρ σίδηρον ἐντεθέντα γιγνόμενον, καὶ οὕτως εὐπλαστότερον εἶναι; πρῶτον μὲν δὴ διατεθεὶς οὕτως ἕκαστος ἆρ’ οὐκ ἂν ἐθέλοι προθυμότερόν † τε, ἧττον αἰσχυνόμενος, οὐκ ἐν πολλοῖς ἀλλὰ ἐν μετρίοις, οὐκ ἐν ἀλλοτρίοις ἀλλ’ ἐν
20οἰκείοις, ᾄδειν τε καὶ ὃ πολλάκις εἰρήκαμεν ἐπᾴδειν; — Καὶ πολύ γε.

4

.

2

.

30

 Ἐν ταὐτῷ (p. 674 A—C). Μηδέποτε μηδένα ἐπὶ στρατοπέδου γεύεσθαι τούτου τοῦ πόματος, ἀλλὰ ὑδροποσίᾳ συγγίγνεσθαι τοῦτον τὸν χρόνον ἅπαντα, καὶ κατὰ πόλιν μήτε δούλην μήτε δοῦλον164 in vol. 4
5γεύεσθαι μηδέποτε, μηδὲ ἄρχοντας τοῦτον τὸν ἐνιαυτὸν ὃν ἂν ἄρχωσιν, μηδ’ αὖ κυβερνήτας μηδὲ δικαστὰς ἐνερ‐ γοὺς ὄντας οἴνου γεύεσθαι τὸ παράπαν, μηδ’ ὅστις βου‐ λευσόμενος εἰς βουλὴν ἀξίαν τινὰ λόγου ξυνέρχεται, μηδέ γε μεθ’ ἡμέραν μηδένα τὸ παράπαν, εἰ μὴ σωμασκίας ἢ
10νόσων ἕνεκα, μηδ’ αὖ νύκτωρ, ὅταν ἐπινοῇ τις παῖδας ποι‐ εῖσθαι ἀνὴρ ἢ καὶ γυνή. καὶ ἄλλα δὲ πάμπολλα ἄν τις λέγοι, ἐν οἷς τοῖς νοῦν τε καὶ νόμον ἔχουσιν ὀρθὸν οὐ ποτέος οἶνος· ὥστε κατὰ τὸν λόγον τοῦτον οὐδ’ ἀμπέλων ἂν πολλῶν δέοι οὐδ’ ᾗτινι πόλει, τακτὰ δὲ τὰ ἄλλα 〈ἂν〉
15εἴη γεωργήματα καὶ πᾶσα ἡ δίαιτα, καὶ δὴ τά γε περὶ οἶνον σχεδὸν ἁπάντων ἐμμετρότατα καὶ ὀλίγιστα γίγνοιτ’ ἄν. οὗτος, ὦ ξένοι, ἡμῖν, εἰ ξυνδοκεῖ, κολοφὼν ἐπὶ τῷ
περὶ οἴνου λόγῳ ῥηθέντι εἰρήσθω.165 in vol. 4

4

.

2

.

31

 Τοῦ αὐτοῦ Νόμων γʹ (p. 689 E—690 C). Ἄρχοντας δὲ δὴ καὶ ἀρχομένους ἀναγκαῖον ἐν ταῖς πόλεσιν εἶναί που. —Τί μήν; —Εἶεν· ἀξιώματα δὲ δὴ τοῦ τε ἄρχειν καὶ ἄρχεσθαι ποῖά ἐστι καὶ πόσα, ἔν τε πόλεσι
5μεγάλαις καὶ σμικραῖς ἔν τε οἰκίαις ὡσαύτως; ἆρ’ οὐχὶ ἓν μὲν τό τε πατρὸς καὶ μητρός; καὶ ὅλως γονέας ἐκγόνων ἄρχειν ἀξίωμα ὀρθὸν πανταχοῦ ἂν εἴη; —Καὶ μάλα. — Τούτῳ δέ γε ἑπόμενον γενναίους ἀγεννῶν ἄρχειν· καὶ τρίτον ἔτι τούτοις ξυνέπεται τὸ πρεσβυτέρους μὲν ἄρχειν
10δεῖν, νεωτέρους δὲ ἄρχεσθαι. —Τί μήν; —Τέταρτον δ’ αὖ δούλους μὲν ἄρχεσθαι, δεσπότας δὲ ἄρχειν. —Πῶς γὰρ οὔ; —Καὶ πέμπτον γε οἶμαι τὸν κρείττονα μὲν ἄρχειν, τὸν ἥττω δὲ ἄρχεσθαι. —Μάλα γε ἀναγκαίαν ἀρχὴν εἴρηκας. —Καὶ πλείστην γε ἐν ξύμπασι τοῖς ζῴοις οὖσαν καὶ κατὰ
15φύσιν, ὡς ὁ Θηβαῖος ἔφη ποτὲ Πίνδαρος. τὸ δὲ μέγιστον. ὡς ἔοικεν, ἀξίωμα ἕκτον ἂν γίγνοιτο, ἕπεσθαι μὲν τὸν ἀνεπιστήμονα κελεῦον, τὸν δὲ φρονοῦντα ἡγεῖσθαί τε καὶ ἄρχειν. καίτοι τοῦτό γε, ὦ Πίνδαρε σοφώτατε, σχεδὸν οὐκ ἂν παρὰ φύσιν ἔγωγε φαίην γίγνεσθαι, κατὰ φύσιν
20δὲ τὴν τοῦ νόμου ἑκόντων ἀρχὴν ἀλλ’ οὐ βίαιον πεφυκυῖαν. —Ὀρθότατα λέγεις. —Θεοφιλῆ δέ γε καὶ εὐτυχῆ τινα λέγοντες ἑβδόμην ἀρχὴν εἰς κλῆρόν τινα προάγομεν καὶ λαχόντα μὲν ἄρχειν, δυσκληροῦντα δὲ ἀπιόντα ἄρχεσθαι τὸ δικαιότατον εἶναί φαμεν. —Ἀληθέστατα λέγεις.166 in vol. 4

4

.

2

.

32

 Τοῦ αὐτοῦ Νόμων δ’ (p. 715 B—E). Λέγεται δὲ τοῦδ’ ἕνεκα ταῦθ’ ἡμῖν, ὡς ἡμεῖς τῇ σῇ πόλει ἀρχὰς οὔθ’ ὅτι πλούσιός ἐστί τις δώσομεν, οὔθ’ ὅτι τῶν τοιούτων ἄλλο οὐδὲν κεκτημένος, ἰσχὺν ἢ μέγεθος
5ἤ τι γένος· ὃς δ’ ἂν τοῖς τεθεῖσι νόμοις εὐπειθέστατός τε ᾖ καὶ νικᾷ ταύτην τὴν νίκην ἐν τῇ πόλει, τούτῳ φαμὲν καὶ τὴν τῶν θεῶν ὑπηρεσίαν δοτέον εἶναι τὴν μεγίστην τῷ πρώτῳ, καὶ δευτέραν τῷ τὰ δεύτερα κρατοῦντι, καὶ κατὰ λόγον οὕτω τοῖς ἐφεξῆς τὰ μετὰ ταῦθ’ ἕκαστα ἀπο‐
10δοτέον εἶναι. τοὺς δ’ ἄρχοντας λεγομένους νῦν ὑπηρέτας τοῖς νόμοις ἐκάλεσα οὔ τι καινοτομίας ὀνομάτων ἕνεκα, ἀλλ’ ἡγοῦμαι παντὸς μᾶλλον εἶναι παρὰ τοῦτο σωτηρίαν τε πόλει καὶ τοὐναντίον. ἐν ᾗ μὲν γὰρ ἂν ἀρχόμενος ᾖ καὶ ἄκυρος νόμος, φθορὰν ὁρῶ τῇ τοιαύτῃ ἑτοίμην οὖσαν·
15ἐν ᾗ δὲ ἂν δεσπότης τῶν ἀρχόντων, οἱ δὲ ἄρχοντες δοῦλοι τοῦ νόμου, σωτηρίαν καὶ πάντα ὅσα οἱ θεοὶ πόλεσιν
ἔδοσαν ἀγαθὰ γιγνόμενα καθορῶ. —Ναὶ μὰ Δία, ὦ ξένε· καθ’ ἡλικίαν γὰρ ὀξὺ βλέπεις. —Νέος μὲν γὰρ ὢν πᾶς ἄνθρωπος τὰ τοιαῦτα ἀμβλύτατα αὐτὸς αὑτοῦ ὁρᾷ, [ὁ]167 in vol. 4
20γέρων δὲ ὀξύτατα. —Ἀληθέστατα.

4

.

2

.

33

 Ἐν ταὐτῷ (p. 720 E—721 D). Φέρε δὴ πρὸς θεῶν, τίνα πρῶτον νόμον θεῖτ’ ἂν 〈ὁ〉 νομοθέτης; ἆρ’ οὐ κατὰ φύσιν τὴν περὶ γενέσεως ἀρχὴν πρώτην πόλεων πέρι κατακοσμήσει ταῖς τάξεσι; —
5Τί μήν; —Ἀρχὴ δ’ ἐστὶ τῶν γενέσεων πάσαις πόλεσιν ἆρ’ οὐχ ἡ τῶν γάμων σύμμιξις καὶ κοινωνία; —Πῶς γὰρ οὔ; —Γαμικοὶ δὴ νόμοι πρῶτοι κινδυνεύουσι τιθέ‐ μενοι καλῶς ἂν τίθεσθαι πρὸς ὀρθότητα πάσῃ πόλει. Παντάπασι μὲν οὖν. Λέγωμεν δὴ πρῶτον τὸν ἁπλοῦν,
10ἔχοι δ’ ἄν πως ἴσως ὧδε· γαμεῖν δέ, ἐπειδὰν ἐτῶν ᾖ τις τριάκοντα, μέχρι ἐτῶν πέντε καὶ τριάκοντα, εἰ δὲ μή, ζημιοῦσθαι χρήμασί τε καὶ ἀτιμίᾳ, χρήμασι μὲν τό‐ σοις καὶ τόσοις, τῇδε καὶ τῇδε ἀτιμίᾳ. ὁ μὲν ἁπλοῦς ἔστω τις τοιοῦτος περὶ γάμων, ὁ δὲ διπλοῦς ὅδε· γαμεῖν
15δέ, ἐπει〈δὰν〉 ἐτῶν ᾖ τις τριάκοντα, μέχρι τῶν πέντε καὶ τριάκοντα, διανοηθέντα ὡς ἔστιν ᾗ τὸ ἀνθρώπινον γένος
φύσει τινὶ μετείληφεν ἀθανασίας, οὗ καὶ πέφυκεν ἐπι‐ θυμίαν ἴσχειν πᾶς πᾶσαν· τὸ γὰρ γενέσθαι κλεινὸν καὶ μὴ ἀνώνυμον κεῖσθαι τετελευτηκότα τοῦ τοιούτου ἐστὶν ἐπι‐168 in vol. 4
20θυμία. γένος οὖν ἀνθρώπων ἐστίν τι ξυμφυὲς τοῦ παντὸς χρόνου, ὃ διὰ τέλους αὐτῷ ξυνέπεται καὶ συνέψεται, τούτῳ τῷ τρόπῳ ἀθάνατον ὄν, τῷ παῖδας παίδων καταλειπό‐ μενον ταὐτὸν καὶ ἓν ὂν ἀεὶ γενέσει τῆς ἀθανασίας μετει‐ ληφέναι· τούτου δὴ ἀποστερεῖν ἑκόντα ἑαυτὸν οὐδέποτε
25ὅσιον, ἐκ προνοίας δὲ ἀποστερεῖ ὃς ἂν παίδων καὶ γυναικὸς ἀμελῇ. πειθόμενος μὲν οὖν τῷ νόμῳ ἀζήμιος ἀπαλλάττοιτο ἄν, μὴ πειθόμενος δὲ αὖ, μηδὲ γαμῶν ἔτη τριάκοντα γεγονὼς καὶ πέντε, ζημιούσθω μὲν κατ’ ἐνιαυτὸν τόσῳ καὶ τόσῳ, ἵνα μὴ δοκῇ τὴν μοναυλίαν οἱ κέρδος καὶ ῥᾳστώ‐
30νην φέρειν, μὴ μετεχέτω δὲ τιμῶν, ὧν ἂν οἱ νεώτεροι ἐν τῇ πόλει τοὺς πρεσβυτέρους αὑτῶν τιμῶσιν ἑκάστοτε.

4

.

2

.

34

 Νόμων εʹ (p. 734 E—736 C). Καθάπερ οὖν δή τινα ξυνυφὴν 〈ἢ〉 καὶ πλέγμα ἄλλ’ ὁτιοῦν, οὐκ ἐκ τῶν αὐτῶν οἷόν τέ ἐστι τήν τε ἐφυφὴν καὶ τὸν στήμονα ἀπεργάζεσθαι, διαφέρειν δὲ ἀναγκαῖον τὸ
5τῶν στημονίων πρὸς ἀρετὴν γένος· ἰσχυρόν τε γὰρ καί τινα βεβαιότητα ἐν τοῖς τρόποις εἰληφός, τὸ δὲ μαλα‐ κώτερον καὶ ἐπιεικείᾳ τινὶ δικαίᾳ χρώμενον· ὅθεν δὴ τοὺς μεγάλας ἀρχὰς ἐν ταῖς πόλεσιν ἄρξοντας δεῖ δια‐ κρίνεσθαί τινα τρόπον ταύτῃ καὶ τοὺς σμικρᾷ παιδείᾳ
10βασανισθέντας ἑκάστοτε καὶ κατὰ λόγον. ἐστὸν γὰρ δὴ δύο πολιτείας εἴδη τὸ μὲν ἀρχῶν καταστάσεις ἑκάστοις, τὸ δὲ νόμοι ταῖς ἀρχαῖς ἀποδοθέντες. τὸ δὲ πρὸ τούτων ἁπάντων δεῖ διανοεῖσθαι τὰ τοιάδε. πᾶσαν ἀγέλην ποι‐ μὴν καὶ βουκόλος τροφεύς τε ἵππων καὶ ὅσα ἄλλα παρα‐169 in vol. 4
15λαβὼν τοιαῦτα, οὐκ ἄλλως μή ποτε ἐπιχειρήσῃ θεραπεύειν ἢ πρῶτον μὲν τὸν ἑκάστῃ προσήκοντα καθαρμὸν καθάρῃ τῇ ξυνοικήσει, διαλέξας δὲ τά τε ὑγιῆ καὶ τὰ μὴ καὶ τὰ 〈γενναῖα καὶ〉 ἀγεννῆ, τὰ μὲν ἀποπέμψει πρὸς ἄλλας τινὰς ἀγέλας τὰ δὲ θεραπεύσει, διανοούμενος ὡς μάταιος ἂν ὁ
20πόνος εἴη καὶ ἀνήνυτος περί τε σῶμα καὶ ψυχάς, ἃς φύσις καὶ πονηρὰ τροφὴ διεφθαρκυῖα προσαπόλλυσι τὸ τῶν ὑγιῶν καὶ ἀκηράτων ἠθῶν τε καὶ σωμάτων γένος ἐν ἑκάστοις, ἄν τις τὰ ὑπάρχοντα μὴ διακαθαίρηται. τὰ μὲν δὴ τῶν ἄλλων ζῴων ἐλάττων τε σπουδὴ καὶ παρα‐
25δείγματος ἕνεκα μόνον ἄξια παραθέσθαι τῷ λόγῳ, τὰ δὲ τῶν ἀνθρώπων σπουδῆς τῆς μεγίστης τῷ γε νομοθέτῃ διερευνᾶσθαι καὶ φράζειν τὸ προσῆκον ἑκάστοις καθαρμοῦ τε πέρι καὶ ξυμπασῶν τῶν ἄλλων πράξεων. αὐτίκα γὰρ τὸ περὶ καθαρμοὺς πόλεως ὧδ’ ἔχον ἂν εἴη· πολλῶν
30οὐσῶν τῶν διακαθάρσεων αἱ μὲν ῥᾴους εἰσίν, αἱ δὲ χαλε‐ πώτεραι, καὶ τὰς μὲν τύραννος μὲν ὢν καὶ νομοθέτης ὁ αὐτός, ὅσαι χαλεπαί εἰσι καὶ ἄρισται, δύναιτ’ ἂν καθῆραι, νομοθέτης δὲ ἄνευ τυραννίδος καθιστὰς πολιτείαν καινὴν καὶ νόμους, εἰ καὶ τὸν πραότατον τῶν καθαρμῶν καθή‐
35ρειεν, ἀγαπώντως ἂν καὶ τὸ τοιοῦτον δράσειεν. ἔστι δ’ ὁ μὲν ἄριστος ἀλγεινός, καθάπερ ὅσα τῶν φαρμάκων τοιουτότροπα, ὁ τῇ δίκῃ μετὰ τιμωρίας εἰς τὸ κολάζειν ἄγων, θάνατον ἢ φυγὴν τῇ τιμωρίᾳ τὸ τέλος ἐπιτιθείς· τοὺς γὰρ μέγιστα ἐξημαρτηκότας, ἀνιάτους δὲ ὄντας, με‐170 in vol. 4
40γίστην βλάβην οὖσαν πόλεως, ἀπαλλάττειν εἴωθεν. ὁ δὲ πραότερός ἐστι τῶν καθαρμῶν ὁ τοιόσδε ἡμῖν· ὅσοι διὰ τὴν τῆς τροφῆς ἀπορίαν τοῖς ἡγεμόσιν ἐπὶ τὰ τῶν ἐχόν‐ των μὴ ἔχοντες ἑτοίμους αὑτοὺς ἐνδείκνυνται παρεσκευα‐ κότες ἕπεσθαι, τούτοις ὡς νοσήματι πόλεως ἐμπεφυκότι,
45δι’ εὐφημίας ἀπαλλαγήν, ὄνομα ἀποικίαν τιθέμενος, εὐ‐ μενῶς ὅ τι μάλιστα ἐξεπέμψατο. παντὶ μὲν οὖν νομο‐ θετοῦντι τοῦτο ἁμῶς γέ πως κατ’ ἀρχὰς δραστέον, ἡμῖν μὴν ἔτι τούτων ἀτοπώτερα τὰ περὶ ταῦτ’ ἐστὶ ξυμβεβη‐ κότα νῦν· οὔτε γὰρ ἀποικίαν οὔτ’ ἐκλογήν τινα καθάρ‐

4

.

2

.

34

(50)

σεως δεῖ μηχανᾶσθαι πρὸς τὸ παρὸν, οἷον δέ τινων ξυρ‐ ρεόντων ἐκ πολλῶν τὰ μὲν πηγῶν τὰ δὲ χειμάρρων εἰς μίαν λίμνην, ἀναγκαῖον προσέχοντας τὸν νοῦν φυλάττειν, ὅπως ὅ τι καθαρώτατον ἔσται τὸ ξυρρέον ὕδωρ, τὰ μὲν ἐξαντλοῦντας, τὰ δ’ ἀποχετεύοντας καὶ παρατρέποντας.
55πόνος δ’, ὡς ἔοικε, καὶ κίνδυνός ἐστιν ἐν πάσῃ πολιτικῇ κατασκευῇ· τὰ δ’ ἐπειδήπερ λόγῳ γε ἐστὶ τὰ νῦν ἀλλ’ οὐκ ἔργῳ πραττόμενα, πεπεράνθω τε ἡμῖν ἡ ξυλλογὴ καὶ κατὰ νοῦν ἡ καθαρότης αὐτῆς ἔστω ξυμβεβηκυῖα. τοὺς γὰρ κακοὺς τῶν ἐπιχειρούντων εἰς τὴν νῦν πόλιν ὡς
60πολιτευσομένους ξυνιέναι πειθοῖ πάσῃ καὶ ἱκανῷ χρόνῳ διαβασανίσαντες, διακωλύσωμεν ἀφικνεῖσθαι, τοὺς δ’ ἀγα‐
θοὺς εἰς δύναμιν εὐμενεῖς ἵλεῴ τε προσαγώμεθα.171 in vol. 4

4

.

2

.

35

 Τοῦ αὐτοῦ Νόμων εʹ (p. 742 A—C). Μηδὲ ἐξεῖναι χρυσὸν μηδὲ ἄργυρον κεκτῆσθαι μηδένα μηδενὶ ἰδιώτῃ, νόμισμα δὲ ἕνεκα ἀλλαγῆς τῆς καθ’ ἡμέραν, ἣν δημιουργοῖς τε. ἀλλάττεσθαι σχεδὸν ἀναγκαῖον, καὶ πᾶ‐
5σιν ὁπόσων χρεία τῶν τοιούτων μισθοὺς μισθωτοῖς, δούλοις καὶ ἐποίκοις, ἀποτίνειν. ὧν ἕνεκά φαμεν τὸ νόμισμα κτητέον αὐτοῖς μὲν ἔντιμον, τοῖς δὲ ἄλλοις ἀν‐ θρώποις ἀδόκιμον· κοινὸν δὲ Ἑλληνικὸν νόμισμα ἕνεκά τε στρατειῶν καὶ ἀποδημιῶν εἰς τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους,
10οἷον πρεσβειῶν ἢ καί τινος ἀναγκαίας ἄλλης τῇ πόλει κηρυκείας, ἐκπέμπειν τινὰ ἂν δέῃ, τούτων χάριν ἀνάγκη ἑκάστοτε κεκτῆσθαι τῇ πόλει νόμισμα Ἑλληνικόν. ἰδιώτῃ δὲ ἂν ἄρα ποτὲ ἀνάγκη τις γίγνηται ἀποδημεῖν, παρέ‐ μενος μὲν τοὺς ἄρχοντας ἀποδημείτω, νόμισμα δὲ ἄν
15ποθεν ἔχων ξενικὸν οἴκαδε ἀφίκηται περιγενόμενον, τῇ πόλει αὐτὸ καταβαλλέτω πρὸς λόγον ἀπολαμβάνων τὸ ἐπιχώριον· ἰδιούμενος δὲ ἐάν τις φαίνηται, δημόσιόν τε γιγνέσθω καὶ ὁ ξυνειδὼς καὶ μὴ φράζων ἀρᾷ καὶ ὀνείδει μετὰ τοῦ ἀγαγόντος ἔνοχος ἔστω, καὶ ζημίᾳ πρὸς τούτοις
20μὴ ἐλάττονι τοῦ ξενικοῦ κομισθέντος νομίσματος. γα‐ μοῦντα δὲ καὶ ἐκδιδόντα μήτ’ οὖν διδόναι μήτε δέχεσθαι προῖκα τὸ παράπαν μηδ’ ἡντινοῦν, μηδὲ νόμισμα πα‐ ρακατατίθεσθαι, ὅτῳ μή τις πιστεύει· μηδὲ δανείζειν ἐπὶ τόκῳ, ὡς ἐξὸν μὴ ἀποδιδόναι τὸ παράπαν τῷ δανεισαμένῳ172 in vol. 4
25μήτε τόκον μήτε κεφάλαιον.

4

.

2

.

36

 Τοῦ αὐτοῦ Νόμων ϛʹ (p. 757 A—758 A). Δοῦλοι γὰρ ἂν καὶ δεσπόται οὐκ ἄν ποτε γένοιντο φίλοι, οὐδ’ ἐν ἴσαις τιμαῖς διαγόμενοι φαῦλοι καὶ σπου‐ δαῖοι· τοῖς γὰρ ἀνίσοις τὰ ἴσα ἄνισα γίγνοιτ’ ἄν, εἰ μὴ
5τυγχάνοι τοῦ μέτρου· διὰ γὰρ ἀμφότερα ταῦτα στάσεων αἱ πολιτεῖαι πληροῦνται. παλαιὸς γὰρ λόγος ἀληθὴς ὤν, ὡς ἰσότης φιλότητα ἀπεργάζεται, μάλα μὲν ὀρθῶς εἴρηται καὶ ἐμμελῶς· ἥτις δ’ ἐστί ποτε ἰσότης ἡ τοῦτο αὐτὸ δυναμένη, διὰ τὸ μὴ σφόδρα σαφὴς εἶναι σφόδρα
10ἡμᾶς διαταράττει. δυοῖν γὰρ ἰσοτήτοιν οὔσαιν ὁμωνύμοιν μέν, ἔργῳ δὲ εἰς πολλὰ σχεδὸν ἐναντίαιν, τὴν μὲν ἑτέραν εἰς τὰς τιμὰς πᾶσα πόλις ἱκανὴ παραγαγεῖν καὶ πᾶς νομο‐ θέτης, τὴν μέτρῳ ἴσην καὶ σταθμῷ καὶ ἀριθμῷ, κλήρῳ ἀπευθύνων εἰς τὰς διανομὰς αὐτήν· τὴν δὲ ἀληθεστάτην
15καὶ ἀρίστην ἰσότητα οὐκέτι ῥᾴδιον παντὶ ἰδεῖν. Διὸς γὰρ
δὴ κρίσις ἐστί, καὶ τοῖς ἀνθρώποις ἀεὶ σμικρὰ μὲν ἐπαρκεῖ, πᾶν δὲ ὅσον ἂν ἐπαρκέσῃ πόλεσιν ἢ καὶ ἰδιώ‐ ταις, πάντα ἀγαθὰ ἀπεργάζεται· τῷ μὲν γὰρ μείζονι πλείω, τῷ δὲ ἐλάττονι σμικρότερα νέμει, μέτρια διδοῦσα173 in vol. 4
20πρὸς τὴν αὐτῶν φύσιν ἑκατέρῳ· καὶ δὴ καὶ τιμὰς μείζοσι μὲν πρὸς ἀρετὴν ἀεὶ μείζους, τοῖς δὲ τοὐναντίον ἔχουσιν ἀρετῆς τε καὶ παιδείας τὸ πρέπον ἑκατέροις ἀπονέμει κατὰ λόγον. ἔστι γὰρ δήπου καὶ τὸ πολιτικὸν ἡμῖν ἀεὶ τοῦτ’ αὐτὸ τὸ δίκαιον· οὗ καὶ νῦν ἡμᾶς ὀρεγομένους δεῖ
25καὶ πρὸς ταύτην τὴν ἰσότητα, ὦ Κλεινία, ἀποβλέποντας, τὴν νῦν φυομένην κατοικίζειν πόλιν. ἄλλην τε ἄν ποτέ τις οἰκίζῃ πρὸς ταὐτὸ τοῦτο σκοπούμενον χρεὼν νομοθετεῖν, ἀλλ’ οὐ πρὸς ὀλίγους τυράννους ἢ πρὸς ἕνα ἢ καὶ κράτος δήμου τι, πρὸς δὲ τὸ δίκαιον ἀεί, τοῦτο δ’ ἐστὶ τὸ νῦν
30δὴ λεχθέν, τὸ κατὰ φύσιν ἴσον ἀνίσοις ἑκάστοτε δοθέν· ἀναγκαῖόν γε μὴν καὶ τούτοις παρωνυμίοισί ποτε προσ‐ χρήσασθαι πόλιν ἅπασαν, εἰ μέλλει στάσεων ἑαυτῇ μὴ προσκοινωνήσειν κατά τι μέρος· τὸ γὰρ ἐπιεικὲς καὶ ξύγγνωμον τοῦ τελέου καὶ ἀκριβοῦς παρὰ δίκην τὴν
35ὀρθήν ἐστι παρατεθραυσμένον, ὅταν γίγνηται· διὸ τῷ τοῦ κλήρου ἴσῳ ἀνάγκη προσχρήσασθαι δυσκολίας τῶν πολλῶν ἕνεκα, θεὸν καὶ ἀγαθὴν τύχην καὶ τότε ἐν εὐχαῖς ἐπικαλουμένους ἀπορθοῦν αὐτοὺς τὸν κλῆρον πρὸς τὸ δικαιότατον. οὕτω δὴ χρηστέον ἀναγκαίως μὲν τοῖν ἰσο‐
40τήτοιν ἀμφοῖν, ὡς δ’ ὅ τι μάλιστα ἐπ’ ὀλιγίστοις τῇ ἑτέρᾳ, τῇ τῆς τύχης δεομένῃ. ταῦτα οὕτω διὰ ταῦτα,
ὦ φίλοι, ἀναγκαῖον τὴν μέλλουσαν σῴζεσθαι δρᾶν πόλιν.174 in vol. 4

4

.

2

.

37

 Ἐν ταὐτῷ (p. 759 A—D). Ἑλέσθαι δὲ δεῖ τρία μὲν ἀρχόντων εἴδη, περὶ μὲν τὸ νῦν δὴ λεχθὲν ἀστυνόμους ἐπονομάζοντα, τὸ δὲ περὶ ἀγορᾶς κόσμον ἀγορανόμους, ἱερῶν δὲ ἱερέας, οἷς μέν
5εἰσι πάτριαι ἱερωσύναι καὶ αἷς, μὴ κινεῖν· εἰ δέ, οἷον τὸ πρῶτον κατοικιζομένοις εἰκὸς γίγνεσθαι περὶ τὰ τοιαῦτα, ἢ μηδενὶ ἤ τισιν ὀλίγοις, οἷς μὴ καθεστήκοι καταστατέον ἱερέας τε καὶ ἱερείας νεωκόρους γίγνεσθαι τοῖς θεοῖς· τού‐ των δὴ πάντων τὰ μὲν αἱρετὰ χρή, τὰ δὲ κληρωτὰ ἐν ταῖς
10καταστάσεσι γίγνεσθαι, μιγνύντας πρὸς φιλίαν ἀλλήλοις δῆμον καὶ μὴ δῆμον ἐν ἑκάστῃ χώρᾳ καὶ πόλει, ὅπως ἂν μάλιστα ὁμονοῶν εἴη. τὰ μὲν οὖν τῶν ἱερέων, τῷ θεῷ ἐπιτρέποντα αὐτῷ τὸ κεχαρισμένον γίγνεσθαι, κληροῦν οὕτω τῇ θείᾳ τύχῃ ἀποδιδόντα, δοκιμάζειν δὲ τὸν ἀεὶ
15λαγχάνοντα πρῶτον μὲν ὁλόκληρον καὶ γνήσιον, ἔπειτα ὡς ὅ τι μάλιστα ἐκ καθαρευουσῶν οἰκήσεων, φόνου δὲ ἁγνὸν καὶ πάντων τῶν περὶ τὰ τοιαῦτα εἰς τὰ θεῖα ἁμαρτανομένων αὐτὸν καὶ πατέρα καὶ μητέρα κατὰ ταὐτὰ βεβιωκότας. ἐκ Δελφῶν δὲ χρὴ νόμους περὶ τὰ θεῖα
20πάντα κομισαμένους καὶ καταστήσαντας ἐπ’ αὐτοῖς ἐξη‐ γητάς, τούτοις χρῆσθαι. κατ’ ἐνιαυτὸν δὲ εἶναι καὶ μὴ μακρότερον τὴν ἱερωσύνην ἑκάστην, ἔτη δὲ μὴ ἔλαττον
ἑξήκοντα ἡμῖν εἴη γεγονὼς ὁ μέλλων καθ’ ἱεροὺς νόμους περὶ τὰ θεῖα ἱκανῶς ἁγιστεύσειν· ταῦτα δὲ καὶ περὶ175 in vol. 4
25τῶν ἱερειῶν ἔστω τὰ νόμιμα. τοὺς δ’ ἐξηγητὰς τρὶς φερέτωσαν μὲν αἱ τέτταρες φυλαὶ τέτταρας, ἕκαστον ἐξ αὑτῶν, τρεῖς δέ, οἷς ἂν πλείστη γένηται ψῆφος, δοκιμά‐ σαντας ἐννέα πέμπειν εἰς Δελφοὺς ἀνελεῖν ἐξ ἑκάστης τριάδος ἕνα· τὴν δὲ δοκιμασίαν αὐτῶν καὶ τοῦ χρόνου
30τὴν ἡλικίαν εἶναι καθάπερ τῶν ἱερέων.

4

.

2

.

38

 Ἐν ταὐτῷ (p. 762 D—E). Τούτων δὲ οἱ νομοφύλακες ἐπίσκοποι ἀκριβεῖς ἔστω‐ σαν, ὅπως ἢ μὴ γίγνηται τὴν ἀρχὴν ἢ γιγνόμενα τῆς ἀξίας δίκης τυγχάνῃ. δεῖ δὴ πάντ’ ἄνδρα διανοεῖσθαι περὶ
5ἁπάντων ἀνθρώπων, ὡς ὁ μὴ δουλεύσας οὐδ’ ἂν δεσπό‐ της γένοιτο ἄξιος ἐπαίνου, καὶ καλλωπίζεσθαι χρὴ τῷ καλῶς δουλεῦσαι μᾶλλον ἢ τῷ καλῶς ἄρξαι, πρῶτον μὲν τοῖς νόμοις, ὡς ταύτην τοῖς θεοῖς οὖσαν δουλείαν, ἔπειτ’ ἀεὶ τοῖς πρεσβυτέροις τε καὶ ἐντίμως βεβιωκόσι τοὺς
10νέους.

4

.

2

.

39

Ἐν ταὐτῷ (p. 765 D—766 C). Λοιπὸς δὲ ἄρχων περὶ τὰ προειρημένα ἡμῖν ὁ τῆς
παιδείας ἐπιμελητὴς πάσης θηλειῶν τε καὶ ἀρρένων. εἷς μὲν δὴ καὶ ὁ τούτων ἄρξων ἔστω κατὰ νόμους, ἐτῶν μὲν176 in vol. 4
5γεγονὼς μὴ ἔλαττον ἢ πεντήκοντα, παίδων δὲ γνησίων πατήρ, μάλιστα μὲν υἱέων καὶ θυγατέρων, εἰ δὲ μή, θάτερα· διανοηθήτω δὲ αὐτός τε ὁ προκριθεὶς καὶ ὁ προκρίνων ὡς οὖσαν ταύτην τὴν ἀρχὴν τῶν ἐν τῇ πόλει ἀκροτάτων ἀρχῶν πολὺ μεγίστην. παντὸς γὰρ δὴ φυτοῦ ἡ
10πρώτη βλάστη καλῶς ὁρμηθεῖσα πρὸς ἀρετὴν τῆς αὑτοῦ φύσεως κυριωτάτη τέλος ἐπιθεῖναι τὸ πρόσφορον, τῶν τε ἄλλων φυτῶν καὶ τῶν ζῴων ἡμέρων καὶ ἀγρίων καὶ ἀνθρώπων· ἄνθρωπος δέ, ὥς φαμεν, ἥμερον, ὅμως μὴν παιδείας μὲν ὀρθῆς τυχὸν καὶ φύσεως εὐτυχοῦς, θειότατον
15ἡμερώτατόν τε ζῷον γίγνεσθαι φιλεῖ, μὴ ἱκανῶς δὲ ἢ μὴ καλῶς τραφὲν ἀγριώτατον, ὁπόσα φύει γῆ. ὧν ἕνεκα οὐ δεύτερον οὐδὲ πάρεργον δεῖ τὴν παίδων τροφὴν τὸν νομοθέτην ἐᾶν γίγνεσθαι, πρῶτον δὲ ἄρξασθαι χρεὼν τὸν μέλλοντα αὐτῶν ἐπιμελήσεσθαι καλῶς αἱρεθῆναι, τῶν
20ἐν τῇ πόλει ὃς ἂν ἄριστος εἰς πάντα ᾖ, τοῦτον κατὰ δύναμιν ὅ τι μάλιστα αὐτοῖς καθιστάντα προστάττειν ἐπι‐ μελητήν. αἱ πᾶσαι τοίνυν ἀρχαὶ πλὴν βουλῆς καὶ πρυ‐ τάνεων εἰς τὸ τοῦ Ἀπόλλωνος ἱερὸν ἐλθοῦσαι φερόντων
ψῆφον κρύβδην, τῶν νομοφυλάκων ὅντιν’ ἂν ἕκαστος177 in vol. 4
25ἡγῆται κάλλιστα ἂν τῶν περὶ παιδείαν ἄρξαι γενομένων· ᾧ δ’ ἂν πλεῖσται ψῆφοι ξυμβῶσι, δοκιμασθεὶς ὑπὸ τῶν ἄλλων ἀρχόντων τῶν ἑλομένων, πλὴν νομοφυλάκων, ἀρ‐ χέτω ἔτη πέντε, ἕκτῳ δὲ κατὰ ταὐτὰ ἄλλον ἐπὶ ταύτην τὴν ἀρχὴν αἱρεῖσθαι.

4

.

2

.

40

 Τοῦ αὐτοῦ Νόμων ζʹ (p. 801 E—802 A). Μετά γε μὴν ταῦτα ὕμνοι θεῶν καὶ ἐγκώμια κεκοι‐ νωνημένα εὐχαῖς ᾄδοιτ’ ἂν ὀρθότατα, καὶ μετὰ θεοὺς ὡσαύτως περὶ δαίμονάς τε καὶ ἥρωας μετ’ ἐγκωμίων
5εὐχαὶ γίγνοιντ’ ἂν τούτοις πᾶσι πρέπουσαι. —Πῶς γὰρ οὔ; —Μετά γε μὴν ταῦτ’ ἤδη νόμος ἄνευ φθόνων εὐθὺς γίγνοιντ’ ἂν ὅδε· τῶν πολιτῶν ὁπόσοι τέλος ἔχοιεν τοῦ βίου, κατὰ σώματα ἢ κατὰ ψυχὰς ἔργα ἐξειργασμένοι καλὰ καὶ ἐπίπονα καὶ τοῖς νόμοις εὐπειθεῖς γεγονότες,
10ἐγκωμίων αὐτοὺς τυγχάνειν πρέπον ἂν εἴη. —Πῶς δ’ οὔ; —Τούς γε μὴν ἔτι ζῶντας ἐγκωμίοις τε καὶ ὕμνοις τιμᾶν οὐκ ἀσφαλές, πρὶν ἂν ἅπαντά τις τὸν βίον δια‐ δραμὼν τέλος ἐπιστήσηται καλόν· ταῦτα δὲ πάντα ἡμῖν ἔστω κοινὰ ἀνδράσι τε καὶ γυναιξὶν ἀγαθοῖς καὶ ἀγαθαῖς
15διαφανῶς γενομένοις.178 in vol. 4

4

.

2

.

41

 Τοῦ αὐτοῦ Νόμων θʹ (p. 856 C—D). Πατρὸς ὀνείδη καὶ τιμωρίας παίδων μηδενὶ ξυν‐ έπεσθαι, πλὴν ἐάν τινι πατὴρ καὶ πάππος καὶ πάππου πατὴρ ἐφεξῆς ὄφλωσι θανάτου δίκην.

4

.

2

.

42

 Ἐν ταὐτῷ (p. 879 A). Δοῦλος δ’ ἐάν τις ἐλεύθερον ὀργῇ τρώσῃ, παραδότω τὸν δοῦλον ὁ κεκτημένος τῷ τρωθέντι χρῆσθαι ὅ τι ἂν ἐθέλῃ.

4

.

2

.

43

 Ἐν ταὐτῷ (p. 879 B). Ὃς δ’ ἂν ἄκων ἄλλος ἄλλον τρώσῃ, τὸ βλάβος ἁπλοῦν ἀποτινέτω· τύχης γὰρ νομοθέτης οὐδεὶς ἱκανὸς ἄρχειν.

4

.

2

.

44

 Ἐν ταὐτῷ (p. 879 B—D). Ὧδε οὖν χρὴ περὶ τῶν τοιούτων πάντ’ ἄνδρα καὶ παῖδα καὶ γυναῖκα ἀεὶ διανοεῖσθαι, τὸ πρεσβύτερον ὡς οὐ σμικρῷ τοῦ νεωτέρου ἐστὶ πρεσβευόμενον ἔν τε θεοῖσι
5καὶ ἐν ἀνθρώποις τοῖς μέλλουσι σῴζεσθαι καὶ εὐδαιμονεῖν. αἰκίαν οὖν περὶ πρεσβύτερον ἐν πόλει γενομένην ὑπὸ νεωτέρου ἰδεῖν αἰσχρὸν καὶ θεομισές· ἔοικε δὲ νέῳ παντὶ ὑπὸ γέροντος πληγέντι ῥᾳθύμως ὀργὴν ὑποφέρειν, αὑτῷ τιθεμένῳ τιμὴν ταύτην εἰς γῆρας. ὧδ’ οὖν ἔστω· πᾶς
10ἡμῖν αἰδείσθω τὸν ἑαυτοῦ πρεσβύτερον ἔργῳ τε καὶ ἔπει· τὸν δὲ προέχοντα εἴκοσιν ἡλικίας ἔτεσιν, ἄρρενα ἢ θῆλυν, νομίζων ὡς πατέρα ἢ μητέρα διευλαβείσθω, καὶ πάσης τῆς δυνατῆς ἡλικίας αὐτὸν φυτεῦσαι καὶ τεκεῖν ἀπέχοιτ’ ἀεὶ θεῶν γενεθλίων χάριν.179 in vol. 4

4

.

2

.

45

 Ἐν ταὐτῷ (p. 880 D—881 B). Νόμοι δὲ, ὡς ἔοικεν, οἱ μὲν τῶν χρηστῶν ἀνθρώπων ἕνεκα γίγνονται, διδαχῆς χάριν τοῦ τίνα τρόπον ὁμιλοῦντες ἀλλήλοις ἂν φιλοφρόνως οἰκοῖεν, οἱ δὲ τῶν τὴν παιδείαν
5διαφυγόντων, ἀτεράμονι χρωμένων τινὶ φύσει καὶ μηδὲν τεγχθέντων, ὥστε μὴ οὐκ ἐπὶ πᾶσαν ἰέναι κάκην. οὗτοι τοὺς μέλλοντας λόγους ῥηθήσεσθαι πεποιηκότες ἂν εἶεν· οἷς δὴ τοὺς νόμους ἐξ ἀνάγκης ὁ νομοθέτης 〈ἂν〉 νομο‐ θετοῖ. βουλόμενος αὐτῶν μηδέποτε χρείαν γίγνεσθαι.
10πατρὸς γὰρ ἢ μητρὸς ἢ τούτων ἔτι προγόνων ὅστις τολ‐ μήσει ἅψασθαί ποτε βιαζόμενος αἰκίᾳ τινί, μήτε τῶν ἄνω δείσας θεῶν μῆνιν μήτε τῶν ὑπὸ γῆς τιμωριῶν λεγομένων, ἀλλ’ ὡς εἰδὼς ἃ μηδαμῶς οἶδε, καταφρονῶν τῶν παλαιῶν καὶ ὑπὸ πάντων εἰρημένων, παρανομεῖ.
15τούτῳ δεῖ τινος ἀποτροπῆς ἐσχάτης. θάνατος μὲν οὖν οὐκ ἔστιν ἔσχατον, οἱ δ’ ἐν Ἅιδου τούτοισι λεγόμενοι πόνοι ἔτι τε τούτων εἰσὶ μᾶλλον ἐν ἐσχάτοις, καὶ ἀλη‐ θέστατα λέγοντες οὐδὲν ἀνύτουσι ταῖς τοιαύταις ψυχαῖς
ἀποτροπῆς· οὐ γὰρ ἂν ἐγίγνοντό ποτε μητραλοῖαί τε καὶ180 in vol. 4
20τῶν ἄλλων γεννητόρων ἀνόσιοι πληγῶν τόλμαι· δεῖ δὴ τὰς ἐνθάδε κολάσεις περὶ τὰ τοιαῦτα τούτοισι τὰς ἐν τῷ ζῆν μηδὲν τῶν ἐν Ἅιδου λείπεσθαι κατὰ δύναμιν.

4

.

2

.

46

 〈Τοῦ αὐτοῦ〉 Νόμων ιαʹ (p. 917 B—C). Ὁ πωλῶν ὁτιοῦν ἐν ἀγορᾷ μηδέποτε δύο εἴπῃ τιμὰς ὧν ἂν πωλῇ, ἁπλῆν δὲ εἰπών, ἂν μὴ τυγχάνῃ ταύτης. ἀποφέρω〈ν ὀρθ〉ῶς ἂν ἀποφέροι πάλιν καὶ ταύτης τῆς
5ἡμέρας μὴ τιμήσῃ πλέονος μηδὲ ἐλάττονος, ἔπαινος δὲ ὅρκος τε περὶ παντὸς τοῦ πωλουμένου ἀπέστω. ἐὰν δέ τις ἀπειθῇ τούτοις, ὁ παρατυγχάνων τῶν ἀστῶν, μὴ ἔλαττον ἢ τριάκοντα γεγονὼς ἔτη, κολάζων μὲν τὸν ὀμ‐ νύντα ἀνατεὶ τυπτέτω τις, ἀφροντιστῶν δὲ καὶ ἀπειθῶν
10ἔνοχος ἔστω ψόγῳ προδοσίας νόμων.

4

.

2

.

47

 Ἐν ταὐτῷ (p. 918 C—E). Σμικρὸν γένος ἀνθρώπων καὶ φύσει ὀλίγον καὶ ἄκρᾳ τροφῇ τεθραμμένον, ὅταν εἰς χρείας τε καὶ ἐπιθυμίας τινῶν ἐμπίπτῃ, καρτερεῖν πρὸς τὸ μέτριον δυνατόν ἐστι,
5καὶ ὅταν ἐξῇ χρήματα λαβεῖν πολλά, νήφει καὶ πρότερον αἱρεῖται τοῦ πολλοῦ τὸ τοῦ μέτρου ἐχόμενον· τὰ δὲ τῶν ἀνθρώπων πλήθη πᾶν τοὐναντίον ἔχει τούτοις, δεόμενά τε ἀμέτρως δεῖται καὶ ἐξὸν κερδαίνειν τὰ μέτρια, ἀπλήστως αἱρεῖται κερδαίνειν. διὸ πάντα τὰ περὶ τὴν καπηλείαν
10καὶ ἐμπορίαν καὶ πανδοκείαν γένη 〈δια〉βέβληταί τε καὶ 〈ἐν〉 αἰσχροῖς γέγονεν ὀνείδεσιν· ἐπεὶ εἴ τις, ὃ μή ποτε
γένοιτο οὐδ’ ἔσται, προσαναγκάσειε· γελοῖον μὲν εἰπεῖν, ὅμως δὲ εἰρήσεται· πανδοκεῦσαι τοὺς πανταχῇ ἀρίστους ἄνδρας ἐπί τινα χρόνον, ἢ καπηλεύειν ἤ τι τῶν τοιούτων181 in vol. 4
15πράττειν, ἢ καὶ γυναῖκας ἔκ τινος ἀνάγκης εἱμαρμένης τοῦ τοιούτου μετασχεῖν τρόπου, γνοίημεν ἂν ὡς φίλον καὶ ἀγαπητόν ἐστιν ἕκαστον τούτων, καὶ εἰ κατὰ λόγον ἀδιάφθορον γίγνοιτο, ἐν μητρὸς ἂν καὶ τροφοῦ σχήματι τιμῷτο 〈τὰ〉 τοιαῦτα πάντα.

4

.

2

.

48

 Ἐν ταὐτῷ (p. 934 D—935 C). Μαίνονται μὲν οὖν πολλοὶ πολλοὺς τρόπους· οὓς μὲν νῦν εἴπομεν, ὑπὸ νόσων, εἰσὶ δὲ οἳ διὰ θυμοῦ κακὴν φύσιν ἅμα καὶ τροφὴν γενομένην, οἳ δὴ σμικρᾶς ἔχθρας
5γενομένης, πολλὴν φωνὴν ἱέντες κακῶς ἀλλήλους βλασφη‐ μοῦντες λέγουσιν, οὐ πρέπον εὐνόμων πόλεως γίγνεσθαι τοιοῦτον οὐδὲν οὐδαμῇ οὐδαμῶς. εἷς δὴ περὶ κακηγορίας ἔστω νόμος περὶ πάντας ὅδε· μηδένα κακηγορείτω μηδείς. ὁ δὲ ἀμφισβητῶν ἔν τισι λόγοις ἄλλος ἄλλῳ διδασκέτω
10καὶ μανθανέτω τόν τε ἀμφισβητοῦντα καὶ τοὺς παρόντας ἀπεχόμενος πάντως τοῦ κακηγορεῖν. ἐκ γὰρ τοῦ κατεύ‐ χεσθαί τε ἀλλήλοις ἐπαρωμένους καὶ δι’ αἰσχρῶν ὀνομά‐ των ἐπιφέρειν γυναικείους ἑαυτοῖς φήμας, πρῶτον μὲν ἐκ λόγων, κούφου πράγματος, ἔργῳ μίση τε καὶ ἔχθραι
15βαρύταται γίγνονται· πράγματι γὰρ ἀχαρίστῳ, θυμῷ, χαριζόμενος ὁ λέγων, ἐμπιπλὰς ὀργὴν κακῶν ἑστιαμάτων, ὅσον ὑπὸ παιδείας ἡμερώθη ποτέ, πάλιν ἐξαγριῶν τῆς ψυχῆς τὸ τοιοῦτον, θηριούμενος ἐν δυσκολίᾳ ζῶν γίγνεται, πικρὰν τοῦ θυμοῦ χάριν ἀποδεχόμενος. μετεκβαίνειν δὲ
20αὖ πως εἰώθασι πάντες θαμὰ ἐν τοῖς τοιούτοις εἰς τό τι γελοῖον περὶ τοῦ ἐναντίου φθέγγεσθαι· ὅ τις ἐθιζόμενος οὐδεὶς πώποτε ὃς οὐ τοῦ σπουδαίου τρόπου ἤ〈τοι〉 τὸ παράπαν διήμαρτεν ἢ μεγαλονοίας ἀπώλεσε μέρη πολλά. ὧν δὴ χάριν ἐν μὲν ἱερῷ τὸ παράπαν μηδεὶς τοιοῦτον182 in vol. 4
25φθέγξηται μηδέποτε μηδὲν μηδ’ ἔν τισι δημοτελέσι θυσίαις, μηδ’ αὖ ἐν ἄθλοις μηδ’ ἐν ἀγορᾷ μηδ’ ἐν δικαστηρίῳ μηδ’ ἐν ξυλλόγῳ κοινῷ μηδενί· κολαζέτω δὲ ὁ τούτων ἄρχων ἕκαστον ἀνατεί, ἢ μηδέποτ’ ἀριστείων πέρι φιλονεικήσῃ, νόμων ὡς οὐ κηδόμενος οὐδὲ ποιῶν τὰ
30προσταχθέντα ὑπὸ τοῦ νομοθέτου.

4

.

2

.

49

 Ἐν ταὐτῷ (p. 930 C). Παίδων δὲ ἱκανότης ἀκριβὴς ἄρρην καὶ θήλεια ἔστω τῷ νόμῳ.

4

.

2

.

50

 〈Τοῦ αὐτοῦ〉 Νόμων 〈ι〉βʹ (p. 955 C—D). Τοὺς τῇ πατρίδι διακονοῦντάς τι δώρων χωρὶς χρὴ διακονεῖν, πρόφασιν δ’ εἶναι μηδεμίαν μηδὲ λόγον ἐπαι‐ νούμενον, ὡς ἐπ’ ἀγαθοῖς μὲν δεῖ δέχεσθαι δῶρα, ἐπὶ δὲ
5φλαύροις οὔ· τὸ γὰρ γνῶναι καὶ γνόντα καρτερεῖν οὐκ εὐπετές, ἀκούοντα δὲ ἀσφαλέστατον πείθεσθαι τῷ νόμῳ, μηδὲν ἐπὶ δώροις διακονεῖν. ὁ δὲ μὴ πειθόμενος ἁπλῶς
τεθνάτω ἁλοὺς τῇ δίκῃ.183 in vol. 4

4

.

3

t

ΠΕΡΙ ΔΗΜΟΥ.

4

.

3

.

1

deest.

4

.

4

t

ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΕΝ ΤΑΙΣ ΠΟΛΕΣΙ ΔΥΝΑΤΩΝ.

4

.

4

.

1

 Εὐριπίδου Θησεῖ (fr. 389 N.2). Ἀνὴρ γὰρ ὅστις χρημάτων μὲν ἐνδεής, δρᾶσαι δὲ χειρὶ δυνατός, οὐκ ἀνέξεται,
τὰ τῶν δ’ ἐχόντων χρήμαθ’ ἁρπάζειν φιλεῖ.184 in vol. 4

4

.

4

.

2

 Εὐριπίδου Πενθεῖ (Bacch. 270 s.). Θρασύς τε δυνατὸς καὶ λέγειν οἷός τ’ ἀνὴρ κακὸς πολίτης γίνεται νοῦν οὐκ ἔχων.

4

.

4

.

3

 Τοῦ αὐτοῦ Γλαύκῳ (fr. 644 N.2). Ὅταν κακός τις ἐν πόλει πράσσῃ καλῶς, νοσεῖν τίθησι τὰς ἀμεινόνων φρένας παράδειγμ’ ἐχόντων τὴν κακῶν ἐξουσίαν.

4

.

4

.

4

 Ἐν ταὐτῷ (Ion. 605 s.). Οἱ τὰς πόλεις ἔχοντες ἀξίωμά τε τοῖς ἀνθαμίλλοις εἰσὶ πολεμιώτατοι.

4

.

4

.

5

 Εὐριπίδου Ὀρέστῃ (907 ss.). Ὅταν γὰρ ἡδὺς τοῖς λόγοις φρονῶν κακῶς πείθῃ τὸ πλῆθος, τῇ πόλει κακὸν μέγα· ὅσοι δὲ σὺν νῷ χρηστὰ βουλεύους’ ἀεί,
5κἂν μὴ παραυτίκ’, αὖθίς εἰσι χρήσιμοι.

4

.

4

.

6

Εὐριπίδου Ἑκάβης (293 ss.). Τὸ δ’ ἀξίωμα, κἂν κακῶς λέγῃ, τὸ σὸν
πείσει· λόγος γὰρ ἔκ τ’ ἀδοξούντων ἰὼν κἀκ τῶν δοκούντων αὑτὸς οὐ ταὐτὸν σθένει.185 in vol. 4

4

.

4

.

7

Ἀλκμήνη (fr. 94 N.2). Τῶν γὰρ δυναστῶν πλεῖστος ἐν πόλει λόγος.

4

.

4

.

8

 Μενάνδρου (fr. 578 K.). Δεῖ τὸν πολιτῶν προστατεῖν αἱρούμενον τὴν τοῦ λόγου μὲν δύναμιν οὐκ ἐπίφθονον, ἤθει δὲ χρηστῷ συγκεκραμένην ἔχειν.

4

.

4

.

9

 Εὐριπίδου Ἀλκμήνης (fr. 92 N.2). Ἴστω τ’ ἄφρων ὢν ὅστις ἄνθρωπος γεγὼς δῆμον κολούει χρήμασιν γαυρούμενος.

4

.

4

.

10

 Εὐριπίδου Μηδείας (222 ss.). Χρὴ δὲ ξένον μὲν κάρτα προσχωρεῖν πόλει. οὐδ’ ἀστὸν ᾔνες’ ὅστις αὐθάδης γεγὼς πικρὸς πολίταις ἐστὶν ἀμαθίας ὕπο.

4

.

4

.

11

 Σοφοκλέους (fr. 852 N.2). Πολλῶν καλῶν δεῖ τῷ καλῶς τιμωμένῳ· μικροῦ δ’ ἀγῶνος οὐ μέγ’ ἔρχεται κλέος.

4

.

4

.

12

Εὐριπίδου Ἀλκμήνη (fr. 99 N.2).
Τὸν εὐτυχοῦντα χρὴ σοφὸν πεφυκέναι.186 in vol. 4

4

.

4

.

13

 Εὐριπίδου Αἰόλῳ (fr. 16 N.2). Λαμπροὶ δ’ ἐν αἰχμαῖς Ἄρεος ἔν τε συλλόγοις, μή μοι τὰ κομψὰ ποικίλοι γενοίατο, ἀλλ’ ὧν πόλει δεῖ μεγάλα βουλεύοντες εὖ.

4

.

4

.

14

Αἰσχύλου (fr. 398 N.2). Κακοὶ γὰρ εὖ πράσσοντες οὐκ ἀνασχετοί.

4

.

4

.

15

 Σοφοκλέους (Ant. 175 ss.). Ἀμήχανον δὲ παντὸς ἀνδρὸς ἐκμαθεῖν ψυχήν τε καὶ φρόνημα καὶ γνώμην, πρὶν ἂν ἀρχαῖς τε καὶ νόμοισιν ἐντριβὴς φανῇ.
5ἐμοὶ γὰρ ὅστις πᾶσαν εὐθύνων πόλιν μὴ τῶν ἀρίστων ἅπτεται βουλευμάτων, ἀλλ’ ἐκ φόβου του γλῶσσαν ἐγκλείσας ἔχει, κάκιστος εἶναι νῦν τε καὶ πάλαι δοκεῖ. καὶ μείζον’ εἴ τις ἀντὶ τῆς αὑτοῦ πάτρας
10φίλον νομίζει, τοῦτον οὐδαμοῦ λέγω. ἐγὼ γάρ, ἴστω Ζεὺς ὁ πάνθ’ ὁρῶν ἀεί, οὔτ’ ἂν σιωπήσαιμι τὴν ἄτην ὁρῶν στείχουσαν ἀστοῖς ἀντὶ τῆς σωτηρίας.

4

.

4

.

16

 Ξενοφῶντος ἐν δʹ Ἀπομνημονευμάτων (c. 6, 5—6). Ἀνθρώποις δὲ ἆρα ἔστιν ὃν ἄν τις τρόπον βούληται χρῆσθαι; Οὐκ ἀλλὰ καὶ περὶ τούτους ὁ εἰδὼς ἅ ἐστι
νόμιμα, καθ’ ἃ δεῖ πρὸς ἀλλήλους χρῆσθαι. Οὐκοῦν οἱ187 in vol. 4
5κατὰ ταῦτα χρώμενοι ἀλλήλοις ὡς δεῖ χρῶνται; Πῶς γὰρ οὔ; Οὐκοῦν οἵ γε ὡς δεῖ χρώμενοι καλῶς χρῶνται; Πάνυ μὲν οὖν, ἔφη. Οὐκοῦν οἵ γε τοῖς ἀνθρώποις καλῶς χρώ‐ μενοι καλῶς πράττουσι τἀνθρώπεια πράγματα; Εἰκός, ἔφη. Οὐκοῦν οἱ τοῖς νόμοις πειθόμενοι δίκαια οὗτοι
10ποιοῦσι; Πάνυ μὲν οὖν, ἔφη. Δίκαια δὲ οἶσθα, ἔφη, ὁποῖα καλεῖται; Ἃ οἱ νόμοι κελεύουσιν, ἔφη. Οἱ ἄρα ποιοῦντες ἃ οἱ νόμοι κελεύουσι δίκαιά τε ποιοῦσι καὶ ἃ δεῖ; Πῶς γὰρ οὔ; Οὐκοῦν οἵ γε τὰ δίκαια ποιοῦντες δίκαιοί εἰσι; Οἶμ’ ἔγωγε, ἔφη. Οἴει οὖν τινας πείθεσθαι
15τοῖς νόμοις μὴ εἰδότας ἃ οἱ νόμοι κελεύουσιν; Οὐκ ἔγωγ’, ἔφη. Εἰδότας δὲ καὶ ἃ δεῖ ποιεῖν οἴει τινὰς οἴεσθαι δεῖν μὴ ταῦτα ποιεῖν; Οὐκ οἴομαι, ἔφη. Οἶδας δέ τινας ἄλλα ποιεῖν, εἰ οἴονται ποιεῖν ἐθέλοντας δεῖν; Οὐκ ἔγωγε, 〈ἔφη〉. Οἱ ἄρα τὰ περὶ ἀνθρώπους νόμιμα εἰδότες
20οὗτοι τὰ δίκαια ποιοῦσι; Πάνυ μὲν οὖν, ἔφη. Οὐκοῦν οἵ γε τὰ δίκαια ποιοῦντες δίκαιοί εἰσι; Τίνες γὰρ ἄλλοι; ἔφη. Ὀρθῶς ἄν ποτε ἄρα ὁριζοίμεθα δικαίους εἶναι τοὺς εἰδότας τὰ περὶ ἀνθρώπους νόμιμα; Ἔμοιγε δοκεῖ, ἔφη.

4

.

4

.

17

 Θουκυδίδου ἱστοριῶν εʹ (89). Ἐπισταμένους πρὸς εἰδότας ὅτι δίκαια μὲν ἐν τῷ ἀνθρωπίνῳ λόγῳ ἀπὸ τῆς ἴσης ἀνάγκης κρίνεται, δυνατὰ
δὲ οἱ προὔχοντες πράσσουσι καὶ οἱ ἀσθενεῖς ξυγχωροῦσιν.188 in vol. 4

4

.

4

.

18

 Ἀριστοτέλους (epist. ad Philipp. 1 p. 172 Herch.). Δεῖ τοὺς νοῦν ἔχοντας τῶν δυναστευόντων μὴ διὰ τὰς ἀρχὰς ἀλλὰ διὰ τὰς ἀρετὰς θαυμάζεσθαι, ἵνα τῆς τύχης μεταπεσούσης τῶν αὐτῶν ἐγκωμίων ἀξιῶνται.

4

.

4

.

19

 Ἐπικτήτου (fr. 57 p. 476 Schenkl). Ὥσπερ οἱ ἐπὶ τῶν λιμένων πυρσοὶ δι’ ὀλίγων φρυ‐ γάνων πολλὴν ἀνάψαντες φλόγα ταῖς ἀλωμέναις ἀνὰ τὸ πέλαγος ναυσὶν ἱκανὴν ἐργάζονται βοήθειαν, οὕτω καὶ
5ἀνὴρ λαμπρὸς ἐν πόλει χειμαζομένῃ αὐτὸς ὀλίγοις ἀρκού‐ μενος μεγάλα τοὺς πολίτας εὐεργετεῖ.

4

.

4

.

20

 Ἐκ τοῦ Πλουτάρχου Εἰ πολιτευτέον πρεσβυτέρῳ (p. 783 E). Τῶν μέντοι πολιτικῶν ἀνδρῶν καλὸν ἐντάφιον ἡ πολιτεία· τοῦτο γὰρ ‘ἔσχατον δύεται κατὰ γᾶσ‘ ὥς φησι
5Σιμωνίδης, ὁ τῶν καλῶν ζῆλος. οὐ γὰρ τὸ φιλότιμον
κατὰ Θουκυδίδην ἀγήρων μόνον, ἀλλὰ μᾶλλον τὸ κοινω‐ νικὸν καὶ πολιτικόν, ὃ καὶ μύρμηξιν ἄχρι τέλους παραμένει καὶ μελίτταις. οὐδεὶς γὰρ πώποτε κηφῆνα εἶδεν ἐκ με‐ λίττης γινόμενον, ὥσπερ ἀξιοῦσι τοὺς πολιτικούς, ὅταν189 in vol. 4
10παρακμάσωσιν, οἴκοι καθημένους σιτεῖσθαι.

4

.

4

.

21

 Ἐκ τῶν κοινῶν Ἀριστοτέλους διατριβῶν. Αἱ πλεῖσται στάσεις διὰ φιλοτιμίαν ἐν· ταῖς πόλεσι γίγνονται· περὶ τιμῆς γὰρ οὐχ οἱ τυχόντες, ἀλλ’ οἱ δυνα‐ τώτατοι διαμφισβητοῦσι.

4

.

4

.

22

 Δημοσθένους (fr. 38 Sauppe). Δημοσθένης εἶπε ‘πάντων ἐστὶ δυσχερέστατον τὸ πολλοῖς ἀρέσκειν‘.

4

.

4

.

23

 Τοῦ αὐτοῦ (fr. 39 Sauppe). Δημοσθένης δυοῖν ἔφησεν οὔσαιν ὁδοῖν, τῆς μὲν ἐπὶ τὸ βῆμα τῆς δὲ εἰς ᾄδου, μᾶλλον ἂν ἑλέσθαι τὴν εἰς ᾅδου τὸν εὖ φρονοῦντα.

4

.

4

.

24

 Πλάτωνος ἐκ τῆς πρὸς Ἀρχύταν ἐπιστολῆς (p. 357 E—358 B).
Τὰ δὲ παρὰ σοῦ διῆλθον ἡμῖν, λέγοντες ὑποδυσφορεῖν σε ὅτι οὐ δύνασαι τῆς περὶ τὰ κοινὰ ἀσχολίας ἀπολυθῆναι.190 in vol. 4
5ὅτι μὲν οὖν ἥδιστόν γ’ ἐστὶν ἐν τῷ βίῳ τὸ τὰ αὑτοῦ πράττειν, ἄλλως τε καὶ εἴ τις ἔχοι τοιαῦτα πράττειν οἷα καὶ σύ, σχεδὸν παντὶ δῆλον· ἀλλὰ κἀκεῖνο δεῖ 〈σ’〉 ἐνθυμεῖσθαι, ὅτι ἕκαστος ἡμῶν οὐχ αὑτῷ μόνον γέγονεν, ἀλλὰ τῆς γενέσεως ἡμῶν τὸ μέν τι ἡ πατρὶς μερίζεται, τὸ δέ τι οἱ
10γεννήσαντες, τὸ δὲ οἱ λοιποὶ φίλοι, πολλὰ δὲ καὶ τοῖς καιροῖς δίδοται τοῖς τὸν βίον ἡμῶν καταλαμβάνουσι. καλούσης δὲ τῆς πατρίδος αὐτῆς πρὸς τὰ κοινά, ἄτοπον ἴσως τὸ μὴ ὑπακούειν· ἅμα γὰρ συμβαίνει καὶ χώραν καταλιμπάνειν φαύλοις ἀνθρώποις, οἳ οὐκ ἀπὸ τοῦ βελ‐
15τίστου πρὸς τὰ κοινὰ προσέρχονται.

4

.

4

.

25

 Ζαλεύκου. Ζάλευκος ὁ τῶν Λοκρῶν νομοθέτης τοὺς νόμους ἔφησε τοῖς ἀραχνίοις ὁμοίους εἶναι· ὥσπερ γὰρ εἰς ἐκεῖνα ἐὰν μὲν ἐμπέσῃ μυῖα ἢ κώνωψ, κατέχεται· ἐὰν δὲ σφὴξ
5ἢ μέλιττα, διαρρήξασα ἀφίπταται· οὕτω καὶ εἰς τοὺς νόμους ἐὰν μὲν ἐμπέσῃ πένης, συνέχεται· ἐὰν δὲ πλούσιος
ἢ δυνατὸς λέγειν, διαρρήξας ἀποτρέχει.191 in vol. 4

4

.

4

.

26

 Μητροδώρου (fr. 60 Koerte). Ἐν πόλει μήτε ὡς λέων ἀναστρέφου μήτε ὡς κώνωψ· τὸ μὲν γὰρ ἐκπατεῖται, τὸ δὲ καιροφυλακεῖται.

4

.

4

.

27

Δημοκρίτου (fr. 49 Diels2). Χαλεπὸν ἄρχεσθαι ὑπὸ χερείονος.

4

.

4

.

28

 Ἀντισθένους (apophth. 13 Winck.). Ἀντισθένης ἐρωτηθείς. πῶς ἄν τις προσέλθοι πολι‐ τείᾳ, εἶπε ‘καθάπερ πυρί, μήτε λίαν ἐγγύς, ἵνα μὴ καῇς, μήτε πόρρω, ἵνα μὴ ῥιγώσῃσ‘.

4

.

4

.

29

 Χρυσίππου (fr. mor. 694 Arn.). Χρύσιππος ἐρωτηθείς, διὰ τί οὐ πολιτεύεται, εἶπε· διότι εἰ μὲν πονηρὰ πολιτεύεται, τοῖς θεοῖς ἀπαρέσει· εἰ δὲ χρηστά, τοῖς πολίταις.

4

.

4

.

30

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Λάχητος (p. 180 B). Ὡς ὅ γε ἔλεγεν Λυσίμαχος ἄρτι περὶ τοῦ πατρὸς τοῦ αὑτοῦ καὶ τοῦ Μελησίου, πάνυ μοι δοκεῖ εὖ εἰρῆσθαι καὶ εἰς ἐκείνους καὶ εἰς ἡμᾶς καὶ εἰς ἅπαντας ὅσοι τὰ
5τῶν πόλεων πράττουσιν, ὅτι αὐτοῖς σχεδόν τι ταῦτα συμβαίνει ἃ οὗτος λέγει καὶ περὶ παῖδας καὶ περὶ τἄλλα τὰ ἴδια ὀλιγωρεῖσθαί τε καὶ ἀμελῶς διατίθεσθαι.192 in vol. 4

4

.

4

.

31

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Γοργίου (p. 466 D—469 C). Λέγω τοίνυν σοι ὅτι δύο ταῦτ’ ἐστὶ τὰ ἐρωτήματα, καὶ ἀποκρινοῦμαί γέ σοι πρὸς ἀμφότερα. φημὶ γάρ, ὦ Πῶλε, ἐγὼ καὶ τοὺς ῥήτορας καὶ τοὺς τυράννους δύνασθαι
5μὲν ἐν ταῖς πόλεσι σμικρότατον, ὥσπερ νῦν δὴ ἔλεγον· οὐδὲν γὰρ ποιεῖν ὧν βούλονται ὡς ἔπος εἰπεῖν, ποιεῖν μέντοι ὅ τι ἂν αὐτοῖς δόξῃ βέλτιστον εἶναι. —Οὐκοῦν τοῦτ’ ἐστὶν τὸ μέγα δύνασθαι; —Οὔχ, ὥς γέ φησιν ὁ Πῶλος. Ἐγὼ οὔ φημι; φημὶ μὲν οὖν ἔγωγε. —Μὰ τὸν
10κύνα, οὐ σύ γε, ἐπεὶ τὸ μέγα δύνασθαι ἔφης ἀγαθὸν εἶναι τῷ δυναμένῳ. —Φημὶ γὰρ οὖν. —Ἀγαθὸν οὖν οἴει εἶναι, ἐάν τις ποιῇ ταῦτα ἃ ἂν δοκῇ αὐτῷ βέλτιστα εἶναι, νοῦν μὴ ἔχων; καὶ τοῦτο καλεῖς σὺ μέγα δύνασθαι; —Οὐκ ἔγωγε. —Οὐκοῦν ἀποδείξεις τοὺς ῥήτορας νοῦν
15ἔχοντας καὶ τέχνην τὴν ῥητορικὴν ἀλλὰ μὴ κολακείαν, ἐμὲ ἐξελέγξας; εἰ δέ με ἐάσεις ἀνέλεγκτον, οἱ ῥήτορες οἱ ποιοῦντες ἐν ταῖς πόλεσιν ἃ δοκεῖ αὐτοῖς καὶ οἱ τύραννοι οὐδὲν ἀγαθὸν τοῦτο κεκτήσονται, εἰ δὲ δύναμίς ἐστιν, ὡς σὺ φῄς, ἀγαθόν, τὸ δὲ ποιεῖν ἄνευ νοῦ ἃ δοκεῖ καὶ
20σὺ ὁμολογεῖς κακὸν εἶναι· ἢ οὔ; —Ἔγωγε. —Πῶς ἂν οὖν οἱ ῥήτορες μέγα δύναιντο ἢ οἱ τύραννοι ἐν ταῖς πό‐ λεσιν, ἐὰν μὴ Σωκράτης ἐξελεγχθῇ ὑπὸ Πώλου ὅτι ποι‐
οῦσιν ἃ βούλονται; —Οὗτος ἀνήρ—Οὔ φημι ποιεῖν αὐτοὺς ἃ βούλονται· ἀλλά με ἔλεγχε. —Οὐκ ἄρτι ὡμο‐193 in vol. 4
25λόγεις ποιεῖν ἃ δοκεῖ αὐτοῖς βέλτιστα εἶναι τούτου πρόσθεν; —Καὶ γὰρ νῦν ὁμολογῶ. —Οὐκ οὖν ποιοῦσιν ἃ βούλονται; —Οὔ φημι. —Ποιοῦντες ἃ δοκεῖ αὐτοῖς; —Φημί. —Σχέτλιά γε λέγεις καὶ ὑπερφυῆ, ὦ Σώκρατες. —Μὴ κατηγόρει, ὦ λῷστε Πῶλε, ἵνα προσείπω σε κατὰ
30σέ· ἀλλ’ εἰ μὲν ἔχεις ἐμὲ ἐρωτᾶν, ἐπίδειξον ὅτι ψεύδομαι, εἰ δὲ μή, αὐτὸς ἀποκρίνου. —Ἀλλ’ ἐθέλω ἀποκρίνεσθαι, ἵνα καὶ εἰδῶ ὅ τι λέγεις. —Πότερον οὖν σοι δοκοῦσιν οἱ ἄνθρωποι τοῦτο βούλεσθαι ὃ ἂν πράττωσιν ἑκάστοτε, ἢ ἐκεῖνο οὗ ἕνεκα πράττουσιν τοῦθ’ ὃ πράττουσιν; οἷον
35οἱ τὰ φάρμακα πίνοντες παρὰ τῶν ἰατρῶν πότερόν σοι δοκοῦσιν τοῦτο βούλεσθαι ὅπερ ποιοῦσιν, πίνειν τὸ φάρ‐ μακον καὶ ἀλγεῖν, ἢ ἐκεῖνο, τὸ ὑγιαίνειν, οὗ ἕνεκα πίνουσι; —Δῆλον ὅτι τὸ ὑγιαίνειν. —Οὐκοῦν καὶ οἱ πλέοντές τε καὶ τὸν ἄλλον χρηματισμὸν χρηματιζόμενοι οὐ τοῦτ’ ἐστὶν
40ὃ βούλονται, ὃ ποιοῦσιν ἑκάστοτε; τίς γὰρ βούλεται πλεῖν καὶ κινδυνεύειν καὶ πράγματα ἔχειν; ἀλλ’ ἐκεῖνο οἶμαι οὗ ἕνεκα πλέουσι, πλουτεῖν· πλούτου γὰρ ἕνεκα πλέουσι. —Πάνυ γε. —Ἄλλο τι οὖν οὕτω καὶ περὶ ἁπάντων; ἐάν τις πράττῃ ἕνεκά του, οὐ τοῦτο βούλεται
45ὃ πράττει, ἀλλ’ ἐκεῖνο οὗ ἕνεκα πράττει; —Ναί. — Ἆρ’ οὖν ἔστι τι τῶν ὄντων ὃ οὐχὶ ἤτοι ἀγαθόν γε ἐστὶν ἢ κακὸν ἢ μεταξὺ τούτων, οὔτε ἀγαθὸν οὔτε κακόν; — Πολλὴ ἀνάγκη, ὦ Σώκρατες. —Οὐκοῦν λέγεις ἀγαθὰ μὲν σοφίαν καὶ ὑγίειαν καὶ πλοῦτον καὶ τἄλλα τὰ τοι‐194 in vol. 4

4

.

4

.

31

(50)

αῦτα, κακὰ δὲ τὰ ἐναντία τούτων; —Ἔγωγε. —Τὰ δὲ μήτε ἀγαθὰ μήτε κακὰ ἆρα τοιάδε λέγεις, ἃ ἐνίοτε μὲν μετέχει τοῦ ἀγαθοῦ, ἐνίοτε δὲ τοῦ κακοῦ, ἐνίοτε δὲ οὐδε‐ τέρου, οἷον καθῆσθαι καὶ βαδίζειν καὶ τρέχειν καὶ πλεῖν, καὶ οἷον αὖ λίθους καὶ ξύλα καὶ τἄλλα τὰ τοιαῦτα; οὐ
55ταῦτα λέγεις; ἢ ἄλλ’ ἄττα καλεῖς τὰ μήτε ἀγαθὰ μήτε κακά; —Οὔκ, ἀλλὰ ταῦτα. —Πότερον οὖν τὰ μεταξὺ ταῦτα ἕνεκεν τῶν ἀγαθῶν πράττουσιν ὅταν πράττωσιν, ἢ τἀγαθὰ τῶν μεταξύ; —Τὰ μεταξὺ δήπου τῶν ἀγα‐ θῶν. —Τὸ ἀγαθὸν ἄρα διώκοντες καὶ βαδίζομεν ὅταν
60βαδίζωμεν, οἰόμενοι βέλτιον εἶναι, καὶ τὸ ἐναντίον ἕστα‐ μεν ὅταν ἑστῶμεν, τοῦ αὐτοῦ ἕνεκα, τοῦ ἀγαθοῦ· ἢ οὔ; —Ναί. —Οὐκοῦν καὶ ἀποκτείνυμεν, εἴ τινα ἀποκτεί‐ νυμεν, καὶ ἐκβάλλομεν καὶ ἀφαιρούμεθα χρήματα, οἰό‐ μενοι ἄμεινον εἶναι ἡμῖν ταῦτα ποιεῖν ἢ μή; —Πάνυ γε.
65—Ἕνεκα ἄρα τοῦ ἀγαθοῦ ἅπαντα ταῦτα ποιοῦσιν οἱ ποιοῦντες. —Φημί. —Οὐκοῦν ὡμολογήσαμεν, ἃ ἕνεκά του ποιοῦμεν, μὴ ’κεῖνα βούλεσθαι, ἀλλ’ ἐκεῖνο οὗ ἕνεκα ταῦτα ποιοῦμεν; —Μάλιστα. —Οὐκ ἄρα σφάττειν βουλόμεθα οὐδ’ ἐκβάλλειν ἐκ τῶν πόλεων οὐδὲ χρήματα
70ἀφαιρεῖσθαι ἁπλῶς οὕτως, ἀλλ’ ἐὰν μὲν ὠφέλιμα ᾖ ταῦτα, βουλόμεθα πράττειν αὐτά, βλαβερὰ δ’ ὄντα οὐ
βουλόμεθα. τὰ γὰρ ἀγαθὰ βουλόμεθα, ὡς φῂς σύ, τὰ δὲ μήτε κακὰ μήτε ἀγαθὰ οὐ βουλόμεθα, οὐδὲ τὰ κακά. ἦ γάρ; ἀληθῆ σοι δοκῶ λέγειν, ὦ Πῶλε, ἢ οὔ; τί οὐκ195 in vol. 4
75ἀποκρίνῃ; —Ἀληθῆ. —Οὐκοῦν εἴπερ ταῦτα ὁμολογοῦ‐ μεν, εἴ τις ἀποκτείνει τινὰ ἢ ἐκβάλλει ἐκ πόλεως ἢ ἀφαιρεῖται χρήματα, εἴτε τύραννος ὢν εἴτε ῥήτωρ, οἰό‐ μενος ἄμεινον εἶναι αὐτῷ, τυγχάνει δὲ ὂν κάκιον, οὗτος δήπου ποιεῖ ἃ δοκεῖ αὐτῷ; ἦ γάρ; —Ναί. —Ἆρ’ οὖν
80καὶ ἃ βούλεται, εἴπερ τυγχάνει ταῦτα κακὰ ὄντα; τί οὐκ ἀποκρίνῃ; —Ἀλλ’ οὔ μοι δοκεῖ ποιεῖν ἃ βούλεται. — Ἔστιν οὖν ὅπως ὁ τοιοῦτος μέγα δύναται ἐν τῇ πόλει ταύτῃ, εἴπερ ἐστὶ τὸ μέγα δύνασθαι ἀγαθόν τι κατὰ τὴν σὴν ὁμολογίαν; —Οὐκ ἔστιν. —Ἀληθῆ ἄρα ἐγὼ ἔλε‐
85γον, λέγων ὅτι ἔστιν ἄνθρωπον ποιοῦντα ἐν πόλει ἃ δοκεῖ αὐτῷ μὴ μέγα δύνασθαι μηδὲ ποιεῖν ἃ βούλεται. —Ὡς δὴ σύ, ὦ Σώκρατες, οὐκ ἂν δέξαιο ἐξεῖναί σοι ποιεῖν ὅ τι δοκεῖ σοι ἐν τῇ πόλει μᾶλλον ἢ μή, οὐδὲ ζηλοῖς ὅταν ἴδῃς τινὰ ἢ ἀποκτείναντα ὃν ἔδοξεν αὐτῷ ἢ
90ἀφελόμενον χρήματα ἢ δήσαντα; —Δικαίως λέγεις ἢ ἀδίκως; —Ὁπότερ’ ἂν ποιῇ, οὐκ ἀμφοτέρως ζηλωτόν ἐστιν; —Εὐφήμει, ὦ Πῶλε. —Τί δή; —Ὅτι οὐ χρὴ οὔτε τοὺς ἀζηλώτους ζηλοῦν οὔτε τοὺς ἀθλίους, ἀλλ’ ἐλεεῖν. —Τί δέ; οὕτω σοι δοκεῖ ἔχειν περὶ ὧν ἐγὼ λέγω
95τῶν ἀνθρώπων; —Πῶς γὰρ οὔ; —Ὅστις ἀποκτείνυσιν ὃν ἂν δόξῃ αὐτῷ, δικαίως ἀποκτεινύς, ἄθλιος δοκεῖ σοι εἶναι καὶ ἐλεεινός; —Οὐκ ἔμοιγε, οὐδὲ μέντοι ζηλωτός.
—Οὐκ ἄρτι ἄθλιον ἔφησθα εἶναι; —Τὸν ἀδίκως γε, ὦ ἑταῖρε, ἀποκτείναντα, καὶ ἐλεεινόν γε πρός· τὸν δὲ196 in vol. 4

4

.

4

.

31

(100)

δικαίως ἀζήλωτον. —Ἦ που ὅ γε ἀποθνῄσκων ἀδίκως ἐλεεινός τε καὶ ἄθλιός ἐστιν; —Ἧττον ἢ ὁ ἀποκτεινύς, ὦ Πῶλε, καὶ ἧττον ἢ ὁ δικαίως ἀποθνῄσκων. —Πῶς δή, ὦ Σώκρατες; —Οὕτως, ὡς μέγιστον τῶν κακῶν τυγχάνει ὂν τὸ ἀδικεῖν. —Ἦ γὰρ τοῦτο μέγιστον; οὐ τὸ
105ἀδικεῖσθαι μεῖζον; —Ἥκιστά γε. —Σὺ ἄρα βούλοι’ ἂν ἀδικεῖσθαι μᾶλλον ἢ ἀδικεῖν; —Βουλοίμην μὲν ἂν ἔγωγε οὐδέτερα· εἰ δὲ ἀναγκαῖον εἴη ἀδικεῖν ἢ ἀδικεῖσθαι, ἑλοί‐
μην ἂν μᾶλλον ἀδικεῖσθαι ἢ ἀδικεῖν.197 in vol. 4

4

.

5

t

ΠΕΡΙ ΑΡΧΗΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΟΠΟΙΟΝ ΧΡΗ ΕΙΝΑΙ ΤΟΝ ΑΡΧΟΝΤΑ.

4

.

5

.

1

 Εὐριπίδου ἐκ Συλέως (fr. 692 N.2). Τοῖς μὲν δικαίοις ἔνδικος, τοῖς δ’ αὖ κακοῖς πάντων μέγιστος πολέμιος κατὰ χθόνα.

4

.

5

.

2

 Εὐριπίδου Ἡρακλειδῶν (179). Τίς ἂν δίκην κρίνοιεν ἢ δοίη λόγον, πρὶν ἂν παρ’ ἀμφοῖν μῦθον ἐκμάθῃ σαφῶς;

4

.

5

.

3

 Μενάνδρου (fr. 636 K.). Ὁ προκαταγιγνώσκων δὲ πρὶν ἀκοῦσαι σαφῶς αὐτὸς πονηρός ἐστι πιστεύσας κακῶς.

4

.

5

.

4

 Χαιρήμονος (fr. 31 N.2). Σοφῶν γὰρ ἀνδρῶν τὰς ἁμαρτίας καλῶς κρίνειν, τὸ δ’ εἰκῆ καὶ μετὰ σπουδῆς κακόν.

4

.

5

.

5

Εὐριπίδου ἐξ Αὔγης (fr. 270 N.2). Οὐ τῶν κακούργων οἶκτος, ἀλλὰ τῆς δίκης.

4

.

5

.

6

 Τοῦ αὐτοῦ Σκίρωνι (678 N.2).
Ἔστι τοι καλὸν [τοὺς] κακοὺς κολάζειν.

4

.

5

.

7

Μενάνδρου (fr. 579 K.).
Ἡ νῦν ὑπό τινων χρηστότης καλουμένη μεθῆκε τὸν ὅλον εἰς πονηρίαν βίον· οὐδεὶς γὰρ ἀδικῶν τυγχάνει τιμωρίας.198 in vol. 4

4

.

5

.

8

Πινδάρου (Nem. IV 51).
Ἐπεὶ ῥέζοντά τι καὶ παθεῖν ἔοικε.

4

.

5

.

9

 Σοφοκλέους ἐν Ἰνάχῳ (fr. 260 N.2). Ἐπῄνες’· ἴσθι δ’, ὥσπερ ἡ παροιμία, ἐκ κάρτα βαιῶν γνωτὸς ἂν γένοιτ’ ἀνήρ.

4

.

5

.

10

 Μοσχίωνος (fr. 5 p. 813 N.2). Μόνον σὺ θυμοῦ χωρὶς ἔνδεξαι λόγους οὓς σοὶ κομίζω· τὸν κλύοντα γὰρ λαβὼν ὁ μῦθος εὔνουν οὐ μάτην λεχθήσεται.

4

.

5

.

11

 Εὐριπίδου (fr. 1049 N.2). Ἐγὼ γὰρ ὅστις μὴ δίκαιος ὢν ἀνὴρ βωμὸν προσίζει, τὸν νόμον χαίρειν ἐῶν πρὸς τὴν δίκην ἄγοιμ’ ἂν οὐ τρέσας θεούς·
5κακὸν γὰρ ἄνδρα χρὴ κακῶς πάσχειν ἀεί.

4

.

5

.

12

Σοφοκλέους Τυροῖ (fr. 604 N.2). Ἄκων δ’ ἁμαρτὼν οὔτις ἀνθρώπων κακός.

4

.

5

.

13

Εὐριπίδου Ἱκετίδων (875 ss.).
Φίλων δὲ χρυσὸν πολλάκις δωρουμένων οὐκ εἰσεδέξατ’ οἶκον οὐδὲ τοὺς τρόπους δούλους παρέσχε χρημάτων πεισθεὶς ὕπο.199 in vol. 4
5τοὺς δ’ ἐξαμαρτάνοντας, οὐχὶ τὴν τύχην, ἤχθαιρ’· ἐπεί τοι κοὐδὲν αἰτία πέλει κακῶς ἀκούειν διὰ κυβερνήτην κακόν.

4

.

5

.

14

 Τοῦ αὐτοῦ Ὀρέστῃ (696 ss.). Ὅταν γὰρ ὀργῇ δῆμος εἰς θυμὸν πέσῃ, ὅμοιον ὥσπερ πῦρ κατασβέσαι λάβρον. εἰ δ’ ἡσύχως τις αὐτὸν ἐντείνοντι μὲν
5χαλῶν ἕποιτο καιρὸν εὐλαβούμενος, ἴσως ἂν ἐκπνεύσειεν· † ὅταν δ’ ἀνῇ πνοάς, τύχοις ἂν αὐτοῦ ῥᾳδίως ὅσον θέλεις.

4

.

5

.

15

 Ἀπολλοδώρου (Com. III p. 291 K.). Δεῖ τὸν ἀκροατὴν καὶ συνετὸν ὄντως κριτὴν πρὸ τοῦ λεγομένου τὸν βίον διασκοπεῖν, ποῖός τις ὁ λέγων καὶ πόθεν καὶ τὴν ἀκμὴν
5ἐκ παιδὸς αὐτοῦ πρὸς τί καταθέμενος αὑτοῦ προδότης κακός τε τῆς ὥρας φύλαξ·
μάλισθ’ ὁ τοιοῦτος ἀνατρέπει πᾶσαν πόλιν. οὐδὲν γὰρ αἰσχρόν ἐστιν αὐτὸν ἀποτυχεῖν. πράττουσι πάντα· τὴν γὰρ αἰσχύνην πάλαι200 in vol. 4
10πᾶσαν ἀπολωλέκασι καθ’ ἑτέρας θύρας. ὅθεν ἐπιχειρεῖ πάντ’ ἀπηρυθριακότως ἕκαστος αὐτῶν, πρὸς δὲ πάντ’ ἐστὶν θρασύς, ψεύδετ’, ἐπιορκεῖ, μαρτυρεῖ, δικορραφεῖ, κλέπτει, τελωνεῖ, ῥᾳδιουργεῖ· τὸ δὲ πέρας,
15οὐ πόλιν ὅλην, φυλὴν δὲ μαλακὸς ἀνατρέπει. ἐπεὶ κατὰ μέρος τὰς πόλεις, ὦ φίλε, θεῶ, ὑπὸ † λεσπριδίων εἰσὶν γὰρ ἀνατετραμμέναι. σκόπει· νεῶν δὲ κατάλογον δόξεις μ’ ἐρεῖν.

4

.

5

.

16

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Γοργίου (p. 478 D). Οὐκοῦν τὸ δίκην διδόναι μεγίστου κακοῦ ἀπαλλαγὴ ἦν, πονηρίας; Ἦν γάρ. —Σωφρονίζει γάρ που καὶ δικαιοτέρους ποιεῖ καὶ ἰατρικὴ γίγνεται πονηρίας ἡ δίκη.

4

.

5

.

17

 Λυσίου (fr. 87 p. 376 Th.). Τὴν αὐτὴν γνώμην ἔχειν δικάζοντας ἄξιον, ἥνπερ νομοθετοῦντας.

4

.

5

.

18

Αἰσχίνου (c. Ctesiph. 16).
Χρὴ τὸ αὐτὸ φθέγγεσθαι τὸν ῥήτορα καὶ τὸν νόμον· ὅταν δὲ ἑτέραν μὲν φωνὴν ἀφιῇ ὁ νόμος, ἑτέραν δὲ ὁ ῥήτωρ, τῷ τοῦ νόμου δικαίῳ διδόναι χρὴ τὴν ψῆφον, μὴ201 in vol. 4
5τῇ τοῦ λέγοντος ἀναισχυντίᾳ.

4

.

5

.

19

 Ἀντιφῶντος (De caede Her. 91 p. 91 Blass2). Εἰ δέοι τι ἁμαρτεῖν, τὸ ἀδίκως ἀπολῦσαι ὁσιώτερον ἢ τὸ ἀδίκως ἀπολέσαι· τὸ μὲν γὰρ ἁμάρτημά ἐστι· τὸ δὲ ἀδίκως ἀποκτεῖναι ἀσέβημα.

4

.

5

.

20

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Εὐθύφρονος (p. 8 D). Ἐπεὶ ἐκεῖνό γε δήπου, ὦ θαυμάσιε, οὐδεὶς οὔτε θεῶν οὔτε ἀνθρώπων τολμᾷ λέγειν, ὡς οὐ τῷ γε ἀδικοῦντι δοτέον δίκην.

4

.

5

.

21

 Ἐκ τοῦ Ἰσοκράτους πρὸς Δημόνικον (10 p. 37 b). Εἰς ἀρχὴν κατασταθεὶς μηδενὶ χρῶ πονηρῷ πρὸς τὰς διοικήσεις· ὧν γὰρ ἂν ἐκεῖνος ἁμάρτῃ, σοὶ τὰς αἰτίας ἀναθήσουσιν.

4

.

5

.

22

 Σόλωνος. Ἄρχε πρῶτον μαθὼν ἄρχεσθαι· ἄρχεσθαι γὰρ μαθὼν ἄρχειν ἐπιστήσῃ.

4

.

5

.

23

Βίωνος. Βίων ἔφη δεῖν τὸν ἀγαθὸν ἄρχοντα παυόμενον τῆς
ἀρχῆς μὴ πλουσιώτερον ἀλλ’ ἐνδοξότερον γεγονέναι.202 in vol. 4

4

.

5

.

24

 Ἀγάθωνος. Ἀγάθων ἔφη τὸν ἄρχοντα τριῶν δεῖ μεμνῆσθαι· πρῶτον μὲν ὅτι ἀνθρώπων ἄρχει, δεύτερον ὅτι νόμους ἄρχει, τρίτον ὅτι οὐκ ἀεὶ ἄρχει.

4

.

5

.

25

 Ἰσαίου (ed. Schoem. p. 168 fr. IV). Ὅσοι τοὺς ἀδικοῦντας κολάζουσιν, οὗτοι τοὺς ἄλλους ἀδικεῖσθαι κωλύουσιν.

4

.

5

.

26

 Πλουτάρχου ἐκ τοῦ Περὶ Ἴσιδος (p. 355 A). Ἐν δὲ Θήβαις εἰκόνες εἰσὶν ἀνακείμεναι δικαστῶν ἄχειρες, ἡ δὲ τοῦ ἀρχιδικαστοῦ καταμύουσα τοῖς ὄμμασιν, ὡς ἄδωρον ἅμα τὴν δικαιοσύνην καὶ ἀνέντευκτον οὖσαν.

4

.

5

.

27

 Θεμιστίου ἐκ τοῦ Μετριοπαθοῦς ἢ Φιλοτέκνου (p. 414, 11 Dind.). Ὅτι μοι δοκεῖ ὁ ἄρχων ἐκεῖνος ἐπαληθεύειν τοὔνομα τῆς ἀρχῆς, ὅστις δυσάλωτος μὲν ὑπὸ χρυσίου, εὐάλωτος
5δὲ ὑπὸ λόγου, ἐλευθερίας δὲ ἐραστής, μεγαλοφροσύνην δὲ ἐπαινῶν φυλάττεται ἐγγὺς οὖσαν τὴν αὐθάδειαν.

4

.

5

.

28

Εὐσεβίου (fr. 41 Mullach).
Τὸν τοῖς ἄλλοις ἐπιστατέοντα καὶ ἐπιτάσσοντα χρὴ οὐ τῇ ἐξουσίῃ μούνῃ τοῦ ἐπιστατέειν τε καὶ ἐπιτάσσειν, ἀλλὰ ἀξίῃ καὶ γνώμῃ προέχειν τῶν ἐπιτασσομένων.203 in vol. 4

4

.

5

.

29

 Τοῦ αὐτοῦ (fr. 42 Mull.). Πρὸς τοὺς παρὰ δίκην ζώοντας ἔπειτα ἀξιεῦντας ἄλλων ἡγέεσθαι ἀπειθέες ἄνθρωποι. εὐπειθείην δὲ εὐπετέα ἐπὶ τὰ παραγγελλόμενα ἑωυτῷ καὶ ἄλλῳ παρὰ
5τῶν ἀρχομένων παρασκευάζει ἅπας ὅ γε παρ’ ἑωυτοῦ τὰ δέοντα σπουδῇ ποιέειν ἐπιστάμενος καὶ παράδειγμα τῶν περ χρὴ πρήσσειν τοῖς ὑποτεταγμένοις ἑωυτὸν παρ‐ εχόμενος.

4

.

5

.

30

 Τοῦ αὐτοῦ (fr. 43 Mull.). Ἄρχοντος ἀγαθοῦ κέρδος μοῦνον τοῦτο οἰκήιον καὶ μυρίων κερδέων ἄλλων ἀντάξιον, πάντα μιν πρήσσειν, ὥστε καὶ παρὰ τὸν καιρὸν τῆς ἀρχῆς καὶ παυσαμένῳ οἱ
5πάντα χρηστὰ καὶ δικαιοσύνην παρὰ τῶν ἀρχθέντων μαρτυρέεσθαι.

4

.

5

.

31

 Τοῦ αὐτοῦ (fr. 44 Mull.). Ἀνὴρ ἄρχων, καὶ ἰδιώτης δὲ ἅπας, ἴστω ἀπὸ τῆς φύσιος τῶν πρηγμάτων, ὁκοῖα ἂν αὐτὰ παρέχηται, τοιαύ‐
της καὶ τῆς ἐπ’ αὐτοῖσι μνήμης ἤτοι ἀγαθῆς ἢ πονηρῆς204 in vol. 4
5τευξόμενος· καὶ τοῦτο ἐπιφρασθεὶς οὕτω κρινέτω, ἐπ’ ὁκο‐ τέρην τῶν ὁδῶν καὶ τὴν ἐπ’ ὁκοτέρην τῶν μνημέων ἄγου‐ σαν τρέψηται, καὶ κοίην αὐτέων τῶν μνημέων αὐτῷ ἄμεινον προτιμῆσαι.

4

.

5

.

32

 Τοῦ αὐτοῦ (fr. 45 Mull.). Ἀρχὴν ἔχων μὴ ἀπομνησικάκεε πρὸς τοὺς ἐν διχοστα‐ σίῃ σοι πρότερον γεγενημένους· οὐ γὰρ ὅκως ἀμύνηαι ἔχθρην ἐπὶ τὴν ἀρχὴν εἶ ἀραιρημένος, ἀλλ’ ὅκως καὶ
5τῆς παρ’ ἄλλων ἐπιβουλῆς ἀσφαλέας καὶ ἀνεπιβουλεύτους φυλάξῃς τοὺς ὑπὸ σοὶ τεταγμένους, καὶ ὅκως τοῦ ὀρθοῦ φύλαξ ἔῃς καὶ θεοῦ μεγάλης, Δικαιοσύνης, ὑπηρέτης τε καὶ ἐξηγητής. ὥστε παρὰ τὰ αὐτῇ δοκέοντα ποιέων καὶ αὐτῆς καταψευδόμενος, ὡς ἐς θεὸν μεγίστην ἁμαρτάνων,
10καὶ παρ’ αὐτῆς καὶ τῶν περὶ αὐτὴν τεταγμένων δαι‐ μόνων ἐφόρων τε καὶ τιμωρῶν εἶναι τῶν ποιευμένων μῆνιν προσδέχεο.

4

.

5

.

33

Τοῦ αὐτοῦ (fr. 46 Mull.).
Μεταξὺ ἐχθρῶν δικάζων τοῦ δικαίου γίνεο ἐξεταστὴς καὶ πρὸς τοῦτο ῥέπε τῇ κρίσει· δικαιοσύνη γὰρ καὶ δαίμων ὁ τούτων ἔφορος τοῦ ἔχθρῃ χαρίζεσθαι προτετιμῆσθαι205 in vol. 4
5δικαιότεροι.

4

.

5

.

34

 Τοῦ αὐτοῦ (fr. 47 Mull.). Ἐν ἀρχῇ ἐὼν ἔπειτα ἔχθρης μεμνημένος τῇ χείρονι μοίρᾳ σεωυτὸν νεμέεις καὶ τῆς ἀπαιτεομένης ἐν τῷ ἄρ‐ χοντι σεμνότητος σεωυτὸν ἀποστερήσεαι παρὰ τῶν ξυνε‐
5πισταμένων ὅτι ἔχθρῃ 〈ἐν〉διδοῖς ἀντὶ τῶν σεμνοτάτων οὐνομάτων [ἀντὶ δικαστοῦ καὶ ἄρχοντος] τὸ εὐδιαβλητό‐ τατον οὔνομα ἀντιλαβὼν τῶν δικαζομένων ἐχθρὸς κεκλήσεαι.

4

.

5

.

35

 Τοῦ αὐτοῦ (fr. 48 Mull.). Τοῦ ἐπιτιμᾶν τινι θανάτου ζημίην τὴν ἐξουσίην εἶναι ἡγέομαι οὐκ ἐν τῷ κύριόν τινα εἶναι τούτου τοῦ
καταψηφίσασθαι, ἀλλ’ ἐν τῷ οἷόν τε εἶναι τὸν ἔχοντα206 in vol. 4
5τὴν ἐξουσίην ἑωυτοῦ κρατέειν ἐν οὕτω ἀσφαλεστάτῃ ὀφει‐ λεύσῃ εἶναι κρίσει, ὥστε καὶ ἐς ὁμογενέας, εἴ τι ἁμαρτηθείη, καὶ τὴν οὐκ οἷά τέ ἐστι ἔτι ἀνακαλέσασθαι γινομένης τῆς ἁμαρτάδος.

4

.

5

.

36

 Τοῦ αὐτοῦ (fr. 49 Mull.). Ἃ τοῖς ἄλλοισιν ὡς φαῦλα ἐπιτιμᾷς, ταῦτα πρό‐ τερος αὐτὸς ποιέειν φυλάσσεο.

4

.

5

.

37

 Τοῦ αὐτοῦ (fr. 50 Mull.). Ἄνθρωποι ἀνθρώπων ἐπὶ κατηγορίας ἀφικνέονται οἱ μὲν ἐκ συγκειμένων ψευδέων ἐγκλημάτων οἱ δὲ ἀληθέα κατηγορέοντες, οἱ δ’ αὖ ἐπαινέουσιν. οἱ μὲν τὰ ἐόντα
5μαρτυρέοντες οἱ δὲ παρὰ τὸ ἀληθὲς χαριζόμενοι. ἄριστον ὦν ἐν τοῖσι τοιούτοισι καὶ ἰδιώτῃ καὶ ἄρχοντι μήτε αὐτὸν πιστεύειν αὐτόθεν μήτε ἀπιστέειν παντελέως, ἐκ δὲ τῶν πρηγμάτων ἐξεταζομένων ὅκως χρὴ περὶ αὐτῶν διανοέε‐ σθαι καὶ τὸ ἀτρεκὲς αὐτῶν μανθάνειν.

4

.

5

.

38

Τοῦ αὐτοῦ (fr. 51 Mull.).
Ἀρχὴν ἔχων κόσμεε, αὐτὸς δὲ μὴ μεταβάλλεο. οὐ γὰρ προσλελάβηκάς τι οὐκ ἐὸν οὐδὲ παυόμενος ἔλασσόν τι τῶν πρὶν ἢ † ει λαβεῖν εἶχες, εἰ πενόμενος τὴν ἀρχὴν κατα‐207 in vol. 4
5θήσεαι.

4

.

5

.

39

 Τοῦ αὐτοῦ (fr. 52 Mull.). Ἀρχὴν λαβὼν μὴ ἐπαίρεο, ὡυτὸς δὲ διατέλεε· οὕτω γὰρ καὶ ἀποθέμενος οὐκ ἀπαραιρῆσθαι τοῦ σεμνύνοντός σε νομισθήσεαι.

4

.

5

.

40

 Τοῦ αὐτοῦ (fr. 53 Mull.). Ἀνὴρ ἀγαθὸς ἔθνεός τευ ἢ πόλιος ἀρχὴν εἰληφὼς οὐκ ἕνεκα τῶν δημοσίων χρημάτων καὶ τοῦ δωροδοκέεσθαι καὶ τοῦ παρὰ τῶν πλουσίων χρηματίζεσθαι, ἔοικε τῷ
5ἀνδρὶ παρακαταθήκην εἰληφότι μεγάλων χρημάτων· ὥσπερ γὰρ καὶ ἐκεῖνος οὐκ ἐπὶ τῷ κατασχεῖν λαμβάνει οὐδὲ κτῆμα ἴδιον ποιήσασθαι τὰ δοθέντα ἀλλ’ ὥστε φυλάξαι καὶ ἀποδοῦναι σῷα τῷ παραθεμένῳ, ἐπεὰν ἀπαιτέηται· οὕτω δὲ καὶ αὐτὸν χρὴ οὐκ ἐπὶ κέρδεσιν οἰκείοις ἀλλ’
10ἐπὶ σωτηρίῃ καὶ φυλακῇ πάντα πρήσσειν τῶν ἀρχομένων, ὥστε αὐτοὺς τὸ ἐς ἑωυτὸν ἧκον ἀσινέας καὶ εὐθηνέοντας
ἀποδοῦναι τῷ καταπεπιστευκότι.208 in vol. 4

4

.

5

.

41

 Τοῦ αὐτοῦ (fr. 54 Mull.). Ἀνὴρ ἀνυποίστους καὶ ἀγρίας καὶ ἀμέτρους ζητέων τὰς τιμωρίας καὶ ταῖς κατὰ νόμον οὐκ ἀρκεόμενος θυμῷ ἀλόγῳ ξυγχωρέων καὶ γυναικείως ἐμπικραινόμενος, οὐκ
5αἰσθάνεται ἔξω τῆς δίκης ἐς τὸ ὁμογενὲς ἐξυβρίζων. ἀγνοέει δὲ τὸ μέγιστον, καὶ τόπερ χρὴ εἰδέναι πάντα τὸν μέλλοντα ἀνθρώπου καταδικᾶν, ὅτι καὶ ὁ θάνατος αὐτὸς παρὰ τῶν πρώτως δικαιωσάντων οὐκ ὥς τι κακὸν ἐπετιμήθη, ἀλλ’ ὡς ἔσχατον καὶ ἐν φαρμάκου λόγῳ κατὰ
10τῶν οὐ δυναμένων τῆς κακίης ἐλευθερωθῆναι, ὅκως, ἐπειδὴ οὐκ οἷά τε ἦν ἄλλως, τούτῳ γε ὦν τῷ τρόπῳ ἀπο‐ λυθέντες τοῦ ἐνταῦθα δεσμοῦ αὐτῆς πορίσωνται φυγήν.

4

.

5

.

42

 Πυθαγόρου. Ποίει ἃ κρίνεις εἶναι καλά, κἂν ποιῶν μέλλῃς ἀδοξεῖν. φαῦλος γὰρ κριτὴς παντὸς καλοῦ πράγματος ὄχλος. δι‐ όπερ ὧν ἂν τῶν ἐπαίνων καταφρονῇς, καὶ τῶν ψόγων
5καταφρόνει.209 in vol. 4

4

.

5

.

43

 Δημοκρίτου (fr. 261 Diels2). Ἀδικουμένοισι τιμωρεῖν κατὰ δύναμιν χρὴ καὶ μὴ παριέναι· τὸ μὲν γὰρ τοιοῦτον δίκαιον καὶ ἀγαθόν, τὸ δὲ μὴ τοιοῦτον ἄδικον καὶ κακόν.

4

.

5

.

44

 Δημοκρίτου (fr. 262 Diels2). Καὶ οἳ φυγῆς ἄξια ἔρδουσιν ἢ δεσμῶν, ἢ θωιῆς ἄξιοι, καταψηφιστέον, καὶ μὴ ἀπολύειν· ὃς δ’ ἂν παρὰ νόμον ἀπολύῃ κέρδει ὁρίζων ἢ ἡδονῇ, ἀδικεῖ, καί οἱ τοῦτο ἐγ‐
5κάρδιον ἀνάγκη εἶναι.

4

.

5

.

45

 Τοῦ αὐτοῦ (fr. 263 Diels2). Δίκης καὶ ἀρετῆς μεγίστην μετέχει μοῖραν ὁ [τιμὰς] ἀξίας τὰς μεγίστας τάμνων.

4

.

5

.

46

 Τοῦ αὐτοῦ (fr. 264 Diels2). Μηδέν τι μᾶλλον τοὺς ἀνθρώπους αἰδεῖσθαι ἑωυτοῦ μηδέ τι μᾶλλον ἐξεργάζεσθαι κακόν, εἰ μέλλει μηδεὶς εἰ‐ δήσειν ἢ 〈εἰ〉 οἱ πάντες ἄνθρωποι· ἀλλ’ ἑωυτὸν μάλιστα
5αἰδεῖσθαι, καὶ τοῦτον νόμον τῇ ψυχῇ καθεστάναι, ὥστε
μηδὲν ποιεῖν ἀνεπιτήδειον.210 in vol. 4

4

.

5

.

47

 Τοῦ αὐτοῦ (fr. 265 Diels2). Τῶν ἡμαρτημένων ἄνθρωποι μεμνέαται μᾶλλον ἢ τῶν εὖ πεποιημένων. καὶ γὰρ δίκαιον οὕτως· ὥσπερ 〈γὰρ τὸν〉 τὰς παρακαταθήκας ἀποδιδόντα οὐ χρὴ ἐπαι‐
5νεῖσθαι, τὸν δὲ μὴ ἀποδιδόντα κακῶς ἀκούειν καὶ πάσχειν οὕτω καὶ τὸν ἄρχοντα. οὐ γὰρ ἐπὶ τούτῳ ᾑρέθη ὡς κακῶς ποιήσων, ἀλλ’ ὡς εὖ.

4

.

5

.

48

 Τοῦ αὐτοῦ (fr. 266 Diels2). Οὐδεμία μηχανὴ τῷ νῦν καθεστῶτι ῥυθμῷ μὴ οὐκ ἀδικέειν τοὺς ἄρχοντας, ἢν καὶ πάνυ ἀγαθοὶ ἔωσιν. οὐ‐ δενὶ γὰρ ἄλλῳ ἔοικεν ἢ † ἑωυτῷ τὸν αὐτὸν ὑφ’ ἑτέροισι
5γίγνεσθαι· δεῖ δέ κως οὕτω καὶ ταῦτα κοσμηθῆναι, ὅκως ὁ μηδὲν ἀδικέων, ἢν καὶ πάνυ ἐτάζῃ τοὺς ἀδικέοντας, μὴ ὑπ’ ἐκείνοις γενήσεται, ἀλλά τις ἢ θεσμὸς ἤ τι ἄλλο ἀμυνεῖ τῷ τὰ δίκαια ποιεῦντι.

4

.

5

.

49

 Θουκυδίδου ἱστορίας πρώτης δημηγορίας Κορινθίων β (69, 1). Οὐ γὰρ ὁ δουλωσάμενος, ἀλλ’ ὁ δυνάμενος μὲν παῦσαι,
περιορῶν δὲ ἀληθέστερον αὐτὸ δρᾷ.211 in vol. 4

4

.

5

.

50

 Στωϊκῶν. Φασὶ μηδὲ συγγνώμην ἔχειν μηδενὶ τὸν νοῦν ἔχοντα τοῦ γὰρ αὐτοῦ συγγνώμην ἔχειν καὶ νομίζειν τὸν ἡμαρτη‐ κότα μὴ παρ’ αὑτὸν ἡμαρτηκέναι, πάντων ἁμαρτανόντων
5παρὰ τὴν ἰδίαν κακίαν· διὸ καὶ δεόντως λέγεσθαι τὸ μηδὲ συγγνώμην ἔχειν τοῖς ἁμαρτάνουσιν. οὐκ ἐπιεικῆ δέ φασιν εἶναι τὸν ἀγαθὸν ἄνδρα, τὸν γὰρ ἐπιεικῆ παραι‐ τητικὸν εἶναι τῆς κατ’ ἀξίαν κολάσεως καὶ τοῦ αὐτοῦ εἶναι ἐπιεικῆ τε εἶναι καὶ ὑπολαμβάνειν τὰς ἐκ τοῦ νόμου
10τεταγμένας κολάσεις τοῖς ἀδικοῦσι σκληροτέρας εἶναι καὶ τὸ ἡγεῖσθαι παρὰ τὴν ἀξίαν ἀπονέμειν τὰς κολάσεις τὸν νομοθέτην.

4

.

5

.

51

Ἐκ τῆς Σωπάτρου ἐπιστολῆς πρὸς Ἡμέριον τὸν
ἀδελφὸν τὸ Πῶς δεῖ πράττειν τὴν ἐγκεχειρισ‐
μένην αὐτῷ ἡγεμονίαν. Τίς οὖν οὕτω κατὰ τὸν Σιμωνίδου λόγον τετράγωνος
5ὃς κατὰ πᾶσαν τύχην καὶ πραγμάτων μετάστασιν ἀσφα‐ λῶς ἑστήξεται, συναρμόζων μὲν ἑαυτὸν τοῖς τε ἄρχουσι καὶ ἀρχομένοις καὶ πρὸς ἑαυτὸν ἁρμόζων ἅπαντας, πᾶσαν δὲ πάντων διαφορὰν πρὸς ἕνα τὸν τοῦ καλοῦ συνυφαίνων λόγον; τίς δὲ ἀνδρῶν καὶ πραγμάτων πολυ‐
10ειδεῖ δουλεύων φύσει τὸ τῆς ψυχῆς ἀδούλωτον διαφυλάξει φρόνημα; τῷ μέν γε τὸν λόγον διατιθεμένῳ χαλεπὸν οὐδὲν ἐκ τῶν ἄκρων παραγγελμάτων τὸν ὄρθιον τῆς ἀρε‐ τῆς ᾄδειν νόμον, τῷ δ’ εἰς πράξεις ἀληθινὰς τοὺς λόγους ἐντείνειν μέλλοντι τὸν ἐκ τῶν δοθέντων ἄριστον ἀντὶ τοῦ212 in vol. 4
15πρώτου τὴν φύσιν δοκιμάζειν ὁ τῆς ὑποθέσεως προσ‐ τάττει λόγος.

4

.

5

.

52

 Ἐν ταὐτῷ. Τιμῆς μὲν ὁπόσης ἐν γράμμασί τε καὶ προσηγορίαις καὶ πάσῃ τῇ φαινομένῃ ταύτῃ τοῦ βίου δραματουργίᾳ οἱ μείζους τῶν ἀρχόντων μεταποιοῦνται, μὴ ὅπως ἐλλείπων
5τὸ μέτρον, ἀλλ’ εἰ δυνατὸν καὶ πρὸς πλεονάζων φαίνου. γελοῖον γὰρ περὶ ὀνομάτων διαφερόμενον τῶν πραγμάτων, ἐφ’ οἷς τὰ ὀνόματα κεῖται, μηδεμίαν ἔχειν φροντίδα· καὶ τῆς ψευδωνύμου τιμῆς ἀφιέμενον ὀλίγου μὲν ἄγαν ἑαυτὸν ἀξιοῦντα φαίνεσθαι, τοῖς δ’ ἀρχομένοις πολλὴν ἐνίοτε
10βλάβην προξενεῖν. Τῶν δ’ ἔργων ἃ μὲν οὐκ ἔστι προσ‐ ταττόντων ἀρνήσασθαι, τῷ τρόπῳ καὶ χρόνῳ τῆς πράξεως πειθοῖ τε ἐμμελεῖ τὸ φαινόμενον ἐπαχθὲς παραμυθητέον. ἔνια δ’ οὐκ ἔστιν ἀναγκασθῆναι, φησὶν Ἀριστοτέλης, οὐδ’ εἰ τὸν λεγόμενον Ταντάλου λίθον ἐπηρτημένον τις
15ἔχοι, ἀλλ’ ὑπομενετέον πάντα ἑτοίμως τὸ δρᾶν κακῶς πρὸ τοῦ παθεῖν κακῶς εὐλαβουμένῳ. ἃ δ’ οὐκ ἔχει μὲν ἀπαραίτητον τὴν ἀποπλήρωσιν, λαθεῖν δὲ ἢ ἀγνοῆσαι τοὺς ἐπιτάξαντας συνέβη, διδασκαλίαν ἐμμελῆ † προσ‐
αγωνίζεσθαι παρασκευάζων μὴ ’μφανῶς ἐπισκήπτων·213 in vol. 4
20βαρὺ γὰρ ἔλεγχος ἐμφανὴς τοῖς ἐν ἐξουσίᾳ· ἀλλ’ ὡς εἰδότας ὑπομιμνήσκων ἢ προβάλλων εἰς κρίσιν ἢ πυνθα‐ νόμενος, ἃ γιγνώσκων οὐδὲν ἧττον αὐτὸς τυγχάνεις, καὶ φιλοτίμους μὲν ὄντας τιμῇ καὶ θεραπείᾳ προσάγου, τῶν δὲ ἀρχομένων ἐπιστρεφομένους τῆς προαιρέσεως ὑπο‐
25μίμνησκε.

4

.

5

.

53

 Ἐν ταὐτῷ. Ἔστω δέ ποτε καὶ παρρησίας ἐλευθερίου καιρός, ἥτις μὴ βλάβην τοῖς ἀρχομένοις παρασκευάζειν μέλλει. τὸ μὲν γὰρ αὐτόν τινα, ἤν τι καὶ δέῃ, παθεῖν αἱρετώτερον
5τῆς λεγομένης εὐπραξίας πολλάκις· τὸ δ’ ἐφ’ οἷς ἂν αὐτὸς νεανιεύεσθαι δόξῃ λαθεῖν τοσούτους προδόντα κενοδοξίας ἐσχάτης ὑπεύθυνον ἀποφαίνει.

4

.

5

.

54

 Αἰδοῦ πρὸς τὰς διημαρτημένας τῶν πολλῶν ἀπο‐ βλέπειν δόξας, τὸν δ’ ἀπὸ τῆς ἀληθείας λόγον πάντων ἐπίπροσθεν ἄγε· καὶ οὔτε φαινομένην εὐπρέπειαν μετὰ βλάβης τῶν ἀρχομένων αἱρεῖσθαι οὔτε δοκοῦσαν ἀδοξίαν
5ἐπ’ ὠφελείᾳ τῶν ὑπηκόων φεύγειν, εἰ μὴ τῆς τυχούσης φαντασίας, ἀλλὰ τῆς ἀρίστης ζωῆς μεταποιεῖσθαι μέλ‐ λοιμεν. τὴν μὲν πολιτικὴν τιμὴν ἡ τῆς πολιτείας ἀπο‐ νέμει τάξις τοῖς μείζοσι παρὰ τῶν ἐλαττόνων· τὴν δὲ ἄλλην
θεραπείαν ἢ τυχεῖν αὐτῆς 〈ἀξίωσ〉 ἀξιώσουσιν ἢ δι’ ὠφέ‐214 in vol. 4
10λειαν τῶν ἀρχομένων ἐν εἴδει φαρμάκου προσάγομεν. ἐπεὶ κολακείας μὲν τὰ φαῦλα ἐπαινεῖν αὐτῆς ἕνεκα μόνης τῆς ἀρεσκείας, πολιτικῆς δὲ φρονήσεως τοὺς ἐν δυνάμει καθομιλεῖν πρὸς ὠφέλειαν ἀνθρώπων. ὁ μὲν γὰρ κόλαξ τὴν πονηρὰν ἀποδέχεται πρᾶξιν οὐδένα ὠφελῆσαι μέλλων,
15ὁ δ’, ἵνα τῆς πονηρᾶς ἀπαγάγῃ προθέσεως, φιλότιμον ὄντα ἐπαινέσει. ὥσθ’ ὁ μὲν δι’ ὧν ἐπαινεῖ βλάπτει τὸν ἐπαινούμενον καὐτὸς καθ’ ἑαυτοῦ πονηρίας ἐσχάτης ἐκ‐ φέρει δεῖγμα, ὁ δ’ εἰς τὸ πράττειν ἄξια ἐπαίνου τῷ τρόπῳ τῆς θεραπείας ἐπάγεται.

4

.

5

.

55

 Ἐν τῷ αὐτῷ. Καὶ γίγνου μὲν ἄξιος τῆς ἀρχῆς οὐ θέσει πολιτείας, ἀλλ’ ἀρετῆς καὶ προαιρέσεως τῇ πρὸς τοὺς ἀρχομένους ὑπεροχῇ· πλέον δ’ ἔχειν ἑκάστου τῶν ὑπηκόων ταῖς
5κοιναῖς ὑπὲρ ἁπάντων ἐπιμελείαις καὶ τῇ μεμεριμνημένῃ τῶν ὅλων ἐπιστασίᾳ γίγνωσκε. Οὓς δὲ ἠγνόεις πρότερον καὶ σαυτῷ προσήκειν οὐδὲν ὑπελάμβανες, πλὴν ὅσον ὡς ἄνθρωπος τὴν κοινὴν φύσιν ἀνθρώπων αἰδούμενος, τούτους ὡς ἤδη γνωρίμους καὶ
10φίλους ἅπαντας † θεώμενος εἶναι. Ὁμήρῳ γοῦν οὐκ ἀπέχρησε πατέρα ἁπλῶς τῶν ἀρχομένων τὸν ἄρχοντα προσειπεῖν· καίτοι τί ποτ’ ἂν εὑρεθείη τούτου πραότερον ἀνθρώποις ὄνομα; ἀλλὰ καὶ τὸν ἤπιον φέρων ἐπέθηκε τῷ πατρί, ὁμοῦ μὲν γονεῦσιν ὁμοῦ δὲ ἄρχουσιν ἀγαθοῖς
15ταύτην πρέπειν τὴν προσηγορίαν ἡγούμενος. Τὴν μὲν οὖν ὡς ἀρχομένων πρόνοιαν κοινὴν ἀπονέμειν πᾶσι, τοῖς δ’ ἐκ πείρας φαινομένοις χρηστοῖς δευτέραν τὴν ἐκ τῶν τρόπων οἰκειότητα προστιθέναι προαιροῦ. καὶ ὑπεροψίαν μὲν καὶ τὰς συνερίθους ταύτῃ κακίας,215 in vol. 4
20ἀλαζονείαν καὶ αὐθάδειαν, ὡς μικροπρεπεῖς ψυχῆς δια‐ θέσεις ἀποδιδράσκωμεν· τὸ γὰρ ἑαυτῶν ἐπιλανθάνεσθαι διὰ τὴν ἐφήμερον τῆς ἀρχῆς φαντασίαν πολλὴν διανοίας ἀπελέγχει σμικρότητα. οὐ μὴν τὰς ἐπονειδίστους ταύτας τῆς κακίας ὑπερβολὰς ἀποδιδράσκοντες πρὸς θάτερον
25τῆς πονηρίας ἄκρον αἰσχρῶς ἂν μεταπίπτοιμεν, εὐτέλειαν καὶ ταπεινότητα ἤθους, φαῦλα ἀντὶ φαύλων τῶν πρόσθεν ἠθῶν ἀνταλλαττόμενοι· ἀλλ’ ἥμερον χρὴ καὶ σεμνὸν τοῖς ὑπηκόοις δοκεῖν τε καὶ εἶναι τὸν ἀληθῶς ἄρχοντα.

4

.

5

.

56

 Ἐν ταὐτῷ. Δεῖ δὲ μήτε ὀργῇ προσομιλεῖν τοῖς ἀρχομένοις μήτε ἀνεπίπληκτον τοῖς ἁμαρτάνουσι τὴν προαίρεσιν κατα‐ λείπειν. τὸ μὲν γὰρ οὐδὲν τῶν μαινομένων διαφέρειν
5τὸν ἄρχοντα δείκνυσι, τὸ δ’ εὐχέρειαν ἁμαρτημάτων τοῖς ὑπηκόοις ἐντίκτει. Ἀνεξίκακον δὲ ὁμοῦ καὶ μισοπόνηρον σεαυτὸν ἐπι‐ δείκνυε, τῷ μὲν [γὰρ] ἠρέμα κολάζειν τὴν ἀνεξικακίαν, τῷ δ’ ἀπεχθάνεσθαι τοῖς κακοῖς τὴν μισοπονηρίαν ἐλέγχων,
10ἵνα τὸ μὲν φεύγειν τὰ φαῦλα, τὸ δὲ μὴ λίαν ἀπαραμύ‐ θητον εἶναι τοῖς ἐπταικόσι τὴν τύχην ἀποδεικνύῃ. Ἀφεκτέον δὲ καὶ σκωμμάτων τοῖς ὡς ἀληθῶς ἄρ‐ χουσιν, ἢ καθαιρήσει τις τὸ σεμνὸν τῆς ἀρχῆς γελωτοποιεῖν
πειρώμενος.216 in vol. 4
15 Καὶ λοιδοριῶν καθαρευτέον· ἰδιωτικῆς γὰρ ἀκροχολίας τοῦτο σύμβολον. Νουθετήσεις δὲ καὶ παραινέσεων τὸ διττὸν εἶδος, πῆ μὲν σφοδρῶς καθαπτόμενον πῆ δὲ προσηνῶς θεραπεῦον, γνωρίσματα ἐμοὶ δοκεῖν ἐπιεικοῦς ἄρχοντος.

4

.

5

.

57

 Ἐν ταὐτῷ. Συνάρμοζε δὲ τοῖς ἤθεσιν ἑκάστων τὸν πρόσφορον τῆς ἐπιστασίας τρόπον, τοῖς μὲν ἐπιεικέσιν ἐμμελῶς, τοῖς δ’ ὑπτίοις συντόνως, αὐστηρῶς δὲ τοῖς θρασέσι, πράως
5δὲ τοῖς εὐλαβεστέροις προσιών.

4

.

5

.

58

 Ἐν ταὐτῷ. Δεῖ δὲ ἀπείργειν μὲν τῶν ἁμαρτημάτων ἀνάγκῃ πειθὼ συναρμόσαντα, σφαλεῖσι δὲ σύμμετρον τῆς δίκης ἐπάγειν τὴν ἐπανόρθωσιν, ὅσα μὲν μικρὰ καὶ συνήθη τῶν ἁμαρ‐
5τημάτων ἀγνοεῖν δοκοῦντα (οὔτε γὰρ ἐπὶ πᾶσιν ἁπλῶς καὶ τοῖς τυχοῦσιν ἐπεξιέναι οὔτε γιγνώσκοντα παρορᾶν ὠφέλιμον), τὰ δὲ ἤδη τοῖς ἀρχομένοις ἐπαχθῆ ταῖς ἐκ τῶν νόμων θεραπείαις ἰώμενον.

4

.

5

.

59

 Ἐν ταὐτῷ. Καὶ βούλου μὲν ἁμαρτημάτων τὴν ψυχὴν ὡς δυνατὸν καθαρεύειν· ἐννόει δὲ ὡς σύμφυτον τὸ ἁμαρτάνειν ἀνθρώ‐ ποις· ὥσθ’ ἕως τις ὡς ἀναμαρτήτους κολάζῃ, τὸ μέτρον
5ὑπερβαίνει τῆς κατὰ φύσιν ἐπανορθώσεως. ἀπόδειξον δὲ σαυτὸν τῆς ἀρχῆς πρέποντα κόσμον, ἀλλὰ μὴ ταῖς ἔξωθεν καὶ ἐφημέροις σκιαγραφίαις καλλωπίζου.

4

.

5

.

60

Ἐν ταὐτῷ. Χάριτας μὲν τὸ δίκαιον ὑπερβαινούσας οὐδ’ ὀνομα‐
στέον ἐμοὶ δοκεῖν χάριτας· τὰς δὲ τῆς δικαιοσύνης φίλας οὐδεὶς ἂν ὃς οὐκ ἀπὸ δρυός ἐστιν ἢ πέτρας ἑκὼν ἀρνησά‐217 in vol. 4
5μενος τύχοι. ἐπεὶ γὰρ πολλάκις ὁ νόμος πικροτέρας τῶν ἁμαρτημάτων ὁρίζει τὰς τιμωρίας, τὸ λεγόμενον ἐπιεικὲς δίκαιον, τὴν αὐστηρὰν τῶν νόμων φωνὴν παραμυθούμενον, ἀμεμφὴς ἐμοὶ δοκεῖ χαρίτων ἀληθινῶν καὶ ἐλευθέρων πρόφασις. τὸ μὲν οὖν περὶ τὰ συναλλάγματα τῆς δίκης
10ἐπανορθωτικὸν ἐκφεύγει παντελῶς τὸ τῶν χαρίτων γένος, τὸ δ’ ἐπὶ τοῖς ἐγκλήμασι κείμενον οὐκ ἀναίνεται τὸ πρᾶον καὶ φιλάνθρωπον τῶν χαρίτων πρόσωπον.

4

.

5

.

61

 Ἀρχύτα Πυθαγορείου ἐκ τοῦ Περὶ νόμου καὶ δικαιο‐
σύνης. Δεῖ δὲ τὸν ἀλαθινὸν ἄρχοντα μὴ μόνον ἐπιστάμονά τε καὶ δυνατὸν ἦμεν περὶ τὸ καλῶς ἄρχεν, ἀλλὰ καὶ
5φιλάνθρωπον· ἄτοπον γὰρ ἦμεν ποιμένα μισοπρόβατον καὶ τοιοῦτον οἷον καὶ δυσμενῶς ἔχεν τοῖς αὑτῶ θρεμμά‐ τεσσι. δεῖ δ’ αὐτὸν καὶ νόμιμον ἦμεν· οὕτω γὰρ ἐσσεῖται τὰν τῶ ἄρχοντος ἐπίστασιν ἔχων. διὰ μὲν γὰρ τᾶς ἐπι‐ στάμας κρίνεν ὀρθῶς δυνασεῖται, διὰ δὲ τᾶς δυνάμιος
10κολάζεν, διὰ δὲ τᾶς χρηστότατος τὸ εὐεργετέν, διὰ δὲ τῶν νόμων τὸ ποτὶ τὸν λόγον πάντα ταῦτα ποιέν.
ἄριστος δέ κ’ εἴη ἄρχων ὁ ἀγχοτάτω τῷ νόμῳ· οὗτος δέ κ’ εἴη ὁ μηθὲν αὑτῶ ἕνεκα ποιέων ἀλλὰ τῶν ὑπ’ αὐτόν, ἐπειδήπερ οὐδὲ νόμος αὑτῶ ἕνεκα, ἀλλὰ τῶν ὑπ’ αὐτόν.218 in vol. 4

4

.

5

.

62

 Ἰαμβλίχου. Πᾶν γὰρ τὸ τιμώμενον αὔξεται, ἐλαττοῦται δὲ τὸ ἀτιμαζόμενον· καὶ τοῦτό ἐστι τὸ διαφανέστατον σημεῖον ἀρχῆς εὖ διοικουμένης. προτρέπει τε γὰρ τοὺς ἀρχο‐
5μένους ἐπὶ τὰ καλὰ ἐπιτηδεύματα, 〈ὡσ〉 καὶ τὴν ἐπιβάλλουσαν ἀξίαν ἑκάστοις διανέμει, καὶ πληροῖ τὰς πόλεις τῶν ἀρίστων ἐπιτηδευμάτων.

4

.

5

.

63

 Ὑπερίδου (fr. 204 Bl.3). Ἀρχομένων δεῖ τῶν ἀδικημάτων ἐμφράσσειν τὰς ὁδούς· ὅταν δ’ ἅπαξ ῥιζωθῇ κακία καὶ παλαιὰ γένηται, καθάπερ σύντροφος ἀρρωστία, χαλεπὸν αὐτὴν κατασβέσαι.

4

.

5

.

64

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Δημοδόκου (p. 383 A—C). Πῶς γὰρ ἄν τις ἢ δίκην καλῶς δικάσαι ἢ ἀνθρώπους κατὰ τρόπον κρῖναι δύναιτο, μὴ ἀμφοτέρων τῶν ἀντιδίκων ἀκούσας; τοὺς γὰρ λόγους παραβαλλομένους, ὥσπερ τὴν
5πορφύραν καὶ τὸ χρυσίον, ἄμεινον κρίνεσθαι. ἢ τίνος ἕνεκεν ἢ χρόνον ἀμφοτέροις δίδοσθαι τοῖς ἀντιδίκοις, ἢ ὀμνύειν τοὺς δικαστὰς ἀκροάσασθαι ὁμοίως ἀμφοτέρων, εἰ μὴ ὑπελάμβανεν ὁ νομοθέτης τὰς δίκας δικαιότερον
ἂν καὶ βέλτιον κρίνεσθαι ὑπὸ τῶν δικαστῶν; σὺ δέ μοι219 in vol. 4
10δοκεῖς οὐδὲ τοῦτο τὸ ὑπὸ τῶν πολλῶν λεγόμενον ἀκηκο‐ έναι. Τὸ ποῖον; ἔφη. Μηδὲ δίκην δικάσῃς, πρὶν ἀμφοῖν μῦθον ἀκούσῃς. καίτοι οὐκ ἂν οὕτω τοῦτο περιεφέρετο, εἰ μὴ καλῶς ἐλέγε‐ το καὶ ὡς προσήκει. ξυμβουλεύω οὖν σοι, ἔφη, τοῦ λοι‐
15ποῦ μὴ προπετῶς οὕτω τοὺς ἀνθρώπους μήτε μέμφεσθαι μήτε ἐπαινεῖν.

4

.

5

.

65

 Ἀντιφῶντος. Οὐ δίκαιον οὔτε ἔργῳ ἁμαρτόντα ῥήματι σωθῆναι οὔτε ἔργῳ ὀρθῶς πράξαντα διὰ ῥῆμα ἀπολέσθαι· τὸ μὲν γὰρ ῥῆμα τῆς γλώσσης ἁμάρτημά ἐστι, τὸ δὲ ἔργον τῆς
5γνώμης.

4

.

5

.

66

 Δημοσθένους (c. Aphob. XXVII p. 835). Δίκαιόν ἐστιν ἐλεεῖν οὐ τοὺς ἀδίκους τῶν ἀνθρώπων, ἀλλὰ τοὺς παρὰ λόγον δυστυχοῦντας.

4

.

5

.

67

 Βίαντος. Βίας θανάτῳ μέλλων καταδικάζειν ἐδάκρυσεν. εἰ‐ πόντος δέ τινος ‘τί παθὼν αὑτὸς καταδικάζεις καὶ κλαί‐ εις;‘ εἶπεν ‘ὅτι ἀναγκαῖόν ἐστι τῇ μὲν φύσει τὸ συμπαθὲς
5ἀποδοῦναι, τῷ δὲ νόμῳ τὴν ψῆφον.‘220 in vol. 4

4

.

5

.

68

 Ἐκ τῆς ἐπιστολῆς τῆς Περὶ φιλίας (Plut. v. VII p. 115 Bernard.). Μάρτυς δ’ ἄριστος ὁ μηθὲν μὲν εὖ παθών, ἀπὸ δὲ τῆς εἰς ἄλλους εὐνοίας κρίνων.

4

.

5

.

69

 Ὀβρίμου 〈ὑπὲρ〉 Πρωτογόνου κρινομένου φαρμάκων. Ἀεὶ δὲ ἐν πάσαις μὲν ταῖς δίκαις ἐξετάζειν χρὴ τὰ βεβιωμένα, μάλιστα δ’ ἐν τοῖς τοιούτοις τῶν ἀγώνων ἐν οἷς ὁ βίος ἔστι τὸ ἔγκλημα.

4

.

5

.

70

 Ἰαμβλίχου ἐκ τῶν Προτρεπτικῶν εἰς φιλοσοφίαν
λόγων (c. 2 p. 9, 10 Pist.). Καθάπερ τῷ ὑποπύῳ βέλτιον τὸ κάεσθαι τοῦ δια‐ μένειν, οὕτω καὶ τῷ μοχθηρῷ τὸ τεθνάναι τοῦ ζῆν.

4

.

5

.

71

Τοῦ αὐτοῦ. Ἡ κακὴ κρίσις παντὸς κακοῦ αἰτία.

4

.

5

.

72

 Δημοσθένους (XLV p. 1121. LVII p. 1313). Μᾶλλον ἄξιον ὀργίλως ἔχειν τοῖς μετ’ εὐπορίας πονη‐ ροῖς, ἢ τοῖς μετ’ ἐνδείας. τοῖς μὲν γὰρ ὁ τῆς ἀνάγκης χρεία φέρει τινὰ συγγνώμην παρὰ τοῖς ἀνθρωπίνως λογι‐
5ζομένοις· οἱ δ’ ἐκ περιουσίας πονηροὶ οὐδεμίαν δικαίαν
πρόφασιν ἔχουσι. πολλὰ δ’ οὖν κακὰ πράγματα τοὺς ἐλευθέρους ἡ πενία βιάζεται ποιεῖν, ἐφ’ οἷς ἂν ἐλεοῖντο δικαιότερον ἢ προσαπολλύοιντο.221 in vol. 4

4

.

5

.

73

 Διονυσίου ὑπὲρ τῶν παίδων. Ἀξιοπιστότερός ἐστιν ἀντιδίκων καταψευδομένων ἀληθεύων πατήρ.

4

.

5

.

74

 Ἰαμβλίχου ἐκ τῆς Ἐπιστολῆς τῆς πρὸς Δυσκόλιον. Προηγεῖται δ’ ὡς ἀληθῶς ἄρχων μειζόνως αὐτῶν καὶ ἔτι βελτιόνως, 〈ὃσ〉 τὴν μεγαλοπρεπῆ δόσιν τῶν ἀγαθῶν παρέχει χορηγίαν τε ἄπλετον τοῦ βίου καὶ σωτηρίαν
5πλείστην καὶ ζωῆς ῥᾳστώνην ἐντίθησιν. καὶ γὰρ δὴ καὶ τοῦτό ἐστι τέλος ἄρχοντος σπουδαίου τοὺς ἀρχομένους ποιεῖν εὐδαίμονας· καὶ τότε δὴ διαφερόντως εὐσθενεῖ ὁ προεστηκὼς τῶν ὑφ’ ἑαυτοῦ διοικουμένων, ὅταν οἱ ἐπι‐ τρέψαντες αὐτῷ ἑαυτοὺς μακαρίως διάγωσιν. οὐ γὰρ δὴ
10κεχώρισται τὸ κοινὸν συμφέρον τοῦ ἰδίου· πολὺ δὲ μᾶλλον ἐν τῷ ὅλῳ καὶ τὸ καθ’ ἕκαστα λυσιτελοῦν περιέχεται καὶ σῴζεται ἐν τῷ παντὶ τὸ κατὰ μέρος ἐπί τε τῶν ζῴων καὶ τῶν πόλεων καὶ τῶν ἄλλων φύσεων.

4

.

5

.

75

 Ἐν ταὐτῷ. Ἄγαμαι δ’ ἔγωγε καὶ τὴν μεγαλοφροσύνην καὶ τὴν μεγαλοπρέπειαν ἐν ἅπασι τοῖς τῆς ἀρχῆς ἔργοις, καὶ δια‐ φερόντως ἐν ταῖς τῶν ἀνθρώπων εὐεργεσίαις, ὅταν μήτε
5ἀκριβολογῶνται μήτε φείδωνταί τινος ἐν ταῖς δόσεσι μήτε ὥσπερ ἐν πλάστιγγι ζυγοῦ ἴσα ἀντὶ ἴσων ἀντι‐ καταλλάττωνται, εὐγενῶς δὲ τὰς χάριτας ὀρέγωσι, μὴ μόνον ἐκ πίθου αὐτὰς προχέοντες, ὡς οἱ ποιηταὶ λέγουσιν,
μηδ’ ἄλλοις τισὶν ὀργάνοις τοιούτοις εἴσω κατεχομένας,222 in vol. 4
10γυμνὰς δὲ καὶ ἀπαρακαλύπτους καὶ χωρὶς τῶν ἔξωθεν παραπετασμάτων συνεχεῖς ἐχομένας ἀλλήλων προτείνωσι χρηστῶς καὶ εὐμενῶς, οἷα δὴ καὶ χαρίεντα. τῶν χαρίτων γὰρ δὴ τοιοῦτον κόσμον στέφανον ἂν εἰκότως εἴποιμι τῆς ἀρχῆς.

4

.

5

.

76

 Τοῦ αὐτοῦ ἐκ τῆς Ἐπιστολῆς τῆς πρὸς Ἀγρίππαν. Ἐπίφθονος εἶναι δοκεῖ τοῖς πολλοῖς ἡ ὑπεροχὴ τῆς ἀρχῆς, καὶ τὸ ὑπέρογκον μισητὸν αὐτοῖς καθίσταται· ἀλλ’ ὅταν χρηστότητι καὶ φιλανθρωπίᾳ κραθῇ τὸ σεμνὸν
5καὶ αὐστηρὸν τῆς ἐπικρατείας, ἐμμελὲς καὶ πρᾶον καὶ προσηνὲς καὶ εὐπρόσιτον καθίσταται. καὶ τοῦτο μάλιστα τὸ εἶδος ἡγεμονίας φιλεῖται ὑπὸ τῶν ἀρχομένων.

4

.

5

.

77

 Τοῦ αὐτοῦ. Λέγεται μὲν εἶναι πάντων βασιλεὺς ὁ νόμος· ὁ δὲ αὐτὸς δοκεῖ καὶ προστάττειν τἀγαθὰ καὶ τἀναντία ἀπα‐ γορεύειν. τί δὴ οὖν οἰόμεθα τὴν παρισουμένην πρὸς
5αὐτὸν εὐνομίαν οἵῳ δὴ κάλλει τινὶ προέχειν μεγέθει τε ἡλίκῳ [δικαιοσύνῃ] ὑπερβάλλειν πάντα πράγματα; ὅσα γὰρ δήπου καὶ οἷα γένη καὶ εἴδη τῶν ἀρετῶν ἐστι, κατὰ τοσαῦτα καὶ τοιαῦτα διήκει κάλλη τὰ τῶν νόμων ἐπιτάγ‐ ματα, καὶ δὴ καθ’ ὅλας τὰς διοικήσεις τῶν πόλεων καὶ
10τοὺς ὅλους τῶν ἀνθρώπων βίους διατείνει τὸ ἀπ’ αὐτῶν ὄφελος. ἔστι μὲν οὖν κοινὸν ἀγαθὸν ὁ νόμος, καὶ ἄνευ
τούτου οὐδὲν ἄν ποτε γένοιτο τῶν ἀγαθῶν· δεῖ γε μὴν τὸν προϊστάμενον τῶν νόμων ἄρχοντα εἰλικρινῶς ἀπο‐ κεκαθαρμένον εἶναι πρὸς αὐτὴν τὴν ἄκραν τῶν νόμων223 in vol. 4
15ὀρθότητα, καὶ μήτε παραγωγαῖς ἢ φενακισμοῖς ἐξαπατᾶ‐ σθαι δι’ ἄγνοιαν, μήτε βιαζομένοις τισὶ συγχωρεῖν, μήτε ἀδίκῳ προφάσει μηδεμιᾷ δελεάζεσθαι. τὸν γὰρ σωτῆρα καὶ φύλακα τῶν νόμων ἀδιάφθορον εἶναι δεῖ εἰς δύναμιν ἀνθρωπίνην.

4

.

5

.

78

 Κάτωνος πρεσβυτέρου (Ps.—Plut. reg. et imp. apophth. p. 198 E). Κάκιστον ἔλεγεν ἄρχοντα εἶναι τὸν ἄρχειν ἑαυτοῦ μὴ δυνάμενον.

4

.

5

.

79

 Ἐπικτήτου (fr. 58 p. 476 Schenkl). Ὥσπερ εἰ ναῦν κυβερνᾶν ἐπεχείρεις, πάντως ἂν τὴν κυβερνητικὴν ἐξεμάνθανες τέχνην ..... ἐξέσται γάρ σοι ὥσπερ ἐκεῖσε πᾶσαν 〈ναῦν〉, οὕτω κἀνθάδε πᾶσαν κυβερ‐
5νᾶν πόλιν.

4

.

5

.

80

 Τοῦ αὐτοῦ (fr. 59 Sch.). Εἰ πρόκειταί σοι τὴν πόλιν ἀναθήμασι κοσμεῖν, σεαυτῷ πρῶτον ἀνάθες τὸ κάλλιστον ἡμερότητος καὶ
δικαιοσύνης καὶ εὐποιίας ἀνάθημα.224 in vol. 4

4

.

5

.

81

 Τοῦ αὐτοῦ (fr. 60 Sch.). Εὖ ποιήσεις σὺ τὰ μέγιστα τὴν πόλιν, εἰ μὴ τοὺς ὀρόφους ὑψώσεις, ἀλλὰ τὰς ψυχὰς αὐξήσεις. ἄμεινον γὰρ ἐν μικροῖς οἰκήμασι μεγάλας οἰκεῖν ψυχὰς ἢ ἐν με‐
5γάλαις οἰκίαις ταπεινὰ φωλεύειν ἀνδράποδα.

4

.

5

.

82

 Τοῦ αὐτοῦ (fr. 61 Sch.). Μὴ τοῖς ἐξ Εὐβοίας καὶ Σπάρτης λίθοις τοὺς τοίχους τῆς κατασκευῆς ποίκιλλε, ἀλλὰ γὰρ τῇ ἐκ τῆς Ἑλλάδος παιδείᾳ τὰ στέρνα τῶν πολιτῶν καὶ τῶν πολιτευομένων
5διακόσμει. ‘γνώμαις γὰρ ἀνδρῶν εὖ οἰκοῦνται πόλεισ‘ ἀλλ’ οὐ λίθοις καὶ ξύλοις.

4

.

5

.

83

 Τοῦ αὐτοῦ (fr. 62 Sch.). Ὥσπερ εἰ λέοντας ἐβούλου τρέφειν, οὐκ ἄν σοι τῆς πολυτελείας τῶν ζωγρείων ἔμελεν, ἀλλὰ τῆς πράξεως τῶν ζῴων, οὕτως εἰ πολιτῶν πειρᾷ προΐστασθαι, μὴ τοσοῦτον
5τῆς πολυτελείας τῶν ἀναστημάτων φρόντιζε, ὁπόσον τῆς ἀνδρείας τῶν ἐνδιατριβόντων ἐπιμελοῦ.

4

.

5

.

84

 Τοῦ αὐτοῦ (fr. 63 Sch.). Καθάπερ ἀγαθὸς πωλοδάμνης οὐ τῶν πώλων τοὺς μὲν ἀγαθοὺς τρέφει, τοὺς δὲ δυσηνίους λιμώττειν ἐᾷ, ἀλλὰ τρέφει μὲν ἐπίσης ἄμφω, κολάζει δὲ μᾶλλον θάτερον ἐξι‐
5σοῦν θατέρῳ βιαζόμενος μέρει, οὕτω καὶ κηδεμονικὸς ἀνὴρ καὶ πολιτικῆς ἐπιστήμων δυνάμεως τῶν πολιτῶν
τοὺς μὲν εὐγνώμονας ποιεῖν ἐπιχειρεῖ, τοὺς δὲ ἔμπαλιν οὐ καθάπαξ διαφθείρεσθαι, ἀλλὰ τροφῆς μὲν ἀμφοῖν ἥκιστα φθονεῖ, παιδεύει δὲ καὶ σφοδρότερον ἐπισπέρχει225 in vol. 4
10τὸν ἀντιβαίνοντα τῷ λόγῳ καὶ τῷ νόμῳ.

4

.

5

.

85

 Τοῦ αὐτοῦ (fr. 64 Sch.). Καθάπερ οὔτε κλαγγῇ χὴν οὔτε βληχῇ καταπλήσσε‐ ται πρόβατον, οὕτω μηδὲ πλήθους ἀνοήτου σε δεδιττέ‐ σθω φωνή.

4

.

5

.

86

 Τοῦ αὐτοῦ (fr. 65 Sch.). Ὥσπερ πλῆθος ἀκρίτως αἰτοῦν τί σε τῶν ἰδίων οὐ δυσωπεῖ, οὕτω μηδὲ ὄχλον ἀδίκως σε δυσωποῦντα δια‐ τραπῇς.

4

.

5

.

87

 Τοῦ αὐτοῦ (fr. 66 Sch.). Ὅπερ ἐπιβάλλει τῇ πόλει, τοῦτο εἴσφερε φθάνων, καὶ οὐδέποτε αἰτηθήσῃ τὰ μὴ ἐπιβάλλοντα.

4

.

5

.

88

 Τοῦ αὐτοῦ (fr. 67 Sch.). Ὥσπερ ὁ ἥλιος οὐ περιμένει λιτὰς καὶ γοητείας, ἵνα ἀνατείλῃ, ἀλλ’ εὐθὺς λάμπει καὶ πρὸς ἁπάντων ἀσπά‐ ζεται, οὕτω μηδὲ σὺ περίμενε κρότους καὶ ψόφους καὶ
5ἐπαίνους ἵν’ εὖ ποιήσῃς, ἀλλ’ ἑκοντὴς εὐεργέτει, καὶ ἴσα τῷ ἡλίῳ φιληθήσῃ.

4

.

5

.

89

Πλάτωνος ἐκ τοῦ Λάχητος (p. 184 E). Ἐπιστήμῃ γὰρ οἶμαι δεῖ κρίνεσθαι ἀλλ’ οὐ πλήθει
τὸ μέλλον καλῶς κριθήσεσθαι.226 in vol. 4

4

.

5

.

90

 Ἐν ταὐτῷ (p. 197 E). Πρέπει μέν που, ὦ μακάριε, τῷ τῶν μεγίστων προστατοῦντι μεγίστης φρονήσεως μετέχειν.

4

.

5

.

91

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Πρωταγόρου (Gorg. p. 474 B). Ἐγὼ γὰρ δὴ οἶμαι καὶ ἐμὲ καὶ σὲ καὶ τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους τὸ ἀδικεῖν τοῦ ἀδικεῖσθαι κάκιον ἡγεῖσθαι καὶ τὸ μὴ διδόναι δίκην τοῦ διδόναι.

4

.

5

.

92

 Τοῦ αὐτοῦ Νόμων ιβʹ (p. 944 D). Τὸν γὰρ κακὸν ἀεὶ δεῖ κολάζειν, ἵν’ ᾖ ἀμείνων, οὐ τὸν δυστυχῆ.

4

.

5

.

93

 Τοῦ αὐτοῦ ἐκ τοῦ Πρωταγόρου (p. 324 A—B). Οὐδεὶς γὰρ κολάζει τοὺς ἀδικοῦντας πρὸς τούτῳ τὸν νοῦν ἔχων καὶ τούτου ἕνεκα, ὅτι ἠδίκησεν, ὅστις μὴ ὥσπερ θηρίον ἀλογίστως τιμωρεῖται· ὁ δὲ μετὰ λόγου
5ἐπιχειρῶν κολάζειν οὐ τοῦ παρεληλυθότος ἕνεκα ἀδική‐ ματος τιμωρεῖται, οὐ γὰρ ἂν τό γε πραχθὲν ἀγένητον θείη, ἀλλὰ τοῦ μέλλοντος χάριν, ἵνα μὴ αὖθις ἀδικήσῃ μήτε αὐτὸς οὗτος μήτε ἄλλος ὁ τοῦτον ἰδὼν κολασθέντα.

4

.

5

.

94

 Ἐν ταὐτῷ (Gorg. p. 486 E—487 A). Ἐννοῶ γὰρ ὅτι τὸν μέλλοντα βασανιεῖν ἱκανῶς ψυχῆς [τε] πέρι ὀρθῶς τε ζώσης καὶ μὴ τρία ἄρα δεῖ ἔχειν ἃ σὺ
πάντ’ ἔχεις, ἐπιστήμην τε καὶ δόξαν καὶ παρρησίαν.227 in vol. 4

4

.

5

.

95

 Πλάτωνος Πολιτείας γʹ (p. 389 B—D). Ἀλλὰ μὴν καὶ ἀλήθειάν γε περὶ πολλοῦ ποιητέον. εἰ γὰρ ὀρθῶς ἐλέγομεν ἄρτι, καὶ τῷ ὄντι θεοῖσι μὲν ἄχρηστον ψεῦδος, ἀνθρώποις δὲ χρήσιμον ὡς ἐν φαρμάκου
5εἴδει, δῆλον ὅτι τό γε τοιοῦτον ἰατροῖς δοτέον, ἰδιώταις δὲ οὐχ ἁπτέον. Δῆλον, ἔφη. Τοῖς ἄρχουσι δὴ τῆς πόλε‐ ως, εἴπερ τισὶν ἄλλοις, προσήκει ψεύδεσθαι ἢ πολεμίων ἢ πολιτῶν ἕνεκα ἐπ’ ὠφελείᾳ τῆς πόλεως, τοῖς δ’ ἄλλοις πᾶσιν οὐχ ἁπτέον τοῦ τοιούτου· ἀλλὰ πρός γε δὴ τοὺς
10τοιούτους ἄρχοντας ἰδιώτῃ ψεύσασθαι ταὐτὸν καὶ μεῖζον ἁμάρτημα φήσομεν ἢ κάμνοντι πρὸς ἰατρὸν ἢ ἀσκοῦντι πρὸς παιδοτρίβην περὶ τῶν τοῦ αὑτοῦ σώματος παθη‐ μάτων μὴ τἀληθῆ λέγειν, ἢ πρὸς κυβερνήτην περὶ τῆς νεώς τε καὶ τῶν ναυτῶν μὴ τὰ ὄντα λέγοντι ὅπως ἢ αὐτὸς
15ἤ τις τῶν ξυνναυτῶν πράξεως ἔχει. Ἀληθέστατα, ἔφη. Ἂν ἄρ’ ἄλλον τινὰ λαμβάνῃ ψευδόμενον ἐν τῇ πόλει
τῶν οἳ † δημιουργοὶ ἔασιν,
μάντιν ἢ ἰητῆρα 〈κακῶν〉 ἢ τέκτονα δούρων, κολάσει ὡς ἐπιτήδευμα εἰσάγοντα πόλεως ὥσπερ νεὼς
20ἀνατρεπτικόν τε καὶ ὀλέθριον. Ἐάνπερ, ἦ δ’ ὅς, ἐπὶ
λόγῳ ἔργα τελῆται.228 in vol. 4

4

.

5

.

96

 Ἐν ταὐτῷ (p. 408 C—410 A). Ἀλλὰ περὶ τοῦδε τί λέγεις, ὦ Σώκρατες; ἆρα οὐκ ἀγαθοὺς δεῖ ἐν τῇ πόλει κεκτῆσθαι ἰατρούς; εἶεν δ’ ἄν που μάλιστα τοιοῦτοι ὅσοι πλείστους μὲν ὑγιεινούς,
5πλείστους δὲ νοσώδεις μετεχειρίσαντο, καὶ δικασταὶ αὖ ὡσαύτως οἱ παντοδαπαῖς φύσεσιν ὡμιληκότες. Καὶ μάλα, εἶπον, ἀγαθοὺς λέγω. ἀλλ’ οἶσθα οὓς ἡγοῦμαι τοιούτους; Ἐὰν εἴπῃς, ἔφη. 〈Ἀλλὰ πειράσομαι, ἦν δ’ ἐγώ· σὺ μέντοι οὐχ ὅμοιον πρᾶγμα τῷ αὐτῷ λόγῳ ἤρου. Πῶς;
10ἔφη.〉 Ἰατροὶ μέν, εἶπον, δεινότατοι ἂν γένοιντο, 〈εἰ〉 ἐκ παίδων ἀρξάμενοι πρὸς τὸ μανθάνειν τὴν τέχνην ὡς πλείστοις τε καὶ πονηροτάτοις σώμασιν ὁμιλήσαιεν καὶ αὐτοὶ πάσας νόσους κάμοιεν καὶ εἶεν μὴ πάνυ ὑγιεινοὶ φύσει. οὐ γὰρ οἶμαι σώματι σῶμα θεραπεύουσιν· οὐ
15γὰρ ἂν αὐτὰ κακὰ εἶναι ἐνεχώρει ποτὲ καὶ γενέσθαι· ἀλλὰ ψυχῇ σῶμα, ᾗ οὐκ ἐγχωρεῖ κακὴν γενομένην τε καὶ οὖσαν εὖ τι θεραπεύειν. Ὀρθῶς, ἔφη. Δικαστὴς δέ γε, ὦ φίλε, ψυχῇ ψυχῆς ἄρχει, ᾗ οὐκ ἐγχωρεῖ ἐκ νέας ἐν πονηραῖς ψυχαῖς τεθράφθαι τε καὶ ὡμιληκέναι καὶ πάντα
20ἀδικήματα αὐτὴν ἠδικηκυῖαν 〈διεξεληλυθέναι〉, ὥστε ὀξέως ἀφ’ ἑαυτῆς τεκμαίρεσθαι τὰ τῶν ἄλλων ἀδικήματα οἷον κατὰ σῶμα νόσους· ἀλλ’ ἄπειρον αὐτὴν καὶ ἀκέραιον δεῖ κακῶν ἠθῶν νέαν οὖσαν γεγονέναι, εἰ μέλλει καλὴ κἀγαθὴ οὖσα κρίνειν ὑγιῶς τὰ δίκαια. διὸ δὴ καὶ εὐήθεις νέοι
25ὄντες οἱ ἐπιεικεῖς φαίνονται καὶ εὐεξαπάτητοι ὑπὸ τῶν ἀδίκων, ἅτε οὐκ ἔχοντες ἐν αὑτοῖς παραδείγματα ὁμοιο‐
παθῆ τοῖς πονηροῖς. Καὶ μὲν δή, ἔφη, σφόδρα γε αὐτὸ πάσχουσι. Τῷ τοι, ἦν δ’ ἐγώ, οὐ νέον ἀλλὰ γέροντα δεῖ τὸν ἀγαθὸν δικαστὴν εἶναι, ὀψιμαθῆ γεγονότα τῆς ἀδικίας229 in vol. 4
30οἷόν ἐστιν, οὐκ οἰκείαν ἐν τῇ αὑτοῦ ψυχῇ ἐνοῦσαν ᾐσθη‐ μένον, ἀλλ’ ἀλλοτρίαν ἐν ἀλλοτρίαις μεμελετηκότα ἐν πολλῷ χρόνῳ διαισθάνεσθαι οἷον πέφυκε κακόν, ἐπι‐ στήμῃ, οὐκ ἐμπειρίᾳ οἰκείᾳ κεχρημένον. Γενναιότατος γοῦν, ἔφη, ἔοικεν εἶναι ὁ τοιοῦτος δικαστής. Καὶ ἀγαθός, ἦν
35δ’ ἐγώ, ὃ σὺ ἠρώτας· ὁ γὰρ ἔχων ψυχὴν ἀγαθὴν ἀγαθός. ὁ δὲ δεινὸς ἐκεῖνος καὶ καχύποπτος, 〈ὁ〉 πόλλ’ αὐτὸς ἠδικηκὼς καὶ πανοῦργός τε καὶ σοφὸς οἰόμενος εἶναι, ὅταν μὲν ὁμοίοις ὁμιλῇ, δεινὸς φαίνεται ἐξευλαβούμενος, πρὸς τὰ ἐν αὑτῷ παραδείγματα ἀποσκοπῶν· ὅταν δὲ
40ἀγαθοῖς καὶ πρεσβυτέροις ἤδη πλησιάσῃ, ἀβέλτερος αὖ φαίνεται, ἀπιστῶν παρὰ καιρὸν καὶ ἀγνοῶν ὑγιὲς ἦθος, ἅτε οὐκ ἔχων παράδειγμα τοῦ τοιούτου. πλεονάκις δὲ πονηροῖς ἢ χρηστοῖς ἐντυγχάνων σοφώτερος ἢ ἀμαθέστε‐ ρος δοκεῖ εἶναι αὑτῷ τε καὶ ἄλλοις. Παντάπασι μὲν
45οὖν, ἔφη, ἀληθῆ. Οὐ τοίνυν, ἦν δ’ ἐγώ, τοιοῦτον χρὴ τὸν δικαστὴν ζητεῖν τὸν ἀγαθόν τε καὶ σοφόν, ἀλλὰ τὸν πρότερον· πονηρία μὲν γὰρ ἀρετήν τε καὶ αὑτὴν οὔποτ’ ἂν γνοίη, ἀρετὴ δὲ φύσεως παιδευομένης χρόνῳ ἅμα αὑτῆς τε καὶ πονηρίας ἐπιστήμην λήψεται. σοφὸς οὖν

4

.

5

.

96

(50)

οὗτος, ὡς ἐμοὶ δοκεῖ, ἀλλ’ οὐχ ὁ κακός [τι] γίγνεται. Καὶ ἐμοί, ἔφη, ξυνδοκεῖ. Οὐκοῦν καὶ ἰατρικήν, οἵαν εἴπομεν, μετὰ τῆς τοιαύτης δικαστικῆς κατὰ πόλιν νομοθετήσεις, αἳ τῶν πολιτῶν σοι τοὺς μὲν εὐφυεῖς τὰ σώματα καὶ τὰς ψυχὰς θεραπεύσουσι, τοὺς δὲ μή, ὅσοι μὲν κατὰ τὸ230 in vol. 4
55σῶμα τοιοῦτοι, ἀποθνῄσκειν ἐάσουσι, τοὺς δὲ κατὰ τὴν ψυχὴν κακοφυεῖς τε καὶ ἀνιάτους καὶ αὐτοὶ ἀποκτενοῦσι; Τὸ γοῦν ἄριστον, ἔφη, αὐτοῖς τε τοῖς πάσχουσι καὶ τῇ πόλει οὕτω πέφανται.

4

.

5

.

97

 Ἐκ τοῦ Πλουτάρχου Πρὸς ἡγεμόνα ἀπαί‐
δευτον (p. 779 F—780 A). Ὁ δὲ ἐκ φιλοσοφίας τῷ ἄρχοντι πάρεδρος καὶ φύλαξ ἐγκατοικισθεὶς λόγος, ὥσπερ εὐεξίας τῆς δυνάμεως τὸ
5ἐπισφαλὲς ἀφαιρῶν, ἀπολείπει τὸ ὑγιαῖνον. ἀλλὰ νοῦν οὐκ ἔχοντες οἱ πολλοὶ τῶν βασιλέων καὶ ἀρχόντων μιμοῦν‐ ται τοὺς ἀτέχνους ἀνδριαντοποιούς, οἳ νομίζουσι μεγάλους φαίνεσθαι τοὺς κολοσσούς, ἂν διαβεβηκότας σφόδρα καὶ διατεταμένους καὶ κεχηνότας πλάσωσι· καὶ γὰρ οὗτοι
10βαρύτητι φωνῆς καὶ βλέμματος τραχύτητι καὶ δυσκολίᾳ τρόπων καὶ ἀμιξίᾳ διαίτης ὄγκον ἡγεμονίας καὶ σεμνό‐ τητα μιμεῖσθαι δοκοῦσι.

4

.

5

.

98

 Ἐν ταὐτῷ (p. 780 B). Δεῖ δέ, ὥσπερ ὁ κανὼν αὐτός, ἀστραβὴς γενόμενος καὶ ἀδιάστροφος, οὕτως ἀπευθύνει τὰ λοιπὰ τῇ πρὸς
αὐτὸν ἐφαρμογῇ καὶ παραθέσει συνεξομοιῶν, παραπλησίως231 in vol. 4
5τὸν ἄρχοντα πρῶτον ἀρχὴν κτησάμενον ἐν ἑαυτῷ καὶ κατευθύναντα τὴν ψυχὴν καὶ καταστησάμενον τὸ ἦθος οὕτω συναρμόττειν τὸ ὑπήκοον· οὔτε γὰρ πίπτοντος [τρέχειν] 〈... οὔτε ...〉 ἢ τάττειν ἀτακτοῦντος ἢ ἄρχειν μὴ ἀρχομένου.

4

.

5

.

99

 Ἐν ταὐτῷ (p. 780 E). Ἀλλὰ τῶν τοιούτων καὶ τοσούτων ἃ θεοὶ χαρίζονται δώρων καὶ ἀγαθῶν οὐκ ἔστιν ἀπόλαυσις οὐδὲ χρῆσις ὀρθὴ δίχα νόμου καὶ δίκης καὶ ἄρχοντος. δίκη μὲν οὖν
5νόμου τέλος ἐστί, νόμος δὲ ἄρχοντος ἔργον, ἄρχων δὲ εἰκὼν θεοῦ τοῦ πάντα κοσμοῦντος.

4

.

5

.

100

 Ἐν ταὐτῷ (p. 782 B—C. D). Ἐν μὲν τοῖς ταπεινοῖς καὶ ἀσθενέσι καὶ ἰδιώταις τῷ ἀδυνάτῳ δεδεμένον τὸ ἀνόητον εἰς τὸ ἁμαρτάνειν, ὥσπερ ἐν ὀνείρασι φαύλοις τοῖς πάθεσι τὴν ψυχὴν δια‐
5ταράττει συνεξαναστῆναι ταῖς ἐπιθυμίαις μὴ δυναμένην· ἡ δὲ ἐξουσία παραλαβοῦσα τὴν κακίαν νεῦρα τοῖς πάθεσι προστίθησι. καὶ τὸ Διονυσίου ἀληθές ἐστιν· ἔφη γὰρ
ἀπολαύειν μάλιστα τῆς ἀρχῆς, ὅταν ταχέως ὃ βούλεται ποιῇ. μέγας οὖν ὁ κίνδυνος βουλεύσασθαι ἃ μὴ δεῖ τὸν232 in vol. 4
10ἃ βούλεται ποιεῖν δυνάμενον. ὀξὺν ἡ κακία 〈διὰ〉 τῆς ἐξουσίας δρόμον ἔχουσα πᾶν πάθος ἐξωθεῖ, ποιοῦσα τὴν ὀργὴν φόνον, τὸν ἔρωτα μοιχείαν, τὴν πλεονεξίαν δή‐ μευσιν, ἐὰν μὴ βάρος ἔχων ὁ λόγος ἐπιθλίβῃ καὶ πιέζῃ τὴν ἐξουσίαν.

4

.

5

.

101

 Ὀβρίμου ὑπὲρ Σεβήρου. Πολλὰ γὰρ αὐτὰ μὲν καθ’ ἑαυτὰ λεγόμενα ἕτερα ἔδοξε, συγκριθέντα δὲ ταῖς αἰτίαις ἀλλοιότερα ἐνομίσθη.

4

.

5

.

102

 Δημοσθένους Ὀλυνθιακῶν βʹ (II p. 25). Τηνικαῦτα δὲ ἀπ’ αὐτῶν τῶν ἔργων κρίναντας, τοὺς μὲν ἀξίους ἐπαίνου τιμᾶν, τοὺς δὲ ἀδικοῦντας κολάζειν.

4

.

5

.

103

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Πολιτικοῦ (p. 311 A). Τὰ μὲν γὰρ σωφρόνων ἀρχόντων ἤθη σφόδρα μὲν εὐλαβῆ καὶ δίκαια καὶ σωτήρια, δριμύτητος δὲ καί τινος ἰταμότητος ὀξείας καὶ πρακτικῆς ἐνδεῖται. Δοκεῖ γοῦν δή.

4

.

5

.

104

 Πλάτωνος Νόμων ιβʹ (p. 957 C—958 A). Πρὸς ἅπαντα χρὴ τὸν μέλλοντα δικαστὴν ἴσον ἔσεσθαι κατὰ δίκην βλέπειν τε καὶ κεκτημένον γράμματα αὐτῶν πέρι μανθάνειν· πάντων γὰρ μαθημάτων κυριώ‐
5τατον μανθάνοντα βελτίω γίγνεσθαι τὰ περὶ τοὺς νόμους
κείμενα, εἴπερ ὀρθῶς εἴη τεθέντα, γίγνοιτ’ ἄν, ἢ μάτην τοὔνομα νῷ προσῆκον κεκτῇτ’ ἂν ὁ θεῖος ἡμῖν καὶ θαυ‐ μαστὸς νόμος. καὶ δὴ καὶ τῶν ἄλλων λόγων, ὅσοι τε ἐν ποιήμασιν ἔπαινοι καὶ ψόγοι περί τινων λέγονται καὶ233 in vol. 4
10ὅσοι καταλογάδην, εἴτ’ ἐν γράμμασιν εἴτε καθ’ ἡμέραν ἐν ταῖς ἄλλαις πάσαις ξυνουσίας διὰ φιλονεικίας τε ἀμφισβητοῦνται καὶ διὰ ξυγχωρήσεων ἔστιν ὅτε καὶ μάλα ματαίων, τούτων πάντων ἂν βάσανος εἴη σαφὴς τὰ τοῦ νομοθέτου γράμματα, ἃ δεῖ κεκτημένον ἐν αὑτῷ,
15καθάπερ ἀλεξιφάρμακα τῶν ἄλλων λόγων, τὸν ἀγαθὸν δικαστὴν αὑτόν τε ὀρθοῦν καὶ αὖ τὴν πόλιν, τοῖς μὲν ἀγαθοῖς μονὰς τῶν δικαίων καὶ ἐπαύξησιν παρασκευ‐ άζοντα, τοῖς δὲ κακοῖς ἐξ ἀμαθίας καὶ ἀκολασίας καὶ δειλίας καὶ ξυλλήβδην πάσης ἀδικίας εἰς τὸ δυνατὸν
20μεταβολήν, ὅσοις ἰάσιμοι δόξαι τῶν κακῶν· οἷσι δὲ ὄντως ἐπικεκλωσμέναι, θάνατον ἴαμα ταῖς οὕτω διατεθείσαις ψυχαῖς διανέμοντες, ὃ δικαίως εἴη πολλάκις ἂν εἰρημένον, ἄξιοι ἐπαίνου γίγνοιντ’ ἂν τῇ πάσῃ πόλει τοιοῦτοι δι‐ κασταὶ καὶ δικαστῶν ἡγεμόνες.

4

.

5

.

105

Τοῦ αὐτοῦ ἐκ τῆς πρὸς Δίωνα ἐπιστολῆς (p. 321 B). Ἐνθυμοῦ δὲ καὶ ὅτι δοκεῖς τισιν ἐνδεεστέρως τοῦ
προσήκοντος θεραπευτικὸς εἶναι· μὴ οὖν λανθανέτω σε ὅτι διὰ τοῦ ἀρέσκειν τοῖς ἀνθρώποις καὶ τὸ πράττειν234 in vol. 4
5ἐστίν, ἡ δ’ αὐθάδεια ἐρημίᾳ ξύνοικος.

4

.

5

.

106

 Ξενοφῶντος ἐκ τοῦ Οἰκονομικοῦ (4, 19). Ἐγὼ δὲ καὶ τοῦτο ἡγοῦμαι μέγα τεκμήριον ἄρχοντος ἀρετῆς εἶναι, ᾧ ἂν ἑκόντες ἕπωνται καὶ ἐν τοῖς δεινοῖς παραμένειν ἐθέλωσιν.

4

.

5

.

107

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Πολιτικοῦ (p. 305 B—C). Ἴθι δὴ καὶ τὴν τῶν δικαστῶν [τὴν] τῶν ὀρθῶς δικα‐ ζόντων θεασώμεθα δύναμιν. —Πάνυ μὲν οὖν. —Ἆρ’ οὖν ἐπὶ πλέον τι δύναται τοῦ περὶ τὰ ξυμβόλαια πάνθ’
5ὅσα κεῖται νόμιμα παρὰ νομοθέτου βασιλέως παρα‐ λαβοῦσα, κρίνειν εἰς ἐκεῖνα σκοποῦσα τά τε δίκαια ταχθέντ’ εἶναι καὶ ἄδικα, τὴν αὑτῆς ἰδίαν ἀρετὴν παρεχομένη τοῦ μήθ’ ὑπό τινων δώρων μήθ’ ὑπὸ φόβων μήτ’ οἴκτων μήθ’ ὑπό τινος ἄλλης ἔχθρας μηδὲ φιλίας ἡττηθεῖσα
10παρὰ τὴν τοῦ νομοθέτου τάξιν ἐθέλειν ἂν τἀλλήλων ἐγκλήματα διαιρεῖν; —Οὔκ, ἀλλὰ σχεδὸν ὅσον εἴρηκας ταύτης ἐστὶ τῆς δυνάμεως ἔργον.

4

.

5

.

108

 Ξενοφῶντος ἐν τῷ ηʹ τῆς Κύρου παιδείας (c. 1, 1). Πολλάκις μὲν δή, ὦ ἄνδρες, καὶ ἄλλοτε κατενόησα ὅτι ἄρχων ἀγαθὸς οὐδὲν διαφέρει πατρὸς ἀγαθοῦ· οἵ τε
γὰρ πατέρες προνοοῦσι τῶν παίδων, ὅπως μήποτε αὐτοὺς235 in vol. 4
5τἀγαθὰ ἐπιλείψῃ, Κῦρός τε μοι δοκεῖ νῦν συμβουλεύειν ἡμῖν ἀφ’ ὧν ἂν μάλιστα εὐδαιμονοῦντες διατελοίημεν.

4

.

5

.

109

 Ξενοφῶντος ἐκ τοῦ Ἱέρωνος (9, 1—8. 10). Ἐπιμέλειαί γε μέντοι μοι δοκοῦσιν αἱ μὲν πάνυ πρὸς ἔχθραν ἄγειν, αἱ δὲ πάνυ διὰ χαρίτων εἶναι. τὸ μὲν γὰρ διδάσκειν τε ἅ ἐστι βέλτιστα καὶ τὸν κάλλιστα ταῦτα ἐξ‐
5εργαζόμενον ἐπαινεῖν 〈καὶ〉 τιμᾶν, αὕτη μὲν ἡ ἐπιμέλεια διὰ χαρίτων γίγνεται, τὸ δὲ τὸν ἐνδεῶς τι ποιοῦντα λοι‐ δορεῖν τε καὶ ἀναγκάζειν καὶ ζημιοῦν καὶ κολάζειν, ταῦτα δὲ ἀνάγκη δι’ ἀπεχθείας μᾶλλον γίγνεσθαι. ἐγὼ οὖν φημι ἀνδρὶ ἄρχοντι τὸ μὲν ἀνάγκης δεόμενον ἄλλοις προστακτέον
10εἶναι κολάζειν, τὸ δὲ τὰ ἆθλα ἀποδιδόναι δι’ ἑαυτοῦ ποιητέον. ὡς δὲ ταῦτα καλῶς ἔχει, μαρτυρεῖ τὰ γιγνό‐ μενα. καὶ γὰρ ὅταν χοροὺς βουλώμεθα ἡμῖν ἀγωνίζε‐ σθαι, ἆθλα μὲν ὁ ἄρχων προτίθησιν, ἀθροίζειν δὲ αὐτοὺς προστέτακται χορηγοῖς καὶ ἄλλοις διδάσκειν καὶ ἀνάγκην
15προστιθέναι τοῖς ἐνδεῶς τι ποιοῦσιν. οὐκοῦν εὐθὺς ἐν τούτοις τὰ μὲν ἐπιχάριτα διὰ τοῦ ἄρχοντος ἐγένετο, τὰ δὲ ἀντίτυπα δι’ ἄλλων. τί οὖν κωλύει καὶ τἄλλα τὰ
πολιτικὰ οὕτω περαίνεσθαι; ..... καὶ ἆθλα προτεθείη εὐταξίας, εὐοπλίας, ἱππικῆς καὶ ἀλκῆς 〈τῆσ〉 ἐν τῷ πολέμῳ236 in vol. 4
20καὶ δικαιοσύνης 〈τῆσ〉 ἐν τοῖς συμβολαίοις, εἰκὸς καὶ ταῦτα πάντα διὰ φιλονεικίας ἐντόνως ἀσκεῖσθαι. καὶ νὴ Δία ὁρμῷντό γ’ ἂν θᾶσσον ὅποι δέοι τιμῆς ὀρεγόμενοι καὶ χρήματα θᾶσσον ἂν εἰσφέροιντο, ὁπότε τούτου καιρὸς εἴη, καὶ τὸ πάντων γε χρησιμώτατον, ἥκιστα δὲ εἰθισμένον
25διὰ φιλονεικίας πράσσεσθαι, ἡ γεωργία καὶ αὐτὴ ἂν πολὺ ἐπιδοίη, εἴ τις ἆθλα προτιθείη τοῖς μάλιστα τὴν γῆν ἐξεργαζομένοις, καὶ τοῖς εἰς τοῦτο τῶν πολιτῶν ἐρρω‐ μένως τρεπομένοις πολλὰ ἂν ἀγαθὰ περαίνοιτο. καὶ γὰρ 〈αἱ〉 πρόσοδοι αὔξοιντ’ ἄν, καὶ ἡ σωφροσύνη πολὺ μᾶλλον
30σὺν τῇ ἀσχολίᾳ συμπαρομαρτοῖ. καὶ μὴν κακουργίαι γε ἧσσον τοῖς ἐνεργοῖς ἐμφύονται. ὡς δὲ συνελόντι εἰπεῖν, εἰ καὶ κατὰ πάντων ἐμφανὲς εἴη, ὅτι ὁ ἀγαθόν τι εἰση‐ γούμενος οὐκ ἀτίμητος ἔσται, πολλοὺς ἂν καὶ τοῦτο ἐξορμήσειεν ἔργον ποιεῖσθαι τὸ σκοπεῖσθαί τι ἀγαθόν.
35καὶ ὅταν πολλοῖς περὶ τῶν ὠφελίμων μέλῃ, ἀνάγκη εὑρίσκεσθαί τε μᾶλλον καὶ ἐπιτελεῖσθαι.

4

.

5

.

110

Λυσίου (fr. 88 p. 376 Th.). Εἰ μὲν οἷόν τ’ ἦν ἐκ τῶν προτέρων λόγων τὰ δίκαια
γιγνώσκειν, οὐδὲν ἂν ἔδει τοὺς φεύγοντας ἀπολογεῖσθαι ἀλλ’ ἀκριτὶ ἀποθνῄσκειν· ἐπεὶ δὲ τὰ ψευδῆ λέγειν δυνα‐237 in vol. 4
5τόν ἐστι τοῖς κατηγοροῦσι, δίκαιον ἀμφοτέρων τῶν ἀν‐ τιδίκων ἀκούσαντας τηνικαῦτα τὴν περὶ τοῦ δικαίου ψῆφον φέρειν.

4

.

5

.

111

 Τοῦ αὐτοῦ (fr. 89 p. 376 Th.). Προσήκει δ’ ὑμῖν περὶ ψυχῆς δικάζουσι μὴ παρα‐ νομεῖν, ἀλλ’ εὐσεβεῖν· μηδὲ θορύβῳ τὰ πράγματα κρίνειν, ἀλλὰ σιωπῇ τὰ δίκαια γιγνώσκειν.

4

.

5

.

112

Πυθαγόρου. Οἱ μὴ κολάζοντες τοὺς κακοὺς βούλονται ἀδικεῖσθαι
τοὺς ἀγαθούς.238 in vol. 4

4

.

6

t

ΟΤΙ ΚΑΛΛΙΣΤΟΝ Η ΜΟΝΑΡΧΙΑ.

4

.

6

.

1

 Ὁμήρου (Il. II 204). Οὐκ ἀγαθὸν πολυκοιρανίη· εἷς κοίρανος ἔστω, εἷς βασιλεύς.

4

.

6

.

2

 Τοῦ αὐτοῦ (Il. II 196). Θυμὸς δὲ μέγας ἐστὶ διοτρεφέων βασιλήων. τιμὴ δ’ ἐκ Διός ἐστι, φιλεῖ δέ ἑ μητίετα Ζεύς.

4

.

6

.

3

 Εὐριπίδου Φοινίσσαις (503 ss.). Ἐγὼ γὰρ οὐδέν, μῆτερ, ἀποκρύψας ἐρῶ, ἄστρων ἂν ἔλθοιμ’ αἰθέρος πρὸς ἀντολὰς καὶ γῆς ἔνερθε δυνατὸς ὢν δρᾶσαι τάδε,
5τὴν θεῶν μεγίστην ὥστ’ ἔχειν τυραννίδα.

4

.

6

.

4

Τοῦ αὐτοῦ Φοινίσσαις (524 s.). Εἴπερ γὰρ ἀδικεῖν χρή, τυραννίδος πέρι
κάλλιστον ἀδικεῖν, τἄλλα δ’ εὐσεβεῖν χρεών.239 in vol. 4

4

.

6

.

5

 Τοῦ αὐτοῦ Ἀρχελάῳ (fr. 250 N.2). Τυραννίδ’ ἣ θεῶν δευτέρα νομίζεται· τὸ μὴ θανεῖν γὰρ οὐκ ἔχει, τὰ δ’ ἄλλ’ ἔχει.

4

.

6

.

6

Τοῦ αὐτοῦ Αἰγεῖ (fr. 8 N.2). Ἀνδρὸς † ὑπ’ ἐσθλοῦ καὶ τυραννεῖσθαι καλόν.

4

.

6

.

7

 Ἡσίοδος ἐν Θεογονίᾳ (96 s.). Ἐκ δὲ Διὸς βασιλῆες· ὃ δ’ ὄλβιος, ὅν τινα Μοῦσαι φίλωνται· γλυκερή οἱ ἀπὸ στόματος ῥέει αὐδή.

4

.

6

.

8

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Κλειτοφῶντος (p. 408 B). Ἔστιν ἄρα καθάπερ πλοίου παραδόντι τὰ πηδάλια τῆς διανοίας ἄλλῳ, τῷ μαθόντι τὴν κυβερνητικήν, ἣν δὴ σὺ πολιτικήν, ὦ Σώκρατες, ἐπονομάζεις πολλάκις, τὴν
5αὐτὴν δὲ ταύτην δικαστικήν τε καὶ δικαιοσύνην ὡς ἔστιν λέγων.

4

.

6

.

9

 Ἰσοκράτους Νικοκλῆς ἢ Κύπριοι (§ 15 p. 29 d). Αἱ μὲν τοίνυν ὀλιγαρχίαι καὶ δημοκρατίαι τὰς ἰσό‐ τητας τοῖς μετέχουσι τῶν πολιτειῶν ζητοῦσι, καὶ τοῦτο
εὐδοκιμεῖ παρ’ αὐταῖς, ἐὰν μηδὲν ἕτερος ἑτέρου δύνηται240 in vol. 4
5πλέον ἔχειν, ὃ τοῖς πονηροῖς συμφέρον ἐστίν. αἱ δὲ μοναρχίαι πλεῖστον μὲν νέμουσι τῷ βελτίστῳ, δευτέρῳ δὲ τῷ μετ’ ἐκεῖνον, τρίτῳ δὲ καὶ τετάρτῳ καὶ τοῖς ἄλλοις κατὰ τὸν αὐτὸν λόγον. καὶ ταῦτ’ εἰ μὴ πανταχοῦ καθ‐ έστηκεν, ἀλλὰ τό γε βούλημα τῆς πολιτείας τοιοῦτόν ἐστι.

4

.

6

.

10

 Τοῦ αὐτοῦ (§ 16 p. 29 e). Καὶ μὴν εἰ δεῖ διορᾶν καὶ τὰς φύσεις τῶν ἀνθρώπων καὶ τὰς πράξεις, ἅπαντες ἂν τὰς τυραννίδας μᾶλλον ὁμο‐ λογήσαιεν. καίτοι τίς οὐκ ἂν εὔξαιτο τῶν εὖ φρονούντων
5τοιαύτης πολιτείας μετέχειν, ἐν ᾗ μὴ διαλήσει χρηστὸς ὤν, μᾶλλον ἢ φέρεσθαι μετὰ τοῦ πλήθους μὴ γιγνωσκό‐ μενος, ὁποῖός τίς ἐστιν;

4

.

6

.

11

 Τοῦ αὐτοῦ (§ 16 p. 30 a). Ἀλλὰ μὴν καὶ πραοτέραν τοσούτῳ δικαίως ἂν αὐτὴν εἶναι κρίναιμεν, ὅσῳ περ ῥᾷόν ἐστιν ἑνὸς ἀνδρὸς γνώμῃ προσέχειν τὸν νοῦν μᾶλλον ἢ πολλαῖς καὶ παντοδαπαῖς
5διανοίαις ζητεῖν ἀρέσκειν.

4

.

6

.

12

 Τοῦ αὐτοῦ (§ 17 p. 30 b). Οἱ μὲν τοίνυν κατ’ ἐνιαυτὸν εἰς τὰς ἀρχὰς εἰσιόντες πρότερον ἰδιῶται γίγνονται πρὶν αἰσθέσθαι τι τῶν τῆς πόλεως καὶ λαβεῖν ἐμπειρίαν αὐτῶν· οἱ δ’ ἀεὶ τοῖς αὐτοῖς
5ἐπιστατοῦντες, ἢν καὶ τὴν φύσιν καταδεεστέραν ἔχωσιν, ἀλλὰ ταῖς ἐμπειρίαις πολὺ τῶν ἄλλων προέχουσιν.

4

.

6

.

13

Τοῦ αὐτοῦ (§ 18 p. 30 c).
Ἔπειθ’ οἱ μὲν πολλῶν καταμελοῦσιν εἰς ἀλλήλους ἀποβλέποντες, οἱ δ’ οὐδενὸς ὀλιγωροῦσιν, εἰδότες ὅτι πάντα δεῖ δι’ αὑτῶν γίγνεσθαι.241 in vol. 4

4

.

6

.

14

 Τοῦ αὐτοῦ (§ 18 p. 30 c). Πρὸς δὲ τούτοις, οἱ μὲν 〈ἐν〉 ταῖς ὀλιγαρχίαις καὶ ταῖς δημοκρατίαις διὰ τὰς πρὸς σφᾶς αὐτοὺς φιλονεικίας λυμαίνονται τοῖς κοινοῖς· οἱ δ’ ἐν ταῖς μοναρχίαις ὄντες,
5οὐκ ἔχοντες ὅτῳ φθονήσουσιν, περὶ ἁπάντων ὡς οἷόν τε ἐστὶ τὰ βέλτιστα πράττουσιν.

4

.

6

.

15

 Τοῦ αὐτοῦ (§ 19 p. 30 d). Ἔπειθ’ οἱ μὲν ὑστεροῦσι τῶν πραγμάτων· τὸν μὲν γὰρ πλεῖστον χρόνον ἐπὶ τοῖς ἰδίοις διατρίβουσιν, ἐπειδὰν δὲ εἰς τὰ συνέδρια συνέλθωσι, πλεονάκις ἄν τις αὐτοὺς
5εὕροι διαφερομένους ἢ κοινῇ βουλευομένους· οἱ δ’ οὔτε συνεδρίων οὔτε χρόνων αὐτοῖς ἀποδεδειγμένων ἀλλὰ καὶ τὰς ἡμέρας καὶ τὰς νύκτας ἐπὶ ταῖς πράξεσιν ὄντες οὐκ ἀπολείπονται τῶν καιρῶν, ἀλλ’ ἕκαστον ἐν τῷ δέοντι πράττουσιν.

4

.

6

15a

 Τοῦ αὐτοῦ (§ 20 p. 30 e). Ἔτι δὲ οἱ μὲν δυσμενῶς ἔχουσι, καὶ βούλοιντ’ ἂν καὶ τοὺς πρὸ αὑτῶν ἄρχοντας καὶ τοὺς ἐφ’ αὑτοῖς ὡς κάκιστα διοικῆσαι τὴν πόλιν, ἵν’ ὡς μεγίστην δόξαν αὐτοὶ λαμ‐
5βάνωσιν· οἱ δὲ διὰ παντὸς τοῦ βίου κύριοι τῶν πραγμάτων ὄντες εἰς ἅπαντα τὸν χρόνον καὶ τὰς εὐνοίας ἔχουσι.

4

.

6

.

16

Τοῦ αὐτοῦ (§ 21 p. 31 a).
Τὸ δὲ μέγιστον· τοῖς γὰρ κοινοῖς οἱ μὲν ὡς ἰδίοις. οἱ δὲ ὡς ἀλλοτρίοις προσέχουσι τὸν νοῦν, καὶ συμβούλοις χρῶνται περὶ αὐτῶν οἱ μὲν τῶν ἀστῶν τοῖς τολμηροτάτοις,242 in vol. 4
5οἱ δὲ ἐξ ἁπάντων ἐκλεξάμενοι τοὺς φρονιμωτάτους, καὶ τιμῶσιν οἱ μὲν τοὺς ἐν τοῖς ὄχλοις εἰπεῖν δυναμένους, 〈οἱ δὲ τοὺς χρῆσθαι τοῖς πράγμασιν ἐπισταμένουσ〉.

4

.

6

.

17

 Τοῦ αὐτοῦ (§ 22 p. 31 b). Οὐ μόνον δὲ ἐν τοῖς ἐγκυκλίοις καὶ τοῖς κατὰ τὴν ἡμέραν ἑκάστην γιγνομένοις αἱ μοναρχίαι διαφέρουσιν, ἀλλὰ καὶ τὰς ἐν τῷ πολέμῳ πλεονεξίας ἁπάσας περιει‐
5λήφασι. καὶ γὰρ παρασκευάσασθαι δυνάμεις καὶ χρή‐ σασθαι ταύταις, ὥστε καὶ λαθεῖν καὶ ὀφθῆναι, καὶ τοὺς μὲν πεῖσαι, τοὺς δὲ βιάσασθαι, τοὺς δὲ ταῖς ἄλλαις θεραπείαις προσαγαγέσθαι μᾶλλον αἱ τυραννίδες τῶν ἄλλων πολιτειῶν οἷαί τε εἰσί· καὶ ταῦτα ἐκ τῶν ἔργων
10ἄν τις οὐχ ἧττον ἢ τῶν λόγων πιστεύσειεν.

4

.

6

.

18

 Τοῦ αὐτοῦ (Nicocl. § 55 p. 38 c). Μὴ μόνον δὲ τὰς φύσεις αἰτίας νομίζετε τοῦ χαλε‐ ποὺς ἢ πράους εἶναι τοὺς τυράννους, ἀλλὰ καὶ τὸν τρόπον τὸν τῶν πολιτῶν· πολλοὶ γὰρ ἤδη διὰ τὴν κακίαν τὴν
5τῶν ἀρχομένων τραχύτερον ἢ κατὰ τὴν αὑτῶν γνώμην ἄρχειν ἠναγκάσθησαν.

4

.

6

.

19

Δημοκρίτου (fr. 267 Diels2).
Φύσει τὸ ἄρχειν οἰκήιον τῷ κρέσσονι.243 in vol. 4

4

.

6

.

20

 Ἐκ τῶν Σερήνου ἀπομνημονευμάτων. Ὅτε Κροῖσος ἦρχε Λυδῶν, τὸν ἀδελφὸν μεθ’ αὑτοῦ κατέστησεν ἄρχοντα· προσελθὼν δέ τις τῶν Λυδῶν ‘ὦ βασιλεῦ‘ εἶπε ‘πάντων ἐπὶ γῆς καλῶν ὁ ἥλιος τοῖς ἀν‐
5θρώποις αἴτιός ἐστι, καὶ οὐδὲν ἂν εἴη τῶν ἐπὶ γῆς μὴ τοῦ ἡλίου ἐπιλάμποντος· ἀλλ’ εἰ θέλουσι δύο ἥλιοι γενέσθαι, κίνδυνος πάντα συμφλεχθέντα διαφθαρῆναι. οὕτως ἕνα μὲν βασιλεύοντα δέχονται Λυδοὶ καὶ σωτῆρα πιστεύουσιν εἶναι, δύο δὲ ἅμα οὐκ ἂν ἀνάσχοιντο‘.

4

.

6

.

21

 Κρισπίνου κατὰ Διονυσίου. Ὅτι βασιλέως μὲν καὶ τὸ βλέμμα ἀρκεῖ μόνον· κἂν ἴδῃ μόνον, τὸ ἀληθὲς βεβασάνισται.

4

.

6

.

22

 Ἐκφάντου 〈Πυθαγορείου〉 ἐκ τοῦ Περὶ βασιλείας. Ἐπὶ δὲ γᾶς ἄνθρωποι ἀπῳκισμένον χρῆμα καὶ πολὺ τᾶς καθαρωτέρας φύσιος ἐλαττούμενον καὶ πολλᾷ τᾷ γᾷ βαρυνόμενον, ὡς ἀπὸ τᾶς ματρὸς αὐτὸ μόγις ἐπᾶρθαι 〈ἄν〉,
5αἰ μὴ θεόμοιρός τις ἐμπνοίησις ἐλέῳ ζῴω συνᾶψεν αὐτὸ τῷ κρέσσονι μέρει δεικνῦσα τὰν ἱερὰν τῶ γεννάτορος
πότοψιν, ὡς ἀδύνατον ἐκείναν θεάσασθαι. ἐν δὲ τᾷ γᾷ καὶ παρ’ ἁμῖν ἀριστοφυέστατον μὲν ἄνθρωπος, θειότερον δὲ ὁ βασιλεὺς ἐν τᾷ κοινᾷ φύσει πλεονεκτῶν τῷ κρέσσονι.244 in vol. 4
10τὸ μὲν σκᾶνος τοῖς λοιποῖς ὅμοιος, οἷα γεγονὼς ἐκ τᾶς αὐτᾶς ὕλας, ὑπὸ τεχνίτα δ’ εἰργασμένος λῴστω, ὃς ἐτεχνί‐ τευσεν αὐτὸν ἀρχετύπῳ χρώμενος ἑαυτῷ ... ὡς εἴθε ἦν τᾶς ἀνθρωπίνας φύσιος δυνατὸν ἀφελὲν τὸ καὶ πειθοῦς τινος δέεσθαι· τόδε γὰρ τᾶς ἐπιγῄω φαυλότατος 〈τὸ〉 λείψανον,
15καθ’ ἃν ἐπίκαρον ὂν τὸ ζῷον αὐτᾶς οὐκ ἀμοιρεῖ· αἰ δέ πού τις καὶ ἐν αὐτῷ θειότερος ἢ κατ’ ἄλλα συσταίη, ποτ’ οὐδὲν ἂν τᾶς πειθοῦς δέοιτο.

4

.

6

.

23

 Πλάτωνος ἐκ τῆς πρὸς τοὺς οἰκείους Δίωνος ἐπι‐
στολῆς (p. 354 A—C). Λέγω γὰρ δὴ διαιτητοῦ τινα τρόπον διαλεγόμενος ὡς δυοῖν, τυραννεύσαντί τε καὶ τυραννευθέντι, ὡς ἑνὶ ἑκατέρῳ
5παλαιὰν ἐμὴν ξυμβουλήν· καὶ νῦν δὲ ὅ γ’ ἐμὸς λόγος ἂν
εἴη ξύμβουλος τυράννῳ παντὶ φεύγειν μὲν τοὔνομά τε καὶ τοὖργον τοῦτο, εἰς βασιλείαν δέ, εἰ δυνατὸν εἴη, μετα‐ βαλεῖν. δυνατὸν δέ, ὡς ἔδειξεν ἔργῳ σοφὸς ἀνὴρ καὶ ἀγαθὸς Λυκοῦργος, ὃς ἰδὼν τὸ τῶν οἰκείων γένος ἐν245 in vol. 4
10Ἄργει καὶ Μεσσήνῃ ἐκ βασιλέων εἰς τυράννων δύναμιν ἀφικομένους καὶ διαφθείραντας ἑαυτούς τε καὶ τὴν πόλιν ἑκατέρους ἑκατέραν, δείσας περὶ τῆς αὑτοῦ πόλεως ἅμα καὶ γένους, φάρμακον ἐπήνεγκε τὴν τῶν γερόντων ἀρχὴν καὶ τὸν τῶν ἐφόρων δεσμὸν τῆς βασιλικῆς ἀρχῆς σωτήριον,
15ὥστε γενεὰς τοσαύτας ἤδη μετ’ εὐκλείας σῴζεσθαι, νόμος ἐπειδὴ κύριος ἐγένετο βασιλεὺς τῶν ἀνθρώπων, ἀλλ’ οὐκ ἄνθρωποι τύραννοι νόμων.

4

.

6

.

24

 Ἡροδότου Ἱστορίας τρίτης Δαρείου δημηγορίας (80. 82). Ὀτάνης μὲν ἐκέλευεν ἐς μέσον Πέρσῃσι καταθεῖναι τὰ πρήγματα. Ἐμοὶ δὲ τὰ μὲν εἶπε Μεγάβυζος ἐς τὸ
5πλῆθος ἔχοντα δοκέει ὀρθῶς λέξαι, τὰ δὲ ἐς ὀλιγαρχίην οὐκ ὀρθῶς. τριῶν γὰρ προκειμένων, καὶ πάντων τῶν λέγω ἀρίστων ἐόντων, δήμου τε ἀρίστου καὶ ὀλιγαρχίης καὶ μουνάρχου, πολλῷ τοῦτο προέχειν λέγω. ἀνδρὸς γὰρ ἑνὸς τοῦ ἀρίστου οὐδὲν ἄμεινον ἂν φανείη· γνώμῃ γὰρ τοι‐
10αύτῃ χρώμενος ἐπιτροπεύοι ἂν ἀμωμήτως τοῦ πλήθεος, σιγῷτό τε ἂν βουλεύματα ἐπὶ δυσμενέας ἄνδρας οὕτω
μάλιστα. ἐν δὲ ὀλιγαρχίῃ πολλοῖσιν ἀρετὴν ἐπασκέουσιν ἐς τὸ κοινὸν ἔχθεα ἴδια ἰσχυρὰ φιλέει ἐγγίνεσθαι· αὐτὸς γὰρ ἕκαστος βουλόμενος κορυφαῖος εἶναι γνώμῃσί τε246 in vol. 4
15νικᾶν ἐς ἔχθεα μεγάλα ἀλλήλοισιν ἀπικνέονται, ἐξ ὧν στάσιες ἐγγίνονται, ἐκ δὲ τῶν στασίων φόνος· ἐκ δὲ τοῦ φόνου ἀπέβη εἰς μουναρχίην, καὶ ἐν τούτῳ διέδεξε, ὅσῳ ἐστὶ τοῦτο ἄριστον. δήμου τε αὖ ἄρχοντος ἀδύνατον μὴ οὐ κακότητα ἐγγίνεσθαι· κακότητος τοίνυν ἐγγινομένης,
20ἐς τὰ κοινὰ ἔχθεα μὲν οὐκ ἐγγίνεται τοῖσι κακοῖσι, φιλίαι δὲ ἰσχυραί· οἱ γὰρ κακοῦντες τὰ κοινὰ συγκύψαντες ποι‐ έουσι. τοῦτο δὲ τοιοῦτο γίνεται ἐς ὃ ἂν προστάς τις τοῦ δήμου τοὺς τοιούτους παύσῃ. ἐκ δὲ αὐτῶν θωμάζεται οὗτος δὴ ὑπὸ τοῦ δήμου, θωμαζόμενος ἐφάνη ἐὼν μούν‐
25αρχος· καὶ ἐν τούτῳ δηλοῖ καὶ οὗτος, ὡς ἡ μουναρχίη κράτιστον. ἑνὶ δ’ ἔπει πάντα συλλαβόντα εἰπεῖν, κόθεν ἡμῖν ἡ ἐλευθερίη ἐγένετο καὶ τεῦ δόντος; κότερα παρὰ δήμου ἢ ὀλιγαρχίης ἢ μουνάρχου; ἔχω τοίνυν γνώμην ἡμέας ἐλευθερωθέντας διὰ ἕνα ἄνδρα τὸ τοιοῦτο περι‐
30στέλλειν.247 in vol. 4

4

.

6

.

25

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Πολιτικοῦ (p. 276 B—E). Ἐπιμέλεια δέ γε ἀνθρωπίνης ξυμπάσης κοινωνίας οὐ‐ δεμία ἂν ἐθελήσειεν ἑτέρα μᾶλλον καὶ προτέρα τῆς βασιλικῆς φάναι καὶ κατὰ πάντων ἀνθρώπων ἀρχῆς εἶναι τέχνη. —
5Λέγεις ὀρθῶς. —Μετὰ ταῦτα δέ γε, ὦ Σώκρατες, ἆρα ἐννοοῦμεν ὅ τι πρὸς αὐτῷ δὴ τῷ τέλει συχνὸν αὖ διη‐ μαρτάνετο; —Τὸ ποῖον; —Τόδε, ὡς ἄρ’ εἰ καὶ διενο‐ ήθημεν ὅ τι μάλιστα τῆς δίποδος ἀγέλης εἶναί τινα θρεπτικὴν τέχνην, οὐδέν τι μᾶλλον ἡμᾶς ἔδει βασιλικὴν
10αὐτὴν εὐθὺς καὶ πολιτικὴν ὡς ἀποτετελεσμένην προσα‐ γορεύειν. —Τί μήν; —Πρῶτον μέν, ὁ λέγομεν, τοὔνομα μετασκευωρήσασθαι, πρὸς τὴν ἐπιμέλειαν μᾶλλον προσ‐ αγαγόντας ἢ τὴν τροφήν, ἔπειτα ταύτην τέμνειν· οὐ γὰρ σμικρὰς ἂν ἔχοι τμήσεις ἔτι. —Ποίας; —Ἧι τε τὸν
15θεῖον ἄν που διελοίμεθα νομέα χωρὶς καὶ τὸν ἀνθρώ‐ πινον ἐπιμελητήν. —Ὀρθῶς. —Αὖθις δέ γε τὴν ἀπο‐ νεμηθεῖσαν ἐπιμελητικὴν δίχα τέμνειν ἀναγκαῖον ἦν. — Τίνι; —Τῷ βιαίῳ τε καὶ ἑκουσίῳ. —Τί δή; —Καὶ ταύτῃ που τὸ πρότερον ἁμαρτάνοντες εὐηθέστερα τοῦ
20δέοντος εἰς ταὐτὸν βασιλέα καὶ τύραννον ξυνέθεμεν, ἀνομοιοτάτους ὄντας αὐτούς τε καὶ τὸν τῆς ἀρχῆς ἑκα‐
τέρου τρόπον. —Ἀληθῆ.248 in vol. 4

4

.

7

t

ΥΠΟΘΗΚΑΙ ΠΕΡΙ ΒΑΣΙΛΕΙΑΣ.

4

.

7

.

1

 Εὐριπίδου Πλεισθένει (fr. 626 N.2). Δήμῳ δὲ μήτε πᾶν ἀναρτήσῃς κράτος μήτ’ αὖ κακώσῃς, πλοῦτον ἔντιμον τιθείς, μηδ’ ἄνδρα δήμῳ πιστὸν ἐκβάλῃς ποτὲ
5μηδ’ αὖξε καιροῦ μείζον’, οὐ γὰρ ἀσφαλές, μή σοι τύραννος λαμπρὸς ἐξ αὐτοῦ φανῇ. κόλουε δ’ ἄνδρα παρὰ δίκην τιμώμενον· πόλει γὰρ εὐτυχοῦντες οἱ κακοὶ νόσος.

4

.

7

.

2

 Σοφοκλῆς Οἰδίποδι (tyr. 54 ss). Ὡς εἴπερ ἄρξεις τῆσδε γῆς, ὥσπερ κρατεῖς, σὺν ἀνδράσιν κάλλιον ἢ κενῆς κρατεῖν· ὡς οὐδέν ἐστιν οὔτε πύργος οὔτε ναῦς
5ἔρημος, ἀνδρῶν μὴ ξυνοικούντων πόλιν.

4

.

7

.

3

 Μενάνδρου (fr. 637 K.). Καλόν γε βασιλεὺς τῇ μὲν ἀνδρείᾳ κρατῶν, τὰ δὲ τοῦ βίου δίκαια διατηρῶν κρίσει.

4

.

7

.

4

Εὐριπίδου (fr. 1050 N.2).
Ἀλλ’ οὐ πρέπει τύραννον, ὡς ἐγὼ φρονῶ, οὐδ’ ἄνδρα χρηστὸν νεῖκος αἴρεσθαι κακοῖς. τιμὴ γὰρ αὕτη τοῖσιν ἀσθενεστέροις.249 in vol. 4

4

.

7

.

5

 Ὁμήρου (Il. II 24 s.). Οὐ χρὴ παννύχιον εὕδειν βουληφόρον ἄνδρα, ᾧ λαοί τ’ ἐπιτετράφαται καὶ τόσσα μέμηλε.

4

.

7

.

6

Εὐριπίδου Ἀντιγόνης (fr. 171 N.2). Δεῖ τοῖσι πολλοῖς τὸν τύραννον ἁνδάνειν.

4

.

7

.

7

 Θεοκρίτου (XIV 60 ss.). Τὰ δ’ ἄλλα δ’ ἀνήρ τις ἐλευθέρῳ οἷος ἄριστος, εὐγνώμων, φιλόμουσος, ἐρωτικός, εἰς ἄκρον ἁδύς, εἰδὼς τὸν φιλέοντα, τὸν οὐ φιλέοντ’ ἔτι μᾶλλον,
5πολλοῖς πολλὰ διδούς, αἰτεύμενος οὐκ ἀνανεύων, οἷον χρὴ βασιλῆ’· αἰτεῖν δὲ χρὴ οὐκ ἐπὶ παντί.

4

.

7

.

8

 Ὁμήρου (Il. II 53. Od. II 234. IV 690 s.). Βουλὴν μὲν πρῶτον μεγαθύμων ἷζε γερόντων. Λαῶν οἷσι ἄνασσε, πατὴρ δ’ ὡς ἤπιος ἦεν. Οὔτε τινὰ ῥέξας [κακὸν] ἐξαίσιον οὔτε τι εἰπὼν
5ἐν δήμῳ· ἥ τ’ ἐστὶ δίκη θείων βασιλήων.250 in vol. 4

4

.

7

.

9

(Hesiodi Theog. 88 ss.) Τοὔνεκα γὰρ βασιλῆες ἐχέφρονες, οὕνεκα λαοῖς βλαπτομένοις ἀγορῆφι μετάτροπα ἔργα τελεῦσι ῥηιδίως, μαλακοῖσι παραιφάμενοι ἐπέεσσι.

4

.

7

.

10

 Εὐριπίδου Ἀντιόπης (fr. 194 N.2). Ὁ δ’ ἥσυχος φίλοισί τ’ ἀσφαλὴς φίλος πόλει τ’ ἄριστος· μὴ τὰ κινδυνεύματα αἰνεῖτ’· ἐγὼ γὰρ οὔτε ναυτίλον φιλῶ
5τολμῶντα λίαν οὔτε προστάτην χθονός.

4

.

7

.

11

Εὐριπίδου (Soph. fr. 13 N.2). Σοφοὶ τύραννοι τῶν σοφῶν συνουσίᾳ.

4

.

7

.

12

Ἡσιόδου Θεογονίας (79 ss.).
Καλλιόπη τ’ εἴδει προφερεστάτη ἐστὶν ἁπασέων· ἡ γὰρ 〈καὶ〉 βασιλεῦσιν ἅμ’ αἰδοίοισιν ὀπηδεῖ. ὅν τινα τιμήσωσι Διὸς κοῦραι μεγάλοιο251 in vol. 4
5γινόμενόν τε ἴδωσι διοτρεφέων βασιλήων, τῷ μὲν ἐπὶ γλώσσῃ γλυκερὴν χείουσιν ἀοιδήν, τοῦ δ’ ἔπε’ ἐκ στόματος ῥεῖ μείλιχα· οἱ δέ νυ λαοὶ πάντες ἐς αὐτὸν ὁρῶσι διακρίνοντα θέμιστας ἰθείῃσι δίκῃσιν· ὁ δ’ ἀσφαλέως ἀγορεύων
10αἶψά τε καὶ μέγα νεῖκος ἐπισταμένως κατέπαυσε.

4

.

7

.

13

Δημοκρίτου (fr. 268 Diels2). Φόβος κολακείην μὲν ἐργάζεται, εὔνοιαν δὲ οὐκ ἔχει.

4

.

7

.

14

 Μουσωνίου (fr. XXXI H.). Οὐ πολὺν διάγουσι χρόνον οἱ πρὸς τοὺς ὑπηκόους ὑπὲρ ὧν ἂν πράττωσι μὴ τὸ ‘καθήκει μοι‘ λέγειν μεμελε‐
τηκότες, ἀλλὰ τὸ ‘ἔξεστί μοι‘.252 in vol. 4

4

.

7

.

15

 Τοῦ αὐτοῦ (fr. XXXII H.). Μὴ θέλε ἐπιτάσσειν τὰ καθήκοντα τοῖς συγγιγνώ‐ σκουσί σοι τὰ μὴ καθήκοντα πράττοντι.

4

.

7

.

16

 Τοῦ αὐτοῦ (fr. XXXIII H.). Πειρατέον καταλλακτικὸν μᾶλλον τοῖς ὑπηκόοις ἢ φοβερὸν θεωρεῖσθαι· τῷ μὲν γὰρ σεμνότης, τῷ δὲ ἀπή‐ νεια παρακολουθεῖ.

4

.

7

.

17

 Ἀναξιλάου. Ἀναξίλαος ὁ Ῥηγίου τύραννος ἐρωτηθεὶς ὑπό τινος, τί τῆς τυραννίδος μακαριώτερον, ἔφη ‘τὸ μηδέποτε εὐερ‐ γετοῦντα νικηθῆναι‘.

4

.

7

.

18

 Ξενοφῶντος. Ξενοφῶν ὁ Σωκρατικὸς φιλόσοφος ἔφη τῷ βασιλεῖ κάλλιον εἶναι τὸ τῶν χαρίτων ἀπολιπεῖν ἢ τροπαίων πλῆθος.

4

.

7

.

19

Ἡροδότου ἱστορίας γʹ (127).
Ἔνθα γὰρ σοφίης δέει, βίης ἔργον οὐδέν.253 in vol. 4

4

.

7

.

20

 Πυθαγόρου. Θέλε μᾶλλον τοὺς συνόντας σοι αἰδεῖσθαί σε ἢ φοβεῖ‐ σθαι· αἰδοῖ μὲν γὰρ πρόσεστι σέβας, φόβῳ δὲ μῖσος.

4

.

7

.

21

 Φιλίππου. Φίλιππος ὁ βασιλεὺς ἔλεγε δεῖν τὸν βασιλέα μνημο‐ νεύειν ὅτι ἄνθρωπος ὢν ἐξουσίαν εἴληφεν ἰσόθεον, ἵνα προαιρῆται καλὰ μὲν καὶ θεῖα, φωνῇ δὲ ἀνθρωπίνῃ
5χρῆται.

4

.

7

.

22

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Πολιτικοῦ (p. 305 C—D). Τόδε δὴ κατανοητέον ἰδόντι ξυναπάσας τὰς ἐπι‐ στήμας, ὅτι πολιτική γε αὐτῶν οὐδεμία ἀνεφάνη· τὴν γὰρ ὄντως βασιλικὴν οὐκ αὐτὴν δεῖ πράττειν ἀλλ’ ἄρχειν
5τῶν δυναμένων πράττειν, γιγνώσκουσαν τὴν ἀρχήν τε καὶ ὁρμὴν τῶν μεγίστων ἐν ταῖς πόλεσιν εὐκαιρίας τε πέρι καὶ ἀκαιρίας· τὰς δ’ ἄλλας τὰ προσταχθέντα δρᾶν. — Ὀρθῶς.

4

.

7

.

23

Θεοβούλου. Φεῦγε μὲν τὸν φθόνον τῶν πολλῶν, φυλάσσου δὲ
τὰς ἐπιβουλὰς τῶν μισούντων.254 in vol. 4

4

.

7

.

24

 Χείλωνος. Μετὰ τῆς ἰσχύος τὴν πραότητα σῷζε· ἵνα μὴ φοβερός, ἀλλ’ αἰδοῦς ἄξιος φαίνῃ τοῖς ἐντυγχάνουσιν.

4

.

7

.

25

 Ἰσαίου (ed. Schoem. p. 168 fr. V). Χρὴ τοὺς νόμους μὲν τίθεσθαι σφοδρῶς, πραοτέρως δὲ κολάζειν ἢ ὡς ἐκεῖνοι κελεύουσι.

4

.

7

.

26

 Σωκράτους. Σωκράτης ἔλεγεν ἀμείνονα βασιλέα εἶναι τὸν ἑαυτοῦ δυνάμενον ἄρχειν τῶν παθῶν.

4

.

7

.

27

 Δημητρίου (Ps.—Plut. reg. et imper. apophth. p. 189 D). Δημήτριος ὁ Φαληρεὺς Πτολεμαίῳ τῷ βασιλεῖ παρ‐ ῄνει τὰ περὶ βασιλείας καὶ ἡγεμονίας βιβλία κτᾶσθαι καὶ ἀναγινώσκειν· ἃ γὰρ οἱ φίλοι τοῖς βασιλεῦσιν οὐ
5θαρροῦσι παραινεῖν, ταῦτα ἐν τοῖς βιβλίοις γέγραπται.

4

.

7

.

28

 Ἰσοκράτους (ad Nicocl. § 27 p. 20 b). Φίλους κτῶ μὴ πάντας τοὺς βουλομένους, ἀλλὰ τοὺς τῆς σῆς φύσεως ἀξίους ὄντας, μηδὲ μεθ’ ὧν ἥδιστα συν‐
διατρίψεις, ἀλλὰ μεθ’ ὧν ἄριστα τὴν πόλιν διοικήσεις.255 in vol. 4

4

.

7

.

29

 Τοῦ αὐτοῦ (ibid. § 27 p. 20 b). Τοιούτους ἐφίστη τοῖς πράγμασι τοῖς μὴ διὰ σοῦ γιγνομένοις, ὡς αὐτὸς τὰς αἰτίας ἕξων ὧν ἂν ἐκεῖνοι πράξωσι.

4

.

7

.

30

 Τοῦ αὐτοῦ (ibid. § 28 p. 20 c). Πιστοὺς ἡγοῦ μὴ τοὺς ἅπαν ὅ τι ἂν ποιῇς ἢ λέγῃς ἐπαινοῦντας, ἀλλὰ τοὺς τοῖς ἁμαρτανομένοις ἐπιτιμῶντας.

4

.

7

.

31

 Τοῦ αὐτοῦ (ibid. § 28 p. 20 c). Δίδου παρρησίαν τοῖς εὖ φρονοῦσιν, ἵνα περὶ ὧν ἂν ἀμφιγνοῇς ἔχῃς τοὺς ἐπιδοκιμάζοντας.

4

.

7

.

32

 Τοῦ αὐτοῦ (ibid. § 28 p. 20 c). Διόρα καὶ τοὺς τέχνῃ κολακεύοντας καὶ τοὺς μετ’ εὐνοίας θεραπεύοντας, ἵνα μὴ πλεῖον οἱ πονηροὶ τῶν χρηστῶν ἔχωσιν.

4

.

7

.

33

 Τοῦ αὐτοῦ (ibid. § 28 p. 20 c). Ἄκουε τοὺς λόγους τοὺς περὶ ἀλλήλων καὶ πειρῶ γνωρίζειν ἅμα τούς τε λέγοντας, ὁποῖοί τινές εἰσι, καὶ περὶ ὧν ἂν λέγωσι.

4

.

7

.

34

Τοῦ αὐτοῦ (ibid. § 29 p. 20 d). Ταῖς αὐταῖς κόλαζε ζημίαις τοὺς διαβάλλοντας αἷς
περ τοὺς ἐξαμαρτάνοντας.256 in vol. 4

4

.

7

.

35

 Τοῦ αὐτοῦ (ib. § 29 p. 20 d). Ἄρχε σαυτοῦ μηδὲν ἧττον ἢ καὶ τῶν ἄλλων· καὶ τοῦτο ἡγοῦ βασιλικώτατον, ἐὰν μηδεμιᾷ δουλεύῃς τῶν ἡδονῶν, ἀλλὰ κρατῇς τῶν ἐπιθυμιῶν μᾶλλον ἢ τῶν πο‐
5λιτῶν.

4

.

7

.

36

 Τοῦ αὐτοῦ (ib. § 30 p. 20 e). Νόμιζε τῶν τιμῶν ἀληθεστάτας εἶναι μὴ τὰς ἐν τῷ φανερῷ μετὰ δέους γιγνομένας, ἀλλ’ ὅταν αὐτοὶ παρ’ αὑτοῖς ὄντες μᾶλλόν σου τὴν γνώμην ἢ τὴν τύχην θαυ‐
5μάζωσι.

4

.

7

.

37

 Τοῦ αὐτοῦ (ib. § 31 p. 21 a). Μὴ τοὺς μὲν ἄλλους ἀξίου κοσμίως ζῆν, τοὺς δὲ βασιλέας ἀτάκτως· ἀλλὰ τὴν σεαυτοῦ σωφροσύνην παρά‐ δειγμα τοῖς ἄλλοις καθίστη, γιγνώσκων ὅτι τὸ τῆς πόλεως
5ἦθος ὁμοιοῦται τοῖς ἄρχουσι.

4

.

7

.

38

 Τοῦ αὐτοῦ (ib. § 32 p. 21 d). Περὶ πλείονος ποιοῦ δόξαν καλὴν ἢ πλοῦτον μέγαν τοῖς παισὶ καταλιπεῖν· ὁ μὲν γὰρ θνητός, ἡ δ’ ἀθάνατος, καὶ δόξῃ μὲν χρήματα κτητά, δόξα δὲ χρημάτων οὐκ
5ὠνητή, καὶ τὰ μὲν καὶ τοῖς φαύλοις παραγίγνεται, τὴν δὲ
οὐχ οἷόν τε ἀλλ’ ἢ τοὺς διενεγκόντας κτήσασθαι.257 in vol. 4

4

.

7

.

39

 Τοῦ αὐτοῦ (ib. § 33 p. 21 c). Κράτιστον μὲν τῆς ἀκμῆς τῶν καιρῶν τυγχάνειν· ἐπειδὴ δὲ δυσκαταμαθήτως ἔχουσιν, ἐλλείπειν αἱροῦ μᾶλλον ἢ πλεονάζειν· αἱ γὰρ μετριότητες μᾶλλον ἐν ταῖς
5ἐνδείαις ἢ ταῖς ὑπεροχαῖς ἰσχύουσιν.

4

.

7

.

40

 Τοῦ αὐτοῦ (ib. § 35 p. 21 e). Ὅ τι ἂν ἀκριβῶσαι βουληθῇς, ὧν ἐπίστασθαι προσ‐ ήκει τοὺς βασιλέας, ἐμπειρίᾳ μέτιθι καὶ φιλοσοφίᾳ· τὸ μὲν γὰρ φιλοσοφεῖν τὰς ὁδούς σοι δείξει, τὸ δ’ ἐπ’
5αὐτῶν τῶν ἔργων γυμνάζεσθαι ἄμεινόν σε χρῆσθαι τοῖς πράγμασι ποιήσει.

4

.

7

.

41

 Τοῦ αὐτοῦ (ibid. § 35 p. 22 a). Θεώρει τὰ γιγνόμενα καὶ τὰ συμπίπτοντα καὶ τοῖς ἰδιώταις καὶ τοῖς τυράννοις· ἐὰν γὰρ τὰ παρεληλυθότα μνημονεύῃς, ἄμεινον καὶ περὶ τῶν μελλόντων βουλεύσῃ.

4

.

7

.

42

 Πλουτάρχου ἐκ τῆς ἐπιστολῆς τῆς Περὶ φιλίας (fr. XVIII 4 Bernard.). Ἡμερότητι τοίνυν καὶ εὐεργεσίᾳ μᾶλλον ἢ φόβῳ πρὸς εὔνοιαν ὑπακτέον.

4

.

7

.

43

Ἐν ταὐτῷ (fr. XVIII 5 Bern.). Ἠπίους οὖν εἶναι δεῖ μετὰ τοῦ ἔμφρονος εἰς τὸ κοινῇ
λυσιτελές.258 in vol. 4

4

.

7

.

44

 Ἀγριππίνου. Ὁ Ἀγριππῖνος ἡγεμονεύων ἐπειρᾶτο τοὺς καταδικαζο‐ μένους ὑπ’ αὐτοῦ πείθειν, ὅτι προσήκει αὐτοῖς καταδικα‐ σθῆναι. οὐ γὰρ ὡς πολέμιος αὐτοῖς, ἔφη, οὐδ’ ὡς λῃστὴς
5καταφέρω τὴν ψῆφον αὐτῶν, ἀλλ’ ὡς ἐπιμελητὴς καὶ κηδεμών, ὥσπερ καὶ ὁ ἰατρὸς τὸν τεμνόμενον παρα‐ μυθεῖται καὶ πείθει παρέχειν ἑαυτόν.

4

.

7

.

45

 Κότυς. Κότυς ὁ τῶν Θρᾳκῶν βασιλεὺς πικρὸς ἦν τῶν ὑπη‐ κόων κολαστής. τῶν οὖν φίλων τις πρὸς αὐτὸν εἶπε ‘μανία τοῦτό ἐστι καὶ οὐ βασιλεία‘· ὁ δὲ ‘ἀλλ’ ἡ ἐμή‘
5ἔφη ‘αὕτη μανία τοὺς ἀρχομένους σώφρονας ποιεῖ‘.

4

.

7

45b

 Ἀναξιλάου. Ἀναξίλαος ὁ Ῥηγίου τύραννος ἐρωτηθείς, τί μακα‐ ριστότερον τῆς τυραννίδος, ἔφη ‘τὸ εὖ πάσχοντα δύνασθαι ὑπερβάλλεσθαι.‘

4

.

7

.

46

Δημοσθένους Ὀλυνθιακῶν δευτέρου (II p. 25). Πολὺ γὰρ ῥᾷον ἔχοντας φυλάττειν ἢ κτήσασθαι
πάντα πέφυκεν.259 in vol. 4

4

.

7

.

47

 Τῶν ἑπτὰ σοφῶν (Plutarchi septem sap. conviv. p. 152 A). Ἐμοὶ μέν, ἔφη ὁ Σόλων, δοκεῖ μάλιστ’ ἂν ἔνδοξος γενέσθαι καὶ βασιλεὺς καὶ τύραννος, εἰ δημοκρατίαν ἐκ
5μοναρχίας κατασκευάσειεν τοῖς πολίταις. δεύτερος δὲ Βίας εἶπεν, εἰ ἀτρόποις χρῷτο τοῖς νόμοις τῆς πατρίδος. ἐπὶ τούτῳ δὲ ὁ Θαλῆς ἔφησεν, εὐδαιμονίαν ἄρχοντος νομί‐ ζειν, εἰ τελευτήσειε γηράσας κατὰ φύσιν. τέταρτος Ἀνά‐ χαρσις, εἰ μὴ μόνος εἴη φρόνιμος. πέμπτος δὲ Κλεό‐
10βουλος, εἰ μηδενί, ἔφη, πιστεύοι τῶν συνόντων. ἕκτος δ’ ὁ Πιττακός, εἰ τοὺς ὑπηκόους ὁ ἄρχων παρασκευάσειε φοβεῖσθαι μὴ αὐτόν, ἀλλ’ ὑπὲρ αὐτοῦ. ὕστατος δ’ ὁ Χείλων εἶπε, κάλλιστον εἶναι βασιλέα τὸν μὴ μόνου τοῦ
φοβερὸν εἶναι φροντίζοντα.260 in vol. 4

4

.

7

.

48

 Ἰσοκράτους Εὐαγόρᾳ (§ 43 p. 197 c). Ἀλλ’ οὕτω θεοφιλῶς καὶ φιλανθρώπως διῴκει τὴν πόλιν, ὥστε τοὺς ἀφικνουμένους μὴ μᾶλλον Εὐαγόραν τῆς ἀρχῆς ζηλοῦν ἢ τοὺς ἀρχομένους τῆς ἐκείνου βασιλείας.
5ἅπαντα γὰρ τὸν χρόνον διετέλεσεν οὐδένα μὲν ἀδικῶν, τοὺς δὲ χρηστοὺς τιμῶν· καὶ σφόδρα μὲν ἁπάντων ἄρχων, νομίμως δὲ τοὺς ἐξαμαρτάνοντας κολάζων.

4

.

7

.

49

 Τοῦ αὐτοῦ (§ 44 p. 197 d). Οὐδὲν μὲν συμβούλων δεόμενος, ὅμως δὲ τοῖς φίλοις συμβουλευόμενος.

4

.

7

.

50

 Τοῦ αὐτοῦ (§ 44 p. 197 d). Πολλὰ μὲν τῶν χρωμένων ἡττώμενος, ἁπάντων δὲ τῶν ἐχθρῶν περιγιγνόμενος.

4

.

7

.

51

 Τοῦ αὐτοῦ (§ 44 p. 197 d). Σεμνὸς ὢν οὐ ταῖς τοῦ προσώπου συναγωγαῖς, ἀλλὰ ταῖς τοῦ βίου κατασκευαῖς· οὐδὲ πρὸς ἓν ἀτάκτως οὐδὲ ἀνωμάλως διακείμενος, ἀλλ’ ὁμοίως τὰς ἐν τοῖς λόγοις
5ὁμολογίας ὥσπερ τὰ ἐν τοῖς ἱεροῖς διαφυλάττων.

4

.

7

.

52

 Τοῦ αὐτοῦ (§ 45 p. 197 e). Τοὺς μὲν φίλους ταῖς εὐεργεσίαις ὑφ’ αὑτὸν ποιού‐ μενος, τοὺς δὲ ἄλλους τῇ μεγαλοψυχίᾳ καταδουλούμενος.

4

.

7

.

53

Τοῦ αὐτοῦ (§ 45 p. 197 e). Μέγα φρονῶν οὐκ ἐπὶ τοῖς διὰ τύχην, ἀλλ’ ἐπὶ τοῖς
δι’ αὑτὸν γιγνομένοις.261 in vol. 4

4

.

7

.

54

 Τοῦ αὐτοῦ (§ 45 p. 198 a). Φοβερὸς ὢν οὐ τῷ πολλοῖς χαλεπαίνειν, ἀλλὰ τῷ πολὺ τῶν ἄλλων ὑπερβάλλειν.

4

.

7

.

55

Τοῦ αὐτοῦ (§ 45 p. 198 a). Ἡγούμενος τῶν ἡδονῶν, οὐκ ἀγόμενος ὑπ’ αὐτῶν.

4

.

7

.

56

 Τοῦ αὐτοῦ (§ 45 p. 198 a). Ὀλίγοις πόνοις πολλὰς ῥᾳστώνας κτώμενος, ἀλλ’ οὐ διὰ μικρᾶς ῥᾳθυμίας μεγάλους πόνους ὑπολειπόμενος.

4

.

7

.

57

 Τοῦ αὐτοῦ (§ 46 p. 198 a). Ὅλως οὐδὲν παραλείπων ὧν προσεῖναι τοῖς βασι‐ λεῦσι πρέπει, ἀλλ’ ἐξ ἑκάστης πολιτείας ἐκλεγόμενος τὸ βέλτιστον, καὶ δημοτικὸς μὲν ὢν τῇ τοῦ πλήθους θερα‐
5πείᾳ, πολιτικὸς δὲ τῇ τῆς πόλεως διοικήσει, στρατηγικὸς δὲ τῇ πρὸς τοὺς κινδύνους εὐβουλίᾳ, τυραννικὸς δὲ τῷ πᾶσι τούτοις διαφέρειν.

4

.

7

.

58

 Ἰσοκράτης Νικοκλεῖ (ad Nic. § 23 p. 19 c). Ποίει μὲν μηδὲν μετ’ ὀργῆς, δόκει δὲ τοῖς ἄλλοις, ὅταν σοι καιρὸς ᾖ. καὶ δεινὸς μὲν φαίνου τῷ μηδέν σε λανθάνειν τῶν γιγνομένων, πρᾶος δὲ τῷ τὰς τιμωρίας
5ἐλάττους ποιεῖσθαι τῶν ἁμαρτανομένων.262 in vol. 4

4

.

7

.

59

 Πλάτωνος ἐκ τῆς πρὸς τοὺς Δίωνος οἰκείους ἐπι‐
στολῆς (p. 354 E). Δουλεία γὰρ καὶ ἐλευθερία ὑπερβάλλουσα μὲν ἑκα‐ τέρα πάγκακον, ἔμμετρος δὲ οὖσα πανάγαθον· μετρία δὲ
5ἡ θεῷ δουλεία, ἄμετρος δὲ ἡ τοῖς ἀνθρώποις· θεὸς δὲ ἀνθρώποις σώφροσι νόμος, ἄφροσι δὲ ἡδονή.

4

.

7

.

60

 Ξενοφῶντος ἐν τῷ ηʹ τῆς Κύρου Παιδείας (c. 2, 14). Καὶ λόγος δὲ αὐτοῦ ἀπομνημονεύεται, ὡς λέγοι παρα‐ πλήσια ἔργα εἶναι νομέως ἀγαθοῦ καὶ βασιλέως ἀγαθοῦ. τόν τε γὰρ νομέα χρῆναι ἄρα, ἔφη, εὐδαίμονα ποιοῦντα
5τὰ κτήνη χρῆσθαι αὐτοῖς, ἣ δὴ προβάτων εὐδαιμονία, τόν τε βασιλέα ὡσαύτως εὐδαίμονας πόλεις καὶ ἀνθρώ‐ πους ποιοῦντα χρῆσθαι αὐτοῖς.

4

.

7

.

61

 Διωτογένεος Πυθαγορείου ἐκ τοῦ Περὶ βασιλείας. Βασιλεύς κ’ εἴη ὁ δικαιότατος, δικαιότατος δὲ ὁ νομιμώτατος. ἄνευ μὲν γὰρ δικαιοσύνας οὐδεὶς ἂν εἴη βασιλεύς, ἄνευ δὲ νόμω δικαιοσύνα. τὸ μὲν γὰρ δίκαιον
5ἐν τῷ νόμῳ ἐντί, ὁ δέ γε νόμος αἴτιος τῶ δικαίω, ὁ δὲ βασιλεὺς ἤτοι νόμος ἔμψυχός ἐντι ἢ νόμιμος ἄρχων· διὰ ταῦτ’ ὦν 〈ὁ〉 δικαιότατος καὶ νομιμώτατος. ἔργα δὲ
βασιλέως τρία, τό τε στραταγὲν καὶ δικασπολὲν καὶ θεραπεύεν θεώς· στραταγὲν μὲν ὦν καλῶς δυνασεῖται.263 in vol. 4
10πολεμὲν καλῶς ἐπισταθείς, δικασπολὲν δὲ καὶ διακούεν πάντων τῶν ὑπ’ αὐτὸν φύσιν δικαίω καὶ νόμω καλῶς ἐκμαθών, θεραπεύεν δὲ τὼς θεὼς εὐσεβῶς καὶ ὁσίως φύσιν θεῶ καὶ ἀρετὰν ἐκλογισάμενος. ὥστε ἀνάγκα τὸν τέλῃον βασιλέα στραταγόν τε ἀγαθὸν ἦμεν καὶ δικαστὰν
15καὶ ἱερέα· ταῦτα γὰρ καὶ ἀκόλουθα καὶ πρέποντα ἐντὶ βασιλέως ὑπεροχᾷ τε καὶ ἀρετᾷ. κυβερνάτα μὲν γὰρ ἔργον ἐντὶ τὰν ναῦν σῴζεν, ἁνιόχω δὲ τὸ ἅρμα, ἰατρῶ δὲ τὼς νοσίοντας, βασιλέως δὲ καὶ στραταγῶ τὼς ἐν πολέμῳ κινδυνεύοντας. ὧ γὰρ ἕκαστος ἁγεμών ἐντι συστά‐
20ματος, τούτω καὶ ἐπιστάτας καὶ δαμιουργός. καὶ μὰν τό τε δικασπολὲν καὶ διανέμεν τὸ δίκαιον, ξυνᾷ μὲν καθόλω ἰδίᾳ δὲ καθ’ ἕκαστον, οἰκῇον βασιλέως ὥσπερ θεῶ ἐν τῷ κόσμῳ 〈ὧ〉 ἁγεμών τε καὶ προστάτας ἐντί, ξυνᾷ μὲν τῷ ποτὶ μίαν ἀρχάν τε καὶ ἁγεμονίαν τὸ ὅλον ξυναρμόσθαι,
25καθ’ ἕκαστον δὲ τῷ καὶ τὰ κατὰ μέρος 〈ποτ〉τὰν αὐτὰν ἁρμονίαν τε καὶ ἁγεμονίαν συναρμόζεσθαι. ἔτι δ’ ἐν τῷ
ποιὲν εὖ καὶ εὐεργετὲν τὼς ὑποτεταγμένως ὁ βασιλεύς ἐντι· ταῦτα δ’ οὐκ ἄνευ δικαιοσύνας καὶ νόμω. τό γε μὰν τρίτον, λέγω δὲ τὸ θεραπεύεν τὼς θεώς, βασιλέως264 in vol. 4
30ἀντάξιον· δεῖ γὰρ τὸ ἄριστον ὑπὸ τῶ ἀρίστω τιμᾶσθαι καὶ τὸ ἁγεμονέον ὑπὸ τῶ ἁγεμονέοντος. τῶν μὲν ὦν φύσει τιμιωτάτων ἄριστον ὁ θεός, τῶν δὲ περὶ γᾶν καὶ τὼς ἀνθρώπως ὁ βασιλεύς. ἔχει δὲ καὶ ὡς θεὸς ποτὶ κόσμον βασιλεὺς ποτὶ πόλιν· καὶ ὡς πόλις ποτὶ κόσμον
35βασιλεὺς ποτὶ θεόν. ἁ μὲν γὰρ πόλις ἐκ πολλῶν καὶ διαφερόντων συναρμοσθεῖσα κόσμω σύνταξιν καὶ ἁρμονίαν μεμίμαται, ὁ δὲ βασιλεὺς ἀρχὰν ἔχων ἀνυπεύθυνον, καὶ αὐτὸς ὢν νόμος ἔμψυχος, θεὸς ἐν ἀνθρώποις παρεσχαμά‐ τισται.

4

.

7

.

62

 Ἐν ταὐτῷ. Ὅθεν δεῖ τὸν βασιλέα μὴ νικῆσθαι ὑφ’ ἁδονᾶς, ἀλλ’ αὐτὸν νικῆν ταύταν, μηδ’ ὅμοιον ἦμεν τοῖς πολλοῖς ἀλλὰ ἐπὶ πολλὸν διαφέροντα τούτων, μηδ’ ἔργον ἁγεῖσθαι τὰν
5ἁδονὰν ἀλλὰ μᾶλλον τὰν ἀνδραγαθίαν· ἅμα δὲ καὶ πρέ‐ πει τὸν ἁτέρων ἄρχεν χρῄζοντα τῶν αὐταυτῶ παθέων πρᾶτον δύνασθαι ἄρχεν. περί γε μὰν τᾶς πλεονεκτίας ὅδε λόγος· δεῖ γὰρ ἐς τοῦτο πεπᾶσθαι τὰ χρήματα, ὥστε φίλως εὐεργετὲν καὶ δεομένως ὑπολαμβάνεν, καὶ ἐχθρὼς
10δὲ μετὰ δίκας ἀμύνεσθαι· ἁδίστα γὰρ ἁ μετ’ ἀρετᾶς ἀπόλαυσις τᾶς εὐτυχίας. ὁ δ’ αὐτὸς τρόπος καὶ περὶ τᾶς ὑπεροχᾶς· δεῖ γὰρ καθυπερέχεν τὼς ἄλλως ἀρετᾷ καὶ κατταύταν ἄξιον κρίνεσθαι τῶ ἄρχεν, ἀλλὰ μὴ καττὸν πλοῦτον ἢ τὰν δύναμιν ἢ τὰν ῥώμαν τὰν τῶν ὅπλων· ὃ265 in vol. 4
15μὲν γάρ τι κοινόν ἐντι καὶ τῶν τυχόντων, ὃ δὲ κοινὸν καὶ τῶν ἀλόγων ζῴων, ὃ δὲ κοινὸν καὶ τῶν τυράννων, ὃ δὲ μόνον ἴδιον τῶν ἀγαθῶν ἀνθρώπων. ὥστε ὅστις βασι‐ λεὺς σώφρων μέν ἐντι περὶ τὰς ἁδονάς, κοινωνατικὸς δὲ περὶ τὰ χρήματα, φρόνιμος δὲ καὶ δεινὸς περὶ τὰν ἀρε‐
20τάν, οὗτός κα εἴη καττὰν ἀλάθῃαν βασιλεύς. ἔχει δὲ καὶ ὁ δᾶμος τῶν μερέων τᾶς τῶ ἀνθρώπω ψυχᾶς τὰν ἀνα‐ λογίαν ταύταν τῶν ἀγαθῶν καὶ τῶν κακῶν· ἁ μὲν γὰρ πλεονεκτία γίνεται περὶ τὸ ἁγούμενον μέρος τᾶς ψυχᾶς, λογικὰ γὰρ ἁ ἐπιθυμία· ἁ δὲ φιλοτιμία καὶ θηριότας
25περὶ τὸ θυμοειδές, τοῦτο γὰρ τὸ ζέον καὶ δυναμικὸν μέρος τᾶς ψυχᾶς· ἁ δὲ φιλαδονία περὶ τὸ ἐπιθυματικόν. τοῦτο γὰρ 〈τὸ〉 θῆλυ καὶ ὑγρὸν μέρος τᾶς ψυχᾶς· ἁ δέ γε ἀδικία τελῃοτάτα κακία καὶ σύνθετος ἔασσα περὶ ὅλαν γίνεται τὰν ψυχάν. ὅθεν ὡς λύραν καὶ πόλιν εὐνομου‐
30μέναν δεῖ συναρμόσασθαι βασιλέα ὅρον δικαιότατον καὶ νόμω τάξιν ἐν αὐτῷ πρᾶτον καταστασάμενον, εἰδότα διότι τῶ πλάθεος, ὧ δέδωκεν ὁ θεὸς αὐτῷ τὰν ἁγεμονίαν, ἁ
συναρμογὰ ποτ’ αὐτὸν ὀφείλει συναρμοσθῆμεν. ποτὶ δὲ τοῖς ἀγορευμένοις δεῖ καὶ θέσιας καὶ ἕξιας ἐπιπρεπέας266 in vol. 4
35ἐπιταδεύεν τὸν ἀγαθὸν βασιλέα, πολιτικῶς αὐτὸν πλάσ‐ σοντα καὶ πραγματειωδέως, ὅπως μήτε τραχὺς φαίνηται τοῖς πλάθεσι μήτ’ εὐκαταφρόνητος, ἀλλὰ καὶ ἁδὺς καὶ ἀμφιστραφής. τεύξεται δὲ τούτων, αἴκα πρᾶτον μὲν σεμ‐ νὸς ᾖ καὶ ἐκ τῶ ἰδὲν καὶ ἐκ τῶ ἀκοῦσαι καὶ ἐκ τῶ ἄξιος
40ἐπιφαίνεσθαι τᾶς ἀρχᾶς, δεύτερον δὲ χρηστὸς καὶ ἐκ τᾶς ἐντεύξιος καὶ ἐκ τᾶς ποτιβλέψιος καὶ ἐκ τᾶς εὐεργεσίας. τρίτον δὲ δεινὸς καὶ ἐκ τᾶς μισοποναρίας καὶ ἐκ τᾶς κολάσιος καὶ ἐκ τᾶς ἐπιταχύσιος καὶ ὅλως ἐκ τᾶς ἐμπει‐ ρίας καὶ τριβᾶς τᾶς περὶ τὸ βασιλεύεν. ἁ μὲν γὰρ σεμνό‐
45τας θεόμιμον ὑπάρχουσα πρᾶγμα δύναται θαυμαζόμενον καὶ τιμώμενον αὐτὸν παρέχεσθαι τοῖς πλάθεσιν, ἁ δὲ χρηστότας φιλεύμενον καὶ ἀγαπαζόμενον, ἁ δὲ δεινότας φοβερὸν μὲν καὶ ἀνίκατον ποτὶ πολεμίως, μεγαλόψυχον δὲ καὶ θαρσαλέον ποτὶ φίλως. δεῖ δὲ τὰν σεμνότατα

4

.

