|
TLG 2018 019 :: EUSEBIUS :: Commentarius in Isaiam EUSEBIUS Scr. Eccl.
Theol., Filius Pamphili Commentarius in Isaiam Citation: Book — section — (line) | ||
1.1 | Τὸ πνεῦμα τῷ προφήτῃ ἐδείκνυ ποτὲ μὲν σαφῶς τὰ δηλούμενα ὡς μὴ δεῖσθαι τρόπων ἀλληγορίας ἐν τῇ τῶν φωνῶν ἑρμηνείᾳ, μόναις δὲ αὐταῖς κεχρῆσθαι ψιλαῖς ταῖς λέξεσιν, ποτὲ δὲ διὰ συμβόλων ἑτέρων πραγμάτων, ἐμφαντικοῖς ῥήμασί τε καὶ ὀνόμασιν ἑτέραν ὑποβαλλόντων διάνοιαν, ὥσπερ καὶ ἐπὶ τῶν ὀνείρων | |
| 5 | ‹τοῦ Ἰωσὴφ προσκυνεῖν› ἐδόκουν ‹ἀστέρεσ› τὸν ἀριθμὸν ‹ἕνδεκα›, ὧδέ πη ‹τῶν ἀδελφῶν αὐτοῦ› δηλουμένων, ἄλλοτε δὲ ‹στάχυσ› ἀναλέγοντας ‹τοὺς ἀδελφοὺσ› ἑώρα τῆς σιτοδείας ὧδέ πως ᾐνιγμένης. οὕτως καὶ τῷ παρόντι προφήτῃ τὰ πλεῖστα τῶν θεσπιζομένων διὰ συμβόλων ἑωρᾶτο, πλεῖστα δὲ καὶ συμπεπλεγμένως εἴρηται κατὰ τὸ αὐτὸ τῶν μὲν πρὸς λέξιν τῶν δὲ πρὸς διάνοιαν ὑφασμένων, ὁποῖα | |
|---|---|---|
| 10 | καὶ ἐν ταῖς τοῦ σωτῆρος εὑρίσκεται διδασκαλίαις, δι’ ὧν ἀναγέγραπται εἰπεῖν· «οὐχ ὑμεῖς λέγετε ὅτι τετράμηνός ἐστι καὶ ὁ θερισμὸς ἔρχεται; ἐπάρατε τοὺς ὀφθαλμοὺς ὑμῶν καὶ ἴδετε τὰς χώρας, ὅτι λευκαί εἰσι πρὸς θερισμὸν ἤδη»· τούτων γὰρ τὸ μὲν ῥητόν ἐστι, τὸ δὲ διανοίᾳ καὶ ἄλλα ἂν εὕροις μυρία ὥσπερ οὖν καὶ τῷ μετὰ χεῖρας προφήτῃ παρ’ ᾧ ῥήματα μὲν αὐτολεξεὶ νοούμενα εὕροις ἂν τοιαῦτα· | |
| 15 | «τί μοι πλῆθος τῶν θυσιῶν 〈ὑμῶν〉; λέγει κύριος· πλήρης εἰμὶ ὁλοκαυτωμάτων» καὶ τὰ ἑξῆς, πρὸς δὲ μόνην διάνοιαν ταῦτα· «ἀμπελὼν ἐγενήθη τῷ ἠγαπημένῳ ἐν κέρατι ἐν τόπῳ πίονι» καὶ τὰ ἑξῆς. | |
11* | Ὅρασιν δὲ οὐ κοινὴν λέγει οὐδὲ σωματικοῖς ὀφθαλμοῖς ὑποπίπ‐ τουσαν, ἀλλὰ προφητικὴν τῶν μακροῖς ὕστερον χρόνοις συμβησομένων ἐποπτικήν· ὥσπερ γὰρ εἴ τις ἐν μεγάλῳ πίνακι θεῷτο πολεμίων ἔφοδον καὶ δῃώσεις χώρας πολιορκίας τε καὶ ἀνδραποδισμοὺς χρώματος ἄνθεσιν ἐξεικονισμένας, τὸν αὐτὸν | |
| 5 | δοκεῖ τρόπον ὕπαρ ἀλλ’ οὐ καθ’ ὕπνους τὴν ὅρασιν τεθεᾶσθαι τοῦ θείου πνεύματος καταλάμποντος αὐτοῦ τὴν ψυχήν. | |
1.2 | Ἠσαΐας οὐκ ἐκ διατριβῶν ὥρμητο οὐδ’ ἐκ διδασκαλιῶν ὠφελημένος, ἀλλ’ ἐξ ἀγροῦ παρελθὼν καὶ βίου ὥς γε δοκεῖ τοῖς πολλοῖς ἀφανοῦς καὶ ἀπεριμμένου τῆς θείας ἐμπνεύσεως καὶ σοφίας μετείληφεν. Ἠσαΐαν καὶ εὐαγγελιστὴν δεῖ λέγειν ὡς τὴν αὐτὴν διακονίαν τοῖς εὐαγγελισταῖς ποιήσαντα· διαφερόντως γὰρ | |
| 5 | τὸν υἱὸν τοῦ θεοῦ κηρύττει, ποτὲ μὲν θεολογῶν ποτὲ δὲ τὴν εἰς οὐρανοὺς πάροδον αὐτοῦ θεσπίζων καὶ τὴν ἐκ ‹παρθένου› προαγορεύων τοῦ ‹Ἐμμανουὴλ› γέννησιν καὶ τὴν ἀνάστασιν, ἀλλὰ καὶ ἀπόστολον· καὶ τοῦτο γὰρ παρίστησιν λέγουσα ἡ αὐτοῦ γραφή· «καὶ εἶπεν κύριος Τίνα ἀποστελῶ, καὶ τίς πορεύσεται πρὸς τὸν λαὸν τοῦτον; καὶ εἶπον Ἰδοὺ ἐγώ εἰμι· ἀπόστειλόν με». | 3 |
1.3 | Τὴν πᾶσαν ὑπόθεσιν κατὰ τοῦ Ἰουδαίων ἔθνους εἶναι διδάσκει· οὐ γὰρ μόνον ἐπὶ τοῦ πρώτου καταλεχθέντος βασιλέως, ἀλλὰ καὶ ἐπὶ τοῦ δευτέρου καὶ τρίτου καὶ τοῦ τετάρτου. καὶ εὕροις αὐτὸν ἐφ’ ἑκάστῃ βασιλείᾳ τῶν προλεχ‐ θέντων ἐλέγχους τοῦ Ἰουδαίων ἔθνους καὶ προρρήσεις κατ’ αὐτῶν ποιούμενον | |
| 5 | μέχρις αὐτοῦ τέλους τῆς βασιλείας, ἤτοι τοῦ Ἰουδαίων ἔθνους ἢ τῆς χώρας, Ἰερουσαλὴμ δὲ τῆς πόλεως. διὰ τί πρῶτον κατὰ τῆς Ἰουδαίας ἄρχεται καίτοι μέλλων λέγειν καὶ «κατὰ Βαβυλῶνος» καὶ ‹Αἰγυπτίων›; ἐπειδὴ ἐξ αὐτῶν ἄρχεται τῶν δοκούντων ἀνακεῖσθαι τῷ θεῷ κατὰ τὸ εἰρημένον ἀλλαχόθι· «ἀπὸ τῶν ἁγίων μου ἄρξασθε» | |
| 10 | καὶ «δυνατοὶ δυνατῶς ἐτασθήσονται». | |
1.4 | Ἐπεσημήνατο δὲ τὸν τῶν βασιλέων χρόνον, ἐπειδὴ ἄλλη τις ἦν κατά‐ στασις παρὰ Ἰουδαίοις πραγμάτων. ἔμελλεν δὲ τὰ μηδ’ εἰς νοῦν μηδ’ εἰς ὑπόνοιαν ἐπιόντα τῶν τότε μακροῖς ὕστερον χρόνοις ἀποβήσεσθαι. ὅτι κἀκεῖνος τηρητέον ὡς μία μὲν συνημμένη εἶναι δοκεῖ ἡ πᾶσα βίβλος, λέλεκται δὲ τῷ προφήτῃ | |
| 5 | κατὰ μέρος ἐν διαφόροις καὶ μακρῶν καιρῶν διαστήμασιν ὡς πολλῆς δεῖσθαι καὶ ἀκριβοῦς ἐπιστήμης τῷ μέλλοντι διαιρεῖν καὶ εἰς χρόνους ἀφορίζειν τὴν τῶν ἐμφερομένων διάνοιαν καὶ ταῖς πράξεσι ταῖς καθ’ ἑκάστην βασιλείαν πεπραγμέναις τὴν προφητείαν ἐφαρμόζειν· ἐφ’ ὅλοις γὰρ ἔτεσιν πεντήκοντα ὁ τῶν προκειμένων βασιλέων ἀπαρτίζεται χρόνος, καθ’ ὃν εἴρηται τὰ δι’ ὅλης τῆς βίβλου φερόμενα. | |
1.5 | Πληρῶσαν τὸ θεῖον πνεῦμα τὴν τοῦ προφήτου ψυχὴν τῆς οἰκείας δυνάμεως ὡς δι’ ὀργάνου τοῦ προφητικοῦ στόματος ἐξεφώνησεν τὰ προκείμενα προπαρασκευάζον ἀκροατὰς τῶν ὑπὸ τοῦ κυρίου λεγομένων λόγων, διό φησιν· ὅτι κύριος ἐλάλησεν. εἶθ’ ἑξῆς καὶ τὸν λόγον αὐτὸν ἐμφαίνει, ὃν | |
| 5 | ἐλάλησε κύριος φῆσαν ἐκ προσώπου κυρίου τό· υἱοὺς ἐγέννησα καὶ ὕψωσα· ὁ μὲν οὖν κύριος ἐλάλησε τὸν λόγον, ἐπακοῦσαν δὲ τὸ πνεῦμα τὸ προφητικὸν τῆς τοῦ κυρίου φωνῆς ὡς δι’ ὀργάνου τοῦ προφήτου ταῖς τῶν ἀνθρώπων ἀκοαῖς παρεδίδου τὸν λόγον, ὃν τοῦ κυρίου λέγοντος ἠκροάσατο, συνεκάλει δὲ πρὸς τὴν μάθησιν τὰ συνεκτικὰ μέρη, οὐρανὸν τοῦτον τὸν τὰς θείας δυνάμεις ἀπειληφότα | |
| 10 | καὶ γῆν τὸ τῶν θνητῶν οἰκητήριον. οὐρανῷ μὲν ἀκούειν, γῇ δὲ ἐνωτίζεσθαι παρακελεύεται ἢ ὡς ἐμψύχοις οὖσιν· διοικεῖν γὰρ καὶ τὸ οὐράνιον σῶμα ψυχὴν καὶ τὸ τῆς γῆς στοιχεῖον ὡσαύτως φασίν τινες, ἢ δι’ αὐτῶν τὰς ἀφανεῖς δυνάμεις ἀνακαλούμενος ἢ ἔπειτα θεσπιζόμενα μακροῖς χρόνοις ἔμελλον ἀποβήσεσθαι τῆς θνητῆς φύσεως οὔσης ὀλιγοχρονίου πρὸς τὰ διαμένοντα ποιεῖται τὸν λόγον, ἢ | |
| 15 | ὡς μὴ ἀξίους ὄντας Ἰουδαίους τὸν οὐρανὸν προσκαλεῖται καὶ τὴν γῆν. καὶ τὸ μὲν ἀκούειν τῷ οὐρανῷ προσνέμει, ὅπερ ἐστὶν τὸ συνιέναι ὡς κρεῖττον, τῇ δὲ | |
| γῇ ἐνωτίζεσθαι, ὅπερ ἐστὶν τὸ δι’ ὤτων ἀκούειν, ὅπερ ἐστὶ σωματικώτερον. | 4 | |
1.6 | Υἱοὺς ἐγέννησα λέγει διὰ τὴν νοερὰν ψυχὴν τὸ ‹κατ’ εἰκόνα αὐτοῦ› γενέσθαι, ἀλλὰ καὶ διὰ τὸ γέρους ἐξαιρέτου τετυχηκέναι τοὺς πρώτους. | |
1.7 | Αἰνίττεται διὰ τοῦ λέγειν ἔγνω βοῦς τὸν κτησάμενον, ὅτι τὰ μὲν πρὶν κτηνῶν ἀλόγων κατ’ οὐδὲν διαφέροντα ἔθνη συνήσουσιν, Ἰσραὴλ δὲ οὐ συνήσει· τὸ γὰρ οὐ συνῆκεν ἀντ’ οὐ συνήσει. ⸤καὶ βοῦς μὲν καὶ ὄνος φυσικῇ φαντασίᾳ τοὺς τρέφοντας ἐπιγινώσκουσιν, οἱ δὲ τοσαύτης ἀξιωθέντες παρὰ τῷ θεῷ | |
| 5 | προνοίας, ὡς μὴ μόνον λογικοὺς καταστῆναι, ἀλλὰ καὶ λαὸν θεοῦ χρηματίσαι καταξιωθῆναι, υἱῶν τε προσηγορίᾳ τιμηθῆναι, οὐδ’ ὁμοίως τοῖς ἀλόγοις θρέμμασιν τὸν γεννήσαντα καὶ ἀναθρέψαντα, τιμήσαντά τε καὶ ὑψώσαντα αὐτοὺς κύριον ἔγνωσαν. οἶμαι δὲ διὰ τούτων προφητικῶς αἰνίττεσθαι πρὸς τὸν Χριστὸν τοῦ θεοῦ αὐτὸν ὄντα τὸν κύριον μόνοις αὐτοῖς ἐξ ἁπάντων τῶν ἐθνῶν ἐπιδημήσαντα | |
| 10 | κατὰ τὴν ἐνανθρώπησιν οὐ παραδέξονται οὐδὲ ἐπιγνώσονται αὐτὸν οὐδὲ νοήσουσιν, ἀλλ’ οὐδὲ συνήσουσιν.⸥ | |
1.8 | Τὰ μὲν οὖν πρῶτα τὸν υἱὸν αὐτοπροσώπως εἰρηκέναι τὸ προφη‐ τικὸν ἐμαρτύρησε πνεῦμα, διὰ δὲ τῶν ἑξῆς ἐπιφερομένων οὐκέθ’ ὁ κύριος, ἀλλ’ αὐτὸ τὸ πνεῦμα ἐπιμέμφεται ὡς ἐνταῦθα ὑπὸ τοῦ κυρίου κατηγορηθεῖσιν φάσκον· οὐαὶ ἔθνος ἁμαρτωλόν. | |
| 5 | ⸢διὰ ταῦτα γοῦν ἀπελέγχει τὸ Ἰουδαίων ἔθνος καὶ ταλανίζει αὐτοὺς τὸ ἅγιον πνεῦμα ὡς πάντων τῶν ἐθνῶν χείρους καὶ ὡς τὸ μηδὲν ὠφεληθέντας μήτε ἐκ τῆς υἱοθεσίας μήτε ἐξ ἧς παρὰ τοῦ θεοῦ τιμῆς ἠξιώθησαν· ὑψωθέντες καὶ πλείστων ὅσων ἐξαιρέτων παρ’ αὐτοῦ τετυχηκότες, ἀλλ’ οὐδὲ ἐξ ὧν πολλάκις ἐπλήγησαν δι’ ὑπερβολὴν ἀγάπης θεοῦ τυπτόμενοι καὶ κολαζόμενοι τῶν ἀσεβη‐ | |
| 10 | μάτων αὐτῶν ἕνεκα· «ὃν γὰρ ἀγαπᾷ κύριος παιδεύει, μαστιγοῖ δὲ πάντα υἱὸν ὃν παραδέχεται».⸣ | |
1.9 | Τηρητέον ὡς τὸν λαὸν τὸν χρηματίζοντα Ἰσραὴλ καὶ διὰ τὸ ‹ἐξ Ἀβραὰμ τὸ γένοσ› κατάγειν καὶ διὰ τὸ ‹ἐκ σπέρματοσ› θεοφιλῶν ἀνδρῶν ‹κατὰ σάρκα γεγονέναι› μέγα φρονοῦντας τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον ἁμαρτωλὸν ἔθνος καὶ λαὸν πλήρη ἁμαρτιῶν καὶ σπέρμα πονηρὸν καὶ υἱοὺς ἀνόμους ἀποκαλεῖ, | |
| 5 | διδάσκων μάτην τυφοῦσθαι τοὺς ἐπὶ γένει καὶ ‹προπάτορσι› σεμνυνομένους. | |
1.10 | Κύριον τὸν υἱὸν λέγει ἐνταῦθα, καὶ πρέποι δ’ ἂν τῷ υἱῷ τοῦ θεοῦ λόγῳ ὄντι περὶ ἀνθρώπου φύσεως καὶ τῶν ἐν ἀνθρώποις λογικῶν ψυχῶν φάσκειν τό· υἱοὺς ἐγέννησα καὶ ὕψωσα. 〈καὶ ἐπιλέγει· ἐγκατελείπατε τὸν κύριον καὶ παρωργίσατε τὸν ἅγιον τοῦ Ἰσραήλ.〉 ⸤τίς δὲ ἦν ὃν ἐγκατέλιπον ἢ ὁ | |
| 5 | Χριστός, ὃν διὰ τὸ παρωργικέναι καὶ ἐγκαταλελοιπέναι τὰ ἑξῆς ἐπιλεγό‐ μενα πεπόνθασιν;⸥ τηρητέον ὡς τὰ προκείμενα τοῦ παντὸς ἔθνους Ἰουδαίων ἀρχόντων τε καὶ ἀρχομένων κατηγορεῖ, οὐδὲν ἕτερον ἢ ὡς τὸν κύριον κατα‐ λιπόντων· οὐ γὰρ εἰδωλολατρίαν αὐτοῖς ἐπιμέμφεται, ἀλλ’ ὅτι τὸν κύριον καταλελοίπασιν, ὃν βοῦς καὶ ὄνος ἐπέγνω, ὁ δὲ Ἰσραὴλ οὐ συνῆκεν. | 5 |
| 10 | διόπερ εἰκότως αὐτὸν ταλανίζει ὡς καὶ αὐτῶν τῶν τῇ φύσει ἀλόγων ἀποδειχθέντα πολὺ χείρονα. | |
1.11 | Ἀνίατόν τινα καὶ ἀθεράπευτον ἐπιμέμφεται αὐτοῖς νόσον· πᾶσαν γὰρ κεφαλήν φησιν εἰς πόνον καὶ πᾶσαν καρδίαν εἰς λύπην, ἀπὸ ποδῶν ἕως κεφαλῆς οὐκ ἔστιν ἐν αὐτῷ ὁλοκληρία. εἶτα καὶ ἀπογινώσκει αὐτῶν ὁ λόγος τὴν θεραπείαν λέγων· οὐκ ἔστιν μάλαγμα ἐπιθεῖναι οὔτε | |
| 5 | ἔλαιον οὔτε καταδέσμους, ἅπερ εἰ μετὰ τοὺς χρόνους τοὺς περὶ τὴν σωτήριον παρουσίαν ἐκλαμβάνοιτο χώραν ἔχει, ἐπειδὴ τότε «ἔφθασεν εἰς αὐτοὺς ἡ ὀργὴ εἰς τέλος». εἰ δὲ ἐπὶ τοὺς ἀνωτέρω χρόνους οὐκ ἂν ἀληθεύοιτο, διὰ τὸ κατὰ χρόνους καὶ καθ’ ἑκάστην γενεὰν ἐπ’ αὐτῆς τε τῆς ἐν Βαβυλῶνι αἰχμαλωσίας γεγονέναι τινὰς παρ’ αὐτοῖς θεοφιλεῖς ἄνδρας, ὥστε εὐλόγως ἡμᾶς τὰ προκείμενα ἐπὶ τὴν | |
| 10 | ἐσχάτην αὐτῶν ἀπόπτωσιν ἐκλαβεῖν, καθ’ ἣν διὰ τὸ μὴ συνιέναι ἐπιδημήσαντα αὐτοῖς τὸν Χριστὸν τοῦ θεοῦ, πολιορκηθέντες ὑπὸ Ῥωμαίων οὐκέτι ἦραν κε‐ φαλήν. ἀπηλλοτριώθησαν γοῦν εἰς τὰ ὀπίσω καὶ πᾶσα αὐτῶν κεφαλή, ἀρχοντικὴ δηλαδὴ ἐξουσία, ταπεινωθεῖσα γέγονεν εἰς πόνον, πᾶσά τε καρδία εἰς λύπην, ὡς ἀπὸ ποδῶν ἕως κεφαλῆς, ἀπὸ μικροῦ δηλαδὴ καὶ ἕως μείζονος, | |
| 15 | μὴ εἶναι ἐν αὐτοῖς ὁλοκληρίαν, μηδέ τι φάρμακον αὐτοῖς ἐπινοεῖς σωτήριον. ⸢πῶς γὰρ καὶ οἷόν τε ἦν ἕτερον αὐτοὺς ὑγείας καὶ σωτηρίας ποιητικὸν εὑρᾶσθαι φάρμακον ἀρνησαμένους τὸν κύριον,⸣ ⸤μηδὲ ἐπεγνωκότας αὐτὸν μηδὲ συνιέντας ἐπιδημήσαντα αὐτοῖς τὸν τῶν ψυχῶν ἰατρὸν τὸν μόνον πᾶσαν νόσον καὶ πᾶσαν μαλακίαν ψυχῶν ὁμοῦ καὶ σωμάτων ἰάσασθαι δυνάμενον.⸥ ἀντὶ δὲ τοῦ· οὐκ ἔστιν | |
| 20 | ἐν αὐτῷ ὁλοκληρία οὔτε τραῦμα οὔτε μώλωψ καὶ τῶν ἑξῆς ὁ Σύμμαχος τοῦτον ἐξέδωκεν τὸν τρόπον· οὐκ ἔστιν ἐν αὐτῷ ὑγιές, ἀλλὰ τραῦμα καὶ μώλωψ καὶ πληγὴ κρούματος οὐ σφιγγομένη οὐδ’ ἐπιδεσμουμένη οὐδ’ ἁπαλυνομένη ἐλαίῳ. | |
1.12 | Τό· ἡ γῆ ὑμῶν ἔρημος, αἱ πόλεις ὑμῶν πυρίκαυστοι, καὶ τὰ τούτοις ἐπιλεγόμενα καὶ τότε μὲν οὐδαμῶς ἐνηργεῖτο ὁπηνίκα ἐλέγετο, μέλλοντα δὲ συμβήσεσθαί ποτε μακροῖς ὕστερον χρόνοις τῷ προφήτῃ προεθεωρεῖτο. ἀντὶ δὲ τοῦ· ὡς σκηνὴ ἐν ἀμπελῶνι, ὁ Σύμμαχος ὡς καλύβη φησὶν ἐν | |
| 5 | ἀμπελῶνι καὶ ὡς νυκτοφυλάκιον ἐν σικυηράτῳ καὶ ὡς πόλις πεπορ‐ θημένη. τὸν δ’ ἐνταῦθα ἀμπελῶνα ὠνομασμένον ἐν τοῖς μετὰ ταῦτα τὸ πᾶν ἔθνος εἶναι διασαφεῖ ὁ αὐτὸς προφήτης λέγων· «ὁ γὰρ ἀμπελὼν κυρίου σαβαὼθ | |
| οἶκος τοῦ Ἰσραήλ ἐστιν καὶ ἄνθρωπος τοῦ Ἰούδα νεόφυτον ἠγαπημένον». εἶθ’ ἐπάγει τὴν αἰτίαν τῆς ἐρημίας αὐτῶν λέγων· «ἔμεινα ἵνα ποιήσῃ δικαιοσύνην, | 6 | |
| 10 | ἐποίησεν δὲ ἀνομίαν καὶ οὐ δικαιοσύνην ἀλλὰ κραυγήν». | |
1.13 | Ἐπεὶ αὐτοὶ πρότεροι ‹ἐγκατέλιπον τὸν κύριον καὶ παρώργισαν τὸν ἅγιον τοῦ Ἰσραήλ›, εἰκότως ἐγκαταλειφθήσεσθαι λέγονται. τὸ δέ· ὡς σκηνὴ ἐν ἀμπελῶνι καταλείπεσθαι, ⸢σημαίνει τὴν παντελῆ αὐτῶν ἀκαρπίαν· ἕως μὲν γὰρ καρπῶν ἀγαθῶν πεπλήρωται, ἀμπελὼν τὸν φρουροῦντα κέκτηται, | |
| 5 | ὃς σκηνὴν πηξάμενος ἄνωθεν ἀφ’ ὑψηλοῦ ἀφορᾷ καὶ φυλάττει τὸν ἀμπελῶνα. εἰ δ’ ὁ τούτου καρπὸς ἀφανισθῇ, τηνικαῦτα ὁ φύλαξ ὡς ἂν μὴ εἰς μάταιον κάμνοι, τὴν σκηνὴν ἔρημον καταλιπὼν ἀναχωρεῖ τῆς φυλακῆς.⸣ τοῦτο δὴ οὖν αὐτὸ γενήσεσθαι περὶ τὸν νεὼν τὸ θεῖον πνεῦμα θεσπίζει· τοῦ γάρ τοι παντὸς ἔθνους δίκην ἀμπελῶνος συνεστῶτος, ὥσπερ τις σκηνὴν μέση τοῦ παντὸς ὁ ἐν τῇ | |
| 10 | Ἰερουσαλὴμ νεὼς ἵδρυτο, ἔνθεν τε ὡς ἀπὸ σκοπῆς ὁ φρουρὸς τὸν ἀμπελῶνα ἐπεσκόπει, ἐπεὶ δὲ ‹ἀντὶ σταφυλῆς ἐποίησεν ἀκάνθασ›, ἀκόλουθον καὶ τὴν πόλιν καὶ τὸν νεὼν ἐγκαταλειφθήσεσθαι θεσπίζει. ὡς σκηνὴ ἐν ἀμπελῶνι, ἀλλὰ καὶ ὡς ὀπωροφυλάκιον ἐν σικυηράτῳ φησὶ διὰ τὸ οὐχ ὅπως τὰς κατ’ ἀρετὴν πράξεις ὀνομαζομένας σταφυλὴν τὴν ὡς καρποῖς τιμιωτέραν μὴ φέρειν, | |
| 15 | ἀλλὰ μηδὲ τὴν καλουμένην ὀπώραν. τοιαύτη δέ τις ἦν ἡ πρόσκαιρος καὶ σωματικὴ κατὰ τὸν Μωσέως νόμον λατρεία ὡραία τις οὖσα τῇ ὄψει καὶ εὐθαλής, πλὴν ἀλλὰ πρόσκαιρος. διὸ καὶ ὁ τόπος, ἐν ᾧ τὰ τῆς ὀπώρας ἤκμαζεν, ὀπωροφυλάκιον ὠνόμαστο, ὃ δὴ καὶ αὐτὸ ἐγκαταλειφθήσεσθαι λέγεται. καταλιπόντος δὲ τὴν ἑαυτοῦ σκηνὴν καὶ τὸ ὀπωροφυλάκιον τοῦ δεσπότου καὶ φύλακος ἀκολού‐ | |
| 20 | θως καὶ ἡ πᾶσα πόλις πεπολιορκημένη γέγονεν τῇ τε ἐρημίᾳ τοῦ τόπου καὶ τοῦ ἔθνους. | |
1.14 | Ἐπειδὴ τὸ ἐξ αὐτῶν σπέρμα ὁ ἀποστολικὸς χορὸς ‹συνῆκέν τε αὐτὸν καὶ ἐπέγνω›, εἰκότως ἀφορίζεται τοῦ πλήθους, μνήμην τε αὐτῶν ὁ λόγος ποιεῖται ἐκ προσώπου τῶν προφητῶν φάσκων· καὶ εἰ μὴ κύριος σαβαὼθ ἐγκατέλιπεν ἡμῖν σπέρμα, ὡς Σόδομα ἂν ἐγενήθημεν καὶ ὡς Γόμορρα | |
| 5 | ἂν ὡμοιώθημεν· ἄτοπον γὰρ τὸ νομίζειν τοὺς ἀποστόλους ἀσεβῶν σπέρμα λέγεσθαι, περὶ ὧν ἀνωτέρω ἐλέγετο· «σπέρμα πονηρόν, υἱοὶ ἄνομοι». | |
114* | Ταῦτα οὖν τῷ θείῳ πνεύματι οἱ προφῆται θεώμενοι παραμύθιον αὐτοῖς ἐπὶ τῇ τοῦ παντὸς ἔθνους ἀπωλείᾳ προσῆγον λέγοντες· καὶ εἰ μὴ κύριος σαβαὼθ ἐγκατέλιπεν ἡμῖν σπέρμα, ὡς Σόδομα ἂν ἐγενήθημεν καὶ ὡς Γόμορρα ἂν ὡμοιώθημεν. | |
1.15 | ⸢Παραβάλλει αὐτοὺς ἄρχουσι Σοδόμων καὶ λαῷ Γομόρρας | |
| διὰ τὴν μέλλουσαν καὶ αὐτοῖς ἐλεύσεσθαι καταστροφήν, ὁμοίως τοῖς τὰ Σόδομα καὶ Γόμορρα οἰκήσασιν ἀνδράσιν ἀσεβεστάτοισ⸣ ἢ διὰ τὴν ὁμοιοτροπίαν τοῦ βίου, ἣν ἐν τοῖς ἑξῆς προϊὼν αὐτὸς ὁ προφήτης παρίστη λέγων· «τὴν δὲ ἀνομίαν | 7 | |
| 5 | αὐτῶν ὡς Σοδόμων ἀνήγγειλαν καὶ ἐνεφάνισαν. οὐαὶ τῇ ψυχῇ αὐτῶν, ὅτι ἐβουλεύ‐ σαντο βουλὴν πονηρὰν καθ’ ἑαυτῶν εἰπόντες· Δήσωμεν τὸν δίκαιον, ὅτι δύσχρηστος ἡμῖν ἐστιν»· οὐκοῦν ἀποδέδεικται, δι’ ἣν αἰτίαν ἄρχοντας Σοδόμων ἐκάλεσεν. | |
115* | ⸢Ἐπειδὴ Ἰουδαίων παῖδες ἐπὶ τῇ τῶν πατέρων ἀρετῇ σεμνυνόμενοι μέγα ἐφρόνουν ὡς ‹τοῦ Ἀβραὰμ ὄντες σπέρμα› καὶ τοῦ Ἰσραὴλ ἀπόγονοι, εἰκότως τὸ μεγάλαυχον αὐτῶν ὁ λόγος ταπεινοῖ καὶ τὸ μάταιον οἴημα καθαιρεῖ, τοὺς μὲν ἄρχοντας τοῦ διαβοήτου Ἰσραὴλ Σοδόμων ἄρχοντας ὀνομάζων, αὐτὸν δὲ τὸν | |
| 5 | χρηματίζοντα λαὸν τοῦ θεοῦ λαὸν Γομόρρας ἀποκαλῶν,⸣ ⸤τοὺς διὰ τῶν ἴσων ἐπιτηδευμάτων τοῖς πάλαι ἀσεβήσασιν ὁμοιωθέντας.⸥ | |
1.16 | Καινὸν διδασκαλίας νόμον ὁ λόγος εἰσάγει παραίτησιν ἔχοντα τῆς κατὰ Μωσέα σωματικῆς λατρείας· ἀναφέρομεν δὲ ταῦτα ἐπὶ τοὺς κατὰ τὸν σωτῆρα γενομένους ἄρχοντας τοῦ ἔθνους, ⸢οἳ κατὰ τοῦ κυρίου τολμή‐ σαντες θυσίαις καὶ σπονδαῖς καὶ ταῖς ἄλλαις κατὰ τὸν νόμον σωματικαῖς λατρείαις | |
| 5 | ἱλάσκεσθαι τὸν θεὸν ἐνόμιζον. πρὸς δὴ οὖν τούτους ἀποτείνεται ὁ λόγος φάσκων· τί μοι πλῆθος τῶν θυσιῶν ὑμῶν; καὶ τὰ ἑξῆς.⸣ οἷς προστίθησιν τό· ἐγενή‐ θητέ μοι εἰς πλησμονὴν καὶ τὰ ἑξῆς. ἐπὶ πᾶσιν τὴν αἰτίαν τῆς τοσαύτης ἀπειλῆς ἐκφαίνει συνάπτων ἑξῆς καὶ λέγων· αἱ γὰρ χεῖρες ὑμῶν αἵματος πλήρεις, ‹πληρώσαντες γὰρ τὸ μέτρον τῆς τῶν πατέρων αὐτῶν κακίασ›. ⸤τήρει | |
| 10 | τε ὡς ἐν τούτοις πᾶσιν οὐδαμοῦ διαβέβληνται εἰδωλολατρίᾳ, ἀλλ’ ὅτι ‹μὴ ἔγνωσαν τὸν κύριον› καὶ ὅτι ‹μὴ συνῆκαν αὐτόν›, τότε ‹ἐγκατέλιπον αὐτὸν καὶ παρώξυναν τὸν ἅγιον τοῦ Ἰσραήλ›. καὶ πρὸς ἅπασι τούτοις, ὅτι αἱ χεῖρες αὐτῶν γεγόνασιν αἵματος πλήρεις⸥ διὰ τῆς κατὰ τοῦ Χριστοῦ μιαιφονίας, ἣν μετὰ μυρίας προφητοκτονίας εἰργάσαντο, γεγόνασιν αἵματος πλήρεις. διὰ τοῦτο πᾶσα | |
| 15 | ἑορτὴ καὶ πανήγυρις, τά τε λοιπὰ δι’ ὧν ἐνόμιζον ἀφέσεως ἁμαρτημάτων τυγ‐ χάνειν κατὰ τὸν Μωσέως νόμον, ἀφῄρηται αὐτῶν μετὰ τὴν κατὰ Χριστοῦ τόλμαν. θέα δὲ καὶ ὁποία τις αὐτοῖς ἐπάγεται ἀπειλὴ λέγουσα· οὐκέτι ἀνήσω τὰς ἁμαρτίας ὑμῶν, ὃ καὶ αὐτὸ μετὰ τὴν κατὰ τοῦ σωτῆρος ἡμῶν ἐπιβουλὴν εἰς αὐτοὺς ἐπληροῦτο· διὸ ἑξῆς ἐπιλέγεται· αἱ γὰρ χεῖρες ὑμῶν αἵματος πλήρεις, | |
| 20 | εἰκότως γοῦν ἐπειδὴ χεῖρες αὐτῶν πλήρεις γεγόνασιν αἵματος, ἐπενήνεκται τό· οὐκέτι ἀνήσω τὰς ἁμαρτίας ὑμῶν, καὶ τό· ἐὰν πληθύνητε τὴν δέησιν, | |
| οὐκ εἰσακούσομαι ὑμῶν. | 8 | |
1.17 | ⸢Σφόδρα ἀκολούθως ὁ τὰ πρῶτα εἰρηκὼς κύριος ἔτι καὶ ταῦτα ‹πρὸς τοὺσ› δηλωθέντας ‹ἄρχοντας Σοδόμων καὶ τὸν λαὸν Γομόρρασ› διεξέρχεται ἐπὶ ἀγαθὰς ἐλπίδας αὐτοὺς προσκαλούμενος, εἰ μεταθέμενοι τῆς κακίας καὶ τῆς ἐθελοθρησκίας τῆς κατὰ τὸν σωματικὸν νόμον ἀναχωρήσαντες, | |
| 5 | ὑπήκοοι γένοιντο τῆς καινῆς αὐτοῦ διαθήκησ⸣ ⸤καὶ τοῦ καινοῦ νόμου καὶ λόγου. διὸ μετὰ τὴν παρόρασιν τῶν ἐν τῇ παλαιᾷ διαθήκῃ τὰ τῆς καινῆς διαθήκης καὶ τὰ τοῦ καινοῦ νόμου εἰσάγει μυστήρια. ἃ δὴ καὶ ἐν τοῖς Εὐαγγελίοις αὐτὸς παρε‐ δίδου λέγων· «ἐὰν μή τις ἀναγεννηθῇ ἐξ ὕδατος καὶ πνεύματος, οὐ μὴ εἰσέλθῃ εἰς τὴν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν».⸥ προκαλεῖται τοίνυν ὁ φιλάνθρωπος κύριος τοὺς | |
| 10 | τοσούτοις κακοῖς ἐνισχημένους τῷ τε προλεχθέντι αἵματι πεφυρμένους ἐπὶ τὴν ἀνάληψιν τῆς καινῆς διαθήκης σπεύδειν ἐπαγγελίαν αὐτοῖς προϊσχόμενος, τὴν διὰ αὐτῆς προξενουμένην ἄφεσιν ἁμαρτιῶν τοῖς τὰ μεγάλα ἠσεβηκόσιν. διό φησιν πρὸς αὐτούς· λούσασθε, καθαροὶ γένεσθε. καθαρτικὸς δὲ ψυχῶν ὁ σωτήριος τυγχάνων λόγος, οὐκ ἀναπέμπει μὲν ἐπὶ τὰ μωσαϊκὰ νόμιμα, προτρέπει δὲ σπεύδειν | |
| 15 | ἐπὶ τὰ εὐαγγελικὰ προστιθεὶς τῷ· λούσασθε, καθαροὶ γένεσθε τό· ἀφέλετε τὰς πονηρίας ἀπὸ τῶν ψυχῶν ὑμῶν. καὶ τοῦτο πράξατε ἀπέναντι τῶν ὀφ‐ θαλμῶν μου. μὴ γὰρ κατὰ τὸ νομιζόμενον ἀνθρώποις μέχρι τοῦ φανητιᾶν τὴν τῶν ἁμαρτημάτων ἐπιστροφὴν ποιεῖσθέ φησιν, ἐξ αὐτῆς δὲ ψυχῆς τῆς ἐμοὶ θεω‐ ρουμένης ἀφέλετε τὰς πονηρίας ὑμῶν. διὸ ἐπάγει· ἀπέναντι τῶν ὀφθαλ‐ | |
| 20 | μῶν μου παύσασθε ἀπὸ τῶν πονηριῶν ὑμῶν. ⸢Εἶτα μεταβαλόντες τῆς κακίας μὴ μέχρι τούτου στῆτε, τὸν δὲ κατὰ ἀρετὴν ἀναλάβετε βίον,⸣ διδασκαλίᾳ καινῇ τῇ κατὰ τὸ εὐαγγέλιον χρησάμενοι· διδακτὸν γὰρ τὸ ἀγαθόν. διό φησι· μάθετε καλὸν ποιεῖν καὶ ἐκζητήσατε κρίσιν, ἔπειτα ταῦτα κατορθώσαντες ῥύσασθε ἀδικούμενον, κρίνατε | |
| 25 | ὀρφανῷ καὶ δικαιώσατε χήραν. Ἐπειδὰν δὲ ταῦτα πάντα διαπράξησθε παρρησίαν λαβόντες, ἥκετε. ⸢εἶθ’ ὡς ἐν δικαστηρίῳ διελεγχθῶμεν ἐγώ τε καὶ ὑμεῖς· ἐγὼ μὲν ὅσα πέπονθα ὑφ’ ὑμῶν, ὅσα τε ὑμᾶς ἔτυχον εὐεργετήσας καταριθμούμενος καὶ ὡς μετὰ τοσαῦτα πλημμελήματα πάντων κακῶν ἀμνηστίαν ποιούμενος πεφοινιγμένας ὑμῶν τὰς | |
| 30 | χεῖρας ἐκ τοῦ προλεχθέντος αἵματος ἐκάθηρα λαμπροτέρας χιόνος αὐτὰς ‹διὰ τῆς τοῦ λουτροῦ παλιγγενεσίασ› καταστήσας. ὑμεῖς δὲ εἴ τις ὑμῖν πρὸς τὴν το‐ σαύτην χάριν ἔνεστιν λόγος, εἰς φανερὸν τοῦτον ἄγετε.⸣ | |
1.18 | Τούτοις ἐπιλέγεται τό· καὶ ἐὰν θέλητε καὶ εἰσακούσητέ μου ἐν τῷ λούσασθαι καὶ τὰ λοιπὰ διαπράξασθαι κατὰ τὸν ἀποδοθέντα τρόπον, | |
| τὰ ἀγαθὰ τῆς γῆς φάγεσθε. ⸢ἔνθ’ ὁ λόγος ὡς μὲν πρὸς Ἰουδαίους διαλεγόμενος, οἷα νηπίους αὐτοὺς διὰ τῆς σωματικῆς ἐπαγγελίας τοῖς εἰρημένοις προτρέπει· | 9 | |
| 5 | πρὸς δὲ τὸν ἀληθῆ λόγον, γῆς τῆς ψυχῆς νοουμένης κατὰ τὴν σωτήριον παρα‐ βολὴν ἢ τὸν ἐπουράνιον σπόρον λέγεται παραδέχεσθαι.⸣ καὶ τότε μὲν ‹ἀποπνίγειν› καὶ ἀπολλύειν διαφόρως τὸν ἐν αὐτῇ καταβαλλόμενον λόγον, τότε δὲ ‹καρποὺσ› εὐθαλεῖς ‹ἀποδιδόναι ἐν τριάκοντα ἢ ἑξήκοντα ἢ ἑκατὸν καρποφορίαισ›, ⸢ἀκόλουθόν ἐστιν ἀγαθὰ ψυχῆς νοεῖν ἤτοι τὰς κατὰ ἀρετὴν προκοπὰς καὶ τελειώσεις, ἢ τὰ | |
| 10 | ἐπηγγελμένα αὐτοῖς ἐν οὐρανῷ βασιλείᾳ⸣ καὶ ἐν ἐπουρανίῳ γῇ, περὶ ἧς ἐν Εὐαγ‐ γελίοις αὐτὸς ὁ σωτὴρ διδάσκων ἔλεγεν· «μακάριοι οἱ πραεῖς, ὅτι αὐτοὶ κλη‐ ρονομήσουσιν τὴν γῆν». ἐπὶ ταύτης γοῦν τῆς οὐρανίου γῆς τὰ ὄντως ἀγαθὰ τυγ‐ χάνει· «ἃ ὁ ὀφθαλμὸς οὐκ εἶδεν καὶ οὖς οὐκ ἤκουσεν καὶ ἐπὶ καρδίαν ἀνθρώπου οὐκ ἀνέβη». ἔνθα καὶ ἡ ‹ἐπουράνιοσ› νοεῖται ‹Ἰερουσαλήμ›. | |
| 15 | Πεισθεῖσιν μὲν οὖν ταῦτα ὁ λόγος ἐπαγγέλλεται, ἀπειθοῦσι δὲ ἀπειλεῖ λέγων· ἐὰν μὴ θέλητε μηδὲ εἰσακούσητέ μου, μάχαιρα ὑμᾶς κατέδεται· τὸ γὰρ στόμα κυρίου ἐλάλησεν ταῦτα. ⸢πρὸς μὲν οὖν τὴν λέξιν αὐτίκα τοῖς λόγοις ἐπηκολούθει ἡ διὰ τῶν ἔργων ἔκβασις·⸣ οἱ γοῦν μὴ ἐπακούσαντες τῇ σωτηρίῳ χάριτι αὐτοῖς ἄρχουσι καὶ αὐτῷ λαῷ τοῦ Ἰουδαίων ἔθνους ⸢παραχρῆμα | |
| 20 | καὶ οὐκ εἰς μακρὸν τῇ τῶν πολεμίων μαχαίρᾳ παρεδόθησαν, ἐπελθόντων αὐτοῖς Ῥωμαίων καὶ πολέμου νόμῳ τοὺς πάντας χειρωσαμένων. εἰ δὲ καὶ διαβολική τίς ἐστι μάχαιρα, καὶ ταύτῃ ἔκδοτοι γεγόνασιν διὰ τὸ ἀπειθῆσαι τῇ κλήσει τῆς τοῦ Χριστοῦ χάριτος.⸣ | |
1.19 | Οὔτε γοῦν τὸ Ἑβραϊκὸν οὔτε οἱ λοιποὶ ἑρμηνευταὶ τῆς Σιὼν ἐνταῦθα ἐμνημόνευσαν. ⸢διδάσκει δὲ ὁ λόγος, ὡς πάλαι μὲν ᾤκησαν τὴν πόλιν ἄνδρες πιστοί, διὸ πιστὴ πόλις ἐχρημάτισεν, ὥσπερ ἂν εἴποι τις πιστῶν πόλις, ἀλλὰ καὶ πλήρης κρίσεως ἦν καὶ δικαιοσύνης, ὡς ἂν ἐναρέτων | |
| 5 | ψυχῶν οἰκητήριον τότε γενομένη· διὸ κεκοιμῆσθαι ἐν αὐτῇ δικαιοσύνην, τοῦτ’ ἔστιν ἐνοικῆσαι καὶ ἀναπεπαῦσθαι εἴρηται. πάλαι μὲν οὖν τούτων πλήρης ἐτύγχανεν, τάχα που περὶ τοὺς χρόνους Δαυίδ, ὃς πρῶτος ἑλὼν τὴν πόλιν ἐκ χειρὸς ἀλλοφύλων, τὴν κιβωτὸν τοῦ θεοῦ καὶ τὴν σκηνὴν ἐν αὐτῇ κατεστήσατο, αὐτός τε αὐτὴν βασιλικὴν ἀποδείξας ἑαυτοῦ ὡς χρηματίσαι ‹πόλιν Δαυὶδ›⸣ τὸν | |
| 10 | τόπον· τότε γὰρ εἰκὸς ἦν αὐτὴν καὶ πιστὴν γεγονέναι, πλήρη τε κρίσεως καὶ δικαιοσύνης, νυνὶ δὲ γέγονεν πόρνη διὰ τοὺς ἐκπορνεύσαντας ἐν αὐτῇ. οὗτοι δὲ ἦσαν, οὓς ἑξῆς δηλοῖ λέγων· νῦν δὲ φονευταί. καὶ ταῦτα συμφώνως τοῖς προαποδοθεῖσιν ἐπὶ τοὺς χρόνους ἀναφέροιτ’ ἂν τοῦ σωτῆρος ἡμῶν, μετὰ δὲ τὸ φονευτὰς ἀποκαλέσαι τοὺς ἐκπορνεύσαντας ἀπὸ | 10 |
| 15 | τοῦ νυμφίου λόγου τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον πρὸς αὐτοὺς τείνεται φάσκον· τὸ ἀργύριον ὑμῶν ἀδόκιμον ⸢ἐπειδὴ καὶ μετὰ τὸ ἐκπορνεῦσαι καὶ φονευτὰς γενέσθαι προσεποιοῦντο θεοσεβείας λόγους ἀπαγγέλλειν καὶ τὰς θείας γραφὰς διερμηνεύειν καὶ δευτερώσεις μυθικὰς ποιεῖσθαι τῶν ἀναγνωσμάτων. ἦν αὐτῶν τὸ ἀργύριον ἀδόκιμον⸣, δηλαδὴ ὁ ‹Ἰουδαϊκὸσ› λόγος ‹μυθικόσ› τις ὢν καὶ ‹γραώδησ› καὶ | |
| 20 | διὰ τοῦτο ‹ἀπόβλητοσ›. ⸢καὶ αὐτοὶ δὲ οἱ διδάσκαλοι αὐτῶν «καπηλεύοντες» τὴν διδασκαλίαν κάπηλοι προσφυῶς ὠνομάσθησαν μιγνύντες τὸν οἶνον ὕδατι, λόγῳ ἐξυδαροῦντι τὸν ἄκρατον καὶ τὸν στρυφνὸν καὶ ἐπιστυπτικὸν τῶν θεοπνεύστων γραφῶν νοῦν διὰ τῆς μυθικῆς αὐτῶν καὶ ληρώδους δευτερώσεως.⸣ | |
1.20 | ⸢Καλούμενοι γὰρ ὑπὸ τοῦ σωτῆρος οὐχ ὑπήκουον,⸣ ἀλλὰ καὶ κοινωνοὶ κλεπτῶν ἐγίνοντο ⸢τῷ προδότῃ Ἰούδᾳ κλέπτοντι συνόντες καὶ κοινωνοῦντες αὐτῷ τῆς τοῦ διδασκάλου προδοσίας, οἱ δ’ αὐτοὶ δωροδόκοι τινὲς ὄντες τὴν ὀρθότητα τοῦ δικαίου δώροις ἐπίπρασκον,⸣ ἐδίωκόν τε ἀνταπόδομα | |
| 5 | τῷ μὴ βούλεσθαι παραδέχεσθαι τὸν ὑπὸ ὠφελείας αὐτῶν γινόμενον ἔλεγχον, ἀμοιβῇ δὲ κακῇ κεχρῆσθαι ἐθέλειν. διὸ κατὰ τὸν Σύμμαχον λέγονται διώκειν ἀμοιβάς. πρὸς τούτοις ἅπασιν τὴν ἐπισκοπὴν πεπιστευμένοι τῶν ἐνδεῶν οὔτε ὀρφανοῖς ἔκρινον οὐδὲ χήρας ἀντιλαμβάνοντες. ταῦτα πάντα κατηγοροῦνται οἱ προλεχθέντες φονευταί, δύναται δὲ καὶ ἐπὶ τοὺς προπάτορας αὐτῶν ἀναφέρεσ‐ | |
| 10 | θαι· ταῦτα λέγω δὲ ‹τοὺς πάλαι γενομένους τῶν τοῦ θεοῦ προφητῶν φονευτάσ›. | |
1.21 | Τὸ κύριος σαβαὼθ ἑρμηνεύεται κύριος τῶν δυνάμεων ἢ κύριος στρατιῶν. ἀναφέρεται δ’ ὁ λόγος ἐπὶ τὸν σωτῆρα καὶ κύριον ἡμῶν τὸν τοῦ θεοῦ μονογενῆ λόγον, ὃς ἐπὶ τοῦ παρόντος διὰ τὰς τῶν κατηγορηθέντων φονευτῶν πράξεις τὰ προκείμενα ἀπειλεῖ· Οὐαὶ οἱ ἰσχύοντες Ἰσραὴλ | |
| 5 | λέγων. τίνες δὲ ἦσαν οὗτοι, παρίστησι φάσκον τὸ Εὐαγγέλιον· «Οὐαὶ ὑμῖν, γραμματεῖς καὶ Φαρισαῖοι ὑποκριταί»· πρὸς γὰρ τοὺς ἄρχοντας καὶ τοὺς δυνατοὺς τοῦ ἔθνους ταῦτ’ ἐλέγετο ὡς αἰτίους τῆς τῶν ὑπηκόων διαστροφῆς. οὐαὶ δὲ αὐτοῖς ἔσεσθαί φησιν ὁ δεσπότης κύριος σαβαώθ, ἐπεὶ ὁ θυμὸς αὐτοῦ τε τῆς τιμωρητικῆς καὶ κολαστικῆς δυνάμεως οὕτως δηλουμένης οὐ παύσεταί | |
| 10 | φησιν οὐδὲ ἀνήσει, ἕως οὗ μετέλθῃ αὐτούς. Φιλάνθρωπος δὲ ὢν ὁ λόγος καὶ ‹μὴ βουλόμενος τὸν θάνατον | |
| τοῦ ἁμαρτωλοῦ ὡς τὴν μετάνοιαν› ἐπαγγέλλεται τρόπον θεραπείας προσοίσειν τοῖς μὴ τοῦ θυμοῦ δεηθεῖσιν. τίς δὲ ἦν οὗτος, ἀλλ’ ἢ ἡ αὐτοῦ χείρ, ἣν σωτήριον ὑπάρχουσαν καὶ ἰατικὴν ἑτέραν οὖσαν παρὰ τὸν θυμὸν αὐτοῦ ἐπάξειν φησὶ | 11 | |
| 15 | καὶ πυρώσειν ⸢ἐπὶ τῷ καθάραι καὶ διακρίναι τοὺς φαύλους ἀπὸ τῶν ἀστείων. διὸ κατὰ τὸν Σύμμαχον εἴρηται· καὶ πυρώσω εἰς καθαρὸν τὴν σκωρίαν σου, κατὰ δὲ τὸν Θεοδοτίωνα· καὶ πυρώσω εἰς καθαρὸν τὸ γιγαρτῶδές σου· ὥσπερ γὰρ οἱ καθαίροντες διὰ πυρὸς χαλκὸν ἢ σίδηρον, τὴν σκωρίαν ἀποβάλλουσιν, καὶ οἱ τοὺς βότρυας τῆς ἀμπέλου πιέζοντες ἐν ταῖς ληνοῖς τὸ | |
| 20 | γιγαρτῶδες καὶ τὰ περιττὰ τῶν ἐκπατηθέντων βοτρύων ἀπορρίπτουσιν, τὸν αὐτὸν τρόπον κἀγώ φησι πυρώσω εἰς καθαρὸν τὸ γιγαρτῶδές σου.⸣ καὶ κατὰ τὸν Ἀκύλαν ὁμοίως εἴρηται· καὶ πυρώσω εἰς καθαρὸν στέμφυλά σου. τίς δὲ ἦν ἡ σκωρία καὶ τί τὸ ἐν αὐτοῖς γιγαρτῶδες, διασαφεῖ λευκώτερον ἐπιφέρων· καὶ ἀφελῶ πάντας ἀνόμους ἀπὸ σοῦ καὶ πάντας ὑπερη‐ | |
| 25 | φάνους. ἐπειδὰν δὲ τὴν ἐμαυτοῦ χεῖρα ἐπάγων ἀφορίσω τὴν σκωρίαν σου καὶ τὸ γιγαρτῶδές σου τὸ τηνικαῦτά φησιν τοὺς περιλειφθέντας ἀπὸ τῶν προλεχθέντων ‹ὥσπερ χρυσὸν πυρὶ δεδοκιμασμένουσ›, ἐπιστήσω κριτὰς καὶ συμβούλους τοιούτους ἐσομένους ὁποῖοι ἦσαν οἱ κατὰ τοὺς παλαιοὺς γενόμενοι χρόνους, δι’ οὓς καὶ ἡ πόλις ὑπῆρχε τότε πιστὴ καὶ πλήρης κρίσεως καὶ | |
| 30 | δικαιοσύνης. ἐπαγγέλλεται δὲ γενήσεσθαι τὸ εὑρεθησόμενον ἐν αὐταῖς «λεῖμμα κατ’ ἐκλογὴν χάριτος», δι’ ὧν κἀνταῦθα πάλιν τοῦ σωτῆρος ἡμῶν τοὺς μαθητὰς σημαίνει ⸤τῇ μετὰ ταῦτα συστησομένῃ καινῇ πόλει, ἥν τινα καὶ ὄνομα πόλιν δικαιοσύνης ὀνομάζει καὶ μητρόπολιν πιστὴν Σιών, οὕτω προσειπὼν τὸ σύστημα τοῦ θεοφιλοῦς πολιτεύματος. ὃ πάλαι μὲν συνεστὸς παρὰ Ἰουδαίοις | |
| 35 | διεπεπτώκει, νυνὶ δὲ καθ’ ὅλης τῆς οἰκουμένης διὰ τῆς τοῦ Χριστοῦ ἐκκλησίας ἐγήγερται ‹τεθεμελιωμένον ἐπὶ τὴν πέτραν›. ταύτης δὲ τῆς καλῆς πόλεως οἱ προεστῶτες κριταὶ καὶ σύμβουλοι ἀρχὴν μὲν ἀπὸ τῶν ἀποστόλων καὶ μαθη‐ τῶν τοῦ σωτῆρος ἡμῶν εἰλήφασιν, ἐκ δὲ τῆς ἐκείνων διαδοχῆς εἰσέτι καὶ νῦν ὥσπερ ἐκ σπέρματος ἀγαθῶν φύντες διαλάμπουσι πρόεδροι τῆς τοῦ θεοῦ ἐκκλη‐ | |
| 40 | σίας καθεστῶτες.⸥ | |
1.22 | Ὅτι δὲ περὶ ὀλίγων τοῦ Ἰουδαίων λαοῦ περιλειφθέντων ταῦτα θεσπίζεται, ἑξῆς ἡ προφητεία παρίστησι λέγουσα· μετὰ γὰρ κρίματος σωθήσεται ἡ αἰχμαλωσία αὐτῆς καὶ μετὰ ἐλεημοσύνης, ἢ κατὰ τοὺς λοιποὺς ἑρμηνευτάς· καὶ μετὰ δικαιοσύνης· εἰ γὰρ μετὰ κρίματος σωθή‐ | |
| 5 | σεσθαι λέγεται ἡ αἰχμαλωσία αὐτῆς, ⸢δηλονότι οἱ σωτηρίας ἄξιοι κριθέντες μόνοι τεύξονται τῆς ἐπαγγελίας. μάτην ἄρα φαντάζονται Ἰουδαίων παῖδες ἐπι‐ | |
| στροφὴν τῆς διασπορᾶς τοῦ παντὸς ἔσεσθαι αὐτῶν ἔθνους,⸣ σαφῶς τοῦ λόγου οὐχὶ πάντας ἐπαγγελλομένου ἐπιστρέψειν, ἀλλὰ τοὺς ἀξίους κριθησομένους. ⸢αἰχμαλωσίας δὲ ἐπιστροφὴν χρὴ νοεῖν τὴν ἀπὸ τῆς πλάνης ἐπὶ τὴν ἀληθῆ τοῦ | 12 | |
| 10 | θεοῦ γνῶσιν μεταβολὴν τῶν ψυχῶν,⸣ ⸤ἣν καὶ ὁ σωτὴρ παρίστη, ὁπηνίκα ἐν τῇ συναγωγῇ λαβὼν τὴν βίβλον τοῦ Ἠσαΐου, τήν τε περικοπὴν ἀναγνοὺς τὴν ἐξ αὐτοῦ προσώπου φήσασαν· «πνεῦμα κυρίου ἐπ’ ἐμέ, οὗ εἵνεκεν ἔχρισέ με, εὐαγ‐ γελίσασθαι πτωχοῖς ἀπέσταλκέ με». «πτύξας τὴν βίβλον» εἶπεν· «σήμερον ἡ γραφὴ αὕτη πεπλήρωται ἐν τοῖς ὠσὶν ὑμῶν», διδάσκων ὡς αὐτὸς εἴη ὁ λυτρωτὴς | |
| 15 | τῶν ἀνθρωπίνων ψυχῶν.⸥ | |
1.23 | ⸢Τίνες δὲ ἦσαν οἱ ἐγκαταλιπόντες τὸν κύριον, ἐδίδαξεν ὁ λόγος διὰ τῶν ἔμπροσθεν εἰπών· «οὐαὶ ἔθνος ἁμαρτωλόν, λαὸς πλήρης ἁμαρτιῶν, σπέρμα πονηρόν, υἱοὶ ἄνομοι· ἐγκατελείπατε τὸν κύριον καὶ παρωργίσατε τὸν ἅγιον τοῦ Ἰσραήλ».⸣ τούτοις οὖν | |
| 5 | αὐτοῖς ὁ λόγος συντέλειαν ἀπειλεῖ καὶ παντελῆ ἐρημίαν καὶ συντριβήν, ὅτε καὶ εἰς συναίσθησιν ἐλθόντες αἰσχυνθήσονται, ἐφ’ οἷς οἱ πατέρες αὐτῶν πάλαι πρότερον ἠσέβουν εἰδωλολατροῦντες. αἰσχυνθέντες δὲ παύσονται τῆς ὁμοίας ἐκείνοις πλάνης, διὸ ἐπιλέγεται· ἀπὸ τῶν εἰδώλων αὐτῶν, ἃ αὐτοὶ ἠβού‐ λοντο, καὶ ἐπὶ τοῖς κήποις, ἃ ἐπεθύμησαν. | |
| 10 | ⸤ἡ δὲ ἐπὶ τοῖς αἰσχροῖς αἰσχύνη ἐκ συναισθήσεως αὐτοῖς ἐγγενομένη τῆς ἀναισχύντου καὶ ἀναιδοῦς προαιρέσεως μεταβολὴν αὐτοῖς ἤμελλεν ἐμποιήσειν.⸥ καί ἐστιν ἔργῳ παραλαβεῖν τοῦ θεσπίσματος τὸ ἀποτέλεσμα· οὐκέτι γοῦν τὸ Ἰουδαίων ἔθνος εἰδωλολατρεῖ ὁμοίως τοῖς αὐτῶν πατράσιν, ἀλλ’ ᾐσχύνθη ἀληθῶς, ὁρῶντες τοὺς ἐκ πατέρων δαίμονας, λέγω δὲ τοὺς ἐξ ἐθνῶν διὰ τῆς | |
| 15 | Χριστοῦ διδασκαλίας ἐπὶ τὸν τῆς εὐσεβείας λόγον μεταβεβλημένους. οὐκοῦν πεπλήρωται ἡ πρόρρησις φήσασα· διότι αἰσχυνθήσονται ἀπὸ τῶν εἰδώλων αὐτῶν, ἃ αὐτοὶ ἠβούλοντο, καὶ ἐπῃσχύνθησαν ἐν τοῖς κήποις, ἃ ἐπεθύμησαν· ἐπὶ γὰρ τῶν κήπων τὸ πλεῖστον τὰ τῆς εἰδωλολατρίας οἱ πατέρες αὐτῶν συνετέλουν. | |
1.24 | ⸢Οἱ πάλαι ὄντες ‹ἀμπελὼν κυρίου σαβαὼθ›⸣ καὶ ‹ἐλαία εὔσκιοσ› καὶ «ἄμπελος εὐκληματοῦσα Ἰσραὴλ» τοσαύτην πείσεσθαι αὐτοὺς τὴν ἐπὶ τὰ χείρω τροπὴν διδάσκει ὡς τερεβίνθῳ παραβαλέσθαι καὶ οὐδὲ ἀν‐ θούσῃ ταύτῃ, ἀλλὰ ἀποβεβληκυίᾳ τὰ φύλλα. ὃ δὴ σημεῖον ἔσται τοῦ μηδαμῆ | |
| 5 | μηδαμῶς ὑγρᾶς νοτίδος μετέχειν μηδέ τινα ζωτικὴν ἐπάγεσθαι δύναμιν, πλῆθος δὲ μόνον φέρειν ψυχῶν ἀπεσκληκυιῶν καὶ διὰ τοῦτο καρποῖς τερεβίνθου σκλη‐ ροτάτοις καὶ ξηροτάτοις παραβαλλομένῳ. τοιαῦτα δ’ ἂν ἴδοις τὰ ἐπὶ τοῦ παρόντος πλήθη τοῦ τῶν Ἰουδαίων ἔθνους, διὸ εἴρηται· ὡς τερέβινθος ἀποβεβληκυῖα τὰ φύλλα, κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον· ὡς τερέβινθος ἀπορρεύσασα τὰ | |
| 10 | φύλλα αὐτῆς. γεγόνασι δὲ καὶ ὡς παράδεισος ὕδωρ μὴ ἔχων· ⸢εἰ γοῦν τις θεάσαιτο τὰς παρ’ αὐτοῖς τῶν θείων γραφῶν ἀπαγγελίας, νομικῶν τε καὶ προφητικῶν ἀναγνώσεις, βίβλους τε ἱστορικῶν καὶ στιχηρῶν λόγων, ὑμνῳδίας τε τρόπους καὶ ψαλμῳδίας, ὄψεται παράδεισον ἀληθῶς καὶ λειμῶνα παντοίων ἀγαθῶν. εἰ δὲ ζητήσειεν παρ’ αὐτοῖς τὸν ἔμψυχον καὶ γόνιμον καὶ ζῶντα λόγον, | 13 |
| 15 | οὗ ‹ὁ πίνων πηγὴν ἕξει ὕδατος ἁλλομένου εἰς ζωὴν αἰώνιον›, οὐκ ἂν εὕροι.⸣ διὸ θεσπίζονται ὡς παράδεισος ὕδωρ μὴ ἔχων. | |
1.25 | Τὴν ἰσχὺν αὐτῶν φησιν ἔσεσθαι ὡς καλάμην ⸢οὐ σίτου οὐδέ τινος ἑτέρου τῶν ἀναγκαίων, ἀλλ’ ὡς στιππύου καλάμην διὰ τὸ ἀφῃρῆσθαι ἀπ’ αὐτῶν «ἰσχύοντα καὶ ἰσχύουσαν, ἰσχὺν ἄρτου καὶ ἰσχὺν ὕδατος, γίγαντα καὶ ἰσχύοντα».⸣ ⸤διὸ οὐδὲ δύνανται λέγειν τοῖς | |
| 5 | Χριστοῦ μαθηταῖς ὁμοίως· «πάντα ἰσχύω ἐν τῷ ἐνδυναμοῦντί με Χριστῷ», καί· «τίς ἡμᾶς χωρίσει ἀπὸ τῆς ἀγάπης τοῦ Χριστοῦ; θλῖψις ἢ στενοχωρία» καὶ τὰ ἑξῆς.⸥ ⸢οὕτω γὰρ γέγονεν αὐτῶν ἡ ἰσχὺς ὡς καλάμη στιππύου, ὡς μὴ μόνον ἀπολέσαι τὴν ἐλευθερίαν, ἐν ᾗ πρότερον ἐκόμων αὐτονομίᾳ καὶ βασι‐ λείᾳ οἰκείᾳ χρώμενοι, ἀλλὰ καὶ τοῖς τυχοῦσιν Ῥωμαίων στρατιωτικοῖς ἀνδράσιν | |
| 10 | δουλεύειν. καὶ ἐργασίαι αὐτῶν ὡς σπινθῆρες γεγόνασιν, ἐπειδήπερ αἱ πράξεις αὐτῶν αἴτιαι πυρὸς γίγνονται, ἅτε ‹οὐ χρυσὸν οὔτε ἄργυρον οὔτε λίθους τιμίους, ξύλα δὲ μόνον καὶ χόρτον καὶ καλάμην οἰκοδομούντων›.⸣ διὸ ἐπιλέγεται τούτοις ἅπασι· καὶ κατακαυθήσονται ἄνομοι καὶ οἱ ἁμαρτωλοὶ ἅμα, καὶ οὐκ ἔσται ὁ σβέσων. ⸢ὁρᾷς ὅπως πυρπόλησιν καὶ ἐμπρησμὸν αὐτοῖς | |
| 15 | ἀπειλεῖ ὁ λόγος. καὶ τοῦτο τέλος τῆς παρούσης κατ’ αὐτῶν προφητείας· ὃ δὴ καὶ πρὸς λέξιν ἀπέβη παραχρῆμα καὶ οὐκ εἰς μακρὸν μετὰ τὴν κατὰ τοῦ σωτῆρος ἡμῶν τόλμαν πυρποληθείσης τῆς μητροπόλεως, τῶν τε ἐν αὐτῇ ἀσεβῶν ἐκ τῶν οἰκείων σπινθήρων ‹τὸ ἄσβεστον πῦρ› τὸ αἰώνιον καὶ ‹τὴν ἐκ θεοῦ ὀργὴν ἐν ἡμέρᾳ ὀργῆς ἑαυτοῖς ταμιευσαμένων›.⸣ | |
1.26 | Ἀκολούθως μετὰ τὴν κατηγορίαν τοῦ ἐκ περιτομῆς λαοῦ καὶ μετὰ τὴν κατ’ αὐτῶν ἐξενεχθεῖσαν ἀπόφασιν ἐπὶ τὴν τῶν ἐθνῶν κλῆσιν μεταβαίνει τὸ προφητικὸν πνεῦμα θεσπίζον τὴν ἐπὶ τὸν θεὸν ἐπιστροφὴν τῶν ἐθνῶν. εἶθ’ ἑξῆς τούτοις καινοῦ νόμου καὶ λόγου μέμνηται καὶ ὄρους καινοῦ | |
| 5 | καὶ οἴκου θεοῦ, ἐφ’ ἃ ἥξειν ποτὲ τὰ ἀλλόφυλά φησιν ἔθνη, τοὺς μὲν πατρῴους καταλιπόντα θεούς, τὸν δὲ θεὸν τῶν προφητῶν τὸν παρ’ αὐτοῖς θεὸν Ἰακὼβ | |
| χρηματίζοντα γνωσόμενα. σημεῖον δὲ ἐναργέστατον δίδωσιν τοῦ καιροῦ, καθ’ ὃν ἤμελλεν ταῦτα ἐπιτελεῖσθαι· τὸ δὲ σημεῖον εἰρήνην ἔσεσθαι τὸ τηνικαῦτα τῶν ἐθνῶν ἁπάντων εὐαγγελίζεται, ὡς μηκέτι τοπαρχίας εἶναι καὶ πολυαρχίας μηδὲ τὰ | 14 | |
| 10 | ἔθνη διαιρεῖσθαι στασιάζοντα πρὸς ἄλληλα μηδὲ τὰς καθ’ ἕκαστον ἔθνος πόλεις ἀλλήλαις πολεμεῖν καὶ μάχεσθαι, ὁμονοεῖν δὲ καὶ εἰρηνεύειν ἁπανταχοῦ πάντα ὡς μηκέτι κατὰ τὸ παλαιὸν τοὺς τὴν γῆν ἐργαζομένους ξίφων καὶ πολεμικῶν ὀργάνων πρόνοιαν ποιεῖσθαι, ὃ δὴ πρότερον ἔπραττον διὰ τὰς συνήθεις τῶν πλησιοχώρων ἐπαναστάσεις. ἄντικρυς δὲ καὶ ταῦτα ἐπληροῦτο μετὰ τὴν τοῦ | |
| 15 | σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ παρουσίαν· οὐκ ἂν οὖν εὕροι τις ἐν τοῖς πρὸ τούτου χρόνοις τὴν αὐτὴν καιρῶν εὐσταθῆ καὶ εἰρηναίαν κατάστασιν, ὁποίαν ἐπὶ τῆς Ῥωμαίων ἀρχῆς μετὰ τοὺς τοῦ σωτῆρος ἡμῶν χρόνους ὀφθαλμοῖς ὁρῶμεν, ἐπιμιξίας οὔσης τῶν ἐθνῶν καὶ εἰρήνης ἁπανταχοῦ κατ’ ἀγροὺς καὶ κατὰ πόλεις, ὡς τὸν καινὸν νόμον καὶ τὸν εὐαγγελικὸν λόγον ἀρξάμενον ἀπὸ τῆς τῶν Ἰου‐ | |
| 20 | δαίων χώρας καὶ ἀπ’ αὐτῆς τῆς Σιὼν ἀκωλύτως ἐπελθεῖν τὴν οἰκουμένην καὶ σύμπαντα τὰ ἔθνη πληρῶσαι. εἰκότως οὖν ὥσπερ καινῆς ὑποθέσεως ἀπαρ‐ χόμενον τὸ προφητικὸν πνεῦμα διαστολῇ κέχρηται μετὰ τὴν πρώτην κατηγορίαν καὶ τὴν κατὰ τοῦ Ἰουδαίων ἔθνους ἀπόφασιν, ἐξ ἑτέρας τε ἀρχῆς ὥσπερ εὐαγ‐ γελίου ἀπερχόμενον εἰσάγει τὸν τοῦ θεοῦ λόγον γενόμενον πρὸς Ἠσαΐαν. οὗτος | |
| 25 | δὲ ἦν ἐκεῖνος, οὗ καὶ τὸ Εὐαγγέλιον μέμνηται φῆσαν· «ἐν ἀρχῇ ἦν ὁ λόγος»· ἔδει γὰρ κλήσεως ἐθνῶν θεσπιζομένης τὸν θεὸν λόγον προτάττεσθαι εὐαγγελι‐ ζόμενον τὰ προκείμενα τοῖς ἔθνεσιν. | |
126* | Ἐπειδὴ κατὰ τὸν Σύμμαχον ὑπὲρ τῆς Ἰουδαίας καὶ ὑπὲρ Ἰερουσαλὴμ λέγεται ἡ προφητεία, εἴποι ἄν τις εἰκότως ὑπὲρ αὐτῶν εἶναι τὸν λόγον πρὸς μὲν τὴν λέξιν καὶ τὴν πρόχειρον θεωρίαν διὰ τὸ ἐν τῇ Ἰουδαίᾳ καὶ ἐν Ἰερουσαλὴμ τὴν σωτήριον καὶ εὐαγγελικὴν χάριν ἀπαρχῆς πεποιῆσθαι | |
| 5 | τοῦ κηρύγματος. περιῄει οὖν ὁ Χριστὸς τοῦ θεοῦ τὴν Ἰουδαίαν καὶ τὴν Γαλι‐ λαίαν, συνεχῶς τε ἐπεδήμει τῇ Ἰερουσαλὴμ ‹κηρύσσων τὴν βασιλείαν τοῦ θεοῦ›. ταῦτα μὲν οὖν πρὸς λέξιν καὶ πρὸς ἱστορίαν, πρὸς δὲ διάνοιαν καὶ τὴν Ἰουδαίαν καὶ τὴν Ἰερουσαλὴμ ἑτέρας εἶναι προσήκει νοεῖν παρὰ τὰς προ‐ κατηγορηθείσας, εἰ δὴ κατὰ τὸν Σύμμαχον ὑπὲρ τῆς Ἰουδαίας καὶ ὑπὲρ | |
| 10 | Ἰερουσαλὴμ ὁ λόγος ἦν τῷ προφήτῃ. εἰ μὲν γὰρ ἐπήγετο τῷ Ἰουδαίων ἔθνει χρηστοτέρα τις ἐπαγγελία, καλῶς ἂν εἶχεν τὴν χώραν αὐτῶν νομίζειν δηλοῦσθαι, νυνὶ δὲ κλῆσις μὲν ἐθνῶν συνῆπται, ἑξῆς δὲ ταύτῃ ἀποτεταμένῃ κατηγορίᾳ τοῦ Ἰουδαίων λαοῦ καὶ αὖθις ἀπειλῇ κατὰ τῆς Ἰουδαίας καὶ κατὰ Ἰερουσαλήμ, μήποτ’ οὖν ὥσπερ καινὸν εἰσάγει | |
| 15 | νόμον παρὰ τὸν Μωσέως καὶ λόγον ἕτερον παρὰ τὸν παλαιόν, ἀλλὰ καὶ ὄρος καινὸν τὸ πάλαι μὲν ἀφανές, νυνὶ δὲ ἐμφανὲς γεγενημένον, οἶκόν τε θεοῦ τοῖς ἔθνεσι πᾶσιν ἐγνωσμένον, οὐχὶ δὲ καὶ Ἰουδαίοις οὐδὲ καὶ Ἰουδαίας χρὴ νοεῖν καὶ Ἰερουσαλὴμ ὁμοίας τὰς καὶ αὐτὰς τοῖς ἔθνεσιν ἐπηγγελμένας, ὑπὲρ ὧν ὁ παρών ἐστι λόγος. τί δ’ ἂν εἴποι τις κατὰ διάνοιαν τὴν Ἰουδαίαν | |
| 20 | ἢ τὴν δηλουμένην διὰ τοῦ φάσκοντος λόγου· «γνωστὸς ἐν τῇ Ἰουδαίᾳ ὁ θεός». ἡ τοίνυν τοῦ θεοῦ τὴν γνῶσιν ἀνειληφυῖα ψυχὴ εἴη δ’ ἂν ἀληθῶς Ἰουδαία, εἰ δὴ «γνωστὸς ἐν τῇ Ἰουδαίᾳ ὁ θεός», οὐκοῦν τὴν τῶν ἐθνῶν θεογνωσίαν Ἰουδαίαν ἀποκαλεῖ. ὁ δὲ οἶκος τοῦ θεοῦ ὁ ἐν ταύτῃ ὑποστὰς εἴη ἂν ἡ ἐξ ἐθνῶν ἐκκλησία οἶκος θεοῦ χρηματίζουσα καὶ ‹τεθεμελιωμένη ἐπὶ τὴν› σωτή‐ | 15 |
| 25 | ριον καὶ ἀρραγῆ ‹πέτραν› καὶ τὸ ὄρος δὲ τὸν θεοῦ λόγον εἰπών. οὐκ ἐκτὸς βάλλοις τῆς ἀληθείας τῷ προφήτῃ μαθητευόμενος Δανιὴλ τεθεαμένῳ ‹ἐξ ὄρους τμηθέντα λίθον ἄνευ χειρῶν›, δι’ ὧν ᾐνίττετο ‹λίθοσ› μὲν τὴν ἀνθρωπό‐ τητα τοῦ σωτῆρος, ‹ὄροσ› δὲ τὸν θεὸν λόγον. ταῦτα δὲ ἔσεσθαι ἐν ταῖς ἐσχάταις ἡμέραις θεσπίζει. οἶκον δὲ τοῦ θεοῦ ἐπ’ ἄκρων τῶν ὀρέων νοήσεις | |
| 30 | τοῦ σωτῆρος ἡμῶν ἐπακούσας περὶ τῆς ἐκκλησίας αὐτοῦ εἰρηκότος· «οὐ δύναται πόλις κρυβῆναι ἐπάνω ὄρους κειμένη». τὸ δὲ ὄρος τοῦ θεοῦ κατὰ διαφόρους ἐξακούεται τρόπους· σωματικώτερον μὲν ὡς ἂν ὑπολάβοιεν Ἰουδαῖοι τὸ ἐπὶ τῆς Παλαιστίνης χώρας, κατὰ διάνοιαν δὲ ὁ ὑψηλὸς καὶ ἐπουράνιος τοῦ θεοῦ λόγος εὐαγγελικός, κατὰ τρίτον δὲ λόγον ὁ θεῖος Ἀπόστολος Σιὼν ‹ἐπου‐ | |
| 35 | ράνιον› εἶναι διδάσκει καὶ ‹τὴν ἄνω Ἰερουσαλήμ, ἥν τινα εἶναι μητέρα πάντων ἡμῶν›. οὐκ ἦν δὲ ἄρα τοῖς παλαιοῖς ἀνθρώποις ἐμφανὲς τὸ ὄρος τοῦτο, πλὴν θεσπίζει τὸ θεῖον πνεῦμα ἐμφανὲς αὐτὸ γενήσεσθαι πᾶσιν τοῖς ἔθνεσιν ἐν ταῖς ἐσχάταις ἡμέραις, ὅτε Χριστὸς «εἰς ἀθέτησιν τῶν ἁμαρτιῶν πεφανέ‐ ρωται». σπεύσουσιν οὖν πάντα τὰ ἔθνη ‹Ἑλληνικά τε καὶ βάρβαρα› ἀποστρε‐ | |
| 40 | φόμενα μὲν τὴν πολύθεον πλάνην καὶ τὰ πάλαι νομιζόμενα δαίμοσιν ἢ θεοῖς ἀνακεῖσθαι σωματικὰ ὄρη, σπεύδοντα δὲ ἐπὶ τὸν ἐν τοῖς δηλουμένοις καταγ‐ γελλόμενα θεόν, διὸ ἀλλήλοις προσφωνοῦντά φασι· Δεῦτε ἀναβῶμεν εἰς τὸ ὄρος τοῦ κυρίου καὶ εἰς τὸν οἶκον τοῦ θεοῦ Ἰακώβ, καὶ ἀναγ‐ γελεῖ ἡμῖν τὴν ὁδὸν αὐτοῦ, καὶ πορευσόμεθα ἐν αὐτῇ. τούτοις οὖν | |
| 45 | τοῖς ἔθνεσιν ὁ λόγος ὑπισχνεῖται τὸ ὄρος καὶ τὸν οἶκον τοῦ θεοῦ τὰ ἐν οὐρανοῖς ἐμφανῆ καὶ γνώριμα πᾶσιν τοῖς μαθητευομένοις ποιήσειν. | |
126*bis | Εἴη δ’ ἂν οὗτος ὁ Χριστοῦ νόμος εὐαγγελικὸς ὁ ἄνωθεν ὁρμηθεὶς ἐκ Σιὼν τῆς ‹ἐπουρανίου› καὶ ἐκ ταύτης δὲ τῆς ἐπὶ γῆς Σιών, ἐν ᾗ ὁ ὑπ’ ἀν‐ θρώπων θάνατος τοῦ σωτῆρος καὶ ἡ ἐκ νεκρῶν ἀνάστασις αὐτοῦ, τά τε τῆς καινῆς διαθήκης μυστήρια καὶ παραγγέλματα ἀρχὴν λαβόντα προῆλθον εἰς | |
| 5 | πᾶσαν τὴν οἰκουμένην. αὐτὸς δὴ οὗτος ὁ νόμος καὶ ὁ καινὸς τοῦ εὐαγγελικοῦ λόγου κηρυχθεὶς πᾶσι τοῖς ἔθνεσιν ἐπαίδευσεν τοὺς ὑποδεξαμένους αὐτὸν τὰ περὶ τοῦ ὄρους τοῦ θεοῦ καὶ τοῦ οἴκου, ἐδίδαξέν τε τὰ ἔθνη λέγων· Δεῦτε καὶ ἀναβῶμεν εἰς τὸ ὄρος κυρίου καὶ εἰς τὸν οἶκον τοῦ θεοῦ Ἰακώβ. ⸢ὁ αὐτὸς δὲ καὶ διέκρινεν ἀνὰ μέσον τῶν ἐθνῶν ἀφορίσας | |
| 10 | ἑαυτῷ τοὺς ἀξίους καὶ ἐκλεξάμενος τοὺς κλητοὺς ἀπὸ τῶν μὴ τοιούτων.⸣ ⸤οὕτως | |
| οὖν ἀνὰ μέσον τῶν ἐθνῶν διακρίνας ὁ εὐαγγελικὸς λόγος λαὸν πολὺν ἤλεγξεν ἤτοι τοὺς εἰς αὐτὸν πεπιστευκότας ἀπελέγξας τὴν ἐν αὐτοῖς προτέραν πλάνην ἢ τοὺς μὴ εἰς αὐτὸν πεπιστευκότας ἐλέγξασ⸥ ⸢παρὰ τὴν αὐτῶν αἰτίαν ἀπολλυμένους. οἱ δὴ οὖν καταδεξάμενοι αὐτὸν πάσης πολεμικῆς προαιρέσεως | 16 | |
| 15 | ἀπαλλαγέντες, ἐν εἰρήνῃ λοιπὸν διάγουσιν βίον ἀτάραχον ἀναλαβόντες, ὡς μηκέθ’ ὑπὸ τῶν ἀντικειμένων δυνάμεων πολεμεῖσθαι μηδ’ ὑποχειρίους εἶναι τῶν πάλαι κατακρατούντων αὐτῶν δαιμόνων. οἷς καὶ ὁ σωτὴρ αὐτὸς τὴν ἑαυτοῦ προξενῶν ‹εἰρήνην› ἔφασκεν· «εἰρήνην ἀφίημι ὑμῖν, εἰρήνην τὴν ἐμὴν δίδωμι ὑμῖν».⸣ καὶ πρὸς λέξιν δὲ ταῦτα τέλους ἠξιοῦτο μετὰ τὴν αὐτοῦ θεοφάνειαν καὶ μετὰ τὸν | |
| 20 | κηρυχθέντα τοῖς ἔθνεσιν εὐαγγελικὸν νόμον διαλαβούσης εἰρήνης βαθυτάτης τὰ ἔθνη, ὃ δὴ καὶ σημαίνει τὸν Χριστὸν ἐδίδου ὁ λόγος φήσας συγκόψειν τὰς μαχαίρας αὐτῶν εἰς ἄροτρα καὶ τὰς ζιβύνας αὐτῶν εἰς δρέπανα ⸢καὶ μηκέτι διδάσκεσθαι τὰ πολεμικά, ἃ δὴ καὶ πρότερον ἦσαν ἀναγκαῖα καὶ ἐκ παίδων κατ’ ἀγροὺς καὶ κατὰ πόλεις ἠσκοῦντο διὰ τὸν ἀπὸ τῶν πλησιοχώρων | |
| 25 | πολεμίων φόβον.⸣ | |
1.27 | ⸢Ἀκολούθως ὁ προφήτης διεξελθὼν τὴν κλῆσιν τῶν ἐθνῶν καὶ τὴν χυθεῖσαν εἰς ἅπαντας ἀνθρώπους εἰρήνην τὴν εἰς τοὺς οἰκείους ἐνδείκνυται φιλοστοργίαν παρακαλῶν τὸν αὐτοῦ λαόν, καταδέξασθαι τὴν πᾶσιν τοῖς ἔθνεσιν δωρηθεῖσαν τοῦ Χριστοῦ χάριν. διό φησι· Καὶ νῦν, ὁ οἶκος | |
| 5 | τοῦ Ἰακώβ, δεῦτε καὶ πορευθῶμεν τῷ φωτὶ κυρίου. καὶ θέα ὅπως εἰς παρόρμησιν καὶ προτροπὴν τοῦ λαοῦ καὶ αὐτὸν καταλέγει, παρακαλῶν τοῦ φωτὸς κυρίου μεταλαγχάνειν,⸣ ⸤φῶς κυρίου ὀνομάζων τὸν ἐκ Σιὼν προελ‐ θόντα νόμον τῆς καινῆς διαθήκης καὶ τὸν σωτήριον καὶ εὐαγγελικὸν λόγον.⸥ προκαλεῖται δὲ οὐ τὸν Ἰακώβ, ἀλλὰ τὸν τούτου οἶκον ἥκειν ἐπὶ τὸ φῶς τῆς | |
| 10 | τοῦ κυρίου γνώσεως, ὡς ἂν ἐν σκότει τυγχάνοντας. ὃ δὴ καὶ αὐτὸ παρίστη συνάπ‐ των ἑξῆς καὶ λέγων· ἀνῆκεν γὰρ τὸν λαὸν αὐτοῦ τὸν οἶκον τοῦ Ἰακώβ. σπεύσατε οὖν ὑμεῖς οἱ τοῦ ἀνεθέντος οἴκου καὶ δεῦτε ἅμα ἐμοί, ἐπεὶ καὶ αὐτὸς ἐγὼ ἅμα ὑμῖν ἕτοιμος τυγχάνω τοῦ πορεύεσθαι τῷ φωτὶ κυρίου. καλεῖ δὲ τὸν οἶκον Ἰακὼβ τὸν Ἰουδαίων λαὸν ὡς οὐκ ὄντα Ἰακὼβ οὐδ’ ἄξιον | |
| 15 | χρηματίζειν τῷ τοῦ προπάτορος αὐτῶν ὀνόματι, αὐτὸ δὲ μόνον οἴκῳ ὄντι ὑπο‐ κένῳ καὶ σχολάζοντι. ⸢διὰ τί δὲ αὐτὸν ἀνῆκεν ὥσπερ ἀπολογούμενος ὑπὲρ τοῦ | |
| θεοῦ τὰς αἰτίας τίθησιν ἐπιφέρων· ὅτι ἐνεπλήσθη ἡ χώρα αὐτῶν ὡς τὸ ἀπ’ ἀρχῆς κληδονισμῶν καὶ τὰ ἑξῆς, δι’ ὧν παρίστησιν, ὅτι μὴ ἀλόγως αὐτοὺς ἀνῆκεν⸣ τὸ φῶς τοῦ κυρίου τὸ ἐπιλάμψαν πᾶσιν τοῖς ἔθνεσιν. ταῦτα | 17 | |
| 20 | μὲν οὖν κατὰ τὴν τῶν Ἑβδομήκοντα ἑρμηνείαν, καθ’ οὓς τό· ἀνῆκεν τὸν λαὸν αὐτοῦ καὶ τὰ ἑπόμενα συνῆπται τῷ δευτέρῳ· καὶ πορευθῶμεν τῷ φωτὶ κυρίου. | |
127* | Παραινέσας ὁ προφήτης τῷ λαῷ καὶ εἰπών· δεῦτε καὶ πορευ‐ θῶμεν τῷ φωτὶ κυρίου μέχρι τούτου ἵσταται τὰ ἑξῆς ἐπιλεγόμενα οὐκέτι πρὸς τὸν λαὸν διεξερχόμενος, ἀλλ’ αὐτῷ λέγων τῷ κυρίῳ. ἀντὶ τοῦ· ἀνῆκεν γὰρ τὸν λαὸν αὐτοῦ, ὁ Ἀκύλας ὅτι εἴασας λαόν σου οἶκον Ἰακὼβ | |
| 5 | ἐξέδωκεν, ὁ δὲ Σύμμαχος· ἀπέρριψας. εἶθ’ ἑξῆς σημεῖα τοῦ ἀνεῖσθαι τὸν λαὸν παρίστησι λέγων, ὥσπερ τὸ παλαιὸν ἀλλόφυλοί τινες ‹Ἀμορραῖοι καὶ Εὐαῖοι καὶ Ἰεβουσαῖοι› τὰ πάνδεινα ἔπραττον οἰκοῦντες τὸν τόπον, καθ’ οὓς ‹κληδόνων καὶ μαντειῶν› καὶ πάσης εἰδωλολατρίας ἐπεπλήρωτο αὐτῶν ἡ χώρα, οὗ ἡ χώρα τοῦ οἴκου Ἰακὼβ ἀλλοφύλων οἰκητόρων πληρωθήσεται καὶ | |
| 10 | τέκνα ἀλλόφυλα γενήσεται αὐτοῖς καὶ ἐμπλησθήσεται ἡ χώρα ⸢ἡ πάλαι τοῦ θεοῦ χρηματίζουσα στρατιωτικῶν ἀνδρῶν, οὓς αἰνίττεται διὰ τοῦ πλήθους τῶν ἵππων καὶ τῶν ἁρμάτων.⸣ ἔτι δὲ τὴν χώραν αὐτῶν πληρω‐ θήσεσθαί φησι τῶν περὶ χρυσὸν καὶ ἄργυρον ἀσχολούμενον, ἔτι πρὸς τούτοις πλησθήσεσθαί φησι βδελυγμάτων τῶν ἔργων τῶν χειρῶν αὐτῶν· | |
| 15 | ⸢τίνων δὲ αὐτῶν, ἀλλ’ ἢ τῶν ἀλλοφύλων οἰκητόρων, οἳ καὶ προσεκύνησαν οἷς ἐποίησαν οἱ δάκτυλοι αὐτῶν; ταῦτα πάντα σημαντικὰ τυγχάνει ἀλλοφύλων ἐθνῶν καὶ εἰδωλολατρῶν μελλόντων οἰκεῖν αὐτὴν τὴν Ἰερουσαλὴμ καὶ τὴν Ἰουδαίαν χώραν. ἃ δὴ ἐπληροῦτο μετὰ τὴν τοῦ σωτῆρος ἡμῶν παρου‐ σίαν,⸣ ⸤καὶ μετὰ τὸν λόγον τὸν εὐαγγελικὸν ‹τὸν φωτίσαντα πάντα τὰ ἔθνη›. | |
| 20 | ἐπειδὴ μὴ ὑπήκουσαν τοῦ κεκληκότος αὐτοὺς προφήτου εἰρηκότος· Δεῦτε καὶ πορευθῶμεν τῷ φωτὶ κυρίου,⸥ παραδοθέντων Ἰουδαίων τῇ Ῥωμαίων ἐξουσίᾳ, ἐφ’ οἷς ἀλγῶν τὴν ψυχὴν ὁ προφήτης ἀναφωνεῖ πρὸς αὐτὸν λέγων τὸν κύριον· ἀνῆκες τὸν λαόν σου τὸν οἶκον τοῦ Ἰακώβ. εἶτα παρίστησι τεκμήρια, δι’ ὧν δείκνυται ἀνεθεὶς ὁ λαὸς καὶ ἐγκατα‐ | |
| 25 | λειφθεὶς ὑπὸ τοῦ κυρίου ἐκτὸς τὴν χώραν αὐτῶν ἀλλογενέσιν ἔθνεσιν ἐκδεδόσθαι, ὧν τὰς ἀσεβείας καταριθμησάμενος λέγει πρὸς αὐτὸν πάλιν ἀναφωνῶν τὸν κύριον· καὶ μὴ ἀφῇς αὐτοῖς· ἀντὶ γὰρ τοῦ· καὶ οὐ μὴ ἀνήσω αὐτούς, ὁ μὲν Ἀκύλας καὶ μὴ ἄρῃς αὐτοῖς ἡρμήνευσεν, ὁ δὲ Σύμμαχος· καὶ μὴ ἀφῇς αὐτοῖς. ὅπερ οὐκ ἂν ἔχοι λόγον περὶ Ἰουδαίων εἰρῆσθαι· οὐ γὰρ ἂν ὁ | |
| 30 | προφήτης κατηύξατο τοῦ ἰδίου λαοῦ, ἀλλὰ κατὰ τὴν ἀποδοθεῖσαν διάνοιαν. ταῦτα περὶ τῶν εἰρημένων τῶν τὴν Ἰερουσαλὴμ πολεμησάντων καὶ πληρω‐ | |
| σάντων στρατιωτικῆς δυνάμεως καὶ πάσης εἰδωλολατρίας ἐπήγαγεν. | 18 | |
1.28 | Ἡγοῦμαι καὶ τὰ προκείμενα πεπληρῶσθαι καθ’ ἕνα τε τρόπον ἐπὶ τῆς Ῥωμαίων κατὰ τοῦ Ἰουδαίων ἔθνους ἐφόδου, καθ’ ἣν δῃουμένης τῆς χώρας φεύγοντες ἀπὸ προσώπου τῶν πολεμίων εἰς τὰς πέτρας ἐν τοῖς σπηλαίοις ἀποκρύπτονται διὰ τὴν ἀπὸ τοῦ θεοῦ αὐτοῖς ἐπικειμένην ὀργήν. | |
| 5 | τότε δὲ καὶ οἱ ὑπερήφανοι ἐταπεινοῦντο, ἀλλὰ καὶ οἱ ἐπὶ πλούτῳ γαυ‐ ριῶντες πρότερον τότε μηθὲν ὄντες ἠλέγχοντο καταλαβούσης αὐτοὺς τῆς τοῦ κυρίου ἡμέρας, λέγω δὲ τοῦ Χριστοῦ τῆς ἐκδικήσεως, ἐν ᾧ οὐ μόνον τοὺς ὑπερηφάνους καὶ ἐπηρμένους ἄνδρας ἡ τοῦ κυρίου μετήρχετο ἡμέρα, ἀλλὰ καὶ τὰ τῆς χώρας κάλλη τῶν πολεμίων τὰ πάντα δῃούντων καὶ ἀφανιζόντων | |
| 10 | ὡς καὶ πύργους καταβαλεῖν καὶ τείχη καθαιρεῖν καὶ τὰ ὑψηλὰ πάντα συγκόπ‐ τειν. εἰ δὲ καὶ πραγματείαις ἐχρῶντο ταῖς διὰ θαλάσσης τινὲς καὶ τούτων τὰς ναῦς ἀπελάμβανον οἱ πολέμιοι, πανταχόθεν γοῦν τότε ἐταπείνουν καὶ διήρπαζον τὸ Ἰουδαίων ἔθνος, ἐπεὶ μὴ τῷ προφήτῃ παρακαλοῦντι καὶ λέγοντι· «δεῦτε καὶ πορευθῶμεν τῷ φωτὶ κυρίου», παρέσχον ἑαυτοὺς πειθηνίους. προλέγει δὲ ταῦτα | |
| 15 | ὁ προφήτης μαρτυρόμενος ‹τὴν μέλλουσαν› αὐτοὺς καταλήψεσθαι ‹ὀργήν›, εἰ μὴ παραδέξοιντο ‹φῶς κυρίου›. ⸢κατὰ τὸ αὐτὸ δὲ θεσπίζει καθαίρεσιν ἔσεσθαι τῆς ἐν ἀνθρώποις εἰδωλολατρίας, μόνον δὲ παρὰ τοῖς πᾶσιν ὑψοῦσθαι τὸν κύριον παντὸς ὑψώματος ἐπαιρομένου κατὰ τῆς γνώσεως τοῦ θεοῦ ταπεινου‐ μένου.⸣ | |
128* | Ἡγοῦμαι τὸν προφήτην διὰ τῶν ἔμπροσθεν ἀποδυσπετοῦντα ἐφ’ οἷς ἐθέσπισεν περὶ τῶν ἀλλοφύλων τῶν μελλόντων οἰκεῖν τὴν χώραν τοῦ Ἰου‐ δαίων ἔθνους, αὐτήν τε τὴν Ἰερουσαλὴμ κατέχειν καὶ ὡς ἐν εὐχῇ δεηθέντα τοῦ θεοῦ καὶ εἰρηκότος· «μὴ ἀνῇς αὐτοῖς», ἀκολούθως κατηξιῶσθαι ‹τῆς τοῦ | |
| 5 | θεοῦ δικαιοκρισίασ› δεικνύντος αὐτῷ τοῦ κυρίου ‹τὴν ἡμέραν τῆς ἐκδικήσεωσ› τῆς πάντας τοὺς ἀσεβεῖς μετελευσομένης, ἣν προθεωρήσας παραινεῖ ἐντεῦθεν ἤδη φυλάττεσθαι ‹τὴν μέλλουσαν› ἐπιέναι πᾶσιν τοῖς ἀσεβέσιν ‹ὀργήν›. διὸ ὡς πρὸς αὐτοὺς ἐκείνους τοὺς μέλλοντας οἰκήσειν τὴν χώραν ἀποτεινόμενός φησιν εἰσέρχεσθαι εἰς τὰς πέτρας καὶ κρύπτεσθαι εἰς τὴν γῆν | |
| 10 | ἀπὸ προσώπου τοῦ φόβου κυρίου καὶ ἀπὸ τῆς δόξης τῆς ἰσχύος αὐτοῦ, ὅταν ἀναστῇ θραῦσαι τὴν γῆν. οἱ γὰρ ὀφθαλμοὶ κυρίου ὑψηλοί, ὁ δὲ ἄνθρωπος ταπεινός· καὶ ταπεινωθήσεται τὸ ὕψος τῶν ἀνθρώπων, καὶ ὑψωθήσεται κύριος μόνος ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ· ⸢ταῦτα γὰρ ἡγοῦμαι περὶ τῆς ἡμέρας τῆς κρίσεως λέγεσθαι, διὸ οὐ περὶ μόνον | |
| 15 | Ἰουδαίων ὁ λόγος τὰ παρόντα θεσπίζει, καθολικῶς δὲ περὶ πάντων τῶν τοιῶνδε ἀνθρώπων.⸣ ἐπιλέγει δ’ οὖν ἑξῆς· ἡμέρα γὰρ κυρίου σαβαὼθ ἐπὶ πάντα ὑβριστὴν καὶ ὑπερήφανον καὶ ἐπὶ πάντα ὑψηλὸν καὶ μετέωρον, | |
| καὶ ταπεινωθήσονται· σαφῶς γὰρ διὰ τούτων καθολικὴν εἰσάγει κατὰ πάντων τῶν ἀσεβῶν κρίσιν. διόπερ οὔτε ἡ Ἑβραϊκὴ ἀνάγνωσις οὔτε οἱ λοιποὶ | 19 | |
| 20 | ἑρμηνευταὶ τὸ καὶ νῦν εἰρήκασιν, ὅπερ ἐν τῇ παρ’ ἡμῖν ἀναγνώσει φέρεται, καθ’ ἣν εἴρηται· καὶ νῦν εἰσέρχεσθε εἰς τὰς πέτρας καὶ κρύπτεσθε, ἐπεὶ μὴ περὶ τοῦ ἐνεστῶτος καιροῦ ταῦτα ἐθέσπισεν, περὶ δὲ τῆς καθολικῆς τοῦ θεοῦ κρίσεως. Εἶτ’ ἐπειδὴ διὰ τῶν ἔμπροσθεν ἐμνημόνευσεν τῶν ‹τὰ ἅρματα | |
| 25 | καὶ τοὺς ἵππουσ› κεκτημένων, ‹χρυσοῦ τε καὶ ἀργύρου› πλοῦτον καὶ θησαυροὺς συνηγηοχότων, ἀκολούθως τὴν κρίσιν αἰνίττεται διὰ τροπικῆς ἀλληγορίας κέδρους Λιβάνου καὶ δένδρα βαλάνου καὶ ὄρη ὑψηλὰ καὶ βουνοὺς καὶ πύργους ὑψηλοὺς καὶ τείχη καὶ πλοῖα ὀνομάζων, ⸢ὧν ἁπάντων ἀπώλειαν ἔσεσθαι προφητεύει ‹κατὰ τὴν προσδοκωμένην τοῦ κυρίου ἡμέραν›, | |
| 30 | ὧδέ πως αἰνιξάμενος ἐπικεκαλυμμένως ‹τοὺς κρατοῦντας τοῦ αἰῶνος τούτου⸣› ⸤καὶ τὰ ὕψη καὶ τὰ ἀξιώματα, ‹τάς τε ἀρχὰς καὶ τὰς ἐξουσίας καὶ τοὺς ἐν τῷ βίῳ κοσμοκράτορασ› ‹τοὺς τὸν θεὸν μὴ ἐπεγνωκότασ›⸥ ταῦτα εὐξαμένῳ τῷ προφήτῃ καὶ φήσαντι· «μὴ ἀνῇς αὐτοῖς» ἔδειξε τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον θεραπεῦον αὐτοῦ τῆς ψυχῆς τὴν ἐπὶ τοῖς οἰκείοις ἀλγηδόνα. | |
| 35 | Εἶτ’ ἐπειδήπερ ἐμνημόνευσεν διὰ τῶν ἔμπροσθεν, ὅπως «ἐνε‐ πλήσθη ἡ γῆ βδελυγμάτων τῶν ἔργων τῶν χειρῶν αὐτῶν, καὶ προσεκύνησαν οἷς ἐποίησαν οἱ δάκτυλοι αὐτῶν· καὶ ἔκυψεν ἄνθρωπος, καὶ ἐταπεινώθη ἀνήρ», ἀκολούθως διὰ τῶν μετὰ χεῖρας θεσπίζει λέγων· καὶ τὰ χειροποίητα κατα‐ κρύψουσιν εἰσενέγκαντες εἰς τὰ σπήλαια καὶ εἰς τὰς σχισμὰς | |
| 40 | τῶν πετρῶν καὶ εἰς τὰς τρώγλας τῆς γῆς, καὶ πάλιν· τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ ἐκβαλεῖ ἄνθρωπος τὰ βδελύγματα αὐτοῦ τὰ ἀργυρᾶ καὶ τὰ χρυσᾶ, ἃ ἐποίησεν προσκυνεῖν αὐτοῖς· ⸢τηνικαῦτα γὰρ ἐπιστάσης τῆς τοῦ θεοῦ ἡμέρας τὰς δόξας αὐτῶν, ἃς εἶχον πρότερον ἐν τῇ ψυχῇ αὐτῶν περὶ τῆς πολυθέου πλάνης, κατακρύψουσιν ἐν ταῖς διερρωγυίαις αὐτῶν δια‐ | |
| 45 | νοίαις, ἀλλὰ καὶ ἐκβαλοῦσιν καὶ ἀπορρίψουσιν τοῦ ἑαυτῶν λογισμοῦ πᾶσαν τὴν ψευδῆ περὶ τῶν εἰδώλων ἑαυτῶν ὑπόληψιν.⸣ καὶ τοῦτο πράξουσιν ἀπὸ προσώπου τοῦ φόβου κυρίου, πλὴν ἀλλὰ καὶ ἐπὶ τῆς πρώτης τοῦ σωτῆρος ἡμῶν παρουσίας ἐκ μέρους ταῦτα συντελεῖσθαι ἤρξατο μετὰ τὸν κηρυχθέντα πᾶσι τοῖς ἔθνεσιν εὐαγγελικὸν λόγον. ἤδη γοῦν | |
128*(50) | καθ’ ἡμᾶς ἐλήλεκται τῶν πάλαι νομιζομένων τοῖς ἔθνεσι θεῶν ἡ πλάνη τῷ μὴ | |
| καὶ ἑαυτοῖς δύνασθαι ἐπικουρεῖν. διὸ πᾶς μὲν ἄνθρωπος εἰδωλολάτρης τεταπεί‐ νωται, μόνος δὲ ὁ τῶν ὅλων ὕψωται κύριος, οἱ δὲ τὸ πρὶν ἐπὶ τοῖς εἰδώλοις ὡς ἐπὶ θεοῖς μέγα φρονοῦντες ἐλεγχθείσης αὐτῶν τῆς πλάνης καὶ τῆς πολυτελοῦς ὕλης τῶν παρ’ αὐτοῖς ξοάνων ἀφαιρουμένης τὰ ἄψυχα ξόανα κατὰ | 20 | |
| 55 | τὴν προφητείαν κατακρύπτον ὑπὸ σπήλαια διὰ τὸ τῆς ὕλης πολυτελὲς ὡς ἂν μὴ ληφθείη ὑπὸ τῶν βασιλικῶν ἀνδρῶν. ⸤καὶ ἐκ τούτων δὲ ἀναμφιλέκτως οἶμαι συνίστασθαι τὸ μετὰ τὴν σωτήριον παρουσίαν ταῦτα τέλους τετυχηκέναι. εἰδωλολατρούσης τῆς Ἰερουσαλὴμ μᾶλλον δὲ ἁπάσης πεπλανημένης τῆς Ἰου‐ δαίας κατηχεῖτο τρόπον τινὰ τῆς Ἰουδαίας ὁ Βαβυλωνίων πόλεμος, οἳ πᾶσαν | |
| 60 | καταδῃώσαντες ἀπεκτείνασι μὲν τοὺς κατειλημμένους, γύναιά τε καὶ παῖδας ἀπεκόμισαν εἰς τὴν ἑαυτῶν γῆν. πλὴν τῆς ἐφόδου προαπηγγελμένης καὶ μελλούσης ἔσεσθαι, τοσοῦτον τοῖς Ἰουδαίοις γέγονε δεῖμα καὶ ἀγωνίας εἰς τοῦτο πεπτώκασιν, ὡς ἐν σπηλαίοις καὶ ταῖς τῶν ὀρῶν ῥωγμαῖς κατακρύπτεσθαι καὶ τόπους ἀβάτους καταλαμβάνειν ἁπάσης αὐτῶν ἀτονούσης χειρὸς τὴν τῶν ἐπιόντων | |
| 65 | ἀντίστασιν.⸥ | |
128*bis | Τὸ δέ· παύσασθε ὑμῖν ἀπὸ τοῦ ἀνθρώπου, ᾧ ἡ ἀνα‐ πνοὴ ἐν μυκτῆρι αὐτοῦ· ὅτι ἐν τίνι ἐλογίσθη αὐτός; κατὰ προσθήκην φέρεται. ἔοικεν δὲ παραινεῖν ὁ λόγος μὴ προσέχειν ἐκείνοις μηδὲ ‹εἰς ἀνθρώπους ἐλπίζειν› θνητοὺς τὴν πᾶσαν ζωὴν ἐν τοῖς μυκτῆρσιν κεκτημένους. | |
1.29 | Τὰ μὲν προλεχθέντα περὶ ‹τῆς ἡμέρας τῆς ἐκδικήσεωσ› εἴρηται, τὰ δὲ προκείμενα ἐξ ἑτέρας ἀρχῆς περιαίρεσιν ἀπειλεῖ τῶν ἐν τῷ προ‐ τέρῳ λαῷ τοῦ θεοῦ χαρισμάτων, ἅ φησιν ἀρθήσεσθαι ἀπ’ αὐτῶν, ⸢οὔτε διὰ εἰδωλο‐ λατρίας οὔτε διά τινας ἑτέρας πράξεις, διὰ δὲ μίαν βουλὴν ἄθεον⸣ ⸤ἀληθῶς καὶ | |
| 5 | ἀσεβῆ καὶ πονηρὰν τὴν κατὰ τοῦ κυρίου. θέα γοῦν ὅπως μετὰ πάσας τὰς κατ’ αὐτῶν ἀπειλὰς ἐπάγει λέγων· «τὴν δὲ ἁμαρτίαν αὐτῶν ὡς Σοδόμων ἀνήγγειλαν καὶ ἐνεφάνισαν. οὐαὶ τῇ ψυχῇ αὐτῶν, ὅτι βεβούλευνται βουλὴν πονηρὰν καθ’ ἑαυτῶν⸥ εἰπόντες· Δήσωμεν τὸν δίκαιον, ὅτι δύσχρηστος ἡμῖν ἐστιν»· τὸ γὰρ αἴτιον τῶν ἀπειλουμένων ἁπάντων τοῦτο ἦν. καὶ ἐκ τούτων δὲ ἀναμφιλέκτως οἶμαι | |
| 10 | συνίστασθαι τὸ μετὰ τὴν σωτήριον παρουσίαν ταῦτα τέλους τετυχηκέναι. διὸ ἀφελεῖ φησι κύριος ἀπὸ Ἰερουσαλὴμ καὶ ἀπὸ τῆς Ἰουδαίας ⸢ἰσχύοντα καὶ ἰσχύουσαν, ἢ κατὰ τὸν Ἀκύλαν ἔρεισμα καὶ ἐρεισμόν, ἢ κατὰ τὸν Σύμμαχον· στήριγμα καὶ στηριγμόν. ⸢ὅπερ νοήσεις τὸν ἀποστολικὸν λόγον, ὃς τοὺς βίῳ τῷ κατὰ θεὸν ἐμπρέποντας ‹στύλους καὶ ἑδραίωμα› ὠνόμασε·⸣ | |
| 15 | ⸢πάντως γάρ που καὶ παρὰ τῷ προτέρῳ λαῷ ἦσάν τινες ὥσπερ ‹ἑδραιώματα› καὶ στηρίγματα τοῦ παντὸς αὐτῶν ἔθνους, οὓς ἀρθήσεσθαι ἀπ’ αὐτῶν ὁ λόγος | |
| ἀπειλεῖ,⸣ ἔπειτα οὐκ ἄρτον οὐδὲ ὕδωρ, ἀλλὰ ἰσχὺν ἄρτου καὶ ἰσχὺν ὕδατος. ⸤καὶ τοῦτο δὲ νοήσεις ἀπὸ ἑτέρου προφήτου φήσαντος· «ἰδοὺ ἡμέραι ἔρχονται, λέγει κύριος, καὶ ἀποστελῶ λιμὸν ἐπὶ τὴν γῆν, οὐ λιμὸν ἄρτου οὐδὲ δίψαν ὕδατος, | 21 | |
| 20 | ἀλλὰ λιμὸν τοῦ ἀκοῦσαι λόγον κυρίου». ἔστιν οὖν ψυχῆς ἄρτος θρεπτικός τις λόγος καὶ ποτὸν ὡσαύτως λογικόν, ὧν εἰ καὶ νομίζουσιν Ἰουδαῖοι μετειληφέναι ἐν τῷ τὰς θείας μετέρχεσθαι γραφὰς ⸤καὶ περὶ τὰς ἐκμαθήσεις καὶ ἐπαγγελίας αὐτῶν φιλοκαλεῖν,⸥ ⸢ἀλλά γε τὴν ἰσχὺν τῶν θρεπτικῶν λόγων καὶ τὸ θρεπτικὸν τῆς ζωοποιοῦ πηγῆς οὐκ ἂν εὕροις παρ’ αὐτοῖς.⸣ | |
| 25 | καὶ γίγαντα δὲ καὶ ἰσχύοντα καὶ ἄνθρωπον στοχαστὴν ἀφαι‐ ρεθήσεσθαι αὐτῶν ἀπειλεῖ· γίγαντα οὔτε ἡ Ἑβραϊκὴ φωνὴ οὔτε οἱ λοιποὶ ἑρμηνευταὶ ὠνόμασαν. ἀντὶ δὲ τούτου ὁ μὲν Ἀκύλας δυνατόν, ὁ δὲ Σύμμαχος ἀνδρεῖον, ὁ δὲ Θεοδοτίων δυνάστην ἐκδέδωκαν. καὶ δυνάστην οὖν καὶ δυνατὸν καὶ ἔτι πρὸς τούτοις καὶ ἄνδρα πολεμιστὴν καὶ δικαστήν, | |
| 30 | ἀνθ’ οὗ οἱ λοιποὶ πεποιήκασι κριτήν, καὶ ἐπὶ πᾶσιν προφήτην καὶ στοχα‐ στὴν περιαιρεθήσεσθαι ἀπειλεῖ. ⸢καὶ ἐκ τούτων δὲ οἶμαι ἀναμφιλέκτως συνίστασθαι τὸ μετὰ τὴν σωτήριον παρουσίαν ταῦτα τέλους τετυχηκέναι·⸣ εἰ γοῦν τις θελήσειεν βιασάμενος κατὰ τοὺς χρόνους Ἠσαΐου τοῦ προφήτου ἢ κατὰ τοὺς τῆς Βαβυλωνίων πολιορκίας ταῦτα φάναι γεγονέναι, ψευδῆ δοξάζων ἐλεγχ‐ | |
| 35 | θήσεται· συνῆσαν γὰρ αὐτοῖς τότε πλεῖστοι προφῆται ἐν αὐτῇ τῇ Ἰερουσαλὴμ πρὸ τῆς πολιορκίας καὶ κατὰ τὴν πολιορκίαν, ἐπ’ αὐτῆς τε τῆς Βαβυλωνίας καὶ μετὰ τὴν ἐνθένδε ἐπάνοδον ἦσαν δὲ καὶ δικασταὶ παρ’ αὐτοῖς οἱ κρίνοντες τὸν λαόν. ἐν αὐτῇ γοῦν τῇ Βαβυλῶνι Δανιὴλ ἔκρινεν ‹τοὺς πρεσβυτέρουσ›, καὶ μετὰ τὴν ἐπάνοδον Ἰησοῦς ὁ τοῦ Ἰωσεδὲκ καὶ Ζοροβάβελ ὁ τοῦ Σαλαθιὴλ καὶ | |
| 40 | καθηγήσαντο τοῦ λαοῦ καὶ ἔτι τοῖς χρόνοις μεταγενέστεροι Ἔσδρας καὶ Νεεμίας καὶ πρεσβύτεροι δὲ συνέσει καὶ σοφίᾳ τετιμημένοι ἐκόσμουν τὸ ἔθνος αὐτῶν. τότε εὑρήσεις καὶ πολεμιστὰς διαφανεῖς παρ’ αὐτοῖς γενομένους κατὰ τοὺς χρόνους τῶν Μακκαβαίων, ἐν οἷς πάντως ἦσαν καὶ πεντηκόνταρχοι ἐν τῇ στρατιωτικῇ τάξει. εἰκός τε δὲ καὶ θαυμαστοὺς συμβούλους παρ’ αὐτοῖς | |
| 45 | γεγονέναι σοφούς τε λόγων καὶ ἀρχιτέκτονας. ἦσαν δὲ καὶ συνετοὶ ἀκροα‐ ταὶ παρ’ αὐτοῖς, οἳ τοὺς τῶν προφητῶν λόγους ἐνέκρινον, τοὺς τῶν ψευδοπροφητῶν ἀποδοκιμάζοντες καὶ τοῦτο πράττοντες πνεύματι κριτικῷ. τὸ μὲν οὖν παλαιὸν ταῦτα πάντα παρὰ τῷ Ἰουδαίων ἔθνει ἤκμαζεν, ⸢ἀθρόως δὲ ἐξέλιπε καὶ ‹ἀφῃρέθη› κατὰ τὴν προφητείαν «ἀπὸ τῆς Ἰερουσαλὴμ καὶ ἀπὸ τῆς Ἰουδαίας», ὁμοῦ τὰ | |
1.29(50) | πάντα οὐκ ἄλλοτε ἢ κατὰ τὴν τοῦ σωτῆρος ἡμῶν ἐπιβουλὴν αὐτῶν.⸣ | |
129* | Ἐκπεσόντες δὲ τῶν προλεχθέντων πάντων οἱ ὑπὸ τῆς προφητείας κατηγορούμενοι ⸢ἐμπαίκταις κυρίοις καὶ νεανίσκοις ἄρχουσι παρεδόθησαν. τὸ δ’ αἴτιον τούτων ἁπάντων ὁ λόγος διδάξει αὖθις οὐκ εἰδωλολα‐ | |
| τρίαν αὐτῶν κατηγόρων, ἀλλὰ ὅτι ἐβουλεύσαντο βουλὴν πονηρὰν καθ’ | 22 | |
| 5 | ἑαυτῶν εἰπόντες Δήσομεν τὸν δίκαιον, ὅτι δύσχρηστος ἡμῖν ἐστιν,⸣ καὶ ὅτι αἱ γλῶσσαι αὐτῶν μετὰ ἀνομίας τὰ πρὸς κύριον ἠπείθουν, ἀνθ’ οὗ ὁ Σύμμαχος· αἱ γλῶσσαι αὐτῶν καὶ τὰ ἐπιτηδεύματα αὐτῶν πρὸς κύριον πρὸς τὸ παραπικραίνειν, ὁ δὲ Ἀκύλας· ὅτι γλῶσσα αὐτῶν καὶ ἐπιτηδεύματα αὐτῶν πρὸς κύριον προσερίζοντες, ὁρᾷς τὸ αἴτιον διὸ | |