7

.

62

(50)

καθεστάσθαι περὶ αὐτὸν μηδὲν ταπεινὸν ἐπιταδεύοντα μηδὲ τῶν πολλῶν ἀντάξιον ἀλλὰ τῶν θαυμαινομένων καὶ τῶν ἁγεμονίᾳ καὶ σκαπτουχίᾳ ποτιφυῶν, ἁμιλλώμε‐ νον ἀεὶ μὴ τοῖς μῃόνεσσι μηδὲ τοῖς ἴσοις ἀλλὰ τοῖς
μεζόνεσσι, καὶ καττὸ μέγεθος τᾶς ἁγεμονίας ἁδονὰς ὑπο‐267 in vol. 4
55λαμβάνοντα μεγίστας ἦμεν τὰς ἐπὶ τοῖς καλοῖς ἔργοις καὶ μεγάλοις, ἀλλὰ μὴ τὰς ἐπὶ τοῖς ἀπολαύστοις, χωρί‐ ζοντα μὲν ἑαυτὸν ἀπὸ τῶν ἀνθρωπίνων παθέων, συνεγγί‐ ζοντα δὲ τοῖς θεοῖς, οὐ δι’ ὑπεραφανίαν ἀλλὰ διὰ μεγα‐ λοφροσύναν καὶ μέγεθος ἀρετᾶς ἀνυπέρβλατον, τοιαύταν
60αὑτῷ ἐπιπρέπῃαν καὶ προστασίαν ἀμφιβαλλόμενον καὶ καττὰν ὄψιν καὶ καττὼς λογισμὼς καὶ καττὰ ἐνθυμά‐ ματα καὶ καττὸ ἆθος τᾶς ψυχᾶς καὶ καττὰς πράξιας καὶ καττὰν κίνασιν καὶ καττὰν θέσιν τῶ σώματος, ὥστε τὼς ποταυγασμένως αὐτὸν κατακοσμαθῆμεν καταπεπλαγμένως
65αἰδοῖ καὶ σωφροσύνᾳ τε 〈καὶ〉 διαθέσει τᾷ περὶ τὰν ἐπι‐ πρέπῃαν. οὐ γὰρ μῇον αὐλῶ καὶ ἁρμονίας 〈ἁ〉 τῶ ἀγα‐ θῶ βασιλέως ποταύγασις ὀφείλει τρέπεν τὰς ψυχὰς τῶν ποταυγασμένων. καὶ περὶ μὲν σεμνότατος ἅλις εἰρήσθω· περὶ δὲ χρηστότατος νῦν ὑποθέσθαι πειρασοῦμαι. χρη‐
70στὸς γὰρ ἐσσεῖται πᾶς βασιλεὺς τὸ μὲν καθόλω δίκαιός
τ’ ἐὼν καὶ ἐπιεικὴς καὶ εὐγνώμων. ἔντι γὰρ ἁ δικαιότας κοινωνίας συνεκτικὰ καὶ συνακτικά, καὶ μόνα γε ὦν πρὸς τὼς πλατίον ἁ τοιαύτα διάθεσις ἅρμοσται τᾶς ψυχᾶς. ὃν λόγον γὰρ ἔχει ῥυθμὸς ποτὶ κίνασιν καὶ ἁρμονία ποτὶ268 in vol. 4
75φωνάν, τοῦτον ἔχει τὸν λόγον δικαιότας ποτὶ κοινωνίαν· κοινὸν γὰρ ἀγαθόν ἐντι καὶ ἀρχόντων καὶ ἀρχομένων, εἴ γε δὴ συναρμοστικά ἐντι κοινωνίας πολιτικᾶς. ἁ δὲ ἐπιείκῃα καὶ εὐγνωμοσύνα πάρεδροί τινές ἐντι τᾶς δικαιοσύνας, ἁ μὲν [τὸ ἐπιεικὲς ἁ δὲ] τὸ ἀπότομον τᾶς βλάβας μαλ‐
80θαίνοισα, ἁ δὲ τοῖς ἐπὶ ποσὸν ἀμπλακίσκουσι συγγνώ‐ μας ἀπομερίζουσα. δεῖ δὲ τὸν ἀγαθὸν βασιλέα βοηθατι‐ κόν τε ἦμεν τῶν δεομένων καὶ εὐχάριστον, 〈καὶ ἀβαρέα〉 δέ· βοήθῃαν δὲ μὴ καθ’ ἕνα ποιήσασθαι τρόπον, ἀλλ’ ὅπως δυνατὸν ἂν ᾖ· εὐχάριστον δ’ ἦμεν δεῖ μὴ ποττὸ μέγεθος
85ἀποβλέποντα τᾶς τιμᾶς, ἀλλὰ ποττὸν τρόπον καὶ τὰν προ‐ αίρεσιν τῶ τιμέοντος· ἀβαρέα δὲ δεῖ ἦμεν ποτὶ πάντας ἀνθρώπως, μάλιστα δὲ ποττὼς μῄονας καὶ καταδεεστέ‐
ρως ταῖς τύχαις· οὗτοι γὰρ ὥσπερ τοὶ νοσίοντες τοῖς σώμασιν οὐδὲν ὑπομένεν δύνανται τῶν βαρέων. ἔχοντι269 in vol. 4
90γὰρ τὰς διαθέσιας τοιαύτας καὶ οἱ θεοὶ καὶ μάλιστα ὁ κρατέων πάντων Ζεύς· καὶ γὰρ οὗτος σεμνὸς μέν ἐντι καὶ τίμιος διά τε τὰν ὑπεροχὰν καὶ τὸ μέγεθος τᾶς ἀρε‐ τᾶς, χραστὸς δὲ διὰ τὸ εὐεργετικός τε ἦμεν καὶ ἀγαθο‐ δότας, ὅκως δὴ καὶ λέγεται ὑπὸ τῶ Ἰωνικῶ ποιητᾶ ὥς
95κ’ εἴη ‘πατὴρ ἀνδρῶν τε θεῶν τε‘· δεινὸς δὲ διὰ τὸ κολάζεν τὼς ἀδικέοντας καὶ κρατὲν καὶ κυριεύεν πάντων· ἔχει δὲ καὶ τὸν κεραυνὸν μετὰ χεῖρα, σύμβολον τᾶς δεινό‐ τατος. ἐπὶ πᾶσι δὲ τούτοις μναμονεύεν δεῖ ὅτι θεόμι‐ μόν ἐντι πρᾶγμα βασιλῄα.

4

.

7

.

63

 Σθενίδα Λοκροῦ Πυθαγορείου Περὶ βασιλείας. Χρὴ τὸν βασιλέα σοφὸν ἦμεν· οὕτω γὰρ ἐσσεῖται ἀντίμιμος καὶ ζαλωτὰς τῶ πράτω θεῶ. οὗτος γὰρ καὶ φύσει ἐντὶ καὶ πρᾶτος βασιλεύς τε καὶ δυνάστας, ὁ δὲ
5γενέσει καὶ μιμάσει. καὶ ὁ μὲν ἐν τῷ παντὶ καὶ ὅλῳ, ὁ δὲ ἐπὶ γᾶς, καὶ ὁ μὲν ἀεὶ τὰ πάντα διοικεῖ τε καὶ ζώει αὐτὸς ἐν αὑτῷ κεκταμένος τὰν σοφίαν, ὁ δ’ ἐν χρόνῳ ἐπιστάμαν. ἄριστα δέ κα μιμέοιτο τοῦτον, εἰ μεγαλό‐ φρονά τε καὶ ἅμερον καὶ ὀλιγοδεέα παρασκευάζοι αὑτόν,
10πατρικὰν διάθεσιν ἐνδεικνύμενος τοῖς ὑφ’ αὑτῷ· διὰ τοῦτο γάρ που μάλιστα καὶ νενομίχθαι τὸν πρᾶτον θεὸν πατέρα μὲν θεῶν, πατέρα δὲ ἀνθρώπων ἦμεν, ὅτι ἤπιος πρὸς πάντα τὰ ὑπ’ αὐτῶ γενόμενα ἐντί, καὶ ἀντ‐ εχόμενος τᾶς προστασίας οὐδέποκα παύεται, οὐδὲ ἤρκε‐270 in vol. 4
15σται τῷ ποιητὰς μόνον πάντων γεγονέναι, ἀλλὰ καὶ τροφεὺς διδάσκαλός τε τῶν καλῶν πάντων καὶ νομοθέ‐ τας πέφυκε πᾶσιν ἐπίσας. τοιοῦτον θέμις ἦμεν καὶ τὸν ἐπὶ γᾶς καὶ παρ’ ἀνθρώποις ἁγεμονὲν μέλλοντα βασι‐ λέα· οὐδὲν δὲ ἀβασίλευτον καλὸν οὐδὲ ἄναρχον· ἄνευ δὲ
20σοφίας καὶ ἐπιστάμας οὔτε μὰν βασιλέα οὔτε ἄρχοντα οἷόν τε ἦμεν. μιματὰς ἄρα καὶ ὑπηρέτας ἐσσεῖται νόμι‐ μος τῶ θεῶ ὁ σοφός τε καὶ βασιλεύς.

4

.

7

.

64

 Ἐκφάντου Πυθαγορείου ἐκ τοῦ Περὶ βασιλείας. Ὅτι μὲν ἅπαντος ζῴω φύσις ποτί τε τὸν κόσμον ἅρμοκται καὶ τὰ ἐν τῷ κόσμῳ πολλοῖς μοι δοκεῖ τεκμα‐ ρίοις φανερὸν ἦμεν. συμπνείουσα γὰρ οὕτω καὶ συνδεδε‐
5μένα τὰν ἀρίσταν τε ἅμα καὶ ἀναγκαίαν ἀκολουθίαν ὀπαδεῖ ῥύμᾳ τῶ παντὸς περιαγεομένα ποτί τε τὰν κοι‐
νὰν εὐκοσμίαν καὶ ποττὰν ἴδιον ἑκάστω διαμονάν· παρὸ καὶ τόδε κόσμος ποταγορεύεται καὶ ἔντι τῶν ὄντων ζῴων τελῃότατον. ἐν δὲ τοῖς μέρεσιν αὐτῶ πολλοῖς τε ὄντεσσι271 in vol. 4
10καὶ διαφόροις τὰν φύσιν ἐξάρχει τι ζῷον καὶ † οἰκειό‐ τατον ἐν γενοῖν καὶ διὰ τὸ μετέχεν πλέον τῶ θείω. καὶ ἐν μὲν τᾷ τῶ θεῶ ὄντος ἀεὶ φύσει τὰ τὰν πράταν καὶ μεγίσταν ἀκολουθίαν ἔχοντα ἀσπάζεται ... καὶ τοὶ πλά‐ νατες ἀστέρες· ἐν δὲ τᾷ χώρᾳ τᾷ σελάνας ἔνερθεν τὰ
15δι’ εὐθείας ἰόντα σώματα ἁ τῶ δαίμονος φύσις ἔχει τὰν διεξαγωγάν· ἐν δὲ τᾷ γᾷ καὶ παρ’ ἁμῖν ἀριστοφυέστα‐ τον μὲν ἄνθρωπος, θειότατον δ’ ὁ βασιλεὺς ἐν τᾷ κοινᾷ φύσει πλεονεκτῶν τῶ κρέσσονος, τὸ μὲν σκᾶνος τοῖς λοι‐ ποῖς ὅμοιος, οἷα γεγονὼς ἐκ τᾶς αὐτᾶς ὕλας, ὑπὸ τεχνίτα
20δ’ εἰργασμένος λῴστω, ὃς ἐτεχνίτευσεν αὐτὸν ἀρχετύπῳ χρώμενος ἑαυτῷ· κατασκεύασμα δὴ ὦν ὁ βασιλεὺς ἓν καὶ
μόνον ἐντὶ οἷα τύπος τῶ ἀνωτέρω βασιλέως, τῷ μὲν πεποιηκότι γνώριμον ἀεί, τοῖς δ’ ἀρχομένοις ὡς ἐν φωτὶ τᾷ βασιλῄᾳ βλεπόμενον. τᾷδε γὰρ κρίνεταί τε καὶ δοκι‐272 in vol. 4
25μάζεται, ὡς τὸ κράτιστον ἐν πτανοῖς ζῷον ἀετὸς ἀντ‐ ωπὸν ἁλίω γενόμενον· χὡπὶ τᾶς βασιλῄας δὲ λόγος ὡυτός, θείας τε ἐάσσας καὶ δι’ ὑπερβολὰν λαμπρότατος δυσ‐ οράτω, αἰ μὴ τοῖς γνασίοις· μαρμαρυγαί τε γὰρ πολλαὶ καὶ σκοτοδινιάσεις ὡς ἐφ’ ὕψος ὀθνεῖον ἐπιβάντας τὼς
30νόθως ἀπήλεγξαν· τοῖς δὲ προσηκόντως κατ’ οἰκῃότατα πρὸς αὐτὰν ἐπὶ τοῦτο ἀφιγμένοις οἰκήσιμος, κεχρῆσθαι δυναμένοις αὐτᾷ. 〈ἁ〉 μὲν ὦν βασιλῄα χρῆμα εἰλικρινές τε καὶ ἀδιάφθορόν ἐντι καὶ δι’ ὑπερβολὰν θειότατος δυσέφ‐ ικτον ἀνθρώπῳ. δεῖ δὲ καὶ τὸν ἐς αὐτὰν καταστάντα
35καθαρώτατόν τε ἦμεν καὶ διαυγέστατον τὰν φύσιν, ὡς μὴ τὸ λαμπρότατον ἀφανίζῃ ἐν σπίλοις τοῖς αὐταυτῶ· καθὸ καὶ τὼς ἁγιωτάτως τόπως ἐκαλίδωσάν τινες, καὶ τῶν ἀντιασάντων ἔνιοι μιαροὶ τὼς ἀντιάξαντας αὐτοῖς.
βασιλήᾳ δὲ τὸν ὁμιλήσοντα φύσιός τε ἀχράντω δεῖ μετ‐273 in vol. 4
40έχεν, ἐπιστάμεν τε αὑτὸν ὅσῳ τῶν ἄλλων ἐντὶ θειότερος, ὅσῳ τε ἅτεροι αὐτῶ, οἷς δὴ κατὰ λόγον ἀπεικάζων ἑαυ‐ τὸν ἄριστ’ ἂν ἑαυτῷ τε χρῷτο καὶ τοῖς ὑποτεταγμένοις. καὶ τοῖς μὲν ἄλλοις· ἀνθρώποις, αἴκα ἁμαρτάνωντι, ὁσι‐ ωτάτα κάθαρσις ἐξομοιωθῆμεν τοῖς ἀρχόντεσσιν, αἴτε
45νόμος αἴτε βασιλεὺς διέποι τὰ κατ’ αὐτώς· οἱ δ’ εἴ τι τῶ κρέσσονος δέοντος διὰ τὰν φύσιν ἀμπλακόντες οὐ μακρὰν οὐδ’ ἀπῳκισμένως † οἱ χρὴ θεῷ μὲν εὐθὺ τᾶς ὠφελείας τυγχάνεν. οὔτε γὰρ τὸν κόσμον δίζοιτο ἄν τις ἐν αὐτῷ τε ὢν καὶ μέρος ἐκείνω, οὔτ’ ἂν ἀνόητος εἴη

4

.

7

.

64

(50)

τῶ διέποντος αὐτὸν ὁ ἁτέρων αὐτὸς ἄρχων. ἁ δ’ εὐκοσ‐ μία πολλὰ καὶ τὸ μηδὲν ἄναρχον εὑρὲν δύνασθαι καὶ τῷ τρόπῳ τᾶς ἀρχᾶς διδάσκαλον. ἐκλάμπει γὰρ αὐτᾶς εὐθὺ τὸ καλόν, ἂν ὁ μιμασόμενος δι’ ἀρετὰν αὐτῷ τε φίλος, ὃν μεμίμαται, καὶ πολὺ πλέον τοῖς ὑπ’ αὐτὸν τεταγμέ‐
55νοις. οὐ γὰρ ἄν τις θεοφιλὴς ὢν μισέοιτο ὑπ’ ἀνθρώ‐ πων, ἐπεὶ οὐδὲ τὰ ἄστρα οὐδ’ ὁ σύμπας κόσμος ἐχθαίρει τὸν θεόν· αἰ δέ γα ἐμίσει τὸν ἁγεμονεύοντα, οὔ κα εἵπετο [ἂν] πειθόμενος αὐτῷ· τὸ δ’ ἐκεῖνον ἄρχεν εὖ αἴτιον τῶ καὶ τώσδε ἄρχεσθαι καλῶς. ἐγὼ μὲν ὦν ὑπολαμβάνω καὶ
60τὸν ἐπὶ τᾶς γὰς βασιλέα δύνασθαι μηδεμιᾷ τᾶν ἀρετᾶν ἐλαττοῦσθαι τῶ κατ’ ὠρανὸν βασιλέως· ἀλλ’ ὥσπερ αὐ‐ τὸς ἀπόδαμόν τι ἐντὶ χρῆμα καὶ ξένον ἐκεῖθεν ἀφιγμέ‐ νον πρὸς ἀνθρώπως, καὶ τὰς ἀρετὰς ἄν τις αὐτῶ ἔργα ὑπολάβοι τῶ θεῶ καὶ δι’ ἐκεῖνον αὐτῶ. σκοπέοντι δ’274 in vol. 4
65ἀρχᾶθεν ἀλάθῃα λόγος· κοινωνία τε γὰρ πράτα τε πάν‐ των καὶ ἀναγκαιοτάτα τῷ τῶν ἀνθρώπων γένει, ἇς μετ‐ έχει μὲν ὁ παρ’ ἁμῖν βασιλεύς, μετέχει δὲ καὶ ὁ ἐν τῷ παντὶ πάντα διέπων· συνεστάναι γὰρ χωρὶς φιλίας καὶ κοινωνίας ἀμάχανον. σκοποίη δ’ ἄν τις ταῦτα καὶ ἐπὶ
70τῶν συμπολιτευομένων, ἐξελὼν τῶ λόγω τὰν κατὰ συνά‐ θῃαν κοινωνίαν· ἐλάττω γὰρ αὕτα τᾶς τε θείας φύσιος καὶ τᾶς βασιλικᾶς· οὐ γὰρ δέονται τὰν τοιαύταν δέησιν ἀλλάλων, καθ’ ἃν συνεκπορεῦντες τῶν ὑστεροῦντι, ἀνα‐ πλαροῦντι κοινὰν τὰν βοήθῃαν· τέλῃοι γὰρ κατ’ ἀρετάν.
75ἁ δ’ ἐν τᾷ πόλει φιλία κοινῶ τινος τέλεος ἐχομένα τὰν τῶ παντὸς ὁμόνοιαν μεμίμαται· ἄνευ δὲ τᾶς περὶ τὰς ἀρχὰς διατάξιος οὐδεμία ἂν πόλις οἰκοῖτο· εἰς δὲ ταύταν νόμων τε δεῖται καὶ τινὸς προστασίας πολιτικᾶς τό τε
ἄρχον καὶ τὸ ἀρχόμενον, αἴ πως σῴζοιτο δι’ αὐτό. ἐκ275 in vol. 4
80τούτων κοινὸν ἀγαθὸν εὐαρμοστία τις καὶ τῶν πολλῶν ὁμοφωνία μετὰ πειθοῦς συνᾳδοίσας. ὁ κατ’ ἀρετὰν ἐξάρχων καλέεταί τε βασιλεὺς καὶ ἔντι, ταύταν ἔχων φι‐ λίαν τε καὶ κοινωνίαν ποτὶ τὼς ὑπ’ αὔταυτον, ἅνπερ ὁ θεὸς ἔχει ποτί τε τὸν κόσμον καὶ τὰ ἐν αὐτῷ. ὅλαν δὲ
85τὰν εὔνοιαν χρὴ παρασκευάζεσθαι πρᾶτον μὲν παρὰ τῶ βασιλέως ἐς τὼς βασιλευομένως, δεύτερον δὲ παρὰ τῶνδε ἐς τὸν βασιλέα, ὁποία γεννάτορος ποτὶ υἱέα καὶ ποτὶ ποίμναν νομέως καὶ νόμω ποτὶ χρωμένως αὐτῷ.

4

.

7

.

65

 Ἐν ταὐτῷ. Μιᾷ γὰρ ἀρετᾷ πρὸς τὸ ἄρχεν ἀνθρώπων καὶ πρὸς τὸν αὑτῶ βίον χρήσεται οὐδὲν ὡς δι’ ἔνδειαν ποτιλαμβά‐ νων εἰς ὑπηρεσίαν τὰν αὐτὸς αὐτῶ, ἀλλ’ ὡς κατὰ φύσιν
5συνεργῶν· κοινωνίας γὰρ ἐάσσας οὐδὲν ἔλαττον ἕκαστος αὐτάρκως βιώσει καθ’ αὑτόν. δοκεῖ μὲν γὰρ ὁ αὐτάρκης μηδενὸς ἂν ἄλλω πρός γε τὰν αὑτῶ διεξαγωγὰν ποτι‐ δεήσεσθαι· αἰ δ’ ἄρα δεῖ βίον ἐνεργέα ζώεν, δᾶλον ὡς
καὶ ἅτερα αἰ προσλάβοι, οὐδέν τι ἔλαττον αὐτὸν αὐτάρ‐276 in vol. 4
10κεα ποιήσει· φίλως τε γὰρ ἕξει διὰ τὰν αὑτῶ ἀρετάν, καὶ τοῖσδε χρώμενος οὐ κατ’ ἄλλαν ἀρετὰν χρήσεται ἢ ᾇπερ καὶ ποττὸν αὑτῶ βίον. ἀνάγκα δὲ ἀκολουθὲν καὶ τὰ τοιάδε, οὐχ ἁτέρας τινὸς ἐξαιρέτω ποτταῦτα παρεσκευ‐ ασμένας. χὡ μὲν θεὸς οὔτε διακόνως ἔχων οὔτε ὑπη‐
15ρέτας οὔτ’ αὖ προστάξει τινὶ χρώμενος οὐδὲ στεφα‐ νῶν ἢ ἀναγορεύων τὼς πειθομένως ἢ ἀτιμάζων τὼς ἀπειθέοντας, οὗτος αὐτὸς ἄρχει ποτὶ τοσόνδε μέγεθος ἀρχᾶς, ἀλλ’ οἶμαι παρέχων ἀξιομίματον ἑωυτὸν ζᾶλον ἐντί‐ θητι πᾶσι τᾶς αὑτῶ φύσιος. ἔντι δὲ αὐτὸς μὲν ἀγαθός,
20καὶ τόδε μόνον τε καὶ ῥᾴδιον ἔργον αὐτῶ· οἱ δὲ μιμεύ‐ μενοι τῶν ἄλλων κρέσσον τῷδε πάντα ἐργάζονται· ἁ δὲ ὁμοίωσις καὶ ἑκάστω τῶδε αὔταρκές ἐντι. οὐ γὰρ ἄλλα μὲν ἀρετὰ ποιεῖ τὰ ἀρεστὰ τῷ θεῷ, μιμέεται δ’ αὐτὸν ἁτέρα. ὁ δ’ ἐπίγῃος ἁμῖν βασιλεὺς πῶς οὐχ ὁμοίως
25αὐτάρκης; ἀπεικάζων τε γὰρ αὑτὸν ἑνὶ ἂν ἀπεικάσειε τῷ κρατίστῳ, καὶ πᾶς ἑωυτῷ πειρώμενος ὁμοιοῦν † αἴθος ἔσσεται· τὰ δ’ ὅσα βίας καὶ ἀνάγκας τὰς τῶν ὑποτετα‐
γμένων, ἐνίοτε ἑκάστῳ τὰν περὶ τὰν μίμασιν προθυμίαν ἀφαιρέεται· χωρὶς εὐνοίας γὰρ ἀμάχανον ἐξομοιωθῆναι.277 in vol. 4
30ἃ μάλιστα πάντων ἀφανίζει τὸ φοβερόν. ὡς εἴθε ἦν τᾶς ἀνθρωπίνας φύσιος δυνατὸν ἀφελὲν τὸ καὶ πειθοῦς τινος δέεσθαι. τόδε γὰρ τᾶς ἐπιγῄω φαυλότατος τὸ λείψανον, καθ’ ἃν ἐπίκαρον ὂν τὸ ζῷον ταύτας οὐκ ἀμοιρεῖ· ἐπει‐ δήπερ πειθὼ ἔργον τι ἐντὶ παροικέον ἀνάγκᾳ· πράτα γὰρ
35ἀφ’ αὑτᾶς αὐτὰ κατεργάζεται, τάπερ ἐκείναν διέφυγεν. ὅσα δ’ αὐτοφυῶς τῷ καλῷ χρῆται, τούτοις οὐδεμία πει‐ θοῦς αἰδώς, ἐπειδήπερ οὐδὲ φόβος ἀνάγκας. ἐνεργάσαι‐ το δ’ ἂν μόνος ὁ βασιλεὺς ἀνθρώπω φύσει καὶ τόδε τὸ ἀγαθόν, ὡς διὰ μίμασιν αὐτῶ τῶ κρέσσονος ποτὶ τὸ
40δέον ἕπεσθαι. τὼς δὲ ὥσπερ ὑπὸ μέθας διεφθαρμένως καὶ διὰ κακὰν τροφὰν ἐς λάθαν ἐμπεσόντας αὐτῶ παρα‐ λαφθεὶς ὁ λόγος ἐπέρρωσέν τε καὶ κάμνοντας ἰάσατο καὶ τὰν ἐκ τᾶς κακίας ἐνοικεῦσαν αὐτοῖς λάθαν ἐκβαλὼν τὰν μνάμαν ἐσῴκισεν, ἐξ ἇς ἀπετέχθη ἁ καλεομένα πειθώ·
45καὶ τὰν ἀρχὰν ἐκ φαύλων σπερμάτων λαβοῦσα αὕτα τι σπουδαῖον ἐφύη τὰν ἐπίγῃον οἰκεῦσα χώραν, ἐν ᾇ δι’ ἀσθένῃαν τᾶς ἁμῶν φύσιος ὁ λόγος ἀνθρώποις ὁμιλέων ἀναπλαροῖ τὰ τῶν διὰ κακίαν ὑστερούντων.

4

.

7

.

66

Ἐν ταὐτῷ. Ἅπερ ἱερὰν καὶ θείαν ἔχων ἔννοιαν τῷ ὄντι βασι‐
λεὺς εἴη· τᾷδε γὰρ πεπεισμένος ἀγαθῶν μὲν πάντων αἴτιος ἐσσεῖται, κακῶν δὲ οὐδενός. οὐ μὰν ἀλλ’ ὅτι γε278 in vol. 4
5δίκαιος ἐσσεῖται κοινωνικὸς ὢν παντί τῳ δᾶλον· ἰσότατι γὰρ ἁ κοινωνία, καὶ ἐν τᾷ ταύτας ἀποδιανομᾷ ἐξάρχει μὲν ἁ δικαιοσύνα, μετέχει δ’ ἁ κοινωνία· οὐ γὰρ δυνα‐ τὸν ἄδικον μὲν ἦμεν, μεταδιδόμεν δὲ ἰσότατος, ἢ μετα‐ διδόμεν 〈μὲν〉 ἰσότατος, μὴ κοινωνικὸν δὲ ἦμεν. ἐγκρατέα
10δὲ πῶς οὐκ ἂν ὑπολάβοι τις τὸν αὐτάρκη; ἁ γὰρ πολυ‐ τέλῃα μάτηρ τᾶς ἀκρασίας, αὕτα δὲ τᾶς ὕβριος, ἐξ ἇς τῶν ἐν ἀνθρώποις κακῶν τὰ πολλά. ἁ δ’ αὐτάρκῃα οὐδ’ ἂν τέκοι πολυτέλῃαν οὔτε τὰ ἀπ’ αὐτᾶς· ἀλλὰ αὐτά τις οὖσα ἀρχὰ πάντα μὲν ἄγοι, ἄγοιτο δ’ ἂν ὑπ’ οὐδενός.
15ὅπερ ἔντι μὲν τῷ θεῷ, ἔντι 〈δὲ〉 καὶ τῷ βασιλεῖ, αὐτῷ μὲν ἄρχεν (ἀφ’ ὧπερ καὶ ὁ αὐτάρκης καλέεται), ἄρχεσθαι δ’ ὑπ’ οὐδενός· ταῦτα δ’ ὅτι μὲν φρονάσιος χωρὶς οὐκ ἂν γένοιτο, δᾶλον, ὅτι δ’ ἁ τῶ κόσμω φρόνασις ὁ θεός ἐντι, φανερόν· συνέχεται γὰρ εὐκοσμίᾳ τε καὶ τάξει τᾷ
20δεούσᾳ· νόω δὲ χωρὶς οὐκ ἂν αὐτὰ γενοίατο. οὐδ’ ὁ βασιλεὺς δὴ χωρὶς φρονάσιος ταύτας ἂν ἔχοι τὰς ἀρε‐ τάς, δικαιοσύναν φαμὶ καὶ ἐγκράτῃαν καὶ κοινωνίαν καὶ ὅσα τούτων ἀδελφά.

4

.

7

.

67

Μουσωνίου ἐκ τοῦ Ὅτι φιλοσοφητέον καὶ τοῖς βα‐
σιλεῦσιν (Mus. rel. p. 32 H.). Εἰσελθόντος δέ ποτε ὡς αὐτὸν τῶν βασιλέων τινὸς τῶν ἀπὸ τῆς Συρίας, ἦσαν γὰρ ἔτι τότε ἐν Συρίᾳ βασι‐279 in vol. 4
5λεῖς Ῥωμαίων ὑπήκοοι, ἄλλα τε πολλὰ εἶπε πρὸς τὸν ἄνδρα καὶ δὴ καὶ ταῦτα. Μὴ οἴου, ἔφη, ἄλλῳ τινὶ μᾶλ‐ λον προσήκειν φιλοσοφεῖν ἢ σοί, μηδ’ ἄλλου του χάριν μᾶλλον ἢ ὅτι βασιλεὺς τυγχάνεις ὤν. δεῖ μὲν γὰρ δήπου δύνασθαι τὸν βασιλέα σῴζειν ἀνθρώπους καὶ εὐεργετεῖν·
10τὸν δέ γε σώσοντα καὶ εὐεργετήσοντα χρὴ ἐπίστασθαι, τί μὲν ἀγαθὸν ἀνθρώπῳ τί δὲ κακόν, καὶ τί μὲν ὠφέλι‐ μον τί δὲ βλαβερόν, καὶ συμφέρον γε καὶ ἀσύμφορον· εἴ γε ἀπόλλυνται μὲν οἱ περιπίπτοντες τοῖς κακοῖς, σῴζον‐ ται δὲ οἱ τυγχάνοντες τῶν ἀγαθῶν, καὶ εὐεργετοῦνται
15μὲν οἱ ἀξιούμενοι τῶν ὠφελίμων καὶ συμφερόντων, κακο‐ ποιοῦνται δὲ οἱ ἐμβαλλόμενοι τοῖς ἀσυμφόροις καὶ βλα‐ βεροῖς. ἀγαθὸν μέντοι καὶ κακὸν ἢ συμφέρον καὶ ἀσύμ‐ φορον ἢ ὠφέλιμον καὶ βλαβερὸν οὐκ ἄλλου του διαγι‐ νώσκειν ἢ τοῦ φιλοσόφου ἐστίν, ὃς αὐτὸ τοῦτο διατελεῖ
20πραγματευόμενος, ὅπως μηδὲ ἓν τούτων ἀγνοήσει, καὶ τέχνην πεποίηται ταύτην εἰδέναι τί φέρει πρὸς ἀνθρώ‐ που εὐδαιμονίαν ἢ κακοδαιμονίαν. διὸ φαίνεται δεῖν τὸν βασιλέα φιλοσοφεῖν. καὶ μὴν προσήκει μὲν τῷ βασιλεῖ, μᾶλλον δ’ ἀνάγκη ἐστὶν αὐτῷ, τὰ δίκαια βραβεύειν τοῖς
25ὑπηκόοις, ὡς μήτε πλέον ἔχειν μήτε ἐλαττοῦσθαι μηδένα παρὰ τὴν ἀξίαν, ἀλλὰ καὶ τιμῆς καὶ τιμωρίας τυγχάνειν τοὺς ἀξίους. ταῦτα δὲ πῶς ποτε δυνηθείη ἄν τις δίκαιος
οὐκ ὤν; δίκαιος δὲ πῶς ἂν εἴη τις μὴ ἐπιστάμενος δι‐ καιοσύνην, ὁποῖόν τι ἐστίν; πάλιν οὖν καὶ ταύτῃ φιλο‐280 in vol. 4
30σοφητέον τῷ βασιλεῖ, ὅτι δικαιοσύνην καὶ τὸ δίκαιον οὐκ ἂν ἄλλως φαίνοιτο γνούς, εἰ μὴ φιλοσοφήσειεν. οὐ γὰρ οὔθ’ ὡς οὐχ ὁ μαθὼν μᾶλλον εἰδήσει τὰ δίκαια τοῦ μὴ μαθόντος ἔστιν εἰπεῖν, οὔθ’ ὡς οὐκ ἀμαθεῖς εἰσι τῶν τοιούτων πάντες οἱ μὴ φιλοσοφήσαντες. στασιάζουσι
35γοῦν καὶ πολεμοῦσι περὶ τῶν δικαίων πρὸς ἀλλήλους, οἱ μὲν ταῦτα φάσκοντες οἱ δὲ ἐκεῖνα δικαιότερα εἶναι. καίτοι περί γε ὧν ἐπίστανται ἄνθρωποι, περὶ τούτων οὐ διαφέρονται· οὔτε περὶ λευκῶν ἢ μελάνων, ἢ θερμῶν ἢ ψυχρῶν, οὔτε περὶ μαλακῶν ἢ σκληρῶν· ἀλλὰ κατὰ τὰ
40αὐτὰ περὶ τούτων ἅπαντες φρονοῦσί τε καὶ λέγουσιν· ὥστε καὶ περὶ τῶν δικαίων ὡμονόουν ἂν παραπλησίως, εἴπερ ᾔδεσαν ἅ τινα ἐστίν· ἐν ᾧ δ’ οὐχ ὁμονοοῦσιν, ἀγνοοῦντες φαίνονται. καὶ οὐδὲ σὺ ταύτης ἐκτὸς εἶ τῆς ἀγνοίας, ὡς ἐγὼ δοκῶ· ὅθεν ἐπιμελητέον σοι τῆς γνώ‐
45σεως μᾶλλον ἢ ἄλλῳ ὁτῳοῦν, καὶ τοσούτῳ γε μᾶλλον 〈ὅσῳ περ〉 αἴσχιον ἀνδρὶ βασιλεῖ ἢ ἰδιώτῃ εἶναι ἐν ἀγ‐ νοίᾳ δικαιοσύνης. Ἔτι τοίνυν δεῖ μὲν τὸν βασιλέα σωφρονεῖν αὐτόν, δεῖ δὲ τοὺς ὑπηκόους σωφρονίζειν, ἵν’ ὁ μὲν ἄρχῃ σωφρό‐

4

.

7

.

67

(50)

νως, οἱ δ’ ἄρχωνται κοσμίως, μηδέτεροι δὲ τρυφῶσι·
λυμαντικὸν γὰρ ἄρχοντός τε καὶ ἰδιώτου παντὸς ἡ τρυφή. πῶς δ’ ἂν ἢ αὐτὸς σωφρονήσειέ τις μὴ μελετήσας κρα‐ τεῖν τῶν ἐπιθυμιῶν, ἢ ἀκόλαστος ὢν ἄλλους ποιήσειε σώφρονας; τίς μέντοι ἐπιστήμη πρὸς σωφροσύνην ἄγει281 in vol. 4
55πλὴν φιλοσοφίας, οὐκ ἔστιν εἰπεῖν· αὕτη γὰρ διδάσκει. μὲν ἐπάνω ἡδονῆς εἶναι, διδάσκει δ’ ἐπάνω πλεονεξίας, διδάσκει δὲ ἀγαπᾶν εὐτέλειαν, διδάσκει δὲ φεύγειν πολυ‐ τέλειαν, ἐθίζει δ’ αἰδῶ ἔχειν, ἐθίζει δὲ γλώττης κρατεῖν, τάξιν δὲ καὶ κόσμον καὶ εὐσχημοσύνην περιποιεῖ καὶ
60ὅλως τὸ ἐν κινήσει καὶ σχέσει πρέπον. ταῦτα δὲ ἀνθρώ‐ πῳ προσόντα παρέχεται σεμνὸν καὶ σώφρονα αὐτόν. καὶ δὴ καὶ βασιλεύς, ὅτῳ ὑπάρχει ταῦτα, μάλιστα ἂν εἴη θεοπρεπής τε καὶ αἰδοῦς ἄξιος. τό γε μὴν ἄφοβον καὶ ἀνέκπληκτον καὶ θαρσαλέον ἔστι μὲν ἀνδρείας ἔργον, πῶς
65δ’ ἂν ἄλλως μᾶλλον ἀνθρώπῳ ὑπάρξειεν ἢ εἴ τις περὶ θανάτου καὶ πόνου λάβοι πίστιν ἰσχυρὰν ὡς οὐ κακοῖν ὄντοιν αὐτοῖν; ταῦτα γὰρ δὴ τὰ ἐξιστάντα καὶ φοβοῦντα τοὺς ἀνθρώπους ἐστίν, ὅ τε θάνατος καὶ ὁ πόνος, ὅταν ὡς περὶ κακῶν πεπεισμένοι ὦσιν αὐτῶν· μὴ κακὰ δ’
70εἶναι ταῦτα φιλοσοφία διδάσκει μόνη. ὥστ’ εἴπερ ἀν‐ δρείαν κτητέον τοῖς βασιλεῦσι, κτητέον δὲ παντὸς 〈ὁτου‐〉
οῦν ἑτέρου μᾶλλον, ἐπιμελητέον τοῦ φιλοσοφεῖν αὐτοῖς, ὡς οὐκ ἂν ἑτέρως ἀνδρείοις γενομένοις. καὶ δὴ βασιλι‐ κὸν μέν, εἴ τι ἄλλο, καὶ τὸ ἀήττητον ἐν λόγῳ εἶναι καὶ282 in vol. 4
75δύνασθαι κρατεῖν ὥσπερ ὅπλοις τῶν μαχομένων, οὕτω λόγοις 〈τῶν〉 διαλεγομένων· ὡς ἄν γε ταύτῃ ἀσθενήσωσιν οἱ βασιλεῖς, ἀνάγκη πολλάκις περιάγεσθαι αὐτοὺς καὶ βιάζεσθαι τὰ ψευδῆ ὡς ἀληθῆ προσίεσθαι, ὅπερ ἀφρο‐ σύνης ἔργον καὶ ἀμαθίας τῆς ἐσχάτης. φιλοσοφία δ’ οὐκ
80οἶδ’ εἴ τι μᾶλλον ἢ τοῦτο παρέχειν τοῖς μετιοῦσιν αὐτὴν πέφυκεν, ὥστε περιεῖναι λόγῳ τῶν πλησίον καὶ τὰ ψευδῆ διακρίνειν ἀπὸ τῶν ἀληθῶν καὶ τὰ μὲν ἐλέγχειν τὰ δὲ βεβαιοῦν. οἱ γοῦν ῥήτορες, ὁπόταν ἔλθωσιν εἰς ταὐτὸ τοῖς φιλοσόφοις καὶ διδῶσι καὶ λαμβάνωσι λόγον, ἔστιν
85ὁρᾶν αὐτοὺς συγκρουομένους ἀπορουμένους, ἐναντία λέ‐ γειν αὑτοῖς ἀναγκαζομένους· καίτοι ὁπόταν οἱ ῥήτορες, οἱ τοῦτο πεποιημένοι ἔργον λόγους μελετᾶν, ἀσθενέστεροι περὶ λόγους ἁλίσκωνται τῶν φιλοσόφων ὄντες, τί χρὴ τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους ὑπολαμβάνειν; ὅθεν εἴ τινι ὄντι
90βασιλεῖ ἔστιν ἐπιθυμία τοῦ ἐν λόγῳ κράτους, φιλοσοφη‐ τέον αὐτῷ, ἵνα μὴ δεδίῃ μηδὲ ταύτῃ μηδένα ὡς περι‐ γενησόμενον αὐτοῦ, δέον ἁπανταχοῦ ἀδεῆ εἶναι τὸν βα‐ σιλέα καὶ θαρραλέον καὶ ἀήττητον. Καθόλου δὲ τὸν μὲν βασιλέα τὸν ἀγαθὸν ἀνάγκη
95πᾶσα καὶ λόγῳ καὶ ἔργῳ εἶναι ἀναμάρτητον καὶ τέλειον· εἴ περ δεῖ αὐτόν, ὥσπερ ἐδόκει τοῖς παλαιοῖς, νόμον ἔμ‐ ψυχον εἶναι, εὐνομίαν μὲν καὶ ὁμόνοιαν μηχανώμενον, ἀνομίαν δὲ καὶ στάσιν ἀπείργοντα, ζηλωτὴν δὲ τοῦ Διὸς
ὄντα καὶ πατέρα τῶν ἀρχομένων, ὥσπερ ἐκεῖνον. τοι‐283 in vol. 4

4

.

7

.

67

(100)

οῦτος δὲ πῶς ἂν εἴη τις μὴ φύσει τε διαφερούσῃ κεχρη‐ μένος παιδείαν τε τὴν ἀρίστην πεπαιδευμένος ἀρετάς τε ἁπάσας ἔχων, ὅσαι περ ἀνθρώπῳ προσήκουσιν; εἰ μὲν οὖν καὶ ἑτέρα ἐπιστήμη ἐστὶν ἡ ποδηγοῦσα πρὸς ἀρετὴν ἀνθρώπου φύσιν καὶ ἀσκεῖν καὶ μετιέναι τὰ καλὰ διδά‐
105σκουσα, παραβλητέον ἂν εἴη καὶ συγκριτέον, εἴτε ἐκείνη εἴτε φιλοσοφία κρείττων καὶ ἀποχρῶσα μᾶλλον ἀγαθὸν ἀποδεῖξαι βασιλέα· καὶ τῇ κρείττονι χρῷτ’ ἂν εἰκότως ὁ βασιλεὺς βουλόμενός γε δὴ εἶναι ἀγαθός. εἰ δ’ ἄλλη μὲν οὐδ’ ὑπισχνεῖται τέχνη οὐδεμία παράδοσιν καὶ δι‐
110δασκαλίαν ἀρετῆς, 〈ἀλλ’ εἰσὶν〉 αἱ μὲν περὶ τὸ σῶμα τὸ ἀνθρώπινον καὶ τὰ τούτῳ χρήσιμα πραγματευόμεναι μό‐ νον, ὅσαι δὲ τῆς ψυχῆς ἐφάπτονται, πάντα σκοπούμεναι μᾶλλον, ἢ ὅθεν αὕτη σωφρονήσει· μόνη δὲ φιλοσοφία τοῦτο σκοπεῖται καὶ τοῦτο μηχανᾶται, πῶς 〈ἂν〉 ὁ ἄν‐
115θρωπος κακίαν μὲν ἐκφύγοι, κτήσαιτο δὲ ἀρετήν—εἰ ταῦτα ταύτῃ ἔχει, τί ἂν ἄλλο εἴη βασιλεῖ τῷ γε ἀγαθῷ εἶναι
βουλομένῳ προυργιαίτερον τοῦ φιλοσοφεῖν; μᾶλλον δὲ πῶς καὶ τίνα τρόπον δύναιτο ἄν τις βασιλεῦσαι ἢ βιῶναι καλῶς, εἰ μὴ φιλοσοφήσειεν, ἐγὼ μὲν οἶμαι τὸν βασιλέα284 in vol. 4
120τὸν ἀγαθὸν εὐθὺς καὶ φιλόσοφον ἐξ ἀνάγκης εἶναι καὶ τόν γε φιλόσοφον εὐθὺς καὶ βασιλικὸν εἶναι. Πρῶτον δὲ τὸ πρότερον θεασώμεθα. ἆρ’ ἔσθ’ ὅπως βασιλεὺς ἀγαθὸς εἴη τις ἂν μὴ ἄνθρωπος ἀγαθὸς ὤν; οὐκ ἔστιν εἰπεῖν. ἀγαθὸς δέ τις ἀνὴρ ὢν οὐ καὶ φιλό‐
125σοφος εἴη ἄν; νὴ Δία, εἰ τὸ φιλοσοφεῖν καλοκαγαθίας ἐπιτήδευσίς ἐστιν. ὥσθ’ ὁ βασιλεὺς ὁ ἀγαθὸς ἐξ ἀνάγ‐ κης εὐθὺς καὶ φιλόσοφος εὑρίσκεται ὤν. καὶ μὴν ὅ γε φιλόσοφος ὅτι πάντως καὶ βασιλικός, οὕτως ἂν μάθοις. τοῦ γὰρ βασιλικοῦ δήπου ἐστὶ τὸ δύνασθαι καλῶς ἐπι‐
130τροπεύειν ἔθνη καὶ πόλεις καὶ εἶναι ἄξιον ἀνθρώπων ἄρχειν. τίς δ’ ἂν ἢ ἱκανώτερος εἴη πόλεως προστάτης ἢ ἀξιώτερος ἀνθρώπων ἄρχειν τοῦ φιλοσόφου; ᾧ γε προσήκει (ἄν περ ᾖ ἀληθῶς φιλόσοφος) εἶναι φρονίμῳ σώφρονι μεγαλόφρονι, τῶν δικαίων κριτικῷ καὶ τῶν πρε‐
135πόντων, καταπρακτικῷ τῶν νοηθέντων, καρτερικῷ τῶν ἐπιπόνων· πρὸς δὲ τούτοις θαρραλέος ἀδεὴς ὑποστατικὸς τῶν δοκούντων δεινῶν εἴη ἄν, ἔτι δὲ εὐεργετικὸς χρηστὸς φιλάνθρωπος. τοῦ δὲ τοιούτου τίς ἂν εὑρεθείη ἄρχειν ἐπιτηδειότερος ἢ δυνατώτερος; οὐδείς. ἂν δὲ μὴ ἔχῃ
140πολλοὺς τοὺς ὑπακούοντας καὶ πειθομένους αὐτῷ, οὔπω διὰ τοῦτο τοῦ βασιλικὸς εἶναι ἐστέρηται· ἐξαρκεῖ γὰρ καὶ τὸ τῶν φίλων ἄρχειν τῶν ὑπαρχόντων ἢ γυναικός τε καὶ παίδων, ἢ καὶ νὴ Δία αὐτὸν αὑτοῦ μόνον. καὶ γὰρ
ἰατρὸς οὐδὲν ἧττον τοῦ θεραπεύοντος πολλοὺς ὁ θερα‐285 in vol. 4
145πεύων ὀλίγους, εἴ γε ἔχει τὴν ἐμπειρίαν τὴν ἰατρικήν· καὶ μουσικὸς οὐδὲν ἧττον τοῦ διδάσκοντος πολλοὺς ὁ δι‐ δάσκων ὀλίγους, εἴ γε ἔχει τὴν μουσικήν· καὶ ἱππικὸς ὁμοίως τῷ χρωμένῳ πολλοῖς ἵπποις ὁ χρώμενος ἑνὶ ἢ δυοῖν, ἄν γε ἐπιστήμων τῆς ἱππικῆς ᾖ· καὶ δὴ καὶ βα‐

4

.

7

.

67

(150)

σιλικὸς παραπλησίως τῷ κεκτημένῳ πολλοὺς ὑπηκόους ὁ ἔχων ἕνα ἢ δύο τοὺς πειθομένους αὐτῷ, μόνον ἐχέτω τὴν τοῦ βασιλεύειν ἐμπειρίαν· ὥστε καὶ βασιλικὸς εἴη ἄν. διὰ τοῦτό μοι δοκεῖ καὶ Σωκράτης τὴν φιλοσοφίαν πολι‐ τικήν τε καὶ βασιλικὴν ἐπιστήμην ὀνομάζειν, ὅτι ὁ ταύ‐
155την ἀναλαβὼν εὐθὺς πολιτικός ἐστι. Τοιαῦτα τοῦ Μου‐ σωνίου εἰπόντος, ἡσθεὶς ὁ βασιλεὺς τοῖς λόγοις χάριν τε ἔχειν ὡμολόγει τῶν εἰρημένων αὐτῷ, καὶ ἀντὶ τούτων, ἔφη, αἴτησον ὅ τι βούλει με, οὐ γὰρ ἂν ἀντείποιμί σοι περὶ οὐδενός. ὁ οὖν Μουσώνιος, αἰτῶ σε, ἔφη, τούτοις στοιχεῖν
160καὶ ἕπεσθαι τοῖς λόγοις, οὓς ἐπαινεῖς· καὶ γὰρ ἐμοὶ οὕτω χαριεῖ μάλιστα καὶ ὠφεληθήσῃ αὐτὸς οὐχ ἑτέρως μᾶλλον.

4

.

7

.

68

 Ξενοφῶντος ἐν τῇ Κύρου παιδείᾳ αʹ (c. 6, 3). Καὶ μὲν δή, ἔφη, ὦ πάτερ, ὁ Κῦρος, ὅπως ἂν ἵλεῳ 〈οἱ〉 θεοὶ ὄντες ἡμῖν συμβουλεύειν ἐθέλωσιν, ὅσον δύνα‐ μαι κατὰ τὸν σὸν λόγον διατελέσω ἐπιμελούμενος. μέμ‐
5νημαι γὰρ ἀκούσας ποτέ σου, ὅτι εἰκότως ἂν καὶ παρὰ τῶν θεῶν πρακτικώτερος εἴη ὥσπερ καὶ παρ’ ἀνθρώπων ὅστις μὴ ὁπότε ἐν ἀπόροις εἴη, τότε κολακεύοι, ἀλλ’ ὅτε ἄριστα πράττοι, τότε μάλιστα τῶν θεῶν μεμνῇτο·
καὶ τῶν φίλων δ’ ἔφησθα χρῆναι ὡσαύτως οὕτως ἐπι‐286 in vol. 4
10μελεῖσθαι. Οὐκοῦν 〈νῦν〉, ἔφη, ὦ παῖ, δι’ ἐκείνας τὰς ἐπιμελείας ἥδιον ἔρχῃ πρὸς τοὺς θεοὺς δεησόμενος, ἐλ‐ πίζεις δὲ μᾶλλον τεύξεσθαι ὧν ἂν δέῃ, ὅτι ξυνειδέναι ἑαυτῷ δοκεῖς οὐ πώποτε ἀμελήσας αὐτῶν; Πάνυ μὲν οὖν, ὦ πάτερ, ὡς πρὸς φίλους μοι τοὺς θεοὺς ὄντας οὕτω
15διάκειμαι. Τί γάρ, ἔφη, ὦ παῖ, ἐκεῖνα μέμνησαι ἅ ποτε ἐδόκει ἡμῖν; ὁπόσα γὰρ δήπου δεδώκασιν ἡμῖν οἱ θεοὶ μαθόντας ἀνθρώπους βέλτιον πράσσειν ἢ ἀνεπιστήμονας αὐτῶν ὄντας καὶ ἐργαζομένους μᾶλλον ἀνύειν ἢ ἀργοῦν‐ τας καὶ ἐπιμελομένους ἀσφαλέστερον ἂν διάγειν ἢ ἀφυ‐
20λακτοῦντας καὶ παρέχοντας ἑαυτοὺς οἵους δεῖ, οὕτως ἡμῖν ἐδόκει δεῖν καὶ αἰτεῖσθαι τἀγαθὰ παρὰ τῶν θεῶν. Ναὶ μὰ Δί’, ἔφη ὁ Κῦρος, ... καὶ γὰρ ἀνάγκη ἦν πείθεσθαι τῷ λόγῳ τούτῳ· καὶ οἶδα προστιθέντα αὐτῷ, ὡς οὐδὲ θέμις εἴη αἰτεῖσθαι παρὰ τῶν θεῶν οὔτε ἱππεύειν μὴ
25μαθόντας ἱππομαχοῦντας νικᾶν, οὔτε μὴ ἐπισταμένους τοξεύειν τοξεύοντας κρατεῖν τῶν ἐπισταμένων τοξεύειν, οὔτε μὴ ἐπισταμένους κυβερνᾶν σῴζειν εὔχεσθαι ναῦν κυβερνῶντας, οὔτε μὴ σπείραντάς γε σῖτον εὔχεσθαι κα‐ λὸν αὐτοῖς σῖτον φύεσθαι, οὐδὲ μὴ φυλασσομένους γε ἐν
30πολέμῳ σωτηρίαν αἰτεῖσθαι· παρὰ γὰρ τοὺς τῶν θεῶν θεσμοὺς ταῦτα καὶ τὰ τοιαῦτα πάντα εἶναι· τοὺς δὲ ἀθέμιστα εὐχομένους ὁμοίως ἔφησθα εἰκὸς εἶναι παρὰ θεῶν ἀτυχεῖν ὥσπερ καὶ παρ’ ἀνθρώπων ἀπρακτεῖν τοὺς παράνομα δεομένους.287 in vol. 4

4

.

7

.

69

 Ἐν ταὐτῷ (ibid. c. 6, 8). Καὶ τοῦτό σου λέγοντος, συνεδόκει καὶ ἐμοὶ ὑπερ‐ μέγεθες ἔργον εἶναι τὸ καλῶς ἄρχειν· καὶ νῦν, ἔφη, ταῦτά μοι δοκεῖ, ὅταν πρὸς αὐτὸ τὸ ἄρχειν σκοπῶν λογίζωμαι.
5ὅταν μέντοι πρὸς ἄλλους ἀνθρώπους ἰδὼν κατανοήσω ἀρξάμενος ἀπὸ τῶν ἡμετέρων φίλων τούτων ἡγουμένους δεῖν τὸν ἄρχοντα τῶν ἀρχομένων διαφέρειν τῷ πολυ‐ τελέστερον δειπνεῖν καὶ πλεῖον ἔχειν ἔνδον χρυσίον καὶ πλείονα χρόνον καθεύδειν καὶ πάντα ἀπονώτερον τῶν
10ἀρχομένων διάγειν. ἐγὼ δ’ οἴομαι, ἔφη, τὸν ἄρχοντα οὐ τῷ ῥᾳδιουργεῖν χρῆναι διαφέρειν τῶν ἀρχομένων, ἀλλὰ τῷ προνοεῖν καὶ φιλοπονεῖν.

4

.

7

.

70

 Ἐν ταὐτῷ (ib. c. 6, 10). Ἐρωτᾷς, ἔφη, τοῦτο, ὦ παῖ, εἴ τις ἀπὸ σοῦ πόρος προσγένοιτο. Ἀπὸ τίνος δὲ μᾶλλον εἰκὸς πόρον γενέσθαι
ἢ ἀπὸ τοῦ δύναμιν ἔχοντος;288 in vol. 4

4

.

7

.

71

 Ἐν ταὐτῷ (ib. c. 6, 10). Τόδε δὲ πάντων μαλιστά μοι μέμνησο μηδέποτ’ ἀναμένειν πορίζεσθαι τὰ ἐπιτήδεια, ἔστ’ ἂν ἡ χρεία σε ἀναγκάσῃ· ἀλλ’ ὅταν μάλιστα εὐπορῇς, τότε πρὸ τῆς ἀπο‐
5ρίας μᾶλλον μηχανῶ. καὶ γὰρ τεύξει μᾶλλον παρ’ ὧν ἂν δέῃ μὴ ἀπορεῖν δοκῶν, καὶ ἀναίτιος ἔσῃ παρὰ τοῖς σαυτοῦ στρατιώταις· ἐκ τούτου δὲ μάλιστα καὶ ὑπὸ τῶν ἄλλων αἰδοῦς τεύξῃ, καὶ ἐάν τινα βούλῃ τῇ δυνάμει ἢ εὖ ποιῆσαι ἢ κακῶς, μᾶλλον ὑπηρετήσουσιν οἱ στρατιῶται
10ἔχοντες τὰ δέοντα· καὶ πιστικωτάτους δὲ λόγους σάφ’ ἴσθι τότε δυνήσῃ λέγειν, ὅταν περ καὶ ἐνδείκνυσθαι μάλιστα δύνῃ ποιεῖν ἱκανὸς ὢν καὶ εὖ καὶ κακῶς.

4

.

7

.

72

 Ἐν ταὐτῷ (ib. c. 6, 14). Τὸ τέλος δή με ἐπήρου, τί ποτε διδάσκων στρατη‐ γίαν φαίη με διδάσκειν. κἀγὼ δὴ ἐνταῦθα ἀπεκρινάμην ὅτι τὰ τακτικά. καὶ σὺ γελάσας διῆλθές μοι παρατιθεὶς
5ἕκαστον τί εἴη ὄφελος στρατηγίᾳ τακτικῶν ἄνευ τῶν ἐπι‐ τηδείων, τί δὲ ἄνευ τοῦ ὑγιαίνειν, τί δὲ ἄνευ τοῦ ἐπίστα‐ σθαι τὰς εὑρημένας εἰς πόλεμον τέχνας, τί δὲ ἄνευ τοῦ
πείθεσθαι. ὡς δὲ καταφανὲς ἐποίησας ὅτι μικρόν τι μέρος εἴη στρατηγίας τὰ τακτικά, ἐπηρόμην, εἴ τι τού‐289 in vol. 4
10των σύ με διδάξαι ἱκανὸς εἴης.

4

.

7

.

73

 Ἐν ταὐτῷ (ibid. c. 6, 17—19). Δεῖ γὰρ δήπου στρατιάν, εἰ μέλλει πράξειν τὰ δέ‐ οντα, μήποτε παύεσθαι τοῖς πολεμίοις κακὰ πορσύνουσαν ἢ αὑτοῖς ἀγαθά· ὡς χαλεπὸν μὲν καὶ ἕνα ἄνθρωπον ἀρ‐
5γὸν τρέφεσθαι, πολὺ δ’ ἔτι, ὦ παῖ, χαλεπώτερον οἶκον ὅλον, πάντων δὲ χαλεπώτατον στρατιὰν ἀργὴν τρέφειν, πλεῖστά τε γὰρ ἐσθίει στρατιὰ καὶ ἀπ’ ἐλαχίστων ὁρ‐ μώμενα καὶ οἷς ἂν λάβῃ δαψιλέστατα χρωμένη· ὥστε οὐδέποτε προσήκει στρατιὰν ἀργεῖν. Λέγεις σύ, ἔφη, ὦ
10πάτερ, ὡς ἐμοὶ δοκεῖ, ὥσπερ οὐδὲ γεωργοῦ ἀργοῦ οὐδὲν ὄφελος, οὕτως οὐδὲ στρατηγοῦ ἀργοῦ οὐδὲν ὄφελος εἶναι. Τὸν δέ γε ἐργάτην στρατηγόν, ἔφη, ἀναδέχομαι, ἢν μή τις θεὸς βλάπτῃ, ἅμα καὶ τὰ ἐπιτήδεια μάλιστα ἔχον‐ τας τοὺς στρατιώτας ἀποδείξειν καὶ τὰ σώματα ἄριστα
15ἔχοντας παρασκευάσειν. Ἀλλὰ μέντοι τό γε μελετᾶσθαι, ἔφη, ἕκαστα τῶν πολεμίων ἔργων, ἀγῶνας ἄν τίς μοι δοκεῖ, ὦ πάτερ, προειπὼν ἑκάστοις καὶ ἆθλα προτιθεὶς μάλιστα ποιεῖν ἀσκεῖσθαι ἕκαστα, ὥστε ὁπότε δέοιτο
ἔχειν ἂν παρεσκευασμένοις χρῆσθαι. Κάλλιστα λέγεις,290 in vol. 4
20ὦ παῖ, ἔφη· τοῦτο γὰρ ποιήσας, σάφ’ ἴσθι, ὥσπερ χο‐ ροὺς τὰς τάξεις ἀεὶ τὰ προσήκοντα μελετώσας θεάσῃ. Ἀλλὰ μήν, ἔφη ὁ Κῦρος, τό γ’ εὐθυμίαν ἐμβαλεῖν τοῖς στρατιώταις οὐδέν μοι δοκεῖ ἱκανώτερον εἶναι ἢ τὸ δύ‐ νασθαι ἐλπίδας ἀγαθὰς ἐμποιεῖν ἀνθρώποις. Ἀλλὰ μήν,
25ἔφη, ὦ παῖ, τοῦτό γε τοιοῦτόν ἐστιν οἷόν περ εἴ τις κύνας ἐν θήρᾳ ἀνακαλοῖτο ἀεὶ τῇ κλήσει οἵᾳπερ ὅταν 〈τὸ〉 θηρίον ὁρᾷ. τὸ μὲν γὰρ πρῶτον προθύμως οἶδ’ ὅτι ἔχει ὑπακουούσας, ἂν δὲ πολλάκις ψεύδηται αὐτάς, τελευτῶσαι οὐδ’ ὁπόταν ἀληθῶς ὁρῶν καλῇ πείθονται
30αὐτῷ. οὕτω καὶ τὸ περὶ τῶν ἐλπίδων ἔχει· ἢν πολλάκις προσδοκίας ἀγαθῶν ἐμβάλλων ψεύδηταί τις, τελευτῶν οὐδ’ ὁπόταν ἀληθεῖς ἐλπίδας λέγῃ ὁ τοιοῦτος πείθειν δύναται. ἀλλὰ τοῦ μὲν αὐτὸν λέγειν ἃ μὴ σαφῶς εἰδείη φείδεσθαι δεῖ, ὦ παῖ· τὴν δὲ αὑτοῦ παρόρμησιν εἰς τοὺς
35μεγίστους κινδύνους δεῖ ὡς μάλιστα ἐν πίστει διασῴζειν.

4

.

7

.

74

 Ἐν ταὐτῷ (ibid. c. 6, 20—21). Νόμοι δὲ δοκοῦσί μοι οἱ πολλοὶ ταῦτα δύο μάλιστα διδάσκειν, ἄρχειν τε καὶ ἄρχεσθαι. καὶ τοίνυν κατανοῶν περὶ τούτων ἐν πᾶσιν ὁρᾶν μοι δοκῶ τὸ προτρέπον πεί‐
5θεσθαι μάλιστα ὂν τὸ τὸν μὲν πειθόμενον ἐπαινεῖν τε
καὶ τιμᾶν, τὸν δὲ ἀπειθοῦντα ἀτιμάζειν τε καὶ κολάζειν. Καὶ ἐπὶ μέν γε τὸ ἀνάγκῃ πείθεσθαι, ἔφη, αὕτη ἡ ὁδός, ὦ παῖ, ἐστιν· ἐπὶ δὲ τὸ πολὺ κρεῖσσον τούτου, τὸ ἑκόντα πείθεσθαι, ἄλλη ἐστὶ συντομωτέρα. ὃν γὰρ ἂν ἡγήσων‐291 in vol. 4
10ται περὶ τὰ συμφέροντα ἑαυτοῖς φρονιμώτερον ἑαυτῶν εἶναι, τούτῳ οἱ ἄνθρωποι ὑπερηδέως πείθονται. γνοίης δ’ ἂν ὅτι τοῦθ’ οὕτως ἔχει ἐν ἄλλοις τε πολλοῖς καὶ δὴ καὶ ἐν τοῖς κάμνουσιν, ὡς προθύμως τοὺς ἐπιτάξοντας ὅ τι χρὴ ποιεῖν καλοῦσι· καὶ ἐν θαλάσσῃ 〈δὲ〉 ὡς προθύ‐
15μως τοῖς κυβερνήταις οἱ συμπλέοντες πείθονται.

4

.

7

.

75

 Ἐν ταὐτῷ (ibid. c. 6, 23—28). Φρόνιμος δὲ περὶ τοῦ συνοίσειν μέλλοντος πῶς ἄν τις τῷ ὄντι γένοιτο; Δῆλον ὅτι, ἔφη, ὦ παῖ, ὅσα μὲν ἔστι μαθόντα εἰδέναι, μαθὼν ἄν, ὥσπερ τὰ τακτικὰ
5ἔμαθες· ὅσα δὲ ἀνθρώποις οὔτε μαθητὰ οὔτε προορατὰ ἀνθρωπίνῃ προνοίᾳ, διὰ μαντικῆς ἂν παρὰ θεῶν πυν‐ θανόμενος φρονιμώτερος ἄλλων ἂν εἴης· ὅ τι δὲ γνοίης βέλτιον ἂν πραχθῆναι, ἐπιμελόμενος ἂν τούτου ὡς πραχ‐ θείη. καὶ γὰρ τὸ ἐπιμελεῖσθαι τούτου, οὗ ἂν δέῃ, φρονι‐
10μωτέρου ἀνδρὸς ἢ τὸ ἀμελεῖν. Ἀλλὰ μέντοι ἐπί γε τὸ φιλεῖσθαι ὑπὸ τῶν ἀρχομένων, ὅπερ ἐμοὶ ἐν τοῖς μεγί‐ στοις δοκεῖ εἶναι, δῆλον ὅτι ἡ αὐτὴ ὁδὸς ἥπερ εἴ τις ὑπὸ τῶν φίλων στέργεσθαι ἐπιθυμοίη· εὖ γάρ, οἶμαι, δεῖ ποιοῦντα φανερὸν εἶναι. Ἀλλὰ τοῦτο μέν, ἔφη, ὦ
15παῖ, χαλεπὸν τὸ ἀεὶ δύνασθαι εὖ ποιεῖν οὓς ἄν τις θέλῃ τὸ δὲ συνηδόμενόν τε φαίνεσθαι, ἤν τι ἀγαθὸν αὐτοῖς
συμβαίνῃ, καὶ συναχθόμενον, ἤν τι κακόν, καὶ συνεπικου‐ ρεῖν πρόθυμον ταῖς ἀπορίαις αὐτῶν, καὶ προφοβούμενον μή τι σφαλῶσι, καὶ προνοεῖν πειρώμενον ὡς μὴ σφάλ‐292 in vol. 4
20λωνται, ταῦτά πως δεῖ παρομαρτεῖν. καὶ τὸ τῶν πρά‐ ξεών γε, ἢν μὲν ἐν θέρει ὦσι, τὸν ἄρχοντα δεῖ τοῦ ἡλίου πλεονεκτοῦντα εἶναι· ἢν δ’ ἐν χειμῶνι, τοῦ ψύχους· ἢν δὲ δέῃ μοχθεῖν, τῶν πόνων· πάντα γὰρ ταῦτα εἰς τὸ φιλεῖ‐ σθαι ὑπὸ τῶν ἀρχομένων συλλαμβάνει. Λέγεις σύ, ἔφη,
25ὦ πάτερ, ὡς καὶ καρτερὸν δεῖ πρὸς πάντα τὸν ἄρχοντα τῶν ἀρχομένων μᾶλλον εἶναι. Ἐγὼ γὰρ οὖν, ἔφη. θάρρει μέντοι, ὦ παῖ· εὖ γὰρ ἴσθι τοῦτο, ὅτι τῶν ὁμοίων σω‐ μάτων οἱ αὐτοὶ πόνοι οὐχ ὁμοίως ἅπτονται ἄρχοντός τε ἀνδρὸς καὶ ἰδιώτου, ἀλλὰ κουφίζει τι ἡ τιμὴ τοὺς πό‐
30νους τῷ ἄρχοντι καὶ τὸ αὐτὸν εἰδέναι ὅτι οὐ λανθάνει ὅ τι ἄν ποτε ποιῇ. Ὁπότε δέ, ὦ πάτερ, ἤδη ἔχοιεν μὲν τὰ ἐπιτήδεια οἱ στρατιῶται, ὑγιαίνοιεν δέ, πονεῖν δὲ δύναιντο, τὰς δὲ πολεμικὰς τέχνας ἠσκηκότες εἶεν, φιλο‐ τίμως δὲ ἔχοιεν πρὸς τὸ ἀγαθοὶ φαίνεσθαι, τὸ δὲ πεί‐
35θεσθαι αὐτοῖς ἥδιον εἴη τοῦ ἀπειθεῖν, οὐκ ἂν ἤδη τηνι‐ καῦτα σωφρονεῖν ἄν τίς σοι δοκοίη διαγωνίζεσθαι βουλό‐ μενος πρὸς τοὺς πολεμίους ὡς τάχιστα; Ναὶ μὰ Δί’, ἔφη, εἰ μέλλοι γε πλέον ἕξειν· εἰ δὲ μή, ἔγωγ’ ἂν ὅσῳ
οἰοίμην καὶ αὐτὸς βελτίων εἶναι καὶ τοὺς ἑπομένους βελ‐293 in vol. 4
40τίονας ἔχειν, τοσῷδ’ ἂν μᾶλλον φυλαττοίμην, ὥσπερ καὶ τὰ ἄλλα ἃν οἰώμεθα πλείστου ἄξια ἡμῖν εἶναι. ταῦτα πειρώμεθα ὡς ἐν ἐχυρωτάτῳ ποιεῖσθαι. Πλέον δ’ ἔχειν, ὦ πάτερ, πολεμίων πῶς ἄν τις δύναιτο; οὐκέτι τοῦτο, ὦ παῖ, φαῦλον οὐδὲ ἁπλοῦν ἔργον ἐρωτᾷς· ἀλλ’ εὖ ἴσθι
45ὅτι δεῖ τὸν μέλλοντα τοῦτο ποιήσειν καὶ ἐπίβουλον εἶναι καὶ κρυψίνουν καὶ ἀπατεῶνα καὶ κλέπτην καὶ ἅρπαγα καὶ ἐν παντὶ πλεονέκτην τῶν πολεμίων. Καὶ ὁ Κῦρος ἐπι‐ γελάσας εἶπεν· Ὦ Ἡράκλεις, οἷον σὺ λέγεις, ὦ πάτερ, δεῖν ἄνδρα με γενέσθαι. Οἷος ἄν, ἔφη, ὦ παῖ, δικαιό‐

4

.

7

.

75

(50)

τατός τε καὶ ἐννομώτατος ἀνὴρ εἴη. Πῶς μήν, ἔφη, παῖ‐ δας ὄντας ἡμᾶς ἐναντία τούτων ἐδιδάσκετε; Ναὶ μὰ Δί’, ἔφη, καὶ νῦν γε πρὸς τοὺς φίλους τε καὶ τοὺς πολίτας.

4

.

7

.

76

 Ξενοφῶντος ἐν γʹ Ἀπομνημονευμάτων (c. 9, 10—13). Βασιλεῖς δὲ καὶ ἄρχοντας οὐ τοὺς τὰ σκῆπτρα ἔχον‐ τας ἔφη 〈εἶναι〉 οὐδὲ τοὺς ὑπὸ τῶν τυχόντων αἱρεθέντας οὐδὲ τοὺς κλήρῳ λαχόντας οὐδὲ τοὺς βιασαμένους οὐδὲ
5τοὺς ἐξαπατήσαντας ἀλλὰ τοὺς ἐπισταμένους ἄρχειν. ὁπότε γάρ τις ὁμολογήσειε τοῦ μὲν ἄρχοντος εἶναι τὸ προστάττειν ὅ τι χρὴ ποιεῖν, τοῦ δὲ ἀρχομένου τὸ πεί‐
θεσθαι, ἐπεδείκνυεν ἔν τε νηὶ τὸν μὲν ἐπιστάμενον ἄρ‐ χοντα, τὸν δὲ ναύκληρον καὶ τοὺς ἄλλους τοὺς ἐν τῇ νηὶ294 in vol. 4
10πάντας πειθομένους τῷ ἐπισταμένῳ, καὶ ἐν γεωργίᾳ τοὺς κεκτημένους ἀγρούς, καὶ ἐν νόσῳ τοὺς νοσοῦντας, καὶ ἐν σωμασκίᾳ τοὺς σωμασκοῦντας, καὶ τοὺς ἄλλους πάντας οἷς ὑπάρχει τι ἐπιμελείας δεόμενον, ἂν μὲν αὐτοὶ ἡγῶν‐ ται ἐπίστασθαι ἐπιμελεῖσθαι· εἰ δὲ μή, τοῖς ἐπισταμέ‐
15νοις οὐ μόνον παροῦσι πειθομένους, ἀλλὰ καὶ ἀπόντας μεταπεμπομένους, ὅπως ἐκείνοις πειθόμενοι τὰ δέοντα πράττωσιν· ἐν δὲ ταλασίᾳ καὶ τὰς γυναῖκας ἐπεδείκνυεν ἀρχούσας τῶν ἀνδρῶν διὰ τὸ τὰς μὲν εἰδέναι ὅπως χρὴ ταλασιουργεῖν, τοὺς δὲ μὴ εἰδέναι. εἰ δέ τις πρὸς ταῦτα
20λέγοι, ὅτι τῷ τυράννῳ ἔξεστι μὴ πείθεσθαι τοῖς ὀρθῶς λέγουσι, Καὶ πῶς ἄν, ἔφη, ἐξείη μὴ πείθεσθαι, ἐπικει‐ μένης γε ζημίας, ἐάν τις τῷ εὖ λέγοντι μὴ πίθηται; ἐν ᾧ γὰρ ἄν τις πράγματι μὴ πείθηται τῷ εὖ λέγοντι, ἁμαρτήσεται δήπου, ἁμαρτάνων δὲ ζημιωθήσεται. εἰ δὲ
25φαίη τις τῷ τυράννῳ ἐξεῖναι καὶ ἀποκτεῖναι τὸν εὖ φρο‐ νοῦντα, Τὸν δὲ ἀποκτείναντα, ἔφη, τοὺς κρατίστους τῶν συμμάχων οἴει ἀζήμιον γίγνεσθαι ἢ ὡς ἔτυχε ζημιοῦσθαι; πότερα γὰρ ἂν μᾶλλον οἴει σῴζεσθαι τὸν τοῦτο ποιοῦντα
ἢ οὕτως καὶ τάχιστ’ ἂν ἀπολέσθαι.295 in vol. 4

4

.

8

t

ΨΟΓΟΣ ΤΥΡΑΝΝΙΔΟΣ.

4

.

8

.

1

 Εὐριπίδου Ἱκετίσιν (429 ss.). Οὐδὲν τυράννου δυσμενέστερον 〈πόλει〉, ὅπου τὸ μὲν πρώτιστον οὐκ εἰσὶν νόμοι κοινοί, κρατεῖ δ’ εἷς τὸν νόμον κεκτημένος.

4

.

8

.

2

 Εὐριπίδου Ἴωνι (621 ss). Τυραννίδος δὲ τῆς πάλαι θρυλουμένης τὸ μὲν πρόσωπον ἡδύ, τἀν δόμοισι δὲ λυπηρά. τίς γὰρ μακάριος, τίς εὐτυχής,
5ὅστις δεδοικὼς καὶ περιβλέπων βίον αἰῶνα τείνει; δημότης ἂν εὐτυχὴς ζῆν ἂν θέλοιμι μᾶλλον ἢ τύραννος ὤν, οἷς τοὺς πονηροὺς ἡδονὴ φίλους ἔχειν, ἐσθλοὺς δὲ μισεῖν, κατθανεῖν φοβουμένους,

4

.

8

.

3

Εὐριπίδου Αὔγῃ (fr. 275 N2). Κακῶς δ’ ὄλοιντο πάντες, οἳ τυραννίδι
χαίρουσιν ὀλίγῃ τ’ ἐν πόλει μοναρχίᾳ. τοὐλεύθερον γὰρ ὄνομα παντὸς ἄξιον,296 in vol. 4
5κἂν μίκρ’ ἔχῃ τις, μεγάλ’ ἔχειν νομίζεται.

4

.

8

.

4

 Εὐριπίδου Ἠλέκτρα. ***

4

.

8

4a

(Eur. inc. fab. fr. 850 N2) Ἡ γὰρ τυραννὶς πάντοθεν τοξεύεται δεινοῖς ἔρωσιν, ἧς φυλακτέον πέρι.

4

.

8

.

5

 Εὐριπίδου Ἀντιγόνης (fr. 172 N.2). Οὔτ’ εἰκὸς ἄρχειν οὔτ’ ἐχρῆν εἶναι νόμον τύραννον εἶναι· μωρία δὲ καὶ † θέλειν, ὃς τῶν ὁμοίων βούλεται κρατεῖν μόνος.

4

.

8

.

6

Εὐριπίδου Ἀλκμέωνος (fr. 80 N.2). Φεῦ 〈φεῦ〉, τὰ μεγάλα μεγάλα καὶ πάσχει κακά.

4

.

8

.

7

 Μενάνδρου Ἀσπίδος (fr. 74 K.).
Ὦ τρισάθλιοι, † τί πλέον ἔχουσι τῶν ἄλλων; βίον ὡς οἰκτρὸν ἐξαντλοῦσιν οἱ τὰ φρούρια
5τηροῦντες, οἱ τὰς ἀκροπόλεις κεκτημένοι. εἰ πάντας ὑπονοοῦσιν οὕτω ῥᾳδίως ἐγχειρίδιον ἔχοντας αὐτοῖς προσιέναι, οἵαν δίκην διδόασιν.297 in vol. 4

4

.

8

.

8

Διονυσίου τυράννου (fr. 4 p. 794 N.2). Ἡ γὰρ τυραννὶς ἀδικίας μήτηρ ἔφυ.

4

.

8

.

9

 Εὐριπίδου Πελιάδων (fr. 605 N.2). Τὸ δ’ ἔσχατον δὴ τοῦτο θαυμαστὸν βροτοῖς τυραννίς, οὐχ εὕροις ἂν ἀθλιώτερον. φίλους τε πορθεῖν καὶ κατακτανεῖν χρεών,
5πλεῖστος φόβος πρόσεστι μὴ δράσωσί τι.

4

.

8

.

10

 Σοφοκλέους Οἰδίποδι (T. 380 ss.). Ὦ πλοῦτε καὶ τυραννὶ καὶ τέχνη τέχνης ὑπερφέρουσα τῷ πολυζήλῳ βίῳ, ὅσος παρ’ ὑμῖν ὁ φθόνος φυλάσσεται.

4

.

8

.

11

Ἐν ταὐτῷ (873 s.). Ὕβρις φυτεύει τύραννον,
ὕβρις, εἰ πολλῶν ὑπερπλησθῇ μάταν.298 in vol. 4

4

.

8

.

12

Σοφοκλέους Αἴαντι (1350). Τόν τοι τύραννον εὐσεβεῖν οὐ ῥᾴδιον.

4

.

8

.

13

 Τοῦ αὐτοῦ Πολυξένῃ (fr. 481 N.2). Οὐ γάρ τις ἂν δύναιτο πρῳρατὴς στρατοῦ τοῖς πᾶσιν εἶξαι καὶ προσαρκέσαι χάριν. ἐπεὶ οὐδ’ ὁ κρείσσων Ζεὺς ἐμοῦ τυραννίδι
5οὔτ’ ἐξεπομβρῶν οὔτ’ ἐπαυχμήσας φίλος· βροτοῖς 〈δ’〉 ἂν ἐλθὼν ἐς λόγον δίκην ὄφλοι. πῶς δῆτ’ ἔγωγ’ ἂν θνητὸς ἐκ θνητῆς τε φὺς Διὸς γενοίμην εὖ φρονεῖν σοφώτερος;

4

.

8

.

14

 Φαβωρίνου (fr. 80 p. 135 Marr.). Ὥσπερ γὰρ τὰ θηρία τὴν σαγήνην ὑποχωροῦντα 〈ἀεὶ〉 εἰς ἐλάττω τόπον συνάγεται, οὕτω δὲ καὶ τοὺς τυ‐ ράννους ἔστιν ἰδεῖν ἐπαναχωροῦντας ἐκ μὲν τῆς Ἑλλάδος
5εἰς τὴν πόλιν, ἐκ δὲ τῆς πόλεως εἰς τὴν ἀκρόπολιν, εἶτ’ εἰς τὴν οἰκίαν, ἔπειτ’ εἰς τὸ δωμάτιον. εἶτα δύναται κατα‐ φυγεῖν ἄνθρωπος θεὸν φεύγων; ὅπου γὰρ ἂν καταφύγῃ,
ἡ Δίκη αὐτὸν εὑρήσει.299 in vol. 4

4

.

8

.

15

Δημοσθένους ἐκ τῶν Φιλιππικῶν αʹ (I p. 10). Καὶ ὅλως ἄπιστον οἶμαι ταῖς πολιτείαις ἡ τυραννίς.

4

.

8

.

16

 Ἐκ τῆς Φαλάριδος πρὸς Δημοτέλη ἐπιστολῆς (38 p. 418 Herch.). Συγγνώμην ἔχω σοι τῶν παραινέσεων· τύραννος γὰρ οὐ γεγονὼς τυράννῳ συμβουλεύεις καταθέσθαι τὴν τυραν‐
5νίδα, οὐκ εἰδὼς ὅτι τοῦ κτήσασθαι τὴν ἀρχὴν ἐπισφαλέ‐ στερόν ἐστι τὸ καταθέσθαι.

4

.

8

.

17

 Ἀναξιμένους. Ἀναξιμένης ὁ Λαμψακηνὸς ῥήτωρ ἐρωτηθεὶς ὑπὸ τοῦ βασιλέως Φαίδρου, τί ἀκοινώνητόν ἐστιν, εἶπε ‘τυραννίσ‘.

4

.

8

.

18

 Ἀριστίππου. Ἀρίστιππος ὁ Κυρηναῖος φιλόσοφος τοσοῦτον ἔφη διαφέρειν βασιλείαν τυραννίδος, ὅσον νόμος ἀνομίας καὶ ἐλευθερία δουλείας.

4

.

8

.

19

 Φιλιππίδου (Ps.—Plut. reg. et imp. apophth. p. 183 E). Λυσίμαχος ὁ τύραννος πρὸς Φιλιππίδην τὸν κωμω‐ διοποιὸν φίλον ὄντα καὶ συνήθη ‘τίνος σοι‘, εἶπε ‘με‐ ταδῶ;‘ κἀκεῖνος ‘οὗ βούλει πλὴν τῶν ἀπορρήτων‘.

4

.

8

.

20

Ἀντιγόνου.
Ἀντίγονος πρός τινα μακαρίζουσαν αὐτὸν γραῦν ‘εἰ ᾔδεισ‘ ἔφη ‘ὦ μῆτερ, ὅσων κακῶν μεστόν ἐστι τουτὶ τὸ ῥάκοσ‘ δείξας τὸ διάδημα ‘οὐκ ἂν ἐπὶ κοπρίας αὐτὸ κεί‐300 in vol. 4
5μενον ἐβάστασασ‘.

4

.

8

.

21

 Πτολεμαίου. Πτολεμαῖος ὁ ἐπικληθεὶς Φιλάδελφος ἔλεγε τὴν τυ‐ ραννίδα ἄλλα τε πολλὰ δύσκολα ἔχειν καὶ τὸ μέγιστον, τὸ ἀναγκάζεσθαι τοὺς μηθὲν ἀδικοῦντας κτείνειν τοῦ συμ‐
5φέροντος ἕνεκα.

4

.

8

.

22

 Δημοσθένους Φιλιππικῶν (VI p. 72). Βασιλεὺς γὰρ καὶ τύραννος ἅπας ἐχθρὸν ἐλευθερίᾳ καὶ νόμοις ἐναντίον.

4

.

8

.

23

 Ἀριστίππου. Τοῦ Διονυσίου λέγοντος πρὸς Ἀρίστιππον ‘οὐδὲν ὠφέλημαι ὑπὸ σοῦ‘ ‘ἀληθῆ λέγεισ‘ εἶπεν· ‘εἰ γὰρ ὠφέ‐ λησο, ἐπέπαυσο ἂν τῆς τυραννίδος ὥσπερ ἱερᾶς νόσου.‘

4

.

8

.

24

 Αἰλιανοῦ (v. h. 10, 5). Φρύγιος οὗτος 〈ὁ〉 λόγος, ἔστι γὰρ Αἰσώπου τοῦ Φρυγός. ὁ δὲ λόγος φησὶ τὴν ὗν, ἐὰν αὐτῆς τις ἅψηται, βοᾶν καὶ μάλα γε εἰκότως· οὔτε γὰρ ἔρια ἔχει ὗς οὔτε
5γάλα οὔτε ἄλλο τι πλὴν τῶν κρεῶν. παραχρῆμα οὖν ὀνειροπολεῖν τὸν θάνατον εἰδυῖαν εἰς ὅ τι τοῖς χρησο‐ μένοις αὐτῇ πέφυκε λυσιτελὴς εἶναι. ἐοίκασι δὲ τῇ ὑὶ τῇ Αἰσώπου οἱ τύραννοι ὑποπτεύοντες καὶ δεδοικότες πάν‐ τα· ἴσασι γὰρ ὅτι, ὥσπερ οὖν αἱ ὗς, ὀφείλουσι καὶ ἐκεῖνοι301 in vol. 4
10τὴν ψυχὴν πᾶσι.

4

.

8

.

25

 Ἰσοκράτης Νικοκλεῖ (ad Nicocl. § 2—4 p. 15 B—C). Τοὺς μὲν ἰδιώτας ἔστι πολλὰ τὰ παιδεύοντα· καὶ μάλιστα μὲν τὸ μὴ τρυφᾶν ἀλλ’ ἀναγκάζεσθαι περὶ τοῦ βίου καθ’ ἑκάστην βουλεύεσθαι τὴν ἡμέραν, ἔπειθ’ οἱ
5νόμοι, καθ’ οὓς ἕκαστοι πολιτευόμενοι τυγχάνουσιν, ἔτι δὲ ἡ παρρησία καὶ τὸ μὴ φανερῶς ἐξεῖναι τοῖς τε φίλοις ἐπιπλῆξαι καὶ τοῖς ἐχθροῖς ἐπιθέσθαι ταῖς ἀλλήλων ἁμαρτίαις· πρὸς δὲ τούτοις καὶ τῶν ποιητῶν τινες τῶν προγεγενημένων ὑποθήκας ὡς χρὴ ζῆν καταλελοίπασιν·
10ὥστ’ ἐξ ἁπάντων τούτων εἰκὸς αὐτοὺς βελτίους γίγνεσθαι. τοῖς δὲ τυράννοις οὐδὲν ὑπάρχει τοιοῦτον, οὓς ἔδει παι‐ δεύεσθαι μᾶλλον τῶν ἄλλων, ἐπειδὰν δ’ εἰς τὴν ἀρχὴν
κατασταθῶσιν, ἀνουθέτητοι διατελοῦσιν. οἱ μέν γε πλεῖ‐ στοι τῶν ἀνθρώπων οὐ πλησιάζουσιν αὐτοῖς, οἱ δὲ συν‐302 in vol. 4
15όντες πρὸς χάριν ὁμιλοῦσιν.

4

.

8

.

26

 Φαλάριδος ἐκ τῆς πρὸς Παυρόλαν τὸν υἱὸν ἐπι‐ στολῆς (ep. LXVII p. 425 Herch.). Εἴ γε σὺ μὴ τοῦθ’ ὃ κατηγοροῦσί τινες ὥρμηκας ἐπὶ τὸ ζηλοῦν καὶ μιμεῖσθαι τὸν ἐν τυραννίδι βίον, ὅπερ
5ἂν εὖ φρονῶν τυγχάνῃς, παρὰ τοῦ μεταμελομένου εἰς γνώμην λάβε. ὁ γὰρ ἀμφοτέρων πεπειραμένος τυραννη‐ θῆναι μᾶλλον εὐξαίμην ἂν ἢ τυραννῆσαι. ὁ μὲν γὰρ ἕνα φοβεῖται τῶν ἄλλων χαλεπῶν ἀπηλλαγμένος, τὸν τύραν‐ νον, ὁ τύραννος δὲ τοὺς ἔξωθεν ἐπιβουλεύοντας καὶ δι’
10οὓς σῴζεται.

4

.

8

.

27

 Ἐκ τῶν Διογένους Διατριβῶν (Dionis Prus. or. VI 46 vol. I p. 92 Arn.). Δοκεῖ δὲ τοῖς μὲν εὖ πράττουσι τῶν ἀνθρώπων ὁ
μὲν βίος ἀμείνων, ὁ δὲ θάνατος διὰ τοῦτο λυπηρότερος.303 in vol. 4
5οἱ δ’ αὖ κακῶς ζῶντες τὸν μὲν βίον δυσχερέστερον φέ‐ ρουσι, τὸν δὲ θάνατον ἥδιον προσδέχονται. τοῖς δὲ τυ‐ ράννοις ἀμφότερα ταῦτα χαλεπώτερα ἢ τοῖς ἄλλοις· ζῶσι μὲν γὰρ πολὺ ἀηδέστερον τῶν πάνυ ἐπιθυμούντων τε‐ θνάναι, τὸν δὲ θάνατον οὕτω δεδοίκασιν ὡς ἥδιστα δι‐
10άγοντες ἐν τῷ βίῳ.

4

.

8

.

28

 Ἡροδότου ἱστορίας γʹ (53). Τυραννὶς χρῆμα σφαλερόν, πολλοὶ δὲ αὐτῆς ἐρασταί εἰσιν.

4

.

8

.

29

 Ἡροδότου ἱστορίας τρίτης δημηγορίας Ὀτάνου (80). Πῶς δ’ ἂν εἴη χρῆμα κατηρτημένον μουναρχίη, τῇ ἔξεστιν ἀνευθύνῳ ποιέειν τὰ βούλεται; καὶ γὰρ ἂν τὸν ἄριστον ἀνδρῶν πάντων στάντα ἐς ταύτην τὴν ἀρχὴν ἐκ‐
5τὸς τῶν ἐωθότων νοημάτων στήσειε. ἐγγίνεται μὲν γὰρ οἱ ὕβρις ὑπὸ τῶν παρεόντων ἀγαθῶν· φθόνος δὲ ἀρχῆθεν ἐμφύεται ἀνθρώπῳ. δύο δ’ ἔχων ταῦτα ἔχει πᾶσαν κα‐ κότητα· τὰ μὲν γὰρ ὕβρι κεκορημένος ἔρδει πολλὰ καὶ ἀτάσθαλα, τὰ δὲ φθόνῳ. καίτοι ἄνδρα γε τύραννον
10ἄφθονον ἔδει εἶναι, ἔχοντά γε πάντα τὰ ἀγαθά. τὸ δὲ ὑπεναντίον τούτου ἐς τοὺς πολιήτας πέφυκε. φθονέει
γὰρ τοῖσιν ἀρίστοισι περιεοῦσί τε καὶ ζώουσι, χαίρει δὲ τοῖσι κακίστοισι τῶν ἀστῶν· διαβολὰς δὲ † ἄριστον ἐν‐ δέκεσθαι. ἀναρμοστότατον 〈δὲ〉 πάντων· ἤν τε γὰρ αὐτὸν304 in vol. 4
15μετρίως θαυμάζῃς, ἄχθεται ὅτι οὐ κάρτα θεραπεύεται, ἤν τε θεραπεύῃ τις κάρτα, ἄχθεται ἅτε θωπί. τὰ δὲ δὴ μέγιστα ἔρχομαι ἐρέων· νόμαιά τε κινεῖ πάτρια καὶ βιᾶται γυναῖκας κτείνει τε ἀκρίτους. πλῆθος δὲ ἄρχον πρῶτα μὲν ὄνομα πάντων κάλλιστον ἔχει, ἰσονομίην, δεύτερα δὲ
20τούτων τῶν ὁ μούναρχος ποιέει οὐδέν· πάλῳ μὲν ἀρχὰς ἄρχει, ὑπεύθυνον δὲ ἀρχὴν ἔχει, βουλεύματα δὲ πάντα ἐς τὸ κοινὸν ἀναφέρει. τίθεμαι οὖν γνώμην μεθέντας ἡμέας μουναρχίην τὸ πλῆθος ἀέξειν· ἐν γὰρ τῷ πολλῷ ἔνι τὰ πάντα.

4

.

8

.

30

 Ξενοφῶντος ἐκ τοῦ Ἱέρωνος (1, 1—10). Σιμωνίδης ὁ ποιητὴς ἀφίκετό ποτε πρὸς Ἱέρωνα τὸν τύραννον. σχολῆς δὲ γενομένης ἀμφοῖν εἶπεν ὁ Σιμωνί‐ δης· Ἆρ’ ἄν μοι ἐθελήσαις, ὦ Ἱέρων, διηγήσασθαι ἃ
5εἰκὸς εἰδέναι σε βέλτιον ἐμοῦ; Καὶ ποῖα ταῦτ’ ἐστίν, ἔφη ὁ Ἱέρων, ὁποῖα ἂν ἐγὼ βέλτιον εἰδείην σοῦ οὕτως ὄντος σοφοῦ ἀνδρός; Οἶδά σε, ἔφη, ἐγὼ καὶ ἰδιώτην γεγε‐ νημένον καὶ νῦν τύραννον ὄντα· εἰκὸς οὖν ἀμφοτέρων
πεπειραμένον καὶ εἰδέναι σε μᾶλλον ἐμοῦ, πῆ διαφέρει305 in vol. 4
10ὁ τυραννικός τε καὶ ἰδιωτικὸς βίος εἰς εὐφροσύνας τε καὶ λύπας ἀνθρώποις. Τί οὖν, ἔφη ὁ Ἱέρων, οὐχὶ 〈καὶ〉 σύ, ἐπεὶ νῦν γ’ ἔτι ἰδιώτης εἶ, ὑπέμνησάς με τὰ ἐν τῷ ἰδιω‐ τικῷ βίῳ; οὕτω γὰρ ἄν σοι οἶμαι μάλιστα ἐγὼ δύνασθαι δηλοῦν τὰ διαφέροντα ἐν ἑκατέρῳ. Οὕτω δὴ ὁ Σιμωνί‐
15δης εἶπε· Τοὺς μὲν δὴ ἰδιώτας ἔγωγε, Ἱέρων, δοκῶ μοι καταμεμαθηκέναι διὸ μὲν τῶν ὀφθαλμῶν ὁράμασιν ἡδο‐ μένους τε καὶ ἀχθομένους, διὰ δὲ τῶν ὤτων ἀκούσμασι. διὰ δὲ τῶν ῥινῶν ὀσμαῖς, διὰ δὲ τοῦ στόματος σίτοις καὶ ποτοῖς, τὰ δὲ ἀφροδίσια δι’ ὧν δὴ πάντες ἐπιστά‐
20μεθα, τὰ δὲ ψύχη καὶ θάλπη καὶ σκληρὰ καὶ στριφνὰ καὶ μαλθακὰ καὶ βαρέα καὶ κοῦφα ὅλῳ τῷ σώματί μοι δοκοῦμεν, ἔφη, κρίνοντες καὶ ἥδεσθαι καὶ λυπεῖσθαι ἐπ’ αὐτοῖς ἀγαθοῖς τε καὶ κακοῖς. ἔστι μὲν ὅτε δι’ αὐτῆς τῆς ψυχῆς μοι δοκοῦμεν ἥδεσθαί τε καὶ λυπεῖσθαι· ἔστι
25δὲ ὅτε κοινῇ διά 〈τε〉 τῆς ψυχῆς καὶ τοῦ σώματος. τῷ δὲ ὕπνῳ ὅτι μὲν ἡδόμεθα, δοκῶ 〈μοι〉 αἰσθάνεσθαι, ὅπως δὲ καὶ ᾧτινι καὶ ὁπότε, ταῦτα μᾶλλόν πως, ἔφη, δοκῶ μοι ἀγνοεῖν. καὶ οὐδὲν δὴ ἴσως τοῦτο θαυμαστόν, εἰ τὰ ἐν τῷ ἐγρηγορέναι σαφεστέρας ἡμῖν τὰς αἰσθήσεις παρέ‐
30χεται ἢ τὰ ἐν τῷ ὕπνῳ. Πρὸς ταῦτα δὴ ὁ Ἱέρων ἀπε‐ κρίνατο· Ἐγὼ μὲν τοίνυν, ἔφη, ὦ Σιμωνίδη, ἔξω τούτων ὧν εἴρηκας σὺ οὐδ’ ὅπως ἂν αἴσθοιτό τινος ὁ τύραννος, ἔχοιμ’ ἂν εἰπεῖν, ὥστε μέχρι γε τούτων οὐκ οἶδα ὅ τι διαφέρει ὁ τυραννικὸς τοῦ ἰδιωτικοῦ βίου. Καὶ ὁ Σιμω‐306 in vol. 4
35νίδης εἶπεν· Ἀλλὰ ἐν μὲν τοῖσδε διαφέροι ἄν, εἰ πολλα‐ πλάσια μὲν 〈δι’〉 ἑκάστου τούτων εὐφραίνεται, πολὺ δὲ μείω τὰ λυπηρὰ ἔχει. Καὶ ὁ Ἱέρων εἶπεν, Οὐχ οὕτως ἔχει, ὦ Σιμωνίδη, ταῦτα· ἀλλ’ εὖ ἴσθ’, ὅτι πολὺ μείω εὐφραίνονται οἱ τύραννοι τῶν μετρίως διαγόντων ὑπηρε‐
40τῶν, πολὺ δὲ πλείω καὶ μείζω λυποῦνται. Ἄπιστα, ἔφη, λέγεις, ὁ Σιμωνίδης. εἰ γὰρ οὕτω ταῦτα εἶχε, πῶς ἂν πολλοὶ μὲν ἐπεθύμουν τυραννεῖν, καὶ ταῦτα τῶν δοκούν‐ των ἱκανωτάτων ἀνδρῶν εἶναι; πῶς δὲ πάντες ἐζήλουν ἂν τοὺς τυράννους; Ὅτι ναὶ μὰ Δί’, ἔφη ὁ Ἱέρων, ἄπειροι
45ὄντες ἀμφοτέρων τῶν ἔργων σκοποῦνται περὶ αὐτοῦ. ἐγὼ δὲ πειράσομαί σε διδάσκειν, ὡς ἀληθῆ λέγω.
(Ibid. 11—12) Πρῶτον μὲν γὰρ ἐν τοῖς διὰ τῆς ὄψεως θεάμασιν εὑρίσκω λογιζόμενος μειονεκτοῦντας τοὺς τυράννους. ἄλλα μέν γε ἐν ἄλλῃ χώρᾳ ἐστὶν ἀξιοθέατα·307 in vol. 4

4

.

8

.

30

(50)

ἐπὶ δὲ τούτων ἕκαστα οἱ μὲν ἰδιῶται ἔρχονται καὶ εἰς πόλεις ἃς ἂν βούλωνται θεαμάτων ἕνεκα καὶ εἰς τὰς κοινὰς πανηγύρεις. οἱ δὲ τύραννοι οὐ μάλα ἀμφὶ θεω‐ ρίας ἔχουσιν· οὔτε γὰρ ἰέναι αὐτοῖς ἀσφαλές. (Ibid. 13. 14—17) Ἀλλ’ ἄρα ἔρχεται αὐτοῖς τὰ τοι‐
55αῦτα καὶ οἴκοι μένουσιν, ὀλίγα γε τῶν πολλῶν καὶ ταῦτα τίμια πωλεῖται τοῖς τυράννοις. Καὶ ὁ Σιμωνίδης εἶπεν· Ἀλλὰ εἰ ἐν τοῖς θεάμασι μειονεκτεῖτε, ἐν ταῖς ἀκοαῖς πλεονεκτεῖτε. ἐπειδὴ τοῦ μὲν ἡδίστου ἀκροάματος, ἐπαί‐ νου, οὔποτε σπανίζετε· πάντες γὰρ οἱ παρόντες πάντα
60καὶ ὅσα ἂν λέγητε καὶ ὅσα ἂν ποιῆτε ἐπαινοῦσι. τοῦ δ’ αὖ χαλεπωτάτου ἀκροάματος, λοιδορίας, ἀνήκοοί ἐστε·
οὐδεὶς γὰρ ἐθέλει τυράννου κατ’ ὀφθαλμοὺς κατηγορεῖν. Καὶ ὁ Ἱέρων εἶπε, Καὶ τί οἴει, ἔφη, τοὺς μὴ λέγοντας κακῶς εὐφραίνειν, ὅταν εἰδῇ τις σαφῶς, ὅτι οἱ σιωπῶν‐308 in vol. 4
65τες οὗτοι πάντα κακὰ νοοῦσι τῷ τυράννῳ; ἢ τοὺς ἐπαι‐ νοῦντας τί δοκεῖς εὐφραίνειν, ὅταν ὕποπτοι ὦσιν ἕνεκα τοῦ κολακεύειν τοὺς ἐπαίνους ποιούμενοι; Καὶ ὁ Σιμω‐ νίδης εἶπε· Συγχωρῶ τὸ τοὺς ἐπαίνους παρὰ τῶν ἐλευ‐ θεριωτάτων ἡδίστους εἶναι, ἀλλ’, ὁρᾷς, ἐκεῖνο οὐκ ἂν
70ἔτι πείσαις οὐδένα ἀνθρώπων, ὡς οὐχὶ δι’ ὧν τρεφόμεθα οἱ ἄνθρωποι, πολὺ πλείω ὑμεῖς ἐν αὐτοῖς εὐφραίνεσθε. Καὶ οἶδά γε, ἔφη, ὦ Σιμωνίδη, ὅτι τοῦτο κρίνουσιν οἱ πλεῖστοι ἥδιον ἡμᾶς καὶ ἐσθίειν καὶ πίνειν τῶν ἰδιωτῶν. (Ibid. 17—21. 23—27. 29—30) Τὸ γὰρ 〈τὰ〉 εἰω‐
75θότα ὑπερβάλλον, τοῦτο παρέχει τὰς ἡδονάς. διὸ καὶ πάντες ἄνθρωποι τὰς ἑορτὰς ἡδέως προσδέχονται πλὴν οἱ τύραννοι· ἔκπλεῳ γὰρ αὐτοῖς ἀεὶ παρεσκευασμέναι
οὐδεμίαν ἐν ταῖς ἑορταῖς ἔχουσιν αἱ τράπεζαι αὐτῶν ἐπί‐ δοσιν· ὥστε ταύτῃ πρῶτον τῇ εὐφροσύνῃ τῆς ἐλπίδος309 in vol. 4
80μειονεκτοῦσιν. ἔπειτα δέ, ἔφη, ἐκείνου εὖ οἶδ’ ὅτι καὶ σὺ ἔμπειρος εἶ, ὅτι ὅσῳ ἂν πλείω 〈τισ〉 παραθῆται τὰ περισσὰ τῶν ἱκανῶν, τοσούτῳ καὶ θᾶσσον κόρος ἐμπίπτει τῆς ἐδωδῆς· ὥστε καὶ τῷ χρόνῳ τῆς ἡδονῆς μειονεκτεῖ ὁ πολλὰ παρατιθέμενος τῶν μετρίως διαιτωμένων. Ἀλλὰ
85ναὶ μὰ Δί’, ἔφη ὁ Σιμωνίδης, ὅσον ἂν χρόνον ἡ ψυχὴ προσίηται, τοῦτον πολὺ μᾶλλον ἥδονται οἱ ταῖς πολυ‐ τελεστέραις παρασκευαῖς τρεφόμενοι. Οὐκοῦν, ἔφη ὁ Ἱέρων, ὁρᾷς τι τοὺς τυράννους ἥδιον ἐπὶ τὴν αὑτῶν παρασκευὴν ἰόντας ἢ τοὺς ἰδιώτας; Οὐ μὰ τὸν Δί’, ἔφη.
90οὐ μὲν δή. Ἄλλο τι οὖν, ἔφη ὁ Ἱέρων, οἴει ταῦτα ζητή‐ ματα εἶναι ἢ ἅμα κακῆς καὶ ἀσθενοῦς τῆς ψυχῆς τροφῆς ἐπιθυμήματα; ἐπεὶ εὖ οἶδ’ ἔγωγε. ὅτι οἱ ἡδέως ἐσθίον‐ τες, καὶ σύ που οἶσθα, ὅτι οὐδὲν προσδέονται τούτων τῶν σοφισμάτων. Ἀλλὰ μέντοι, ἔφη ὁ Σιμωνίδης, τῶν310 in vol. 4
95γε πολυτελῶν τούτων ὀσμῶν, αἷς χρίεσθε, τοὺς πλησιά‐ ζοντας μᾶλλον οἴομαι ἀπολαύειν ἢ αὐτοὺς ὑμᾶς, ὥσπερ γε καὶ τῶν ἀχαρίτων ὀσμῶν οὐκ αὐτὸς ὁ βεβρωκὼς αἰσθά‐ νεται, ἀλλὰ μᾶλλον οἱ πλησιάζοντες. Οὕτω μέντοι, ἔφη ὁ Ἱέρων, καὶ τῶν σίτων ὁ μὲν ἔχων παντοδαπὰ ἀεὶ οὐδὲν

4

.

8

.

30

(100)

μετὰ πόθου αὐτῶν λαμβάνει· ὁ δὲ σπανίσας τινος, οὗτός ἐστιν ὁ καὶ χαρμονῆς ἐμπιπλάμενος, ὅταν αὐτῷ προσ‐ επιφανῇ τι. Κινδυνεύουσιν, ἔφη ὁ Σιμωνίδης, αἱ τῶν ἀφροδισίων μόνον ὑμῖν ἀπολαύσεις τοῦ τυραννεῖν τὰς ἐπιθυμίας παρέχειν· ἐν γὰρ τούτῳ ἔξεστιν ὑμῖν ὅ τι ἂν
105κάλλιστον ἴδητε τούτῳ συνεῖναι. Νῦν γε, ἔφη ὁ Ἱέρων, εἴρηκας ἐν ᾧ δὴ πλεῖστον μειονεκτοῦμεν. ὅτι μὲν γὰρ
τὰ μετ’ ἔρωτος ἀφροδίσια πολὺ διαφερόντως εὐφραίνει, πάντες δήπου ἐπιστάμεθα· ὁ δὲ ἔρως πολὺ ἥκιστα ἐθέ‐ λει τυράννῳ ἐμφύεσθαι. οὐ γὰρ τῶν ἑτοίμων ἥδεται ὁ311 in vol. 4
110ἔρως ἐφιέμενος, ἀλλὰ τῶν ἐλπιζομένων. ὥσπερ οὖν εἴ τις ἄπειρος ὢν δίψης τοῦ πιεῖν ἀπολαύοι, οὕτω καὶ ὁ 〈ἄπειρος ὢν ἔρωτοσ〉 ἄπειρός ἐστι τῶν ἡδίστων ἀφρο‐ δισίων. (Ib. c. 2, 2. 4. 7. 11) Ἀλλ’ ἐν ἐκείνοις γε, ἔφη ὁ
115Σιμωνίδης, πολὺ διαφέρετε τῶν ἰδιωτῶν, ὅτι μεγάλα μὲν ἐπινοεῖτε, ταχὺ δὲ ταῦτα κατεργάζεσθε, πλεῖστα δὲ περισ‐ σὰ ἔχετε, κέκτησθε δὲ διαφέροντας ἀρετῇ ἵππους, δια‐ φέροντα ὅπλα κάλλει, ὑπερέχοντα κόσμον γυναιξί, μεγα‐ λοπρεπεστέρας οἰκίας. ἔτι δὲ πλήθει τε καὶ ἐπιστήμῃ
120θεράποντας ἀρίστους, ἱκανώτατοι δέ ἐστε ὀνῆσαι φίλους, κακῶσαι δὲ ἐχθρούς. Πρὸς ταῦτα δὲ ὁ Ἱέρων εἶπεν· Ἡ τυραννὶς τὰ μὲν δοκοῦντα πολλοῦ ἄξια κτήματα εἶναι ἀνεπτυγμένα θεάσασθαι φανερὰ πᾶσι παρέχεται, τὰ δὲ
χαλεπὰ ἐν ταῖς ψυχαῖς τῶν τυράννων ἀποκεκρυμμένα, ἐν312 in vol. 4
125αἷσπερ καὶ τὸ εὔδαιμον 〈καὶ τὸ κακόδαιμον〉 τοῖς ἀνθρώ‐ ποις ἀπόκειται .... αὐτίκα γάρ, 〈εἰ μὲν〉 εἰρήνη δοκεὶ μέγα ἀγαθὸν ἀνθρώποις εἶναι, ταύτης ἐλάχιστον μέρος μέτεστι τοῖς τυράννοις· εἰ δὲ πόλεμος μέγα κακόν, τούτου πλεῖστον μετέχομεν οἱ τύραννοι. ἔπειτα δὲ τοῖς μὲν
130ἰδιώταις καὶ διὰ σπονδῶν καὶ δι’ εἰρήνης γίνεται πολέ‐ μου ἀνάπαυσις, τοῖς δὲ τυράννοις οὔτε εἰρήνη ποτὲ πρὸς τοὺς τυραννευομένους γίνεται οὔτε σπονδαῖς ἄν ποτε πι‐ στεύσας ὁ τύραννος θαρρήσειε. (Ib. c. 3, 5. 7—9. c. 4, 1. 2. 3—5. 7—11) τοσοῦτον
135δέ τι ἀγαθὸν κρίνω ἔγωγε τὸ φιλεῖσθαι εἶναι, ὡς νομίζω τῷ ὄντι ὡς αὐτόματα τἀγαθὰ τῷ φιλουμένῳ γίνεσθαι
καὶ παρὰ θεῶν καὶ παρὰ ἀνθρώπων. βεβαιόταται μὲν δήπου δοκοῦσι φιλίαι γονεῦσι πρὸς παῖδας καὶ παισὶν πρὸς γονέας καὶ ἀδελφοῖς πρὸς ἀδελφοὺς καὶ γυναιξὶ313 in vol. 4
140πρὸς ἄνδρας καὶ ἑταίροις πρὸς ἑταίρους. εἰ τοίνυν ἐθέ‐ λεις κατανοεῖν, εὑρήσεις τοὺς μὲν ἰδιώτας ὑπὸ τούτων πάντων μάλιστα φιλουμένους, τοὺς δὲ τυράννους πολλοὺς μὲν παῖδας ἑαυτῶν ἀπεκτονότας, πολλοὺς δὲ ὑπὸ παίδων αὐτοὺς ἀπολωλότας, πολλοὺς δὲ ἀδελφοὺς ἐν τυραννίσιν
145ἀλληλοφόνους γιγνομένους, πολλοὺς δὲ καὶ ὑπὸ γυναικῶν τῶν ἑαυτῶν τυράννους διεφθαρμένους καὶ ὑπὸ ἑταίρων γε 〈τῶν〉 μάλιστα δοκούντων φίλων εἶναι. οἵτινες οὖν ὑπὸ τῶν φύσει τε πεφυκότων μάλιστα † φιλεῖσθαι οὕτω μισοῦνται, πῶς ὑπό γε ἄλλου τινὸς οἴεσθαι χρὴ αὐτοὺς

4

.

8

.

30

(150)

φιλεῖσθαι; ἀλλὰ μὴν καὶ πίστεως ὅστις ἐλάχιστον μετέχει, πῶς οὐχὶ μεγάλου ἀγαθοῦ μειονεκτεῖ; καὶ τούτου τοίνυν
τοῦ πιστῶς πρός τινας ἔχειν ἐλάχιστον μέρος τυράννῳ μέτεστιν· ὁπότε γε οὐδὲ σίτοις οὐδὲ ποτοῖς πιστεύων διάγει, ἀλλὰ καὶ τούτων τοὺς διακόνους κελεύουσιν ἀπο‐314 in vol. 4
155γεύεσθαι. τοῦ δὲ μηδένα τῶν πολιτῶν βιαίῳ θανάτῳ ἀποθνήσκειν οὕτω πόρρω προεληλύθασι φυλακῆς, ὥστε πεποίηνται πολλοὶ νόμον τῷ μιαιφόνῳ μηδὲ τὸν συνόντα καθαρεύειν· ὅθεν διὰ τὰς πατρίδας ἀσφαλῶς ἕκαστος βιοτεύει τῶν πολιτῶν. τοῖς δὲ τυράννοις καὶ τοῦτο ἔμ‐
160παλιν ἀνέστραπται. ἀντὶ γὰρ τοῦ τιμωρεῖν αἱ πόλεις αὐτοῖς μεγάλως τιμῶσι τὸν κατακτείναντα τὸν τύραννον, καὶ ἀντί γε τοῦ εἴργειν ἐκ τῶν ἱερῶν, ἀντὶ τούτου καὶ εἰκόνας ἐν τοῖς ἱεροῖς ἱστᾶσιν αἱ πόλεις. οὐδέ γε θᾶσ‐ σόν τι γίγνεται τῷ τυράννῳ ἢ τῷ ἰδιώτῃ ὧν ἐπιθυμεῖ.
165ὁ μὲν γὰρ ἰδιώτης ἢ ἀγροῦ ἢ οἰκέτου ἐπιθυμεῖ, ὁ δὲ τύραννος ἢ πόλεως ἢ χώρας πολλῆς ἢ λιμένων ἢ ἀκρο‐ πόλεων ἰσχυρῶν, ἃ πολύ ἐστι χαλεπώτερα καὶ ἐπικιν‐ δυνότερα κατεργάζεσθαι τῶν ἰδιωτικῶν ἐπιθυμημάτων. ἀλλὰ μὴν καὶ πένητας ὄψει ὀλίγους τῶν ἰδιωτῶν, πολ‐315 in vol. 4
170λοὺς δὲ τῶν τυράννων. οὐ γὰρ τῷ ἀριθμῷ οὔτε τὰ πολλὰ κρίνεται οὔτε τὰ ἱκανά, ἀλλὰ πρὸς τὰς χρήσεις· ὥστε τὰ μὲν ὑπερβάλλοντα τὰ ἱκανὰ πολλά ἐστι, τὰ δὲ τῶν ἱκα‐ νῶν ἐλλείποντα ὀλίγα. τῷ οὖν τυράννῳ τὰ πολλαπλάσια ἧσσον ἱκανά ἐστιν ἢ τἀναγκαῖα δαπανήματα τῷ ἰδιώτῃ.
175καὶ γὰρ τοῖς μὲν ἰδιώταις ἔξεστι τὰς δαπάνας συντέμ‐ νειν εἰς τὰ καθ’ ἡμέραν, τοῖς δὲ τυράννοις μέγισται μέν εἰσι δαπάναι εἰς τὰς τῆς ψυχῆς φυλακάς· τὸ δὲ τούτων τι συντέμνειν ὄλεθρος δοκεῖ εἶναι. ἔπειτα δὲ ὅσοι μὲν δύνανται ἀπὸ τοῦ δικαίου ἔχειν ὧν δέονται, τί ἂν τού‐
180τους οἰκτείροις ὡς πένητας; ὅσοι δὲ ἀναγκάζονται δι’ ἔνδειαν κακόν τι καὶ αἰσχρὸν μηχανώμενοι ζῆν, πῶς οὐ
τούτους ἀθλίους ἄν τις δικαίως καὶ πένητας νομίζοι; οἱ τύραννοι τοίνυν πάντα ἀναγκάζονται συλᾶν ἀδίκως διὰ τὸ εἰς τὰς ἀναγκαίας δαπάνας ἀεὶ προσδεῖσθαι χρημάτων.316 in vol. 4
185(Ib. c. 5, 1. c. 6, 4—6). γιγνώσκουσι δὲ οὐδὲν ἧττον τῶν ἰδιωτῶν καὶ τοὺς ἀλκίμους καὶ τοὺς σοφοὺς καὶ τοὺς δικαίους. τούτους δὲ ἀντὶ τοῦ ἄγασθαι φοβοῦνται, τοὺς μὲν ἀνδρείους, μή 〈τι〉 τολμήσωσι τῆς ἐλευθερίας ἕνεκα, τοὺς δὲ σοφούς, μή τι μηχανήσωνται, τοὺς δὲ δικαίους,
190μὴ ἐπιθυμήσῃ τὸ πλῆθος ὑπ’ αὐτῶν προστατεῖσθαι. τὸ δὲ φοβεῖσθαι μὲν ὄχλον. φοβεῖσθαι δὲ ἐρημίαν, φο‐ βεῖσθαι δὲ ἀφυλαξίαν, φοβεῖσθαι δὲ καὶ αὐτοὺς τοὺς φύ‐ λακας καὶ μήτε ἀόπλους ἔχειν ἐθέλειν μήτε ὡπλισμένους ἡδέως θεᾶσθαι πῶς οὐ χαλεπόν ἐστι πρᾶγμα; ἔτι δὲ
195ξένοις μᾶλλον ἢ πολίταις πιστεύειν, βαρβάροις μᾶλλον ἢ Ἕλλησιν, ἐπιθυμεῖν δὲ τοὺς μὲν ἐλευθέρους δούλους ἔχειν. τοὺς δὲ δούλους ἐλευθέρους ἀναγκάζεσθαι ποιεῖν, οὐ πάντα ταῦτά σοι δοκεῖ ψυχῆς ὑπὸ φόβων παραπε‐ πληγμένης τεκμήρια εἶναι; ὁ δέ τοι φόβος οὐ μόνον αὐτὸς

4

.

8

.

30

(200)

ἐνὼν ταῖς ψυχαῖς λυπηρός ἐστιν, ἀλλὰ καὶ πάντων τῶν
ἡδέων συμπαρομαρτῶν λυμαντήρ ἐστιν.317 in vol. 4

4

.

8

.

31

 Ἀντισθένους (apophth. XIV Winck.). Ἀντισθένης ὁ φιλόσοφος τοὺς δημίους εὐσεβεστέρους ἔλεγεν εἶναι τῶν τυράννων· πυθομένου δέ τινος τὴν αἰ‐ τίαν ἔφη, ὅτι ὑπὸ μὲν τῶν δημίων οἱ ἀδικοῦντες ἀναι‐
5ροῦνται, ὑπὸ δὲ τῶν τυράννων οἱ μηδὲν ἁμαρτάνοντες.

4

.

8

.

32

 Φαβωρίνου (fr. 81 Marres). Ἀλλ’ ἐγὼ βούλομαι ἡδονήν τινα τῷ τυράννῳ μηνῦ‐ σαι. εἰ μὲν ἀνθρωπίνην θέλεις, ὦ Διονύσιε, πείνησον, ἵνα φάγῃς, δίψησον, ἵνα πίῃς· εἰ δὲ δεξιάν τινα καὶ
5ὑπέρσπουδον καὶ τηλικαύτην ἡλίκην οὐδεὶς πρὸ σοῦ, ἀπό‐ θου τὴν τυραννίδα. τὸν γὰρ μυρίων καὶ πεντακισχιλίων χλαμύδων δεόμενον οὐκ ἔστι μὴ πλειόνων δεῖσθαι· οἷς γὰρ ἔχω προσδεόμενος, ἀφελὼν ὧν ἔχω, ἀρκοῦμαι οἷς ἔχω.

4

.

8

.

33

 Δωροθέου ἐν αʹ Σικελικῶν (script. rerum Alex. M. p. 155 Muell.). Φάλαρις Ἀκραγαντίνων τύραννος, ἀπότομος καὶ ἀπα‐ θὴς ὑπάρχων, ξέναις καὶ παρευρημέναις βασάνοις ἔτρυχε
5καὶ ἐστρέβλου τοὺς ὁμοφύλους. Πέριλλος δὲ τῇ τέχνῃ
χαλκουργὸς κατασκευάσας δάμαλιν ἔδωκε τῷ βασιλεῖ δῶ‐ ρον, ἵνα τοὺς ξένους εἰς αὐτὴν βάλλων κατακαίῃ ζῶντας· μυκηθμὸν δ’ ἡ δάμαλις ἀνεδίδου τῷ φυσικῷ παρόμοιον. Φάλαρις δὲ τότε μόνον γενόμενος δίκαιος αὐτὸν τὸν318 in vol. 4
10τεχνίτην πρῶτον ἐνέβαλεν.

4

.

8

.

34

 Πλάτωνος Πολιτείας θʹ (p. 579 B‐ 580 A). Ἆρ’ οὖν οὐκ ἐν τοιούτῳ δεσμωτηρίῳ δέδεται ὁ τύραν‐ νος, φύσει ὢν οἷον διεληλύθαμεν, πολλῶν καὶ παντο‐
5δαπῶν φόβων καὶ ἐρώτων μεστός· λίχνῳ δὲ ὄντι αὐτῷ τὴν ψυχὴν μόνῳ τῶν ἐν τῇ πόλει οὔτε ἀποδημῆσαι ἔξ‐ εστιν οὐδαμόσε, οὔτε θεωρῆσαι ὅσων δὴ καὶ οἱ ἄλλοι ἐλεύ‐ θεροι ἐπιθυμηταί εἰσι, καταδεδυκὼς δὲ ἐν τῇ οἰκίᾳ τὰ πολλὰ ὥσπερ γυνὴ ζῇ, φθονῶν καὶ τοῖς ἄλλοις πολίταις,
10ἐάν τις ἔξω ἀποδημῇ καί τι ἀγαθὸν ὁρᾷ; Παντάπασι μὲν οὖν, ἔφη. Οὐκοῦν τοῖς τοιούτοις κακοῖς πλείω καρ‐ ποῦται ἀνὴρ ὃς ἂν κακῶς ἐν ἑαυτῷ πολιτευόμενος, ὃν νῦν δὴ σὺ ἀθλιώτατον ἔκρινας, τὸν τυραννικόν, μὴ ὡς ἰδιώτης καταβιῷ, ἀλλ’ ἀναγκασθῇ ὑπό τινος τύχης τυραννεῦσαι
15καὶ ἑαυτοῦ ὢν ἀκράτωρ ἄλλων ἐπιχειρήσῃ ἄρχειν, ὥσπερ εἴ τις κάμνοντι σώματι καὶ ἀκράτορι ἑαυτοῦ μὴ ἰδιωτεύων ἀλλ’ ἀγωνιζόμενος πρὸς ἄλλα σώματα καὶ μαχόμενος ἀναγκάζοιτο διάγειν τὸν βίον. Παντάπασιν, ἔφη, ὁμοιό‐ τατά τε καὶ ἀληθέστατα λέγεις, ὦ Σώκρατες. Οὐκοῦν,
20ἦν δ’ ἐγώ, ὦ φίλε Γλαύκων, παντελῶς τὸ πάθος ἄθλιον, καὶ τοῦ ὑπὸ σοῦ κριθέντος χαλεπώτατα ζῆν χαλεπώτερον ἔτι ζῇ ὁ τυραννῶν; Κομιδῇ γε, ἔφη. Ἔστιν ἄρα τῇ ἀλη‐
θείᾳ, κἂν εἰ μή τῳ δοκῇ, ὁ τῷ ὄντι τύραννος τῷ ὄντι δοῦλος τὰς μεγίστας θωπείας καὶ δουλείας καὶ κόλαξ319 in vol. 4
25τῶν πονηροτάτων, καὶ τὰς ἐπιθυμίας οὐδ’ ὁπωστιοῦν ἀποπιμπλάς, ἀλλὰ πλείστων ἐπιδεέστατος καὶ πένης τῇ ἀληθείᾳ φαίνεται, ἐὰν δέ τις ὅλην ψυχὴν ἐπίστηται θεάσασθαι, καὶ φόβου γέμων διὰ παντὸς τοῦ βίου, σφα‐ δασμῶν τε καὶ ὀδυνῶν πλήρης, εἴπερ τῇ τῆς πόλεως δια‐
30θέσει ἧς ἄρχει ἔοικεν· ἔοικε δέ· ἦ γάρ; Καὶ μάλα, ἔφη. Οὐκοῦν καὶ πρὸς τούτοις ἔτι ἀποδώσομεν τῷ ἀνδρὶ καὶ ἃ τὸ πρότερον εἴπομεν, ὅτι ἀνάγκη καὶ εἶναι καὶ ἔτι μᾶλλον γίγνεσθαι αὐτῷ ἢ πρότερον διὰ τὴν ἀρχὴν φθονε‐ ρῷ, ἀπίστῳ, ἀδίκῳ, ἀφίλῳ, ἀνοσίῳ καὶ πάσης κακίας
35πανδοκεῖ τε καὶ τροφεῖ, καὶ ἐξ ἁπάντων τούτων μάλιστα μὲν αὐτῷ δυστυχεῖ εἶναι, ἔπειτα δὲ καὶ τοὺς πλησίον αὑτῷ τοιούτους ἀπεργάζεσθαι. Οὐδείς σοι, ἔφη, τῶν νοῦν
ἐχόντων ἀντερεῖ.320 in vol. 4

4

.

9

t

ΠΕΡΙ ΠΟΛΕΜΟΥ.

4

.

9

.

1

 Εὐριπίδου Τημενιδῶν (fr. 728 N.2). .. φιλεῖ τοι πόλεμος οὐ πάντ’ εὐτυχεῖν. ἐσθλῶν δὲ χαίρει πτώμασιν νεανιῶν, κακοὺς δὲ μισεῖ. τῇ πόλει μὲν οὖν νόσος
5τόδ’ ἐστί, τοῖς δὲ κατθανοῦσιν εὐκλεές.

4

.

9

.

2

 Ἀράτου Φαινομένων (130—32). Χαλκείη γενεή, προτέρων ὀλοώτεροι ἄνδρες, οἳ πρῶτοι κακόεργον ἐχαλκεύσαντο μάχαιραν, εἰνοδίην, πρῶτοι δὲ βοῶν ἐπάσαντ’ ἀροτήρων.

4

.

9

.

3

Πινδάρου Ὑπορχημάτων (fr. 110 Schr.). Γλυκὺ δὲ πόλεμος ἀπείροισιν· ἐμπείρων δέ τις
ταρβεῖ προσιόντα νιν καρδίᾳ περισσῶς.321 in vol. 4

4

.

9

.

4

 Ὅμηρος Ἰλιάδος ιʹ (63 s.). Ἀφρήτωρ, ἀθέμιστος, ἀνέστιός ἐστιν ἐκεῖνος, ὃς πολέμου ἔραται ἐπιδημίου ὀκρυόεντος.

4

.

9

.

5

(IX 593 s.). Ἄνδρας μὲν κτείνουσι, πόλιν δέ τε πῦρ ἀμαθύνει, τέκνα δέ τ’ ἄλλοι ἄγουσι βαθυζώνους τε γυναῖκας.

4

.

9

.

6

Εὐριπίδου Αἰόλῳ (fr. 38 N.2). Τὰ πόλλ’ ἀνάγκη διαφέρει τολμήματα.

4

.

9

.

7

 Θουκυδίδου ἱστορίας αʹ δημηγορίας Ἀθη‐
ναίων (c. 78, 1). Τοῦ πολέμου τὸ παράλογον ὅσον ἐστί, πρὶν ἐν αὐτῷ γενέσθαι, προδιάγνωτε· μηκυνόμενος γὰρ φιλεῖ εἰς τύχας
5τὰ πολλὰ περιίστασθαι.

4

.

9

.

8

 Τοῦ αὐτοῦ ἱστορίας αʹ δημηγορίας Κο‐
ρινθίων (c. 122, 1). Ἄλλα τε ὅσα οὐκ ἄν τις νῦν προΐδοι. ἥκιστα γὰρ πό‐ λεμος ἐπὶ ῥητοῖς χωρεῖ, αὐτὸς δ’ ἀφ’ αὑτοῦ τὰ πολλὰ
5τεχνᾶται πρὸς τὸ 〈παρα〉τυγχάνον· ἐν ᾧ ὁ μὲν εὐοργήτως αὐτῷ προσομιλήσας βεβαιότερος, ὁ δὲ ὀργισθεὶς περὶ αὐτὸν οὐκ ἐλάσσω πταίει.

4

.

9

.

9

Δημοσθένους.
Πόλεμος ἔνδοξος εἰρήνης αἰσχρᾶς αἱρετώτερος.322 in vol. 4

4

.

9

.

10

 Ἀντισθένους (apophth. 15 Winck.). Ἀντισθένης ὁ Σωκρατικὸς εἰπόντος τινὸς ὅτι ὁ πόλεμος ἀπολεῖ τοὺς πένητας ‘πολλοὺς μὲν οὖν‘ 〈ἔφη〉 ‘ποιήσει‘.

4

.

9

.

11

 Ἀρχιδάμου (Ps.—Plut. reg. et imp. apo‐ phth. p. 191 E). Ἀρχίδαμος ὁ Ἀγησιλάου ἰδὼν βέλος τότε πρῶτον ἐκ Σικελίας κομισθὲν ἀνεβόησεν ‘ὦ Ἡράκλεις, ἀπόλωλεν ἀν‐
5δρὸς ἀρετά‘.

4

.

9

.

12

 Θουκυδίδου δημηγορίας Κορινθίων (I 120, 3—5). Ἀνδρῶν γὰρ σωφρόνων μέν ἐστιν, εἰ μὴ ἀδικοῖντο, ἡσυ‐ χάζειν, ἀγαθῶν δὲ ἀδικουμένους ἐκ μὲν εἰρήνης πολεμεῖν,
5εὖ δὲ παρασχὸν ἐκ πολέμου πάλιν ξυμβῆναι, καὶ μήτε τῇ κατὰ πόλεμον εὐτυχίᾳ ἐπαίρεσθαι μήτε τῷ ἡσύχῳ τῆς εἰρήνης ἡδόμενον ἀδικεῖσθαι. ὅ τε γὰρ διὰ τὴν ἡδονὴν ὀκνῶν τάχιστ’ ἂν ἀφαιρεθείη τῆς ῥᾳστώνης τὸ τερπνὸν δι’ ὅπερ ὀκνεῖ, εἰ ἡσυχάζοι, ὅ τε ἐν πολέμῳ εὐτυχίᾳ
10πλεονάζων οὐκ ἐντεθύμηται θράσει ἀπίστῳ ἐπαιρόμενος. πολλὰ γὰρ κακῶς γνωσθέντα ἀβουλοτέρων τῶν ἐναντίων τυχόντα κατώρθωκε, καὶ ἔτι πλέω ἃ καλῶς δοκοῦντα βουλευθῆναι ἐς τοὐναντίον αἰσχρῶς περιέστη. ἐνθυμεῖται γὰρ οὐδεὶς ὅμοια τῇ πίστει καὶ ἔργῳ ἐπεξέρχεται, ἀλλὰ
15μετ’ ἀσφαλείας μὲν δοξάζομεν, μετὰ δέους δ’ ἐν τῷ ἔργῳ
ἐλλείπομεν.323 in vol. 4

4

.

9

.

13

 Πλάτωνος Νόμων αʹ (p. 626 A). Ἣν γὰρ καλοῦσιν οἱ πλεῖστοι τῶν ἀνθρώπων εἰρήνην, τοῦτ’ εἶναι μόνον ὄνομα, τῷ δὲ ἔργῳ πάσαις πρὸς πάσας τὰς πόλεις ἀεὶ πόλεμον ἀκήρυκτον κατὰ φύσιν εἶναι.
5καὶ σχεδὸν ἀνευρήσεις. οὕτω σκοπῶν, τὸν Κρητῶν νομο‐ θέτην ὡς εἰς τὸν πόλεμον ἅπαντα δημοσίᾳ καὶ ἰδίᾳ τὰ νόμιμα ἡμῖν ἀποβλέπων ξυνετάξατο, καὶ κατὰ ταῦτα οὕτω φυλάττειν παρέδωκε τοὺς νόμους. ὡς τῶν ἄλλων οὐδενὸς οὐδὲν ὄφελος ὂν οὔτε κτημάτων οὔτε ἐπιτηδευμάτων, ἂν
10μὴ τῷ πολέμῳ ἄρα κρατῇ τις, πάντα δὲ τὰ τῶν νικω‐ μένων ἀγαθὰ τῶν νικώντων γίγνεσθαι.

4

.

9

.

14

 Ξενοφῶντος ἐν γʹ τῆς Κύρου ἀνα‐
βάσεως (c. 1, 42). Ἐπίστασθε γὰρ δή, ὅτι οὔτε πλῆθός ἐστιν οὔτε ἰσχὺς ἡ ἐν τῷ πολέμῳ τὰς νίκας ποιοῦσα. ἀλλ’ ὁπότεροι ἂν
5σὺν τοῖς θεοῖς ταῖς ψυχαῖς ἐρρωμενέστεροι ἴωσιν ἐπὶ τοὺς πολεμίους, τούτους ὡς ἐπὶ πολὺ οἱ ἐναντίοι οὐ δέ‐ χονται.

4

.

9

.

15

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Μενεξένου 〈ἢ〉 Ἐπι‐
ταφίου (p. 234 C). Καὶ μήν, ὦ Μενέξενε. πολλαχῇ κινδυνεύει καλὸν εἶναι τὸ ἐν πολέμῳ ἀποθνῄσκειν. καὶ γὰρ ταφῆς καλῆς τε καὶ
5μεγαλοπρεποῦς τυγχάνει, καὶ ἐὰν πένης τις ὢν τελευτήσῃ, καὶ ἐπαίνου αὖ ἔτυχεν, καὶ ἐὰν φαῦλος ᾖ, ὑπ’ ἀνδρῶν σοφῶν τε καὶ οὐκ εἰκῆ ἐπαινούντων, ἀλλ’ ἐκ πολλοῦ
χρόνου λόγους παρεσκευασμένων.324 in vol. 4

4

.

9

.

16

 Τυρταίου (11 B.). Ἀλλ’ Ἡρακλῆος γὰρ ἀνικήτου γένος ἐστέ, θαρσεῖτ’· οὔπω Ζεὺς αὐχένα λοξὸν ἔχει· μηδ’ ἀνδρῶν πληθὺν δειμαίνετε, μηδὲ φοβεῖσθε,
5 ἰθὺς δ’ εἰς προμάχους ἀσπίδ’ ἀνὴρ ἐχέτω, ἐχθρὰν μὲν ψυχὴν θέμενος, θανάτου δὲ μελαίνας κῆρας † αὐγαῖς’ ἠελίοιο φίλας. ἴσιε γὰρ ὡς Ἄρεος πολυδακρύου ἔργ’ ἀίδηλα, εὖ δ’ ὀργὴν ἐδάητ’ ἀργαλέου πολέμου,
10καὶ μετὰ φευγόντων τε διωκόντων τ’ ἐγένεσθε, ὦ νέοι, ἀμφοτέρων δ’ ἐς κόρον ἠλάσατε. οἳ μὲν γὰρ τολμῶσι παρ’ ἀλλήλοισι μένοντες ἔς τ’ αὐτοσχεδίην καὶ προμάχους ἰέναι, παυρότεροι θνῄσκουσι, σαοῦσι δὲ λαὸν ὀπίσσω·
15 τρεσσάντων δ’ ἀνδρῶν πᾶς’ ἀπόλωλ’ ἀρετή. οὐδεὶς ἄν ποτε ταῦτα λέγων ἀνύσειεν ἕκαστα, ὅσς’, ἢν αἰσχρὰ πάθῃ, γίνεται ἀνδρὶ κακά. ἀργαλέον γὰρ ὄπισθε μετάφρενόν ἐστι δαΐζειν ἀνδρὸς φεύγοντος δηίῳ ἐν πολέμῳ·
20αἰσχρὸς δ’ ἔστι νέκυς κακκείμενος ἐν κονίῃσι
νῶτον ὄπισθ’ αἰχμῇ δουρὸς ἐληλαμένος. ἀλλά τις εὖ διαβὰς μενέτω ποσὶν ἀμφοτέροισιν στηριχθεὶς ἐπὶ γῆς, χεῖλος ὀδοῦσι δακών, μηρούς τε κνήμας τε κάτω καὶ στέρνα καὶ ὤμους325 in vol. 4
25 ἀσπίδος εὐρείης γαστρὶ καλυψάμενος· δεξιτερῇ δ’ ἐν χειρὶ τινασσέτω ὄβριμον ἔγχος, κινείτω δὲ λόγον δεινὸν ὑπὲρ κεφαλῆς· ἕρδων δ’ ὄβριμα ἔργα διδασκέσθω πολεμίζειν, μηδ’ ἐκτὸς βελέων ἑστάτω ἀσπίδ’ ἔχων,
30ἀλλά τις ἐγγὺς ἰὼν αὐτοσχεδὸν ἔγχεϊ μακρῷ, ἢ ξίφει οὐτάζων δήιον ἄνδρ’ ἑλέτω· καὶ πόδα πὰρ ποδὶ θεὶς καὶ ἐπ’ ἀσπίδος ἀσπίδ’ ἐρείσας, ἐν δὲ λόφον τε λόφῳ καὶ κυνέην κυνέῃ καὶ στέρνον στέρνῳ πεπλημένος ἀνδρὶ μαχέσθω,
35 ἢ ξίφεος κώπην ἢ δόρυ μακρὸν ἑλών. ὑμεῖς δ’, ὦ γυμνῆτες, ὑπ’ ἀσπίδος ἄλλοθεν ἄλλος πτώσσοντες μεγάλοις βάλλετε χερμαδίοις, δούρασί τε ξεστοῖσιν ἀκοντίζοντες ἐς αὐτούς,
τοῖσι πανόπλοισιν πλησίον ἱστάμενοι.326 in vol. 4

4

.

10

t

ΕΠΑΙΝΟΣ ΤΟΛΜΗΣ.

4

.

10

.

1

 Τυρταίου (12 B). Οὔτ’ ἂν μνησαίμην οὔτ’ ἐν λόγῳ ἄνδρα τιθείμην οὔτε ποδῶν ἀρετῆς οὔτε παλαισμοσύνης, οὐδ’ εἰ Κυκλώπων μὲν ἔχοι μέγεθός τε βίην τε,
5 νικῴη δὲ θέων Θρηίκιον Βορέην, οὐδ’ εἰ Τιθωνοῖο φυὴν χαριέστερος εἴη, πλουτοίη δὲ Μίδεω καὶ Κινύρεω μάλιον, οὐδ’ εἰ Τανταλίδεω Πέλοπος βασιλεύτερος εἴη, γλῶσσαν δ’ Ἀδρήστου μειλιχόγηρυν ἔχοι,
10οὐδ’ εἰ πᾶσαν ἔχοι δόξαν πλὴν θούριδος ἀλκῆς· οὐ γὰρ ἀνὴρ ἀγαθὸς γίγνεται ἐν πολέμῳ, εἰ μὴ τετλαίη μὲν ὁρῶν φόνον αἱματόεντα
καὶ δηίων ὀρέγοιτ’ ἐγγύθεν ἱστάμενος. ἥδ’ ἀρετή, τόδ’ ἄεθλον ἐν ἀνθρώποισιν ἄριστον327 in vol. 4
15κάλλιστόν τε φέρειν γίγνεται ἀνδρὶ νέῳ.

4

.

10

.

2

Εὐριπίδου Τημενιδῶν (fr. 731 N.2). Οὐκ ἔστι κρεῖσσον ἄλλο πλὴν κρατεῖν δορί.

4

.

10

.

3

 Εὐριπίδου Τημένῳ (fr. 745 N.2). Τολμᾶν δὲ χρεών. ὁ γὰρ ἐν καιρῷ μόχθος πολλὴν εὐδαιμονίαν τίκτει θνητοῖσι τελευτῶν.

4

.

10

.

4

 Εὐριπίδου Ἀρχελάῳ (fr. 237 N.2). Νεανίαν γὰρ ἄνδρα χρὴ τολμᾶν ἀεί. οὐδεὶς γὰρ ὢν ῥᾴθυμος εὐκλεὴς ἀνήρ· ἀλλ’ οἱ πόνοι τίκτουσι τὴν εὐδοξίαν.

4

.

10

.

5

 Εὐήνου (fr. 4 Bergk p. l. II4 p. 270). Πρὸς σοφίᾳ μὲν ἔχειν τόλμαν μάλα σύμφορόν ἐστι, χωρὶς δὲ βλαβερὴ καὶ κακότητα φέρει.

4

.

10

.

6

 Τυρταίου (12, 15 ss. B.). Ξυνὸν δ’ ἐσθλὸν τοῦτο πόληί τε παντί τε δήμῳ
ὅστις ἀνὴρ διαβὰς ἐν προμάχοισι μένῃ νωλεμέως, αἰσχρῆς δὲ φυγῆς ἐπὶ πάγχυ λάθηται,328 in vol. 4
5 ψυχὴν καὶ θυμὸν τλήμονα παρθέμενος, θαρσύνῃ δ’ ἔπεσιν τὸν πλησίον ἄνδρα παρεστώς· οὗτος ἀνὴρ ἀγαθὸς γίγνεται ἐν πολέμῳ· αἶψα δὲ δυσμενέων ἀνδρῶν ἔτρεψε φάλαγγας τρηχείας, σπουδῇ δ’ ἔσχεθε κῦμα μάχης·
10αὐτὸς δ’ ἐν προμάχοισι πεσὼν φίλον ὤλεσε θυμὸν ἄστυ τε καὶ λαοὺς καὶ πατέρ’ εὐκλεΐσας, πολλὰ διὰ στέρνοιο καὶ ἀσπίδος ὀμφαλοέσσης καὶ διὰ θώρηκος πρόσθεν ἐληλαμένος, τὸν δ’ ὀλοφύρονται μὲν ὁμῶς νέοι ἠδὲ γέροντες,
15 ἀργαλέῳ δὲ πόθῳ πᾶσα κέκηδε πόλις, καὶ τύμβος καὶ παῖδες ἐν ἀνθρώποις’ ἀρίσημοι καὶ παίδων παῖδες καὶ γένος ἐξοπίσω, οὐδέ ποτε κλέος ἐσθλὸν ἀπόλλυται οὐδ’ ὄνομ’ αὐτοῦ, ἀλλ’ ὑπὸ γῆς περ ἐὼν γίγνεται ἀθάνατος,
20ὅντιν’ ἀριστεύοντα μένοντά τε μαρνάμενόν τε γῆς πέρι καὶ παίδων θοῦρος Ἄρης ὀλέσῃ. εἰ δὲ φύγῃ μὲν κῆρα τανηλεγέος θανάτοιο, νικήσας δ’ αἰχμῆς ἀγλαὸν εὖχος ἕλῃ, πάντες μιν τιμῶσιν ὁμῶς νέοι ἠδὲ παλαιοί,
25 πολλὰ δὲ τερπνὰ παθὼν ἔρχεται εἰς Ἀίδην· γηράσκων δ’ ἀστοῖσι μεταπρέπει, οὐδέ τις αὐτὸν βλάπτειν οὔτ’ αἰδοῦς οὔτε δίκης ἐθέλει, πάντες δ’ ἐν θώκοισιν ὁμῶς νέοι οἵ τε κατ’ αὐτὸν
εἴκους’ ἐκ χώρης οἵ τε παλαιότεροι.329 in vol. 4
30ταύτης νῦν τις ἀνὴρ ἀρετῆς εἰς ἄκρον ἱκέσθαι πειράσθω θυμῷ, μὴ μεθιεὶς πολέμου.

4

.

10

.

7

Εὐριπίδου (fr. 1051 N.2). Σὺν τοῖσι δεινοῖς αὔξεται κλέος βροτοῖς.

4

.

10

.

8

 Εὐριπίδου Ἀρχελάῳ (fr. 240 N.2).
Ἐμὲ δ’ ἄρ’ οὐ μοχθεῖν δίκαιον; τίς δ’ ἄμοχθος εὐκλεής; τίς τῶν μεγίστων δειλὸς ὢν ὠρέξατο;

4

.

10

.

9

 Ἀντιφάνους (fr. 267 K.). Ἐπεὶ γὰρ ἀποθνῄσκειν ἀνάγκη γίγνεται, τὸ προῖκ’ ἀποθανεῖν ἔστι φανερὰ ζημία.

4

.

10

.

10

Εὐριπίδου ἐκ Τηλέφου (fr. 702 N.2). Τόλμα σύ, κἄν τι τραχὺ νείμωσιν θεοί.

4

.

10

.

11

Εὐριπίδου Ἀρχελάῳ (fr. 244 N.2). Ὀλίγοι γὰρ ἐσθλοὶ κρείσσονες πολλῶν κακῶν.

4

.

10

.

12

 Καλλίνου (fr. 1 B). Μέχρις τεῦ κατάκεισθε; κότ’ ἄλκιμον ἕξετε θυμόν, ὦ νέοι; οὐδ’ αἰδεῖσθ’ ἀμφιπερικτίονας ὧδε λίην μεθιέντες; ἐν εἰρήνῃ δὲ δοκεῖτε
5 ἧσθαι, ἀτὰρ πόλεμος γαῖαν ἅπασαν ἔχει. *** καί τις ἀποθνῄσκων ὕστατ’ ἀκοντισάτω. τιμῆέν τε γάρ ἐστι καὶ ἀγλαὸν ἀνδρὶ μάχεσθαι γῆς πέρι καὶ παίδων κουριδίης τ’ ἀλόχου330 in vol. 4
10δυσμενέσιν· θάνατος δέ ποτ’ ἔσσεται, ὁππότε κεν δὴ μοῖραι ἐπικλώσως’· ἀλλά τις ἰθὺς ἴτω ἔγχος ἀνασχόμενος καὶ ὑπ’ ἀσπίδος ἄλκιμον ἦτορ ἔλσας, τὸ πρῶτον μιγνυμένου πολέμου. οὐ γάρ κως θάνατόν γε φυγεῖν εἱμαρμένον ἐστὶν
15 ἄνδρ’, οὐδ’ εἰ προγόνων ᾖ γένος ἀθανάτων. πολλάκι δηιοτῆτα φυγὼν καὶ δοῦπον ἀκόντων ἔρχεται, ἐν δ’ οἴκῳ μοῖρα κίχεν θανάτου. ἀλλ’ ὁ μὲν οὐκ ἔμπης δήμῳ φίλος οὐδὲ ποθεινός, τὸν δ’ ὀλίγος στενάχει καὶ μέγας, ἤν τι πάθῃ·
20λαῷ γὰρ σύμπαντι πόθος κρατερόφρονος ἀνδρὸς θνῄσκοντος, ζώων δ’ ἄξιος ἡμιθέων· ὥσπερ γάρ μιν πύργον ἐν ὀφθαλμοῖσιν ὁρῶσιν· ἕρδει γὰρ πολλῶν ἄξια μοῦνος ἐών.

4

.

10

.

13

Εὐριπίδου Ἱππολύτῳ (fr. 434 N.2).
Οὐ γὰρ κατ’ εὐσέβειαν αἱ θνητῶν τύχαι· τολμήμασιν δὲ καὶ χερῶν ὑπερβολαῖς ἁλίσκεται τε πάντα καὶ θηρεύεται.331 in vol. 4

4

.

10

.

14

 Τοῦ αὐτοῦ Ἰξίονι (fr. 426 N.2). Τά τοι μέγιστα πάντ’ ἀπείργασται βροτοῖς τόλμ’ ὥστε νικᾶν. οὔτε γὰρ τυραννίδες χωρὶς πόνου γένοιντ’ ἂν οὔτ’ οἶκος μέγας.

4

.

10

.

15

Μενάνδρου (fr. 792 K.). Οὐκ ἔστι τόλμης ἐφόδιον μεῖζον βίου.

4

.

10

.

16

Πινδάρου Ὀλυμπιονικῶν (I 129). Ὁ μέγας δὲ κίνδυνος ἄναλκιν οὐ φῶτα λαμβάνει.

4

.

10

.

17

 Μοσχίωνος ἐκ Θεμιστοκλέους (fr. 1 p. 812 N.2).
Καὶ γὰρ ἐν νάπαις βραχεῖ πολὺς σιδήρῳ κείρεται πεύκης κλάδος· καὶ βαιὸς ὄχλος μυρίας λόγχης κρατεῖ.

4

.

10

.

18

 Σωσιθέου ἐξ Ἀεθλίου (fr. 1 p. 821 N.2). Εἷς μυρίους ὄρνιθας ἀετὸς σοβεῖ, λαῶν τε δειλῶν πλῆθος εὖ τραφεὶς ἀνήρ.

4

.

10

.

19

Εὐριπίδου Ἐρεχθεῖ (fr. 356 N.2). Ὀλίγους ἐπαινῶ μᾶλλον ἢ πολλοὺς κακούς.

4

.

10

.

20

Τοῦ αὐτοῦ Ἀνδρομάχης (764 s.). Πολλῶν νέων γὰρ κἂν γέρων εὔψυχος ᾖ
κρείσσων· τί γὰρ δεῖ δειλὸν ὄντ’ εὐσωματεῖν;332 in vol. 4

4

.

10

.

21

(Trag. ignoti fr. 537 N.2). Κρεῖττόν τ’ ἀμύνειν. κατθανεῖν γὰρ εὐκλεῶς ἢ ζῆν θέλοιμ’ ἂν δυσκλεῶς γε † κατθανών.

4

.

10

.

22

Σοφοκλῆς Σκυρίοις (fr. 510 N.2). Φιλεῖ γὰρ ἄνδρας πόλεμος ἀγρεύειν νέους.

4

.

10

.

23

Μενάνδρου (fr. 793 K.). Οὐκ ἔστι τόλμης ἐπιφανεστέρα θεός.

4

.

10

.

24

 Αἰσχύλου Καρῶν (fr. 100 N.2).
Ἀλλ’ Ἄρης φιλεῖ ἀεὶ τὰ λῷστα πάντα † τ’ ἀνθρώπων στρατοῦ.

4

.

10

.

25

 Μενάνδρου Ἐπαγγελλόμενος (fr. 161 K.).
Τὰ γὰρ τολμηρὰ τῶν ὄχλων ἔχει ἐν τοῖς λογισμοῖς μὲν τὰς ἐπιδείξεις δυσκόλους· ἐν τῷ δὲ πράττειν, ἂν λάβῃ τὸν καιρὸν εὖ,
5ἀπροσδόκητον τὴν τέχνην ἐξηύρατο.

4

.

10

.

26

 Εὐριπίδου (fr. 1052 N.2). Νεανίας γὰρ ὅστις ὢν Ἄρη στυγῇ, κόμη μόνον καὶ σάρκες, ἔργα δ’ οὐδαμοῦ.
ὁρᾷς τὸν εὐτράπεζον ὡς ἡδὺς βίος333 in vol. 4
5ὅ τ’ ὄλβος ἔξωθέν τίς ἐστι πραγμάτων· ἀλλ’ οὐκ ἔνεστι στέφανος, οὐδ’ εὐανδρία, εἰ μή τι καὶ τολμῶσι κινδύνου μέτα· οἱ γὰρ πόνοι τίκτουσι τὴν εὐανδρίαν, ἡ δ’ εὐλάβεια σκότον ἔχει καθ’ Ἑλλάδα,
10τὸ διαβιῶναι μόνον ἀεὶ θηρωμένη.

4

.

10

.

27

 Ὁμήρου (Il. XIII 279 ss.). Τοῦ μὲν γάρ τε κακοῦ τρέπεται χρὼς ἄλλυδις ἄλλῃ, οὐδέ οἱ ἀτρέμας 〈ἧσθαι〉 ἐρητύετ’ ἐν φρεσὶ θυμός· ἐν δέ τέ οἱ κραδίη μεγάλα στέρνοισι πατάσσει,
5κῆρας ὀιομένῳ, πάταγος δέ τε γίνετ’ ὀδόντων. τοῦ δ’ ἀγαθοῦ οὔτ’ ἂρ τρέπεται χρὼς οὔτε τι ταρβεῖ.

4

.

10

.

28

Δημοκρίτου (fr. 269 Diels2). Τόλμα πρήξιος ἀρχή, τύχη δὲ τέλεος κυρίη.

4

.

10

.

29

 Ἰσοκράτους πρὸς Δημόνικον (43 p. 11 c). Μᾶλλον εὐλαβοῦ ψόγον ἢ κίνδυνον· δεῖ γὰρ εἶναι τοῖς μὲν φαύλοις φοβερὰν τὴν τοῦ βίου τελευτήν, τοῖς δὲ σπουδαίοις τὴν ἐν τῷ βίῳ ἀδοξίαν. 〈μάλιστα μὲν πειρῶ
5ζῆν κατὰ τὴν ἀσφάλειαν·〉 ἐὰν δέ ποτέ σοι συμβῇ κιν‐ δυνεύειν, ζήτει τὴν ἐκ τοῦ πολέμου σωτηρίαν μετὰ καλῆς
δόξης, ἀλλὰ μὴ μετ’ αἰσχρᾶς φήμης. τὸ μὲν γὰρ τελευ‐ τῆσαι πάντων ἡ πεπρωμένη κατέκρινεν, τὸ δὲ καλῶς ἀπο‐ θανεῖν ἴδιον τοῖς σπουδαίοις ἡ φύσις ἀπένειμεν.334 in vol. 4

4

.

10

.

30

 Ἰσοκράτους Εὐαγόρα (3 p. 189 b). Εὑρήσομεν γὰρ τοὺς φιλοτίμους καὶ μεγαλοψύχους τῶν ἀνδρῶν οὐ μόνον ἀντὶ τῶν τοιούτων ἐπαινεῖσθαι βου‐ λομένους. ἀλλ’ ἀντὶ τοῦ ζῆν ἀποθνῄσκειν εὐκλεῶς αἱρου‐
5μένους, καὶ μᾶλλον περὶ τῆς δόξης ἢ τοῦ βίου σπουδά‐ ζοντας καὶ πάντα ποιοῦντας, ὅπως ἀθάνατον τὴν περὶ αὑτῶν μνήμην καταλείψωσιν.

4

.

10

.

31

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Μενεξένου ἢ Ἐπιταφίου (p. 246 C—247 G). Ἐν δὲ τῷ παρόντι δίκαιός εἰμι εἰπεῖν ἃ οἱ πατέρες ἡμῖν ἐπέσκηπτον ἀπαγγέλλειν τοῖς ἀεὶ λειπομένοις, εἴ τι
5πάσχοιεν, ἡνίκα κινδυνεύσειν ἔμελλον. ἀλλὰ νομίζειν χρὴ αὐτῶν ἀκούειν ἐκείνων, ἃ ἂν ἀπαγγέλλω. ἔλεγον δὲ τάδε· Ὦ παῖδες, ὅτι μέν ἐστε πατέρων ἀγαθῶν, αὐτὸ μηνύει
τὸ νῦν παρόν· ἡμῖν ἐξὸν ζῆν μὴ καλῶς, καλῶς αἱρούμεθα μᾶλλον τελευτᾶν, πρὶν ὑμᾶς τε καὶ τοὺς ἔπειτα εἰς ὀνείδη335 in vol. 4
10καταστῆσαι καὶ πρὶν τοὺς ἡμετέρους πατέρας καὶ πᾶν τὸ πρόσθεν γένος αἰσχῦναι, ἡγούμενοι τῷ τοὺς αὑτοῦ αἰσχύνοντι ἀβίωτον εἶναι, καὶ τῷ τοιούτῳ οὔτε τινὰ ἀν‐ θρώπων οὔτε θεῶν φίλον εἶναι οὔτ’ ἐπὶ γῆς οὔθ’ ὑπὸ γῆς τελευτήσαντι. χρὴ οὖν μεμνημένους τῶν ἡμετέρων
15λόγων, ἐάν τι καὶ ἄλλο ἀσκῆτε, ἀσκεῖν μετ’ ἀρετῆς, εἰ‐ δότας ὅτι τούτου λειπόμενα πάντα καὶ κτήματα καὶ ἐπι‐ τηδεύματα, αἰσχρὰ καὶ κακά. οὔτε γὰρ πλοῦτος κάλλος φέρει τῷ κεκτημένῳ μετὰ ἀνανδρίας· ἄλλῳ γὰρ ὁ τοιοῦτος πλουτεῖ καὶ οὐχ ἑαυτῷ· οὔτε κάλλος σώματος καὶ ἰσχὺς
20δειλῷ καὶ κακῷ ξυνοικοῦντα πρέποντα φαίνεται, ἀλλ’ ἀπρεπῆ, καὶ ἐπιφανέστερον ποιεῖ τὸν ἔχοντα καὶ ἐκφαίνει τὴν δειλίαν· πᾶσά τε ἐπιστήμη χωριζομένη δικαιοσύνης καὶ τῆς ἄλλης ἀρετῆς πανουργία, οὐ σοφία φαίνεται. ὧν ἕνεκα καὶ πρῶτον καὶ ὕστερον καὶ διὰ παντὸς πᾶσαν
25πάντως προθυμίαν πειρᾶσθ’ ἔχειν, ὅπως μάλιστα μὲν
ὑπερβαλεῖσθε καὶ ἡμᾶς καὶ τοὺς πρόσθεν εὐκλείᾳ· εἰ δὲ μή, ἴστε ὡς ἡμῖν, ἐὰν μὲν νικῶμεν ὑμᾶς ἀρετῇ, ἡ νίκη αἰσχύνην φέρει, ἡ δὲ ἧττα, ἐὰν ἡττώμεθα, εὐδαιμονίαν. μάλιστα δ’ ἂν νικῴμεθα καὶ ὑμεῖς νικῴητε, εἰ παρασκευ‐336 in vol. 4
30άσαισθε τῇ τῶν προγόνων δόξῃ μὴ καταχρησάμενοι μηδ’ ἀναλώσαντες αὐτήν, γνόντες ὅτι ἀνδρὶ οἰομένῳ τὶ εἶναι οὐκ ἔστιν αἴσχιον 〈ἢ〉 παρέχειν ἑαυτὸν τιμώμενον μὴ δι’ ἑαυτόν, ἀλλὰ διὰ δόξαν προγόνων. εἶναι μὲν γὰρ τιμὰς γονέων ἐκγόνοις καλὸς θησαυρὸς καὶ μεγαλοπρεπής· χρῆ‐
35σθαι δὲ καὶ χρημάτων καὶ τιμῶν θησαυρῷ, καὶ μὴ τοῖς ἐκγόνοις παραδιδόναι, αἰσχρὸν καὶ ἄνανδρον, ἀπορίᾳ ἰδίων αὑτοῦ κτημάτων τε καὶ εὐδοξιῶν. καὶ ἐὰν μὲν ταῦτα ἐπιτηδεύσητε, φίλοι παρὰ φίλους ἡμᾶς ἀφίξεσθε, ὅταν ὑμᾶς ἡ προσήκουσα μοῖρα κομίσῃ· ἀμελήσαντας δὲ ὑμᾶς
40καὶ κακισθέντας οὐδεὶς εὐμενῶς δέξεται.337 in vol. 4

4

.

11

t

ΠΕΡΙ ΝΕΟΤΗΤΟΣ.

4

.

11

.

1

 Εὐριπίδου Ἀνδρομάχης (184—185). Κακόν γε θνητοῖς τὸ νέον, ἐν δὲ τῷ νέῳ τὸ μὴ δίκαιον ὅστις ἀνθρώπων ἔχει.

4

.

11

.

2

Ἀγάθωνος (fr. 26 p. 768 N.2). Νέων γὰρ ἀνδρῶν πολλὰ κάμπτονται φρένες.

4

.

11

.

3

Μητροδώρου (fr. 56 Koerte). Νέος φιλοδοξῶν πρώιμος πονηρία.

4

.

11

.

4

Εὐριπίδου Ἀνδρομέδας (fr. 149 N.2). Νεότης μ’ ἐπῇρε καὶ σθένος τοῦ νοῦ πλέον.

4

.

11

.

5

Μητροδώρου (fr. 57 Koerte).
Τὸ νέον ἅπαν ὑψηλόν ἐστι καὶ θρασύ.338 in vol. 4

4

.

11

.

6

 Μενάνδρου (fr. 638 K.). Μὴ τοῦτο βλέψῃς, εἰ νεώτερος λέγω, ἀλλ’ εἰ φρονοῦντος τοὺς λόγους ἀνδρὸς ἐρῶ.

4

.

11

.

7

Εὐριπίδου Μελανίππη (fr. 510 N.2). Παπαῖ, νέος καὶ σκαιὸς οἷός ἐστ’ ἀνήρ.

4

.

11

.

8

 Μενάνδρου (fr. 639 K.). Οὐχ αἱ τρίχες ποιοῦσιν αἱ λευκαὶ φρονεῖν, ἀλλ’ ὁ τρόπος ἐνίων ἐστὶ τῇ φύσει γέρων.

4

.

11

.

9

 Εὐριπίδου Ἀρχελάῳ (fr. 246 N.2). Νεανίας τε καὶ πένης σοφός θ’ ἅμα, ταῦτ’ εἰς ἓν ἐλθόντ’ ἄξι’ ἐνθυμήσεως.

4

.

11

.

10

Τοῦ αὐτοῦ Δίκτυϊ (fr. 344 N.2). Νέος, πόνοις δέ γ’ οὐκ ἀγύμναστος φρένας.

4

.

11

.

11

Κρατῖνος ἐν Εὐνείδαις (fr. 65 K.). Ἥβης ἐκείνης, νοῦ δὲ τοῦδε καὶ φρενῶν [κατάλληλος].

4

.

11

.

12

Θεόγνιδος (629 s.). Ἥβη καὶ νεότης ἐπικουφίζει νόον ἀνδρός,
πολλῶν δ’ ἐξαίρει θυμὸν ἐς ἀμπλακίην.339 in vol. 4

4

.

11

.

13

Πλάτωνος ἐκ τοῦ Θεαιτήτου (p. 146 B). Τῷ γὰρ ὄντι ἡ νεότης εἰς πᾶν ἐπίδοσιν ἔχει.

4

.

11

.

14

 Πλάτωνος Νόμων βʹ (p. 662 B). Τὸ δὲ τοσόνδε οἶδα, ὅτι πᾶν ζῷον ὅσον αὐτῷ προσ‐ ήκει νοῦν ἔχειν τελεωθέντι, τοῦτον καὶ τοσοῦτον οὐδὲν ἔχον ποτὲ φύεται· ἐν τούτῳ δὴ τῷ χρόνῳ ἐν ᾧ μήπω
5κέκτηται τὴν οἰκείαν φρόνησιν, πᾶν μαίνεταί τε καὶ βοᾷ ἀτάκτως, καὶ ὅταν ἀκταινώσῃ ἑαυτὸ τάχιστα, ἀτάκτως αὖ πηδᾷ.

4

.

11

.

15

 Πλάτωνος Νόμων ιαʹ (p. 929 C). Τὰ γὰρ τῶν νέων ἤθη πολλὰς μεταβολὰς ἐν τῷ βίῳ μεταβάλλειν ἑκάστοτε πέφυκε.

4

.

11

.

16

 Θεοφράστου. Χαλεπὸν καταμαντεύεσθαι περὶ τῶν νέων· ἀστόχα‐ στος γὰρ ἡλικία καὶ πολλὰς ἔχουσα μεταβολὰς ἄλλοτε ἐπ’ ἄλλο φερομένη.

4

.

11

.

17

Ὁμήρου (Il. III 108). Αἰεὶ δ’ ὁπλοτέρων ἀνδρῶν φρένες ἠερέθονται.

4

.

11

.

18

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Συμποσίου (p. 181 D). Χρῆν δὲ καὶ νόμον εἶναι μὴ ἐρᾶν παίδων, ἵνα μὴ εἰς ἄδηλον πολλὴ σπουδὴ ἀνηλίσκετο. τὸ γὰρ τῶν παίδων τέλος ἄδηλον οἷ τελευτᾷ κακίας καὶ ἀρετῆς ψυχῆς τε πέρι340 in vol. 4
5καὶ σώματος.341 in vol. 4

4

.

12

t

ΨΟΓΟΣ ΤΟΛΜΗΣ ΣΤΡΑΤΕΙΑΣ ΚΑΙ ΙΣΧΥΟΣ.

4

.

12

.

1

Μενάνδρου (fr. 145 K.). Οἴκοι μένειν χρὴ καὶ μένειν ἐλεύθερον.

4

.

12

.

2

Ἀπολλοδώρου Παιδίου (fr. 10 K.). Ταχύ γε στρατιώτης γέγονας ἀντ’ ἐλευθέρου.

4

.

12

.

3

 Μενάνδρου Παρακαταθήκη (fr. 382 K.).
Στρατεία δ’ οὐ φέρει περιουσίαν οὐδεμί’, ἐφήμερον δὲ καὶ προπετῆ βίον,
οὗ πεῖραν ἔχομεν ὄντος οὐ σωτηρίου.342 in vol. 4

4

.

12

.

4

 Μενάνδρου Σικυωνίῳ (fr. 439 K.). Εὐλοιδόρητον, ὡς ἔοικε, φαίνεται τὸ τοῦ στρατιώτου σχῆμα καὶ τὸ τοῦ ξένου.

4

.

12

.

5

 Ἀπολλοδώρου ἐξ Ἀφανιζομένου (fr. 2 Com. III p. 289 K.).
Στρατιώτην ἔργον ἄχρι γήρως λαβεῖν ἔστιν διευτυχηκότ’, ἂν μὴ δειλὸς ᾖ.

4

.

12

.

6

 Μενάνδρου Ἀσπίδος (fr. 76a b K.).
Στρατιώτην, Σμικρίνη, σωτηρίας ἔστ’ ἔργον εὑρεῖν πρόφασιν, ὀλέθρου δ’ εὔπορον.

4

.

12

.

7

 Φιλήμονος (fr. 155 K.). Στρατιῶτα κοὐκ ἄνθρωπε, καὶ σιτούμενε ὥσπερ ἱερεῖον, ἵν’ ὅταν ᾖ καιρὸς τυθῇς.

4

.

12

.

8

 Ἀντιφάνους (fr. 266 K.). Τίς δ’ οὐχὶ Θανάτου μισθοφόρων, ὦ φιλτάτη, ὃς ἕνεκα τοῦ ζῆν ἔρχετ’ ἀποθανούμενος;

4

.

12

.

9

 Μενάνδρου (fr. 732 K.). Κομψὸς στρατιώτης οὐδ’ ἂν εἰ πλάττοι θεὸς οὐθεὶς γένοιτ’ ἄν.

4

.

12

.

10

Ἰσοκράτους πρὸς Δημόνικον (2, 6). Ῥώμη δὲ μετὰ μὲν φρονήσεως ὠφέλησεν, ἄνευ δὲ
ταύτης πλείω τοὺς ἔχοντας ἔβλαψε, καὶ τὰ μὲν σώματα τῶν ἀσκούντων ἐκόσμησε, ταῖς δὲ τῆς ψυχῆς ἐπιμελείαις343 in vol. 4
5ἐπεσκότησεν.

4

.

12

.

11

 Ἐκ τῆς ἐπιστολῆς τῆς Περὶ φιλίας (Plutarchi v. VII p. 116, 8 Bernard.). Ἔτι δὲ κολάσεως ἀπαραίτητος φόβος αἴτιός ἐστιν ἀπονοίας· ὁ γὰρ ὄλεθρον αὑτοῦ προλαβὼν ὁμόσε χωρεῖ
5κινδύνοις.

4

.

12

.

12

 Ἀρχιδάμου. Ἀρχίδαμος ὁ τῶν Λακεδαιμονίων βασιλεὺς θεασά‐ μενος τὸν ἴδιον παῖδα Ἆγιν προπετῶς μαχόμενον τοῖς Ἀθηναίοις εἶπεν ‘ἢ τῇ δυνάμει πρόσθες ἢ τοῦ θράσους
5ἄφελε‘.

4

.

12

.

13

 Κλειτάρχου (fr. 26 Muell.). Κλείταρχος ὁ ἱστοριογράφος εἶπε ‘πᾶσα τόλμη καὶ τὰ τῆς δυνάμεως ὑπερβαίνει μέτρα‘.

4

.

12

.

14

 Πλουτάρχου ἐκ τοῦ Κατ’ ἰσχύος (Plut. v. VII p. 129 Bernard.). Τί δέ σοι τοιοῦτον ἀγαθὸν εὐτυχεῖται μᾶλλον, ὡς ἕνεκα τούτου μητρυιὰν μὲν τῶν ἀνθρώπων, μητέρα δὲ
5τῶν ἀλόγων ζῴων γεγενῆσθαι τὴν φύσιν, μεγέθους καὶ
ὠκύτητος καὶ ὀξυωπίας χάριν; ἡ δὲ ἀνθρώπων ἴδιος ἰσχὺς ὁ ψυχῆς ἐστὶ λογισμός, ᾧ καὶ ἵππους ἐχαλίνωσε καὶ βόας ἀρότροις ὑπέζευξε καὶ ἐλέφαντας ὑπὸ δρυμὸν εἷλε ποδά‐ γραις καὶ τὰ ἐναέρια κατέσπασε καλάμοις καὶ τὰ βύθια344 in vol. 4
10δεδυκότα δικτύοις ἀνήγαγε· τοῦτ’ ἐστὶν ἰσχύς. ἡ δὲ ἔτι μείζων, ὅταν γῆς περιόδους καὶ οὐρανοῦ μεγέθη καὶ ἀστέ‐ ρων κύκλους διώκουσα μὴ κάμῃ· ταῦτ’ ἦν Ἡρακλέους ἄξια. τίς γὰρ οὐκ ἂν βούλοιτο μᾶλλον Ὀδυσσεὺς εἶναι ἢ Κύκλωψ;

4

.

12

.

15

 Ἀράτου. Ἄρατος ὁ Σικυώνιος, ἐπαινοῦντός τινος ἄνθρωπον ἀπονενοημένον καὶ θρασὺν καὶ διὰ τοῦτο καὶ ἐν τοῖς πο‐ λέμοις ἐκπρεπῆ, ‘διαφέρειν‘ ἔφη ‘τὸ πολλοῦ τινα τὴν ἀρε‐
5τὴν ἀξίαν εἶναι νομίζειν καὶ τὸ ζῆν τοῦ μηδενός.‘

4

.

12

.

16

 Εὐσεβίου (fr. 55 Mull.). Ἄνθρωποι ἰσχὺν καὶ ῥώμην καὶ τάχος μοῦνα ἀσκέ‐ οντες, καὶ ὅκως ταῦτα ἔχοντες ἀπὸ μούνων τούτων εὐδο‐ κιμέωσιν ἐσπουδακότες, τοῦ [δὲ] τῆς ψυχῆς ἐπιμέλεσθαι
5[οὗ] ἕκητι γινόμενοι ἀγνοεῦσι, [καὶ] τούτων μὲν ὁκόσα κοινὰ πρὸς θηρία ἔχουσι καὶ τῶν πολλῶν ἀσθενέστερα, τούτων μὲν ἐπιμελόμενοι, τοῦ δὲ ἐν ἑωυτοῖσι θειοτάτου καὶ κατότι αὐτοῖς ἔστιν εἰ οἷόν τε τοῖς θεοῖς ἐξομοι‐
εῦσθαι, ἀμελέοντες.345 in vol. 4

4

.

12

.

17

 Τοῦ αὐτοῦ (fr. 56 Mull.). Θάρσος τὸ πρὸς τὰ φοβερὰ σὺν λόγῳ αἴνεε· ἀνδρηίη γάρ· τὴν δὲ μετὰ ἀλογίης ἐπ’ αὐτὰ ὁρμὴν θράσος νόμιζε
καὶ ἀποστύγεε.346 in vol. 4

4

.

13

t

ΠΕΡΙ ΣΤΡΑΤΗΓΩΝ ΚΑΙ ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΚΑΤΑ ΠΟΛΕΜΟΝ ΧΡΕΙΩΝ ΥΠΟΘΗΚΑΙ.

4

.

13

.

1

(Trag. adesp. 539 N.2) Γνῶμαι γὰρ ἔργων τῶν ἐν ἀνθρώποις τροφοί.

4

.

13

.

2

(trag. adesp. 540 N.2) Βουλαὶ τάδ’ ἐξέπραξαν. οὐ χερῶν σθένος.

4

.

13

.

3

Εὐριπίδου Ἀντιόπη (fr. 200 N.2). Γνώμῃ γὰρ ἀνδρὸς εὖ μὲν οἰκοῦνται πόλεις,
εὖ δ’ οἶκος, εἴς τ’ αὖ πόλεμον ἰσχύει μέγα. σοφὸν γὰρ ἓν βούλευμα τὰς πολλὰς χέρας347 in vol. 4
5νικᾷ· σὺν ὄχλῳ δ’ ἀμαθία πλέον κακόν.

4

.

13

.

4

 Εὐριπίδου Αἰόλῳ (fr. 27 N.2). Βραχύ τοι σθένος ἀνδρός, ἀλλὰ ποικιλίαι πραπίδων.

4

.

13

.

5

 Τοῦ αὐτοῦ Βελλεροφόντῃ (fr. 290 N.2). Ἀεὶ γὰρ ἄνδρα σκαιὸν ἰσχυρὸν φύσει ἧσσον δέδοικα τἀσθενοῦς τε καὶ σοφοῦ.

4

.

13

.

6

 Εὐριπίδου Παλαμήδει (fr. 581 N.2). Στρατηλάται τἂν μυρίοι γενοίμεθα, σοφὸς δ’ ἂν εἷς τις ἢ δύ’ ἐν μακρῷ χρόνῳ.

4

.

13

.

7

Σοφοκλέους (fr. 853 N.2).
Γνῶμαι πλέον κρατοῦσιν ἢ σθένος χερῶν.348 in vol. 4

4

.

13

.

8

 Εὐριπίδου Ῥήσῳ (105—8). Εἴθ’ ἦσθ’ ἀνὴρ εὔβουλος ὡς δρᾶσαι χερί. ἀλλ’ οὐ γὰρ αὑτὸς πάντ’ ἐπίστασθαι † χερὶ πέφυκεν· ἄλλῳ δ’ ἄλλο πρόσκειται γέρας,
5σὲ μὲν μάχεσθαι, τοὺς δὲ βουλεύειν καλῶς.

4

.

13

.

9

 Μενάνδρου (fr. 640 K.). Ὅστις στρατηγεῖ μὴ στρατιώτης γενόμενος, οὗτος ἑκατόμβην ἐξάγει τοῖς πολεμίοις.

4

.

13

.

10

 Εὐριπίδης Ἀρχελάῳ (fr. 243 N.2).
Ὀλίγον ἄλκιμον δόρυ κρεῖσσον στρατηγοῦ μυρίου στρατεύματος.

4

.

13

.

11

 Ἐν ταὐτῷ (fr. 242 N.2). Ἔχει δὲ καὶ τοῦτ’ οὐχὶ μικρόν, εὐγενὴς ἀνὴρ στρατηγῶν εὐκλεᾶ τ’ ἔχων φάτιν.

4

.

13

.

12

 Εὐριπίδου Ἐρεχθεῖ (fr. 352 N.2). Ὡς σὺν θεοῖσι τοὺς σοφοὺς κινεῖν δόρυ στρατηλάτας χρή, τῶν θεῶν δὲ μὴ βίᾳ.

4

.

13

.

13

Ἐν ταὐτῷ (fr. 353 N.2). Οὐδεὶς στρατεύσας ἄδικα σῶς ἦλθεν πάλιν.

4

.

13

.

14

Εὐριπίδου (fr. 1053 N.2). Μισῶ δ’ ὅταν τις καὶ χθονὸς στρατηλάτης
μὴ πᾶσι πάντων προσφέρῃ μειλίγματα.349 in vol. 4

4

.

13

14b

(Eur. Belleroph. fr. 287 N.2) Τοῖς πράγμασιν γὰρ οὐχὶ θυμοῦσθαι χρεών· μέλει γὰρ αὐτοῖς οὐδέν· ἀλλ’ οὑντυγχάνων, τὰ πράγματ’ ὀρθῶς ἢν τιθῇ, πράσσει καλῶς.

4

.

13

.

15

Ἀγάθωνος (fr. 27 p. 768 N2). Γνώμη δὲ κρεῖσσόν ἐστιν ἢ ῥώμη χερῶν.

4

.

13

.

16

 Εὐριπίδου Τημένῳ (fr. 743 N.2). Τὸ δὲ στρατηγεῖν τοῦτ’ ἐγὼ κρίνω, καλῶς γνῶναι τὸν ἐχθρὸν ᾗ μάλισθ’ ἁλώσιμος.

4

.

13

.

17

 Ἐν ταὐτῷ (fr. 744 N.2). Ἄρξεις ἄρ’ οὕτω· χρὴ δὲ τὸν στρατηλάτην ὁμῶς δίκαιον ὄντα ποιμαίνειν στρατόν.

4

.

13

.

18

Εὐριπίδου Τημενιδῶν (fr. 732 N.2). Ῥώμη δέ γ’ ἀμαθὴς πολλάκις τίκτει βλάβην.

4

.

13

.

19

Εὐριπίδου Φοινίσσαις (599). Ἀσφαλὴς γάρ ἐστ’ ἀμείνων ἢ θρασὺς στρατηλάτης.

4

.

13

.

20

Εὐριπίδου ἐκ Βελλεροφόντου (fr. 289 N.2).
Νείκη γὰρ ἀνδρῶν φόνια καὶ μάχας χρεὼν δόλοισι κλέπτειν· τῆς δ’ ἀληθείας ὁδὸς φαύλη τίς ἐστι· ψεύδεσιν δ’ Ἄρης φίλος.350 in vol. 4

4

.

13

.

21

Εὐριπίδου Ἑλένης (811). Εἴσῃ· τὸ τολμᾶν δ’ ἀδύνατ’ ἀνδρὸς οὐ σοφοῦ.

4

.

13

.

22

 Σοφοκλέους Ἀλεαδῶν (fr. 82 N.2). Δοκῶ μέν, οὐδείς. ἀλλ’ ὅρα μὴ κρεῖσσον ᾖ καὶ δυσσεβοῦντα τῶν ἐναντίων κρατεῖν ἣ δοῦλον αὐτὸν ὄντα τῶν πέλας κλύειν.

4

.

13

.

23

 Εὐριπίδου Ἴωνι (1045 ss.). Τὴν δ’ εὐσέβειαν εὐτυχοῦσι μὲν καλὸν τιμᾶν· ὅπου δὲ πολεμίους δρᾶσαι κακῶς θέλει τις, οὐδεὶς ἐμποδὼν κεῖται νόμος.

4

.

13

.

24

 Θουκυδίδου ἱστορίας αʹ δημηγορίας Κορινθίων (124, 2). Ἐκ πολέμου μὲν γὰρ εἰρήνη μᾶλλον βεβαιοῦται, ἀφ’ ἡσυχίας δὲ μὴ πολεμῆσαι οὐχ ὁμοίως ἀκίνδυνον.

4

.

13

.

25

 Ἱστορίας δʹ δημηγορίας Δημοσθένους (10, 1). Ὅσα γὰρ ἐς ἀνάγκην ἀφῖκται ὥσπερ τόδε, λογισμὸν ἥκιστα ἐνδεχόμενα κινδύνου τοῦ ταχίστου προσδεῖται.

4

.

13

.

26

Ξενοφῶντος ἐν βʹ τῆς Κύρου ἀναβάσεως (6, 10). Καὶ λέγειν αὐτὸν ἔφασαν ὡς δέοι τὸν στρατιώτην φοβεῖ‐
σθαι μᾶλλον τὸν ἄρχοντα ἢ τοὺς πολεμίους, εἰ μέλλοι ἢ φυλακὰς φυλάξειν ἢ φίλων ἀφέξεσθαι ἢ ἀπροφασίστως351 in vol. 4
5ἰέναι εἰς τοὺς πολεμίους.

4

.

13

.

27

 Ξενοφῶντος ἐν γʹ Ἀπομνημονευμάτων (c. 1, 1. 5—11). Ἀκούσας δέ ποτε Διονυσόδωρον εἰς τὴν πόλιν ἥκειν ἐπαγγελλόμενον στρατηγεῖν διδάξειν, ἔλεγε πρός τινα τῶν
5συνόντων, ὃν ᾐσθάνετο βουλόμενον τῆς τιμῆς ταύτης ἐν τῇ πόλει τυχεῖν, ἵνα κἂν ἡμῶν τις ἢ ταξιαρχῇ ἢ λοχαγῇ σοι, ἐπιστημονέστεροι τῶν πολεμικῶν ὦμεν, λέξον ἡμῖν πόθεν ἤρξατό σε διδάσκειν τὴν στρατηγίαν. καὶ ὅς, Ἐκ τοῦ αὐτοῦ, ἔφη, εἰς ὅπερ καὶ ἐτελεύτα· τὰ γὰρ τακτικὰ
10ἐμέ γε καὶ ἄλλ’ οὐδὲν ἐδίδαξεν. Ἀλλὰ μήν, ἔφη ὁ Σω‐ κράτης, τοῦτό γε πολλοστὸν μέρος ἐστὶ στρατηγίας. καὶ γὰρ παρασκευαστικὸν τῶν εἰς πόλεμον τὸν στρατηγὸν εἶναι χρὴ καὶ ποριστικὸν τῶν ἐπιτηδείων τοῖς στρατιώταις καὶ μηχανικὸν καὶ ἐργαστικὸν καὶ ἐπιμελῆ καὶ καρτερικὸν
15καὶ ἀγχίνουν καὶ φιλόφρονά τε καὶ ὠμὸν καὶ ἁπλοῦν καὶ ἐπίβουλον καὶ φυλακτικόν τε καὶ κλέπτην καὶ προετικὸν καὶ ἅρπαγα καὶ φιλόδωρον καὶ πλεονέκτην καὶ ἀσφαλῆ καὶ ἐπιθετικόν, καὶ ἄλλα πολλὰ καὶ φύσει καὶ ἐπιστήμῃ δεῖ τὸν εὖ στρατηγήσοντα ἔχειν. καλὸν δὲ καὶ τὸ τακτικὸν εἶναι.
20πολὺ γὰρ διαφέρει στράτευμα τεταγμένον ἀτάκτου, ὥσπερ λίθοι τε καὶ πλίνθοι καὶ ξύλα καὶ κέραμος ἀτάκτως μὲν
ἐρριμμένα οὐδὲν χρήσιμά ἐστιν, ἐπειδὰν δὲ ταχθῇ κάτω μὲν καὶ ἐπιπολῆς τὰ μήτε σηπόμενα μήτε τηκόμενα, οἵ τε λίθοι καὶ ὁ κέραμος, ἐν μέσῳ δὲ αἵ τε πλίνθοι καὶ352 in vol. 4
25τὰ ξύλα. ὥσπερ ἐν οἰκοδομίᾳ συντίθεται, τότε γίγνεται πολλοῦ ἄξιον κτῆμα, οἰκία. Ἀλλὰ πάνυ, ἔφη ὁ νεανίσκος, ὦ Σώκρατες, ὅμοιον εἴρηκας. καὶ γὰρ ἐν τῷ πολέμῳ τοὺς πρώτους ἀρίστους δεῖ τάττειν καὶ τοὺς τελευταίους, ἐν μέσῳ δὲ τοὺς χείρους, ἵνα ὑπὸ μὲν τῶν ἄγωνται, ὑπὸ δὲ
30τῶν ὠθῶνται. Εἰ μὲν τοίνυν, ἔφη, καὶ διαγιγνώσκειν σε τοὺς ἀγαθοὺς καὶ τοὺς κακοὺς ἐδίδαξεν· εἰ δὲ μή, τί σοι ὄφελος ὧν ἔμαθες; οὐδὲ γὰρ εἴ σε ἀργύριον ἐκέλευσε πρῶτον μὲν καὶ τελευταῖον τὸ κάλλιστον τάττειν, μέσον δὲ τὸ χείριστον, μὴ διδάξας διαγιγνώσκειν τό τε καλὸν
35καὶ τὸ κίβδηλον, οὐδὲν ἄν σοι ὄφελος ἦν. Ἀλλὰ μὰ Δί’, ἔφη, οὐκ ἐδίδαξεν, ὥστε αὐτοὺς ἂν ἡμᾶς δέοι τούς τε ἀγαθοὺς καὶ τοὺς κακοὺς κρίνειν. Τί οὖν οὐ σκοποῦμεν, ἔφη, πῶς ἂν αὐτῶν μὴ διαμάρτοιμεν; Βούλομαι, ἔφη ὁ νεανίσκος. Οὐκοῦν, ἔφη, εἰ μὲν ἀργύριον δέοι ἁρπάζειν,
40τοὺς φιλαργυρωτάτους πρώτους καθιστάντες ὀρθῶς ἂν τάττοιμεν; Ἔμοιγε δοκεῖ. Τί δὲ τοὺς κινδυνεύειν μέλλον‐ τας; ἆρα τοὺς φιλοτιμοτάτους προτακτέον; Οὗτοι γοῦν εἰσιν, ἔφη, οἱ ἕνεκα ἐπαίνου κινδυνεύειν ἐθέλοντες. οὐ
τοίνυν οὗτοί γε ἄδηλοι, ἀλλ’ ἐπιφανεῖς πανταχοῦ ὄντες353 in vol. 4
45εὐαίρετοι ἂν εἶεν. Ἀτάρ, ἔφη, πότερά σε τάττειν μόνον ἐδίδαξεν, ἢ καὶ ὅποι καὶ ὅπως χρηστέον ἑκάστῳ τῶν ταγ‐ μάτων; Οὐ πάνυ, ἔφη. Καὶ μὴν πολλά γ’ ἐστὶ πρὸς ἃ οὔτε τάττειν οὔτε ἄγειν ὡσαύτως προσήκει. Μὰ Δί’, ἔφη, οὐ διεσαφήνιζεν.

4

.

13

.

28

 Ἐν ταὐτῷ (III 2, 1—4). Ἐντυχὼν δέ ποτε στρατηγεῖν ᾑρημένῳ τῳ, Τοῦ ἕνεκα. 〈ἔφη,〉 Ὅμηρον οἴει τὸν Ἀγαμέμνονα προσαγορεῦσαι ποι‐ μένα λαῶν; ἆρά γε ὅτι ὥσπερ τὸν ποιμένα δεῖ ἐπιμελεῖ‐
5σθαι ὅπως σῶαί τε ἔσονται αἱ οἶες καὶ τὰ ἐπιτήδεια ἕξουσι, καὶ οὗ ἕνεκα τρέφονται, τοῦτ’ ἔσται, οὕτω καὶ τὸν στρατηγὸν ἐπιμελεῖσθαι δεῖ, ὅπως σῶοί τε οἱ στρατιῶται ἔσονται καὶ τὰ ἐπιτήδεια ἕξουσι καί, οὗ ἕνεκα στρατεύ‐ ονται, τοῦτο ἔσται; στρατεύονται δέ, ἵνα κρατοῦντες τῶν
10πολεμίων εὐδαιμονέστεροι ὦσιν· ἢ τί δή ποτε οὕτως ἐπῄνεσε τὸν Ἀγαμέμνονα εἰπών·
ἀμφότερον, βασιλεύς τ’ ἀγαθὸς κρατερός τ’ αἰχμητής; ἆρά γε ὅτι αἰχμητής τε κρατερὸς ἂν εἴη, οὐκ εἰ μόνος αὐτὸς εὖ ἀγωνίζοιτο πρὸς τοὺς πολεμίους, ἀλλ’ εἰ καὶ
15παντὶ τῷ στρατοπέδῳ τούτου αἴτιος εἴη, καὶ βασιλεὺς
ἀγαθός, οὐκ εἰ μόνον τοῦ ἑαυτοῦ βίου καλῶς προεστήκοι, ἀλλ’ εἰ καί, ὧν βασιλεύοι, τούτοις εὐδαιμονίας αἴτιος εἴη; καὶ γὰρ βασιλεὺς αἱρεῖται οὐχ ἵνα ἑαυτοῦ καλῶς ἐπιμελῆ‐ ται, ἀλλ’ ἵνα καὶ οἱ ἑλόμενοι διὰ τοῦτον εὖ πράττωσιν·354 in vol. 4
20καὶ στρατεύονται δὲ πάντες ἵνα ὁ βίος αὐτοῖς ὡς βέλτι‐ στος ᾖ, καὶ στρατηγοὺς αἱροῦνται τούτου ἕνεκα, ἵνα πρὸς τοῦτο αὐτοῖς ἡγεμόνες ὦσιν. δεῖ οὖν τὸν στρατηγοῦντα τοῦτο παρασκευάζειν τοῖς ἑλομένοις αὐτὸν στρατηγόν· καὶ γὰρ οὔτε κάλλιον τούτου ἄλλο ῥᾴδιον εὑρεῖν οὔτε
25αἴσχιον τοῦ ἐναντίου. καὶ οὕτως ἐπισκοπῶν τίς εἴη ἀγαθοῦ ἡγεμόνος ἀρετὴ τὰ μὲν ἄλλα περιῄρει, κατέλιπε δὲ τὸ εὐδαίμονας ποιεῖν ὧν ἂν ἡγῆται.

4

.

13

.

29

 Ἐν ταὐτῷ (c. 4, 7—12). Καὶ ὁ Νικομαχίδης, Μὰ Δί’, ἔφη, ὦ Σώκρατες, οὐκ ἄν ποτε ᾤμην ἐγώ σου ἀκοῦσαι, ὡς οἱ ἀγαθοὶ οἰκονόμοι ἀγαθοὶ στρατηγοὶ ἂν εἶεν. Ἴθι δή, ἔφη, ἐξετάσωμεν τὰ
5ἔργα ἑκατέρου αὐτῶν, ἵνα εἰδῶμεν πότερον τὰ αὐτά ἐστιν ἢ διαφέρει τι. Πάνυ γε, ἔφη. Οὐκοῦν, ἔφη, τὸ μὲν τοὺς ἀρχομένους κατηκόους τε καὶ εὐπειθεῖς ἑαυτοῖς κατασκευά‐ ζειν ἀμφοτέρων ἐστὶν ἔργον; Καὶ μάλα ἔφη. Τί δέ; τὸ προστάττειν ἕκαστα τοῖς ἐπιτηδείοις πράττειν; Καὶ τοῦτο,
10ἔφη. Καὶ μὴν 〈τὸ〉 τοὺς κακοὺς κολάζειν καὶ τοὺς ἀγα‐ θοὺς τιμᾶν ἀμφοτέροις, οἶμαι, προσήκει. Πάνυ μὲν οὖν, ἔφη. Τὸ δὲ τοὺς ὑπηκόους εὐμενεῖς ποιεῖσθαι πῶς οὐκ ἀμφοτέροις; Καὶ τοῦτ’, ἔφη. Συμμάχους δὲ καὶ βοηθοὺς
προσάγεσθαι δοκεῖ σοι συμφέρειν ἀμφοτέροις ἢ οὔ; Πάνυ355 in vol. 4
15μὲν οὖν, ἔφη. Ἀλλὰ φυλακτικοὺς τῶν ὄντων οὐκ ἀμφο‐ τέρους εἶναι προσήκει; Σφόδρα γ’, ἔφη. Οὐκοῦν καὶ ἐπι‐ μελεῖς καὶ φιλοπόνους ἀμφοτέρους εἶναι προσήκει περὶ τὰ αὑτῶν ἔργα; Ταῦτα μέν, ἔφη, πάντα ὁμοίως καὶ ἀμ‐ φοτέρων ἐστίν· ἀλλὰ τὸ μάχεσθαι οὐκέτι ἀμφοτέρων.
20Ἀλλ’ ἐχθροί γέ τοι ἀμφοτέροις γίγνονται; Καὶ μάλα, ἔφη, τοῦτό γε. Οὐκοῦν 〈τὸ〉 περιγενέσθαι τούτων ἀμφο‐ τέροις συμφέρει; Πάνυ γε, ἔφη· ἀλλ’ ἐκεῖνο παριεῖς, ἂν δέῃ μάχεσθαι, τί ὠφελήσει ἡ οἰκονομική; Ἐνταῦθα δήπου καὶ πλεῖστον, ἔφη. Ὁ γὰρ ἀγαθὸς οἰκονόμος, εἰδὼς
25ὅτι οὐδὲν οὕτω λυσιτελές τε καὶ κερδαλέον ἐστὶν ὡς τὸ μαχόμενον τοὺς πολεμίους νικᾶν, οὐδὲ οὕτως ἀλυσιτελές τε καὶ ζημιῶδες ὡς τὸ ἡττᾶσθαι, προθύμως μὲν τὰ πρὸς τὸ νικᾶν συμφέροντα ζητήσει καὶ παρασκευάσεται, ἐπι‐ μελῶς δὲ τὰ πρὸς τὸ ἡττᾶσθαι φέροντα σκέψεται καὶ
30φυλάξεται, ἐνεργῶς δ’, ἐὰν τὴν παρασκευὴν ὁρᾷ νικητικὴν οὖσαν, μαχεῖται, οὐχ ἥκιστα δὲ τούτων, ἐὰν ἀπαράσκευος ᾖ, φυλάξεται συνάπτειν μάχην. μὴ καταφρόνει, ἔφη, ὦ Νικομαχίδη, τῶν οἰκονομικῶν ἀνδρῶν· ἡ γὰρ τῶν ἰδίων ἐπιμέλεια πλήθει μόνον διαφέρει τῆς τῶν κοινῶν, τὰ δὲ
35ἄλλα παραπλήσια ἔχει.

4

.

13

.

30

Ἐν ταὐτῷ (c. 3, 1. 2—11). Καὶ ἱππαρχεῖν δέ τινι ᾑρημένῳ οἶδά ποτε αὐτὸν
τοιάδε διαλεχθέντα. Ἡ ἀρχή που, ἔφη, ἐφ’ ἧς ᾕρησαι, ἵππων τε καὶ ἀμβατῶν ἐστιν. Ἔστι γὰρ οὖν, ἔφη. Ἴθι356 in vol. 4
5δὴ λέξον ἡμῖν τοῦτο πρῶτον, ὅπως διανοῇ τοὺς ἵππους βελτίους ποιῆσαι. Καὶ ὅς, Ἀλλὰ τοῦτο μὲν, ἔφη, οὐκ ἐμὸν οἶμαι τὸ ἔργον εἶναι ἀλλὰ ἰδίᾳ ἕκαστον δεῖν τοῦ ἑαυτοῦ ἵππου ἐπιμελεῖσθαι. Ἐὰν οὖν, ἔφη ὁ Σωκράτης, παρέχωνταί σοι τοὺς ἵππους οἱ μὲν οὕτω κακόποδας ἢ κακοσκελεῖς ἢ
10ἀσθενεῖς, οἱ δὲ οὕτως ἀτρόφους, ὥστε μὴ δύνασθαι ἀκο‐ λουθεῖν, οἱ δὲ οὕτως ἀναγώγους ὥστε μὴ μένειν ὅπου ἂν σὺ τάξῃς, οἱ δὲ οὕτω λακτιστὰς ὥστε μηδὲ τάξαι δυ‐ νατὸν εἶναι, τί σοι τοῦ ἱππικοῦ ὄφελος ἔσται; ἢ πῶς δυνήσῃ τοιούτων ἡγούμενος ἀγαθόν τι ποιῆσαι τὴν πόλιν;
15Ἀλλὰ καλῶς τε λέγεις, ἔφη, καὶ πειράσομαι τῶν ἵππων εἰς τὸ δυνατὸν ἐπιμελεῖσθαι. Τί δέ; τοὺς ἱππέας οὐκ ἐπιχειρήσεις, ἔφη, βελτίονας ποιῆσαι; Ἔγωγ’, ἔφη. Οὐκοῦν πρῶτον μὲν ἀναβατικωτέρους ἐπὶ τοὺς ἵππους ποιήσεις; Δεῖ γοῦν, ἔφη· καὶ γὰρ εἴ τις αὐτῶν καταπέσοι, μᾶλλον
20ἂν οὕτω σῴζοιτο. Τί γάρ; ἐάν που κινδυνεύειν δέῃ, πότε‐ ρον ἐπάγειν τοὺς πολεμίους ἐπὶ τὴν ἄμμον κελεύσεις, ἔνθα περ εἰώθατε ἱππεύειν, ἢ πειράσῃ τὰς μελέτας ἐν τοιούτοις ποιεῖσθαι χωρίοις ἐν οἵοις περ οἱ πόλεμοι γίγνονται; Βέλ‐ τιον γοῦν ἔφη, καὶ τοῦτο. Τί δέ; τοῦ βάλλειν ὡς πλεί‐
25στους ἀπὸ τῶν ἵππων ἐπιμέλειάν τινα ποιήσῃ; Ἔφη, καὶ
τοῦτο. Θήγειν δὲ τὰς ψυχὰς τῶν ἱππέων καὶ ἐξοργίζειν πρὸς τοὺς πολεμίους, ἅπερ ἀλκιμωτέρους ποιεῖ, διανενόησαι; Ἀλλὰ νῦν γε πειράσομαι, ἔφη. Ὅπως δέ σοι πείθωνται οἱ ἱππεῖς πεφρόντικάς τι; ἄνευ γὰρ δὴ τούτου οὔτε ἵπ‐357 in vol. 4
30πων οὔτε ἱππέων ἀγαθῶν καὶ ἀλκίμων οὐδὲν ὄφελος. Ἀληθῆ λέγεις, ἔφη· ἀλλὰ πῶς ἄν τις μάλιστα, ἔφη, ὦ Σώκρατες, ἐπὶ τοῦτο αὐτοὺς προτρέψαιτο; Ἐκεῖνο μὲν δήπου οἶσθα, ὅτι ἐν παντὶ πράγματι οἱ ἄνθρωποι τούτοις μάλιστα ἐθέλουσι πείθεσθαι οὓς ἂν ἡγῶνται βελτίστους εἶναι.
35καὶ γὰρ ἐν νόσῳ ὃν ἂν ἡγῶνται ἰατρικώτατον εἶναι. τούτῳ μάλιστα πείθονται, καὶ ἐν πλοίῳ οἱ πλέοντες, ὃν ἂν κυβερνητικώτατον, καὶ ἐν γεωργίᾳ, ὃν ἂν γεωργικώτα‐ τον. Καὶ μάλα, ἔφη. Οὐκοῦν εἰκός, ἔφη, καὶ ἐν ἱππικῇ, ὃς ἂν μάλιστα εἰδὼς φαίνηται ἃ δεῖ ποιεῖν, τούτῳ μά‐
40λιστα ἐθέλειν τοὺς ἄλλους πείθεσθαι. Ἐὰν οὖν, ἔφη, ἐγώ, ὦ Σώκρατες, βέλτιστος ὢν αὐτῶν δῆλος ὦ, ἀρκέσει μοι τοῦτο εἰς τὸ πείθεσθαι αὐτοὺς ἐμοί; Ἐάν γε πρὸς τοῦτο, ἔφη, διδάξῃς αὐτοὺς ὡς τὸ πείθεσθαί σοι κάλλιόν τε καὶ σωτηριώτερον αὐτοῖς ἔσται. Πῶς οὖν, ἔφη, τοῦτο
45διδάξω; Πολὺ νὴ Δί’, ἔφη, ῥᾷον ἢ εἴ σε δέοι διδάσκειν ὡς τὰ κακὰ τῶν ἀγαθῶν ἀμείνω καὶ λυσιτελέστερά ἐστι. Λέγεις, ἔφη, σὺ τὸν ἵππαρχον πρὸς τοῖς ἄλλοις ἐπιμε‐ λεῖσθαι δεῖν καὶ τοῦ δύνασθαι λέγειν; Σὺ δ’ ᾤου, ἔφη, χρῆναι σιωπῇ ἱππαρχεῖν; ἢ οὐκ ἐντεθύμησαι, ὅτι ὅσα τε

4

.

13

.

30

(50)

νόμῳ μεμαθήκαμεν κάλλιστα ὄντα, δι’ ὧν γε ζῆν ἐπιστά‐
μεθα, ταῦτα πάντα διὰ λόγου ἐμάθομεν. καὶ εἴ τι ἄλλο καλὸν μανθάνει τις μάθημα, διὰ λόγου μανθάνει, καὶ οἱ ἄριστα διδάσκοντες μάλιστα λόγῳ χρῶνται καὶ οἱ τὰ σπου‐ δαιότατα μάλιστα ἐπιστάμενοι κάλλιστα διαλέγονται;358 in vol. 4

4

.

13

.

31

 Ἡροδότου ἱστορίας ζʹ (49). Ὁ δὲ Ἀρτάβανος ἀμείβετο λέγων ‘ὦ βασιλεῦ, οὔτε στρατὸν τοῦτον, ὅστις γε σύνεσιν ἔχοι, μέμφοιτ’ ἂν οὔτε τῶν νεῶν τὸ πλῆθος· ἤν τε πλεῦνας συλλέξῃς, τὰ
5δύο τοι τὰ λέγω πολλῷ ἔτι πολεμιώτερα γίνεται. τὰ δὲ δύο ταῦτα ἐστὶ γῆ τε καὶ θάλασσα. οὔτε γὰρ τῆς θαλάσ‐ σης ἔστι λιμὴν τοσοῦτος, ὅστις ἐγειρομένου χειμῶνος δε‐ ξάμενός σευ τοῦτο τὸ ναυτικὸν φερέγγυος ἔσται διασῶ‐ σαι τὰς νέας. καίτοι οὐκὶ ἕνα αὐτὸν δεῖ εἶναι τὸν λιμένα,
10ἀλλὰ παρὰ πᾶσαν τὴν ἤπειρον παρ’ ἣν δὴ κομίεαι· οὔκων δὴ ἐόντων τοι λιμένων ὑποδεξίων, μάθε ὅτι αἱ συμφοραὶ τῶν ἀνθρώπων ἄρχουσι καὶ οὐκὶ 〈οἱ〉 ἄνθρωποι τῶν συμφο‐ ρέων. καὶ δὴ τῶν δύο τοι τοῦ ἑτέρου εἰρημένου τὸ ἕτε‐ ρον ἔρχομαι ἐρέων. γῆ δὲ πολεμίη τῇδέ τοι καθίσταται.
15εἰ θέλει τοι μηδὲν ἀντίξοον καταστῆναι, τοσούτῳ τοι γίνεται πολεμιωτέρη, ὅσῳ ἂν προβαίνῃς ἑκατέρω, τὸ
πρόσω αἰεὶ κλεπτόμενος· εὐπρηξίης γὰς οὐκ ἔστιν ἀνθρώποις οὐδεμία πληθώρη. καὶ δή τοι, ὡς οὐδενὸς ἐναντιευμένου, λέγω τὴν χώρην πλεῦνα ἐν πλεῦνι χρόνῳ γινομένην λι‐359 in vol. 4
20μὸν τέξεσθαι. ἀνὴρ δὲ οὕτω ἂν εἴη ἄριστος, εἰ βουλευό‐ μενος μὲν ἀρρωδέοι, πᾶν ἐπιλεγόμενος πείσεσθαι χρῆμα, ἐν δὲ τῷ ἔργῳ θρασὺς εἴη.‘

4

.

13

.

32

 Θουκυδίδου ἱστορίας δʹ δημηγορίας Ἑρμοκράτους (61, 5). Πέφυκε γὰρ τὸ ἀνθρώπειον διὰ παντὸς ἄρχειν μὲν τοῦ εἴκοντος, φυλάσσεσθαι δὲ τὸ ἐπιόν.

4

.

13

.

33

 Δημοσθένους Περὶ τῆς Ῥοδίων Ἐλευθερίας (XV p. 193). Οὐ γὰρ ὁμοίως οὐδεὶς ὑπέρ τε τοῦ πλεονεκτεῖν πολε‐ μήσειεν ἂν καὶ τῶν ἑαυτοῦ, ἀλλ’ ὑπὲρ μὲν ὧν ἂν ἐλατ‐
5τῶνται μέχρι τοῦ δυνατοῦ πάντες πολεμοῦσιν, ὑπὲρ δὲ τοῦ πλεονεκτεῖν οὐχ οὕτως, ἀλλ’ ἐφίενται μέν, ἐάν τις ἐᾷ, ἐὰν δὲ κωλυθῶσιν, οὐδὲν ἠδικηκέναι τοὺς ἐναντιωθέντας ἑαυτοὺς ἡγοῦνται.

4

.

13

.

34

 Θουκυδίδου ἱστορίας δʹ δημηγορίας Παγώνδου (92, 5). Εἰώθασί τε οἱ ἰσχύος που θράσει τοῖς πέλας, ὥσπερ Ἀθηναῖοι νῦν, ἐπιόντες τὸν μὲν ἡσυχάζοντα καὶ ἐν τῇ ἑαυτοῦ μόνον ἀμυνόμενον ἀδεέστερον ἐπιστρατεύειν, τὸν
5δὲ καὶ ἔξω ὅρων προαπαντῶντα καί, ἢν καιρὸς ᾖ, πολέ‐ μου ἄρχοντα ἧσσον ἑτοίμως κατέχειν.

4

.

13

.

35

 Θουκυδίδου ἱστορίας εʹ δημηγορίας Βρασίδου (9, 9). Καὶ νομίσατε τρία εἶναι τοῦ καλῶς πολεμεῖν, τὸ ἐθέλειν καὶ 〈τὸ〉 αἰσχύνεσθαι καὶ τὸ τοῖς ἄρχουσι πεί‐ θεσθαι.360 in vol. 4

4

.

13

.

36

 Τοῦ αὐτοῦ ἱστορίας εʹ δημηγορίας Ἀθηναίων (103, 1). Ἐλπὶς δὲ κινδύνου παραμύθιον οὖσα τοὺς μὲν ἀπὸ περιουσίας χρωμένους αὐτῇ, κἂν βλάψῃ, οὐ καθεῖλε, τοῖς δὲ ἐς ἅπαν τὸ ὑπάρχον ἀναρριπτοῦσι, δάπανος γὰρ φύσει,
5ἅμα τε γιγνώσκεται σφαλέντων καὶ ἐν ὅτῳ ἔτι φυλάξεταί τις αὐτὴν γνωρισθεῖσαν οὐκ ἐλλείπει.

4

.

13

.

37

 〈Τοῦ αὐτοῦ〉 ἱστορίας εʹ δημηγορίας Ἀθηναίων (102). Ἀλλ’ ἐπιστάμεθα 〈τὰ〉 τῶν πολεμίων ἔστιν ὅτε κοι‐ νοτέρας τὰς τύχας λαμβάνοντα ἢ κατὰ τὸ διαφέρον ἑκα‐ τέρων πλῆθος.

4

.

13

.

38

 Τοῦ αὐτοῦ ἱστορίας εʹ δημηγορίας Βρασίδου (9, 8). Τὸ γὰρ ἐπιὸν ὕστερον δεινότερον τοῖς πολεμίοις τοῦ παρόντος καὶ μαχομένου.

4

.

13

.

39

 Ἐκ τῆς Νικολάου ἐθῶν συναγωγῆς (fr. hist. gr. III p. 458 Muell.) Αὐταριᾶται τοὺς ἀδυνάτους τῶν στρατιωτῶν ἐν ταῖς
ὁδοιπορίαις οὐδέποτε ζῶντας ἀπολείπουσι.361 in vol. 4

4

.

13

.

40

 Τοῦ αὐτοῦ (ibid. p. 459). Τριβαλλοὶ τέτταρας φάλαγγας ἐν ταῖς μάχαις ποιοῦν‐ ται· τὴν πρώτην τῶν ἀσθενῶν, τὴν ἐχομένην τῶν κρατί‐ στων, τὴν τρίτην τῶν ἱππέων, τελευταίαν τὴν τῶν γυ‐
5ναικῶν, αἳ αὐτοὺς εἰς φυγὴν τρεπομένους κωλύουσι βλασφημοῦσαι.

4

.

13

.

41

 Ἀντισθένους (Plut. De Alexandri fort. aut virt. p. 336 A). Ἀντισθένης ἔλεγεν, ὅτι πάντα δεῖ τοῖς πολεμίοις εὔχεσθαι τἀγαθὰ παρεῖναι χωρὶς ἀνδρείας· γίγνεται γὰρ
5οὕτως οὐ τῶν ἐχόντων ἀλλὰ κρατούντων.

4

.

13

.

42

 Δημοσθένους κατὰ Φιλίππου (IV p. 51). Αἰσχρόν ἐστι φενακίζειν ἑαυτοὺς καὶ ἅπαντα ἀνα‐ βαλλομένους, ὅσα ἂν ᾖ δυσχερῆ, πάντων ὑστερεῖν τῶν ἔργων, καὶ μηδὲ τοῦτο δύνασθαι μαθεῖν, ὅτι δεῖ τοὺς
5ὀρθῶς πολέμῳ χρωμένους οὐκ ἀκολουθεῖν τοῖς πράγμασιν, ἀλλ’ αὐτοὺς ἔμπροσθεν εἶναι τῶν πραγμάτων, καὶ τὸν αὐτὸν τρόπον ὥσπερ τῶν στρατευμάτων ἀξιώσειέ τις ἂν τὸν στρατηγὸν ἡγεῖσθαι, οὕτω καὶ τῶν πραγμάτων τοὺς βουλευομένους ἡγεῖσθαι, ἵν’ ἃ ἂν ἐκείνοις δοκῇ, ταῦτα
10πράττηται, καὶ μὴ τὰ συμβάντα ἀναγκάζωνται διώκειν.362 in vol. 4

4

.

13

.

43

 Πλουτάρχου ἐκ τοῦ Εἰ πολιτευτέον πρεσβυτέρῳ (p. 788 D—E). Οἱ ῥήτορες Ἀθήνησιν Ἰφικράτει καὶ Τιμοθέῳ Χά‐ ρητα παρέφερον ἰσχυρὸν ὄντα καὶ τοιοῦτον ἠξίουν εἶναι
5τὸν στρατηγόν. ὁ δὲ Τιμόθεος ‘οὐ μὰ τοὺς θεούσ‘ εἶπεν ‘ἀλλὰ τοιοῦτον μὲν εἶναι τὸν μέλλοντα τῷ στρατηγῷ τὰ στρώματα κομίζειν, τὸν δὲ στρατηγὸν “ἅμα πρόσσω καὶ ὀπίσσω” ὁρᾶν.‘

4

.

13

.

44

 Ἀντιγόνου (Ps.—Plut. reg. et imp. apophth. p. 183 D). Ἀντίγονος ὑποχωρῶν ποτε τοῖς πολεμίοις ἐπερχομέ‐ νοις, οὐκ ἔφη φεύγειν, ἀλλὰ διώκειν τὸ συμφέρον ὀπίσω κείμενον.

4

.

13

.

45

 Λαμάχου (Ps.—Plut. reg. et imp. apophth. p. 186 F). Λάμαχος ἐπετίμα τινὶ τῶν λοχαγῶν ἁμαρτάνοντι· τοῦ δὲ φήσαντος μηκέτι τοῦτο ποιήσειν ‘οὐκ ἔστιν‘ εἶπεν ‘ἐν πολέμῳ δὶς ἁμαρτάνειν.‘

4

.

13

.

46

 Ἀντιγόνου. Ἀντιγόνος ἐρωτηθείς, πῶς ἄν τις ἐπιθοῖτο τοῖς πολεμίοις, εἶπεν
‘ἢ δόλῳ ἠὲ βίῃ ἢ ἀμφαδὸν ἠὲ κρυφηδόν‘.363 in vol. 4

4

.

13

.

47

 Δημάδης. Δημάδης ὁ ῥήτωρ ληφθεὶς αἰχμάλωτος ἐν τῇ κατὰ Χαιρώνειαν μάχῃ ὑπὸ Φιλίππου καὶ συσταθεὶς αὐτῷ, ἐκείνου παρὰ πότον σεμνυνομένου ‘ποῦ ἡ εὐγένεια καὶ ἡ
5ὑπεροχὴ τῆς Ἀθηναίων πόλεως;‘ ‘ἔγνως ἄν‘ ἔφη ‘ὦ βασιλεῦ, τὴν τῆς πόλεως δύναμιν, εἰ Ἀθηναίων μὲν Φίλ‐ ιππος, Μακεδόνων δὲ Χάρης ἐστρατήγει‘.

4

.

13

.

48

 Ἀλεξάνδρου. Ἀλέξανδρος ἐρωτηθεὶς ὑπό τινος, πῶς ἐν ὀλίγῳ χρόνῳ τῆς οἰκουμένης ἐκυρίευσεν, εἶπε
‘βουλῇ καὶ μύθοισι καὶ ἠπεροπηίδι τέχνῃ‘.

4

.

13

.

49

Ἀγησιλάου. Ἀγησίλαος ὁ τῶν Λακεδαιμονίων βασιλεὺς ἐρωτηθεὶς
ὑπό τινος, τίνα δεῖ τὸν στρατηγὸν ἔχειν, εἶπεν ‘πρὸς μὲν τοὺς πολεμίους τόλμαν, πρὸς δὲ τοὺς ὑποτεταγμένους364 in vol. 4
5εὔνοιαν, πρὸς δὲ τοὺς καιροὺς λογισμόν.‘

4

.

13

.

50

 Ἐπαμινώνδου. Ἐπαμινώνδας ὁ Θηβαῖος ἰδὼν στρατόπεδον μέγα καὶ καλὸν στρατηγὸν οὐκ ἔχον ‘ἡλίκον‘ ἔφη ‘θηρίον κεφαλὴν οὐκ ἔχει.‘

4

.

13

.

51

 Ἰφικράτους (Ps.—Plut. reg. et imp. apophth. p. 187 A). Ἰφικράτης ἐν συμμάχῳ χώρᾳ στρατοπεδεύων καὶ χάρακα βαλλόμενος καὶ τάφρον ὀρύττων, πρὸς τὸν εἰπόντα ‘τί γὰρ φοβούμεθα;‘ χειρίστην ἔφη φωνὴν στρατηγοῦ εἶναι
5τὴν ‘οὐκ ἂν προσεδόκησα‘.

4

.

13

.

52

 Τοῦ αὐτοῦ (Ps.—Plut. reg. et imp. apophth. p. 187 B). Ῥήτορος δέ τινος ἐρωτῶντος αὐτὸν ἐν ἐκκλησίᾳ ‘τίς ὢν μέγα φρονεῖς, πότερον ἱππεὺς ἢ ὁπλίτης ἢ τοξότης ἢ πελταστής;‘ ‘οὐδείσ‘ ἔφη ‘τούτων, ἀλλ’ ὁ τούτοις ἐπι‐
5τάττειν πᾶσιν ἐπιστάμενος.‘365 in vol. 4

4

.

13

.

53

 Χαβρίου (Ps.—Plut. ibid. p. 187 D). Χαβρίας ἔλεγε κάλλιστα στρατηγεῖν τοὺς μάλιστα γιγνώσκοντας τὰ τῶν πολεμίων.

4

.

13

.

54

 Θουκυδίδου ἱστορίας γʹ δημηγορίας Κλέωνος (48). Ὅστις γὰρ εὖ βουλεύεται πρὸς τοὺς ἀντιπάλους κρείσ‐ σων ἐστὶν ἢ μετ’ ἔργων ἰσχύος ἀνοίᾳ ἐπιών.

4

.

13

.

55

 Τοῦ αὐτοῦ ἱστορίας δʹ δημηγορίας Βρασίδου (86, 6). Ἀπάτῃ γὰρ εὐπρεπεῖ αἴσχιόν τι τοῖς γε ἐν ἀξιώματι πλεονεκτῆσαι ἢ βίᾳ ἐμφανεῖ· τὸ μὲν γὰρ ἰσχύος δικαιώ‐ σει, ἣν ἡ τύχη ἔδωκεν, ἐπέρχεται, τὸ δὲ γνώμης ἀδίκου
5ἐπιβουλῇ.

4

.

13

.

56

 Θουκυδίδου 〈ἱστορίας ϛʹ〉 δημηγορίας Ἀλκιβιάδου (91, 6). Βεβαιότατα δ’ ἄν τις τοὺς πολεμίους οὕτω βλάπτοι, εἰ ἃ μάλιστα δεδιότας αὐτοὺς αἰσθάνοιτο, ταῦτα σαφῶς
5πυνθανόμενος ἐπιφέροι. εἰκὸς γὰρ αὐτοὺς ἀκριβέστατα ἑκάστους τὰ σφέτερα αὐτῶν δεινὰ ἐπισταμένους φο‐
βεῖσθαι.366 in vol. 4

4

.

13

.

57

 Πύρρου. Πύρρος ἐπιζητούντων τινῶν παρὰ πότον πότερος κρείσσων αὐλητής, Ἀντιγενίδας ἢ Σάτυρος, ‘ἐμοὶ μέν‘ εἶπε, ‘στρατηγὸς Πολυσπέρχων‘ διδάσκων ὅτι ἀναγκαῖα δεῖ ζη‐
5τεῖν καὶ μὴ ἄρχηστα.

4

.

13

.

58

 Ἀννίβαλος. Ἀννίβαλ ἀκούσας Στωικοῦ τινος ἐπιχειροῦντος ὅτι ὁ σοφὸς μόνος στρατηγικός ἐστιν, ἐγέλασε νομίζων ἀδύ‐ νατον εἶναι ἐκτὸς τῆς δι’ ἔργων ἐμπειρίας τὴν ἐν τού‐
5τοις ἐπιστήμην σχεῖν.

4

.

13

.

59

 Λυκούργου. Λυκοῦργος ἐκέλευσε Λακεδαιμονίοις 〈μὴ〉 πολλάκις τοῖς αὐτοῖς πολεμεῖν, ἵνα μὴ ἄκοντας πολεμεῖν διδάξωσιν.

4

.

13

.

60

 Πύρρου. Πύρρος πρὸς τὸν ὑπισχνούμενον τὰ τακτικὰ διδάξειν ἐν δὲ παρατάξει οὐδέποτε γεγονότα, οὐκ ἔφη δεῖσθαι
ἀπερισαλπίκτου στρατηγοῦ.367 in vol. 4

4

.

13

.

61

 Φιλίππου. Φίλιππος ἔλεγε κρεῖττον εἶναι στρατόπεδον ἐλάφων λέοντος στρατηγοῦντος ἢ λεόντων ἐλάφου στρατηγοῦντος.

4

.

13

.

62

 Ἰφικράτους. Ἰφικράτης τὸ στράτευμα οὕτως ἔφασκε δεῖν συντε‐ τάχθαι ὡς ἓν σῶμα, θώρακα μὲν ἔχον τὴν φάλαγγα, χεῖ‐ ρας δὲ τοὺς ψιλούς, πόδας δὲ τοὺς ἱππέας, κεφαλὴν δὲ
5τὸν στρατηγόν.

4

.

13

.

63

 Τιμοθέου. Τιμόθεος πρὸς τὸν ἐρόμενον ᾧ διαφέρει στρατηγικὴ ῥητορικῆς ‘ᾧ πόλεμοσ‘ ἔφη ‘εἰρήνησ‘.

4

.

13

.

64

 Φιλίππου. Φίλιππος ἐρωτώμενος οὕς τινας μάλιστα φιλεῖ καὶ οὕς τινας μάλιστα μισεῖ ‘τοὺς μέλλοντασ‘ ἔφη ‘προδιδό‐ ναι μάλιστα φιλῶ, τοὺς δ’ ἤδη προδεδωκότας μάλιστα
5μισῶ‘.368 in vol. 4

4

.

13

.

65

 Εὐδαμίδου (Ps.—Plut. reg. et imp. apophth. p. 192 A). Εὐδαμίδας ἀκούσας φιλοσόφου διαλεχθέντος ὅτι μό‐ νος ἀγαθὸς στρατηγὸς ὁ σοφός ἐστιν ‘ὁ μὲν λόγοσ‘ ἔφη θαυμαστός, ὁ δὲ λέγων οὐ περισεσάλπικται.‘

4

.

13

.

66

 Ξενοφῶντος ἐν τῷ εʹ τῆς Κύρου παιδείας (c. 3, 9). Οὔτε γὰρ ἂν φίλους τις ποιήσειεν ἄλλως πως πλεί‐ ονα ἀγαθὰ ἐν πολέμῳ ἢ πολέμιος δοκῶν εἶναι οὔτ’ ἂν ἐχθροὺς πλείω τις βλάψειεν ἄλλως πως ἢ φίλος δο‐
5κῶν εἶναι.369 in vol. 4

4

.

14

t

ΠΕΡΙ ΕΙΡΗΝΗΣ.

4

.

14

.

1

 Εὐριπίδου Κρεσφόντου (fr. 453 N2). ΧΟΡ. Εἰρήνη βαθύπλουτε καὶ καλλίστα μακάρων θεῶν, ζῆλός μοι σέθεν ὡς χρονίζεις.
5δέδοικα δὲ μὴ πρὶν πόνοις ὑπερβάλῃ με γῆρας, πρὶν σὰν χαρίεσσαν προσιδεῖν ὥραν καὶ καλλιχόρους ἀοιδὰς φιλοστεφάνους τε κώμους
10ἴθι μοι, πότνα, πόλιν. Τὰν δ’ ἐχθρὰν στάσιν εἶργ’ ἀπ’ οἴ‐ κων τὰν μαινομέναν τ’ ἔριν
θηκτῷ τερπομέναν σιδάρῳ.370 in vol. 4

4

.

14

.

2

 Ἀριστοφάνους Γεωργῶν (fr. 109 K.). Εἰρήνη βαθύπλουτε καὶ ζευγάριον βοεικόν, εἰ γὰρ ἐμοὶ παυσαμένῳ τοῦ πολέμου γένοιτο σκάψαι κἀποκλάσαι καὶ λουσαμένῳ διελκύσαι
5τῆς τρυγὸς ἄρτον λιπαρὸν καὶ ῥάφανον φέροντι.

4

.

14

.

3

 Βακχυλίδου Παιάνων (fr. 4 Blass2). Τίκτει δέ τε θνατοῖσιν εἰρήνα μεγάλα πλοῦτον [καὶ] μελιγλώσσων 〈τ’〉 ἀοιδᾶν ἄνθεα, δαιδαλέων τ’ ἐπὶ βωμῶν
5θεοῖσιν αἴθεσθαι βοῶν ξανθᾷ φλογὶ μηρί’ εὐτρίχων τε μήλων, γυμνασίων τε νέοις αὐλῶν τε καὶ κώμων μέλειν.
ἐν δὲ σιδαροδέτοισι371 in vol. 4
10πόρπαξιν αἰθᾶν ἀραχνᾶν ἱστοὶ πέλονται ἔγχεά τε λογχωτὰ ξίφεά τ’ ἀμφάκεα δάμναται ... χαλκέων δ’ οὐκ ἔστι σαλπίγγων κτύπος, οὐδὲ συλᾶται μελίφρων
15ὕπνος ἀπὸ βλεφάρων, ἀῷος ὃς θάλπει κέαρ. συμποσίων δ’ ἐρατῶν βρίθοντ’ ἀγυιαὶ παιδικοί θ’ ὕμνοι φλέγονται.

4

.

14

.

4

 Εὐριπίδου Ἐρεχθέως (fr. 369 N.2). ΧΟΡ. Κείσθω δόρυ μοι μίτον ἀμφιπλέκειν ἀράχνᾳ, μετὰ δ’ ἡσυχίας πολιῷ γήρᾳ συνοικοίην, ἀείδοιμι δὲ στεφάνοις κάρα πολιὸν στεφανώσας
5Θρηίκιον πέλταν πρὸς Ἀθάνας περικίοσιν ἀγκρεμάσας θαλάμοις δέλτων τ’ ἀναπτύσσοιμι γῆρυν,
ἃν σοφοὶ κλέονται.372 in vol. 4

4

.

14

.

5

 Φιλήμονος ἐκ Πύρρου (fr. 71 K.). Οἱ φιλόσοφοι ζητοῦσιν, ὡς ἀκήκοα, περὶ τοῦτό τ’ αὐτοῖς πολὺς ἀναλοῦται χρόνος, τί ἐστιν ἀγαθόν, κοὐδὲ εἷς εὕρηκέ πω,
5τί ἐστιν. ἀρετὴν καὶ φρόνησίν φασι, καὶ πλέκουσι πάντα μᾶλλον ἢ τί τἀγαθόν. ἐν ἀγρῷ διατρίβων τήν τε γῆν σκάπτων ἐγὼ νῦν εὗρον· εἰρήνη ’στιν· ὦ Ζεῦ φίλτατε, τῆς ἐπαφροδίτου καὶ φιλανθρώπου θεοῦ.
10γάμους, ἑορτάς, συγγενεῖς, παῖδας, φίλους, πλοῦτον, ὑγίειαν, σῖτον, οἶνον, ἡδονὴν αὕτη δίδωσι· ταῦτα πάντ’ ἂν ἐκλίπῃ, τέθνηκε κοινῇ πᾶς ὁ τῶν ζώντων βίος.

4

.

14

.

6

 Εὐριπίδου (Suppl. 481—493). Ὅταν γὰρ ἔλθῃ πόλεμος εἰς ψῆφον λεώ, οὐδεὶς ἔθ’ αὑτοῦ θάνατον ἐκλογίζεται, τὸ δυστυχὲς δὲ τοῦτ’ ἐς ἄλλον ἐκτρέπει.
5εἰ δ’ ἦν παρ’ ὄμμα θάνατος ἐν ψήφου φορᾷ, οὐκ ἄν ποθ’ Ἑλλὰς δορυμανὴς ἀπώλλυτο. καίτοι δυοῖν γὰρ πάντες ἄνθρωποι λόγοιν
τὸν κρείσσον’ ἴσμεν καὶ τὰ χρηστὰ καὶ κακά, ὅσῳ τε πολέμου κρεῖσσον εἰρήνη βροτοῖς·373 in vol. 4
10ἣ πρῶτα μὲν Μούσαισι προσφιλεστάτη, γόοισι δ’ ἐχθρά, τέρπεται δ’ εὐπαιδίᾳ, χαίρει δὲ πλούτῳ. ταῦτ’ ἀφέντες οἱ κακοὶ πολέμους ἀναιρούμεσθα καὶ τὸν ἥσσονα δουλούμεθ’ ἄνδρες ἄνδρα καὶ πόλις πόλιν.

4

.

14

.

7

 Ἀριστοφάνους Νήσων (fr. 387 K.). Ὦ μῶρε, μῶρε, ταῦτα πάντ’ ἐν τῇδ’ ἔνι· οἰκεῖν μὲν ἐν ἀγρῷ τοῦτον ἐν τῷ γηδίῳ ἀπαλλαγέντα τῶν κατ’ ἀγορὰν πραγμάτων,
5κεκτημένον ζευγάριον οἰκεῖον βοοῖν, ἔπειτ’ ἀκούειν προβατίων βληχωμένων τρυγός τε φωνὴν εἰς λεκάνην ὠθουμένης, ὄψῳ δὲ χρῆσθαι σπινιδίοις τε καὶ κίχλαις, καὶ μὴ περιμένειν ἐξ ἀγορᾶς ἰχθύδια
10τριταῖα, πολυτίμητα, βεβασανισμένα ἐπ’ ἰχθυοπώλου χειρὶ παρανομωτάτῃ.

4

.

14

.

8

 Τοῦ αὐτοῦ Εἰρήνης (520 s.). Ὦ πότνια βοτρυόδωρε, τί προσείπω ς’ ἔπος; πόθεν λάβοιμ’ ἂν ῥῆμα μυριάμφορον;

4

.

14

.

9

Μενάνδρου (fr. 719 K.).
Εἰρήνη γεωργὸν κἀν πέτραις τρέφει καλῶς, πόλεμος δὲ κἀν πεδίῳ κακῶς [ἔφυ].		374 in vol. 4

4

.

14

.

10

Ἡροδότου ἱστορίας αʹ (87). Οὐδεὶς γὰρ οὕτως ἀνόητός ἐστιν, ὅστις πόλεμον πρὸ
εἰρήνης αἱρέεται.375 in vol. 4

4

15a

t

ΠΕΡΙ ΓΕΩΡΓΙΑΣ ΟΤΙ ΑΓΑΘΟΝ.

4

15a

1

 Ἀριστοφάνους Εἰρήνης (fr. 294 K.). Τῆς πᾶσιν ἀνθρώποισιν εἰρήνης φίλης πιστὴ τροφός, ταμία, συνεργός, ἐπίτροπος, θυγάτηρ, ἀδελφή· πάντα ταῦτ’ ἐχρῆτό μοι.
5—Σοὶ δ’ ὄνομα δὴ τί ἐστιν; —Ὅ τι; Γεωργία.

4

15a

2

(pac. superstitis 556 s.) Ὦ ποθεινὴ τοῖς δικαίοις καὶ γεωργοῖς ἡμέρα, ἄσμενός ς’ ἰδὼν προσειπεῖν βούλομαι τὰς ἀμπέλους.

4

15a

3

Μενάνδρου Ἀδελφῶν (fr. 13 K.).
Χαῖρ’, ὦ φίλη γῆ, διὰ χρόνου πολλοῦ ς’ ἰδὼν ἀσπάζομαι· τουτὶ γὰρ οὐ πᾶσαν ποιῶ τὴν γῆν, ὅταν δὲ τοὐμὸν ἐσίδω χωρίον.376 in vol. 4
5τὸ γὰρ τρέφον με τοῦτ’ ἐγὼ κρίνω θεόν.

4

15a

4

 Ἄμφιδος Ἐρίθων (fr. 17 K.). Εἶτ’ οὐχὶ χρυσοῦν ἐστι πρᾶγμ’ ἐρημία; ὁ πατήρ γε τοῦ ζῆν ἐστιν ἀνθρώποις ἀγρός, πενίαν τε συγκρύπτειν ἐπίσταται μόνος,
5ἄστυ δὲ θέατρόν [ἐστιν] ἀτυχίας σαφῶς γέμον.

4

15a

5

 Μενάνδρου Πλοκίῳ (fr. 408 K.). Ἆρ’ ἐστὶν ἀρετῆς καὶ βίου διδάσκαλος ἐλευθέρου τοῖς πᾶσιν ἀνθρώποις ἀγρός.

4

15a

6

 Φωκυλίδου (fr. 7 B.). Χρηίζων πλούτου μελέτην ἔχε πίονος ἀγροῦ, ἀγρὸν γάρ τε λέγουσιν Ἀμαλθείης κέρας εἶναι.

4

15a

7

Μενάνδρου Ἀνεψιοί (fr. 63 K.). Τὰ κακῶς τρέφοντα χωρί’ ἀνδρείους ποιεῖ.

4

15a

8

 Ἀριστοφάνους Ἀχαρνέων (32 ss.). Ἀποβλέπων εἰς τὸν ἀγρὸν εἰρήνης ἐρῶν στυγῶ μὲν ἄστυ, τὸν δ’ ἐμὸν δῆμον ποθῶ,
ὃς οὐδεπώποτ’ εἶπεν, ἄνθρακας πρίω,377 in vol. 4
5οὐκ ὄξος [ὄψον] οὐκ ἔλαιον, οὐδ’ ᾔδη πρίω, ἀλλ’ αὐτὸς ἔφερε πάντα χὡ πρίων ἀπῆν.

4

15a

9

Μενάνδρου (fr. 794 K.). Ἀγροῖκος εἶναι προσποιεῖ πονηρὸς ὤν.

4

15a

10

 Ἀράτου Φαινομένων (108 ss.). Οὔπω λευγαλέου ποτὲ νείκεος ἠπίσταντο οὐδὲ διακρίσιος περιμεμφέος οὐδὲ κυδοιμοῦ, αὕτως δ’ ἔζωον· χαλεπὴ δ’ ἀπέκειτο θάλασσα,
5καὶ βίον οὔπω νῆες ἀπόπροθεν ἠγίνεσκον, ἀλλὰ βόες καὶ ἄροτρα καὶ αὐτή, πότνια λαῶν, μυρία πάντα παρεῖχε Δίκη, δώτειρα δικαίων.

4

15a

11

 Μενάνδρου Ὑδρία (fr. 466 K.). Ὡς ἡδὺ τῷ μισοῦντι τοὺς φαύλους 〈τρόπουσ〉 ἐρημία.

4

15a

12

 Ἀριστοφάνους Νεφελῶν (43 ss.). Ἐμοὶ γὰρ ἦν ἀγροῖκος ἥδιστος βίος, εὐρωτιῶν, ἀκόρητος, εἰκῆ κείμενος, βρύων μελίτταις καὶ προβάτοις καὶ στεμφύλοις.

4

15a

13

 Εὐριπίδου Ἀντιόπης (fr. 188 N.2).
Τοιαῦτ’ ἄειδε, καὶ δόξεις φρονεῖν, σκάπτων, ἀρῶν γῆν, ποιμνίων ἐπιστατῶν, ἄλλοις τὰ κομψὰ ταῦτ’ ἀφεὶς σοφίσματα.

4

15a

14

Εὐριπίδου †Βουτημένῳ (fr. 742 N.).
Ἄλλη πρὸς ἄλλο γαῖα χρησιμωτέρα.378 in vol. 4

4

15a

15

 Φιλήμονος (fr. 105 K.). Δικαιότατον κτῆμ’ ἐστὶν ἀνθρώποις ἀγρός· ὧν ἡ φύσις δεῖται γὰρ ἐπιμελῶς φέρει, πυρούς, ἔλαιον, οἶνον, ἰσχάδας, μέλι.
5τὰ δ’ ἀργυρώματ’ ἐστὶν ἥ τε πορφύρα εἰς τοὺς τραγῳδοὺς εὔθετ’, οὐκ εἰς τὸν βίον.

4

15a

16

 Σωκράτους. Ὁ Σωκράτης τὸ τῆς Ἀμαλθείας κέρας ἐξηγούμενος τοιαύτης τινὸς ἀναφορᾶς ἠξίωσεν· εἶναι γὰρ σύμβολον. ἂν μή τις ᾖ μάλθων ἀλλὰ ἐργάτης, πάντα ἕξειν τἀγαθά.
5κατὰ μὲν τὴν ἀμάλθειαν τοῦ μὴ μάλθωνος ταττομένου, κατὰ δὲ τὸ κέρας τοῦ βοὸς ἐργατικωτάτου ὄντος τὸν ἐρ‐ γάτην ἐνσημαίνεσθαι· βότρυς δὲ ἐν τῷ κέρατι εἶναι καὶ τὰ ὅμοια, ὅτι ἐν τῇ γεωργίᾳ πάντα ἔνεστιν ὧν χρείαν ἔχομεν. διὸ καὶ ἔχοντες αὐτὸ εἰσάγονται ὅ τε ἀγαθὸς
10Δαίμων καὶ ἡ ἀγαθὴ Τύχη.