| 10 | ἀφῃρέθη αὐτῶν τὰ προλεχθέντα. ⸢καὶ γὰρ τὰς ἑαυτῶν ἠκόνησαν γλώττας κατὰ τοῦ κυρίου, ὁπηνίκα τὰς ἀσεβεῖς ἠφίεσαν φωνὰς λέγοντες· «αἶρε αἶρε αὐτόν», «τὸ αἷμα αὐτοῦ ἐφ’ ἡμᾶς καὶ ἐπὶ τὰ τέκνα ἡμῶν»· τότε γὰρ ἀληθῶς ἡ γλῶσσα αὐτῶν καὶ τὰ ἐπιτηδεύματα κατὰ τοῦ κυρίου γέγονεν εἰς τὸ παραπικρά‐ ναι αὐτόν⸣. διὸ ἑξῆς διασαφῶν τὴν διάνοιαν ἐπιλέγει· τὴν δὲ ἀνομίαν αὐτῶν ὡς | |
| 15 | Σοδόμων ἀνήγγειλαν καὶ ἐνεφάνισαν. οὐαὶ τῇ ψυχῇ αὐτῶν, ὅτι βεβού‐ λευνται βουλὴν πονηρὰν καθ’ ἑαυτῶν εἰπόντες Δήσομεν τὸν δίκαιον, ὅτι δύσχρηστος ἡμῖν ἐστι. καὶ τοῦτ’ ἦν ἄρα τὸ αἴτιον τοῦ περιαιρεῖσθαι τὰ πάλαι διαλάμποντα τοῦ θεοῦ χαρίσματα. ⸢τίς δὲ ὁρῶν τοὺς παρὰ Ἰουδαίοις ὀνομαζομένους πατριάρχας, νεανίσκους | |
| 20 | ἀληθῶς, οὐ τὴν τοῦ σώματος ἡλικίαν μόνον, ἀλλὰ καὶ τὰς ψυχὰς ἀτελεῖς καὶ ἐνδεεῖς φρενῶν, τούς τε λοιποὺς αὐτῶν διδασκάλους οὐκ ἂν εἴποι ἐμπαίκτας εἶναι, καὶ οὓς ἡ προφητεία ἐδήλου;⸣ ἀλλὰ καὶ ὁ λαὸς συμπέπτωκεν, ἄνθρωπος πρὸς ἄνθρωπον καὶ ἄνθρωπος πρὸς τὸν πλησίον αὐτοῦ· προσκόψει δὲ τὸ παιδίον πρὸς τὸν πρεσβύτερον καὶ ὁ ἄτιμος πρὸς τὸν ἔντιμον. ⸢μηδε‐ | |
| 25 | μιᾶς τάξεως οὔσης μηδὲ λόγου θεοῦ ἐν αὐτοῖς πολιτευομένου εἰς τοσαύτην δὲ πενίαν καὶ φρενῶν ἔνδειαν ἐλάσειν αὐτούς φησιν, ὡς μηδὲ ἱματίου μηδὲ ἄρτου εὐπορεῖν· ἱματίου μὲν εὐσχήμονος καὶ κοσμίου λόγου τοῦ καλύπτοντος αὐτῶν τῆς ψυχῆς τὴν ἀσχημοσύνην, ἄρτου δὲ τοῦ τῆς διανοίας θρεπτικοῦ λόγου.⸣ διό φησιν· ἐπιλήψεται ἄνθρωπος τοῦ ἀδελφοῦ αὐτοῦ ἢ τοῦ οἰκείου τοῦ πατρὸς | |
| 30 | λέγων Ἱμάτιον ἔχεις, ἀρχηγὸς ἡμῶν γενοῦ, καὶ τὸ βρῶμα τὸ ἐμὸν ὑπὸ σὲ ἔστω. καὶ ἀποκριθεὶς ἐρεῖ ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ Οὐκ ἔσομαί σου ἀρχηγός· οὐ γὰρ ἔστιν ἐν τῷ οἴκῳ μου ἄρτος οὐδὲ ἱμάτιον. ⸢εἶτα τὴν ἐρημίαν τῆς χώρας καὶ τὴν παντελῆ τῆς Ἰερουσαλὴμ ἀπόπτωσιν σημαίνει ἐπιφέρων ἑξῆς· ἀνεῖται Ἰερουσαλήμ,⸣ καὶ ἡ Ἰουδαία συμπέπτω‐ | |
| 35 | κεν. ἡ δ’ αἰτία προλέλεκται· ⸢διὰ γὰρ τὰς γλώσσας αὐτῶν, δι’ ὧν παρε‐ πίκραναν τὸν θεὸν καὶ ὅτι ἐβουλεύσαντο βουλὴν πονηρὰν τὴν κατὰ τῆς ἑαυτῶν ψυχῆς, μᾶλλον ἢ κατὰ τοῦ βουλευσαμένου γενομένην ταῦτα πεπόνθασιν.⸣ | |
| διὸ τὰ γενήματα τῶν ἔργων αὐτῶν φάγονται καὶ οὐαὶ γέγονεν τῷ ἀνόμῳ λαῷ, ἐπειδὴ κατὰ τὰ ἔργα τῶν χειρῶν αὐτοῦ πονηρὰ ὄντα συμβήσεται | 23 | |
| 40 | αὐτῷ· ⸢«ὁποῖα γάρ τις ἂν σπείρῃ, τοιαῦτα καὶ θερίσει».⸣ | |
1.30 | Οἱ πράκτορες ὑμῶν καλαμῶνται ὑμᾶς. τῶν κατά τι πλημμελούντων οἱ μὲν πταίουσιν ἐν γνώσει νικώμενοι ὑπὸ τῆς κακίας, κεντούμενοι δὲ καὶ τιτρωσκόμενοι τὸ συνειδὸς ἐφ’ οἷς πράττουσιν, οἱ δ’ ἐν ἀγνοίᾳ τυγχάνοντες τρόπον βοσκημάτων φέρονται. τρίτοι δέ εἰσιν τῶν προλεχθέντων χείρους, οἱ πρὸς | |
| 5 | τῇ ἑαυτῶν ἀπωλείᾳ καὶ ἑτέρους διὰ ἀπάτης τοῖς ὁμοίοις ὑποβάλλοντες ἀτοπήμασιν. ὁ τοίνυν τοῦ θεοῦ λόγος πολλοὺς ὁρῶν παρὰ Ἰουδαίοις κατὰ πλάνην πταίοντας ἀφορίζει μὲν τῶν ἔμπροσθεν κατηγορηθέντων, παρακελεύεται δ’ αὐτοῖς διὰ τῶν προκειμένων, οἷα Χριστὸς καὶ φιλάνθρωπος καὶ λαὸν αὐτοῦ ὀνομάζει προτρεπτικῶς ἰδιοποιούμενος καὶ ἕλκων ἐπὶ τὴν ἑαυτοῦ γνῶσιν. πᾶς τοίνυν ἄνθρωπος αὐτοῦ | |
| 10 | τυγχάνει κἂν ἁμαρτάνῃ· ἐπάγεται τοίνυν πρὸς ἑαυτὸν συγγνώμην νέμων τοῖς κατὰ ἄγνοιαν πλημμελοῦσιν, διό φησι· λαός μου. εἶτ’ ἐλέγχει τοὺς αἰτίους αὐτοῖς γινομένους τῆς εἰς αὐτὸν ἀπιστίας, οὓς διὰ τῶν ἔμπροσθεν ‹ἐμπαίκτασ› ὠνόμασεν. διό φησι· λαός μου, οἱ πράκτορες ὑμῶν καλαμῶνται ὑμᾶς· ⸢βουλόμενοι γὰρ τὰ παρὰ τοῦ θεοῦ κέρδη συνάγειν οἱ ἄρχοντες τοῦ Ἰουδαίων ἔθνους δι’ | |
| 15 | ἀπαρχῶν καὶ δεκατῶν καὶ τῶν ἄλλων αὐτοῖς ὡς ἄρχουσι καὶ διδασκάλοις προσφερο‐ μένων, οὐκ ἐπέτρεπον τὴν εἰς τὸν Χριστὸν γνῶσιν αὐτοὺς ἀναλαβεῖν.⸣ ὃ δὴ παρ‐ ίστησιν λέγων· οἱ πράκτορες ὑμῶν καλαμῶνται ὑμᾶς, καὶ οἱ ἀπαι‐ τοῦντες κυριεύσουσιν ὑμῶν. ⸢τίνα δὲ ἀπαιτοῦντες ἢ τὰ προλεχθέντα κέρδη, ὧν ἕνεκα οὐδὲ τοὺς ἁμαρτάνοντας ἤλεγχον, πάντας δὲ πρὸς κολακείαν ὁμιλοῦντες | |
| 20 | ἐμακάριζον αὐτούς;⸣ διὸ καὶ τούτους ἀπελέγχει φάσκων· λαός μου, οἱ μα‐ καρίζοντες ὑμᾶς πλανῶσιν ὑμᾶς καὶ τὴν τρίβον τῶν ποδῶν ὑμῶν ταράσσουσιν· ⸢ἀποτρέποντες γὰρ τῆς εὐθείας ὁδοῦ τῆς ἀγούσης ἐπὶ τὸν σω‐ τήριον λόγον, διέστρεφον αὐτῶν τὰ τῆς ψυχῆς βήματα.⸣ ⸤τῶν δὲ ἀπατωμένων ἐπὶ τῷ μακαρισμῷ καὶ ἡ τρίβος τῶν ποδῶν συνταράσσεται· διότι ἡ μὲν | |
| 25 | θλῖψις ἐπὶ ταπείνωσιν προσκαλεῖται, ὁ δὲ μακαρισμὸς φυσίωσιν ἐμποιεῖ.⸥ Ἀκολούθως οὖν τοῖς τοιάδε δρῶσιν ἑξῆς ἐπιλέγει· ἀλλὰ νῦν καταστήσεται εἰς κρίσιν κύριος, καὶ πάλιν· αὐτὸς κύριος εἰς κρίσιν ἥξει μετὰ τῶν πρεσβυτέρων τοῦ λαοῦ καὶ μετὰ τῶν ἀρχόντων αὐτοῦ. ⸤πρεσβύτεροι οὖν καὶ ἄρχοντες οἱ μὴ διὰ τῆς ὑγιαινούσης διδασκαλίας καὶ | |
| 30 | τῶν κατὰ τὸν ἴδιον βίον ἀγαθῶν ὑποδειγμάτων τὸν ἀμπελῶνα γεωργοῦντες ταῦτα ἐγκληθησόμεθα.⸥ ⸢εἶθ’ ὡς παραστὰς τῷ τοῦ κυρίου βήματι καταμέμφεται καὶ εἰς πρόσωπον αὐτοὺς ἀπελέγχει⸣ λέγων· Ὑμεῖς δὲ τί ἐνεπυρίσατε τὸν ἀμπελῶνά μου καὶ ἡ ἁρπαγὴ τοῦ πτωχοῦ ἐν τοῖς οἴκοις ὑμῶν; τί ὑμεῖς ἀδικεῖτε τὸν λαόν μου καὶ τὸ πρόσωπον τῶν πτωχῶν καταισχύ‐ | |
| 35 | νετε; ⸤ἐὰν τὰ εἰς λόγον τῆς ἀναπαύσεως τῶν πενήτων διδόμενα ἐν τοῖς οἴκοις | |
| ἔχωμεν ἀποστεροῦντες τοὺς ἐνδεεῖς. ἔθος τοῖς ἀδικοῦσι καὶ ἀποστεροῦσιν, ἐπειδὰν ἐγκαλῶνται παρὰ τῶν ἠδικημένων, ὕβρεσι καὶ λοιδορίαις καταισχύνειν αὐτοὺς ἐξευτελίζοντες καὶ πληγὰς ἀπειλοῦντες. τοῦτο οὖν φησι τὴν ὑμῖν προσήκουσαν ἐκ τῆς ἀδικίας αἰσχύνην ταύτην ἐκ τῆς τυραννίδος ὑμῶν τοῖς πτωχοῖς περιτρέπετε.⸥ | 24 | |
| 40 | ⸢λαὸν δὲ αὐτοῦ καὶ νῦν ἀποκαλεῖ καὶ ἀμπελῶνα αὐτοῦ ἐμπεπυρισμένον τοὺς κατὰ συναρπαγὴν καὶ διαστροφὴν τῶν διδασκάλων ἠπατημένους, οὓς ἀνακαλού‐ μενος καὶ πρὸς ἑαυτὸν ἐπιστρέφων ἀποτρέπει τῆς τῶν προλεχθέντων διαστρόφου διδασκαλίας. σφόδρα δὲ ἀκολούθως τὴν πρώτην τοῦ σωτῆρος παρουσίαν θεσπίσας καὶ τὴν τῶν ἀρχόντων τοῦ λαοῦ διαστροφήν, τὰ περὶ τῆς δευτέρας ἀφίξεως | |
| 45 | αὐτοῦ παραδίδωσιν λέγων· αὐτὸς κύριος εἰς κρίσιν ἥξει μετὰ τῶν πρεσβυ‐ τέρων τοῦ λαοῦ καὶ μετὰ τῶν ἀρχόντων αὐτοῦ.⸣ | |
1.31 | Ἀντὶ τῶν κοσύμβων ὁ Ἀκύλας τελαμῶνας ἡρμήνευ‐ σεν καὶ ἀντὶ τοῦ· τοὺς μηνίσκους, ὁ Σύμμαχος· μανιάκας, τὸ κάθεμα ὁ Ἀκύλας· κροκυφάντους, ὁ Σύμμαχος· τὰ χαλαστά, καὶ πάλιν τοὺς χλιδῶνας ὁ Σύμμαχος· τὰ ἐνκομβώματα. ἐπειδὴ περὶ ἀνδρῶν ἔδοξεν ἡ | |
| 5 | προφητεία διὰ τῶν ἔμπροσθεν πάντα εἰρηκέναι, εἰκὸς δὲ ἦν τὰς γυναῖκας μηδὲν πρὸς αὐτὰς λελέχθαι νομίζειν ἀναγκαίως καὶ τὴν κατ’ αὐτῶν ἀπειλὴν τίθησιν, τὴν παλαιὰν αὐτῶν κατάστασιν ὑπογράφων ὡς ‹ἐντρυφῶσαι καὶ κατασπαταλῶσαι› ἐν πλούτῳ· καὶ πολλῇ περιουσίᾳ θεοῦ μνήμην οὐδεμίαν ἐποιοῦντο, διὸ καὶ ‹γυμνώ‐ σειν› αὐτὰς ἐκείνων ἐν οἷς ἐτρύφων ἀπειλεῖ. | |
| 10 | Ἀντὶ δὲ τῆς προτέρας τρυφῆς τὴν ἐπὶ τὰ χείρω μεταβολὴν αὐταῖς σημαίνει, δι’ ὧν ἐπιλέγει· ἔσται ἀντὶ ὀσμῆς ἡδείας κονιορτός, καὶ ἀντὶ ζώνης σχοινίῳ ζώσῃ καὶ ἀντὶ τοῦ κόσμου τῆς κεφαλῆς φαλάκρωμα ἕξεις διὰ τὰ ἔργα σου καὶ ἀντὶ τοῦ χιτῶνος τοῦ μεσοπορφύρου περι‐ ζώσῃ σάκκον. ⸢δύναται δὲ ταῦτα μὴ περὶ μόνων γυναικῶν λέγεσθαι, ἀλλὰ καὶ περὶ | |
| 15 | ψυχῶν χαύνων καὶ τεθηλυμένων.⸣ εἰκὸς δ’ ἦν καὶ ταῦτα μετὰ τὴν εἰς τὸν σωτῆρα καὶ κύριον ἡμῶν ἀντιλογίαν τῷ ἐκ περιτομῆς ἐπιτελεῖσθαι λαῷ· πλούτῳ γὰρ περιρρεόμενοι οἱ τὴν Σιὼν ἔτι τότε οἰκοῦντες, αἵ τε τούτων θυγατέρες ‹κατε‐ σπατάλων› ἀναισθήτως ἔχουσαι τῶν περιεχόντων αὐτὰς κακῶν. Εἰκότως οὖν καὶ τὰς κατ’ αὐτῶν ἀπειλὰς πεποίηται ἡ προφητεία | |
| 20 | τῇ τῶν πολεμίων μαχαίρᾳ παραδοθήσεσθαι αὐτὰς εἰπὼν καὶ τὴν Ῥωμαίων ἔφοδον αἰνιξάμενος διὰ τοῦ φάναι· καὶ ὁ υἱός σου ὁ κάλλιστος, ὃν ἀγαπᾷς, μαχαίρᾳ πεσεῖται, καὶ οἱ ἰσχύοντες ὑμῶν μαχαίρᾳ πεσοῦνται. ἀνθ’ ὧν ὁ Σύμμαχος τοῦτον ἐξέδωκεν τὸν τρόπον· ἀντὶ δὲ κάλλους οἱ καλοὶ τοῦ ἀριθμοῦ σου μαχαίρᾳ πεσοῦνται καὶ οἱ δυνατοί σου ἐν πολέμῳ, ὅτε | |
| 25 | καὶ κενωθήσεται καὶ πενθήσει ἡ πόλις. πρὸς αὐτὴν γοῦν εἴρηται κατὰ τοὺς Ἑβδομήκοντα τό· καὶ καταλειφθήσῃ μόνη καὶ εἰς τὴν γῆν ἐδαφισθήσῃ. | |
| Τῆς ἐσχάτης ἐρημίας τοῦ τόπου διὰ τούτων σημαινομένης τούτοις δ’ ἑξῆς ὡς ἐκλελοιπότων ἀνδρῶν καὶ μηκέτ’ ὄντων διὰ τὸ ἀνῃρῆσθαι μαχαίρᾳ ἑπτά φησιν γυναῖκας ἐπιλήψεσθαι ἑνὸς ἀνδρὸς δεομένας ὥστε χρηματίσαι | 25 | |
| 30 | αὐταῖς οὐδὲν πλέον ⸢μηδὲ γὰρ ἐνδεεῖσθαι αὐταῖς, εἰ μὴ τὸ αὐτοῦ ὄνομα καὶ δοκεῖν αὐτῶν προεστάναι, ὡς ἂν μὴ εἶεν ἔρημοι καὶ ἐπονείδιστοι τῷ μηδένα ἔχειν τὸν προεστῶτα. διὸ ὥσπερ σπάνιόν τινα εὑροῦσαι τοῦτον τῶν πάντων ἀπολωλότων φασὶν πρὸς αὐτόν· πλὴν τὸ ὄνομα τὸ σὸν κεκλήσθω ἐφ’ ἡμᾶς, ἄφελε τὸν ὀνειδισμὸν ἡμῶν.⸣ ταῦτα μὲν ἡ τῆς λέξεως διάνοια, ἕτεροι δὲ τὸν ἄνθρωπον τὸν | |
| 35 | πρῶτον ἔφασαν εἶναι τὸν σωτῆρα, ἑπτὰ δὲ γυναῖκας τὰς ἑπτὰ δυνάμεις τοῦ ἁγίου πνεύματος, αἳ περὶ τὸν πρῶτον γεγόνασιν ἄνθρωπον διὰ τὸ μηδένα εὑρίσκειν ἕτερον τὸν οἷόν τε αὐτὰς χωρεῖν, εἶναι δὲ ταύτας ‹πνεῦμα σοφίας καὶ συνέσεως, βουλῆς καὶ ἰσχύος, γνώσεως καὶ εὐσεβείασ› καὶ ἐπὶ πᾶσιν ‹πνεῦμα φόβου θεοῦ›. | |
1.32 | Τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ ἐπιλάμψει ὁ θεός. ὑφ’ ἕνα καὶ τὸν αὐτὸν χρόνον καὶ τὰ πρῶτα ἔσεσθαι καὶ τὰ προκείμενα διδάσκει, ἀλλ’ ἐκεῖνα μὲν ἦν σκυθρωπά, τὰ δὲ παρόντα χρηστότερα. πῶς οὖν οἷόν τε ἦν καὶ τὰ τῆς χρηστῆς ἐπαγγελίας, ὑφ’ ἕνα χρόνον εἰς τοὺς αὐτοὺς ἀποπληροῦσθαι; τὸ γὰρ ἐν τῇ ἡμέρᾳ | |
| 5 | ἐκείνῃ τοῦ αὐτοῦ Χριστοῦ τυγχάνει σημαντικόν, ἐν ᾧ καὶ τὰ προλεχθέντα γενήσεται, ἐπιλάμψει ὁ θεὸς ἐν βουλῇ μετὰ δόξης ἐπὶ τῆς γῆς. ἀνθ’ οὗ ὁ Σύμμαχος πεποίηκεν· ἔσται ἀνατολὴ κύριος εἰς δύναμιν καὶ δόξαν τῆς γῆς καὶ ὑπεροχή. ἀλλ’ εἰ μὲν ἑξῆς ἐπῆγεν τῷ παντὶ λαῷ τὰς χρηστὰς ἐπαγγελίας ἔδοξεν ἐναντιώματα περιέχειν ὁ λόγος, νυνὶ δὲ οὐ παντὶ τῷ ἔθνει, ἀλλὰ μόνῳ τῷ | |
| 10 | ἐξ αὐτοῦ καταλειφθέντι ἐπάγγελται· ἐπιλάμψει ὁ θεὸς ἐν βουλῇ μετὰ δόξης ἐπὶ τῆς γῆς τοῦ ἀνυψῶσαι καὶ δοξάσαι τὸ καταλειφθὲν ἐν Ἰερου‐ σαλήμ, καὶ ἔσται τὸ ὑπολειφθὲν ἐν Ἰερουσαλὴμ ἅγιοι κληθήσονται. οὗτοι δὲ ἦσαν αὐτοί, οἳ διὰ τῆς προτέρας προφητείας δεδηλωμένοι διὰ τοῦ ‹σπέρ‐ ματοσ› τοῦ καταλειφθέντος, περὶ οὗ ἐλέγετο· «καὶ εἰ μὴ κύριος σαβαὼθ | |
| 15 | ἐγκατέλιπεν ἡμῖν σπέρμα, ὡς Σόδομα ἂν ἐγενήθημεν καὶ ὡς Γόμορρα ἂν ὡμοιώθημεν». δι’ ὧν παρίστη τοὺς ἀπὸ Ἰουδαίων εἰς τὸν Χριστὸν πεπιστευκότας, ἐν οἷς ὑπῆρχον οἱ ἀπόστολοι οἱ τὰ λογικὰ καὶ ἐπουράνια σπέρματα εἰς πάντα κατασπείροντες τὰ ἔθνη. περὶ τούτων τοιγαροῦν καὶ ἡ παροῦσα προφητεία τὰ προκείμενα θεσπίζει λέγουσα· ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ, δηλαδὴ ἐν τῷ καιρῷ τῆς | |
| 20 | ἀποβολῆς ἐκείνων, ἐπιλάμψει ὁ θεὸς ἐν βουλῇ μετὰ δόξης ἐπὶ τῆς γῆς τοῦ ὑψῶσαι καὶ δοξάσαι τὸ καταλειφθὲν τοῦ Ἰσραήλ, οἱ ἅγιοι κλη‐ θέντες καὶ ἐγγραφέντες εἰς ζωὴν ἐν Ἰερουσαλήμ. ⸢καὶ ἔστιν γε καὶ ἔργῳ παραλαβεῖν ὅπως οἱ πρῶτοι οἱ ἐκ τοῦ Ἰσραὴλ εἰς τὸν Χριστὸν πεπιστευκότες ἀπόστολοι καὶ μαθηταὶ καὶ εὐαγγελισταὶ τοῦ σωτῆρος ἐδοξάσθησαν καὶ | |
| 25 | ὑψώθησαν, ὡς πανταχοῦ γῆς καὶ καθ’ ὅλης τῆς οἰκουμένης ἐπιφανεῖς αὐτοὺς γενέσθαι,⸣ ⸤εἰσέτι τε καὶ νῦν παρὰ πᾶσι τοῖς ἔθνεσιν, «Ἕλλησί τε καὶ βαρβάροις», δοξάζεσθαι αὐτῶν καὶ τοὔνομα καὶ τὴν διδασκαλίαν. μόνοι οὗτοι ἅγιοι κληθήσονται οἱ καταξιωθέντες γραφῆναι εἰς τὴν αἰώνιον ζωὴν ‹τῆς ἐπου‐ ρανίου Ἰερουσαλήμ›· τούτοις παράθες τοῦ σωτῆρος ἡμῶν τὴν πρὸς τοὺς ἀποστό‐ | 26 |
| 30 | λους φωνήν, δι’ ἧς εἴρηται· «χαίρετε δὲ ὅτι τὰ ὀνόματα ὑμῶν ἐγγέγραπται ἐν τοῖς οὐρανοῖς».⸥ Πῶς δὲ ἄξιοι τούτων ἔσονται, διασαφεῖ ἑξῆς λέγων τό· ἐκπλυνεῖ κύριος τὸν ῥύπον τῶν υἱῶν καὶ τῶν θυγατέρων Σιὼν καὶ τὸ αἷμα ἐκκαθαριεῖ ἐκ μέσου αὐτῶν ἐν πνεύματι κρίσεως, ⸢σαφῶς ‹τὸ λουτρὸν | |
| 35 | τῆς παλιγγενεσίασ› δηλῶν⸣, ⸤ὃ καὶ διὰ τῶν ἔμπροσθεν ἐδήλου λέγων· «λούσασθε, καθαροὶ γένεσθε», καὶ νῦν ἐπαγγέλλεται.⸥ ἐν πνεύματι δὲ καύσεως τοῦ «ἐν πνεύματι ἁγίῳ καὶ πυρὶ» οὐδὲν ἂν διαφέροι. ῥύπον δὲ ψυχῶν φησιν, ὃν ἐρυπάνθησαν μολυνθεῖσαι ἀπὸ τοῦ αἵματος, οὗ καὶ διὰ τῶν ἔμπροσθεν ὁ λόγος ἐμνημόνευσεν εἰπών· «αἱ γὰρ χεῖρες ὑμῶν αἵματος πλήρεις». ὃ δὴ καὶ αἷμα | |
| 40 | Ἰερουσαλὴμ ἐπὶ τοῦ παρόντος ὀνομάζει φήσας· ἐκπλυνεῖ κύριος τὸν ῥύπον τῶν υἱῶν καὶ τῶν θυγατέρων Σιὼν καὶ τὸ αἷμα ἐκκαθαριεῖ. ⸤ποίαις δὲ θυγατράσι Σιὼν 〈ἢ〉 ταῖς ἀρτίως διὰ τῆς ἔμπροσθεν περικοπῆς κατηγορηθείσαις ἐν τῷ λέγεσθαι· «Ἀνθ’ ὧν ὑψώθησαν αἱ θυγατέρες Σιὼν καὶ ἐπορεύθησαν ὑψηλῷ τραχήλῳ» καὶ τὰ τούτοις ἑπόμενα.⸥ ⸢λέγει δὲ ταῦτα περὶ τῶν κεκοινωνη‐ | |
| 45 | κότων μὲν τῇ κατὰ τοῦ σωτῆρος μιαιφονίᾳ, μικρὸν δὲ ὕστερον μεταβαλόντων καὶ γνωρισάντων αὐτοῦ τὸ εὐαγγέλιον,⸣ ὁποῖος ἦν ὁ Παῦλος ‹λυμαινόμενος μὲν πρό‐ τερον τὴν ἐκκλησίαν τοῦ θεοῦ›, «συνευδοκῶν τε τῇ ἀναιρέσει» Στεφάνου, πάντως δέ που καὶ τῷ αἵματι τοῦ σωτῆρος, μεταβαλὼν δὲ ὕστερον καὶ ‹βαπτισθεὶσ› ἐν πνεύματι δὲ κρίσεως. λέγονται πάντες οὗτοι οἱ Παύλῳ παραπλησίως ἐκπλυνό‐ | |
1.32(50) | μενοι καθαρισθήσεσθαι· «μετὰ γὰρ κρίματος» ‹σωθήσεσθαι› ἤμελλον «καὶ μετὰ δικαιοσύνης», ἀλλὰ καὶ ἐν πνεύματι καύσεως. ⸤θέα δὲ εἰ μὴ σφόδρα σύμφωνός ἐστιν ὁ παρὼν λόγος τῇ εὐαγγελικῇ μαρτυρίᾳ περὶ τοῦ σωτῆρος ἡμῶν, ἣ ἐδίδασκε λέγουσα· «αὐτὸς ὑμᾶς βαπτίσει ἐν πνεύματι ἁγίῳ καὶ πυρί»· τὸ γὰρ ἐν πνεύματι κρίσεως καὶ πνεύματι καύσεως τοῦ «ἐν πνεύματι ἁγίῳ καὶ | |
| 55 | πυρί» οὐδὲν διαφέρει.⸥ ⸢οἱ γὰρ πυρωτικοὶ λόγοι καθαπτόμενοι αὐτῶν κάθαρσιν αὐτοῖς ἐνεποίουν τῶν ἁμαρτημάτων.⸣ ⸤καὶ ὁ σωτὴρ ὁμοίως ἐν τῷ Εὐαγγελίῳ | |
| ‹βαπτίσειν› λέγεται οὐχ ὕδατι ἀλλ’ «ἐν πνεύματι ἁγίῳ καὶ πυρί»· τοῦτο γὰρ ἐδίδαξεν ὁ Ἰωάννης περὶ μὲν ἑαυτοῦ εἰπών· «ἐγὼ μὲν ὑμᾶς βαπτίζω ἐν ὕδατι», περὶ δὲ τοῦ σωτῆρος· «αὐτὸς ὑμᾶς βαπτίσει ἐν πνεύματι ἁγίῳ | 27 | |
| 60 | καὶ πυρί».⸥ Τούτοις ἐπιλέγει· καὶ ἥξει, καὶ ἔσται πᾶς τόπος ἐν Σιὼν καὶ πάντα τὰ περικύκλῳ αὐτῆς σκιάσει νεφέλη ἡμέρας· τίς δὲ ἥξει, προφήτης ἕτερος παραστήσει εἰπών· «ἥξει ἐκ Σιὼν ὁ ῥυόμενος», καὶ ὁ φήσας· «ἔτι μικρὸν ὅσον, ὁ ἐρχόμενος ἥξει καὶ οὐ χρονιεῖ», ἐλθών τε τὰ ἐπιλεγόμενα πληρώσει. ἀντὶ | |
| 65 | δὲ τοῦ· ἥξει, τὸ Ἑβραϊκὸν καὶ οἱ λοιποὶ πάντες ἑρμηνευταὶ καὶ κτίσει κύριος πάντα τόπον ὄρους Σιὼν εἰρήκασιν, ‹καινὴν κτίσιν› τὴν τῆς ἐκκλησίας τοῦ θεοῦ τῆς εἰς πάντα τόπον τεθεμελιωμένην δηλοῦντες. καὶ νῦν δὲ ὄρος Σιὼν ὁ εὐαγγελικὸς ὠνόμασται λόγος, ἐφ’ ὃν ‹ἡ καινὴ› κατεσκευάσθη ‹κτίσις›, οὐχ ὑπὸ ἀνθρώπου τινὸς ἀλλ’ ὑπ’ αὐτοῦ τοῦ κυρίου τοῦ καὶ φήσαντος· «ἐπὶ τὴν πέτραν | |
| 70 | οἰκοδομήσω μου τὴν ἐκκλησίαν», ἧς τὰ περικύκλῳ φησὶ σκιάσειν νεφέλην καὶ ὡς πυρὸς φωτὸς καιομένου νυκτός· πάσῃ τῇ δόξῃ σκεπασθήσεται. νοήσομεν δὲ τοῦτο ἐπὶ τὴν παρὰ Μωσεῖ ἀναδραμόντες ἱστορίαν, ἐν ᾗ λέλεκται ‹ἡμέρας μὲν ἐν στύλῳ νεφέλης προπορεύεσθαι αὐτῶν› τὸν Χριστόν, ‹νυκτὸς δὲ ἐν στύλῳ πυρὸς› ὥστε φαίνειν αὐτοῖς· τοιουτότροπον γὰρ καὶ περὶ τὴν ἐκκλη‐ | |
| 75 | σίαν τοῦ θεοῦ ἔσεσθαι ὁ παρὼν θεσπίζει προφήτης, ἡμέρᾳ μὲν εἰπὼν νεφέλην ἐπισκιάσειν αὐτῇ, ἵνα μὴ καίοιτο ὑπὸ φλογμοῦ, νυκτὸς δὲ φῶς καὶ πυρὸς φέγγος, ἵνα μὴ σκοτίζοιτο, ὁμοῦ δὲ πᾶσαν ταύτην σκιάσειν τὴν δόξαν τοῦ θεοῦ φησιν, ὡς μηδὲν αὐτὴν καταβλάπτεσθαι μηθ’ ὑπὸ καύματος ἡμερινοῦ μηθ’ ὑπὸ σκληρότητος ἡμερινῶν ὑετῶν, δι’ ὧν ὁ λόγος διδάσκει θεοῦ δεξιὰν | |
| 80 | ἐπισκιάσειν τὴν ἐκκλησίαν αὐτοῦ, διὰ παντὸς πρὸς τὸ μηδὲν αὐτὴν καταβλάπ‐ τεσθαι μήτε ἐν ταῖς εὐπραγίαις καὶ εἰρηνικαῖς καταστάσεσιν μήτε ἐν τοῖς τῶν διωγμῶν καιροῖς, μένειν τε αὐτὴν εἰς ἀεὶ ἄπτωτον καὶ ἀδιάτρεπτον καὶ σκιαζο‐ μένην ὑπὸ τῆς δόξης τοῦ θεοῦ, ὡς μήτε ἐν ἡμέρᾳ καὶ ἐν καύματι φλέγεσθαι μήτ’ ἀπὸ σκληρότητός τε καὶ ὑετῶν τε καὶ χειμερινῶν ἀνέμων ἀδικεῖσθαι. | |
| 85 | διὸ λέλεκται· πάσῃ τῇ δόξῃ σκεπασθήσεται· καὶ ἔσται εἰς σκιὰν ἀπὸ καύματος καὶ ἐν σκέπῃ καὶ ἐν ἀποκρύφῳ ἀπὸ σκληρότητος καὶ ὑετοῦ. | |
1.33 | Ἔτι τὸ προφητικὸν πνεῦμα τοῖς προλεχθεῖσιν ἐπισυνάπτει καὶ αὐτὰ †ειπ αὐτῆς μέρος τυγχάνει ‹τῆς ὁράσεωσ›, «ἣν εἶδεν Ἠσαΐας υἱὸς Ἀμὼς κατὰ τῆς Ἰουδαίας καὶ κατὰ τῆς Ἰερουσαλήμ». διεξέρχεται δὲ τὰ προκείμενα ἐκ προσώπου τοῦ ἁγίου πνεύματος φάσκον τό· Ἄισω δὴ τῷ ἠγαπημένῳ ᾆσμα | |
| 5 | τοῦ ἀγαπητοῦ μου. ἀντὶ δὲ τοῦ· τῷ ἀμπελῶνί μου, ἡ Ἑβραϊκὴ λέξις καὶ οἱ λοιποὶ ἑρμηνευταὶ τῷ ἀμπελῶνι αὐτοῦ ἐκδεκώκασι· τῷ γὰρ ἠγαπημένῳ φησὶν ᾄσω ᾆσμα οὐκ ἐμὸν οὐδ’ ὑπ’ ἐμοῦ πεποιημένον, ἀλλ’ ὑπ’ αὐτοῦ τοῦ ἀγαπητοῦ ᾄσαντος τῷ ἀμπελῶνι αὐτοῦ ᾆσμα θρήνου καὶ κλαυθμοῦ ἔμπλεων. ὅθεν ὁ Ἀκύλας τοῦτον ἡρμήνευσε τὸν τρόπον· ᾄσω δὴ τῷ προσφιλεῖ | |
| 10 | μου ᾠδὴν πατραδέλφου μου τῷ ἀμπελῶνι αὐτοῦ, ὁ δὲ Σύμμαχος· ᾄσω | |
| δὴ τῷ ἀγαπητῷ μου ᾆσμα τοῦ ἀγαπητοῦ μου εἰς τὸν ἀμπελῶνα αὐτοῦ, καὶ ὁ Θεοδοτίων· ᾄσω δὴ τῷ ἀγαπητῷ μου ᾆσμα τοῦ ἀγαπητοῦ μου τῷ ἀμπελῶνι αὐτοῦ· οὐ γὰρ ἐμόν φησιν, ἀλλὰ τοῦ ἀγαπητοῦ μου τυγχάνει τὸ ᾆσμα· αὐτὸς γὰρ συνέθηκεν αὐτὸ ἐπὶ τῷ ἀμπελῶνι αὐτοῦ ἢ εἰς τὸν ἀμπε‐ | 28 | |
| 15 | λῶνα αὐτοῦ ᾠδὴν θρήνου πεποιηκώς. ἠγαπημένος δὲ ἦν καὶ ἀγαπητός, ἠγαπημένος μὲν τῷ θεῷ καὶ πατρὶ αὐτοῦ, ἀγαπητὸς δὲ τοῦ ἁγίου πνεύ‐ ματος· τοῦτο γὰρ παρίστησιν τὸ προφητικὸν πνεῦμα φῆσαν· Ἄισω δὴ τῷ ἠγαπημένῳ ᾆσμα τοῦ ἀγαπητοῦ μου τῷ ἀμπελῶνί μου. ⸢διὰ δὲ τῆς ᾠδῆς τὰς εἰς τὸν ἀμπελῶνα εὐεργεσίας αὐτοῦ ἀπαριθμεῖται καὶ τοῦ ἀμπελῶνος τὴν | |
| 20 | μοχθηρίαν ἐλέγχει, θεσπίζει τε κατὰ τὸ αὐτὸ τὰ μέλλοντα αὐτῷ συμβήσεσθαι.⸣ οὗτος τοιγαροῦν ὁ ἀγαπητὸς τοῦ θεοῦ τὸν πρῶτον λαὸν τὸν ἐκ περιτομῆς κλῆρον καὶ μερίδα κτησάμενος ἀποθρηνεῖ τὴν ἀπώλειαν αὐτοῦ δι’ ὑπερβολὴν φιλανθρω‐ πίας· φησὶ γάρ· ἀμπελὼν ἐγενήθη τῷ ἠγαπημένῳ ἐν κέρατι ἐν τόπῳ πίονι, ἢ κατὰ τὸν Σύμμαχον· ἐν κέρατι ἐν τόπῳ ἐλαιῶνι, ἢ κατὰ τὸν | |
| 25 | Ἀκύλαν· ἐν κέρατι υἱῷ ἐλαίου. φασὶ δὲ τὴν Ἰουδαίαν χώραν οὕτω δηλοῦσθαι διὰ τὸ πίονα εἶναι καὶ λιπαρωτάτην, ⸢λέγεσθαι δὲ ἐν κέρατι διὰ τὸ συστῆναι βασιλικὴν μητρόπολιν ἐν αὐτῇ τῇ Ἰερουσαλήμ· εἴωθεν γὰρ ἡ γραφὴ κέρατα τὰς βασιλείας ὀνομάζειν.⸣ Φραγμὸν δὲ περιέθηκε τῷ ἀμπελῶνι, ⸢δηλαδὴ τῷ παντὶ λαῷ, | |
| 30 | πάντως που ἀγγέλοις αὐτὸν περιφράξας, ἐχαράκωσε δὲ αὐτὸν προφήταις καὶ ἁγίοις ἀνδράσιν ὑποστηρίσας, ἀλλὰ καὶ κατεφύτευσεν αὐτὸν ἄμπελον σωρήκ. τίς δὲ ἦν αὕτη ἢ πάντως που ἡ θεόπνευστος γραφὴ καὶ ὁ τῆς θεοσεβείας λόγος ὁ τῷ παντὶ παραδοθεὶς ἔθνει;⸣ ὁ μὲν γὰρ ἀμπελὼν κυρίου οἶκος τοῦ Ἰσραὴλ εἶναι λέλεκται καθ’ ἕτερον τρόπον, ἄμπελος καὶ αὐτὸς χρηματίζων κατὰ τό· | |
| 35 | »ἄμπελον ἐξ Αἰγύπτου μετῆρας, ἐξέβαλες ἔθνη καὶ κατεφύτευσας τὰς ῥίζας αὐτῆς». ἄμπελος γὰρ εἶναι δηλοῦται ὁ διὰ Μωϋσέως προελθὼν λαός, ἑτέρα δ’ ἂν εἴη περὶ τὸν λαὸν ἡ ἐν αὐτῷ καταφυτευθεῖσα ⸢ἄμπελος σωρήκ, ἣν ὁ Σύμμα‐ χος ἡρμήνευσεν ἐκλεκτήν. αὕτη δὲ ἦν αὐτὸς ὁ τοῦ θεοῦ λόγος ὁ καὶ ἐν Εὐαγγε‐ λίοις περὶ αὐτοῦ διδάξας καὶ εἰπών· «ἐγώ εἰμι ἡ ἄμπελος ἡ ἀληθινή, ὁ πατήρ μου | |
| 40 | ὁ γεωργός»· ἐξ αὐτοῦ γὰρ καὶ ὁ πρῶτος λαὸς τὴν τῶν θείων μαθημάτων φυτείαν εἴληφε.⸣ πρὸς δὲ τῇ ἐκλεκτῇ ταύτῃ καὶ λογικὴ φυτεία ἦν, ὥσπερ ‹ἐνεκέντρισε› | |
| τῇ παλαιᾷ καὶ Αἰγυπτιακῇ ἀμπέλῳ. καὶ πύργον οἰκοδομεῖ ἐν μέσῳ τοῦ ἀμπελῶνος, δηλαδὴ τὸν ναόν, ⸢καὶ προλήνιον δὲ ὀρύττει ἐν αὐτῷ, τὸ πρὸ τοῦ ναοῦ θυσιαστήριον, πάντα δὲ τὰ παρ’ ἑαυτοῦ πεποιηκὼς ὁ κύριος τοῦ ἀμπελῶνος | 29 | |
| 45 | τοὺς καρποὺς λοιπὸν ἐκδέχεται τοὺς ἐπαξίους τῆς τοσαύτης ἐπιμελείας. ὁ δ’ ἀντὶ βοτρύων ἀκάνθας ἐποίει,⸣ σαπρίας 〈κατὰ τὸν Ἀκύλαν, ἢ ἀτελῆ〉 κατὰ τὸν Σύμμαχον. ταῦτα εἰρηκότος τοῦ ἁγίου πνεύματος περὶ τοῦ κυρίου τοῦ ἀμπελῶνος διαλα‐ βὼν ὁ κύριος τὰ ἑξῆς, ἀποτείνεται πρὸς αὐτοὺς τοὺς κρινομένους λέγων· καὶ νῦν, | |
1.33(50) | οἱ ἐνοικοῦντες Ἰερουσαλὴμ καὶ ἄνθρωπος τοῦ Ἰούδα, κρίνατε ἐν ἐμοὶ καὶ ἀνὰ μέσον τοῦ ἀμπελῶνος· εἴ τις γάρ φησιν ἐν ὑμῖν ‹τοῖς ἐκλεκτοῖς, βασιλικοῦ γένουσ› καὶ ἐκ φυλῆς Ἰούδα ὁρμώμενος, αὐτοὶ δὴ ὑμεῖς οἱ τῆς Ἰερου‐ σαλὴμ πολῖται, περὶ ἧς ὁ πᾶς ἐστί μοι λόγος, κριταὶ γένεσθε τῶν τε ὑπ’ ἐμοῦ λελεγμένων καὶ τῆς τοῦ ἀμπελῶνος κακίας, ἀλλὰ καὶ συμβουλεύσατε, τί χρὴ | |
| 55 | μετὰ τοσαύτην ἐπιμέλειαν ποιῆσαι, ἢ τί χρὴ γενέσθαι ὃ οὐ γέγονεν. εἰ δ’ ὑμεῖς μηδὲν ἔχετε λέγειν, ἀλλ’ ἐμοῦ γε προλέγοντος, ἃ μέλλω πράττειν, ἐπακούσατε. εἰκὸς ὑμᾶς μαθόντας ὠφεληθήσεσθαι καὶ τοιαῦτα πρᾶξαι, ὡς μὴ παθεῖν τὰ ἀπειλούμενα. πρῶτον μὲν οὖν τὸν ἀποδοθέντα φραγμὸν τοῦ ἀμπελῶνος καὶ τὸν περιφράττοντα αὐτὸν τῆς ἐμῆς ἐπισκοπῆς τοῖχον περιελῶ· τούτου γὰρ γενο‐ | |
| 60 | μένου ἔσται εἰς διαρπαγὴν καὶ καταπάτημα τοῖς ἁρπάζειν καὶ καταπατεῖν αὐτὸν προῃρημένοις, καὶ οὐκέτι μὲν τεύξεται γεωργίας, ἧς πρότερον ἠξιοῦτο. ἀναβήσεται γὰρ εἰς αὐτὸν ὡς εἰς χέρσον ἄκανθα, ἀλλὰ καὶ ταῖς νεφέλαις ἐντελοῦμαι τοῦ μὴ βρέξαι εἰς αὐτὸν ὑετόν, ⸢νεφέλας δηλῶν τοὺς προφήτας διὰ τὸ καθαρὸν αὐτῶν καὶ διαυγὲς τοῦ βίου· διὰ τούτων γὰρ ὁ οὐράνιος αὐτοῖς | |
| 65 | ἐχορηγεῖτο λόγος, οὓς ἀπειλεῖ ὁ κύριος ἀποστήσειν αὐτῶν.⸣ καὶ τὴν αἰτίαν λευκό‐ τερον ἐπάγει λέγων· διότι ἔμεινα ἵνα ποιήσῃ κρίσιν, ἐποίησεν δὲ ἀνομίαν καὶ οὐ δικαιοσύνην ἀλλὰ κραυγήν· ⸢κραυγὴν δὲ ἀφίησι ‹πᾶσα πρὸς θάνατον ἁμαρτία› ‹βοώσησ› τῆς πράξεως αὐτῆς· οὕτως γοῦν εἴρηται τό· «φωνὴ αἵματος Ἅβελ τοῦ ἀδελφοῦ σου βοᾷ πρός με».⸣ | |
133* | Τινὲς ἐκ τῶν προκειμένων ᾠήθησαν θεσπίζεσθαι τὰ κατὰ τοῦ σωτῆρος τῷ λαῷ τολμηθέντα· ἀκάνθας γοῦν αὐτῷ περιτεθείκασιν καὶ κραυγὴν ἄθεον ἀφῆκαν κατ’ αὐτοῦ. διὸ μετῆλθεν αὐτοὺς ὁ παντελὴς ὄλεθρος καὶ ἡ ἐσχάτη ἐρημία, ἥ τε λεγομένη «ὀργὴ εἰς τέλος»· ἐξ ἐκείνου γὰρ καὶ εἰς δεῦρο οὐδεμιᾶς | |
| 5 | ἠξιώθησαν ἐπισκοπῆς, μένει δὲ καὶ τὸ πτῶμα τοῦ πύργου αὐτῶν, λέγω δὴ τοῦ ναοῦ ἀθεράπευτον καὶ τὸ πᾶν ἔθνος ἀνεπίσκοπον καὶ ἀγεώργητον τυγχάνει, ἀλλ’ οὐδὲ αἱ νεφέλαι τὸν λογικὸν αὐτοῖς χορηγοῦσιν ὑετόν. καίτοι τὸ παλαιὸν καὶ ἐπ’ αὐτῆς πολεμίας γῆς συνῆσαν αὐτοῖς προφῆται ὥσπερ ἐν Βαβυλῶνι καὶ ἐν | |
| Αἰγύπτῳ καὶ μετὰ τὴν ἐκεῖθεν ἐπάνοδον, ὥστε νῦν ἔργῳ πεπληρῶσθαι εἰς αὐτοὺς | 30 | |
| 10 | τό· καὶ ταῖς νεφέλαις ἐντελοῦμαι τοῦ μὴ βρέξαι εἰς αὐτοὺς ὑετόν. εἰ δὲ λέγοιέν τινες, ὅτι καὶ πρὸ τῆς τοῦ σωτῆρος ἐπιδημίας διαλελοίπασιν οἱ προφῆται, ἀλλά γε συνειστήκει ὁ νεὼς καὶ ἡ σωματικὴ ἐπετελεῖτο λατρεία μέχρι τῆς αὐτοῦ παρουσίας. ὁ δὲ παρὼν λόγος συνίστατο τέλους τετυχηκότα ἢ μετὰ τὴν ὑστάτην πολιορκίαν τὴν ὑπὸ Ῥωμαίων γενομένην. | |
1.34 | Δύναται μὲν ταῦτα καὶ κοινὰ εἶναι παραγγέλματα τοῖς πλεονεξίαν νοσοῦσιν κατ’ ἄλληλα, δύναται δὲ καὶ τῇ διανοίᾳ ἕπεσθαι τῶν προαπο‐ δεδομένων· ⸢ἐπειδὴ γὰρ μέλλει θεσπίζειν ἐρημίαν τῆς χώρας καὶ ἀπώλειαν τῶν ἀνδρῶν, εἰκότως ταλανίζει τοὺς μὴ προορῶντας τὸ μέλλον, ὅλους δὲ ἑαυτοὺς | |
| 5 | ἐκδεδωκότας ἀδικίαις καὶ πλεονεξίαις,⸣ ὡς τῶν μὲν πέλας τοὺς οἴκους ἁρπάζειν, τῶν δὲ ἀγρογειτόνων τὰς χώρας ἰδιοποιεῖσθαι, οὓς τὸ πνεῦμα τὸ θεῖον ταλανίζει οἰκτροὺς ἀληθῶς καὶ ἀθλίους εἶναι διδάσκον, ὅτι μὴ τὴν φύσιν ἐν νῷ λαβόντες κόρον οὐκ εἶχον τῆς ἀπληστίας. ⸢εἶτα καὶ ἀφανισμὸν ἀπειλεῖ οὐ τῶν οἴκων μόνων, ἀλλὰ καὶ τῆς χώρας αὐτῆς, ὡς μηκέτ’ εὐλογίας τῆς παρὰ τοῦ θεοῦ τευξομένης, | |
| 10 | ὑπὸ κατάραν δὲ γενησομένης οὕτως, ὡς μηδὲν ἄξιον φέρειν τῶν κατὰ γεωργίαν εἰς αὐτὴν πονουμένων.⸣ οὗ γάρ φησιν ἐργῶνται δέκα ζεύγη βοῶν, ποιήσει κεράμιον ἕν, καὶ ὁ σπείρων ἀρτάβας ἕξ, ποιήσει μέτρα τρία. σφόδρα δὲ ἀκολούθως εἰπὼν περὶ τοῦ ἀμπελῶνος, ὡς ‹ἀντὶ σταφυλῶν ἀκάνθας ποιήσει›, «καὶ οὐ δικαιοσύνην ἀλλὰ κραυγήν», καὶ ‹ἀντὶ κρίσεως ἀνομίαν› κατα‐ | |
| 15 | λέγει. τίνες αἱ ‹ἄκανθαι› καὶ τίς ἡ ‹κραυγὴ› καὶ τίς ἡ ‹ἀνομία›, τὰς πλεονεξίας αὐτῶν καὶ τὰς ἀδικίας αὐτῶν, ταύτας εἶναι διδάσκων καὶ τό· ζεύγη δέκα βοῶν πλέον ἑνὸς κεραμίου μὴ ποιήσειν, πλείστην ἔχοι ἀκολουθίαν πρὸς τὴν ἀποδοθεῖσαν κατὰ τοῦ ἀμπελῶνος ᾠδήν. ὅλως δὲ τὸ λέγεσθαι ποιήσειν κερά‐ μιον ἓν ἀπὸ πληθοσπόρου καὶ ἀπὸ ζευγῶν βοῶν δέκα. ⸢σπανίους τινὰς | |
| 20 | τοὺς ἐν αὐτοῖς εὑρεθησομένους σωτηρίας ἀξίους ᾐνίττετο,⸣ περὶ ὧν πλεῖστα ὅσα καὶ διὰ τῶν ἔμπροσθεν ἐδηλοῦτο. | |
1.35 | Καὶ ταῦτα μέρη τῶν ‹ἀκανθῶν› ὑπῆρχεν, ὧν ‹ἀντὶ σταφυλῆς ὁ ἀμπελὼν› λέγεται ‹πεποιηκέναι›. ⸢εἰκὸς δὲ καὶ μετὰ τὴν κατὰ τοῦ σωτῆρος ἡμῶν τόλμαν, ὅτ’ ἐχρῆν αὐτοὺς πενθεῖν ‹διὰ τὴν μέλλουσαν› αὐτοὺς καταλήψεσθαι ‹ὀργήν›, ‹κραιπάλαισ› καὶ ‹οἰνοφλυγίαισ›, καὶ τῇ ἄλλῃ τρυφῇ | |
| 5 | σχολάζειν. διὸ ταλανίζονται ὑπὸ τοῦ λόγου, ὡς ἀνεπαισθήτως ἔχοντες τῶν ὅσῳ οὔπω καταληψομένων αὐτοὺς κακῶν.⸣ γυμνοτέραν δ’ ἔχοντες τὴν διάνοιαν τὰ προκεί‐ μενα ἐνδιατρίβειν αὐτοῖς οὐκ ἐπιτρέπει διὰ τὸ σπεύδειν ἐπὶ τὴν τῶν ἀσαφεστέρων ἐξέτασιν· ὅμως δ’ οὖν ἔοικεν ὁ λόγος τοὺς δηλωθέντας ἐφ’ οἷς ἔπραττον ἐλέγξας λιμὸν αὐτοῖς ἐλεύσεσθαι καὶ θάνατον πόλεμόν τε καὶ αἰχμαλωσίαν ἀπειλεῖν, | |
| 10 | ἃ δὴ πάντα μετῆλθε τὴν γενεὰν τὴν κατὰ τοὺς τοῦ σωτῆρος ἡμῶν χρόνους γενο‐ μένην. ⸢ῥητῶς τε γὰρ μετῆλθεν αὐτοῖς ταῦτα πάντα ἐπὶ Οὐεσπασιανοῦ καὶ Ἀδ‐ ριανοῦ Ῥωμαίων αὐτοκρατόρων, κατὰ δὲ διάνοιαν στερηθέντων τοῦ λογικοῦ ἄρτου τῆς ζωῆς, εἰσέτι καὶ νῦν ἐνδείᾳ τροφῆς ἐπουρανίου τὰς ψυχὰς λιμώττουσιν κατὰ τὴν φάσκουσαν περὶ αὐτῶν γραφήν· «ἐπιστρέψουσιν εἰς ἑσπέραν καὶ λιμώ‐ | 31 |
| 15 | ξουσιν ὡς κύων καὶ κυκλώσουσιν πόλιν», καὶ «τὸν ἀρχηγὸν τῆς ζωῆς» ‹ἀρνη‐ σάμενοι› τῷ τῆς ψυχῆς θανάτῳ περιπεπτώκασιν. ἔτι μὴν τὸν λυτρωτὴν τῆς τῶν ψυχῶν αἰχμαλωσίας ἀποστραφέντες τὸν ἐλθόντα «κηρύξαι αἰχμαλώτοις ἄφεσιν καὶ τυφλοῖς ἀνάβλεψιν», τοῖς νοητοῖς πολεμίοις παρεδόθησαν, καὶ τῇ τῶν ψυχῶν ἐναπέμειναν αἰχμαλωσίᾳ.⸣ ἀντὶ δὲ τοῦ· καὶ βοσκηθήσονται οἱ | |
| 20 | διηρπασμένοι ὡς ταῦροι, ὁ Σύμμαχος καὶ νεμηθήσονταί φησιν ἀμνοὶ κατὰ τὴν ἀπαγωγὴν αὐτῶν, τὰ δὲ ἔρημα τῶν παρανόμων πάροικοι φάγονται. ἃ καὶ πρὸς λέξιν ἐπληροῦτο· τῶν γὰρ ἀρχόντων τοῦ λαοῦ δίκην ταύρων ἀγέλης ἡγουμένων εἰς μετοικίαν ἀχθέντων καὶ ἐπὶ τῆς ἀλλοδαπῆς διαρ‐ πασθέντων τὰς ἐρήμους αὐτῶν χώρας πάροικοί τινες ἐπελθόντες καὶ μέτοικοί | |
| 25 | τινες ἀπολαβόντες κατέσχον. ὃ δὴ καὶ διὰ τῶν ἔμπροσθεν ἐδηλοῦτο, ἐν οἷς εἴρητο· «τὴν χώραν ὑμῶν ἐνώπιον ὑμῶν ἀλλότριοι κατεσθίουσιν αὐτήν, καὶ ἠρήμωται κατεστραμμένη ὑπὸ λαῶν ἀλλοτρίων». | |
1.36 | ⸢Καὶ ταῦτα τοῖς προλεχθεῖσιν ἕπεται· πολλῶν γὰρ ἐπακούσαντες διδασκαλικῶν λόγων τοῦ σωτῆρος, τῶν τε μετ’ αὐτὸν ἀποστόλων αὐτοῦ, οὐδὲν μὲν πρὸς ὠφελείας ἐκαρποῦντο· τῇ δ’ ἀπιστίᾳ ἐπιμένοντες καὶ τοῖς ἀτοπήμασιν, προσθήκας ἐποιοῦντο τῶν ἁμαρτημάτων⸣ δεύτερα ἐπὶ πρώτοις | |
| 5 | καὶ τρίτα ἐπὶ δευτέροις πλημμελοῦντες καὶ τούτοις πάλιν ἕτερα συμπλέκοντες. διὸ κατὰ τὸν Σύμμαχον εἴρηται· οὐαὶ οἱ ἕλκοντες τὰς ἀνομίας ὡς σχοι‐ νίῳ ματαιότητος καὶ ὡς βρόχῳ τῆς ἁμάξης τὴν ἁμαρτίαν. οἱ δ’ αὐτοὶ οὗτοι τὰς κατ’ αὐτῶν ἀπειλὰς τῶν τε παλαιῶν προφητῶν καὶ αὐτοῦ τοῦ σωτῆρος ἀκροώμενοι ἠπίστουν. διὸ ἔλεγον· Τὸ τάχος ἐγγισάτω ἃ ποιήσει, | |
| 10 | ἵνα ἴδωμεν, καὶ ἐλθέτω ἡ βουλὴ τοῦ ἁγίου Ἰσραήλ, ἵνα γνῶμεν. ἅγιον δὲ Ἰσραὴλ κἀνταῦθα τὸν μονογενῆ τοῦ θεοῦ λόγον σημαίνει. | |
1.37 | ⸢Καὶ ταῦτα τοῖς τὰ πρῶτα κατηγορηθεῖσιν ἁρμόζει· οἱ γὰρ αὐτοὶ τὸν ὑγιῆ διαστρέφοντες λόγον καὶ τὸ φῶς τοῦ σωτηρίου εὐαγγελίου βλασφημοῦντες, πικρούς τε εἶναι τοὺς γλυκεῖς καὶ τροφίμους τοῦ σωτῆρος ἡμῶν λόγους ἡγούμενοι, ἀνάπαλιν τούτοις τοὺς μοχθηροὺς καὶ πονηροὺς λογισ‐ | |
| 5 | μοὺς ὡς ἀγαθοὺς ἀπεδέχοντο. καὶ τὸ σκότος τῆς πλάνης τὸ συνέχον αὐτῶν τὰς ψυχὰς ἐν χώρᾳ φωτὸς ἐτίθεντο, τῆς τε κακίας τὴν πικρίαν καὶ δηλητήριον φύσιν, ὥσπερ τινὰ γλυκεῖαν ἡδονὴν μετεδίωκον. ἴδοις δ’ ἂν εἰσέτι καὶ νῦν τοιούτους τοὺς τῶν Ἰουδαίων παῖδας τὴν μὲν ἀλήθειαν τοῦ εὐαγγελίου ἀποστρεφομένους, ‹τοὺς δὲ γραώδεις μύθουσ› καὶ τὸ τῆς ἀγνοίας σκότος μεταδιώκοντας. ταύτῃ | 32 |
| 10 | δὲ τῇ προαιρέσει ‹ἠρνήσαντο μὲν τὸν Χριστὸν τοῦ θεοῦ›, ‹ᾐτήσαντο δὲ τὸν Βαραββᾶν›, μετὰ ‹λῃστῶν› καὶ ‹κακούργων› τὴν αὐτῶν θέμενοι μερίδα. ἀλλὰ καὶ ἀθέοις καὶ ἀσεβέσιν ἔθνεσιν συναγελαζόμενοι, τοὺς μὲν εἰδωλολάτρας ἀπο‐ δέχονται, τὸν δὲ σώφρονα καὶ σεμνὸν τοῦ Χριστοῦ λαὸν ἀποστρέφονται καὶ διώκουσιν.⸣ | |
1.38 | Τοῖς αὐτοῖς ἁρμόζοι ἂν καὶ ταῦτα περιέχοντα μὲν καὶ γενικὴν πρὸς ἅπαντας τοὺς δοκητισόφους ἀπειλὴν οὐ μὴν ἀλλὰ καὶ ἀπελέγχοντα τοὺς δι’ ὅλης τῆς προφητείας κατηγορηθέντας· ⸢μὴ γὰρ προσέχοντες τοῖς τοῦ σωτῆρος λόγοις κακοῖς διδασκάλοις αὐτοὶ ἑαυτοῖς ἐχρήσαντο ὡς συνετοὶ ἐν | |
| 5 | ἑαυτοῖς καὶ ἐνώπιον ἑαυτῶν ἐπιστήμονες, ἔπειτα ὥσπερ ἰσχύοντες καὶ πολλὰ δυνάμενοι ἐν τῷ λαῷ, μέθῃ μὲν τὴν ἑαυτῶν ψυχὴν περιέβαλλον τῷ τῆς ἀγνοίας σκότῳ καρούμενοι. ἤδη δὲ καὶ ἑτέροις ποτὸν δεδολωμένον ‹ἐκίρ‐ νων› τὸ καλούμενον σίκερα, ὅπερ οἱ λοιποὶ ἑρμηνευταὶ μέθυσμα ὠνομά‐ κασιν. καὶ τοῦτ’ ἔπραττον «καπηλεύοντες τὸν λόγον τοῦ θεοῦ».⸣ διὸ καὶ ἀνωτέρω | |
| 10 | πρὸς τοὺς αὐτοὺς ἐλέγετο· «οἱ κάπηλοί σου μίσγουσιν τὸν οἶνον ὕδατι». οἱ δ’ αὐτοὶ οὗτοι δωροδοκοῦντες τὸν μὲν ἀσεβῆ δίκαιον ἀπέφαινον, ἄδικον δὲ τὸν δίκαιον. διὸ τὰ ἑξῆς ἐπιφερόμενα ὁ λόγος αὐτοῖς ἀπειλεῖ λέγων. | |
1.39 | Τὰ συμβησόμενα «πρὶν γενέσθαι» ἐπίτηδες ὁ λόγος προανα‐ φωνεῖ τῷ τῆς ἀπειλῆς φόβῳ τὴν κακίαν ἀναστέλλειν προῃρημένος· εἰκὸς γὰρ ἦν σωφρονισθήσεσθαι τοὺς ἀκροωμένους προμαθόντας τὰ ἐπελευσόμενα. τοῖς ἐπιμόνως ἁμαρτάνουσίν φησιν οὖν διὰ τοῦτο· οὐ γὰρ διά τινα συντυχίαν οὐδὲ | |
| 5 | δι’ ἀνάγκην φυσικὴν οὐδὲ διὰ τὴν εἱμαρμένην, ἀλλὰ διὰ τὰ προλεχθέντα ἀτοπή‐ ματα τάδε ὑμῖν καὶ τάδε ἐπελεύσεται, ἐπεὶ τοίνυν ὑμεῖς «ὁ ἀμπελὼν κυρίου», οὐ βότρυς οὐδὲ καρποὺς ἀγαθούς, ‹ξύλα δὲ καὶ χόρτον καὶ καλάμην› συνηγάγετε καὶ ‹τὰς ἀκάνθας ὑμῶν› ἐπληθύνατε. τούτου χάριν 〈λέγει〉 εἰκότως· ὃν τρόπον καυθήσεται καλάμη ὑπὸ ἄνθρακος πυρὸς καὶ συγκαυ‐ | |
| 10 | θήσεται ὑπὸ φλογὸς ἀνειμένης οὕτως ἡ τῆς κακίας ὑμῶν ῥίζα ὡς | |
| χνοῦς καὶ ὡς ἀπόβρωμα πυρὸς ἔσται, ἀλλὰ καὶ τὸ ἄνθος ὑμῶν ⸢ὡραιότης, δηλαδὴ τοῦ σώματος, καὶ ἡ τοῦ πλούτου δόξα καὶ ἡ τοῦ παντὸς ἔθνους εὐπρέπεια, ὅσον οὐδέπω κονιορτοῦ δίκην διασκεδασθήσεται. ταῦτα δέ φησιν αὐτοῖς ἔσε‐ σθαι, ἐπειδὴ πρὸς τοῖς προλεχθεῖσιν τὸν νόμον κυρίου σαβαὼθ οὐκ ἠθέ‐ | 33 | |
| 15 | λησαν παραδέξασθαι, ἀλλὰ καὶ τὸ λόγιον τοῦ ἁγίου Ἰσραὴλ παρώξυναν.⸣ καὶ ἐν τούτοις δὲ θέα ὡς οὐκ εἰδωλολατρίας αὐτῶν κατηγορεῖ, ἀλλ’ ὅτι μὴ τὸν νόμον 〈κυρίου σαβαὼθ ἐθέλησαν·〉 ⸢ποῖον δὲ νόμον ἢ περὶ οὗ ἀνωτέρω εἴρηται· «ἐκ γὰρ Σιὼν ἐξελεύσεται νόμος καὶ λόγος κυρίου ἐξ Ἰερουσαλήμ»; ἐπεὶ τοίνυν οὐκ ἠβουλήθησαν τὸν νόμον τῆς καινῆς διαθήκης, | |
| 20 | ἀλλὰ καὶ τὸν ζῶντα τοῦ θεοῦ λόγον παρώξυναν,⸣ κατὰ δὲ τὸν Ἀκύλαν· ὅτι ἀπέρριψαν τὸν νόμον κυρίου στρατιῶν καὶ τὸ λόγιον τοῦ ἁγίου Ἰσραὴλ διέσυραν, κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον· ὅτι ἀπεδοκίμασαν τὸν νόμον κυρίου τῶν δυνάμεων καὶ τὸν λόγον τοῦ ἁγίου Ἰσραὴλ παρώξυναν. | |
| 25 | ⸢Τούτου χάριν ἐπιλέγει· καὶ ἐθυμώθη ὀργῇ κύριος σαβαὼθ ἐπὶ τὸν λαὸν αὐτοῦ, ὃν αὐτὸς μὲν ἐβουλεύετο εἶναι οἰκεῖον αὐτοῦ λαόν τε καὶ χρηματίζειν, οἱ δ’ οὐκ ἐβούλοντο.⸣ καὶ ἐπέβαλεν τὴν χεῖρα αὐτοῦ ἐπ’ αὐτοὺς καὶ ἐπάταξεν αὐτούς, καὶ ταῦτα πάντα διὰ τὰς ἀποδοθείσας αἰτίας προστίθησι δὲ τούτοις λέγων· καὶ παρωξύνθη τὰ ὄρη, καὶ ἐγενήθη | |
| 30 | τὰ θνησιμαῖα αὐτῶν ὡς κοπρία ἐν μέσῳ ὁδοῦ. καὶ ἐν πᾶσι τούτοις οὐκ ἀπεστράφη ὁ θυμὸς αὐτοῦ, ἀλλ’ ἔτι ἡ χεὶρ ὑψηλή. ⸢σημαίνει δὲ καὶ διὰ τούτων πολεμίων ἔφοδον καὶ πλῆθος τῶν ἀναιρουμένων, ὡς καὶ αὐτὰ πληροῦσθαι τὰ ὄρη νεκρῶν σωμάτων, καὶ τὴν χώραν ἅπασαν τῶν θνησιμαίων αὐτῶν μεστὴν γίνεσθαι.⸣ ἐπίμονος δὲ ὢν ὁ θυμὸς τοῦ θεοῦ κατ’ αὐτῶν οὐκ | |
| 35 | ἀπεστράφη τοσαῦτα αὐτοῖς ἐνδειξάμενος, ἀλλ’ ἔτι ⸢ἡ χεὶρ τοῦ θεοῦ κατ’ αὐτῶν ὑπῆρχεν ὑψηλὴ διὰ τὸ ἐπίμονον αὐτῶν τῆς ἀπιστίας.⸣ τήρει δέ πως εἴρηται τό· ἔτι ἡ χεὶρ ὑψηλή· ὡς γὰρ παραμενούσης κατ’ αὐτῶν εἰσέτι καὶ νῦν τῆς τοῦ θεοῦ ὀργῆς λέλεκται. ὃ δὴ καὶ ὁ Ἀπόστολος παρίστησιν εἰπών· «ἔφθασεν δὲ ἐπ’ αὐτοὺς ἡ ὀργὴ εἰς τέλος». πόθεν δὲ ἤμελλεν πληροῦσθαι τὰ ὄρη καὶ ἡ | |
| 40 | χώρα τῶν θνησιμαίων αὐτῶν ἑξῆς παρίστησιν διὰ τούτων. | |
1.40 | Πολεμικὴν παράταξιν καὶ ἔφοδον ἐθνῶν ὑπογράφει κατὰ τοῦ μὴ παραδεξαμένου τὸν καινὸν νόμον καὶ τὸν λόγον τοῦ κυρίου σαβαὼθ λαοῦ, παρίστησίν τε πόθεν τὰ ὄρη παρωξύνθη, μᾶλλον δὲ κατὰ τὸν Ἀκύλαν ἐκλονήθη, ἐταράχθη δὲ κατὰ τὸν Σύμμαχον. πόθεν δὲ τὰ θνησιμαῖα | |
| 5 | αὐτῶν ἐγενήθη ὡς κοπρία ἐν μέσῳ ὁδοῦ ⸢διδάσκων, ὡς πάντα αὐτὰ | |
| αὐτοῖς συμβέβηκεν ἐκ τῆς τῶν πολεμίων ἐφόδου, ἣν οὐκ ἐξ ἑαυτῶν ἐποιήσαντο, θεὸς δὲ ἦγεν αὐτοὺς μονονουχὶ σύρων καὶ ἕλκων ἐπὶ τὴν τῶν κατηγορηθέντων πολιορκίαν.⸣ Τοῦτο γὰρ σημαίνει φάσκων ὁ λόγος· τοιγαροῦν ἀρεῖ σύσση‐ | 34 | |
| 10 | μον ἐν τοῖς ἔθνεσιν τοῖς μακρὰν καὶ συριεῖ αὐτοὺς ἀπ’ ἄκρου τῆς γῆς. ⸢σημαίνει δὲ διὰ τούτων τὸ Ῥωμαϊκὸν στρατόπεδον ἀπὸ τῶν δυτικῶν μερῶν ὁρμῆσαν κατὰ τῆς Ἰερουσαλήμ.⸣ εἴ ποτε γοῦν Βαβυλωνίους ἢ Ἀσσυρίους βούλεται λέγειν, ὀνομαστὶ τούτων μνημονεύειν εἴωθεν ἢ τοὺς «ἀπὸ βορρᾶ» καλεῖ διὰ τὸ ἐν τοῖς βορειοτέροις τῆς Ἰουδαίων χώρας οἰκεῖν, νυνὶ δὲ ὥσπερ | |
| 15 | ἐν ἱστορίᾳ τῆς Ῥωμαϊκῆς παρατάξεως τὸ πλῆθος ἔθνη καλεῖ μακρὰν ἀφεστῶτα καὶ ἐν ἄκροις τῆς γῆς οἰκοῦντα. εἶτα διαγράφει θυμοὺς πολεμικῶν ἀνδρῶν, ἐμφαντικῶς τε παρίστησιν δοράτων καὶ ξιφῶν καὶ τῶν λοιπῶν πολεμικῶν ὅπλων, ἵππων τε πρὸς τούτοις καὶ ἁρμάτων παρασκευήν. οἷς ἐπιλέγει περὶ μὲν τῶν πολιορκητῶν· ὁρμῶσιν ὡς λέοντες καὶ παρεστήκασιν ὡς σκύμνοι | |
| 20 | λέοντος· καὶ ἐπιλήψεται καὶ βοήσει ὡς φωνὴ θαλάσσης κυμαι‐ νούσης. ⸢ἔνθα προσήκει ἐπιστῆσαι τὸν νοῦν, ὡς τὸ πλῆθος τῶν πολεμίων φωνῇ θαλάσσης κυμαινούσης ἐξομοιοῖ,⸣ ἵν’ εἴ ποτε λέγοιτό τινα τοιαῦτα ὡς περὶ θαλάσσης ἔχοιμεν, ἐντεῦθεν τῆς θεωρίας τὴν μαρτυρίαν ἐκλαμβάνειν. ⸢ταῦτα μὲν οὖν εἴρηται περὶ τῶν πολιορκητῶν,⸣ περὶ δὲ τῶν πολιορκηθησομένων· | |
| 25 | καὶ ἐμβλέψονται εἰς τὴν γῆν, καὶ ἰδοὺ σκότος σκληρὸν ἐν τῇ ἀπορίᾳ αὐτῶν. καὶ τοῦτο τέλος τῆς κατὰ Ὀζίαν τὸν βασιλέα προφητείας ἀρξαμένης μὲν ἀπὸ τοῦ· «Ἄκουε, οὐρανέ, καὶ ἐνωτίζου, γῆ, ὅτι κύριος ἐλάλησεν», διαρκεσάσης δὲ μέχρι τῆς παρούσης περικοπῆς, δι’ ἧς ὁ τελευταῖος κατ’ αὐτῶν πόλεμος ἠπείληται καὶ τὸ ἐπελθὸν σκότος τοῖς παροξύνασιν τὸ λόγιον | |
| 30 | κυρίου καὶ μὴ θελήσασιν τὸν νόμον τῆς καινῆς αὐτοῦ διαθήκης παρα‐ δέξασθαι. τὰ δ’ ἑξῆς τούτοις ἐπιφερόμενα μετὰ τὴν τελευτὴν ‹Ὀζίου τοῦ βασιλέωσ› θεωρεῖται ἐπὶ τῶν χρόνων ‹Ἰωαθάμ›· οὗτος γὰρ τὴν ‹τοῦ Ὀζίου› βασιλείαν διαδέχεσθαι ἱστορεῖται. | |
1.41 | Αὐτὸς ὁ προφήτης τὸν κύριον σαβαὼθ ἐπὶ τὸν ναὸν αὐτοῦ, ὃν πολλάκις ἀνεκήρυξεν, αὐτοψίᾳ θεωρεῖ. διεξέρχεταί τε τὰ προκείμενα ἐξ οἰκείου προσώπου, ὃ δὴ παρίστησιν ἐκ τοῦ ἐπιφέρειν ἑξῆς· «καὶ εἶπον Ὦ τάλας ἐγώ, ὅτι κατανένυγμαι, ὅτι ἄνθρωπος ὢν καὶ ἀκάθαρτα χείλη ἔχων ἐμμέσῳ λαοῦ | |
| 5 | ἀκάθαρτα χείλη ἔχοντος ἐγὼ οἰκῶ καὶ τὸν βασιλέα κύριον σαβαὼθ εἶδον τοῖς ὀφθαλμοῖς μου»· σαφῶς γὰρ ταῦτα τὸν ἄνθρωπον αὐτὸν παρίστησιν διηγούμενον, ἃ ἑώρακεν καὶ ὡς τὸν κύριον σαβαώθ, περὶ οὗ τὰ τοσαῦτα διὰ τῶν ἔμπροσθεν εἴρηται, τοῖς ὀφθαλμοῖς αὐτοῦ τεθέαται. ἱστορεῖ δὲ καὶ τὸν χρόνον τῆς θεωρίας λέγων· Καὶ ἐγένετο τοῦ ἐνιαυτοῦ, οὗ ἀπέθανεν Ὀζίας ὁ βασιλεύς, | |
| 10 | εἶδον τὸν κύριον σαβαὼθ καθήμενον ἐπὶ θρόνου ὑψηλοῦ καὶ | |
| ἐπηρμένου. ⸢οἶμαι δὲ διὰ τούτων σαφῶς παρίστασθαι, τίς ποτ’ ἦν ὁ διὰ πάσης τῆς προφητείας δηλούμενος κύριος κύριος σαβαώθ,⸣ ὅπερ ἑρμηνεύεται κύριος στρατιῶν ἢ κύριος τῶν δυνάμεων. ὁρώμενον γοῦν θεὸν εἰσάγει· καίτοι περὶ τῆς ἀγεννήτου θεότητος εἴρηται τό· «θεὸν οὐδεὶς ἑώρακεν πώποτε· | 35 | |
| 15 | ὁ μονογενὴς υἱὸς ὁ ὢν εἰς τὸν κόλπον τοῦ πατρός, ἐκεῖνος ἐξηγήσατο». αὐτός τε ὁ σωτὴρ διδάσκει· «οὐχ ὅτι τὸν πατέρα ἑώρακέν τις, εἰ μὴ ὁ ὢν παρὰ τοῦ θεοῦ, οὗτος ἑώρακεν τὸν πατέρα»· οὐκοῦν ὁ νῦν τῷ προφήτῃ θεωρούμενος κύριος σαβαὼθ τῆς ἀγεννήτου καὶ ἀοράτου καὶ ἀκαταλήπτου θεότητος ἕτερος ἦν. ⸢τίς δὲ οὗτος ἢ «ὁ μονογενὴς θεὸς ὁ ὢν εἰς τὸν κόλπον τοῦ πατρός», ὃς ὑπο‐ | |
| 20 | καταβαίνων τοῦ ἰδίου μεγέθους, σμικρύνων τε αὐτὸν ἐξ ἐκείνου ὁρατὸν καὶ κατα‐ ληπτὸν ἀνθρώποις ἐποίει. οὕτω γοῦν «ὤφθη» καὶ «τῷ Ἀβραάμ», ὁπηνίκα «εἶπεν αὐτῷ Τῷ σπέρματί σου δώσω τὴν γῆν ταύτην».⸣ ⸤Ἐπιλέγει οὖν ἡ γραφή· «καὶ ᾠκοδόμησεν ἐκεῖ θυσιαστήριον τῷ κυρίῳ τῷ ὀφθέντι αὐτῷ», καὶ πάλιν· «Ἀβραὰμ ἐγένετο ἐτῶν ἐνενήκοντα, καὶ ὤφθη αὐτῷ | |
| 25 | κύριος», καὶ αὖθις· «ὤφθη κύριος τῷ Ἀβραὰμ πρὸς τῇ δρυῒ τῇ Μαμβρή». καὶ περὶ τοῦ Ἰσαὰκ εἴρηται· «καὶ ἐπορεύθη, καὶ ἀνέβη ἐπὶ τὸ φρέαρ τοῦ ὅρκου, καὶ ὤφθη κύριος αὐτῷ ἐν τῇ νυκτὶ ἐκείνῃ», καὶ αὖθις ἐπὶ τοῦ Ἰακὼβ εἴρηται· «ἐγώ εἰμι ὁ θεὸς ὁ ὀφθείς σοι ἐν τόπῳ θεοῦ». ἀλλὰ καὶ ὅτε «ἦλθεν εἰς Βαιθὴλ αὐτὸς καὶ ὁ πᾶς ὁ λαὸς ὁ μετ’ αὐτοῦ, ᾠκοδόμησεν ἐκεῖ θυσιαστήριον καὶ ἐκάλεσεν | |
| 30 | τὸ ὄνομα οἴκου Βαιθήλ· ἐκεῖ γὰρ ἐφάνη αὐτῷ ὁ θεός». καὶ πάλιν εἴρηται· «ὤφθη δὲ ὁ θεὸς τῷ Ἰακὼβ καὶ ἔτι ἐν Λουζᾶ». καὶ ἄλλοτε εἶπεν αὐτῷ ἐν ἀνθρώπου σχήματι ὀφθείς· «οὐκέτι κληθήσεται τὸ ὄνομά σου Ἰακώβ, ἀλλ’ ἢ Ἰσραὴλ ἔσται τὸ ὄνομά σου, ὅτι ἐνίσχυσας μετὰ θεοῦ καὶ μετὰ ἀνθρώπων δυνατός». ὅτε «καὶ ἐκάλεσε τὸ ὄνομα τοῦ τόπου Εἶδος θεοῦ εἰπών· εἶδον γὰρ θεὸν πρόσωπον πρὸς | |
| 35 | πρόσωπον, καὶ ἐσώθη μου ἡ ψυχή». καὶ Μωσῆς δὲ τὸν χρηματίζοντα αὐτῷ θεὸν ἱκέτευσε λέγων· «εἰ εὗρον χάριν ἐνώπιόν σου, ἐμφάνισόν μοι σεαυτόν, γνωστῶς ἴδω σε». ὁ δὲ ἀπεκρίνατο αὐτῷ λέγων· «καὶ τοῦτόν σοι τὸν λόγον ὃν εἴρηκας ποιήσω· εὕρηκας γὰρ χάριν ἐνώπιόν μου». ἀλλὰ καὶ ὁ Ἰεζεκιὴλ ‹τὸν ἐπὶ τῶν χερουβὶμ καθήμενον› ‹εἶδεν, ὡς ὅρασιν ἀνθρώπου› «ἀπὸ τῆς ὀσφύος αὐτοῦ καὶ | |
| 40 | ἕως κάτω πῦρ, καὶ ἀπὸ τῆς ὀσφύος αὐτοῦ ἕως ὑπὲρ ὅρασιν ἠλέκτρου». δι’ ὧν ἁπάντων μανθάνομεν οὐχ ὁμοίας τὰς ὀπτασίας γεγονέναι τοῖς προλεχθεῖσιν, ἀλλὰ διαφόρους· τῷ μὲν γὰρ Μωσῇ εἴρητο· «οὐ δυνήσῃ ἰδεῖν τὸ πρόσωπόν μου· | |
| οὐ γὰρ ἴδῃ ἄνθρωπος τὸ πρόσωπόν μου, καὶ ζήσεται»· τὸ γὰρ πρόσωπον τοῦ θεοῦ λόγου καὶ ἡ θεότης τοῦ μονογενοῦς υἱοῦ τοῦ θεοῦ θνητῇ φύσει οὐκ ἂν γέ‐ | 36 | |
| 45 | νοιτο καταληπτή. καὶ τῷ Ἰεζεκιὴλ δὲ ἡ τοῦ λόγου δόξα δι’ αἰνιγμάτων ἐθεω‐ ρεῖτο· τῷ δὲ Ἀβραὰμ ἐσχηματισμένος ἑωρᾶτο ἐν ἀνθρώπου μορφῇ, ὡς καὶ ‹ὑπὸ τὴν δρῦν› γενέσθαι, καὶ ‹τοὺς πόδας ἀπονίψασθαι› καὶ τραπέζης κοινωνῆσαι. ὁμοίως καὶ ἐπὶ τοῦ Ἰακὼβ ἄνθρωπος εἰσῆκται ‹παλαίων›, ὃν ἡ μὲν γραφὴ ‹ἄνθρωπον› ὀνομάζει, αὐτὸς δὲ ὁ χρηματίζων· «οὐ κληθήσεταί φησιν τὸ ὄνομά σου | |
1.41(50) | Ἰακώβ· ἀλλ’ Ἰσραὴλ ἔσται τὸ ὄνομά σου, ὅτι ἐνίσχυσας μετὰ θεοῦ». ὅθεν καὶ ὁ Ἰακὼβ ἔλεγεν· «εἶδον γὰρ θεὸν πρόσωπον πρὸς πρόσωπον, καὶ ἐσώθη μου ἡ ψυχή». ὁ δὲ παρὼν προφήτης ἰδεῖν καὶ αὐτὸς μαρτυρεῖται τὴν δόξαν αὐτοῦ. οὐκοῦν τὴν τοῦ σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ δόξαν διὰ τῶν προκειμένων ἑώρακεν.⸥ οὕτω καὶ Μωσεῖ, οὕτω καὶ Ἰεζεκιήλ, οὐχ ὁμοίως τὰς ὀπτασίας ποιούμενος. | |
| 55 | ἑώρα δὲ τὴν τοῦ σωτῆρος ἡμῶν δόξαν ὁ προφήτης ⸢οὐ πάντως σαρκὸς ὀφθαλμοῖς, τοῖς δὲ τῆς διανοίας πεφωτισμένοις ὑπὸ τοῦ ἁγίου πνεύματος· ὡς γὰρ οἱ τοῦ σώματος ὑπὸ τῆς ἔξωθεν χορηγουμένης τοῦ φωτὸς αὐγῆς συνεργοῦνται εἰς τὸ βλέπειν τὰ αἰσθητά, τὸν αὐτὸν τρόπον τὰ τῆς κεκαθαρμένης ψυχῆς ὄμματα ὑπὸ νοεροῦ φωτὸς καταυγαζόμενα τὰ θεῖα κατοπτεύειν δύναται. διὸ καὶ ὁ σωτὴρ | |
| 60 | τοῦτ’ ἐδίδασκεν λέγων· «μακάριοι οἱ καθαροὶ τῇ καρδίᾳ, ὅτι αὐτοὶ τὸν θεὸν ὄψονται»,⸣ ὧν εἷς ὑπάρχων καὶ ὁ Ἠσαΐας εἶδε τὸν κύριον ἐν τῷ χρόνῳ τῆς τελευτῆς Ὀζίου τοῦ βασιλέως. ⸢διὰ τί δὲ μὴ ἔτι ζῶντος τὴν προκειμένην ὄψιν ἑώρα, ἀλλ’ ἐν τῷ ἐνιαυτῷ, ᾧ ἀπέθανεν; ἐπειδὴ διὰ τὸ τολμῆσαι Ὀζίαν τὸν βασιλέα τὸ ἀνόσιον τόλμημα ἡ δόξα τοῦ θεοῦ ἡ πάλαι ἐπισκιάζουσα τὸν | |
| 65 | οἶκον ἀνακεχωρήκει πάντα τὸν χρόνον τῆς αὐτοῦ ζωῆς, καθ’ ὃν λελεπρωμένος κατῴκει τὴν Ἰερουσαλήμ· λεπροῦ γὰρ βασιλέως οἰκοῦντος τὸν τόπον. ἐπεὶ δὲ ἐτελεύτα μὲν ἐκεῖνος, Ἰωαθὰμ δὲ ὁ υἱὸς αὐτοῦ τὴν βασιλείαν διεδέδεκτο, περὶ οὗ γέγραπται· «εἴκοσι καὶ πέντε ἐτῶν ἦν ἐν τῷ βασιλεύειν αὐτὸν καὶ ἑκκαίδεκα ἔτη ἐβασίλευσεν ἐν Ἰερουσαλήμ. καὶ ἐποίησεν τὸ εὐθὲς ἐν ὀφθαλμοῖς κυρίου».⸣ | |
| 70 | ⸤εἰκότως κατ’ αὐτὸν ἐκεῖνον τὸν ἐνιαυτὸν ἐν ᾧ ὁ λελεπρωμένος μετηλλάχει τοῦ βίου, ὁ δὲ εὐάρεστος τῷ θεῷ τὴν βασιλείαν ὑποδέδεκτο,⸥ ⸢αὖθις ἡ δόξα τοῦ θεοῦ ἐπανῄει ἐπὶ τὸν οἶκον, δηλαδὴ ἐπὶ τὸν ναόν, ὃ δὴ καὶ ἱστορεῖ ὁ προφήτης λέγων· καὶ ἐγένετο τοῦ ἐνιαυτοῦ οὗ ἀπέθανεν Ὀζίας ὁ βασιλεὺσ⸣ εἶδον τὸν κύριον σαβαὼθ καθήμενον ἐπὶ θρόνου ὑψηλοῦ καὶ ἐπηρ‐ | |
| 75 | μένου καὶ πλήρης ὁ οἶκος τῆς δόξης αὐτοῦ· ὁ μὲν οὖν οἶκος τῆς δόξης πεπλήρωτο, ὁ δὲ προφήτης οὐκ ἔνδον ἐν τῷ οἴκῳ τὸν κύριον ἑώρα, ἀλλὰ τὸν μὲν καθήμενον ἐπὶ θρόνου ὑψηλοῦ καὶ ἐπηρμένου. οὗτος δὲ ἦν, ὃν ἡ θεία γραφὴ παρίστη ἡ φήσασα· «κύριος ἐν ναῷ ἁγίῳ αὐτοῦ· κύριος, ἐν οὐρανῷ ὁ θρόνος αὐτοῦ». καὶ αὐτὸς δὲ ὁ κύριος τοῦτ’ ἐδήλου λέγων· «Ὁ | 37 |
| 80 | οὐρανός μοι θρόνος, ἡ δὲ γῆ ὑποπόδιον τῶν ποδῶν μου· ποῖον οἶκον οἰκοδο‐ μήσετέ μοι, λέγει κύριος». οὐκοῦν ἐπὶ μὲν τῆς οὐρανίου βασιλείας ἐνθρονιζόμενον τὸν κύριον τοῖς τῆς διανοίας ὀφθαλμοῖς ὁ προφήτης ἑώρα, τὸν δὲ ἐπὶ γῆς οἶκον πλήρη δόξης εἶναί φησιν, ὥσπερ τισὶν φωτὸς ἀκτῖσιν ἄνωθεν ἐξ οὐρα‐ νοῦ ταῖς τοῦ θείου λόγου μαρμαρυγαῖς καταυγαζόμενον. | |
| 85 | ⸢Ἀσώματοί τινες θεῖαι καὶ ὑπερκόσμιοι δυνάμεις, ἃς καὶ ὁ Δανιὴλ ἐδήλου λέγων· «χίλιαι χιλιάδες ἐλειτούργουν αὐτῷ, καὶ μύριαι μυριάδες παρει‐ στήκεισαν ἐνώπιον αὐτοῦ». δύο μὲν οὖν εἶναι τὰ σεραφεὶμ ἐνόμισαν ἄλλοι, ἐγὼ δὲ⸣ ⸤ἐπιστήσας τῇ διανοίᾳ τῆς λεγούσης γραφῆς κύκλῳ αὐτοῦ τὰ σερα‐ φεὶμ ἑστάναι⸥ ⸢πλεῖστα εἶναι ἡγοῦμαι, ταῦτα στεφάνου δίκην ἁπανταχόθεν | |
| 90 | ὥσπερ μέγαν βασιλέα δορυφοροῦντα,⸣ περιέποντά τε αὐτὸν τὸν θρόνον τῷ φωτί‐ ζεσθαι καὶ ζωοποιεῖσθαι ἐξ αὐτοῦ, διὰ ταῦτα δὲ τὰ κυκλοῦντα αὐτὸν σεραφεὶμ κύριος σαβαὼθ ὠνομάζετο, ὅπερ ἑρμηνεύεται κύριος τῶν δυνάμεων ἢ κύριος τῶν στρατιῶν. ⸢ἓξ δὲ πτέρυγες τῷ ἑνὶ λέγονται προσπεφυκέναι, τῷ ἕκαστον κεκοσμῆσθαι, ὥσπερ πτέρυξιν, ἐμφύτοις ἀρεταῖς καὶ μετεωρο‐ | |
| 95 | πόλοις δυνάμεσιν, αἷς ἱπτάμεναι δι’ οὐρανοῦ καὶ αἰθέρος φέρονται, νοηταῖς τισι χρώμεναι ἐνεργείαις, πραγμάτων τινῶν ἡμῖν ἀρρήτων ἀποτελεστικαῖς· ὡς γὰρ ἐν ἀνθρώποις οἱ ἅγιοι τοῦ θεοῦ ‹χαρισμάτων κρειττόνων› μετεῖχον, ὡς προφη‐ τεύειν τὰ μέλλοντα καὶ νόσους ἰᾶσθαι καὶ νεκροὺς ἀνιστᾶν καὶ γλώσσαις σοφίας τε λαλεῖν καὶ γνώσεως μετέχειν, ἢ καὶ ὥσπερ κατὰ τὸ σῶμα φυσικοῖς αἰσθητηρίοις | |
1.41(100) | κεχρήμεθα τὸν ἀριθμὸν πέντε ὁράσει, ἀκοῇ, ὀσφρήσει, γεύσει, ἁφῇ, οὕτω πως τάχα τὴν τῶν ἀγγέλων φύσιν εἰκός, δυνάμεσι θείαις τισὶ καί τινων παραδόξων ἐνεργητικαῖς, ἡμῖν τε ἀγνώστοις κεχρῆσθαι, ἃς δὴ πτέρυγας ὁ λόγος ὠνόμασεν· ἐπεὶ καὶ περὶ τῶν ἀνέμων εἴρηται· «ὁ περιπατῶν ἐπὶ πτερύγων ἀνέμων», οὐ πάντως ἐκπιπτόντων ἡμῶν ἐπὶ σχήματα σωματικά, ὡς τῶν ἀνέμων ὀρνέων δίκην | |
| 105 | πτερυττομένων.⸣ τῶν δὲ περὶ τὰ σεραφεὶμ πτερύγων ἤτοι δυνάμεων παραδόξων ἔργων | |
| ἀποτελεστικῶν, ⸢δύο μὲν τὸ πρόσωπον ἐκάλυπτον, οὐ τὸ τοῦ κυρίου, ἀλλὰ τὸ αὑτῶν, ὡς μὴ τολμᾶν ἀτενὲς ἀφορᾶν εἰς τὸ θεωρούμενον.⸣ ⸤διὸ ‹οὐδεὶς ἔγνω τὸν υἱὸν εἰ μὴ μόνον ὁ γεννήσας αὐτὸν πατήρ›.⸥ καὶ τοὺς πόδας δὲ ἐκάλυπτον | 38 | |
| 110 | τοὺς ἑαυτῶν, ⸢τὰ ἔσχατα τῆς οἰκείας πορείας καὶ ὡς ἂν εἴποι τις, τὰ βήματα καὶ τοῦ βίου τὰς πράξεις ἐπισκιάζοντα, ὡς μὴ ἀκαλύπτοις ποσὶν τῷ ἑαυτῶν παρα‐ στήκοιεν βασιλεῖ.⸣ διὸ ἐγκαλυπτόμενα καὶ ὥσπερ ἀποκρύπτοντα τὴν τοῦ βίου ἑαυτῶν πορείαν, τὴν μέσην μόνην παρεῖχον ὁρᾶν ἑαυτῶν κατάστασιν, καὶ αὐτοῦ δὲ τοῦ μονογενοῦς τῆς μέσης προνοίας καὶ διοικήσεως τὴν σοφίαν ὑπερεθαύ‐ | |
| 115 | μαζον, μήτε εἰς τὸ τῆς θεότητος αὐτοῦ πρόσωπον ἐνατενίζειν τολμῶντα μήτε τοῖς ποσὶν ὡσαύτως διὰ τὸ ἀπειρομεγέθες τῆς ἀτελευτήτου καὶ ἀκαταλήπτου φύσεως, ὑπερεκπληττόμενα δὲ τὴν ἄρρητον θεότητα τοῦ θεωρουμένου. ὁ Σύμμαχος τοῦτον ἐξέδωκε τὸν τρόπον· τῷ ἐνιαυτῷ ᾧ ἀπέθανεν Ὀζίας ὁ βασιλεὺς εἶδον τὸν κύριον σαβαὼθ καθήμενον ἐπὶ θρό‐ | |
| 120 | νου ὑψηλοῦ καὶ ἐπηρμένου, καὶ τὰ πρὸς ποδῶν αὐτοῦ ἐπλήρου τὸν ναόν. σεραφεὶμ ἑστῶτα ἐπάνωθεν ἑκάστου ἓξ πτέρυγες. τὰ δὲ πρὸς ποδῶν αὐτοῦ πεπληρωκέναι τὸν ναὸν λέγει, ἐπειδὴ ὁ ἐπὶ γῆς νεὼς ἐν τῷ ‹ὑποποδίῳ› τοῦ θεοῦ συνειστήκει· «Ὁ οὐρανὸς γὰρ αὐτοῦ θρόνος, ἡ δὲ γῆ ὑποπόδιον τῶν ποδῶν αὐτοῦ». εἰκότως οὖν τὰ πληροῦντα τὸν ἐπὶ | |
| 125 | γῆς οἶκον πρὸς ποδῶν ἐλέγετο τοῦ ἑωραμένου. σεραφεὶμ δὲ ἑστήκει ἐπάνω‐ θεν, τίνος ἐπάνωθεν ἢ τοῦ οἴκου, οὐ γὰρ δὴ τοῦ κυρίου. ὁ δὲ προφήτης ἑαυτὸν ταλανίζει, ὅτι ἐσιώπησε μὴ συναναβοήσας τοῖς σεραφεὶμ μηδὲ ὁμοίως αὐτοῖς τὸν ὕμνον τῆς θεολογίας τοῦ ἁγιασμοῦ τοῦ κυρίου ἀνειπών, αἴτιον δὲ αὐτῷ τῆς σιωπῆς γεγονέναι τὸ ἀκάθαρτά φησιν ἐσχηκέναι χείλη ἀπὸ τῆς πρὸς τὸν | |
| 130 | ἀσεβῆ λαὸν ὁμιλίας. Ἕτερος πρὸς τὸν ἕτερον ἐβόα καὶ ἔκραγεν λέγοντα· Ἅγιος ἅγιος κύριος σαβαώθ, πλήρης πᾶσα ἡ γῆ τῆς δόξης αὐτοῦ. ⸢οὐ μίαν δὲ ἠφίεσαν φωνὴν οὐδὲ ἀθρόως ὁμοῦ τὰ πάντα κοινῇ ταύτην ἀνέπεμπον, ἀλλ’ ἕτερος πρὸς τὸν ἕτερον ἐμφαίνων τὸ ἑαυτοῦ θαῦμα καὶ τὴν ἔκπληξιν τὴν ἐπὶ | |
| 135 | τῷ θεωρουμένῳ. μάλιστα δὲ ὑπερεξέπληττεν αὐτὰ ἡ ἀπὸ τῶν ὑψηλοτέρων ἐπὶ τὰ ταπεινὰ κατάβασις τῆς δόξης τοῦ θεοῦ λόγου.⸣ τοῦτο γοῦν αὐτοῖς παρεῖχεν θαῦμα μέγιστον, ὅτι μὴ μόνος ὁ οὐρανὸς πλήρης ἐτύγχανεν τῆς δόξης αὐτοῦ, ἀλλ’ ἤδη καὶ μέχρι γῆς ἔφθανεν, ὡς πληροῦσθαι τὴν σύμπασαν γῆν τῆς αὐτοῦ δόξης· ὑπερβολὴ γὰρ αὕτη φιλανθρωπίας τοῦ καθημένου μὲν | |
| 140 | ἐπὶ τοῦ ὑψηλοτάτου θρόνου, πληροῦντος δὲ καὶ τὰ ἐπὶ γῆς, ἐν οἷς τέως κατὰ τὸ παλαιὸν ὁ ἐν Ἱεροσολύμοις νεὼς ἐπληροῦτο κατὰ τὸν καιρὸν τῆς τούτων θέας. διὸ ἀνωτέρω ἐλέγετο· «καὶ πλήρης ὁ οἶκος τῆς δόξης αὐτοῦ». τὰ σεραφεὶμ εὐφημοῦντα ἐβόα, ἀλλ’ ὅτι καὶ πᾶσα ἡ γῆ πλήρης ἔσεσθαι ἔμελλεν τῆς δόξης αὐτοῦ· ⸢προγνώσει γὰρ τοῦ μέλλοντος ὑπερεθαύμαζον. ὃ δὴ καὶ ἀκο‐ | |
| 145 | λούθως τοῖς θεσπίσμασιν ἐτελεῖτο μετὰ τὴν εἰς ἀνθρώπους τοῦ σωτῆρος ἡμῶν πάροδον· ἐξ ἐκείνου γὰρ ὡς ἀληθῶς πᾶσιν ἐγνώσθη τοῖς ἔθνεσιν καὶ εἰς πᾶσαν ἐκηρύχθη τὴν γῆν, οὐ μόνον ἡ γνῶσις, ἀλλὰ καὶ ἡ δόξα τῆς περὶ αὐτοῦ θεολο‐ γίας.⸣ ἐπειδὴ γὰρ ἑώρων αὐτοῦ τὴν δόξαν ἐπὶ γῆς μέλλουσαν ἐκλάμπειν μηδὲν δὲ ἀπὸ τῆς γεώδους καὶ φθαρτῆς οὐσίας ζημιουμένην, εἰκότως ἀνεβόων τό· | 39 |
1.41(150) | Ἅγιος ἅγιος ἅγιος κύριος σαβαώθ, ⸢οὐχ ἅπαξ τὸν ἁγιασμὸν αὐτοῦ, ἀλλὰ καὶ πολλάκις, μᾶλλον δὲ εἰς ἀναρίθμητον καὶ εἰς ἄπειρον καὶ εἰς ἀεὶ ὑπερεκ‐ πληττόμενα. διὸ ἕτερος πρὸς τὸν ἕτερον ἐκεκράγει ἐμφαίνων ὁ καθ’ εἷς τῷ πλησίον τὸ ἑαυτοῦ θαῦμα.⸣ καὶ ἐπήρθη τὸ ὑπέρθυρον. ἐπὶ ταύτῃ τῇ βοῇ τὸ ὑπέρθυρον τοῦ ναοῦ | |
| 155 | ἐπήρθη, καὶ ὁ οἶδος ἐνεπλήσθη καπνοῦ, ⸢ἀπορρήτως αἰνιττομένου τοῦ λόγου, ὡς ἄρα πληρουμένης πάσης τῆς γῆς τῆς δόξης αὐτοῦ, γυμνοῦσθαι ἤμελλεν ὁ ἐν ἐκείνῳ τῷ τόπῳ νεὼς καὶ τοῦ ὑπερθύρου δὲ ἀρθέντος ἔρημος καταλειφθήσεσθαι καὶ καπνοῦ τε πλήρης ἔσεσθαι παραδοθεὶς πυρί· πυρὸς γὰρ σημεῖον ὁ καπνός. ᾐνίξατο τοίνυν διὰ τούτων ὁ λόγος ἐπὶ τέλει τὸν κατει‐ | |
| 160 | ληφότα τὸν τόπον ἐμπρησμόν, μεθ’ ὃν ἐπληρώθη πᾶσα ἡ γῆ τῆς δόξης αὐτοῦ τοῦ κυρίου· οὐκέτι ἑνὸς οἴκου, μυρίων δὲ καθ’ ὅλης τῆς οἰκουμένης πολὺ κρειττόνων ἐκείνου συστάντων.⸣ ἀκολούθως τῇ βοῇ τῶν σεραφεὶμ ταῦτα θεασά‐ μενος ὁ προφήτης ἐν ἀγωνίᾳ κατέστη, μή πη ἄρα καὶ αὐτὸς τῷ πλήθει συναπό‐ λοιτο τοῦ λαοῦ· συνιδὼν γὰρ ὡς ἀνωτέρω μὲν ἐλέγετο, ‹πλήρης εἶναι ὁ οἶκος | |
| 165 | τῆς δόξης τοῦ θεοῦ›, ἐπὶ δὲ τῇ γενομένῃ βοῇ οὐκέτι δόξης ἀλλὰ καπνοῦ. Εἰκότως τὴν ἐπὶ τὸ χεῖρον μεταβολὴν τοῦ οἴκου τεκμηράμενος θορυ‐ βεῖται καὶ ἀγωνιᾷ μὴ ἄρα πη συμπαραληφθῇ τούτοις, δι’ οὓς ταῦτ’ ἔπασχεν ὁ τόπος, ἀλλὰ καὶ τὸ ὑπερέχον τῆς δόξης τοῦ θεωρουμένου κυρίου τῇ θνητῇ φύσει συμβαλὼν ἐξομολογεῖται, ταλανίζων δι’ αὐτῆς ἑαυτόν φησιν· Ὦ τάλας | |
| 170 | ἐγώ, ὅτι κατανένυγμαι, ὅτι ἄνθρωπος ὢν καὶ ἀκάθαρτα χείλη ἔχων ἐν μέσῳ λαοῦ ἀκάθαρτα χείλη ἔχοντος ἐγὼ οἰκῶ καὶ τὸν βασιλέα κύριον σαβαὼθ εἶδον τοῖς ὀφθαλμοῖς μου. ⸢ὁμολογεῖ δὲ ἀκάθαρτος εἶναι οὐ τὴν ψυχὴν ἀλλ’ οὐδὲ τὸ πᾶν σῶμα, ἐπεὶ μηδεμίαν ἑαυτῷ πρᾶξιν ἀκάθαρτον συνῄδει, μόνα δὲ τὰ χείλη ἀκάθαρτα ἐσχηκέναι φησίν, | |
| 175 | ὡς τοῦ λοιποῦ σώματος αὐτῷ καθαριεύοντος καὶ τῆς ψυχῆς, κατὰ τό· «μακάριοι οἱ καθαροὶ τῇ καρδίᾳ, ὅτι αὐτοὶ τὸν θεὸν ὄψονται». καὶ τὰ χείλη δὲ ἀκάθαρτα εἶχεν, οὐδ’ ἄλλοθεν ἢ ἀπὸ τῆς πρὸς τοὺς ἀκαθάρτους ὁμιλίας· ἠναγκάζετο γὰρ ὡς εἰκὸς ἀκαθάρτοις ἀνδράσι προσομιλῶν ἄξια τῆς ἐκείνων φθέγγεσθαι μοχθηρίας, δι’ ὧν ἐμόλυνε τὰ χείλη.⸣ οὕτω δὲ ἀκριβὴς ὁ βίος ἐτύγχανε τοῦ | |
| 180 | προφήτου ὡς καὶ ἐπὶ τῷ σμικροτάτῳ κατανύττεσθαι, διαβάλλει δὲ ὁμοῦ τὴν θνητὴν φύσιν ὡς ἂν φθορᾶς ἔμπλεω καὶ ἀτιμίας. διό φησι τό· ἄνθρωπος ὤν· ἀπήρκει γὰρ πρὸς διαβολὴν καὶ τὸ ἄνθρωπον εἶναι σάρκα φθαρτὴν περι‐ βεβλημένον. | 40 |
1.42 | Τῷ μὲν προφήτῃ Ἰερεμίᾳ εἰρηκότι· «Ὁ Ὢν δέσποτα κύριε, ἰδοὺ οὐκ ἐπίσταμαι λαλεῖν, ὅτι νεώτερος ἐγώ εἰμι», «ἐξέτεινεν κύριος τὴν χεῖρα αὐτοῦ καὶ ἥψατο τοῦ στόματος αὐτοῦ καὶ εἶπεν πρὸς αὐτόν· Ἰδοὺ δέδωκα τοὺς λόγους μου εἰς τὸ στόμα σου»· ἐπεὶ γὰρ μὴ καθάρσεως ἐδεῖτο τὰ τοῦ Ἰερεμίου | |
| 5 | χείλη, εἰκότως ‹ἡ τοῦ κυρίου χεὶρ ἁψαμένη τοῦ στόματος αὐτοῦ› τῆς προφητικῆς αὐτὸν ἐπλήρου χάριτος. νυνὶ δὲ τῷ Ἠσαΐᾳ καθάρσεως δεομένῳ οὐχ ὁ κύριος, ἀλλ’ ἓν τῶν σεραφεὶμ ἀποσταλὲν ὑπὸ τοῦ κυρίου ἄνθρακα φέρον πρόσ‐ εισιν καὶ τὰ χείλη αὐτοῦ περικαθαίρει τῷ ἄνθρακι. ἔνθεν εἰκότως ἑρμηνευόμενα τὰ σεραφεὶμ εἰς τὴν Ἑλλάδα φωνὴν ἐμπινπρῶντες ἢ ἐμπρησταὶ | |
| 10 | σημαίνουσιν. καί μοι δοκοῦσιν καθαρτικοί τινες εἶναι τῶν καθάρσεως δεομένων, διὸ οἱ σεραφεὶμ τοῖς τοῦ προφήτου χείλεσιν τὸν καθαρτικὸν ἄνθρακα προσ‐ ῆγεν εἷς τούτων κελευσθεὶς τοῦτο πρᾶξαι. ⸢οὗτος δὲ ἦν ὁ ἄνθραξ ἀπὸ τοῦ θυσιαστηρίου τάχα που τοῦ φιλανθρώπου κυρίου πληροῦντος τὸ ἑαυτοῦ θυσια‐ στήριον τοιούτων τινῶν σωτηρίων καὶ καθαρτικῶν ἀνθράκων. διὸ λέλεκταί | |
| 15 | που· «ἄνθρακες ἀνήφθησαν ἀπ’ αὐτοῦ». καὶ ὁ θεὸς δὲ αὐτὸς παρὰ Μωϋσεῖ «πῦρ καταναλίσκον» εἴρηται, καὶ ὁ σωτὴρ ἐν Εὐαγγελίοις ‹βαπτίσειν› τοὺς ἀξίους «ἐν πνεύματι ἁγίῳ καὶ πυρὶ» μεμαρτύρηται. διὰ τούτων ἁπάντων παιδεύοντος ἡμᾶς τοῦ λόγου μὴ ἄλλως δύνασθαί τινα τυχεῖν καθάρσεως ἁμαρτημάτων ἢ διὰ τοῦ θείου πυρός· «ὁποῖον γάρ ἐστι τὸ ἑκάστου ἔργον τὸ πῦρ αὐτὸ δοκιμάσει», | |
| 20 | καί· ‹ὁ σωθησόμενοσ› γάρ φησιν «οὕτως σωθήσεται ὡς διὰ πυρός». Εἰκότως οὖν καὶ ὁ τοσοῦτος προφήτης δι’ ἄνθρακος πυρὸς καθαί‐ ρεται τὰ χείλη,⸣ διὸ λέγεται πρὸς αὐτόν· Ἰδοὺ ἥψατο τοῦτο τῶν χειλέων σου καὶ ἀφελεῖ τὰς ἀνομίας σου καὶ τὰς ἁμαρτίας σου περικα‐ θαριεῖ. ⸢ποίας δὲ ἀνομίας καὶ ἁμαρτίας ἢ ὧν τὰ χείλη αὐτοῦ πεπληρῶσθαι | |
| 25 | ὁμολογεῖ; Μετὰ δὲ τὴν τούτων κάθαρσιν ἀκολούθως φωνῆς καταξιοῦται τοῦ καθημένου ἐπὶ θρόνου λεγούσης· Τίνα ἀποστείλω,⸣ καὶ τίς πορεύ‐ σεται πρὸς τὸν λαὸν τοῦτον; ⸢ἐδοκίμαζεν ἄρα ἡ τοιαύτη φωνὴ μέσως εἰρημένη τὴν τοῦ προφήτου προθυμίαν, ὡς ἂν τῆς ἀγαθῆς προαιρέσεως μισθὸν | |
| 30 | κτήσοιτο. διὸ οὐ προστακτικῶς ἐκέλευσεν αὐτῷ ἀπιέναι, μέσως δὲ ἠρώτα, τίς εἴη ἕτοιμος τοῦτο πράττειν.⸣ ὁ δὲ ὑπολαβὼν σὺν πολλῷ θάρσει ἅτε δὴ κεκα‐ | |
| θαρμένος τὰ χείλη εἶπεν· Ἰδοὺ ἐγώ εἰμι· ἀπόστειλόν με. Ἡ δὲ φωνὴ πρὸς αὐτόν· Πορεύθητι καὶ εἰπὲ τῷ λαῷ τούτῳ· Ἀκοῇ ἀκούσετε καὶ οὐ μὴ συνῆτε καὶ βλέποντες βλέψετε καὶ | 41 | |
| 35 | οὐ μὴ ἴδητε. ⸢τίνα δὲ βλέποντες βλέψουσιν καὶ τίνος ἀκοῇ ἀκούσονται, οὐ παρέστησεν ἡμῖν καταλιπὼν σκοπεῖν ἐκ τῆς τοῦ λόγου ἀκολουθίας, ἧς ὁ νοῦς τοιοῦτός ἐστιν· ὃν σὺ τεθέασαι ‹κύριον› καὶ ὃν τοῖς σοῖς ὀφθαλμοῖς ‹εἶδεσ›, ὦ προφῆτα, τοῦτον καὶ ὁ λαὸς οὗτός ποτε ὄψεται, ἀλλὰ καὶ τῆς φωνῆς ἧς αὐτὸς ἐπὶ τοῦ παρόντος ἐπακήκοας, ἐπακούσεται καιρῷ τινι καὶ αὐτός· οὐ μὴν καὶ | |
| 40 | συνήσει οὐδὲ γνώσεται οὐδὲ βουλήσεται αὐτοῦ τὴν χάριν παραδέξασθαι. σαφῶς δὲ διὰ τούτων τὴν εἰς ἀνθρώπους ἑαυτοῦ παρουσίαν ὁ ταῦτα λέγων ἐδήλου.⸣ ὅπως δὲ βλέποντες οὐκ ἑώρων, διερμηνεύει ἑξῆς φάσκων· τοὺς ὀφθαλ‐ μοὺς αὐτῶν ἐκάμμυσαν, μήποτε ἴδωσιν τοῖς ὀφθαλμοῖς· ⸢ὁ μὲν γὰρ σωτὴρ ἅτε φῶς ὑπάρχων πάντων ἐφώτιζεν τὰς ψυχάς, ὡς καὶ ‹τυφλοῖς τὸ βλέπειν | |
| 45 | χαρίζεσθαι›, οἱ δὲ τοὺς ὀφθαλμοὺς ἔμυον, ὥστε μὴ βλέπειν, καὶ οὕτω βλέποντες οὐκ ἔβλεπον· ὅταν γάρ τις ἐνατενίσας καὶ ἀκριβῶς θεασάμενος ὑπερίδῃ καὶ καταφρονήσῃ τοῦ ὁρωμένου ἢ μύσῃ τὰ ὄμματα προσποιούμενος μὴ ἑωρακέναι, τότε βλέπων οὐκ εἶδεν. τὸ μὲν οὖν βλέψαι ὑπῆρξεν αὐτοῖς ἀπὸ τῆς χάριτος τοῦ ὀφθέντος, τὸ δὲ μὴ ἰδεῖν συμβέβηκεν ἀπὸ τοῦ αὐτοὺς μῦσαι τοὺς | |
1.42(50) | ὀφθαλμοὺς ἑαυτῶν καὶ προσποιηθῆναι μὴ βλέπειν. οὕτω δὲ καὶ ἀκοῇ ἀκούει τις καὶ πάλιν οὐκ ἀκούει, ἐπειδὰν μὴ συνῇ τὰ λεγόμενα ἢ ὅταν παρακούῃ καὶ καταφρονῇ τῶν λεγομένων. συμβαίνει δὲ τοῦτο, ἐπειδάν τις τὰ ὦτα ἑαυτοῦ βαρύνῃ ὥσπερ ἀποφράξας καὶ ἀποκωφώσας αὐτά. ταῦτα οὖν ἔσεσθαι περὶ τὸν τῶν Ἰουδαίων λαὸν ἡ φωνὴ τοῦ κυρίου ἐθέσπισεν, ἣ ἐπληροῦτο ἔργοις ἐπὶ τῆς τοῦ | |
| 55 | σωτῆρος ἐπιδημίας, καθ’ ἣν παρόντα αὐτὸν ‹ὀφθαλμοῖς ὁρῶντες οὐκ ἔβλεπον› καὶ διδάσκοντος «τὰ μυστήρια τῆς βασιλείας» οὐ συνίεσαν.⸣ καὶ τὴν δόξαν δὲ κυρίου διὰ τῶν ἐκκλησιῶν αὐτοῦ πληροῦσαν πᾶσαν τὴν γῆν ὁρῶντες οὐ κατανύττονται τὴν καρδίαν, δι’ ἣν αὐτοὶ ἑαυτοῖς ἐνεποίησαν ἀπιστίαν. διὸ καὶ τὴν αἰτίαν ἐπιλέγει· καὶ τοὺς ὀφθαλμοὺς ἐκάμμυσαν, εἰπών· μήποτε ἴδωσιν τοῖς ὀφθαλμοῖς | |
| 60 | καὶ τοῖς ὠσὶν ἀκούσωσιν καὶ τῇ καρδίᾳ συνῶσιν καὶ ἐπιστρέψωσιν καὶ ἰάσομαι αὐτούς. ⸢Τούτων ἐπακούσας ὁ προφήτης ἐρωτᾷ λέγων· Ἕως πότε, κύριε; τί γὰρ ἔσται τέλος τῆς τοιαύτης αὐτῶν ἀβλεψίας;⸣ ὁ δὲ ἀποκρίνεται· Ἕως ἐρημωθῶσιν πόλεις παρὰ τὸ μὴ κατοικεῖσθαι. ⸢σημαίνει δὲ διὰ τούτων | |
| 65 | τὴν ἐπελθοῦσαν πρώτην ὑπὸ Ῥωμαίων τῷ τόπῳ πολιορκίαν μετὰ τὰ κατὰ τοῦ | |
| σωτῆρος αὐτοῖς τολμηθέντα, καθ’ ἣν Ἰουδαίων πλεῖσται πόλεις ἐπὶ αὐτοκράτορος Οὐεσπασιανοῦ δῃωθεῖσαι ἀφανεῖς παντελῶς κατέστησαν, ὡς μηδὲ μνήμην αὐτῶν μηδὲ ὄνομα περιλείπεσθαι.⸣ ἀντὶ δὲ τοῦ· καὶ μετὰ ταῦτα μακρυνεῖ ὁ θεὸς τοὺς ἀνθρώπους, ⸢σαφέστερον ἐξέδωκεν ὁ Σύμμαχος εἰπών· καὶ μακρὰν | 42 | |
| 70 | ποιήσει κύριος τοὺς ἀνθρώπους. σημαίνει δὲ ὁ λόγος, ἣν κατὰ τὸν αὐτὸν χρόνον ὑπέμεινεν αἰχμαλωσίαν τὸ πλῆθος τοῦ Ἰουδαίων ἔθνους, καὶ τὸν διασκε‐ δασμόν, ὃν διεσκεδάσθησαν φεύγοντες τὰς ἐπικειμένας αὐτοῖς συμφοράς.⸣ ἐπὰν δὲ ἐκεῖνοί φησι μακρυνθῶσιν τὸ τηνικαῦτα, πληθυνθήσονταί φησιν οἱ καταλειφθέντες ἐπὶ τῆς γῆς ⸢ἕτεροι ὄντες τῶν προτέρων. τοσοῦτοι δὲ οὗτοι | |
| 75 | ἔσονται, ὡς παραβαλλομένους αὐτοὺς τοῖς πρώτοις πολλοστημόριον εἶναι νομί‐ ζεσθαι τοῦ ἐκείνων πλήθους·⸣ ἔσται γάρ φησι καὶ ἔτι ἐν αὐτῇ τὸ δέκατον. εἶθ’ ὁποῖον ἔσται τέλος καὶ τούτων τῶν περιλειφθέντων παρίστησιν ἐπιφέρων ἑξῆς· καὶ πάλιν ἔσται εἰς προνομὴν ὡς τερέβινθος καὶ ὡς βάλανος ὅταν ἐκπέσῃ ἐκ τῆς θήκης αὐτῆς, κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον εἴρηται· καὶ | |
| 80 | πάλιν ἔσται εἰς καταβόσκησιν ὡς δρῦς καὶ ὡς βάλανος, ἥτις ἀποβα‐ λοῦσα ἵσταται μόνη, ⸢οὕτω πως ἐρημίαν παντελῆ προαγορεύοντος τοῦ λόγου. ἐπληροῦτο δὲ καὶ αὕτη κατὰ τοὺς τοῦ Ἀδριανοῦ χρόνους, καθ’ οὓς δευτέραν ὑπομείναντες Ἰουδαῖοι πολιορκίαν εἰς τοῦτο κακῶν περιέστησαν, ὡς νόμοις καὶ διατάγμασιν αὐτοκρατορικοῖς μηδ’ ἐξ ἀπόπτου τὴν ἐρημίαν τῆς αὐτῶν μητροπόλεως | |
| 85 | θεωρεῖν ἐπιτρέπεσθαι.⸣ σφόδρα δὲ ὁ λόγος προσφυέσι κέχρηται παραδείγμασιν φήσας περὶ τοῦ Ἰουδαίων λαοῦ· ἔσονται γὰρ ὡς τερέβινθος ἢ ὡς δρῦς ἢ βάλανος ὅταν ἐκπέσῃ ἐκ τῆς θήκης αὐτῆς. οὐκέτι γὰρ ‹ἀμπελὼν κυρίου σαβαὼθ› οὐδ’ ‹ὡς παράδεισος θεοῦ› οὐδ’ ‹ὡς ἐλαία ὡραία› οὐδ’ ‹ὡς φοῖνιξ κατὰ τὸν δίκαιον› οὐδ’ | |
| 90 | ὡς ἄλλο τι τῶν ἡμέρων καὶ ἀναγκαίων φυτῶν ἔσεσθαι αὐτούς φησιν, ἀλλ’ ὡς βάλανον οὐδ’ αὐτὴν συνεστῶσαν, ἀλλ’ ἐκπεπτωκυῖαν τῆς θήκης αὐτῆς, καὶ ὡς τερέβινθον, ἢ κατὰ τοὺς λοιποὺς ἑρμηνευτάς· ὡς δρῦν. δρῦν δὲ καὶ βάλανον καὶ δρυμὸν καὶ τῶν ἀνημέρων ξύλων τὰ ἄκαρπα καὶ ἀγριώτατα εἴωθεν ὀνομάζειν ἡ θεία γραφή, ἐπειδὰν ἐθέλῃ τὰ ἀλλόφυλα σημαίνειν ἔθνη, οἷς ὅμοιον | |
| 95 | ἔσεσθαί φησι καὶ τὸν Ἰουδαίων λαὸν οὐδὲν τῶν ἀλλοφύλων ἐθνῶν οὔτε τῷ βίῳ οὔτε τῷ τρόπῳ διενηνοχότα, ἀλλὰ καὶ ἐν χείρονι τυγχάνοντα καταστάσει, τῷ τοὺς μὲν τὰς οἰκείας ἐπέχειν χώρας καὶ τοὺς κατὰ φύσιν τὴν αὐτῶν προφέρειν καρπούς, τούτους δὲ τῆς οἰκείας ἐκπεπτωκέναι καὶ μὴδ’ ὁμοίως ἐκείνοις ἐνεργεῖν, ὡς διὰ τοῦτο παραβάλλεσθαι δρυὶ ἀγρίῳ φυτῷ καὶ βαλάνῳ καρπῷ ζῴων ἀλόγων | |
1.42(100) | θρεπτικῷ καὶ τούτῳ ἐκπεπτωκότι τῆς θήκης. τούτοις ἑξῆς μετὰ ἀστερίσκων προσθήκης ἐπιλέγει περὶ τοῦ ἐξ αὐτῶν | |
| ἁγίου σπέρματος, περὶ οὗ καὶ ἐν τοῖς ἀνωτέρω ἐλέγετο· «εἰ μὴ κύριος σαβαὼθ ἐγκατέλιπεν ἡμῖν σπέρμα, ὡς Σόδομα ἂν ἐγενήθημεν καὶ ὡς Γόμορρα ἂν ὡμοιώθη‐ μεν». τό· σπέρμα ἅγιον τὸ στήλωμα αὐτῆς οὐ κεῖται μὲν παρὰ τοῖς ἡμετέροις | 43 | |
| 105 | ἀντιγράφοις, διὸ καὶ περιττὸν εἶναι δόξειεν ἄν· πλὴν ἐπεὶ ὁ μὲν Θεοδοτίων ἐξέδωκεν οὕτως εἰπών· σπέρμα ἅγιον τὸ στήλωμα αὐτῆς, ὁ δὲ Ἀκύλας· σπέρμα ἡγιασμένον στήλωσις αὐτῆς, ὁ δὲ Σύμμαχος· σπέρμα ἅγιον ἡ ἀντίστασις αὐτῆς. τίνα ἀντίστασιν ἢ στήλωσιν φήσειεν εἶναι τοῦ ἐκπεσόντος ἐκείνων λαοῦ ἢ τὸ ἐξ αὐτῶν σπέρμα ἅγιον τὸ μὴ ἐκπεσὸν μηδὲ τὴν ὁμοίαν τοῖς | |
| 110 | λοιποῖς ὑπομεῖναν πτῶσιν; εἶεν δ’ ἂν οὗτοι οἱ τὴν χάριν τὴν σωτήριον ὑποδεδεγ‐ μένοι ‹ἀκοῇ ἀκούσαντες› καὶ ὀφθαλμοῖς βλέψαντες, οὓς μακαρίζων ὁ σωτὴρ ἔλεγεν· «ὑμῶν δὲ μακάριοι οἱ ὀφθαλμοὶ ὅτι βλέπουσιν, καὶ τὰ ὦτα ὑμῶν ὅτι ἀκούουσιν». | |
1.43 | Τὰ πρῶτα τῆς προφητείας ἐπὶ Ὀζίου τοῦ βασιλέως λέλεκτο, ὃν διαδεξαμένου Ἰωαθὰμ κατ’ ἀρχὰς ‹τῆς βασιλείασ› αὐτοῦ τὴν προταθεῖσαν ὀπτασίαν ὁ προφήτης ἑώρα, δι’ ἧς τὴν θεότητα τοῦ μονογενοῦς υἱοῦ τοῦ θεοῦ παρέστησεν καὶ θεσπίσας τὰ λελεγμένα μέχρι τούτων ἔστη, οὐ πολλῶν | |
| 5 | λόγων δεηθέντος τοῦ καιροῦ διὰ τὴν τοῦ βασιλέως εὐσεβῆ κατάστασιν, ᾧ καὶ τὸν λαὸν ἐξακολουθεῖν εἰκὸς ἦν. μετὰ δὲ τὴν ὀπτασίαν χρόνου μεταξὺ διαγενομένου ‹ἐτῶν δέκα ἕξ›· τοσούτοις γὰρ ἦρξεν ὁ Ἰωαθάμ, βασιλεύει Ἄχαζ δυσσε‐ βέστατος ἀνδρῶν. εἴ τις καὶ ἄλλος, καθ’ ὃν τὰ προκείμενα θεσπίζεται περιέχοντα προφητείαν τῆς τοῦ υἱοῦ τοῦ θεοῦ κατὰ σάρκα γεννήσεως. καὶ πολλῆς γε ἔχεται | |
| 10 | ἀκολουθίας ὁ λόγος μετὰ τὴν θεότητα αὐτοῦ θεσπίζων τὰ περὶ τῆς εἰς ἄνθρωπον αὐτοῦ γενέσεως. γίγνεται δὲ ὑπόθεσις τοῦ τῆς προφητείας λόγου δύο βασιλέων ἐπανάστασις κατὰ τοῦ Ἄχαζ, ὧν ὁ μὲν τῆς Συρίας ἡγεῖτο Ῥαασσὼν ὄνομα, βασιλικὴν πόλιν τὴν Δαμασκὸν κεκτημένος, ὁ δ’ ἐκράτει τοῦ πλήθους τοῦ Ἰου‐ δαίων ἐν τῇ καλουμένῃ Σαμαρείᾳ πόλει. ἦν δὲ οὗτος Φάκεε Ῥομελίου υἱός. | |
| 15 | καὶ δὴ συμφωνήσαντες οὗτοι ἐπιστρατεύουσιν τῷ Ἄχαζ, ὃς ἐβασίλευσεν τῆς Ἰερουσαλὴμ ... φυλῶν τοῦ Ἰουδαίων ἔθνους καθηγούμενος, ἀλλὰ τὸν μὲν Ἄχαζ παραδίδωσι ὁ θεὸς διὰ πλείστας ὅσας δυσσεβείας αὐτοῦ, τόν τε ὑπ’ αὐτῷ λαὸν τοῖς εἰρημένοις βασιλεῦσιν, ὡς ἀνελεῖν μὲν αὐτῶν ‹δέκα καὶ δύο μυριάδας ἀνδρῶν›, αἰχμαλώτους δὲ ἀπαγαγεῖν οὐκ ἐλάττους ‹εἴκοσι μυριάδων›. τοιαύτης δὴ τροπῆς | |
| 20 | κατὰ τὴν πρώτην συμβολὴν γενομένης, οὐκ εἰς μακρὸν δὲ αὖθις οἱ προλεχθέντες βασιλεῖς, ὁ τῆς Δαμασκοῦ λέγω καὶ τῆς Σαμαρείας, ὁπλίζονται κατὰ τοῦ Ἄχαζ προθέμενοι τὴν Ἰερουσαλὴμ πολιορκίᾳ ἑλεῖν καὶ τὸν μὲν Ἄχαζ ἀνελεῖν, ἕτερον δὲ ἀντ’ αὐτοῦ καταστῆσαι βασιλέα, τὸν λεγόμενον «υἱὸν Ταβεήλ». Οὐκ ἔλαθεν ταῦτα τὸν Ἄχαζ οὐδὲ τὸν ὑπ’ αὐτῷ λαὸν οἶκον | |
| 25 | Δαυὶδ ὀνομαζόμενον· οὕτω δὲ ἐκαλοῦντο οἱ ἀπὸ γένους Δαυὶδ καὶ πάντες οἱ ἐκ διαδοχῆς αὐτοῦ ἄρχοντες καὶ ἀρχόμενοι. ὡς οὖν ἔμαθον μέλλειν αὐτοῖς αὖθις ἐπιτίθεσθαι τοὺς δηλωθέντας, ἐξέστη αὐτῶν ἡ ψυχή, τοῦτ’ ἔστιν ἐθορυβήθη, ἢ κατὰ τὸν Σύμμαχον ἐκλονήθη, ἢ κατὰ τὸν Ἀκύλαν ἐσαλεύθη. οὐ μόνον | |
| δὲ τοῦ βασιλικοῦ γένους, ἀλλὰ καὶ τοῦ λαοῦ παντὸς τάραχος οὐ μικρὸς τὴν ψυχὴν | 44 | |
| 30 | κατέσχηκεν μνήμῃ προτέρων κακῶν, ὧν οὐ πρὸ πολλοῦ ἔτυχον πεπειραμένοι, ἣν δὲ αὐτῶν ἀπεικάσαι τὴν ψυχὴν κλονουμένην καὶ σειομένην ἐκ τῆς ἀκοῆς ξύλοις δρυμοῦ ὑπὸ σφοδροτάτῳ πνεύματι δονουμένοις, ἀλλ’ ὁ ἀγαθὸς κύριος οἶκτον λαβὼν αὐτῶν φιλανθρωπεύεται καὶ ἀποστέλλει τὸν αὐτοῦ προφήτην παραινῶν τῷ Ἄχαζ ἄφοβον καὶ ἀτάραχον ἑαυτὸν φυλάττειν· βοηθοῦ γὰρ αὐτοῦ τεύξεται | |
| 35 | τοῦ θεοῦ νῦν γοῦν εἰ καὶ μὴ πρότερον, ἐπειδὴ καὶ τὸ πρῶτον αὐτοῦ παραδόντος τοῖς πολεμίοις αὐτοὺς διὰ τὰς ἐκτόπους αὐτῶν δυσσεβείας τὰ προλεχθέντα πεπον‐ θότες εἶεν. καὶ δὴ προστάττει τῷ προφήτῃ κατά τινα τόπον τὸν αὐτῷ φανέντα εὔκαιρον συντυχεῖν τῷ Ἄχαζ, παραλαβεῖν δ’ ἅμα αὐτῷ κελεύσας τὸν περι‐ λειφθέντα αὐτῷ υἱόν, ὡς ἂν ἄμφω αὐτός τε ὁ προφήτης καὶ ὁ τούτου υἱὸς ἐξ | |
| 40 | ἅπαντος τοῦ λαοῦ, ᾧ τὴν ψυχὴν ἔοικεν περιλελεῖφθαι, προσέλθοιεν τῷ βασιλεῖ καὶ τὰ κελευόμενα εἴποιεν. ⸢Ἔδει γὰρ καὶ τὸν υἱὸν τοῦ προφήτου μὴ συνδιαφθαρέντα τῷ πλήθει ἐναπομείναντα δὲ τῇ πατρικῇ διδασκαλίᾳ μαθητεύεσθαι ἐξ ἐκείνου τῷ πατρί, διὰ τοῦ παρεῖναι αὐτῷ θαρσαλέως προσιόντι καὶ πράττοντι τὰ κεκελευσμένα,⸣ φάναι | |
| 45 | δὲ τῷ Ἄχαζ συναντήσαντα, ἃ προστάττει ὁ θεός· Φύλαξαι τοῦ ἡσυχάσαι, κατὰ δὲ τὸν Ἀκύλαν· φύλαξαι καὶ ἡσύχασαι, κατὰ δὲ τὸν Θεοδοτίωνα· πρόσεχε καὶ ἡσύχασον. ⸢θαρσῶν φησι τῷ λόγῳ τοῦ θεοῦ ἄτρομος ἔσο καὶ μὴ φοβοῦ,⸣ μηδὲ ἡ ψυχή σου ἀσθενείτω ἀπὸ τῶν δύο ξύλων, ⸢τῶν οὐδαμῶς μὲν φῶς ἐχόντων, δαλῷ δὲ μόνον ἐσβεσμένῳ καὶ καπνιζομένῳ ἐοικότων· | |
1.43(50) | τοιοῦτοι γάρ τινές εἰσιν οἱ δύο βασιλεῖς, ὧν ἐν φόβῳ καὶ ἀγωνίᾳ καθέστηκας. εἰ γὰρ καὶ τὰ μάλιστα ἡ παιδευτική μου δύναμις, ἣν ὀργὴν εἴωθεν ἀποκαλεῖν τὰ λόγια, μετῆλθεν ὑμᾶς τὸ πρότερον εἰς ἔλεγχον τῶν νομιζομένων ὑμῖν θεῶν, οἷς ἐθαρσεῖτε μὲν αὐτοί, οἳ δὲ τὸ μηθὲν ὄντες ἀπηλέγχοντο, ὁπηνίκα ὑποχειρίους ὑμᾶς εἷλον οἱ πολέμιοι. ὅμως ἐπεὶ μή ἐστιν ἡ ἐμὴ ὀργὴ παράμονος ὡς ἀγαθὸς | |
| 55 | θεὸς αὐτὸς καὶ τὸ πρῶτον παίσας ὑμᾶς ἐπὶ τῷ συμφέροντι· καὶ νῦν αὖθις πᾶν τὸ νοσῆσαν ὑμῶν ἰάσομαι, εἰ ἐπιστραφέντες τῆς προτέρας πλάνης μάθετε ἀληθῶς εὐσεβεῖν.⸣ Οἱ γοῦν δύο βασιλεῖς οὗτοι, ὁ τε τῆς Συρίας καὶ ὁ τῆς Σαμαρείας, Ἀρὰμ δὲ ἡ νῦν Συρία, Σαμάρεια δὲ ἡ νῦν καλουμένη πόλις Σεβαστή, εἰ καὶ | |
| 60 | μεγάλα ἠπείλησαν τὴν προλεχθεῖσαν βουλευσάμενοι βουλήν, ἀλλ’ οὐ κατὰ γνώμην πράξουσιν· ἐγὼ γὰρ αὐτὸς ὁ κύριος σαβαώθ, ὡς ἂν κύριος ὢν τῶν δυνάμεων τῶν θειῶν καὶ τῶν κατ’ οὐρανὸν ἀγγελικῶν στρατιῶν, οὐκ ἐπιτρέψω τὴν βουλὴν αὐτῶν ἐπὶ πέρας ἀχθῆναι, κρίνας σῶσαι ὑμᾶς ὡς ἂν σχοίητε τῆς ἐμῆς εὐεργετικῆς καὶ σωτηρίου δυνάμεως ἐναργεστάτην αἴσθησιν· ἀπαρκεῖ γὰρ τῇ μὲν | |
| 65 | Συρίᾳ κεφαλὴν ἔχειν τὴν Δαμασκὸν καὶ ταύτης εἶναι τὸν Ῥαασσὼν βασιλέα, τῇ δὲ Σαμαρείᾳ τὸν Ἐφραίμ. οὕτω δὲ ἐκαλεῖτο τὸ πλῆθος τῶν ἐννέα ἥμισυ | |
| φυλῶν τοῦ Ἰσραὴλ διὰ τὸν ἐξ Ἐφραὶμ αὐτῶν βασιλεύσαντα· ἀρκετὸν οὖν καὶ τούτοις ἔχειν τὴν Σαμάρειαν καὶ ταύτης ἡγεῖσθαι τὸν τοῦ Ῥομελίου υἱόν. ⸢μάνθανε δὲ καὶ τοῦτο, ὦ Ἄχαζ, ὡς ὅσον οὔπω ἡ τῆς Σαμαρείας βασιλεία | 45 | |
| 70 | καταλυθήσεται, τοῦ ἐν αὐτοῖς βασιλευομένου λαοῦ αὐτοῖς βασιλεῦσιν αἰχμαλώτου γενησομένου, καὶ εἰς Ἀσσυρίους ἀποικισθησομένου διὰ τὰς ὑπερβαλλούσας αὐτῶν ἀθεμίτους πράξεις. εἰ δὲ καὶ τὸν χρόνον γνῶναι ποθεῖς, γίνωσκε, ὡς εἴσω ἑξή‐ κοντα καὶ πέντε ἐτῶν ἐπιστὰς ὁ τῶν Ἀσσυρίων βασιλεὺς πάντας αὐτοὺς λήψεται ἀπάξας τε αἰχμαλώτους εἰς τὴν αὐτοῦ μετοικιεῖ χώραν. | |
| 75 | ταῦτα τῷ προφήτῃ λέγειν ὁ θεὸς προσέταττεν αὐτῷ τε τῷ Ἄχαζ καὶ τῷ ὑπ’ αὐτὸν λαῷ· παρορμῶν αὐτοὺς πρὸς ἑαυτὸν ἐπιστρέφειν, πιστεύειν τε καὶ μὴ διαπιστεῖν τοῖς εἰρημένοις.⸣ διὸ τοῖς πᾶσιν ἐπιφέρει λέγων· καὶ ἐὰν μὴ πι‐ στεύσητε, οὐδ’ οὐ μὴ συνῆτε. ὁ μὲν οὖν τοῦ θεοῦ λόγος οὐκ εἰς μακρὸν τέλους ἐτύγχανεν· συμπληρουμένου γὰρ τοῦ προλεχθέντος χρόνου, καὶ ἡ Δαμασκὸς | |
| 80 | καὶ ἡ Σαμάρεια, οἵ τε τούτων ἡγεμόνες ἥλωσαν ὑπὸ τοῦ τῶν Ἀσσυρίων βασιλέως. ταῦτα μὲν οὖν ὧδέ πη τὴν προφητείαν ἐπιστοῦτο διὰ τῆς τῶν πραγμάτων ἐκ‐ βάσεως, ⸢τά γε μὴν ἑξήκοντα καὶ πέντε ἔτη φασὶν Ἑβραίων παῖδες ἐπ’ ἀκριβὲς συμπληροῦσθαι, εἴ τις ἀριθμεῖν ἄρξαιτο τοὺς χρόνους ἀπὸ τοῦ πέμπτου καὶ εἰκοστοῦ ἔτους τῆς τοῦ Ὀζίου βασιλείας.⸣ προφητεύει μὲν γὰρ κατὰ ταὐτὸν | |
| 85 | ὁμοῦ τῷ Ἠσαίᾳ καὶ Ἀμὼς ὁ προφήτης· θεσπίζει δὲ πρῶτος ὁ Ἀμὼς τὴν μέλλουσαν συμβήσεσθαι αἰχμαλωσίαν τοῦ Ἰσραὴλ λέγων· «ὁ δὲ Ἰσραὴλ αἰχμάλωτος ἀχθή‐ σεται ἀπὸ τῆς γῆς αὐτοῦ». καὶ κατὰ τῆς Σαμαρείας δὲ ὁ αὐτὸς προφητεύει ἐν ἡμέραις Ὀζίου βασιλέως Ἰούδα «πρὸ δύο ἐτῶν τοῦ σεισμοῦ». φασὶν δὲ τὸν σεισμὸν τοῦτον εἶναι τὸν γενόμενον ἐπὶ Ὀζίου, ὅτε εἰσελθὼν εἰς τὸ ἁγίασμα ἐπὶ | |
| 90 | τῷ θῦσαι ‹ἐλεπρώθη›, καὶ ἐξεχύθη ἡ πιότης τοῦ θυσιαστηρίου σεισμοῦ γενομένου. »πρὸ δύο» τοίνυν «ἐτῶν τοῦ σεισμοῦ» προφητεύσαντος τοῦ Ἀμὼς κατὰ τῆς Σαμαρείας καὶ κατὰ τῆς Ἰερουσαλὴμ προσήκει φασὶν ἐξ ἐκείνου δεῖν ἄρχεσθαι τὰ ἑξήκοντα καὶ πέντε ἔτη συνάγειν. γίνεται δὲ τὰ λοιπὰ τοῦ Ὀζίου ἔτη εἴκοσι ἑπτά, ἐπειδὴ τὰ πάντα ‹δύο καὶ πεντήκοντα ἔτη βασιλεῦσαι› μνημονεύεται τῶν | |
| 95 | δὲ κατὰ τὸ πέμπτον καὶ εἰκοστόν. πρῶτος Ἀμὼς τὰ περὶ τῆς τοῦ Ἰσραὴλ αἰχ‐ μαλωσίας ἐθέσπισεν, ἔπειτα ‹Ἰωαθὰμ ἔτη δέκα ἓξ› καὶ ‹Ἄχαζ› ὁμοίως ‹ἔτη δέκα ἕξ›. εἰ τὰ τῆς Ἑζεκίου βασιλείας ἔτη ἓξ ὁμοῦ τὰ πάντα συνάγεται εἰς ἔτη ἑξήκοντα καὶ πέντε· ἕκτῳ γοῦν ἔτει Ἑζεκίου ὁ Ἰσραὴλ τὴν ὑστάτην ὑπέμεινεν αἰχμαλωσίαν. ταῖς προφητείαις ἀκολούθως σημεῖον δὲ αὐτῷ δώσειν ἐπαγγέλλε‐ | |
1.43(100) | ται, δι’ οὗ σωθήσεσθαι ἔμελλεν· ὁ δὲ σκληροκάρδιος ὢν καὶ τῇ δαιμονικῇ πλάνῃ βεβαπτισμένος ἀναίνεται καὶ παραιτεῖται τὸ τοῦ θεοῦ σημεῖον, κἂν τούτῳ τὸ ἄπιστον καὶ ἀνυπότακτον ἑαυτοῦ δεικνύς. ἰστέον ὡς μέχρι τούτων Ὠριγένει | |
| προῆλθεν ὁ ὄγδοος τῶν εἰς τὸν προφήτην ἐξηγητικῶν τόμος. | 46 | |
1.44 | ⸢Ἀντὶ τοῦ· εἰς βάθος ἢ εἰς ὕψος, ὁ μὲν Σύμμαχος αἴτησαί φησι σεαυτῷ σημεῖον παρὰ κυρίου θεοῦ σου, βάθυνον εἰς ᾅδην ἢ εἰς ὕψος ἄνω, ὁ δὲ Ἀκύλας· ἐπερώτησον σεαυτῷ σημεῖον παρὰ κυρίου θεοῦ σου, βάθυνον εἰς ᾅδην ἢ μετεώρισον εἰς ἄνω, ὁ δὲ Θεοδοτίων· | |
| 5 | αἴτησαι σεαυτῷ σημεῖον παρὰ κυρίου θεοῦ σου, βάθυνον εἰς ᾅδην 〈ἢ〉 ὕψωσον ἄνω.⸣ νοήσομεν δέ γε τὸ εἰς βάθος ἢ εἰς ὕψος σημεῖον ἐκ τῆς παρὰ Μωϋσεῖ γραφῆς· τῶν γὰρ ἐν Αἰγύπτῳ διὰ Μωϋσέως γενομένων σημείων, περὶ ὧν εἴρηται· «ἐξαπέστειλεν σημεῖα καὶ τέρατα ἐν μέσῳ σου, Αἴγυπτε», τὰ μὲν ἀπὸ γῆς ἐτύγχανεν ὡς ‹οἱ βάτραχοι καὶ αἱ ἀκρίδες καὶ οἱ σκνῖφες καὶ ἡ κυνό‐ | |
| 10 | μυια›, τὰ δὲ ἐξ οὐρανοῦ ὡς ‹ἡ χάλαζα καὶ τὸ πῦρ τό τε τριήμερον σκότοσ›. εἴποι δ’ ἄν τις καὶ τὸ ἐπὶ Ἑζεκίου γενόμενον σημεῖον ἐξ οὐρανοῦ γεγονέναι, ‹ὅτε ἀναποδίσαντος τοῦ ἡλίου ἔδραμεν εἰς τὰ ὀπίσω ἡ σκιὰ τοὺς δέκα ἀναβαθμούσ›. ἐκ βάθους δὲ ἦν σημεῖον καὶ τὸ ἐπὶ Σαοὺλ γενόμενον, ὅτε Σαμουὴλ μετὰ θάνατον αὐτοῦ προμηνύει. ὁμοίως ἐκ βάθους ἦν ‹σημεῖον Ἰωνᾶσ› ‹ἐκ τῆς κοιλίας τοῦ | |
| 15 | κήτουσ› προϊὼν καὶ Νινευίταις ἀλλοφύλοις ἀνδράσιν κηρύττων. ⸢κελεύεται τοίνυν ὁ Ἄχαζ σημεῖον αἰτῆσαι, δι’ οὗ σωθήσεσθαι ἔμελλεν αὐτός τε καὶ ὁ σὺν αὐτῷ λαός. ἐξουσίαν τε αὐτῷ δίδωσιν ὁ θεὸς αἱρέσεως τοῦ σημείου, εἴτ’ ἐκ βάθους αἰτήσειεν αὐτῷ δοθῆναι τοῦτο, ἐκ βάθους οὐχ ἑτέρου ἢ τοῦ κατὰ τὸν ᾅδην· εἴτ’ ἐξ ὕψους, καὶ αὐτῶν τῶν ἄνω μετεώρων. ὁ δὲ ἀκούσας ἀναίνεται, | |
| 20 | ἅτε δὴ ἀσεβὴς ὢν καὶ μὴ πειθαρχῶν τῷ θεῷ κελεύοντι μηδὲ θέλων ἀπόπειραν λαβεῖν τῆς τοῦ θεοῦ παραδοξοποιοῦ δυνάμεως. διό φησιν· Οὐ μὴ αἰτήσω οὐδ’ οὐ μὴ πειράσω κύριον. εἶθ’ ὁ προφήτης ἐπὶ τῇ τοῦ ἀνδρὸς ἀπονοίᾳ σχετλιάσας ἐξ οἰκείου προσώπου τὰ ἑξῆς ἐπιλέγει⸣ φάσκων· Ἀκούσατε δή, οἶκος Δαυίδ· μὴ μικρὸν ὑμῖν | |
| 25 | ἀγῶνα παρέχειν ἀνθρώποις; καὶ πῶς κυρίῳ παρέχετε ἀγῶνα; ἐκάλει δὲ καὶ ἐν τοῖς ἀνωτέρῳ οἶκον Δαυὶδ τοὺς ἐκ τῆς διαδοχῆς Δαυὶδ κατάγοντας τὸ γένος, ἐν οἷς ἔλεγεν· «καὶ ἀνηγγέλη εἰς τὸν οἶκον Δαυίδ, ὅτι συνεφώνησεν Ἀρὰμ πρὸς τὸν Ἐφραίμ», πρὸς τὸν αὐτὸν τοίνυν οἶκον Δαυὶδ τὰ προκείμενα φάσκει μηκέτι τοῦ λόγου καταξιῶν τὸν Ἄχαζ. τίνα δέ ἐστιν ἃ πρὸς τὸν οἶκον Δαυὶδ | |
| 30 | ἀποκρίνεται; μὴ μικρόν φησίν ἐστιν τὸ παρέχειν ἀνθρώποις ἀγῶνα; καὶ πῶς κυρίῳ παρέχετε ἀγῶνα; ⸢ἀνθ’ ὧν ὁ Ἀκύλας τοῦτον ἡρμήνευσεν τὸν τρόπον· ἀκούσατε δή, οἶκος Δαυίδ· μήτι ὀλίγον μοχθοῦν ἄνδρας, ὅτι μοχθοῦτε καίγε τὸν θεόν μου; ὁ δὲ Σύμμαχος· ἀκούσατε δή, οἶκος | |
| Δαυίδ· μὴ οὐκ αὔταρκες ὑμῖν κοποῦν ἀνθρώπους, ὅτι κοποῦτε ἔτι | 47 | |
| 35 | καὶ τὸν θεόν μου; ὁ δὲ Θεοδοτίων· καὶ εἶπεν· ἀκούσατε δή, οἶκος Δαυίδ· μὴ μικρὸν ἐξ ὑμῶν ἀγῶνα παρέχειν ἀνθρώποις, ὅτι ἀγῶνα παρέχετε καίγε τῷ θεῷ μου; ἔστι δὲ ὁ νοῦς τῶν προκειμένων τοιοῦτος· οὐ παύσεσθέ ποτε τοῖς τοῦ θεοῦ ἀνθρώποις, λέγω δὲ τοῖς τοῦ θεοῦ προφήταις, κόπους καὶ μόχθους καὶ ἀγῶνας τοὺς ὑπὲρ τῆς ὑμετέρας σωτηρίας παρέχοντες, | |
| 40 | ἀλλὰ δὴ καὶ αὐτὸν τὸν ἐμὸν θεόν, ὃν ὑμεῖς ἀγνοεῖτε, κοποῦτε σκυλμοὺς καὶ ἀγῶνας παρέχοντες τῷ μὴ βούλεσθαι πιστεύειν αὐτοῦ ταῖς ἐπαγγελίαις.⸣ ὁ μὲν γὰρ οἷα θεὸς δι’ ὑπερβολὴν φιλανθρωπίας σωτήριον σημεῖον αἰτεῖν παρ’ αὐτοῦ προστάττει, δι’ οὗ μέλλετε σωθήσεσθαι καὶ τῆς τῶν δύο βασιλέων τῶν ἐπιστρα‐ τευσάντων ὑμῖν ἀγωνίας ἀπαλλάττεσθαι. ὑμεῖς δὲ ἐπιμένοντες τῇ ἑαυτῶν μοχθηρίᾳ | |
| 45 | ἀγῶνα παρέχετε αὐτῷ καὶ κόπους ὁμοίως τοῖς αὐτοῦ προφήταις καὶ αὐτῷ χρώμενοι οἷς ἀπιστοῦντες ἐπιβουλὰς ἐμηχανήσασθε κατ’ αὐτῶν πολλάκις. Πλὴν εἰ καὶ ὑμεῖς τοιοῦτοι, ἀλλ’ αὐτὸς πάλιν οἷα θεὸς μιμούμενος ἑαυτὸν οὐ παρίησιν ὑμᾶς ἀπολλυμένους, ⸢τὸ δὲ σωτήριον σημεῖον καὶ μὴ βουλο‐ μένοις ὑμῖν παρέξει. τί δὲ τοῦτό ἐστιν; παράδοξόν τι θαῦμα ἔσται ποτὲ ἐν ἀνθρώ‐ | |
1.44(50) | ποις καὶ σημεῖον μηδέποτε ἀκουσθὲν ἐκ τοῦ παντὸς αἰῶνος· παρθένος γὰρ κυήσει δίχα τῆς πρὸς ἄνδρα κοινωνίας καὶ θεὸν γεννήσει, σωτῆρα τοῦ τῶν ἀνθρώ‐ πων γένους. τοῦτον οὖν αὐτὸν τὸν μέλλοντα τοιαύτης λαγχάνειν γενέσεως θεὸν σημεῖον ὑμῖν σωτήριον ἐντεῦθεν ἤδη ὁ θεὸς παρέχει. ὃ δὴ καὶ εἰς βάθος ἐκτα‐ θήσεται καὶ εἰς ὕψος· εἰς βάθος μὲν δι’ ἣν ποιήσεται μέχρις ᾅδου κατάβασιν, | |
| 55 | εἰς ὕψος δὲ διὰ τὴν εἰς οὐρανοὺς ἐπάνοδον. σὺ τοιγαροῦν, ὁ οἶκος Δαυίδ, ἐντεῦθεν ἤδη κατὰ τὸν καιρὸν τῆς πρὸς τοὺς παρόντας πολεμίους συμβολῆς ἀνακαλοῦ τοῦτον Ἐμμανουὴλ ἐπονομάζων, ὅπερ ἐκ τῆς ἑρμηνείας τὴν τοῦ λόγου παρίστησι δύναμιν· μεθ’ ἡμῶν γὰρ ὁ θεὸς δηλοῖ τοὔνομα. πιστεύων δῆτα τῷ σημείῳ θάρσει καὶ μηκέτι μὲν θεοὺς ἀνακαλοῦ | |
| 60 | Δαμασκοῦ μηδὲ τοὺς μὴ ὄντας βοηθοὺς ἐπιγράφου σαυτῷ, τὸν δὲ Ἐμμανουήλ, ὡς ἂν θεὸν ἀνθρώποις συνεσόμενόν ποτε, κάλει, θαρσῶν σὺν πεποιθήσει τελείᾳ, πιστεύων τῇ τῆς προσηγορίας δυνάμει. ἔνθα δὴ γενομένους ἐπιστῆσαι προσήκει ὡς ἀκριβῶς ἡ προφητεία τῷ οἴκῳ Δαυὶδ προστάττει τὸν ἐκ τῆς παρθένου γενησόμενον Ἐμμανουὴλ καλεῖν λέγουσα· καὶ καλέσεις τὸ ὄνομα αὐτοῦ | |
| 65 | Ἐμμανουήλ· σὺ γὰρ αὐτός, ὁ οἶκος Δαυίδ, ὁ νῦν τῷ προφήτῃ παρὼν καὶ τούτων ἀκροώμενος τῶν λόγων τὸν θεσπιζόμενον καλέσεις Ἐμμανουήλ, ὡσεὶ σαφέστερον ἔλεγεν· ἐπικαλοῦ βοηθὸν σεαυτῷ συνεχῶς καὶ πολλάκις Ἐμμα‐ νουὴλ ὀνομάζων καὶ ὡς συνόντα σοι θεὸν τοῦτον ἀνακαλούμενος. εἰ γὰρ καὶ τὰ μάλιστα μακροῖς ὕστερον χρόνοις ἡ παρθένος τοῦτον κυήσει καὶ τέξεται. ὅτε | |
| 70 | καὶ τὸ ἀποτέλεσμα γενήσεται τῆς προφητείας, ὅτε καὶ σωτὴρ ἀναφανήσεται τοῦ παντὸς ἀνθρώπων γένους, παρ’ ᾧ καὶ ἑτέρῳ τότε χρήσεται ὀνόματι σωτηρίας ἐπωνύμῳ. ἀλλ’ ἐντεῦθεν ἤδη, σύ, ὁ οἶκος Δαυίδ, ἀγαθὸν σύνθημα παρὰ κυρίου λαβὼν ἀνακαλοῦ αὐτὸν Ἐμμανουὴλ ὀνομάζων· σωτηρίαν γάρ σοι πιστεύοντι καὶ πειθαρχοῦντι τοῖς λεγομένοις ἡ τοιαύτη προξενήσει ἐπίκλησις. | 48 |
| 75 | εἰ μὲν οὖν εἴρητο· καὶ καλέσουσι τὸ ὄνομα αὐτοῦ Ἐμμανουήλ, ἔδοξεν ἂν εἰς μέλλοντα χρόνον τὴν πᾶσαν παραπέμπειν προφητείαν· οὕτως τ’ ἂν ἀμφιλογίαν εἶχεν ὁ λόγος, ἐπεὶ μὴ Ἐμμανουήλ, ἀλλὰ ‹Ἰησοῦς τὸ ὄνομα κέκλη‐ ται› τοῦ ἐκ τῆς ἁγίας παρθένου γεννηθέντος σωτῆρος ἡμῶν κατὰ τὸν τοῦ ἀγγέλου χρηματισμὸν φήσαντος πρὸς τὸν Ἰωσήφ· «μὴ φοβηθῇς παραλαβεῖν | |
| 80 | Μαριὰμ τὴν γυναῖκά σου· τὸ γὰρ ἐν αὐτῇ γεννηθὲν ἐκ πνεύματός ἐστιν ἁγίου. τέξεται δὲ υἱόν, καὶ καλέσεις τὸ ὄνομα αὐτοῦ Ἰησοῦν· αὐτὸς γὰρ σώσει τὸν λαὸν αὐτοῦ ἀπὸ τῶν ἁμαρτιῶν αὐτῶν». εἰ οὖν «Ἰησοῦς», ἀλλ’ οὐχὶ Ἐμμανουὴλ τὸ ἐπώνυμον εἴληφεν ὁ σωτὴρ καὶ κύριος ἡμῶν ἐκ τῆς παρθένου γενόμενος κατὰ τὴν προφητείαν, πῶς ἂν ἐπηλήθευσεν τὸ λόγιον φῆσαν· καὶ καλέσουσιν τὸ | |
| 85 | ὄνομα αὐτοῦ Ἐμμανουήλ; διόπερ οὐκ εἴρηται μὲν οὕτως· οὐ γὰρ ἔμελλεν ὑπὸ πάντων ἀνθρώπων τούτῳ καλεῖσθαι τῷ προσρήματι, ἀκριβῶς δὲ ὁ προφητικὸς λόγος καὶ καλέσεις περιέχει. σὺ γάρ, ὁ οἶκος Δαυίδ, δι’ ὃν ταῦτα θεσπίζεται, σύνθημα σωτηρίας λαβὼν κατὰ τὸν καιρὸν τῆς πρὸς τοὺς πολεμίους συμβολῆς Ἐμμανουὴλ κάλει καὶ τῆς τῶν πολεμίων ἐλευθερίας ἐπιγράφου τοῦτον αἴτιον, | |
| 90 | ἐκ παρθένου μὲν γενησόμενόν ποτε, ἤδη δὲ θεὸν ὄντα καὶ μεθ’ ἡμῶν ὄντα, ἐντεῦθέν τε ἤδη τὰ μεγάλα σοι πρὸς σωτηρίαν χαριούμενον. εἰ πιστεύων τῷ θείῳ προστάγματι, συνεχῶς αὐτὸν ἐπικαλοῖο βοηθὸν Ἐμμανουὴλ ὀνομάζων· τοιαύτης γὰρ ὥσπερ ἐπῳδῆς τινος χρεία σοι πρὸς τὸ μὴ δαίμοσιν βοηθοῖς προσέχειν, μόνον δὲ τὸν Ἐμμανουὴλ ἐπικαλεῖσθαι καὶ διὰ τούτου σῴζεσθαι. οὗτος δεῖν αὐτὸς ὁ | |
| 95 | ταῦτα διὰ τοῦ προφήτου χρηματίζων, καὶ ταῦτα μὴ νοήσαντές τινες ἐν τῷ κατὰ Ματθαῖον Εὐαγγελίῳ ἀντὶ τοῦ καλέσεις «καὶ καλέσουσιν» πεποιήκασιν, οὐχ οὕτως ἐχούσης τῆς προφητικῆς λέξεως· ἥ τε γὰρ Ἑβραϊκὴ φωνή, ταύτῃ τε καταλλήλως ἅπαντες οἱ ἑρμηνευταὶ καὶ καλέσεις ἐκδεδώκασιν.⸣ ἀντὶ δὲ τοῦ· ἡ παρθένος, κατὰ τοὺς λοιποὺς ἑρμηνευτὰς νεᾶνις ὠνόμασται. οὐδὲν δ’ ἂν | |
1.44(100) | κωλύῃ καὶ νεᾶνιν λέγεσθαι τὴν παρθένον· εἰκὸς γὰρ μὴ ἀτελῆ παῖδα τὴν | |
| ἁγίαν παρθένον τὴν τὸν σωτῆρα κυήσασαν, νεᾶνιν δὲ τὴν ἡλικίαν καὶ τελείαν κόρην γεγονέναι. τοῦτο μὲν οὖν τὸ θαῦμα καιρῷ ... γενέσθαι θεσπίζει, πρὸς δὲ τὸν οἶκον Δαυὶδ σωτῆρος καὶ βοηθοῦ χρείαν ἔχοντα ἀναγκαίως ἐλέγετο· καὶ καλέσεις τὸ ὄνομα αὐτοῦ Ἐμμανουήλ. ἐπικαλοῦ τοίνυν αὐτὸν οὐ πόρρω | 49 | |
| 105 | ἑστῶτά φησι, διὰ παντὸς δὲ παρόντα καὶ συνόντα τοῖς ἐπικαλουμένοις αὐτόν. ⸢Εἰ δὲ θαυμάζεις θεὸν γεννώμενον ἀκούων, πίστευσον ὅτι καὶ τροφῇ νηπιώδῃ χρήσεται· οὐ γὰρ κατά τινα φαντασίαν ὀφθήσεται ἀνθρώποις, οὐδὲ τῷ δοκεῖν ἔσται τὸ γινόμενον, ἀλλ’ ἀληθῶς τοιαύτην ὑπομενεῖ γένεσιν, ὡς κοινωνῆσαι νηπιώδῃ τροφῇ, βουτύρῳ λέγω καὶ μέλιτι ὁμοίως τοῖς λοιποῖς | |
| 110 | βρέφεσιν. τοῦτο μὲν οὖν ἀνθρώπινον, τὸ δὲ τῆς θεότητος αὐτοῦ παραστατικὸν ἐκεῖνο ἂν εἴη, ὅτι πρὶν ἢ γνῶναι αὐτὸν ἢ προελέσθαι πονηρὰ ἐκλέξεται τὸ ἀγαθόν·⸣ διότι πρὶν ἢ γνῶναι τὸ παιδίον ἀγαθὸν ἢ κακὸν ἀπειθεῖ πονηρίᾳ ἐκλέξασθαι τὸ ἀγαθόν. ⸢σημαίνει δὲ ὁ λόγος ὡς καὶ παρ’ αὐτὴν τὴν γένεσιν διακριτικός τις ἦν καὶ ἀγαθῶν ποιητικὸς ὁ Ἐμμανουήλ, τὸ κριτικὸν ἐξ | |
| 115 | ἐκείνου κεκτημένος καὶ ἀποσειόμενος μὲν τὸ κακόν, μόνον δὲ τὸ ἀγαθὸν ἀποδεχόμενος· τοιαύτης γάρ φησιν ἔσται φύσεως καὶ ἐξ αὐτῆς γενέσεως.⸣ ἢ τὴν μέλλουσαν ἔσεσθαι τοῦ σωτῆρος ἡμῶν καθ’ ὅλου κρίσιν τὸ ῥητὸν εἴπωμεν διαγρά‐ φειν, καθ’ ἣν πάντα μὲν πονηρὸν ἄνδρα ἀποδοκιμάσει, μόνον δὲ τὸν ἀγαθὸν ὡς ἄξιον τῆς αὐτοῦ χάριτος ἀποδέξεται καὶ τοῦτο πράξει ἐξ αὐτῆς ἐκείνης τῆς | |
| 120 | νηπιώδους καταστάσεως καὶ ἐξ αὐτῆς γενέσεως. διὰ τοῦτο προσδοκᾶν ὀφείλεις σὺ αὐτός, ὁ Ἄχαζ, ἢ σύ, ὁ οἶκος Δαυίδ, καὶ πάντες ὑμεῖς οἱ τοῦ βασιλικοῦ γένους, ὡς ἥξει καιρός, καθ’ ὃν ἐπάξει ὁ θεὸς ἐφ’ ὑμᾶς καὶ ἐπὶ τὸν λαὸν τὸν ὑμῖν ὑποχείριον καὶ ἐπὶ τὸν οἶκον τοῦ ὑμετέρου πατρός, δηλαδὴ τοῦ Δαυίδ, ἡμέρας τινάς, ὁποίων οὐδεπώποτε | |
| 125 | πεῖραν εἰλήφατε. καὶ μάλιστα ἐξ οὗπερ οἱ τὴν Σαμάρειαν οἰκοῦντες εἰς ἑαυτοὺς περιέσπασαν τὴν Ἀσσυρίων ἔφοδον, ἀφελόντες μὲν αὐτὴν καὶ ἀποστήσαντες τῆς καθ’ ὑμῶν ὁρμῆς, εἰς ἑαυτοὺς δὲ αὐτὴν ἐπισπασάμενοι· ὑπερβάλλοντες γὰρ δυσσεβείᾳ τοὺς τὴν Ἰερουσαλὴμ οἰκοῦντας πρῶτοι τῶν πολεμίων ἐπειράθησαν ἀποστήσαντες αὐτοὺς τῆς κατὰ τοῦ οἴκου Δαυὶδ ὁρμῆς, ἐν δὲ τῷ σημανθέντι | |
| 130 | καιρῷ καὶ ταῖς ἐπαχθησομέναις ὑμῖν ἡμέραις. τίνα ποτὲ ἔσται, ἀκολούθως διδάσκει λέγων· 〈καὶ ἔσται ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ συριεῖ καὶ τὰ ἑξῆσ〉. | |
1.45 | ⸢Σημαίνει δὲ διὰ τούτων ὁ λόγος Αἰγυπτίων ἀνδρῶν ἔφοδον, οὓς διὰ τὸ λύθροις καὶ αἵμασιν τοῖς κατὰ τὴν ἀκάθαρτον εἰδωλολατρίαν χαί‐ ρειν παραβάλλει μυίαις, οὕς φησιν ἥξειν ἐπὶ τὴν Ἰουδαίων χώραν οὐκ ἄνευ θεοῦ, νεύματι δὲ αὐτοῦ τοῦ κυρίου διεγείροντος καὶ ὥσπερ συρίγματι παρορμῶντος | |
| 5 | αὐτοὺς ἥκειν ἀπὸ τῆς Αἰγύπτου· καὶ οὐκ ἀπὸ πάσης ταύτης, ἀλλὰ ἐκ μέρους αὐτῆς.⸣ οὐ μόνον δὲ ταύταις ταῖς ἀποδοθείσαις Αἰγυπτιακαῖς μυίαις συριεῖν ὁ | |
| κύριος εἴρηται, ἀλλὰ καὶ τῇ μελίσσῃ τῇ κατοικούσῃ τὴν Ἀσσυρίων χώραν, δυνάμει ⸢δηλαδὴ πολεμικῇ, ἣν διὰ τὸ πολεμικῷ κέντρῳ κεχρῆσθαι καὶ τῶν λοιπῶν ἐθνῶν τότε κρατεῖν μελίσσῃ ὁ λόγος ἀπείκασεν.⸣ καὶ ταύτας γοῦν φησι τὰς | 50 | |
| 10 | μελίσσας ἐπιτραπείσας μᾶλλον καὶ παρορμηθείσας ὑπὸ τοῦ συρίγματος τοῦ κυρίου ἐλεύσεσθαι ἀπὸ τῆς Ἀσσυρίων χώρας, εἶτ’ ἐλθούσας ἀναπαύσα‐ σθαι ἐν ταῖς φάραγξιν τοῦ Ἰουδαίων ἔθνους καὶ ἐν ταῖς τρώγλαις τῶν πετρῶν καὶ εἰς τὰ σπήλαια καὶ πᾶσαν ῥαγάδα καὶ ἐν παντὶ ξύλῳ καὶ οὕτως λήψεσθαι πάσας τὰς πόλεις αὐτῶν. καὶ τὰς χώρας ταύτας οὖν τὰς ὑμε‐ | |
| 15 | τέρας προσήκει ὑμᾶς ἀγωνιᾶν, ὦ οὗτοι, πρὸς οὓς ὁ παρών μοι λόγος ἐστίν, καὶ τὴν τῶν εἰρημένων Αἰγυπτίων τε καὶ Ἀσσυρίων ἄφιξιν χρὴ προσδοκᾶν καὶ δεδιέ‐ ναι, ἀλλὰ μὴ τοὺς δύο τούτους βασιλεῖς, λέγω δὲ τὸν τῆς Σαμαρείας καὶ τὸν τῆς Δαμασκοῦ· ‹δαλοὶ› γὰρ ‹οὗτοι καπνιζόμενοι› καὶ μὴ κατέχοντες πῦρ διὰ τὸ ἐσβέσθαι αὐτῶν τὴν δύναμιν. | |
| 20 | ἡ μὲν οὖν προφητεία 〈αὕτη〉 πρὸς λέξιν δὲ καὶ πρὸς ἱστορίαν ⸢ἐπληροῦτο κατὰ τοὺς χρόνους τῆς πρώτης πολιορκίας τῆς Ἰερουσαλὴμ τῆς ὑπὸ Βαβυλωνίων γενομένης, καθ’ οὓς Αἰγύπτιοι μὲν οἱ καλούμενοι μυῖαι, ὅτε τούτων βασιλεὺς Φαραὼ Νεχαὼ ἐπελθὼν τῇ Ἰουδαίων χώρᾳ τὸν Ἰωσίαν βασιλέα τῆς Ἰερουσαλὴμ θεοφιλῆ ἄνδρα ἀναιρεῖ. εἶτα οὐκ εἰς μακρὸν ὁ τῶν Βαβυλωνίων βασιλεὺς Ναβουχο‐ | |
| 25 | δονόσορ σὺν μεγάλῃ στρατιᾶς δυνάμει ἐπελθών, τήν τε πόλιν αὐτῶν ἐκ βάθρων εἷλεν καὶ τὸν νεὼν ἐπυρπόλησεν, τὸ δὲ πᾶν ἔθνος ἐξανδραποδισάμενος καὶ τὰς λοιπὰς δῃώσας πόλεις, Ἀσσυρίους οἰκήτορας τῆς Ἰουδαίων χώρας κατέστησεν. τηνικαῦτα γοῦν ἐπληροῦτο τὰ μετὰ χεῖρας θεσπίσματα, ὁπηνίκα αἱ πολεμικαὶ⸣ μέλισσαι ἐκ τῆς Ἀσσυρίων χώρας μετοικισθεῖσαι εἰς ἔσχατα ἐρημίας τὴν | |
| 30 | Ἰουδαίων χώραν περιελθοῦσαν κατῴκησαν νάπας καὶ φάραγγας καὶ σπήλαια καταλαβοῦσαι τῷ τὰς πόλεις δεδῃῶσθαι τούτοις ἑξῆς ἐπιλέγεται. | |
1.46 | Ἐπειδὴ τὰ συμβησόμενα τῇ Ἰουδαίων χώρᾳ προεφώνησεν ὁ λόγος καὶ ὡς τὸ πᾶν ἔθνος αὐτῶν κατὰ τὰς θεσπισθείσας ἡμέρας, ἃς ἐπάξειν αὐτοῖς εἴρηται, ὥς ποτε μὲν ταῖς Αἰγυπτιακαῖς μυίαις παραδοθήσεσθαι, ὡς ὑπὸ χειρὶ γενέσθαι τῷ Αἰγυπτίων βασιλεῖ τὸν εὐσεβέστατον Ἰωσίαν, ποτὲ δὲ ταῖς | |
| 5 | Ἀσσυρίων μελίσσαις αἱ πάσης τῆς Ἰουδαϊκῆς χώρας κατακρατήσασαι τὰς ἐρήμους αὐτῶν καὶ τὰς φάραγγας καὶ τὰ σπήλαια καὶ πᾶν ξύλον καθέξουσιν, ἐνταῦθά τε ἐπὶ σχολῆς καὶ ἀφόβως σὺν ἀμεριμνίᾳ τῇ πάσῃ ἀναπαύσονται. ἀκολούθως μετὰ τὴν τούτων πρόρρησιν τῆς Ἀσσυρίων καὶ Χαλδαίων ἀρχῆς τὴν καθαίρεσιν διὰ τῶν προκειμένων φωνῶν θεσπίζει. παρέτειναν μὲν γὰρ Ἀσσύριοι | |
| 10 | κρατοῦντες τῆς Ἀσίας, πάσης Αἰγύπτου τε καὶ Λιβύης καὶ τῶν πλειστῶν μερῶν τοῦ παντὸς ἐφ’ ὅλοις ἔτεσιν χιλίοις που καὶ τριακοσίοις. μεγάλη τε ἦν καὶ ἄμαχος ἡ τούτων δυναστεία, οὐ πρότερόν τε αὕτη πέπαυτο καταλυθεῖσα ἢ ‹πολιορκῆσαι› τὰ Ἱεροσόλυμα καὶ τὸν τοῦ θεοῦ νεὼν ‹ἐμπρῆσαι›, τά τε ἅγια σκεύη καὶ πάντα τὰ ἐν τῷ ἱερῷ ἀναθήματα ἀπαγαγεῖν εἰς Βαβυλῶνα καὶ ἀναθεῖναι τοῖς ἑαυτῶν | 51 |
| 15 | εἰδώλοις· τούτων γὰρ πραχθέντων οὐκ εἰς μακρὸν Μῆδοι μὲν τὴν Ἀσσυρίων καθαιροῦσιν ἀρχήν. Περσῶν δὲ πρῶτος βασιλεύει Κῦρος, ὁ καὶ τοῖς αἰχμαλώτοις τῶν Ἰουδαίων ἐλευθερίαν χαρισάμενος, συγχωρήσας τε τοῖς ἐθέλουσιν αὐτῶν ἐπάνοδον ἐπὶ τὴν Ἰουδαίων γῆν ποιήσασθαι καὶ τὸν ἐν Ἱεροσολύμοις νεὼν ἀνοικο‐ δομεῖν, ὁ καὶ τὰ ἀναθήματα καὶ τὰ ἱερατικὰ σκεύη τὰ πάλαι ληφθέντα ἀποδοὺς | |
| 20 | καὶ ἀνατεθῆναι κελεύσας ἐν τῷ κατασκευαζομένῳ ἱερῷ. ἀλλὰ τούτων οὕτως ἐν τοῖς μετὰ ταῦτα χρόνοις ἀποτελεσθέντων τὸ προφη‐ τικὸν πνεῦμα διὰ Ἠσαΐου προλαμβάνον τῶν μελλόντων ἔσεσθαι τὴν πρόγνωσιν θεσπίζει διὰ τῶν μετὰ χεῖρας, τί συμβήσεται τῇ Ἀσσυρίων ἀρχῇ μετὰ τὴν ἔφοδον, ἣν ποιήσονται αἱ προλεχθεῖσαι μέλισσαι ἐκ τῆς αὐτῶν χώρας ἐπιβᾶσαι τῇ | |
| 25 | Ἰουδαίων γῇ. διό φησιν· ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ ξυρήσει κύριος 〈τῷ ξυρῷ τῷ μεγάλῳ καὶ μεμισθωμένῳ〉 τοῦ βασιλέως Ἀσσυρίων, ⸢οὐ τὴν κεφα‐ λὴν μόνον τὴν πάλαι κομῶσαν, ὅτε τῆς οἰκουμένης ἐκράτουν Ἀσσύριοι, ἀλλὰ καὶ τὰς τρίχας τῶν ποδῶν, δηλαδὴ τὸ ἀνδρεῖον σχῆμα, καὶ τὸν πώγωνα, τοῦτ’ ἔστιν τὸν κατὰ φύσιν ἀνθρώποις πρέποντα κόσμον. ξυρὸν δὲ μεμισθω‐ | |
| 30 | μένον ὑπὸ τοῦ κυρίου ὁ προφητικὸς ἀπεκάλεσε λόγος στερρόν τι πολεμίων γένος, δι’ οὗ τὸν βασιλέα τῶν Ἀσσυρίων, δηλαδὴ τὴν πᾶσαν αὐτῶν βασιλείαν τε καὶ δυναστείαν ξυρήσειν ἔφη θεόν, ὡς ταπεινὴν αὐτὴν καὶ ἄνανδρον καὶ ἄκοσμον καὶ ἀσχήμονα ἀποδειχθῆναι.⸣ ὃ δὴ καὶ αὐτὸ τέλους τετύχηκεν νεύματι θεοῦ καὶ κρίσει Μήδων ἐπελθόντων καὶ τὴν Ἀσσυρίων καταλυσάντων ἀρχὴν καὶ | |
| 35 | διαλαβόντων Περσῶν τὴν καθ’ ὅλης τῆς Ἀσίας κράτησιν. | |
1.47 | ⸢Πτωχείαν καὶ πενίαν ὑπερβάλλουσαν αἰνίττεται διὰ τούτων ὁ λόγος, ἀλλὰ καὶ ἔνδειαν καὶ σπάνιν τῆς ἀπὸ σίτου τροφῆς· τὸ γὰρ μὴ βοῶν ἀγέλας, μίαν δὲ μόνην δάμαλιν κεκτῆσθαι ἄνθρωπον, καὶ τὸ μὴ ποίμνια προ‐ βάτων, δύο δὲ μόνα πρόβατα τρέφειν, τῆς ἐσχάτης ἂν γένοιτο ἀπορίας | |
| 5 | σύμβολον, ἀλλὰ καὶ τὸ βουτύρῳ τρέφεσθαι καὶ μέλιτι πάντα τὸν καταλειφ‐ θέντα ἐπὶ τῆς γῆς λιμὸν ἄρτου παρίστησιν. ὃ δὴ σαφέστερον ὁ λόγος δηλοῖ συνάπτων ἑξῆσ⸣ καὶ λέγων· καὶ ἔσται ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ 〈πᾶς τόποσ〉, οὗ ἐὰν ὦσι χίλιοι ἄμπελοι χιλίων σίκλων, εἰς χέρσον ἔσονται καὶ εἰς ἄκανθαν, καὶ αὖθις· ὅτι χέρσος καὶ ἄκανθα ἔσται πᾶσα ἡ γῆ· ⸢οὐκοῦν | |
| 10 | διὰ τὸ χέρσον εἶναι τὴν γῆν καὶ ἀκάνθαις πλήρη, σῖτον μὲν οὐχ ἕξει· οὐδὲ | |
| τραφήσεται τῇ κατὰ φύσιν ἀνθρώποις τροφῇ ὁ περιλειφθείς, ἀλλ’ οὐδὲ οἴνῳ χρήσεται, γάλακτι δὲ καὶ βουτύρῳ καὶ μέλιτι· καὶ τούτοις οὐκ ἀπὸ πλήθους ἀγέλης βοῶν, οὐδὲ ἀπὸ ποιμνίων προβάτων συναγομένοις, ἀλλ’ ἐξ εὐτελῶν καὶ οἰκτρῶν ζῴων. ὁ μὲν γάρ τις ἀπὸ μιᾶς δαμάλεως, ὁ δὲ ἀπὸ δύο προβάτων | 52 | |
| 15 | ποιήσαιτο ταῦτα.⸣ ... διὰ τούτων τὰ ἐπὶ τῆς Βαβυλωνίων αἰχμαλωσίας συμβεβη‐ κότα κατὰ ἐπανάληψιν θεσπίζειν τὸ τηνικαῦτα γὰρ τὸ παντὸς ἔθνους μετοικισ‐ θέντος βραχεῖ ... λελεῖφθαι ἐν τῷ τόπῳ ἡ ἱστορία παρίστησιν λέγουσα· «καὶ ἀπὸ τῶν πτωχῶν τῆς γῆς ὑπέλιπεν ὁ ἀρχιμάγειρος εἰς ἀμπελουργοὺς καὶ εἰς γῆν Βενιαμίν». καὶ μετὰ βραχέα ... «καὶ ὁ λαὸς ὁ καταλειφθεὶς ἐν τῇ Ἰουδαίᾳ, οὓς | |
| 20 | κατέλιπεν Ναβουχοδονόσορ ὁ βασιλεὺς Βαβυλῶνος, καὶ κατέστησεν ἐπ’ αὐτῶν τὸν Γοδολίαν». καὶ ἐπιλέγει· «καὶ ὤμοσεν Γοδολίας τοῖς ἀνδράσιν τοῖς μετ’ αὐτοῦ καὶ εἶπεν αὐτοῖς· Μὴ φοβεῖσθε πάροδον Χαλδαίων. καθίσατε ἐν τῇ γῇ καὶ δουλεύσατε τῷ βασιλεῖ Βαβυλῶνος, καὶ καλῶς ἔσται ὑμῖν». τούτων αὐτῶν οἱ μὲν τὸν παρόντα λόγον κατὰ πρόγνωσιν μνήμην ποιεῖσθαι τὸ πτωχὸν καὶ τὸ ἐνδεὲς | |
| 25 | αὐτῶν αἰνιττόμενον ἐν τῷ λέγειν· βούτυρον καὶ μέλι φάγεται πᾶς ὁ κατα‐ λειφθεὶς ἐπὶ τῆς γῆς· ὁ γὰρ καταλειφθεὶς ἐπὶ τῆς γῆς ⸢οὗτος ἦν ὁ μετὰ τοῦ Γοδολίου λαός, ὃν δι’ ἀπορίαν τῆς ἀπὸ σίτου τροφῆς ἐκ βραχυτάτων θρεμμάτων γάλακτι καὶ βουτύρῳ τραφήσεσθαι προαγορεύει τῆς χώρας ἁπάσης εἰς χέρσον καὶ ἄκανθαν δι’ ἀνδρῶν ἐρημίαν μεταβληθείσης.⸣ | |
| 30 | μετὰ τὴν εἰς Βαβυλῶνα αἰχμαλωσίαν καὶ τὴν ἐκεῖθεν ἐπάνοδον ἐν ἐσχάτῃ γεγόνασιν πτωχείᾳ θεοῦ Ἰουδαῖοι· ἐκλελοιπότων μὲν αὐτοῖς μετὰ ταῦτα τῶν προφητῶν, μηδενὸς δὲ μνήμης ἀξίου παρ’ αὐτοῖς γενομένου μετὰ τὴν τοῦ Ἐζρὰ γραφήν, ἀλλὰ καὶ τῆς βασιλείας αὐτῆς καταλυθείσης, οὐκέτ’ οὐδεὶς τοῦ οἴκου Δαυὶδ παρ’ αὐτοῖς ἦρξεν, οὐδέ τις ‹ἐν θεῷ πλουτῶν› ἐν αὐτοῖς διέλαμψεν. ἀλλ’ | |
| 35 | εἰ καὶ γένοιτό φησί τις ἐν αὐτοῖς λογικὸς ἀνὴρ ἀνθρώπου ἄξιος προσηγορίας, καὶ οὗτος σπανίως εὕροι ἂν ἐν αὐτοῖς μίαν δάμαλιν ἢ δύο πρόβατα τῷ πᾶσαν αὐτῷ ἠρημῶσθαι τῆς ψυχῆς τὴν χώραν, ὃς οὐδὲν πλέον ἕξει ἐκ τῶν εἰρημένων θρεμμάτων ὁ δηλωθεὶς ἄνθρωπος κτήσασθαι ἢ τὴν νηπιώδη τροφὴν γάλα καὶ βούτυρον καὶ μέλι ὡς ταῦτα καρποῦσθαι τὸν περιλειφθέντα ἐν αὐτοῖς ἄνθρωπον· πάλιν | |
| 40 | δὲ καὶ ἐν τούτοις ὁ περιλειφθεὶς αὐτοῖς τίς ἂν εἴη, ἀλλ’ εἷς που σπάνιος καὶ ἐκ τῆς τῶν πολλῶν ἀπωλείας διασωθεὶς καὶ τὸν λογικὸν φυλάξας χαρακτῆρα, ὃς καὶ αὐτὸς διὰ τῆς Ἰουδαϊκῆς διδασκαλίας εἴποτε μαθητεύσας ἐν αὐτῇ ἕνα ἢ δεύτερον κτήσοιτο γνώριμον ὥσπερ τινὰ δάμαλιν βοῶν καὶ δύο πρόβατα, ἥμερα μὲν καὶ καθαρὰ ζῷα. πλὴν ὅμως καὶ ταῦτα σπανίως εὑρήσει τῷ τοὺς λοιποὺς ἅπαντας | |
| 45 | λύκους ἢ κύνας ἢ θῆρας ἀγρίους ἢ ἑρπετὰ ἰοβόλα γενήσεσθαι. διὸ μίαν που δάμα‐ λιν ἢ δύο πρόβατα σπανίως εὑρὼν οὗτος ὁ ἐν αὐτοῖς περιλειφθεὶς ἄνθρωπος | |
| ταῦτα θρέψει, καρπόν τε ἐξ αὐτῶν λήψεται οὐ στερεὸν οὐδὲ πρὸς ἀνδρῶν ἐντελῶν τροφὴν ἐπιτήδειον, γαλακτώδη δέ τινα καὶ νηπίοις κατάλληλον τῷ μὴ δύνασθαι αὐτοὺς παρέχειν τούτων κρείττους διὰ νηπιότητα φρενῶν. σπανίως δέ που τὴν | 53 | |
1.47(50) | δάμαλιν καὶ τὰ δύο πρόβατα καὶ οὗτος ἔτρεφεν διὰ τὴν καταλαβοῦσαν τὰς ψυχὰς τοῦ πλήθους αὐτῶν ἐρημίαν, ἣν ὁ λόγος παρίστη φάσκων· ὅτι χέρσος καὶ ἄκανθα ἔσται πᾶσα ἡ γῆ, καὶ πάλιν· οὗ ἐὰν ὦσιν χίλιοι ἄμπελοι εἰς χέρσον ἔσονται καὶ εἰς ἄκανθαν. ἃ δὴ πεπόνθασιν διὰ τοὺς πεπολιορκη‐ κότας αὐτῶν τὴν ψυχὴν ἀοράτους πολεμίους, περὶ ὧν ἑξῆς λέλεκται· μετὰ βέλους | |
| 55 | καὶ τοξεύματος εἰσελεύσονται ἐκεῖ, ὅτι χέρσος καὶ ἄκανθα ἔσται πᾶσα ἡ γῆ. οὐ μόνον δὲ πᾶσα ἡ γῆ αὐτῶν χέρσος ἔσται καὶ ἄκανθα, ἀλλὰ καὶ πᾶν ὄρος τὸ πάλαι ἀροτριώμενον, ἐν ᾧ οὐκ ἦν προσδοκῆσαι φόβον διὰ τὸ ὑψηλὸν καὶ μετέωρον τῆς ἐν αὐτῷ χώρας. καὶ αὐτὸ ἔσται χέρσος ὡς ἀπὸ τῆς χέρσου καὶ ἀκάνθης μηδένα μὲν προφέρειν ἀναγκαῖον ἀνθρώποις εἰς βρῶσιν | |
| 60 | καρπόν, ἄχρηστον δὲ ὕλην εἰς βόσκημα προβάτου καὶ καταπάτημα βοὸς ἐπιτηδείαν. | |
1.48 | ⸢Συντελέσας ὁ λόγος τὰ γενησόμενα ἐν ταῖς καταλεχ‐ θείσαις ἡμέραις,⸣ περὶ ὧν ἐλέγετο· «ἀλλὰ ἐπάξει ὁ θεὸς ἐπὶ σὲ καὶ ἐπὶ τὸν λαόν σου καὶ ἐπὶ τὸν οἶκον τοῦ πατρός σου ἡμέρας, αἳ οὔπω ἥκασιν», ⸢ἐπαναλαμβάνει τὴν διάνοιαν τὴν περὶ τῆς γενέσεως τοῦ Ἐμμανουήλ, περὶ οὗ τῷ οἴκῳ Δαυὶδ | |
| 5 | παρεκελεύετο ἀντὶ ἐπῳδῆς τὸ τοῦ Ἐμμανουὴλ ἐπικαλεῖσθαι ὄνομα, θαρσοῦντας καὶ πιστεύοντας δι’ αὐτοῦ σωθήσεσθαι ἀπὸ τῶν ἐπικειμένων αὐτοῖς ‹δύο βασι‐ λέων›, ἐπαναλαμβάνει δὲ ἀναγκαίως, ἐπειδὴ γὰρ ἐδίδαξεν τὸν Ἐμμανουὴλ ξένην τινὰ καὶ ἀλλοτρίαν τῆς θνητῆς φύσεως ἕξειν γένεσιν· μὴ ἐξ ἀνδρὸς γὰρ καὶ γυναικός, ἀλλ’ ἐξ ἀδιαφθόρου ‹νεάνιδοσ› καὶ ἐξ ἀπειρογάμου ‹παρθένου› | |
| 10 | τεχθήσεσθαι, σφόδρα ἀναγκαίως ἐν τούτοις αὐτὸς ὁ κύριος, οὐκέτι τῷ Ἄχαζ οὐδὲ τῷ οἴκῳ Ἰούδα, ἀλλ’ αὐτῷ μόνῳ τῷ προφήτῃ τὸ μυστήριον ἀνακαλύπτει τῆς ἀπορρήτου γενέσεως τοῦ Ἐμμανουήλ, καί πως «ἡ παρθένος ἐν γαστρὶ λήψεται καὶ τέξεται υἱόν».⸣ ὃ δὴ διασαφῶν αὐτὸς ὁ κύριός φησιν· καὶ προσῆλθον πρὸς τὴν προφῆτιν, καὶ ἐν γαστρὶ ἔλαβεν καὶ ἔτεκεν υἱόν. ⸢ἵνα | |
| 15 | δὲ ταῦτα μὴ εἰς τὰς πάντων ἀκοὰς τῶν τότε χωρήσῃ, φυλαχθείη δὲ ἐν ἀπορρήτῳ γραφῇ, παρακελεύεται τῷ προφήτῃ λαβεῖν τόμον καινὸν καὶ μέγαν, ἢ τεῦχος ἢ διφθέρωμα ἢ κεφαλίδα κατὰ τοὺς λοιπούς, γράψαι τε ἐν αὐτῷ γραφίδι ἀνθρώπου, τοῦτ’ ἔστιν τῇ συνήθει καὶ γνωριζομένῃ ἀνθρώποις γραφῇ· εἶναι γὰρ ἄλλην θεοῦ γραφήν, οὐ γραφίδι ἀνθρώπου γραφομένην, | |
| 20 | ἀλλὰ δυνάμει τοῦ θεοῦ λόγου τοὺς ἀξίους ‹ἀπογραφομένου ἐν βίβλῳ ζώντων›,⸣ νυνὶ δὲ γραφίδι ἀνθρώπου τῷ προφήτῃ προστάττει γράψαι ἐν αὐτῷ ὑπὲρ τοῦ ὀξέως προνομὴν ποιῆσαι σκύλων. ⸤αὐτὸς γοῦν ἦν ὁ καὶ πάλαι ‹ἰσχυ‐ ρὸν› τὸν διάβολον ‹καταδήσας καὶ τὰ σκῦλα αὐτοῦ διαρπάσασ›.⸥ διὰ τῆς τοῦ Ἐμμανουὴλ δυνάμεως ἤδη γὰρ πλησίον ἐγγίζειν καὶ παρεῖναι | 54 |
| 25 | τὸν καιρόν, ἐν ᾧ σκυλευθήσονται οἱ προλεχθέντες ‹δύο βασιλεῖσ›, ὅ τε τῆς Δαμασκοῦ καὶ ὁ τῆς Σαμαρείας ἐπιθεμένου αὐτοῖς τοῦ τῶν Ἀσσυρίων βασι‐ λέως διὰ τῆς τοῦ Ἐμμανουὴλ ἀπορρήτου προσηγορίας. ἐγγράψαι δὲ τῷ προ‐ φήτῃ κελεύει ἐπὶ τοῦ τόμου τοῦ καινοῦ καὶ μεγάλου τὰ μέλλοντα ῥηθή‐ σεσθαι καὶ τοῦτο πράξαι ἐπὶ μαρτύρων δύο ἀνδρῶν, ἑνὸς μὲν ἱερέως, θατέρου | |
| 30 | δὲ προφήτου. μέμνηται δὲ τοῦ ἱερέως Οὐρίου ἡ ἱστορία ὡς κατὰ τοὺς χρόνους Ἠσαΐου τοῦ προφήτου ἱερωμένου τῷ θεῷ, μέμνηται δὲ καὶ τοῦ Ζαχαρίου ἐπὶ Ἑζεκίου τοῦ βασιλέως γενομένου· λέγει γοῦν ἡ γραφὴ τῶν Παραλειπομένων· «καὶ ἦν Ἑζεκίας ἐκζητῶν τὸν κύριον ἐν ταῖς ἡμέραις Ζαχαρίου τοῦ συνιέντος ἐν φόβῳ κυρίου». τούτους τοιγαροῦν τοὺς δύο ἄνδρας μάρτυράς μοί φησι | |
| 35 | ποίησον λαβὼν τὸν καινὸν τόμον καὶ μέλλων εἰς αὐτὸν γράφειν γραφίδι ἀνθρώπου, παρόντων δὲ τῶν μαρτύρων τῶν ἐν ἐμοὶ μαρτυρούντων. ἐντεῦθεν ἤδη γράφε ταῦτα τὰ ῥήματα ἐν τῷ λεχθέντι τόμῳ· καὶ προσῆλθον πρὸς τὴν προφῆτιν, καὶ ἐν γαστρὶ ἔλαβεν καὶ ἔτεκεν υἱόν. λέγει δὲ ταῦτα ὁ χρηματίζων κύριος· ἐπιμελῶς γὰρ προσεκτέον τῇ λέξει τῆς γραφῆς | |
| 40 | πάσης· καὶ εἶπεν κύριος πρός με ἐξ αὐτοῦ τε τοῦ προσώπου συναπτούσῃ τό· καὶ προσῆλθον πρὸς τὴν προφῆτιν, καὶ ἐν γαστρὶ ἔλαβεν καὶ ἔτεκεν υἱόν. ἃ δὴ τῷ καινῷ τόμῳ ἐγγράψαι τῷ προφήτῃ ὁ χρηματίζων προσέταττεν, ⸢ἐπειδὴ γὰρ εἴρητο ἀνωτέρῳ τό· «ἰδοὺ ἡ παρθένος ἐν γαστρὶ λή‐ ψεται καὶ τέξεται υἱὸν» καὶ τὰ ἑξῆς, νῦν ἀναγκαίως ἐπὶ τοῦ παρόντος, πῶς ἂν | |
| 45 | γένοιτο τοῦτο διασαφεῖ λέγων αὐτὸς ὁ κύριος· καὶ προσῆλθον πρὸς τὴν προ‐ φῆτιν, ἀντὶ τοῦ· αὐτὸς ἐγὼ προσελεύσομαι τῇ προφήτιδι. προφῆτιν δὲ ὀνομάζει ‹τὴν παρθένον› διὰ τὸ πνεύματος ἁγίου μετασχεῖν κατὰ τὸν φήσαντα πρὸς αὐτήν· «πνεῦμα ἅγιον ἐπελεύσεται ἐπὶ σέ, καὶ δύναμις ὑψίστου ἐπισκιάσει σοι».⸣ ⸤αὕτη τοίνυν ‹ἡ δύναμις τοῦ ὑψίστου› ἡ διὰ τῆς προφητείας | |
1.48(50) | λέγουσα· καὶ προσῆλθον πρὸς τὴν προφῆτιν, τὰ μέλλοντα ὡς ἤδη γεγο‐ νότα διεξέρχεται κατά τινα προφητικὴν συνήθειαν.⸥ ἐγὼ αὐτὸς προσελεύσομαι τῇ προφήτιδι, ὦ προφῆτα, καὶ οὕτως ἐν γαστρὶ λαβοῦσα τέξεται υἱόν. τοῦτον δὲ αὐτὸν σύ, ὦ προφῆτα, ἐντεῦθεν ἤδη ὀνόμαζε· Ταχέως σκύλευσον, ὀξέως προνόμευσον, ἐπεὶ καὶ πρὸ | |
| 55 | τῆς κατὰ σάρκα αὐτοῦ γενέσεως παντελῆ καθαίρεσιν ἐργάσεται ταῖς δυσὶ βασι‐ λείαις ταύταις ταῖς νῦν ἐπικειμέναις τῷ οἴκῳ Δαυίδ· λήψεται γὰρ δύναμιν Δαμασκοῦ καὶ τὰ σκῦλα Σαμαρείας σκυλεύσει. καὶ τοῦτο πράξει διὰ τοῦ τῶν Ἀσσυρίων βασιλέως, ταῦτα δὲ ἐπὶ μόνων τῶν δηλωθέντων λέγε τε μαρ‐ τύρων καὶ γραφὴν παραδίδου, ὡς ἂν φυλάττοιτο καὶ εἰς τοὺς μετὰ ταῦτα χρόνους, | 55 |
| 60 | ἐπειδὴ μέλλει καὶ ἡ καινὴ διαθήκη τὰ τῶν προφητευομένων ἀποτελέσματα περι‐ έξειν. | |
1.49 | Ἔτι καὶ ταῦτα περὶ τῆς αὐτῆς ὑποθέσεως προφητεύεται, διὸ εἴρηται· καὶ προσέθετο κύριος λαλῆσαί μοι ἔτι· πρὸς γὰρ τοῖς προ‐ λεχθεῖσιν ἔτι καὶ ταῦτα τῷ προφήτῃ, ἀλλ’ οὐ τῷ παντὶ λαῷ λέγει διδάσκων, ὅτι μὴ ἔπραττεν ὁ λαὸς τὸ κεκελευσμένον· ὁ προσταχθεὶς γὰρ ‹μὴ φοβεῖσθαι› | |
| 5 | «ἀπὸ τῶν δύο ξύλων τῶν 〈δαλῶν τῶν〉 καπνιζομένων», μηδ’ ἀγωνιᾶν ‹τοὺς δύο βασιλεῖσ› τοὺς προδηλωθέντας, μόνον δ’ ἐπικαλεῖσθαι τὸν Ἐμμανουὴλ πιστεύον‐ τας τῷ τοῦ θεοῦ προστάγματι, τοῦτο πράττειν οὐκ ἐβούλετο, ἠγάπα δὲ μᾶλλον δουλεύειν τοῖς προλεχθεῖσι βασιλεῦσι, καὶ ταῦτα πολεμίοις οὖσιν ἢ πιστεύειν τῷ θεῷ καὶ τὸν Ἐμμανουὴλ ἐπικαλεῖσθαι. διὸ λέλεκται τῷ προφήτῃ· Διὰ | |
| 10 | τὸ μὴ βούλεσθαι τὸν λαὸν τοῦτον τὸ ὕδωρ τοῦ Σιλωὰμ τὸ πορευό‐ μενον ἡσυχῇ. ⸢τί δὲ τοῦτο ἦν τὸ ὕδωρ τοῦ Σιλωάμ, ἀλλ’ ἢ ὁ ἐπηγγελμένος αὐτοῖς Ἐμμανουήλ, «πηγὴ» τυγχάνων «ὕδατος ζῶντος ἁλλομένου εἰς ζωὴν αἰώνιον», καὶ πηγὴ ὕδατος πορευομένου ἡσυχῇ· ἔτι γὰρ τότε λανθανόντως καὶ ἡσύχως συνεπορεύετο τῷ λαῷ, ἀρδεύειν αὐτῷ καὶ ἐπισκοπεῖν βουλό‐ | |
| 15 | μενος τὰς ψυχάς, καὶ μηδέπω ‹κηρυττόμενος εἰς πάντα τὰ ἔθνη›. διὸ καὶ κέκληται προσφυῶς ὕδωρ τὸ πορευόμενον ἡσυχῇ καὶ πηγὴ «τοῦ Σιλωάμ, ὃ ἑρμη‐ νεύεται ἀπεσταλμένος».⸣ ⸤ὁ δὲ ἐνταῦθα κατηγορούμενος ὑπὸ τοῦ κυρίου λαὸς οὐ βουληθεὶς πιστεῦσαι τῷ προστάγματι καὶ τὸν Ἐμμανουὴλ καλεῖν, ὃς ἦν τὸ ὕδωρ τοῦ Σιλωὰμ τὸ πορευόμενον ἡσυχῇ, ἔρημος αὐτοῦ γίνεται.⸥ | |
| 20 | ⸢Ἐπεὶ τοίνυν ἄπιστοι ὄντες, ἠγάπων μᾶλλον ὑποτάττειν ἑαυτοὺς τῷ βασιλεῖ τῆς Δαμασκοῦ καὶ τῷ βασιλεῖ τῆς Σαμαρείας πολεμίοις οὖσιν ἢ πράττειν τὰ κεκελευσμένα· τούτου χάριν ἀπειλεῖ ὁ λόγος μὴ ἐκείνοις αὐτοὺς ὑποχειρίους ἔσεσθαι, ἀλλὰ τῷ τῶν Ἀσσυρίων βασιλεῖ⸣, ὃν καὶ ὕδωρ τοῦ ποταμοῦ ἰσχυρὸν καὶ πολὺ ὀνομάζει, ⸢ὡς πρὸς ἀντιδιαστολὴν τοῦ | |
| 25 | ὕδατος τοῦ Σιλωὰμ τοῦ πορευομένου ἡσυχῇ,⸣ ⸤τὸ ὕδωρ ἀντέθηκε τοῦ ποταμοῦ τὸ ἰσχυρὸν καὶ τὸ πολύ· ἦν δὲ οὗτος ὁ βασιλεὺς τῶν Ἀσσυρίων.⸥ διό φησι καὶ τὴν ...... Ἰουδαίαν ἀναβήσεσθαι καὶ περιπατή‐ σειν ἐπὶ πᾶν τεῖχος αὐτῶν καὶ ἀφελεῖν ἀπὸ τῆς Ἰουδαίας ἄνθρωπον ὃς δυνήσεται κεφαλὴν ἆραι ἢ δυνατὸν συντελέσασθαί τι, ⸢ὡς | |
| 30 | μηκέτι κεφαλὴν αὐτοὺς ἔχειν τοῦ λοιποῦ, τοῦτ’ ἔστιν ἄρχοντας καὶ βασιλέας. τοσοῦτον δὲ πλῆθος ἥξειν τῶν πολεμίων θεσπίζει ὡς πᾶν τὸ πλάτος τῆς Ἰου‐ δαϊκῆς χώρας πληρώσειν, ὅπερ δι’ ἔργων ἐχώρει κατὰ τὴν ἱστορίαν ἐπὶ τῶν Ἰερεμίου τοῦ προφήτου χρόνων, καθ’ οὓς ἐπιστὰς Ναβουχοδονόσορ ὁ τῶν Ἀσσυρίων βασιλεὺς τέλος ἐπῆγε τοῖς προηγορευμένοις.⸣ | 56 |
1.50 | ⸢Καὶ ταῦτα τῆς περὶ τοῦ Ἐμμανουὴλ ἤρτηται ὑποθέσεως· ἄρχεται γοῦν ἀπὸ τοῦ Ἐμμανουήλ, ὅπερ ἐστὶ μεθ’ ἡμῶν ὁ θεός.⸣ ἡ γοῦν Ἑβραϊκὴ λέξις ἀντὶ τοῦ μεθ’ ἡμῶν ὁ θεός, Ἐμμανουὴλ περιέχει, ⸢καὶ αὖθις πρὸς τῷ τέλει ἐν τῷ λέγεσθαι· καὶ λόγον ὃν ἂν λαλήσητε, οὐ μὴ | |
| 5 | ἐμμείνῃ ἐν ὑμῖν, ὅτι μεθ’ ἡμῶν ὁ θεός, πάλιν Ἐμμανουὴλ εἴρηται. διελέγξας τοίνυν ὁ προφήτης τοὺς δηλωθέντας, ὅτι μὴ ἐβουλήθησαν, ἐπικαλε‐ σάμενοι τὸν Ἐμμανουήλ, κρείττους γενέσθαι τῶν πολεμίων, αὐτὸς ἐπικαλεῖται τὸν Ἐμμανουὴλ⸣ ἀλλότριον ἑαυτὸν καθιστὰς τῶν προκατηγορηθέντων, οἷς καὶ τὴν ἔφοδον τῶν Ἀσσυρίων ἠπείλησε. τοῖς μὲν οὖν ἀπίστοις τὰ προλεχθέντα | |
| 10 | ἠπείλησεν, αὐτὸς δὲ ὁ προφήτης ἀνακαλεῖται τὸν Ἐμμανουὴλ ⸢ἐξ ἰδίου προσ‐ ώπου καὶ τῶν αὐτῷ παραπλησίων λέγων· μεθ’ ἡμῶν ὁ θεός.⸣ εἶτ’ ἐπιστρέφει τὴν διάνοιαν ἐπὶ τὴν τῶν ἐθνῶν κλῆσιν καὶ τούτοις ἐπιγνῶναι τὸν Ἐμμανουὴλ παρακελεύεται λέγων· γνῶτε ἔθνη. ⸢τί δὲ γνῶτε ἔθνη; αὐτὸν τὸν Ἐμμανουήλ· ὁ γὰρ ἐκ περιτομῆς ‹λαὸς οὔτε ἔγνω αὐτὸν οὔτε συνῆκεν› | |
| 15 | οὔτε πιστεῦσαι ἐβουλήθη τῇ προφητείᾳ, ἀλλ’ οὐδὲ ἡττήθη οὐδὲ ὑπετάγη τῷ προστάγματι. ὑμεῖς δὲ τὰ ἔθνη γνῶσιν ἀναλάβετε τοῦ προφητευομένου καὶ συνέντες αὐτόν, μὴ τολμᾶτε ἀνθίστασθαι, νικᾶσθε δὲ ἡττώμενοι. ἐπακούσατε τοῦ προστάγματος πάντες ὑμεῖς οἱ μέχρι ἐσχάτου τῆς γῆς οἰκοῦντες· οἵ τε ἐν ὑμῖν ἰσχυροὶ καὶ δυνατοί, παραχωρεῖτε τῷ λόγῳ νικώμενοι καὶ ἡττώμενοι. | |
| 20 | καὶ τοῦτο πράξατε προθύμως εἰδότες, ὅτι κἂν μὴ ἐθελήσητε ἄκοντες ἡττηθήσε‐ σθε. εἰ δὲ ἀνθιστάμενοι τῇ τοῦ θεοῦ κλήσει μηχανάς τινας καὶ ἐπιβουλὰς τυρεύοιτε κατὰ τοῦ καλοῦντος ὑμᾶς λόγου, μάταια πονοῦντες ἐλεγχθήσεσθε.⸣ πᾶσαν γὰρ ὑμῶν τὴν βουλὴν ἣν ἂν βουλεύσησθε, διασκεδάσει κύριος, καὶ λόγον ὃν ἐὰν λαλήσητε ἀπειλοῦντές τινα πράξειν ἐναντία τῷ Ἐμμανουὴλ | |
| 25 | οὐ μὴ ἐμμείνῃ ὑμῖν. ⸢καὶ ταῦτά φαμεν, ἐπεὶ μεθ’ ἡμῶν ἐστιν ὁ Ἐμμανουήλ.⸣ ταῦτα μὲν οὖν πρὸς τὰ ἔθνη ἐκ προσώπου τῶν προφητῶν λέλεκται, μεταβαλὼν δὲ πάλιν ὁ λόγος περὶ τῶν μηδέπω βουληθέντων τὸν Ἐμμανουὴλ ἐπικαλέ‐ | |
| σασθαι τάδε φησίν. | 57 | |
1.51 | Προσφωνήσας ὁ λόγος τοῖς ἔθνεσιν ἐπιγνῶναι τὸν Ἐμμανουὴλ ⸢μεταβαίνει ἐπὶ τὸν Ἰουδαίων λαόν, ἐλέγχων αὐτὸν ὡς ἀπει‐ θοῦντα τῇ ἰσχυρᾷ χειρί· καλούμενοι γὰρ ὑπ’ αὐτῆς, δέον ὑπακούειν, οἱ δὲ ἠπείθουν καὶ ἀντέλεγον.⸣ διό φησιν· Οὕτως λέγει κύριος τοῖς ἀπει‐ | |
| 5 | θοῦσι τῇ ἰσχυρᾷ χειρὶ καὶ τοῖς βαδίζουσιν οὐ τὴν ὁδὸν τὴν εὐθεῖαν καὶ ‹βασιλικὴν› τῷ θεῷ φίλην, ἀλλὰ τὴν πορείαν τῆς ὁδοῦ τοῦ λαοῦ τούτου· ⸢μὴ εἴπητέ φησι σκληρὸν εἶναι τὸν λόγον τὸν περὶ τοῦ ἀποστῆναι δεῖν ἀπὸ τῆς πορείας τοῦ λαοῦ τούτου· ὁ γὰρ λαὸς οὗτος σκληρὸν αὐτὸν νο‐ μίζει, ὑμεῖς δὲ οἱ ἀποστάντες τῆς πορείας τοῦ λαοῦ τούτου, μὴ λέγετε | |
| 10 | τοῦτο εἶναι σκληρόν. εἰ δὲ ἐπιβουλεύοιεν ὑμῖν ὡς ἀποστάταις οἱ τοῦ λαοῦ τοῦ ἀπίστου, ἀλλ’ ὑμεῖς τὸν φόβον αὐτοῦ μὴ φοβηθῆτε μηδὲ ταράττεσθε ὑπ’ αὐτῶν ἐλαυνόμενοι καὶ διωκόμενοι, μόνον δὲ τὸν κύριον τῶν δυνάμεων ἁγιάζοντες ἐπιγράφεσθε ἑαυτῶν φόβον· «ἀρχὴ γὰρ σοφίας φόβος κυρίου». καὶ διὰ τούτου πᾶς ὁ ἐξ ἀνθρώπων ἀπελαύνεται φόβος.⸣ | |
151* | Ὁ Σύμμαχος τοῦτον ἐξέδωκεν τὸν τρόπον· τάδε φησὶ εἶπε κύριος πρός με ὡς ἐν κράτει τῆς χειρὸς καὶ ἀπέστησέ με μὴ πορεύεσθαι τῇ ὁδῷ τοῦ λαοῦ τούτου λέγων· οὐκ ἐρεῖτε ἄνταρσις εἰς πᾶν ὃ ἐὰν εἴπῃ ὁ λαὸς οὗτος ἄνταρσις. ὃ δὲ λέγει τοιοῦτόν ἐστι τῇ ἑαυτοῦ | |
| 5 | χειρὶ ὁ κύριος ἐπιλαβόμενος ἀπέστησε καὶ ἀφώρισε τὸν ἑαυτοῦ προφήτην, ἐμὲ τοῦ μὴ τὴν αὐτὴν ὁδὸν βαδίζειν τῷ ἀπίστῳ τούτῳ λαῷ τῷ μὴ βουληθέντι τὸν Ἐμμανουὴλ ἐπικαλέσασθαι. ἀπέστησε δέ με λέγων· οὐκ ἐρεῖτε ἄνταρσις· οὗτοι μὲν γὰρ οἱ τὸν Ἐμμανουὴλ ἐπικαλέσασθαι παραιτησάμενοι ἄνταρσιν ἡγοῦνται τὴν ὑμετέραν ἐξ αὐτῶν ἀναχώρησιν, ὑμεῖς δὲ οὐκ ἐρεῖτε | |
| 10 | τοῦτο. Εἰ δὲ μόνον αὐτὸν ἔχοις σεαυτοῦ φόβον, εἴης τε πεποιθὼς ἐπ’ αὐτῷ, θάρσει, εὖ εἰδώς, ὅτι ἔσται σοι εἰς ἁγίασμα, ⸢ὡς μηκέτι δεῖσθαι τοῦ σωματικοῦ ἁγιάσματος. ἁγίασμα δὲ ἐκαλεῖτο παρ’ Ἑβραίοις ὁ πάλαι συνεστὼς παρ’ αὐτοῖς νεὼς καὶ τούτου τὰ ἐνδοτάτω. ἔσται τοίνυν σοι τῷ ἐλαυνο‐ | |
| 15 | μένῳ μὲν ὑπ’ ἐκείνων, πεποιθότι δὲ ἐπὶ τὸν κύριον ἁγίασμα, οὐχ ὁ σωματικὸς ναός, ἀλλ’ αὐτὸς ὁ κύριος ἁγιάζων σε, ἐὰν πεποιθὼς ᾖς ἐπ’ αὐτόν. διὸ μηδὲν φοβούμενος τὸν λαὸν τοῦτον, ἀναχώρει αὐτοῦ, πίστευε δὲ καὶ θάρσει τῷ σῷ φόβῳ· ἕξεις γὰρ αὐτὸν ἁγίασμα⸣, οὐχὶ δὲ ὡς λίθῳ προσκόμματος προσκόψεις ἐν αὐτῷ οὐδὲ συναντήσεις αὐτῷ ὡς πέτρας πτώματι· τοι‐ | |
| 20 | οῦτος γὰρ ἔσται τῷ οἴκῳ Ἰακὼβ διὰ τὴν ἀπιστίαν αὐτῶν· ὡς γὰρ ἐν παγίδι καὶ ἐν κοιλάσματι οἰκοῦντες οἱ ἐν Ἰερουσαλὴμ ⸢διὰ τὸ ‹ἀπειθεῖν› «τῇ | |
| ἰσχυρᾷ χειρὶ» τοῦ κυρίου ἔσχον αὐτὸν λίθον προσκόμματος καὶ πέτραν πτώσεως, μὴ ὄντα τῇ φύσει τοιοῦτον· τοῖς γὰρ πιστεύουσιν εἰς αὐτὸν ἁγίασμα τυγχάνει.⸣ ⸤ὁρᾷς ὅπως αὐτὸν τὸν κύριον λίθον προσκόμματος καὶ πέτραν | 58 | |
| 25 | σκανδάλου ὀνομάζει. καὶ τοιοῦτον μὲν ἔσεσθαι αὐτόν φησι τοῖς καθημένοις ἐν Ἰερουσαλὴμ καὶ τοῖς δυσὶν οἴκοις Ἰσραήλ, τοῖς δὲ εἰς αὐτὸν πεπι‐ στευκόσιν ἁγίασμα ἔσεσθαι διδάσκει. πῶς οὖν ἐγένετο λίθος προσκόμ‐ ματος καὶ πέτρα σκανδάλου τοῖς εἰρημένοις ὁ Ἐμμανουὴλ 〈ἢ〉 διὰ τῆς ἐκ παρθένου κυήσεως; ὅθεν καὶ ὁ θεῖος Ἀπόστολος ταῦτα διδάσκων ἔλεγεν· | |
| 30 | «Ἰουδαίοις μὲν σκάνδαλον, ἔθνεσι δὲ μωρία». δύο δὲ ἦσαν οἶκοι Ἰσραήλ· εἷς μὲν ὁ τῶν ἐν αὐτοῖς ἀρχόντων, θάτερος δὲ ὁ τῶν ἀρχομένων. τούτοις δὲ τοῖς δυσὶν οἴκοις, δηλαδὴ ἀθρόως τῷ ὅλῳ ἔθνει ἄρχουσί τε καὶ ἀρχομένοις, τὸν κύριον αὐτὸν εἰς παγίδα καὶ εἰς σκάνδαλον ἔσεσθαί φησιν.⸥ | |
1.52 | Ἀντὶ τοῦ· Τότε φανεροὶ ἔσονται οἱ σφραγι‐ ζόμενοι τὸν νόμον τοῦ μὴ μαθεῖν, ὁ Σύμμαχος ἡρμήνευσεν οὕτως· δῆσον μαρτύριον, σφράγισον νόμον ἐν τοῖς διδάγμασί μου, ὁ δὲ Θεοδοτίων· δῆσον τὸ μαρτύριον, σφράγισον νόμον ἐν τοῖς διδακτοῖς | |
| 5 | μου, καὶ ὁ Ἀκύλας ὁμοίως· δῆσον τὸ μαρτύριον, σφράγισαι νόμον ἐν τοῖς διδακτοῖς μου. λέγει δὲ ταῦτα ὁ κύριος μετὰ τὰ προειρημένα ‹περὶ τῶν δύο οἴκων τοῦ Ἰσραὴλ καὶ περὶ τῶν κατοικούντων ἐν Ἰερουσαλήμ›, ἐπειδὰν ἐκείνοις φησὶ τὰ προλεχθέντα συμβῇ. τότε δῆσον τὸ μαρτύριον, σφρά‐ γισον τὸν νόμον ἐν τοῖς διδακτοῖς μου· οὐκέτι γὰρ ἔσται χρεία τοῦ | |
| 10 | Μωσέως νόμου οὐδὲ τῶν παρ’ αὐτῷ μαρτυρίων διὰ τὸ καινὴν λοιπὸν διδασ‐ καλίαν διὰ τῆς καινῆς διαθήκης παραδιδόναι τοῖς διδακτοῖς αὐτοῦ, δηλαδὴ πᾶσι τοῖς ἐξ ἐθνῶν ἐπὶ τὴν αὐτοῦ διδαχὴν κεκλημένοις, οἵτινες φανεροὶ τότε ἔσονται σφραγίζοντες τὸν νόμον τοῦ μὴ μαθεῖν αὐτόν· ⸢οἱ γὰρ τὸ εὐαγγέλιον παραδεξάμενοι καὶ ζῆν δεδιδαγμένοι κατὰ τὴν καινὴν διαθήκην, ὥσπερ σφραγῖδας | |
| 15 | ἐπιθέντες τῷ νόμῳ, ἀποτίθενται αὐτὸν ἅτε οὐκέτ’ ὄντα χρήσιμον διὰ τὴν τοῦ κρείττονος παράθεσιν· οἱ αὐτοὶ δὲ τὴν διὰ Ἰησοῦ Χριστοῦ περιμένοντες χάριν ἐροῦσι Περιμενῶ τὸν θεὸν τὸν ἀποστρέψαντα τὸ πρόσωπον αὐτοῦ ἀπὸ τοῦ οἴκου Ἰακὼβ⸣ καὶ πεποιθὼς ἔσομαι ἐπ’ αὐτῷ. διὸ καὶ ἁγίασμα αὐτῶν γίγνεται, καθ’ ἣν πεποίηται ἐπαγγελίαν φήσας· «κἂν ἐπ’ | |
| 20 | αὐτῷ πεποιθὼς ᾖς, ἔσται σοι εἰς ἁγίασμα». κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον· καὶ ἐροῦσι Προσδοκήσω τὸν κύριον τὸν κρύβοντα τὸ πρόσωπον αὐτοῦ ἀπὸ τοῦ οἴκου Ἰακὼβ καὶ ἀναμενῶ αὐτόν· τίνες δὲ ταῦτα ἐροῦσι, διδάξει ἐπιφέρων· ἰδοὺ ἐγὼ καὶ τὰ παιδία, ἅ μοι ἔδωκεν ὁ θεός. ⸢τὰ μὲν οὖν Ἰουδαϊκὰ παιδία σωματικὰ ἦν ἐξ ἀνδρὸς καὶ γυναικός, τὰ δὲ | |
| 25 | αὐτοῦ τοῦ ταῦτα χρηματίζοντος κυρίου «οὐκ ἐξ αἱμάτων οὐδὲ ἐκ θελήματος | |
| σαρκὸς ἀλλ’ ἐκ θεοῦ ἐγεννήθησαν», τοῦ πατρὸς τοιαῦτα αὐτῷ δεδωρημένου τέκνα, ἃ μηκέτι τῷ διὰ Μωσέως προσέχοντα νόμῳ περιμένει τὸν κύριον καὶ εἰς αὐτὸν πέποιθεν. οὐ μόνον δὲ τὰ παιδία ταῦτά φησιν ἐκ θεοῦ μοι παραδόξως δέδοται, ἀλλὰ καὶ ἄλλα πλεῖστα σημεῖα καὶ τέρατα, | 59 | |
| 30 | ἃ γενήσεται ἐν τῷ οἴκῳ Ἰσραὴλ κατὰ τοὺς προφητευομένους χρόνους.⸣ κατὰ δὲ τοὺς λοιποὺς ἑρμηνευτὰς εἴρηται· ἰδοὺ ἐγὼ καὶ τὰ παιδία μου ἅ μοι δέδωκε κύριος εἰς σημεῖα καὶ εἰς τέρατα ἐν Ἰσραήλ· ταῦτα γάρ φησι τὰ παιδία, ἃ δέδωκέ μοι ὁ θεὸς εἰς τὸ δι’ αὐτῶν ποιεῖν σημεῖα καὶ τέρατα ἐν τῷ Ἰσραήλ. ἐπληροῦτο δὲ καὶ ταῦτα ὅτε ὁ σωτὴρ τοῖς αὐτοῦ | |
| 35 | παιδίοις, μαθηταῖς δηλαδὴ καὶ ἀποστόλοις, «ἐδίδου ἐξουσίαν τοῦ θεραπεύειν πᾶσαν νόσον καὶ πᾶσαν μαλακίαν», παρῄνει τε αὐτοῖς ‹πορεύεσθαι› «πρὸς τὰ πρόβατα τὰ ἀπολωλότα οἴκου Ἰακὼβ» μετὰ τοῦ ποιεῖν σημεῖα καὶ τέρατα. διὸ ἐπήγαγεν· «ἀσθενοῦντας θεραπεύετε, λεπροὺς καθαρίζετε». ταῦτα δὲ πάντα ἐγίγνετο παρὰ κυρίου σαβαώθ, ὃς κατοικεῖ ἐν τῷ ὄρει Σιών. δεδή‐ | |
| 40 | λωται δὲ διὰ τῶν ἔμπροσθεν, τίς ἦν οὗτος καὶ ὁποῖον τὸ κατοικητήριον αὐτοῦ τὸ ἐν τῷ ὄρει ‹τῷ ἐπουρανίῳ›, περὶ οὗ φησιν ὁ Ἀπόστολος· «προσεληλύθατε Σιὼν ὄρει καὶ πόλει θεοῦ ζῶντος, Ἰερουσαλὴμ ἐπουρανίῳ». | |
1.53 | ⸢Προειπὼν ὁ λόγος τὰ περὶ τῶν παιδίων τοῦ Χριστοῦ, λέγω δὲ τῶν ἀποστόλων καὶ τῶν μαθητῶν αὐτοῦ, περί τε τῶν σημείων καὶ τῶν τεράτων τῶν ἐπιτελεσθέντων δι’ αὐτῶν· δι’ ὧν καὶ ἡ κλῆσις γεγένηται τῶν ἐθνῶν, ἀκολούθως τὸν νέον καὶ καινὸν λαὸν τὸν ἐξ ἐθνῶν διὰ Χριστοῦ συστάντα διδάσκει | |
| 5 | τὰ προκείμενα, ὡς πρὸς αὐτοὺς λέγων· ἀκούσατε ταῦτα οἱ ἐμοὶ διδακτοί, οἱ τῆς τῶν ἐθνῶν πολυθέου πλάνης μεταθέμενοι· εἴ τινες τῶν πάλαι γνωρίμων ὑμῖν καὶ συνήθων, ἢ πατέρες ἢ συγγενεῖς παρακαλοῖεν ὑμᾶς ἐπανιέναι ἐπὶ τὴν προτέραν πλάνην, θαυμάζειν τε τὰς ἀπὸ δαιμόνων παρ’ αὐτοῖς ἐπιτελουμένας μαντείας καὶ χρησμοὺς καὶ τὰ τοιαῦτα· μὴ πείθεσθε τῇ τούτων συμβουλῇ μηδὲ | |
| 10 | θαυμάζετε δαίμονας ἀπὸ κοιλίας ἀνθρώπων φωνοῦντας τοὺς ὀνομαζομένους πύθωνας μηδὲ τοὺς ἀπὸ τῆς γῆς κατά τινας γοητικὰς τέχνας ἀνιέναι νομιζομένους, τὸν δὲ ἑαυτῶν κύριον μόνον περιέπετε· εἰ γὰρ ἕκαστον ἔθνος καίτοι πεπλα‐ νημένως ὅμως δ’ οὖν τοῦ ἰδίου θεοῦ περιέχεται, τοὺς τὴν ἀπλανῆ γνῶσιν ἀνει‐ ληφότας, τί χρὴ πράττειν ἢ τὸν ἑαυτῶν θεὸν ἐπιζητεῖν καὶ μὴ τοὺς νεκ‐ | |
| 15 | ροὺς πολυπραγμονεῖν μηδ’ ἐρωτᾶν περὶ πραγμάτων ζώντων τοὺς πάσης ζωῆς ἐστερημένους; μωρὸν γὰρ καὶ ἠλίθιον τοῦτό γε. Ἔχοντες οὖν τὸν τοῦ θεοῦ λόγον καὶ τὸν νόμον τὸν εὐαγγελικόν, εἰς βοήθειαν ὑμῖν δεδομένον, ἐξ αὐτοῦ μανθάνετε περὶ ὧν ἂν θέλοιτε καὶ | |
| τούτῳ στοιχεῖτε, ἐπεὶ μήποτε οἷόν τέ ἐστιν αὐτὸν δώροις ἐκστῆναι τοῦ ἀληθοῦς·⸣ | 60 | |
| 20 | οὐ γὰρ πέφυκε παρατρέπεσθαι χρήμασιν ὁ τοῦ θεοῦ νόμος, ὁποῖα φιλεῖ γίνεσθαι ἐν ταῖς τῶν δεισιδαιμόνων μαντείαις πολλὰ τῶν παρ’ αὐτοῖς γοήτων τεχναζομένων καὶ πιπρασκόντων πολλάκις οὓς ἀναπλάττουσι χρησμοὺς πρὸς ἀπάτην τῶν χρω‐ μένων, ἀλλ’ οὐχὶ καὶ ὁ τοῦ θεοῦ νόμος τοιοῦτος, ἀληθὴς δὲ ὢν αὐτὸς ‹ὑμᾶς δι‐ δάξει τὴν περὶ πάντων ἀλήθειαν›. | |
| 25 | εἰ δὲ τῷ νόμῳ τοῦ θεοῦ μὴ προσέχοιτε, ἥξει ἐφ’ ὑμᾶς σκληρὰ λιμός, καὶ ἔσται, ὡς ἂν πεινάσητε, λυπηθήσεσθε καὶ κακῶς ἐρεῖτε τὸν ἄρχοντα καὶ τὰ πάτρια, καὶ ἀναβλέψονται εἰς τὸν οὐρανὸν ἄνω καὶ εἰς τὴν γῆν κάτω ἐμβλέψονται, καὶ ἰδοὺ ἀπορία στενή, θλῖψις καὶ στενοχωρία καὶ σκότος, ὥστε μὴ βλέπειν, καὶ οὐκ ἀπορηθή‐ | |
| 30 | σεται ὁ ἐν στενοχωρίᾳ ὢν ἕως καιροῦ. πρὸς τοὺς μὴ βουλομένους ἐξερευ‐ νᾶν τὸν τοῦ θεοῦ νόμον καὶ αὐτῷ στοιχεῖν καὶ μόνον αὐτὸν περιέπειν ταῦτα λέλεκται· ἅπαξ μὲν γάρ φησιν· ἀκηκόατε ὅτι νόμον εἰς βοήθειαν δέδωκεν, νόμον ἀδέκαστον καὶ ἀδωροδόκητον, ᾧ δεῖ στοιχοῦντας πᾶσαν ἀποστρέφεσθαι δαιμονικῆς ἐνεργείας πλάνην καὶ μηθ’ ὑπὸ χρησμῶν μηθ’ ὑπὸ μαντειῶν ἀπα‐ | |
| 35 | τᾶσθαι· ἔστι γὰρ ὑμῖν ἀντὶ πάντων αὐτάρκης ὁ τοῦ θεοῦ νόμος. εἰ δέ τις ἐκπέσοι τούτου, παραδοθήσεται λιμῷ, ‹οὐ λιμῷ ἄρτου οὐδὲ δίψει ὕδατος, ἀλλὰ λιμῷ τοῦ ἀκοῦσαι λόγον κυρίου›· ⸤εἰ γὰρ παραβάτης γένοιτο τοῦ θείου νόμου καὶ ἀποστάτης αὐτοῦ σκανδαλισθεὶς ὑπὸ τῶν τοὺς χρησμοὺς καὶ τὰς μαντείας τὰς δαιμονικὰς προϊσχομένων, λιμὸς τροφῶν λογικῶν τοῦτον διαδέξεται καὶ ἔκ‐ | |
| 40 | στασις καὶ παροξυσμὸσ⸥ ⸢ὡς καὶ εἰς βλασφήμους ἐκπεσεῖν λογισμούς, καταρώ‐ μενον τὸν πάλαι βασιλέα ἑαυτοῦ, ὃν καὶ θεὸν ἑαυτοῦ ὠνόμαζεν.⸣ κατὰ δὲ τοὺς Ἑβδομήκοντα οἱ τῷ λεχθέντι λιμῷ παραδοθέντες, ἅτε μὴ τρεφόμενοι τὴν ψυχὴν τῇ ζωοποιῷ τοῦ νόμου τροφῇ, λυπηθήσονται καὶ κακῶς ἐροῦσι τὸν ἄρχοντα καὶ τὰ πάτρια, ὡς μηδὲν σεμνὸν περιεχόντων τῶν πατριῶν, | |
| 45 | δηλαδὴ τῶν ἐκκλησιαστικῶν θεσμῶν τῶν πατρόθεν ἡμῖν παραδοθέντων, κακῶς ἐροῦσιν αὐτά τε καὶ τὸν ἄρχοντα βλασφημοῦντες τὸν καθηγούμενον τῶν θεοπνεύστων ἀναγνωσμάτων, λόγον αὐτόν τε τὸν Χριστὸν τοῦ θεοῦ τὸν ἄρ‐ χοντα τοῦ εὐαγγελικοῦ νόμου. διὸ τὴν ψυχὴν σκότῳ περιβληθήσονται, ἅτε δὴ ἀποστάται γενόμενοι τοῦ θείου νόμου καὶ ταῖς ἔξωθεν ἀπάταις ἐκδοθέντες. | |
1.53(50) | καὶ θλίψει δὲ καὶ ἀπορίᾳ συσχεθήσονται, ὡς ἀναβλέψαντας ἄνω πάντας εἰς οὐρανὸν καὶ κάτω εἰς γῆν ἀτενίζοντας μηκέτι φῶς ὁρᾶν, μόνην δὲ θλῖψιν καὶ στενοχωρίαν. τὸ δέ· οὐκ ἀπορηθήσεται ὁ ἐν στενοχωρίᾳ ὢν ἕως καιροῦ, ὁ Σύμμαχος οὕτως ἡρμήνευσεν· ἔκλυσις καὶ στενοχωρία καὶ σκότος καὶ ἐξωσμός· οὐ γὰρ ἔκλυσις, ᾧ οὐκ ἔστι θλῖψις. | |
| 55 | ταῦτα δέ φησιν ἔσεσθαι περὶ τοὺς τὸν θεῖον ἀπολιπόντας νόμον, ἀπορρεύσαντας | |
| δὲ μετὰ τὴν πρώτην χάριν καὶ πάλιν ὑποσυρέντας τῇ τῶν πολυθέων ἐθνῶν πλάνῃ. | 61 | |
1.54 | Τὴν προκειμένην περικοπὴν τῆς προφητείας ἠρτῆσθαι φή‐ σομεν τῶν περὶ τοῦ Ἐμμανουὴλ λόγων, ἀλλ’ ἐν μὲν τοῖς ἔμπροσθεν περὶ τῶν ἀπιστησάντων αὐτῷ διεξῄει τὰ προλεχθέντα, ἐν δὲ τοῖς μετὰ χεῖρα σφόδρα ἀκολού‐ θως περὶ τῶν παραδεξαμένων αὐτὸν τὰ προκείμενα λέλεκται. τίνες δὲ ἦσαν οἱ | |
| 5 | πρῶτοι τὸν Χριστὸν τοῦ θεοῦ παραδεδεγμένοι, μαθεῖν ἐστιν ἀπὸ τῆς εὐαγγελικῆς γραφῆς, ἐν ᾗ λέλεκται ταῦτα· «ἀκούσας δὲ Ἰησοῦς ὅτι Ἰωάννης παρεδόθη ἀνεχώ‐ ρησεν εἰς τὴν Γαλιλαίαν. καὶ καταλιπὼν τὴν Ναζαρὲτ ἐλθὼν κατῴκησεν εἰς Καφερναοὺμ τὴν παραθαλασσίαν ἐν ὁρίοις Ζαβουλὼν καὶ Νεφθαλείμ· ἵνα πλη‐ ρωθῇ τὸ ῥηθὲν διὰ Ἠσαΐου τοῦ προφήτου λέγοντος· γῆ Ζαβουλὼν καὶ γῆ Νεφ‐ | |
| 10 | θαλείμ, ὁδὸν θαλάσσης, πέραν τοῦ Ἰορδάνου, Γαλιλαία τῶν ἐθνῶν, ὁ λαὸς ὁ καθήμενος ἐν σκότει φῶς εἶδεν μέγα, καὶ τοῖς καθημένοις ἐν χώρᾳ καὶ σκιᾷ θανάτου, φῶς ἀνέτειλεν αὐτοῖς. ἀπὸ τότε ὁ Ἰησοῦς ἤρξατο κηρύσσειν καὶ λέ‐ γειν· ὅτι ἤγγικεν ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν». τὸ μὲν οὖν ἱερὸν εὐαγγέλιον τὰς ἀποβάσεις τῶν πρ ...... ἱστορεῖ, ἡ δὲ προφητεία τὰ μέλλοντα γενήσεσθαι θεσπί‐ | |
| 15 | ζει· ⸢πρῶτον γοῦν τοῖς ἐπὶ τῆς Γαλιλαίας εὐαγγελίζεται· ἔδει γὰρ μηδὲ τὴν χώραν ἀποσιωπῆσαι, καθ’ ἣν τὰς διατριβὰς ποιεῖσθαι ἤμελλεν ἀνθρώποις φανεὶς ὁ Ἐμμανουήλ. ἡ δὲ χώρα ἦν Γαλιλαία,⸣ ᾗ ποτὸν σωτήριον εὐαγγελίζεται τὸ λόγιον φάσκον· Τοῦτο πρῶτον πίε, ταχὺ ποίει, χώρα Ζαβουλὼν καὶ γῆ Νεφθαλείμ. | |
| 20 | δύο δέ εἰσιν αὗται φυλαί, ἡ τοῦ Ζαβουλὼν καὶ ἡ τοῦ Νεφθαλείμ, τὴν Γαλι‐ λαίαν κληρωσάμεναι ἐν τῇ διανεμήσει τῆς γῆς τῆς ἐπὶ Ἰησοῦ τοῦ Ναυῆ γενομένης. ἀλλ’ ἐπεὶ συνέβαινεν ἐν τῇ χώρᾳ ταύτῃ καὶ Ἕλληνας οἰκεῖν μεταξὺ τῶν δύο φυλῶν, οὐ γὰρ μόνον Ἰουδαῖοι, ἤδη δὲ καὶ ἀλλογενεῖς κατῴκουν τὴν χώραν, ἀναγκαίως καὶ τούτων ὁ λόγος μέμνηται φήσας· καὶ οἱ λοιποὶ οἱ τὴν παρά‐ | |
| 25 | λιον καὶ πέραν τοῦ Ἰορδάνου. σφόδρα δὲ ἀκριβῶς οὔσης καὶ ἑτέρας Γαλι‐ λαίας ἐπάγει λέγων· οἱ τὴν παράλιον καὶ πέραν τοῦ Ἰορδάνου. παρά‐ λιον δὲ λέγει πᾶσαν τὴν ἀμφὶ τὴν Γενησαρὲτ λίμνην χώραν, ἧς μέμνηται τὸ Εὐαγγέλιον ὡς ‹θαλάσσης›, λέγει δ’ οὖν· «παράγων δὲ ὁ Ἰησοῦς παρὰ τὴν θάλασσαν τῆς Γαλιλαίας εἶδεν δύο ἀδελφούς». ἐντεῦθέν τε καὶ οἱ μαθηταὶ | |