4

15a

17

Ξενοφῶντος (conviv. 2, 24). Οἶνος τὰς μὲν λύπας ὥσπερ μανδραγόρας ἄνδρα κοι‐
μίζει, τὰς δὲ φιλοφροσύνας ὥσπερ ἔλαιον φλόγα ἐγείρει.379 in vol. 4

4

15a

18

 Μουσωνίου ἐκ τοῦ Τίς ὁ φιλοσόφῳ προσήκων πόρος (C. Musonii rel. p. 57 H.). Ἔστι καὶ ἕτερος πόρος οὐδὲν τούτου κακίων, τάχα δὲ καὶ ἀμείνων νομισθεὶς ἂν οὐκ ἀλόγως ἀνδρί γ’ εὐρώστῳ
5τὸ σῶμα, ὁ ἀπὸ γῆς, ἄν τ’ οὖν ἰδίαν ἔχῃ τις ἄν τε καὶ μή. πολλοὶ γὰρ δὴ καὶ ἀλλοτρίαν γῆν γεωργοῦντες, ἢ δημοσίαν ἢ ἰδιωτικήν, δύνανται τρέφειν οὐ μόνον αὑ‐ τούς, καὶ τέκνα δὲ καὶ γυναῖκας· ἔνιοί γε δὴ καὶ εἰς ἄγαν ἀπὸ τούτου εὐποροῦσιν, αὐτουργικοὶ καὶ φιλόπονοι
10ὄντες. ἀμείβεται γὰρ ἡ γῆ κάλλιστα καὶ δικαιότατα τοὺς ἐπιμελομένους αὐτῆς, πολλαπλάσια ὧν λαμβάνει διδοῦσα καὶ ἀφθονίαν παρέχουσα πάντων τῶν ἀναγκαίων πρὸς τὸν βίον τῷ βουλομένῳ πονεῖν, καὶ ταῦτα μὲν σὺν τῷ πρέποντι, σὺν αἰσχύνῃ δ’ οὐδὲν αὐτῶν. οὐ γάρ ἐστιν ἀν‐
15θρώπων οὐδεὶς μὴ θρυπτικός γε μηδὲ μαλακὸς ὤν, ὃ ἂν φαίη τῶν γεωργικῶν ἔργων 〈ὁτι〉οῦν αἰσχρὸν ἢ ἀνάρμοστον ἀνδρὶ ἀγαθῷ εἶναι. πῶς μὲν γὰρ οὐ καλὸν τὸ φυτεύειν; πῶς δὲ τὸ ἀροῦν; πῶς δὲ τὸ ἀμπελουργεῖν, τὸ δὲ σπεί‐ ρειν, τὸ δὲ θερίζειν, τὸ δὲ ἀλοᾶν, οὐ πάντ’ ἐλευθέρια
20ταῦτα καὶ ἀνδράσιν ἀγαθοῖς πρέποντα; καὶ μὴν τὸ ποι‐ μαίνειν ὥσπερ Ἡσίοδον οὐ κατῄσχυνεν οὐδ’ ἐκώλυεν εἶναι θεοφιλῆ τε καὶ μουσικόν, οὕτως οὐδ’ ἂν ἄλλον οὐδένα
κωλύσειεν. ἐμοὶ μὲν δὴ καὶ ἀρεστὸν τοῦτο πάντων τῶν ἐν γεωργίαις ἔργων, ὅτι τῇ ψυχῇ παρέχει σχολὴν πλείονα380 in vol. 4
25διανοεῖσθαί τι καὶ ζητεῖν παιδείας ἐχόμενον. ὅσα μὲν γὰρ ἔργα πάνυ ἐντείνει τὸ σῶμα καὶ κάμπτει, ταῦτα καὶ τὴν ψυχὴν ἀναγκάζει πρὸς αὐτοῖς εἶναι μόνοις ἢ μάλιστα συνεντεινομένην τῷ σώματι· ὅσα δὲ τῶν ἔργων ἐφίησι μὴ ἄγαν ἐντετάσθαι τὸ σῶμα, ταῦτ’ οὐκ ἀπείργει
30τὴν ψυχὴν ἐκλογίζεσθαί τι τῶν κρειττόνων κἀκ τῶν τοι‐ ούτων λογισμῶν αὐτὴν αὑτῆς γίνεσθαι σοφωτέραν, οὗ δὴ καὶ μάλιστα πᾶς φιλόσοφος ἐφίεται. διὰ ταῦτ’ ἐγὼ τὴν ποιμενικὴν ἀσπάζομαι μάλιστα· εἴ γε μὴν ἅμα φιλοσοφεῖ τις καὶ γεωργεῖ, οὐκ ἄλλον ἂν παραβάλοιμι τούτῳ βίον
35οὐδὲ πορισμὸν ἕτερον προτιμήσαιμι ἄν. πῶς μὲν γὰρ οὐ κατὰ φύσιν μᾶλλον ἀπὸ γῆς, ἣ τροφός τε καὶ μήτηρ ἐστὶν ἡμῶν, ἢ ἀπ’ ἄλλου του τρέφεσθαι; πῶς δ’ οὐκ ἀν‐ δρικώτερον τοῦ καθῆσθαι ἐν πόλει, ὥσπερ οἱ σοφισταί, τὸ ζῆν ἐν χωρίῳ; πῶς δ’ οὐχ ὑγιεινότερον τοῦ σκιατρο‐
40φεῖσθαι τὸ ἔξω διαιτᾶσθαι; τί δὲ ἐλευθεριώτερον, αὐτὸν αὑτῷ μηχανᾶσθαι τὰ ἀναγκαῖα ἢ παρ’ ἑτέρων λαμβάνειν; ἀλλὰ φαίνεται τὸ μὴ δεῖσθαι ἄλλου πρὸς τὰς χρείας τὰς αὑτοῦ πολὺ σεμνότερον ἢ τὸ δεῖσθαι. οὕτως ἄρα καλὸν καὶ εὐδαιμονικὸν καὶ θεοφιλὲς τὸ ζῆν ἀπὸ γεωργίας ἐστί,
45σύν γε τῷ καλοκἀγαθίας μὴ ὀλιγωρεῖν. ὥστε Μύσωνα τὸν Χηναῖον ὁ θεὸς ἀνεῖπε σοφὸν καὶ τὸν Ψωφίδιον Ἀγ‐ λαὸν εὐδαίμονα προσηγόρευσε, χωριτικῶς ἑκάτερον αὐτῶν βιοῦντα καὶ αὐτουργίᾳ χρώμενον καὶ τῆς ἐν ἄστει διατρι‐ βῆς ἀπεχόμενον. ἆρ’ οὖν οὐκ ἄξιον ζηλοῦν τε καὶ381 in vol. 4

4

15a

18

(50)

μιμεῖσθαι τούτους καὶ περιέχεσθαι σπουδῇ τοῦ γεωργεῖν; Τί οὖν; ‘οὐ δεινόν‘ φαίη τις ἂν ἴσως ‘ἄνδρα παι‐ δευτικὸν καὶ δυνάμενον προβιβάζειν νέους εἰς φιλοσοφίαν ἐργάζεσθαι γῆν καὶ τῷ σώματι πονεῖν τοῖς χωρίταις πα‐ ραπλησίως;‘ Ναί. δεινὸν ἂν τοῦτο τῷ ὄντι ἦν, εἴπερ
55ἐκώλυεν ἡ ἐργασία τῆς γῆς φιλοσοφεῖν ἢ ἄλλους πρὸς φιλοσοφίαν ὠφελεῖν. νῦν δὲ καὶ μᾶλλον ἄν μοι δοκοῦ‐ σιν ὠφελεῖσθαι οἱ νέοι οὐκ ἐν πόλει τῷ διδασκάλῳ συν‐ όντες οὐδ’ ἐν τῇ διατριβῇ ἀκούοντες αὐτοῦ λέγοντος, ἀλλ’ ἐργαζόμενον ἐπὶ τῆς ἀγροικίας ὁρῶντες καὶ ἔργῳ ἐνδεικ‐
60νύμενον ἅπερ ὑφηγεῖται ὁ λόγος, ὅτι χρὴ πονεῖν καὶ κακοπαθεῖν τῷ σώματι μᾶλλον ἢ ἑτέρου δεῖσθαι τοῦ τρέφοντος. τί δὲ τὸ κωλύον ἐστὶ καὶ ἐργαζόμενον μετὰ τοῦ διδασκάλου τὸν μαθητὴν ἀκούειν τι ἅμα περὶ σω‐ φροσύνης ἢ δικαιοσύνης ἢ καρτερίας λέγοντος; πολλῶν μὲν
65γὰρ λόγων οὐ δεῖ τοῖς φιλοσοφήσουσι καλῶς, οὐδὲ τὸν ὄχλον τοῦτον τῶν θεωρημάτων ἀναληπτέον πάντως τοῖς νέοις, ἐφ’ ᾧ φυσωμένους τοὺς σοφιστὰς ὁρῶμεν· ταῦτα γὰρ δὴ τῷ ὄντι ἱκανὰ κατατρῖψαι βίον ἀνθρώπου ἐστί. τὰ δ’ ἀναγκαιότατα καὶ χρησιμώτατα μαθεῖν οὐκ ἀδύνα‐
70τον καὶ πρὸς ἐργασίᾳ γεωργικῇ ὄντας, ἄλλως τε καὶ οὐ διὰ παντὸς ἐργασομένους, ἀλλὰ ἀναπαύλαις χρησομένους. ὀλίγοι μὲν οὖν τὸν τρόπον τοῦτον ἐθελήσουσι μανθάνειν, οἶδ’ ἀκριβῶς ἐγώ· ἔστι δὲ ἄμεινον μηδὲ προσιέναι τῷ φιλοσόφῳ τοὺς πλείονας τῶν φιλοσοφεῖν λεγόντων νέων,382 in vol. 4
75ὅσοι σαθροί τε καὶ μαλακοί, δι’ οὓς προσιόντας ἀναπίμ‐ πλαται κηλίδων φιλοσοφία. τῶν μὲν γὰρ ἀληθινῶν ἐρα‐ στῶν φιλοσοφίας οὐκ ἔστιν οὐδείς, ὃς οὐκ ἂν ἐθελήσειε μετ’ ἀνδρὸς ἀγαθοῦ διάγειν ἐν χωρίῳ, καὶ εἰ χαλεπώ‐ τατον τύχοι ὂν τὸ χωρίον, μέλλων γε ἀπολαύειν μεγάλα
80ταύτης τῆς διατριβῆς τῷ συνεῖναι τῷ διδασκάλῳ νύκτωρ καὶ μεθ’ ἡμέραν, τῷ ἀπεῖναι τῶν ἀστικῶν κακῶν, ἅπερ ἐμπόδιον τῷ φιλοσοφεῖν, τῷ μὴ δύνασθαι λανθάνειν εὖ ἢ κακῶς τι ποιῶν, ὃ δὴ μέγιστον τοῖς παιδευομένοις ὄφε‐ λος· καὶ ἐσθίειν δὲ καὶ πίνειν καὶ καθεύδειν ἐφορώμε‐
85νον ὑπ’ ἀνδρὸς ἀγαθοῦ μέγα ὄφελος. ἃ δὲ γένοιτ’ ἂν ἐξ ἀνάγκης ἐν τῇ συνουσίᾳ τῇ κατ’ ἀγρόν, ταῦτα ἐπαινεῖ καὶ Θέογνις ἐν οἷς φησιν
καὶ μετὰ τῶν σύ γε πῖνε καὶ ἔσθιε, καὶ μετὰ τοῖσιν
ἵζε, καὶ ἅνδανε τοῖς, ὧν μεγάλη δύναμις.
90ὅτι γε μὴν οὐκ ἄλλους τινὰς ἢ τοὺς ἀγαθοὺς ἄνδρας λέ‐ γει μεγάλην ἔχειν δύναμιν πρὸς ἀνθρώπων ὠφέλειαν, εἰ συνεσθίοι καὶ συμπίνοι τις αὐτοῖς καὶ συγκαθέζοιτο, 〈ὧδε〉 δεδήλωκεν·
ἐσθλῶν μὲν γὰρ ἀπ’ ἐσθλὰ μαθήσεαι· ἢν δὲ κακοῖσι
95
† συμμιγῇς, ἀπολεῖς καὶ τὸν ἐόντα νόον. μὴ δὴ λεγέτω τις ὅτι τῷ μανθάνειν ᾒ τῷ διδάσκειν ἃ χρὴ τὸ γεωργεῖν ἐμπόδιον· οὐ γὰρ ἔοικεν οὕτως ἔχειν, εἰ δὴ μάλιστ’ ἂν οὕτω καὶ ἐπὶ πλεῖστον ὁ μὲν μανθάνων συνείη τῷ διδάσκοντι, ὁ δὲ διδάσκων διὰ χειρὸς ἔχοι τὸν		383 in vol. 4

4

15a

18

(100)

μανθάνοντα. τούτου δὲ τοιούτου ὄντος, ὁ πόρος ἐκ γεωρ‐ γίας φαίνεται ὢν τῷ φιλοσόφῳ πρεπωδέστατος.

4

15a

19

 Ἐκ τοῦ Ξενοφῶντος Οἰκονομικοῦ (5, 1—17). Ταῦτα δέ, ὦ Κριτόβουλε ἐγὼ διηγοῦμαι, ἔφη ὁ Σω‐ κράτης, ὅτι περ τῆς γεωργίας οὐδὲ οἱ πάνυ μακάριοι δύ‐ νανται ἀπέχεσθαι. ἔοικε γὰρ αὐτῆς ἡ ἐπιμέλεια εἶναι
5ἅμα τε ἡδυπάθειά τις καὶ οἴκου αὔξησις καὶ σωμάτων ἄσκησις [καὶ] εἰς τὸ δύνασθαι ὅσα ἀνδρὶ ἐλευθέρῳ προσ‐ ήκει. πρῶτον μὲν γὰρ ἀφ’ ὧν ζῶσιν ἄνθρωποι, ταῦτα ἡ γῆ φέρει ἐργαζομένοις, καὶ ἀφ’ ὧν τοίνυν ἡδυπαθοῦσι. προσεπιφέρει· ἔπειτα δὲ καὶ ὅσοις κοσμοῦσι καὶ βωμοὺς384 in vol. 4
10καὶ ἀγάλματα καὶ οἵοις αὐτοὶ κοσμοῦνται, καὶ ταῦτα μετὰ ἡδίστων ὀσμῶν καὶ θεαμάτων παρέχει· ἔπειτα δὲ ὄψα πολλὰ τὰ μὲν φύει, τὰ δὲ τρέφει. καὶ γὰρ ἡ προ‐ βα〈τευ〉τικὴ τέχνη συνῆπται τῇ γεωργίᾳ, ὥστ’ ἔχειν καὶ θεοῖς ἐξαρέσκεσθαι θύοντας καὶ αὐτοὺς χρῆσθαι. παρέ‐
15χουσα δὲ ἀφθονώτατα οὐκ ἐᾷ ταῦτα μετὰ μαλακίας λαμ‐ βάνειν, ἀλλὰ ψύχη τε χειμῶνος καὶ θάλπη θέρους ἐθίζει καρτερεῖν. καὶ τοὺς μὲν αὐτουργοὺς γυμνάζουσα διὰ τῶν χειρῶν ἰσχὺν αὐτοῖς προστίθησι, τοὺς δὲ τῇ ἐπιμελείᾳ γεωργοῦντας ἀνδρίζει, πρωί τε ἐγείρουσα καὶ πορεύεσθαι
20σφοδρῶς ἀναγκάζουσα. καὶ γὰρ ἐν τῷ χωρίῳ καὶ ἐν τῷ ἄστει 〈ἀεὶ〉 ἐν ὥρᾳ αἱ ἐπικαιριώταται πράξεις εἰσίν. ἔπειτα δὲ ἤν τε σὺν ἵππῳ ἀρήγειν τῇ χώρᾳ βουληθῇ τις, τὸν ἵππον ἱκανωτάτη ἡ γεωργία τρέφειν, ἤν τε πεζῇ, σφοδρὸν παρέχει τὸ σῶμα· ἐν ταῖς θήραις φιλοπονεῖσθαι
25συνεπαίρει τε ἡ γῆ καὶ κυσὶν εὐπέτειαν τροφῆς παρέ‐ χουσα καὶ θηρία συμπαρατρέφουσα. ὠφελούμενοι δὲ ἀπὸ τῆς γεωργίας καὶ οἱ κύνες καὶ οἱ ἵπποι ἀντωφε‐ λοῦσι τὸν χῶρον, ὁ μὲν ἵππος πρωί τε κομίζων τὸν κη‐ δόμενον εἰς τὴν ἐπιμέλειαν καὶ ἐξουσίαν παρέχων τοῦ385 in vol. 4
30δείλης ἀπιέναι; αἱ δὲ κύνες τά τε θηρία συνεξαίρουσαι κωλύουσιν ἀπὸ λύμης καρπῶν καὶ προβάτων καὶ τῇ ἐρη‐ μία τὴν ἀσφάλειαν συμπαρέχουσαι. συμπαρορμᾷ δέ τι καὶ εἰς τὸ ἀρήγειν σὺν ὅπλοις τῇ χώρᾳ † ἡ γεωργία ἐν τῷ μέσῳ τοὺς καρποὺς τρέφουσα τῷ κρατοῦντι λαμβά‐
35νειν. καὶ δραμεῖν δὲ καὶ βαλεῖν καὶ πηδῆσαι τίς ἱκανω‐ τέρους τέχνη γεωργίας παρέχεται; τίς δὲ τοῖς ἐργαζομέ‐ νοις τέχνη πλείω ἀντιχαρίζεται; τίς δ’ ἥδιον τὸν ἐπιμε‐ λούμενον δέχεται, προτείνουσα προσιόντι λαβεῖν ὅ τι χρῄζει; τίς δὲ ξένους ἥδιον ἢ ἀφθονώτερον δέχεται; χει‐
40μάσαι δὲ πυρὶ ἀφθόνῳ καὶ θερμοῖς λουτροῖς ποῦ πλείων εὐχέρεια ἢ ἐν χωρίῳ; ποῦ δὲ ἥδιον θερίσαι ὕδασί τε καὶ πνεύμασι καὶ σκιαῖς ἢ κατ’ ἀγρόν; τίς δὲ ἄλλη θεοῖς ἀπαρ‐ χὰς πρεπωδεστέρας παρέχει ἢ ἑορτὰς πληρεστέρας ἀπο‐ δεικνύει; τίς δὲ οἰκέταις προσφιλεστέρα 〈ἢ〉 γυναικὶ ἡδίων
45ἢ τέκνοις ποθεινοτέρα ἢ φίλοις εὐχαριστοτέρα; ἐμοὶ μὲν
θαυμαστὸν δοκεῖ εἶναι, εἴ τις ἐλεύθερος ἄνθρωπος κτῆμά τι τούτου ἥδιον κτᾶται ἢ ἐπιμέλειάν τινα ταύτης εὕρηκεν ἡδίω ἢ ὠφελιμωτέραν εἰς τὸν βίον. ἔτι δὲ ἡ γῆ θεὸς οὖσα τοὺς δυναμένους καταμανθάνειν καὶ δικαιοσύνην δι‐386 in vol. 4

4

15a

19

(50)

δάσκει· τοὺς γὰρ ἄριστα θεραπεύοντας αὐτὴν πλεῖστα ἀγαθὰ ἀντιποιεῖ. ἢν δ’ ἄρα ὑπὸ πλήθους ποτὲ στρα‐ τευμάτων τῶν ἔργων στερηθῇ ἡ γῆ, οἱ ἐν τῇ γεωργίᾳ ἀναστρεφόμενοι καὶ σφοδρῶς καὶ ἀνδρικῶς παιδευόμε‐ νοι, οὗτοι εὖ παρεσκευασμένοι τὰ σώματα καὶ τὰς ψυχάς,
55ἐὰν μὴ θεὸς κωλύῃ, δύνανται ἰόντες εἰς τὰς τῶν κωλυόντων λαμβάνειν ἀφ’ ὧν θρέψονται. πολλάκις δ’ ἐν τῷ πολέμῳ καὶ ἀσφαλέστερόν ἐστι σὺν τοῖς ὅπλοις τὴν τροφὴν μα‐ στεύειν ἢ σὺν τοῖς γεωργικοῖς ὀργάνοις. συμπαιδεύει δὲ καὶ εἰς τὸ ἄρχειν ἡ γεωργία· ἐπί τε γὰρ τοὺς πολεμίους
60μετ’ ἀνθρώπων δεῖ ἰέναι, τῆς τε γῆς σὺν ἀνθρώποις ἐστὶν ἡ ἐργασία. τὸν οὖν μέλλοντα γεωργήσειν εὖ δεῖ τοὺς ἐργαστῆρας καὶ προθύμους παρασκευάζειν καὶ πεί‐ θεσθαι ἐθέλοντας· τόν τε ἐπὶ πολεμίους ἄγοντα ταὐτὰ δεῖ μηχανᾶσθαι δωρούμενόν τε οἷς δεῖ τοὺς ἀγαθοὺς καὶ κο‐
65λάζοντα τοὺς ἀτακτοῦντας. καὶ παρακελεύεσθαι δὲ πολ‐ λάκις οὐδὲν ἧττον δεῖ τοῖς ἐργάταις τὸν γεωργὸν ἢ τὸν στρατηγὸν τοῖς στρατιώταις· καὶ ἐλπίδων δὲ ἀγαθῶν οὐ‐ θὲν ἧττον οἱ δοῦλοι τῶν ἐλευθέρων δέονται, ἀλλὰ καὶ
μᾶλλον, ὅπως μένειν ἐθέλωσι. καλῶς δὲ κἀκεῖνος εἶπεν,387 in vol. 4
70ὃς ἔφη τὴν γεωργίαν τῶν ἄλλων τεχνῶν μητέρα καὶ τρο‐ φὸν εἶναι· εὖ μὲν γὰρ φερομένης τῆς γεωργίας ἔρρωνται καὶ 〈αἱ〉 ἄλλαι τέχναι ἅπασαι, ὅπου δὲ ἂν ἀναγκασθῇ ἡ γῆ χερσεύειν, ἀποσβέννυνται καὶ αἱ ἄλλαι τέχναι σχε‐
δόν τι καὶ κατὰ γῆν καὶ κατὰ θάλατταν.388 in vol. 4

4

15b

t

ΕΙΣ ΤΟ ΕΝΑΝΤΙΟΝ.

4

15b

20

Μενάνδρου (fr. 795 K.). Ἔχει τι τὸ πικρὸν τῆς γεωργίας γλυκύ.

4

15b

21

 Μενάνδρου (fr. 641 K.). Ὁ τῶν γεωργῶν ἡδονὴν ἔχει βίος ταῖς ἐλπίσιν τἀλγεινὰ παραμυθούμενος.

4

15b

22

 Διφίλου (fr. 89 K.). Ἓν ὀνάριον ἐξ ἀγροῦ μοι καταβαίνει, καθ’ ἕκαστον ἐνιαυτὸν ἀγαπητῶς ὥσπερ κανοῦν μοι πάντ’ ἐνεσκευασμένον,
5σπονδήν, ὀλάς, ἔλαιον, ἰσχάδας, μέλι.389 in vol. 4

4

15b

23

 Μενάνδρου (fr. 642 K.). Ἐν τοῖς πολεμίοις ὑπερέχειν τὸν ἄνδρα δεῖ· τὸ γὰρ γεωργεῖν ἔργον ἐστὶν οἰκέτου.

4

15b

24

 Ἀναξιλάου ἐκ Μυροποιοῦ (fr. 16 vol. II p. 267 K.).
Πῶς ἔχεις; ὡς ἰσχνὸς εἶ; —Ἀπόλλυμαι· τρέφω γὰρ ἐν ἀγρῷ χωρίον.

4

15b

25

 Μενάνδρου Γεωργοῦ (fr. 96 K.). Ἀγρὸν εὐσεβέστερον γεωργεῖν οὐδένα οἶμαι· φέρει γὰρ ὅσα θεοῖς ἄνθη καλά, κιττόν, δάφνην· κριθὰς δ’ ἐὰν σπείρω, πάνυ
5† δικαίως ἀπέδωχ’, ὅσα ἂν καταβάλω.

4

15b

26

Φιλήμονος (fr. 98 K.).
Ἐγὼ τὸν ἀγρὸν ἰατρὸν ἐλελήθειν ἔχων· τρέφει γὰρ οὗτος ὥσπερ ἀρρωστοῦντά με, σιτάρια μικρὰ προσφέρων οἴνου θ’ ὅσον390 in vol. 4
5ὀσμήν, λαχάνων ἄγει τι καὶ νὴ τὸν Δία τὰ πετραῖα ταῦτ’ ὀψάρια, κάππαριν, θύμον, ἀσπάραγον, αὐτὰ ταῦτα· καὶ δέδοικα μὴ λίαν ἀπισχναίνων με ποιήσῃ νεκρόν.

4

15b

27

Φιλήμων ἐν Ὑποβολιμαίῳ (fr. 82 K.). Ἀεὶ γεωργὸς εἰς νέωτα πλούσιος.

4

15b

28

 Κωμικοῦ ποιητοῦ (Com. III p. 424 K.). Ἐγὼ γεωργῶ τὸν ἀγρόν, οὐχ ὅπως τρέφῃ αὐτός με, παρ’ ἐμοῦ δ’ ἵνα τροφὴν προσλαμβάνῃ. σκάπτω γὰρ αὐτὸς ἐπιμελῶς σπείρω τ’ ἀεί,
5καὶ πάντα ποιῶ πρὸς τὸ δοῦναι καὶ λαβεῖν. ὁ δὲ λαμβάνει μέν, ἀποδίδωσι δ’ οὐδὲ ἕν. *** ἀποστερητὴν ἔλαθον ἀγοράσας ἀγρόν. ἔσπειρα μὲν κριθῶν μεδίμνους εἴκοσι,
10τούτων 〈δ’〉 ἀπέδωκεν οὐδ’ ὅλους τρεισκαίδεκα, οἱ δ’ ἕπτ’ ἐπὶ Θήβας ἐστράτευσάν μοι, δοκῶ
τὸ τῶν γυναικῶν ῥῆμα διατηρεῖ μόνον ‘ὀνησιφόρα γένοιτο.‘ τοῦτο γίνεται· ὃ γὰρ φέρει νῦν οὗτος, εἷς ὄνος φέρει.391 in vol. 4

4

15b

29

 Φαβωρίνου (fr. 108 p. 143 Marr.). Φασὶ δὲ καὶ ἑταιρικόν τινα ἀναγκαζόμενον ὑπὸ τοῦ πατρὸς γεωργεῖν ἀπάγξασθαι, γράψαντα ἐν γραμματιδίῳ, ὅτι ἀπέραντόν τι καὶ ἀκατάστροφον ἡ γεωργία ἦν· σπεί‐
5ρειν, ὅπως θερίσωμεν, εἶτα θερίζειν, ὅπως σπείρωμεν· ἄτοπόν τι τὸ χρῆμα τῆς περιόδου.

4

15b

30

 Ξενοφῶντος ἐκ τοῦ 〈ηʹ〉 τῆς 〈Κύρου〉 παιδείας (VIII 3, 38). Σκάπτω καὶ σπείρω καὶ μάλα μικρὸν γῄδιον, οὐ μέν‐ τοι πονηρόν γε, ἀλλὰ πάντων δικαιότατον· ὅ τι γὰρ λά‐
5βοι σπέρμα, καλῶς καὶ δικαίως ἀπεδίδου αὐτό τε καὶ τόκον οὐδέν τι πολύν, ἤδη δέ ποτε 〈ὑπὸ γενναιότητος καὶ διπλάσια ἀπ〉έδωκεν ὧν ἔλαβεν.

4

15b

31

 Ἐκ τῶν Ἀριστοτέλους Χρειῶν. Ζήνων ὁ Στωϊκὸς φιλόσοφος ὁρῶν τινα τῶν γνωρί‐ μων ὑπὸ τοῦ ἀγροῦ περισπώμενον εἶπεν ‘ἐὰν μὴ σὺ
τοῦτον ἀπολέσῃς, οὗτός σε ἀπολέσει.‘392 in vol. 4

4

15b

32

 Ἀριστίππου. Ἀρίστιππος λέγοντος αὐτῷ τινος ‘διὰ σὲ ἀπόλωλεν ὁ ἀγρόσ‘ ‘οὐκ οὖν‘ ἔφη ‘κάλλιον δι’ ἐμὲ τὸν ἀγρὸν ἢ διὰ
τὸν ἀγρὸν ἐμέ;‘393 in vol. 4

4

.

16

t

ΠΕΡΙ ΗΣΥΧΙΑΣ.

4

.

16

.

1

Αἰσχύλου Προμηθέως δεσμώτου (44). Τὰ μηδὲν ὠφελοῦντα μὴ πόνει μάτην.

4

.

16

.

2

 Εὐριπίδου Ἀντιόπη (fr. 193 N.2). Ὅστις δὲ πράσσει πολλὰ μὴ πράσσειν παρόν, μῶρος, παρὸν ζῆν ἡδέως ἀπράγμονα.

4

.

16

.

3

 Ἐπιχάρμου ἐξ Αὐτομόλου (fr. 101 Kaib.). Ἁ δ’ Ἁσυχία χαρίεσσα γυνά, καὶ Σωφροσύνας πλατίον οἰκεῖ.

4

.

16

.

4

 Εὐριπίδου Ἰφιγενείας (Aul. 16 ss.).
Ζηλῶ σε, γέρον, ζηλῶ ς’ ἀνδρῶν ὃς ἀκίνδυνον βίον ἐξεπέρας’ ἀγνὼς ἀκλεής·
5τοὺς δ’ ἐν τιμαῖς ἧσσον ἐπαινῶ.394 in vol. 4

4

.

16

.

5

 Μενάνδρου Ὑδρίας (fr. 466 K.). Ὡς ἡδὺ τῷ μισοῦντι τοὺς φαύλους τρόπους ἐρημία· καὶ τῷ μελετῶντι μηδὲ ἓν πονηρὸν ἱκανὸν κτῆμ’ ἀγρὸς τρέφων καλῶς.
5ἐκ τῶν ὄχλων δὲ ζῆλος, ἥ τε κατὰ πόλιν αὕτη τρυφὴ λάμπει μέν, ἐς δ’ ὀλίγον χρόνον.

4

.

16

.

6

 Πινδάρου Ὑπορχημάτων (fr. 109 Schr.). Τὸ κοινόν τις ἀστῶν ἐν εὐδίᾳ τιθεὶς ἐρευνασάτω μεγαλάνορος Ἁσυχίας ἱερὸν φάος, στάσιν ἀπὸ πραπίδος, ἐπίκοτον ἀνελών,
5πενίας δότειραν, ἐχθρὰν κουροτρόφον.

4

.

16

.

7

Κερκίδα Μελιάμβων (fr. 3 II4 p. 514 B.). Ὁ τᾶς ῥικνᾶς χελώνας ἀμναμόνευ’·
οἶκος γὰρ ἄριστος ἀλαθέως καὶ φίλος.395 in vol. 4

4

.

16

.

11

 Εὐριπίδου Βακχῶν (389 ss.). ΧΟΡ. Ὁ δὲ τᾶς ἡσυχίας βίοτος, καὶ τὸ φρονεῖν ἀσάλευτόν 〈τε〉 μένει,
5καὶ ξυνέχει δώματα, πόρσω γὰρ ὅμως αἰθέρα ναίοντες ὁρῶ‐ σιν τὰ βροτῶν οὐρανίδαι.

4

.

16

.

12

 Εὐριπίδου Ἡρακλειδῶν (109 s.). Καλὸν δ〈έ γ’〉 ἔξω πραγμάτων ἔχειν πόδα εὐβουλίας τυχόντα τῆς ἀμείνονος.

4

.

16

.

13

Εὐριπίδου Οἰνόμαος (fr. 576 N.2). Ὁ πλεῖστα πράσσων πλεῖσθ’ ἁμαρτάνει βροτῶν.

4

.

16

.

14

 Ἐκ τῶν Βίωνος Βουκολικῶν (IV l p. 140 Wil.). Οὐκ οἶδ’, οὐδ’ ἐπέοικεν ἃ μὴ μάθομεν πονέεσθαι.

4

.

16

.

15

τοῦ αὐτοῦ (fr. IV 2 ss. Wil.). Εἴ μευ καλὰ πέλει τὰ μελύδρια, καὶ τάδε μῶνα
κῦδος ἐμοὶ θήσοντι, τά μοι πάρος ὤπασε Μοῖρα· εἰ δ’ οὐχ ἁδέα ταῦτα, τί μοι πολὺ πλῄονα μοχθεῖν;396 in vol. 4
5εἰ μὲν γὰρ βιότω διπλόον χρόνον ἄμμιν ἔδωκεν ἢ Κρονίδας ἢ Μοῖρα πολύτροπος, ὥστ’ ἀνύεσθαι τὸν μὲν ἐς εὐφροσύναν καὶ χάρματα, τὸν δ’ ἐπὶ μόχθῳ, ἦν τάχα μοχθήσαντι μεθύστερον ἐσθλὰ δέχεσθαι. εἰ δὲ θεοὶ κατένευσαν ἕνα χρόνον ἐς βίον ἐλθῆν
10ἀνθρώποις, καὶ τόνδε βραχὺν καὶ μῄονα πάντων, ἐς πόσον ἆ δειλοὶ καμάτως κεἰς ἔργα πονεῦμες, ψυχὰν δ’ ἄχρι τίνος ποτὶ κέρδεα καὶ ποτὶ τέχνας βάλλομες, ἱμείροντες ἀεὶ πολὺ πλῄονος ὄλβω; ἦ λαθόμεσθ’ ἄρα πάντες ὅτι θνατοὶ γενόμεσθα,
15χὡς βραχὺν ἐκ Μοίρας λάχομεν χρόνον.

4

.

16

.

16

 Ἀπολλώνιος Διονυσίῳ (Epist. gr. p. 127 Herch.). Καλὸν πρὶν παθεῖν διδαχθῆναι πηλίκον ἐστὶν ἡσυχία.

4

.

16

.

17

 Πλάτωνος ἐκ τῆς Σωκράτους ἀπολογίας (p. 31 E—32 A). Οὐ γὰρ ἔστιν ὅστις ἀνθρώπων σωθήσεται οὔτε ὑμῖν
οὔτε ἄλλῳ πλήθει οὐδενὶ γνησίως ἐναντιούμενος καὶ δια‐397 in vol. 4
5κωλύων πολλὰ ἄδικα καὶ παράνομα ἐν τῇ πόλει γίγνε‐ σθαι, ἀλλ’ ἀναγκαῖόν ἐστι τὸν τῷ ὄντι μαχούμενον ὑπὲρ τοῦ δικαίου, καὶ εἰ μέλλει ὀλίγον χρόνον σωθήσεσθαι, ἰδιωτεύειν ἀλλὰ μὴ δημοσιεύειν.

4

.

16

.

18

 Πλουτάρχου ἐκ τοῦ Περὶ ἡσυχίας (vol. VII p. 119 s. Bern.). Σοφὸν ἔοικε χρῆμα τὸ τῆς ἡσυχίας πρός τε ἄλλα καὶ εἰς ἐπιστήμην καὶ φρονήσεως μελέτην· λέγω δὲ οὐ
5τὴν καπηλικὴν καὶ ἀγοραίαν, ἀλλὰ τὴν μεγάλην, ἥ τις ἐξομοιοῖ θεῷ τὸν αὐτὴν ἀναλαβόντα. αἱ μὲν γὰρ ἐν ταῖς πόλεσι καὶ τοῖς τῶν ἀνθρώπων ὄχλοις γινόμεναι μελέ‐ ται γυμνάζουσι τὴν λεγομένην δριμύτητα, πανουργίαν οὖσαν· ὥστε τοὺς ἐν αὐταῖς ἄκρους οἷον ὑπὸ μαγείρων
10τῶν ἐν ταῖς πόλεσι χρειῶν διαπεποικιλμένους † πόσα δὲ οὐχὶ καὶ διακονήματα δεινὰ ἐργάζεσθαι. ἡ δ’ ἐρημία, σο‐ φίας οὖσα γυμνάσιον, ἠθοποιὸς ἀγαθὴ καὶ πλάττει καὶ μετευθύνει τῶν ἀνδρῶν τὰς ψυχάς. οὐδὲν γὰρ αὐταῖς ἐμπόδιόν ἐστι τῆς αὐξήσεως, οὐδὲ πρὸς πολλὰ καὶ μικρὰ
15νόμιμα προσπταίουσαι κάμπτονται εὐθύ, καθάπερ αἱ ταῖς πόλεσιν ἐναπειλημμέναι ψυχαί· ἀλλ’ ἐν ἀέρι καθα‐ ρῷ καὶ τὰ πολλὰ ἔξω διαιτώμεναι τῶν ἀνθρώπων ἀνία‐ σιν ὀρθαὶ καὶ πτεροφυοῦσιν, ἀρδόμεναι τῷ διαυγεστάτῳ τε καὶ λειοτάτῳ ῥεύματι τῆς ἡσυχίας, ἐν ᾧ τά τε μαθή‐
20ματα τοῦ νοῦ θεοειδέστερα καὶ καθαρώτερον ὁρᾶν. διὰ τοῦτό τοι καὶ τῶν θεῶν τὰ ἱερά, ὅσα ἐκ τοῦ πάλαι ἀρ‐ χαίου νενόμισται, τοῖς ἐρημοτάτοις χωρίοις οἱ πρῶτοι, μάλιστα δὲ Μουσῶν τε καὶ Πανὸς καὶ Νυμφῶν καὶ Ἀπόλλωνος καὶ ὅσοι μουσικῆς ἡγεμόνες θεοί, διακρίναν‐398 in vol. 4
25τες, ὡς οἶμαι, τὰς παιδείας κατὰ τῶν ἐν ταῖς πόλεσι δει‐
νῶν τε καὶ μιαρῶν σινῶν.399 in vol. 4

4

.

17

t

ΠΕΡΙ ΝΑΥΤΙΛΙΑΣ ΚΑΙ ΝΑΥΑΓΙΟΥ.

4

.

17

.

1

 Ὁμήρου Ὀδυσσείας θʹ (138 s.). Οὐ μὲν γάρ τί που ἐστὶ κακώτερον ἄλλο θαλάσσης ἄνδρα τε συγχεῦαι, εἰ καὶ μάλα καρτερὸς εἴη.

4

.

17

.

2

 Ἀλέξιδος ἐκ Συναποθνῃσκόντων (fr. 211 K.). Ὅστις διαπλεῖ θάλατταν ἢ μελαγχολᾷ ἢ πτωχός ἐστιν ἢ θανατᾷ. τούτων τῶν τριῶν ἑνός γ’ ἀποτυχεῖν τοὐλάχιστον οὐκ ἔνι.

4

.

17

.

3

 Σοφοκλέους Σκυρίων (fr. 511 N2.). Ἦ ποντοναῦται τῶν ταλαιπώρων βροτῶν, οἷς οὔτε δαίμων οὔτε τις θεῶν νέμων πλούτου ποτ’ ἂν νείμειεν ἀξίαν χάριν.
5λεπταῖς ἐπὶ ῥοπῇσιν ἐμπολὰς μακρὰς ἀεὶ παραρρίπτοντες οἱ πολύφθοροι
ἢ ἔσωσαν ἁκέρδαναν ἢ διώλεσαν.400 in vol. 4

4

.

17

.

4

 Ἐκ τῶν Ἀράτου Φαινομένων (292). Τῆμος ἐπιρρήσσουσι νότοι, ὁπότ’ Αἰγοκερῆι ἐμφέρετ’ ἠέλιος· τότε δὲ κρύος ἐκ Διός ἐστι ναύτῃ μαλκιόωντι κακώτατον. ἀλλὰ καὶ ἔμπης
5ἤδη πάντ’ ἐνιαυτὸν ὑπὸ στείρῃσι θάλασσα πορφύρει· ἴκελοι δὲ κολυμβάσιν αἰθυίῃσιν πολλάκις ἐκ νηῶν πέλαγος περιπαπταίνοντες ἥμεθ’ ἐπ’ αἰγιαλοὺς τετραμμένοι, οἱ δ’ ἔτι πόρσω κλύζονται· ὀλίγον δὲ διὰ ξύλον Ἄιδ’ ἐρύκει.

4

.

17

.

5

Φιλήτα Ἐπιγραμμάτων. Γαῖαν μὲν φανέουσι θεοί ποτε· νῦν δὲ πάρεστιν λαιψηρῶν ἀνέμων μοῦνον ὁρᾶν τέμενος.

4

.

17

.

6

 Ἀντιφάνους Ἐφεσίας (fr. 100 K.). Δύστηνος ὅστις ζῇ θαλάττιον βίον. τῶν γὰρ πλεόντων ζητεῖν ἑκατὸν στάδια ἐλθεῖν του δὴ κρεῖττον ἢ πλεῦσαι πλέθρον.
5πλεῖς τὴν θάλατταν σχοινίων πωλουμένων;

4

.

17

.

7

Ὁμήρου (II. XV 628).
Τυτθὸν γὰρ ὑπὲκ θανάτοιο φέρονται.401 in vol. 4

4

.

17

.

8

 Ἀρχίππου (fr. 43 K.). Ὡς ἡδὺ τὴν θάλατταν ἀπὸ 〈τῆσ〉 γῆς ὁρᾶν ὦ μῆτέρ ἐστι, μὴ πλέοντα μηδαμοῦ.

4

.

17

.

9

 Μενάνδρου ἐν Θρασυλέοντι (fr. 241 K.). Ὁ δεύτερος πλοῦς ἐστὶ δήπου λεγόμενος, ἂν ἀποτύχῃ τις 〈οὐρίου〉 [ἐν ταῖς] κώπαισι πλεῖν.

4

.

17

.

10

Καλλιμάχου (fr. 111 Schn.). Ἔνθ’ ἀνέμων μεγάλων κῦμα διωλύγιον.

4

.

17

.

11

 Καλλιμάχου (fr. 111 Schn.). Τρισμάκαρ· ἦ παύρων ὄλβιός ἐσσι μέτα, ναυτιλίης εἰ νῆιν ἔχεις βίον· ἀλλ’ ἐμὸς αἰὼν κύμασιν αἰθυίης μᾶλλον ἐσῳκίσατο.

4

.

17

.

12

Σοφοκλέους Τυμπανιστῶν (fr. 579 N.2).
Τί τούτου χάρμα μεῖζον ἂν λάβοις [ποτέ], τοῦ γῆς ἐπιψαύσαντα κᾆθ’ ὑπὸ στέγῃ πυκνῆς ἀκοῦσαι ψακάδος εὑδούσῃ φρενί;		402 in vol. 4

4

.

17

.

13

Εὐριπίδου Ἐρεχθέως (fr. 355 N.2). Ναῦς ἡ μεγίστη κρεῖσσον ἢ μικρὸν σκάφος.

4

.

17

.

14

 Μενάνδρου (fr. 643 K.). Τὰ μεγάλα κέρδη ῥᾳδίως ἢ πλουσίους τοὺς παραβόλως πλέοντας ἢ νεκροὺς ποιεῖ.

4

.

17

.

15

Ἀντιφάνους (fr. 101 K.). Ἐν γῇ πένεσθαι κρεῖττον ἢ πλουτοῦντα πλεῖν.

4

.

17

.

16

 Εὐφορίωνος Φιλοκτήτου (fr. 42 Scheidw.). Τὸν δ’ ἐκάλυψε θάλασσα λιλαιόμενον βιότοιο, καὶ οἱ πήχεες ἄκρον ὑπερφαίνοντο ταθέντες ἀχρεῖ’ ἀσπαίροντος ἅλις Δολοπιονίδαο,
5δυστήνου· ζωὴν δὲ μεθ’ ὕδατος ἔκβαλε πᾶσαν χεῖρας ὑπερπλάζων, ἅλμη δ’ ἐκάλυψεν † ὀδόντας.

4

.

17

.

17

 Ἀντιφάνους Μελίττης (fr. 151 K.). Ἐπὶ χρήμασιν δ’ ὢν ἔμπορος φρονεῖ μέγα. ὧν ἐστι πάντων ἐνίοτ’ ἄνεμος κύριος.403 in vol. 4

4

.

17

.

18

 Εὐριπίδου Φιλοκτήτης (fr. 793 N.2). Μακάριος ὅστις εὐτυχῶν οἴκοι μένει. ἐν γῇ δ’ ὁ φόρτος, καὶ πάλιν ναυτίλλεται.

4

.

17

.

19

 Ἐκ τῶν Μόσχου Βουκολικῶν (fr. I Wil.). Τὰν ἅλα τὰν γλαυκὰν ὅταν ὥνεμος ἀτρέμα βάλλῃ, τὰν φρένα τὰν δειλὰν ἐρεθίζομαι, οὐδ’ ἔτι μοι γᾶ ἐντὶ φίλα, ποθίει δὲ πολὺ πλέον ἅ με γαλάνα.
5ἀλλ’ ὅταν ἀχήσῃ πολιὸς βυθός, ἁ δὲ θάλασσα κυρτὸν ἐπαφρίζῃ, τὰ δὲ κύματα 〈μακρὰ〉 μεμήνῃ, ἐς χθόνα παπταίνω καὶ δένδρεα, τὰν δ’ ἅλα φεύγω· γᾶ δέ μοι ἀσπαστά, χἁ δάσκιος εὔαδεν ὕλα, ἔνθα καὶ ἢν πνεύσῃ πολὺς ὥνεμος, ἁ πίτυς ᾄδει.
10ἦ κακὸν ὁ γριπεὺς ζώει βίον, ᾧ δόμος ἁ ναῦς, καὶ πόνος ἐντὶ θάλασσα, καὶ ἰχθύες ἁ πλάνος ἄγρα. αὐτὰρ ἐμοὶ γλυκὺς ὕπνος ὑπὸ πλατάνῳ βαθυφύλλῳ, καὶ παγᾶς φιλέοιμι τὸν ἐγγύθεν ἦχον ἀκούειν, ἃ τέρπει ψοφέοισα τὸν ἀγρικόν, οὐχὶ ταράσσει.404 in vol. 4

4

.

17

.

20

 Γλαύκωνος. Γλαύκων ὁ κωμῳδὸς ἥδιον ἔλεγε παρὰ τὴν θάλατταν πεζεύειν ἢ παρὰ τὴν γῆν πλεῖν.

4

.

17

.

21

 Δημοσθένους Ὀλυνθιακῶν (IX p. 128). Ἕως ἂν σῴζηται τὸ σκάφος, ἄν τε μεῖζον ἄν τ’ ἔλατ‐ τον ᾖ, τότε χρὴ καὶ ναύτην καὶ κυβερνήτην καὶ πάντ’ ἄν‐ δρα ἑξῆς προθύμους εἶναι, καὶ ὅπως μήθ’ ἑκὼν μήτ’
5ἄκων μηδεὶς ἀνατρέψῃ, τοῦτο σκοπεῖσθαι· ἐπειδὰν δ’ ἡ
θάλαττα ὑπέρσχῃ, μάταιος ἡ σπουδή.405 in vol. 4

4

18a

t

ΠΕΡΙ ΤΕΧΝΩΝ.

4

18a

1

 Ἄμφιδος ἐξ Ἀμπελουργοῦ (fr. 3 K.). Οὐκ ἔστιν οὐδὲν ἀτυχίας ἀνθρωπίνης παραμύθιον γλυκύτερον ἐν βίῳ τέχνης. ἐπὶ τοῦ μαθήματος γὰρ ἑστηκὼς ὁ νοῦς
5αὑτὸν λέληθε παραπλέων τὰς συμφοράς.

4

18a

2

 Ἱππάρχου ἐκ Ζωγράφου (fr. 2 vol. III p. 273 K.). Πολύ γ’ ἐστὶ πάντων κτῆμα τιμιώτατον ἅπασιν ἀνθρώποισιν εἰς τὸ ζῆν τέχνη. τὰ μὲν γὰρ ἄλλα καὶ πόλεμος καὶ μεταβολαὶ
5τύχης ἀνήλως’, ἡ τέχνη δὲ σῴζεται.

4

18a

3

 Ἑρμοδότου (cf. Bergk p. l.4 III p. 637). Οὐχ ὁ λόγος αὔξει τὴν τέχνην περισσὸς ὤν, ἀλλ’ αὐτὰ κοσμεῖ τὴν τέχνην τὰ πράγματα.406 in vol. 4

4

18a

4

 Σιμύλου. Οὔτε φύσις ἱκανὴ γίγνεται τέχνης ἄτερ πρὸς οὐδὲν ἐπιτήδευμα παράπαν οὐδενί, οὔτε πάλι τέχνη μὴ φύσιν κεκτημένη.
5τούτων ὁμοίως τοῖν δυεῖν συνηγμένων εἰς ταὐτόν, ἔτι δεῖ προσλαβεῖν χορηγίαν, ἔρωτα, μελέτην, καιρόν, εὐφυῆ χρόνον, κριτὴν τὸ ῥηθὲν δυνάμενον συναρπάσαι. ἐν ᾧ γὰρ ἂν τούτων τις ἀπολειφθεὶς τύχῃ,
10οὐκ ἔρχετ’ ἐπὶ τὸ τέρμα τοῦ προκειμένου. φύσις θέλησις ἐπιμέλει’ εὐταξία σοφοὺς τίθησι κἀγαθούς· ἐτῶν δέ τοι ἀριθμὸς οὐδὲν ἄλλο πλὴν γῆρας ποιεῖ.

4

18a

5

 Μενάνδρου Αὐλητρίδος (fr. 68 K.). Τὰ πατρῷα μὲν ποιεῖ καιρός ποτε ἀλλότρια, σῴζει δ’ αὐτά που τὰ σώματα.
βίου δ’ ἔνεστι μί’ ἀσφάλει’ ἐν ταῖς τέχναις.407 in vol. 4

4

18a

6

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Σοφιστοῦ (p. 219 A—221 C). Ἀλλὰ μὴν τῶν γε τεχνῶν σχεδὸν πασῶν εἴδη δύο. — Πῶς; —Γεωργία μὲν καὶ ὅση περὶ τὸ θνητὸν πᾶν σῶ‐ μα θεραπεία, τό τ’ αὖ περὶ τὸ σύνθετον καὶ πλαστόν,
5ὃ δὴ σκεῦος ὠνομάκαμεν, ἥ τε μιμητική, ξύμπαντα ταῦτα δικαιότατα ἑνὶ προσαγορεύοιτο ἂν ὀνόματι. —Πῶς καὶ τίνι; —Πᾶν ὅπερ ἂν μὴ πρότερόν 〈τις ὂν ὕστερον〉 εἰς οὐσίαν ἄγῃ, τὸν μὲν ἄγοντα ποιεῖν, τὸ δὲ ἀγόμενον ποιεῖ‐ σθαί πού φαμεν. —Ὀρθῶς. —Τὰ δέ γε νυν〈δὴ ἃ〉
10διήλθομεν ἅπαντα εἶχεν εἰς τοῦτο τὴν αὑτῶν δύναμιν. — Εἶχε γὰρ οὖν. —Ποιητικὴν τοίνυν αὐτὰ συγκεφαλαιω‐ σάμενοι προσείπωμεν. —Ἔστω. —Τὸ δὴ μαθηματικὸν αὖ μετὰ τοῦτο εἶδος ὅλον καὶ τὸ τῆς γνωρίσεως τό τε χρηματιστικὸν καὶ ἀγωνιστικὸν καὶ θηρευτικόν, ἐπειδὴ
15δημιουργεῖ μὲν οὐδὲν τούτων, τὰ δὲ ὄντα καὶ γεγονότα τὰ μὲν χειροῦται λόγοις καὶ πράξεσι, τὰ δὲ τοῖς χει‐ ρουμένοις οὐκ ἐπιτρέπει, μάλιστ’ ἄν που διὰ ταῦτα ξυνάπαντα τὰ μέρη τέχνη τις κτητικὴ λεχθεῖσα ἂν πρέψειεν. —Ναί· πρέποι γὰρ ἄν. —Κτητικῆς δὴ καὶ
20ποιητικῆς ξυμπασῶν οὐσῶν τῶν τεχνῶν ἐν ποτέρᾳ τὴν ἀσπαλιευτικήν, ὦ Θεαίτητε, τιθῶμεν; —Ἐν κτητικῇ δή‐
που δῆλον. —Κτητικῆς δὲ ἆρ’ οὐ δύο εἴδη; τὸ μὲν ἑκόν‐ των πρὸς ἑκόντας μεταβλητικὸν ὂν διά τε δωρεῶν καὶ μισθώσεων, τὸ δὲ λοιπόν, ἢ κατ’ ἔργα ἢ κατὰ λόγους χει‐408 in vol. 4
25ρούμενον ξύμπαν, χειρωτικὸν ἂν εἴη; —Φαίνεται γοῦν ἐκ τῶν εἰρημένων. —Τί δέ; τὴν χειρωτικὴν ἆρ’ οὐ διχῇ τμητέον; —Πῇ; —Τὸ μὲν ἀμφαδὸν ὅλον ἀγωνιστικὸν τιθέντας, τὸ δὲ κρυφαῖον αὐτῆς πᾶν θηρευτικόν. —Ναί. —Τήν γε μὴν θηρευτικὴν ἄλογον τὸ μὴ οὐ τέμνειν διχῇ. —
30Λέγε ὅπῃ. —Τὸ μὲν ἀψύχου γένους διελομένους, τὸ δὲ ἐμψύχου. —Τί μήν; εἴπερ ἔστον γε ἄμφω. —Πῶς δ’ οὐκ ἔστον; καὶ δεῖ γε ἡμᾶς τὸ μὲν τῶν ἀψύχων, ἀνώνυ‐ μον πλὴν κατ’ ἔνια τῆς κολυμβητικῆς ἄττα μέρη καὶ τοι‐ αῦτ’ ἄλλα βραχέα, χαίρειν ἐᾶσαι, τὸ δέ, τῶν ἐμψύχων
35ζῴων οὖσαν θήραν, προσειπεῖν ζῳοθηρικήν. —Ἔστω. — Ζῳοθηρικῆς δὲ ἆρα οὐ διπλοῦν εἶδος ἂν λέγοιτο ἐν δίκῃ, τὸ μὲν πεζοῦ γένους, πολλοῖς εἴδεσι καὶ ὀνόμασι διῃ‐ ρημένον, πεζοθηρικόν, 〈τὸ δ’ ἕτερον〉 νευστικοῦ ζῴου πᾶν ἐνυγροθηρικόν; —Πάνυ γε. —Νευστικοῦ μὴν τὸ μὲν
40πτηνὸν φῦλον ὁρῶμεν, τὸ δὲ ἔνυδρον; —Πῶς δ’ οὔ; —
Καὶ τοῦ πτηνοῦ μὲν γέ〈νουσ〉 πᾶσα ἡμῖν ἡ θήρα λέγεταί που ὀρνιθευτική. —Λέγεται. —Τοῦ δ’ ἐνύδρου σχεδὸν ἁλιευτικὴ τὸ σύνολον. —〈Ναί.〉 —Τί δέ; ταύτην αὖ τὴν θήραν, ἆρα οὐκ ἂν κατὰ τὰ μέγιστα μέρη δύο διέ‐409 in vol. 4
45λοιμεν; —Κατὰ ποῖα; —Καθ’ ἃ τὸ μὲν ἕρκεσιν αὐ‐ τόθι ποιεῖται τὴν θήραν, τὸ δὲ πληγῇ; —Πῶς λέγεις, καὶ πῇ διαιρούμενος ἑκάτερον; —Τὸ μέν, ὅτι πᾶν ὅσον ἂν ἕνεκα κωλύσεως εἴργῃ τι περιέχον, ἕρκος εἰκὸς ὀνομά‐ ζειν. —Πάνυ μὲν οὖν. —Κύρτους δὴ καὶ δίκτυα καὶ βρό‐

4

18a

6

(50)

χους καὶ πόρκους καὶ τὰ τοιαῦτα μῶν ἄλλο τι πλὴν ἕρκη χρὴ προσαγορεύειν; —Οὐδέν. —Τοῦτο μὲν ἄρα ἑρκοθηρι‐ κὸν τῆς ἄγρας τὸ μέρος φήσομεν ἤ τι τοιοῦτον. —Ναί. —Τὸ δὲ ἀγκίστροις καὶ τριόδουσι πληγῇ γιγνόμενον ἕτερον μὲν ἐκείνου, πληκτικὴν δέ τινα θήραν ἡμᾶς προσ‐
55ειπεῖν ἑν〈ὶ λό〉γῳ νῦν χρεών· ἢ τί τις ἄν, ὦ Θεαίτητε, εἴποι κάλλιον; —Ἀμελῶμεν τοῦ ὀνόματος, ἀρκεῖ γὰρ καὶ τοῦτο. —Τῆς μὲν τοίνυν πληκτικῆς τὸ μὲν νυκτερινὸν οἶμαι πρὸς πυρὸς φῶς γιγνόμενον ὑπ’ αὐτῶν τῶν περὶ τὴν θήραν πυ‐ ρευτικὴν ῥηθῆναι 〈συμβέβηκε〉. —Πάνυ γε. —Τὸ δέ γε μεθ‐
60ημερινόν, ὡς ἐχόντων ἐν ἄκροις ἄγκιστρα καὶ τῶν τριοδόν‐ των πᾶν ἀγκιστρευτικόν; —Λέγεται γὰρ οὖν. —Τοῦ τοίνυν ἀγκιστρευτικοῦ τῆς πληγῆς τὸ μὲν ἄνωθεν εἰς τὸ κάτω γιγνόμενον διὰ τὸ τοῖς τριόδουσιν οὕτω μάλιστα χρῆσθαι τριοδοντία τις, οἶμαι, κέκληται. —Φασὶ γοῦν τινές. —410 in vol. 4
65Τὸ δέ γε λοιπόν ἐστιν ἓν ἔτι μόνον ὡς εἰπεῖν εἶδος. — Ποῖον; —Τὸ τῆς ἐναντίας ταύτῃ πληγῆς, ἀγκίστρῳ τε γιγνόμενον καὶ τῶν ἰχθύων οὐχ ᾗ τις ἂν τύχῃ τοῦ σώ‐ ματος, ὥσπερ τοῖς τριόδουσιν, ἀλλὰ περὶ τὴν κεφαλὴν καὶ τὸ στόμα τοῦ θηρευθέντος ἑκάστοτε, καὶ κάτωθεν εἰς
70τοὐναντίον ἄνω ῥάβδοις καὶ καλάμοις ἀνασπώμενον· οὗ τί φήσομεν, ὦ Θεαίτητε, δεῖν τοὔνομα λέγεσθαι; —Δοκῶ μέν, ὅπερ ἄρτι προυθέμεθα δεῖν ἐξευρεῖν, τοῦτο αὐτὸ νῦν ἀποτετελέσθαι. —Νῦν ἄρα τῆς ἀσπαλιευτικῆς, περὶ οὗ σύ τε κἀγὼ συνωμολογήκαμεν, οὐ μόνον τοὔνομα ἀλλὰ
75καὶ τὸν λόγον περὶ αὐτὸ τοὖργον εἰλήφαμεν ἱκανῶς. ξυμ‐ πάσης γὰρ τέχνης τὸ μὲν ἥμισυ μέρος κτητικὸν ἦν, κτητι‐ κοῦ δὲ χειρωτικόν, χειρωτικοῦ δὲ θηρευτικόν, τοῦ δὲ θηρευ‐ τικοῦ ζῳοθηρικόν, ζῳοθηρικοῦ δὲ ἐνυγροθηρικόν, ἐνυγρο‐ θηρικοῦ δὲ τὸ κάτωθεν τμῆμα ὅλον ἁλιευτικόν, ἁλιευτικῆς
80δὲ πληκτικόν, πληκτικῆς δὲ ἀγκιστρευτικόν· τούτου δὲ τὸ περὶ τὴν κάτωθεν ἄνω πληγὴν ἀνασπωμένην, ἀπ’ αὐτῆς τῆς πράξεως ἀφομοιωθὲν τοὔνομα, ἡ νῦν ἀσπαλιευτικὴ ζητηθεῖσα ἐπίκλην γέγονε. —Παντάπασι μὲν οὖν τοῦτό
γε ἱκανῶς δεδήλωται.411 in vol. 4

4

18a

7

 Ἐν ταὐτῷ (p. 235 C—236 C). Κατὰ δὴ τὸν παρεληλυθότα τρόπον τῆς διαιρέσεως ἔγωγέ μοι καὶ νῦν φαίνομαι δύο καθορᾶν εἴδη τῆς μιμη‐ τικῆς· τὴν γὰρ ζητουμένην ἰδέαν, ἐν ὁποτέρῳ ποθ’ ἡμῖν
5οὖσα τυγχάνει, καταμαθεῖν οὐδέπω μοι δοκῶ νῦν δυνατὸς εἶναι. —Σὺ δ’ ἀλλ’ εἰπὲ καὶ δίελε πρῶτον ἡμῖν 〈τίνε〉 τὼ δύο λέγεις. —Μίαν μὲν τὴν εἰκαστικὴν ὁρῶν ἐν αὐτῇ τέχνην. ἔστι δ’ αὕτη μάλιστα, ὁπόταν κατὰ τὰς τοῦ παρα‐ δείγματος συμμετρίας τις ἐν μήκει καὶ πλάτει καὶ βάθει,
10καὶ πρὸς τούτοις ἔτι χρώματα ἀποδιδοὺς τὰ προσήκοντα ἑκάστοις, τὴν τοῦ μιμήματος γένεσιν ἀπεργάζηται. —Τί δέ; οὐ πάντες οἱ μιμούμενοί τι τοῦτ’ ἐπιχειροῦσι δρᾶν; —Οὔκουν ὅσοι γε τῶν μεγάλων πού τι πλάττουσιν ἔρ‐ γων ἢ γράφουσιν. εἰ γὰρ ἀποδιδοῖεν τὴν τῶν καλῶν
15ἀληθινὴν συμμετρίαν, οἶσθ’ ὅτι σμικρότερα μὲν τοῦ δέον‐ τος τὰ ἄνω, μείζω δὲ τὰ κάτω φαίνοιτ’ ἂν διὰ τὸ τὰ μὲν πόρρωθεν, τὰ δ’ ἐγγύθεν ὑφ’ ἡμῶν ὁρᾶσθαι. — Πάνυ μὲν οὖν. —Ἆρ’ οὖν οὐ χαίρειν τὸ ἀληθὲς ἐάσαντες οἱ δημιουργοὶ νῦν οὐ τὰς οὔσας συμμετρίας ἀλλὰ τὰς
20δοξούσας εἶναι καλὰς τοῖς εἰδώλοις ἐναπεργάζονται; — Πάνυ μὲν οὖν. —Τὸ μὲν ἄρα ἕτερον 〈οὐ〉 δίκαιον, εἰκός γε
ὄν, εἰκόνα καλεῖν; —Ναί. —Καὶ τῆς γε μιμητικῆς τὸ ἐπὶ τούτῳ μέρος κλητέον ὅπερ εἴπομεν ἐν τῷ πρόσθεν, εἰκα‐ στικήν; —Κλητέον. —Τί δέ; τὸ φαινόμενον μὲν διὰ412 in vol. 4
25τὴν οὐκ ἐκ καλοῦ θέαν ἐοικέναι τῷ καλῷ, δύναμιν δὲ εἴ τις λάβοι τὰ τηλικαῦτα ἱκανῶς ὁρᾶν, μηδὲ εἰκὸς ᾧ φησιν ἐοι‐ κέναι, τί καλοῦμεν; ἆρ’ οὐκ, ἐπείπερ φαίνεται μέν, ἔοικε δὲ οὔ, φάντασμα; —Τί μήν; —Οὐκοῦν πάμπολυ καὶ κατὰ τὴν ζωγραφίαν τοῦτο τὸ μέρος ἐστὶ καὶ κατὰ ξύμ‐
30πασαν μιμητικήν; —Πῶς δ’ οὔ; —Τὴν δὴ φάντασμα ἀλλ’ οὐκ εἰκόνα ἀπεργαζομένην τέχνην ἆρ’ οὐ φανταστι‐ κὴν ὀρθότατ’ ἂν προσαγορεύοιμεν; —Πολύ γε. —Τούτω τοίνυν 〈τὼ〉 δύο ἔλεγον εἴδη τῆς εἰδωλοποιητικῆς, εἰκα‐ στικὴν καὶ φανταστικήν. —Ὀρθῶς.

4

18a

8

 Τοῦ αὐτοῦ (leg. p. 709 B). Θεὸς μὲν πάντα, καὶ μετὰ θεοῦ τύχη καὶ καιρός, ταν‐ θρώπινα διακυβερνῶσι ξύμπαντα. ἡμερώτερον μὴν τρίτον συγχωρῆσαι τούτοις ἕπεσθαι δεῖν τέχνην.

4

18a

9

Πλάτωνος ἐκ τοῦ Πολιτικοῦ (p. 281 D—E).
Πρῶτον μὲν τοίνυν δύο τέχνας οὔσας περὶ πάντα τὰ δρώμενα θεασώμεθα. —Τίνας; —Τὴν μὲν τῆς γενέσεως οὖσαν ξυναίτιον, τὴν δὲ αὐτὴν αἰτίαν. —Πῶς; —Ὅσαι413 in vol. 4
5μὲν τὸ πρᾶγμ’ αὐτὸ 〈μὴ〉 δημιουργοῦσι, ταῖς δὲ δημιουρ‐ γούσαις ὄργανα παρασκευάζουσιν, ὧν μὴ παραγενομένων οὐκ ἄν ποτ’ ἐργασθείη τὸ προστεταγμένον ἑκάστῃ τῶν τεχνῶν, ταύτας μὲν οὖν ξυναιτίους, τὰς δ’ αὐτὸ τὸ πρᾶγμ’ ἀπεργαζομένας αἰτίας. —Ἔχει γοῦν λόγον.

4

18a

10

 Πλουτάρχου ἐκ τοῦ Περὶ μαντικῆς (v. VII p. 113 Bernard.). Τῶν τεχνῶν, ὡς ἔοικε, τὰς μὲν ἡ χρεία συνέστησεν ἐξ ἀρχῆς καὶ μέχρι νῦν διαφυλάσσει·
5
χρειὼ πάντ’ ἐδίδαξε· τί δ’ οὐ χρειώ κεν ἀνεύροι τῶν ἀναγκαίων; ὑφαντικὴν οἰκοδομικὴν ἰατρικὴν καὶ ὅσαι περὶ γεωργίαν ἀναστρέφονται· τὰς δ’ ἡδονή τις προση‐ γάγετο καὶ κατέσχε, τὴν τῶν μυρεψῶν καὶ τῶν ὀψοποιῶν καὶ κομμωτικὴν πᾶσαν καὶ ἀνθοβαφίαν. ἔστι δὲ ὧν τὴν
10πιθανότητα καὶ τὴν ἀκρίβειαν καὶ τὸ καθάριον ἀγαπῶν‐ τες ἐκμανθάνουσι καὶ περιέπουσιν, ὡς ἀριθμητικὴν καὶ γεωμετρίαν καὶ κανονικὴν πᾶσαν καὶ ἀστρολογίαν, ἅς φησιν ὁ Πλάτων, καίπερ ἀμελουμένας, βίᾳ ὑπὸ χάριτος αὔξεσθαι.

4

18a

11

 Ξενοφῶντος ἐν γʹ Ἀπομνημονευμάτων (c. 10, 1—8). Εἰσελθών ποτε πρὸς Παρράσιον τὸν ζωγράφον, Ἆρα, ἔφη, ὦ Παρράσιε, ἡ γραφική ἐστιν εἰκασία τῶν ὁρωμέ‐ νων; τὰ γοῦν κοῖλα καὶ τὰ ὑψηλὰ καὶ τὰ σκοτεινὰ καὶ414 in vol. 4
5τὰ φωτεινὰ καὶ τὰ σκληρὰ καὶ τὰ μαλακὰ καὶ τὰ τραχέα καὶ τὰ λεῖα καὶ τὰ νέα καὶ τὰ παλαιὰ σώματα διὰ τῶν χρωμάτων ἀπεικάζοντες ἐκμιμεῖσθε. Ἀληθῆ λέγεις, ἔφη. Καὶ μὴν τά γε καλὰ εἴδη ἀφομοιοῦντες, ἐπειδὴ οὐ ῥᾴδιον ἑνὶ ἀνθρώπῳ περιτυχεῖν ἄμεμπτα πάντα ἔχοντι, ἐκ πολ‐
10λῶν συνάγοντες τὰ ἐξ ἑκάστου κάλλιστα, οὕτως ὅλα τὰ σώ‐ ματα καλὰ ποιεῖτε φαίνεσθαι. Ποιοῦμεν γάρ, ἔφη, οὕτω. Τί γάρ; ἔφη, τὸ πιθανώτατον καὶ ἥδιστον καὶ φιλικώτατον καὶ ποθεινότατον καὶ ἐρασμιώτατον ἀπομιμεῖσθε τῆς ψυχῆς ἦθος; ἢ οὐδὲ μιμητὸν τοῦτο; Πῶς γὰρ ἄν, ἔφη,
15μιμητὸν εἴη, ὦ Σώκρατες, ὃ μήτε συμμετρίαν μήτε χρῶμα μήτε ὧν σὺ εἶπας ἄρτι μηδὲν ἔχει μηδὲ ὅλως ὁρατόν ἐστιν; Ἆρ’ οὖν, ἔφη, γίγνεται ἐν ἀνθρώπῳ τό τε φιλο‐ φρόνως καὶ τὸ ἐχθρῶς βλέπειν πρός τινας; Ἔμοιγε δοκεῖ, ἔφη. Οὐκοῦν τό γε μιμητὸν ἐν τοῖς ὄμμασι; Καὶ μάλα,
20ἔφη. Ἐπὶ δὲ τοῖς τῶν φίλων ἀγαθοῖς καὶ τοῖς κακοῖς ὁμοίως σοι δοκοῦσιν ἔχειν τὰ πρόσωπα οἵ τε φροντίζον‐ τες καὶ οἱ μή; Μὰ Δί’ οὐ δῆτα, ἔφη· ἐπὶ μὲν γὰρ τοῖς ἀγαθοῖς φαιδροί, ἐπὶ δὲ τοῖς κακοῖς σκυθρωποὶ γίνονται.
Οὐκοῦν, ἔφη, καὶ ταῦτα δυνατὸν ἀπεικάζειν; Καὶ μάλα,415 in vol. 4
25ἔφη. Ἀλλὰ μὴν καὶ τὸ μεγαλοπρεπές τε καὶ ἐλευθέριον. 〈καὶ τὸ ταπεινόν τε καὶ ἀνελεύθερον〉 καὶ τὸ σωφρονι‐ κόν τε καὶ φρόνιμον καὶ τὸ ὑβριστικόν τε καὶ τὸ ἀπει‐ ρόκαλον καὶ διὰ τοῦ προσώπου καὶ διὰ τῶν σχημάτων καὶ ἑστώτων καὶ κινουμένων ἀνθρώπων διαφαίνει. Ἀλη‐
30θῆ λέγεις, ἔφη. Οὐκοῦν καὶ ταῦτα μιμητά; Καὶ μάλα, ἔφη. Πότερον οὖν, ἔφη, νομίζεις ἥδιον ὁρᾶν τοὺς ἀν‐ θρώπους δι’ ὧν τὸ καλά τε καὶ ἀγαθὰ καὶ ἀγαπητὰ ἤθη φαίνεται ἢ δι’ ὧν τὰ αἰσχρά τε καὶ πονηρὰ καὶ μισητά; Πολὺ νὴ Δί’, ἔφη, διαφέρει, ὦ Σώκρατες.
35 Πρὸς δὲ Κλίτωνα τὸν ἀνδριαντοποιὸν εἰσελθών ποτε καὶ διαλεγόμενος αὐτῷ, Ὅτι μέν, ἔφη, ὦ Κλίτων, ἀλλοί‐ ους ποιεῖς δρομεῖς τε καὶ παλαιστὰς καὶ πύκτας καὶ παγκρατιαστάς, ὁρῶ γε καὶ οἶδα· ὃ δὲ μάλιστα ψυχαγωγεῖ διὰ τῆς ὄψεως τοὺς ἀνθρώπους, τὸ ζωτικὸν φαίνεσθαι.
40πῶς τοῦτο ἐνεργάζῃ τοῖς ἀνδριᾶσιν; ἐπεὶ δὲ ἀπορῶν ὁ Κλίτων οὐ ταχὺ ἀπεκρίνατο, Ἆρα, ἔφη, τοῖς τῶν ζώντων εἴδεσιν ἀπεικάζων τὸ ἔργον ζωτικώτερον ποιεῖς φαίνε‐ σθαι τοὺς ἀνδριάντας; Καὶ μάλα, ἔφη. Οὐκοῦν τά τε ὑπὸ τῶν σχημάτων καταρτώμενα καὶ τὰ ἀνασπώμενα ἐν
45τοῖς σώμασι, καὶ τὰ συμπιεζόμενα καὶ τὰ διελκόμενα, καὶ 〈τὰ〉 ἐντεινόμενα καὶ τὰ ἀνιέμενα ἀπεικάζων, ὁμοιότερά
τε τοῖς ἀληθινοῖς καὶ πιθανώτερα ποιεῖς φαίνεσθαι; Πάνυ μὲν οὖν, ἔφη. Τὸ δὲ καὶ τὰ ἤθη τῶν ποιούντων τι σωμάτων ἀπομιμεῖσθαι οὐ ποιεῖ τινα τέρψιν τοῖς θεω‐416 in vol. 4

4

18a

11

(50)

μένοις; Εἰκὸς γοῦν, ἔφη. Οὐκοῦν καὶ τῶν μὲν μαχομένων ἀπειλητικὰ τὰ ὄμματα εἰκαστέον, τῶν δὲ νενικηκότων εὐφραινομένων ἡ ὄψις μιμητέα; Σφόδρα γ’, ἔφη. Δεῖ ἄρ’, ἔφη, τὸν ἀνδριαντοποιὸν τὰ τῆς ψυχῆς ἔργα τῷ
εἴδει προσεικάζειν.417 in vol. 4

4

18b

t

ΕΙΣ ΤΟ ΕΝΑΝΤΙΟΝ.

4

18b

12

 Μενάνδρου Ἁλιέως (fr. 14 K.). Ὁ πρῶτος εὑρὼν διατροφὴν πτωχῷ τέχνην πολλοὺς ἐποίησεν ἀθλίους· ἁπλοῦν γὰρ ἦν τὸν μὴ δυνάμενον ζῆν ἀλύπως ἀποθανεῖν.

4

18b

13

 Ἀντιφάνους ἐκ Κναφέως (fr. 123 K.). Ὅστις τέχνην κατέδειξε πρῶτος τῶν θεῶν, οὗτος μέγιστον εὗρεν ἀνθρώποις κακόν. ὅταν γὰρ ἀπορῆταί τις, ἂν μὲν ἀργὸς ᾖ,
5ἐλθὼν ἀπεκινδύνευσεν ἡμέραν μίαν, ὥστ’ ἢ γεγονέναι λαμπρὸς ἢ τεθνηκέναι. ἡμεῖς δ’ ἔχοντες ἀρραβῶνα τὴν τέχνην τοῦ ζῆν, ἀεὶ πεινῶμεν ἐπὶ ταῖς ἐλπίσιν, ἐξόν τε μικρὸν διαπορηθῆναι χρόνον,
10τὸν βίον ἅπαντα τοῦτο δρᾶν αἱρούμεθα.

4

18b

14

 Μενάνδρου Ὕμνιδος (fr. 473 K.). Οὐ πάνυ τι γηράσκουσιν αἱ τέχναι καλῶς, ἂν μὴ λάβωσι προστάτην φιλάργυρον.418 in vol. 4

4

18b

15

 Εὐριπίδου Πολυίδου (fr. 635 N.2). Οἱ τὰς τέχνας δ’ ἔχοντες ἀθλιώτεροι τῆς φαυλότητος· καὶ γὰρ ἐν κοινῷ ψέγειν ἅπασι κεῖσθαι δυστυχὲς κοὐκ εὐτυχές.

4

18b

16

 Ξενοφῶντος ἐκ τοῦ Οἰκονομικοῦ (4, 2—3). Καλῶς, ἔφη, λέγεις, ὦ Κριτόβουλε. καὶ γὰρ αἱ βα‐ ναυσικαὶ καλούμεναι καὶ ἐπίρρητοί εἰσι καὶ εἰκότως μὲν δὴ πάνυ ἀδοξοῦνται ὑπὸ τῶν πόλεων. καταλυμαίνονται
5γὰρ τὰ σώματα τῶν τε ἐργαζομένων καὶ ἐπιμελουμένων καὶ τὰς ψυχὰς ἀναγκάζουσαι καθῆσθαι καὶ σκιατραφεῖ‐ σθαι, ἔνιαι δὲ καὶ πρὸς πῦρ ἡμερεύειν. τῶν δὲ σωμάτων θηλυνομένων καὶ αἱ ψυχαὶ ἐπὶ πολὺ ἀρρωστότεραι γίγνον‐ ται. καὶ ἀσχολίας δὲ μάλιστα ἔχουσι καὶ φίλων καὶ πόλεων
10συνεπιμελεῖσθαι 〈αἱ〉 βαναυσικαὶ καλούμεναι. ὥστε εἰκό‐ τως σοι δοκοῦσι κακοὶ ἂν καὶ φίλοις χρῆσθαι καὶ ταῖς
πατρίσιν ἀλεξητῆρες εἶναι. καὶ ἐν ἐνίαις μὲν τῶν πόλεων, μάλιστα δὲ ἐν ταῖς εὐπολέμοις δοκούσαις εἶναι οὐδ’ ἔξεστι τῶν πολιτῶν οὐδενὶ βαναυσικὰς τέχνας ἐργάζεσθαι.419 in vol. 4

4

18b

17

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Πολιτικοῦ (p. 258 D—E). Ἆρ’ οὖν οὐκ ἀριθμητικὴ μὲν καί τινες ἕτεραι ταύτῃ συγγενεῖς τέχναι ψιλαὶ τῶν πράξεών εἰσι, τὸ δὲ γνῶναι παρέσχοντο μόνον; —Ἔστιν οὕτως. —Αἱ δέ γε περὶ
5τεκτονικὴν αὖ καὶ ξύμπασαν χειρουργίαν ὥσπερ ἐν ταῖς πράξεσιν ἐνοῦσαν ξύμφυτον τὴν ἐπιστήμην κέκτηνται, καὶ συναποτελοῦσιν τὰ γιγνόμενα ὑπ’ αὐτῶν σώματα πρότερον οὐκ ὄντα. —Τί μήν; —Ταύτῃ τοίνυν ξυμπάσας ἐπισ‐ τήμας διαίρει, τὴν μὲν πρακτικὴν προσειπών, τὴν δὲ μό‐
10νον γνωστικήν. —Ἔστω σοι ταῦθ’ ὡς μιᾶς ἐπιστήμης τῆς ὅλης εἴδη δύο.

4

18b

18

 Τοῦ αὐτοῦ ἐκ τοῦ Φιλήβου (p. 55 D—56A). Ἐν δὴ ταῖς χειροτεχνικαῖς διανοηθῶμεν πρῶτα εἰ τὸ μὲν ἐπιστήμης αὐτῶν μᾶλλον ἐχόμενον, τὸ δ’ ἧττον ἔνι, καὶ δεῖ τὰ μὲν ὡς καθαρώτατα νομίζειν, τὰ δὲ ὡς
5ἀκαθαρτότερα. —Οὐκοῦν χρή. —Τὰς τοίνυν ἡγεμονικὰς διαληπτέον ἑκάστων αὐτῶν χωρίς; —Ποίας καὶ πῶς; — Οἷον πασῶν που τεχνῶν ἄν τις ἀριθμητικὴν χωρίζῃ καὶ μετρητικὴν καὶ στατικήν, ὡς ἔπος εἰπεῖν φαῦλον τὸ κατα‐
λειπόμενον ἑκάστης ἂν γίγνοιτο. —Φαῦλον μὲν δή. —420 in vol. 4
10Τὸ γοῦν μετὰ ταῦτα εἰκάζειν λείποιτ’ ἂν καὶ τὰς αἰσθή‐ σεις καταμελετᾶν ἐμπειρίᾳ καί τινι τριβῇ, ταῖς τῆς στοχα‐ στικῆς προσχρωμένους δυνάμεσιν ἃς οἱ πολλοὶ τέχνας ἐπ‐ ονομάζουσι, μελέτῃ καὶ πόνῳ τὴν ῥώμην ἀπειργασμένας. —
Ἀναγκαιότατα λέγεις.421 in vol. 4

4

.

19

t

ΠΕΡΙ ΔΕΣΠΟΤΩΝ ΚΑΙ ΔΟΥΛΩΝ.

4

.

19

.

1

 Εὐριπίδου Ἑλένη (726 s.). Κακὸς γὰρ ὅστις μὴ σέβει τὰ δεσποτῶν, καὶ ξυγγέγηθε καὶ συνωδίνει κακοῖς.

4

.

19

.

2

 Εὐριπίδου Ἑλένη (728 ss.). Ἐγὼ [δὲ δοῦλος] 〈μὲν εἴην〉, κεἰ πέφυχ’ ὅμως λάτρις, ἐν τοῖσι γενναίοισιν ἠριθμημένος δούλοισι, τοὔνομ’ οὐκ ἔχων ἐλεύθερον,
5τὸν νοῦν δέ. κρεῖσσον γὰρ τόδ’ ἢ δυοῖν κακοῖν ἕν’ ὄντα χρῆσθαι, τὰς φρένας τ’ ἔχειν κακὰς ἄλλων τ’ ἀκούειν δοῦλον ὄντα τῶν πέλας.

4

.

19

.

3

 Εὐριπίδου Μελεάγρῳ (fr. 529 N.2). Ὡς ἡδὺ δούλοις δεσπότας χρηστοὺς λαβεῖν καὶ δεσπόταισι δοῦλον εὐμενῆ δόμοις.422 in vol. 4

4

.

19

.

4

 Εὐριπίδου Ἀντιόπη (fr. 216 N.2). Οὐ χρή ποτ’ ἄνδρα δοῦλον ὄντ’ ἐλευθέρας γνώμας διώκειν οὐδ’ ἐς ἀργίαν βλέπειν.

4

.

19

.

5

Μενάνδρου (fr. 796 K.). Λυπεῖ με δοῦλος μεῖζον οἰκέτου φρονῶν.

4

.

19

.

6

 Μενάνδρου (fr. 644 K.). Ὅταν τύχῃ τις εὐνοοῦντος οἰκέτου, οὐκ ἔστιν οὐθὲν κτῆμα κάλλιον βίῳ.

4

.

19

.

7

 Τοῦ αὐτοῦ (fr. 1093 K.). Ὡς κρεῖττόν ἐστι δεσπότου χρηστοῦ τυχεῖν ἢ ζῆν ταπεινῶς καὶ κακῶς ἐλεύθερον.

4

.

19

.

8

 Φιλήμονος Θηβαίων (fr. 31 K.). Ἐμοῦ γάρ ἐστι κυριεύων εἷς ἀνήρ· τούτων δὲ καὶ σοῦ μυρίων τ’ ἄλλων νόμος, ἑτέρων τύραννος, τῶν τυραννούντων φόβος.
5δοῦλοι βασιλέων εἰσίν, ὁ βασιλεὺς θεῶν, ὁ θεὸς Ἀνάγκης. πάντα δ’, ἂν σκοπῇς, ὅλως
ἑτέρων πέφυκεν ἥττον’· ὧν δὲ μείζονα, τούτοις ἀνάγκη ταῦτα δουλεύειν ἀεί.423 in vol. 4

4

.

19

.

9

 Ἀντιφάνους (fr. 265 K.). Δούλῳ γὰρ οἶμαι πατρίδος ἐστερημένῳ χρηστὸς γενόμενός ἐστι δεσπότης πατρίς.

4

.

19

.

10

 Μενάνδρου (fr. 580 K.). Τί διὰ κενῆς εἶ χρηστός; 〈εἴ γ’〉 ὁ δεσπότης αὐτὸς 〈μὲν〉 ἀπολεῖ πάντα, σὺ δὲ μὴ λαμβάνεις, σαυτὸν ἐπιτρίβεις, οὐκ ἐκεῖνον ὠφελεῖς.

4

.

19

.

11

 Εὐριπίδου Ἀρχελάῳ (fr. 251 N.2). Κρείσσω γὰρ οὔτε δοῦλον οὔτ’ ἐλεύθερον τρέφειν ἐν οἴκοις ἀσφαλὲς τοῖς σώφροσιν.

4

.

19

.

12

Εὐριπίδου Ἀντιόπῃ (fr. 217 N.2). Τὸ δοῦλον οὐχ ὁρᾷς ὅσον κακόν;

4

.

19

.

13

 Εὐριπίδου Ἀρχελάου (fr. 261 N.2). ΧΟΡ. Ἔσωσα δούλην οὖσαν. οἱ γὰρ ἥσσονες τοῖς κρείσσοσιν φιλοῦσι δουλεύειν βροτῶν.

4

.

19

.

14

Εὐριπίδου Ἀλεξάνδρου (fr. 48 N.2). Σοφὸς μὲν οὖν εἶ, Πρίαμ’, ὅμως δέ σοι λέγω,
δούλου φρονοῦντος μᾶλλον ἢ φρονεῖν χρεὼν οὐκ ἔστιν ἄχθος μεῖζον οὐδὲ δώμασι424 in vol. 4
5κτῆσις κακίων οὐδ’ ἀνωφελεστέρα.

4

.

19

.

15

 Εὐριπίδου Ἀλεξάνδρου (fr. 49 N.2). Ἤλεγχον· οὕτω γὰρ κακὸν δοῦλον γένος· γαστὴρ ἅπαντα, τοὐπίσω δ’ οὐδὲν σκοπεῖ.

4

.

19

.

16

 Εὐριπίδου Ἀλεξάνδρου (fr. 50 N.2). Δούλων ὅσοι φιλοῦσι δεσποτῶν γένος, πρὸς τῶν ὁμοίων πόλεμον αἴρονται μέγαν.

4

.

19

.

17

 Μενάνδρου Προεγκαλῶν (fr. 419 K.).
Τὸ δὲ κελευόμενον μέν ἐστιν ἀσφαλέστατον δούλῳ ποεῖν, ὥς φασιν.

4

.

19

.

18

 Εὐριπίδου Ἀλεξάνδρου (fr. 57 N.2). Ὦ παγκάκιστοι καὶ τὸ δοῦλον οὐ λόγῳ ἔχοντες, ἀλλὰ τῇ τύχῃ κεκτημένοι.

4

.

19

.

19

Μενάνδρου Παιδίον (fr. 370 K.).
Ἂν πάντα δουλεύειν ὁ δοῦλος μανθάνῃ, πονηρὸς ἔσται. μεταδίδου παρρησίας, βελτίον’ αὐτὸν τοῦτο ποιήσει πολύ.425 in vol. 4

4

.

19

.

20

 Εὐριπίδου Ἀλεξάνδρου (fr. 51 N.2).
Δούλους γὰρ οὐ καλὸν πεπᾶσθαι κρείσσονας τῶν δεσποτῶν.

4

.

19

.

21

 Φιλήμονος Ἐξοικιζομένου (fr. 22 K.). Κἂν δοῦλος ᾖ τις, οὐθὲν ἧττον, δέσποτα, ἄνθρωπος οὗτός ἐστιν, ἂν ἄνθρωπος ᾖ.

4

.

19

.

22

 Φιλήμονος Παίδων (fr. 56 K.). Κακόν ἐστι δούλῳ δεσπότης πράττων κακῶς· μετέχειν ἀνάγκη τῶν κακῶν γὰρ γίγνεται.

4

.

19

.

23

Εὐριπίδου Ἀλκμέωνος (85 N.2). Μέτεστι τοῖς δούλοισι δεσποτῶν νόσου.

4

.

19

.

24

 Εὐριπίδου ἐκ Βουσίριδος (fr. 313 N.2). Δούλῳ γὰρ οὐχ οἷόν τε τἀληθῆ λέγειν, εἰ δεσπόταισι μὴ πρέποντα τυγχάνοι.

4

.

19

.

25

 Εὐριπίδου Ἀλκμέωνος (fr. 86 N.2). Ὅστις δὲ δούλῳ φωτὶ πιστεύει βροτῶν, πολλὴν παρ’ ἡμῖν μωρίαν ὀφλισκάνει.

4

.

19

.

26

 Εὐριπίδου Εὐρυσθέως (fr. 375 N.2). † Πιστὸν μὲν οὖν εἶναι χρὴ τὸν διάκονον † τοιοῦτόν τ’ εἶναι, καὶ στέγειν τὰ δεσποτῶν.426 in vol. 4

4

.

19

.

27

 Εὐριπίδου Ἀλκμήνης (fr. 93 N.2). Ἀεὶ δ’ ἀρέσκειν τοῖς κρατοῦσι· ταῦτα γὰρ δούλοις ἄριστα· κἀφ’ ὅτῳ τεταγμένος εἴη τις, ἁνδάνοντα δεσπόταις ποιεῖν.

4

.

19

.

28

 Εὐριπίδου Ἑκάβης (332 s.). Αἰαῖ· τὸ δοῦλον ὡς κακὸν πέφυκ’ ἀεὶ τολμᾷ θ’ ἃ μὴ χρή, τῇ βίᾳ κρατούμενον.

4

.

19

.

29

 Σοφοκλέους Ἀκρισίῳ (fr. 60 N.2). Δῆλον γάρ· ἐν δεσμοῖσι δραπέτης ἀνὴρ κῶλον ποδισθεὶς πᾶν πρὸς ἡδονὴν λέγει.

4

.

19

.

30

 Εὐριπίδου Ἴωνος (854 ss.). Ἓν γάρ τι τοῖς δούλοισιν αἰσχύνην φέρει τοὔνομα· τὰ δ’ ἄλλα πάντα τῶν ἐλευθέρων οὐδεὶς κακίων δοῦλος, ὅστις ἐσθλὸς ᾖ.

4

.

19

.

31

Μενάνδρου Θετταλῆ (fr. 231 K.). Εὐθυμία, Τίβιε, τὸν δοῦλον τρέφει.

4

.

19

.

32

Εὐβούλου (fr. 129 K.).
Πολλοὶ φυγόντες δεσπότας, ἐλεύθεροι ὄντες πάλιν ζητοῦσι τὴν αὐτὴν φάτνην.427 in vol. 4

4

.

19

.

33

Σοφοκλέους (fr. 854 N.2). Εἰ σῶμα δοῦλον, ἀλλ’ ὁ νοῦς ἐλεύθερος.

4

.

19

.

34

 Μενάνδρου (fr. 581 K.). Ἐμοὶ πόλις ἐστὶ καὶ καταφυγὴ καὶ νόμος καὶ τοῦ δικαίου τοῦ τ’ ἀδίκου παντὸς κριτὴς ὁ δεσπότης. πρὸς τοῦτον ἕνα δεῖ ζῆν ἐμέ.

4

.

19

.

35

 Φιλίππου (Menandri fr. 1093 K.). Ὡς κρεῖττόν ἐστι δεσπότου χρηστοῦ τυχεῖν ἢ ζῆν ταπεινῶς καὶ κακῶς ἐλεύθερον.

4

.

19

.

36

Θεόγνιδος (535 s.). Οὔ ποτε δουλείη κεφαλὴ εὐθεῖα πέφυκεν, ἀλλ’ ἀεὶ σκολιή, καὐχένα λοξὸν ἔχει.

4

.

19

.

37

Εὐριπίδου Μηδείας (54 s.). Χρηστοῖσι δούλοις ξυμφορὰ τὰ δεσποτῶν
κακῶς πίτνοντα καὶ φρενῶν ἀνθάπτεται.428 in vol. 4

4

.

19

.

38

 Εὐριπίδου Μελανίππης (fr. 511 N.2). Δοῦλον γὰρ ἐσθλὸν τοὔνομ’ οὐ διαφθερεῖ· πολλοὶ δ’ ἀμείνους εἰσὶ τῶν ἐλευθέρων.

4

.

19

.

39

 Εὐριπίδου Φρίξῳ (fr. 831 N.2). Πολλοῖσι δούλοις τοὔνομ’ αἰσχρόν, ἡ δὲ φρὴν τῶν οὐχὶ δούλων ἔστ’ ἐλευθερωτέρα.

4

.

19

.

40

 Ἀλέξιδος (Com. III p. 744 K.). Ἀλλ’ ἐπὶ τὸ πλῆθος ἐμφερεῖς τοὺς οἰκέτας ἔχοντας ὄψει τοὺς τρόπους τοῖς δεσπόταις. τοῖς ἤθεσιν γὰρ οἷς ὑπηρετοῦς’ ἀεὶ
5προσέχουσα τούτοις ἡ φύσις κεράννυται.

4

.

19

.

41

 Εὐριπίδου Ἀντιόπης (fr. 218 N.2). Φεῦ φεῦ· τὸ δοῦλον ὡς ἁπανταχῇ γένος πρὸς τὴν ἐλάσσω μοῖραν ὥρισεν θεός.

4

.

19

.

42

 Βίωνος ἐν τῷ Περὶ δουλείας. Φησὶν ὁ Βίων· οἱ ἀγαθοὶ οἰκέται ἐλεύθεροι, οἱ πονη‐ ροὶ ἐλεύθεροι δοῦλοι πολλῶν ἐπιθυμιῶν.

4

.

19

.

43

 Φαβωρίνου (fr. 63 p. 127 Marr.). Ζάμολξις οἰκέτης ἦν Πυθαγόρου, καὶ προσεκύνησαν αὐτὸν οἱ Γέται.

4

.

19

.

44

Μητροδώρου (fr. 58 Koerte). Δοῦλος ἀναγκαῖον μὲν κτῆμα, οὐχ ἡδὺ δέ.429 in vol. 4

4

.

19

.

45

Δημοκρίτου (fr. 270 Diels2). Οἰκέταισιν ὡς μέρεσι τοῦ σκήνεος χρῶ ἄλλῳ πρὸς ἄλλο.

4

.

19

.

46

 Δίωνος ἐκ τοῦ Οἰκονομικοῦ (fr. V vol. II p. 309 Arn.). Χρὴ οὖν δεσπόζειν ἐπιεικῶς καὶ ἀνεθῆναί ποτε βου‐ λομένοις ἐπιτρέπειν. αἱ γὰρ ἀνέσεις παρασκευαστικαὶ πόνων εἰσί, καὶ τόξον καὶ λύρα καὶ ἄνθρωπος ἀκμάζει δι’
5ἀναπαύσεως.

4

.

19

.

47

 Διογένους. Διογένης ἀποδράντος τοῦ οἰκέτου οὐκ ἐφρόντιζε δει‐ νὸν εἶναι λέγων, εἰ Διογένης μὲν χωρὶς αὐτοῦ ζῆν οὐ δύ‐ ναται, αὐτοῦ δ’ ἐκεῖνος χωρὶς δύναται.

4

.

19

.

48

 Ἐκ τῶν Σερήνου ἀπομνημονευμάτων. Γελλίας ὁ Ἀκραγαντῖνος ἐπιξενωθεὶς ἀνδρὶ σκληρῷ καὶ ἀπὸ παντὸς πορίζοντι, ὃς οὐδὲ καθεύδειν τοῖς οἰκέταις ἐπέτρεπεν, ἀλλ’ ἄλλος ἄλλο τι τὴν νύκτα εἰργάζετο, ὑπο‐
5δεξάμενος καὶ αὐτὸς τοῦτον εἰς Ἀκράγαντα ἀφικόμενον μετὰ δεῖπνον συνεκάλει τὰ παιδία τῶν οἰκετῶν, τὰ δὲ ἦν πάμπολλα, καὶ τοῖς μὲν ἐδίδου κάρυα τοῖς δὲ σῦκα ξηρά. ἐρομένου δ’ ἐκείνου πόθεν παιδία τοσαῦτα; ‘ταῦτα‘ ἔφη
‘οἱ ἐμοὶ οἰκέται ἐν νυξὶ ποιοῦσι‘.430 in vol. 4

4

.

19

.

49

 Πλάτωνος (epist. VIII p. 354 E). Δουλεία γὰρ καὶ ἐλευθερία ὑπερβάλλουσα μὲν ἑκατέρα πάγκακον, ἔμμετρος δὲ οὖσα πανάγαθον. μετρία δὲ ἡ θεῷ δουλεία, ἄμετρος δὲ ἡ τοῖς ἀνθρώποις. θεὸς δὲ ἀν‐
5θρώποις σώφροσι νόμος.

4

.

19

.

50

 〈Νόμων ϛʹ p. 762 E〉. Ὁ μὴ δουλεύσας οὐδ’ ἂν δεσπότης γένοιτο ἄξιος ἐπαίνου.

4

.

19

.

51

 Ἡροδότου ἱστορίας ηʹ (68). Πρὸς δέ, ὦ βασιλεῦ, καὶ τόδε ἐς θυμὸν βάλεο, ὡς τοῖ‐ σι μὲν χρηστοῖσι τῶν ἀνθρώπων κακοὶ δοῦλοι φιλέουσι γί‐ νεσθαι, τοῖσι δὲ κακοῖσι χρηστοί.

4

.

19

.

52

 Πλάτωνος Νόμων ϛʹ (p. 777 B—778 A). Ἐπειδὴ δύσκολόν ἐστι τὸ θρέμμα ἄνθρωπος, καὶ πρὸς ἀναγκαίαν διόρισιν, τὸ δοῦλόν τε ἔργῳ διορίζεσθαι καὶ ἐλεύθερον καὶ δεσπότην, οὐδαμῶς εὔχρηστον ἐθέλειν εἶναί
5τε καὶ γίγνεσθαι φαίνεται, χαλεπὸν δὴ τὸ κτῆμα· ἔργῳ γὰρ πολλάκις ἐπιδέδεικται περὶ τὰς Μεσσηνίων συχνὰς εἰωθυίας ἀποστάσεις γίγνεσθαι, ....., καὶ ἔτι τὰ τῶν λεγομένων περιδίνων τῶν περὶ τὴν Ἰταλίαν γιγνομένων παντοδαπὰ κλωπῶν ἔργα τε καὶ παθήματα· πρὸς ἅ τις431 in vol. 4
10ἂν πάντα βλέψας διαπορήσειε, τί χρὴ δρᾶν περὶ πάντων τῶν τοιούτων. δύο δὴ λείπεσθον μόνω μηχανά, μήτε πατριώτας ἀλλήλων εἶναι τοὺς μέλλοντας ῥᾷον δουλεύσειν, ἀσυμφώνους τε εἰς δύναμιν ὅ τι μάλιστα, τρέφειν δὲ αὐτοὺς ὀρθῶς, μὴ μόνον ἐκείνων οὕνεκα, πλέον δὲ αὑτῶν
15προτιμῶντας· ἡ δὲ τροφὴ τῶν τοιούτων μήτε τινὰ ὕβριν ὑβρίζειν εἰς τοὺς οἰκέτας, ἧττον δέ, εἰ δυνατόν, ἀδικεῖν ἢ τοὺς ἐξ ἴσου. διάδηλος γὰρ ὁ φύσει καὶ μὴ πλαστῶς
σέβων τὴν δίκην, μισῶν δὲ ὄντως τὸ ἄδικον, ἐν τούτοις τῶν ἀνθρώπων, ἐν οἷς αὐτῷ ῥᾴδιον ἀδικεῖν· 〈ὁ〉 περὶ τὰ432 in vol. 4
20τῶν δούλων οὖν ἤθη καὶ πράξεις γιγνόμενός τις ἀμίαντος τοῦ τε ἀνοσίου πέρι καὶ ἀδίκου, σπείρειν εἰς ἀρετῆς ἔκ‐ φυσιν ἱκανώτατος ἂν εἴη, ταὐτὸν δ’ ἔστιν εἰπεῖν τοῦτο ὀρθῶς ἅμα λέγοντα ἐπί τε δεσπότῃ καὶ τυράννῳ καὶ πᾶσαν δυναστείαν δυναστεύοντι πρὸς ἀσθενέστερον ἑαυτοῦ. κο‐
25λάζειν γε μὴν ἐν δίκῃ δούλους δεῖ, καὶ μὴ νουθετοῦντας ὡς ἐλευθέρους θρύπτεσθαι ποιεῖν· τὴν δὲ οἰκέτου πρόσρη‐ σιν χρὴ σχεδὸν ἐπίταξιν πᾶσαν γίγνεσθαι, μὴ προσπαίζον‐ τας μηδαμῇ μηδαμῶς οἰκέταις, μήτ’ οὖν θηλείαις μήτε ἄρρεσιν, ἃ δὴ πρὸς δούλους φιλοῦσι πολλοὶ σφόδρα ἀνο‐
30ήτως θρύπτοντες χαλεπώτερον ἀπεργάζεσθαι τὸν βίον ἐκεί‐
νοις τε ἄρχεσθαι καὶ ἑαυτοῖς ἄρχειν.433 in vol. 4

4

20a

t

ΠΕΡΙ ΑΦΡΟΔΙΤΗΣ ΠΑΝΔΗΜΟΥ ΠΑΡΕΧΟΥΣΗΣ ΤΗΝ ΑΙΤΙΑΝ ΤΗΣ ΓΕΝΕΣΕΩΣ ΤΟΙΣ ΑΝΘΡΩΠΟΙΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙ ΕΡΩΤΩΣ ΤΩΝ ΚΑΤΑ ΤΟ ΣΩΜΑ ΗΔΟΝΩΝ.

4

20a

1

 Εὐριπίδου Αἰόλῳ (fr. 26 N.2). Τῇ δ’ Ἀφροδίτῃ πόλλ’ ἔνεστι ποικίλα· τέρπει τε γὰρ μάλιστα καὶ λυπεῖ βροτούς. τύχοιμι δ’ αὐτῆς ἡνίκ’ ἐστὶν εὐμενής.

4

20a

2

 Εὐριπίδου Ἀντιόπη (fr. 213 N.2). Κόρος δὲ πάντων· καὶ γὰρ ἐκ καλλιόνων λέκτροις ἐπ’ αἰσχροῖς εἶδον ἐκπεπληγμένους, δαιτὸς δὲ πληρωθείς τις ἄσμενος πάλιν
5φαύλῃ διαίτῃ προσβαλὼν ἥσθη στόμα.

4

20a

3

Εὐριπίδου Ἱππολύτῳ (fr. 428 N.2).
Οἱ γὰρ Κύπριν φεύγοντες ἀνθρώπων ἄγαν νοσοῦς’ ὁμοίως τοῖς διώκουσιν ἄγαν.434 in vol. 4

4

20a

4

 Εὐριπίδου Ἀντιγόνη (fr. 162 N.2). Ἀνδρὸς δ’ ὁρῶντος εἰς Κύπριν νεανίου ἀφύλακτος ἡ τήρησις, ὡς κἂν φαῦλος ᾖ τἄλλ’, εἰς ἔρωτα πᾶς ἀνὴρ σοφώτατος·
5ἢν δ’ ἂν προσῆται Κύπρις, ἥδιστον λαβεῖν.

4

20a

5

 Εὐριπίδου Ἱππολύτῳ (443 ss.). Κύπρις γὰρ οὐ φορητόν, ἢν πολλὴ ῥυῇ· ἣ τὸν μὲν εἴκονθ’ ἡσυχῇ μετέρχεται, ὃν δ’ ἂν περισσὰ καὶ φρονοῦνθ’ εὕρῃ μέγα,
5τοῦτον λαβοῦσα, [οὕτω] πῶς 〈δοκεῖς;〉 καθύβρισεν.

4

20a

6

 Σοφοκλέους (fr. 855 N.2). Ὦ παῖδες, ἥ τοι Κύπρις οὐ Κύπρις μόνον, ἀλλ’ ἐστὶ πάντων ὀνομάτων ἐπώνυμος. ἔστιν μὲν Ἅιδης, ἔστι δ’ ἄφθιτος βία,
5ἔστιν δὲ λύσσα μανιάς, ἔστι δ’ ἵμερος ἄκρατος, ἔστ’ οἰμωγμός· ἐν κείνῃ τὸ πᾶν
σπουδαῖον, ἡσυχαῖον, εἰς βίαν ἄγον. ἐντήκεται γὰρ πλευμόνων ὅσοις ἔνι ψυχή. τίς οὐχὶ τῆσδε δεύτερος θεοῦ;435 in vol. 4
10εἰσέρχεται μὲν ἰχθύων πλωτῷ γένει, ἔνεστι δ’ ἐν χέρσου τετρασκελεῖ γονῇ· νωμᾷ δ’ ἐν οἰωνοῖσι τοὐκείνης πτερόν, ἐν θηρσίν, ἐν βροτοῖσιν, ἐν θεοῖς ἄνω. τίν’ οὐ παλαίους’ ἐς τρὶς ἐκβάλλει θεῶν;
15εἴ μοι θέμις, θέμις δὲ τἀληθῆ λέγειν, Διὸς τυραννεῖ πλευμόνων; ἄνευ δορός, ἄνευ σιδήρου· πάντα τοι συντέμνεται Κύπριδι τὰ θνητῶν καὶ θεῶν βουλεύματα.

4

20a

7

 Ἐκ τῶν Βίωνος Βουκολικῶν (V p. 141 Wil.). Ταὶ Μοῖσαι τὸν ἔρωτα τὸν ἄγριον οὐ φοβέονται, ἐκ θυμῶ 〈δὲ〉 φιλεῦντι καὶ ἐκ ποδὸς αὐτῷ ἕπονται. κἢν μὲν ἄρα ψυχάν τις ἔχων ἀνέραστον ἀείδῃ,
5τῆνον ὑπεκφεύγοντι καὶ οὐκ ἐθέλοντι διδάσκειν· ἢν δὲ νόον τις ἔρωτι δονεύμενος ἁδὺ μελίσδῃ, ἐς τῆνον μάλα πᾶσαι ἐπειγόμεναι προρέοντι. μάρτυς ἐγών, ὅτι μῦθος ὅδ’ ἔπλετο πᾶσιν ἀληθής.
ἢν μὲν γὰρ βροτὸν ἄλλον ἢ ἀθανάτων τινὰ μέλπω,436 in vol. 4
10βαμβαίνει μοι γλῶσσα καὶ ὡς πάρος οὐκέτ’ ἀείδει· ἢν δ’ αὖτ’ ἐς τὸν ἔρωτα καὶ ἐς Λυκίδαν τι μελίσδω, καὶ τόκα μοι χαίροισα διὰ στόματος ῥέει αὐδά.

4

20a

8

 Ζωπύρου (fr. 1 p. 832 N.2) Μηδεὶς ἄπειρος τῶν ἐμῶν εἴη φίλων ἔρωτος, εὐτυχῶν δὲ τὸν θεὸν λάβοι.

4

20a

9

 Ἀριστάρχου (fr. 2 p. 728 N.2). Ἔρωτος ὅστις μὴ πεπείραται βροτῶν, οὐκ οἶδ’ ἀνάγκης θεσμόν· ᾧ πεισθεὶς ἐγὼ οὕτω κρατηθεὶς τάσδ’ ἀπεστάλην ὁδούς.
5οὗτος γὰρ ὁ θεὸς καὶ τὸν ἀσθενῆ σθένειν τίθησι καὶ τὸν ἄπορον εὑρίσκειν πόρον.

4

20a

10

 Ἀναξανδρίδου (fr. 61 K.). Ἔρως σοφιστοῦ γίνεται διδάσκαλος σκαιοῦ πολὺ κρείττων πρὸς τὸν ἀνθρώπων βίον.

4

20a

11

 Εὐριπίδου Αὔγη (fr. 269 N.2). Ἔρωτα δ’ ὅστις μὴ θεὸν κρίνει μέγαν καὶ τῶν ἁπάντων δαιμόνων ὑπέρτατον,
ἢ σκαιός ἐστιν ἢ καλῶν ἄπειρος ὢν437 in vol. 4
5οὐκ οἶδε τὸν μέγιστον ἀνθρώποις θεόν.

4

20a

12

 Ἀντιφάνους (fr. 324 K.). [Εἴ] τίς φησὶ τοὺς ἐρῶντας οὐχὶ νοῦν ἔχειν; ἦ πού τίς ἐστι τοὺς τρόπους ἀβέλτερος. εἰ γὰρ ἀφέλοι τις τοῦ βίου τὰς ἡδονάς,
5καταλείπετ’ οὐδὲν ἕτερον ἢ τεθνηκέναι.

4

20a

13

 Ἀλέξιδος (fr. 289 K.). Οὐκ ἔστι παιδαγωγὸς ἀνθρώποις ἄρα ἔρωτος οὐδεὶς ἄλλος ἐπιμελέστερος.

4

20a

14

 Μενάνδρου Θησαυρῷ (fr. 235 K.). Εἶτ’ οὐ μέγιστός ἐστι τῶν θεῶν Ἔρως καὶ τιμιώτατός γε τῶν πάντων πολύ; οὐδεὶς γὰρ οὕτως ἐστὶ φειδωλὸς σφόδρα
5ἄνθρωπος οὐδ’ οὕτως ἀκριβὴς τοὺς τρόπους, ὃς οὐχὶ τούτῳ μερίδα τῷ θεῷ νέμει τῆς οὐσίας· ὅσοις μὲν οὖν πράως ἔχει, νέοις ἔτ’ οὖσι τοῦτο προστάττει ποεῖν· οἱ δ’ εἰς τὸ γῆρας ἀναβολὰς ποιούμενοι,
10οὗτοι προσαποτίνουσι τοῦ χρόνου τόκους.

4

20a

15

 Μενάνδρου Συναριστώσαις (fr. 449 K.).
Ἔρως δὲ τῶν θεῶν ἰσχὺν ἔχων πλείστην ἐπὶ τούτου δείκνυται· διὰ τοῦτον ἐπιορκοῦσι τοὺς ἄλλους θεούς.		438 in vol. 4

4

20a

16

 Μιμνέρμου (fr. 1 p. l. II4 p. 25 B.). Τίς δὲ βίος, τί δὲ τερπνὸν ἄτερ χρυσῆς Ἀφροδίτης; τεθναίην, ὅτε μοι μηκέτι ταῦτα μέλοι, κρυπταδίη φιλότης καὶ μείλιχα δῶρα καὶ εὐνή·
5 οἶ’ ἥβης ἄνθεα γίγνεται ἁρπαλέα ἀνδράσιν ἠδὲ γυναιξίν· ἐπεὶ δ’ ὀδυνηρὸν ἐπέλθῃ γῆρας, ὅ τ’ αἰσχρὸν ὁμῶς καὶ καλὸν ἄνδρα τιθεῖ, αἰεί μιν φρένας ἀμφὶ κακαὶ τείρουσι μέριμναι, οὐδ’ αὐγὰς προσορῶν τέρπεται ἠελίου,
10ἀλλ’ ἐχθρὸς μὲν παισίν, ἀτίμαστος δὲ γυναιξίν· οὕτως ἀργαλέον γῆρας ἔθηκε θεός.

4

20a

17

Μενάνδρου Ναυκλήρου (fr. 352 K.). Καὶ φύσει πως εὐάγωγόν ἐστι πᾶς ἀνὴρ ἐρῶν.

4

20a

18

Μενάνδρου Θησαυρῷ (fr. 237 K.). Πολλοῖς ὑπέκκαυμ’ ἐστ’ ἔρωτος μουσική.

4

20a

19

Θεοκρίτου (III 20). Ἔστι καὶ ἐν κενεοῖσι φιλήμασιν ἁδέα τέρψις.439 in vol. 4

4

20a

20

Μενάνδρου (fr. 797 K.). Ὀργὴ φιλούντων ὀλίγον ἰσχύει χρόνον.

4

20a

21

 Μενάνδρου Ἥρωι (fr. 209 K.). Δέσποιν’, ἔρωτος οὐδὲν ἰσχύει πλέον· οὐδ’ αὐτὸς ὁ κρατῶν 〈τῶν〉 ἐν οὐρανῷ θεῶν Ζεύς, ἀλλ’ ἐκείνῳ πάντ’ ἀναγκασθεὶς ποεῖ.

4

20a

22

 Εὐριπίδου Ἀνδρομέδας (fr. 138 N.2). Ὅσοι γὰρ εἰς ἔρωτα πίπτουσιν βροτῶν, ἐσθλῶν ὅταν τύχωσι τῶν ἐρωμένων, οὐκ ἔστι ποίας λείπεται τόδ’ ἡδονῆς.

4

20a

23

 Σοφοκλέους Τραχινίαις (441 ss.). Ἔρωτι μέν νυν ὅστις ἀντανίσταται πύκτης ὅπως ἐς χεῖρας, οὐ καλῶς φρονεῖ· οὗτος γὰρ ἄρχει καὶ θεῶν ὅπως θέλει.

4

20a

24

 Τοῦ αὐτοῦ Φαίδρᾳ (fr. 607 Dind.). Ἔρως γὰρ ἄνδρας οὐ μόνους ἐπέρχεται, οὐδ’ αὖ γυναῖκας, ἀλλὰ καὶ θεῶν ἄνω ψυχὰς χαράσσει κἀπὶ πόντον ἔρχεται.440 in vol. 4
5καὶ τόνδ’ ἀπείργειν οὐδ’ ὁ παγκρατὴς σθένει Ζεὺς ἀλλ’ ὑπείκει καὶ θέλων ἐγκλίνεται.

4

20a

25

 Εὐριπίδου Ἱππολύτῳ (fr. 430 N.2). Ἔχω δὲ τόλμης καὶ θράσους διδάσκαλον ἐν τοῖς ἀμηχάνοισιν εὐπορώτατον, Ἔρωτα, πάντων δυσμαχώτατον θεόν.

4

20a

26

 Ἐκ τῶν Βίωνος Βουκολικῶν (VI Wil.). Ἁ μεγάλα μοι Κύπρις ἔθ’ ὑπνώοντι παρέστα νηπίαχον τὸν Ἔρωτα καλᾶς ἐκ χειρὸς ἄγοισα ἐς χθόνα νευστάζοντα, τόσον δέ μοι ἔφρασε μῦθον·
5‘μέλπειν μοι φίλε βοῦτα λαβὼν τὸν Ἔρωτα δίδασκε.‘ ὣς λέγε· χἂ μὲν ἀπῆνθεν, ἐγὼ δ’ ὅσα βουκολίασδον, νήπιος ὡς ἐθέλοντα μαθεῖν τὸν Ἔρωτα δίδασκον, ὡς εὗρεν πλαγίαυλον ὁ Πάν, ὡς αὐλὸν Ἀθάνα, ὡς χέλυν Ἑρμάων, κίθαριν ὡς ἁδὺς Ἀπόλλων.
10ταῦτά μιν ἐξεδίδασκον· ὁ δ’ οὐκ ἐμπάζετο μύθων, ἀλλά μοι αὐτὸς ἄειδεν ἐρωτύλα, καί με δίδασκε
θνατῶν ἀθανάτων τε πόθους καὶ ματέρος ἔργα. κἠγὼν ἐκλαθόμαν μὲν ὅσων τὸν Ἔρωτα δίδασκον, ὅσσα δ’ Ἔρως. με δίδαξεν ἐρωτύλα πάντα διδάχθην.441 in vol. 4

4

20a

27

 Τοῦ αὐτοῦ (VII Wil.). Ἕσπερε, τᾶς ἐρατᾶς χρύσεον φάος Ἀφρογενῄας, Ἕσπερε κυανέας ἱερὸν φίλε Νυκτὸς ἄγαλμα, τόσσον ἀφαυρότερος μήνας, ὅσον ἔξοχος ἄστρων,
5χαῖρε φίλος, καί μοι ποτὶ ποιμένα κῶμον ἄγοντι ἀντὶ σελαναίας τὺ δίδου φάος, ὥνεκα τήνα σάμερον ἀρχομένα τάχιον δύεν. οὐκ ἐπὶ φωρὰν ἔρχομαι, οὐδ’ ἵνα νυκτὸς ὁδοιπορέοντας ἐνοχλέω· ἀλλ’ ἐράω· καλόν τοι ἐρασσαμένῳ συναρέσθαι.

4

20a

28

 Τοῦ αὐτοῦ (VIII Wil.). Ὄλβιοι 〈οἱ〉 φιλέοντες, ἐπὴν ἴσον ἀντεράωνται. ὄλβιος ἦν Θησεὺς τῶ Πειριθόω παρεόντος, εἰ καὶ ἀμειλίκτοιο κατήλυθεν εἰς Ἀΐδαο.
5ὄλβιος ἦν χαλεποῖσιν ἐν ἀξείνοισιν Ὀρέστας,
οὕνεκά οἱ ξυνὰς Πυλάδας αἵρητο κελεύθους. ἦν μάκαρ Αἰακίδας ἑτάρω ζώοντος Ἀχιλλεύς, ὄλβιος ἦν θνάσκων, ὅτι οἱ μόρον αἰνὸν ἄμυνεν.442 in vol. 4

4

20a

29

 Ἐκ τῶν Μόσχου τοῦ Σικελιώτου Βουκολικῶν (II Wil.). Ἤρατο Πὰν Ἀχῶς τᾶς γείτονος, ἤρατο δ’ Ἀχὼ σκιρτατᾶ Σατύρω, Σάτυρος δ’ ἐπεμήνατο Λύδᾳ. ὡς Ἀχὼ τὸν Πᾶνα, τόσον Σάτυρος φλέγεν Ἀχώ,
5καὶ Λύδα Σατυρίσκον· Ἔρως δ’ ἐσμύχετ’ ἀμοιβά. ὅσσον γὰρ τήνων τις ἐμίσεε τὸν φιλέοντα, τόσσον ὁμῶς φιλέων ἠχθαίρετο, πάσχε δ’ ἃ ποίει. ταῦτα λέγω πᾶσιν τὰ διδάγματα τοῖς ἀνεράστοις· στέργετε τοὺς φιλέοντας, ἵν’ ἢν φιλέητε φιλῆσθε.

4

20a

30

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Συμποσίου (p. 183 B). Ὃ δὲ δεινότατον, ὥς γε λέγουσιν οἱ πολλοί, ὅτι καὶ ὀμνύντι μόνῳ ξυγγνώμη παρὰ θεῶν ἐκβάντι τὸν ὅρκον· ἀφροδίσιον γὰρ ὅρκον οὔ φασιν εἶναι. οὕτω καὶ οἱ θεοὶ
5καὶ οἱ ἄνθρωποι πᾶσαν ἐξουσίαν πεποιήκασιν τῷ ἐρῶντι,
ὡς ὁ νόμος φησὶν ὁ ἐνθάδε.443 in vol. 4

4

20a

31

 Χρυσίππου (fr. 720 Arn.). Εἰπόντος τινός ‘οὐκ ἐρασθήσεται ὁ σοφός· μαρτυρεῖ γοῦν Μενέδημος, Ἐπίκουρος, Ἀλεξῖνοσ‘, ‘ταύτῃ‘ ἔφη ‘χρή‐ σομαι ἀποδείξει· εἰ γὰρ Ἀλεξῖνος ὁ ἀνάγωγος καὶ Ἐπί‐
5κουρος ὁ ἀναίσθητος καὶ Μενέδημος 〈ὁ λῆροσ〉 οὔ φασιν, ἐρασθήσεται ἄρα.‘

4

20a

32

 Ἀριστοτέλους. Ἀριστοτέλης ὁ Κυρηναῖος φιλόσοφος ἐρωτηθεὶς ὑπό τινος εἰ ὁ ἔρως ἕνεκα τῆς συνουσίας γίγνεται ‘οὔτ’‘ ἔφη ‘διὰ τοῦτο οὔτ’ ἄνευ τούτου.‘

4

20a

33

Δημοκρίτου (fr. 271 Diels2). Ἐρωτικὴν μέμψιν ἡ ἀγαπωμένη λύει.

4

20a

34

Πλουτάρχου ἐκ τοῦ Περὶ ἔρωτος (vol. VII p. 130 Bern.).
Τῶν Μενάνδρου δραμάτων ὁμαλῶς ἁπάντων ἓν συν‐ εκτικόν ἐστιν, ὁ ἔρως, οἷον πνεῦμα κοινὸν διαπεφυκώς. ὄντ’ οὖν μάλιστα θιασώτην τοῦ θεοῦ καὶ ὀργιαστὴν τὸν444 in vol. 4
5ἄνδρα συμπεριλαμβάνωμεν εἰς τὴν ζήτησιν, ἐπεὶ καὶ λελά‐ ληκε περὶ τοῦ πάθους φιλοσοφώτερον. ἄξιον γὰρ εἶναι θαύματος φήσας τὸ περὶ τοὺς ἐρῶντας, ὥσπερ ἔστιν, ἅμα λαλεῖ· εἶτα ἀπορεῖ καὶ ζητεῖ πρὸς ἑαυτόν·
τίνι δεδούλωνταί ποτε;
10ὄψει; φλύαρος· τῆς γὰρ αὐτῆς πάντες ἂν ἤρων· κρίσιν γὰρ τὸ βλέπειν ἴσην ἔχει. ἀλλ’ ἡδονή τις τοὺς ἐρῶντας ἐπάγεται συνουσίας; πῶς οὖν ἕτερος ταύτην ἔχων οὐδὲν πέπονθεν ἀλλ’ ἀπῆλθε καταγελῶν,
15
ἕτερος 〈δ’〉 ἀπόλωλε; καιρός ἐστιν 〈ἡ〉 νόσος
ψυχῆς· ὁ πληγεὶς δ’ εἴσω δὴ τιτρώσκεται. ταῦτα τίν’ ἐστὶ σκεψώμεθα· καὶ γὰρ ἔχει τι κρουστι‐ κὸν καὶ κινητικὸν αἴτιον, 〈εἰ μήτε τὴν ὄψιν〉 μήτε τὴν
συνουσίαν αἰτίαν εἶναι πιθανόν ἐστιν· ἀρχαὶ γὰρ αὗταί445 in vol. 4
20τινες ἴσως, ἡ δὲ ἰσχὺς καὶ ῥίζωσις τοῦ πάθους ἐν ἑτέροις. ἡ δ’ ἀπόδειξις ἐλαφρὰ καὶ οὐδ’ ἀληθής· οὐ γὰρ ἔχει κρίσιν 〈ἴσην〉 τὸ βλέπειν, ὥσπερ οὐδὲ τὸ γεύεσθαι. καὶ γὰρ ὄψις ὄψεως. καὶ ἀκοῆς ἀκοὴ φύσει τε μᾶλλον διήρθρωται καὶ τέχνῃ συγγεγύμνασται πρὸς τὴν τοῦ καλοῦ διάγνωσιν,
25ἐν μὲν ἁρμονίαις καὶ μέλεσιν αἱ τῶν μουσικῶν, ἐν δὲ μορ‐ φαῖς καὶ ἰδέαις αἱ τῶν ζῳγράφων· ὥσπερ εἰπεῖν ποτε Νικόμαχον λέγουσι πρὸς ἄνθρωπον ἰδιώτην φήσαντα μὴ καλὴν αὐτῷ φανῆναι τὴν Ζεύξιδος Ἑλένην· ‘λάβε γάρ‘ ἔφη ‘τοὺς ἐμοὺς ὀφθαλμούς, καὶ θεός σοι φανήσεται‘.
30πολὺ δὲ καὶ μυρεψοὶ περὶ τὰ ὀσφραντὰ καὶ νὴ Δία ὀψοποιοὶ περὶ τὰ γευστὰ διατριβῇ καὶ συνηθείᾳ δια‐ φέρουσαν ἡμῶν κρίσιν ἔχουσι. πάλιν δὲ τὸ συνουσίᾳ τὸν ἔρωτα μὴ κρατεῖσθαι, διὰ τὸ τῇ αὐτῇ συγγενόμενον ἄλλον ἀπαλλαγῆναι καὶ καταφρονῆσαι ....., τοιοῦτόν ἐστιν,
35οἷον εἰ λέγοι τις μηδὲ χυμῶν ἡδονῇ δεδουλῶσθαι Φιλό‐ ξενον τὸν ὀψοφάγον, ὅτι τῶν αὐτῶν Ἀντισθένης γευσά‐ μενος οὐδὲν ἔπαθε τοιοῦτον· μηδὲ ὑπὸ οἴνου μεθύειν Ἀλκιβιάδην, ὅτι Σωκράτης πίνων τὸν ἴσον οἶνον ἔνηφεν. ἀλλὰ ταῦτα μὲν ἐάσωμεν, τὰ δ’ ἐφεξῆς, ἐν οἷς ἤδη τὴν
40αὑτοῦ δόξαν ἀποφαίνεται, σκοπῶμεν.
καιρός ἐστιν ἡ νόσος
ψυχῆς. εὖ καὶ ὀρθῶς. δεῖ γὰρ ἅμα τοῦ πάσχοντος εἰς ταὐτὸ
καὶ τοῦ ποιοῦντος ἀπάντησιν γενέσθαι, πρὸς ἄλληλά πως446 in vol. 4
45ἐχόντων· ὡς ἄκυρον εἰς τὴν τοῦ τέλους ἀπεργασίαν ἡ δραστικὴ δύναμις, ἂν μὴ παθητικὴ διάθεσις ᾖ. τοῦτο δὲ εὐστοχίας ἐστὶ καιροῦ τῷ παθεῖν ἑτοίμῳ συνάπτοντος ἐν ἀκμῇ τὸ ποιεῖν πεφυκός.

4

20a

35

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Συμποσίου (p. 189 D—192 D). Ἡ γὰρ πάλαι ἡμῶν φύσις οὐχ αὑτὴ ἦν ἥπερ νῦν, ἀλλὰ ἀλλοία. πρῶτον μὲν γὰρ τρία ἦν γένη τὰ τῶν ἀνθρώπων, οὐχ ὥσπερ νῦν δύο, ἄρρεν καὶ θῆλυ, ἀλλὰ
5καὶ τρίτον προσῆν κοινὸν 〈ὂν〉 ἀμφοτέρων τούτων, οὗ νῦν ὄνομα λοιπόν, αὐτὸ δὲ ἠφάνισται· ἀνδρόγυνον γὰρ τότε μὲν ἦν καὶ εἶδος καὶ ὄνομα ἐξ ἀμφοτέρων κοινὸν τοῦ τε ἄρρενος καὶ θήλεος, νῦν δὲ οὐκ ἔστιν ἀλλ’ ἢ ἐν ὀνείδει ὄνομα κείμενον. ἔπειτα ὅλον ἦν ἑκάστου τοῦ
10ἀνθρώπου τὸ εἶδος στρογγύλον, νῶτόν τε καὶ πλευρὰς κύκλῳ ἔχον, χεῖρας δὲ τέτταρας εἶχε, καὶ σκέλη τὰ ἴσα ταῖς χερσί, καὶ πρόσωπα δύο ἐπὶ αὐχένι κυκλοτερεῖ, ὅμοια πάντη· κεφαλὴν δὲ ἐπ’ ἀμφοτέροις τοῖς προσώποις ἐναντίοις 〈κειμένοισ〉 μίαν, καὶ ὦτα τέτταρα, καὶ αἰδοῖα
15δύο, καὶ τἄλλα πάντα ὡς ἀπὸ τούτων ἄν τις εἰκάσειεν. ἐπορεύετο δὲ καὶ ὀρθὸν ὥσπερ νῦν, ὁποτέρωσε βουληθείη· καὶ ὁπότε ταχὺ ὁρμήσειε θεῖν, ὥσπερ οἱ κυβιστῶντες
καὶ εἰς ὀρθὸν τὰ σκέλη περιφερόμενοι κυβιστῶσι κύκλῳ, τότε ὀκτὼ οὖσι τοῖς μέλεσιν ἀπερειδόμενοι ταχὺ ἐφέροντο447 in vol. 4
20κύκλῳ. ἦν δὲ διὰ ταῦτα τρία τὰ γένη καὶ τοιαῦτα, ὅτι τὸ μὲν ἄρρεν ἦν τοῦ ἡλίου τὴν ἀρχὴν ἔκγονον, τὸ δὲ θῆλυ τῆς γῆς, τὸ δὲ ἀμφοτέρων μετέχον τῆς σελήνης, ὅτι καὶ ἡ σελήνη ἀμφοτέρων μετεῖχεν· περιφερῆ δὲ δὴ ἦν καὶ αὐτὰ καὶ ἡ πορεία αὐτῶν διὰ τὸ τοῖς γονεῦσιν ὅμοια
25εἶναι. ἦν οὖν τὴν ἰσχὺν δεινὰ καὶ τὴν ῥώμην, καὶ τὰ φρονήματα μεγάλα εἶχον, ἐπεχείρησαν δὲ τοῖς θεοῖς, καὶ ὃ λέγει Ὅμηρος περὶ Ἐφιάλτου τε καὶ Ὤτου, περὶ ἐκεί‐ νων λέγεται, τὸ εἰς τὸν οὐρανὸν ἀνάβασιν ἐπιχειρεῖν ποιεῖν, ὡς ἐπιθησομένων τοῖς θεοῖς. ὁ οὖν Ζεὺς καὶ οἱ ἄλλοι
30θεοὶ ἐβουλεύοντο ὅ τι χρὴ αὐτοὺς ποιῆσαι, καὶ ἠπόρουν· οὔτε γὰρ ὅπως ἀποκτείναιεν εἶχον καὶ ὥσπερ τοὺς γίγαντας κεραυνώσαντες τὸ γένος ἀφανίσαιεν· αἱ τιμαὶ γὰρ αὐτοῖς καὶ τὰ ἱερὰ τὰ παρὰ τῶν ἀνθρώπων ἠφανίζετο· οὔτε ὅπως ἐῷεν ἀσελγαίνειν. μόλις δὲ ὁ Ζεὺς ἐννοήσας λέγει ὅτι
35‘Δοκῶ μοι‘ 〈ἔφη〉 ‘ἔχειν μηχανήν, ὡς ἂν εἶέν τε ἅνθρωποι καὶ παύσαιντο τῆς ἀκολασίας ἀσθενέστεροι γενόμενοι. νῦν μὲν γὰρ αὐτούς, ἔφη, διατεμῶ δίχα ἕκαστον, καὶ ἅμα μὲν ἀσθενέστεροι ἔσονται, ἅμα δὲ χρησιμώτεροι ἡμῖν διὰ τὸ πλείους τὸν ἀριθμὸν γεγονέναι· καὶ βαδιοῦνται ὀρθοὶ
40ἐπὶ δυοῖν σκελοῖν. ἐὰν δὲ ἔτι δοκῶσιν ἀσελγαίνειν καὶ μὴ θέλωσιν ἡσυχίαν ἄγειν, πάλιν αὖ, ἔφη, τεμῶ δίχα,
ὥστε ἐφ’ ἑνὸς πορεύσονται σκέλους ἀσκωλίζοντεσ‘. ταῦτα εἰπὼν ἔτεμνε τοὺς ἀνθρώπους δίχα, ὥσπερ οἱ τὰ ὠὰ τέμνοντες καὶ μέλλοντες ταριχεύειν, ἢ ὥσπερ οἱ τὰ ὠὰ448 in vol. 4
45ταῖς θριξίν· ὅντινα δὲ τέμοι, τὸν Ἀπόλλω ἐκέλευεν τό τε πρόσωπον μεταστρέφειν καὶ τὸ τοῦ αὐχένος ἥμισυ πρὸς τὴν τομήν, ἵνα θεώμενος τὴν αὑτοῦ τμῆσιν κοσμιώ‐ τερος εἴη ὁ ἄνθρωπος, καὶ τἄλλα ἰᾶσθαι ἐκέλευεν. ὁ δὲ τό τε πρόσωπον μετέστρεφε, καὶ ξυνέλκων πανταχόθεν τὸ

4

20a

35

(50)

δέρμα ἐπὶ τὴν γαστέρα νῦν καλουμένην, ὥσπερ τὰ σύ‐ σπαστα βαλλάντια, ἓν στόμα ποιῶν ἀπέδει κατὰ μέσην τὴν γαστέρα, ὃ δὴ τὸν ὀμφαλὸν καλοῦσιν. καὶ τὰς μὲν ἄλλας ῥυτίδας 〈τὰσ〉 πολλὰς ἐξελέαινε καὶ τὰ στήθη διήρθρου, ἔχων τι τοιοῦτον ὄργανον οἷον οἱ σκυτοτόμοι
55περὶ τὸν καλάποδα λεαίνοντες τὰς τῶν σκυτῶν ῥυτίδας· ὀλίγας δὲ κατέλιπε τὰς περὶ αὐτὴν τὴν γαστέρα καὶ τὸν ὀμφαλόν, μνημεῖον εἶναι τοῦ παλαιοῦ πάθους. ἐπειδὴ οὖν ἡ φύσις δίχα ἐτμήθη, ποθοῦν ἕκαστον τὸ ἥμισυ τὸ αὑτοῦ ξυνῄει, καὶ περιβάλλοντες τὰς χεῖρας καὶ συμπλε‐
60κόμενοι ἀλλήλοις, ἐπιθυμοῦντες ξυμφῦναι, ἀπέθνῃσκον ὑπὸ τοῦ λιμοῦ καὶ τῆς ἄλλης ἀργίας διὰ τὸ μηδὲν ἐθέλειν χωρὶς ἀλλήλων ποιεῖν. καὶ ὁπότε τι ἀποθάνοι τῶν ἡμίσεων, τὸ δὲ λειφθείη, τὸ λειφθὲν ἄλλο ἐζήτει καὶ
συνεπέπλεκτο, εἴτε γυναικὸς τῆς ὅλης ἐντύχοι ἡμίσει, ὃ449 in vol. 4
65δὴ νῦν γυναῖκα καλοῦμεν. εἴτε ἀνδρός· 〈καὶ〉 οὕτως ἀπώλ‐ λυντο. ἐλεήσας δὲ ὁ Ζεὺς ἄλλην μηχανὴν πορίζεται, καὶ μετατίθησιν αὐτῶν τὰ αἰδοῖα εἰς τὸ πρόσθεν· τέως γὰρ καὶ ταῦτα ἐκτὸς εἶχον, καὶ ἐγέννων καὶ ἔτικτον οὐκ εἰς ἀλήλλους ἀλλ’ εἰς γῆν, ὥσπερ οἱ τέττιγες. μετέθηκέ τε
70οὖν οὕτως αὐτῶν εἰς τὸ ἔμπροσθεν καὶ διὰ τούτων τὴν γένεσιν ἐν ἀλλήλοις ἐποίησεν, διὰ τοῦ ἄρρενος ἐν τῷ θήλει, τῶνδε ἕνεκα, ἵνα ἐν τῇ συμπλοκῇ ἅμα μὲν εἰ ἀνὴρ γυναικὶ ἐντύχοι, γεννῷεν καὶ γίγνοιτο τὸ γένος, ἅμα δ’ εἰ καὶ ἄρρεν ἄρρενι, πλησμονὴ γοῦν γίγνοιτο τῆς συνουσίας καὶ
75διαπαύοιντο καὶ ἐπὶ τὰ ἔργα τρέποιντο καὶ τοῦ ἄλλου βίου ἐπιμελοῖντο. ἔστι δὴ οὖν ἐκ τόσου ὁ ἔρως ἔμφυτος ἀλλή‐ λων τοῖς ἀνθρώποις καὶ τῆς ἀρχαίας φύσεως συναγωγὸς καὶ ἐπιχειρῶν ποιῆσαι ἓν ἐκ δυοῖν καὶ ἰάσασθαι τὴν φύσιν τὴν ἀνθρωπίνην. ἕκαστος οὖν ἡμῶν ἐστιν ἀνθρώ‐
80που σύμβολον, ἅτε τετμημένος ὥσπερ αἱ ψῆτται, ἐξ ἑνὸς δύο· ζητεῖ δὴ ἀεὶ τὸ αὑτοῦ ἕκαστον σύμβολον. ὅσοι μὲν οὖν τῶν ἀνδρῶν τοῦ κοινοῦ τμῆμά εἰσιν, ὃ δὴ τότε ἀνδρό‐ γυνον ἐκαλεῖτο, φιλογύναικές τέ εἰσιν καὶ οἱ πολλοὶ τῶν μοιχῶν ἐκ τούτου τοῦ γένους γεγόνασιν, καὶ ὅσαι αὖ γυναῖκες
85φίλανδροί τε καὶ μοιχεύτριαι. ὅσαι δὲ τῶν γυναικῶν γυ‐ ναικὸς τμῆμά εἰσιν, οὐ πάνυ αὗται τοῖς ἀνδράσι τὸν νοῦν προσέχουσιν, ἀλλὰ μᾶλλον πρὸς τὰς γυναῖκας τετραμμέναι εἰσίν, καὶ 〈αἱ〉 ἑταιρίστριαι ἐκ τούτου τοῦ γένους γίγνονται. ὅσοι δὲ ἄρρενος τμῆμά εἰσιν, τὰ ἄρρενα διώκουσιν, καὶ450 in vol. 4
90τέως μὲν ἂν παῖδες ὦσιν, ἅτε 〈τεμάχια〉 ὄντα τοῦ ἄρρενος, φιλοῦσι τοὺς ἄνδρας καὶ χαίρουσι ξυγκατακείμενοι καὶ ξυμπλεκόμενοι τοῖς ἀνδράσι, καί εἰσιν οὗτοι βέλτιστοι τῶν παίδων καὶ μειρακίων, ἅτε ἀνδρειότατοι ὄντες φύσει. φασὶ δὲ δή τινες αὐτοὺς ἀναισχύντους εἶναι, ψευδόμενοι·
95οὔτε γὰρ ὑπ’ ἀναισχυντίας τοῦτο δρῶσιν ἀλλ’ ὑπὸ θάρρους καὶ ἀνδρείας καὶ ἀρρενωπίας, τὸ ὅμοιον αὐτοῖς ἀσπαζόμενοι. μέγα δὲ τεκμήριον· καὶ γὰρ τελεωθέντες μόνοι ἀποβαίνου‐ σιν εἰς τὰ πολιτικὰ ἄνδρες οἱ τοιοῦτοι. ἐπειδὰν δὲ ἀνδρω‐ θῶσι, παιδεραστοῦσι καὶ πρὸς γάμους καὶ παιδοποιίας οὐ

4

20a

35

(100)

προσέχουσι τὸν νοῦν φύσει, ἀλλ’ ὑπὸ τοῦ νόμου ἀναγκά‐ ζονται· ἀλλ’ ἐξαρκεῖ αὐτοῖς μετ’ ἀλλήλων καταζῆν ἀγάμοις οὖσι. πάντως μὲν οὖν ὁ τοιοῦτος παιδεραστής τε καὶ φιλεραστὴς γίγνεται, ἀεὶ τὸ ξυγγενὲς ἀσπαζόμενος. ὅταν μὲν οὖν καὶ αὐτῷ ἐκείνῳ ἐντύχῃ τῷ αὑτοῦ ἡμίσει καὶ ὁ
105παιδεραστὴς παὶ ἄλλος πᾶς, τότε καὶ θαυμαστὰ ἐκπλήτ‐ τονται φιλίᾳ τε καὶ οἰκειότητι καὶ ἔρωτι, οὐκ ἐθέλοντες ὡς ἔπος εἰπεῖν χωρίζεσθαι ἀλλήλων οὐδὲ ἐπὶ σμικρὸν χρόνον. καὶ οἱ διατελοῦντες μετ’ ἀλλήλων διὰ βίου οὗτοί εἰσιν, οἳ οὐδ’ ἂν ἔχοιεν εἰπεῖν ὅ τι βούλονται σφίσι παρ’
110ἀλλήλων γίγνεσθαι. οὐδενὶ γὰρ ἂν δόξειε τοῦτ’ εἶναι ἡ τῶν ἀφροδισίων ξυνουσία, ὡς ἄρα τούτου ἕνεκα ἕτερος ἑκατέρῳ χαίρει συνὼν οὕτως ἐπὶ μεγάλης σπουδῆς· ἀλλ’ ἄλλο τι βουλομένη ἡ ψυχὴ ἑκατέρου δήλη ἐστίν, ὃ οὐ δύνα‐ ται εἰπεῖν, ἀλλὸ μαντεύεται ὃ βούλεται, καὶ αἰνίττεται.451 in vol. 4

4

20a

36

 Ἐν ταὐτῷ (p. 195 A—197 E). Φημὶ οὖν ἐγὼ πάντων θεῶν εὐδαιμόνων ὄντων Ἔρωτα, εἰ θέμις καὶ ἀνεμέσητον εἰπεῖν, εὐδαιμονέστατον εἶναι αὐτῶν, κάλλιστον ὄντα καὶ ἄριστον. ἔστι δὲ κάλλιστος
5ὢν τοιόσδε. πρῶτον μὲν νεώτατος θεῶν, ὦ Φαῖδρε. μέγα δὲ τεκμήριον τῷ λόγῳ αὐτὸς παρέχεται, φεύγων φυγῇ τὸ γῆρας, ταχὺ ὂν δῆλον ὅτι· θᾶττον γοῦν τοῦ δέοντος ἡμῖν προσέρχεται. ὁ δὴ πέφυκεν Ἔρως μισεῖν καὶ οὐδ’ ἐντὸς πολλοῦ πλησιάζειν. μετὰ δὲ νέων αἰεὶ ξύνεστί τε καὶ
10ἔστιν· ὁ γὰρ παλαιὸς λόγος εὖ ἔχει, ὡς ὅμοιον ὁμοίῳ ἀεὶ πελάζει. ἐγὼ δὲ Φαίδρῳ πολλὰ ἄλλα ὁμολογῶν τοῦτο οὐχ ὁμολογῶ, ὡς Ἔρως Κρόνου καὶ Ἰαπετοῦ ἀρ‐ χαιότερός ἐστιν, ἀλλὰ φημὶ νεώτατόν τε αὐτὸν εἶναι θεῶν καὶ ἀεὶ νέον, τὰ δὲ παλαιὰ πράγματα περὶ θεούς, ἃ
15Ἡσίοδος καὶ Παρμενίδης λέγουσιν, Ἀνάγκῃ καὶ οὐκ Ἔρωτι γεγονέναι, 〈εἰ ἐκεῖνοι〉 ἀληθῆ λέγουσιν. οὐ γὰρ ἂν ἐκτομαὶ οὐδὲ δεσμοὶ ἀλλήλων ἐγένοντο, καὶ ἄλλα πολλὰ καὶ βίαια, εἰ Ἔρως ἐν αὐτοῖς ἦν, ἀλλὰ φιλία καὶ εἰρήνη, ὥσπερ νῦν,
ἐξ οὗ Ἔρως τῶν θεῶν βασιλεύει. νέος μὲν οὖν ἐστι,452 in vol. 4
20πρὸς δὲ τῷ νέῳ ἁπαλός· ποιητοῦ δέ ἐστιν ἐνδεὴς οἷός περ ἦν ὁ Ὅμηρος πρὸς τὸ ἐπιδεῖξαι θεοῦ ἁπαλότητα. Ὅμηρος γὰρ Ἄτην θεόν τέ φησιν εἶναι καὶ ἁπαλήν· τοὺς γοῦν πόδας αὐτῆς ἁπαλούς φησιν εἶναι λέγων
τῆς μένθ’ ἁπαλοὶ πόδες· οὐ γὰρ ἐπ’ οὔδεος
25
πίλναται, ἀλλ’ ἄρα ἥ γε κατ’ ἀνδρῶν κράατα βαίνει. καλῷ οὖν μοι δοκεῖ τεκμηρίῳ τὴν ἁπαλότητα ἀποφαί‐ νειν, ὅτι οὐκ ἐπὶ σκληροῦ βαίνει, ἀλλ’ ἐπὶ μαλθακοῦ. τῷ αὐτῷ δὴ καὶ ἡμεῖς χρησώμεθα τεκμηρίῳ περὶ Ἔρωτος ὅτι ἁπαλός. οὐ γὰρ ἐπὶ γῆς βαίνει οὐδ’ ἐπὶ κρανίων,
30ἅ ἐστιν οὐ πάνυ μαλακά, ἀλλ’ ἐν τοῖς μαλακωτάτοις τῶν ὄντων βαίνει καὶ οἰκεῖ. ἐν γὰρ ἤθεσι καὶ ψυχαῖς θεῶν καὶ ἀνθρώπων τὴν οἴκησιν ἵδρυται, καὶ οὐκ αὖ ἐν πά‐ σαις ἑξῆς ταῖς ψυχαῖς, ἀλλὰ ᾗτινι ἂν σκληρὸν ἦθος ἐχούσῃ ἐντύχῃ, ἀπέρχεται, ᾗ δ’ ἂν μαλακόν, οἰκίζεται.
35ἁπτόμενον οὖν ἀεὶ καὶ ποσὶ καὶ πάντῃ ἐν μαλακωτάτοις τῶν μαλακωτάτων, 〈ἁπαλώτατον〉 ἀνάγκη εἶναι. νεώτατος μὲν δή ἐστι καὶ ἁπαλώτατος, πρὸς δὲ τούτοις ὑγρὸς τὸ εἶδος. οὐ γὰρ ἂν οἷός τε ἦν πάντῃ περιπτύσσεσθαι οὐδὲ διὰ πάσης ψυχῆς καὶ εἰσιὼν τὸ πρῶτον λανθάνειν
40καὶ ἐξιών, εἰ σκληρὸς ἦν. συμμέτρου δὲ καὶ ὑγρᾶς οὐσίας μέγα τεκμήριον ἡ εὐσχημοσύνη, ὃ δὴ διαφερόντως ἐκ
πάντων ὁμολογουμένως Ἔρως ἔχει· ἀσχημοσύνῃ γὰρ καὶ Ἔρωτι πρὸς ἀλλήλους ἀεὶ πόλεμος. χρόας δὲ κάλλος κατ’ ἄνθη δίαιτα τοῦ θεοῦ σημαίνει· ἀνανθεῖ γὰρ καὶ453 in vol. 4
45ἀπηνθηκότι καὶ σώματι καὶ ψυχῇ καὶ ἄλλῳ ὁτῳοῦν οὐκ ἐνίζει Ἔρως, οὗ δ’ ἂν εὐώδης τε καὶ εὐανθὴς τόπος ᾖ, ἐνταῦθα δὲ καὶ ἵζει καὶ μένει. Περὶ μὲν οὖν κάλλους τοῦ θεοῦ καὶ ταῦτα ἱκανὰ καὶ ἔτι πολλὰ λείπεται, περὶ δὲ ἀρετῆς Ἔρωτος μετὰ ταῦτα

4

20a

36

(50)

λεκτέον, τὸ μὲν μέγιστον ὅτι Ἔρως οὔτε ἀδικεῖ οὔτε ἀδι‐ κεῖται οὔτε ὑπὸ θεοῦ οὔτε θεόν, οὔτε ὑπ’ ἀνθρώπου οὔτε ἄνθρωπον. οὐδὲ γὰρ αὐτὸς βίᾳ πάσχει, εἴ τι πάσχει, βία γὰρ Ἔρωτος οὐχ ἅπτεται, οὔτε ποιῶν ποιεῖ· πᾶς γὰρ ἑκὼν Ἔρωτι πάνθ’ ὑπηρετεῖ· ἃ δ’ ἂν ἑκὼν ἑκόντι ὁμολο‐
55γήσῃ, φασὶν ‘οἱ πόλεων βασιλεῖς νόμοι‘ δίκαια εἶναι. πρὸς δὲ τῇ δικαιοσύνῃ σωφροσύνης πλείστης μετέχει. εἶναι γὰρ ὁμολογεῖται σωφροσύνη τὸ κρατεῖν ἡδονῶν καὶ ἐπιθυμιῶν, Ἔρωτος δὲ μηδεμίαν ἡδονὴν κρείττω εἶναι· εἰ δὲ ἥττους, κρατοῖντ’ ἂν ὑπὸ Ἔρωτος, ὁ δὲ κρατοῖ,
60κρατῶν δὲ ἡδονῶν καὶ ἐπιθυμιῶν ὁ Ἔρως διαφερόντως ἂν σωφρονοίη. καὶ μὴν εἴς γε ἀνδρείαν Ἔρωτι ‘οὐδὲ
Ἄρης ἀνθίσταται.‘ οὐ γὰρ ἔχει Ἔρωτα Ἄρης, ἀλλὰ Ἔρως Ἄρη, Ἀφροδίτης, ὡς λόγος· κρείττων δὲ ὁ ἔχων τοῦ ἐχομένου· τοῦ δὲ ἀνδρειοτάτου τῶν ἄλλων κρατῶν πάντων454 in vol. 4
65ἂν ἀνδρειότατος εἴη. περὶ μὲν οὖν δικαιοσύνης καὶ σωφροσύνης καὶ ἀνδρείας τοῦ θεοῦ εἴρηται, περὶ δὲ σοφίας λείπεται· ὅσον οὖν δυνατόν, πειρατέον μὴ ἐλ‐ λείπειν. καὶ πρῶτον μέν, ἵν’ αὖ καὶ ἐγὼ τὴν ἡμετέραν τέχνην τιμήσω ὥσπερ Ἐρυξίμαχος τὴν αὑτοῦ, ποιητὴς
70ὁ θεὸς σοφὸς οὕτως ὥστε καὶ ἄλλον ποιῆσαι· πᾶς γοῦν ποιητὴς γίγνεται,
κἂν ἄμουσος ᾖ τὸ πρίν, οὗ ἂν Ἔρως ἅψηται. ᾧ δὴ πρέπει ἡμᾶς μαρτυρίῳ χρή‐ σασθαι, ὅτι ποιητὴς ὁ Ἔρως ἀγαθὸς ἐν κεφαλαίῳ πᾶσαν
75ποίησιν τὴν κατὰ μουσικήν· ὃ γάρ τις ἢ μὴ ἔχει ἢ μὴ οἶδεν, οὔτ’ ἂν ἑτέρῳ δοίη οὔτε ἂν ἄλλον διδάξειεν. καὶ μὴν τήν γε τῶν ζῴων ποίησιν πάντων τίς ἐναντιώσεται μὴ οὐχὶ Ἔρωτος εἶναι σοφίαν, ᾗ γίγνεταί 〈τε〉 καὶ φύεται πάντα τὰ ζῷα; ἀλλὰ τὴν τῶν τεχνῶν δημιουργίαν οὐκ
80ἴσμεν, ὅτι οὗ μὲν ἂν ὁ θεὸς οὗτος διδάσκαλος γένηται, ἐλλόγιμος καὶ φανὸς ἀπέβη, οὗ δ’ ἂν Ἔρως μὴ ἐφάψηται, σκοτεινός; τοξικήν γε μὴν καὶ ἰατρικὴν καὶ μαντικὴν Ἀπόλ‐ λων ἀνεῦρεν ἐπιθυμίας καὶ ἔρωτος ἡγεμονεύσαντος, ὥστε καὶ οὗτος Ἔρωτος ἂν εἴη μαθητής, καὶ Μοῦσαι μουσικῆς
85καὶ Ἥφαιστος χαλκείας καὶ Ἀθηνᾶ ἱστουργίας καὶ ‘Ζεὺς
κυβερνᾶν θεῶν τε καὶ ἀνθρώπων‘. ὅθεν δὴ καὶ κατε‐ σκευάσθη τῶν θεῶν τὰ πράγματα Ἔρωτος ἐγγενομένου, δῆλον ὅτι κάλλους· αἴσχει γὰρ οὐκ ἔπεστιν Ἔρως· πρὸ τοῦ δέ, ὥσπερ ἐν ἀρχῇ εἶπον, πολλὰ καὶ δεινὰ θεοῖς455 in vol. 4
90ἐγίγνετο, ὡς λέγεται, διὰ τὴν τῆς Ἀνάγκης βασιλείαν· ἐπειδὴ δ’ ὁ θεὸς οὗτος ἔφυ, ἐκ τοῦ ἐρᾶν τῶν καλῶν πάντα τὰ ἀγαθὰ γέγονεν καὶ θεοῖς καὶ ἀνθρώποις. Οὕ‐ τως ἐμοὶ δοκεῖ, ὦ Φαῖδρε, Ἔρως πρῶτον αὐτὸς ὢν κάλ‐ λιστος καὶ ἄριστος μετὰ τοῦτο τοῖς ἄλλοις ἄλλων τοιού‐
95των αἴτιος εἶναι. ἐπέρχεται δέ μοί τι καὶ ἔμμετρον εἰ‐ πεῖν, ὅτι οὗτός ἐστιν ὁ ποιῶν
εἰρήνην μὲν ἐν ἀνθρώποις, πελάγει δὲ γαλήνην
νηνεμίαν τ’ ἀνέμων, κοίτην τε ὕπνον τ’ ἐνὶ κήδει. οὗτος γὰρ ἡμᾶς ἀλλοτριότητος μὲν κενοῖ, οἰκειότητος δὲ

4

20a

36

(100)

πληροῖ, τὰς τοιάσδε ξυνόδους μετ’ ἀλλήλων πάσας τιθεὶς ξυνιέναι, ἐν ἑορταῖς, ἐν χοροῖς, ἐν εὐθυμίαις γιγνόμενος ἡγεμών· πρᾳότητα μὲν πορίζων, ἀγριότητα δὲ ἐξορίζων· φιλόδωρος εὐμενείας, ἄδωρος δυσμενείας· ἵλεως ἀγαθοῖς,
θεατὸς σοφοῖς, ἀγαστὸς θεοῖς· ζηλωτὸς ἀμοίροις, κτητὸς456 in vol. 4
105εὐμοίροις· τρυφῆς, ἁβρότητος, χλιδῆς, χαρίτων, ἱμέρου, πόθου πατήρ· ἐπιμελὴς ἀγαθῶν, ἀμελὴς κακῶν· ἐν πόνῳ, ἐν φόβῳ, ἐν πόθῳ, ἐν λόγῳ κυβερνήτης, ἐπιβάτης, πα‐ ραστάτης τε καὶ σωτὴρ ἄριστος, ξυμπάντων τε θεῶν καὶ ἀνθρώπων κόσμος, ἡγεμὼν κάλλιστος καὶ ἄριστος, ᾧ χρὴ
110ἕπεσθαι πάντ’ ἄνδρα ἐφυμνοῦντα καλῆς ᾠδῆς μετέχοντα,
ἣν ᾄδει θέλγων πάντων θεῶν τε καὶ ἀνθρώπων νόημα.457 in vol. 4

4

20b

t

ΨΟΓΟΣ ΑΦΡΟΔΙΤΗΣ ΚΑΙ ΟΤΙ ΦΑΥΛΟΣ Ο ΕΡΩΣ ΚΑΙ ΠΟΣΩΝ ΕΙΗ ΚΑΚΩΝ ΓΕΓΟΝΩΣ ΑΙΤΙΟΣ.

4

20b

37

 Δικαιογένους (fr. 1 p. 775 N.2). Ὅταν δ’ ἔρωτος ἐνδεθῶμεν ἄρκυσιν, θᾶσσον θυραίοις τὴν χάριν ποιούμεθα, ἢ τοῖς ἀνάγκης ἐν γένει πεφυκόσιν.

4

20b

38

Εὐριπίδου Ἀντιγόνη (fr. 161 N.2). Ἤρων· τὸ μαίνεσθαι δ’ ἄρ’ ἦν ἔρως βροτοῖς.

4

20b

39

 Μενάνδρου Ἀφροδισίων (fr. 85 K.). Ἀλλ’ ὅταν ἐρῶντα νοῦν ἔχειν τις ἀξιοῖ, παρὰ τίνι τἀνόητον οὗτος ὄψεται;

4

20b

40

Εὐριπίδου Δανάη (fr. 322 N.2).
Ἔρως γὰρ ἀργὸν κἀπὶ τοῖς ἀργοῖς ἔφυ. φιλεῖ κάτοπτρα καὶ κόμης ξανθίσματα, φεύγει δὲ μόχθους· ἓν δέ μοι τεκμήριον,458 in vol. 4
5οὐδεὶς προσαιτῶν βίοτον ἠράσθη βροτῶν, ἐν τοῖς δ’ ἔχουσιν † ἡβητὴς πέφυχ’ ὅδε.

4

20b

41

Μενάνδρου (fr. 798 K.). Μόνος ἔστ’ ἀπαρηγόρητον ἀνθρώποις ἔρως.

4

20b

42

 Εὐριπίδου (fr. 136 N.2). Σὺ δ’ ὦ κάκιστε [πάντων] θεῶν τε κἀνθρώπων 〈Ἔρως,〉 ἢ μὴ δίδασκε τὰ καλὰ φαίνεσθαι καλά, ἢ τοῖς ἐρῶσιν εὐμενὴς παρίστασο.

4

20b

43

Ἀρχιλόχου (fr. 103 B.). Τοῖος γὰρ φιλότητος ἔρως ὑπὸ καρδίην ἐλυσθεὶς πολλὴν κατ’ ἀχλὺν ὀμμάτων ἔχευεν, κλέψας ἐκ στηθέων ἁπαλὰς φρένας.

4

20b

44

Εὐριπίδου Ἀνδρομέδας (fr. 1054 N.2).
Ἔρωτα δεινὸν ἔχομεν· ἐκ δὲ τῶν λόγων ἑλοῦ τὰ βέλτισθ’· ὡς ἄπιστόν ἐστ’ ἔρως, κἀν τῷ κακίστῳ τῶν φρενῶν οἰκεῖν φιλεῖ.459 in vol. 4

4

20b

45

 Ἀρχιλόχου (fr. 84 B.). Δύστηνος ἔγκειμαι πόθῳ ἄψυχος, χαλεπῇσι θεῶν ὀδύνῃσιν ἕκητι πεπαρμένος δι’ ὀστέων.

4

20b

46

 Σοφοκλῆς ἐν Ἀχιλλέως Ἐρασταῖς (fr. 153 N.2). Τὸ γὰρ νόσημα τοῦτ’ ἐφίμερον κακόν· ἔχοιμ’ ἂν αὐτὸ μὴ κακῶς ἀπεικάσαι. ὅταν πάγου φανέντος αἰθρίου χεροῖν
5κρύσταλλον ἁρπάσωσι παῖδες εὐπαγῆ, τὰ πρῶτ’ ἔχουσιν ἡδονὰς ποταινίους· τέλος δ’ ὁ χυμὸς οὔθ’ ὅπως ἀφῇ θέλει οὔτ’ ἐν χεροῖν τὸ πῆγμα σύμφορον μένειν.
οὕτω δὲ τοὺς ἐρῶντας αὑτὸς ἵμερος460 in vol. 4
10δρᾶν καὶ τὸ μὴ δρᾶν πολλάκις προσίεται.

4

20b

47

 Φανοκλέους (Anth. lyr.2 ed. Bergk p. 165). Ἢ ὡς Οἰάγροιο πάις Θρηίκιος Ὀρφεὺς ἐκ θυμοῦ Κάλαϊν στέρξε Βορηϊάδην. πολλάκι δὲ σκιεροῖσιν ἐν ἄλσεσιν ἕζετ’ ἀείδων
5 ὃν πόθον, οὐδ’ ἦν οἱ θυμὸς ἐν ἡσυχίῃ, ἀλλ’ αἰεί μιν ἄγρυπνοι ὑπὸ ψυχῇ μελεδῶναι ἔτρυχον, θαλερὸν δερκομένου Κάλαϊν. τὸν μὲν Βιστονίδες κακομήχανοι ἀμφιχυθεῖσαι ἔκτανον εὐήκη φάσγανα θηξάμεναι,
10οὕνεκα πρῶτος ἔδειξεν ἐνὶ Θρῄκεσσιν ἔρωτας ἄρρενας, οὐδὲ πόθους ᾔνεσε θηλυτέρων. τοῦ δ’ ἀπὸ μὲν κεφαλὴν χαλκῷ τάμον, αὐτίκα δ’ αὐτὴν εἰς ἅλα Θρηϊκίην ῥῖψαν ὁμοῦ χέλυϊ ἥλῳ καρτύνασαι, ἵν’ ἐμφορέοιντο θαλάσσῃ
15 ἄμφω ἅμα, γλαυκοῖς τεγγόμεναι ῥοθίοις. τὰς δ’ ἱερῇ Λέσβῳ πολιὴ ἐπέκελσε θάλασσα· ἠχὴ δ’ ὣς λιγυρῆς πόντον ἐπέσχε λύρης, νήσους τ’ αἰγιαλούς θ’ ἁλιμυρέας, ἔνθα λίγειαν ἀνέρες Ὀρφείην ἐκτέρισαν κεφαλήν.
20ἐν δὲ χέλυν τύμβῳ λιγυρὴν θέσαν, ἢ καὶ ἀναύδους πέτρας καὶ Φόρκου στυγνὸν ἔπειθεν ὕδωρ.
ἐκ κείνου μολπαί τε καὶ ἱμερτὴ κιθαριστὺς νῆσον ἔχει, πασέων δ’ ἐστὶν ἀοιδοτάτη. Θρῇκες δ’ ὡς ἐδάησαν ἀρήϊοι ἔργα γυναικῶν461 in vol. 4
25 ἄγρια, καὶ πάντας δεινὸν ἐσῆλθεν ἄχος, ἃς ἀλόχους ἔστιζον, ἵν’ ἐν χροῒ σήματ’ ἔχουσαι κυάνεα στυγεροῦ μὴ λελάθοιντο φόνου. ποινὰς δ’ Ὀρφῆϊ κταμένῳ στίζουσι γυναῖκας εἰς ἔτι νῦν κείνης εἵνεκεν ἀμπλακίης.

4

20b

48

 Εὐριπίδου Δίκτυϊ (fr. 340 N.2). Κύπρις γὰρ οὐδὲ νουθετουμένη χαλᾷ, ἤν τ’ αὖ βιάζῃ, μᾶλλον ἐντείνειν φιλεῖ, κἄπειτα τίκτει πόλεμον· εἰς δ’ ἀνάστασιν
5δόμων περαίνει πολλάκις τὰ τοιάδε.

4

20b

49

 Θεοκρίτου (I 100 s. Wil.). Τὰν δ’ ἄρα χὡ Δάφνις ποταμείβετο· Κύπρι βαρεῖα, Κύπρι νεμεσσατά, Κύπρι θνατοῖσιν ἀπεχθής.

4

20b

50

 Εὐριπίδου ἐκ Μελεάγρου (fr. 524 N.2). Ἡ γὰρ Κύπρις πέφυκε τῷ σκότῳ φίλη· τὸ φῶς δ’ ἀνάγκην προστίθησι σωφρονεῖν.

4

20b

51

Μενάνδρου Ἀνδρίᾳ (fr. 48 K.).
Τὸ δ’ ἐρᾶν ἐπισκοτεῖ
ἅπασιν, ὡς ἔοικε, καὶ τοῖς εὖ λόγῳ καὶ τοῖς κακῶς ἔχουσιν.462 in vol. 4

4

20b

52

 Κλεινίου. Μή τις ἀτιμάτω θνητῶν πολύδακρυν ἔρωτα, μηδὲ πόθον παίδων μηδ’ ἱμερτὴν φιλότητα, τῶν ἰότητι Μύρων κατέβη πολύκλαυτον ἐς ᾅδην.

4

20b

53

 Μενάνδρου Ἀνεψιοί (fr. 59 K.).
Φύσει γὰρ ἔστ’ Ἔρως τοῦ νουθετοῦντος κωφόν· ἅμα δ’ οὐ ῥᾴδιον νεότητα νικᾶν ἐστι καὶ θεὸν λόγῳ.

4

20b

54

 Μενάνδρου Θησαυρῷ (fr. 236 K.). Ὅταν δ’ ἐρῶντος τόλμαν ἀφέλῃς, οἴχεται, εἰς τοὺς ἰαλέμους τε τοῦτον ἔγγραφε.

4

20b

55

 Ἐκ τῶν Μόσχου τοῦ Σικελιώτου Βουκο‐ λικῶν (III p. 139 Wil.). Ἀλφειὸς μετὰ Πεῖσαν ἐπὴν κατὰ πόντον ὁδεύῃ, ἔρχεται εἰς Ἀρέθοισαν ἄγων κοτινηφόρον ὕδωρ,
5ἕδνα φέρων καλὰ φύλλα καὶ ἄνθεα καὶ κόνιν ἱράν; καὶ βαθὺς ἐμβαίνει τοῖς κύμασι, τὰν δὲ θάλασσαν νέρθεν ὑποτροχάει, κοὐ μίγνυται ὕδασιν ὕδωρ, ἁ δ’ οὐκ οἶδε θάλασσα διερχομένου ποταμοῖο, κῶρος δεινοθέτας κακομάχανος αἰνὰ διδάσκων
10καὶ ποταμὸν διὰ φίλτρον Ἔρως ἐδίδαξε κολυμβῆν.463 in vol. 4

4

20b

56

 Τοῦ αὐτοῦ (Buc. gr. app. VIII 7—10, 16—17 Wil.). Χρῶτα μὲν οὐ λευκός, πυρὶ δ’ εἴκελος· ὄμματα δ’ αὐτῷ δριμύλα καὶ φλογόεντα· κακαὶ φρένες, ἁδὺ λάλημα·
5οὐ γὰρ ἴσον νοέει καὶ φθέγγεται· ὡς μέλι φωνά, ἒν δὲ χολὰ νόος ἐστὶν ἀνάμερος, ἠπεροπευτάς. καὶ πτερόεις ὡς ὄρνις ἐφίπταται ἄλλον ἐπ’ ἄλλῳ, ἀνέρας ἠδὲ γυναῖκας, ἐπὶ σπλάγχνοις δὲ κάθηται.

4

20b

57

 Ἐκ τῶν Βίωνος Σμυρναίου Βουκολικῶν (IX p. 142 Wil.). Ἰξευτὰς ἔτι κῶρος ἐν ἄλσεϊ δενδράεντι ὄρνεα θηρεύων, τὸν ὑπόπτερεν εἶδεν Ἔρωτα
5ἑσδόμενον πύξοιο ποτὶ κλάδον· ὡς δὲ νόησε, χαίρων ὥνεκα δὴ μέγα φαίνετο τὤρνεον αὐτῷ, τὼς καλάμως ἅμα πάντας ἐπ’ ἀλλάλοισι συνάπτων τᾷ καὶ τᾷ τὸν Ἔρωτα μετάλμενον ἀμφεδόκευεν. χὡ παῖς ἀσχαλάων, ὅκα οἱ τέλος οὐδὲν ἀπάντη,
10τὼς καλάμως ῥίψας ποτ’ ἀροτρέα πρέσβυν ἵκανεν, ὅς νιν τάνδε τέχναν ἐδιδάξατο, καὶ λέγεν αὐτῷ, καί οἱ δεῖξεν Ἔρωτα καθήμενον. αὐτὰρ ὁ πρέσβυς
μειδιάων κίνησε κάρη καὶ ἀμείβετο παῖδα· φείδεο τᾶς θήρας μηδ’ ἐς τόδε τὤρνεον ἔρχευ.464 in vol. 4
15φεῦγε μακράν· κακόν ἐντι τὸ θηρίον· ὄλβιος ἔσσῃ, εἰσόκε μή νιν ἕλῃς· ἢν δ’ ἀνέρος ἐς μέτρον ἔλθῃς, οὗτος ὁ νῦν φεύγων καὶ ἀπάλμενος αὐτὸς ἀφ’ αὑτῶ ἐλθὼν ἐξαπίνας κεφαλὰν ἔπι σεῖο καθιξεῖ.‘

4

20b

58

 Τοῦ αὐτοῦ (X p. 143 Wil.). Ἅμερε Κυπρογένεια, Διὸς τέκος ἠὲ θαλάσσας, τίπτε τόσον θνατοῖσι καὶ ἀθανάτοισι χαλέπτεις; τυτθὸν ἔφαν· τί νυ τόσσον ἀπήχθεο καὶ τὶν αὐτᾷ,
5ταλίκον ὡς πάντεσσι κακὸν τὸν Ἔρωτα τεκέσθαι, ἄγριον ἄστοργον μορφᾷ νόον οὐδὲν ὅμοιον; ἐς τί δέ νιν πτανὸν καὶ ἑκαβόλον ὤπασας ἦμεν, ὡς μὴ πικρὸν ἐόντα δυναίμεθα τῆνον ἀλύξαι;

4

20b

59

Εὐριπίδου Μηδείας (330). Φεῦ φεῦ· βροτοῖς ἔρωτες ὡς κακὸν μέγα.

4

20b

60

Θεοκρίτου (III 15—18).
Νῦν ἔγνων τὸν Ἔρωτα· βαρὺς θεός· ἦρα λεαίνας μαστὸν ἐθήλαξεν, δρυμῷ τέ νιν ἔτραφε μάτηρ, ὅς με κατασμύχων καὶ 〈ἐσ〉 ὀστέον ἄχρις ἰάπτει.465 in vol. 4

4

20b

61

 Εὐριπίδου Ῥαδάμανθυς (fr. 659 N.2). Ἔρωτες ἡμῖν εἰσι παντοῖοι βίου· ὁ μὲν γὰρ εὐγένειαν ἱμείρει λαβεῖν· τῷ δ’ οὐχὶ τούτου φροντὶς, ἀλλὰ χρημάτων
5πολλῶν κεκλῆσθαι βούλεται πάτωρ δόμοις· ἄλλῳ δ’ ἀρέσκει μηδὲν ὑγιὲς ἐκ φρενῶν λέγοντι πείθειν τοὺς πέλας τόλμῃ κακῇ· οἱ δ’ αἰσχρὰ κέρδη πρόσθε τοῦ καλοῦ βροτῶν ζητοῦσιν, οὕτω βίοτος ἀνθρώπων πλάνη.

4

20b

62

 Ξενοφῶντος ἐν τῷ αʹ Ἀπομνημονευμάτων (c. 3, 11—13). Ὦ τλῆμον, ἔφη ὁ Σωκράτης, καὶ τί ἂν οἴει παθεῖν καλὸν φιλήσας; ἆρα οὐκ ἂν αὐτίκα μάλα δοῦλος μὲν
5εἶναι ἀντ’ ἐλευθέρου, πολλὰ δὲ δαπανᾶν εἰς βλαβερὰς ἡδονάς, πολλὴν δὲ ἀσχολίαν ἔχειν τοῦ ἐπιμεληθῆναί τινος καλοῦ κἀγαθοῦ, σπουδάζειν δ’ ἀναγκασθῆναι, ἐφ’ οἷς οὐδ’ ἂν μαινόμενος σπουδάσειεν; Ὦ Ἡράκλεις, ἔφη ὁ Ξενο‐ φῶν, ὡς δεινήν τινα λέγεις δύναμιν τοῦ φιλήματος εἶναι.
10Καὶ τοῦτο, ἔφη ὁ Σωκράτης, θαυμάζεις; οὐκ οἶσθα ὅτι τὰ φαλάγγια οὐδ’ ἡμιωβελιαῖα τὸ μέγεθος ὄντα προσαψά‐ μενα μόνον τῷ στόματι ταῖς τε ὀδύναις ἐπιτρίβει τοὺς ἀνθρώπους καὶ τοῦ φρονεῖν ἐξίστησι; Ναὶ μὰ Δί’, ἔφη ὁ Ξενοφῶν· ἐνίησι γάρ τι τὰ φαλάγγια κατὰ τὸ δῆγμα.466 in vol. 4
15Ὦ μωρέ, ἔφη ὁ Σωκράτης, τοὺς δὲ καλοὺς οὐκ οἴει φιλοῦν‐ τας ἐνιέναι τι ὃ σὺ οὐχ ὁρᾷς; οὐκ οἶσθα ὅτι τοῦτο τὸ θηρίον, ὃ καλοῦσι καλὸν καὶ ὡραῖον, τοσούτῳ δεινότερόν ἐστι τῶν φαλαγγίων, ὅσῳ ἐκεῖνα μὲν ἁψάμενα, τοῦτο δὲ οὐδ’ ἁπτόμενον, ἐάν τις αὐτὸ θεᾶται, ἐνίησί τι καὶ πάνυ
20πρόσωθεν τοιοῦτον, ὥστε μαίνεσθαι ποιεῖν; ἴσως δὲ καὶ οἱ ἔρωτες τοξόται διὰ τοῦτο καλοῦνται, ὅτι καὶ πόρρω‐ θεν οἱ καλοὶ τιτρώσκουσιν. Ἀλλὰ ξυμβουλεύω σοι, ὦ Ξενοφῶν, ὁπόταν ἴδῃς τινὰ καλόν, φεύγειν προτροπάδην· σοὶ δ’, ὦ Κριτόβουλε, συμβουλεύω ἀπενιαυτίσαι· μόγις
25γὰρ ἂν ἴσως ἐν τοσούτῳ χρόνῳ τὸ δῆγμα ὑγιὲς γένοιτο.

4

20b

63

Φαβωρίνου (fr. 85 p. 137 Marr.). Πάθος τί μοι προσέπεσε τῇ ψυχῇ, καὶ 〈ὅ〉 τι μὲν
ἔστιν οὐκ οἶδα· ἔρωτα δὲ αὐτὸ λέγουσιν εἶναι οἱ μεμυη‐ μένοι. βάσκανε δαῖμον καὶ ἀλόγιστε, ἀσθενεῖ προσελήλυ‐467 in vol. 4
5θας σώματι φέρειν σε μὴ δυναμένῳ· ἐξίσταμαί σοι, δαῖ‐ μον, παραχωρῶ σοι τῆς μάχης· οὐκ εἰμί σου στρατιώτης.

4

20b

64

 Θεοφράστου (fr. CXV Wimm.). Ἔρως δέ ἐστιν ἀλογίστου τινὸς ἐπιθυμίας ὑπερβολὴ ταχεῖαν μὲν ἔχουσα τὴν πρόσοδον, βραδεῖαν δὲ τὴν ἀπό‐ λυσιν.

4

20b

65

 Προδίκου (fr. 7 Diels2). Ἐπιθυμίαν μὲν διπλασιασθεῖσαν ἔρωτα εἶναι, ἔρωτα δὲ διπλασιασθέντα μανίαν γίγνεσθαι.

4

20b

66

 Θεοφράστου (fr. CXIV Wimm.). Θεόφραστος ὁ φιλόσοφος ἐρωτηθεὶς ὑπό τινος τί ἐστιν ἔρως, ‘πάθοσ‘ ἔφη ‘ψυχῆς σχολαζούσησ‘.

4

20b

67

 Ἐκ τῶν Πλουτάρχου Ὅτι οὐ κρίσις ὁ ἔρως (vol. VII p. 132, 15 ss. Bernard.). Οἱ μὲν γὰρ νόσον τὸν ἔρωτα, οἱ δ’ ἐπιθυμίαν, οἱ δὲ μανίαν, οἱ δὲ θεῖόν τι κίνημα τῆς ψυχῆς καὶ δαιμόνιον,
5οἱ δὲ ἄντικρυς θεὸν ἀναγορεύουσιν. ὅθεν ὀρθῶς ἐνίοις ἔδοξε τὸ μὲν ἀρχόμενον ἐπιθυμίαν εἶναι, τὸ δ’ ὑπερβάλλον μανίαν, τὸ δὲ ἀντίστροφον φιλίαν, τὸ δὲ ταπεινότερον
ἀρρωστίαν, τὸ δ’ εὐημεροῦν ἐνθουσιασμόν. διὸ καὶ πυρ‐ φόρον αὐτὸν οἵ τε ποιηταὶ λέγουσιν οἵ τε πλάσται καὶ468 in vol. 4
10γραφεῖς δημιουργοῦσιν, ὅτι καὶ τοῦ πυρὸς τὸ μὲν λαμπρὸν ἥδιστόν ἐστι, τὸ δὲ καυστικὸν ἀλγεινότατον.

4

20b

68

 Ἐν ταὐτῷ (ibid. p. 132, 26 ss.). Ὥσπερ γὰρ τοὺς φίλους ὑγιαίνοντας μέν, ἂν πλημ‐ μελῶσιν, ἐξελέγχειν καὶ νουθετεῖν κράτιστόν ἐστιν, ἐν δὲ ταῖς παρακοπαῖς καὶ τοῖς φρενετισμοῖς εἰώθαμεν μὴ δια‐
5μάχεσθαι μηδὲ ἀντιτείνειν, ἀλλὰ καὶ συμπεριφέρεσθαι καὶ συνεπινεύειν· οὕτω τοὺς δι’ ὀργὴν ἢ πλεονεξίαν ἁμαρ‐ τάνοντας ἀνακόπτειν τῇ παρρησίᾳ δεῖ καὶ κωλύειν, τοῖς δ’ ἐρῶσιν ὥσπερ νοσοῦσι συγγνώμην ἔχειν. διὸ κράτιστον μὲν ἐξ ἀρχῆς τοιούτου πάθους σπέρμα μὴ παραδέχεσθαι
10μηδὲ ἀρχήν· ἂν δὲ ἐγγένηται, ἴθι ἐπὶ ἀποτροπαίων βω‐ μοὺς θεῶν κατὰ τὸν Πλάτωνα, ἴθι ἐπὶ τὰς τῶν σοφῶν ἀνδρῶν συνουσίας, ἐξέλασον αὑτοῦ τὸ θηρίον πρὶν ὄνυχας φῦσαι καὶ ὀδόντας· εἰ δὲ μή, μαχέσῃ τελείῳ κακῷ, τὸ παιδίον τοῦτο καὶ νήπιον ἐναγκαλιζόμενος. τίνες δέ εἰσιν
15οἱ τοῦ ἔρωτος ὄνυχες καὶ ὀδόντες; ὑποψία, ζηλοτυπία. ἀλλὰ ἔχει τι πιθανὸν καὶ ἀνθηρόν. ἀμέλει καὶ 〈ἡ〉 Σφὶγξ εἶχεν ἐπαγωγὸν τὸ ποίκιλμα τοῦ πτεροῦ, καὶ
εἰ μὲν πρὸς αὐγὰς ἡλίου, χρυσωπὸν ἦν
νώτισμα θηρός· εἰ δὲ πρὸς νέφη βάλοι,
20κυανωπὸν ὥς τις Ἶρις ἀντηύγει σέλας.
οὕτω δὴ καὶ ὁ ἔρως ἔχει τι χάριεν καὶ οὐκ ἄμουσον ἀλλὰ αἱμύλον καὶ ἐπιτερπές· ἁρπάζει δὲ καὶ βίους καὶ οἴκους καὶ γάμους καὶ ἡγεμονίας, οὐκ αἰνίγματα προβάλλων ἀλλ’ αὐτὸς αἴνιγμα δυσεύρετον ὢν καὶ δύσλυτον, εἰ βού‐469 in vol. 4
25λοιτό τις προτείνειν, τί μισεῖ καὶ φιλεῖ, τί φεύγει καὶ δι‐ ώκει, τί ἀπειλεῖ καὶ ἱκετεύει, τί ὀργίζεται καὶ ἐλεεῖ, 〈τί〉 βούλεται παύσασθαι καὶ οὐ βούλεται, τί χαίρει τῷ αὐτῷ μάλιστα καὶ ἀνιᾶται, τοῦτο λῦσαι καὶ θεραπεῦσαι. τῆς μὲν γὰρ Σφιγγὸς τὸ αἴνιγμα τὰ πλεῖστ’ 〈ἄπιστ〉α καὶ πε‐
30πλασμένα ἔχει· οὔτε γὰρ τρίπους ὁ γέρων ἀληθῶς, εἴ 〈τι〉 προσείληφε τοῖς ποσὶ βοηθεῖν· οὔτε τετράπους ὁ νήπιος, ἐπεὶ ταῖς χερσὶν ὑπερείδει τὴν τῶν βάσεων ὑγρότητα καὶ ἀσθένειαν. τὰ δὲ τῶν ἐρώντων πάθη ἀληθῆ· στέργουσιν, ἐχθραίνουσι· τὸν αὐτὸν ποθοῦσιν ἀπόντα, τρέμουσι παρ‐
35όντος· κολακεύουσι λοιδοροῦσι, προαποθνῄσκουσι φονεύ‐ ουσιν, εὔχονται μὴ φιλεῖν καὶ παύσασθαι φιλοῦντες οὐ θέλουσι· σωφρονίζουσι καὶ πειρῶσιν, παιδεύουσι καὶ δια‐ φθείρουσιν, ἄρχειν θέλουσι καὶ δουλεύειν ὑπομένουσι. τοῦ‐ το αἴτιον γέγονε μάλιστα τοῦ μανίαν ὑποληφθῆναι τὸ
40πάθος·
ἤρων· τὸ μαίνεσθαι δ’ ἄρ’ ἦν ἔρως βροτοῖς, ἐρωτικὸς ἀνὴρ Εὐριπίδης φησίν.

4

20b

69

 Τοῦ αὐτοῦ Περὶ ἔρωτος (Ibid. p. 134, 19 ss.). Ὁ ἔρως οὔτε τὴν γένεσιν ἐξαίφνης λαμβάνει καὶ ἀθρόαν ὡς ὁ θυμός, οὔτε παρέρχεται ταχέως καίπερ
εἶναι πτηνὸς λεγόμενος· ἀλλ’ ἐξάπτεται μαλακῶς καὶ470 in vol. 4
5σχεδὸν οἷον ἐντήκων ἑαυτόν· ἁψάμενός τε τῆς ψυχῆς παρα‐ μένει πολὺν χρόνον, οὐδ’ ἐν γηρῶσιν ἐνίοις ἀναπαυόμενος ἀλλὰ ἐν πολιαῖς ἀκμάζων ἔτι πρόσφατος καὶ νεαρός. ἂν δὲ καὶ λήξῃ καὶ διαλυθῇ χρόνῳ μαρανθεὶς ἢ λόγῳ τινὶ κατασβεσθείς, οὔπω παντάπασιν ἐξαπήλλακται τῆς ψυχῆς,
10ἀλλ’ ἐναπολείπει πυρίκαυτον ὕλην καὶ σημεῖα θερμὰ καθ‐ άπερ οἱ κεραυνοὶ τυφόμενοι. λύπης μὲν γὰρ οὐδὲν ἀπαλλα‐ γείσης ἴχνος ἐν τῇ ψυχῇ παραμένει συνοικοῦν οὐδ’ ὀργῆς τραχείας πεσούσης, συστέλλεται δὲ καὶ φλεγμονὴ ἐπι‐ θυμίας παρεχούσης τραχὺ κίνημα· τὰ δὲ ἐρωτικὰ δήγματα,
15κἂν ἀποστῇ τὸ θηρίον, οὐκ ἐξανίησι τὸν ἰόν, ἀλλὰ ἐνοι‐ δεῖ τὰ ἐντὸς σπαράγματα, καὶ ἀγνοεῖται τί ἦν, πῶς συν‐ έστη, πόθεν εἰς τὴν ψυχὴν ἐνέπεσεν.

4

20b

70

 Σωστράτου ἐν βʹ Κυνηγετικῶν (cf. Plut. Parall. p. 310 B) Κυάνιππος τῷ γένει Θεσσαλὸς γήμας Λευκώνην τὰ πολλὰ διὰ φιλοκύνηγον ἐνέργειαν ἐν ὕλαις διέτριβεν. ἡ
5δὲ νεόνυμφος ὑπολαμβάνουσα συνήθειαν αὐτὸν ἔχειν μεθ’ ἑτέρας γυναικὸς κατ’ ἴχνος ἠκολούθησε τῷ προειρημένῳ καὶ ἔν τινι κατακρυβεῖσα συνδένδρῳ τὸ μέλλον ἀπεκαρα‐ δόκει. τῶν δὲ πέριξ κλάδων αἰφνιδίως σεισθέντων, οἱ στι‐
βευταὶ κύνες ..... δόξαντες καὶ αὐτὴν ἀλόγου ζῴου δίκην471 in vol. 4
10διεσπάραξαν. τῆς δὲ πράξεως αὐτόπτης γενόμενος Κυάν‐ ιππος ἑαυτὸν ἐπικατέσφαξεν.

4

20b

71

 Ἐκ τῶν Θεοδώρου Μεταμορφώσεων (Plut. Parall. p. 310 F—311 A). Σμύρνα Κινύρου θυγάτηρ εἰς ἐπιθυμίαν ἐμπεσοῦσα τοῦ γεννήσαντος τῇ τροφῷ τὴν ἀνάγκην ἐδήλωσεν· ἡ δὲ
5δόλῳ τὸν δεσπότην ἐνήδρευσεν, εἶπε γὰρ ἐρᾶν τινὰ αὐτοῦ γείτονα παρθένον. ἀσεβῶς οὖν κατ’ ἄγνοιαν ἀναστρε‐ φόμενος καὶ γνοὺς ὕστερον ξιφήρης τὴν ἀσελγεστάτην ἐπεδίωκεν· ἡ δὲ περικατάληπτος γινομένη κατὰ πρόνοιαν Ἀφροδίτης εἰς ὁμώνυμον δένδρον μετεμορφώθη.

4

20b

72

 Σωστράτου ἐν δευτέρῳ Τυρρηνικῶν (Plut. Parall. p. 312 C). Αἴολος τῶν κατὰ Τυρρηνίαν βασιλεὺς τόπων ἔσχεν ἐξ Ἀμφιθέας θυγατέρας ἓξ καὶ τὸν αὐτὸν ἀριθμὸν ἀρρέ‐
5νων παίδων, ὧν ὁ πρεσβύτατος Μακαρεὺς Κανάκης τῆς
ἀδελφῆς ἐρασθεὶς ἐβιάσατο τὴν προειρημένην. Αἴολος δὲ περὶ τούτων μαθὼν τῇ θυγατρὶ ξίφος ἔπεμψεν· ἡ δὲ ὡς νόμον δεξαμένη τὸν σίδηρον αὑτὴν ἀνεῖλε. Μακαρεὺς δὲ τὸν γεννήσαντα προεξιλεωσάμενος ἔδραμεν εἰς τὸν472 in vol. 4
10θάλαμον· εὑρὼν δὲ τὴν ἀγαπωμένην αἱμορραγοῦσαν τῷ αὐτῷ ξίφει τὸν βίον περιέγραψε.

4

20b

73

 Κλειτάρχου ἐν εʹ περὶ Ἀλεξάνδρου (Script. Al. M. p. 76 Muell.). Θεας. βύβλϊος οὗπερ κάλλει τὴν ἀνθρωπίνην διενεγ‐ κόντος φύσιν τὴν ἰδίαν ἐρασθῆναι θυγατέρα Μύρραν
5ὀνόματι ....

4

20b

74

 Ἀριστοκλέους ἐν βʹ Παραδόξων (cf. Plut. Parall. p. 312 E). 〈Ἀριστώνυμοσ〉 Ἐφέσιος τῷ γένει νεανίας τῶν ἐπισή‐ μων, υἱὸς Δημοστράτου, ταῖς δ’ ἀληθείαις Ἄρεως· οὗτος
5τὸ θῆλυ μισῶν γένος νυκτὸς βαθείας εἰς τὸς πατρῴας ἔτρεχεν ἀγέλας καὶ ὄνῳ συνεγένετο θηλείᾳ. ἡ δὲ ἔγκυος γενομένη ἔτεκε κόρην εὐειδεστάτην Ὀνοσκελίαν τοὔνομα,
τὴν προσηγορίαν λαβοῦσαν ἀπὸ τοῦ συμπτώματος.473 in vol. 4

4

20b

75

 Ζωπύρου ἐν γʹ Θησεΐδος (Plut. Parall, p. 314 A). Θησεὺς Αἰγέως καὶ Αἴθρας παῖς, ταῖς δ’ ἀληθείαις Ποσειδῶνος, ἔχων υἱὸν ἐξ Ἱππολύτης Ἀμαζόνος Ἱππό‐
5λυτον, ἐπέγημεν αὐτῷ μητρυιὰν Φαίδραν τὴν Μίνωος θυγατέρα καὶ Πασιφάης. αὕτη τοῦ προγόνου εἰς ἐπι‐ θυμίαν ἐμπεσοῦσα τὴν τροφὸν αὐτῷ περὶ συνόδων ἀπέ‐ στειλεν· ὁ δ’ ὡς κατέλιπε τὰς Ἀθήνας κυνηγίαις προσευ‐ καίρει· τῆς δὲ προαιρέσεως ἡ ἀσελγὴς ἀποτυχοῦσα ψευ‐
10δεῖς κατὰ τοῦ σώφρονος ἐπιστολὰς ἐχάραξε, καὶ διὰ τὴν ὑπερβολὴν τῶν ἐρώτων βρόχῳ τὸν βίον περιέγραψε. Θη‐ σεὺς δὲ ἐκ Θηβῶν ὑποστρέψας καὶ τὰς διαβολὰς ἀνάγ‐ νους ἐκ τῶν τριῶν εὐχῶν ἃς εἶχε παρὰ Ποσειδῶνος μίαν εἰς τὸν υἱὸν ἐδαπάνησεν· ἐαριζομένου δὲ τοῦ Ἱππολύ‐
15του παρὰ τὸν αἰγιαλὸν τῆς θαλάσσης ταῦρος ἐπιφανεὶς ἐπτοίησε τοὺς ἵππους, οἵ τινες ἀνατρέψαντες τὸ ἅρμα καὶ σύροντες τὸν δεσπότην ἀπέκτειναν.

4

20b

76

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Φαίδρου (p. 233 A). Καὶ μὲν δὴ βελτίονί σοι προσήκει γίγνεσθαι ἐμοὶ πειθομένῳ ἢ ἐραστῇ. ἐκεῖνοι μὲν γὰρ καὶ παρὰ τὸ βέλ‐ τιστον τά τε λεγόμενα καὶ τὰ πραττόμενα ἐπαινοῦσι, τὰ
5μὲν δεδιότες μὴ ἀπέχθωνται, τὰ δὲ καὶ αὐτοὶ χεῖρον διὰ
τὴν ἐπιθυμίαν γιγνώσκοντες. τοιαῦτα γὰρ ὁ ἔρως ἐπι‐ δείκνυται· δυστυχοῦντας μέν, ἃ μὴ λύπην τοῖς ἄλλοις παρέχει, ἀνιαρὰ ποιεῖ νομίζειν· εὐτυχοῦντας δὲ καὶ τὰ μὴ ἡδονῆς ἄξια παρ’ ἐκείνων ἐπαίνων ἀναγκάζει τυγχάνειν·474 in vol. 4
10ὥστε πολὺ μᾶλλον ἐλεεῖν τοῖς ἐρωμένοις ἢ ζηλοῦν αὐ‐ τοὺς προσήκει.

4

20b

77

 Ἐν ταὐτῷ (p. 237 A. 237 D—238 C). Ἄγετε δή, Μοῦσαι, εἴτε δι’ ᾠδῆς εἶδος λίγειαι, εἴτε διὰ γένος μουσικὸν τὸ λιγὺ ὂν ταύτην ἔσχετ’ ἐπωνυμίαν, ξύμ μοι λάβεσθε τοῦ μύθου, ὅν με ἀναγκάζει ὁ βέλτιστος
5οὑτοσὶ λέγειν ..... ὅτι μὲν οὖν δὴ ἐπιθυμία τις ὁ ἔρως, ἅπαντι δῆλον· ὅτι δ’ αὖ καὶ μὴ ἐρῶντες ἐπιθυμοῦσι τῶν
καλῶν, ἴσμεν. τῷ δὴ τὸν ἐρῶντά τε καὶ μὴ κρινοῦμεν; δεῖ αὖ νοῆσαι, ὅτι ἡμῶν ἐν ἑκάστῳ δύο τινε ἐστὸν ἰδέα ἄρχοντε καὶ ἄγοντε, οἷν ἑπόμεθα ᾗ ἂν ἄγητον, ἡ μὲν475 in vol. 4
10ἔμφυτος οὖσα ἐπιθυμία ἡδονῶν, ἄλλη δὲ ἐπίκτητος δόξα, ἐφιεμένη τοῦ ἀρίστου. τούτω δὲ ἐν ἡμῖν τοτὲ μὲν ὁμο‐ νοεῖτον, ἔστι δὲ ὅτε στασιάζετον· καὶ τοτὲ μὲν ἡ ἑτέρα, ἄλλοτε δὲ ἡ ἑτέρα κρατεῖ. δόξης μὲν οὖν ἐπὶ τὸ ἄριστον λόγῳ ἀγούσης καὶ κρατούσης τῷ κράτει σωφροσύνη ὄνομα·
15ἐπιθυμίας δὲ ἀλόγως ἑλκούσης ἐπὶ ἡδονὰς καὶ ἀρξάσης ἐν ἡμῖν τῇ ἀρχῇ ὕβρις ἐπωνομάσθη. ὕβρις δὲ δὴ πολυώ‐ νυμον· πολυμελὲς γὰρ καὶ πολυειδές· καὶ τούτων τῶν ἰδεῶν ἐκπρεπὴς ἣ ἂν τύχῃ γενομένη, τὴν αὑτῆς ἐπωνυμίαν ἐπ‐ ονομαζόμενον τὸν ἔχοντα παρέχεται, οὔτε τινὰ καλὴν οὔτε
20ἐπαξίαν κεκλῆσθαι. περὶ μὲν γὰρ ἐδωδὴν κρατοῦσα τοῦ λόγου τε τοῦ ἀρίστου καὶ τῶν ἄλλων ἐπιθυμιῶν ἐπιθυμία γαστριμαργία τε καὶ τὸν ἔχοντα ταὐτὸν τοῦτο κεκλημένον παρέξεται· περὶ δ’ αὖ μέθας τυραννεύσασα, τὸν κεκτημένον ταύτῃ ἄγουσα, δῆλον οὗ τεύξεται προσρήματος· καὶ τἄλλα
25δὴ τὰ τούτων ἀδελφὰ καὶ ἀδελφῶν ἐπιθυμιῶν ὀνόματα τῆς ἀεὶ δυναστευούσης, ὃ προσήκει καλεῖσθαι, πρόδηλον. ἧς δ’ ἕνεκα πάντα 〈τὰ〉 πρόσθεν εἴρηται, σχεδὸν μὲν ἤδη φανερόν· λεχθὲν δὲ ἢ μὴ λεχθὲν πάντως σαφέστερον, ἡ
γὰρ ἄνευ λόγου δόξης ἐπὶ τὸ ὀρθὸν ὁρμώσης κρατήσασα476 in vol. 4
30ἐπιθυμία πρὸς ἡδονὴν ἀχθεῖσα κάλλους, καὶ 〈ὑπὸ〉 αὖ τῶν ἑαυτῆς συγγενῶν ἐπιθυμιῶν ἐπὶ σωμάτων κάλλος ἐρρωμένως ῥωσθεῖσα νικήσασα ἀγωγὴ ἀπ’ αὐτῆς τῆς ῥώμης ἐπωνυμίαν λαβοῦσα, ἔρως ἐκλήθη.

4

20b

78

(Ibid. p. 238 D—240 C) Εἶεν, ὦ φέριστε· ὃ μὲν δὴ τυγχάνει ὂν περὶ οὗ βου‐ λευτέον, εἴρηταί τε καὶ ὥρισται, βλέποντες δὲ δὴ πρὸς αὐτὸ τὰ λοιπὰ λέγωμεν, τίς ὠφέλεια ἢ βλάβη ἀπό τε
5ἐρῶντος καὶ μὴ τῷ χαριζομένῳ ἐξ εἰκότος συμβήσεται. τῷ δὴ ὑπὸ ἐπιθυμίας ἀρχομένῳ δουλεύοντί τε ἡδονῇ ἀνάγ‐ κη που τὸν ἐρώμενον ὡς ἥδιστον ἑαυτῷ παρασκευάζειν [κρείττοσι δέ]· νοσοῦντι δὲ πᾶν ἡδὺ 〈τὸ〉 μὴ ἀντιτεῖνον, κρεῖττον δὲ καὶ ἴσον ἐχθρόν. οὔτε δὴ κρείττω οὔτε ἰσού‐
10μενον ἑκὼν ἐραστὴς παιδικὰ ἀνέξεται, ἥττω δὲ καὶ ὑπο‐ δεέστερον ἀεὶ ἀπεργάζεται· ἥττων δὲ ἀμαθὴς σοφοῦ, δειλὸς ἀνδρείου, ἀδύνατος εἰπεῖν ῥητορικοῦ, βραδὺς ἀγ‐
χίνου. τοσούτων κακῶν καὶ ἔτι πλειόνων κατὰ τὴν διά‐ νοιαν ἐραστὴν ἐρωμένῳ ἀνάγκη γιγνομένων τε καὶ φύσει477 in vol. 4
15ἐνόντων † τῶν μὲν ἥδεσθαι, τὰ δὲ παρασκευάζειν, ἢ στέρε‐ σθαι τοῦ παραυτίκα ἡδέος. φθονερὸν δὴ ἀνάγκη εἶναι, καὶ πολλῶν μὲν ἄλλων συνουσιῶν ἀπείργοντα καὶ ὠφελίμων, ὅθεν ἂν μάλιστ’ ἀνὴρ γίγνοιτο, μεγάλης αἴτιον εἶναι βλά‐ βης, μεγίστης δὲ τῆς ὅθεν ἂν φρονιμώτατος εἴη. τοῦτο
20δὲ ἡ θεία φιλοσοφία τυγχάνει ὄν, ἧς ἐραστὴν παιδικὰ ἀνάγκη πόρρωθεν εἴργειν, περίφοβον ὄντα τοῦ καταφρο‐ νηθῆναι· τά τε ἄλλα μηχανᾶσθαι, ὅπως ἂν ᾖ πάντα ἀγνοῶν καὶ πάντα ἀποβλέπων εἰς τὸν ἐραστήν, οἷος ὢν τῷ μὲν ἥδιστος, ἑαυτῷ δὲ βλαβερώτατος εἴη. τὰ μὲν οὖν
25κατὰ διάνοιαν ἐπίτροπός τε καὶ κοινωνὸς οὐδαμῇ λυσι‐ τελὴς ἀνὴρ ἔχων ἔρωτα. Τὴν δὲ τοῦ σώματος ἕξιν τε καὶ θεραπείαν οἵαν τε καὶ ὡς θεραπεύσει οὗ ἂν γένηται κύριος, ὃς ἡδὺ πρὸ ἀγαθοῦ ἠνάγκασται διώκειν, δεῖ μετὰ ταῦτα ἰδεῖν. ὀφθήσεται δὲ μαλθακόν τινα καὶ οὐ στερεὸν
30διώκων, οὐδ’ ἐν ἡλίῳ καθαρῷ τεθραμμένον ἀλλ’ ὑπὸ συμμιγεῖ σκιᾷ, πόνων μὲν ἀνδρείων καὶ ἱδρώτων ξηρῶν ἄπειρον, ἔμπειρον δὲ ἁπαλῆς καὶ ἀνάνδρου διαίτης, ἀλλο‐ τρίοις χρώμασι καὶ κόσμοις χήτει οἰκείων κοσμούμενον, ὅσα τε καὶ ἄλλα τούτοις ἕπεται πάντα ἐπιτηδεύοντα, ἃ
35δῆλα καὶ οὐκ ἄξιον περαιτέρω προβαίνειν, ἀλλ’ ἓν κεφά‐ λαιον ὁρισαμένους ἐπ’ ἄλλο ἰέναι· τὸ γὰρ τοιοῦτον σῶμα
ἐν πολέμῳ τε καὶ ἄλλαις χρείαις ὅσαι μεγάλαι οἱ μὲν ἐχ‐ θροὶ θαρροῦσιν, οἱ δὲ φίλοι καὶ αὐτοὶ οἱ ἐρασταὶ φοβοῦν‐ ται. Τοῦτο μὲν οὖν, ὡς δῆλον, ἐατέον, τὸ δ’ ἐφεξῆς478 in vol. 4
40ῥητέον, τίνα ἡμῖν ὠφέλειαν ἢ τίνα βλάβην περὶ τὴν κτῆ‐ σιν ἡ τοῦ ἐρῶντος ὁμιλία τε καὶ ἐπιτροπία παρέξεται. σαφὲς δὴ τοῦτό γε παντὶ μέν, μάλιστα δὲ τῷ ἐραστῇ, ὅτι τῶν φιλτάτων καὶ εὐνουστάτων καὶ θειοτάτων κτη‐ μάτων ὀρφανὸν πρὸ παντὸς εὔξαιτ’ ἂν εἶναι τὸν ἐρώ‐
45μενον. πατρὸς γὰρ καὶ μητρὸς καὶ ξυγγενῶν καὶ φίλων στέρεσθαι ἂν αὐτὸν δέξαιτο, διακωλυτὰς καὶ ἐπιτιμητὰς ἡγούμενος τῆς ἡδίστης πρὸς αὐτὸν ὁμιλίας. ἀλλὰ μὴν οὐσίαν γ’ ἔχοντα χρυσοῦ ἤ τινος ἄλλης κτήσεως οὔτε εὐά‐ λωτον ὁμοίως οὔτε ἁλόντα εὐμεταχείριστον ἡγήσεται. ἐξ

4

20b

78

(50)

ὧν πᾶσα ἀνάγκη ἐραστὴν παιδικοῖς φθονεῖν μὲν οὐσίαν κεκτημένοις, ἀπολλυμένης δὲ χαίρειν. ἔτι τοίνυν ἄγαμον, ἄπαιδα, ἄοικον ὅ τι πλεῖστον χρόνον παιδικὰ ἐραστὴς εὔ‐ ξαιτ’ ἂν γενέσθαι, τὸ αὑτοῦ γλυκὺ ὡς πλεῖστον χρόνον καρποῦσθαι ἐπιθυμῶν. ἔστι μὲν δὴ καὶ ἄλλα κακά, ἀλλά
55τις δαίμων ἔμιξε τοῖς πλείστοις ἐν τῷ παραυτίκα ἡδονήν, οἷον κόλακι, δεινῷ θηρίῳ καὶ βλάβῃ μεγάλῃ, ὅμως ἐπέ‐ μιξεν ἡ φύσις ἡδονήν τινα οὐκ ἄμουσον, καί τις ἑταίραν ὡς βλαβερὸν ψέξειεν ἄν, καὶ ἄλλα πολλὰ τῶν τοιουτο‐
τρόπων θρεμμάτων τε καὶ ἐπιτηδευμάτων, οἷς τό γε καθ’479 in vol. 4
60ἡμέραν ἡδίστοισιν εἶναι ὑπάρχει· παιδικοῖς δὲ ἐραστὴς πρὸς τῷ βλαβερῷ καὶ εἰς τὸ συνημερεύειν πάντων ἀηδέσ‐ τατον. ἥλικα γὰρ δὴ καὶ ὁ παλαιὸς 〈λόγοσ〉 τέρπειν τὸν ἥλικα· ἡ γὰρ οἶμαι χρόνου ἰσότης ἐπὶ ἴσας ἡδονὰς ἄγου‐ σα δι’ ὁμοιότητα φιλίαν παρέχεται· ἀλλ’ ὅμως κόρον γε
65καὶ ἡ τούτων συνουσία ἔχει. καὶ μὴν τό γε ἀναγκαῖον αὖ βαρὺ παντὶ περὶ πᾶν λέγεται.

4

20b

79

(Ibid. p. 241 B—C) Οὐκ ἄρα ἔδει ποτὲ ἐρῶντι καὶ ὑπ’ ἀνάγκης ἀνοήτῳ χαρίζεσθαι, ἀλλὰ πολὺ μᾶλλον μὴ ἐρῶντι καὶ νοῦν ἔχοντι· εἰ δὲ μή, ἀναγκαῖον εἴη ἐνδοῦναι αὑτὸν ἀπίστῳ, δυσκόλῳ,
5φθονερῷ, ἀηδεῖ, βλαβερῷ μὲν πρὸς οὐσίαν, βλαβερῷ δὲ πρὸς τὴν τοῦ σώματος ἕξιν, πολὺ δὲ βλαβερωτάτῳ πρὸς τὴν τῆς ψυχῆς παίδευσιν, ἧς οὔτε ἀνθρώποις οὔτε θεοῖς τῇ ἀληθείᾳ τιμιώτερον οὔτε ἔστιν οὔτε ποτὲ ἔσται. ταῦτά τε οὖν χρή, ὦ παῖ, ξυννοεῖν, καὶ εἰδέναι τὴν ἐραστοῦ
10φιλίαν ὅτι οὐ μετ’ εὐνοίας γίγνεται, ἀλλὰ σιτίου τρόπον,
χάριν πλησμονῆς.480 in vol. 4

4

21a

t

ΥΠΕΡ ΚΑΛΛΟΥΣ.

4

21a

1

 Εὐριπίδου Αἰόλῳ (fr. 15 N.2). Ἴδοιμι δ’ αὐτῶν ἔκγον’ ἄρσεν’ ἀρσένων πρῶτον μὲν εἶδος ἀξίους τυραννίδος· πλείστη γὰρ ἀρετὴ τοῦθ’ ὑπάρχον ἐν βίῳ,
5τὴν ἀξίωσιν τῶν καλῶν τὸ σῶμ’ ἔχειν.

4

21a

2

 Μενάνδρου (fr. 645 K.). Ὅταν φύσει τὸ κάλλος ἐπικοσμῇ τρόπους χρηστούς, διπλασίως ὁ προσιὼν ἁλίσκεται.

4

21a

3

Ἐκ τῶν Βίωνος Βουκολικῶν (XI p. 143 Wil.). Μορφὰ θηλυτέρῃσι πέλει καλόν, ἀνέρι δ’ ἀλκά.

4

21a

4

Ὁμήρου (Il. II 671 ss.).
Νιρεὺς αὖ Σύμηθεν ἄγεν τρεῖς νῆας ἐίσας, Νιρεύς, Ἀγλαΐης υἱὸς Χαροποῖό τ’ ἄνακτος, Νιρεύς, ὃς κάλλιστος ἀνὴρ ὑπὸ Ἴλιον ἦλθεν.481 in vol. 4

4

21a

5

 Φιλήμονος Πυρφόρου (fr. 72 K.). Οὐκ ἔστιν οὔτε ζῳγράφος, μὰ τοὺς θεούς, οὔτ’ ἀνδριαντοποι〈ὸσ〉 ὅστις ἂν πλάσαι κάλλος τοιοῦτον, οἷον ἡ ἀλήθει’ ἔχει.
5οὔτ’ ἀνδριόντος γὰρ καλῶς πεπλασμένου *** ἂν μὴ τὸν αἰσθησόμενον ἡ τέχνη λάβῃ.

4

21a

6

 Ὁμήρου (Od. XVII 36 s.). Ἤϊεν ἐκ θαλάμοιο περίφρων Πηνελόπεια Ἀρτέμιδι ἰκέλη ἠδὲ χρυσῇ Ἀφροδίτῃ.

4

21a

7

 Μηνοφίλου Δαμασκηνοῦ Πλοκαμίδων. Εὐρώπην Λιβύην τε καὶ Ἀσίδα πᾶσαν ἀμείψας, θαύμασα μυρία καλὰ πολυπλανίης ὑπὸ λυγρῆς, ἀλλ’ οὔπω τοιοῦτον ἴδον σέλας, οὐδ’ ἐν Ὀλύμπῳ
5αὐτοὺς ἀθανάτους 〈περ〉 ὀίομαι ἶσον ἰδέσθαι, οἷον ἄελπτον ἄπιστον ἐμὸν νόον ἥρπασε φάσμα
καρτερόν, οὔ τι φατειόν· ὑπ’ ἀμφασίῃ δ’ ἀλεγεινῇ θυμὸς ἄδην πεπότητο, λύθεν δέ μοι ἄψεα πάντα ἐκ κεφαλῆς εἰς ἴχνος, ἀπώλετο δ’ Ἑλλὰς ἅπασα482 in vol. 4
10ἐκ στηθέων, καὶ πάντα χαμαὶ πέσεν, ὅσσα περ ἔτλην ὑγρῇ τε τραφερῇ τε κυλινδόμενος περὶ νόστον. τόσσον γὰρ περὶ θυμὸν ἀπείριτον ἵκετο θάμβος. *** μέλψαι δὲ μνήσειας ἀειθαλέας πλοκαμῖδας,
15οἵαις κυδιόωσαν ἀπ’ ὀλβίστων σε λοετρῶν φαιδρὴν εἶδον ἅπασαν ἐειδομένην Χαρίτεσσιν ἐρχομέναις πρὸς Ὄλυμπον Ἀκιδαλίης ἀπὸ πηγῆς.

4

21a

8

 Φαβωρίνου (fr. 84 p. 137 Marr.). Ἱκανὸν μὲν οὖν ἴσως καὶ τὸ τῆς ὄψεως· ἂν δὲ ὁ καλὸς καὶ αἱμύλος ᾖ καὶ λεκτικός, ... λέγε, ὦ νεα‐ νίσκε· λέγε Ἀντίλοχε· γλυκερώτερον Νέστορος ἐρεῖς· λέγε
5Τηλέμαχε· σφοδρότερον Ὀδυσσέως ἐρεῖς· λέγε Ἀλκιβιάδη· κἂν μεθύῃς, ἀκουσόμεθα τοῦ μεθύοντος ἡδέως. τοιοῦτόν ἐστι τὸ καλὸν εἶναι· εὐφραίνει μὲν βλεπόμενος, εὐφραί‐ νει δὲ ἀκουόμενος. εἰ δέ τῳ κατὰ Πλάτωνα τὸ θάρρος ἦν, εἶπον ἂν ὅτι καὶ πάσας τὸς αἰσθήσεις ὁ καλὸς εὐ‐
10φραίνει, καὶ οὐκ ἂν ἔδεισα τὴν εὐωχίαν τὴν τῶν καλῶν.
τί γὰρ ἄλλο ποιοῦσιν οἱ τῷ στόματι ψαύοντες; συνάπτουσι τὰς ψυχάς. εἰ γὰρ θέμις ἦν τὸ σῶμα ὑπερβῆναι—νῦν δὲ ἐοίκασιν περὶ τὸ στόμα λιπαρεῖν ὡς περὶ θύρας.483 in vol. 4

4

21a

9

 Ἐκ τοῦ Μελαγκόμα (Dionis or. XXIX vol. II p. 287, 19 Arn.). Ἐγὼ οὖν πρῶτον αὐτὸν εὐδαιμονίζω τοῦ κάλλους, ὃ δὴ τῶν ἀνθρωπίνων ἐστὶν ἀγαθῶν ἀριδηλότατον μὲν καὶ
5ἥδιστον θεοῖς, ἥδιστον δὲ ἀνθρώποις, ἀλυπότατον δὲ τῷ ἔχοντι καὶ ἐπιγνωσθῆναι ἄριστον. τὰ μὲν γὰρ ἄλλα ἀγαθὰ κἂν λάθοι προσόντα, καὶ ἀνδρεία καὶ φρόνησις, εἰ μὴ τύ‐ χοι ἔργου τινὸς ἀποδεικνύντος· τὸ δὲ κάλλος οὐχ οἷόν τε λαθεῖν, ἅμα γὰρ τῷ ἔχοντι φαίνεται· εἴποι δ’ ἄν τις
10ὅτι καὶ πρότερον· οὕτως ὀξεῖαν αἴσθησιν ἑαυτοῦ παρέχει. ἔτι δὲ τοῖς μὲν 〈ἄλλοισ〉 ἀγαθοῖς οἱ πλεῖστοι φθονοῦσι καὶ δυσμενεῖς γίγνονται, τὸ δὲ κάλλος τοὺς αἰσθανομένους ἑαυτοῦ φίλους ποιεῖται καὶ οὐδένα ἐχθρὸν ἐᾷ γίγνεσθαι.

4

21a

10

 Ἀγησιλάου. Ἀγησίλαος, πυθομένου τινὸς διὰ τί κομῶσιν, εἶπεν, ὅτι τῶν κόσμων ἀδαπανώτατός ἐστι.484 in vol. 4

4

21a

11

 Ἀριστοτέλους. Ἀριστοτέλης ἔφη τὸ κάλλος πάσης ἐπιστολῆς συ‐ στατικώτερον εἶναι.

4

21a

12

 Πλουτάρχου Ὑπὲρ κάλλους (v. VII p. 136 Bernard.). Τί γάρ; οὐ σύνθετος φύσις ἀνθρώπων ἐκ σώματος καὶ ψυχῆς; ἢ θάτερον ἀρκοῦν ἡμῖν; καὶ πῶς οἷόν τε; τὸ μὲν γὰρ οὐκ ἂν εἴη μὴ χρώμενον ψυχῇ, ψυχὴ δ’ οὐκ ἂν
5εἴη μὴ ἔχουσα τὸ συνερεῖδον. τί οὖν; ὥσπερ ἐξ ἴσου κοσμεῖται ἑκάτερα τοῖς συγγενέσιν, ἡ μὲν δικαιοσύνῃ καὶ σωφροσύνῃ καὶ φρονήσει, τὸ δὲ ἰσχύι καὶ κάλλει καὶ ὑγείᾳ· καὶ πῶς οὐ θαυμαστὸν λέγειν τὰ τῆς ψυχῆς καλά, τὰ τοῦ σώματος ὑπερορῶντα;

4

21a

13

 Ἐν ταὐτῷ (v. VII p. 136 Bernard.). Ἡ γοῦν τοῦ σώματος εὐμορφία ψυχῆς ἐστιν ἔργον σώ‐ ματι χαριζομένης δόξαν εὐμορφίας. πεσέτω γοῦν θανάτῳ τὸ σῶμα, καὶ τῆς ψυχῆς μετῳκισμένης, οὐ στάσις, οὐ
5χρῶμα, οὐκ ὀφθαλμός, οὐ φωνή, οὐδὲν ἔτι καταλείπεται τῶν ἐρασμίων προδεδομένον ὑπὸ τῶν ἀρχαίων οἰκητόρων· ὥστε καὶ 〈τὴν〉 ψυχὴν συνυβρίζεις λανθάνων, ἧς ἐστιν ἀν‐ θρώπου κάλλος.

4

21a

14

Ἀριστοτέλους. Ἀριστοτέλης ἐρωτηθεὶς διὰ τί τῶν καλῶν ὁ ἔρως,
‘τυφλοῦ‘ εἶπεν ‘ἡ ἐρώτησισ‘.485 in vol. 4

4

21a

15

 Διογένους. Διογένης τὰς εὐμόρφους τῶν ἑταιρῶν βασιλίσσας ἐκά‐ λει, πολλοὺς γὰρ πράττειν ἃ ἂν προστάττωσι.

4

21a

16

 Δίου Πυθαγορείου ἐκ τοῦ Περὶ καλλονῆς. Τίς ἀγωγὰ βιοτᾶς [ὄντως] ναμαρτὲς εὐδαίμων ζωά; καὶ τίνας ποκὰ χρὴ κρίνεν εὐδαίμονας; ἢ νὴ Δία τὼς σκάνεος καλλονὰν ἔχοντας, δώρημα φύσιος; τούτως γὰρ
5ὡς ἔνι μασσότερον οἱ πλεῦνες ὡς θεὼς ἢ θεῶν ἱδρύματα ὑποτρέχοντι καὶ θεραπεύοντι θρησκεύοντες οὐ καλὰν θρη‐ σκείαν. καὶ ὄντως ἔμοιγε κατοπτίλλεται ἔχεν τι σεμνὸν καὶ θαυμασμῶ ἄξιον. τὼς μὲν γὰρ ἁτέρως τῶν ἀνθρώ‐ πων χάριν ἀπαιτεῦντι οἱ εὖ ἔρξαντες· τοῖς δ’ εὐμόρφοις
10τοὐναντίον οἱ εὐεργετίξαντες χάριν ἔχοντι, ὅτι καὶ ὑπέ‐
μειναν εὖ παθὲν ὑπ’ αὐτῶν. τούτως ὦν εὐδαίμονας οἶδα † τὰ ἔμμεν δοκεῦντι τοῖς τὰν ὥραν αὐτῶν βολλομένοις ὀπω‐ ρίξασθαι· ποθ’ ὣς ὑπὸ νομοθέτα τοιόσδε ἀπαντασεῖται λόγος οὐκ ἀσυφάλως μυθεύμενος τάδε· ‘ἐγών, ὦ κράτιστοι486 in vol. 4
15ἀνδρῶν, ποτιβλέπων ἅπαντα τὰ νέα φυλακᾶς τε καὶ τα‐ μελείας δεόμενα, καθάπερ τὰ ζωύφια περὶ τὸν πρᾶτον καιρὸν τᾶς αὐξήσιος, τῷ ἀκροσφαλῶς ἔχεν ποτὶ σωτηρίαν, ὑπέλαβον μὴ παρέργως δεῖν αὐτῶν με φυλάσσεν τὰν ἀσθέ‐ νειαν· ὑμεῖς δέ γ’ οἳ ὀριγνῆσθε σωματικᾶς ἁδονᾶς, τέλος
20ποιεύμενοι καθάπερ κνώδαλα τὸν κόρον τῶ πλατιασμῶ, οὐχ ὅτι χάριτος ἢ τιμᾶς ἀλλὰ καὶ μέμψιος ποτὶ κολάσει δικαίως ἐστὲ ἄξιοι τυγχάνεν, διὰ τὰς αὐταυτῶν ἀκολασίας
ἐμβαλλόμενοι ῥύπον ἐν ζωὰν ἐλευθέρων παίδων‘.487 in vol. 4

4

21a

17

 Ἐν ταὐτῷ. Ἁ δέ γα εὐμορφία τοῖς ποτοκέλλουσιν ἁδονὰς παρ‐ έχει ποθερπύζοισα, καθάπερ ἄγαλμα ἢ γραφὰ ἢ ἅτερον χειρόκματον ἐπίτευγμα. διό κα θέλοιμι ἔγωγ’ ἅτερον
5ἔχεν τὸ κάλλος ἢ αὐτὸς εἶμεν εὔμορφος· ὥσπερ καὶ οἶνον πιὲν ἁδὺν καὶ πολύωρον ἢ αὐτὸς εἶμεν βουνός, καὶ χιλὸν ποτιφέρεσθαι ἁδὺν καὶ ἀμπέχεσθαι ἀμπεχόναν καλὰν ἢ εἶμεν χιλὸς ἢ ἀμπεχόνα. ἀλλ’ ὑποδραμών τις σχεδὸν φά‐ σει ‘ἀλλ’ ἐγὼ χαίρω ἐπὶ τᾷ ἐμαυτῶ εὐμορφίᾳ τῷ καὶ ἁτέ‐
10ρως ἀγάλλεσθαι‘. ποθ’ ὃν ὑποβλήδαν φατίζω πάλιν· ‘ἀγάλλευ, μειράκιον· εὐδαίμονα μὲν γὰρ οὐκ ἔχω ὅπως τυ φατίζω ναμαρτέως μυθαρευόμενοσ‘.

4

21a

18

 Πλάτωνος Πολιτείας γʹ (p. 402 D—403 A). Οὐκοῦν, ἦν δ’ ἐγώ, ὅτου ἂν ξυμπίπτῃ ἔν τε τῇ ψυχῇ καλὰ ἤθη ἐνόντα καὶ ἐν τῷ εἴδει ὁμολογοῦντα ἐκείνοις καὶ
ξυμφωνοῦντα, τοῦ αὐτοῦ μετέχοντα τύπου, τοῦτ’ ἂν εἴη488 in vol. 4
5κάλλιστον θέαμα τῷ δυναμένῳ θεᾶσθαι; Πάνυ γε. Καὶ μὴν τό γε κάλλιστον ἐρασμιώτατον; Πῶς δ’ οὔ; Τῶν δὴ ὅ τι μάλιστα τοιούτων ἀνθρώπων ὅ γε μουσικὸς ἐρῴη ἄν· εἰ δὲ ἀξύμφωνος εἴη, οὐκ ἂν ἐρῴη. Οὐκ ἄν, εἴ γέ τι, ἔφη, κατὰ τὴν ψυχὴν ἐλλείποι· εἰ μέντοι τι κατὰ τὸ σῶμα, ὑπο‐
10μείνειεν ἂν ὥστε θέλειν ἀσπάζεσθαι. Μανθάνω, ἦν δ’ ἐγώ· ὅτι ἔστι σοι ἢ γέγονε παιδικὰ τοιαῦτα, καὶ ξυγχω‐ ρῶ· ἀλλὰ τόδε μοι εἰπέ· σωφροσύνῃ καὶ ἡδονῇ ὑπερβαλλού‐ σῃ ἔστι τις κοινωνία; Καὶ πῶς; ἔφη, ἥ γε ἔκφρονα ποιεῖ οὐχ ἧττον ἢ λύπη; Ἀλλὰ τῇ ἄλλῃ ἀρετῇ; Οὐδαμῶς. Τί
15δέ; ὕβρει τε καὶ ἀκολασίᾳ; Πάντων μάλιστα. Μείζω δέ τινα καὶ ὀξυτέραν ἔχεις εἰπεῖν ἡδονὴν τῆς περὶ τὰ ἀφρο‐ δίσια; Οὐκ ἔχω, ἦ δ’ ὅς, οὐδέ γε μανικωτέραν. Ὁ δὲ ὀρ‐ θὸς ἔρως πέφυκε κοσμίου τε καὶ καλοῦ σωφρόνως τε καὶ μουσικῶς ἐρᾶν; Καὶ μάλα, ᾖ δ’ ὅς. Οὐδὲν ἄρα προσοι‐
20στέον μανικὸν οὐδὲ ξυγγενὲς ἀκολασίας τῷ ὀρθῷ ἔρωτι;
Οὐ προσοιστέον.489 in vol. 4

4

21b

t

ΚΑΤΑ ΚΑΛΛΟΥΣ.

4

21b

19

 Εὐριπίδου Οἰδίποδος (fr. 548 N.2). Νοῦν χρὴ θεᾶσθαι, νοῦν· τί τῆς εὐμορφίας ὄφελος, ὅταν τις μὴ [τὰς] φρένας καλὰς ἔχῃ;

4

21b

20

 Εὐριπίδου Χρυσίππῳ (fr. 842 N.2). Γνώμης σόφισμα καὶ χέρ’ ἀνδρείαν ἔχων δύσμορφος εἴην μᾶλλον ἢ καλὸς κακός.

4

21b

21

 Φαβωρίνου (fr. 86 p. 138 Marr.). Ἔτι καὶ νῦν Σωκράτης καλός· Ἀλκιβιάδην δὲ καὶ ζῶντα ἐπιλελοίπει τὸ κάλλος, καὶ πολλοὶ κατόπιν τῆς ὥρας ἀφιγμένοι, ἔνιοι δὲ καὶ τῶν τεθεαμένων αὐτὸν καὶ † νῦν
5ὁρώντων ἐζήτουν τὸν Ἀλκιβιάδην.490 in vol. 4

4

21b

22

 Πλουτάρχου (vol. VII p. 137 Bernard.). Ἀλλὰ μήν, ὥσπερ ἔφην, οὐδὲν τῶν ἄλλων 〈καλλῶν〉 κινδύνων γένεσίς ἐστιν, ἀλλὰ μόνου τοῦ σώματος. τὰ μὲν γὰρ τῆς ψυχῆς κάλλη καὶ σωτηρίας ἐλπίδες εἰσί, φρόνησις,
5εὐσέβεια, δικαιοπραγία· καὶ τὸ παιδείας εὐπρόσωπον κάλ‐ λος οἴκου καὶ πόλεως καὶ ἐθνῶν ἀθόρυβος εἰρήνη δια‐ τελεῖ γινομένη· ἡ δὲ γυναικῶν εὐμορφία ἀφορμὴ τοῖς πά‐ θεσι καὶ ταῖς ἐπιθυμίαις.

4

21b

23

 Βίωνος. Βίων πρὸς τοὺς λέγοντας ὅτι [τὸ κάλλος] τυραννίδα ἔχει τὸ κάλλος, ‘φεῦ‘ ἔλεγε ‘τυραννίδος τριχὶ καταλυο‐ μένης.‘

4

21b

24

 Φαβωρίνου (fr. 87 p. 138 Marr.). Ἡ φύσις ἢ ἑστῶσα σῴζεται ἢ φερομένη· [ἡ] ἑστῶσα μὲν ἐξ ἀθανασίας, φερομένη δὲ ἐξ ἐπιγονῆς. πρὸς ταῦτα γελοῖος ἂν φανείη ὁ Ἀνακρέων καὶ μικρολόγος τῷ παιδὶ
5μεμφόμενος ὅτι τῆς κόμης ἀπεκείρατο, λέγων ταῦτα·
ἀπέκειρας δ’ ἁπαλῆς κόμης ἄμωμον ἄνθος. ἀλλ’, ὦ Ἀνάκρεον, μικρὸν ἐπίμεινον, καὶ ὄψει πάντα ἀπο‐
κεκαρμένα· ἀποκεκαρμένην μὲν τὴν τῶν ὀμμάτων αὐγήν, ἀποκεκαρμένην δὲ τὴν τοῦ μετώπου χάριν ἀτεχνῶς κατὰ491 in vol. 4
10τὸν Ὅμηρον·
κάρψε μέν οἱ χρόα καλὸν ἐπὶ γναμπτοῖσι μέλεσσιν,
ξανθὰς δ’ ἐκ κεφαλῆς ὄλεσεν τρίχας· ἀμφὶ δὲ δέρμα
πάντεσσιν μελέεσσι παλαιοῦ θῆκε γέροντος. ταῦτα δ’ Ἀθηνᾶ μὲν διέθηκε τὸν Ὀδυσσέα, ὁ δὲ χρόνος
15πάντας τοὺς καλούς. εἶτα Ὀδυσσεὺς μὲν ἀναλήψεται καὶ σάρκας καὶ κόμην καὶ χρῶμα· σὺ δέ, ὦ καλὲ παίδων, ἐπει‐ δὰν ἅπαξ ταῦτα ἀποβάλῃς, οὐκ ἔστι σοι πάλιν ἀνηβῆσαι.

4

21b

25

 Πλουτάρχου ἐκ τοῦ Περὶ ἔρωτος (Plut. v. VII p. 135 Bernard.). Καὶ τοὺς καλοὺς ὁρᾶν μὲν ἐπιτερπέστατον, ἅψασθαι δὲ καὶ λαβεῖν οὐκ ἀκίνδυνον. μᾶλλον δέ, ὥς φησιν ὁ Ξενο‐
5φῶν, τὸ μὲν πῦρ τοὺς ἁψαμένους καίει μόνον, οἱ δὲ κα‐ λοὶ καὶ τοὺς μακρὰν ἑστῶτας ὑφάπτουσιν· ἡ γὰρ ὄψις λαβὴ τοῦ πάθους ἐστί.

4

21b

26

 Ξενοφῶντος ἐκ τῆς πρὸς Ἀγλαϊτάδαν ἐπι‐ στολῆς (p. 789 s. Herch.). Τὸ χαυνοῦσθαι ἐπὶ τῆς ὥρας τῷ κάλλει οὐ μόνον Φυλ‐
λίδα τοῦ υἱέος σου φαῖμεν ἂν εἶναι ἁμάρτημα, ἀλλὰ καὶ492 in vol. 4
5σόν. δοκεῖς γάρ μοι οὔτε Λακωνικὸν παθεῖν οὔθ’, ὅπερ χρὴ ἐννοεῖν τὸν σώφρονα, ἀληθεῖ καὶ δικαίῳ ἐπαίνῳ τὸν νοῦν προσέχειν. τίς γὰρ σαρκὸς οὐ πρὸς ἰσχὺν ἐρρωμένης, ἡδονῆς δὲ ὑπομνήσει ἐπαινουμένης ἐν δικαίῳ γένοιτ’ ἂν λόγος; σώματος γὰρ ἄνθρωποι ἠράσθησαν διὰ τὸ ἐπὶ
10ψυχῇ εἶναι· τῶν δὲ μικρὸν ὕστερον τὸν ἔπαινον ἀποδρασο‐ μένων δι’ ὥρας ἀπάνθησιν ἥκιστα χρὴ φροντίζειν τὸν τῷ ὄντι Λάκωνα. ποιητῶν τε ὅσοι ἀρετὴν ἐπῄνεσαν σώμα‐ τος ἢ οὐδὲν ἢ ὀλίγιστον ἐπαίνου πέρι ὕμνησαν, ἔργα δὲ ψυχῆς μεγάλα τε καὶ σοφίας ἐγγὺς δι’ ᾠδῆς αἰῶνι ἔδοσαν.
15σκόπει δέ, ὦ Ἀγλαϊτάδα, καὶ ἕπου θείῳ λόγῳ, ὃς πιστοῦ‐ ται ὅτι ψυχὴν μετὰ θεοὺς χρὴ τιμᾶν, τρίτον δὲ Ὀλυμ‐ πίων τὸ σῶμα. ψυχῆς δὲ τιμὴ μάθησις καὶ νοῦς συντε‐ ταγμένος ἐπὶ φρόνησιν· ὡς οὐκ ἔστιν ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ ἀν‐ θρώποις ἄλλο συγγενὲς πρὸς θεοὺς 〈ἢ〉 παίδευμα. καὶ τοί‐
20νυν τῶν μὲν ἀφρόνων τὸ σῶμα οὐδ’ ἂν εὖ ἡρμοσμένον ἴδῃς φήσεις καλὸν εἶναι. ἀνδρεία γὰρ κάλλους ἔλαχεν ἔπαινον ἐπὶ φρονήσει τέχνης. τῷ γὰρ ὄντι ἂν φαίην τὰ στερόμενα τοῦ ἔμφρονος αἰσχρὰ πάντα καὶ ἄδικα ἐν ἀν‐ θρώποις ἔσεσθαι. γεγενῆσθαι οὖν ἐν Λάκωσι τότε σοι
25ἔσται, ἐπειδὰν νόμων Λακωνικῶν ὑπηρέτην τὸν παῖδα ἀποδείξῃς. ἀὴρ δὲ οὔτε τις Λάκων οὔτε Ἀττικὸς ἐγένετο, ῥεῦμα δὲ ὑπὸ θεῶν ἐπὶ ζῴων γενέσει τῶν τε ἄλλων ὅσα
ἡ γῆ ἀνίησι μετηγμένον.493 in vol. 4

4

22a

t

ΟΤΙ ΚΑΛΛΙΣΤΟΝ Ο ΓΑΜΟΣ.

4

22a

1

 Εὐριπίδου Οἰδίποδι (fr. 543 N.2). Μεγάλη τυραννὶς ἀνδρὶ τέκνα καὶ γυνή· ἴσην γὰρ ἀνδρὶ συμφορὰν εἶναι λέγω τέκνων θ’ ἁμαρτεῖν καὶ πάτρας καὶ χρημάτων
5ἀλόχου τε κεδνῆς, ὡς μόνων τῶν χρημάτων ἦ κρεῖσσόν ἐστιν ἀνδρί, σώφρον’ ἢν λάβῃ.

4

22a

2

Εὐριπίδου (fr. 545 N.2). Πᾶσα γὰρ δούλη πέφυκεν ἀνδρὸς ἡ σώφρων γυνή.

4

22a

3

Ἀπολλωνίδου (fr. 1 p. 825 N.2). Φεῦ φεῦ, γυναῖκες, ὡς ἐν ἀνθρώποις ἄρα
οὐ χρυσός, οὐ τυραννίς, οὐ πλούτου χλιδὴ τοσοῦτον εἶχε διαφόρους τὰς ἡδονὰς494 in vol. 4
5ὡς ἀνδρὸς ἐσθλοῦ καὶ γυναικὸς εὐσεβοῦς γνώμη δικαία καὶ φρονοῦσα τἄνδικα.

4

22a

4

Ἀλεξάνδρου (Com. IV p. 554 M.). Ταμιεῖον ἀρετῆς ἐστι γενναία γυνή.

4

22a

5

Θεόγνιδος (1225 s.). Οὐδέν, Κύρν’, ἀγαθῆς γλυκερώτερόν ἐστι γυναικός, μάρτυς ἐγώ, σὺ δ’ ἐμοὶ γίνου ἀληθοσύνης.

4

22a

6

 Σοφοκλέους (fr. 856 N.2). Τίς δ’ οἶκος ἐν βροτοῖσιν ὠλβίσθη ποτὲ γυναικὸς ἐσθλῆς χωρὶς ὀγκωθεὶς χλιδῇ;

4

22a

7

 Ἀπολλωνίδου (fr. 2 p. 825 N.2). Γυναικὸς ἀρετὰς ἀξίως ἐπαινέσαι σοφοῦ τινος γένοιτ’ ἂν ἵστορος λόγων.

4

22a

8

 Εὐριπίδου Ὀρέστῃ (1204 s.). Ὦ τὰς φρένας μὲν ἄρσενας κεκτημένη, τὸ σῶμα δ’ ἐν γυναιξὶ θηλείαις πρέπον.

4

22a

9

Εὐριπίδου (fr. 1055 N.2). Οἰκοφθόρον γὰρ ἄνδρα κωλύει γυνὴ
ἐσθλὴ παραζευχθεῖσα καὶ σῴζει δόμους.495 in vol. 4

4

22a

10

 Μενάνδρου (fr. 646 K.). Ἕν ἐστ’ ἀληθὲς φίλτρον, εὐγνώμων τρόπος. τούτῳ κατακρατεῖν ἀνδρὸς εἴωθεν γυνή.

4

22a

11

 Εὐριπίδου Ἀνδρομέδας (fr. 137 N.2). Τῶν γὰρ πλούτων ὅδ’ ἄριστος γενναῖον λέχος εὑρεῖν.

4

22a

12

 Μενάνδρου (fr. 647 K.). Οἰκεῖον οὕτως οὐδέν ἐστιν, ὦ Λάχης, ἐὰν σκοπῇ τις, ὡς ἀνήρ τε καὶ γυνή.

4

22a

13

 Εὐριπίδου Ἀντιγόνης (cf. Trag. gr. fr. p. 828 N.2). Ζευχθεὶς γάμοισιν οὐκέτ’ ἔστ’ ἐλεύθερος· ἀλλ’ ἕν γ’ ἔχει τι χρηστόν· ἐν κήδει γὰρ ὢν ἐσθλῷ δέδοικε μηδὲν ἐξαμαρτάνειν.

4

22a

14

Ἱπποθόωντος (cf. Eur. fr. 164 N.2). Ἄριστον ἀνδρὶ κτῆμα συμπαθὴς γυνή.

4

22a

15

 Εὐριπίδου Φρίξῳ (fr. 822 N.2). Γυνὴ γὰρ ἐν κακοῖσι καὶ νόσοις πόσει ἥδιστόν ἐστι, δώματ’ ἢν οἰκῇ καλῶς, ὀργήν τε πραΰνουσα καὶ δυσθυμίας
5ψυχὴν μεθιστᾶς’· ἡδὺ κἀπάται φίλων.496 in vol. 4

4

22a

16

 Ἐκ τῶν Ἀρίστωνος. (Ar. Chii fr. 400 de Arn.) Σπαρτιατῶν νόμος τάττει ζημίας, τὴν μὲν πρώτην ἀγαμίου, τὴν δευτέραν ὀψιγαμίου, τὴν τρίτην καὶ μεγίστην κακογαμίου.

4

22a

17

 Πιττακοῦ. 〈Πιττακὸσ〉 ἐπύθετό τινος διότι οὐ βούλεται γῆμαι· τοῦ δὲ φήσαντος ‘ἐὰν μὲν καλὴν γήμω, ἕξω κοινήν, ἐὸν δὲ αἰσχράν, ἕξω ποινήν‘, ‘οὐμενοῦν‘ ἔφη ‘ἀλλ’ ἐὰν μὲν καλὴν
5γήμῃς, οὐχ ἕξεις ποινήν, ἐὰν δὲ αἰσχράν, οὐχ ἕξεις κοινήν‘.

4

22a

18

 Γαΐου ὑπὲρ Λουκίλλης. Πολλάκις γὰρ γυνὴ καὶ παῖδας ὑπερεβάλετο εὐνοίᾳ τῇ πρὸς τὸν ἄνδρα· ἡ γὰρ τοῦ βίου κοινωνία μακροτέραν τὴν φιλίαν ποιεῖ τῶν τεχθέντων ἅπαξ.

4

22a

19

 Δημοσθένους ἐκ τοῦ κατὰ Νεαίρας (LIX p. 1386). Τὰς μὲν γὰρ ἑταίρας ἡδονῆς ἕνεκα ἔχομεν, τὰς 〈δὲ〉 παλλακὰς τῆς καθ’ ἡμέραν θεραπείας τοῦ σώματος, τὰς δὲ γυναῖκας τοῦ παιδοποιεῖσθαι γνησίως καὶ τῶν ἔνδον
5φύλακα πιστὴν ἔχειν.

4

22a

20

Μουσωνίου ἐκ τοῦ Εἰ ἐμπόδιον τῷ φιλοσοφεῖν γάμος
(Muson. rel. XIV p. 70 H.). Ἄλλου δέ τινος φήσαντος, ὅτι ἐμπόδιον αὐτῷ δοκοίη εἶναι τῷ φιλοσοφεῖν γάμος καὶ ὁ σὺν γυναικὶ βίος, Πυ‐497 in vol. 4
5θαγόρᾳ μέν, εἶπεν ὁ Μουσώνιος, οὐκ ἐμπόδιον ἦν, οὐδὲ Σωκράτει, οὐδὲ Κράτητι, ὧν ἕκαστος συνῴκησε γυναικί· καὶ οὐκ ἂν ἔχοι τις εἰπεῖν ἄμεινον ἐκείνων ἑτέρους φιλοσο‐ φήσαντας. καίτοι γε Κράτης ἄοικός τε καὶ ἀσκευὴς καὶ ἀκτήμων τέλεον ἦν, ἀλλ’ ὅμως ἔγημεν· εἶτα μηδ’ ὑπόδυσιν
10ἔχων ἰδίαν ἐν ταῖς δημοσίαις Ἀθήνησι στοαῖς διημέρευε καὶ διενυκτέρευε μετὰ τῆς γυναικός· ἡμεῖς δὲ ἀπ’ οἰκίας ὁρμώμενοι, καὶ οἰκέτας τοὺς ὑπηρετοῦντας ἔχοντες ἔνιοι, τολμῶμεν ὅμως λέγειν ἐμπόδιον εἶναι φιλοσοφίᾳ γάμον; καὶ μὴν ὅ γε φιλόσοφος διδάσκαλος δήπου καὶ ἡγεμὼν πάν‐
15των τοῖς ἀνθρώποις ἐστὶ τῶν κατὰ φύσιν ἀνθρώπῳ προση‐ κόντων· κατὰ φύσιν δ’, εἴ τι ἄλλο, καὶ τὸ γαμεῖν φαίνε‐ ται ὄν. ἐπεὶ τοῦ χάριν ὁ τοῦ ἀνθρώπου δημιουργὸς πρῶ‐ τον μὲν ἔτεμε δίχα τὸ γένος ἡμῶν, εἶτ’ ἐποίησεν αὐτῷ διτ‐ τὰ αἰδοῖα, τὸ μὲν εἶναι θήλεος τὸ δὲ ἄρρενος, εἶτα δὲ ἐνε‐
20ποίησεν ἐπιθυμίαν ἰσχυρὰν ἑκατέρῳ θατέρου τῆς θ’ ὁμι‐ λίας καὶ τῆς κοινωνίας καὶ πόθον ἰσχυρὸν ἀμφοῖν ἀλλή‐ λων ἐνεκέρασεν, τῷ μὲν ἄρρενι τοῦ θήλεος, τῷ δὲ θήλει τοῦ ἄρρενος; ἆρ’ οὖν 〈οὐ〉 γνώριμον, ὅτι ἐβούλετο συνεῖναί τε αὐτὼ καὶ συζῆν, καὶ τὰ πρὸς τὸν βίον ἀλλήλοιν συμμη‐
25χανᾶσθαι, καὶ γένεσιν παίδων καὶ τροφὴν ἅμα ποιεῖσθαι, ὡς ἂν τὸ γένος ἡμῶν ἀίδιον ᾖ; τί δ’; εἰπέ μοι, πότερα
προσήκει ἕκαστον ποιεῖν καὶ τὰ τοῦ πέλας, καὶ ὅπως οἶκοι ὦσιν ἐν τῇ πόλει αὐτοῦ, καὶ ὅπως ἡ πόλις μὴ ἔρημος ᾖ, καὶ ὅπως τὸ κοινὸν ἕξει καλῶς; εἰ μὲν γὰρ φῄς, ὡς τὸ498 in vol. 4
30αὑτοῦ σκεπτέον μόνον, ἀποφαίνεις τὸν ἄνθρωπον λύκου μηδὲν διαφέροντα μηδ’ ἄλλου θηρίου τῶν ἀγριωτάτων μηδενός, ἅπερ ἀπὸ βίας καὶ πλεονεξίας πέφυκε ζῆν, μὴ φειδόμενα μηδενὸς ἀφ’ ὅτου μέλλει καρποῦσθαί τι ἡδύ, ἄμοιρα μὲν κοινωνίας ὄντα, ἄμοιρα δὲ συνεργείας τῆς ἀπ’
35ἀλλήλων, ἄμοιρα δὲ δικαίου παντός. εἰ δ’ ὁμολογήσεις τὴν ἀνθρωπείαν φύσιν μελίσσῃ μάλιστα προσεοικέναι, ἣ μὴ δύναται μόνη ζῆν, ἀπόλλυται γὰρ μονωθεῖσα, πρὸς ἓν δὲ καὶ κοινὸν ἔργον τῶν ὁμοφύλων συννένευκε καὶ συμ‐ πράττει καὶ συνεργάζεται τοῖς πλησίον· εἰ ταῦτα ταύτῃ ἔχει,
40καὶ ἔτι πρὸς τούτοις κακία μὲν ἀνθρώπου εἶναι ὑπείληπται ἀδικία τε καὶ ἀγριότης καὶ τὸ τοῦ πλησίον πράττοντος κακῶς ἀφροντιστεῖν, ἀρετὴ δὲ φιλανθρωπία καὶ χρηστότης καὶ δικαιοσύνη ἐστὶ καὶ τὸ εὐεργετικὸν εἶναι καὶ τὸ κηδε‐ μονικὸν εἶναι τοῦ πέλας, πῶς οὐ καὶ πόλεως ἑκάστῳ τῆς
45αὑτοῦ φροντιστέον καὶ τῇ πόλει οἶκον περιβλητέον; ἀρχὴ δὲ οἴκου περιβολῆς γάμος. ὥστε ὁ ἀναιρῶν ἐξ ἀνθρώπων γάμον ἀναιρεῖ μὲν οἶκον, ἀναιρεῖ δὲ πόλιν, ἀναιρεῖ δὲ σύμ‐ παν τὸ ἀνθρώπειον γένος. οὐ γὰρ ἂν διαμένοι μὴ γενέσεως οὔσης, οὐδ’ ἂν γένεσις εἴη μὴ γάμου ὄντος, ἥ γε δικαία

4

22a

20

(50)

καὶ νόμιμος. ὅτι μὲν γὰρ οἶκος ἢ πόλις οὔτ’ ἐκ γυναικῶν συνίσταται μόνον οὔτ’ ἐξ ἀνδρῶν μόνον, ἀλλ’ ἐκ τῆς πρὸς
ἀλλήλους κοινωνίας, δῆλον· ἀνδρῶν δὲ καὶ γυναικῶν κοι‐ νωνίας ἄλλην οὐκ ἂν εὕροι τις οὔτ’ ἀναγκαιοτέραν οὔτε προσφιλεστέραν. ποῖος γὰρ ἑταῖρος ἑταίρῳ οὕτω προση‐499 in vol. 4
55νὴς ὡς γυνὴ καταθύμιος τῷ γεγαμηκότι; ποῖος δ’ ἀδελφὸς ἀδελφῷ; ποῖος δὲ γονεῦσιν υἱός; τίς δὲ ἀπὼν οὕτω πο‐ θεινὸς ὡς ἀνὴρ γυναικὶ καὶ γυνὴ ἀνδρί; τίνος δὲ παρουσία μᾶλλον ἢ λύπην ἐλαφρύνειεν ἂν ἢ χαρὰν ἐπαυξήσειεν ἢ συμφορὸν ἐπανορθώσειεν; τίσι δὲ νενόμισται κοινὰ εἶναι
60πάντα, καὶ σώματα καὶ ψυχαὶ καὶ χρήματα, πλὴν ἀνδρὸς καὶ γυναικός; ταῦτά τοι καὶ πάντες ἄνθρωποι πρεσβυ‐ τάτην νομίζουσι πασῶν τὴν ἀνδρὸς καὶ γυναικὸς φιλίαν· καὶ οὐδὲ μήτηρ ἢ πατὴρ νοῦν ἔχων οὐδεὶς ἀξιοῖ φίλτερος 〈εἶναι〉 τῷ ἑαυτοῦ τέκνῳ τοῦ συνεζευγμένου γάμῳ. καὶ ὁ
65λόγος δὲ ἐκεῖνος φαίνεται δηλοῦν, ὅσον προτερεῖ τῆς γονέων πρὸς τέκνα φιλίας ἡ γυναικὸς πρὸς ἄνδρα, ὅτι Ἄδμητος δόσιν ταύτην λαβὼν παρὰ θεῶν, εἰ παράσχοι τὸν ἀνθ’ ἑαυτοῦ τεθνηξόμενον, ζῆσαι διπλασίω χρόνον τοῦ τεταγμέ‐ νου αὐτῷ, τῶν μὲν γονέων οὐκ ἔτυχεν ἐθελόντων προαπο‐
70θανεῖν αὐτοῦ καίτοι γεγηρακότων· ἡ γυνὴ δὲ ἡ γαμετὴ Ἄλκηστις, κομιδῆ νέα οὖσα, ἐδέξατο ἑτοίμως τὸν θάνα‐ τον πρὸ τοῦ ἀνδρός. Ὅτι δὲ μέγα καὶ ἀξιοσπούδαστον ὁ γάμος ἐστί, καὶ
ταύτῃ δῆλον. θεοὶ γὰρ ἐπιτροπεύουσιν αὐτόν, καθὸ νομί‐500 in vol. 4
75ζονται παρ’ ἀνθρώποις, μεγάλοι· πρώτη μὲν Ἥρα, καὶ διὰ τοῦτο ζυγίαν αὐτὴν προσαγορεύομεν· εἶτα Ἔρως, εἶτα Ἀφροδίτη· πάντας γὰρ τούτους ὑπολαμβάνομεν ἔργον πεποιῆσθαι τοῦτο, συνάγειν ἀλλήλοις πρὸς παιδοποιίαν ἄνδρα καὶ γυναῖκα. ποῦ μὲν γὰρ Ἔρως παραγένοιτ’ ἂν
80δικαιότερον ἢ ἐπὶ νόμιμον ἀνδρὸς καὶ γυναικὸς ὁμιλίαν; ποῦ δὲ Ἥρα; ποῦ δὲ Ἀφροδίτη; πότε δ’ ἂν εὐκαιρότερον εὔξαιτό τις τοῖς θεοῖς τούτοις ἢ πρὸς γάμον ἰών; τί δὲ καλοῦντες ἀφροδίσιον ἔργον προσηκόντως ἂν μᾶλλον καλοῖ‐ μεν ἢ τὴν γαμετῆς τῷ γεγαμηκότι σύνοδον; διὰ τί τοι‐
85γαροῦν φαίη τις ἂν θεοὺς μὲν οὕτω μεγάλους ἐπισκοπεῖν καὶ ἐπιτροπεύειν γάμον καὶ παιδοποιίαν, μὴ προσήκειν δὲ ἀνθρώπῳ ταῦτα; διὰ τί δὲ προσήκειν μὲν τῷ ἀνθρώπῳ ταῦτα, μὴ προσήκειν δὲ τῷ φιλοσόφῳ; πότερον 〈ὅτι〉 κακίω εἶναι χρὴ τῶν ἄλλων τὸν φιλόσοφον; ἀλλ’ οὐ χρή, κρείτ‐
90τω δὲ καὶ δικαιότερον καὶ καλοκἀγαθικώτερον. ἢ ὅτι κακίων οὐκ ἔστι καὶ ἀδικώτερος ἀνὴρ τοῦ μὲν κηδομένου τῆς ἑαυτοῦ πόλεως ὁ μὴ κηδόμενος, τοῦ δὲ τὸ κοινὸν σκοποῦν‐ τος ὁ τὸ αὑτοῦ μόνον ὁρῶν; ἢ ὅτι φιλόπολις καὶ φιλάν‐ θρωπος καὶ κοινωνικὸς μᾶλλόν ἐστιν ὁ μονήρη βίον αἱρού‐
95μενος τοῦ νέμοντος οἶκον καὶ ποιουμένου παῖδας καὶ πόλιν αὔξοντος τὴν ἑαυτοῦ, ἅπερ ὑπάρχει τῷ γαμοῦντι; ὅτι μὲν οὖν προσήκει τὸν φιλόσοφον γάμου καὶ παιδοποιίας ἐπι‐ μελεῖσθαι, δῆλον. εἰ δὲ προσήκει τοῦτο, πῶς ἂν ὀρθῶς ἔχοι, ὦ νεανίσκε, ὁ λόγος ἐκεῖνος, ὃν σὺ ἀρτίως ἔλεγες, ὡς

4

22a

20

(100)

ἐμπόδιόν ἐστι τῷ φιλοσοφεῖν γάμος; οὐ γὰρ δὴ φιλοσοφεῖν ἕτερόν τι φαίνεται ὂν ἢ τὸ ἃ πρέπει καὶ ἃ προσήκει λόγῳ μὲν ἀναζητεῖν, ἔργῳ δὲ πράττειν. Τότε μὲν δὴ τοιαῦτά
τινα εἶπεν.501 in vol. 4

4

22a

21

 Ἱεροκλέους ἐκ τοῦ Περὶ γάμου (p. 52 Arnim). Ἀναγκαιότατός ἐστιν ὁ περὶ τοῦ γάμου λόγος. ἅπαν μὲν γὰρ ἡμῶν τὸ γένος ἔφυ πρὸς κοινωνίαν, πρώτη δὲ καὶ στοιχειωδεστάτη τῶν κοινωνιῶν ἡ κατὰ τὸν γάμον.
5οὔτε γὰρ πόλεις ἂν ἦσαν μὴ ὄντων οἴκων, οἶκός τε ἡμι‐ τελὴς μὲν τῷ ὄντι ὁ τοῦ ἀγάμου, τέλειος δὲ καὶ πλήρης ὁ τοῦ γεγαμηκότος.

4

22a

22

 Ἐν ταὐτῷ (p. 52 Arn.). Οὐκοῦν ἔχομεν ἐν τοῖς περὶ οἴκων ἀποδεδειγμένον, ὡς τῷ σοφῷ προηγούμενος μέν ἐστιν ὁ μετὰ γάμου βίος, ὁ δ’ ἄνευ γυναικὸς κατὰ περίστασιν· ὥστ’ ἐπειδὴ χρὴ μὲν
5ἐν οἷς γε δυνάμεθα μιμεῖσθαι τὸν ἔχοντα νοῦν, τούτῳ δὲ προηγούμενόν ἐστι τὸ γαμεῖν, δῆλον ὅτι καὶ ἡμῖν ἂν εἴη καθῆκον, εἴ γε μή τις εἴη περίστασις ἐμποδών. καὶ δὴ τοῦτο μὲν πρῶτον. ἔοικε δὲ καὶ πρὸ τοῦ σοφοῦ παρα‐ καλεῖν ἡμᾶς ἡ καὶ αὐτὸν τὸν σοφὸν ἐπὶ τὸν γάμον ἐξοτρύ‐
10νουσα φύσις, ἥ τις οὐ συναγελαστικοὺς ἡμᾶς ἀπειργάσατο μόνον, ἀλλὰ καὶ συνδυαστικούς, μετὰ τοῦ καὶ ἕν τε καὶ κοινὸν ἔργον ὑποθεῖναι τῷ συνδυασμῷ· λέγω δὲ τὴν παί‐ δων γένεσιν καὶ βίου διεξαγωγὴν εὐσταθοῦς. δικαία δὲ διδάσκαλος ἡ φύσις, ὅτι τῇ παρ’ αὐτῆς κατασκευῇ σύμφω‐
15νον τὴν ἐκλογὴν χρὴ γίγνεσθαι τῶν καθηκόντων. ζῇ γοῦν ἕκαστον τῶν ζῴων ἑπομένως τῇ ἑαυτοῦ φυσικῇ κατασκευῇ,
καὶ νὴ Δία τὸ φυτὸν ἅπαν ὡσαύτως κατὰ τὸ ἐπὶ αὐτῶν λεγόμενον ζῆν, πλὴν οὐκ ἐκλογισμῷ καὶ ἀριθμήσει τινὶ χρώ‐ μενα καὶ ταῖς ἀπὸ τῶν βασανιζομένων ἐκλογαῖς, ἀλλὰ τὸ502 in vol. 4
20μὲν φυτὰ τῇ φύσει ψιλῇ, ψυχῆς γάρ ἐστιν ἀμέτοχα, τὰ δὲ ζῷα φαντασίαις τε σπώσαις ἐπὶ τὰ οἰκεῖα καὶ ἐξελαυνού‐ σαις προθυμίαις. ἡμῖν δὲ ἡ φύσις ἔδωκε τὸν λόγον τά τε ἄλλα πάντα καὶ σὺν πᾶσι, μᾶλλον δὲ πρὸ πάντων αὐ‐ τὴν κατοψόμενον τὴν φύσιν, ὅπως ὡς πρός τινα σκοπὸν
25εὐφεγγῆ τε καὶ ἀραρότα τεταμένος ταύτην, ἐκλεγόμενός τε τὸ σύμφωνον αὐτῇ πᾶν καθηκόντως βιοῦντας ἡμᾶς ἀπερ‐ γάζοιτο.

4

22a

23

 Ἐν ταὐτῷ (p. 53 Arn.). Ὅθεν καὶ οὐκ ἂν ἁμάρτοι τις ἀτελῆ φήσας οἰκίαν τὴν ἄνευ γάμου, τῷ μήτε τὸ ἄρχον ἄνευ τοῦ ἀρχομένου δύ‐ νασθαι νοηθῆναι μήτ’ ἄνευ τοῦ ἄρχοντος τὸ ἀρχόμενον·
5οὗτος γὰρ ὁ λόγος εὖ μάλα μοι δοκεῖ δυσωπεῖν τοὺς ἠλλοτριωμένους πρὸς γάμον.

4

22a

24

 Ἐν ταὐτῷ (p. 53 Arn.). Φημὶ τοίνυν καὶ σύμφορον εἶναι τὸν γάμον πρῶτον μὲν ὅτι θεῖον ὡς ἀληθῶς φέρει καρπὸν τὴν παίδων γένε‐ σιν, οἳ παραστάται μὲν ἡμῖν οἷον συμφυεῖς ἔτι καὶ αὐτοῖς
5ἐρρωμένοις ἐν ἁπάσαις γίγνονται πράξεσιν, ἀγαθοὶ δὲ ἐπίκουροι κάμνουσιν ὑφ’ ἡλικίας καὶ γήρᾳ πιεζομένοις, οἰκεῖοι μὲν ἐν εὐπραγίαις εὐφροσύνης κοινωνοί, συμπαθεῖς
δὲ ἐν τοῖς ἐναντίοις καιροῖς διάδοχοι τῶν ἀνιαρῶν. ἔπειτα καὶ πρὸ γενέσεως τέκνων λυσιτελὴς ἡ μετὰ γυναικὸς συμ‐503 in vol. 4
10βίωσις. πρῶτον μὲν γὰρ ἀποτετρυμένους τοῖς θυραίοις καμάτοις ὑποδέχεται θεραπευτικῶς ἀναλαμβάνουσα καὶ μετ’ ἐπιμελείας ἀνακτωμένη πάσης· ἔπειτα τῶν ὄντων δυσχερῶν ἐν τῇ διανοίᾳ λήθην ἐντίθησι. τὰ γὰρ σκυθρωπὰ τοῦ βίου περὶ μὲν τὴν ἀγορὰν ἢ τὸ γυμνάσιον ἢ τὸ χωρίον
15ἢ καθόλου πάσας μερίμνας ἀσχολοῦσι καὶ περὶ τοὺς φίλους τε καὶ συνήθεις διατρίβουσιν ἡμῖν οὐκ ἔστι πρόχειρα τοῖς ἀναγκαίοις ἐπιπροσθούμενα περισπασμοῖς· ἀνεθεῖσι δ’ ἐκ τούτων εἴς τε τὴν οἰκίαν ἐπανελθοῦσι καὶ οἷον εὐσχόλοις τὴν ψυχὴν γενομένοις ἐμπελάζει καιρῷ χρώμενα τούτῳ
20τοῦ ἀνιᾶν ἡμᾶς, ὅταν γε ἔρημος εὐνοίας καὶ μονήρης ὁ βίος ᾖ. γυνὴ δὲ παροῦσα μεγάλη γίνεται καὶ πρὸς ταῦτα παρηγορία, πυνθανομένη τι περὶ τῶν ἐκτὸς ἢ περὶ τῶν ἔνδον ἀναφέρουσα καὶ συνδιασκεπτομένη καί τινα διάχυσιν κἀξ ἀπλάστου προθυμίας εὐφροσύνην παρέχουσα. καὶ μὴν
25οἵα μέν ἐστιν ἐν ἑορταῖς συνεπιμεληθῆναι θυσιῶν καὶ ἱερουργιῶν, οἵα δ’ ἐν ἀνδρὸς ἀποδημίαις εὐσταθῆ διατη‐ ρῆσαι καὶ μὴ παντάπασιν ἀπροστάτητον τὸν οἶκον, οἵα δὲ κηδεμὼν οἰκετῶν, οἵα δὲ δὴ ἐν νόσοις [οἵα] παραστάτις, μακρὸς ἂν γένοιθ’ ὁ λόγος πάντ’ ἐπεξιὼν τὰ κατὰ μέρος.
30ἀρκεῖ γὰρ κεφάλαιον εἰπεῖν, ὡς δεῖ μὲν ἅπασιν ἀνθρώποις πρὸς μετρίαν τοῦ βίου διεξαγωγὴν δυοῖν, συγγενικῆς ἐπικου‐ ρίας καὶ συμπαθοῦς εὐνοίας· οὔτε δὲ συμπαθέστερόν τι γυναικὸς εὕροιμεν ἂν οὔτε τέκνων συγγενέστερον. παρέχει δ’ ἑκάτερον ὁ γάμος. πῶς οὖν οὐχὶ λυσιτελέστατον ἡμῖν;504 in vol. 4
35ἀλλ’ ἔγωγε καὶ καλὸν ἡγοῦμαι τὸν μετὰ γάμου βίον. τίς γὰρ ἕτερος τοιοῦτος γένοιτ’ ἂν οἰκίας κόσμος οἷός ἐστιν ὁ κατὰ τὴν ἀνδρὸς καὶ γυναικὸς κοινωνίαν; οὐ μὲν δὴ πολυτελεῖς οἶκοι καὶ ὀρθόστρωτοι τοῖχοι καὶ περίστοα τοῖς ὑπὸ τῆς ἀπειραγαθίας θαυμαζομένοις λίθοις διακεκοσμη‐
40μένα οὐδὲ ζῳγραφία καὶ ψαλιστοὶ μυρρινῶνες οὐδ’ ἄλλο τι τῶν ἐκπληττόντων τοὺς ἠλιθίους κάλλος ἐστὶν οἰκίας, ἀλλὰ ζεῦγος ἀνδρὸς καὶ γυναικός, συγκαθειμαρμένων ἀλλή‐ λοις καὶ καθιερωμένων θεοῖς γαμηλίοις γενεθλίοις ἐφ‐ εστίοις, συμφωνούντων μὲν ἀλλήλοις καὶ πάντα κοινὰ
45πεποιημένων μέχρι καὶ τῶν σωμάτων, μᾶλλον δὲ καὶ αὐ‐ τῶν τῶν ψυχῶν, καὶ περὶ προστασίαν μὲν ἐχόντων τὴν ἐπιβάλλουσαν τοῦ οἴκου καὶ τῶν θεραπόντων, ἀνατροφὴν δὲ καὶ κηδεμονίαν τῶν τέκνων, ἐπιμέλειαν δὲ οὔτε σύν‐ τονον οὔτε μὴν ῥᾴθυμον ἀλλ’ ἐμμελῆ καὶ καθηρμοσμένην

4

22a

24

(50)

τῶν πρὸς τὸ ζῆν ἀναγκαίων. τί γὰρ ἂν γένοιτο ‘κρεῖσσον καὶ ἄρειον‘ κατὰ τὸν θαυμασιώτατον Ὅμηρον, ‘ἢ ὅθ’ ὁμοφρονέοντε νοήμασιν οἰκί’ ἔχητον ἀνὴρ ἠδὲ γυνή;‘ διὸ καὶ πολλάκις ἐθαύμασα τοὺς ὡς βαρὺν ἡγουμένους τὸν μετὰ γυναικὸς βίον. οὐ γὰρ δὴ γυνὴ μὰ Δία βάρος ἢ
55φορτίον ἐστί, καθάπερ οὗτοι δοκοῦσιν· ἀλλ’ ἥδε μὲν κἀκ τῶν ἐναντίων κοῦφόν τι καὶ ῥᾷστα φέρεσθαι δυνάμενον,
μᾶλλον δὲ καὶ τῶν ὄντως ἐπαχθῶν καὶ βαρέων κουφιστικόν. οὐδὲν γὰρ οὕτω φορτικόν ἐστι τῶν ὄντων. ὥστε μὴ ῥᾷον εἶναι συμφρονοῦσί γε ἀνδρὶ καὶ γυναικὶ καὶ κοινῇ φέρειν505 in vol. 4
60αὐτὸ βουλομένοις. βαρὺ δέ ἐστιν ὡς ἀληθῶς ἀφροσύνη καὶ δύσοιστον τοῖς αὐτὴν κεκτημένοις, ὑφ’ ἧς δὴ καὶ τὰ φύσει κοῦφα γίνεται βαρέα, τά τε ἄλλα καὶ γυνή. τῷ ὄντι γὰρ δὴ καὶ συχνοῖς [γὰρ] τισιν ἀφόρητος ἐγένετο ὁ γάμος, ἀλλ’ οὐχὶ παρ’ ἑαυτοῦ οὐδὲ τῷ φύσει τοιάνδε τὴν
65μετὰ γυναικὸς εἶναι κοινωνίαν· ἀλλ’ ὅταν γαμῶμεν ἃς μὴ δεῖ, μετὰ τοῦ καὶ αὐτοὶ παντάπασιν ἀπειροβίως διακεῖσθαι καὶ ἀπαρασκεύως ἔχειν πρὸς τὸ ἀγαγεῖν ὡς χρὴ τὴν ἐλευ‐ θέραν ἄγεσθαι, τὸ τηνικαῦτα συμβαίνει χαλεπὴν καὶ ἀφό‐ ρητον γίνεσθαι τὴν κοινωνίαν. ἀμέλει καὶ ταύτῃ χωρεῖ
70τοῖς πολλοῖς ὁ γάμος. οὐ γὰρ ἐπὶ παίδων γενέσει καὶ βίου κοινωνίᾳ ἄγονται γυναῖκας· ἀλλ’ οἱ μὲν διὰ προι‐ κὸς ὄγκον, οἱ δὲ δι’ ἐξοχὴν μορφῆς, οἱ δὲ δι’ ἄλλας τινὰς τοιουτοτρόπους αἰτίας, αἷς χρώμενοι κακαῖς συμβούλοις, οὐδὲν περὶ τῆς διαθέσεως καὶ τοῦ ἤθους τῆς νύμφης
75πολυπραγμονήσαντες, ὄλεθρον αὑτῶν θύουσι τὸν γάμον, καὶ θύραις κατεστεμμέναις τύραννον ἀντὶ γυναικὸς ἐπεισά‐ γουσιν ἑαυτοῖς, καὶ ταῦτα μηδὲ ἐφ’ ὁποσονοῦν ἀνταρ‐ κέσαι δυνάμενοι καὶ τὴν περὶ τῶν πρωτείων ἅμιλλαν ἀγωνίσασθαι. φανερὸν οὖν, ὡς οὐ δι’ αὑτὸν ἀλλὰ διὰ
80ταῦτα πολλοῖς βαρὺς καὶ ἀφόρητος ὁ γάμος γίνεται. χρὴ δ’ οὔτ’ ἀναίτια, φησίν, αἰτιᾶσθαι οὔτ’ ἔγκλημα πραγ‐ μάτων ποιεῖσθαι τὴν αὑτῶν ἀσθένειαν καὶ περὶ τὴν χρῆσιν αὐτῶν 〈ἄγνοιαν〉. ἐπεί τοι καὶ ἀλόγιστον ἄλλως παντα‐
χόθεν μὲν ἀφορμὰς ζητεῖν φιλιῶν καί τινας προσποιεῖ‐506 in vol. 4
85σθαι φίλους καὶ ἑταίρους οἷον συμμάχους ἐσομένους πρὸς τὰ τοῦ βίου δυσχερῆ, τὴν δὲ καὶ παρὰ τῆς φύσεως καὶ παρὰ τῶν νόμων καὶ παρὰ τῶν θεῶν διδομένην μισεῖν συμμαχίαν τε καὶ βοήθειαν, τουτέστι τὴν ἐκ γυναικὸς καὶ τέκνων.

4

22a

25

 Ἀντιπάτρου ἐκ τοῦ Περὶ γάμου (fr. 63 Arn.). Ὁ εὐγενὴς καὶ εὔψυχος νέος, ἔτι δ’ ἥμερος καὶ πολι‐ τικός, θεωρῶν διότι τέλειος οἶκος καὶ βίος οὐκ ἄλλως δύναται γενέσθαι, ἢ μετὰ γυναικὸς καὶ τέκνων· ἀτελὴς
5γὰρ 〈οἰκία〉, ὥσπερ πόλις, οὐχ ἡ ἐκ γυναικῶν μόνον, ἀλλὰ καὶ ἐκ ψιλῶν ἀνδρῶν· ὃν τρόπον τε ποίμνη ἐπιγονὴν μὴ ἔχουσα οὐ καλὴ οὐδὲ βουκόλιον εὐθηνοῦν, πολὺ μᾶλλον οὐδὲ πόλις οὐδ’ οἰκία· ταῦτά τε δὴ κατανενοηκὼς ὁ εὐγενὴς καὶ ὡς φύσει πολιτικὸν γενόμενον συναύξειν τὴν
10πατρίδα δεῖ ... καὶ γὰρ οὐκ ἂν ἄλλως δύναιντο αἱ πό‐ λεις σῴζεσθαι, εἰ μὴ οἱ βέλτιστοι ταῖς φύσεσι τῶν πολι‐ τῶν [ἢ] τῶν γενναίων παῖδες, τῶν προτέρων καθαπερεὶ φύλλων καλοῦ δένδρου ἀπομαραινομένων καὶ ἀπορρεόν‐ των, οὗτοι καθ’ ὥραν γαμοῖεν, καθαπερεί τινας γενναίους
15βλαστοὺς διαδόχους τῇ πατρίδι καταλείποντες, οἳ θάλλειν αὐτὴν ἀεὶ ποιοῖεν, καὶ τὴν ἀκμὴν ἀΐδιον φυλάττοιεν, καὶ
ὅσον ἐφ’ ἑαυτοῖς μηδέποτ’ εὐεπίθετον τοῖς ἐχθροῖς, στο‐ χαζόμενοι τοῦ καὶ ζῶντες καὶ μεταλλάξαντες ἀμύνειν τῇ πατρίδι καὶ βοηθεῖν. τῶν 〈οὖν〉 ἀναγκαιοτάτων καὶ507 in vol. 4
20πρώτων καθηκόντων νομίζουσι τὸ συγκραθῆναι εἰς γάμον, πᾶν μὲν τὸ τῇ φύσει ἐπιβάλλον σπεύδοντες ἐπιτελεῖν, πολὺ δὲ μάλιστα τὸ εἰς τὴν τῆς πατρίδος σωτηρίαν καὶ αὔξησιν ἀνῆκον, καὶ ἔτι μᾶλλον εἰς τὴν τῶν θεῶν τιμήν. εἰ γὰρ ἐκλείποι τὸ γένος, τίς τοῖς θεοῖς θύσει; λύκοι
25τινὲς ἢ ταυροκτόνων γένος λεόντων. συμβέβηκε δὲ καὶ τὸν μὴ πεῖραν ἐσχηκότα γαμετῆς γυναικὸς καὶ τέκνων ἄγευστον εἶναι τῆς ἀληθινωτάτης καὶ γνησίου εὐνοίας. αἱ μὲν γὰρ ἄλλαι φιλίαι ἢ φιλοστοργίαι ἐοίκασι ταῖς τῶν ὀσπρίων ἤ τινων ἄλλων παραπλησίων κατὰ τὰς παρα‐
30θέσεις μίξεσιν, αἱ δ’ ἀνδρὸς καὶ γυναικὸς ταῖς δι’ ὅλων κράσεσιν, ὡς οἶνος ὕδατι, καὶ τοῦτο † ἔτι μὲν μίσγεται δι’ ὅλων. οὐ γὰρ μόνον τῆς οὐσίας καὶ τῶν φιλτάτων πᾶσιν ἀνθρώποις τέκνων καὶ τῆς ψυχῆς, ἀλλὰ καὶ τῶν σωμάτων οὗτοι μόνοι κοινωνοῦσι. καὶ κατ’ ἄλλον δὲ τρό‐
35πον εἰκότως μεγίστη ἐστίν. αἱ μὲν γὰρ ἄλλαι κοινωνίαι καὶ ἑτέρας τινὰς ἀποστροφὰς ἔχουσι·
ταύτας δ’ ἀνάγκη πρὸς μίαν ψυχὴν βλέπειν
τὴν τοῦ ἀνδρός. προστίθεται γὰρ † σώζουσα πατρὸς καὶ μητρὸς μὴ ἀγνώμονος ἕνα τοῦτον σκοπὸν τοῦ βίου508 in vol. 4
40ποιεῖσθαι καὶ τέλος, τούτῳ ἀρέσκειν, αὐτῶν τῶν γονέων ἑκατέρων παραχωρούντων ἑκουσίως τὰ πρῶτα τῆς εὐνοίας ἀπονέμειν, τὴν μὲν τῷ ἀνδρί, τὸν δὲ τῇ γυναικί. οὐκ ἀπείρως 〈δὲ〉 τῆς πρὸς γυναῖκα συμβιώσεως καὶ ὁ Εὐρι‐ πίδης εἰς ταῦτα ἀποβλέψας καὶ ἀποθέμενος τὴν ἐν τῷ
45γράφειν μισογυνίαν ταῦτ’ εἴρηκεν·
γυνὴ γὰρ ἐν νόσοισι καὶ κακοῖς πόσει
ἥδιστόν ἐστι, δώματ’ ἢν οἰκῇ καλῶς,
ὀργήν τε πραΰνουσα 〈καὶ δυσθυμίας
ψυχὴν μεθιστᾶς’·〉 ἡδὺ καὶ ἀπάται φίλων.

4

22a

25

(50)

τυγχάνει δὲ καὶ ἡρωϊκὸν τὸ πρᾶγμα. νῦν δὲ ἐν ἐνίαις πόλεσιν ἅμα τῇ ἄλλῃ τῇ καθεστώσῃ ἐκλύσει καὶ ἀναρχίᾳ καὶ τῇ ἐπὶ τὸ καταφερὲς 〈καὶ〉 ῥᾴθυμον ἐπικλίσει καὶ τὸ γαμεῖν τῶν χαλεπωτάτων εἶναι δοκεῖ· τὸν δ’ ᾔθεον 〈βίον〉, ἐξουσίαν διδόντα πρὸς ἀκολασίαν καὶ ποικίλων
55ἡδονῶν ἀπόλαυσιν ἀγεννῶν καὶ μικροχαρῶν, ἰσόθεον νομί‐ ζουσι, τὴν δὲ τῆς γυναικὸς εἴσοδον οἱονεί τινος φρουρᾶς εἰς πόλιν εἰσαγωγήν. ἔοικε μέντοι δύσκολος ἐνίοις ὁ μετὰ γυναικὸς φαίνεσθαι βίος διὰ τὸ μὴ δύνασθαι ἄρχειν
ἀλλ’ ἡδονῆς δούλους εἶναι, καὶ τοὺς μὲν ὑπὸ τοῦ κάλλους509 in vol. 4
60τεθηρευμένους, τοὺς 〈δ’〉 ὑπὸ τῆς προικός, τὰ μὲν ἀπ’ αὐτῆς ἑκουσίως καταχαρίζεσθαι τῇ γυναικὶ καὶ μὴ διδά‐ σκειν περὶ οἰκονομίας μηθὲν μηδὲ περὶ αὐξήσεως οἴκου μηδὲ τίνος ἕνεκα συνεληλύθασι, μηδὲ περὶ θεῶν εὐσε‐ βείας καὶ δόξης καὶ δεισιδαιμονίας ἐμποιεῖν, μηδὲ τὸ
65τῆς τρυφῆς ὀλέθριον παριστάναι μηδὲ τὸ ἀχάριστον τῶν ἡδονῶν, μηδὲ ἐθίζειν ἀτενίζειν εἰς τὸ ἔμπροσθεν τοῦ βίου καὶ πᾶν τὸ μέλλον ὀρθῇ τῇ γνώμῃ ἐκλογίζεσθαι, μηδὲ αὖ τυφλῶς καὶ ἀσκέπτως εὔελπιν εἶναι, μηδ’ ὅτι ἐὰν ὁ ἀνὴρ βουληθῇ, δύναται πάντως γενέσθαι ὧν ἐπιθυμεῖ·
70καὶ μὴ πρὸς τῷ παρόντι μόνῳ γίγνεσθαι, ἀλλὰ καὶ αὐτὴν συνεπιβλέπειν τὸ πόθεν καὶ πῶς καὶ εἰ σωτηρίως καὶ συμφερόντως εἰς τὰ ὅλα. ἐπεὶ καὶ εἴ τις ταῦτα καὶ τὰ ἄλλα τὰ καλῶς τεθεωρημένα καὶ παραγγελλόμενα παρὰ τοῖς φιλοσόφοις δύναιτο πράττειν, † ὃ ἂν τῶν πλεί‐
75στων καὶ κουφότατον εἶναι βάρος γαμετὴ γυνὴ δόξῃ. ὁμοιότατον γάρ ἐστιν ὡς εἴ τις μίαν ἔχων χεῖρα ἑτέραν ποθὲν προσλάβοι ἢ ἕνα πόδα ἔχων ἕτερον ἀλλαχόθεν ἐπικτήσαιτο. ὡς γὰρ οὗτος πολὺ ἂν ῥᾷον καὶ βαδίσαι οὗ θέλοι κἀπελάσαι καὶ προσαγάγοιτο, οὕτως ὁ γυναῖκα
80εἰσαγαγόμενος ῥᾷον ἀπολήψεται τὰς κατὰ τὸν βίον σω‐ τηρίους καὶ συμφερούσας χρεῖας. ἀντὶ γοῦν δύο ὀφθαλ‐ μῶν χρῶνται τέτταρσιν καὶ ἀντὶ δύο χειρῶν ἑτέραις τοσαύταις, αἷς καὶ ἀθρόοις πράττοι ἂν ῥᾷον τὸ τῶν χειρῶν ἔργον. διὸ κἂν εἰ αἱ ἕτεραι κάμνοιεν, ταῖς ἑτέ‐510 in vol. 4
85ραις αὖ θεραπεύοιτο καὶ τὸ σύνολον δύο γεγονὼς ἀνθ’ ἑνὸς μᾶλλον ἂν ἐν τῷ βίῳ κατορθοίη. διόπερ τὸν νομί‐ ζοντα τὴν εἴσοδον τῆς γυναικὸς καταβαρύνειν τὸν βίον καὶ δυσκίνητον ποιεῖν ὅμοιον 〈ἂν οἶμαι〉 πάσχειν, ὡς εἴ τις πλείονας πόδας κωλύοι προσλαβεῖν, ἵν’ ἐὰν πολὺ δέῃ
90βαδίζειν μὴ ἐφελκώμεθα πολλούς, ἢ τῷ πλείονας χεῖρας κτωμένῳ μέμφοιτο· ὅταν γάρ τι δέῃ πράττειν ἐμποδί‐ σεσθαι ὑπὸ τοῦ πλήθους αὐτῶν. κατὰ ταὐτὰ γὰρ καὶ εἴ τις προσλάβοι οἷον ἑαυτὸν ἕτερον (οὐθὲν γὰρ διοίσει εἴτε θῆλυ τοῦτό ἐστιν εἴτε ἄρρεν), πολὺ ἐλαφρότερον καὶ
95εὐκοπώτερον πάντ’ ἂν πράξειεν τὰ ἔργα. φιλαγάθῳ 〈δ’〉 ἀνδρὶ καὶ θέλοντι σχολὴν ἄγειν ἢ περὶ τοὺς λόγους ἢ τὰ πολιτικὰ ἔργα ἢ ἄμφω ταῦτα, καὶ τελείως τοῦτο ἀμετά‐ θετόν ἐστιν. ὅσῳ γὰρ μᾶλλον αὐτὸς ἀπὸ τῆς οἰκονομίας ἀπέστραπται, τοσούτῳ μᾶλλον τὴν διαδεξομένην τὴν διοί‐

4

22a

25

(100)

κησιν παραληπτέον καὶ περὶ τὰ ἀναγκαῖα ἑαυτὸν ἀπερί‐ σπαστον ... οὐ κακῶς καὶ ὁ κωμικὸς ἐπιτέμνει 〈τὸ〉
σχολαστής ἐστι· δεῖ δ’ οἶμαι γαμεῖν
τὸν ἐπιμελῆ καὶ δυνατὸν οἰκονομεῖν ὄχλον
πλείω,		511 in vol. 4
105ἐπιφωνήσας·
τὸν ἀμελῆ μᾶλλον, ἐπιθυμοῦντα δὲ
σχολῆς, ἵν’ ἔχων οἰκονόμον ἀδεῶς περιπατῇ.

4

22a

26

 Πλάτωνος Νόμων ϛʹ (p. 773 E). Περὶ γάμων δὴ ταῦτ’ ἔσται παραμύθια λεγόμενα, ὡς χρὴ τῆς ἀειγενοῦς φύσεως ἀντέχεσθαι τῷ παῖδας παί‐ δων καταλείποντι ἀεὶ τῷ θεῷ ὑπηρέτας ἀνθ’ αὑτοῦ πα‐
5ραδιδόναι.

4

22a

27

Ἐν ταὐτῷ (p. 776 B). Γεννῶντάς τε καὶ ἐκτρέφοντας παῖδας, καθάπερ λαμ‐
πάδα τὸν βίον παραδιδόντας ἄλλοις ἐξ ἄλλων.512 in vol. 4

4

22b

t

ΟΤΙ ΟΥΚ ΑΓΑΘΟΝ ΤΟ ΓΑΜΕΙΝ.

4

22b

28

 Ἀναξανδρίδου (fr. 52 K.). Ὅστις γαμεῖν βουλεύετ’, οὐ βουλεύεται ὀρθῶς, διότι βουλεύεται, χοὔτω γαμεῖ. πολλῶν κακῶν γάρ ἐστιν ἀρχὴ τῷ βίῳ.
5ἢ γὰρ πένης ὢν τὴν γυναῖκα χρήματα λαβὼν ἔχει δέσποιναν, οὐ γυναῖκ’ ἔτι, ἧς ἐστι δοῦλος καὶ πελάτης. ἢν δ’ αὖ λάβῃ μηδὲν φερομένην, δοῦλος ἄλλως γίνεται· δεῖ γὰρ τὸ λοιπὸν ἀνθ’ ἑνὸς τρέφειν δύο.
10ἀλλ’ ἔλαβεν αἰσχράν· οὐ βιωτόν ἐστ’ ἔτι, οὐδ’ εἴσοδος τὸ παράπαν εἰς τὴν οἰκίαν. ἀλλ’ ἔλαβεν ὡραίαν τις· οὐδὲν γίνεται μᾶλλόν τι τοῦ γήμαντος ἢ τῶν γειτόνων· ὥστ’ οὐδαμῶς κακοῦ γ’ ἁμαρτεῖν γίνεται.

4

22b

29

Ἀλέξιδος (fr. 262 K.). Τίς δῆθ’ ὑγιαίνων νοῦν τ’ ἔχων τολμᾷ ποτε
γαμεῖν διαπραξάμενος ἥδιον βίον; εἶτ’ οὐχὶ κρεῖττόν ἐστι τῷ γ’ ἔχοντι νοῦν513 in vol. 4
5ἄτιμον εἶναι μᾶλλον ἢ γυναῖκ’ ἔχειν; πολλῷ γε· τοὺς μὲν γοῦν ἀτίμους οὐκ ἐᾷ ἀρχὴν λαχόντας ὁ νόμος ἄρχειν τῶν πέλας· ἐπὰν δὲ γήμῃς, οὐδὲ σαυτοῦ κύριον ἔξεστιν εἶναι· τὰς γὰρ εὐθύνας μόνοι
10ἐφημερινὰς τὰς τοῦ βίου κεκτήμεθα.

4

22b

30

Φιλήμονος (fr. 196 K.). Ἀθάνατόν ἐστι κακὸν ἀναγκαῖον γυνή.

4

22b

31

 Μενάνδρου (fr. 404 K.). Ὦ τρὶς κακοδαίμων, ὅστις ὢν πένης γαμεῖ καὶ παιδοποιεῖθ’. ὡς ἀλόγιστός ἐστ’ ἀνήρ, ὃς μήτε φυλακὴν τῶν ἀναγκαίων ἔχει,
5μήτ’ ἂν ἀτυχήσας εἰς τὰ λοιπὰ τοῦ βίου ἐπαμφιέσαι δύναιτο τοῦτο χρήμασιν, ἀλλ’ ἐν ἀκαλύπτῳ καὶ ταλαιπώρῳ βίῳ χειμαζόμενος ζῇ, τῶν ἀνιαρῶν ἔχων τὸ μέρος ἁπάντων, τῶν δ’ ἀγαθῶν οὐ δυνάμενος.

4

22b

32

Ναυμαχίου.
Καλὸν μὲν δέμας ἁγνὸν ἔχειν ἀδμῆτά τε μίμνειν παρθενικήν, καθαροῖσί τ’ ἀεὶ μελεδήμασι χαίρειν, μήτε † βαρυτληθῶν λαγόνων περὶ φόρτον ἄγουσαν,514 in vol. 4
5μήτε πόνον τρομέουσαν ἀγάστονον Εἰλειθυίης, ἀλλ’ ἧσθαι βασίλειαν ἀφαυρῶν θηλυτεράων, ψυχῆς ὄμμα φαεινὸν ὑπὲρ βιότοιο χέουσαν, ἔνθα γάμοι κεδνοὶ καὶ ἀληθέες, ἔνθα μιγεῖσα θεσπεσίοις ἐπέεσσι νοήματα φάεα τίκτει.
10εἰ δέ σε καὶ ξυνοῖο πόθος βιότοιο κιχάνοι, καὶ τοῦτο προδαεὶς ἐρέω, πῶς χρή σε περῆσαι τὸν πλοῦν, ὡς φασίν, τὸν δεύτερον ἔμφρονι θυμῷ.

4

22b

33

 Φιλιππίδου Ἀνανεούσης (fr. 6 III p. 303 K.). Ἔλεγον ἐγώ σοι μὴ γαμεῖν, ζῆν δ’ ἡδέως. τὸ Πλάτωνος ἀγαθὸν δ’ ἐστὶ τοῦτο, Φειδύλε,
5μὴ λαμβάνειν γυναῖκα μηδὲ τῇ τύχῃ διὰ πλειόνων αὑτὸν παραβάλλειν πραγμάτων.

4

22b

34

Ἀναξανδρίδου (fr. 78 II 1 p. 163 K.). Κόρης ἀπαλλαττόμεθα ταμιείου πικροῦ.

4

22b

35

Ἱππώνακτος (fr. 29 B.4). Δύ’ ἡμέραι γυναικός εἰσιν ἥδισται·
ὅταν γαμῇ τις κἀκφέρῃ τεθνηκυῖαν.515 in vol. 4

4

22b

36

 Εὐριπίδου ἐξ Ἰνοῦς (fr. 402 N.2). Νόμοι γυναικῶν οὐ καλῶς κεῖνται πέρι· χρῆν γὰρ τὸν εὐτυχοῦνθ’ ὅπως πλείστας ἔχειν γυναῖκας, εἴπερ † τροφὴ δόμοις παρῆν,
5ὡς τὴν κακὴν μὲν ἐξέβαλλε δωμάτων, τὴν δ’ οὖσαν ἐσθλὴν ἡδέως ἐσῴζετο. νῦν δ’ εἰς μίαν βλέπουσι, κίνδυνον μέγαν ῥίπτοντες· οὐ γὰρ τῶν τρόπων πειρώμενοι νύμφας ἐς οἴκους ἑρματίζονται βροτοί.

4

22b

37

 Ἐπιχάρμου (fr. * 34 p. 265 Lorenz). Οὐδὲν † γαίαι κλίναι γυναικὸς βαρύτερον, οἶδ’ ὁ συντυχὼν ..., μακάριος δ’ ὃς ἀγνοεῖ.

4

22b

38

Μενάνδρου (fr. 799 K.). Μηδέποτε γήμῃ μηδὲ εἷς εὔνους ἐμοί.

4

22b

39

 Εὐριπίδου Ἄλκηστις (895—897). Ζηλῶ δ’ ἀγάμους ἀτέκνους τε βροτῶν. μία γὰρ ψυχή, τῆς ὑπεραλγεῖν
μέτριον ἄχθος.516 in vol. 4

4

22b

40

 Μενάνδρου (fr. 648 K.). Γαμεῖν κεκρικότα δεῖ σε γινώσκειν, ὅτι ἀγαθὸν μέγ’ ἕξεις, ἂν λάβῃς μικρὸν κακόν.

4

22b

41

 Εὐριπίδου Ἄλκηστις (246—247). Οὔ ποτε φήσω γάμον εὐφραίνειν πλέον ἢ λυπεῖν.

4

22b

42

Φιλήμονος (fr. 197 K.). Τὸν ἄγαμον ὄντα καὶ κακὴ τύχη τρέφει.

4

22b

43

 Ἀριστοφάνης ἐν Πολυίδῳ (fr. 453 K.). Ἰδοὺ δίδωμι τήνδ’ ἐγὼ γυναῖκά σοι Φαίδραν· ἐπὶ πῦρ δὲ πῦρ ἔοικα ἥκειν ἄγων.

4

22b

44

 Μενάνδρου (fr. 649 K.). Τὸ γυναῖκ’ ἔχειν εἶναί τε παίδων. Παρμένων, πατέρα μερίμνας τῷ βίῳ πολλὰς φέρει.

4

22b

45

 Σοφοκλέους Τηρεῖ (fr. 521 N.). Νῦν δ’ οὐδέν εἰμι χωρίς. ἀλλὰ πολλάκις ἔβλεψα ταύτῃ τὴν γυναικείαν φύσιν, ὡς οὐδέν ἐσμεν. αἳ νέαι μὲν 〈ἐν〉 [γὰρ] πατρὸς
5ἥδιστον οἶμαι ζῶμεν ἀνθρώπων βίον· τερπνῶς γὰρ ἀεὶ πάντας ἁνοία τρέφει· ὅταν 〈δ’〉 ἐς ἥβην ἐξικώμεθ’ ἔμφρονες,
ὠθούμεθ’ ἔξω καὶ διεμπολώμεθα θεῶν πατρῴων τῶν τε φυσάντων ἄπο·517 in vol. 4
10αἱ μὲν ξένους πρὸς ἄνδρας, αἱ δὲ βαρβάρους, αἱ δ’ εἰς † ἀληθῆ δώμαθ’, αἱ δ’ ἐπίρροθα. καὶ ταῦτ’, ἐπειδὰν εὐφρόνη ζεύξῃ μία, χρεὼν ἐπαινεῖν καὶ δοκεῖν καλῶς ἔχειν.

4

22b

46

 Εὐριπίδου Σθενεβοίας (fr. 662 N.2). Πολλοὺς δὲ πλούτῳ καὶ γένει γαυρουμένους γυνὴ κατῄσχυν’ ἐν δόμοισι νηπία.

4

22b

47

 Φιλήτα. ***

4

22b

48

(incerti poetae comici) Βίον καλὸν ζῇς, ἂν γυναῖκα μὴ † ἔχῃς.

4

22b

49

Διφίλου (fr. 115 K.).
Γυναικὸς ἀγαθῆς ἐπιτυχεῖν οὐ ῥᾴδιον.518 in vol. 4

4

22b

50

Χαιρήμονος (fr. 32 N.2). Γυναῖκα θάπτειν κρεῖττόν ἐστιν ἢ γαμεῖν.

4

22b

51

Φιλήμονος (fr. 198 K.). Γαμεῖν ὃς ἐθέλει εἰς μετάνοιαν ἔρχεται.

4

22b

52

Ἱπποθόου. Ζευχθεὶς γάμοισιν οὐκ ἔτ’ ἔστ’ ἐλεύθερος.

4

22b

53

 Μενάνδρου (fr. 650 K.). Ὅστις πενόμενος βούλεται ζῆν ἡδέως, ἑτέρων γαμούντων αὐτὸς ἀπεχέσθω γάμου.

4

22b

54

 Θεοδέκτου. ***

4

22b

55

(incerti comici fr. 132 vol. III p. 434 K.) Παραπλήσιον πρᾶγμ’ ἐστὶ γῆρας καὶ γάμος. τυχεῖν γὰρ αὐτῶν ἀμφοτέρων σπουδάζομεν· ὅταν δὲ τύχωμεν, ὕστερον λυπούμεθα.

4

22b

56

Ἀντιφάνους (fr. 292 K.). Ὡς ἔστι τὸ γαμεῖν ἔσχατον τοῦ δυστυχεῖν.

4

22b

57

Μενάνδρου (fr. 582 K.).
Πατρῷ’ ἔχειν δεῖ τὸν καλῶς εὐδαίμονα, τὰ μετὰ γυναικὸς δ’ εἰσιόντ’ εἰς οἰκίαν οὔτ’ ἀσφαλῆ τὴν κτῆσιν οὔθ’ ἱλαρὰν ἔχει.519 in vol. 4

4

22b

58

 Θάλητος. Θαλῆς τῇ μητρὶ γυναῖκα λαβεῖν δεομένῃ ‘οὔπω και‐ ρόσ‘ ἔλεγεν· εἶτα προβάς ‘οὐκέτι καιρόσ‘.

4

22b

59

 Σωκράτους. Σωκράτης ἐρωτηθεὶς τίνες μεταμέλονται τῶν ἀνθρώ‐ πων, εἶπεν ‘οἱ γήμαντεσ‘.

4

22b

60

 Πλάτωνος. Πλάτων ἐρωτηθεὶς εἰ γήμας φιλοσοφήσω; ‘οὐκ εἰδώσ‘ ἔφη ‘οὐδὲ μόνον σαυτὸν σῴζειν καὶ γυναῖκα ἐπὶ τῶν ὤμων συνδιασώσεις;‘

4

22b

61

 Λυσίου (fr. 90 Thalheim). Ἧι γὰρ ἂν ἡμέρᾳ γυνὴ προδῷ τὸ σῶμα καὶ τὴν τάξιν λίπῃ τῆς αἰδοῦς, εὐθέως παραλλάττει τῶν φρενῶν, ὥστε νομίζειν τοὺς μὲν οἰκείους ἐχθρούς, τοὺς δ’ ἀλλοτρίους
5πιστούς, περὶ δὲ τῶν καλῶν καὶ αἰσχρῶν ἐναντίαν ἔχειν τὴν γνώμην.

4

22b

62

 Ἐπαμινώνδου. Ἐπαμινώνδας ἐρωτηθεὶς τί ὀνεῖται ὁ μὴ γήμας μηδὲ παιδοποιησάμενος ‘τὸ μὴ ὀκνεῖν‘ εἶπεν ‘ὑπὲρ τῆς πατρί‐
δος ἀποθνῄσκειν‘.520 in vol. 4

4

22b

63

 Λυκούργου. Ὅταν γυνὴ ὁμονοίας τῆς πρὸς ἄνδρα στερηθῇ, ἀβίω‐ τος ὁ καταλειπόμενος γίνεται βίος.

4

22b

64

 Σόλωνος. 〈Σόλων〉 συμβουλεύοντος τινὸς αὐτῷ κατὰ τῶν μὴ γαμούντων ἐπιτίμιον τάξαι ‘χαλεπόν‘ εἶπεν ‘ὦ ἄνθρωπε, φορτίον ἡ γυνή‘.

4

22b

65

 Θάλητος. Θαλῆς ἐρωτηθεὶς διὰ τί ἀκμάζων οὐκ ἐπαιδοποίησεν, ἀπεκρίνατο διότι τὸ ζῆν οὐκ ἐβουλόμην λύπαις αὐθαιρέ‐ τοις κατεγγυῆσαι.

4

22b

66

 Ἀντιφῶντος (fr. 49 Diels2). Φέρε δὴ προελθέτω ὁ βίος εἰς τὸ πρόσθεν καὶ γά‐ μων καὶ γυναικὸς ἐπιθυμησάτω. αὕτη ἡ ἡμέρα, αὕτη ἡ νὺξ καινοῦ δαίμονος ἄρχει, καινοῦ πότμου. μέγας γὰρ
5ἀγὼν γάμος ἀνθρώπῳ. εἰ γὰρ τύχοι μὴ ἐπιτηδεία γενο‐ μένη, τί χρὴ τῇ συμφορᾷ χρῆσθαι; χαλεπαὶ μὲν ἐκπομ‐ παί, τοὺς φίλους ἐχθροὺς ποιῆσαι, ἴσα φρονοῦντας ἴσα πνέοντας, ἀξιώσαντα καὶ ἀξιωθέντα· χαλεπὸν δὲ καὶ ἐκτῆσθαι κτῆμα τοιοῦτον, δοκοῦντα ἡδονὰς κτᾶσθαι λύπας521 in vol. 4
10ἄγεσθαι. φέρε δή, μὴ τὰ παλίγκοτα λέγωμεν, λεγέσθω τὰ πάντων ἐπιτηδειότατα. τί γὰρ ἥδιον ἀνθρώπῳ γυναι‐ κὸς καταθυμίας; τί δὲ γλυκύτερον ἄλλως τε καὶ νέῳ; ἐν τῷ αὐτῷ δέ γε τούτῳ, ἔνθα τὸ ἡδύ, ἔνεστι πλησίον που καὶ τὸ λυπηρόν· αἱ γὰρ ἡδοναὶ οὐκ ἐπὶ σφῶν αὐτῶν ἐμ‐
15πορεύονται, ἀλλ’ ἀκολουθοῦσιν αὐταῖς λῦπαι καὶ πόνοι. ἐπεὶ καὶ ὀλυμπιονῖκαι καὶ πυθιονῖκαι καὶ οἱ τοιοῦτοι ἀγῶνες καὶ σοφίαι καὶ πᾶσαι ἡδοναὶ ἐκ μεγάλων λυπη‐ μάτων ἐθέλουσι παραγίγνεσθαι· τιμαὶ γάρ, ἆθλα ..., δελέατα ἃ ὁ θεὸς ἔδωκεν ἀνθρώποις, μεγάλων πόνων καὶ
20ἱδρώτων εἰς ἀνάγκας καθιστᾶσιν. ἐγὼ γάρ, εἴ μοι γένοιτο σῶμα ἕτερον τοιοῦτον οἷον ἐγὼ ἐμαυτῷ, οὐκ ἂν δυναίμην ζῆν, οὕτως ἐμαυτῷ πολλὰ πράγματα παρέχων ὑπέρ τε τῆς ὑγιείας τοῦ σώματος ὑπέρ τε τοῦ καθ’ ἡμέραν βίου ἐς τὴν ξυλλογὴν ὑπέρ τε δόξης καὶ σωφροσύνης καὶ εὐ‐
25κλείας καὶ τοῦ εὖ ἀκούειν. τί οὖν, εἴ μοι γένοιτο σῶμα ἕτερον τοιοῦτον, ὅ γέ μοι οὕτως ἐπιμελὲς εἴη; οὐκ οὖν δῆλον, ὅτι γυνὴ ἀνδρί, ἐὰν ᾖ καταθυμία, οὐδὲν ἐλάττους τὰς φιλότητας παρέχεται καὶ τὰς ὀδύνας ἢ αὐτὸς αὑτῷ ὑπέρ τε τῆς ὑγιείας δισσῶν σωμάτων ὑπέρ τε τοῦ βίου522 in vol. 4
30τῆς συλλογῆς [καὶ] ὑπέρ τε τῆς σωφροσύνης καὶ τῆς εὐ‐ κλείας; φέρε δὴ καὶ παῖδες γενέσθωσαν· φροντίδων ἤδη πάντα πλέα καὶ ἐξοίχεται τὸ νεοτήσιον σκίρτημα ἐκ τῆς
γνώμης καὶ 〈τὸ〉 πρόσωπον οὐκέτι τὸ αὐτό.523 in vol. 4

4

22c

t

ΟΤΙ ΤΟΙΣ ΜΕΝ ΕΠΩΦΕΛΗ ΤΟΝ ΓΑΜΟΝ, ΤΟΙΣ ΔΕ ΑΣΥΜΦΟΡΟΝ Ο ΤΩΝ ΣΥΝΑΠΤΟΜΕΝΩΝ ΑΠΕΤΕΛΕΣΕ ΤΡΟΠΟΣ.

4

22c

67

 Θεοδέκτου (fr. 13 p. 805 N.2). Ὅταν γὰρ ἄλοχον εἰς δόμους ἄγῃ πόσις, οὐχ ὡς δοκεῖ γυναῖκα λαμβάνει μόνον, ὁμοῦ δὲ τῇδ’ ἔτ’ εἰσκομίζεται λαβὼν
5καὶ δαίμον’ ἤτοι χρηστὸν ἢ τοὐναντίον.

4

22c

68

 Σουσαρίωνος (com. I p. 3 K.). Ἀκούετε λεῴ, Σουσαρίων λέγει τάδε· κακὸν γυναῖκες· ἀλλ’ ὅμως, ὦ δημόται, οὐκ ἔστιν οἰκεῖν οἰκίαν ἄνευ κακοῦ.

4

22c

69

(incerti poetae scaenici)
Καὶ γὰρ τὸ γῆμαι καὶ τὸ μὴ γῆμαι κακόν.524 in vol. 4

4

22c

70

 Εὐριπίδου (fr. 1056 N.2). Οὐ πάντες οὔτε δυστυχοῦσιν ἐν γάμοις οὔτ’ εὐτυχοῦσι· συμφορὰ δ’ ὃς ἂν τύχῃ κακῆς γυναικός, εὐτυχεῖ δ’ ἐσθλῆς τυχών.

4

22c

71

 Μενάνδρου (fr. 325 K.). Γυνὴ πολυτελής ἐστ’ ὀχληρόν, οὐδ’ ἐᾷ ζῆν τὸν λαβόνθ’ ὡς βούλετ’· ἀλλ’ ἕν ἐστί τοι ἀγαθὸν ἀπ’ αὐτῆς † παῖδες· ἦλθέν τις νόσος,
5τὸν ἔχοντα ταύτην ἐθεράπευσεν ἐπιμελῶς, ἀτυχοῦντι συμπαρέμεινεν, ἀποθανόντα τε ἔθαψε, περιέστειλεν οἰκείως· ὅρα εἰς ταῦθ’, ὅταν λυπῇ τι τῶν καθ’ ἡμέραν. οὕτω γὰρ οἴσεις πᾶν τὸ πρᾶγμ’· ἂν δ’ ἐκλέγῃς
10ἀεὶ τὸ λυποῦν, μηδὲν ἀντιπαρατιθεὶς τῶν προσδοκωμένων, ὀδυνήσῃ διὰ τέλους.

4

22c

72

Εὐριπίδου (inc. fab. fr. 1057 N.2).
Μακάριος, ὅστις εὐτυχεῖ γάμον λαβὼν ἐσθλῆς γυναικός· εὐτυχεῖ δ’ ὁ μὴ λαβών.525 in vol. 4

4

22c

73

 Ἡσιόδου (op. 702 ss.). Οὐ μὲν γάρ τι γυναικὸς ἀνὴρ ληίζετ’ ἄμεινον τῆς ἀγαθῆς· τῆς δ’ αὖτε κακῆς οὐ ῥίγιον ἄλλο, δειπνολόχου· ἥτ’ ἄνδρα καὶ ἴφθιμόν περ ἐόντα
5αὔει ἄτερ δαλαῖο † καὶ ἐν ὠμῷ γήραϊ θῆκε.

4

22c

74

 Εὐριπίδου Ἀλκμέωνος (fr. 78 N.2). Γυναῖκα καὶ ὠφελίαν καὶ νόσον ἀνδρὶ φέρειν μεγίσταν ἐδιδάξατ’ ἐμῷ λόγῳ.

4

22c

75

 Φιλιππίδου (fr. 28 K.). Αἰσχρὰν γυναῖκ’ ἔγημας, ἀλλὰ πλουσίαν· κάθευδ’ ἀηδῶς, ἡδέως μασώμενος.

4

22c

76

 Εὐριπίδου Πρωτεσιλάου (fr. 657 N.2). Ὅστις δὲ πάσας συντιθεὶς ψέγει λόγῳ γυναῖκας ἑξῆς, σκαιός ἐστι κοὐ σοφός. πολλῶν γὰρ οὐσῶν τὴν μὲν εὑρήσεις κακήν,526 in vol. 4
5τὴν δ’, ὥσπερ αὕτη, λῆμ’ ἔχουσαν εὐγενές.

4

22c

77

 Μενάνδρου (fr. 651 K.). Τὸ γαμεῖν, ἐάν τις τὴν ἀλήθειαν σκοπῇ, κακὸν μέν ἐστιν, ἀλλ’ ἀναγκαῖον κακόν.

4

22c

78

 Εὐριπίδου Μελανίππης (fr. 494 N.2). Τῆς μὲν κακῆς κάκιον οὐδὲν γίνεται γυναικός· ἐσθλῆς δ’ οὐδὲν εἰς ὑπερβολὴν πέφυκ’ ἄμεινον· διαφέρουσι δ’ αἱ φύσεις.

4

22c

79

 Τοῦ αὐτοῦ (Alc. 879). Τί γὰρ ἀνδρὶ κακὸν μεῖζον, ἁμαρτεῖν πιστῆς ἀλόχου;

4

22c

80

 Σοφοκλῆς Φαίδρᾳ (fr. 621 N.2). Οὕτω γυναικὸς οὐδὲν ἂν μεῖζον κακὸν κακῆς ἀνὴρ κτήσαιτ’ ἂν οὐδὲ σώφρονος
κρεῖσσον· παθὼν δ’ ἕκαστος ὧν τύχῃ λέγει.527 in vol. 4

4

22c

81

 Εὐριπίδου (Or. 602 ss.). Γάμοι δ’ ὅσοις μὲν εὖ καθεστᾶσιν βροτῶν, μακάριος αἰών· οἷς δὲ μὴ πίπτουσιν εὖ, τά τ’ ἔνδον εἰσὶ τά τε θύραζε δυστυχεῖς.

4

22c

82

 Ἡσιόδου Θεογονίας. (600—609). Ὣς δ’ αὔτως ἄνδρεσσι κακὸν θνητοῖσι γυναῖκας Ζεὺς ὑψιβρεμέτης θῆκεν, ξυνήονας ἔργων λευγαλέων· ἕτερον δὲ πόρεν κακὸν ἀντ’ ἀγαθοῖο.
5ὅς κε γάμον φεύγων καὶ μέρμερα ἔργα γυναικῶν μὴ γῆμαι ἐθέλῃ, ὀλοὸν δ’ εἰς γῆρας ἵκοιτο χήτει γηροκόμοιο· ὅ γ’ οὐ βιότου ἐπιδευὴς ζώει, ἀποφθιμένου δὲ διὰ ζωὴν δατέονται χηρωσταί· ᾧ δ’ αὖτε γάμου μετὰ μοῖρα γένηται,
10κεδνὴν δ’ ἔσχετ’ ἄκοιτιν ἀρηρυῖαν πραπίδεσσι, τῷ δέ τ’ ἀπ’ αἰῶνος κακὸν ἐσθλῷ ἀντιφερίζει.

4

22c

83

 Εὐριπίδου Ἑκάβης (1183 ss.). Μηδὲν θρασύνου μηδὲ τοῖς σαυτοῦ κακοῖς τὸ θῆλυ συνθεὶς ὧδε πᾶν μέμψῃ γένος. πολλαὶ γὰρ ἡμῶν, αἱ μὲν εἴς’ ἐπίφθονοι,
5αἱ δ’ εἰς ἀριθμὸν τῶν κακῶν πεφύκαμεν.528 in vol. 4

4

22c

84

 Ἐπιχάρμου (fr. 35* p. 265 Lorenz). Τὸ δὲ γαμεῖν ὅμοιόν ἐστι τῷ τρὶς ἓξ ἢ τρεῖς [κύ‐
βους] μόνους ἀπὸ τύχης βαλεῖν; ἐὰν μὲν γὰρ λάβῃς τεταγμένην
5τοῖς τρόποις καὶ τἄλλ’ ἄλυπον, εὐτυχήσεις τῷ γάμῳ· εἰ δὲ καὶ φιλέξοδόν τε καὶ λάλον καὶ δαψιλῆ. οὐ γυναῖχ’ ἕξεις. διὰ βίου δ’ ἀτυχίαν κοσμουμέναν.

4

22c

85

 Εὐριπίδου Οἰδίποδι (fr. 545 N.2). Πᾶσα γὰρ δούλη πέφυκεν ἀνδρὸς ἡ σώφρων γυνή, ἡ δὲ μὴ σώφρων ἀνοίᾳ τὸν ξυνόνθ’ ὑπερφρονεῖ.

4

22c

86

 Εὐριπίδου ἐν Μελανίππῃ (fr. 493 N.2). Ἄλγιστόν ἐστι θῆλυ μισηθὲν γένος. αἱ γὰρ σφαλεῖσαι ταῖσιν οὐκ ἐσφαλμέναις αἶσχος γυναιξὶ καὶ κεκοίνωνται ψόγον
5ταῖς οὐ κακαῖσιν αἱ κακαί· τὰ δ’ εἰς γάμους οὐδὲν δοκοῦσιν ὑγιὲς ἀνδράσιν φρονεῖν.

4

22c

87

Εὐριπίδου Ἀλεξάνδρου (fr. 59 N.2). Ἐκ τῶν ὁμοίων οἱ κακοὶ γαμοῦς’ ἀεί.

4

22c

88

Γαΐου ὑπὲρ Λουκίλλης. Φυλάττομαι δέ τι πικρότερον εἰπεῖν διὰ τὸ τῆς μη‐
τρυιᾶς ὄνομα. πολλὰ γὰρ προείληπται τῶν ὀνομάτων εἰς πίστιν ἀπεχθείας, καὶ μητρυιὰ δυσκόλως ἀληθεύειν529 in vol. 4
5πιστεύεται· δεῖ δὲ οὐ ταῖς φήμαις τῶν ὀνομάτων ἐξε‐ λέγχεσθαι τοὺς τρόπους· πολλοὶ γὰρ ἤδη διαβεβλημένας προσηγορίας ἔχοντες ἔσχον οὐ πονηρὰν διάνοιαν· πάλιν ἕτεροι καὶ καλοῖς ὀνόμασιν ἐκ τῆς φύσεως κεκοσμημένοι ψυχαῖς ἀνομοίοις προσέρχονται πρὸς τὰ ἔργα.

4

22c

89

 Θεμιστίου ἐκ τοῦ Περὶ ψυχῆς. Ἀλλ’ οὖν μάλιστα διψῶν ἀπέθανεν τῆς γυναικός, ἐρῶν ἐρώσης ἀπολειπόμενος ... οὐθὲν εἰπεῖν οὔτε ποιῆσαι πρὸς αὐτὴν ἰταμὸν ἐτόλμησαν· ἀλλ’ οὕτως ἐνεκαρτέρησαν
5ἀμφότεροι τῷ πρέποντι, ὥσπερ ἀποδείξασθαι θέλοντες ὅτι πλεῖστον αἰδοῦς ἔρωτι δικαίῳ μέτεστιν· ὅθεν ἔμοιγε πλεῖστον αὐτῇ φαίνεται χρόνον ἀνὴρ συμβεβιωκέναι πάντα γὰρ διόλου τὸν δεκαετῆ χρόνον ὁμαλῶς συνεβίω‐ σεν. αἱ δὲ ἄλλαι συνοικοῦσιν οὐ συμβιοῦσιν, ὅταν λυπῶσι
10τοὺς μὲν ἄνδρας ἢ ζηλοτυπῶσιν ἢ διαφέρωνται περὶ χρη‐ μάτων ἢ κακῶς λέγωσιν ἢ φεύγωσι θρυπτόμεναι τὰς φιλοφροσύνας καὶ συνδιαιτήσεις· ὥστε ἂν τοῦτον ἐξαίρῃς τὸν χρόνον ἐν ᾧ ταῦτα πράττουσιν, ἀπολείπεται βραχὺς ἐκεῖνος ὁ τῆς συμβιώσεως.

4

22c

90

 Μουσωνίου ἐκ τοῦ Τί κεφάλαιον γά‐ μου (Mus. rel. XIII A p. 67 H.).
Βίου καὶ γενέσεως παίδων κοινωνίαν κεφάλαιον εἶναι γάμου. Τὸν γὰρ γαμοῦντα, ἔφη, καὶ τὴν γαμουμένην530 in vol. 4
5ἐπὶ τούτῳ συνιέναι χρὴ ἑκάτερον θατέρῳ, ὥσθ’ ἅμα μὲν ἀλλήλοις βιοῦν, ἅμα δὲ 〈παιδο〉ποιεῖσθαι, καὶ κοινὰ δὲ ἡγεῖσθαι πάντα καὶ μηδὲν ἴδιον, μηδ’ αὐτὸ τὸ σῶμα. μεγάλη μὲν γὰρ γένεσις ἀνθρώπου, ἣν ἀποτελεῖ τοῦτο τὸ ζεῦγος. ἀλλ’ οὔπω τοῦτο ἱκανὸν τῷ γαμοῦντι, ὃ δὴ
10καὶ δίχα γάμου γένοιτ’ ἂν συμπλεκομένων ἄλλως, ὥσπερ καὶ τὰ ζῷα συμπλέκεται αὑτοῖς. δεῖ δὲ ἐν γάμῳ πάντως συμβίωσίν τε εἶναι καὶ κηδεμονίαν ἀνδρὸς καὶ γυναικὸς περὶ ἀλλήλους, καὶ ἐρρωμένους καὶ νοσοῦντας καὶ ἐν παντὶ καιρῷ, ἧς ἐφιέμενος ἑκάτερος ὥσπερ καὶ παιδο‐
15ποιίας εἶσιν ἐπὶ γάμον. ὅπου μὲν οὖν ἡ κηδεμονία αὕτη τέλειός ἐστι καὶ τελέως αὐτὴν οἱ συνόντες ἀλλήλοις παρ‐ έχονται, ἁμιλλώμενοι νικᾶν ὁ ἕτερος τὸν ἕτερον, οὗτος μὲν οὖν ὁ γάμος ᾗ προσήκει ἔχει καὶ ἀξιοζήλωτός ἐστι· καλὴ γὰρ ἡ τοιαύτη κοινωνία· ὅπου δ’ ἑκάτερος σκοπεῖ
20τὸ ἑαυτοῦ μόνον ἀμελῶν θατέρου, ἢ καὶ νὴ Δί’ ὁ ἕτερος οὕτως ἔχει, καὶ οἰκίαν μὲν οἰκεῖ τὴν αὐτήν, τῇ δὲ γνώμῃ βλέπει ἔξω, μὴ βουλόμενος τῷ ὁμόζυγι συντείνειν τε καὶ συμπνεῖν, ἐνταῦθ’ ἀνάγκη φθείρεσθαι μὲν τὴν κοινω‐ νίαν, φαύλως δὲ ἔχειν τὰ πράγματα τοῖς συνοικοῦσιν, καὶ
25ἢ διαλύονται τέλεον ἀπ’ ἀλλήλων ἢ τὴν συμμονὴν χείρω
ἐρημίας ἔχουσιν.531 in vol. 4

4

22d

t

ΠΕΡΙ ΜΝΗΣΤΕΙΑΣ.

4

22d

91

 Εὐριπίδου Μελανίππης (fr. 501 N.2). Γάμους δ’ ὅσοι σπεύδουσι μὴ πεπρωμένους, μάτην πονοῦσιν· ἡ δὲ τῷ χρεὼν πόσει μένουσα κἀσπούδαστος ἦλθεν εἰς δόμους.

4

22d

92

Τοῦ αὐτοῦ (Phoen. 18). Μὴ σπεῖρε τέκνων ἄλοκα δαιμόνων βίᾳ.

4

22d

93

Εὐριπίδου Ἀντιόπη (fr. 214 N.2). Κῆδος καθ’ αὑτὸν τὸν σοφὸν κτᾶσθαι χρεών.

4

22d

94

 Τοῦ αὐτοῦ Μελανίππη (fr. 502 N.2). Ὅσοι γαμοῦσι δ’ ἢ γένει κρείσσους γάμους ἢ πολλὰ χρήματ’, οὐκ ἐπίστανται γαμεῖν. τὰ τῆς γυναικὸς γὰρ κρατοῦντ’ ἐν [τοῖς] δώμασι
5δουλοῖ τὸν ἄνδρα, κοὐκέτ’ ἔστ’ ἐλεύθερος. πλοῦτος δ’ ἐπακτὸς ἐκ γυναικείων γάμων
ἀνόνητος· αἱ γὰρ διαλύσεις 〈οὐ〉 ῥᾴδιαι.532 in vol. 4

4

22d

95

 Μενάνδρου (fr. 583 K.). Ὅταν πένης ὢν καὶ γαμεῖν τις ἑλόμενος τὰ μετὰ γυναικὸς ἐπιδέχηται χρήματα, αὑτὸν δίδωσιν, οὐκ ἐκείνην λαμβάνει.

4

22d

96

 Εὐριπίδου Μελεάγρῳ (fr. 525 N.2). Εἰ δ’ εἰς γάμους ἔλθοιμ’, ὃ μὴ τύχοι ποτέ, τῶν ἐν δόμοισιν ἡμερευουσῶν ἀεὶ βελτίον’ ἂν τέκοιμι † δώματι τέκνα·
5ἐκ γὰρ πατρὸς καὶ μητρὸς ὅστις ἐκπονεῖ σκληρὰς διαίτας, οἱ γόνοι βελτίονες.

4

22d

97

 Μενάνδρου (fr. 584 K.). Δύ’ ἔσθ’ ἃ κρῖναι τὸν γαμεῖν μέλλοντα δεῖ, ἤτοι προσηνῆ γ’ ὄψιν ἢ χρηστὸν τρόπον· τὴν γὰρ ὁμόνοιαν τὴν πρὸς ἀλλήλους ποιεῖ.

4

22d

98

Ἡσιόδου Ἔργων (699 s.). Παρθενικὴν δὲ γαμεῖν, ὥς κ’ ἤθεα κεδνὰ διδάξῃς,
πάντα μάλ’ ἀμφὶς ἰδών, μὴ γείτοσι χάρματα γήμῃς.533 in vol. 4

4

22d

99

Θεόγνιδος (183 ss.). † Κύνας μὲν δὴ νῶϊ διζήμεθα, Κύρνε, καὶ ἵππους εὐγενέας, καί τις βούλεται ἐξ ἀγαθῶν βήσεσθαι· γῆμαι δὲ κακὴν κακοῦ οὐ μελεδαίνει
5ἐσθλὸς ἀνήρ, ἤν οἱ χρήματα πολλὰ φέρῃ.

4

22d

100

 Εὐριπίδου ἐν Ἀντιόπῃ (fr. 215 N.2).
Πᾶσι δ’ ἀγγέλλω βροτοῖς ἐσθλῶν ἀπ’ † ἀνδρῶν εὐγενῆ σπείρειν τέκνα. οὐ γάρ ποτ’ ἂν πράξειαν ἐς τέλος κακῶς.

4

22d

101

 Καλλικρατίδα ἐκ τοῦ Περὶ οἴκου εὐδαιμονίας. Ἔχει δὲ τὸ ἴχνος τοῦτο τᾶς διακοσμάσιος πρᾶτον καὶ αὐτὸς ὁ ἄνθρωπος ἐν τᾷ διαιρέσει τᾶς ψυχᾶς· ταύ‐
5τας 〈γὰρ〉 ὃ μέν τί ἐντι λογισμός, ὃ δὲ θυμός, ὃ δὲ ἐπιθυμία. ὁ μὲν ὦν λογισμὸς οἰκοδεσπότᾳ καὶ ἄρχοντι ποτεμφερής ἐντι, πρεσβύτερός τε γάρ ἐντι τᾷ φύσει καὶ
τᾷ γενέσει, διανοητικώτατος καὶ κριτικώτατος· ἁ δ’ ἐπι‐ θυμία, θῆλυ καὶ νεαρὸν καὶ ὑγρὸν πάθος ὑπάρχοισα534 in vol. 4
10τᾷ ψυχᾷ, γυναικὶ ποτιφερής ἐντι· ὁ δὲ θυμός, ὁρμᾶς καὶ ζέσιος μεστὸς ἐὼν καὶ συνακούων καὶ ἐπακολουθῶν πολ‐ λάκις τῷ λογισμῷ ἢ τῷ νῷ, [καὶ] νεανίᾳ ποθωμοίω‐ ται .... ἁ μὲν γὰρ μονάς ἐντι τὸ γεννῶν καὶ ὁρίζον, ἁ δὲ δυὰς τὸ ὁριστὸν καὶ ὁριζόμενον. καὶ τὸ μὲν περισσὸν
15ἐκ τᾶς καθ’ αὑτὸ φύσιος, τὸ δὲ ἄρτιον ἐκ τᾶς πρός τι· διότι τὸ μὲν καθ’ αὑτὸ φύσιος περαίνει, τὸ δὲ ἄρτιον ἐκ τᾶς πρός τι. καὶ τὸ μὲν κατὰ περισσὰς χώρας συν‐ τάσσον ἐξομοιάζει αὑτῷ, τὸ δὲ μόνον ὥσπερ ὕλα ὑπο‐ κείμενον. ὁ δὲ αὐτὸς λόγος καὶ ἐπὶ γραμμᾶν καὶ χωρίων.
20τὸ μὲν γὰρ τετράγωνον ὁρίζει καὶ συντάσσει, τὸ δ’ ἁτερό‐ μακες ὥσπερ ὕλα ὑποκειμένα ὁρίζεται καὶ συντάσσεται, τετραγωνιζόμενον καὶ ἐξισούμενον. δεῖ δὲ τὸν μωσικὸν μιμέεσθαι τὸν ἴδιον τόνον τᾶς φωνᾶς ἐκμαθόντα οὕτω πειρᾶσθαι τὰν μέσαν καθιστάμεν, ὅκως καὶ ἐπὶ τὰ βαρέα
25καὶ ἐπὶ τὰ ὀξέα διαρκέσαι δύναται καὶ μήτε ῥήξῃ μήτε
ἀπολίπῃ τὰν τάσιν· οὕτως ὦν δεῖ καὶ γάμον συναρμό‐ ζεσθαι ποτὶ τὸν ἴδιον τόνον τᾶς ψυχᾶς, ὅκως μὴ μόνον ἐν εὐτυχίαις συνεκτρέχεν ἀλλάλοις δυνατοὶ ὦντι. καὶ γὰρ αὐλὼς ὁ αὐλατὰς ποτὶ τὸν ἴδιον τόνον διαρκέσαι δυνα‐535 in vol. 4
30μένως λαμβάνει, καὶ πηδάλια ὁ κυβερνάτας ποτὶ τὸ μέ‐ γεθος τᾶς ναός.

4

22d

102

 Νικοστράτου 〈ἐκ τοῦ〉 Περὶ γάμου. Ταυτὶ μὲν οὖν τὰ τεθρυλημένα σὺ οἶσθα, μήτε εὐγενείᾳ προσέχειν μήτε δόξῃ τῶν πατέρων οὕτως γε ὡς αὐτῇ τῇ γυναικί. πολλαὶ γὰρ δὴ πάνυ καλῶν καὶ ἀγαθῶν πατέ‐
5ρων φαῦλαι ἐφωράθησαν καὶ οὐκ ἐσωφρόνησαν. χρήματα δὲ οἱ μὲν οὐδὲ πάμπαν φιλοπραγμονεῖν εἰώθασιν· ἔνιοι δὲ οὐδ’ ἂν γῆμαι ἔφασαν ἄλλως γε εἰ μὴ πλουτοίη καὶ προῖκα ἐπάγοιτο πολλήν. ἀλλ’ ἐνταῦθά που καὶ τὸ λαμ‐ πρὸν τοῦ δουλεύειν ἐστὶν ἰδίᾳ μὲν τῇ γυναικὶ ὑπὸ τοῦ
10πλούτου διατεθρυμμένῃ, ἰδίᾳ δὲ τοῖς χρήμασιν ὑποθω‐ πεύοντα αὐτόν τινα, καὶ ἢν συμβαίνῃ μάλιστα λαμβά‐ νοντα ἐκεῖθεν ἀναλίσκειν. εἰ δὲ κατ’ ἐμέ τις εἴης, καὶ σμικρὰν ἥδιστ’ ἂν πύθοιο. κρεῖττον ἄρα ἦν ἀνδρικόν τι γύναιον καὶ κατ’ ἀγροὺς τεθραμμένον ἀναζητεῖν τε καὶ
15πολυπραγμονεῖν· ἱκανὸν μὲν πονεῖν, ὁπότε ὕδωρ ἀνιμᾶν
δέοι καὶ πῦρ ἐναῦσαι, ἢν τούτου καιρός, οὐκ ἀνελεύθερον δὲ οὔτε ἀρρητοποιόν, χρηστόν γε μὴν καὶ ἀράξαι ποτὲ μύλην, καὶ ἐπαφήσας αὐτῆς διδοῦσαν ὥσπερ ἐπὶ λύρας. ταῦτα μὲν δὴ ῥώμη τῇ γυναικί, ταῦτα δὲ τῷ οἴκῳ ὄφε‐536 in vol. 4
20λος. ἐπειδὴ δὲ οὐκ εὔδηλόν ἐστιν ἄρτι γαμοῦντι, ὁποῖαι δή τινες τοῖς τρόποις αἱ γυναῖκες ἀναφανήσονται, Ἰνδοὶ οὕτω γαμοῦσι καὶ οἱ σοφοὶ αὐτῶν, καὶ οὐδεπώποτε ψευσθῆναι λέγονται. ἐκεῖνοι τοίνυν οἱ Ἰνδοὶ οὐχ ὅπως πλούτῳ καὶ δόξῃ ἔγημαν ἐνδ〈όξ〉ου ἀνδρὸς καὶ πλουσίου
25θυγατέρα, ἀλλὰ αὐτὴν τὴν κόρην τήν τε ὄψιν αὐτῆς καὶ τὸ κάλλος ἐπολυπραγμόνησαν, σοφίᾳ δή τινι τοῦτό γε, οὐκ ἀκολασίᾳ οὐδεμιᾷ, οὐδὲ κατὰ τὰ αὐτὰ ἡμῖν. αἱ γὰρ δὴ ὄψεις αἱ χρησταὶ ἔχοιεν ἄν τί που πιστὸν τοῦ κάλ‐ λους τῆς ψυχῆς, καὶ ἔνι οὔτε θυμούμενον οὔτε ὀργιζό‐
30μενον οὔτε χολῶντα τὸ πρόσωπον φαιδρὸν ἔχειν τε καὶ καθαρόν. εἰ δέ τις πανοῦργος καὶ κρυψίνους, εὐθὺς μὲν καὶ τῷ ὀφθαλμῷ παραβλέπει καὶ δεινὸν δέδορκεν· ὅστις δὲ μωρίᾳ εὐήθης, τοῖς ὀφθαλμοῖς καὶ ταῖς κόραις ἀνα‐ πέπταται· ὄνων ὀφθαλμοὶ καὶ προβάτων τοιοῦτοι. ὁ δέ
35γε συνάγων τὰς ὀφρῦς σκαιός ἐστι· καὶ ὅτῳ ἐπανθεῖ οὐκ ἐρύθημα ἀλλὰ σκότος τε καὶ νέφος, τούτου γε ἡ ψυχὴ οὐδαμῇ οὐδαμῶς εὐφραίνεται. ταυτὶ μὲν τὰ γνωρίσματα καὶ σημεῖα οὐ παρθένοις ἄρα καὶ γυναιξὶν ἀλλὰ καὶ αὐ‐ τοῖς πρόσεστι τοῖς ἀνδράσι. περὶ μὲν οὖν τῶν Ἰνδῶν537 in vol. 4
40οὗτος ὁ λόγος κρατεῖ, ὡς καταμαντεύονται περὶ τῶν γυ‐ ναικῶν πόρρωθεν, ὁποῖαί τινες ἔσονται. μὴ δή μου δὲ καταγνώτω μηδὲ εἷς, ἐπεὶ καινότερον τῷ κάλλει καταχρή‐ σομαι συμβουλεύων αὐτὸ μεταθεῖν. οὐ γὰρ τοὺς καλοὺς καὶ τὰς καλὰς ἐγὼ προξενῶ, ἀλλ’ ἑτέρως οὐκ ἔνι εἰπεῖν,
45ἑπόμενον τῷ Ἰνδῶν λόγῳ. εἶδος μὲν δὴ τῆς γυναικὸς ἡμῖν ἐξεταστέον εἰ χαρίεν τι καὶ ἀστεῖον καὶ ἐλευθέριον, εἴ γε μέλλει τις ἡδέως μὲν ἀναπαύσεσθαι, ἡδέως δὲ καὶ εἰς τὴν οἰκίαν τὴν αὐτὸς αὐτοῦ εἰσελεύσεσθαι. τὸ γὰρ δὴ αἰσχρὰν γήμαντα εἶτα ἐξίστασθαι τῆς οἰκίας τῇ γυ‐

4

22d

102

(50)

ναικί, οὐκ ἐξίστασθαι μὰ Δί’ ἐστι τῆς οἰκίας, ἀλλὰ φεύ‐ γειν τὴν γυναῖκα. ὥσπερ δὲ τὸ εἶδος πρότερον ἀξιοῦμεν δοκιμάζειν τῆς γυναικός, οὕτω καὶ αὐτοῦ ἑκάστου τοῦ νυμφίου πρότερόν γε τὸ εἶδος ἐξεταστέον, ὡς μὴ ἄν τι λυποίη αἰσχρὸς ὤν, ἢν τύχῃ ὡραίαν γήμας· τοῦτο γέ
55ἐστιν, ὡς μὴ ἄν τι λυποίη φαῦλος ὤν, ἢν τύχῃ ἀγαθήν τε καὶ χρηστὴν γήμας. ἔνι δὲ καὶ ἀπὸ τῆς φωνῆς τὰ [ἀπὸ] τῆς ψυχῆς ἑκάστου εἰδέναι. καὶ τοίνυν φωνὴν μετὰ ταῦτα τῆς γυναικὸς ἐξεταστέον· τάχα μὲν γὰρ ἡδίων ἡ ᾠδικὴ ἕωθέν τε καὶ μετ’ ἄριστον· μᾶλλον δὲ συνεστάλθω
60αὐτῇ ἡ φωνὴ εἰς τὸ πρᾶον, καὶ τραχὺ πώποτε μήτε βοή‐
σαι μήτε φθέγξαιτο· τὰ γὰρ τοιαῦτα ἀνδρωδεστέρας τὰς γυναῖκας ἀποφαίνει. οἷον δὲ οἰκία ὡς ἄτοπον ἀνὴρ μὲν ἐκ ... τύρβαι δὲ καὶ ναὶ μὰ Δία φωναὶ ἀνδρῶν πολλαί. καὶ ἄλλα πολλά ἐστιν, ἃ χρῆν ἕκαστον ἡμῶν πολυπραγμο‐538 in vol. 4
65νεῖν· ὡς δ’ οὖν ὑπομνῆσαι ἱκανὰ οἶμαι καὶ ταῦτα.

4

22d

103

 Ἀντιπάτρου ἐκ τοῦ Περὶ γυναικὸς συμβιώσεως (fr. 62 Arn.). Πρῶτον μὲν χρὴ τὴν μνηστείαν μὴ εἰκῆ ποιήσασθαι ἀλλὰ πάνυ πεφροντισμένως, μηδ’ εἰς πλοῦτον μηδ’ εἰς
5ὀγκοῦσαν εὐγένειαν μηδ’ εἰς ἄλλην χάσμην μηδεμίαν ἀπο‐ βλέπειν, μηδὲ μὰ Δία εἰς κάλλος· καὶ γὰρ τοῦτο ὡς ἐπὶ πᾶν ὄγκον καὶ δεσποτικὸν ἦθος περιποιεῖ· ἀλλὰ πρῶτα μὲν τὸ τῶν γονέων ἐξετάζειν ἦθος καὶ τρόπον, εἰ πολιτικὸς καὶ ἄφορτος 〈καὶ〉 εὐγνώμων, ἔτι δὲ σώφρων καὶ δίκαιος,
10ἐπὶ δὲ τούτοις ἀκενόσπουδος καὶ † ἴχνος καὶ τὰ ἄλλα 〈ἃ〉 περὶ τοῦ ποίους τινὰς φίλους κτᾶσθαι δεῖ παραγ‐ γέλλεται· ἔπειτα καὶ τὴν μητέρα, ᾗ 〈ἡ〉 γαμεῖσθαι μέλ‐ λουσα συντρέφεται, καὶ 〈γὰρ〉 τὸν ταύτης τρόπον κατὰ τὸ πλεῖστον ἀποπλάττεται· μετὰ ταῦτα εἰ ἀκολούθως
15τῷ ἑαυτῶν τρόπῳ ἤχασι τὴν θυγατέρα καὶ μὴ ἡττημένοι εἰσὶν καὶ ἀποβεβλεφότες ἀπὸ τοῦ συμφέροντος διὰ τὴν ἄγαν φιλοστοργίαν· καὶ τοῦτο ποικίλως ἐξητακέναι, καὶ
διὰ δούλων καὶ 〈δι’〉 ἐλευθέρων τῶν τε ἔνδοθεν καὶ τῶν ἔξωθεν καὶ διὰ γειτόνων καὶ δι’ ἄλλων εἰσιόντων εἴσω539 in vol. 4
20διὰ φίλων ἐπιπλοκὰς ἑστιατικὰς ἢ ἄλλως, μαγείρων ἢ δημιουργῶν ἢ ἀκεστριῶν ἢ τῶν ἄλλων τεχνιτῶν καὶ τεχνι‐ τίδων. καὶ λίαν γὰρ προχειρότερον τοὺς τοιούτους εἰσ‐ άγουσιν καὶ ὑπὲρ τὴν ἀξίαν μεγάλα πράγματα καὶ πίστιν ἐγχειρίζουσιν.

4

22d

104

 Μουσωνίου ἐκ τοῦ Τί κεφάλαιον γά‐ μου (Mus. rel. p. 69 H.). Διὸ χρὴ τοὺς γαμοῦντας οὐκ εἰς γένος ἀφορᾶν εἰ ἐξ εὐπατριδῶν, οὐδ’ εἰς χρήματα εἰ πολλὰ κέκτηνταί τινες,
5οὐδ’ εἰς σώματα εἰ καλὰ ἔχουσιν. οὔτε γὰρ πλοῦτος οὔτε κάλλος οὔτ’ εὐγένεια κοινωνίαν μᾶλλον αὔξειν πέφυκεν, ὥσπερ οὐδ’ ὁμόνοιαν, οὐδ’ αὖ τὴν παιδοποιίαν ταῦτα κρείττω ἀπεργάζεται· ἀλλὰ σώματα μὲν πρὸς γάμον ἀπο‐ χρῶντα τὰ ὑγιῆ καὶ τὴν ἰδέαν μέσα καὶ αὐτουργεῖν ἱκανά,
10ἃ δὴ καὶ ἐπιβουλεύοιτ’ ἂν ὑπὸ τῶν ἀκολάστων ἧττον, καὶ ἐργάζοιτο μᾶλλον ὅσα σώματος ἔργα, καὶ παιδοποι‐ οῖτο μὴ ἐνδεῶς. ψυχὰς δὲ ἐπιτηδειοτάτας εἶναι νομιστέον τὰς πρὸς σωφροσύνην καὶ δικαιοσύνην καὶ ὅλως πρὸς ἀρετὴν εὐφυεστάτας. ποῖος μὲν γὰρ γάμος χωρὶς ὁμο‐
15νοίας καλός; ποία δὲ κοινωνία χρηστή; πῶς δ’ ἂν ὁμονοή‐ σειαν ἄνθρωποι πονηροὶ ὄντες ἀλλήλοις; ἢ πῶς 〈ἂν〉 ἀγα‐ θὸς πονηρῷ ὁμονοήσειεν; οὐδέν γε μᾶλλον ἢ ὀρθῷ ξύλῳ στρεβλὸν συναρμόσειεν ἄν, ἢ στρεβλὰ ἄμφω ὄντα ἀλλή‐ λοιν. τὸ γὰρ δὴ στρεβλὸν τῷ τε ὁμοίῳ τῷ στρεβλῷ
20ἀνάρμοστον, καὶ τῷ ἐναντίῳ τῷ εὐθεῖ ἔτι μᾶλλον. ἔστι δὴ καὶ ὁ πονηρὸς τῷ τε πονηρῷ οὐ φίλος οὐδ’ ὁμονοεῖ καὶ πολὺ ἧττον τῷ χρηστῷ.540 in vol. 4

4

22d

105

Χείλωνος. Γάμους εὐτελεῖς καὶ ἰσοτίμους ποιοῦ.

4

22d

106

 Κλεοβούλου. Κλεόβουλος ἔφη δεῖν συνοικίζειν ἀνδράσι τὰς ἑαυτῶν θυγατέρας τὴν μὲν ἡλικίαν παρθένους, τὸ δὲ φρονεῖν γυναῖκας.

4

22d

107

 Περικλέους. Περικλῆς ὁ τῶν Ἀθηναίων στρατηγός, δυεῖν αὐτοῦ τὴν θυγατέρα μνηστευομένων, τοῦ μὲν πλουσίου καὶ ἀπαι‐ δεύτου, τοῦ δὲ πένητος καὶ φιλολόγου, τούτῳ αὐτὴν ἐξέ‐
5δωκεν. ἐρωτηθεὶς δὲ ὑπό τινος διὰ τί τοῦτο ἐποίησεν, ‘ὅτι‘ ἔφη ‘ἀμείνων ἐστὶ τοῦ ὄντος ὁ δυνάμενος γενέσθαι πλούσιοσ‘.

4

22d

108

Δημοκρίτου (fr. 272 Diels2). Δημόκριτος ἔφη, ὡς γαμβροῦ ὁ μὲν ἐπιτυχὼν εὗρεν
υἱόν, ὁ δὲ ἀποτυχὼν ἀπώλεσε καὶ θυγατέρα.541 in vol. 4

4

22e

t

ΟΤΙ ΕΝ ΤΟΙΣ ΓΑΜΟΙΣ ΤΑΣ ΤΩΝ ΣΥΝΑΠΤΟΜΕΝΩΝ ΗΛΙΚΙΑΣ ΧΡΗ ΣΚΟΠΕΙΝ.

4

22e

109

 Εὐριπίδου Φοίνικος (804 N.2). Μοχθηρόν ἐστιν ἀνδρὶ πρεσβύτῃ † τέκνα δίδωσιν ὅστις οὐκέθ’ ὡραῖος γαμεῖ· δέσποινα γὰρ γέροντι νυμφίῳ γυνή.

4

22e

110

Θεόγνιδος (457 ss.). Οὔ τοι σύμφορόν ἐστι γυνὴ νέα ἀνδρὶ γέροντι. οὐ γὰρ πηδαλίῳ πείθεται ὡς ἄκατος, οὐδ’ ἄγκυραι ἔχουσιν· ἀπορρήξασα δὲ δεσμὰ
5πολλάκις ἐκ νυκτῶν ἄλλον ἔχει λιμένα.

4

22e

111

Εὐριπίδου Αἰόλου (fr. 24 N.2).
Κακὸν γυναῖκα πρὸς νέαν ζεῦξαι νέον· μακρὰ γὰρ ἰσχὺς μᾶλλον ἀρσένων μένει, θήλεια δ’ ἥβη θᾶσσον ἐκλείπει δέμας.542 in vol. 4

4

22e

112

 Σαπφοῦς (fr. 47 Hiller—Crusius). Ἀλλ’ ἐὼν φίλος ἁμῖν, λέχος ἄρνυσο νεώτερον. οὐ γὰρ τλάσομ’ ἐγὼ ξυνοικεῖν ἔσσα γεραιτέρα.

4

22e

113

 Εὐριπίδου (fr. 1058 N.2). Ἐγὼ γὰρ ἕξω λέκτρα αὐτοῖς καλῶς ἔχειν, δίκαιόν ἐστιν, οἷσι συγγηράσομαι.

4

22e

114

 Ἡσιόδου Ἔργων (695 ss.). Ὡραῖος δὲ γυναῖκα τεὸν ποτὶ οἶκον ἄγεσθαι, μήτε τριηκόντων ἐτέων μάλα πόλλ’ ἀπολείπων, μήτ’ ἐπιθεὶς μάλα πολλά· γάμος δέ τοι ὥριος οὗτος·
5ἡ δὲ γυνὴ τέτορ’ ἡβῴοι, πέμπτῳ δὲ γαμοῖτο.

4

22e

115

 Εὐριπίδου Δανάης (fr. 317 N.2). Καὶ νῦν παραινῶ πᾶσι τοῖς νεωτέροις μὴ πρὸς τὸ γῆρας ἀναβολὰς ποιουμένους
σχολῇ τεκνοῦσθαι παῖδας· οὐ γὰρ ἡδονή,543 in vol. 4
5γυναικί τ’ ἐχθρὸν χρῆμα πρεσβύτης ἀνήρ· ἀλλ’ ὡς τάχιστα· καὶ γὰρ ἐκτροφαὶ καλαί, καὶ συννεάζων ἡδὺ παῖς νέῳ πατρί.

4

22e

116

Εὐριπίδου Φοίνικι (fr. 807 N.2). Πικρὸν νέᾳ γυναικὶ πρεσβύτης ἀνήρ.

4

22e

117

 Θεοδώρου ὑπὲρ Ἐλπιδηφοριανῆς. Ἴσμεν δὲ ἅπαντας ἀνθρώπους, ἐπειδὰν ἐξ ἡλικίας ἄνισαι πρὸς γάμους ὑπενεχθῶσι, πέρα τοῦ μετρίου νεό‐
τητος εἰωθότας ἡττᾶσθαι.544 in vol. 4

4

22f

t

ΟΤΙ ΕΝ ΤΟΙΣ ΓΑΜΟΙΣ ΟΥ ΤΗΝ ΕΥΓΕΝΕΙΑΝ ΟΥΔΕ ΤΟΝ ΠΛΟΥΤΟΝ ΧΡΗ ΣΚΟΠΕΙΝ ΑΛΛΑ ΤΟΝ ΤΡΟΠΟΝ.

4

22f

118

 Διοδώρου (fr. 3 Com. II p. 422 K.). Ἐγὼ μὲν οὖν τὸν νόμον ἐμαυτῷ τουτονὶ τίθεμαι δοκιμάζων, ὥσπερ εἴρηται ποεῖν. κρεῖττον γάρ ἐστιν εὖ τεθραμμένην λαβεῖν
5γυναῖκ’ ἄπροικον ἢ κακῶς μετὰ χρημάτων, τὴν ἐσομένην καὶ ταῦτα μέτοχον τοῦ βίου.

4

22f

119

 Μενάνδρου (fr. 532 K.). Καὶ τοῦτον ἡμᾶς τὸν τρόπον γαμεῖν ἔδει ἅπαντας, ὦ Ζεῦ σῶτερ, ὡς ὠνήμεθα· οὐκ ἐξετάζειν μὲν τὰ μηθὲν χρήσιμα,
5τίς ἦν ὁ πάππος ἧς γαμεῖ, τηθὴ δὲ τίς, τὸν δὲ τρόπον αὐτῆς τῆς γαμουμένης, μεθ’ ἧς βιώσεται, μήτ’ † ἐξετάσαι μήτ’ ἰδεῖν· ἀλλ’ ἐπὶ τράπεζαν μὲν φέρειν τὴν προῖχ’, ἵνα
εἰ τἀργύριον καλόν ἐστι δοκιμαστὴς ἴδῃ,545 in vol. 4
10ὃ πέντε μῆνας ἔνδον οὐ γενήσεται, τῆς διὰ βίου δ’ ἔνδον καθεδουμένης ἀεὶ μὴ δοκιμάσαντα μηδέν, ἀλλ’ εἰκῆ λαβεῖν ἀγνώμον’, ὀργίλην, χαλεπήν, ἐὰν τύχῃ, λάλον. περιάξω τὴν ἐμαυτοῦ θυγατέρα
15τὴν πόλιν ὅλην· οἱ βουλόμενοι ταύτην λαβεῖν λαλεῖτε, προσκοπεῖσθε πηλίκον κακὸν λήψεσθ’· ἀνάγκη γὰρ γυναῖκ’ εἶναι κακόν, ἀλλ’ εὐτυχὴς ἔσθ’ ὁ μετριώτατον λαβών.

4

22f

120

 Εὐριπίδου (Andr. 1279 ss.). Εἰ χρὴ γαμεῖν, χρὴ τὰ ἔκ τε γενναίων γαμεῖν δοῦναί τ’ ἐς ἐσθλούς, ὅστις εὖ βουλεύεται, κακῶν δὲ λέκτρων μὴ ’πιθυμίαν ἔχειν,
5μηδ’ εἰ ζαχρύσους οἴσεται φερνὰς δόμοις.

4

22f

121

 Εὐριπίδου Κρήσσαις (fr. 464 N.2). Γαμεῖτε νῦν, γαμεῖτε, κᾆτα θνῄσκετε ἢ φαρμάκοισιν ἐκ γυναικὸς ἢ δόλοις.

4

22f

122

(Eur. El. 1097—99) Ὅστις δὲ πλοῦτον ἢ εὐγένειαν εἰσιδὼν γαμεῖ πονηράν, μῶρός ἐστι· μικρὰ γὰρ μεγάλων ἀμείνω, σώφρον’ εἰ δόμοις ἔχει.

4

22f

123

 Ἱππώνακτος. ***
Γάμος κράτιστός ἐστιν ἀνδρὶ σώφρονι, τρόπον γυναικὸς χρηστὸν ἔνδον λαμβάνειν.546 in vol. 4
5αὕτη γὰρ ἡ προὶξ οἰκίαν σῴζει μόνη.

4

22f

124

 Ὅστις δὲ † τρυφερῶς τὴν γυναῖκ’ ἄγει λαβών, συνεργὸν οὗτος ἀντὶ δεσποίνης ἔχει, εὔνουν, βεβαίαν εἰς ἅπαντα τὸν βίον.

4

22f

125

 Εὐριπίδου Βελλεροφόντης (fr. 662 N.2). Πολλοὺς δὲ πλούτῳ καὶ γένει γαυρουμένους γυνὴ κατῄσχυν’ ἐν δόμοισι νηπία.

4

22f

126

 Μενάνδρου (fr. 582 K.). Τὰ μετὰ γυναικὸς εἰσιόντ’ εἰς οἰκίαν οὐκ ἀσφαλῆ τὴν κτῆσιν οὐδ’ ἱλαρὰν ἔχει.

4

22f

127

Εὐριπίδου Ἀντιόπη (fr. 212 N.2). Εἰ νοῦς ἔνεστιν· εἰ δὲ μή, τί δεῖ καλῆς
γυναικός, εἰ μὴ τὰς φρένας χρηστὰς ἔχοι;547 in vol. 4

4

22f

128

 Ἀντιφάνους (fr. 329 K.). Οὐκ ἔστιν οὐδὲν βαρύτερον τῶν φορτίων ὄντως γυναικὸς προῖκα πολλὴν φερομένης.

4

22f

129

 Εὐριπίδου Ἀνδρομάχης (207—208). Φίλτρον δὲ καὶ τόδ’· οὐ τὸ κάλλος, ὦ γύναι, ἀλλ’ αἱ ἀρεταὶ τέρπουσι τοὺς συνευνέτας.

4

22f

130

 Μενάνδρου (fr. 585 K.). Ὅστις γυναῖκ’ ἐπίκληρον ἐπιθυμεῖ λαβεῖν πλουτοῦσαν, ἤτοι μῆνιν ἐκτίνει θεῶν ἢ βούλετ’ ἀτυχεῖν μακάριος καλούμενος.

4

22f

131

 Εὐριπίδου Μελεάγρῳ (fr. 520 N.2). Ἡγησάμην οὖν εἰ παραζεύξειέ τις χρηστῷ πονηρὸν λέκτρον, οὐκ ἂν εὐτεκνεῖν, ἐσθλοῖν δ’ ἀπ’ ἀμφοῖν ἐσθλὸν ἂν φῦναι γόνον.

4

22f

132

 Εὐριπίδου Μελανίππης (fr. 503 N.2). Μετρίων λέκτρων, μετρίων δὲ γάμων μετὰ σωφροσύνης κῦρσαι θνητοῖσιν ἄριστον.

4

22f

133

 Εὐριπίδου Ἀνδρομάχης (639—641).
Κύδιον βροτοῖς πένητα χρηστὸν ἢ κακὸν καὶ πλούσιον γαμβρὸν πεπᾶσθαι καὶ φίλον· σὺ δ’ οὐδὲν εἶ.

4

22f

134

 Ἐκ τῶν Σερήνου. Λάκων τῶν πλουτούντων ἐπιεικεῖ νεανίσκῳ καὶ πέ‐ νητι τὴν αὑτοῦ θυγατέρα ἐξέδωκεν. αἰτιωμένων δ’ αὐτὸν τῶν συγγενῶν ‘ἐγώ‘ ἔφη ‘ἐποιησάμην γαμβρὸν πλούσιον548 in vol. 4
5ἐσόμενον, ἀλλ’ οὐ πένητα‘.

4

22f

135

 Πλουτάρχου ἐκ τῶν Γαμικῶν παραγ‐ γελμάτων (p. 139 F). Ὥσπερ ἐσόπτρου κατεσκευασμένου χρυσῷ καὶ λίθοις ὄφελος οὐδέν ἐστιν, εἰ μὴ δείκνυσι τὴν μορφὴν ὁμοίαν,
5οὕτως οὐδὲ πλουσίας γαμετῆς ὄνησις, εἰ μὴ παρέχει τὸν
βίον ὅμοιον τῷ ἀνδρὶ καὶ σύμφωνον τὸ ἦθος.549 in vol. 4

4

22g

t

ΨΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ.

4

22g

136

 Εὐριπίδου (fr. 1059 N.2). Δεινὴ μὲν ἀλκὴ κυμάτων θαλασσίων, δειναὶ δὲ ποταμοῦ καὶ πυρὸς θερμοῦ πνοαί, δεινὸν δὲ πενία, δεινὰ δ’ ἄλλα μυρία,
5ἀλλ’ οὐδὲν οὕτω δεινὸν ὡς γυνὴ κακόν· οὐδ’ ἂν γένοιτο γράμμα τοιοῦτον γραφῇ, οὐδ’ ἂν λόγος δείξειεν· εἰ δέ του θεῶν τόδ’ ἐστὶ πλάσμα, δημιουργὸς ὢν κακῶν μέγιστος ἴστω καὶ βροτοῖσι δυσμενής.

4

22g

137

Μενάνδρου (fr. 745 K.).
Ἔστι δὲ
γυνὴ λέγουσα χρήσθ’ ὑπερβάλλων φόβος.550 in vol. 4

4

22g

138

 Εὐριπίδου Ἱππολύτῳ (664 ss.). Ὄλοισθε. μισῶν δ’ οὔποτ’ ἐμπλησθήσομαι γυναῖκας, οὐδ’ εἴ φησί τίς μ’ ἀεὶ λέγειν· ἀεὶ γὰρ οὕτως εἰσὶ κἀκεῖναι κακαί.
5ἤ νύν τις αὐτὰς σωφρονεῖν διδαξάτω, ἢ κἄμ’ ἐάτω ταῖσδ’ ἐπεμβαίνειν ἀεί.

4

22g

139

Μενάνδρου (fr. 800 K.). Ἔργον γυναικὸς ἐκ λόγου πίστιν λαβεῖν.

4

22g

140

Εὐριπίδου Οἰδίποδος (fr. 544 N.2). Ἄλλως δὲ πάντων δυσμαχώτατον γυνή.

4

22g

141

(Eur. fr. 1060 N.2) Ἐχθροῖσιν εἴη πολεμίαν δάμαρτ’ ἔχειν.

4

22g

142

Μενάνδρου (fr. 801 K.). Ὡς ἔστ’ ἄπιστον ἡ γυναικεία φύσις.

4

22g

143

Εὐριπίδου Μηδείας (263 ss.). Γυνὴ γάρ ἐστι τἄλλα μὲν φόβου πλέα,
κακὴ δ’ ἐς ἀλκὴν καὶ σίδηρον εἰσορᾶν· ὅταν δ’ ἐς εὐνὴν ἠδικημένη κυρῇ,551 in vol. 4
5οὐκ ἔστιν ἄλλη φρὴν μιαιφονωτέρα.

4

22g

144

 Εὐριπίδου Ἑκάβης (1178 ss.). Ὅστις γυναῖκας τῶν πρὶν εἴρηκεν κακῶς ἢ νῦν λέγει τις ἢ πάλιν μέλλει λέγειν, ἅπαντα ταῦτα συντιθεὶς ἐγὼ φράσω·
5γένος γὰρ οὔτε πόντος οὔτε γῆ τρέφει τοιόνδ’· ὁ δ’ ἀεὶ συντυχὼν ἐπίσταται.

4

22g

145

 Ὁμήρου (Od. XV 20). Οἶσθα γὰρ οἷος θυμὸς ἐνὶ στήθεσσι γυναικός· κείνου βούλεται οἶκον ὀφέλλειν ὅς κεν ὀπύοι. παίδων δὲ προτέρων καὶ κουριδίοιο φίλοιο
5οὐκέτι μέμνηται τεθνειότος οὐδὲ μεταλλᾷ.

4

22g

146

Εὐριπίδου Μελανίππης (fr. 498 N.2). Πλὴν τῆς τεκούσης θῆλυ πᾶν μισῶ γένος.

4

22g

147

Ἡσιόδου (op. 375). Ὃς δὲ γυναικὶ πέποιθε, πέποιθ’ ὅ γε φηλήτῃσιν.

4

22g

148

Εὐριπίδου Δανάης (fr. 318 N.2). Γυνὴ γὰρ ἐξελθοῦσα πατρῴων δόμων
οὐ τῶν τεκόντων ἐστίν, ἀλλὰ τοῦ λέχους.552 in vol. 4

4

22g

149

 Ἀλέξιδος (fr. 302 K.). Οὐκ ἔστ’ ἀναισχυντότερον οὐθὲν θηρίον γυναικός· ἀπ’ ἐμαυτῆς ἐγὼ τεκμαίρομαι.

4

22g

150

Εὐριπίδου Ἀλόπης (fr. 108 N.2). Γυνὴ γυναικὶ σύμμαχος πέφυκέ πως·

4

22g

151

 Μενάνδρου (Epitr. 347—49 Lef.). Καὶ διαλογίζομ’ ὁ κακοδαίμων, προσδοκῶν χάριν κομιεῖσθαι παρὰ γυναικός· μὴ μόνον κακόν τι προσλάβοιμι, καὶ κάλλιστ’ ἔχει.

4

22g

152

(Trag. adesp. fr. 543 N.2) Οὐκ ἐν γυναικὶ φύεται πιστὴ χάρις.

4

22g

153

 Εὐριπίδου Αὔγης (fr. 276 N.2). Γυναῖκές ἐσμεν· τὰ μὲν ὄκνῳ νικώμεθα, τὰ δ’ οὐκ ἂν ἡμῶν θράσος ὑπερβάλοιτό τις.

4

22g

154

 Ἀλέξιδος (fr. 339 K.). Οὐκ ἔστιν οὔτε τεῖχος οὔτε χρήματα οὐδ’ ἄλλο δυσφύλακτον οὐδὲν ὡς γυνή.553 in vol. 4

4

22g

155

 Εὐριπίδου Αἰόλου (fr. 36 N.2). Γυναῖκα δ’ ὅστις παύσεται λέγων κακῶς, δύστηνος ἆρα κοὐ σοφὸς κεκλήσεται.

4

22g

156

 Μενάνδρου (fr. 652 K.). Τότε τὰς γυναῖκας δεδιέναι μάλιστα δεῖ, ὅταν 〈τι〉 περιπλάττωσι τοῖς χρηστοῖς λόγοις.

4

22g

157

 Εὐριπίδου Αἰγέως (fr. 4 N.2). Πέφυκε γάρ πως παισὶ πολέμιον γυνὴ τοῖς πρόσθεν ἡ ζυγεῖσα δευτέρῳ πατρί.

4

22g

158

Μενάνδρου (fr. 802 K.). Πολὺ χεῖρόν ἐστιν ἐρεθίσαι γραῦν ἢ κύνα.

4

22g

159

Εὐριπίδου Ἀνδρομάχης (85). Πολλὰς ἂν εὕροις μηχανάς· γυνὴ γὰρ εἶ.

4

22g

160

Μενάνδρου (fr. 653 K.).
Οὐδέποθ’ ἑταίρα τοῦ καλῶς πεφρόντικεν, ᾗ τὸ κακόηθες πρόσοδον εἴωθεν ποιεῖν.554 in vol. 4

4

22g

161

Εὐριπίδου Αἰγέως (fr. 3 N.2). Δειλῶν γυναῖκες δεσποτῶν θρασύστομοι.

4

22g

162

 Εὐριπίδου Ἀνδρομάχης (94 s.). Γυναιξὶ τέρψις τῶν παρεστώτων κακῶν ἀνὰ στόμ’ ἀεὶ καὶ διὰ γλώσσης ἔχειν.

4

22g

163

Μενάνδρου (fr. 803 K.). Φύσει γυνὴ δυσάνιόν ἐστι καὶ πικρόν.

4

22g

164

 Εὐριπίδου Ἀνδρομάχης (181 s.). Ἐπίφθονόν τι χρῆμα θηλείας φρενὸς καὶ ξυγγάμοισι δυσμενὲς μάλιστ’ ἀεί.

4

22g

165

 Ἡσιόδου Θεογονίας (591 ss.). Τῆς γὰρ ὀλώιόν ἐστι γένος καὶ φῦλα γυναικῶν, πῆμα μέγα θνητοῖσι σὺν ἀνδράσι ναιετάουσιν οὐλομένης πενίης οὐ σύμφοροι, ἀλλὰ κόροιο.

4

22g

166

 Εὐριπίδου Ἀνδρομάχης (269 ss). Πέποιθα. δεινὸν δ’ ἑρπετῶν μὲν ἀγρίων ἄκη βροτοῖσι θεῶν καταστῆσαί τινα· ἃ δ’ ἔστ’ ἐχίδνης καὶ πυρὸς περαιτέρω,
5οὐδεὶς γυναικὸς φάρμακ’ ἐξεύρηκέ πω
κακῆς· τοσοῦτον ἐσμὲν ἀνθρώποις κακόν.555 in vol. 4

4

22g

167

 Ἀντιφάνους (fr. 251 K.). Ἐγὼ γυναικὶ δ’ ἕν τι πιστεύω μόνον, ἐπὰν ἀποθάνῃ μὴ βιώσεσθαι πάλιν, τὰ δ’ ἄλλ’ ἀπιστῶ πάνθ’ ἕως ἂν ἀποθάνῃ.

4

22g

168

 Εὐριπίδου Βελλεροφόντης (Stheneb. fr. 666 N.2). Ὦ παγκακίστη καὶ γυνή· τί γὰρ λέγων μεῖζόν σε τοῦδ’ ὄνειδος ἐξείποι τις ἄν;

4

22g

169

 Ἡσιόδου Ἔργων (57 s.). Τοῖς δ’ ἐγὼ ἀντὶ πυρὸς δώσω κακόν, ᾧ κεν ἅπαντες τέρπωνται κατὰ θυμὸν ἑὸν κακὸν ἀμφαγαπῶντες.

4

22g

170

 Ἐν ταὐτῷ (67 s.). Ἐν δὲ θέμεν κύνεόν τε νόον καὶ ἐπίκλοπον ἦθος 〈Ἑρμείην ἤνωγε, διάκτορον Ἀργεϊφόντην〉.

4

22g

171

(Hes. op. 77 s.)
Ἐν δ’ ἄρα οἱ στήθεσσι διάκτορος Ἀργεϊφόντης ψεύδεά θ’ αἱμυλίους τε λόγους καὶ ἐπίκλοπον ἦθος.556 in vol. 4

4

22g

172

 Εὐριπίδου Δανάης (fr. 321 N.2). Ἦν γάρ τις αἶνος, ὡς γυναιξὶ μὲν τέχναι μέλουσι, λόγχῃ δ’ ἄνδρες εὐστοχώτεροι. εἰ γὰρ δόλοισιν ἦν τὸ νικητήριον,
5ἡμεῖς ἂν ἀνδρῶν εἴχομεν τυραννίδα.

4

22g

173

 Σοφοκλέους Ἐπίγονοι (187 N.2). Ὦ πᾶν σὺ τολμήσασα καὶ πέρα, γύναι, κάκιον ἄλλ’ οὐκ ἔστιν οὐδ’ ἔσται ποτὲ γυναικός, [ἢ] εἴ τι πῆμα γίγνεται βροτοῖς.

4

22g

174

 Εὐριπίδου Δανάης (fr. 319 N.2). Συμμαρτυρῶ σοι· πανταχοῦ λελείμμεθα πᾶσαι γυναῖκες ἀρσένων ἀεὶ δίχα.

4

22g

175

 Ἀντιφάνους (fr. 252 K.). Ὀφθαλμιῶν ἄνθρωπος ἰσχυρῶς, κακὰ πάμπολλα πάσχων, ἓν ἀγαθὸν πάσχει μόνον, ὅτι οὐχ ὁρᾷ γυναῖκα τοῦτον τὸν χρόνον.

4

22g

176

 Εὐριπίδου Ἱππολύτῳ (fr. 429 N.2). ΧΟΡ. Ἀντὶ πυρὸς γὰρ ἄλλο πῦρ μεῖζον ἐβλάστομεν γυναῖ‐ κες πολὺ δυσμαχώτερον.557 in vol. 4

4

22g

177

 Φιλίσκου Φιλαργύρων (fr. 1 Com. II p. 443 K.). Εἰς τὸ μεταπεῖσαι ῥᾳδίως ἃ βούλεται πιθανοὺς ἔχειν εἴωθεν ἡ κλίνη λόγους.

4

22g

178

Σοφοκλέους (fr. 857 N.2). Κατ’ ὀρφανὸν γὰρ οἶκον ἀνδρόφρων γυνή.

4

22g

179

Μενάνδρου (fr. 804 K.). Ὅπου γυναῖκές εἰσι, πάντ’ ἐκεῖ κακά.

4

22g

180

 Εὐριπίδου Ἱππολύτῳ (fr. 440 N.2). Θησεῦ, παραινῶ σοὶ τὸ λῷστον, 〈εἰ〉 φρονεῖς, γυναικὶ πείθου μηδὲ τἀληθῆ κλύων.

4

22g

181

 Ὑποβολιμαίου (Men. fr. 488 K.). Πολλῶν κατὰ γῆν καὶ κατὰ θάλατταν θηρίων ὄντων κάκιστόν ἐστι θηρίον γυνή.

4

22g

182

 Εὐριπίδου Ἰνοῦς (fr. 401 N.2). Φεῦ, ὅσῳ τὸ θῆλυ δυστυχέστερον γένος πέφυκεν ἀνδρῶν· ἔν τε τοῖσι γὰρ καλοῖς
5πολλῷ λέλειπται κἀπὶ τοῖς αἰσχροῖς πλέον.558 in vol. 4

4

22g

183

 Εὐριπίδου Ἰνοῦς (fr. 400 N.2). Ὦ θνητὰ πράγματ’, ὦ γυναικεῖαι φρένες· ὅσον νόσημα τὴν Κύπριν κεκτήμεθα.

4

22g

184

 Μενάνδρου (fr. 746 K.).
Οὐ πάνυ εἴωθ’ ἀληθὲς οὐδὲ ἓν λέγειν γυνή.

4

22g

185

Εὐριπίδου Ἰφιγενείας (T. 1032). Δειναὶ μὲν αἱ γυναῖκες εὑρίσκειν τέχνας.

4

22g

186

 Εὐριπίδου Μηδείας (230 ss.). Πάντων δ’ ὅς’ ἔστ’ ἔμψυχα καὶ γνώμην ἔχει. γυναῖκές ἐσμεν ἀθλιώτατον φυτόν· ἃς πρῶτα μὲν δεῖ χρημάτων ὑπερβολῇ
5πόσιν πρίασθαι δεσπότην τε σώματος λαβεῖν· κακοῦ γὰρ τοῦτό γ’ ἄλγιον κακόν.

4

22g

187

 Εὐριπίδου Οἰδίπους (fr. 546 N.2). Κακίων ἄλοχος, κἂν ὁ κάκιστος γήμῃ τὴν εὐδοκιμοῦσαν.

4

22g

188

 Εὐριπίδου Μελέαγρος (fr. 522 N.2). Εἰ κερκίδων μὲν ἀνδράσιν μέλοι πόνος, γυναιξὶ δ’ ὅπλων ἐμπέσοιεν ἡδοναί· ἐκ τῆς ἐπιστήμης γὰρ ἐκπεπτωκότες559 in vol. 4
5κεῖνοί τ’ ἂν οὐδὲν εἶεν οὔθ’ ἡμεῖς ἔτι.

4

22g

189

 Εὐριπίδου Ἱππολύτου (616 ss.). Ὦ Ζεῦ, τί δὴ κίβδηλον ἀνθρώποις κακὸν γυναῖκας εἰς φῶς ἡλίου κατῴκισας; εἰ γὰρ βρότειον ἤθελες σπεῖραι γένος,
5οὐκ ἐκ γυναικῶν χρῆν παρασχέσθαι τόδε, ἀλλ’ ἀντιθέντας σοῖσιν ἐν ναοῖς βροτοὺς ἢ χαλκὸν ἢ σίδηρον ἢ χρυσοῦ βάρος παίδων πρίασθαι σπέρμα τοῦ τιμήματος.

4

22g

190

Εὐριπίδου Μελέαγρος (fr. 528 N.2).
Μισῶ γυναῖκα ..., ἐκ πασῶν δὲ σέ, ἥτις πονηρὰ τἄργ’ ἔχους’ 〈εἶτ’〉 εὖ λέγεις.560 in vol. 4

4

22g

191

Εὐριπίδου Φοίνικι (fr. 808 N.2). Γυνή τε πάντων ἀγριώτατον κακόν.

4

22g

192

 Φωκυλίδου (fr. 3 Bergk). Καὶ τόδε Φωκυλίδεω· τετόρων ἀπὸ τῶνδε γένοντο φῦλα γυναικείων· ἡ μὲν κυνός, ἡ δὲ μελίσσης, ἡ δὲ συὸς βλοσυρῆς, ἡ δ’ ἵππου χαιτηέσσης.
5εὔφορος ἥδε, ταχεῖα, περίδρομος, εἶδος ἀρίστη· ἡ δὲ συὸς βλοσυρῆς οὔτ’ ἂν κακὴ οὐδὲ μὲν ἐσθλή· ἡ δὲ κυνὸς χαλεπή τε καὶ ἄγριος· ἡ δὲ μελίσσης οἰκονόμος τ’ ἀγαθὴ καὶ ἐπίσταται ἐργάζεσθαι· ἧς εὔχου, φίλ’ ἑταῖρε, λαχεῖν γάμου ἱμερόεντος.

4

22g

193

 Σιμωνίδου (Semon. fr. 7 Bergk). Χωρὶς γυναικὸς θεὸς ἐποίησεν νόον τὰ πρῶτα· τὴν μὲν ἐξ ὑὸς τανύτριχος, τῇ πάντ’ ἀν’ οἶκον βορβόρῳ πεφυρμένα
5ἄκοσμα κεῖται καὶ κυλίνδεται χαμαί· αὐτὴ δ’ ἄλουτος ἀπλύτοις’ ἐν εἵμασιν ἐν κοπρίῃσιν ἡμένη πιαίνεται. Τὴν δ’ ἐξ ἀλιτρῆς θεὸς ἔθηκ’ ἀλώπεκος γυναῖκα, πάντων ἴδριν· οὐδέ μιν κακῶν
10λέληθεν οὐδὲν οὐδὲ τῶν ἀμεινόνων. τὸ μὲν γὰρ αὐτῶν εἶπε πολλάκις κακόν, τὸ δ’ ἐσθλόν· ὀργὴν δ’ ἄλλοτ’ ἀλλοίην ἔχει. Τὴν δ’ ἐκ κυνὸς λιτοργόν, αὐτομήτορα, ἣ πάντ’ ἀκοῦσαι, πάντα δ’ εἰδέναι θέλει,561 in vol. 4
15πάντῃ δὲ παπταίνουσα καὶ πλανωμένη λέληκεν, ἢν καὶ μηδέν’ ἀνθρώπων ὁρᾷ. παύσειε δ’ ἄν μιν οὔτ’ ἀπειλήσας ἀνήρ, οὐδ’ εἰ χολωθεὶς ἐξαράξειεν λίθῳ ὀδόντας, οὐδ’ ἂν μειλίχως μυθεύμενος,
20οὐδ’ εἰ παρὰ ξείνοισιν ἡμένη τύχοι· ἀλλ’ ἐμπέδως ἄπρηκτον αὐονὴν ἔχει. Τὴν δὲ πλάσαντες γηίνην Ὀλύμπιοι ἔδωκαν ἀνδρὶ πηρόν· οὔτε γὰρ κακὸν οὔτ’ ἐσθλὸν οὐδὲν οἶδε τοιαύτη γυνή·
25ἔργων δὲ μοῦνον ἐσθίειν ἐπίσταται· κοὐδ’ ἢν κακὸν χειμῶνα ποιήσῃ θεός, ῥιγῶσα δίφρον ἆσσον ἕλκεται πυρός. Τὴν δ’ ἐκ θαλάσσης, ἣ δύ’ ἐν φρεσὶν νοεῖ· τὴν μὲν γελᾷ τε καὶ γέγηθεν ἡμέρην·
30ἐπαινέσει μιν ξεῖνος ἐν δόμοις’ ἰδών· ‘οὐκ ἔστιν ἄλλη τῆσδε λωίων γυνὴ ἐν πᾶσιν ἀνθρώποισιν οὐδὲ καλλίων.‘
τὴν δ’ οὐκ ἀνεκτὸς οὐδ’ ἐν ὀφθαλμοῖς’ ἰδεῖν οὔτ’ ἆσσον ἐλθεῖν, ἀλλὰ μαίνεται τότε562 in vol. 4
35ἄπλητον ὥσπερ ἀμφὶ τέκνοισιν κύων. ἀμείλιχος δὲ πᾶσι κἀποθυμίη ἐχθροῖσιν ἶσα καὶ φίλοισι γίγνεται· ὥσπερ θάλασσα πολλάκις μὲν ἀτρεμὴς ἕστηκ’ ἀπήμων, χάρμα ναύτῃσιν μέγα,
40θέρεος ἐν ὥρῃ, πολλάκις δὲ μαίνεται βαρυκτύποισι κύμασιν φορευμένη. ταύτῃ μάλιστ’ ἔοικε τοιαύτη γυνὴ ὀργήν· φυὴν δὲ πόντος ἀλλοίην ἔχει. Τὴν δ’ ἔκ † τε σποδιῆς καὶ παλιντριβέος ὄνου,
45ἣ σύν τ’ ἀνάγκῃ σύν τ’ ἐνιπῇσιν μόγις ἔστερξεν ὦν ἅπαντα καὶ πονήσατο ἀρεστά· τόφρα δ’ ἐσθίει μὲν ἐν μυχῷ προνύξ, προῆμαρ, ἐσθίει δ’ ἐπ’ ἐσχάρῃ. ὁμῶς δὲ καὶ πρὸς ἔργον ἀφροδίσιον

4

22g

193

(50)

ἐλθόντ’ ἑταῖρον ὁντινῶν ἐδέξατο. Τὴν δ’ ἐκ γαλῆς, δύστηνον οἰζυρὸν γένος. κείνῃ γὰρ οὔ τι καλὸν οὐδ’ ἐπίμερον πρόσεστιν οὐδὲ τερπνὸν οὐδ’ ἐράσμιον·
εὐνῆς δ’ ἀληνής ἐστιν ἀφροδισίης,563 in vol. 4
55τὸν δ’ ἄνδρα τὸν παρόντα ναυσίῃ διδοῖ· κλέπτουσα δ’ ἔρδει πολλὰ γείτονας κακά, ἄθυστα δ’ ἱρὰ πολλάκις κατεσθίει. Τὴν δ’ ἵππος ἁβρὴ χαιτέεσς’ ἐγείνατο, ἣ δούλι’ ἔργα καὶ δύην περιτρέπει,
60κοὔτ’ ἂν μύλης ψαύσειεν οὔτε κόσκινον ἄρειεν οὔτε κόπρον ἐξ οἴκου βάλοι, οὔτε πρὸς ἰπνὸν ἀσβόλην ἀλευμένη ἵζοιτ’· ἀνάγκῃ δ’ ἄνδρα ποιεῖται φίλον. λοῦται δὲ πάσης ἡμέρης ἄπο ῥύπον
65δίς, ἄλλοτε τρίς, καὶ μύροις’ ἀλείφεται· αἰεὶ δὲ χαίτην ἐκτενισμένην φορεῖ βαθεῖαν, ἀνθέμοισιν ἐσκιασμένην. καλὸν μὲν ὦν θέημα τοιαύτη γυνὴ ἄλλοισι· τῷ δ’ ἔχοντι γίγνεται κακόν,
70ἢν μή τις ἢ τύραννος ἢ σκηπτοῦχος ᾖ, ὅστις τοιούτοις θυμὸν ἀγλαΐζεται. Τὴν δ’ ἐκ πιθήκου· τοῦτο δὴ διακριδὸν Ζεὺς ἀνδράσιν μέγιστον ὤπασεν κακόν.
αἴσχιστα μὲν πρόσωπα· τοιαύτη γυνὴ564 in vol. 4
75εἶσιν δι’ ἄστεος πᾶσιν ἀνθρώποις γέλως· ἐπ’ αὐχένα βραχεῖα, κινεῖται μόγις, ἄπυγος, αὐόκωλος· ἆ τάλας ἀνήρ, ὅστις κακὸν τοιοῦτον ἀγκαλίζεται. δήνεα δὲ πάντα καὶ τρόπους ἐπίσταται,
80ὥσπερ πίθηκος, οὐδέ οἱ γέλως μέλει· οὐδ’ ἄν τιν’ εὖ ἔρξειεν, ἀλλὰ τοῦτ’ ὁρᾷ καὶ τοῦτο πᾶσαν ἡμέρην βουλεύεται, ὅκως τιν’ ὡς μέγιστον ἔρξειεν κακόν. Τὴν δ’ ἐκ μελίσσης· τήν τις εὐτυχεῖ λαβών·
85κείνῃ γὰρ οἴῃ μῶμος οὐ προσιζάνει. θάλλει δ’ ὑπ’ αὐτῆς κἀπαέξεται βίος· φίλη δὲ σὺμ φιλεῦντι γηράσκει πόσει, τεκοῦσα καλὸν κὠνομάκλυτον γένος· κἀριπρεπὴς μὲν ἐν γυναιξὶ γίγνεται
90πάσῃσι, θείη δ’ ἀμφιδέδρομεν χάρις· οὐδ’ ἐν γυναιξὶν ἥδεται καθημένη, ὅκου λέγουσιν ἀφροδισίους λόγους. τοίας γυναῖκας ἀνδράσιν χαρίζεται Ζεὺς τὰς ἀρίστας καὶ πολυφραδεστάτας.
95 Τὰ δ’ ἄλλα φῦλα ταῦτα μηχανῇ Διὸς ἔστιν τε πάντα καὶ παρ’ ἀνδράσιν μένει. Ζεὺς γὰρ μέγιστον τοῦτ’ ἐποίησεν κακόν,
γυναῖκας· ἤν τι καὶ δοκῶσιν ὠφελεῖν, ἔχοντί τοι μάλιστα γίγνεται κακόν.565 in vol. 4

4

22g

193

(100)

οὐ γάρ κοτ’ εὔφρων ἡμέρην διέρχεται ἅπασαν, ὅστις σὺν γυναικὶ † πέλεται, οὐδ’ αἶψα λιμὸν οἰκίης ἀπώσεται, ἐχθρὸν συνοικητῆρα, δυσμενέα θεῶν. ἀνὴρ δ’ ὅταν μάλιστα θυμηδεῖν δοκῇ
105κατ’ οἶκον ἢ θεοῦ μοῖραν ἢ ἀνθρώπου χάριν, εὑροῦσα μῶμον ἐς μάχην κορύσσεται. ὅκου γυνὴ γάρ ἐστιν, οὐδ’ ἐς οἰκίην ξεῖνον μολόντα προφρόνως δεχοίατο. ἥτις δέ τοι μάλιστα σωφρονεῖν δοκεῖ,
110αὕτη μέγιστα τυγχάνει λωβωμένη· κεχηνότος γὰρ ἀνδρός—οἱ δὲ γείτονες χαίρους’ ὁρῶντες καὶ τόν, ὡς ἁμαρτάνει. τὴν ἣν δ’ ἕκαστος αἰνέσει μεμνημένος γυναῖκα, τὴν δὲ τοὐτέρου μωμήσεται·
115ἴσην δ’ ἔχοντες μοῖραν οὐ γιγνώσκομεν. Ζεὺς γὰρ μέγιστον τοῦτ’ ἐποίησεν κακόν, καὶ δεσμὸν ἀμφέθηκεν ἄρρηκτον πέδῃ, ἐξ οὗτε τοὺς μὲν Ἀΐδης ἐδέξατο γυναικὸς εἵνεκ’ ἀμφιδηριωμένους,
120***566 in vol. 4

4

22g

194

 Εὐριπίδου Μηδείας (408 s.). Γυναῖκες ἐς μὲν ἔσθλ’ ἀμηχανώταται, κακῶν δὲ πάντων τέκτονες σοφώταται.

4

22g

195

 Ἐν ταὐτῷ (568 ss.). Οὐδ’ ἂν σὺ φαίης, εἴ σε μὴ κνίζοι λέχος. ἀλλ’ εἰς τοσοῦτον ἥκεθ’ ὥστ’ ὀρθουμένης εὐνῆς γυναῖκες πάντ’ ἔχειν νομίζετε.

4

22g

196

 Εὐριπίδου Ὀρέστης (605 s.). Ἀεὶ γυναῖκες ἐμποδὼν ταῖς συμφοραῖς ἔφυσαν ἀνδρῶν πρὸς τὸ δυστυχέστατον.

4

22g

197

 Εὐριπίδου Φρίξῳ (fr. 824 N.2). Ὡς οὐδὲν ὑγιές φασι μητρυιὰς φρονεῖν νόθοισι παισίν, ὧν φυλάξομαι ψόγον.

4

22g

198

Εὐριπίδου Φοινίσσαις (198 ss.). Φιλόψογον δὲ χρῆμα θηλειῶν ἔφυ.
σμικρὰς δ’ ἀφορμὰς ἢν λάβωσι τῶν λόγων, πλείους ἐπεισφέρουσιν· ἡδονὴ δέ τις567 in vol. 4
5γυναιξὶ μηδὲν ὑγιὲς ἀλλήλας λέγειν.

4

22g

199

Δημοκρίτου (fr. 273 Diels2). Γυνὴ πολλὰ ἀνδρὸς ὀξυτέρη πρὸς κακοφραδμοσύνην.

4

22g

200

 Γαΐου ὑπὲρ Λουκίλλης. Εὐάγωγον γάρ ἐστιν εἰς πίστιν γυνὴ καὶ μάλιστα ὅταν τὸ ἀτυχεῖν προσῇ.

4

22g

201

Γαΐου κατὰ Μενάνδρας.
Εὐάγωγον δὲ εἰς τὸ ῥᾳδίως τι τολμῆσαι θυμὸς γυναικός.568 in vol. 4

4

.

23

t

ΓΑΜΙΚΑ ΠΑΡΑΓΓΕΛΜΑΤΑ.

4

.

23

.

1

 Ἀναξανδρίδου (fr. 56 K.). Χαλεπή, λέγω σοι, καὶ προσάντης, ὦ τέκνον, ὁδός ἐστιν, ὡς τὸν πατέρ’ ἀπελθεῖν οἴκαδε παρὰ τἀνδρός, ἥ τις ἐστὶ κοσμία γυνή.
5ὁ γὰρ δίαυλός ἐστιν αἰσχύνην ἔχων.

4

.

23

.

2

 Εὐριπίδου Κρήσσαις (fr. 463 N.2). Οὐ γάρ ποτ’ ἄνδρα τὸν σοφὸν γυναικὶ χρὴ δοῦναι χαλινοὺς οὐδ’ ἀφέντ’ ἐᾶν κρατεῖν· πιστὸν γὰρ οὐδέν ἐστιν· εἰ δέ τις κυρεῖ
5γυναικὸς ἐσθλῆς, εὐτυχεῖ κακὸν λαβών.

4

.

23

.

3

 Ἀντιφάνους (fr. 264 K.). Μὴ χρώμασιν τὸ σῶμα λαμπρύνειν θέλε, ἔργοις δὲ καθαροῖς καὶ τρόποις τὴν καρδίαν.

4

.

23

.

4

 Εὐριπίδου Ἀνδρομάχης (943 ss.). Ἀλλ’ οὔποτ’, οὔποτ’, οὐ γὰρ εἰσάπαξ ἐρῶ, χρὴ τούς γε νοῦν ἔχοντας, οἷς ἔστιν γυνή, πρὸς τὴν ἐν οἴκοις ἄλοχον εἰσφοιτᾶν ἐᾶν
5γυναῖκας· αὗται γὰρ διδάσκαλοι κακῶν·
ἡ μέν τι κερδαίνουσα συμφθείρει λέχος, ἡ δ’ ἀμπλακοῦσα συννοσεῖν αὑτῇ θέλει, πολλαὶ δὲ μαργότητι—κἀντεῦθεν δόμοι νοσοῦσιν ἀνδρῶν. πρὸς τάδ’ εὖ φυλάσσετε569 in vol. 4
10κλείθροισι καὶ μοχλοῖσι δωμάτων πύλας· ὑγιὲς γὰρ οὐδὲν αἱ θύραθεν εἴσοδοι δρῶσιν γυναικῶν, ἀλλὰ πολλὰ καὶ κακά.

4

.

23

.

5

 Μενάνδρου Ὑποβολιμαίου (fr. 484 K.). Τὰ δεύτερ’ ἀεὶ τὴν γυναῖκα δεῖ λέγειν, τὴν δ’ ἡγεμονίαν τῶν ὅλων τὸν ἄνδρ’ ἔχειν. † οἰκία δ’ ἐν ᾗ 〈τὰ〉 πάντα πρωτεύει γυνή,
5οὐκ ἔστιν ἥτις πώποτ’ οὐκ ἀπώλετο.

4

.

23

.

6

 Εὐριπίδου Μελανίππη (fr. 497 N.2). Τίσασθε τήνδε· καὶ γὰρ ἐντεῦθεν νοσεῖ τὰ τῶν γυναικῶν· οἱ μὲν ἢ παίδων πέρι ἢ συγγενείας εἵνεκ’ οὐκ ἀπώλεσαν
5κακὴν λαβόντες· εἶτα τοῦτο τἄδικον πολλαῖς ὑπερρύηκε καὶ χωρεῖ πρόσω, ὥστ’ ἐξίτηλος ἡ ἀρετὴ καθίσταται.

4

.

23

.

7

Ναυμαχίου.
Ἔστω σοι πόσις οὗτος, ὃν ἂν κρίνωσι τοκῆες. κἂν μὲν ἔῃ πινυτός, σὺ μακαρτάτη· εἰ δέ κεν ἄλλως ἀνέρα μοιρήσαιο, φέρειν καὶ τοῦτον ἀνάγκη.570 in vol. 4
5ἀλλ’ ἢν μέν τίς σοι πεπνυμένος, ὅττι κεν εἴπῃ πείθεο, μηδ’ ἔστω βίος ἄνδιχα· γίνεο δ’ αὐτῷ μειλιχίη, καὶ μᾶλλον ὅταν τί ἑ κῆδος ἱκάνῃ. ἀνδρὶ γὰρ ἀσχαλόωντι παραίφασίς ἐστιν ἄκοιτις. λεῖπε δέ οἱ τὰ θύρηφι, τὰ καὶ δύναται πονέεσθαι,
10σοὶ δ’ οἰκωφελίη μελέτω μέγαρόν τε φυλάσσειν. μηδέ μιν ἐξερέεινε, τὰ μὴ θέμις ἐστὶ γυναῖκας ἴδμεναι· εἰ δ’ αὐτός 〈σ’〉 ἐθέλει συμφράδμονα θέσθαι, σύνθεο μὲν τάχα θυμῷ, ἀμείβεο δ’ ὀψὲ σὺν αὐτῷ φραζομένη, καὶ μηδὲν ὑπίσχεο μηδὲ κέλευε
15σῇ ῥέζειν ἰότητι· τὸ γὰρ τέλος ἐστὶν ἀφαυρόν. κουρίδιος πινυτῇ πόσις ἄρκιος, οὐδέ τ’ ἐκείνην δεύτερος ἀθρήσει λεχέων ἀπογυμνωθεῖσαν. πρῶτα μὲν ἀφραίνοντος ἀνάσχεο, καὶ γὰρ ἀνάγκη. πολλάκι που καὶ νοῦσον ἀνάσχεο κηδομένη περ.
20ἴσχεο δ’ ἐν στέρνοις τὰ σὰ κήδεα, μηδ’ ἀγόρευε πᾶσιν ὅσα πρήσσει, μηδ’ ἔννεπε πάντα τοκεῦσι. μούνη δ’ ἀφραδέοντα πινυσσέμεν, ἀλλὰ κατ’ αἶσαν·
καὶ πινυτὸν δεδάηκ’ ἐρεθιζέμεν ἀνέρα λώβη. πολλάκι δ’ ἤπιος ἄνδρα καὶ ἄφρονα μῦθος ἔθελξεν.571 in vol. 4
25εἰ δ’ ὀλοοῖς ἑτάροισιν ἐφεσπόμενος κακὸς εἴη, μὴ σὺ μὲν ἀντιβίην κείνου, τέκος, εἰς ἔριν ἔλθῃς, ἀλλ’ ἑτέρους ὄτρυνε μετὰ σφίσι νείκεα βάλλειν. ῥηιδίη δ’ ὁδὸς ἥδε διακρῖναι φιλότητα λευγαλέην, ἑτάροις δὲ φίλον ἀγαθοῖσι γενέσθαι,
30σῇ πινυτῇ· τίς γάρ κεν ἑκὼν φίλον ἄφρονα θεῖτο; καὶ σὺ μὲν ὣς φίλον ἄνδρα καὶ ἀτρεκέως ἀγάπαζε. γνώτω δ’ ἀμφαδίην καὶ σὸς πόσις, ὅττι γε τέκνα ἐκ θυμοῦ φιλέεις· ἐπεὶ οὔτι γε τοῖος ἐτύχθη οἷος ἔχειν φιλότητα καὶ ἤθεα πιστὰ δαῆναι.
35παρθενική, σὺ δ’ ἄκουε τά σε χρὴ πάντα φυλάσσειν. μήτε φιλομμειδὴς μάλα γίνεο μήτε κατηφής. μήτ’ ἔσο πάμπαν ἀεργός, ἅλις δ’ ἔχε καὶ πόνου ἔργον. μήτε κακὴ δμώεσσι τεοῖς ἔσο μήτε μάλ’ ἐσθλὴ φαίνεο· ῥηίτεροι γὰρ ἀεί που πῆμα φέρονται·
40θάρσεϊ δειδιότων μάλ’ ἐπικρατέουσιν ἄνακτες. ὀθνείων φιλότητας ἀναίνεο, πρίν κεν ἀπ’ ἄλλων εἰδείης ἐτύμως μελεδήματα καὶ νόον αὐτῶν. μήτε γραῦν ποτε σοῖσι κακὴν δέξαιο μελάθροις· πολλῶν γρῆες ἔπερσαν ἐύκτιτα δώματα φώτων·
45μηδὲ μὲν ἀκριτόμυθον ἑταιρίσσαιο γυναῖκα·
κεδνὰ κακοὶ φθείρουσι γυναικῶν ἤθεα μῦθοι. μὴ σύ ποτε χρυσῷ πέρι μαίνεο, μήτ’ ἐπὶ δειρῆς πορφυρέην ὑάκινθον ἔχοις ἢ χλωρὸν ἴασπιν, τοῖς ἔπι φυσιόωσιν ἁλίφρονες· ἀλλὰ σὺ κόσμου,572 in vol. 4

4

.

23

.

7

(50)

παρθένε, τηϋσίου μὴ δεύεο μηδὲ κατόπτρου, χειρὶ διακρίνουσα τεὴν αὐγάζεο μορφήν, μηδὲ κόμης περίαλλα πολυσχιδέας πλέκε σειράς, μηδὲ μέλαινε τεοῖσιν ὑπὸ βλεφάροισιν ὀπωπάς. οὐ γὰρ θηλυτέραις δέμας ὤπασεν ἡμιτέλεστον
55μορφήν, ὄφρα καὶ ἄλλα περὶ χροῒ τεχνήσαιντο. πῶς δ’ ἄν, κοῦρα, δύναιο δαήμων φωτὶ φανῆναι, θνητὸν ἐφημερίῃ κομιδῇ χρόα ποικίλλουσα; ἐξ ἑτέρης ἑτέρην σε καὶ ἄλλην ἄλλοτε λεύσσων φαινομένην πολλῇσι μίαν μορφῇσι γυναῖκα
60***

4

.

23

.

8

Εὐριπίδου Πενθέως (Bacch. 314 ss.). Οὐχ ὁ Διόνυσος † μὴ σωφρονεῖν ἀναγκάσει
γυναῖκας εἰς τὴν Κύπριν· ἀλλ’ εἰς τὴν φύσιν τοῦτο σκοπεῖν χρή· καὶ γὰρ ἐν βακχεύμασιν573 in vol. 4
5οὖς’ ἥ γε σώφρων οὐ διαφθαρήσεται.

4

.

23

.

9

 Ἀντιφάνους (fr. 253 K.). Τί φής; λαθεῖν ζητῶν τι πρὸς γυναῖκ’ 〈ἄρα〉 ἐρεῖς τὸ πρᾶγμα; καὶ τί τοῦτο διαφέρει ἢ πᾶσι τοῖς κήρυξιν ἐν ἀγορᾷ φράσαι;

4

.

23

.

10

 Εὐριπίδου (fr. 1061 N.2). Μοχθοῦμεν ἄλλως θῆλυ φρουροῦντες γένος· ἥτις γὰρ αὐτὴ μὴ πέφυκεν † εν δος, τί δεῖ φυλάσσειν κἀξαμαρτάνειν πλέον;

4

.

23

.

11

 Μενάνδρου (fr. 546 K.). Τοὺς τῆς γαμετῆς ὅρους ὑπερβαίνεις, γύναι, διὰ τὴν † αὐλὰν λίαν· ὅρος γὰρ αὔλειος θύρα ἐλευθέρᾳ γυναικὶ νενόμιστ’ οἰκίας.
5τὸ δ’ ἐπιδιώκειν εἴς τε τὴν ὁδὸν τρέχειν, ἔτι λοιδορουμένην, κυνὸς ἔστ’ ἔργον, Ῥόδη.574 in vol. 4

4

.

23

.

12

 Εὐριπίδου Μελεάγρῳ (fr. 521 N.2). Ἔνδον μένουσαν τὴν γυναῖκ’ εἶναι χρεὼν ἐσθλήν, θύρασι δ’ ἀξίαν τοῦ μηδενός.

4

.

23

.

13

 Εὐριπίδου Δανάης (fr. 320 N.2). Οὐκ ἔστιν οὔτε τεῖχος οὔτε χρήματα οὔτ’ ἄλλο δυσφύλακτον οὐδὲν ὡς γυνή.

4

.

23

.

14

 Ἡρώδα μιμιάμβων (VI 37 ss.). Μὴ δή, κόρη, τὺ τὴν χολὴν ἐπὶ ῥῖνας ἔχ’ εὐθύς, ἤν τι ῥῆμα μὴ σοφὸν πεύθῃ. γυναικός ἐστι κρηγύης φέρειν πάντα.

4

.

23

.

15

Εὐριπίδου (fr. 1062 N.2). Γυναικὶ δ’ ὄλβος, ἢν πόσιν στέργοντ’ ἔχῃ.

4

.

23

.

16

 Σοφοκλῆς ἐν Φαίδρᾳ (fr. 618 N.2). Σύγγνωτε κἀνάσχεσθε σιγῶσαι· τὸ γὰρ γυναιξὶν αἰσχρὸν δεῖ γυναῖκ’ ἀεὶ στέγειν.

4

.

23

.

17

Εὐριπίδου Ἀλόπη (fr. 111 N.2).
Τί δῆτα μοχθεῖν δεῖ γυναικεῖον γένος φρουροῦντας; αἱ γὰρ εὖ τεθραμμέναι πλέον σφάλλουσιν οἴκους τῶν παρημελημένων.575 in vol. 4

4

.

23

.

18

 Εὐριπίδου Ἀντιόπη (fr. 209 N.2). Οὐ σωφρονίζειν ἔμαθον, αἰδεῖσθαι δὲ χρή, γύναι, τὸ λίαν καὶ φυλάσσεσθαι φθόνον.

4

.

23

.

19

 Εὐριπίδου Ἀνδρομάχης (177 ss.).
Οὐδὲν γὰρ καλὸν δυοῖν γυναικοῖν ἄνδρ’ ἕν’ ἡνίας ἔχειν, ἀλλ’ εἰς μίαν βλέποντες εὐναίαν Κύπριν
5στέργουσιν, ὅστις μὴ κακῶς οἰκεῖν θέλει.

4

.

23

.

20

 Φιλήμονος (fr. 132 K.). Ἀγαθῆς γυναικός ἐστιν, ὦ Νικοστράτη, μὴ κρείττον’ εἶναι τἀνδρός, ἀλλ’ ὑπήκοον. γυνὴ δὲ νικῶς’ ἄνδρα κακόν ἐστιν μέγα.

4

.

23

.

21

 Εὐριπίδου Ἀνδρομάχης (229 ss.). Μὴ τὴν τεκοῦσαν τῇ φιλανδρίᾳ, γύναι, ζήτει παρελθεῖν· τῶν κακῶν γὰρ μητέρων φεύγειν τρόπους χρὴ τέκνα, † αἷς ἔνεστι νοῦς.

4

.

23

.

22

 Εὐριπίδου Ἀνδρομάχης (352 ss.). Οὐ χρὴ ’πὶ μικροῖς μεγάλα πορσύνειν κακά. οὐδ’, εἰ γυναῖκές ἐσμεν ἀτηρὸν κακόν,
ἄνδρας γυναιξὶν ἐξομοιοῦσθαι φύσιν.576 in vol. 4

4

.

23

.

23

 Εὐριπίδου Ἀνδρομάχης (373 s.). Τὰ μὲν ἄλλα δεύτερ’ ἂν πάσχοι γυνή, ἀνδρὸς δ’ ἁμαρτάνους’ ἁμαρτάνει βίου.

4

.

23

.

24

 Εὐριπίδου Ἀνδρομάχης (672 ss.). Καὶ μὴν ἴσον γ’ ἀνήρ τε καὶ γυνὴ σθένει ἀδικουμένη πρὸς ἀνδρός· ὡς δ’ αὔτως ἀνὴρ γυναῖκα μωραίνουσαν ἐν δόμοις ἔχων.
5καὶ τῷ μέν ἐστιν ἐν χεροῖν μέγα σθένος, τῇ δ’ ἐν γονεῦσι καὶ φίλοις τὰ πράγματα. οὔκουν δίκαιον τοῖς ἐμοῖς ἔμ’ ὠφελεῖν;

4

.

23

.

25

 Εὐριπίδου ἐν Πελιάσιν (fr. 603 N.2). Αἰνῶ· διδάξαι δ’, ὦ τέκνον, σε βούλομαι. ὅταν μὲν ᾖς παῖς, μὴ πλέω παιδὸς φρονεῖν, ἐν παρθένοις δὲ παρθένου τρόπους ἔχειν,
5ὅταν δ’ ὑπ’ ἀνδρὸς χλαῖναν εὐγενοῦς πέσῃς, *** τὰ δ’ ἄλλ’ ἀφεῖναι μηχανήματ’ ἀνδράσιν.

4

.

23

.

26

Μενάνδρου (fr. 654 K.).
Ἢ μὴ γαμεῖν γάρ, ἂν δ’ ἅπαξ λάβῃς, φέρειν μύσαντα πολλὴν προῖκα καὶ γυναῖκα δεῖ.577 in vol. 4

4

.

23

26a

(Eur. fr. 1063 N.2) Ἐκπυνθάνεσθαι γάρ σε νῷν χἡμᾶς σέθεν. τὸ μὲν μέγιστον, οὔποτ’ ἄνδρα χρὴ σοφὸν λίαν φυλάσσειν ἄλοχον ἐν μυχοῖς δόμων·
5ἐρᾷ γὰρ ὄψις τῆς θύραθεν ἡδονῆς, ἐν δ’ ἀφθόνοισι τοῖσδ’ ἀναστρωφωμένη βλέπουσά τ’ εἰς πᾶν καὶ παροῦσα πανταχοῦ τὴν ὄψιν ἐμπλήσας’ ἀπήλλακται κακῶν· τό τ’ ἄρσεν ἀεὶ τοῦ κεκρυμμένου λίχνον.
10ὅστις δὲ μοχλοῖς καὶ διὰ σφραγισμάτων σῴζει δάμαρτα, δρᾶν τι δὴ δοκῶν σοφὸν μάταιός ἐστι καὶ φρονῶν οὐδὲν φρονεῖ· ἥτις γὰρ ἡμῶν καρδίαν θύραζ’ ἔχει, θᾶσσον μὲν οἰστοῦ καὶ πτεροῦ χωρίζεται,578 in vol. 4
15λάθοι δ’ ἂν Ἄργου τὰς πυκνοφθάλμους κόρας· καὶ πρὸς κακοῖσι τοῦτο δὴ μέγας γέλως, ἁνήρ τ’ ἀχρεῖος καὶ ἡ γυνὴ διοίχεται.

4

.

23

.

27

Εὐριπίδου Ἀνδρομάχης (930). Κακῶν γυναικῶν εἴσοδοί μ’ ἀπώλεσαν.

4

.

23

.

28

 Σοφοκλῆς Ἀκρισίῳ (fr. 61 N.2). Ἄλλως τε καὶ κόρῃ τε κἀργείᾳ γένος, αἷς κόσμος ἡ σιγή τε καὶ τὰ παῦρ’ ἔπη.

4

.

23

.

29

Εὐριπίδου Ἰφιγενείας.
***579 in vol. 4

4

.

23

29a

 〈Εὐριπίδου Ἴωνος (395—400).〉 Σίγα πρὸς ἄνδρα, μή τιν’ αἰσχύνην λάβω διακονοῦσα κρυπτά, καὶ προβῇ λόγος οὐχ ᾗπερ ἡμεῖς αὐτὸν ἐξελίσσομεν.
5τὰ γὰρ γυναικῶν δυσχερῆ πρὸς ἄρσενας, κἀν ταῖς κακαῖσιν ἁγαθαὶ μεμιγμέναι μισούμεθ’· οὕτω δυστυχεῖς πεφύκαμεν.

4

.

23

.

30

 Εὐριπίδου Μηδείᾳ (13 ss.). Αὐτὴ δὲ πάντα συμφέρους’ Ἰάσονι· ἥπερ μεγίστη γίγνεται σωτηρία, ὅταν γυνὴ πρὸς ἄνδρα μὴ διχοστατῇ.

4

.

23

.

31

 Εὐριπίδου Φρίξῳ (fr. 823 N.2). Δίκαι’ ἔλεξε· χρὴ γὰρ εὐναίῳ πόσει γυναῖκα κοινῇ τὰς τύχας φέρειν ἀεί.

4

.

23

.

32

 Θεανοῦς. Θεανὼ ἡ Πυθαγόρειος ἐρωτηθεῖσα πῶς ἔνδοξος ἔσται. ἔφη·
ἱστὸν ἐποιχομένη καὶ ἐμὸν λέχος ἀντιόωσα.

4

.

23

.

33

 Ὑπερίδου (fr. 205 Blass3). Δεῖ τὴν ἐκ τῆς οἰκίας ἐκπορευομένην ἐν τοιαύτῃ κατα‐ στάσει εἶναι τῆς ἡλικίας, ὥστε τοὺς ἀποβλέποντας πυν‐
θάνεσθαι μὴ τίνος ἐστὶ γυνή, ἀλλὰ τίνος μήτηρ.580 in vol. 4

4

.

23

.

34

 Τοῦ αὐτοῦ (fr. 206 Blass3). Τοὺς μὲν πρὸς τὸν ἄνδρα τὸν ἑαυτῆς γυναικὶ καλλω‐ πισμοὺς ὅπως βούλοιτο χρὴ γίγνεσθαι· τοὺς μέντοι περὶ τὰς ἐξόδους, οὐκέτι πρὸς τὸν ἄνδρα, ἀλλὰ πρὸς τοὺς
5ἑτέρους 〈γιγνομένουσ〉 φοβητέον.

4

.

23

.

35

 Τοῦ αὐτοῦ (p. 87, 25 Blass3). Οὐκ ἀνδρὸς ἀπειλήν, ἀλλὰ νόμου φωνὴν κυριεύειν δεῖ τῶν ἐλευθέρων.

4

.

23

.

36

 Ἡροδότου (I 8). Ἅμα δὲ χιτῶνι ἐκδυομένῳ συνεκδύεται καὶ τὴν αἰ‐ δῶ γυνή.

4

.

23

.

37

 Ἐπιχάρμου (fr. 286 Kaibel). Σώφρονος γυναικὸς ἀρετὰ τὸν συνόντα μὴ ἀδικεῖν [ἄνδρα].

4

.

23

.

38

 Δημοκρίτου (fr. 274 Diels2). Κόσμος ὀλιγομυθίη γυναικί· καλὸν δὲ καὶ κόσμου λιτότης.581 in vol. 4

4

.

23

.

39

Δημοκρίτου (fr. 111 Diels2). Ὑπὸ γυναικὸς ἄρχεσθαι ὕβρις ἀνδρὶ ἐσχάτη.

4

.

23

.

40

 Ἱπποκράτους (epist. ad Dionys. p. 295 H.). Ἀλλ’ ὅμως χρηίζει γυνὴ σωφρονίζοντος· ἔχει γὰρ φύσει καὶ τὸ ἀκόλαστον ἐν ἑαυτῇ, ὅπερ εἰ μὴ καθ’ ἡμέρην ἐκκόπτοιτο, ὡς τὰ δένδρεα καθυλομανεῖ.

4

.

23

.

41

 Εὐσεβίου (fr. 57 Mull.). Γάμου ἀρίστη ξυμφωνίη ἀμφοτέρους σωφροσύνην ἀσκέειν.

4

.

23

.

42

 Θεοφράστου (fr. CLVII Wimm.). Οὔτε ὁρᾶν οὔτε ὁρᾶσθαι γυναῖκα καὶ ταῦτα ἐξησκημέ‐ νην πρὸς κάλλος· ἐπισπᾶται γὰρ ἀμφότερα πρὸς ἃ μὴ δεῖ.

4

.

23

.

43

 Πλουτάρχου ἐκ τῶν Γαμικῶν παραγγελμάτων (p. 140 D—E). Ὁ Πλάτων φησὶν εὐδαίμονα καὶ μακαρίαν εἶναι
πόλιν, ἐν ᾗ τὸ ἐμὸν καὶ τὸ οὐκ ἐμὸν ἥκιστα φθεγγο‐582 in vol. 4
5μένων ἀκούουσι διὰ τὸ κοινοῖς ὡς ἔνι μάλιστα χρῆσθαι τοῖς ἀξίοις σπουδῆς τοὺς πολίτας. πολὺ δὲ μᾶλλον ἐν γάμῳ δεῖ τὴν τοιαύτην φωνὴν ἀνῃρῆσθαι.

4

.

23

.

44

 Ἐν ταὐτῷ (p. 140 F). Αὕτη τοίνυν καὶ χρημάτων κοινωνία προσήκει μά‐ λιστα τοῖς γαμοῦσιν εἰς μίαν οὐσίαν 〈πάντα〉 καταχεα‐ μένους καὶ ἀναμίξαντας μὴ τὸ μέρος ἴδιον καὶ τὸ μέρος
5ἀλλότριον, ἀλλὰ πᾶν ἴδιον ἡγεῖσθαι καὶ μηδὲν ἀλλό‐ τριον. ὥσπερ τὸ κρᾶμα καίτοι ὕδατος μετέχον πλείονος οἶνον καλοῦμεν, οὕτω τὴν οὐσίαν δεῖ 〈καὶ〉 τὸν οἶκον τοῦ ἀνδρὸς λέγεσθαι, κἂν ἡ γυνὴ πλείονα συμβάλληται.

4

.

23

.

45

 Ἐν ταὐτῷ (p. 141 A). Ὁ Ῥωμαῖος ὑπὸ τῶν φίλων νουθετούμενος, ὅτι σώ‐ φρονα 〈γυναῖκα〉 καὶ πλουσίαν καὶ ὡραίαν ἀπεπέμψατο, τὸ καλίγιον αὐτοῖς προτείνας ‘καὶ γὰρ τοῦτο‘ ἔφη
5‘καλὸν ἰδεῖν καὶ καινόν, ἀλλ’ οὐδεὶς οἶδεν ὅπου με θλίβει‘. δεῖ τοίνυν μὴ προικὶ μηδὲν μηδὲ κάλλει τὴν γυναῖκα πιστεύειν, ἀλλ’ ἐν οἷς ἅπτεται μάλιστα τοῦ ἀνδρός, ὁμιλίᾳ καὶ ἤθει καὶ συμπεριφορᾷ, ταῦτα μὴ σκληρὰ μηδὲ ἀνιῶντα καθ’ ἡμέραν ἀλλ’ εὐάρμοστα καὶ
10ἄλυπα καὶ προσφιλῆ παρέχειν.583 in vol. 4

4

.

23

.

46

 Ἐν ταὐτῷ (p. 141 B). Ὥσπερ οἱ ἰατροὶ τοὺς ἐξ αἰτιῶν ἀδήλων καὶ κατὰ μικρὸν συλλεγομένων γεννωμένους πυρετοὺς μᾶλλον δεδοί‐ κασιν ἢ τοὺς ἐμφανεῖς καὶ μεγάλας προφάσεις ἔχοντας,
5οὕτω τὰ λανθάνοντα τοὺς πολλοὺς μικρὰ καὶ συνεχῆ καὶ καθημερινὰ προσκρούσματα γυναικὸς καὶ ἀνδρὸς μᾶλλον διίστησι καὶ λυμαίνεται τὴν συμβίωσιν.

4

.

23

.

47

 Ἐν ταὐτῷ (p. 141 C). Ἀμήχανον οὖν τι πρᾶγμα γίνεται γαμετὴ γυνὴ καὶ νόμιμος, ἂν ἐν ἑαυτῇ πάντα θεμένη, καὶ προῖκα καὶ γένος καὶ φάρμακον καὶ τὸν κεστὸν αὐτόν, ἤθει καὶ ἀρε‐
5τῇ κατεργάσηται τὴν εὔνοιαν.

4

.

23

.

48

 Ἐν ταὐτῷ (p. 141 E). Κόσμος ἐστίν, ὡς ἔλεγε Κράτης, τὸ κοσμοῦν· κοσμεῖ δὲ τὸ κοσμιωτέραν γυναῖκα ποιοῦν. ποιεῖ δὲ τοιαύτην οὔτε χρυσὸς οὔτε σμάραγδος οὔτε κόκκος, ἀλλ’ ὅσα σεμ‐
5νότητος εὐταξίας αἰδοῦς ἔμφασιν περιτίθησι.

4

.

23

.

49

 Ἐν ταὐτῷ (p. 142 B). Καθάπερ ὁ Φωκίων, τοῦ Ἀντιπάτρου πρᾶξιν αὐτῷ προστάττοντος οὐκ οὖσαν δὲ πρέπουσαν, εἶπεν ‘οὐ δύνα‐ σαί μοι καὶ φίλῳ καὶ κόλακι χρῆσθαι‘, οὕτω λογίζεσθαι
5περὶ τῆς σώφρονος καὶ αὐστηρᾶς γυναικός ‘οὐ δύναμαι
καὶ ὡς γαμετῇ καὶ ὡς ἑταίρᾳ συνεῖναι‘.584 in vol. 4

4

.

23

49a

 Ἐν ταὐτῷ (p. 142 C). Ἡ Θεανὼ παρέφηνε τὴν χεῖρα περιβαλλομένη τὸ ἱμάτιον· εἰπόντος δέ τινος ‘καλὸς ὁ πῆχυς,‘ ‘ἀλλ’ οὐ δημόσιοσ‘ ἔφη. δεῖ δὲ μὴ μόνον 〈τὸν〉 πῆχυν ἀλλὰ μηδὲ
5τὸν λόγον δημόσιον εἶναι τῆς σώφρονος, καὶ τὴν φωνὴν ὡς ἀπογύμνωσιν αἰδεῖσθαι καὶ φυλάττεσθαι πρὸς τοὺς ἐκτός. ὁρᾶται γὰρ ἐν αὐτῇ καὶ πάθος καὶ ἦθος καὶ διά‐ θεσις τῆς λαλούσης.

4

.

23

49b

 Ἐν ταὐτῷ (p. 142 D). Τὴν δὲ Ἠλείων ὁ Φειδίας Ἀφροδίτην ἐποίησε χελώ‐ νην πατοῦσαν, οἰκουρίας σύμβολον ταῖς γυναιξὶ καὶ σιω‐ πῆς. δεῖ γὰρ ἢ πρὸς τὸν ἄνδρα λαλεῖν ἢ διὰ τοῦ ἀνδρός,
5μὴ δυσχεραίνουσαν εἰ δι’ ἀλλοτρίας γλώττης ὥσπερ αὐλη‐ τὴς φθέγγεται.

4

.

23

.

50

 Ἐν ταὐτῷ (p. 143 A). Καὶ γὰρ ὁ Ῥωμαῖος νομοθέτης ἐκώλυσε δῶρα διδό‐ ναι καὶ λαμβάνειν παρ’ ἀλλήλων τοὺς γεγαμηκότας, οὐχ ἵνα μηδενὸς μεταλαμβάνωσιν, ἀλλ’ ἵνα πάντα κοινὰ
5νομίζωσιν.

4

.

23

.

51

Ἐν ταὐτῷ (p. 143 C). Τοῖς περὶ τὸν Κῦρον Ἕλλησι παρήγγειλαν οἱ στρατη‐
γοὶ τοὺς πολεμίους, ἐὰν μὲν βοῶντες ἐπίωσι, δέχεσθαι μετὰ σιωπῆς, ἐὰν δ’ ἐκεῖνοι σιωπῶσιν, αὐτοὺς μέγα βοή‐585 in vol. 4
5σαντας ἐξελαύνειν. αἱ δὲ νοῦν ἔχουσαι γυναῖκες ἐν ταῖς ὀργαῖς τῶν ἀνδρῶν κεκραγότων μὲν ἡσυχάζουσι, σιωπῶν‐ τας δὲ προσλαλοῦσαι καὶ παραμυθούμεναι πραΰνουσιν.

4

.

23

.

52

 Ἐν ταὐτῷ (p. 143 F).
Ἡ Ἑρμιόνη δοκεῖ τι λέγειν ἀληθὲς λέγουσα
κακῶν γυναικῶν εἴσοδοί μ’ ἀπώλεσαν. τοῦτο δὲ οὐχ ἁπλῶς γιγνόμενόν ἐστιν, ἀλλ’ ὅταν αἱ πρὸς
5τοὺς ἄνδρας διαφοραὶ καὶ ζηλοτυπίαι ταῖς τοιαύταις γυ‐ ναιξὶ μὴ τὰς θύρας μόνον ἀλλὰ καὶ τὰς ἀκοὰς οἴγωσι. τότε οὖν δεῖ μάλιστα τὴν νοῦν ἔχουσαν ἀποκλείειν τὰ ὦτα καὶ φυλάττεσθαι τὸν ψιθυρισμόν, ἵνα μὴ πῦρ ἐπὶ πῦρ γένηται, καὶ πρόχειρον ἔχειν τὸ τοῦ Φιλίππου. λέ‐
10γεται γὰρ ἐκεῖνος ὑπὸ τῶν φίλων παροξυνόμενος ἐπὶ τοὺς Ἕλληνας ὡς εὖ πάσχοντας καὶ κακῶς αὐτὸν λέγον‐ τας εἰπεῖν ‘τί οὖν, ἂν καὶ κακῶς ποιῶμεν αὐτούς;‘ ὅταν οὖν 〈αἱ〉 διαβάλλουσαι λέγωσιν ὅτι ‘λυπεῖ σε φιλοῦσαν ὁ ἀνὴρ καὶ σωφρονοῦσαν‘, ‘τί οὖν, ἂν καὶ μισεῖν αὐτὸν
15ἄρξωμαι καὶ ἀδικεῖν;‘

4

.

23

.

53

Θεανοῦς.
Θεανὼ ἡ Πυθαγορικὴ φιλόσοφος ἐρωτηθεῖσα ποσταία γυνὴ ἀπ’ ἀνδρὸς καθαρεύει, ‘ἀπὸ μὲν τοῦ ἰδίου‘ εἶπε ‘παραχρῆμα, ἀπὸ δὲ τοῦ ἀλλοτρίου οὐδέποτε‘.586 in vol. 4

4

.

23

.

54

 Τῆς Φίλωνος γυναικός. Ἡ Φίλωνος γυνὴ ἐρωτηθεῖσα ὑπό τινος ἐν συνόδῳ πλειόνων γυναικῶν διὰ τί μόνη τῶν ἄλλων οὐ φορεῖ χρυσοῦν κόσμον, ἔφη, ὅτι αὐτάρκης κόσμος ἐστὶ γυναικὶ
5ἡ τοῦ ἀνδρὸς ἀρετή.

4

.

23

.

55

 Θεανοῦς. Θεανὼ ἐρωτηθεῖσα τί πρέπον εἴη γυναικί, ‘τὸ τῷ ἰδίῳ‘ ἔφη ‘ἀρέσκειν ἀνδρί‘.

4

.

23

.

56

Δημάδου. Δημάδης εἶπε τὴν αἰδῶ τοῦ κάλλους ἀκρόπολιν εἶναι.

4

.

23

.

57

 Ἰαμβλίχου ἐκ τῆς ἐπιστολῆς Περὶ γάμου χρήσεως. Οὐκοῦν καὶ περὶ τοῦ ἄρχειν μὲν τὸν ἄρρενα ἄρχε‐ σθαι δὲ τὴν θήλειαν ὁμογνωμονήσουσι. τὸ δὲ σχῆμα τῆς ἀρχῆς ἔσται οὐχ οἷον τὸ δεσποτικόν, θεραπεῦον τὸ
5τοῦ κρείττονος συμφέρον· οὐδ’ οἷον τὸ τῶν τεχνῶν, μόνου τοῦ ἥττονος ἐπιμελούμενον· ἀλλ’ οἷον τὸ πολιτικόν, κηδό‐ μενον ἐξ ἴσου τοῦ κοινῇ συμφέροντος.587 in vol. 4

4

.

23

.

58

 Σωκράτους. Τοὺς μὲν ἄνδρας τοῖς τῆς πόλεως νόμοις δεῖ πείθε‐ σθαι, τὰς δὲ γυναῖκας τοῖς τῶν συνοικούντων ἀνδρῶν ἤθεσι.

4

.

23

.

59

Δίωνος ἐκ τοῦ Οἰκονομικοῦ (fr. VI v. II p. 310 Arn.). Εὐσέβεια δὲ γυναικεία ὁ πρὸς τὸν ἄνδρα ἔρως.

4

.

23

.

60

 Ἐν ταὐτῷ (ibid. fr. VII). Γέλως δὲ συνεχὴς καὶ μέγας θυμοῦ κακίων· διὰ τοῦτο μάλιστα ἑταίραις ἀκμάζων καὶ παίδων τοῖς ἀφρονεστέροις. ἐγὼ δὲ κοσμεῖσθαι πρόσωπον ὑπὸ δακρύων ἡγοῦμαι μᾶλ‐
5λον ἢ ὑπὸ γέλωτος. δάκρυσι μὲν γὰρ ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον σύνεστι καὶ πάθημά που χρηστόν, γέλωτι δὲ ἀκολασία. καὶ κλαίων μὲν οὐδεὶς προυτρέψατο ὑβριστήν, γελῶν δὲ ηὔξησεν αὐτοῦ τὰς ἐλπίδας.

4

.

23

.

61

 Φιντύος τᾶς Καλλικράτεος θυγατρὸς Πυθαγορείας
ἐκ τοῦ Περὶ γυναικὸς σωφροσύνας. Τὸ μὲν ὅλον ἀγαθὰν δεῖ ἦμεν καὶ κοσμίαν· ἄνευ δ’ ἀρετᾶς οὐδέποκα γένοιτό τις τοιαύτα. ἑκάστα γὰρ ἀρετὰ
5περὶ ἕκαστον γινομένα τὸ αὐτᾶς δεκτικὸν ἀποδίδωτι σπου‐ δαῖον· ἁ μὲν τῶν ὀπτίλων τὼς ὀπτίλως, ἁ δὲ τᾶς ἀκοᾶς
τὰν ἀκοάν, καὶ ἁ μὲν ἵππω τὸν ἵππον, ἁ δ’ ἀνδρὸς τὸν ἄνδρα· οὕτω δὲ καὶ 〈ἁ〉 γυναικὸς τὰν γυναῖκα. γυναικὸς δὲ μάλιστα ἀρετὰ σωφροσύνα· διὰ γὰρ ταύτας τὸν ἴδιον588 in vol. 4
10ἄνδρα καὶ τιμῆν καὶ ἀγαπῆν δυνασεῖται. πολλοὶ μὲν ἴσως δοξάζοντι, ὅτι οὐκ εὐάρμοστον γυναικὶ φιλοσοφέν, ὥσπερ οὐδ’ ἱππεύεν οὐδὲ δαμαγορέν· ἐγὼ δὲ τὰ μέν τινα νομίζω ἀνδρὸς ἦμεν ἴδια, τὰ δὲ γυναικός, τὰ δὲ κοινὰ ἀνδρὸς καὶ γυναικός, τὰ δὲ μᾶλλον ἀνδρὸς ἢ γυ‐
15ναικός, τὰ δὲ μᾶλλον γυναικὸς ἢ ἀνδρός. ἴδια μὲν ἀν‐ δρὸς τὸ στραταγὲν καὶ πολιτεύεσθαι καὶ δαμαγορέν, ἴδια δὲ γυναικὸς τὸ οἰκουρὲν καὶ ἔνδον μένεν καὶ ἐκδέχεσθαι καὶ θεραπεύεν τὸν ἄνδρα. κοινὰ δὲ φαμὶ ἀνδρείαν καὶ δικαιοσύναν καὶ φρόνασιν· καὶ γὰρ τὰς τῶ σώματος ἀρε‐
20τὰς ἔχεν πρέπον καὶ ἀνδρὶ καὶ γυναικὶ καὶ τᾶς ψυχᾶς ὁμοίως· καὶ ὡς ὑγιαίνεν τῷ σώματι ἀμφοτέροις ὠφέλι‐ μον, οὕτως ὑγιαίνεν τᾷ ψυχᾷ· σώματος δὲ ἦμεν ἀρετὰς ὑγείαν ἰσχὺν εὐαισθησίαν κάλλος. τὰ δὲ μᾶλλον ἀνδρὶ καὶ ἀσκὲν καὶ ἔχεν οἰκῇόν ἐντι, τὰ δὲ μᾶλλον γυναικί.
25ἀνδρότατα μὲν γὰρ καὶ φρόνασιν μᾶλλον ἀνδρὶ καὶ διὰ
τὰν ἕξιν τῶ σώματος καὶ διὰ τὰν δύναμιν τᾶς ψυχᾶς, σωφροσύναν δὲ γυναικί. διὸ δεῖ περὶ σωφροσύνας παιδευ‐ ομέναν γνωρίζεν, ἐκ πόσων τινῶν καὶ ποίων τοῦτο τἀγα‐ θὸν τᾷ γυναικὶ περιγίνεται. φαμὶ δὴ ἐκ πέντε τούτων·589 in vol. 4
30πρᾶτον μὲν ἐκ τᾶς περὶ τὰν εὐνὰν ὁσιότατός τε καὶ εὐσε‐ βείας· δεύτερον δὲ ἐκ τῶ κόσμω τῶ περὶ τὸ σῶμα· τρί‐ τον 〈δ’〉 ἐκ τᾶν ἐξόδων τᾶν ἐκ τᾶς ἰδίας οἰκίας· τέταρ‐ τον δ’ ἐκ τῶ μὴ χρέεσθαι τοῖς ὀργιασμοῖς καὶ ματρῳασ‐ μοῖς· πέμπτον δ’ ἐν τᾷ θυσίᾳ τᾷ πρὸς τὸ θεῖον εὐλαβέα
35ἦμεν καὶ μετρίαν. τούτων δὲ μέγιστον αἴτιον καὶ συνεκτι‐ κώτατον τᾶς σωφροσύνας τὸ περὶ τὰν εὐνὰν ἦμεν ἀδιά‐ φθορον καὶ ἄμικτον θυραίω ἀνδρός. πρᾶτον μὲν γὰρ εἰς τοῦτο παρανομοῦσα ἀδικεῖ γενεθλίως θεώς, οἴκῳ καὶ συγγενείᾳ οὐ γνασίως ἐπικούρως ἀλλὰ νόθως παρεχομένα·
40ἀδικεῖ δὲ τὼς φύσει θεώς, ὥσπερ ἐπομόσασα μετὰ τῶν αὑτᾶς πατέρων τε καὶ συγγενῶν ... συνελεύσεσθαι ἐπὶ κοι‐ νωνίᾳ βίω καὶ τέκνων γενέσει τᾷ κατὰ νόμον· ἀδικεῖ δὲ
καὶ τὰν αὑτᾶς πατρίδα, μὴ ἐμμένουσα τοῖς ἐνδιατεταγ‐ μένοις. ἔπειτα ἐπὶ τούτοις ἀμβλακίσκεν, ἐφ’ οἷς τὸ μέ‐590 in vol. 4
45γιστον τῶν προστίμων ὥρισται θάνατος διὰ τὰν ὑπερ‐ βολὰν τῶ ἀδικήματος, ἔκθεσμον καὶ ἀσυγγνωμονέστατον ἦμεν ἁδονᾶς ἕνεκεν ἁμαρτάνεν καὶ ὑβρίζεν· ὕβριος δὲ πάσας πέρας ὄλεθρος.

4

.

23

61a

 Ἐν ταὐτῷ. Κἀκεῖνο δὲ χρὴ διαλογίζεσθαι, ὡς οὐδὲν καθάρσιον εὑρήσει τᾶς ἀμπλακίας ταύτας ἄκος, ὥστε ὡς ἱερὰ θεῶν καὶ βωμὼς ποτερχομέναν ἦμεν ἁγνὰν καὶ θεοφιλάταν·
5ἐπὶ γὰρ ταύτᾳ τᾷ ἀδικίᾳ μάλιστα καὶ τὸ δαιμόνιον ἀσυγ‐ γνωμόνητον γίνεται. κάλλιστος δὲ κόσμος γυναικὸς ἐλευ‐ θέρας πρᾶτόν τε κῦδος τὸ διὰ τῶν αὑτᾶς τέκνων ἐπι‐ μαρτύρασθαι τὰν σωφροσύναν τὰν ποτὶ τὸν ἄνδρα, αἴκα τὸν τύπον τᾶς ὁμοιότατος ἐπιφέρωντι τῶ κατασπείραντος
10αὐτὼς πατρός. καὶ περὶ μὲν εὐνᾶς οὕτως ἔχει· περὶ δὲ τῶ κόσμω τῶ περὶ τὸ σῶμα δοκεῖ μοι οὕτως. δεῖ λευχ‐
είμονα ἦμεν καὶ ἁπλοϊκὰν καὶ ἀπερίσσευτον. ἐσσεῖται δὲ τοῦτο, αἴκα μὴ διαφανέεσσι μηδὲ διαποικίλοις μηδὲ ἀπὸ βόμβυκος ὑφασμένοις χρᾶται τοῖς περὶ τὸ σῶμα, ἀλλὰ591 in vol. 4
15μετρίοις καὶ λευκοχρωμάτοις· οὕτω γὰρ τὸ μᾶλλον κοσμεῖ‐ σθαι καὶ τρυφὰν καὶ καλλωπισμὸν φεύξεται, καὶ ζᾶλον οὐκ ἐμποιήσει μοχθηρὸν ταῖς ἄλλαις. χρυσὸν δὲ καὶ σμάραγδον ἁπλῶς μὴ περιτίθεσθαι· καὶ γὰρ πολυχρή‐ ματον καὶ ὑπεραφανίαν ἐμφαῖνον ποττὰς δαμοτικάς. δεῖ
20δὲ τὰν εὐνομουμέναν πόλιν, ὅλαν αὐτὰν δι’ ὅλας τεταγ‐ μέναν, συμπαθέα τε καὶ ὁμοιόνομον ἦμεν, ἀπερύκεν δὲ καὶ δαμιοεργὼς ἐκ τᾶς πόλιος τὼς ἐργαζομένως τὰ τοιαῦ‐ τα. χρώματι δὲ φαιδρύνεσθαι τὰν ποτῶπα μὴ ἐπακτῷ καὶ ἀλλοτρίῳ, τῷ δ’ οἰκῄῳ τῶ σώματος δι’ αὐτῶ τῶ
25ὕδατος ἀπολουομέναν, κοσμὲν δὲ μᾶλλον αὑτὰν αἰσχύνᾳ· καὶ γὰρ τὸν συμβιῶντα καὶ αὑτὰν ἔντιμον παρέξεται. τὰς δὲ ἐξόδως ἐκ τᾶς οἰκίας ποιεῖσθαι † τὰς γυναῖκας τὰς δαμοτελέας θυηπολούσας τῷ ἀρχαγέτᾳ θεῷ τᾶς πόλιος
ὑπὲρ αὑτᾶς καὶ τῶ ἀνδρὸς καὶ τῶ παντὸς οἴκω· ἔπειτα592 in vol. 4
30μήτε ὄρφνας ἐνισταμένας μήτε ἑσπέρας ἀλλὰ πλαθυούσας ἀγορᾶς καταφανέα γινομέναν τὰν ἔξοδον ποιεῖσθαι θεω‐ ρίας ἕνεκά τινος ἢ ἀγορασμῶ οἰκῄω μετὰ θεραπαίνας μιᾶς ἢ καττὸ πλεῖστον δύο εὐκόσμως χειραγωγουμέναν. τὰς δὲ θυσίας λιτὰς παριστάμεν τοῖς θεοῖς καὶ καττὰν
35δύναμιν, ὀργιασμῶν δὲ καὶ ματρῳασμῶν τῶν κατ’ οἶκον ἀπέχεσθαι. καὶ γὰρ ὁ κοινὸς νόμος τᾶς πόλιος ἀπερύκει ταῦ〈τα〉 τὰς γυναῖκας ἐπιτελέν, καὶ ἄλλως καὶ ὅτι μέθας καὶ ἐκστάσιας ψυχᾶς ἐπάγοντι ταὶ θρησκεύσιες αὗται· τὰν δ’ οἰκοδέσποιναν καὶ προκαθεζομέναν οἴκω δεῖ σώφρονα
40καὶ ἀνέπαφον ποτὶ πάντα ἦμεν.

4

.

23

.

62

 Νικοστράτου ἐκ τοῦ Περὶ γάμου. Ἐστάλθω δὲ ἐσθῆτα ἢ ὡς πάτριον αὐτῇ ἢ ὡς ἥδι‐ στον σοί. χρυσίον δὲ ἢν μὲν ἔχῃ, ὃ 〈μὴ〉 τὰ ἐν αὐτῇ ὀνίνησιν, 〈ὀνίνησιν〉 οὐδὲ περικειμένην· ὁμοίως γὰρ ἄν σοι ἀρέσαι καὶ
5ἔχουσα καὶ μὴ ἔχουσα· ἢν δὲ μήτε ἐκείνη οἴκοθεν ἐπιφέρηται μήτε σὺ ἔχῃς ὁπόθεν χαλκεύσεις, ἐπιθυμία δὲ ᾖ, ὁ λόγος ἐνταῦθά σοι παρασκευαστέος ὁ πείσων περί τε χρυσίου καὶ περὶ κάλλους χρυσίου, καὶ ὡς ἄχθος ἂν εἴη μᾶλλόν
περ ἢ κόσμος τῇ γε σώφρονι· ἐνίοτε δὲ τοῦτο αὐτὸ καὶ593 in vol. 4
10τὰς ἐπιβουλὰς ἤγειρε τῶν τε ἀκολάστων εἰς τὰς γυναῖκας, τῶν τε λῃστῶν εἰς τὰ χρήματα. Ἐπεὶ δὲ ἐνταῦθα τοῦ λόγου ἐσμέν, οὗ καὶ χρυσὸς κάλλος τι † προσβαλέτω μοι, δοκῶ ἐρεῖν τε καὶ ὑποβαλεῖν πρᾶγμα χρυσοῦ πολλῷ τιμαλφέστερον. εἰ γὰρ μηδέν τι
15ὀκνῆσαι αὐτὴν καὶ περὶ γυμνάσια ἔχειν ἀναπείσαις, ἐν‐ ταῦθα εὕροι ἂν καὶ οὗ πάλαι ἐπεθυμοῦμεν, τὸν κόσμον τῷ σώματι. τοῦ μὲν γὰρ ὑγιαίνειν οὐδὲν ἔμοιγε δοκεῖ ἄλλο τι περίθημα καὶ περιδέραιον κρεῖττον. πόρρω δ’ ἂν εἴη καὶ τοῦ δεηθῆναι γυνὴ ὑγιαίνουσα καὶ ψιμυθίου
20καὶ [ὑπ’] ὀφθαλμῶν ὑπογραφῆς καὶ ἄλλου χρώματος ζωγραφοῦντος καὶ ἀφανίζοντος τὰς ὄψεις. τά γε μὴν γυμνάσια ἄλλα μὲν ἂν ἔξω γένοιτο ἐν περιπάτοις, τὰ δὲ ἔνδον παρὰ τὸν ἱστὸν ἰοῦσα εὕροι ἄν τι πονῆσαι † δυνά‐ μενον ἢ τιθέμενον. καὶ τοῦτο τὸ κάλλος τὸ ἀπὸ τῶν
25πόνων οὐδὲν ὅ τι ἤλεγξέ τε καὶ ἐβασάνισεν, οὔτε ἱδρὼς οὔτε δάκρυα· ὕπνος δὲ πόρρω ὢν τοῦ ἐλέγχειν καὶ μᾶλ‐ λόν τι προστίθησι ταῖς γε ἐρρωμέναις. καὶ οὔπω λέγω ὅτι καὶ ταῦτα πάντα εἰς τὰ ἔκγονα ἀναφέρεται, καὶ τοι‐ αῦτα ἐγένετο παιδία, ὁποῖά ποτ’ ἂν ἡ γυνὴ καὶ λούση‐
30ται καὶ γυμνάσηται καὶ ἀμφιάσηται, μαλακὰ μέν, εἰ μα‐
λακοῖς τούτοις δῆτα ἐντυγχάνοι, ἄρρενα δὲ καὶ ῥωμαλέα, εἰ διὰ τῶν πόνων καὶ τῶν καμάτων ἰοῦσα κυήσαι καὶ τέκοι. ἀλλ’ ἐπεὶ καὶ πένητες ἄνθρωποι γαμοῦσι, καὶ πολλοῖς ἄρα μετεμέλησε, καὶ τούτοις ὑποθήσομαι, ὡς ἂν594 in vol. 4
35εὐδαιμόνως διάγοιεν τὸν βίον. ὅστις μὲν ἐργάζεται καὶ ἀπὸ τῶν ὤμων ἀποζῇ οὐδὲ ποθεῖ θεραπείας ἱκανὰ αὑ‐ τῷ καὶ τῇ γυναικὶ ἐργαζόμενος, οὗτος εἰ σφόδρα γυναικὸς ἐπιθυμεῖ, ἀγαθῇ τύχῃ γαμείτω· ὅστις δὲ καὶ ἔτι μᾶλλον πένης ὢν οὐ ταῦτα ὁρᾷ ἀλλὰ κἀκεῖνα, εἰ νοσήσαι αὐτὸς
40πόθεν ἂν θρέψαι τὴν γυναῖκα, τούτῳ δὴ οὐκέτι ῥᾴδιόν ἐστι τῷ ἀνθρώπῳ συμβουλεῦσαι γαμεῖν· ἦ γὰρ δὴ πολ‐ λάκις κλαύσεται ἡ γυνὴ τὴν ἀπορίαν, καὶ ἀναμνήσει τοῦ κακοῦ ἐνίοτε ἐπιλελησμένον. καὶ ὑγιείας μὲν δὴ παρούσης ταῦτα εὐκόλως ἐνεγκεῖν ἔστιν, ἐν δὲ νόσοις καὶ ταλαιπω‐
45ρίαις τοῦ σώματος πένητα ὄντα τινὰ δύο νόσω νοσεῖν ἔστιν. ἀλλ’ ἐπεὶ τῶν σφόδρα πενήτων ἐμνημονεύσαμεν.

4

.

23

.

63

Ἐν ταὐτῷ. Μὴ λανθανέτω δέ σε ἡ γυνὴ ἐσθῆτα μὲν μείζονος
ἢ κατὰ τὴν εὐπορίαν ἔχουσα, ὑποδήματα δὲ ὡσαύτως πολλοῦ τινος ἄξια· ἀλλ’ ἀπό γε τῶν ποδῶν μαντεύου, ὡς595 in vol. 4
5οὐδὲν ὑγιὲς ἐν τούτοις ἔνεστι, καὶ οὐ δεῖ πρὸς ταῦτα οὔτε Μελάμποδος οὔτε Τειρεσίου. ὃ δὲ τῶν φίλων μοί τις ἀπεμνημόνευσε τῶν γεγαμηκότων καὶ ..... τοῦτο δὲ τοιοῦτον ἦν· ἐν ὕπνῳ καὶ ἐν τῇ εὐνῇ μάλιστα οἱ ἄνδρες ἐξαπατώμεθα. φυλακτέον δὲ ἑσπέρας μὲν κολακείας, προσ‐
10ετίθει ἐκεῖνος, ἕωθεν δὲ θορύβους καὶ κραυγάς.

4

.

23

.

64

 Ἐν ταὐτῷ. Φυλακτέον δὲ καὶ περὶ γυναικῶνα τὰς φιλίας τε καὶ συνηθείας, τὸ τοῦ Εὐριπίδου μεμνημένους. ἡ γὰρ δὴ ἐξα‐ μαρτάνουσα οὐχ αὑτὴν ἔλεγεν αἰτίαν, ἀλλ’ ἐκείνας ἃς τραγ‐
5ῳδεῖ· ‘κακῶν γυναικῶν εἴσοδοί μ’ ἀπώλεσαν‘. χρηστὸν δὲ καὶ τό ‘μετὰ τῶν σύ γε πῖνε καὶ ἵζανε‘, παρ’ ὧν τι φησὶ καὶ χρηστὸν ἂν ἀπολαύσαις. καὶ ταῦτα οὐκ ἐγώ, πάντες δὲ ποιηταί τε καὶ λογοποιοὶ γράφουσιν. φυλακ‐ τέον δὲ μᾶλλον τῷ ἐμῷ λόγῳ καὶ τὰς πρεσβύτιδας· αὗται
10γὰρ ἱκαναί γε τὰς νεότητας μακαρίζειν, καὶ ὡς δὴ ἔμπει‐
ροι τοῦ βίου ὑποθήκας τινὰς ἀκολάστους ὑποτίθενται, ὅτι τὸ ζῆν οὐδὲν ἄλλο ἐστὶν ἢ ὅσα τις ἂν φάγῃ καὶ ὅσα τις ἂν πίῃ, κἀκεῖνα δὴ ὅσα ἂν τούτοις ἕπηται, μοιχεῖαι καὶ ἀκολασίαι. καὶ τοῦτο συμβαίνει παρ’ αὐτάς τε τὰς596 in vol. 4
15νέας καὶ παρὰ τὰς πρεσβύτιδας· αἱ μὲν γὰρ οὐκ ἂν ἀηδῶς ἔχοιεν πρὸς τοὺς ἐρῶντας καὶ τοὺς φιλοῦντας δῆθεν, αἱ δὲ δὴ πρεσβύτιδες ἐνταῦθά που ἀεὶ τούτῳ τῷ ἀκολάστῳ συναγορεύουσιν.

4

.

23

.

65

 Ἐν ταὐτῷ. Ἀλλ’ ἐρῶ περὶ σωφροσύνης πάλιν· τοὺς οἰκέτας ἐθιστέον οὕτως ὁμιλεῖν, ὅπως μηδενὶ ἐξέστω αὐτῶν πρὸς τὸ οὖς αὐτῇ διαλέγεσθαι λάθρᾳ, ἐνίοτε δὲ καὶ σοῦ βλέ‐
5ποντος· ὃ γὰρ ἀκούειν οὐκ ἄγαν τὸν ἄνδρα λυσιτελεῖ, ἄδι‐ κον 〈ὂν〉 καὶ ἄνισον, ἀλλ’ ἐκείνῃ γε ταῦτα συμφέρει; ὁπότε δὲ ἐν οἰκίᾳ τὸ λάθρᾳ διαλέγεσθαι ἀπήλλακται, πολλὴ ἐλπίς ἐστι μὴ ἄν τινα τολμῆσαι τῶν θεραπόντων μοιχι‐ κόν τινα λόγον τῇ δεσποίνῃ διακονήσασθαι· ἀκοῦσαι γὰρ
10ἀνάγκη τὸν δεσπότην, εἰ νόμος ἐστὶ πάντα φανερῶς δια‐ λέγεσθαι. οἶδα μὲν οὖν καὶ ταῦτα ἅπαντα ἰσχύοντα πρὸς τὸ ποιῆσαί τινα βιοῦν σωφρόνως· ὅμως δὲ οὐδὲν οὕτως
τούτῳ λυσιτελὲς ὡς λόγῳ διδάσκειν περὶ τοῦ ἀδικήμα‐ τος τῆς μοιχείας. λεκτέον οὖν πρὸς αὐτὴν τό τε αἰσχρὸν597 in vol. 4
15καὶ τὸ ἀκόλαστον τῆς μοιχείας καὶ ἄδικον, καὶ ὡς ἀδοξία μὲν ἐν γυναιξὶν ἀδοξία δὲ ἐν ἀνδράσι, καὶ ὡς ὅ τι δή‐ ποτέ ἐστιν ἡ πίστις, ἐξ ἀνθρώπων τοῦτο οἴχεται ὑπὸ σοῦ· ὃ δὲ ἔτι βαρύτερον, τὸ μὴ μόνον νόθους γίνεσθαι παῖδας, ἀλλ’ εἶναι τούτους ἐξ ἀκολασίας καὶ ὕβρεως γε‐
20γονότας. ταῦτα αὐτῇ λεκτέον, καὶ φοβείσθω τὸ ὄνομα τῆς μοιχείας, εἴ γε αὐτῇ μέλει ζῆν καὶ μὴ ἀποσφάττεσθαι. καὶ ταῦτα οὕτω λεκτέον ἐπιτείνοντά τε καὶ εἰδότα, ὡς πολὺ ἔτι ἀτοπωτέρων ἐρῶσιν, οἷον οὐ ξένων νανίσκων, ἀλλ’ (οὐδὲ εἰπεῖν καλόν) οἵου φασὶ τὴν Πασιφάην ἐρασθῆ‐
25ναι θρέμματος. λεκτέον δὲ οὕτως εἰδότα ὡς οὐδεμία μηχανὴ κρατῆσαι τῶν γυναικῶν, κἀκεῖνο ὥς εἰσι πάντων τέχνας τε ἐξευρεῖν καὶ πλέξαι σοφώταται· εἰ δὲ ἀπιστεῖς, ἀναγίγνωσκε τὰς τραγῳδίας, ὁπόσα ἐποίησαν ἢ ἐβουλεύ‐ σαντο γυναῖκες ἐπιθυμίᾳ ξένων ἀφροδισίων. σωφροσύνην
30μὲν οὖν ὧδε ἐξασκητέον· διδακτέον δὲ ἃ διδάσκεσθαι χρὴ γυναῖκα, καὶ μάλιστα τὴν σωφροσύνην αὐτῆς φυλάξει τὰ
περὶ τὴν οἰκίαν, ὅπως ἂν ἄριστα † ἔθηκε τὰ περὶ τοὺς οἰκέτας, ὅπως ἂν ἄριστα θεραπεύσαι τὰ περὶ ὑμῶν αὐτῶν, ὅπως ἂν ἐν πολλῇ εἴητε τιμῇ. τί μὲν γὰρ χρηστότερον598 in vol. 4
35ἀνδρὶ ἢ γυνὴ εὔνους καὶ ὅσα χρὴ ἀνδρὶ ἐρρωμένῳ εἰδυῖά τε καὶ διακονουμένη; τί δὲ ἄλλο οὕτω περισπούδαστον ἂν εἴη 〈ἢ εἰ〉 νοσοῦντα αὐτὴ θεραπεύοι; καὶ εἴ τε ἀγαθὴ εἴη καὶ βελτίστη, οὐδὲν ἄλλο ἐγὼ κτῆμα οἰκίας ἀγαθόν τε καὶ πολλοῦ λόγου ἄξιον εὑρίσκω. ἀλλὰ καὶ ἄξιόν γε
40τὴν γυναῖκα οὕτως ἔχειν· οὐ γὰρ ἄλλῳ τινὶ ἢ τῇ γυναικὶ νυκτός τε καὶ μεθ’ ἡμέραν ἀνὴρ προσαναπαύεται, καὶ πρὸς ἄλλον οὐδένα τῶν ἐν τῇ πόλει τὰ ἀπόρρητα ὅσα‐ πέρ ἐστιν αὐτῷ διαλέγεται, ἀλλὰ μόνῃ τῇ γυναικί, καὶ ἐν ἴσῳ ὥσπερ ἂν ἑαυτῷ. οὐ γυνὴ μέντοι ἐστὶν ἡ ὁπό‐
45ταν φίλη τε καὶ εὔνους ᾖ μάλιστα σεαυτὸν εὐφραίνουσα, ἥκιστα δὲ ἀνιῶσα; οὐχ αὕτη ἐστὶν ἡ καὶ παῖδάς σοι αὐτὴ τεξομένη; οὐχ αὕτη ἐστὶν ἡ πόθον πρώτη ἔχουσά σου ἀποθανόντος, κἂν ὁ πατὴρ κἂν ἡ μήτηρ λυπεῖσθαι
μὴ θέλωσιν, ὁ νόμος.599 in vol. 4

4

24a

t

ΟΤΙ ΚΑΛΟΝ ΤΟ ΕΧΕΙΝ ΠΑΙΔΑΣ.

4

24a

1

 Διογένους (Trag. gr. fr. p. 775 N.2). Μακάριος ὅστις αὐτὸς ἰσχύων ἔτι παῖδας παρασπίζοντας ἀλκίμους ἔχει.

4

24a

2

 Εὐριπίδου Μελεάγρῳ (fr. 518 N.2). Καὶ κτῆμα δ’, ὦ τεκοῦσα, κάλλιστον τόδε, πλούτου δὲ κρεῖσσον· τοῦ μὲν ὠκεῖα πτέρυξ, παῖδες δὲ χρηστοί, κἂν θάνωσι, δώμασιν
5καλόν τι θησαύρισμα τοῖς τεκοῦσί τε ἀνάθημα βιότου κοὔποτ’ ἐκλείπει δόμους.

4

24a

3

 Εὐριπίδου Οἰνεῖ (fr. 566 N.2). Ὡς οὐδὲν ἀνδρὶ πιστὸν ἄλλο πλὴν τέκνων· κέρδους δ’ ἕκατι καὶ τὸ συγγενὲς νοσεῖ.

4

24a

4

Μενάνδρου (fr. 655 K.).
Ὀδυνηρόν ἐστιν εὐτυχοῦντα τῷ βίῳ ἔχειν ἔρημον διαδόχου τὴν οἰκίαν.600 in vol. 4

4

24a

5

 Εὐριπίδου Δανάη (fr. 316 N.2). Γύναι, καλὸν μὲν φέγγος ἡλίου τόδε, καλὸν δὲ πόντου χεῦμ’ ἰδεῖν εὐήνεμον, γῆ τ’ ἠρινὸν θάλλουσα πλούσιόν θ’ ὕδωρ,
5πολλῶν τ’ ἔπαινον ἐστί μοι λέξαι καλῶν· ἀλλ’ οὐδὲν οὕτω λαμπρὸν οὐδ’ ἰδεῖν καλὸν ὡς τοῖς ἄπαισι καὶ πόθῳ δεδηγμένοις παίδων νεογνῶν ἐν δόμοις ἰδεῖν φάος.

4

24a

6

 Μενάνδρου (fr. 603 K.). Οὐκ ἔστι μείζων ἡδονὴ ταύτης πατρί, ἢ σωφρονοῦντα καὶ φρονοῦντ’ ἰδεῖν τινα τῶν ἐξ ἑαυτοῦ.

4

24a

7

Εὐριπίδου (Herc. 1261 s.). Ὅταν δὲ κρηπὶς μὴ καταβληθῇ γένους
ὀρθῶς, ἀνάγκη δυστυχεῖν τοὺς ἐκγόνους.601 in vol. 4

4

24a

8

 Μενάνδρου Ἐμπιμπραμένη (fr. 157 K.). Ὡς 〈ἔστ’〉 ἀγαθόν τι πρᾶγμα τὸ γενέσθαι τινὸς πατέρα.

4

24a

9

 Δικαιογένους. ***

4

24a

9a

(Eur. Or. 542 s.) Ζηλωτὸς ὅστις εὐτύχησεν ἐν τέκνοις καὶ μὴ ’πισήμοις συμφοραῖς ὠδύρατο.

4

24a

10

Εὐριπίδου ἐν Πρωτεσιλάῳ (fr. 652 N.2). Ὦ παῖδες, οἷον φίλτρον ἀνθρώποις φρενός.

4

24a

11

 Ἐκ τῶν Σερήνου Ἀπομνημονευμάτων. Ἡ Λάκαινα πρός τινα Ἰωνικὴν δείξασαν αὐτῇ τὸν κόσμον ἀντεπέδειξε τὰ τέκνα εἰποῦσα ‘ὁ δὲ ἐμὸς κόσμος τοιοῦτοσ‘.

4

24a

12

Πλάτωνος (Symp. p. 208 A—B). Τούτῳ τῷ τρόπῳ πᾶν τὸ θνητὸν σῴζεται, οὐ τῷ
παντάπασι τὸ αὐτὸ ἀεὶ εἶναι ὥσπερ τὸ θεῖον, ἀλλὰ τῷ τὸ ἀπιὸν ἕτερον νέον καταλείπειν οἷον αὐτὸ ἦν. Μὴ602 in vol. 4
5οὖν θαύμαζε, εἰ τὸ αὑτοῦ ἀποβλάστημα φύσει ἅπαν τιμᾷ· ἀθανασίας γὰρ ἅμα καὶ εὐδαιμονίας εἰς τὸν ἀεὶ χρόνον παντὶ αὕτη ἡ σπουδὴ καὶ ὁ ἔρως ἕπεται.

4

24a

13

(De re publ. p. 467 B) Ἀλλὰ μὴν μάχεταί γε πᾶν ζῷον διαφερόντως παρόν‐ των ὧν ἂν τέκῃ.

4

24a

14

 Ἱεροκλέους (p. 55 de Arn.). Ἐν δὲ τῷ περὶ τοῦ γάμου καὶ τῆς παιδοποιίας τόπῳ θετέος ἐστὶ καὶ ὁ τῆς πολυτεκνίας λόγος. κατὰ φύσιν γάρ πως καὶ ἀκόλουθον τῷ γάμῳ τὸ πάντα ἢ τά γε
5πλεῖστα τῶν γεννωμένων ἀνατρέφειν· ἀλλ’ ἐοίκασιν οἱ πλείους ἀπειθεῖν τῇ παραινέσει δι’ αἰτίαν οὐ μάλα πρε‐ πώδη. διὰ γὰρ φιλοπλουτίαν καὶ τὸ πάμμεγα κακὸν ἡγεῖσθαι τὴν πενίαν τοῦτο πάσχουσι. πρῶτον μὲν δὴ λογιστέον, ὡς οὐχ ἑαυτοῖς μόνον παραστάτας καὶ γηρο‐
10βοσκοὺς καὶ πάσης τύχης τε καὶ περιστάσεως κοινωνοὺς γεννῶμεν, οὐδ’ ὑπὲρ ἑαυτῶν μόνον, ἀλλὰ καὶ ὑπὲρ τῶν γονέων ἡμῶν κατὰ πολλά γε. καὶ γὰρ εὐχαριστίαν ἔχει πρὸς αὐτοὺς ἡ παιδοποιία τῷ, κἂν εἴ τι πάθοιμεν ἡμεῖς πρότερον, καταλείπειν ἐκείνοις ἀνθ’ ἡμῶν αὐτοὺς γηρο‐
15βοσκούς. καλὸν δὲ πάππος ὑπὸ σφετέρων ἐκγόνων χειρα‐ γωγούμενός τε καὶ τῆς ἄλλης ἐπιμελείας ἀξιούμενος·
ὥστε πρῶτον μὲν εὐχάριστα πράττοιμεν ἂν εἰς γονέας τοὺς ἑαυτῶν, παίδων ἐπιμελούμενοι γενέσεως. εἶτα καὶ ταῖς εὐχαῖς τε καὶ σπουδαῖς τῶν ἡμᾶς γειναμένων συν‐603 in vol. 4
20εργήσομεν· εὐθὺ γὰρ ὅτε πρῶτον περὶ τὴν ἡμετέραν εἶχον γένεσιν, διανοίᾳ χρώμενοι τοῦ χύσιν αὐτῶν εἰς πλεῖστον λαβεῖν τὴν διαδοχὴν καὶ παῖδας ἐκ παίδων ὑπολιπέσθαι, καὶ γάμου προὐνόησαν καὶ τῆς ἡμετέρας σπορᾶς καὶ ἀνα‐ τροφῆς. ὅθεν γαμοῦντες μὲν καὶ παιδοποιούμενοι πράτ‐
25τοιμεν ἂν οἷον μέρη τῆς ἐκείνων εὐχῆς· τὰ δ’ ἐναντία φρονήσαντες ἐγκόπτοιμεν ἂν αὐτῶν τῇ προαιρέσει. καὶ μὴν κινδυνεύει πᾶς ὁ θελοντὴς καὶ περιστάσεως ἄνευ γάμον ἐκκλίνων καὶ παιδοποιίαν παρανοίας κρίνειν τοὺς ἑαυτοῦ γονέας, ὡς οὐ σὺν ὀρθοῖς λογισμοῖς περὶ γάμου
30πεπραγματευμένους. ἔνθα δὴ καὶ τὴν ἀνομολογίαν φωρά‐ σειεν ἄν τις εὐπετῶς. πῶς γὰρ οὐ μάχης πλῆρες εὐαρε‐ στεῖν μὲν τῷ ζῆν καὶ μένειν ἐν αὐτῷ, ὡς καθηκόντως εἰς τὸν βίον ὑπὸ τῶν σπειράντων παρηγμένον, τὸ δ’ αὐτὸν ἑτέρους γεννῆσαι τῶν ἀδοκίμων ὑπολαμβάνειν; ἀλλὰ
35γὰρ πρῶτον μέν, ὡς ἔφην, ἐντεθυμῆσθαι χρή, διότι γεν‐ νῶμεν οὐχ ἑαυτοῖς μόνον ἀλλὰ καὶ τοῖς δι’ οὓς γεγόνα‐ μεν αὐτοί· ἔπειτα καὶ ὑπὲρ φίλων τε καὶ συγγενῶν. κεχαρισμένον γὰρ καὶ τούτοις ἐστὶ παῖδας ἐξ ἡμῶν ἰδεῖν, διά τε τὴν εὔνοιαν καὶ οἰκειότητα καὶ δὴ καὶ διὰ τὴν
40ἀσφάλειαν. διορμίζεται γὰρ ὑπὸ τοῦ τοιούτου τοῖς προσ‐ ήκουσιν ὁ βίος ἀνάλογον ταῖς ἐπὶ πολλῶν ἀγκυρῶν σαλευ‐ ούσαις ναυσίν. ὅθεν κατὰ τὸν φιλοσυγγενῆ καὶ φιλεταῖ‐ ρόν ἐστιν ἡ περὶ γάμον καὶ τέκνα σπουδή. παρακαλεῖ
δ’ εὖ μάλα καὶ ἡ πατρὶς ἐπὶ ταὐτόν. καὶ σχεδὸν οὐδ’604 in vol. 4
45ἑαυτοῖς οὕτως ὡς τῇ πατρίδι φυτεύομεν παῖδας, τῆς μεθ’ ἡμᾶς προνοούμενοι τάξεως καὶ τῷ κοινῷ παρέχοντες τοὺς διαδεξομένους ἡμᾶς. ὅθεν ὁ μὲν ἱερεὺς ἴστω τῇ πόλει τῇ ἑαυτοῦ ἱερέας ὀφείλων, ὁ δ’ ἄρχων ἄρχοντας, ὁ δὲ δημη‐ γόρος δημηγόρους, καὶ ὡς ἁπλῶς εἰπεῖν, ὁ πολίτης πολί‐

4

24a

14

(50)

τας. καθάπερ οὖν χορῷ μέν ἐστι κεχαρισμένη ἡ τῶν χορευτῶν διαμονή, στρατεύματι δὲ ἡ τῶν στρατιωτῶν, οὕτω καὶ πόλει ἡ τῶν πολιτῶν. ἀλλ’ εἰ μὲν ἦν ὀλιγο‐ χρόνιόν τι σύστημα πόλις ὅ τε βίος αὐτῆς κατὰ βίον ἀνθρώπου τὴν συμμετρίαν ἐλάμβανεν, οὐδὲν ἔδει διαδο‐
55χῆς· ἐπεὶ δ’ εἰς πολλὰς γενεὰς ἐξικνεῖται, δαίμονι δὴ εὐδαιμονεστέρῳ χρησαμένη καὶ εἰς μακροὺς αἰῶνας πόλις, φανερόν, ὡς οὐ τοῦ παρόντος ἐστοχάσθαι δεῖ μόνον, ἀλλὰ καὶ τοῦ μετέπειτα, τήν τε ἰδίαν μὴ περιορᾶν χώραν ἔρημον, ἀλλ’ ἐπ’ ἐλπίσιν ἱδρυμένην ταῖς ἀπὸ τῶν ἡμε‐
60τέρων τέκνων.

4

24a

15

 Μουσωνίου ἐκ τοῦ Εἰ πάντα τὰ γινόμενα τέκνα θρεπτέον (Muson. rel. p. 77 H.). Οἱ δὲ νομοθέται, οἷς αὐτὸ τοῦτο γέγονεν ἔργον ζητεῖν καὶ σκοπεῖν, τί μὲν ἀγαθὸν πόλει τί δὲ κακόν, καὶ τί μὲν
5ὠφελεῖ τί δὲ βλάπτει τὸ κοινόν, οὐχὶ δὲ καὶ οὗτοι πάν‐ τες συμφορώτατον μὲν ταῖς πόλεσιν ἐνόμισαν τὸ πλη‐ θύνεσθαι τοὺς τῶν πολιτῶν οἴκους, βλαβερώτατον δὲ τὸ μειοῦσθαι; καὶ ἀπαιδίαν μὲν ἢ ὀλιγοπαιδίαν τῶν πολι‐ τῶν ὑπέλαβον εἶναι ἀλυσιτελές, τὸ δὲ ἔχειν παῖδας καὶ
10νὴ Δία πολλοὺς ἔχειν εἶναι λυσιτελές; τοῦτο μὲν γὰρ ἀμβλίσκειν ἀπεῖπον ταῖς γυναιξὶ καὶ ταῖς ἀπειθούσαις ζημίαν ἐπέθεσαν, τοῦτο δ’ ἀτοκίᾳ προστίθεσθαι καὶ τὴν κύησιν εἴργειν ἀπηγόρευσαν αὐταῖς, τοῦτο δὲ πολυπαι‐ δίας ἔταξαν γέρα καὶ ἀνδρὶ καὶ γυναικί, καὶ τὴν ἀπαιδίαν605 in vol. 4
15ἐπιζήμιον κατέστησαν. πῶς οὖν οὐκ ἂν ἡμεῖς ἄδικα καὶ παράνομα δρῷμεν ἐναντία δρῶντες τῇ βουλήσει τῶν νο‐ μοθετῶν, θείων καὶ θεοφιλῶν ἀνδρῶν, οἷς ἕπεσθαι νο‐ μίζεται καλὸν καὶ συμφέρον; δρῷμεν δ’ ἂν ἐναντία τὴν πολυπαιδίαν τὴν ἑαυτῶν κωλύοντες. πῶς δ’ οὐχὶ καὶ
20εἰς τοὺς πατρῴους θεοὺς ἐξαμαρτάνοιμεν ἂν καὶ εἰς τὸν ὁμόγνιον Δία ταῦτα πράττοντες; ὥσπερ γὰρ ὁ περὶ ξένους ἄδικος εἰς τὸν ξένιον ἁμαρτάνει Δία καὶ ὁ περὶ φίλους εἰς τὸν φίλιον, οὕτως ὅστις εἰς τὸ ἑαυτοῦ γένος ἄδικος, εἰς τοὺς πατρῴους ἁμαρτάνει θεοὺς καὶ εἰς τὸν
25ὁμόγνιον Δία, τὸν ἐπόπτην τῶν ἁμαρτημάτων τῶν περὶ τὰ γένη· ὁ δέ γε περὶ τοὺς θεοὺς ἁμαρτάνων ἀσεβής. καὶ μὴν ὅτι καλὸν καὶ λυσιτελὲς παίδων ἀνατροφὴ πολ‐ λῶν, μάθοι τις ἂν λογισάμενος, ὡς μὲν ἔντιμος ἐν πόλει πολύπαις ἀνήρ, ὡς δ’ αἰδῶ παρέχει τοῖς πλησίον, ὡς
30δὲ δύναται πλέον πάντων τῶν ὁμοίων, ἄν γε μὴ ὁμοίως παίδων εὐπορῶσιν. καθάπερ γάρ, οἶμαι, πολύφιλος ἀφί‐ λου ἀνδρὸς δυνατώτερος, οὕτω καὶ πολὺ μᾶλλον ὁ πολύ‐ παις τοῦ μὴ ἔμπαιδος ἢ τοῦ ὀλίγους κεκτημένου παῖδας, καὶ τοσούτῳ γε μᾶλλον, ὅσῳ περ ἐγγύτερον υἱὸς ἑκάστῳ
35ἢ φίλος. ἄξιον δὲ νοῆσαι, ποῖόν τι καὶ θέαμά ἐστιν ἀνὴρ πολύπαις ἢ γυνὴ σὺν ἀθρόοις ὁρώμενοι τοῖς ἑαυ‐ τῶν παισίν· οὔτε γὰρ πομπὴν πεμπομένην θεοῖς οὕτω καλὴν θεάσαιτ’ ἄν τις οὔτε χορείαν ἐπὶ ἱεροῖς κόσμῳ χορευόντων οὕτως ἀξιοθέατον, ὡς χορὸν παίδων πολλῶν606 in vol. 4
40προηγουμένων ἐν πόλει πατρὸς τοῦ ἑαυτῶν ἢ μητρός, χειραγωγούντων τοὺς γονεῖς ἢ τρόπον ἕτερον περιεπόν‐ των κηδεμονικῶς. τί μὲν τούτου κάλλιον τοῦ θεάματος; τί δὲ τῶν γονέων τούτων ζηλωτότερον, ἄλλως τε κἂν ἐπιεικεῖς ὦσι; τίσι δ’ ἂν ἄλλοις οὕτω προθύμως ἢ συν‐
45εύξαιτό τις ἀγαθὰ παρὰ θεῶν, ἢ συμπράξειεν αὐτοῖς εἰς
ὅ τι δέοιντο; ‘νὴ Δία‘ φησίν 〈‘ἀλλὰ ...‘〉.607 in vol. 4

4

24b

t

ΟΤΙ ΑΣΥΜΦΟΡΟΝ ΤΟ ΕΧΕΙΝ ΤΕΚΝΑ, ΚΑΙ ΑΔΗΛΟΝ ΕΙ ΙΔΙΑ ΤΩΝ ΕΧΕΙΝ ΝΟΜΙΖΟΝΤΩΝ. ΚΑΙ ΜΗΔΕ ΘΕΤΟΥΣ ΠΟΙΕΙΣΘΑΙ.

4

24b

16

 Μενάνδρου (fr. 656 K.). Οὐκ ἔστιν οὐδὲν ἀθλιώτερον πατρός, πλὴν ἕτερος ἂν ᾖ πλειόνων παίδων πατήρ.

4

24b

17

 Εὐριπίδου Οἰνομάῳ (fr. 571 N.2). Ἀμηχανῶ δ’ ἔγωγε κοὐκ ἔχω μαθεῖν, εἴτ’ οὖν ἄμεινόν ἐστι γίγνεσθαι τέκνα θνητοῖσιν εἴτ’ ἄπαιδα καρποῦσθαι βίον.
5ὁρῶ γὰρ οἷς μὲν οὐκ ἔφυσαν, ἀθλίους, ὅσοισι δ’ εἰσίν, οὐδὲν εὐτυχεστέρους. καὶ γὰρ κακοὶ γεγῶτες ἐχθίστη νόσος, κἂν αὖ γένωνται σώφρονες, κακὸν μέγα, λυποῦσι τὸν φύσαντα μὴ πάθωσί τι.

4

24b

18

 Μενάνδρου Ἐπικλήρῳ (fr. 166 K.).
Ἢ δεῖ μόνον ζῆν ἢ γενόμενον πατέρα παίδων ἀποθανεῖν·
οὕτω τὸ μετὰ ταῦτ’ ἐστὶ τοῦ βίου πικρόν.608 in vol. 4

4

24b

19

 Εὐριπίδου Ἀνδρομάχης (419 s.). Ψυχὴ τέκν’· ὅστις δ’ αὔτ’ ἄπειρος ὢν λέγει, ἧσσον μὲν ἀλγεῖ, δυστυχῶν δ’ εὐδαιμονεῖ.

4

24b

20

 Σοφοκλῆς Ἠλέκτρα (770 s.). Δεινὸν τὸ τίκτειν ἐστίν· οὐδὲ γὰρ κακῶς πάσχοντι μῖσος ὧν τέκῃ προσγίγνεται.

4

24b

21

 Μενάνδρου Προεγκαλῶν (fr. 418 K.). Οἷον τὸ γενέσθαι πατέρα παίδων ἦν ... λύπη, φόβος, φροντίς, πέρας ἐστὶν οὐδὲ ἕν.

4

24b

22

 Ὁμήρου (Od. I 215). Μήτηρ μέν τ’ ἐμὲ φησὶ τοῦ ἔμμεναι, αὐτὰρ ἐγώ γε οὐκ οἶδ’· οὐ γάρ πώ τις ἑὸν γόνον αὐτὸς ἀνέγνω.

4

24b

23

 Μενάνδρου. ***

4

24b

24

(Eur. fr. 1015 N.2).
Ἔστιν δὲ μήτηρ φιλότεκνος μᾶλλον πατρός· ἡ μὲν γὰρ αὑτῆς οἶδεν ὄνθ’, 〈ὁ δ’〉 οἴεται.609 in vol. 4

4

24b

25

 Σοφοκλῆς Ἀλεάδαις (fr. 83 N.2). Παῦσαι· καταρκεῖ τοῦδε κεκλῆσθαι πατρός, εἴπερ πέφυκά γ’· εἰ δὲ μή, μείων βλάβη. τό τοι νομισθὲν τῆς ἀληθείας κρατεῖ.

4

24b

26

 Εὐριπίδου Μελανίππη (fr. 491 N.2). Ἴστω δ’ ἄφρων ὢν ὅστις ἄτεκνος ὢν τὸ πρὶν παῖδας θυραίους εἰς δόμους ἐκτήσατο, τὴν μοῖραν εἰς τὸ μὴ χρεὼν παραστρέφων.
5ᾧ γὰρ θεοὶ διδῶσι μὴ φῦναι τέκνα, οὐ χρὴ μάχεσθαι πρὸς τὸ θεῖον, ἀλλ’ ἐᾶν.

4

24b

27

Μενάνδρου Καρχηδονίῳ (fr. 261 K.). Αὐτὸς γὰρ οὐδεὶς οἶδε πῶς 〈ποτ’〉 ἐγένετο.610 in vol. 4

4

24b

28

 Εὐριπίδου Ἐρεχθεῖ (fr. 359 N.2). Θετῶν δὲ παίδων ποῦ κράτος; τὰ φύντα γὰρ κρείσσω νομίζειν τῶν δοκημάτων χρεών.

4

24b

29

 Δημοκρίτου (fr. 275 Diels2). Τεκνοτροφίη σφαλερόν· τὴν μὲν γὰρ ἐπιτυχίην ἀγῶ‐ νος μεστὴν καὶ φροντίδος κέκτηται, τὴν δὲ ἀποτυχίην ἀνυπέρθετον ἑτέρῃ ὀδύνῃ.

4

24b

30

 Ἀριστίππου. Μεμφομένης αὐτῷ τῆς γυναικὸς ὅτι τὸν υἱὸν οὐ προσ‐ ίεται, καὶ λεγούσης ὅτι ἐκ σοῦ εἴη, ἀποπτύσας ‘καὶ γὰρ τοῦτο‘ εἶπεν ‘ἐξ ἐμοῦ· ἀλλ’ οὐδέν μοι χρήσιμόν ἐστιν‘.

4

24b

31

 Δημοκρίτου (fr. 276 Diels2). Οὐ δοκεῖ μοι χρῆναι παῖδας κτᾶσθαι· ἐνορῶ γὰρ ἐν παίδων κτήσει πολλοὺς μὲν καὶ μεγάλους κινδύνους, πολ‐ λὰς δὲ λύπας, ὀλίγα δὲ τὰ εὐθηλέοντα καὶ ταῦτα λεπτά
5τε καὶ ἀσθενέα.

4

24b

32

 Τοῦ αὐτοῦ (fr. 277 Diels2). Ὅτεῳ χρήματά ἐστι παῖδα ποιήσασθαι, ἐκ τῶν φίλων τεύ μοι δοκεῖ ἄμεινον εἶναι. καὶ τῷ μὲν παῖς ἔσται τοι‐
οῦτος, οἷον ἂν βούληται· ἔστι γὰρ ἐκλέξασθαι οἷον ἐθέ‐611 in vol. 4
5λει· καὶ ὃς ἂν δοκῇ ἐπιτήδειος εἶναι, κἂν μάλιστα κατὰ φύσιν ἕποιτο. καὶ τοῦτο τοσοῦτον διαφέρει, ὅσον ἐνταῦθα μὲν ἔστι τὸν παῖδα λαβεῖν καταθύμιον ἐκ πολλῶν, οἷον ἂν δέῃ. ἢν δέ τις ποιῆται ἀπὸ ἑωυτοῦ, πολλοὶ ἔνεισι κίνδυνοι· ἀνάγκη γάρ, ὃς ἂν γένηται, τούτῳ χρῆσθαι.

4

24b

33

 Τοῦ αὐτοῦ (fr. 278 Diels2). Ἀνθρώποισι τῶν ἀναγκαίων δοκεῖ εἶναι παῖδας κτή‐ σασθαι ἀπὸ φύσιος καὶ καταστάσιός τινος ἀρχαίης. δῆ‐ λον δὲ καὶ τοῖς ἄλλοις ζῴοισι. πάντα γὰρ ἔκγονα κτᾶται
5κατὰ φύσιν, ἐπωφελείης γε οὐδεμιᾶς εἵνεκα· ἀλλ’ ὅταν γένηται, ταλαιπωρεῖ καὶ τρέφει ἕκαστον ὡς δύναται καὶ ὑπερδέδοικε, μέχρι σμικρὰ ᾖ, καὶ ἤν τι πάθῃ ἀνιᾶται. ἡ μὲν φύσις τοιαύτη πάντων ἐστὶν ὅσα ψυχὴν ἔχει· τῷ δὲ δὴ ἀνθρώπῳ νομίζον ἤδη πεποίηται, ὥστε καὶ ἐπαύρεσίν
10τινα γίνεσθαι ἀπὸ τοῦ ἐκγόνου.612 in vol. 4

4

24c

t

ΟΤΙ ΚΡΕΙΤΤΟΝΕΣ ΟΙ ΑΡΡΕΝΕΣ ΤΩΝ ΠΑΙΔΩΝ, ΚΑΙ ΟΤΙ ΤΟΥΣ ΝΟΘΟΥΣ ΟΥΚ ΕΛΑΤΤΟΝΑΣ ΧΡΗ ΚΡΙΝΕΙΝ ΤΩΝ ΓΝΗΣΙΩΝ.

4

24c

34

 Εὐριπίδου (fr. 318 N.2). Γυνὴ μὲν ἐξελθοῦσα πατρῴων δόμων οὐ τῶν τεκόντων ἐστίν, ἀλλὰ τοῦ λέχους. τὸ δ’ ἄρσεν ἕστηκ’ ἐν δόμοις ἀεὶ γένος
5θεῶν πατρῴων καὶ τάφων τιμάορον.

4

24c

35

 Μενάνδρου (fr. 658 K.). Θυγάτηρ ἐπίγαμος, κἂν ὅλως μηθὲν λαλῇ, διὰ τοῦ σιωπᾶν πλεῖστα περὶ αὑτῆς λέγει.

4

24c

36

Εὐριπίδου Ἰφιγενείᾳ (T. 57). Στῦλοι γὰρ οἴκων παῖδές εἰσιν ἄρσενες.

4

24c

37

Μενάνδρου (fr. 60 v. 1 K.). Εὐδαιμονία τοῦτ’ ἐστὶν υἱὸς νοῦν ἔχων.613 in vol. 4

4

24c

38

Μενάνδρου Ἀνεψιοῖς (fr. 60 v. 2 K.). Ἀλλὰ θυγάτηρ κτῆμ’ ἐστὶν ἐργῶδες πατρί.

4

24c

39

Μενάνδρου Ἁλιεῦσι (fr. 18 K.). Χαλεπόν γε θυγάτηρ κτῆμα καὶ δυσδιάθετον.

4

24c

40

 Ποσειδίππου Ἑρμαφροδίτου (fr. 11 K.). Υἱὸν τρέφει πᾶς, κἂν πένης τις ὢν τύχῃ· θυγατέρα δ’ ἐκτίθησι, κἂν ᾖ πλούσιος.

4

24c

41

Διφίλου (fr. 136 K.). Κόρης ἀπαλλαττόμεθα ταμιείου πικροῦ.

4

24c

42

 Σοφοκλῆς Ἀλεάδαις (fr. 84 N.2). Ὁ δ’ εἰ νόθος τις γνησίοις ἴσον σθένει· ἅπαν τὸ χρηστὸν γνησίαν ἔχει φύσιν.

4

24c

43

Εὐριπίδου Ἀντιγόνῃ (fr. 168 N.2). Ὀνόματι μεμπτὸν τὸ νόθον, ἡ φύσις δ’ ἴση.

4

24c

44

Εὐριπίδου Εὐρυσθεῖ (fr. 377 N.2).
Μάτην δὲ θνητοὶ τοὺς νόθους φεύγους’ ἄρα παῖδας φυτεύειν· ὃς γὰρ ἂν χρηστὸς φύῃ, οὐ τοὔνομ’ αὐτοῦ τὴν φύσιν διαφθερεῖ.614 in vol. 4

4

24c

45

 Εὐριπίδου Ἀνδρομέδας (fr. 141 N.2). Ἐγὼ δὲ παῖδας οὐκ ἐῶ νόθους λαβεῖν· τῶν γνησίων γὰρ οὐδὲν ὄντες ἐνδεεῖς
νόμῳ νοσοῦσιν· ὅ σε φυλάξασθαι χρεών.615 in vol. 4

4

24d

t

ΠΕΡΙ ΝΗΠΙΩΝ.

4

24d

46

Καλλιμάχου (fr. 127 Schn.). Ἄρνες τοι, φίλε κοῦρε, συνήλικες, ἄρνες ἑταῖροι ἔσκον, ἐνιαυθμοὶ δ’ αὔλια καὶ βοτάναι.

4

24d

47

 Θεοκρίτου Βουκολικῶν (VIII 63 s.). Φείδευ τῶν ἀρνῶν, φείδευ, λύκε, τῶν ἐρίφων μευ, μηδ’ ἀδικῇς μ’, ὅτι μικρὸς ἐὼν πολλοῖσιν ὁμαρτέω.

4

24d

48

Βιότου ἐκ Μηδείας (cf. Com. III p. 366 K.). Τὸ θρέψαι δ’ ἐν βροτοῖσι πολλάκις
πλείω πορίζει φίλτρα τοῦ φῦσαι τέκνα.616 in vol. 4

4

24d

49

Εὐριπίδου Αὔγης (fr. 272 N.2). Τίς δ’ οὐχὶ χαίρει νηπίοις ἀθύρμασιν;

4

24d

50

 Εὐφορίωνος (fr. 107 Scheidweiler). Τέκνον, μὴ σύ γε μητρὸς ἀπ’ ἀνθερεῶνας ἀμήσῃς, ἠελίους ἥτις σε τριηκοσίους ἐφόρησα, τέκνον, ὑπὸ ζώνῃ, φοβερὰς δ’ ὠδῖνας ἀνέτλην,
5εἰς φάος ἐρχομένου· λαρὸν δ’ ἐπὶ χείλεσι πρώτη μαστὸν ἐπισχομένη λευκῷ 〈σ’〉 ἔψισα γάλακτι.

4

24d

51

 Ἡρώδου Μιμιάμβων (fr. 62 Cr.). Ἢ χαλκέην μοι μυῖαν ἢ κύθρην παίζει, ἢ ταῖσι μηλάνθαισιν ἅμματ’ ἐξάπτων τοῦ κεσκέου μοι τὸν γέροντα λωβῆται.

4

24d

52

 Πομπηίου Μάκρου (Tr. gr. fr. p. 831 N.2). Δεῦτ’ ὦ τέκν’, ὦ στερχθένθ’ ὅσον πλεῖστον θέμις, ὦ πολλὰ τέρψαντ’ οὐδὲ λυπήσαντά τι μητέρα· τί προσλάζυσθε κἀξαρτᾶσθέ μου;
5βούλεσθ’ ἀθύρειν; παίζετ’, ὦ νέαι φρένες·
ὡς ἔστιν ἡμῖν τοῦτ’ ἔαρ παντὸς βίου. ἥβῃ δὲ λῦπαι φροντίδες θ’ ἡβῶς’ ὁμοῦ.617 in vol. 4

4

24d

53

 Εὐριπίδου Δανάης (fr. 323 N.2). Τάχ’ ἂν πρὸς ἀγκάλαισι καὶ στέρνοις ἐμοῖς πηδῶν ἀθύροι, καὶ φιλημάτων ὄχλῳ ψυχὴν ἐμὴν κτήσαιτο· ταῦτα γὰρ βροτοῖς
5φίλτρον μέγιστον, αἱ ξυνουσίαι, πάτερ.

4

24d

54

 Σοφοκλέους Αἴαντι (550 ss.). Ὦ παῖ, γένοιο πατρὸς εὐτυχέστερος, τὰ δ’ ἄλλ’ ὅμοιος· καὶ γένοι’ ἂν οὐ κακός. καίτοι σε καὶ νῦν τοῦτό γε ζηλοῦν ἔχω,
5ὁθούνεκ’ οὐδὲν τῶνδ’ ἐπαισθάνῃ κακῶν· ἐν τῷ φρονεῖν γὰρ μηδὲν ἥδιστος βίος, ἕως τὸ χαίρειν καὶ τὸ λυπεῖσθαι μάθῃς.

4

24d

55

 Εὐριπίδου Μηδείας (46 ss.). Ἀλλ’ οἵ γε παῖδες ἐκ τρόχων πεπαυμένοι στείχουσι, μητρὸς οὐδὲν ἐννοούμενοι
κακῶν· νέα γὰρ φροντὶς οὐκ ἀλγεῖν φιλεῖ.618 in vol. 4

4

.

25

t

ΟΤΙ ΧΡΗ ΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ ΤΗΣ ΚΑΘΗΚΟΥΣΗΣ ΤΙΜΗΣ ΚΑΤΑΞΙΟΥΣΘΑΙ ΠΑΡΑ ΤΩΝ ΤΕΚΝΩΝ, ΚΑΙ ΕΙ ΕΝ ΑΠΑΣΙΝ ΑΥΤΟΙΣ ΠΕΙΣΤΕΟΝ.

4

.

25

.

1

 Θεόγνιδος (131 s.). Οὐδὲν ἐν ἀνθρώποισι πατρὸς καὶ μητρὸς ἄμεινον ἔπλεθ’, ὅσοις ὁσίης, Κύρνε, μέμηλε δίκης.

4

.

25

.

2

 Εὐριπίδου Ἡρακλείδαις (cf. Eur. fr. 852 N.2). Ὅστις δὲ τοὺς τεκόντας ἐν βίῳ σέβει, ὅδ’ ἐστὶ καὶ ζῶν καὶ θανὼν θεοῖς φίλος.

4

.

25

.

3

 Ἐν ταὐτῷ (Eur. Heraclid. 297 s. fr. 949 N.2). Οὐκ ἔστι παισὶ τοῦδε κάλλιον γέρας ἢ πατρὸς ἐσθλοῦ κἀγαθοῦ πεφυκέναι καὶ τοῖς τεκοῦσιν ἀξίαν τιμὴν νέμειν.619 in vol. 4

4

.

25

.

4

 Εὐριπίδου Ἐρεχθεῖ (fr. 358 N.2). Οὐκ ἔστιν οὐδὲν μητρὸς ἥδιον τέκνοις· ἐρᾶτε μητρός, παῖδες, ὡς οὐκ ἔστ’ ἔρως τοιοῦτος ἄλλος οἷος ἡδίων ἐρᾶν.

4

.

25

.

5

Κλεαινέτου (fr. 1 p. 807 N.2). Γεννητόρων ἕκατι κατθανεῖν καλόν.

4

.

25

.

6

 Δικαιογένους (fr. 4 p. 776 N.2). Αὐτὸς τραφεὶς δὲ τῶν φυτευσάντων ὕπο καλῶς, τὸν αὐτὸν ἔρανον αὐτοῖσιν νέμεις.

4

.

25

.

7

 Ἀντιφάνους (fr. 261 K.). Ὅστις δ’ ἐρυθριᾷ τηλικοῦτος ὢν ἔτι πρὸς τοὺς ἑαυτοῦ γονέας, οὐκ ἔστιν κακός.

4

.

25

7a

(Antiph. fr. 262 K.)
Ὅστις γὰρ ὁμόλογόν τι μὴ ποιεῖ πατρί, πάντων ἂν οὗτος κατεφρόνησε τῶν θεῶν.620 in vol. 4

4

.

25

7b

(Trag. gr. fr. adesp. 544 N.2). Τοῦ γὰρ πατρὸς κρατεῖν μὲν αἰσχύνην φέρει, ἡσσημένῳ δὲ δόξα νικητήριος.

4

.

25

.

8

 Φιλήμονος (fr. 156 K.). Ἔτεκές με, μῆτερ, καὶ γένοιτό σοι τέκνων ὄνησις, ὥσπερ καὶ δίκαιον ἔστι σοι.

4

.

25

.

9

 Ἰουλίου ἐκ τῶν εἰς τὸν Διόνυσον καὶ τὴν πατρίδα γραφέντων. Κάδμον δ’ ἀραμένη τλήμων ἐξῆλθεν Ἀγαυὴ ὃν πατέρα τρομέοντα· φέρεν δέ μιν ὧν ὑπὲρ ὤμων
5γήραϊ κεκμηῶτα, καλῷ δ’ ἐβαρύνετο φόρτῳ.

4

.

25

.

10

Σοφοκλῆς ἐν Ἀντιγόνῃ (757). Εἰ μὴ πατὴρ ἦσθ’, εἶπον ἄν ς’ οὐκ εὖ φρονεῖν.

4

.

25

.

11

Πυθαγόρου ἐκ τῶν Χρυσῶν ἐπῶν (4 ed. Nauck). Τούς τε γονεῖς τίμα τούς τ’ ἄγχιστ’ ἐκγεγαῶτας.

4

.

25

.

12

Ἀγάθωνος (fr. 28 p. 768 N.2).
Ὡς ἡδὺ τῷ φύσαντι πείθεσθαι τέκνα.621 in vol. 4

4

.

25

.

13

 Ἀλέξιδος (fr. 267 K.). Οὐκ ἠξίωσα καταλιπεῖν τὴν μητέρα, πρώτην δὲ σῴζειν· τοῖς γὰρ ὀρθῶς εἰδόσι τὰ θεῖα μείζω μητρὸς οὐκ ἔστιν ποτέ.
5ὅθεν † ὁ πρῶτος οὐκ ἀπαιδεύτως ἔχων, ἱδρύσαθ’ ἱερὸν μητρός, οὐ δείξας σαφῶς ποίας, ἐάσας δ’ ὑπονοεῖν εἰς τοὔνομα.

4

.

25

.

14

 Μενάνδρου (fr. 586 K.). Αἰσχύνομαι τὸν πατέρα, Κλειτοφῶν, μόνον. ἀντιβλέπειν ἐκεῖνον οὐ δυνήσομαι ἀδικῶν· τὰ δ’ ἄλλα ῥᾳδίως χειρώσομαι.

4

.

25

.

15

 Εὐριπίδου Ἀλκμέωνος (fr. 82 N.2). Τὰ τῶν τεκόντων ὡς μετέρχεται θεὸς μιάσματα.

4

.

25

.

16

 Διφίλου (fr. 93 K.). Εἰ τοῦ πατρὸς δόξαιμι κρεῖττόν σοι λέγειν, ἐμαυτὸν ἀδικῶ κοὐκέτ’ εἰμὶ θεοσεβής, ὅτι τὸν κατασπείραντα λυπῶ κοὐ φιλῶ.

4

.

25

.

17

Τιμοκλέους (fr. 34 K.). Ὅστις φοβεῖται τὸν πατέρα κᾀσχύνεται,
οὗτος πολίτης ἀγαθὸς ἔσται κατὰ λόγον καὶ τοὺς πολεμίους δυνάμενος κακῶς ποιεῖν.622 in vol. 4

4

.