| 30 | τοῦ σωτῆρος ἡμῶν ὡρμῶντο. ἥ τε Καφερναοὺμ καὶ ἡ Βηθσαϊδὰ καὶ ἡ Χωραζὶ καὶ αἱ λοιπαὶ κῶμαι, ὧν μέμνηται ἡ εὐαγγελικὴ γραφὴ περὶ τὴν λίμνην τῆς Τιβεριάδος εἰσέτι καὶ νῦν δείκνυνται. ⸢ἀλλὰ καὶ πέραν τοῦ Ἰορδάνου τυγ‐ χάνει ἡ Γαλιλαία αὕτη, ἐν ᾗ τὰς πλείστας ἐποιήσατο διατριβὰς ὁ Χριστὸς τοῦ θεοῦ· διὸ ποτὸν σωτήριον καὶ φῶς μέγα τοῖς ἐν αὐτῇ εὐαγγελίζεται πρώ‐ | |
| 35 | τοις. τοῦ δὲ ζωοποιοῦ τούτου ποτοῦ εἰκόνα παρεῖχεν ὁ σωτὴρ αἰσθητῶς, ὁπηνίκα | |
| ‹γάμου› συντελουμένου «ἐν Κανὰ τῆς Γαλιλαίας» πρῶτον παράδοξον εἰργά‐ σατο, τὴν ἐξ ὕδατος εἰς οἶνον μεταβολήν.⸣ διὸ ἐπεσημήνατο λέγων ὁ Εὐαγγελι‐ στής· «ταύτην ἐποίησεν ἀρχὴν τῶν σημείων ὁ Ἰησοῦς ἐν Κανὰ τῆς Γαλιλαίας». αὐτὰ δὴ οὖν ταῦτα σημαίνουσα ἡ προφητεία φησί· Τοῦτο πρῶτον πίε, ταχὺ | 62 | |
| 40 | ποίει. Βούλεται γὰρ δι’ ἔργων τὸν καρπὸν τοῦ λογικοῦ πόματος ἀποδιδόναι τοὺς καταξιωθέντας τοῦ μεγάλου φωτὸς τῆς σωτηρίου θεοφανείας. διό φησιν· ὁ λαὸς οἱ καθήμενοι ἐν σκότει, ἴδετε φῶς μέγα· οἱ κατοικοῦντες ἐν χώρᾳ σκιᾶς θανάτου, φῶς λάμψει ἐφ’ ὑμᾶς. ⸤τίνες δὲ ἦσαν οἱ | |
| 45 | ἐν σκότῳ καὶ σκιᾷ θανάτου ἢ οἱ ‹ἐν ἀγνωσίᾳ τοῦ θεοῦ› τὸ πρὶν κατισχυ‐ μένοι καὶ τῷ θανάτῳ τῆς ψυχῆς δεδουλωμένοι;⸥ ⸢ἐν σκότῳ δὲ ἐτύγχανον οἱ πρὸ τῆς ἐπιλάμψεως τοῦ Χριστοῦ ἐν ἀγνωσίᾳ ὄντες ‹τοῦ φωτὸς τοῦ ἀληθινοῦ›, καὶ ἐν σκιᾷ δὲ θανάτου ἦσαν ‹οἱ τὰ πρὸς θάνατον ἁμαρτάνοντεσ› κατὰ τό· «ψυχὴ ἡ ἁμαρτάνουσα, αὕτη ἀποθανεῖται». ἀλλ’ ἕως μὲν ἐν τῷ παρόντι βίῳ | |
1.54(50) | τυγχάνει ‹ὁ πρὸς θάνατον ἁμαρτάνων›, οὐχ οὕτω πάντη καταπέποται ὑπὸ τοῦ θανάτου, ὡς μὴ δύνασθαι μεταβαλόντα σωθῆναι, ἀλλ’ οὐδὲ ἀπήλλακται αὐτοῦ παντελῶς, διὸ λέγεται εἶναι ἐν σκιᾷ θανάτου. πλὴν ἐπιλάμψας τούτοις πρώ‐ τοις τὴν χάριν τοῦ μεγάλου φωτὸς ἐδωρήσατο ὁ διὰ τῶν προκειμένων θεσπι‐ ζόμενος. | |
| 55 | Ἐν ταύτῃ δὲ τῇ χώρᾳ πρώτῃ πλεῖστον λαὸν ἐκτήσατο, ὡς καὶ τὸν ἀποστολικὸν χορὸν ἐξ αὐτῶν ἐκλέξασθαι.⸣ διὸ ἑξῆς εἴρηται· τὸ πλεῖστον τοῦ λαοῦ, ὃ κατήγαγες ἐν εὐφροσύνῃ σου. ἀντὶ δὲ τοῦ· ὃ κατήγαγες, ἐμεγάλυνας ἡρμήνευσαν οἱ λοιποί. εἰ μὲν οὖν ἦσαν πάντες οἱ τὴν Γαλιλαίαν οἰκοῦντες εἰς τὸν Χριστὸν τοῦ θεοῦ πεπιστευκότες, πάντων ἂν ἐμνημόνευσεν ὁ | |
| 60 | παρὼν λόγος, νυνὶ δὲ ἐπειδὴ ⸢πλεῖστοι μὲν ἐπίστευσαν, πλείους δὲ τῇ ἀπιστίᾳ ἐναπέμειναν, εἰκότως τὸ πλεῖστον τοῦ λαοῦ λέλεκται τῆς σωτηρίου μετει‐ ληφέναι εὐφροσύνης.⸣ | |
154* | Σημαίνει διὰ τούτων ὡς πρὸς τὴν πρόχειρον λέξιν τὴν ἐν τῷ εὐαγγελίῳ τοῦ σωτῆρος ἡμῶν πρᾶξιν, ἐν ᾗ ποτὲ μὲν ἀπὸ ‹πέντε ἄρτων› πλῆθος ἀνδρῶν ὡς ‹πεντακισχιλίων› ἐθρέψατο ἐν τῇ δηλουμένῃ χώρᾳ, ποτὲ δὲ ἐξ ‹ἑπτὰ τετρακισ‐ χιλίους ἄνδρας χωρὶς παιδίων καὶ γυναικῶν›. διὸ λέλεκται κατὰ τὸν Σύμμαχον· | |
| 5 | εὐφροσύνην εὐφρανθήσονται ἐνώπιόν σου ὡς εὐφροσύνην ἐν θερισ‐ μῷ· οὕτω γοῦν οἱ ἐν θερισμῷ τρεφόμενοι ἠθροισμένως καὶ κατὰ τὸ αὐτὸ | |
| συμποσιάζειν εἰώθασιν. καὶ κατὰ διάνοιαν δὲ οἱ ἀπόστολοι τοῦ σωτῆρος ἡμῶν καὶ οἱ τούτων διάδοχοι, οἵ τε εἰς δεῦρο τῶν ἐκκλησιῶν αὐτοῦ προεστῶτες τῆς ἐνθέου εὐφροσύνης μετελάμβανον ἐνώπιον τοῦ σωτῆρος αὐτῶν δίκην ἀμώντων | 63 | |
| 10 | ἐργαζόμενοι· ἐπείπερ ‹ἐργάται› ἦσαν τοῦ θερισμοῦ τῶν ἐθνῶν,⸣ ὡς ἐδήλου λέγων αὐτός· «ὁ μὲν θερισμὸς πολύς, οἱ δὲ ἐργάται ὀλίγοι· δεήθητε οὖν τοῦ κυρίου τοῦ θερισμοῦ ὅπως ἐκβάλλῃ ἐργάτας εἰς τὸν θερισμὸν αὐτοῦ». «ὀλί‐ γοι» γὰρ ὡς ἀληθῶς οἱ τοῦ σωτῆρος ἡμῶν μαθηταὶ καὶ ἀπόστολοι καὶ οἱ τῶν ἐκκλησιῶν αὐτοῦ, ὃν δὴ τρόπον καθηγούμενοι ὡς πρὸς μέγαν καὶ πολὺν τῶν | |
| 15 | ἐθνῶν θερισμόν. οἱ δὲ αὐτοὶ οὗτοι τῆς πολυθέου καὶ δαιμονικῆς πλάνης τὰ σκῦλα εἰς ἑαυτοὺς διῃροῦντο, ἅπερ αὐτοῖς εἰς προνομὴν δέδωκεν αὐτὸς ὁ σωτήρ. διὸ καὶ ἐν τοῖς ἔμπροσθεν ὠνόμαζεν τό· «Ταχέως σκύλευσον, ὀξέως προνόμευσον»· τὴν γὰρ πλάνην τῆς εἰδωλολατρίας καθελὼν τὸ τηνικαῦτα τὰς πάλαι ‹σκυλευ‐ θείσασ› ὑπ’ αὐτοῦ τῶν ἀνθρώπων ψυχὰς ἐλευθέρας καταστησάμενος τοῖς αὐτοῦ | |
| 20 | μαθηταῖς καὶ ἀποστόλοις, τοῖς τε τούτων διαδόχοις διένειμεν εἰς τὸ προνοεῖν αὐτῶν καὶ θεραπεύειν. οἱ δὲ ὑποδεξάμενοι δίκην τῶν εὐφραινομένων ἐν ἀμήτῳ καὶ ὃν τρόπον διαιρούμενοι δίκην τῶν εὐφραινομένων ἐν σκύλοις ἔχαιρον ⸢ἐμπιπλάμενοι εὐφροσύνης ἐπὶ τῷ πλήθει τῶν καθ’ ἑκάστην ἐκκλησίαν ληΐων.⸣ | |
| 25 | Καὶ διότι ἀφῄρηται ὁ ζυγὸς ⸢ὁ πάλαι τοῖς σκύλοις ἐπικείμενος καὶ ἡ ῥάβδος ἡ ἐπὶ τοῦ τραχήλου τῶν αὐτῶν σκύλων· ζυγὸς γὰρ ἦν βαρὺς ταῖς τῷ διαβόλῳ δεδουλωμέναις ψυχαῖς ἐπικείμενος καὶ ἡ ῥάβδος θανατικὴ τὸν τράχηλον αὐτῶν κάμπτουσα καὶ κάτω νεύειν ποιοῦσα, ὧν ἀφῃρημένων εἰκότως ἔχαιρον οἱ διαιρούμενοι τὰ σκῦλα ταῦτα.⸣ πῶς δὲ | |
| 30 | ὁ ζυγὸς ἤρθη ἐξ αὐτῶν καὶ ἡ ῥάβδος ἡ ἐπὶ τοῦ τραχήλου αὐτῶν κειμένη, διασαφεῖ λέγων ἑξῆς· τὴν γὰρ ῥάβδον τῶν ἀπαιτούντων διεσκέδασεν. ἀντὶ δὲ τοῦ· τῶν ἀπαιτούντων, ὁ μὲν Ἀκύλας οὕτως ἡρμήνευ‐ σεν εἰπών· τὸν ζυγὸν βαστάγματος αὐτοῦ καὶ τὴν ῥάβδον ὤμου αὐτοῦ, σκῆπτρον τοῦ πράσσοντος, ὁ δὲ Σύμμαχος· ζυγός φησι τοῦ | |
| 35 | βαστάγματος αὐτοῦ καὶ ἡ ῥάβδος τοῦ ὤμου αὐτοῦ, ῥάβδος τοῦ ἀπαιτοῦντος ἡττήθη, καὶ ὁ ⸢Θεοδοτίων ὁμοίως τοῦ ἀπαιτοῦντος ἡρμή‐ νευσεν, ἑνικῶς τὸν ἀπαιτοῦντα καὶ τὸν ἐκπράσσοντα σημάνας, δηλονότι τὸν διάβολον, ὃς ἐκπράσσων διετέλει τὰς τῶν ἀνθρώπων ψυχὰς καὶ φόρους ὥσπερ ἀπαιτῶν τὰς χορηγουμένας αὐτῷ ἁμαρτίας.⸣ ἀλλὰ ταύτην καὶ τὴν | |
| 40 | ῥάβδον τοῦ ἀπαιτοῦντος καὶ τὸν ζυγὸν τὸν βαρὺν διεσκόρπισεν ὁ γυμ‐ νώσας αὐτόν, ἐπεὶ δὲ εἰκὸς ἦν καὶ ἑτέρους πολλοὺς συνεργεῖν τῷ διαβόλῳ καὶ τούτων αὐτῶν τῶν αὐτῷ ἀπαιτούντων· πολλοὶ γὰρ ἦσαν οἱ ἐκπράσσοντες | |
| τὸ γένος τῶν ἀνθρώπων. τὸν ζυγὸν καὶ τὴν ῥάβδον ἀφεῖλεν καὶ ταῦτα κατ’ αὐτῶν ἔπραξεν ὡς τῇ ἡμέρᾳ τῇ ἐπὶ Μαδιάμ. ⸢κεῖται δὲ ἡ ἱστορία | 64 | |
| 45 | ἐν τοῖς Κριταῖς περιέχουσα ὡς ἐπὶ τοῦ Γεδεὼν οὐχ ὅπλοις νενίκηντο οἱ πολέμιοι, ἀλλὰ ἀοράτῳ καὶ θεϊκῇ δυνάμει. οὕτως οὖν ὡς ἐπὶ τῆς Μαδιὰμ ἐνικήθησαν οἱ πολέμιοι χειρὶ κρυφαίᾳ, καὶ νῦν φησι διεσκεδάσθαι τὴν ῥάβδον τοῦ ἀπαιτοῦντος διαβόλου καὶ τῶν σὺν αὐτῷ τὰς ψυχὰς τῶν ἀνθρώπων ἐκπρασ‐ σόντων. | |
154*(50) | Οἱ καὶ ἡττηθέντες πᾶσαν στολὴν ἐπισυνηγμένην δόλῳ καὶ ἱμάτιον μετὰ καταλλαγῆς ἀποτίσουσιν· ⸢ἐπειδὴ γὰρ τὸν κόσμον τῆς ψυχῆς καὶ τὴν στολὴν αὐτῆς, τόν τε τῆς ἀρετῆς χιτῶνα, ὃν περιεβάλλετο συλήσας ὁ διάβολος, ὅτε αὐτὴν ἐπεῖχεν ὑποχείριον γυμνὴν αὐτὴν καὶ αἰσχρὰν καταστήσας, αἵ τε σὺν αὐτῷ δυνάμεις ἀντικείμεναι εἰσέπραττον αὐτὴν δόλῳ κατ’ αὐτῆς χρώ‐ | |
| 55 | μεναι. πάντας εἰκότως ἀποτίσειν λέγεται ὑπὸ τοῦ προφητικοῦ πνεύματος φήσαντος· ὅτι πᾶσαν στολὴν ἐπισυνηγμένην δόλῳ καὶ ἱμάτιον μετὰ καταλλαγῆς ἀποτίσουσιν. οἱ αὐτοὶ δὲ οὗτοι οἱ πάλαι τὰς τῶν ἀνθρώπων ψυχὰς ἐκπράσσοντες μέλλοντες πάντα ἀποτιννύειν ἐν τῷ δηλουμένῳ καιρῷ⸣ θελήσουσιν εἰ ἐγενήθησαν πυρίκαυστοι μᾶλλον ἢ τὸν σωτῆρα τῶν ὅλων | |
| 60 | ἐν ἀνθρώποις ἐπιδημοῦντα θεᾶσθαι. Τίς δ’ οὖν οὗτος, ἑξῆς παρίστησι λέγων· ὅτι παιδίον ἐγεννήθη ἡμῖν, υἱὸς καὶ ἐδόθη ἡμῖν, οὗ ἡ ἀρχὴ ἐπὶ τοῦ ὤμου αὐτοῦ, καὶ καλεῖται τὸ ὄνομα αὐτοῦ Μεγάλης βουλῆς ἄγγελος. ⸢ὁ δ’ αὐτὸς ἦν οὗτος ὁ λεγόμενος υἱὸς καὶ ὁ παῖς καὶ ὁ Ἐμμανουήλ,⸣ ⸤τοῦτο τρίτον ἐν τῇ αὐτῇ προφητείᾳ καὶ | |
| 65 | υἱὸς καὶ παιδίον χρηματίσας. τὸ μὲν πρῶτον· «ἰδοὺ ἡ παρθένος ἐν γαστρὶ λήψεται καὶ τέξεται υἱόν, καὶ καλέσεις τὸ ὄνομα αὐτοῦ Ἐμμανουήλ», οἷς ἐπῆγε· «διότι πρὶν ἢ γνῶναι τὸ παιδίον ἀγαθὸν ἢ κακόν». τὸ δὲ δεύτερον· «καὶ προσῆλθον πρὸς τὴν προφῆτιν, καὶ ἐν γαστρὶ ἔλαβε καὶ ἔτεκεν υἱόν», οἷς ἐπῆγε· «διότι πρὶν ἢ γνῶναι τὸ παιδίον καλεῖν πατέρα ἢ μητέρα». τὸ δὲ τρίτον διὰ τοῦ μετὰ χεῖρα | |
| 70 | φάσκοντος λόγου· ὅτι παιδίον ἐγεννήθη ἡμῖν. τοῦτο τοιγαροῦν τὸ παιδίον καὶ οὗτος ὁ υἱὸς ὁ ἡμῖν τοῖς εἰς αὐτὸν πεπιστευκόσι δῶρον παρὰ τοῦ θεοῦ δοθεὶς πολυώνυμός τις ὢν ἐπὶ τοῦ παρόντος.⸥ ⸢κέκληται δὲ Μεγάλης βουλῆς ἄγγελος. καὶ εἴη τοῦτο μέτριον τοὔνομα καίτοι πᾶσαν οὐ θνητὴν μόνον ὑπεραῖρον φύσιν, ἀλλὰ καὶ ἀγγελικήν· οὐ γὰρ ἁπλῶς ἄγγελον αὐτὸν προσεῖπεν, ἀλλὰ Μεγάλης βουλῆς | |
| 75 | ἄγγελον.⸣ τίς δ’ ἂν γένοιτο ἡ μεγάλη βουλὴ καὶ τίνος ἢ ἡ τοῦ μεγάλου θεοῦ περὶ τῆς τῶν ἐθνῶν ἁπάντων κλήσεώς τε καὶ σωτηρίας, ἧς αὐτὸς ἄγγελος παρῆν ὁ σωτὴρ ἡμῶν τῇ τοῦ πατρὸς φιλανθρώπῳ βουλῇ διακονησόμενος; κατὰ γὰρ τὴν Ἑβραίων γραφὴν μείζοσιν ἢ κατ’ ἄγγελον τετίμηται προσηγορίαις, φέρειν δὲ λέγεται τὴν ἀρχὴν ἐπὶ τοῦ ὤμου αὐτοῦ. ἀρχὴ γὰρ τοῦ προφη‐ | 65 |
| 80 | τευομένου παιδίου, τοῦτ’ ἔστιν ἡ δόξα καὶ ἡ τιμὴ καὶ ἡ βασιλεία, ἥ τε κατὰ πάντων ἀρχὴ ἐπὶ τοῦ ὤμου αὐτοῦ ἐστιν, δηλαδὴ ἐπὶ τοῦ βραχίονος τῆς ἐν αὐτῷ θεότητος οὕτως νοουμένης, δι’ ἣν θεότητα Μεγάλης βουλῆς ἄγγελος ὠνόμασται ὡς ἂν μόνος τὰ ἀπόρρητα τῆς πατρικῆς ἐπιστάμενος βουλῆς καὶ ταύτης ἄγγελος τοῖς ἀξίοις γεγονώς. καὶ μειζόνως δὲ ἢ κατ’ ἄγγελον προση‐ | |
| 85 | γορίᾳ ἠξιῶσθαι αὐτὸν ἔφαμεν κατὰ τὴν τῶν Ἑβραίων ἀνάγνωσιν, ἣν ὁ μὲν Σύμμαχος τοῦτον ἡρμήνευσεν τὸν τρόπον· καὶ κληθήσεται τὸ ὄνομα αὐτοῦ παραδοξασμός, βουλευτικὸς καὶ ἰσχυρὸς δυνατός, πατὴρ αἰῶνος, ἄρχων εἰρήνης, ⸤ὁ δὲ Ἀκύλας· καὶ καλεῖται τὸ ὄνομα αὐτοῦ φησι θαυ‐ μαστός, σύμβουλος, ἰσχυρός, δυνατός, πατὴρ ἔτι, ἄρχων εἰρήνης, | |
| 90 | κατὰ δὲ τὸν Θεοδοτίωνα· καὶ ἐκάλεσε τὸ ὄνομα αὐτοῦ θαυμαστός, συμ‐ βουλεύων, ἰσχυρός, δυνάστης, πατὴρ αἰῶνος, ἄρχων εἰρήνης.⸣ ἡ δὲ Ἑβραϊκὴ φωνὴ ἀντὶ τοῦ· ἰσχυρός, ἢλ περιέχει, δι’ οὗ σημαίνεται ὁ θεός. ⸤πολλαχοῦ γὰρ τῆς γραφῆς τοῦ ἢλ ἐπὶ τοῦ θεοῦ κειμένου καὶ ἐν τοῖς μετὰ χεῖρας ὁμοίως παρείληπται, ὥστε διὰ ταύτης τῆς φωνῆς καὶ θεὸς ἀναγορεύεσθαι | |
| 95 | τὸ γεννηθὲν ἡμῖν παιδίον. εἰ τοίνυν καὶ ἐν τῇ προκειμένῃ προφητείᾳ τῆς περὶ τοῦ γεννηθέντος ἡμῖν παιδίου καὶ τοῦ δοθέντος ἡμῖν υἱοῦ μετὰ τῶν ἄλλων ὀνομάτων καὶ ἢλ κατὰ τὴν Ἑβραϊκὴν φωνὴν ὠνόμασται, δῆλον ὡς καὶ θεὸν αὐτὸν ἡ προφητεία γνωρίζει, ὥστε εἰ λέγοιτο κατὰ τὴν Ἑβραίων γλῶτταν ἢλ γιββώρ. ὁ μὲν Ἀκύλας ἰσχυρός, δυνατὸς ἡρμήνευσε καὶ ὁ Σύμμαχος | |
154*(100) | ὁμοίως καὶ ὁ Θεοδοτίων ἰσχυρός, δυνάστης φύλαξ, ἐν οἷς ὡς εἰκὸς ἐπὶ παιδίου γεννωμένου τὸ τοῦ θεοῦ ἐντάξαι ὄνομα. ἡμεῖς δὲ οὐκ ἂν ἁμάρτοιμεν θεὸν δυνατὸν ἑρμηνεύσαντες, ἐπειδὴ τὸ ἢλ ἐπιδέδεικται ἡμῖν μεταβαλλόμενον εἰς τὸ «ὁ θεός». οὕτως δὲ καλεῖν αὐτὸν θαρροῦμεν.⸥ καὶ τὸ ἢλ γιββὼρ ἰσχυρὸς δυνατὸς ἡρμήνευσεν ἡ Ἑβραίων γλῶττα καὶ ὁ Ἐμμανουὴλ καὶ τὸ ἢλ τῇ | |
| 105 | ἑαυτοῦ προσηγορίᾳ συμπεριλαμβάνων προσθήκην εἴληφεν τῇ μεθ’ ἡμῶν ὁ θεός. αἱ δὲ τοιαῦται προσηγορίαι τοῦ δηλωθέντος παιδὸς τὴν κρείττονα τῆς ὑπὲρ ἄνθρωπον φύσιν αὐτοῦ παριστῶσιν. ἔνθεν οἶμαι τοὺς Ἑβδομήκοντα ὑπειδομέν〈ο〉υς τὸ ἐξαίσιον καὶ ὑπερβάλλον μέγεθος τῆς τῶν τοιούτων προση‐ γοριῶν ......... ταῦτα μὲν ἀποσιωπῆσαι, οἰκείᾳ δέ τινι διανοίᾳ καὶ ἑτέρῳ τρόπῳ | |
| 110 | κεφαλαιωδῶς εἰπεῖν· καὶ καλεῖται τὸ ὄνομα αὐτοῦ Μεγάλης βουλῆς ἄγγε‐ λος. ⸢ὅπως δὲ εἴρηται πατὴρ τοῦ μέλλοντος αἰῶνος, νοήσομεν παραθέντες τὸν Ἀδὰμ πατέρα γενόμενον ‹τοῦ ἐνεστῶτος αἰῶνος› καὶ τοῦ θνητοῦ τῶν ἀνθρώπων γένους. ἀλλ’ «ὥσπερ ἐν τῷ Ἀδὰμ πάντες ἀποθνῄσκομεν» κατὰ τὸν Ἀπόστολον, «οὕτως ἐν τῷ Χριστῷ πάντες ζωοποιηθησόμεθα». ἐπεὶ τοίνυν τοῦ | 66 |
| 115 | νέου αἰῶνος «ἀπαρχὴ Χριστός, ἔπειτα οἱ τοῦ Χριστοῦ ἐν τῇ παρουσίᾳ αὐτοῦ, εἶτα τὸ τέλος», τούτου χάριν πατὴρ τοῦ μέλλοντος αἰῶνος ἂν εἴρηται καὶ πάλιν εἰρήνης ἄρχων· «αὐτὸς γάρ ἐστιν ἡ εἰρήνη ἡμῶν», «εἰρηνοποιήσας τὰ περὶ τῆς γῆς καὶ τὰ ἐν τοῖς οὐρανοῖς» ‹καὶ τὸν κόσμον› τῷ ἑαυτοῦ ‹καταλλάξασ› πατρί.⸣ τούτοις ἑξῆς εἴρηται· ἄξω γὰρ εἰρήνην ἐπὶ τοὺς ἄρχοντας καὶ | |
| 120 | ὑγείαν αὐτῶν. ⸢ποίους δὲ ἄρχοντας ἢ τοὺς σὺν αὐτῷ ἄρχειν τῆς ἐκκλησίας αὐτοῦ καθισταμένους; λέγω δὲ μαθητὰς αὐτοῦ καὶ ἀποστόλους, τούς τε τὴν τούτων διαδοχὴν καθ’ ὅλης ὑποδεξαμένους τῆς οἰκουμένης, οἷς ψυχῆς ὑγείαν καὶ εἰρήνην ἔχειν πρὸς ἀλλήλους ἐδωρεῖτο, ἐν οἷς πρὸς αὐτοὺς ἔλεγεν· «εἰρήνην τὴν ἐμὴν δίδωμι ὑμῖν, εἰρήνην τὴν ἐμὴν ἀφίημι ὑμῖν».⸣ | |
| 125 | Καὶ ἐπιλέγει· μεγάλη ἡ ἀρχὴ αὐτοῦ, ἀνθ’ οὗ ὁ Σύμμαχος ἡρμήνευσεν· ἐπλήσθη γὰρ ἡ παιδεία αὐτοῦ, καὶ τῆς εἰρήνης αὐτοῦ οὐκ ἔστιν ὅριον, ἢ οὐκ ἔστιν τέλος κατὰ τὸν Ἀκύλαν, ἢ οὐκ ἔστι πέρας κατὰ τὸν Θεοδοτίωνα. ›μεγάλην δὲ ἀρχὴν αὐτοῦ νοήσεις τὴν καθ’ ὅλης τῆς οἰκουμένης ἐκκλησίαν αὐτοῦ θεωρῶν. ⸤καὶ ἔτι μᾶλλον ἐπιστήσας ταῖς τοῦ ἱεροῦ Ἀποστόλου περὶ αὐτοῦ | |
| 130 | μαρτυρίαις, δι’ ὧν φησι· «κατὰ τὴν ἐνέργειαν τοῦ κράτους τῆς ἰσχύος αὐτοῦ, ἣν ἐνήργησεν ἐν τῷ Χριστῷ ἐγείρας αὐτὸν ἐκ νεκρῶν καὶ καθίσας αὐτὸν ἐν δεξιᾷ αὐτοῦ ἐν τοῖς ἐπουρανίοις ὑπεράνω πάσης ἀρχῆς καὶ ἐξουσίας καὶ δυνάμεως καὶ κυριότητος καὶ παντὸς ὀνόματος ὀνομαζομένου». οὕτως οὖν μεγάλη ἡ τοῦ σωτῆρος ἡμῶν ἀρχή. καὶ πάλιν⸥ ⸢καὶ τῆς εἰρήνης αὐτοῦ οὐκ ἔστι τέλος· | |
| 135 | ἀτελεύτητος γὰρ καὶ ἀγήρως καὶ ἀπερίγραφος αὕτη τυγχάνει, διὸ λέλεκται· «ἀνατελεῖ ἐν ταῖς ἡμέραις αὐτοῦ δικαιοσύνη καὶ πλῆθος εἰρήνης».⸣ τοσαῦτα εἰπὼν περὶ τοῦ γεννηθέντος παιδίου ἔτι καὶ ταῦτα περὶ αὐτοῦ προστίθησιν· ἐπὶ τὸν θρόνον Δαυὶδ καὶ ἐπὶ τὴν βασιλείαν αὐτοῦ κατορθῶσαι αὐτήν. ⸢τήρει δὲ ἀκριβῶς ὅπως οὐκ εἴρηται καθεσθήσεσθαι ἐπὶ τὸν θρόνον Δαυίδ, | |
| 140 | ἀλλ’ ἁπλῶς ἐπὶ τὸν θρόνον Δαυὶδ καὶ ἐπὶ τὴν βασιλείαν αὐτοῦ κατορθῶ‐ | |
| σαι αὐτήν, ἡμῶν προσυπακουόντων τὸ ἥξειν αὐτὸν ἐπὶ τῷ κατορθῶσαι τὸν θρόνον Δαυὶδ καὶ «τὴν σκηνὴν Δαυὶδ τὴν πεπτωκυῖαν»· ἐπειδὴ γὰρ κατ‐ έστραπτο καὶ καθῄρητο ἡ βασιλεία Δαυὶδ ἀπὸ τῶν χρόνων τῆς εἰς Βαβυλῶνα αἰχ‐ μαλωσίας τοῦ λαοῦ, ἦσαν δὲ προφητεῖαι θεσπίζουσαι τὸν θρόνον τοῦ Δαυὶδ δια‐ | 67 | |
| 145 | λάμψειν φωτὸς ἡλιακοῦ δίκην καθ’ ὅλης τῆς τῶν ἀνθρώπων οἰκουμένης. ταύτην αὐτὴν ἐλήλυθεν τὴν ἐπαγγελίαν πληρώσας «ἐκ σπέρματος μὲν Δαυὶδ κατὰ σάρκα» γεννώμενος, καταλάμπων δὲ τὰς τῶν ἀνθρώπων ψυχὰς καὶ τὴν βασιλείαν αὐτοῦ κρατύνων διὰ πάντων τῶν καθ’ ὅλης τῆς οἰκουμένης ἐθνῶν· ἐν τούτοις γὰρ τὸν θρόνον Δαυὶδ διωρθώσατο,⸣ οὐχ ὅπλοις καὶ δόρασιν, ἀλλ’ ἐν κρίματι καὶ | |
154*(150) | ἐν δικαιοσύνῃ. ⸢καὶ τοῦτ’ ἔπραξεν ἀπὸ τοῦ νῦν καὶ εἰς τὸν αἰῶνα, τοῦ μὲν ἀπὸ τοῦ νῦν χρόνου ἀρχὴν σημαίνοντος ὡρισμένην, δι’ ἧς ὁ καιρὸς ἐδηλοῦτο τῆς εἰς ἀνθρώπους ἐπιδημίας αὐτοῦ, τοῦ δὲ εἰς τὸν αἰῶνα τὴν ἄπειρον καὶ διαρκῆ βασιλείαν αὐτοῦ παριστῶντος.⸣ ⸤τηρητέον δὲ ὡς ἡ μὲν πρώτη περὶ τοῦ προφητευομένου πρόρρησις ‹ἐκ | |
| 155 | παρθένου τεχθήσεσθαι› αὐτὸν ἐδήλου, ἡ δὲ δευτέρα ὡσανεὶ ζητουμένου πῶς ἔσται τοῦτο τὸν κύριον εἰσῆγεν λέγοντα· «καὶ προσῆλθον πρὸς τὴν προφῆτιν, καὶ ἐν γαστρὶ ἔλαβε καὶ ἔτεκεν υἱόν», ἡ δὲ τρίτη οὐκέτι μνημονεύει κυήσεως παρ‐ θενικῆς οὐδὲ τοῦ τρόπου τῆς κατὰ θεὸν παραδόξου συλλήψεως. ἅτε δὴ προμεμαθη‐ κότων ἡμῶν ταῦτα περὶ τοῦ παιδὸς αὐτοῦ διεξέρχεται παιδεύων ἡμᾶς τὰ ἀπόρρητα | |
| 160 | τῆς περὶ αὐτοῦ θεολογίας, ταῦτα δὲ πάντα περὶ τοῦ τυχόντος παιδίου λέγεται. οὐκ οἶδα πῶς συστήσαιεν οἱ ἐκ περιτομῆς μὴ βουλόμενοι παραδέξασθαι τὸν ἡμέτερον σωτῆρα, ᾧ τὰ ἔργα μαρτυρεῖ καὶ τῶν πραγμάτων ἡ ἔκβασις τοὺς λόγους ἐπισφραγίζεται.⸥ 〈ὁ ζῆλος κυρίου σαβαὼθ ποιήσει ταῦτα·〉 ⸤ποῖος ζῆλος ἢ ὃν ἐζήλωσεν ἀγαθὸν καὶ αὐτῷ πρέποντα εἰς τὸ σῶσαι πάντας τοὺς ὑπὸ τοῦ | |
| 165 | διαβόλου καταδυναστευθέντας καὶ εἰς ἀθεότητα κατασυρέντας;⸥ | |
1.55 | Τῆς τοῦ Ἐμμανουὴλ ὑποθέσεως πέρας λαβούσης ἀνατρέχει ὁ λόγος ἐπὶ τὴν τοῦ Ἰσραὴλ προφητείαν, οὗ χάριν καὶ τὴν τοῦ Ἐμμανουὴλ πεποίητο μνήμην· ἐπειδὴ γὰρ ὁ ἐν Σαμαρείᾳ βασιλευόμενος λαὸς ὁ καλούμενος Ἰσραὴλ συμμαχοῦντος αὐτῷ τοῦ τῶν Σύρων βασιλέως ἐπῄει πολιορκήσων τὴν Ἰερουσαλήμ, | |
| 5 | ἠγωνία τε τὴν ἔφοδον ‹τῶν δύο βασιλέων› ὁ Ἄχαζ, κελεύεται ὁ προφήτης θεσ‐ πίζειν τὰ ἀναγεγραμμένα, ἐν οἷς ἦν καὶ τὰ περὶ τοῦ Ἐμμανουήλ, περὶ οὗ μακρὸν κατατείνας λόγον αὖθις ἐπαναλαμβάνει τὴν περὶ τοῦ Ἰσραήλ, λέγω δὲ τοῦ ἐν Σαμαρείᾳ βασιλευομένου λαοῦ προφητείαν, δι’ ἧς ταῦτά φησιν· ὁ μὲν οὖν κύριος οὐκ ἐπὶ τὸν Ἰσραήλ, ἀλλ’ ἐπὶ τὸν Ἰακὼβ ἀτελέστερον ὄντα αὐτοῦ λαὸν | |
| 10 | ἀπέστειλε θάνατον ἢ λόγον ἀποφατικὸν ὀργῆς· οὐ γὰρ ἐπὶ τὸν Ἰσραὴλ προηγουμένως, ἀλλ’ ἐπὶ τὸν Ἰακὼβ τοῦτον ἀπεστάλκει ὡς ὑποβεβηκότα καὶ | |
| σωματικώτερον. ὁ δὲ ἀποσταλεὶς ἐπὶ τὸν Ἰακὼβ θάνατος ἢ λόγος ἀποφατι‐ κὸς ὀργῆς τοὺς νομιζομένους ἐν αὐτοῖς κρείττους ὀργῆς ἀξίους καὶ θανάτου καταλαβών, λέγω δὲ τοὺς καλουμένους Ἰσραήλ, ἐπ’ αὐτοὺς ἦλθε. τὴν δὲ δια‐ | 68 | |
| 15 | φορὰν τοῦ Ἰακὼβ καὶ τοῦ Ἰσραὴλ γνῴης ἂν ἀπὸ τοῦ πρώτου πατριάρχου, ὃς κατὰ μὲν τὴν ἔνσαρκον γένεσιν Ἰακὼβ ἐκαλεῖτο, τῇ δὲ κατὰ θεὸν προκοπῇ ἐπιδοὺς καὶ τῆς τοῦ θεοῦ καταξιωθεὶς ὁμιλίας Ἰσραὴλ ἐπωνομάσθη ὑπὸ τοῦ χρηματίσαντος αὐτῷ καὶ εἰρηκότος· «οὐκέτι τὸ ὄνομά σου Ἰακὼβ κληθήσεται, ἀλλὰ Ἰσραὴλ ἔσται τὸ ὄνομά σου, ὅτι ἐνίσχυσας μετὰ θεοῦ». εἰκότως οὖν τοὺς | |
| 20 | μὲν ἀλογωτέρους καὶ σωματικωτέρους τοῦ Ἰουδαίων ἔθνους Ἰακὼβ ἐν τούτοις ὀνομάζει, τοὺς δὲ νομιζομένους ἐν αὐτοῖς λογικωτέρους Ἰσραὴλ ἀποκαλεῖ. κατηγορεῖ τοίνυν καὶ τούτων τῶν νομιζομένων εἶναι κρειττόνων ὁ λόγος ὡς καὶ αὐτῶν θανάτου γενομένων ἀξίων, διόπερ εἴρηται· θάνατον ἀπέστειλεν κύριος ἐπὶ Ἰακώβ, καὶ ἦλθεν ἐπὶ Ἰσραήλ. | |
| 25 | Τίς δὲ ἦν ὁ Ἰσραήλ, ἑξῆς παρίστησι λέγων· καὶ γνώσονται πᾶς ὁ λαὸς τοῦ Ἐφραὶμ καὶ οἱ καθήμενοι ἐν Σαμαρείᾳ ἐφ’ ὕβρει καὶ ὑψηλῇ καρδίᾳ λέγοντες Πλίνθοι πεπτώκασιν, ἀλλὰ δεῦτε λαξεύσωμεν λίθους καὶ κόψωμεν συκαμίνους καὶ κέδρους καὶ οἰκοδομήσωμεν ἑαυτοῖς πύργον· ⸢αὐτοὶ γὰρ οὗτοι οἱ τὴν Σαμάρειαν ἐνοικοῦντες Ἰσραὴλ | |
| 30 | χρηματίζοντες καὶ λαὸς τοῦ Ἐφραὶμ ὀνομαζόμενοι διὰ τὸ βασιλεύεσθαι ὑπὸ τῶν ἐκ φυλῆς Ἐφραίμ, χλευάζοντες καὶ ἐξευτελίζοντες τὴν Ἰερουσαλήμ, πλίν‐ θοις αὐτὴν ἔφασκον ᾠκοδομῆσθαι, καὶ τὰς στέγας ἔχειν ἀπὸ συκαμίνων, ἢ συκομώρων κατὰ τοὺς λοιποὺς ἑρμηνευτάς. εἶθ’ ὡς αὐτοὶ βελτίονα πόλιν κατασκευάζοντες ἐπηγγέλλοντο διὰ λίθων ξεστῶν καὶ κέδρων οἰκοδομήσειν, | |
| 35 | καὶ ἀντὶ τοῦ ναοῦ τοῦ ἐν τῇ Ἰερουσαλὴμ πύργον ἑαυτοῖς ἀναστήσειν ἐν τῇ Σαμαρείᾳ. Ἐπεὶ τοίνυν τοιαῦτα τετολμήκασιν ἀπαυθαδίσασθαι, ἀπειλεῖ αὐτοῖς ἑξῆς φάσκων ὁ λόγος· καὶ ῥάξει ὁ θεὸς τοὺς ἐπανισταμένους ἐπὶ τὸ ὄρος Σιὼν ἐπ’ αὐτὸν καὶ τοὺς ἐχθροὺς αὐτοῦ διασκεδάσει· ἐπειδὴ γὰρ | |
| 40 | τοιαῦτα κατεθρασύνοντο κατὰ τοῦ ὄρους Σιὼν καὶ κατὰ τοῦ ἐν αὐτῷ τιμω‐ μένου θεοῦ, ὡς ἀπὸ μεγάλου ὕψους τῆς ὑπερηφανίας αὐτῶν ταπεινώσειν καὶ καταρράξειν αὐτοὺς ἀπειλεῖ. τοὺς γὰρ ἐπὶ τὸ ὄρος Σιὼν ἐπανισταμένους ἐπ’ αὐτὸν τὸν θεὸν ἀσεβεῖν συνέβαινεν, οὓς ταπεινώσειν καὶ ῥάξειν φησίν, οὐ μόνους ἀλλὰ καὶ πάντας τοὺς ἐχθροὺς αὐτοῦ διασκεδάσειν, σημαίνων τοὺς | |
| 45 | ἐν Δαμασκῷ συμμαχοῦντας τῷ Ἰσραὴλ κατὰ τὰ ἔμπροσθεν ἀποδεδομένα. καὶ πάντας δὲ τοὺς ἐκ τῶν λοιπῶν ἐθνῶν ἐπανισταμένους τῷ ὄρει Σιὼν καὶ τῷ θεῷ τῷ ἐνταῦθα τιμωμένῳ διασκεδάσειν ἐπαγγέλλεται, ὧν οἱ μὲν ἦσαν ἀνα‐ | |
| τολικοί τινες, οἱ δὲ ἀφ’ ἡλίου δυσμῶν, μέσοι δὲ τούτων οἱ Ἕλληνες· πάντες γὰρ οὗτοι τὸν προλεχθέντα Ἰσραὴλ ὅλῳ τῷ στόματι κατεσθίοντες | 69 | |
1.55(50) | καὶ καταβάλλοντες ἐπὶ τὴν τῆς εἰδωλολατρίας αὐτῶν πλάνην, βοηθεῖν καὶ συμ‐ μαχεῖν ἐπηγγέλλοντο τοῖς ἐπανισταμένοις κατὰ τοῦ ὄρους Σιών.⸣ οὐκ ἂν δὲ ἁμάρτοις ὅλῳ τῷ στόματι τῶν Ἑλλήνων καὶ τῶν ἀλλοφύλων κατεσθίεσθαι λέγων τοὺς διὰ ‹τῆς σοφίας τοῦ αἰῶνος τούτου› τῆς Ἑλληνικῆς ἀπάτης εἰς ἀποστασίαν χωροῦντας, οἷος ἦν ὁ διὰ τῶν μετὰ χεῖρας κατηγορούμενος Ἰσραήλ, | |
| 55 | διόπερ ὁ θυμὸς τοῦ θεοῦ κατ’ αὐτῶν ἠγείρετο καὶ ἡ χεὶρ ἡ ὑψηλὴ παρεσκευάζετο πρὸς τὴν κατ’ αὐτῶν ὀργήν. οἱ δὲ οὐδὲ οὕτως ἐπέστρεφον οὐδὲ τὸν κύριον τῶν δυνάμεων ἐπεζήτουν, «κατὰ δὲ τὴν σκληρότητα αὐτῶν καὶ τὴν ἀμετανόη‐ τον καρδίαν ἐθησαύριζον ἑαυτοῖς ὀργὴν ἐν ἡμέρᾳ ὀργῆς» οὐ τοῦ θεοῦ παθητικῶς ὀργιζομένου, τοῦ δὲ κατ’ αὐτῶν ἐξ ... τιμωρίας ... κατὰ τὴν τῆς γραφῆς συνή‐ | |
| 60 | θειαν ὀνομαζομένης. | |
1.56 | ⸢Ἀντὶ τοῦ· καὶ ἀφεῖλε κύριος ἀπὸ Ἰσραήλ, ὁ μὲν Ἀκύλας καὶ ὀλοθρεύσει κύριος, ὁ δὲ Σύμμαχος καὶ ἐξολοθρεύσει κύριος, ὁ δὲ Θεοδοτίων καὶ ἀφελεῖ μελλητικῶς εἰρήκασιν, ὡς μέλλοντος ταῦτα ποιήσειν τοῦ θεοῦ, ἃ «πρὶν γενέσθαι» προέλεγεν, ἐπιστρέφων εἰς μετάνοιαν | |
| 5 | τοὺς ἀκροωμένους, ὡς ἂν μὴ πάθοιεν τὰ ἀπειλούμενα. ἐν ἡμέρᾳ δὲ μιᾷ φησι πάντα ποιήσειν τὰ προλεχθέντα σαφῆ τυγχάνοντα· τοῦτ’ ἔστιν ὑφ’ ἕνα καὶ τὸν αὐτὸν καιρόν. κεφαλὴν δὲ καὶ οὐρὰν εἰπὼν ᾐνίξατο ζῷον ἄλογον· οὐ γὰρ ἀνθρώπου ἴδιον, ἀλλὰ ζῴων ἀλόγων τὸ οὐρὰν ἔχειν, οἷς τὸν λαὸν ἀφωμοίωσεν, ἢ κεφαλὴν καὶ οὐρὰν τὸν λογικὸν καὶ τὸν ἄλογον ἢ τὸν ἄρχοντα καὶ τὸν τῶν | |
| 10 | ἀρχομένων ἔσχατον, ὃ δὴ καὶ διεσάφησεν εἰπών· μέγαν καὶ μικρόν. ἀντὶ δέ· καὶ τοὺς τὰ πρόσωπα θαυμάζοντας, ὁ Σύμμαχος καὶ αἰδέσιμον ἡρμήνευ‐ σεν. καὶ οὗτος οὖν ὁ αἰδέσιμος καὶ ὁ πρεσβύτης δύναται εἶναι ἡ κεφαλή, ἡ δὲ οὐρὰ ὁ διδάσκων ἄνομα προφήτης, ὃς ὡσανεὶ ἀλόγου ζῴου ἔσχατον ὑπάρχων μέλος. ἀφαιρεθήσεσθαι τούτους καὶ ἐξολοθρευθήσεσθαι ὑφ’ ἕνα | |
| 15 | καιρὸν ὁ λόγος ἀπειλεῖ.⸣ τοὺς δὲ ἄλλως λέγοντας παρὰ ταῦτα καὶ μακαρίζοντας τὸν λαὸν ψευδοπροφήτας ὑπάρχοντας πλάνους εἶναί φησι πλανῶντας, ὅπως καταπίωσιν αὐτούς, ἐξ αὐτῶν κέρδη εἰς αὐτοὺς ἀποφερόμενοι. Οὗ χάριν ἐπιτίθησιν αὐτοῖς τὰς οὕτως ἐχούσας ἀπειλάς· διὰ τοῦτο ἐπὶ τοὺς νεανίσκους αὐτῶν οὐκ εὐφρανθήσεται κύριος καὶ τοὺς | |
| 20 | ὀρφανοὺς αὐτῶν 〈καὶ τὰς χήρας αὐτῶν〉 οὐκ ἐλεήσει καὶ τὰ ἑξῆς. ⸢ταῦτα ὡς ἀγαθὸς ψυχῶν γεωργὸς ὁ θεὸς ποιήσειν ἀπειλεῖ, ἵνα ἡ ἐν αὐτοῖς ἀνομία ἀφανισθῇ δίκην ὑλομανοῦς βοτάνης ὑπὸ πυρὸς ἀναλισκομένης,⸣ ὃ δὴ σημαίνει | |
| λέγων· καὶ καυθήσεται ὡς πῦρ ἡ ἀνομία καὶ ὡς ἄγρωστις ξηρὰ βρω‐ θήσεται ὑπὸ πυρός· καὶ καυθήσεται ὡς ἐν τοῖς δάσεσι τοῦ δρυμοῦ, | 70 | |
| 25 | καὶ συγκαταφάγεται τὰ κύκλῳ τῶν βουνῶν πάντα. ⸢κατὰ ταῦτα γάρ φησι τὰ παραδείγματα μετελθοῦσα τοὺς προλεχθέντας ἡ ὀργὴ τοῦ θεοῦ μεγάλην ἐν αὐτοῖς ἀπεργάσεται σύγχυσιν, ὡς ἐπαναστῆναι ἀδελφὸν ἀδελφῷ καὶ μηδένα τοῦ πέλας φείσασθαι, πάντας δὲ ἀλλήλοις χρήσασθαι ὡς ἐχθροῖς ὡς πολεμίοις, εἰς τοσοῦτον δὲ ἐλάσειν ἀναφλεγομένην ἐν αὐτοῖς τὴν πρὸς ἀλλήλους στάσιν, καὶ τὸν | |
| 30 | ἐμφύλιον πόλεμον, ὡς καὶ τὰς δύο φυλάς, τὴν τοῦ Ἐφραὶμ καὶ τοῦ Μανασσῆ, ἐξ ἑνὸς πατρὸς γενομένας τοῦ Ἰωσήφ, καὶ ὑπὸ τὴν αὐτὴν ὄντας βασιλείαν, μίαν τε καὶ τὴν αὐτὴν πόλιν τὴν Σαμάρειαν οἰκοῦντας ἀλλήλοις ἐπαναστῆναι καὶ τοὺς ἀλλήλων βραχίονας καταφαγεῖν, μηκέτι σχολάζοντας τῷ κατὰ τοῦ Ἰούδα πολέμῳ μηδὲ τῇ πολιορκίᾳ τῆς Ἰερουσαλήμ, καθ’ ἑαυτῶν δὲ ἀκονήσαντας τὰ | |
| 35 | ἑαυτῶν ξίφη ἑαυτοὺς διαχειρίσασθαι.⸣ καὶ ταῦτα δὲ ἔσται αὐτοῖς ἀπὸ τῆς ὀργῆς τοῦ θεοῦ μηδὲ μέχρι τούτων στησομένης, ἀλλὰ καὶ ἕτερα πρὸς τούτοις μελλούσης αὐτοῖς ἐπαγαγεῖν, ὥσπερ δὲ ‹ἐπὶ τοῦ ὄφεως καὶ τῆς γυναικὸσ› ἠπείλει ὁ θεὸς ‹ἔχθραν θήσειν ἀνὰ μέσον αὐτῆς καὶ αὐτοῦ›, ἐπὶ καλῷ δὲ καὶ συμφέροντι γενησο‐ μένης τῆς ἔχθρας. οὕτω καὶ νῦν τὴν ἐπὶ κακῷ συμφωνίαν τῶν κατηγορουμένων | |
| 40 | ὑπὸ τῆς προφητείας ‹διασκεδάσειν› ὁ θεὸς ἐπαγγέλλεται, οἷς παραπλησίως καὶ ἐν Εὐαγγελίοις ὁ σωτὴρ ἀναγέγραπται λέγων· «Μὴ νομίσητε ὅτι ἦλθον βαλεῖν εἰρήνην ἐπὶ τὴν γῆν· οὐκ ἦλθον βαλεῖν εἰρήνην ἐπὶ τὴν γῆν ἀλλὰ μάχαιραν. ἦλθον γὰρ διχάσαι ἄνθρωπον κατὰ τοῦ πατρὸς αὐτοῦ καὶ θυγατέρα κατὰ τῆς μητρὸς αὐτῆς καὶ νύμφην κατὰ τῆς πενθερᾶς αὐτῆς». | |
1.57 | ⸢Τοῦ καλουμένου μὲν Ἰσραήλ, λέγω δὲ τοῦ Ἰουδαίων λαοῦ τοῦ ἐν Σαμαρείᾳ βασιλευομένου, καὶ ταῦτα πρὸς τοῖς προτέροις ὁ παρὼν λόγος κατηγορεῖ, φάσκων αὐτοὺς πρὸς ἔριν καὶ φιλονεικίαν τῶν τὰς ἀληθεῖς προφητείας τοῦ θεοῦ γραφόντων ψευδοπροφητείας συντάττειν. ἦσαν οὖν ψευδο‐ | |
| 5 | προφῆται πλεῖστοι, ὅσοι ἐν τῷ Ἰσραὴλ ἐναντία φθεγγόμενοι καὶ ἐναντία γράφοντες τοῖς ἀληθέσι τοῦ θεοῦ προφήταις. οἱ δ’ αὐτοὶ καὶ συγγραφὰς ἐποιοῦντο παρα‐ νόμους καὶ πάσης πονηρίας μεστάς.⸣ ... τῇ θείᾳ τοῦ νόμου γραφῇ προσέχειν καὶ κατ’ αὐτὴν κρίνειν, οἱ δὲ ὥσπερ ἐναντίους συντάττοντες νόμους ⸢πένητας οἰκτροὺς κατεδυνάστευον, βιαζόμενοί τε ἐπλεονέκτουν ἀπειροτάτους τε ὀρφανοὺς | |
| 10 | καὶ χήρας. τοιούτους δ’ ἂν εἴποις καὶ τοὺς διὰ μοχθηρῶν συγγραμμάτων εἰσέτι καὶ νῦν διαστρέφοντας τῶν ἀκεραιοτέρων τὰς ψυχάς, οἷς ὁ προφητικὸς ἀπειλεῖ λόγος φάσκων· καὶ τί ποιήσουσιν ἐν τῇ ἡμέρᾳ τῆς ἐπισκοπῆς; καθ’ ἣν | |
| ἡ θλῖψις καὶ ἡ κατ’ αὐτῶν ὀργὴ πόρρωθεν ἥξει· μακρὰν γὰρ οὖσαν αὐτὴν διὰ τὸ ἀπελαύνεσθαι ἐξ ἐμοῦ τοῦ θεοῦ. ὑμεῖς, ὦ οὗτοι, πρὸς οὓς ταῦτα λέγεται, | 71 | |
| 15 | ὥσπερ βιαζόμενοι καθ’ ἑαυτῶν αὐτὴν ἐπισπᾶσθε, ἧς ἐπελθούσης πρὸς τίνα καταφεύξεσθε τοῦ βοηθηθῆναι;⸣ Εἶτα συνήθως ἐπιλέγει· ἐπὶ πᾶσι τούτοις οὐκ ἀπεστράφη ἡ ὀργὴ αὐτοῦ, ἀλλ’ ἔτι ἡ χεὶρ ὑψηλή· ⸢ἐπιμένοντες γὰρ τοῖς αὐτοῖς ἀτοπήμασι τῶν διὰ τοῦ λόγου κατηγορουμένων, ἀκόλουθον ἦν καὶ τὴν κατ’ αὐτῶν παράμονον | |
| 20 | γίγνεσθαι ὀργήν. καὶ δὴ μέχρι τούτων ἔστησε τὰς κατὰ τοῦ λαοῦ κατηγορίας, μεθ’ ἣν ἀκολούθως τοῖς διὰ τῆς προφητείας ἠπειλημένοις, οὐκ εἰς μακρὸν πόρρωθεν ἐπιστάντες Ἀσσύριοι πολιορκοῦσι τὴν Σαμάρειαν καὶ πᾶσαν τὴν χώραν αὐτῶν δῃοῦσιν, ὅλας τε ἐννέα φυλὰς τοῦ Ἰουδαίων ἔθνους αἰχμαλώτους εἰς τὴν Ἀσσυ‐ ρίων ἀπάγουσι.⸣ καὶ τοῦτο πράττουσιν ἐπὶ Ἑζεκίου βασιλέως Ἰερουσαλήμ, καθ’ | |
| 25 | ὃν ἡ ἐν Σαμαρείᾳ συνεστῶσα τοῦ Ἰσραὴλ βασιλεία εἰς τὸ παντελὲς κατελύθη, ἧς παυσαμένης δύο ἥμισυ φυλαὶ τοῦ ἔθνους μόναι περιελείφθησαν ὑπὸ τοῖς διαδόχοις Δαυὶδ βασιλευόμεναι ἐν Ἰερουσαλήμ. διὸ μέχρι τούτου στήσας ὁ λόγος τὴν περὶ τοῦ Ἰσραὴλ προφητείαν μεταβαίνει λοιπὸν ἐπ’ αὐτοὺς τοὺς Ἀσσυρίους τὰ μέλλοντα καὶ αὐτοῖς συμβήσεσθαι θεσπίζων διὰ τῶν ἐπιφερομένων. | |
1.58 | ⸢Μετὰ τὴν τοῦ λαοῦ τοῦ καλουμένου Ἰσραὴλ αἰχμαλωσίαν ἀκολούθως ὁ λόγος μεταβαίνει ἐπὶ τοὺς αἰχμαλωτεύσαντας· ἦσαν δὲ οὗτοι Ἀσσύ‐ ριοι, οἷς τὰ προκείμενα ἀπειλεῖ. ὅτι δὲ ἀπῆκτο ὑπὸ Ἀσσυρίων ὁ λαὸς καὶ πεπολιόρ‐ κητο ἡ Σαμάρεια, ὅτε τὰ μετὰ χεῖρας ἐλέγετο, δῆλον τυγχάνει ἐκ τοῦ λέγεσθαι | |
| 5 | ἐν αὐτοῖς ἐκ προσώπου τοῦ τῶν Ἀσσυρίων βασιλέως· καὶ ἔλαβον Ἀραβίαν καὶ Δαμασκὸν καὶ Σαμάρειαν· ὃν τρόπον ταύτας ἔλαβον, καὶ πάσας τὰς ἀρχὰς λήψομαι, καὶ πάλιν· ὃν τρόπον γὰρ ἐποίησα Σαμαρείᾳ καὶ τοῖς χειροποιήτοις αὐτῆς, οὕτως ποιήσω καὶ Ἰερουσαλήμ. καὶ ἡ ἱστορία δὲ διδάσκει, ὅτι ‹ἐν ταῖς ἡμέραις Ἄχαζ ἀνέβη ὁ βασιλεὺς τῶν Ἀσσυρίων | |
| 10 | εἰς Σαμάρειαν καὶ ἐπολιόρκησεν αὐτήν›· καὶ τέως μὲν μέρος τι τοῦ λαοῦ ᾐχμαλώ‐ τισεν, ἐπὶ δὲ Ἑζεκίου τοῦ τὸν Ἄχαζ διαδεδεγμένου πάντα τὸν λαὸν «ἀπῴκισεν» εἰς Ἀσσυρίους.⸣ τοιαῦτα δὴ πραξάντων 〈τῶν〉 Ἀσσυρίων ὁ παρὼν λόγος ὡς πρὸς αὐτοὺς τὰ προκείμενα διεξέρχεται λέγων ῥάβδου παιδευτικῆς καὶ ἐπιστρεπτικῆς πεῖραν ἐχρῆν λαβεῖν τὸν μὴ διὰ τῶν προφητικῶν λόγων σωφρονισθέντα λαόν· | |
| 15 | διόπερ ἤγειρα κατ’ αὐτοῦ τοὺς Ἀσσυρίους ὥσπερ ἐμῇ ῥάβδῳ, παραδιδοὺς αὐτὸν ταῖς τῶν Ἀσσυρίων χερσίν, ὅπως δι’ αὐτῶν ἡ ὀργὴ καὶ ὁ θυμός, ὃν ἐπεσπάσαντο ἑαυτοῖς, μετέλθοι αὐτούς. ἐγὼ μὲν οὖν τὴν ἐμαυτοῦ ὀργὴν διὰ τῶν Ἀσσυρίων εἰς τὸ ἄνομον ἔθνος ἀπέστελλον, ὃ δὴ ἐνομίζετο εἶναι ἐμὸς λαός, συνεχώρησά τε καὶ πολεμῆσαι καὶ σκυλεῦσαι καὶ διαρπάσαι αὐτὸν καὶ τὰς | |
| 20 | πόλεις αὐτοῦ πάσας καθελεῖν ὡς ἔδαφος αὐτὰς καὶ εἰς κονιορτὸν χωρῆσαι. ⸢Ὁ δὲ Ἀσσύριος τὴν παρ’ ἐμοῦ λαβὼν ἐξουσίαν οὐχ οὕτως ἐνεθυμήθη, ἀλλ’ ὑπερήρθη τῷ λογισμῷ ὡς οἰκείᾳ δυνάμει τοῦ ἐμοῦ περιγενό‐ μενος λαοῦ. εἶτα μὴ ἀρκεσθεὶς τῇ τούτων πολιορκίᾳ μυρία ἄλλα ἔθνη μετέρχεσθαι ἀπειλεῖ, ὡς ἂν τοῦ κρείττονος καὶ θεῷ ἀνακειμένου κρατήσας. διὸ δὴ τῶν ὑποχειρίων | 72 |
| 25 | αὐτῷ γενομένων θαυμαζόντων αὐτὸν καὶ λεγόντων· Σὺ μόνος εἶ ἄρχων, ἀποκρίνεται πρὸς αὐτοὺς λέγων· μήπω με καλεῖτε ἄρχοντα μηδὲ κύριον, ἐπεὶ μηδέπω πάσας εἴληφα τὰς ἁπανταχοῦ χώρας,⸣ οὔτε γὰρ τὴν ἐπάνω Βαβυλῶ‐ νος οὔτε τὴν Χαλάνην, οὗ ὁ πύργος ᾠκοδομήθη κατὰ τὸν χρόνον τῆς διασπορᾶς τῶν γλωσσῶν, ὑποχειρίους πεποίημαι. μικραὶ δὲ αὗται καὶ βραχεῖαι | |
| 30 | σφόδρα τυγχάνουσιν, ὧν τέως περιγέγονα, Ἀραβίας γὰρ καὶ Δαμασκοῦ καὶ Σαμαρείας τέως κεκράτηκα, ⸢πλὴν ἀλλ’ ὃν τρόπον ταύτας ἔλαβον, οὕτω καὶ πάσας τὰς ἀρχὰς λήψομαι. τοιαῦτα καταλαζονευσαμένων τῶν Ἀσσυρίων εἰκότως ὁ προφητικὸς λόγος τὰ παρόντα πρὸς αὐτοὺς ἀποτείνεται καὶ πρὸς τὸν ἄρχοντα αὐτῶν λέγων· «Οὐαὶ Ἀσσυρίοις», ὅτι οὐ συνῆκαν ὡς ἄρα ἡ ἐμὴ ὀργὴ ἡ | |
| 35 | κατὰ τῶν πλημμελούντων τὴν ἐξουσίαν αὐτοῖς τῆς τοσαύτης ἀρχῆς δέδωκεν. οἱ δὲ μὴ λογισάμενοι τοῦτο τῇ ἑαυτῶν δυνάμει τῶν ἐθνῶν κεκρατηκέναι ὑπέλαβον.⸣ καὶ ταῦτα μὲν περὶ τούτων, τὰ δ’ ἑξῆς ἐπιφερόμενα αὐτὸς ὁ θεὸς κατὰ τῆς Ἰερου‐ σαλὴμ ἀπειλεῖ λέγων· ὀλολύξατε, γλυπτὰ ἐν Ἰερουσαλήμ· ὃν τρόπον γὰρ ἐποίησα τῇ Σαμαρείᾳ καὶ τοῖς χειροποιήτοις αὐτῆς, οὕτως ποιήσω | |
| 40 | τῇ Ἰερουσαλὴμ καὶ τοῖς εἰδώλοις αὐτῆς. ὅπως δὲ κατὰ τὴν βασιλείαν Ἄχαζ καὶ ἐν τοῖς μετὰ ταῦτα χρόνοις ἐπ’ αὐτῆς τῆς Ἰερουσαλὴμ εἰδωλολάτρουν οἱ τοῦ καλουμένου λαοῦ Ἰούδα ἡ γραφὴ τῶν Βασιλειῶν διδάσκει. ⸢τὰ ἴσα τοίνυν τῇ Σαμαρείᾳ καὶ τῇ Ἰερουσαλὴμ πείσεσθαι ὁ λόγος ἀπειλεῖ, προλέγει τε ταῦτα προκαλούμενος εἰς ἐπιστροφὴν καὶ μετάνοιαν τοὺς ἀκούοντας, φόβῳ τε τοῦ | |
| 45 | παραδείγματος σωφρονίζων αὐτούς· οὐ γὰρ ὁ Ἀσσύριός φησιν ἐποίησεν τὰ κατὰ τῆς Σαμαρείας, ἀλλ’ ἐγὼ ὁ θεὸς διὰ τὰς τῶν οἰκητόρων ἀσεβείας. οὐκοῦν κατὰ τὸν τοῦ δικαίου λόγον καὶ τοὺς ἐν τῇ Ἰερουσαλὴμ εἰκὸς παραδοθήσεσθαι τῇ ἴσῃ πολιορκίᾳ, ὡς ἂν τὰ ἀδελφὰ μεταχειριζομένους τοῖς τὰ προλεχθέντα πεπονθόσιν.⸣ ἰστέον δ’ ὡς μέχρι τούτων Ὠριγένει προῆλθεν ὁ ἑνδέκατος τῶν εἰς τὸν προφήτην | |
1.58(50) | ἐξηγητικῶν τόμος. | |
1.59 | Προδιδάξας ὁ λόγος τὴν ἅλωσιν τῆς Σαμαρείας τὴν ὑπὸ Ἀσσυρίων γενομένην καὶ τὰς κατὰ τῶν Ἀσσυρίων ἀπειλάς, τὰ ἴσα τε πείσεσθαι καὶ τὴν Ἰερουσαλὴμ διὰ τὰς ὁμοίας εἰδωλολατρίας θεσπίσας, ⸢ἀκολούθως διὰ τῶν προκειμένων διδάσκει, ὅτι τέως μὲν οἱ Ἀσσύριοι καὶ ὁ τούτων ἄρχων, εἰ καὶ | |
| 5 | τοιαῦτα ὁποῖα προδεδήλωται ἀπηυθαδίσαντο τὴν Σαμάρειαν ὑποχείριον πεποιη‐ | |
| μένοι καὶ τὴν Δαμασκόν, ὅμως ἕξουσι τὸ ἐνδόσιμον τοῦ χρόνου μέχρι τινὸς καιροῦ, μεθ’ ὃν οὐκέτι συστήσεται αὐτῶν ἡ ἀρχὴ τῆς μακρᾶς καὶ πολυετοῦς αὐτῶν βασι‐ λείας εἰς τὸ παντελὲς καταλυθησομένης.⸣ τίς δ’ ἂν γένοιτο οὗτος ὁ καιρός, διασαφεῖ λέγων· καὶ ἔσται ὅταν συντελέσῃ κύριος πάντα ποιῶν ἐν τῷ ὄρει Σιὼν | 73 | |
| 10 | καὶ ἐπὶ Ἰερουσαλήμ· ὅταν γὰρ συντελέσῃ καὶ ἐπὶ πέρας ἀγάγῃ πάντα ποιῶν ὁ κύριος ὅσα ὥρισεν. ὥρισε δὲ τὰ ἐν ταῖς προφητείαις φερόμενα καὶ τὰ ἐν ταῖς ἱεραῖς γραφαῖς γεγραμμένα περὶ τῶν συμβεβηκότων τοῖς τόποις, τὸ τηνικαῦτά φησιν ἐπάξειν ἐπὶ τὸν νοῦν τὸν μέγαν, ἢ κατὰ τὸν Σύμμαχον· ἐπισκέψομαί φησιν ἐπὶ τὸν καρπὸν τῆς εὐφροσύνης τῆς καρδίας βασι‐ | |
| 15 | λέως Ἀσσυρίων καὶ ἐπὶ τὸ καύχημα τοῦ ὕψους τῶν ὀφθαλμῶν αὐτοῦ. ⸢Καὶ γὰρ καὶ οὗτος μὴ δοὺς δόξαν τῷ θεῷ μηδὲ λογισάμενος, ὅτι ὁ τῶν ὅλων θεὸς αὐτὸς ἦν ὁ παραδοὺς αὐτῷ καὶ τὸν Ἰσραὴλ καὶ τὸν Ἰούδαν καὶ πάντας τοὺς τιμωρίας ἀξίους, μέγα ἐφρόνησε διανοηθεὶς καὶ πρὸς ἑαυτὸν εἰπὼν κατὰ τὸν Σύμμαχον· ἐν τῇ δυνάμει τῆς χειρός μου ἐποίησα,⸣ | |
| 20 | συνετὸς γάρ εἰμι, καὶ μετῆρα ὅριον λαῶν καὶ τοὺς βασιλεῖς αὐτῶν συνέχεον καὶ κατήγαγον ὡς 〈δυνατὸσ〉 τοὺς κατοικοῦντας. καὶ εὗρεν ὡς νοσσιὰν ἡ χείρ μου πᾶσαν τὴν δύναμιν τῶν λαῶν, καὶ ὡς συνάγεται ᾠὰ καταλελειμμένα πᾶσαν τὴν γῆν ἐγὼ συνήγαγον. ⸢πρὸς τοῦτον τοι‐ γαροῦν τὸν ὑπερήφανον λογισμόν, εἴτε τις ἀντικειμένη δύναμις ἐτύγχανεν, ὥσπερ | |
| 25 | ‹ὁ ἄρχων βασιλείας Περσῶν καὶ ὁ ἄρχων βασιλείας Μήδων καὶ ὁ ἄρχων βασιλείας Ἑλλήνων›· οὕτω γὰρ εἴποι ἄν τις καὶ ἄρχοντα βασιλείας Ἀσσυρίων γεγονέναι τινὰ τὸν ἀλαζονευσάμενον καὶ τὰς προκειμένας φωνὰς φθεγξάμενον. Εἶτ’ οὖν πρὸς τοῦτον ἢ πρὸς τὸν Βαβυλωνίων βασιλέα τὸν πολιορκή‐ σαντα τὴν Ἰερουσαλὴμ καὶ τὸν νεὼν ἐμπρήσαντα, πάντα τε τὰ ἐν αὐτῷ ἱερὰ | |
| 30 | σκεύη τε καὶ ἀναθήματα ἑλόντα καὶ τοῖς αὐτοῦ εἰδώλοις ἀναθέντα ἐν αὐτῇ τῇ Βαβυλῶνι, ὡς πρὸς δεινὰ καὶ ἀπονενοημένα τοιαῦτα τολμήσαντα εἰπεῖν, ἀποκρίνε‐ ται φάσκων ὁ προφητικὸς λόγος· εἶτα, ὦ πάντων ἀφρονέστατε, οὐ συνορᾷς, ὡς οὔτε πέλυξ ἑαυτόν ποτε κινήσειεν ἐπὶ κοπῇ ξύλου μὴ ἑτέρου ἐνεργοῦντος, οὔτε πρίων διέλοι ἂν τὰ πρὸς αὐτοῦ πριζόμενα μηδενὸς ἕλκοντος, οὔτε ῥάβδος | |
| 35 | τύψειεν ἄν τινα, οὔτε ξύλον πλήξειεν αὐτομάτως κινούμενα; χρῆν οὖν λογί‐ σασθαι, ὅτι μηδὲ σοὶ διακόνῳ ὄντι τῆς τοῦ θεοῦ ὀργῆς τοσαύτη παρῆν δύναμις ὡς μυρίων ἐθνῶν κατακρατῆσαι καὶ τοὺς δὲ μὲν ἐγκόπτειν, τοὺς δὲ τέμνειν, ἑτέρους δὲ παίειν, πόλεις τε ὅλας ἐξανδραποδίζεσθαι καὶ μυρία πλήθη καταστρωννύναι παντὸς πρίονος καὶ πελέκυος καὶ ῥάβδου χείρονι γιγνομένῳ, εἰ μὴ κύριος ἦν | |
| 40 | ὁ τῇ σῇ χειρὶ παραδοὺς τοὺς τούτων ἀξίους. νυνὶ δὲ μηθὲν τούτων λογισάμενος, ἐπῆρας σαυτὸν ὡς ὑπολαβεῖν ἑαυτὸν εἶναι τὸν μέγαν νοῦν· οὐ γὰρ ἔθου πρὸ ὀφθαλμῶν ‹τὴν εἰρήνην τοῦ θεοῦ τὴν ὑπερέχουσαν πάντα νοῦν›, τὸν ἀνώτατον δὲ νοῦν καὶ πάντων μέγιστον νομίσας εἶναι σεαυτόν, ὑπερηφάνοις τε ὀφθαλμοῖς κατεπαρθεὶς τοῦ θεοῦ, διενοήθης τὰ ὅρια τῶν ἐπὶ γῆς ἐθνῶν συγχεῖν, ἃ ὁ θεὸς | 74 |
| 45 | διώρισε καὶ διέταξε καλῶς, «ὅτε διεμέριζεν ὁ ὕψιστος ἔθνη, ὡς διέσπειρεν υἱοὺς Ἀδάμ, ἔστησεν ὅρια ἐθνῶν κατὰ ἀριθμὸν ἀγγέλων θεοῦ». σὺ δὲ τῇ σαυτοῦ σοφίᾳ καὶ τῇ πεπλανημένῃ συνέσει ᾠήθης δύνασθαι μεταθεῖναι μὲν τοὺς ὑπὸ τοῦ θεοῦ εὖ διατεταγμένους ὅρους, ὑποχείριον δὲ σαυτῷ τὴν οἰκουμένην ποιήσασθαι· μηδένα γὰρ ἐφορᾶν καὶ ἀντιλαμβάνεσθαι μηδὲ θεῷ μέλειν τῶν ἐπὶ | |
1.59(50) | γῆς ἀνθρώπων ἐνόμισας, διὸ ὥσπερ νεοττῶν ἐρήμων, ἢ δίκην ᾠῶν καταλελειμ‐ μένων ὑπέλαβες κρατήσειν τῶν ἐπὶ τῆς οἰκουμένης ἐθνῶν.⸣ ⸤Δεῖ οὖν ὀρθῷ λογισμῷ διανοηθῆναι, ὅτι καὶ αὐτῶν ὧν ἐκράτησας οὐκ ἄνευ θεοῦ νεύματος περιεγένου· πόθεν γάρ σοι παρῆν τοσαύτη ἐξουσία μὴ τοῦ θεοῦ συγκεχωρηκότος καὶ ὥσπερ ὀργάνῳ χρησαμένου σοι ἐπὶ τιμωρίᾳ καὶ | |
| 55 | κολάσει τῶν ἐπιστροφῆς δεομένων;⸥ ⸢ἀλλ’ ἐπεὶ ‹μὴ οὕτως ἐλογίσω› καὶ οὐδ’ ἐπέγνως τὸν τῆς τοσαύτης σοι γενόμενον ἐξουσίας αἴτιον, τούτου χάριν γίνωσκε ὡς αὐτὸς ὁ κύριος σαβαώθ, ὁ πάσης δυνάμεως καὶ ἀγγελικῆς στρατιᾶς δεσπό‐ της, ἀποστελεῖ εἰς τὴν σὴν τιμὴν ἀτιμίαν,⸣ 〈καὶ εἰς τὴν σὴν〉 δόξαν πῦρ καιόμενον καυθήσεται· ⸢καὶ ἔσται τὸ φῶς τοῦ Ἰσραὴλ αὐτὸς ὁ | |
| 60 | πάλαι φωτίζων τὸν ἑαυτοῦ λαὸν θεὸς καὶ ὁ ἁγιάζων αὐτὸν σοὶ τῷ ὑπερηφάνῳ γιγνόμενος πῦρ. ἀντὶ δὲ τοῦ· καὶ ἁγιάσει αὐτὸν ἐν πυρὶ καιομένῳ, ὁ Σύμ‐ μαχος· καὶ ὁ ἅγιος αὐτοῦ εἰς φλόγα. σοὶ γάρ φησι τῷ Ἀσσυρίῳ ἀσεβῆ καὶ ὑπέρογκα λογίσασθαι τετολμηκότι ‹ὁ ἅγιος τοῦ Ἰσραὴλ› καὶ ὁ πάλαι φῶς αὐτοῦ γεγονὼς εἰς φλόγα καὶ εἰς πῦρ γενήσεται.⸣ ⸤βουνοῖς δὲ καὶ ὄρεσι καὶ | |
| 65 | δρυμοῖς παρεικάζει καλῶς αὐτήν τε τὴν τῶν Ἀσσυρίων πληθὺν καὶ τοὺς ἡγου‐ μένους αὐτῆς καὶ τῶν ἄλλων ὑπερέχοντας, καθάπερ βουνοὺς ἢ ὄρη. ἀλλ’ οὗτοι μὲν ἀποσβεσθήσονται, τοῦτ’ ἔστιν οἱ πάλαι δεινοὶ καὶ θερμοί, καὶ οὐχ ἑκόντες ἀποψυχθήσονται· καταφάγεται γὰρ αὐτοὺς ὁ θάνατος, μονονουχὶ καὶ ψυχὰς δαπανῶν καὶ σῶμα. ὅτι μὲν γὰρ οὐ συνανῄρηνται τοῖς σώμασιν αἱ ψυχαί, παντὶ | |
| 70 | τοῦτο σαφές· ὑπεμφαίνει δὲ διὰ τούτων τῆς ψυχῆς τὸ εὐσθενές.⸥ ἀντὶ δὲ τοῦ· καὶ φάγεται ὡσεὶ χόρτον τὴν ὕλην, ὁ Σύμμαχος καὶ καταφάγεται τὰ ἀπο‐ | |
| κείμενα αὐτοῦ εἴρηκεν καὶ τὰ πεφυλαγμένα αὐτοῦ ἐν ἡμέρᾳ μιᾷ καὶ ἡ δόξα τοῦ δρυμοῦ αὐτοῦ καὶ τοῦ Καρμήλου αὐτοῦ ἀπὸ ψυχῆς ἕως σαρκὸς ἀναλωθήσεται, καὶ ἔσται ὡς τετηγμένος φεύγων, τὰ δὲ ἐπίλοιπα τῶν | 75 | |
| 75 | ξύλων τοῦ δρυμοῦ αὐτοῦ ἀριθμῷ ἔσονται, καὶ παιδίον γράψει αὐτά. ⸢δρυμὸν δὲ λέγων τὰ πλήθη τὰ σὺν αὐτῷ δηλοῖ, Κάρμηλον δὲ αὐτοῦ τὸν πλοῦτον καὶ τὴν τρυφήν· ἅπερ πάντα ἀναλωθήσεσθαί φησιν ὑπὸ τῆς κολαστικῆς δυνάμεως τοῦ προλεχθέντος πυρός. ἐπειδὰν δὲ ταῦτα αὐτῷ συμβῇ, δρασμῷ χρησάμενος φεύξεται, οἵ τε σὺν αὐτῷ πάντες τοῦτο πράξουσιν. εἰ δέ που βραχεῖς | |
| 80 | τινες καταλειφθεῖεν, τοσοῦτοι ἔσονται ὡς δύνασθαι καὶ τὸ τυχὸν παιδίον τὸν ἀριθμὸν αὐτῶν παραλαβεῖν καὶ γραφῇ παραδοῦναι τοῦ λοιποῦ πλήθους ἀπολωλότος. ταῦτα μὲν καὶ πρὸς λέξιν εἴρηται καὶ πρὸς διάνοιαν· πρὸς μὲν λέξιν ἀνενηνεγμένα ἐπὶ τὸν Ναβουχοδονόσορ τὸν ἐμπρήσαντα τὸν ναὸν καὶ τὴν πόλιν, πρὸς δὲ διάνοιαν ἐπὶ τὴν ἀντικειμένην δύναμιν τὴν τοῦ Ἀσσυρίων ἔθνους, ἡγου‐ | |
| 85 | μένου τὸ πρὶν ὅτ’ αὐτοῖς ἤνθει καὶ ἤκμαζε τὰ τῆς βασιλείας, ἧς τὰ λελεγμένα ἐν τῇ προφητείᾳ παθούσης, καθῃρέθη μὲν αὐτίκα ἡ τῶν Ἀσσυρίων δυναστεία. Μῆδοι δὲ καὶ Πέρσαι διεδέξαντο τὴν ἀρχήν. | |
1.60 | ⸢Ἐν ἐκείνῳ φησὶ τῷ καιρῷ καθ’ ὃν πάντα τὰ προλεχ‐ θέντα κατὰ τοῦ δηλωθέντος ἄρχοντος τῶν Ἀσσυρίων δι’ ἔργων χωρήσειεν, οἱ περιλειφθέντες τοῦ αἰχμαλωτισθέντος λαοῦ τῶν Ἰουδαίων, τῆς πολεμίας χώρας ἐλεύθεροι γενόμενοι καὶ εἰς τὴν οἰκείαν ἐπανελθόντες οὐκέτι προσέξουσιν, οἷς | |
| 5 | πάλαι προσεῖχον δαίμοσι πονηροῖς τοῖς τὰς ψυχὰς αὐτῶν ἠδικηκόσι καὶ πάντων αὐτοῖς κακῶν αἰτίοις γενομένοις, ἀλλὰ τῷ θεῷ λοιπὸν προσέξουσι μόνῳ ἅτε λυτρωτῇ καὶ σωτῆρι αὐτῶν γενομένῳ. ἐπληροῦτο δὲ καὶ ταῦτα πρὸς λέξιν κατὰ Κῦρον τὸν Περσῶν βασιλέα, ὃς πάντας ἀνῆκε τοὺς ἐν τῇ αἰχμαλωσίᾳ Ἰουδαίους· καθ’ ὃν καιρὸν οἱ περὶ τὸν Ζοροβάβελ καὶ Ἰησοῦν τὸν τοῦ Ἰωσεδὲκ τὸν ἱερέα τὸν | |
| 10 | μέγαν, οἵ τε ἅμα τῷ Ἔσδρᾳ καὶ Νεεμίᾳ τῆς Βαβυλῶνος ἐπανελθόντες, τὸν νεὼν ἤγειραν καὶ τὴν πόλιν αὐτὴν ἀνεκτήσαντο.⸣ ... ἄλλοι διὰ τῆς μετὰ χεῖρας λέξεως δηλούμενοι· τὸ γὰρ καταλειφθὲν τοῦ Ἰσραὴλ καὶ οἱ σωθέντες τοῦ Ἰακώβ. οὗτοι γὰρ ... φησὶ μηκέτι πεποιθέναι ἐπὶ τοὺς ἀδικήσαντας αὐτούς, ὅπερ ἔπραττον κατὰ τοὺς χρόνους Ἄχαζ τοῦ βασιλέως· γέγραπται γὰρ ἐν ταῖς Βασιλείαις· | |
| 15 | «καὶ ἀπέστειλεν Ἄχαζ ἀγγέλους πρὸς τὸν βασιλέα τῶν Ἀσσυρίων λέγων Δοῦλός σου ἐγώ, ἀνάβηθι καὶ σῶσόν με ἐκ χειρὸς βασιλέως Συρίας καὶ ἐκ χειρὸς βασιλέως Ἰσραὴλ τῶν ἐπανισταμένων ἐπ’ ἐμέ. καὶ ἔλαβεν Ἄχαζ τὸ ἀργύριον καὶ τὸ χρυσίον τὸ εὑρεθὲν ἐν θησαυροῖς οἴκου τοῦ κυρίου καὶ οἴκου τοῦ βασιλέως καὶ ἀπέστειλε τῷ βασιλεῖ Ἀσσυρίων δῶρα. καὶ ἤκουσεν αὐτοῦ ὁ βασιλεὺς Ἀσσυρίων, καὶ ἦλθεν | |
| 20 | εἰς Δαμασκὸν καὶ ἔλαβεν αὐτὴν καὶ ἀπῴκισεν αὐτὴν καὶ τὸν Ῥαασσὼν ἀπέστρεψεν». ἀλλ’ οὐκέτι φησὶν ἔσονται τοιοῦτοι ἐπανήξαντες, ἔσονται δὲ πεποιθότες ἐπὶ τὸν θεὸν τὸν ἅγιον Ἰσραὴλ τῇ ἀληθείᾳ, καὶ ἔσται τὸ καταλειφθὲν τοῦ Ἰακὼβ ἐλπίζον ἐπὶ θεὸν ἰσχύοντα. τήρει δ’ ἐνταῦθα ὡς ἡ Ἑβραϊκὴ λέξις ἀντὶ τοῦ· ἐπὶ θεὸν ἰσχύοντα, ἢλ γιββὼρ περιέχει, ὅπερ ἔκειτο ἐπὶ τῶν | 76 |
| 25 | ὀνομάτων τοῦ ‹γεννηθέντος ἡμῖν παιδίου›, περὶ οὗ ἐλέγετο· «καὶ καλεῖται τὸ ὄνομα αὐτοῦ Μεγάλης βουλῆς ἄγγελος»· κἀκεῖ γὰρ εἶχε τὸ Ἑβραϊκὸν ἐν τοῖς ὀνόμασιν αὐτοῦ ἢλ γιββώρ, πάλιν δὲ καὶ ἐν τοῖς μετὰ χεῖρας τοῦ καταλειφ‐ θέντος λαοῦ μνημονεύει. Καὶ ἐπιφέρει· καὶ ἐὰν γένηται ὁ λαὸς Ἰσραὴλ ὡς ἡ ἄμμος | |
| 30 | τῆς θαλάσσης, τὸ κατάλειμμα αὐτῶν σωθήσεται· λόγον γὰρ συν‐ τελῶν καὶ συντέμνων ἐν δικαιοσύνῃ, ὅτι λόγον συντετμημένον ποιήσει κύριος ἐν τῇ οἰκουμένῃ ὅλῃ. τὸ μὲν οὖν πρῶτον τοὺς καταλειφθέντας ἐδήλου τοὺς ἐπανελθόντας ἀπὸ τῆς αἰχμαλωσίας, τὸ δὲ δεύτερον, ἔνθα ὁ λόγος ἀορίστως ἐπιφέρει μετὰ ὑποδιαστολῆς τό· καὶ ἐὰν γένηται ὁ λαὸς Ἰσραὴλ ὡς ἡ ἄμμος | |
| 35 | τῆς θαλάσσης, τὸ ὑπόλειμμα σωθήσεται, ἑτέραν παρίστησι διάνοιαν· ⸢ψάμμος γὰρ θαλάσσης τὸ μὲν πλῆθος ἀναρίθμητον ἔχει, ἄλλως δὲ ἄχρηστος τυγχάνει πρὸς γεωργίαν. ἐπειδὰν οὖν ὁ λαὸς Ἰσραήλ φησιν εἰς πλῆθος ἀναρίθ‐ μητον χυθῇ, ἄχρηστον δὲ γένηται ἐν τῇ κατὰ θεὸν καρποφορίᾳ, τὸ τηνικαῦτα τὸ μὲν πλῆθος αὐτῶν ἀπολεῖται, μόνον δὲ τὸ κατάλειμμα αὐτῶν σωθήσεται | |
| 40 | τοῦ λόγου σημαίνοντος τὴν ἄχρηστον πληθὺν τοῦ ἔθνους τῶν μετὰ τὴν ἐπάνοδον τὴν ἀπὸ Βαβυλῶνος οἰκησάντων τὴν χώραν μέχρι τῶν Ῥωμαϊκῶν χρόνων· οὗτοι γὰρ ἦσαν οἱ ὡς ἡ ἄμμος τῆς θαλάσσης, ἐξ ὧν μόνον διεσώθη τὸ κατά‐ λειμμα, οἱ ἐξ αὐτῶν εἰς τὸν Χριστὸν τοῦ θεοῦ πεπιστευκότες μαθηταὶ αὐτοῦ καὶ ἀπόστολοι καὶ εὐαγγελισταί.⸣ | |
| 45 | τοῦτο δὲ ἔσται φησὶν ἐπειδὰν λόγον συντετμημένον ποιήσει κύριος ἐν τῇ οἰκουμένῃ ὅλῃ, ⸢δι’ ὧν σαφῶς «τὸ εὐαγγέλιον» τῆς καινῆς ᾐνίξατο δια‐ θήκης «ἐν ὅλῃ τῇ οἰκουμένῃ» ‹κηρυχθέν›. συντετμημένος δὲ ἦν ὁ λόγος ὁ εὐαγγελικὸς τῷ μὴ περιέχειν τὰ παρὰ Μωσεῖ παραγγέλματα. τῶν δὲ προκει‐ μένων ῥημάτων μέμνηται καὶ ὁ Ἀπόστολος τοῦτον λέγων τὸν τρόπον· «Ἠσαΐας | |
1.60(50) | δὲ κράζει ὑπὲρ τοῦ Ἰσραήλ· ἐὰν ᾖ ὁ ἀριθμὸς τῶν υἱῶν Ἰσραὴλ ὡς ἡ ἄμμος τῆς θαλάσσης, τὸ ὑπόλειμμα σωθήσεται· λόγον γὰρ συντελῶν καὶ συντέμνων ποιήσει κύριος ἐπὶ τῆς γῆς.⸣ καὶ καθὼς προείρηκεν Ἠσαΐας· εἰ μὴ κύριος σαβαὼθ ἐγ‐ κατέλιπεν ἡμῖν σπέρμα, ὡς Σόδομα ἂν ἐγενήθημεν καὶ ὡς Γόμορρα ἂν ὡμοιώ‐ θημεν». ἰστέον δ’ ὡς μέχρι τούτων Ὠριγένει προῆλθεν ὁ δωδέκατος τῶν εἰς | |
| 55 | τὸν προφήτην ἐξηγητικῶν τόμος. | 77 |
1.61 | Πληρώσας ὁ λόγος τὴν περὶ τοῦ Ἰούδα καὶ τῆς Ἰερου‐ σαλὴμ προφητείαν, δι’ ἧς ἐδήλου ὡς καὶ αὐτοὶ τὰ ὅμοια τῇ Σαμαρείᾳ καὶ τῷ Ἰσραὴλ πείσονται παραδοθέντες τῷ τῶν Ἀσσυρίων ἄρχοντι ὁποῖά τε τὸν πολιορ‐ κητὴν αὐτῶν τὸν Ἀσσύριον διαδ...... περί τε τῶν μετὰ ταῦτα εὐσεβῶς | |
| 5 | βιωσόντων προειπὼν ταῦτα πάντα περὶ τῶν μετὰ μακροὺς χρόνους γενησομένων ...... παρόντα χρόνον, καθ’ ὃν Ἠσαΐας ὁ προφήτης ἐγνωρίζετο τοῖς κατ’ Ἑζεκίαν τὸν βασιλέα τὴν Ἰερουσαλὴμ οἰκοῦσι καὶ ἔφοδον ...... φροντίζουσίν τε καὶ ἐν ἀγωνίᾳ καθεστῶσι, μὴ ἄρα ποτὲ καὶ αὐτοὶ πάθοιεν τὰ ὅμοια τοῖς τὴν Σαμάρειαν οἰκοῦσιν. ⸢παραινεῖ μὴ φοβεῖσθαι τοὺς Ἀσσυρίους· | |
| 10 | ἥξειν μὲν γάρ φησι καὶ ἐπιστρατεύσειν κατὰ τῆς Ἰερουσαλὴμ τὸν τούτων βασιλέα πρὸς τὸ βραχείας πειραθῆναι πληγῆς τοὺς ἐν αὐτῇ κατοικοῦντας ὥσπερ ῥάβδῳ παιομένους, ἄπρακτον δὲ αὐτὸν ὑποστρέψειν φυγῇ χρησάμενον. ἐπληροῦτο δὲ καὶ ταῦτα ἐπὶ Ἑζεκίου υἱοῦ Ἄχαζ βασιλεύοντος ἐν Ἰερουσαλὴμ ἀνδρὸς γενομένου οὐ κατὰ τὸν πατέρα, δικαίου δὲ ἄλλως καὶ θεοφιλοῦς κατὰ πάντα τρόπον.⸣ διό | |
| 15 | φησι ὁ κύριος πρὸς τοὺς δηλωθέντας· μὴ φοβοῦ, ὁ λαός μου οἱ κατοι‐ κοῦντες ἐν Σιών, [αὐτ ] ἀπὸ Ἀσσυρίων. ⸢εἰ καὶ τὰ μάλιστα γὰρ ἐμοῦ ἐπιτρέποντος καὶ ἐν σοὶ ἐπελεύσεται ὁ τούτων βασιλεύς, ὅμως ἐν ῥάβδῳ ἐπι‐ στρεπτικῇ πατάξει σε, ἀλλ’ οὐ ξίφεσιν οὐδὲ δόρασι πολέμου νόμῳ κρατήσας ἐπελεύσεταί σοι. καὶ αὕτη δὲ ἡ διὰ ῥάβδου κατὰ σοῦ πληγὴ οὐκ ἔσται παρά‐ | |
| 20 | νομος·⸣ ἔτι γὰρ μικρὸν καὶ παύσεται ἡ ὀργή. ⸢τὸ δ’ αἴτιον τοῦ συγχωρη‐ θῆναι τὸν Ἀσσύριον πεφεισμένῃ πληγῇ χρήσασθαι κατὰ σοῦ μὴ ἀγνόει· ἐπειδὴ γὰρ τῇ ὁδῷ Αἰγύπτου πάλιν σεαυτὸν ἐκδέδωκας εἰδωλολατρίᾳ προσεσχηκὼς κατὰ τοὺς χρόνους Ἄχαζ. τούτου χάριν ὑμᾶς τῇ ῥάβδῳ τοῦ Ἀσσυρίου παρα‐ δέδωκα εἰς σωφρονισμὸν καὶ ἐπιστροφήν.⸣ πλὴν ὅσον οὔπω παύσεταί μου ὁ | |
| 25 | θυμὸς μεταβαλλόντων ὑμῶν ἐπὶ τὸ κρεῖττον καὶ τὸν θεὸν ἐπεγνωκότων, ἅμα τῷ ὑμετέρῳ βασιλεῖ Ἑζεκίᾳ. διὸ καὶ ἡ ἀγανάκτησίς μου ἡ καθ’ ὑμῶν παύσεται, ἐμοῦ δὲ τῆς ὑμετέρας σωτηρίας ὑπερασπίζοντος, φεύξεται ὁ Ἀσσύριος ἀσχη‐ μόνως διὰ τῆς ὑμετέρας χώρας καὶ διὰ τῶν ὑμετέρων πόλεων τόπον ἐκ τόπου διαδιδράσκων.⸣ ἀντὶ δὲ τοῦ· πληγὴν γὰρ ἐπάγει ἐπὶ σὲ τοῦ ἰδεῖν ὁδὸν | |
| 30 | Αἰγύπτου, ὁ Σύμμαχος· ἐν ῥάβδῳ φησὶ πλήξει σε καὶ τὴν βακτηρίαν αὐτοῦ ἐπαρεῖ ἐπὶ σὲ διὰ τὴν ὁδὸν Αἰγύπτου. ταῦτα γὰρ σοὶ ποιήσει ὁ Ἀσσύριος διὰ τὴν ὁδὸν Αἰγύπτου, ἣν ὥδευσας, πλὴν ἐπεγερεῖ αὐτῷ ὁ θεός φησι μάστιγα κατὰ τὴν πληγὴν Μαδιὰμ ἐν τόπῳ θλίψεως. ἀνθ’ οὗ ὁ Σύμμαχος τοῦτον ἡρμήνευσε τὸν τρόπον· καὶ | |
| 35 | ἐξεγερεῖ ἐπ’ αὐτὸν κύριος τῶν δυνάμεων μάστιγα κατὰ τὴν πληγὴν Μαδιὰμ τὴν ἐν Σοὺρ Ὠρήβ. κεῖται δὲ ἡ ἱστορία παρὰ Μωσεῖ ἐν τοῖς Ἀριθ‐ | |
| μοῖς, ὁπηνίκα «ἐλάλησε κύριος πρὸς Μωσῆν λέγων Ἐκδίκει τὴν ἐκδίκησιν τῶν υἱῶν Ἰσραὴλ ἐκ τῶν Μαδιανιτῶν», καὶ ἑξῆς εἶπε Μωσῆς τῷ λαῷ· «Ἐξοπλίσατε ἐξ ὑμῶν ἄνδρας καὶ παρατάξασθε ἔναντι κυρίου ἐπὶ Μαδιὰμ ἀποδοῦναι ἐκδίκησιν | 78 | |
| 40 | χιλίους ἐκ φυλῆς», ὅτε «καὶ ἀπέκτεινε πᾶν ἀρσενικὸν καὶ τοὺς βασιλεῖς Μαδιάμ», ἐν οἷς ἦν ‹καὶ Βαλαὰμ υἱὸς Βεώρ›. ταῦτα δὲ ἐγίνετο ἐν Σοὺρ Ὠρήβ· ἡ μὲν γὰρ ἔρημος ἐκαλεῖτο Σούρ, ὡς ἡ γραφὴ διδάσκει λέγουσα· «ἐξῆρε Μωσῆς τοὺς υἱοὺς Ἰσραὴλ ἀπὸ θαλάσσης ἐρυθρᾶς καὶ ἦγεν αὐτοὺς εἰς τὴν ἔρημον Σούρ», τὸ δὲ ὄρος ἐκαλεῖτο Χωρήβ· γέγραπται γάρ· «καὶ εἶπε κύριος πρὸς Μωσῆν | |
| 45 | Προπορεύου τοῦ λαοῦ, λάβε ἐν τῇ χειρί σου τὴν ῥάβδον, ἐν ᾗ ἐπάταξας τὸν ποτα‐ μὸν καὶ πορεύσῃ. καὶ ἰδοὺ ἕστηκα πρὸ τοῦ σὲ ἐκεῖ ἐπὶ τῆς πέτρας ἐν Χωρήβ». ὥσπερ οὖν τότε τῇ Μαδιὰμ ἐπήγαγον τὴν πληγήν, οὕτως φησὶ καὶ τοῖς Ἀσσυρίοις ποιήσω, οἱ δὲ πληγέντες ἐν τῇ ἐμῇ μάστιγι ἀποστρέψουσιν ἐν τῇ ὁδῷ τῇ κατὰ θάλασσαν. καὶ ἀφαιρεθήσεται ὁ ζυγὸς τοῦ Ἀσσυρίου | |
1.61(50) | ἀπὸ τοῦ ὤμου σου καὶ ὁ φόβος αὐτοῦ ἀπὸ σοῦ. ⸢Καὶ σὺ μὲν ἔσῃ ἐλεύθερος καὶ παντὸς ἀπηλλαγμένος φόβου, ὁ δὲ φεύγων πρότερον μὲν ἥξει εἰς τὴν πόλιν Ἀγγαί, εἶθ’ ἐκεῖθεν παρε‐ λεύσεται εἰς ἕτερον τόπον καὶ ἀποκαμὼν ἐνταῦθα τὰ σκεύη αὐτοῦ ἀπο‐ θήσεται. ἔπειτα διαβήσεται ἐντεῦθεν ἀλλαχοῦ, κἀκεῖθεν εἰς τὴν καλουμένην | |
| 55 | πόλιν Σαούλ, εἶτα εἰς ἕτερον τόπον, καὶ οὕτως ἀσχημόνως ἀφανὴς ἔσται. Ὑμεῖς δὲ παρακληθήσεσθε καὶ παραμυθίας τεύξεσθε μηκέτι ὑπο‐ κείμενοι τῷ ζυγῷ Ἀσσυρίῳ·⸣ διὸ προστάττονται οἱ δυνάμενοι παρακαλεῖν καὶ παρακαλεῖσθαι ὑμᾶς ἐντεῦθεν ἤδη τοῦτο ποιεῖν. παρακαλεῖτε γάρ φησι σήμερον ἐν ὁδῷ τοῦ μεῖναι, παρακαλεῖτε τῇ χειρί, τὸ ὄρος, | |
| 60 | τὴν θυγατέρα Σιών, καὶ οἱ βουνοὶ οἱ ἐν Ἰερουσαλήμ. ⸢ὑπὲρ γὰρ τοῦ μὴ φεύγειν ἀλλὰ μένειν καὶ καρτερεῖν τὴν πρὸς ὀλίγον ἐπελευσομένην παι‐ δείαν παρακαλεῖτέ φησι τὴν θυγατέρα Σιών, δηλαδὴ τοὺς ἐνοικοῦντας τὴν Ἰερουσαλήμ.⸣ ἐπιτήρει δέ, ὅπως πρόσκειται τὸ σήμερον· τὰ μὲν γὰρ πρὸ τούτων λεχθέντα περὶ τοῦ ἄρχοντος τῶν Ἀσσυρίων εἰς μακροὺς ἀνεπέμπετο | |
| 65 | χρόνους τοὺς ἐπὶ Ναβουχοδονόσορ, τὰ δὲ παρόντα πρὸς τοὺς σήμερον ὄντας κατ’ αὐτὸν τὸν προφήτην Ἠσαΐαν ἐλέγετο. διό φησι· παρακαλεῖτε σήμερον ἐν ὁδῷ τοῦ μεῖναι· πρὸς γὰρ τὸ μὴ φεύγειν τὸν λαὸν τὴν νῦν καὶ σήμερον ἐπὶ Ἑζεκίου τοῦ βασιλέως γιγνομένην ἔφοδον τοῦ Ἀσσυρίου παρακαλεῖτε, ὥστε μένειν αὐτὸν καὶ μὴ φεύγειν μαθόντα, ὁποῖα πείσεται ὁ νῦν ἐφεστὼς | |
| 70 | Ἀσσύριος. τίνας δὲ παρακαλεῖν προστάττει, ἐπιλέγει ἑξῆς· οἱ βουνοὶ οἱ ἐν Ἰερουσαλήμ· τοῖς γὰρ ἐπαναβεβηκόσι καὶ τῇ ψυχῇ καὶ τῷ φρονήματι κατὰ θεὸν ἐπηρμένοις τὸν λαὸν παρακαλεῖν ἐγκελεύεται· εἰκὸς γὰρ τῆς ἐκ | |
| θεοῦ πληγῆς ἁψαμένης τῶν Ἀσσυρίων ὡς πεσεῖν αὐτῶν ‹ἑκατὸν ὀγδοήκοντα πέντε χιλιάδασ› ἐν μιᾷ νυκτί, τοὺς περιλειφθέντας σὺν αὐτῷ βασιλεῖ φυγῇ | 79 | |
| 75 | κεχρῆσθαι διὰ τῶν κατωνομασμένων ἐν τῇ προφητείᾳ πόλεών τε καὶ κωμῶν καὶ τόπων. ὅπως δὲ τῇ ὁδῷ τῇ κατὰ θάλασσαν εἰς τὴν ὁδὸν τὴν κατ’ Αἴγυπτον ὁ Ἀσσύριος διῄει φεύγων, ἡ ἱστορία παρέστησε τοὺς Αἰθίοπας ἐπαναστῆναι αὐτῷ διδάξασα. μέχρι τούτου περιγράφεται ἡ προφητεία ἡ περὶ τοῦ Ἀσσυρίου λεχθεῖσα, τὰ δ’ ἑξῆς ἀπὸ ἑτέρας ἀρχῆς περὶ τοῦ θεοῦ θεσπί‐ | |
| 80 | ζεται. | |
1.62 | Τῶν Ἀσσυρίων πολλάκις μνημονεύσας ὁ λόγος καὶ τῶν ἀρξάντων παρ’ αὐτοῖς καὶ μεγαλοφρονησάντων τῆς ἀρχῆς τὴν καθαίρεσιν δηλώσας διὰ τῶν προκειμένων περὶ τῆς κατ’ ἔθνος πολυαρχίας διεξέρχεται· ἦσαν γοῦν τότε τοπάρχαι καὶ ἐθνάρχαι καὶ μερικοὶ βασιλεῖς, οἷον Αἰγύπτου | |
| 5 | καὶ Ἀραβίας καὶ Τύρου καὶ Σιδῶνος καὶ τῶν λοιπῶν ἐθνῶν, οἳ καὶ αὐτοὶ εἰδω‐ λολατροῦντες ἐνύβριζον τὸν θεὸν ἐπαιρόμενοι καὶ ὑψούμενοι καὶ ὑπέρογκα φρο‐ νοῦντες. ἀκολούθως τοιγαροῦν καὶ περὶ τούτων αὐτῶν μετὰ τὰ προλεχθέντα περὶ τῆς καθαιρέσεως τῶν Ἀσσυρίων θεσπίζει σημαίνων τὴν παντελῆ τούτων κατάλυσιν ἐν τῷ λέγειν· ἰδοὺ δὴ ὁ δεσπότης κύριος σαβαὼθ συνταράξει τοὺς | |
| 10 | ἐνδόξους μετὰ ἰσχύος, καὶ οἱ ὑψηλοὶ τῇ ὕβρει συντριβήσονται, καὶ οἱ ὑψηλοὶ τῇ ὕβρει ταπεινωθήσονται καὶ τὰ τούτοις ἑξῆς. ⸢εἶτα τὸν χρόνον, καθ’ ὃν ταῦτα ἔσται, παριστὰς συνάπτει τὴν εἰς ἀνθρώπους πάροδον τοῦ Χριστοῦ σφόδρα εὐκαίρως· ἐπειδὴ γὰρ προεδίδαξε διὰ τῶν ἔμπροσθεν τὰ περὶ τῆς γενέσεως αὐτοῦ τῆς ἐκ παρθένου καὶ τὸν τρόπον τῆς γενέσεως, τάς τε | |
| 15 | ἐπωνύμους προσηγορίας τῶν ἐπινοουμένων ἐν αὐτῷ δυνάμεων, ἀκολούθως ἐπὶ τοῦ παρόντος, ἐξ ὁποίου γένους καὶ ποίας φυλῆς προελεύσεται, ὁποίᾳ τε καταρ‐ θώσει ἡ εἰς ἀνθρώπους αὐτοῦ πάροδος προαναφωνεῖ.⸣ κατὰ τὸ αὐτὸ δὲ καὶ τῆς ἀποδοθείσης πολυαρχίας σημαίνει τὴν καθαίρεσιν, τῶν τε ἄλλων τῶν κατὰ πᾶν ἔθνος τὸ πρὶν δυναστευόντων ἀρχόντων ἐν τοπαρχίαις καὶ πολυαρχίαις, τῶν τε | |
| 20 | παρ’ αὐτοῖς Ἰουδαίοις ἡγουμένων καὶ ἁπαξαπλῶς ἁπάντων τῶν κατ’ ἔθνος ἀρχόντων, τῶν τε ἀοράτων δυνάμεων πνευμάτων τε πονηρῶν καὶ δαιμόνων, οἳ τὴν πολύθεον πλάνην παρὰ πᾶσι τοῖς ἔθνεσιν ἐκ μακροῦ αἰῶνος ἐκράτυνον. τούτων δὴ πάντων ὁ λόγος ἐπὶ τῇ τοῦ σωτῆρος θεοφανείᾳ καθαίρεσιν ἔσεσθαι ἀπειλεῖ λέγων· ἰδοὺ δὴ ὁ δεσπότης κύριος σαβαὼθ συνταράσσει | |
| 25 | τοὺς ἐνδόξους μετὰ ἰσχύος, καὶ οἱ ὑψηλοὶ τῇ ὕβρει ταπεινωθή‐ σονται, καὶ πεσοῦνται οἱ ὑψηλοὶ μαχαίρᾳ, ὁ δὲ Λίβανος σὺν τοῖς ὑψηλοῖς πεσεῖται. ⸢ὁρᾷς ὁπόσους καὶ ὁσάκις ὑψηλοὺς ὠνόμασεν, ὧν τὸ σύστημα τῷ Λιβάνῳ καὶ ταῖς ἐν αὐτῷ ὑψηλοτάταις κέδροις ἀφομοιοῖ.⸣ ⸤διὸ εἴρηται ἀλλαχοῦ· «εἶδον τὸν ἀσεβῆ ἐπαιρόμενον ὡς τὰς κέδρους τοῦ Λιβάνου», | |
| 30 | καὶ ἐν ἑτέρῳ πάλιν· «φωνὴ κυρίου συντρίβοντος κέδρους, καὶ συντρίψει κύριος τὰς κέδρους τοῦ Λιβάνου καὶ λεπτυνεῖ αὐτὰς ὡς τὸν μόσχον τὸν Λίβανον».⸥ τοιοῦτο τοίνυν πρῶτον ὁ λόγος ποιήσειν τὸν κύριον σαβαὼθ ἐπαγγέλλεται, λέγω δὲ τὸ συντρίψειν πάσας τὰς ἐν ἀνθρώποις ἐθναρχίας καὶ πολυαρχίας. ἐπεὶ δὲ πολλαχοῦ τῶν θείων γραφῶν Λίβανος ὠνόμασται ἡ Ἰερουσαλήμ, ὡς πολλάκις | 80 |
| 35 | ἀπεδείξαμεν, εἰκότως καὶ αὐτῆς τὴν πτῶσιν, τῶν τε ἐν αὐτῇ τὸ παλαιὸν τὰ με‐ γάλα δεδυνημένων ἀρχόντων τοῦ Ἰουδαίων ἔθνους σημαίνει φάσκων· ὁ δὲ Λίβα‐ νος σὺν τοῖς ὑψηλοῖς πεσεῖται. ⸢Πῶς δὲ τούτων ἁπάντων ἔσται συντριβὴ καὶ πτῶσις, παρίστησιν ἑξῆς, ἐκ ῥίζης Ἰεσσαὶ προελεύσεσθαι ῥάβδον θεσπίζων, ἥτις πάντας | |
| 40 | τοὺς προδηλωθέντας ὑψηλοὺς συντρίψασα ταπεινώσει. διὸ ἐπισυνῆπται τό· Καὶ ἐξελεύσεται ῥάβδος ἐκ τῆς ῥίζης Ἰεσσαί. ἀντὶ δὲ τοῦ· ἐκ τῆς ῥίζης, ἀπὸ κορμοῦ συμφώνως ἡρμήνευσαν οἱ λοιποί· καὶ γὰρ ἦν ἡ φυλὴ καὶ ἡ πατριά, ἐξ ἧς προῆλθεν ὁ σωτήρ, ὥσπερ τις κορμός, μηκέτι κλάδους ἔχων διὰ τὸ ἐκλελοιπέναι τοὺς ἐκ διαδοχῆς Δαυὶδ βασιλέας μετὰ τὴν εἰς Βαβυ‐ | |
| 45 | λῶνα αἰχμαλωσίαν. διό μοι δοκεῖ κορμὸς ὠνομάσθαι τὸ κατὰ σάρκα γένος τοῦ Δαυίδ, οὗ πατὴρ ἦν ὁ Ἰεσσαί.⸣ ἵνα δὲ μή τις ὑπολάβῃ βασιλέα ὅμοιον τῷ Δαυὶδ ἔσεσθαι τὸν προφητευόμενον, οὐκ ἐκ τῆς ῥίζης εἶπε Δαυίδ, τοῦ δὲ Ἰεσσαὶ διὰ τὸ τοῦ βίου παραπλήσιον καὶ εὐσταλές· πένης γὰρ ἦν ὁ Ἰεσσαὶ καὶ οὐδεμιᾶς κατὰ κόσμον ἀρχῆς ἐπειλημμένος. εἰκότως οὖν ἐκ ῥίζης αὐτοῦ, | |
1.62(50) | ἢ ὥσπερ ἀπό τινος παλαιοῦ κορμοῦ ῥαβδίον λέγεται ἐξελεύσεσθαι κατὰ τὸν Ἀκύλαν, ὃς ῥαβδίον ἐξέδωκεν, οὕτως παραστήσας τὸ κατὰ σάρκα μέτριον καὶ ταπεινὸν τοῦ σωτῆρος ἡμῶν. καὶ ἀκρεμὼν δὲ ὁμοίως εἴρηται καὶ βλαστὸς διὰ τὴν αὐτὴν αἰτίαν· ἀντὶ γὰρ τοῦ· καὶ ἄνθος ἐκ τῆς ῥίζης ἀναβήσεται, ὁ μὲν Ἀκύλας καὶ ἀκρεμὼν ἀπὸ ῥιζῶν αὐτοῦ αὐξηθήσεται εἴρηκεν, ὁ δὲ | |
| 55 | Σύμμαχος· καὶ βλαστὸς ἐκ τῶν ῥιζῶν αὐτοῦ αὐξηθήσεται. Τὸ μὲν οὖν ῥαβδίον ἢ ὁ ἀκρεμὼν ἢ ὁ βλαστὸς ὁ κατὰ σάρκα ἐπινοούμενος τοῦ σωτῆρος ἡμῶν ἄνθρωπος ἦν, ὁ δ’ ἐν αὐτῷ κατοικῶν θεὸς λόγος διὰ τῶν ἑξῆς ἐπιφερομένων δηλοῦται, δι’ ὧν εἴρηται· καὶ ἐπαναπαύσεται ἐπ’ αὐτὸν πνεῦμα τοῦ θεοῦ, πνεῦμα σοφίας καὶ συνέσεως, πνεῦμα | |
| 60 | βουλῆς καὶ ἰσχύος, πνεῦμα γνώσεως καὶ εὐσεβείας· καὶ ἐμπλήσει αὐτὸν πνεῦμα φόβου θεοῦ· διὰ τούτων γὰρ «τὸ πλήρωμα τῆς θεότητος» τοῦ μονογενοῦς τοῦ θεοῦ σημαίνεται, περὶ οὗ φασιν οἱ Εὐαγγελισταί· «ἐκ τοῦ πληρώματος αὐτοῦ ἡμεῖς πάντες ἐλάβομεν», καὶ ὁ Ἀπόστολος· «ὅτι ἐν αὐτῷ εὐδόκησε πᾶν τὸ πλήρωμα τῆς θεότητος σωματικῶς κατοικῆσαι». | |
| 65 | τῶν μὲν γὰρ λοιπῶν προφητῶν ‹ὁ καθ’ εἷς ἴδιόν τι χάρισμα εἰλήφει› καὶ τῶν ἀπο‐ στόλων δὲ ὁμοίως ἕκαστος μέρος τι «ἐκ τοῦ πληρώματος» μετείληχεν, αὐτὸς δὲ | |
| «τό» που «πλήρωμα τῆς θεότητος», ὃ οὐδεὶς πώποτε ἀνθρώπων κεχώρηκεν ἢ μόνος ὁ ἐκ τῆς ῥίζης Ἰεσσαὶ ἐξελεύσεσθαι προφητευόμενος, ἐν ᾧ τὸ πνεῦμα τοῦ θεοῦ κατῴκησε, περὶ οὗ φησιν ὁ Ἀπόστολος· «ὁ δὲ κύριος τὸ | 81 | |
| 70 | πνεῦμά ἐστιν», πνεῦμα σοφίας καὶ συνέσεως, ‹σοφία› δὲ ἦν ὁ προὼν τοῦ θεοῦ λόγος, ‹δι’ οὗ τὰ πάντα γέγονε›· «πάντα γὰρ ἐν σοφίᾳ ἐποίησε», καὶ «ὁ θεὸς τῇ σοφίᾳ ἐθεμελίωσε τὴν γῆν», καὶ κατὰ τὸν Ἀπόστολον· «Χρι‐ στὸς θεοῦ δύναμις καὶ θεοῦ σοφία». τοῦτο τοίνυν τὸ πνεῦμα τῆς σοφίας, οὐ πρὸς ὥραν οὐδὲ πρὸς ἡμέραν οὐδὲ πρὸς βραχύν τινα καιρὸν ἐπῄει τῷ προ‐ | |
| 75 | φητευομένῳ, ἀλλ’ ἐπανεπαύσατο ἐπ’ αὐτὸν ὡς ἐν οἰκείῳ ναῷ, τὸ δὲ αὐτὸ πνεῦμα βουλῆς καὶ ἰσχύος ἦν. διὸ «Μεγάλης βουλῆς ἄγγελος» ἐν τοῖς ἔμπροσθεν ἐκαλεῖτο, καὶ «Χριστὸς θεοῦ δύναμις καὶ θεοῦ σοφία» εἴρηται. ἀλλὰ καὶ πνεῦμα γνώσεως καὶ εὐσεβείας καὶ πνεῦμα φόβου θεοῦ τὸ αὐτὸ λέλεκται. οὐ διῃρημένως δὲ πολλὰ ταῦτα χρὴ νοεῖν πνεύματα, ὥσπερ δὲ | |
| 80 | νοοῦμεν αὐτὸν εἶναι θεοῦ λόγον καὶ ‹φῶσ› καὶ ‹ζωὴν καὶ ἀνάστασιν› καὶ ἄλλα μυρία κατὰ τὰς ἐν αὐτῷ διαφόρους ἐπινοίας, οὕτω καὶ πνεῦμα σοφίας καὶ συνέσεως καὶ βουλῆς καὶ ἰσχύος καὶ γνώσεως καὶ εὐσεβείας καὶ φόβου θεοῦ. καὶ ταῦτα πάντα ἕνα καὶ τὸν αὐτὸν χρὴ νοεῖν τὸν προόντα τοῦ θεοῦ λόγον τὸν ἐπαναπαυσάμενον τῷ ἐκ ῥίζης Ἰεσσαὶ καὶ «ἐκ σπέρματος | |
| 85 | Δαυὶδ κατὰ σάρκα» γενομένῳ. Τὰ μὲν οὖν τῆς συμπλοκῆς τοῦ μονογενοῦς υἱοῦ τοῦ θεοῦ, πρὸς ὃν ἀνείληφεν υἱὸν ἀνθρώπου, ὧδέ πη δεδήλωται, τὰ δὲ κατὰ τὸν βίον, ὃν ἐπο‐ λιτεύσατο συνδιατρίψας ἀνθρώποις, ἑξῆς ὑπογράφει λέγων· οὐ κατὰ τὴν δόξαν κρινεῖ οὐδὲ κατὰ τὴν λαλιὰν ἐλέγξει, ἀλλὰ κρινεῖ ταπεινῷ | |
| 90 | κρίσιν καὶ ἐλέγξει τοὺς ταπεινοὺς τῆς γῆς. ἃ δὴ σαφέστερον ἡρμή‐ νευσεν ὁ Σύμμαχος εἰπών· καὶ οὐ τῇ ὁράσει τῶν ὀφθαλμῶν αὐτοῦ κρινεῖ οὐδὲ τῇ ἀκοῇ τῶν ὤτων αὐτοῦ ἐλέγξει, ἀλλὰ κρινεῖ ἐν δι‐ καιοσύνῃ πένητας καὶ ἐλέγξει ἐν εὐθύτητι πτωχοὺς γῆς. ⸢εὕροις δ’ ἂν ἐν τοῖς Εὐαγγελίοις, ὅπως ὁ σωτὴρ καὶ κύριος ἡμῶν οὐ κατὰ τὴν δόξαν | |
| 95 | ἔκρινεν. ‹μηδενὸς οὖν λαμβάνων πρόσωπον›, ἤλεγχε σὺν παρρησίᾳ πολλῇ ποτὲ μὲν τοὺς γραμματεῖς καὶ φαρισαίους, ποτὲ δὲ τοὺς ἀρχιερεῖς ἔνδον ἐν τῷ ναῷ, οἷς καὶ ἔλεγεν· «ἀρθήσεται ἀφ’ ὑμῶν ἡ βασιλεία τοῦ θεοῦ καὶ δοθήσεται ἔθνει ποιοῦντι τοὺς καρποὺς αὐτῆς». ἀλλ’ οὐδὲ κατὰ τὴν λαλιὰν ἤλεγχεν· οἱ μὲν γὰρ προσῄεσαν αὐτῷ λέγοντες· «διδάσκαλε, οἴδαμεν ὅτι ἀληθὴς εἶ καὶ | |
1.62(100) | τὴν ὁδὸν τοῦ θεοῦ ἐν ἀληθείᾳ διδάσκεις, καὶ οὐ μέλει σοι πρὸς οὐδενός, οὐ γὰρ βλέπεις εἰς πρόσωπον ἀνθρώπων». ὁ δὲ οὐ κατὰ τὴν λαλιὰν αὐτῶν ἤλεγχε· | |