25

.

18

 Μενάνδρου (fr. 659 K.). Μηθὲν ὀδύνα τὸν πατέρα γινώσκων, ὅτι ὁ † μέγιστα ἀγαπῶν δι’ ἐλάχιστ’ ὀργίζεται.

4

.

25

.

19

Εὐριπίδου Ἀρχελάῳ (fr. 234 N.2). Πατρὸς δ’ ἀνάγκη παισὶ πείθεσθαι λόγῳ.

4

.

25

.

20

Σοφοκλῆς Οἰδίποδι (tyr. 999). Τὰ τῶν τεκόντων ὄμμαθ’ ἥδιστον βλέπειν.

4

.

25

.

21

 Ὁμήρου (Od. I 298 s.). Ἢ οὐκ ἀίεις ὅσσον κλέος ἔλλαβε δῖος Ὀρέστης πάντας ἐπ’ ἀνθρώπους, ἐπεὶ ἔκτανε πατροφονῆα;

4

.

25

.

22

Εὐριπίδου (Herc. 583). Δίκαια τοὺς τεκόντας ὠφελεῖν τέκνα.

4

.

25

.

23

 Εὐριπίδου Ἀλκμέωνι (fr. 84 N.2). Ἢ τί πλέον εἶναι παῖδας ἀνθρώποις, πάτερ, εἰ μὴ ’πὶ τοῖς δεινοῖσιν ὠφελήσομεν;

4

.

25

.

24

 Σοφοκλέους Ἀκρισίῳ (fr. 61 N.2). Ῥῆσις βραχεῖα τοῖς φρονοῦσι σώφρονα πρὸς τοὺς τεκόντας καὶ φυτεύσαντας πρέπει.

4

.

25

.

25

Χαιρήμονος (fr. 33 p. 790 N.2). Γένοιτό μοι τὰς χάριτας ἀποδοῦναι πατρί.

4

.

25

.

26

Μενάνδρου (fr. 805 K.).
Νόμος γονεῦσιν ἰσοθέους τιμὰς νέμειν.623 in vol. 4

4

.

25

.

27

 Εὐριπίδου (fr. 1064 N.2). Ἀλλ’ ἴσθ’, ἐμοὶ μὲν οὗτος οὐκ ἔσται νόμος, τὸ μὴ οὐ σέ, μῆτερ, προσφιλῆ νέμειν ἀεὶ καὶ τοῦ δικαίου καὶ τόκων τῶν σῶν χάριν.
5στέργω δὲ τὸν φύσαντα τῶν πάντων βροτῶν μάλισθ’· ὁρίζω τοῦτο, καὶ σὺ μὴ φθόνει· κείνου γὰρ ἐξέβλαστον· οὐδ’ ἂν εἷς ἀνὴρ γυναικὸς αὐδήσειεν, ἀλλὰ τοῦ πατρός.

4

.

25

.

28

 Ὀρφέως (fr. 281 Abel). Ζεὺς δ’ ἐφορᾷ γονέων ὁπόσοι τίουσι θέμιστας, ἠδ’ ὅσοι οὐκ ἀλέγουσιν ἀναιδέα θυμὸν ἔχοντες. καὶ τοῖς μὲν πρόφρων τε καὶ ἤπιος ἐσθλὰ δίδωσι,
5τοῖς δὲ κακὰ φρονέων νεμεσίζεται ἐμμενὲς αἰεί· δειναὶ γὰρ κατὰ γαῖαν Ἐρινύες εἰσὶ τοκήων.

4

.

25

.

29

 Εὐριπίδου Ἀλόπης (fr. 110 N.2). Ἐγὼ δ’, ὃ μὲν μέγιστον, ἄρξομαι λέγειν ἐκ τοῦδε πρῶτον· πατρὶ πείθεσθαι χρεὼν παῖδας νομίζειν τ’ αὐτὸ τοῦτ’ εἶναι δίκην.

4

.

25

.

30

Φιλήμονος (fr. 199 K.). Βούλου γονεῖς πρώτιστον ἐν τιμαῖς ἔχειν.

4

.

25

.

31

Χαιρήμονος.
***624 in vol. 4

4

.

25

31a

(incerti poetae comici) Βεβαιοτέραν ἔχε τὴν φιλίαν πρὸς τοὺς γονεῖς.

4

.

25

.

32

Μενάνδρου (fr. 806 K.). Δίκας γραφόμενος τοὺς γονεῖς μαίνῃ, τάλαν.

4

.

25

.

33

Δικαιογένους (fr. 5 p. 776 N.2). Θεὸς μέγιστος τοῖς φρονοῦσιν οἱ γονεῖς.

4

.

25

.

34

 Πλάτωνος Νόμων ιαʹ (p. 930 E—931 A). Γονέων δὲ ἀμελεῖν οὔτε θεὸς οὔτ’ ἄνθρωπος ξύμ‐ βουλος νοῦν ἔχων ποτὲ γένοιτ’ ἂν οὐδεὶς οὐδενί. φρονῆ‐ σαι δὲ χρὴ περὶ θεῶν θεραπείας τοιόνδε προοίμιον ἂν
5γενόμενον εἰς τὰς τῶν γεννησάντων τιμάς τε καὶ ἀτιμίας ὀρθῶς ξυντεταγμένον· νόμοι περὶ θεοὺς ἀρχαῖοι κεῖνται πᾶσι διχῇ. τοὺς μὲν γὰρ τῶν θεῶν ὁρῶντες σαφῶς τιμῶ‐ μεν, τῶν δ’ εἰκόνας ἀγάλματα ἱδρυσάμενοι, οὓς ἡμῖν ἀγάλλουσι καίπερ ἀψύχους ὄντας, ἐκείνους ἡγούμεθα τοὺς
10ἐμψύχους θεοὺς πολλὴν διὰ ταῦτ’ εὔνοιαν καὶ χάριν ἔχειν. πατὴρ οὖν ὅτῳ καὶ μήτηρ ἢ τούτων πατέρες ἢ μητέ‐ ρες ἐν οἰκίᾳ κεῖνται κειμήλιοι ἀπειρηκότες γήρᾳ, μη‐
δεὶς διανοηθήτω ποτὲ ἄγαλμα αὑτῷ, τοιοῦτον ἐφέστιον ἵδρυμα ἐν οἰκίᾳ ἔχων, μᾶλλον κύριον ἔσεσθαι, ἐὰν δὴ625 in vol. 4
15κατὰ τρόπον γε ὀρθῶς αὐτὸ θεραπεύῃ ὁ κεκτημένος.

4

.

25

.

35

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Εὐθύφρονος (p. 4 E). Σὺ δὲ δὴ πρὸς Διός, ὦ Εὐθύφρων, οὑτωσὶ ἀκριβῶς οἴει ἐπίστασθαι περὶ τῶν θεῶν ὅπῃ ἔχει, καὶ τῶν ὁσίων τε καὶ ἀνοσίων, ὥστε τούτων οὕτω πραχθέντων ὡς σὺ
5λέγεις, οὐ φοβῇ δικαζόμενος τῷ πατρὶ ὅπως μὴ αὖ σὺ ἀνόσιον πρᾶγμα τυγχάνῃς πράττων;

4

.

25

.

36

 Ἰσοκράτους πρὸς Δημόνικον (§ 14 p. 4 E). Τοιοῦτος γίνου περὶ τοὺς γονεῖς, οἵους ἂν εὔξαιο περὶ σεαυτὸν γενέσθαι τοὺς σεαυτοῦ παῖδας.

4

.

25

.

37

Ἀναξιμένους. (fr. 24 p 39 Muell.) Οὗτος γὰρ μάλιστα πάντων φιλοπάτωρ ἐστίν, ὅστις ζητεῖ δι’ οὗ μηδὲν λυπήσας τὸν πατέρα πλεῖστ’ αὐτὸς εὐφράναιτ’ ἄν. τί γάρ ἐστι δικαιότερον ἢ τοὺς γενέσεως
5καὶ παιδείας αἰτίους ὄντας ἀντευεργετεῖν;

4

.

25

.

38

 Αἰλιανοῦ ἐκ τῆς Συμμίκτου ἱστορίας (p. 427 ed. mai. Herch.). Πρώτῃ καὶ ὀγδοηκοστῇ Ὀλυμπιάδι φασὶ τὴν Αἴτνην
ῥυῆναι. ὅτε καὶ Φιλόνομος καὶ Καλλίας οἱ Καταναῖοι626 in vol. 4
5τοὺς ἑαυτῶν πατέρας ἀράμενοι διὰ μέσης τῆς φλογὸς ἐκόμισαν, τῶν ἄλλων κτημάτων καταφρονήσαντες, ἀνθ’ ὧν καὶ ἀμοιβῆς ἔτυχον τῆς ἐκ τοῦ θείου· τὸ γάρ τοι πῦρ θεόντων αὐτῶν διέστη καθ’ ὃ μέρος ἐκεῖνοι παρεγίνοντο.

4

.

25

.

39

 Τοῦ αὐτοῦ (IX 33). Μειράκιον Ἐρετρικὸν προσεφοίτησε Ζήνωνι πλείονος χρόνου ἔστ’ † ἂν καὶ εἰς ἄνδρας ἀφίκετο. ὕστερον οὖν εἰς τὴν Ἐρετρίαν ἐπανῆλθεν, καὶ αὐτὸν ὁ πατὴρ ἤρετο,
5ὅ τι ἄρα μάθοι σοφὸν ἐν τῇ τοσαύτῃ διατριβῇ τοῦ χρό‐ νου. ὁ δὲ ἔφη δείξειν, καὶ οὐκ εἰς μακρὰν ἔδρασε τοῦτο. χαλεπήναντος γὰρ αὐτῷ τοῦ πατρὸς καὶ τέλος πληγὰς ἐντείναντος, ὁ δὲ τὴν ἡσυχίαν ἀγαγὼν καὶ ἐγκαρτερήσας τοῦτο ἔφη μεμαθηκέναι, φέρειν ὀργὴν πατέρων καὶ μὴ
10ἀγανακτεῖν.

4

.

25

.

40

 Πλάτωνος (epist. VII p. 331 C). Πατέρα δὲ ἢ μητέρα οὐχ ὅσιον ἡγοῦμαι προσβιά‐ ζεσθαι μὴ νόσῳ παραφροσύνης ἐχομένους, ἐὰν δέ τινα καθεστῶτα ζῶσι βίον, αὐτοῖς μὲν ἀρέσκοντα, ἐμοὶ δὲ μή,
5μήτε ἀπεχθάνεσθαι νουθετοῦντα 〈μήτε δὴ κολακεύοντά γε ὑπηρετεῖν αὐτοῖς, πληρώσεις ἐπιθυμιῶν〉 ἐκπορίζοντα,
ἃς αὐτὸς ἀσπαζόμενος οὐκ ἂν ἐθέλοιμι ζῆν.627 in vol. 4

4

.

25

.

41

 Πιττακοῦ. Πιττακὸς παρακαλούμενος υἱῷ καὶ πατρὶ διαιτῆσαι εἶπε πρὸς τὸν υἱόν ‘εἰ μὲν ἀδικώτερα μέλλεις λέγειν τοῦ πατρός, κατακριθήσῃ· εἰ δὲ δικαιότερα, διὰ τοῦτο αὐτὸ
5ἄξιος εἶ κατακριθῆναι‘.

4

.

25

.

42

 Σωκράτους. Ἀγνώμονι πατρὶ καθάπερ αὐστηρῷ νόμῳ συμπερι‐ ενεκτέον.

4

.

25

.

43

 Πλάτωνος. Πλάτων θρασυνόμενον ἰδών τινα πρὸς τὸν ἑαυτοῦ πατέρα ‘οὐ παύσῃ μειράκιον‘ εἶπε ‘τούτου καταφρονῶν. δι’ ὃν μέγα φρονεῖν ἀξιοῖς;‘

4

.

25

.

44

 Ἐκ τῶν Ἀρίστωνος Ὁμοιωμάτων. (Arist. Chii fr. 386 de Arn.) Οἱ ἄρτι ἐκ φιλοσοφίας πάντας ἐλέγχοντες καὶ ἀπὸ τῶν γονέων ἀρχόμενοι πάσχουσιν ὅπερ νεώνητοι κύνες· οὐ μόνον τοὺς ἄλλους ὑλακτοῦσιν ἀλλὰ καὶ τοὺς ἔνδον.

4

.

25

.

45

 Ἐκ τῶν Ἀριστοξένου Πυθαγορικῶν ἀποφάσεων (Diels Vorsokr.2 I p. 283).
Μετὰ τὸ θεῖον καὶ δαιμόνιον πλεῖστον ποιεῖσθαι λόγον γονέων τε καὶ νόμων μὴ πλαστῶς, ἀλλὰ πεπιστευ‐628 in vol. 4
5μένως ἑαυτὸν πρὸς ταῦτα παρασκευάζοντα. τὸ μένειν 〈ἐν〉 τοῖς πατρίοις ἔθεσί τε καὶ νόμοις ἐδοκίμαζον, εἰ καὶ μικρῷ χείρω τῶν ἑτέρων εἴη.

4

.

25

.

46

 Τοῦ αὐτοῦ (Plat. Leg. XI p. 930 E). Γονέων δὲ ἀμελοῦντι οὔτε θεὸς οὔτε ἄνθρωπος νοῦν ἔχων ξύμβουλός ποτε γένοιτ’ ἂν οὐδεὶς οὐδενί.

4

.

25

.

47

 Τοῦ αὐτοῦ (p. 931 E). Πᾶς δὴ νοῦν ἔχων φοβεῖται καὶ τιμᾷ γονέων εὐχάς, εἰδὼς πολλοῖς καὶ πολλάκις ἐπιτελεῖς γινομένας.

4

.

25

.

48

 Τοῦ αὐτοῦ (p. 932 A). Τοῖς μὲν ἀγαθοῖς ἕρμαιον πρόγονοι γηραιοί, ζῶντες μέχρι τῶν ἐσχάτων τοῦ βίου, καὶ ἀπιόντες νέοις σφόδρα ποθεινοί, τοῖς δὲ κακοῖς εὖ μάλα φοβεροί.

4

.

25

.

49

 Πλάτωνος Νόμων δʹ (p. 717 B—718 A). Γονέων δὲ μετὰ ταῦτα τιμαὶ ζώντων· ὡς θέμις ὀφεί‐ λοντα ἀποτίνειν τὰ πρῶτά τε καὶ μέγιστα ὀφειλήματα, χρεῶν πάντων πρεσβύτατα, νομίζειν δέ, ἃ κέκτηται καὶ
5ἔχει, πάντα εἶναι τῶν γεννησάντων καὶ θρεψαμένων πρὸς τὸ παρέχειν αὐτὰ εἰς ὑπηρεσίαν ἐκείνοις κατὰ δύναμιν πᾶσαν, ἀρχόμενον ἀπὸ τῆς οὐσίας, δεύτερα τὰ τοῦ σώμα‐ τος, τρίτα τὰ τῆς ψυχῆς, ἀποτίνοντα δανείσματα ἐπιμε‐ λείας τε καὶ ὑπερπονούντων ὠδῖνας παλαιὰς ἐπὶ νέοις629 in vol. 4
10δανεισθείσας, ἀποδιδόντα δὲ παλαιοῖς ἐν τῷ γήρᾳ σφό‐ δρα κεχρημένοις. παρὰ δὲ πάντα τὸν βίον ἔχειν τε καὶ ἐσχηκέναι χρὴ πρὸς αὑτοῦ γονέας εὐφημίαν διαφερόντως, διότι κούφων καὶ πτηνῶν λόγων βαρυτάτη ζημία. πᾶσι γὰρ ἐπίσκοπος τοῖς περὶ τὰ τοιαῦτα ἐτάχθη Δίκης Νέ‐
15μεσις ἄγγελος. θυμουμένοις γε οὖν ὑπείκειν δεῖ καὶ ἀπο‐ πιμπλᾶσι τὸν θυμόν, ἐάν τε ἐν λόγοις ἐάν τε ἐν ἔργοις δρῶσι τὸ τοιοῦτον, ξυγγιγνώσκοντα, ὡς εἰκότως μάλιστα πατὴρ ὑεῖ δοξάζων ἀδικεῖσθαι θυμοῖτ’ ἂν διαφερόντως. τελευτησάντων δὲ γονέων ταφὴ μὲν ἡ σωφρονεστάτη καλ‐
20λίστη, μήτε ὑπεραίροντα τῶν εἰθισμένων ὄγκων μήτ’ ἐλλείποντα ὧν οἱ προπάτορες τοὺς αὑτῶν γεννητὰς ἐτί‐ θεσαν, τάς τε αὖ κατὰ ἐνιαυτὸν τῶν ἤδη τέλος ἐχόντων ὡσαύτως ἐπιμελείας τὰς κόσμον φερούσας ἀποδιδόναι, τῷ δὲ μὴ παραλείπειν μνήμην ἐνδελεχῆ παρεχόμενον,
25τούτῳ μάλιστ’ ἀεὶ πρεσβεύειν, δαπάνης τε τῆς διδο‐ μένης ὑπὸ τύχης τὸ μέτριον τοῖς κεκμηκόσι νέμοντα.
ταῦτα δ’ ἂν ποιοῦντες καὶ κατὰ ταῦτα ζῶντες ἑκάστοτε ἕκαστοι τὴν ἀξίαν παρὰ θεῶν καὶ ὅσοι κρείττονες ἡμῶν κομιζοίμεθα, ἐν ἐλπίσιν ἀγαθαῖς διάγοντες τὸ πλεῖστον630 in vol. 4
30τοῦ βίου.

4

.

25

.

50

 Περικτιόνης Πυθαγορείας ἐκ τοῦ Περὶ γυναικὸς ἁρ‐ μονίας. Οὔτε λέξαι δεῖ κακὸν γονέας οὔτε ἔρξαι, πείθεσθαι δὲ 〈ἐν〉 σμικροῖσί τε καὶ μεγάλοισι γονεῦσιν, ἐν πάσῃ δὲ
5ψυχῆς τε καὶ σώματος τύχῃ καὶ τῶν 〈ἔσωθεν καὶ τῶν〉 ἔξω‐ θεν, καὶ ἔν τε εἰρήνῃ καὶ πολέμῳ, καὶ ὑγιείῃ 〈καὶ νούσῳ〉, καὶ πλούτῳ καὶ ἀπορίῃ, καὶ δόξῃ καὶ ἀδοξίῃ, καὶ ἰδιώ‐ τῃσι καὶ ἄρχουσιν, ὁμουρέειν δεῖ καὶ φεύγειν μηδέποτε, πείθεσθαι δὲ μονονουκὶ καὶ μανίῃ· πεπνυμένα γὰρ ταῦτα
10καὶ κρήγυα τοῖσιν εὐσεβέσιν. εἰ δέ τις γονέας ὑπερφρο‐ νέοι ἐν ἰδέῃ κακῶν ᾑτινιῶν, ταύτῃ καὶ ζώσῃ καὶ θα‐ νούσῃ ἁμαρτίη παρὰ θεοῖσι γράφεται, ὑπό τε ἀνθρώπων μισέεται, καὶ ὑπὸ γῆν μετὰ τῶν ἀσεβέων ἐν τουτέων τῷ χώρῳ δι’ αἰῶνος κακοῖσι ἰαπτομένη ὑπὸ δίκης καὶ τῶν
15ἔνερθε θεῶν, οἳ τουτέων ἐπίσκοποι ἐτάγησαν τῶν πρηγμά‐
των. θείη γὰρ καὶ καλὴ ὄψις γονέων, καὶ ἡ τουτέων ὄπις καὶ θεραπείη, ὁκόση οὐδὲ ἡλίου οὐδὲ πάντων ἄστρων, τὰ οὐρανὸς ἐναψάμενος ἀμφιχορεύει, καὶ εἴ τι ἄλλο δοκέει τις χρῆμα μέζον εἶναι ἐόντων κατὰ θεωρίην. δοκέω δὲ631 in vol. 4
20μη〈δὲ〉 θεοὺς 〈δυσ〉φορέειν, ὁκότε τοῦτο ὁρέωσι γιγνόμενον. καὶ ζῶντας ὦν καὶ ἀποιχομένους σέβειν χρὴ καὶ μηδέποτε ἀντιλεσχαίνειν, ἀλλ’ ἢν καὶ ἀγνωμονέωσι νούσῳ ἢ ἀπάτῃ παρηγορέειν καὶ διδάσκειν, ἐχθρεύειν δὲ μηδαμῇ. μέζων γὰρ ἁμαρτίη καὶ ἀδικίη ἀνθρώπων οὐκ ἂν γένοιτο ἢ ἐς
25πατέρας ἀσεβέειν.

4

.

25

.

51

 Μουσωνίου ἐκ τοῦ Εἰ πάντα πειστέον τοῖς γονεῦσιν (Muson. rel. p. 81, 14 H.). Νεανίας τις, ὃν ὁ πατὴρ φιλοσοφεῖν βουλόμενον ἐκώλυεν, ἤρετο αὐτὸν ὧδέ πως· Ἆρά γε, ὦ Μουσώνιε,
5χρὴ πάντα πείθεσθαι τοῖς γονεῦσιν, ἢ ἔστιν ἃ καὶ παρα‐ κουστέον αὐτῶν; Καὶ ὁ Μουσώνιος· Πείθεσθαι μέν, ἔφη, μητρὶ ἢ πατρὶ τῷ ἑαυτοῦ ἕκαστον φαίνεται καλόν, καὶ ἐπαινῶ ἔγωγε. τί μέντοι τὸ πείθεσθαί ἐστι, θεασώμεθα· μᾶλλον δὲ πρότερον τὸ ἀπειθεῖν ὁποῖόν τι, καὶ ὁ ἀπει‐
10θὴς ὅστις, καταμάθωμεν, εἶθ’ οὕτως κρεῖττον ὀψόμεθα
τὸ πείθεσθαι ὁποῖόν τί ἐστι. φέρε δή, εἰ ὑῷ νοσοῦντι ὁ πατὴρ οὐκ ὢν ἰατρὸς οὐδὲ ἔμπειρος ὑγιεινῶν τε καὶ νοσερῶν προστάττοι τι ὡς ὠφέλιμον, τὸ δὲ εἴη βλαβερὸν καὶ ἀσύμφορον, καὶ μὴ λανθάνοι τὸν νοσοῦντα τοιοῦτον632 in vol. 4
15ὄν, ἆρά γε μὴ πράττων ἐκεῖνος τὸ προσταχθὲν ἀπειθεῖ τε καὶ ἀπειθής ἐστιν; ἀλλ’ οὐκ ἔοικεν. τί δέ, εἴ του ὁ πατὴρ νοσῶν αὐτὸς οἶνον ἢ τροφὴν αἰτοίη παρὰ καιρόν, μέλλων εἰ λάβοι μείζω τὴν νόσον ποιεῖν, ὁ δὲ παῖς τοῦτο εἰδὼς μὴ διδοίη, ἆρά γε ἀπειθεῖ τῷ πατρί; οὐκ ἔστιν
20εἰπεῖν. καὶ πολύ γε τούτου ἧττον ἐκεῖνον, οἶμαι, φαίη ἄν τις ἀπειθῆ εἶναι, ὅστις πατέρα φιλοκερδῆ ἔχων, κε‐ λευόμενος ὑπ’ αὐτοῦ κλέπτειν ἢ παρακαταθήκην ἀποστε‐ ρεῖν, οὐχ ὑπουργεῖ τῷ προστάγματι. ἢ οὐκ οἴει σύ τινας εἶναι πατέρας, οἳ τοιαῦτα τοῖς ἑαυτῶν παισὶ προστάτ‐
25τουσιν; ἐγὼ μὲν γὰρ οἶδά τινα οὕτω πονηρόν, ὅς γε υἱὸν ἔχων ὡραῖον τὴν ὥραν ἀπέδοτο αὐτοῦ. εἰ οὖν ἐκεῖνο τὸ μειράκιον τὸ πεπράμενον, πεμπόμενον ὑπὸ τοῦ πατρὸς ἐπὶ τὴν αἰσχύνην, ἀντέλεγε καὶ οὐκ ἀπῄει, πότερον ἀπει‐ θὲς ἂν τὸ μειράκιον ἔφαμεν εἶναι ἢ σωφρονεῖν; ἢ οὐδὲ
30ἐρωτᾶν τοῦτό γε ἄξιον; καὶ γὰρ δὴ τὸ μὲν ἀπειθεῖν καὶ ὁ ἀπειθὴς λοιδορία ἐστὶ καὶ ὄνειδος, τὸ δὲ μὴ πράττειν ἃ μὴ χρὴ οὐκ ὄνειδος, ἀλλ’ ἔπαινος. ὥστε εἴτε πατρὸς εἴτε ἄρχοντος εἴτε καὶ νὴ Δία δεσπότου προστάγματι μὴ ὑπουργεῖ τις κακὰ προστάττοντος ἢ ἄδικα ἢ αἰσχρά, οὐκ
35ἀπειθεῖ οὐδαμῶς, ὥσπερ οὐδ’ ἀδικεῖ οὐδ’ ἁμαρτάνει· ἀλλ’ ἐκεῖνος ἀπειθεῖ μόνος ὁ τῶν εὖ καὶ καλῶς καὶ συμ‐ φερόντως προσταττομένων ἀφροντιστῶν καὶ παρακούων. ὁ μὲν οὖν ἀπειθὴς τοιοῦτός τίς ἐστιν· ὁ δ’ εὐπειθὴς ἔχει μὲν ἐναντίως τούτῳ καὶ ἔστιν ἐναντίος, εἴη δ’ ἂν ὁ633 in vol. 4
40τῷ τὰ προσήκοντα παραινοῦντι κατήκοος ὢν καὶ ἑπόμε‐ νος ἑκουσίως, οὗτος εὐπειθής. ὅθεν καὶ γονεῦσι τοῖς ἑαυτοῦ τότε πείθεταί τις, ὅταν χρηστὰ παραινούντων αὐτῶν ταῦτα πράττῃ ἑκών. ἐγὼ μέντοι κἂν μὴ παραι‐ νούντων τῶν γονέων πράττῃ τις ἃ χρὴ καὶ συμφέρει
45αὑτῷ, φημὶ τοῦτον πείθεσθαι τοῖς γονεῦσιν· καὶ ὅτι ὀρθῶς φημι, σκόπει οὕτως. ὁ γὰρ δὴ πράττων ἃ βού‐ λεται ὁ πατὴρ καὶ τῇ βουλήσει τοῦ πατρὸς ἑπόμενος πείθεται, οἶμαι, τῷ πατρί· ὁ δὲ πράττων ἃ δεῖ καὶ ἃ κρεῖττόν ἐστι, τῇ βουλήσει ἕπεται τοῦ πατρός. τίνα

4

.

25

.

51

(50)

τρόπον; ὅτι πάντες οἱ γονεῖς εὐνοοῦσι δήπου τοῖς ἑαυ‐ τῶν παισίν, εὐνοοῦντες δὲ βούλονται ἃ χρὴ καὶ συμφέρει πράττεσθαι ὑπ’ αὐτῶν. ὅστις οὖν πράττει τὰ προσή‐ κοντα καὶ τὰ συμφέροντα, πράττει οὗτος ἃ βούλονται οἱ γονεῖς. ὥστε πείθεται τοῖς γονεῦσι ταῦτα πράττων, κἂν
55μὴ τῷ λόγῳ κελεύωσιν αὐτὰ πράττειν οἱ γονεῖς. τοῦτο δὴ μόνον προσήκει σκοπεῖν, ὅστις βούλεται πείθεσθαι τοῖς γονεῦσιν, ἐφ’ ἑκάστῳ τῶν πραττομένων, εἰ καλὸν
καὶ συμφέρον ὃ μέλλει πράξειν ἐστίν, ἕτερον δὲ οὐδέν, ὡς ἂν ὑπάρχῃ τοιοῦτον εὐθὺς καὶ τοῦ πράττοντος αὐτὸ634 in vol. 4
60πειθομένου τοῖς γονεῦσιν. μὴ τοίνυν σύ γε δείσῃς, ὦ νεανίσκε, ὡς ἀπειθήσεις τῷ πατρί, ἂν ἢ ἃ 〈μὴ〉 προσή‐ κει δρᾶν κελεύοντος τοῦ πατρὸς ἀπέχῃ τοῦ ταῦτα δρᾶν ἢ ἃ προσήκει ἀπαγορεύοντος 〈τοῦ〉 ταῦτα μὴ δρᾶν. μηδέ σοι πρόφασις ἔστω τοῦ ἁμαρτάνειν ὁ πατὴρ ἢ κελεύων
65τι τῶν πράττεσθαι μὴ καλῶν ἢ ἀπαγορεύων τι τῶν κα‐ λῶν. οὐδεμία γὰρ ἀνάγκη σοι τὰ μὴ εὖ προσταττόμενα ὑπουργεῖν· καὶ τοῦτό μοι δοκεῖς οὐδ’ αὐτὸς ἀγνοεῖν. οὔκουν ἀνέξῃ τοῦ πατρὸς ἐν μουσικοῖς, ἐὰν ἐκεῖνος οὐκ ἐπαΐων μουσικῆς προστάττῃ κρούειν ἀμούσως τὴν λύραν,
70ἢ ἐπιστάμενον γράμματα οὐκ ἐπιστάμενος κελεύῃ σε γρά‐ φειν καὶ ἀναγινώσκειν μὴ ὡς ἔμαθες, ἀλλ’ ἑτέρως· οὐδέ γε ἂν ἐπιστάμενον κυβερνᾶν οὐκ ὢν κυβερνητικὸς κελεύῃ σε κινεῖν τὸ πηδάλιον ὡς οὐ προσήκει, οὐ προσέξεις αὐτῷ. τί οὖν; ταῦτα μὲν ταύτῃ ἔχει· ἂν δέ σε κωλύῃ
75φιλοσοφεῖν ὁ πατὴρ εἰδότα καὶ ἀκηκοότα ὁποῖόν τι φιλο‐ σοφία ἐστίν, αὐτὸς ἀγνοῶν, ἆρά γε προσεκτέον αὐτῷ, ἢ μεταδιδακτέον μᾶλλον αὐτὸν ὡς οὐκ εὖ σοι παραινεῖ; ἐμοὶ μὲν οὕτω δοκεῖ. τάχα μὲν οὖν τις καὶ λόγῳ χρώ‐ μενος μόνῳ πείσειεν ἂν τὸν αὐτὸς αὑτοῦ πατέρα δια‐
80νοεῖσθαι ᾗ προσήκει περὶ φιλοσοφίας, ἄν γε μὴ τέλεον
ᾖ σκληρὸς τὴν φύσιν ὁ πατήρ. εἰ δ’ οὖν μὴ πείθοιτο τῷ λόγῳ μηδὲ ἕποιτο, ἀλλὰ τά γε ἔργα πάντως τὰ τοῦ παιδὸς ὑπάξεται αὐτόν, εἰ φιλοσοφεῖ τῇ ἀληθείᾳ ὁ παῖς. ἔσται γὰρ δὴ φιλοσοφῶν προθυμότατος μὲν θεραπεύειν635 in vol. 4
85τὸν πατέρα θεραπείαν ἅπασαν, κοσμιώτατος δὲ καὶ πραό‐ τατος, ἐν τῇ συνουσίᾳ ἥκιστα φίλερις ὢν ἢ φίλαυτος καὶ οὔτε προπετὴς οὔτε ταραχώδης οὔτ’ ὀργίλος· ἔτι δὲ ἐγκρατὴς μὲν εἴη ἂν γλώσσης, γαστρός, ἀφροδισίων, καρ‐ τερικὸς δὲ πρὸς τὰ δεινὰ καὶ τοὺς πόνους· καὶ νοῆσαι
90μὲν ὅ τι καλὸν ἱκανώτατος, οὐχ ὑπερβαίνων δὲ τὸ φαι‐ νόμενον καλόν. ὅθεν καὶ τῶν μὲν ἡδέων ὑφήσεται τῷ πατρὶ πάντων ἑκών· τὰ δὲ ἐπίπονα πρὸ ἐκείνου δέξεται αὐτός. τοιοῦτον οὖν υἱὸν τίς μὲν οὐκ ἂν ἔχειν εὔξαιτο τοῖς θεοῖς; τίς δὲ ἔχων οὐκ 〈ἂν〉 ἀγαπήσειεν, δι’ ὃν
95ὑπάρξειεν αὐτῷ ζηλωτὸν εἶναι καὶ μακαριστὸν πατέρα παρὰ τοῖς εὖ φρονοῦσι πᾶσιν; εἰ δ’ οὖν, ὦ νεανίσκε, καὶ τοιοῦτος ὤν, ὁποῖος ἔσῃ πάντως, ἄν γε ἀληθῶς φιλο‐ σοφῇς, οὐχ ὑπάξῃ τὸν πατέρα τὸν σὸν οὐδὲ πείσεις ἐπι‐ τρέπειν σοι καὶ συγχωρεῖν ταῦτα πράττειν, ἐκεῖνο λόγι‐

4

.

25

.

51

(100)

σαι· ὁ πατὴρ ὁ σὸς κωλύει σε φιλοσοφεῖν· ὁ δέ γε κοι‐ νὸς ἁπάντων πατὴρ ἀνθρώπων τε καὶ θεῶν Ζεὺς κελεύει
σε καὶ προτρέπει. πρόσταγμά τε γὰρ ἐκείνου καὶ νόμος ἐστὶ τὸν ἄνθρωπον εἶναι δίκαιον, χρηστόν, εὐεργετικόν, σώφρονα, μεγαλόφρονα, κρείττω πόνων, κρείττω ἡδονῶν,636 in vol. 4
105φθόνου παντὸς καὶ ἐπιβουλῆς ἁπάσης καθαρόν· ἵνα δὲ συντεμὼν εἴπω, ἀγαθὸν εἶναι κελεύει τὸν ἄνθρωπον ὁ νόμος ὁ τοῦ Διός. τὸ δέ γε εἶναι ἀγαθὸν τῷ φιλόσοφον εἶναι ταὐτόν ἐστιν. εἰ δὴ τῷ πείθεσθαι [θεῷ] τῷ 〈πατρὶ τῷ σῷ〉 ἀνθρώπῳ ἕπεσθαι μέλλεις, εἰ δὲ φιλοσοφοίης,
110τῷ Διΐ, δῆλον ὡς φιλοσοφητέον σοι μᾶλλον, ἢ οὔ. ἀλλὰ νὴ Δία εἴρξει σε ὁ πατὴρ καὶ κατακλείσας ἕξει, ἵνα δὴ μὴ φιλοσοφῇς. ταῦτα μὲν ποιήσει ἴσως, τοῦ δέ γε φιλο‐ σοφεῖν οὐκ ἀπείρξει σε μὴ βουλόμενον· οὐ γὰρ χειρὶ ἢ ποδὶ φιλοσοφοῦμεν οὐδὲ τῷ ἄλλῳ σώματι, ψυχῇ δὲ καὶ
115ταύτης ὀλίγῳ μέρει, ὃ δὴ διάνοιαν καλοῦμεν. ταύτην γε μὴν ἐν ὀχυρωτάτῳ ἵδρυσεν ὁ θεὸς ὥστε ἀόρατον εἶναι καὶ ἄληπτον, καὶ ἀνάγκης πάσης ἐκτὸς ἐλευθέραν καὶ αὐτεξούσιον. ἄλλως τε ἐὰν τύχῃ οὖσα χρηστή, οὐ δυνή‐ σεταί σε κωλύειν ὁ πατὴρ οὔτε χρῆσθαι τῇ διανοίᾳ οὔτε
120ἃ χρὴ διανοεῖσθαι οὔτε ἀρέσκεσθαι μὲν τοῖς καλοῖς, μὴ ἀρέσκεσθαι δὲ τοῖς αἰσχροῖς· οὐδ’ αὖ τὰ μὲν αἱρεῖσθαι, τὰ δὲ ἐκκλίνειν. ταῦτα μὲν ποιῶν εὐθὺς φιλοσοφοίης ἄν, καὶ οὔτε τρίβωνα πάντως ἀμπέχεσθαι δεήσει σε οὔτε ἀχίτωνα διατελεῖν, οὐδὲ κομᾶν, οὐδ’ ἐκβαίνειν τὸ κοινὸν
125τῶν πολλῶν. πρέπει μὲν γὰρ καὶ ταῦτα τοῖς φιλοσό‐ φοις· ἀλλ’ οὐκ ἐν τούτοις τὸ φιλοσοφεῖν ἐστιν, ἀλλ’ ἐν τῷ φρονεῖν ἃ χρὴ καὶ διανοεῖσθαι.637 in vol. 4

4

.

25

.

52

 Πεμπέλου Θουρίου Πυθαγορείου ἐκ τοῦ Περὶ γονέων. Γονέων ἀμελὲν οὔτε δαίμων οὔτε ἄνθρωπος σύμβω‐ λος ἄμποκα γένοιτό τινι σύμμετρον ψυχᾶς κεκταμένος ἐπιστάμαν.
5 Διόπερ οὐθὲν ἂν 〈ποτὶ〉 θεῶ ξόανον τιμιώτερον ἔχοιμεν ἐν χρημάτων κτήσει πατέρος ἢ καὶ προπάτορος γήρᾳ παρειμένων ἢ καὶ ματέρων τὰν ἰδίαν δύναμιν ἐχου‐ σᾶν. ὁκόταν γὰρ ἀγάλλῃ τις γέρασι καὶ τιμαῖς τὼς γε‐ νέτορας, ἀγαθὰ τίθητι θεός· καὶ γὰρ οὐδ’ ἂν ἐπάκοος
10ἔπελεν αὐτῶν. σεμνὸν γὰρ καί τι θείας φύσιος πεπα‐ μένον ἁμῖν τὸ τῶν φιτυσάντων ἵδρυμά ἐστι καὶ ζωόντων
πολὺ μαλλότερον ἢ τῶν ἀνεφίκτων ἱδρυμάτων. τὰ μὲν γὰρ καλλυνόμενα καὶ λαμπριζόμενα ὑφ’ ἁμέων ἑκάστοτε συνεύχεται ἁμῖν δωτίνας ἀγαθάς, σκυβαλιζόμενα δὲ τοὐ‐638 in vol. 4
15ναντίον· τὰ δ’ οὐδ’ ὁκότερα τῶνδε ἕρδει· ὥστε αἴκα δεόντως τις χρῆται πατέρι καὶ ματέρι καὶ προπάτορι καὶ οὔλως τοῖς ὁμοιορύσμοις, πάντων ποτὶ θεοφιλῆ μοῖραν πεπάσεται ἀγαλμάτων κυριώτατα. πᾶς δὴ νόον ἔχων τιμάτω καὶ σεβέτω καὶ δεδίτω γονέων εὐχὰς ἢ κατάρας,
20εἰδὼς πλεύνεσσι πολλάκις ἐπιτελέας συμβεβακυίας. τού‐ των ὦν οὕτως φύσει διακεκοσμαμένων, τοῖς μὲν ἔμφροσι καὶ κοσμίοις τῶν βροτῶν ἕρμαιον προγενέτορες γηραλέοι ζῶντες μέχρι τᾶς ἐσχάτας βιοτᾶς, καὶ ἀφέρποντες αἰζηοῖς [νέοις] σφόδρα ποθεινοί, ῥωμαλέοι ψυχᾷ [ποθεινὼ] ἐόν‐
25τες διὰ τὸ πολλὰ εἰδέμεν, τοῖς δὲ φλαύροις καὶ ἀσυνέ‐
τοις εὖ μάλα φοβοειδέες καὶ ζοφεροί. εἰ δέ τινα φάμα ἀμύητος ὤτων ποτὶ κώφωσιν κατίσχει τοιῶνδε λόγων, εἰδυλλέτω ὡς καὶ δαίμοσιν ἐχθρὸς πέλει καὶ ἀνδράσι τοῖς ποτὶ συνέσιος ἑρπύξασιν ἀτραπόν.639 in vol. 4

4

.

25

.

53

 Ἱεροκλέους ἐκ τοῦ Πῶς χρηστέον τοῖς γονεῦσιν (p. 56 de Arn.). Μετὰ τὸν περὶ θεῶν καὶ πατρίδος λόγον τίνος μᾶλ‐ λον ἂν προσώπου μνησθείη τις πρῶτον ἢ γονέων; ὅθεν
5λεκτέον περὶ τούτων, οὓς δευτέρους καὶ ἐπιγείους τινὰς θεοὺς εἰπὼν οὐκ 〈ἂν〉 ἁμάρτοι τις ἕνεκά γε τῆς ἐγγύτη‐ τος, εἰ θέμις εἰπεῖν, καὶ θεῶν ἡμῖν τιμιωτέρους. προ‐ λαβεῖν δὲ ἀναγκαῖόν ἐστιν, ὡς μόνον μέτρον τῆς πρὸς αὐτοὺς εὐχαριστίας ἡ διηνεκὴς καὶ ἀνένδοτος προθυμία
10πρὸς τὸ ἀμείβεσθαι τὰς εὐεργεσίας αὐτῶν· ἐπεί τοί γε πολὺ καταδεέστερα, κἂν πάνυ πολλὰ πράξωμεν ὑπὲρ αὐτῶν. ἀλλ’ ὅμως κινδυνεύει καὶ ταῦτ’ ἐκείνων ἔργα τυγχάνειν, ὅτι καὶ ἡμᾶς τοὺς ταῦτα πράττοντας ἐκεῖνοι πεποιήκασιν. ὥσπερ οὖν τὰ ὑπὸ Φειδίου καὶ τῶν ἄλλων
15τεχνιτῶν ἀπεργασθέντα, εἴπερ καὶ αὐτὰ ἕτερά τινα κατε‐ σκεύαζεν, οὐκ ἂν ὀκνήσαιμεν καὶ ταῦτα τῶν τεχνιτῶν ἔργα φάσκειν· οὕτως εἰκότως καὶ τὰ ὑφ’ ἡμῶν δρώμενα
λέγοιμεν ἂν εἶναι τῶν γονέων ἡμῶν ἔργα, δι’ οὓς καὶ ἡμεῖς γεγόναμεν, καὶ οὐχὶ τἄλλα μέν, οὐχὶ δὲ καὶ τὰ ὑπὲρ640 in vol. 4
20αὐτῶν πραττόμενα τῶν γονέων [ἡμῶν ἔργα δι’ οὓς καὶ ἡμεῖς γεγόναμεν]. πρὸς οὖν τὴν εὐμαρῆ τῶν ἐπ’ αὐτοὺς καθηκόντων αἵρεσιν κεφαλαιώδη τινὰ χρὴ προβαλλομένους λόγον, τοῦτον ἐν προχείρῳ διηνεκὲς ἔχειν, ὡς οἱ γονεῖς ἡμῶν θεῶν εἰκόνες καὶ νὴ Δία θεοὶ ἐφέστιοι καὶ εὐεργέται καὶ
25συγγενεῖς δανεισταί τε καὶ κύριοι καὶ φίλοι βεβαιότατοι. θεῶν τε γὰρ εἰκόνες ὁμοιόταται καὶ ὑπὲρ τὰς τῶν τεχνῶν δυνάμεις καθιγμέναι τῆς ἐμφερείας. θεοί τε γὰρ ἑστιοῦ‐ χοι καὶ συνδίαιτοι ἡμῖν, ἔτι δ’ εὐεργέται μέγιστοι καὶ παρεσχημένοι τὰ μέγιστα καὶ μὰ Δί’ οὐχὶ μόνον ἃ ἔχο‐
30μεν, ἀλλὰ καὶ ὁπόσα παρέχειν ἐβουλήθησαν ἅ τε καὶ εὔξαντο. πρὸς δὲ τούτοις συγγενεῖς ἔγγιστα καὶ τῆς πρὸς ἑτέρους αἴτιοι συγγενείας. δανεισταὶ δὲ τῶν τιμιωτάτων, μόνα ἀπαιτοῦντες ὧν καὶ ἡ ἀπόδοσις πάλιν ἐστὶν ἡμῶν εὐεργεσία. τί γὰρ τηλικοῦτον παιδὶ κέρδος, ἡλίκον ἐστὶ
35τὸ πρὸς τοὺς γειναμένους εὐσεβὲς καὶ εὐχάριστον; κύριοί γε μὴν δικαιότατα. τίνος γὰρ κτῆμα μᾶλλον εἴημεν 〈ἂν ἢ〉 ἐκείνων, δι’ οὓς ἐσμέν; οὐ μὴν ἀλλὰ καὶ φίλοι καὶ παραστάται διηνεκεῖς καὶ αὐτόκλητοι παντὸς καιροῦ καὶ πάσης περιστάσεως ἐπίκουροι. ἐπεὶ δὲ τῶν προκατηριθμη‐
40μένων ἁπάντων τὸ ἐξοχώτατον ἦν ὄνομα γονεῦσι, καθὸ θεοὺς αὐτοὺς ἀπεκαλοῦμεν, τῇ τοιᾷδε ἐπινοίᾳ προσθε‐ τέον ἕτερον καὶ νομιστέον ἑαυτοὺς καθάπερ ἐν ἱερῷ τῇ οἰκίᾳ ζακόρους τινὰς καὶ ἱερέας, ὑπ’ αὐτῆς κεχειροτονη‐ μένους καὶ καθιερωμένους τῆς φύσεως, ἐγκεχειρίσθαι τὴν641 in vol. 4
45τῶν γονέων θεραπείαν. ὅθεν καὶ διελόντες τῆς ἐπιμε‐ λείας τὸ μὲν εἰς σῶμα, τὸ δ’ εἰς ψυχὴν, καθ’ ἑκάτερον αὐτῶν μεθ’ ἑκάστης προθυμίας, πείθεσθαί τε τῷ λόγῳ τι βουλόμενοι, τὸ καθῆκον ἐκπληρώσομεν. τοῦ μὲν οὖν σώματος εἵνεκα βραχὺς ὁ λόγος, εἰ καὶ ἀναγκαῖος· προ‐

4

.

25

.

53

(50)

νοήσομεν γὰρ τροφῆς αὐτῶν ἐλευθερίου καὶ πρὸς τὴν ἀσθένειαν τοῦ γήρως ἡρμοσμένης· ἔτι δὲ κοίτης καὶ ὕπνου ἀλείμματός τε καὶ λουτροῦ καὶ ἐσθῆτος καὶ ἁπαξαπλῶς τῶν ἕνεκα τοῦ σώματος ἀναγκαίων, ὡς κατὰ μηδὲν τού‐ των ἐνδείας ποτὲ πειραθεῖεν, μιμούμενοι τὴν αὐτῶν
55ἐκείνων περὶ τὴν ἡμετέραν ἀνατροφήν, ὅτ’ ἦμεν νεογνοί, κηδεμονίαν· ὥστε προσαναγκάζειν ἑαυτοὺς καὶ μαντικόν τι 〈πρὸς τὴν ἐκείνων〉 προσφέρεσθαι θεραπείαν, κἀξευ‐ ρίσκειν, εἴπερ αὐτοὶ μὴ λέγοιεν, πρὸς τίνα μάλιστα ῥέ‐ πουσιν αὐτοῖς αἱ προθυμίαι τῶν τῷ σώματι προσαγο‐
60μένων. πολλὰ γὰρ αὖ κἀκεῖνοι περὶ ἡμῶν ἐμαντεύσαντο, πολλάκις ἀνάρθροις ἔτι καὶ κλαυθμώδεσι φωναῖς ὅτι μὲν δεόμεθα τινῶν σημηνάντων, τίνα δ’ ἐστὶν ὧν δεόμεθα
διασαφῆσαι μὴ δυνηθέντων. κἂν εἰ ἡμῖν καὶ αὐτῶν τού‐ των τῶν καθ’ ἡμᾶς γεγονότων διδάσκαλοι γεγόνασιν, ὧν642 in vol. 4
65ἄξιοι τυγχάνειν εἰσὶ παρ’ ἡμῶν, ταῦθ’ ἡμᾶς διὰ τοῦ προπαρασχεῖν ἡμῖν διδάξαντες. ταῖς δὲ ψυχαῖς αὐτῶν παρασχετέον πρῶτον μὲν τὴν εὐθυμίαν, ἣ μάλιστα γέ‐ νοιτ’ ἂν ἐκ τοῦ συναναστρέφεσθαι νύκτωρ τε καὶ μεθ’ ἡμέραν αὐτοῖς, εἰ μή τι κωλύοι, συμπεριπατοῦντας συνα‐
70λειφομένους συνδιαιτωμένους. καθάπερ γὰρ τοῖς μακρὰν στελλομένοις ἀποδημίαν πρὸς εὐθυμίαν εἰσὶν ἐν τρόπῳ γινόμεναι προπομπίας τῶν οἰκειοτάτων τε καὶ φιλτάτων συναναστροφαί, τὸν αὐτὸν τρόπον καὶ τοῖς γονεῦσιν νε‐ νευκόσιν ἤδη πρὸς τὴν ἄφοδον ἐν τοῖς μάλιστα κεχαρισ‐
75μέναι καὶ προσφιλεῖς εἰσιν αἱ τῶν τέκνων προσεδρίαι. καὶ μέντοι κἂν εἴ τί που γένοιντο παραμαρτάνοντες (ὁποῖα δὴ πολλὰ φιλεῖ γενέσθαι περὶ τοὺς πλείονας καὶ ἰδιωτικώτε‐ ρον ἠγμένους), ἐπανορθωτέον μέν, ἀλλ’ οὐ μετ’ ἐπιπλήξεως μὰ Δία, καθάπερ ἔθος πρὸς τοὺς ἐλάττονας ἢ ἴσους ποιεῖν,
80ἀλλ’ ὡς μετὰ παρακλήσεως, καὶ οὐχ ὡς δι’ ἀμαθίαν ἁμαρ‐ τάνοντας, ἀλλ’ ὡς παρορῶντας τῷ μὴ ἐφεστακέναι, πάντως δ’ ἂν ἰδόντας εἴπερ ἐπέστησαν. ἀνιαραὶ γὰρ τοῖς τηλίκοις καὶ μάλιστα αἱ ἐκτενῶς νουθετήσεις, ἀναγκαία δὲ μετὰ παρακλήσεως καί τινος φιλοτεχνίας ἴασις τῶν παρορω‐
85μένων. φέρει δὲ ἐπὶ τὴν εὐθυμίαν αὐτοῖς καὶ τὸ τῶν
θητικωτέρων εἶναι δοκούντων ὑπηρετημάτων ἅπτεσθαί ποτε τοὺς παῖδας, ὥστε καὶ πόδας ὑπονίψαι καὶ κλίνην στορέσαι καὶ παραστῆναι διακονουμένους. εὐφραίνονται γὰρ οὐκ ὀλίγως παρὰ τῶν φιλτάτων χειρῶν τὰς ἀναγκαίας643 in vol. 4
90ὑπηρεσίας λαμβάνοντες καὶ διακόνοις χρώμενοι τοῖς σφε‐ τέροις ἐκγόνοις. μάλιστα δ’ ἂν εἴη γονεῦσι κεχαρισμένον καὶ τὸ φαίνεσθαι τιμῶντας τοὺς παῖδας, οὓς ἂν ἐκεῖνοι στέργωσιν καὶ περὶ πολλοῦ ποιῶνται. διὸ συγγενεῖς αὐ‐ τῶν στερκτέον καὶ ἐπιμελείας ἀξιωτέον, φίλους θ’ ὡσαύ‐
95τως καὶ δῆτα καὶ ἑκάστους τοὺς ἐκείνοις κεχαρισμένους. ἀφ’ ἧς ἀφορμῆς εὕρεσις ἡμῖν ὑπογράφεται καὶ ἑτέρων πλειόνων καθηκόντων οὐ σμικρῶν οὐδὲ τῶν τυχόντων. ἐπεὶ γὰρ χάρις ἐστὶ γονεῦσι τῶν στεργομένων ὑπ’ αὐ‐ τῶν κηδεμονία, μάλιστα δ’ ἔχουσι πρὸς ἡμᾶς οὕτως,

4

.

25

.

53

(100)

δῆλον ὡς οὐ τοῦ τυχόντος ἂν αὐτοῖς χαριζοίμεθα προ‐ νοοῦντες αὑτῶν.

4

.

25

.

54

 Ξενοφῶντος ἐν τῷ βʹ Ἀπομνημονευμάτων (II 2). Αἰσθόμενος δέ ποτε Λαμπροκλέα τὸν πρεσβύτατον υἱὸν αὑτοῦ πρὸς τὴν μητέρα χαλεπαίνοντα, Εἰπέ μοι, ἔφη, ὦ παῖ, οἶσθά τινας ἀνθρώπους ἀχαρίστους καλουμένους;
5Καὶ μάλα, ἔφη ὁ νεανίσκος. Καταμεμάθηκας οὖν τοὺς τί ποιοῦντας τὸ ὄνομα τοῦτο ἀποκαλοῦσιν; Ἔγωγε, ἔφη· τοὺς γὰρ εὖ παθόντας ὅταν δυνάμενοι χάριν ἀποδοῦναι μὴ ἀποδῶσιν, ἀχαρίστους καλοῦσιν. Οὐκοῦν δοκοῦσί σοι ἐν
τοῖς ἀδίκοις καταλογίζεσθαι τοὺς ἀχαρίστους; Ἔμοιγε,644 in vol. 4
10ἔφη. Ἤδη δέ ποτε ἐσκέψω εἰ ἄρα, ὥσπερ τὸ ἀνδραποδί‐ ζεσθαι τοὺς μὲν φίλους ἄδικον εἶναι δοκεῖ, τοὺς δὲ πολε‐ μίους δίκαιον, οὕτω καὶ τὸ ἀχαριστεῖν πρὸς μὲν τοὺς φί‐ λους ἄδικόν ἐστι, πρὸς δὲ τοὺς πολεμίους δίκαιον; Καὶ μάλα, ἔφη· καὶ δοκεῖ μοι, ὑφ’ οὗ ἄν τις εὖ παθὼν εἴτε
15φίλου εἴτε πολεμίου μὴ πειρᾶται χάριν ἀποδιδόναι, ἄδι‐ κος εἶναι. Οὐκοῦν, εἰ οὕτως ἔχει τοῦτο, εἰλικρινής τις ἂν εἴη ἀδικία ἡ ἀχαριστία; Συνωμολόγει. Οὐκοῦν ὅσῳ ἄν τις μείζω ἀγαθὰ παθὼν μὴ ἀποδιδῷ χάριν, τοσούτῳ ἀδικώτερος ἂν εἴη; Συνέφη καὶ τοῦτο. Τίνας οὖν, ἔφη,
20ὑπὸ τίνων εὕροιμεν ἂν μείζονα εὐηργετημένους ἢ παῖδας ὑπὸ γονέων; οὓς οἱ γονεῖς ἐκ μὲν οὐκ ὄντων ἐποίησαν εἶναι, τοσαῦτα δὲ καλὰ ἰδεῖν καὶ τοσούτων ἀγαθῶν μετα‐ σχεῖν ὅσα οἱ θεοὶ παρέχουσι τοῖς ἀνθρώποις· ἃ δὴ καὶ οὕτως ἡμῖν δοκεῖ παντὸς ἄξια εἶναι, ὥστε πάντες τὸ κατα‐
25λιπεῖν αὐτὰ πάντων μάλιστα φεύγομεν· καὶ αἱ πόλεις ἐπὶ τοῖς μεγίστοις ἀδικήμασι ζημίαν θάνατον πεποιήκασιν, ὡς οὐκ ἂν μείζονος κακοῦ φόβῳ τὴν ἀδικίαν παύσοντες. καὶ μὴν οὐ τῶν γε ἀφροδισίων ἕνεκα παιδοποιεῖσθαι τοὺς ἀν‐ θρώπους ὑπολαμβάνεις, ἐπεὶ τούτου γε τῶν ἀπολυσόντων
30μεσταὶ μὲν αἱ ὁδοί, μεστὰ δὲ τὰ οἰκήματα. φανεροὶ δ’ ἐσμὲν καὶ σκοπούμεν〈οι〉, ἐξ ὁποίων ἂν γυναικῶν βέλτιστα ἡμῖν τέκνα γένοιτο, αἷς συνελθόντες τεκνοποιούμεθα. καὶ ὁ μέν γε ἀνὴρ τήν τε συντεκνοποιοῦσαν ἑαυτῷ τρέφει καὶ τοῖς μέλλουσιν ἔσεσθαι παισὶ προπαρασκευάζει πάντα,
35ὅσα ἂν οἴηται συνοίσειν αὐτοῖς πρὸς τὸν βίον, καὶ ταῦτα
ὡς ἂν δύνηται πλεῖστα· ἡ δὲ γυνὴ ὑποδεξαμένη τε φέρει τὸ φορτίον τοῦτο βαρυνομένη τε καὶ κινδυνεύουσα περὶ τοῦ βίου καὶ μεταδιδοῦσα τῆς τροφῆς, ᾗ καὶ αὐτὴ τρέ‐ φεται, καὶ σὺν πολλῷ πόνῳ διενεγκοῦσα καὶ τεκοῦσα645 in vol. 4
40τρέφει τε καὶ ἐπιμελεῖται, οὔτε προπεπονθυῖα οὐδὲν ἀγα‐ θὸν οὔτε γιγνῶσκον τὸ βρέφος, ὑφ’ ὅτου εὖ πάσχει, οὐδὲ σημαίνειν δυνάμενον, ὅτου δεῖται, ἀλλ’ αὐτὴ στοχαζο‐ μένη τά τε συμφέροντα καὶ τὰ κεχαρισμένα πειρᾶται ἐκ‐ πληροῦν καὶ τρέφει πολὺν χρόνον ἡμέρας καὶ νυκτὸς
45ὑπομένουσα πονεῖν, οὐκ εἰδυῖα, εἴ τινα τούτων χάριν ἀπολήψεται. καὶ οὐκ ἀρκεῖ θρέψαι μόνον, ἀλλὰ ἐπειδὰν δόξωσιν ἱκανοὶ εἶναι 〈οἱ〉 παῖδες μανθάνειν τι, ἃ μὲν ἂν αὐτοὶ ἔχωσιν οἱ γονεῖς ἀγαθὰ πρὸς 〈τὸν〉 βίον διδάσκου‐ σιν, ἃ δ’ ἂν οἴωνται ἄλλον ἱκανώτερον διδάξαι, πέμπουσι

4

.

25

.

54

(50)

πρὸς τοῦτον δαπανῶντες, καὶ ἐπιμελοῦνται πάντα ποιοῦν‐ τες ὅπως οἱ παῖδες αὐτοῖς γένωνται ὡς δυνατὸν βέλτιστοι. Πρὸς ταῦτα ὁ νεανίσκος εἶπεν· Ἀλλά τοι εἰ πάντα 〈ταῦτα〉 πεποίηκε καὶ ἄλλα τούτων πολλαπλάσια, οὐδεὶς ἂν αὐτῆς δύναιτο ἀνασχέσθαι τὴν χαλεπότητα. Καὶ ὁ
55Σωκράτης, Πότερα δέ, ἔφη, οἴει θηρίου ἀγριότητα δυσφο‐ ρωτέραν εἶναι ἢ μητρός; Ἐγὼ μὲν οἶμαι, ἔφη, μητρὸς τῆς γε τοιαύτης. Ἤδη πώποτε οὖν ἢ δακοῦσα κακόν τί σοι ἔδωκεν ἢ λακτίσασα, οἷα ὑπὸ θηρίων ἤδη πολλοὶ ἔπα‐ θον; Ἀλλὰ νὴ Δία, ἔφη, λέγει ἃ οὐκ ἄν τις ἐπὶ τῷ βίῳ
60παντὶ βούλοιτο ἀκοῦσαι. Σὺ δὲ πόσα, ἔφη ὁ Σωκράτης, οἴει ταύτῃ δυσάνεκτα καὶ τῇ φωνῇ καὶ τοῖς ἔργοις ἐκ παι‐ δίου δυσκολαίνων καὶ ἡμέρας καὶ νυκτὸς πράγματα παρα‐ σχεῖν, πόσα δὲ λυπῆσαι κάμνων; Ἀλλὰ οὐδεπώποτε αὐ‐ τήν, ἔφη, οὔτε εἶπα οὔτε ἐποίησα οὐδὲν ἐφ’ ᾧ ᾐσχύνθη.646 in vol. 4
65Τί δέ; οἴει, ἔφη, χαλεπώτερον εἶναί σοι ἀκούειν ὧν αὕτη λέγει ἢ τοῖς ὑποκριταῖς, ὅταν ἐν ταῖς τραγῳδίαις ἀλλή‐ λοις τὰ ἔσχατα λέγωσιν; Ἀλλά, οἶμαι, ἐπειδὴ οὐκ οἴον‐ ται τῶν λεγόντων οὔτε τὸν ἐλέγχοντα ἐλέγχειν, ἵνα ζη‐ μιώσῃ, οὔτε τὸν ἀπειλοῦντα ἀπειλεῖν, ἵνα κακόν τι ποιήσῃ,
70ῥᾳδίως φέρουσι. Σὺ δ’ εὖ εἰδώς, ὅτι ἃ λέγει σοι ἡ μήτηρ [ὅτι] οὐ μόνον οὐδὲν κακὸν νοοῦσα λέγει, ἀλλὰ καὶ βου‐ λομένη σοι ἀγαθὰ εἶναι οἷα οὐδενὶ ἄλλῳ, χαλεπαίνεις; ἢ νομίζεις κακόνουν τὴν μητέρα σοι εἶναι; Οὐ δῆτα, τοῦτό γε, ἔφη, οὐκ οἶμαι. Καὶ ὁ Σωκράτης, Οὐκοῦν, ἔφη, σὺ
75ταύτην εὔνουν τέ σοι οὖσαν καὶ ἐπιμελουμένην ὡς μάλιστα δύναται καὶ κάμνοντος, ὅπως ὑγιανεῖς τε καὶ ὅπως τῶν ἐπιτηδείων μηδενὸς ἐνδεὴς ἔσῃ, καὶ πρὸς τούτοις πολλὰ τοῖς θεοῖς εὐχομένην ἀγαθὰ ὑπὲρ σοῦ καὶ εὐχὰς ἀποδι‐ δοῦσαν, χαλεπὴν εἶναι φής; ἐγὼ μὲν οἶμαι εἰ τοιαύτην
80μὴ δύνασαι φέρειν, τἀγαθά σε οὐ δύνασθαι φέρειν. εἰπὲ
δή μοι, ἔφη, πότερον ἄλλον τινὰ οἴει δεῖν θεραπεύειν; ἢ παρεσκεύασαι μηδενὶ ἀνθρώπων πειρᾶσθαι ἀρέσκειν μηδὲ πείθεσθαι μήτε στρατηγῷ μήτε ἄλλῳ ἄρχοντι; Ναὶ μὰ Δία ἔγωγε, ἔφη. Οὐκοῦν, ἔφη ὁ Σωκράτης, καὶ τῷ γεί‐647 in vol. 4
85τονι βουλήσῃ ἀρέσκειν, ἵνα σοι καὶ πῦρ ἐναύῃ, ὅταν τού‐ του δέῃ, καὶ ἀγαθοῦ τέ σοι γίγνηται συλλήπτωρ καί, ἄν τι σφαλλόμενος τύχῃς, εὐνοϊκῶς ἐγγύθεν βοη〈θῇ〉 σοι; Ἔγωγε, ἔφη. Τί δέ; συνοδοιπόρον ἢ σύμπλουν, ἢ εἴ τῳ ἄλλῳ ἐντυγχάνοις, οὐδὲν ἄν σοι διαφέροι φίλον ἢ ἐχθρὸν
90γίγνεσθαι, ἢ καὶ τῆς παρὰ τούτων εὐνοίας οἴει δεῖν ἐπι‐ μελεῖσθαι; Ἔγωγε, ἔφη. Εἶτα τούτων μὲν ἐπιμελεῖσθαι παρεσκεύασαι, τὴν δὲ μητέρα τὴν πάντων μάλιστά σε φιλοῦσαν οὐκ οἴει δεῖν θεραπεύειν; οὐκ οἶσθα ὅτι καὶ ἡ πόλις ἄλλης μὲν ἀχαριστίας οὐδεμιᾶς ἐπιμελεῖται οὐδὲ
95δικάζει, ἀλλὰ περιορᾷ τοὺς εὖ πεπονθότας χάριν οὐκ ἀποδιδόντας, ἐὰν δέ τις γονέας μὴ θεραπεύῃ, τούτῳ δί‐ κην τε ἐπιτίθησι καὶ ἀποδοκιμάζουσα οὐκ ἐᾷ ἄρχειν τοῦ‐ τον. ὡς οὔτε ἂν τὰ ἱερὰ εὐσεβῶς θυόμενα ὑπὲρ τῆς πό‐ λεως τούτου θύοντος οὔτε ἄλλο καλῶς καὶ δικαίως οὐδὲν

4

.

25

.

54

(100)

ἂν τούτου πράξοντος; καὶ νὴ Δία ἐάν τις τῶν γονέων
τελευτησάντων τοὺς τάφους μὴ κοσμῇ, καὶ τοῦτο ἐξετάζει ἡ πόλις ἐν ταῖς τῶν ἀρχόντων δοκιμασίαις. σὺ οὖν, ὦ παῖ, ἐὰν σωφρονῇς, τοὺς μὲν θεοὺς παραιτήσει συγγνώ‐ μονάς σοι εἶναι, εἴ τι παρημέληκας τῆς μητρός, μή σε648 in vol. 4
105καὶ οὗτοι νομίσαντες ἀχάριστον εἶναι οὐκ ἐθέλωσιν εὖ ποιεῖν, τοὺς δὲ ἀνθρώπους φυλάξῃ, μή σε αἰσθόμενοι τῶν γονέων ἀμελοῦντα πάντη ἀτιμάσωσιν, εἶτα ἐν ἐρημίᾳ φίλων ἀναφανῇς. εἰ γάρ σε ὑπολάβοιεν πρὸς τοὺς γονεῖς ἀχάριστον εἶναι, οὐδεὶς ἂν νομίσειεν εὖ ποιήσας χάριν
110ἀπολήψεσθαι [σοφίας].649 in vol. 4

4

.

26

t

ΟΠΟΙΟΥΣ ΤΙΝΑΣ ΧΡΗ ΕΙΝΑΙ ΤΟΥΣ ΠΑΤΕΡΑΣ ΠΕΡΙ ΤΑ ΤΕΚΝΑ, ΚΑΙ ΟΤΙ ΦΥΣΙΚΗ ΤΙΣ ΑΝΑΓΚΗ ΑΜΦΟΤΕΡΟΥΣ ΕΙΣ ΔΙΑΘΕΣΙΝ ΑΓΕΙ.

4

.

26

.

1

 Μενάνδρου (fr. 660 K.). Οὐκ ἔστ’ ἄκουσμ’ ἥδιον ἢ ῥηθεὶς λόγος πατρὸς πρὸς υἱὸν περιέχων ἐγκώμιον.

4

.

26

.

2

 Τοῦ αὐτοῦ (fr. 661 K.). Οὐδέποτ’ ἀληθὲς οὐδὲν οὔθ’ υἱῷ πατὴρ εἴωθ’ ἀπειλεῖν οὔτ’ ἐρῶν ἐρωμένῃ.

4

.

26

.

3

 Εὐριπίδου Μελανίππη (fr. 500 N.2). Ὅστις δ’ ἄμεικτον πατέρ’ ἔχει νεανίας στυγνόν τ’ ἐν οἴκοις, μεγάλα κέκτηται κακά.

4

.

26

.

4

 Μενάνδρου (fr. 662 K.). Ὁ σκληρότερος πρὸς υἱὸν ἐν τῷ νουθετεῖν τοῖς μὲν λόγοις πικρός ἐστι, τοῖς δ’ ἔργοις πατήρ.

4

.

26

.

5

Μενάνδρου (fr. 663 K.). Υἱῷ προθύμως τἀξιούμενον ποῶν
κηδεμόν’ ἀληθῶς, οὐκ ἔφεδρον ἕξεις [τοῦ] βίου.650 in vol. 4

4

.

26

.

6

 Εὐριπίδου Ἀλκμήνη (fr. 103 N.2). Δεινόν τι τέκνων φίλτρον ἔθηκεν θεὸς ἀνθρώποις.

4

.

26

.

7

Μενάνδρου Συναριστώσαις (fr. 445 K.). Πατὴρ δ’ ἀπειλῶν οὐκ ἔχει μέγαν φόβον.

4

.

26

.

8

Θεοδέκτου (fr. 14 p. 806 N.2). Γονέων τὰ τέκνα σῴζουσιν αἱ συμβουλίαι.

4

.

26

.

9

Φιλήμονος (fr. 200 K.). Ἡδύ γε πατὴρ τέκνοις † εἰ στοργὴν ἔχοι.

4

.

26

.

10

Μενάνδρου (fr. 807 K.). Ἡδὺς πατὴρ φρόνησιν ἀντ’ ὀργῆς ἔχων.

4

.

26

.

11

Μενάνδρου (fr. 808 K.). Υἱὸς δ’ ἀμείνων ἐστὶν εὐνοίᾳ πατρός.

4

.

26

.

12

 Μενάνδρου (fr. 749 K.). Ὡς ἡδὺ πρᾶος καὶ νεάζων τῷ τρόπῳ πατήρ.

4

.

26

.

13

Μενάνδρου (fr. 730 K.).
Οὐ λυποῦντα δεῖ παιδάριον ὀρθοῦν, ἀλλὰ καὶ πείθοντά τι.		651 in vol. 4

4

.

26

.

14

Χαιρήμονος (fr. 35 p. 790 N.2). Πρὸς υἱὸν ὀργὴν οὐκ ἔχει χρηστὸς πατήρ.

4

.

26

.

15

Ἱπποθόου (Hippothoontis fr. 4 p. 828 N.2). Παίδων κρατεῖν δεῖ τῶν νεωτέρων σοφούς.

4

.

26

.

16

 Εὐριπίδου Δίκτυϊ (fr. 339 N.2). Πατέρα τε παισὶν ἡδέως συνεκφέρειν φίλους ἔρωτας ἐκβαλόντ’ αὐθαδίαν, παῖδάς τε πατρί· καὶ γὰρ οὐκ αὐθαίρετοι
5βροτοῖς ἔρωτες οὐδ’ ἑκουσία νόσος. σκαιόν τι δὴ τὸ χρῆμα γίγνεσθαι φιλεῖ, θεῶν ἀνάγκας ὅστις ἰᾶσθαι θέλει.

4

.

26

.

17

 Ἐν ταὐτῷ (fr. 346 N.2). Εἷς γάρ τις ἔστι κοινὸς ἀνθρώποις νόμος καὶ θεοῖσι τοῦτο δόξαν, ὡς σαφῶς λέγω, θηρσίν τε πᾶσι, τέκνα τίκτουσιν φιλεῖν.
5τὰ δ’ ἄλλα χωρὶς χρώμεθ’ ἀλλήλων νόμοις.

4

.

26

.

18

 Ἐν ταὐτῷ (fr. 345 N.2). Ἐγὼ νομίζω πατρὶ φίλτατον τέκνα παισίν τε τοὺς τεκόντας, οὐδὲ συμμάχους ἄλλους γενέσθαι φήμ’ ἂν ἐνδικωτέρους.

4

.

26

.

19

Ἀντιφάνους (fr. 260 K.). Υἱῷ γὰρ ἀγαπητῷ τι πράττων πρὸς χάριν
ἔρανον ἐμαυτῷ τοῦτον οἴομαι φέρειν.652 in vol. 4

4

.

26

.

20

 Ἀναχάρσιδος. Ἀνάχαρσις ὁ Σκύθης ἐρωτηθεὶς διὰ τίνα αἰτίαν οὐ παιδοποιεῖ, ἔφη ‘διὰ φιλοτεκνίαν‘.

4

.

26

.

21

 Εὐριπίδου ἐν Δίκτυϊ (fr. 338 N.2). Ὄντων δὲ παίδων καὶ πεφυκότος γένους καινοὺς φυτεῦσαι παῖδας ἐν δόμοις θέλεις, ἔχθραν μεγίστην σοῖσι συμβάλλων τέκνοις.

4

.

26

.

22

 Σωκράτους. Πατρὸς ἐπιτίμησις ἡδὺ φάρμακον· ἔχει γὰρ πλέον τὸ ὠφελοῦν τοῦ ἐπιδάκνοντος.

4

.

26

.

23

 Διογένους. Διογένης ἐρωτηθεὶς τὸ πῶς δεῖ πατέρας καὶ υἱοὺς ἀλλήλοις προσφέρεσθαι, φησὶν εἰ μὴ περιμένοιεν αἰτη‐ θῆναι ὑπ’ ἀλλήλων, ἀλλὰ διδόντες φθάνοιεν. ἐπιεικῶς
5δ’ ὁ πατὴρ διὰ τὸ προευεργετηκέναι, εἰ μὴ εὖ πάσχοι, ταχέως ἄχθεται· ὁ δὲ υἱὸς ἐντρυφᾷ καὶ οὐκ ἀξιοῖ αἰτεῖν.

4

.

26

.

24

 Θεμιστίου ἐκ τοῦ Μετριοπαθοῦς (p. 363 C Dind.). Εὖ ἴστε, ὦ ἄνδρες, ὅτι ὁ φιλότεκνος ἀξιέπαινον πά‐ θος ἐστὶ καὶ οὐκ ἔοικε τῷ φιλοχρημάτῳ ἢ τῷ φιλαρ‐ γύρῳ. ἐκεῖνα μὲν γὰρ τὰ ὀνόματα εἰκότως παρὰ τοῖς
5ἀνθρώποις ὀνείδη λέγεται καὶ ἔστιν· οὐ γὰρ ποιεῖ αὐτὰ ἡ φύσις, ἀλλ’ ἡ μοχθηρία ἡ ἡμετέρα. τοῦτο δὲ ἄνωθεν αὐτῇ ἐνδέδεται ἐκ τοῦ οὐρανοῦ καὶ ἐξῆπται ἐκείνης ἀτεχνῶς τῆς χρυσῆς καὶ ἀρρήκτου σειρᾶς, ἣν ξυρράπ‐ τουσα ἀεὶ καὶ ξυγκολλῶσα τῷ φθίνοντι τὸ φυόμενον653 in vol. 4
10οὐκ ἀπολισθάνει εἰς τὸ μὴ εἶναι. ὥστε οὐκ αἰσχύνεται ὁ φιλόσοφος τῇ φιλοτεκνίᾳ, ὥσπερ οὐδὲ τῇ φιλοσοφίᾳ τε καὶ φιλολογίᾳ.

4

.

26

.

25

 Δημοκρίτου (fr. 279 Diels2). Τοῖς παισὶ μάλιστα χρὴ τῶν ἀνυστῶν δατεῖσθαι τὰ χρήματα, καὶ ἅμα ἐπιμέλεσθαι αὐτῶν, μή τι ἀτηρὸν ποιέωσι διὰ χειρὸς ἔχοντες· ἅμα μὲν γὰρ πολλὸν φειδότεροι γί‐
5γνονται ἐς τὰ χρήματα καὶ προθυμότεροι κτᾶσθαι καὶ ἀγωνίζονται ἀλλήλοισιν. ἐν γὰρ τῷ ξυνῷ τὰ τελεύμενα οὐκ ἀνιᾷ ὥσπερ ἰδίῃ οὐδ’ εὐθυμεῖ τὰ ἐπικτώμενα, ἀλλὰ πολλῶ ἧσσον.

4

.

26

.

26

 Τοῦ αὐτοῦ (fr. 280 Diels2). Ἔξεστιν οὐ πολλὰ τῶν σφετέρων ἀναλώσαντας παι‐ δεῦσαί τε τοὺς παῖδας καὶ τεῖχός τε καὶ σωτηρίην περι‐ βαλέσθαι τοῖς τε χρήμασι καὶ τοῖς σώμασιν αὐτῶν.

4

.

26

.

27

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Λάχητος (p. 185 A). Ἢ περὶ σμικροῦ οἴεσθε νυνὶ κινδυνεύειν καὶ σὺ καὶ Λυσίμαχος, ἀλλ’ οὐ περὶ τούτου τοῦ κτήματος, ὃ τῶν ὑμετέρων μέγιστον ὂν τυγχάνει; υἱέων γάρ που ἢ χρηστῶν
5ἢ τἀναντία γενομένων καὶ πᾶς ὁ οἶκος 〈ὁ〉 τοῦ πατρὸς οὕτως οἰκήσεται, ὁποῖοι ἄν τινες οἱ παῖδες γένωνται. — Ἀληθῆ λέγεις. —Πολλὴν ἄρα δεῖ προμήθειαν αὐτοῦ ἔχειν.

4

.

26

.

28

 Γαΐου ἐκ τοῦ κατὰ Ἀρτεμισίου. Ἀλλ’ ὅταν ᾖ σωφροσύνη τὸ κρινόμενον, πάντες μὲν οἱ πρεσβύτεροι πατέρες, πάντες δὲ οἱ νεώτεροι συγγενεῖς, πᾶσαι δὲ αἱ κυήσασαι πώποτε μητέρες. τὸ γὰρ κοσμίους654 in vol. 4
5εἶναι τοὺς παῖδας καὶ σώφρονας μίαν καὶ κοινὴν ἁπάν‐ των ἔχει συγγένειαν.

4

.

26

.

29

 Ξενοφῶντος ἐκ τῆς πρὸς Κρίτωνα ἐπιστολῆς (p. 788 Hercher). Εὖ γὰρ ἴσθι Σωκράτην πρὸς ἡμᾶς πολλάκις εἰπόντα, ὅτι οἱ τῶν υἱέων ἵνα πολλὴν μὲν ἔχωσιν οὐσίαν φροντί‐
5ζοντες, ἵνα δὲ καλοὶ κἀγαθοὶ γένωνται ἀμελοῦντες ἴσον πεπόνθασι τοῖς ἱπποτροφοῦσι καὶ τὰ μὲν πολεμικὰ οὐ διδάσκουσι, τροφὴν δὲ παμπόλλην παρεχομένοις. οὗτοι γὰρ πιοτέροις μὲν τοῖς ἵπποις χρήσονται, ἀπείροις δὲ ὧν χρή· εἶναι γὰρ ἵππου ἀρετὴν οὐ τὴν εὐσαρκίαν, τὴν δὲ
10κατὰ πόλεμον εὐτολμίαν καὶ ἐμπειρίαν. τὰ αὐτὰ δ’ οὖν ἐξαμαρτάνειν καὶ τοὺς γῆν πολλὴν κτωμένους τοῖς υἱέσιν, αὐτῶν δὲ μὴ ἐπιμελομένους. ἃ γὰρ κεκτήσονται, πολλοῦ ἄξια νομισθήσεται, αὐτοὶ δὲ ὀλίγου. προσήκει δὲ τὸ φυλάττον τοῦ κτηθέντος ἀξιοτιμότερον εἶναι. καὶ τοίνυν
15ὁ τὸν ἑαυτοῦ παῖδα πολλοῦ ἄξιον ἀποδείξας, κἂν ὀλίγα καταλίπῃ, πολλὰ ἔδωκε· γνώμῃ γὰρ ἢ πλείω ἢ ἐλάττω γίνεται, ἀγαθῇ μὲν ἔμμετρα, ἐκμελεῖ δὲ καὶ ἀπαιδεύτῳ ὀλίγα. σὺ δὲ οὐδὲν πλείω τῶν ἀναγκαίων παρέχεις, ἃ τοῖς μὲν διὰ παιδεύσεως ἰοῦσιν ἀναγκαῖά τε καὶ πλούσια
20νομίζεται, τοῖς δ’ ἀμαθέσι τὸ μὲν ἀλγεινὸν τῆς σαρκὸς
ἐκλύει, τὴν δὲ περὶ τοῦ μέλλοντος δυσελπιστίαν οὐ μειοῖ.655 in vol. 4

4

.

27

t

ΟΤΙ ΚΑΛΛΙΣΤΟΝ Η ΦΙΛΑΔΕΛΦΙΑ ΚΑΙ Η ΠΕΡΙ ΤΟΥΣ ΣΥΓΓΕΝΕΙΣ ΔΙΑΘΕΣΙΣ, ΚΑΙ ΟΤΙ ΑΝΑΓΚΑΙΟΙ.

4

.

27

.

1

Μενάνδρου (fr. 809 K.). Ὡς ἡδύ γ’ ἐν ἀδελφοῖσιν ὁμονοίας ἔρως.

4

.

27

.

2

(Eiusdem: fr. 742 K.)
Τὸν τῇ φύσει οἰκεῖον οὐδεὶς καιρὸς ἀλλότριον ποεῖ.

4

.

27

.

3

 Εὐριπίδου Ἰφιγενείᾳ (Aul. 376 s.). Δεινὸν κασιγνήτοισι γίγνεσθαι λόγους μάχας θ’, ὅταν ποτ’ ἐμπέσωσιν εἰς ἔριν.

4

.

27

.

4

Διφίλου (fr. 102 K.). Ἀνδρὸς φίλου γὰρ οἰκίαν καὶ συγγενοῦς
αὑτοῦ νομίζειν δεῖ τὸν ὀρθῶς συγγενῆ.656 in vol. 4

4

.

27

.

5

(Hom. Od. XVI 97 s.) Ἤ τι κασιγνήτοις ἐπιμέμφεαι, οἷσί περ ἀνὴρ μαρναμένοισι πέποιθε, καὶ εἰ μέγα νεῖκος ὄρηται.

4

.

27

.

6

 Σωτίωνος. Ἀθήνησι νεμόμενοι κοινὴν οὐσίαν Ἀχαιὸς καὶ Δῖος ἀδελφοὶ οὕτως εὐγνώμονες ἦσαν, ὥσθ’ ὁ μὲν Ἀχαιὸς γε‐ γυμνασιαρχηκὼς ἠξίου τῆς ὑπολοίπου οὐσίας τὸ ἀνάλωμα
5τὸ εἰς τὴν γυμνασιαρχίαν προστίθεσθαι τῷ Δίου μέρει· ὁ δὲ ἀντέλεγεν ὡς καὶ αὐτὸς ἄλλα τινὰ ἀνηλωκώς.

4

.

27

.

7

 Τοῦ αὐτοῦ. Καλλίας χειροτονηθεὶς ἵππαρχος νέος ὢν ἠξίωσεν ἐπιτραπῆναι αὐτῷ παραχωρῆσαι τῷ ἀδελφῷ Θεοφίλῳ· αὐτῷ γὰρ ἐπεῖναι ἡλικίαν. ὥστε καὶ εὐδοκίμησε καὶ ἐν
5τῷ ὑστέρῳ ἔτει πρῶτος ἐχειροτονήθη.

4

.

27

.

8

 Τοῦ αὐτοῦ. Οἱ ἀδελφοὺς παρέντες καὶ ἄλλους φίλους ζητοῦντες παραπλήσιοι τοῖς τὴν ἑαυτῶν γῆν ἐῶσι, τὴν δὲ ἀλλοτρίαν
γεωργοῦσιν.657 in vol. 4

4

.

27

.

9

 Πλουτάρχου ἐκ τοῦ Περὶ φιλαδελφίας (p. 479 A). Ὅτι χωρὶς ἀδελφῶν οὔτε ‘πλούτου‘ φασὶν οὔτε ‘τᾶς ἰσοδαίμονος ἀνθρώποις βασιληίδος ἀρχᾶσ‘ ἐστί τις χάρις καὶ ὄνησις.

4

.

27

.

10

 Τοῦ αὐτοῦ (cf. p. 480 D). Ὁ † δισάδελφον μὴ φιλῶν οὐδὲ γονέας, οἳ εἰς ἀμφοῖν συνεβάλλοντο 〈γένεσιν〉.

4

.

27

.

11

 Τοῦ αὐτοῦ (p. 480 E). Οἱ χρηστοὶ παῖδες οὐ μόνον διὰ τοὺς γονεῖς ἑαυτοὺς ἀγαπήσουσιν, ἀλλὰ καὶ τοὺς γονεῖς δι’ ἑαυτούς. ὀφείλον‐ τες γὰρ τοῖς γονεῦσι διὰ πολλὰ χάριν, μάλιστα διὰ τοὺς
5ἀδελφοὺς ὀφείλουσιν.

4

.

27

.

12

 Τοῦ αὐτοῦ (p. 480 F). Ὅτι τὰς Μούσας ὠνομάσθαι λέγουσι διὰ φιλαδελ‐ φίαν ὁμοῦ οὔσας.658 in vol. 4

4

.

27

.

13

 Τοῦ αὐτοῦ (p. 483 C). Πολυδεύκης τὸν καταψιθυρίζοντα τοῦ ἀδελφοῦ πρὸς αὐτὸν κονδύλῳ παίσας ἀπέκτεινε· καὶ οὐδὲ θεὸς ἠθέλησε μόνος, ἀλλ’ ἡμίθεος μᾶλλον σὺν τῷ ἀδελφῷ γενέσθαι.

4

.

27

.

14

 Θεοφράστου (Plut. l. c. p. 482 B). Θεόφραστός φησιν, ὅτι τοὺς μὲν ἀλλοτρίους οὐ φι‐ λοῦντα δεῖ κρίνειν, ἀλλὰ κρίναντα φιλεῖν, τοὺς δὲ ἀδελ‐ φοὺς ἔμπαλιν.

4

.

27

.

15

 Εὐκλείδου (Plut. p. 489 D). Εὐκλείδης ὁ Σωκρατικὸς ἀκούσας τοῦ ἀδελφοῦ λέγον‐ τος ‘ἀπολοίμην εἰ μή σε τιμωρησαίμην‘· ‘ἐγὼ δέ‘ εἶπεν ‘εἰ μή σε 〈πείσαι〉μι φιλεῖν ἡμᾶσ‘.

4

.

27

.

16

Σκιλούρου (Plut. Apophth. reg. et imp. p. 174 F).
Σκίλουρος ὀγδοήκοντα παῖδας ἄρρενας ἀπολιπών, ἐπειδὴ τελευτᾶν ἤμελλε, δέσμην ἀκοντίων ἑκάστῳ προτεί‐ νων ἐκέλευε καταθραῦσαι. πάντων δὲ ἀπαγορευσάντων,659 in vol. 4
5καθ’ ἓν αὐτὸς ἕλκων ἀκόντιον πάντα ῥᾳδίως ἔκλασε, δι‐ δάσκων ἐκείνους, ὅτι συνεστῶτες καὶ ὁμονοοῦντες ἰσχυροὶ διαμενοῦσιν, ἀσθενεῖς δ’ ἔσονται διαλυθέντες.

4

.

27

.

17

 Σωτίωνος. Φιλάδελφον καὶ πένητα λέγεσθαι κρεῖσσον, ἢ μισά‐ δελφον καὶ πλούσιον.

4

.

27

.

18

 Τοῦ αὐτοῦ. Κύνα μὲν χαλεπὸν ὄντα ἐπιχειρεῖς πραΰνειν, ὅπως σοι πρᾶος ᾖ, τὸν ἀδελφὸν δὲ οὔ;

4

.

27

.

19

 Ἀριστίππου. Ἀρίστιππος ἔφησε πρὸς τὸν ἀδελφόν ‘μέμνησο ὅτι τῆς μὲν διαστάσεως σὺ ἤρξω, τῆς δὲ διαλύσεως ἐγώ‘.

4

.

27

.

20

 Ἱεροκλέους ἐκ τοῦ Περὶ φιλαδελφίας (p. 59 de Arn.). Πρώτη μὲν οὖν ὑποθήκη μάλα σαφὴς ἐπιεικῶς τε εὔπορος, πρὸς δὲ καὶ κοινή. κατὰ παντὸς μὲν γὰρ εἰπεῖν
προσώπου ὑγιὴς ὁ λόγος, ὡς σαφὴς ἡ ὁτουοῦν χρῆσις ἔκ660 in vol. 4
5[τε] τοῦ ἑαυτὸν μὲν ἐκεῖνον, ἐκεῖνον δὲ ἑαυτὸν ὑποθέσθαι. καὶ γὰρ οἰκέτῃ χρῷτ’ ἄν τις καλῶς, ἐνθυμηθεὶς πῶς ἂν ἠξίωσεν ἐκεῖνον αὐτῷ προσφέρεσθαι, εἴπερ ἐκεῖνος μὲν ἦν δεσπότης, αὐτὸς δὲ δοῦλος· ὁ δ’ ὅμοιος λόγος καὶ γονεῦσι περὶ τέκνων καὶ παισὶ περὶ τῶν γειναμένων καὶ συνόλως
10πᾶσι περὶ πάντων. ἐξαιρέτως δ’ ἐστὶν εὔπορος ἡ παραί‐ νεσις κατὰ τὸν τῶν ἀδελφῶν τόπον· ἐπειδήπερ οὐδὲν δεῖ προϋποθέσθαι τὸν σκεπτόμενον, πῶς ἀδελφῷ χρηστέον, λαβεῖν δ’ ἐξ ἑτοίμου παρὰ τῆς φύσεως 〈τὴν〉 τοῦ προσώ‐ που ταυτότητα. καὶ δῆτα καὶ πρῶτος οὗτος εἰρήσθω
15λόγος, ὡς τοῦτον χρὴ προσφέρεσθαι τὸν τρόπον ἀδελφῷ. ὅνπερ ἄν τις ἐκεῖνον ἀξιώσειεν ἑαυτῷ. ‘νὴ Δία‘ φήσει τις ‘ἀλλ’ ἐγὼ μέν εἰμι μέτριος καὶ ἐπιεικής, ὁ δ’ ἀδελφὸς σκαιὸς καὶ δυσομίλητοσ‘. οὐκ ὀρθῶς δὲ ἐρεῖ. πρῶτον μὲν ἴσως οὐδ’ ἀληθεύσει· ἱκανὴ γὰρ ἡ φιλαυτία τὰ μὲν ἴδια
20μεγαλοποιῆσαι καὶ ἀποκυδᾶναι, τὰ δὲ τῶν ἄλλων κατα‐ σμικρῦναι καὶ διαφαυλίσαι· πολλάκις γοῦν διὰ τοιαύτην οἱ κακίους σφᾶς αὐτοὺς προκρίνουσι τῶν κατὰ πολὺ βελτιό‐ νων. ἔπειτα, κἂν ὄντως τοιοῦτος ᾖ ἁδελφός, ἀλλὰ σύ γε, φαίην ἄν, ἀμείνων εὑρέθητι καὶ νίκησον αὐτοῦ τὴν ἀγριό‐
25τητα ταῖς εὐποιίαις. ἐπεί τοί γε οὐδὲ πολλὴ χάρις τοῖς εὐγνώμοσι προσενεχθῆναι μετρίως· ἀλλ’ ἀνδρὸς ἔργον καὶ πολλῆς ἄξιον ἀποδοχῆς, τὸν ἀβέλτερον καὶ σκαιὸν πραῧ‐ ναι τοῖς ἐς αὐτὸν πραττομένοις. καὶ γὰρ οὐδὲν πάμπαν ἐπ’ ἀδύνατον ἡ παράκλησις· ἀλλ’ ἔνεστι γὰρ κἀν τοῖς661 in vol. 4
30ἀτοπώτατα διακειμένοις σπέρματα μεταβολῆς τῆς ἐπὶ τὸ κρεῖττον τιμῆς τε καὶ ἀγαπήσεως τῶν εὐεργετησάντων. οὐ γὰρ δὴ ζῷα μὲν ἄγρια καὶ φύσει πρὸς τὸ γένος ἡμῶν ἐκπεπολεμωμένα, πρὸς βίαν ἀχθέντα καὶ τὴν πρώτην κατασχεθέντα δεσμοῖς ἢ γαλεάγραις, χρόνοις ὕστερον τι‐
35θασὰ γίγνεται καθημερούμενα ποιαῖς τημελείαις καὶ τῇ καθ’ ἡμέραν τροφῇ· ἄνθρωπος δὲ οὐχ ὅπως ἀδελφός, ἀλλὰ κἂν μηδὲν προσήκων τύχῃ, οὐ τῷ παντὶ μᾶλλον ἐπι‐ μελείας ἀξιούμενος μεταβαλεῖ πρὸς τὸ ἡμερώτερον, κἂν ὑπερβολὴν μὴ ἀπολίπῃ σκαιότητος; μιμητέον οὖν ἐπὶ
40παντὸς μὲν ἀνθρώπου, πολὺ δὲ διαφερόντως ἐπ’ ἀδελ‐ φοῦ τὸ τοῦ Σωκράτους· ἐκεῖνος γὰρ πρὸς τὸν εἰπόντα ‘ἀποθανοῦμαι, εἰ μή σε τιμωρησαίμην‘ ἔφη ‘ἀποθανοῦ‐
μαι, εἰ μή σε φίλον ποιήσω‘. Ἀλλὰ γὰρ ταῦτα μὲν ταύτῃ. μετὰ ταῦτα δ’ ἐνθυμη‐662 in vol. 4
45τέον, ὅτι τρόπον τινὰ οἱ ἀδελφοὶ ταὐτοῦ μέρη τυγχάνου‐ σιν, ὥσπερ οἱ ἐμοὶ ὀφθαλμοὶ ἐμοῦ καὶ ὡσαύτως σκέλη τε καὶ χεῖρες καὶ τὰ λοιπά. καὶ γὰρ οὗτοι τοῦτον ἔχουσιν τὸν τρόπον † εἴτε πρὸς τὸν οἶκον ἐξετάζοντες. ὥσπερ οὖν οἱ ὀφθαλμοὶ καὶ αἱ χεῖρες, εἴπερ ἕκαστον ἰδίαν ψυχὴν

4

.

27

.

20

(50)

καὶ νοῦν λάβοι, περιέποι ἂν τὰ λοιπὰ πάσῃ μηχανῆ διὰ τὴν εἰρημένην κοινωνίαν, τῷ μηδ’ αὐτὰ τὸ ἴδιον ἔργον οἷά τε εἶναι παρέχειν καλῶς δίχα τῆς τῶν ἑτέρων παρου‐ σίας· οὕτως δεῖ καὶ ἡμᾶς ἀνθρώπους γε ὄντας καὶ ψυχὴν ὁμολογοῦντας ἔχειν, μηδὲν παριέναι σπουδῆς ὑπὲρ τοῦ
55δεόντως προσφέρεσθαι τοῖς ἀδελφοῖς. καὶ γὰρ αὖ καὶ πλεῖόν τι παρὰ τὰ μέρη συλλαμβάνειν ἀλλήλοις ἀδελφοὶ πεφύκασιν, εἴ γε ὀφθαλμοὶ μὲν 〈συν〉ορῶσιν ἀλλήλοις παρὼν παρόντι, καὶ χεὶρ συνεργάζεται παροῦσα χειρὶ παρούσῃ· ἡ δ’ ἀδελφῶν σύμπραξις ἀλλήλοις πολυχουσ‐
60τέρα πώς ἐστι. πράττουσι γὰρ τὰ κοινῇ διαφέροντα καὶ διεστηκότες τοῖς τόποις πάμπαν· μέγα θ’ ὑπάρχουσιν ἀλλήλων ὄφελος, κἂν μυρίον ᾖ τὸ διάστημα. ὅλως δὲ ἐν‐ θυμητέον, ὡς ὁ βίος ἡμῖν κινδυνεύει μακρός τις εἶναι καὶ
πολυετὴς πόλεμος· τοῦτο μὲν διὰ τὴν αὐτῶν τῶν πραγ‐663 in vol. 4
65μάτων φύσιν ἐχόντων τι ἀντίτακτον, τοῦτο δὲ διὰ τὰς ἐξαιφνιδίους καὶ ἀπροσδοκήτους ἐπιδρομὰς τῆς τύχης, πολὺ δὲ μάλιστα δι’ αὐτὴν τὴν κακίαν οὔτε βίας τινὸς ἀπεχομένην οὔτε δόλου καὶ κακῶν στρατηγημάτων. ὅθεν καλῶς ἡ φύσις. ὡς ἂν ἐφ’ ἃ γεννᾷ μὴ ἀγνοοῦσα, παρήγα‐
70γεν ἡμῶν ἕκαστον τρόπον τινὰ μετὰ συμμαχίας. οὐδεὶς οὖν ἔστι μόνος οὐδ’ ‘ἀπὸ δρυὸς οὐδ’ ἀπὸ πέτρησ‘, ἀλλ’ ἐκ γονέων καὶ μετ’ ἀδελφῶν καὶ συγγενῶν καὶ ἄλλων οἰ‐ κείων. μέγας δὲ βοηθὸς ὁ λόγος, καὶ τοὺς ὀθνείους καὶ μηδὲν καθ’ αἷμα προσήκοντας ἐξιδιούμενος, ἀφθονίαν τε
75παρέχων συμμάχων. διὰ τοῦτο κατὰ φύσιν ἡμῖν σπουδὴ καὶ ὁντινοῦν προσαγαγέσθαι καὶ φιλοποιήσασθαι. γίνε‐ ται γοῦν ἤδη τὸ πρᾶγμα τελεωτάτη μανιῶν τοῖς μὲν οὐ‐ δὲν ἐκ φύσεως ἔχουσι φίλτρον πρὸς ἡμᾶς ἐθέλειν συγ‐ κραθῆναι καὶ τῇ γνώμῃ εἰς ἐφ’ ὅσον ἐνδέχεται πλεῖστον
80χέαι τὴν οἰκειότητα, τῶν δὲ ἐξ ἑτοίμου καὶ παρ’ αὐτῆς χορηγουμένων τῆς φύσεως κατημεληκέναι βοηθῶν κἀπι‐ κούρων, οἵους δὴ συμβέβηκεν εἶναι τοὺς ἀδελφούς.

4

.

27

.

21

Μουσωνίου ἐκ τοῦ Εἰ πάντα τὰ γιγνόμενα τέκνα
θρεπτέον (Muson. rel. XVB p. 80 H.). Ὃ δέ μοι δοκεῖ δεινότατον, οὐδὲ πενίαν ἔνιοι προ‐ φασίζεσθαι ἔχοντες, ἀλλ’ εὔποροι χρημάτων ὄντες, τινὲς664 in vol. 4
5δὲ καὶ πλούσιοι, τολμῶσιν ὅμως τὰ ἐπιγινόμενα τέκνα μὴ τρέφειν, ἵνα τὰ προγενόμενα εὐπορῇ μᾶλλον, ἐξ ἀνο‐ σίου μηχανώμενοι τὴν εὐπορίαν τοῖς παισίν [ἐξ ἀδελφῶν φόνου]· οἵ γε ἀναιροῦσιν αὐτῶν τοὺς ἀδελφούς, ἵν’ ἐκεῖνοι μερίδα μείζω τῶν πατρῴων ἔχωσι· κακῶς εἰδότες, ὅσῳ
10κρεῖττον 〈τὸ〉 πολλοὺς ἔχειν ἀδελφοὺς τοῦ πολλὰ ἔχειν χρή‐ ματα. χρήματα μὲν γὰρ ἐπιβουλὰς ἐγείρει παρὰ τῶν πλη‐ σίον· οἱ δ’ ἀδελφοὶ τοὺς ἐπιβούλους ἀνείργουσι. καὶ τὰ μὲν αὐτὰ δεῖται βοηθείας· οἱ δ’ ἀδελφοὶ βοηθοί εἰσι κράτιστοι. καὶ οὔτε φίλον ἀγαθὸν ἀδελφῷ παρὰ τὸν
15ἀπὸ ἀνθρώπων ἑτέρων ὁμοίων τε καὶ ἴσων, τῇ ἀπ’ ἀδελ‐ φῶν. τί δ’ ἄν τις παραβάλοι καλὸν εὐνοίᾳ τῇ ἐξ ἀδελ‐ φοῦ εἰς ἀσφαλείας λόγον; τίνα δὲ κοινωνὸν ἀγαθῶν εὐ‐ μενέστερον σχοίη τις ἄν, ἢ ἀδελφὸν ἐπιεικῆ; τίνος δὲ παρουσίαν ἐν συμφοραῖς μᾶλλον ποθήσειεν ἄν, ἢ τοιούτου
20ἀδελφοῦ; ἐγὼ μὲν ἀξιοζηλότατον ἡγοῦμαι τὸν ἐπὶ πλήθει
ἀδελφῶν ὁμονοούντων βιοῦντα· καὶ θεοφιλέστατον εἶναι νομίζω τὸν ἄνδρα τοῦτον, οἴκοθεν ἔχοντα τἀγαθά. διὸ καὶ νομίζω δεῖν ἕκαστον ἡμῶν τοῖς αὑτοῦ παισὶ πειρᾶ‐ σθαι χρημάτων μᾶλλον ἀπολείπειν ἀδελφούς, ὡς ἀφορ‐665 in vol. 4
25μὰς ἀγαθῶν ἀπολείψοντα μείζονας.

4

.

27

.

22

 Ξενοφῶντος ἐν δευτέρῳ Ἀπομνημονευμάτων (II 3). Χαιρεφῶντα δέ ποτε καὶ Χαιρεκράτην, ἀδελφὼ μὲν ὄντε ἀλλήλοιν, ἑαυτῷ δὲ γνωρίμω, αἰσθόμενος διαφερο‐ μένω, ἰδὲν τὸν Χαιρεκράτην, Εἰπέ μοι, ἔφη, ὦ Χαιρέ‐
5κρατες, οὐ δήπου καὶ σὺ εἶ τῶν τοιούτων ἀνθρώπων, οἳ χρησιμώτερον νομίζουσι χρήματα ἢ ἀδελφούς; καὶ ταῦτα τῶν μὲν ἀφρόνων ὄντων, τοῦ δὲ φρονίμου, καὶ τῶν μὲν βοηθείας δεομένων, τοῦ δὲ βοηθεῖν δυναμένου, καὶ πρὸς τούτοις τῶν μὲν πλειόνων ὑπαρχόντων, τοῦ δὲ ἑνός. θαυ‐
10μαστὸν δὲ καὶ τοῦτο, εἴ τις τοὺς μὲν ἀδελφοὺς ζημίαν ἡγεῖ‐ ται, ὅτι οὐ καὶ τὰ τῶν ἀδελφῶν κέκτηται, τοὺς δὲ πολί‐ τας οὐχ ἡγεῖται ζημίαν, ὅτι οὐ καὶ τὰ τῶν πολιτῶν ἔχει· ἀλλ’ ἐνταῦθα μὲν δύνανται λογίζεσθαι, ὅτι κρεῖττον σὺν πολλοῖς οἰκοῦντα ἀσφαλῶς τἀρκοῦντα ἔχειν ἢ μόνον διαι‐
15τώμενον τὰ τῶν πολιτῶν ἐπικινδύνως πάντα κεκτῆσθαι, ἐπὶ δὲ τῶν ἀδελφῶν τὸ αὐτὸ τοῦτο ἀγνοοῦσι. καὶ οἰκέτας μὲν οἱ δυνάμενοι ὠνοῦνται, ἵνα συνεργοὺς ἔχωσι, καὶ φί‐ λους κτῶνται, ὡς βοηθῶν δεόμενοι, τῶν δὲ ἀδελφῶν ἀμε‐ λοῦσιν, ὥσπερ ἐκ πολιτῶν μὲν γιγνομένους φίλους, ἐξ
20ἀδελφῶν δὲ οὐ γιγνομένους. καὶ μὴν πρὸς φιλίαν μέγα μὲν ὑπάρχει τὸ ἐκ τῶν αὐτῶν φῦναι, μέγα δὲ τὸ ὁμοῦ τραφῆναι, ἐπεὶ καὶ τοῖς θηρίοις πόθος τις ἐγγίγνεται τῶν συντρόφων. πρὸς δὲ τούτοις καὶ οἱ ἄλλοι ἄνθρωποι τι‐ μῶσί τε μᾶλλον τοὺς συναδέλφους ὄντας τῶν ἀναδέλφων666 in vol. 4
25καὶ ἧττον τούτοις ἐπιτίθενται. Καὶ ὁ Χαιρεκράτης εἶπεν· Ἀλλ’ εἰ μέν, ὦ Σώκρατες, μὴ μέγα εἴη τὸ διάφορον, ἴσως ἂν δέοι φέρειν τὸν ἀδελφὸν καὶ μὴ μικρῶν ἕνεκα φεύγειν· ἀγαθὸν γάρ, ὥσπερ καὶ σὺ λέγεις, ἀδελφὸς ὢν οἷον δεῖ· ὁπότε μέντοι παντὸς ἐνδέοι καὶ πᾶν τὸ ἐναντιώτατον εἴη,
30τί ἄν τις ἐπιχειροίη τοῖς ἀδυνάτοις; Καὶ ὁ Σωκράτης ἔφη· Πότερα δέ, ὦ Χαιρέκρατες, οὐδενὶ ἀρέσαι δύναται Χαιρεφῶν, ὥσπερ οὐδὲ σοί, ἢ ἔστιν οἷς καὶ πάνυ ἀρέσκει; Διὰ τοῦτο γάρ τοι, ἔφη, ὦ Σώκρατες, ἄξιόν ἐστιν ἐμοὶ μισεῖν αὐτόν, ὅτι ἄλλοις μὲν ἀρέσκειν δύναται, ἐμοὶ δὲ
35ὅπου ἂν παρῇ πανταχοῦ καὶ λόγῳ καὶ ἔργῳ ζημία μᾶλλον ἢ ὠφέλειά ἐστιν. Ἆρ’ οὖν, ἔφη ὁ Σωκράτης, ὥσπερ ἵππος τῷ ἀνεπιστήμονι μέν, ἐγχειροῦντι δὲ χρῆσθαι ζημία ἐστίν, οὕτω καὶ ἀδελφός, ὅταν τις αὐτῷ μὴ ἐπιστάμενος ἐγχειρῇ χρῆσθαι, ζημία ἐστίν; Πῶς δ’ ἂν ἐγώ, ἔφη ὁ Χαιρεκρά‐
40της, ἀνεπιστήμων εἴην ἀδελφῷ χρῆσθαι, ἐπιστάμενός γε καὶ εὖ λέγειν τὸν εὖ λέγοντα καὶ εὖ ποιεῖν τὸν εὖ ποιοῦντα; τὸν μέντοι καὶ λόγῳ καὶ ἔργῳ πειρώμενον ἐμὲ ἀνιᾶν οὐκ ἂν δυναίμην οὔτ’ εὖ λέγειν οὔτ’ εὖ ποιεῖν, ἀλλ’ οὐδὲ πειράσομαι. Καὶ ὁ Σωκράτης ἔφη· Θαυμαστὰ λέγεις,
45Χαιρέκρατες, εἰ κύνα μέν, εἴ σοι ἦν ἐπὶ προβάτοις ἐπιτή‐
δειος ὢν καὶ τοὺς μὲν ποιμένας ἠσπάζετο, σοὶ δὲ προσ‐ ιόντι ἐχαλέπαινεν, ἀμελήσας ἂν τοῦ ὀργίζεσθαι ἐπειρῶ εὖ ποιήσας πραΰνειν αὐτόν, τὸν 〈δ’〉 ἀδελφὸν [ὃν] φὴς μὲν μέγα ἀγαθὸν ἂν εἶναι ὄντα πρὸς σὲ οἷον δεῖ, ἐπί‐667 in vol. 4

4

.

27

.

22

(50)

στασθαι δὲ ὁμολογῶν καὶ εὖ ποιεῖν καὶ εὖ λέγειν οὐκ ἐπιχειρεῖς μηχανᾶσθαι ὅπως σοι ὡς βέλτιστος ᾖ. Καὶ ὁ Χαιρεκράτης, Δέδοικα, ἔφη, ὦ Σώκρατες, μὴ οὐκ ἔχω ἐγὼ τοσαύτην σοφίαν ὥστε Χαιρεφῶντα ποιῆσαι πρὸς ἐμὲ οἷον δεῖ. Καὶ μὴν οὐδέν γε ποικίλον, ἔφη ὁ Σωκράτης,
55οὐδὲ καινὸν δεῖ ἐπ’ αὐτόν, ὡς ἐμοὶ δοκεῖ, μηχανᾶσθαι, οἷς δὲ καὶ σὺ ἐπίστασαι αὐτὸς οἴομαι ἂν αὐτὸν ἁλόντα περὶ πολλοῦ ποιεῖσθαί σε. Οὐκ ἂν φθάνοις, ἔφη, λέγων, εἴ τι ᾔσθησαί με φίλτρον ἐπιστάμενον ὃ ἐγὼ εἰδὼς λέ‐ ληθα ἐμαυτόν; Λέγε δή μοι, ἔφη, εἴ τινα τῶν γνωρίμων
60βούλοιο κατεργάσασθαι, ὁπότε θύοι, καλεῖν σε ἐπὶ δεῖπνον, τί ἂν ποι〈οί〉ης; Δῆλον ὅτι κατάρχοιμι ἂν τοῦ αὐτός, ὅτε θύοιμι, καλεῖν ἐκεῖνον. Εἰ δὲ βούλοιο τῶν φίλων τινὰ προτρέψασθαι, ὁπότε ἀποδημοίης, ἐπιμελεῖσθαι τῶν σῶν, τί ἂν ποιοίης; Δῆλον ὅτι πρότερος ἂν ἐγχειροίην ἐπιμε‐
65λεῖσθαι τῶν ἐκείνου, ὁπότε ἀποδημοίη. Εἰ δὲ βούλοιο ξένον ποιῆσαι ὑποδέχεσθαι σεαυτόν, ὁπότε ἔλθοις εἰς τὴν ἐκείνου, τί ἂν ποιοίης; Δῆλον ὅτι καὶ τοῦτον πρότερος
ὑποδεχοίμην ἄν, ὁπότε ἔλθοι Ἀθήναζε· καὶ εἴ γε βουλοί‐ μην ἂν αὐτὸν προθυμεῖσθαι διαπράττειν μοι ἐφ’ ἃ ἥκοιμι,668 in vol. 4
70δῆλον ὅτι καὶ τοῦτο δέοι ἂν πρότερον αὐτὸν ἐκείνῳ ποιεῖν. Πάντ’ ἄρα σύ γε τὰ ἐν ἀνθρώποις φίλτρα ἐπιστάμενος πάλαι ἀπεκρύπτου· ἢ ὀκνεῖς, ἔφη, ἄρξαι, μὴ αἰσχρὸς φα‐ νῇς, ἐὰν πρότερος τὸν ἀδελφὸν εὖ ποιῇς; καὶ μὴν πλείστου γε δοκεῖ ἀνὴρ ἐπαίνου ἄξιος εἶναι, ὃς ἂν φθάνῃ τοὺς
75μὲν πολεμίους κακῶς ποιῶν, τοὺς δὲ φίλους εὐεργετῶν. εἰ μὲν οὖν ἐδόκει μοι Χαιρεφῶν ἡγεμονικώτερος εἶναι σοῦ πρὸς τὴν φιλίαν ταύτην, ἐκεῖνον ἂν ἐπειρώμην πείθειν πρότερον ἐγχειρεῖν τῷ σὲ φίλον ποιεῖσθαι· νῦν δέ μοι σὺ δοκεῖς ἡγούμενος μᾶλλον ἂν ἐξεργάσασθαι τοῦτο. Καὶ ὁ
80Χαιρεκράτης εἶπεν· Ἄτοπα λέγεις, ὦ Σώκρατες, καὶ οὐδα‐ μῶς πρὸς σοῦ, ὅς γε κελεύεις ἐμὲ νεώτερον ὄντα καθ‐ ηγεῖσθαι· καίτοι τούτου γε παρὰ πᾶσιν ἀνθρώποις τἀναν‐ τία νομίζεται, τὸν πρεσβύτερον ἡγεῖσθαι παντὸς καὶ λόγου καὶ ἔργου. Πῶς; ἔφη ὁ Σωκράτης· οὐ γὰρ καὶ ὁδοῦ
85παραχωρῆσαι τὸν νεώτερον τῷ πρεσβυτέρῳ συντυγχάνοντι πανταχοῦ νομίζεται καὶ καθήμενον ὑπαναστῆναι καὶ κοίτῃ μαλακῇ τιμῆσαι καὶ λόγῳ ὑποδεῖξαι; Ὦ ἀγαθέ, μὴ ὄκνει, ἔφη, ἀλλ’ ἐγχείρει τὸν ἄνδρα καταπραΰνειν, καὶ πανταχοῦ σοι ὑπακούσεται. οὐχ ὁρᾷς ὡς φιλότιμός ἐστι
90καὶ ἐλευθέριος; τὰ μὲν γὰρ πονηρὰ ἀνθρώπια οὐκ ἂν ἄλλως μᾶλλον ἕλοις ἢ εἰ δοίης τι, τοὺς δὲ καλοὺς κἀγα‐
θοὺς ἀνθρώπους προσφιλῶς χρώμενος μάλιστ’ ἂν κατερ‐ γάσαιο. Καὶ ὁ Χαιρεκράτης εἶπεν· Ἐὰν οὖν ἐμοῦ ταῦτα ποιοῦντος ἐκεῖνος μηδὲν βελτίων γίγνηται; Τί γὰρ ἄλλο,669 in vol. 4
95ὁ Σωκράτης ἔφη, ἢ κινδυνεύεις ἐπιδεῖξαι σὺ μὲν χρηστός τε καὶ φιλάδελφος εἶναι, ἐκεῖνος δὲ φαῦλός τε καὶ οὐκ ἄξιος εὐεργεσίας; ἀλλ’ οὐδὲν οἶμαι τούτων ἔσεσθαι· νο‐ μίζω γὰρ αὐτόν, ἐπειδὰν αἴσθηταί σε προκαλούμενον εἰς τὸν ἀγῶνα τοῦτον, πάνυ φιλονεικήσειν, ὅπως περιγένη‐

4

.

27

.

22

(100)

ταί σου καὶ λόγῳ καὶ ἔργῳ εὖ ποιῶν. νῦν μὲν γὰρ οὕ‐ τως, ἔφη, διάκεισθον, ὥσπερ εἰ τὼ χεῖρε, ἃς ὁ θεὸς ἐπὶ τῷ συλλαμβάνειν ἀλλήλαιν ἐποίησεν, ἀφεμένω τούτου τρά‐ ποιντο πρὸς τὸ διακωλύειν ἀλλήλω, ἢ εἰ τὼ πόδε θείᾳ μοίρᾳ πεποιημένω πρὸς τὸ συνεργεῖν ἀλλήλοιν, ἀμελή‐
105σαντε τούτου ἐμποδίζοιεν ἀλλήλω. οὐκ ἂν πολλὴ ἀμαθία εἴη καὶ κακοδαιμονία τοῖς ἐπ’ ὠφελείᾳ πεποιημένοις ἐπὶ βλάβῃ χρῆσθαι; καὶ μὴν ἀδελφώ γε, ὡς ἐμοὶ δοκεῖ, ὁ θεὸς ἐποίησεν ἐπὶ μείζονι ὠφελείᾳ ἀλλήλοιν ἢ χεῖρέ τε καὶ πόδε καὶ ὀφθαλμὼ καὶ τἄλλα ὅσα ἀδελφὰ ἔφυσεν
110ἀνθρώποις. χεῖρες μὲν γάρ, εἰ δέοι αὐτὰς πλέον ὀργυιᾶς διέχοντα ἅμα ποιῆσαι, οὐκ ἂν δύναιντο· πόδες δὲ οὐδ’ ἂν ἐπὶ τὰ ὀργυιὰν ἔλθοιεν ἅμα· ὀφθαλμοὶ δὲ οἱ δοκοῦν‐ τες ἐπὶ πλεῖστον ἐξικνεῖσθαι, οὐδ’ ἂν τῶν ἔτι ἐγγυτέρω
ὄντων τὰ ἔμπροσθεν ἅμα καὶ τὰ ὄπισθεν ἰδεῖν δύναιντο·670 in vol. 4
115ἀδελφὼ δὲ φίλω ὄντε καὶ πολὺ διεστῶτε πράττετον ἅμα ἐπ’ ὠφελείᾳ ἀλλήλοιν.

4

.

27

.

23

 Ἱεροκλέους ἐκ τοῦ Πῶς συγγενέσι χρηστέον (p. 61 Arn.). Τοῖς εἰρημένοις περὶ γονέων χρήσεως καὶ ἀδελφῶν γυναικός τε καὶ τέκνων ἀκόλουθόν ἐστι προσθεῖναι καὶ τὸν περὶ συγγενῶν λόγον, συμπεπονθότα μέν πως ἐκείνοις,
5δι’ αὐτὸ δὲ τοῦτο συντόμως ἀποδοθῆναι δυνάμενον. ὅλως γὰρ ἕκαστος ἡμῶν οἷον κύκλοις πολλοῖς περιγέγραπται, τοῖς μὲν σμικροτέροις, τοῖς δὲ μείζοσι, καὶ τοῖς μὲν περιέχουσι, τοῖς δὲ περιεχομένοις, κατὰ τὰς διαφόρους καὶ ἀνίσους πρὸς ἀλλήλους σχέσεις. πρῶτος μὲν γάρ
10ἐστι κύκλος καὶ προσεχέστατος, ὃν αὐτός τις καθάπερ περὶ κέντρον τὴν ἑαυτοῦ γέγραπται διάνοιαν· ἐν ᾧ κύκλῳ τό τε σῶμα περιέχεται καὶ τὰ τοῦ σώματος ἕνεκα παρει‐ λημμένα. σχεδὸν γὰρ ὁ βραχύτατος καὶ μικροῦ δεῖν αὐ‐ τοῦ προσαπτόμενος τοῦ κέντρου κύκλος οὗτος. δεύτερος
15δ’ ἀπὸ τούτου καὶ πλέον μὲν ἀφεστὼς τοῦ κέντρου, περιέχων δὲ τὸν πρῶτον, ἐν ᾧ τετάχαται γονεῖς ἀδελφοὶ γυνὴ παῖδες. ὁ δ’ ἀπὸ τούτων τρίτος, ἐν ᾧ θεῖοι καὶ τηθίδες, πάπποι τε καὶ τῆθαι, καὶ ἀδελφῶν παῖδες, ἔτι δ’ ἀνεψιοί. μεθ’ ὃν ὁ τοὺς ἄλλους περιέχων συγγενεῖς.
20τούτῳ δ’ ἐφεξῆς ὁ τῶν δημοτῶν καὶ μετ’ αὐτὸν ὁ τῶν φυλετῶν, εἶθ’ ὁ πολιτῶν, καὶ λοιπὸν οὕτως ὁ μὲν ἀστυ‐
γειτόνων, ὁ δὲ ὁμοεθνῶν. ὁ δ’ ἐξωτάτω καὶ μέγιστος περιέχων τε πάντας τοὺς κύκλους ὁ τοῦ παντὸς ἀνθρώ‐ πων γένους. τούτων οὖν τεθεωρημένων, κατὰ τὸν ἐντετα‐671 in vol. 4
25μένον ἐστὶ περὶ τὴν δέουσαν ἑκάστων χρῆσιν τὸ ἐπι‐ συνάγειν πως τοὺς κύκλους ὡς ἐπὶ τὸ κέντρον καὶ τῇ σπουδῇ μεταφέρειν ἀεὶ τοὺς ἐκ τῶν περιεχόντων εἰς τοὺς περιεχομένους. κατὰ τὸν φιλοίκειον γοῦν ἐστι γονέας μὲν καὶ ἀδελφοὺς .... οὐκοῦν κατὰ τὴν αὐτὴν ἀναλογίαν καὶ
30τῶν συγγενῶν τοὺς μὲν πρεσβυτέρους καὶ 〈τὰσ〉 πρεσβυτέρας ὡς πάππους 〈ἢ τήθασ〉, θείους ἢ τηθίδας, τοὺς δ’ ὁμή‐ λικας ὡς ἀνεψιούς, τοὺς δὲ νεωτέρους ὡς παῖδας ἀνεψιῶν. ὥστ’ εἴρηται διὰ συντόμων ὑποθήκη σαφής, πῶς χρὴ προσφέρεσθαι συγγενέσιν, ἐπειδὴ προεδιδάχθημεν, πῶς
35τε χρηστέον ἑαυτοῖς καὶ πῶς γονεῦσι καὶ ἀδελφοῖς, ἔτι δὲ γυναικὶ καὶ τέκνοις· πρόσκειται δ’ ὅτι καὶ τούτοις μὲν ὁμοίως τιμητέον τοὺς ἐκ τοῦ τρίτου κύκλου, τούτοις δ’ αὖ πάλιν τοὺς συγγενεῖς. ἀφαιρήσεται μὲν γάρ τι τῆς εὐνοίας τὸ καθ’ αἷμα διάστημα πλέον ὄν· ἡμῖν δ’ ὅμως
40σπουδαστέα περὶ τὴν ἐξομοίωσίν ἐστιν. ἥκοι μὲν γὰρ ἂν εἰς τὸ μέτριον, εἰ διὰ τῆς ἡμετέρας αὐτῶν ἐνστάσεως
ἐπιτεμνόμεθα τὸ μῆκος τῆς πρὸς ἕκαστον τὸ πρόσωπον σχέσεως. τὸ μὲν οὖν συνέχον καὶ πραγματικώτερον εἴρη‐ ται· χρὴ δ’ ἐπιμετρεῖν καὶ κατὰ τὴν τῶν προσηγοριῶν672 in vol. 4
45χρῆσιν, τοὺς μὲν ἀνεψιοὺς καὶ θείους καὶ τηθίδας ἀδελ‐ φοὺς ἀποκαλοῦντας πατέρας τε καὶ μητέρας, τῶν δὲ συγ‐ γενῶν τοὺς μὲν θείους, τοὺς δὲ ἀδελφιδοῦς, τοὺς δὲ ἀνεψιούς, ὡς ἂν καὶ τὰ τῆς ἡλικίας παρείκῃ ἕνεκα τῆς ἐν τοῖς ὀνόμασιν ἐκτενείας. οὗτος γὰρ τῆς προσρήσεως ὁ

4

.

27

.

23

(50)

τρόπος ἅμα μὲν ἂν σημεῖον οὐκ ἀμαυρὸν εἴη τῆς οὔσης ἡμῖν σπουδῆς περὶ ἑκάστους, ἅμα δ’ ἂν ἐποτρύνοι καὶ προσεντείνοι πρὸς τὴν ὑποδεδειγμένην οἷον συνολκὴν τῶν κύκλων. ἐνταῦθα μέντοι γενομένοις οὐκ ἄκαιρος τοῦ ῥη‐ θέντος ἐπὶ γονέων διορισμοῦ φαντάζεται μνήμη. ἐλέγο‐
55μεν γὰρ αὖ κατ’ ἐκεῖνον ἡνίκα τὸν τόπον ἦμεν, ἔνθα μητέρα πατρὶ συνεκρίναμεν, ὡς χρὴ τῇ μὲν μητρὶ τῆς στοργῆς, τῆς δὲ τιμῆς τῷ πατρὶ πλέον ἀπονέμειν· οἷς ἑπομένως καὶ δεῦρο τιθεῖμεν ἄν, ὡς τοὺς μὲν μητρόθεν προσήκοντας στέργειν πλέον πρέπει, τοὺς δ’ αὖ κατὰ
60πατέρα συγγενεῖς διὰ μείζονος ἄγειν τιμῆς.

4

.

27

.

24

 Ξενοφῶντος ἐν τῷ ηʹ Περὶ τῆς Κύρου παιδείας (c. 7, 13—16). Οἶσθα μὲν οὖν καὶ σύ, ὦ Καμβύση, ὅτι οὐ τὸ χρυ‐ σοῦν σκῆπτρόν ἐστι τὸ τὴν βασιλείαν διασῷζον, ἀλλ’ οἱ
5πιστοὶ φίλοι σκῆπτρον βασιλεῦσιν ἀληθέστατον. πιστοὺς καὶ ἀσφαλεστάτους δὲ μὴ νόμιζε φύσει φύεσθαι ἀνθρώ‐ πους· πᾶσι γὰρ ἂν οἱ αὐτοὶ πιστοὶ φαίνοιντο, ὥσπερ καὶ τὰ ἄλλα τὰ πεφυκότα πᾶσι ταὐτὰ φαίνεται· ἀλλὰ τοὺς μὲν πιστοὺς τίθεσθαι δεῖ ἕκαστον ἑαυτῷ· ἡ δὲ κτῆ‐673 in vol. 4
10σις αὐτῶν ἔστιν οὐδαμῶς σὺν τῇ βίᾳ, ἀλλὰ μᾶλλον σὺν τῇ εὐεργεσίᾳ. εἰ οὖν καὶ ἄλλους τινὰς πειράσῃ τῆς βασι‐ λείας συμφύλακας ποιεῖσθαι, μηδαμόθεν πρότερον ἄρχου ἢ ἀπὸ τοῦ ὁμόθεν γενομένου. καὶ πολῖταί τοι ἄνθρωποι ἀλλοδαπῶν οἰκειότεροι καὶ σύσσιτοι αὐτοσκήνων. οἱ δὲ
15ἀπὸ τοῦ αὐτοῦ σπέρματος φύντες καὶ ἐν τῇ αὐτῇ οἰκίᾳ αὐξηθέντες καὶ ὑπὸ τῶν αὐτῶν γονέων ἀγαπώμενοι καὶ τὴν αὐτὴν μητέρα καὶ τὸν αὐτὸν πατέρα προσαγορεύον‐ τες, πῶς οὐ πάντων οὗτοι οἰκειότατοι; μὴ οὖν ἃ οἱ θεοὶ ὑφήγηνται ἀγαθὰ εἰς οἰκειότητα ἀδελφοῖς μάταιά ποτε
20ποιήσητε, ἀλλ’ ἐπὶ ταῦτ’ εὐθὺς οἰκοδομεῖτε ἄλλα φιλικὰ ἔργα· καὶ οὕτως δὴ ἀνυπέρβλητος ἔσται ἡ ὑμετέρα φιλία. ἑαυτοῦ τε κήδεται ὁ προνοῶν ἀδελφοῦ· τίνι γὰρ ἄλλῳ ἀδελφὸς μέγας ὢν οὕτω καλὸν ὡς ἀδελφῷ; τίς δ’ ἄλλος τιμήσεται δι’ ἄνδρα μέγα δυνάμενον οὕτως ὡς ἀδελφός;
25τίνα δὲ φοβήσεταί τις ἀδικεῖν ἀδελφοῦ μεγάλου ὄντος οὕτως ὡς τὸν ἀδελφόν; μήτε οὖν θᾶττον μηδεὶς σοῦ τούτῳ ὑπακουέτω μήτε προθυμότερον παρέστω. οὐδενὶ
γὰρ οἰκειότερα τὰ τούτου, οὔτε τἀγαθὰ οὔτε τὰ δεινὰ ἢ σοί. ἐννόει δὲ καὶ τάδε· τίνι χαρισάμενος ἐλπίσαις ἂν674 in vol. 4
30μειζόνων τυγχάνειν ἢ τούτῳ; τίνι δ’ ἂν βοηθήσας ἰσχυ‐ ρότερον σύμμαχον ἀντιλάβοις; τίνα δ’ αἴσχιον μὴ φιλεῖν ἢ τὸν ἀδελφόν; τίνα δὲ προτιμᾶν πάντων κάλλιον ἢ τὸν ἀδελφόν; μόνου τοι, ὦ Καμβύση, πρωτεύοντος ἀδελφοῦ παρ’ ἀδελφῷ οὐδὲ φθόνος παρὸ τῶν ἄλλων
35ἐφικνεῖται.

4

.

27

.

25

 Πλουτάρχου (De frat. am. p. 479 B). Ὁ μὲν Ἀρκαδικὸς μάντις δικαίως πόδα ξύλινον προσ‐ εποιήσατο τοῦ οἰκείου στερηθείς· ἀδελφὸς δὲ πολεμῶν ἀδελφῷ καὶ κτώμενος ὀθνεῖον ἐξ ἀγορᾶς ἑταῖρον οὐδὲν
5ἔοικεν ἄλλο ποιεῖν ἢ σάρκινον καὶ συμφυὲς ἀποκόψας μέλος ἀλλότριον προστρίβεσθαι 〈καὶ〉 προσαρμόττειν.

4

.

27

.

26

(nescio cuius auctoris) Ἐν τῷ φιλεῖν τὸν ἀδελφὸν μικροῦ τὸν περὶ Διοσκού‐
ρων μῦθον οὐ μῦθον ἤλεγξε.675 in vol. 4

4

.

28

t

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ.

4

.

28

.

1

 Σοφοκλῆς Αἴαντι (292 s). Ὁ δ’ εἶπε πρός με βαί’, ἀεὶ δ’ ὑμνούμενα, γύναι, γυναιξὶ κόσμον ἡ σιγὴ φέρει.

4

.

28

.

2

 Εὐριπίδου Ἰνοῦς (fr. 410 N.2). Τοιάνδε χρὴ γυναικὶ πρόσπολον † ἐᾶν, ἥτις τὸ μὲν δίκαιον οὐ σιγήσεται, τὰ δ’ αἰσχρὰ μισεῖ καὶ κατ’ ὀφθαλμοὺς ἔχει.

4

.

28

.

3

 Ἡσιόδου Ἔργων (373 s.). Μηδὲ γυνή σε νόον πυγοστόλος ἐξαπατάτω αἱμύλα κωτίλλουσα, τεὴν διφῶσα καλιήν.

4

.

28

.

4

Εὐριπίδου Ἱκετίσιν (40 s.).
Πάντα γὰρ δι’ ἀρσένων
γυναιξὶ πράσσειν εἰκὸς αἵ τινες σοφαί.676 in vol. 5

4

.

28

.

5

Εὐριπίδου Ὀρέστῃ (108). Εἰς ὄχλον ἕρπειν παρθένοισιν οὐ καλόν.

4

.

28

.

6

 Εὐριπίδου Σθενεβοίᾳ (fr. 671 N.2). Κομίζετ’ εἴσω τήνδε· πιστεύειν δὲ χρὴ γυναικὶ μηδὲν ὅστις εὖ φρονεῖ βροτῶν.

4

.

28

.

7

 Θεοφράστου (fr. CLVIII Wimm.). Οὐ χρὴ δὲ τὴν γυναῖκα δεινὴν ἐντοῖς πολιτικοῖς, ἀλλ’ ἐν τοῖς οἰκονομικοῖς εἶναι.

4

.

28

.

8

 Ἐκ τῆς ἐπιστολῆς τῆς Περὶ φιλίας (fr. XVIII 10 Bern.). Γάμος γὰρ ἀπὸ μὲν φιλίας διττῆς κράσεως βελτίων, ἑτέ‐ ρως δὲ σφαλερός.

4

.

28

.

9

 Πλουτάρχου ἐκ τῶν Γαμικῶν παραγγελμάτων (p. 139 A). Αἱ βουλόμεναι μᾶλλον ἀνοήτων κρατεῖν ἀνδρῶν ἢ φρο‐ νίμων ἀκούειν ἐοίκασιν ἐν ὁδῷ βουλομέναις μᾶλλον ὁδη‐ γεῖν τυφλοὺς ἢ τοῖς γιγνώσκουσιν ἀκολουθεῖν καὶ βλέ‐
5πουσιν.

4

.

28

.

10

 Ἐν ταὐτῷ (p. 140 C). Ἀνὴρ φιλοσώματος καλλωπίστριαν γυναῖκα ποιεῖ, φιλήδονος ἐρωτικὴν καὶ ἀκόλαστον, φιλάγαθος καὶ φιλό‐
καλος σώφρονα καὶ κοσμίαν.677 in vol. 5

4

.

28

.

11

 Θεμιστοκλέους (Plut. Reg. et imp. apophth. p. 140 E). Θεμιστοκλῆς τῶν τὴν θυγατέρα μνωμένων αὐτοῦ τὸν ἐπιεικῆ τοῦ πλουσίου προτιμήσας, ἄνδρα ἔφη ζητεῖν χρη‐ μάτων δεόμενον μᾶλλον ἢ χρήματα ἀνδρός.

4

.

28

.

12

Δίωνος ἐκ τοῦ Οἰκονομικοῦ (fr. VIII v. II p. 310 Arn.). Μέγα γὰρ δυσώπημα σωφροσύνης τέκνωσις.

4

.

28

.

13

 Ἐν ταὐτῷ (ibid. fr. IX). Τὸ μὲν γὰρ τίκτειν ἀνάγκης ἐστὶν ἔργον, τὸ δὲ ἐκτρέφειν φιλοστοργίας.

4

.

28

.

14

 Τῶν ἑπτὰ σοφῶν περὶ τῆς κατὰ τὰς οἰκίας ἐπιμε‐
λείας (Plut. Septem sap. conviv. p. 155 C). Τοῦτον οὖν ἄριστον ὁ Σόλων εἶπεν αὑτῷ δοκεῖν οἶκον, ὅπου τὰ κτήματα μήτε κτωμένοις ἀδικία μήτε φυλάττουσιν
5ἀπιστία μήτε δαπανῶσι μετάνοια πρόσεστιν. ὁ δὲ Βίας, ἐν ᾧ τοιοῦτός ἐστιν ὁ δεσπότης δι’ αὑτὸν οἷος ἔξω διὰ τὸν νό‐ μον. ὁ δὲ Θαλῆς, ἐν ᾧ πλείστην ἄγειν τῷ δεσπότῃ σχολὴν ἔξεστιν. ὁ δὲ Κλεόβουλος, εἰ πλείονας ἔχοι τῶν φοβου‐
μένων αὐτὸν τοὺς φιλοῦντας ὁ δεσπότης. ὁ δὲ Πιττακὸς678 in vol. 5
10εἶπεν, ὡς ἄριστος οἶκός ἐστιν ὁ τῶν περισσῶν μηδενὸς δεόμενος καὶ τῶν ἀναγκαίων μηδενὸς ἐνδεόμενος. ὁ δὲ Χείλων ἔφη δεῖν μάλιστα βασιλευομένῃ πόλει προσεοι‐ κέναι τὸν οἶκον. εἶτα προσεῖπεν καὶ Λυκοῦργος πρὸς τὸν κελεύοντα δημοκρατίαν ἐν τῇ πολιτείᾳ καταστῆσαι
15‘πρῶτον‘ ἔφη ‘ποίησον ἐν τῇ οἰκίᾳ σου δημοκρατίαν.‘

4

.

28

.

15

 Ἐκ τοῦ Βρύσωνος Οἰκονομικοῦ. Οὕτως ἔχει ποτ’ ἄλλαλα τἀνθρώπινα πράγματα καθά‐ περ καὶ τᾶς ἁλύσιος τοὶ κρίκοι. τῆνοί τε γὰρ ἐξ ἀλλάλων ἄρτηνται ἀλλάλους τ’ ἀκολουθίοντι, καὶ ἑνὸς ἐξ αὐτῶν
5ἑλκυσθέντος ὁποίου δή ποκα τό τε ὅλον καὶ τὰ ἐξ ἀρχᾶς ἀκολουθεῖ· καὶ τῶν τοῦ βίου δὲ πραγμάτων ὁποῖα ἂν βούλῃ ἑλέσθαι, εὑρήσεις καὶ τὰ λοιπὰ ἐξ ἀνάγκας κατὰ τὸ ἑξῆς ἀλλάλοις ἑπόμενα. αὐτίκα γὰρ εἰ 〈τὰ〉 κατὰ γεωργίαν τις ἐπιτηδεύοι, ἆρ’ οὐ πρᾶτον εἶμεν δεῖ τεκτονικάν; εἰ
10τεκτονικάν, δεῖ δὴ χαλκευτικάν· 〈εἰ〉 χαλκευτικάν, δεῖ δὴ
μεταλλευτικάν. ἀλλ’ ἵνα ἀγραυλεῖν δυνατοὶ ὦντι, δεῖ σκέ‐ παν ἦμεν τὰν περὶ τὸ σῶμα· τοιγαρῶν ὑφαντικᾶς καὶ οἰκοδομικᾶς ἐστι χρεία. καὶ τἄλλα δὲ πάντα μαστευόμενος καὶ ἀνερευνῶν οὕτως εὑρήσεις ἔχοντα ποτ’ ἄλλαλα.679 in vol. 5
15 Δοῦλος δὴ πᾶς ὀνυμαίνεται τριχῶς. ὁ μὲν γάρ τις δοῦλος κατὰ νόμον γίγνεται· ὁ δὲ καττὸν τρόπον τᾶς ψυχᾶς ὁ κρατούμενος ὑπὸ τῶν ἰδίων παθημάτων τᾶς ψυχᾶς· ὁ δὲ τοιοῦτος οὐχ ἁπλῶς δοῦλος οὐδὲ τᾷ φύσει δοῦλος, ἀλλὰ τῶν παθῶν δοῦλος καὶ ἐν καταχρήσει δοῦ‐
20λος, καὶ μᾶλλον μοχθηρὸς ἄνθρωπος ἢ δοῦλος κατὰ φύσιν. κατὰ φύσιν δὲ δοῦλος ὁ δυνάμενος αὐτάρκως τὰς διὰ τῶ σώματος ὑπηρεσίας παρέχεσθαι τοῖς δεσπόταις καὶ ἐν τῷ ὁδοὺς πορευθῆναι καὶ φορτία βαστάξαι καὶ κακοπα‐ θείας καὶ διακονίας ὑπομένεν, μήτε δὲ ἀρετὰν μήτε κακίαν
25ἐπιδεχόμενος ψυχικάν.

4

.

28

.

16

 Καλλικρατίδα Πυθαγορείου Λάκωνος ἐκ τοῦ Περὶ οἴ‐
κω εὐδαιμονίας. Τὸ μὲν ὦν ὅλον ὑπολαπτέον εἶμεν σύσταμα κοινωνίας συγγενικᾶς. σύσταμα δὲ πᾶν ἔκ τινων ἐναντίων καὶ ἀνο‐
5μοίων σύγκειται, καὶ ποτὶ ἕν τι τὸ ἄριστον συντέτακται, καὶ ἐπὶ τὸ κοινὸν συμφέρον ἐπαμφέρεται· ὅ τε γὰρ ὀνυ‐
μαινόμενος χορὸς σύσταμά τί ἐστι κοινωνίας ᾠδικᾶς καὶ ποτὶ ἕν τι κοινὸν ἐπαμφέρεται, τὰν συνῳδίαν· ἔν τε ναῒ τὸ σύσταμα τῶ σώματος περὶ τὰν νᾶα ἔκ τινων ἀνομοίων680 in vol. 5
10καὶ ἐναντίων συνέστακεν, καὶ ποτὶ ἕν τι τὸ ἄριστον συν‐ τέτακται, τὸν κυβερνάταν, καὶ ἐπὶ τὸ κοινὸν συμφέρον ἐπαμφέρεται, τὰν εὔπλοιαν· οὕτως δὲ καὶ ὁ οἶκος, σύσταμα κοινωνίας συγγενικᾶς ὑπάρχων, ἔκ τινων ἀνομοίων συνέστακε καὶ ἐναντίων μερέων, καὶ ποτὶ ἕν τι τὸ ἄριστον συντέ‐
15τακται, τὸν οἰκοδεσπόταν, καὶ ποτὶ τὸ κοινὸν συμφέρον ἐπαμφέρεται, τὰν ὁμοφροσύναν. ὡς δ’ ἁπλῶς εἰπέν, πᾶς ὁ οἶκος καθάπερ ψαλτήριον τριῶν τούτων χρῄζει τυχέν, ἐξαρτύσιος, συναρμογᾶς, ἁφᾶς τινος καὶ χρήσιος μωσικᾶς. ἐξάρτυσις μὲν ὦν ἐστιν ἁ σύνθεσις τῶν αὐτῶν μερέων
20ἁπάντων, ἐξ ὧν συμπλαροῦται τό τε ὅλον καὶ τὸ πᾶν σύσταμα τᾶς συγγενικᾶς κοινωνίας· τῶν δὲ μερέων αὐτῶν δύο πρᾶτα καὶ μέγιστα, ἄνθρωπος καὶ κτᾶσις, .... τὸ κυβερνώμενον καὶ τὰν χρᾶσιν ἐμπαρεχόμενον. ὥσπερ δὲ
καὶ ζῴω τὰ πρᾶτα μέρεα καὶ μέγιστα ψυχὰ καὶ σῶμα,681 in vol. 5
25καὶ ψυχὰ μέν ἐστι τὸ κυβερνῶν καὶ χρεόμενον, σῶμα δὲ τὸ κυβερνώμενον καὶ τὰν χρᾶσιν ἐμπαρεχόμενον· καὶ ὁ μὲν βίος ὄργανον ἐπίκτατον ζωᾶς τᾶς ἀνθρωπίνας, τὸ δὲ σῶμα ὄργανον σύμφυτον καὶ συγγενὲς τᾶς ψυχᾶς. τῶν δὲ συμπληρούντων τὸν οἶκον ἀνθρώπων τοὶ μὲν συγγενέες,
30τοὶ δ’ οἰκῇοι. καὶ συγγενέες μὲν ἀπὸ τῶ αὐτῶ αἵματος γενόμενοι ἢ τὰν αὐτὰν ἀρχὰν ἔχοντες ἐκ τῶν κατασπειράντων πράτων τὸ γένος· οἰκῇοι δὲ ἐπίκτητοι συγγενέες, ἀπὸ τᾶς τῶ γάμω κοινωνίας λαμβάνοντες τὰν καταρχάν. οὗτοι δὲ τυγχάνοντι ἤτοι πατέρες ἢ ἀδελφοὶ ἢ μητροπάτορες ἢ
35πατροπάτορες ἢ ἕν γέ τι τούτων ἔχοντες τῶν ἐς τὸν γάμον συνελθόντων. εἰ δὲ καὶ τὸ τῶν φίλων ἀγαθὸν ἐπὶ τὸν οἶκον ἐπαμφέρεται (μέζων γὰρ οὕτως γίνεται καὶ μεγα‐ λοπρεπέστερος οὐ μόνον οὐσίᾳ καὶ συγγενείᾳ πολυάριθμος γενόμενος ἀλλὰ καὶ φίλων πολυπλαθίᾳ), φανερὸν ὡς καὶ
40τοῦτο μέζονα ποοῦν τὸν οἶκον, τὸ ἑταιρικὸν εἶδος τᾶς φι‐ λίας, συγκαταριθματέον ἐν τᾷ συμπλαρώσει τῶ οἴκω. τᾶς δὲ κτάσιος ἁ μέν ἐστιν ἀναγκαία ἁ δὲ ἐλευθέριος· ἀναγ‐ καία μὲν ἁ ποτ’ αὐτὰς ἐξυπηρετοῦσα τὰς τῶ βίω χρῄας,
ἐλευθέριος δὲ ἁ ποτὶ κόσμον καὶ διαγωγὰν ἄγοισα τὸν682 in vol. 5
45ἄνθρωπον, ὥστε μὴ ἑτέρων δέεσθαι. ἁ δ’ ὑπερβάλλοισα κόσμον ἐλευθέριον καὶ διαγωγὰν καταρχὰ ὕβριος καὶ ὀλέ‐ θρω ῥιζοῦται τοῖς ἀνθρώποις. ἀνάγκα γὰρ τὼς πολλὰ ἔχοντας τετυφῶσθαι πρᾶτον, τετυφωμένως δὲ ἀλαζόνας γίνεσθαι, ἀλαζόνας δὲ γενομένως ὑπερηφάνως ἦμεν καὶ

4

.

28

.

16

(50)

μήτε ὁμοίως μήτε ἴσως ὑπολαμβάνεν τὼς συγγενέας καὶ ὁμοφύλως καὶ φυλέτας, ὑπερηφάνως δὲ γενομένως ὑβριστὰς ἦμεν· ὕβριος δὲ πάσας ἔσχατον καὶ πέρας ὄλεθρος. ὅκα ὦν ἐν οἴκῳ καὶ πόλει περιουσιάζῃ, τὰ περισσὰ τὸν νο‐ μοθέταν δεῖ περικόπτεν καὶ περιτέμνεν ὡς ἀγαθὸν γεωρ‐
55γὸν τὰ φυλλομανίοντα τᾶς κτάσιος. τῶ δὲ συγγενικῶ καὶ οἰκῃακῶ μέρεος τῶ ἀνθρώπω τριττὸν τὸ εἶδος. τὸ μὲν γάρ ἐστιν ἄρχον, τὸ δ’ ἀρχόμενον, τὸ δ’ ἐπίκουρον τᾶ οἴκω καὶ τᾶς συγγενείας· καὶ ἄρχον μὲν ὁ ἀνήρ, ἀρχό‐ μενον δὲ ἁ γυνά, ἐπίκουρον δὲ τὸ γεννατὸν ἐκ τούτων.

4

.

28

.

17

 Ἐν ταὐτῷ. Ἔτι τᾶς πρακτικᾶς καὶ κατὰ λογισμὸν ἀρχᾶς ἁ μέν ἐστι δεσποτικά, ἁ δὲ ἐπιστατικά, ἁ δὲ πολιτικά. καὶ δεσπο‐ τικὰ μὲν ἁ τῶ ἰδίω συμφέροντος ἄρχοισα, ἀλλ’ οὐ τῶν
5ἀρχομένων· ταύταν γὰρ ἄρχει τὰν ἀρχὰν ὁ μὲν δεσπότας τῶν δούλων, ὁ δὲ τύραννος τῶν ὑποτεταγμένων. ἐπιστα‐ τικὰ δ’ ἕνεκα τῶν ἀρχομένων, ἀλλ’ οὐχ αὑτᾶς· ταύταν δ’ ἄρχουσι τὰν ἀρχὰν τοὶ μὲν ἀλεῖπται τῶν ἀθλητᾶν, καὶ τοὶ ἰατροὶ τῶν νοσιόντων, καὶ τοὶ διδάσκοντες τῶν διδασ‐683 in vol. 5
10κομένων. οὐ γὰρ αὑτοῖς τὸ συμφέρον, ἀλλὰ τοῖς ἀρχο‐ μένοις ποτιποιοῦντι· τοῖς μὲν καμνόντεσσιν τοὶ ἰατροί, τοῖς δὲ σωμασκεῦσιν τοὶ ἀλεῖπται, τοῖς δ’ ἀνεπιστάμοσιν τοὶ ἐπιστάμονες. πολιτικὰ δ’ ἐστὶν ἀρχά, ἅτις τέλος ἔχει τὸ κοινᾷ συμφέρον καὶ τῶν ἀρχόντων καὶ τῶν ἀρχο‐
15μένων· κατὰ γὰρ ταύταν τὰν ἀρχὰν ἐν μὲν τοῖς ἀνθρω‐ πίνοις ὅ τε οἶκος καὶ ἁ πόλις συνήρμοσται, ἐν δὲ τοῖς θῄοις ὁ κόσμος. μίμαμα δ’ οἶκος καὶ πόλις καττὰν ἀνα‐ λογίαν τᾶς τῶ κόσμω διοικήσιος. ἄρχει μὲν γὰρ τὸ θῇον τᾶς φύσιος, οὔτε τὸ ἐκείνων συμφέρον σκοπεύμενον οὔτε
20μὰν τὸ ἴδιον ἀπολελυμένως, ἀλλὰ τὸ κοινᾷ. καὶ διὰ τοῦτο ποταγορεύεται ὁ κόσμος ἀπὸ τᾶς τῶν πάντων διακοσ‐ μάσιος, ποθ’ ἓν τὸ ἄριστον συντεταγμένος. τὸ δ’ ἕν ἐστιν ἄριστον αὐτός, ὅπερ ἐστὶ καττὰν ἔννοιαν, ζῷον οὐράνιον, ἄφθαρτον, ἀρχά τε καὶ αἰτία τᾶς τῶν ὅλων διακοσμάσιος.
25ἐπεὶ ὦν καὶ ὁ ἀνὴρ ἄρχει τᾶς γυναικός, ἤτοι τὰν δεσποτι‐ κὰν ἄρχει ἀρχὰν ἢ τὰν ἐπιστατικὰν ἢ τό γε ἔσχατον τὰν πολιτικὰν ἄρχει· οὔτε δὲ τὰν δεσποτικὰν ἀρχάν, κάδεται γὰρ καὶ ἐπιμελῆται τᾶς αὑτῶ γυναικός· οὔτε τὰν ἐπι‐ στατικὰν καθάπαξ, καὶ αὐτὸς γὰρ μέρος ἐστὶ τᾶς κοινωνίας·684 in vol. 5
30ἀπολείπεται ὦν τὰν πολιτικάν, καθ’ ἃν τίθεται καὶ ὁ ἄρχων καὶ ὁ ἀρχόμενος τὸ κοινᾷ συμφέρον. διόπερ καὶ ὁ γάμος ἐπὶ βίω κοινωνίᾳ συνίσταται. οἱ μὲν ὦν τὰν δεσποτικὰν ἄρχοντες ἀρχὰν τῶν ἀνδρῶν μισοῦνται ὑπὸ τᾶν γυναικῶν, οἱ δὲ τὰν ἐπιστατικὰν καταφρονέονται·
35προσθῆκαι γὰρ ἂν φαίνοιντο τῶν γυναικῶν καὶ κόλακες· οἱ δὲ τὰν πολιτικὰν καὶ θαυμαίνονται καὶ φιλέονται. ἀμφότερα δὲ ταῦτα ἐσσεῖται, αἴκα ἁδονᾷ καὶ σεμνότατι κεκραμέναν ποτιφέρηταί τις τὰν ἀρχάν, τὰν μὲν ἁδονὰν ἐν τῷ ἀγαπῆν ποτιφερόμενος, τὰν δὲ σεμνότατα τῷ μηδὲν
40εὐτελὲς μηδὲ ταπεινὸν πράττειν.

4

.

28

.

18

 Ἐν ταὐτῷ. Γαμίσκοντα δὲ δεῖ γαμὲν ποτὶ τὰν αὑτῶ τύχαν, ἵνα μήτε ὑπὲρ τὰν δύναμιν μήτε μῄονα τᾶς δυνάμιος τὸν γάμον ἐπάγηται, ἀλλὰ ποτὶ λόγον τᾶς ἰδίας δυνάμιος. οἱ μὲν γὰρ685 in vol. 5
5ὑπὲρ τὰν δύναμιν ἐπάγοντες στασιάζοντι διὰ τὰν ἁγεμονίαν· ἁ μὲν γὰρ τῷ πλούτῳ καὶ τῷ γένει καθυπερέχοισα τἀνδρὸς ἄρχειν προαιρῆται, ὁ δὲ ἀνάξιον ἁγῆται καὶ παρὰ φύσιν συγχωρέν· οἱ δὲ μῄονα τᾶς δυνάμιος, τὸ ἀξίωμα καὶ τὸ μέγεθος τῶ οἴκω συναιροῦντι. δεῖ δὲ τὸν μωσικὸν μιμεῖ‐
10σθαι, ὃς τὸν ἴδιον τόνον τᾶς φωνᾶς ἐκμαθὼν οὕτως πει‐ ρᾶται τὰν μέσαν καθιστάμεν, ὅπως καὶ ἐπὶ τὰ ὀξέα καὶ ἐπὶ τὰ βαρέα διαρκέσαι δύναται καὶ μήτε ῥήξῃ μήτε ἀπο‐ λίπῃ τὰν τάσιν. οὕτως ὦν δεῖ καὶ γάμον συναρμόζεσθαι ποτὶ τὸν ἴδιον τόνον τᾶς ψυχᾶς, ὅπως μὴ μόνον ἐν εὐ‐
15τυχίᾳ συνεκτρέχεν ἀλλάλοις δυνατοὶ ὦντι. ποτὶ λόγον δὲ
μναστευσάμενον τὸν γάμον δεῖ καὶ ἐπίτροπον καὶ κύριον ἐπιστάταν τᾶς αὑτῶ γυναικὸς εἶμεν· ἐπίτροπον μὲν τῷ φροντίζεν τῶν ἐκείνας, κύριον δὲ τῷ ἄρχεν καὶ κυριεύεν, διδάσκαλον δὲ τῷ διδάσκεν τὰ δέοντα. τοῦτο δ’ ἐσσεῖται686 in vol. 5
20μάλιστα, αἴκα τις ἀγαθῶν προγόνων σκοπιασάμενος παι‐ δίον ἀκμάζουσαν γαμίσκῃ. καὶ γὰρ εὔπλαστοι καὶ εὐάγω‐ γοι τυγχάνοντι πρωτονύμφευτοι, καὶ ποτὶ τὸ μαθὲν εὐ‐ φυῶς ἔχοντι καὶ ποτὶ τὸ φοβηθῆμεν καὶ ἀγαπάξαι τὸν αὐταυτᾶς ἄνδρα.

4

.

28

.

19

 Περικτιόνης Πυθαγορείας ἐκ τοῦ Περὶ γυναικὸς ἁρμονίας. Τὴν ἁρμονίην γυναῖκα νώσασθαι δεῖ φρονήσιός τε καὶ σωφροσύνης πλείην· κάρτα γὰρ ψυχὴν πεπνῦσθαι δεῖ ἐς
5ἀρετήν, ὥστ’ ἔσται καὶ δικαίη καὶ ἀνδρηίη καὶ φρονέουσα
καὶ αὐταρκείῃ καλλυνομένη καὶ κενὴν δόξαν μισέουσα. ἐκ τούτων γὰρ ἔργματα καλὰ γίνεται γυναικὶ ἐς αὐτήν τε καὶ ἄνδρα καὶ τέκεα καὶ οἶκον· πολλάκις δὲ καὶ πόλει, εἴ γε πόλιας ἢ ἔθνεα ἡ τοιήδε κρατύνοι, ὡς ἐπὶ βασιληίης687 in vol. 5
10ὁρέομεν. κρατέουσα ὦν ἐπιθυμίης καὶ θυμοῦ, ὁσίη καὶ ἁρμονίη γίνεται· ὥστε οὐδὲ ἔρωτες αὐτὴν ἄνομοι διώξου‐ σιν, ἀλλ’ ἐς ἄνδρα τε καὶ τέκεα καὶ τὸν οἶκον ξύμπαντα φιλίην ἕξει. ὁκόσαι γὰρ ἐράστριαι τελέθουσιν ἀλλοτρίων λεχέων, αὗται δὲ πολέμιαι γίνονται πάντων τῶν ἐν τῇ
15οἰκίῃ ἐλευθέρων τε καὶ οἰκετέων· καὶ συντιθεῖ ψύθεα καὶ δόλους ἀνδρὶ καὶ ψεύδεα κατὰ πάντων μυθίζεται πρὸς τοῦτον, ἵνα μούνη δοκέῃ διαφέρειν εὐνοίῃ καὶ τῆς οἰκίης κρατέῃ ἀργίην φιλέουσα. ἐκ τούτων γὰρ φθορὴ γίνεται συμπάντων ὁκόσα αὐτῇ τε καὶ τῷ ἀνδρὶ ξυνά ἐστι. καὶ
20ταῦτα μὲν ἄχρι τῶνδε λελέχθω. σκῆνος δὲ ἄγειν χρὴ πρὸς μέτρα φύσιος τροφῆς τε πέρι καὶ ἱματίων καὶ λουτρῶν καὶ ἀλειψίων καὶ τριχῶν θέσιος καὶ τῶν ὁκόσα ἐς κόσμον ἐστὶ [χρυσοῦ καὶ λίθων]. ὁκόσαι γὰρ πολυτελέα πάντα
ἐσθίουσι καὶ πίνουσι καὶ ἀμπέχονται καὶ φορέουσι τὰ688 in vol. 5
25φορέουσι γυναῖκες, ἐς ἁμαρτίην ἕτοιμαι κακίης συμπάσης ἔς τε λέχεα καὶ ἐς τὰ ἄλλα ἀδικοπρηγέες. λιμὸν ὦν καὶ δίψαν ἐξακέεσθαι δεῖ μοῦνον, κἢν ἐκ τῶν εὐτελέων ἔῃ, καὶ ῥῖγος, κἢν νάκος κἢν σισύρη. βρωτῆρας δὲ εἶναι τῶν τη‐ λόθεν ἢ τῶν πολλοῦ πωλεομένων ἢ τῶν ἐνδόξων κακίη
30οὐχὶ μικρὴ πέφαται· ἠμφιάσθαι 〈δ’〉 εἵματα ἀπεικότα λίην καὶ ποικίλα ἀπὸ θαλασσίης βάψιος τοῦ κόχλου ἢ ἄλλης χρόης πολυτελέος μωρίη πολλή. σκῆνος γὰρ ἐθέλει μὴ ῥι‐ γέειν μηδὲ γυμνὸν εἶναι χάριν εὐπρεπείης, ἄλλου δ’ οὐδε‐ νὸς χρῄζει. δόξα δὲ ἀνθρώπων μετὰ ἀμαθίης ἐς τὰ κε‐
35νεά τε καὶ περισσὰ ἵεται. ὥστ’ οὔτε χρυσὸν ἀμφιθήσεται ἢ λίθον Ἰνδικὸν ἢ χώρης ἐόντα ἄλλης, οὐδὲ πλέξεται πο‐ λυτεχνίῃσι τρίχας, οὐδ’ ἀλείψεται Ἀραβίης ὀδμῆς ἐμ‐ πνέοντα, οὐδὲ χρίσεται πρόσωπον λευκαίνουσα ἢ ἐρυθραί‐ νουσα τοῦτο ἢ μελαίνουσα ὀφρύας τε καὶ ὀφθαλμοὺς καὶ
40τὴν πολιὴν τρίχα βαφαῖσι τεχνεωμένη, οὐδὲ λούσεται θα‐ μινά. ἡ γὰρ ταῦτα ζητέουσα θηητῆρα ζητέει ἀκρασίης γυναικηίης. κάλλος γὰρ τὸ ἐκ φρονήσιος, οὐκὶ δὲ τὸ ἐκ
τούτων, ἁνδάνει ταῖς γινομέναισιν εὖ. ἀναγκαῖα δὲ μὴ ἡγεέσθω εὐγενείην καὶ πλοῦτον καὶ μεγάλης πόλιος πάν‐689 in vol. 5
45τως γενέσθαι καὶ δόξαν καὶ φιλίην ἐνδόξων καὶ βασι‐ ληίων ἀνδρῶν· ἢν μὲν γὰρ ἔῃ, οὐ λυπέει· ἢν δὲ μὴ ἔῃ, ἐπιζητέειν οὐ ποιέει· τούτων γὰρ δίχα φρονίμη γυνὴ ζῆν οὐ κωλύεται. κἢν ἔῃ δὲ φαῦλα τά περ λελάχαται, τὰ με‐ γάλα καὶ θαυμαζόμενα μή κοτε διζέσθω ψυχή, ἀλλὰ καὶ

4

.

28

.

19

(50)

ἀπ’ ὦν αὐτῶν βαδιζέτω· βλάπτει γὰρ μᾶλλον ἐς ἀτυχίην ἕλκοντα ἢ ὠφελέει. τούτοισι γὰρ ἐπιβουλή τε καὶ φθό‐ νος καὶ βασκανίη προσκέεται, ὥστε ἐν ἀταραξίῃ οὐκ ἂν γένοιτο ἡ τοιήδε. θεοὺς δὲ σέβειν δεῖ ἐς εὐελπιστίην εὐδαιμονίης, νόμοισί τε καὶ θεσμοῖσι πειθομένην πατρίοι‐
55σι. μετὰ δὲ τούτους μυθέομαι [τοὺς θεοὺς] γονέας τιμᾶν καὶ σέβειν· οὗτοι γὰρ ἴσα θεοῖσι πάντα πέλουσι καὶ πρήσσουσι τοῖς ἐγγόνοισι. πρὸς δὲ τὸν ἄνδρα τὸν ἑαυτῆς ζώειν ὧδε δεῖ νομίμως καὶ κρηγύως, μηδὲν ἐννενωμένην
ἰδίῃ, ἀλλ’ εὐνὴν τηρεῦσαν καὶ φυλάσσουσαν· ἐν τούτῳ γάρ690 in vol. 5
60ἐστι τὰ ξύμπαντα. φέρειν δὲ χρὴ τῶ ἀνδρὸς πάντα, κἢν ἀτυχῇ, κἢν ἁμάρτῃ κατ’ ἄγνοιαν ἢ νοῦσον ἢ μέθην, ἢ ἄλλῃσι γυναιξὶ συγγένηται· ἀνδράσι μὲν γὰρ ἐπιχωρέεται ἁμαρτίη αὕτη· γυναιξὶ δὲ οὔκοτε, τιμωρίη δ’ ἐφέστηκεν. † ὤσασθαι ὦν τὸν νόμον δεῖ καὶ μὴ ζηλοτυπέειν· φέρειν
65δὲ καὶ ὀργὴν καὶ φειδωλίην καὶ μεμψιμοιρίην καὶ ζηλοτυ‐ πίην καὶ κακηγορίην καὶ ἤν τι ἄλλο ἔχῃ ἐκ φύσιος, καὶ οὕτω θήσεται πάντα ὅκως φίλον ἐστὶν αὐτέῳ σωφρονέου‐ σα. γυνὴ γὰρ ἄνδρα φιλέουσα καὶ τἀνδρὸς πρήσσουσα κρηγύως, ἁρμονίη ὑπάρχει, καὶ οἶκον τὸν ξύμπαντα φιλέει
70καὶ τοὺς θύρηθεν εὐνόους τῇ οἰκίῃ ποιέει· ἐπὴν δὲ μὴ φιλέῃ, οὔτε οἶκον οὔτε παῖδας τοὺς ἑωυτῆς οὔτε θερά‐ ποντας οὔτε οὐσίην ἡντιναῶν ἐθέλει σῴαν ἐσιδέειν, φθο‐ ρὴν δὲ πᾶσαν ἀρέεται [καὶ εὔχεται] εἶναι, ὡς πολεμίη ἐοῦσα, καὶ τὸν ἄνδρα εὔχεται τεθνάναι ὡς ἐχθρόν, ὅπως
75ἄλλοισιν ὁμουρέῃ, καὶ ὁκόσοι ἁνδάνουσι τουτέῳ ἐχθαίρει.
† ὁρῆν δὲ αὐτὴν ὧδε δοκέω, εἰ πλεῖος τελέθει φρονήσιός τε καὶ σωφροσύνης. οὐ γὰρ μοῦνον ὠφελήσει τὸν ἄνδρα, ἀλλὰ καὶ παῖδας καὶ συγγενέας καὶ δούλως καὶ τὴν οἰ‐ κίαν ξύμπασαν, ἐν ᾗ καὶ κτήματα καὶ φίλοι πολιῆταί τε691 in vol. 5
80καὶ ξένοι εἰσί· καὶ ἀπεριεργίῃ τὸ σκῆνος διάξει τουτέων, λεσχαίνουσά τε καὶ ἀκούουσα καλά, καὶ ἀκολουθέουσά τε αὐτέῳ καθ’ ὁμοδοξίην τῆς ξυνῆς βιοτῆς, καὶ οἷς ἐκεῖνος αὔξει συγγενέσι τε καὶ φίλοισι ξυνομαρτέουσα, καὶ ταὐτὰ ἡγεομένη γλυκέα τε καὶ πικρὰ τὠνδρὶ, ἢν μὴ ἀναρμόνιος
85ἐς τὸ πᾶν ἔῃ.

4

.

28

.

20

 Μουσωνίου ἐκ τοῦ Περὶ σκευῶν (Mus. rel. p. 109, 9 H.). Καὶ μὴν συνῳδὰ καὶ συγγενῆ τῇ περὶ τὰς οἰκίας πολυτε‐ λείᾳ καὶ τὰ τῶν σκευῶν τῶν κατ’ οἰκίαν φαίνεται ὄντα, κλῖναι καὶ τράπεζαι καὶ στρώματα καὶ ἐκπώματα καὶ εἴ
5τι τοιοῦτον, πάντως τὴν χρείαν ὑπερβεβηκότα καὶ προσω‐ τέρω τῶν ἀναγκαίων ἐληλυθότα· κλῖναι μὲν ἐλεφάντιναι καὶ ἀργυραῖ ἢ νὴ Δία χρυσαῖ, τράπεζαι δὲ παραπλησίας ὕλης, στρωμναὶ δὲ ἁλουργεῖς καὶ ἄλλων χρωμάτων δυσ‐
πορίστων, ἐκπώματα δὲ χρυσοῦ καὶ ἀργύρου πεποιημένα,692 in vol. 5
10τὰ δὲ λίθων ἢ λιθοειδῶν τινων ἁμιλλωμένων τῇ πολυ‐ τελείᾳ τοῖς ἀργυροῖς καὶ χρυσοῖς. καὶ σπουδάζεται ταῦτα πάντα, τοῦ μὲν σκίμποδος οὐδὲν κακίω παρεχομένου κα‐ τάκλισιν ἡμῖν τῆς ἀργυρᾶς ἢ τῆς ἐλεφαντίνης κλίνης, τῆς δὲ σισύρας ἱκανωτάτης οὔσης ὑπεστρῶσθαι ὥστε μὴ δεῖσθαι
15πορφυρίδος ἢ φοινικίδος· ἐσθίειν δ’ ὑπάρχοντος ἡμῖν ἀβλαβῶς ἀπὸ τραπέζης ξυλίνης ὡς μὴ ποθεῖν μηδαμῶς τὴν ἀργυρᾶν, καὶ πίνειν γε νὴ Δία ἐκ κεραμεῶν ποτη‐ ρίων παρόν, ἃ τό τε δῖψος σβεννύειν παραπλησίως πέ‐ φυκε τοῖς χρυσοῖς, καὶ τὸν ἐγχεόμενον αὐτοῖς οἶνον οὐ
20λυμαίνεται, ὀσμὴν δέ γε ἡδίω τῶν χρυσῶν παρέχεται καὶ τῶν ἀργυρῶν. καθόλου δ’ ἀρετὴ καὶ κακία σκευῶν κριθείη ἂν ὀρθῶς ἐκ τριῶν τούτων, τῆς τε κτήσεως καὶ τῆς χρήσεως καὶ τῆς τηρήσεως. ὅσα μὲν γὰρ ἢ κτήσασθαι δύσκολά ἐστιν ἢ χρήσασθαι μὴ ἐπιτήδεια ἢ φυλάξαι μὴ ῥᾴδια, ταῦτα
25χείρω· ἃ δὲ καὶ κτώμεθα μὴ χαλεπῶς καὶ χρώμενοι ἐπαι‐ νοῦμεν καὶ φυλάττομεν ῥᾳδίως, ταῦτα ἀμείνω. διόπερ τὰ κεραμεᾶ καὶ τὰ σιδηρᾶ καὶ ὅσα τοιαῦτα, πολλῷ κρείττω τῶν ἀργυρῶν τε καὶ χρυσῶν, ὅτι ἡ κτῆσις τούτων εὐμαρεσ‐ τέρα, ὅσῳ καὶ εὐτελεστέρα, ἥ τε χρῆσις πλείων, ὅτι καὶ
30πυρὶ ῥᾳδίως ταῦτ’ ἐμβάλλομεν, ἐκεῖνα δὲ οὔ, ἥ τε φυλακὴ ἥττων· τὰ γὰρ εὐτελῆ τῶν πολυτελῶν ἐπιβουλεύεται ἧττον. μέρος δέ τι τῆς φυλακῆς οὖσα καὶ ἡ ἐκκάθαρσις περὶ τὰ
πολυτελῆ πλείων ἐστίν. ὥσπερ οὖν ἵππος, ὁ τιμῆς μὲν ἐωνη‐ μένος ὀλίγης, χρείας δὲ παρεχόμενος πολλὰς, αἱρετώτερος693 in vol. 5
35τοῦ ὀλίγα μὲν ὑπουργοῦντος, πολλοῦ δ’ ἠγορασμένου· κα‐ τὰ τὰ αὐτὰ καὶ σκεύη τὰ εὐτελέστερα καὶ πολυχρηστότερα κρείττω τῶν ἐναντίων. τί ποτ’ οὖν διώκεται τὰ σπάνια καὶ πολυτελῆ πρὸ τῶν ἐν μέσῳ καὶ τῶν εὐτελῶν; ὅτι ἀγνοεῖται τὰ καλὰ καὶ τἀγαθά, καὶ ἀντὶ τῶν ὄντων τὰ δοκοῦντα
40σπουδάζεται παρὰ τοῖς ἀνοήτοις· ὥσπερ δὴ καὶ οἱ μαι‐ νόμενοι πολλάκις λευκὰ τὰ μέλανα νομίζουσιν· ἄνοια δὲ μανίας συγγενέστατον. ἐπεὶ τῶν γε νομοθετῶν τοὺς ἀρίσ‐ τους, καὶ ἐν πρώτοις Λυκοῦργον εὕροιμεν ἂν πολυτέλειαν μὲν ἐξελαύνοντα τῆς Σπάρτης, ἀντεισάγοντα δ’ εὐτέλειαν
45καὶ τὸ ἐνδεὲς τῆς διαίτης τοῦ περιττοῦ προτιμῶντα πρὸς ἀνδρείαν, καὶ τὴν μὲν τρυφὴν ὡς λύμην ἐκτρεπόμενον, τὸ δ’ ἐθελόπονον ὡς σωτήριον ζηλοῦν ἀξιοῦντα. τεκμήρια δὲ τούτων αἱ τῶν ἐφήβων ἐκεῖ καρτερήσεις ἐθιζομένων φέρειν λιμόν τε καὶ δῖψος, καὶ μετὰ τούτων ῥῖγος, ἔτι

4

.

28

.

20

(50)

δὲ πληγὰς καὶ πόνους ἄλλους ... σεμνοῖς ἔθεσιν οἱ παλαιοὶ Λακεδαιμόνιοι τραφέντες ἄριστοι τῶν Ἑλλήνων ἦσάν τε καὶ ἐνομίζοντο, καὶ τὴν πενίαν τὴν ἑαυτῶν ζηλωτοτέραν τοῦ βασιλέως πλούτου κατέστησαν. ἐγὼ δ’ οὖν καὶ αὐτὸς
δεξαίμην ἂν νοσῆσαι μᾶλλον ἢ τρυφῆσαι. τὸ μὲν γὰρ νο‐694 in vol. 5
55σεῖν μόνον βλάπτει τὸ σῶμα, τὸ δὲ τρυφᾶν ἄμφω δια‐ φθείρει, ψυχήν τε καὶ σῶμα, σώματι μὲν ἀσθένειαν καὶ ἀδυναμίαν, ψυχῆ δὲ ἀκολασίαν καὶ ἀνανδρίαν ἐμποιοῦν. καὶ μὴν καὶ ἀδικίαν τίκτει τρυφή, ὅτι καὶ πλεονεξίαν. οὔτε γὰρ τρυφῶντά τινα δυνατὸν μὴ πολυτελῆ εἶναι, οὔτε πολυτελῆ
60ὄντα ὀλίγα βούλεσθαι ἀναλίσκειν, βουλόμενον δὲ πολλὰ μὴ καὶ πορίζειν πολλὰ ἐπιχειρεῖν, οὐδ’ αὖ πορίζειν ἐπιχειροῦν‐ τα πολλὰ μὴ πλεονεκτεῖν καὶ ἀδικεῖν· οὐ γὰρ ἂν πορίσειέ τις ἐκ δικαίων πολλά. ἔτι καὶ ἄλλον τρόπον ἄδικος ἂν εἴη πάντως ὁ τρυφῶν. καὶ γὰρ ὑπὲρ πόλεως τῆς αὑτοῦ
65πονεῖν τοὺς προσήκοντας πόνους ὀκνήσειεν ἂν ἢ οὐκ ἂν ἔτι τρυφῴη, κἂν ὑπὲρ φίλων ἢ συγγενῶν κακοπαθῆσαι δέον, οὐκ ἂν ὑπομείνειεν· οὐ γὰρ ἐάσει αὐτὸν ἡ τρυφή. καὶ μὴν καὶ διὰ θεοὺς ἔστιν ὅτε πονητέον τῷ δικαίῳ εἶναι βουλομένῳ πρὸς θεούς, ὅτι θυσίας ἢ τελετὰς ἤ τινα
70ἄλλην ὑπηρεσίαν τελέσει τοῖς θεοῖς, ὁ δὲ τρυφῶν ἐνδεή‐ σει κἀνταῦθα, διόπερ ἄδικος ἂν εἴη πάντως καὶ περὶ πόλιν καὶ περὶ φίλους καὶ περὶ θεούς, ἃ χρὴ πράττειν αὐτὸν οὐ πράττων. ὡς οὖν καὶ ἀδικίας αἰτίαν οὖσαν τὴν τρυφὴν φευκτέον τρόπῳ παντί.

4

.

28

.

21

Ἱεροκλέους [ἐκ τοῦ Οἰκονομικοῦ] (p. 62, 21 de Arn.). Πρὸ πάντων γε περὶ τῶν ἔργων, ὑφ’ ὧν οἶκος συνέχεται.
ταῦτ’ οὖν διαιρετέον μὲν κατὰ τὸ πλεῖστον, 〈ὥστε〉 τῷ μὲν ἀνδρὶ τὰ κατ’ ἀγρὸν καὶ τὰ περὶ τὰς ἀγορὰς καὶ τὴν695 in vol. 5
5ἀστυπολίαν ἀνακεῖσθαι, τῇ δὲ γυναικὶ τὰ περὶ τὴν ταλα‐ σίαν καὶ σιτοπονίαν καὶ ὅλως τὰ κατοικίδια τῶν ἔργων. οὐδὲ μὴν ἀγεύστους ἀξιωτέον εἶναι τοὺς ἑτέρους τῶν ἑτέ‐ ρων. γένοιτο γὰρ ἄν ποτε καὶ γυναικὶ κατ’ ἀγρὸν γενο‐ μένῃ καθῆκον τὸ τοῖς ἐργαζομένοις ἐπιστῆναι καὶ τὴν
10τοῦ οἰκοδεσπότου τάξιν ἐκπληρῶσαι, καὶ ἀνδρὶ περὶ τῶν κατὰ τὴν οἰκίαν ἐπιστροφὴν ποιήσασθαι καὶ τὰ μὲν δια‐ πυθέσθαι, τὰ δὲ καὶ ἐπιδεῖν τῶν γινομένων. οὕτω γὰρ ἂν ἐπισυνδέοιτο μᾶλλον τὰ τῆς κοινωνίας, εἰ συμμετέχοιεν ἀλλήλοις τῶν ἀναγκαίων φροντίδων. δεῦρο μέντοι τοῦ
15λόγου γενόμενος οὐκ ἂν ὀκνῆσαί μοι δοκῶ καὶ τῆς αὐτουρ‐ γίας ποιήσασθαί τινα μνήμην, ἐπεὶ εἰκὸς τοῖς ὑπὲρ τῶν ἔργων εἰρημένοις καὶ τοῦτο προστεθῆναι. ὡς μὲν τοίνυν τἀνδρὶ καθήκει τῶν γεωργικῶν ἅπτεσθαι πόνων, τί δεῖ καὶ λέγειν; οὐ πολὺς γὰρ ὁ κατὰ τοῦτο δυσπειθής, ἀλλὰ
20καίπερ τοσαύτης τρυφῆς καὶ ἀπονίας τὸν νῦν κατεχούσης
βίον, ὅμως σπάνιός ἐστιν 〈ὁ〉 μὴ καὶ δι’ ἑαυτοῦ προθυ‐ μούμενος ἔργων κοινωνῆσαι τῶν ὑπὲρ σπόρου καὶ φυτείας καὶ τῶν ἄλλων τῶν κατὰ γεωργίαν. δυσπειθέστερος δ’ ἴσως ὁ πρὸς θάτερα τῶν ἔργων, ὅσα γυναιξὶν ἀπονενέ‐696 in vol. 5
25μηται, παρακαλῶν τὸν ἄνδρα λόγος. καὶ πάσχουσί γε οὐκ ἀπεικὸς οἱ καθαρειότεροι, μὴ καθ’ ἑαυτοὺς εἶναι το‐ πάζοντες ἅψασθαι ταλασίας. ἐπεὶ γὰρ ὡς ἐπὶ τὸ πλῆ‐ θος εὐτελεῖς ἀνθρωπίσκοι καὶ τὸ τῶν κατεαγότων καὶ γυννίδων φῦλον εἰς τὴν ἐρίων ἐργασίαν καταφέρεται ζήλῳ
30θηλύτητος, οὐ δοκεῖ κατὰ τὸν ἀληθινώτερον ἄνδρα τυγ‐ χάνειν τὸ εἰς ταῦτα συγκαθιέναι· ὥστ’ ἔγωγε τάχ’ ἂν οὐδ’ ἂν αὐτὸς συμβουλεύσαιμι τοῖς μὴ τελέαν παρεσχη‐ μένοις πίστιν ὑπὲρ τῆς ἑαυτῶν ἀρρενότητος καὶ σωφρο‐ σύνης ἅπτεσθαι τοιοῦδέ τινος. εἰ μέντοι διὰ τοιοῦδε
35βίου πεποιήκοι τις [ἂν] ἑαυτὸν πάσης ὑπονοίας ἀτόπου καθαρεύοντα, τί κωλύσει καὶ κατὰ ταῦτα τῇ γυναικὶ κοι‐ νωνῆσαι τὸν ἄνδρα; τῶν μὲν γὰρ ἄλλων κατοικιδίων ἔρ‐ γων μὴ καὶ τὸ πλέον ἀνδράσι προσήκειν ἡγητέον ἤπερ γυναιξίν; ἔστι γὰρ καματωδέστερα καὶ ῥώμης δεόμενα
40σωματικῆς, οἷον ἀλέσαι καὶ σταῖς μάξαι διασχίσαι τε
ξύλα καὶ ὕδωρ ἀνιμῆσαι καὶ σκεύη μεταθεῖναι καὶ δια‐ τινάξαι στρώματα καὶ πᾶν τὸ τούτοις παραπλήσιον. καὶ τὰ μὲν ὑπὲρ ἀνδρῶν ἀποχρῴη ἄν· ἐπιμετρῆσαι δέ τι καὶ τὴν γυναῖκα πρέπον, ὥστε μὴ τῆς ταλασίας κοινωνεῖν697 in vol. 5
45μόνον ταῖς θεραπαίναις, ἀλλὰ καὶ τῶν ἄλλων ἔργων τῶν ἐπανδροτέρων. καὶ γὰρ σιτοπονίας ἅψασθαι κατὰ τὴν ἐλευθέραν εἶναί μοι δοκεῖ καὶ ὕδωρ ἀνιμῆσαι 〈καὶ〉 πῦρ ἀνακαῦσαι καὶ κλίνην καταστρῶσαι καὶ πᾶν τὸ τούτοις ἐοικός. πολὺ δ’ ἂν ἀνδρὶ φαίνοιτο καλλίων τῷ γε ἑαυτῆς,

4

.

28

.

21

(50)

καὶ μάλιστα νεᾶνις οὖσα καὶ μηδέπω τετρυμένη κυοφο‐ ρίαις, εἰ καὶ τρύγης ἀμπέλων αὐτουργοῦσα συμμετάσχοι καὶ συλλογῆς ἐλαιῶν, εἰ δὲ παρείκοι, καὶ σπόρου καὶ ἀρό‐ σεως καὶ παραδόσεως ἐργαλείων τοῖς σκάπτουσιν ἢ φυ‐ τεύουσιν. τοῦτον γὰρ τὸν τρόπον ἕνεκα τῶν ἔργων οἶκος
55προστατούμενος ὑπ’ ἀνδρὸς καὶ γυναικὸς ἄριστ’ ἄν μοι δοκεῖ κατά γε ταῦτα διεξάγεσθαι.

4

.

28

.

22

Ξενοφῶντος Ἀπομνημονευμάτων γʹ (8,8—10).
Καὶ οἰκίας δὲ λέγων τὰς αὐτὰς καλάς τε εἶναι καὶ χρη‐ σίμους παιδεύειν ἔμοιγε ἐδόκει οἵας χρὴ οἰκοδομεῖσθαι. ἐπεσκόπει δὲ ὧδε. Ἆρά γε τὸν μέλλοντα οἰκίαν οἵαν δεῖ698 in vol. 5
5ἔχειν τοῦτο δεῖ μηχανᾶσθαι, ὅπως ἡδίστη τε ἐνδιαιτᾶσθαι καὶ χρησιμωτάτη ἔσται; τούτου δὲ ὁμολογουμένου· Οὐκοῦν ἡδὺ μὲν θέρους ψυχεινὴν ἔχειν, ἡδὺ δὲ χειμῶνος ἀλεεινήν; ἐπειδὴ δὲ καὶ τοῦτο συμφαῖεν· Οὐκοῦν ἐν ταῖς πρὸς με‐ σημβρίαν βλεπούσαις οἰκίαις, τοῦ μὲν χειμῶνος ὁ ἥλιος
10εἰς τὰς παραστάδας ὑπολάμπει, τοῦ δὲ θέρους ὑπὲρ ἡμῶν αὐτῶν καὶ τῶν στεγῶν πορευόμενος σκιὰν παρέχει. οὐκοῦν, εἴ γε καλῶς ἔχει ταῦτα οὕτω γίγνεσθαι, οἰκοδομεῖν δεῖ ὑψηλότερα μὲν τὰ πρὸς μεσημβρίαν, ἵνα ὁ χειμερινὸς ἥλιος μὴ ἀποκλείηται, χθαμαλώτερα δὲ τὰ πρὸς ἄρκτον,
15ἵνα μὴ οἱ ψυχροὶ παρεμπίπτωσιν ἄνεμοι· ὡς δὲ συνελόντι εἰπεῖν, ὅποι πάσας ὥρας αὐτός τε ἂν ἥδιστα καταφεύγοι καὶ τὰ ὄντα ἀσφαλέστατα τιθοῖτο, αὕτη ἂν εἰκότως ἡδίσ‐ τη τε καὶ καλλίστη οἴκησις εἴη· γραφαὶ δὲ καὶ ποικιλίαι πλείονας εὐφροσύνας ἀποστεροῦσιν ἢ παρέχουσι. ναοῖς
20γε μὴν καὶ βωμοῖς χώραν ἔφη εἶναι πρεπωδεστάτην, ἥτις ἀσφαλεστάτη οὖσα ἀστιβεστάτη εἴη· ἡδὺ μὲν γὰρ
ἰδόντας προσεύξασθαι, ἡδὺ δὲ ἁγνῶς ἔχοντας προσιέναι.699 in vol. 5

4

.

28

.

23

 Ξενοφῶντος ἐκ τοῦ Οἰκονομικοῦ (6,4—5). Οὐκοῦν, ἔφη ὁ Σωκράτης, ἐπιστήμης μέν τινος ἐδόκει ἡμῖν ὄνομα εἶναι ἡ οἰκονομία, ἡ δ’ ἐπιστήμη αὕτη ἐφαί‐ νετο ᾗ οἴκους αὔξειν δύνανται ἄνθρωποι, οἶκος δ’ ἡμῖν
5ἐφαίνετο ὅπερ κτῆσις ἡ σύμπασα, κτῆσιν δὲ τοῦτο ἔφαμεν εἶναι ὅ τι ἑκάστῳ εἴη ὠφέλιμον εἰς τὸν βίον, ὠφέλιμα δὲ πάντα εὑρίσκετο ὁπόσοις τις ἐπίσταιτο χρῆσθαι. πάσας μὲν οὖν τὰς ἐπιστήμας οὔτε μαθεῖν ἡμῖν οἷον τε ἐδόκει εἶναι, συναπεδοκιμάζομέν τε ταῖς πόλεσι τὰς βαναυσικὰς
10καλουμένας τέχνας, ὅτι καὶ τὰ σώματα λυμαίνεσθαι δο‐
κοῦσι καὶ τὰς ψυχὰς καταγνύναι.700 in vol. 5

4

29a

t

ΠΕΡΙ ΕΥΓΕΝΕΙΑΣ. ΟΤΙ ΕΥΓΕΝΕΙΣ ΟΙ ΚΑΤ’ ΑΡΕΤΗΝ ΖΩΝΤΕΣ, ΚΑΝ ΜΗ ΛΑΜΠΡΩΝ ΩΣΙ ΓΕΓΟΝΟΤΕΣ ΠΑΤΕΡΩΝ [ΑΓΑΘΟΙ ΤΟΝ ΤΡΟΠΟΝ].

4

29a

1

 Εὐριπίδου Δίκτυι (fr. 336 N.2). Εἰς δ’ εὐγένειαν ὀλίγ’ ἔχω φράσαι καλά. ὁ μὲν γὰρ ἐσθλὸς εὐγενὴς ἔμοιγ’ ἀνήρ, ὁ δ’ οὐ δίκαιος, κἂν ἀμείνονος πατρὸς
5Ζηνὸς πεφύκῃ, δυσγενὴς εἶναι δοκεῖ.

4

29a

2

 Εὐριπίδου Ἀλεξάνδρῳ (fr. 52 N.2). ΧΟΡ. Περισσόμυθος ὁ λόγος, εὐγένειαν εἰ βρότειον εὐλογήσομεν. τὸ γὰρ πάλαι καὶ πρῶτον ὅτ’ ἐγενόμεθ’ ὁμοίαν
5χθὼν ἅπασιν ἐξεπαίδευσεν ὄψιν,
διὰ δ’ ἔκρινεν ἁ τεκοῦσα γᾶ βροτούς. ἴδιον οὐδὲν ἔσχομεν· μία δὲ γονὰ τό τ’ εὐγενὲς καὶ τὸ δυσγενές. νόμῳ δὲ γαῦρον αὐτὸ κραίνει χρόνος.701 in vol. 5
10τὸ φρόνιμον εὐγένεια καὶ τὸ συνετόν. ὁ 〈δὲ〉 θεὸς δίδωσιν, οὐχ ὁ πλοῦτος ...

4

29a

3

 Ἀστυδάμαντος (fr. 8 p. 780 N.2). Γένους δ’ ἔπαινός ἐστιν ἀσφαλέστατος κατ’ ἄνδρ’ ἐπαινεῖν, ὅστις ἂν δίκαιος ᾖ τρόπους τ’ ἄριστος, τοῦτον εὐγενῆ καλεῖν.
5† ἐν ἑκατόν ἐστιν εὑρεῖν ἄνδρ’ ἕνα, κεἰ τοῦτον οἱ ζητοῦντες εἰσὶ μύριοι.

4

29a

4

 Εὐριπίδου Ἠλέκτρα (383—390). Οὐ μὴ φρονήσεθ’, οἳ κενῶν δοξασμάτων πλήρεις πλανᾶσθε, τῇ δ’ ὁμιλίᾳ βροτοὺς κρινεῖτε καὶ τοῖς ἤθεσιν τοὺς εὐγενεῖς;
5οἱ γὰρ τοιοίδε τὰς πόλεις οἰκοῦσιν εὖ καὶ δώμαθ’· αἱ δὲ σάρκες αἱ κεναὶ βροτῶν ἀγάλματ’ ἀγορᾶς εἰσιν. οὐδὲ γὰρ δόρυ
μᾶλλον βραχίων σθεναρὸς ἀσθενοῦς μένει· ἐν τῇ φύσει δὲ τοῦτο κἀν εὐψυχίᾳ.702 in vol. 5

4

29a

5

 Θεοδέκτου (fr. 15 p. 806 N.2). Ἐγὼ μὲν οὔποτ’ εὐγένειαν ᾔνεσα τὴν προστάταισι χρωμένην ἀναξίοις.

4

29a

6

 Ἐπιχάρμου. ***

4

29a

6a

(Menandri fr. 533 K.) Ἀπολεῖ με τὸ γένος· μὴ λέγ’, εἰ φιλεῖς ἐμέ, μῆτερ, ἐφ’ ἑκάστῳ τὸ γένος· οἷς ἂν 〈τῇ〉 φύσει ἀγαθὸν ὑπάρχῃ μηδὲν οἰκεῖον προσόν,
5ἐκεῖσε καταφεύγουσιν, εἰς τὰ μνήματα καὶ τὸ γένος, ἀριθμοῦσίν τε τοὺς πάππους ὅσοι. οὐδ’ ἕνα δ’ ἔχοις ἰδεῖν ἂν οὐδ’ εἰπεῖν ὅτῳ οὐκ εἰσὶ πάπποι· πῶς γὰρ ἐγένοντ’ 〈ἄν〉 ποτε; εἰ μὴ λέγειν δ’ ἔχουσι τούτους διά τινα
10τόπου μεταβολὴν ἢ φίλων ἐρημίαν, τί τῶν λεγόντων εἰσὶ δυσγενέστεροι; ὃς ἂν εὖ γεγονὼς ᾖ τῇ φύσει πρὸς τἀγαθά,
κἂν Αἰθίοψ ᾖ, μῆτερ, ἐστὶν εὐγενής. Σκύθης τις. ὄλεθρος· ὁ δ’ Ἀνάχαρσις οὐ Σκύθης;703 in vol. 5

4

29a

7

 Εὐριπίδου Ἀλεξάνδρῳ (fr. 53 N.2). Οὐκ ἔστιν ἐν κακοῖσιν εὐγένεια, παρ’ ἀγαθοῖσι δ’ ἀνδρῶν.

4

29a

8

 Εὐριπίδου Ἰνώ (fr. 414 N.2). Φειδώμεθ’ ἀνδρῶν εὐγενῶν, φειδώμεθα· κακοὺς δ’ ἀποπτύωμεν, ὥσπερ ἄξιοι.

4

29a

9

 Εὐριπίδου Αἰγέως (fr. 9 N.2). Ἦ που κρεῖσσον τῆς εὐγενίας τὸ καλῶς πράσσειν.

4

29a

10

 Μενάνδρου Κνιδία (fr. 290 K.). Οὐδὲν γένους γένος γὰρ οἶμαι διαφέρειν. ἀλλ’ εἰ δικαίως ἐξετάσεις, καὶ γνήσιος ὁ χρηστός ἐστιν, ὁ δὲ πονηρὸς καὶ νόθος.

4

29a

11

Εὐριπίδου Μελανίππης (fr. 495, 40—43 N.2).
Ἐγὼ μὲν 〈οὖν〉 οὐκ οἶδ’ ὅπως [δὴ] σκοπεῖν χρεὼν τὴν εὐγένειαν· τοὺς γὰρ ἀνδρείους φύσιν καὶ τοὺς δικαίους τῶν κενῶν δοξασμάτων,704 in vol. 5
5κἂν ὦσι δούλων, εὐγενεστέρους λέγω.

4

29a

12

 Σοφοκλῆς Τηρεῖ (fr. 532 N.2). Ἓν φῦλον ἀνθρώπων μί’ ἔδειξε πατρὸς καὶ ματρὸς ἡμᾶς ἁμέρα τοὺς πάντας· οὐδεὶς ἔξοχος ἄλλος ἔβλαστεν ἄλλου.
5βόσκει δὲ τοὺς μὲν μοῖρα δυσαμερίας, τοὺς δ’ ὄλβος ἡμῶν, τοὺς δὲ δουλείας ⏑–– –⏑⏑– ζυγὸν ἔσχ’ ἀνάγκας.

4

29a

13

 Βίωνος. Ἀντίγονος ὁ βασιλεὺς Βίωνα τὸν φιλόσοφον διαβλη‐ θέντα ὡς δυσγενῆ ἤρετο τίς; πόθεν εἶς ἀνδρῶν; πόθι τοι πτόλις ἠδὲ τοκῆες;
5κἀκεῖνος εἶπεν ‘ἀλλ’ ὀρθῶς 〈οἶμαί σ’〉, ὦ βασιλεῦ, ὅταν τοξοτῶν χρείαν ἔχῃς, οὐκ ἐρωτῶντα τὸ γένος, ἀλλὰ τι‐
θέντα τὸν σκοπὸν τοὺς ἀρίστους τοξευτὰς παραλαμβά‐ νειν· οὕτως οὖν καὶ ἐπὶ τῶν φίλων ἐξέταζε οὐ πόθεν εἰσίν, ἀλλὰ τίνες.‘705 in vol. 5

4

29a

14

 Σωστράτου. Σώστρατος ὁ αὐλητὴς ὀνειδιζόμενος ὑπό τινος ἐπὶ τῷ γονέων ἀσήμων εἶναι εἶπε ‘καὶ μὴν διὰ τοῦτο ὤφειλον μᾶλλον θαυμάζεσθαι, ὅτι ἀπ’ ἐμοῦ τὸ γένος ἄρχεται‘.

4

29a

15

 Ἰφικράτους. Ἰφικράτης ὀνειδιζόμενος εἰς δυσγένειαν ‘ἐγὼ ἄρξω‘ εἶπε ‘τοῦ γένους.‘

4

29a

16

 Ἀναχάρσιδος. Ἀνάχαρσις ὀνειδιζόμενος ὑπό τινος ὅτι Σκύθης ἐστὶν εἶπε ‘τῷ γένει, ἀλλ’ οὐ τῷ τρόπῳ‘.

4

29a

17

 Ἐκ τῆς Φαλάριδος Ἀξιόχῳ ἐπιστολῆς (p. 444 Herch.). Σεμνύνεσθαι μὲν ὥσπερ ἄλλῳ τινὶ τῶν καλῶν ἐπ’ εὐ‐ γενείᾳ οὐκ ἀπεικός ἐστιν. ἐγὼ δὲ μίαν εὐγένειαν ἀρετὴν
οἶδα, τὰ δὲ ἄλλα πάντα τύχην. καὶ γένοιτ’ ἂν ὁ μὲν ἐκ706 in vol. 5
5φαύλων ἀγαθὸς καὶ βασιλέων καὶ πάντων εὐγενέστερος, ὁ δὲ ἐξ ἀγαθῶν φαῦλος αὐτός τε αὑτοῦ καὶ τῶν ταπει‐ νοτάτων δυσγενέστερος. ὥστε ψυχῆς ἔπαινον αὔχει, μὴ προγόνων τεθνηκυῖαν εἰς ἀδοξοτέρους εὐγένειαν.

4

29a

18

 Δημοκρίτου (fr. 57 Diels.2). Κτηνέων μὲν εὐγένεια ἡ τοῦ σκήνεος εὐθένεια, ἀνθρώ‐ πων δὲ ἡ τοῦ ἤθεος εὐτροπίη.

4

29a

19

 Διογένους. Πυνθανομένου τινὸς τίνες τῶν ἀνθρώπων εὐγενέστα‐ τοι, ‘οἱ καταφρονοῦντεσ‘ εἶπε ‘πλούτου, δόξης, ἡδονῆς, ζωῆς, τῶν δὲ ἐναντίων ὑπεράνω ὄντες πενίας, ἀδοξίας, πόνου,
5θανάτου‘.

4

29a

20

 Σωκράτους. Σωκράτης ἐρωτηθεὶς τί εὐγένεια, ‘εὐκρασία‘ ἔφη ‘ψυ‐ χῆς καὶ σώματοσ‘.

4

29a

21

 Πλουτάρχου ἐκ τοῦ Κατὰ εὐγενείας. Τί γὰρ ἄλλο νομίζομεν εἶναι τὴν εὐγένειαν, εἰ μὴ πα‐ λαιὸν πλοῦτον ἢ παλαιὰν δόξαν, οὐδέτερον ἐφ’ ἡμῖν ὄν, ἀλλὰ τὰ μὲν τύχης ἀδήλου τὰ δ’ ἀκρασίας χάριν ἀν‐707 in vol. 5
5θρωπίνης; ὥστ’ ἐκ δυεῖν ἀλλοτρίων κρέμαται τὸ πεφυση‐ μένον ὄνομα ἡ εὐγένεια. καὶ ὁ πλοῦτος μὲν οὐχ ὁμοίους αὐτῷ τοὺς γεννηθέντας ποιεῖ, ἀλλ’ ὁ ἐξ ἀρετῆς γεννηθεὶς εἰκονίζεται, τῶν ἐπὶ τῆς ψυχῆς δικαίων εἰς τοὺς ἐκγόνους διαχεομένων· καὶ τοῦτ’ ἔστιν ἡ ὄντως εὐγένεια, ὁμοίωσις
10δικαιοσύνης.

4

29a

22

 Ἐν ταὐτῷ. Ἆρ’ οὖν εὐγενέστερος ἦν ὁ Μίδου πλοῦτος τῆς Ἀρισ‐ τείδου πενίας; καίτοι ὁ μὲν οὐδ’ ἐντάφια καταλιπών, τῷ δὲ Φρυγὶ πάντ’ ἂν ἐδύνατο εἶναι τάφος. ἀλλ’ οὐκ ἐν πλου‐
5σίῳ τὸ εὐγενές. πυρὸς ἔχει τινὰ τρόπον πᾶσα πονηρία. ἀμφότερα χωρὶς τροφῆς ἀφανίζεται σβεννύμενα. ἡ δὲ Σω‐ κράτους ἀδοξία, μαίας καὶ ἑρμογλύφου πατρός, οὐκ ἦν εὐγενεστέρα τῆς Σαρδαναπάλλου δόξης; μὴ σύ γε νομίζεις ὅτι Ξέρξης εὐγενέστερος ἦν Κυνεγείρου; καίτοι ὁ μὲν
10ὑπὲρ τῆς ἰδίας πατρίδος ἀπεκόπη τὴν χεῖρα, ὁ δ’ ὑπὲρ τοῦ ζῆν ἔφυγεν, ἀντὶ τῆς μεγάλης βασιλείας μεγάλην περι‐ κείμενος δειλίαν.

4

29a

23

 Σωκράτους. Οὔτε σῖτον ἄριστον 〈τὸν〉 ἐκ τοῦ καλλίστου πεδίου κρί‐ νομεν, ἀλλὰ τὸν εὔθετον πρὸς τὴν τροφήν, οὔτε ἄνδρα σπουδαῖον ἢ φίλον εὔνουν τὸν ἐξ ἐπιφανοῦς ὄντα γένους,708 in vol. 5
5ἀλλὰ τὸν ὑπάρχοντα τῷ τρόπῳ κρείττονα.

4

29a

24

 Ἐκ τοῦ Ἀριστοτέλους Περὶ εὐγενείας (fr. 91 Rose). Ὅλως δὲ περὶ εὐγενείας ἐγὼ ἀπορῶ, τίνας χρὴ καλεῖν τοὺς εὐγενεῖς. Εἰκότως γ’, ἔφην, τοῦτο σὺ διαπορῶν· καὶ γὰρ παρὰ τῶν πολλῶν καὶ μᾶλλον παρὰ τῶν σοφῶν τὰ
5μὲν ἀμφισβητεῖται τὰ δ’ οὐ λέγεται σαφῶς, εὐθὺς τὰ περὶ τῆς δυνάμεως. λέγω δὲ τοῦτο, πότερον τῶν τιμίων ἐστὶ καὶ σπουδαίων ἤ, καθάπερ Λυκόφρων ὁ σοφιστὴς ἔγραψε, κενόν τι πάμπαν. ἐκεῖνος γὰρ ἀντιπαραβάλλων ἑτέροις ἀγαθοῖς αὐτήν ‘εὐγενείας μὲν οὖν‘ φησίν ‘ἀφανὲς τὸ κάλ‐
10λος, ἐν λόγῳ δὲ τὸ σεμνόν, ὡς πρὸς δόξαν οὖσαν τὴν αἵρεσιν αὐτῆς, κατὰ δ’ ἀλήθειαν οὐθὲν διαφέροντας τοὺς ἀγενεῖς τῶν εὐγενῶν‘.

4

29a

25

 Ἐν ταὐτῷ (fr. 92 Rose). Ἀμφισβητεῖται δὲ καθάπερ καὶ περὶ τοῦ πηλίκον ἀγα‐ θόν ἐστιν, οὕτω καὶ τίνας δεῖ καλεῖν εὐγενεῖς. οἱ μὲν γὰρ τοὺς ἐξ ἀγαθῶν γονέων εὐγενεῖς εἶναι νομίζουσι,709 in vol. 5
5καθάπερ καὶ Σωκράτης· διὰ γὰρ τὴν Ἀριστείδου ἀρετὴν καὶ τὴν θυγατέρα αὐτοῦ γενναίαν εἶναι. Σιμωνίδην δέ φασιν ἀποκρίνασθαι διερωτώμενον τίνες εὐγενεῖς, τοὺς ἐκ πάλαι πλουσίων φάναι· καίτοι κατὰ τοῦτον τὸν λόγον οὐκ ὀρθῶς ἐπιτιμῶσιν Θεόγνις οὐδ’ ὁ ποιητὴς ὁ ποιή‐
10σας ὡς ὅτι
τὴν μὲν εὐγένειαν αἰνοῦσιν βροτοί,
μᾶλλον δὲ κηδεύουσι τοῖσι πλουσίοις. ἢ πρὸς Διὸς οὐχ αἱρετώτερος ὁ πλουτῶν αὐτὸς ἢ οὗ ὁ πρόπαππος ἢ τῶν προγόνων τις πλούσιος ἦν, αὐτὸς δὲ
15πένης; Πῶς γὰρ οὔκ, εἶπε. Καὶ δέοι δ’ ἂν κηδεύειν τοῖς πλουσίοις μᾶλλον ἢ τοῖς εὐγενέσιν· εὐγενεῖς γὰρ οἱ πά‐ λαι, κρείττους δὲ οἱ νῦν. οὔκουν ὁμοίως κἄν τις ὑπολαμ‐ βάνῃ οὐ τοὺς εὐγενεῖς εἶναι τοὺς ἐκ πάλαι πλουσίων ἀλλὰ τοὺς ἐξ ἀγαθῶν πάλαι; κρείττων γὰρ ἂν δόξειεν ἀρχαίας
20ἀρετῆς πρόσφατος, καὶ μετέχειν μᾶλλον ἕκαστον πατρὸς ἢ προπάππου· αἱρετώτερον δ’ αὐτὸν εἶναι σπουδαῖον,
ἀλλ’ οὐ τὸν πρόπαππον ἤ τινα τῶν ἄλλων προγόνων. Ὀρθῶς, ἔφη, λέγεις. Ἆρ’ οὖν οὐκ ἐπεὶ ἐν μηδετέρῳ τού‐ των ὁρῶμεν τὴν εὐγένειαν, σκεπτέον ἄλλον τρόπον; Τίνα710 in vol. 5
25τοῦτον; † ἐνίοτε Σκεπτέον δή, ἔφη. Τὸ εὖ σημαίνει τι δήπου τῶν ἐπαινετῶν καὶ σπουδαίων, οἷον τὸ ‘εὐπρόσω‐ πον‘ καὶ τὸ ‘εὐόφθαλμον‘· ἀγαθὸν γάρ τι ἢ καλὸν ση‐ μαίνει κατὰ τοῦτον τὸν λόγον. Πάνυ γ’, εἶπεν. Οὐκοῦν εὐπρόσωπον μέν ἐστι τὸ ἔχον ἀρετὴν προσώπου, εὐόφ‐
30θαλμον δὲ τὸ ὀφθαλμοῦ ἀρετήν; Οὕτως, εἶπεν. Ἀλλὰ μὴν ἔστι γένος τὸ μὲν σπουδαῖον, τὸ δὲ φαῦλον ἀλλ’ οὐ σπουδαῖον. Πάνυ γ’, εἶπεν. Σπουδαῖον δέ γέ φαμεν ἕκασ‐ τον κατὰ τὴν αὐτοῦ ἀρετὴν εἶναι, ὥστε καὶ γένος σπου‐ δαῖον ὡσαύτως. Οὕτως, εἶπε. Δῆλον ἄρ’, ἔφην, ὅτι
35ἔστιν ἡ εὐγένεια ἀρετὴ γένους.

4

29a

26

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Ἀλκιβιάδου αʹ (p. 120 D—122 A). Πότερον εἰκὸς ἀμείνους γίγνεσθαι φύσεις ἐν γενναίοις γένεσιν ἢ μή; —Δῆλον ὅτι ἐν γενναίοις. —Οὐκοῦν τοὺς εὖ φύντας, ἢν καὶ εὖ τραφῶσιν, οὕτω τελέους γίγνεσθαι
5πρὸς ἀρετήν; —Ἀνάγκη. —Σκεψώμεθα δή, τοῖς ἐκείνων τὰ ἡμέτερα ἀντιτιθέντες, πρῶτον μὲν εἰ δοκοῦσι φαυλοτέ‐ ρων γενῶν εἶναι οἱ Λακεδαιμονίων καὶ Περσῶν βασι‐ λεῖς. ἢ οὐκ ἴσμεν ὡς οἱ μὲν Ἡρακλέους, οἱ δ’ Ἀχαι‐ μένους ἔκγονοι, τὸ δὲ Ἡρακλέους γένος καὶ τὸ Ἀχαιμένους
10εἰς Περσέα τὸν Διὸς ἀναφέρεται; —Καὶ γὰρ τὸ ἡμέτερον, ὦ Σώκρατες, εἰς Εὐρυσάκην, τὸ δὲ Εὐρυσάκους εἰς Δία. — Καὶ γὰρ τὸ ἡμέτερον, ὦ γενναῖε Ἀλκιβιάδη, εἰς Δαίδα‐ λον, ὁ δὲ Δαίδαλος εἰς Ἥφαιστον τὸν Διός. ἀλλὰ τὰ μὲν τούτων ἀπ’ αὐτῶν ἀρξάμενα βασιλεῖς εἰσιν ἐκ βασι‐711 in vol. 5
15λέων μέχρι Διός, οἱ μὲν Ἄργους τε καὶ Λακεδαίμονος, οἱ δὲ τῆς Περσίδος ἀεί, πολλάκις δὲ καὶ τῆς Ἀσίας, ὥσ‐ περ καὶ νῦν· ἡμεῖς δὲ αὐτοί τε ἰδιῶται καὶ οἱ πατέρες. εἰ δὲ καὶ τοῦ προγόνου σε δέοι τὴν πατρίδα Εὐρυσάκους ἐπιδεῖξαι ἢ τὴν Αἰακοῦ τοῦ ἔτι προτέρου Αἴγιναν Ἀρτα‐
20ξέρξῃ τῷ Ξέρξου, πόσον δὴ οἴει γέλωτα ὀφλεῖν; ἀλλ’ ὅρα μὴ τῷ τοῦ γένους ὄγκῳ ἐλαττώμεθα τῶν ἀνδρῶν καὶ τῇ ἄλλῃ τροφῇ. ἢ οὐκ ᾔσθησαι τοῖς τε Λακεδαιμονίων βα‐ σιλεῦσιν ὡς μεγάλα τὰ ὑπάρχοντα, ὧν αἱ γυναῖκες δημο‐ σία φυλάττονται ὑπὸ τῶν ἐφόρων, ὅπως εἰς δύναμιν μὴ
25λάθῃ ἐξ ἄλλου γενόμενος βασιλεὺς ἢ ἐξ Ἡρακλειδῶν; ὁ δὲ Περσῶν τοσοῦτον ὑπερβάλλει, ὥστ’ οὐδεὶς ὑποψίαν ἔχει ὡς ἐξ ἄλλου ἂν βασιλεὺς γένοιτο ἢ ἐξ αὐτοῦ· διὸ οὐ φρουρεῖται ἡ βασιλέως γυνὴ ἀλλ’ ἢ ὑπὸ φόβου. ἐπειδὰν δὲ γένηται ὁ παῖς ὁ πρεσβύτατος, οὗπερ ἡ ἀρχή, ἑορτά‐
30ζουσι πάντες οἱ ἐν τῇ βασιλέως, ὧν ἂν ἄρχῃ. μετὰ τοῦτο τρέφεται ὁ παῖς, οὐχ ὑπὸ γυναικὸς τροφοῦ ὀλίγου ἀξίας, ἀλλ’ ὑπὸ εὐνούχων οἳ ἂν δοκῶσι τῶν περὶ βασιλέα ἄρισ‐ τοι εἶναι· οἷς τἄλλα προστέτακται ἐπιμέλεσθαι τοῦ γε‐ νομένου, καὶ ὅπως ὅτι κάλλιστος ἔσται μηχανᾶσθαι, ἀνα‐712 in vol. 5
35πλάττοντας τὰ μέλη τοῦ παιδὸς καὶ κατορθοῦντας· καὶ ταῦτα δρῶντες ἐν μεγάλῃ τιμῇ εἰσιν. ἐπειδὰν δὲ ἑπταε‐ τεῖς γένωνται οἱ παῖδες, ἐπὶ τοὺς ἵππους καὶ ἐπὶ τοὺς τούτων διδασκάλους φοιτῶσιν, καὶ ἐπὶ τὰς θήρας ἄρχον‐ ται ἰέναι. δὶς δ’ ἑπτὰ γενόμενον ἐτῶν τὸν παῖδα παρα‐
40λαμβάνουσιν οὓς ἐκεῖνοι βασιλείους παιδαγωγοὺς ὀνομά‐ ζουσιν· εἰσὶ δὲ ἐξειλεγμένοι Περσῶν οἱ ἄριστοι δόξαντες ἐν ἡλικίᾳ τέτταρες, ὅ τε σοφώτατος καὶ ὁ δικαιότατος καὶ ὁ σωφρονέστατος καὶ ὁ ἀνδρειότατος. ὧν ὁ μὲν μα‐ γείαν τε διδάσκει τὴν Ζωροάστρου τοῦ Ὡρομάζου· ἔστι
45πλάττοντας τὰ μέλη τοῦ παιδὸς καὶ κατορθοῦντας· καὶ ὁ δὲ δικαιότατος ἀληθεύειν διὰ παντὸς τοῦ βίου, ὁ δὲ σωφρονέστατος μηδὲ ὑπὸ μιᾶς ἄρχεσθαι τῶν ἡδονῶν, ἵν’ ἐλεύθερος εἶναι ἐθίζηται καὶ ὄντως βασιλεύς, ἄρχων πρῶτον τῶν ἐν αὑτῷ ἀλλὰ μὴ δουλεύων, ὁ δὲ ἀνδρειότατος

4

29a

26

(50)

ἄφοβον καὶ ἀδεᾶ παρασκευάζων, ὡς ὅταν δείσῃ δοῦλον ὄντα.713 in vol. 5

4

29b

t

ΟΤΙ ΟΥΚ ΑΕΙ ΤΟΙΣ ΕΥΓΕΝΕΣΙ ΚΑΙ ΧΡΗΣΤΟΙΣ ΤΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ ΕΟΙΚΕ ΤΑ ΤΕΚΝΑ.

4

29b

27

 Εὐριπίδου Ἀντιγόνη (fr. 167 N.2). Ἡ γὰρ δόκησις πατράσι παῖδας εἰκέναι· τὰ πολλὰ ταύτῃ γίγνεται τέκνων πέρι.

4

29b

28

 Φωκυλίδου (4 B.). Καὶ τόδε Φωκυλίδου· τί πλέον, γένος εὐγενὲς εἶναι, οἷς οὔτ’ ἐν μύθοις ἕπεται χάρις οὔτ’ ἐνὶ βουλῇ.

4

29b

29

Σοφοκλῆς Τυρώ (fr. 606 N.2). ΧΟΡ. Πολλῶν δ’ ἐν πολυπληθίᾳ πέλεται
οὔτ’ ἀπ’ εὐγενέων ἐσθλὸς οὔτ’ ἀχρείων τὸ λίαν κακός· βροτῷ δὲ πιστὸν οὐδέν.714 in vol. 5

4

29b

30

 Μενάνδρου (fr. 533 K.). Ἀπολεῖ με τὸ γένος· μὴ λέγ’, εἰ φιλεῖς ἐμέ, μῆτερ, ἐφ’ ἑκάστῳ τὸ γένος. οἷς ἂν τῇ φύσει ἀγαθὸν ὑπάρχῃ μηδὲν οἰκεῖον προσόν,
5εἰς τοῦτο καταφεύγουσιν, εἰς τὰ μνήματα καὶ τὸ γένος, ἀριθμοῦσίν τε τοὺς πάππους ὅσοι. οὐδ’ ἕνα δ’ ἔχοις ἰδεῖν ἂν οὐδ’ ἐρεῖς ὅτῳ οὐκ εἰσὶ πάπποι· πῶς γὰρ ἐγένοντ’ ἄν ποτε; εἰ μὴ λέγειν δ’ ἔχουσι τούτους διά τινα
10τόπου μεταβολὴν ἢ φίλων ἐρημίαν, τί τῶν λεγόντων εἰσὶ δυσγενέστεροι;

4

29b

31

 Εὐριπίδου Μελεάγρῳ (fr. 527 N.2). Μόνον δ’ ἂν ἀντὶ χρημάτων οὐκ ἂν λάβοις γενναιότητα κἀρετήν· καλὸς δέ τις κἂν ἐκ πενήτων σωμάτων γένοιτο παῖς.

4

29b

32

 Σοφοκλῆς Αἴαντι (1093—96). Οὐκ ἄν ποτ’, ἄνδρες, ἄνδρα θαυμάσαιμ’ ἔτι, ὃς μηδὲν ὢν γοναῖσιν εἶθ’ ἁμαρτάνει,
ὅθ’ οἱ δοκοῦντες εὐγενεῖς πεφυκέναι715 in vol. 5
5τοιαῦθ’ ἁμαρτάνουσιν ἐν λόγοις ἔπη.

4

29b

33

 Ἐπιχάρμου. ***

4

29b

34

(incerti poetae comici) Οὐκ ἔστιν οὐδεὶς ἀποδεδειγμένος τόπος, ὃς ἢ πονηροὺς πάντας ἢ χρηστοὺς ποεῖ.

4

29b

35

(scaenici poetae ignoti) Ἡ φύσις ἑκάστῳ τοῦ γένους ἐστὶν πατρίς.

4

29b

36

 Εὐριπίδου Ἠλέκτρας (550 s.). Ἀλλ’ εὐγενεῖς μέν, ἐν δὲ κιβδήλῳ τόδε· πολλοὶ γὰρ ὄντες εὐγενεῖς εἰσὶν κακοί.

4

29b

37

 Ἐν ταὐτῷ (369 s.). Ἤδη γὰρ εἶδον ἄνδρα γενναίου πατρὸς τὸ μηδὲν ὄντα, χρηστὰ δ’ ἐκ κακῶν τέκνα.

4

29b

38

Ὁμήρου (Od. II 277). Οἱ πλέονες κακίους· παῦροι δέ τε πατρὸς ἀρείους.

4

29b

39

Ἀντιγόνου (Ps.—Plut. reg. et imp. apophth.
p. 183 D.) Ἐπεὶ νεανίσκος ἀνδρείου πατρός, αὐτὸς δὲ μὴ πάνυ δοκῶν ἀγαθὸς εἶναι στρατιώτης ἠξίου τὰς τοῦ πατρὸς716 in vol. 5
5λαμβάνειν ἀποφοράς, ‘ἀλλ’ ἐγώ‘ εἶπεν ‘ὦ μειράκιον, ἀνδρα‐
γαθίας οὐ πατραγαθίας μισθὸν καὶ δωρεὰς δίδωμι.‘717 in vol. 5

4

29c

t

ΟΤΙ ΕΥΓΕΝΕΙΣ ΟΙ ΑΠΟ ΧΡΗΣΤΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ Η ΔΥΝΑΤΩΝ Η ΕΝΔΟΞΩΝ ΓΕΝΟΜΕΝΟΙ.

4

29c

40

 Εὐριπίδου (fr. 1066 N.2). Ἦ τοῖς ἐν οἴκῳ χρήμασιν λελείμμεθα, ἡ δ’ εὐγένεια καὶ τὸ γενναῖον μένει.

4

29c

41

 Εὐριπίδου Τημενίδαις (fr. 739 N.2). Φεῦ φεῦ· τὸ φῦναι πατρὸς εὐγενοῦς ἄπο ὅσην ἔχει φρόνησιν ἀξίωμά τε. κἂν γὰρ πένης ὢν τυγχάνῃ χρηστὸς γεγὼς
5τιμὴν ἔχει τιν’, ἀναμετρούμενος δέ πως τὸ τοῦ πατρὸς γενναῖον ὠφελεῖ † τρόπῳ.

4

29c

42

Εὐριπίδου Ἀρχελάῳ (fr. 231 N.2). Ἡμῶν τί δῆτα τυγχάνεις χρείαν ἔχων;
πατέρων γὰρ ἐσθλῶν ἐλπίδας δίδως γεγώς.718 in vol. 5

4

29c

43

 Ἐν ταὐτῷ (fr. 242 N.2). Φέρει δὲ καὶ τοῦτ’ οὐχὶ μικρόν, εὐγενὴς ἀνὴρ στρατηγῶν εὐκλεᾶ τ’ ἔχων φάτιν.

4

29c

44

 Ἐν ταὐτῷ (fr. 232 N.2). Ἐν τοῖς τέκνοις γὰρ ἁρετὴ τῶν εὐγενῶν ἔλαμψε, κρείσσων τ’ ἐστὶ πλουσίου γάμου. † πένης γὰρ οὐκ ἐκεῖν’ ἀπώλεσεν
5τὸ τοῦ πατρὸς γενναῖον.

4

29c

45

 Εὐριπίδου Ἑκάβης (379 ss.). Δεινὸς χαρακτὴρ κἀπίσημος ἐν βροτοῖς ἐσθλῶν γενέσθαι, κἀπὶ μεῖζον ἔρχεται τῆς εὐγενείας ὄνομα τοῖσιν ἀξίοις.

4

29c

46

Εὐριπίδου Ἡρακλειδῶν (297—304).
Οὐκ ἔστι τοῦδε παισὶ κάλλιον γέρας, ἢ πατρὸς ἐσθλοῦ κἀγαθοῦ πεφυκέναι γαμεῖν τ’ ἀπ’ ἐσθλῶν· ὃς δὲ νικηθεὶς πόθῳ719 in vol. 5
5κακοῖς ἐκοινώνησεν, οὐκ ἐπαινέσω τέκνοις ὄνειδος οὕνεχ’ ἡδονῆς λιπεῖν. τὸ δυστυχὲς γὰρ ἡ εὐγένει’ ἀμύνεται τῆς δυσγενείας μᾶλλον· ἡμεῖς γὰρ κακῶν εἰς τοὔσχατον πεσόντες εὕρομεν φίλους.

4

29c

47

 Εὐριπίδου (fr. 1067 N.2). Τὸν σὸν δὲ παῖδα σωφρονοῦντ’ ἐπίσταμαι χρηστοῖς θ’ ὁμιλοῦντ’ εὐσεβεῖν τ’ ἠσκηκότα. πῶς οὖν ἂν ἐκ τοιοῦδε σώματος κακὸς
5γένοιτ’ ἄν; οὐδεὶς τοῦτό μ’ ἂν πίθοι ποτέ.

4

29c

48

 Τοῦ αὐτοῦ Ἰνοῖ (fr. 404 N.2).
Τό τ’ εὐγενὲς πολλὴν δίδωσιν ἐλπίδ’ ὡς ἄρξουσι γῆς.

4

29c

49

 Ἐν ταὐτῷ (fr. 405 N.2). Τὴν εὐγένειαν, κἂν ἄμορφος ᾖ γάμος, τιμῶσι πολλοὶ προσλαβεῖν τέκνων χάριν,
τό τ’ ἀξίωμα μᾶλλον ἢ τὰ χρήματα.720 in vol. 5

4

29c

50

 Σοφοκλέους Ἀλήτῃ (fr. 100 N.2). Ἀλλ’ εἴπερ εἶ γενναῖος, ὡς αὐτὸς λέγεις, σήμαιν’ ὅτου τ’ εἶ χὡπόθεν. τὸ γὰρ καλῶς πεφυκὸς οὐδεὶς ἂν μιάνειεν λόγος.

4

29c

51

 Πλουτάρχου Ὑπὲρ εὐγενείας. Ἄπιστος ἡ τῶν σοφιστῶν συκοφαντία κατὰ τῆς εὐ‐ γενείας, εἰ μηδὲ τὰ ἐν μέσῳ καὶ πᾶσι γνώριμα σκοποῦσιν, ὅτι πρὸς τὰς ὀχείας τοὺς εὐγενεῖς ἵππους καὶ κύνας ὠνοῦν‐
5ται καὶ κιχρῶνται καὶ ἀμπέλων εὐγενῆ σπέρματα καὶ ἐλαιῶν καὶ τῶν ἄλλων δένδρων, ἀνθρώπου δὲ οὐδὲν ὄφε‐ λος νομίζουσιν εὐγένειαν εἰς τὰς μελλούσας διαδοχάς· ἀλλὰ ταὐτὸ πείθονται βάρβαρον εἶναι καὶ ἑλληνικὸν σπέρμα, καὶ οὐκ οἴονται λεληθυίας τινὰς ἀρχὰς καὶ σπέρ‐
10ματα ἀρετῆς συγκαταβάλλεσθαι τοῖς γεννωμένοις, ὥσπερ τῷ Τηλεμάχῳ τοῦ Ὀδυσσέως, ἐφ’ οὗ καὶ πάνυ τῷ ὀνό‐ ματι ὁ ποιητὴς εἴρηκεν
ἐνέστακται μένος ἠύ, ὡς ἂν ἐν ταῖς σπερμάτων ὀλίγαις σταγόσι καὶ τῶν ἀρετῆς
15συρρεόντων ἀγαθῶν.

4

29c

52

 Ἐκ τῶν Ἀριστοτέλους Περὶ εὐγενείας (fr. 94 Rose). Φανερὸν τοίνυν, ἔφην ἐγώ, περὶ ὧν πάλαι διηπο‐
ρήσαμεν, διὰ τί ποτε οἱ ἐκ πάλαι πλουσίων ἢ οἱ ἐκ πά‐721 in vol. 5
5λαι σπουδαίων εὐγενέστεροι δοκοῦσιν εἶναι μᾶλλον τῶν σύνεγγυς τἀγαθὰ κεκτημένων. αὐτὸς γὰρ ἐγγύτερος σπου‐ δαῖος ὢν ἢ πάππου σπουδαίου τετυχηκώς, ὥστ’ εἴη ἂν εὐγενὴς ὁ ἀγαθὸς ἀνήρ. καί τινες εἰρήκασιν οὕτως ἐκ τούτου διελέγχειν προσποιούμενοι τοῦ συλλογισμοῦ τὴν
10εὐγένειαν, ὥσπερ φησὶ καὶ Εὐριπίδης, οὐχὶ τῶν ἐκ πάλαι σπουδαίων εὐγένειαν φάμενος εἶναι, ἀλλ’ ὅστις ἀνὴρ ἀγα‐ θὸς ἁπλῶς. τὸ δ’ οὐκ ἔστιν· ἀλλ’ ὀρθῶς ζητοῦσιν οἱ τὴν ἀρχαίαν ἀρετὴν προτιθέντες. τὰ δ’ αἴτια εἴπωμεν τούτων, ὅτι ἡ μὲν εὐγένειά ἐστιν ἀρετὴ γένους, ἡ δ’ ἀρετὴ
15σπουδαίων· σπουδαῖον δ’ ἐστὶ γένος, ἐν ᾧ πολλοὶ σπου‐ δαῖοι πεφύκασιν ἐγγίνεσθαι. συμβαίνει δὲ τὸ τοιοῦτον, ὅταν ἐγγένηται ἀρχὴ σπουδαία ἐν τῷ γένει· ἡ γὰρ ἀρχὴ τοιαύτην ἔχει τὴν δύναμιν, πολλὰ παρασκευάζειν οἷά περ αὐτή. τοῦτο γάρ ἐστιν ἀρχῆς ἔργον, ποιῆσαι οἷον αὐτὴ
20ἕτερα πολλά. ὅταν οὖν ἐγγένηται τοιοῦτος εἷς τις ἐν τῷ γένει καὶ οὕτω σπουδαῖος ὥστ’ ἔχειν τὸ ἀπ’ ἐκείνου ἀγα‐ θὸν πολλὰς γενεάς, τοῦτο σπουδαῖον ἀνάγκη εἶναι τὸ γένος. πολλοὶ γὰρ ἔσονται σπουδαῖοι ἄνθρωποι ἄν τε ἀνθρώπων ᾖ τὸ γένος, ἄν τε ἵππων, ἵπποι, ὁμοίως δὲ
25καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων ζῴων. ὥστ’ εὐλόγως οὐχ οἱ πλού‐ σιοι οὐδ’ οἱ ἀγαθοί, ἀλλ’ οἱ ἐκ πάλαι πλουσίων ἢ ἐκ
πάλαι ἀγαθῶν εὐγενεῖς εἶεν ἄν. ζητεῖ γὰρ ὁ λόγος τἀληθῆ. ἀρχὴ γὰρ ἄνωθεν πάντων. οὐ μὴν ἀλλ’ οὐδ’ οἱ ἐκ προ‐ γόνων ἀγαθῶν εὐγενεῖς πάντως, ἀλλ’ ὅσοις τυγχάνουσιν722 in vol. 5
30ἀρχηγοὶ τῶν προγόνων ὄντες. ὅταν μὲν οὖν αὐτὸς ἀγα‐ θὸς 〈ᾖ〉, μὴ ἔχῃ δὲ τοιαύτην δύναμιν τῆς φύσεως ὡς τίκτειν πολλοὺς ὁμοίους, οὐκ ἔχει ἀρχὴν ... τοιαύτην δύ‐ ναμιν, ἐν τούτοις ἀρχὴ τοῦ γένους, καὶ εὐγενεῖς οἱ ἀπὸ τούτου τοῦ γένους ὄντες, οὐκ ἐὰν ὁ πατὴρ εὐγενὴς ᾖ, ἀλλ’
35ἐὰν ὁ ἀρχηγὸς τοῦ γένους. οὐ γὰρ δι’ αὑτὸν ὁ πατὴρ ἐγέννησεν ἀγαθόν, ἀλλ’ ὅτι ἐκ τοιούτου γένους ἦν.

4

29c

53

 Ξενοφῶντος ἐκ τοῦ Περὶ Θεόγνιδος. Θεόγνιδός ἐστιν ἔπη τοῦ Μεγαρέως. οὗτος δὲ ὁ ποιητὴς περὶ οὐδενὸς ἄλλου λόγον πεποίηται ἢ περὶ ἀρετῆς καὶ κακίας ἀνθρώπων, καὶ ἔστιν ἡ ποίησις σύγγραμ‐
5μα περὶ ἀνθρώπων, ὥσπερ εἴ τις ἱππικὸς ὢν συγγρά‐ ψειεν περὶ ἱππικῆς. ἡ οὖν ἀρχή μοι δοκεῖ τῆς ποιήσεως ὀρθῶς ἔχειν. ἄρχεται γὰρ πρῶτον ἀπὸ τοῦ εὖ γενέσθαι. ᾤετο γὰρ οὔτ’ ἄνθρωπον οὔτε τῶν ἄλλων οὐδὲν ἂν ἀγα‐ θὸν εἶναι, εἰ μὴ τὰ γεννήσοντα ἀγαθὰ εἴη. ἔδοξεν οὖν
10αὐτῷ παραδείγμασι τοῖς ἄλλοις ζῴοις χρήσασθαι, ὅσα μὴ εἰκῆ τρέφεται, ἀλλὰ μετὰ τέχνης ἕκαστα θεραπεύεται,
ὅπως γενναιότατα ἔσονται. δηλοῖ δ’ ἐν τοῖσδε τοῖς ἔπεσι·
Κριοὺς μὲν καὶ ὄνους διζήμεθα, Κύρνε, καὶ ἵππους
εὐγενέας, καί τις βούλεται ἐξ ἀγαθοῦ		723 in vol. 5
15κτήσασθαι, γῆμαι δὲ κακὴν κακοῦ οὐ μελεδαίνει ἐσθλὸς ἀνήρ, ἤν τις χρήματα πολλὰ διδῷ. οὐδὲ γυνὴ κακοῦ ἀνδρὸς ἀναίνεται εἶναι ἄκοιτις πλουσίου· ἀλλ’ ἀφνεὸν βούλεται ἀντ’ ἀγαθοῦ. χρήματα γὰρ τιμῶσι, καὶ ἐκ κακοῦ ἐσθλὸς ἔγημε,
20
καὶ κακὸς ἐξ ἀγαθοῦ· πλοῦτος ἔμιξε γένος. Ταῦτα τὰ ἔπη λέγει τοὺς ἀνθρώπους οὐκ ἐπίστασ‐ θαι γεννᾶν ἐξ ἀλλήλων, κᾶτα γίγνεσθαι τὸ γένος τῶν ἀνθρώπων κάκιον ἀεὶ μιγνύμενον τὸ χεῖρον τῷ βελτίονι. οἱ δὲ πολλοὶ ἐκ τούτων τῶν ἐπῶν οἴονται τὸν ποιητὴν
25πολυχρημοσύνην τῶν ἀνθρώπων κατηγορεῖν καὶ ἀντὶ χρη‐ μάτων ἀγένειαν καὶ κακίαν ἀντικαταλλάττεσθαι εἰδότας.
ἐμοὶ δὲ δοκεῖ ἄγνοιαν κατηγορεῖν περὶ τὸν αὐτῶν βίον.724 in vol. 5

4

29d

t

ΟΠΟΙΟΝ ΧΡΗ ΕΙΝΑΙ ΤΟΝ ΕΥΓΕΝΗ.

4

29d

54

 Μενάνδρου (fr. 664 K.). Τοὺς εὖ γεγονότας καὶ τεθραμμένους καλῶς κἀν τοῖς κακοῖς δεῖ λόγον ἔχειν εὐφημίας.

4

29d

55

 Εὐριπίδου Ἑλένη (940 ss.). Δὸς τὴν χάριν μοι τήνδε καὶ μιμοῦ τρόπους πατρὸς δικαίου· παισὶ γὰρ κλέος τόδε κάλλιστον, ὅστις ἐκ πατρὸς χρηστοῦ γεγὼς
5εἰς ταὐτὸν ἦλθε τοῖς τεκοῦσι τοὺς τρόπους.

4

29d

56

 Δημοσθένους (LXI p. 1403). Τοῖς εὐγενέσι καὶ καλοῖς μάλιστα κατεπείγει, κάλλος μὲν ἐπὶ τῆς ὄψεως, σωφροσύνην δὲ ἐπὶ τῆς ψυχῆς, ἀν‐ δρείαν δὲ ἐπ’ ἀμφοτέρων τούτων, χάριν δὲ ἐπὶ τῶν λό‐
5γων διατελεῖν ἔχουσιν.725 in vol. 5

4

29d

57

 Διογένους. Διογένης πυνθανομένου τινὸς τίνες τῶν ἀνθρώπων εὐγενέστατοι, ‘οἱ καταφρονοῦντεσ‘ εἶπε ‘πλούτου, δόξης, ἡδονῆς, ζωῆς, τῶν δ’ ἐναντίων ὑπεράνω ὄντες πενίας,
5ἀδοξίας, πόνου, θανάτου.‘

4

29d

58

 Μενάνδρου † Ἐπιτρέποντος (fr. 7 Koerte). Ἐλευθέρῳ τὸ καταγελᾶσθαι 〈μὲν〉 πολὺ αἴσχιστόν ἐστι· τὸ δ’ ὀδυνᾶσθ’ ἀνθρώπινον.

4

29d

59

 Τοῦ αὐτοῦ (fr. 728 Kock).
Οὐκ ἐλευθέρου φέρειν νενόμικα κοινωνοῦσαν ἡδονὴν ὕβρει.

4

29d

60

Μενάνδρου Ἥρωι (fr. 3 Koerte). Ἐχρῆν γὰρ εἶναι τὸ καλὸν εὐγενέστατον,
τὸν ἐλεύθερον δὲ † δεῖ πανταχοῦ φρονεῖν μέγα.726 in vol. 5

4

29d

61

 Σοφοκλέους Ἀλήτῃ (fr. 101 N.2). Ἀλλ’ ἀξίως ἔλεξας οὐδὲ μὲν πικρῶς· γένος γὰρ εἰς ἔλεγχον ἐξιὸν καλὸν εὔκλειαν ἂν κτήσαιτο μᾶλλον ἢ ψόγον.

4

29d

62

 Εὐριπίδου Ἰνοῖ (fr. 413 N.2). Ἐπίσταμαι δὲ πάνθ’ ὅς’ εὐγενῆ χρεών. σιγᾶν ὅπου δεῖ καὶ λέγειν ἵν’ ἀσφαλές, ὁρᾶν θ’ ἃ δεῖ με κοὐχ ὁρᾶν ἃ μὴ χρεών,
5γαστρὸς κρατεῖν δέ· καὶ γὰρ ἐν κακοῖσιν ὢν
ἐλευθέροισιν ἐμπεπαίδευμαι τρόποις.727 in vol. 5

4

.

30

t

ΠΕΡΙ ΔΥΣΓΕΝΕΙΑΣ.

4

.

30

.

1

 Εὐριπίδου Ἀντιγόνη (fr. 166 N.2). Τὸ μῶρον αὐτῷ τοῦ πατρὸς νόσημ’ ἔνι· φιλεῖ γὰρ οὕτως ἐκ κακῶν εἶναι κακούς.

4

.

30

.

2

 Εὐριπίδου Ἀλκμέωνι (fr. 75 N.2). Ὦ παῖ Κρέοντος, ὡς ἀληθὲς ἦν ἄρα, ἐσθλῶν ἀπ’ ἀνδρῶν ἐσθλὰ γίγνεσθαι τέκνα, κακῶν δ’ ὅμοια τῇ φύσει τῇ τοῦ πατρός.

4

.

30

.

3

 Τοῦ αὐτοῦ (inc. fab. fr. 1068 N.2). Οὐ γάρ τις οὕτω παῖδας εὖ παιδεύσεται, ὥστ’ ἐκ πονηρῶν μὴ οὐ κακοὺς πεφυκέναι.

4

.

30

.

4

 Εὐριπίδου (Herc. 1261 s.). Ὅταν δὲ κρηπὶς μὴ καταβληθῇ γένους ὀρθῶς, ἀνάγκη δυστυχεῖν τοὺς ἐκγόνους.728 in vol. 5

4

.

30

.

5

 Εὐριπίδου Δίκτυϊ (fr. 333 N.2). Φεῦ φεῦ, παλαιὸς αἶνος ὡς καλῶς ἔχει· οὐκ ἂν γένοιτο χρηστὸς ἐκ κακοῦ πατρός.

4

.

30

.

6

 Ἐπιχάρμου. ***

4

.

30

6a

 Πνίγομ’ ὅταν εὐγένειαν οὐδὲν ὢν καλῶς λέγῃ τις αὐτὸς δυσγενὴς ὢν τῷ τρόπῳ. τίς γὰρ κατόπτρῳ καὶ τυφλῷ κοινωνία;

4

.

30

.

7

 Εὐριπίδου Φοίνικι (fr. 810 N.2). Μέγιστον ἆρ’ ἦν ἡ φύσις· τὸ γὰρ κακὸν οὐδεὶς τρέφων εὖ χρηστὸν ἂν θείη ποτέ.

4

.

30

.

8

Εὐριπίδου Πηλεῖ (fr. 617 N.2). Οὐκ ἔστιν ἀνθρώποισι τοιοῦτο〈σ〉 σκότος,
οὐ δῶμα γαίας κλῃστόν, ἔνθα τὴν φύσιν ὁ δυσγενὴς κρύψας ἂν † εἴη σοφός.729 in vol. 5

4

.

30

.

9

 Ἰσιδώρου (fr. 1 p. 829 N.2). Μορφὰς ἀτερπεῖς ὄψεσιν κεκτημένος παρεμφερεῖς ταύταισι τοὺς τρόπους ἔχεις· ἐκ τοῦ κακοῦ γὰρ ἡ φύσις τίκτει κακόν,
5ὡς ἐξ ἐχίδνης πάλιν ἔχιδνα γίγνεται.

4

.

30

.

10

 Εὐριπίδου Βελλεροφόντου (fr. 298 N.2). Οὐκ ἂν γένοιτο τραῦμ’, ἐάν τις ἐγξέσῃ θάμνοις ἑλείοις, οὐδ’ ἂν ἐκ μητρὸς κακῆς ἐσθλοὶ γένοιντο παῖδες εἰς ἀλκὴν δορός.

4

.

30

.

11

 Τοῦ αὐτοῦ Ἱππολύτῳ (424 ss.). Δουλοῖ γὰρ ἄνδρα, κἂν θρασύσπλαγχνός τις ᾖ, ὅταν ξυνειδῇ μητρὸς ἢ πατρὸς κακά. μόνον δέ φασι τοῦθ’ ἁμιλλᾶσθαι βίῳ,
5γνώμην δικαίαν κἀγαθήν, ὅταν παρῇ.
κακοὺς δὲ θνητῶν ἐξέφην’, ὅταν τύχῃ, προθεὶς κάτοπτρον ὥστε παρθένῳ νέᾳ χρόνος.730 in vol. 5

4

.

30

11a

Θεόγνιδος (183 ss.). Κριοὺς μὲν καὶ ὄνους διζήμεθα, Κύρνε, καὶ ἵππους εὐγενέας, καί τις βούλεται ἐξ ἀγαθοῦ κτήσασθαι, γῆμαι δὲ κακὴν κακοῦ οὐ μελεδαίνει
5 ἐσθλὸς ἀνήρ, ἤν τις χρήματα πολλὰ διδῷ. οὐδὲ γυνὴ κακοῦ ἀνδρὸς ἀναίνεται εἶναι ἄκοιτις πλουσίου, ἀλλ’ ἀφνεὸν βούλεται ἀντ’ ἀγαθοῦ. χρήματα γὰρ τιμῶσι· καὶ ἐκ κακοῦ ἐσθλὸς ἔγημε, καὶ κακὸς ἐξ ἀγαθοῦ· πλοῦτος ἔμιξε γένος.

4

.

30

.

12

 Σωκράτους. Σωκράτης ὀνειδιζόμενος ἐπὶ δυσγενείᾳ ὑπό τινος εὐγε‐ νοῦς 〈μέν〉, μοχθηροῦ δέ ‘ἐμοὶ μὲν τὸ γένος ὄνειδοσ‘ ἔφη
‘σὺ δὲ τῷ γένει‘.731 in vol. 5

4

31a

t

ΕΠΑΙΝΟΣ ΠΛΟΥΤΟΥ.

4

31a

1

Θεόγνιδος (523 s.). Οὐ σὲ μάτην, ὦ Πλοῦτε, θεῶν τιμῶσι μάλιστα· † σὺ γὰρ ῥηϊδίως τὴν κακότητα φέρεις.

4

31a

2

Εὐριπίδου Φοινίσσαις (438 ss.). Πάλαι μὲν οὖν ὑμνηθέν, ἀλλ’ ὅμως ἐρῶ· τὰ χρήματ’ ἀνθρώποισι τιμιώτατα, δύναμίν τε πλείστην τῶν ἐν ἀνθρώποις ἔχει.

4

31a

3

Θεόγνιδος (699 ss.). Πᾶσιν δ’ ἀνθρώποις ἀρετὴ μία γίγνεται ἥδε, πλουτεῖν· τῶν δ’ ἄλλων οὐδὲν ἄρ’ ἦν ὄφελος, οὐδ’ εἰ σωφροσύνην μὲν ἔχοι Ῥαδαμάνθυος αὐτοῦ,732 in vol. 5
5πλείονα δ’ εἰδείη Σισύφου Αἰολίδεω.

4

31a

3a

(Eiusdem 525 s.) Καὶ γάρ τοι πλοῦτον μὲν ἔχειν ἀγαθοῖσιν ἔοικεν, ἡ πενίη δὲ σοφῷ σύμφορον ἀνδρὶ φέρειν.

4

31a

4

Εὐριπίδου Δανάῃ (fr. 324 N.2). Ὦ χρυσέ, δεξίωμα κάλλιστον βροτοῖς,
ὡς οὐδὲ μήτηρ ἡδονὰς τοίας ἔχει, οὐ παῖδες ἀνθρώποισιν, οὐ φίλος πατήρ.733 in vol. 5
5εἰ δ’ ἡ Κύπρις τοιοῦτον ὀφθαλμοῖς ὁρᾷ, οὐ θαῦμ’ ἔρωτας μυρίους αὐτὴν τρέφειν.

4

31a

5

Μενάνδρου Ἁλιεῖ (fr. 19 K.). Δύναται τὸ πλουτεῖν καὶ φιλανθρώπους ποεῖν.

4

31a

6

 Μενάνδρου Ὑποβολιμαίῳ (fr. 485 K.).
Τοῦτο μόνον ἐπισκοτεῖ καὶ δυσγενείᾳ καὶ τρόπου πονηρίᾳ καὶ πᾶσιν οἷς ἔσχηκεν ἄνθρωπος κακοῖς,
5τὸ πολλὰ κεκτῆσθαι· τὰ δ’ ἄλλ’ ἐλέγχεται.

4

31a

7

 Εὐριπίδου Ἠλέκτρα (426—431). Ἐν τοῖς τοιούτοις ἡνίκ’ ἂν γνώμης πέσω, σκοπῶ τὰ χρήμαθ’ ὡς ἔχει μέγα σθένος, φίλοις τε δοῦναι σῶμά τ’ εἰς νόσον πεσὸν
5δαπάναισι σῶσαι· τῆς δ’ ἐφημέρου βορᾶς εἰς μικρὸν ἥκει· πᾶς γὰρ ἐμπλησθεὶς ἀνὴρ
ὁ πλούσιός τε καὶ 〈ὁ〉 πένης ἴσον φέρει.734 in vol. 5

4

31a

8

Θεόγνιδος (717 s.). Ἀλλὰ χρὴ ταύτην γνώμην πάντας καταθέσθαι, ὡς πλοῦτος πλείστην πᾶσιν ἔχει δύναμιν.

4

31a

9

 Χαιρήμονος (fr. 36 p. 790 N.2). Πλοῦτος δὲ πρὸς μὲν τὰς † ὅλας τιμὰς ἰὼν οὐκ ἔσχεν ὄγκον ὥστε καὶ δόξης τυχεῖν, ἀλλ’ ἔστι σεμνός· ἐν δὲ † δόσει βροτῶν
5ἡδὺς συνοικεῖν καί τιν’ εἰληχὼς χάριν.

4

31a

10

Εὐριπίδου Φοίνικι (fr. 813 N.2). Ὦ πλοῦθ’, ὅσῳ μὲν [δὴ] ῥᾷστον εἶ βάρος φέρειν.

4

31a

11

 Εὐριπίδου Κρήσσαις (fr. 462 N.2). Ἐπίσταμαι δὲ καὶ πεπείραμαι λίαν, ὡς τῶν ἐχόντων πάντες ἄνθρωποι φίλοι.

4

31a

12

Εὐριπίδου Πολυΐδου (fr. 642 N.2).
Οὐ γὰρ παρὰ κρατῆρα καὶ θοίνην μόνον τὰ χρήματ’ ἀνθρώποισιν ἡδονὰς ἔχει, ἀλλ’ ἐν κακοῖσι δύναμιν οὐ μικρὰν φέρει.735 in vol. 5

4

31a

13

 Φιλήμονος Πτέρυγες (fr. 65 K.). Τὸ τῆς Ἀμαλθαίας δοκεῖς εἶναι κέρας οἷον γράφουσιν οἱ γραφεῖς κέρας βοός; ἀργύριόν ἐστι· τοῦτο ἐὰν ἔχῃς, λέγε
5πρὸς † τοῦτ’ εἰ βούλει, πάντα σοι γενήσεται, φίλοι, βοηθοί, μάρτυρες, συνοικίαι.

4

31a

14

 Εὐριπίδου Παλαμήδῃ (fr. 580 N.2). Ἀγάμεμνον, ἀνθρώποισι πᾶσαν αἱ τύχαι μορφὴν ἔχουσι, συντρέχει δ’ εἰς ἓν τάδε·
† τούτου δὲ πάντες, οἵ τε μουσικῆς φίλοι736 in vol. 5
5ὅσοι τε χωρὶς ζῶσι, χρημάτων ὕπερ μοχθοῦσιν, ὃς δ’ ἂν πλεῖστ’ ἔχῃ, σοφώτατος.

4

31a

15

 Ἀντιφάνους (fr. 232 K.). Ἆρ’ ἔστι λῆρος πάντα πρὸς τὸ χρυσίον. μόνου γὰρ αὐτοῦ διαμένειν εἴωθ’ ἀεὶ τὸ χρῶμα ταὐτό· τῶν φίλων δὲ τοὺς τρόπους
5οὐδέποθ’ ὁμοίως ζωγραφοῦσιν αἱ τύχαι. πλοῦτος δὲ βάσανός ἐστιν ἀνθρώπου τρόπων. ὅταν εὐπορῶν γὰρ αἰσχρὰ πράττῃ πράγματα, τί τοῦτον ἀπορήσαντ’ ἂν οὐκ οἴει ποεῖν;

4

31a

16

 Τιμοκλέους (fr. 35 K.). Τἀργύριόν ἐστιν αἷμα καὶ ψυχὴ βροτοῖς. ὅστις δὲ μὴ ἔχει τοῦτο μηδ’ ἐκτήσατο, οὗτος μετὰ ζώντων τεθνηκὼς περιπατεῖ.

4

31a

17

Εὐριπίδου Ἀρχελάου (fr. 247 N.2). Τί δ’ οὐκ ἂν εἴη χρηστὸς ὄλβιος γεγώς;737 in vol. 5

4

31a

18

 Διφίλου (fr. 103 K.). Ἰσχυρότερον κρίνω τὸ χρυσίον πολύ· τὰ πάντα τούτῳ τέμνεται καὶ πράττεται.

4

31a

19

 Εὐριπίδου Ἀρχελάῳ (fr. 249 N.2). Μὴ πλούσιον θῇς· ἐνδεέστερος γὰρ ὢν ταπεινὸς ἔσται· κεῖνο δ’ ἰσχύει μέγα, πλοῦτος λαβών 〈τε〉 τοῦτον εὐγενὴς ἀνήρ.

4

31a

20

Μενάνδρου Βοιωτίᾳ (fr. 90 K.). Πλοῦτος δὲ πολλῶν ἐπικάλυμμ’ ἐστὶν κακῶν.

4

31a

21

 Εὐριπίδου Ἀνδρομέδας (fr. 142 N.2). Χρυσὸν μάλιστα βούλομαι δόμοις ἔχειν· καὶ δοῦλος ὢν γὰρ τίμιος πλουτῶν ἀνήρ, ἐλεύθερος δὲ χρειὸς ὢν οὐδὲν σθένει.

4

31a

22

(poetae incerti) Χρυσοῦ νόμιζε σαυτὸν οὕνεκ’ εὐτυχεῖν.

4

31a

23

Ἡσιόδου Ἔργων (686).
Χρήματα γὰρ ψυχὴ πέλεται δειλοῖσι βροτοῖσι.738 in vol. 5

4

31a

24

 Εὐριπίδου Αἰόλου (fr. 22 N.2). Τὴν δ’ εὐγένειαν πρὸς θεῶν μή μοι λέγε· ἐν χρήμασιν τόδ’ ἐστί, μὴ γαυροῦ, πάτερ. κύκλῳ γὰρ ἕρπει τῷ μὲν ἔσθ’, ὃ δ’ οὐκ ἔχει·
5κοινοῖσι δ’ αὐτοῖς χρώμεθ’· ᾧ δ’ ἂν ἐν δόμοις χρόνον συνοικῇ πλεῖστον, οὗτος εὐγενής.

4

31a

25

 Εὐριπίδου Ἐρεχθέως (fr. 362, 14—17 N.2). Ἔχειν τε πειρῶ· τοῦτο γὰρ τό τ’ εὐγενὲς καὶ τοὺς γάμους δίδωσι τοὺς πρώτους ἔχειν. ἐν τῷ πένεσθαι δ’ ἐστὶν ἥ τ’ ἀδοξία,
5κἂν ᾖ σοφός τις, ἥ τ’ ἀτιμία βίου.

4

31a

26

Θεόγνιδος (1157—60). Πλοῦτος καὶ σοφίη θνητοῖς ἀμαχώτατον αἰεί· οὔτε γὰρ ἂν πλούτου θυμὸν ὑπερκορέσαις. ὡς δ’ αὕτως σοφίην ὁ σοφώτατος οὐκ ἀποφεύγει,
5ἀλλ’ ἔραται, θυμὸν δ’ οὐ δύναται κορέσαι.

4

31a

27

 Σοφοκλέους Ἀλεάδαι (fr. 85 N.2). Τὰ χρήματ’ ἀνθρώποισιν εὑρίσκει φίλους, αὖθις δὲ τιμάς, εἶτα τῆς ὑπερτάτης τυραννίδος † ἄκουσιν ἀγχίστην ἕδραν.739 in vol. 5
5ἔπειτα δ’ οὐδεὶς ἐχθρὸς οὔτε φύεται πρὸς χρήμαθ’ οἵ τε φύντες ἀρνοῦνται στυγεῖν. δεινὸς γὰρ ἕρπειν πλοῦτος ἔς τε τἄβατα καὶ πρὸς τὰ † βατά, χὡπόθεν πένης ἀνὴρ μηδ’ εὐτυχῶν δύναιτ’ ἂν ὧν ἐρᾷ τυχεῖν.
10καὶ γὰρ δυσειδὲς σῶμα καὶ δυσώνυμον γλώσσῃ σοφὸν τίθησιν εὔμορφόν τ’ ἰδεῖν. μόνῳ δὲ χαίρειν καὶ νοσεῖν ἐξουσία
πάρεστιν αὐτῷ κἀποκρύψασθαι κακά.740 in vol. 5

4

31a

28

 Σοφοκλέους Κρέουσα (fr. 328 N.2). Καὶ μή τι θαυμάσῃς με τοῦ κέρδους, ἄναξ, ὧδ’ ἀντέχεσθαι. καὶ γὰρ οἳ μακρὸν βίον θνητῶν ἔχουσι, τοῦ γε κερδαίνειν ὅμως
5ἀπρὶξ ἔχονται, κἄστι πρὸς τὰ χρήματα θνητοῖσι τἄλλα δεύτερ’· εἰσὶ δ’ οἵτινες αἰνοῦσιν ἄνοσον ἄνδρ’, ἐμοὶ δ’ οὐδεὶς δοκεῖ εἶναι πένης ὢν ἄνοσος, ἀλλ’ ἀεὶ νοσεῖν.

4

31a

29

 Εὐριπίδου † Ἑκάβη (fr. 326 N.2). Ἆρ’ οἶσθ’, ὁθούνεχ’ οἱ μὲν εὐγενεῖς βροτῶν πένητες ὄντες οὐδὲν ἀλφάνους’ ἔτι, οἳ δ’ οὐδὲν ἦσαν πρόσθεν, ὄλβιοι δὲ νῦν,
5δόξαν φέρονται τοῦ νομίσματος χάριν, καὶ συμπλέκοντες σπέρμα καὶ γάμους τέκνων; δοῦναι δὲ μᾶλλον πλουσίῳ πᾶς τις κακῷ
πρόθυμός ἐστιν ἢ πένητι κἀγαθῷ. κακὸς δ’ ὁ μὴ ἔχων, οἱ δ’ ἔχοντες † ὄλβιοι.741 in vol. 5

4

31a

30

 Μενάνδρου (fr. 537 K.). Ὁ μὲν Ἐπίχαρμος τοὺς θεοὺς εἶναι λέγει ἀνέμους, ὕδωρ, γῆν, ἥλιον, πῦρ, ἀστέρας· ἐγὼ δ’ ὑπέλαβον χρησίμους εἶναι θεοὺς
5τἀργύριον ἡμῖν καὶ τὸ χρυσίον 〈μόνον〉. ἱδρυσάμενος τούτους γὰρ εἰς τὴν οἰκίαν, εὖξαι τί βούλει, πάντα σοι γενήσεται, ἀγρός, οἰκίαι, θεράποντες, ἀργυρώματα, φίλοι, δικασταί, μάρτυρες. μόνον δίδου·
10αὐτοὺς γὰρ ἕξεις τοὺς θεοὺς ὑπηρέτας.

4

31a

31

 Δημοσθένους Ὀλυνθιακῶν αʹ (I p. 15). Ἔστι δὴ λοιπόν, οἶμαι, πάντας εἰσφέρειν, ἂν πολλῶν δέῃ, πολλά, ἂν ὀλίγων, ὀλίγα. δεῖ δὴ χρημάτων, καὶ ἄνευ τούτων οὐδὲν ἔστι γενέσθαι τῶν δεόντων.742 in vol. 5

4

31a

32

 Σιμωνίδου. Σιμωνίδης ἐρωτηθεὶς πότερον αἱρετώτερον πλοῦτος ἢ σοφία, ‘οὐκ οἶδα‘ ἔφη ‘ὁρῶ μέντοι γε τοὺς σοφοὺς ἐπὶ τὰς τῶν πλουσίων θύρας φοιτῶντασ‘.

4

31a

33

 Βίωνος. Βίων ἔλεγεν, ὥσπερ τὰ φαῦλα τῶν βαλλαντίων, κἂν μηδενὸς ᾖ ἄξια, τοσούτου ἐστὶν ἄξια ὅσον ἐν ἑαυτοῖς τὸ νόμισμα ἔχουσιν, οὕτω καὶ τῶν πλουσίων τοὺς οὐδενὸς
5ἀξίους καρποῦσθαι τὰς ἀξίας ὧν κέκτηνται.

4

31a

34

 Ἐκ τοῦ Περὶ συγκρίσεως Πλούτου καὶ Ἀρετῆς. Αὐτὸς μὲν οὖν ὁ Πλοῦτος ἐσεμνύνετο χρείας ἀνθρώ‐ πων διορθοῦν, ἐκτελεῖν ἐπιθυμίας, [ἢ] βλάβαις ἀντέχειν,
5ἐπιμελεῖσθαι σώματος, ψυχῇ χαρίζεσθαι, πρέπειν μὲν εἰρήνη, πολέμοις δ’ ἐπαρκεῖν, θεραπεύειν δ’ ἐκ νόσων, παρέχειν δὲ ταῖς ὥραις βοηθήματα, ἀλέας μὲν ἐν τοῖς πάγοις, ἐκτροπὰς δ’ ἀπὸ θέρους, αὐξάνειν δ’ οἴκους, καὶ διαδοχὰς μεγάλων φυλάττειν γενῶν, γάμους ποιεῖν μείζονας,743 in vol. 5
10παιδοποιίᾳ βοηθεῖν. ‘Κοσμῶ δ’‘ εἶπεν ‘ἱερά, καλλίονες δ’ ἐξ ἐμοῦ καὶ πόλεις· ἐμὰ δὲ ἔργα καὶ τείχη καὶ λιμένες καὶ στοαί· ποταμοὺς δ’ ἀβάτους γεφύραις σκέπω καὶ γῆν κεχωρισμένην ἥρμοσα· ἐμοῦ δ’ ἐμπορίαι δέονται· καὶ γεωργία δ’ αὐτὴ δαπάνας ἐκ τῶν ἐμῶν ἀπαιτεῖ ταμιείων.
15γῆ γὰρ οὐδὲ αὐτὴ δίδωσιν αὐτόματον, ἂν μὴ προλάβῃ· λαβεῖν δὲ ἐκ μόνων ἔχει τῶν ἐμῶν. δίδωμι δὲ ἀφορμὰς καὶ τοῖς ἄλλοις ἅπασι. κάλλει μὲν ἐκ κόσμου πλεῖστα συλλαμβάνω· διακονοῦμαι δ’ ὁπόσα δαπανῶσιν εἰς σωμασ‐ κίαν· παιδείᾳ δ’ ἁπάσῃ διδασκάλους ἐγὼ παρέχομαι.
20πόθεν δοῦλαι 〈ταῖσ〉 γυναιξὶν εἰς ταλασίας; πόθεν δ’ ὅπλα τοῖς ἀνδράσιν; ἐλέφας δὲ καὶ χρυσὸς ὁ τοῖς ἀγάλ‐ μασιν ἁρμόσας ἐμός ἐστι, καὶ πάντα τὰ ἀναθήματα. δι’ ἐμοῦ μεγάλαι πόλεις, βασιλεῖαι δ’ ἐξ ἐμοῦ δυνατώ‐ τεραι· ποιῶ δὲ ἑορτὰς ἐγώ, τράπεζα δ’ ἐμοὶ φιλόξενος·
25προχειρότεραι δ’ εὐεργεσίαι δι’ ἐμοῦ, μεγάλαι 〈δ’〉 ἀμοιβαί.
δύναται δ’ ὁ ἔχων ἐμὲ μὴ μόνος εὐτυχεῖν, ἀλλ’ εὐτυχίας χαρίζεσθαι· τέχνας δὲ πάσας ποιῶ κρείττονας ἐκ τῆς ἐλ‐ πίδος, μισθὸς γὰρ αὐτὰς ὁ μέγας τρέφει· γίνεται δ’ ἐξ ἐμοῦ. καὶ σὺ δ’ αὐτός, ὦ Ζεῦ, πλοῦτον ἀνθρώποις ἀναγ‐744 in vol. 5
30καῖον ἀπέφηνας, ὃς σῶμα ἔδωκας ἐσθήτων δεόμενον, οὐ θριξὶν ὡς τὰ ἄλλα καὶ δοραῖς σκεπόμενον, τροφὴν δὲ οὐ πόαν οὐδὲ ταὐτόματα, ἀλλ’ ἀεὶ δεῖ τινὸς πρίασθαι τὸ ζῆν· οἴκου δὲ ἀνάγκην ἔδωκας, πόλεις δ’ ἥρμοσας, νόσοι δ’ ἐν ἀνθρώποις εἰσίν· ἐφ’ ἃ πάντα δεῖ χρημάτων. διὰ τί
35με μὴ καλεῖς εὐδαίμονα, δι’ οὗ τὰς ἐπὶ πάντα χρείας ἔχεις;‘ Ταῦθ’ ὁ Πλοῦτος εἰπὼν ἐδόκει νενικηκέναι καὶ περιέβλεπεν ὡς μακαριζόμενος. ἐβοήθει μὲν αὐτῷ κρα‐ τερῶς ἡ Τύχη, κρίνεσθαι μετ’ αὐτοῦ δοκοῦσα· 〈τὸ〉 γὰρ μέγιστον αὐτῆς ἀπώλλυτο, εἰ Πλοῦτος οὐκ ἀγαθόν
40ἐστιν. ἦγε δὲ καὶ θεὰς ἄλλας μεθ’ αὑτοῦ συνηγόρους τε καὶ μάρτυρας, Ἡδονάς, Ἐλπίδας, Εὐχάς, Ἐπιθυμίας. Ἔρως αὐτῷ συνέπραττεν ὡς πολλαχοῦ χρώμενος· Ὑγίεια καὶ αὐτὴ χάριν εἶχεν, ὡς δι’ αὐτοῦ νόσοις μαχομένη. δύο δ’ ἦλθον ἐναντίαι μὲν ἀλλήλαις, Οἰκονομία καὶ Τρυφή,
45Πλούτου δὲ ἀμφότεραι· σὺν αὐτῷ δ’ ἐδόκουν ἀπόλλυσθαι.
τοσοῦτος δὲ ὁ Πλοῦτος ἦν.745 in vol. 5

4

31b

t

ΟΣΑ ΠΛΟΥΤΟΣ ΠΟΙΕΙ ΔΙΑ ΤΗΝ ΤΩΝ ΠΛΕΙΣΤΩΝ ΑΝΟΙΑΝ.

4

31b

35

 Εὐριπίδου Ἀλκμήνῃ (fr. 95 N.2). Ἀλλ’ οὐδὲν ἡ εὐγένεια πρὸς τὰ χρήματα· τὸν γὰρ κάκιστον πλοῦτος εἰς πρώτους ἄγει.

4

31b

36

 Εὐριπίδου Ἐρεχθεῖ (fr. 362, 14 N.2). Ἔχειν δὲ πειρῶ· τοῦτο γὰρ τό τ’ εὐγενὲς καὶ τοὺς γάμους δίδωσι τοὺς πρώτους ἀεί· ἐν τῷ πένεσθαι δ’ ἐστὶν ἥ τ’ ἀδοξία
5κἂν ᾖ σοφός τις, ἥ τ’ ἀτιμία μένει.

4

31b

37

 Εὐριπίδου Θυέστῃ (fr. 395 N.2). Πλούτου δ’ ἀπορρυέντος ἀσθενεῖς γάμοι. τὴν μὲν γὰρ εὐγένειαν αἰνοῦσιν βροτοί,
μᾶλλον δὲ κηδεύουσι τοῖς εὐδαίμοσιν.746 in vol. 5

4

31b

38

Εὐριπίδου Πελιάσιν (fr. 607 N.2). Ὁρῶσι δ’ οἱ διδόντες εἰς τὰ χρήματα.

4

31b

39

Εὐριπίδου Κρήσσαις (fr. 462 N.2). Ὡς τῶν ἐχόντων πάντες ἄνθρωποι φίλοι.

4

31b

40

(Eur. Heraclid. 745—47)
Ἔστιν δ’ ἐν ὄλβῳ καὶ τόδ’ οὐκ ὀρθῶς ἔχον, εὐψυχίας δόκησις· οἰόμεσθα γὰρ τὸν εὐτυχοῦντα πάντ’ ἐπίστασθαι χρεών.

4

31b

41

 Εὐριπίδου Δανάης (fr. 326 N.2). Ἆρ’ οἶσθ’ ὁθούνεχ’ οἱ μὲν εὐγενεῖς βροτῶν πένητες ὄντες οὐδὲν ἀλφάνους’ ἔτι, οἳ δ’ οὐδὲν ἦσαν πρόσθεν, ὄλβιοι δὲ νῦν,
5δόξαν φέρονται τοῦ νομίσματος χάριν καὶ συμπλέκονται σπέρμα καὶ γάμους τέκνων; δοῦναί τε πᾶς τις μᾶλλον ὀλβίῳ κακῷ πρόθυμός ἐστιν ἢ πένητι κἀγαθῷ. κακὸς δ’ ὁ μὴ ἔχων, οἱ δ’ ἔχοντες ὄλβιοι.

4

31b

42

Εὐριπίδου Εὐρυσθέως (fr. 378 N.2).
Νῦν δ’ ἤν τις οἴκων πλουσίαν ἔχῃ φάτνην, πρῶτος γέγραπται τῶν τ’ ἀρειόνων κρατεῖ· τὰ δ’ ἔργ’ ἐλάσσω χρημάτων νομίζομεν.747 in vol. 5

4

31b

43

 Μενάνδρου (fr. 665 K.). Πλοῦτος ἀλόγιστος προσλαβὼν ἐξουσίαν καὶ τοὺς φρονεῖν δοκοῦντας ἀνοήτους ποεῖ.

4

31b

44

Θεόγνιδος (683—86). Πολλοὶ πλοῦτον ἔχουσιν ἀίδριες· οἱ δὲ τὰ καλὰ ζητοῦσιν χαλεπῇ τειρόμενοι πενίῃ. ἔρδειν δ’ ἀμφοτέροισιν ἀμηχανίη παράκειται·
5εἴργει τοὺς μὲν δὴ χρήματα, τοὺς δὲ νόος.

4

31b

45

 Ὑψαίου. Ὥσπερ ἐπὶ χειρὸς τρεμούσης χρυσίον ἐάν τις θῇ τρέμει, οὕτω καὶ πλοῦτος, εἰ φοβουμένῃ καὶ συνεχομένῃ ἐπισωρεύοιτο ψυχῇ, συγκραδαίνεται καὶ συμπεριπίπτει.

4

31b

46

 Πλουτάρχου ἐκ τοῦ Ὅτι καὶ γυναῖκα [καὶ]
παιδευτέον (Plut. mor. vol. VII p. 126 Bern.). Μὴ παιδὶ μάχαιραν, ἡ παροιμία φησίν· ἐγὼ δὲ φαίην ἄν, μὴ παιδὶ πλοῦτον μηδὲ ἀνδρὶ ἀπαιδεύ〈τῳ δυνα〉‐
5σ〈τε〉ίαν.748 in vol. 5

4

31b

47

 Ἰσοκράτους πρὸς Δημόνικον (27 p. 7 e). Καταφρόνει τῶν περὶ τὸν πλοῦτον σπουδαζόντων, χρῆ‐ σθαι δὲ μὴ δυναμένων τοῖς ὑπάρχουσι. παραπλήσιον γὰρ οἱ τοιοῦτοι πάσχουσιν, ὥσπερ ἂν εἴ τις ἵππον κτήσαιτο
5καλὸν κακῶς ἱππεύειν ἐπιστάμενος.

4

31b

48

 Διογένους. Τοὺς δὲ πολλοὺς τῶν πλουσίων ὡμοίου τοῖς ἐπὶ τῶν δυσβάτων καὶ ἀποκρήμνων φυομένοις δένδροις καὶ ἀμπέ‐ λοις. τόν τε γὰρ τούτων καρπὸν ἀνθρώπους μὴ λαμ‐
5βάνειν, κόρακας δὲ καὶ παραπλήσια τούτων ζῷα κατανα‐ λίσκειν· ἐκείνους τε τὸν πλοῦτον εἰς μὲν τὰ ἐπιεικῆ τῶν πραγμάτων οὐ κατατίθεσθαι, κόλαξι δὲ καὶ πόρναις καὶ ταῖς αἰσχροτάταις ἡδοναῖς καὶ κενωτάταις δόξαις χορηγεῖν.

4

31b

49

 Δημοκρίτου (fr. 281 Diels2). Ὥσπερ ἐν τοῖς ἕλκεσι φαγέδαινα κάκιστον νόσημα, οὕτως ἐν τοῖς χρήμασι τὸ † μὴ προσαρμόσαν καὶ τὸ
συνεχές.749 in vol. 5

4

31b

50

 Τοῦ αὐτοῦ (fr. 218 Diels2). Πλοῦτος ἀπὸ κακῆς ἐργασίης περιγινόμενος 〈ἐπι‐ φανέστερον〉 [σῆμα οὕτως ἐν τοῖς] τὸ ὄνειδος κέκτηται.

4

31b

51

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Ἐρυξίου (p. 396 E‐ 397 B). Ἐγὼ μέν, ὥσπερ ἠρξάμην, Ἐρυξίαν τοῦτον ἡδέως ἐροίμην ἂν εἰ δοκοῦσιν αὐτῷ εἶναι ἄνθρωποι ἄδικοι καὶ
5δίκαιοι. —Νὴ Δία, ἔφη ἐκεῖνος, καὶ σφόδρα μέντοι. — Τί δέ; τὸ ἀδικεῖν πότερον κακόν σοι δοκεῖ εἶναι ἢ ἀγα‐ θόν; —Κακὸν ἔμοιγε. —Δοκεῖ δ’ ἄν σοι ἄνθρωπος, εἰ μοιχεύοι τὰς τῶν πέλας γυναῖκας ἐπ’ ἀργυρίῳ, ἀδικεῖν ἂν ἢ οὔ; καὶ ταῦτα μέντοι καὶ τῆς πόλεως καὶ τῶν νόμων
10κωλυόντων. —Ἀδικεῖν 〈ἂν〉 ἔμοιγε δοκεῖ. —Οὐκοῦν, ἔφη, εἰ πλούσιος ὢν τυγχάνοι καὶ ἀργύριον δυνατὸς ὢν ἀνα‐ λῶσαι ὁ ἄδικός τε ἄνθρωπος καὶ ὁ βουλόμενος, ἐξαμαρ‐ τάνοι ἄν· εἰ δέ γε μὴ ὑπάρχοι πλουσίῳ εἶναι τῷ ἀν‐ θρώπῳ, οὐκ ἔχων ὁπόθεν ἀναλίσκοι, οὐδ’ ἂν διαπράττε‐
15σθαι δύναιτο ἃ βούλεται, ὥστ’ οὐκ ἂν οὐδ’ ἐξαμαρτάνοι.
διὸ καὶ λυσιτελοῖ ἂν τῷ ἀνθρώπῳ μᾶλλον μὴ εἶναι πλουσίῳ, εἴπερ ἧττον διαπράξεται ἃ βούλεται, βούλεται δὲ καὶ μοχθηρά. καὶ πάλιν αὖ τὸ νοσεῖν πότερον ἂν φαίης κακὸν ἢ ἀγαθὸν εἶναι; —Κακὸν ἔγωγε. —Τί δέ;750 in vol. 5
20δοκοῦσί τινές σοι ἀκρατεῖς εἶναι ἄνθρωποι; —Ἔμοιγε. — Οὐκοῦν εἰ βέλτιον εἴη πρὸς ὑγίειαν τούτῳ τῷ ἀνθρώπῳ 〈ἀπέχεσθαι〉 σίτων καὶ ποτῶν καὶ τῶν ἄλλων τῶν ἡδέων δοκούντων εἶναι, ὁ δὲ μὴ οἷός τ’ εἴη δι’ ἀκράτειαν, βέλ‐ τιον ἂν εἴη τούτῳ τῷ ἀνθρώπῳ μὴ ὑπάρχειν ὁπόθεν ἂν
25ἐκποριεῖται ταῦτα, μᾶλλον ἢ πολλὴν περιουσίαν εἶναι τῶν ἐπιτηδείων; οὕτω γὰρ ἂν αὐτῷ οὐκ ἐξουσία εἴη διαμαρ‐ τάνειν, οὐδ’ εἰ σφόδρα βούλοιτο.

4

31b

52

(Ibid. p. 403 A—C) Οὐκοῦν, ἔφην, κατὰ τὸν αὐτὸν λόγον οὐδὲ φάρμακον παντὶ ἀνθρώπῳ χρήσιμον εἶναι, ἀλλὰ τούτῳ ὅστις τυγ‐ χάνει εἰδὼς ὡς δεῖ χρῆσθαι αὐτῷ; —Φημί. —Οὐκοῦν καὶ
5τἄλλα πάντα ὁμοίως; —Ἔοικε. —Χρυσίον ἄρα καὶ ἀρ‐ γύριον καὶ τἄλλα τὰ δοκοῦντα χρήματα εἶναι τούτῳ ἂν μόνῳ χρήσιμα εἴη, ὅστις τυγχάνει ἐπιστάμενος ὡς χρη‐ στέον τούτοις; —Οὕτως. —Οὐκοῦν πρότερον ἐδόκει 〈τοῦ〉 καλοῦ κἀγαθοῦ ἀνθρώπου εἶναι εἰδέναι ὅπου γε καὶ ὅπως
10τούτων ἑκάστοις χρηστέον ἐστί; —Φημί. —Τοῖς ἄρα κα‐
λοῖς κἀγαθοῖς τῶν ἀνθρώπων, τούτοις ἂν μόνοις καὶ χρήσιμα ταῦτ’ εἴη, εἴπερ γε οὗτοι ἐπιστήμονες ὡς χρη‐ στέον. εἰ δὲ τούτοις μόνον χρήσιμον, τούτοις ἂν μόνον καὶ χρήματ’ εἶναι ταῦτα φαίνοιτο. ἀτάρ, ὡς ἔοικε, καὶ751 in vol. 5
15τὸν ἀνεπιστήμονα ἱππικῆς, κεκτημένον δὲ ἵππους οἳ τυγ‐ χάνουσιν αὐτῷ ἀχρεῖοι ὄντες, εἴ τις τοῦτον ἱππικὸν ποιή‐ σειεν, ἆρ’ 〈ἂν〉 ἅμα καὶ πλουσιώτερον πεποιηκὼς εἴη, εἴπερ γε αὐτῷ ἃ ἐτύγχανε πρόσθεν ἀχρεῖα ὄντα, χρήσιμα πεποίηκεν· ἐπιστήμην γάρ τινα παραδιδοὺς τῷ ἀνθρώπῳ
20ἅμα καὶ πλούσιον αὐτὸν πεποίηκεν.752 in vol. 5

4

31c

t

ΨΟΓΟΣ ΠΛΟΥΤΟΥ.

4

31c

53

 Ἀλέξιδος, οἱ δὲ Μενάνδρου (Al. fr. 340 K.). Ψυχὴν ἔχειν δεῖ πλουσίαν· τὰ δὲ χρήματα ταῦτ’ ἐστὶν ὄψις, παραπέτασμα τοῦ βίου.

4

31c

54

 Εὐριπίδου Φαέθοντι (fr. 776 N.2). Δεινόν γε, τοῖς πλουτοῦσι τοῦτο δ’ ἔμφυτον σκαιοῖσιν εἶναι· τί ποτε τοῦτο ταἴτιον; ἆρ’ ὄλβος αὐτοῖς ὅτι τυφλὸς συνηρετεῖ,
5τυφλὰς ἔχουσι τὰς φρένας καὶ τῆς τύχης;

4

31c

55

Εὐριπίδου Ἱππολύτῳ (fr. 438 N.2).
Ὕβριν τε τίκτει πλοῦτος, οὐ φειδὼ βίου.753 in vol. 5

4

31c

56

 Εὐριπίδου Ἰνοῖ (fr. 419 N.2). Καὶ νῦν ἐφέλκετ’ ὦ κακοὶ τιμὰς βροτοί, καὶ κτᾶσθε πλοῦτον πάντοθεν θηρώμενοι, σύμμικτα μὴ δίκαια καὶ δίκαι’ ὁμοῦ·
5ἔπειτ’ ἀμᾶσθε τῶνδε δύστηνον θέρος.

4

31c

57

 Εὐριπίδου Δίκτυϊ (fr. 341 N.2). Μή μοί ποτ’ εἴη χρημάτων νικωμένῳ κακῷ γενέσθαι, μηδ’ ὁμιλοίην κακοῖς.

4

31c

58

 Εὐριπίδου Μηδείᾳ (599 s.). Μή μοι γένοιτο λυπρὸς εὐδαίμων βίος μηδ’ ὄλβος ὅστις τὴν ἐμὴν κνίζει φρένα.

4

31c

59

Εὐριπίδου (fr. 1069 N.2).
Σκαιὸν τὸ πλουτεῖν κἄλλο μηδὲν εἰδέναι.754 in vol. 5

4

31c

60

Καρκίνου (fr. 9 p. 800 N.2). ... δειλόν ἐσθ’ ὁ πλοῦτος καὶ φιλόψυχον κακόν.

4

31c

61

 Εὐριπίδου Αἰόλῳ (fr. 20 N.). Μὴ Πλοῦτον εἴπῃς· οὐχὶ θαυμάζω θεόν, ὃν χὡ κάκιστος ῥᾳδίως ἐκτήσατο.

4

31c

62

 Εὐριπίδου Πηλεῖ (fr. 618 N.). Τὸν ὄλβον οὐδὲν οὐδαμοῦ κρίνω βροτοῖς, ὅν γ’ ἐξαλείφει ῥᾷον ἢ γραφὴν θεός.

4

31c

63

 Καρκίνου (fr. 10 p. 800 N.2). Ὦ πολλὰ πλοῦτος δυστυχέστατος κυρῶν, ὅμως μέγιστον ζῆλον ἐν βροτοῖς ἔχεις.

4

31c

64

Εὐριπίδου Τηλέφῳ (fr. 714 N.2). Σμίκρ’ ἂν θέλοιμ’ ἂν καὶ καθ’ ἡμέραν ἔχων
τροφὴν ἐνοικεῖν μᾶλλον ἢ πλουτῶν νοσεῖν.755 in vol. 5

4

31c

65

 † Ἀντιφάνους (Menandri fr. 624 K.). Οὐ πώποτ’ ἐζήλωσα πλουτοῦντα σφόδρα ἄνθρωπον, ἀπολαύοντα μηδὲν ὧν ἔχει.

4

31c

66

(Antiph. fr. 259 K.) Ὁ δὲ πλοῦτος ἡμᾶς, καθάπερ ἰατρὸς κακός, τυφλοὺς βλέποντας παραλαβὼν πάντας ποεῖ.

4

31c

67

 Μενάνδρου Αὑτὸν πενθοῦντι (fr. 83 K.).
Τυφλὸν ὁ πλοῦτος, καὶ τυφλοὺς 〈τοὺσ〉 ἐμβλέποντας εἰς ἑαυτὸν δεικνύει.

4

31c

68

 Μενάνδρου (fr. 587 K.). Ὑπερήφανόν που γίνεθ’ ἡ λίαν τρυφή· ὅ τε πλοῦτος ἐξώκειλε τὸν κεκτημένον εἰς ἕτερον ἦθος, οὐκ ἐν ᾧ τὸ πρόσθεν ἦν.

4

31c

69

Εὐριπίδου Ἀρχελάῳ (fr. 235 N.2).
Πλουτεῖς; ὁ πλοῦτος δ’ ἀμαθία δειλόν θ’ ἅμα.756 in vol. 5

4

31c

70

 Εὐριπίδου Ἀντιγόνης (fr. 163 N.2). Ἀνδρὸς φίλου δὲ χρυσὸς ἀμαθίας μέτα ἄχρηστος, εἰ μὴ κἀρετὴν ἔχων τύχοι.

4

31c

71

Εὐριπίδου Ἀλεξάνδρου (fr. 55 N.2). Ἄδικον ὁ πλοῦτος, πολλὰ δ’ οὐκ ὀρθῶς ποεῖ.

4

31c

72

Εὐριπίδου Ἀλκμήνης (fr. 96 N.2). Σκαιόν τι χρῆμα πλοῦτος ἥ τ’ ἀπειρία.

4

31c

73

Εὐριπίδου Πλεισθένης (fr. 632 N.2). Πολλῶν τὰ χρήματ’ αἴτι’ ἀνθρώποις κακῶν.

4

31c

74

 Εὐριπίδου Φοίνικι (fr. 813 N.2). Ὦ πλοῦθ’, ὅσῳ μὲν ῥᾷστον εἶ βάρος φέρειν, πόνοι δὲ κἀν σοί, καὶ φθοραὶ πολλαὶ βίου ἔνεις’· ὁ γὰρ πᾶς ἀσθενὴς αἰὼν βροτοῖς.

4

31c

75

Εὐριπίδου Φοινίσσαις (597). Εἰσορῶ· δειλὸν δ’ ὁ πλοῦτος καὶ φιλόψυχον κακόν.757 in vol. 5

4

31c

76

 Ναυμαχίου. Χρυσός τοι κόνις ἐστὶ καὶ ἄργυρος, οἱ δὲ καὶ αὐτοὶ λᾶες ἐπὶ ῥηγμῖνι πολυψηφῖδι θαλάσσης, πολλοὶ δ’ ἐρρίφαται ποταμῶν παρὰ χείλεσιν αὔτως,
5εἵματα δ’ εἰναλίης ἐρυθαίνεται αἵματι κόχλου, τοῖς ἔπι φυσιόωσιν ἁλίφρονες.

4

31c

77

 Ἰσοκράτους πρὸς Δημόνικον (6 p. 3 b). Πλοῦτος δὲ κακίας μᾶλλον ἢ καλοκαγαθίας ὑπηρέτης ἐστίν, ἐξουσίαν μὲν τῇ ῥᾳθυμίᾳ παρασκευάζων, ἐπὶ δὲ τὰς ἡδονὰς τοὺς νέους παρακαλῶν.

4

31c

78

Ἀνακρέοντος. Ἀνακρέων δωρεὰν παρὰ Πολυκράτους λαβὼν πέντε
τάλαντα, ὡς ἐφρόντισεν ἐπ’ αὐτοῖς δυοῖν νυκτοῖν, ἀπέ‐ δωκεν αὐτὰ εἰπὼν οὐ τιμᾶσθαι αὐτὰ τῆς ἐπ’ αὐτοῖς758 in vol. 5
5φροντίδος.

4

31c

79

 Πλάτωνος (de leg. p. 743 A p. 742 E). Ἀγαθὸν δὲ ὄντα διαφόρως καὶ πλούσιον εἶναι δια‐ φερόντως ἀδύνατον. εὐδαίμονας μὲν ἅμα καὶ ἀγαθοὺς ἀνάγκη γίγνεσθαι· πλουσίους δ’ αὖ σφόδρα καὶ ἀγαθοὺς
5ἀδύνατον, οὕς γε δὴ πλουσίους οἱ πολλοὶ καταλέγουσιν.

4

31c

80

(Eiusd. p. 743 C) Ὁ λόγος ἡμῖν ὀρθός, ὡς οὐκ εἰσὶν οἱ παμπλούσιοι ἀγαθοί· εἰ δὲ μὴ ἀγαθοί, οὐδ’ εὐδαίμονες. 〈ὁ δὲ τοὺς πλουσίους εὐδαίμονασ〉 ὀνομάζων λόγος, αὐτός τε ἄθλιος,
5γυναικῶν καὶ παίδων ὢν λόγος, 〈καὶ〉 ἀνθρώπους τοὺς πειθομένους γε ἀπεργάζεται τοιούτους.

4

31c

81

 Πλάτωνος ἐκ τῆς Πρὸς Διονύσιον ἐπι‐
στολῆς (p. 317 C). Ἑώρων γὰρ καὶ τότε καὶ νῦν ὁρῶ τὰς μεγάλας οὐ‐ σίας καὶ ὑπερόγκους τῶν τ’ ἰδιωτῶν καὶ τῶν μονάρχων
5σχεδόν, ὅσῳ περ ἂν μείζους ὦσι, τοσούτῳ πλείους καὶ μείζους τοὺς διαβάλλοντας καὶ πρὸς ἡδονὴν μετ’ αἰσχρᾶς βλάβης ὁμιλοῦντας τρεφούσας, οὗ κακὸν οὐδὲν μεῖζον γεννᾷ πλοῦτός τε καὶ ἡ τῆς ἄλλης ἐξουσίας δύναμις.759 in vol. 5

4

31c

82

 Πλάτωνος Πολιτείας ηʹ (p. 550 E—551 A). Τοὐντεῦθεν τοίνυν, εἶπον, προϊόντες εἰς τὸ πρόσθεν τοῦ χρηματίζεσθαι, ὅσῳ ἂν τοῦτο τιμιώτερον ἡγῶνται, τοσούτῳ ἀρετὴν ἀτιμοτέραν. ἢ οὐχ οὕτω πλούτου ἀρετὴ
5διέστηκεν, ὥσπερ ἐν πλάστιγγι ζυγοῦ κειμένου ἑκατέρου, ἀεὶ τοὐναντίον ῥέποντος; Καὶ μάλα, ἔφη. Τιμωμένου δὴ πλούτου ἐν πόλει καὶ τῶν πλουσίων ἀτιμοτέρα ἀρετή τε καὶ οἱ ἀγαθοί. Δῆλον. Ἀσκεῖται δὴ τὸ ἀεὶ τιμώμενον, ἀμελεῖται δὲ τὸ ἀτιμαζόμενον. Οὕτω.

4

31c

83

 Σωκράτους. Αἱ μὲν ποδήρεις ἐσθῆτες τὰ σώματα, αἱ δὲ ὑπέρ‐ μετροι περιουσίαι τὰς ψυχὰς ἐμποδίζουσιν.

4

31c

84

Ἐκ τοῦ Περὶ συγκρίσεως Πλούτου καὶ
Ἀρετῆς. Καθ’ αὑτοὺς μὲν ἄνθρωποι πρὸς ἀρετὴν γεγόνασιν, οὗτος δὲ ἐφ’ αὑτὸν τρέπει· φάρμακα δὲ εἰς κακίαν ἔχει		760 in vol. 5
5μυρία καὶ δόξαν ἀγαθοῦ προθεὶς οὐχ ἑκόντας ἀπάγει τῶν ἀληθεστάτων. οὐκ ἐᾷ δὲ ἐπ’ αὐτῷ φρονεῖν τὸν ἄν‐ θρωπον, ἀλλ’ εἰς τὰ ἔξω φέρει κἀκ τῶν τυχαίων καὶ αὐ‐ τομάτων ἀναρτᾷ. θρασύτατος δ’ ἐστὶν ὁμοῦ καὶ δειλό‐ τατος, ἐπαιρόμενος μὲν ὡς ἐπὶ μεγίστοις, φοβούμενος δὲ ὡς
10ἐπὶ ἀσθενεῖ πράγματι, ὑπερήφανος 〈δ’〉 ἅμα ἐξ ἀλαζονείας 〈καὶ〉 ταπεινὸς ἐκ φροντίδος. χρωμένοις μὲν ἄσωτός ἐστι, μὴ χρωμένοις δὲ ἄθλιος. δυστυχεῖ μέν τις δι’ αὐτὸν ταῖς εἰς τὸ πορίζειν ταλαιπωρίαις· φθείρεται δὲ ἄλλος εἰς ἡδονὰς ἀπὸ τῶν περιττῶν. κόρον δὲ οὐκ ἔχει τοῖς κτη‐
15σαμένοις, ἀεὶ δ’ ἀνία τις αὐτῷ πάρεστιν, ὁπός’ ἂν γέ‐ νηται. καὶ ὥσπερ ἡ τῶν ὑδεριώντων νόσος αὔξεται πρὸς τὸ μᾶλλον ποθεῖν ἀφ’ ὧν πίμπλαται. κακὸς μέν ἐστι τῷ φιλοπόνῳ [πλοῦτος], ἀναλίσκει γὰρ αὐτοῦ τὴν φιλοπο‐ νίαν εἰς κέρματα ἀλλαχοῦ δυναμένην· κακὸς δὲ 〈τῷ〉 ῥᾳθύ‐
20μῳ διδοὺς ἀφορμὰς ἁμαρτημάτων· ἀμφοτέροις δ’ ὀλέθριος· τὸν μὲν γὰρ εἰδότα κάμνειν ἀσχολεῖ, τὸν δ’ εἰς τρυφὴν νοσοῦντα καὶ προτρέπει[ν ποιεῖ]. ποιεῖ δὲ ἅμα μὲν κό‐ λακας ἀνθρώπους εἰς ἐλπίδα χρημάτων, ἅμα δ’ ὑπὸ πολ‐ λῶν κολακευομένους διὰ χρήματα. ὁμοῦ δ’ ἀγαθὸν μὲν
25οὐκ ἔστιν ὁ πλοῦτος, φθόνον δὲ ἀγαθῶν μέγιστον ἔχει·
μυρίαι δ’ ἐπιβουλαὶ δι’ αὐτὸν ἐκ βασιλέων, ἐξ ὁμόρων, ἀπ’ οἰκείων. οὐκ ἔχει δέ τις πλουτῶν ἀσυλίαν ἰδίου βίου, πάρεργον δέ που χρημάτων καὐτὸς συναπόλλυται. πρῶ‐ τον μὲν ἀμελεῖ τῶν ἐκ διανοίας ἀγαθῶν, ὡς καὶ χωρὶς761 in vol. 5
30ἐκείνων εὐτυχῶν· εἶτα τὸ σῶμα λυμαίνεται ταῖς τρυφαῖς· ἐθίζει μὲν εἰς πλησμονὰς ἀπὸ τῶν ἀφορμῶν καὶ πλείστας νόσους συλλέγει· τὴν δὲ αὐτουργίαν ἀνθρώπων ἀφαιρεῖ‐ ται, τὸ πάντων ὑγιεινότατον· γυμνάσιον γάρ ἐστιν οὐχ ὡρισμένον, ὡς παλαίστρα καὶ κυνηγεσία. ἀλλ’ οὖν 〈τὰ〉
35τοῦ βίου διακονούμενός τις ἑαυτῷ πολὺ κρείττων ἐστὶ τοῦ ζῶντος δι’ ἄλλων. θρύπτει δ’ ὁ Πλοῦτος καὶ μαλάττει λαβὼν πολλὰ πολλάκις καὶ τὰς ὑγιεινὰς φύσεις, καὶ περι‐ ήγαγεν εἰς ἀσθένειαν ἐξ ἐθῶν πολυτελῶν. πάντα μὲν ἐφ’ ὕπνῳ παρασκευαζόμενος, δυσκολωτέρους ἔχει διὰ τοῦτο
40τοὺς ὕπνους· ἑτοιμότερον δ’ εἰσὶν οἱ κατὰ φύσιν. οὐ γὰρ ἐκ χρυσοῦ καὶ ἐλέφαντος κατεσκευασμέναι κλῖναι καὶ πορ‐ φυροῖ τάπητες οὐδὲ ὑπόβαθρα καὶ παστάδες ὕπνους ποι‐ οῦσιν, ἀλλ’ ἔργα καὶ νόμιμοι πόνοι καὶ τὸ τῆς φύσεως αὐτῆς ἀναγκαῖον. οὐκ ἐᾷ δ’ ὁ πλοῦτος αὐτομάτων μετα‐
45σχεῖν καλῶν, λυμαίνεται δὲ τοῖς ἰδίοις ἔθεσι καὶ φαρμα‐ κεύει τὰ πεφυκότα. ταῖς δ’ ὥραις οὐκ ἐφίησι χρῆσθαι καὶ μελετᾶν πρὸς τὰ γινόμενα· ποιεῖ δὲ καὶ πρὸς θάλπος ἀσθενέστερον τὸν εὐτυχοῦντα καὶ πρὸς κρύος, καὶ δι’ ὧν ἐπιτηδεύει μὴ παθεῖν ταῦτα, εὐπαθέστερος αὐτοῖς γίνε‐

4

31c

84

(50)

ται· κατισχύει δὲ μᾶλλον αὐτῶν ὁ κεχρημένος· μένει γὰρ ἐν τῇ τοῦ βίου τάξει καὶ πρὸς ἀέρα ζῆν ἐπίσταται καὶ
οὐκ ἀγανακτεῖ τοῖς τοῦ θεοῦ πράγμασιν, ἀλλὰ δι’ αὐτῶν ἄπεισιν ἐρρωμένος. οὕτω μὲν ὁ πλοῦτος καὶ τὰ σώματα βλάπτει, τὰ δὲ ἄλλα μείζω πάθη· στασιάζει μὲν οἴκους762 in vol. 5
55καὶ κακὸν ἆθλον ἀδελφοῖς πρόκειται, τέκνα δ’ ἐχθρὰ ποιεῖ πατράσιν ἐπιθυμοῦντα τῆς περὶ τὸν πλοῦτον ἐξ‐ ουσίας, αὐτοῖς δὲ τοῖς τέκνοις τοὺς γονεῖς βαρυτέρους. φίλοι δὲ ὕποπτοι διὰ πλοῦτον· ὁ μὲν ἀληθὴς ἀπιστεῖ‐ ται διὰ τὸν κόλακα, νικᾷ δὲ ὁ κόλαξ τὸν ἀληθεύοντα
60μιμούμενος. λαφύρῳ δ’ ὅμοιόν ἐστιν ἐλπιζομένῳ νοσῶν πλούσιος. καὶ τοῖς μὲν ἐλευθεριωτέροις, ὅτι μὴ κολα‐ κεύουσιν, ὀργίζεται, τοὺς δὲ κολακεύοντας ὑφορᾶται καὶ ἐφ’ ἁρπαγὴν παρεῖναι δοκεῖ. τελευτήσαντι δὲ οὐ γίνε‐ ται πλουσίῳ πένθος, οὔτε παρὰ τῶν διαδεξαμένων, ἐπεὶ
65χαίρουσιν εἰληφότες, οὔτε μὴν παρὰ τῶν μὴ λαβόντων, ἐπεὶ μισοῦσιν ὡς ἐκ τοσούτων ἄτιμοι. ἔτι πρὸς τούτοις, ὃ μάλιστα τῷ πλούτῳ προσεῖναι δοκεῖ, τὸ δοῦναι χάριν, οὐχ ἁπλοῦν ἐστιν, ἀλλ’ ἔχει συμφορὰς πλείονας. ἔστι μὲν οὐδὲ εὐπρεπὴς ἡ χάρις ἡ δι’ ἀργυρίου δοθέντος, ἐράνῳ
70δ’ ἔοικεν· οἱ δ’ ἄνευ χρημάτων ἀπ’ εὐνοίας ἐπιδεικνύ‐ μενοι καὶ βοηθοῦντες ἐλευθέριον τὴν εὐεργεσίαν ἔχουσι καὶ τοῖς τυγχάνουσι [καὶ τοῖς] κεχαρισμένην. εἶτα ὁ μὲν
λαβὼν παρὰ πλουσίου πάλιν ἀπαιτεῖ, καὶ τὰ πρῶτον ἀπόλωλεν, ἂν μὴ γένηται· πάλιν ὁ τυχὼν ἐγκαλεῖ, κἂν763 in vol. 5
75ἄλλοι τυγχάνωσι. καὶ πλείονας οὕτως ὁ χαριζόμενός τισι τοὺς μεμφομένους ἔχει· πᾶσι γὰρ οὐκ ἀρκέσει, πάντες δ’ ὡς ἐκ περιττῶν ἀπαιτοῦσι. ταῦτα μὲν τῷ πλούτῳ πρόσ‐ εστι καὶ ἐκ τῶν δοκούντων καλῶν, τἄλλα δ’ ἀφόρητα, ἀλαζονεία, θρασύτης, ὑπεροψία, φροντίδες αἰσχραί, κακαὶ
80μὲν ὀρέξεις, κακαὶ δ’ ἡδοναί, πόθος δ’ ἀκόρεστος [αὐ‐ τῷ πρόσεστιν]. ἐξ αὐτοῦ δὲ αἱ πλεῖσται πονηρίαι, καὶ μυρία τῶν κακῶν οὐκ ἂν ἦν, εἰ μὴ πλοῦτος ἦν, δι’ ὃν γίγνεται φόνος, [διὰ κέρδος] ἱερὰ συλᾶται, φιλία παρα‐ βαίνεται, πίστις ἀμελεῖται, φερούσης ἐπὶ κέρδος ἀπιστίας,
85προδίδονται πατρίδες, οὐδὲ ἓν ὀκνεῖται κακόν.

4

31c

85

 Πλουτάρχου Κατὰ πλούτου (Plut. vol. VII p. 123 Bern.). Φύσει μὲν γὰρ δυσχαλίνωτον ὄρεξις, προσλαβοῦσα δὲ καὶ πλούτου χορηγίαν ἀχαλίνωτον.

4

31c

86

 Ἐν ταὐτῷ (ibid.). Ἀλλ’ ἀπληστία καὶ ἄπιστός ἐστιν ἐν αὐτοῖς μανία, τοιούτῳ μὲν ἐνθουσιασμῷ χρῆσθαι περὶ τὴν κτῆσιν, ὡς εἰ κτήσαιντο μηκέτι καμουμένους· τοσαύτῃ δὲ ἀμελείᾳ
5περὶ τὰ ληφθέντα, ὡς μὴ γενόμενα. δυσερωτιῶσι δὲ τῶν ἀπόντων, ὑπερορῶντες ὧν ἔχουσιν· οὐδὲν γὰρ οὕτως ἀγα‐ πῶσιν ὡς ἃ ἐλπίζουσιν. οὐκ οἶδα πότερον αὐτοῖς ἄμεινόν ἐστιν ἔχειν ἢ προσδοκᾶν· ἔχοντες γὰρ οὐ χρῶνται, προσ‐ δοκῶντες δὲ κάμνουσι. τί οὖν ἐπαινοῦμεν τοιοῦτον ἀγα‐764 in vol. 5
10θόν, οὗ πέρας ἐστὶν οὐδέν, ἀλλ’ ᾧ τὸ ληφθὲν ἑτέρων ἀρχή;

4

31c

87

 Βίωνος. Βίων ἔλεγε καταγελάστους εἶναι τοὺς σπουδάζοντας περὶ πλοῦτον, ὃν τύχη μὲν παρέχει, ἀνελευθερία δὲ φυ‐ λάττει, χρηστότης δὲ ἀφαιρεῖται.

4

31c

88

 Διογένους. Ἔλεγε δὲ μήτε ἐν πόλει πλουσίᾳ μήτε ἐν οἰκίᾳ ἀρετὴν οἰκεῖν δύνασθαι.

4

31c

89

Μονίμου. Τὸν πλοῦτον εἶπε Τύχης ἔμετον εἶναι.

4

31c

90

 Σωκράτους. Σωκράτης εἶπε ‘πολλοῦ ἂν ἄξιον ἦν τὸ πλουτεῖν, εἰ καὶ τὸ χαίρειν αὐτῷ συνῆν· νῦν δὲ ἄμφω ταῦτα κεχώρι‐ σται. ἐάν τε γὰρ θέλωσι χρῆσθαι τῷ πλούτῳ, τῇ ἡδυ‐
5παθείᾳ διαφθείρονται· ἐάν τε τὸ πλουτεῖν φυλάττειν, τῇ
φροντίδι· ἐάν τε κτήσασθαι, τῇ ἐπιθυμίᾳ‘.765 in vol. 5

4

31c

91

 Ἐκ τῶν Ἀριστοτέλους Χρειῶν. Ἀνακρέων ὁ μελοποιὸς λαβὼν τάλαντον χρυσίου παρὰ Πολυκράτους τοῦ τυράννου, ἀπέδωκεν εἰπὼν ‘μισῶ δω‐ ρεάν, ἥ τις ἀναγκάζει ἀγρυπνεῖν‘.

4

31c

92

 Ἱέρακος ἐκ τοῦ Περὶ δικαιοσύνης. Ἢ πῶς ἂν ἡ τοῦ πλούτου κτῆσις ἐπὶ δικαιοσύνην καὶ τὰς ἄλλας ἀρετὰς τινὸς ἡγήσαιτο; τὰ γὰρ ὑπηρε‐ τοῦντα πρὸς τὰ χείρω ἐναντία πρὸς τὴν τῶν βελτίστων
5κτῆσιν. τὰ χρήματα δὲ παρακαλεῖ μὲν ἐπὶ ῥᾳθυμίαν, ζωπυρεῖ δὲ τὰς ἡδονάς, ἐπιβουλὰς δὲ διχῇ συντίθησι, κατὰ μὲν τῶν εὐπόρων διὰ τῶν φθονούντων, κατὰ δὲ τῶν πενήτων διὰ τῶν δυνατωτέρων. ἃ τοίνυν ἄλλους μὲν τοῖς κεκτημένοις ἐπιβουλεύειν ποιεῖ, τοὺς δὲ ἔχοντας
10ἰσχυροὺς πρὸς ἀδικίαν παρασκευάζει, πῶς ἂν εἰς δικαιο‐
σύνην συντελέσειεν;766 in vol. 5

4

31d

t

ΟΤΙ ΤΑ ΧΡΗΜΑΤΑ ΑΒΛΑΒΗ ΣΥΜΜΕΤΡΩΣ ΚΑΙ ΔΙΚΑΙΩΣ ΠΟΡΙΣ‐ ΘΕΝΤΑ, ΚΑΙ ΟΤΙ ΤΩΝ ΜΕΣΩΝ Ο ΠΛΟΥΤΟΣ.

4

31d

93

 Εὐριπίδου Μελανίππη (fr. 504 N.2). Ὦ τέκνον, ἀνθρώποισιν ἔστιν οἷς βίος ὁ μικρὸς εὔκρας ἐγένεθ’, οἷς δ’ ὄγκος κακόν.

4

31d

94

 Εὐριπίδου Φρίξῳ (fr. 825 N.2). Κρείσσων δὲ βαιὸς ὄλβος ἀβλαβὴς βροτοῖς ἢ δῶμα πλούτῳ δυσσεβῶς ὠγκωμένον.

4

31d

95

 Εὐριπίδου Κρεσφόντῃ (fr. 459 N.2). Κέρδη τοιαῦτα χρή τινα κτᾶσθαι βροτῶν, ἐφ’ οἷσι μέλλει μή ποθ’ ὕστερον στένειν.

4

31d

96

(Eiusd. Dictyis fr. 341 N.2) Μή μοι ποτ’ εἴη χρημάτων νικωμένῳ
κακὸν γενέσθαι, μηδ’ ὁμιλοίην κακοῖς.767 in vol. 5

4

31d

97

 Τοῦ αὐτοῦ Ἐρεχθεῖ (fr. 362, 11 N.2). Ἀδίκως δὲ μὴ 〈κτῶ〉 χρήματ’, ἢν βούλῃ πολὺν χρόνον μελάθροις ἐμμένειν. τὰ γὰρ κακῶς οἴκους ἐσελθόντ’ οὐκ ἔχει σωτηρίαν.

4

31d

98

 Εὐριπίδου Φοινίσσαις. ***

4

31d

99

(Eur. El. 943 s.) Ὁ δ’ ὄλβος ἀδίκως καὶ μετὰ σκαιῶν συνὼν ἐξέπτατ’ οἴκων βραχὺν ὁμιλήσας χρόνον.

4

31d

100

Μενάνδρου Μηναγύρτῃ (Demiurgi fr. 114 K.).
Μακάριος ὅστις οὐσίαν καὶ νοῦν ἔχει· χρῆται γὰρ οὗτος εἰς ἃ δεῖ ταύτῃ καλῶς.768 in vol. 5

4

31d

101

(Menandri Menag. fr. 323 K.) Οὕτω μαθεῖν δεῖ πάντα καὶ πλοῦτον φέρειν· ἀσχημοσύνης γὰρ γίνετ’ ἐνίοις αἴτιος.

4

31d

102

 Εὐριπίδου Ἰνοῖ (fr. 417 N.2). Κέκτησο δ’ ὀρθῶς ἃν ἔχῃς ἄνευ ψόγου, κἂν σμικρὰ σώζων † τοὔνεχ’ ὃν σέβειν πρέπει, μὴ δ’ ὡς κακὸς ναύκληρος εὖ πράξας ποτὲ
5ζητῶν τὰ πλείον’, εἶτα πάντ’ ἀπώλεσεν.

4

31d

103

Σοφοκλέους (fr. 85 N.2). Τὰ χρήματ’ ἀνθρώποισιν εὑρίσκει φίλους.

4

31d

104

(Eur. Phoen. 555—57) Οὔ τοι τὰ χρήματ’ ἴδια κέκτηνται βροτοί· τὰ τῶν θεῶν δ’ ἔχοντες ἐπιμελούμεθα. ὅταν δὲ χρῄζως’, αὔτ’ ἀφαιροῦνται πάλιν.769 in vol. 5

4

31d

105

 Εὐριπίδου Ἐρεχθέως (fr. 354 N.2). Τὰς οὐσίας γὰρ μᾶλλον ἢ τὰς ἁρπαγὰς τιμᾶν δίκαιον· οὔτε γὰρ πλοῦτος ποτὲ βέβαιος ἄδικος ...

4

31d

106

 Μενάνδρου (fr. 666 K.). Κρεῖττον ὀλίγ’ ἐστὶ χρήματ’ ἀνυπόπτως ἔχειν, ἢ πολλὰ φανερῶς † ἃ δὲ μετ’ ὀνείδους λαβεῖν.

4

31d

107

 Σωκράτους. Ὁ μὲν οἶνος συμμεταβάλλει τοῖς ἀγγείοις, ὁ δὲ πλοῦ‐ τος τοῖς τῶν κεκτημένων τρόποις.

4

31d

108

 Τοῦ αὐτοῦ. Οὔτε τὸν ἄρρωστον ἡ χρυσῆ ὠφελεῖ κλίνη οὔτε τὸν ἀνόητον ἡ ἐπίσημος εὐτυχία.770 in vol. 5

4

31d

109

 Ἰσοκράτους Νικοκλῆς ἢ Κύπριοι (50). Τοὺς χρηματισμοὺς τοὺς παρὰ τὸ δίκαιον γιγνομένους ἡγεῖσθαι μὴ πλοῦτον ἀλλὰ κίνδυνον ποιήσειν. μὴ τὸ μὲν λαβεῖν κέρδος εἶναι νομίζετε, τὸ δὲ ἀναλῶσαι ζημίαν· οὐδέ‐
5τερον γὰρ τούτων ἀεὶ τὴν αὐτὴν ἔχει δύναμιν, ἀλλ’ ὁπό‐ τερον ἂν ἐν καιρῷ καὶ μετ’ ἀρετῆς γίγνηται, τοῦτ’ ὠφελεῖ τοὺς ποιοῦντας.

4

31d

110

 Ἐκ τῶν Ἀρίστωνος Ὁμοιωμάτων (Aristo‐ nis Chii fr. 397 de Arn.). Ὡς τὸν αὐτὸν οἶνον πίνοντες οἱ μὲν παροινοῦσιν οἱ δὲ πραΰνονται, οὕτω καὶ πλοῦτον ....

4

31d

111

Ἐκ τῶν Ἀριστωνύμου τομαρίων. Οἶνος συμμεταβάλλει τοῖς ἀγγείοις, ὁ δὲ πλοῦτος
τοῖς τῶν κτησαμένων τρόποις.771 in vol. 5

4

31d

112

 Ἀριστοτέλους. Κρεῖττον πρὸς εὐδαιμονίαν ἐλάττω κεκτῆσθαι ἢ πολλὰ μετὰ φθόνου. καὶ γὰρ καλλίων καὶ ἡδίων ὁ βίος οὗτος.

4

31d

113

Λυκούργου. Οὐ τὸ πλουτεῖν καλόν, ἀλλὰ τὸ ἐκ καλῶν πλουτεῖν.

4

31d

114

 Ἰσοκράτους πρὸς Δημόνικον (27 p. 7 e). Ἀγάπα τῶν ὑπαρχόντων ἀγαθῶν μὴ τὴν ὑπερβάλ‐ λουσαν κτῆσιν, ἀλλὰ τὴν μετρίαν ἀπόλαυσιν.

4

31d

115

 Ἰσοκράτους πρὸς Δημόνικον (28 p. 8 a). Πειρῶ τὸν πλοῦτον 〈χρήματα καὶ κτήματα κατα‐ σκευάζειν· ἔστι δὲ〉 χρήματα μὲν τοῖς ἀπολαύειν ἐπιστα‐ μένοις, κτήματα δὲ τοῖς κεκτῆσθαι δυναμένοις.

4

31d

116

Τοῦ αὐτοῦ (28—29 p. 8 a). Τίμα τὴν ὑπάρχουσαν οὐσίαν δυοῖν ἕνεκεν, τοῦ τε
ζημίαν μεγάλην ῥᾳδίως ἐκτῖσαι καὶ τοῦ φίλῳ σπουδαίῳ δυστυχοῦντι βοηθῆσαι. πρὸς δὲ τὸν ἄδηλον βίον μηδὲν772 in vol. 5
5ὑπερβαλλόντως ἀλλὰ μετρίως αὐτὴν ἀγάπα. στέργε μὲν τὰ παρόντα, ζήτει δὲ τὰ βελτίω.

4

31d

117

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Ἐρυξίου (p. 397 E). Ἠρώτα γὰρ αὐτὸν τὸ μειράκιον, πῶς οἴεται κακὸν εἶναι τὸ πλουτεῖν, καὶ ὅπως ἀγαθόν. ὁ δ’ ὑπολαβών, ὥσπερ καὶ σὺ νῦν δή, ἔφη, τοῖς μὲν καλοῖς κἀγαθοῖς τῶν
5ἀνθρώπων ἀγαθόν, καὶ τοῖς ἐπισταμένοις ὅπου δεῖ χρῆ‐ σθαι τοῖς χρήμασι, τούτοις μὲν ἀγαθόν, τοῖς δὲ μοχθη‐ ροῖς καὶ ἀνεπιστήμοσι κακόν. ἔχει δ’, ἔφη, καὶ τἄλλα πράγματα οὕτω πάντα· ὁποῖοι γὰρ ἄν τινες ὦσιν οἱ χρώ‐ μενοι, τοιαῦτα καὶ τὰ πράγματ’ αὐτοῖς ἀνάγκη εἶναι.
10καλῶς δ’, ἔφη, δοκεῖ μοι καὶ τὸ τοῦ Ἀρχιλόχου πε‐ ποιῆσθαι
καὶ φρονεῦσι τοῖα ὁκοίοις ἐγκυρέωσιν ἔργμασιν.

4

31d

118

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ αʹ τῆς Πολιτείας (p. 330 B—331 C). Οὗ τοι ἕνεκα ἠρόμην, ἦν δ’ ἐγώ, ὅτι μοι ἔδοξας οὐ
σφόδρα ἀγαπᾶν τὰ χρήματα, τοῦτο δὲ ποιοῦσιν ὡς τὸ773 in vol. 5
5πολὺ οἳ ἂν μὴ αὐτοὶ κτήσωνται· οἱ δὲ κτησάμενοι διπλῇ ἢ οἱ ἄλλοι ἀσπάζονται αὐτό. ὥσπερ γὰρ οἱ ποιηταὶ τὰ αὑτῶν ποιήματα καὶ οἱ πατέρες τοὺς παῖδας ἀγαπῶσι, ταύτῃ τε δὴ καὶ οἱ χρηματισάμενοι τὰ χρήματα σπουδά‐ ζουσιν ὡς ἔργον ἑαυτῶν, καὶ κατὰ τὴν χρείαν ᾗπερ οἱ
10ἄλλοι. χαλεποὶ οὖν καὶ συγγενέσθαι εἰσίν, οὐδὲν ἐθέλον‐ τες ἐπαινεῖν ἀλλ’ ἢ τὸν πλοῦτον. Ἀληθῆ, ἔφη, λέγεις. Πάνυ μὲν οὖν, ἦν δ’ ἐγώ. ἀλλά μοι ἔτι τοσόνδε εἰπέ· τί μέγιστον οἴει ἀγαθὸν ἀπολελαυκέναι τοῦ πολλὴν οὐσίαν κεκτῆσθαι; Ὅ, ἦ δ’ ὅς, ἴσως οὐκ ἂν ἄλλους † καὶ πολλοὺς
15πείσαιμι λέγων. εὖ γὰρ ἴσθι, ἔφη, ὦ Σώκρατες, ὅτι, ἐπειδάν τις ἐγγὺς ᾖ τοῦ οἴεσθαι τελευτήσειν, εἰσέρχεται αὐτῷ δέος καὶ φροντὶς περὶ ὧν ἐν τῷ πρόσθεν οὐκ εἰσῄει. οἵ τε γὰρ λεγόμενοι μῦθοι περὶ τῶν ἐν Ἅιδου, ὡς τὸν ἐνθάδε ἀδικήσαντα δεῖ ἐκεῖ διδόναι δίκην, κατα‐
20γελώμενοι τέως, τότε δὴ στρέφουσιν αὐτοῦ τὴν ψυχὴν μὴ ἀληθεῖς ὦσιν· καὶ αὐτός, ἤτοι ὑπὸ τῆς τοῦ γήρως ἀσθε‐ νείας ἢ καὶ ὥσπερ ἤδη ἐγγυτέρω ὢν τῶν ἐκεῖ μᾶλλόν τι καθορᾶ αὐτά, ὑποψίας δ’ οὖν καὶ δείματος μεστὸς γίγνε‐
ται καὶ ἀναλογίζεται καὶ σκοπεῖ, εἴ τινά τι ἠδίκηκεν.774 in vol. 5
25ὁ μὲν οὖν εὑρίσκων ἑαυτοῦ ἐν τῷ βίῳ πολλὰ ἀδικήματα καὶ ἐκ τῶν ὕπνων, ὥσπερ οἱ παῖδες, θαμὰ ἐγειρόμενος δειμαίνει καὶ ζῇ μετὰ κακῆς ἐλπίδος· τῷ δὲ μηδὲν ἑαυτῷ ἄδικον ξυνειδότι ἡδεῖα ἐλπὶς ἀεὶ πάρεστι καὶ ἀγαθὴ γη‐ ροτρόφος, ὥσπερ καὶ Πίνδαρος λέγει. χαριέντως γάρ, ὦ
30Σώκρατες, τοῦτ’ ἐκεῖνος εἶπεν, ὅτι ὃς ἂν δικαίως καὶ ὁσίως τὸν βίον διαγάγῃ,
γλυκεῖά οἱ καρδίαν ἀτάλλοισα γηροτρόφος ξυναορεῖ
Ἐλπίς, ἃ μάλιστα θνατῶν πολύστροφον γνώμαν κυβερνᾷ. εὖ οὖν λέγει, θαυμαστῶς ὡς σφόδρα. πρὸς δὴ τοῦτ’
35ἔγωγε τίθημι τὴν τῶν χρημάτων κτῆσιν πλείστου ἀξίαν εἶναι, οὔ τι που παντὶ ἀνδρὶ ἀλλὰ τῷ ἐπιεικεῖ. τὸ γὰρ μηδὲ ἄκοντά τινα ἐξαπατῆσαι ἢ ψεύσασθαι, μηδ’ αὖ ὀφείλοντα ἢ θεῷ θυσίας τινὰς ἢ ἀνθρώπῳ χρήματα, ἔπειτα ἐκεῖσε ἀπιέναι δεδιότα, μέγα μέρος εἰς τοῦτο ἡ
40τῶν χρημάτων κτῆσις συμβάλλεται. ἔχει δὲ καὶ ἄλλας χρείας πολλάς· ἀλλὰ ἕν γε ἀνθ’ ἑνὸς οὐκ ἐλάχιστον ἔγωγε θείην ἂν εἰς τοῦτο ἀνδρὶ νοῦν ἔχοντι, ὦ Σώκρατες, πλοῦτον χρησιμώτατον εἶναι. Παγκάλως, ἦν δ’ ἐγώ, λέ‐
γεις, ὦ Κέφαλε.775 in vol. 5

4

31d

119

 Μουσωνίου (fr. XXXIV H.). Τῶν μὲν Κροίσου καὶ Κινύρου θησαυρῶν πενίαν ἐσχάτην καταψηφιούμεθα· ἕνα δὲ καὶ μόνον πιστεύσομεν εἶναι πλούσιον [ἢ σοφὸν] τὸν δυνάμενον κτήσασθαι τὸ
5ἀνενδεὲς πανταχοῦ.

4

31d

120

 Δημοκρίτου (fr. 282 Diels2). Χρημάτων χρῆσις ξὺν νόῳ μὲν χρήσιμον εἰς τὸ ἐλευθέριον εἶναι καὶ δημωφελέα, ξὺν ἀνοίῃ δὲ χορηγίη ξυνή.

4

31d

121

 Δημοκρίτου (fr. 78 Diels2). Χρήματα πορίζειν μὲν οὐκ ἀχρεῖον, ἐξ ἀδικίης δὲ πάντων κάκιον.

4

31d

122

Πυθαγόρου. Οὔτε ἵππον χωρὶς χαλινοῦ οὔτε πλοῦτον δίχα φρο‐
νήσεως δυνατὸν κρατεῖσθαι.776 in vol. 5

4

31d

123

 Πλάτωνος. Ἐρωτηθεὶς πόσην δεῖ οὐσίαν ἔχειν, εἶπεν ‘ὅσην ἔχων οὔτ’ ἐπιβουλευθήσῃ οὔτε τῶν ἀναγκαίων ἀπορήσεισ‘.

4

31d

124

 Κλεάνθους (fr. 617 Arn.). Κλεάνθης ἐρωτώμενος πῶς ἄν τις εἴη πλούσιος, ‘εἰ τῶν ἐπιθυμιῶν‘ εἶπεν ‘εἴη πένησ‘.

4

31d

125

 Φαβωρίνου (fr. 82 Marres). Οὐδεὶς γοῦν οὕτω πλουτεῖ, ὅστις οὐκ ἐλάττω ἔχει ὧν βούλεται. τὸν δὲ εὐθυμεῖσθαι θέλοντα χρὴ ἐν μὲν τοῖς ἀγαθοῖς ἀφορᾶν εἰς τοὺς ἐλάττω ἀγαθὰ κεκτημένους, ἐν
5δὲ τοῖς κακοῖς εἰς τοὺς μᾶλλον δυστυχοῦντας. ἐὰν δέ γε ἢ ἐν τοῖς ἀγαθοῖς εἰς τὸ ὑπερέχον ἢ ἐν τοῖς κακοῖς εἰς τὸ ἐνδεέστερον ἀποβλέπῃς, ἀεὶ λυπήσῃ. ἔστι δὲ λύπη ἀνία 〈ἡ〉 ἐπὶ τοῖς οἰκείοις κακοῖς.

4

31d

126

 Ἐκ τῆς ἐπιστολῆς τῆς Περὶ φιλίας (Plut. fr. XVIII 11 Bernard.). Πλούτῳ μέντοι χρηστέον ὡς ὕλῃ τινός, οὐκ ἐπὶ παν‐
τὸς ὁμοίως.777 in vol. 5

4

31d

127

 Ἐν ταὐτῷ (Plut. fr. XVIII 12 Bernard.). Ἀρετὴν οὖν τοῖς πᾶσι μᾶλλον εὐκτέον ἢ πλοῦτον 〈τὸν〉 ἀνοήτοις σφαλερόν· ὑπὸ γὰρ χρημάτων αὔξεται κακία· καὶ ὅσῳ τις ἂν ἄφρων ᾖ, τοσούτῳ πλέον ἐξυβρίζει, τὸ λυσ‐
5σῶδες αὑτοῦ τῶν ἡδονῶν ἐκπληροῦν ἔχων.

4

31d

128

 Ἀριστίππου. Οὐχ ὥσπερ ὑπόδημα τὸ μεῖζον δύσχρηστον, οὕτω καὶ ἡ πλείων κτῆσις· τοῦ μὲν γὰρ ἐν τῇ χρήσει τὸ πε‐ ριττὸν ἐμποδίζει, τῇ δὲ καὶ ὅλῃ χρῆσθαι κατὰ καιρὸν
5ἔξεστι καὶ μέρει.

4

31d

129

 Σωκράτους. Ἱδρὼς μὲν ὁ ἐκ τῶν γυμνασίων εὐσχημονέστερος, πλοῦτος δὲ ὁ ἐκ τῶν ἰδίων πόνων.

4

31d

130

Τοῦ αὐτοῦ. Τὸν πλοῦτον ὥσπερ φίλον ἐκτενῆ καὶ ἀπροφάσιστον
εἰς τὰς καλὰς δεῖ παραλαμβάνειν πράξεις.778 in vol. 5

4

32a

t

ΠΕΝΙΑΣ ΕΠΑΙΝΟΣ.

4

32a

1

Ἀντιφάνους (fr. 293 K.). Ἅπανθ’ ὁ λιμὸς γλυκέα πλὴν αὑτοῦ ποεῖ.

4

32a

1a

(incerti poetae comici) Πενία γάρ ἐστιν ἡ τρόπων διδάσκαλος.

4

32a

2

 Μενάνδρου Κιθαριστῇ (fr. 282 K.). Τὸ κουφότατόν σε τῶν κακῶν πάντων δάκνει, πενία. τί γὰρ τοῦτ’ ἐστίν, ἧς γένοιτ’ ἂν εἷς φίλος βοηθήσας ἰατρὸς ῥᾳδίως;779 in vol. 5

4

32a

3

 Διφίλου (fr. 104 K.). Πένητος ἀνδρὸς οὐδὲν εὐτυχέστερον· τὴν [γὰρ] ἐπὶ τὸ χεῖρον μεταβολὴν οὐ προσδοκᾷ.

4

32a

4

Εὐριπίδου Φοινίσσαις (554). Ἐπεὶ τά γ’ ἀρκοῦνθ’ ἱκανὰ τοῖς γε σώφροσι.

4

32a

5

Μενάνδρου (fr. 810 K.). Αἰσχυνόμενος αἴσχιστα πενίαν 〈ἂν〉 φέροις.

4

32a

6

Μενάνδρου Λευκαδίᾳ (fr. 310 K.). Ἀεὶ νομίζονθ’ οἱ πένητες τῶν θεῶν.

4

32a

7

 Εὐριπίδου Πολυείδῳ (fr. 641 N.2). Πλουτεῖς· τὰ δ’ ἄλλα μὴ δόκει ξυνιέναι· ἐν τῷ γὰρ ὄλβῳ φαυλότης ἔνεστί τις. πενία δὲ σοφίαν ἔλαχε διὰ τὸ δυστυχές.780 in vol. 5

4

32a

8

 Ἀλέξιδος (fr. 281 K.). Τῶν γὰρ ἀγαθῶν τὸν πλοῦτον ὕστατον τίθει· ἀβεβαιότατον γάρ ἐστιν ὧν κεκτήμεθα. τὰ δ’ ἄλλ’ ἐπιεικῶς τοῖς ἔχουσι παραμένει.

4

32a

9

 Ἀπολλώνιος Λύκῳ (epist. p. 127a Herch.). Οὐ τὸ πένεσθαι κατὰ φύσιν αἰσχρόν, ἀλλὰ τὸ δι’ αἰσχρὰν αἰτίαν πένεσθαι ὄνειδος.

4

32a

10

 Αἰλιανοῦ ἐκ τῆς Συμμίκτου ἱστορίας (II 43). Πενέστατοι ἐγένοντο οἱ ἄριστοι τῶν Ἑλλήνων· Ἀρι‐ στείδης ὁ Νικομάχου καὶ Φωκίων ὁ Φώκου καὶ Ἐπαμι‐ νώνδας ὁ Πολύμνιδος καὶ Πελοπίδας ὁ Θηβαῖος καὶ
5Λάμαχος ὁ Ἀθηναῖος καὶ Σωκράτης ὁ Σωφρονίσκου καὶ Ἐφιάλτης δὲ ὁ Σοφωνίδου.

4

32a

11

 Διογένους. Διογένης τὴν πενίαν αὐτοδίδακτον ἔφη εἶναι ἐπικού‐ ρημα πρὸς φιλοσοφίαν· ἃ γὰρ ἐκείνην πείθειν τοῖς λόγοις
πειρᾶσθαι, ταῦτ’ ἐν ἔργοις τὴν πενίαν ἀναγκάζειν.781 in vol. 5

4

32a

12

 Διογένους. Διογένης, ὀνειδίσαντος αὐτῷ τινος πενίαν μοχθηροῦ, ἔφη ‘διὰ μὲν πενίαν οὐδένα πώποτε στρεβλούμενον εἶδον, διὰ δὲ κακίαν πολλούσ‘.

4

32a

13

 Ἐκ τοῦ Ἐπικτήτου Ἐγχειριδίου (c. 39). Μέτρον κτήσεως τὸ σῶμα ὡς ὁ ποὺς ὑποδήματος. ἐὰν μὲν ἐπὶ τούτου στῇς, ἔχεις τὸ μέτρον καὶ τὴν ἐπι‐ βάθραν· ἐὰν δὲ ὑπερβῇς, ἀφῆκας ὡς κατὰ κρημνοῦ σεαυ‐
5τόν. οὕτω γίγνεται κατάχρυσον ὑπόδημα, εἶτα πορφυροῦν, εἶτα κεντητόν· ὑπερέβη γὰρ τὴν χρείαν τοῦ ποδός. τὸ αὐτὸ καὶ ἐπὶ τῆς κτήσεως, ἐὰν ὑπερβῇ σῶμα, ὅρος οὐ‐ δείς ἐστι.

4

32a

14

 Φαβωρίνου (fr. 83 Marres). Πενίας διττὸν εἶδος· ἢ γὰρ διὰ τὴν γνώμην ἄνθρωποι πένονται ἢ διὰ τὴν τύχην. ἀλλὰ τὴν μὲν τύχην ἔστι θερα‐ πεῦσαι καὶ δόσει καὶ εὑρέσει καὶ ἐργασίᾳ καὶ αὐταρκείᾳ·
5τὴν δὲ γνώμην οὐκ ἔστιν· οὐ γὰρ ὁμοίων δέονται οὗτός τοι κἀκεῖνος· ἀλλ’ ὁ μὲν περιέρχεται ‘αἰτίζων ἀκόλουσ‘,
ὁ δὲ οὐκ ἀκόλους οὐδὲ ψωμόν, ....782 in vol. 5

4

32a

15

 Πλουτάρχου ἐκ τοῦ Ὅτι καὶ γυναῖκα παιδευτέον (fr. XXII 6 Bernard.). Ἀρχύτας ἀναγνοὺς τὸν Ἐρατοσθένους Ἑρμῆν τοῦτον ἐπήνεγκε τὸν στίχον
5
χρειὼ πάντ’ ἐδίδαξε· τί δ’ οὐ χρειώ κεν ἀνεύροι; καὶ τοῦτον
ὀρθοῦ· καὶ γὰρ μᾶλλον ἐπωδίνουσι μέριμναι.

4

32a

16

 Πλουτάρχου Κατὰ Πλούτου (fr. XXI 3 Bernard.). Οὐδέποτε λιμὸς ἐγέννησε μοιχείαν, οὐδέποτε ἀπορία χρημάτων ἀσωτίαν. βραχεῖά τίς ἐστι σωφροσύνη τὸ πενη‐ τεύειν ὀλίγη τις εὐνομία τὸ ἀπορεῖσθαι.

4

32a

17

 Ἀρκεσιλάου. Ἀρκεσίλαος τὴν πενίαν λυπρὰν μὲν ἔλεγεν εἶναι ὥσπερ καὶ τὴν Ἰθάκην, ἀγαθὴν δὲ κουροτρόφον ἐθίζουσαν συνεῖ‐ ναι λιτότητι καὶ καρτερίᾳ, καὶ καθόλου γυμνάσιον ἀρετῆς
5ἔμπρακτον.

4

32a

18

Σωκράτους. Σωκράτης τὴν πενίαν ἔλεγεν μικρὰν εἶναι σωφροσύνην.

4

32a

19

Διογένους. Διογένης τὴν πενίαν ἔλεγεν αὐτοδίδακτον εἶναι ἀρετήν.

4

32a

20

Ὑψαίου.
Θεράπευε τὸ φοβεῖσθαι, καὶ οὐ φοβήσῃ πενίαν.783 in vol. 5

4

32a

21

 Ἐκ τῶν Τέλητος ἐπιτομή (Tel. rel.2 p. 45 H.). Ἡ πενία κωλύει πρὸς τὸ φιλοσοφεῖν, ὁ δὲ πλοῦτος εἰς ταῦτα χρήσιμον. —Οὐκ εὖ. πόσους γὰρ οἴει δι’ εὐ‐ πορίαν ἢ δι’ ἔνδειαν κωλυθῆναι σχολάζειν; ἢ οὐχ ὁρᾷς ὅτι
5ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ οἱ πτωχότατοι φιλοσοφοῦσιν, οἱ δὲ πλού‐ σιοι διὰ ταῦτ’ αὐτὰ ἐν τῇ πάσῃ ἀσχολίᾳ εἰσίν; οὐ κακῶς δὲ καὶ Θέογνις λέγει
πολλῷ τοι πλείους λιμοῦ κόρος ὤλεσεν ἄνδρας. ἐπεὶ ποῦ ἂν δείξειας δι’ ἔνδειαν κεκωλυμένους φιλοσο‐
10φεῖν ὥσπερ διὰ πλοῦτον; ἢ οὐχ ὁρᾷς ὅτι διὰ μὲν ἔνδειαν καρτερεῖν βιάζονται, διὰ δὲ πλοῦτον τὰ ἐναντία; ὅταν γάρ, οἶμαι, τῷ ἀνθρώπῳ προσγένηται εὐχερῶς πορίζεσθαι ὧν ἂν ἐπιθυμῇ, οὐκέτι οὗτος πρὸς τὸ πονεῖν ἢ ζητεῖν τι ἐστίν, ἀλλ’ ἔχων συνεργὸν τὸν πλοῦτον τῇ αὑτοῦ κακίᾳ,
15οὐδεμιᾶς ἡδονῆς ἀπέχεται. ἢ πάλιν οὐχ ὁρᾷς διότι οἱ μὲν πλούσιοι πλείω πράττοντες κωλύονται τοῦ σχολάζειν,
ὁ δὲ πένης οὐκ ἔχων τί πράττῃ, πρὸς τὸ φιλοσοφεῖν γίνεται; Ζήνων ἔφη Κράτητα ἀναγινώσκειν ἐν σκυτείῳ καθήμενον τὸν Ἀριστοτέλους Προτρεπτικόν, ὃν ἔγραψε784 in vol. 5
20πρὸς Θεμίσωνα τὸν Κυπρίων βασιλέα λέγων ὅτι οὐδενὶ πλείω ἀγαθὰ ὑπάρχει πρὸς τὸ φιλοσοφῆσαι· πλοῦτόν τε γὰρ πλεῖστον αὐτὸν ἔχειν ὥστε δαπανᾶν εἰς ταῦτα, ἔτι δὲ δόξαν ὑπάρχειν αὐτῷ. ἀναγινώσκοντος δὲ αὐτοῦ τὸν σκυτέα ἔφη προσέχειν ἅμα ῥάπτοντα, καὶ τὸν Κράτητα
25εἰπεῖν ‘ἐγώ μοι δοκῶ, ὦ Φιλίσκε, γράφειν πρὸς σὲ προ‐ τρεπτικόν· πλείω γὰρ ὁρῶ σοὶ ὑπάρχοντα πρὸς τὸ φιλο‐ σοφῆσαι 〈ἢ〉 ᾧ ἔγραψεν Ἀριστοτέλησ‘. ἢ πάλιν οἰκέται μὲν οἱ τυχόντες αὑτοὺς τρέφουσι καὶ μισθὸν τελοῦσι τοῖς κυρίοις, ἐλεύθερος δὲ ἀνὴρ αὑτὸν τρέφειν οὐ δυνήσεται;
30ἐπεὶ καὶ τῶν τοιούτων φροντίδων μοι δοκεῖ ὁ ἄβιος λελυ‐ μένος πολὺ εὐσχολώτερος εἶναι τῷ μηδὲν ὑπάρχειν. οἷον
δήπου ἐν τῷ νῦν πολέμῳ περὶ οὐδενὸς φροντίζει ἢ περὶ αὑτοῦ, ὁ δὲ πλούσιος καὶ περὶ ἑτέρων. οὐ κακῶς οὖν οὐδὲ Σοφοκλῆς πεποίηκε λέγοντα τὸν Οἰδίπουν785 in vol. 5
35
τὸ μὲν γὰρ ὑμῶν ἄλγος εἰς ἕν’ ἔρχεται,
ἐγὼ δ’ ἐμαυτὸν καὶ πόλιν καὶ σὲ στένω. ἀλλ’ ὅμως ταῦθ’ ὁρῶντες γινόμενα οὐδὲν ἧττον κακοδαι‐ μονεῖν οἴονται, κἂν πένητες ὦσι. φασὶ δὲ καὶ ἐν ταῖς πόλεσιν ἐντιμοτέρους εἶναι μᾶλλον τοὺς πλουσίους τῶν
40πενήτων. οἱ τοιοῦτοι δέ μοι δοκοῦσιν οὐκ ἀκούειν διότι Ἀριστείδης πτωχότατος ὢν πάντων Ἀθηναίων ἐντιμότα‐ τος ἦν, καὶ ὅτε τοὺς φόρους ταῖς πόλεσιν ἤθελον τάξαι Ἀθηναῖοι, ἐκεῖνον κατέστησαν, οὐδένα οἰόμενοι δικαιότερ’ ἂν τάξαι· καὶ ὅτι Καλλίας πλουσιώτατος ὢν Ἀθηναίων
45μᾶλλον προσεποιεῖτο Ἀριστείδου οἰκεῖος εἶναι ἢ Ἀριστεί‐ δης Καλλίου, καὶ πολὺ μᾶλλον ᾐσχύνετο Ἀριστείδης ἐπὶ τῷ πλούτῳ 〈τῷ〉 Καλλίου ἢ Καλλίας ἐπὶ τῇ πενίᾳ τῇ Ἀριστείδου. ἢ πάλιν Λυσάνδρου τοῦ Σπαρτιάτου τίς ἐν‐
τιμότερος γέγονεν ἢ τιμῶν πλειόνων ἠξιώθη; καὶ οὗτος786 in vol. 5

4

32a

21

(50)

τὰς θυγατέρας οὐκ ἐδύνατο ἐκδόσθαι προῖκα δούς. 〈καὶ〉 ἄλλους δὲ ὁπόσους θέλεις ἄν τις εἴποι, οἳ πένητες ὄντες ἐν μείζονι τιμῇ ἐγένοντο τῶν πλουσίων. οὐκ ἀπὸ τρόπου δέ μοι δοκεῖ οὐδ’ ὁ Εὐριπίδης ἐγκωμιάζων λέγειν τὸν Ἐτεοκλέα διότι νεανίας μὲν ἐνδεὴς ἦν,
55πλείστας δὲ τιμὰς ἔσχ’ ἐν Ἀργείων πόλει.

4

32a

22

 Ξενοφῶντος ἐκ τοῦ Συμποσίου (c. 3, 9). Τί γὰρ σύ, ἔφη, ὦ Χαρμίδη; ἐπὶ τίνι μέγα φρονεῖς; Ἐγὼ αὖ, ἔφη, ἐπὶ πενίᾳ μέγα φρονῶ. Νὴ Δί’, ἔφη ὁ Σω‐ κράτης, ἐπ’ εὐχαρίστῳ γε πράγματι. τοῦτο γὰρ δὴ ἥκιστα
5μὲν ἐπίφθονον, ἥκιστα δὲ περιμάχητον, καὶ ἀφύλακτον
ὂν σῴζεται καὶ ἀμελούμενον ἰσχυρότερον γίνεται.787 in vol. 5

4

32b

t

ΠΕΝΙΑΣ ΨΟΓΟΣ.

4

32b

23

 Εὐριπίδου Βελλεροφόντῃ (fr. 285 N.2). Ὅστις δὲ γαῦρον σπέρμα γενναῖόν τ’ ἔχων βίου σπανίζει, τῷ γένει μὲν εὐτυχεῖ, πενίᾳ δ’ ἐλάσσων ἐστίν, ἐν δ’ ἀλγύνεται
5φρονῶν, ὑπ’ αἰδοῦς δ’ ἔργ’ ἀπωθεῖται χερῶν.

4

32b

24

 Μενάνδρου Γεωργῷ (fr. 93 K.). Εὐκαταφρόνητόν ἐστι, Γοργία, πένης, κἂν πάνυ λέγῃ δίκαια· τούτου γὰρ λέγειν ἕνεκα μόνου νομίζεθ’ οὗτος, τοῦ λαβεῖν.
5καὶ συκοφάντης εὐθὺς ὁ τὸ τριβώνιον
ἔχων καλεῖται, κἂν ἀδικούμενος τύχῃ.788 in vol. 5

4

32b

25

 Φιλήμονος (fr. 157 K.). Ὅστις πένης ὢν ζῆν παρ’ ὃ ζῆν βούλεται· ἡ γὰρ σπάνις πρόχειρος εἰς τὸ δρᾶν κακά.

4

32b

26

(Incerti poetae comici III fr. 249 K.) Ἔρημός ἐστ’ ἄνθρωπος ἠπορημένος.

4

32b

27

 Διφίλου (fr. 105 K.). Πενία δὲ συγκραθεῖσα δυσσεβεῖ τρόπῳ ἄρδην ἀνεῖλε καὶ κατέστρεψεν βίον.

4

32b

28

Σοφοκλέους (deest Trag. gr. fr. N.2). Πενία δὲ τοῖς ἔχουσιν οὐ σμικρὰ νόσος.

4

32b

29

(Incerti poetae comici cf. Com. v. II p. 574 K.)
Πενίας οὐδείς ἐστι μείζων πολέμιος.789 in vol. 5

4

32b

30

 Μενάνδρου (fr. 6 K.). Πρὸς ἅπαντα 〈πρᾶγμα〉 δειλὸν ὁ πένης ἐστὶ γὰρ καὶ πάντας αὑτοῦ καταφρονεῖν ὑπολαμβάνει. ὁ γὰρ μετρίως πράττων περισκελέστερον
5ἅπαντα τἀνιαρά, Λαμπρία, φέρει.

4

32b

31

Εὐριπίδου Ἠλέκτρας (376). Πενία διδάσκει δ’ ἄνδρα τῇ χρείᾳ κακόν.

4

32b

32

Καλλιμάχου (v. II p. 437 Schn.). Αἰεὶ τοῖς μικροῖς μικρὰ διδοῦσι θεοί.

4

32b

33

 Κράντορος. Οὐκ ἔστι πενίας οὐδὲν ἀθλιώτερον ἐν τῷ βίῳ σύμπτωμα· καὶ γὰρ ἂν φύσει
σπουδαῖος ᾖς, πένης δέ, κατάγελως ἔσῃ.790 in vol. 5

4

32b

34

Θεόγνιδος (649—52. 177—8). Ἆ δειλὴ πενίη, τί ἐμοῖς ἐπικειμένη ὤμοις
σῶμα καταισχύνεις καὶ νόον ἡμέτερον; αἰσχρὰ δέ μ’ οὐκ ἐθέλοντα βίῃ κακὰ πολλὰ διδάσκεις,
5 ἐσθλὰ μετ’ ἀνθρώπων καὶ κάλ’ ἐπιστάμενον. πᾶς γὰρ ἀνὴρ πενίῃ δεδμημένος οὔτε τι εἰπεῖν οὔθ’ ἕρξαι δύναται, γλῶσσα δέ οἱ δέδεται.

4

32b

35

Ἀλκαίου ποιητοῦ (fr. 92 B.4). Ἀργαλέον πενία, κάκον ἄσχετον, ἃ μέγαν
δάμνησι λαὸν ἀμαχανίᾳ σὺν ἀδελφέᾳ.

4

32b

36

Θεόγνιδος (155—158. 179—80). Μήποτέ μοι πενίην θυμοφθόρον ἀνδρὶ χαλεφθείς,
μηδ’ ἀχρημοσύνην, Κύρνε, κακὴν πρόφερε. Ζεὺς γάρ τοι τὸ τάλαντον ἐπιρρέπει ἄλλοτε ἄλλως,		791 in vol. 5
5 ἄλλοτε μὲν πλουτεῖν, ἄλλοτε μηδὲν ἔχειν. χρὴ δ’ ἀεὶ κατὰ γῆν τε καὶ εὐρέα νῶτα θαλάσσης δίζεσθαι χαλεπῆς, Κύρνε, λύσιν πενίης.

4

32b

37

 Ἡσιόδου (Op. 717). Μηδέποτ’ οὐλομένην πενίην θυμοφθόρον ἀνδρὶ τέτλαθ’ ὀνειδίζειν, μακάρων δόσιν αἰὲν ἐόντων.

4

32b

38

Θεόγνιδος (175 s.). Χρὴ πενίην φεύγοντα καὶ ἐς μεγακήτεα πόντον ῥιπτεῖν, καὶ πετρέων, Κύρνε, κατ’ ἠλιβάτων.792 in vol. 5

4

32b

39

 Εὐριπίδου Ἀρχελάου (fr. 230 N.2). ΧΟΡ. Οὐ γὰρ ὑπερθεῖν κύματος ἄκραν δυνάμεσθ’· ἔτι γὰρ θάλλει πενία, κακὸν ἔχθιστον, φεύγει δ’ ὄλβος.

4

32b

40

 Ἀριστοφῶντος Βαβίου (fr. 1 K.). Σαφὴς ὁ χειμών ἐστι τῆς πενίας [ὁ] λύχνος· ἅπαντα φαίνει τὰ κακὰ καὶ τὰ δυσχερῆ.

4

32b

41

 Εὐριπίδου Ἀρχελάου (fr. 248 N.2). Οὐκ ἔστι πενίας ἱερὸν αἰσχίστης θεοῦ. μισῶ γὰρ ὄντως οἵ τινες φρονοῦσι μέν,
φρονοῦσι δ’ οὐδὲν ὥς γε χρημάτων ὕπερ.793 in vol. 5

4

32b

42

 Μενάνδρου Πλοκίῳ (fr. 405 K.). Ὅστις πένης ὢν ζῆν ἐν ἄστει βούλεται, ἀθυμότερον ἑαυτὸν ἐπιθυμεῖ ποεῖν. ὅταν γὰρ εἰς τρυφῶντα καὶ σχολὴν ἄγειν
5δυνάμενον ἐμβλέψῃ, τότ’ αὐτὸν ἔστ’ ἰδεῖν ὡς ἄθλιον ζῇ καὶ ταλαίπωρον βίον. κακῶς ὁ δεσπότης βεβούλευται πάνυ· ἐν ἀγρῷ γὰρ οἰκῶν, οὐ σφόδρ’ ἐξηλέγχετο τῆς μερίδος ὢν τῆς οὐδαμοῦ τεταγμένης,
10εἶχεν δὲ παραπέτασμα τὴν ἐρημίαν.

4

32b

43

Τοῦ αὐτοῦ Παρακαταθήκης (fr. 385 K.). Αἰσχρὸν γενέσθαι πτωχὸν ἀσθενῆ θ’ ἅμα.

4

32b

44

 Τιμοκλέους Ποντικοῦ (fr. 28 K.). Πολλοὺς γὰρ ἐνίοθ’ ἡ πενία βιάζεται ἀνάξι’ αὑτῶν ἔργα παρὰ φύσιν ποεῖν.794 in vol. 5

4

32b

45

Ἀριστοφῶντος (fr. 15 K.). † Τὸ τέλος πᾶσιν ἐστὶ τοῖς πτωχοῖσι νύξ·
ἐπισκοτεῖ γὰρ τοῖς κακοῖσι πανταχοῦ.795 in vol. 5

4

.

33

t

ΣΥΓΚΡΙΣΙΣ ΠΕΝΙΑΣ ΚΑΙ ΠΛΟΥΤΟΥ.

4

.

33

.

1

 Ἀντιφάνους (fr. 258 K.). Καλῶς πένεσθαι μᾶλλον ἢ πλουτεῖν κακῶς· τὸ μὲν γὰρ ἔλεον, τὸ δ’ ἐπιτίμησιν φέρει.

4

.

33

.

2

 Μενάνδρου (fr. 588 K.). Κρεῖττον γάρ ἐστιν, ἂν σκοπῇ τις κατὰ λόγον, μὴ πόλλ’ ἀηδῶς, ὀλίγα δ’ ἡδέως ἔχειν, πενίαν ἄλυπον μᾶλλον ἢ πλοῦτον πικρόν.

4

.

33

.

3

 Εὐριπίδου Ἀλεξάνδρῳ (fr. 54 N.2). Κακόν τι βούλευμ’ ἦν ἄρ’ εἰς εὐανδρίαν ὁ πλοῦτος ἀνθρώποισιν αἵ τ’ ἄγαν τρυφαί. πενία δὲ δύστηνον μέν, ἀλλ’ ὅμως τρέφει796 in vol. 5
5μοχθοῦντ’ ἀμείνω τέκνα καὶ δραστήρια.

4

.

33

.

4

Εὐριπίδου Ἠλέκτρᾳ (1131). Πένητας οὐδεὶς βούλεται κτᾶσθαι φίλους.

4

.

33

.

5

(Eiusd. 37 s.) Λαμπροὶ γὰρ εἰς γένος γε, χρημάτων γε μὴν πένητες, ἔνθεν ἡ εὐγένει’ ἀπόλλυται.

4

.

33

.

6

 Κράντορος. Τὸ γὰρ διάφορον καὶ φρονίμους πάντας ποεῖ, τὸ σωφρονεῖν δ’ ἔνεστιν ἐν τούτῳ μόνῳ.

4

.

33

.

7

Θεόγνιδος (719—28). Ἶσόν τοι πλουτοῦσιν, ὅσοις πολὺς ἄργυρός ἐστι καὶ χρυσὸς καὶ γῆς πυροφόρου πεδία ἵπποι θ’ ἡμίονοί τε, καὶ ᾧ τάδε πάντα πάρεστι,
5 γαστρί τε καὶ πλευραῖς καὶ ποσὶν ἁβρὰ παθεῖν, παιδός τ’ ἠδὲ γυναικός· ὅταν δέ κε τῶνδ’ ἀφίκηται
ὥρη, σὺν δ’ ἥβη γίνεται ἁρμοδία, ταῦτ’ ἄφενος θνητοῖσι· τὰ γὰρ περιώσια πάντα χρήματ’ ἔχων οὐδεὶς ἔρχεται εἰς ἀΐδην,797 in vol. 5
10οὐδ’ ἂν ἄποινα διδοὺς θάνατον φύγοι οὐδὲ βαρείας νούσους οὐδὲ κακὸν γῆρας ἐπερχόμενον.

4

.

33

.

8

 Ἀντιφάνους ἐκ Νεανίσκων (fr. 167 K.). Ὁ πλοῦτός ἐστι παρακάλυμμα τῶν κακῶν, ὦ μῆτερ, ἡ πενία 〈δὲ〉 περιφανές τε καὶ ταπεινόν.

4

.

33

.

9

Θεόγνιδος (1061 s.). Οἱ μὲν γὰρ κακότητα κατακρύψαντες ἔχουσι πλούτῳ, τοὶ δ’ ἀρετὴν οὐλομένῃ πενίῃ.

4

.

33

9a

 Εὐριπίδου Βελλεροφόντῃ (fr. 285 N.2). Ὁ δ’ οὐδὲν οὐδείς, διὰ τέλους δὲ δυστυχῶν τοσῷδε νικᾷ· τοῦ γὰρ εὖ τητώμενος οὐκ οἶδεν, ἀεὶ δυστυχῶν κακῶς τ’ ἔχων.
5οὕτως ἄμεινον μὴ πεπειρᾶσθαι καλῶν. ἐκεῖνο γὰρ μεμνήμεθ’· οἷος ἦν ποτε κἀγὼ μετ’ ἀνδρῶν ἡνίκ’ εὐτύχουν βίῳ.

4

.

33

.

10

Κριτίου (fr. 29 Diels2).
Σοφῆς δὲ πενίας σκαιότητα πλουσίαν κρεῖσσον σύνοικόν ἐστιν ἐν δόμοις ἔχειν.798 in vol. 5

4

.

33

.

11

 Εὐριπίδου Τηλέφῳ (fr. 714 N.2). Μίκρ’ ἂν θέλοιμι καὶ καθ’ ἡμέραν ἔχων ἄλυπος οἰκεῖν μᾶλλον ἢ πλουτῶν νοσεῖν.

4

.

33

.

12

 Ἱππώνακτος (Anan. fr. 3 B.). Εἴ τις καθείρξει χρυσὸν ἐν δόμοις † πολὺν καὶ σῦκα βαιὰ 〈καὶ〉 δύ’ ἢ τρεῖς ἀνθρώπους, γνοίη χ’ ὅσον τὰ σῦκα τοῦ χρυσοῦ κρέσσω.

4

.

33

.

13

 Μενάνδρου (fr. 281 K. Men. p. 172 Koerte). Ὤιμην ἐγὼ τοὺς πλουσίους, ὦ Φανία, οἷς μὴ τὸ δανείζεσθαι πρόσεστιν, οὐ στένειν
τὰς νύκτας οὐδὲ στρεφομένους ἄνω κάτω799 in vol. 5
5οἴμοι λέγειν, ἡδὺν δὲ καὶ πρᾶόν τινα ὕπνον καθεύδειν· ἀλλὰ τῶν πτωχῶν τινά. νυνὶ δὲ καὶ τοὺς μακαρίους καλουμένους ὑμᾶς ὁρῶ πονοῦντας ἡμῖν ἐμφερῆ.

4

.

33

.

14

 Εὐριπίδου Δανάη (fr. 327 N.2). Φιλοῦσι γάρ τοι τῶν μὲν ὀλβίων βροτοὶ σοφοὺς † ἡγεῖσθαι τοὺς λόγους, ὅταν δέ τις λεπτῶν ἀπ’ οἴκων εὖ λέγῃ πένης ἀνήρ,
5γελᾶν. ἐγὼ δὲ πολλάκις σοφωτέρους πένητας ἄνδρας εἰσορῶ τῶν πλουσίων καὶ θεοῖσι μικρὰ χειρὶ θύοντας τέλη τῶν βουθυτούντων ὄντας εὐσεβεστέρους.

4

.

33

.

15

Θεόγνιδος (619—22). Πόλλ’ ἐν ἀμηχανίῃσι κυλίνδομαι ἀχνύμενος κῆρ· ἄκρην γὰρ πενίην οὐχ ὑπερεδράμομεν. πᾶς τις πλούσιον ἄνδρα τίει, ἀτίει δὲ πενιχρόν·
5πᾶσιν δ’ ἀνθρώποις αὐτὸς ἔνεστι νόος.800 in vol. 5

4

.

33

.

16

 Εὐριπίδου (fr. 285 N.2). Ἐγὼ τὸ μὲν δὴ πανταχοῦ θρυλούμενον κράτιστον εἶναι φημὶ μὴ φῦναι βροτῷ. τρισσῶν δὲ μοιρῶν ἐγκρίνω νικᾶν μίαν,
5πλούτου τε χὥτῳ σπέρμα γενναῖον προσῇ πενίας τ’· ἀριθμὸν γὰρ τοσόνδε προυθέμην. ὁ μὲν ζάπλουτος, εἰς γένος δ’ οὐκ εὐτυχής, ἀλγεῖ μὲν ἀλγεῖ, παγκάλως δ’ ἀλγύνεται ὄλβου διοίγων θάλαμον ἥδιστον χερί.
10ἔξω δὲ βαίνων τοῦδε τὸν πάρος χρόνον πλουτῶν ὑπ’ ἄτης ζεῦγλαν ἀσχάλλει πεσών. ὅστις δὲ γαῦρον σπέρμα γενναῖόν τ’ ἔχων βίου σπανίζει, τῷ γένει μὲν εὐτυχεῖ, πενίᾳ δ’ ἐλάσσων ἐστίν, ἐν δ’ ἀλγύνεται
15φρενῶν, ὑπ’ αἰδοῦς δ’ ἔργ’ ἀπωθεῖται χερῶν. ὁ δ’ οὐδὲν οὐδείς, διὰ τέλους δὲ δυστυχῶν,
τοσῷδε νικᾷ· τοῦ γὰρ εὖ τητώμενος οὐκ οἶδεν, ἀεὶ δυστυχῶν κακῶς τ’ ἔχων οὕτως ἄριστον μὴ πεπειρᾶσθαι καλῶν.801 in vol. 5

4

.

33

.

17

(Trag. adesp. 546 N.2) Ἐγὼ γάρ, εἰ νοῦν εἶχ’ ἔμ’ ὁ σπείρας πατήρ, ἠπιστάμην ἂν μουσικὴν παρεὶς πονεῖν, ὡς εὐτυχήσων καὶ κακῶς πράξων ποτέ.
5πρῶτον μέν, ἐξ ὧν πάντα γίγνεται βροτοῖς, εὔογκος εἶναι γαστρὶ μὴ πληρουμένῃ στέργειν θ’ ὑδρηροῖς ὥστε θὴρ ἀεὶ ποτοῖς, χειμῶνί τ’ ἀσκεῖν σῶμα θερμά θ’ ἡλίου τοξεύματ’ αἰνεῖν μὴ σκιατραφούμενος.
10νῦν δ’ οὐκ ἐθισθεὶς ταῦτ’ ἐπίσταμαι μὲν οὔ,
φέρειν δ’ ἀνάγκη· τὸν γὰρ Ὀρφέα λαβὼν αὐτῶν τε Μουσῶν ἐννεάφθογγον μέλος, οὐκ ἂν πίθοιμι γαστέρ’, ἀλλὰ δεῖ βίου.802 in vol. 5

4

.

33

.

18

 Φιλήμονος (fr. 96 K.). Νὴ τὸν Δία τὸν μέγιστον ᾤμην, Σωσία, ἐγὼ πρότερον μὲν τοὺς πένητας ζῆν μόνον ὀδυνωμένους, τῶν πλουσίων δὲ τὸν βίον
5ἱλαρόν τιν’ εἶναι καὶ φέρειν εὐθυμίαν. νυνὶ δὲ διαφέροντα τοῖς καθ’ ἡμέραν δαπανήμασιν δὴ τὸν βίον † ὁρῶ μόνον· λύπας δ’ ἔχοντας μείζονας τοὺς μείζονας.

4

.

33

.

19

 Φιλήτου (Philem. fr. 92 K.). Ἀεὶ τὸ πλουτεῖν συμφορὰς πολλὰς ἔχει, φθόνον τ’ ἐπήρειάν τε καὶ μῖσος πολύ, πράγματά τε πολλὰ κἀνοχλήσεις μυρίας,
5πράξεις τε πολλὰς συλλογάς τε τοῦ βίου.
ἔπειτα μετὰ ταῦτ’ εὐθὺς εὑρέθη θανών, ἄλλοις † καταλείψας εἰς τρυφὴν τὴν οὐσίαν. ὅθεν πένεσθαι μᾶλλον ἡδέως ἔχω, ἔχειν τε μέτρια κἀμέριμνον ζῆν βίον,803 in vol. 5
10καὶ μήτ’ ἔχειν πλοῦτόν με μήτε πράγματα. πᾶς γὰρ πένης ὢν μεγάλα κερδαίνει κακά.

4

.

33

.

20

 Ἐκ τῆς ἐπιστολῆς τῆς Περὶ φιλίας (Plutarchi fr. XVIII 13. 14 Bernard.). Ἐν πενίᾳ μέν τις διετέλεσεν εὐδαίμων, ὡς ἥκιστα δὲ πλουτῶν κἀν ἀρχαῖς. τοσοῦτον ὑπεραίρει πενίας ἀγα‐
5θόν, ὥστ’ αἰσχροῦ πλούτου νόμιμος ἀνὴρ ἀλλάξαιτ’ ἂν πενίαν· εἴ γε μὴ τῶν ποτὲ Ἀθηναίων ὁ πλουσιώ‐ τατος ἀμείνων ἦν Ἀριστείδου καὶ Σωκράτους [Θεμιστο‐ κλῆς ὁ Νεοκλέους] ἐν πενίᾳ τῆς ἀρετῆς· ὁ δὲ πλοῦτος ἐκείνου αὐτοῦ καὶ αὐτὸς ἐξίτηλός τε καὶ ἀνώνυμος.
10φαύλῳ γὰρ ἅμα τῷ θανάτῳ πάντα συνοίχεται, τὸ δὲ καλὸν
αἰώνιον.804 in vol. 5

4

.

33

.

21

 Ἀναξιμένους (fr. 25 Muell.). Οὐ γὰρ οὕτως οἱ πλουτοῦντες ὡς οἱ πένητες τοὺς ἀτυχοῦντας οἰκτίρειν εἰώθασι· δεδιότες γὰρ περὶ αὑτῶν τὰς τῶν ἄλλων συμφορὰς ἐλεοῦσιν.

4

.

33

.

22

(Eiusdem) Ἡ γὰρ πενία καὶ πρὸς τὰς τέχνας δεινοτέρους καὶ πρὸς τὸν βίον τεχνικωτέρους τοὺς ἀνθρώπους καθίστησι.

4

.

33

22a

(Eiusdem) Χαλεπὴ γὰρ διδάσκαλος ἡ πενία τοῦ μικρὸν φρονεῖν.

4

.

33

.

23

 Δημοκρίτου (fr. 283 Diels2). Πενίη πλοῦτος ὀνόματα ἐνδείης καὶ κόρου. οὔτε οὖν πλούσιος 〈ὁ〉 ἐνδέων οὔτε πένης ὁ μὴ ἐνδέων.

4

.

33

24-25

 Δημοκρίτου (fr. 285 Diels2). Ἢν μὴ πολλῶν ἐπιθυμέῃς, τὰ ὀλίγα τοι πολλὰ δόξει. σμικρὰ γὰρ ὄρεξις πενίην ἰσοσθενέα πλούτῳ ποιέει.

4

.

33

.

26

Διογένους.
Διογένης ὀνειδίζοντός τινος αὐτῷ πενίαν ‘κακόδαι‐ μον‘ εἶπεν ‘οὐδένα τυραννοῦντα διὰ πενίαν ἑώρακα. διὰ δὲ πλοῦτον τοὺς πάντασ‘.805 in vol. 5

4

.

33

.

27

 Κράτητος Κυνικοῦ (Poet. philos. fr. p. 215 Diels). Κράτης οὐ τῷ πλούτῳ εἶπεν ἑαυτὸν ηὐδοξηκέναι με‐ γάλα, ἀλλὰ τῇ πενίᾳ.

4

.

33

.

28

 Ἐκ τῶν Ἀρριανοῦ Προτρεπτικῶν ὁμιλιῶν (Epict. fr. XI p. 411 Schenkl). Ἀλλὰ δὴ Σωκράτης Ἀρχελάου μεταπεμπομένου αὐ‐ τὸν ὡς ποιήσοντος πλούσιον ἐκέλευσεν ἀπαγγεῖλαι αὐτῷ
5διότι ‘Ἀθήνησι τέσσαρές εἰσι χοίνικες τῶν ἀλφίτων ὀβο‐ λοῦ ὤνιοι καὶ κρῆναι ὕδατος ῥέουσιν‘. εἰ γάρ τοι μὴ ἱκανὰ τὰ ὄντα ἐμοί, ἀλλ’ ἐγὼ τούτοις ἱκανὸς καὶ οὕτω κἀκεῖνα ἐμοί. ἢ οὐχ ὁρᾷς ὅτι οὐκ εὐφωνότερον οὐδὲ ἥδιον ὁ Πῶλος τὸν τύραννον Οἰδίποδα ὑπεκρίνετο ἢ τὸν
10ἐπὶ Κολωνῷ ἀλήτην καὶ πτωχόν; εἶτα χείρων Πώλου ὁ γενναῖος ἀνὴρ φανεῖται, ὡς μὴ πᾶν τὸ περιτεθὲν ἐκ τοῦ
δαιμονίου πρόσωπον ὑποκρίνασθαι καλῶς; οὐδὲ τὸν Ὀδυσ‐ σέα μιμήσεται, ὃς καὶ ἐν τοῖς ῥάκεσιν οὐδὲν μεῖον διέ‐ πρεπεν ἢ ἐν τῇ οὔλῃ χλαίνῃ τῇ πορφυρᾷ;806 in vol. 5

4

.

33

.

29

 Ἐκ τῶν Ἀριστωνύμου Τομαρίων. Ὅτι πλῷ ἔοικε τῷ παρὰ γῆν ὁ τῶν πενήτων βίος, ὁ δὲ τῶν πλουσίων τῷ διὰ πελάγους. τοῖς μὲν γὰρ ῥᾴδιόν ἐστι καὶ πεῖσμα βαλεῖν καὶ προσσχεῖν καὶ νεωλκῆσαι, τοῖς
5δ’ οὔ.

4

.

33

.

30

 Ὑψαίου. Μὴ φεῦγε πενίαν, ἀλλ’ ἀδικίαν. οὐδεὶς γὰρ ὅτι πέ‐ νης μετήλλαξεν, ἀλλ’ ὅτι ἄδικος. οὐκ οὖν οὐδὲ πλούσιος ὢν βιοῖ ἐπαινετῶς, ἀλλ’ ὅτι δίκαιος.

4

.

33

.

31

 Ἐκ τῶν Τέλητος ἐπιτομή (rel.2 p. 33 ss. H.). Δοκεῖ μοι ἡ τῶν χρημάτων κτῆσις σπάνεως καὶ ἐν‐ δείας ἀπολύειν. —Καὶ πῶς; οὐχ ὁρᾷς ἐνίους κεκτημέ‐ νους μὲν πολλὰ ὡς δοκοῦσιν, οὐ χρωμένους δὲ τούτοις
5δι’ ἀνελευθερίαν καὶ ῥυπαρίαν; ἀλλ’ ὥσπερ ὁ Πρίαμος οὐδ’ ἔτλη ἕζεσθαι ἐπὶ θρόνου
πολλῶν κατὰ οἶκον ἐόντων,
ἀλλὰ χαμαὶ ἐκάθητο
κυλινδόμενος κατὰ κόπρον,		807 in vol. 5
10οὕτως ἔνιοι πολλῶν ὑπαρχόντων αὐτοῖς δι’ ἀνελευθερίαν οὐδενὸς γεύονται οὐδὲ ἅπτονται· ἀλλὰ πλείω οἱ μῦς κατ‐ εσθίουσι καὶ οἱ μύρμηκες ἢ αὐτοί. ὥσπερ ὁ Λαέρτης, [ἀγροῦ ἐπ’ ἐσχατιῆς γρηὶ σὺν ἀμφιπόλῳ, ἥ οἱ βρῶσίν τε πόσιν τε παρτίθει] εἰς ἀγρὸν ἀπελθὼν μόνος μετὰ γρᾳ‐
15δίου κακουχεῖ αὑτὸν καὶ ξηραίνει, οἱ δὲ μνηστῆρες τὰ ἐκείνου. καὶ ὥσπερ ὁ Τάνταλος ἐν λίμνῃ ἕστηκεν, ὥς φησιν ὁ ποιητής, κατὰ κρατὸς δὲ καρποί,
ἀλλ’ ὁπότ’ ἰθύσει’ ὁ γέρων πιεῖν ἢ τῶν καρπῶν ἅψασθαι, ἡ μὲν λίμνη ξηρὰ ἐγίνετο,
20
τοὺς δ’ ἄνεμος ῥίπτασκε ποτὶ νέφεα σκιόεντα, οὕτως ἐνίων ἡ ἀνελευθερία καὶ δυσελπιστία καὶ τὸν οἶνον καὶ τὸν σῖτον καὶ τὴν ὀπώραν ῥίπτασκεν, οὐ ποτὶ νέφεα ἀλλ’ ἃ μὲν εἰς τὴν ἀγορὰν ἃ δὲ εἰς τὸ καπηλεῖον, καὶ
ἐπιθυμοῦντες οὐδενὸς γεύονται. καὶ ἐὰν μὲν πρὸς ἕτερον808 in vol. 5
25κληθῇ, ἐκπαθῶς ἀπολαύει, αὐτὸς δὲ ἔχων οὐθενὶ ἂν παρ‐ έχοι, ἀλλ’ ἐπιθυμῶν στραγγεύεται· καὶ εἰ μέν τις αὐτὸν ἐξοικίζοι, τὸν τοιοῦτον πολέμιον ἂν ἡγοῖτο, ἑαυτὸν δὲ ἐξοικίζων οὐ δοκεῖ εἶναι πολέμιος. οὐκ ἀηδῶς δ’ ἔμοιγε δοκοῦσι καὶ οἱ ἀρχαῖοι πρὸς ταῦτα ἐρωτᾶν· ὃ μὴ ἀπο‐
30λύει ἀπληστίας καὶ ἀνελευθερίας καὶ ἀλαζονείας ἄνθρω‐ πον, οὐδὲ ἐνδείας οὐδὲ σπάνεως ἀπολύει· οὐθὲν δὲ τῶν τοιούτων ἀπληστίας καὶ ἀνελευθερίας καὶ ἀλαζονείας ἀπο‐ λύει· τὸν γὰρ τρόπον οὐ μετατίθησιν· ὥσπερ οὐδὲ τῶν σωφρονούντων ἡ πενία, ἐὰν ἐκ πλουσίων πένητες γένων‐
35ται. θᾶττον γὰρ ἂν ἔμοιγε δοκεῖ τις εἰπεῖν ὡς τὴν χρό‐ αν, τὸ μέγεθος, [ἢ] τὴν ὄψιν μετατίθησιν ἡ τῶν χρημά‐ των κτῆσις ἤπερ τὸν τρόπον· ἕως δ’ ἂν ᾖ οὗτος ἄπλη‐ στος ἀνελεύθερος ἀλαζὼν δειλός. ἐν ἐνδείᾳ καὶ σπάνει
ἔσται. —Καὶ πῶς σπανίζουσιν οὗτοι τούτων ἃ ἔχουσι; —809 in vol. 5
40Πῶς δὲ οἱ τραπεζῖται, φησὶν ὁ Βίων, χρημάτων, ἔχοντες αὐτά; οὐ γὰρ αὑτῶν ὄντα ἔχουσιν· οὐδὲ ἄρα οὗτοι αὑτῶν. εἰ δὲ καὶ τοῦτό τίς σοι δοίη ἐπὶ τοῦ παρόντος, ἀλλ’ ὅμοιόν ἐστι τὸ οὕτως ἔχειν 〈καὶ τὸ μὴ ἔχειν〉, ὅταν ἀδυνατῇς αὐ‐ τοῖς χρῆσθαι. ἢ τί διαφέρει μὴ ἔχειν ἢ οὕτως ἔχειν ὡς αἱ
45Φορκίδες τὸν ὀφθαλμὸν ἀποκείμεν〈ον ἔχειν λέγοντ〉αι, αὐτὰς δέον εἰς φραγμοὺς καὶ βόθρους καὶ βόρβορον ἐμπί‐ πτειν, μηθὲν προορωμένας, ἀλλ’ ἐώσας ἀποκεῖσθαι, ἕως ὅτου καὶ αὐτὸν τὸν ὀφθαλμὸν ὁ Περσεὺς ὑφείλετο; ἢ τί διαφέρει μὴ ἔχειν τροφὴν ἢ τοιαύτην ἔχειν, ἧς οὐ μὴ

4

.

33

.

31

(50)

γεύσηται, ... ἰχθῦς καὶ περιστέρια ἢ Αἰγυπτίῳ κύνα ἢ Ἕλληνι κρανίον ἀνθρώπου; ὁμοίως γὰρ σπανιεῖ τροφῆς καὶ ἔχων ταύτην καὶ μὴ ἔχων. τί οὖν ὄφελος τὸ οὕτως ἔχειν; ἐπεὶ καὶ σὺ ἀργύριον ἔχεις, ἀλλ’ οὐ μὴ χρήσῃ διὰ ῥυπαρίαν καὶ δειλίαν. διὸ καὶ οἱ ἀρχαῖοι ἔλεγον οὐκ
55ἀηδῶς· ἔφασαν γὰρ τῶν ἀνθρώπων οὓς μὲν χρήματα ἔχειν οὓς δὲ κτήματα. οὓς μὲν γὰρ χρᾶσθαι τοῖς ὑπάρχουσιν, οὓς δὲ μόνον κεκτῆσθαι οὔτε ἑαυτοῖς προϊεμένους οὔτε ἄλλοις μεταδιδόντας. καὶ ὃν τρόπον, ὅταν βασιλεὺς ἢ δυνάστης τὰ ὑπάρχοντα παρασφραγίσηται, οὐκ ἔστιν ἅψα‐810 in vol. 5
60σθαι, οὕτως ἐνίων ἡ ἀνελευθερία καὶ δυσελπιστία τὰ ὑπάρχοντα παρεσφράγισται οὐκ ἐῶσα ἅψασθαι, ἀλλὰ σπανίζουσι καὶ ἐν ἐνδείᾳ εἰσίν, ἐπιθυμοῦντες μὲν πολλῶν χρᾶσθαι δὲ οὐ δυνάμενοι. διὸ καὶ ὁ Κράτης πρὸς τὸν ἐπιζητοῦντα ‘τί οὖν μοι ἔσται φιλοσοφήσαντι;‘ ‘δυνήσῃ‘
65φησί ‘τὸ φασκώλιον ῥᾳδίως λῦσαι καὶ τῇ χειρὶ ἐξελὼν εὐλύτως δοῦναι, καὶ οὐχ ὥσπερ νῦν στρέφων καὶ μέλλων καὶ τρέμων, ὥσπερ οἱ παραλελυμένοι τὰς χεῖρας· ἀλλὰ καὶ πλῆρες ὂν αὐτὸ οὕτως ὄψει καὶ κενούμενον ἰδὼν οὐκ ὀδυνήσῃ, καὶ χρᾶσθαι προελόμενος ῥᾳδίως δυνήσῃ καὶ
70μὴ ἔχων οὐκ ἐπιποθήσεις, ἀλλὰ βιώσῃ ἀρκούμενος τοῖς
παροῦσι, τῶν ἀπόντων οὐκ ἐπιθυμῶν, τοῖς συμβεβηκόσιν οὐ δυσαρεστῶν.‘ καὶ εἴ τις βούλεται ἢ αὐτὸς ἐνδείας καὶ σπάνεως ἀπολυθῆναι ἢ ἄλλον ἀπολῦσαι, μὴ χρήματα αὐτῷ ζητείτω. ὅμοιον γάρ, φησὶν ὁ Βίων, ὡς εἴ τις τὸν811 in vol. 5
75ὑδρωπικὸν βουλόμενος παῦσαι τοῦ δίψους, τὸν μὲν ὕδρωπα μὴ θεραπεύοι, κρήνας δὲ καὶ ποταμοὺς αὐτῷ παρασκευά‐ ζοι. ἐκεῖνός τε γὰρ ἂν πρότερον πίνων διαρραγείη ἢ παύσαιτο τοῦ δίψους, οὗτός τε οὐκ ἄν ποθ’ ἱκανωθείη, ὅταν ᾖ ἄπληστος καὶ δοξοκόπος καὶ δεισιδαίμων. διὸ
80καὶ εἰ βούλει τὸν υἱόν σου τῆς ἐνδείας καὶ σπάνεως παῦ‐ σαι, μὴ πρὸς τὸν Πτολεμαῖον πέμπε ὅπως χρήματα κτή‐ σεται· εἰ δὲ μή, ἀλαζονείαν προσλαβὼν ἀπελεύσεται, περανεῖς δὲ οὐδέν· ἀλλὰ [εἰς ἀκαδημίαν] πρὸς Κράτητα· ἐκεῖνος ἠδύνατο ἐξ ἀπλήστων καὶ πολυτελῶν ἐλευθερίους
85καὶ ἀφελεῖς κατασκευάζειν. καὶ Μητροκλῆς δὲ ἐκεῖνος ἔφη, ὡς ἔοικεν, ὅτε μὲν παρὰ Θεοφράστῳ καὶ Ξενοκράτει
σχολάζοι, πολλῶν αὐτῷ ἐξ οἴκου ἀποστελλομένων φοβεῖ‐ σθαι μὴ τῷ λιμῷ ἀποθάνοι καὶ ἀεὶ σπανίζειν καὶ ἐν‐ δεὴς εἶναι, μεταβὰς δὲ ὕστερον πρὸς Κράτητα κἂν ἄλλον812 in vol. 5
90προστρέφειν οὐδενὸς πεμπομένου. τότε μὲν γὰρ ἐξ ἀνάγ‐ κης ἔδει ὑπόδημα ἔχειν, καὶ τοῦτο ἀκάττυτον [ἥλους οὐκ ἔχον], εἶτα χλανίδα, παίδων ἀκολουθίαν, οἰκίαν μεγάλην, εἰς τὸ σύνδειπνον ὅπως ἄρτοι καθαροί, ὄψον μὴ τὸ τυχόν, οἶνος ἡδύς, ὑποδοχὰς τὰς ἐπιβαλλούσας, ἵνα πολυ‐
95τελῶς· ἐλευθέριος γὰρ παρ’ αὐτοῖς ἡ τοιαύτη ἀναστροφὴ ἐκρίνετο· πρὸς Κράτητα δὲ μεταβάντι οὐδὲν ἦν τούτων· ἀλλ’ ἀφελέστερος τῷ τρόπῳ γενόμενος ἠρκεῖτο τρίβωνι καὶ μάζῃ καὶ λαχανίοις οὐκ ἐπιποθῶν τὴν προτέραν δί‐ αιταν οὐδὲ τῇ παρούσῃ δυσχεραίνων. πρὸς ῥῖγος ἡμεῖς

4

.

33

.

31

(100)

μὲν ζητοῦμεν παχύτερον ἱμάτιον, ἐκεῖνος δὲ διπλώσας τὸν τρίβωνα περιῄει τρόπον τινὰ δύο ἱμάτια ἔχων. εἰ ἀλεί‐
ψασθαι χρείαν ἔχοι, εἰσελθὼν ἂν εἰς τὸ βαλανεῖον τῷ γλοιῷ ἠλείψατο. καὶ βαδίσας ἐνίοτε πρὸς τὴν κάμινον οὗ τὰ χαλκεῖα, τῶν μαινίδων ἀπόπυριν ποιήσας, περι‐813 in vol. 5
105χέας ἂν ἐλᾴδιον καθίσας ἠρίστησε. καὶ ἐκάθευδε τὸ μὲν θέρος ἐν τοῖς ἱεροῖς, τὸν δὲ χειμῶνα ἐν τοῖς βαλανείοις· οὐ σπανίζων ὥσπερ πρὸ τοῦ οὐδὲ ἐνδεὴς ὤν, ἀλλ’ ἀρ‐ κούμενος τοῖς παροῦσι, διακόνους οὐκ ἐπιθυμῶν ἔχειν. θαυμαστὸν μὲν γάρ, φησὶν 〈ὁ Διογένησ〉, εἰ Μάνης μὲν
110Διογένους ἄνευ δυνήσεται ζῆν, Διογένης δὲ ἄνευ Μάνους οὐ δυνήσεται θαρρεῖν. ὅταν δὲ ποιήσας ἀλαζόνα πολυ‐ τελῆ δεισιδαίμονα δοξοκόπον ἄπληστον χρήματα πολλὰ διδῷς, οὐδὲν περανεῖς. οὐκ ἀηδῶς γὰρ ὁ Φιλήμων
πλοῦτον μεταλήψεσθ’ ἕτερον, οὐχ ἕτερον τρόπον.
115τούτου δὲ μένοντος τοῦ αὐτοῦ ὁμοίως οὐκ ἀρκεῖται οὐδ’ ἱκανοῦται, ἀλλ’ ἐπιθυμίας καὶ ἐπιβολὰς τοσούτων καὶ τοιούτων ἔχει, ἐξ ὧν ἐν ἐνδείᾳ καὶ σπάνει ἔσται·
ἄπληστον γὰρ ἔχουσι κακοὶ νόον. καὶ παῖς μὲν ὢν ἐπιθυμεῖ ἔφηβος γενέσθαι, ἔφηβος δὲ
120γενόμενος ζητεῖ πάλιν χλαμύδιον ἀποθέσθαι, ὅταν δὲ
ἀνδρωθῇ, πάλιν εἰς τὸ γῆρας σπεύδει. νῦν δέ, φησίν, ἀβίωτος ὁ βίος, στρατεία, λειτουργία, πολιτικὰ πράγματα, σχολάσαι [αὐτῷ] οὐκ ἔστι. πρεσβύτης γέγονε· πάλιν ἐπι‐ θυμεῖ τὰ ἐν νεότητι,814 in vol. 5
125
ἡ νεότης μοι φίλον ἀεί, τὸ δὲ γῆρας
βαρύτερον Αἴτνης, καὶ μακαρίζει τὸν τοῦ παιδὸς βίον. οἰκέτης ἐστίν· ἐλεύ‐ θερος σπεύδει γενέσθαι· κἂν τούτου τύχω, φησί, πάντ’ ἔχω. γέγονεν ἐλεύθερος· δοῦλον εὐθὺς ἐπιθυμεῖ κτήσασ‐
130θαι. γέγονε τοῦτ’ αὐτῷ· ἕτερον πρὸς σπεύδει κτήσασθαι· μία γάρ, φησί, χελιδὼν ἔαρ οὐ ποιεῖ. εἶτα δύο, εἶτα κἀγ‐ ρόν, εἶτ’ Ἀθηναῖος ... γενέσθαι, εἶτα ἄρξαι, εἶτα βασιλεῦ‐ σαι, εἶτα, ὥσπερ Ἀλέξανδρος, ἀθάνατος γενέσθαι· εἰ δὲ καὶ τούτου τύχοι, οἶμαι, ἵνα Ζεὺς γένηται ἐπιθυμήσει.
135πῶς οὖν ὁ τοιοῦτος οὐκ ἐνδεής; ἢ ποία χρημάτων ὕπαρξις 〈τῶν〉 τοιούτων ἐπιθυμιῶν ἀπολύει; οἱ βασιλεῖς αὐτοὶ πολλῆς ἐπάρχοντες καὶ προσόδους μεγάλας ἔχοντες οὐδὲν
ἧττον σπανίζουσιν, ὥστε καὶ τυμβωρυχεῖν καὶ ἱεροσυ‐ λεῖν καὶ παρὰ τὸ προσῆκον φυγαδεύειν. ἅμα γὰρ τῇ ἀρχῇ815 in vol. 5
140πολλὰ τὰ ἀναγκαῖα ἀναπεπλάκασι, καὶ οὔτε τῆς ἀρχῆς ἀποστῆναι προαιροῦνται οὔτε τὰ καθ’ ἑαυτοὺς λιτότερον διεξάγουσιν· εἶτα ἀναγκάζονται πολλὰ ὧν 〈οὐ〉 βούλονται. εἰ δὲ πάντων τις τῶν τοιούτων ὑπεράνω γένοιτο, ἐν πολλῇ ἂν εἴη ἀδείᾳ καὶ ἀσπανιστίᾳ. οὐκ ἀηδῶς γὰρ Κράτης
145
οὐκ οἶσθα, φησί,
πήρα δύναμιν ἡλίκην ἔχει,
θέρμων τε χοῖνιξ καὶ τὸ μηδενὸς μέλειν. τῷ ὄντι μέγα καὶ ἀξιόλογον καὶ πήρας καὶ θέρμων καὶ

4

.

33

.

31

(150)

λαχάνων καὶ ὕδατος 〈τὸ〉 μηδενὸς φροντίζειν, ἀλλ’ εἶναι ἀθώπευτον καὶ ἀκολάκευτον.

4

.

33

.

32

 Ξενοφῶντος ἐν τῷ ηʹ τῆς Κύρου παιδείας (VIII 3, 40—46). Ἦ γὰρ οὕτως, ὦ Σάκα, ὑπολαμβάνεις, ὡς ἐγὼ νῦν τοσούτῳ ἥδιον ζῶ, ὅσῳ πλείονα κέκτημαι; οὐκ οἶσθα,
5ἔφη, ὅτι ἐσθίω μὲν καὶ πίνω καὶ καθεύδω οὐδ’ ὁτιοῦν ἥδιον νῦν ἢ ὅτε πένης ἦν. ὅτι δὲ πολλὰ ταῦτ’ ἐστί,
τοσοῦτο κερδαίνω, [ἢ] πλείω φυλάττειν δεῖ, πλείω δ’ ἄλλοις διανέμειν, πλειόνων δὲ ἐπιμελόμενον πράγματα ἔχειν. νῦν γὰρ δὴ ἐμὲ πολλοὶ μὲν οἰκέται σῖτον αἰτοῦσι,816 in vol. 5
10πολλοὶ δὲ πιεῖν, πολλοὶ δὲ ἱμάτια· οἱ δὲ ἰατρῶν δέονται· ἥκει δέ τις ἢ τῶν προβάτων λελυκωμένα φέρων ἢ τῶν βοῶν κατακεκρημνισμένα ἢ νόσον φάσκων ἐμπεπτωκέναι τοῖς κτήνεσιν· ὥστ’ ἔμοιγε δοκῶ, ἔφη ὁ Φεραύλας, νῦν διὰ τὸ πολλὰ ἔχειν πλείω λυπεῖσθαι ἢ πρόσθεν διὰ τὸ
15ὀλίγα ἔχειν. καὶ ὁ Σάκας εἶπεν· Ἀλλὰ ναὶ μὰ τὸν Δί’, ὅταν σῷα ᾖ, πολλὰ ὁρῶν πολλαπλάσια ἐμοῦ εὐφραίνει. καὶ ὁ Φεραύλας εἶπεν· Οὔτοι, ὦ Σάκα, οὕτως ἡδύ ἐστι τὸ ἔχειν χρήματα ὥσπερ ἀνιαρὸν τὸ ἀποβάλλειν. γνώσει δ’ ὅτι ἐγὼ τἀληθῆ λέγω· τῶν μὲν γὰρ πλουτούντων οὐ‐
20δεὶς ἀναγκάζεται ὑφ’ ἡδονῆς ἀγρυπνεῖν, τῶν δ’ ἀπο‐ βαλλόντων τι ὄψει οὐδένα δυνάμενον καθεύδειν ὑπὸ λύπης. Μὰ Δί’, ἔφη ὁ Σάκας, οὐδέ γε τῶν λαμβανόν‐ των νυστάζοντα οὐδένα ὑφ’ ἡδονῆς. Ἀληθῆ, ἔφη, λέ‐
γεις· εἰ γάρ τοι τὸ ἔχειν οὕτως ὥσπερ τὸ λαμβάνειν817 in vol. 5
25λαμβάνειν ἡδὺ ἦν, πολὺ ἂν διέφερον εὐδαιμονίᾳ οἱ πλού‐ σιοι τῶν πενήτων. καὶ ἀνάγκη δέ τοί ἐστιν, ὦ Σάκα, τὸν πολλὰ ἔχοντα πολλὰ καὶ δαπανᾶν καὶ εἰς θεοὺς καὶ εἰς φίλους καὶ εἰς ξένους· ὅστις οὖν ἰσχυρῶς χρήμασιν ἥδεται, εὖ ἴσθι τοῦτον καὶ δαπανῶντα ἰσχυρῶς ἀνιᾶσθαι.
30Μὰ Δί’, ἔφη ὁ Σάκας, ἀλλ’ οὐκ ἐγὼ τούτων εἰμί, ἀλλὰ καὶ εὐδαιμονίαν τοῦτο νομίζω τὸ πολλὰ ἔχοντα πολλὰ καὶ δαπανᾶν. Τί οὖν, ἔφη, πρὸς τῶν θεῶν, ὁ Φεραύλας, οὐχὶ σύ γε αὐτίκα μάλα εὐδαίμων ἐγένου κἀμὲ εὐδαίμονα ἐποίη‐ σας; ἀλλὰ γάρ, ἔφη, πάντα ταῦτα κέκτησο καὶ χρῶ
35ὥσπερ βούλει αὐτοῖς· ἐμὲ δὲ μηδὲν ἄλλο ἢ ὥσπερ ξένον τρέφε καὶ ἔτι εὐτελέστερον ἢ ξένον· ἀρκέσει γάρ μοι ὅ τι ἂν καὶ σὺ ἔχῃς τούτων μετέχειν.

4

.

33

.

33

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Ἐρυξίου (p. 401 B—402 C.). Τί ποτ’ ἐστὶν ὃ χρώμεθα χρήμασι, καὶ πρὸς τί εὕρηται ἡ τῶν χρημάτων κτῆσις; ὥσπερ τὰ φάρμακα πρὸς τὸ τὰς νόσους ἀπαλλάττειν; ἴσως γὰρ ἂν ἡμῖν οὕτω
5μᾶλλον φανερὸν γένοιτο. ἐπειδὴ ἀναγκαῖον μὲν φαίνεται, ὅσα περ τυγχάνει χρήματα ὄντα, ταῦτα καὶ χρήσιμα εἶναι, τῶν δὲ χρησίμων γένος τι ὃ καλοῦμεν χρήματα, λοιπὸν
ἂν εἴη σκέψασθαι τὰ πρὸς τίνα χρείαν χρήσιμα χρῆσθαι χρήματά ἐστιν. 〈πάντα μὲν γὰρ ἴσως χρήσιμα〉, ὅσοις γε818 in vol. 5
10πρὸς τὴν ἐργασίαν χρώμεθα, ὥσπερ γε πάντα μὲν τὰ ψυχὴν ἔχοντα ζῷα, τῶν δὲ ζῴων γένος τι καλοῦμεν ἄνθρω‐ πον. εἰ δή τις ἡμᾶς ἔροιτο τίνος ἂν ἐκποδὼν ἡμῖν γενο‐ μένου οὐδὲν δεοίμεθα ἰατρικῆς οὐδὲ τῶν ταύτης ἐργαλείων, ἔχοιμ〈εν〉 ἂν εἰπεῖν ὅτι εἰ αἱ νόσοι ἀπαλλαγείησαν ἐκ
15τῶν σωμάτων καὶ μὴ γίγνοιντο παντάπασιν, ἢ γιγνό‐ μεναι παραχρῆμα ἀπαλλάττοιντο. ἔστιν ἄρα, ὡς ἔοικεν, ἡ ἰατρικὴ τῶν ἐπιστημῶν 〈ἡ〉 πρὸς τοῦτο χρησίμη, πρὸς τὸ νόσους ἀπαλλάττειν. εἰ δέ τις ἡμᾶς πάλιν ἔροιτο τίνος ἂν ἡμῖν ἀπαλλαγέντος οὐδὲν δεοίμεθα χρημάτων, ἆρ’ ἂν
20ἔχοιμεν εἰπεῖν; εἰ δὲ μή, πάλιν ὡδὶ σκοπώμεθα· φέρε, εἰ οἷός τε εἴη ζῆν ἄνθρωπος ἄνευ σιτίων καὶ ποτῶν, καὶ μὴ πεινῷ μηδὲ διψῷ, ἔσθ’ ὅτι ἂν ἢ αὐτῶν τούτων δέοιτο ἢ ἀργυρίου ἢ ἑτέρου τινὸς ἵνα ταῦτα ἐκπορίζηται; — Οὐκ ἔμοιγε δοκεῖ. —Οὐκοῦν καὶ τἄλλα κατὰ τὸν αὐτὸν
25τρόπον· εἰ μὴ δεοίμεθα πρὸς τὴν τοῦ σώματος θερα‐ πείαν ὧν νῦν ἐνδεεῖς ἐσμέν, καὶ ἀλέας καὶ ψύχους ἐνίοτε καὶ τῶν ἄλλων ὅσων τὸ σῶμα ἐνδεὲς γιγνόμενον προσ‐ δεῖται, ἄχρηστ’ ἂν ἡμῖν εἴη τὰ καλούμενα χρήματα, εἰ μηδείς γε παντάπασι μηδενὸς δέοιτο τούτων ὧν ἕνεκεν
30νυνὶ βουλόμεθα χρήματα ἡμῖν εἶναι, ἵνα ἐξικοίμεθα πρὸς τὰς ἐπιθυμίας καὶ τὰς ἐνδείας τοῦ σώματος, ὧν ἂν ἑκά‐
στοτε δεώμεθα. εἰ δ’ ἔστιν ἄρα πρὸς τοῦτο χρήσιμον ἡ τῶν χρημάτων κτῆσις, πρὸς τὴν τοῦ σώματος θεραπείαν τῶν ἐνδειῶν, εἰ γοῦν ἡμῖν τοῦτο ἐκ μέσου ἀναιρεθείη.819 in vol. 5
35οὐδὲν ἂν δεοίμεθα χρημάτων, ἴσως δ’ ἂν οὐδ’ εἴη παν‐ τάπασι χρήματα. 〈—Φαίνεται. —〉Φαίνεται ἄρα ἡμῖν, ὡς ἔοικε, τὰ πρὸς ταύτην τὴν πραγματείαν χρήσιμα τῶν πραγμάτων ταῦτα εἶναι χρήματα. —Συνέφη μὲν ταῦτα εἶναι χρήματα. οὐ μὴν ἀλλ’ ἐτάραττέ τε αὐτὸν σφόδρα τὸ
40λογίδιον. —Τί δαὶ τὰ τοιάδε; πότερ’ ἂν φήσαιμεν οἷόν τ’ εἶναι ταὐτὸν πρᾶγμα πρὸς τὴν τοιαύτην ἐργασίαν τοτὲ μὲν χρήσιμον εἶναι, τοτὲ δὲ ἀχρεῖον; —Οὐκ ἔγωγ’ ἂν φαίην, ἀλλ’ εἴ τι δεοίμεθα τούτου πρὸς τὴν αὐτὴν ἐρ‐ γασίαν, καὶ χρήσιμόν μοι δοκεῖ εἶναι· εἰ δὲ μή, οὔ. —
45Οὐκοῦν εἰ ἄνευ πυρὸς οἷοί τε ἦμεν ἀνδριάντα χαλκοῦν ἐργάσασθαι, οὐδὲν ἂν δεοίμεθα πυρὸς πρός γε τὴν τούτου ἐργασίαν· εἰ δὲ μὴ δεοίμεθα, οὐδ’ ἂν χρήσιμον ἡμῖν εἴη. ὁ αὐτὸς δὲ λόγος καὶ περὶ τῶν ἄλλων. οὐκοῦν ὅσων ἄνευ οἷόν τε γίγνεσθαί τι, οὐδὲν ἂν τούτων ἡμῖν χρήσιμον

4

.

33

.

33

(50)

φαίνοιτο πρός γε τοῦτο. —Οὐ γάρ. —Οὐκοῦν εἴ ποτε φαινοίμεθα οἷοί τε ὄντες ἄνευ ἀργυρίου καὶ χρυσίου καὶ τῶν ἄλλων τῶν τοιούτων, οἷς μὴ αὐτοῖς χρώμεθα πρὸς τὸ σῶμα, ὥσπερ σίτοις καὶ ποτοῖς καὶ ἱματίοις καὶ στρώ‐ μασι καὶ οἰκίαις, παύειν τὰς τοῦ σώματος ἐνδείας, ὥστε
55μηκέτι δεῖσθαι, οὐκ ἂν ἡμῖν οὐδὲ χρήσιμα γένοιτο πρός γε τοῦτο τἀργύριόν τε καὶ τὸ χρυσίον καὶ τἄλλα τὰ τοι‐
αῦτα, εἴπερ ποτὲ καὶ ἄνευ τούτων οἷόν τε γίγνεσθαι. — Οὐ γάρ. —Οὐκ ἂν ἄρα οὐδ’ ἂν χρήματα ἡμῖν ταῦτα φανείη, εἰ μηδὲν χρήσιμα· ἀλλὰ ταῦτ’ ἂν εἴη, οἷς τὰ χρή‐820 in vol. 5
60σιμα οἷοί τ’ ἐσμὲν ἐκπορίζεσθαι.

4

.

33

.

34

 Ἐν αὐτῷ (p. 405 C—406 A). Μάλιστα δ’ ἂν ἴσως καὶ τοῦτο ὧδε θεωρηθείη, εἴ τις αὐτὸν πρὸς αὑτὸν τὸν ἄνθρωπον παραβάλλων σκο‐ ποῖτο ὁποτέρα τῶν ἕξεων βελτίων, πότερον ὅταν τύχῃ
5νοσῶν ἢ ὅταν ὑγιαίνων. —Ἀλλὰ τοῦτό γ’ ἔφη, οὐ πολλῆς τινος τῆς σκέψεως δεῖται. —Ἴσως γάρ, ἦν δ’ ἐγώ, παντὶ ἀνθρώπῳ εὔπορον γνῶναι ὅτι ἡ τοῦ ὑγιαίνοντος ἕξις κρείττων ἐστὶ τῆς τοῦ κάμνοντος. τί δέ; πότερον τυγ‐ χάνομεν πλειόνων τε καὶ μᾶλλον παντοδαπῶν δεόμενοι,
10ὅταν κάμνωμεν ἢ ὅταν ὑγιαίνωμεν; —Ὅταν κάμνωμεν. — Ὅταν ἄρα αὐτοὶ ἑαυτῶν τυγχάνωμεν φαυλότατα διακεί‐ μενοι, τότε σφόδρα τε καὶ πλείστων, τὰ πρὸς τὰς ἡδονὰς τὰς διὰ τοῦ σώματος, ἐν ἐπιθυμίαις τε καὶ δεήσεσιν ἐσμέν; —Οὕτως. —Οὐκοῦν κατὰ τὸν αὐτὸν λόγον ὥσπερ
15αὐτὸς ἑαυτοῦ τότε φαίνεται βέλτιστα ἔχων, ὅταν ἐλα‐ χίστων τῶν τοιούτων δέηται, οὕτω πάλιν καὶ δυοῖν ὄντοιν, εἰ ὁ μὲν τυγχάνοι σφόδρα τε καὶ πολλῶν ἐν ἐπιθυμίᾳ τε καὶ δεήσει ὤν, ὁ δὲ ὀλίγων τε καὶ ἥσυχος, οἷον τὰ τοι‐ άδε· ὅσοι τῶν ἀνθρώπων τυγχάνουσι κυβευταὶ ὄντες, οἱ
20δὲ οἰνόφλυγες, ἕτεροι δὲ γαστρίμαργοι· ἅπαντα γὰρ
ταῦτα οὐδὲν ἕτερον τυγχάνει ὄντα ἢ ἐπιθυμίαι. —Σφό‐ δρα γε. —Αἱ δ’ ἐπιθυμίαι πᾶσαι οὐδὲν ἕτερον ἢ ἔνδει‐ αί τινων. οἱ οὖν πλεῖστα τούτων πεπονθότες ἄνθρωποι ἐν μοχθηροτέρᾳ ἕξει εἰσὶ τῶν μηδὲν ἢ ὡς ἐλάχιστα τοι‐821 in vol. 5
25αῦτα πεπονθότων. —Πάνυ μὲν οὖν ἔγωγε καὶ σφόδρα μοχθηροὺς τοὺς τοιούτους ὑπολαμβάνω εἶναι· καὶ ὅσῳ ἂν
μᾶλλον τοιούτους, τοσούτῳ καὶ μοχθηροτέρους.822 in vol. 5

4

.

34

t

ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΒΙΟΥ, ΟΤΙ ΒΡΑΧΥΣ ΚΑΙ ΕΥΤΕΛΗΣ ΚΑΙ ΦΡΟΝΤΙΔΩΝ ΑΝΑΜΕΣΤΟΣ.

4

.

34

.

1

 Σοφοκλέους (inc. fab. fr. 859 N.2). Ὦ θνητὸν ἀνδρῶν καὶ ταλαίπωρον γένος, ὡς οὐδὲν ἐσμέν, πλὴν σκιαῖς ἐοικότες βάρος περισσὸν γῆς ἀναστρωφώμενοι.

4

.

34

.

2

 Σοφοκλῆς Αἴαντι (125 s.). Ὁρῶ γὰρ ἡμᾶς οὐδὲν ὄντας ἄλλο πλὴν εἴδωλ’, ὅσοι περ ζῶμεν, ἢ κούφην σκιάν.

4

.

34

.

3

Φιλήμονος (fr. 158 K.). Τοιοῦτος ὁ βίος ἐστὶν ἀνθρώπου, γύναι·
εὐφραινόμεσθ’ ἐλάττον’ ἢ λυπούμεθα.823 in vol. 5

4

.

34

.

4

 Εὐριπίδου Μελεάγρῳ (fr. 532 N.2). Τοὺς ζῶντας εὖ δρᾶν· κατθανὼν δὲ πᾶς ἀνὴρ γῆ καὶ σκιά. τὸ μηδὲν εἰς οὐδὲν βλέπει.

4

.

34

.

5

 Φιλήμονος (fr. 133 K.). Οὐκ ἂν δύναιο μὴ γενέσθαι, δέσποτα, ἄνθρωπος ὢν ἄνθρωπος· ἄλλως οὖν βοᾷς· τὸν ζῶντ’ ἀνάγκη πόλλ’ ἔχειν ἐστὶν κακά.

4

.

34

.

6

 Διφίλου (fr. 106 K.). Ἄνθρωπός εἰμι, τοῦτο δ’ αὐτὸ τῷ βίῳ πρόφασιν μεγίστην εἰς τὸ λυπεῖσθαι φέρει.

4

.

34

.

7

 Μενάνδρου (fr. 534 K.). Ἅπαντα τὰ ζῷ’ ἐστὶ μακαριώτερα καὶ νοῦν ἔχοντα μᾶλλον ἀνθρώπου πολύ. τὸν ὄνον ὁρᾶν ἔξεστι πρῶτα τουτονί.
5οὗτος κακοδαίμων ἐστὶν ὁμολογουμένως. τούτῳ κακὸν δι’ αὑτὸν οὐδὲν γίνεται· ἃ δ’ ἡ φύσις δέδωκεν 〈αὐτῷ〉, ταῦτ’ ἔχει. ἡμεῖς δὲ χωρὶς τῶν ἀναγκαίων κακῶν αὐτοὶ παρ’ αὑτῶν ἕτερα προσπορίζομεν.
10λυπούμεθ’, ἂν πτάρῃ τις· ἂν εἴπῃ κακῶς,
ὀργιζόμεθ’· ἂν ἴδῃ τις ἐνύπνιον, σφόδρα φοβούμεθ’· ἂν γλαὺξ ἀνακράγῃ, δεδοίκαμεν. ἀγωνίαι, δόξαι, φιλοτιμίαι, νόμοι, ἅπαντα ταῦτ’ ἐπίθετα τῇ φύσει κακά.824 in vol. 5

4

.

34

.

8

 Σωτάδου. Αὐτὸς γὰρ ἐὼν παντογενὴς ὁ πάντα γεννῶν, οὐ κρίνει δικαίως τὰ κατ’ ἄνθρωπον ἕκαστον. καὶ γὰρ κατὰ γαῖαν τά〈γε〉 κακὰ πέφυκεν ἀεί·
5καὶ τοῖς μεγάλοις ἀεὶ κακοῖς γέγηθ’ ὁ κόσμος ὅτι πάντες, ὅσοι περισσὸν ἠθέλησαν εὑρεῖν ἢ μηχανικὸν ποίημ’ ἢ σοφὸν μάθημα, οὗτοι κακὸν εἰς τὸν θάνατον τέλος ἐποίησαν, ὑπὸ τοῦ γεννήτορος κόσμου κακῶς παθόντες.
10Σωκράτην ὁ κόσμος πεποίηκεν σοφὸν εἶναι, καὶ κακῶς ἀνεῖλεν τὸν Σωκράτην ὁ κόσμος, ἐν τῇ φυλακῇ κώνειον ὅτι πιὼν τέθνηκε. πουλύποδα φαγὼν ὁ Διογένης ὠμὸν τέθνηκεν. Αἰσχύλῳ γράφοντί 〈τι〉 ἐπιπέπτωκε χελώνη.
15Σοφοκλῆς ῥᾶγα φαγὼν σταφυλῆς πνιγεὶς τέθνηκε. κύνες οἱ κατὰ Θρᾴκην Εὐριπίδην ἔτρωγον. τὸν θεῖον Ὅμηρον λιμὸς κατεδαπάνησεν.

4

.

34

.

9

Τοῦ αὐτοῦ.
Ἀγαθὸς εὐφυὴς [καὶ] δίκαιος εὐτυχὴς ὃς ἂν ζῇ, τοῦ φθόνου λαβεῖν δεῖ μερίδ’ ἢ μῶμον ἔχειν δεῖ. πλουτεῖ τις ἄγαν, ἀλλὰ πάθος παρέλαβεν αὐτόν.825 in vol. 5
5εὐσεβής τίς ἐστιν, πενίαν δέδωκεν αὐτῷ. μέγας ἐστὶ τεχνίτης [τις], ἀτυχῆ πεποίηκ’ αὐτόν. κἂν ἐπὶ τὸ μέγιστον δίκαιος κριτὴς ὑπάρχῃ, δεῖ τὸν φύσει νικώμενον ἄδικον αὐτὸν εἰπεῖν. πλούσιός τίς ἐστιν, τὸ μέγα πτῶμα φοβεῖται.
10ἰσχυρὸς ὑπάρχει, νόσου πεῖραν εὐλαβεῖται. ἡμέρας μιᾶς ἀλυπία μέγ’ ἐστὶ κέρδος. τί γὰρ ἐσμὲν ὅλως, ἢ ποταπῆς γεγόναμεν ὕλης; στόχασαι κατὰ σεαυτὸν τὸ βιωτικόν, νοήσας ἐκ τίνος ἐγένου καὶ τίς εἶ καὶ τίς πάλι γίνῃ.

4

.

34

.

10

Μενάνδρου (cf. fr. 417 b K.). Τυφλόν γε καὶ δύστηνον ἀνθρώπου βίος.

4

.

34

.

11

 Εὔφρονος Διδύμων (fr. 5 K.). Ὦ Ζεῦ, τί ποθ’ ἡμῖν δοὺς χρόνον τοῦ ζῆν βραχὺν πλέκειν ἀλύπως τοῦτον ἡμᾶς οὐκ ἐᾷς;

4

.

34

.

12

Μιμνέρμου (fr. 2 B.4).
Ἡμεῖς δ’ οἷά τε φύλλα φύει πολυάνθεμος ὥρη ἔαρος, ὅτ’ αἶψ’ αὐγῇς’ αὔξεται ἠελίου, τοῖς ἴκελοι πήχυιον ἐπὶ χρόνον ἄνθεσιν ἥβης826 in vol. 5
5 τερπόμεθα, πρὸς θεῶν εἰδότες οὔτε κακὸν οὔτ’ ἀγαθόν· Κῆρες δὲ παρεστήκασι μέλαιναι, ἡ μὲν ἔχουσα τέλος γήραος ἀργαλέου, ἡ δ’ ἑτέρη θανάτοιο· μίνυνθα δὲ γίγνεται ἥβης καρπός, ὅσον τ’ ἐπὶ γῆν κίδναται ἠέλιος.
10αὐτὰρ ἐπὴν δὴ τοῦτο τέλος παραμείψεται ὥρης, αὐτίκα δὴ τεθνάναι βέλτιον ἢ βίοτος. πολλὰ γὰρ ἐν θυμῷ κακὰ γίγνεται· ἄλλοτε οἶκος τρυχοῦται, πενίης δ’ ἔργ’ ὀδυνηρὰ πέλει· ἄλλος δ’ αὖ παίδων ἐπιδεύεται, ὧν τε μάλιστα
15 ἱμείρων κατὰ γῆς ἔρχεται εἰς Ἀίδην· ἄλλος νοῦσον ἔχει θυμοφθόρον· οὐδέ τις ἔστιν ἀνθρώπων, ᾧ Ζεὺς μὴ κακὰ πολλὰ διδοῖ.

4

.

34

.

13

 Φιλήμονος (fr. 93 K.). Ὦ τρισμακάρια πάντα καὶ τρισόλβια τὰ θηρί’, οἷς οὐκ ἔστι περὶ τούτων λόγος· οὔτ’ εἰς ἔλεγχον οὐδὲν αὐτῶν ἔρχεται,
5οὔτ’ ἄλλο τοιοῦτ’ οὐδέν ἐστ’ αὐτοῖς κακὸν
ἐπακτόν· ἣν δ’ ἂν εἰσενέγκηται φύσιν ἕκαστον, εὐθὺς καὶ νόμον ταύτην ἔχει. ἡμεῖς δ’ ἀβίωτον ζῶμεν ἅνθρωποι βίον, δουλεύομεν δόξαισιν, εὑρόντες νόμους,827 in vol. 5
10προγόνοισιν, ἐγγόνοισιν. οὐκ ἔστ’ ἀποτυχεῖν κακοῦ, πρόφασιν δ’ ἀεί τιν’ ἐξευρίσκομεν.

4

.

34

.

14

 Σιμωνίδου Θρήνων (fr. 36 B.4). Οὐδὲ γὰρ οἳ πρότερόν ποτ’ ἐπέλοντο, θεῶν δ’ ἐξ ἀνάκτων ἐγένοντο υἷες ἡμίθεοι, ἄπονον οὐδ’ ἄφθιτον οὐδ’ ἀκίνδυνον βίον
5ἐς γῆρας ἐξίκοντο τελέσαντες.

4

.

34

.

15

 Σιμωνίδου (Semon. 1 Bergk4). Ὦ παῖ, τέλος μὲν Ζεὺς ἔχει βαρύκτυπος πάντων ὅς’ ἔστι, καὶ τίθης’ ὅπῃ θέλει. νόος δ’ οὐκ ἐπ’ ἀνθρώποισιν· ἀλλ’ ἐφήμεροι
5† αιδη βοτὰ ζώομεν, οὐδὲν εἰδότες ὅκως ἕκαστον ἐκτελευτήσει θεός. ἐλπὶς δὲ πάντας κἀπιπειθείη τρέφει, ἄπρηκτον ὁρμαίνοντας· οἱ μὲν ἡμέρην μένουσιν ἐλθεῖν, οἱ δ’ ἐτέων περιτροπάς.828 in vol. 5
10νέωτα δ’ οὐδεὶς ὅστις οὐ δοκέει βροτῶν πλούτῳ τε κἀγαθοῖσιν ἵξεσθαι † φίλος. φθάνει δὲ τὸν μὲν γῆρας ἄζηλον λαβόν, πρὶν τέρμ’ ἵκηται· τοὺς δὲ δύστηνοι νόσοι φθείρουσι θνητῶν· τοὺς δ’ Ἄρει δεδμημένους
15πέμπει μελαίνης Ἀίδης ὑπὸ χθονός· οἱ δ’ ἐν θαλάσσῃ λαίλαπι κλονεύμενοι καὶ κύμασιν πολλοῖσι πορφυρῆς ἁλὸς θνῄσκουσιν, εὖτ’ ἂν εὖ δυνήσωνται ζόειν· οἱ δ’ ἀγχόνην ἅψαντο δυστήνῳ μόρῳ
20καὐτάγρετοι λείπουσιν ἡλίου φάος. οὕτω κακῶν ἄπ’ οὐδέν, ἀλλὰ μυρίαι βροτοῖσι κῆρες κἀνεπίφραστοι δύαι καὶ πήματ’ ἐστίν· εἰ δ’ ἐμοὶ πιθοίατο, οὐκ ἂν κακῶν ἐρῷμεν οὐδ’ ἐπ’ ἄλγεσι
25κακοῖς’ ἔχοντες θυμὸν αἰκιζοίμεθα.

4

.

34

.

16

 Φιλήμονος (fr. 88 K.). Πολύ γ’ ἐστὶ πάντων ζῷον ἀθλιώτατον ἄνθρωπος, εἴ τις ἐξετάζοι κατὰ τρόπον. τὸν γὰρ βίον περίεργον εἰς τὰ πάντ’ ἔχων829 in vol. 5
5ἀπορεῖ τὰ πλεῖστα διὰ τέλους πονεῖ τ’ ἀεί. καὶ τοῖς μὲν ἄλλοις πᾶσιν ἡ γῆ θηρίοις ἑκοῦσα παρέχει τὴν καθ’ ἡμέραν τροφήν, αὐτὴ πορίζους’ οὐ λαβοῦσα ...... ............. πάνυ μόλις
10ὥσπερ τὸ κατὰ χρέος κεφάλαιον ἐκτίνει τὸ σπέρμα, τοὺς τόκους δ’ 〈ἀν〉ευρίσκους’ ἀεὶ πρόφασίν τιν’ αὐχμὸν ἢ πάχνην ἀποστερεῖ. καὶ † τυχὸν μὲν διὰ τὸ παρέχειν πράγματα μόνους ἑαυτῇ καὶ ποιεῖν τἄνω κάτω
15ταύτην παρ’ ἡμῶν λαμβάνει τιμωρίαν.

4

.

34

.

17

 Βάθωνος ἐξ Αἰτωλοῦ (fr. 1 Com. III p. 326 K.). Ἄνθρωπος ὢν ἔπταικας· ἐν δὲ τῷ βίῳ
τέρας ἐστὶν εἴ τις εὐτύχηκε διὰ βίου.830 in vol. 5

4

.

34

.

18

 Μενάνδρου (fr. 539 K.). Ὁ πάντα βουληθεὶς 〈ἂν〉 ἄνθρωπος πονεῖν πῶς ἂν γένοιτ’ ο〈ὐ〉 πλούσιος τρόπον 〈τινά,〉 [οὗτος] πάλιν φιλόσοφος τινὶ μαθήσει χρώμενος,
5τὸ σῶμ’ ὑγιαίνων τινὰ δίαιταν προσφέρων; πλὴν ἕν τι τῶν πάντων ἀδύνατον ἦν ἄρα εὑρεῖν, δι’ οὗ τρόπου τις οὐ λυπήσεται. οὐ γὰρ τὸ μὴ πράττειν κατὰ νοῦν ἔχει μόνον λύπην, παρέχει δὲ φροντίδας καὶ τἀγαθά.

4

.

34

.

19

 Φιλήμονος Ἐφήβῳ (fr. 28 K.). Οὐ τοῖς πλέουσι τὴν θάλατταν γίνεται μόνοισι χειμών, ὡς ἔοικεν, ἀλλὰ καὶ τοῖς περιπατοῦσί που, Λάχης, ἐν τῇ στοᾷ
5καὶ τοῖς μένουσιν ἔνδον ἐν ταῖς οἰκίαις. χοἱ μὲν πλέοντες ἐνίοθ’ ἡμέραν μίαν ἢ νύκτα χειμασθέντες, εἶτ’ ἐκ τοῦ κακοῦ σωτηρίας ἐπέτυχον· ἤτοι πνεῦμα γὰρ αὐτοὺς τὸ σῷζον ἧκεν ἢ ’φάνη λιμήν.
10ἐμοὶ δὲ τοῦτ’ οὐκ ἔστιν· οὐκ ἐς ἡμέραν χειμάζομαι μίαν γάρ, εἰς τὸ ζῆν δ’ ὅλον·
ἀεὶ τὸ λυπεῖσθαι δὲ μεῖζον γίνεται.831 in vol. 5

4

.

34

.

20

 Εὐριπίδου Θυέστου (fr. 392 N.2).
Εἰ δ’ ἄτερ πόνων δοκεῖς ἔσεσθαι, μῶρος εἶ, θνητὸς γεγώς.

4

.

34

.

21

 Εὐριπίδου Ἀλκμήνης (fr. 101 N.2). Ἀλλ’ ἡμέρα τοι πολλὰ καὶ μέλαινα νὺξ τίκτει βροτοῖσιν.

4

.

34

.

22

Σοφοκλέους Μυσῶν (fr. 376 N.2). Ἄμοχθος γὰρ οὐδείς· ὁ δ’ ἥκιστ’ ἔχων μακάρτατος.

4

.

34

.

23

Σόλωνος (fr. 14 B.4). Οὐδὲ μάκαρ οὐδεὶς πέλεται βροτός, ἀλλὰ πόνηροι πάντες, ὅσους θνητοὺς ἠέλιος καθορᾷ.

4

.

34

.

24

 Βακχυλίδου Προσοδίων (fr. 13 Blass). Πάντεσσι θνατοῖσι δαίμων ἐπέταξε πόνους ἄλλοισιν ἄλλους.

4

.

34

.

25

Τοῦ αὐτοῦ Ἐπινίκων (V 54 Bl.). Οὐ γάρ τις ἐπιχθονίων πάντα γ’ εὐδαίμων ἔφυ.

4

.

34

.

26

 Ἐν ταὐτῷ (V. 160. fr. 37 Bl.). Θνατοῖσι μὴ φῦναι φέριστον, μηδ’ ἀελίου προσιδεῖν φέγγος, ὄλβιος δ’ οὐδεὶς βροτῶν πάντα χρόνον.832 in vol. 5

4

.

34

.

27

 Ἡρώδα Μιμιάμβων (fr. 63 Crus.4). Ὡς οἰκίην οὐκ ἔστιν εὐμαρέως εὑρεῖν ἄνευ κακῶν ζώουσαν· ὃς δ’ ἔχει μεῖον τούτου τι, μεῖζον τοῦ ἑτέρου δόκει πρήσσειν.

4

.

34

.

28

 Σιμωνίδου (85 Bergk4). Ἓν δὲ τὸ κάλλιστον Χῖος ἔειπεν ἀνήρ· οἵη περ φύλλων γενεή, τοίη δὲ καὶ ἀνδρῶν. παῦροι μὴν θνητῶν οὔασι δεξάμενοι
5στέρνοις ἐγκατέθεντο· πάρεστι γὰρ ἐλπὶς ἑκάστῳ, ἀνδρῶν ἥτε νέων στήθεσιν ἐμφύεται. θνητῶν δ’ ὄφρα τις ἄνθος ἔχῃ πολυήρατον ἥβης,
κοῦφον ἔχων θυμὸν πόλλ’ ἀτέλεστα νοεῖ. οὔτε γὰρ ἐλπίδ’ ἔχει γηρασέμεν οὐδὲ θανεῖσθαι,833 in vol. 5
10 οὐδ’ ὑγιὴς ὅταν ᾖ, φροντίδ’ ἔχει καμάτου. νήπιοι, οἷς ταύτῃ κεῖται νόος· οὐδὲ ἴσασιν ὡς χρόνος ἔσθ’ ἥβης καὶ βιότοι’ ὀλίγος θνητοῖς· ἀλλὰ σὺ ταῦτα μαθὼν βιότου ποτὶ τέρμα ψυχῇ τῶν ἀγαθῶν τλῆθι χαριζόμενος.

4

.

34

.

29

 Διονυσίου 〈τοῦ〉 τυράννου Ἀλκμήνης (fr. 2 p. 793 N.2). Εἰ δ’ ἀξιοῖς σοι μηδὲν ἀλγεινόν ποτε † μηδὲν ἔσεσθαι, μακαρίως ἔχεις φρενῶν·
5θεῶν γὰρ ἕξειν βίοτον, οὐ θνητῶν δοκεῖς.

4

.

34

.

30

 Εὐριπίδου Ἀνδρομέδας (fr. 143 N.2).
Χρήμασιν γὰρ εὐτυχῶ· ταῖς συμφοραῖσι δ’, ὡς ὁρᾷς, οὐκ εὐτυχῶ.

4

.

34

.

31

Εὐριπίδου Αἰόλου (fr. 34 N.2). Γλυκεῖα γάρ μοι φροντὶς οὐδαμῇ βίου.

4

.

34

.

32

 Ἡσιόδου Ἔργων (101—3). Πλείη μὲν γὰρ γαῖα κακῶν, πλείη δὲ θάλασσα· νοῦσοι δ’ ἀνθρώποισιν ἐφ’ ἡμέρῃ, αἱ δ’ ἐπὶ νυκτὶ αὐτόμαται φοιτῶσι κακὰ θνητοῖσι φέρουσαι.834 in vol. 5

4

.

34

.

33

 Εὐριπίδου Ἀντιόπης (fr. 211 N.2). Φεῦ φεῦ, βρότειαι πημάτων ὅσαι τύχαι ὅσαι τε μορφαί· τέρμα δ’ οὐκ εἴποι τις ἄν.

4

.

34

.

34

 Σοφοκλέους Οἰδίποδι [τυράννου] (1189 ss.). Τίς γὰρ τίς ἀνὴρ πλέον τᾶς εὐδαιμονίας φέρει 〈ἢ〉 τοσοῦτον ὅσον δοκεῖν
5καὶ δόξαντ’ ἀποκλῖναι;

4

.

34

.

35

Εὐριπίδου Ἀντιόπης (fr. 204 N.2). Πόλλ’ ἔστιν ἀνθρώποισιν, ὦ ξένοι, κακά.

4

.

34

.

36

Μενάνδρου (fr. 589 K.). Ἄνευ κακῶν γὰρ οἰκίαν οἰκουμένην
οὐκ ἔστιν εὑρεῖν, ἀλλὰ τοῖς μὲν ἡ τύχη τούτων δίδωσιν ἀφθονίαν, τοῖς δ’ οἱ τρόποι.835 in vol. 5

4

.

34

.

37

 Εὐριπίδου Ἀντιόπης (fr. 208 N.2). Ἔχει λόγον καὶ τοῦτο· τῶν πολλῶν βροτῶν δεῖ τοὺς μὲν εἶναι δυστυχεῖς, τοὺς δ’ εὐτυχεῖς,

4

.

34

.

38

 Εὐριπίδου Βελλεροφόντου (fr. 285 N.2). Ἐγὼ τὸ μὲν δὴ πανταχοῦ θρυλούμενον κράτιστον εἶναι φημὶ μὴ φῦναι βροτῷ.

4

.

34

.

39

Σοφοκλέους Τηρεῖ (fr. 533 N.2). ΧΟΡ. Τὰν δ’ ἀνθρώπου ζοὰν ποικιλομήτιδες ἄται πημάτων πάσαις μεταλλάσσουσιν ὥραις.

4

.

34

.

40

Ἐν ταὐτῷ (fr. 536 N.2).
Ζώοι τις ἀνθρώπων τὸ κατ’ ἦμαρ ὅπως ἥδιστα πορσύνων, τὸ δ’ ἐς αὔριον αἰεὶ τυφλὸν ἕρπει.836 in vol. 5

4

.

34

.

41

 Εὐριπίδου Εὐρυσθέως (fr. 376 N.2). Οὐκ οἶδ’ ὅτῳ χρὴ κανόνι τὰς βροτῶν τύχας ὀρθῶς ἀθρήσαντ’· εἰδέναι τὸ δραστέον.

4

.

34

.

42

Μενάνδρου (fr. 811 K.). Ἄνθρωπος· ἱκανὴ πρόφασις εἰς τὸ δυστυχεῖν.

4

.

34

.

43

 Εὐριπίδου Ἰφιγενείας. ***

4

.

34

43a

 (〈Εὐριπίδου Ἴωνοσ〉 381—3). Πολλαί γε πολλοῖς εἰσι συμφοραὶ βροτοῖς, μορφαῖς δὲ διαφέρουσιν, ἓν δ’ ἂν εὐτυχὲς μόλις πότ’ ἐξεύροι τις ἀνθρώπου βίον.

4

.

34

.

44

Αἰσχύλου (fr. 399 N.2).
Τὸ γὰρ βρότειον σπέρμ’ ἐφ’ ἡμέραν φρονεῖ, καὶ πιστὸν οὐδὲν μᾶλλον ἢ καπνοῦ σκιά.837 in vol. 5

4

.

34

.

45

 Ὁμήρου (Il. XXIV 525 s.). Ὣς γὰρ ἐπεκλώσαντο θεοὶ δειλοῖσι βροτοῖσι, ζώειν ἀχνυμένοις.

4

.

34

.

46

 Τοῦ αὐτοῦ (Il. XXI 463—66). Τί γὰρ δὴ δεῖ θνητῶν ἕνεκα πτολεμίζειν δειλῶν; οἳ φύλλοισιν ἐοικότες ἄλλοτε μέν τε ζαφλεγέες τελέθουσιν, ἀρούρης καρπὸν ἔδοντες,
5ἄλλοτε δὲ φθινύθουσιν ἀκήριοι, οὐδέ τις ἀλκή.

4

.

34

.

47

 Τοῦ αὐτοῦ (Il. XVII 446 s.). Οὐ μὲν γάρ τί ποτ’ ἐστὶν ὀιζυρώτερον ἀνδρὸς πάντων, ὅσσα τε γαῖαν ἐπιπνείει τε καὶ ἕρπει.838 in vol. 5

4

.

34

.

48

 Εὐριπίδου Ὀρέστης (1 ss.). Οὐκ ἔστιν οὐδὲν δεινὸν ὧδ’ εἰπεῖν ἔπος οὐδὲ πάθος οὐδὲ συμφορὰ θεήλατος, ἧς οὐκ ἂν ἄραιτ’ ἄχθος ἀνθρώπου φύσις.

4

.

34

.

49

Σοφοκλέους (fr. 860 N.2). Οὐ γὰρ θέμις ζῆν πλὴν θεοῖς ἄνευ κακῶν.

4

.

34

.

50

 Εὐριπίδου Ἱππολύτῳ (fr. 444 N.2). Ὦ δαῖμον, ὡς οὐκ ἔστ’ ἀποστροφὴ βροτοῖς τῶν ἐμφύτων τε καὶ θεηλάτων κακῶν.

4

.

34

.

51

Εὐριπίδου Πρωτεσίλαος (fr. 651 N.2). Οὐ θαῦμ’ ἔλεξας θνητὸν ὄντα δυστυχεῖν.

4

.

34

.

52

Σοφοκλῆς Αἴαντι (fr. 12 N.2). Ἄνθρωπός ἐστι πνεῦμα καὶ σκιὰ μόνον.839 in vol. 5

4

.

34

.

53

 Μενάνδρου Συναριστώσαις (fr. 452 K.). Τρισάθλιόν γε καὶ ταλαίπωρον φύσει πολλῶν τε μεστόν ἐστι τὸ ζῆν φροντίδων.

4

.

34

.

54

Μενάνδρου Κιθαριστῇ (fr. 281, 8 K.). Ἆρ’ ἐστὶ συγγενές τι λύπη καὶ βίος.

4

.

34

.

55

Θεόγνιδος (617 s.). Οὔ τι μάλ’ ἀνθρώποις καταθύμια πάντα τελεῖται· πολλὸν γὰρ θνητῶν κρέσσονες ἀθάνατοι.

4

.

34

.

56

 Ἀντιφῶντος (fr. 51 Diels2). Εὐκατηγόρητος πᾶς ὁ βίος θαυμαστῶς, ὦ μακάριε, καὶ οὐδὲν ἔχων περιττὸν οὐδὲ μέγα καὶ σεμνόν, ἀλλὰ πάντα μικρὰ καὶ ἀσθενῆ καὶ ὀλιγοχρόνια καὶ ἀναμεμιγ‐
5μένα λύπαις μεγάλαις.840 in vol. 5

4

.

34

.

57

Ποσιδίππου (A. P. IX 359). Ποίην τις βιότοιο τάμῃ τρίβον; εἰν ἀγορῇ μὲν νείκεα καὶ χαλεπαὶ πρήξιες, ἐν δὲ δόμοις φροντίδες· ἐν δ’ ἀγροῖς καμάτων ἅλις, ἐν δὲ θαλάσσῃ
5 τάρβος· ἐπὶ ξείνης δ’, ἢν μὲν ἔχῃς τι, δέος, ἢν δ’ ἀπορῇς, ἀνιαρόν. ἔχεις γάμον· οὐκ ἀμέριμνος ἔσσεαι. οὐ γαμέεις· ζήσῃ ἐρημότερος. τέκνα πόνοι, πήρωσις ἄπαις βίος. αἱ νεότητες ἄφρονες, αἱ πολιαὶ δ’ ἔμπαλιν ἀδρανέες.
10ἦν ἄρα τῶν πάντων τόδε λώιον, ἠὲ γενέσθαι μηδέποτ’ ἠὲ θανεῖν αὐτίκα τικτόμενον.

4

.

34

.

58

 Δημοκρίτου (fr. 108 Diels2). Διζημένοισι τἀγαθὰ μόλις παραγίνεται, τὰ δὲ κακὰ καὶ μὴ διζημένοισι.

4

.

34

.

59

 Σιμωνίδου. Σιμωνίδης ἐρωτηθεὶς πόσον χρόνον βιῴη ‘χρόνον‘ εἶπεν ‘ὀλίγον, ἔτη δὲ πολλά‘.841 in vol. 5

4

.

34

.

60

 Ἀριστοτέλους. Τί γάρ ἐστιν ἄνθρωπος; ἀσθενείας ὑπόδειγμα, καιροῦ λάφυρον, τύχης παίγνιον, μεταπτώσεως εἰκών, φθόνου καὶ συμφορᾶς πλάστιγξ, τὸ δὲ λοιπὸν φλέγμα καὶ χολή.

4

.

34

.

61

 Ἡροδότου (VII 46). Αἱ γάρ τοι συμφοραὶ προσπίπτουσαι καὶ αἱ νοῦσοι συνταράττουσι καὶ βραχὺν ἐόντα μακρὸν δοκέειν εἶναι ποιεῦσι τὸν βίον· οὕτως ὁ μὲν θάνατος μοχθηρᾶς ἐούσης
5τῆς ζωῆς καταφυγὴ αἱρετωτάτη τῷ ἀνθρώπῳ γέγονεν, ὁ δὲ θεὸς γλυκὺν γεύσας τὸν αἰῶνα δυσξύνετος ἐν αὐτῷ εὑρίσ‐ κεται ἐών.

4

.

34

.

62

Δημοκρίτου (fr. 297 Diels2).
Ἅπαντες ἄνθρωποι συνειδήσει τῆς ἐν τῷ βίῳ κακο‐ πραγμοσύνης τὸν τῆς βιοτῆς χρόνον ἐν ταραχαῖς καὶ φόβοις ταλαιπωρέουσι, ψεύδεα περὶ τοῦ μετὰ τὴν τελευτὴν μυ‐842 in vol. 5
5θέοντες φόβου.

4

.

34

.

63

 Ἀντιφῶντος (fr. 50 Diels2). Τὸ ζῆν ἔοικε. φρουρᾷ ἐφημέρῳ τό τε μῆκος τοῦ βίου ἡμέρᾳ μιᾷ, ὡς ἔπος εἰπεῖν, ᾗ ἀναβλέψαντες πρὸς τὸ φῶς παρεγγυῶμεν τοῖς ἐπιγιγνομένοις ἑτέροις.

4

.

34

.

64

 Ἡροδότου (VII 49). Αἱ συμφοραὶ τῶν ἀνθρώπων ἄρχουσι καὶ οὐκὶ οἱ ἄν‐ θρωποι τῶν συμφορῶν.

4

.

34

.

65

 Δημοκρίτου (fr. 285 Diels2). Γιγνώσκειν χρεὼν ἀνθρωπίνην βιοτὴν ἀφαυρήν τε ἐοῦσαν καὶ ὀλιγοχρόνιον, πολλῇσί τε κηρσὶ συμπεφυρμέ‐
νην καὶ ἀμηχανίῃσιν, ὅκως ἄν τις μετρίης τε κτήσιος843 in vol. 5
5ἐπιμέληται καὶ ἀμέτρητα ἐπὶ τοῖς ἀναγκαίοισι ταλαι‐ πωρέῃ.

4

.

34

.

66

 Ἑρμολόχου (P. L.4 III p. 637 B.). Ἀτέκμαρτος ὁ πᾶς βίος, οὐδὲν ἔχων πιστὸν πλανᾶ‐ ται συντυχίαις· ἐλπὶς δὲ φρένας παραθαρσύνει· τὸ δὲ μέλλον ἀκριβῶς οἶδεν οὐδεὶς [ὁ] θνατὸς ὅπῃ φέρεται·
5θεὸς δὲ πάντας ἐν κινδύνοις θνατοὺς κυβερνᾷ. ἀντι‐ πνέει δὲ πολλάκις εὐτυχίαις δεινή τις αὔρα.

4

.

34

.

67

 Ἐκ τῶν Κλειτομάχου. Οὐδὲν τῶν ἀνθρωπίνων βέβαιόν ἐστιν, ἀλλὰ πάντα φέρεται φορᾷ τινι παραλόγῳ.

4

.

34

.

68

Ζήνωνος (fr. 323 Arn.).
Ζήνων ἔλεγεν οὐδενὸς ἡμᾶς οὕτω πένεσθαι ὡς χρό‐ νου. βραχὺς γὰρ ὄντως ὁ βίος, ἡ δὲ τέχνη μακρή, καὶ μᾶλλον ἡ τὰς τῆς ψυχῆς νόσους ἰάσασθαι δυναμένη.844 in vol. 5

4

.

34

.

69

 Σωκράτους. Σωκράτης ἔλεγε νομίζειν ἀεὶ τοὺς θεοὺς γελᾶν ὁρῶν‐ τας τὴν τῶν ἀνθρώπων κενοσπουδίαν· μικρὰ γὰρ τὰ ἀν‐ θρώπινα πάντα ὄντα οὐκ ἴσης σπουδῆς τυγχάνειν.

4

.

34

.

70

 Νεοπτολέμου. Νεοπτόλεμον τὸν τῆς τραγῳδίας ὑποκριτὴν ἤρετό τις, τί θαυμάζοι τῶν ὑπ’ Αἰσχύλου λεχθέντων ἢ Σοφοκλέους ἢ Εὐριπίδου· ὁ δὲ ‘οὐδὲν μὲν τούτων‘ εἶπεν· ὃ δ’ αὐτὸς
5ἐθεάσατο ἐπὶ μείζονος σκηνῆς, Φίλιππον ἐν τοῖς τῆς θυγατρὸς Κλεοπάτρας γάμοις πομπεύσαντα καὶ τρισκαι‐ δέκατον θεὸν ἐπικληθέντα, τῇ ἑξῆς ἐπισφαγέντα ἐν τῷ θεάτρῳ καὶ ἐρριμμένον.

4

.

34

.

71

 Ἱπποδάμου Πυθαγορείου ἐκ τοῦ Περὶ πολιτείας. Πάντα μὲν ὦν τὰ θνατὰ δι’ ἀνάγκαν φύσιος ἐν με‐ ταβολαῖς καλινδεῖται, τὰ μὲν ἀπὸ τῶν χερῃόνων ἐπὶ τὰ
βελτίονα μετατροπὰν λαμβάνοντα, τὰ δὲ ἀπὸ τῶν βελτιό‐845 in vol. 5
5νων ἐπὶ τὰ χερῄονα. γενόμενα γὰρ ἀέξεται τὰ πράγματα καὶ ἀεξηθέντα ἀκμάζει καὶ ἀκμάσαντα γηράσκει καὶ τέλος ὕστατα φθείρεται· τὰ μὲν ὑπὸ φύσιος γινόμενα δι’ αὐτᾶς τᾶς φύσιος ἐς τὸ ἄδηλον αὖτις τερματιζόμενα, καὶ πάλιν ἐκ τῶ ἀδήλω ἐς τὸ ὁρατὸν ἐπισυνερχόμενα ἀμοιβᾷ γενέ‐
10σιος καὶ ἀνταποδόσει φθορᾶς κύκλον αὐταύτας ἀναποδι‐ ζοίσας, τὰ δὲ καὶ ὑπὸ ἀφροσύνας ἀνθρωπίνας ὕβρει καὶ κόρῳ ζεσάσας. οἶκοί τε καὶ πόλεις ὑπὸ μεγάλων εὐτυχη‐ μάτων ἀερθεῖσαι καὶ † βίον βαθυπλούτων ἅμα τοῖς μακα‐ ριζομένοις ἀγαθοῖς ἐς τὸν ὄλεθρον ἔβασαν. † ἴτω δει
15.... καὶ συμβαίνει πᾶσαν ἁγεμονίαν τρισὶ χρόνοις ὁρίζεσθαι· ἑνὶ μὲν καὶ πράτῳ τῷ περιέχοντι τὰν κτῆσιν. δευτέρῳ δὲ τῷ τὰν ἀπόλαυσιν, τελευταίῳ δὲ τῷ τὰν ἀπόλεσιν. τοὶ μὲν γὰρ πρᾶτοι ἀτυχέες ἐόντες ἐκτήσαντο. τοὶ δὲ δεύτεροι εὐτυχέες γενόμενοι 〈ἐχρήσαντο, τοὶ δὲ
20τρίτοι ἄφρονες γενόμενοι〉 διέφθειραν. τὰ μὲν ὦν ὑπὸ θεῶν διοικημένα ἄφθαρτα δ’ ἐόντα ὑπὸ ἀφθάρτων τὸν ἀεὶ χρόνον πέφυκε σῴζεσθαι, τὰ δ’ ὑπ’ ἀνθρώπων θνατὰ ἐόντα ὑπὸ θνατῶν ἐπιδέχεται ποικίλαν ἀεὶ μετα‐ βολάν. κόρω μὲν γὰρ καὶ ὕβριος πέρας ὄλεθρος, ἀπορίας846 in vol. 5
25δὲ καὶ στενοχωρίας πέρας ἀνδραγαθία. βίου ἀνθρωπίνου τὸ καὶ ἀφ’ ἑτέρων αὐτὸν περαίνεσθαι ....

4

.

34

.

72

 Ἐκ τῶν Τέλητος Περὶ τοῦ μὴ εἶναι τέλος ἡδονήν (Tel. rel.2 p. 49 H.). Εἰ δὲ δεῖ τὸν εὐδαίμονα βίον ἐκ τῶν πλεοναζουσῶν ἡδονῶν συγκρῖναι, οὐδείς, φησὶν ὁ Κράτης, εὐδαίμων γε‐
5γονὼς ἂν εἴη. ἀλλ’ εἰ θέλει τις ἐκλογίσασθαι ἐν ὅλῳ τῷ βίῳ πάσας τὰς ἡλικίας, εὑρήσει πολλῷ πλείους τὰς ἀλγη‐ δόνας. πρῶτον μὲν γὰρ τοῦ παντὸς χρόνου ὁ ἥμισυς ἀδιάφορος, ἐν ᾧ καθεύδω. εἶθ’ ὁ πρῶτος ὁ κατὰ τὴν παιδοτροφίαν ἐπίπονος. πεινᾷ τὸ παιδίον, ἡ δὲ τροφὸς
10κατακοιμίζει· διψᾷ, ἡ δὲ λούει· κοιμηθῆναι θέλει, ἡ δὲ κρόταλον ἔχουσα ψοφεῖ. εἰ δ’ ἐκπέφευγε τὴν τιτθήν, παρέλαβε πάλιν ὁ παιδαγωγός, παιδοτρίβης, γραμματοδι‐ δάσκαλος, ἁρμονικός, ζωγράφος. προάγει ἡλικία· προσγί‐ νεται ἀριθμητικός, γεωμέτρης, πωλοδάμνης, [ὑπὸ τούτων
15πάντων μαστιγοῦται]· ὄρθρου ἐγείρεται· σχολάσαι οὐκ ἔστιν. ἔφηβος γέγονεν· ἔμπαλιν τὸν κοσμητὴν φοβεῖται. τὸν παιδοτρίβην, τὸν ὁπλομάχον, τὸν γυμνασίαρχον. ὑπὸ πάντων τούτων μαστιγοῦται, παρατηρεῖται, τραχηλίζεται. ἐξ ἐφήβων ἐστὶ καὶ ἤδη εἴκοσι ἐτῶν· ἔτι φοβεῖται καὶ847 in vol. 5
20παρατηρεῖ καὶ γυμνασίαρχον καὶ στρατηγόν. παρακοι‐ τεῖν εἴ που δεῖ, οὗτοι παρακοιτοῦσι· φυλάττειν καὶ ἀγ‐ ρυπνεῖν, οὗτοι φυλάττουσιν· εἰς τὰ πλοῖα ἐμβαίνειν, οὗτοι ἐμβαίνουσιν. ἀνὴρ γέγονε καὶ ἀκμάζει· στρατεύεται καὶ πρεσβεύει ὑπὲρ τῆς πόλεως, πολιτεύεται, στρατηγεῖ, χορη‐
25γεῖ, ἀγωνοθετεῖ· μακαρίζει ἐκεῖνον τὸν βίον, ὃν παῖς ὢν ἐβίωσε. παρήκμασε καὶ ἔρχεται εἰς γῆρας· πάλιν παι‐ δοτροφίαν ὑπομένει καὶ ἐπιποθεῖ τὴν νεότητα. καὶ
ἡ νεότης μοι φίλον, τὸ δὲ γῆρας
βαρύτερον Αἴτνης.
30οὐχ ὁρῶ οὖν, πῶς εὐδαίμονά τις βίον ἔσται βεβιωκώς, εἴπερ δεῖ τῷ πλεονασμῷ τῶν ἡδονῶν ἐκμετρῆσαι.

4

.

34

.

73

 Ἡροδότου ἱστορίας ζʹ (VII 44. 45 s.). Ἐπεὶ δ’ ἐγένοντο ἐν Ἀβύδῳ, ἠθέλησε Ξέρξης ἰδέσθαι πάντα τὸν στρατόν. καὶ προεπεποίητο γὰρ ἐπὶ κολωνοῦ
ἐπίτηδες αὐτῷ ταύτῃ προεξέδρη λίθου. ὡς δὲ ὥρα πάντα848 in vol. 5
5μὲν τὸν Ἑλλήσποντον ὑπὸ τῶν νεῶν ἀποκεκρυμμένον, πάσας δὲ τὰς ἀκτὰς καὶ τὰ Ἀβυδηνῶν πεδία ἐπίπλεα ἀνθρώπων, ἐνθαῦτα ὁ Ξέρξης ἑωυτὸν ἐμακάρισε, μετὰ δὲ τοῦτο ἐδάκρυσε. μαθὼν δέ μιν Ἀρτάβανος ὁ πάτρως, ὃς τὸ πρῶτον γνώμην ἀπεδέξατο ἐλευθέρως οὐ συμβουλεύων
10Ξέρξῃ στρατεύεσθαι ἐπὶ τὴν Ἑλλάδα· οὗτος οὖν ἀνὴρ φρασθεὶς Ξέρξην δακρύσαντα εἴρετο τάδε· ‘ὦ βασιλεῦ, ὡς πολὺ ἀλλήλων κεχωρισμένα ἐργάσαο νῦν τε καὶ ὀλίγῳ πρότερον· μακαρίσας γὰρ σεωυτὸν δακρύεισ‘. ὁ δὲ εἶπεν ‘ἐσῆλθε γάρ με λογισάμενον κατοικτεῖραι, ὡς βραχὺς εἴη
15ὁ πᾶς ἀνθρώπινος βίος, εἰ τούτων γε ἐόντων τοσούτων οὐδεὶς ἐς ἑκατοστὸν ἔτος περιέσται‘. ὁ δὲ ἀμείβετο λέγων ‘ἕτερα τούτου παρὰ τὴν ζωὴν πεπόνθαμεν οἰκτρότερα· ἐν γὰρ οὕτω βραχεῖ βίῳ οὐδεὶς οὕτως ἄνθρωπος ἐὼν εὐδαί‐ μων πέφυκεν οὔτε τούτων οὔτε τῶν ἄλλων, τῷ οὐ παρα‐
20στήσεται πολλάκις καὶ οὐχὶ ἅπαξ τεθνάναι βούλεσθαι μᾶλλον ἢ ζῆν· αἵ τε γὰρ συμφοραὶ συμπίπτουσαι καὶ αἱ νοῦσοι συνταράττουσι, καὶ βραχὺν ἐόντα μακρὸν δοκέειν εἶναι ποιεῦσι τὸν βίον. οὕτως ὁ μὲν θάνατος μοχθηρῆς ἐούσης τῆς ζωῆς καταφυγὴ αἱρετωτάτη τῷ ἀνθρώπῳ849 in vol. 5
25γέγονεν, ὁ δὲ θεὸς γλυκὺν γεύσας τὸν αἰῶνα φθονερὸς ἐν αὐτῷ εὑρίσκεται ἐών‘.

4

.

34

.

74

(Eiusd. VII 152) Ἐπίσταμαι δὲ τοσοῦτο, ὅτι εἰ πάντες ἄνθρωποι τὰ οἰκήια κακὰ ἐς μέσον συνενέγκαιεν ἀλλάξασθαι βουλόμενοι τοῖσι πλησίοισιν, ἐγκύψαντες ἂν ἐς τὰ τῶν ἄλλων κακὰ
5ἀσπασίως ἕκαστοι αὐτῶν ἀποφεροίατο ὀπίσω τὰ εἰσηνέγ‐ καντο.

4

.

34

74a

Ἐν ταὐτῷ (VII 203).
Εἶναι δὲ θνητὸν οὐδένα οὐδ’ ἔσεσθαι, τῷ τὸ κακὸν ἐξ ἀρχῆς γινομένῳ οὐ συνεμίχθη, τοῖσι δὲ μεγίστοισιν αὐτῶν μέγιστα.850 in vol. 5

4

.

34

.

75

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Ἀξιόχου (p. 366 D—368 D). Ποῖον, ἔφη, μέρος τῆς ἡλικίας ἄμοιρον τῶν ἀνιαρῶν; οὐ κατὰ μὲν τὴν πρώτην γένεσιν τὸ νήπιον κλαίει, τοῦ ζῆν ἀπὸ λύπης ἀρχόμενον; οὐ λείπεται γοῦν οὐδεμιᾶς
5ἀλγηδόνος, ἀλλὰ δι’ ἔνδειαν ἢ περιψυγμὸν ἢ θάλπος ἢ πληγὴν ὀδυνᾶται, λαλῆσαι μὲν οὔπω δυνάμενον ἃ πάσχει, κλαυθμυριζόμενον δὲ καὶ ταύτην τῆς δυσαρεστήσεως μίαν ἔχον φωνήν. ὁπόταν δὲ εἰς τὴν ἑπταετίαν ἀφίκηται πολ‐ λοὺς πόνους διαντλῆσαν, ἐπέστησαν παιδαγωγοὶ καὶ γραμ‐
10ματισταὶ καὶ παιδοτρίβαι τυραννοῦντες· αὐξανομένῳ δὲ κριτικοί, γεωμέτραι, τακτικοί, πλῆθος δεσποτῶν· ἐπει‐ δὰν δὲ εἰς τοὺς ἐφήβους ἐγγραφῇ, κοσμητὴς καὶ φόβος χειρῶν, ἔπειτα Λύκειον καὶ Ἀκαδήμεια καὶ γυμνασιαρχία καὶ ῥάβδοι καὶ κακῶν ἀμετρία. καὶ πᾶς ὁ τοῦ μειρακίου
15χρόνος ὑπὸ σωφρονιστὰς καὶ τὴν ἐπὶ τοὺς νέους αἵρεσιν τῆς ἐξ Ἀρείου πάγου βουλῆς· ἐπειδὰν δὲ ἀπολυθῇ τού‐ των, φροντίδες ἄντικρυς ὑπέδυσαν καὶ διαλογισμοὶ τίνα
τις τοῦ ζῆν ὁδὸν ἐνστήσεται, καὶ τοῖς ὕστερον χαλεποῖς ἐφάνη τὰ πρῶτα παιδιὰ καὶ νηπίων ὡς ἀληθῶς φόβητρα·851 in vol. 5
20στρατεῖαι γὰρ καὶ τραύματα καὶ συνεχεῖς ἀγῶνες. εἶτα λαθὸν ὑπῆλθε τὸ γῆρας, εἰς ὃ πᾶν συρρεῖ τὸ τῆς φύσεως ἐπίκηρον καὶ δυσαλθές. κἂν μή τις θᾶττον ὡς χρέος ἀποδιδῷ τὸ ζῆν, ὀβολοστάτις ἡ φύσις ἐπιστᾶσα ἐνεχυ‐ ράζει τοῦτο μὲν ὄψιν, τοῦτο δὲ ἀκοήν, πολλάκις δ’ ἄμφω·
25κἂν ἐπιμένῃ τις, παρέλυσεν, ἐλωβήσατο, παρήρθρωσεν. ἄλλοι πολυγήρως ἀπακμάζουσι καὶ τῷ νῷ, καὶ δὶς παῖδες οἱ γέροντες κατὰ τὴν παροιμίαν. διὰ τοῦτο καὶ οἱ θεοὶ τῶν ἀνθρωπείων ἐπιστήμονες, οὓς ἂν [διὰ] πλείστου ποιῶνται, θᾶττον ἀπαλλάττουσι τοῦ ζῆν. Ἀγαμήδης γοῦν
30καὶ Τροφώνιος οἱ δειμάμενοι τὸ Πυθοῖ τοῦ θεοῦ τέμενος, εὐξάμενοι τὸ κράτιστον αὑτοῖς γενέσθαι, κατακοιμηθέντες οὐκ ἐξανέστησαν· οἵ τε τῆς Ἀργείας ἱερείας, ὁμοίως εὐ‐ ξαμένης αὐτοῖς τῆς μητρὸς γενέσθαι τι τῆς εὐσεβείας παρὰ τῆς Ἥρας γέρας, ἐπειδὴ τοῦ ζεύγους ὑστερήσαντος
35ὑποδύντες αὐτοὶ διήνεγκαν εἰς τὸν νεὼν τὴν μητέρα, μετὰ
τὴν εὐχὴν νυκτὶ μετήλλαξαν. μακρὸν ἂν εἴη διεξιέναι τὰ τῶν ποιητῶν, οἳ στόμασι θειοτέροις τὰ περὶ τὸν βίον θεσπιῳδοῦσιν, ὡς κατοδύρονται τὸ ζῆν· ἑνὸς δὲ μόνου μνησθήσομαι τοῦ ἀξιολογωτάτου, λέγοντος852 in vol. 5
40
ὣς γὰρ ἐπεκλώσαντο θεοὶ δειλοῖσι βροτοῖσιν,
ζώειν ἀχνυμένοις, καὶ
οὐ μὲν γάρ τί ποτ’ ἐστὶν ὀιζυρώτερον ἀνδρὸς
πάντων ὅσσα τε γαῖαν ἐπιπνείει τε καὶ ἕρπει.
45τὸν δ’ Ἀμφιάραον τί φησιν;
ὃν πέρι κῆρι φίλει Ζεύς τ’ αἰγίοχος καὶ Ἀπόλλων
παντοίην φιλότητ’, οὐδ’ ἵκετο γήραος οὐδόν. ὁ δὲ κελεύων
τὸν φύντα θρηνεῖν εἰς ὅς’ ἔρχεται κακά,

4

.

34

.

75

(50)

...; ποίαν δέ τις ἑλόμενος ἐπιτήδευσιν ἢ τέχνην οὐ
μέμφεται καὶ τοῖς παροῦσι χαλεπαίνει; τὰς χειρωνακ‐ τικὰς ἐπέλθωμεν καὶ βαναύσους τέχνας, πονουμένων ἐκ νυκτὸς εἰς νύκτα, καὶ μόλις ποριζομένων τὰ ἐπιτήδεια, κατο‐ δυρομένων δὲ ἑαυτοὺς καὶ πᾶσαν ἀγρυπνίαν πιμπλάντων853 in vol. 5
55ὀλοφυρμῶν τε καὶ φροντίδων; ἀλλὰ τὸν πλωτικὸν κατα‐ λεξώμεθα, περαιούμενον διὰ τοσῶνδε κινδύνων, καθὼς ἀπεφήνατο Βίας, μήτ’ ἐν τοῖς τεθνηκόσιν ὄντα μήτ’ ἐν τοῖς βιοῦσιν; ὁ γὰρ ἐπίγειος ἄνθρωπος, ὡς ἀμφίβιος ἑαυτὸν εἰς πέλαγος ἔρριψεν, ἐπὶ τῇ τύχῃ γεγονώς. ἀλλ’
60ἡ γεωργία γλυκύ; δῆλον· ἀλλ’ οὐχ ὅλον, ὥς φασιν, ἕλκος, αἰεὶ λύπης πρόφασιν εὑρισκόμενον; κλαῖον νυνὶ μὲν αὐχ‐ μόν, νυνὶ δ’ ἐπομβρίαν, νυνὶ δ’ ἐπίκλυσιν, νυνὶ δ’ ἐρυσί‐ βην, νυνὶ δὲ θάλπος ἄκαιρον ἢ κρυμόν; ἀλλ’ ἡ πολυτί‐ μητος πολιτεία (πολλὰ γὰρ ὑπερβαίνω) διὰ πόσων ἐλαύ‐
65νεται δεινῶν, τὴν μὲν χαρὰν ἔχουσα φλεγμονῆς δίκην παλλομένην καὶ σφυγματώδη, τὴν δὲ ἀπότευξιν ἀλγίστην καὶ θανάτων μυρίων χείρω; τίς γὰρ ἂν εὐδαιμονήσειε πρὸς ὄχλον ζῶν, εἰ ποππυσθείη καὶ κροτηθείη δήμου
παίγνιον ἐκβαλλόμενον, συριττόμενον, ζημιούμενον, θνῇσ‐854 in vol. 5
70κον; ἐπεί τοι, Ἀξίοχε πολιτικέ, ποῦ τέθνηκε Μιλτιάδης; ποῦ δὲ Θεμιστοκλῆς; ποῦ δὲ Ἐφιάλτης; ποῦ δὲ πρῴην
οἱ δέκα στρατηγοί;855 in vol. 5

4

.

35

t

ΠΕΡΙ ΛΥΠΗΣ, ΟΤΙ ΛΙΑΝ ΜΟΧΘΗΡΑ ΚΑΙ ΕΠΩΔΥΝΟΣ ΤΟΙΣ ΦΡΟΝΤΙΖΟΥΣΙΝ.

4

.

35

.

1

 Φιλήμονος (fr. 106 K.). Πολλῶν φύσει τοῖς πᾶσιν αἰτία κακῶν λύπη· διὰ λύπην καὶ μανία γὰρ γίνεται πολλοῖσι καὶ νοσήματ’ οὐκ ἰάσιμα.
5αὑτούς τ’ ἀνῃρήκασι διὰ λύπην τινές, ἐπὰν τὸ λυποῦν † πλέον ἢ τὸ σῷζον ᾖ.

4

.

35

.

2

Κλεαινέτου (fr. 2 p. 807 N.2). Λύπη γὰρ ὀργή τ’ εἰς ἕνα ψυχῆς τόπον
ἐλθόντα μανία τοῖς ἔχουσι γίγνεται.856 in vol. 5

4

.

35

.

3

 Φιλήμονος (fr. 7 K.). Οἴμοι· τὸ λυπεῖσθαι γὰρ ἐπὶ τὸ ῥῆμ’ ἄγει τοῦτ’ εὐθύς, ὡς ἔοικε, τὸν λυπούμενον· λυπουμένῳ δ’ ὅταν τις ἀκολουθῶν λέγῃ
5χαῖρ’, ἐξ ἀνάγκης οὗτος οἰμώζειν λέγει.

4

.

35

.

4

 Εὐριπίδου (fr. 1070 N.2). Ὅστις δὲ λύπας φησὶ πημαίνειν βροτούς, δεῖν δ’ ἀγχονῶν τε καὶ πετρῶν ῥίπτειν ἄπο, οὐκ ἐν σοφοῖσιν ἐστίν, εὐχέσθω δ’ ὅμως
5ἄπειρος εἶναι τῆς νόσου ταύτης ἀεί.

4

.

35

.

5

 Φιλήμονος (fr. 159 K.). Οὕτως, ὅταν ἐμπέσῃ τις εἰς τὸν νοῦν φόβος, κἀκ τοῦ καθεύδειν οὗτος οὐκ ἐξέρχεται.

4

.

35

.

6

(Philem. fr. 202 K.) Νόσον πολὺ κρεῖττόν ἐστιν ἢ λύπην φέρειν.

4

.

35

.

7

 Μενάνδρου (fr. 667 K.). Οὐκ ἔστι λύπης, ἄν περ ὀρθῶς τις σκοπῇ, ἄλγημα μεῖζον τῶν ἐν ἀνθρώποις φύσει.

4

.

35

.

8

Εὐριπίδου Οἰνομάῳ (fr. 572 N.2).
Ἕν ἐστι πάντων πρῶτον εἰδέναι † τουτί, φέρειν τὰ συμπίπτοντα μὴ παλιγκότως. χοὗτός γ’ ἀνὴρ ἄριστος, αἵ τε συμφοραὶ857 in vol. 5
5ἧσσον δάκνουσιν· ἀλλὰ ταῦτα γὰρ λέγειν ἐπιστάμεσθα, δρᾶν δ’ ἀμηχάνως ἔχει.

4

.

35

.

9

Ἀλέξιδος (fr. 296 K.). Λύπη μανίας κοινωνίαν ἔχει τινά.

4

.

35

.

10

Εὐριπίδου (fr. 1071 N.2). Λῦπαι γὰρ ἀνθρώποισι τίκτουσιν νόσους.

4

.

35

.

11

 Ἀπολλοδώρου Παραλογιζόμενοι (fr. 11 K.). Οὐ δεῖ λέγειν .. μακάριον τὸν χρήματα ἔχοντα πλεῖστα, τὸν δὲ μὴ λυπούμενον.

4

.

35

.

12

Μενάνδρου (fr. 668 K.). Πολλῶν φύσει τοῖς πᾶσιν ἀνθρώποις κακῶν
ὄντων μέγιστόν ἐστιν ἡ λύπη κακόν.858 in vol. 5

4

.

35

.

13

Σοφοκλέους Τυροῦς (fr. 602 N.2). Τίκτουσι γάρ τοι καὶ νόσους δυσθυμίαι.

4

.

35

.

14

 Φιλήμονος (fr. 160 K.). Ἀγαθὴ γὰρ ἡ λύπη καθ’ αὑτῆς ἀναπλάσαι ἀτεχνῶς διπλάσια τῆς ἀληθείας κακά.

4

.

35

.

15

Πινδάρου Ὀλυμπιονικῶν (VII 30). Αἱ δὲ φρενῶν ταραχαὶ παρέπλαγξαν καὶ σοφόν.

4

.

35

.

16

 Ἄμφιδος Φιλαδέλφων (fr. 34 K.). Ἄπολλον, ὡς δυσάρεστόν ἐστ’ ἀνιώμενος ἄνθρωπος ἐφ’ ἅπασίν τε δυσχερῶς ἔχει.

4

.

35

.

17

Παροιμία. Ὅπου τις ἀλγεῖ, κεῖσε καὶ τὸν νοῦν ἔχει.

4

.

35

.

18

Ἀπολλοδώρου Γαλάταις (fr. 3 p. 289 K.). Τοῖς γὰρ μεριμνῶσίν τε καὶ λυπουμένοις
ἅπασα νὺξ ἔοικε φαίνεσθαι μακρά.859 in vol. 5

4

.

35

.

19

Ἀντιφάνους (fr. 295 K.). Λύπη μανίας ὁμότοιχος εἶναί μοι δοκεῖ.

4

.

35

.

20

 Ἀλέξιδος (fr. 292 K.).
Τῶν μετρίων αἱ μείζονες λῦπαι ποιοῦσι τοῦ φρονεῖν μετάστασιν.

4

.

35

.

21

Ποσιδίππου ἐκ Μύρμηκος (fr. 19 K.). Οὕτω τι πολύπουν ἐστὶν ἡ λύπη κακόν.

4

.

35

.

22

 Εὐριπίδου Ἀνδρομέδα (fr. 135 N.2). Ἦ που τὸ μέλλον ἐκφοβεῖ καθ’ ἡμέραν· ὡς τοῦ γε πάσχειν τοὐπιὸν μεῖζον κακόν.

4

.

35

.

23

 Ποσιδίππου ἐξ Ὁμοίων (fr. 20 K.). Ἔργον γε λύπην ἐκφυγεῖν, ἡ δ’ ἡμέρα ἀεί τι καινὸν εἰς τὸ φροντίζειν φέρει.

4

.

35

.

24

 Εὐριπίδου Ἀντιόπης (fr. 205 N.2). Φρονῶ δ’ ἃ πάσχω, καὶ τόδ’ οὐ σμικρὸν κακόν· τὸ μὴ εἰδέναι γὰρ ἡδονὴν ἔχει τινὰ
νοσοῦντα, κέρδος δ’ ἐν κακοῖς ἀγνωσία.860 in vol. 5

4

.

35

.

25

 Εὐριπίδου Ἀνδρομάχης 421 s. Ὤικτιρ’ ἀκούσας’· οἰκτρὰ γὰρ τὰ δυστυχῆ βροτοῖς ἅπασι, κἂν θυραῖος ὢν κυρῇ.

4

.

35

.

26

(Posidippi fr. 30 K.) Οὐδεὶς ἄλυπος τὸν βίον διήγαγεν ἄνθρωπος ὤν, οὐδὲ μεχρὶ 〈τοῦ〉 τέλους ... ἔμεινεν εὐτυχῶν.

4

.

35

.

27

 Ἀντιφάνους ἐξ Ἰατροῦ (fr. 107 K.). Ἅπαν τὸ λυποῦν ἐστιν ἀνθρώπῳ νόσος ὀνόματα [δ’] ἔχουσα πολλά.

4

.

35

.

28

Ἀντιφάνους ἐξ Εὐπλοίας (fr. 98 K.).
Λυπηρὸν ἀνθρώποισι καὶ τὸ ζῆν κακῶς ὥσπερ πονηρὼ ζωγράφω τὰ χρώματα πρώτιστον ἀφανίζουσιν ἐκ τοῦ σώματος.861 in vol. 5

4

.

35

.

29

 Σοφοκλέους Αἴαντι (260 ss.). Τὸ γὰρ εἰσλεύσσειν οἰκεῖα πάθη, μηδενὸς ἄλλου παραπράξαντος, μεγάλας ὀδύνας ὑποτείνει.

4

.

35

.

30

 Σοφοκλέους Ἐριφύλη (fr. 197 N.2). Πῶς οὖν μάχωμαι θνητὸς ὢν θείᾳ τύχῃ; ὅπου τὸ δεινόν, ἐλπὶς οὐδὲν ὠφελεῖ.

4

.

35

.

31

 Εὐριπίδου Ὀρέστης (398 s.). Λύπη μάλιστά γ’ ἡ διαφθείρουσά με. δεινὴ γὰρ ἡ θεός, ἀλλ’ ὅμως ἰάσιμος.

4

.

35

.

32

 Εὐριπίδου Ἀλκμήνη (fr. 97 N.2). Ἀλλ’ οὐ γὰρ ὀρθῶς ταῦτα, γενναίως 〈δ’〉 ἴσως ἔπραξας· αἰνεῖσθαι δὲ δυστυχῶν ἐγὼ μισῶ· λόγος γὰρ τοὔργον οὐ νικᾷ ποτε.

4

.

35

.

33

Ἐκ τῶν Ἀριστωνύμου.
Ἀπολλόδωρος ὁ Μεγαρικὸς ἔλεγε τοὺς πεισθέντας ὅτι ἕτεροί εἰσιν οἱ ἄνθρωποι τοῦ σώματος, ἀλυπότατα διάξειν. καὶ μήν, εἶπεν, ὅτι οἱ υἱεῖς αὐτῶν ἕτεροί εἰσιν,862 in vol. 5
5πάντες ἐπίστανται, καὶ ὅμως ὑπὸ τῆς ἐπ’ αὐτοῖς λύπης πολλοὶ ἑαυτοὺς διαχρῶνται.

4

.

35

.

34

 Εὐφράτου. Εὐφράτης ὁ Σύρος τὴν γυναῖκα ἀποβαλὼν ἔλεγεν ‘ὦ φιλοσοφία, τυραννικά σου τὰ ἐπιτάγματα, λέγεις, “φίλει”, κἂν ἀποβάλῃ τις λέγεις “μὴ λυποῦ”.‘

4

.

35

.

35

 Σωκράτους. Σωκράτης ἐρωτηθείς, πῶς ἄν τις ἄλυπος διάγοι ‘τοῦτο ἀδύνατον‘ εἶπεν ‘οὐ γὰρ ἔστι πόλιν ἢ οἰκίαν οἰκοῦντα καὶ
ἀνθρώποις ὁμιλοῦντα μὴ λυπεῖσθαι‘.863 in vol. 5

4

.

36

t

ΠΕΡΙ ΝΟΣΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΤΩΝ ΚΑΤ’ ΑΥΤΗΝ ΑΝΙΑΡΩΝ ΛΥΣΕΩΣ.

4

.

36

.

1

 Εὐριπίδου Ὀρέστῃ (211 s.). Ὦ φίλον ὕπνου θέλγητρον, ἐπίκουρον νόσου, ὡς ἡδύ μοι προσῆλθες ἐν δέοντί τε.

4

.

36

.

2

 Ἐν ταὐτῷ (Ibid. 229 s.). Ἰδού· φίλον τοι τῷ νοσοῦντι δέμνια, ἀνιαρὸν 〈ὂν〉 τὸ κτῆμ’, ἀναγκαῖον δ’ ὅμως.

4

.

36

.

3

Ἐν ταὐτῷ (231 s.). Αὖθις δ’ ἐς ὀρθὸν στῆσον, ἀνακύκλει δέμας.
δυσάρεστον οἱ νοσοῦντες ἀπορίας ὕπο.864 in vol. 5

4

.

36

.

4

 Ἐν ταὐτῷ (233. 235 s.). Ἦ κἀπὶ γαίας ἁρμόσαι πόδας θέλεις; —Μάλιστα· δόξαν γὰρ τόδ’ ὑγιείας ἔχει. κρεῖσσον δὲ τὸ δοκεῖν, κἂν ἀληθείας ἀπῇ.

4

.

36

.

5

 Εὐριπίδου (fr. 292 N.2). Πρὸς τὴν νόσον τοι καὶ τὸν ἰατρὸν χρεὼν ἰδόντ’ ἀκεῖσθαι, μὴ ’πιτὰξ τὰ φάρμακα διδόντ’, ἐὰν μὴ ταῦτα τῇ νόσῳ πρέπῃ.

4

.

36

.

6

 Φιλήμονος Μύστιδος (fr. 46 K.). Πολὺ μεῖζόν ἐστι τοῦ κακῶς ἔχειν κακὸν τὸ καθ’ ἕνα πᾶσι τοῖς ἐπισκοπουμένοις δεῖν τὸν κακῶς ἔχοντα πῶς ἔχει λέγειν.

4

.

36

.

7

 † Θελλέροφος (Eur. Belleroph. fr. 292 N.2). Πρὸς τὴν νόσον τοι καὶ τὸν ἰατρὸν χρεὼν ἰδόντ’ ἰᾶσθαι, μὴ ἐπιτὰξ τὰ φάρμακα διδόντ’, ἐὰν μὴ ταῦτα τῇ νόσῳ πρέπῃ.865 in vol. 5
5νόσοι δὲ θνητῶν, αἱ μέν εἰς’ αὐθαίρετοι, αἱ δ’ ἐκ θεῶν πάρεισιν, ἀλλὰ τῷ νόμῳ ἰώμεθ’ αὐτάς. ἀλλά σοι λέξαι θέλω, εἰ θεοί τι δρῶσιν αἰσχρόν, οὐκ εἰσὶν θεοί.

4

.

36

.

8

 Ἐκ τῶν Ἡλιοδώρου Ἰταλικῶν θαυμάτων. Ἰταλίης οὐ πολλὸν ὑπερστείχοντι κολώνην Γαυρείην χώρη τις ὁδιτάων ἐπὶ λαιὰ κέκλιται ἀργήεσσα χιὼν ὥς· ἐκ δέ οἱ ὕδωρ
5ἀίσσει μάλα πικρὸν ἀναπνεῦσαι πιέειν τε. κεῖνο πολυστάφυλοι περιναιέται ἀνέρες ὕδωρ ὄσσων ἄλκαρ ἔχουσιν· ὁ μὲν λοετροῖο χατίζων αὔτως, ὄφρα κε μοῦνον ἐν ὕδατι γυῖα καθήρῃ, ὀφθαλμοὺς βλεφάροισι λίην ἀραρῶσι καλύψας866 in vol. 5
10δεύεται, ὡς μή οἵ τι παραδράμῃ ἕρκεος εἴσω ὑγρὸν ἐπὶ γλήνης· τὸ γὰρ ἄλγεος 〈ἄν τι τιθ〉είη. ὃς δέ κε λημηρῇ νεφέλῃ εἰλυμένος ὄσσε ἀσχάλλῃ ὀδύναις, κεροειδέα δ’ ἀμφὶ χιτῶνα οἶδος πιαλέοισι περιβρίθῃ πελάνοισι,
15κείνῳ καίριόν ἐστι καὶ ἀσφαλὲς ὄμμα διῆναι ἀμπετὲς ἀκλήιστον· ἄφαρ δ’ ἀπὸ πᾶσα τελέσθη θυμοδακὴς ὀδύνη, ῥέα δ’ ἄλθεται ὕδατι νοῦσος.

4

.

36

.

9

 Σωκράτους. Σωκράτης ἐρωτηθεὶς τί νόσος ἔφη ‘ταραγμὸς σώ‐ ματοσ‘.

4

.

36

.

10

 Διογένους. Διογένης πρός τινα τῶν συνήθων τὸ σῶμα βεβλαμ‐ μένον καὶ ποτνιώμενον, ‘εὖ‘ ἔφη ‘φίλος, ὅτι πονεῖς, ἵνα
μὴ πονῇσ‘.867 in vol. 5

4

.

36

.

11

 Δημοσθένους Ὀλυνθιακῶν βʹ (II p. 24). Ὥσπερ γὰρ ἐν τοῖς σώμασιν, ἕως μὲν ἂν ἐρρωμένος ᾖ τις, οὐδὲν ἐπαισθάνεται τῶν καθ’ ἕκαστα σαθρῶν, ἐπὰν δὲ ἀρρώστημά τι συμβῇ, πάντα κινεῖται, κἂν ῥῆγμα.
5κἂν στρέμμα, κἂν ἄλλο τι τῶν ὑπαρχόντων σαθρὸν ᾖ.

4

.

36

.

12

 Ἀγάθωνος Σαμίου ἐν δευτέρῳ Περὶ ποταμῶν (Plut. de fluv. 18, 1. 2 vol. VII p. 312 Bern.). Ἴναχος ποταμός ἐστι τῆς Ἀργείας χώρας. γεννᾶται δ’ ἐν αὐτῷ βοτάνη κύουρα καλουμένη, πηγάνῳ παρόμοιος,
5ἣν αἱ γυναῖκες, ὅταν ἀκινδύνως ἐκτρῶσαι θέλωσιν, ἐν οἴνῳ βεβρεγμένην τοῖς ὀμφαλοῖς ἐπιτιθέασιν.

4

.

36

.

13

 Χρυσέρμου Κορινθίου ἐν τῷ ιγʹ Περὶ ποταμῶν (Ibid. 20, 1. 2. 3 l. c. p. 317 s.). Εὐφράτης ποταμός ἐστιν τῆς Παρθίας. γεννᾶται δ’ ἐν αὐτῷ λίθος ἀετίτης καλούμενος, ὃν αἱ μαῖαι ταῖς δυσ‐
5τοκούσαις ἐπὶ τὰς γαστέρας ἐπιτιθέασι, καὶ παραχρῆμα τίκτουσν ἄτερ ἀλγηδόνος. εὑρίσκεται δ’ ἐν αὐτῷ καὶ βοτάνη ἄξαλλα, μεθερμηνευομένη θερμόν· ταύτην οἱ τεταρ‐ ταΐζοντες, ὅταν ἐπὶ τοῦ στήθους τιθῶσιν, ἀπαλλάσσον‐
ται παραχρῆμα.868 in vol. 5

4

.

36

.

14

 Νικίου ἐν τοῖς Περὶ λίθων (Ibid. 20, 4 l. c. p. 318). Ὄρος ἐστὶ Δριμύλον καλούμενον τῆς Παρθίας, ἐν ᾧ γεννᾶται λίθος σαρδόνυχι παρόμοιος· ποιεῖ δ’ ἄριστα
5πρὸς ἀμβλυωπίας εἰς ὕδωρ θερμὸν βαλλόμενος.

4

.

36

.

15

 Ἐκ τῆς Ἀριστοτέλους Συναγωγῆς ἀκουσ‐ μάτων θαυμασίων (18 p. 831 b 22). Ἐν Τραπεζοῦντι τῇ ἐν τῷ Πόντῳ γίνεται τὸ ἀπὸ τῆς πύξου μέλι βαρύοσμον· καὶ φασὶ τοὺς μὲν ὑγιαίνον‐
5τας ἐξιστάναι, τοὺς δ’ ἐπιλήπτους καὶ τελέως ἀπαλλάσ‐ σειν.

4

.

36

.

16

 Καλλισθένους Συβαρίτου ἐν ιγʹ Γαλατι‐ κῶν (Plut. de fluv. 6, 1. 2. 3 vol. VII p. 292 Bern.). Ἄραρ ποταμός ἐστι τῆς Κελτικῆς, τὴν προσηγορίαν εἰληφὼς παρὰ τὸ ἡρμόσθαι τῷ Ῥοδανῷ· καταφέρεται γὰρ
5εἰς τοῦτον κατὰ τὴν χώραν τῶν Ἀλλοβρόγων. γεννᾶται
δ’ ἐν αὐτῷ μέγας ἰχθὺς κλουπαῖα προσαγορευόμενος ὑπὸ τῶν ἐγχωρίων· οὗτος αὐξομένης μὲν τῆς σελήνης λευκός ἐστι, μειουμένης δὲ μέλας γίνεται παντελῶς· ὑπεραυξήσας δὲ ἀναιρεῖται ὑπὸ τῶν ἰδίων ἀκανθῶν. εὑρίσκεται δ’ ἐν869 in vol. 5
10τῇ κεφαλῇ αὐτοῦ λίθος χόνδρῳ παρόμοιος ἁλός, ὃς κάλ‐ λιστα ποιεῖ πρὸς τεταρταίας νόσους τοῖς ἀριστεροῖς μέ‐ ρεσι τοῦ σώματος προσδεσμευόμενος τῆς σελήνης μειου‐ μένης.

4

.

36

.

17

 Ἀρχελάου ἐν αʹ Περὶ ποταμῶν (Ibid. 8, 1. 2 l. c. p. 296 s.). Λυκόρμας ποταμός ἐστι τῆς Αἰτωλίας, μετωνομάσθη δ’ Εὔηνος. γεννᾶται δ’ ἐν αὐτῷ βοτάνη σάρισα προσα‐
5γορευομένη, λόγχῃ παρόμοιος, ποιοῦσα πρὸς ἀμβλυωπίας ἄριστα.

4

.

36

.

18

 Θρασύλλου ἐν τοῖς Αἰγυπτιακοῖς (Ibid. 16, 1. 2 l. c. p. 308 s.). Νεῖλος ποταμός ἐστι τῆς Αἰγύπτου, ἐκαλεῖτο δὲ τὸ
πρότερον Μέλας. γεννᾶται δ’ ἐν αὐτῷ λίθος κυάμῳ παρό‐870 in vol. 5
5μοιος, ὃν ἂν κύνες ἴδωσιν, οὐχ ὑλακτοῦσι· ποιεῖ δ’ ἄριστα πρὸς τοὺς δαιμονιζομένους· ἅμα γὰρ 〈τῷ〉 αὐτὸν προστε‐ θῆναι ταῖς ῥισὶν ἐξέρχεται τὸ δαιμόνιον.

4

.

36

.

19

 Τιμαγόρου ἐν αʹ Περὶ ποταμῶν (Ibid. 21, 1. 3 l. c. p. 319 s.). Κάικος ποταμός ἐστι τῆς Μυσίας. φύεται δ’ ἐν αὐτῷ βοτάνη ἠλιφάρμακος καλουμένη, ἣν οἱ ἰατροὶ τοῖς αἱμορ‐
5ραγοῦσιν ἐπιτιθέασι καὶ τῶν φλεβῶν μεσολαβοῦσι τὴν ἔκρυσιν.

4

.

36

.

20

 Κτησίου Κνιδίου ἐν βʹ Περὶ ὀρῶν (Ibid. 21, 4. 5 l. c. p. 320 s.). Ὄρος ἐστὶ τῆς Μυσίας Τεύθρας καλούμενον. γεννᾶται δ’ ἐν αὐτῷ λίθος ἀντιπαθὴς προσονομαζόμενος, ὃς κάλ‐
5λιστα ποιεῖ πρὸς ἀλφοὺς καὶ λέπρας δι’ οἴνου τριβόμε‐ νος καὶ τοῖς πάσχουσιν ἐπιτιθέμενος.

4

.

36

.

21

Σωστράτου ἐν αʹ Μυθικῆς 〈συν〉αγωγῆς
(Ibid. 24, 1. 4 l. c. p. 325 s.). Τίγρις ποταμός ἐστι τῆς Ἀρμενίας. γεννᾶται δ’ ἐν αὐτῷ βοτάνη κριθῇ παρόμοιος ἀγρίᾳ. ταύτην οἱ ἐγχώριοι871 in vol. 5
5θερμαίνοντες ἐν ἐλαίῳ καὶ ἀλειφόμενοι οὐδέποτε νοσοῦσι μέχρι τῆς ἀνάγκης τοῦ θανάτου.

4

.

36

.

22

 Κλειτοφῶντος Ῥοδίου ἐν αʹ Ἰνδικῶν (Ibid. 25, 1. 3 l. c. p. 327). Ἰνδὸς ποταμός ἐστι τῆς Ἰνδίας. φύεται δ’ ἐν αὐτῷ βοτάνη καρπύλη καλουμένη, βουγλώσσῳ παρεμφερής· ποιεῖ
5δ’ ἄριστα πρὸς ἰκτέρους διὰ ὕδατος χλιαροῦ διδομένη.

4

.

36

.

23

 Πορφυρίου ἐκ τοῦ Περὶ Στυγός. Ἥ τε ἰτέα αὕτη τὸν καρπὸν ἀποβάλλει πρὶν ἐκθρέ‐ ψαι· διὸ ὠλεσίκαρπον αὐτὴν ὁ ποιητὴς ὀνομάζει. καὶ μέντοι ἱστόρηται ὡς μετὰ οἴνου δοθεὶς ὁ ταύτης καρπὸς
5ἀγόνους ποιεῖ τοὺς πιόντας καὶ κατασβέννυσι τὸ σπέρμα καὶ μαραίνει τὴν γόνιμον ὁρμήν.

4

.

36

.

24

Ἐκ τῆς Τροφίλου ...
***872 in vol. 5

4

.

36

.

25

 〈Ἐκ τῆς Ἀριστοτέλουσ〉 Συναγω‐ γῆς ἀκουσμάτων θαυμασίων (p. 831 b 1). Τὸ τῆς ἴκτιδος λέγεται αἰδοῖον εἶναι οὐχ ὅμοιον τῇ φύσει τῶν λοιπῶν ζῴων, ἀλλὰ στερεὸν διὰ παντὸς οἷον
5ὀστοῦν. φασὶ δὲ καὶ στραγγουρίας αὐτὸ φάρμακον εἶναι ἐν τοῖς ἀρίστοις, καὶ δίδοσθαι ἐπιξυόμενον.

4

.

36

.

26

 Ἐν ταὐτῷ (p. 835 a 27). Φασὶ τὸν γαλεώτην, ὅταν ἐκδύῃ τὸ δέρμα καθάπερ οἱ ὄφεις, ἐπιστραφέντα καταπίνειν· τηρεῖσθαι γὰρ ὑπὸ τῶν ἰατρῶν διὰ τὸ χρήσιμον εἶναι τοῖς ἐπιλήπτοις.

4

.

36

.

27

 Ἐν ταὐτῷ (p. 835 b 30). Φασὶ τὴν φώκην ἐξεμεῖν τὴν πιτύαν, ὅταν ἁλίσκη‐ ται· εἶναι δὲ φαρμακῶδες καὶ τοῖς ἐπιληπτικοῖς χρήσιμον.

4

.

36

.

28

 Ἐν ταὐτῷ (p. 844 b 23). Ἐν Ἄργει φασὶ γίνεσθαι ἀκρίδος τι γένος, ἣν καλεῖ‐ σθαι σκορπιομάχον· ὅταν γὰρ ἴδῃ τάχιστα σκορπίον, ἀνθίσ‐ ταται αὐτῷ. ἀγαθὸν δέ φασιν εἶναι καὶ πρὸς τὰς πλη‐
5γὰς τοῦ σκορπίου τὸ ἐπιφαγεῖν αὐτήν.

4

.

36

.

29

 Ἀλκμαίωνος (fr. 4 Diels2). Λέγει δὲ τὰς νόσους συμπίπτειν ὡς μὲν ὑφ’ οὗ δι’ ὑπερβολὴν θερμότητος ἢ ξηρότητος, ὡς δὲ ἐξ οὗ διὰ πλῆθος τροφῆς ἢ ἔνδειαν, ὡς δὲ ἐν οἷς 〈δι’〉 αἷμα ἢ873 in vol. 5
5μυελὸν ἢ ἐγκέφαλον· γίνεσθαι δέ ποτε καὶ ὑπὸ τῶν ἔξω‐ θεν αἰτιῶν, ὑδάτων ποιῶν ἢ χώρας ἢ κόπων ἢ ἀνάγκης ἢ τῶν τούτοις παραπλησίων.

4

.

36

.

30

 Διοκλέους (fr. 30 Wellmann). Διοκλῆς τὰς πλείστας τῶν νόσων δι’ ἀνωμαλίαν γίνεσθαι ἔφη.

4

.

36

.

31

 Ἐρασιστράτου (Diels Doxogr. p. 443 b 5). Ἐρασίστρατος ‘πλῆθος καὶ διαφθορὰ τἀνωτάτω αἴτια‘.

4

.

36

.

32

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Συμποσίου (p. 185 D—E). Ἐὰν μέν σοι ἐθέλῃ ἀπνευστὶ ἔχοντι πολὺν χρόνον
παύσασθαι ἡ λύγξ· εἰ δὲ μή, ὕδατι ἀνακογχυλίασον. εἰ874 in vol. 5
5δ’ ἄρα πάνυ ἰσχυρά ἐστιν, λαβών τι τοιοῦτον οἵῳ κνή‐ σαις ἂν τὴν ῥῖνα, πτάρε· καὶ ἐὰν τοῦτο ποιήσῃς ἅπαξ ἢ
δίς, καὶ εἰ πάνυ ἰσχυρά ἐστι, παύσεται.875 in vol. 5

4

.

37

t

ΠΕΡΙ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΕΡΙ ΤΗΝ ΔΙΑΜΟΝΗΝ ΑΥΤΗΣ ΠΡΟΝΟΙΑΣ.

4

.

37

.

1

 Πυθαγόρου (Aur. carm. 32—35 N.). Οὐδ’ ὑγιείας τῆς κατὰ σῶμ’ ἀμέλειαν ἔχειν χρή· ἀλλὰ ποτοῦ τε μέτρον καὶ σίτου γυμνασίων τε ποιεῖσθαι· μέτρον δὲ λέγω τόδ’, ὃ μή ς’ ἀνιήσει.
5εἰθίζου δὲ δίαιταν ἔχειν καθάρειον ἄθρυπτον.

4

.

37

.

2

Ἀλκμαίωνος (fr. 4 Diels2). [Ἀλκμαίων] τῆς μὲν ὑγείας εἶναι συνεκτικὴν τὴν ἰσονο‐
μίαν τῶν δυνάμεων, ὑγροῦ ξηροῦ 〈ψυχροῦ〉 θερμοῦ πι‐ κροῦ γλυκέος, τῶν λοιπῶν, τὴν δ’ ἐν αὐτοῖς μοναρχίαν876 in vol. 5
5νόσου παρασκευαστικὴν εἶναι.