| διὸ «εἰδὼς τὰς πονηρίας αὐτῶν ἀπεκρίνατο· τί με πειράζετε, ὑποκριταί»;⸣ καὶ ταπεινῶν δὲ κρίσιν ἔκρινεν, ἤλεγχέ τε τοὺς ταπεινοὺς τῆς γῆς ἢ τοὺς πτωχοὺς ἐν εὐθύτητι κατὰ τὸν Σύμμαχον, πτωχοὺς νοούντων | 82 | |
| 105 | ἡμῶν, οὓς μακαρίζων ἔλεγε· «Μακάριοι οἱ πτωχοὶ τῷ πνεύματι, ὅτι αὐτῶν ἐστιν ἡ βασιλεία τοῦ θεοῦ». ἦσαν δὲ οἱ ἀπόστολοι καὶ οἱ μαθηταὶ αὐτοῦ τοιοῦτοι, οὓς καὶ αὐτοὺς ἀπήλεγχε ποτὲ μὲν φάσκων πρὸς αὐτούς· «ἀκμὴν καὶ ὑμεῖς ἀσύ‐ νετοί ἐστε», καὶ πάλιν· «οὔπως νοεῖτε οὐδὲ συνίετε», ποτὲ δὲ τῷ Πέτρῳ· «ὀλι‐ γόπιστε, εἰς τί ἐδίστασας»; καὶ ἄλλα δὲ πλεῖστα φαίνεται ἐπιτιμήσας καὶ ἀπε‐ | |
| 110 | λέγξας, ὃ δὴ καὶ αὐτὸ προλαβοῦσα ἡ προφητεία ἐθέσπισεν. ⸢εἶθ’ ἑξῆς ἐπιλέγει· καὶ πατάξει τὴν γῆν τῷ λόγῳ τοῦ στόματος αὐτοῦ καὶ ἐν πνεύματι διὰ χειλέων ἀνελεῖ ἀσεβῆ. ⸢νοήσεις δὲ καὶ τοῦτο ἐπακούσας αὐτοῦ λέγοντος· «Μὴ νομίσητε ὅτι ἦλθον βαλεῖν εἰρήνην ἐπὶ τὴν γῆν· οὐκ ἦλθον βαλεῖν εἰρήνην ἀλλὰ μάχαιραν». ‹μάχαιρα› δὲ ἦν ὁ λόγος | |
| 115 | τοῦ στόματος αὐτοῦ, δι’ οὗ τὴν γῆν καὶ τὰ γεώδη φρονήματα τῶν εἰς αὐτὸν πεπιστευκότων ἀνῄρει.⸣ καὶ ἐν πνεύματι 〈ἀνελεῖ ἀσεβῆ〉 ⸢τοῖς ἀθέοις καὶ ἀσεβέσι δαίμοσιν ‹ἐπιτιμῶν› καὶ μακρὰν αὐτοὺς ἐλαύνων διὰ χειλέων αὐτοῦ προφερομένῳ λόγῳ, ὡς βοᾶν αὐτοὺς καὶ λέγειν· «τί ἡμῖν καὶ σοί, Ἰησοῦ, υἱὲ τοῦ θεοῦ; ἦλθες πρὸ καιροῦ βασανίσαι ἡμᾶς; οἴδαμέν σε τίς εἶ, ὁ ἅγιος τοῦ | |
| 120 | θεοῦ».⸣ Ἀλλὰ καὶ ἔσται φησὶ δικαιοσύνῃ ἐζωσμένος τὴν ὀσφὺν αὐτοῦ καὶ ἀληθείᾳ εἰλημμένος τὰς πλευρὰς αὐτοῦ, κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον· καὶ ἔσται δικαιοσύνη περίζωμα τῆς ὀσφύος αὐτοῦ καὶ ἡ πίστις περίζωμα τῶν λαγόνων αὐτοῦ. ⸢ὥσπερ δὲ βασιλεὺς ζώνῃ χρυσῇ | |
| 125 | καὶ λίθοις πολυτελέσι ζώννυται, τὸν αὐτὸν τρόπον καὶ τῷ προφητευομένῳ ζώνην ἀφορίζει τὴν δικαιοσύνην καὶ τὴν ἀλήθειαν, κἀνταῦθα νοουμένης τῆς θεό‐ τητος τοῦ λόγου· αὐτὸς γὰρ ἦν ἡ δικαιοσύνη, ὡς διδάσκει ὁ Ἀπόστολος λέγων· «ὃς ἐγενήθη σοφία ἡμῖν ἀπὸ θεοῦ, δικαιοσύνη τε καὶ ἁγιασμὸς καὶ ἀπολύ‐ τρωσις». καὶ αὐτὸς δὲ ὁ σωτὴρ ἐν Εὐαγγελίοις εἰρηκὼς ἀναγέγραπται· «ἐγώ | |
| 130 | εἰμι τὸ φῶς καὶ ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ ζωή». αὕτη τοίνυν ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ δικαιο‐ σύνη τὸν «ἐκ ῥίζης Ἰεσσαὶ» περιέσφιγγον πλευρὰς καὶ ὀσφὺν ἐν βασιλικῷ καὶ ἐν στρατιωτικῷ σχήματι, τὸ κατὰ τῶν ἀφανῶν καὶ ἀοράτων πολεμίων παρά‐ στημα αὐτοῦ ἐμφαίνοντος τοῦ λόγου, διὰ τοσούτων ὥσπερ εἰκονογραφήσας τὸν προφητευόμενον.⸣ | |
| 135 | Ἑξῆς τὰ κατορθώματα αὐτοῦ διαγράφει διδάσκων, ὡς διὰ τῆς αὐτοῦ | |
| χάριτος καὶ θείας ἀρετῆς ⸢λύκοι μὲν οἱ ἐν ἀνθρώποις ἁρπακτικοὶ καὶ πλεο‐ νεκτικοὶ μεταβαλοῦσι δὲ τῆς μοχθηρίας ὡς μετὰ ἀρνῶν ἡμέρων καὶ πράων τὰς ψυχὰς ὑπὸ μίαν ἐκκλησίαν ἀγελάζεσθαι. ἄλλοι δὲ ὠμότατοι καὶ σφόδρα ἀπηγριωμένοι ἄνδρες οὐδὲν παρδάλεων διαφέροντες τὸ τοῦ θηρὸς φοβερὸν | 83 | |
| 140 | ἀποθέμενοι ἐρίφοις ἅμα τοῖς ἁπλουστέροις καὶ ἀκεραιοτέροις συναναπαύ‐ σονται. καὶ λέοντι δὲ τοὺς τρόπους παρεικασμένοι ἄλλοι, τὸ ὠμόθυμον καὶ σαρκοβόρον ἦθος ἐναλλάξαντες, ὁμοῦ τοῖς ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ νεογνοῖς ὥσπερ μόσχοι καὶ ταῦροι συμβοσκηθήσονται τῆς αὐτῆς ἐκ τῶν θείων λογίων μεταλη‐ ψόμενοι τροφῆς. εἰ δὲ καὶ βασιλικούς ποτε ἄνδρας ἀξιώμασι καὶ ὑπεροχαῖς ταῖς | |
| 145 | κατὰ τὸν βίον τετιμημένους θεάσοιο ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ τοῦ θεοῦ μετὰ πενήτων καὶ εὐτελῶν συναγομένους, μὴ ὄκνει λέγειν καὶ οὕτως πληροῦσθαι τὴν γραφὴν λέον‐ τας μόσχοις συμβοσκηθήσεσθαι φήσασαν. ἀλλὰ γὰρ ὁμοῦ τούτους πάντας τοὺς ἀποδοθέντας λύκους καὶ ἄρνας καὶ παρδάλεις, ἐρίφους τε καὶ λέοντας καὶ μόσχους καὶ ταύρους παιδίον φησὶ νήπιον ἄξει. τὸ δὲ ἄξει ἀντὶ τοῦ | |
1.62(150) | συνάξει λέλεκται. ἔργῳ δὲ ἔστι παραλαβεῖν καὶ τοῦτο, συνορῶντας ἐν τῇ ἐκκλη‐ σίᾳ τοῦ Χριστοῦ τοὺς πλείους τῶν προεστώτων δι’ ἁπλότητα ψυχῆς καὶ ἀκακίαν οὐδὲν νηπίων διαφέροντας· ὅμως δ’ οὖν ἡγουμένους τῶν ἀπὸ παντὸς γένους κατὰ τὸ αὐτὸ συναγομένων.⸣ Καὶ βοῦς δέ φησι καὶ ἄρκος ὁμοῦ βοσκηθήσονται, καὶ ἅμα | |
| 155 | ἔσονται τὰ παιδία αὐτῶν· ⸢κἀνταῦθα δὲ ἡμέρων καὶ πρὸς γεωργίαν ψυχῆς ἐπιτηδείων ἀνδρῶν καὶ ἄλλων ἀπηγριωμένων τοῖς τρόποις, τὴν ἐπὶ τὸ αὐτὸ κοινωνίαν διαγράφει, πλουσίων τε καὶ πενήτων, πονηρῶν τε καὶ ἀγαθῶν παῖδας ὁρῶν συγκρο‐ τουμένους ἐπὶ τῆς ἐκκλησίας μαρτυρήσεις τῇ προφητείᾳ φησάσῃ· καὶ ἅμα τὰ παιδία αὐτῶν ἔσονται. σαρκοβόρος δὲ λέων τὴν φύσιν, ἀχύροις τρεφό‐ | |
| 160 | μενος ποηφάγου ζῴου δίκην, ἄνθρωπος ἂν εἴη πάλιν θηριώδης καὶ ἀπηνής, ψιλῇ τῇ λέξει τῆς θείας χαίρων γραφῆς, ἧς ὁ μὲν λανθάνων ἐν ἀποκρύφῳ νοῦς αὐτὸς εἴη ὁ ψυχῶν τρόφιμος λόγος· ἡ δὲ τοῦτον περιβάλλουσα λέξις τὸ ἄχυρον.⸣ Ἔτι πρὸς τούτοις παιδίον νήπιον, ὁποῖον ἦν τὸ μικρῷ πρόσθεν εἰρημένον· ἐπὶ τρώγλην ἀσπίδων τὴν χεῖρα ἐπιβαλεῖν καὶ μηδὲ κακὸν | |
| 165 | πείθεσθαι λέλεκται. ⸢τρῶγλαι δὲ καὶ κοῖται ἀσπίδων καὶ τῶν τούτων γεννη‐ μάτων εἶεν ἂν σώματα τῶν ὑπὸ δαιμόνων ἐνοχλουμένων, οἷς ἐμφωλεύοντα τὰ ἑρπυστικὰ καὶ ἰοβόλα πνεύματα ἐγκοιτάζεται, τρώγλαις ὥσπερ τοῖς τοῦ σώ‐ ματος αἰσθητηρίοις χρώμενα. ταῦτα δὲ τοῦ Χριστοῦ παιδίον, ἀνήρ τις ἁπλοῦς | |
| καὶ ‹τῇ κακίᾳ νηπιάζων›, τῇ τοῦ σωτῆρος ἀπελαύνων δυνάμει, τὴν χεῖρα | 84 | |
| 170 | αὐτοῖς ἐπιτίθησι μηδὲν κακοποιεῖν δυναμένοις διὰ τὸν «ἐκ ῥίζης Ἰεσσαὶ» προελθόντα, ‹ὃς ἐξουσίαν ἐδίδου› τοῖς αὐτοῦ παιδίοις «πατεῖν ἐπάνω ὄφεων καὶ σκορπίων καὶ ἐπὶ πᾶσαν τὴν δύναμιν τοῦ ἐχθροῦ».⸣ ταῦτα πάντα ἔσεσθαι ἐπαγγέλλεται ἐπὶ τὸ ὄρος τὸ ἅγιον αὐτοῦ, ⸢τὸ καὶ διὰ τῶν ἔμπροσθεν δεδηλωμένον, οὐκ ἀλλότριον τοῦ ἐπουρανίου καὶ εὐαγγελικοῦ λόγου, ἐφ’ ὃν ‹ὁ | |
| 175 | οἶκος τοῦ θεοῦ› καὶ ‹ἡ ἐκκλησία αὐτοῦ οἰκοδομεῖται›. ἵνα γοῦν μή τις τὸ ἐνταῦθα λεγόμενον ὄρος ἅγιον νομίσῃ εἶναι τὸ ἐν μέρει γωνίας τῆς Παλαιστίνης Ἰου‐ δαίοις ὑπειλημμένον, διασαφεῖ τὴν διάνοιαν ἑξῆς ἐπιφέρων· ὅτι ἐνεπλήσθη ἡ σύμπασα τοῦ γνῶναι τὸν κύριον ὡς ὕδωρ πολὺ κατακαλύψαι θαλάσσας, οὕτως σημαίνων τὴν καθ’ ὅλης τῆς οἰκουμένης ἱδρυμένην ἐκκλη‐ | |
| 180 | σίαν τοῦ θεοῦ καὶ τὴν ἐν αὐτῇ κηρυττομένην εὐσεβῆ γνῶσιν, τὴν πᾶν τὸ ἁλμυρὸν τῆς κακίας τοῦ βίου, ὥσπερ πολλῷ τῷ ῥεύματι κατακλύζουσαν καὶ πᾶσαν ψυχῆς ῥυπαρίαν ἀποκαθαίρουσαν.⸣ ⸢Ἔσται δέ φησιν ἐν ἐκείνῃ τῇ ἡμέρᾳ, δῆλον δ’ ὅτι κατὰ τὸν προφητευόμενον χρόνον, οὗτος αὐτὸς ὁ «ἐκ ῥίζης Ἰεσσαὶ» ἀναστησόμενος | |
| 185 | μετὰ τὸ ἀναστῆναι, δῆλον δ’ ὅτι μετὰ τὴν ἐκ νεκρῶν ἀνάστασιν,⸣ ‹ἄρχων καὶ ἡγούμενος τῶν ἐθνῶν›, καὶ ἐπ’ αὐτῷ ἔθνη ἐλπιοῦσιν· ⸢οὐ γὰρ Ἰουδαίων ἔσται βασιλεὺς οὐδ’ ὥσπερ αὐτὸς ὁ Δαυίδ, οἵ τε τούτου διάδοχοι, βραχείας τινὸς γωνίας κρατήσει, τῶν δ’ ἁπανταχοῦ τῆς γῆς ἄρξει.⸣ καὶ ἐπ’ αὐτῷ ἔθνη ἐλπιοῦσι ⸢πληρουμένης κἀκείνης τῆς προφητείας, δι’ ἧς εἴρηται παρὰ Μωσεῖ· «οὐκ ἐκλεί‐ | |
| 190 | ψει ἄρχων ἐξ Ἰούδα οὐδὲ ἡγούμενος ἐκ τῶν μηρῶν αὐτοῦ, ἕως ἂν ἔλθῃ ᾧ ἀπόκειται, καὶ αὐτὸς ἔσται προσδοκία ἐθνῶν».⸣ τέλος δὲ ἐπάγει τοῦ παντὸς λόγου· καὶ ἔσται ἡ ἀνάπαυσις αὐτοῦ τιμή, ἢ κατὰ τὸν Ἀκύλαν καὶ τὸν Σύμμαχον· καὶ ἔσται ἡ ἀνάπαυσις αὐτοῦ δόξα, σφόδρα ἀκολούθως· τὴν γὰρ πρώτην ἀρχὴν τῆς εἰς ἀνθρώπους γενέσεως αὐτοῦ διδάξας καὶ τὰ μεταξὺ πάντα διελθὼν | |
| 195 | καὶ τὸ τέλος ὁποῖον ἕξει παρίστησι λέγων· καὶ ἔσται ἡ ἀνάπαυσις αὐτοῦ τιμὴ καὶ δόξα. ⸢οὐδαμῶς μὲν θάνατον ὑπογράφων αὐτοῦ, ἀνάπαυσιν δὲ ὀνομάζων καὶ δόξαν καὶ τιμήν· τοῦτο γὰρ ἦν τὸ τέλος τῆς τοῦ σωτῆρος ἡμῶν εἰς ἀνθρώπους οἰκονομίας. ὃ δὴ καὶ αὐτὸς ὁ σωτὴρ ἡμῶν δεικνὺς ἔλεγεν ἐν τῇ πρὸς τὸν πατέρα εὐχῇ· «πάτερ, δόξασόν με τῇ δόξῃ ᾗ εἶχον πρὸ τοῦ τὸν κόσμον | |
1.62(200) | εἶναι παρὰ σοί».⸣ | |
1.63 | Τὸν μὲν «ἐκ ῥίζης Ἰεσσαὶ» προελευσόμενον οὐδ’ ἕτερον τοῦ Χριστοῦ καὶ αὐτοὶ εἶναι ὁμολογοῦσιν Ἰουδαίων παῖδες, σαφῶς τὸν παρ’ αὐτοῖς προσδοκώμενον | |
| ἠλειμμένον διὰ τῆς προκειμένης προφητείας δηλοῦσθαι φάσκοντες. ἤδη δὲ χιλίων ἐτῶν Χριστοῦ διελθόντος ἀπὸ τῶν τοῦ προφήτου Ἠσαΐου καὶ εἰς ἡμᾶς καιρῶν | 85 | |
| 5 | καὶ μὴ τὸν προφητευόμενόν πω ἐληλυθέναι, παραδεχόμενοι εἰς ἀεὶ δὲ ἀναβαλλό‐ μενοι καὶ εἰς ἄπειρον ἐκτείνοντες τὴν προσδοκίαν καὶ τὴν προφητείαν ὡς οὐκ ἀληθῆ θεσπίζουσαν διαβάλλουσι καὶ σφᾶς αὐτοὺς τῆς τῶν προφητευομένων ἀπο‐ στεροῦσιν ἐλπίδος. ἔπειτα πειρῶνται διερμηνεύειν τὸν νοῦν τῶν προφητικῶν φωνῶν «μὴ νοοῦντες» κατὰ τὸν Ἀπόστολον «μήτε ἃ λέγουσι μήτε περὶ τίνων | |
| 10 | διαβεβαιοῦνται» φέρ’ οὖν ἤδη τῶν προκειμένων ἐφαψώμεθα, ⸢ἐπειδὴ τὸν ἀνιστά‐ μενον ἐκ ῥίζης Ἰεσσαὶ ἄρξειν τῶν ἐθνῶν ἐθέσπισε. καὶ ἐπήγαγεν· ἐπ’ αὐτῷ ἔθνη ἐλπιοῦσιν· ἀναγκαίως καὶ τοῦ Ἰουδαϊκοῦ μέρους μέμνηται διὰ τῶν προκειμένων πρὸς τὸ μὴ ὑπολαβεῖν τὸν προφητευόμενον μηδένα ὠφελή‐ σειν τὸν ἐκ περιτομῆς λαόν. | |
| 15 | Διδάσκει τοίνυν ὡς ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ, τοῦτ’ ἔστιν ἐν τῷ χρόνῳ τῆς ἐπιφανείας τοῦ θεσπιζομένου, προσθήσει κύριος τοῦ δεῖξαι τὴν χεῖρα αὐτοῦ τοῦ ζηλῶσαι τὸ καταλειφθὲν ὑπόλοιπον τοῦ λαοῦ. ἀνθ’ οὗ ὁ μὲν Ἀκύλας· προσθήσει φησὶ κύριος δεύτερον τὴν χεῖρα αὐτοῦ τοῦ κτήσασθαι τὸ ὑπόλειμμα λαοῦ αὐτοῦ, ὁ δὲ Σύμμαχος· προσθήσει | |
| 20 | κύριος ἐκ δευτέρου τὴν χεῖρα αὐτοῦ τοῦ ζηλῶσαι τὸ ὑπόλειμμα τοῦ λαοῦ αὐτοῦ· ὥσπερ γὰρ ἅπαξ ποτὲ ἐν Αἰγύπτῳ ‹καταπονούμενον› τὸν τῶν Ἰουδαίων λαὸν ἠλευθέρωσε ‹τῆς κακώσεωσ›, τὴν αὐτοῦ χεῖρα τὴν παραδοξοποιὸν διὰ Μωσέως προστησάμενος, δι’ ἧς τὰ παράδοξα θαύματα εἰρ‐ γάσατο ἐπὶ τῆς Αἰγυπτίων χώρας, τὸν αὐτὸν τρόπον προσθήσει πάλιν τὴν | |
| 25 | χεῖρα αὐτοῦ ὥσπερ ἐκ δευτέρου κινῶν αὐτὴν διὰ παραδόξων ἔργων, ὑπὲρ τοῦ κτήσασθαι καὶ ζηλωτὸν ποιῆσαι τὸ καταλειφθὲν τοῦ λαοῦ. πάλιν δὲ καὶ ἐνταῦθα τὸ ὑπόλειμμα καὶ τὸ ὑπόλοιπον τοῦ λαοῦ⸣ σημαίνει τὸ διὰ τῶν ἔμπροσθεν ὠνομασμένον, περὶ οὗ ἐλέγετο· «καὶ εἰ μὴ κύριος σαβαὼθ ἐγκατέλιπεν ἡμῖν σπέρμα, ὡς Σόδομα ἂν ἐγενήθημεν καὶ ὡς Γόμορρα ἂν ὡμοιώ‐ | |
| 30 | θημεν». τοῦτο δὲ ἦν τὸ ‹σπέρμα› τῶν ἀποστόλων καὶ μαθητῶν καὶ εὐαγγελιστῶν τοῦ θεσπιζομένου, ὃ δὴ «λεῖμμα κατ’ ἐκλογὴν χάριτος γέγονεν» ἀπὸ παντὸς τοῦ ἐν πᾶσι τοῖς ἔθνεσι διεσπαρμένου Ἰουδαίων λαοῦ, ⸢εἴτε γὰρ ἐν τῇ τῶν Ἀσσυ‐ ρίων χώρᾳ, εἴτ’ ἐν Αἰγύπτῳ, εἴτε ἐν Βαβυλῶνι, εἴτε ἐν Αἰθιοπίᾳ, εἴτ’ ἐν τῇ γῇ τῶν Ἐλαμιτῶν, εἴτ’ ἐν τῇ λοιπῇ οἰκουμένῃ διεσπαρμένοι τινὲς ἦσαν | |
| 35 | τοῦ Ἰουδαίων ἔθνους. τούτων αὐτῶν τοὺς εἰς τὸν Χριστὸν τοῦ θεοῦ πεπιστευκότας «λεῖμμα κατ’ ἐκλογὴν χάριτος» ‹γενομένουσ› δοξάσειν καὶ ζηλωτοὺς ποιήσειν εἴρηται, ὃ δὴ καὶ ἔργοις ἐπληροῦτο δι’ αὐτῶν τῶν αὐτοῦ μαθητῶν καὶ ἀποστόλων, | |
| τῶν τε λοιπῶν τῶν ἐξ Ἰουδαίων τὸν Χριστοῦ λόγον παραδεδεγμένων ἡ ἐκκλησία τοῦ θεοῦ συνέστη καὶ ἡ κλῆσις τῶν ἐθνῶν ἁπάντων δι’ αὐτῶν ἐπετελέσθη.⸣ | 86 | |
| 40 | πρῶτοι μὲν γὰρ ἦσαν ‹οἱ δώδεκα› τοῦ σωτῆρος ἡμῶν ‹ἀπόστολοι›, κἄπειτα ‹οἱ ἑβδομήκοντα μαθηταί›· μέμνηται δὲ καὶ ‹ἀδελφῶν› ὁ Παῦλος, οἷς «ὤφθη ἐφάπαξ» μετὰ τὴν ἀνάστασιν ὁ σωτήρ, καὶ ἑτέρων πλειόνων ἀποστόλων. τοῦ δ’ αὐτοῦ χοροῦ καὶ ὁ Παῦλος ἦν καὶ ὁ Βαρναβᾶς καὶ Τιμόθεος, οἵ τε λοιποὶ πάντες, οὓς ‹συνεργοὺς αὐτοῦ καὶ συστρατιώτασ› ὁ Παῦλος ὠνόμαζεν, | |
| 45 | ὧν τε αἱ Πράξεις τῶν Ἀποστόλων ἐξέθεντο τὴν μνήμην, οἷς προσήκει συμ‐ περιλαμβάνειν καὶ ‹τοὺς ἐν ἡμέρᾳ τῆς πεντηκοστῆς ὁμοθυμαδὸν συνηγμένουσ› ‹καὶ πληρωθέντας ἁγίου πνεύματος, οἳ καὶ ἐλάλουν› «ἑτέραις γλώσσαις καθὼς τὸ πνεῦμα ἐδίδου ἀποφθέγγεσθαι αὐτοῖς». ἐφ’ οἷς καὶ μαρτυρεῖ ἡ γραφὴ λέγουσα· «Ἦσαν δὲ ἐν Ἰερουσαλὴμ κατοικοῦντες Ἰουδαῖοι, ἄνδρες εὐσεβεῖς ἀπὸ παντὸς | |
1.63(50) | ἔθνους τῶν ὑπὸ τὸν οὐρανόν· γενομένης δὲ τῆς φωνῆς ταύτης συνήχθη τὸ πλῆθος καὶ συνεχύθη, ὅτι ἤκουσεν εἷς ἕκαστος τῇ ἰδίᾳ διαλέκτῳ λαλούντων αὐτῶν. ἐξίσταντο δὲ καὶ ἐθαύμαζον λέγοντες· οὐκ ἰδοὺ πάντες εἰσὶν οὗτοι Γαλιλαῖοι; καὶ πῶς ἡμεῖς ἀκούομεν ἕκαστος τῇ ἰδίᾳ διαλέκτῳ ἡμῶν ἐν ᾗ ἐγεννήθημεν, Πάρθοι καὶ Μῆδοι καὶ Ἐλαμῖται καὶ οἱ κατοικοῦντες τὴν Μεσοποταμίαν, Συρίαν | |
| 55 | τε καὶ Καππαδοκίαν, Πόντον καὶ τὴν Ἀσίαν, Φρυγίαν τε καὶ Παμφυλίαν, Αἴγυπ‐ τον καὶ τὰ μέρη τῆς Λιβύης τῆς κατὰ Κυρήνην, καὶ οἱ ἐπιδημοῦντες Ῥωμαῖοι, Ἰουδαῖοί τε καὶ προσήλυτοι, Κρῆτες καὶ Ἄραβες, ἀκούομεν λαλούντων αὐτῶν τὰ μεγαλεῖα τοῦ θεοῦ ταῖς ἡμετέραις γλώσσαις». εἶτα τοῦ Πέτρου διαλεχθέντος αὐτοῖς περὶ τῆς σωτηρίου χάριτος «ἀποδεξάμενοι τὸν λόγον» οἱ προλεχθέντες | |
| 60 | «ἐβαπτίσθησαν, καὶ προσετέθησαν ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ ψυχαὶ ὡσεὶ τρισχίλιαι». καὶ ἄλλοτε πάλιν Ἰουδαίων πλείους «ἐπίστευσαν, καὶ ἐγενήθη ὁ ἀριθμὸς τῶν ἀνδρῶν ὡσεὶ χιλιάδες πέντε». καὶ αὖθις ἱστορεῖ ἡ γραφὴ τοὺς περὶ τὸν Ἰάκωβον εἰρηκέναι τῷ Παύλῳ· «θεωρεῖς, ἀδελφέ, πόσαι μυριάδες εἰσὶν ἐν τοῖς Ἰουδαίοις τῶν πεπιστευκότων, καὶ πάντες ζηλωταὶ τοῦ νόμου ὑπάρχουσιν». | |
| 65 | λοιποῖς δὲ ἔθνεσιν οἱ ἀπόστολοι καὶ οἱ πρῶτοι εὐαγγελισταὶ τοῦ λόγου πρώτοις Ἰουδαίοις ἐκήρυττον, μύριοί τε ἦσαν καθ’ ἕκαστον ἔθνος Ἰουδαῖοι τὸν Χριστὸν τοῦ θεοῦ κηρύττοντες, δι’ ὧν ἁπάντων ⸢τὸ εὐαγγέλιον πᾶσι διεδίδοτο τοῖς ἔθνεσι «συνεπιμαρτυροῦντος αὐτοῖς τοῦ θεοῦ σημείοις τε καὶ τέρασι καὶ ποικίλαις δυνάμεσι καὶ πνεύματος ἁγίου μερισμοῖς», οὓς καὶ ζηλωτοὺς ὁ θεὸς ἐποίει καὶ | |
| 70 | παρὰ πᾶσιν ἐνδόξους τοῖς τὸν καταγγελόμενον ὑπ’ αὐτῶν λόγον παραδεχομένοις.⸣ Καὶ τοῦτό γε φησὶ «τὸ λεῖμμα κατ’ ἐκλογὴν χάριτος» ἀρεῖ σημεῖον ἐν τοῖς ἔθνεσι καὶ πρὸ πάντων συνάξει τοὺς ἀπολομένους Ἰσραὴλ καὶ τοὺς διεσπαρμένους Ἰούδα, τοὺς ἐν ταῖς τέσσαρσι πτέρυξι | |
| τῆς γῆς· ⸢παραγγελίαν γὰρ εἰληφότες ‹πορεύεσθαι› «πρὸς τὰ πρόβατα τὰ | 87 | |
| 75 | ἀπολωλότα οἴκου Ἰσραήλ». τοῦτ’ ἔπραττον κηρύττοντες πρῶτον τὸ εὐαγγέλιον μετὰ τοῦ τοὺς ‹ἀσθενοῦντας ἰᾶσθαι καὶ λεπροὺς καθαρίζειν, δαίμονας ἐκβάλλειν›, «δωρεάν» τε ταῦτα ποιεῖν κατὰ τὰ παρηγγελμένα, ‹πρώτοισ› δὲ κηρύττοντες τοῖς ἐκ περιτομῆς συνήγαγον τοὺς ἐξ αὐτῶν πιστεύοντας εἰς τὴν τοῦ Χριστοῦ ἐκκλησίαν πάλαι ὄντας ἀπολλυμένους, καθὰ ἐδίδασκεν ὁ σωτὴρ λέγων· | |
| 80 | «πορεύεσθε πρὸς τὰ πρόβατα τὰ ἀπολωλότα οἴκου Ἰσραήλ». ταῦτα δὲ ἔπραττον ἐν ταῖς τέτταρσι πτέρυξι τῆς γῆς, διατρέχοντες ἀνατολὴν καὶ δύσιν καὶ ἄρκτον καὶ μεσημβρίαν· ‹πρώτοισ› μὲν οὖν ἐκείνοις μετεδίδοσαν ‹τοῦ εὐαγγε‐ λικοῦ λόγου›, ἔπειτα ‹τοῖς λοιποῖς ἔθνεσιν› ἐκήρυττον. διὸ λέλεκται· καὶ συνάξει τοὺς ἀπολωλότας Ἰσραὴλ καὶ τοὺς διεσπαρμένους Ἰούδα. τίς δὲ | |
| 85 | συνάξει τοὺς ἀπολωλότας Ἰσραὴλ ἢ ὁ ἀποστολικὸς χορὸς ἢ καὶ ὁ δι’ αὐτῶν κηρυττόμενος «ἐκ ῥίζης Ἰεσσαί», ὅ τε ἐν αὐτῷ κατοικῶν θεὸς λόγος; συνήγαγον τότε ὑπὸ μίαν ἐκκλησίαν οὐκέτι διεστῶτες οὐδὲ ἀφωρισμένοι ἀλλήλων ὡς τὸ πρότερον.⸣ Ἰδίως μὲν ἡ φυλὴ τοῦ Ἐφραὶμ καὶ οἱ ὑπὸ ταύτην λαοὶ ἐν Σαμαρείᾳ | |
| 90 | βασιλευόμενοι, ἰδίως δὲ οἱ τῆς φυλῆς Ἰούδα ὑπάρχοντι τῷ ἐν Ἰερουσαλὴμ βιοῦν‐ τες, διὸ καὶ ἀφαιρεθήσεσθαι τὸν ζῆλον τὸν μεταξὺ αὐτῶν φησιν ὡς μηκ‐ έτι 〈Ἐφραὶμ τὸν Ἰούδαν ζηλῶσαι〉 μήτε 〈Ἰούδα〉 τὸν Ἐφραίμ· ⸢ὅπερ ἐγίγνετο κατὰ τοὺς τῆς προφητείας χρόνους, ὡς ὁ λόγος ἐδήλου διὰ τῶν ἔμπροσθεν.⸣ | |
| 95 | Ἑξῆς τούτοις φησί· καὶ πετασθήσονται ἐν πλοίοις ἀλλοφύ‐ λων· θάλασσαν ἅμα προνομεύσουσι· ⸢πάντως γὰρ ἐχρῆν αὐτοὺς περι‐ νοστοῦντας τὰ ἔθνη καὶ τῇ διὰ θαλάττης χρήσασθαι πορείᾳ, ὥσπερ οὖν ἱπτά‐ μενοι ᾗ τάχος καὶ τὸν διὰ θαλάττης δρόμον ἤνυον, ὥστε ἐν βραχεῖ χρόνῳ πλεί‐ στοις ἔθνεσι τὸ εὐαγγέλιον κηρύξαι. καὶ τοτὲ μὲν διέτρεχον πεζῇ, τοτὲ δὲ διὰ | |
1.63(100) | θαλάττης, οὐχὶ Ἰουδαίοις χρώμενοι κυβερνήταις, ἀλλ’ αὐτοῖς τοῖς τὸν Χριστοῦ λόγον παραδεδεγμένοις. κατὰ τὸ αὐτὸ δὲ καὶ τὴν θάλατταν προενόμευον, οὕτω σημαίνοντος τοῦ λόγου τὰς νήσους, ἃς ἐν παρόδῳ διερχόμενοι τοὺς ἐν αὐταῖς τῇ σωτηρίῳ καθυπέταττον διδασκαλίᾳ.⸣ τοῦ δὲ λόγου γνῴης ἂν τὸ ἀποτέλεσμα ἐξ ἑνὸς παραδείγματος· Παῦλος ὁ ἀπόστολος, εἷς ὢν τῶν θεσπιζομένων, εἰς τὴν | |
| 105 | Ῥωμαίων ἀνιὼν διὰ θαλάσσης τὴν πορείαν ἐποιεῖτο, καταχθεὶς δὲ ‹ἐν Μελίτῃ οὕτω καλουμένῃ νήσῳ› θαῦμα τοῖς ἐπιχωρίοις παράδοξον ἐπεδείξατο, νοσοῦντάς τε τὰ σώματα ἰασάμενος τοὺς θεωμένους ἐξέπληξεν οὕτως, ὡς πολλοὺς προνο‐ | |
| μεῦσαι καὶ ἑλεῖν ὑπὸ τὴν σωτήριον διδασκαλίαν. διὸ εἴρηται· καὶ πετασθή‐ σονται ἐν πλοίοις ἀλλοφύλων· θάλασσαν ἅμα προνομεύσουσι καὶ | 88 | |
| 110 | τοὺς ἀφ’ ἡλίου ἀνατολῶν· προνομεύσουσιν οὖν φησιν οἱ Χριστοῦ μαθηταὶ καὶ τοὺς ἀφ’ ἡλίου ἀνατολῶν. ⸢ἱστοροῦνται γοῦν τινες αὐτῶν μέχρι καὶ τῆς Περσῶν καὶ Ἰνδῶν διεληλυθέναι χώρας.⸣ ⸢ἐπεὶ δὲ ἐδόκουν κατὰ τοὺς χρόνους τοῦ προφήτου Ἰδουμαῖοι καὶ Ἀμμα‐ νῖται καὶ Μωαβῖται τὰ περὶ τὴν Ἰουδαίαν Ἀραβικὰ ἔθνη, πολέμια καὶ ἐχθρὰ | |
| 115 | τυγχάνειν τοῦ παρὰ Ἰουδαίοις τιμωμένου θεοῦ διὰ τὴν ἔκτοπον αὐτῶν εἰδωλο‐ λατρίαν εἰκότως τούτων αὐτῶν ὀνομαστὶ μνήμην ὁ λόγος ἐποιήσατο, ὡς καὶ αὐτῶν παραδεξομένων τὴν ὑπὸ τῶν ἀποστόλων κηρυχθησομένην θεοσέβειαν.⸣ διό φησι· καὶ ἐπὶ τὴν Ἰδουμαίαν καὶ ἐπὶ Μωὰβ τὰς χεῖρας ἐπιβα‐ λοῦσι, καὶ τοὺς υἱοὺς δὲ Ἀμμὼν ὑπακούσεσθαι τῷ κηρύγματι προ‐ | |
| 120 | φητεύει. ἔθνη δὲ ταῦτά ἐστι τῶν τὴν Ἀραβίαν οἰκούντων πάλαι μὲν ὄντα δεισι‐ δαιμονέστατα, νυνὶ δὲ τὸν Χριστοῦ λόγον ὑποδεδεγμένα, διὸ ὡς παράδοξον θεσπίζει τὸ ὑποταγήσεσθαι τοῖς τοῦ εὐαγγελίου κήρυξι τοὺς πάλαι ἐχθροὺς καὶ ἐναντίους τῇ Ἰουδαίων θεοσεβείᾳ. κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον· Ἐδώμ φησι καὶ Μωὰβ ἔκτασις χειρὸς αὐτῶν. ὃ καὶ αὐτὸ δι’ ἔργων ἐπληροῦτο, ὅτε | |
| 125 | τὴν ἑαυτῶν χεῖρα καὶ τὰς δι’ αὐτῶν ἐπιτελεσμένας πράξεις οἱ τοῦ σωτῆρος ἡμῶν μαθηταὶ καὶ ἐπὶ τοὺς τὴν Ἀραβίαν οἰκοῦντας ἐξέτειναν ὡς καὶ τὰς τούτων πόλεις ἐκκλησιῶν πληρῶσαι θεοῦ ἐν τῷ λέγεσθαι· καὶ ἐπὶ Μωὰβ πρῶτον τὰς χεῖρας ἐπιβαλοῦσι, καὶ πάλιν· υἱοὶ Ἀμμὼν πρῶτοι ὑπακούσονται. εἰδέναι χρὴ ὡς οὔτε ἡ Ἑβραϊκὴ φωνὴ οὔτε ἡ τῶν λοιπῶν ἑρμηνευτῶν λέξις τὴν | |
| 130 | προσθήκην τοῦ πρώτους αὐτοὺς ὑπακούσεσθαι περιέχει, ἀλλὰ αὐτὸ μόνον, ὅτι καὶ ἐπὶ τούτους ἐκταθήσεται ἡ διὰ τῶν ἀποστόλων καταγγελλομένη τοῦ Χριστοῦ χάρις. | |
1.64 | ⸢Οἱ τρεῖς συμφώνως οὕτως ἡρμήνευσαν· καὶ ἀναθε‐ ματίσει κύριος τὴν γλῶσσαν θαλάσσης Αἰγύπτου.⸣ θάλασσαν δὲ εἴωθεν ὁ λόγος καλεῖν τὸ πλῆθος τῶν ἀσεβῶν ἀνδρῶν ἢ καὶ τὸ χύμα τῆς κακίας ἁλμυρῶν ὑδάτων ὥσπερ πεπληρωμένης. ⸢ἀναθεματίσειν δὲ λέγεται ὁ κύριος, | |
| 5 | ἵνα μηκέτι τῇ γλώσσῃ τῇ Αἰγυπτίᾳ τὴν δεισιδαίμονα πλάνην κρατύνωσι, μάθωσι δὲ ‹λαλεῖν› τὰ τοῦ θεοῦ λόγια καὶ ‹ὀμνύειν ἐν τῷ ὀνόματι κυρίου›.⸣ ἐπιστῆσαι δὲ ἄξιον ὡς καὶ ἐν τοῖς προκειμένοις τοῦ σωτῆρος ἡμῶν ‹Ἰησοῦ› μέμνηται ὁ λόγος κατὰ τὴν Ἑβραϊκὴν φωνὴν ἐν τῷ· «ἰδοὺ ὁ θεὸς ὁ σωτήρ μου, πεποιθὼς ἔσομαι ἐπ’ αὐτῷ»· ἀντὶ γὰρ ‹τοῦ σωτῆρός μου› ἡ Ἑβραϊκὴ λέξις | |
| 10 | ‹ἠσουαθὶ› περιέχει, καὶ πάλιν «ἐκ τῶν πηγῶν τοῦ σωτηρίου» ἀντὶ «τοῦ σω‐ τηρίου», «ἠσουὰ» λέλεκται. ὥσπερ τῆς Ἰδουμαίας καὶ τῆς Μωὰβ καὶ τῶν | |
| υἱῶν Ἀμμὼν οὐκ ἀργῶς ἐν τοῖς ἔμπροσθεν ὀνομαστὶ ἐμνημόνευσεν ὁ λόγος, ἀλλ’ ὅτι δεισιδαιμονέστατα τυγχάνοντα ἔθνη, ἐχθρά τε καὶ ἀντικείμενα τῷ τῶν προφητῶν ὑπῆρχε θεῷ, διὸ ὡς ἐν παραδόξῳ θεσπίζει αὐτὰ ταῦτα τὴν Χριστοῦ | 89 | |
| 15 | διδασκαλίαν παραδέξασθαι. κατὰ τὸν αὐτὸν τρόπον καὶ τῆς Αἰγυπτίων εἰδωλολα‐ τρίας τὴν μνήμην εὐκαίρως παρείληφεν, ὡς καὶ αὐτῆς καταλυθησομένης κατὰ τοὺς δηλουμένους χρόνους. ἔστι δὲ ὁ παρὼν λόγος οὐ περὶ τῆς Αἰγύπτου· ἰδιάζει γὰρ ἡ περὶ αὐτῆς προφητεία ἐν ὑποθέσει περιγεγραμμένη οἰκείᾳ, ἧς προγέγραπται· «ὅρασις Αἰγύπτου» περὶ δὲ ‹τοῦ κατ’ ἐκλογὴν λείμματοσ›. ἐπεὶ καὶ ταῦτα θεσπίζει | |
| 20 | διδάσκων, ὅπως μετὰ τὴν πάροδον τὴν εἰς ἀνθρώπους τοῦ «ἐκ ῥίζης Ἰεσσαὶ» προελευσομένου οἱ τοῦτον παραδεδεγμένοι «λεῖμμα κατ’ ἐκλογὴν» ὄντες τοῦ Ἰσραὴλ μετὰ τῶν ἄλλων ἐθνῶν καὶ τὴν Αἰγυπτίων χώραν τῆς Χριστοῦ διδασκαλίας πληροῦσι, μηδενὸς αὐτοῖς ἐμποδὼν ἱσταμένου. τετηρήκαμεν δὲ ἤδη καὶ πρότερον, ὅτι τῆς προφητικῆς φωνῆς τὰ μὲν πρὸς | |
| 25 | λέξιν ἀποδίδοται οὐ δεόμενα τροπικῆς ἀλληγορίας, τὰ δὲ καὶ μὴ βουλομένους ἐκβιάζεται δι’ ἀλληγορικοῦ τρόπου χωρεῖν. ὥσπερ οὖν κατηνάγκαζεν ὁ λόγος τροπικῶς ἑρμηνεύειν ‹τὴν ῥάβδον› «ἐκ τῆς ῥίζης Ἰεσσαὶ» καὶ ‹τὸ ἄνθοσ› καὶ ‹τὸν κορμόν›, οὐκέτι δὲ καὶ τὸν Ἰεσσαὶ δίκαιον ἦν ἀλληγορεῖν, καὶ πάλιν τὰ ὡς περὶ θηρίων λελεγμένα ἀναγκαῖον ἦν μεταφέρειν ἐπὶ τοιούσδε τρόπους ἀνθρώπων, | |
| 30 | οὐκέτι δὲ καὶ τὰ ἔθνη τροπολογεῖν, ὧν ἐλέγετο ἄρχειν. οὕτω καὶ ἐν τοῖς μετὰ χεῖρα ⸢Αἴγυπτον μὲν τὴν αἰσθητὴν τῶν Αἰγυπτίων χώραν ἀναγκαῖον ὁμολογεῖν, θάλασσαν δὲ αὐτῆς καὶ ποταμὸν ἀλληγορικῶς ἐκδέχεσθαι, ἅπερ φησὶν ἐρη‐ μωθήσεσθαι κατὰ τοὺς προφητευομένους χρόνους, ἐν οἷς ‹προσθήσειν› εἴρηται «ὁ κύριος τοῦ δεῖξαι τὴν χεῖρα αὐτοῦ»· τῇ γὰρ προσθήκῃ προγενομένοις πράγμασιν | |
| 35 | ἕτερα ὁμοιότροπα ἐπιγενήσεσθαι δηλοῖ, ἐφ’ οἷς γὰρ πάλαι διὰ Μωσέως ἡ χεὶρ τοῦ κυρίου ἐξήγαγε⸣ ⸤τοὺς υἱοὺς Ἰσραὴλ ἐκ γῆς Αἰγύπτου καὶ διήγαγε τὴν θάλασσαν τὴν ἐρυθρὰν καὶ εἰσήγαγεν «εἰς τὴν γῆν τῆς ἐπαγγελίας» τὴν οὖσαν ἀλλοφύλων πρότερον.⸥ ⸢νυνὶ διὰ τοῦ «ἐκ τῆς ῥίζης Ἰεσσαὶ» ἡ αὐτὴ χεὶρ τοῦ κυρίου προσθήκην ἀγαθῶν ποιουμένη⸣ ⸤τοὺς ἀποστόλους τοῦ σωτῆρος καὶ τοὺς κήρυκας τοῦ σωτηρίου | |
| 40 | εὐαγγελίου Ἰουδαίους ὄντας καὶ ἐξ Ἰουδαίων ὁρμωμένους ἐπιδόξους καὶ ζηλω‐ τοὺς ἐποίει καθ’ ὅλης τῆς οἰκουμένης, οὐ μὴν ἀλλὰ ἐπ’ αὐτῆς Αἰγύπτου, ἔνθα παρῄεσαν ἀκωλύτως μηδενὸς ἐμποδὼν αὐτοῖς γιγνομένου. καὶ κατῄεσαν ἐπὶ καθαιρέσει τῆς Αἰγυπτιακῆς εἰδωλολατρίας. καὶ οἱ μὲν ἐπὶ Μωϋσέως ἐξῄεσαν φεύγοντες τὸν Φαραὼ καὶ τοὺς Αἰγυπτίους, οἱ δὲ Χριστοῦ μαθηταὶ εἰσῄεσαν εἰς | |
| 45 | Αἴγυπτον αὐτόμολοι κήρυκες τοῦ σωτηρίου λόγου. καὶ τοῖς μὲν ἐπὶ Μωϋσέως διῄρητο ἡ θάλασσα αἰσθητῶς, τό τε ὕδωρ τοῦ Αἰγυπτίου ποταμοῦ μετεβάλλετο | |
| εἰς αἷμα· ἡ δὲ τῶν ἀγαθῶν προσθήκη ἐπὶ τῶν δηλουμένων χρόνων τῇ μὲν θαλάσσῃ ἐρημίαν ἀπειλεῖ τῇ Αἰγυπτίᾳ, τῷ δὲ ποταμῷ αὐτῶν παντελῆ ἔκλειψιν, πρὸς τὸ δίχα τινὸς κωλύματος τοὺς τοῦ σωτηρίου εὐαγγελίου κήρυκας ἐκπεριελθεῖν τὰς | 90 | |
1.64(50) | Αἰγυπτίων χώρας καὶ ἀνατροπὴν μὲν τῆς πολυθέου αὐτῶν δεισιδαιμονίας ἐργάσα‐ σθαι, τοῦ δὲ ἐπὶ πάντων θεοῦ καὶ τοῦ Χριστοῦ αὐτοῦ τοῦ «ἐκ ῥίζης Ἰεσσαὶ» προελ‐ θόντος παραδοῦναι τὴν γνῶσιν. θεωρητέον δὲ ὅπως οὐ τὴν χώραν Αἰγύπτου, ἀλλὰ τὴν θάλασσαν αὐτῆς λέγεται ὁ κύριος ἐρημώσειν τοῦ τῆς εἰδωλολα‐ τρίας πλήθους οὕτω δηλουμένου. | |
| 55 | εἰ τοίνυν τὰ πλήθη τῆς κακίας τοῦ βίου θαλάσσῃ παραβάλλεται, ὅρα εἰ μὴ εὐλόγως τὴν τῶν ἀθέων καὶ ἀσεβῶν ἀνδρῶν γλῶσσαν τῶν πάλαι τὸν θεὸν ἀγνοούν‐ των, ὡς ἐδήλου λέγων ὁ Φαραώ· «οὐκ οἶδα τὸν κύριον καὶ τὸν Ἰσραὴλ οὐκ ἐξ‐ αποστέλλω». ὃ δὴ προϊὼν ὁ λόγος ἔσεσθαι θεσπίζει. οὕτω δὲ ἀνατεθεμάτισται τῆς Αἰγυπτίας θαλάσσης ἡ γλῶσσα, ὡς ἀποσιωπῆσαι τῶν παρ’ αὐτῆς πάλαι | |
| 60 | βοωμένων πονηρῶν δαιμόνων τὰ χρηστήρια καὶ τὰ μαντεῖα· λελύσθαι δὲ αὐτῶν καὶ τὰς δι’ ἀνδρῶν γοήτων κακοτεχνίας. ἃ δὴ πάντα δι’ ἔργων ἐπληροῦτο μετὰ τὸ κήρυγμα τὸ εὐαγγελικὸν τὸ κηρυχθὲν αὐτοῖς Αἰγυπτίοις. ἐξ ἐκείνων δὲ καὶ εἰς ἡμᾶς αὐτοὺς τῶν παρ’ Αἰγυπτίοις νενομισμένων θεῶν ἡ πᾶσα δύναμις ἀπέσβη καὶ πάντων δὲ τῶν ἀθέων καὶ δυσσεβῶν ἀνδρῶν τῶν καθ’ ὅλης τῆς οἰκουμένης | |
| 65 | Αἰγυπτιαζόντων κατὰ τὸν ὅμοιον τῆς εἰδωλολατρίας τρόπον ἡ ποτὲ πλημμυροῦσα καὶ κυματουμένη θάλασσα τὴν ἐσχάτην πέπονθεν ἐρημίαν.⸥ θάλασσαν δὲ τῆς Αἰγύπτου λέγεται κύριος ἐρημώσειν, τοῦτ’ ἔστι τῆς εἰδωλολατρίας τὸ πλῆθος, οὐ μόνον δὲ τὴν θάλασσαν ἐρημώσειν, ἀλλὰ καὶ τὴν χεῖρα αὐτοῦ ἐπιβαλεῖν ἐπὶ τὸν ποταμὸν αὐτῆς τῆς ἐξ αἰῶνος συνεστώσης τοῖς Αἰγυπτίοις βασιλείας, | |
| 70 | οὕτως πως δηλουμένης βιαίου πνεύματος νοουμένου τοῦ πρῶτον καθελόντος τὴν βασιλείαν Αἰγυπτίων Ῥωμαίων ἄρχοντος· λέλυτο γοῦν αὐτὸς ὁ ποταμὸς παταχθεὶς ἢ καὶ ὥσπερ εἰς κοιλάδας βαθείας ταπεινωθεὶς καὶ εἰς φάραγγας μεταβληθεὶς ἑπτά. ⸢ὃ δὴ καὶ αὐτὸ νοήσεις ἐπιστήσας τὸν νοῦν, ὡς πάλαι μὲν ἑνὸς ποταμοῦ ῥεῦμα μέγιστον, δι’ οὗ τὸ τῆς Αἰγύπτου βασίλειον ἐδηλοῦτο, τῶν | |
| 75 | αὐτόθι πάντων ἐθνῶν ἐκράτει, παταχθέντος δ’ ἐκείνου καὶ λυθέντος μερικοί τινες ἄρχοντες αὐτῶν κατὰ χρόνους ἡγοῦντο· οἱ μὲν τὰ Λιβύων διέποντες μέρη, οἱ δὲ ἀφωρισμένως τὰ Θηβαίων, οἱ δ’ αὐτῆς Αἰγύπτου καὶ Ἀλεξανδρείας. καὶ τούτων οἱ μὲν ἡγεμονίαις τετίμηνται, τῶν δημοτικῶν καὶ πολιτικῶν πραγμάτων ἐγκεχειρισμένοι τὴν φροντίδα, οἱ δ’ ἀφωρισμένως πάλιν τῶν στρατιωτικῶν | |
| 80 | καθηγοῦνται ταγμάτων, καὶ οὗτοί γε πάντες ὑπὸ τῆς μείζονος ἐξουσίας ἐπὶ τὰς δηλωθείσας ἀρχὰς προαγόμενοι. κἄπειτα ἰδιωτεύοντες φάραγξιν εἰκότως παρεβλήθησαν ὡς ἐν παραθέσει τοῦ πάλαι πλημμυροῦντος παρ’ αὐτοῖς ποταμοῦ, | |
| λέγω δὲ τοῦ βασιλείου, ὃ δὴ πᾶσαν αὐτὴν ἀθρόως τε τὴν Αἴγυπτον καὶ τὰ ἀμφὶ ταύτην ἔθνη ἑνὶ ῥεύματι περιέκλυζε, μιᾷ δυνάμει βασιλικῇ κατακρατούσῃ τῶν | 91 | |
| 85 | ὅλων.⸣ οὕτως οὖν ἐπατάσσετο καὶ ὁ Αἰγύπτιος ποταμός, μερικαί τε φάραγγες ὑφίσταντο ἀντ’ αὐτοῦ ⸢ὡς βατὴν εἶναι τοῦ λοιποῦ τὴν Αἴγυπτον τοῖς τὸ Χριστοῦ εὐαγγέλιον κηρύττουσι, μηδενὸς ἐμποδὼν αὐτοῖς ἱσταμένου μηδ’ ἐπιβαίνειν κωλύοντος. Διόπερ ὡς μηκέτι συνεστώσης τῆς Αἰγυπτίων βασιλείας καὶ ὡς | |
| 90 | τῆς δαιμονικῆς ἐνεργείας τῆς ἐν αὐτοῖς ἀποσβεσθείσης τὸ κήρυγμα τὸ εὐαγγελικὸν ἐπὶ σχολῆς αὐτοῖς κατηγγέλλετο⸣ κατὰ τὸ φῆσαν λόγιον· καὶ ἔσται δίοδος τῷ καταλειφθέντι μου λαῷ ἐν Αἰγύπτῳ, ἀλλὰ καὶ ἔσται φησὶ τῷ Ἰσραὴλ ὡς ἡ ἡμέρα ὅτε ἐξῆλθον ἐκ γῆς Αἰγύπτου· ⸢ὡς γὰρ ὁ Μωσέως λαὸς διέβη ποσὶ τὴν ἐρυθρὰν θάλασσαν ὡς «διὰ ξηρᾶς», εἶτα μετὰ τὴν δίοδον «τὴν ᾠδὴν | |
| 95 | ᾖσαν λέγοντες Ἄισωμεν τῷ κυρίῳ, ἐνδόξως γὰρ δεδόξασται», τὸν αὐτὸν τρόπον καὶ οἱ προφητευόμενοι τοῦ σωτῆρος ἡμῶν εὐαγγελισταί, αὐτοὶ ὄντες οἱ ἐκ τοῦ παντὸς Ἰουδαίων ἔθνους περιλειφθέντες, ἀκώλυτον ποιούμενοι τὸν δρόμον καὶ πᾶσαν διατρέχοντες τὴν Αἰγυπτίων χώραν καὶ Ἰουδαίοις μὲν κηρύσσοντες τὸ εὐαγγέλιον ἐν ταῖς συναγωγαῖς αὐτῶν, ἐκκλησίας δὲ Χριστοῦ συνιστῶντες ἐκ τῆς | |
1.64(100) | τῶν ἐθνῶν ἐπιστροφῆς, ‹καινὸν ᾆσμα› ἐμφερῶς τοῖς ἐπὶ Μωϋσέως ἐδίδασκον ‹ᾄδειν› τοὺς δι’ αὐτῶν ὠφελημένους. Τοῦτο δὲ ἦν τὸ προφωνηθὲν ὑπὸ τοῦ φάσκοντος προφητικοῦ λόγου· Καὶ ἐρεῖς ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ Εὐλογήσω σε, κύριε, διότι ὠργίσ‐ θης μοι καὶ ἀπέστρεψας τὸν θυμόν σου ἀπ’ ἐμοῦ καὶ ἠλέησάς με. | |
| 105 | ἰδοὺ ὁ θεός μου σωτήρ μου, πεποιθὼς ἔσομαι ἐπ’ αὐτῷ⸣ καὶ σωθήσο‐ μαι. καὶ οὐ φοβηθήσομαι, ὅτι ἡ δόξα μου καὶ ἡ αἴνεσίς μου κύριος καὶ ἐγένετό μοι εἰς σωτηρίαν. ταῦτα διδάσκονται λέγειν οἱ τῇ Αἰγυπτίων χώρᾳ τὸν Χριστὸν τοῦ θεοῦ καταγγέλλοντες ἢ καὶ αὐτοὶ Αἰγύπτιοι τὸν Χριστὸν τοῦ θεοῦ παραδεδεγμένοι· ὡς γὰρ μηκέτ’ ὑφεστῶτος ἐν αὐτοῖς ‹τοῦ› προλεχθέντος | |
| 110 | ‹ποταμοῦ› μηδὲ ‹τῆσ› πάλαι κυματουμένης ‹θαλάσσησ›. διό φασιν· ἰδοὺ ὁ θεός μου ὁ σωτήρ, πεποιθὼς ἔσομαι ἐπ’ αὐτῷ καὶ οὐ φοβηθήσομαι διὰ τὸ μηκέτ’ εἶναι τοὺς ἐκφοβοῦντας αὐτοὺς μηδὲ κωλύοντας κατὰ τὸν Χριστοῦ λόγον θεοσεβεῖν, ὅτι ἡ δόξα μου φησὶ καὶ ἡ αἴνεσίς μού ἐστι καὶ ἐγένετό μοι εἰς σωτηρίαν. τὸ δὲ ὠργίσθης μοι ⸢ἐξομολόγησιν προτέρων ἁμαρτημάτων | |
| 115 | παρίστησιν, ὧν ἕνεκα θεοῦ ἦσαν ὀργῆς ἄξιοι πρὸ τῆς σωτηρίου κλήσεως οἱ Αἰγύπ‐ τιοι.⸣ τὸ δέ· ἀπέστρεψας τὸν θυμόν σου καὶ ἠλέησάς με ⸢τὴν μετὰ τὴν κλῆσιν δωρηθεῖσαν αὐτοῖς ἄφεσιν ἁμαρτημάτων σημαίνει.⸣ ⸤‹ἡ γὰρ χάρις καὶ ἡ ἀλήθεια διὰ Ἰησοῦ Χριστοῦ γενομένη› καὶ αὐτοῖς Αἰγυπτίοις καὶ πᾶσι τοῖς τὸν υἱὸν τοῦ θεοῦ παραδεδεγμένοις δεσμῶν λύσιν καὶ ἁμαρτιῶν συγχώρησιν ἐδωρή‐ | |
| 120 | σατο.⸥ Ἑξῆς τούτοις ἐπιλέγει· καὶ ἀντλήσετε ὕδωρ μετ’ εὐφροσύνης ἐκ τῶν πηγῶν τοῦ σωτηρίου. ⸤πάλιν δὲ κἀνταῦθα ἀλληγορικῶς παραδεκτέον τὸ ὕδωρ καὶ τὰς πηγὰς τοῦ σωτηρίου· νοήσεις δὲ ταῦτα αὐτοῦ λέγοντος ἀκούων τοῦ σωτῆρος· «εἴ τις διψᾷ, ἐρχέσθω πρός με καὶ πινέτω. ὁ πιστεύων εἰς | 92 |
| 125 | ἐμέ, καθὼς εἶπεν ἡ γραφή, ποταμοὶ ἐκ τῆς κοιλίας αὐτοῦ ῥεύσουσιν ὕδατος ζῶντος».⸥ ⸢πηγαὶ τοίνυν σωτηρίου λόγοι ἦσαν εὐαγγελικοὶ ἐξ ἁγίου πνεύματος ἀνομβρώμενοι,⸣ ὥσπερ οἱ προφητικοὶ λόγοι πηγαὶ ὠνομάζοντο Ἰσραὴλ ὑπὸ τῆς λεγούσης γραφῆς· «ἐν ἐκκλησίαις εὐλογεῖτε τὸν θεόν, κύριον ἐκ πηγῶν Ἰσραήλ». ἀλλὰ γὰρ ἀπὸ τῶν πηγῶν τοῦ σωτηρίου λόγου προφητεύονται πίεσθαι οἱ | |
| 130 | Αἰγύπτιοι καὶ οἱ τούτοις τὸ ποτὸν τὸ σωτήριον διακονήσαντες. Ἑξῆς τοῖς προλεχθεῖσιν ἔτι καὶ ταῦτα λέγειν προστάττει· καὶ ἐρεῖς ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ Ὑμνεῖτε κύριον, βοᾶτε τὸ ὄνομα αὐτοῦ. ⸢τὸ δὲ ἐρεῖς προσφωνήσῃς τῷ χορῷ τῶν εὐαγγελιστῶν τοῦ σωτῆρος ἡμῶν· ἐν ἐκείνῃ γάρ φησι τῇ ἡμέρᾳ, δηλαδὴ ἐν τῷ προφητευομένῳ καιρῷ, ἐρεῖς σύ, ὁ | |
| 135 | κῆρυξ τοῦ σωτηρίου εὐαγγελίου, τοῖς τὸ κήρυγμα παραδεξαμένοις Αἰγυπτίοις· Ὑμνεῖτε κύριον, βοᾶτε τὸ ὄνομα αὐτοῦ, ἀναγγείλατε ἐν τοῖς ἔθνεσιν τὰ ἔνδοξα αὐτοῦ, μιμνῄσκεσθε, ὅτι ὑψώθη τὸ ὄνομα αὐτοῦ. ταῦτα γὰρ σύ, ὁ χορὸς ὁ ἀποστολικός, διδάσκων τοὺς ὑπὸ σοὶ ‹μαθητευομένουσ› ἐρεῖς, παραγγέλλων αὐτοῖς μὴ σιωπᾶν, ἐξαγγέλλειν δὲ τοῖς πᾶσι καὶ εἰς ἐξάκουστον | |
| 140 | βοᾶν τῆς σωτηρίου εὐεργεσίας τὴν χάριν.⸣ εἶτα πάλιν τοῖς αὐτοῖς προσφωνεῖ διδάσκειν καὶ λέγειν· ὑμνήσατε τὸ ὄνομα κυρίου, ὅτι ὑψηλὰ ἐποίησεν· ἀναγγείλατε ταῦτα πάντα ἐν πάσῃ τῇ γῇ. μεθ’ ἅπαντα ἐπιλέγει· ἀγαλλιᾶσθε καὶ εὐφραίνεσθε, οἱ κατοικοῦντες | |
| 145 | Σιών, ὅτι ὑψώθη ὁ ἅγιος τοῦ Ἰσραὴλ ἐν μέσῳ αὐτῆς. ⸢ἤδη δὲ διὰ πλειόνων Σιὼν ἀπεδόθη ὁ εὐαγγελικὸς λόγος, ἐφ’ ὃν ἡ ἐκκλησία τοῦ θεοῦ ᾠκοδόμηται. ἐπεὶ τοίνυν ὁ ἅγιος Ἰσραὴλ ὑψώθη ἐν μέσῳ τῆς ἐκκλησίας αὐτοῦ, εἰκότως ἀγαλλιᾶσθέ φησι καὶ εὐφραίνεσθε, οἱ κατοικοῦντες ἐν αὐτῇ, ἅτε μέσον αὐτὸν ἔχοντες τὸν ἅγιον Ἰσραὴλ κατὰ τὴν ἐπαγγελίαν, ἣν καὶ αὐτὸς πεποίητο | |
1.64(150) | φήσας· «ὅπου δύο ἢ τρεῖς συνηγμένοι εἰσὶν ἐν τῷ ὀνόματί μου, ἐκεῖ εἰμι ἐν μέσῳ αὐτῶν».⸣ πλὴν ἀλλὰ πάλιν τὸ προφητικὸν πνεῦμα τῷ ὀνόματι κέχρηται καὶ τὴν Σιὼν ἀγαλλιᾶν τε καὶ εὐφραίνεσθαι τοὺς ἐν αὐτῇ παρακελεύεται τούτοις τοῖς ῥήμασιν εἰς εὐθυμίαν ἄγον τοὺς ἐκ περιτομῆς διὰ τὸ νομίζειν ταῦτα περὶ αὐτῶν λέγεσθαι καὶ ταύτῃ τῇ δόξῃ περιέπειν τὴν βίβλον ὡς ἂν τὰ κάλλιστα περὶ | |
| 155 | αὐτῶν θεσπίζουσαν. | 93 |
1.65 | Συντελέσας ὁ λόγος τὴν περὶ τοῦ ‹ἐκ ῥίζης Ἰεσσαὶ› προ‐ ελευσομένου προφητείαν ⸢καὶ πάντα θεσπίσας τὰ ἐπὶ τῇ παρουσίᾳ τοῦ Χριστοῦ γενησόμενα ἑτέρας ἄρχεται ὑποθέσεως τῆς κατὰ Βαβυλῶνος, εἶθ’ ἑξῆς δευτέραν τίθησι τὴν ‹περὶ τῶν Φυλιστιέων›, οὕτως δὲ εἴωθεν ἡ γραφὴ τοὺς | |
| 5 | Παλαιστίνους ὀνομάζειν, μεθ’ οὓς τρίτον ἐστὶ «τὸ ῥῆμα τὸ κατὰ τῆς Μωαβίτιδος», εἶτα καὶ «τὸ 〈ῥῆμα τὸ〉 κατὰ Δαμασκοῦ» καὶ μετὰ ταῦτα «ὅρασις Αἰγύπτου», εἶθ’ ἕκτον 〈«τὸ ὅραμα τῆς ἐρήμου» καὶ εἶτα〉 «τὸ ὅραμα τῆς Ἰδουμαίας», ἔπειτα «λῆμμα ἐν τῇ Ἀραβίᾳ», ᾧ ἕπεται «τὸ ὅραμα τῆς φάραγγος Σιὼν» καὶ ἐπὶ πᾶσι «τὸ ῥῆμα Τύρου». δέκα δὴ αὗται συνημμέναι τυγχάνουσι προφητεῖαι περὶ τῶν | |
| 10 | ἀλλοφύλων ἐθνῶν, αἷς καὶ ‹τὴν φάραγγα Σιὼν› περιείληφε τοῖς ἀλλοφύλοις καὶ τὸν Ἰουδαίων λαὸν συγκαταλέξας.⸣ ⸤γνῶσιν δὲ αὐτοῖς τὴν διὰ Χριστοῦ καὶ ἀγαθῶν ἐπαγγελίας εὐαγγελίζεται, κηρύττει τε καθολικῶς τοῖς πᾶσι τὸν περὶ τῆς τοῦ θεοῦ κρίσεως λόγον προτρέπων ἅπαντας ἀνθρώπους θεοσεβῶς ζῆν τοῦ δικαιωτηρίου τοῦ θεοῦ μεμνημένους.⸥ ἀναγκαίως δὲ τὰς περὶ τούτων αὐτῶν προφητείας Ἰουδαίοις | |
| 15 | παρεδίδου, ἵν’ ἐκ τῆς προαγορεύσεως τῶν μελλόντων τῆς τε κατὰ τὰς προρρήσεις ἐκβάσεως πεισθεῖεν ἀληθῶς ‹θεὸν εἶναι τὸν διὰ τῶν προφητῶν αὐτοῖς λαλοῦντα›, πρόνοιάν τε αὐτῶν ποιούμενον καὶ τὰ λυσιτελῆ παραινοῦντα. ⸢πρώτην οὖν τίθησι τὴν κατὰ Βαβυλῶνος ὅρασιν, προειπὼν ἐν ἀρχῇ τῆς ὅλης βίβλου ‹ὅρασιν τὴν κατὰ τῆς Ἰουδαίας καὶ κατὰ τῆς Ἰερουσαλήμ›. ἐπειδὴ | |
| 20 | «γὰρ μή ἐστι προσωποληψία παρὰ τῷ θεῷ», ἀπ’ αὐτῶν ἤρξατο τῶν οἰκείων καὶ εἰς αὐτοὺς πάλιν καταστρέψει τὸν λόγον.⸣ ⸤τῶν δὲ ἀλλοφύλων ἐθνῶν τὴν Βαβυλῶνα προστάσσει, βασιλικὴ δὲ αὕτη τῶν Ἀσσυρίων πόλις μεγίστη καὶ δυνατωτάτη. λέγονται δὲ Ἀσσύριοι πρῶτοι τῆς οἰκουμένης κρατῆσαι ἐφ’ ὅλοις χιλίοις καὶ τρια‐ κοσίοις ἔτεσι μέχρι τῶν πολιορκησάντων τὴν Ἰερουσαλὴμ καὶ τὸν Ἰουδαίων λαὸν | |
| 25 | αἰχμάλωτον ἀγαγόντων εἰς τὴν ἑαυτῶν χώραν. ἐπὶ ταύτῃ γὰρ τῇ τῶν Ἀσσυρίων πράξει αὐτίκα καὶ οὐκ εἰς μακρὰν τὸ κράτος αὐτῶν κατελύθη.⸥ διαμενούντων ἔμπροσθεν ὅπως εἷλον οἱ Ἀσσύριοι τὸν Ἰσραὴλ καὶ τὴν Σαμάρειαν προεδήλου, μελλούσης δὲ ὅσον οὔπω καὶ τῆς Ἰερουσαλὴμ τὴν ὁμοίαν τῇ Σαμαρείᾳ πολιορκίαν ὑπομένειν καὶ τὸ ταύτης ἐθέσπισε τέλος, ἀλλὰ καὶ ἅπερ αὐτοὶ πείσονται οἱ Ἀσσύ‐ | |
| 30 | ριοι καὶ οἱ τούτων ἄρχοντες διεξῆλθε. νυνὶ δὲ τὰ περὶ τῆς ἐξ αἰῶνος παρ’ αὐτοῖς βασιλικῆς πόλεως διδάσκει, οὐχ ὅπως αὐτοὶ μάθοιεν οἱ Βαβυλώνιοι τὰ μέλλοντα | |
| αὐτοῖς συμβήσεσθαι. πῶς γὰρ οἱ μὴ παρόντες, ἀλλ’ ὅπως οἱ τὴν πρωτείαν ὑπο‐ δεχόμενοι προσδοκῶ ἐνταῦθα, ἀλλὰ καὶ τὴν τοῦ θεοῦ περὶ πάντας ἀνθρώπους ἐσομένην δικαιοκρισίαν εἰδέναι, ἔχοιέν τε παραμυθίαν τῶν αὐτοῖς συμβησομένων | 94 | |
| 35 | ὡς ἐκδικηθησόμενος, μέλλων δὲ ὁ λόγος μερικὴν ποιεῖσθαι ἀπειλὴν κατὰ τῆς Βαβυλῶνος προεκτίθεται προφητείαν περὶ τῆς καθολικῆς τοῦ θεοῦ κρίσεως διδάσκων, ὁποῖα πείσονται ἐν τῷ τοῦ θεοῦ δικαιωτηρίῳ οἱ καθ’ ὅλης τῆς οἰκου‐ μένης ἀσεβῶς καὶ ὑπερηφανῶς ἄρξαντες. μετὰ δὲ τὴν καθολικὴν ταύτην διδασκαλίαν διαβαίνει ἐπὶ τὴν μερικὴν περὶ τῆς Βαβυλῶνος ἀπειλήν. | |
| 40 | Ἐπ’ ὄρους πεδινοῦ ἄρατε σημεῖον, ὑψώσατε τὴν φωνὴν αὐτοῖς, παρακαλεῖτε τῇ χειρί Ἀνοίξατε, οἱ ἄρχοντες. ἐγὼ συντάσσω, καὶ ἐγὼ ἄγω αὐτούς· γίγαντες ἔρχονται πληρῶσαι τὸν θυμόν μου χαίροντες ἅμα καὶ ὑβρίζοντες. ⸢ταῦτα δὲ τὸ ἐν τῷ προφήτῃ θεῖον πνεῦμα ἐκ προσώπου τοῦ θεοῦ λόγου προφέρεται. αὐτὸς τοίνυν ἐστὶν ὁ παρακελευόμενος | |
| 45 | τοῖς ἀμφ’ αὐτὸν ἀγγέλοις ἀνοῖξαι θύρας κεκλεισμένας καὶ παρακελεύσασθαι τοῖς ἔνδον οὖσι προϊέναι, ἥκειν τε καὶ σπεύδειν ἐπὶ τὴν τῶν ἀσεβῶν τιμωρίαν. οἶμαι δὲ διὰ τούτων δηλοῦσθαι εἶναί τινα χώραν ἀφωρισμένην δυνάμεσιν ἀντι‐ κειμέναις, ἐν ᾗ ὥσπερ ἐν δεσμωτηρίῳ καθειργμέναι τυγχάνουσι. καὶ μήποτε αὕτη ἐστὶν ἡ καλουμένη ‹ἄβυσσοσ›, ἣν πεπληρῶσθαι ‹δρακόντων› διδάσκει ὁ | |
1.65(50) | φάσκων λόγος· «δράκοντες καὶ πᾶσαι ἄβυσσοι»; ὅθεν καὶ τὸν σωτῆρα «παρε‐ κάλουν» οἱ δαίμονες, μὴ πέμψαι αὐτοὺς «εἰς τὴν ἄβυσσον», ὁπηνίκα ἔλεγε τό· «ἦλθες πρὸ καιροῦ βασανίσαι ἡμᾶς»· οὐ γὰρ ἠγνόουν καιρόν τινα ἔσεσθαι αὐτοῖς τῆς «εἰς τὴν ἄβυσσον» καθείρξεως.⸣ τὰς μὲν οὖν δυνάμεις τὰς ἀντικειμένας ἤτοι γιγάντων οὔσας ψυχὰς ἢ τῶν ἐξ οὐρανοῦ κατελθόντων ‹ἀγγέλων›, ἐξ ὧν «οἱ | |
| 55 | γίγαντες ἐγεννήθησαν», ὧν καὶ ἡ Μωσέως μνημονεύει γραφὴ λέγουσα· «ἰδόντες δὲ οἱ ἄγγελοι τοῦ θεοῦ τὰς θυγατέρας τῶν ἀνθρώπων ὅτι καλαί εἰσιν, ἔλαβον ἑαυτοῖς γυναῖκας ἀπὸ πασῶν, ὧν ἐξελέξαντο». εἶθ’ ἑξῆς ‹τοὺς γεννηθέντασ› ἐξ αὐτῶν αὐτοὺς εἶναί φησι ‹τοὺς γίγαντας τοὺς ὀνομαστοὺς ἀπ’ αἰῶνοσ›, εἴτε οὖν τούτων τὰς ψυχάς, εἴτε τῶν τούτους γεγεννηκότων τὰ πνεύματα, εἴτε ἑτέρας | |
| 60 | τινὰς ἀποστατικὰς δυνάμεις ἐκριφείσας τῆς οὐρανίου λήξεως εἰκὸς σκότῳ καὶ ‹δεσμοῖσ› παραδεδόσθαι μέχρι τοῦ ‹τῆς κρίσεωσ› καιροῦ. ἐπειδὰν δὲ τὸ τοῦ θεοῦ δικαιωτήριον ἐπιστῇ καὶ ἡ καθολικὴ κρίσις, ἐν ᾗ κρινεῖ ὁ Χριστὸς τοῦ θεοῦ πᾶν γένος ἀνθρώπων ‹καθίσας ἐπὶ θρόνου δόξης αὐτοῦ›, ὅτε καθὼς ἐδίδαξεν· «ἀποστε‐ λεῖ τοὺς ἀγγέλους αὐτοῦ καὶ συνάξουσι πάντα τὰ ἔθνη μετὰ σάλπιγγος μεγάλης | |
| 65 | ἀπ’ ἄκρου τοῦ οὐρανοῦ ἕως ἄκρου αὐτοῦ». τὴν μὲν ἀνάστασιν τῶν νεκρῶν καὶ τὴν | |
| τῶν ἐθνῶν ἁπάντων τὴν ἐπὶ τὸ κριτήριον τοῦ θεοῦ παραγωγὴν διὰ τῶν ἀγγέλων αὐτοῦ ποιήσεται τῶν τὸν θρόνον αὐτοῦ περιπολούντων· «ἀποστελεῖ γάρ» φησι «τοὺς ἀγγέλους αὐτοῦ μετὰ σάλπιγγος μεγάλης καὶ ἐπισυνάξουσι τοὺς ἐκλεκτοὺς αὐτοῦ ἐκ τῶν τεσσάρων ἀνέμων ἀπ’ ἄκρων οὐρανοῦ ἕως ἄκρων αὐτῶν», τὰς δὲ | 95 | |
| 70 | κολάσεις ὥσπερ διὰ δημίων ἐπάξει τοῖς κολασθησομένοις διὰ τῶν ἀντικειμένων δυνάμεων. παρακελεύεται τοίνυν διὰ τῶν προκειμένων τοῖς οἰκείοις ἀγγέλοις ἐπ’ ὄρους πεδινοῦ σημεῖον αἴρειν, ⸢ὄρος πεδινὸν ἐνταῦθα ὀνομάζων τὸν περίγειον τόπον καὶ πᾶν τὸ τῶν ἀνθρώπων οἰκητήριον. ἔνθα τὸ σημεῖον παρα‐ σχεῖν τῆς μελλούσης ἐπιστήσεσθαι τοῦ θεοῦ κρίσεως παρακελεύεται, ἀλλὰ καὶ | |
| 75 | ὑψῶσαι τὴν φωνὴν συγκαλοῦντας ἐπὶ τὸ κριτήριον τοὺς κριθησομένους. εἶθ’ ἑξῆς φησι· παρακαλεῖτε τῇ χειρί· ἀνοίξατε, οἱ ἄρχοντες, ἀνθ’ οὗ ὁ Σύμμαχός φησι· κινήσατε χεῖρα καὶ ἐξελθέτωσαν θύρας· ἀπὸ γὰρ ‹τοῦ ἐξωτάτου σκότουσ›, ἐν ᾧ ἦσαν ἀποκεκλεισμένοι προελθεῖν τὰς προλεχθείσας δυνάμεις προστάττει. διὸ ἐπιλέγει· ἀνοίξατε θύρας· οὐκ ἄν ποτε ἄλλως ἀνοιχ‐ | |
| 80 | θείσας ἢ ἐμοῦ τοῦ κριτοῦ προστάξαντος καὶ ὑμῶν τῶν ἐμῶν ἀγγέλων διακονου‐ μένων.⸣ τῷ ἐμῷ νεύματι ἀνοίξαντες δὲ τὰς θύρας, ὑψώσατε τὴν φωνὴν αὐτοῖς, προτρέποντες σπεύδειν τοὺς καλουμένους. ἐγὼ γάρ εἰμι ὁ συντάσσων καὶ ἄγων αὐτούς. ⸢τίνες δέ εἰσιν οὗτοι, ἑξῆς παρίστησι διασαφῶν καὶ λέγων· γίγαντες ἔρχονται πληρῶσαι τὸν θυμόν μου χαίροντες ἅμα καὶ ὑβρί‐ | |
| 85 | ζοντες⸣ ⸤συμφώνως δὲ τοῖς Ἑβδομήκοντα ἡρμήνευσεν ὁ Θεοδοτίων εἰπών· καίγε ἐκάλεσα τοὺς γίγαντάς μου, ὁ δὲ Ἀκύλας καὶ ὁ Σύμμαχος ἀντὶ τοῦ· γίγαντας, δυνατοὺς ἡρμήνευσαν. οὕτως δὲ καλεῖ τὰς τιμωρητικὰς δυνάμεις, δι’ ὧν τὰ τῆς κατὰ τῶν ἀσεβῶν ὀργῆς πληροῦται.⸥ ⸢ἐπιχαιρεσίκακοι δέ τινες ὄντες οὗτοι οἱ λεγόμενοι γίγαντες ὥσπερ τὰ κατ’ εὐχὰς πράττοντες· χαίρουσιν | |
| 90 | ἐπὶ τῷ ὑβρίζειν καὶ κολάζειν τοὺς ἀσεβεῖς, ἅτε δὴ μὴ ἔχοντες σπλάγχνα οἰκτιρμοῦ μηδὲ χρηστότητα μηδὲ φιλανθρωπίαν, ἀλλ’ ὠμόθυμοι καὶ ἀπάνθρωποι τυγχάνοντες. δέον γοῦν στένειν ἐπὶ τοῖς ἀπολλυμένοις, οἱ δὲ ἅμα ὑβρίζοντες ἔχαιρον.⸣ Ταῦτα μὲν οὖν περὶ τούτων, τὰ δ’ ἑξῆς περὶ τῶν κριθησομένων ἐθνῶν ἐπιλέγει· φωνὴ ἐθνῶν πολλῶν ἐπὶ τῶν ὀρέων ὁμοία ἐθνῶν πολλῶν, | |
| 95 | φωνὴ βασιλέων καὶ ἐθνῶν συνηγμένων· ⸢οἱ γὰρ μέλλοντες τῇ τιμωρίᾳ παραδίδοσθαι οὐδὲν ἕτερον ἢ φωνὰς ἀφήσουσι τὰ ἑαυτῶν ἐξομολογούμενοι κακά, ὁμοῦ δὲ καὶ κατὰ τὸ αὐτὸ τὰ ἔθνη πάντα καὶ οἱ τούτων βασιλεῖς μίαν καὶ τὴν αὐτὴν ἀποδώσουσι φωνήν, ὀλοφυρόμενοι τὰς ἑαυτῶν συμφοράς.⸣ εἶτα τὴν αἰτίαν τῆς τῶν ἐθνῶν καὶ τῶν βασιλέων φωνῆς διδάσκει λέγων· κύριος σαβαώθ, ἢ | |
1.65(100) | κύριος τῶν δυνάμεων ἢ κύριος τῶν στρατιῶν, ἐντέταλται ἔθνει ὁπλο‐ μάχῳ ἔρχεσθαι ἐκ γῆς πόρρωθεν ἀπ’ ἄκρου θεμελίου τοῦ οὐρανοῦ, | |
| κύριος καὶ οἱ ὁπλομάχοι αὐτοῦ, καταφθεῖραι πᾶσαν τὴν οἰκουμένην. ⸢τοὺς δ’ ἀνωτέρω γίγαντας ὀνομασθέντας ὁπλομάχους ἐνταῦθα καλεῖ, μακρὰν ὄντας πάλαι καὶ ὥσπερ ἐν θεμελίοις τοῦ οὐρανοῦ ἀποκεκλεισμένους, οὓς ὅτε | 96 | |
| 105 | καιρὸς καλεῖ προστάττει ἔρχεσθαι ὁ τῶν ὅλων κριτὴς ἐπὶ τῷ καταφθεῖραι πᾶσαν τὴν τῶν κακῶν οἰκουμένην μετὰ τὸν ἀφορισμὸν τῶν δικαίων. ⸤ἐπεὶ καὶ ἐν τοῖς Εὐαγγελίοις «ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου καθήμενος ἐπὶ θρόνου δόξης αὐτοῦ» τοὺς «ἐκ δεξιῶν» πρώτους ἐπὶ «τὴν ἡτοιμασμένην» αὐτοῖς «βασιλείαν πρὸ κατα‐ βολῆς κόσμου» καλεῖ· ὧν παραληφθέντων καὶ εἰσαχθέντων εἰς τὴν ἐπαγγελίαν | |
| 110 | ἐπὶ τὰ λοιπὰ ἔθνη τὰ ἐν τοῖς ἀριστεροῖς εὑρεθησόμενα ἡ ἀπειλὴ ‹τοῦ πυρὸσ› ἐξενήνεκται.⸥ Ταῦτα διδάξας ὁ λόγος μέλλοντα ἔσεσθαι ἐν τῇ ἡμέρᾳ τῆς κρίσεως τοὺς μηδέπω εἰς αὐτὴν ἐφθακότας ἔτι δὲ ἐν τῷ βίῳ τούτῳ τυγχάνοντας ἐπὶ μετάνοιαν προκαλεῖται, ὡς ἔτι καιρός ἐστιν ἐπιστρέφειν καὶ ἐπὶ τοῖς ἑαυτῶν κακοῖς | |
| 115 | ἀποκλάεσθαι καὶ ὀλολύζειν παραινῶν. διό φησιν· ὀλολύξατε, τὰ γλυπτά· ἐγγὺς γὰρ ἡμέρα κυρίου, καὶ συντριβὴ παρὰ τοῦ θεοῦ ἥξει· ⸢οὔπω γάρ φησιν ἐπέστη τὰ ἠπειλημένα, μέλλει δὲ ὅσον οὔπω. διὸ προλαβόντες κλαυθμῷ καὶ θρήνῳ καὶ ὀλολυγῇ ἐξιλάσασθε τὰ ἑαυτῶν κακά· μέλλει γὰρ ἡ προλεχθεῖσα ἡμέρα τῆς ὀργῆς τοῦ θεοῦ ἐφίστασθαι,⸣ ἐν ᾗ πᾶσα χεὶρ ἐκλυθήσεται, καὶ πᾶσα | |
| 120 | ψυχὴ ἀνθρώπου δειλιάσει· καὶ ταραχθήσονται οἱ πρέσβεις, καὶ ὠδῖνες αὐτοὺς ἕξουσιν ὡς γυναικὸς τικτούσης· καὶ συμφοράσουσιν ἕτερος πρὸς τὸν ἕτερον καὶ ἐκστήσονται καὶ τὸ πρόσωπον αὐτῶν ὡς φλὸξ μεταβαλοῦσι. ⸢πρέσβεις δὲ ἐνταῦθα καλεῖ τοὺς προϊσταμένους τῶν τῆς ἀθεότητος λόγων καὶ τοὺς πρεσβεύοντας ὑπὲρ τῆς εἰδωλολάτρου πλάνης, τούς τε | |
| 125 | διδασκάλους τῶν ἀθέων καὶ ἀσεβῶν δογμάτων, οὓς μετελεύσεται τὰ κατηριθμημένα πάντα.⸣ ⸤ἴδιον τῶν διατρεπομένων καὶ ἀπροσδοκήτων δεινῶν περιπεσόντων τὸ μεταβάλλειν τὸ χρῶμα τοῦ προσώπου.⸥ Οἷς ἐπιλέγει· ἰδοὺ γὰρ ἡμέρα κυρίου ἔρχεται μήνιδος θυμοῦ καὶ ὀργῆς θεῖναι τὴν οἰκουμένην ὅλην ἔρημον καὶ τοὺς ἁμαρτω‐ | |
| 130 | λοὺς ἀπολέσαι ἐξ αὐτῆς. κατ’ ἐκεῖνο δὲ καιροῦ φησιν οἱ ἀστέρες τοῦ οὐρανοῦ καὶ ὁ Ὠρίων καὶ πᾶς ὁ κόσμος τοῦ οὐρανοῦ τὸ φῶς οὐ δώσουσι, καὶ σκοτισθήσονται τοῦ ἡλίου ἀνατέλλοντος· ⸢κατὰ γὰρ τὸν τῆς συντελείας καιρὸν οὔθ’ ὁ ἥλιος οὔθ’ ἡ σελήνη οὔθ’ οἱ ἀστέρες τοῖς κολάσει καὶ τιμωρίᾳ παραδοθησομένοις ἀσεβέσι τὸ ἑαυτῶν φῶς δώσουσι, μεταβαλόντες δὲ καὶ οἱ | |
| 135 | φωστῆρες ἀπὸ τῆς ἑαυτῶν ὑπηρεσίας ἐπὶ ἑτέραν ἥξουσι κρείττονα λῆξιν, ὥσπερ τινὸς παλιγγενεσίας τευξόμενοι καὶ μηκέτι μὲν τῇ τῶν σωμάτων δουλεύοντες ματαιότητι, ‹ἐλευθερούμενοι› δὲ «ἀπὸ τῆς δουλείας τῆς φθορᾶς» κατὰ τὸν ἀποστο‐ | |
| λικὸν λόγον.⸣ Ἵν’ ὑπερουρανίου καὶ ὑπερκοσμίου τινὸς ἀναπαύσεως δόξης τε τῆς | 97 | |
| 140 | ἀνωτάτω τύχωσιν, ὑποχωρησάντων δὲ τῶν φωστήρων σκότῳ παραδοθέντες οἱ ἀσεβεῖς πείσονται τὰ προφητευόμενα, οἷς ἐπιλέγεται· καὶ ἐντελοῦμαι τῇ οἰκουμένῃ ὅλῃ κακὰ καὶ τοῖς ἀσεβέσι τὰς ἁμαρτίας αὐτῶν. ταῦτα μὲν οὖν πάντα καθολικῶς περὶ τῆς ἐπὶ συντελείᾳ τοῦ κόσμου κατὰ τῶν ἀσεβῶν γενησομένης κρίσεως εἴρηται, διὸ ἐν ὅλοις τούτοις τῆς οἰκουμένης μέμνηται ὁ | |
| 145 | λόγος, οὐ μὴν τῆς Βαβυλῶνος, ὥστ’ εἶναι ἀκριβῆ τὴν ἡμετέραν ἐπιτήρησιν, καθ’ ἣν διείλομεν τὴν διάνοιαν τῆς προφητείας εἴς τε γενικὸν λόγον τὸν περὶ τῆς καθο‐ λικῆς κρίσεως καὶ εἰς εἰδικὸν τὸν περὶ τῆς Βαβυλῶνος. διὸ τὰ προλεχθέντα τῆς οἰκουμένης μνήμην ἐποιεῖτο διαφόρως ἐν τῷ ποτὲ μὲν λέγειν· «κύριος καὶ οἱ ὁπλομάχοι αὐτοῦ καταφθεῖραι πᾶσαν τὴν οἰκουμένην», ποτὲ δέ· «ἰδοὺ γὰρ | |
1.65(150) | ἡμέρα κυρίου 〈ἔρχεται〉 ἀνίατος θυμοῦ καὶ ὀργῆς θεῖναι τὴν οἰκουμένην ἔρημον», καὶ αὖθις· καὶ ἐντελοῦμαι τῇ οἰκουμένῃ ὅλῃ κακά, ἐν οἷς οὐδὲ ἅπαξ τῆς Βαβυλῶνος ἐμνημόνευσε ἡ προφητεία, καθολικὴν δὲ ποιεῖται διδασκαλίαν περὶ ‹τῆς τοῦ θεοῦ δικαιοκρισίασ›, περὶ ἧς καὶ τὰ ἑξῆς ἐπιφέρει λέγων· 〈καὶ ἀπολῶ ὕβριν ἀνόμων καὶ ὕβριν ὑπερηφάνων ταπεινώσω.〉 ⸢τί δήποτε | |
| 155 | Βαβυλωνίων μόνων ὥσπερ ἀποσκληρωτικῶς μέμνηται, οὐχὶ δὲ καὶ ἑτέρων ἐθνῶν, οἷον Γαλατῶν ἡμιθέων ἢ Σπάνων; ὅτι φησὶν οὐδένες ἄλλοι κατ’ ἐκεῖνο καιροῦ παρηνώχλουν τὸ Ἰουδαίων ἔθνος ἢ οἱ καταλεχθέντες συνεχῶς αὐτοῖς ἐπανιστά‐ μενοι· καὶ ποτὲ μὲν τὴν Ἰερουσαλὴμ πορθοῦντες, ποτὲ δὲ τὴν χώραν αὐτῶν δῃοῦντες. διόπερ ὁ λόγος τοὺς πολιορκουμένους ἀναγκαίως ἐδίδασκε τὰ συμβησό‐ | |
| 160 | μενα τοῖς αὐτὸν πολιορκοῦσιν.⸣ | |
1.66 | Τὰ προλεχθέντα περὶ τῆς καθολικῆς τοῦ θεοῦ κρίσεως διελθὼν ἔτι καὶ ταῦτα προστίθησιν ὁ λόγος τὰ συμβησόμενα τοῖς καθ’ ὅλης τῆς οἰκουμένης ἀσεβέσι διδάσκων καὶ τὰ ἐπελευσόμενα τοῖς τῶν ἐθνῶν ἀθέως καὶ τυραννικῶς ἄρξασιν. ἦσαν δὲ οὗτοι ὑπερήφανοι καὶ ἐπηρμένοι τινὲς οἱ κατὰ καιροὺς | |
| 5 | καὶ χρόνους τῶν ἐπὶ γῆς κρατήσαντες, περὶ ὧν φησι· καὶ ἀπολῶ ὕβριν ἀνόμων καὶ ὕβριν ὑπερηφάνων ταπεινώσω. ἀντὶ δὲ τοῦ· καὶ ἔσονται οἱ κατα‐ λελειμμένοι ἔντιμοι, ὁ Σύμμαχος· τιμιώσω ἄνδρα φησὶν ὑπὲρ τὸ χρυσίον καὶ ἄνθρωπον ὑπὲρ τὸν λίθον τὸν ἐκ Σουφείρ· σπάνιον γάρ φησιν ἔσεσθαι τὸν εὑρεθησόμενον ἐν αὐτοῖς, ἄξιον τῆς τοῦ ἀνδρὸς προσηγορίας. | |
| 10 | Ἀλλ’ οὐδὲ ὁ σῴζων τὸν κατὰ φύσιν λογικὸν ἄνθρωπον παρ’ αὐτοῖς εὑρεθήσεται· θηριώδεις γάρ τινες ἦσαν οὗτοι καὶ ἀπηγριωμένοι τοὺς τρόπους, ὡς καὶ τὸν οὐρανὸν κατ’ αὐτῶν κινεῖσθαι, ⸢λέγω δὲ τὰς οὐρανίους δυνάμεις ἢ καὶ αὐτὴν τὴν κτίσιν τοῦ θεοῦ ὥσπερ συναγανακτοῦσαν τῷ θεῷ ἐπὶ τῇ ἀπονοίᾳ καὶ | |
| ἀλαζονείᾳ καὶ ἀθεότητι⸣ τῶν δηλουμένων. διὸ γέγραπται· ὁ γὰρ οὐρανὸς | 98 | |
| 15 | θυμωθήσεται καὶ ἡ γῆ σεισθήσεται ἐκ τῶν θεμελίων αὐτῆς διὰ θυμὸν ὀργῆς κυρίου. τὴν συντέλειαν δὲ οἶμαι σημαίνειν διὰ τοῦ λέγειν σεισθή‐ σεσθαι τὴν γῆν ἐκ τῶν θεμελίων αὐτῆς. ⸢Εἰ δέ τινες ἐν αὐτοῖς πειραθεῖέν φησι φυγῇ τὴν σωτηρίαν πορίσασθαι, καὶ οὗτοι εὐάλωτοι γενήσονται, οὐ δορκάσι τελείαις ἀποπηδῶσι | |
| 20 | κοῦφόν τε καὶ ταχὺ ποιουμέναις τὸν δρόμον ἐοικότες, ἀλλὰ δορκαδίῳ·⸣ διὸ κατὰ τοὺς λοιποὺς ἑρμηνευτὰς δορκάδιον ὠνόμασται. καὶ προβάτῳ δὲ πλανωμένῳ καὶ μηδὲ ζητουμένῳ μηδὲ συναγομένῳ πρός τινος ἔσονται ὅμοιοι· ⸢εὔξονται μὲν γὰρ οἱ φεύγοντες δεξιοῦ τινος τυχεῖν καὶ καταφυγὴν εὕρασθαι παρά τινι τῶν γνωρίμων οὐ μὴν εὑρήσουσιν· οὐκ ἔσται γὰρ ὁ συνάγων αὐτούς.⸣ διὸ οἱ μὲν | |
| 25 | αὐτῶν ἡττηθήσονται, ἢ κατὰ τοὺς λοιποὺς ἑρμηνευτάς· ἐκκεντηθήσονται. ἁλόντες οἱ δὲ ὁμοῦ συναχθέντες καὶ ὡσανεὶ σύστρεμμα ἑαυτοὺς ποιησάμενοι ὑποπεσοῦνται τῇ μαχαίρᾳ τῆς ὀργῆς τοῦ θεοῦ. Οὐ μόνους δὲ τοὺς εἰρημένους ὑπερηφάνους ταῦτα διαθήσουσιν οἱ ἐπελευσόμενοι αὐτοῖς τιμωροὶ ἄγγελοι, ἀλλὰ καὶ τὰ τέκνα αὐτῶν ἐνράξουσιν | |
| 30 | ἐνώπιον αὐτῶν καὶ τὰς οἰκίας αὐτῶν προνομεύσουσι καὶ τὰς γυναῖκας αὐτῶν ἕξουσιν· ⸢ὁμοίως γὰρ τοῖς κολαζομένοις ἀνδράσι καὶ τὰς τούτων γυναῖ‐ κας ἀθέους καὶ ἀσεβεῖς καὶ αὐτὰς γενομένας ταῖς ἴσαις ὑποβαλοῦσι τιμωρίαις, ὥσπερ οὖν καὶ τὰ τέκνα αὐτῶν τὰ ἀσεβῆ τὰς οἰκείας καὶ τῇ τῶν τρόπων αὐτῶν μοχθηρίᾳ ἐξοικειωθείσας καὶ παρομοιωθείσας ψυχάς.⸣ ταῦτα μὲν οὖν ἀπειλεῖ | |
| 35 | πείσεσθαι τοὺς ἀσεβεῖς ἅπαντας καὶ τοὺς ἀνόμους καὶ τοὺς ὑπερηφάνους ἐν καιρῷ τῆς καθολικῆς τοῦ θεοῦ κρίσεως. ἀφωρισμένως δὲ τὰ συμβησόμενα τῇ Βαβυλῶνι καὶ τοῖς Βαβυλωνίοις, τῷ τε βασιλεῖ τῶν Χαλδαίων ἑξῆς προαναφωνεῖ ἐντεῦθεν ἰδιάζουσαν προφητείαν καὶ μερικὴν ποιούμενος, διὸ καὶ εἰς πρόσωπον αὐτῶν ἀποτείνεται τῶν Βαβυλωνίων τὸν λόγον. ἰστέον δ’ ὡς μέχρι τούτων Ὠριγένει | |
| 40 | προῆλθεν ὁ πεντεκαιδέκατος τῶν εἰς τὸν προφήτην ἐξηγητικῶν τόμος. | |
1.67 | ⸢Τῷ φάσκοντι λόγῳ· ἰδοὺ ἐπεγείρω ὑμῖν τοὺς Μήδους, μαρτυρεῖ ἡ τῆς ἱστορίας ἔκβασις ἀνάγραπτος οὖσα παρὰ τοῖς Ἑλλήνων τὰ Χαλδαϊκὰ καὶ τὰ Ἀσσύρια συγγραψαμένοις, τοῖς τε τὰ Μηδικὰ ἱστορήσασιν, ὧν καὶ ἡμεῖς πλείστας ἀναλελέγμεθα μαρτυρίας ἐν τοῖς πονηθεῖσιν ἡμῖν χρονικοῖς | |
| 5 | συγγράμμασι. φαίνονται τοίνυν Μῆδοι τὴν Ἀσσυρίων καθελόντες ἀρχήν· τούτους τε Κῦρος ὑποτάξας ὁ Περσῶν βασιλεύσας πρῶτος, ὁ καὶ τὴν αἰχμαλωσίαν τῶν Ἰουδαίων ἀνεὶς καὶ δοὺς ἐξουσίαν τοῖς ἐθέλουσιν αὐτῶν εἰς τὴν οἰκείαν ἐπανιέναι χώραν καὶ ἀνεγείρειν τὸν νεὼν τοῦ θεοῦ.⸣ διὸ τούτων πρὸς λέξιν ἡ προφητεία μνημονεύουσα νῦν μὲν φάσκει· ἰδοὺ ἐπεγείρω ὑμῖν τοὺς Μήδους, ἐν δὲ τοῖς | |
| 10 | ἑξῆς καὶ ‹τοῦ Κύρου› μνήμην ὀνομαστὶ ποιεῖται. Ἐπιφέρει δὲ περὶ τῆς Βαβυλῶνος λέγουσα· καὶ ἔσται Βαβυ‐ λών, ἣ καλεῖται ἔνδοξος, ὃν τρόπον κατέστρεψεν ὁ θεὸς Σόδομα καὶ Γόμορρα· οὐ κατοικηθήσεται εἰς τὸν αἰῶνα χρόνον. ὃ καὶ αὐτὸ ἀναγκαῖον τηρῆσαι ὡς ἐπαληθεύει τοῖς ἔργοις· ⸢ἀοίκητος. γοῦν καὶ παντελῶς ἔρημος εἰσέτι | 99 |
| 15 | νῦν ὁρᾶται ἡ Βαβυλών, μάρτυρες δὲ τούτων οἱ ἐκ τῶν τόπων ὡς ἡμᾶς ἀφικνούμενοι. ἀλλ’ οὐδὲ διελεύσονταί φησιν αὐτὴν Ἄραβες, οὕτω δηλουμένων, ὡς οἶμαι, τῶν παρ’ ἡμῖν καλουμένων Σαρακηνῶν, οἳ τὰς πραγματείας ποιούμενοι καὶ ἐπ’ αὐτῆς Βαβυλῶνος τὸ παλαιὸν ἐσκηνοποιοῦντο.⸣ ⸤φευκτὴ δὲ οὕτως καὶ τοῖς ὁμόροις καὶ ὡς ἐξ ἔθνους μακροῦ περινοστοῦσιν αὐτήν, ὡς μηδὲ ποιμένας τοὺς ἐξ | |
| 20 | Ἀράβων κατανεμῆσαί τι τῶν ἰδίων θρεμμάτων ἐν αὐτῇ διά τοι τὸ ἠρημῶσθαι παντελῶς. ἰστέον δὲ ὅτι τὰ Σαρακηνῶν ἔθνη καὶ μέχρις αὐτῆς διήκοντα τῶν Ἀσσυρίων καὶ τὴν ἐσωτάτω νεμομένους ἔρημον Ἄραβας ὀνομάζει· γείτονα γὰρ ἔχουσι τὴν Ἀράβων χώραν.⸥ διὸ κατὰ τὸν Σύμμαχον εἴρηται· οὐδὲ σκηνο‐ ποιήσει ἐκεῖ Ἄραψ. ἔστι δὲ καὶ ἄλλη τις ἡ καλουμένη 〈ἡ〉 εὐδαίμων Ἀραβία | |
| 25 | τῇ Περσῶν παρακειμένη χώρᾳ, ὡς καὶ περὶ τῶν ἐξ αὐτῆς δύνασθαι δηλοῦν τὸ λόγιον. ἐπεὶ δὲ πολλὰ τῶν ἐρήμων τόπων ἐπινέμονται ποιμένες μάνδρας τοῖς ἑαυτῶν θρέμμασιν ἐν αὐτοῖς ποριζόμενοι, οὐδεὶς τοῦτο ἔσεσθαι χρήσιμον τὴν Βαβυλῶνα προλέγει φάσκον· οὐδὲ ποιμένες ἀναπαύσονται ἐν αὐτῇ. ⸢Τῶν μὲν οὖν ἡμέρων καὶ λογικῶν ζῴων ἔρημον παντελῶς | |
| 30 | καταστᾶσαν τὴν Βαβυλῶνα οὐδὲν οἰκήσειν θεσπίζει. θηρία δὲ ἡμῖν τινα ἄδηλα καὶ ἄγνωστα, δαίμονάς τε καὶ πνεύματά τινα ἀπηνῆ καὶ ἀνήμερα ἐν αὐτῇ ἔσεσθαί φησι. διὸ ἀντὶ τοῦ· θηρία, σιεὶμ οἱ λοιποὶ ἑρμηνευταὶ ἐκδεδώκασι, καὶ ἀντὶ τοῦ· σειρῆνες, στρουθοκαμήλους εἰρήκασι, καὶ ἀντὶ τοῦ· ὀνοκένταυροι, ἰὶμ ἀνέγραψαν αὐτῇ χρησάμενοι τῇ Ἑβραϊκῇ φωνῇ διὰ τὸ ἄδηλον τῆς ἑρμηνείας. | |
| 35 | ἀλλὰ καὶ ἀντὶ ἐχίνων ὁμοίως οἱ τρεῖς ἑρμηνευταὶ σειρῆνας ἡρμήνευσαν, τάχα που διὰ τὸ ἀπατηλὸν τῶν τοιούτων δαιμόνων, ἐπεὶ παρ’ Ἕλλησιν ἡδύφωνοί τινες αὗται καὶ ἀπατηλοὶ γεγενῆσθαι μνημονεύονται⸣. ταῦτα δὴ πάντα ταχύ φησιν ἔρχεται καὶ οὐ χρονιεῖ· ⸢πᾶς γὰρ καὶ ὁ νομιζόμενος παρὰ ἀνθρώποις μακρότατος εἶναι χρόνος βραχύτατος παρὰ θεῷ κριτῇ λελόγισται· «χίλια» γοῦν «ἔτη ἐνώπιον | |
| 40 | αὐτοῦ ὡς ἡ ἡμέρα ἡ ἐχθὲς» εἴρηται, «καὶ ὡς φυλακὴ ἐν νυκτί». ἀλλὰ καὶ οὐκ εἰς μακρὸν χρόνον τὰ ὑπὸ τῆς προφητείας θεσπισθέντα τέλους ἔτυχεν, τὰ προρρη‐ θέντα παθούσης τῆς Βαβυλῶνος ἐπὶ τῆς Μήδων ἀρχῆσ⸣. | |
1.68 | ⸢Ἀκολούθως μετὰ τὰ προλεχθέντα κατὰ τῆς Βαβυλῶνος τὴν | |
| ἐπὶ Κύρου γενομένην ἐπιστροφὴν τοῦ Ἰουδαίων λαοῦ τὴν ἀπὸ τῆς πολεμίας ἐπὶ τὴν Ἰερουσαλὴμ σημαίνει διδάσκων, ὡς ἐπανελθόντες ἀναπαύσονται ἐπὶ τῆς ἑαυτῶν χώρας, καὶ ὡς ὁ γιώρας προστεθήσεται αὐτοῖς. ἀντὶ δὲ | 100 | |
| 5 | τοῦ· ὁ γιώρας προστεθήσεται αὐτοῖς, οἱ λοιποὶ ἑρμηνευταὶ ὁ προσήλυτος ἡρμήνευσαν· οὕτως γὰρ εὖ πράξειν αὐτούς φησιν ἐπὶ τῆς ἑαυτῶν γῆς ὡς καὶ ἀλλοφύλους ἀντιποιηθῆναι τῆς αὐτῶν θεοσεβείας, προσηλύτους τε αὐτῶν γενέσθαι καὶ προστεθῆναι τῷ οἴκῳ Ἰακὼβ⸣ οὐκ ὄντας μὲν ἐξ αὐτῶν, διὰ δὲ τὸ προσηλυτεῦσαι οἰκειουμένους αὐτοῖς ὡς μηδὲν διαφέρειν τῶν ἐγγενῶν καὶ | |
| 10 | ἀλλοφύλων. Ἐν δὲ τῷ ἐπανιέναι αὐτοὺς ἀπὸ τῆς Βαβυλωνίας ἐπὶ τὴν Ἰουδαίαν γῆν λήψεσθαι αὐτούς φησιν ἔθνη καὶ εἰσάξειν εἰς τὸν τόπον αὐτῶν. ⸢καὶ ταῦτα δὲ τέλους ἐτύγχανεν κατὰ τὴν ἱστορίαν, ἣν περιέχει ἡ τοῦ Ἔσδρα γραφὴ διδάσκουσα, ὡς βασιλεὺς Κῦρος διὰ προγράμματος τοῖς ἐθέλουσι τῶν Ἰουδαίων | |
| 15 | ἐξουσίαν ἔδωκεν ἐπανιέναι εἰς τὴν γῆν ἑαυτῶν καὶ τὸν ναὸν ἐγείρειν τὸν ἐν Ἱεροσο‐ λύμοις.⸣ οἷς ἐπιλέγει ἡ γραφή· «καὶ ἀνέστησαν ἄρχοντες τῶν πατριῶν Ἰούδα καὶ Βενιαμὶν καὶ πάντες οἱ κυκλόθεν αὐτῶν ἴσχυσαν ἐν χερσὶν αὐτῶν ἐν σκεύεσιν ἀργύρου, ἐν χρυσίῳ καὶ ἀποσκευῇ καὶ ἐν κτήνεσι καὶ ἐν ξενίοις». τούτων μὲν οὖν ἡγεῖτο Ζοροβάβελ ὁ τοῦ Σαλαθιὴλ καὶ Ἰησοῦς ὁ τοῦ Ἰωσεδὲκ συνόντων αὐτοῖς | |
| 20 | προφητῶν Ἁγγαίου καὶ Ζαχαρίου. μετὰ δὲ Κῦρον Ξέρξης Περσῶν βασιλεὺς Ἔσδραν ἀποπέμπει ‹τὸν γραμματέα τοῦ νόμου› σὺν ἐπιστολαῖς, αἳ προσέταττον ἅπασι τοῖς ἄρχουσι τῶν ἐθνῶν τοῖς μεταξὺ τῆς Περσῶν καὶ τῆς Ἰουδαίας χώρας συμπράξαι τῷ Ἔσδρᾳ. δευτέρα γίνεται ἄνοδος αὕτη τῶν ἅμα τῷ Ἔσδρᾳ συνελ‐ θόντων, καὶ με〈τὰ〉 ταῦτα πάλιν Νεεμίου ἀνιόντος γράμματα ἐπιτίθησιν ὁ τῶν | |
| 25 | Περσῶν βασιλεὺς «πρὸς τοὺς ἐπάρχους τοὺς πέραν τοῦ ποταμοῦ» καὶ αὐτὸς δὲ ‹ὁ βασιλεὺς συναπέστειλεν αὐτῷ ἀρχηγοὺς δυνάμεωσ›, ‹ὁδηγοὺσ› ἅμα καὶ φύλακας. ταῦτα τοίνυν προλαβοῦσα σημαίνει ἡ προφητεία ἐν τῷ λέγειν· καὶ λήψονται αὐτοὺς ἔθνη καὶ εἰσάξουσιν εἰς τὸν τόπον αὐτῶν. τὸ δέ· καὶ ἔσονται αἰχμάλωτοι οἱ αἰχμαλωτεύσαντες αὐτούς, καὶ κυριευθήσονται οἱ | |
| 30 | κυριεύσαντες αὐτῶν ἐπληροῦτο, ⸢ὅτε Πέρσαι καὶ Μῆδοι πᾶσαν Ἀσσυρίων ἀρχὴν καὶ αὐτοὺς Βαβυλωνίους ὑποχειρίους λαβόντες τῇ ἑαυτῶν ὑπέταξαν δυ‐ νάμει. Ἤδη δὲ ἐντεῦθεν τὸ πνεῦμα τὸ προφητικὸν διδασκαλίαν παρέχει τοῖς τῇ γραφῇ τῇ προφητικῇ ἐν τοῖς μετὰ ταῦτα χρόνοις μέλλουσιν ἐντυγχάνειν, | |
| 35 | ὅπως χρὴ δοξάζειν καὶ εὐλογεῖν τὸν θεόν, ἐφ’ αἷς δεδώρηται αὐτοῖς εὐεργεσίαις, καὶ ὅπως χρὴ ἀποθρηνεῖν τὸν βασιλέα τῆς Βαβυλῶνος. διό φησι· καὶ ἐρεῖς ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ Πῶς ἀναπέπαυται ὁ ἀπαιτῶν. ἰστέον δ’ ὡς μέχρι τούτων | |
| Ὠριγένει προῆλθεν ὁ ἑξκαιδέκατος τῶν εἰς τὸν προφήτην ἐξηγητικῶν τόμος. ἐρεῖς τοίνυν ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ φησὶ Πῶς ἀναπέπαυται ὁ ἀπαιτῶν | 101 | |
| 40 | καὶ ἀναπέπαυται ὁ ἐπισπουδαστής. ἀνθ’ οὗ ὁ Σύμμαχος πῶς ... κατ‐ εδέθη φορολογία διηρμήνευσε καὶ ἐπήγαγε· συνέτριψεν ὁ κύριος τὴν βακτηρίαν τῶν ἀσεβῶν, τὴν βακτηρίαν τῶν ἐξουσιαζόντων, καὶ πάλιν ἀντὶ τοῦ· ἀνεπαύσατο πεποιθὼς πᾶσα ἡ γῆ, ὁ Σύμμαχος ἀνεπαύσατό φησι καὶ ηὐστάθησε πᾶσα ἡ γῆ. καὶ ἐπιλέγει· ἱλαροὶ γένεσθε, ἀγαλλιᾶσθε· | |
| 45 | καίγε πᾶσαι πίτυες ἐπέχαιρόν σοι, κέδρος τοῦ Λιβάνου. ⸢πίτυς δὲ καὶ κέδρος Λιβάνου πάλιν ἀλληγορικῶς τυράννους τινὰς καὶ ἐπηρμένους σημαίνει, ὑπὸ τοῦ Βαβυλωνίου πολιορκηθέντας καὶ τῆς οἰκείας ἀποκοπέντας χώρας· οὓς εἰκὸς ἦν ἐπιχαρῆναι τῇ πτώσει τοῦ δηλουμένου.⸣ Καὶ ἐνεπλήσθησάν φησιν ἐπὶ τῇ σῇ ἀπωλείᾳ λέγοντες· Ἀφ’ | |
1.68(50) | οὗ σὺ κεκοίμησαι, οὐκ ἀνέβη ὁ κόπτων ἡμᾶς. ⸢οἱ μὲν οὖν ἐπὶ γῆς ὄντες ταῦτα φήσουσιν, οἱ δὲ τὸν ἀνθρώπινον μεταλλάξαντες βίον καὶ ὥσπερ ἐν δεσμοῖς τοῖς τοῦ ᾅδου χωρίοις ἀπολειφθέντες ἐπιχαίροντες καὶ αὐτοὶ τῇ ἀπωλείᾳ τοῦ αὐτοῦ λέξουσι τὰ ἐπιφερόμενα. φθάσας δὲ τοὺς ἐκεῖ πάντας ὁ ᾅδης καὶ ἡ ἐφεστῶσα ταῖς τῶν τεθνηκότων ψυχαῖς δύναμις, ὥσπερ τις δεσμωτηρίου τυγχάνουσα φρουρὸς | |
| 55 | κάτωθεν ἐκ τῶν σκοτεινῶν μυχῶν μετὰ θυμοῦ καὶ ὀργῆς ἐπαναστήσεταί σοι. τούτου δὲ ὡσπερεὶ ἄρχοντος καὶ τῶν ἐκεῖ κρατοῦντος τοῦ οἰκείου διεγερθέντος θρόνου, καὶ οἱ λοιποὶ πάντες γίγαντες, ἢ κατὰ τοὺς λοιποὺς ἑρμηνευτάς· οἱ ῥαφαεὶμ συνανέστησαν.⸣ ⸢τίνες δὲ ἦσαν οὗτοι, διερμηνεύει λέγων· οἱ ἄρξαντες τῆς γῆς οἱ ἐγείραντες ἐκ τῶν θρόνων αὐτῶν πάντας βασιλεῖς ἐθνῶν, | |
| 60 | καὶ τὰ αὐτὰ τῷ κατηγορουμένῳ βασιλεῖ Βαβυλῶνος πράξαντες, οἳ καὶ γυμνὴν καὶ ἔρημον τοῦ σώματος τὴν τοῦ ποτε βασιλεύσαντος τῆς Βαβυλῶνος ψυχὴν ὁρῶντες φήσουσιν αὐτῇ· Καὶ σοῦ κρείττων γέγονε θάνατος, ὡς καὶ σὲ ὅμοιον ἡμῖν ἀπελέγ‐ ξαι; οὐδὲν ἄρα ἦν ὁ ὑπὲρ γῆς βίος καὶ ὁ πλοῦτος καὶ ἡ δόξα καὶ ἡ τοσαύτη δυνασ‐ τεία, εἰ δὴ τὸ πάντων ἐκείνων πέρας ‹γῆ καὶ σποδὸσ› διαδέξεται, σκώληκές τε | |
| 65 | καὶ σαρκῶν σῆψις. ἡμεῖς δὲ σὲ οὐ θνητὸν ἐνομίζομεν, ἀπατώμενοι δὲ τῇ περὶ σὲ δόξῃ τῷ κατ’ οὐρανὸν λαμπροτάτῳ φωστῆρι τῷ τὸν ἥλιον προσκαλουμένῳ ἑωσφόρῳ ἀπεικάζομεν. σὺ δὲ ἐπὶ σαυτῷ καὶ μείζονα τούτων ἐφρόνεις καὶ γαυριῶν καὶ μανίᾳ φρενῶν ἀλαζονευόμενος ὡς σαυτὸν τῷ ὑψίστῳ θεῷ παραβάλλειν καὶ ὑπὲρ τὰς οὐρανίους ἁψῖδας τὸν σαυτοῦ θρόνον θήσειν φαντάζεσθαι. ταῦτα | |
| 70 | μὲν ἡμεῖς περὶ σοῦ θνητοῖς λογισμοῖς ἀπατώμενοι διενοούμεθα, τοιαῦτα δὲ καὶ σὺ φρενῶν ἐκστάσει ἐπὶ σαυτῷ ἐφρόνεις. ἦν δ’ ἄρα καὶ τοῦ περὶ σὲ τέλους ἔλεγχος ὁ χρόνος, καθ’ ὃν ἑάλως· οὐδὲ τοῖς λοιποῖς ἀνθρώποις ὁμοίαν ἐσχηκὼς τελευτήν. οἱ μὲν γὰρ ἐπ’ ἡσυχίας ἠρέμα καὶ πράως ἐπὶ τῆς ἑαυτῶν ἑστίας τὸ χρέων ἀπέδοσαν, σὺ δὲ τῇ τῶν πολεμίων μαχαίρᾳ τὴν ζωὴν ἀφαιρεθείς, νεκρὸς ἄταφος ῥιφήσῃ | 102 |
| 75 | θηρσὶ βορὰ καὶ οἰωνοῖς ἐκκείμενος.⸣ ἰστέον δ’ ὡς μέχρι τούτων Ὠριγένει προῆλθεν ὁ ἑπτακαιδέκατος τῶν εἰς τὸν προφήτην ἐξηγητικῶν τόμος. τὴν δὲ τῶν εἰρημένων διάνοιαν ὁ Σύμμαχος τοῦτον ἡρμήνευσε τὸν τρόπον· καὶ σὺ ἐτρώθης ὡς ἡμεῖς, ἐν ἡμῖν δὲ παρεβλήθης. κατηνέχθη δὲ εἰς ᾅδην ἡ ὑπερηφανία σου, ἐθανατώθη τὸ στόμα σου, ὑποκάτω | |
| 80 | σου στρωθήσεται ἔξερψις καὶ τὸ περιβόλαιόν σου σκώληξ. πῶς ἔπεσες ἐξ οὐρανοῦ ὁ ἑωσφόρος ὁ ὀρθρινός; ἐξεκόπης εἰς γῆν ὁ τιτρώσκων ἔθνη. σὺ δὲ εἶπας ἐν τῇ καρδίᾳ σου Εἰς τὸν οὐρανὸν ἀναβήσομαι, ἐπάνω τῶν ἀστέρων τοῦ οὐρανοῦ ἐπαρῶ τὸν θρόνον μου καὶ καθιῶ ἐν ὄρει συνταγῆς ἐν μηροῖς βορρᾶ, ἀναβήσομαι | |
| 85 | ἐπὶ ὑψηλῇ νεφέλῃ, ὁμοιωθήσομαι τῷ ὑψίστῳ. ἀλλ’ εἰς ᾅδην κατ‐ ενεχθήσῃ, εἰς βάθη λάκκου. οἱ ὁρῶντές σε κατακύψουσι, περὶ σοῦ ἐννοήσουσιν Οὗτος ὁ ἀνὴρ ὁ ταράξας τὴν γῆν καὶ συσσείσας βασιλείας; ὁ τάξας τὴν οἰκουμένην ὡς τὴν ἔρημον καὶ τὰς πόλεις αὐτοῦ καθελών, τοὺς δεσμίους αὐτοῦ μὴ ἀπολύσας εἰς οἰκίαν. | |
| 90 | πάντες οἱ βασιλεῖς τῶν ἐθνῶν ἐκοιμήθησαν ἐν τιμῇ, ἕκαστος ἐν τῷ οἴκῳ αὐτοῦ. σὺ δὲ ῥιφήσῃ ἀπὸ τοῦ τάφου σου ὡς ἔκτρωμα ἐβδελυγμένος, ἐνδεδυμένος ἀνῃρημένους βεβαρημένους μαχαίρᾳ καταβαίνοντας ἐπὶ θεμελίους λάκκου. τούτοις ἑξῆς κατὰ μὲν τοὺς Ἑβδομήκοντα λέλεκται· ὃν τρόπον ἱμάτιον | |
| 95 | ἐν αἵματι πεφυρμένον οὐκ ἔσται καθαρόν, οὕτως οὐδὲ σὺ ἔσῃ καθαρός, διότι τὴν γῆν μου ἀπώλεσας καὶ τὸν λαόν μου ἀπέ‐ κτεινας καὶ τὰ τούτοις ἑξῆς. ἀνθ’ οὗ ὁ Σύμμαχος ὧδέ πως ἐξέδωκεν· ὡς σῶμα δυσῶδες οὐ κοινωνήσεις αὐτοῖς ἐν ταφῇ, ὅτι τὴν γῆν σου διέ‐ φθειρας, τὸν λαόν σου ἀπέκτεινας· οὐ κληθήσεται εἰς τὸν αἰῶνα | |
1.68(100) | σπέρμα κακοποιόν. ἡτοίμασε τοὺς υἱοὺς αὐτοῦ σφαγὴν διὰ τὴν ἀνομίαν τῶν πατέρων αὐτῶν, ἵνα μὴ ἀναστάντες κληρονομήσωσι γῆν καὶ πληρώσωσι τὸ πρόσωπον τῆς οἰκουμένης πόλεων. ταῦτα κατὰ τὸν Σύμμαχον εἰρημένα, τὰ Ἀκύλου δὲ καὶ τὰ Θεοδοτίωνος τούτοις συνᾴ‐ δοντα βαθύτερον ὑποβάλλει νοῦν· τὸν γὰρ βασιλέα τῆς Βαβυλῶνος αὐτὸν τὴν | |
| 105 | ἑαυτοῦ φησι γῆν διεφθαρκέναι. λέγει δ’ οὖν· ὅτι τὴν γῆν σου διέ‐ φθειρας καὶ τὸν λαὸν δὲ ἑαυτοῦ ἀπεκταγκέναι διδάσκει, ἀλλὰ καὶ ἡτοιμακέναι τοὺς υἱοὺς αὐτοῦ εἰς σφαγήν. καὶ ἀνωτέρω πάλιν κατὰ τὸν Σύμμαχον ἐλέγετο· ὁ τάξας τὴν οἰκουμένην ὡς τὴν ἔρημον καὶ τὰς πόλεις αὐτοῦ καθελών, τοὺς δεσμίους αὐτοῦ μὴ ἀπολύσας. | |
| 110 | πότε δὲ ὁ Βαβυλώνιος τὰς ἑαυτοῦ πόλεις καθεῖλε, ποίους δὲ δεσμίους αὑτοῦ οὐκ ἀπέλυσε, πῶς δὲ τὴν γῆν ἑαυτοῦ διέφθειρεν καὶ τὸν λαὸν αὑτοῦ ἀπέκτεινε, τούς τε υἱοὺς αὑτοῦ ἡτοίμασεν εἰς σφαγήν, ἔργον ἂν εἴη ἐπισκέψασθαι. ἐὰν μὲν γὰρ λέγηται κατὰ τοὺς Ἑβδομήκοντα· διότι τὴν γῆν μου ἀπώλεσας καὶ τὸν λαόν μου ἀπέκτεινας, οὐδὲν | 103 |
| 115 | ἂν ζητηθείη· δῆλον γὰρ ὡς ἐπελθὼν ὁ Βαβυλώνιος τὴν γῆν τοῦ Ἰσραὴλ ἐπολι‐ όρκησε καὶ τὸν πάλαι χρηματίζοντα λαὸν τοῦ θεοῦ ἐχειρώσατο, ἐπεὶ δὲ κατὰ τοὺς λοιποὺς ἑρμηνευτὰς καὶ κατ’ αὐτὴν τὴν Ἑβραϊκὴν φωνὴν τὴν γῆν ἑαυ‐ τοῦ διεφθαρκέναι λέγεται καὶ τὸν λαὸν ἑαυτοῦ ἀπεκταγκέναι, σφαγήν τε τοῖς ἑαυτοῦ τέκνοις προξενῆσαι. ὅρα μήποτε τὴν ἐφεστῶσαν ἀφανῆ καὶ | |
| 120 | ἀόρατον δύναμιν τῷ Βαβυλωνίων ἔθνει διὰ τούτων αἰνίττεται, ἐπειδὴ καὶ ὁ προ‐ φήτης Δανιὴλ τοιούτους τινὰς ἀγγέλους τοῖς ἔθνεσιν ἐφεστώτας διδάσκει. Γαβριὴλ γοῦν ὁ χρηματίζων αὐτῷ ἄγγελος εἰσάγεται παρ’ αὐτῷ λέγων· «καὶ ἰδοὺ ἐξ ἐναντίας μου ἤρχετο ἄρχων βασιλείας Περσῶν καὶ ἄρχων βασιλείας Ἑλλήνων καὶ ἄρχων βασιλείας Μήδων, καὶ οὐδεὶς ἦν σὺν ἐμοὶ εἰ μὴ Μιχαὴλ ὁ ἄρχων | |
| 125 | ὑμῶν». εἰκὸς οὖν καθ’ ἕκαστον ἔθνος ἄρχοντάς τινας ἐπιστατεῖν, ὃ δὴ καὶ ἡ Μωσέως παρίστη γραφὴ λέγουσα· «ὅτε διεμέριζεν ὁ ὕψιστος ἔθνη, ὡς διέ‐ σπειρεν υἱοὺς Ἀδάμ, ἔστησεν ὅρια ἐθνῶν κατὰ ἀριθμὸν ἀγγέλων θεοῦ». ⸢ἕως μὲν οὖν συνειστήκει ἡ Βαβυλών, βασίλειόν τε ἦν καὶ δυναστεία μεγάλη τῶν αὐτόθι κρατούντων, τάχα που καὶ ἡ ἐπιστατοῦσα δύναμις αὐτοῖς τὰ μεγάλα | |
| 130 | συνέπραττεν· ἐπεὶ δὲ ἠφάνιστο ἡ βασιλεία τοῦ ἔθνους καὶ ὁ ἐφεστὼς αὐτοῖς ἄρχων, ὡσπερεὶ πληρώσας τοὺς ἑαυτοῦ χρόνους, εἰς τὸν τῶν ὁμοίων αὐτοῦ χῶρον παρελαμβάνετο, ἐν ᾧ συνήντησαν αὐτῷ πάντες οἱ ῥαφαεὶμ καλού‐ μενοι ἢ οἱ γίγαντες. οὗτοι δὲ καὶ αὐτοὶ δυνάμεις τινὲς ὡς εἰκὸς ἦσαν ἑτέρων ἐθνῶν κατὰ χρόνους οὐκ ὀρθῶς ἡγησάμεναι. μήποτ’ οὖν αὐτὸς οὗτος ὁ τῆς Βαβυ‐ | |
| 135 | λῶνος ἄρχων ποτὲ γεγονὼς τὴν ἑαυτοῦ γῆν διέφθειρε, θεὸς παρ’ αὐτοῖς νομισθείς, οὕτω δὲ καὶ τὸν ἑαυτοῦ λαὸν ἀπέκτεινε καὶ τοὺς ἑαυτοῦ υἱοὺς σφαγῇ παρέδωκεν, αἴτιος ἀπωλείας τοῖς ὑπ’ αὐτὸν ἀρχομένοις, διὰ τὸ νομισθῆναι παρ’ αὐτοῖς θεὸς εἶναι γεγονώς; εἰ δ’ ἔχοι ταῦτα οὕτως, ὥρα καὶ πάντα τὸν τῆς προφητείας λόγον, τὸν περὶ τοῦ βασιλέως Βαβυλῶνος προενηνεγ‐ | |
| 140 | μένον, εἰς ἐκείνην ἀναφέρειν τὴν δύναμιν, ἥτις, ἐπειδὴ θεοῦ δόξαν παρὰ τοῖς ἀρχομένοις κτησαμένη μέγα ἐφρόνησεν, εἰκότως ἀπελέγχεται πρὸς τοὺς φάσ‐ κοντας λόγον· σὺ δὲ εἶπας ἐν τῇ διανοίᾳ σου Εἰς τὸν οὐρανὸν ἀναβή‐ σομαι, ἐπάνω τῶν ἀστέρων τοῦ οὐρανοῦ θήσω τὸν θρόνον μου, ἔσομαι ὅμοιος τῷ ὑψίστῳ. καὶ τὰ λοιπὰ δὲ παρὰ σαυτῷ ἐφαρμόσεις τῷ | |
| 145 | ἀποδοθέντι λόγῳ μετὰ τοῦ καὶ τῷ προχείρως νοουμένῳ αἰσθητῷ βασιλεῖ τὰ | |
| διὰ τῆς προφητείας δηλούμενα προσαρμόττειν.⸣ Ἀλλὰ γὰρ ταῦτα καὶ τὰ τούτοις ἐπιλεγόμενα περὶ τοῦ ἄρχοντος Βαβυλῶνος καὶ περὶ τῆς πόλεως αὐτῆς, περί τε τοῦ Ἀσσυρίων ἔθνους θεσπίσας ὁ προφήτης ἑξῆς ἐπάγει· τάδε λέγει κύριος σαβαώθ Ὃν τρόπον εἴρηκα, | 104 | |
1.68(150) | οὕτως ἔσται, τοῦ ἀπολέσαι τοὺς Ἀσσυρίους ἐπὶ τῆς γῆς τῆς ἐμῆς καὶ ἐπὶ τῶν ὀρέων μου, ⸢διδάσκων ὡς καὶ ἡ τῶν Βαβυλωνίων χώρα, τά τε ἐπ’ αὐτῆς ὄρη οὐκ ἦν ἀλλότρια αὐτοῦ· «τοῦ γὰρ κυρίου ἡ γῆ καὶ τὸ πλή‐ ρωμα αὐτῆς». ἔσονται τοίνυν Ἀσσύριοί φησιν εἰς καταπάτημα ὑποχείριοι γενόμενοι τοῖς μετὰ ταῦτα αὐτῶν κρατήσασιν,⸣ ἀλλὰ καὶ ἀφαιρεθήσεται | |
| 155 | αὐτῶν ὁ ζυγός, ⸢ὃν ὅτε ἐκράτουν τοῖς ὑπ’ αὐτῶν ἀρχομένοις ἐπήρτων, ζυγὸν βαρὺν καὶ δυσβάστακτον ἐπαιωροῦντες αὐτοῖς, καὶ τὸ κῦδος δὲ αὐτῶν, ὅπερ ἐστὶν ἡ δόξα, ἀφαιρεθήσεται ἡ πάλαι τοῖς ὤμοις αὐτῶν ἐπικειμένη· ὡς γὰρ ἐπὶ τοῦ σωτῆρος λέλεκται· «οὗ ἡ ἀρχὴ ἐπὶ τοῦ ὤμου αὐτοῦ», οὕτως ἐνταῦθα τὸ κῦδος τῶν Ἀσσυρίων ἐπὶ τῶν ὤμων αὐτῶν εἴρηται, ὅπερ | |
| 160 | ἀφαιρεθήσεσθαι αὐτῶν ὁ λόγος ἀπειλεῖ.⸣ Καὶ δὴ μέχρι τούτων περιγράψασα τὸν περὶ Βαβυλῶνος λόγον ἡ προφητεία ἀνατρέχει πάλιν ἐπὶ τὰ πρῶτα τῆς προκειμένης ὑποθέσεως καί φησιν· αὕτη ἡ βουλή, ἣν βεβούλευται κύριος ἐπὶ ὅλην τὴν οἰκου‐ μένην· ⸢ὁποία γὰρ ἐξενήνεκται κρίσις περὶ τῆς Βαβυλῶνος καὶ τῶν ταύτης | |
| 165 | οἰκητόρων, τοιαύτη τις ἔσται καὶ ἡ περὶ πάντων τῶν τῆς οἰκουμένης κρατησάντων ἀθέων καὶ ἀσεβῶν ἀνδρῶν· κατὰ γὰρ τὸν τοῦ δικαίου λόγον τὰ ὅμοια πείσονται οἱ τὰ ὅμοια δυσσεβήσαντες.⸣ διὸ ἐπιλέγει· καὶ αὕτη ἡ χεὶρ ἡ ὑψηλὴ ἐπὶ πάντα τὰ ἔθνη, ⸢προσεπινοούντων ἡμῶν ἔθνη τὰ τῶν ἀθέων καὶ ἀσεβῶν ἀν‐ δρῶν· οὐ γὰρ ἀκρίτως ταῦτα κατὰ τῶν εὐσεβῶν καὶ τῶν τῷ θεῷ ἀνακειμένων | |
| 170 | ἐκδέχεσθαι προσήκει. ὥσπερ οὖν ἤρξατο, τοῦτον καὶ ἀπετέλεσε τὸν τρόπον τῆς κατὰ πάντων καθολικῆς τοῦ θεοῦ κρίσεως ἀναγκαίως μνημονεύσας εἰς τὸ ἐπι‐ στρέψαι πάντας τοὺς ἐντυγχάνοντας τῇ γραφῇ,⸣ μὴ νομίζειν οὐδὲν πρὸς αὐτοὺς εἶναι τὰ περὶ Βαβυλῶνος εἰρημένα· οὐδὲν γὰρ ἂν ἦν πρὸς ἡμᾶς, εἰ ταῦτα περὶ ἐκείνων εἴρητο μόνων. νῦν δὲ ἀναγκαίως ὁ λόγος ἐπιστρέφων καὶ εἰς ἀγωνίαν | |
| 175 | καὶ φόβον ἡμᾶς ἄγων τῆς περιμενούσης ἅπαντας ἀνθρώπους καθολικῆς τοῦ θεοῦ κρίσεως καὶ κατ’ ἀρχὰς τῆς προφητείας καὶ πρὸς τοῖς τέλεσιν ἀναγκαίως ἐμνημόνευσε. | |
1.69 | Τῆς ‹κατὰ Βαβυλῶνος ὁράσεωσ› περιγραφείσης ἀρχὴν ἑτέραν ὑποθέσεως ὁ λόγος ποιεῖται τοῖς τὴν Παλαιστίνην οἰκοῦσιν ἀλλοφύλοις προσφωνῶν, οὓς ἡ Ἑβραϊκὴ 〈φωνὴ〉 καὶ οἱ λοιποὶ ἑρμηνευταὶ Φυλιστιαίους ὠνόμαζον, Ἕλληνες δὲ μεταβαλόντες τοὔνομα Παλαιστίνους ἐκάλουν. ζῶντος | |
| 5 | μὲν τοῦ Ἄχαζ ἐν αὐτῇ τε τῇ Ἰερουσαλὴμ καὶ ταῖς λοιπαῖς τῆς Ἰουδαίας πόλεσιν εἰδωλολατρούντων, ὡς ἡ ἱστορία δηλοῖ τοὺς ἐκ γειτόνων ἀλλοφύλους, τάχα δὲ | |
| καὶ τοὺς τούτων ὀνομαζομένους θεοὺς πονηροὺς ὄντας δαίμονας εὐφραίνεσθαι, εἰκὸς ἦν ἐπὶ τῇ πλάνῃ καὶ τῇ ἀπωλείᾳ τοῦ τε Ἄχαζ καὶ τοῦ ὑπ’ αὐτὸν λαοῦ καλου‐ μένου Ἰούδα. ὁ γὰρ λεγόμενος λαὸς Ἰσραὴλ καὶ οἱ ἐν Σαμαρείᾳ βασιλεῖς ὑπ’ | 105 | |
| 10 | Ἀσσυρίοις ἦσαν αἰχμάλωτοι ληφθέντες ἤδη. ἱστορεῖ γοῦν ἡ βίβλος τῶν Βασι‐ λειῶν «ὡς ἐταπείνωσε κύριος τὴν Ἰουδαίαν διὰ Ἄχαζ βασιλέα Ἰούδα, ὅτι ἀπέστη ἀποστάσει ἀπὸ κυρίου». καὶ περὶ τῶν ἀλλοφύλων δὲ γέγραπται· «ὅτι καὶ Ἰδου‐ μαῖοι ἐπέθεντο καὶ ἐταπείνωσεν ἐν Ἰούδα καὶ ᾐχμαλώτευσεν αἰχμαλωσίας καὶ οἱ ἀλλόφυλοι ἐπέθεντο ἐπὶ τὰς πόλεις τῆς Παλαιστίνης καὶ ἀπώλεσαν τὸν | |
| 15 | Βεθσαμύς», καὶ ἐνταῦθα δὲ ἀντὶ τοῦ· «καὶ οἱ ἀλλόφυλοι ἐπέθεντο ἐπὶ τὰς πόλεις», οἱ Φυλιστιαῖοι ἤτοι Παλαιστῖνοι ἐπιφυέντες τῷ Ἄχαζ. ⸤οὐκέτι γὰρ ἐφίεται ὑμῖν εὐφραίνεσθαι ἀποθανόντος μὲν τοῦ ἀσεβοῦς βασιλέως, ἐφ’ ᾧ τὸ παλαιὸν ἐχάρητε, θεοσεβοῦς δὲ ἀνδρὸς τὴν ἀρχὴν διαδεξαμένου ὡς ἐν δευτέρᾳ τῶν Παραλειπομένων τῷ Ἑζεκίᾳ μεμαρτύρηται καὶ ἐν τῇ τετάρτῃ τῶν | |
| 20 | Βασιλειῶν. ὥσπερ οὖν ἐπὶ τοῦ ἀσεβοῦς Ἄχαζ εἰκὸς ἦν χαίρειν καὶ εὐφραίνεσθαι τοὺς ἀλλοφύλους, οὕτως ἐπὶ τοῦ δικαίου ἀνδρὸς τοῦ Ἑζεκίου εὐκαίρως ἡ προφητεία ἀποτεινομένη πρὸς αὐτούς φησι· Μὴ εὐφρανθείητε, ἀλλόφυλοι· πάλαι μὲν γὰρ ἔτι ζῶντος τοῦ Ἄχαζ καὶ τὰ ἐχθρὰ τῷ θεῷ πράττοντος εἰκὸς ἦν ὑμᾶς εὐφραίνεσθαι, ἐπειδὴ συνετέτριπτο τοῦ Ἄχαζ ὁ ζυγός, ὡς μὴ δύ‐ | |
| 25 | νασθαι αὐτὸν ὑποτάττειν ὑμᾶς μηδὲ τὸν τῆς ἀρχῆς αὐτοῦ ζυγὸν ἐπιτιθέναι ὑμῖν, διόπερ ἐπληθύνετο τὰ κακά. ὥσπερ μηδενὸς παίοντος ἡ ἑρπυστικὴ καὶ ἰοβόλος τῶν πονηρῶν πνευ‐ μάτων δύναμις ἐπλήθυνε τότε, νυνὶ δὲ τὴν βασιλείαν διαδεξαμένου ἀνδρὸς θεο‐ φιλοῦς μηκέτι χαίρετε ὡς τὸ πρίν· ἐφέστηκε γὰρ ὑμῖν ὁ παίων καὶ τύπτων καὶ | |
| 30 | σωφρονίζων ὑμᾶς. ἐπληροῦτο δὲ καὶ ταῦτα πρὸς λέξιν ἐπὶ τοῦ Ἑζεκίου, περὶ οὗ εἴρηται ἐν τῇ τετάρτῃ τῶν Βασιλειῶν· «αὐτὸς ἐπάταξε τοὺς ἀλλοφύλους ἕως Γάζης καὶ ἕως ὁρίων αὐτῆς ἀπὸ πύργου φυλασσόντων ἕως πόλεως ὀχυρᾶς». ταύτην σχοίη ἂν τὴν διάνοιαν τὸ εἰρημένον· Μὴ εὐφρανθείητε, ἀλλόφυλοι μέγα φρονοῦντες ἐπὶ τοῖς νομιζομένοις ὑμῖν θεοῖς τῷ μηδένα εἶναι τὸν συντρί‐ | |
| 35 | βοντα ὑμᾶς διὰ τὴν τοῦ παρόντος καιροῦ μοχθηρίαν. εἰ γὰρ καὶ τὰ μάλιστα συνετρίβη ὁ ζυγὸς τοῦ παίοντος ὑμᾶς, ἀλλ’ οὐ πρὸς ὑμῶν ἐγένετο ταῦτα, ἐπὶ κακῷ δὲ τῷ ὑμετέρῳ· μηδενὸς γὰρ ὑμᾶς παίοντος μηδὲ ταπεινοῦντος καὶ ἐπιστρέφοντος, πολλή τις ἐν ὑμῖν γέγονεν ἐπιτριβὴ κακῶν. οἱ γὰρ πάλαι ὄφεων δίκην ταῖς ὑμετέραις ψυχαῖς ἐμφωλεύοντες, ἔν τε τοῖς ὑμετέροις ἱεροῖς | |
| 40 | τε καὶ ναοῖς καὶ ὡς δὴ θεοῖς ἐφεδρεύοντες πονηροὶ δαίμονες δεινὴν γονὴν καὶ σπέρμα πονηρὸν ἀπεκύησαν, ὡς ἀσπίδας ἐξ αὐτῶν γεννᾶσθαι τὸ πάντων ἰοβόλων χείριστον· ἐκ τούτων τε αὐτῶν ἄλλους ὑποστῆναι ὄφεις τὸν ἀέρα διιπ‐ ταμένους. ταῦτα μὲν οὖν κατὰ τὸν παρόντα καιρὸν οὐ παρ’ ὑμῖν μόνοις τοῖς ἀλλο‐ | |
| φύλοις, ἤδη δὲ καὶ παρ’ αὐτῷ τῷ χρηματίζοντι λαῷ θεοῦ πληθύει, ὡς πάντα | 106 | |
| 45 | τρόπον πεπληρῶσθαι τῶν τὸν ἀέρα διιπταμένων ὄφεων καὶ ἐκγόνων ἀσπί‐ δων πονηρῶν τινων καὶ λυμαντικῶν πνευμάτων. ἀναδειχθέντος δὲ κατὰ καιρὸν τοῦ πάντων τούτων ὀλετῆρος οἰχήσονται οἱ ὄφεις καὶ αἱ ἀσπίδες, τά τε τούτων πονηρὰ ἔκγονα ὡς μηκέτι ἐνεργεῖν ταῦτα ἐν ἀνθρώποις. Τοῦτο μὲν οὖν τὸ ἑρπυστικὸν καὶ ἰοβόλον γένος λιμῷ ἀνελεῖ | |
1.69(50) | ὁ προφητευόμενος μηκέτι ἐπιτρέπων τροφὴν τὴν συνήθη, δηλαδὴ τὴν διὰ θυσιῶν τῇ δαιμονικῇ πλάνῃ φέρεσθαι, τοὺς δὲ ἑαυτοῦ πτωχοὺς ἐκθρέψει καὶ ἐν εἰρήνῃ ἀναπαύσει μηκέτι παρενοχλουμένων ὑπὸ τῶν παραδοθέντων ἑρπετῶν. δύναται μέντοι ταῦτα καὶ ἑτέρως εἰς τὸν Ἑζεκίαν δύνασθαι πληροῦσθαι· τοὺς γὰρ πάλαι κατὰ θεὸν πτωχεύσαντας ἐν παντὶ τῷ Ἰουδαίων ἔθνει ἀνεκτήσατο τροφαῖς λογι‐ | |
| 55 | καῖς καὶ διδασκαλίαις, οὓς καὶ κατέστησε ἐπὶ τὴν καλὴν νομὴν τοῦ τῆς θεοσε‐ βείας νόμου βόσκεσθαι τοῖς θείοις μαθήμασι καὶ ταῖς ἱεραῖς διδασκαλίαις ἐν‐ τρέφεσθαι ποιήσας. ταῦτα πρὸς ἱστορίαν ἐκ μέρους δείκνυται κατὰ Ἑζεκίαν τέλους τετυχηκότα. σημαίνει δὲ τὸν τῶν Ἀσσυρίων βασιλέα, ὃς ἐπελθὼν ἀπὸ τῶν βορειοτέρων | |
| 60 | μερῶν κατὰ τοὺς Ἑζεκίου χρόνους τοὺς τὴν Παλαιστίνην οἰκοῦντας ἀλλοφύλους ἐχειρώσατο, ὡς πολιορκῆσαι μὲν τὰς πόλεις αὐτῶν, αἰχμάλωτα δὲ λαβεῖν τὰ ἐν αὐταῖς πλήθη, ἐμπρῆσαι δὲ τῶν πόλεων τὰς πύλας. μέγιστον γὰρ αὐτοῖς ἔσται δεῖγμα τοῦ θεὸν εἶναι τὸν τῆς αὐτοῦ πόλεως φύλακα, τὸ μηδὲν παθεῖν ὅμοιον ταῖς λοιπαῖς πόλεσιν. | |
| 65 | οὐ γὰρ διὰ παρατάξεως ἀνδρῶν ὁπλιτῶν οὐδὲ διὰ τοῦ προεστῶτος τοῦ ἔθνους βασιλέως, ἀλλὰ δι’ αὐτοῦ τοῦ θεοῦ τὰ τῆς σωτηρίας ἔσται τῷ λαῷ. ἃ δὴ ἐπληροῦτο κατὰ λέξιν «ἐν τῷ τεσσαρεσκαιδεκάτῳ ἔτει τῆς Ἑζεκίου βασιλείας», ἐν ᾧ ὁ τῶν Ἀσσυρίων βασιλεὺς ἐπιστὰς τῇ Ἰουδαίᾳ τὰς μὲν ἄλλας ἐχειρώσατο πόλεις, ἐπιστρατεύσας δὲ τῇ Ἰερουσαλὴμ ἄπρακτος ἐπανῄει.⸥ | |
1.70 | Μεγάλα ἐφρόνουν ἐπὶ τοῖς ἑαυτῶν θεοῖς οἱ τὴν Μωὰβ οἰκοῦντες, ἐγέλων τε καὶ ἐχλεύαζον τὸν θεὸν Ἰσραήλ· τούτου χάριν ὁ προφητικὸς λόγος τὴν περὶ αὐτῶν ἐξέθετο προφητείαν. ⸢ὅθεν ἀρχόμενος τὴν ἐπικρατοῦσαν αὐτῶν ἄγνοιαν τοῦ θεοῦ νύκτα καὶ σκότος ὠνόμασεν, ἐν αὐτῇ τε τῇ νυκτὶ | |
| 5 | τὴν ἀπώλειαν αὐτοῖς ἔσεσθαι ἠπείλει φήσας· Νυκτὸς ἀπολεῖται ἡ Μωαβῖτις, νυκτὸς γὰρ ἀπολεῖται τὸ τεῖχος τῆς Μωαβίτιδος. εἶθ’ ἑξῆς περὶ τοῦ τόπου, ἐν ᾧ ἵδρυτο αὐτῶν ἡ εἰδωλολατρία, ἐπιλέγει· ἀπολεῖται γὰρ καὶ Δηβών· οὗ ὁ βωμὸς ὑμῶν, ἐκεῖ ἀναβήσεσθε κλαίειν. καὶ ἐπὶ τέλει δὲ τῆς προφητείας πάλιν τῶν αὐτῶν μέμνηται βωμῶν λέγων· «ὅτι ἐκοπίασεν | |
| 10 | Μωὰβ ἐπὶ τοῖς βωμοῖσ⸣ καὶ εἰσελεύσεται εἰς τὰ χειροποίητα αὐτῆς ὥστε προσ‐ | |
| εύξασθαι, καὶ οὐ μὴ δύνηται ἐξελέσθαι αὐτόν». ἐκ τούτων οἶμαι σαφῆ τὴν αἰτίαν ὑπάρχειν τῆς παρούσης ὑποθέσεως τὸν ὄλεθρον τῆς παρὰ τοῖς Μωαβίταις εἰδωλολατρίας περιεχούσης μετὰ τοῦ καὶ ἕτερα προειπεῖν μέλλοντα συμβήσεσθαι αὐτῇ τε τῇ πόλει καὶ ταῖς περὶ αὐτὴν χώραις τε καὶ κώμαις καὶ πόλεσιν. ἃ δὴ | 107 | |
| 15 | καὶ ἐπληροῦτο κατὰ τὴν ἱστορίαν ἐπὶ τῆς Ἀσσυρίων καὶ Βαβυλωνίων ἐπιθέσεως καὶ ἐπὶ τῶν ἐν τοῖς μετὰ ταῦτα χρόνοις τῆς τῶν Ἀράβων χώρας κεκρατηκότων, ἐν οἷς καὶ τοὺς Ἄραβας ἐπάξειν αὐτοῖς ὁ θεὸς ἀπειλεῖ, τάχα που σημαίνων τοὺς πλησιοχώρους Ἄραβας ἢ καὶ τοὺς τούτων ἐνδοτάτω Σαρακηνούς, οἷς καὶ αὐτοῖς παραδώσειν τὴν Μωὰβ ὁ λόγος φησί. τὰ μὲν οὖν ταῖς λοιπαῖς πόλεσι | |
| 20 | ταῖς ἀμφὶ τὴν Μωαβῖτιν οὔσαις συμβεβηκότα οὐκ ἀναγκαῖον πολυπραγμονεῖν, οὐδὲ τὰς κώμας καὶ τὰς χώρας τὰς ἐν τῇ προφητείᾳ φερομένας περιεργάζεσθαι, λέγω δὲ τὴν Ναβαῦ ἢ τὴν Ἐσεβὼν ἢ τὴν Ἐλεάλην ἢ τὴν Ἰασσὰ ἢ τὴν Δηβὼν ἢ τὴν Λουὴθ ἢ τὴν ὁδὸν τὴν Ἀράβων, ἐν ᾗ τὸ ὕδωρ τὸ Νενη‐ ρεὶμ ἢ τὴν Ἀγαλλεὶμ ἢ τὸ φρέαρ τὸ ἐν Ἐλὴμ ἢ τὸ ὕδωρ τὸ Δηβὼν | |
| 25 | ἢ τὴν Ἀριὴλ καὶ τὴν Ἀδαμὰ ἢ τὸν καλούμενον τόπον Ἀρνῶν. τούτων γὰρ εἰσέτι καὶ νῦν γνωριζομένων τῶν τόπων καὶ τῶν κωμῶν ἀμφὶ τὴν χώραν τῆς νῦν καλουμένης Ἀρεοπόλεως περιττὸν τὰ περὶ αὐτῶν ἀπειλούμενα περιεργά‐ ζεσθαι ἅπαξ πρὸς λέξιν πεπληρωμένα κατὰ τοὺς χρόνους τῆς κατ’ αὐτῶν πολιορ‐ κίας. | |
| 30 | οἶμαι δὲ καὶ τὴν τροπικὴν ἐπὶ τούτων θεωρίαν βεβιασμένην ὑπάρχειν, ὡς δ’ ἐπὶ τῶν Βαβυλωνίων ‹Μήδουσ› ἐπαναστήσεσθαι τῇ Βαβυλῶνι προεφήτευεν ὁ λόγος. οὕτω καὶ νῦν τοῖς Μωαβίταις τοὺς Ἄραβας ἐπάξειν ὁ θεός φησι λέγων· ἐπάξω γὰρ ἐπὶ τὴν φάραγγα Ἄραβας, καὶ πάλιν· τὸ δὲ ὕδωρ τὸ Δηβὼν πλησθήσεται αἵματος· ἐπάξω γὰρ ἐπὶ Δηβὼν Ἄραβας. | |
| 35 | καὶ τὴν Ἀριὴλ δὲ μεγίστην κώμην φασὶν εἰσέτι νῦν ὁρᾶσθαι ἐπὶ τῇ τῶν Ἀρεο‐ πολιτῶν χώρᾳ, ὥσπερ καὶ τὴν Σιὼρ καὶ τὴν Ἐσεβὼρ καὶ τὰς λοιπάς, εἰ μήπου τις τῷ μακρῷ χρόνῳ παντελῶς ἀφανὴς γέγονε. τί οὖν δὴ ταῦτα πολυπραγμονεῖν τὸ τοσοῦτον ἀπὸ τῆς προφητείας ὠφελεῖσθαι δέον ὡς τῆς εἰδωλολατρίας αὐτῶν ἀπώλειαν καὶ ἐρημίαν προαναφωνούσης καὶ | |
| 40 | τοῦ θεοῦ τοῦ ἐπὶ πάντων τὴν γνῶσιν αὐτοῖς θεσπιζούσης ὡς καὶ ἐκκλησίας συστῆ‐ ναι παρ’ αὐτοῖς ἀπελασθέντων τῶν πάλαι παρ’ αὐτοῖς νενομισμένων θεῶν οὔ τι ἂν γένοιτο παραδοξότερον. ταῦτα θεσπίζει διὰ τούτων ὁ λόγος· ἀπολεῖται γὰρ καὶ Δηβών· οὗ ὁ βωμὸς ὑμῶν, καὶ πάλιν· ὅτι ἤρθη ἡ συμμαχία σου, καὶ ὁ ἄρχων ἀπώλετο ὁ καταπατῶν ἐπὶ τῆς γῆς· ⸢σημαίνει | |
| 45 | γὰρ διὰ τούτων τὸν ἐφεδρεύοντα τῷ ἔθνει δαίμονα πονηρὸν ἢ τὸν ἄρχοντα τοῦ ἔθνους, οἷος ἦν ὁ ἄρχων βασιλείας Περσῶν καὶ ὁ ἄρχων βασιλείας Ἑλλήνων καὶ ὁ τῶν Βαβυλωνίων ἄρχων. τοῦτον οὖν τὸν ἐγκαθήμενον ἐπὶ τῆς Μωαβιτῶν πόλεως δαίμονα, δι’ οὗ ἐνόμιζον βοηθείας τυγχάνειν ἐν ταῖς πρὸς τοὺς πολεμίους | |
| συμβολαῖς ἀπολεῖσθαί φησιν, ἐπείπερ τὰς ψυχὰς αὐτῶν κατεπάτει κάτω νεύειν | 108 | |
1.70(50) | αὐτὰς ποιῶν εἰς γῆν, ὡς μηδὲ ἀνακύπτειν μηδὲ ἄνω βλέπειν δύνασθαι. διό φησιν· ὅτι ἤρθη ἡ συμμαχία σου, καὶ ὁ ἄρχων ἀπώλετο ὁ καταπατῶν ἀπὸ τῆς γῆς.⸣ Μετὰ δὲ τὴν ἀπώλειαν τούτου ἐπιλέγει ἑξῆς· καὶ διορθωθήσεται μετ’ ἐλέους θρόνος, καὶ καθιεῖται ἐπ’ αὐτοῦ μετὰ ἀληθείας ἐν | |
| 55 | σκηνῇ Δαυὶδ κρίνων καὶ ἐκζητῶν κρίμα καὶ σπεύδων δικαιοσύνην. ⸢ὁρᾷς τὸ θαῦμα τοῦ λόγου ἐν τῷ συμπεράσματι τῆς προφητείας περιεχόμενον· κατὰ τὸ αὐτὸ γὰρ θεσπίσας ἀφανισμὸν τῆς παρὰ τοῖς δηλουμένοις εἰδωλολατρίας, ἀγαθῶν αὐτοῖς εὐαγγελίζεται ἐλπίδας, σκηνὴν Δαυὶδ φήσας καὶ θρόνον θεοῦ παρ’ αὐτοῖς συστήσεσθαι καὶ ταῦτ’ ἔσεσθαι οὐκέτι ἐξ ἀνθρωπίνης τινὸς | |
| 60 | σπουδῆς, ἀλλ’ ἐξ ἐλέους θεοῦ καὶ φιλανθρωπίας. διὸ λέλεκται κατὰ τὸν Ἀκύλαν· καὶ ἑτοιμασθήσεται ἐν ἐλέῳ θρόνος, κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον· καὶ ἑτοι‐ μασθήσεται ἐν ἐλέει θρόνος, κατὰ δὲ τὸν Θεοδοτίωνα· καὶ ἑτοιμασθή‐ σεται μετ’ ἐλέους θρόνος. τίνι δ’ ἑτοιμασθήσεται ἢ πάντως που τῷ Χριστῷ τῷ «ἐκ σπέρματος Δαυὶδ» γεννηθησομένῳ; ἔσεσθαι τοίνυν παρὰ τοῖς | |
| 65 | Μωαβίταις θρόνον Χριστοῦ φησιν, ἐν ᾧ καθιεῖται μετὰ ἀληθείας ἐν σκηνῇ Δαυίδ. οὕτω δὲ καλεῖν εἴωθε τὸ προφητικὸν πνεῦμα τὴν ἐκκλησίαν τοῦ Χριστοῦ, ἐπεὶ καὶ τὸν Χριστὸν αὐτὸν Δαυὶδ ὀνομάζειν ἔθος διὰ τὸ «ἐκ σπέρμα‐ τος Δαυὶδ κατὰ σάρκα» γεγεννῆσθαι αὐτόν. διὸ σκηνὴν μὲν Δαυὶδ τὴν ἐκκλη‐ σίαν ἀποκαλεῖ, θρόνον δὲ τὸν ἐπὶ ταύτης τὸν τῆς ἐκκλησίας πρόεδρον, ὃς τὸ | |
| 70 | σωματικὸν ἐπέχει θρόνον τοποτηρῶν ὥσπερ τῷ Χριστῷ.⸣ ὅτι δὲ ταῦτα περὶ τῆς ἐκκλησίας τῆς ἐξ ἐθνῶν εἴρηται, παραστήσει ἡ τῶν Πράξεων τῶν Ἀποστόλων γραφή. ἔνθα Ἰάκωβος ὁ πρῶτος Ἱεροσολύμων ἐπι‐ σκοπεύσας ἀναγέγραπται εἰρηκώς· «ἄνδρες ἀδελφοί, ἀκούσατέ μου. Συμεὼν ἐξηγήσατο καθὼς πρῶτον ὁ θεὸς ἐπεσκέψατο λαβεῖν ἐξ ἐθνῶν λαὸν τῷ ὀνόματι | |
| 75 | αὐτοῦ. καὶ τούτῳ συμφωνοῦσιν οἱ λόγοι τῶν προφητῶν, καθὼς γέγραπται· μετὰ ταῦτα ἀναστρέψω καὶ οἰκοδομήσω τὴν σκηνὴν Δαυὶδ τὴν πεπτωκυῖαν, καὶ τὰ κατεστρεμμένα αὐτῆς ἀνοικοδομήσω καὶ ἀνορθώσω αὐτήν, ὅπως ἂν ἐκζητήσωσιν οἱ κατάλοιποι τῶν ἀνθρώπων τὸν κύριον, καὶ πάντα τὰ ἔθνη ἐφ’ οὓς ἐπικέκληται τὸ ὄνομά μου, λέγει κύριος, ὁ ποιῶν ταῦτα γνωστὰ ἀπ’ αἰῶνος», | |
| 80 | σαφῶς δὴ διὰ τούτων τῆς τῶν ἐθνῶν κλήσεως μνημονεύσας τὴν περὶ τῆς σκηνῆς Δαυὶδ παρέθηκε προφητείαν. ταῦτ’ οὖν ἔσεσθαί φησιν οὐ διὰ τύπων καὶ συμ‐ βόλων, ἀλλὰ μετὰ ἀληθείας· σκηνῆς γὰρ Δαυὶδ παρὰ τοῖς δεισιδαιμονεστάτοις Μωαβίταις συστησομένης καὶ θρόνου ἱδρυθέντος ἐν αὐτῇ ὁ ταύτης προεστὼς καθιεῖται κρίνων καὶ ἐκζητῶν κρίμα καὶ σπεύδων δικαιοσύνην, | 109 |
| 85 | κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον· καὶ καθίσει ἐπ’ αὐτοῦ ἐπ’ ἀληθείας ἐν τῇ σκηνῇ Δαυὶδ κρίνων καὶ ἐκζητῶν κρίσεις καὶ ταχὺς εἰς δικαιοσύνην. τίς δ’ οὐκ ἂν ἐκπλαγείη τοῦ λόγου τὸ ἀποτέλεσμα ὀφθαλμοῖς παραλαμβάνων ἐκκλη‐ σίας θεοῦ συνεστώσας καὶ τὸν ἐν ταύταις Χριστοῦ θρόνον κατ’ αὐτὴν τὴν Ἀρεό‐ πολιν καὶ τὰς ἀμφὶ ταύτην χώρας, κατά τε τὰς λοιπὰς τῆς Ἀραβίας πόλεις, τῶν | |
| 90 | πάλαι παρ’ αὐτοῖς τὰ πάνδεινα ἐνεργούντων δαιμόνων μηκέτι μὴ δὲ μέχρις ὀνό‐ ματος μνημονευομένων. | |
1.71 | Λευκοτέραν τούτων ἑρμηνείαν ὁ Σύμμαχος ἐποιήσατο τοῦτον ἐκδοὺς τὸν τρόπον· ἠκούσαμεν τὴν ὑπερηφανίαν Μωάβ, ὑπερή‐ φανος σφόδρα, κατὰ τὸ ἔπαρμα καὶ κατὰ τὴν ὑπερηφανίαν αὐτοῦ. καὶ ἡ ὀργὴ αὐτοῦ, οὐχ οὕτως οἱ βραχίονες αὐτοῦ. διὰ τοῦτο | |
| 5 | ὀλολύξει Μωάβ, καὶ περὶ τῆς Μωὰβ πᾶς τις ὀλολύξει· τοῖς εὐ‐ φραινομένοις ἐν τῷ τείχει τῷ ὀστρακίνῳ εὑρέθησαν πληγαί. ὅτι κλήματα Ἐσεβὼν ἠρημώθη, ἄμπελος Σαβαμά· κύριοι ἐθνῶν ἐξέ‐ κοψαν τὰς παραφυάδας αὐτῆς· ἕως Ἰαζὴρ ἥψατο, ἐπλανήθησαν εἰς τὴν ἔρημον· οἱ ἀπόστολοι αὐτῆς ἀφῆκαν διαβαίνειν τὴν θά‐ | |
| 10 | λασσαν. διὰ τοῦτο κλαύσομαι κλαυθμῷ τὴν Ἰαζὴρ ἄμπελον Σαβα‐ μά· μεθύσω σε δάκρυσί μου Ἐσεβὼν καὶ Ἐλεάλη, ὅτι ἐπὶ τὴν ὀπώραν σου καὶ ἐπὶ τὸν θερισμόν σου πατητὸς ἔπεσε. καὶ περι‐ ῃρέθη εὐφροσύνη καὶ χαρὰ ἐκ τοῦ Καρμήλου σου, καὶ ἐν τοῖς ἀμπελῶσιν οὐκ ἀγαλλιάσονται οὐδὲ πίωσιν οἶνον, εἰς τὰ ὑπολήνια | |
| 15 | οὐ πατήσει ὁ πατῶν, κίνημα πατούντων ἔπαυσα. διὰ τοῦτο ἡ κοι‐ λία μου τῷ Μωὰβ ὡς ψαλτήριον ἠχήσει, καὶ τὰ ἐντός μου τῷ τείχει τῷ ὀστρακίνῳ. καὶ ἔσται ὅταν ὀφθῇ, ὅτι ἐκοπώθη Μωὰβ εἰς τὰ ὑψηλὰ καὶ εἰσελεύσεται εἰς τὸ ἁγίασμα αὐτοῦ προσεύ‐ ξασθαι, καὶ οὐ δυνήσεται. οὗτος ὁ λόγος. ὃν ἐλάλησε κύριος | |
| 20 | περὶ Μωάβ. καὶ νῦν ἐλάλησεν Ἐν τρισὶν ἔτεσιν ὡς ἐπὶ μισθωτοῦ καὶ ἀτιμασθήσεται ἡ δόξα Μωὰβ σὺν παντὶ τῷ πλήθει τῷ πολλῷ, καὶ περισσευθήσεται ὀλίγος βραχὺς καὶ οὐ πολύς. Ὅτι μεγάλη τις ἦν ἡ τῶν Μωαβιτῶν δύναμις ἐν τοῖς χρόνοις, καθ’ οὓς ταῦτα προεφητεύετο, δεδήλωται ἡμῖν ἤδη πρότερον ἐκ τῆς παραθέσεως | |
| 25 | τῶν τοῦ προφήτου Ἰερεμίου φωνῶν καὶ ὡς ἀντεπολιτεύετο τῇ Ἰερουσαλὴμ καὶ ὡς ἐξηυτέλιζον οἱ Μωαβῖται τὸν Ἰσραὴλ γελῶντες αὐτὸν ὡς οὐδενὸς ἄξιον λόγου καὶ ὡς μέγα ἐφρόνουν ἐπὶ τῷ ἑαυτῶν εἰδώλῳ. καὶ ἡ παροῦσα δὲ προφητεία τοῦτο παρίστησι διὰ τοῦ λέγειν· Ἠκούσαμεν τὴν ὕβριν Μωάβ, ὑβριστὴς σφόδρα, τὴν ὑπερηφανίαν ἐξῆρα, καὶ κατὰ τὸν Σύμμαχον· ἠκούσαμεν | |
| 30 | τὴν ὑπερηφανίαν Μωάβ, ὑπερήφανος σφόδρα, κατὰ τὸ ἔπαρμα αὐτοῦ καὶ κατὰ τὴν ὑπερηφανίαν αὐτοῦ. καὶ ἡ ὀργὴ αὐτοῦ, ἀλλ’ οὐχ οὕτως φησὶ καὶ οἱ βραχίονες αὐτοῦ· ⸢οὐ γὰρ ὅμοιαι αἱ πράξεις τοῖς τῆς ὑπερηφανίας λόγοις, ἢ κατὰ τοὺς Ἑβδομήκοντα· οὐχ οὕτως ἡ μαντεία σου, οὐχ οὕτως. ἐπειδὴ γὰρ μέγα ἐφρόνουν ἐπὶ τῷ ἑαυτῶν θεῷ καὶ ταῖς | 110 |
| 35 | τούτου μαντείαις, οὐχ οὕτως φησὶν ἔσται, ὁποῖα μαντεύεται ὁ παρ’ αὐτοῖς δαίμων, οὐδ’ ὅμοια διὰ χρησμῶν τοῖς ἐξαπατωμένοις καὶ θεὸν εἶναι αὐτὸν νομί‐ ζουσιν ἐπαγγέλλεται· ὁ γοῦν ἐπιὼν χρόνος τούτων αὐτῶν τὸ ψεῦδος ἐλέγξει.⸣ διὸ πρὸς τῷ τέλει τῆς προφητείας ἐπιλέγει· «καὶ ἔσται εἰς τὸ ἐντραπῆναί σε, ὅτι ἐκοπίασε Μωὰβ ἐπὶ τοῖς βωμοῖς καὶ εἰσελεύσεται εἰς τὰ χειροποίητα αὐτῆς ὥστε | |
| 40 | προσεύξασθαι, καὶ οὐ μὴ δύνηται ἐξελέσθαι αὐτόν». Τὰ δὲ διὰ μέσου λελεγμένα μεταβολὴν ἔσεσθαι τῆς πάλαι τρυφῆς τῶν Μωαβιτῶν σημαίνει, διὸ θεσπίζει πενθήσειν καὶ ὀλολύξειν τοὺς εὐφραι‐ νομένους ἐπ’ αὐτῇ λέγων· ὀλολύξει Μωάβ, ἐν γὰρ τῇ Μωαβίτιδι πάντες ὀλολύξουσι, καὶ πάλιν· καὶ τὰ πεδία Ἐσεβὼν πενθήσει. ἰστέον δ’ ὡς | |
| 45 | μέχρι τούτων Ὠριγένει προῆλθεν ὁ ἐννεακαιδέκατος τῶν εἰς τὸν προφήτην ἐξη‐ γητικῶν τόμος. οἷς ἑξῆς ἐπιφέρεται· ἄμπελος Σαβαμά· καταπίνοντες τὰ ἔθνη καταπατήσατε τὰς ἀμπέλους αὐτῆς ἕως Ἰαζὴρ καὶ τὰ ἑξῆς. ⸢δι’ ὧν καὶ αὐτῶν τὴν εἰς χέρσον καὶ παντελῆ ἐρημίαν τῆς χώρας αὐτῶν μεταβολὴν ᾐνίττετο, ἐφ’ οἷς καὶ ἀποκλαύσασθαι αὐτοὺς προὔλεγεν.⸣ | |
1.71(50) | Εἶθ’ ὥσπερ ὑπεραλγῶν ὁ προφήτης καὶ ἀνιώμενος ἐπὶ τῇ ἀπω‐ λείᾳ τῶν ψυχῶν τῶν παρ’ αὐτοῖς πεπλανημένων ἀποθρηνεῖ, πρώτοις μὲν αὐτοῖς ὀλολύζειν παρακελευσάμενος καὶ ἐπὶ μετάνοιαν αὐτοὺς προκαλεσάμενος διὰ τὸ ἑαυτοὺς ἀποκλάεσθαι. ἐπεὶ δὲ μὴ τοῦτο ἔπραττον ἐκεῖνοι, αὐτὸς τὸν ὑπὲρ αὐτῶν ἀναλαμβάνει ‹κλαυθμὸν› φάσκων· διὰ τοῦτο κλαυθμῷ κλαύσομαι | |
| 55 | καὶ μεθύσω δὲ σὲ δάκρυσί μου. τὸ δὲ αἴτιον τοῦ κλαυθμοῦ διδάσκει λέγων· ὅτι ἐπὶ τὴν ὀπώραν σου καὶ ἐπὶ τὸν θερισμόν σου πατητὸς ἔπεσεν». ⸢σημαίνει δὲ διὰ τῆς ὀπώρας καὶ τοῦ θερισμοῦ καὶ διὰ τῆς πολλάκις ὀνομασθείσης ἀμπέλου τὸ εὐθαλὲς καὶ ἀκμαῖον καὶ τὸ τρυφερὸν καὶ ὡραῖον τῆς τῶν δηλουμένων ζωῆς, ἐν ᾗ ὥσπερ μεθύοντες διῆγον ἐνευφραινόμενοι καὶ | |
| 60 | ἐντρυφῶντες ἐπὶ ταῖς ἀθέοις αὐτῶν δυσσεβείαις.⸣ Διὸ ἀπεκλαίετο αὐτῶν τὴν ἀπώλειαν φάσκων· διὰ τοῦτο ἡ κοιλία μου ἐπὶ Μωὰβ ὡς κιθάρα ἠχήσει, καὶ τὰ ἐντός μου ὡς τεῖχος ἀνεκαίνισας. καὶ ἔσται εἰς τὸ ἐντραπῆναί σε. ⸢τὰ γὰρ ἐμὰ δάκρυά φησι καὶ ὁ ἐμὸς κλαυθμὸς δι’ οὐδὲν ἕτερον γίνεται ἢ εἰς τὸ ἐντρα‐ | |
| 65 | πῆναί σε.⸣ εἶτα θεσπίζει αὐτοῖς τὸν ἀφανισμὸν τῶν νενομισμένων αὐτοῖς θεῶν λέγων· ὅτι ἐκοπίασε Μωὰβ ἐπὶ τοῖς βωμοῖς καὶ εἰσελεύσεται εἰς τὰ χειροποίητα αὐτῆς, ἢ κατὰ τοὺς λοιποὺς ἑρμηνευτάς· εἰς τὸ ἁγίασμα αὐτοῦ, ὥστε προσεύξασθαι, καὶ οὐ μὴ δύνηται ἐξελέσθαι αὐτόν. Καὶ τοῦτο τέλος τοῦ λόγου τοῦ θεοῦ, ὃν ἐλάλησεν ἐπὶ | |
| 70 | Μωάβ, οἷς συνάψεις τὰ ἔμπροσθεν εἰρημένα· τῆς γὰρ ἐρημίας τῶν βωμῶν καὶ τῆς τῶν θεῶν αὐτῶν ἀπωλείας ἐνστάσης «διορθωθήσεται μετ’ ἐλέους θρόνος, καὶ καθιεῖται ἐπ’ αὐτοῦ μετὰ ἀληθείας ἐν σκηνῇ Δαυὶδ κρίνων κρίμα καὶ σπεύδων δικαιοσύνην». ⸢ἅπερ ὡς ἐν μυστηρίοις κατὰ μέσου τῆς προφητείας παρεμβέβληται, τοῦ ἁγίου πνεύματος μόνοις τοῖς μέλλουσι συνιέναι καὶ τῆς | 111 |
| 75 | τούτων ἀξιοῦσθαι θεωρίας τὴν τούτων γνῶσιν ταμιευσαμένου.⸣ ἀντὶ δὲ τοῦ· ἐλάλησε κύριος ἐπὶ Μωάβ, ὁπότε καὶ ἐλάλησεν, οἱ λοιποὶ ἑρμηνευταὶ ὃ ἐλάλησε κύριος περὶ Μωάβ, ἐκ τότε καὶ νῦν ἐλάλησεν ἡρμήνευσαν σφόδρα ἀναγκαίως ἐπιτηρησαμένης τῆς γραφῆς, ὅτι ἐκ τότε μὲν ἐλάλησε καὶ νῦν δὲ ὁμοίως κύριος τὰ αὐτὰ λαλεῖ διὰ τῆς προφητικῆς ἀναγνώσεως, καὶ | |
| 80 | ὅτι μὲν πάλαι λόγοις ἐθεσπίζετο, νυνὶ δὲ καὶ ἔργοις ἐπιτελεῖται. ⸢ἀντὶ δὲ τοῦ παρὰ τοῖς Ἑβδομήκοντα φάσκοντος λόγου· Ἐν τρισὶν ἔτεσι μισθωτοῦ ἀτιμασθήσεται ἡ δόξα Μωάβ, κατὰ τὴν Ἑβραϊκὴν φωνὴν καὶ κατὰ τοὺς λοιποὺς ἑρμηνευτὰς διαστολὴ μεταξὺ βληθεῖσα σαφεστέραν κατέ‐ στησε τὴν διάνοιαν· κατὰ μὲν γὰρ τὸν Ἀκύλαν εἴρηται· ἐν τρισὶν ἔτεσι μισ‐ | |
| 85 | θωτοῦ, κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον· ἐκ τότε καὶ νῦν ἐλάλησε κύριος λέγων Ἐν τρισὶν ἔτεσιν ὡς ἐπὶ μισθωτοῦ, κατὰ δὲ τὸν Θεοδοτίωνα· ἀπὸ τότε καὶ νῦν ἐλάλησε κύριος λέγων Ἐν τρισὶν ἔτεσιν ὡς ἐνιαυτοῖς μισθωτοῦ. εἶτα ἀπὸ ἑτέρας ἀρχῆς εἴρηται παρὰ τοῖς λοιποῖς ἑρμηνευταῖς καὶ κατὰ τὴν Ἑβραϊκὴν φωνὴν τό· καὶ ἀτιμασθήσεται ἡ δόξα Μωὰβ σὺν | |
| 90 | παντὶ τῷ πλήθει τῷ πολλῷ· ὁ γὰρ καὶ σύνδεσμος μέσος παραβληθεὶς ἑτέραν διάνοιαν παρέστησε τὴν ἀπὸ τοῦ· καὶ ἀτιμασθήσεται ἡ δόξα Μωάβ. τὰ δὲ ἔμπροσθεν ἐδήλου ὡς ἐν τρισὶν ἔτεσι τὰ προλεχθέντα πάντα περὶ τῆς Μωὰβ κύριος ἐλάλησε διὰ τοῦ προφήτου ὥσπερ μισθωσάμενος αὐτὸν καὶ ἀπασχολήσας ἐπὶ τὴν ὑπηρεσίαν τῆς περὶ τούτων προφητείας, οὐ γὰρ ὥσπερ ἡμεῖς | |
| 95 | ἀθρόως συνάπτοντες τὸ πᾶν ἀνάγνωσμα διερχόμεθα, οὕτως καὶ ὁ προφήτης κατὰ συνάφειαν τὸν πάντα λόγον τῆς προφητείας ἀποτάδην ἐξηνέγκατο· διῃρημένως δὲ καὶ κατὰ μέρος ἐν διαφόροις χρόνων διαστήμασιν ὡς τὰ πάντα πληρωθῆναι τρία ἔτη, ἐν οἷς λέλεκται αὐτῷ τὰ εἰρημένα. ἐλάλησε τοίνυν ταῦτα ὁ κύριος ἐν τρισὶν ἔτεσι διὰ τοῦ προφήτου, τέλος δὲ τῶν λόγων τοῦ θεοῦ ἦν τό· καὶ | |
1.71(100) | ἀτιμασθήσεται ἡ δόξα Μωὰβ σὺν παντὶ τῷ πλήθει τῷ πολλῷ, καὶ καταλειφθήσεται ὀλιγοστὸς καὶ οὐκ ἔντιμος. ὃ δὴ καὶ αὐτὸ πρὸς λέξιν πεπλήρωται, ὥς ἐστιν ὄψει παραλαβεῖν ῥᾴδιον τοῖς εἰς τοὺς τόπους ἀφικνουμένοις.⸣ | |
1.72 | ⸢Ὥσπερ τῇ Βαβυλῶνι τὰ ἁρμόζοντα ἐλέγετο καὶ τοῖς | |
| ἀλλοφύλοις τοῖς τὴν Παλαιστίνην οἰκοῦσι τὰ κατάλληλα καὶ τῇ Μωὰβ ὡσαύτως ἕτερά τινα ἰδιάζοντα, τὸν αὐτὸν τρόπον καὶ τὸ κατὰ Δαμασκοῦ προφητικὸν ῥῆμα ἴδιόν τι τέλος ἐπελεύσεσθαι αὐτῇ ἀπειλεῖ· ἀρθήσεσθαι γὰρ αὐτήν φησιν | 112 | |
| 5 | ἀπὸ πόλεων, κατὰ δὲ τὸν Θεοδοτίωνα μεταστήσεσθαί φησιν ἐκ πόλεως. πέπονθε δὲ τοῦτο κατὰ τοὺς Ἀσσυρίων χρόνους, ὡς ἐδήλου διὰ τῶν ἔμπροσθεν ἡ μετὰ χεῖρας γραφὴ τὸν τῶν Ἀσσυρίων βασιλέα παριστῶσα λέγοντα· «καὶ ἔλαβον Ἀραβίαν καὶ Δαμασκὸν καὶ Σαμάρειαν· ὃν τρόπον ταύτας ἔλαβον, καὶ πάσας τὰς ἀρχὰς λήψομαι». τούτῳ δὲ τῷ λόγῳ καὶ ἡ ἱστορία μαρτυρεῖ· γέ‐ | |
| 10 | γραπται γοῦν ἐν τῇ τετάρτῃ τῶν Βασιλειῶν· «καὶ ἀνέβη βασιλεὺς Ἀσσυρίων εἰς Δαμασκὸν καὶ συνέλαβεν αὐτὴν καὶ ἀπῴκισεν αὐτὴν⸣ εἰς Κυρήνην», ἢ κατὰ τὸν Σύμμαχον· «εἰς Κίρραν», «καὶ τὸν Ῥαασσὼν ἐθανάτωσεν». ἀλλὰ ταῦτα πρὸ τῆς μετὰ χεῖρας προφητείας τετυχήκει τέλους, ὁ δὲ παρὼν λόγος μέλλοντα ἔσεσθαι, πρὸς λέξιν εἰκὸς κατὰ τοὺς χρόνους Ἰερεμίου τοῦ προφήτου, ὁπηνίκα | |
| 15 | ὁ τῆς Βαβυλῶνος βασιλεὺς ἐπιὼν τῇ Ἰερουσαλὴμ καὶ τὴν Δαμασκὸν αὖθις εἷλεν ἄρδην ἐκ βάθρων αὐτὴν ἀφείσας. ὃ δὴ παρίστησιν ὁ Ἰερεμίας ὧδέ πη λέγων· «ἐξελύθη Δαμασκός, ἀπεστράφη εἰς φυγήν, καὶ ἐξερρίφη, τρόμος ἐπελάβετο αὐτῆς, καὶ ὠδῖνες κατέσχον αὐτὴν ὡς τίκτουσαν. πῶς οὐχὶ ἐγκατέλιπε πόλιν ἐμήν; κώμην ἠγάπησεν», ἢ κατὰ τὸν Σύμμαχον· «πόλιν ἐπαινετήν, μητρόπολιν | |
| 20 | εὐφροσύνης». «διὰ τοῦτο πεσοῦνται νεανίσκοι ἐν πλατείαις σου, καὶ πάντες οἱ ἄνδρες οἱ πολεμισταὶ πεσοῦνται ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ, φησὶ κύριος τῶν δυνάμεων. καὶ καύσω πῦρ ἐν τείχει Δαμασκοῦ, καὶ καταφάγεται ἄμφοδα υἱοῦ Ἄδερ». καὶ ἡ μετὰ χεῖρας τοίνυν προφητεία τὰ ὅμοια τοῖς προλεχθεῖσι θεσπίζει λέγουσα· Ἰδοὺ Δαμασκὸς ἀρθήσεται ἀπὸ πόλεων καὶ ἔσται εἰς | |
| 25 | πτῶσιν καταλελειμμένη. τὰ δὲ ἑξῆς ⸢κατὰ μόνην τὴν τῶν Ἑβδομήκοντα ἑρμηνείαν εἴρηται, λέγω δὲ τό· εἰς τὸν αἰῶνα· οὔτε γὰρ ἐν τῷ Ἑβραϊκῷ οὔτε παρὰ τοῖς λοιποῖς ἑρμηνευταῖς φέρεται. διὸ οὐκ ἀνάγκη τὴν πτῶσιν τοῦ Δαμασκοῦ αἰωνίαν λέγεσθαι νομίζειν, ἐπειδὴ χρονική τις γέγονεν αὐτῆς ἡ πτῶσις κατὰ τὴν Ἀσσυρίων πολιορκίαν, καθ’ ἣν καὶ Ἰερουσαλὴμ ἥλω. ἀλλ’ ὥσπερ αὖθις ἐπανελ‐ | |
| 30 | θόντες Ἰουδαῖοι ἤγειραν τὴν Ἰερουσαλὴμ καὶ τὴν χώραν ἐπλήρωσαν οἰκητόρων, τὸν αὐτὸν τρόπον καὶ ἡ Δαμασκὸς παθοῦσα τότε τὰ ὑπὸ τῆς προφητείας θεσπισ‐ θέντα, αὖθις ἐν τοῖς μετὰ ταῦτα χρόνοις ἀνῳκοδομήθη, ὡς καὶ βασίλειον ἐν αὐτῇ συστῆναι πάλιν.⸣ ὃ καὶ διέμεινε μέχρι τῶν ἀποστολικῶν χρόνων· αὐτίκα γοῦν ὁ Παῦλος μέμνηται βασιλέως Δαμασκοῦ γράφων οὕτως· «ἐν Δαμασκῷ | |
| 35 | ὁ ἐθνάρχης Ἁρέτα τοῦ βασιλέως Δαμασκηνῶν ἐφρούρει τὴν πόλιν πιάσαι με, καὶ διὰ θυρίδος ἐν σαργάνῃ ἐχαλάσθην ἐκ τοῦ τείχους καὶ ἐξέφυγον τὰς χεῖρας αὐτοῦ». | |
| οὐκοῦν τὰ πρῶτα τῶν προφητειῶν ἐπὶ τοὺς χρόνους ἀνοίσομεν τῶν Ἀσσυρίων, καθ’ οὓς καὶ πρῶτον καὶ δεύτερον πεπολιόρκητο ἡ Δαμασκός, εἰκὸς δὲ αὐτὴν καὶ ἐν τοῖς Περσικοῖς χρόνοις καὶ ἐν τοῖς Μακεδονικοῖς τὰ ὅμοια πεπονθέναι ὑπὸ | 113 | |
| 40 | τῶν κατὰ χρόνους ἐπανισταμένων καὶ πολιορκούντων αὐτήν, καθ’ οὓς ἐπληροῦτο τὸ φῆσαν λόγιον· Ἰδοὺ Δαμασκὸς ἀρθήσεται ἀπὸ πόλεων καὶ ἔσται εἰς πτῶσιν καταλελειμμένη εἰς κοίτην ποιμνίων καὶ ἀνάπαυσιν, καὶ οὐκ ἔσται ὁ διώκων. τὰ δ’ ἑξῆς ἐπιφερόμενα ἐν τῷ· καὶ οὐκέτι ἔσται ὀχυρὰ τοῦ καταφυγεῖν | |
| 45 | Ἐφραίμ, καὶ οὐκέτι βασιλεία ἐν Δαμασκῷ, ἐπὶ τοὺς χρόνους ἀνάγοιτο ἂν τοὺς Ῥωμαϊκούς, ἐν οἷς μετὰ τὴν τοῦ σωτῆρος ἡμῶν παρουσίαν πάσης τοπαρχίας καθαιρεθείσης καὶ ἡ τῆς Δαμασκοῦ λέλυτο βασιλεία, ὅτι τὰ πρῶτα τῆς προφητείας οὐ παντελῆ ἀφανισμὸν ἐδήλου τῆς Δαμασκοῦ, ἀλλὰ μερικήν τινα πτῶσιν αὐτῆς, δῆλον ἀπὸ τοῦ λέγεσθαι μετὰ ταῦτα καὶ οὐκ ἔσται ὀχυρὰ καὶ | |
1.72(50) | πάλιν οὐκέτι βασιλεία ἐν Δαμασκῷ· ⸢ὡς γὰρ μελλούσης μὲν αὐτῆς ἔσεσθαι, οὐ μὴν καὶ ὀχυρᾶς κατὰ τὸ παλαιὸν γενησομένης οὐδὲ βασιλευούσης ταῦτ’ εἴρηται. ἔστι δὲ καὶ ἄλλως ἐπιβαλεῖν τοῖς τόποις, ὡς τῆς προφητείας ταπείνωσιν τοῖς οἰκήτορσι Δαμασκοῦ καὶ βίον ἰδιωτικὸν προαναφωνούσης. οὕτω γοῦν εἰώθαμεν ἐκπεπτωκέναι λέγειν τὸν πλούσιον ἐπειδὰν εἰς ἐσχάτην ἐλάσῃ πενίαν καὶ τὸν | |
| 55 | ἔντιμον, ἐπειδὰν οὗ μετεῖχεν ἀξιώματος στερηθῇ.⸣ τοιοῦτόν ἐστι καὶ τό· «οἶκος Ἰσραὴλ πέπτωκεν, οὐκέτι μὴ προσθήσει τοῦ ἀναστῆναι». ἐὰν τοίνυν λέγῃ· Ἰδοὺ Δαμασκὸς ἀρθήσεται ἀπὸ πόλεων καὶ ἔσται εἰς πτῶσιν καταλελειμ‐ μένη εἰς τὸν αἰῶνα, ⸢τὴν καθαίρεσιν αἰνίττεται τῆς βασιλικῆς δυνάμεως, ἧς μετεῖχε πρότερον ἡ πόλις ἐκλάμψασα· μόνη γὰρ ἦν τότε τῆς Συρίας ἁπάσης | |
| 60 | κρατοῦσα, μήπω τῶν καθ’ ἡμᾶς ἐπιφανῶν ἐν τῇ Συρίᾳ πόλεων ἐγηγερμένων.⸣ ἥ τε γὰρ Ἀντιόχεια καὶ Ἀπάμεια καὶ Λαοδίκεια καὶ ὅσαι ἄλλαι γεγόνασιν ἐπι‐ φανεῖς μετὰ ταῦτα πόλεις, μετὰ τὴν Ἀλεξάνδρου τοῦ Μακεδόνος τελευτὴν συνέστη‐ σαν, πρὸ δὲ τούτων τῆς Συρίας ἁπάσης ἡ Δαμασκὸς ἐκράτει, βασιλική τις οὖσα τῶν Σύρων πόλις. ἐπεὶ τοίνυν ἔμελλεν ἀποπίπτειν τοῦ βασιλικοῦ ἀξιώματος καὶ | |
| 65 | καταλείπεσθαι μετρία καὶ ταπεινὴ καὶ βραχυτάτη, ὡς λοιπὸν ἰδιώτας ἄνδρας καὶ δήμους ψιλοὺς δίκην ἀγέλης ποιμνίων τὴν πόλιν καὶ τὴν χώραν οἰκεῖν μηκέτι μηδενὸς παρενοχλοῦντος αὐτοῖς πολεμίου. τούτου χάριν εἴρηται τό· Ἰδοὺ Δαμα‐ σκὸς ἀρθήσεται ἀπὸ πόλεων, δηλονότι ἀπὸ πόλεων βασιλικῶν, τοῦτο νοεῖν ἡμῖν ὑποβάλλοντος τοῦ λόγου· καὶ ἔσται δέ φησιν εἰς πτῶσιν καταλελειμμένη | |
| 70 | εἰς τὸν αἰῶνα, καὶ εἰς κοίτην ποιμνίων καὶ ἀνάπαυσιν, καὶ οὐκ ἔσται ὁ διώκων οὐκέτι. ⸢ἃ δὴ καὶ τέλους τετύχηκεν ἐπὶ τῆς Ῥωμαϊκῆς ἀρχῆς, καθ’ ἣν συνειστήκει μὲν ἡ Δαμασκὸς ἐκ μέρους· τὴν γὰρ παλαιὰν καὶ βασιλικὴν παντελῶς φησιν ἠφανίσθαι. οὕτω δὲ συνέστηκεν ἡ νῦν ὁρωμένη ὡς ἡ προφητεία ἐθέσπισεν, οὐκέτι | |
| 75 | μὲν βασιλικὸν ἀξίωμα ἐπαγομένη οὐδ’ ἄρχουσα τοῦ Σύρων ἔθνους, ἀποπεπτωκυῖα δὲ ἧς πρότερον μετεῖχε δυνάμεως καὶ μονονουχὶ εἰς κοίτην ποιμνίων καὶ ἀνάπαυσιν βουκολίων καταλελειμμένη, οὕτω δὲ τὰ ἀγελαῖα πλήθη καὶ τοὺς εὐτελεῖς δήμους καλεῖν εἴωθεν ὁ λόγος.⸣ ὅτι δὲ οὐδὲ πολιορκεῖ τις τὴν τῶν Δαμασκηνῶν πόλιν ὑπὸ τὴν διοίκησιν τὴν Ῥωμαϊκὴν τυγχάνουσαν παντί τῳ | 114 |
| 80 | δῆλον καὶ ὡς ἐν τοιαύτῃ τυγχάνουσα καταστάσει οὐδὲν ἐπικουρεῖν δύναται τῷ Ἰουδαίων ἔθνει κατὰ τὸ πρότερον. διὸ λέλεκται· καὶ οὐκέτι ἔσται ὀχυρὰ τοῦ καταφυγεῖν Ἐφραίμ, καὶ οὐκέτι βασιλεία ἐν Δαμασκῷ καὶ τὸ λοιπὸν τῶν Σύρων. μὴ γὰρ νόμιζέ φησι τὴν Δαμασκὸν στερήσεσθαι τῆς βασιλικῆς ἀξίας, ἑτέραν δὲ πόλιν τῶν Σύρων μεθέξειν αὐτῆς· οὐκέτι γὰρ ἔσται φησὶν | |
| 85 | ἐν Δαμασκῷ βασίλειον οὐδὲ ἐν τῷ ἐπιλοίπῳ ἔθνει τῶν Σύρων. καὶ τὸ τούτου αἴτιον ἑξῆς διδάσκει φήσας εἰς πρόσωπον τῆς πόλεως· οὐ γὰρ σὺ βελτίων εἶ τῶν υἱῶν Ἰσραὴλ καὶ τῆς δόξης αὐτῶν· ⸢εἰ γὰρ ὁ πάλαι τοῦ θεοῦ χρη‐ ματίζων λαὸς ἐν τοῖς δηλουμένοις χρόνοις ἐκπεσεῖται τοῦ οἰκείου ἀξιώματος καὶ τῆς πάλαι παρ’ αὐτοῖς πολιτευομένης αὐτονομίας καὶ βασιλείας, οὐ χρή σε τὴν | |
| 90 | Δαμασκὸν τὰ ὅμοια πάσχουσαν ἀγανακτεῖν.⸣ οὐ γὰρ σὺ βελτίων εἶ τῶν υἱῶν Ἰσραὴλ καὶ τῆς δόξης αὐτῶν τῆς ἀφῃρημένης. Ὅπως δὲ αὐτῶν ἀφῄρητο ἡ δόξα, διέξεισι λέγων· Τάδε λέγει κύριος σαβαώθ· Ἔσται ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ ἔκλειψις δόξης Ἰακώβ, καὶ τὰ πίονα τῆς δόξης αὐτοῦ σεισθήσεται. ἃ καὶ αὐτὰ ἐπληροῦτο μετὰ | |
| 95 | τὴν παρουσίαν τοῦ σωτῆρος ἡμῶν· κατὰ μίαν γὰρ ὡς ἂν εἴποι τις ἡμέραν, λέγω δὲ ὑφ’ ἕνα καὶ τὸν αὐτὸν καιρὸν καὶ ἡ τοῦ ἐκ περιτομῆς λαοῦ λέλυτο ἀξία καὶ ἡ τῆς Δαμασκοῦ βασιλεία. διὸ εἴρηται· Ἔσται ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ ἔκλειψις δόξης Ἰακώβ. ⸢καὶ θέα ὅπως οὐκ ἀναίρεσιν παντελῆ τοῦ ἔθνους σημαίνει, ἀλλὰ τῆς δόξης αὐτῶν, ἧς μετεῖχον πρότερον. καθαίρεσιν· πρόπαλαι μὲν γὰρ ἦν τοῦ | |
1.72(100) | προτέρου λαοῦ δόξα, ἡ ἱερωσύνη καὶ ἡ βασιλεία, τό τε ἁγίασμα καὶ ἡ κατὰ νόμους λατρεία, ἥ τε προφητικὴ χάρις καὶ ἡ τοῦ ἔθνους ἐλευθερία καὶ ὅσα ἄλλα παρὰ τῷ Ἰουδαίων ἦν ἔθνει, ἅπερ ἀθρόως σεισθήσεσθαι καὶ ἐκπεσεῖσθαι καὶ παντελῶς ἐκλείψειν προαγορεύει ὁ λόγος.⸣ Ἐπειδὰν δὲ ταῦτά φησι γένηται, ἔσται ὃν τρόπον ἄν τις συν‐ | |
| 105 | αγάγῃ ἀμητὸν ἑστηκότα. ⸢ὡς γὰρ ἐν ἀμητῷ συνάγονται μὲν οἱ στάχυες, καταλείπεται δὲ ἐν τῇ χώρᾳ καλάμη ψιλή, οὕτω φησὶν ἔσεσθαι καὶ τὸν Ἰουδαίων λαόν, ἀποτμηθέντων μὲν τῶν πάλαι παρ’ αὐτοῖς σταχύων, μόνης δὲ τῆς καλάμης ἐν αὐτοῖς περιλειφθείσης. εἰ δὲ καὶ πού τις εὑρεθείη ἐν αὐτοῖς ἄξιος λόγου, παραβληθήσεται οὗτος στάχυϊ, οὐχὶ ἐν τῷ πεδίῳ φυέντι, ἀλλ’ ἐν | |
| 110 | κοιλάδι καὶ φάραγγι καταξήρῳ καὶ στερεᾷ. δηλοῦσθαι δ’ οἶμαι διὰ τοῦ στάχυος | |
| τὸν χορὸν τῶν τοῦ σωτῆρος ἡμῶν μαθητῶν καὶ εὐαγγελιστῶν, περὶ οὗ καὶ ἐν τοῖς ἔμπροσθεν ἐλέγετο· «καὶ εἰ μὴ κύριος σαβαὼθ ἐγκατέλιπεν ἡμῖν σπέρμα, ὡς Σόδομα ἂν ἐγενήθημεν καὶ ὡς Γόμορρα ἂν ὡμοιώθημεν».⸣ ἐπεὶ δὲ ἐχρῆν καὶ τῶν ἐν τούτοις ἐκκρίτων μνήμην ἰδίως ποιήσασθαι, κέχρηται | 115 | |
| 115 | καὶ ἐπὶ τούτων ἑτέρῳ παραδείγματι φήσας· ἢ ὡς ῥῶγες ἐλαίας δύο ἢ τρεῖς ἐπ’ ἄκρου μετεώρου ἢ τέσσαρες ἢ πέντε ἐπὶ τῶν κλάδων αὐτῆς κατα‐ λειφθῇ· ⸢τοσαύτην γάρ φησιν ἔσεσθαι σπάνιν τῶν ἐκ τοῦ Ἰσραὴλ σωθησομένων κατὰ τοὺς χρόνους οὓς ἡ προφητεία σημαίνει, ὡς ἑνὶ στάχυϊ παραβάλλεσθαι τοὺς πάντας, τοὺς δ’ ἐν αὐτοῖς ἐξαιρέτους τοσούτους ἔσεσθαί τινας ὡσπερεὶ | |
| 120 | ῥῶγας ἐλαίας δύο που ἢ τρεῖς τοὺς ἐπ’ ἄκρου μετεώρου, αἰνιττομένου τοῦ λόγου τοὺς ἀκροτάτους τῶν ἀποστόλων,⸣ ⸤οὓς ποτὲ μὲν κατὰ συζυγίαν ὁ σωτὴρ προσεκαλεῖτο ποτὲ δὲ τρεῖς, οὓς ἡ γραφὴ τοῦ Εὐαγγελίου ἐκλεκτῶν ἐκλεκτοτέ‐ ρους εἰσήγαγεν· λέγω δὴ ‹Πέτρον καὶ Ἰάκωβον καὶ Ἰωάννην, οὓς ἐπὶ τὸ ὄρος ἀνήγαγε μόνουσ› αὐτοῦ τὴν μεταμόρφωσιν ἱστορήσαντας καὶ ἐπὶ τῆς ἀναβιωσκούσης | |
| 125 | ‹θυγατρὸς τοῦ ἀρχισυναγώγου› παρελάμβανεν. οἱ δὲ λοιποὶ παρὰ τοὺς τρεῖς τούτους οἱ τέσσαρές εἰσι καὶ πέντε. τὸν ἐννέα συμπληροῦντες ἀριθμὸν οἱ ἐπ’ ἄκρου μετεώρου τῆς ἐλαίας καὶ αὐτοὶ εἰρημένοι. εἰ δὲ ὁμοῦ τις συναγάγῃ τοὺς δύο καὶ τοὺς τρεῖς καὶ τοὺς τέσσαρας καὶ τοὺς πέντε, δέκα καὶ τέσσαρας ποιήσει τοὺς πάντας, ὧν δώδεκα μὲν τοὺς πρώτους ἀποστόλους εἴποιεν ἂν εἶναι | |
| 130 | οὐκ ἐλάττω δὲ αὐτῶν τὴν ἀρετὴν Παῦλον καὶ αὐτὸν ὄντα ‹κλητὸν ἀπόστολον› καὶ τὸν ‹Ἰάκωβον› γεγονέναι ‹τὸν ἀδελφὸν τοῦ κυρίου›, ὃς πρῶτος ἐπίσκοπος τῆς ἐν Ἱεροσολύμοις ἐκκλησίας ὑπ’ αὐτοῦ καταστῆναι τοῦ σωτῆρος μνημονεύεται. οὗτοι δὲ πάντες ἐπ’ ἄκρου τῆς ἐλαίας, λέγω δὴ τῆς Ἰουδαίων διαδοχῆς ηὑρη‐ μένοι διὰ τῶν μετὰ χεῖρας μνημονεύονται. καὶ ὁ θεῖος δὲ Ἀπόστολος οἶδεν ἐλαίᾳ | |
| 135 | παραβάλλειν τὴν παρὰ Ἰουδαίοις διαδοχὴν καὶ ‹ῥίζαν ἁγίαν› καὶ ‹ἀπαρχὴν› καὶ ‹καλλιέλαιον› αὐτοὺς καλεῖν.⸥ οὗτοι δὴ οὖν οἱ βραχεῖς ῥῶγες τῆς ἐλαίας μόνοι διεσώθησαν εὑρεθέντες ἐν αὐτοῖς. καὶ ὁ ἀποδοθεὶς στάχυς σπάνιός τις καὶ αὐτός. διό φησιν ὁ προφητικὸς λόγος· καὶ ἔσται ὃν τρόπον ἐάν τις συναγάγῃ στάχυν ἐν φάραγγι στερεᾷ | |
| 140 | ἢ ὡς ῥῶγες ἐλαίας δύο ἢ τρεῖς ἐπ’ ἄκρου μετεώρου. Μετὰ δὲ τὴν τῶν ἀποστόλων μνήμην σφόδρα ἀκολούθως τῶν πάλαι πολυθέων ἐθνῶν τὴν εἰς τὸν τῶν ὅλων θεὸν ἐπιστροφὴν θεσπίζει. διὸ ἑξῆς εἴρηται· τάδε λέγει κύριος ὁ θεὸς Ἰσραήλ Τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ πεποιθὼς ἔσται ὁ ἄνθρωπος ἐπὶ τὸν ποιήσαντα αὐτόν, οἱ δὲ ὀφθαλμοὶ αὐτοῦ εἰς τὸν | |
| 145 | ἅγιον τοῦ Ἰσραὴλ ἐμβλέψονται, καὶ οὐκέτι ἔσονται πεποιθότες ἐπὶ τοῖς βωμοῖς οὐδὲ ἐπὶ τοῖς ἔργοις τῶν χειρῶν αὐτῶν, ἃ ἐποίησαν οἱ δάκτυλοι αὐτῶν, καὶ οὐκ ὄψονται τὰ δένδρα οὐδὲ τὰ βδελύγματα | |
| αὐτῶν. οὐκέτι γὰρ τοῖς ἄλσεσιν οὐδὲ τοῖς ὑψηλοῖς τῶν δένδρων προσέξουσιν ὡς τὸ πρὶν ἐποίουν, μόνον δὲ τὸν ἅγιον τοῦ Ἰσραὴλ ἐπιγνώσονται οἱ ποτὲ | 116 | |
1.72(150) | «ἀπηλλοτριωμένοι» τῆς γνώσεως τοῦ θεοῦ «καὶ ξένοι τῶν διαθηκῶν τῆς ἐπαγγε‐ λίας» τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ δηλαδὴ ἐν τῷ ἀποδοθέντι χρόνῳ. Τῆς δὲ τῶν ἐθνῶν κλήσεως διὰ τούτων δηλωθείσης ἑξῆς ἐπιλέ‐ γεται· τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ, τοῦτ’ ἔστιν ἐν τῷ αὐτῷ χρόνῳ, ἔσονται αἱ πόλεις σου ἐγκαταλελειμμέναι ὃν τρόπον κατέλιπον οἱ Ἀμορραῖοι καὶ οἱ | |
| 155 | Εὐαῖοι ἀπὸ προσώπου τῶν υἱῶν Ἰσραήλ, καὶ ἔσονται ἔρημοι, ὅτι ἐγκατέλιπες τὸν θεὸν τὸν σωτῆρά σου καὶ κυρίου τοῦ θεοῦ σου οὐκ ἐμνήσθης. σφόδρα δὲ ἐκπληκτικῶς καταλειφθήσεσθαι αὐτῶν τὰς πόλεις οὐχ ἁπλῶς οὕτως ἐθέσπισεν, ἀλλὰ κατὰ τὸν τρόπον τῶν Ἀμορραίων καὶ Εὐαίων· ⸢ὥσπερ γάρ φησιν ἐκείνων ἀπολωλότων, ἕτεροι παρελθόντες κατέσχον αὐτῶν | |
| 160 | τὰς πόλεις καὶ τὰς χώρας, οὕτως καὶ αἱ σαὶ πόλεις ἑτέρους ἕξουσιν οἰκήτορας, ὑμῶν ἀποβληθέντων καὶ ἐξωσθέντων.⸣ ὃ δὴ καὶ ἔστιν ὀφθαλμοῖς παραλαβεῖν· αὐτὴν γοῦν τὴν Ἰερουσαλὴμ Ἕλληνες οἰκοῦσι μηδενὸς τολμῶντος ἐπιβαίνειν Ἰουδαίου τῷ τόπῳ, καὶ ἄλλας δὲ πλείους τοῦ Ἰσραὴλ πόλεις ἀλλογενεῖς κατ‐ έχουσι. πλεῖσται δὲ ὅσαι ὑπὸ Ῥωμαίων πολιορκηθεῖσαι ἐκ βάθρων ἤρθησαν εἰς | |
| 165 | ἐσχάτην ἐρημίαν περιτραπεῖσαι ἀκολούθως τῷ θεσπίσματι. ταῦτα δὲ πείσεσθαι αὐτούς φησιν, ἐπειδήπερ τὸν σωτῆρα ἑαυτῶν κατέλιπον. ⸢ἔνθα δὴ καὶ αὐτοῦ Ἰησοῦ τοῦ σωτῆρος ἡμῶν μέμνηται ἡ Ἑβραϊκὴ φωνή· σωτῆρα γὰρ δηλοῖ τὸ ‹Ἰησοῦ› ὄνομα εἰς τὴν Ἑλλάδα γλῶτταν ἑρμηνευόμενον. καὶ τοῦτ’ ἦν τὸ αἴτιον, διὸ συμβήσεσθαι αὐτοῖς τὰ προλεχθέντα πάντα εἴρηται, διότι κατέλιπον τὸν | |
| 170 | θεὸν τὸν σωτῆρα αὐτῶν καὶ κυρίου τοῦ πάντοτε βοηθοῦ αὐτῶν οὐκ ἐμνήσθησαν.⸣ ὅπως δὲ αὐτῶν οὗτος πάντοτε γέγονε βοηθός, διδάσκει ἐν Εὐαγγελίοις λέγων· «ποσάκις ἠθέλησα ἐπισυναγαγεῖν τὰ τέκνα σου, ὃν τρόπον ὄρνις συνάγει τὰ νοσσία ὑπὸ τὰς πτέρυγας, καὶ οὐκ ἠθελήσατε». καὶ δι’ ἑτέραν δὲ αἰτίαν πείσεσθαι | |
| 175 | αὐτοὺς τὰ προλεχθέντα διδάσκει, διότι ἐφύτευσαν φυτείαν ἄπιστον καὶ σπέρμα ἄπιστον, ⸢ὃ καὶ αὐτὸ συνίσταται ἐκ τοῦ μὴ πιστεῦσαι αὐτοὺς τῷ Χριστῷ τοῦ θεοῦ αὐτοῖς πρώτοις ἐπιλάμψαντι. ἐπὰν οὖν φησι τὸ σπέρμα τοῦτο τὸ ἄπιστον καὶ τὴν φυτείαν τὴν ἄπιστον σπείρῃς ἐν τῇ σαυτοῦ ψυχῇ, τότε πλανηθήσῃ, εἰ δὲ μεταβαλὼν ἐπὶ τὴν ἀνατείλασαν τῷ κόσμῳ πρωΐαν τοῦ | |
| 180 | φωτὸς τοῦ εὐαγγελικοῦ, ἕτερον σπέρμα κατάθοιο τῇ σαυτοῦ διανοίᾳ, περὶ οὗ λέλεκται ἐν Εὐαγγελίοις· «ἐξῆλθεν ὁ σπείρων τοῦ σπεῖραι» καί· «ὡμοιώθη ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν ἀνθρώπῳ σπείραντι καλὸν σπέρμα ἐν τῷ ἰδίῳ ἀγρῷ». καὶ ἐπειδὰν ἐν φωτὶ γένοιο τῆς πρωϊνῆς ἀνατολῆς ‹τοῦ ἡλίου τῆς δικαιοσύνησ›, ἀνθήσει | |
| ἐν σοὶ εἰς ἀμητόν, ὡς μεταδοῦναι κλῆρον ἀγαθὸν καὶ τοῖς σεαυτοῦ παισὶ ‹τοῖς | 117 | |
| 185 | κατὰ θεὸν γενησομένοισ› διὰ τῆς σωτηρίου διδασκαλίας.⸣ τοσαῦτα τῷ περὶ τῆς Δαμασκοῦ λόγῳ συμπαρείληφεν ἡ προφητεία εἰς τὸν χρόνον ἀναπέμπουσα τὸν εἰρημένον περὶ τῆς Δαμασκοῦ τὴν ἔκβασιν τῶν περὶ τοῦ Ἰσραὴλ λελεγμένων. | |
1.73 | ⸢Περὶ τῆς τῶν ἐθνῶν ἐπὶ τὸν θεὸν ἐπιστροφῆς καὶ τῆς εἰς τὸν Χριστὸν ἀπιστίας τοῦ Ἰουδαίων ἔθνους θεσπίσας ὁ λόγος μεταβαίνει ἐπὶ τὰ πλήθη τῶν ἐθνῶν τῶν ἐν αὐτῇ τε τῇ Δαμασκῷ καὶ ταῖς λοιπαῖς χώραις ἐν ἀπιστίᾳ ἀπομεινάντων καὶ τὴν ἐκκλησίαν τοῦ θεοῦ ἐλαύνειν καὶ πολιορκεῖν | |
| 5 | μελλόντων.⸣ σημαίνει τοίνυν ὡς δίκην θαλάσσης κυμαινούσης κλονηθήσονται οὗτοι καὶ ταραχθήσονται ξενιζόμενοι ἐπὶ τῷ κηρύγματι τῷ εὐαγγελικῷ καθαι‐ ρετικῷ ὄντι τῆς εἰδωλολάτρου πλάνης. διό φησιν· Οὐαὶ πλῆθος ἐθνῶν πολλῶν· ὡς ὕδωρ ἠχήσει· ⸢ὡς γὰρ θαλάσσης τὰ νῶτα κυρτούμενα καὶ εἰς ὕψος αἰρό‐ μενα ἐν τῷ χειμάζεσθαι καὶ ταράττεσθαι ὑπὸ ἀνέμων, ἦχον μέγιστον ἐμποιεῖ | |
| 10 | καὶ φόβον τοῖς ἐμπλέουσιν, οὕτως καὶ τὰ πλήθη τῶν ἐν αὐτῇ τε τῇ Δαμασκῷ καὶ ταῖς λοιπαῖς χώραις ἐν ἀπιστίᾳ καὶ εἰδωλολατρίᾳ μεινάντων ἐθνῶν ὑπὸ τῶν ἀοράτων πνευμάτων εὐεργούμενα δίκην κυμάτων θαλάσσης ἠχήσει κατὰ τῆς ἐκκλησίας τοῦ θεοῦ ἐπανιστάμενα.⸣ διὸ λέλεκται· ὡς ὕδωρ ἠχήσει καὶ ὡς ὕδωρ πολὺ ἔθνη πολλά, ὡς ὕδατος πολλοῦ φερομένου. | |
| 15 | ὅρα δὲ ὅπως διὰ πολλῶν παραδειγμάτων τὴν τῶν εἰρημένων ἄθεον καὶ δυσσεβῆ γνώμην ἐμφαίνει, πρώτως μὲν θαλάσσῃ κυμαινούσῃ παραβάλλων αὐτῶν τοὺς θυμούς, ἔπειτα ἐξομοιῶν ὕδατι ἠχοῦντι τὰς κατὰ τῆς ἐκκλησίας σκέψεις αὐτῶν, καὶ τρίτον ὕδατι πολλῷ βίᾳ φερομένῳ, οὕτω τὸ ῥευστὸν καὶ ἀπολλύμενον αὐτῶν τοῦ βίου αἰνιξάμενος. λέγων δὲ ὡς ὕδατος πολλοῦ βίᾳ | |
| 20 | φερομένου παρίστησιν, ὡς ἄρα ὑφ’ ἑτέρων ἐνεργούμενοι καὶ ἐλαυνόμενοι ταῦτα κατὰ τῆς ἐκκλησίας ἐπιχειροῦσι. πλὴν ὅμως τούτων τὸ τέλος ὑπογράφει λέγων ἑξῆς· καὶ ἀποσκορακιεῖ αὐτὸν καὶ πόρρω αὐτὸν διώξεται, ⸢κατὰ δὲ τὸν Ἀκύλαν· καὶ ἐπιτιμήσει ἐν αὐτῷ καὶ φεύξεται μακρόθεν, κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον· καὶ ἐμβριμήσεται αὐτῷ καὶ φεύξεται πόρρω. τίνι δὲ αὐτῷ | |
| 25 | ἐμβριμήσεται ἢ ἐπιτιμήσει ἢ τῷ προλεχθέντι πλήθει τῶν ἀπίστων ἐθνῶν ἢ καὶ τῷ ἐν τούτοις ἐνεργοῦντι διαβόλῳ; τίς δὲ αὐτοῖς ἐπιτιμήσει ἀλλ’ ἢ ἐκεῖνος, περὶ οὗ εἴρηται· «Ἐπιτιμήσαι κύριος ἐν σοί, ὁ ἐκλεξάμενος τὴν Ἰερουσα‐ λήμ»;⸣ τοῦ δὲ κυρίου ἐπιτιμήσαντος αὐτῷ, τί ἔσται ἐπιλέγει· καὶ πόρρω αὐτὸν διώξεται ὡς χοῦν ἀχύρου λικμώντων ἀπέναντι ἀνέμου καὶ ὡς | |
| 30 | κονιορτὸν τροχοῦ καταιγὶς φέρουσα, ἢ κατὰ τὸν Σύμμαχον· καὶ ὡς τροχὸν ἔμπροσθεν καταιγίδος. Εἶθ’ ἑξῆς ἐπιλέγει· πρὸς ἑσπέραν ἔσται πένθος, πρὶν ἢ πρωῒ | |
| καὶ οὐκ ἔσται· ⸢τοῖς γὰρ δίκην θαλάσσης κυμαινούσης κατεπαρθεῖσι τῆς ἐκκλησίας πρὸς τῇ δύσει τοῦ βίου καὶ πρὸς αὐτῷ τῷ τέλει πένθος ἔσται, ὅτε | 118 | |
| 35 | οὐκέτι ὑπάρξουσι κατὰ τὸν μέλλοντα αἰῶνα νέου φωτὸς ἀνατολῆς καὶ πρωΐας τὸ τηνικαῦτα τοῖς δικαίοις ἐπιλάμψαντος.⸣ τοῦτό φησι· καὶ αὕτη ἡ μερὶς καὶ ὁλόκληρος τῶν προνομευσάντων ὑμᾶς. ⸢τίνας δὲ ὑμᾶς ἢ δηλονότι τοὺς πρόσφυγας τῆς ἐκκλησίας τοῦ θεοῦ;⸣ Ἐν ταῖς Πράξεσι τῶν Ἀποστόλων ἐπιδημήσαντός ποτε Παύλου | |
| 40 | ἐν Ῥώμῃ καὶ διαλεχθέντος τοῖς ἄρχουσι τῶν Ἰουδαίων περὶ τῆς εἰς τὸν Χριστὸν πίστεως ἀνεγράφησαν εἰρηκότες αὐτῷ· «ἡμεῖς οὐδὲ γράμματα περὶ σοῦ ἐδεξάμεθα ἀπὸ τῆς Ἰουδαίας, οὔτε παραγενόμενός τις τῶν ἀδελφῶν ἀπήγγειλεν ἢ ἐλάλησεν περὶ σοῦ πονηρόν. ἀξιοῦμεν δὲ παρὰ σοῦ ἀκοῦσαι ἃ φρονεῖς· περὶ μὲν γὰρ τῆς αἱρέσεως ταύτης γνωστὸν ἡμῖν ἐστιν ὅτι πανταχοῦ ἀντιλέγεται». τοῦτο δὲ εἰρη‐ | |
| 45 | κότες ἐνέφηναν, ὅτι πρὶν ἐπιδημῆσαι τὸν Παῦλον τῇ Ῥώμῃ παρηγγελμένοι ἦσαν μὴ παραδέξασθαι τὸ περὶ τοῦ Χριστοῦ κήρυγμα καὶ ὅτι μὴ μόνοι αὐτοὶ εἰλήφασι τὴν παραγγελίαν αὐτοῦ, ἀλλὰ καὶ οἱ πανταχοῦ γῆς Ἰουδαῖοι. διὸ ἔλεγον· «περὶ γὰρ τῆς αἱρέσεως ταύτης γνωστὸν ἡμῖν ἐστιν ὅτι πανταχοῦ ἀντιλέγεται». ⸢πόθεν δὲ τοῖς ‹πανταχοῦ› Ἰουδαίοις τὸ συμφώνως τοὺς πάντας ὥσπερ ἐξ ἑνὸς συνθή‐ | |
1.73(50) | ματος ‹ἀντιλέγειν› τῷ περὶ Χριστοῦ λόγῳ, εὕρομεν ἐν τοῖς τῶν παλαιῶν συγγράμ‐ μασιν, ὡς οἱ τὴν Ἰερουσαλὴμ οἰκοῦντες τοῦ τῶν Ἰουδαίων ἔθνους ἱερεῖς καὶ γραμματεῖς καὶ πρεσβύτεροι γράμματα διαχαράξαντες εἰς πάντα διεπέμψαντο τὰ ἔθνη τοῖς ἁπανταχοῦ Ἰουδαίοις διαβάλλοντες τὴν Χριστοῦ διδασκαλίαν ὡς αἵρεσιν ξένην καὶ ἀλλοτρίαν θεοῦ, παρήγγελόν τε δι’ ἐπιστολῶν μὴ παραδέχεσθαι αὐτήν. | |
| 55 | τοῦτο δὴ οὖν αὐτὸ σημαίνειν ἔοικεν ἡ μετὰ χεῖρας προφητεία ἐν τῷ λέγειν· Οὐαὶ γῆς πλοίων πτέρυγες ἐπέκεινα ποταμῶν Αἰθιοπίας, ὁ ἀποστέλ‐ λων ἐν θαλάσσῃ ὅμηρα. ἀνθ’ οὗ ὁ Σύμμαχος ἀποστόλους εἶπε φήσας· ὁ ἀποστέλλων ἀποστόλους ἐν θαλάσσῃ, ὁ δὲ Ἀκύλας πρεσβευτὰς ἐξέδωκεν εἰπών· ὁ ἀποστέλλων ἐν θαλάσσῃ πρεσβευτάς. ὁρᾷς ὅπως ὁ λόγος τοὺς | |
| 60 | προλεχθέντας Ἰουδαίων ἄρχοντας ταλανίζει καὶ τὴν γῆν αὐτῶν, ἧς ἡ κακία καὶ μέχρις Αἰθιόπων ἔφθασε. διὸ κατὰ τὸν Σύμμαχον εἴρηται· οὐαὶ γῆ, ἧς ὁ ἦχος πτερωτός, ἡ πέραθεν ποταμῶν Αἰθιοπίας. δι’ ὧν σημαίνει ὡς καὶ πέραν τῆς Αἰθιόπων χώρας καὶ τῶν ἐσχατιῶν τῆς γῆς ὁ τῆς πονηρίας ἦχος τῶν τὴν Ἰουδαίων γῆν οἰκούντων διά τινων ὥσπερ ἱπταμένων πλοίων προῆλθεν, οἵ τε | |
| 65 | ἀπόστολοι αὐτῶν ἐπιστολὰς βυβλίνας ἐπικομιζόμενοι ὑπεράνω τε τῶν ὑδάτων ναυτιλλόμενοι καὶ τὴν θάλασσαν ἐμπλέοντες ἁπανταχοῦ γῆς διέτρεχον τὸν περὶ τοῦ σωτῆρος ἡμῶν ἐνδιαβάλλοντες λόγον. ἀποστόλους δὲ εἰσέτι νῦν ἔθος ἐστὶν Ἰουδαίους ὀνομάζειν τοὺς ἐγκύκλια γράμματα παρὰ τῶν ἀρχόντων αὐτῶν ἐπι‐ | |
| κομιζομένους.⸣ ταῦτα μὲν οὖν περὶ τούτων ᾐνίξατο, ἑξῆς δὲ ἀντὶ τοῦ· πορεύσονται | 119 | |
| 70 | γὰρ ἄγγελοι κοῦφοι, εἰρήκασιν οἱ λοιποὶ πάντες ἑρμηνευταί· πορεύεσθε ἄγγελοι κοῦφοι, ⸢ὡς εἶναι ἀρχὴν προστάγματος. καί μοι δοκεῖ τουτὶ τὸ πρόσταγ‐ μα πρὸς τοὺς μαθητὰς τοῦ σωτῆρος ἡμῶν εἰρῆσθαι, οὓς διὰ τὸ πᾶσιν ἀνθρώποις ἀγαθῶν εὐαγγελιστὰς εἶναι ἀγγέλους κούφους ὠνόμασε πρὸς ἀντιδιαστολὴν ὧν ἐδήλωσεν Ἰουδαϊκῶν ἀποστόλων. φησὶν οὖν πρὸς αὐτούς· οἱ τῶν ἀγαθῶν | |
| 75 | ἄγγελοι, ὑμεῖς οἱ Χριστοῦ μαθηταί, πορεύεσθε, ὥσπερ οὖν αὐτὸς ὁ σωτὴρ διετάξατο πρὸς ὑμᾶς λέγων· «πορεύεσθε δὲ μᾶλλον πρὸς τὰ πρόβατα τὰ ἀπολω‐ λότα οἴκου Ἰσραήλ», καί· «πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τὰ ἔθνη ἐν τῷ ὀνόματί μου». πορευόμενοι δέ φησι, κοῦφοι γένεσθε καὶ εὐσταλεῖς ὡς ἂν ῥᾳδίαν τὴν πορείαν ποιῆσθε, ὃ δὴ καὶ αὐτὸς πάλιν παρῄνει τοῖς αὐτοῖς λέγων· | |
| 80 | «μηδὲν ἄρητε κατὰ τὴν ὁδόν», καί· «μὴ κτήσησθε χρυσὸν μηδὲ ἄργυρον μηδὲ χαλκὸν εἰς τὰς ζώνας ὑμῶν,⸣ μὴ πήραν εἰς ὁδὸν μηδὲ δύο χιτῶνας ἔχειν μήτε ὑποδήματα μήτε ῥάβδον». ὅθεν εὐθυβόλως ἀγγέλους κούφους αὐτοὺς εἶπε, ⸢κελεύει δὲ πορεύεσθαι πρὸς ἔθνος μετέωρον καὶ ξένον καὶ πρὸς λαὸν χαλεπόν· οὐ γὰρ πρὸς | |
| 85 | γνωρίμους οὐδὲ πρὸς οἰκείους τινὰς καὶ ἀδελφοὺς ἀπεστέλλοντο, ἀλλὰ πρός τινας ἀπεξενωμένους ἀγνώστους ἄνδρας καὶ ἀλλογενεῖς τοὺς ἐν πᾶσι τοῖς ἔθνεσιν, ἐν οἷς ἦσαν μετέωροι ἀληθῶς ἐπὶ μηδενὸς ἑδραίου ἑστῶτες, πλανώμενοι δὲ «καὶ περιφερόμενοι παντὶ ἀνέμῳ» τῆς πολυθέου πλάνης. οἱ δ’ αὐτοὶ καὶ χαλεπὸν ἔθνος ἦσαν, ἐχθρῶς καὶ πολεμίως διακείμενοι πρὸς τὸν τῆς θεοσεβείας λόγον. | |
| 90 | ὅμως δ’ οὖν πρὸς τούτους παρακελεύεται ἀπιέναι τοὺς ἀγγέλους τοὺς κούφους καὶ τούτοις κηρύττειν, διαβαίνειν δὲ καὶ ἐπὶ τὰ πέρατα τῆς γῆς. διὸ ἐπιλέγει· τίς αὐτοῦ ἐπέκεινα, ἢ κατὰ τὸν Σύμμαχον· μεθ’ ὃν οὐκ ἔστιν ἐπέκεινα· τοῦτο δὲ τὸ ἀπεξενωμένον καὶ μετέωρον ἔθνος καὶ ἀνέλπιστον ἦν, ὡς λέγειν τὸν Ἀπόστολον· «ἦμέν ποτε ἐλπίδα μὴ ἔχοντες καὶ ἄθεοι ἐν τῷ κόσμῳ».⸣ καὶ | |
| 95 | αὐτὸς δὲ ὁ μετὰ χεῖρας προφήτης προϊὼν ἐν τοῖς ἑξῆς περὶ τῶν ἀνελπίστων θεσπίζει λέγων· «καὶ οἱ ἀπηλπισμένοι τῶν ἀνθρώπων ἐμπλησθήσονται εὐφροσύνης»· πρὸς ἔθνος γοῦν ἀνέλπιστον ἀποστέλλονται καὶ πρὸς ἔθνος καταπεπατημένον ὑπὸ τοῦ διαβόλου καὶ πάσης τῆς δαιμονικῆς ἐνερ‐ γείας. | |
1.73(100) | Εἶτα θάρσος τοῖς αὐτοῖς ἐντίθησι λέγων· νῦν οἱ ποταμοὶ πάντες ὡς χώρα κατοικουμένη· κατοικηθήσεται ἡ χώρα αὐτῶν· νῦν γὰρ ἐπὶ τῇ ὑμετέρᾳ πορείᾳ οἱ ποταμοὶ τῆς γῆς κατοικηθήσονται καὶ πᾶσαι αἱ χῶραι αὐτῶν. ⸢αἰνίττεσθαι δὲ διὰ τούτων μοι δοκεῖ ποταμοὺς μὲν τὰ πλήθη τῶν | |
| τὸν θεὸν ἐπιγνωσομένων λαῶν, χώρας τε αὐτῶν τὰς ἐκκλησίας· ὡς γὰρ ἀνωτέρω | 120 | |
| 105 | ‹κύματι θαλάσσης καὶ ὕδασι τεταραγμένοις τὰ πλήθη τῶν ἀπίστων ἐθνῶν› παρέβαλεν, οὕτω νῦν ποταμοῖς γλυκέσι καὶ εὐσταθῶς κινουμένοις τοὺς Χριστοῦ λαοὺς ἀφομοιοῖ, χώραν αὐτῶν δηλώσας τὴν ἐκκλησίαν. πάλαι μὲν οὖν ἦσαν οὗτοι οἱ ποταμοὶ ἀοίκητοι καὶ ‹ἀλλότριοι θεοῦ›, ἥ τε χώρα αὐτῶν ἔρημος θεοσεβείας, νυνὶ δὲ διὰ τοῦ ὑμετέρου φησὶ κηρύγματος οἱ δηλωθέντες ποταμοὶ καὶ ἡ χώρα | |
| 110 | αὐτῶν εἰς οἰκουμένην ἔσται. προξενήσει δὲ τοῦτο αὐτοῖς τὸ τοῦ Χριστοῦ ση‐ μεῖον,⸣ ὅπερ οὕτω γνωσθήσεται ἢ καὶ φανερὸν ἔσται τοῖς πᾶσιν ὡσανεὶ ἀπὸ ὄρους ὑψηλοῦ ἐπαρθείη σημεῖον ἢ ὡς φωνῆς σάλπιγγος μεγαφωνούσης· ⸢τὸν αὐτὸν γὰρ τρόπον καὶ τὸ ὑμέτερον κήρυγμα ἔκδηλον καὶ ἐπίσημον καὶ ἐξά‐ κουστον εἰς πάντας τοὺς ἀνθρώπους γενήσεται.⸣ | |
| 115 | Πῶς δὲ δυνήσονται οἱ ποταμοὶ καὶ ἡ προλεχθεῖσα χώρα αὐτῶν ἀταράχως κατοικεῖσθαι ἀναγκαίως διδάσκει λέγων· διότι οὕτως εἶπε κύριός μοι Ἀσφάλεια ἔσται ἐν τῇ ἐμῇ πόλει. ⸢ἡ δὲ προλεχθεῖσα χώρα ἐμὴ τοῦ κυρίου ἐστὶ πόλις· διὸ ἀσφάλεια ἔσται ἐν αὐτῇ ὡς ἂν ἐμοῦ φυλάττον‐ τος καὶ πάντοθεν αὐτὴν ἀσφαλιζομένου, ὥστε εἰκότως περὶ αὐτῆς λέγεσθαι· | |
| 120 | «δεδοξασμένα ἐλαλήθη περὶ σοῦ, ἡ πόλις τοῦ θεοῦ», καί· «τοῦ ποταμοῦ τὰ ὁρμή‐ ματα εὐφραίνουσι τὴν πόλιν τοῦ θεοῦ».⸣ οὕτω δὲ καλεῖν ὁ λόγος εἴωθεν τὴν κατὰ θεὸν πολιτείαν, ἐν ᾗ ἀσφάλειαν ἔσεσθαι εἰπὼν προστίθησι καὶ φῶς ἔσεσθαι ἐν τῇ αὐτῇ πόλει, οὐ τὸ τυχὸν ἀλλ’ ὁποῖον αὖτις παραβάλοι ἀκμαίῳ καὶ μεσημ‐ βρινῷ ἡλίου φέγγει. ⸢τοιούτου δὲ φωτὸς καὶ ὡσπερεὶ καύματος μεσημ‐ | |
| 125 | βρινοῦ γιγνομένου ἐν τῇ ἐμῇ πόλει οὐκ ἔσται φησὶ βλάβη οὐδὲ λύπη τοῖς ὑπὸ τοιούτῳ φωτὶ καταυγαζομένοις.⸣ διὰ τί ... συν τῷ ... τῷ το ... τῷ καὶ νεφέλ... ἐν ἡ ... ὡς ἐν ἡμέραις ἀμήτου ἐπισκιάζουσα αὐτοῖς ἔσται. ⸢φῶς μὲν οὖν αὐτός ἐστιν ὁ τοῦ θεοῦ λόγος ὁ τὴν ἐκκλησίαν αὐτοῦ διὰ παντὸς ‹φωτίζων›, νεφέλη δρόσου τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον τὸ τὴν ἄκραν θεολογίαν | |
| 130 | τοῦ μονογενοῦς υἱοῦ τοῦ θεοῦ τοῖς μὴ οἵοις τε αὐτὴν χωρεῖν ἐπισκιάζον ὡς κεκρα‐ μένον ἀποτελεῖσθαι τὸ πολὺ καὶ ἄκρατον τῆς περὶ τοῦ Χριστοῦ θεολογίας διὰ τὴν τοῦ ἁγίου πνεύματος ὡσπερεί τινος νεφέλης ὑποδρομήν. Καὶ ταῦτα ἔσεσθαί φησι πρὸ τοῦ θερισμοῦ, τοῦτον δηλῶν τὸν τρόπον τὰς ἐν ταῖς ἐκκλησίαις τοῦ θεοῦ καρποφορίας δίκην σταχύων ἀνθούσας καὶ | |
| 135 | πληθυούσας, περὶ ὧν καὶ ἀνωτέρω ἐδήλου λέγων· «καὶ εὐφρανθήσονται ἐνώπιόν σου ὡς οἱ εὐφραινόμενοι ἐν ἀμήτῳ» καὶ ὁ σωτὴρ ὁμοίως, δι’ ὧν ἔλεγεν· «ἐπάρατε | |
| τοὺς ὀφθαλμοὺς ὑμῶν καὶ ἴδετε τὰς χώρας, ὅτι λευκαί εἰσι πρὸς θερισμὸν ἤδη», καὶ αὖθις· «ὁ μὲν θερισμὸς πολύς, οἱ δὲ ἐργάται ὀλίγοι· δεήθητε οὖν τοῦ κυρίου τοῦ θερισμοῦ ἵνα ἐκβάλῃ ἐργάτας εἰς τὸν θερισμὸν αὐτοῦ». ἔσται τοίνυν τὸ | 121 | |
| 140 | μὲν φῶς τῆς θεότητος τοῦ λόγου ἄκρατον ὥσπερ ἀκμαῖον καὶ μεσημβρινὸν ἐν τῇ αὐτοῦ πόλει· διὰ δὲ τὸ μὴ χωρεῖσθαι αὐτὸ ὑπ’ ἀνθρώπων μέση παρελθοῦσα ἡ νεφέλη τοῦ ἁγίου πνεύματος δρόσου ἔμπλεως, ἐπισκιάσει τὴν αὐτὴν πόλιν, ἵν’ ὡς ἐν ἡμέραις ἀμήτου ταῖς πρὸ τοῦ θερισμοῦ καὶ τὸ φῶς ἐκλάμπῃ καὶ ἡ νεφέλη ἐπισκιάζῃ αὐτήν.⸣ καὶ ταῦτα μὲν πρὸ τῆς συντελείας καὶ πρὸ τοῦ | |