4

.

37

.

3

 Πλουτάρχου (De tuenda sanitate praec. p. 126 D). Ἡ ὑγεία ταῖς ἡδοναῖς ὥσπερ ἡ γαλήνη ταῖς ἀλκυό‐ σιν ἀσφαλῆ καὶ καλὴν γένεσιν καὶ λοχείαν ἐνδίδωσι. κομψῶς γὰρ ἔοικεν καὶ Πρόδικος εἰπεῖν ὅτι τῶν ἡδυσ‐
5μάτων ἄριστόν ἐστι τὸ πῦρ· ἀληθέστερον γὰρ ἄν τις εἴποι τὴν ὑγείαν ἥδυσμα θειότατον εἶναι καὶ προση‐ νέστατον. ἑφθὰ μὲν γὰρ καὶ ὀπτὰ καὶ πεπτὰ βρώματα νοσοῦσιν ἢ κραιπαλῶσιν ἢ ναυτιῶσιν οὐδεμίαν ἡδονὴν οὐδὲ χάριν ἀποδίδωσι, κα〈θα〉ρὰ δὲ καὶ ἀκραιφνὴς ὄρε‐
10ξις ὑγιαίνοντι σώματι πᾶν ἡδὺ ποιεῖ.

4

.

37

.

4

 Ἐκ τῶν Ἀριστοξένου Πυθαγορείου (Diels Vorsokr. I2 p. 290). Περὶ δὲ γενέσεως παίδων τάδε ἔλεγε· καθόλου μὲν φυλάττεσθαι τὸ καλούμενον προφερές· οὔτε γὰρ τῶν φυ‐
5τῶν οὔτε τῶν ζῴων εὔκαρπα τὰ προφερῆ γίνεσθαι· ἀλλὰ
χρόνον τινὰ προπαρασκευάζεσθαι τῆς καρποφορίας, ἐν ᾧ ἐξισχύσαντα καὶ τετελειωμένα τὰ σώματα παρέχειν τά τε σπέρματα καὶ τοὺς καρποὺς δεδύνηται. πολλὰ δὲ εἶναι ἐν τῷ 〈βίῳ〉 ἐν οἷς ἡ ὀψιμαθία ἐστὶ βελτίων, οἷον καὶ877 in vol. 5
10τὸ τοῦ ἀφροδισιάζειν πρᾶγμα. δέον οὖν ἐστι παῖδας οὕ‐ τως ἄγεσθαι διὰ τῶν ἀσκημάτων ἀσχόλους, ὥστε μὴ μόνον μὴ ζητεῖν, ἀλλ’ εἰ δυνατὸν μηδὲ εἰδέναι τὴν τοι‐ αύτην συνουσίαν ἐντὸς τῶν εἴκοσι ἐτῶν. ὅταν δὲ καὶ εἰς τοῦτο ἀφίκηται, σπανίοις εἶναι χρηστέον τοῖς ἀφρο‐
15δισίοις· τοῦτο γὰρ πρός τε τὴν τῶν γεννώντων καὶ γεν‐ νησομένων εὐεξίαν πολύ τι συμβάλλεσθαι. ἔλεγε δὲ μήτε τροφῆς μήτε μέθης πλήρη ταῖς γυναιξὶν εἰς τὸ γεννᾶν ὁμιλεῖν· οὐ γὰρ οἴεται ἐκ φαύλης καὶ ἀσυμφώνου καὶ ταραχώδους κράσεως εὔρυθμα καὶ καλά, ἀλλ’ οὐδὲ ἀγαθὰ
20τὴν ἀρχὴν γίγνεσθαι.

4

.

37

.

5

 Πλάτωνος (de leg. VII p. 792 E). Φαίην ἂν δὴ καὶ τὰς φερούσας ἐν γαστρὶ πασῶν τῶν γυναικῶν μάλιστα θεραπεύειν ἐκεῖνον τὸν ἐνιαυτόν,
ὅπως μήθ’ ἡδοναῖς τισι πολλαῖς ἅμα καὶ [λαι]μάργοις878 in vol. 5
5προσχρήσεται ἡ κύουσα μήτ’ αὖ λύπαις· τὸ δὲ λεῖον καὶ εὐμενὲς πραόν τε τιμῶσα διαζήσει τὸν τότε χρόνον.

4

.

37

.

6

 Πλουτάρχου (De tuenda sanit. praec. p. 125 F‐ 126 A). Τὰ εὐτελῆ κρατεῖ τὴν ὄρεξιν ἐπὶ τῶν φυσικῶν μέ‐ τρων, ὀψοποιῶν δὲ τέχναι καὶ δημιουργῶν καὶ ‘〈τὰ〉 πα‐
5νοῦργα ταῦτα ὀψάρια καὶ ὑποτρίμματα‘ ἀεὶ τοὺς ὅρους τῆς ἡδονῆς μετατίθησιν εἰς τοὔμπροσθεν καὶ παραλλάττει τὸ συμφέρον.

4

.

37

.

7

 Τοῦ αὐτοῦ (Ibid. p. 127 A). Δεῖ θαρροῦντας μάχεσθαι πρὸς τὰς ὀρέξεις ἐκφερο‐ μένας καὶ ἐπιπηδώσας ταῖς ἀπολαύσεσιν, ὡς ἐλαφρὸν καὶ παιδικὸν ἐχούσας τὸ μεμψίμοιρον, εἶτα παυομένας ἀρθεί‐
5σης τῆς τραπέζης καὶ μηδὲν ἐγκαλούσας μηδὲ ἀδικουμένας, ἀλλὰ τοὐναντίον καθαρὰς καὶ ἱλαρὰς καὶ οὐ βαρείας οὐδὲ ναυτιώδεις περιμενούσας τὴν αὔριον.

4

.

37

.

8

Τοῦ αὐτοῦ (Ibid. p. 127 B). Λέγεται δὲ καὶ Ἀλέξανδρον εἰπεῖν τοὺς τῆς Ἄδας
ὀψοποιοὺς ἀποπεμψάμενον, ὡς ἔχει βελτίονας ἀεὶ σὺν ἑαυτῷ, πρὸς μὲν τὸ ἄριστον τὴν νυκτοπορίαν, πρὸς δὲ τὸ879 in vol. 5
5δεῖπνον τὴν ὀλιγαριστίαν.

4

.

37

.

9

 Τοῦ αὐτοῦ (Ibid. p. 128 D—E). Διὸ μὴ δεῖ σκοπεῖν τὸν ἰχθὺν εἰ πρόσφατος, μηδὲ τὸν ἄρτον εἰ καθαρός, μηδὲ τὸ βαλανεῖον εἰ θερμόν, μηδὲ τὴν ἑταίραν εἰ εὔμορφος, ἀλλ’ ἑαυτὸν εἰ μὴ ναυτιώδης
5μηδὲ θολερὸς μηδὲ τεταραγμένος. εἰ δὲ μή, καθάπερ εἰς οἰκίαν πενθοῦσαν ἐμβαλόντες ἐπίκωμοι μεθύοντες οὐ φιλοφροσύνην παρέσχον οὐδὲ ἡδονὴν ἀλλὰ κλαυθμοὺς καὶ ὀδυρμοὺς ἐποίησαν, οὕτως ἀφροδίσια καὶ ὄψα καὶ βαλανεῖα καὶ οἶνος ἐν σώματι κακῶς καὶ παρὰ φύσιν
10ἔχοντι μιγνύμενα τοῖς μὴ καθεστῶσι καὶ διεφθορόσι φλέγμα καὶ χολὴν κινεῖ καὶ ταράττει καὶ προσεξίστησιν.

4

.

37

.

10

 Τοῦ αὐτοῦ (Ibid. p. 128 E—F). Ἡ μὲν ἀκριβὴς σφόδρα καὶ δι’ ὄνυχος λεγομένη δίαιτα τό τε σῶμα κομιδῇ ψοφοδεὲς παρέχεται καὶ σφαλε‐ ρόν, αὐτῆς τε τῆς ψυχῆς τὸ γαῦρον κολούει πάντα πράγ‐
5ματα καὶ πᾶσαν οὐχ ἧττον ἐν ἡδοναῖς καὶ πόνοις διατρι‐ βὴν ὑφορωμένης καὶ πρὸς 〈μη〉θὲν ἰταμῶς καὶ θαρραλέως βαδιζούσης. δεῖ δὲ ὥσπερ ἱστίον τὸ σῶμα μήτε συστέλ‐ λειν εὐδίας οὔσης καὶ πιέζειν σφόδρα, μήτε ἀνειμένως χρῆσθαι καὶ καταφρονεῖν ἐν ὑποψίᾳ γενόμενον, ἀλλ’ ἐνδι‐
10δόναι καὶ ποιεῖν ἐλαφρόν.880 in vol. 5

4

.

37

.

11

 Τοῦ αὐτοῦ (Ibid. p. 129 A—C). Ὅθεν οὐ περὶ τροφὴν μόνον οὐδὲ γυμνάσια δεῖ φυλάτ‐ τειν τὸ σῶμα μὴ παρὰ τὸ εἰωθὸς ἅπτεται [καὶ] τούτων ὀκνηρῶς καὶ ἀπροθύμως ἢ πάλιν διψῶδές ἐστι καὶ πει‐
5ναλέον ὡς οὐ πέφυκεν, ἀλλὰ καὶ τῶν ὕπνων τὸ μὴ συνε‐ χὲς μηδὲ λεῖον ἀλλὰ ἀνωμαλίας ἔχον καὶ διασπασμοὺς δεῖ εὐλαβεῖσθαι, καὶ τῶν ἐνυπνίων τὴν ἀτοπίαν. ἂν γὰρ ὦσι μὴ νόμιμοι μηδὲ συνήθεις αἱ φαντασίαι, πλῆθος ἢ πάχος ὑγρῶν ἢ πνεύματος ταραχὴν ἐντὸς κατηγοροῦσιν.
10ἤδη δὲ καὶ τὰ τῆς ψυχῆς κινήματα τὸ σῶμα μηνύει πρὸς νόσον ἐπισφαλῶς ἔχειν. ἄλογοι γὰρ ἴσχουσιν ἀθυμίαι καὶ φόβοι πολλάκις ἀπ’ οὐδενὸς φοβεροῦ, τὰς ἐλπίδας ἄφνω κατασβεννύουσι· γίνονται δὲ καὶ ταῖς ὀργαῖς ἐπίχολοι καὶ ὀξεῖς καὶ μικρόλυποι, καὶ δακρυρροοῦσιν καὶ ἀδημονοῦ‐
15σιν, ὅταν ἀτμοὶ πονηροὶ καὶ ἀναθυμιάσεις πυκναὶ συνι‐ στάμεναι ‘ταῖς τῆς ψυχῆσ‘, ὥς φησι Πλάτων, ἀνακραθῶσι ‘περιόδοισ‘.

4

.

37

.

12

 Τοῦ αὐτοῦ (Ibid. p. 129 F—130 A). Ὅθεν ἄριστα λέλεκται τὸ ‘τροφῆς ἀκορίην καὶ πόνων ἀοκνίην καὶ σπέρματος οὐσίης τήρησιν ὑγιεινότατα εἶναι‘. καὶ γὰρ ἡ περὶ τὰς συνουσίας ἀκρασία τῷ μάλιστα τὴν
5δύναμιν ἐκλύειν ὑφ’ ἧς ἡ τροφὴ διαπονεῖται, πλέον περιτ‐ τώματα ποιεῖ καὶ πλῆθος.

4

.

37

.

13

Πυθαγόρου. Σαρκὸς φωνή· μὴ πεινῆν, μὴ διψῆν, μὴ ῥιγοῦν.881 in vol. 5

4

.

37

.

14

 Γαληνοῦ χαρακτηριάζοντα εἰς Ἱπποκράτην (II p. 72 Chart.). Τὰ τῆς τέχνης στοιχεῖα σαφῶς ἀρέσκειν αὐτῷ λέγει τὰ ὅσα ἐναργῆ. συνέστηκεν οὖν, φησίν, ὅ τε ἄνθρωπος
5καὶ τὰ σύμπαντα ζῷα ἐκ στερεῶν ὑγρῶν καὶ πνευμάτων. οὐκ ἀμοιρεῖ δὲ οὐδ’ ἡ τῶν φυτῶν φύσις τῆς τούτων τρι‐ γενείας, ἀλλὰ ζῇ τε καὶ αὔξεται καὶ γεννᾷ καὶ φύεται τῇ τούτων συστάσει κατὰ φύσιν, νοσεῖ δὲ καὶ φθίνει καὶ θνῄσκει καὶ αὐαίνεται τῇ τούτων πλημμελείᾳ καὶ δια‐
10στάσει. τὴν μὲν οὖν τῶν στερεῶν σύστασιν ὀστοῖς ἀνατί‐ θησι καὶ νεύροις καὶ χόνδροις, ἤδη δὲ καὶ ὑμένι καὶ ἀρτηρίαις καὶ φλεψί· καὶ γὰρ ταῦτα τοῦ στερεοῦ γένους ἔν τισιν εἶναι λέγει. τῆς δὲ τούτων συμπηγίας καὶ δια‐ πλάσεως, ἑπόμενος τῷ εὐλόγῳ, τὴν κεφαλὴν εἶναι ἀρχὴν
15συνδοκεῖ. ἀνατέθεικε δὲ τῇ τῶν στερεῶν φύσει τό τε περὶ ἀγμῶν καὶ τὰ περὶ ἄρθρων καὶ τὰ τούτοις ὅμοια· τῷ δὲ πνεύματι τὸ περὶ φυσέων ἰδίως ἐπιγραφόμενον σύγγραμμα· τοῖς δ’ ὑγροῖς τὸ περὶ χυμῶν καὶ τὸ περὶ ἀνθρώπου φύσεως, ἤδη δὲ καὶ σποράδην ἐν ἄλλοις·
20ἔστι δὲ ταῦτα αἷμα καὶ φλέγμα, χολὴ διττή, ξανθὴ καὶ μέλαινα. εἶναι δὲ τὸ μὲν αἷμα τὴν φύσιν ὑγρὸν
καὶ θερμὸν καὶ τὴν χρόαν ἐρυθρόν, τὴν δὲ ποιότητα γλυκύ· τὸ δὲ φλέγμα ψυχρὸν καὶ ὑγρὸν καὶ λευκὸν καὶ μᾶλλον ἁλμυρόν· τὴν δὲ ξανθὴν χολὴν θερμήν τε καὶ882 in vol. 5
25ξηρὰν καὶ ὠχρὰν καὶ πικράν, τὴν δὲ ἑτέραν ψυχρὰν καὶ ξηρὰν καὶ μέλαιναν καὶ φυκώδη. ἀρέσκει δὲ αὐτῷ καὶ τὰς ἡλικίας διαιρεῖν εἰς δʹ καὶ τὰς ὥρας τοῦ ἔτους ὁμοίως. πλεονάζειν δὲ τῶν εἰρημένων χυμῶν ἕκαστον ἐν τῇ ἡλικίᾳ καὶ τῇ ὥρᾳ τῇ οἰκείᾳ ἑκάστου. καὶ ἐν μὲν τῇ
30τῶν παίδων ἡλικίᾳ πλεονάζειν τὸ αἷμα, καὶ τῇ ὥρᾳ τοῦ ἔαρος· ἐν δὲ τῇ τῶν ἀκμαζόντων τὴν ξανθὴν χολήν, καὶ ὥρᾳ θέρους· ἐν δὲ τῇ τῶν παρηβώντων τὴν μέλαιναν, καὶ φθινοπώρῳ· ἐν δὲ τῇ τῶν γερόντων τὸ φλέγμα, καὶ χειμῶνος· ἐοικέναι γὰρ τὰς τῶν χυμῶν φύσεις ταῖς τῶν
35ὡρῶν. τὸ γοῦν ἔαρ θερμόν τε καὶ ὑγρόν, ὡς τὸ αἷμα· καὶ τὸ θέρος θερμόν τε καὶ ξηρόν· τὸ δὲ μετόπωρον ψυχρόν τε καὶ ξηρόν· ὁ δὲ χειμὼν ψυχρὸς καὶ ὑγρός, ἀνα‐ λόγως τοῖς χυμοῖς· κατὰ ταὐτὰ δὲ καὶ τὴν ἡμέραν διαι‐ ρεῖ, καὶ τῷ ἀριθμῷ καὶ τῇ φύσει, ὡς ἐν μικρᾷ τῇ ἀνα‐
40λογίᾳ. καθόλου γε τὰς τῶν ἀνδρῶν φύσεις πρὸς τὰς τῶν γυναικῶν διαφέρειν. εἶναι γὰρ τοὺς μὲν ἐπὶ τὸ θερμό‐ τερον καὶ ξηρότερον, τὰς δὲ ἐπὶ τὸ ψυχρότερον καὶ ὑγρό‐ τερον. ἐν ἑκάστου δὲ τούτων γένει καὶ πρὸς ἀλλήλους ἔχειν μικροτέραν διαφοράν, παρά τε τὰς τῶν χωρίων
45θέσεις καὶ τὰς τῶν ἀέρων ἰδιότητας καὶ τὰς τῶν διαι‐ τημάτων ἀγωγάς. παρέχειν δὲ καὶ τῶν χυμῶν ἕκαστον ἐν τῇ φύσει τοῦ ἀνθρώπου χρείαν ἐξαίρετον. καὶ τὸ μὲν αἷμα τρέφειν καὶ θερμαίνειν καὶ ὑγραίνειν καὶ εὐχροίας εἶναι ποιητικόν· τὴν δὲ ξανθὴν χολὴν συνέχειν τὸ σῶμα

4

.

37

.

14

(50)

καὶ τοὺς πόρους μὴ ἐᾶν ἐκλύεσθαι, καὶ μυωπίζειν τὴν αἴσθησιν, καὶ συντελεῖν τῇ πέψει, καὶ τὰς ὁδοὺς τῶν
ἐκκρίσεων παρέχειν εὐπετεῖς· τὴν δὲ μέλαιναν ἕδραν καὶ οἱονεὶ βάθρον τῶν ἄλλων χυμῶν· τὸ δὲ φλέγμα νεύροις ὑμέσι καὶ χόνδροις καὶ ἄρθροις καὶ γλώττῃ πρὸς τὸ εὔ‐883 in vol. 5
55δρομον τῆς κινήσεως. δοκεῖ δὲ αὐτῷ καὶ τὸ σπέρμα πρὸς ζῳογονίαν τό τε τοῦ ἀνδρὸς καὶ τὸ τῆς γυναικὸς ἐπίσης συντελεῖν καὶ ἀπὸ πάντων τῶν μελῶν φέρεσθαι τοῦ σώματος. καὶ τὰ μὲν ἄρρενα ἐν τοῖς δεξιοῖς τῆς μήτρας, τὰ δὲ θήλεα ἐν τοῖς ἀριστεροῖς γεννᾶσθαι. ἰσχύειν δὲ
60καὶ τὰ δεξιὰ ὡς πρὸς τὰ ἀριστερά, καὶ τὰ ὑπερκείμενα ὡς πρὸς τὰ ὑποκείμενα. δοκεῖ δ’ αὐτῷ καὶ τὰς αἰτίας τῶν νοσημάτων ἃς μὲν ἐκ πληγῶν βιαίων, ἃς δὲ ἐκ τοῦ περι‐ έχοντος εἶναι· τὰς δὲ πλείστας ἐκ τῶν ὑγρῶν τῶν εἰρη‐ μένων κατὰ πλῆθος καὶ ἔλλειψιν καὶ μεταβολὴν τὴν κατὰ
65ποιότητα ἢ τὴν ἐκ τόπου εἰς τόπον. ἀρέσκει δὲ αὐτῷ καὶ τὰ βοηθήματα εἰσφέρειν ἐκ τῶν ἐναντίων ἱσταμένων ταῖς αἰτίαις. τῶν δὲ νοσημάτων ἃ μὲν εἶναι φύσει ὀξέα, ἃ δὲ χρόνια, ἃ δὲ ἐνδοιαστά. γίνεσθαι δὲ ὡς πολὺ ἀπὸ χολῆς καὶ αἵματος καὶ ἡλικίας ἀκμαζούσης καὶ θέρους καὶ ἔαρος
70τὰ ὀξέα· τὰ δὲ χρόνια ἀπὸ φλέγματος καὶ μελαίνης χολῆς καὶ ἐν πρεσβύταις καὶ χειμῶνι· τὰ δ’ ἐνδοιαστά, ὁπόσα μεμιγμένας ἔχει τὰς αἰτίας. ἤδη δὲ καὶ τίνα αὐτῶν σωτήρια καὶ τίνα θανατικά, προγινώσκει· βούλεται δὲ καὶ τὴν πρόγνωσιν καὶ τὴν πρόρρησιν ἀναγκαίαν τε εἶναι
75πρὸς τὴν τέχνην καὶ διαφέρειν ἀλλήλων. ὅπου μὲν γὰρ προγνῶναι χρὴ μόνον τὸν ἰατρόν, ὅπου δὲ καὶ προειπεῖν ἀσφαλές. διαιρεῖ δὲ τὴν πρόγνωσιν εἴς τε τὰ προγεγο‐ νότα καὶ τὰ ἐνεστῶτα τῶν συμπτωμάτων, ὁπόσα † ἔχει πόσην ἀδηλότητα, καὶ εἰς τὰ μέλλοντα. ἀρέσκει δ’ αὐ‐
80τῷ καὶ τὰς κρισίμους ἡμέρας ἐπεγνωκέναι. γίνεσθαι γὰρ
ὡς τὸ πολὺ τὰς μὲν περιττὰς κριτικὰς τῶν ὀξέων νοση‐ μάτων, τὰς δὲ ἀρτίους τῶν χρονίων. καὶ τὰς μὲν θέρους καὶ ἐπὶ νέων καὶ τῶν δεξιῶν μερῶν καὶ τῶν ὑπερκειμέ‐ νων τὰς περισσάς· τὰς δὲ ἀρτίους ἐπὶ τῶν ἐναντίων.884 in vol. 5
85ἤδη δὲ καὶ τοὺς πρωτοπαθοῦντας τόπους εἰδέναι παραι‐ νεῖ, ἐκ τῆς τούτων ἐπιγνώσεως οὐ μικρὰν συμβαλλομένης μοῖραν εἰς σημείωσίν τε καὶ θεραπείαν.

4

.

37

.

15

 Ἀντύλλου Περὶ τῆς καθ’ ἡμέραν διαφορᾶς τῶν ἀέρων. Ἡμέραν λαμβάνομεν σὺν τῇ νυκτί· ἀναλογίαν δ’ αὐ‐ τὴν ἔφαμεν ἔχειν τινὰ πρὸς τὸν ἐνιαυτόν, καθάπερ Ἱππο‐
5κράτης ἐν τῇ δευτέρᾳ τῶν Ἐπιδημιῶν ἐπεσημήνατο. ἔστι δὲ ὁ μὲν ὄρθρος ὑγρὸς καὶ θερμός, ἔαρι ἐοικώς. διὰ τοῦτο οἵ τε ὕπνοι εὐκρινεῖς καὶ τὰ σώματα ἀνεῖται, καὶ τὰ τῶν ὑγιαινόντων καὶ τὰ τῶν νοσούντων· ὥστε καὶ τοῖς πυρέσσουσιν εὐφορώτατον εἶναι τόνδε τὸν καιρόν. ἀνα‐
10θυμιάσεις δὲ ἀνίασι περὶ τὸν ὄρθρον καὶ αὖραι ποταμῶν ἀποπνέουσιν ὑγραί, καὶ δρόσος ἐπιπίπτει, ἄνθη ἀναβαί‐ νει, καὶ πάντα τὰ ἐκ τῆς γῆς φυόμενα ἄνεισιν, ἔαρι τῆς καταστάσεως τῆς ὀρθρινῆς ἐοικυίας. τὰ δὲ μέσα τῆς ἡμέρας θέρει παρείκασται, τὰ δὲ κατὰ τὴν δείλην φθινο‐885 in vol. 5
15πώρῳ, διὰ τοῦτο βαρῶν καὶ δυσαρεστημάτων οἰστικά, νοσερᾶς οὔσης τῆς δείλης ἀνάλογον φθινοπώρῳ. τῆς δὲ νυκτὸς τὰ μὲν πρῶτα καὶ τὰ περὶ τὴν ἑσπέραν ὅμοια τῇ δείλῃ· ἐντεῦθεν οὔτε ὑπνοῦν ἐπιτρέπομεν τοῖς κάμ‐ νουσι περὶ τήνδε τὴν ὥραν οὔτε ποτὸν προσφέρομεν οὔτε
20ἄλλο προσάγομεν βοήθημα, εἰ μή τι ἕτερον προκαλοῖτο, ὑφορώμενοι τὸν καιρὸν τοῦτον ὥσπερ καὶ τὸν δειλινόν. τὰ δὲ μέσα τῆς νυκτὸς χειμῶνι ἐξείκασται· πλεῖστον γὰρ τότε ὁ ἥλιος καθάπερ καὶ ἐν τῷ χειμῶνι ἀφέστηκεν ἡμῶν. αἵ τε οὖν ὀδύναι τοῖς νοσοῦσιν ἰσχυρότεραι τῆς
25νυκτὸς εἰκότως, διὰ τὴν ψῦξιν πυκνουμένης τῆς ἐπιφα‐ νείας καὶ ἀπολαμβανομένης τῆς κατὰ τὸ ἄδηλον διαπνοῆς. καὶ τὰ ῥεύματα δὲ καὶ τὰ τῶν ὀφθαλμιώντων καὶ τὰ τῶν δυσεντερικῶν καὶ κοιλιακῶν καὶ τὰ αἱματικὰ ἀπὸ τῆς αὐτῆς προφάσεως ἐπιγίνεται, παντὸς τοῦ εἰωθότος ἀπιέ‐
30ναι κατὰ τὸ ἀφανὲς εἰς ἕνα τόπον συνδιδομένου τὸν ῥευ‐ ματιζόμενον. τὰ δὲ τελευταῖα τῆς νυκτὸς διὰ τὴν πρὸς τὸν ὄρθρον γειτνίασιν τῆς αὐτῆς ἐκείνῳ κράσεως μετα‐
λαμβάνει.886 in vol. 5

4

.

37

.

16

 Ἀντύλλου Περὶ τῶν ἐν τῷ ἀέρι διαφορῶν. Εἰσὶ κατὰ θερμότητα καὶ ψῦξιν διαφοραὶ τῶν ἀέρων. ὁ μὲν οὖν θερμὸς παρέοικε τῇ θερινῇ ὥρᾳ, ὁ δὲ ψυχρὸς τῇ χειμερινῇ. πρὸς δὲ κἀκεῖνο ἑκάτερος ἔχει· ὁ μὲν
5ψυχρὸς εὐσαρκίας τε καὶ εὐτροφίας καὶ πιμελῆς γεννη‐ τικός, μεγάλα δὲ καὶ τὰ σώματα ἀπεργάζεται· τοιούτους δὲ ἔστιν ἰδεῖν [καὶ] τοὺς τὰ ἀρκτικώτερα κλίματα κατοι‐ κοῦντας· πρὸς δὲ τὰ νοσήματα τὰ μὲν ὀξέα οὐ πάνυ τι ἐπιτήδειος, πρὸς δέ τινα τῶν χρονίων, οἷον φθίσεις καὶ
10καχεξίας καὶ παρέσεις ἐπιληψίας τε καὶ ἀποπληξίας, καὶ πρὸς τὰ ἀρθριτικὰ ἄθετος. ὁ δὲ θερμὸς ἀὴρ σωμάτων δαπανητικός, ἰσχναίνων καὶ καταρινῶν τὰ συγκρίματα, εὐτονίαν 〈δὲ〉 μᾶλλον καὶ εὐκινησίαν ἤπερ ὁ ψυχρὸς πα‐ ρασκευάζει τοῖς ὑγιαίνουσιν, ἐν δὲ ταῖς νόσοις ῥᾳδίως
15ἐξελέγχει τὴν δύναμιν. καὶ νεύροις μὲν καὶ θώρακι ἀγα‐ θός, τοῖς δὲ ἄλλοις μέρεσιν οὐ πάνυ χρήσιμος. ἔστι δὲ καὶ κατὰ παχύτητα καὶ λεπτότητα διαφορὰ τῶν ἀέρων. ὁ μὲν οὖν παχὺς ἀχρεῖος ὢν ὅσον ἐφ’ ἑαυτῷ, πλὴν πρὸς τὸ τηρῆσαι δύναμιν σκορπιζομένην ἐπιτήδειος· ὁ δὲ λεπ‐
20τὸς ὑγιεινὸς σφόδρα ἐστίν. καὶ παρὰ φῶς καὶ σκότος διαφορὰ τῶν ἀέρων. οἷος δὲ ἑκάτερος, κατανοῆσαι ῥᾴ‐ διον ἀπὸ τῶν ἔμπροσθεν ἡμῖν περὶ νυκτὸς καὶ ἡμέρας εἰρημένων. δόξει μὲν οὖν τισιν ἀλλότρια εἶναι τοῦ περὶ βοηθημάτων τόπου τὰ εἰρημένα, ἐπεὶ οὐκ ἐφ’ ἡμῖν ἐστι
25ποιῆσαί τι αὐτῶν· οὐ μὴν ἠλλοτρίωταί γε ἡ παράληψίς τε καὶ χρῆσις καὶ ἀπαγόρευσις ἐφ’ ἡμῖν οὖσαι. τὰ μὲν οὖν πλεῖστα συνίστησιν αὐτῶν ἐν καιρῷ ἕκαστον γινό‐
μενα βοηθήματα· ὅσα δὲ τοιαῦτα μὴ δύναται συστῆσαι τὴν κακίαν αὐτῶν † ἐμφανίζουσαι, ἔκκλισιν τὴν ἀπ’ αὐ‐887 in vol. 5
30τῶν ἐν βοηθήματος χώρᾳ τάττειν.

4

.

37

.

17

 Τοῦ αὐτοῦ Περὶ τῆς ἐν ἑκάστῃ τῶν ἐτησίων ὡρῶν διαφορᾶς. Ἐν ἑκάστῃ τῶν ὡρῶν τρεῖς διαφοραί, τῶν μὲν πρώ‐ των ὄντων ἑκάστης, τῶν δὲ ὑστάτων, τῶν δὲ μέσων. τὰ
5μὲν μέσα τὴν εἰλικρινεστάτην τῆς ὥρας ἔχει κρᾶσιν, τὰ δὲ πρῶτα καὶ ὕστατα τῇ γειτνιώσῃ τῶν ὡρῶν ἀφομοιοῦ‐ ται. αὐτίκα τοῦ ἔαρος τὰ μὲν πρῶτα μᾶλλον ὑγρὰ καὶ ἧσσον θερμά, τὰ δὲ μέσα θερμὰ καὶ ὑγρὰ ἐπίσης, τὰ δὲ τελευταῖα ἧσσον ὑγρὰ καὶ μᾶλλον θερμά. τοῦ δὲ θέρους
10τὰ μὲν πρῶτα θερμότερα· ἡ δὲ ἀπόληξις ξηρὰ μέν, οὐ πάνυ δὲ ψυχρά· τὰ δὲ μέσα ξηρὰ καὶ θερμὰ ἐπίσης· τὰ δὲ ὕστατα ξηρότερα μᾶλλον, ἔλασσον δὲ θερμά. φθινο‐ πώρου δὲ ἡ μὲν ἀρχὴ ξηροτέρα καὶ οὐ πάνυ ψυχρά, ἡ δὲ μεσότης ἐπίσης ξηρὰ καὶ ψυχρά, τὰ δὲ ὕστατα ψυχρότερα
15μέν, ἔλασσον δὲ ξηρά. ἀνάλογον δὲ καὶ χειμῶνος τὰ μὲν πρῶτα ψυχρὰ μᾶλλον, τὰ δὲ ὕστατα ὑγρὰ μᾶλλον, τὰ δὲ μέσα ἐπίσης ὑγρὰ καὶ ψυχρά.

4

.

37

.

18

 Τοῦ αὐτοῦ Περὶ τόπων καὶ τῶν ἐν αὐτοῖς ἀέρων. Οἱ ὑψηλοὶ τῶν τόπων ὑγιεινότατοι, τοῦ ἀέρος ἐν αὐτοῖς οὐ μένοντος ἀλλὰ καὶ περιχεομένου καὶ ὑπὸ τῶν ἀνέμων συνεχὲς ἀπωθουμένου· εὔπνοοί τε δὴ καὶ διαθέ‐888 in vol. 5
5σεσι πάσαις ἐπιτήδειοι ταῖς περὶ θώρακα καὶ κεφαλῇ πεπονθυίᾳ καὶ τοῖς αἰσθητηρίοις πᾶσιν. οἱ δὲ ταπεινοὶ τοῖς μὲν προειρημένοις ἀνάρμοστοι, διαφορουμένοις δὲ καὶ συγκοπτομένοις ἐπιτήδειοι· καὶ γέρουσι δὲ ἁρμόζουσι μᾶλλον τῶν ὑψηλῶν. οἱ δὲ παραθαλάττιοι τόποι τοῖς
10τε ὑδρωπικοῖς 〈καὶ τοῖσ〉 ὑπὸ ῥεύματος οὑτινοσοῦν ἐνοχ‐ λουμένοις ἁρμόδιοι, καὶ ὅπου δεῖ ἀμύξαι ἢ θάλψαι ἢ ἀναστομῶσαι, ἀγαθοὶ δὲ καὶ νευρικοῖς ἢ ἀρθριτικοῖς πᾶσιν, ἐπιτήδειοι δὲ καὶ εἰς ὄρεξιν κεκακωμένοις. οἱ δὲ μεσόγειοι ψυχρότεροι τῶν παραθαλαττίων καὶ πρὸς μὲν
15τὰ ὀξέα νοσήματα, ἐάν γε μὴ ἑλώδεις ὦσι μηδὲ κοῖλοι, κρείττους τῶν παραθαλαττίων, πρὸς δὲ τὰ χρόνια χεί‐
ρους. οἱ δὲ ἑλώδεις κακοὶ μὲν ἀεί, θέρους δὲ καὶ λοι‐ μώδεις. οἱ δὲ πετρώδεις θέρους μὲν πνιγώδεις, χειμῶνος δὲ χαλεπῶς ψυχροί· οὐ φαῦλοι δὲ πρὸς ὑγείαν. οἱ δὲ889 in vol. 5
20παραποτάμιοι ψυχροὶ καὶ ἀνώμαλοι, ἀτροφίαις μόναις ἐπιτήδειοι ταῖς διὰ ξηρότητα συνισταμέναις. χείρους δὲ τούτων οἱ τελματώδεις· οὐ γὰρ μόνον φαῦλον τὸν ἀέρα κατασκευάζουσιν, ἀλλὰ καὶ τοὺς καρποὺς κακίους, στό‐ μαχόν τε λυμαίνονται καὶ τὰ σπλάγχνα σκληροῦσιν καὶ
25κακοεξίας καὶ κακοχυμίας καὶ ὕδρωπας ἀποτελοῦσι. κακοὶ [γὰρ] δὲ καὶ οἱ πρὸς μετάλλοις τισὶν ὑφεστῶτες· ξηροὶ γὰρ καὶ πνιγώδεις. οἱ δὲ βαθύγειοι εὐχυμότεροι ὄντες ταῖς ξηροτέραις ἁρμόζουσι διαθέσεσιν. οἱ δὲ ἀργιλώδεις διαλυτικοὶ τοῦ στομάχου, ἔκλυτον ἔχοντες τὴν ἀναθυμία‐
30σιν· οἱ δὲ πυρρόγειοι ξηραντικώτεροι τούτων· οἱ δὲ με‐ λάγγειοι πάντων ἄριστοι.

4

.

37

.

19

Ξενοφῶντος ἐν αʹ Ἀπομνημονευμάτων (c. 2, 4). Ἀλλὰ μὴν καὶ τοῦ σώματος αὐτός τε οὐκ ἠμέλει τούς
τε ἀμελοῦντας οὐκ ἐπῄνει· τὸ μὲν οὖν ὑπερεσθίοντα ὑπερπονεῖν ἀπεδοκίμαζε, τὸ δ’, ὅσα ἡδέως ἡ ψυχὴ δέχεται,890 in vol. 5
5ταῦτα ἱκανῶς ἐκπονεῖν ἐδοκίμαζε· ταύτην γὰρ τὴν ἕξιν ὑγιεινήν τε ἱκανῶς εἶναι καὶ τὴν τῆς ψυχῆς ἐπιμέλειαν οὐκ ἐμποδίζειν.

4

.

37

.

20

 Σωκράτους (Plut. de curios. p. 521 F). Σωκράτης παρῄνει φυλάττεσθαι τῶν βρωμάτων ὅσα μὴ πεινῶντας ἐσθίειν ἀναπείθει, καὶ τῶν πωμάτων ὅσα πίνειν μὴ διψῶντας.

4

.

37

.

21

 Γοργίου. Γοργίας ἐρωτηθεὶς ποίᾳ διαίτῃ χρώμενος εἰς μακρὸν γῆρας ἦλθεν ‘οὐδὲν οὐδέποτε‘ ἔφη ‘πρὸς ἡδονὴν οὔτε φαγὼν οὔτε δράσασ‘.

4

.

37

.

22

Ἱπποκράτους (Epid. VI 6, 2 t. V. p. 324 Littre). Σιτία ποτὰ ὕπνοι ἀφροδίσια, πάντα μέτρια.

4

.

37

.

23

Πλάτωνος ἐκ τοῦ Χαρμίδου (p. 156 D—157 A). Τοιοῦτον τοίνυν ἐστίν, ὦ Χαρμίδη, τὸ ταύτης τῆς
ἐπῳδῆς. ἔμαθον δὲ αὐτὴν ἐγὼ ἐκεῖ ἐπὶ στρατείας παρά τινος τῶν Θρᾳκῶν τῶν Ζαμόλξιδος πολιτῶν, οἳ λέγονται891 in vol. 5
5ἀπαθανατίζειν. ἔλεγε δὲ ὁ Θρᾲξ οὗτος ὅτι ταῦτα μὲν δὴ οἱ Ἕλληνες ἰατροί, ἃ νῦν δὴ ἐγὼ ἔλεγον, καλῶς λέγοιεν· ἀλλὰ Ζάμολξις, ἔφη, λέγει ὁ ἡμέτερος βασιλεύς, θεὸς ὤν, ὅτι ὥσπερ ὀφθαλμοὺς ἄνευ κεφαλῆς οὐδεὶς ἐπιχειρεῖ ἰᾶσ‐ θαι οὐδὲ κεφαλὴν ἄνευ σώματος, οὕτως οὐδὲ σῶμα ἄνευ
10ψυχῆς, ἀλλὰ τοῦτο καὶ αἴτιον εἴη τοῦ διαφεύγειν τοὺς παρὰ τοῖς Ἕλλησιν ἰατροὺς τὰ πολλὰ νοσήματα, ὅτι τοῦ ἄλλου ἀμελοῖεν οὗ δέοι τὴν ἐπιμέλειαν ποιεῖσθαι, οὗ μὴ καλῶς ἔχοντος ἀδύνατον εἴη τὸ μέρος 〈εὖ〉 ἔχειν. πάντα γὰρ ἔφη ἐκ τῆς ψυχῆς ὡρμῆσθαι καὶ τἀγαθὰ καὶ τὰ κακὰ
15τῷ σώματι, παντὶ τῷ ἀνθρώπῳ, κἀκεῖθεν ἐπιρρεῖν ὥσ‐ περ ἐκ τῆς κεφαλῆς ἐπὶ τὰ ὄμματα. δεῖν οὖν ἐκεῖνο καὶ πρῶτον καὶ μάλιστα θεραπεύειν, εἰ μέλλει καὶ τὰ τῆς κεφαλῆς καὶ τὰ τοῦ ἄλλου σώματος καλῶς ἔχειν. θερα‐ πεύεσθαι δὲ τὴν ψυχὴν ἔφη, ὦ μακάριε, ἐπῳδαῖς τισι,
20τὰς δ’ ἐπῳδὰς ταύτας τοὺς λόγους εἶναι τοὺς καλούς· ἐκ δὲ τῶν τοιούτων λόγων ταῖς ψυχαῖς σωφροσύνην ἐγγίγ‐ νεσθαι, ἧς ἐγγενομένης καὶ παρούσης ῥᾴδιον ἤδη εἶναι τὴν ὑγείαν καὶ τῇ κεφαλῇ καὶ τῷ ἄλλῳ σώματι πορίζειν.

4

.

37

.

24

 Τοῦ αὐτοῦ Νόμων ζʹ (p. 789 D). Ὅτι τὰ σώματα πάντα ὑπὸ τῶν σεισμῶν τε καὶ κινή‐ σεων κινούμενα ἄκοπα ὀνίναται πάντων, ὅσα τε ὑπὸ ἑαυ‐ τῶν, ἢ καὶ ἐν αἰώραις ἢ καὶ κατὰ θάλατταν, ἢ καὶ ἐφ’892 in vol. 5
5ἵππων ὀχουμένων καὶ ὑπ’ ἄλλων ὁπωσοῦν δὴ φερομένων τῶν σωμάτων, κινεῖται, καὶ διὰ ταῦτα τὰς τῶν σίτων τρο‐ φὰς καὶ ποτῶν κατακρατοῦντα, ὑγίειαν καὶ κάλλος καὶ τὴν ἄλλην ῥώμην ἡμῖν δυνατά ἐστι παραδιδόναι.

4

.

37

.

25

 Ξενοφῶντος ἐν ϛʹ τῆς Κύρου παιδείας (c. 2, 29). Ἡ γὰρ κατὰ μικρὸν μετάλλαξις πᾶσαν ποιεῖ φύσιν ὑποφέρειν τὰς μεταβολάς. διδάσκει δὲ καὶ ὁ θεὸς ἀπά‐ γων ἡμᾶς κατὰ μικρὸν ἔκ τε τοῦ χειμῶνος εἰς τὸ ἀνέχε‐
5σθαι ἰσχυρὰ θάλπη καὶ ἐκ τοῦ θάλπους εἰς τὸν ἰσχυρὸν χειμῶνα· ὃν χρὴ μιμουμένους εἰς ὃ δεῖ ἐλθεῖν προειθισ‐ μένους ἡμᾶς ἀφικνεῖσθαι.

4

.

37

.

26

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Τιμαίου (p. 88 C—89 B). Κατὰ δὲ ταὐτὰ ταῦτα καὶ τὰ μέρη θεραπευτέον, τὸ τοῦ παντὸς ἀπομιμούμενον εἶδος. τοῦ γὰρ σώματος ὑπὸ τῶν εἰσιόντων καιομένου ἐντὸς καὶ ψυχομένου, καὶ
5πάλιν ὑπὸ τῶν ἔξωθεν ξηραινομένου καὶ ὑγραινομένου καὶ τὰ τούτοις ἀκόλουθα πάσχοντος ὑπ’ ἀμφοτέρων τῶν κινήσεων, ὅταν μέν τις ἡσυχίαν ἄγον τὸ σῶμα παραδιδῷ
ταῖς κινήσεσι, κρατηθὲν διώλετο, ἐὰν δὲ ἥν τε τροφὸν καὶ τιθήνην τοῦ [του] παντὸς προσείπομεν μιμῆταί τις,893 in vol. 5
10καὶ τὸ σῶμα μάλιστα μὲν μηδέποτε ἡσυχίαν ἄγειν ἐᾷ, κινῇ δὲ καὶ σεισμοὺς ἀεί τινας ἐμποιῶν αὐτῷ διὰ παντὸς τὰς ἐντὸς καὶ ἐκτὸς ἀμύνηται κατὰ φύσιν κινήσεις, καὶ μετρίως σείων τά τε περὶ τὸ σῶμα πλανώμενα παθή‐ ματα καὶ μέρη κατὰ ξυγγενείας εἰς τάξιν κατακοσμῇ πρὸς
15ἄλληλα, κατὰ τὸν πρόσθεν λόγον, ὃν περὶ τοῦ παντὸς ἐλέγομεν, οὐκ ἐχθρὸν παρὰ ἐχθρὸν τιθέμενον ἐάσει πολέ‐ μους ἐντίκτειν τῷ σώματι καὶ νόσους, ἀλλὰ φίλον παρὰ φίλον τεθὲν ὑγίειαν ἀπεργαζόμενον παρέξει. τῶν δ’ αὖ κινήσεων ἡ ἐν ἑαυτῷ ὑφ’ ἑαυτοῦ ἀρίστη· μάλιστα γὰρ τῇ
20διανοητικῇ καὶ τῇ τοῦ παντὸς κινήσει ξυγγενής· ἡ δὲ ὑπ’ ἄλλου χείρων [οὐχ ὁμοία]. χειρίστη δὲ ἡ κειμένου τοῦ σώματος καὶ ἄγοντος ἡσυχίαν δι’ ἑτέρων αὐτὸ κατὰ μέρη κινοῦσα. διὸ δὴ τῶν καθάρσεων καὶ συστάσεως τοῦ σώ‐ ματος ἡ μὲν διὰ τῶν γυμνασίων ἀρίστη, δευτέρα δὲ ἡ
25διὰ τῶν αἰωρήσεων κατά τε τοὺς πλοῦς καὶ ὅπῃπερ ἂν ὀχήσεις ἄκοποι γίνωνται· τρίτον δὲ εἶδος κινήσεως σφό‐ δρα ποτὲ ἀναγκαζομένῳ χρήσιμον, ἄλλως δὲ οὐδαμῶς τῷ νοῦν ἔχοντι προσδεκτέον, τὸ τῆς φαρμακευτικῆς καθάρ‐ σεως γιγνόμενον ἰατρικόν.

4

.

37

.

27

Ἀντύλλου. Εἴδη τῶν βοηθημάτων κατὰ γένη τέσσαρα· τὰ μὲν
ποιούμενα, τὴν ὠφέλειαν ἔχοντα ἐν τῇ τοῦ κάμνοντος ἐνεργείᾳ· τὰ δὲ προσφερόμενα, ἐν τροφῆς καὶ ποτοῦ μέρει894 in vol. 5
5λαμβανόμενα· τὰ δὲ κενούμενα, ὅσα ἐξάγοντά τι τοῦ σώ‐ ματος βοηθεῖ· ἔσται δὲ καὶ περὶ τῶν κενουμένων τοῖς εὐσχολοῦσι πολλή τις ἀκριβολογία, τί δή ποτε δὲ οὐχὶ κενοῦντα, ἀλλὰ κενούμενα ὠνόμασται· τὰ δέ ἐστιν ἔξωθεν προσπίπτοντα τῶν βοηθημάτων.

4

.

37

.

28

 Τοῦ αὐτοῦ. Τῶν ἔξωθεν προσπιπτόντων βοηθημάτων τὰ μέν ἐστι λεπτομερῆ τὰ δὲ παχυμερῆ. λεπτομερῆ μὲν ἀήρ τε καὶ ὅσα ἀέρος εἴδη, παχυμερῆ δὲ τὰ συνεστῶτα. τῶν δὲ
5παχυμερῶν τὰ μὲν γεώδη τὰ δὲ ὑδατώδη· γεώδη μὲν καταπλάσματα καὶ μαλάγματα, ὑδατώδη δὲ λουτρὰ καὶ καταντλήσεις καὶ ἐμβροχαί.

4

.

37

.

29

 Τοῦ αὐτοῦ. Ἀέρων διαφοραὶ πλείους· αἱ μὲν γὰρ παρὰ τὰς ὥρας τὰς ἐτησίους, αἱ δὲ παρὰ τὰς μηνιαίους παραλλαγάς, αἱ δὲ παρὰ τὰς μεταβολὰς τὰς ἡμερησίους τε καὶ νυκτερινάς,
5αἱ δὲ παρὰ παχύτητα καὶ λεπτότητα, αἱ δὲ παρὰ κίνησιν ἢ στάσιν, αἱ δὲ παρὰ κίνησιν καὶ ἐπιμιξίαν γεωδῶν ἀνα‐ θυμιάσεων. εἰσὶ δὲ καὶ ἄλλαι μικρότεραι διαφοραί, δυνά‐ μεναι τὴν ἀναφορὰν ἐπὶ τὰς ἐκκειμένας λαμβάνειν.

4

.

37

.

30

 Ἀντύλλου Περὶ τῆς κατὰ μῆνα τῶν ἀέρων δια‐ φορᾶς.
Ἐργάζεται δὲ διαφορὰς ἐν τῷ ἀέρι παραπλησίως τῷ ἡλίῳ καὶ ἡ σελήνη περιιοῦσα τὸν τῶν ζῳδίων κύκλον.895 in vol. 5
5ἐργάζεται δὲ καὶ αὕτη τέσσαρας ὥρας μηνιαίους ἀναλο‐ γούσας ταῖς ἐτησίοις, ἑβδομαδικῷ δὲ ἀριθμῷ περικυκ‐ λευομένας. ἡ μὲν οὖν πρώτη τοῦ μηνὸς ἑβδομὰς ἀρχὴν μὲν ἀπὸ νεομηνίας ἔχει, πρόεισι δὲ μέχρι διχοτόμου· ἔστι δὲ ἐοικυῖα ἔαρι· ὑγρὰ γὰρ καὶ θερμή. ἐντεῦθεν καὶ τὸ
10περιέχον ἐν τῷ καιρῷ τούτῳ ὑγρότατον· καὶ 〈οἱ〉 ὄμβροι τηνικαῦτα ὡς ἐπίπαν καταρρήγνυνται, καὶ οὗτοί γε ὑγροὶ καὶ γονιμώτατοι παραπλησίως τοῖς ἐαρινοῖς. ἡ δὲ δευ‐ τέρα ἑβδομὰς ἄρχεται μὲν ἀπὸ διχοτόμου, πρόεισι δὲ ἄχρι πανσελήνου, θέρει δὲ παραπλήσιος διὰ τοῦτο, ὅτι
15καρποὺς πέσσει μάλιστα. ἥ γε μὴν μετὰ πανσέληνον ἑβδομὰς ἕως διχοτόμου φθινούσης τῆς σελήνης ξηρὰ καὶ φθινοπώρῳ παραπλήσιος. ἡ δὲ τελευταία χειμῶνι ἔοικεν. ὅσα οὖν αἱ τοῦ ἐνιαυτοῦ ὧραι ἐπιφέρουσι, τοσαῦτα καὶ παρὰ τῶν μηνιαίων ἡγητέον ἀπαντᾶν. ἐκεῖνο μέντοι
20προσδιαληπτέον, ὅτι ὁ μὲν ἥλιος κατὰ τὴν αὑτοῦ δύνα‐ μιν θερμαίνει τὰ σώματα, ἡ δὲ σελήνη μᾶλλον ὑγραίνει. παρὰ ταύτην οὖν τὴν αἰτίαν τούς τε ἐγκεφάλους διερωτέ‐ ρους ἀποτελεῖ καὶ τὰ κρέα σήπει, καὶ τὰ σώματα τῶν αἰ‐ θριοκοιτούντων ὑγρότερα καὶ ἀμβλύτερα ἀπεργάζεται, καὶ
25καρηβαρίας καὶ ἐπιληψίας ἀνακινεῖ κατὰ τὴν ὁμοίαν αἰτίαν.896 in vol. 5

4

.

38

t

ΠΕΡΙ ΙΑΤΡΩΝ ΚΑΙ ΙΑΤΡΙΚΗΣ.

4

.

38

.

1

 Ὁμήρου (Il. XI 514 s). Ἰητρὸς γὰρ ἀνὴρ πολλῶν ἀντάξιος ἄλλων ἰούς τ’ ἐκτάμνειν ἐπί τ’ ἤπια φάρμακα πάσσειν.

4

.

38

.

2

 Εὐριπίδου (fr. 1072 N.2). Μέλλων τ’ ἰατρὸς τῇ νόσῳ διδοὺς χρόνον ἰάσατ’ ἤδη μᾶλλον ἢ τεμὼν χρόα.

4

.

38

.

3

[κατὰ ἰατρῶν] Μιμνέρμου Ναννοῦς.
***897 in vol. 5

4

.

38

3a

(Incerti poetae scaenici) Οἷα δὴ φιλοῦσιν [οἱ] ἰατροὶ λέγειν, τὰ φαῦλα μείζω καὶ τὰ δείν’ ὑπὲρ φόβον, πυργοῦντες αὑτούς.

4

.

38

.

4

 Φιλήμονος (fr. 75 K.). Ἄνθρωπον ὄντα ῥᾴδιον παραινέσαι ἐστίν, ποιῆσαι δ’ αὐτὸν οὐχὶ ῥᾴδιον. τεκμήριον δὲ τοὺς ἰατροὺς οἶδ’ ἐγὼ
5ὑπὲρ ἐγκρατείας τοῖς νοσοῦσιν εὖ σφόδρα πάντας λαλοῦντας· εἶτ’ ἐὰν πταίσωσί τι, αὐτοὺς ποοῦντας πάνθ’ ὅς’ οὐκ εἴων τότε. ἕτερον τό τ’ ἀλγεῖν καὶ θεωρεῖν ἔστ’ ἴσως.

4

.

38

.

5

Φιλήμονος (fr. 134 K.). Οὔτε γὰρ ἰατρὸς οὐδὲ εἷς, ἂν εὖ σκοπῇς,
τοὺς αὐτὸς αὑτοῦ βούλεθ’ ὑγιαίνειν φίλους οὔτε στρατιώτης πόλιν ὁρᾶν ἄνευ κακοῦ.898 in vol. 5

4

.

38

.

6

 Φιλήμονος νεωτέρου (fr. 2 vol. II p. 540 K.). Τίς οὗτός ἐστ’; —ἰατρός. —ὡς κακῶς ἔχει ἅπας ἰατρός, ἂν κακῶς μηδεὶς ἔχῃ.

4

.

38

6a

(Incerti poetae comici) Μόνῳ δ’ ἰατρῷ τοῦτο καὶ συνηγόρῳ ἔξεστιν, ἀποκτείνειν μέν, ἀποθνῄσκειν δὲ μή.

4

.

38

.

7

 Δημοσθένους Ὀλυνθιακῶν 〈γʹ〉 (p. 37). Καὶ τῶν τοιούτων λημμάτων ἀπαλλαγείητε, ἃ τοῖς ἀσθενοῦσι παρὰ τῶν ἰατρῶν σιτίοις διδομένοις ἔοικεν. καὶ γὰρ ἐκεῖνα οὔτε ἰσχὺν ἐντίθησιν οὔτ’ ἀποθνῄσκειν ἐᾷ.

4

.

38

.

8

 Πλουτάρχου ἐκ τῶν Ὑγιεινῶν παραγγελμάτων (p. 122 E). Τῶν δ’ ἐλευθερίων τεχνῶν ἰατρικὴ τὸ μὲν γλαφυρὸν καὶ περιττὸν καὶ ἐπιτερπὲς οὐδεμιᾶς ἐνδεέστερον ἔχει,
5θεωρητικὸν δὲ μέγα τοῖς φιλομαθοῦσι τὴν σωτηρίαν καὶ τὴν ὑγείαν.

4

.

38

.

9

 Τροφίλου. Τρόφιλος ἰατρὸς ἐρωτηθεὶς ὑπό τινος, τίς ἂν γένοιτο τέλειος ἰατρός ‘ὁ τὰ δυνατά‘ ἔφη ‘καὶ τὰ μὴ δυνατὰ δυνά‐899 in vol. 5
μενος διαγινώσκειν‘900 in vol. 5

4

.

39

t

ΠΕΡΙ ΕΥΔΑΙΜΟΝΙΑΣ.

4

.

39

.

1

Ὁμήρου Ὀδυσσείας (XXIII 212). Ἥβης ταρπῆναι καὶ γήραος οὐδὸν ἱκέσθαι.

4

.

39

1a

 Ὁμήρου Ὀδυσσείας (IV 208. 210 s.). Ὄλβον ἐπικλῶσαι γαμέοντί τε γινομένῳ τε· αὐτὸν μὲν λιπαρῶς γηρασκέμεν ἐν μεγάροισιν, υἱέας δ’ αὖ πινυτούς τε καὶ ἔγχεσιν εἶναι ἀρίστους.

4

.

39

.

2

 Βακχυλίδου Ἐπινίκων (V 50 ss. Blass3). Ὄλβιος ᾧ τινι θεὸς μοῖράν τε καλῶν ἔπορεν σύν τ’ ἐπιζήλῳ τύχᾳ ἀφνειὸν βιοτὰν διάγειν· οὐ
γάρ τις ἐπιχθονίων πάντα γ’ εὐδαίμων ἔφυ.901 in vol. 5

4

.

39

.

3

 Καρκίνου † Τυρεύς (fr. 4 p. 799 N.2). Ἀσκεῖν μὲν ἀρετήν, εὐτυχεῖν δ’ αἰτεῖν θεούς· ἔχων γὰρ ἄμφω ταῦτα μακάριός θ’ ἅμα κεκλημένος ζῆν κἀγαθὸς δυνήσεται.

4

.

39

.

4

 Καλλιμάχου Ὕμνων (Iov. 95). Οὔτ’ ἀρετῆς ἄτερ ὄλβος ἐπίσταται ἄνδρας ἀέξειν 〈οὔτ’ ἀρετὴ ἀφένοιο〉.

4

.

39

.

5

Σοφοκλέους Ἀντιγόνης (582). Εὐδαίμονες οἷσι κακῶν ἄγευστος αἰών.

4

.

39

.

6

 Πινδάρου Θρήνων (fr. 134 Schr.).
Εὐδαιμόνων δραπέτας οὐκ ἔστιν ὄλβος.

4

.

39

.

7

 Μενάνδρου Δημιουργοῦ (fr. 114 K.). Μακάριος ὅστις οὐσίαν καὶ νοῦν ἔχει· χρῆται γὰρ οὗτος εἰς ἃ δεῖ ταύτῃ καλῶς.

4

.

39

.

8

Θεόγνιδος (255 s.). Κάλλιστον τὸ δικαιότατον, ῥᾷστον δ’ [ἔσθ’] ὑγιαίνειν,
ἥδιστον δὲ τυχεῖν ὧν τις ἕκαστος ἐρᾷ.902 in vol. 5

4

.

39

.

9

 Σκληρίου (Scol. 8 P. L.4 III p. 645 B.). Ὑγιαίνειν μὲν ἄριστον ἀνδρὶ θνατῷ, δεύτερον δὲ φυὰν καλὸν γενέσθαι, τρίτον δὲ πλουτεῖν ἀδόλως,
5εἶτα τέταρτον ἡβᾶν μετὰ τῶν φίλων.

4

.

39

.

10

Σοφοκλέους Ἴωνος (fr. 297 N.2). Ἐν Διὸς κήποις ἀροῦσθαι μόνον εὐδαίμονας ὄλβους.

4

.

39

.

11

Κρατῖνος ἐν Πλούτοις (fr. 160 K.). Αὐτόματα τοῖσι θεὸς ἀνίει τἀγαθά.

4

.

39

.

12

Θεόγνιδος (653 s.). Εὐδαίμων εἴην καὶ θεοῖς φίλος ἀθανάτοισιν,
Κύρν’, ἀρετῆς δ’ ἄλλης οὐδεμιᾶς ἔραμαι.903 in vol. 5

4

.

39

.

13

 Σωτάδου. Ὁ πένης ἐλεεῖται, ὁ δὲ πλούσιος φθονεῖται· ὁ μέσος δὲ βίος κεκραμένος δίκαιός ἐστιν. αὐτάρκεια γὰρ πρὸς πᾶσιν ἡδονὴ δικαία.

4

.

39

.

14

Θεόγνιδος (1153—1156). Εἴη μοι πλουτεῦντι κακῶν ἀπάτερθε μεριμνῶν ζώειν ἀβλαβέως, μηδὲν ἔχοντι κακόν. οὐκ ἔραμαι πλουτεῖν οὐδ’ εὔχομαι, ἀλλά μοι εἴη
5ζῆν ἀπὸ τῶν ὀλίγων, μηδὲν ἔχοντι κακόν.

4

.

39

.

15

 Σοφοκλέους Κρεούσης (fr. 329 N.2). Κάλλιστόν ἐστι τοὔνδικον πεφυκέναι, λῷστον δὲ 〈τὸ〉 ζῆν ἄνοσον, ἥδιστον δ’ ὅτῳ πάρεστι λῆψις ὧν ἐρᾷ καθ’ ἡμέραν.

4

.

39

.

16

Ξενοφῶντος (Inst. Cyri VIII 3, 45).
Εὐδαιμονίαν νομίζω πολλὰ ἔχοντα καὶ δαπανᾶν.904 in vol. 5

4

.

39

.

17

 Δημοκρίτου (fr. 286 Diels2). Εὐτυχὴς ὁ ἐπὶ μετρίοισι χρήμασιν εὐθυμεόμενος, δυστυχὴς δὲ ὁ ἐπὶ πολλοῖσι δυσθυμεόμενος.

4

.

39

.

18

 Σωκράτους. Σωκράτης ἐρωτηθεὶς τί εὐδαιμονία ‘ἡδονὴ ἀμετα‐ μέλητοσ‘ ἔφη.

4

.

39

.

19

 Τοῦ αὐτοῦ. Σωκράτης ἐρωτηθεὶς τίνες εὐδαίμονες, εἶπεν ‘οἷς καὶ φρένες ἀγαθαὶ καὶ λόγος πρόσεστιν‘.

4

.

39

.

20

 Διογένους. Εὐδαιμονία γὰρ μία ἐστὶ τὸ εὐφραίνεσθαι ἀληθινῶς καὶ μηδέποτε λυπεῖσθαι, ἐν ὁποίῳ δ’ ἂν τόπῳ ἢ καιρῷ ᾖ τις.

4

.

39

.

21

 Τοῦ αὐτοῦ. Εὐδαιμονίαν δὲ ταύτην εἶναι φαμὲν ἀληθινὴν τὸ τὴν διάνοιαν καὶ τὴν ψυχὴν ἀεὶ ἐν ἡσυχίᾳ καὶ ἱλαρότητι δια‐ τρίβειν.

4

.

39

.

22

Χρυσίππου (fr. mor. 510 Arn.).
Ὁ δ’ ἐπ’ ἄκρον, φησί, προκόπτων ἅπαντα πάντως ἀποδίδωσι τὰ καθήκοντα καὶ οὐδὲν παραλείπει. τὸν δὲ τούτου βίον οὐκ εἶναί πω φησὶν εὐδαίμονα, ἀλλ’ ἐπιγί‐905 in vol. 5
5νεσθαι αὐτῷ τὴν εὐδαιμονίαν, ὅταν αἱ μέσαι πράξεις αὗται προσλάβωσι τὸ βέβαιον καὶ ἑκτικὸν καὶ ἰδίαν πῆξιν τινὰ λάβωσιν.

4

.

39

.

23

 Ἰαμβλίχου Σωπάτρῳ Περὶ ἀρετῆς. Εὐδαίμων ἐστὶν ὁ θεῷ κατὰ τὸ δυνατὸν ὅμοιος, τέ‐ λεος, ἁπλοῦς, καθαρός, ἐξῃρημένος ἀπὸ τῆς ἀνθρωπί‐ νης ζωῆς.

4

.

39

.

24

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Μενεξένου (p. 247 E—248 A). Ὅτῳ γὰρ ἀνδρὶ εἰς ἑαυτὸν ἀνήρτηται πάντα τὰ πρὸς εὐδαιμονίαν φέροντα ἢ ἐγγὺς τούτου, καὶ μὴ ἐν ἄλλοις ἀνθρώποις αἰωρεῖται, ἐξ ὧν ἢ εὖ ἢ κακῶς πραξάντων
5πλανᾶσθαι ἠνάγκασται καὶ τὰ ἐκείνου, τούτῳ ἄριστα παρεσκεύασται ζῆν.

4

.

39

.

25

 Δημοκρίτου (fr. 3 Diels2). Τὸν εὐθυμεῖσθαι μέλλοντα χρὴ μὴ πολλὰ πράσσειν, μήτε ἰδίῃ μήτε ξυνῇ, μηδὲ ἅσς’ ἂν πράσσῃ ὑπέρ τε δύνα‐ μιν αἱρεῖσθαι τὴν ἑωυτοῦ καὶ φύσιν· ἀλλὰ τοσαύτην ἔχειν
5φυλακήν, ὥστε καὶ τῆς τύχης ἐπιβαλλούσης καὶ ἐς τὸ πλέον ὑπηγεομένης τῷ δοκεῖν, κατατίθεσθαι, καὶ μὴ πλέω προσ‐ άπτεσθαι τῶν δυνατῶν· ἡ γὰρ εὐογκίη ἀσφαλέστερον τῆς μεγαλογκίης.906 in vol. 5

4

.

39

.

26

 Ἱπποδάμου Θουρίου ἐκ τοῦ Περὶ εὐδαιμονίας. Τῶν ζῴων τὰ μέν ἐστι δεκτικὰ τᾶς εὐδαιμονίας, τὰ δὲ ἄδεκτα. καὶ δεκτικὰ μὲν ὅσα λόγον ἔχει· ἁ μὲν γὰρ εὐδαιμονία οὐκ ἄτερθεν ἀρετᾶς, ἁ δὲ ἀρετὰ ἐγγίνεται τῷ
5λόγον ἔχοντι πρᾶτον· ἄδεκτα δὲ ..... ὄψιος ἔργον ἢ 〈τὰν〉 τᾶς ὄψιος ἀρετάν, οὔτε τὸ λόγω ἄμοιρον [ἢ] τὸ τῶ λόγον ἔχοντος ἔργον ἢ τὰν τῶ λόγον ἔχοντος ἀρετάν. ἁ δ’ εὐδαιμονία καὶ ἀρετὰ τῶ λόγον ἔχοντος τὰ μὲν ὡς ἔργον τὰ δ’ ὡς τέχνα τίς ἐστι. τῶν δὴ λόγον ἐχόντων
10ζῴων τὰ μέν ἐστιν αὐτοτελέα, ὅσα δι’ αὐτὰ τέλεά ἐστι
καὶ οὐδενὸς ἐπιδεῆ τῶν ἔξωθεν οὔτε ποτὶ τὸ ἦμεν οὔτε ποτὶ τὸ καλῶς ἦμεν· τοιοῦτος δέ κα εἴη ὁ θεός. οὐκ αὐτοτελέα δὲ ὅσα μὴ δι’ αὐτὰ τέλεά ἐστι, ποτιδέεται δὲ καὶ τᾶς ἔξωθεν αἰτίας· τοιοῦτος δέ κα εἴη ὁ ἄνθρωπος.907 in vol. 5
15τῶν δὴ οὐκ αὐτοτελέων τὰ μέν ἐστι τέλεα τὰ δ’ οὐ τέλεα. καὶ τέλεα μὲν ὅσα καὶ παρὰ τὰν αὐτῶν αἰτίαν καὶ παρὰ τὰς ἔξωθεν αἰτίας γίνονται. καὶ παρὰ μὲν τὰν αὐτῶν, τῷ καὶ φύσιν ἀγαθὰν καὶ προαίρεσιν ποτενέγκασθαι· παρὰ δὲ τὰς ἔξωθεν, τῷ εὐνομίαν καὶ ἐπιστάτας ἀγαθὼς
20λαβεῖν. 〈τοιοῦτος δέ κα εἴη ὁ καλοκἀγαθὸς ἄνθρωποσ〉. οὐ τέλεα δὲ τὸ ἤτοι μηδ’ ἑτέρω τούτων κοινωνάσαντα, ἢ τινὸς αὐτῶν, ἢ τὰ καθόλω φαῦλα ὑπάρχοντα καττόν γα τρόπον τᾶς ψυχᾶς· τοιοῦτος δέ κα εἴη θάτερος ἄνθρω‐ πος. τῶν δὲ τελέων ἀνθρώπων δοιαὶ διαφοραί· τοὶ μὲν
25γάρ ἐντιν αὐτῶν καττὰν φύσιν τέλεοι, τοὶ δὲ καττὸν βίον· καὶ καττὸν φύσιν μὲν τοὶ μόνον ἀγαθοί· οὗτοι δέ κ’ εἶεν τοὶ ἔχοντες τὰν ἀρετάν· ἁ γὰρ ἀρετὰ τᾶς ἑκάστω φύσιος καὶ ἀκρότας καὶ τελειότας ἐστίν· ἁ μὲν τῶ ὀφθαλμῶ τᾶς τῶ ὀφθαλμῶ φύσιος ἀκρότας καὶ τελειότας· ἁ δὲ τῶ ἀνθρώπω
30τᾶς τῶ ἀνθρώπω φύσιος καὶ ἀκρότας καὶ τελειότας· καττὸν βίον δὲ τέλειοι τοὶ μὴ μόνον ἀγαθοὶ ἐόντες ἀλλὰ καὶ εὐδαί‐
μονες. ἁ μὲν γὰρ εὐδαιμονία τελειότας ἐστὶ βίω ἀνθρω‐ πίνω· ὁ δὲ βίος ὁ ἀνθρώπινος σύσταμα τᾶν πραξίων, ἁ δ’ εὐδαιμονία 〈ἁ〉 συμπεραίνουσα τὰς πράξιας. συμ‐908 in vol. 5
35περαίνει δὲ τὰς πράξιας ἀρετὰ καὶ τύχα, τὰ μὲν ἀρετὰ καττὰν χρῆσιν, τὰ δ’ εὐτυχία καττὰν κατόρθωσιν. ὁ μὲν ὦν θεὸς οὔτε μαθὼν παρά τινος τὰν ἀρετὰν ἀγαθὸς ἐγέ‐ νετο οὔτε ἐπισυναρξαμένας αὐτῷ τᾶς τύχας εὐδαίμων· φύσει γὰρ ἦν ἀγαθὸς καὶ φύσει εὐδαίμων καὶ ἀεὶ ἦν
40καὶ ἐσσεῖται καὶ οὐδέποκα ὑπολείψει τοιοῦτος ἐών, ἄφ‐ θαρτος ἐὼν καὶ φύσει ἀγαθός· ὁ δὲ ἄνθρωπος 〈οὔτε τᾷ φύσει ἀγαθὸσ〉 οὔτε τᾷ φύσει εὐδαίμων, ἀλλὰ μαθήσιος καὶ προνοίας ποτιδέεται, ποτὶ μὲν τὸ γενέσθαι ἀγαθὸς τᾶς ἀρετᾶς, ποτὶ δὲ τὸ γενέσθαι εὐδαίμων τᾶς εὐτυχίας.
45καὶ διὰ τοῦτο ἐκ δύο τούτων ἁ ἀνθρωπίνα εὐδαιμονία συγκεφαλαιοῦται, ἐπαίνω τε καὶ μακαρισμῶ· ἐπαίνω μὲν τῶ ἐξ ἀρετᾶς, μακαρισμῶ δὲ τῶ ἐξ εὐτυχίας. τὰν μὲν ὦν ἀρετὰν ἔχει διὰ τὰν θείαν μοῖραν, τὰν δ’ εὐτυχίαν διὰ τὰν θνατάν. ἐξήρ〈τ〉ηται δὲ τὰ μὲν θνατὰ ἀπὸ τῶν

4

.

39

.

26

(50)

θῄων, καὶ τὰ ἐπὶ γᾶς 〈ἀπὸ〉 τῶν οὐρανίων, τὰ δὲ χείρονα ἀπὸ τῶν βελτιόνων. καὶ διὰ τοῦτο ὁ μὲν ἑπόμενος τοῖς θεοῖς ἀγαθὸς εὐδαιμονεῖ, ὁ δ’ ἐπόμενος τοῖς θνατοῖς κακοδαιμονεῖ. τῷ μὲν γὰρ τὰν φρόνασιν ἔχοντι ἀγαθὸν εὐτυχία καὶ χρήσιμον· καὶ ἀγαθὸν μὲν διὰ τὰν γνῶσιν
55τᾶς χρήσιος, ὠφέλιμον δὲ διὰ τὸ συνεργὲν ταῖς πράξεσι. καλὸν ὦν, ὅκα εὐτυχία παρῇ τῷ νόῳ, ὥσπερ ὠρίῳ ἀνέμῳ θέοντα, ποττὰν ἀρετὰν ἀποβλέποντα ποιέεσθαι τὰς πράξιας, ὥσπερ καὶ τὸν κυβερνάταν ποτὶ τὰς τῶν ἄσ‐ τρων κινήσιας· οὕτω γὰρ οὐ μόνον ἀκολουθήσει τῷ θεῷ,909 in vol. 5
60ἀλλὰ καὶ συντάξει τὸ ἀνθρώπινον ἀγαθὸν ποτὶ τὸ θῇον. καὶ μὰν καὶ τοῦτό γα φανερόν, ὅτι ἐκ διαθέσιος καὶ πράξιος βίος διαφέρων γίνεται· ἀνάγκα δὲ τὰν μὲν διάθεσιν ἢ σπουδαίαν ἢ φαύλαν ἦμεν, τὰν δὲ πρᾶξιν ἢ εὐδαίμονα ἢ κακοδαίμονα· καὶ σπουδαίαν μὲν τὰν ἀρε‐
65τᾶς μετειληφυῖαν, φαύλαν δὲ τὰν κακίας· τὰς δὲ πράξιας εὐδαίμονας μὲν ἐν τᾷ εὐτυχίᾳ· συμπεραίνονται γὰρ ποτὶ τὸν λόγον· κακοδαίμονας δ’ ἐν τᾷ ἀτυχίᾳ· ἀποτευκτικὸν γὰρ τῶ συμπεράσματος. διόπερ οὐ μόνον μαθεῖν δεῖ τὰν ἀρετάν, ἀλλὰ καὶ κτήσασθαι καὶ χρήσασθαι αὐτᾷ,
70ἤτοι † ἐσφαλακίαν ἢ ἐς συναύξασιν ἢ καὶ μέγιστον ἐς ἐπανόρθωσιν οἴκων τε καὶ πολίων. οὐ γὰρ μόνον τὰν κτᾶσιν ἔχεν δεῖ τῶν καλῶν, ἀλλὰ καὶ τὰν ὄνασιν. ταῦτα δὲ πάντα ἐσσεῖται, αἴκα πόλιος εὐνομουμένας τύχῃ ὁ ἄν‐
θρωπος. καὶ ταῦτα μὲν ἐγὼ φαμὶ εἶμεν τὸ ὀνομαζόμενον910 in vol. 5
75Ἀμαλθείας κέρας· ἐν εὐνομίᾳ γὰρ τὰ πάντα ἐστί, καὶ ἄνευ ταύτας οὔτε γεννᾶται τὸ μέγιστον τᾶς ἀνθρωπίνας φύσιος ἀγαθὸν οὔτε γενναθὲν καὶ ἀεξαθὲν δύναιτό κα διαμένεν. καὶ γὰρ τὰν ἀρετὰν καὶ τὰν φορὰν ποττὰν ἀρετὰν αὐτὰ ἀμπέχει, τῷ καὶ φύσιας ἀγαθὰς γεννᾶσθαι
80κατταύταν· καὶ ἤθεα δὲ καὶ ἐπιταδεύματα καὶ νόμως εἶμεν τὼς ἀρίστως, ἔτι δὲ λόγως ὀρθογνώμονας, καὶ εὐσέβειαν δὲ καὶ ὁσιότητα ποτὶ τὰ τιμιώτατα. ὥστε τῷ μέλλοντι εὐδαιμονήσειν καὶ ὀρθόπλοον ἕξειν τὸν αὐτῷ βίον, εὐνο‐ μίας ὑπαρχούσας καὶ διαπερᾶσαι δεῖ καὶ διελθεῖν αὐτὸν
85ἀνομίαν καταλιπόντα. ἅμα δὲ καὶ ἀνάγκαν ἐπεμφέρει ὁ λόγος τοῖσιν ἔμπροσθεν εἰρημένοις. ὁ γὰρ ἄνθρωπος κοινωνίας μέρος ἐστί· καὶ σὺν τούτοις ὁλόκλαρος γίνεται καττὸν αὐτὸν λόγον, σὺν τῷ μὴ μόνον κοινωνὲν ἀλλὰ καὶ καλῶς κοινωνέν. ἁ μὲν γὰρ ἐν πλείοσιν, ἀλλ’ οὐκ ἐν ἑνὶ
90πέφυκε γίγνεσθαι· ἁ δὲ ἐν ἑνὶ μέν, οὐ μὰν ἔτι ἐν πλείο‐ σιν· ἁ δὲ καὶ ἐν πλείοσι καὶ ἐν ἑνί, καὶ διὰ τοῦτο ἐν ἑνὶ ὅτι καὶ ἐν πλείοσιν. ἁρμονία μὲν γὰρ καὶ συμφωνία καὶ ἀριθμὸς ἐν πλείοσιν ἐγγίγνεσθαι πέφυκεν· οὐδὲν γὰρ αὔταρκες, ὃ τούτων τῶν μορίων ποιεῖ τὸ ὅλον· ὀξυακοΐα
95δὲ καὶ ὀξυδορκία καὶ ποδῶν ὠκύτας ἐν ἑνὶ μόνον, εὐδαι‐ μονία δὲ καὶ ἀρετὰ ψυχᾶς καὶ ἐν ἑνὶ καὶ ἐν πλείοσι καὶ
ἐν τῷ ὅλῳ καὶ ἐν τῷ παντί. καὶ διὰ τοῦτο ἐν τῷ ἑνὶ ὅτι καὶ ἐν πλείοσι, καὶ ἐν τοῖς πλείοσιν ὅτι καὶ ἐν τῷ ὅλῳ καὶ ἐν τῷ παντί· ἅ τε γὰρ τᾶς ὅλας φύσιος διακόσ‐911 in vol. 5

4

.

39

.

26

(100)

μασις καὶ τὸ καθ’ ἓν ἕκαστον διακεκόσμακεν καὶ ἁ καθ’ ἕκαστον δὲ διακόσμασις τὸ ὅλον καὶ τὸ πᾶν ἐκπεπλήρωκε. τοῦτο † βοᾷ ἀκολουθεῖ διὰ τὸ τᾷ φύσει πρᾶτον εἶμεν τὸ ὅλον τῶ μέρεος, ἀλλ’ οὐ τὸ μέρος τῶ ὅλω. αἴτε γὰρ μὴ ἦν ὁ κόσμος, οὐδ’ ἂν ὁ ἅλιος ἦν, οὐδ’ ἁ σελάνα, οὐδ’
105οἱ πλάνατες ἀστέρες, οὐδ’ οἱ ἀπλανέες· ἐόντος δέ γα τῶ κόσμω, καὶ τούτων ἕκαστόν ἐστιν. ἴδοι δὲ κα τοῦτό [ἄν] τις καὶ ἐπ’ αὐτᾶς τᾶς τῶν ζῴων φύσιος. αἴτε γὰρ μὴ ἦν ζῷον, οὐδ’ ὀφθαλμός, οὐδ’ ἂν στόμα, οὐδ’ ἂν ἀκοά· ἐόντος δέ γα ζῴω, καὶ τούτων ἕκαστόν ἐστιν. ὡς δὲ ἔχει
110τὸ ὅλον ποτὶ τὸ μέρος, οὕτω καὶ ἁ τῶ ὅλω ἀρετὰ ποτὶ τὰν τῶ μέρεος. μὴ ὑπαρχούσας γὰρ ἁρμονίας καὶ ἐπό‐ ψιος θείας περὶ τὸν κόσμον, οὔ κα ἐδύνατο συνεῖμεν ἔτι καλῶς ἔχοντα τὰ ἐγκεκοσμαμένα· μὴ ὑπαρχούσας δ’ εὐνο‐ μίας περὶ τὰς πόλιας, οὔ κα δύναιτό τις ἀγαθὸς ἢ εὐδαί‐
115μων πολίτας ἦμεν· μὴ ὑπαρχούσας δ’ ὑγιείας περὶ τὸ ζῷον, οὔ κα δύναιτο ποὺς ἢ χεὶρ σθεναρά τε καὶ ὑγιει‐
νὰ ἦμεν. ἔστι γὰρ ἁ μὲν ἁρμονία ἀρετὰ κόσμω, ἁ δ’ εὐνομία ἀρετὰ πόλιος. ἁ δ’ ὑγίεια καὶ ἰσχὺς ἀρετὰ σώ‐ ματος. καὶ ἕκαστον δὲ τῶν ἐν αὐτοῖς μερέων συντέτακται912 in vol. 5
120ποτὶ τὸ ὅλον καὶ τὸ πᾶν. ὀφθαλμοί τε γὰρ ὁρῶντι ὑπὲρ τῶ παντὸς σώματος, καὶ τἄλλα δὲ μόριά τε καὶ μέρεα ὑπὲρ τῶ ὅλω καὶ τῶ παντὸς συντέτακται.

4

.

39

.

27

 Εὐρυφάμου Πυθαγορείου Περὶ βίου. Βίος ἀνθρώπω τέλῃος θεῶ μὲν λείπεται τῷ μὴ αὐτο‐ τελὴς ἦμεν, ἀλόγων δὲ ζῴων καθυπερέχει τῷ ἀρετᾶς καὶ εὐδαιμοσύνας ἐπίμοιρος ἦμεν. οὔτε γὰρ ὁ θεὸς τᾶς ἔξω‐
5θεν αἰτίας ποτιδεής ἐστιν, φύσει γὰρ ἀγαθὸς ἐὼν καὶ φύσει εὐδαίμων ἐξ αὐταυτῶ τέλῃός ἐστι· οὔτε τῶν ἀλό‐ γων ζῴων οὐδὲν ... λόγω γὰρ ἄμοιρα ἐόντα καὶ τᾶς ἐς τὰς πράξιας ἐπιστάμας ἄμοιρά ἐστιν. ἀνθρώπω δὲ φύσις τὰ μὲν 〈τᾶσ〉 ἐκ τᾶς ἰδίας προαιρέσιος τὰ δὲ καὶ τᾶς ἐκ
10τῶ θῄω γινομένας ἐπικουρήσιος ποτιδεής ἐστι. τὸ μὲν γὰρ λόγω τυπωτικὸς ἦμεν καὶ καλῶν καὶ αἰσχρῶν νοητι‐ κός, καὶ τὸ ὀρθὸς ἀπὸ γᾶς ἀνακεκλίσθαι καὶ ἐς τὸν οὐρα‐
νὸν ἀποβλέπεν καὶ θεῶν τῶν ἀνωτάτω νοητικὸς ἦμεν, ταῦτα δὲ καὶ τᾶς ἐκ τῶν θεῶν ἐπικουρήσιος τέτευχε· τὸ913 in vol. 5
15δὲ βούλησιν ἔχεν καὶ προαίρεσιν καὶ ἀρχὰν ἐν αὐταυτῷ τοιαύταν, καθ’ ἃν κύριος οὗτός ἐστι καὶ ἀρετὰν ἐπιταδεῦ‐ σαι καὶ κακίαν ζαλῶσαι καὶ θεοῖς ὀπαδῆσαι καὶ ἀπὸ θεῶν ἀποτραπῆμεν, ταῦτα δὲ καὶ καθ’ αὑτὸν κινέεσθαι δυνα‐ τός ἐστι. διὸ καὶ ψόγων καὶ ἐπαίνων καὶ τιμᾶς καὶ ἀτι‐
20μίας τὰ μὲν ἐκ τᾶς τῶν θεῶν τὰ δὲ καὶ ἐκ τᾶς τῶν ἀν‐ θρώπων τυγχάνοντί † τοι, ἤτοι ἀρετὰν ἢ κακίαν ζαλώσαντες. ἔχει γὰρ οὕτως ὁ σύμπας λόγος· τὸ θῇον ἄνθρωπον πολυφρονέστατον ζῷον ἐς τὸν κόσμον ἐσῴκισεν, ἀντίμι‐ μον μὲν τᾶς ἰδίας φύσιος, ὀφθαλμὸν δὲ τᾶς τῶν ἐόντων
25διακοσμάσιος· διὸ καὶ ὀνύματα μὲν ἔθηκε τοῖς πράγμασι, χαρακτῆρι αὐτῶν ἑπόμενος, ἀνεύρετο δὲ καὶ γράμματα, θησαυροὺς τᾷ μνάμᾳ παρασκευασάμενος, ἐμιμάσατο δὲ καὶ τὰν τῶ παντὸς διακόσμασιν, δίκαις τε καὶ νόμοις κοινωνίαν πολίων συναρμοξάμενος. οὐθὲν γὰρ οὕτω κοσ‐
30μοπρεπὲς καὶ θεῶν ἄξιον ἔργον ἀνθρώποις πέπρακται, ὡς πόλιος εὐνομουμένας συναρμογὰ καὶ νόμων καὶ πολι‐ τείας διακόσμασις. εἷς γὰρ ἕκαστος ἄνθρωπος αὐτὸς καθ’ αὑτὸν οὐδεὶς ἐὼν οὔτε ποττὸ ζῆν ... ὁμοφροσύνᾳ ξυνᾷ καὶ ξυναρμογᾷ πολιτείας καὶ αὐτὸς καθ’ αὑτὸν
35ἱκανὸς γέγονε καὶ ποττὸ ὅλον καὶ τὸ τέλῃον σύσταμα τᾶς κοινωνίας εὐσυνάρμοστος. ἀνθρώπω γὰρ ὁ βίος λύρας ἐξακριβωμένας καὶ κατὰ πᾶν ἐπιτελέος ἐάσσας εἰκών ἐστι· λύρα τε γὰρ πᾶσα χρῄζει τριῶν τούτων τυχέν, ἐξαρτύσιος, συναρμογᾶς, ἐπαφᾶς τινος μωσικᾶς. ἐξάρτυσις μὲν ὦν914 in vol. 5
40ἐστιν ἁ τῶν οἰκῄων μερέων τῶ σώματος παρασκευὰ πάν‐ των, λέγω δὲ τᾶν χορδᾶν καὶ τῶν ὀργάνων τῶν ποτ’ εὐ‐ φωνίαν καὶ πλαγὰν ἐπισυνεργούντων· συναρμογὰ δὲ ἁ ποτ’ ἀλλάλως σύγκρασις τῶν φθόγγων· ἐπαφὰ δὲ μωσικὰ ἁ κατὰ συναρμογὰν κίνησις ἤδη τούτων· οὕτως ὦν καὶ
45βίος ἀνθρώπω χρῄζει τριῶν τούτων τυχέν. ἐξάρτυσις μὲν ἁ τῶν τῶ βίω μερέων ἐστὶ συμπλάρωσις· βίω δὲ μέρεα τά τε σώματος ἀγαθὰ καὶ τὰ τῶν χρημάτων καὶ τὰ τᾶς δόξας καὶ τὰ τῶν φίλων· συναρμογὰ δὲ ἁ ποτ’ ἀρετὰν καὶ νόμως τούτων σύνταξις· ἐπαφὰ δὲ μωσικὰ ἁ κατ’

4

.

39

.

27

(50)

ἀρετὰν καὶ νόμως τούτων σύγκρασις, ὀρθοπλοουμένας τᾶς ἀρετᾶς καὶ μηθὲν ἔξωθεν ἀντιπῖπτον ἐχούσας αὐτᾷ. οὐ γὰρ ἐν τῷ ἀπερύκεσθαι τᾶς προθέσιος τῶν ἑκουσίων σκο‐
πῶν πέπτωκε τὸ εὐδαιμονῆν, ἀλλ’ ἐν τῷ κατατυγχάνε‐ σθαι· οὐδ’ ἐν τῷ ἀδορυφόρητον ἦμεν καὶ ἀνυπηρέτατον915 in vol. 5
55τὰν ἀρετάν, ἀλλ’ ἐν τῷ συμπλαροῦσθαι ταῖς οἰκῄαις δυνά‐ μεσι ποτὶ τὰς πράξιας. οὐ γὰρ αὐτοτελής ἐστιν ὁ ἄν‐ θρωπος, ἀλλ’ ἀτελής· τέλῃος δὲ γινόμενος ἃ μὲν παρ’ αὐτὸν ἃ δὲ καὶ παρὰ τὰν ἔξωθεν αἰτίαν· καὶ τέλῃος ἤτοι καττὰν φύσιν ἢ καττὸν βίον· καὶ κατὰ μὲν τὰν φύσιν,
60αἴκα ἀγαθὸς γένηται· ἁ γὰρ ἑκάστω ἀρετὰ ἀκρότας καὶ τελῃότας ἐστὶ τᾶς ἑκάστω φύσιος· οἷον ἁ μὲν τῶν ὀφθαλ‐ μῶν 〈τᾶς τῶν ὀφθαλμῶν〉 φύσιος ἀκρότας καὶ τελῃότας, ἁ δὲ τῶν οὐάτων τᾶς τῶν οὐάτων· οὕτω δὲ καὶ τῶ ἀν‐ θρώπω ἁ ἀρετὰ ἀκρότας ἐστὶ καὶ τελῃότας τᾶς 〈τῶ〉 ἀν‐
65θρώπω φύσιος· τέλῃος δὲ καττὸν βίον, αἴκα εὐδαίμων γένηται· ἁ γὰρ εὐδαιμονία τελῃότας καὶ συμπλάρωσίς ἐστι τῶν ἀνθρωπίνων ἀγαθῶν. διὸ πάλιν ἀρετὰ καὶ εὐτυ‐ χία μέρεα γίγνονται τῶ ἅπαντος βίω, τᾶς μὲν ἀρετᾶς
ὡς ψυχᾶς ὑποκειμένας, τᾶς δ’ εὐτυχίας ὡς σώματος,916 in vol. 5
70τῶν δὲ συναμφοτέρων αὐτῶν ὡς ζῴω. τὸ μὲν γὰρ χρέε‐ σθαι καλῶς αὐτὸν ἔστι τοῖς κατὰ φύσιν ἀγαθοῖς, τὸ δὲ τὰν χρᾶσιν ἐμπαρέχεν· καὶ χρέεσθαι μὲν ἀρετά, χρᾶσιν δ’ ἐμπαρέχεν εὐτυχία· καὶ ἁ μὲν τὰν προαίρεσιν καὶ τὸν λόγον ὀρθὸν παρέχεσθαι, ἁ δὲ τὰς ἐνεργείας καὶ τὰς
75πράξιας. τὸ μὲν γὰρ βουληθῆμεν τὰ καλὰ καὶ ὑποστᾶ‐ μεν τὰ δεινὰ τᾶς ἀρετᾶς οἰκῇόν ἐστι, τὸ δ’ ὀρθοπλοῆσαι τὰς προαιρέσιας καὶ ἐπὶ τέλος ἐλθὲν τὰς πράξιας τᾶς εὐτυχίας. ἐνίκασε γὰρ ὁ στραταγὸς καὶ σὺν τἀρετᾷ καὶ σὺν τᾷ εὐτυχίᾳ, καὶ εὐπλόησεν ὁ κυβερνάτας καὶ σὺν τᾷ
80τέχνᾳ καὶ σὺν τοῖς οὐρίοις πνεύμασιν, καὶ εἶδεν ὁ ὀφθαλ‐ μὸς καλῶς καὶ σὺν τᾷ ὀξυδερκίᾳ καὶ σὺν τῷ φάει. καὶ ἄριστος ὁ βίος ὁ τῶν ἀνθρώπων ἐγένετο καὶ διὰ τὰν ἀρετὰν αὐτὰν καὶ διὰ τὰν εὐτυχίαν.

4

.

39

.

28

 Ἐκ τῆς Διδύμου Ἐπιτομῆς (cf. Didymi Ch. fr. p. 405 Schm.). Τὴν δ’ εὐδαιμονίαν ἐκ τῶν καλῶν γίνεσθαι καὶ προ‐ ηγουμένων πράξεων. διὸ καὶ δι’ ὅλων εἶναι καλήν, καθά‐ περ καὶ τὴν ἐν τοῖς ἄλλοις ἐνέργειαν δι’ ὅλων ἔντεχνον.
5οὐ γὰρ ἐκβιβάζειν τὴν παράληψιν τῶν ὑλικῶν ἀρχῶν τῆς εἰλικρινείας τοῦ καλοῦ τὴν εὐδαιμονίαν, ὡς οὐδὲ τὴν τῆς ἰατρικῆς ἔντεχνον δι’ ὅλων ἐνέργειαν τὴν τῶν ὀργάνων χρῆσιν· πᾶσαν μὲν γὰρ πρᾶξιν ἐνέργειαν εἶναί τινα ψυχῆς. ἐπεὶ δ’ ὁ πράττων συγχρῆταί τισι πρὸς τὴν τελειότητα
10τῆς προθέσεως, μέρη ταῦτα χρὴ νομίζειν τῆς ἐνεργείας· καίτοι γε ἐπιζητούσης ἑκατέρας τῶν εἰρημένων ἑκάτερον, οὐ μὴν ὡς μέρος, ὡς δὲ ποιητικὸν τῆς τέχνης. τὰ γὰρ ὧν ἄνευ πράττειν ὁτιοῦν ἀδύνατον μέρη τῆς ἐνεργείας λέγειν, οὐκ ὀρθόν. τὸ μὲν γὰρ μέρος ἐπινοεῖσθαι κατὰ917 in vol. 5
15τὸ συμπληρωτικὸν τοῦ ὅλου· τὰ δ’ ὧν οὐκ ἄνευ κατὰ τὸ ποιητικόν, τῷ φέρειν καὶ συνεργεῖν εἰς τὸ τέλος.

4

.

39

.

29

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Εὐθυδήμου (p. 280 E). Ἆρ’ οὖν, ὦ Κλεινία, ἤδη τοῦτο ἱκανὸν πρὸς 〈τὸ〉 εὐδαιμονίαν ποιῆσαί τινα, τό τε κεκτῆσθαι τὰ ἀγαθὰ καὶ τὸ χρῆσθαι αὐτοῖς; Ἔμοιγε δοκεῖ. Πότερον, ἦν δ’ ἐγώ,
5ἐὰν ὀρθῶς χρῆταί τις ἢ καὶ ἐὰν μή; Ἐὰν ὀρθῶς. Καλῶς γε, ἦν δ’ ἐγώ, λέγεις. πλέον γάρ που οἶμαι θάτερόν ἐστιν, ἄν τις χρῆται μὴ ὀρθῶς ὁτῳοῦν πράγματι ἢ ἐὰν ἐᾷ· τὸ μὲν γὰρ κακόν, τὸ δ’ οὔτε κακὸν οὔτ’ ἀγαθόν.

4

.

39

.

30

 Πλάτωνος Νόμων ηʹ (p. 829 A). Τοῖς δὲ εὐδαιμόνως ζῶσιν ὑπάρχειν ἀνάγκη πρῶτον τὸ μήτε ἀδικεῖν ἄλλους μήτε ὑφ’ ἑτέρων αὐτοὺς ἀδικεῖ‐ σθαι. τούτοιν δὲ τὸ μὲν οὐ πάνυ χαλεπόν, τοῦ δὲ μὴ
5ἀδικεῖσθαι κτήσασθαι δύναμιν παγχάλεπον, καὶ οὐκ ἔστιν
αὐτὸ τελέως σχεῖν ἄλλως ἢ τελέως γενόμενον ἀγαθόν.918 in vol. 5

4

.

40

t

ΠΕΡΙ ΚΑΚΟΔΑΙΜΟΝΙΑΣ.

4

.

40

.

1

 Ὁμήρου (Il. XXII 60 ss.). Δύσμορον, ὅν ῥα πατὴρ Κρονίδης ἐπὶ γήραος οὐδῷ δύῃ ἐν ἀργαλέῃ φθίσει κακὰ πόλλ’ ἐπιδόντα, υἷάς τ’ ὀλλυμένους ἑλκηθείσας τε θύγατρας,
5καὶ θαλάμους κεραϊζομένους, καὶ νήπια τέκνα βαλλόμενα προτὶ ἄστυ ἐν αἰνῇ δηιοτῆτι.

4

.

40

.

2

 Μενάνδρου Ὑδρίας (fr. 467 K.). Γέροντα δυστυχοῦντα τῶν θ’ αὑτοῦ κακῶν ἐπαγόμενον λήθην ἀνέμνησας πάλιν ἐπὶ τἀτυχεῖν τ’ ἤγειρας.

4

.

40

.

3

 Σοφοκλέους Ναυπλίου (fr. 401 N.2). Τῷ γὰρ κακῶς πράσσοντι μυρία μία νύξ ἐστιν, εὖ παθόντα † ἡ ’τέρα θανεῖν.919 in vol. 5

4

.

40

.

4

 Εὐριπίδου (Herc. 1291 ss.). Κεκλημένῳ δὲ φωτὶ μακαρίῳ ποτὲ αἱ μεταβολαὶ λυπηρόν· ᾧ δ’ αἰεὶ κακῶς ἔστ’, οὐδὲν ἀλγεῖ συγγενῶς δύστηνος ὤν.

4

.

40

.

5

 Μενάνδρου Παρακαταθήκης (fr. 380 K.). Εὔπιστον ἀτυχῶν ἐστιν ἄνθρωπος φύσει. τὸν πλησίον γὰρ οἴεται μᾶλλον φρονεῖν ὁ τοῖς λογισμοῖς τοῖς ἰδίοις πταίων ἀεί.

4

.

40

.

6

 Ἄμφιδος ἐξ Ἀμπελουργοῦ (fr. 4 K.). Ἐν οἷς ἂν ἀτυχήσῃ τις ἄνθρωπος τόποις, ἥκιστα τούτοις πλησιάζων ἥδεται.

4

.

40

.

7

 Μενάνδρου Ἐγχειριδίου (fr. 149 K.). Οὐχ ὅθεν ἂν ᾤμην ἠτύχηκα· πάντα δὲ τὰ μηδὲ προσδοκώμεν’ ἔκστασιν φέρει.

4

.

40

.

8

Εὐριπίδου Ἀντιγόνης (fr. 169 N.2).
.. ἐπ’ ἄκραν ἥκομεν γραμμὴν κακῶν.920 in vol. 5

4

.

40

.

9

Ὁμήρου Ἰλιάδος τʹ (290). Ὥς μοι δέχεται κακὸν ἐκ κακοῦ αἰεί.

4

.

40

.

10

 Εὐριπίδου Αἰόλου (fr. 35 N.2). Ἀεὶ τὸ μὲν ζῇ, τὸ δὲ μεθίσταται κακόν, τὸ δ’ ἐκπέφηνεν αὖτις ἐξ ἀρχῆς νέον.

4

.

40

.

11

Φιλήτα Δήμητρος (fr. 3 Bergk). Νῦν δ’ αἰεὶ πέσσω· τὸ δ’ ἀέξεται ἄλλο νεωρὲς πῆμα, κακοῦ δ’ οὔπω γίνεται ἡσυχίη.

4

.

40

.

12

 Τοῦ αὐτοῦ (fr. 5 p. 37 Bach). Ἦ μὲν δὴ πελάγεσσι πεφύρησαι χαλεποῖσι, θυμέ, γαληναίῃ δ’ ἐπιμίσγεαι οὐδ’ ὅσον ὅσσον, ἀμφὶ δέ τοι νέαι αἰὲν ἀνῖαι τετρήχασιν.

4

.

40

.

13

 Μενάνδρου Ἥρωι (fr. 211 K. fr. 4 Koerte). Ὡς οἰκτρόν, ἣ τὰ τοιαῦτα δυστυχῶ μόνη, ἃ μηδὲ πιθανὰς τὰς ὑπερβολὰς ἔχει.

4

.

40

.

14

 Μενάνδρου (Eur. Androm. 330 s.). Ἔξωθέν εἰσιν οἱ δοκοῦντες εὐτυχεῖν, τὰ δ’ ἔνδον εἰσὶ πᾶσιν ἀνθρώποις ἴσοι.921 in vol. 5

4

.

40

.

15

Φιλήτου (fr. 9 Bergk). Τῷ οὔ μοι πολέων γαίης ὕπερ οὐδὲ θαλάσσης ἐκ Διὸς ὡραίων ἐρχομένων ἐτέων. οὐδ’ ἀπὸ μοῖρα κακῶν μελέῳ φέρει, ἀλλὰ μένουσιν
5ἔμπεδ’ ἀεί, καὶ τοῖς ἄλλα προσαυξάνεται.

4

.

40

.

16

 Διφίλου (fr. 107 K.). Ὥσπερ κυαθίζους’ ἐνίοθ’ ἡμῖν ἡ τύχη ἓν ἀγαθὸν ὑποχέασα τρί’ ἐπαντλεῖ κακά.

4

.

40

.

17

 Γαΐου Κατὰ Ἀρτεμισίου παιδοφθορίας. Τὸ μὲν ἀδικεῖσθαι καὶ πᾶν ὁτιοῦν δεινόν ἐστι· τὸ δὲ καὶ τῶν τοιούτων τι παθεῖν, ἃ μηδὲ εἰπεῖν ὁ πεπον‐ θὼς δύναται σαφῶς, δυστυχίας ὑπερβολὴν οὐκ ἔχει.922 in vol. 5

4

.

40

.

18

 Ἐν ταὐτῷ. Ὅρα δὴ τὸ τῆς κατηγορίας δύσκολον· ἐν ᾗ καὶ τὸ εἰπεῖν ἀδύνατον, αἰσχρὸν γάρ, καὶ τὸ σιωπῆσαι χαλε‐ πώτερον· πῶς γὰρ ἂν δύναιτό τις ἄνευ λόγου δηλῶσαι
5τὰ πεπραγμένα;

4

.

40

.

19

 Ἀντιφῶντος (fr. 54 Diels2). Ὅτῳ γὰρ ὁ θεὸς μὴ παντελῶς βούλεται ἀγαθὰ διδό‐ ναι ἀνδρί, χρημάτων πλοῦτον παρασχών, τοῦ καλῶς φρο‐ νεῖν 〈δὲ〉 πένητα ποιήσας, τὸ ἕτερον ἀφελόμενος ἀμφο‐
5τέρων ἀπεστέρησεν.

4

.

40

19a

 Ἐκ τῶν Ἀριστωνύμου Τομαρίων. Οὔτε τὸν ἀρρωστοῦντα ἡ χρυσόπους ὠφελεῖ κλίνη οὔτε τὸν ἀνόητον ἡ ἐπίσημος εὐτυχία.

4

.

40

.

20

 Δημοκρίτου (fr. 287 Diels2). Ἀπορίη ξυνὴ τῆς ἑκάστου χαλεπωτέρη· οὐ γὰρ ὑπο‐ λείπεται ἐλπὶς ἐπικουρίης.923 in vol. 5

4

.

40

.

21

(Eiusd. fr. 288 Diels2) Νόσος οἴκου καὶ βίου γίνεται ὅκως περ καὶ σκήνεος.

4

.

40

.

22

 Γαΐου ὑπὲρ Παύλου παιδὸς ἰδίου ἐν μανίᾳ ἀνῃρη‐ μένου. Ἔοικε δὲ ὁ βάσκανος δαίμων φιλοτιμότατος εἶναι πρὸς τὰς παραδόξους συμφοράς. ἕστηκέ σοι παιδοφόνος
5πατήρ, τὴν μὲν χεῖρα μιαρώτατος τὴν δὲ ψυχὴν καθαρώ‐ τατος, μανίᾳ διακονησάμενος τὴν συμφοράν.

4

.

40

.

23

(Heraclit. fr. 119 Diels2) Ἡράκλειτος ἔφη ὡς ἦθος ἀνθρώπῳ δαίμων.

4

.

40

.

24

 Ξενοκράτους. Ξενοκράτης ἔλεγεν· ὡς τὸ κακοπρόσωπον αἴσχει προσ‐ ώπου, καὶ μοχθηρίᾳ τινὶ μορφῆς τὸ δύσμορφον, οὕτω δαίμονος κακίᾳ τοὺς πονηροὺς κακοδαίμονας ὀνομάζομεν.

4

.

40

.

25

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Γοργίου (p. 470 C—471 A). Ἀλλὰ μήν, ὦ Σώκρατες, οὐδέν γέ 〈σ〉ε δεῖ παλαιοῖς πράγμασιν ἐλέγχειν. τὰ γὰρ χθὲς καὶ πρώην γεγονότα
ταῦτα ἱκανά ς’ ἐξελέγξαι ἐστὶ καὶ ἀποδεῖξαι ὡς πολλοὶ924 in vol. 5
5ἀδικοῦντες ἄνθρωποι εὐδαίμονές εἰσι. —Τὰ ποῖα ταῦτα; —Ἀρχέλαον δήπου τοῦτον τὸν Περδίκκου ὁρᾷς ἄρχοντα Μακεδονίας; —Εἰ δὲ μή, ἀλλ’ ἀκούω γε. —Εὐδαίμων οὖν σοι δοκεῖ εἶναι ἢ ἄθλιος; —Οὐκ οἶδα, ὦ Πῶλε, οὐ γάρ πω συγγέγονα τῷ ἀνδρί. —Τί δαί; συγγενόμενος ἂν
10γνοίης, ἄλλως δὲ αὐτόθεν οὐ γιγνώσκεις, ὅτι εὐδαιμονεῖ; —Μὰ Δί’, οὐ δῆτα. —Δῆλον δή, ὦ Σώκρατες, ὅτι οὐδὲ τὸν μέγαν βασιλέα γιγνώσκειν φήσεις εὐδαίμονα ὄντα. — Καὶ ἀληθῆ γε ἐρῶ· οὐ γὰρ οἶδα παιδείας ὅπως ἔχει καὶ δικαιοσύνης. τὸν μὲν γὰρ καλὸν κἀγαθὸν ἄνδρα καὶ γυναῖκα
15εὐδαίμονας εἶναί φημι, τὸν δὲ ἄδικον καὶ πονηρὸν ἄθ‐ λιον. —Ἄθλιος ἄρα οὗτός ἐστιν ὁ Ἀρχέλαος κατὰ τὸν σὸν λόγον; —Εἴπερ γε, ὦ φίλε, ἄδικος.

4

.

40

.

26

 Ἐν ταὐτῷ (p. 472 E). Κατά γε τὴν ἐμὴν δόξαν, ὦ Πῶλε, ὁ ἀδικῶν τε καὶ ὁ ἄδικος πάντως μὲν ἄθλιος, ἀθλιώτερος μέντοι, ἐὰν μὴ διδῷ δίκην μηδὲ τυγχάνῃ τιμωρίας ἀδικῶν, ἧττον δὲ ἄθ‐
5λιος, ἐὰν διδῷ δίκην καὶ τυγχάνῃ δίκης ὑπὸ θεῶν τε καὶ
ἀνθρώπων.925 in vol. 5

4

.

41

t

ΟΤΙ ΑΒΕΒΑΙΟΣ Η ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝ ΕΥΠΡΑΞΙΑ ΜΕΤΑΠΙΠΤΟΥΣΗΣ ΡΑΙΔΙΩΣ ΤΗΣ ΤΥΧΗΣ.

4

.

41

.

1

 Εὐριπίδου Ἰνοῦς (fr. 420 N.2). Ὁρᾷς τυράννους διὰ μακρῶν ηὐξημένους ὡς μικρὰ τὰ σφάλλοντα, καὶ μί’ ἡμέρα τὰ μὲν καθεῖλεν ὑψόθεν, τὰ δ’ ἦρ’ ἄνω.
5ὑπόπτερος δ’ ὁ πλοῦτος· οἷς γὰρ ἦν ποτε,
ἐξ ἐλπίδων πίπτοντας ὑπτίους ὁρῶ.926 in vol. 5

4

.

41

.

2

 Διονυσίου τυράννου ἐκ Λήδας (fr. 3 p. 794 N.2). Θνητῶν δὲ μηδεὶς μηδέν’ ὄλβιόν ποτε κρίνῃ, πρὶν αὐτὸν εὖ τελευτήσαντ’ ἴδῃ· ἐν ἀσφαλεῖ γὰρ τὸν θανόντ’ ἐπαινέσαι.

4

.

41

.

3

 Σοφοκλέους Τυνδάρεως (fr. 588 N.2). Οὐ χρή ποτ’ εὖ πράσσοντος ὀλβίσαι τύχας ἀνδρός, πρὶν αὐτῷ παντελῶς ἤδη βίος διεκπερανθῇ καὶ τελευτήσῃ βίον.
5ἐν γὰρ βραχεῖ καθεῖλε κὠλίγῳ χρόνῳ πάμπλουτον ὄλβον δαίμονος κακοῦ δόσις,
ὅταν μεταστῇ, καὶ θεοῖς δοκῇ τόδε.927 in vol. 5

4

.

41

.

4

 Ἀλέξιδος ἐκ Βρεττίας (fr. 34 K.). Τοιοῦτο τὸ ζῆν ἐστιν ὥσπερ οἱ κύβοι· οὐ ταὔτ’ ἀεὶ πίπτουσιν, οὐδὲ τῷ βίῳ ταὐτὸν διαμένει σχῆμα, μεταβολὰς δ’ ἔχει.

4

.

41

.

5

 Διφίλου ἐκ Ζωγράφου (fr. 45 K.). Ἀπροσδόκητον οὐδὲν ἀνθρώποις πάθος, ἐφημέρους γὰρ τὰς τύχας κεκτήμεθα.

4

.

41

.

6

 Εὐριπίδου Ἰφιγενείας ἐν Αὐλίδι (28). Οὐκ ἄγαμαι ταῦτ’ ἀνδρὸς ἀριστέως· Ἀγάμεμνον Ἀτρεῦ. δεῖ δέ σε χαίρειν κἂν μὴ σὺ θέλῃς, τὰ θεῶν οὕτω νενόμισται
5οὐκ ἐπὶ πᾶσιν ἔφυς ἀγαθοῖς. καὶ λυπεῖσθαι, θνητὸς γὰρ ἔφυς.928 in vol. 5

4

.

41

.

7

Σιμωνίδου (Semonidis fr. 4 B.4). Πάμπαν δ’ ἄμωμος οὔτις οὐδ’ ἀκήριος.

4

.

41

.

8

 Εὐριπίδου (fr. 1073 N.2). Οὐ χρή ποτ’ ὀρθαῖς ἐν τύχαις βεβηκότα ἕξειν τὸν αὐτὸν δαίμον’ εἰς ἀεὶ δοκεῖν. ὁ γὰρ θεός πως, εἰ θεόν σφε χρὴ καλεῖν,
5κάμνει ξυνὼν τὰ πολλὰ τοῖς αὐτοῖς ἀεί. θνητῶν δὲ θνητὸς ὄλβος· οἱ δ’ ὑπέρφρονες καὶ τῷ παρόντι τοὐπιὸν πιστούμενοι ἔλεγχον ἔλαβον τῆς τύχης ἐν τῷ παθεῖν.

4

.

41

.

9

 Σιμωνίδου Θρήνων (fr. 32 B.4). Ἄνθρωπος ἐὼν μήποτε φήσῃς ὅ τι γίνεται, μηδ’ ἄνδρα ἰδὼν 〈ὄλβιον〉 ὅσσον χρόνον ἔσσεται· ὠκεῖα γὰρ οὐδὲ τανυπτερύγου μυίας
5οὕτως ἁ μετάστασις.

4

.

41

.

10

 Μενάνδρου (fr. 325 K.). Εὕροις δ’ ἂν οὐθὲν τῶν ἁπάντων, [ὦ] Δημέα, ἀγαθόν, ἐν ᾧ τι μὴ πρόσεστι καὶ κακόν.

4

.

41

.

11

 Εὐριπίδου ἐξ Ἀντιόπης (fr. 196 N.2). Τοιόσδε θνητῶν τῶν ταλαιπώρων βίος· οὔτ’ εὐτυχεῖ τὸ πάμπαν οὔτε δυστυχεῖ, εὐδαιμονεῖ τε καὖθις οὐκ εὐδαιμονεῖ.929 in vol. 5
5τί δῆτ’ ἐν ὄλβῳ μὴ σαφεῖ βεβηκότες οὐ ζῶμεν ὡς ἥδιστα μὴ λυπούμενοι;

4

.

41

.

12

 Εὐριπίδου Βελλεροφόντου (fr. 304 N.2). Ποῦ δὴ τὸ σαφὲς θνατοῖσι βιοτᾶς; θοαῖσι μὲν ναυσὶ πόρον πνοαὶ κατὰ βένθος ἅλιον ἰθύνουσι· τύχας δὲ θνητῶν
5τὸ μὲν μέγ’ εἰς οὐδὲν ὁ πολὺς χρόνος μεθίστησιν, τὸ δὲ μεῖον αὔξων.

4

.

41

.

13

 Εὐριπίδου ἐκ Χρυσίππου (fr. 843 N.2). Ὦ δέσποτ’, οὐδεὶς οἶδεν ἄνθρωπος γεγὼς οὔτ’ εὐτυχοῦς ἀριθμὸν οὔτε δυστυχοῦς.

4

.

41

.

14

 Εὐριπίδου Ἀνδρομάχης (100—103). Χρὴ δ’ οὔ ποτ’ εἰπεῖν οὐδέν’ ὄλβιον βροτῶν, πρὶν ἂν θανόντος τὴν τελευταίαν ἴδῃς
ὅπως περάσας ἡμέραν ἥξει κάτω.930 in vol. 5

4

.

41

.

15

 Εὐριπίδου ἐξ Αὐγῆς (fr. 273 N.2). Πᾶσιν γὰρ ἀνθρώποισιν, οὐχ ἡμῖν μόνον, ἢ καὶ παραυτίκ’ ἢ χρόνῳ δαίμων βίον ἔσφηλε, κοὐδεὶς διὰ τέλους εὐδαιμονεῖ.

4

.

41

.

16

 Εὐριπίδου Σκύριοι (fr. 684 N.2). Φεῦ τῶν βροτείων ὡς ἀνώμαλοι τύχαι. οἱ μὲν γὰρ εὖ πράσσουσι, τοῖς δὲ συμφοραὶ σκληραὶ πάρεισιν εὐσεβοῦσιν εἰς θεούς,
5καὶ πάντ’ ἀκριβῶς κἀπὶ φροντίδων βίον οὕτω δικαίως ζῶσιν αἰσχύνης ἄτερ.

4

.

41

.

17

 Εὐριπίδου Ἀνδρομέδας (fr. 153 N.2). ΧΟΡ. Ὁ μὲν ὄλβιος ἦν, τὸ δ’ ἀπέκρυψεν θεὸς ἐκ κείνων τῶν ποτε λαμπρῶν· νεύει βίοτος, νεύει δὲ τύχα
5κατὰ πνεῦμ’ ἀνέμων.

4

.

41

.

18

 Εὐριπίδου Ἱκετίσιν (267—70). Μὴ δῆτ’· ἔχει τοι καταφυγὴν καὶ θηρία, δοῦλος δὲ βωμὸν θεῶν, 〈πόλις δὲ πρὸς πόλιν〉 ἔπτηξε χειμασθεῖσα. τῶν γὰρ ἐν βροτοῖς931 in vol. 5
5οὐκ ἔστιν οὐδὲν διὰ τέλους εὐδαιμονοῦν.

4

.

41

.

19

 Εὐριπίδου Ἰνοῖ (fr. 415 N.2). Ἄνασσα, πολλοῖς ἐστιν ἀνθρώπων κακά, τοῖς δ’ ἄρτι λήγει, τοῖς δὲ κίνδυνος μολεῖν. κύκλῳ γὰρ ἕρπει καρπίμοις τε γῆς φυτοῖς
5θνητῶν τε γενεᾷ. τῶν μὲν αὔξεται βίος, τῶν δὲ φθίνει τε καὶ θερίζεται πάλιν.

4

.

41

.

20

Εὐριπίδου Ἑκάβης (282—85).
Οὔτοι κρατοῦντα χρὴ κρατεῖν ἃ μὴ χρεών, οὐδ’ εὐτυχοῦντας εὖ δοκεῖν πράξειν ἀεί· κἀγὼ γὰρ ἦν ποτ’, ἀλλὰ νῦν οὐκ εἴμ’ ἔτι,932 in vol. 5
5τὸν πάντα δ’ ὄλβον ἦμαρ ἕν μ’ ἀφείλετο.

4

.

41

.

21

Σοφοκλέους ἐν Τυροῖ (fr. 601 N.2). Μήπω μέγαν εἴπῃς πρὶν τελευτήσαντ’ ἴδῃς.

4

.

41

.

22

 Μοσχίωνος (fr. 9 p. 816 N.2). † Σὺν αἷσι δόξῃ πρόσθε καὶ γένει μέγας Ἄργους δυνάστης, λιτὸς ἐκ τυραννικῶν θρόνων, προσίκτην θάλλον ἠγκαλισμένος
5ἔστειχεν εἰς γῆν ὄμμα συμπαθὲς φέρων καὶ πᾶσι δεικνὺς ὡς τὰ λαμπρὰ τῆς τύχης τὴν κτῆσιν οὐ βέβαιον ἀνθρώποις νέμει. ὃν πᾶς μὲν ἀστῶν ἠλέησεν εἰσιδών,
ἅπας δὲ χεῖρα καὶ προσήγορον φάτιν933 in vol. 5
10ὤρεξε κανθούς τ’ ἐξέτηξε δακρύοις τύχαις συναλγῶν· τἀξίωμα γὰρ νοσοῦν τὸ πρόσθε πολλοῖς οἶκτον ἐμποιεῖ βροτῶν.

4

.

41

.

23

 Μενάνδρου † Πλοκίων Θαΐδος (fr. 407 K.). Ὡς, Παρμένων, οὐκ ἔστιν ἀγαθὸν τῷ βίῳ φυόμενον ὥσπερ δένδρον ἐκ ῥίζης μιᾶς, ἀλλ’ ἐγγὺς ἀγαθοῦ παραπέφυκε καὶ κακόν,
5ἐκ τοῦ κακοῦ τ’ ἤνεγκεν ἀγαθὸν ἡ φύσις.

4

.

41

.

24

 Ἀρχιλόχου (fr. 56 B.). Τοῖς θεοῖς τιθεῖν ἅπαντα· πολλάκις μὲν ἐκ κακῶν ἄνδρας ὀρθοῦσιν μελαίνῃ κειμένους ἐπὶ χθονί, πολλάκις δ’ ἀνατρέπουσι καὶ μάλ’ εὖ βεβηκότας
5ὑπτίους κλίνους’· ἔπειτα πολλὰ γίγνεται κακά ...
καὶ βίου χρήμῃ πλανᾶται καὶ νόου παρήορος.934 in vol. 5

4

.

41

.

25

 Θεοδέκτου (fr. 16 p. 806 N.2). Πολυσπερὴς μέν, ὦ γέρον, καθ’ Ἑλλάδα φήμη πλανᾶται καὶ διέγνωσται πάλαι, τὸ μὴ βεβαίους τὰς βροτῶν εἶναι τύχας.

4

.

41

.

26

 Εὐριπίδου Κρήσσαις. ***

4

.

41

26a

(Eur. Heraclid. 865 s.). Τὸν εὐτυχεῖν δοκοῦντα μὴ ζηλοῦτε, πρὶν θανόντ’ ἴδῃ τις, ὡς ἐφήμεροι τύχαι.

4

.

41

.

27

 Ἀλέξιδος (fr. 288 K.). Κἂν εὐτυχῇ τις, ὡς ἔοικε, προσδοκᾶν ἀεί τι δεῖ, καὶ μή τι πιστεύειν τύχῃ.

4

.

41

.

28

 Μενάνδρου Γεωργῷ (fr. 94 K.). Ὁ δ’ ἠδικηκώς, ὅστις ἔσθ’ οὗτός ποτε, τὴν ὑμετέραν πενίαν κακοδαίμων ἔσθ’, ὅτι τοῦτ’ ἠδίκηκεν, οὗ τυχὸν μεταλήψεται.
5εἰ καὶ σφόδρ’ εὐπορεῖ γάρ, ἀβεβαίως τρυφᾷ· τὸ τῆς τύχης γὰρ ῥεῦμα μεταπίπτει ταχύ.

4

.

41

.

29

 Κλειτομάχου. Τοῖς εὐπλοοῦσιν ἀντιπνεύσας’ ἡ τύχη ἅπαντα συγχεῖ, κᾶτα ναυαγεῖν ποιεῖ, τὰ τῇ φρονήσει καὶ τοῖς λογισμοῖς ὀρθῶς ἐκπεπονῆσθαι935 in vol. 5
5δοκοῦντα πρὸς τὸ καλῶς ζῆν.

4

.

41

.

30

 Βάθωνος ἐξ Αἰτωλοῦ (fr. 1 Com. III p. 326 K.). Ἄνθρωπος ὢν ἔπταικας· ἐν δὲ τῷ βίῳ τέρας ἐστίν, εἴ τις εὐτύχηκε διὰ βίου.

4

.

41

.

31

 Εὐριπίδου Ἀρχελάου (fr. 262 N.2). Πάλαι σκοποῦμαι τὰς τύχας † τῶν βροτῶν ὡς εὖ μεταλλάσσουσιν· ὃς γὰρ ἂν σφαλῇ
εἰς ὀρθὸν ἔστη χὡ πρὶν εὐτυχῶν πιτνεῖ.936 in vol. 5

4

.

41

.

32

 Εὐριπίδου Ἀνδρομέδας (fr. 150 N.2). Οὐκ ἔστιν ὅστις εὐτυχὴς ἔφυ βροτῶν, ὃν μὴ τὸ θεῖον ὡς τὰ πολλὰ † συνθέλει.

4

.

41

.

33

Εὐριπίδου Ἀλεξάνδρου (fr. 45 N.2). Ὥστ’ οὔτις ἀνδρῶν εἰς ἅπαντ’ εὐδαιμονεῖ.

4

.

41

.

34

Εὐριπίδου Ἑκάβης (805). Οὐκ ἔστιν οὐδὲν τῶν ἐν ἀνθρώποις ἴσον.

4

.

41

.

35

Ἡσιόδου Ἔργων (825). Ἄλλοτε μητρυιὴ πέλει ἡμέρη, ἄλλοτε μήτηρ.

4

.

41

.

36

 Εὐριπίδου Ἑκάβης (956). Φεῦ· οὐκ ἔστιν οὐδὲν πιστόν, οὔτ’ εὐδοξία
οὔτ’ αὖ καλῶς πράξαντα μὴ πράξειν κακῶς.937 in vol. 5

4

.

41

.

37

 Σοφοκλέους Αἴαντι (131—33). Ὡς ἡμέρα κλίνει τε κἀνάγει πάλιν ἅπαντα τἀνθρώπεια· τοὺς δὲ σώφρονας θεοὶ φιλοῦσι καὶ στυγοῦσι τοὺς κακούς.

4

.

41

.

38

 Σοφοκλέους (Trach. 1 ss.). Λόγος μὲν ἔστ’ ἀρχαῖος ἀνθρώπων φανείς, ὡς οὐκ ἂν αἰῶν’ ἐκμάθοις βροτῶν, πρὶν ἂν θάνῃ τις, οὔτ’ εἰ χρηστὸς οὔτ’ εἴ τῳ κακός.

4

.

41

.

39

 Τοῦ αὐτοῦ Τραχινίαις (296 s.). Ὅμως δ’ ἔνεστι τοῖσιν εὖ σκοπουμένοις ταρβεῖν τὸν εὖ πράσσοντα, μὴ σφαλῇ ποτε.

4

.

41

.

40

 Σοφοκλέους Φαίδρα (fr. 620 N.2). † Τὸ δ’ εὐτυχοῦντα πάντ’ ἀριθμῆσαι βροτῶν οὐκ ἔστιν ὄντως ὅντιν’ εὑρήσεις ἕνα.

4

.

41

.

41

Εὐριπίδου (fr. 1074 N.2). Βέβαια δ’ οὐδεὶς εὐτυχεῖ θνητὸς γεγώς.938 in vol. 5

4

.

41

.

42

 Σοφοκλέους Ἀλήτης (fr. 102 N.2). Τίς δή ποτ’ ὄλβον ἢ μέγαν θείη βροτῶν ἢ σμικρὸν ἢ τὸν μηδαμοῦ τιμώμενον; οὐ γάρ ποτ’ αὐτῶν οὐδὲν ἐν ταὐτῷ μένει.

4

.

41

.

43

 Εὐριπίδου Ἱππολύτῳ (fr. 437 N.2). Ὁρῶ δὲ τοῖς πολλοῖσιν ἀνθρώποις ἐγὼ τίκτουσαν ὕβριν τὴν πάροιθ’ εὐπραξίαν.

4

.

41

.

44

 Εὐριπίδου Οἰδίποδος (554 N.2). Πολλάς γ’ ὁ δαίμων τοῦ βίου μεταστάσεις ἔδωκεν ἡμῖν μεταβολάς τε τῆς τύχης.

4

.

41

.

45

Ἐν ταὐτῷ (fr. 549 N.2). Ἀλλ’ ἦμαρ 〈ἕν〉 τοι μεταβολὰς πολλὰς ἔχει.

4

.

41

.

46

Εὐριπίδου Μελέαγρος (fr. 536 N.2). Φεῦ· τὰ τῶν εὐδαιμονούντων ὡς ταχὺ στρέφει θεός.

4

.

41

.

47

 Διφίλου (fr. 109 K.). Βέβαιον οὐδέν ἐστιν ἐν θνητῷ βίῳ. βιοῖ γὰρ οὐδεὶς ὃν προαιρεῖται τρόπον.939 in vol. 5

4

.

41

.

48

 Νικοστράτου (fr. 28 K.). ‘Οὐκ ἔστιν ὅστις πάντ’ ἀνὴρ εὐδαιμονεῖ‘. νὴ τὴν Ἀθηνᾶν συντόμως γε, φίλτατε Εὐριπίδη, τὸν βίον ἔθηκας εἰς στίχον.

4

.

41

.

49

 Ἀπολλοδώρου (fr. 16 Com. III p. 293 K.). Οὐκ οἶδ’ ὅτῳ πέποιθας· ἀργυρίῳ, πάτερ; ὃ καιρὸς ὁ τυχὼν τοῖς μὲν οὐ κεκτημένοις ἔδωκε, τῶν κεκτημένων δ’ ἀφείλετο;

4

.

41

.

50

 Φιλήμονος (fr. 121 K.). Πολλάκις ἔχων τις οὐδὲ τἀναγκαῖα νῦν αὔριον ἐπλούτης’, ὥστε χἁτέρους τρέφειν.
—θησαυρὸν εὑρὼν σήμερόν τις αὔριον.940 in vol. 5
5ἅπαντα τἀκ τῆς οἰκίας ἀπώλεσεν.

4

.

41

.

51

 Τραγικὸν ἐπεισόδιον (Tr. adesp. 547 N.2). Τὰ μεγάλα δῶρα τῆς τύχης ἔχει φόβον καὶ τὸ πάνυ λαμπρὸν οὐκ ἀκίνδυνον κυρεῖ, οὐδ’ ἀσφαλὲς πᾶν· ὕψος ἐν θνητῷ γένει,
5ὃ περιέτρεψεν ἢ χρόνος τις ἢ φθόνος, ἐπὰν ἐπ’ ἄκρον τις τοῦ καλῶς πράττειν δράμῃ. ἡ δὲ μεσότης ἐν πᾶσιν ἀσφαλεστέρα, τῷ μήτε λίαν ἐν ταπεινῷ τῆς τύχης μέρει φέρεσθαι μήτ’ ἐν ὑψηλῷ πάλιν.
10κἂν γὰρ πέσῃ τις ἐξ ἐλάττονος μέτρου, εὐπερικάλυπτον ἔσχε τὴν δυσπραξίαν. ὄγκου δὲ μεγάλου πτῶμα γίγνεται μέγα. πρὸς γὰρ τὸ λαμπρὸν ὁ φθόνος βιάζεται, σφάλλει δ’ ἐκείνους, οὓς ἂν ὑψώσῃ τύχη.941 in vol. 5

4

.

41

.

52

 Ἰσοκράτους πρὸς Δημόνικον (§ 41 p. 11 a). Νόμιζε μηδὲν εἶναι τῶν ἀνθρωπίνων βέβαιον· οὕτω γὰρ οὔτ’ εὐτυχῶν ἔσῃ περιχαρὴς οὔτε δυστυχῶν περί‐ λυπος.

4

.

41

.

53

 Ἡροδότου (I 207). Ὡς κύκλος τῶν ἀνθρωπηίων ἐστὶ πρηγμάτων, περι‐ φερόμενος δὲ οὐκ ἐᾷ αἰεὶ τοὺς αὐτοὺς εὐτυχεῖν.

4

.

41

.

54

Τοῦ αὐτοῦ (I 32). Πᾶν ἐστιν ἄνθρωπος συμφορή.

4

.

41

.

55

 Πυθέου. Εἰ δέ τις ὑπείληφε βεβαίως ἔχειν τὸν πλοῦτον καὶ οὐδέποτε προλείψειν αὐτόν, οὗτος ἔοικε τύχης καὶ παρα‐ δόξων πραγμάτων καταπεφρονηκέναι καὶ οὐκ εἰδέναι ὅτι
5πεπλανημένον τὸ εὖ πράττειν καὶ οὐκ ἀεὶ παρὰ τοῖς αὐτοῖς.

4

.

41

.

56

 Βίωνος. Βίων ἔφη ‘τὰ χρήματα τοῖς πλουσίοις ἡ τύχη οὐ δε‐ δώρηται, ἀλλὰ δεδάνεικεν‘.942 in vol. 5

4

.

41

.

57

 Ἐκ τῶν Πορφυρίου Περὶ Στυγός. Ἥ τε γὰρ αἴγειρος, ὡς φασὶν ἄλλοι τε καὶ Πλούταρ‐ χος, φιλοπενθὴς καὶ ἀτελὴς πρὸς καρπογονίαν. διὸ καὶ Σοφοκλῆς ἔν τισι φησίν·
5οὐ χρή ποτ’ ἀνθρώπων μέγαν ὄλβον ἀπο‐ βλέψαι· τανυφλοίου γὰρ ἰσαμέριος † ὅστις αἰγείρου βιοτὰν ἀποβάλλει.

4

.

41

.

58

Σωκράτους. Ταὐτόν ἐστιν ἐπ’ εὐτυχίᾳ μέγα φρονεῖν καὶ ἐπὶ ὀλισ‐
θηρᾶς ὁδοῦ σταδιοδρομεῖν.943 in vol. 5

4

.

41

.

59

 † Δημοκρίτου. Οὐκ ἔστιν οὕτως ἀσφαλὴς πλούτου πυλεών, ὃν οὐκ ἀνοίγει τύχης καιρός.

4

.

41

.

60

 Ἀπελλῆς. Ἀπελλῆς ὁ ζῳγράφος ἐρωτηθείς, διὰ τί τὴν τύχην καθημένην ἔγραψεν, ‘οὐχ ἕστηκε γάρ‘ εἶπεν.

4

.

41

.

61

 Αἰσώπου. Αἴσωπος ἐρωτηθεὶς ὑπό τινος τῶν ἐν ἐξουσίᾳ, εἰ οἶδε τί πράττουσιν οἱ θεοί, ‘τὰ μὲν οἰκοδομοῦσιν‘ ἔφη ‘τὰ
δὲ καταβάλλουσιν‘.944 in vol. 5

4

.

41

.

62

 Φαβωρίνου (fr. 109 Marr.). Ἄνθρωπος ἐὼν † μηδέποτε φῇς ὅ τι γίνεται αὔριον, μηδ’ ἄνδρα ἰδὼν ὄλβιον, ὅσσον χρόνον ἔσσεται· ἀλλὰ μηδὲ οἶκον· ὥσπερ ἀμέλει ὁ ποιητὴς διεξέρχεται
5τὴν τῶν Σκοπαδῶν ἀθρόαν ἀπώλειαν. ἤδη δὲ καὶ πόλεις παρ’ ὃ προσεδόκησαν ἀνάστατοι γεγόνασιν αἰφνίδιον, αἱ μὲν ὑπὸ πυρός, αἱ δ’ ὑπὸ σεισμοῦ, αἱ δὲ τῆς θαλάττης ἐπελθούσης. ποῦ μοι Ἑλίκη; κατεπόθη. ποῦ Βοῦρα; καὶ αὐτὴ κατεπόθη. δύο πόλεις Ἑλληνίδες ἀπώλοντο ὥσπερ
10πλέουσαι.

4

.

41

.

63

 Ἡροδότου ἱστορίας αʹ (32). Κροῖσος δὲ σπερχθεὶς εἶπεν· Ὦ ξεῖνε Ἀθηναῖε, ἡ δὲ ἡμετέρη εὐδαιμονίη οὕτω τοι ἀπέρριπται ἐς τὸ μηδέν, ὥστε οὐδὲ ἰδιωτέων ἀνδρῶν ἀξίους ἡμᾶς ἐποίησας; Ὁ δὲ
5Σόλων εἶπεν· Ὦ Κροῖσε, ἐπιστάμενόν με τὸ θεῖον πᾶν ἐὸν φθονερόν τε καὶ ταραχῶδες ἐπειρωτᾷς ἀνθρωπηίων πραγμάτων πέρι. ἐν γὰρ τῷ μακρῷ χρόνῳ πολλὰ μὲν
ἔστιν ἰδεῖν τὰ μή τις ἐθέλει, πολλὰ δὲ καὶ παθεῖν. ἐς γὰρ ἑβδομήκοντα ἔτεα οὖρον τῆς ζωῆς ἀνθρώπῳ προτί‐945 in vol. 5
10θημι. τουτέων τῶν ἁπασέων ἡμερέων τῶν ἐς τὰ ἑβδο‐ μήκοντα ἔτεα, ἐουσέων ..., ἡ ἑτέρη αὐτέων τῇ ἑτέρῃ ἡμέρῃ τὸ παράπαν οὐδὲν ὅμοιον εἰσάγει πρῆγμα. οὕτω, ὦ Κροῖσε, πᾶν ἐστιν ἄνθρωπος συμφορή. ἐμοὶ δὲ καὶ σὺ πλουτέειν μὲν μέγα φαίνεαι καὶ βασιλεὺς πολλῶν εἶναι
15ἀνθρώπων· ἐκεῖνο δέ, τὸ εἴρεό με, οὔκω σε λέγω, πρὶν τελευτήσαντα καλῶς τὸν αἰῶνα πύθωμαι. οὐ γάρ τι ὁ μέγα πλούσιος μᾶλλον τοῦ ἐπ’ ἡμέρην ἔχοντος ὀλβιώτερός ἐστιν, εἰ μή οἱ τύχη ἐπίσποιτο ἔχοντα πάντα καλὰ τελευ‐ τῆσαι εὖ τὸν βίον. πολλοὶ μὲν γὰρ ζάπλουτοι ἀνθρώ‐
20πων ἄνολβοί εἰσι, πολλοὶ δὲ μετρίως ἔχοντες βίου εὐτυ‐ χέες. ὁ μὲν δὴ μέγα πλούσιος ἄνολβος δὲ δυοῖσι προέχει τοῦ εὐτυχέος μούνοισιν, οὗτος δὲ τοῦ πλουσίου καὶ ἀνόλ‐ βου πολλοῖσιν· ὁ μὲν ἐπιθυμίην ἐκτελέσαι καὶ ἄτην μεγά‐ λην προσπεσοῦσαν ἐνεῖκαι δυνατώτερος, ὁ δὲ τοῖσδε προέ‐
25χει ἐκείνου, ἄτην μὲν καὶ ἐπιθυμίην οὐχ ὁμοίως δυνατὸς ἐκείνῳ ἐνεῖκαι, ταῦτα δὲ ἡ εὐτυχίη οἱ ἀπερύκει, ἄπηρός ἐστιν, ἄνουσος, ἀπαθής, εὔπαις, εὐειδής. εἰ δὲ πρὸς τούτοισιν ἔτι τελευτήσει τὸν βίον εὖ, οὗτος ἐκεῖνος, τὸν σὺ ζητεῖς, ὄλβιος κεκλῆσθαι ἄξιός ἐστι· πρὶν δ’ ἂν τελευ‐946 in vol. 5
30τήσῃ, ἐπισχεῖν, μηδὲ καλέειν κω ὄλβιον ἀλλ’ εὐτυχέα. τὰ πάντα μέν νυν ταῦτα συλλαβεῖν ἄνθρωπον ἐόντα ἀδύνατόν ἐστιν, ὥσπερ χώρη οὐδεμία καταρκέει πάντα ἑωυτῇ παρέ‐ χουσα, ἀλλ’ ἄλλο μὲν ἔχει, ἑτέρου δὲ ἐπιδέεται· ἣ δὲ ἂν τὰ πλεῖστα ἔχῃ, αὕτη ἀρίστη. ὣς δὲ καὶ ἀνθρώπου σῶμα
35ἓν οὐδὲν αὔταρκές ἐστι· τὸ μὲν γὰρ ἔχει, ἄλλου δὲ ἐνδεές ἐστιν. ὃς δ’ ἂν αὐτῶν πλεῖστα ἔχων διατελέῃ καὶ ἔπειτα τελευτήσῃ εὐχαρίστως τὸν βίον, οὗτος παρ’ ἐμοὶ τὸ οὔνομα τοῦτο, ὦ βασιλεῦ, δίκαιός ἐστι φέρεσθαι. σκοπέειν δὲ χρὴ παντὸς χρήματος τὴν τελευτήν, κῇ ἀποβήσεται· πολ‐
40λοῖσι γὰρ δὴ ὑποδέξας ὄλβον ὁ θεὸς προρρίζους ἀνέτρεψε.947 in vol. 5

4

.

42

t

ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΠΑΡ’ ΑΞΙΑΝ ΕΥΤΥΧΟΥΝΤΩΝ.

4

.

42

.

1

 Εὐριπίδου Βελλεροφόντης (fr. 293 N.2). Τιμῄ ς’ ἐπαίρει τῶν πέλας μεῖζον φρονεῖν. Θνήσκοιμ’ ἄν· οὐ γὰρ ἄξιον λεύσσειν φάος κακοὺς ὁρῶντας ἐκδίκως τιμωμένους.

4

.

42

.

2

 Εὐριπίδου Δικτύος (fr. 334 N.2). Πολλοῖς παρέστην κἀφθόνησα δὴ βροτῶν ὅστις κακοῖσιν ἐσθλὸς ὢν ὅμοιος ᾖ, λόγων ματαίων εἰς ἅμιλλαν ἐξιών.
5τὸ δ’ ἦν ἄρ’ οὐκ ἀκουστὸν οὐδ’ ἀνασχετόν, σιγᾶν κλύοντα δεινὰ πρὸς κακιόνων.

4

.

42

.

3

Μενάνδρου Θεοφορουμένης (fr. 223 K.).
Εἴ τις προσελθών μοι θεῶν λέγοι ‘Κράτων, ἐπὰν ἀποθάνῃς, αὖθις ἐξ ἀρχῆς ἔσῃ· ἔσῃ δ’ ὅ τι ἂν βούλῃ, κύων, πρόβατον, τράγος,948 in vol. 5
5ἄνθρωπος, ἵππος· δὶς βιῶναι γάρ σε δεῖ· εἱμαρμένον τοῦτ’ ἐστίν, ὅ τι βούλει δ’ ἑλοῦ·‘ ἅπαντα μᾶλλον, εὐθὺς εἰπεῖν ἂν δοκῶ, πόει με πλὴν ἄνθρωπον· ἀδίκως εὐτυχεῖ κακῶς τε πράττει τοῦτο τὸ ζῷον μόνον.
10ὁ κράτιστος ἵππος ἐπιμελεστέραν ἔχει ἑτέρου θεραπείαν· ἀγαθὸς ἂν γένῃ κύων, ἐντιμότερος εἶ τοῦ κακοῦ κυνὸς πολύ. ἀλεκτρυὼν γενναῖος ἐν ἑτέρᾳ τροφῇ ἐστίν, ὁ δ’ ἀγεννὴς καὶ δέδιε τὸν κρείττονα.
15ἄνθρωπος ἂν ᾖ χρηστός, εὐγενής, σφόδρα γενναῖος, οὐδὲν ὄφελος ἐν τῷ νῦν γένει. πράττει δ’ ὁ κόλαξ ἄριστα πάντων, δεύτερα ὁ συκοφάντης, ὁ κακοήθης τρίτα λέγει. ὄνον γενέσθαι κρεῖττον ἢ τοὺς χείρονας
20ὁρᾶν ἑαυτοῦ ζῶντας ἐπιφανέστερον.

4

.

42

.

4

 Εὐριπίδου Οἰνεῖ (fr. 564 N.2). Ὅταν κακοὶ πράξωσιν, ὦ ξένοι, καλῶς, ἄγαν κρατοῦντες κοὐ νομίζοντες δίκην δώσειν ἔδρασαν πάντ’ ἐφέντες ἡδονῇ.949 in vol. 5

4

.

42

.

5

Θεόγνιδος (665 s.). Καὶ σώφρων ἥμαρτε, καὶ ἄφρονι πολλάκι δόξα ἕσπετο, καὶ τιμῆς 〈καὶ〉 κακὸς ὢν ἔλαχεν.

4

.

42

.

6

Τοῦ αὐτοῦ (865 ss.). Πολλοῖς ἀχρήστοισι θεὸς διδοῖ ἀνδράσιν ὄλβον ἐσθλόν, ὃς .. αὑτῷ βέλτερος οὐδὲν ἐὼν οὐδὲ φίλοις· ἀρετῆς δὲ μέγα κλέος οὔ ποτ’ ὀλεῖται.
5αἰχμητὴς γὰρ ἀνὴρ γῆν τε καὶ ἄστυ σαοῖ.

4

.

42

.

7

 Σοφοκλέους Ἀλήτης (fr. 103 N.2). Δεινόν γε τοὺς μὲν δυσσεβεῖς κακῶν 〈τ’〉 ἄπο βλαστόντας εἶτα τούσδε μὲν πράσσειν καλῶς, τοὺς δ’ ὄντας ἐσθλοὺς ἔκ τε γενναίων ἅμα
5γεγῶτας εἶτα δυστυχεῖς πεφυκέναι. οὐ χρῆν τάδ’ οὕτω δαίμονας θνητῶν πέρι
πράσσειν· ἐχρῆν γὰρ τοὺς μὲν εὐσεβεῖς βροτῶν ἔχειν τι κέρδος ἐμφανὲς θεῶν πάρα, τοὺς δ’ ὄντας ἀδίκους τούσδε τὴν ἐναντίαν950 in vol. 5
10δίκην κακῶν τιμωρὸν ἐμφανῆ τίνειν· κοὐδεὶς ἂν οὕτως εὐτύχει κακὸς γεγώς.

4

.

42

.

8

 Εὐριπίδου Ἱκετίδων (423 ss.). Ἦ δὴ νοσῶδες τοῦτο τοῖς ἀμείνοσιν, ὅταν πονηρὸς ἀξίωμ’ ἀνὴρ ἔχῃ γλώσσῃ κατασχὼν δῆμον, οὐδὲν ὢν τὸ πρίν.

4

.

42

.

9

Τοῦ αὐτοῦ Ἑλένῃ (1213). Ἐσθλῶν κακίους ἐνίοτ’ εὐτυχέστεροι.

4

.

42

.

10

 Εὐριπίδου Ἱκετίδων (463 s.). Φεῦ φεῦ· κακοῖσιν ὡς ὅταν δαίμων διδῷ καλῶς, ὑβρίζους’ ὡς ἀεὶ πράξοντες εὖ.

4

.

42

.

11

 Εὐριπίδου Τημενίσιν (fr. 738 N.2). Πολλοὶ γεγῶτες ἄνδρες οὐκ ἔχους’ ὅπως δείξουσιν αὑτοὺς τῶν κακῶν ἐξουσίᾳ.

4

.

42

.

12

Δημοσθένους Ὀλυνθιακῶν αʹ (p. 16). Τὸ γὰρ εὖ πράττειν παρὰ τὴν ἀξίαν ἀφορμὴ τοῦ
κακῶς φρονεῖν τοῖς ἀνοήτοις γίγνεται.951 in vol. 5

4

.

42

.

13

 Δημοσθένους Φιλιππικῶν (Ps.—Dem. XI p. 155). Αἱ γὰρ εὐπραξίαι δειναὶ συγκρύψαι καὶ συσκιάσαι τὰς ἁμαρτίας τῶν ἀνθρώπων εἰσίν· εἰ δέ τι πταίσει, τότ’ ἀκριβῶς διακαλυφθήσεται ταῦτα πάντα.

4

.

42

.

14

Ἐκ τῶν Ἀριστωνύμου Τομαρίων. Ἔοικεν ὁ βίος θεάτρῳ· διὸ πολλάκις χείριστοι τὸν
κάλλιστον ἐν αὐτῷ κατέχουσι τόπον.952 in vol. 5

4

.

43

t

ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΠΑΡ’ ΑΞΙΑΝ ΔΥΣΤΥΧΟΥΝΤΩΝ.

4

.

43

.

1

 Μενάνδρου (fr. 670 K.). Οὐθέν με λυπεῖ μᾶλλον ἢ χρηστὸς τρόπος εἰς χαλεπὸν ὅταν ᾖ συγκεκλεισμένος βίον.

4

.

43

.

2

 Τοῦ αὐτοῦ (fr. 671 K.). Οἰκτρότατόν ἐστι πεῖραν ἐπὶ γήρως ὀδῷ ἀδίκου τύχης δίκαιος εἰληφὼς τρόπος.

4

.

43

.

3

 Ἀλέξιδος (fr. 287 K.). Οὐκ ἔσθ’ ὅπως ἔχουσιν αἱ τύχαι φρένας· οὐδεὶς γὰρ 〈ἂν〉 τοιοῦτος ἠτύχει ποτέ.

4

.

43

.

4

 Ἀντιφάνους (fr. 257 K.). Οἴμοι τάλας, ὡς ἄδικον, ὅταν ἡ μὲν τύχη λίπῃ τινὸς τὴν τάξιν, ὁ δὲ τρόπος μένῃ.

4

.

43

.

5

 Μενάνδρου (fr. 590 K.). Ὦ μεταβολαῖς χαίρουσα παντοίαις τύχη, σόν ἐστ’ ὄνειδος τοῦθ’, ὅταν οὗτος 〈ὢν〉 ἀνὴρ
δίκαιος ἀδίκοις περιπέσῃ συμπτώμασιν.953 in vol. 5

4

.

43

.

6

 Εὐριπίδου Ἡρακλειδῶν (233 ss.). Τὴν δ’ εὐγένειαν τῆς τύχης νικωμένην νῦν δὴ μάλιστ’ ἐσεῖδον· οἵδε γὰρ πατρὸς ἐσθλοῦ γεγῶτες δυστυχοῦς’ ἀναξίως.

4

.

43

.

7

 Μενάνδρου Ὀλυνθιακῶν (fr. 356 K.).
Ὡς ἄδικον, ὅταν ἡ μὲν φύσις ἀποδῷ τι σεμνόν, τοῦτο δ’ ἡ τύχη κακοῖ.

4

.

43

.

8

 Μενάνδρου (fr. 604 K.). Πολλοὺς δι’ ἀνάγκην γὰρ πονηροὺς οἶδ’ ἐγὼ ὅταν ἀτυχήσωσιν γεγονότας, οὐ φύσει ὄντας τοιούτους.

4

.

43

.

9

 Εὐσεβίου (fr. 59 Mull.). Πολλοὶ τῶν ἀνθρώπων, ἐπειδὰν δοκέωσι παρ’ ἀξίην πρήσσειν, δυσανασχετέοντες, ἔπειτα δεινολογεόμενοι πρὸς ἑωυτοὺς καὶ τοὺς πλησιάζοντας, τοιάδε διαλέγονται· ὁ
5μὲν γαμέει καὶ ἐξ οἴκων τῶν εὐδαιμόνων, ἐγὼ δὲ ἄγαμος· καὶ ὁ μὲν οἰκίην ἔχει μεγάλην καὶ οἰκοδομέει μεγαλο‐ πρεπέως καὶ ἀγροὺς κέκτηται πολλούς, ἐγὼ δὲ ἀνίστιος καὶ ἀκτήμων· καὶ τῷ μὲν πάρα πολλὰ χρήματα, ἐμὲ δὲ ἀχρηματίη πᾶσα ἔχει· καὶ ὅδε μὲν καὶ ὅδε ἄρχουσι καὶ
10τετιμέαται, τὸ δὲ ἐμὸν ἐν ἰδιώτεω λόγῳ καὶ ἀτίμου.
πρὸς οὓς χρὴ παραμυθεύμενον τάδε λέγειν, ὡς οὐ χρὴ ἐπ’ ἄλλων εὐτυχίῃ ἄχθεσθαι, ἀλλὰ ἥδεσθαι διὰ τὸ ὁμο‐ γενές· εἰδέναι δὲ ὅτι καὶ αὐτοὶ πολλῶν, ἔς τε τὰ ἑωυτῶν ἐγκύψαντες καὶ τὰ ἐκείνοις παρέοντα ἐπιφρασάμενοι, εὑ‐954 in vol. 5
15ρήσουσιν ἑωυτοὺς ἄμεινον πρήσσοντας· καὶ ὅτι οὐδεὶς ὑπὸ τῆς τοῦ πέλας εὐτυχίης τῆς ὀφειλομένης ἑωυτῷ εὐ‐ πρηγίης ἀποστερέεται.

4

.

43

.

10

 Ἡροδότου Ἱστορίας θʹ (16). Ξεῖνε, ὅ τι δεῖ γενέσθαι ἐκ τοῦ θεοῦ, ἀμήχανον ἀπο‐ τρέψαι ἀνθρώπῳ· οὐδὲ γὰρ πιστὰ λέγουσι θέλει πείθεσ‐ θαι οὐδείς. ταῦτα δὲ Περσέων συχνοὶ ἐπιστάμενοι ἑπό‐
5μεθα ἀναγκαίῃ ἐνδεδεμένοι. ἐχθίστη δὲ ὀδύνη ἐστὶ τῶν
ἐν ἀνθρώποις αὕτη, πολλὰ φρονέοντα μηδενὸς κρατέειν.955 in vol. 5

4

.

44

t

ΟΤΙ ΔΕΙ ΓΕΝΝΑΙΩΣ ΦΕΡΕΙΝ ΤΑ ΠΡΟΣΠΙΠΤΟΝΤΑ ΟΝΤΑΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ ΚΑΙ ΚΑΤ’ ΑΡΕΤΗΝ ΖΗΝ ΟΦΕΙΛΟΝΤΑΣ.

4

.

44

.

1

 Φιλήμονος (fr. 73 K.). Εἰ τὰ δάκρυ’ ἡμῶν τῶν κακῶν ἦν φάρμακον, ἀεί θ’ ὁ κλαύσας τοῦ πονεῖν ἐπαύετο, ἠλλαττόμεσθ’ ἂν δάκρυα δόντες χρυσίον.
5νῦν δ’ οὐ προσέχει τὰ πράγματ’ οὐδ’ ἀποβλέπει, ἐάν τε κλαίῃς ἄν τε μή, πορεύεται. τί δὴ ποεῖς πλέον; οὐδέν· ἡ λύπη δ’ ἔχει ὥσπερ τὸ δένδρον τοῦτο καρπὸν τὸ δάκρυον.956 in vol. 5

4

.

44

.

2

 Τοῦ αὐτοῦ (fr. 135 K.). Ἐγὼ δὲ λυποῦμαι μὲν εἰς ὑπερβολὴν ἐπὶ τοῖς παροῦσιν, ἐν δὲ τῇ λύπῃ φρονῶ. τοῦτο 〈τό〉 με τηροῦν ἐστι κἄνθρωπον ποοῦν.

4

.

44

.

3

Χαιρήμονος (fr. 37 N.2). Οὐδεὶς ἐπὶ σμικροῖσι λυπεῖται σοφός.

4

.

44

.

4

Εὐριπίδου Ἀντιγόνη (cf. Eur. fr. 174 N.2).
Μὴ οὖν θέλε λυπεῖν σαυτὸν εἰδὼς ὅτι πολλάκι τὸ λυποῦν ὕστερον χαρὰν ἄγει, καὶ τὸ κακὸν ἀγαθοῦ γίγνεται παραίτιον.957 in vol. 5

4

.

44

.

5

Μενάνδρου (fr. 812 K.). Πειρῶ τύχης ἄνοιαν ἀνδρείως φέρειν.

4

.

44

.

6

 Μενάνδρου (fr. 672 K.). Ἄνδρα τὸν ἀληθῶς εὐγενῆ καὶ τἀγαθὰ καὶ τὰ κακὰ δεῖ πταίοντα γενναίως φέρειν.

4

.

44

.

7

 Φιλήμονος ἐκ Κορινθίας (fr. 39 K.). Εἰ τὰ παρὰ τοῖς ἄλλοισιν εἰδείης κακά, ἄσμενος ἔχοις ἄν, Νικοφῶν, ἃ νῦν ἔχεις.

4

.

44

.

8

 Φιλήμονος Πτωχῆς ἢ Ῥοδίας (fr. 69 K.). Εἰ πάντες ἀποθανούμεθ’ οἷς μὴ γίνεται ἃ βουλόμεσθα, πάντες ἀποθανούμεθα.

4

.

44

.

9

 Διφίλου Ἀδελφοῖς (fr. 4 K.). Ὦ μακάρι’, ἀτυχεῖν θνητὸς ὢν ἐπίστασο, ἵν’ αὐτὰ τἀναγκαῖα δυστυχῇς μόνον, πλείω δὲ διὰ τὴν ἀμαθίαν μὴ προσλάβῃς.

4

.

44

.

10

 Φιλιππίδου Φιλαδέλφων (fr. 18 K.). Ὅταν ἀτυχεῖν σοι συμπέσῃ τι, δέσποτα, Εὐριπίδου μνήσθητι, καὶ ῥᾴων ἔσῃ· ‘οὐκ ἔστιν ὅστις πάντ’ ἀνὴρ εὐδαιμονεῖ‘.958 in vol. 5
5εἶναι δ’ ὑπόλαβε καὶ σὲ τῶν πολλῶν ἕνα.

4

.

44

.

11

 Μενάνδρου Πλοκίῳ (fr. 410 K.). Ἀεὶ τὸ λυποῦν ἀποδίωκε τοῦ βίου· μικρόν τι τὸ βίου καὶ στενὸν ζῶμεν χρόνον.

4

.

44

.

12

Εὐριπίδου Ὑψιπύλη (fr. 757 N.2).
Ἔφυ μὲν οὐδεὶς ὅστις οὐκ ἀεὶ πονεῖ, θάπτειν τε τέκνα χἅτερα κτᾶσθαι πάλιν, αὐτοὺς δὲ θνῄσκειν· καὶ τάδ’ ἄχθονται βροτοὶ959 in vol. 5
5εἰς γῆν φέροντες γῆν. ἀναγκαίως δ’ ἔχει βίον θερίζειν ὥστε κάρπιμον στάχυν, καὶ τὸν μὲν εἶναι, τὸν δὲ μή· τί ταῦτα δεῖ στένειν, ἅπερ δεῖ κατὰ φύσιν διεκπερᾶν;

4

.

44

.

13

 Εὐριπίδου Ἡρακλεῖ (1349—50). Τὰς συμφορὰς γὰρ ὅστις οὐκ ἐπίσταται θνητὸς πεφυκὼς ὃν τρόπον χρεὼν φέρειν, οὐδ’ ἀνδρὸς ἂν δύναιθ’ ὑποστῆναι βέλος.

4

.

44

.

14

 Εὐριπίδου Ἀντιγόνης (fr. 175 N.2). Ὅστις δὲ πρὸς τὸ πῖπτον εὐλόφως φέρει τὸν δαίμον’, οὗτος ἧσσόν ἐστ’ ἀνόλβιος.

4

.

44

.

15

 Εὐριπίδου Τρῳάδων (101 s.). ΧΟΡ. Μεταβαλλομένου δαίμονος ἀνέχου. πλεῖ κατὰ πορθμόν, πλεῖ κατὰ δαίμονα.960 in vol. 5

4

.

44

.

16

 Βακχυλίδου Προσοδίων (fr. 11 Bl.3). Εἷς ὅρος, μία βροτοῖσίν ἐστιν εὐτυχίας ὁδός, θυμὸν εἴ τις ἔχων ἀπενθῆ δύναται διατελεῖν βίον. ὃς δὲ μυρία μὲν ἀμφιπολεῖ φρενί,
5τὸ δὲ πᾶν ἆμάρ τε καὶ νύκτα μελλόντων χάριν ἑὸν ἰάπτεται κέαρ, ἄκαρπον ἔχει πόνον.

4

.

44

.

17

 Πυθαγόρου (Aur. carm. 17—18 N.). Ὅσσα δὲ δαιμονίαισι τύχαις βροτοὶ ἄλγε’ ἔχουσιν, ὧν ἂν μοῖραν ἕλῃς, ταύτην φέρε μηδ’ ἀγανάκτει.

4

.

44

.

18

 Εὐριπίδου (fr. 1077 N.2). Πέπονθας οἷα χἅτεροι πολλοὶ βροτῶν· τὰς γὰρ παρούσας οὐχὶ σῴζοντες τύχας ὤλοντ’ ἐρῶντες μειζόνων ἀβουλίᾳ.961 in vol. 5

4

.

44

.

19

 Ἀντιφάνους Ἡνιόχῳ (fr. 104 K.). Ἀνδρὸς διαφέρει τοῦτ’ ἀνήρ· ὁ μὲν κακῶς πράττων τὸ λυποῦν ἤγαγ’ εἰς παράστασιν, ὁ δ’ ἐμφρόνως δεξάμενος ἤνεγκεν καλῶς.

4

.

44

.

20

 Σοφοκλῆς Θυέστῃ (fr. 237 N.2). Ἔχει μὲν ἀλγείν’, οἶδα· πειρᾶσθαι δὲ χρὴ ὡς ῥᾷστα τἀναγκαῖα τοῦ βίου φέρειν. ἐκ τῶν τοιούτων χρή τιν’ ἴασιν λαβεῖν.

4

.

44

.

21

 Μενάνδρου Κανηφόρῳ (fr. 253 K.).
Ἀλογίστου τρόπου ἀτύχημα φεύγειν ἐστὶν οὐκ αὐθαίρετον.

4

.

44

.

22

Ἀντιφάνους (fr. 281 K.). Τὰ τύχης φέρειν δεῖ γνησίως τὸν εὐγενῆ.962 in vol. 5

4

.

44

22a

(Antiphanis fr. 278 K.) Τὸ μὲν ἀτυχῆσαι παντὸς εἶναί μοι δοκεῖ, ἀνδρὸς δ’ ἐνεγκεῖν ἀτυχίαν ὀρθοῦ τρόπου.

4

.

44

.

23

 Μενάνδρου (fr. 556 K.). Ἔνεγκ’ ἀτυχίαν καὶ βλάβην εὐσχημόνως. τοῦτ’ ἔστιν ἀνδρὸς νοῦν ἔχοντος, οὐκ ἐὰν ἀνασπάσας τις τὰς ὀφρῦς οἴμοι λαλῇ,
5ἀλλ’ ὃς τά 〈γ’〉 αὑτοῦ πράγματ’ ἐγκρατῶς φέρει.

4

.

44

.

24

 Φιλήμονος (fr. 90 K.). Μείζω τὰ κακὰ ποιοῦσι πολλοί, δέσποτα, αὐτοὶ δι’ αὑτοὺς ἢ πέφυκε τῇ φύσει. οἷον τέθνηκεν υἱὸς ἢ μήτηρ τινὶ
5ἢ νὴ Δί’ ἄλλων τῶν ἀναγκαίων γέ τις,
ἂν μὲν λάβῃ τοῦτ’ ‘ἀπέθαν’, ἄνθρωπος γὰρ ἦν‘, τοσοῦτο γέγονε τὸ κακόν, ἡλίκον περ ἦν. ἐὰν δ’ ‘ἀβίωτος ὁ βίος, οὐκ ἔτ’ ὄψομαι, ἀπόλωλ’,‘ ἐν ἑαυτῷ τοῦτ’ ἐὰν σκοπῇ, κακὰ963 in vol. 5
10πρὸς τοῖς κακοῖς 〈ὁ τοι〉οῦτος ἕτερα συλλέγει. ὁ δὲ τῷ λογισμῷ πάντα παρ’ ἑαυτῷ σκοπῶν τὸ κακὸν ἀφαιρεῖ, τἀγαθὸν δὲ λαμβάνει.

4

.

44

.

25

Φιλήμονος (fr. 136 K.). Οὕτως ἄνανδρος γέγονας; οὐκ εὐψυχία τοῦτ’ ἔσθ’ ὃ ποιεῖς νῦν γάρ, ἀλλ’ ἀνανδρία, τὸ μὴ δύνασθαι καρτερεῖν λυπούμενον.

4

.

44

.

26

Φιλήμονος (fr. 161 K.). Πόλλ’ ἔστιν ἐν πολλαῖσιν οἰκίαις κακά, ἃ καλῶς ὅταν ἐνέγκῃς, ἀγαθὰ γενήσεται.

4

.

44

.

27

 Ἀπολλοδώρου (fr. 17 vol. III p. 294 K.). Χαλεπὸν τύχη ’στὶ πρᾶγμα, χαλεπόν· ἀλλὰ δεῖ αὐτὴν φέρειν κατὰ τρόπον ὥσπερ φορτίον.

4

.

44

.

28

Φιλήμονος (fr. 162 K.).
Ἐνταῦθ’ ἀνὴρ 〈γάρ〉 ἐστιν ἀνδρὸς διάφορος, ἐν τῷ τό τε κακὸν εὖ φέρειν καὶ τἀγαθόν.964 in vol. 5

4

.

44

.

29

 Μενάνδρου Ἀνδρογύνου (fr. 51 K.). Τὰ προσπεσόντα προσδοκᾶν ἅπαντα δεῖ ἄνθρωπον ὄντα· παραμένει γὰρ οὐδὲ ἕν.

4

.

44

.

30

 Φιλήμονος (fr. 107 K.). Ἂν γνῷς τί ἐστ’ ἄνθρωπος, εὐδαίμων ἔσῃ. τέθνηκέ τις· μὴ δεινὸν ἔστω τοῦτό σοι. κεκύηκέ τις, [μὴ δεινὸν] οὐ κεκύηκέ τις· ἠτύχηκέ τις·
5βήττει τις· οἰμώζει τις· ἡ φύσις φέρει [δ’] ἅπαντα ταῦτα· φεῦγε τὰς λύπας.

4

.

44

.

31

 Εὐριπίδου (fr. 1075 N.2). Θνητὸς γὰρ ὢν καὶ θνητὰ πείσεσθαι δόκει· 〈ἢ〉 θεοῦ βίον ζῆν ἀξιοῖς ἄνθρωπος ὤν;

4

.

44

.

32

 Σωτάδου. Πλειστάκις ἀδικούμενός τις ἐν ἀδικοῦντι καιρῷ ἀνέχεταί τις ὃ μὴ θέλει διὸ φέρει γενέσθαι.

4

.

44

.

33

 Μενάνδρου ἐκ Βοιωτίας (fr. 89 K.).
Πολλὰ δύσκολα εὕροις ἂν ἐν τοῖς πᾶσιν· ἀλλ’ εἰ πλείονα τὰ συμφέροντ’ ἔνεστι, τοῦτο δεῖ σκοπεῖν.		965 in vol. 5

4

.

44

.

34

 Εὐριπίδου Ἱππολύτῳ στεφανηφόρῳ (203 —207). Θάρσει, τέκνον, καὶ μὴ χαλεπῶς μετάβαλλε δέμας.
5ῥᾷον δὲ νόσον μετά θ’ ἡσυχίας καὶ γενναίου λήματος οἴσεις· μοχθεῖν δὲ βροτοῖσιν ἀνάγκη.

4

.

44

.

35

 Μενάνδρου Μισογύνου (fr. 325 K.).
Ἂν ἐκλέγῃ ἀεὶ τὸ λυποῦν, μηδὲν ἀντιπαρατιθεὶς τῶν προσδοκωμένων, ὀδυνήσῃ διὰ τέλους.

4

.

44

.

36

 Εὐριπίδου (fr. 1078 N.2). Ἀνδρῶν τάδ’ ἐστὶν ἐνδίκων τε καὶ σοφῶν, κἀν τοῖσι δεινοῖς μὴ τεθυμῶσθαι θεοῖς.

4

.

44

.

37

 Μενάνδρου Μισογύνου (fr. 325 K.). Τὰ δυσχερῆ γὰρ καὶ τὰ λυπήσοντά σε ὁρᾷς ἐν αὐτῷ, τὰ δ’ ἀγάθ’ οὐκέτι βλέπεις. εὕροις δ’ ἂν οὐδὲν τῶν ἁπάντων, Σιμύλε,966 in vol. 5
5ἀγαθόν, ὅπου τι μὴ πρόσεστι καὶ κακόν.

4

.

44

.

38

 Μενάνδρου Εὐνούχῳ (fr. 187 K.). [Καὶ] μὴ θεομάχει μηδὲ προσάγου τῷ πράγματι χειμῶνας ἑτέρους, τοὺς δ’ ἀναγκαίους φέρε.

4

.

44

.

39

 Εὐριπίδου Βελλεροφόντου (fr. 287 N.2). Τοῖς πράγμασιν γὰρ οὐχὶ θυμοῦσθαι χρεών· μέλει γὰρ αὐτοῖς οὐδέν· ἀλλ’ οὑντυγχάνων τὰ πράγματ’ ὀρθῶς ἢν τιθῇ, πράσσει καλῶς.

4

.

44

.

40

 Μενάνδρου Ἡνιόχῳ (fr. 205 K.).
Ὧν δὲ μὴ αἴτιος τρόπος, τὰ ἀπὸ τῆς τύχης φέρειν δεῖ γνησίως τὸν εὐγενῆ.

4

.

44

.

41

 Ἀλέξιδος ἐκ Συρακουσίου (fr. 217 K.).
Τοῖς γὰρ κακοῖς τοὺς μὴ μαχομένους ῥᾷστα χρωμένους ὁρῶ.		967 in vol. 5

4

.

44

.

42

 Φιλήμονος (fr. 117 K.). Ἄνθρωπος εἶ δήπουθεν· οὐκ ἔστ’ οὐδὲ εἷς ᾧ μὴ κακόν τι γέγονεν ἢ γενήσεται. ὁ ποῶν δ’ ἐλάχιστον τὸ γεγενημένον ..,
5ἀμφότερον οὗτος εὐτυχεῖ τε καὶ φρονεῖ.

4

.

44

.

43

 Σοφοκλέους (fr. 861 N.2). Στέργειν δὲ τἀκπεσόντα καὶ θέσθαι πρέπει σοφὸν κυβευτήν, ἀλλὰ μὴ στένειν τύχην.

4

.

44

.

44

Ἀλέξιδος ἐκ Φιλοτραγῳδοῦ (fr. 252 K.). Σοφοῦ γὰρ ἀνδρὸς τὰς τύχας ὀρθῶς φέρειν.

4

.

44

.

45

 Μενάνδρου Κωνειαζομέναις (fr. 306 K.).
Ὥστε μηθείς, πρὸς θεῶν, πράττων κακῶς λίαν ἀθυμήσῃ ποτέ· ἴσως γὰρ ἀγαθοῦ τοῦτο πρόφασις γίνεται.

4

.

44

.

46

Βακχυλίδου Προσοδίων (fr. 12 Bl.3). Τί γὰρ ἐλαφρὸν ἔτ’ ἔστ’ ἄπρακτ’ ὀδυρόμενον δονεῖν
καρδίαν;968 in vol. 5

4

.

44

.

47

 Εὐριπίδου Ἀλεξάνδρου (fr. 46 N.2). ΧΟΡ. Πάντων τὸ θανεῖν· τὸ δὲ κοινὸν ἄχος μετρίως ἀλγεῖν σοφία μελετᾷ.

4

.

44

.

48

Εὐριπίδου Ἀλκμήνης (fr. 98 N.2). Ἀλλ’ εὖ φέρειν χρὴ συμφορὰς τὸν εὐγενῆ.

4

.

44

.

49

 Εὐριπίδου Αἰόλου (fr. 37 N.2). Μοχθεῖν ἀνάγκη· τὰς δὲ δαιμόνων τύχας ὅστις φέρει κάλλιστ’, ἀνὴρ οὗτος σοφός.

4

.

44

.

50

 Σοφοκλέους Φαίδρᾳ (fr. 619 N.2). Αἴσχη μέν, ὦ γυναῖκες, οὐδ’ ἂν εἷς φύγοι βροτῶν ποθ’, ᾧ καὶ Ζεὺς ἐφορμήσῃ κακά. νόσους δ’ ἀνάγκη τὰς θεηλάτους φέρειν.

4

.

44

.

51

 Τοῦ αὐτοῦ Οἰδίποδι (86 ss.). Τίν’ ἡμὶν ἥκεις τοῦ θεοῦ φήμην φέρων; —Ἐσθλήν. λέγω γὰρ καὶ τὰ δύσφορ’, εἰ τύχοι κατ’ ὀρθὸν ἐξελθόντα, πάντ’ ἂν εὐτυχεῖν.

4

.

44

.

52

 Εὐριπίδου Ἑλένης (253 s.). Ἔχεις μὲν ἀλγείν’, οἶδα· σύμφορον δέ σοι ὡς ῥᾷστα τἀναγκαῖα τοῦ βίου φέρειν.969 in vol. 5

4

.

44

.

53

 Εὐριπίδου (fr. 1076 N.2). Πάντων ἄριστον μὴ βιάζεσθαι θεούς, στέργειν δὲ μοῖραν· τῶν ἀμηχάνων δ’ ἔρως πολλοὺς ἔθηκε τοῦ παρόντος ἀμπλακεῖν.

4

.

44

.

54

 Σοφοκλέους Αἴαντι (362 s.). Εὔφημα φώνει· μὴ κακὸν κακῷ διδοὺς ἄκος, πλέον τὸ πῆμα τῆς ἄτης τίθει.

4

.

44

.

55

 Εὐριπίδου Μελανίππης (fr. 505 N.2). Τὰ τυγχάνοντα δ’ ὅστις εὖ φέρει βροτῶν, σοφὸν νομίζω, σωφρονεῖν τ’ ἐμοὶ δοκεῖ.

4

.

44

.

56

Σοφοκλέους Ἀκρισίῳ (fr. 62 N.2).
Θάρσει, γύναι· τὰ πολλὰ τῶν δεινῶν, ὄναρ πνεύσαντα νυκτός, ἡμέρας μαλάσσεται.970 in vol. 5

4

.

44

.

57

Μενάνδρου (Epitr. fr. 179 K. 8 Koerte). Οὐθὲν πέπονθας δεινόν, ἂν μὴ προσποιῇ.

4

.

44

.

58

 Σοφοκλέους Τηρεῖ (fr. 526 N.2). Ἀλγεινά, Πρόκνη, δῆλον· ἀλλ’ ὅμως χρεὼν τὰ θεῖα θνητοὺς ὄντας εὐπετῶς φέρειν.

4

.

44

.

59

 Σωτίωνος ἐκ τοῦ Περὶ ὀργῆς. Μῦθός τις περιφέρεται γυναικός, ὅτι ἡ λύπη παρ’ οἷς ἂν τρέφηται, καὶ αὔξεται παρ’ ἐκείνοις ἡδέως καὶ μένει. ὁ δὲ Κλεάνθης ἔλεγε τὴν λύπην ψυχῆς παράλυσιν.
5ὁ δὲ φρόνιμος ἐρεῖ ‘τολμήεις μοι θυμός, ἐπεὶ μάλα πολ‐
λὰ πέπονθα, μετὰ καὶ τόδε τοῖσι γενέσθω‘.971 in vol. 5

4

.

44

.

60

 Ῥούφου ἐκ τῶν Ἐπικτήτου Περὶ φιλίας (Musoni rel. p. 127 fr. XLII H.). Ὅτι τοιαύτη ἡ τοῦ κόσμου φύσις καὶ ἦν καὶ ἔστι καὶ ἔσται καὶ οὐχ οἷόν τε ἄλλως γίγνεσθαι τὰ γιγνόμενα
5ἢ ὡς νῦν ἔχει· καὶ ὅτι ταύτης τῆς τροπῆς καὶ τῆς μετα‐ βολῆς οὐ μόνον οἱ ἄνθρωποι μετειλήφασι καὶ τἄλλα ζῷα τὰ ἐπὶ γῆς, ἀλλὰ καὶ τὰ θεῖα, καὶ νὴ Δί’ αὐτὰ τὰ τέτταρα στοιχεῖα ἄνω καὶ κάτω τρέπεται καὶ μεταβάλλει καὶ γῆ τε ὕδωρ γίνεται καὶ ὕδωρ ἀήρ, οὗτος δὲ πάλιν εἰς
10αἰθέρα μεταβάλλει· καὶ ὁ αὐτὸς τρόπος τῆς μεταβολῆς ἄνωθεν κάτω. ἐὰν πρὸς ταῦτά τις ἐπιχειρῇ τρέπειν τὸν νοῦν καὶ πείθειν ἑαυτὸν ἑκόντα δέχεσθαι τὰ ἀναγκαῖα, πάνυ μετρίως καὶ μουσικῶς διαβιώσεται τὸν βίον.

4

.

44

.

61

 Θουκυδίδου δημηγορία Περικλέους (II 64, 6). Ὡς οἵ τινες πρὸς τὰς ξυμφορὰς γνώμῃ μὲν ἥκιστα λυποῦνται, ἔργῳ δὲ μάλιστα ἀντέχουσιν, οὗτοι καὶ πόλεων καὶ ἰδιωτῶν κράτιστοί εἰσιν.

4

.

44

.

62

 Αἰλιανοῦ Ἱστοριῶν (III 2). Ἀναξαγόρᾳ τις τῷ Κλαζομενίῳ σπουδάζοντι πρὸς τοὺς ἑταίρους προσελθὼν ἔφη τεθνηκέναι οἱ τοὺς δύο παῖδας, οὕσπερ οὖν καὶ εἶχεν μόνους ὁ Ἀναξαγόρας. ὁ972 in vol. 5
5δὲ μηδὲν διαταραχθεὶς εἶπεν ‘ᾔδειν θνητοὺς γεγεννηκώσ‘.

4

.

44

.

63

 Αἰλιανοῦ Ἱστοριῶν (III 3). Ξενοφῶντι θύοντι ἧκέ τις ἐκ Μαντινείας ἄγγελος λέγων τὸν υἱὸν αὐτοῦ τὸν Γρύλλον τεθνάναι. κἀκεῖνος ἀπέθετο μὲν τὸν στέφανον, διετέλει δὲ θύων. ἐπεὶ δὲ ὁ
5ἄγγελος προσέθηκε τῷ προτέρῳ λόγῳ καὶ ἐκεῖνον τὸν λέ‐ γοντα ὅτι νικῶν τέθνηκεν, πάλιν ὁ Ξενοφῶν ἐπέθετο τὸν στέφανον.

4

.

44

.

64

Δημοκρίτου (fr. 289 Diels2). Ἀλογιστίη μὴ ξυγχωρέειν ταῖσι κατὰ τὸν βίον ἀνάγκαις.

4

.

44

.

65

Ἀρριανοῦ Ἐπικτητείου (fr. II p. 405 Schenkl.). Ὁ τοῖς παροῦσι καὶ δεδομένοις ὑπὸ τῆς τύχης δυσ‐
χεραίνων ἰδιώτης ἐν βίῳ· ὁ δὲ ταῦτα γενναίως φέρων καὶ εὐλογίστως τὰ ἀπ’ αὐτῶν, ἀνὴρ ἀγαθὸς ἄξιος νομί‐973 in vol. 5
5ζεσθαι.

4

.

44

.

66

 Τοῦ αὐτοῦ (ibid. fr. III). Πάντα ὑπακούει τῷ κόσμῳ καὶ ὑπηρετεῖ καὶ γῆ καὶ θάλασσα καὶ ἥλιος καὶ τὰ λοιπὰ ἄστρα καὶ τὰ γῆς φυτὰ καὶ ζῷα. ὑπακούει δὲ αὐτῷ καὶ τὸ ἡμέτερον σῶμα καὶ
5νοσοῦν καὶ ὑγιαῖνον, ὅταν ἐκεῖνος θέλῃ, καὶ νεάζον καὶ γηρῶν καὶ τὰς ἄλλας διερχόμενον μεταβολάς. οὐκοῦν εὔλογον καί, ὃ ἐφ’ ἡμῖν ἐστι, τουτέστι τὴν κρίσιν, μὴ ἀντιτείνειν μόνην πρὸς αὐτόν· καὶ γὰρ ἰσχυρός ἐστι καὶ κρείσσων καὶ ἄμεινον ὑπὲρ ἡμῶν βεβούλευται μετὰ τῶν
10ὅλων καὶ ἡμᾶς συνδιοικῶν. πρὸς δὲ τούτοις καὶ ἡ ἀντί‐ πραξις μετὰ τοῦ ἀλόγου καὶ πλέον οὐδὲν ποιοῦσα πλὴν τὸ διακενῆς σπᾶσθαι καὶ περιπίπτειν ὀδύναις καὶ λύ‐ παις ποιεῖ.

4

.

44

.

67

Δημοκρίτου (fr. 290 Diels2). Λύπην ἀδέσποτον ψυχῆς ναρκώσης λογισμῷ ἔκκρουε.

4

.

44

.

68

Τοῦ αὐτοῦ (fr. 42 Diels2). Μέγα τὸ ἐν συμφορῇσι φρονεῖν ἃ δεῖ.

4

.

44

.

69

Τοῦ αὐτοῦ (fr. 46 Diels2).
Μεγαλοψυχίη τὸ φέρειν πράως πλημμέλειαν.974 in vol. 5

4

.

44

.

70

Τοῦ αὐτοῦ (fr. 291 I. c.). Πενίην ἐπιεικέως φέρειν σωφρονέοντος.

4

.

44

.

71

 Διογένους. Περιπεσὼν δ’ αὖ τισι συμπτώμασιν ἔλεγεν ‘εὖ γε, ὦ Τύχη, ὅτι μου ἀρρένως προέστηκασ‘. ἐν δὲ τοῖς τοι‐ ούτοις καιροῖς καὶ τερετίζων ἀνεχώρει.

4

.

44

.

72

 Χείλωνος. Χείλων, λυπουμένου τινὸς ἐπὶ τοῖς αὑτοῦ κακοῖς, εἶπεν ‘εἰ τὰ πάντων κατανοήσεις, ἧττον ἐπὶ τοῖς σεαυ‐ τοῦ δυσφορήσεισ‘.

4

.

44

.

73

Πιττακοῦ. Συνετῶν μὲν ἀνδρῶν εἶπεν ἔργον ἵνα μὴ γένηται
κωλῦσαι, ἀνδρείων δὲ γενόμενα φέρειν ἐγκρατῶς.975 in vol. 5

4

.

44

.

74

 Σωκράτους. Σωκράτης διαλεγόμενος, καὶ τινὸς προσαγγείλαντος ὅτι ὁ υἱὸς αὐτοῦ τέθνηκε, συμπεραιώσας τὴν διάλεξιν ‘ἀπίωμεν‘ ἔφη ‘Σωφρονίσκῳ τὰ νενομισμένα πληρώσον‐
5τεσ‘.

4

.

44

.

75

 Θεοβούλου. Τὰς τῆς τύχης μεταβολὰς γενναίως πειρῶ φέρειν· καὶ μήτε εὐτυχῶν ὑπερήφανος ἔσο μήτε ἀπορῶν ταπει‐ νός, ἀλλὰ γίνου † ταπεινὸς ἐφ’ ἑκατέρας τῆς τύχης.

4

.

44

.

76

 Φαβωρίνου (fr. 110 Marres). Ἀνὴρ δὲ ἐν μεγαλοψυχίᾳ ἀληθινῇ καὶ φιλοσοφίᾳ τεθραμμένος πρὸ τῶν ξυμφορῶν τὴν εὐθυμίαν ἐν τῇ γνώμῃ ἀπόθετον ἔχει. τὸ δὲ ἐπὶ τοῖς δεινοῖς τῆς ἐξ ἑτέ‐
5ρου παρηγορίας χρῄζειν τὸν καιρὸν τῆς εὐθυμίας ὑπερ‐ βαίνει.

4

.

44

.

77

Διονυσίου Ἁλικαρνασέως ἐκ λόγων.
***976 in vol. 5

4

.

44

77a

(Aeliani V. h. IX 7) Ἡ Ξανθίππη ἔφη, μυρίων μεταβολῶν τὴν πόλιν καὶ αὐτοὺς κατασχουσῶν, ἐν πάσαις ὅμοιον τὸ Σωκράτους πρόσωπον καὶ προϊόντος ἐκ τῆς οἰκίας καὶ ἐπανιόντος
5θεάσασθαι. ἥρμοστο γὰρ δηλονότι πρὸς πάντα ἐπιει‐ κῶς· τοιγάρτοι οὐδὲν πώποτε ἐλύπησεν αὐτόν.

4

.

44

.

78

 Ἐκ τοῦ Ἐπικτήτου Ἐγχειριδίου (c. 16). Ὅταν κλαίοντα ἴδῃς ἐν πένθει ἢ ἀποδημοῦντος τέκ‐ νου ἢ ἀπολωλεκότος τὰ ἑαυτοῦ, πρόσεχε μή σε ἡ φαντα‐ σία συναρπάσῃ ὡς ἐν κακοῖς ὄντος τοῦ ἀνθρώπου, ἀλλ’
5εὐθὺς πρόχειρον ἔστω, ὅτι τοῦτον θλίβει οὐ τὰ συμβεβη‐ κότα (ἄλλον γὰρ οὐ θλίβει) ἀλλὰ τὰ δόγματα. μέχρι μέντοι λόγου μὴ ὄκνει συμπεριφέρεσθαι αὐτοῖς, κἂν οὕτω τύχῃ, ἐπιστενάξαι· λίαν δὲ προσέχων μὴ καὶ ἔσωθεν στενάξῃς.

4

.

44

.

79

Ἐκ τοῦ Ἐπικτήτου Ἐγχειριδίου (c. 11). Μηδέποτε ἐπὶ μηδενὸς εἴπῃς, ὅτι ‘ἀπώλεσα αὐτό‘,
ἀλλ’ ὅτι ‘ἀπέδωκα‘. τὸ παιδίον ἀπέθανεν· ἀπεδόθη .... τί δέ μοι μέλει διά τί με ὁ δοὺς ἀπῄτησε; μέχρι δ’ ἂν977 in vol. 5
5δίδωται, ἐπιμελοῦμαι ὡς τοῦ πανδοκίου.

4

.

44

.

80

 Ἀρριανοῦ Ἐπικτητείου ἐκ τοῦ Περὶ προνοίας (Dissert. I, 6, 26. 32. 37—40). Ἀλλὰ γίνεταί τινα ἀηδῆ καὶ χαλεπὰ ἐν τῷ βίῳ. καὶ τί οἴει ὅτι ὁ Ἡρακλῆς ἂν ἀπέβη τοιοῦτος, εἰ μὴ λέων
5οὗτος ἐγένετο καὶ ὕδρα καὶ ἔλαφος καὶ σῦς καὶ ἄδικοί τινες ἄνθρωποι καὶ θηριώδεις, οὓς ἐκεῖνος ἐξήλαυνε καὶ ἐκάθαιρε; Καὶ σὺ τούτων αἰσθανόμενος βλέψον εἰς τὰς δυνάμεις καὶ ἀφορμάς, δι’ ὧν κοσμήσεις σαυτόν. Οὔ·
ἀλλὰ κάθησθε τὰ μὲν μὴ συμβῇ τρέμοντες, περὶ δὲ τῶν978 in vol. 5
10συμβαινόντων ὀδυρόμενοι· εἶτα τοῖς θεοῖς ἐγκαλεῖτε. τί γάρ ἐστιν ἄλλο ἀκόλουθον τῇ τοιαύτῃ ἀγεννείᾳ ἢ ἀσέβεια; καίτοι ὅ γε θεὸς οὐ μόνον ἔδωκεν ἡμῖν τὰς δυνάμεις ταύ‐ τας, καθ’ ἃς οἴσομεν πᾶν τὸ ἀποβαῖνον μὴ ταπεινούμενοι μηδὲ συγκλώμενοι, ἀλλ’ ὃ ἦν ἀγαθοῦ βασιλέως καὶ ταῖς
15ἀληθείαις πατρός, ἀκώλυτον τοῦτο ἔδωκε, καὶ ὅλον αὐτὸ ἐφ’ ἡμῖν ἐποίησεν.

4

.

44

.

81

 Ἱππάρχου Πυθαγορείου ἐκ τοῦ Περὶ εὐθυμίας (Diels Vorsokr. I2 p. 449). Ὡς πρὸς τὸν ξύμπαντα αἰῶνα ἐξετάζοντι βραχύτατον ἔχοντες οἱ ἄνθρωποι τὸν τᾶς ζωᾶς χρόνον, κάλλιστον ἐν
5τῷ βίῳ οἱονεί τινα παρεπιδαμίαν ποιησοῦνται ἐπ’ εὐθυ‐ μίᾳ καταβιώσαντες. ταύταν δὲ ἕξοντι μάλιστα πάντων ἀκριβῶς ἐπιστάμενοι καὶ ἐπεγνωκότες ἑαυτούς, ὅτι ἐντὶ θνατοὶ καὶ σάρκινοι, εὐαδίκητον καὶ 〈εὔ〉φθαρτον κεκτη‐ μένοι σῶμα, καὶ πάντων 〈τῶν〉 χαλεπωτάτων αὐτοῖς ἐπι‐
10κρεμαμένων μέχρις ἐσχάτας ἀναπνοᾶς. καὶ πρᾶτόν γ’ ἐπένθωμεν ἐπὶ τὰ συμβαίνοντα· περὶ τὸ σῶμα πλευρίτι‐ δες περιπλευμονίαι φρενίτιδες ποδάγραι στραγγουρίαι δυσεντερίαι ληθαργίαι ἐπιληψίαι σηπεδόνες, ἄλλα μυρία· περὶ δὲ τὰν ψυχὰν πολλῷ μείζονα καὶ χαλεπώτερα· πάντα
15γὰρ τὰ κατὰ τὸν βίον ἄθεσμα, κακά, παράνομα καὶ ἀσε‐
βήματα, ἐκ τῶν κατὰ τὰν ψυχὰν παθημάτων ἐντί. διὰ γὰρ τὰς παρὰ φύσιν ἀμέτρους ἐπιθυμίας πολλοὶ εἰς ἀκατασχέτους ὁρμὰς ἐξώκειλαν, καὶ οὔτε τᾶς ἐκ τῶν θυγατέρων οὔτε τᾶς ἐκ τῶν ματέρων ἀνοσιωτάτας ἡδονᾶς979 in vol. 5
20ἀπέσχοντο, ἀλλὰ καὶ ἐπὶ πατροκτονίᾳ παρεγένοντο, καὶ πολλοὶ τὰ ἴδια τέκνα κατέσφαξαν. τί λέγω τὰ ἀπὸ τῶν ἐκτὸς ἐπηρτημένα κακά, τὰς ἐπομβρίας καὶ αὐχμώς, ὑπερ‐ βολὰς καυμάτων, ὑπερβολὰς ψύξιος, ὥστε πολλάκις ἐκ τᾶς κατὰ τὸν ἀέρα ἀνωμαλίας λοιμόν τε καὶ λιμὸν γίνε‐
25σθαι καὶ ποικιλίαν παντοδαπῶν συμπτωμάτων καὶ ὅλας πόλεις ἐρημοῦσθαι; πολλῶν οὖν τοιούτων ἐπικρεμαμένων μήτε ταῖς κατὰ τὸ σῶμα εὐαμερίαις ποτέχοντες σεμνυνό‐ μενοι ἐπαιρώμεθα, αἵ τινες ὀλίγω πυρετῶ ἐπιγενομένω ἀνθέων τρόπῳ συντόμως μαραίνοντι, μήτε ταῖς ἐκτὸς
30νομιζομέναις εὐτυχίαις, 〈αἳ〉 καὶ αὐταὶ πολλάκις τάχιον ἀπόλλυσθαι ἢ γίνεσθαι πεφύκαντι· πάντα γὰρ ταῦτα, ἄστατά τε καὶ ἀβέβαια Εὐρίπου τρόπον, ἐν πολλαῖς καὶ ποικίλαις μεταβολαῖς γινόμενα παρειλήφαμεν, καὶ οὐδὲν αὐτῶν μένον οὐδὲ ἀκίνητον οὐδὲ βέβαιον οὐδὲ ἀναφαίρετον.
35διὸ ταῦτα μὲν ἐνθυμηθέντες, 〈κέρδος δὲ〉 νομίζοντες εἰ
τὰ παρεόντα καὶ δεδομένα καὶ τὸν ἐλάχιστον χρόνον δια‐ μεῖναι δύναιτο, ἐν εὐθυμίᾳ διάξομεν γενναίως φέροντες τὰ προσπίπτοντα. νῦν δὲ πολλοὶ πάντα τὰ ὑπὸ φύσιος καὶ τύχας παρεόντα καὶ δεδομένα αὐτοῖς ἐπὶ τὸ βέλτιον980 in vol. 5
40προαναπλάσαντες καὶ οὐχ οἷα ἔστι λογισάμενοι, ἀλλ’ οἷα ἐπ’ ἄκρον ἐπιτυγχανόμενα δύναται γενέσθαι, ἄφνω στερό‐ μενοι, πολλοῖς καὶ μεγάλοισι καὶ ἀθέσμοις καὶ ἀνοήτοις κακοῖς καταφορτίζοντι τὰν ψυχάν· καὶ οὕτω συμβαίνει αὐτοῖς πικρότατον ἔχεν τὸν βίον καὶ χαλεπώτατον. ταῦ‐
45τα δὲ γίνεται ἐπί τε ἀποβολαῖς χρημάτων ἢ φίλων θανόν‐ των ἢ τέκνων ἤ τινων ἄλλων τῶν νομιζομένων τιμιωτά‐ των ἦμεν. εἶτα κλαίοντες καὶ ὀδυρόμενοι λέγοντι αὑτοὺς μόνους ἀτυχεστάτους καὶ κακοδαίμονας, οὐ μεμναμένοι ὅτι κατταὐτὰ καὶ ἄλλοις πολλοῖς ἐγένετο καὶ νῦν γίνεται,

4

.

44

.

81

(50)

οὐδὲ δυνάμενοι κατανοῆσαι τόν τε τῶν παρεόντων βίον καὶ τὸν τῶν προεξεστακότων ἐν ὅσαις συμφοραῖς καὶ κακῶν τρικυμίαις καὶ νῦν ἐντὶ πολλοὶ καὶ πρὸ τοῦ ἐγέ‐ νοντο. ἐπιλογισάμενοι οὖν ὅτι πολλοὶ ἀποβαλόντες χρή‐ ματα ὕστερον διὰ τὰν τῶν χρημάτων γενομέναν ἀπώ‐
55λειαν αὐτοὶ περιεσώθησαν, ἢ λῃσταῖς διὰ τοῦτο μέλλοντες περιπίπτειν ἢ τυράννῳ· πολλοὶ δὲ φιλήσαντές τινας καὶ καθ’ ὑπερβολὰν εὐνοήσαντες ἐν τῷ μετέπειτα χρόνῳ μεγά‐ λως ἐμίσησαν· ἃ δὴ πάντα ἀναλογισάμενοι ἐκ τᾶς παρα‐ δεδομένας ἁμῖν ἱστορίας, καὶ μαθόντες ὅτι καὶ ὑπὸ τέκνων981 in vol. 5
60καὶ φίλων μάλιστα φιληθέντων πολλοὶ ἀπώλοντο, καὶ ἀντιπαραβάλλοντες τὸν αὑτῶν βίον πρὸς τὸν τῶν πρασ‐ σομένων φαυλότερον, καὶ τὰ προσπίπτοντα ἀνθρώπινα νομίζοντες καὶ μὴ 〈ἁμῖν〉 μόνοις συμβαίνοντα, εὐθυμό‐ τερον διάξομεν. οὐδὲ γὰρ θέμις ἄνθρωπον μὲν ὄντα τὰ
65τῶν ἀλλοτρίων συμπτώματα εὔφορα νομίζεν, ἀλλ’ οὐ καὶ τὰ ἴδια κάδεα, ἰδόντα ὅτι πολλαὶ κᾶρες κατὰ πάντα τὸν βίον πεφύκαντι. οἱ δὲ κλαίοντες καὶ κατοδυρόμενοι, πρὸς τῷ μηδ’ ἡντινοῦν ὠφέλειαν τῷ ἀπολομένῳ ἢ τῷ ἀποιχο‐ μένῳ περαίνεσθαι, ἐς μέζονα παθήματα τὰν ψυχὰν ἐλαύ‐
70νοντι, μεστὰν πολλῶν φαύλων φυσιωμάτων οὖσαν. προσή‐ κει οὖν ἐκνίπτοντας καὶ ἀνακαθαίροντας ἀπορρύπτεσθαι
πάσαις μηχαναῖς τὰς ἐγκατεσκιρωμένας κηλῖδας τῷ κατὰ φιλοσοφίαν λόγῳ. ποιήσομεν δὲ τοῦτο ἀντεχόμενοι φρο‐ νήσιος καὶ σωφροσύνας καὶ μεταποιούμενοι ... τοῖς πα‐982 in vol. 5
75ρεοῦσι καὶ μὴ πολλῶν ὀρεγόμενοι. οἱ γὰρ ἄνθρωποι τὰ πολλὰ παρασκευαζόμενοι, ὡς οὐκ ἔστι ζῆν μετὰ τὸν τᾶς ζωᾶς χρόνον ... ἄξεστι γενέσθαι, χρησώμεθα παρουσίᾳ τῶν ἀγαθῶν, ἐκ δὲ τᾶς φιλοσοφίας καὶ λαβρότερον ἀπ‐ ληστευσώμεθα· ἀπληστευόμενοι γὰρ τῶν ἐκ φιλοσοφίας
80καλῶν καὶ σεμνῶν, καὶ τᾶς ἐκ τῶν φαύλων ἀπολυθησόμεθα ἀπληστίας.

4

.

44

.

82

 Ἐκ τῶν Τέλητος Περὶ περιστάσεων (Tel. rel.2 p. 52 H.). Ἡ τύχη ὥσπερ ποιήτριά τις οὖσα παντοδαπὰ ποιεῖ πρόσωπα, ναυαγοῦ, πτωχοῦ, φυγάδος, ἐνδόξου, ἀδόξου.
5δεῖ οὖν τὸν ἀγαθὸν ἄνδρα πᾶν ὅ τι ἂν αὕτη περιθῇ κα‐ λῶς ἀγωνίζεσθαι. ναυαγὸς γέγονας, εὖ τὸν ναυαγόν· πένης ἐξ εὐπόρου, εὖ τὸν πένητα·
ἄρμενος ἐν μικροῖσι καὶ ἄρμενος ἐν μεγάλοισιν· ἀρκούμενος καὶ ἐσθῆτι τῇ τυχούσῃ καὶ διαίτῃ καὶ δια‐		983 in vol. 5
10κονίᾳ, ὥσπερ ὁ Λαέρτης
γρηὶ σὺν ἀμφιπόλῳ, ἥ οἱ βρῶσίν τε πόσιν τε
παρτίθει· καὶ ἐκοιμᾶτο χαμαὶ ἐπὶ στιβάδος·
φύλλων κεκλιμένων χθαμαλαὶ βεβλήατο εὐναί.
15ἀρκεῖ γὰρ ταῦτα καὶ εἰς τὸ προσηνῶς καὶ εἰς τὸ ὑγιεινῶς, ἐὰν μή τις τρυφᾶν βούληται·
οὐ γὰρ ἐν γαστρὸς βορᾷ
τὸ χρηστὸν εἶναι οὐδέ γε. ἐν χλανίδος κατασκευῇ οὐδὲ ἐν στρωμνῆς μαλα‐
20κότητι. οὐκ ἀηδῶς γὰρ Εὐριπίδης
τρυφῇ δέ τοι
πολλῶν ἐδεστῶν μηχανὰς θηρεύομεν· καὶ οὐ μόνον ἐδεστῶν, ἀλλὰ καὶ ὀσφραντῶν καὶ ἀκουστῶν. οὐ δεῖ δὲ τρυφᾶν οὐδὲν τῶν πραγμάτων μὴ φερόντων,
25ἀλλ’ ὥσπερ οἱ ναυτικοὶ πρὸς τοὺς ἀνέμους καὶ πρὸς τὴν περίστασιν ὁρῶντες· ἐκποιεῖ, χρῆσαι· οὐκ ἐκποιεῖ, παῦσαι. καὶ ὥσπερ ἐπὶ στρατείας ὁ μὲν ἵππον ἔχων ἱππεὺς ἀγω‐
νίζεται, ὁ δὲ ὅπλα ὁπλίτης, ὁ δὲ μηδὲν ἔχων ψιλός, καὶ ὥσπερ ἐκεῖσε ὅταν ἐπικέωνται οἱ πολέμιοι καὶ βάλλωσιν,984 in vol. 5
30εἰς τὰ ὅπλα ἀναχωρεῖς ψιλὸς ὤν· οὕτως ἂν δεῦρο ἐπικέη‐ ται ἐνίοτε πόλεμος, ἀπορία ἀρρωστία, ἀναχώρει εἰς μονο‐ σιτίαν, εἰς αὐτοδιακονίαν, εἰς τρίβωνα, ἔσχατον εἰς ᾅδου.

4

.

44

.

83

 Ἐκ τῶν Τέλητος Περὶ ἀπαθείας (Tel. rel.2 p. 55 H.). Μήποθ’ ὃν τρόπον ἀπύρηνος ῥοὰ λέγεται καὶ ἀτρά‐ χηλοι καὶ ἄπλευροι ἄνθρωποι, οὕτω καὶ ἄλυποι καὶ ἄφοβοι ἄνθρωποι λέγονται; —βούλει οὖν τοῖς αὐτοῖς παραδείγ‐
5μασι χρησάμενοι λέγωμεν, ὃν τρόπον ἀπύρηνος ῥοὰ λέγεται καὶ ἄπλευροι καὶ ἀτράχηλοι ἄνθρωποι, οὕτω καὶ ἀναμάρτη‐ τοι καὶ ἄφθονοι λέγονται; καὶ ὃν τρόπον ἐκεῖ ἄπλευρος οὐ κατὰ στέρησιν πλευρῶν, ἀλλὰ τοιούτων πλευρῶν λέγε‐ ται, οὕτω καὶ ὁ ἄφρων καὶ ὁ ἄνους οὐ κατὰ στέρησιν
10φρενῶν καὶ νοῦ. ἀλλὰ τοιούτων φρενῶν καὶ τοιούτου νοῦ; καὶ ὥσπερ τὸν ἄπλευρον ἔχειν μὲν φαμὲν πλευράς, μοχ‐ θηρὰς δέ, οὕτω καὶ τὸν ἄνουν ἔχειν μὲν νοῦν, μοχθηρὸν δέ, καὶ τὸν ἄφρονα ἔχειν μὲν φρένας, μοχθηρὰς δέ; ἢ παντάπασι τὸ πεπεῖσθαι ταῦτα γελοῖον; ἀλλ’ ὥσπερ ἀνα‐
15μάρτητος ὁ ἐκτὸς ἁμαρτίας, καὶ ἄφθονος καὶ ἀβάσκανος 〈ὁ ἐκτὸς φθόνου καὶ βασκανίασ〉, καὶ ἀπερίεργος καὶ ἀμεμψίμοιρος 〈ὁ〉 ἐκτὸς ἑκατέρου τούτων, οὕτω καὶ ἄλυ‐
πος καὶ ἄφοβος 〈ὁ〉 ἐκτὸς λύπης καὶ φόβου; οὕτω γὰρ καὶ εὐδαίμων ἔσται [ὁ] ἐκτός του πάθους καὶ ταραχῆς985 in vol. 5
20ὤν. ὅστις δὲ ἐν ὀδύνῃ καὶ λύπῃ [ὢν] καὶ φόβῳ ἐστί, πως ἂν ἐκεῖνος εὐαρεστοίη τῷ βίῳ, ἢ μὴ εὐαρεστῶν πῶς ἂν εἴη εὐδαίμων; ἢ εἰ λύπη ἅψεται, πῶς οὐ καὶ φόβος καὶ ἀγωνία καὶ ὀργὴ καὶ ἔλεος; ὧν γὰρ ὑπαρξάντων ἄνθρωποι λυποῦνται, τούτων ἐν προσδοκίᾳ γενόμενοι φο‐
25βοῦνται καὶ ἀγωνιῶσι καὶ τοὺς ἀναξίως δοκοῦντας περι‐ πίπτειν τούτοις ἐλεοῦσι καὶ τοῖς κατὰ προαίρεσιν περι‐ βάλλουσιν ὀργίζονται καὶ θυμοῦνται καὶ ὑφορῶνται· καὶ οὓς μισοῦσι, τούτους ὁρῶντες εὖ πράττοντας ζηλοτυποῦσι καὶ φθονοῦσι, καὶ ἀκούσαντες ἔχοντάς τι κακὸν ἐπιχαί‐
30ρουσιν. εἰ οὖν ἐν λύπῃ ἔσται, πῶς ἐκτός τινος ἔσται πάθους; ἢ μηθενὸς ἐκτὸς ὢν πῶς ἀπαθὴς ἔσται; ὅπερ δεῖ τὸν μακάριον εἶναι, ὥστε οὖν μήτε ἐπὶ φίλου μήτε ἐπὶ τέκνου τελευτῇ λυπηθῆναι, εἴπερ μηδὲ ἐπὶ τῇ αὑτοῦ. ἢ οὐκ ἄνανδροί σοι δοκοῦσιν εἶναι οἱ τὸν ἑαυτῶν θάνα‐
35τον ἀγεννῶς καὶ μὴ εὐθαρσῶς προσδεχόμενοι; ἢ οὐ δεῖ τὸν εὔψυχον καὶ ἀνδρεῖον εὐψύχως τὴν ἑαυτοῦ τελευτὴν φέρειν, ὥσπερ Σωκράτης, μὴ δυσφοροῦντα μηδὲ δυσκο‐ λαίνοντα; ἢ δυσχερέστερόν τι κρίνειν τὴν ἄλλου τελευτὴν τῆς ἑαυτοῦ; ἢ οὐχ ὁμοίως αὑτὸν ἀγαπᾷ καὶ στέργει; ἢ
40τὸν φίλον μᾶλλον καὶ τὰ τέκνα ἢ ἑαυτόν; καὶ ταύτην μὲν
ἐπαινοῦσιν ἐντελλομένην
σὺ δ’ ὦ τεκοῦσα, μή τι σὴν
λιβάσι κατάσπενδ’ 〈εὐγενῆ〉 παρηίδα, τὴν δὲ κατακολουθοῦσαν ὠμὴν φησὶν ἡ δόξα. ἐπεὶ καὶ		986 in vol. 5
45ταυτασὶ τὰς Λακωνικὰς γυναῖκας πᾶς τις ἐπαινεῖ ὡς εὐψύχους. ἀκούσασά 〈τισ〉 τὸν ἑαυτῆς υἱὸν σεσωσμένον καὶ πεφευγότα ἐκ τῶν πολεμίων, γράφει αὐτῷ [κακὰ φάμα τεῦ κακκέχυται· τὺ ὦν ἢ ταύταν ἀπότριψαι, ἢ μηδ’ ἁμῖν φά‐ νευ.] οὐχ ὡς ἂν Ἀττικὴ γυνὴ ἀκούσασα σεσωσμένον ἔγραψεν

4

.

44

.

83

(50)

ἄν ‘εὖ τέκνον, ὅτι σαυτόν μοι ἔσωσασ‘, ἀλλ’ ἐκ τῶν ἐναν‐ τίων ‘κακὰ φάμα τεῦ κακκέχυται· τὺ ὦν ἢ ταύταν ἀπό‐ τριψαι ἢ μηδαμεῖ φαίνευ‘, τοῦτο δέ ἐστιν ‘ἄπαγξαι‘. καὶ ἄλλη πάλιν ἀπαγγείλαντος αὐτῇ τοῦ κήρυκος ὅτι ὁ υἱὸς ἐν τῇ παρατάξει τετελεύτηκε ‘ποῖός τισ‘ φησί ‘γενόμενοσ‘;
55‘ἀνὴρ ἀγαθός, ὦ μῆτερ.‘ ‘εὖγε, ὦ τέκνον‘ φησί· ‘τούτου γὰρ ἕνεκά σε‘ φησίν ‘ἐγέννησα, ἵνα χρήσιμος καὶ βοαθὸς ἦσθα τᾷ Σπάρτᾳ.‘ οὐκ ἔκλαιε καὶ ἐδεινοπάθει, ἀλλὰ καὶ
ἀκούσασα ὅτι εὐψύχως, ἐπῄνεσε. καὶ ἐκείνη δὲ πάλιν ἡ Λάκαινα ὡς γεννική· φυγόντων γὰρ αὐτῆς τῶν υἱῶν ἐκ987 in vol. 5
60τῆς μάχης καὶ παραγενομένων πρὸς αὐτὴν ‘ποῦ‘ φησίν ‘ἥκατε φεύγοντες; ἢ δεῦρο καταδυσόμενοι ὅθεν ἐξέδυτε;‘ ἀνασυραμένη καὶ δείξασα αὐτοῖς. ὅρα εἰ καὶ τῶν παρ’ ἡμῖν τις γυναικῶν τοῦτ’ ἂν ποιήσειεν, ἀλλ’ οὐκ ἀσμένη ὄψεται σεσωσμένους; ἐκεῖναι δ’ οὔ· ἀλλὰ ἀποθανόντας
65εὐψύχως ἥδιον 〈.... διὸ〉 καὶ ἐπιγράφουσι Λακεδαιμόνιοι
... οὔ[τε] τὸ ζῆν θέμενοι καλὸν οὔτε τὸ θνῄσκειν,
ἀλλὰ τὸ ταῦτα καλῶς ἀμφότερ’ ἐκτελέσαι. πῶς δὲ οὐκ ἀλόγιστον καὶ ἄλλως μάταιον τὸ τελευτήσαν‐ τος τοῦ φίλου καθῆσθαι κλαίοντα καὶ λυπούμενον καὶ
70ἑαυτὸν προσκαταφθείροντα; δέον, ἵνα καί τι μᾶλλον φιλό‐ σοφος δόξῃ παρὰ τοῖς ἀποπλήκτοις, πρὸ τοῦ τελευτῆσαι τὸν φίλον ὀδυνᾶσθαι 〈καὶ〉 κλαίειν, ἐνθυμούμενον ὅτι αὐτῷ ὁ φίλος θνητὸς ἐγένετο καὶ ἄνθρωπος. οὐ γὰρ ὀρθῶς φησὶ βουλευομένου ὁ Στίλπων τὸ διὰ τοὺς ἀπογενο‐
75μένους τῶν ζώντων ὀλιγωρεῖν· γεωργὸς οὐ ποιεῖ τοῦτο,
οὐδ’ ἐὰν τῶν δένδρων ξηρόν τι γένηται, καὶ τὰ ἄλλα προσ‐ εκκόπτει, ἀλλὰ τῶν λοιπῶν ἐπιμελόμενος πειρᾶται τὴν τοῦ ἐκλελοιπότος χρείαν ἀναπληροῦν. οὐδ’ ἡμεῖς ἐπὶ τῶν ἡμετέρων μερῶν· γελοῖον γὰρ ἔσται εἰ ἐὰν τὸν ἕτε‐988 in vol. 5
80ρόν τις ὀφθαλμὸν ἀποβάλῃ, δεήσει καὶ τὸν ἕτερον προσεκ‐ κόψαι, κἂν ὁ εἷς ποὺς κυλλός, καὶ τὸν ἕτερον ἀνάπηρον ποιεῖν, κἂν ἕνα ὀδόντα, καὶ τοὺς ἄλλους προσεκλέξαι· ἀλλ’ ἐπὶ μὲν τούτων εἴ τις οὕτως οἴοιτο, μαργίτης· τοῦ δὲ υἱοῦ τελευτήσαντος ἢ τῆς γυναικός, 〈εἰκὸσ〉 αὑτοῦ τε
85ὀλιγωρεῖν ζῶντος καὶ τὰ ὑπάρχοντα προσκαταφθείρειν; καὶ εἰ μὲν τῶν γνωρίμων τινὸς υἱὸς ἢ γυνὴ ἀπέθανε, παρεκάλεις ἄν, οἰόμενος δεῖν ἀνδρωδῶς καὶ θαρσαλέως καὶ μὴ βαρέως φέρειν· αὐτὸς δὲ τοῖς αὐτοῖς περιπεσὼν συμπτώμασιν, οὕτως οἴει δεῖν δυσφορεῖν. ἀλλ’ οὐ πράως
90καὶ εἴπερ ἕτερον, παρακαλεῖν μέτριον ἐν στενοχωρίᾳ καὶ ἀπορίᾳ μὴ δυσκολαίνειν μηδὲ ἀβίωτον τὸν βίον νομίζειν, ἀλλὰ τῷ δοκοῦντι κακῷ τὸ δοκοῦν ἀγαθὸν ἀντιτιθέναι καὶ ἐξισοῦν ‘ἀπογέγονεν ὁ φίλος, καὶ γὰρ γέγονε.‘ σὺ δέ, ὅτι μὲν ἀπογέγονεν, ἀκληρεῖν οἴει, ὅτι δὲ ἐγένετο, οὐκ
95εὐκληρεῖν· καὶ εἰ μὲν μηκέτι παρέξεται χρείας ἀπογενόμενος, ἄθλιον, ὅτι δὲ παρείχετο γενόμενος, οὐ μακάριον. —Ναί·
ἀλλ’ οὐκέτι ἔσται. —Οὐδὲ γὰρ ἦν μυριοστὸν ἔτος, οὐδ’ ἐπὶ τῶν Τρωικῶν· οὐδὲ γὰρ κατὰ τοὺς προπάππους σου. σὺ δὲ ἐπὶ μὲν τούτῳ οὐκ ἄχθῃ, ὅτι δὲ εἰς ὕστερον οὐκ989 in vol. 5

4

.

44

.

83

(100)

ἔσται, δυσχεραίνεις. —Χρειῶν γὰρ ἐστέρημαι. —Καὶ γὰρ ὑπουργιῶν, ἃς αὐτὸς ἐλειτούργεις ζῶντι τῷ τέκνῳ καὶ τῷ φίλῳ καὶ κακοπαθῶν καὶ δαπανῶν. ἄδηλον γὰρ φη‐ σὶν ὁ Σωκράτης οὐ μόνον τῷ καλὴν εἰ ἐπὶ ταύτῃ πλείω, ἀλλὰ καὶ τῷ τέκνα καὶ φίλους εἰ περὶ τούτους πλείω.
105ἔπειτα δὴ καὶ ἀποδημοῦντος αὐτοῦ χρειῶν στερηθήσῃ καὶ στρατευομένου ὑπὲρ τῆς πατρίδος καὶ πρεσβεύοντος καὶ ἱερεύοντος καὶ ἀρρωστήσαντος καὶ πρεσβυτέρου γενομένου. ἀλλ’ εἰ ἐπὶ πᾶσι τούτοις δυσκολαίνοις, τί τοῖς γρᾳδίοις ἀπολείψεις; ἄλογον δὲ καὶ ἅμα μὲν ἐπιβάλλουσαν ἡγεῖ‐
110σθαι τὴν στρατείαν καὶ τὴν ἀποδημίαν τῷ φίλῳ καὶ αὐ‐ τὸν συνεκπίπτειν καὶ εἰ μὴ ἀποδημοίη ἐγκαλεῖν ὡς ἁμαρ‐ τάνοντι, ἅμα δὲ δυσφορεῖν εἰ ἀποδημήσει ἢ στρατεύσεται. καλῶς τὸ τοῦ κυβερνήτου ἐκείνου ‘ἀλλ’ οὖν γε, ὦ Πόσει‐ δον, ὀρθήν‘. οὕτω καὶ ἀνὴρ ἀγαθὸς εἴποι πρὸς τὴν τύ‐
115χην ‘ἀλλ’ οὖν γε ἄνδρα, καὶ οὐ βλᾶκα.‘990 in vol. 5

4

.

44

.

84

 Πλάτωνος Πολιτείας γʹ (p. 387 D—E). Καὶ τοὺς ὀδυρμοὺς ἄρα ἐξαιρήσομεν καὶ τοὺς οἴκτους 〈τοὺσ〉 τῶν ἐλλογίμων ἀνδρῶν; Ἀνάγκη, ἔφη, εἴπερ καὶ τὰ πρότερα. Σκόπει, ἦν δ’ ἐγώ, εἰ ὀρθῶς ἐξαιρήσομεν
5ἢ οὔ. φαμὲν δὲ δὴ ὅτι ὁ ἐπιεικὴς ἀνὴρ τῷ ἐπιεικεῖ, οὗπερ καὶ ἑταῖρός ἐστι, τὸ τεθνάναι οὐ δεινὸν ἡγήσε‐ ται. —Φαμὲν γάρ. —Οὐκ ἄρα ὑπέρ γε ἐκείνου ὡς δει‐ νόν τι πεπονθότος ὀδύροιτ’ ἄν. —Οὐ δῆτα. —Ἀλλὰ μὴν καὶ τόδε λέγομεν, ὡς ὁ τοιοῦτος μάλιστα αὐτὸς αὑτῷ
10αὐτάρκης πρὸς τὸ εὖ ζῆν, καὶ διαφερόντως τῶν ἄλλων ἥκιστα ἑτέρου προσδεῖται. Ἀληθῆ, ἔφη. Ἥκιστα ἄρ’ αὐτῷ δεινὸν στερηθῆναι υἱέος ἢ ἀδελφοῦ ἢ χρημάτων ἢ ἄλλου του τῶν τοιούτων. —Ἥκιστα μέντοι. —Ἥκιστα ἄρα καὶ ὀδύρεσθαι, φέρειν δὲ ὡς πραότατα, ὅταν τις
15αὐτὸν τοιαύτη ξυμφορὰ καταλάβῃ. —Πολύ γε. —Ὀρθῶς ἄρ’ ἂν ἐξαιροῖμεν τοὺς θρήνους τῶν ὀνομαστῶν ἀνδρῶν, γυναιξὶ δὲ ἀποδιδοῖμεν, καὶ οὐδὲ ταύταις σπουδαίαις, καὶ
ὅσοι κακοὶ τῶν ἀνδρῶν.991 in vol. 5

4

.

45

t

ΟΤΙ ΔΕΙ ΤΑΣ ΜΕΝ ΕΥΤΥΧΙΑΣ ΠΡΟΦΑΙΝΕΙΝ, ΤΑΣ ΔΕ ΑΤΥΧΙΑΣ ΚΡΥΠΤΕΙΝ, ΚΑΙ ΟΡΘΩΣ ΚΕΧΡΗΣΘΑΙ ΤΟΙΣ ΠΑΡΟΥΣΙΝ.

4

.

45

.

1

 Πινδάρου Ὕμνων (fr. 42 Schr.). Ἀλλοτρίοισιν μὴ προφαίνειν, τίς φέρεται μόχθος ἄμμιν· τοῦτό γέ τοι ἐρέω· καλῶν μὲν ὦν μοῖράν τε τερπνῶν ἐς μέσον χρὴ παντὶ λαῷ
5δεικνύναι· εἰ δέ τις ἀνθρώποισι θεόσδοτος † ατληκηκοτας προστύχῃ, ταύταν σκότει κρύπτειν ἔοικεν.

4

.

45

.

2

 Σοφοκλέους Τυροῦς βʹ (fr. 592 N.2). Μὴ σπεῖρε πολλοῖς τὸν παρόντα δαίμονα· σιγώμενος γάρ ἐστι θρηνεῖσθαι πρέπων.992 in vol. 5

4

.

45

.

3

 Μενάνδρου Ὑποβολιμαίῳ (fr. 489 K.). Ἄπολλον, ἀλλὰ σκαιὸν οὐ μετρίως λέγεις, μετὰ μαρτύρων ἀτυχεῖν, παρὸν λεληθέναι.

4

.

45

.

4

 Μενάνδρου (fr. 605 K.).
Τὸ δ’ εὖ φέρειν ἔστιν τοιοῦτον, ἂν δύνῃ μόνος φέρειν καὶ μὴ ’πίδηλον τὴν τύχην πολλοῖς ποῇς.

4

.

45

.

5

 Διφίλου (fr. 108 K.). Ὡς δεινὸν ἡνίκ’ ἄν τις ὢν ἐν φροντίσιν εἰκῆ θεατὴν τὸν τυχόντα λαμβάνῃ.

4

.

45

.

6

 Εὐριπίδου Οἰδίποδι (fr. 553 N.2). Ἐκμαρτυρεῖν γὰρ ἄνδρα τὰς αὑτοῦ τύχας εἰς πάντας ἀμαθές, τὸ δ’ ἐπικρύπτεσθαι σοφόν.

4

.

45

.

7

 Εὐριπίδου Κρησσῶν (fr. 460 N.2). Λύπη μὲν ἄτῃ περιπεσεῖν αἰσχρᾷ τινι· εἰ δ’ οὖν γένοιτο, χρὴ περιστεῖλαι καλῶς κρύπτοντα καὶ μὴ πᾶσι κηρύσσειν τάδε·
5γέλως γὰρ ἐχθροῖς γίγνεται τὰ τοιάδε.

4

.

45

.

8

Εὐριπίδου Σκυρίοις (fr. 683 N.2). Σοφοὶ δὲ συγκρύπτουσιν οἰκείας βλάβας.

4

.

45

.

9

Σωκράτους.
Ταὐτόν ἐστιν ἐν γυμνικῷ ἀγῶνι ἡττηθέντα ὕβρεως δίκην τῷ ἀνταγωνιστῇ λαχεῖν, καὶ ἐν τῷ ζῆν νικώμενον ὑπὸ τῆς τύχης ἐγκαλεῖν αὐτῇ, ἀγνοοῦντα ἐφ’ οἷς δικαίοις993 in vol. 5
5εἰς τὸν ἀγῶνα τοῦ ζῆν συγκαταβεβήκαμεν.

4

.

45

.

10

 Πλάτωνος Πολιτείας ιʹ (p. 604 B—E). Λέγει που ὁ νόμος ὅτι κάλλιστον μάλιστα ἡσυχίαν ἄγειν ἐν ταῖς ξυμφοραῖς καὶ μὴ ἀγανακτεῖν, ὡς οὔτε δή‐ λου ὄντος τοῦ ἀγαθοῦ τε καὶ κακοῦ τῶν τοιούτων, οὔτε
5εἰς τὸ πρόσθεν οὐδὲν προβαῖνον τῷ χαλεπῶς φέροντι, οὔτε τι τῶν ἀνθρωπίνων ἄξιον ὂν μεγάλης σπουδῆς, ὅ τε δεῖ ἐν αὐτοῖς ὅ τι τάχιστα παραγίγνεσθαι ἡμῖν, τούτῳ ἐμποδὼν γιγνόμενον τὸ λυπεῖσθαι. Τίνι, ἦ δ’ ὅς, λέγεις; Τῷ βουλεύεσθαι, ἦν δ’ ἐγώ, περὶ τὸ γεγονὸς καὶ ὥσπερ
10ἐν πτώσει κύβων πρὸς τὰ πεπτωκότα τίθεσθαι τὰ αὑ‐ τοῦ πράγματα, ὅπῃ ὁ λόγος ἐρεῖ βέλτιστ’ ἂν ἔχειν, ἀλλὰ μὴ προσπταίσαντας καθάπερ παῖδας ἐχομένους τοῦ πλη‐ γέντος ἐν τῷ βοᾶν διατρίβειν, ἀλλ’ ἀεὶ ἐθίζειν τὴν ψυχὴν ὅ τι τάχιστα γίγνεσθαι πρὸς τὸ ἰᾶσθαί τε καὶ ἐπανορ‐
15θοῦν τὸ πεσόν τε καὶ νοσῆσαν, ἰατρικῇ θρηνῳδίαν ἀφανί‐ ζοντα. Ὀρθότατα γ’ ἂν οὖν τις, ἔφη, πρὸς τὰς τύχας
οὕτω προσφέροιτο. Οὐκοῦν, φαμέν, τὸ μὲν βέλτιστον τού‐ τῳ τῷ λογισμῷ ἐθέλει ἕπεσθαι; Δῆλον δή. Τὸ δὲ πρὸς τὰς ἀναμνήσεις τε τοῦ πάθους καὶ τοὺς ὀδυρμοὺς ἄγον994 in vol. 5
20καὶ ἀπλήστως ἔχον αὐτῶν ἆρ’ οὐκ ἀλόγιστόν τε φήσομεν εἶναι καὶ ἀργὸν καὶ δειλίας φίλον; Φήσομεν μὲν οὖν. Οὐκοῦν τὸ μὲν πολλὴν μίμησιν καὶ ποικίλην ἔχει, τὸ ἀγα‐ νακτικόν, τὸ δὲ φρόνιμόν τε καὶ ἡσύχιον ἦθος, παραπλή‐ σιον ὂν ἀεὶ ἑαυτῷ, οὔτε ῥᾴδιον μιμήσασθαι οὔτε μιμου‐
25μένους εὐπετὲς καταμαθεῖν.995 in vol. 5

4

.

46

t

ΠΕΡΙ ΕΛΠΙΔΟΣ.

4

.

46

.

1

 Λίνου ποιητοῦ. Ἔλπεσθαι χρὴ πάντ’, ἐπεὶ οὐκ ἔστ’ οὐδὲν ἄελπτον· ῥᾴδια πάντα θεῷ τελέσαι, καὶ ἀνήνυτον οὐδέν.

4

.

46

.

2

 Ἀπολλοδώρου ἐκ Παίδων (fr. 9 vol. III p. 290 K.). Οὐδέποτ’ ἀθυμεῖν τὸν κακῶς πράττοντα δεῖ, ἄνδρες, τὰ βελτίω δὲ προσδοκᾶν ἀεί.

4

.

46

.

3

Εὐριπίδου Ἰνώ (fr. 408 N.2). Ἐν ἐλπίσιν χρὴ τοὺς σοφοὺς ἔχειν βίον.

4

.

46

.

4

Μενάνδρου (fr. 813 K.).
Ἄνθρωπος ἀτυχῶν σῴζεθ’ ὑπὸ τῆς ἐλπίδος.996 in vol. 5

4

.

46

.

5

 Εὐριπίδου Ἰνώ (fr. 409 N.2). Μήτ’ εὐτυχοῦσα πᾶσαν ἡνίαν χάλα κακῶς τε πράσσους’ ἐλπίδος κεδνῆς ἔχου.

4

.

46

.

6

 Ἡσιόδου (Op. 96 ss.). Μούνη δ’ αὐτόθι Ἐλπὶς ἐν ἀρρήκτοισι δόμοισιν ἔνδον ἔμεινε πίθου ὑπὸ χείλεσιν, οὐδὲ θύραζε ἐξέπτη· πρόσθεν γὰρ [μιν] ἐπέλλαβε πῶμα πίθοιο.

4

.

46

.

7

 Εὐριπίδου (Herc. 101—106). Κάμνουσι γάρ τοι καὶ βροτῶν αἱ ξυμφοραί· καὶ πνεύματ’ ἀνέμων οὐκ ἀεὶ ῥώμην ἔχει· μεθίσταται γὰρ πάντ’ ἀπ’ ἀλλήλων δίχα.
5οὗτος δ’ ἀνὴρ ἄριστος, ὅστις ἐλπίσι πέποιθεν ἀεί· τὸ δ’ ἀπορεῖν ἀνδρὸς κακοῦ.

4

.

46

.

8

Μενάνδρου Ναύκληρος (fr. 351 K.). Ὦ Ζεῦ πολυτίμηθ’, οἷόν ἐστ’ ἐλπὶς κακόν.

4

.

46

.

9

Μενάνδρου Κιθαριστοῦ (fr. 287 K.). Οὕτω τι πρᾶγμ’ ἐστ’ ἐπίπονον τὸ προσδοκᾶν.997 in vol. 5

4

.

46

.

10

 Ἀρχιλόχου (fr. 74 B.4). Χρημάτων ἄελπτον οὐδέν ἐστιν οὐδ’ ἀπώμοτον, οὐδὲ θαυμάσιον, ἐπειδὴ Ζεὺς πατὴρ Ὀλυμπίων ἐκ μεσημβρίας ἔθηκε νύκτ’ ἀποκρύψας φάος
5ἡλίου λάμποντος· † λυγρὸν δ’ ἦλθ’ ἐπ’ ἀνθρώπους δέος. ἐκ δὲ τοῦ καὶ πιστὰ πάντα κἀπίελπτα γίγνεται ἀνδράσιν· μηδεὶς ἔθ’ ὑμῶν εἰσορῶν θαυμαζέτω, μηδ’ ὅταν δελφῖσι θῆρες ἀνταμείψωνται νομὸν ἐνάλιον, καί σφιν θαλάσσης ἠχέεντα κύματα
10φίλτερ’ ἠπείρου γένηται, τοῖσι δ’ ἡδὺ ἦν ὄρος.

4

.

46

.

11

Θεόγνιδος (637 s.). Ἐλπὶς καὶ κίνδυνος ἐν ἀνθρώποισιν ὁμοῖα· οὗτοι γὰρ χαλεποὶ δαίμονες ἀμφότεροι.

4

.

46

.

12

Θεόγνιδος (1135). Ἐλπὶς ἐν ἀνθρώποις μούνη θεὸς ἐσθλὴ ἔνεστιν.

4

.

46

.

13

 Εὐριπίδου (Suppl. 479 s.). Ἐλπὶς βροτοῖς κάκιστον, ἣ πολλὰς πόλεις συνῆψ’, ἄγουσα θυμὸν εἰς ὑπερβολάς.

4

.

46

.

14

Σοφοκλέους (fr. 862 N.2). Ἐλπὶς γὰρ ἡ βόσκουσα τοὺς πολλοὺς βροτῶν.998 in vol. 5

4

.

46

.

15

 Θεοκρίτου (IV 41 ss.). Θαρσῆν χρή, φίλε Βάττε· τάχ’ αὔριον ἔσσετ’ ἄμεινον. ἐλπίδες ἐν ζωοῖσιν, ἀνέλπιστοι δὲ θανόντες. χὡ Ζεὺς ἄλλοκα μὲν πέλει αἴθριος, ἄλλοκα δ’ ὕει.

4

.

46

.

16

Εὐριπίδου Ὑψιπύλης (fr. 761 N.2). Ἄελπτον οὐδέν, πάντα δ’ ἐλπίζειν χρεών.

4

.

46

.

17

 Ἐκ τῶν Βίωνος Βουκολικῶν (XII p. 143 Wil.). Αὐτὰρ ἐγὼν βασεῦμαι ἐμὰν ὁδὸν ἐς τὸ κάταντες τῆνο ποτὶ ψάμαθόν τε καὶ ἠϊόνα ψιθυρίσδων. λισσόμενος Γαλάτειαν ἀπηνέα· τὰς δὲ γλυκείας
5ἐλπίδας ὑστατίω μέχρι γήραος οὐκ ἀπολείψω.

4

.

46

.

18

 Δημοκρίτου (fr. 58 Diels2). Ἐλπίδες αἱ τῶν ὀρθὰ φρονεόντων ἐφικταί, αἱ δὲ τῶν ἀξυνέτων ἀδύνατοι.

4

.

46

.

19

Δημοκρίτου (fr. 292 Diels2). Ἄλογοι τῶν ἀξυνέτων αἱ ἐλπίδες.

4

.

46

.

20

 Διογένους. Διογένης ἐρωτηθεὶς τί τῶν κατὰ τὸν βίον ἀκρότατον, εἶπεν ‘ἐλπίς.‘999 in vol. 5

4

.

46

.

21

 Ἐκ τῶν Ἀριστωνύμου Τομαρίων. Σωκράτους. Αἱ πονηραὶ ἐλπίδες ὥσπερ οἱ κακοὶ ὁδηγοὶ ἐπὶ τὰ ἁμαρτήματα ἄγουσιν.

4

.

46

.

22

 Ἐπικτήτου. Οὔτε ναῦν ἐξ ἑνὸς ἀγκυρίου οὔτε βίον ἐκ μιᾶς ἐλπί‐ δος ὁρμιστέον.

4

.

46

.

23

 Τοῦ αὐτοῦ. Καὶ τοῖς σκέλεσι καὶ ταῖς ἐλπίσι τὰ δυνατὰ δεῖ δια‐ βαίνειν.

4

.

46

.

24

 Θαλῆς. Θαλῆς ἐρωτηθεὶς τί κοινότατον, ἀπεκρίνατο ‘ἐλπίς· καὶ γὰρ οἷς ἄλλο μηδέν, αὕτη πάρεστιν.‘

4

.

46

.

25

Ξενοφῶντος ἐν ζʹ τῆς Κύρου ἀναβάσεως (VII 6, 11).
Ἀλλὰ πάντα μὲν ἄρα ἄνθρωπον ὄντα προσδοκᾶν δεῖ.1000 in vol. 5

4

.

46

.

26

Σωκράτους. Οὔτε γυνὴ χωρὶς ἀνδρὸς οὔτε ἐλπὶς ἀγαθὴ χωρὶς
πόνου γεννᾷ τι χρήσιμον.1001 in vol. 5

4

.

47

t

ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΠΑΡ’ ΕΛΠΙΔΑ.

4

.

47

.

1

 Εὐριπίδου Αὔγης (fr. 271 N.2). Πτηνὰς διώκεις, ὦ τέκνον, τὰς ἐλπίδας. οὐχ ἡ τύχη γε· τῆς τύχης δ’ οὐχ εἷς τρόπος.

4

.

47

.

2

 Εὐριπίδου Ἀνδρομέδας (fr. 131 N.2). Μή μοι προτείνων ἐλπίδ’ ἐξάγου δάκρυ. γένοιτό τἂν πόλλ’, ὧν δόκησις οὐκ ἔνι.

4

.

47

.

3

Πατροκλέους (fr. 1 p. 830 N.2). Καὶ νῦν τὰ δεινὰ ταῦτα καὶ τὰ πόλλ’ ἔπη
εἰς ὧδε μικρὸν τεῦχος ἤθροισεν τύχη. τί δῆτα θνητοὶ πόλλ’ ἀπειλοῦμεν μάτην1002 in vol. 5
5δεινοὺς ἐπ’ ἀλλήλοισι πέμποντες λόγους, καὶ πάντα συννοοῦμεν ἐκπράξειν χερί, πρόσω βλέποντες; τὴν δὲ πλησίον τύχην οὐκ ἴσμεν οὐδ’ ὁρῶμεν ἀθλίου μόρου.

4

.

47

.

4

 Εὐριπίδου Οἰδίπους (fr. 550 N.2). Ἐκ τῶν ἀέλπτων ἡ χάρις μείζων βροτοῖς φανεῖσα, μᾶλλον ἢ τὸ προσδοκώμενον.

4

.

47

.

5

Εὐριπίδου Πρωτεσίλαος (fr. 650 N.2). Πόλλ’ ἐλπίδες ψεύδουσι καὶ λόγοι βροτούς.

4

.

47

.

6

Εὐριπίδου (Alc. extr. al.).
Πόλλα δ’ ἄελπτα κραίνουσι θεοί, καὶ τὰ δοκηθέντ’ οὐκ ἐτελέσθη, τῶν δ’ ἀδοκήτων πόρον εὗρε θεός.1003 in vol. 5

4

.

47

.

7

Μενάνδρου (fr. 355, 4 K.). Οὐκ ἔστιν εἰπεῖν ζῶντα ‘τοῦτ’ οὐ πείσομαι‘.

4

.

47

.

8

 Μενάνδρου Ἐγχειριδίου (fr. 149 K.).
Πάντα δὲ τὰ μη〈δὲ〉 προσδοκώμεν’ ἔκστασιν φέρει.

4

.

47

.

9

 Εὐριπίδου Ἀλκμήνης (fr. 100 N.2). Θάρσει· τάχ’ ἂν γένοιτο. πολλά τοι θεὸς κἀκ τῶν ἀέλπτων εὔπορ’ ἀνθρώποις τελεῖ.

4

.

47

.

10

 Εὐριπίδου Ἀλεξάνδρῳ (fr. 62 N.2). Ἑκάβη, τὸ θεῖον ὡς ἄελπτον ἔρχεται θνητοῖσιν, ἕλκει δ’ οὔ ποτ’ ἐκ ταὐτοῦ τύχας.

4

.

47

.

11

 Εὐριπίδου Βελλεροφόντου (fr. 301 N.2). Ὁρᾷς δ’ ἀέλπτων μυρίων ἀναστροφάς· πολλοὶ μὲν οἶδμα διέφυγον θαλάσσιον, πολλοὶ δὲ λόγχαις πολεμίων ἀμείνονες
5ἥσσους γεγῶτες κρείσσον’ ἦλθον εἰς τύχην.1004 in vol. 5

4

.

47

.

12

Πινδάρου. Πίνδαρος εἶπε τὰς ἐλπίδας εἶναι ἐγρηγορότων ἐνύπνια.

4

.

47

.

13

 Διονυσίου. Διονύσιος ἐκπεσὼν τῆς ἀρχῆς, εἴ τις αὐτὸν ἠνία ἐν Κορίνθῳ διατρίβοντα, ἐπέλεγεν ‘ὡς μακάριοι οἱ ἐκ παί‐ δων δυστυχεῖσ‘.

4

.

47

.

14

Ὁμήρου Ὀδυσσείας (schol. XXII 9). Πολλὰ μεταξὺ πέλει κύλικος καὶ χείλεος ἄκρου.

4

.

47

.

15

Θεόγνιδος (639 s.). Πολλάκι πὰρ δόξαν τε καὶ ἐλπίδα γίγνεται εὑρεῖν ἔργ’ ἀνδρῶν· βουλαῖς δ’ οὐκ ἔπεσεν τὸ τέλος.

4

.

47

.

16

 Θεόγνιδος (585—590). Πᾶσίν τοι κίνδυνος ἐπ’ ἔργμασιν, οὐδέ τις οἶδε ποῖ σχήσειν μέλλει πρήγματος ἀρχομένου. ἀλλ’ ὁ μὲν εὐδοκιμεῖν πειρώμενος, οὐ προνοήσας1005 in vol. 5
5 εἰς μεγάλην ἄτην καὶ χαλεπὴν ἔπεσεν· τῷ δὲ καλὸν ποιοῦντι θεὸς καλὰ πάντα τίθησι,
συντυχίην ἀγαθῶν, ἔκλυσιν [δ’] ἀφροσύνης.1006 in vol. 5

4

48a

t

ΟΤΙ ΟΥ ΧΡΗ ΕΠΙΧΑΙΡΕΙΝ ΤΟΙΣ ΑΤΥΧΟΥΣΙΝ.

4

48a

1

 Μενάνδρου (fr. 673 K.). Ταῖς ἀτυχίαισι μὴ ἐπίχαιρε τῶν πέλας· πρὸς τὴν τύχην γὰρ ζυγομαχεῖν οὐ ῥᾴδιον.

4

48a

2

 Εὐριπίδου Ἀνδρομέδας (fr. 130 N.2). Τὰς συμφορὰς γὰρ τῶν κακῶς πεπραγότων οὐ πώποθ’ ὕβρις’, αὐτὸς ὀρρωδῶν παθεῖν.1007 in vol. 5

4

48a

3

 Μενάνδρου (fr. 674 K.). Οὐκ ἐμὸν ἀνοίγειν λανθάνουσαν ἀτυχίαν ἔστ’, ἀλλὰ μᾶλλον κατακαλύπτειν φημὶ δεῖν.

4

48a

4

 Εὐριπίδου Ἰνοῦς (fr. 406 N.2).
Μὴ σκυθρωπὸς ἴσθ’ ἄγαν πρὸς τοὺς κακῶς πράσσοντας, ἄνθρωπος γεγώς.

4

48a

5

 Ἀλέξιδος Μιλησίων (fr. 150 K.). Εἰ μὴ γὰρ ὢν ἄνθρωπος ἀνθρώπου τύχαις ὑπηρετήσω, ποῦ φανήσομαι φρονῶν;

4

48a

6

 Ἡσιόδου Ἔργων (717 s.). Μηδέ ποτ’ οὐλομένην πενίην θυμοφθόρον ἀνδρὶ τέτλαθ’ ὀνειδίζειν, μακάρων δόσιν αἰὲν ἐόντων.

4

48a

7

 Σοφοκλέους Αἴαντι (265 ss.). Πότερα δ’ ἄν, εἰ νέμοι τις αἵρεσιν, λάβοις, φίλους ἀνιῶν αὐτὸς ἡδονὰς ἔχειν ἢ κοινὸς ἐν κοινοῖσι λυπεῖσθαι ξυνών;

4

48a

8

 Εὐριπίδου Ἀνδρομάχης (462 s.).
Εἰ δ’ ἐγὼ πράσσω κακῶς, μηδὲν τόδ’ αὔχει· καὶ σύ τοι πράξειας ἄν.		1008 in vol. 5

4

48a

9

 Ἰσοκράτους πρὸς Δημόνικον (§ 29 p. 8 b). Μηδενὶ συμφορὰν ὀνειδίσῃς· κοινὴ γὰρ ἡ τύχη καὶ τὸ μέλλον ἀόρατον.

4

48a

10

 Δημοκρίτου (fr. 293 Diels2). Οἷσιν ἡδονὴν ἔχουσιν αἱ τῶν πέλας ξυμφοραί, οὐ ξυνιᾶσι μὲν ὡς τὰ τῆς τύχης κοινὰ πᾶσιν, ἀπορέουσι δὲ οἰκηίης χαρᾶς.

4

48a

11

Χείλωνος. Ἀτυχοῦντι μὴ ἐπιγέλα· κοινὴ γὰρ ἡ τύχη.