| 145 | θερισμοῦ περὶ τὴν πόλιν ἔσται τοῦ θεοῦ, μετὰ δὲ τὸν θερισμὸν καὶ τὴν συντέλειαν τοῦ παρόντος βίου καὶ αὐτῆς τῆς ἀκράτου θεότητος τοῦ λόγου μεθέξου‐ σιν οἱ καταξιωθησόμενοι ἐκείνου τοῦ τέλους, ὅτε ἐπιστάσης τῆς συντελείας ἄλλῃ εἰκόνι παραβληθήσεται ἡ τῆς ἐκκλησίας τοῦ θεοῦ καρποφορία, δι’ ἧς εἰκόνος τὴν γενομένην διάκρισιν τῶν ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ τοῦ θεοῦ συναγομένων παρίστησιν. | |
1.73(150) | ⸢ὥσπερ γάρ φησιν ἐν ταῖς ἀμπέλοις, ἐπειδὰν ὄμφακες ὦσιν οἱ βότρυες, ἐπιστὰς ὁ γεωργὸς τὰ περιττὰ καὶ ἄχρηστα τῶν κλημάτων ἐκκόπτει οὐ μόνον, ἀλλὰ καὶ τὰ ἀτελεσφόρητα καὶ ὡσπερεὶ νεκριμαῖα τῶν βοτρύων· καὶ ταῦτα γὰρ ὡς οὐκ ἀναγκαῖα οὐδ’ ἀγαθὴν ἔχοντα ἐλπίδα πρὸς καρποῦ τελείωσιν, περιαιρεῖ ἐπιστήμῃ γεωργικῇ, ἵνα μὴ λυμήνηται τοῖς ἐρρωμένοις βότρυσι τὰ περιττὰ καὶ ἄχρηστα. | |
| 155 | διὸ ταῦτα μὲν ἀφαιρεῖ καὶ παραδίδωσιν εἰς βρῶσιν τοῖς πετηνοῖς τοῦ οὐρανοῦ καὶ τοῖς θηρίοις τῆς γῆς, τὰ δὲ τὸν ἐντελῆ διασῴζοντα καρπὸν διὰ πάσης ἐπιμελείας φυλάττει. οὕτω κατὰ τὸν καιρὸν τοῦ θερισμοῦ γενήσεσθαί φησι· τῶν γὰρ τῆς ἀμπέλου περιττῶν κλημάτων καὶ τῶν ἀχρήστων ἐν αὐτῇ βοτρύων περιαιρουμένων καὶ ἀποκοπτομένων, εἰς βοράν τε ἐκδιδομένων | |
| 160 | ταῖς κολαστικαῖς δυνάμεσιν, οἱ ἀγαθοὶ βότρυες καὶ αἱ καρποφόροι ψυχαὶ τῆς παρὰ τῷ θεῷ τεύξονται ἀγαθῆς ἐλπίδος.⸣ ⸤ἐν τούτοις αὐτὸς ὁ σωτὴρ ἑαυτὸν εἰπὼν εἶναι ‹τὴν ἄμπελον›, τοὺς μαθητὰς ‹τὰ κλήματα› ὠνόμασε· βότρυας δὲ τῶν κλημάτων ἀκόλουθόν ἐστιν νοεῖν τοὺς ὑπὸ τοῖς ἀποστόλοις μαθητευομένους, ὧν τὰ ὥσπερ νεκριμαῖα βοτρύδια τὰ ἄχρηστα καὶ ζωτικῆς δυνάμεως ἐστερημένα | |
| 165 | κατὰ τὸν καιρὸν τῆς κρίσεως ἀποβληθήσεσθαι διδάσκει καὶ τὰ κλήματα δὲ ὡσαύτως τὰ μηδένα βότρυν φέροντα, οἷος ἦν ὁ προδότης Ἰούδας ὁμοίως τοῖς ἀχρήστοις βότρυσιν ἀποκοπήσεσθαι.⸥ ἀντὶ δὲ τοῦ· καὶ ἀφελεῖ τὰ βοτρύδια τὰ μικρὰ καὶ τὰ ἑξῆς, ὁ Σύμμαχος· καὶ ἀποκοπήσεταί φησι τὰ εὐτελῆ αὐτῆς, ὁ δὲ Ἀκύλας· καὶ ἐκκόψει τὰ | |
| 170 | ἐκβράσματα αὐτῆς, ἐν τοῖς δρεπάνοις καὶ καταλείψει τοῖς πετηνοῖς τοῦ οὐρανοῦ καὶ τοῖς θηρίοις τῆς γῆς, καὶ συναχθήσεται ἐπ’ αὐτοὺς τὰ πετηνὰ τοῦ οὐρανοῦ καὶ πάντα τὰ θηρία τῆς γῆς ἐπ’ αὐτὰ ἥξει, ⸢αἱ | |
| ἀντικείμεναι καὶ κολαστικαὶ δηλαδὴ δυνάμεις.⸣ Ἀλλὰ τούτων μὲν τὸ τέλος τοιοῦτον, ἑξῆς δὲ τῶν καρποφόρων κλη‐ | 122 | |
| 175 | μάτων καὶ τῶν ἐρρωμένων βοτρύων μνήμην ποιούμενος ἐπιφέρει· καὶ ἀνενεχ‐ θήσεται δῶρα κυρίῳ σαβαὼθ ἐκ λαοῦ τεθλιμμένου καὶ τετιλμένου. ⸢εἴη δ’ ἂν οὗτος ὁ ‹τὴν στενὴν καὶ τεθλιμμένην› ὁδεύων ‹τὴν ἀπάγουσαν εἰς τὴν ζωήν›. ὁ δ’ αὐτὸς καὶ ἐκτετιλμένος ὑπάρχει, ὡς ἂν τῆς κοινῆς τῶν ἀνθρώπων ζωῆς ἠλλοτριωμένος καὶ μέγας ἐστὶ παρὰ τῷ θεῷ καὶ πολύς. διὸ λέλεκται· καὶ | |
| 180 | ἀπὸ λαοῦ μεγάλου.⸣ ταῦτα δὲ τὰ δῶρα ἀνενεχθήσεται τῷ κυρίῳ σαβαὼθ ἀπὸ τοῦ νῦν φησι καὶ εἰς τὸν αἰῶνα χρόνον· ⸢καὶ γὰρ ἐν τῷ παρόντι βίῳ καὶ ἐν τῷ μέλλοντι δὲ αἰῶνι τὰ λογικὰ δῶρα καὶ τὰς ἀναίμους τῷ θεῷ θυσίας ἀναπέμ‐ πων οὐ διαλιμπάνει ὁ δηλωθεὶς λαός.⸣ αὐτὸς δὲ οὗτός ἐστιν ὁ λαὸς τὸ ἀνωτέρω εἰρημένον ἔθνος καταπεπατημένον καὶ ἐλπίζον, διὰ μὲν τὴν ὑπομονὴν | |
| 185 | ἐλπίζον, περὶ ἧς εἴρηται· «ἡ δὲ ὑπομονὴ 〈δοκιμήν, ἡ δὲ δοκιμὴ〉 ἐλπίδα· ἡ δὲ ἐλπὶς οὐ καταισχύνει», διὰ δὲ τοὺς διώξαντας αὐτὸν καὶ πολλάκις καταπατήσαντας καταπεπατημένον. διὸ κατὰ τὸν Ἀκύλαν εἴρηται· ἔθνος ὑπομένον καὶ συμπεπατημένον. ὁρᾷς ὅπως τὸν λαὸν τὸν τετιλμένον ὑπομένοντα ὠνόμασεν. καὶ ἐπιλέγει· ὅ ἐστιν ἐν μέρει ποταμοῦ τῆς χώρας αὐτοῦ· τίνος | |
| 190 | δὲ αὐτοῦ ἢ τοῦ θεοῦ; ⸢τὸ γὰρ ἔθνος τοῦτο ἐν μέρει ποταμοῦ τῆς τοῦ θεοῦ χώρας ἐτύγχανεν, ἅτε ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ τοῦ θεοῦ ἐμπολιτευόμενον, ὡς λέγειν· «ἐκ μέρους γινώσκομεν καὶ ἐκ μέρους προφητεύομεν»· οὐδὲ γὰρ τὸν πάντα ποταμὸν ἐχώρει, λέγω δὲ τὸν τοῦ θεοῦ λόγον, ἡ δηλωθεῖσα χώρα. διὸ ἐν μέρει ποταμοῦ τῆς χώρας τοῦ | |
| 195 | θεοῦ λέγεται γεγονέναι τὸ δηλωθὲν ἔθνος.⸣ κατὰ δὲ τοὺς λοιποὺς ἑρμηνευτὰς οὗ διήρπασαν ποταμοὶ τὴν γῆν εἴρηται· τούτου γὰρ τοῦ ἔθνους τοῦ θεοῦ οἱ πολέμιοι καὶ διῶκται ἦσάν ποτε διαρπάσαντες τὴν γῆν, ὅτε αὐτοὺς ἤλαυνον ἐκθλίβοντες καὶ καταπατοῦντες οἱ τῆς τοῦ θεοῦ πόλεως ἐπίβουλοι, περὶ ὧν εἴρηται· «ἦλθον οἱ ποταμοί, ἔπνευσαν οἱ ἄνεμοι», καὶ πάλιν· «χείμαρρον διῆλθεν | |
1.73(200) | ἡ ψυχὴ ἡμῶν· ἄρα διῆλθεν ἡ ψυχὴ ἡμῶν τὸ ὕδωρ τὸ ἀνυπόστατον». ἀλλὰ γὰρ τούτων ἁπάντων ἐλευθερωθεὶς ὁ πάλαι τεθλιμμένος καὶ τετιλμένος λαὸς καὶ τὸ ἔθνος τὸ καταπεπατημένον μέν, ἐλπίζον δὲ ἐπὶ τὸν θεόν, δῶρα τῷ κυρίῳ σαβαὼθ ἀνοίσει. ποῦ δὲ ἀνοίσειν λέγεται ἢ εἰς τὸν τόπον, οὗ τὸ ὄνομα κυρίου σαβαώθ, ἐν ὄρει Σιών· καταξιωθεὶς γὰρ ‹τῆς ἐπουρανίου | |
| 205 | πόλεωσ› ὁ τοσαῦτα πεπονθὼς λαὸς τὰς πνευματικὰς ἀνοίσει θυσίας ὑπ’ ἀρχιερεῖ τῷ υἱῷ τοῦ θεοῦ εἰς τὸν τόπον, οὗ τὸ ὄνομα τοῦ κυρίου σαβαώθ, εἰς ὄρος Σιών, περὶ οὗ φησιν ὁ Ἀπόστολος· «προσεληλύθαμεν Σιὼν ὄρει καὶ | |
| πόλει θεοῦ ζῶντος, Ἰερουσαλὴμ ἐπουρανίῳ». τοῦτο τέλος τῆς κατὰ Δαμασκοῦ προφητείας, ἀρξάμενον μὲν ἀπὸ τῶν δηλω‐ | 123 | |
| 210 | θέντων χρόνων, καταλῆξαν δὲ ‹ἐπὶ τὴν συντέλειαν τοῦ αἰῶνοσ› καὶ τὸ τρισμακάριον τέλος τῶν τῆς θεοσεβείας ἀθλητῶν. ⸤Προσήκει δὲ τὸν νοῦν ἐπιστῆσαι, ὅπως εἴρηται· ὅρασις Αἰγύπτου. οὐ γὰρ ὡς ἐπὶ τῆς Βαβυλῶνος ἐλέγετο· «ὅρασις κατὰ Βαβυλῶνος», οὐδ’ ὡς ἐπὶ τῆς Ἰουδαίας καὶ Ἰερουσαλήμ· «ὅρασις, ἣν εἶδεν Ἠσαΐας υἱὸς Ἀμώς, ἣν εἶδε | |
| 215 | κατὰ τῆς Ἰουδαίας καὶ κατὰ Ἰερουσαλήμ», οὐδ’ ὡς ‹ἐπὶ τῆς Δαμασκοῦ› καὶ ‹τῆς Μωαβίτιδοσ›, οὕτως καὶ ἐπὶ τῆς Αἰγύπτου· οὐ γὰρ εἴρηται «ὅρασις κατὰ τῆς Αἰγύπτου», ἀλλ’ ὅρασις Αἰγύπτου, ἤτοι ὡς αὐτῆς Αἰγύπτου μελλούσης ὁρᾶν καὶ θεωρεῖν ὀφθαλμοῖς διορατικῶς τὰ θεσπιζόμενα· ἢ ὡς τοῦ προφήτου τὴν ὅρασιν τεθεαμένου τὴν τὰ κάλλιστα τοῖς Αἰγυπτίοις προαναφωνήσασαν. τί γὰρ | |
| 220 | κάλλιον, τί δὲ μακαριώτερον ὑπάρχειν ἤμελλεν Αἰγυπτίοις τοῦ τὸν κύριον τῆς αὐτοῦ παρουσίας καταξιοῦν αὐτοὺς καὶ τὴν αὐτοῦ γνῶσιν αὐτοῖς παρέξειν καὶ ποιήσειν, ὅσα ἄλλα ἐμφέρεται τοῖς Αἰγυπτίοις;⸥ | |
1.75 | ⸢Τοῦτο πεπληρῶσθαι εἴποι ἄν τις ὡς πρὸς ἱστορίαν, ὅτε αὐτὸς ὁ κύριος, ὁ «ἐν ἀρχῇ πρὸς τὸν θεόν», θεὸς «λόγος» οὐκ ἀσωμάτως οὐδ’ ἀφανῶς ἐπεδήμει τῇ τῶν Αἰγυπτίων χώρᾳ, ἀλλὰ μετὰ τῆς ὀνομαζομένης κούφης νεφέλης τοῦ σώματος, οὗ ἀνείληφεν ‹ἐξ ἁγίου πνεύματοσ› καὶ τῆς ἁγίας παρθένου κατε‐ | |
| 5 | σκευασμένου. εἰ μὲν γὰρ μὴ προσέκειτο τό· ἐπὶ νεφέλης κούφης καθήμενον αὐτὸν ἀφίξεσθαι, κἂν ἐδύνατό τις λέγειν, ὅτι ἀσωμάτῳ καὶ θεϊκῇ δυνάμει πανταχοῦ παρὼν ὁ θεὸς λόγος, ἅτε δὴ ‹πάντα πληρῶν›· «ἐν τῷ κόσμῳ γὰρ ἦν, καὶ ὁ κόσμος δι’ αὐτοῦ ἐγένετο». καὶ τῇ Αἰγύπτῳ τὴν αὐτοῦ παρεῖχε παρουσίαν διὰ τοῦ τὴν ἐπισκοπὴν αὐτοῦ καὶ τὴν πρόνοιαν καὶ μέχρις αὐτῶν ἐκτείνειν, ἀλλ’ οὐ μᾶλλον | |
| 10 | εἴποι τις αὐτὸν ἐν Αἰγύπτῳ ἐν ἑτέρῳ μέρει τοῦ παντὸς κατὰ τοῦτον ὑπάρχειν τὸν τρόπον.⸥ ⸢νῦν δ’ ἀφωρισμένως εἰς Αἴγυπτον αὐτὸν ἥξειν ὁ λόγος ἐπὶ νεφέλης ὀχούμενον κούφης εἰπών, ἰδιάζουσάν τινα καὶ σωματικὴν ἔσεσθαι τὴν παρουσίαν αὐτοῦ δηλοῖ. ὃ δὴ εἴποι ἂν ὁ ταύτῃ συνιστάμενος τῇ ἐκδοχῇ τέλους ἠξιῶσθαι ἐπὶ τῆς εἰς ἀνθρώπους παρόδου τοῦ ἐκ τῆς ἁγίας παρθένου γεννηθέντος θεοῦ, ὃν | |
| 15 | «Ἐμμανουὴλ» καλεῖ ἡ προφητεία. ὡς γὰρ νεφέλη οὐκ ἄλλοθεν ἔχει τὴν σύστασιν ἢ ἐξ ἀέρος καὶ ἀναθυμιάσεως τῆς γῆς, οὕτω τὸ σῶμα ὃ ἀνείληφεν ‹ἐξ ἁγίου πνεύματοσ› καὶ τῆς γεώδους οὐσίας ὑποστὰν εἰκότως νεφέλῃ παρεβλήθη κούφῃ, | |
| ᾗ ἐγκαθήμενος ὁ Χριστὸς τοῦ θεοῦ ἐπεδήμει ‹τῇ Αἰγύπτῳ› κατὰ τὴν νηπίαν ἡλικίαν. ἀπήρκει γὰρ καὶ τοῦτο Αἰγυπτίοις ἀρρήτῳ δυνάμει μέγιστα ὠφελουμένοις | 124 | |
| 20 | ἐκ τῆς τοῦ σωτῆρος ἐπιβάσεως.⸣ ⸤κατὰ δὲ βαθύτερον νοῦν τῆς τοῦ κυρίου παρουσίας ἐξαιρέτως ἐδεῖτο ἡ Αἴγυπτος, ἐπειδὴ πάντων ἀνθρώπων δεισιδαιμονεστάτων γεγόνασιν, ὡς μὴ μόνον εἱμαρμένῃ καὶ τοῖς κατ’ οὐρανὸν ἄστροις τὴν τοῦ παντὸς ἀνατιθέναι αἰτίαν, ἐκπεσεῖν δὲ καὶ μέχρι τῆς τῶν ἀλόγων ζῴων καὶ θηρίων ἀτιθάσων πτηνῶν τε καὶ | |
| 25 | ἑρπετῶν θεοποιΐας. οὕτω δὲ ἀδέσποτον καὶ ἀπρονόητον ἡγοῦντο τὸ πᾶν, ὡς καὶ τὸν βασιλέα αὐτῶν γυμνῇ τῇ κεφαλῇ λέγειν· «Οὐκ οἶδα τὸν κύριον», καί· «Τίς ἐστιν οὗ εἰσακούσομαι τῆς φωνῆς αὐτοῦ»;⸥ καὶ σεισθήσεται τὰ χειροποίητα Αἰγύπτου ἀπὸ προσώπου αὐτοῦ, καὶ ἡ καρδία αὐτῶν ἡττηθήσεται ἐν αὐτοῖς· τὰ μὲν οὖν χειροποίητα εἴη ἂν τὰ ἀγάλματα καὶ τὰ ἄψυχα ξόανα· ἀλλὰ | |
| 30 | τὰ μὲν ἄψυχα ξόανα σεισθήσεσθαί φησι, τὴν δὲ καρδίαν, δηλαδὴ τοὺς δαί‐ μονας ἡττηθήσεσθαι, ἢ κατὰ τοὺς λοιποὺς ἑρμηνευτὰς τακήσεσθαι ἀφανεῖ καὶ ἀοράτῳ δυνάμει. συνετελεῖτο δὲ ταῦτα ἐξ αὐτῶν ἐκείνων τῶν χρόνων, καθ’ οὓς ἐκκλησίαι θεοῦ τὴν πᾶσαν Αἴγυπτον ἐκόσμουν τῆς δαιμονικῆς ἐνεργείας ἠρέμα καὶ κατὰ μικρὸν σβεννυμένης. | |
| 35 | ⸤ταῦτα δὲ αὐτοῖς ἔργοις τέλους ἐτύγχανε καθ’ ὃν χρόνον ἐκκλησίαι μὲν θεοῦ καθ’ ὅλης ἵδρυντο τῆς Αἰγύπτου, ἐπεδήμει δὲ αὐτὸς ὁ κύριος τοῖς Αἰγυπτίοις ἐπισκοπῶν τὰς ἐκκλησίας αὐτοῦ κατὰ τό· «ὅπου δύο ἢ τρεῖς σηνηγμένοι εἰσὶν εἰς τὸ ἐμὸν ὄνομα, ἐκεῖ εἰμι ἐν μέσῳ αὐτῶν». οὕτω γοῦν αἱ μὲν ἐκκλησίαι τῇ αὐτοῦ διέλαμπον χάριτι, ἡ δὲ τῶν αὐτόθι δαιμόνων καθῃρεῖτο πλάνη.⸥ | |
| 40 | Καὶ ἐπαναστήσονται Αἰγύπτιοι ἐπ’ Αἰγυπτίους, καὶ πολεμήσει ἄνθρωπος τὸν ἀδελφὸν αὐτοῦ καὶ ἄνθρωπος τὸν πλησίον αὐτοῦ, πόλις ἐπὶ πόλιν καὶ νομὸς ἐπὶ νομόν. καὶ ταραχθήσεται τὸ πνεῦμα τῶν Αἰγυπτίων ἐν αὐτοῖς, καὶ τὴν βουλὴν αὐτῶν διασκεδάσω. ἀντὶ δὲ τοῦ· καὶ ἐπαναστήσονται, ὁ Ἀκύλας· καὶ στασιάσω φησὶν Αἰγυπ‐ | |
| 45 | τίους ἐν Αἰγυπτίοις, ὁ δὲ Σύμμαχος· καὶ συμβαλῶ Αἰγυπτίους Αἰγυπτίοις, ὁ δὲ Θεοδοτίων· καὶ συνταράξω Αἰγυπτίους ἐν Αἰγυπτίοις. ⸢καὶ ταῦτα δὲ ἐπληροῦτο μετὰ τὸ εὐαγγελικὸν κήρυγμα τὸ εἰς πᾶσαν διαδοθὲν τὴν Αἴγυπτον, ἐφ’ ᾧ τὰ μὲν ἄψυχα ξόανα τῆς ἐξ αἰῶνος ἀκινήτου στάσεως αὐτῶν ἐσαλεύετο, ὡς μηκέτι ἱδρῦσθαι καὶ βεβαίαν ἔχειν αὐτὰ στάσιν διὰ τὸν ἐγγενόμενον αὐτοῖς σάλον, | |
1.75(50) | οἱ δ’ ἐν αὐτοῖς ἐμφωλεύοντες δαίμονες πονηροί, τὸ μηδὲν ὄντες διηλέγχοντο ἐπὶ τούτοις. ὥσπερ γὰρ ἡ ἐμφύλιος στάσις καθ’ ὅλης διηγείρετο τῆς Αἰγύπτου, διισταμένων ἀπ’ ἀλλήλων καὶ τεμνομένων καὶ μεριζομένων κατ’ οἴκους καὶ κατὰ πόλεις τῶν τὴν χώραν οἰκούντων, τῷ τοὺς μὲν αὐτῶν προστρέχειν τῷ εὐαγγελικῷ | |
| κηρύγματι ἀναχωροῦντας τῆς δαιμονικῆς καὶ Αἰγυπτιακῆς πλάνης, τοὺς δὲ | 125 | |
| 55 | ἐναπομένοντας ἐν αὐτῇ πόλεμον ἄσπονδον κατὰ τούτων ἐγείρειν· οὕτως οὖν ἐπανίσταντο Αἰγύπτιοι ἐπ’ Αἰγυπτίους,⸣ ‹ἐπολέμει τε ἄνθρωπος τὸν πλησίον αὐτοῦ καὶ ἄνθρωπος τὸν ἀδελφὸν αὐτοῦ, ἀλλὰ καὶ πόλις ἐπὶ πόλιν καὶ νομὸς ἐπὶ νομὸν ἐστασίαζον. ⸢νομοὶ δὲ καλοῦνται παρ’ Αἰγυπτίοις εἰσέτι νῦν αἱ παρ’ αὐτοῖς χῶραι, αἳ καὶ αὐταὶ διίστανται πρὸς ἀλλήλας τῆς αὐτῆς | |
| 60 | ἕνεκεν ὑποθέσεως. ἐχωρίζετο δὲ τῆς κατὰ θεὸν πολιτείας ὁ τῶν ἀθέων βίος, καὶ νομὸς ἐπηγείρετο νομῷ, τοῦ εὐαγγελικοῦ νόμου τὰ τῶν Αἰγυπτίων ἀνατρέποντος νόμιμα, ὡς αὖ πάλιν τοῦ τῆς εἰδωλολατρίας νόμου πολεμοῦντος τὸν σωτήριον λόγον. ταῦτα δὲ πάντα ἐγίγνετο, τὴν ἐπὶ κακῷ συμφωνίαν τῶν Αἰγυπτίων καὶ τὴν ὁμόνοιαν αὐτῶν τὴν περὶ τὴν πολύθεον πλάνην καὶ συγχέοντος τοῦ ἐπιδημήσαντος | |
| 65 | αὐτοῖς κυρίου.⸣ ⸤διὸ εἴρηται κατὰ τὸν Ἀκύλαν· καὶ στασιάσω Αἰγυπτίους Αἰγυπτίοις, κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον· 〈καὶ〉 συμβαλῶ Αἰγυπτίους Αἰγυπ‐ τίοις. συγγενῆ δὲ τούτοις καὶ ἀδελφά, μᾶλλον δὲ τὰ αὐτὰ ἑτέροις ῥήμασιν αὐτὸς ὁ κύριος ἡμῶν ἐν Εὐαγγελίοις ἐδίδασκε λέγων· «Μὴ νομίσητε ὅτι ἦλθον βαλεῖν εἰρήνην ἐπὶ τὴν γῆν· οὐκ ἦλθον βαλεῖν εἰρήνην ἀλλὰ μάχαιραν» καὶ τὰ ἑξῆς.⸥ | |
| 70 | ⸢τούτων δὲ γιγνομένων ταραχθήσεσθαί φησιν ὁ λόγος τὸ πνεῦμα τῶν Αἰγυπτίων, κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον· καὶ ῥαγήσεται πνεῦμα Αἰγύπτου ἐν αὐτῇ, κατὰ δὲ τὸν Θεοδοτίωνα· καὶ σχισθήσεται τὸ πνεῦμα Αἰγύπτου ἐν αὐτῇ, ὁ δὲ Ἀκύλας· καὶ πλαδαρωθήσεται πνεῦμα Αἰγύπτου ἐν ἐγκάτῳ αὐτῆς. τούτου δὲ ῥηγνυμένου καὶ ταραττομένου ἐπὶ τῇ τῆς ἐκκλησίας | |
| 75 | προκοπῇ τῶν τε Αἰγυπτίων βουλὰς πονηρὰς ἐπινοούντων, ἐγώ φησιν αὐτὸς ὁ κύριος τὴν βουλὴν αὐτῶν διασκεδάσω.⸣ οἱ δὲ ἀποροῦντες ὅτι καὶ πράξουσι κατὰ τὸ παλαιὸν αὐτοῖς ἔθος ἐπὶ τοὺς νομιζομένους αὐτοῖς θεοὺς τραπήσονται χρησμοὺς καὶ μαντείας ληψόμενοι περὶ τῶν θορυβούντων αὐτοὺς πραγμάτων. διὸ λέλεκται· καὶ ἐπερωτήσουσι τοὺς θεοὺς αὐτῶν καὶ τὰ ἀγάλματα αὐτῶν | |
| 80 | καὶ τοὺς ἐκ τῆς γῆς, φωνοῦντας καὶ τοὺς ἐγγαστριμύθους, ⸢μηκέτι δὲ μηδενὸς τούτων συνήθως αὐτοῖς φαινομένου εἰς ἐσχάτην ἐμπεσοῦνται ἀπορίαν.⸣ Ταῦτα μὲν οὖν πείσονται οἱ τὰς κατὰ μέρος χώρας οἰκοῦντες, ἀθρόως δὲ πᾶσαν αὐτὴν τὴν Αἴγυπτον παραδοθήσεσθαι ὁ λόγος φησὶν εἰς χεῖρας κυρίων σκληρῶν, καὶ βασιλεῖς σκληροὺς κυριεύσειν αὐτῶν. ⸢ἔνθα | |
| 85 | δηλοῦσθαι τὸν χρόνον ἡγοῦμαι τῆς τῶν θεσπιζομένων ἐκβάσεως· μεταβολὴν γὰρ ἔσεσθαι τῆς βασιλείας τῶν Αἰγυπτίων σημαίνει, κατὰ τοὺς χρόνους τῆς τοῦ κυρίου εἰς τὴν Αἴγυπτον ἀφίξεως. καὶ τίς οὐκ ἂν ἐκπλαγείη συμβάλλων τοὺς χρόνους τοὺς τοῦ σωτηρίου λόγου κηρύγματος καὶ τῆς ἐν τῷ αὐτῷ καταλύσεως τοῦ | |
| κατ’ Αἴγυπτον βασιλείου, ὡς ἐξ ἐκείνου καὶ εἰς δεῦρο μηκέτ’ αὐτῶν τοὺς πρότερον | 126 | |
| 90 | ἄρχοντας, λέγω δὲ τοὺς Πτολεμαίους κρατεῖν, Ῥωμαίους δ’ αὐτῶν κυρίους ἀποφανθῆναι. ἀντὶ δὲ τοῦ· καὶ βασιλεῖς σκληροί, ὁ μὲν Ἀκύλας· καὶ βασιλεὺς κεκραταιωμένος ἐξουσιάσει αὐτῶν εἴρηκεν, ὁ δὲ Σύμμαχος· καὶ βασιλεὺς ἰσχυρὸς ἐξουσιάσει αὐτῶν, ὁ δὲ Θεοδοτίων· καὶ βασιλεὺς ἰσχυρὸς κυριεύσει αὐτῶν. εἴποις δ’ ἂν τοῦτον εἶναι τὸν κατὰ τοὺς χρόνους τῆς | |
| 95 | γενέσεως τοῦ σωτῆρος ἡμῶν τῆς Ῥωμαίων μοναρχήσαντα βασιλείας. τότε γοῦν Αὔγουστος κεκραταιωμένος ἀληθῶς καὶ ἰσχυρὸς βασιλεὺς πρῶτος τὴν Αἴγυπτον ὑπέταξε Ῥωμαίοις, καθελὼν τὴν ἐκ μακροῦ κρατήσασαν διαδοχὴν τὴν τῶν παρ’ αὐτοῖς βασιλευσάντων Πτολεμαίων.⸣ καὶ οἱ μετὰ ταῦτα δὲ Ῥωμαίων αὐτοκράτορες κεκραταιωμένοι τῷ ὄντι καὶ ἰσχυροὶ βασιλεῖς ἢ καὶ σκληροὶ | |
1.75(100) | κατὰ τοὺς Ἑβδομήκοντα τὸ τῶν Αἰγυπτίων κατεδουλώσαντο ἔθνος, ὑφ’ ὧν ἀποστελλόμενοι κατὰ τοὺς χρόνους οἱ τῶν στρατιωτικῶν ἄρχοντες Αἰγύπτου σκληρότερον αὐτοῖς ἐκέχρηντο. διὸ περὶ αὐτῶν εἴρηται· καὶ παραδώσω τὴν Αἴγυπτον εἰς χεῖρας ἀνθρώπων κυρίων σκληρῶν, καὶ κατὰ τοὺς λοιποὺς δὲ ἑρμηνευτὰς σκληροὶ κύριοι οὗτοι, λέγω δὲ οἱ κατὰ μέρος ἄρχοντες, ὠνομάσ‐ | |
| 105 | θησαν. Ἑξῆς τούτοις λέλεκται· καὶ πίονται οἱ Αἰγύπτιοι ὕδωρ τὸ παρὰ θάλασσαν, ⸢ἀνθ’ οὗ ὁ μὲν Ἀκύλας· καὶ ἀναποθήσεταί φησιν ὕδατα ἀπὸ θαλάσσης, ὁ δὲ Σύμμαχος· καὶ ἀφανισθήσεται ὕδατα ἀπὸ τῆς θαλάσσης. τροπικῶς καὶ ὁ λόγος θάλασσαν ἐν τούτοις τὸ ταραχῶδες πλῆθος | |
| 110 | τῶν Αἰγυπτίων ᾐνίξατο.⸣ ⸤ὡς ξένον αὐτοῖς ξενίζεις ποτόν· μηκέτι γὰρ ὑφεστῶτος τοῦ ποταμοῦ μηδὲ ἑτέρου Αἰγυπτιακοῦ ὕδατος, ἀλλὰ μηδὲ τοῦ θαλαττίου ἐπιτηδείου ὄντος πρὸς πόσιν νέον καὶ ξένον ὕδωρ πίεσθαι αὐτούς φησι. τοῦτο δὲ ἦν τὸ «ἐκ τῶν πηγῶν τοῦ σωτηρίου» παρὰ τοῦ κυρίου αὐτοῖς χορηγούμενον.⸥ ὥσπερ οὖν καὶ ἐν τοῖς μικρῷ πρόσθεν ἐδηλοῦτο ἐν τῷ· «Οὐαὶ πλῆθος ἐθνῶν | |
| 115 | πολλῶν· ὡς θάλασσα κυμαίνουσα, καὶ νῶτος ἐθνῶν πολλῶν ὡς ὕδωρ ἠχήσει. ὡς ὕδωρ πολὺ ἔθνη πολλά», ἐν οἷς τὸ ταραχῶδες τῶν ἐθνῶν ὕδασι παρέβαλε καὶ ›θαλάττῃ κυμαινούσῃ›. τὸ δέ· καὶ ὁ ποταμὸς ἐκλείψει ⸢σημαντικὸν ἂν εἴη τοῦ μηκέτι τὴν βασιλείαν αὐτῶν ὑποστήσεσθαι.⸣ ὅτι δὲ ὁ φάσκων λόγος τὸν ποτα‐ μὸν τὸν τῶν Αἰγυπτίων ἐκλείψειν τὸ βασίλειον αὐτῶν ἐδήλου, παρεστήσαμεν | |
| 120 | ἤδη πρότερον ἐν τῇ προφητείᾳ τῇ περὶ τοῦ «ἐκ ῥίζης Ἰεσσαὶ» προελευσομένου. δι’ ἧς ἐλέγετο· «καὶ ἐπιβαλεῖ κύριος τὴν χεῖρα αὐτοῦ ἐπὶ τὸν ποταμὸν πνεύματι βιαίῳ καὶ πατάξει αὐτὸν εἰς ἑπτὰ φάραγγας ὥστε διαπορεύεσθαι αὐτὸν ἐν ὑποδή‐ μασιν». ὅμοια γὰρ ἦν κἀκεῖνα τοῖς μετὰ χεῖρας, δι’ ὧν εἴρηται· ὁ δὲ ποταμὸς ἐκλείψει καὶ ξηρανθήσεται πᾶσα συναγωγὴ ὕδατος, καὶ διὰ τῶν ἔμπροσ‐ | |
| 125 | θεν δὲ ἐν οἷς ἐλέγετο· «ἔθνος ἀνέλπιστον καὶ καταπεπατημένον, οὗ οἱ ποταμοὶ | |
| διήρπασαν τὴν γῆν». οὐ περὶ σωματικῶν ποταμῶν ἦν ὁ λόγος, περὶ δὲ ὧν ἐν τοῖς Τόποις ἀποδεδώκαμεν· οὕτως κἀνταῦθα, εἰ λέγοι ἡ προφητεία τὸν ποταμὸν ἐκλείψειν καὶ ξηρανθήσεσθαι καὶ πάλιν μετὰ τὸν πρῶτον ἑτέρους ποταμοὺς καὶ τὰς διώρυχας καὶ πᾶσαν συναγωγὴν ὕδατος ἐκλείψειν, αἰνίττεσθαί | 127 | |
| 130 | μοι δοκεῖ τῆς Αἰγυπτίων βασιλείας καὶ τῶν κατὰ μέρος πρότερον παρ’ αὐτοῖς ἀρχόντων τὴν κατάλυσιν. ἐπεὶ δὲ καὶ πολεμικαί τινες ἦσαν παρ’ αὐτοῖς δυνάμεις, καὶ τούτων τὰς συναγωγὰς αὐτοῖς καὶ βασιλεῦσι παυθήσεσθαι κατὰ τοὺς δη‐ λουμένους χρόνους προφητεύει. ἀλλὰ γὰρ καθαιρεθείσης τῆς Αἰγύπτου βασιλείας τοὺς ποταμοὺς πραϋν‐ | |
| 135 | θήσεσθαι καὶ ἠρεμήσειν θεσπίζει ἑξῆς ἐπιφέρων· «καὶ τότε ἡσυχάσει τὰ ὕδατα αὐτῶν, καὶ οἱ ποταμοὶ αὐτῶν ὡς ἔλαιον πορεύσονται». τούτοις ἑξῆς ἀφανισθήσεσ‐ θαί φησι πάντα τὰ πάλαι φύοντα, κύκλῳ τοῦ ποταμοῦ κάλαμον, δηλαδὴ καὶ πάπυρον καὶ τὸ ἄχι τὸ χλωρὸν καὶ ἄλλα τινὰ τὰ ἐπ’ αὐτοῦ τοῦ ποταμοῦ βλαστῶντα, ὁποῖα πολλὰ κατὰ τῶν Αἰγυπτίων ποταμὸν ὁρᾶται. ⸢παντελῆ δὲ οἶμαι | |
| 140 | ξηρασίαν ὑδάτων διὰ τούτων σημαίνειν, ὡς μηδὲ ἴχνος νοτίδος ὑδάτων μήτ’ ἐν τῷ ποταμῷ φαίνεσθαι μήτ’ ἐν τῷ ἕλει μήτ’ ἀμφὶ τὸν ποταμὸν ἐκτὸς μήτ’ ἐν αὐτῷ μέσῳ μήτ’ ἐν διώρυξι μήτ’ ἐν στασίμοις ὕδασι· λεῖψιν δ’ ἀθρόως τούτων ἔσεσθαι ἁπάντων ὡς μηδαμοῦ τῆς Αἰγυπτίων γῆς ὕδατα ὑφεστάναι.⸣ εἰ μὲν οὖν ἐπὶ τούτοις καὶ ἀνθρώπων ἐπήγαγεν ἀφανισμὸν ἡ προφητεία, οὐδὲν ἐλείπετο | |
| 145 | ζητεῖν· ἀκόλουθον γὰρ ἦν τοῦ τοσούτου ποταμοῦ καὶ παντὸς ὕδατος ἐκλιπόν‐ τος πᾶν ζῷον ἀπόλλυσθαι τοῦ ποταμοῦ στερόμενον. νῦν δ’ ὅτε καὶ μετὰ τὴν τῶν ὑδάτων ἔκλειψιν πλήθους ἀνδρῶν γενησομένων ἐπὶ τῆς Αἰγύπτου μέμνηται, καὶ ὡς ἔσται θυσιαστήριον ἐν Αἰγύπτῳ, καὶ ὡς θύσουσιν οἱ Αἰγύπτιοι τῷ κυρίῳ, καὶ ἀποστελεῖ αὐτοῖς ἄνθρωπον, ὃς | |
1.75(150) | σώσει αὐτούς, καὶ γνωστὸς ἔσται κύριος τοῖς Αἰγυπτίοις. τίς οὐκ ἂν εὐλόγως ζητήσειε, πῶς οὗτοι διαζήσονται τοῦ παντὸς ὕδατος ἐκλελοιπότος ὡς μηδὲ χλωροῦ μετέχειν τὴν χώραν; ⸢ἀλλ’ οὗτος ὁ λόγος καὶ τὸν οὐκ ἐθέλοντα βιάζεται ἐπὶ τροπικὴν μεταβαίνειν θεωρίαν, ὥστ’ ἐξ ἀνάγκης ποταμοὺς καὶ ὕδατα νοεῖν Αἰγύπτια ἤτοι τὰ πλήθη τῆς Αἰγυπτιακῆς δυνάμεως, ἢ τὴν βασιλείαν | |
| 155 | αὐτῶν τὴν πάλαι ποταμῶν δίκην πλημμυροῦσαν, ἢ καθ’ ἑτέραν ἐκδοχὴν τὴν παρὰ τοῖς Αἰγυπτίοις τὸ παλαιὸν ἀκμάζουσαν φιλοσοφίαν, περὶ ἧς λέλεκται· «καὶ ἐπαιδεύθη Μωσῆς πάσῃ σοφίᾳ Αἰγυπτίων»· πολλὴ γάρ τις ἦν αὕτη, καὶ μέγας ἦν ὁ παρ’ αὐτοῖς ῥέων ποταμός, ὁ τῆς παρ’ αὐτοῖς θαυμαζομένης σοφίας λόγος. τούτου τε ὑπῆρχε μέρη πολλὰ κατακερματιζομένου εἰς πολλὰς διώρυγας καὶ εἰς πολλοὺς | |
| 160 | ποταμοὺς τοὺς καθ’ ἕκαστον τῶν παρ’ αὐτοῖς μαθητῶν λόγους, ἐξ ὧν ἔφυον οὐκ ἄμπελοι οὐδὲ ἐλαῖαι οὐδέ τι τῶν ἐγκάρπων καὶ ἀναγκαίων δένδρων, ἀλλὰ | |
| πάπυρος καὶ κάλαμος καὶ τὸ χλωρὸν ἄχι. Ἀλλὰ γὰρ ἐκλιπόντων τῶν Αἰγυπτιακῶν ὑδάτων οἱ θηραταὶ τῶν ἰχθύων, δηλαδὴ τῶν ἀνθρωπίνων ψυχῶν, πενθήσειν λέγονται.⸣ ⸤νοήσεις δὲ τοὺς | 128 | |
| 165 | ἐν τῇ προφητείᾳ λεγομένους ἁλιεῖς καὶ ἀμφιβολεῖς ἐξ ἑτέρων ἁλιέων καὶ σαγηνευτῶν, λέγω δὴ τῶν ἀποστόλων καὶ μαθητῶν τοῦ σωτῆρος ἡμῶν, οἷς ἔλεγε τό· «Δεῦτε καὶ ποιήσω ὑμᾶς ἁλιεῖς ἀνθρώπων». εἰ γὰρ οὗτοι διὰ τῆς αὐτῶν διδασκαλίας ἐθήρευον τὰς τῶν ἀνθρώπων ψυχὰς ἕλκοντες ἐπὶ σωτηρίαν, διὰ τί οὐκ ἂν εἴποις καὶ τοὺς Αἰγυπτίων λεγομένους ἁλιεῖς καὶ ἀμφιβολεῖς⸥ ⸢τοὺς πάλαι | |
| 170 | διδασκάλους τῆς παρ’ αὐτοῖς φιλοσοφίας εἶναι, οἳ διὰ τῆς Αἰγυπτιακῆς γοητείας ἐπαγίδευον ὥσπερ ἀγκίστροις δελεάζοντες τοὺς ὑπ’ αὐτῶν ἁλισκομένους. σαγήνας δὲ αὐτῶν νοήσεις ἀπὸ τῆς τοῦ σωτῆρος ἡμῶν παραβολῆς, δι’ ἧς εἴρηται· «ὁμοία ἐστὶν ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν σαγήνῃ βληθείσῃ εἰς τὴν θάλασσαν καὶ συλλαβούσῃ ἀπὸ παντὸς γένους ἰχθύων». ὥσπερ οὖν ἐν τῇ παραβολῇ οἱ ἄνθρωποι | |
| 175 | ἰχθύες εἴρηνται καὶ σαγήνη ὁ περὶ τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν εὐαγγελικὸς λόγος, οὕτως καὶ ἐνταῦθα ἡ πολύπλοκος δεινότης τοῦ τῶν Αἰγυπτίων λόγου εἴη ἂν ἡ σαγήνη καὶ τὰ ἀμφίβληστρα ὁμοίως. οἱ δὲ σαγηνευόμενοι καὶ ἁλισκόμενοι πρὸς αὐτῶν ἰχθύες ἂν εἶεν οἱ ταῖς ἀπατηλαῖς σοφιστείαις εἰς πᾶν εἶδος ἀθέου δεισιδαιμονίας ὑποσυρόμενοι. στενάξειν δὴ οὖν καὶ πενθήσειν λέγονται οἱ | |
| 180 | ἀμφιβολεῖς τῆς Αἰγύπτου, μηκέτ’ ἔχοντες ἐργασίαν διὰ τὸν ἐπιδημήσαντα αὐτοῖς κύριον καὶ τὴν πᾶσαν αὐτῶν σοφίαν ἀπολέσαντα κατὰ τό· «ἀπολῶ τὴν σοφίαν τῶν σοφῶν, καὶ τὴν σύνεσιν τῶν συνετῶν ἀθετήσω».⸣ ⸢Οὕτω νοήσεις καὶ τοὺς ἐργαζομένους τὸ λίνον, οὐ τὸ στερρὸν καὶ ἀρραγὲς ἀλλὰ τὸ σχιστόν, δηλαδὴ λόγον διερρωγότα καὶ διεσχισ‐ | |
| 185 | μένον, καὶ τὴν βύσσον δὲ ὡσαύτως, ἐπεὶ καὶ αὐτὰ τοῦ Αἰγυπτίων ποταμοῦ μετεῖχεν ἐξ αὐτοῦ ἀρδόμενα. διὸ καὶ τοὺς τούτων φησὶν ἐργαστὰς στενάξειν ὁ λόγος· ὅτε μηκέτ’ αὐτοῖς πρὸς περιβολὴν καὶ κόσμον τῆς παρ’ αὐτοῖς σοφίας τὰ διὰ τούτων ὑφάσματα ηὐπορεῖτο. διὰ λίνου γὰρ ὥσπερ καὶ βύσσου κόσμον καὶ περιβολὴν ἑαυτοῖς περιενόουν πιθανοῖς τισι καὶ ἀπατηλοῖς λόγοις τὸ παρ’ αὐτοῖς | |
| 190 | ψεῦδος καλύπτοντες.⸣ οὐ μόνους δὲ τούτους ⸢στενάξειν, ἀλλὰ καὶ πάντας φησὶ τοὺς ποιοῦντας οὐ τὸν ἐξ ἀμπέλου οἶνον ἀλλὰ τὸν Αἰγυπτιακὸν ζῦθον, ὃς καὶ αὐτὸς νόθος ἦν καὶ τεθολωμένος, ᾧ ἐκέχρηντο ἀντὶ ποτοῦ πρὶν αὐτοῖς ἐπιδημῆσαι τὸν κύριον. οἱ Αἰγύπτιοι καὶ τούτου δὲ ἐκλιπόντος εἰκότως στενάξειν λέγονται καὶ τὰς ψυχὰς ἀλγήσειν οἱ τούτου ποιηταί. ταῦτα μὲν οὖν πείσεσθαι τοὺς τῆς | |
| 195 | Αἰγύπτου σοφιστὰς ἀπειλεῖ, ζυθοποιούς τινας ὄντας καὶ λίνου σχιστοῦ καὶ βύσσου ἐργάτας, ἰχθύων τε θηρευτάς, τὸν ποταμὸν τὸν Αἰγυπτιακὸν περιέποντας καὶ τὸν τῆς Αἰγυπτιακῆς σοφίας λόγον.⸣ οὗ ἀποτρέπων ἕτερος προφήτης ἐβόα λέγων· «τί σοι καὶ τῇ ὁδῷ Αἰγύπτου τοῦ πιεῖν ὕδωρ Γειών»; Τὰ δ’ ἑξῆς ἐπιλεγόμενα περὶ ἀφανῶν ἀρχόντων, οἳ μάλιστα ταῖς | 129 |
1.75(200) | μεγίσταις καὶ διαφανέσι τῆς Αἰγύπτου πόλεσιν ἐφήδρευόν ποτε, λέγω δὲ τῇ Τάνει καὶ τῇ Μέμφει, θεσπίζεται, δι’ ὧν εἴρηται τοῦτον τὸν τρόπον· καὶ μωροὶ ἔσονται οἱ ἄρχοντες Τάνεως· οἱ σοφοὶ σύμβουλοι τοῦ βασιλέως, ἡ βουλὴ αὐτῶν μωρανθήσεται, καὶ πάλιν· ἐξέλιπον οἱ ἄρχοντες Τάνεως, καὶ ὑψώθησαν οἱ ἄρχοντες Μέμφεως, καὶ ἐπλάνησαν τὴν Αἴγυπτον. | |
| 205 | κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον· ἐκοπώθησαν οἱ ἄρχοντες Τάνεως, ἐνάρκησαν οἱ ἄρχοντες Μέμφεως, οἱ πλανήσαντες τὴν Αἴγυπτον· ⸢ἐν ταύταις γὰρ μάλιστά φασι τὴν πᾶσαν μαγγανείαν τῆς δαιμονικῆς εἰδωλολατρίας συνεστάναι πρότερον, ἐνταῦθά τε τὸ βασίλειον ἔχειν τοὺς ἐν τοῖς Μωσέως χρόνοις βασιλεύοντας τῆς Αἰγύπτου. διὸ λέλεκται ‹ἐν πεδίῳ Τάνεως τὰ σημεῖα› γεγονέναι τὰ ἐπὶ | |
| 210 | Μωσέως καὶ ἐπὶ τοῦ παρόντος. τοιγαροῦν ἐπιδημήσαντος τοῦ κυρίου τῇ Αἰγύπτῳ σὺν τῷ Αἰγυπτίῳ ποταμῷ καὶ τοὺς δηλωθέντας ἀρχοντικοὺς δαίμονάς τινας μωρανθήσεσθαί φησι, καίπερ σοφίαν ἐπαγγελομένους ὅτ’ οὐ παρῆν αὐτοῖς ὁ κύριος. ἀλλὰ γὰρ ἔλεγχον αὐτοῖς ἐπῆγεν ὡς οὐδεμιᾶς μετεῖχον σοφίας· μωροὶ δὲ ἦσαν ἀληθῶς ἐπὶ τῇ τοῦ κυρίου παρουσίᾳ.⸣ τούτοις δὲ αὐτοῖς τοῖς εἰρημένοις | |
| 215 | ἀρχοντικοῖς δαίμοσιν ὡσπερεὶ συμβούλοις ἐχρῶντο οἱ τῆς Αἰγύπτου βασιλεῖς μαντείαις καὶ χρησμοῖς καὶ ταῖς λοιπαῖς δαιμονικαῖς ἀπάταις ἀποπλανώμενοι. διὸ λέλεκται· καὶ ἐπλάνησαν τὴν Αἴγυπτον. εἶθ’ ὡς πρὸς αὐτοὺς ἐκείνους τοὺς Αἰγυπτίους δαίμονας ὁ λόγος ἀποτείνεται φάσκων· πῶς ἐρεῖτε τῷ βασιλεῖ Υἱοὶ συνετῶν ἡμεῖς, υἱοὶ βασιλέων τῶν | |
| 220 | ἐξ ἀρχῆς; ⸢μηκέτι γὰρ ὑπάρχοντος ὑμῖν βασιλέως, πῶς οἷοί τε ἔσεσθε ἐπὶ συνέσει σεμνύνεσθαι; πῶς δὲ υἱοὺς βασιλέων παλαιῶν ἑαυτοὺς εἶναί φατε Ὧρον καὶ Ἶσιν καὶ Ὄσιριν καὶ Τυφῶνα προβαλλόμενοι καὶ θεῶν καὶ ἡρώων καὶ νεκύων γένη φάσκοντες τὸν πάλαι χρόνον τῆς Αἰγύπτου κεκρατηκέναι, ὧν θεῶν καὶ βασιλέων υἱοὺς καὶ ἀπογόνους ἑαυτοὺς εἶναί φατε ὑμεῖς οἱ διὰ τῆς προφη‐ | |
| 225 | τείας δηλούμενοι ἄρχοντες Τάνεως καὶ Μέμφεως; πῶς δ’ ἂν εἴητε θεοὶ ἢ ποίας μετάσχοιτε ἂν σοφίας, μὴ δεδυνημένοι προγνῶναι μηδὲ προαγορεῦσαι τὸν ὑμέτερον ἔλεγχον καὶ τὴν τῆς βασιλείας κατάλυσιν, τούτων ὧν ἐτυγχάνετε σύμ‐ | |
| βουλοι, οὓς καὶ ἐπετρίβετε παντοίαις πλάναις περιβάλλοντες;⸣ τούτοις αὐτοῖς ἑξῆς καὶ αὐτῇ τῇ Αἰγύπτῳ προσφωνεῖ λέγων· ποῦ εἰσι νῦν | 130 | |
| 230 | οἱ σοφοί σου; ἀναγγειλάτωσάν σοι καὶ εἰπάτωσαν τί βεβούλευται κύριος σαβαὼθ ἐπ’ Αἴγυπτον. ποῦ δὲ οἱ σοφοί σου θεοί, οἱ διὰ μαντειῶν καὶ χρησμῶν τὰ μέλλοντα ἔσεσθαι προφωνεῖν ἐπαγγελλόμενοι; παρίτωσαν εἰς μέσον καὶ λεγέτωσαν· τί βεβούλευται κύριος σαβαὼθ ἐπ’ Αἴγυπτον; ἀλλ’ οὐκ εἰσὶν οἱ λέγοντες· οὐδὲ γὰρ δαιμόνων ἦν πονηρῶν τὸ γιγνώσκειν τὴν τοῦ θεοῦ | |
| 235 | βουλήν, ἀλλ’ οὐδ’ ὅλως ὑπάρχουσι δαίμονες. ἐξέλιπον γὰρ οἱ ἄρχοντες Τάνεως καὶ Μέμφεως οἱ πάλαι ὑψωθέντες καὶ τὴν Αἴγυπτον κατὰ συγχώρησιν τοῦ κυρίου πλανήσαντες· οὐ γὰρ ἀνίσχυον τῆς καθ’ ὅλου προνοίας ἐφορώσης τὸ πᾶν καὶ κατὰ μέρος ἐπισκοπούσης πλανᾶν τὴν Αἴγυπτον οἱ προλεχθέντες, εἰ μὴ αὐτὸς ὁ κύριος τοῦτ’ αὐτοῖς πρᾶξαι συνεχώρει πνεῦμα πλανήσεως κερά‐ | |
| 240 | σας αὐτοῖς, διὸ μεθυόντων δίκην τοὺς Αἰγυπτίους ἐπλάνων. τοσαύτη τε ἦν ἐξ αὐτῶν ἐγγινομένη τοῖς Αἰγυπτίοις μέθη, ὡς κατ’ αὐτὸ ἐοικέναι αὐτοὺς ἀνδρὶ μεθύοντι ἅμα καὶ ἐμοῦντι ἀπὸ τοῦ πλήθους τῆς ὑπερβαλλούσης μέθης. ⸢τεκμαίρεσθαι δέ ἐστι ταύτης τῆς μέθης τὴν ὑπερβολὴν ἀπὸ τοῦ μηδὲ ὁμοίως τοῖς λοιποῖς ἀνθρώποις εἰδωλολατρῆσαι αὐτούς, ἐκπεσεῖν δὲ καὶ μέχρι | |
| 245 | τῆς τῶν ἀλόγων ζῴων ἂν εἰδωλοποιήσεως. διὸ λέλεκται· ὡς πλανᾶται ὁ μεθύων καὶ ὁ ἐμῶν ἅμα,⸣ ἢ κατὰ τοὺς λοιποὺς ἑρμηνευτάς· ὡς πλανᾶται ὁ μεθύων ἐν τῷ ἐμεῖν αὐτόν. ἔστι δὲ καὶ ἄλλως νοῆσαι τὸν κατὰ τὸ αὐτὸ μεθύοντα καὶ ἐμοῦντα· τὸ γὰρ ἅμα συνάψαι ἑκάτερα, ὥστε καὶ ἐμεῖν καὶ πίνειν καὶ πίνοντα μεθύειν καὶ πάλιν ἐμεῖν καὶ αὖθις ἐμοῦντα διψῆν. ⸢τοιαύτῃ τινὶ μέθῃ τὰς τῶν | |
1.75(250) | Αἰγυπτίων ἀπεπλάνησαν ψυχὰς οἱ δηλωθέντες ἄρχοντες Τάνεως καὶ Μέμφεως, οἷς αὐτὸς ὁ κύριος πνεῦμα πλανήσεως ἐκέρασε· δαίμονες γὰρ ὄντες πονηροὶ καὶ δυνάμεις ἀντικείμεναι, ἐναντία τῷ θεῷ ἐφρόνουν καὶ θεομαχεῖν ἐπειρῶντο. διὸ παρεδόθησαν πλάνῃ τοῦ θεοῦ κρίναντος ἐπαξίως τῆς πονηρίας αὐτῶν πλάνῃ παραδοῦναι αὐτούς. οἱ δὲ τὴν σφῶν κακίαν ἐπὶ τοὺς Αἰγυπτίους | |
| 255 | ὥσπερ τινὰ ἰὸν θανατηφόρον ἐξέχεαν, καὶ ἐπλάνησαν τὴν Αἴγυπτον, ὡς πλανᾶται ὁ μεθύων καὶ ὁ ἐμῶν ἅμα· ἀλλὰ καὶ τούτων αὐτῶν χάριν ἐπεδήμει ὁ κύριος τῇ Αἰγύπτῳ, ἵνα αὐτοὺς τῆς πλάνης ἀνανῆψαι ποιήσας μακρὰν αὐτῶν ἀποσκεδάσῃ τοὺς πλάνους.⸣ διὸ ἐπιλέγει· καὶ οὐκέτι ἔσται τοῖς Αἰγυπτίοις ἔργον, ὃ ποιήσει κεφαλὴν καὶ οὐράν, | |
| 260 | ἀρχὴν καὶ τέλος· ⸢ἄπρακτα γὰρ αὐτοῖς ἔσται καὶ ἀνενέργητα τὰ πάλαι παρ’ αὐτοῖς συντελούμενα, ὡς μηδὲν ἔργον ἐν αὐτοῖς μήτ’ ἀρχὴν ἔχειν, μήτε τέλος τοῦ κυρίου καὶ τοῦτο ὡς ἀγαθοῦ ἐργασαμένου. πάλαι μὲν γὰρ ἐν τῇ παρ’ Αἰγυπ‐ τίοις τῆς πολυθέου πλάνης ἔργα ἀρχὴν ἔχοντα ἦν καὶ τέλος καί τινα νομιζομένην ἀκολουθίαν. κατὰ δὲ τοὺς δηλουμένους χρόνους τῆς τοῦ κυρίου εἰς αὐτοὺς παρουσίας | |
| 265 | οὐκέτ’ ἔσεσθαί φησιν ἔργον παρ’ αὐτοῖς τοιοῦτον πλῆρες καὶ ὁλόκληρον καὶ | |
| τέλειον· ἀλλ’ εἰ καὶ εὑρεθείη ποτέ, ἀκέφαλον ἔσται καὶ ἄναρχον, ἀτελές τε καὶ ἀσυμπέραστον. ὃ δὴ καὶ ἔστιν ἔργῳ παραλαβεῖν, ἐπεὶ μὴ ἐκλέλοιπεν αὐτῶν παντελῶς ἡ εἰδωλολατρία. τοιαύτη δέ ἐστιν ὡς μήτε κεφαλὴν ἔχειν μήτε λόγον εἰς τέλος ἱκανούμενον.⸣ | 131 | |
1.76 | ⸢Κατὰ τοὺς ἀποδοθέντας χρόνους τῆς ἀφίξεως τοῦ κυρίου τῆς εἰς Αἴγυπτον οὐκέτ’ ἔσεσθαι φρόνημα τοῖς Αἰγυπτίοις ἀνδρικόν, γυναικῶν δὲ δίκην ἐν τρόμῳ καὶ ἐν φόβῳ διάξειν αὐτοὺς τὸν βίον διὰ τὴν ἐπαναστᾶσαν αὐτοῖς χεῖρα τοῦ θεοῦ θεσπίζει. χεὶρ δὲ κυρίου τίς ἂν νοηθείη | |
| 5 | ἑτέρα οὖσα παρὰ τὴν λεγομένην δεξιὰν αὐτοῦ, ἀλλ’ ἢ ἡ Ῥωμαϊκὴ δύναμις ἡ καθυποτάξασα τοὺς Αἰγυπτίους καὶ ὑποχειρίους ποιησαμένη διὰ τὴν τοῦ κυρίου παρουσίαν; οὕτω γάρ ποτε καὶ ὁ διάβολος πρὸς τὸν θεὸν ἀναγέγραπται εἰρηκὼς περὶ τοῦ Ἰώβ· «ἀλλὰ ἀπόστειλον τὴν χεῖρά σου καὶ ἅψαι πάντων, ὧν ἔχει· εἰ μὴν εἰς πρόσωπόν σου εὐλογήσει σε». ἡ τοίνυν διακονησαμένη τῷ βουλήματι τοῦ | |
| 10 | θεοῦ εἰς τὸ χειρώσασθαι τὴν Αἰγυπτίων ἀρχὴν δύναμις αὐτὴ δὲ ἦν, ἣ τοῦ Ῥωμαϊ‐ κοῦ στρατοῦ χεὶρ ὠνόμασται. ὅπως δὲ γυναικῶν δίκην μετὰ φόβου καὶ ἀγωνίας Ῥωμαίοις δουλεύουσιν Αἰγύπτιοι, οὐδὲν δεῖ λέγειν.⸣ ἀλλὰ καὶ ἡ χώρα τῶν Ἰουδαίων γέγονε τοῖς τὴν παρουσίαν τοῦ κυρίου παραδεδεγμένοις Αἰγυπτίοις εἰς φόβητρον· ⸢χώραν δὲ Ἰουδαίων οὐκ | |
| 15 | ἂν ἁμάρτοις τὴν θείαν εἰπὼν γραφήν, ἣν δι’ ὑπερβολὴν εὐλαβείας καὶ πίστεως οἱ τὸν κύριον ἐπεγνωκότες «μετὰ φόβου καὶ τρόμου» καὶ εὐλαβείας προσίενται, οὐκέθ’ ὡς τὸ πρὶν βλασφημοῦντες αὐτήν, ἀλλὰ τιμῶντες καὶ σέβοντες διὰ τὸν ἐν αὐτῇ κηρυττόμενον κύριον. διὸ πᾶς ὁ ὀνομάζων αὐτὴν αὐτοῖς φόβον θεοῦ ἐμποιεῖ αὐτοῖς· «ἀρχὴ δὲ σοφίας φόβος κυρίου».⸣ | |
| 20 | Κατὰ δὲ τὸν αὐτὸν χρόνον, καθ’ ὃν ταῦτ’ ἔσεσθαι προφητεύεται, πέντε πόλεις ἐν Αἰγύπτῳ συστήσεσθαί φησιν ὁ λόγος, οὐ τῇ Αἰγυπτίων γλώττῃ ἀλλὰ τῇ Χανανίτιδι χρωμένας ⸢καὶ ὀμνυούσας, οὐ τοὺς πατρῴους θεούς, οὓς ἐνόμιζον πάλαι πρότερον, ἀλλ’ ἐν τῷ ὀνόματι κυρίου σαβαὼθ τοῦ παρὰ Ἰουδαίοις γνωριζομένου θεοῦ. οὗτος δὲ ἦν ὁ «ἐπὶ νεφέλης κούφης» | |
| 25 | ἐπιδημήσας αὐτοῖς.⸣ θαυμάσαι δέ ἐστιν ἐπακούοντα Αἰγυπτίων καλούντων τῇ Ἑβραϊκῇ φωνῇ, ἣν αὐτοὶ Αἰγύπτιοι Χανανῖτιν γλῶτταν ὠνόμαζον· ἐπειδὰν ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ τοῦ θεοῦ Ἑβραϊκῶν φωνῶν μνημονεύωσιν, οἷον τοῦ ‹ἁληλουϊὰ› καὶ τοῦ ‹ἀμὴν› καὶ τοῦ ‹σαβαὼθ› καὶ τῶν ἄλλων τῶν ἐν τῇ θείᾳ φερομένων γραφῇ. ὡς δὲ καὶ τὸν κύριον ἐπόμνυνται ὅρκιον αὐτοῦ ποιούμενοι τοὔνομα καὶ | |
| 30 | τῶν πατρῴων θεῶν τὸν παρὰ Ἰουδαίοις μόνοις γνωριζόμενον κύριον σαβαὼθ προτιμῶντες, οὐδὲν δεῖ λέγειν τῆς ἀληθείας αὐτῆς τὴν προφητικὴν ἐπισφραγι‐ ζομένης φωνήν. ⸢εἰ δὲ πέντε λέγονται πόλεις αἱ θεσπιζόμεναι, ἀλλ’ οὐ χρὴ ἀγνοεῖν, ὡς αἱ πέντε μία τυγχάνουσι. διὸ καὶ ἓν ὄνομα κατὰ πασῶν ἐπιλέγεται τὸ Ἀσεδέκ, ὅπερ ὁ Σύμμαχος ἡρμήνευσεν ἡλίου· τίνα οὖν εἴποις ἂν ταύτην | 132 |
| 35 | εἶναι ἢ τὴν ἁγίαν τοῦ θεοῦ ἐκκλησίαν, κατὰ μὲν τοὺς Ἑβδομήκοντα καλουμένην Ἀσεδέκ, ὃ δὴ σημαίνει δικαιοσύνης, κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον ἡλίου, περὶ οὗ λέλεκται· «τοῖς δὲ φοβουμένοις με ἀνατελεῖ ἥλιος δικαιοσύνης, καὶ ἴασις ἐν ταῖς πτέρυξιν αὐτοῦ», κατὰ δὲ τὸ ἀκριβὲς τῆς Ἑβραϊκῆς λέξεως ἡ Ἀρεό‐ πολις λέλεκται. ὅπερ οὕτως ἂν ἑρμηνευθείη· πόλις τῆς γῆς κληθήσεται ἡ | |
| 40 | μία πόλις· αὕτη γὰρ μόνη καθ’ ὅλης τῆς γῆς ἵδρυται τῷ θεῷ πόλις, ὡς εἰρῆσθαι περὶ αὐτῆς· «δεδοξασμένα ἐλαλήθη περὶ σοῦ, ἡ πόλις τοῦ θεοῦ». πέντε δὲ πόλεις τοῦ θεοῦ ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ εἶεν ἂν αἱ διάφοροι πολιτεῖαι εἰς πέντε τάγματα διῃρημέναι· εἰ γοῦν τις ἀριθμήσειε τὸ πρῶτον τῶν προέδρων τάγμα καὶ τὸ δεύτερον τῶν πρεσβυτέρων τό τε τῶν διακόνων τρίτον καὶ τῶν ἐν | |
| 45 | Χριστῷ πεφωτισμένων τέταρτον καὶ ἐπὶ τούτοις τὸ τῶν ἐν εἰσαγωγῇ τυγχανόντων, εἴσεται ὡς πέντε τάγματα ταῦτα πολιτεύεται ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ τοῦ θεοῦ· διὸ πέντε πόλεις ὑπὸ μίαν εἴρηνται λαλοῦσαι τῇ γλώσσῃ τῇ πάλαι νομιζομένῃ παρ’ Αἰγυπτίοις Χανανίτιδι καὶ ὀμνύουσαι τῷ ὀνόματι κυρίου σαβαώθ.⸣ τὸ δὲ θαῦμα τοῦ λόγου ἴδοι ἄν τις ἐπιστήσας, ὅπως Αἰγύπτιοι οἱ πάλαι δεισιδαι‐ | |
1.76(50) | μονέστατοι καὶ Ἰουδαίων μὲν ὄντες ἐκ τοῦ παντὸς μισηταί, τὸν δὲ θεὸν τὸν παρ’ αὐτοῖς βλασφημεῖν εἰωθότες, οὗτοι ταῖς Ἰουδαϊκαῖς χρώμενοι γραφαῖς τοῦ παρὰ Ἰουδαίοις χρηματίζοντος κυρίου σαβαὼθ τὸν φόβον ἀνειλήφασιν, ὡς τὸ ὄνομα αὐτοῦ ὅρκον ἑαυτοῖς τίθεσθαι. ἡλίου δὲ καὶ φωτὸς πόλιν εἰκότως τὴν ἐκκλησίαν ὠνόμασε διὰ τὸν Χριστὸν τοῦ θεοῦ ‹φῶς ὄντα τὸ φωτίζον› «πάντα ἄνθρωπον, ἐρ‐ | |
| 55 | χόμενον εἰς τὸν κόσμον». διὸ κατὰ τὸν Σύμμαχον εἴρηται· πόλις ἡλίου κλη‐ θήσεται ἡ μία πόλις. | |
1.77 | ⸢Προφητεύσας ὁ λόγος περὶ πόλεως θεοῦ ἐν Αἰγύπτῳ συστησομένης καὶ τῶν ἐν τῇ πόλει διαφόρων ταγμάτων, ἀκολούθως θυσιαστη‐ ρίου ἐν τῇ πόλει τοῦ θεοῦ γενησομένου μνημονεύει καὶ τοῦτο ἔσεσθαι παρα‐ δόξως· τῶν γὰρ πάλαι παρ’ Αἰγυπτίοις νομιζομένων θεῶν ἀπολωλότων καὶ | |
| 5 | ‹τοῦ ποταμοῦ αὐτῶν ἐκλελοιπότοσ› καὶ ‹τῶν ἀρχόντων Τάνεως καὶ Μέμφεως ἀπομωρανθέντων›, τῶν τε προκαταλεχθέντων ἁπάντων ἐπὶ πέρας ἀχθέντων τῷ παρὰ Ἰουδαίοις νομιζομένῳ κυρίῳ θυσιαστήριόν φησι συστήσεσθαι. ὃ | |
| δὴ καὶ ἡ τῶν πραγμάτων ἔκβασις ὀφθαλμοῖς ἡμῖν αὐτοῖς δείκνυσιν, ὡς μηκέτ’ εἰς μέλλοντα καιρὸν προσδοκᾶν τοῦ λόγου τὸ ἀποτέλεσμα. ὡς δὲ «μία πίστις» | 133 | |
| 10 | καὶ «ἓν βάπτισμα» καὶ μία ἐκκλησία εἴρηται, οὕτω καὶ θυσιαστήριον ἓν τὰ καθ’ ὅλης τῆς Αἰγύπτου εἰρημένα ἐν ταῖς ἐκκλησίαις τοῦ θεοῦ θυσιαστήρια τυγχάνει, καὶ μία δὲ στήλη εὐαγγελικὴ γραφὴ σὺν τῷ θυσιαστηρίῳ ἐν τῇ δηλω‐ θείσῃ πόλει συνέστη, διορίζουσα τοὺς ἀπίστους τῶν Αἰγυπτίων καὶ ἀφορίζουσα αὐτοὺς τῶν πιστῶν.⸣ διὸ εἴρηται· καὶ στήλη πρὸς τὸ ὅριον αὐτῆς· ⸢ἡ | |
| 15 | μὲν οὖν ἀνωτέρω ‹φόβητρον τοῖς Αἰγυπτίοις ἔσεσθαι› λεγομένη «χώρα τῶν Ἰουδαίων» τὴν Ἰουδαϊκὴν ᾐνίττετο γραφὴν καὶ τὸν τῆς παλαιᾶς διαθήκης λόγον, ἡ δὲ τῷ Χριστοῦ θυσιαστηρίῳ συνεζευγμένη στήλη τὸ τῆς καινῆς διαθήκης εἴη ἂν εὐαγγέλιον, διορίζον τοὺς εἰς τὸν Χριστὸν πιστεύσαντας τῶν Αἰγυπτίων ἀπὸ τῶν ἀπίστων.⸣ | |
| 20 | Πρὸς τούτοις ἔσται φησὶν εἰς σημεῖον εἰς τὸν αἰῶνα κύριος ἐν χώρᾳ Αἰγύπτου. ⸢διὸ τῷ σημείῳ τούτῳ κατασφραγίζεσθαι μεμαθη‐ κότες οἱ τὸν κύριον παραδεδεγμένοι Αἰγύπτιοι φυλακτηρίῳ τούτῳ κέχρηνται, ὥστε ἐν ταῖς θλίψεσιν αὐτῷ σημείῳ βοηθῷ χρωμένους ἀναβοᾶν καὶ ἐπικαλεῖσθαι τὸν κύριον διὰ τοὺς θλίβοντας αὐτούς· τίνες δ’ ἦσαν οὗτοι, ἀλλ’ ἢ οἱ | |
| 25 | ἐναπομείναντες ἐν τῇ ἀπιστίᾳ Αἰγύπτιοι, περὶ ὧν κατ’ ἀρχὰς ἐλέγετο τῆς προφη‐ τείας· «καὶ ἐπαναστήσονται Αἰγύπτιοι ἐπ’ Αἰγυπτίους, καὶ πολεμήσει ἄνθρωπος τὸν ἀδελφὸν αὐτοῦ, πόλις ἐπὶ πόλιν καὶ νομὸς ἐπὶ νομόν».⸣ τούτων δὲ θλιβόντων καὶ διωκόντων τοὺς τῷ θεῷ προσφεύγοντας οἱ μὲν θλιβόμενοι βοήσουσι πρὸς κύριον, ὁ δὲ τὸν Χριστὸν αὐτοῦ παραχρῆμα παρίστησιν αὐτοῖς σωτῆρα, | |
| 30 | διὸ κατὰ τοὺς λοιποὺς ἑρμηνευτὰς εἴρηται· καὶ ἀποστελεῖ αὐτοῖς σωτῆρα καὶ ὑπερμαχήσει αὐτῶν, λευκότατα Ἰησοῦν τὸν σωτῆρα ἡμῶν· τοῦτο γὰρ ἑρμηνεύει τοὔνομα θεσπίζοντος τοῦ λόγου. ἀντὶ δὲ τοῦ· καὶ σώσει αὐτούς, κρίνων σώσει αὐτούς, ὁ Σύμμαχος καὶ ὑπερμαχήσει αὐτῶν καὶ ἐξελεῖται αὐτοὺς εἴρηκε. τίς δὲ αὐτοὺς ἐξελεῖται ἢ ὁ ἀποστελλόμενος | |
| 35 | βοηθῆσαι τοῖς δι’ αὐτὸν θλιβομένοις σωτήρ; κρίνων δὲ σώσει αὐτούς, εἰ εὕροι ἀξίους σωτηρίας ἀοράτῳ χειρὶ καὶ διακρίσει τοὺς θλίβοντας μετερ‐ χόμενος. Τούτῳ γοῦν μάλιστα τῷ τρόπῳ γνωστὸς ἔσται κύριος τοῖς Αἰγυπτίοις, καὶ γνώσονται οἱ Αἰγύπτιοι τὸν κύριον ἐν τῇ ἡμέρᾳ | |
| 40 | ἐκείνῃ, δῆλον δ’ ὅτι ἐν τῷ τῆς θλίψεως αὐτῶν καιρῷ. εἶτ’ εὐχάριστοι εἶναι μεμαθηκότες ἀποδώσουσιν αὐτῷ τὰς θυσίας, ἅτε δὴ ἐσχηκότες παρ’ ἑαυτοῖς θυσιαστήριον καὶ ἱερᾶσθαι τῷ θεῷ κατηξιωμένοι. διὸ κατὰ τὸν Σύμμαχον εἴρηται· καὶ προσοίσουσι θυσίαν καὶ προσφοράν. ἔνθα δὴ ἐπιστῆσαι | |
| τὸν νοῦν ἀναγκαῖον ὡς καινοῦ νόμου καὶ καινῆς διαθήκης εἰσαγωγὴν ὁ λόγος | 134 | |
| 45 | παρίστησι· τοῦ γὰρ Μωσέως νόμου διαγορεύσαντος μὴ ἐκτὸς τῆς Ἰερουσαλὴμ ἑστάναι θυσιαστήριον μηδ’ ἑτέρας φυλῆς ἢ μόνης τῆς Λευιτικῆς ἱερᾶσθαι τῷ θεῷ, ἡ προφητεία ἐν Αἰγύπτῳ ἵστησι τῷ θεῷ θυσιαστήριον καὶ ἱερεῖς τὸ γένος Αἰγυπτίους τῷ τῶν προφητῶν κυρίῳ θυσίας καὶ προσφορὰς ἀνοί‐ σειν θεσπίζει. φησὶ δέ που ὁ θεῖος Ἀπόστολος· «μετατιθεμένης δὲ τῆς ἱερω‐ | |
1.77(50) | σύνης ἐξ ἀνάγκης καὶ νόμου μετάθεσις γίγνεται». τούτοις ἑξῆς ἐπιφέρει· καὶ εὔξονται, δῆλον δ’ ὅτι οἱ Αἰγύπτιοι, εὐχὴν τῷ κυρίῳ καὶ ἀποδώσουσιν· ἐπαγγελλόμενοι γὰρ ἐν ταῖς εὐχαῖς καὶ τὰς πρεπούσας τῷ θεῷ ἐπαγγελίας οὐ παραβήσονται, διὸ μέχρι θανάτου τοὺς ὑπὲρ εὐσεβείας ἀγῶνας ὑπομένουσιν. Εἶτ’ ἐπιλέγεται· καὶ πατάξει κύριος τοὺς Αἰγυπτίους | |
| 55 | πληγῇ καὶ ἰάσεται αὐτοὺς ἰάσει, καὶ ἐπιστραφήσονται πρὸς κύριον· ⸢«ἐπεὶ γὰρ ὃν ἀγαπᾷ κύριος παιδεύει, μαστιγοῖ δὲ πάντα υἱὸν ὃν παρα‐ δέχεται», εἰκότως καὶ τοὺς Αἰγυπτίους πατάσσει ἀγαπῶν, ἐπειδὰν ἐν χρείᾳ γένωνται παιδείας καὶ ἐπιστροφῆς ἀλλ’ οὐκ εἰς μακρόν· μηδὲν δὲ ὑπερθέ‐ μενος ἰᾶται αὐτοὺς ἰάσει.⸣ | |
| 60 | Κατὰ δὲ τὴν αὐτὴν ἡμέραν, τοῦτ’ ἔστι κατὰ τὸν δηλούμενον χρόνον, ἔσται φησὶν ὁδὸς Αἰγυπτίοις πρὸς Ἀσσυρίους, καὶ εἰσελεύ‐ σονται Ἀσσύριοι εἰς Αἴγυπτον, καὶ Αἰγύπτιοι πορεύσονται πρὸς Ἀσσυρίους, καὶ δουλεύσουσιν οἱ Αἰγύπτιοι τοῖς Ἀσσυρίοις. ⸢Ἀσσυ‐ ρίους δ’ ἐνταῦθα οἶμαι καλεῖν τὴν γραφὴν τοὺς νῦν καλουμένους Σύρους· καὶ | |
| 65 | τὸ παλαιὸν δὲ οἱ τὴν Συρίαν καὶ τὴν Μεσοποταμίαν οἰκοῦντες Ἀσσύριοι ἐχρη‐ μάτιζον. ἐχθροὶ δὲ ἦσαν οἱ Αἰγύπτιοι καὶ Ἀσσύριοι καὶ πολέμιοι διετέλουν ὄντες ἐκ τοῦ παντός, νῦν δ’ ὁ παρὼν λόγος κοινωνίαν αὐτοῖς καὶ ἐπιμιξίαν θεσπίζει, ὅπερ οὐδ’ ἄλλοτε γέγονε πώποτε· πρὸ γὰρ τῆς Ῥωμαίων ἀρχῆς ἰδιάζοντας εἶχον βασιλέας οἵ τε Αἰγύπτιοι καὶ οἱ Ἀσσύριοι. καὶ Αἰγύπτιοι μὲν τοὺς Πτολε‐ | |
| 70 | μαίους, Σύροι δὲ τοὺς ἀπὸ Ἀντιόχου καὶ Δημητρίου· ὧν μέση κειμένη ἡ Ἰουδαία ἰδίως καὶ αὐτὴ ὑπὸ οἰκείοις ἄρχουσιν ἐκυβερνᾶτο. μεμεσολαβημένον δὲ τὸ Ἰου‐ δαίων ἔθνος, ποτὲ μὲν ὑπὸ Σύρων ἐπολεμεῖτο, ποτὲ δὲ ὑπὸ τῶν Πτολεμαίων. ἀλλὰ καὶ Αἰγυπτίοις ἐτύγχανον οἱ Σύροι πολέμιοι, Αἰγύπτιοί τε τοῖς Σύροις διεμάχοντο ὡς ἄμικτα εἶναι αὐτοῖς καὶ ἀδιάβατα τὰ τῆς πρὸς ἀλλήλους πορείας. | |
| 75 | τοιαῦτα μὲν οὖν ἐτύγχανον τὰ παλαιά, μετὰ δὲ τὴν ἄφιξιν τοῦ κυρίου τὴν εἰς Αἴγυπτον εἰρήνην βαθυτάτην, κοινωνίαν τε καὶ ἐπιμιξίαν ὁ παρὼν λόγος αὐτοῖς εὐαγγελίζεται⸣ λέγων· ἔσται ὁδὸς Αἰγυπτίοις πρὸς Ἀσσυρίους, καὶ ἐλεύσονται Ἀσσύριοι εἰς Αἴγυπτον, καὶ Αἰγύπτιοι πορεύσονται | |
| πρὸς Ἀσσυρίους, καὶ δουλεύσουσιν Αἰγύπτιοι τοῖς Ἀσσυρίοις. | 135 | |
| 80 | καὶ ἔσται Ἰσραὴλ τρίτος ἐν τοῖς Αἰγυπτίοις καὶ ἐν τοῖς Ἀσσυρίοις εὐλογημένος. ⸢ὁμοῦ δὴ οὖν συνάγει τοὺς πάλαι ἐχθροὺς καὶ πολεμίους, λέγω δὲ Σύρους καὶ Αἰγυπτίους καὶ τὸν Ἰσραήλ, μιᾶς τε εὐλογίας τῆς παρὰ τοῦ θεοῦ τεύξεσθαι αὐτούς φησιν· ὡς μηκέτι μέγα φρονεῖν τὸν Ἰσραὴλ μηδὲ κατεπαί‐ ρεσθαι τῶν ἄλλων, ὡς μόνον ὄντα εὐλογημένον⸣ καὶ ὡς μόνον ὑπάρχοντα λαὸν | |
| 85 | τοῦ θεοῦ. πλὴν ἀλλὰ καὶ οὕτως ἔχοντας δουλεύσειν τοῖς Ἀσσυρίοις, λέγω δὴ τοῖς Σύροις, τοὺς Αἰγυπτίους ἡ προφητεία διδάσκει. ⸢τίς οὖν ὀφθαλμοῖς θεωρῶν στρατόπεδα Ῥωμαϊκὰ Σύρων ἀνδρῶν κατὰ κεφαλῆς τῶν Αἰγυπτίων ἐγκαθήμενα, Αἰγυπτίους τε τούτοις δουλεύοντας, οὐκ ἂν ἐκπλαγείη τὴν τῆς προφητείας ἔκβασιν; τίς δ’ οὐ θαυμάσεται ὁρῶν Αἰγυπ‐ | |
| 90 | τίους ἀδεῶς ἐπὶ τὴν Σύρων διαβαίνοντας χώραν, Σύρους τε ἀκωλύτως ἐπιβαί‐ νοντας τοῖς Αἰγυπτίοις, δυνάμει τε ἀρχοντικῆς ἐξουσίας καταδουλουμένους αὐτούς; τὸ δὲ πάντων παραδοξότατον τοῦτ’ ἦν ἄρα τὸ κατὰ τὸν αὐτὸν χρόνον καὶ παρὰ Σύροις καὶ παρὰ Αἰγυπτίοις καὶ ἐν τῇ γῇ τοῦ Ἰσραὴλ λαοὺς ἔσεσθαι τῷ θεῷ καὶ τούτους εὐλογημένους, ὡς μηδὲν διαφέρειν μηκέτι τὸν Ἰσραὴλ τοῦ | |
| 95 | Αἰγυπτίου μηδὲ τοῦ Σύρου μηδὲν διαλλάττειν παρὰ θεῷ κρείττω τὸν Σύρον τοῦ Ἰσραὴλ μηδὲ τοῦ Αἰγυπτίου μηδ’ αὖ πάλιν τὸν Αἰγύπτιον ἐλαττοῦσθαι παρὰ τῷ θεῷ τοῦ Ἰσραὴλ ἢ τοῦ Σύρου.⸣ τοσαύτης μεθέξειν ἀγαθῶν κοινωνίας τοὺς πάλαι ἀλλήλων ἐχθροὺς καὶ πολεμίους ἐπὶ τῇ τοῦ κυρίου παρουσίᾳ φησίν. ὁ μὲν οὖν λαὸς τοῦ κυρίου ὁ ἐπ’ | |
1.77(100) | αὐτῆς Αἰγύπτου συνεστώς, ὡσαύτως καὶ ὁ ἐπὶ τῆς Σύρων χώρας ἄντικρυς ὁρᾶται διὰ τῆς τῶν ἐκκλησιῶν πολυπληθείας, ὁ δὲ ἐκ τοῦ Ἰσραηλιτικοῦ γένους λαὸς κατὰ τοὺς χρόνους τοῦ εὐαγγελικοῦ κηρύγματος ἤκμαζε, καθ’ οὓς οἱ μαθηταὶ τοῦ σωτῆρος ἡμῶν καὶ οἱ ἀπόστολοι καὶ πάντες οἱ εὐαγγελισταί, οἵ τε ἐκ περι‐ τομῆς τὸν Χριστὸν τοῦ θεοῦ ἐπεγνωκότες ὁμοίως τοῖς Αἰγυπτίοις καὶ τοῖς Σύροις | |
| 105 | ἐθεοσέβουν, διὸ μιᾶς καὶ τῆς αὐτῆς εὐλογίας παρὰ τοῦ θεοῦ κοινῇ πάντες ἠξιοῦντο. διὸ λέλεκται· Εὐλογημένος ὁ λαός μου ὁ ἐν Αἰγύπτῳ καὶ ὁ ἐν Ἀσσυ‐ ρίοις καὶ ἡ κληρονομία μου Ἰσραήλ, κατὰ δὲ τοὺς λοιποὺς ἑρμηνευτὰς εἴρηται· Εὐλογημένος ὁ λαός μου Αἴγυπτος καὶ Ἀσσούρ, ὡς ἂν μή τις τοὺς ἐν Αἰγύπτῳ Ἰουδαίους δηλοῦσθαι νομίσειεν, ἀλλ’ αὐτοὺς Αἰγυπτίους | |
| 110 | καὶ αὐτοὺς Σύρους. ⸢ἐὰν δὲ λέγηται· Ἰσραὴλ τρίτος ἐν τοῖς Αἰγυπτίοις καὶ ἐν τοῖς Ἀσσυρίοις ἔσεσθαι εὐλογημένος ἐν τῇ γῇ, ἣν εὐλόγησεν κύριος σαβαώθ, μὴ ἑτέραν εἶναι νομίζωμεν τὴν γῆν τῆς ἐκκλησίας τοῦ θεοῦ. Ἰσραὴλ δὲ νοεῖσθαι δύναται καὶ πᾶς ὁ χορὸς τῶν ἁγίων καὶ θεοφιλῶν ἀνδρῶν ἐκ τοῦ Ἰουδαίων ἔθνους προεξεληλυθότων τοῦ βίου. διὸ λέλεκται· καὶ ἡ κληρονομία | |
| 115 | μου Ἰσραήλ· «ὅτε γὰρ διεμέριζεν ὁ ὕψιστος ἔθνη, ἐγενήθη μερὶς κυρίου λαὸς αὐτοῦ Ἰακώβ, σχοίνισμα κληρονομίας αὐτοῦ Ἰσραήλ». ἀλλὰ τότε μὲν μόνος Ἰσραήλ, νῦν δὲ καὶ Αἰγύπτιοι λαὸς αὐτοῦ εἴρηνται καὶ λαὸς εὐλογημένος καὶ Ἀσσύριοι ὁμοίως. τὸ δέ· ἐν τῇ γῇ, ἣν εὐλόγησε κύριος σαβαώθ, ἔχοι ἂν τὴν ἀναφορὰν καὶ ἐπὶ τὴν ἐπουράνιον, περὶ ἧς φησιν ὁ σωτήρ· «μακάριοι | 136 |
| 120 | οἱ πραεῖς, ὅτι αὐτοὶ κληρονομήσουσι τὴν γῆν»,⸣ ⸤ἔνθα καὶ ‹ἡ ἐπουράνιός ἐστιν Ἰερουσαλὴμ καὶ τὸ Σιὼν ὄρος τὸ ἐπουράνιον τοῦ θεοῦ›.⸥ | |
1.78 | ⸢Δόξει τὰ προκείμενα ἐναντία εἶναι τοῖς ἀρτίως εἰρη‐ μένοις, δι’ ὧν ἔσεσθαι Αἰγυπτίων καὶ Ἀσσυρίων ἐπιμιξίαν εἰρηνικὴν ὁ λόγος ἐδήλου, νῦν δὲ τὸν βασιλέα τῶν Ἀσσυρίων αἰχμαλώτους λήψεσθαί φησι τῶν Αἰγυπτίων τοὺς νεανίσκους καὶ τοὺς πρεσβύτας, γυμνοὺς καὶ ἀνυπο‐ | |
| 5 | δέτους. εὑρεθείη δ’ ἂν λύσις τῆς ἀπορίας, εἰ ἐπιστήσαιμεν τῷ τρόπῳ τοῦ προφη‐ τικοῦ πνεύματος. ὡς γὰρ τῇ Αἰγύπτῳ προσέσχε, συνεῖδε μὲν καὶ τὰ παραυτίκα τοῖς Αἰγυπτίοις μέλλοντα ἔσεσθαι κατὰ τὸν τοῦ προφήτου χρόνον, ἀπέβλεψε δὲ καὶ ἐπὶ τὰ μακροῖς ὕστερον χρόνοις ἀποβησόμενα χρηστὰ περὶ τὴν τῶν Αἰγυπ‐ τίων χώραν. εἶτα πρῶτα τὰ χρηστὰ θεσπίσας διὰ τῶν ἔμπροσθεν, ἐπὶ τὰ παρα‐ | |
| 10 | χρῆμα γενησόμενα μεταβαίνει. λυπηρὰ δὲ τοῖς Αἰγυπτίοις ταῦτα ἦν· ἃ καὶ οὐκ εἰς μακρὸν ἐπληροῦτο κατ’ αὐτοὺς ἐκείνους, καθ’ οὓς ὁ προφήτης ἐγνωρίζετο χρό‐ νους. ἀναγκαίως δὲ τὸ θεῖον πνεῦμα τοῖς περὶ τῆς τοῦ κυρίου εἰς τὴν Αἴγυπτον ἀφίξεως καὶ περὶ τῶν ἐν ταύτῃ γενησομένων τοῖς Αἰγυπτίοις ἀγαθῶν θεσπί‐ σαντα παραχρῆμα μέλλοντα τέλους τυγχάνειν συνῆψεν, ἵν’ ἀπὸ τῆς τῶν παρόντων | |
| 15 | ἐκβάσεως καὶ τὰ μακροῖς ὕστερον χρόνοις μέλλοντα γίγνεσθαι πιστευθείη τοῖς τότε τηνικαῦτα τῶν προφητικῶν λόγων ἐπακούουσιν. οὐκ ἦν οὖν ἐναντία τὰ προκείμενα τοῖς διὰ τῶν ἔμπροσθεν πεπροφητευο‐ μένοις· τὰ μὲν γὰρ εἰς τοὺς ἐπελευσομένους χρόνους ἀνέπεμπε, τὰ δὲ περὶ τῶν ἔγγιστα γενησομένων ἀνεφώνει.⸣ κατὰ γὰρ τοὺς τοῦ προφήτου Ἠσαΐου χρόνους | |
| 20 | τοῦ τῶν Ἀσσυρίων βασιλέως ὑπάρχοντος, ὅστις ἐπιβὰς τῷ Παλαιστίνων ἔθνει τὴν Ἄζωτον εἷλε μεγίστην οὖσαν τότε καὶ διαφανεστάτην τῶν τῇδε πόλεων, ἧς ἁλούσης προστάττεται ὁ προφήτης ἑνὶ πρόξενον χρώμενος ἐνδύματι δι’ ἀκ‐ ρότητα φιλοσοφίας, καὶ τοῦτο οὐκ ἐξ ἐρέας, ἀλλ’ ἐκ τριχῶν αἰγείων ὑφασμένον τοῦτ’ αὐτὸ ἀποθέσθαι, ὡς παντελῶς καταστῆναι γυμνὸν διὰ τὸ μὴ δεύτερον | |
| 25 | ἔχειν ἐπὶ τοῦ χρωτὸς περίβλημα, καὶ τὰ σανδάλια δέ, ἢ ὑποδήματα κατὰ τοὺς λοιποὺς ἑρμηνευτάς, περιελεῖν, ⸢ταῦτα δὲ πράξαντος τὰ ὅμοια πείσεσθαι τῷ τοῦ προφήτου σχήματι τοὺς Αἰγυπτίους πολεμηθέντας ὑπὸ Ἀσσυρίων φησὶν ὁ θεός· γυμνοὺς γὰρ καὶ ἀνυποδέτους ἀπαχθήσεσθαι, οὐ μόνους ἀλλὰ | |
| καὶ τοὺς ἐπικουρήσειν αὐτοῖς καὶ συμμαχήσειν ἐλπισθέντας Αἰθίοπας· τῷ | 137 | |
| 30 | γὰρ πλήθει τῶν Αἰθιόπων καὶ τῇ τούτων χειρὶ μεγάλα κατ’ ἐκεῖνο καιροῦ δυνα‐ μένων θαρσοῦντες οἱ Αἰγύπτιοι, καταφρονητικῶς εἶχον τῶν Ἀσσυρίων. ἀλλ’ ὁ θεὸς τὸ μέλλον προφαίνει λέγων· Ὃν τρόπον πεπόρευται ὁ παῖς μου Ἠσαΐας γυμνὸς καὶ ἀνυπόδετοσ⸣ τρία ἔτη, ἔσται σημεῖα καὶ τέρατα τοῖς Αἰγυπτίοις. | |
| 35 | Ὅρα αὐτοὺς πολεμουμένους ὑπὸ τῶν Ἀσσυρίων γυμνούς τε καὶ ἀνυποδέτους ἀπαγομένους κατὰ τὴν εἰκόνα, ἣν δι’ αὐτοὺς ὁ προφήτης ὑπέμεινε. διὸ ἐπιλέγει ἑξῆς· οὕτως γυμνοὺς καὶ ἀνυποδέτους καὶ ἀνα‐ κεκαλυμμένους τὴν αἰσχύνην ἀπάξει αἰχμαλώτους ὁ βασιλεὺς τῶν Ἀσσυρίων τοὺς Αἰγυπτίους καὶ τοὺς Αἰθίοπας. ἁλόντων δὲ | |
| 40 | τῶν Αἰθιόπων καταισχυνθήσονται οἱ Αἰγύπτιοι ⸢ἐρυθριῶντες, ἐφ’ οἷς ἐθάρσουν καὶ ἐπεποίθεισαν, ὡς καταγιγνώσκειν καὶ μέμφεσθαι αὐτοὺς ἑαυτοῖσ⸣ τοὺς κατοικοῦντας ἐν τῇ νήσῳ ταύτῃ, δῆλον δ’ ὅτι ἐν τῇ Αἰ‐ γυπτίων χώρᾳ. νῆσον δὲ αὐτὴν ὠνόμασε διὰ τὸ πανταχόθεν περιρρεῖσθαι καὶ κυκλοῦσθαι ὑπὸ τοῦ ἐν αὐτῇ ποταμοῦ. ἐροῦσι δέ φησι καταγινώσκοντες ἑαυτῶν | |
| 45 | καὶ μεταμελόμενοι, ὅτι δὴ ἐπ’ ἀνθρώπους, ἀλλ’ οὐκ ἐπὶ τὸν τῶν ὅλων θεὸν τὰς ἑαυτῶν ἀνήρτησαν ἐλπίδας. καὶ πῶς αὐτοὶ δυνησόμεθα σωθῆναι, ὁπότε ταῦτα πεπόνθασιν οἱ προσδοκήσαντες ἡμῖν ἔσεσθαι βοηθοί. ⸢θαυμάσαι δέ ἐστιν τὸν προφητικὸν βίον, ὃν ὁ μὲν Ἀπόστολος παρέστησεν εἰπών· «περιῆλθον ἐν μηλωταῖς, ἐν αἰγείοις δέρμασιν, ὑστερούμενοι, θλιβόμενοι, κακουχούμενοι». | |
1.78(50) | ἡ δὲ παροῦσα γραφὴ τὸν Ἠσαΐαν ἑνὶ ἐνδύματι σάκκῳ κεχρημένον εἰσάγει, πεν‐ θοῦντα δηλαδὴ καὶ ἀποκλαόμενον τοὺς διὰ τὰς οἰκείας ἀσεβείας μακρὰν ἀποπίπ‐ τοντας τοῦ θεοῦ. τὸ δὲ κελευσθέντα γυμνὸν βαδίσαι καὶ μὴ μελλῆσαι, πρᾶξαι δὲ τοῦτο παραχρῆμα ἐπ’ ὀφθαλμοῖς τῶν παρόντων αὐτῷ, μεγίστης ὑπακοῆς καὶ προθυμίας τῆς πρὸς τὸν θεὸν γένοιτ’ ἂν δεῖγμα, παραστήματός τε καὶ φρονή‐ | |
| 55 | ματος ἐπῃρμένου, πᾶσαν τὴν παρὰ ἀνθρώποις δόξαν ἐν οὐδενὶ τιθεμένου.⸣ | |
1.79 | Ζητῶν τὰ προκείμενα σῶσαι πρὸς λέξιν ἀφορμὰς οἶμαι λαμβάνειν ἀπὸ τῶν ἐμπεριεχομένων ἐν αὐτοῖς λόγων, ἐν οἷς εἴρηται· «Πέπτωκε πέπτωκε Βαβυλών, καὶ πάντα τὰ ἀγάλματα αὐτῆς καὶ τὰ χειροποίητα αὐτῆς συνετρίβη»· ἄντικρυς γὰρ ταῦτα περὶ Βαβυλῶνος εἴρηται. καὶ προϊὼν αὖθις ὁ | |
| 5 | λόγος φησίν· ἐπ’ ἐμὲ οἱ Ἐλαμῖται, καὶ πρέσβεις τῶν Περσῶν ἐπ’ ἐμὲ ἔρχονται, ἀνθ’ οὗ ὁ Σύμμαχος ἡρμήνευσεν· ἀνάστηθι Ἐλάμ, πολιορ‐ κεῖτε Μῆδοι. καὶ ἡ Ἑβραϊκὴ δὲ φωνὴ καὶ οἱ λοιποὶ ἑρμηνευταὶ Μήδων ἐν τούτοις ἐμνημόνευσαν· οὗτοι δέ εἰσιν οἱ τὴν Βαβυλωνίων καθελόντες ἀρχήν, ὡς ἐδήλου διὰ τῶν ἔμπροσθεν ἡ περὶ Βαβυλῶνος προφητεία, δι’ ἧς ἐλέγετο· | |
| 10 | «ἰδοὺ ἐπεγείρω ὑμῖν τοὺς Μήδους». ⸤Πέρσαι γοῦν Μήδους οὐκ εἰς μακρὰν διαδε‐ | |
| ξάμενοι τὰ λείψανα τῆς Βαβυλῶνος καθεῖλον· εἰκότως γοῦν περὶ Βαβυλῶνος τὰ προκείμενα εἰρῆσθαι ἡγοῦμαι. τί δὲ βούλεται ὁ λόγος φάσκων· τὸ ὅραμα τῆς ἐρήμου; ἐντεῦθεν ἤδη Βαβυλῶνα ἔρημον ὀνομάζει διὰ τὰ θεσπισθέντα περὶ τῆς ἐρημίας αὐτῆς.⸥ τὸ ὅραμα τοίνυν τῆς ἐρήμου θαλάσσης τὴν Βαβυλῶνος | 138 | |
| 15 | ἐρημωθεῖσαν θάλασσαν σημαίνει. εἰ δέ τις ἔροιτο, τί βούλεται ἐνταῦθα κείμενος ἀκαίρως ὁ περὶ Βαβυλῶνος λόγος ἅπαξ διὰ τῶν ἔμπροσθεν τῆς περὶ Βαβυλῶνος προφητείας πεπληρωμένως ἀποδοθείσης, ἐροῦμεν ὅτι ἐπειδὴ «ὁ τῶν Ἀσσυρίων βασιλεὺς τὴν αἰχμαλωσίαν Αἰγύπτου καὶ τὴν αἰχμαλωσίαν Αἰθιόπων, νεανίσκους καὶ πρεσβύτας, γυμνοὺς καὶ ἀνυποδέτους» ‹ἀπάξειν› ἐλέγετο ἀρτίως, ἀναγ‐ | |
| 20 | καίως ὁ λόγος ὁποῖα καὶ αὐτοῖς ὅσον οὐδέπω συμβήσεται τοῖς Ἀσσυρίοις σημαίνει· ὥσπερ γὰρ Αἰγυπτίους ὁ θεὸς μετήρχετο δικαίᾳ κρίσει διὰ τῆς ἐφόδου τῶν Ἀσσυρίων, οὕτως καὶ τοὺς Ἀσσυρίους Μήδοις παραδιδοὺς καθῄρει τῆς μεγαλαυ‐ χίας καὶ Μήδους αὖθις ὑπέταττε Πέρσαις καὶ αὖ πάλιν τούτους δι’ ἑτέρων ἐσω‐ φρόνιζεν· οὕτω δὴ σῴζοιτ’ ἂν ὁ εἱρμὸς τῶν προκειμένων. | |
| 25 | μετά γε μὴν τὴν προγραφὴν τὸ ὅραμα τῆς ἐρημωθείσης θαλάσσης περι‐ έχουσαν ἐπάγει ὁ λόγος· Ὡς καταιγὶς δι’ ἐρήμου διέλθοι ἐξ ἐρήμου ἐρχομένη ἐκ γῆς, φοβερὸν τὸ ὅραμα καὶ σκληρὸν ἀνηγγέλη μοι. ⸢ἐκ προσώπου τῆς Βαβυλῶνος αὐτῆς οἶμαι ταῦτα λέγεσθαι, ὡσπερεὶ ἀκοὴν παραδεξαμένης τῶν μελλόντων ἐπιέναι αὐτῇ κακῶν, εὐχομένης τε παρελθεῖν | |
| 30 | τὴν ἀκοὴν καὶ μὴ γενέσθαι τὰ προσδοκώμενα.⸣ διό φησι· φοβερὸν τὸ ὅραμα καὶ σκληρὸν ἀνηγγέλη μοι, ὥσπερ καταιγὶς δι’ ἐρήμου διέλθοι· γένοιτο γὰρ αὐτό φησι διελθεῖν καὶ ἀντιπαρελθεῖν καταιγίδι ἐξ ἐρήμου ἐρχομένῃ ἐοικός· εἰ γὰρ καὶ αὐτὴ μόνη τοῦ ὁράματος ἡ ἀκοὴ γνωσθεῖσά μοι σκληρά τέ τις καὶ ἐπίφοβος τυγχάνει, ποταπὴ ἄρα ἔσται αὐτή, εἰ ἐπέλθοι | |
| 35 | δίκην καταιγίδος ἐξ ἐρήμου ἐρχομένης, ἀλλὰ διέλθοι γε αὐτὴ καὶ παραδράμοι μηδὲ ἐπελθοῦσα κατ’ ἐμοῦ στηριχθείη. μανθάνω γὰρ ὅτι ὁ ἀθετῶν ἀθετεῖ καὶ ὁ ἀνομῶν ἀνομεῖ, καὶ ἐπ’ ὀνόματος δὲ ἤκουσα παρὰ τῶν ἀπαγ‐ γειλάντων μοι, ὡς ἄρα οἱ Ἐλαμῖται καὶ οἱ Μῆδοι ἐπ’ ἐμὲ ἔρχονται πρό‐ δρομοι ὄντες οὗτοι Περσῶν· διὸ οὐκ ἄν τις ἁμάρτοι εἰπὼν πρέσβεις εἶναι | |
| 40 | Περσῶν. τί οὖν πράξαιμι τῆς τούτων καταιγίδος ἐπιβαίνειν μοι μελλούσης, ⸢ἀλλὰ ὡς ἔοικε νῦν στενάξω, ὅπερ πρότερον οὐκ ἔπραττον, ὑπερήφανος οὖσα καὶ κατεπαιρομένη τῶν λοιπῶν ἐθνῶν ὡς ἑτέροις ἐμποιεῖν στεναγμούς. νῦν δὲ αὐτὴ ἐγὼ ἡ Βαβυλὼν καὶ ὁ ἐν ἐμοὶ λαὸς στενάξω καὶ παρακαλέσω ἐμαυτὴν διὰ τοῦ στεναγμοῦ. | |
| 45 | Ἐπειδὴ καθήψατό μου ἡ περὶ τῶν λεχθέντων ἀγγελία, ἧς ἕνεκα ἐπλήσθη ἡ ὀσφύς μου ἐκλύσεως πάλαι κατεσφιγμένη καὶ νεανιευομένη, ὀδύνη τε καὶ πόνοι κατέσχον με ὡς μηδὲν διαφέρειν ἐμὲ τὴν Βαβυλῶνα τὴν πάλαι ἑτέροις οὖσαν φοβερὰν γυναικὸς τικτούσης. ταῦτα δέ μοι συμβέβηκεν, ἐπειδήπερ | |
| ὁμολογῶ ἠδικηκέναι, ὅτε μηδενὸς ἤκουον τῶν παραινούντων μοι καὶ ὅτε σπου‐ | 139 | |
1.79(50) | δὴν ἐποιούμην μηδὲν ὀρθὸν βλέπειν. διό φησι, νῦν ἐξομολογουμένη φημί· ἠδίκησα τὸ μὴ ἀκοῦσαι, ἐσπούδασα τὸ μὴ βλέπειν. πλανᾶται ἡ καρδία μου, καὶ ἡ ἀνομία μου βαπτίζει με,⸣ ἡ καρδία μου ἐφέ‐ στηκεν εἰς φόβον. ἀνθ’ οὗ ὁ Σύμμαχος ἐποίησεν· ἐπλανήθη ἡ ψυχή μου, ἡ καρδία μου ἐταράχθη, ἐθορύβησέ με τὸ ἀτάραχον τῆς | |
| 55 | εὐδοκίας μου, ἐποίησέ με εἰς ἔκστασιν. ⸢Ταῦτα μὲν οὖν οἶμαι λελέχθαι τῷ προφήτῃ προσωποποιοῦντι τὴν Βαβυλῶνα καὶ ὡς ἐξ αὐτῆς ἢ καὶ τοῦ ἐν αὐτῇ κατοικοῦντος ἔθνους τὰ εἰρη‐ μένα προενηνεγμένα. τὸ προφητικὸν πνεῦμα πρὸς τοὺς Μήδους καὶ τοὺς Ἐλαμίτας καὶ πρὸς τοὺς πρέσβεις τῶν Περσῶν ἀποτείνεται, διεγεῖρον καὶ παρορμῶν | |
| 60 | αὐτοὺς ἐπὶ τὸν κατὰ τῶν Βαβυλωνίων πόλεμον. διὸ ὡς πρὸς αὐτούς φησιν· ἑτοίμασον τὴν τράπεζαν· φάγετε,⸣ πίετε· ἀναστάντες οἱ ἄρχοντες ἑτοιμάσατε θυρεούς. ταῦτα δὲ λέγω φησὶν ἐγὼ ὁ προφήτης τῷ πνεύματι τῷ προφητικῷ κινούμενος, ἐπειδήπερ ὅτι οὕτως εἶπε κύριος πρός με Βαδίσας στῆσον σεαυτῷ σκοπὸν καὶ ὃ ἂν ἴδῃς ἀπάγγειλον, ἢ | |
| 65 | κατὰ τοὺς λοιποὺς ἑρμηνευτάς· ὃ ἂν ἴδῃ ἀπαγγειλάτω, δηλονότι ὁ σκοπός. Εἶτά φησιν ἐστάθη ὁ σκοπὸς κατὰ τὸ πρόσταγμα κυρίου καὶ εἶδεν ἀναβάτας ἱππεῖς δύο, ἢ κατὰ τὸν Σύμμαχον· καὶ εἶδεν ἅρμα ζεῦγος ἵππων. τοῦτο μὲν οὖν πρῶτον ἐθεάσατο, μετὰ δὲ τὴν τῶν ἵππων συνωρίδα ἄλλους δύο ἱππεῖς ὁρᾷ, τὸν μὲν ὄνῳ ὀχούμενον, τὸν δὲ καμήλῳ. | |
| 70 | ⸢σημεῖα δὲ καὶ σύμβολα ἦν ταῦτα τῆς τῶν πολεμίων παρατάξεως, ὧν οἱ μὲν ἐφ’ ἁρμάτων ὀχούμενοι ἐπῄεσαν, οἱ δὲ ἐπὶ νωτοφόρων τὰ δέοντα πρὸς τὰς χρείας ἐπαγομένων.⸣ ταῦτα μὲν οὖν εἶδεν ὁ σκοπός, ὃν ἐκέλευσεν ὁ θεὸς τῷ προ‐ φήτῃ· ἀκρόασαί φησιν ἀκρόασιν πολλὴν καὶ κάλεσον Οὐρίαν εἰς τὴν σκοπιάν. προστάττει δὴ τὰ ὦτα ἑαυτοῦ παρασχεῖν εἰς τὸ ἀκοῦσαι τοῦ | |
| 75 | μέλλοντος ῥηθήσεσθαι λόγου καὶ καλέσαι Οὐρίαν εἰς τὴν σκοπιάν. ⸢ἀντὶ δὲ τοῦ Οὐρίαν ὁ μὲν Ἀκύλας λέοντα, ὁ δὲ Σύμμαχος λέαιναν, ὁ δὲ Θεοδοτίων Ἀριὴλ ἐξέδωκεν. οὐδεὶς δὲ τούτων Οὐρίαν ὠνόμασεν, ἐπεὶ μηδὲ ἡ Ἑβραϊκὴ φωνὴ ἐμνημόνευσε τοῦ Οὐρία.⸣ ὅτε μὲν γὰρ διὰ τῶν ἔμπροσθεν ›Οὐρίου τοῦ ἱερέωσ› μνήμην ἐποιεῖτο, ἄλλοις στοιχείοις ἐσημειοῦτο τὸν | |
| 80 | ἄνδρα, νῦν δ’ ἄλλῃ φωνῇ καὶ ἑτέροις στοιχείοις ἡ Ἑβραϊκὴ λέξις τὸν λέοντα σημαίνει ἢ τὴν λέαιναν κατὰ τὸν Σύμμαχον. προστάττει τοίνυν ὁ κύριος τῷ προφήτῃ ἀκροάσασθαι ἀκρόασιν πολλὴν ⸢τὴν ῥηθήσεσθαι μέλλουσαν ἔπειτα ἢ τὴν λέαιναν ἢ τὸν Ἀριὴλ καλέσαι, ὅπως καὶ αὐτὸς ἐλθὼν ὑπὸ τοῦ σκοποῦ θεαθείη τοῦ προφήτου ἅμα τῷ σκοπῷ | |
| 85 | θεωμένου. ὃ δὴ σημαίνει λέγων ἑξῆς·⸣ Ἔστην διὰ παντὸς ἡμέρας καὶ ἐπὶ τῆς παρεμβολῆς ἐγὼ ἔστην ὅλην τὴν νύκτα· ⸢εἱστήκει τοίνυν καὶ ὁ προφήτης ἅμα τῷ σκοπῷ καραδοκῶν τὴν μέλλουσαν ὀφθήσεσθαι αὐτοῖς ὄψιν τοῦ λέοντος ἢ τῆς λεαίνης ἢ τοῦ Ἀριήλ. διακαρτερήσας δὲ τὸν πάντα τῆς ἡμέρας καὶ τὸν τῆς νυκτὸς χρόνον | 140 |
| 90 | ἐπιλέγει· καὶ ἰδοὺ αὐτὸς ἔρχεται. τίς δὲ οὗτος ἢ ὁ Ἀριὴλ ἐπιβεβηκὼς συνωρίδι; διό φησι· καὶ ἰδοὺ αὐτὸς ἔρχεται ἐπιβάτης συνωρίδος. τίς δὲ οὗτος ἄρα ἦν ἢ τιμωρός τις ἄγγελος, δι’ οὗ τὰ τῆς πολιορκίας τῆς Βαβυ‐ λῶνος ἤμελλε πληροῦσθαι; τάχα που Ἀριὴλ ὀνομαζόμενος ἢ αὐτὸς ὢν ἐκεῖνος ὁ «ὡς λέων ὠρυόμενος καὶ περιπατῶν ζητεῖ τίνα καταπίῃ». καὶ δὴ θεασάμενος | |
| 95 | αὐτὸν ὁ προφήτης, συνεῖδεν ὡς τιμωρητικὸς ὢν ἄγγελος τὴν τῆς Βαβυλῶνος ἀπώ‐ λειαν ἐργάσεται. διὸ ἐπιβοᾷ λέγων· Πέπτωκε πέπτωκε Βαβυλών, καὶ πάντα τὰ ἀγάλματα αὐτῆς καὶ τὰ χειροποίητα αὐτῆς συνετρίβη εἰς τὴν γῆν· ὡς γὰρ ταῦτα πρᾶξαι κεκελευσμένου τοῦ Ἀριήλ, ταύτην ἠφίει τὴν φωνὴν ὁ προφήτης.⸣ δύο τοίνυν διὰ τούτων σκοποὶ παρίστανται καὶ δύο θεω‐ | |
1.79(100) | ρούμεναι ὄψεις· ὁ μὲν γὰρ πρῶτος σκοπὸς ἑώρα ἀναβάτας ἱππεῖς δύο καὶ ἀναβάτην ὄνου καὶ ἀναβάτην καμήλου, ὁ δὲ δεύτερος αὐτὸς ὢν ὁ προ‐ φήτης οὐκέτι ἀναβάτας καμήλων οὐδὲ ὄνων, ἀλλ’ ἐπιβάτην συνωρίδος ἑώρα, τὸν λέοντα ἢ τὸν Ἀριήλ, ἐφ’ ᾧ τὴν πτῶσιν τῆς Βαβυλῶνος καὶ τὴν συντρι‐ βὴν τῶν νομιζομένων αὐτῆς θεῶν ἐδήλου. διὸ κατὰ τὸν Σύμμαχον εἴρηται· | |
| 105 | Πέπτωκε πέπτωκε Βαβυλών, καὶ πάντα τὰ ἀγάλματα τῶν θεῶν αὐτῆς συνετρίβη. ὁ μὲν οὖν πρῶτος σκοπὸς ὑποδεέστερος ὢν τοῦ προφήτου τὸ πλῆθος ἑώρα τῶν μελλόντων ἐπιέναι τῇ Βαβυλῶνι πολεμίων ἀνδρῶν, ὁ δὲ δεύτερος αὐτὸς ὢν ὁ προφήτης τὴν ἀπορρητοτέραν ὄψιν ἐθεώρει ἀγγελικὴν ὡς οἶμαι οὖσαν, δι’ ἧς τὰ τῆς πτώσεως Βαβυλῶνος ἐνηργεῖτο. εἰκότως οὖν ἐπείπερ | |
| 110 | ἤμελλε τὸ πνεῦμα τὸ προφητικὸν ἀναβοᾶν καὶ λέγειν· Πέπτωκε πέπτωκε Βαβυλών, καὶ πάντα τὰ χειροποίητα αὐτῆς συνετρίβη, προλαβὼν εἶπεν ὁ κύριος τῷ προφήτῃ ἀκρόασαι ἀκρόασιν πολλήν, ταύτην αὐτὴν δηλονότι τὴν περὶ τῆς Βαβυλῶνος καὶ τῶν ἀγαλμάτων αὐτῆς λεχθεῖσαν. οἶμαι δὲ διὰ τούτων σημαίνεσθαι τῆς Ἀσσυρίων βασιλείας τὴν παντελῆ καθαίρεσιν | |
| 115 | θεοῦ κρίσει γενομένην· οὐκ ἂν δὲ ἐφάνη, ὅτι μωρὸς οὗτος ἄγγελος, εἰ μὴ βέβλητο ὑπὸ τοῦ προφήτου κατὰ πρόσταξιν τοῦ θεοῦ. Τούτων δὲ οὕτω πραχθέντων ὁ προφήτης λοιπὸν ἐκφαίνει ταῦτα, ἅπερ ἤκουσέ τε καὶ εἶδε τοῖς καταλελειμμένοις καὶ ὀδυνωμένοις ἐν τῷ λαῷ. βραχεῖς δέ τινες ἦσαν οὗτοι οἱ τὰ κατὰ τοῦ λαοῦ ἀποδυρόμενοι μόνοι | |