4

48a

12

 Αἰσχύλου Ἀγαμέμνονος (790—94). Τῷ δυσπραγοῦντι δ’ ἐπιστενάχειν πᾶς τις ἕτοιμος· δῆγμα δὲ λύπης οὐδὲν ἐφ’ ἧπαρ προσικνεῖται·
5† καὶ νυκτὶ δὲ χαίρουσιν ὁμοιοπρεπεῖς, ἀγέλαστα πρόσωπα βιαζόμενοι.

4

48a

13

 Φιλήμονος Ἀνακαλύπτοντες (fr. 7 K.). Λυπουμένῳ δ’ ὅταν τις ἀκολουθῶν λέγῃ χαῖρ’, ἐξ ἀνάγκης οὗτος οἰμώζειν λέγει.1009 in vol. 5

4

48a

14

 Δημοσθένους ἐν τῷ Ὑπὲρ στεφάνου (XVIII p. 311). Ἐγὼ δὲ ὅστις ἄνθρωπος ὢν ἀνθρώπῳ τύχην προ‐ φέρει, παντελῶς ἀνόητον ἡγοῦμαι. ἣν γὰρ ὁ τὰ βέλτιστα πράττειν νομίζων καὶ ἀρίστην ἔχειν οἰόμενος οὐκ οἶδεν
5εἰ τοιαύτη διαμένει μέχρι τῆς ἑσπέρας, πῶς χρὴ περὶ ταύτης λέγειν ἢ πῶς ὀνειδίζειν ἑτέρῳ;

4

48a

15

 Ἡροδότου Ἱστορίας γʹ (40). Ἄμασις Πολυκράτεϊ ὧδε λέγει· ἡδὺ μὲν πυνθάνεσθαι ἄνδρα φίλον καὶ ξεῖνον εὖ πρήσσοντα, ἐμοὶ δὲ αἱ σαὶ μεγάλαι εὐτυχίαι οὐκ ἀρέσκουσιν, ἐπισταμένῳ τὸ θεῖον
5ὡς ἔστι φθονερόν· καί κως βούλομαι καὶ αὐτὸς καὶ τῶν ἂν κήδωμαι τὸ μέν τι εὐτυχέειν τῶν πρηγμάτων, τὸ δὲ προσπταίειν, καὶ οὕτω διαφέρειν τὸν αἰῶνα ἐναλλὰξ πρήσ‐ σων ἢ εὐτυχέειν τὰ πάντα. οὐδένα γάρ κω λόγῳ οἶδα ἀκούσας ὅστις ἐς τέλος οὐ κακῶς ἐτελεύτησε πρόρριζος,
10εὐτυχέων τὰ πάντα.1010 in vol. 5

4

48b

t

ΟΤΙ ΟΙ ΑΤΥΧΟΥΝΤΕΣ ΧΡΗΙΖΟΥΣΙ ΤΩΝ ΣΥΜΠΑΣΧΟΝΤΩΝ.

4

48b

16

 Εὐριπίδου Οἰνέως (fr. 563 N.2). Σχολὴ μὲν οὐχί, τῷ δὲ δυστυχοῦντί πως τερπνὸν τὸ λέξαι κἀποκλαύσασθαι πάλιν.

4

48b

17

 Εὐριπίδου Ἀνδρομέδας (fr. 119 N.2). ΧΟΡ. Συνάλγησον, ὡς ὁ κάμνων δακρύων μεταδοὺς ἔχει κουφότητα μόχθων.

4

48b

18

 Ἀπολλοδώρου ἐκ Λακαίνης (fr. 8 III p. 290 K.). Φυσικόν 〈γε〉 τοῦθ’· ἕκαστος ἐν ταῖς ἀτυχίαις
ἥδιστα πρὸς τοὺς ὁμοπαθεῖς ὀδύρεται.1011 in vol. 5

4

48b

19

 Σοφοκλέους Αἴαντι (328—30). Ἀλλ’ ὦ φίλοι, τούτων γὰρ οὕνεκ’ ἐστάλην, ἀρήξατ’ εἰσελθόντες, εἰ δύνασθέ τι. φίλων γὰρ οἱ τοιοίδε νικῶνται λόγοις.

4

48b

20

 Εὐριπίδου Ἰνοῖ (fr. 407 N.2). Ἀμουσία τοι μηδ’ ἐπ’ οἰκτροῖσιν δάκρυ στάζειν.

4

48b

21

 Μενάνδρου (fr. 543 K.). Δέρκιππε καὶ Μνήσιππε, τοῖς εἰρημένοις ἡμῶν ὑπό τινος ἢ πεπονθόσιν κακῶς ἔστιν καταφυγὴ πᾶσιν, οἱ χρηστοὶ φίλοι.
5καὶ γὰρ ἀποδύρασθ’ ἔστι μὴ γελώμενον, καὶ συναγανακτοῦνθ’ ὁπόταν οἰκείως ὁρᾷ ἕκαστος αὑτῷ τὸν παρόντα, παύεται τοῦτον μάλιστα τὸν χρόνον τοῦ δυσφορεῖν.

4

48b

22

 Εὐριπίδου Ἴωνι (730—32). Σὺν τοῖς φίλοισιν ἡδὺ μὲν πράσσειν καλῶς· εἰ δ’ ἆρα συμβαίνοι τι δυσχερέστερον, εἰς ὄμματ’ εὔνου φωτὸς ἐμβλέψαι γλυκύ.

4

48b

23

 Τοῦ αὐτοῦ (fr. 1079 N.2). Οὐκ ἔστι λύπης ἄλλο φάρμακον βροτοῖς ὡς ἀνδρὸς ἐσθλοῦ καὶ φίλου παραίνεσις. ὅστις δὲ ταύτῃ τῇ νόσῳ ξυνὼν ἀνὴρ1012 in vol. 5
5μέθῃ ταράσσει καὶ γαληνίζει φρένα, παραυτίχ’ ἡσθεὶς ὕστερον στένει διπλᾶ.

4

48b

24

Καλλιμάχου (fr. 67 vol. II p. 217 Schn.). Κουφοτέρως τότε φῶτα διαθλίβουσιν ἀνῖαι, ἐκ δὲ τριηκόντων μοῖραν ἀφεῖλε μίαν, ἢ φίλον ἢ ὅτ’ ἐς ἄνδρα συνέμπορον ἢ ὅτε κωφαῖς
5ἄλγεα μαψαύραις ἔσχατον ἐξερέῃ.

4

48b

25

 Φιλήμονος (fr. 108 K.). Τί ποτ’ ἐστὶν ἆρα διότι βούλεταί μ’ ἰδεῖν; ἦ καθάπερ οἱ νοσοῦντες ἀλγοῦντες σφόδρα,
τὸν ἰατρὸν ἂν ἴδωσιν, οὐκ ἀλγοῦς’ ἔτι·1013 in vol. 5
5οὕτως ἐπάν τις τυγχάνῃ λυπούμενος, ἧττον ὀδυνᾶται, φίλον ἐὰν παρόντ’ ἴδῃ;

4

48b

26

Μενάνδρου (fr. 814 K.). Ἡδύ γε φίλου λόγος ἐστὶ τοῖς λυπουμένοις.

4

48b

27

 Σοφοκλέους Θυέστῃ (fr. 238 N.2). Ἔνεστι γάρ τις καὶ λόγοισιν ἡδονή, λήθην ὅταν ποιῶσι τῶν ὄντων κακῶν.

4

48b

28

 Μενάνδρου (fr. 675 K.). Μέγιστόν ἐστιν ἆρα τοῖς ἐπταικόσιν τὸ παρόντας ἐγγὺς τοὺς συναλγοῦντας βλέπειν.

4

48b

29

 Μενάνδρου (fr. 591 K.). Τῷ μὲν τὸ σῶμα † διατεθειμένῳ κακῶς χρεία ’στ’ ἰατροῦ, τῷ δὲ τὴν ψυχὴν φίλου· λύπην γὰρ εὔνους οἶδε θεραπεύειν φίλος.

4

48b

30

Σωτίωνος ἐκ τοῦ Περὶ ὀργῆς. Ὅτι ἡ παραμυθία φάρμακον ἀνίας ἐστὶ μέγιστον,
νηπενθές τ’ ἄχολόν τε, κακῶν ἐπίληθον ἁπάντων. καλῶς δὲ καὶ ταῦτ’ εἴρηται1014 in vol. 5
5λυπουμένῳ μὲν μῦθος εὐμενὴς φίλου, ἄγαν δὲ μωραίνοντι νουθετήματα.

4

48b

31

Σωκράτους. Τοῖς μὲν νοσοῦσιν ἰατρούς, τοῖς δ’ ἀτυχοῦσι φίλους
δεῖ παραινεῖν.1015 in vol. 5

4

.

49

t

ΟΤΙ ΡΑΙΟΝ ΑΛΛΟΝ ΠΑΡΑΙΝΕΙΝ Η ΑΥΤΟΝ.

4

.

49

.

1

 Φιλίππου Ὀλυνθίᾳ. Οὐ χαλεπόν ἐστι τῷ κακῶς διακειμένῳ εἰπεῖν τιν’ † ἐσθίοντα ‘μὴ κακῶς ἔχε‘, πύκτῃ τ’ ἐπιτιμᾶν οὐδὲν ἔργον μαχομένῳ,
5αὐτὸν μάχεσθαι δ’ οὐκ ἔτ’ ἐστὶ ῥᾴδιον.
ἕτερόν τι τὸ λέγειν ἐστὶ τοῦ πεπονθέναι.1016 in vol. 5

4

.

49

.

2

 Φιλήμονος ἐκ Σικελοῦ (fr. 75 K.).
Τοὺς ἰατροὺς οἶδ’ ἐγὼ ὑπὲρ ἐγκρατείας τοῖς νοσοῦσιν εὖ σφόδρα πάντας λαλοῦντας· εἶτ’ ἐπὰν πταίσωσί τι,
5αὐτοὺς ποοῦντας πάνθ’ ὅς’ οὐκ εἴων τότε. ἕτερον τό τ’ ἀλγεῖν καὶ θεωρεῖν ἔστ’ ἴσως.

4

.

49

.

3

Φιλήμονος ἐξ Ἐφεδριζόντων (fr. 27 K.). Χαλεπὸν τὸ ποιεῖν, τὸ δὲ κελεῦσαι ῥᾴδιον.

4

.

49

.

4

 Εὐριπίδου Ἀλκμήνης (fr. 102 N.2). Σοφώτεροι γὰρ συμφορὰς τὰς τῶν πέλας πάντες διαθρεῖν ἢ τύχας τὰς οἴκοθεν.

4

.

49

.

5

(Com. III p. 434 fr. 130 K.) Μηδέποτε πεῖραν τοῖς θεοῖς εὔχου λαβεῖν, Φαίδιμε, τοιούτου μηδενός, μηδ’ εἰδέναι ὡς ἔστιν ἑτέρῳ ῥᾴδιον παραινέσαι.

4

.

49

.

6

(Eur. Alc. 1078) Ῥᾷον παραινεῖν ἢ παθόντα καρτερεῖν.

4

.

49

.

7

 Σοφοκλέους † Οἰδίποδι (fr. 666 N.2). Τοὺς δ’ ἂν μεγίστους καὶ σοφωτάτους φρενὶ τοιούσδ’ ἴδοις ἄν, οἷός ἐστι νῦν ὅδε, καλῶς κακῶς πράσσοντι συμπαραινέσαι.1017 in vol. 5
5ὅταν δὲ δαίμων ἀνδρὸς εὐτυχοῦς τὸ πρὶν πλάστιγγ’ ἐρείσῃ τοῦ βίου παλίντροπον, τὰ πολλὰ φροῦδα καὶ καλῶς εἰρημένα.

4

.

49

.

8

 Εὐριπίδου Ἀλεξάνδρῳ (fr. 44 N.2). Οἶδ’· ἀλλὰ κάμπτειν τῷ χρόνῳ λύπας χρεών. —Χρῆν· τοῦτο δ’ εἰπεῖν ῥᾷον ἢ φέρειν κακά.

4

.

49

.

9

 Εὐριπίδου Αἰόλου (fr. 33 N.2). Οἴμοι, τίς ἀλγεῖν οὐκ ἐπίσταται κακοῖς; τίς ἂν κλύων τῶνδ’ οὐκ ἂν ἐκβάλοι δάκρυ;

4

.

49

.

10

 Μοσχίωνος (fr. 8 p. 815 N.2). Ἦν ἆρα τρανὸς αἶνος ἀνθρώπων ὅδε· ὡς τὸν πέλας μὲν νουθετεῖν βραχὺς πόνος, αὐτὸν δ’ ἐνεγκεῖν ὕβριν ἠδικημένον
5πάντων μέγιστον τῶν ἐν ἀνθρώποις βάρος.1018 in vol. 5

4

50a

t

ΠΕΡΙ ΓΗΡΩΣ ΟΤΙ ΟΥ ΦΑΥΛΟΝ.

4

50a

1

 Εὐριπίδου Φοινίσσαις (528—30). Ὦ τέκνον, οὐχ ἅπαντα τῷ γήρᾳ κακά, Ἐτεόκλεες, πρόσεστιν· ἀλλ’ ἡμπειρία ἔχει τι δεῖξαι τῶν νέων σοφώτερον.

4

50a

2

 Εὐριπίδου Βελλεροφόντῃ (fr. 291 N.2). Ὦ παῖ, νέων τοι δρᾶν μὲν ἔντονοι χέρες, γνῶμαι δ’ ἀμείνους εἰσὶ τῶν γεραιτέρων· ὁ γὰρ χρόνος δίδαγμα ποικιλώτατον.

4

50a

3

 Εὐριπίδου Ἐρεχθεῖ (fr. 362, 21 ss. N.2). Ὁμιλίας δὲ τὰς γεραιτέρας φίλει, ἀκόλαστα 〈δ’〉 ἤθη λαμπρὰ συγγελᾶν μόνον μίσει· βραχεῖα τέρψις ἡδονῆς κακῆς.1019 in vol. 5

4

50a

4

 Μενάνδρου (fr. 676 K.). Εἰ τἄλλ’ ἀφαιρεῖν ὁ πολὺς εἴωθεν χρόνος ἡμῶν, τό γε φρονεῖν ἀσφαλέστερον ποεῖ.

4

50a

5

 Ἀλέξιδος ἐκ Δημητρίου (fr. 45 K.). Ὁμοιότατον ἄνθρωπος οἴνῳ τὴν φύσιν τρόπον τιν’ ἐστί. τὸν γὰρ οἶνον τὸν νέον πολλή γ’ ἀνάγκη καὶ τὸν ἄνδρ’ ἀποζέσαι
5πρώτιστον ἀφυβρίσαι τ’, ἀπανθήσαντα δὲ σκληρὸν γενέσθαι, καὶ καταστῆναι πάλιν ἡδύν θ’ ἅπασι τοὐπίλοιπον διατελεῖν.

4

50a

6

Σοφοκλέους Τυροῦς (fr. 603 N.2).
Γῆρας διδάσκει πάντα καὶ χρόνου τριβή.1020 in vol. 5

4

50a

7

Αἰσχύλου (fr. 400 N.2). Γῆρας γὰρ ἥβης ἐστὶν ἐνδικώτερον.

4

50a

8

 Κράτητος ἐξ Ἀντιφάνους (fr. 238 K.). Ὠνείδισάς μοι γῆρας ὡς κακὸν μέγα, οὗ μὴ τυχόντι θάνατός ἐσθ’ ἡ ζημία, οὗ πάντες ἐπιθυμοῦμεν, ἂν δ’ ἔλθῃ ποτέ,
5ἀνιώμεθ’· οὕτως ἐσμὲν ἀχάριστοι φύσει.

4

50a

9

(Soph. fr. 63 N.2) Τοῦ ζῆν γὰρ οὐδεὶς ὡς ὁ γηράσκων ἐρᾷ.

4

50a

10

 Ἀντιφάνους ἐκ Φιλοκτήτου (fr. 219 K.). Σοφόν γέ τοί τι πρὸς τὸ βουλεύειν ἔχει τὸ γῆρας, ὡς δὴ πόλλ’ ἰδόν τε καὶ παθόν.

4

50a

11

Καλλιμάχου Αἰτίων αʹ (II p. 121 s. Schn.). Γηράσκει δ’ ὁ γέρων κεῖνος ἐλαφρότερον, κοῦροι τὸν φιλέουσι· νέοι δέ μιν οἷα τοκῆα
χειρὸς ἐπ’ οἰκείην ἄχρις ἄγουσι θύρην.1021 in vol. 5

4

50a

12

 Εὐριπίδου Μελανίππης (fr. 508 N.2). Παλαιὸς αἶνος· ἔργα μὲν νεωτέρων, βουλαὶ δ’ ἔχουσι τῶν γεραιτέρων κράτος.

4

50a

13

 Τιμοστράτου (fr. 6 Com. III p. 356 K.). Τηρεῖν μὲν ἑτέροις οἱ γέροντες δυνάμεθα. —Ἡμεῖς δ’ ἀπολαύειν ὧν ἔχουσιν οἱ νέοι.

4

50a

14

Ἠρίννης (fr. 2 B.4). Παυρολόγοι πολιαί, ταὶ γήραος ἄνθεα θνατοῖς.

4

50a

15

Ἱπποθόωντος (fr. 5 p. 828 N.2). Γῆρας λεόντων κρεῖσσον ἀκμαίων νεβρῶν.

4

50a

16

 Σοφοκλέους Θυέστῃ (fr. 239 N.2). Καίπερ γέρων ὤν· ἀλλὰ τῷ γήρᾳ φιλεῖ χὡ νοῦς ὁμαρτεῖν καὶ τὸ βουλεύειν ἃ δεῖ.

4

50a

17

Εὐριπίδου Πηλεῖ (fr. 619 N.2).
Τὸ γῆρας, ὦ παῖ, τῶν νεωτέρων φρενῶν σοφώτερον πέφυκε κἀσφαλέστερον, ἐμπειρία τε τῆς ἀπειρίας κρατεῖ.1022 in vol. 5

4

50a

18

 Ἐκ τῶν Φαβωρίνου Περὶ γήρως (fr. 67 Marres). Οὐδὲ γὰρ τοῦτο ἐάσω ἄρρητον, ὅτι καὶ Πλάτωνι καὶ Πυθαγόρᾳ δοκεῖ τὸ γῆρας οὐκ ἐπ’ ἐξόδῳ τοῦ βίου εἶναι,
5ἀλλ’ ἐπ’ ἀρχῇ μακαρίας ζωῆς.

4

50a

19

 Πλουτάρχου (fr. 2 vol. VII p. 150 Bern.).
Νέοις δὲ ζηλωτέον τοὺς γέροντας, κατὰ Σιμωνίδην
ἄθηλος ἵππῳ πῶλος ὣς ἅμα τρέχειν· καθάπερ φησὶν ὁ Πλάτων ἐπὶ τοῦ μιγνυμένου πρὸς ὕδωρ
5ἀκράτου μαινόμενον θεὸν ἑτέρῳ θεῷ νήφοντι σωφρονί‐ ζεσθαι.

4

50a

20

 Δημοκρίτου (fr. 294 Diels2). Ἰσχὺς καὶ εὐμορφίη νεότητος ἀγαθά, γήραος δὲ σω‐ φροσύνης ἄνθος.

4

50a

21

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Τιμαίου (p. 81 D). Τέλος δ’ ἐπειδὰν τῶν περὶ τὸν μυελὸν τριγώνων οἱ συναρμοσθέντες μηκέτι ἀντέχωσι δεσμοὶ τῷ πόνῳ διιστά‐ μενοι, μεθιᾶσι τοὺς τῆς ψυχῆς αὖ δεσμούς, ἡ δὲ λυθεῖσα
5κατὰ φύσιν μεθ’ ἡδονῆς ἐξέπτατο· πᾶν γὰρ τὸ μὲν παρὰ φύσιν ἀλγεινόν, τὸ δ’ ᾗ πέφυκε γιγνόμενον ἡδύ. καὶ θά‐ νατος δὴ κατὰ ταῦτα ὁ μὲν κατὰ νόσους καὶ ὑπὸ τραυμά‐
των γιγνόμενος ἀλγεινὸς καὶ βίαιος, ὁ δὲ μετὰ γήρως ἰὼν ἐπὶ τέλος κατὰ φύσιν ἀπονώτατος τῶν θανάτων καὶ μᾶλ‐1023 in vol. 5
10λον μεθ’ ἡδονῆς γιγνόμενος ἢ λύπης.

4

50a

22

 Δημοκρίτου (fr 295 Diels2). Ὁ γέρων νέος ἐγένετο, ὁ δὲ νέος ἄδηλον εἰ ἐς γῆρας ἀφίξεται· τὸ τέλειον οὖν ἀγαθὸν τοῦ μέλλοντος ἔτι καὶ ἀδήλου κρέσσον.

4

50a

23

 Ἐκ τῶν Φαβωρίνου Περὶ γήρως (fr. 68 Marres). Ἡδονῆς γὰρ ὁ μὲν ἑκὼν εἰργόμενος σοφός, ὁ δὲ μὴ δεόμενος μακάριος. τὸ δὲ γῆρας πρὸς ἀμφότερα ἐπιτή‐
5δειον, καὶ γὰρ φρονιμωτέρους τοὺς ἀνθρώπους ἀπεργάζε‐ ται καὶ τῶν ἡδέων ἀμελεστέρους.

4

50a

24

 Τοῦ αὐτοῦ (fr. 69 Marres). Ἄξιον δέ ἐστιν εἰς τὸν περὶ τῆς ἡδονῆς λόγον προ‐ ελθόντα μηδὲ ἐκείνην ἀμνημόνευτον ἐᾶσαι, τὴν παρὰ πᾶσι τοῖς νοῦν ἔχουσιν εὐδοκιμοῦσαν, ἣν ἡδονὴν ὀνομάζουσι
5καὶ χαρὰν καὶ τέρψιν· περιγίνεται δ’ ἐκ τῶν καλῶν μα‐ θημάτων καὶ τῶν ἐνδόξων κατορθωμάτων. ἀμφοτέρων δὲ τούτων ὑπάρχει τῷ γέροντι πρὸς ἑαυτὸν ἀναμιμνήσκε‐ σθαι καὶ καθάπερ κτήμασι τέρπεσθαι, λογιζόμενον ὅτι ἡ τύχη ἡ πάντων κυρία [τούτων] ταῦτα ἄκυρός ἐστιν ἀφ‐
10ελέσθαι.

4

50a

25

 Τοῦ αὐτοῦ (fr. 70 Marres). Ὁ Βοιωτὸς ἐντυχὼν θησαυρῷ μετὰ ἑβδομήκοντα ἔτη ἐπάρας τὸ σκέλος ἀπεματάισε καὶ παρῆλθεν ὡς οὐκέτι οὐδὲν ὄντα πρὸς αὐτόν. ὥστε καὶ πολυχρηματίας ἅμα1024 in vol. 5
5παύει τὸ γῆρας καὶ πολυπραγμοσύνης.

4

50a

26

 Αἰσχίνου ἐν τῷ κατὰ Τιμάρχου (50). Σκέψασθε δὴ καλῶς, Ἀθηναῖοι, οὐκ ἠγνόει, οἶμαι, ὁ νομοθέτης ὅτι οἱ πρεσβύτεροι τῷ μὲν εὖ φρονεῖν ἀκμά‐ ζουσιν, ἡ δὲ τόλμα ἤδη αὐτοὺς ἄρχεται ἐπιλείπειν διὰ
5τὴν ἐμπειρίαν τῶν πραγμάτων.

4

50a

27

 Ἰούνκου ἐκ τοῦ Περὶ γήρως. Μέτειμι δὲ ἐπὶ τὴν ἐμαυτοῦ γνώμην, ἡγούμενος τοὺς μὲν πρεσβύτας διά τε τὸν χρόνον αὐτὸν καὶ διὰ τὴν τῶν κατὰ τὸν βίον ἔργων ἱστορίαν καθαρεύειν ἁμαρτημάτων,
5τοὺς δ’ αὖ νέους ἐμποδίζεσθαι πρὸς τἀγαθὰ διά τε ῥώ‐ μην σώματος, ᾗ πιστεύοντες αἴρονταί πως ἐπὶ πολέμους καὶ πλεονεξίαν, διά τε ἀμελετησίαν τῶν ξυμφερόντων. καὶ δὴ παρίσταταί μοι μάρτυς τῶν λεγομένων Ἀθηναῖος Σό‐ λων, νομοθετήσας μήτε ἄρχειν τὸν σφόδρα νέον μήτε ξυμ‐
10βουλεύειν, εἰ καὶ ἄριστα δοκοίη γνώμης ἔχειν. τὸ μέντοι τῶν ἐπιθυμιῶν ἐστερῆσθαι τοὺς γέροντας μηδὲν ὑπ’ αὐ‐
τῶν ἔτι παρενοχλουμένους, μέγιστον δὴ τοῦτο καὶ πρεπω‐ δέστατον ἡγοῦμαι δεδόσθαι τοῖς ἀνθρώποις δῶρον ὑπὸ τῶν θεῶν, κατά τινα τῆς αὐτῶν ἐκείνων φύσεως ὁμοίω‐1025 in vol. 5
15σιν. οἱ μὲν γὰρ ‘οὐ σῖτον ἔδους’ οὐ πίνους’ αἴθοπα οἶ‐ νον‘, οἱ δὲ τοῦ περιττοῦ καὶ ἐνοχλοῦντος ἀπεχόμενοι κατ’ οὐδὲν τῆς χρήσεως αὐτοῦ δέονται, τῆς μὲν ἐνδείας ἐκπεφευγότες τὸ λυπηρόν, τοῦ δὲ αὐτάρκους αὐτοῖς προσ‐ άγοντος τὴν ἡδονήν. καὶ γὰρ τὸ πεπαῦσθαι τῆς κατὰ
20τὰ ἀφροδίσια ὁρμῆς τε καὶ ὀρέξεως μέγα ὄφελος, ὦ Ζεῦ, φαίην ἂν καὶ μανίας καὶ λύττης ἀπόρρευσιν, ὁπότε τῆς μὲν ψυχῆς τὸ ἀλόγιστον δὴ καὶ ἐπιθυμητικὸν εὕδοι δια‐ φυγὸν πονηροὺς δεσπότας, τὸ δὲ λογιστικὸν ἀπολαύοι διὰ τῆς ὄψεως τῆς κατὰ τὸ κάλλος ἡδονῆς. καὶ γὰρ θαυ‐
25μάσεται τὸν τούτου κύριον ὁ γέρων καὶ προσιόντα καθά‐ περ υἱὸν ἀσπάσεται καὶ παιδεύσει κατὰ τὸν Σωκράτους νόμον [ὥσπερ Ἀλκιβιάδην ἐκεῖνος], τῶν δὲ περιττῶν καὶ ἀκολάστων οὐδὲ μεμνήσεται. καὶ ὅλως, ὦ φίλε, σκόπη‐ σον ἐπὶ πάντων πραγμάτων αὐτὸ δὴ τοῦτο, ὡς ἄρα τὸ
30μὲν ἐθέλειν μετὰ σπουδῆς οὑτινοσοῦν τυγχάνειν διαμαρ‐ τίας ἑπομένης λύπην ἐπάγει, τὸ δὲ ἀπόνως καὶ ἀνενδεῶς διακεῖσθαι μίμησίν τινα ἐμποιεῖ τῆς θείας σωφροσύνης. τουτὶ δὲ ἔτι σοι σαφέστερον ἐξηγήσομαι, πρὸς τὰ ἐγκλή‐
ματα τοῦ γήρως, ἃ πεποίησαι μικρῷ πρόσθεν, ἀποκρινό‐1026 in vol. 5
35μενος. εἰ γὰρ ἧττον ἐσθίων ἢ πίνων ὁ πρεσβύτης ἀφρο‐ δισίων τε ἀπεχόμενος, ὥσπερ † τε ἱεροφάντης, ἀλύπως διάκειται καὶ ἀνενδεῶς, τὸ πρὸς σωτηρίαν χρήσιμον προσ‐ αγόμενος, ἀπολείπων σοὶ τῷ νέῳ δι’ ἀμαθίαν καὶ ἄγ‐ νοιαν τὰ νομιζόμενα εἶναι περισπούδαστα, μακάριζε τὸν
40τῶν μὲν ἀνθρωπείων κακῶν ἀπηλλαγμένον, ἄγοντα δὲ σχολὴν ἐπὶ τοῖς κατὰ ἀλήθειαν καλοῖς καὶ ἀγαθοῖς. ὁπότε δὲ πτωχὸν δὴ λέγεις καὶ ἀνάπηρον καὶ παρειμένον τὸν γέροντα, μέμνησο ὡς ταῦτα δὴ τὰ παθήματα οὐ μόνον γήρως ἔργα, μυριάκις δὲ ἔκ τινος τύχης ἐπιπαραγίνεται
45καὶ τοῖς νέοις. ταῦτα δὲ τὸν μὲν ἐν ἀκμῇ τῆς ἡλικίας διάγοντα δεινῶς οἶμαι φέρειν, τὸν δὲ πρεσβύτην ἐν δυσ‐ μαῖς ὄντα τοῦ βίου καὶ δυστυχοῦντα ἧττόν τις ἡγήσεται βλάπτεσθαι εὖ φρονῶν. ἀλλὰ μὴν ταυτὶ τὰ δοκοῦντά σοι δεινά πως εἶναι καὶ ἄφυκτα κουφίζουσι μὲν καὶ φίλων

4

50a

27

(50)

καὶ οἰκείων ἐπικουρίαι, μάλιστα δὲ ὁ κατὰ φιλοσοφίαν λόγος, ὃν δεῖ πιστεύειν τοῖς μετιοῦσιν αὐτὸν χειραγωγόν τε εἶναι καὶ φύλακα καὶ πλοῦτον καὶ φῶς.
Καταγελάσας δὲ μικρῷ πρόσθεν τοῦ εἰρημένου περὶ τῆς τῶν γερόντων δυσμορφίας 〈οὐκ εὖ ἐποίησασ〉· οὐ γὰρ ἐπὶ1027 in vol. 5
55κάλλει κριθησόμενον τὸ γῆρας πρὸς τὴν νεότητα παρήγετο, οὐδ’ ὥσπερ ὑπό τινων ἐμπόρων ἢ ἐραστῶν μορφαί τινες ἐδοκιμάζοντο τῶνδε· ὅμως ἵνα μὴ δοκοίην τὰ πρόδηλα ταῦτα ὑπολείπειν, ὑπομνήσω σε, ὅτι τὸ μὲν νέον ὥρα τις καὶ ἀκμὴ κατακοσμεῖν ἔοικεν, τό τε τοῦ σώματος ἄνθος λήγει
60ἅμα τῷ χρόνῳ· τὸ δὲ ἀληθὲς κάλλος, ὅπερ ἐκ θείας κοι‐ νωνίας ἔσχε τὴν ἀπορροὴν καὶ ἦλθεν ἐπί τινας, τοῦτο δὲ οὐδὲ πόνος ἢ λιμὸς ἢ ἀμέλειά τις, ἀλλὰ μὴν οὐδ’ ὁ πολὺς χρόνος δύναται ἀμαυρῶσαι, συγγενόμενον δ’ ὁτῳοῦν καὶ συντραφὲν οὐκ ὤφθη ποτὲ θᾶττον ἀπαλλαγὲν τῆς
65ἐκείνου ψυχῆς. ὥσπερ δὲ ἔν τινι ἀγαθῇ γῇ φυτὸν ἀεὶ † θαρροῦν ἀνίησι τοὺς καρποὺς καὶ φυλάττει πολυχρονίους, οὕτω δὲ καὶ παιδὸς ἁψάμενον αὔξεται καὶ μειρακίῳ σύνεστι καὶ μᾶλλον ἐκτρεφόμενον δὴ καὶ κοσμούμενον ὑπὸ τῆς ὥρας νεανίσκῳ τε συμπαρομαρτεῖ καὶ γηράσαν‐
70τος οὐκ ἀπολείπεται. αὐτίκα ἔστιν ἰδεῖν τοὺς πλείστους γέροντας οὐ μόνον σεμνότητι κατὰ τὸ σχῆμα καὶ βαδίσ‐
ματι πράῳ κοσμουμένους, οὐδὲ φωνῇ, καθάπερ που Ὅμη‐ ρος εἶπεν ἐπὶ τῶν γερόντων, ἡδείᾳ καὶ τῇ τῶν τεττίγων λειριοέσσῃ χρωμένους· ἀλλὰ δὴ καὶ τὸ εὐπρεπὲς παρα‐1028 in vol. 5
75μένει αὐτοῖς, ὥστε καὶ κατὰ ἀγορὰν καί που ἐν θεάτροις ὀφθέντες, οἷα δὴ ἐν ἀγέλῃ βοῶν καὶ ἵππων οἱ δοκοῦντες ἄρχειν τῆς ἀγέλης, τὸ εὐπρεπὲς παρέχουσι δῆλον τοῖς ἁπάντων ὀφθαλμοῖς· μάλιστα δὲ ἐν τοῖς ἱεροῖς θύοντες ἐστεφανωμένοι περιβλεπτότεροι τῶν ἱερέων γίνονται, ὅ τε
80νόμος αὐτοὺς ἐκείνους χειροτονεῖ τῇ Ἀθηνᾷ, ὥς φησι Ξενο‐ φῶν ὁ φιλόσοφος, θαλλοφόρους. Μέτειμι δὲ ἐκ τοῦ παρόντος λόγου, καίτοι πλέον ἴσως τοῦ προσήκοντος 〈καὶ οὕτωσ〉 ἐνδιατρίψας αὐτῷ, ἐπὶ τὸν εἰρημένον ὑπὸ σοῦ τελευταῖόν τε καὶ ὥσπερ ἀνανταγώνιστον· ἐδόκει γάρ πως
85οὗτος ἐνίους τῶν παρόντων ταράττειν τε ἅμα καὶ λυπεῖν, ἐπειδὴ καὶ προστησάμενος τοῦ παντὸς ἀγῶνος καὶ τῆς χλεύης τὸν περὶ τοῦ θανάτου φόβον ἤλπισας ἐκπλήξειν οὐδὲν ἧττον κἀμὲ τὸν ἀντιλέγοντά σοι. ἀλλὰ μὴν τὸ κοι‐ νὸν τοῦ θανάτου τέλος, καὶ ὅτι οὐδεὶς ἐπ’ αὐτῷ νόμος
90ἢ χρόνος ὑπὸ τῶν θεῶν γέγραπται, ἴσον οἶμαι ποιεῖ τὸ πρᾶγμα τοῖς τε νέοις καὶ τοῖς γέρουσιν· ἀλλ’ ὁ μὲν γέρων προλαβὼν τἀγαθὰ καὶ πλείονι χρόνῳ διατρίψας ἐν αὐ‐
τοῖς, μένει μὲν κἀν τῷ παρόντι βίῳ προσιούσης τῆς τελευ‐ τῆς μεμνημένος ὧν τε εἶδεν ὧν τε μετέσχε καθ’ ἡδονήν· ὁ1029 in vol. 5
95δὲ ἐπὶ τοῖς θαρρεῖ δὲ ὡς ἐπ’ αὐτὰ ἀφιγμένος· ὁ δ’ ἐν ἀκμῇ τῆς ἡλικίας τελευτήσας, ἀνάγκη γὰρ τελευτᾶν καὶ νέοις, ἄπειρός τε τῶν ἡδέων καὶ ἀπλήρωτος ἐν τοῖς ὁμοί‐ οις ἔσται. δοκεῖ δέ μοι ἑκάτερος αὐτῶν ἐοικέναι τοῖς ἀγω‐ νιζομένοις δρόμον ἢ τοῖς πλέουσι· καὶ ὁ μὲν διελθὼν τὸ

4

50a

27

(100)

μέγα πέλαγος, ὅπερ εἶναι λέγω τὸν βίον, κατάρας ἐπί τινα λιμένα τοῦ κυβερνήτου κελεύσαντος ἀπέβη τῆς νεώς, ἤ που διαγωνισάμενος ἐν τῷ σταδίῳ καὶ τοῦ στεφάνου τυχὼν ἀποτάττεται τοῖς ἀγῶσιν· ὁ δ’ ἕτερος ἐν μέσῳ τῷ πόρῳ τῆς θαλάττης διεφθάρη, μὴ διελθὼν τὸν προκείμε‐
105νον αὐτῷ πλοῦν ὑπὲρ οὗ πολλάκις εὔξατο, ἤ που τρέχων ἐν τῷ σταδίῳ καταπεσὼν ἀστεφάνωτος ἐξεκομίσθη.

4

50a

28

 Ἀρχύτα Πυθαγορείου ἐκ τοῦ Περὶ ἀνδρὸς ἀγαθοῦ καὶ εὐδαίμονος. Παραπλησίως δὲ καὶ γῆρας ἔχει ποτὶ νεότατα, καὶ
ποεῖ ἁ μὲν νεότας ἐγχειρητικώς, τὸ δὲ γῆρας προνοατι‐1030 in vol. 5
5κώς ... καὶ μηδέποκα ἀφύλακτον αὐτὸ ἀφίεμεν διανοίας. ἀλλὰ καὶ τί πράσσει καὶ τί πέπραχεν ἐπισκοπεῖ, ἵνα τὰ μὲν μέλλοντα τοῖς παρεόντεσσι σταθμευόμενος, τὰ δ’ ἐνεστα‐ κότα τοῖς παρῳχημένοις αὐτὸς αὐταυτὸν διορθοῦν δύνηται, ποτὶ μὲν τὸν παροιχόμενον 〈χρόνον〉 τὰν μνάμαν ἐφαρ‐
10μόζων, ποτὶ δὲ τὸν παρεόντα τὰν αἴσθασιν, ποτὶ δὲ τὸν μέλλοντα τὰν πρόνοιαν. ἔστι γὰρ ἀεὶ μνάμα μὲν ἁμὶν τῶ παρεληλυθότος χρόνω, πρόνοια δὲ τῶ μέλλοντος, αἴσ‐ θασις δὲ τῶ παρεόντος. διὸ δὴ δεῖ τὸν ὀρθῶς καὶ καλῶς βιοτεύεν μέλλοντα μὴ μόνον αἰσθατικὸν καὶ μναμονικὸν
15ἀλλὰ καὶ προνοατικὸν ἦμεν.

4

50a

29

 Ἐκ τοῦ Θεμιστίου Περὶ ψυχῆς. Καίτοι περί γε τῶν γερόντων ὁ Σοφοκλῆς εἴρηκε χαριέντως
σμικρὰ παλαιὰ σώματ’ εὐνάζει ῥοπή.
5καταγωγῇ γὰρ ἔοικεν ὁ γεροντικὸς θάνατος, ἐκβολὴ δὲ καὶ ναυάγιόν ἐστιν ὁ τῶν νέων· ἐκπίπτει γὰρ ἡ ψυχὴ βίᾳ συντριβομένου τοῦ σώματος.

4

50a

30

Παρμενίδου (Diels Doxogr. Gr. p. 443 b). Γῆρας γίγνεσθαι παρὰ τὴν τοῦ θερμοῦ ὑπόλειψιν.

4

50a

31

Πλάτωνος ἐκ τοῦ αʹ τῆς Πολιτείας (p.
328 D—329 D). Ὡς εὖ ἴσθι ὅτι ἔμοιγε ὅσον αἱ ἄλλαι αἱ κατὰ τὸ σῶμα ἡδοναὶ ἀπομαραίνονται, τοσοῦτον αὔξονται αἱ περὶ1031 in vol. 5
5τοὺς λόγους ἐπιθυμίαι τε καὶ ἡδοναί. μὴ οὖν ἄλλως ποίει, ἀλλὰ τοῖσδέ τε τοῖς νεανίσκοις ξύνισθι καὶ δεῦρο παρ’ ἡμᾶς φοίτα ὡς παρὰ φίλους τε καὶ πάνυ οἰκείους. Καὶ μήν, ἦν δ’ ἐγώ, ὦ Κέφαλε, χαίρω γε διαλεγόμενος τοῖς σφόδρα πρεσβύταις· δοκεῖ γάρ μοι χρῆναι παρ’ αὐ‐
10τῶν πυνθάνεσθαι, ὥσπερ τινὰ ὁδὸν προεληλυθότων ἣν καὶ ἡμᾶς ἴσως δεήσει πορεύεσθαι, ὁποία τίς ἐστι, τραχεῖα καὶ χαλεπὴ ἢ ῥᾳδία καὶ εὔπορος. καὶ δὴ καὶ σοῦ ἡδέως ἂν πυθοίμην ὅ τι σοι φαίνεται τοῦτο, ἐπειδὴ ἐνταῦθα ἤδη εἶ τῆς ἡλικίας ὃ δὴ ‘ἐπὶ γήραος οὐδῷ‘ φασὶν εἶναι
15οἱ ποιηταί, πότερον χαλεπὸν τοῦ βίου, ἢ πῶς σὺ αὐτὸ ἐξαγγέλλεις. Ἐγώ σοι, ἔφη, νὴ τὸν Δία ἐρῶ, ὦ Σώκρα‐ τες, οἷόν γέ μοι φαίνεται. πολλάκις γὰρ συνερχόμεθά τινες εἰς ταὐτὸ παραπλησίαν ἡλικίαν ἔχοντες, διασῴζον‐ τες τὴν παλαιὰν παροιμίαν. οἱ οὖν πλεῖστοι ἡμῶν ὀλο‐
20φύρονται ξυνιόντες, τὰς ἐν τῇ νεότητι ἡδονὰς ποθοῦντες καὶ ἀναμιμνῃσκόμενοι περί τε τἀφροδίσια καὶ περὶ πό‐ τους τε καὶ εὐωχίας καὶ ἄλλα ἄττα ἃ τῶν τοιούτων ἔχε‐ ται, καὶ ἀγανακτοῦσιν ὡς μεγάλων τινῶν ἀπεστερημένοι καὶ τότε μὲν εὖ ζῶντες, νῦν δὲ οὐδὲ ζῶντες. ἔνιοι δὲ καὶ
25τὰς τῶν οἰκείων προπηλακίσεις τοῦ γήρως ὀδύρονται, καὶ
ἐπὶ τούτῳ δὴ τὸ γῆρας ὑμνοῦσιν ὅσων κακῶν σφίσιν αἴτιον. ἐμοὶ δὲ δοκοῦσιν, ὦ Σώκρατες, οὗτοι οὐ τὸ αἴτιον αἰτιᾶσθαι. εἰ γὰρ ἦν τοῦτο αἴτιον, κἂν ἐγὼ ταυτὰ ταῦτα ἐπεπόνθειν, ἕνεκά γε γήρως, καὶ οἱ ἄλλοι πάντες ὅσοι ἐν‐1032 in vol. 5
30ταῦθα ἦλθον ἡλικίας. νῦν δὲ ἔγωγε ἤδη ἐντετύχηκα οὐχ οὕ‐ τως ἔχουσι καὶ ἄλλοις, καὶ δὴ καὶ Σοφοκλεῖ ποτε τῷ ποιητῇ παρεγενόμην ἐρωτωμένῳ ὑπό τινος, Πῶς, ἔφη, ὦ Σοφόκ‐ λεις, ἔχεις πρὸς τὰ ἀφροδίσια; ἔτι οἱός τε εἶ γυναιξὶ συγγίνεσθαι; καὶ ὃς, Εὐφήμει, ἔφη, ὦ ἄνθρωπε· ἀσμενέσ‐
35τατα μέντοι αὐτὸ ἀπέφυγον, ὥσπερ λυττῶντά τινα καὶ ἄγριον δεσπότην ἀποφυγών. εὖ οὖν μοι καὶ τότε ἐκεῖνος ἔδοξεν εἰπεῖν, καὶ νῦν οὐχ ἧττον. παντάπασι γὰρ τῶν γε τοιούτων ἐν τῷ γήρᾳ πολλὴ εἰρήνη γίνεται καὶ ἐλευθερία· ἐπειδὰν αἱ ἐπιθυμίαι παύσωνται κατατείνουσαι καὶ χαλά‐
40σωσι, παντάπασι τὸ τοῦ Σοφοκλέους γίνεται, δεσποτῶν πάνυ πολλῶν ἔστι καὶ μαινομένων ἀπηλλάχθαι. ἀλλὰ καὶ τούτων πέρι καὶ τῶν γε πρὸς τοὺς οἰκείους μία τις αἰτία ἐστίν, οὐ τὸ γῆρας, ὦ Σώκρατες, ἀλλ’ ὁ τρόπος τῶν ἀνθρώπων. ἐὰν μὲν γὰρ κόσμιοι καὶ εὔκολοι ὦσι, καὶ
45τὸ γῆρας μετρίως ἐστὶν ἐπίπονον· εἰ δὲ μή, καὶ γῆρας, ὦ Σώκρατες, καὶ νεότης χαλεπὴ τῷ τοιούτῳ συμβαίνει. καὶ ἐγὼ ἀγασθεὶς αὐτοῦ εἰπόντος ταῦτα, βουλόμενος αὐτὸν
ἔτι λέγειν ἐκίνουν καὶ εἶπον· Ὦ Κέφαλε, οἶμαί σου τοὺς πολλούς, ὅταν ταῦτα λέγης, οὐκ ἀποδέχεσθαι ἀλλ’ ἡγεῖ‐1033 in vol. 5

4

50a

31

(50)

σθαι ῥᾳδίως σε τὸ γῆρας φέρειν οὐ διὰ τὸν τρόπον ἀλλὰ διὰ τὸ πολλὴν οὐσίαν κεκτῆσθαι· τοῖς γὰρ πλουσίοις πολλά φασιν παραμύθια εἶναι. Ἀληθῆ, ἔφη, λέγεις· οὐ γὰρ ἀποδέχονται. καὶ λέγουσι μέν τι, οὐ μέντοι ὅσον οἴονται· ἀλλὰ τὸ τοῦ Θεμιστοκλέους εὖ ἔχει, ὃς τῷ Σερι‐
55φίῳ λοιδορουμένῳ καὶ λέγοντι ὅτι οὐ δι’ αὑτὸν ἀλλὰ διὰ τὴν πόλιν εὐδοκιμοίη, ἀπεκρίνατο ὅτι οὔτ’ ἂν αὐτὸς Σερί‐ φιος ὢν ὀνομαστὸς ἐγένετο οὔτ’ ἐκεῖνος Ἀθηναῖος. καὶ τοῖς δὴ μὴ πλουσίοις, χαλεπῶς δὲ τὸ γῆρας φέρουσιν, εὖ ἔχει ὁ αὐτὸς λόγος, ὅτι οὔτ’ ἂν ὁ ἐπιεικὴς πάνυ ῥᾳ‐
60δίως γῆρας μετὰ πενίας ἐνέγκοι οὔθ’ ὁ μὴ ἐπιεικὴς πλου‐
τήσας εὔκολός ποτ’ ἂν ἑαυτῷ γένοιτο.1034 in vol. 5

4

50b

t

ΨΟΓΟΣ ΓΗΡΩΣ.

4

50b

32

Μιμνέρμου (fr. 3 B.4). Τὸ πρὶν ἐὼν κάλλιστος, ἐπὴν παραμείψεται ὥρη, οὐδὲ πατὴρ παισὶν τίμιος οὔτε φίλος.

4

50b

33

Εὐριπίδου Γλαύκῳ (fr. 637 N.2). Φεῦ φεῦ, τὸ γῆρας ὡς ἔχει πολλὰς νόσους.

4

50b

34

(Trag. adesp. 549 N.2) Γέροντι δ’ οὐχ οἷόν τε μηκύνειν χρόνον.

4

50b

35

(Trag. adesp. 550 N.2) Μακρὸς γὰρ αἰὼν συμφορὰς πολλὰς ἔχει.1035 in vol. 5

4

50b

36

 Εὐριπίδου Ἀνδρομάχης. ***

4

50b

37

(Eur. Bacch. 1251) Ὡς δύσκολον τὸ γῆρας ἀνθρώποις ἔφυ.

4

50b

38

 Εὐριπίδου Αἰόλῳ (fr. 25 N.2). Φεῦ φεῦ, παλαιὸς αἶνος ὡς καλῶς ἔχει· γέροντες οὐδὲν ἐσμὲν ἄλλο πλὴν ὄχλος καὶ σχῆμ’, ὀνείρων δ’ ἕρπομεν μιμήματα.
5νοῦς δ’ οὐκέτ’ ἔστιν, οἰόμεσθα δ’ εὖ φρονεῖν.

4

50b

39

 Εὐριπίδου Οἰνομάῳ (fr. 575 N.2). Ὅστις δὲ θνητῶν βούλεται δυσώνυμον εἰς γῆρας ἐλθεῖν, οὐ λογίζεται καλῶς· μακρὸς γὰρ αἰὼν μυρίους τίκτει πόνους.1036 in vol. 5

4

50b

40

 Εὐριπίδου (fr. 1080 N.2). Ὦ γῆρας, οἵαν ἐλπίδ’ ἡδονῆς ἔχεις, καὶ πᾶς τις εἰς σὲ βούλετ’ ἀνθρώπων μολεῖν· λαβὼν δὲ πεῖραν, μεταμέλειαν λαμβάνει,
5ὡς οὐδέν ἐστι χεῖρον ἐν θνητῷ γένει.

4

50b

41

 Μενάνδρου (fr. 555 K.). Ὀχληρὸν ὁ χρόνος ὁ πολύς· ὦ γῆρας βαρύ, ὡς οὐδὲν ἀγαθόν, δυσχερῆ δὲ πόλλ’ ἔχεις τοῖς ζῶσι καὶ λυπηρά· πάντες εἰς σὲ δὲ
5ἐλθεῖν ὅμως εὐχόμεθα καὶ σπουδάζομεν.

4

50b

42

 Μενάνδρου Χαλκεῖα (fr. 509 K.). Οὐκ ἂν γένοιτ’ ἐρῶντος ἀθλιώτερον οὐθὲν γέροντος πλὴν ἕτερος γέρων ἐρῶν. ὃς γὰρ ἀπολαύειν βούλεθ’ ὧν ἀπολείπεται
5διὰ τὸν χρόνον, πῶς οὗτος οὐκ ἔστ’ ἄθλιος;1037 in vol. 5

4

50b

43

Θεόγνιδος (1129—32). Οὔτε γε μὴν πενίης θυμοφθόρου 〈οὐ〉 μελεδαίνω, οὐδ’ ἀνδρῶν ἐχθρῶν, οἵ με λέγουσι κακῶς. ἀλλ’ ἥβην ἐρατὴν ὀλοφύρομαι, ἥ μ’ ἐπιλείπει,
5κλαίω δ’ ἀργαλέον γῆρας ἐπερχόμενον.

4

50b

44

Τοῦ αὐτοῦ (527 s.). Ὤ μοι ἐγὼν ἥβης καὶ γήραος οὐλομένοιο, τοῦ μὲν ἐπερχομένου, τῆς δ’ ἀπονισσομένης.

4

50b

45

 Φερεκράτους (fr. 248 K.). Ὦ γῆρας, ὡς ἐπαχθὲς ἀνθρώποισιν εἶ καὶ πανταχῆ λυπηρόν, οὐ καθ’ ἓν μόνον. ἐν ᾧ γὰρ οὐδὲν δυνάμεθ’ οὐδ’ ἰσχύομεν,
5σὺ τηνικαῦθ’ ἡμᾶς προδιδάσκεις εὖ φρονεῖν.

4

50b

46

(Pherecr. fr. 146 K.) Εἰκῆ μ’ ἐπῆρας ὄντα τηλικουτονὶ
πολλοῖς ἐμαυτὸν ἐγκυλῖσαι πράγμασιν. ἐγὼ γάρ, ὦ ἄνδρες, ἡνίκ’ ἦν νεώτερος,1038 in vol. 5
5ἐδόκουν μέν, ἐφρόνουν δ’ οὐδέν, ἀλλὰ πάντα μοι κατὰ χειρὸς ἦν τὰ πράγματ’ ἐνθυμουμένῳ· νῦν δ’ ἄρτι μοι τὸ γῆρας ἐντίθησι νοῦν.

4

50b

47

 Ἀντιφάνους (fr. 240 a K.). Σφόδρα [τι] ἐστὶν ἡμῶν ὁ βίος οἴνῳ προσφερής· ὅταν ᾖ τὸ λοιπὸν μικρόν, ὄξος γίνεται.

4

50b

48

 Ἀντιφάνους (fr. 240 b K.). Πρὸς γὰρ τὸ γῆρας ὥσπερ ἐργαστήριον ἅπαντα τἀνθρώπεια προσφοιτᾷ κακά.

4

50b

49

 Ἀντιφάνους (fr. 255 K.). Τὸ γῆρας ὥσπερ βωμός ἐστι τῶν κακῶν· πάντ’ ἔστ’ ἰδεῖν εἰς τοῦτο καταπεφευγότα.

4

50b

50

 Ἀντιφάνους (fr. 256 K.). Ὦ γῆρας, ὡς ἅπασι τοῖς ζητοῦσί σε ψέγειν ἀφορμὰς παραδίδως τοῦ πράγματος.1039 in vol. 5

4

50b

51

 Φιλήμονος (fr. 125 K.). Σύρα, Σύρα. —Τί ἐστι; —Πῶς ἡμῖν ἔχεις; —Μηδέποτ’ ἐρώτα τοῦτ’ ἐπὰν γέροντ’ ἴδῃς, ἢ γραῦν τιν’· ἴσθι δ’ εὐθὺς ὅτι κακῶς ἔχει.

4

50b

52

 Ἡρώδου Μιμιάμβων (I 15 s. Crus.4). Ἐγὼ δὲ δραίνω μυῖ’ ὅσον, τὸ γὰρ γῆρας ἡμέας καθέλκει, καὶ ἡ σκιὴ παρέστηκε.

4

50b

53

Μενάνδρου (fr. 874 K.). Πικρόν ἐστι θρέμμ’ ἐν οἰκίᾳ γέρων.

4

50b

54

Ἀλέξιδος Τιτθῆς (fr. 228 K.). Ἤδη γὰρ ὁ βίος οὑμὸς ἑσπέραν ἄγει.

4

50b

55

Ἡρώδου Μιμιάμβων (fr. 60 Cr.4). Ἤδη γὰρ αὑγὴ τῆς ζοῆς ἀπήμβλυνται.1040 in vol. 5

4

50b

56

 Ἡρώδου ἐκ Μολπείνου (fr. 60 Cr.4). Ἐπὴν τὸν ἑξηκοστὸν ἥλιον κάμψῃς, ὦ Γρύλλε, Γρύλλε, θνῆσκε καὶ τέφρη γίνευ, ὡς τυφλὸς ὁ ὑπὲρ κεῖνο τοῦ βίου καμπτήρ.

4

50b

57

Εὐριπίδου Μελανίππης (fr. 509 N.2). Τί δ’ ἄλλο; φωνὴ καὶ σκιὰ γέρων ἀνήρ.

4

50b

58

 Ἀντιφάνους ἐξ Ἐπικλήρου (fr. 94 K.). Ὦ γῆρας, ὡς ἅπασιν ἀνθρώποισιν εἶ ποθεινόν, ὡς εὔδαιμον· εἶθ’ ὅταν παρῇς,
† ἀχθηρόν, ὡς μοχθηρόν· εὖ λέγει τέ σε1041 in vol. 5
5οὐδείς, κακῶς 〈δὲ〉 πᾶς τις, ὃς σοφός, λέγει.

4

50b

59

 Ἡρώδα Μιμιάμβων (I 67 Crus.4). Γύναι, τὰ λευκὰ τῶν τριχῶν ἀπαμβλύνει τὸν νοῦν.

4

50b

60

Χαιρήμονος (fr. 38 N.2). Γέρων γὰρ ὀργῇ πᾶς ὑπηρετεῖν κακός.

4

50b

61

 Ἀντιφάνους (fr. 239 K.). Οὐδεὶς τὰ πατρῷά πω γέρων κατεδήδοκεν, ἀλλ’ οὐδὲ κατεμώρανεν, οὐδ’ ἐλύσατο πορνίδιον, οὐδὲ θυροκοπῶν ὦφλεν δίκην.
5οὕτω τὸ γῆρας σωφρονοῦν οὐκ εὐτυχεῖ.

4

50b

62

Μενεκράτους Σαμίου. Γῆρας ἐπὰν μὲν ἀπῇ, πᾶς εὔχεται· ἢν δέ ποτ’ ἔλθῃ, μέμφεται· ἔστι δ’ ἀεὶ κρεῖσσον ὀφειλόμενον.

4

50b

63

Σοφοκλέους Σκυρίων (fr. 512 N.2).
Οὐδὲν γὰρ ἄλγος οἷον ἡ πολλὴ ζοή.1042 in vol. 5

4

50b

64

(Sophoclis fr. 863 N.2). Πάντ’ ἐμπέφυκε τῷ μακρῷ γήρᾳ κακά, νοῦς φροῦδος, ἔργ’ ἀχρεῖα, φροντίδες κεναί.

4

50b

65

Σώφρονος (fr. 54 Kaib.). Τὸ γὰρ ἀπεχθόμενον γῆρας ἁμὲ μαραῖνον ταριχεύει.

4

50b

66

 Κράτητος (fr. 17 poet. phil. p. 223 Diels). Ὁ γὰρ χρόνος μ’ ἔκαμψε, τέκτων μὲν σοφὸς, ἅπαντα δ’ ἐργαζόμενος ἀσθενέστερα.

4

50b

67

Διφίλου ἐκ Φρέατος (fr. 83 K.).
Πολιὸς τεχνίτης ἐστὶν ὁ χρόνος, ὦ ξένε· χαίρει μεταπλάττων πάντας ἐπὶ τὰ χείρονα.1043 in vol. 5

4

50b

68

Μιμνέρμου Ναννοῦς (fr. 4 B.4). Τιθωνῷ μὲν ἔδωκεν ἔχειν κακὸν ἄφθιτον 〈ὁ〉 Ζεὺς γῆρας, ὃ καὶ θανάτου ῥίγιον ἀργαλέου.

4

50b

69

 Μιμνέρμου Ναννοῦς (fr. 5 B.4). Ἀλλ’ ὀλιγοχρόνιον γίγνεται ὥσπερ ὄναρ ἥβη τιμήεσσα, τὸ δ’ ἀργαλέον καὶ ἄμορφον γῆρας ὑπὲρ κεφαλῆς αὐτίχ’ ὑπερκρέμαται
5ἐχθρὸν ὁμῶς καὶ ἄτιμον, ὅ τ’ ἄγνωστον τιθεῖ ἄνδρα, βλάπτει δ’ ὀφθαλμοὺς καὶ νόον ἀμφιχυθέν.

4

50b

70

 Ἀπολλοδώρου Λακαίνης (fr. 7 Com. III p. 290 K.). Μὴ καταφρόνει, Φιλεῖν’, ἐθῶν γεροντικῶν, οἷς ἔνοχος, εἰς τὸ γῆρας ἂν ἔλθῃς, ἔσῃ.
5ἀλλὰ μέγα τοῦθ’ οἱ πατέρες ἠλαττώμεθα·
ὑμεῖς μὲν ὠνειδίσατ’, ἐάν τι μὴ ποιῇ ὁ πατὴρ προθύμως, ‘οὐ γέγονας αὐτὸς νέος;‘ τῷ δὲ πατρὶ πρὸς τὸν υἱόν, ἂν ἀγνωμονῇ, οὐκ ἔστιν εἰπεῖν ‘οὐ γέγονας αὐτὸς γέρων;‘1044 in vol. 5

4

50b

71

 Εὐριπίδου Αἰόλῳ (fr. 23 N.2). Ἀλλ’ ἢ τὸ γῆρας τὴν Κύπριν χαίρειν ἐᾷ, ἥ τ’ Ἀφροδίτη τοῖς γέρουσιν ἄχθεται.

4

50b

72

Σοφοκλέους (fr. 63 N.2). 〈Τοῦ〉 ζῆν γὰρ οὐδεὶς ὡς ὁ γηράσκων ἐρᾷ.

4

50b

73

 Εὐριπίδου Ἀνδρομάχης (727 s.). Ἀνειμένον τι χρῆμα πρεσβυτῶν γένος καὶ δυσφύλακτον ὀξυθυμίας ὕπο.

4

50b

74

Εὐριπίδου Φοίνικι (fr. 805 N.2). Ὦ γῆρας, οἷον τοῖς ἔχουσιν εἶ κακόν.

4

50b

75

 Ἰσοκράτους ἐκ τοῦ Παναθηναϊκοῦ (p. 234 c). Ἀλλ’ οὕτω τὸ γῆράς ἐστι δυσάρεστον καὶ μεμψίμοι‐ ρον καὶ μικρολόγον, ὥστε πολλάκις ἤδη τήν τε φύσιν τὴν ἐμαυτοῦ κατεμεμψάμην, ἧς οὐδεὶς ἄλλος καταπεφρόνηκε.1045 in vol. 5

4

50b

76

 Δημοκρίτου (fr. 296 Diels2). Γῆρας ὁλόκληρός ἐστι πήρωσις· πάντ’ ἔχει καὶ πᾶσιν ἐνδεῖ.

4

50b

77

 Μητροδώρου (fr. 52 K.). Οὐ μακαριεῖς τὸν γέροντα, καθ’ ὅσον γηράσκων τε‐ λευτᾷ, ἀλλ’ εἰ τοῖς ἀγαθοῖς συμπεπλήρωται· ἕνεκα γὰρ χρόνου πάντες ἐσμὲν ἄωροι.

4

50b

78

 Ἐρατοσθένους Κυρηναϊκοῦ. Ἐρατοσθένης τῆς ἡλικίας ἔφη τὸ μὲν ἀκμάζον ἔαρ εἶναι, τὸ δὲ μετὰ τὴν ἀκμὴν θέρος καὶ μετόπωρον, χει‐ μῶνα δὲ τὸ γῆρας.

4

50b

79

Φαβωρίνου ἐκ τῶν κ〈ατὰ〉 γ〈ήρωσ〉 (fr.
72 Marr.). ‘Πολύς τοι μόχθος ἐν μακρῷ χρόνῳ‘.1046 in vol. 5

4

50b

80

 Δημοκρίτου. ***

4

50b

81

(Herodot. III 134) Αὐξανομένῳ τῷ σώματι συναύξονται καὶ αἱ φρένες, γηράσκοντι δὲ συγγηράσκουσι καὶ εἰς τὰ πράγματα πάντα
ἀπαμβλύνονται.1047 in vol. 5

4

50b

82

 Κάτωνος. Κάτων γέροντι πονηρευομένῳ ἔφη ‘ἄνθρωπε, τί τῷ γήρᾳ κακὰ πολλὰ ἔχοντι τὴν ἐκ τῆς πονηρίας αἰσχύνην προστίθης;‘

4

50b

83

 Ἐκ τῶν Ἀριστοτέλους Χρειῶν. Ἄλεξις ὁ τῶν κωμῳδιῶν ποιητής, ἐπειδή τις αὐτὸν ὄντα πρεσβύτην ἑώρα μόλις πορευόμενον καὶ ἠρώτα ‘τί ποιεῖσ‘, ἔφη “κατὰ σχολὴν ἀποθνήσκω.”

4

50b

84

Μητροκλέους. Μητροκλῆς τὸ γῆρας τοῦ βίου ἔλεγε χειμῶνα.

4

50b

85

 Ἰούνκου ἐκ τοῦ Περὶ γήρως. Ἐπειδὴ γὰρ ὁρῶ σε τὰς μὲν ἐπὶ τῆς νεότητος καὶ ἀκμῆς ἡδονὰς καὶ ἀπολαύσεις αἳ πᾶσιν ἔργοις ἕπονται, συνελόντι δὲ εἰπεῖν, τὴν ἀνθρώπειον εὐδαιμονίαν ἀπολι‐
5πόντα καὶ παραμειψάμενον καθάπερ ἐπὶ νεὼς κομιζόμε‐ νον οὐριοδρομούσης, ἱστάμενον ἐπὶ τῷ γήρᾳ, καὶ αὐτὸν
ἑαυτοῦ βραδύτερόν τε καὶ δυσκινητότερον γεγονότα καὶ ἀεὶ γιγνόμενον τῇ τε ψυχῇ καὶ τῷ σώματι, ἐθέλω παρὰ σοῦ μαθεῖν, ἥντινα γνώμην ἔχεις περί τε τῶν γεγηρακότων1048 in vol. 5
10καὶ περὶ αὐτοῦ δὴ τοῦ γήρως· ἐμοὶ γὰρ δύσκολος ὁ ἐν αὐτῷ βίος καταφαίνεται διὰ τὴν τῶν αἰσθήσεων στέρησιν κατ’ ὀλίγον ἀποσβεννυμένων. διόπερ ἡδὺ μὲν οὐδὲν ἔτι παρακολουθεῖν φασι τοῖς γεγηρακόσιν, ἐπίπονα δὲ ἅπαντα εἶναι καὶ χαλεπά, αὐτῷ τε τῷ πάσχοντι τὴν μεταβολὴν
15περαιτέρω τούτων ἐνοχλεῖν τὸν περὶ τοῦ θανάτου φόβον ἀεὶ ἑπόμενον αὐτῷ καθάπερ ἐπιβουλεύοντα συνοδοιπόρον ἢ σύνοικον, καὶ τοῦτον δὲ ἔκ τινος ὡμολογημένης καὶ φυσικῆς ἀνάγκης. τῶν γὰρ πρώτων ὅρων τοῦ βίου κατὰ τὴν προϊοῦσαν ἡλικίαν ὑφ’ ἑκάστου ῥᾳδίως ἀπολειπομέ‐
20νων, ὁπότε παῖς μὲν ὁ παῖς οὐκέτι ἔσται, τὸ δὲ μειράκιον ἀνὴρ γίνεται, μετὰ δὲ τὸν ἄνδρα γῆρας πρόσεισιν· ἀνάγκη που μετ’ αὐτὸ μηδενὸς ἑτέρου καταλειπομένου διάλυσίν τε καὶ χωρισμὸν ἐπιγίγνεσθαι τῇ ψυχῇ καὶ τῷ σώματι, ὃ δὴ καλεῖται θάνατος. πολλὰ δὲ καὶ ἄλλα ἐν τῷ ζῆν
25πρεσβύτῃ ἀνδρὶ χαλεπὰ παρομαρτεῖ καὶ ἐπίπονα. τότε μὲν γὰρ συνεχεῖς νόσοι καὶ δίαιτα πάντως νοσώδης, εἰ καὶ μηδὲν παρείη ἰατροῦ δεόμενον, ἐκεῖνον δὴ τὸν λεγό‐
μενον εὐδαίμονα εἶναι καταναλίσκει. κεῖται γάρ που γήρᾳ παρειμένος ἄσιτός τε καὶ ἄποτος καὶ ἀνέραστος, οὐδενὸς1049 in vol. 5
30μὲν ξὺν ἡδονῇ μετέχων, τοῦ δὲ λυποῦντος ἀκριβῶς αἰσ‐ θανόμενος· εἴτε δὲ θαρρήσει προελθεῖν εἰς τὴν ἀγοράν, γέλωτα τοῖς ὁρῶσι παρασκευάζει, βλέπων τε οὐκ ἀκριβὲς καὶ βοώντων οὐκ ἀκροώμενος, καὶ πειρώμενος ἑαυτὸν δια‐ κομίζειν καταπίπτων σφαλλόμενος, θλίβειν λεγόμενος καὶ
35ἀφανίζειν τὸν κοινὸν τῆς πόλεως ἀέρα· οὔτε γὰρ εἰς τὸν ἀριθμὸν τῶν φυλετῶν ἐν ἐκκλησίᾳ παρὼν τάττεται, οὔτε μὴν ἀρχῆς οἷός τέ ἐστι προΐστασθαι, διά τε τὰ προειρη‐ μένα ἐμπόδια κυφός τε ὢν καὶ ῥικνὸς καὶ ἄμορφος καὶ ἀδύνατος τῇ τε ψυχῇ κατὰ τὴν παροιμίαν παῖς πάλιν
40γεγονώς. ἐν δὲ πολέμῳ τί χρὴ καὶ λέγειν ὡς ἀστράτευ‐ τός τε καὶ γυμνὸς ἀπολείπεται, οὐ πεζός, οὐχ ἱππεὺς τεταγμένος, οὐδ’ αὖ νεὼς ἐρέτης τις ἢ ἐπιβάτης, ὅτι δὴ καὶ τὸ καθέζεσθαι αὐτῷ μᾶλλον δὲ καὶ τὸ κεῖσθαι πόνον ἔχει, συμπεπλεγμένου αὐτῷ τοῦ θανάτου καὶ ἤδη αὐτὸν
45ἄγοντος εἴσω τῶν ἑαυτοῦ θυρῶν. εἰ δὲ καὶ πενία πως ἀνδρὶ γεγηρακότι ξυμπέσοι, αὐτὸς ἂν ἐκεῖνος εὔξαιτο ἀπαλ‐ λαγῆναι τέλεον τοῦ βίου διὰ τὸ ἄπορον ἐπὶ πᾶσιν, οὐχ ἡγεμόνος ὁδοῦ τυγχάνων, οὐ τροφέως, οὐκ ἐσθῆτα τὴν αὐτάρκη περικείμενος, οὐ στέγης εὐπορῶν, οὐ τροφῆς, ἔστι

4

50b

85

(50)

δὲ ὅπῃ καὶ ὕδατος οὐκ ἔχων τὸν ἀρυσόμενον· οἱ δὲ ὁρῶν‐
τες αὐτόν, εἰ καὶ φίλοι καὶ οἰκεῖοι λέγοιντο, ἐπαχθὲς εἶναι νομίζουσι καὶ θέαμα ἀλγεινόν τε καὶ λυπηρὸν καὶ πολυ‐ χρόνιον· τὰ δὲ ἄλλα εἰπεῖν, Ἰλιὰς κακῶν. τῷ δὲ νέῳ πολλὰ μὲν πλεονεκτήματα ἔν τε τῇ ψυχῇ κἀν τῷ σώματι ἔδωκεν1050 in vol. 5
55ὁ θεὸς ἀεὶ αὐξόμενα, μέγεθός τε καὶ ἀλκὴν καὶ κάλλος καὶ χάριν ἐπανθοῦσαν, νοῦν τε ἤδη βέβαιον καὶ φρόνησιν καὶ λόγον τῶν κατὰ τὴν ψυχὴν ἀγαθῶν ἄγγελον· πολλὰ δὲ ἐκ τῶν ἐπιστημῶν τε καὶ τεχνῶν ἐκαρπώσατο· εἰ δὲ ἔλθοι τι αὐτῷ δυστύχημα νόσου κομιζούσης ἢ πενίας ἢ
60ἀδοξίας, οἷός τέ ἐστι διαφέρειν ἕκαστα καὶ ὥσπερ ἀγα‐ θὸς ἀθλητὴς νικᾷ τὸ προσπῖπτον. ἀλλ’ οὐ γὰρ νεότητα βουλόμενος μακαρίσαι τούσδε τοὺς λόγους ἐποιησάμην· δῆλα γάρ ἐστιν, οἶμαι, καὶ τυφλῷ τὰ συνόντα αὐτῇ καλά τε καὶ ἀγαθά· καὶ μάλα οὐκ ἀπὸ σκοποῦ τινος δοκῶ μοι
65εἰρηκέναι, ἅ τινα τῷ γεγηρακότι ἐνοχλεῖν ἔφην παρόντα τε καὶ ἀφιστάμενα αὐτοῦ, καὶ ὁπόσα κοσμεῖν ἔοικε καὶ ὠφελεῖν 〈τὸν〉 νέον.

4

50b

86

 Πλάτωνος Πολιτείας εʹ (p. 460 D—461 A). Τὸ δ’ ἐφεξῆς διέλθωμεν ὃ προὐθέμεθα. ἔφαμεν γὰρ δὴ ἐξ ἀκμαζόντων δεῖν τὰ ἔκγονα γίγνεσθαι. Ἀληθῆ. Ἆρ’ οὖν σοι ξυνδοκεῖ μέτριος χρόνος ἀκμῆς τὰ εἴκοσι ἔτη
5γυναικί, ἀνδρὶ δὲ τὰ τριάκοντα; Τὰ ποῖα αὐτῶν; ἔφη. Γυναικὶ μέν, ἦν δ’ ἐγώ, ἀρξαμένη ἀπὸ εἰκοσιέτιδος μέχρι τετταρακονταέτιδος τίκτειν τῇ πόλει· ἀνδρὶ δέ, ἐπειδὰν τὴν ὀξυτάτην δρόμου ἀκμὴν παρῇ, τὸ ἀπὸ τούτου γεννᾶν τῇ πόλει μέχρι πεντεκαιπεντηκονταέτους. Ἀμφοτέρων1051 in vol. 5
10γοῦν, ἔφη, αὕτη ἀκμὴ σώματός τε καὶ φρονήσεως.1052 in vol. 5

4

50c

t

ΟΤΙ ΤΟ ΓΗΡΑΣ ΑΝΕΠΑΧΘΕΣ ΚΑΙ ΠΟΛΛΗΣ ΑΙΔΟΥΣ ΑΞΙΟΝ Η ΣΥΝΕΣΙΣ ΑΠΕΡΓΑΖΕΤΑΙ.

4

50c

87

(Trag. Gr. fr. adesp. 552 N.2). Ἐσθλοῦ γὰρ ἀνδρὸς γῆρας εὐπροσήγορον.

4

50c

88

 Ἀναξανδρίδου (fr. 53 K.). Οὔ τοι τὸ γῆράς ἐστιν, ὡς οἴει, πάτερ, τῶν φορτίων μέγιστον· ἀλλ’ ὃς ἂν φέρῃ ἀγνωμόνως αὔθ’, οὗτός ἐστιν αἴτιος.
5σὺ δ’ εὐκόλως οἷόν τε κουφίζειν πόει, μεταλαμβάνων ἐπιδέξι’ αὐτοῦ τὸν τρόπον, λύπην ἀφαιρῶν ἡδονήν τε προστιθείς. λύπην δὲ ποιῶν † εἴ τις δυσκόλως ἔχει.1053 in vol. 5

4

50c

89

Σοφοκλέους Ἐριφύλη (fr. 194 N.2). Γήρᾳ † προσόντος σῷζε τὴν εὐφημίαν.

4

50c

90

 Σοφοκλέους (fr. 864 N.2). Οὐκ ἔστι γῆρας τῶν σοφῶν, ἐν οἷς ὁ νοῦς θείᾳ ξύνεστιν ἡμέρᾳ τεθραμμένος. προμηθία γὰρ κέρδος ἀνθρώποις μέγα.

4

50c

91

Ἀναξιμένους (fr. 26 Muell.).
Τοῖς γὰρ ἀστείοις πρεσβύταις, ὅσον αἱ κατὰ τὸ σῶμα ἡδοναὶ ἀπομαραίνονται, τοσοῦτον αἱ περὶ τοὺς λόγους ἐπιθυμίαι πάλιν αὔξονται, καὶ τοσούτῳ βεβαιότερον αὐ‐1054 in vol. 5
5τοῖς παρέχει τὸ λέγειν τί χρήσιμον τοῖς ἄλλοις καὶ παρ’ ἑτέρων αὐτοὺς ἀκούειν· ὥστε τὰς μὲν ἀπὸ τῶν βρωτῶν καὶ ποτῶν καὶ ἀφροδισίων ἡδονὰς γινομένας ἰδεῖν ἔστιν οὐχ οὕτως εἰς τὸ παραχρῆμα εὐφραινούσας ὡς ὕστερον λυπού‐ σας· ἡ δὲ περὶ τοὺς λόγους ἡδονὴ καὶ μάθησις ἔν τε τῷ
10παραυτίκα εὐφραίνει καὶ πρὸς τὸν ἄλλον βίον τοὺς μαν‐ θάνοντας ἡδέως παρασκευάζει.

4

50c

92

 Ξενοφῶντος. Ξενοφῶν περὶ Ἀγησιλάου φησί ‘ποίας γὰρ νεότητος οὐ κρεῖττον τὸ ἐκείνου γῆρας;‘

4

50c

93

Σωκράτους. Ὁ μὲν χειμὼν σκέπης, τὸ δὲ γῆρας ἀλυπίας δεῖται.

4

50c

94

 Μουσωνίου ἐκ τοῦ Τί ἄριστον γήρως ἐφό‐ διον (p. 88 ss. H.). Αὖθις δέ, ἐπεὶ πρεσβύτης τις ἐπύθετο, τί ἂν εἴη γήρως ἐφόδιον ἄριστον, ταὐτόν, εἶπεν, ὅπερ καὶ νεότητος,
5τὸ ζῆν ὁδῷ καὶ κατὰ φύσιν. τοῦτο δὲ μάλιστ’ ἂν οὕτω μάθοις ὁποῖόν τί ἐστιν, εἰ ἐννοήσαις τὴν τοῦ ἀνθρώπου φύσιν, ὡς οὐ πρὸς ἡδονὴν γέγονεν. οὐδὲ γὰρ ἵππος οὐδὲ κύων οὐδὲ βοῦς, ἅπερ ἀτιμότερα πολὺ ἀνθρώπου ἐστίν, οὐ πρὸς ἡδονὴν γέγονεν· οὐδὲ γὰρ νομισθείη ἂν τυγχάνειν1055 in vol. 5
10τοῦ ἑαυτοῦ τέλους ἵππος, ἐσθίων μὲν καὶ πίνων καὶ ὀχεύων ἀνέδην, πράττων δὲ μηδὲν ὧν ἵππῳ προσήκει· οὐδέ γε κύων, ἡδόμενος μὲν ὥσπερ ὁ ἵππος ἁπάσας ἡδο‐ νάς, πράττων δὲ μηδὲν ἀφ’ ὧν ἀγαθοὶ νομίζονται εἶναι κύνες· οὐδὲ μὴν ἄλλο ζῷον ὁτιοῦν ἔργου μὲν τοῦ προσή‐
15κοντος αὐτῷ στερόμενον, ἡδονῶν δ’ ἐμπιπλάμενον· οὐδὲν οὖν οὕτως ζῆν ἂν λέγοιτο κατὰ φύσιν, ἀλλ’ ὅ τι ἂν μά‐ λιστα τὴν ἀρετὴν ἐμφανίζῃ, δι’ ὧν πράττει, κατὰ τὴν ἑαυτοῦ φύσιν. ἄγει γὰρ ἡ ἑκάστου φύσις ἕκαστον πρὸς τὴν ἀρετὴν τὴν ἐκείνου· ὥστε καὶ τὸν ἄνθρωπον εἰκὸς
20οὐχ ὅταν ἐν ἡδονῇ βιοῖ, τότε κατὰ φύσιν βιοῦν, ἀλλ’ ὅταν ἐν ἀρετῇ. τότε γὰρ καὶ ἐπαινεῖσθαι δικαίως ὑπάρχοι ἂν αὐτῷ καὶ μέγα φρονεῖν ἐφ’ αὑτῷ καὶ εὔελπιν καὶ θαρρα‐ λέον εἶναι, οἷς εὐφροσύνην τε καὶ χαρὰν βεβαίαν ἕπεσθαι ἀναγκαῖον. καθόλου δὲ ἄνθρωπος μίμημα μὲν θεοῦ μόνον
25τῶν ἐπιγείων ἐστίν, ἐκείνῳ δὲ παραπλησίας ἔχει τὰς ἀρε‐ τάς· ἐπεὶ μήδ’ ἐν θεοῖς μηδὲν ὑπονοῆσαι κρεῖττον ἔχομεν φρονήσεως καὶ δικαιοσύνης, ἔτι δὲ ἀνδρείας καὶ σωφρο‐ σύνης. ὥσπερ οὖν ὁ θεὸς διὰ τὴν παρουσίαν τούτων τῶν
ἀρετῶν ἀήττητος μὲν ἡδονῆς, ἀήττητος δὲ πλεονεξίας,1056 in vol. 5
30κρείττων δὲ ἐπιθυμίας, κρείττων δὲ φθόνου καὶ ζηλοτυ‐ πίας, μεγαλόφρων δὲ καὶ εὐεργετικὸς καὶ φιλάνθρωπος· τοιοῦτον γὰρ ἐπινοοῦμεν τὸν θεόν· οὕτω καὶ τὸ ἐκείνου μίμημα τὸν ἄνθρωπον ἡγητέον, ὅταν ἔχῃ κατὰ φύσιν, ὁμοίως ἔχειν, καὶ οὕτως ἔχοντα εἶναι ζηλωτόν. ὢν δὲ
35ζηλωτὸς εὐθὺς ἂν εἴη καὶ εὐδαίμων· οὐ γὰρ ἄλλους γέ τινας ἢ τοὺς εὐδαίμονας ζηλοῦμεν. καὶ μὴν οὐκ ἀδύνα‐ τον γενέσθαι τοιοῦτον ἄνθρωπον· οὐ γὰρ ἑτέρωθέν ποθεν ταύτας ἐπινοῆσαι τὰς ἀρετὰς ἔχομεν ἢ ἀπ’ αὐτῆς τῆς ἀνθρωπείας φύσεως, ἐντυχόντες ἀνθρώποις τοιοῖσδέ τι‐
40σιν, οἵους ὄντας αὐτοὺς θείους καὶ θεοειδεῖς ὠνόμαζον. εἰ μὲν οὖν τις τύχοι πρότερον ἔτι νέος ὢν παιδείας ὀρ‐ θῆς ἐπιμέλειαν πεποιημένος, καὶ τὰ μὲν ὅσα μαθημάτων ἔχεται καλῶν μεμαθηκὼς οὐκ ἐνδεῶς, τὰ δὲ ἀσκητὰ ἠσκη‐ κὼς ἱκανῶς, οὗτος ἂν ἐν γήρᾳ ταῖς ἐνούσαις ἑαυτῷ χρώ‐
45μενος ἀφορμαῖς ζῴη κατὰ φύσιν, καὶ ἀλύπως μὲν φέροι τὴν στέρησιν τῶν ἡδονῶν τῶν ἐπὶ νεότητος, ἀλύπως δ’ ἔχοι τῇ παρούσῃ τοῦ σώματος ἀδυναμίᾳ, δυσκολαίνοι δ’ οὐκ ἂν οὔτε καταφρονούμενος ὑπὸ τῶν πλησίον οὔτ’ ἀμε‐ λούμενος ὑπὸ τῶν οἰκείων καὶ φίλων, ἅτε πρὸς ταῦτα

4

50c

94

(50)

πάντα ἀλεξιφάρμακον ἔχων καλὸν ἐπὶ τῇ διανοίᾳ τῇ ἑαυ‐ τοῦ, τὴν παιδείαν τὴν ὑπάρχουσαν. εἰ δέ τις εἴη παι‐ δείας μὲν ἐνδεέστερον μετεσχηκώς, προθυμίαν δὲ παρέ‐ χοιτο πρὸς τὰ κρείττω καὶ πείθεσθαι δύναιτο τοῖς εὖ λεγομένοις, οὗτος ἂν εὖ ποιοίη ζητῶν λόγων ἀκούειν
55ὑποθετικῶν παρὰ τῶν πεποιημένων ἔργον εἰδέναι τίνα μὲν βλαβερά, τίνα δὲ ὠφέλιμα ἀνθρώποις, καὶ τίνα δὴ
τρόπον τὰ μὲν ἐκφεύγοι, τὰ δὲ κτῷτο, καὶ πῶς ἂν τὰ μὴ ὄντα μὲν κακά, δοκοῦντα δέ, προσιόντα πράως δέχοιτο, τούτων δὲ ἀκούων καὶ πειθόμενος (ὡς τό γε ἀκούειν ἀπει‐1057 in vol. 5
60θῶς ἀκερδέστατον) διαθεῖτ’ ἂν τὸ γῆρας καλῶς τά τε ἄλλα καὶ τὸν τοῦ θανάτου φόβον ἐξαιρεθείη ἄν, ὃς μάλιστα θορυβεῖ τε καὶ πιέζει τοὺς γέροντας, ὥσπερ ἐπιλελησ‐ μένους, ὅτι παντὶ θνητῷ θάνατος ὀφείλεται. καὶ τό γε ἀθλιώτατον ποιοῦν τὸν βίον τοῖς γέρουσιν αὐτὸ τοῦτό
65ἐστιν, ὁ τοῦ θανάτου φόβος· ὥσπερ ἀμέλει καὶ ὁ ῥήτωρ Ἰσοκράτης ἀνωμολογήσατο. φασὶ γὰρ ἐκεῖνον, ἐρωτήσαν‐ τός τινος ὅπως διάγει, εἰπεῖν, ὅτι οὕτως ὥσπερ εἰκὸς τὸν ἐνενήκοντα μὲν γεγονότα ἔτη, κακῶν δὲ ἔσχατον νο‐ μίζοντα εἶναι τὸν θάνατον. καί τοι πῶς ἐκείνῳ τι παι‐
70δείας μετῆν ἢ γνώσεως τῶν ἀλη〈θῶς ἀγα〉θῶν ἢ κακῶν, ὃς ὑπελάμβανεν εἶναι κακὸν τὸ ἐξ ἀνάγκης ἑπόμενον βίῳ τῷ ἀρίστῳ; εἴ γε ἄριστος βίος ὁ τοῦ ἀγαθοῦ ἀνδρός, πέρας δὲ καὶ τούτου θάνατος. ὃ δ’ οὖν εἶπον, εἰ τοῦτο περι‐ ποιήσαιτό τις ἐν γήρᾳ, τὸ προσδέχεσθαι τὸν θάνατον
75ἀφόβως καὶ θαρραλέως, οὐ μικρὸν ἂν πρὸς τὸ ζῆν ἀλύ‐ πως καὶ κατὰ φύσιν εἴη πεπορισμένος· κτήσαιτο δ’ ἂν τοῦτο συνὼν τοῖς οὐκ ὀνόματι μόνον ἀλλ’ ἀληθῶς φιλο‐ σόφοις, ἄν γε καὶ πείθεσθαι θέλῃ αὐτοῖς. ἐγὼ μὲν οὖν φημὶ γήρως ἐφόδιον εἶναι κράτιστον, ὃ δὴ καὶ ἀρχόμενος
80τοῦ λόγου εἶπον, τὸ ζῆν κατὰ φύσιν ἃ χρὴ πράττοντα καὶ διανοούμενον. οὕτω γὰρ ἂν καὶ εὐθυμότατος εἴη ὁ γέρων
καὶ ἐπαινετώτατος, ταῦτα δὲ ἔχων εὐπότμως καὶ ἐντίμως βιῴη ἄν. εἰ δέ τις οἴεται μέγιστον εἶναι παραμύθιον τοῖς γέρουσι τὸν πλοῦτον, καὶ τοῦτον αὐτοῖς παρέχειν1058 in vol. 5
85ἀλύπως βιοῦν, κακῶς οἴεται· πλοῦτος γὰρ ἡδονὰς μὲν οἷός τε παρέχειν ἀνθρώποις ἐστὶ τὰς ἀπὸ σίτων καὶ ποτῶν καὶ ἀφροδισίων καὶ ἄλλων ὁμοίων, οὔτε δὲ εὐθυμίαν οὔτε ἀλυπίαν οὐδαμῶς τῷ κεκτημένῳ παράσχοι ἄν. μάρτυρες δὲ πολλοὶ τῶν πλουσίων λυπούμενοι καὶ ἀθυμοῦντες καὶ
90ἀθλίους νομίζοντες εἶναι αὑτούς. διόπερ οὐδὲ ἐπικούρημα γήρως καλὸν ὁ πλοῦτος εἴη ἄν.

4

50c

95

 Ἰούνκου ἐκ τοῦ Περὶ γήρως. Σὺ δὲ ἄκουε λόγον οὐκ ἐμὸν οὐδὲ νεώτερον ἐχθές που καὶ πρῴην εὑρεθέντα καὶ μόλις εὐδοκιμήσαντα, παλαι‐ ῶν δὲ ἀνδρῶν σοφῶν τεθαυμασμένον. διδάσκει γὰρ ἡμᾶς,
5ὅτι πάντα δὴ σχεδὸν τὰ ἐν ἀνθρώποις πράγματα τέλος οὐκ ἂν εὑρεθείη βέβαιον ἔχοντα πρὸς τὸ ἀγαθὸν ἢ τὸ χεῖρον, ἐπειδήπερ χρῆσις μεταβάλλειν αὐτὰ ἔοικεν, ὡς εἶναι ποτὲ μὲν καλὰ καὶ ἀγαθὰ προστάτου καὶ καθηγε‐ μόνος ἀγαθοῦ τυχόντα, ποτὲ δ’ αὖ ταὐτὰ τὴν ἐναντίαν
10ἔχειν δύναμιν, ὑπ’ ἀνδρὸς κακοῦ παρειλημμένα. καὶ τὰ
μὲν ἄλλα ἐάσω, πλοῦτόν τε καὶ δόξαν καὶ στρατηγίας καὶ πολιτείας, καὶ δύναμιν σώματος καὶ κάλλος, καὶ ἰσχὺν λόγου, καὶ πάντα ὁπόσα ἐς τὸ καλὸν ἢ τὸ φαῦλον τελευ‐ τᾷ καλῶς ἢ πονηρῶς δρώμενα, ἐπ’ αὐτὴν δὲ πειράσομαι1059 in vol. 5
15τὴν προκειμένην ὑπόθεσιν τραπῆναι διά τινος συντόμου καὶ εὐθείας ὁδοῦ. καὶ γὰρ νεότης, ὦ οὗτος, καὶ γῆρας ἄμφω μὲν καλὰ ἐστὸν καὶ περισπούδαστα καὶ εὐκτά· ἄμφω δὲ χαλεπὰ καὶ αἰσχρὰ καὶ δύσκολα δειχθείη ἂν ὑπὸ τῶν οὐ δεόντως αὐτοῖς χρωμένων. αὐτίκα νέον ἀμαθῆ
20τε καὶ θρασύν, ἕτοιμον πρὸς τὸ ἀδικεῖν εὔρωστόν τε καὶ πλούσιον πλάττωμεν τῷ λόγῳ· συνέστω δὲ τούτῳ κατὰ τὴν αὐτὴν εἰκόνα πρεσβύτης πονηρὸς τὸν τρόπον καὶ ἀναίσ‐ χυντος καὶ εἰς οὐδὲν ὑπομένων ἐλαττοῦσθαι τοῦ νέου ἐπὶ τοῖς ἁμαρτήμασι. τί οὖν; ἢ νεότητα διὰ ταῦτα μέμψαιτ’
25ἄν 〈τισ〉 ἢ γῆρας αἰτιάσαιτο, οὐχὶ δὲ τὸν νέον αὐτὸ δὴ τοῦτο καὶ τὸν γέροντα, εἰ ἀδικοῖεν, ὑπευθύνους εἶναι δό‐ ξει; καὶ δὴ καθάπερ ἐπὶ σκηνῆς ἤ τινος ἀγορᾶς, ἐν ᾗ δεικνύουσιν οἱ θαυματοποιοὶ τὰ θαύματα, ἡκέτω τις ἡμῖν ἑτέρα εἰκών, τῶν προειρημένων μορφὴν ἔχουσα· διὰ τὴν
30προσοῦσαν ἡλικίαν ἑκατέροις, τοὺς δὲ τρόπους καὶ τὰ ἤθη καὶ τὰ ἔργα κατὰ τὸ ἐναντίον τῶν προειρημένων· ἀγαθὸς μὲν ὁ νέος ἔστω καὶ περὶ τὸ ποιεῖν τἀγαθὰ προ‐ θυμότατος, ἐνάρετος δὲ ὁ πρεσβύτης καὶ δυνατὸς ἐπι‐
τελεῖν ὁπόσα λέγεται καὶ ἔστιν ἐν ἀνθρώποις πλεονεκτή‐1060 in vol. 5
35ματα. ἐπὶ τοῖνδε οὖν ἀμφοῖν περιβλέπτοιν ὄντοιν τῷ γήρᾳ καὶ τῇ νεότητι τὰς αἰτίας τῆς ἀρετῆς τοῖν ἀνδροῖν ἀναθήσομεν, οὐχὶ δὲ ἑκατέρῳ τὰ προσόντα δι’ ἑαυτὸν εἶναι πιστεύσομεν; καί με ὑπόμεινον λέγοντα, ἅπερ ποτὲ ἤκουσα ἀνδρὸς φιλοσόφου διδάσκοντος ἡμᾶς αὐτὰ ταῦτα·
40ἔλεγε δὲ περί τε ψυχῆς ἀνθρώπου καὶ σώματος, ὅτι ἄρα τὰ μὲν θεῖα καὶ μεγάλα καὶ οἷς ἐφέστηκε δαίμων τις ἢ θεὸς ἢ τύχη, ταῦτα δὴ καὶ ἀκόντων ἡμῶν κρατεῖ, τὰ δὲ ὥσπερ κοινὰ ἤδη καὶ συνήθη τισὶν ἁμαρτήματα οἱ χρόνοι προσάγουσιν ἑκοῦσιν ἑκούσια. φράσω δ’ ἔτι σαφέστερον
45ἅπερ εἶπεν· ἔχει δὲ ὧδε. τῆς ψυχῆς τὸ μὲν εἰλικρινὲς καὶ καθαρόν, ὃ δὴ θεῖον ἔστι καὶ εἶναι δοκεῖ, τοῦτο μὲν ἔφη γεννωμένοις ἡμῖν συνεκπέμπεσθαι, μηδενὸς αὐτῷ κοινωνοῦντος τῶν ταραττόντων τε καὶ ἀφανιζόντων τὴν ἐν αὐτῷ φρόνησιν· ἔπειτα δὲ τρεφομένου καὶ αὐξομένου

4

50c

95

(50)

τοῦ σώματος παρακολουθεῖν τινας ἡδονὰς καὶ ἀδικίας τῷ θείῳ πολεμούσας, αἷς σύμμαχός τε καὶ συνέριθος ἡ νεό‐ της γίνεται, ὑφ’ ἧς βαδίζουσαι καὶ κατακρύπτεσθαι δοκοῦ‐ σαι μονονουχὶ μάστιξι καὶ κέντροις, ὥσπερ ἐπὶ σκηνῆς αἱ τῶν τραγῳδῶν Εὐμενίδες, τὸν νέον ἐλαύνουσιν, αἱ μὲν
55ἐπί τινας ἔρωτας οὐ νενομισμένους οὐδὲ θεοῖς φίλους, ἄλλαι δὲ ἐξοργίζουσί τε καὶ ἀνεγείρουσιν αὐτὸν ἐπὶ μανίαν
καὶ θυμὸν ἀλόγιστόν τινα, πάντα τὰ δεινὰ κελεύουσαι δρᾶν, ἅπερ οἶμαι καλλωπίζουσί τε καὶ ἐπισκιάζουσιν ἑτέ‐ ροις ὀνόμασιν· εἰ μὲν θυγατρὸς ἐρῴη τις ἢ μητρός, τὸν1061 in vol. 5
60〈τῶν Περσῶν〉 ἔρωτα συνήγορον παραλαμβάνουσιν, εἰ δὲ ἀλλοτρίου μέν τινος, οὐκ ἐξὸν δὲ ὅμως, τὰ τῶν Βοιωτῶν ἢ τὰ τῶν Ἰώνων νόμιμα σεμνύουσιν, ὑπὸ κάλλους καὶ ἡδονῆς περιαστράπτεσθαι λέγουσαι τὸν ἄνδρα, καὶ ὅτι
νέῳ δέ τε πάντ’ ἐπέοικεν.
65αἱ δὲ θάρσος ἐμποιοῦσαι καὶ ἀλογιστίαν ἀνδρείαν ταῦτα ἐκάλουν· μέτριαι δέ πως ἐνομίσθησαν αἱ φιλοίνους τε καὶ ὀψοφάγους καὶ αὖ φιλαργύρους ποιοῦσαι. καὶ δὴ σκοπήσα‐ τε, ὦ παρόντες, ὅτι αἵδε αἱ μυρίαι σειρῆνες αἱ τὸν πλεῖ‐ στον ἀπάγουσαι λεὼν ὥσπερ αἰχμάλωτον, οὐ θαρροῦσι
70προσελθεῖν γέροντι· ἀλλὰ δὴ σὺν τῷ σώματι λήγοντι καὶ μαραινομένῳ τά τε αἴτια τῶν ἁμαρτημάτων ὑπέξεισιν, ἥ τε ψυχὴ αὐτοῦ μελετᾷ ἤδη, ὥσπερ καθ’ ἑαυτὴν γιγνομένη, τὰ μὲν ἀνθρώπεια κακὰ φεύγειν συνεῖναι δὲ σωφροσύνῃ. τεκμήρια δὲ τῶν εἰρημένων καὶ πίστεις ἐποιεῖτο τά τε
75ἔργα παραλαμβάνων καὶ παλαιὰ ἐξηγούμενος, δι’ ὧν ἔπει‐ θε τὸ μὲν νέον ἅπαν σκιρτᾶν τε καὶ πεφυκέναι ἀκρατὲς ἑαυτοῦ καὶ ταράττεσθαι, τὸ δὲ πρεσβύτερον καὶ κατηρτυ‐ μένον δίκαιόν τε εἶναι καὶ εἰλικρινὲς 〈καὶ〉 οὐ παρέχον τοῖς λυποῦσιν ἀφορμὰς ὅμοιον εἶναι θεῷ. ἐμνημόνευε δὲ1062 in vol. 5
80τραπεὶς ἐπὶ τὴν Ἑλληνικὴν ἱστορίαν τοῦ Πυλίου Νέστο‐ ρος, ὃν διὰ γνώμην καὶ γῆρας τῶν ξυμπάντων ἡρώων προετίμησεν Ἀγαμέμνων ὁ τοῦ πολέμου στρατηγός, οὐ δι’ ἡμέρας μόνον, ἀλλὰ καὶ νύκτωρ παραγενόμενος ἐπὶ τὴν ἐκείνου ναῦν, ὁπότε συμβούλου δέοιτο, θέλων αὐτῷ συνεῖ‐
85ναι κατὰ τοὺς κινδύνους Ἀχιλλέως μηνιῶντος. οὐ γὰρ τὸν νέον καὶ ἄτρωτον Αἴαντα οὐδὲ μὴν Διομήδην τὸν περιφανέστατον διὰ τὸ ἐπικαιόμενον αὐτοῦ τοῖς ὅπλοις θεῖον πῦρ, ἀλλ’ οὐδὲ Μενέλεων τὸν ἀδελφὸν ὡς ἐκεῖνον δὴ τὸν ὑπερβαλόμενον γενεὰς ἀνθρώπων τὰς ἐπὶ ζωῇ
90νεμομισμένας πάντα ἐδόκει αὐτῷ τὰ κατὰ τοὺς πολέμους βοηθήματα εἰδέναι. καὶ τοῦτο δὲ ἔλεγε· τὸν Θεμιστοκλέα τὸν Ἀθηναῖον νέον μὲν ὄντα ὁ πατὴρ ἀπεκήρυξεν [οὐκ ἐθέλων υἱὸν ἔχειν] διὰ τὰς ἐν τῇ νεότητι ἁμαρτάδας· πλη‐
σίον δὲ τοῦ γήρως γιγνόμενον αὐτὸν ἐκεῖνον οἱ Ἀθηναῖοι1063 in vol. 5
95στρατηγὸν εἵλοντο ἐν τῷ Περσικῷ πολέμῳ, καὶ συμβου‐ λεύοντί τε καὶ διακρίνοντι ἐπὶ τὸ σαφέστατον τὰ τοῦ Ἀπόλλωνος μαντεῖα εἵποντο ἀπολιπόντες τὴν πόλιν ἐρή‐ μην, καὶ προθύμως ἐνέβαινον εἰς τὰς ναῦς ἡγουμένου Θεμιστοκλέους, καὶ διὰ τοῦτο ἐσώζοντο. τί γὰρ δεῖ με λέ‐

4

50c

95

(100)

γειν τὴν 〈τοῦ〉 Ἀλκιβιάδου νεότητα καὶ τὸ γῆρας τοῦ Νικίου; ὧν ὁ μὲν ἐπὶ Σικελίαν ἦγεν αὐτούς, καὶ ἐδυστύχουν, ὁ δὲ συνεβούλευε σωφρονεῖν. εἰ γὰρ ἐθελήσαιμι τούτων γε πέρι καὶ τῶν ὁμοίων † γίγνεσθαι, ἐπιλείψει με ὁ σύμ‐ πας χρόνος. καὶ τὰ μὲν ἀκοῇ μοι παραδοθέντα ὡς διὰ
105βραχέων εἶπον, οὕτως ἔχει.1064 in vol. 5

4

.

51

t

ΠΕΡΙ ΘΑΝΑΤΟΥ, ΚΑΙ ΩΣ ΕΙΗ ΑΦΥΚΤΟΣ.

4

.

51

.

1

 Αἰσχύλου Νιόβης (fr. 161 N.2). Μόνος θεῶν γὰρ θάνατος οὐ δώρων ἐρᾷ, οὔτ’ ἄν τι θύων οὔτ’ ἐπισπένδων ἄνοις, οὐ βωμός ἐστιν οὐδὲ παιωνίζεται·
5μόνου δὲ Πειθὼ δαιμόνων ἀποστατεῖ.

4

.

51

.

2

 Ὁμήρου Ἰλιάδος ιʹ (406—409). Ληιστοὶ μὲν γάρ τε βόες καὶ ἴφια μῆλα, κτητοί τε τρίποδες καὶ ἵππων ξανθὰ κάρηνα· ἀνδρὸς δὲ ψυχὴ πάλιν ἐλθεῖν οὔτε ληιστὴ
5οὔθ’ ἑλετή, ἐπεὶ ἄρ κεν ἀμείψεται ἕρκος ὀδόντων.

4

.

51

.

3

 Φιλίτα Ἑρμοῦ (fr. 2 p. 34 Bach).
Ἀτραπὸν εἰς Ἀίδεω ἤνυσα, τὴν οὔπω τις ἐναντίον ἦλθεν ὁδίτης.		1065 in vol. 5

4

.

51

.

4

 Ἠρίννης (fr. 3 B.4). Τουτόθεν εἰς Ἀίδαν κενεὰ διανήχεται ἀχώ, σιγὰ δ’ ἐν νεκύεσσι, τὸ δὲ σκότος ὄσσε καταγρεῖ.

4

.

51

.

5

 Σιμωνίδου (fr. 38 B.4). Πάντα γὰρ μίαν ἱκνεῖται δασπλῆτα χάρυβδιν, αἱ μεγάλαι τ’ ἀρεταὶ καὶ ὁ πλοῦτος.

4

.

51

.

6

 Εὐριπίδου Αἰγέως (fr. 10 N.2).
Κατθανεῖν δ’ ὀφείλεται καὶ τῷ κατ’ οἴκους ἐκτὸς ἡμένῳ πόνων.

4

.

51

.

7

Σιμωνίδου (fr. 65 B.4). Ὁ δ’ αὖ θάνατος κίχε καὶ τὸν φυγομάχαν.

4

.

51

.

8

Μενάνδρου Κυβερνήτου (fr. 301 K.).
Ἀθανασία δ’ οὐκ ἔστιν, οὐδ’ ἂν συναγάγῃς τὰ Ταντάλου τάλαντ’ ἐκεῖνα λεγόμενα. ἀλλ’ ἀποθανῇ καὶ ταῦτα καταλείψεις τινί.1066 in vol. 5

4

.

51

.

9

Σοφοκλέους (O. R. 961). Σμικρὰ παλαιὰ σώματ’ εὐνάζει ῥοπή.

4

.

51

.

10

 Σοφοκλέους (fr. 865 N.2). Ὅστις δὲ θνητῶν θάνατον ὀρρωδεῖ λίαν, μῶρος πέφυκε· τῇ τύχῃ μέλει τάδε. ὅταν δ’ ὁ καιρὸς τοῦ θανεῖν ἐλθὼν τύχῃ,
5οὐδ’ ἂν πρὸς αὐλὰς Ζηνὸς ἐκφύγοι μολών.

4

.

51

.

11

Σωτάδου. Πῶς ἀναλύεται τὸ σῶμα; πνεύματος φυγόντος.

4

.

51

.

12

 Ἀνακρέοντος (fr. 43 B.4). Πολιοὶ μὲν ἡμὶν ἤδη κρόταφοι, κάρη δὲ λευκόν, χαρίεσσα δ’ οὐκ ἔθ’ ἥβη πάρα, γηραλέοι δ’ ὀδόντες. γλυκεροῦ δ’ οὐκ ἔτι πολλὸς βιότου χρόνος λέλειπται.
5διὰ ταῦτ’ ἀνασταλύζω θαμὰ Τάρταρον δεδοικώς· Ἀίδεω γάρ ἐστι δεινὸς μυχός, ἀργαλέη δ’ ἐς αὐτὸν κάτοδος· καὶ γὰρ ἑτοῖμον καταβάντι μὴ ἀναβῆναι.

4

.

51

.

13

 Εὐριπίδου Ἄλκηστις (782 ss.). Βροτοῖς ἅπασι κατθανεῖν ὀφείλεται, κοὐκ ἔστι θνητῶν ὅστις ἐξεπίσταται τὴν αὔριον μέλλουσαν εἰ βιώσεται.1067 in vol. 5

4

.

51

.

14

Διφίλου (fr. 116 K.). Θνητὸς πεφυκὼς μὴ εὐλαβοῦ τεθνηκέναι.

4

.

51

.

15

 Ἀριστοφάνους Πολυΐδου (fr. 452 K.). Τὸ γὰρ φοβεῖσθαι τὸν θάνατον λῆρος πολύς· πᾶσιν γὰρ ἡμῖν τοῦτ’ ὀφείλεται παθεῖν.

4

.

51

.

16

 Ποσιδίππου ἐκ Μύρμηκος (fr. 18 K.). Ὧν τοῖς θεοῖς ἄνθρωπος εὔχεται τυχεῖν, τῆς εὐθανασίας κρεῖττον οὐδὲν εὔχεται.

4

.

51

.

17

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Φαίδωνος (p. 67 D). Οὐκοῦν τοῦτό γε θάνατος ὀνομάζεται, λύσις καὶ χω‐ ρισμὸς ψυχῆς ἀπὸ σώματος;

4

.

51

.

18

 Πορφυρίου Τῶν πρὸς τὰ νοητὰ ἀφορ‐ μῶν (c. VIII p. 2 Mommert). 〈Ὃ〉 ἔδησεν ἡ φύσις, τοῦτο φύσις λύει, καὶ ὃ ἔδησεν
ἡ ψυχή, τοῦτο αὐτὴ λύει. ἔδησε δὲ φύσις μὲν σῶμα ἐν1068 in vol. 5
5ψυχῇ, ψυχὴ δ’ ἑαυτὴν ἐν σώματι. φύσις μὲν ἄρα λύει σῶμα ἐκ ψυχῆς, ψυχὴ δ’ ἑαυτὴν λύει ἀπὸ σώματος.

4

.

51

.

19

 Ἀριστοτέλους. Ἀριστοτέλης ἔφη ‘ἄφυκτον γὰρ τὸ τῆς πεπρωμένης ἐστὶ κακόν‘.

4

.

51

.

20

 Ἐκ τοῦ Ἐπικτήτου Ἐγχειριδίου (c. 5). Ταράσσει τοὺς ἀνθρώπους οὐ τὰ πράγματα, ἀλλὰ τὰ περὶ τῶν πραγμάτων δόγματα. θάνατος οὐ φοβερόν· ἐπεὶ καὶ Σωκράτει ἂν ἦν· ἀλλὰ τὸ δόξαι τὸν θάνατον
5εἶναι φοβερόν. ὅταν οὖν ἐμποδιζώμεθα. μηδέποτε ἄλλον αἰτιώμεθα, ἀλλ’ ἑαυτούς, τοῦτο δέ ἐστι τὰ φαῦλα δόγ‐ ματα.

4

.

51

.

21

(Eiusd. c. 7) Καθάπερ ἐν πλῷ 〈τοῦ〉 πλοίου καθορμισθέντος εἰ ἐξέλθοις ὑδρεύσασθαι, ὁδοῦ μὲν πάρεργον καὶ κοχλίδιον
ἀναλέξασθαι καὶ βολβάριον, τετάσθαι δὲ ... ἐπὶ τὸ πλοῖ‐1069 in vol. 5
5ον καὶ συνεχὲς ἐπιστρέφεσθαι, μή τι ὁ κυβερνήτης καλῇ, κἂν καλῇ, πάντα ς’ ἀφεῖναι, ἵνα μὴ δεδεμένος βληθῇς ὡς τὰ πρόβατα· οὕτω καὶ ἐν τῷ βίῳ, ἐὰν διδῶται ὁδοῦ πάρεργον ἀντὶ βολβοῦ καὶ κοχλίου γυναικάριον καὶ παι‐ δίον, οὐδὲν κωλύσει· ἐὰν δὲ ὁ κυβερνήτης καλέσῃ, τρέχε
10ἐπὶ τὸ πλοῖον ἀφεὶς ἐκεῖνα μηδὲ ἐπιστρεφόμενος. ἂν δὲ ᾖς γέρων, μηδὲ ἀποχώρει τοῦ πλοίου μακράν, μή ποτε καλοῦντος ἐλλίπῃς.

4

.

51

.

22

 Αἰλιανοῦ Ἱστοριῶν (II 35). Γοργίας ὁ Λεοντῖνος ἐπὶ τέρματι ὢν τοῦ βίου καὶ γεγηρακὼς εὖ μάλα ὑπό τινος ἀσθενείας καταληφθείς, κατ’ ὀλίγον εἰς ὕπνον ὑπολισθαίνων ἔκειτο. ἐπεὶ δέ τις
5αὐτὸν παρῆλθε τῶν ἐπιτηδείων ἐπισκοπούμενος καὶ ἤρετο, τί πράττοι, ὁ Γοργίας ἀπεκρίνατο· ἤδη με ὁ ὕπνος ἄρχε‐ ται παρακατατίθεσθαι τἀδελφῷ.

4

.

51

.

23

Σωκράτους. Χρὴ ψυχὴν † λιπεῖν μηδ’ ἀνιάζειν δακρύοις καὶ θρή‐
νοις· τὸ δὲ χρεὼν ἀνδρὸς ἀγαθοῦ φέρειν.1070 in vol. 5

4

.

51

.

24

 Αἰσχίνου (p. 68 Krauss). Οὐχ ὁ θάνατος δεινόν, ἀλλ’ ἡ περὶ τὴν τελευτὴν ὕβρις φοβερά.

4

.

51

.

25

 Μουσωνίου (fr. XXXV H.). Τοῦ ἀποθανεῖν ὁμοίως ἐπικεκλωσμένου πᾶσιν, οὐ τὸ βραδέως ἀλλὰ τὸ ἐμφανῶς ἀποθανεῖν μακάριον.

4

.

51

.

26

 Ἀριμνήστου. Ἀρίμνηστος ἐρωτηθεὶς τί μέγιστον ἀγαθὸν ἀνθρώπῳ, εἶπε ‘τὸ καλῶς ἀποθανεῖν‘.

4

.

51

.

27

 Φαβωρίνου (fr. 112 Marr.). Ὅτι παραπλήσια τοῖς μετοικιζομένοις πάσχομεν. καὶ γὰρ ἐκείνων οἱ μὲν εὐγνώμονες ταχέως ἐξίασιν, οἱ δὲ μὴ βουλόμενοι πρὸς βίαν.

4

.

51

.

28

 Ἐκ τῶν Ἀριστοτέλους Χρειῶν. Γοργίας ὁ ῥήτωρ ἤδη γηραιὸς ὑπάρχων ἐρωτηθεὶς εἰ ἡδέως ἀποθνήσκοι, ‘ἥδιστα‘ εἶπεν ‘ὥσπερ δὲ ἐκ σαπροῦ
καὶ ῥέοντος συνοικιδίου ἀσμένως ἀπαλλάττομαι.‘1071 in vol. 5

4

.

51

.

29

 Ἐπικούρου (Epicur. sent. sel. 2 p. 71 V s.). Ὁ θάνατος οὐδὲν πρὸς ἡμᾶς· τὸ γὰρ διαλυθὲν ἀναισ‐ θητεῖ, τὸ δὲ ἀναίσθητον οὐδὲν πρὸς ἡμᾶς.

4

.

51

.

30

 Ἑρμάρχου. Εὐκαταφρόνητος ὁ θάνατος· ἄπρακτον γὰρ τὸ ποιοῦν τοῦ πάσχοντος ἀνῃρημένου.

4

.

51

.

31

 Πορφυρίου ἐκ τῶν Πρὸς τὰ νοητὰ ἀφορ‐ μῶν (IX p. 2 Mommert). Ὁ θάνατος διπλοῦς· ὁ μὲν οὖν συνεγνωσμένος, λυο‐ μένου τοῦ σώματος ἀπὸ τῆς ψυχῆς, ὁ δὲ τῶν φιλοσόφων,
5λυομένης τῆς ψυχῆς ἀπὸ τοῦ σώματος· καὶ οὐ πάντως ὁ ἕτερος τῷ ἑτέρῳ ἕπεται.

4

.

51

.

32

 Μητροδώρου (fr. 51 K.). Πρὸς μὲν τὰ ἄλλα δυνατὸν ἀσφάλειαν πορίσασθαι, χάριν δὲ θανάτου πάντες ἄνθρωποι πόλιν ἀτείχιστον οἰ‐
κοῦμεν.1072 in vol. 5

4

52a

t

ΕΠΑΙΝΟΣ ΖΩΗΣ.

4

52a

1

 Εὐριπίδου ἐξ Ἀλκήστιδος (669—72). Μάτην ἄρ’ οἱ γέροντες εὔχονται θανεῖν, γῆρας ψέγοντες καὶ μακρὸν χρόνον βίου· ἢν δ’ ἐγγὺς ἔλθῃ θάνατος, οὐδεὶς βούλεται
5θνῄσκειν, τὸ γῆρας δ’ οὐκέτ’ ἔστ’ αὐτοῖς βαρύ.

4

52a

2

 Ὁμήρου Ὀδυσσείας (XI 489—91). Βουλοίμην κε πάρουρος ἐὼν θητευέμεν ἄλλῳ ἀνδρὶ παρ’ ἀκλήρῳ, ᾧ μὴ βίοτος πολὺς εἴη, ἢ πᾶσιν νεκύεσσι καταφθιμένοισιν ἀνάσσειν.

4

52a

3

 Σοφοκλέους Ἀκρισίου (fr. 64 N.2). Τὸ ζῆν γάρ, ὦ παῖ, παντὸς ἥδιστον γέρας· θανεῖν γὰρ οὐκ ἔξεστι τοῖς αὐτοῖσι δίς.

4

52a

4

 Λυκόφρονος ἐκ Πελοπιδῶν (fr. 5 p. 818 N.2). Ἀλλ’ ἡνίκ’ ἂν μὲν ᾖ πρόσω τὸ κατθανεῖν, Ἅιδης ποθεῖται τοῖς δεδυστυχηκόσιν· ὅταν δ’ ἐφέρπῃ κῦμα λοίσθιον βίου,1073 in vol. 5
5τὸ ζῆν ποθοῦμεν· οὐ γὰρ ἔστ’ αὐτοῦ κόρος.

4

52a

5

 Ἀπολλοδώρου ἐκ Διαμαρτάνοντος (fr. 4 III p. 298 K.). Ὅτε μειράκιον ἦν, τοὺς ἀώρους ἠλέουν, νυνὶ δ’, ὅταν γέροντος ἐκφορὰν ἴδω,
5κλαίω· πρὸς ἐμὲ γάρ ἐστι τοῦτ’, ἐκεῖνο δ’ οὔ.

4

52a

6

Εὐριπίδου Ὀρέστου (1523). Πᾶς ἀνήρ, κἂν δοῦλος ᾖ τις, ἥδεται τὸ φῶς ὁρῶν.

4

52a

7

Ἐν ταὐτῷ (1034). Πᾶσιν γὰρ οἰκτρὸν ἡ φίλη ψυχὴ βροτοῖς.

4

52a

8

Ἐν ταὐτῷ (1509). Πανταχοῦ ζῆν ἡδὺ μᾶλλον ἢ θανεῖν τοῖς σώφροσιν.

4

52a

9

 Εὐριπίδου Ἰφιγενείας (Aul. 1250). Τὸ φῶς τόδ’ ἀνθρώποισιν ἥδιστον βλέπειν, τὸ νέρθε δ’ οὐδέν· μαίνεται δ’ ὃς εὔχεται
θανεῖν· κακῶς ζῆν κρεῖσσον ἢ καλῶς θανεῖν.1074 in vol. 5

4

52a

10

Σοφοκλέους Ἰοβάτου (fr. 275 N.2). Τὸν Ἀίδαν γὰρ οὐδὲ γῆρας οἶδε φιλεῖν.

4

52a

11

Τοῦ αὐτοῦ Ἀκρισίῳ (fr. 63 N.2). Τοῦ ζῆν γὰρ οὐδεὶς ὡς ὁ γηράσκων ἐρᾷ.

4

52a

12

 Εὐριπίδου Ἱππολύτῳ (fr. 443 N.2). Ὦ λαμπρὸς αἰθὴρ ἡμέρας θ’ ἁγνὸν φάος, ὡς ἡδὺ λεύσσειν τοῖς τε πράσσουσιν καλῶς καὶ τοῖσι δυστυχοῦσιν, ὧν πέφυκ’ ἐγώ.

4

52a

13

 Εὐριπίδου Μελεάγρῳ (fr. 533 N.2). Τερπνὸν τὸ φῶς μοι· τὸ δ’ ὑπὸ γῆς [δι’] Ἅιδου σκότος οὐδ’ εἰς ὄνειρον † οὐδ’ εἰς ἀνθρώπους μολεῖν· ἐγὼ μὲν οὖν γεγῶσα τηλικήδ’ ὅμως
5ἀπέπτυς’ αὐτὸ κοὔποτ’ εὔχομαι θανεῖν.

4

52a

14

Τοῦ αὐτοῦ (Alc. 301). Ψυχῆς γὰρ οὐδέν ἐστι τιμιώτερον.

4

52a

15

 Ἀλέξιδος ἐκ Τραυματίου (fr. 235 K.).
Τὸν γὰρ ὕστατον τρέχων δίαυλον τοῦ βίου ζῆν βούλομαι.		1075 in vol. 5

4

52a

16

 Ἐκ τῶν Φαβωρίνου Περὶ γήρως (fr. 71 Marr.). Θεόδωρος μὲν γὰρ ὁ Κυρηναῖος οὐδεμίαν ἱκανὴν πρό‐ φασιν ἔφασκεν εἶναι τῷ σοφῷ πρὸς τὴν τοῦ βίου κατά‐ λυσιν· καὶ τό τε ἀκόλουθον οὕτως ἠρώτα· τὸ γὰρ κατα‐
5φρονοῦντα τῶν ἀνθρωπείων συμπτωμάτων ἀπωστὸν ὑπ’ αὐτῶν ἐκ τοῦ βίου γίγνεσθαι πῶς οὐχ ὑπεναντίον τῷ μόνον μὲν τὸ καλὸν ἀγαθόν, μόνον δὲ αἰσχρὸν τὸ κακὸν εἰρηκότι;

4

52a

17

 Σπευσίππου. Σπευσίππῳ παραλυθέντι τὰ σκέλη Διογένης ἐξαγα‐ γεῖν αὑτὸν [τοῦ βίου] παρῄνει· ὁ δέ ‘οὐ τοῖς σκέλεσιν‘ ἔφη ‘ζῶμεν, ἀλλὰ τῷ νῷ.‘

4

52a

18

 Ἐκ τῶν Ἀρίστωνος Ὁμοιωμάτων (Arist. Chii fr. 399 de Arn.). Πολλοὶ σοφοὶ γηραιοὶ φιλοζωοῦσι. καὶ γὰρ οἱ ὀψὲ γήμαντες φιλοζωοῦσιν, ἵν’ ἐκθρέψωσι τὰ τέκνα, καὶ οὗ‐
5τοι ὀψὲ ἀρετῆς ἐπήβολοι γενόμενοι ἐφίενται αὐτὴν ἐκ‐
θρέψαι.1076 in vol. 5

4

52a

19

 Καρνεάδου. Καρνεάδης Ἀντιπάτρου αὑτὸν ἐξαγαγόντος γέρων ὢν δύο κύλικας ἐκέρασε, τὴν μὲν κωνείου, τὴν δὲ οἰνομέλιτος. καὶ τὴν τοῦ κωνείου τοῖς λοιποῖς Στωϊκοῖς εἰπὼν προ‐
5πίνειν τὴν τοῦ οἰνομέλιτος ἐξέπιε, διαπαίζων τὴν σπου‐
δὴν τῶν ἑκουσίως ἐκλειπόντων τὸν βίον.1077 in vol. 5

4

52b

t

ΕΠΑΙΝΟΣ ΘΑΝΑΤΟΥ.

4

52b

20

 Εὐριπίδου Τρῳάδων (635 ss.). Ἄκουσον, ὥς σοι τέρψιν ἐμβαλῶ φρενί· τὸ μὴ γενέσθαι τῷ θανεῖν ἴσον λέγω.

4

52b

21

Ἀριστάρχου (fr. 3 p. 728 N.2). Ὦ θάνατε, σωφρόνισμα τῶν ἀγνωμόνων.

4

52b

22

Ἐκ τοῦ Ἀλκιδάμαντος Μουσείου (p. 155
Sauppe). Ἀρχὴν μὲν μὴ φῦναι ἐπιχθονίοισιν ἄριστον, φύντα δ’ ὅπως ὤκιστα πύλας Ἀίδαο περῆσαι.1078 in vol. 5

4

52b

23

 Εὐριπίδου Ἀντιγόνη (fr. 176 N.2). Θάνατος γὰρ ἀνθρώποισι νεικέων τέλος ἔχει· μαθεῖν δὲ πασίν ἐστιν εὐμαρές.

4

52b

24

 Νεοπτόλεμος ἐν τῷ Περὶ ἀστεϊσμῶν. Ὦ θάνατ’, εἴθ’ εἴης αὐτάγρετος, ὄφρ’ ἂν ἑλοίμην πρώτιστος· καί κ’ ἐχθρὸς ἐὼν πολὺ φίλτατος εἴης.

4

52b

25

 Εὐριπίδου Ἡρακλειδῶν (592—96).
Εἴ τι δὴ κάτω χθονός· εἴη γε μέντοι μηδέν. εἰ γὰρ ἕξομεν κἀκεῖ μερίμνας οἱ θανούμενοι βροτῶν,
5οὐκ οἶδα πῆ τις τρέψεται· τὸ γὰρ θανεῖν κακῶν μέγιστον φάρμακον νομίζεται.

4

52b

26

Σοφοκλέους Φιλοκτήτου (fr. 636 N.2).
Ἄλλ’ ἔσθ’ ὁ θάνατος λοῖσθος ἰατρὸς νόσων.1079 in vol. 5

4

52b

27

Μενάνδρου Δὶς ἐξαπατῶντος (fr. 125 K.). Ὃν οἱ θεοὶ φιλοῦσιν, ἀποθνῄσκει νέος.

4

52b

28

 Λεωνίδα (p. 41 Geffcken). Εὔθυμος ὢν ἔρεσσε τὴν ἐπ’ Ἄιδος ἀταρπὸν ἕρπων· οὐ γάρ ἐστι δύσβατος οὐδὲ σκαληνὸς οὐδ’ ἐνίπλεος πλάνης,
5ἰθεῖα δ’ ᾗ μάλιστα καὶ κατακλινὴς ἅπασα κἠκ μεμυκότων ὁδεύεται.

4

52b

29

 Εὐριπίδου Φιλοκτήτου (fr. 791 N.2). ΧΟΡ. Ἅλις, ὦ βιοτά· πέραινε, πρίν τινα συντυχίαν ἢ κτεάτεσσιν ἐμοῖς ἢ σώματι τῷδε γενέσθαι.

4

52b

30

Θεόγνιδος (425 ss.). Ἀρχὴν μὲν μὴ φῦναι ἐπιχθονίοισιν ἄριστον, μηδ’ ἐσιδεῖν αὐγὰς ὀξέος ἠελίου, φύντα δ’ ὅπως ὤκιστα πύλας Ἀίδαο περῆσαι1080 in vol. 5
5καὶ κεῖσθαι πολλὴν γῆν ἀπαμησάμενον.

4

52b

31

Σωτάδου. Πάντων ὁ λιμὴν τῶν μερόπων ὁ θάνατός ἐστιν.

4

52b

32

 Αἰσχύλου (fr. 255 N.2). Ὦ θάνατε παιάν, μή μ’ ἀτιμάσῃς μολεῖν. μόνος 〈γὰρ〉 εἶ σὺ τῶν ἀνηκέστων κακῶν ἰατρός, ἄλγος δ’ οὐδὲν ἅπτεται νεκροῦ.

4

52b

33

Ὑψαίου. Νέος δ’ ἀπόλλυθ’ ὅντιν’ ἂν φιλῇ θεός.

4

52b

34

Σοφοκλέους Τραχινίαις (1172 s.). Τὸ δ’ ἦν ἄρ’ οὐδὲν ἄλλο πλὴν θανεῖν ἐμέ·
τοῖς γὰρ θανοῦσι μόχθος οὐ προσγίγνεται.1081 in vol. 5

4

52b

35

 Ἀστυδάμαντος Ναυπλίου (fr. 5 p. 779 N.2). Χαῖρ’, εἰ τὸ χαίρειν ἔστι που κάτω χθονός. δοκῶ δ’· ὅπου γὰρ μὴ ἔστι λυπεῖσθαι βίῳ, ἔστιν τὸ χαίρειν τῶν κακῶν λελησμένῳ.

4

52b

36

Ἴωνος Ἀγαμέμνονος (fr. 2 p. 732 N.2). Κακῶν ἀπέστω θάνατος, ὡς ἴδῃ κακά.

4

52b

37

Εὐριπίδου (fr. 908 N.2). Τὸ μὴ γενέσθαι κρεῖσσον ἢ φῦναι βροτοῖς.

4

52b

38

Εὐριπίδου Φρίξῳ (fr. 833 N.2). Τίς δ’ οἶδεν εἰ ζῆν τοῦθ’ ὃ κέκληται θανεῖν,
τὸ ζῆν δὲ θνῄσκειν ἐστί; πλὴν ὅμως βροτῶν νοσοῦσιν οἱ βλέποντες, οἱ δ’ ὀλωλότες1082 in vol. 5
5οὐδὲν νοσοῦσιν, οὐδὲ κέκτηνται κακά.

4

52b

39

 Ἀναξαγόρου (p. 300 Diels2). Ἀναξαγόρας δύο ἔλεγε διδασκαλίας εἶναι θανάτου, τόν τε πρὸ τοῦ γενέσθαι χρόνον καὶ τὸν ὕπνον.

4

52b

40

 Δημοκρίτου (fr. 297 Diels2). Ἔνιοι θνητῆς φύσεως διάλυσιν οὐκ εἰδότες ἄνθρωποι, συνειδήσει δὲ τῆς ἐν τῷ βίῳ κακοπραγμοσύνης, τὸν τῆς βιοτῆς χρόνον ἐν ταραχαῖς καὶ φόβοις ταλαιπωροῦσι, ψεύ‐
5δεα περὶ τοῦ μετὰ τὴν τελευτὴν μυθοπλαστέοντες χρόνου.

4

52b

41

 Ἰουλίου ἐκ τῶν εἰς τὸν Διόνυσον καὶ τὴν πατρίδα λεχθέντων. Φέρτερον εὐκλέα μοῖραν ἐπ’ ἀκλείῃ βιότοιο εὑρέμεναι, ἀγαθὸν δὲ θανεῖν τοιῷδ’ ἐπὶ ἔργῳ.

4

52b

42

 Εὐριπίδου (fr. 449 N.2). Ἐχρῆν γὰρ ἡμᾶς σύλλογον ποιουμένους τὸν ζῶντα θρηνεῖν εἰς ὅς’ ἔρχεται κακά, τὸν δ’ αὖ θανόντα καὶ πόνων πεπαυμένον1083 in vol. 5
5χαίροντας εὐφημοῦντας ἐκπέμπειν δόμων.

4

52b

43

 Πλουτάρχου ἐκ τοῦ Ὅτι καὶ γυναῖκα παι‐ δευτέον (fr. VII vol. VII p. 126 Bern.). Τροφώνιος καὶ Ἀγαμήδης ποιήσαντες ἐν Δελφοῖς ναὸν ᾔτουν παρὰ τοῦ Ἀπόλλωνος τὸν μισθόν· ὁ δὲ αὐτοῖς
5ἔφη δώσειν τῇ ἑβδόμῃ ἡμέρᾳ, καὶ τῇ ἑβδόμῃ ἀπέθανον. Ἔτι δὲ Κλέοβις καὶ Βίτων, Κυδίππης τῆς μητρὸς αὐτῶν εὐξαμένης τῇ Ἥρᾳ δοῦναι τοῖς παισὶν ὅπερ ἂν εἴη κάλλισ‐ τον, ὅτι ἑαυτοὺς ὑποζεύξαντες τὴν μητέρα εἰς τὸ ἱερὸν ἀνήγαγον, τὸν βίον παραχρῆμα κατέστρεψαν. εἰς οὓς καὶ
10τοιόνδε τις ἐπίγραμμα πεποίηκεν·
Οἵδε Βίτων Κλέοβίς τ’ ἐπὶ σώμασιν οἰκείοισιν
ζεῦγλαν ζευξάμενοι μητέρα ἣν ἀγέτην
Ἥρας εἰς ἱερόν· λαοὶ δέ μιν ἐζήλωσαν
εὐτεκνίας παίδων. ἡ δὲ χαρεῖσα θεᾷ
15εὔξατο παῖδε τυχεῖν τοῦ ἀρίστου δαίμονος αἴσης, οὕνεκ’ ἐτίμησαν μητέρα τὴν σφετέρην. αὐτοῦ δ’ εὐνηθέντε λίπον βίον ἐν νεότητι,
ὡς τόδ’ ἄριστον ἐὸν καὶ μακαριστότατον. τὸ αὐτὸ καὶ Ἡρόδοτος ἐν τῷ πρώτῳ λόγῳ τῆς ἱστο‐		1084 in vol. 5
20ρίας.

4

52b

44

 Ἐκ τῆς Νικολάου Ἐθῶν συναγωγῆς (fr. 119 M.). Καυσιανοὶ τοὺς μὲν γεννωμένους θρηνοῦσι, τοὺς δὲ τελευτήσαντας μακαρίζουσιν.

4

52b

45

 Θεμιστίου ἐκ τοῦ Περὶ ψυχῆς. Ὅπου τὸν ἀπὸ τῆς στοᾶς φιλόσοφον Ἀντίπατρον ἀποθνήσκοντα λέγουσιν ἐν εὐτυχήματος μέρει διακεῖσθαι καὶ τὴν ἐκ Κιλικίας αὐτῷ γενομένην εἰς Ἀθήνας εὔπλοιαν.

4

52b

46

 Δημοσθένους ἐν τῷ Ὑπὲρ τοῦ στεφά‐ νου (330). Τίς γὰρ οὐκ οἶδε τῶν ἁπάντων, ὅτι τοῖς μὲν ζῶσι πᾶσιν ὕπεστί τις ἢ πλείων ἢ ἐλάττων φθόνος, τοὺς τεθ‐
5νεῶτας δὲ οὐδὲ τῶν ἐχθρῶν οὐδεὶς ἔτι μισεῖ.1085 in vol. 5

4

52b

47

 Ἑρμοῦ ἐκ τῶν Πρὸς Ἀσκληπιόν (p. 46 a Patric. Ps.—Apulei p. 65, 18 Thom.). Περὶ δὲ τοῦ θανάτου νῦν λεκτέον· τοὺς γὰρ πολλοὺς ὁ θάνατος φοβεῖ ὡς κακὸν μέγιστον, ἀγνοίᾳ τοῦ πράγ‐
5ματος. θάνατος γὰρ γίγνεται διάλυσις καμόντος σώματος καὶ τοῦ ἀριθμοῦ πληρωθέντος τῶν ἁρμῶν τοῦ σώματος. ἀριθμὸς γάρ ἐστιν ἡ ἁρμογὴ τοῦ σώματος. ἀποθνήσκει δὲ τὸ σῶμα, ὅταν μηκέτι δύνηται φέρειν τὸν ἄνθρωπον. καὶ τοῦτό ἐστι θάνατος, διάλυσις σώματος καὶ ἀφανισμὸς
10αἰσθήσεως σωματικῆς.

4

52b

48

 Θεμιστίου ἐκ τοῦ Περὶ ψυχῆς. Ταῦτα τοῦ Τίμωνος εἰπόντος, ὑπολαβὼν ὁ Πατροκ‐ λέας ‘ὁ μὲν λόγοσ‘ εἶπεν ‘οὐχ ἧττον ἰσχυρὸς ἢ παλαιός, ἔχει δὲ ὅμως ἀπορίας. εἰ γὰρ ἡ δόξα τῆς ἀφθαρσίας
5παμπάλαιός ἐστι, πῶς αὖ πάλιν τὸ τοῦ θανάτου δέος πάντων πρεσβύτατον εἶναι τῶν φόβων; εἰ μὴ νὴ Δία καὶ πάντας ἡμῖν τοῦτο τοὺς ἄλλους ἐγγεγέννηκεν· οὐ γὰρ νεα‐ ρὸν οὐδὲ πρόσφατόν ἐστι τὸ κλαίεσθαι τὸν τεθνηκότα, καὶ ταῦτα δὴ τὰ θρηνώδη καὶ δύσφημα τῶν ὀνομάτων
10ἐπιλέγεσθαι, τὸν ἄθλιον καὶ τὸν οἰκτρόν‘. ‘Ἄλλ’ οὕτω
μέν‘ ἔφη ὁ Τίμων ‘λογιζόμενοι καὶ τὰ ἄφθαρτα δοξά‐ ζουσι † διανοεῖσθαι 〈τοῖσ〉 φθειρομένοις. ὅτι μὲν οὖν τὸ μετηλλαχέναι καὶ μεθίστασθαι καὶ οἴχεσθαι τὸν τεθνη‐ κότα δυσχεροῦς οὐδενὸς ἁπλῶς, ἀμείψεως δέ τινος ἢ μετα‐1086 in vol. 5
15βολῆς ὑπόνοιαν δίδωσιν, οὐκ ἄδηλόν ἐστι· ὅποι δὲ αὕτη γίγνεται τοῖς μεταλλάττουσιν ἡ μεταβολή, καὶ πότερον εἰς χεῖρον ἢ βέλτιον, ἐκ τῶν ἄλλων ὀνομάτων σκοπῶμεν. αὐτὸ τοίνυν τὸ τοῦ θανάτου πρῶτον οὐχ ὑπὸ γῆν ἔοικεν οὐδὲ κάτω δεικνύναι χωροῦν τὸ μετηλλαχὸς ἀλλ’ ἄνω φερόμε‐
20νον καὶ θέον· διὸ δὴ καὶ λόγον ἔχει καθάπερ ἐκ καμπῆς τινος ἀνείσης οἷον ἐξᾴττειν καὶ ἀναθεῖν τὴν ψυχὴν ἀπο‐ πνέοντος τοῦ σώματος ἀναπνέουσαν αὐτὴν καὶ ἀναψύχου‐ σαν. ὅρα δὲ τὸ ἀντικείμενον θανάτῳ, τὴν γένεσιν, ὡς τοὐναντίον δηλοῖ ῥοπήν τινα κάτω καὶ νεῦσιν ἐπὶ γῆν,
25ἐκείνου τοῦ περὶ τὴν τελευτὴν πάλιν ἀναθέοντος· ᾗ καὶ γενέθλιον τὴν ἡμέραν καλοῦσιν, ὡς ἄθλων καὶ πόνων μεγά‐ λων ἀρχὴν γενομένην. μᾶλλον δ’ ἴσως ἀφ’ ἑτέρας τὸ αὐτὸ συζυγίας κατοψόμεθα καὶ σαφέστερον· ἀπολύεσθαι γὰρ τὸν ἀποθνήσκοντα καὶ τὴν τελευτὴν ἀπόλυσιν καλοῦσιν,
30† ἂν δὲ ἔρημαι σώματος· τοῦτο γὰρ δέμας ὀνομάζουσιν, ὡς δεδεμένης ὑπ’ αὐτοῦ τῆς ψυχῆς ἐνταῦθα παρὰ φύσιν· οὐδὲν γὰρ ἐν ᾧ πέφυκεν εἶναι κατέχεται βίᾳ, καὶ τὸ δε‐
δέσθαι τήν τε βίαν ταύτην παραγαγόντες ὠνόμασαν βίον, ὥσπερ οἶμαι τὴν ἑσπέραν Ὅμηρος ἕσπερον. ὅθεν ἀντί‐1087 in vol. 5
35φωνον τοῦ βίου ὄνομα γέγονε τὸ ἀναπαύεσθαι τὸν θνήσ‐ κοντα, μεγάλης καὶ παρὰ φύσιν ἀνάγκης ἀπαλλαττόμενον.

4

52b

49

 Ἐν ταὐτῷ. Οὕτω κατὰ τὴν εἰς τὸ ὅλον μεταβολὴν καὶ μετακόσ‐ μησιν ὀλωλέναι τὴν ψυχὴν λέγομεν ἐκεῖ γενομένην· ἐνταῦ‐ θα δὲ ἀγνοεῖ, πλὴν ὅταν ἐν τῷ τελευτᾶν ἤδη γένηται·
5τό〈τε〉 δὲ πάσχει πάθος, οἷον οἱ τελεταῖς μεγάλαις κατορ‐ γιαζόμενοι. διὸ καὶ τὸ ῥῆμα τῷ ῥήματι καὶ τὸ ἔργον τῷ ἔργῳ τοῦ τελευτᾶν καὶ τελεῖσθαι προσέοικε. πλάναι τὰ πρῶτα καὶ περιδρομαὶ κοπώδεις καὶ διὰ σκότους τινὲς ὕποπτοι πορεῖαι καὶ ἀτέλεστοι, εἶτα πρὸ τοῦ τέλους αὐ‐
10τοῦ τὰ δεινὰ πάντα, φρίκη καὶ τρόμος καὶ ἱδρὼς καὶ θάμ‐ βος· ἐκ δὲ τούτου φῶς τι θαυμάσιον ἀπήντησεν καὶ τό‐ ποι καθαροὶ καὶ λειμῶνες ἐδέξαντο, φωνὰς καὶ χορείας καὶ σεμνότητας ἀκουσμάτων ἱερῶν καὶ φασμάτων ἁγί‐ ων ἔχοντες· ἐν αἷς ὁ παντελὴς ἤδη καὶ μεμυημένος ἐλεύ‐
15θερος γεγονὼς καὶ ἄφετος περιιὼν ἐστεφανωμένος ὀργιά‐ ζει καὶ σύνεστιν ὁσίοις καὶ καθαροῖς ἀνδράσι, τὸν ἀμύητον ἐνταῦθα τῶν ζώντων ἀκάθαρτον ἐφορῶν ὄχλον ἐν βορβόρῳ πολλῷ καὶ ὁμίχλῃ πατούμενον ὑφ’ ἑαυτοῦ καὶ συνελαυνόμενον, φόβῳ δὲ θανάτου τοῖς κακοῖς ἀπισ‐
20τίᾳ τῶν ἐκεῖ ἀγαθῶν ἐμμένοντα. ἐπεὶ τό γε παρὰ φύσιν
τὴν πρὸς τὸ σῶμα τῇ ψυχῇ συμπλοκὴν εἶναι καὶ σύνερ‐ ξιν ἐκεῖθεν ἂν συνίδοις.‘ ‘Πόθεν;‘ ἔφη ὁ Πατροκλέας. ‘Ὅτι τῶν περὶ ἡμᾶς παθῶν ὁ ὕπνος ἥδιστόν ἐστι. πρῶτα μὲν γὰρ αἴσθησιν ἀλγηδόνος πᾶσι σβέννυσι διὰ τὴν ἡδονὴν1088 in vol. 5
25πολλῷ τῷ οἰκείῳ κεραννυμένην· ἔπειτα τῶν ἄλλων ἐπι‐ θυμιῶν κρατεῖ, κἂν ὦσι σφοδρόταται. καὶ γὰρ πρὸς ἡδο‐ νὴν οἱ φιλοσώματοι δυσανασχετοῦσιν, ἐπιόντος αὐτοῖς τοῦ καθεύδειν, καὶ περιβολὰς ἐρωμένων προΐενται καταδαρ‐ θάνοντες. καὶ τί δεῖ ταῦτα λέγειν, ὅπου καὶ τὴν ἀπὸ
30τοῦ μανθάνειν καὶ διαλέγεσθαι καὶ φιλοσοφεῖν ἡδονὴν καταλαμβάνων ὁ ὕπνος ἀποκλείει τῆς ψυχῆς, ὥσπερ ἀπὸ ῥεύματος λείου καὶ βαθέος ὑποφερομένης; ἡδονὴ δὲ δὴ πᾶσα μὲν ἴσως οὐσίαν ἔχει καὶ φύσιν ἀλγηδόνος ἀπαλλα‐ γήν, αὕτη δὲ καὶ παντάπασιν. οὐδενὸς γὰρ ἔξωθεν οἷον
35ἐπιτερποῦς καὶ κινητικοῦ προσιόντος ἡδόμεθα καταδαρ‐ θάνοντες, ἀλλ’ ἐπίπονόν τινα καὶ κοπώδη καὶ σκληρὰν ἔοικεν ἐξαιρῶν 〈ὁ〉 ὕπνος διάθεσιν ἥδιστον εἶναι. αὕτη δ’ ἐστὶν οὐχ ἑτέρα τῆς πρὸς τὸ σῶμα τὴν ψυχὴν συνδεούσης. χωρίζεται γὰρ ἡ ψυχὴ ἐν τῷ καθεύδειν ἀνατρέχουσα καὶ
40συλλεγομένη πρὸς ἑαυτὴν ἐκ τοῦ διατετάσθαι πρὸς τὸ σῶμα καὶ διεσπάρθαι ταῖς αἰσθήσεσι. καίτοι λέγουσί τινες ὡς καταμίγνυσι μᾶλλον ὁ ὕπνος πρὸς τὸ σῶμα τὴν ψυχήν, οὐκ ὀρθῶς λέγοντες· ἀντιμαρτυρεῖ γὰρ τῇ ἀναισ‐ θησίᾳ καὶ ψυχρότητι καὶ βάρει καὶ ὠχρότητι τὸ σῶμα
45κατηγοροῦν τῆς ψυχῆς ἔκλειψιν μὲν ὅταν τελευτήσῃ, μετά‐ στασιν δὲ ὅταν καθεύδῃ. καὶ τοῦτό ἐστι τὸ τὴν ἡδονὴν ποιοῦν, ἀπόλυσις καὶ ἀνάπαυλα τῆς ψυχῆς, ὥσπερ ἄχθος κατατιθεμένης καὶ πάλιν ἀναλαμβανούσης καὶ ὑποδυομέ‐ νης. φεύγειν γὰρ ἔοικε κομιδῇ τὸ σῶμα θνήσκουσα δρα‐1089 in vol. 5

4

52b

49

(50)

πετεύειν δὲ καταδαρθάνουσα. διὸ θνήσκουσι μὲν ἔνιοι μετὰ πόνων καθεύδουσι δὲ μετὰ ἡδονῆς ἅπαντες· ὅπου μὲν γὰρ ἀπορρήγνυται παντάπασιν ὁ δεσμός, ὅπου δ’ ἐνδίδωσι καὶ χαλᾶται καὶ γίγνεται μαλακώτερος, οἷον ἁμμάτων ἀφιεμένων 〈τῶν〉 αἰσθήσεων παραλυομένων καὶ
55προϊεμένων τὴν περὶ τὸ σῶμα τῆς ψυχῆς ἔντασιν. ‘Εἶτα πῶσ‘ εἶπεν ὁ Πατροκλέας ‘οὐ δυσφοροῦμεν οὐδὲ ἀλγοῦμεν ἐγρηγορότες;‘ ‘Πῶς δέ‘ ἔφη ὁ Τίμων ‘κειρομένων μὲν αἰσ‐ θάνεται κουφότητος ἡ κεφαλὴ καὶ ῥᾳστώνης, κομώντων δὲ βαρύτητος αἴσθησιν οὐ πάνυ παρεῖχεν; καὶ λυθέντες
60μὲν ἐκ δεσμῶν ἥδονται, δεδεμένοι δὲ οὐκ ἀλγοῦσι; καὶ φῶς ἐπεισενεχθὲν ἐξαίφνης συμποσίῳ θόρυβον καὶ κρό‐ τον ὑφ’ ἡδονῆς ἐποίησε, πρότερον δὲ τὸ ἀλαμπὲς ἐδόκει μὴ ἐνοχλεῖν μηδὲ λυπεῖν τὴν ὄψιν; ἓν γὰρ αἴτιον, ὦ φίλε, τούτων ἁπάντων, ὅτι τῷ παρὰ φύσιν τὸ κατὰ μικρὸν
65σύνηθες καὶ σύντροφον ἐποίει τὴν αἴσθησιν, ὥστε μὴ πάνυ δυσχεραίνειν πάσχουσαν, ἀπαλλαγείσης δὲ καὶ μετα‐ βαλούσης εἰς τὴν φύσιν, φαίνεται παρευθὺς τῷ οἰκείῳ
τὸ ἀλλότριον καὶ τῷ ἡδομένῳ τὸ λυποῦν ὅτι παρῆν καὶ βαρῦνον. οὕτω δὴ καὶ τὴν ψυχὴν τῇ πρὸς τὰ θνητὰ1090 in vol. 5
70πάθη καὶ μέρη καὶ ὄργανα κοινωνίᾳ τὸ παρὰ φύσιν καὶ ἀλλότριον οὐ πάνυ δοκεῖ πιέζειν ὑπὸ μακρᾶς συνηθείας· αἰσθάνεται δὲ ῥᾳστώνης καὶ κουφότητος μεθ’ ἡδονῆς ἀφιεμένη τῶν διὰ τοῦ σώματος ἐνεργειῶν· ἐκείναις γὰρ ἐνοχλεῖται καὶ περὶ ἐκείνας ἐκπονεῖται καὶ ἀπ’ ἐκείνων
75σχολῆς δεῖται καὶ ἀναπαύσεως· ἃ δὲ αὐτὴ καθ’ αὑτὴν ἐνεργεῖ κατὰ φύσιν, τὸ σκοπεῖν ἀεί τι καὶ λογίζεσθαι καὶ μνημονεύειν καὶ θεωρεῖν, πρὸς ταῦτα ἄτρυτός ἐστι καὶ ἀκόρεστος. καὶ γὰρ ὁ κόρος κόπος ἐν ἡδοναῖς ἔοικεν εἶναι τῷ μετὰ σώματός τι τὴν ψυχὴν πάσχειν. ἐπεὶ πρός γε
80τὰς αὑτῆς ἡδονὰς οὐκ ἀπαγορεύει, συμπεπλεγμένη δέ, ὥσπερ εἴρηται, τῷ σώματι ταὐτὰ τῷ Ὀδυσσεῖ πέπονθεν· ὡς γὰρ ἐκεῖνος τῷ ἐρινεῷ προσφὺς εἴχετο καὶ περιέπ‐ τυσσεν οὐ ποθῶν οὐδὲ ἀγαπῶν ἐκεῖνον, ἀλλὰ δεδιὼς ὑπο‐ κειμένην τὴν Χάρυβδιν· οὕτως ἔοικεν ἡ ψυχὴ ἔχεσθαι καὶ
85περιπεπλέχθαι δι’ εὔνοιαν οὐδεμίαν αὐτοῦ καὶ χάριν, ἀλλ’ ὀρρωδοῦσα τοῦ θανάτου τὴν ἀδηλότητα. ‘κρύψαντες γὰρ ἔχουσι θεοὶ βίον ἀνθρώποισι‘ κατὰ τὸν σοφὸν Ἡσίοδον, οὐ σαρκίνοις τισὶ δεσμοῖς πρὸς τὸ σῶμα τὴν ψυχὴν κατα‐ τείναντες, ἀλλ’ ἕνα δεσμὸν αὐτῇ καὶ μίαν φυλακὴν μηχα‐
90νησάμενοι καὶ περιβαλόντες, τὴν ἀδηλότητα καὶ ἀπιστίαν τῶν μετὰ τὴν τελευτήν· ἐπεὶ τήν γε πεισθεῖσαν, ὅσα ἀν‐ θρώπους περιμένει τελευτήσαντας καθ’ Ἡράκλειτον, οὐ‐
δὲν ἂν κατάσχοι.‘1091 in vol. 5

4

52b

50

 Πλάτωνος ἐκ τῆς Σωκράτους Ἀπολο‐ γίας (p. 40 C—41 A. 41 C). Δυοῖν γὰρ θάτερόν ἐστι τὸ τεθνάναι· ἢ γὰρ οἷον μηδὲν εἶναι μηδὲ αἴσθησιν μηδεμίαν μηδενὸς ἔχειν τὸν
5τεθνεῶτα, ἢ κατὰ τὰ λεγόμενα μεταβολή τις τυγχάνει οὖσα καὶ μετοίκησις τῇ ψυχῇ τοῦ τόπου 〈τοῦ〉 ἐνθένδε εἰς ἄλλον τόπον. καὶ εἴτε μηδεμία αἴσθησίς ἐστιν, ἀλλ’ οἷον ὕπνος ἐπειδάν τις καθεύδων μηδὲ ὄναρ μηδὲν ὁρᾷ, θαυμάσιον κέρδος ἂν εἴη ὁ θάνατος· ἐγὼ γὰρ οἶμαι, εἴ
10τιν’ ἐκλεξάμενον δέοι ταύτην τὴν νύκτα ἐν ᾗ οὕτω κατέ‐ δαρθεν ὥστε μηδὲ ὄναρ ἰδεῖν, καὶ τὰς ἄλλας νύκτας τε καὶ ἡμέρας 〈τὰσ〉 τοῦ βίου τοῦ ἑαυτοῦ ἀντιπαραθέντα ταύτῃ τῇ νυκτὶ δέοι σκεψάμενον 〈εἰπεῖν〉 πόσας ἄμεινον καὶ ἥδιον ἡμέρας καὶ νύκτας ταύτης τῆς νυκτὸς βεβίωκεν
15ἐν τῷ ἑαυτοῦ βίῳ, οἶμαι ἂν μὴ ὅτι ἰδιώτην τινά, ἀλλὰ τὸν μέγαν βασιλέα εὐαριθμήτους ἂν εὑρεῖν αὐτὸν ταύτας πρὸς τὰς ἄλλας ἡμέρας καὶ νύκτας· εἰ οὖν τοιοῦτον ὁ θάνατός ἐστι, κέρδος ἔγωγε λέγω· καὶ γὰρ οὐδὲν πλεῖον ὁ πᾶς χρόνος φαίνεται οὕτω δὴ εἶναι ἢ μία νύξ. εἴ τ’
20αὖ οἷον ἀποδημῆσαί ἐστιν ὁ θάνατος ἐνθένδε εἰς ἄλλον
τόπον, καὶ ἀληθῆ ἐστι τὰ λεγόμενα, ὡς ἄρα ἐκεῖ εἰσιν ἅπαντες οἱ τεθνεῶτες, τί μεῖζον ἀγαθὸν τούτου εἴη 〈ἄν〉, ὦ ἄνδρες δικασταί; εἰ γάρ τις ἀφικόμενος εἰς Ἅιδου, ἀπαλ‐ λαγεὶς τούτων τῶν φασκόντων δικαστῶν εἶναι, εὑρήσει1092 in vol. 5
25τοὺς ὡς ἀληθῶς δικαστὰς, οἵπερ καὶ λέγονται ἐκεῖ δικά‐ ζειν, Μίνως τε καὶ Ῥαδάμανθυς καὶ Αἰακὸς καὶ Τριπτό‐ λεμος καὶ ἄλλοι ὅσοι τῶν 〈ἡμι〉θέων δίκαιοι ἐγένοντο ἐν τῷ ἑαυτῶν βίῳ, ἆρα φαύλη ἀποδημία ἂν εἴη Ὀρφεῖ συγγενέσθαι καὶ Μουσαίῳ καὶ Ἡσιόδῳ καὶ Ὁμήρῳ; τά
30τε γὰρ ἄλλα εὐδαιμονέστεροί εἰσιν οἱ ἐκεῖ τῶν ἐνθάδε, καὶ ἤδη τὸν λοιπὸν χρόνον ἀθάνατοί εἰσιν, εἴπερ γε τὰ λεγόμενα ἀληθῆ ἐστιν.

4

52b

51

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Φαίδωνος (p. 84 D—85 B). Βαβαί, ὦ Σιμμία· ἦ που χαλεπῶς ἂν τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους πείσαιμι ὡς οὐ συμφορὰν ἡγοῦμαι τὴν παροῦ‐
σαν τύχην, ὅτε γε μηδ’ ὑμᾶς δύναμαι πείθειν, ἀλλὰ φο‐1093 in vol. 5
5βεῖσθε μὴ δυσκολώτερον διάκειμαι ἢ ἐν τῷ πρόσθεν βίῳ· καί, ὡς ἔοικε, τῶν κύκνων δοκῶ φαυλότερος ὑμῖν εἶναι τὴν μαντικήν, οἳ ἐπειδὰν αἴσθωνται ὅτι δεῖ αὐτοὺς ἀπο‐ θανεῖν, ᾄδοντες καὶ ἐν τῷ πρόσθεν χρόνῳ, τότε δὴ πλεῖ‐ στα καὶ μάλιστα ᾄδουσι, γεγηθότες ὅτι μέλλουσι παρὰ
10τὸν θεὸν ἀπιέναι οὗπέρ εἰσι θεράποντες. οἱ δὲ ἄνθρω‐ ποι διὰ τὸ αὑτῶν δέος τοῦ θανάτου καὶ τῶν κύκνων καταψεύδονται, καί φασιν αὐτοὺς θρηνοῦντας τὸν θάνα‐ τον ὑπὸ λύπης ἐξᾴδειν, καὶ οὐ λογίζονται ὅτι οὐδὲν ὄρ‐ νεον ᾄδει ὅταν πεινῇ ἢ ῥιγοῖ ἤ τινα ἄλλην λύπην λυπῆ‐
15ται, οὐδὲ αὐτὴ 〈ἥ τ’〉 ἀηδὼν καὶ χελιδὼν καὶ 〈ὁ〉 ἔποψ, ἃ δή φασι διὰ λύπην θρηνοῦντα ᾄδειν. ἀλλ’ οὔτε ταῦτά μοι φαίνεται λυπούμενα ᾄδειν οὔτε οἱ κύκνοι, ἀλλ’ ἅτε οἶμαι τοῦ Ἀπόλλωνος ὄντες, μαντικοί τέ εἰσι καὶ προει‐ δότες τὰ ἐν Ἅιδου ἀγαθὰ ᾄδουσι καὶ τέρπονται ἐκείνην
20τὴν ἡμέραν διαφερόντως ἢ ἐν τῷ ἔμπροσθε χρόνῳ. ἐγὼ δὲ καὶ αὐτὸς ἡγοῦμαι ὁμόδουλός τε εἶναι τῶν κύκνων καὶ ἱερὸς τοῦ αὐτοῦ θεοῦ, καὶ οὐ χεῖρον ἐκείνων τὴν μαντι‐ κὴν ἔχειν παρὰ τοῦ δεσπότου αὐτοῦ, οὐδὲ δυσθυμότερον αὐτῶν τοῦ βίου ἀπαλλάττεσθαι.

4

52b

52

 Ἐν ταὐτῷ (p. 117 E). Καὶ γὰρ ἀκήκοα ὅτι ἐν εὐφημίᾳ χρὴ τελευτᾶν. ἀλλ’ ἡσυχίαν τε ἄγετε καὶ καρτερεῖτε.1094 in vol. 5

4

52b

53

 Ἡροδότου ἱστορίας εʹ (4). Τραυσοὶ δὲ τὰ μὲν ἄλλα πάντα κατὰ ταὐτὰ τοῖσιν ἄλλοισι Θρῃξὶν ἐπιτελέουσι, κατὰ δὲ τὸν γινόμενον σφίσι καὶ ἀπογινόμενον ποιεῦσι τοιάδε· τὸν μὲν γινόμενον πε‐
5ριιζόμενοι οἱ προσήκοντες ὀλοφύρονται, ὅσα μιν δεῖ ἐπείτ’ ἐγένετο ἀναπλῆσαι κακά, ἀνηγεόμενοι τὰ ἀνθρωπήια πάν‐ τα πάθεα· τὸν δ’ ἀπογινόμενον παίζοντές τε καὶ ἡδό‐ μενοι γῇ κρύπτουσιν, ἐπιλέγοντες ὅσων κακῶν ἐξαπαλλαχ‐ θείς ἐστιν ἐν πάσῃ εὐδαιμονίῃ.

4

52b

54

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Ἀξιόχου (p. 365 B). Ὅτι, τὸ κοινὸν δὴ τοῦτο καὶ πρὸς πάντων θρυλού‐ μενον, παρεπιδημία τίς ἐστιν ὁ βίος, καὶ δεῖ τοῦτό γε εἰδότας μονονουχὶ παιανίζοντας εἰς τὸ χρεὼν ἀπιέναι.

4

52b

55

 Ἐν ταὐτῷ (p. 369 B). Ὅτι ὁ θάνατος οὔτε πρὸς τοὺς ζῶντάς ἐστιν οὔτε πρὸς τοὺς μετηλλαχότας. —Πῶς φῄς, ὦ Σώκρατες; — Ὅτι πρὸς μὲν τοὺς ζῶντας οὐκ ἔστιν, οἱ δὲ ἀποθανόντες
5οὐκ εἰσίν.1095 in vol. 5

4

.

53

t

ΣΥΓΚΡΙΣΙΣ ΖΩΗΣ ΚΑΙ ΘΑΝΑΤΟΥ.

4

.

53

.

1

 Σοφοκλέους Ταντάλου (fr. 518 N.2). ΧΟΡ. Βιοτῆς μὲν γὰρ χρόνος ἔστι βραχύς, κρυφθεὶς δ’ ὑπὸ γῆς κεῖται τεθνεὼς τὸν ἅπαντα χρόνον.

4

.

53

.

2

 Σιμωνίδου (fr. 3 Bergk.4). Πολλὸς γὰρ ἡμῖν ἐστι τεθνάναι χρόνος, ζῶμεν δ’ ἀριθμῷ παῦρα † κακῶς ἔτεα.

4

.

53

.

3

 Ἀντιφάνους ἐκ Διπλασίων (fr. 86 K.).
Οὐθεὶς πώποτε, ὦ δέσποτ’, ἀπέθαν’ ἀποθανεῖν πρόθυμος ὤν·
τοὺς γλιχομένους δὲ ζῆν κατασπᾷ τοῦ σκέλους1096 in vol. 5
5ἄκοντας ὁ Χάρων, ἐπὶ τὸ πορθμεῖόν τ’ ἄγει σιτιζομένους καὶ πάντ’ ἔχοντας ἀφθόνως. ὁ δὲ λιμός ἐστιν ἀθανασίας φάρμακον.

4

.

53

.

4

 Μενάνδρου Φιλαδέλφοις (fr. 506. 507 K.). Ὡς ἡδὺ τὸ ζῆν, εἰ μεθ’ ὧν κρίνει τις ἂν *** τοῦτ’ ἐστὶ τὸ ζῆν, οὐχ ἑαυτῷ ζῆν μόνον.

4

.

53

.

5

(Eiusdem fr. 930 K.) Ἡδύ γ’ ἀποθνῄσκειν ὅτῳ ζῆν μὴ παρέσθ’ ὡς βούλεται.

4

.

53

.

6

 Μενάνδρου Ὑποβολιμαίου (fr. 481 K.).
Τοῦτον εὐτυχέστατον λέγω, ὅστις θεωρήσας ἀλύπως, Παρμένων,
τὰ σεμνὰ ταῦτ’ ἀπῆλθεν, ὅθεν ἦλθεν, ταχύ·1097 in vol. 5
5τὸν ἥλιον τὸν κοινὸν ἄστρ’ ὕδωρ νέφη πῦρ· ταῦτα, κἂν ἑκατὸν ἔτη βιῷς, ἀεὶ ὄψει παρόντα, κἂν ἐνιαυτοὺς σφόδρ’ ὀλίγους, σεμνότερα τούτων ἕτερα 〈δ’〉 οὐκ ὄψει ποτέ.

4

.

53

.

7

(contin. Men. fr. 481 K.) Πανήγυριν νόμισόν τιν’ εἶναι τὸν χρόνον, ὅν φημι τοῦτον, τὴν ἐπιδημίαν ἄνω· ὄχλος ἀγορὰ κλέπται κυβεῖαι διατριβαί.
5ἂν † πρῶτος ἀπίῃς καταλύσεις, βελτίονα ἐφόδι’ ἔχων ἀπῆλθες ἐχθρὸς οὐδενί· ὁ προσδιατρίβων δ’ ἐκοπίασεν ἀπολέσας, κακῶς τε γηρῶν ἐνδεής που γίνεται, ῥεμβόμενος ἐχθροὺς εὗρ’, ἐπεβουλεύθη ποθέν,
10οὐκ εὐθανάτως ἀπῆλθεν ἐλθὼν εἰς χρόνον.1098 in vol. 5

4

.

53

.

8

Φιλήμονος (fr. 203 K.). Θανεῖν κράτιστόν ἐστιν ἢ ζῆν ἀθλίως.

4

.

53

.

9

 Μενάνδρου (fr. 592 K.). Ὅταν ᾖ γέρων τις ἐνδεής τε τὸν βίον *** οὐδ’ αὖ τὸ θνῄσκειν δεινόν, ἀλλ’ ἐν τῷ καλῶς
5ἑκάτερον αὐτῶν τὴν διάγνωσιν φέρει.

4

.

53

.

10

 Εὐριπίδου Φοίνικος (fr. 816 N.2). Καίτοι ποτ’ εἴ τιν’ εἰσίδοιμ’ ἀνὰ πτόλιν τυφλὸν προηγητῆρος ἐξηρτημένον, ἀδημονοῦντα συμφοραῖς ἐλοιδόρουν,
5ὡς δειλὸς εἴη θάνατον ἐκποδὼν ἔχων. καὶ νῦν λόγοισι τοῖς ἐμοῖς ἐναντίως πέπτωχ’ ὁ τλήμων. ὦ φιλόζωοι βροτοί, οἳ τὴν ἐπιστείχουσαν ἡμέραν ἰδεῖν ποθεῖτ’ ἔχοντες μυρίων ἄχθος κακῶν.
10οὕτως ἔρως βροτοῖσιν ἔγκειται βίου. τὸ ζῆν γὰρ ἴσμεν, τοῦ θανεῖν δ’ ἀπειρίᾳ πᾶς τις φοβεῖται φῶς λιπεῖν τόδ’ ἡλίου.1099 in vol. 5

4

.

53

.

11

Σοφοκλέους Πηλέως (fr. 448 N.2). Τὸ μὴ γὰρ εἶναι κρεῖσσον ἢ τὸ ζῆν κακῶς.

4

.

53

.

12

 Ἐπίκληρος (Men. fr. 165 K.).
Ὥσπερ τῶν χορῶν οὐ πάντες ᾄδους’, ἀλλ’ ἄφωνοι δύο τινὲς ἢ τρεῖς παρεστήκασι πάντων ἔσχατοι
5εἰς τὸν ἀριθμόν, καὶ τοῦθ’ ὁμοίως πως ἔχει· χώραν κατέχουσι, ζῶσι δ’ οἷς ἐστιν βίος.

4

.

53

.

13

 Ἀπολλοδώρου Ἀδελφῶν (fr. 1 vol. III p. 288 K.). Ἀπραγμόνως ζῆν ἡδύ· μακάριος βίος καὶ σεμνός, ἂν ᾖς μεθ’ ἑτέρων ἀπραγμόνων. ἐν θηρίοις δὲ καὶ πιθήκοις ὄντα δεῖ
5εἶναι πίθηκον· ὢ ταλαιπώρου βίου.

4

.

53

.

14

 Ἀπολλοδώρου ἐκ Κιθαρῳδοῦ (fr. 6 l. c. K.). Οὐ πανταχοῦ Φρύξ εἰμι· τοῦ ζῆν ἢν ὁρῶ κρεῖττον τὸ μὴ ζῆν, χρήσομαι τῷ κρείττονι.

4

.

53

.

15

Αἰσχύλου Ἰξίονος (fr. 90 N.2). Βίου πονηροῦ θάνατος εὐκλεέστερος.

4

.

53

.

16

 Εὐριπίδου Ἐρεχθέως (fr. 361 N.2).
Ἐγὼ δὲ τοὺς καλῶς τεθνηκότας ζῆν φημὶ μᾶλλον, τοῦ βλέπειν † τοὺς μὴ καλῶς.		1100 in vol. 5

4

.

53

.

17

 Αἰσχύλου (fr. 401 N.2). Ζωῆς πονηρᾶς θάνατος εὐπορώτερος. τὸ μὴ γενέσθαι δ’ ἐστὶν [μᾶλλον] ἢ πεφυκέναι κρεῖσσον κακῶς πράσσοντα.

4

.

53

.

18

 Ἀριστοφάνους Ταγηνιστῶν (fr. 488 K.). Καὶ μὴν πόθεν Πλούτων γ’ ἂν ὠνομάζετο, εἰ μὴ τὰ βέλτιστ’ ἔλαχεν; ἓν δέ σοι φράσω, ὅσῳ τὰ κάτω κρείττω ’στὶν ὧν ὁ Ζεὺς ἔχει.
5ὅταν γὰρ ἱστῇς, τοῦ ταλάντου τὸ ῥέπον κάτω βαδίζει, τὸ δὲ κενὸν πρὸς τὸν Δία.
*** οὐ γὰρ ἄν ποτε † οὕτως ἐστεφανωμένοι προὐκείμεθ’, οὐδὲ βακκάρει κεχριμένοι,1101 in vol. 5
10εἰ μὴ καταβάντας εὐθέως πίνειν ἔδει. διὰ ταῦτα γάρ τοι καὶ καλοῦνται μακάριοι. πᾶς γὰρ λέγει τις, ὁ μακαρίτης οἴχεται, κατέδαρθεν· εὐδαίμων, ὅτ’ οὐκ ἀνιάσεται. καὶ θύομέν 〈γ’〉 αὐτοῖσι τοῖς ἐναγίσμασιν
15ὥσπερ θεοῖσι, καὶ χοάς γε χεόμενοι αἰτούμεθ’ αὐτοὺς δεῦρ’ ἀνεῖναι τἀγαθά.

4

.

53

.

19

 Μενάνδρου Ἐπίκληρος (fr. 169 K.).
Τί δ’ ἂν ἔχοι νεκρὸς ἀγαθόν, ὅπου γ’ οἱ ζῶντες ἔχομεν οὐδὲ ἕν;

4

.

53

.

20

 Εὐριπίδου Ἑκάβης (377 s.). Θανὼν δ’ ἂν εἴη μᾶλλον εὐτυχέστερος ἢ ζῶν· τὸ γὰρ ζῆν μὴ καλῶς μέγας πόνος.

4

.

53

.

21

Σοφοκλέους (fr. 866 N.2). Ὅστις γὰρ ἐν κακοῖσιν ἱμείρει βίου,
ἢ δειλός ἐστιν ἢ δυσάλγητος φρένας.1102 in vol. 5

4

.

53

.

22

 Σοφοκλέους Αἴαντι (473 ss.). Αἰσχρὸν γὰρ ἄνδρα τοῦ μακροῦ χρῄζειν βίου, κακοῖσιν ὅστις μηδὲν ἐξαλλάσσεται. τί γὰρ παρ’ ἦμαρ ἡμέρα τέρπειν ἔχει
5προσθεῖσα κἀναθεῖσα τοῦ γε κατθανεῖν; οὐκ ἂν πριαίμην οὐδενὸς λόγου βροτὸν ὅστις κεναῖσιν ἐλπίσιν θερμαίνεται. ἀλλ’ ἢ καλῶς ζῆν ἢ καλῶς τεθνηκέναι τὸν εὐγενῆ χρή. πάντ’ ἀκήκοας λόγον.

4

.

53

.

23

Εὐριπίδου Πειρίθου (fr. 596 N.2). Οὐκ οὖν τὸ μὴ ζῆν κρεῖσσόν ἐστ’ ἢ ζῆν κακῶς;

4

.

53

.

24

Αἰσχύλος ἐν Ὅπλων κρίσει (fr. 177 N.2). Τί γὰρ καλὸν ζῆν † βίον ὃς λύπας φέρει;

4

.

53

.

25

 Εὐριπίδου (fr. 532 N.2). Τοὺς ζῶντας εὖ δρᾶν· κατθανὼν δὲ πᾶς ἀνὴρ γῆ καὶ σκιά· τὸ μηδὲν εἰς οὐδὲν ῥέπει.

4

.

53

25a

 Εὐριπίδου Τρῳάδων (632 s.). Οὐ ταὐτόν, ὦ παῖ, τῷ βλέπειν τὸ κατθανεῖν· τὸ μὲν γὰρ οὐδέν, τῷ δ’ ἔνεισιν ἐλπίδες.1103 in vol. 5

4

.

53

.

26

 Διογένους. Διογένης εἰπόντος τινὸς ‘χαλεπόν ἐστι τὸ ζῆν‘ ‘οὐ 〈τὸ ζῆν‘〉 εἶπεν ‘ἀλλὰ τὸ κακῶς ζῆν.‘

4

.

53

.

27

 Ἐπικτήτου (Epict. diss. fragm. dub. XXXII Schenkl). Ψυχὴν σώματος ἀναγκαιότερον ἰᾶσθαι· τοῦ γὰρ κακῶς ζῆν τὸ τεθνάναι κρεῖσσον.

4

.

53

.

28

 Πύρρωνος. Πύρρων ἔλεγε μηδὲν διαφέρειν ζῆν ἢ τεθνάναι. καί τις ἔφη πρὸς αὐτόν ‘τί οὖν σὺ οὐκ ἀποθνήσκεις;‘ ὁ δὲ ‘ὅτι‘ εἶπεν ‘οὐδὲν διαφέρει.‘

4

.

53

.

29

 Ἐπικτήτου (diss. fr. XXIII Schenkl). Θαυμαστὴ ἡ φύσις καί, ὥς φησιν ὁ Ξενοφῶν, φιλό‐ ζωος. τὸ γοῦν σῶμα, τὸ πάντων ἀηδέστατον καὶ ῥυπαρώ‐ τατον, στέργομεν καὶ θεραπεύομεν· εἰ γὰρ ἔδει πέντε
5μόνον ἡμέραις θεραπεῦσαι τὸ τοῦ γείτονος σῶμα, οὐκ ἂν ὑπεμείναμεν. ὅρα γὰρ οἷόν ἐστιν ἕωθεν ἀναστάντα τρί‐
βειν τοὺς ὀδόντας τοὺς ἀλλοτρίους καί τι τῶν ἀναγκαίων ποιή‐ σαντα ἀπονίζειν ἐκεῖνα τὰ μέρη. τῷ ὄντι θαυμαστόν ἐστι φιλεῖν πρᾶγμα, ᾧ τοσαῦτα λειτουργοῦμεν καθ’ ἑκάστην1104 in vol. 5
10ἡμέραν. νάττω τουτονὶ τὸν θύλακον· εἶτα κενῶ· τί τούτου βαρύτερον; ἀλλὰ θεῷ δεῖ με ὑπηρετεῖν. διὰ τοῦτο μένω καὶ ἀνέχομαι λούων τὸ δύστηνον τοῦτο σωμάτιον, χορτά‐ ζων, σκέπων· ὅτε δὲ νεώτερος ἦν, καὶ ἄλλο τι προσέταττέ μοι, καὶ ὅμως ἠνειχόμην αὐτοῦ. διὰ τί οὖν οὐκ ἀνέχεσθε,
15ὅταν ἡ δοῦσα ἡμῖν φύσις τὸ σῶμα ἀφαιρῆται; Φιλῶ, φησίν, αὐτό. Οὐκ οὖν ὃ νῦν δὴ ἔλεγον, καὶ αὐτὸ τὸ φιλεῖν ἡ φύσις σοι δέδωκεν; ἡ δ’ αὐτὴ λέγει, ‘ἄφες αὐτὸ ἤδη καὶ μηκέτι πρᾶγμα ἔχε.‘

4

.

53

.

30

 Τοῦ αὐτοῦ (fr. 6XXIV Schenkl). Ἐὰν νέος τελευτᾷ τὸν βίον, ἐγκαλεῖ τοῖς θεοῖς ...... ὅτι, δέον αὐτὸν ἤδη ἀναπεπαῦσθαι, πρᾶγμα ἔχει· καὶ οὐδὲν ἧττον ὅταν προσίῃ ὁ θάνατος ζῆν βούλεται, καὶ πέμπει
5παρὰ τὸν ἰατρὸν καὶ δεῖται αὐτοῦ μηδὲν ἀπολιπεῖν προ‐ θυμίας καὶ ἐπιμελείας. θαυμαστοί, ἔφη, ἄνθρωποι μήτε ζῆν θέλοντες μήτε ἀποθνήσκειν.1105 in vol. 5

4

.

53

.

31

 Πλάτωνος. Τοῦ πλείονος βίου φαυλοτέρου δὲ τὸν ἐλάσσονα ἀμεί‐ νονα ὄντα παντὶ πάντως προαιρετέον.

4

.

53

.

32

 Τοῦ αὐτοῦ. Οὐκ ἄμεινον ζῆν τῷ μοχθηρῷ ἀνθρώπῳ· κακῶς ἄρ’ ἀναγκάζεις ζῆν.

4

.

53

.

33

 Πλάτωνος (Apolog. extr.). Ἀλλὰ γὰρ ἤδη ὥρα ἀπιέναι ἐμοὶ μὲν ἀποθανουμένῳ, ὑμῖν δὲ βιωσομένοις· ὁπότεροι δὲ ἡμῶν ἔρχονται ἐπὶ ἄμεινον πρᾶγμα, ἄδηλον παντὶ πλὴν ἢ τῷ θεῷ.

4

.

53

.

34

 Ἀπολλώνιος Κορνηλιανῷ (XCV Herch.). Βραχὺς ὁ βίος ἀνθρώπῳ εὖ πράττοντι, δυστυχοῦντι δὲ μακρός.

4

.

53

.

35

 Ἰούνκου ἐκ τοῦ Περὶ γήρως. Ὃς δ’ εἰδοίη ἀληθὴς εἶναι καὶ αὖ ἐπίσης ὠφελήσειν τε καὶ διδάξειν τὰ ὄντα νεανίσκους τε καὶ γέροντας καὶ τὴν
ἄλλην ἡλικίαν, ὧδέ μοι εἰρήσεται. πάντα μὲν ὅσα γίγνεται1106 in vol. 5
5καθ’ ἡντινοῦν αἰτίαν ἀνάγκη λυθῆναι· τὸ γὰρ ἀίδιον καὶ ἄφθαρτον μόνῳ τῷ θείῳ προσήκει, τὸ δὲ ὑπὸ τεχνίτου συ‐ στὰν ἔκ τινος ὕλης προσδέχεται φθοράν, ὁπότε καὶ φυτοῖς ἅπασι καὶ λίθοις καὶ σιδήρῳ μεταβολὴν ἴσμεν ξυμβαί‐ νουσαν ὁμοίαν θανάτῳ· δένδροις μὲν καὶ τοῖς ἐξ αὐτῶν
10ξύλοις σηπεδόνα, λίθοις δὲ διάλυσιν, σιδήρῳ δὲ ἰόν. φασὶ δὲ καὶ τὸν κόσμον αὐτόν, διότι ἐγένετο, κατὰ γνώμην μέν‐ τοι τοῦ ποιήσαντος θεοῦ λελύσθαι ποτὲ ἐκ μέρους καὶ αὖθις λυθήσεσθαι εἴς τε πῦρ καὶ ὕδωρ. ἀνθρώπῳ δὲ καὶ τοῖς ἄλλοις ζῴοις ἡμέροις τε καὶ ἀγρίοις ἐξιέναι τοῦ βίου
15πᾶσα ἀνάγκη. καὶ σοὶ μὲν ἴσως, μᾶλλον δὲ ἄλλῳ τινὶ τῶν ἀμυήτων φιλοσοφίας, δόξει τὸ πρᾶγμα χαλεπὸν εἶναι διὰ τὰ προειρημένα· εὖ δὲ ἴσθι, ἐξεταζόμενον αἱ‐ ρετώτερον φανεῖται τῆς περισπουδάστου ζωῆς. ἐνταῦθα μὲν γὰρ ἐνοχλεῖ τοῖς ἀνθρώποις οὐ βραχὺς πόνος, οὐδὲ λύπη
20καὶ ταλαιπωρία ξύντομος· ἀλλ’ οὐδὲ τῶν προσηκόντων εἰς σώματος ἐπιμέλειαν εὔροια πάρεστιν οὐδὲ ὑγεία συνεχής· οὐδὲ μὴν αἱ θαυμαζόμεναι παρά τισιν ἡδοναὶ καθ’ ἑαυτὰς εἰλικρινεῖς τε καὶ ῥᾴδιαι γίνονται, τοῦ μὲν ἀνιῶντος προ‐ καταρχομένου καὶ ὥσπερ ἀπογεννῶντος αὐτάς, τοῦ δὲ
25οἰκείου βραχεῖαν καὶ ὀλιγοχρόνιον ἔχοντος τὴν τέρψιν· πόλεμοι δὲ καὶ μάχαι καὶ πράξεις ἐπίπονοι μακρὸν ἂν εἴη λέγειν ὁποῖά ἐστιν, εἴ τις ἐθέλοι μαρτύρια ποιήσα‐ σθαι τὰ ἔργα ἐπὶ τοῖς λόγοις· οὐδὲ γὰρ ἐπὶ θανάτοις οἰκείων καὶ φίλων ὁποῖα δρῶσι πατέρες ἢ μητέρες, και‐
30ρὸς ἐπιτήδειος ὁ παρὼν ἐξηγήσασθαι· ἀλλ’ οὐδὲ τὰς ἐπὶ
τῷ πλουτεῖν μεταβολὰς οὐδὲ κινδύνους 〈οὓσ〉 ὑπομένουσιν ἑκάστοτε διὰ γῆς καὶ θαλάττης. ἐπὶ πᾶσι γὰρ ὁ δαίμων τέτακται μεταποιεῖν τἀγαθὰ καὶ διώκειν ἀντεισάγων αὐ‐ τοῖς τὰς συμφοράς. ὁ δὲ θάνατος ἄδηλον μὲν εἰ φύσιν1107 in vol. 5
35ἔχει τῆς ἀληθοῦς ζωῆς, τοῦ ζῆν ὑπό τινων ἀποτεθνηκέναι λεγομένου. ὅσα μέντοι ἀγαθὰ παρέχει δεξάμενος ἡμᾶς, ἀδεῶς τε καὶ πιστῶς ἀκούετε. 〈τὰ〉 μὲν γὰρ ἐνοχλοῦντα ταῖς ψυχαῖς σώματα, μυρίων ὄντα κακῶν αἴτια, ἐπιστὰς διέλυσεν, ἀποδιδοὺς αὐτὰ τοῖς στοιχείοις καὶ προστιθεὶς
40ἅπερ ἐξ αὐτῶν ὥσπερ ἐδανείσατο. τὰς δὲ ψυχὰς ἄγει ἐπὶ τὸν ἀειδῆ τόπον, ἔνθα δικασταί τε καὶ ἀψευδεῖς θεοὶ τῶν τε δικαίων καὶ τῶν ἀδίκων κάθηνται κρίνοντες κατὰ μίαν ταττομένας εἰς τὸν προεληλυθότα δῆμον· αἵ τε ἀπαλλαττό‐ μεναι τῶν δικαιωτηρίων τυχοῦσαι νίκης ἐπὶ πεδία ἠλύσια
45καὶ τὰς ἐκεῖσε εὐπαθείας ἐκπέμπονται· καὶ εἰσὶ φίλαι τε καὶ κοινωνοὶ δαιμόνων τε καὶ ἡρώων, οὓς τέως ἀκοῇ παραλαμβάνουσαι ἐθαύμαζον, στρατηγῶν τε καὶ βασιλέων οὐκ ἀπολείπονται, τὰς δὲ χαλεπὰς καὶ ἀδίκους μεταβολὴ καταλαμβάνει, καὶ οὐκέτι ἀφικνοῦνται ἐς τὸ φῶς.

4

.

53

.

36

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Γοργίου (p. 492 E—493 C). Ἀλλὰ μὲν δὴ καὶ ὥς γε σὺ λέγεις δεινὸς ὁ βίος. οὐ γάρ τοι θαυμάζοιμ’ ἂν εἰ Εὐριπίδης ἀληθῆ ἐν τοῖσδε λέγει, λέγων
5τίς δ’ οἶδεν, εἰ τὸ ζῆν μέν ἐστι κατθανεῖν, τὸ κατθανεῖν δὲ ζῆν;
καὶ ἡμεῖς τῷ ὄντι ἴσως τέθναμεν· ἤδη γάρ του ἔγωγε καὶ ἤκουσα τῶν σοφῶν ὡς νῦν ἡμεῖς τέθναμεν, καὶ τὸ μὲν σῶμά ἐστιν ἡμῖν σῆμα, τῆς δὲ ψυχῆς τοῦτο, ἐν ᾧ1108 in vol. 5
10αἱ ἐπιθυμίαι εἰσί, τυγχάνει ὂν οἷον ἀναπείθεσθαι καὶ μεταπίπτειν ἄνω κάτω, καὶ τοῦτο ἄρα τις μυθολογῶν κομψὸς ἀνήρ, ἴσως Σικελικός τις ἢ Ἰταλικός, παράγων τῷ ὀνόματι, διὰ τὸ πιθανόν τε καὶ πιστικὸν ὠνόμασε πίθον, τοὺς δὲ ἀνοήτους ἀμυήτους, τῶν δὲ ἀνοήτων τοῦτο τῆς
15ψυχῆς, οὗ αἱ ἐπιθυμίαι εἰσί, τὸ ἀκόλαστον αὐτοῦ καὶ οὐ στρεγανόν, ὡς τετρημένος εἴη πίθος, διὰ τὴν ἀπληστίαν ἀπεικάσας. τοὐναντίον δὴ οὗτος σοί, ὦ Καλλίκλεις, ἐνδείκνυται ὡς τῶν ἐν Ἅιδου—τὸ ἀειδὲς δὴ λέγων— οὗτοι ἀθλιώτατοι εἶεν, οἱ ἀμύητοι, καὶ φοροῖεν εἰς τὸν
20τετρημένον πίθον ὕδωρ ἑτέρῳ τοιούτῳ τετρημένῳ κοσκίνῳ. τὸ δὲ κόσκινον ἄρα λέγει, ὡς ἔφη ὁ πρὸς ἐμὲ λέγων, τὴν ψυχὴν εἶναι· τὴν δὲ ψυχὴν κοσκίνῳ ἀπείκασε τὴν τῶν ἀνοήτων ὡς τετρημένην, ἅτε οὐ δυναμένην στέγειν δι’ ἀπιστίαν τε καὶ λήθην.

4

.

53

.

37

 Ξενοφῶντος ἐκ τῆς πρὸς Σώτειραν ἐπιστολῆς (ed. Sauppe vol. V p. 291). Ἐμοὶ δὲ δοκεῖ, ὦ Σώτειρα, οὔτε ὁ θάνατος αἰσχρὸν οὔτε τι καλὸν εἶναι. ὅρος δὲ ζωῆς οὐχ εἷς πάντων, ἀνισ‐
5άριθμον ἐτῶν φέρων τὸ μὴ ὅμοιον τῆς γενέσεως τῇ ἰσχύι ἢ ἀρρωστίᾳ. τὴν δὲ πρόφασιν ποτὲ μὲν αἰσχρὰν οὖσαν ἐφέλκεσθαι θάνατον, ὅπου δὲ καλὴν καὶ πρεπώδη.1109 in vol. 5

4

.

53

.

38

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ Ἀξιόχου (p. 365 E—366 B). Ὅτι τῆς συγκρίσεως ἅπαξ διαλυθείσης καὶ τῆς ψυχῆς εἰς τὸν οἰκεῖον ἱδρυθείσης τόπον, τὸ ὑπολειφθὲν σῶμα, γεῶδες ὂν καὶ ἄλογον, οὐκ ἔστιν ὁ ἄνθρωπος. ἡμεῖς γάρ
5ἐσμεν ψυχή, ζῷον ἀθάνατον ἐν θνητῷ καθειργμένον φρου‐ ρίῳ· τὸ δὲ σκῆνος τουτὶ πρὸς κακοῦ περιήρμοσεν ἡ φύσις, ᾧ τὰ μὲν ἥδοντα ἀμυχιαῖα καὶ πτηνὰ καὶ πλείοσιν ὀδύ‐ ναις ἀνακεκραμένα, τὰ δὲ ἀλγεινὰ ἀκραιφνῆ καὶ πολυ‐ χρόνια καὶ τῶν ἡδόντων ἄμοιρα· νόσους δὲ καὶ φλεγμο‐
10νὰς τῶν αἰσθητηρίων, ἔτι δὲ τὰς ἐντὸς κακότητας, οἷς ἀναγκαστῶς, ἅτε παρεσπαρμένη τοῖς πόροις, ἡ ψυχὴ συναλγοῦσα τὸν οὐράνιον ποθεῖ καὶ σύμφυλον αἰθέρα, καὶ διψᾷ, τῆς ἐκεῖ διαίτης καὶ χορείας ὀριγνωμένη. ὥστε ἡ τοῦ ζῆν ἀπαλλαγὴ κακοῦ τινός ἐστιν εἰς ἀγαθὸν
15μεταβολή.

4

.

53

.

39

 Σωκράτους. Ἐν τῷ βίῳ καθάπερ ἐν θεάτρῳ ἄχρι τούτου δεῖ παρα‐ μένειν, ἄχρι οὗ τὴν τῶν ἔργων θέαν ἐπιτερπῆ εἶναι συμ‐ βαίνει.

4

.

53

.

40

 Ἡροδότου (VII 46). Ὦ βασιλεῦ, ὡς πολὺ ἀλλήλων κεχωρισμένα ἐργάσαο νῦν τε καὶ ὀλίγῳ πρότερον· μακαρίσας γὰρ σεωυτὸν δακρύεις. Ὁ δὲ εἶπεν· Ἐσῆλθε γάρ με λογισάμενον1110 in vol. 5
5κατοικτεῖραι, ὡς βραχὺς εἴη ὁ πᾶς ἀνθρώπινος βίος, εἰ τούτων γε ἐόντων τοσούτων οὐδεὶς ἐς ἑκατοστὸν ἔτος περιέσται. Ὁ δὲ ἀμείβετο λέγων· Ἕτερα τούτου παρὰ τὴν ζωὴν πεπόνθαμεν οἰκτρότερα· ἐν γὰρ οὕτω βραχεῖ βίῳ οὐδεὶς οὕτως ἄνθρωπος ἐὼν εὐδαίμων πέφυκεν, οὔτε
10τούτων οὔτε τῶν ἄλλων, τῷ οὐ παραστήσεται πολλάκις καὶ οὐχὶ ἅπαξ τεθνάναι μᾶλλον βούλεσθαι ἢ ζῆν· αἵ τε γὰρ συμφοραὶ προσπίπτουσαι καὶ αἱ νοῦσοι συνταράσσου‐ σαι καὶ βραχὺν ἐόντα μακρὸν δοκεῖν εἶναι ποιεῦσι τὸν βίον. οὕτω ὁ μὲν θάνατος μοχθηρῆς ἐούσης τῆς ζωῆς
15καταφυγὴ αἱρετωτάτη τῷ ἀνθρώπῳ γέγονεν· ὁ δὲ θεὸς
γλυκὺν γεύσας τὸν αἰῶνα φθονερὸς ἐν αὐτῷ εὑρίσκεται ἐών.1111 in vol. 5

4

.

54

t

ΠΕΡΙ ΠΕΝΘΟΥΣ.

4

.

54

.

1

 Βακχυλίδου Ὕμνων (fr. 2 Blass3). Αἰαῖ τέκος ἁμέτερον, μεῖζον ἢ πενθεῖν ἐφάνη κακόν, ἀφθέγκτοισιν ἶσον.

4

.

54

.

2

Αἰσχύλου Ἡρακλειδῶν (fr. 75 N.2). Οὐ γάρ τι μεῖζον ἄλλο τοῦδε πείσομαι.

4

.

54

.

3

Σόλωνος (fr. 21 Bergk4). Μηδέ μοι ἄκλαυστος θάνατος μόλοι, ἀλλὰ φίλοισι καλλείποιμι θανὼν ἄλγεα καὶ στοναχάς.

4

.

54

.

4

 Εὐριπίδου Τρῳάδων (608 s.). Ὡς ἡδὺ δάκρυα τοῖς κακῶς πεπονθόσι θρήνων τ’ ὀδυρμοὶ μοῦσά θ’ ἣ λύπας ἔχει.

4

.

54

.

5

Ὁμήρου Ἰλιάδος ψʹ (9). Πάτροκλον κλαίωμεν· ὃ γὰρ γέρας ἐστὶ θανόντων.1112 in vol. 5

4

.

54

.

6

 Ὁμήρου Ὀδυσσείας δʹ (197 s.) Τοῦτό νυ καὶ γέρας οἶον ὀιζυροῖσι βροτοῖσι, κείρασθαί τε κόμην βαλέειν τ’ ἀπὸ δάκρυ παρειῶν.

4

.

54

.

7

 Εὐριπίδου Ἀρχελάου (fr. 263 N.2). Ἔστι 〈τι〉 καὶ παρὰ δάκρυσι κείμενον ἡδὺ βροτοῖς, ὅταν ἄνδρα φίλον στενάχῃ τις ἐν οἴκῳ.

4

.

54

.

8

 Εὐριπίδου Οἰνόμαος (fr. 573 N.2). Ἀλλ’ ἔστι γὰρ δὴ κἀν κακοῖσιν ἡδονὴ θνητοῖς ὀδυρμοὶ δακρύων τ’ ἐπιρροαί· ἀλγηδόνας δὲ ταῦτα κουφίζει φρενῶν
5καὶ καρδίας ἔλυσε τοὺς ἄγαν πόνους.

4

.

54

.

9

 Σοφοκλέους Τεύκρου (fr. 519 N.2).
Ὡς ἄρ’, ὦ τέκνον, κενὴν ἐτερπόμην σου τέρψιν εὐλογουμένου ὡς ζῶντος· ἡ δ’ ἄρ’ ἐν σκότῳ λήθουσά με
5ἔσαιν’ ἐρινὺς ἡδοναῖς ἐψευσμένον.

4

.

54

.

10

 Φιλήμονος (fr. 73 K.) Τί δὴ ποεῖς πλέον; οὐδέν· ἡ λύπη δ’ ἔχει ὥσπερ τὸ δένδρον τοῦτο καρπὸν τὸ δάκρυον.1113 in vol. 5

4

.

54

.

11

 Εὐριπίδου Φρίξου (fr. 834 N.2). Καὶ γὰρ πέφυκε τοῦτ’ ἐν ἀνθρώπου φύσει· ἢν καὶ δίκῃ θνήσκῃ τις, οὐχ ἧσσον ποθεῖ πᾶς τις δακρύειν τοὺς προσήκοντας φίλους.

4

.

54

.

12

Σοφοκλέους (fr. 867 N.2). Θανόντι κείνῳ συνθανεῖν ἔρως μ’ ἔχει. —ἥξεις, ἐπείγου μηδέν, εἰς τὸ μόρσιμον.

4

.

54

.

13

 Δημοσθένους ἐξ Ἐπιστολῶν (ep. III p. 1485). Ἀλλ’ ἔχει τινὰ τοῖς ἀδικουμένοις ῥᾳστώνην τὸ λέγειν ἃ πάσχουσιν, ὥσπερ τοῖς ἀλγοῦσι τὸ στένειν.

4

.

54

.

14

 Σόλωνος. Σόλων ἀποβαλὼν υἱὸν ἔκλαυσεν· εἰπόντος δέ τινος πρὸς αὐτὸν ὡς οὐδὲν προὔργου ποιεῖ κλαίων ‘δι’ αὐτὸ γάρ τοι τοῦτο‘ ἔφη ‘κλάω‘.

4

.

54

.

15

 Ὀβρίμου ὑπὲρ Πρωτογόνου. Ἔστι δὲ ἀνθρώποις καὶ θρήνων χάρις, καὶ ταύτην ἔδωκεν ἡμῖν παραμυθίαν ἡ φύσις ἐν ταῖς τύχαις.

4

.

54

.

16

Πλάτωνος Νόμων ιβʹ (p. 959 E).
Δακρύειν μὲν τὸν τετελευτηκότα ἐπιτάττειν ἢ μὴ ἄμορφον, θρηνεῖν δὲ καὶ ἔξω τῆς οἰκίας φωνὴν ἐξαγγέλ‐ λειν ἀπαγορεύειν, καὶ τὸν νεκρὸν εἰς τὸ φανερὸν προάγειν1114 in vol. 5
5τῶν ὁδῶν κωλύειν, καὶ ἐν ταῖς ὁδοῖσι πορευόμενον φθέγ‐
γεσθαι, καὶ πρὸ ἡμέρας ἔξω τῆς πόλεως εἶναι.1115 in vol. 5

4

.

55

t

ΠΕΡΙ ΤΑΦΗΣ.

4

.

55

.

1

 Εὐριπίδου Πολυΐδου (fr. 640 N.2).
Ἀνθρώπων δὲ μαίνονται φρένες, δαπάνας ὅταν θανοῦσι πέμπωσιν κενάς.

4

.

55

.

2

 Μενάνδρου Περινθίας (fr. 394 K.). Οὐ πώποτ’ ἐζήλωσα πολυτελῆ νεκρόν· εἰς τὸν ἴσον [δ’] ὄγκον τῷ σφόδρ’ ἔρχετ’ εὐτελεῖ.

4

.

55

.

3

 Μοσχίωνος. ***

4

.

55

3a

(Eur. Suppl. 531—536).
Ἐάσατ’ ἤδη γῇ καλυφθῆναι νεκρούς, ὅθεν θ’ ἕκαστον εἰς τὸ † σῶμ’ ἀφίκετο. ἐνταῦθ’ ἀπελθεῖν, πνεῦμα μὲν πρὸς αἰθέρα,1116 in vol. 5
5τὸ σῶμα δ’ εἰς γῆν· οὔ τι γὰρ κεκτήμεθα ἡμέτερον αὐτὸ πλὴν ἐνοικῆσαι βίον, κἄπειτα τὴν θρέψασαν αὐτὸ δεῖ λαβεῖν.

4

.

55

.

4

Εὐριπίδου Ἀνδρομέδας (fr. 154 N.2). Τὸ ζῆν ἀφέντες τὸ κατὰ γῆς τιμῶσί σου. —Κενόν γ’· ὅταν γὰρ ζῇ τις, εὐτυχεῖ, Κρέων.

4

.

55

.

5

 Λάωνος ἐκ Διαθηκῶν (fr. 1 Com. III p. 382 K.). Τῶν γὰρ μετ’ ἐμαυτὸν εἰκόνος καὶ μνημάτων ἀεὶ καταφρονῶν ζῶν ἔχειν τι βούλομαι.

4

.

55

.

6

Ὁμήρου Ὀδυσσείας (I 291). Σῆμά τέ οἱ χεῦσαι καὶ ἐπὶ κτέρεα κτερεΐξαι.

4

.

55

.

7

 Ὁμήρου Ἰλιάδος (XVI 674 s.). Ὄφρά ἑ ταρχύσωσι κασίγνητοί τε ἔται τε τύμβῳ τε στήλῃ τε· τὸ γὰρ γέρας ἐστὶ θανόντων.

4

.

55

.

8

Ὁμήρου (Il. XIX 228 s.). Ἀλλὰ χρὴ τὸν μὲν καταθάπτειν ὅς κε θάνῃσι,
νηλέα θυμὸν ἔχοντας, ἐπ’ ἤματι δακρύσαντας.1117 in vol. 5

4

.

55

.

9

Θουκυδίδου (II 43, 3). Ἀνδρῶν γὰρ ἐπιφανῶν πᾶσα γῆ τάφος.

4

.

55

.

10

 Ἐκ τῆς Αἰλιανοῦ Συμμίκτου ἱστορίας (fr. 4 ed. p. 427 H.). Ὁ Σωκράτης, ἐπεὶ τὸ κώνειον ἔμελλε πίεσθαι, τῶν ἀμφὶ τὸν Κρίτωνα ἐρομένων αὐτόν, τίνα τρόπον ταφῆναι
5θέλει ‘ὅπως ἂν ὑμῖν‘ ἀπεκρίνατο ‘ᾖ ῥᾷστον.‘

4

.

55

.

11

 Διογένους. Ἔλεγεν ὁ Διογένης, ὅτι ἂν μὲν κύνες αὐτὸν σπαρά‐ ξωσιν, Ὑρκανία ἔσται ἡ ταφή, ἂν δὲ γῦπες, † ἁπτέον· ἂν δὲ μηδεὶς προσέλθῃ, ὁ χρόνος καλλίω τὴν ταφὴν διὰ
5τῶν πολυτελεστάτων, ἡλίου καὶ ὄμβρου.

4

.

55

.

12

 Ἐκ τῆς Νικολάου Ἐθῶν συναγωγῆς (fr. 117 Muell.). Κίοι τοὺς ἀποθανόντας κατακαύσαντες καὶ ὀστολο‐ γήσαντες ἐν ὅλμῳ τὰ ὀστᾶ καταπτίσσουσιν, εἶτα ἐνθέν‐ τες εἰς πλοῖον καὶ κόσκινον λαβόντες ἀναπλέουσιν εἰς
5πέλαγος καὶ πρὸς τὸν ἄνεμον ἐξοδιάζουσιν, ἄχρι ἂν πάν‐ τα ἐκφυσηθῇ καὶ ἀφανῆ γένηται.

4

.

55

.

13

 Τοῦ αὐτοῦ (fr. 120 M.). Ταῦροι, Σκυθικὸν ἔθνος, τοῖς βασιλεῦσι τοὺς εὐνουσ‐ τάτους τῶν φίλων συγκαταθάπτουσιν. ὁ δὲ βασιλεὺς ἀποθανόντος φίλου ἢ μέρος ἢ τὸ ὅλον ἀποτέμνει ὠτίον1118 in vol. 5
5πρὸς τὴν ἀξίαν τοῦ τελευτήσαντος.

4

.

55

.

14

 Τοῦ αὐτοῦ (fr. 121 M.). Σινδοὶ τοσούτους ἰχθῦς ἐπὶ τοὺς τάφους ἐπιβάλλουσιν, ὅσους πολεμίους ὁ θαπτόμενος ἀπεκτονὼς ᾖ.

4

.

55

.

15

 Τοῦ αὐτοῦ (fr. 124 M.). Κολχοὶ τοὺς τελευτήσαντας οὐ θάπτουσιν, ἀλλὰ κρη‐ μνῶσιν ἀπὸ δένδρων.

4

.

55

.

16

 Τοῦ αὐτοῦ (fr. 128 M.). Φρύγες οὐ κατορύττουσι τοὺς ἱερεῖς τελευτήσαντας, ἀλλ’ ἐπὶ λίθους δεκαπήχεας τιθέασιν ὀρθούς.

4

.

55

.

17

 Τοῦ αὐτοῦ (fr. 141 M.). Πάνηβοι Δίβυες, ὅταν αὐτοῖς βασιλεὺς ἀποθάνῃ, τὸ μὲν σῶμα κατορύττουσι, τὴν δὲ κεφαλὴν ἀποκόψαντες καὶ χρυσώσαντες ἀνατιθέασιν ἐν ἱερῷ.

4

.

55

.

18

 Τοῦ αὐτοῦ (fr. 143 M.). Ἰνδοὶ συγκατακαίουσιν, ὅταν τελευτήσωσι, τῶν γυναι‐ κῶν τὴν προσφιλεστάτην. αὐτῶν δὲ ἐκείνων ἀγὼν μέγισ‐
τος γίγνεται, σπουδαζόντων ἑκάστην νικῆσαι τῶν φίλων.1119 in vol. 5
5 Τὸ αὐτὸ καὶ Ἡρόδοτος ἐν πέμπτῃ ἱστοριῶν παρὰ Σκυθῶν τῶν ὕπερθεν Κρηστοναίων γίγνεσθαι λέγει.

4

.

55

.

19

 Ἡροδότου Ἱστορίας τρίτης (16). Πέρσαι καὶ Αἰγύπτιοι οὐχ ὅσιον ἡγοῦνται τοὺς νεκ‐ ροὺς καίειν· Πέρσαι γὰρ θεὸν νομίζουσιν εἶναι τὸ πῦρ, διὸ οὐ δίκαιον εἶναι λέγουσι θεῷ νέμειν νεκρὸν ἀνθρώπου·
5Αἰγυπτίοισι δὲ νενόμισται τὸ πῦρ θηρίον εἶναι ἔμψυχον. πάντα δὲ αὐτὸ κατεσθίειν τὰ ἄνπερ λάβῃ, πλησθὲν δὲ αὐτὸ τῆς βορῆς συναποθνῄσκειν τῷ κατεσθιομένῳ· οὐκ οὖν θηρίῳ οὐδαμῶς σφι νόμος ἐστὶ τὸν νέκυν διδόναι· καὶ διὰ ταῦτα ταριχεύουσιν, μὴ κείμενος ὑπὸ εὐλέων
10καταβρωθῇ.

4

.

55

.

20

 Πλάτωνος Νόμων δʹ (p. 719 D—E). Οὔσης γὰρ ταφῆς τῆς μὲν ὑπερβεβλημένης, τῆς δὲ ἐλλειπούσης, τῆς δὲ μετρίας, τὴν μίαν ἑλόμενος σύ, τὴν μέσην, ταύτην προστάττεις καὶ ἐπῄνεσας ἁπλῶς· ἐγὼ δέ,
5εἰ μὲν γυνή μοι διαφέρουσα εἴη πλούτῳ καὶ θάπτειν αὑτὴν διακελεύοιτο ἐν τῷ ποιήματι, τὸν ὑπερβάλλοντα ἂν τάφον ἐπαινοίην, φειδωλὸς δ’ αὖ τις καὶ πένης ἀνὴρ τὸν καταδεᾶ, μέτρον δὲ οὐσίας κεκτημένος καὶ μέτριος αὐτὸς ὢν τὸν αὐτὸν ἂν ἐπαινέσοι.1120 in vol. 5

4

.

55

.

21

 Ξενοφῶντος ἐν τῷ ηʹ περὶ τῆς Κύρου παιδείας (c. 7,25). Τὸ δ’ ἐμὸν σῶμα, ὦ παῖδες, ὅταν τελευτήσω, μήτε ἐν χρυσῷ θῆτε μήτε ἐν ἀργύρῳ μήτε ἐν ἄλλῳ μηδενί, ἀλλὰ
5τῇ γῇ ὡς τάχιστα ἀπόδοτε. τί γὰρ τούτου μακαριώτε‐ ρον ἢ τὸ γῇ μιχθῆναι, ἣ πάντα μὲν τὰ καλά, πάντα δὲ τἀγαθὰ φύει τε καὶ τρέφει; ἐγὼ δὲ καὶ ἄλλως φιλάν‐ θρωπος ἐγενόμην, καὶ νῦν ἡδέως ἄν μοι δοκῶ κοινωνῆσαι
τοῦ εὐεργετοῦντος ἀνθρώπους.1121 in vol. 5

4

.

56

t

ΠΑΡΗΓΟΡΙΚΑ.

4

.

56

.

1

 Ὁμήρου Ἰλιάδος ωʹ (549—51). Ἴσχεο, μηδ’ ἀλίαστον ὀδύρεο σὸν κατὰ θυμόν· οὐ γάρ τι πρήξεις ἀκαχήμενος υἱέος αἰνῶς οὐδέ μιν ἀνστήσεις, πρὶν καὶ κακὸν ἄλλο πάθῃσθα.

4

.

56

2-3

 Ὁμήρου (II. XXIV 47—49. 602—604). Μέλλει μέν πού τις καὶ φίλτερον ἄλλον ὀλέσσαι, ἠὲ κασίγνητον ὁμογάστριον ἠὲ καὶ υἱόν· ἀλλ’ ἦ τοι κλαύσας καὶ ὀδυρόμενος μεθέηκε·
5τλητὸν γὰρ μοῖραι θυμὸν θέσαν ἀνθρώποισιν. καὶ γάρ τ’ ἠύκομος Νιόβη ἐμνήσατο σίτου, τῇ περ δώδεκα παῖδες ἐνὶ μεγάροισιν ὄλοντο, ἓξ μὲν θυγατέρες, ἓξ δ’ υἱέες ἡβώοντες.1122 in vol. 5

4

.

56

.

4

Τοῦ αὐτοῦ Ἰλιάδος τʹ (225). Γαστέρι δ’ οὔ πως ἔστι νέκυν πενθῆσαι Ἀχαιούς.

4

.

56

.

5

 Σιμωνίδου (fr. 2 B.4). Τοῦ μὲν θανόντος οὐκ ἂν ἐνθυμοίμεθα, εἴ τι φρονοῖμεν, πλεῖον ἡμέρας μιᾶς.

4

.

56

.

6

Μενάνδρου (fr. 815 K.). Ἐπὶ τοῦτ’ ἐγένοντο πάντες, ἔνθα † λήξομεν.

4

.

56

6a

Μενάνδρου (fr. 816 K.).
Ἀνθρωπίνως δεῖ τὰς τύχας φέρειν, ξένε.1123 in vol. 5

4

.

56

6b

(Men. fr. 817 K.) Τὰ κοινὰ κοινῶς χρὴ φέρειν συμπτώματα.

4

.

56

.

7

 Εὐριπίδου Ἰνοῦς (fr. 418 N.2). Γίγνωσκε τἀνθρώπεια μηδ’ ὑπερμέτρως ἄλγει· κακοῖς γὰρ οὐ σὺ πρόσκεισαι μόνη.

4

.

56

.

8

Εὐριπίδου Πρωτεσίλαος (fr. 649 N.2). Πέπονθεν οἷα καὶ σὲ καὶ πάντας μένει.

4

.

56

.

9

Θεόγνιδος (1029—1036). Τόλμα, θυμέ, κακοῖσιν ὅμως ἄτλητα πεπονθώς· δειλῶν τοι κραδίη γίνεται ὀξυτέρη· μηδὲ σύ γ’ ἀπρήκτοισιν ἐπ’ ἔργμασιν ἄλγος ἀέξων
5 † αὔχει, μὴ δ’ † αἴσχεα, μηδὲ φίλους ἀνία μηδ’ ἐχθροὺς εὔφραινε. θεῶν δ’ εἱμαρμένα δῶρα οὐκ ἂν ῥηϊδίως θνητὸς ἀνὴρ προφύγοι.

4

.

56

.

10

Φιλίτα Παιγνίων (fr. 6 Bergk). Ἐκ θυμοῦ κλαῦσαί με τὰ μέτρια, καί τι προσηνὲς εἰπεῖν, μεμνῆσθαί τ’ οὐκ ἔτ’ ἐόντος ὁμῶς.

4

.

56

.

11

† Φιλέα Ἐπιγραμμάτων (Philitae fr. 8 Bergk).
Οὐ κλαίω ξείνων σε φιλαίτατε· πολλὰ γὰρ ἔγνως καλά, κακῶν δ’ αὖ σοι μοῖραν ἔνειμε θεός.1124 in vol. 5

4

.

56

.

12

 Εὐφορίωνος (fr. 20 Scheidw.). Τῷ καὶ μέτρια μέν τις ἐπὶ φθιμένῳ ἀκάχοιτο, μέτρια καὶ κλαύσειεν· ἐπεὶ καὶ πάμπαν ἄδακρυν Μοῖραι ἐπημήναντο.

4

.

56

.

13

Ὁμήρου Ὀδυσσείας δʹ (103).
Αἰψηρὸς δὲ κόρος κρυεροῖο γόοιο.

4

.

56

.

14

(Hom. II. XXIV 525 s.) Ὣς γὰρ ἐπεκλώσαντο θεοὶ δειλοῖσι βροτοῖσι ζώειν ἀχνυμένους, αὐτοὶ δ〈έ τ’〉 ἀκηδέες εἰσίν.

4

.

56

.

15

Στησιχόρου (fr. 51 Bergk.4). Ἀτελέστατα γὰρ καὶ ἀμήχανα τοὺς θανόντας κλαίειν.

4

.

56

.

16

Εὐριπίδου Μελανίππης (fr. 507 N2). Τί τοὺς θανόντας οὐκ ἐᾷς τεθνηκέναι
καὶ τἀκχυθέντα συλλέγεις ἀλγήματα;1125 in vol. 5

4

.

56

.

17

 Σοφοκλέους ἐκ Σκυρίων (fr. 513 N.2). Ἀλλ’ εἰ μὲν ἦν κλαίουσιν ἰᾶσθαι κακὰ καὶ τὸν θανόντα δακρύοις ἀνιστάναι, ὁ χρυσὸς ἧσσον κτῆμα τοῦ κλαίειν ἂν ἦν·
5νῦν δ’, ὦ γεραιέ, ταῦτ’ ἀνηνύτως ἔχει, τὸν ἐν τάφῳ κρυφθέντα πρὸς τὸ φῶς ἄγειν. κἀμοὶ γὰρ ἂν πατήρ γε δακρύων χάριν ἀνῆκτ’ ἂν εἰς φῶς.

4

.

56

.

18

 Φιλήμονος Σαρδίου (fr. 73 K.). Εἰ τὰ δάκρυ’ ἡμῖν τῶν κακῶν ἦν φάρμακον, ἀεί θ’ ὁ κλαύσας τοῦ πονεῖν ἐπαύετο, ἠλλαττόμεσθ’ ἂν δάκρυα δόντες χρυσίον.

4

.

56

.

19

 Τιμοκλέους (fr. 6 Com. II p. 453 K.). Ὦ τάν, ἄκουσον, ἤν τί σοι δοκῶ λέγειν· ἄνθρωπός ἐστι ζῷον ἐπίπονον φύσει, καὶ πολλὰ λυπήρ’ ὁ βίος ἐν ἑαυτῷ φέρει.
5παραψυχὰς οὖν φροντίδων ἀνεύρατο ταύτας· ὁ γὰρ νοῦς τῶν ἰδίων λήθην λαβὼν πρὸς ἀλλοτρίῳ τε ψυχαγωγηθεὶς πάθει, μεθ’ ἡδονῆς ἀπῆλθε παιδευθεὶς ἅμα. τοὺς γὰρ τραγῳδοὺς πρῶτον, εἰ βούλει, σκόπει,
10ὡς ὠφελοῦσι πάντας. ὢν μὲν γὰρ πένης πτωχότερον αὑτοῦ καταμαθὼν τὸν Τήλεφον
γενόμενον οὕτω τὴν πενίαν ῥᾷον φέρει. ὁ νοσῶν τι μανικὸν Ἀλκμέων’ ἐσκέψατο. ὀφθαλμιᾷ τις· εἰσὶ Φινεῖδαι τυφλοί.1126 in vol. 5
15τέθνηκέ τῳ παῖς· ἡ Νιόβη κεκούφικε. χωλός τις ἐστι· τὸν Φιλοκτήτην ὁρᾷ. γέρων τις ἀτυχεῖ· κατέμαθεν τὸν Οἰνέα. ἅπαντα γὰρ τὰ μείζον’ ἢ πέπονθέ τις ἀτυχήματ’ ἄλλοις γεγονότ’ ἐννοούμενος
20τὰς αὐτὸς αὑτοῦ συμφορὰς ἧττον στένει.

4

.

56

.

20

Εὐριπίδου Ἀλεξάνδρου (fr. 43 N.2). Παλαιὰ καινοῖς δακρύοις οὐ χρὴ στένειν.

4

.

56

.

21

Φιλιππίδου (fr. 32 K.). Ὁ κοινὸς ἰατρός σε θεραπεύσει χρόνος.

4

.

56

.

22

 Μενάνδρου (fr. 677 K.). Πάντων ἰατρὸς τῶν ἀναγκαίων κακῶν χρόνος ἐστίν· οὗτος καὶ σὲ νῦν ἰάσεται.

4

.

56

.

23

 Ὁμήρου (II. XXIV 128). Τέκνον ἐμόν, τέο μέχρις ὀδυρόμενος καὶ ἀχεύων σὴν ἔδεαι κραδίην;

4

.

56

.

24

Πυθαγόρου (XVI Nauck).
Φείδεο τῆς ζωῆς, μή μιν καταθυμοβορήσῃς.1127 in vol. 5

4

.

56

.

25

Διφίλου (fr. 117 K.). Λύπης δὲ πάσης γίνετ’ ἰατρὸς χρόνος.

4

.

56

.

26

Φιλίτα Δήμητρος (fr. 1 Bergk). Ἀλλ’ ὅτ’ ἐπὶ χρόνος ἔλθῃ, ὃς ἐκ Διὸς ἄλγεα πέσσειν ἔλλαχε, καὶ πενθέων φάρμακα μοῦνος ἔχει.

4

.

56

26a

Φιλίτα Δήμητρος (fr. 2 Bergk). Καὶ γάρ τις μελέοιο κορεσσάμενος κλαυθμοῖο
κήδεα δειλαίων εἷλεν ἀπὸ πραπίδων.

4

.

56

.

27

 Ἀντιφάνους ἐξ Ἀφροδισίου (fr. 53 K.). Πενθεῖν δὲ μετρίως τοὺς προσήκοντας φίλους. οὐ γὰρ τεθνᾶσιν, ἀλλὰ τὴν αὐτὴν ὁδὸν, ἣν πᾶσιν ἐλθεῖν ἔστ’ ἀναγκαίως ἔχον,
5προεληλύθασιν· εἶτα χ’ ἡμεῖς ὕστερον εἰς ταὐτὸ καταγωγεῖον αὐτοῖς ἥξομεν, κοινῇ τὸν ἄλλον συνδιατρίψοντες χρόνον.

4

.

56

.

28

 Εὐριπίδου Ἀνδρομάχης (1270—72). Παῦσαι δὲ λύπης τῶν τεθνηκότων ὕπερ· πᾶσιν γὰρ ἀνθρώποισιν ἥδε πρὸς θεῶν ψῆφος κέκρανται κατθανεῖν τ’ ὀφείλεται.

4

.

56

.

29

 Εὐριπίδου Τημενίδαις (fr. 733 N.2). Τοῖς πᾶσιν ἀνθρώποισι κατθανεῖν μένει. κοινὸν δ’ ἔχοντες αὐτὸ κοινὰ πάσχομεν πάντες· τὸ γὰρ χρεὼν μεῖζον ἢ τὸ μὴ χρεών.1128 in vol. 5

4

.

56

.

30

Ἀρχιλόχου (fr. 9 B.4 fr. 12 Croenert). Κήδεα μὲν στονόεντα, Περίκλεες, οὔτε τις ἀστῶν μεμφόμενος θαλίῃς τέρψεται οὐδὲ πόλις. τοίους γὰρ κατὰ κῦμα πολυφλοίσβοιο θαλάσσης
5 ἔκλυσεν, οἰδαλέους δ’ ἀμφ’ ὀδύνῃς ἔχομεν πνεύμονας. ἀλλὰ θεοὶ γὰρ ἀνηκέστοισι κακοῖσιν, ὦ φίλ’, ἐπὶ κρατερὴν τλημοσύνην ἔθεσαν φάρμακον· ἄλλοτε δ’ ἄλλος ἔχει τάδε· νῦν μὲν ἐς ἡμέας ἐτράπεθ’, αἱματόεν δ’ ἕλκος ἀναστένομεν
10ἐξαῦτις δ’ ἑτέρους ἐπαμείψεται· ἀλλὰ τάχιστα τλῆτε γυναικεῖον πένθος ἀπωσάμενοι.

4

.

56

.

31

 Πολυαίνου. Ἐπὶ τοῖς ἀποθνήσκουσι μὴ λυποῦ, ἀναγκαῖον γάρ, ἀλλ’ ἐπὶ τοῖς αἰσχρῶς τελευτῶσιν.

4

.

56

.

32

Ἀμάσιος.
Ἄμασις, ὁ τῶν Αἰγυπτίων βασιλεύς, γράφων ἐπιστολὴν πρός τινα ἀποβαλόντα τὸν υἱὸν εἶπεν ‘εἰ ὅτε μηδέπω ἦν οὐκ ἐλυποῦ, μηδὲ νῦν λυπηθῇς, ὅτε μηκέτ’ ἐστίν.‘1129 in vol. 5

4

.

56

.

33

 Δίωνος ἐκ τοῦ Χαριδήμου (or. XXX 8 p. 296, 31 Arn.). Τὰ μὲν καθ’ ἡμᾶς οὕτω γέγονεν ὡς ἔδοξε τῷ θεῷ. χρῆν δὲ μὴ † γιγνομένων χαλεπὸν ἡγεῖσθαι μηδὲ δυσχερῶς φέρειν † ὥσπερ ἐν δεινοῖς οὖσι. παραινοῦσι δὲ ἄλλοι τε
5σοφοὶ καὶ οὐχ ἥκιστα Ὅμηρος, λέγων μηδαμῇ ἀπόβλητα εἶναι ἀνθρώποις τὰ θεῶν δῶρα, καλῶς ὀνομάζων τὰ δῶρα τὰ ἔργα τῶν θεῶν, ὡς ἅπαντα ἀγαθὰ ὄντα καὶ ἐπ’ ἀγαθῷ γιγνόμενα.

4

.

56

.

34

 Θεοκρίτου. Θεόκριτος ἐν περιδείπνῳ τοῦ πενθοῦντος λαιμάργως ἐσθίοντος ‘θάρρει βέλτιστε‘ εἶπεν ‘οὐ σοὶ μόνῳ ταῦτα γέγονεν.‘1130 in vol. 5

4

.

56

.

35

 Ἀπολλώνιος Νουμηνίῳ (XCIII Herch.). Οὐ θρηνητέον οἵων φίλων ἐστερήθημεν, ἀλλὰ μνη‐ μονευτέον, ὅτι μετὰ τῶν φίλων τὴν καλλίστην βιοτὴν ἐβιοτεύσαμεν.

4

.

56

.

36

 Ὑπερίδου (Epitaph. p. 93 Bl.3). Χαλεπὸν μὲν ἴσως ἐστὶ τοὺς ἐν τοῖς τοιούτοις ὄντας πάθεσι παραμυθεῖσθαι. τὰ γὰρ πένθη οὔτε λόγῳ οὔτε νόμῳ κοιμίζεται, ἀλλ’ ἡ φύσις ἑκάστου καὶ φιλία πρὸς
5τὸν τελευτήσαντα 〈τὸν〉 ὁρισμὸν ἔχει τοῦ λυπεῖσθαι. ὅμως δὲ χρὴ θαρρεῖν καὶ τῆς λύπης παραιρεῖν εἰς τὸ ἐνδεχό‐ μενον, καὶ μεμνῆσθαι μὴ μόνον τοῦ θανάτου τῶν τετε‐ λευτηκότων, ἀλλὰ καὶ τῆς ἀρετῆς ἧς καταλελοίπασιν. εἰ γὰρ θρήνων ἄξια πεπόνθασιν, ἀλλ’ ἐπαίνων μεγάλων
10πεποιήκασιν. εἰ δὲ γήρως θνητοῦ μὴ μετέσχον, ἀλλ’ εὐ‐ δοξίαν ἀγήρατον εἰλήφασιν εὐδαίμονές τε γεγόνασι κατὰ πάντα. ὅσοι μὲν γὰρ αὐτῶν ἄπαιδες τετελευτήκασιν, οἱ παρὰ τῶν Ἑλλήνων ἔπαινοι παῖδες αὐτῶν ἀθάνατοι ἔσον‐ ται. ὅσοι δὲ παῖδας καταλελοίπασιν, ἡ τῆς πατρίδος
15εὔνοια ἐπίτροπος αὐτοῖς τῶν παίδων καταστήσεται. πρὸς δὲ τούτοις, εἰ μέν ἐστι τὸ ἀποθανεῖν ὅμοιον τῷ μὴ γενέ‐ σθαι, ἀπηλλαγμένοι εἰσὶ νόσων καὶ λύπης καὶ τῶν ἄλλων τῶν προσπιπτόντων εἰς τὸν ἀνθρώπινον βίον· εἰ δ’ ἔστιν αἴσθησις ἐν ᾅδου καὶ ἐπιμέλεια παρὰ τοῦ δαιμονίου,1131 in vol. 5
20ὥσπερ ὑπολαμβάνομεν, εἰκὸς τοὺς ταῖς τιμαῖς τῶν θεῶν καταλυομέναις βοηθήσαντας πλείστης κηδεμονίας ὑπὸ τοῦ δαιμονίου τυγχάνειν.

4

.

56

.

37

Ἀπολλώνιος Θεαιτήτῳ (CXIV Herch.). Τὸ λυπούμενον ἀλλοτρίοις κακοῖς παραμυθοῦ.

4

.

56

.

38

 Διονυσίου Ἁλικαρνασέως. Τοῖς δὲ ἀνθισταμένοις καὶ μὴ καραπίπτουσιν κου‐ φότερα γίνεται τὰ κακά.

4

.

56

.

39

 Σωκράτους. Πεττείᾳ τινὶ ἔοικεν ὁ βίος, καὶ δεῖ ὥσπερ ψῆφόν τινα τίθεσθαι τὸ συμβαῖνον. οὐ γὰρ ἔστιν ἄνωθεν βαλεῖν οὐδὲ
ἀναθέσθαι τὴν ψῆφον.1132 in vol. 5

4

.

56

.

40

 Εὐσεβίου (fr. 60 Mull.). Ἀνιηροῦ τευ προσπεσόντος ἔπειτα χαλεπαίνειν τοῖς θεοῖς μέζον κακὸν ἔστι ζητέειν.

4

.

56

.

41

 Τοῦ αὐτοῦ (fr. 61 Mull.). Ἀνιηροῦ τευ προσπεσόντος, εἴ τι τοῦ παρεστεῶτος ἔστιν εὑρεῖν μέζον, ἐπιλέγεο, καὶ εὑρών, ὅτι μὴ ἐκεῖνο ἀλλὰ τὸ μεῖον ἔχεις, ἀσπάζεο.

4

.

56

.

42

 Ξενοφῶντος ἐκ τῆς πρὸς Σώτειραν ἐπιστολῆς (vol. V p. 291 Sauppe). Ἀλλ’ οὐδὲ ἐπὶ θανάτῳ προσήκει τοσοῦτον πένθος εὑρέσθαι ἐπισταμένην ὅτι ὁδοῦ ἀνθρωπίνης χρὴ νομίζειν
5ἀρχὴν μὲν γένεσιν τέλος δὲ θάνατον. ἀπέθανε δέ, ὅπερ ἂν καὶ ὁ μὴ θέλων ἔπαθε· τὸ δὲ καλῶς ἑκόντος τε ἔργον καὶ ἃ χρὴ παιδευθέντος. μακάριος οὖν δὴ Γρύλλος καὶ ὅστις οὐ τὸ μήκιστον ἑλόμενος τοῦ βίου, τὸ δὲ μετὰ ἀρε‐ τῆς, καὶ εἰ βραχύν οἱ ἔδωκεν αἰῶνα ὁ θεός.

4

.

56

.

43

 Πλάτωνος ἐκ τοῦ ιʹ τῆς Πολιτείας (p. 603 E‐ 604 D).
Ἀνήρ, ἦν δ’ ἐγώ, ἐπιεικὴς τοιᾶσδε τύχης μετασχών, υἱὸν ἀπολέσας ἤ τι ἄλλο ὧν περὶ πλείστου ποιεῖται, ἐλέ‐1133 in vol. 5
5γομέν που καὶ τότε ὅτι ῥᾷστα οἴσει τῶν ἄλλων. Πάνυ γε. Νῦν δὲ τόδε ἐπισκεψώμεθα, πότερον οὐδὲν ἀχθέσε‐ ται ἢ τοῦτο μὲν ἀδύνατον, μετριάσει δέ πως πρὸς λύπην. Οὕτω μᾶλλον, ἔφη, τό γε ἀληθές. Τὸ δὲ νῦν μοι περὶ αὐτοῦ εἰπέ, πότερον αὐτὸν μᾶλλον οἴει τῇ λύπῃ μάχε‐
10σθαί τε καὶ ἀντιτείνειν, ὅταν ὁρᾶται ὑπὸ τῶν ὁμοίων, ἢ ὅταν ἐν ἐρημίᾳ μόνος αὐτὸς καθ’ αὑτὸν γίγνηται; Πολύ που, ἔφη, διοίσει, ὅταν ὁρᾶται. Μονωθεὶς δέ γε, οἶμαι, πολλὰ μὲν τολμήσει φθέγξασθαι, ἃ εἴ τις αὐτοῦ ἀκούοι αἰσχύνοιτ’ ἄν, πολλὰ δὲ ποιήσει, ἃ οὐκ ἂν δέξαιτό τινα
15ἰδεῖν δρῶντα. Οὕτως ἔχει, ἔφη. Οὐκοῦν τὸ μὲν ἀντιτεί‐ νειν διακελευόμενον λόγος καὶ νόμος ἐστί, τὸ δ’ ἕλκον ἐπὶ τὰς λύπας αὐτὸ τὸ πάθος; Ἀληθῆ. Ἐναντίας δὲ δὴ ἀγωγῆς γιγνομένης ἐν τῷ ἀνθρώπῳ περὶ τὸ αὐτὸ ἅμα, δύο ἔφαμεν δὴ ἀναγκαῖον εἶναι. Πῶς δ’ οὔ; Οὐκοῦν τὸ
20μὲν ἕτερον τῷ νόμῳ ἕτοιμον πείθεσθαι, ᾗ ὁ νόμος ἐξη‐ γεῖται; Πῶς; Λέγει που ὁ νόμος ὅτι κάλλιστον ὅ τι μάλιστα ἡσυχίαν ἄγειν ἐν ταῖς ξυμφοραῖς καὶ μὴ ἀγα‐ νακτεῖν, ὡς οὔτε δήλου ὄντος τοῦ ἀγαθοῦ τε καὶ κακοῦ τῶν τοιούτων, οὔτε εἰς τὸ πρόσθεν οὐδὲν προβαῖνον τῷ
25χαλεπῶς φέροντι, οὔτε τι τῶν ἀνθρωπίνων ἄξιον ὂν με‐ γάλης σπουδῆς, ὅ τε δεῖ ἐν αὐτοῖς ὅ τι τάχιστα παρα‐ γίγνεσθαι ἡμῖν, τούτῳ ἐμποδὼν γιγνόμενον τὸ λυπεῖσθαι. Τίνι, ἦ δ’ ὅς, λέγεις; Τῷ βουλεύεσθαι, ἦν δ’ ἐγώ, περὶ τὸ γεγονὸς καὶ ὥσπερ ἐν πτώσει κύβων πρὸς τὰ πεπτω‐
30κότα τίθεσθαι τὰ αὑτοῦ πράγματα, ὅπῃ ὁ νοῦς αἱρεῖ βέλτιστ’ ἂν ἔχειν, ἀλλὰ μὴ προσπαίσαντας καθάπερ παῖδας ἐχομένους τοῦ πληγέντος ἐν τῷ βοᾶν διατρίβειν, ἀλλ’ ἀεὶ ἐθίζειν τὴν ψυχὴν ὅ τι τάχιστα γίγνεσθαι πρὸς τὸ ἰᾶσθαί τε καὶ ἐπανορθοῦν τὸ πεσόν τε καὶ νοσῆσαν,1134 in vol. 5
35ἰατρικῇ θρηνῳδίαν ἀφανίζοντα. Ὀρθότατά γ’ ἂν οὖν πρὸς τὰς τύχας οὕτω προσφέροιτο. Οὐκοῦν, φαμέν, τὸ μὲν βέλτιστον τούτῳ τῷ λογισμῷ ἐθέλει ἕπεσθαι. Δῆλον δή. Τὸ δὲ πρὸς τὰς ἀναμνήσεις τε τοῦ πάθους καὶ πρὸς τοὺς ὀδυρμοὺς ἄγον καὶ ἀπλήστως ἔχον αὐτῶν ἆρ’ οὐκ
40ἀλόγιστόν τε φήσομεν εἶναι καὶ ἀργὸν καὶ δειλίας φίλον;
Φήσομεν μὲν οὖν.1135 in vol. 5

4

.

57

t

ΟΤΙ ΟΥ ΧΡΗ ΠΑΡΟΙΝΕΙΝ ΕΙΣ ΤΟΥΣ ΤΕΤΕΛΕΥΤΗΚΟΤΑΣ.

4

.

57

.

1

Ὁμήρου Ἰλιάδος ωʹ (54). Κωφὴν γὰρ δὴ γαῖαν ἀεικίζει μενεαίνων.

4

.

57

.

2

Ὁμήρου Ὀδυσσείας χʹ (412). Οὐχ ὁσίη φθιμένοισιν ἐπ’ ἀνδράσιν εὐχετάασθαι.

4

.

57

.

3

 Μοσχίωνος ἐκ Φεραίων (fr. 3 N.2). Κενὸν θανόντος ἀνδρὸς αἰκίζειν σκιάν· ζῶντας κολάζειν, οὐ θανόντας εὐσεβές.

4

.

57

.

4

Ἀρχιλόχου (fr. 64 B.4).
Οὐ γὰρ ἐσθλὰ κατθανοῦσι κερτομεῖν ἐπ’ ἀνδράσιν.1136 in vol. 5

4

.

57

.

5

 Εὐριπίδου Ἀντιγόνης (fr. 176 N.2). Θάνατος γὰρ ἀνθρώποισι νεικέων τέλος ἔχει· τί γὰρ τοῦδ’ ἐστὶ μεῖζον ἐν βροτοῖς; τίς γὰρ πετραῖον σκόπελον οὐτάζων δορὶ
5ὀδύναισι δώσει; τίς δ’ ἀτιμάζων νέκυς, εἰ μηδὲν αἰσθάνοιντο τῶν παθημάτων;

4

.

57

.

6

 Αἰσχύλου Ἕκτορος (fr. 266 N.2). Καὶ τοὺς θανόντας εἰ θέλεις εὐεργετεῖν εἴτ’ οὖν κακουργεῖν, ἀμφιδεξίως ἔχει τῷ μήτε χαίρειν μήτε λυπεῖσθαι φθιτούς.
5ἡμῶν γε μέντοι Νέμεσις ἔσθ’ ὑπερτέρα, καὶ τοῦ θανόντος ἡ Δίκη πράσσει † κότον.

4

.

57

.

7

 Διονυσίου Σωτείρας (fr. 6 K.). Πρὸς τὸν τελευτήσανθ’ ἕκαστος, κἂν σφόδρα ζῶν ἐχθρὸς ᾖ τις, γίγνεται φίλος τότε.

4

.

57

.

8

 Τιμοκλέους Συνεργικά (fr. 31 K.). Τοῖς μὲν τεθνεῶσιν ἔλεος ἐπιεικὴς θεός, τοῖς ζῶσι δ’ † ἕτερον ἀνοσιώτατον Φθόνος.1137 in vol. 5

4

.

57

.

9

 Εὐριπίδου Φοινισσῶν (1320 s.). Τοῖς γὰρ τεθνεῶσι χρὴ τὸν οὐ τεθνηκότα τιμὰς διδόντα χθόνιον εὐσεβεῖν θεόν.

4

.

57

.

10

 Σοφοκλέους Λαρισσαίων (fr. 350 N.2).
Μηδὲ τῷ τεθνηκότι τὸν ζῶντ’ ἐπαρκεῖν αὐτὸν ὡς θανούμενον.

4

.

57

.

11

 Μιμνέρμου ***

4

.

57

.

12

 ... ἐκ Νεοπτολέμου (p. 829 N.2). Δεινοὶ γὰρ ἀνδρὶ πάντες ἐσμὲν εὐκλεεῖ ζῶντι φθονῆσαι, κατθανόντα δ’ αἰνέσαι.

4

.

57

.

13

 Σοφοκλέους Αἴαντι (1091 s.). Μενέλαε, μὴ γνώμας ὑποστήσας σοφὰς εἶτ’ αὐτὸς ἐν θανοῦσιν ὑβριστὴς γένῃ.

4

.

57

.

14

 Μοσχίωνος (fr. 7 p. 815 N.2). 〈Τί〉 κέρδος οὐκέτ’ ὄντας αἰκίζειν νεκρούς; τί τὴν ἄναυδον γαῖαν ὑβρίζειν πλέον; ἐπὰν γὰρ ἡ κρίνουσα καὶ τὰς ἡδονὰς1138 in vol. 5
5καὶ τἀνιαρὰ φροῦδος αἴσθησις φθαρῇ, τὸ σῶμα κωφοῦ τάξιν εἴληφεν πέτρου.

4

.

57

.

15

Χείλωνος. Τὸν τετελευτηκότα μὴ κακολόγει ἀλλὰ μακάριζε.

4

.

57

.

16

 Πλάτωνος Πολιτείας εʹ (p. 469 D—E). Ἀνελεύθερον δὲ οὐ δοκεῖ καὶ φιλοχρήματον νεκρὸν συλᾶν, καὶ γυναικείας τε καὶ σμικρᾶς διανοίας τὸ πολέ‐ μιον νομίζειν τὸ σῶμα τοῦ τεθνεῶτος ἀποπταμένου τοῦ
5ἐχθροῦ, λελοιπότος δὲ ᾧ ἐπολέμει; ἢ οἴει τι διάφορον δρᾶν τοὺς τοῦτο ποιοῦντας τῶν κυνῶν, αἳ τοῖς λίθοις 〈οἷσ〉 ἂν βληθῶσι χαλεπαίνουσι, τοῦ βάλλοντος 〈οὐχ ἁπτόμεναι〉; Οὐδὲ σμικρόν, ἔφη. Ἐατέον ἄρα τὰς νεκροσυλίας καὶ τὰς τῶν ἀναιρέσεων διακωλύσεις; Ἐατέον μέντοι, ἔφη, νὴ Δία.

4

.

57

.

17

 Πλάτωνος Νόμων ιαʹ (p. 926 E—927 B). Εἴς τινα γὰρ οὖν μοι καιρὸν φαινόμεθα τοὺς ἔμπροσ‐ θεν λόγους διεξελθεῖν, ὡς ἄρα αἱ τῶν τελευτησάντων
ψυχαὶ δύναμιν ἔχουσί τινα καὶ τῶν κατ’ ἀνθρώπους1139 in vol. 5
5πραγμάτων ἐπιμελοῦνται· ταῦτα δὲ ἀληθεῖς μέν, μακροὶ δέ εἰσι περιέχοντες λόγοι, πιστεύειν δὲ ταῖς ἄλλαις φή‐ μαις χρεὼν περὶ τὰ τοιαῦτα, οὕτω πολλαῖς καὶ σφόδρα παλαιαῖς οὔσαις, πιστεύειν δ’ αὖ τοῖς νομοθετοῦσι ταῦθ’ οὕτως ἔχειν, ἄν περ μὴ παντάπασιν ἄφρονες φαίνωνται.
10..... καὶ τιμῶσί τε αὐτοὺς εὐμενεῖς εἶναι καὶ ἀτιμάζουσι
δυσμενεῖς.1140 in vol. 5

4

.

58

t

ΟΤΙ ΤΩΝ ΠΛΕΙΣΤΩΝ ΜΕΤΑ ΘΑΝΑΤΟΝ Η ΜΝΗΜΗ ΔΙΑΡΡΕΙ ΤΑΧΕΩΣ.

4

.

58

.

1

Εὐριπίδου (fr. 1081 N.2). Τύμβῳ γὰρ οὐδεὶς πιστὸς ἀνθρώπων φίλος.

4

.

58

.

2

Πινδάρου (fr. 160 Schr.). Θανόντων δὲ καὶ λόγοι φίλοι προδόται.

4

.

58

.

3

 Σοφοκλέους Αἴαντος (1266 s.). Φεῦ· τοῦ θανόντος ὡς ταχεῖά τις βροτοῖς χάρις διαρρεῖ καὶ προδοῦς’ ἁλίσκεται.

4

.

58

.

4

 Ἀρχιλόχου (fr. 63 B.4). Οὔτις αἰδοῖος μετ’ ἀστῶν οὐδὲ περίφημος θανὼν γίγνεται· χάριν δὲ μᾶλλον τοῦ ζοοῦ διώκομεν 〈οἱ〉 ζοοί, κάκιστα δ’ αἰεὶ τῷ θανόντι γίγνεται.

4

.

58

.

5

Στησιχόρου (fr. 52 B.4). Θανόντος ἀνδρὸς πᾶς’ ἀπόλλυταί ποτ’ ἀνθρώπων
χάρις.1141 in vol. 5

4

.

58

.

6

 Εὐριπίδου Τημενίδαις (fr. 736 N.2). Ὡς σκαιὸς ἁνὴρ καὶ ξένοισιν ἄξενος καὶ μνημονεύων οὐδὲν ὧν ἐχρῆν φίλου. σπάνιον [δ’] ἄρ’ ἦν θανοῦσιν ἀσφαλεῖς φίλοι,
5κἂν ὁμόθεν ὦσι· τὸ γὰρ ἔχειν πλέον κρατεῖ.

4

.

58

.

7

 Εὐριπίδου (fr. 736 N.2). Τῆς εὐσεβείας ἡ δ’ ἐν ὀφθαλμοῖς χάρις ἀπόλωλ’, ὅταν τις ἐκ δόμων ἀνὴρ θάνῃ.

4

.

58

.

8

Σοφοκλέους (fr. 868 N.2).
Χρόνος δ’ ἀμαυροῖ πάντα κεἰς λήθην ἄγει.1142 in vol. 5