| 120 | περιλειφθέντες ἀπὸ τῆς τῶν πολλῶν πλάνης, οἷς ὁ προφήτης προσφωνεῖ λέγων· | |
| ἀκούσατε ἃ ἤκουσα παρὰ κυρίου σαβαώθ· ὁ θεὸς τοῦ Ἰσραὴλ ἀνήγ‐ γειλεν ὑμῖν· ⸢ἃ γὰρ ἐμοὶ ἀπεκάλυψε, ταῦτα καὶ ὑμῖν ἐξέφηνεν ὡς δι’ ἑρμηνέως ἐμοῦ.⸣ τοῦτο τέλος τῆς περὶ Αἰγύπτου προφητείας, μεθ’ ἣν ὁ λόγος μεταβαίνει ἐφ’ ἑτέραν ὑπόθεσιν. | 141 | |
1.80 | Οὐκ ἀργῶς οὐδὲ τὴν περὶ τούτων προφητείαν πεποίηται ὁ λόγος, ἀλλ’ ἐπειδὴ καὶ οὗτοι πολέμιοι τοῦ Ἰσραὴλ ἦσαν συνεχῶς αὐτοῖς ἐπιτι‐ θέμενοι, μαρτυρεῖ τούτοις ἡ ἱστορία καὶ ὁ λέγων Ψαλμός· «ὅτι ἐβουλεύσαντο ἐν ὁμονοίᾳ ἐπὶ τὸ αὐτό, κατὰ σοῦ διαθήκην διέθεντο τὰ σκηνώματα τῶν Ἰδου‐ | |
| 5 | μαίων καὶ οἱ Ἰσμαηλῖται, Μωὰβ καὶ Ἁγαρηνοί, Γεβὰλ καὶ Ἀμμὼν καὶ Ἀμαλήκ». ὁρᾷς ὅπως πρὸ πάντων τῶν πολεμίων τοῦ λαοῦ τοὺς Ἰδουμαίους τίθησιν· ἔθνος δὲ τοῦτ’ ἦν μέγιστον ἀμφὶ τοῖς Πέτραν τῆς Ἀραβίας ἐκ τοῦ Ἠσαῦ τὴν διαδοχὴν κατάγον. Ἠσαῦ δὲ ἀδελφὸς ἦν τοῦ Ἰακὼβ τοῦ καὶ Ἰσραήλ, ἐξ οὗ πάντες Ἰου‐ δαῖοι. ἀδελφῶν οὖν ὑπῆρχον τέκνα οἵ τε Ἰδουμαῖοι καὶ Ἰουδαῖοι· Ἐδὼμ γὰρ | |
| 10 | ἐκαλεῖτο Ἠσαῦ, διὸ καὶ οἱ ἐξ αὐτοῦ Ἰδουμαῖοι. ἐπεὶ τοίνυν συνεχῶς ἐπανίσταντο οἱ Ἰδουμαῖοι τῷ Ἰσραήλ, εἰκότως καὶ τὸ περὶ τούτων ὅραμα θεωρεῖ ὁ προ‐ φήτης προλέγων τὰ καὶ αὐτοῖς συμβησόμενα. ⸢ἔοικε δὲ τοῖς ἑαυτοῦ γνωρίμοις ὁ θεὸς προσφωνεῖν λέγων· Πρὸς ἐμὲ καλεῖ παρὰ τοῦ Σηείρ· τοὺς γὰρ φεύγοντας παρὰ τοῦ Σηεὶρ κατὰ τοὺς λοιποὺς ἑρμηνευτὰς πρὸς ἐμὲ καλεῖ | |
| 15 | φησι. Σηεὶρ δὲ ἐκαλεῖτο τὸ ἐν τῇ Ἀραβίᾳ ὄρος τοῦ Ἠσαῦ, ἐν ᾧ συνειστήκει αὐτοῦ τὰ βασίλεια· γνωρίζεται δὲ τοῖς ἐπιχωρίοις εἰσέτι καὶ νῦν οὕτω καλού‐ μενον. τοῖς οὖν ἀγωνιῶσι τὸν ἀπὸ τῶν Ἰδουμαίων φόβον φάσκει· πρὸς ἐμὲ σπεύδοντες ἥκετε, καὶ παρ’ ἐμοὶ γενόμενοι φυλάσσετε τὰς ἑαυτῶν ἐπάλξεις. Κἀγὼ δὲ φυλάξω ὑμᾶς δι’ ἡμέρας καὶ διὰ νυκτὸς καὶ παρ’ ἐμοὶ | |
| 20 | γένεσθε. εἴ τις οὖν ἐν ὑμῖν βοηθείας δεῖται, παρ’ ἐμοῦ ζητείτω τὴν βοήθειαν, καὶ εἴ τις τῆς αὐτοῦ πεφρόντικε σωτηρίας, παρ’ ἐμοὶ οἰκείτω. ταῦτα οὖν εἰρῆσθαί μοι δοκεῖ πρὸς τοὺς ἐπτοημένους τὸν φόβον τῶν Ἰδουμαίων, οὓς πρὸς ἑαυτὸν ἀνακαλεῖται ὁ θεὸς ἐπαγγελλόμενος τὴν παρ’ αὐτοῦ βοήθειαν, εἰ παρα‐ μένοιεν αὐτῷ.⸣ | |
| 25 | Τὰ δ’ ἑξῆς ὁ προφήτης ἑτέρας ὑποθέσεως ἐπιλαβόμενος φάσκει ληφθεὶς ὑπὸ τοῦ ἁγίου πνεύματος, διὸ καὶ λῆμμα ἐκάλει τὸν λόγον. ὅπερ λῆμμα οὐκέτι περὶ τῶν Ἰδουμαίων μόνων ἦν, ἀλλὰ καὶ περὶ τῶν λοιπῶν τῶν τὴν Ἀρα‐ βίαν οἰκούντων, ἐχθρῶν καὶ αὐτῶν καὶ πολεμίων ὄντων τοῦ Ἰσραήλ, πρὸς οὕς φησιν· εἰ δὴ πάντοτε θρασυνόμενοι ᾧ οὗτοι κατεπαίρεσθαι εἰώθατε τοῦ ἐμοῦ | |
| 30 | λαοῦ, νῦν γοῦν μαθόντες τὰ ὅσον οὔπω ὑμᾶς μετελευσόμενα παύσασθε τῆς ἀπονοίας. ⸢ἤδη γὰρ ἐπιστάντων τῶν κατακοπτόντων ὑμᾶς πολεμίων, οἱ μὲν πλεῖστοι | |
| τῶν ἐν ὑμῖν ἀπολοῦνται, εἷς δέ που καὶ δεύτερος, ἢ καὶ σφόδρα τινὲς βραχεῖς εἰ περισωθεῖεν φυγῇ τὴν σωτηρίαν ποριζόμενοι, τούτοις αὐτοῖς ἐγὼ παρακελεύομαι | 142 | |
| 35 | ὡσανεὶ φεύγουσι καὶ ἐκ τῆς φυγῆς παρειμένοις ἤδη καὶ ἐκλελυμμένοις ἄρτον καὶ ὕδωρ παρασκευάζειν, μηκέτι γοῦν πόλιν οἰκεῖν ἔχοντες, οὗτοι ἐν δρυμῷ καὶ ἐν ἐρήμοις τόποις καταλαβούσης αὐτοὺς ἑσπέρας κοιμηθήσονται. ἀλλ’ ἵνα μὴ λιμῷ διαφθαρεῖεν, κεκμηκόσιν αὐτοῖς καὶ διψῶσιν ἀπὸ καμάτου προσφέρειν ἄρτον καὶ ποτὸν παρακελεύομαι. ταῦτα δὲ πρὸς ὑμᾶς φημι τοὺς τὴν Θεμὰν | |
| 40 | οὕτω καλουμένην χώραν οἰκοῦντας, οὓς πρέπει δεξιῶς ἀποδέχεσθαι καὶ φιλαν‐ θρωπεύεσθαι τοὺς φυγάδας, οἳ μηδὲ πόλιν ἔτι κατοικεῖν δυνάμενοι ἐν ὁδοῖς καὶ δρυμοῖς αὐλισθήσονται. διὸ μὴ παρίδητε οἰκτρῶς οὕτως λιμῷ διαφθειρομένους τοὺς διασωθέντας ἐκ τῆς τῶν πολεμίων μαχαίρας, οἳ μόγις ἐκ τοσούτου πλή‐ θους δεδύνηνται διαφυγεῖν τῶν λοιπῶν ἀπολωλότων ἢ καὶ ἀποπλανηθέντων ἐν | |
| 45 | ἑτέροις ἀπῳκισμένοις τόποις.⸣ Ταῦτα δὲ ἐκφήνας προσέταξεν ὁ θεὸς οὐκ εἰς μακρὸν ἀποβησό‐ μενα· οὐδὲ γὰρ ὅλος ἐνιαυτὸς παρελεύσεται, μεθ’ ὃν ἡ πάλαι ἐπηρμένη καὶ τοῖς πᾶσιν ἐπίσημος καὶ διαφανὴς τῶν υἱῶν Κηδὰρ πόλις ἀφανισθήσεται, ἥ τε συνεστῶσα αὐτῶν νεολαία στρατιωτική τις οὖσα καὶ τοξοτῶν ἰσχυρῶν ἔμπλεως | |
1.80(50) | ἐκλείψει, ὡς εἰς ὀλίγον ἀριθμὸν ἀνδρῶν περιστῆναι αὐτούς. ταῦτα γὰρ ὥρισται καὶ κέκριται παρὰ τοῦ θεοῦ Ἰσραήλ, ὡς ἂν μάθοιεν οἱ δηλωθέντες μὴ κατα‐ φρονητικῶς ἐπεμβαίνειν τῷ αὐτοῦ λαῷ καὶ τέλος τῆς προφητείας τὸ εἰς ὀλίγους περιστῆναι τοὺς εἰρημένους. | |
1.81 | ⸢‹Ἐπειδὴ μή› «ἐστι προσωποληψία παρὰ τῷ θεῷ», τούτου χάριν ἐν τοῖς κατὰ τῶν ἀλλοφύλων ἐλέγχοις μέσος ἐμβέβληται καὶ ὁ περὶ τῆς Σιὼν λόγος· δι’ οὗ καὶ τοὺς τῆς Ἰερουσαλὴμ οἰκήτορας ὥσπερ ἐν ἀλλοφύλοις κατατάττων ὁ θεός, καὶ τὴν κατ’ αὐτῶν προφέρει ψῆφον.⸣ εἴρηται δὲ καὶ ἐν τῷ | |
| 5 | Ἀμὼς ἐκ προσώπου τοῦ θεοῦ πρὸς τὸν Ἰουδαίων λαόν· «οὐχ ὡς υἱοὶ Αἰθιόπων ὑμεῖς ἐστε ἐμοί; λέγει κύριος. οὐ τὸν Ἰσραὴλ ἀνήγαγον ἐκ γῆς Αἰγύπτου καὶ τοὺς ἀλλοφύλους ἐκ Καππαδοκίας καὶ τοὺς Σύρους ἐκ βόθρου; ἰδοὺ οἱ ὀφθαλμοὶ κυρίου ἐπὶ πάσας τὰς βασιλείας τῆς γῆς». ⸢τό γε μὴν προκείμενον ῥῆμα τῆς φάραγγος Σιὼν οὐ περὶ αὐτῆς τῆς Σιών, ἀλλὰ περὶ τῆς παρακειμένης αὐτῇ φάραγγος | |
| 10 | εἴρηται. διόπερ ἑξῆς προϊὼν ὁ λόγος φησί· καὶ ἔσονται αἱ ἐκλεκταὶ φάραγγές σου πλησθήσονται ἁρμάτων, οἱ δὲ ἱππεῖς ἐμφράξουσι τὰς πύλας σου. οἶμαι δὲ διὰ τούτων τὸν θεὸν τὴν ἀποβολὴν τοῦ Ἰσραὴλ καὶ τὴν ἐσχάτην αὐτῶν ἀπόπτωσιν σημῆναι βουλόμενον ἐν τῷ τάγματι τῶν ἀλλοφύλων αὐτοὺς κατατάξαι μέσους παραληφθέντας τῆς τῶν ἀλλοφύλων γραφῆς, ἀλλὰ καὶ τὴν πτῶσιν τῆς | |
| 15 | Ἰερουσαλὴμ ἡγοῦμαι δηλοῦσθαι διὰ τοῦ φάραγγα Σιὼν ὀνομάζειν. καὶ ἄλλως δὲ μέμφεται ὁ θεὸς τοῦ Ἰουδαίων ἔθνους τοὺς ἀποπεσόντας τοῦ ὕψους τοῦ θεοσεβοῦς πολιτεύματος, ὥσπερ δὲ ἐν κοιλάσι καὶ ἐν φάραγξι τοῦ τῆς κακίας βυθοῦ καταπεπτωκότας. Σιὼν μὲν γὰρ ‹ὄροσ› ἐστὶν ‹ὑψηλόν›, ἐφ’ ᾧ ὁ νεὼς τοῦ θεοῦ ᾠκοδόμητο· διὸ λέλεκται· «ἐπ’ ὄρος ὑψηλὸν ἀνάβηθι, ὁ εὐαγγελιζόμε‐ | 143 |
| 20 | νος Σιών», καί· «προσεληλύθατε Σιὼν ὄρει καὶ πόλει θεοῦ ζῶντος, Ἰερουσαλὴμ ἐπουρανίῳ». καὶ ὁ λόγος δὲ ὁ εὐαγγελικὸς διὰ τοῦ Σιὼν ὄρους σημαίνεσθαι διὰ τῶν ἔμπροσθεν ἀπεδείκνυτο. οἱ δὲ ταύτης ἐκπεσόντες τῆς ἐλπίδος ἐν φάραγγι προσπαρακειμένῃ τῇ Σιὼν πεπτώκασι· πάσῃ γὰρ ἀρετῇ κακία παράκειται, εἰς ἣν ἐκπίπτει ὁ τῆς ἀρετῆς ἐξολισθαίνων. οὕτω γοῦν καὶ οἱ τῆς πίστεως ἐξαμαρτάνοντες | |
| 25 | εἰς ἀπιστίαν περιτρέπονται. ὁ τοίνυν ἐκ περιτομῆς λαὸς τοῦ εὐαγγελικοῦ ὕψους ἐκπεσὼν καὶ ‹τῆς ἐπουρανίου Σιὼν› ἀπαλλοτριωθεὶς εἰς τὸν τῆς ἀπιστίας περι‐ ετράπη κρημνόν· διὸ καὶ ἐν ἀλλοφύλοις ἐλογίσθη παρὰ τῷ θεῷ. ὅθεν ἡ προφητεία τὴν ἐσχάτην αὐτῶν ἀποβολὴν αἰνιττομένη τὸ ῥῆμα τῆς φάραγγος Σιὼν ἀνέγραψεν.⸣ εἶτ’ ἐπειδὴ ‹εἰκῆ φυσιοῦνται› ἐν βυθῷ κακίας ὑπάρχοντες, φησὶ πρὸς | |
| 30 | αὐτούς· Τί ἐγένετό σοι, ὅτι ἀνέβητε πάντες εἰς δώματα μάταια; ⸢Θεωρῶν δὲ τῷ πνεύματι ὁ προφήτης τὰς κατὰ τοῦ σωτῆρος βοὰς αὐτῶν καὶ τὰς ἀθέους κατ’ αὐτοῦ δυσφημίας, δι’ ἃς ἀπεβλήθησαν, ἐπιφέρει· ἐνεπλήσθη ἡ πόλις βοώντων,⸣ καὶ ἐπεὶ «ἔστιν ἁμαρτία πρὸς θάνατον», καθ’ ἣν «ψυχὴ ἡ ἁμαρτάνουσα, αὕτη ἀποθανεῖται», τὸν τῆς ψυχῆς αὐτῶν θάνατον | |
| 35 | σημαίνων ἐπιλέγει· οἱ τραυματίαι σου οὐ τραυματίαι ῥομφαίας, οὐδὲ οἱ νεκροί σου νεκροὶ πολέμου. καὶ ἐπιφέρει· πάντες οἱ ἄρχοντές σου πεφεύγασιν ἢ ἀνεστατώθησαν κατὰ τὸν Σύμμαχον, κατὰ δὲ τὸν Θεοδοτίωνα· μετεκινήθησαν. ⸢διὸ οὐκέτι κατὰ τὸ παλαιὸν παρ’ αὐτοῖς οὐ βασιλεὺς οὐχ ἡγούμενοι οὐκ ἀρχιερεῖς οὐ προφῆται, | |
| 40 | ἀλλ’ οὐδὲ Φαρισαῖοι οὐδὲ Σαδδουκαῖοι οὐδ’ ὅσοι τὸ παλαιὸν ταῖς παρ’ αὐτοῖς ἀρχαῖς τετίμηντο·⸣ πάντες γὰρ μετεκινήθησαν, οἱ δ’ εἰσέτι καὶ νῦν ἁλόντες ὑπὸ τούτων ψυχῶν πολιορκητοῦ πικρῶς δεδεμένοι εἰσίν, ἐπειδὴ «σειραῖς τῶν ἑαυτοῦ ἁμαρτιῶν ἕκαστος σφίγγεται». διὸ λέλεκται· καὶ οἱ ἁλόντες πικρῶς δεδεμένοι εἰσί. | |
| 45 | ⸢Ταῦτα συνιδὼν ὁ προφήτης τῷ πνεύματι καὶ τὴν ἐκ τοσούτου ὕψους ἐπὶ τὴν ἐσχάτην κακίαν ὥσπερ τινὰ φάραγγα πτῶσιν τοῦ Ἰουδαίων λαοῦ ἀπολοφύρεται λέγων· διὰ τοῦτο εἶπα Ἄφετέ με πικρῶς κλαύσομαι, μὴ κατισχύσητε παρακαλεῖν με ἐπὶ τὸ σύντριμμα τῆς θυγατρὸς τοῦ | |
| γένους μου,⸣ ἢ κατὰ τὸν Σύμμαχον· μὴ παραμυθεῖσθέ με ἐπὶ τῇ ταλαι‐ | 144 | |
1.81(50) | πωρίᾳ τῆς θυγατρὸς τοῦ λαοῦ μου· ⸢οἶδα γάρ φησιν ἀκριβῶς καὶ τῷ πνεύματι προορῶ, ὡς διὰ τὰ προλεχθέντα πάντα καὶ ἡ πόλις ἡ τῷ θεῷ ἀνακειμένη ἁλώσεται, καὶ πάντες οἱ ἐν αὐτῇ εἰς χεῖρας ἐχθρῶν παραδοθήσονται. διόπερ ἐντεῦθεν ἤδη ἀποδύρομαι καὶ ὥσπερ ἐπὶ γνησίοις ἐμαυτοῦ σπλάγχνοις ἀποκλάομαι.⸣ καὶ γὰρ πρὸς τοῖς προλεχθεῖσιν· ἡμέρα ταραχῆς καὶ ἀπωλείας καὶ καταπατή‐ | |
| 55 | ματος καὶ πλάνησις παρὰ κυρίου σαβαὼθ ἐπῆλθε τῇ φάραγγι Σιών. ⸢καὶ ταῦτα δὲ οἶμαι λέγεσθαι περὶ τῶν κατὰ τὸ αὐτὸ συνελθόντων ἐν τῇ κατὰ τοῦ σωτῆρος ἡμῶν ἐπιβουλῇ,⸣ περὶ ὧν ἐπιφέρει· πλανῶνται ἐπὶ τὰ ὄρη ἀπὸ μικροῦ ἕως μεγάλου αὐτῶν τὸν λαὸν ἅμα τοῖς ἄρχουσι σημαίνων. εἶτ’ ἐπάγει τὴν κατ’ αὐτῶν ἀπειλὴν φάσκων· οἱ δὲ Ἐλαμῖται ἔλαβον | |
| 60 | φαρέτρας, ἀναβάται ἵππων καὶ συναγωγὴ παρατάξεως. ⸢δηλοῖ δὲ δυνάμεις ἀντικειμένας καὶ ἀφανεῖς, ἐχθροὺς καὶ πολεμίους, οἷς ὑπὸ τοῦ θεοῦ παρεδόθησαν. ἐπεὶ δὲ οἱ Ἐλαμῖται ἑρμηνεύονται παραβλέποντες διὰ τὸ παρορᾶν τὴν σωτηρίαν τῶν ἀπολλυμένων καὶ μηδενὸς φείδεσθαι, εἰκὸς οὕτω κεκλῆσθαι τὰ πολιορκήσαντα αὐτοὺς στρατιωτικά, ἃ δὴ μεθ’ ἵππων καὶ μετὰ πλείστης δυνάμεως | |
| 65 | παραταξάμενα τῇ προλεχθείσῃ φάραγγι Σιὼν εἰς ἔσχατον ἐρημίας αὐτὴν ἤγαγον.⸣ Διὸ ἐπιλέγεται ἑξῆς· καὶ αἱ ἐκλεκταὶ φάραγγές σου πλησ‐ θήσονται ἁρμάτων, οἱ δὲ ἱππεῖς ἐμφράξουσι τὰς πύλας τοῦ Ἰούδα καὶ εἰσελεύσονται, ⸢οὐχὶ νῦν οὐδὲ κατὰ τὸν παρόντα καιρόν, ἀλλὰ τῇ ἡμέρᾳ | |
| 70 | ἐκείνῃ, λέγω δὲ ἐν τῷ προφητευομένῳ καιρῷ,⸣ εἰς τοὺς οἴκους τῆς πόλεως, ὅτε καὶ πολιορκοῦντες πάντα τόπον καὶ πᾶσαν γωνίαν τῆς πόλεως περιεργαζόμενοι ἀνακαλύψουσι τὰ κρυπτὰ τῶν οἴκων τῆς ἄκρας Δαυίδ. ⸢ταῦτα δὲ ἦν τὰ ἀπόρρητα τῆς βασιλείας σύμβολα ἢ καὶ τὰ ἐν τῷ ἁγιάσματι ἀποκείμενα· ἃ οὐδενὶ ἐξῆν εἰ μὴ ‹μόνῳ τῷ ἀρχιερεῖ› ἐποπτεύειν, ἃ δὴ καὶ αὐτὰ τοῖς πολεμίοις παρα‐ | |
| 75 | δοθήσεσθαί φησιν.⸣ ἀντὶ δὲ τοῦ· καὶ ἴδοσαν ὅτι πλείους εἰσίν, ὁ Σύμμαχος· καὶ τὰ ῥήγματά φησιν οἴκου Δαυὶδ ὄψεσθε ὅτι ἐπληθύνθη. ⸢ἐπὶ τούτοις μέμφεται τοὺς ἐν τῇ φάραγγι Σιών, ὡς ἀποστρέψασι τὰ ὕδατα τῆς ἀρ‐ χαίας κολυμβήθρας τὰ ὄντα ἐν τῇ πόλει, ἕτερον δὲ ἑαυτοῖς ὕδωρ ἐπινοήσασι μεταξὺ τῶν δύο τειχῶν. ὕδωρ δὲ ἦν παλαιᾶς κολυμβήθρας ἐν τῇ πόλει ὁ | |
| 80 | τῆς παλαιᾶς καὶ θεοπνεύστου γραφῆς λόγος, ὃν ἀποστραφέντες ἀλλότριον ὕδωρ ἑαυτοῖς ἐπενόησαν ‹τὰς παραδόσεις τῶν πρεσβυτέρων›, «διδάσκοντες διδασκαλίας καὶ ἐντάλματα ἀνθρώπων». ἐφ’ ᾧ καὶ μέμφεται αὐτοὺς ὁ σωτὴρ ἀπελέγχων αὐτῶν τὴν παρανομίαν, ἐν οἷς φησι· «καὶ ἠκυρώσατε τὸν λόγον τοῦ | |
| θεοῦ διὰ τὴν παράδοσιν ὑμῶν,⸣ ὑποκριταί». τοῦτο δὲ καὶ αὐτὸ ὁ Ἰερεμίας ᾐνίττετο | 145 | |
| 85 | φάσκων· «ἐμὲ ἐγκατέλιπον, πηγὴν ὕδατος ζῶντος, καὶ ὤρυξαν ἑαυτοῖς λάκκους συντετριμμένους, οἳ οὐ δυνήσονται ὕδωρ συνέχειν». ⸢οὕτως οὖν ἀπέστρεψαν τὸ ὕδωρ τῆς παλαιᾶς κολυμβήθρας τὸ ἐν τῇ πόλει καὶ ἐπενόησαν ἑαυτοῖς ξένον ὕδωρ μεταξὺ τῶν δύο τειχῶν, λέγω δὲ τῆς παλαιᾶς καὶ καινῆς δια‐ θήκης. δύο γὰρ ταῦτα τείχη τῆς τοῦ θεοῦ πόλεως, δηλαδὴ τῆς κατὰ θεὸν πολι‐ | |
| 90 | τείας τυγχάνει, ὧν μέσον ἀλλότριον καὶ ξένον ὕδωρ ἑαυτοῖς οἱ κατηγορούμενοι ἐπενόησαν ‹τὰς τῶν πρεσβυτέρων παραδόσεισ›, ἐφ’ αἷς καὶ μέγα φρονοῦσιν οἱ παρ’ αὐτοῖς καλούμενοι δευτερωταί. καὶ ἄλλο δέ τι χείριστον τετολμήκασιν οἱ δηλούμενοι· τοὺς γὰρ οἴκους τοὺς τῆς πόλεως καθελόντες τοῖς τούτων λίθοις συνεχρήσαντο εἰς οἰκοδομὴν ἰδίου | |
| 95 | ἑαυτῶν τείχους. ⸢ἴδοις δ’ ἂν αὐτοὺς εἰσέτι καὶ νῦν τοῦτο πράττοντας, ἐπειδὰν τὰ ῥήματα τῆς θείας γραφῆς ἀπολαμβάνοντες τὰς οἰκείας περιτειχίζουσι μυθο‐ λογίας, ὥσπερ τινὰ φραγμὸν καὶ ἀσφάλειαν καὶ τεῖχος τοῖς ἰδίοις περιβάλλοντες μύθοις. ὥσπερ γὰρ ξένον ποτὸν ἑαυτοῖς ἐπενόησαν, οὕτως καὶ τεῖχος ἴδιον περιέβαλον, λίθοις χρησάμενοι ταῖς τῶν θείων γραφῶν λέξεσι.⸣ καὶ ταῦτά φησιν | |
1.81(100) | ἐπράξατε μὴ ἀναβλέψαντες πρὸς τὸν θεὸν τὸν ἀπ’ ἀρχῆς ποιήσαντα αὐτὴν καὶ τὸν πλάσαντα αὐτήν, ⸢λέγω δὲ τὴν παλαιὰν τῶν θεοπνεύστων γραφῶν κολυμβήθραν τὴν ἀπὸ πηγῶν τοῦ θείου πνεύματος προχεομένην.⸣ καὶ ὁ Σύμμαχος δὲ τὰ κατὰ τὸν τόπον τοῦτον ἡρμήνευσε τὸν τρόπον· καὶ ὑδρεύσασθε τὸ ὕδωρ τῆς κολυμβήθρας τῆς κατωτέρας καὶ τοὺς | |
| 105 | οἴκους Ἰερουσαλὴμ ἠριθμήσατε καὶ καθείλετε τοὺς οἴκους ὀχυρῶσαι τὸ τεῖχος. καὶ σύστημα ἐποιήσατε ἀνὰ μέσον τῶν τειχῶν καὶ τῆς κολυμβήθρας τῆς ἀρχαίας καὶ οὐκ ἀπεβλέψατε εἰς τὸν ποιήσαντα αὐτὴν καὶ τὸν πλάσαν〈τα〉 αὐτὴν ἐκ μακροῦ οὐκ εἴδετε. καὶ ὁ Θεοδοτίων δὲ οὕτως ἡρμήνευσε· καὶ συνηγάγετε τὸ ὕδωρ τῆς κολυμβήθρας τῆς | |
| 110 | κάτω καὶ τοὺς οἴκους Ἰερουσαλὴμ ἠριθμήσατε καὶ κατεσπάσατε τοὺς οἴκους εἰς ὀχυρώματα τοῦ τείχους. καὶ ὕδρευμα ἐποιήσατε ἀνὰ μέσον τῶν δύο τειχῶν τῷ ὕδατι τῆς κολυμβήθρας τῆς ἀρχαίας καὶ οὐκ ἐνεβλέ‐ ψατε εἰς τὸν ποιήσαντα αὐτὴν καὶ τὸν πλάσαντα αὐτὴν πόρρωθεν οὐκ ἐνεβλέψατε. | |
| 115 | Τούτοις ἑξῆς εἴρηται· καὶ ἐκάλεσε κύριος σαβαὼθ ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ κλαυθμὸν καὶ κοπετὸν καὶ ξύρησιν καὶ ζῶσιν σάκκων, αὐτοὶ δὲ ἐποιήσαντο εὐφροσύνην καὶ ἀγαλλίαμα σφάζοντες μόσχους καὶ θύοντες πρόβατα ὥστε φαγεῖν κρέα καὶ πιεῖν οἶνον λέγοντες Φάγωμεν καὶ πίωμεν, αὔριον γὰρ ἀποθνῄσκομεν. ⸢ὁ μὲν οὖν θεὸς ὡς | |
| 120 | ἐπὶ μεγάλοις τολμήμασι ‹μὴ βουλόμενοσ› «τὸν θάνατον τοῦ ἁμαρτωλοῦ ὡς τὴν | |
| μετάνοιαν αὐτοῦ», θρηνεῖν αὐτοὺς καὶ ἀποκλάεσθαι τὴν ἑαυτῶν ἀπώλειαν παρε‐ κελεύετο, οἱ δ’ ἐν τοιούτοις κακοῖς ἐξεταζόμενοι, ὡς ἂν ἀπεγνωκότες ἑαυτῶν τὴν σωτηρίαν εἰς ἀπόνοιαν ἐξώκειλαν, μέθῃ καὶ τρυφῇ ἑαυτοὺς ἐκδόντες ὡς οὐ δια‐ δεξομένης αὐτοὺς θεοῦ κρίσεως μετὰ τὴν τοῦ θνητοῦ βίου τελευτήν.⸣ ἐντεῦθεν ὁ | 146 | |
| 125 | θεῖος Ἀπόστολος τῇ τούτων αὐτῶν συγχρησάμενος φωνῇ γράφει λέγων· «εἰ νεκροὶ οὐκ ἐγείρονται, φάγωμεν καὶ πίωμεν, αὔριον γὰρ ἀποθνῄσκομεν». Ἀλλὰ ταῦτά φησι πάντα οὐκ ἔλαθε τὰ ὦτα κυρίου σαβαώθ. ⸢διὸ ὥσπερ δεσμῷ θεοῦ καταδεθείσης αὐτῶν τῆς ἁμαρτίας ἀπόφασις ἐξενήνεκται κατ’ αὐτῶν φήσασα· καὶ οὐκ ἀφεθήσεται αὕτη ἡ ἁμαρτία ὑμῖν, ἕως ἂν ἀπο‐ | |
| 130 | θάνητε.⸣ ὅρα δὴ τὸ μέγεθος τῆς κατὰ τὴν ἀπόφασιν ἀπειλῆς καὶ ἐπίστησον ὡς οὐδαμοῦ διέβαλεν ἐν τούτοις τὸν λαὸν ἐπὶ εἰδωλολατρίᾳ, ἀλλ’ ‹ὅτι εἰς δώματα ἀνέβησαν μάταια› καὶ ὅτι βοῶν ἐπλήρωσαν τὴν πόλιν καὶ ὕδωρ ἑαυτοῖς ξένον ἐπενόησαν ‹τὴν παλαιὰν κολυμβήθραν ἀποστραφέντεσ› καὶ πρὸς τούτοις, ὅτι ‹τεῖχοσ› ἑαυτοῖς συνεστήσαντο ‹τοὺς οἴκους τῆς πόλεως καθελόντεσ› καὶ ταῦτα | |
| 135 | πράττοντες ἀναισθήτως εἶχον τῆς ἑαυτῶν ἀπωλείας· ἀλλ’ οὐχὶ καὶ ὁ προφήτης οὕτω διέκειτο ἀποθρηνῶν δὲ αὐτοὺς ἔλεγεν· «Ἄφετέ με πικρῶς κλαύσομαι»· τὸ δ’ αἴτιον τοῦ πικροῦ κλαυθμοῦ τοῦτ’ ἦν ἄρα τὸ ἐπὶ τέλει κατ’ αὐτῶν ὁρισθὲν καὶ ἡ ἐκ θεοῦ ἐξενεχθεῖσα ἀπόφασις ἡ φήσασα· καὶ οὐκ ἀφεθήσεται ἡ ἁμαρτία αὕτη ὑμῖν, ἕως ἂν ἀποθάνητε. | |
1.82 | Ἐπειδὴ Σομνᾶς καὶ Ἐλιακεὶμ οἱ διὰ τῆς μετὰ χεῖρας λέξεως δηλούμενοι σύγχρονοι γεγόνασιν Ἑζεκίᾳ τῷ βασιλεῖ, ὡς μαρτυρεῖ ἡ τῆς ἱστορίας γραφή, ἀλλὰ καὶ αὐτὸς ὁ μετὰ χεῖρας προφήτης διδάσκων διὰ τῶν ἑξῆς ἐπιφερομένων ὡς ἐπιστάντος τοῦ Ἀσσυρίου τῇ πόλει καὶ ‹πρὸ τοῦ ὑδραγωγοῦ | |
| 5 | τῆς κολυμβήθρας τῆς ἄνω ὁδοῦ τοῦ ἀγροῦ τοῦ γναφέως ἑστῶτος ἐξῆλθον πρὸς αὐτὸν Ἐλιακεὶμ ὁ τοῦ Χελκίου ὁ οἰκονόμος καὶ Σομνᾶς ὁ γραμματεύσ›, ἀκόλουθόν ἐστι τὰ προκείμενα ἐφαρμόσαι τῇ ἱστορίᾳ. ⸢ἔλεγε τοίνυν ὁ Ἑβραῖος ἀρχιερέα γεγονέναι τὸν Σομνᾶν τρυφητήν τινα καὶ τὸν βίον ἄσεμνον ἄνδρα· ὡς καὶ προδοῦναι τὸν λαὸν καὶ αὐτομολῆσαι πρὸς Σεναχηρεὶμ τὸν τῶν Ἀσσυρίων βασιλέα, | |
| 10 | πρὸς ὃν κελεύεται βαδίζειν ὁ προφήτης εἰς τὸ παστοφόριον, ἢ κατὰ τὸν Σύμμαχον· πρὸς τὸν σκηνοποιοῦντα, ἢ κατὰ τὸν Ἀκύλαν· πρὸς τὸν σκηνοῦντα· οὕτως γὰρ ἡρμήνευσαν οὗτοι τὸ παστοφόριον, εἰπεῖν τε αὐτῷ· Μάτην, ὦ οὗτος, καὶ περιττῶς ἐνθάδε σαυτῷ πρὸς τῇ πέτρᾳ τῇ ὑψηλῇ ἐλατό‐ μησας μνημεῖον, κολάψας ἐν αὐτῷ γράμμασι τὰ τῆς σαυτοῦ μνήμης σύμβολα | |
| 15 | οὐκ εἰδώς, ὅτι ὅρος ἐξενήνεκται κατὰ σοῦ παρὰ κυρίου σαβαώθ, κελεύων καθαιρεθέντα σε τῆς τιμῆς, ἧς ἐπὶ τοῦ παρόντος μετέχεις, καὶ γυμνωθέντα τῆς περικειμένης σοι στολῆς, τοῦ στεφάνου καὶ τῆς ἄλλης δόξης, πορρωτάτω τῆς ἐνταυθοῖ γῆς, ἐπὶ ξένης τινὸς καὶ μακρὰν ἀπῳκισμένης χώρας ἀποθανεῖν. περιττῶς ἄρα ἐφιλοκάλεις τὸν πολὺν ἐκεῖνον συνάγων πλοῦτον καὶ τὰ ἅρματα | 147 |
| 20 | καὶ τὸν λοιπὸν τῦφον, ὃν εἰσέτι καὶ νῦν περιβέβλησαι.⸣ πάντα γὰρ ταῦτα ἔσται εἰς καταπάτημα, ἐπειδὰν καθαιρεθείης καὶ ἀπόβλητος γένοιο τῆς ἀρχιερωσύνης, ἧς ἀνάξιος ἀπεφάνθης, κριτὴς δὲ ὢν δίκαιος ὁ θεὸς καὶ κατ’ ἀξίαν ἑκάστῳ νέμων τὸ πρέπον. ⸢σοὶ μὲν ταῦτα ἐποίσει, τὸν δὲ ἕτερόν σου τὸν Ἐλιακεὶμ παῖδα καὶ δοῦλον ἀγαθὸν ἑαυτοῦ εἶναι δοκιμάσας, | |
| 25 | τὴν σὴν ἐνδύσει στολὴν καὶ τῷ στεφάνῳ τῆς ἀρχιερωσύνης τιμήσει ἐγχειρί‐ σας αὐτῷ, ἣν τέως ἐπὶ τοῦ παρόντος σὺ πεπίστευσαι οἰκονομίαν· ἄξιος γὰρ ὁ ἀνὴρ τούτων. ἐπειδὴ καὶ προαχθεὶς ὑπὸ τοῦ θεοῦ, οὐκ ἔσται σοι ὅμοιος ὑπερήφανός τις καὶ ἀλαζών. χώραν δὲ πατρὸς ἐφέξει πρὸς πάντας τοὺς μέλλοντας ὑπ’ αὐτοῦ διοικεῖσθαι· διόπερ ὡς ἠπίῳ καὶ πράῳ τὴν δόξαν Δαυὶδ τοῦ βασιλέως τοῦ | |
| 30 | πραοτάτου καὶ δικαιοτάτου δώσει, ὥστε ἄρχειν τοῦ λαοῦ μετὰ πολλῆς ἐξουσίας, ὡς μηδένα ἀντιλέξειν τοῖς ὑπ’ αὐτοῦ πραττομένοις. ἔσται δὲ ἐρριζωμένος καὶ ἐστηλωμένος καὶ βεβαίως ἱδρυμένος ἐπὶ τὴν αὐτοῦ λειτουργίαν, ὡς πάντα τὸν ἐν τῷ λαῷ ἔνδοξον μὴ ἀγωνιᾶν μηδ’ ὑφορᾶσθαι φθόνον ἢ βασκανίαν ἐξ αὐτοῦ γενησομένην ποτέ, πεποιθέναι δὲ ἐπ’ αὐτῷ ὡς ἐπὶ πατρί. πάντες γοῦν | |
| 35 | ἀθρόως ἀπὸ μικροῦ ἕως μεγάλου ἔσονται ἀνηρτημένοι αὐτῷ, θαρροῦντες αὐτοῦ τῇ περὶ πάντας κηδεμονίᾳ.⸣ καὶ ταῦτα μὲν ἔσται περὶ τοῦτον, τὰ δὲ προλεχθέντα γενήσεται τῷ Σομνᾷ· κινηθήσεται γὰρ καὶ μετασταθήσεται αὐτὸς οὗτος ὁ νῦν ἐστηριγμένος ἐν τόπῳ πιστῷ, ⸢ἐπεὶ μὴ ὀρθῶς μηδὲ πιστῶς διῴκησεν ἣν ἐπιστεύθη οἰκονομίαν, | |
| 40 | διὸ μεταχθήσεται καὶ ἀφαιρεθήσεται τῆς τιμῆς, καὶ πεσεῖται ἡ δόξα ἀπ’ αὐτοῦ· καὶ ταῦτα περὶ αὐτὸν ἔσται, κρίναντος αὐτὸν ταῦτα παθεῖν τοῦ θεοῦ. σωφρονίζει δὲ διὰ τούτων καὶ ἡμᾶς ὁ λόγος παιδεύων, μὴ χαυνοῦσθαι ἐν ταῖς εὐπραγίαις μηδ’ ἐπαίρεσθαι ἐν ταῖς ἀρχαῖς, ὡς καὶ τῆς κρίσεως ἀμνημονεῖν τοῦ θεοῦ.⸣ εἶτ’ ἀκολούθως τῇ πρὸ ταύτης προφητείᾳ τῇ περὶ ‹τῆς φάραγγος Σιὼν› | |
| 45 | ⸢συνάψειέ τις τὰ προκείμενα καὶ τὸν καιρὸν τοῦ πάθους τοῦ σωτῆρος ἡμῶν ἀνοίσει καὶ αὐτά· τὸν μὲν ἐκπίπτοντα τῆς ἱερωσύνης Σομνᾶν εἰκόνα λέγων εἶναι τῶν | |
| κατὰ τὸν Μωσέως νόμον σωματικῶς ἱερωμένων παρὰ Ἰουδαίοις, οὓς μετὰ τὸ πάθος τὸ σωτήριον πείσεσθαι τὰ προφητευόμενα παυομένους τῆς ἱερωσύνης θεσπίζει, τὸν δὲ Ἐλιακεὶμ θεοῦ ἀνάστασιν ἑρμηνευόμενον σύμβολον εἶναι τῆς | 148 | |
1.82(50) | νέας καὶ καινῆς ἱερωσύνης, ἣν ἡ τοῦ σωτῆρος ἡμῶν ἀνάστασις ἐν τῇ αὐτοῦ ἐκ‐ κλησίᾳ καθ’ ὅλης τῆς οἰκουμένης συνεστήσατο.⸣ | |
1.83 | Εἰ μὲν περὶ πραγμάτων πάλαι παρεληλυθότων καὶ τοῖς ἔργοις ἐκ μακροῦ τετελεσμένων μόνων διελάμβανον αἱ περὶ τῶν ἀλλοφύλων προφητεῖαι, περιττὸν ἦν αὐτὰς πολυπραγμονεῖν μηδὲν πρὸς ἡμᾶς περιεχούσας, νῦν δὲ πρὸς τῷ λέγειν τὰ μέλλοντα συμβήσεσθαι τοῖς εἰρημένοις ἔθνεσι καθ’ | |
| 5 | ἑκάστην προφητείαν ἰδιάζων φέρεται λόγος θεοσεβείᾳ προσήκων. ὃ δὴ καὶ θαυ‐ μάσαι ἐστίν, ὅπως ἐφ’ ἑκάστου ἔθνους ἀφωρισμένως ἰδιάζοντά τινα θεσπίζεται καὶ ἐν τούτοις αὐτοῖς τὰ συντείνοντα εἰς τὸν θεοσεβῆ λόγον πάλιν ἰδίως ἐμφέρεται. αὐτίκα γοῦν ἡ μὲν περὶ Βαβυλῶνος ὅρασις δόγμα καθολικὸν ἀνεκίνει τὸ περὶ τῆς προσδοκωμένης ‹τοῦ θεοῦ δικαιοκρισίασ› καὶ ὡς εἰς ἔσχατον ἐρημίας ἡ Βαβυλὼν | |
| 10 | ἥξει καθαιρεθείσης ὑπὸ Μήδων τῆς τῶν Ἀσσυρίων ἀρχῆς· οὐ μὴν ὅτι ἔσται θυσια‐ στήριον ἐν Βαβυλῶνι οὐδ’ ὅτι θεοσεβεῖς οἱ ἐν αὐτῇ γενήσονται εἴρηται. ἡ δ’ ‹ὅρασις Αἰγύπτου› οὐκ αὐτῆς ἐρημίας, ἀλλὰ τῆς παρ’ αὐτοῖς εἰδωλολατρίας ἐδήλου, πλῆθός τε θεοσεβείας ἔσεσθαί φησι καὶ γνώσεως θεοῦ παρ’ αὐτοῖς Αἰγυπτίοις. οὕτω καὶ ‹τῇ Μωὰβ› ἰδιάζοντά τινα προειπὼν τῶν παρ’ αὐτοῖς βωμῶν ἀφανισμὸν | |
| 15 | ἐπάγει, ἐκκλησίας τε θεοῦ σύστασιν καὶ Χριστοῦ θρόνον ἱδρυθήσεσθαι παρ’ αὐτοῖς θεσπίζει. ὡσαύτως καὶ ἐν τοῖς ‹περὶ Δαμασκοῦ› πλεῖστα ὅσα ἐπενήνεκται περὶ ἐπιστροφῆς τῶν πάλαι τὸν θεὸν μὴ εἰδότων ὅσα τε ἄλλα διειλήφαμεν τὰ κατὰ τοὺς τόπους διερευνώμενοι καὶ ἐπὶ τοῦ παρόντος. τοιγαροῦν τὰ ‹περὶ Τύρου› λεγόμενα ἔχει μέν τινα ἰδιάζοντα περὶ τῶν ἐπελεύσεσθαι αὐτῇ μελλόντων, καὶ πάλαι | |
| 20 | πεπλήρωται κατὰ τοὺς τῶν Ἀσσυρίων χρόνους, ὑφ’ ὧν πολιορκηθεῖσα πέπονθε τὰ ἐμφερόμενα τῇ προφητείᾳ. ὁ δ’ ἐπὶ τέλει τῆς ὑποθέσεως λόγος φάσκων· «καὶ ἔσται ἡ ἐμπορία αὐτῆς καὶ ὁ μισθὸς ἅγιος τῷ κυρίῳ· οὐκ αὐτοῖς συναχθήσεται, ἀλλὰ τοῖς κατοικοῦσιν ἔναντι κυρίου» τὸ κεφάλαιον τῆς προφητείας συντεῖνον εἰς ὑπόθεσιν θεοσεβείας παρίστησι. | |
| 25 | ⸢τὸ ῥῆμα τοίνυν τὸ περὶ Τύρου ἐν τοῖς πρώτοις σημαίνει τὴν ἐπελθοῦσαν τῇ πόλει πολιορκίαν, καθ’ ὃν χρόνον ἐπιστὰς ὁ Ἀσσύριος μετὰ τῶν ἄλλων ἐθνῶν καὶ αὐτὴν εἷλε καὶ τὴν Σιδῶνα, ὡς καὶ ἐν ταῖς ἔξωθεν ἐμφέρεται ἱστορίαις.⸣ εὕρομεν γοῦν παρὰ τοῖς τὰ Ἀσσύρια γραφῇ παραδεδωκόσιν ὡς ἐπελθὼν ὁ τῶν Βαβυλωνίων βασιλεὺς αὐτὸς ἐκεῖνος ὁ τὰ Ἱεροσόλυμα πορθήσας οὐ μόνην τὴν | |
| 30 | Παλαιστίνην, ἀλλὰ καὶ τὴν Ἀραβίαν καὶ τὴν Δαμασκὸν καὶ πᾶν τὸ Φοινίκων γένος ἐχειρώσατο. κρίνας γὰρ ὁ θεὸς τὸν χρηματίζοντα αὐτοῦ λαόν, λέγω δὲ τὸν Ἰσραήλ, πικροτέρας ἐπιστρεφείας πεῖραν λαβεῖν διὰ τῆς τῶν Ἀσσυρίων ἐπιθέσεως, | |
| οὐδὲ τὰ λοιπὰ παρῆλθεν ἔθνη ἀνεκδίκητα ὅσα ἦν ἐπαναστάντα τῷ Ἰσραὴλ κατὰ τὸν τῆς ἁλώσεως αὐτῶν χρόνον. τίνα δὲ ἦν ταῦτα «τὰ σκηνώματα τῶν Ἰδουμαίων καὶ | 149 | |
| 35 | οἱ Ἰσμαηλῖται, Μωὰβ καὶ οἱ Ἁγαρηνοί, Γεβὰλ καὶ Ἀμμὼν καὶ Ἀμαλήκ, ἀλλό‐ φυλοι μετὰ τῶν κατοικούντων Τύρον»; ὁρᾷς πῶς καὶ Τυρίων ἐμνήσθη ὡς καὶ αὐτῶν ἐπιθεμένων κατὰ τὸν τῆς πολιορκίας τοῦ λαοῦ χρόνον. εἰκότως οὖν ἡ προφητεία καὶ τὰ τῇ Τύρῳ ἐπελευσόμενα σημαίνει καὶ τὸν χρόνον δὲ τῆς ἐρημώσεως Τύρου τοσοῦτον ἔσεσθαί φησιν, ὅσος γέγονε καὶ ὁ τῆς ἐρημίας τῆς Ἰερουσαλήμ. | |
| 40 | λέγει γοῦν· «καὶ καταλειφθήσεται Τύρος ἑβδομήκοντα ἔτη ὡς χρόνος βασιλέως καὶ ὡς χρόνος ἀνθρώπου ἑνός». ⸢ἐν τῷ καιρῷ τοίνυν ἐκείνῳ, καθ’ ὃν τὴν τοσαύτην ὑπέμεινεν ἐρημίαν ἡ Τυρίων πόλις, εἰκὸς ἦν αὐτοὺς μηκέτι μηδὲ τῇ συνήθει κεχρῆσθαι ἐμπορίᾳ ναυτι‐ κοὺς ὄντας καὶ πάντα πραγματείαις ταῖς διὰ θαλάσσης σχολάζοντας.⸣ διὸ λέλεκται· | |
| 45 | Ὀλολύξατε, πλοῖα Καρχηδόνος, ὅτι ἀπώλετο, καὶ οὐκέτι ἔρχονται. διὰ τί δὲ Καρχηδόνος ἐν τούτοις μνήμην ἡ προφητεία πεποίηται, ἀλλ’ ἐπειδήπερ ἦν τις Τυρίοις καὶ Καρχηδονίοις παλαιᾶς οἰκειότητος σχέσις, τῶν τὴν Ἀφρικὴν οἰκούντων ὑποδεξαμένους ποτὲ τοὺς Τυρίους οἱ καὶ πρῶτοι κτῖσται τῆς Καρχη‐ δόνος γεγόνασιν. ⸢ἀφανισθείσης τοίνυν τῆς Τύρου οὐκέτ’ ἦσαν οἱ τὰς ἐμπορίας | |
1.83(50) | ἐξ αὐτῆς κομίζοντες ἐπὶ Καρχηδόνα οὐδὲ οἱ ἀπὸ τῆς Καρχηδόνος εἰωθότες διαπλεῖν ἐπὶ τὴν Τύρον.⸣ διὸ εἴρηται· Ὀλολύξατε, πλοῖα Καρχηδόνος, ὅτι ἀπώλετο, καὶ οὐκέτι ἔρχονται ἐκ γῆς Κιτιέων, ἢ ἐκ γῆς Χεττιεὶμ κατὰ τοὺς λοιποὺς ἑρμηνευτάς. ⸢λέγεται δὲ ἡ Κύπρος οὕτω δηλοῦσθαι καὶ Κίτιον εἶναι πόλιν ἐν αὐτῇ, δι’ ἧς παρέπλεον οἱ ἀπὸ τῆς Τύρου ναυτιλλόμενοι.⸣ τὸ δ’ | |
| 55 | αἴτιον τοῦ μηκέτι τὰς συνήθεις ἐμπορίας τῶν Τυρίων γίγνεσθαι ἑξῆς παρίστησι λέγων· ἦκται αἰχμάλωτος, δῆλον δ’ ὅτι ἡ Τύρος. Ἀντὶ δὲ τοῦ· τίνι ὅμοιοι γεγόνασιν; ὁ μὲν Ἀκύλας σιωπήσατε, ὁ δὲ Σύμμαχος σιγήσατε οἱ κατοικοῦντες τὴν νῆσον εἰρήκασιν. ἦν γάρ τις καιρός, ἐν ᾧ ἐμεγαλαύχουν φρυαττόμενοι καὶ ἐπαιρόμενοι καὶ λόγοις ἀλαζονικοῖς | |
| 60 | χρώμενοι, ἀλλὰ σιωπᾶν αὐτοὺς ταπεινωθέντας ὁ λόγος παρακελεύεται. οἱ δ’ αὐτοὶ ἦσάν ποτε μεταβόλοι Φοινίκης, πλοῦτον πολὺν σωρεύοντες ὡς ἀμήτῳ παραβάλλεσθαι αὐτῶν τὸ πλῆθος τῆς πραγματείας, ⸢νῦν δὲ πάντων ἀθρόως ἀφῃρημένους καὶ τῶν νομιζομένων αὐτοῖς ἀγαθῶν στερηθέντας, αἰσχύνην κατα‐ χέεσθαι προσήκει μὴ μόνους, ἀλλὰ καὶ τοὺς ἐκ γειτόνων αὐτοῖς οἰκοῦντας Σιδω‐ | |
| 65 | νίους, μονονουχὶ καὶ τῆς θαλάσσης αὐτῆς φωνὴν ἀφιείσης καὶ ἀποθρηνούσης αὐτοὺς διὰ τὸ μηκέτ’ ἔχειν οὓς θρέψειε νεανίσκους καὶ παρθένους. ὅτι τὸ παλαιὸν ὥσπερ θαλάσσης ὄντες γεννήματα ὑπ’ αὐτῆς ἐτρέφοντο, ὅτε ἤνθει τὰ Τυρίων πράγματα, νῦν δ’ ὅτε μηκέτι ἐστίν, εἰκότως ἀποκλάεται αὐτοὺς ἡ θάλασσα καὶ ἡ ἰσχὺς αὐτῶν ἀποθρηνεῖ ὡς ἐπὶ τέκνοις ἀπολωλόσιν ὀλοφυρομένη. ἀλλὰ καὶ | |
| 70 | ἡ Αἴγυπτος ἐκ γειτόνων φησὶ παρακειμένη ἐν ὀδύνῃ καταστήσεται φροντίζουσα καὶ ἀγωνιῶσα περὶ ἑαυτῆς, μή πη τὰ ὅμοια πάθοι τῇ Τύρῳ. ὧν οὕτω γενομένων, εἰ δύνασθέ φησιν οἱ μετὰ τοὺς ἀπολωλότας ὑπολειφθέντες ἐν τῇ Τύρῳ, διάβητε φεύγοντες ἐπὶ τοὺς ὑμετέρους ἀποίκους τοὺς τὴν Καρχηδόνα οἰκοῦντας. κἀκεῖσε ἀπομείναντες ἀποκλαύσασθε τὴν ἑαυτῶν πατρίδα καταμεμφόμενοι μὴ ἑτέρους ἐφ’ | 150 |
| 75 | οἷς πεπόνθατε, ἀλλὰ τὴν ὑμῶν αὐτῶν ὑπερηφανίαν καὶ τὴν ὕβριν, ᾗ πάντας ἀνθρώπους περιβάλλειν ἐπειρᾶσθε. Τὰ δὲ συμβεβηκότα ὑμῖν, ὦ Τύριοι, μὴ εἱμαρμένης ἐπιγράφετε ἀνάγκῃ, ἀλλὰ ζητήσατε παρ’ ἑαυτοῖς, τίς ταῦτα ἐβουλεύσατο, τίς ἔκρινε ταῦτα παθεῖν τὴν ὑμετέραν πατρίδα· ζητοῦντες γὰρ εὑρήσετε θεοῦ δικαίᾳ κρίσει | |
| 80 | ταῦτα αὐτῇ συμβεβηκέναι· κύριος γὰρ σαβαὼθ ὁ παρὰ μόνοις Ἑβραίοις θεο‐ λογούμενος τοῦτον ἐξήνεγκε τὸν ὅρον,⸣ οὐ μόνης τῆς Τύρου τὴν ὕβριν καὶ τὴν ὑπερηφανίαν ταπεινῶν, ἀλλὰ καὶ τῶν λοιπῶν ἀθέων καὶ ἀσεβῶν ἐθνῶν. διὸ καὶ ‹τῇ Βαβυλῶνι› τὰ ὅμοια διὰ τῶν ἔμπροσθεν ἠπείλει καὶ ‹τῇ Μωὰβ› καὶ ‹τῇ Δαμασκῷ› καὶ τοῖς λοιποῖς τοῖς προωνομασμένοις· «θεὸς» γάρ «ἐστιν ὑπερηφάνοις | |
| 85 | ἀντιτασσόμενος, ταπεινοῖς δὲ διδοὺς χάριν». ⸢Μηκέτι τοίνυν ἐπαίρου, ὦ αὕτη μεγαλαυχουμένη ἐπὶ τῷ ἐκ θαλάσσης ποριζομένῳ σοι πλούτῳ, ταπεινωθεῖσα δὲ περὶ τὴν σεαυτῆς ἀσχολοῦ γῆν γεωπονοῦσα καὶ ἐκ τῶν ἀπὸ γῆς καρπῶν τρεφομένη· πέπαυται γάρ σοι τὰ ἀπὸ θαλάττης κέρδη. καὶ γὰρ τούτων ἀπολαύουσα οὐκ ἔφερες σαυτῆς τὴν εὐδαι‐ | |
| 90 | μονίαν, ἀλλ’ ἐξύβριζες παροξύνουσα βασιλεῖς πάντας τοὺς πλησιοχώρους. πλὴν οὐκέτι σοι πράττειν ταῦτ’ ἐξέσται οὔτε καθ’ ἑτέρων οὔτε κατὰ τῆς πλησίον σου Σιδῶνος, ἣν καὶ αὐτὴν ἀδικεῖν ἐπεχείρεις.⸣ Ἀλλὰ καὶ εἰ ἀπέλθοις εἰς Κίτιον, τὴν ἀνωτέρω λεχθεῖσαν Κυπρίων πόλιν, ὡς πρὸς γνώριμον καὶ ἐκ παλαιοῦ συνήθη καὶ φίλην, οὐδ’ ἐκεῖ | |
| 95 | ἀνάπαυσις ἔσται σοι τοῦ πανταχόθεν ἐλαύνοντος καὶ ἀποκλείοντός σε. εἰ δὲ καὶ εἰς τὴν Χαλδαίων γῆν αὐτομολῆσαι θελήσειας, ἴσθι ὅτι καὶ ἡ τούτων βασιλικὴ πόλις ἡ Βαβυλὼν ἔρημος ἔσται διὰ τοὺς οἰκήσαντας αὐτὴν ἀσεβεῖς καὶ ὑπερηφάνους ἄνδρας, ὅθεν καὶ ὁ τοῖχος αὐτῆς πέπτωκεν, ⸢λέγω δὲ ἡ δύναμις ἡ βασιλική, δι’ ἧς τὸ παλαιὸν ὠχύρωτο.⸣ | |
1.83(100) | Ποίαν τοίνυν ἄλλην καταφυγὴν ἕξεις ἢ ὁπόθεν ἐλπίδα σωτηρίας σεαυτῇ ποριεῖς; διὸ θρηνεῖν εὔλογον τοὺς ἀποίκους τοὺς ὑμετέρους, λέγω δὲ τοὺς Καρχηδονίους, σὲ τὴν Τύρου ὀχύρωμα αὐτῶν ποτε γενομένην, ⸢τὰ δὲ προφη‐ | |
| τευόμενα κατὰ τῆς Τύρον πάντα ἐν ὀλίγοις ἔτεσιν συντελεσθήσεται, ἐν ὅσοις καὶ ἡ τῷ θεῷ ἀφιερωμένη πόλις Ἰερουσαλὴμ κατέστη ἔρημος. ἔκρινε γὰρ ὁ θεὸς | 151 | |
| 105 | ἀνθρώπου ἑνὸς ζωῆς χρόνον, λέγω δὲ ἑβδομήκοντα ἔτη, ἀνορίσαι τῇ μελλούσῃ διαλήψεσθαι ἐρημίᾳ τὴν Τύρον ἢ καὶ βασιλέως ἑνὸς πολυετοῦς ἀρχήν.⸣ ⸢Ἐν δὲ τούτοις τοῖς ἑβδομήκοντα ἔτεσιν ᾠδὴν καὶ ᾆσμα περὶ τῆς σῆς ἐρημίας ᾄσουσι πάντες ἄνθρωποι οἱ πάλαι σε ἀκριβῶς εἰδότες ὡς ἐπὶ | |
| 110 | γυναικὶ ἐκπεσούσῃ τῆς ἰδίας τιμῆς. καὶ σὺ δὲ αὐτὴ περίελθε τὸν χρόνον τῆς σῆς ἐρημίας ῥεμβομένη καὶ τόπον ἐκ τόπου μεθισταμένη καὶ εἰς τὰ λοιπὰ ἔθνη ἐκπορνεύουσα, ἅτε δὴ ἐπιλελησμένη ἐκ τοῦ θεοῦ. εἰ δὲ δύνασαι λαβοῦσα τὴν σεαυτῆς κιθάραν μηκέτι πορνικῶς, ἀλλ’ ἐπιστημονικῶς χρήσασθαι τῷ σεαυτῷ ὀργάνῳ πολλὰ κιθάρισον καὶ πολλὰ ᾆσον δι’ εὐχῶν καὶ ἱκετηρίων τῶν πρὸς | |
| 115 | τὸν θεόν. οὕτω γὰρ ἔσται σοῦ ποτε μνεία παρὰ τῷ θεῷ, εἰ τοῖς μέλεσι τοῦ σώματος καὶ τοῖς αἰσθητηρίοις αὐτοῖς εὖ ἡρμοσμένοις κιθάρας δίκην ἐπιστημόνως χρήσαιο σωφρόνως βιοῦσα καὶ θεῷ ἀρεσκόντως ᾄδουσα· οὕτω γάρ σου μνεία γενήσεται καταξιώσαντός σε τῆς ἑαυτοῦ μνήμης τοῦ θεοῦ.⸣ ⸢αὐτίκα γοῦν συμπερανθέντος τοῦ προλελεγμένου χρόνου ἐπισκοπῆς τῆς παρ’ αὐτοῦ τεύξῃ | |
| 120 | καὶ αὖθις ἀποκατασταθήσῃ εἰς τὸ ἀρχαῖον, ὥστε πάλιν συστῆναι ἐν σοὶ ἐμπόριον καὶ τοὺς ἁπανταχόθεν συρρεῖν ἐπὶ σὲ σπεύδοντας καὶ τὰς ἑαυτῶν πραγματείας ἐπὶ σοὶ κομίζοντας.⸣ Ταῦτα καὶ τὰ ἐχόμενα τῆς αὐτῆς διανοίας περὶ τῆς καταλαβούσης τὴν Τύρον ἐρημίας, περί τε τῆς ἀνανεώσεως αὐτῆς, ἥτις εἰσέτι καὶ νῦν συνέστηκε, | |
| 125 | διελθὼν ὁ λόγος ἐπιφέρει· καὶ ἔσται ἡ ἐμπορία αὐτῆς καὶ ὁ μισθὸς ἅγιος τῷ κυρίῳ. τὸ δ’ ἀκριβὲς ἐξετάζων τῆς ἀναγνώσεως ἐπέστησα τῇ τοῦ Ἀκύλου ἑρμηνείᾳ φησάσῃ· καὶ ἔσται ἐμπόριον αὐτῆς καὶ μίσθωμα ἡγιασμένον τῷ κυρίῳ. οὕτω δὲ ἀκριβῶς ἡ Ἑβραϊκὴ φωνὴ δίχα τῶν ἄρθρων ἐμπόριον καὶ μίσθωμα περιέχει, οὐ κατὰ τοὺς Ἑβδομήκοντα ἡ ἐμπορία καὶ ὁ μισθός, δι’ | |
| 130 | οὗ δοκεῖ σημαίνεσθαι πᾶσα ἡ ἐμπορία καὶ πᾶς ὁ μισθός, ἀλλὰ κατὰ τὸν Ἀκύλαν ἐμπόριον αὐτῆς καὶ μίσθωμα ἡγιασμένον τῷ κυρίῳ· οὐ γὰρ πᾶν τὸ ἐμπόριον αὐτῆς οὐδὲ πᾶν τὸ μίσθωμα αὐτῆς, ἀλλὰ μέρος τι τοῦ ἐμπορίου καὶ μέρος τι τοῦ μισθοῦ ἔσται ἡγιασμένον τῷ κυρίῳ. ⸢ὃ δὴ καὶ πληροῦται καθ’ ἡμᾶς αὐτούς· τῆς γὰρ ἐκκλησίας τοῦ θεοῦ ἱδρυμένης ἐν τῇ Τυρίων | |
| 135 | πόλει, ὥσπερ οὖν καὶ ἐν τοῖς λοιποῖς ἔθνεσι πολλὰ τῶν ἐν αὐτῇ μισθωμάτων, τῶν τε ἐκ πραγματείας ποριζομένων ἁγιάζεται τῷ κυρίῳ προσφερόμενα τῇ ἐκκλησίᾳ αὐτοῦ· ἅπερ οἱ κομίζοντες προσφέρουσι σὺν εὐλαβείᾳ,⸣ οὐχ ἑαυτοῖς οὐδ’ ἵνα αὐτοὶ χρήσωνται τοῖς τῷ θεῷ προσφερομένοις δώροις, ἀλλὰ τοῖς κατοικοῦσιν | |
| ἔναντι κυρίου, ⸢δηλαδὴ τοῖς παρέδροις τοῦ θυσιαστηρίου· «οὕτω γὰρ ὁ κύριος | 152 | |
| 140 | διετάξατο τοῖς τὸ εὐαγγέλιον καταγγέλλουσιν ἐκ τοῦ εὐαγγελίου ζῆν», καί· «οἱ τῷ θυσιαστηρίῳ παρεδρεύοντες τῷ θυσιαστηρίῳ συμμερίζονται». τούτοις οὖν αὐτοῖς ὡς ἂν ἱερεῦσι τοῦ θεοῦ τοῖς κατοικοῦσιν ἔναντι κυρίου τὰς ἀπαρχὰς προσφέροντες οἱ δηλωθέντες ἔργῳ πληροῦσι τὴν φάσκουσαν προφητείαν· καὶ ἔσται ἐμπόριον αὐτῆς καὶ μίσθωμα αὐτῆσ⸣ ἡγιασμένον τῷ κυρίῳ καὶ οὐκ | |
| 145 | αὐτοῖς συναχθήσεται, ἀλλὰ τοῖς κατοικοῦσιν ἔναντι κυρίου. μετέχει δὲ θαύματος ὁ λόγος, εἰ Τύριοι οἱ εἰδωλολάτραι καὶ πάντοτε τοῦ Ἰσραὴλ ἐχθροὶ ἤμελλον δῶρα καὶ ἀπαρχὰς τῆς ἐμπορίας αὐτῶν τῷ θεῷ τοῦ Ἰσραὴλ προσφέρειν, μεῖζον δὲ τοῦ λόγου τὸ ἀποτέλεσμα τυγχάνει ἔργοις αὐτοῖς καθ’ ὑμᾶς πληρού‐ μενον. | |
1.83(150) | τούτοις ἑξῆς εἴρηται· πᾶσα ἡ ἐμπορία αὐτῆς φαγεῖν καὶ πιεῖν καὶ ἐμπλησθῆναι εἰς πλησμονὴν μνημόσυνον ἔναντι κυρίου. ἃ δὴ καὶ ὁ Σύμμαχος σαφέστερον ἡρμήνευσεν εἰπών· τοῖς γὰρ κατοικοῦσιν ἐνώπιον κυρίου ἔσται ἡ ἐμπορία αὐτῆς φαγεῖν εἰς πλησμονὴν καὶ περιβαλέσθαι εἰς τὸ παλαιῶσαι, οἷς ἀκολούθως καὶ τὴν παρὰ τοῖς Ἑβδομήκοντα διάνοιαν | |
| 155 | ἐφαρμόσομεν· τοῖς γὰρ κατοικοῦσιν ἔναντι κυρίου ἔσται τὰ ἀπὸ τῆς ἐμπορίας αὐτῆς ὥστε φαγεῖν καὶ πιεῖν καὶ ἐμπλησθῆναι εἰς συμβολὴν καὶ εἰς μνημόσυνον ἔναντι κυρίου. εἰ μὲν οὖν εἴη προσκείμενον κατὰ τοὺς Ἑβδομήκοντα τό· πᾶσα ἡ ἐμπορία αὐτῆς φαγεῖν καὶ πιεῖν, ἄλλως ἂν ἀπο‐ δοθείη ὁ λόγος, ἐπεὶ δ’ οὔτε ἡ Ἑβραϊκὴ ἀνάγνωσις οὔτε οἱ λοιποὶ ἑρμηνευταὶ | |
| 160 | τὸ πᾶσα ἡ ἐμπορία αὐτῆς εἰρήκασι, μέρος δέ τι τῆς ἐμπορίας αὐτῆς καὶ τοῦ μισθοῦ τοῖς κατοικοῦσιν ἔναντι κυρίου ὑπὸ τῶν πιστῶν τῶν τὴν Τύρον οἰκούντων προσφέρεσθαι δεδηλώκασιν. ἔργῳ δείκνυται τὸ συμπέρασμα τοῦ θεσπίσ‐ ματος πεπληρωμένον κατὰ ἀποδοθέντα λόγον. τίς δὲ τούτοις ἐντυγχάνων οὐκ ἀποθαυμάσει τὴν πρὸ τοσούτων χρόνων γενομένην πρόρρησιν, ἣ τοὺς εἰδωλολάτρας | |
| 165 | καὶ ἐκτόπως περὶ τὴν πολύθεον πλάνην ἐπτοημένους, Ἰουδαίων τε ὄντας ἐχθροὺς καὶ πολεμίους πάντοτε εἰς τοσοῦτον ἥξειν μεταβολῆς φησιν, ὡς τὸν παρὰ Ἰουδαίοις τιμώμενον θεὸν γνώσεσθαι καὶ δῶρα αὐτῷ προσάξειν, ἃ δὴ καὶ ταῦτα διὰ τῆς τοῦ σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ χάριτος ἔργοις ἀποτελεσθέντα δείκνυται. ἐν τούτοις περιγραφὴν ἔχουσιν αἱ περὶ τῶν ἀλλοφύλων ἐθνῶν προφητεῖαι, τὰ δ’ ἑξῆς | |
| 170 | ἑτέρας ἅπτεται ὑποθέσεως. | |
1.84 | Ἀρχόμενος ὁ προφήτης τὰ «κατὰ τῆς Ἰουδαίας καὶ κατὰ τῆς Ἰερουσαλὴμ» ἑώρα προϊὼν δὲ μετὰ πολλὰ τὰ μεταξὺ λελεγμένα τὰ ‹περὶ τῶν ἀλλοφύλων›, διεξῆλθεν εἶτα μερικὴν μνήμην ποιησάμενος τῶν κατηριθμημένων ἐθνῶν, ἀκολούθως διὰ τῶν προκειμένων καθολικὴν ἐκτίθεται προφητείαν περὶ | |
| 5 | πάσης θεσπίζων τῆς οἰκουμένης· ⸢ἐπειδὴ γὰρ «τοῦ κυρίου ἡ γῆ καὶ τὸ πλήρωμα | |
| αὐτῆς». εἰκότως ὡς ἂν εἰ πάντων ἀνθρώπων κηδόμενος διαστέλλεται τῇ οἰκουμένῃ τὰ περὶ τῆς μελλούσης ἅπαντας ἀνθρώπους διαλήψεσθαι τοῦ θεοῦ κρίσεως, «ἐν ἡμέρᾳ ὅτε κρίνει ὁ θεὸς τὰ κρυπτὰ τῶν ἀνθρώπων».⸣ ὅτι δὲ τὰ προκείμενα καθολι‐ κὴν ποιεῖται διδασκαλίαν γνῴης ἂν ἐπιτηρήσας, ὡς οὔτε τῆς Ἰουδαίας οὔτε τῆς | 153 | |
| 10 | Σαμαρείας, ἀλλ’ οὐδὲ Τύρου ἢ Δαμασκοῦ ἢ Βαβυλῶνος ἢ ἄλλου τινὸς ἔθνους, σαφῶς δὲ ὁ λόγος περὶ τῆς συντελείας τοῦ βίου καὶ τῆς μετὰ ταῦτα ἐπιστησομένης κρίσεως διαλαμβάνει, ὡς ἂν πάντες ἄνθρωποι διδαχθεῖεν τὰ τοὺς ἀσεβεῖς διαδεξό‐ μενα μετὰ τὸν ἐνεστῶτα βίον καὶ τὰ τοῖς θεοσεβέσιν ἐν ἀγαθοῖς τεταμιευμένα. ἀρχὴν δὲ ποιεῖται ἀπὸ τῶν σκυθρωποτέρων, ἵν’ ἐπὶ τὰ χρηστότερα καταλήξῃ. | |
| 15 | διό φησιν· Ἰδοὺ κύριος καταφθείρει τὴν οἰκουμένην καὶ ἐρημώσει αὐτήν· κρινομένων γὰρ τῶν ἐπὶ τῆς γῆς καὶ μετατιθεμένων εἰς ἕτερά τινα τοῦ σύμπαντος κόσμου χωρία, ἀκόλουθον ἦν τὸ πάλαι τῶν ἀνθρώπων οἰκητήριον ἔρημον καταλειφθῆναι διὰ τὸ μηκέτ’ ὑπάρχειν τοὺς ἐνοικοῦντας ἐν αὐτῷ. καὶ τὸ πρόσωπον δὲ τῆς γῆς φησι, τοῦτ’ ἔστι τὴν ἐπιφάνειαν αὐτῆς, ἀνακαλύψει, | |
| 20 | ὅπως οἱ ἐν αὐτῇ κεκαλυμμένοι εἰς φῶς προέλθοιεν ⸢σημαίνοντος τοῦ λόγου τὸν τῆς τῶν νεκρῶν ἀναστάσεως τρόπον.⸣ 〈καὶ διασπερεῖ τοὺς ἐνοικοῦντας ἐν αὐτῇ,〉 ⸤ἢ κατὰ τὸν Ἀκύλαν καὶ τὸν Θεοδοτίωνα διασκορπίσει, ἄλλον ἀλλαχοῦ κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῶν ἑκάστου πράξεων· «πολλαὶ» γὰρ «μοναὶ παρὰ τῷ πατρί», μέγας τε καὶ πολὺς ὁ τοῦ θεοῦ κόσμος, ὡς δύνασθαι πάσας ὑποδέχεσθαι | |
| 25 | καὶ τὰς ἐξ αἰῶνος ἐν τῇ γῇ πεπολιτευμένας ψυχάς, τῶν μὲν ἀσεβῶν τὸν ᾅδην καὶ τὰ ὑπὸ γῆν οἰκητήρια, σκοτείους τε καὶ ἀοράτους μυχοὺς κληρωσαμένων κατὰ τό· «εἰσελεύσονται εἰς τὰ κατώτατα τῆς γῆς· παραδοθήσονται εἰς χεῖρας ῥομφαίας, μερίδες ἀλωπέκων ἔσονται», τῶν δὲ εὐσεβῶν ‹ἁρπαγησομένων› «ἐν νεφέλαις εἰς ἀπάντησιν τοῦ κυρίου εἰς ἀέρα καὶ οὕτως πάντοτε σὺν κυρίῳ» ‹γενησομένων›.⸥ | |
| 30 | ⸢ἐπειδὰν δὲ ἀνακαλυφθῇ τὰ ἐγκεκρυμμένα ἐν τῇ γῇ σώματα, ‹παραστή‐ σονται› οἱ κρινόμενοι ‹πρὸ τοῦ βήματοσ› τοῦ μεγάλου κριτοῦ ἐξ ἴσου ‹πάντεσ›, ὡς μηδὲν διαφέρειν τοὺς ἐν τῷ θνητῷ βίῳ ποτὲ δόξαντας πλεῖόν τι ἐσχηκέναι ἤτοι ἐπ’ ἀξιώματι ἢ γένει ἢ πλούτῳ τῶν ὑποδεεστέρων· «πάντες γὰρ» ἐξ ἴσου τότε «παραστήσονται τῷ βήματι τοῦ Χριστοῦ». ὁμοίως ἱερεὺς καὶ τῷ ἱερεῖ | |
| 35 | παραπλησίως ὁ λαός,⸣ ⸤καὶ οἱ ὅμοιοι πάντες· ‹ἐπεὶ μή› «ἐστι προσωποληψία παρὰ τῷ θεῷ». διὸ εἴρηται καὶ παρὰ τῷ Ἰώβ· «μικρὸς καὶ μέγας ἐκεῖ ἐστι καὶ θεράπων οὐ δεδοικὼς τὸν κύριον αὐτοῦ».⸥ καὶ πάλιν ὁμοίως ὁ δοῦλος καὶ ὁ δεσπότης καὶ ἡ ποτὲ δὲ θεράπαινα τῇ νομισθείσῃ ἑαυτῆς κυρίᾳ ἐξ ἴσου στήσεται. ἀλλὰ καὶ ὁ διὰ πλείονα περιουσίαν πωλῶν καὶ ἀγοράζων, ὅ τε διὰ | |
| 40 | πλοῦτον δανείζων τοῖς δεομένοις ὅμοιος ἔσται τῷ διὰ πενίαν δανιζομένῳ καὶ δι’ ἔνδειαν ὠνουμένῳ. Ἑξῆς τοῖς εἰρημένοις συνῆπται τό· φθορᾷ φθαρήσεται ἡ | |
| γῆ, καὶ προνομῇ προνομευθήσεται ἡ γῆ· τὸ γὰρ στόμα κυρίου ἐλάλησε ταῦτα· ⸢φωνῆς γὰρ ἀποφαντικῆς θεοῦ διὰ τοῦ προφήτου προενεχ‐ | 154 | |
| 45 | θείσης ταῦτα ἔσται τοῖς τὴν χείρονα λῆξιν εἰληχόσιν, οὓς διὰ τὸ γεῶδες φρόνημα γῆν ὀνομάζει. ὥσπερ γάρ ποτε ἐλέχθη τῷ Ἀδάμ· «γῆ εἶ καὶ εἰς γῆν ἀπελεύσῃ», οὕτω καὶ τοῖς κατὰ τὸν καιρὸν τῆς τοῦ θεοῦ κρίσεως φιληδόνοις καὶ φιλοσωμάτοις καὶ διὰ τοῦτο γηΐνοις καὶ σαρκίνοις εὑρεθησομένοις ἡ διαφθορᾶς ἠπείληται τιμωρία.⸣ διαλήψονται δ’ αὐτοὺς καὶ ἄλλαι τινὲς ὥσπερ δήμιοι δίκας εἰσπραττό‐ | |
1.84(50) | μενοι, ὧν τετολμήκασιν ἑαυτοὺς μὲν φθορᾷ παραδόντες, τὴν δ’ εἰκόνα τοῦ θεοῦ τὴν ἐν αὐτοῖς καθυβρίσαντες. τίνες δ’ οὗτοι ἢ πάντως τιμωροὶ καὶ κολαστικοί τινες δαίμονες, οἳ προνομὴν ποιήσονται διαρπάζοντες αὐτῶν τὰς ψυχάς, ὅτε καὶ πενθήσουσιν ἑαυτὰς αἱ πένθους ἄξια διαπραξάμεναι. διὸ καὶ εἴρηται· ἐπένθησεν ἡ γῆ, καὶ ἐφθά‐ | |
| 55 | ρη ἡ οἰκουμένη. ⸢τίς δ’ ἔστιν ἡ πενθοῦσα γῆ καὶ φθαρεῖσα οἰκου‐ μένη, διασαφεῖ ἐπιφέρων· ἐπένθησαν οἱ ὑψηλοὶ τῆς γῆς· μάλιστα γὰρ τούτους ἡ ὀργὴ τοῦ θεοῦ μετελεύσεται, ἐπεὶ «ὑπερηφάνοις ἀντιτάσσεται, ταπεινοῖς δὲ δίδωσι χάριν».⸣ Ἀντὶ δὲ τοῦ· ἡ δὲ γῆ ἠνόμησε διὰ τοὺς κατοικοῦντας αὐτήν, | |
| 60 | ὁ Σύμμαχος· ἡ δὲ γῆ φησιν ἐφονοκτονήθη ὑπὸ τῶν κατοικούντων αὐτήν· οὗτοι γὰρ οἱ προλεχθέντες ὑψηλοὶ τῆς γῆς ἐφονοκτόνησαν αὐτὴν φονῶντες καὶ αἱμάτων αὐτὴν πληρώσαντες. ταῦτα δὲ πέπονθεν ἡ γῆ διὰ τοὺς κατοικοῦντας αὐτήν, διότι παρέβησαν τὸν νόμον καὶ ἤλλαξαν τὸ πρόσταγμα, διεσκέδασαν διαθήκην αἰώνιον· ⸢πάντες γὰρ ἄνθρωποι | |
| 65 | οἱ ἐξ αἰῶνος τὴν οἰκουμένην οἰκήσαντες, ‹Ἕλληνες ὁμοῦ καὶ βάρβαροι›, τὸν φυσικὸν νόμον παρειληφότες καὶ τὰ προστάγματα τοῦ θεοῦ ταῖς αὐτῶν ψυχαῖς ἔχοντες ‹γεγραμμένα›, τήν τε διαθήκην τὴν ἐξ αἰῶνος ἐν ταῖς κοιναῖς ἐννοίαις ὑποδεδεγμένοι, καὶ ἔπειτα ἑαυτοὺς τοῖς παρὰ φύσιν ἁμαρτήμασιν ἐκ‐ δεδωκότες, ‹παραβάται› τοῦ φυσικοῦ γεγόνασι νόμου. διὸ δὴ εὐλόγως παρα‐ | |
| 70 | στήσονται τῷ θείῳ δικαστηρίῳ κριθησόμενοι καὶ λόγον ὑφέξοντες τῆς ἑαυτῶν παραβάσεως.⸣ Καὶ διὰ τοῦτο ἀρὰ ἔδεται τὴν γῆν, ὅτι ἡμάρτοσαν οἱ κατοικοῦντες αὐτήν. ⸢ὥσπερ δὲ ἐν ἀρχῇ τῆς κοσμοποιΐας μήπω ἁμαρτίας ὑποστάσης ‹εὐλόγησεν ὁ θεὸς τὸν ἄνθρωπον›, οὕτως ‹ἐπὶ συντελείᾳ τοῦ αἰῶνοσ› | |
| 75 | ἀρά φησιν ἔδεται τὴν γῆν,⸣ κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον· διὰ ταύτην τὴν ἀρὰν ἐπένθησεν ἡ γῆ· διὰ γὰρ τὴν ἀρὰν τὴν τοῖς ἀνθρώποις ἐπελθοῦσαν ὥσπερ μήτηρ αὐτῶν ποτε γενομένη ἡ γεννήσασα καὶ ἀναθρεψαμένη αὐτοὺς γῆ πένθος ἐπ’ αὐτοῖς ἀναλήψεται. καὶ πάλιν ἀντὶ τοῦ· διὰ τοῦτο πτωχοὶ ἔσονται οἱ | |
| ἐνοικοῦντες ἐν τῇ γῇ, ὁ Σύμμαχος διὰ τοῦτο ἐκτρυχωθήσονται | 155 | |
| 80 | εἴρηκεν. πάντων δὲ τῶν ἐπὶ γῆς ταῦτα πεισομένων ὀλίγοι τινὲς καταλειφθή‐ σονται οἱ «τὴν εἰκόνα τοῦ ἐπουρανίου» ἐν ταῖς ἑαυτῶν ψυχαῖς διασώσαντες. Ἀντὶ δὲ τοῦ· πενθήσει οἶνος, ὁ Ἀκύλας ἐπένθησεν ὀπω‐ ρισμὸς ἐξέδωκε σημαίνων διὰ τοῦ παραδείγματος τῆς ὀπώρας τὸ πρόσκαιρον τοῦ τῶν σωμάτων ὡραϊσμοῦ καὶ τὸ βραχὺ καὶ εὐδιάφορον τῆς τῶν ἀνθρώπων | |
| 85 | τρυφῆς. ⸢τότε δὲ καὶ πάντας στενάξειν φησὶ τοὺς ἐν τῷ παρόντι βίῳ ‹τὴν πλατεῖαν καὶ εὐρύχωρον› ὡδευκότας, ‹οἰνοφλυγίαις τε καὶ ἀσωτίαισ› τὴν ἑαυτῶν κατατρίψαντας ζωήν· οἱ καὶ μηκέτ’ ἔχοντες τὴν τῶν ἡδονῶν ἀπόλαυσιν, ἀλλὰ καὶ ἐλεγχόμενοι ἐφ’ αἷς ἔπραξαν αἰσχραῖς καὶ ‹ἀθεμίτοισ› πράξεσιν αἰσχύνην καταχεοῦνται.⸣ διὸ λέλεκταί που· «πολλοὶ τῶν καθευδόντων ἐν γῆς χώματι | |
| 90 | ἀναστήσονται, οἱ μὲν εἰς ζωὴν αἰώνιον, οἱ δὲ εἰς ὀνειδισμὸν καὶ εἰς αἰσχύνην αἰώνιον». ἀλλὰ καὶ ὁ νῦν ἡδὺς οἶνος καὶ τὸ καλούμενον σίκερα, ὅπερ παρὰ τοῖς λοιποῖς ἑρμηνευταῖς μέθυσμα ὠνόμασται, κατ’ ἐκεῖνο καιροῦ πικρὸν αὐτοῖς ἔσται. τότε δὲ καὶ πᾶσα πόλις κλείσει οἰκίαν τοῦ μὴ εἰσελθεῖν· ⸢οὐκέτι γὰρ ἔσονται πολιτεῖαι ὁποῖαι νῦν, ἐν αἷς οἱ ἀσεβεῖς τὰ ἑαυτῶν πράττουσι κατα‐ | |
| 95 | θύμια. πολλάκις δὲ ὁ λόγος οἴνου μνημονεύσας τὴν τῶν ἀνθρώπων τρυφὴν ᾐνίξατο ἢ τὸ τῆς κακίας μέθυσμα καὶ τὸν τῆς ψυχῆς κάρον παρατρέποντα τὴν διάνοιαν τῶν ὀρθῶν καὶ κατὰ φύσιν λογισμῶν· οὗ μεθύσματος ὥσπερ διανήψαντες οἱ τότε κολαζόμενοι φωνὰς ἀφήσουσι καὶ βοὰς πενθικάς.⸣ διὸ ἐπι‐ λέγεται· ὀλολύζετε περὶ τοῦ οἴνου πανταχῇ· πέπαυται πᾶσα εὐφρο‐ | |
1.84(100) | σύνη. Ἀλλὰ γὰρ μετὰ τὰ προλεχθέντα ἐπιλέγει ἡ προφητεία· ταῦτα πάντα ἔσται ἐν τῇ γῇ ἐν μέσῳ τῶν ἐθνῶν, σαφῶς διδάσκουσα περὶ τῆς καθολικῆς κρίσεως εἰρῆσθαι τὰ λελεγμένα. οἷς ἐπιφέρει· ὃν τρόπον ἐάν τις καλαμήσηται ἐλαίαν, οὕτως καλαμήσονται αὐτούς, ⸢ὡς μηδένα | |
| 105 | περιλειφθῆναι τῶν ἀσεβῶν, ἀλλὰ καὶ μέχρις ἑνὸς τὴν κρίσιν τοῦ θεοῦ μετελθεῖν.⸣ ἀντὶ δὲ τοῦ· καὶ ἐὰν παύσηται ὁ τρύγητος, οὗτοι φωνῇ βοήσονται, διαστολῇ χρησάμενος ὁ Σύμμαχος δύο κατὰ τὸ αὐτὸ παρέστησε διανοίας εἰπών· ὡς ἐπιφυλλίδες, ἐὰν συντελεσθῇ τρύγητος. εἶτα μέχρι τούτου στήσας τὴν διάνοιαν ἐξ ἑτέρας ἀρχῆς ἐπιφέρει λέγων· οὗτοι ἐπαροῦσι φωνὴν αὐτῶν. | |
| 110 | τὸ μὲν οὖν πρῶτον τῇ τῶν προτέρων ἀποδέδοται διανοίᾳ· ⸢ὡς γὰρ οἱ τὸν τῆς ἐλαίας καρπὸν ἀναλεγόμενοι καλάμοις εἰώθασι διακρούειν καὶ καταπάλλειν μέχρι καὶ μιᾶς εἴ που περιλειφθείη, καὶ ὡς μετὰ τὸν τρύγητον ἐπανιόντες τινὲς ἀναλέγονται ῥῶγάς τινας βραχεῖς ἢ βότρυς τοὺς περιλειφθέντας, τὸν αὐτὸν τρόπον καὶ τοὺς ἀσεβεῖς ἀναλέξονται μέχρις ἑνὸς ὡς μηδένα διαφυγεῖν τὴν τοῦ | |
| 115 | θεοῦ κρίσιν.⸣ ἀλλ’ ἐκεῖνοι μὲν ταῦτα πείσονται, οὗτοι δ’ ἐπαροῦσι φωνὴν | |
| αὐτῶν· ⸢τίνες δ’ οὗτοι ἀλλ’ ἢ οἱ τοῦ κρείττονος τάγματος; εἶεν δ’ ἂν οὗτοι οἱ τῆς παρὰ τῷ θεῷ μακαριότητος ἠξιωμένοι.⸣ διὸ ἐπιλέγει ἑξῆς ὁ Σύμμαχος· οὗτοι δὲ ἐπαροῦσι φωνὴν αὐτῶν, ἀγαλλιάσονται ἐν τῷ ἐνδοξασθῆ‐ ναι κύριον, κατὰ δὲ τὴν τῶν Ἑβδομήκοντα ἑρμηνείαν οἱ μὲν τῇ κολάσει παρα‐ | 156 | |
| 120 | δοθησόμενοι τρύγητον ἔσχατον παθόντες καὶ μέχρις ἑνὸς ἀναλεχθέντες φωνὰς ἀποδώσουσι βοῶντες ἐν τῷ κολάζεσθαι, ⸢οἱ δὲ τῆς μερίδος γενόμενοι τοῦ θεοῦ εὐφρανθήσονται ἅμα τῇ δόξῃ κυρίου. τότε γὰρ αὐτὸς ὁ κύριος ἐλεύσεται «ἐν τῇ δόξῃ τοῦ πατρὸς αὐτοῦ», «μετὰ δυνάμεως καὶ δόξης πολλῆς». ἐπὶ ταύτῃ τοίνυν τῇ δόξῃ τοῦ ἑαυτῶν κυρίου εὐφρανθήσονται οἱ πάλαι εἰς αὐτὸν | |
| 125 | ἠλπικότες. ἀντὶ δὲ τοῦ· ταραχθήσεται τὸ ὕδωρ τῆς θαλάσσης, ἤχη‐ σαν ὕδατα θαλάσσης ὁ Θεοδοτίων ἡρμήνευσε σημαίνων τὸ μέγεθος τῆς βοῆς, ᾗ χρήσονται οἱ δοξάζοντες τὸν ἑαυτῶν κύριον· ἤχῳ γὰρ θαλάσσης παρα‐ βληθήσεται αὐτῶν ἡ φωνή.⸣ Καὶ ἡ δόξα κυρίου ἐν ταῖς νήσοις ἔσται ⸢ταῖς ἐκκλη‐ | |
| 130 | σίαις, δηλαδὴ ταῖς πάλαι μεταξὺ τῶν ἀπίστων ἐθνῶν, ὥσπερ ἐν μέσῳ θαλάσσης ἀπειλημμέναις, ἐφ’ ἃς ἡ δόξα κυρίου ἐπιλάμψεται τότε.⸣ ἐπὶ τούτοις ὁ λόγος ἀνυμνεῖ καὶ ἀναφημεῖ τὸν θεὸν τὸν τὴν δόξαν ἑαυτοῦ ταῖς νήσοις δωρησάμενον. διό φησι· Κύριε ὁ θεὸς Ἰσραήλ, ἀπὸ τῶν πτερύγων τῆς γῆς τέρατα ἠκούσαμεν Ἐλπὶς τῷ εὐσεβεῖ. ⸢κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον καὶ τὸν Θεοδο‐ | |
| 135 | τίωνα· ἀπὸ τῶν πτερύγων τῆς γῆς ψαλμοὺς ἠκούσαμεν, κατὰ δὲ τὸν Ἀκύλαν· μελῳδίας· οἱ γὰρ τῆς μερίδος τοῦ θεοῦ τὴν δικαίαν αὐτοῦ κρίσιν ἀποθαυμάζοντες εὐφραίνονται ἅμα τῇ δόξῃ τοῦ κυρίου καὶ εὐφραινό‐ μενοι ὕμνους αὐτῷ καὶ ψαλμῳδίας εὐχαριστηρίους ἀναπέμπουσιν.⸣ ὃ δὴ καὶ ἀποθαυμάζει ὁ προφήτης, εἰ ἀπὸ τῶν περάτων τῆς γῆς καὶ αἱ νῆσοι | |
| 140 | αἱ τῆς δόξης κυρίου καταξιωθεῖσαι ὕμνους αὐτῷ καὶ ψαλμοὺς ᾄδουσι. σφόδρα ἀκολούθως μνημονευσάντων νήσων, λέγω δὲ τῶν ἐκκλησιῶν καὶ τῶν ἐν αὐταῖς ἐπιτελουμένων, κατὰ καιρὸν ἐμνημόνευσεν εἰπών· ψαλμοὺς ἠκούσαμεν. εἰ δὲ λέγοιτο· τέρατα ἠκούσαμεν ὡς ἐπὶ παραδόξοις τερασίοις τοῦτό φησι· τὸ γὰρ ἀλλόφυλα καὶ ἀλλογενῆ καὶ βάρβαρα ἔθνη τὰ διήκοντα μέχρι τῶν περά‐ | |
| 145 | των τῆς γῆς ψαλμοὺς ᾄδειν καὶ τὸν τῶν προφητῶν θεὸν ὑμνεῖν τοὺς πατρῴους θεοὺς ἀποστραφέντα, μέγα τι ἦν καὶ τεράστιον θαῦμα. ⸢εἶτ’ ἐπιλέγει· Ἐλπὶς τῷ εὐσεβεῖ· ἐπειδὴ γὰρ διῆλθε τὰ τοῖς ἀσεβέσιν ἠπειλημένα, εἶθ’ ἑξῆς περὶ τῆς μερίδος τοῦ θεοῦ ἐπήγαγεν, ὡς εὐφρανθήσονται ἅμα τῇ δόξῃ κυρίου καὶ ἡ δόξα κυρίου ἐν ταῖς νήσοις ἔσται. ὡς δὴ ‹τὴν δικαιοκρισίαν τοῦ | |
1.84(150) | θεοῦ› παραστήσας ἀκολούθως ἐπήγαγε τό· Ἐλπὶς τῷ εὐσεβεῖ· παντὶ γὰρ δικαίῳ καὶ εὐσεβεῖ ἀνδρὶ ἐλπὶς ἀγαθὴ σωτηρίας ἀπόκειται,⸣ κἂν ἀλλόφυλος | |
| εἶναι δοκῇ κἂν ἀλλότριος τοῦ σπέρματος Ἀβραάμ. ἐπὶ τούτοις κατὰ τὸν Σύμμαχον εἴρηται· καὶ εἶπε· τὸ μυστήριόν μου ἐμοί, τὸ μυστήριόν μου ἐμοί· τῶν γὰρ προφητῶν δοξασάντων τὸν θεὸν | 157 | |
| 155 | ἐπὶ τῷ λεχθέντι παραδόξῳ καὶ τῆς τῶν εὐσεβῶν ἐλπίδος μνημονευσάντων, μὴ εἰρηκότων δέ, τίνα καὶ ὁποῖα ἦν τὰ ἐλπιζόμενα, ποθούντων δὲ μαθεῖν καὶ γνῶναι, «ἃ ἡτοίμασεν ὁ θεὸς τοῖς ἀγαπῶσιν αὐτόν», σιωπᾶν αὐτοὺς ὁ θεὸς παρα‐ κελεύεται λέγων· τὸ μυστήριόν μου ἐμοί, τὸ μυστήριόν μου ἐμοί· οὐ γὰρ νῦν φησι καιρὸς ἐκφαίνειν· «ἃ ὀφθαλμὸς οὐκ εἶδεν οὐδὲ οὖς ἤκουσεν οὐδὲ | |
| 160 | ἐπὶ καρδίαν ἀνθρώπου ἀνέβη, ἃ ἡτοίμασα τοῖς ἀγαπῶσί με». ταῦτα δὲ ὁ προ‐ φήτης ἁγίῳ πνεύματι συνιδὼν ἀποκλάεται τοὺς ἀσεβεῖς διὰ τὸ συνορᾶν αὐτῶν τὴν ἀπώλειαν, καὶ ὥσπερ ἐδόξασε τὸν θεὸν ἐπὶ τῇ τῶν εὐσεβῶν ἐλπίδι, οὕτω τοὺς ἀπολλυμένους δι’ ὑπερβολὴν φιλανθρωπίας ἀποθρηνεῖ ἐπιφέρων ἑξῆς· Οὐαὶ τοῖς ἀθετοῦσιν, οἱ ἀθετοῦντες καὶ ἀθεσίαν ἀθετούντων | |
| 165 | τὸν νόμον. ἀντὶ δὲ τοῦ· Οὐαὶ τοῖς ἀθετοῦσι, ⸢κατὰ μὲν τὸν Ἀκύλαν εἴρηται· ὠΐ μοι ἀθετοῦντες ἠθέτησαν, κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον· οἴμοι ἀθετοῦντες ἠθέτησαν. ὁρᾷς ὅπως συνέπασχον τοῖς ἀπολλυμένοις καὶ ὑπερήλγουν αὐτῶν οἱ τοῦ θεοῦ ἄνθρωποι διὰ φιλανθρωπίαν, ὡς εἰς ἑαυτοὺς ἀναστρέφειν τὸν ταλανισ‐ μὸν καὶ λέγειν· ὠΐ μοι, ἐφ’ οἷς ἠθέτησαν οἱ παραβάται.⸣ | |
| 170 | Εἶθ’ ἑξῆς ἐπάγει τὴν κατ’ αὐτῶν ἀπειλὴν φάσκων· φόβος καὶ βόθυνος καὶ παγὶς ἐφ’ ὑμᾶς τοὺς κατοικοῦντας ἐπὶ τῆς γῆς· καὶ ἔσται ὁ φεύγων τὸν φόβον ἐμπεσεῖται εἰς τὸν βόθυνον, καὶ ὁ ἐκβαίνων ἐκ τοῦ βοθύνου ἁλώσεται ὑπὸ τῆς παγίδος. καὶ ἐπιλέγει· ὅτι θυρίδες ἐκ τοῦ οὐρανοῦ ἠνοίχθησαν ⸢τὴν ἐπισκοπὴν τοῦ θεοῦ καὶ | |
| 175 | τὴν ἐποπτικὴν αὐτοῦ θεωρητικὴν τῶν ὅλων δύναμιν αἰνιττόμενος, ἐφορῶσαν τὰ πάντα ὥσπερ διὰ θυρίδων τοῦ οὐρανοῦ, αἳ δοκοῦσι μὲν κεκλεῖσθαι, ἐπειδὰν ἁμαρτάνοντας τοὺς ἐπὶ γῆς παρέρχηται ὁ θεὸς μὴ ἐπεξιὼν τοῖς πλημμελοῦσι· τότε γὰρ ὥσπερ ἀποστραφεὶς οὐδὲ ὁρῶντι τοὺς ἁμαρτάνοντας ἔοικεν. ἐπειδὰν δὲ κρίνῃ ἐπεξελθεῖν τοῖς ἡμαρτηκόσιν, ὥσπερ ἀναπετάννυνται τοῦ οὐρανοῦ αἱ | |
| 180 | θυρίδες.⸣ εἰκὸς δὲ θυρίδας λέγεσθαι οὐρανοῦ τὰς οὐρανίους πύλας, περὶ ὧν εἴρηται· «ἄρατε πύλας, οἱ ἄρχοντες ὑμῶν, καὶ ἐπάρθητε, πύλαι αἰώνιοι, καὶ εἰσελεύσεται ὁ βασιλεὺς τῆς δόξης». τότε μὲν οὖν ἀνοιγήσονται πᾶσαι ἐπὶ τῆς τοῦ κυρίου βασιλείας 〈πύλαι〉, ὅπως δι’ αὐτῶν εἰσέρχωνται οἱ βασιλευό‐ μενοι, νυνὶ δὲ ἀνοιχθεισῶν τῶν θυρίδων τοῦ οὐρανοῦ, τί γίνεται; σεισ‐ | |
| 185 | θήσεταί φησι τὰ θεμέλια τῆς γῆς. καὶ ταραχῇ ταραχθήσεται ἡ γῆ, καὶ ἀπορίᾳ ἀπορηθήσεται ἡ γῆ. ⸢καὶ ταῦτα πάντα πείσεται ἡ γῆ τῶν ποτε κατοικησάντων αὐτὴν οὕτως δηλουμένων· τοιαῦτα δέ φησι πείσεσθαι | |
| αὐτοὺς ὡς ἐοικέναι μεθύουσι καὶ κραπαιλῶσιν ἐκ τῆς τῶν κακῶν ὑπερβολῆς.⸣ ἔσται δὲ πρὸς τοῖς εἰρημένοις ἡ δηλωθεῖσα γῆ, δῆλον δ’ ὅτι ἡ τῶν ἀσεβῶν ψυχὴ | 158 | |
| 190 | ὡς ὀπωροφυλάκιον. τοῦτο δὲ καὶ διὰ τῶν ἔμπροσθεν ἐρημίαν ἐδήλου, ἐν οἷς ἐλέγετο· «Σιὼν ὡς ἀγρὸς ἀροτριαθήσεται, καὶ Ἰερουσαλὴμ ὡς ὀπωροφυλά‐ κιον ἔσται». ταῦτα δὲ συμβήσεται τῇ γῇ, λέγω δὲ τοῖς πάλαι τὴν γῆν οἰκήσασιν, ἐπειδή‐ περ κατίσχυσεν ἐπ’ αὐτῆς ἡ ἀνομία. διὸ ἐπὶ τέλει τοῦ λόγου φησί· καὶ | |
| 195 | πεσεῖται καὶ οὐ μὴ δύνηται ἀναστῆναι· ⸢ἅπαξ μὲν γὰρ πεσοῦσα κατὰ τὴν τοῦ θνητοῦ βίου τελευτὴν ἡ γῆ ἤτοι σὰρξ γεώδης ἢ φιλοσώματος ψυχὴ ἢ οἱ πάλαι τὴν γῆν οἰκήσαντες τῆς καθολικῆς ἀναστάσεως τεύξονται ‹εἰς τὸ παραστῆναι› «τῷ βήματι τοῦ Χριστοῦ» ‹καὶ κομίσασθαι ἕκαστον› «τὰ διὰ τοῦ σώματος πρὸς ἃ ἔπραξεν, εἴτ’ ἀγαθὸν εἴτε κακόν», ἐπειδὰν δὲ κριθέντες | |
1.84(200) | ἐκπέσωσι πάσης ἀγαθῆς ἐλπίδος καὶ ταῖς ἠπειλημέναις κολάσεσι παραδοθῶσι τὸ τηνικαῦτα τοῦ θεοῦ ἐκπεσόντες οὐκέτ’ ἀναστῆναι δυνήσονται.⸣ Ἀλλὰ γὰρ πληρώσασα ἡ προφητεία τὸν λόγον τὸν περὶ τῶν οἰκητόρων τῆς γῆς ἑξῆς μεταβαίνει ἐπὶ τὸν οὐρανὸν καὶ τὰ οὐράνια λέγων· τῇ δὲ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ, ⸢λέγω δὲ κατὰ τὸν δηλούμενον τῆς τοῦ θεοῦ κρίσεως | |
| 205 | καιρόν,⸣ ἐπάξει ὁ θεὸς ἐπὶ τὸν κόσμον τοῦ οὐρανοῦ τὴν χεῖρα, ⸢ἐν οἷς τὴν συντέλειαν αἰνίττεται τοῦ παντός, ἐν ᾗ «ὁ οὐρανὸς καὶ ἡ γῆ παρελεύ‐ σεται».⸣ τότε γὰρ διὰ τὴν σωτήριον διδασκαλίαν «ὁ ἥλιος σκοτισθήσεται, καὶ ἡ σελήνη οὐ δώσει τὸ φέγγος αὐτῆς, καὶ οἱ ἀστέρες τοῦ οὐρανοῦ πεσοῦνται, καὶ αἱ δυνάμεις τῶν οὐρανῶν σαλευθήσονται. ὅτε καὶ φανήσεται τὸ σημεῖον τοῦ | |
| 210 | υἱοῦ τοῦ ἀνθρώπου ἐν τῷ οὐρανῷ, καὶ κόψονται πᾶσαι αἱ φυλαὶ τῆς γῆς καὶ ὄψονται τὸν υἱὸν τοῦ ἀνθρώπου ἐρχόμενον ἐπὶ τῶν νεφελῶν τοῦ οὐρανοῦ μετὰ δυνάμεως καὶ δόξης πολλῆς». ταῦτα δὴ πάντα αἰνιττόμενος ὁ προφητικὸς λόγος διδάσκει λέγων· καὶ ἔσται ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ, ἐπάξει ὁ θεὸς ἐπὶ τὸν κόσμον τοῦ οὐρανοῦ τὴν χεῖρα. ⸢κόσμον δὲ οὐρανοῦ εἴωθε Μωσῆς | |
| 215 | τὸν ἥλιον καὶ τὴν σελήνην καὶ τοὺς ἀστέρας ἀποκαλεῖν,⸣ ὡς ὅταν λέγῃ· «ἔπεχε μὴ ἀναβλέψας εἰς τὸν οὐρανὸν καὶ ἰδὼν τὸν ἥλιον καὶ τὴν σελήνην καὶ τοὺς ἀστέρας καὶ πάντα τὸν κόσμον τοῦ οὐρανοῦ πλανηθεὶς προσκυνήσῃς αὐτοῖς». διὸ καὶ ἡ παροῦσα προφητεία προϊοῦσα, τίς ποτ’ ἦν ὁ κόσμος τοῦ οὐρα‐ | |
| 220 | νοῦ παρίστησιν, ἐν οἷς φησι· καὶ τακήσεται ἡ πλίνθος, καὶ πεσεῖται τὸ τεῖχος. ἀνθ’ οὗ ὁ Σύμμαχος τοῦτον ἐξέδωκε τὸν τρόπον· καὶ ἐντραπήσεται ἡ σελήνη καὶ αἰσχυνθήσεται ὁ ἥλιος, ὁ δὲ Ἀκύλας· καὶ καταισχυνθή‐ σεται ἡ σελήνη καὶ αἰσχυνθήσεται ὁ ἥλιος, ὁμοίως καὶ ὁ Θεοδοτίων· ἐντραπήσεταί φησιν ἡ σελήνη καὶ αἰσχυνθήσεται ὁ ἥλιος. ὁρᾷς ὅτι | |
| 225 | ἐπάγει ἐπὶ τὸν κόσμον τοῦ οὐρανοῦ τὴν χεῖρα τὴν συντέλειαν τῶν φαινομένων ποιούμενος. ἐὰν δὲ λέγῃ· ἐπάξει ὁ θεὸς τὴν χεῖρα ἐπὶ τὸν κόσμον τοῦ οὐρανοῦ, εἶτα ἐπιφέρῃ· καὶ ἐπὶ τοὺς βασιλεῖς τῆς γῆς· καὶ συνάξει εἰς συναγωγὴν αὐτῆς εἰς δεσμωτήριον καὶ ἀποκλεί‐ σουσιν εἰς ὀχύρωμα, ⸢δοκεῖ μοι ‹τοὺς ἄρχοντας τοῦ αἰῶνος τούτου› σημαί‐ | 159 |
| 230 | νειν διὰ τῶν βασιλέων τῆς γῆς. οὕτω γοῦν καὶ τῷ Δανιὴλ ὁ χρηματίζων αὐτῷ Γαβριὴλ ἐδήλου λέγων· «καὶ ἐξῆλθεν εἰς συνάντησίν μου ἄρχων βασιλείας Περσῶν καὶ ἄρχων βασιλείας Ἑλλήνων καὶ ἄρχων βασιλείας Μήδων». τοὺς τοιούτους ἀοράτους ἄρχοντας τῶν ἐθνῶν βασιλεῖς ἐνταῦθα προσειπὼν ὁ λόγος συναχθήσεσθαι αὐτούς φησιν ὑπὸ τῆς χειρὸς τοῦ θεοῦ καὶ ἐμβληθήσεσθαι εἰς | |
| 235 | δεσμωτήριον καὶ ἀποκλεισθήσεσθαι εἰς ὀχύρωμα.⸣ διὸ κατὰ τὸν Σύμμαχον εἴρηται· κατὰ τῶν βασιλέων τῶν ἐπὶ τῆς γῆς· καὶ ἀθροισ‐ θήσονται ἀθροισμὸν δεσμίου εἰς λάκκον καὶ συγκλεισθήσονται εἰς συγκλεισμόν. ⸢ἀκόλουθον γὰρ ἦν τῆς βασιλείας τοῦ Χριστοῦ μελλούσης τότε τοῦ νέου αἰῶνος ἐπικρατεῖν «τὰς ἀρχὰς καὶ τὰς ἐξουσίας καὶ τοὺς κοσμο‐ | |
| 240 | κράτορας τοῦ σκότους τούτου καὶ τὰ πνευματικὰ τῆς πονηρίας» εἰς τὸν προσή‐ κοντα αὐτοῖς καταβληθῆναι ‹λάκκον›, ὃν αὐτοὶ ‹ἑαυτοῖς ὤρυξαν›· «λάκκον» γὰρ πᾶς ἀσεβὴς «ὤρυξε καὶ ἀνέσκαψεν αὐτὸν καὶ ἐμπεσεῖται εἰς βόθρον, ὃν εἰργάσατο».⸣ ἀλλὰ καὶ συγκλεισθήσονται οἱ δηλωθέντες ἐν τινὶ πρέποντι αὐτοῖς | |
| 245 | δεσμωτηρίῳ, ἵνα μὴ παρένοχλοι ἐν τοῖς ὑπὸ θεοῦ βασιλευομένοις, ἔσονταί τε ἐν τούτῳ εἰς ὅσον κρινεῖ ἐν αὐτοῖς τοῖς αὐτόθι δεσμοῖς ἐνέχεσθαι ὁ τῶν ὅλων κριτής. διὸ κατὰ τοὺς Ἑβδομήκοντα λέλεκται· διὰ πολλῶν γενεῶν ἐπισκοπὴ ἔσται αὐτῶν, κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον· καὶ μετὰ πολλὰς ἡμέρας ἐπισκεφ‐ θήσονται, κατὰ δὲ τὸν Ἀκύλαν· καὶ ἀπὸ πλήθους ἡμερῶν ἐπισκεφ‐ | |
1.84(250) | θήσονται, κατὰ δὲ τὸν Θεοδοτίωνα· διὰ πολλῶν ἡμερῶν ἐπισκεφθή‐ σονται. ὑπὸ τίνος δ’ οὐκ εἴρηται· οὐ γὰρ πρόσκειται ὑπὸ τοῦ θεοῦ, ὡς ἀπόρρητος δὲ ὁ περὶ τούτου σεσιώπηται λόγος. εἶτα καὶ αὐτὸς ὁ ἥλιος αἰσχυνθήσεται ὁρῶν τοὺς πάλαι ὑπ’ αὐτῷ φωτιζομένους ἐλέγχῳ τῆς κρίσεως καὶ τιμωρίᾳ ὑποβληθέντας, ὡσαύτως δὲ καὶ ἡ σελήνη ἐντραπήσεται, ὡς μηδὲν εἰς κατόρ‐ | |
| 255 | θωσιν τῶν ἐπὶ γῆς ἠσεβηκότων συμβαλλομένη. ὡσεὶ καὶ οἰκονόμοι τινὲς ἐπιταχ‐ θέντες ἐφορᾶν καὶ διέπειν οἰκοδεσπότου οἶκον τοὺς ὑπ’ αὐτῶν μακρῷ χρόνῳ γενησομένους ἐπιστάντος τοῦ δεσπότου ἴδοιεν κολαζομένους καὶ διαφόροις τιμω‐ ρίαις ὑποβαλλομένους, τὸν αὐτὸν τρόπον καὶ οἱ τῷ μακρῷ αἰῶνι τῇ τοῦ θεοῦ βουλῇ ἐξυπηρετησάμενοι ἥλιος καὶ σελήνη τῶν ὑπὸ τὰς αὐτῶν αὐγὰς ἠσεβηκότων | |
| 260 | ποτὲ ὑπεχόντων δίκας διατραπήσεσθαι καὶ αἰσχυνθήσεσθαι λέγονται | |
| κατὰ τοὺς λοιποὺς ἑρμηνευτάς. κατὰ γὰρ τοὺς Ἑβδομήκοντα οὐδεμία ἐν τούτοις μνήμη οὐχ ἡλίου οὐδὲ σελήνης γεγένηται, σφόδρα δὲ κεκαλυμμένως εἴρηται τό· καὶ τακήσεται ἡ πλίνθος καὶ πεσεῖται τὸ τεῖχος, ἀποκρυψάντων ὡς εἰκὸς τῶν ἑρμηνευσάντων τὸν λόγον διὰ τὸ Ἕλλησιν ἐκδιδόναι τὴν γραφὴν | 160 | |
| 265 | καὶ διὰ τὸ ἀπεμφαῖνον τῆς λέξεως. τούτοις ἅπασιν ἐπιφέρεται· ὅτι βασιλεύσει κύριος ἐν Σιὼν καὶ ἐν Ἰερουσαλὴμ καὶ ἐνώπιον τῶν πρεσβυτέρων δοξασθήσεται· ⸢ἔδει γὰρ ἡμᾶς ἐν τῷ περὶ συντελείας λόγῳ καὶ τὰ περὶ τῆς κηρυττομένης τοῦ σωτῆρος ἡμῶν ἐπουρανίου βασιλείας μαθεῖν, ἥτις ἔσται μετὰ τὴν καθαίρεσιν | |
| 270 | τῶν ἀρχῶν καὶ τῶν ἐξουσιῶν. Σιὼν δὲ καὶ Ἰερουσαλὴμ πολλάκις εἶναι ‹ἐπου‐ ρανίουσ› ἀπὸ τῆς ἀποστολικῆς μαρτυρίας παρεστήσαμεν· ἔνθα ἡ τοῦ Χριστοῦ βασιλεία στήσεται,⸣ ὅτε καὶ ἐνώπιον τῶν πρεσβυτέρων αὐτοῦ δοξασθή‐ σεται· οὓς γὰρ κατὰ τὸν παρόντα βίον ἐτίμησεν ἀξιώμασιν ἐκκλησιαστικοῖς πρεσβυτέρους ἀναδείξας, τούτους αὐτοὺς καταξιώσει τῆς αὐτοῦ θεότητος· | |
| 275 | διὸ κατὰ τὸν Σύμμαχον εἴρηται· καὶ ἄντικρυς τῶν πρεσβυτέρων αὐτοῦ δόξα. | |
1.85 | Πληρώσας ὁ λόγος τὴν περὶ τῆς καθολικῆς τοῦ θεοῦ κρίσεως προφητείαν, ἧς τὸ τέλος τὴν Χριστοῦ βασιλείαν καὶ ‹τὴν δόξαν τῶν πρεσβυτέρων αὐτοῦ› περιεῖχεν, ἀποθαυμαστικῶς ἀναφωνεῖ λέγων· Κύριε ὁ θεός μου, δοξάσω σε, ὑμνήσω τὸ ὄνομά σου, ὅτι ἐποίησας θαυ‐ | |
| 5 | μαστὰ πράγματα, βουλὴν ἀρχαίαν ἀληθινήν. ⸢νοήσομεν δὲ ὅπως ἦν ἀρχαία ἡ βουλὴ αὕτη ἐπιστήσαντες τῇ φωνῇ τοῦ σωτῆρος τῇ λεγούσῃ τοῖς εἰς τὰ δεξιὰ στησομένοις αὐτοῦ· «δεῦτε οἱ εὐλογημένοι τοῦ πατρός μου, κληρονο‐ μήσατε τὴν ἡτοιμασμένην ὑμῖν βασιλείαν ἀπὸ καταβολῆς κόσμου».⸣ ⸤καὶ ὁ Ἀπό‐ στολος δὲ ἐντεῦθεν ὁρμώμενος ἔγραφε· «καθὼς ἐξελέξατο ἡμᾶς ἐν αὐτῷ πρὸ | |
| 10 | καταβολῆς κόσμου, εἶναι ἡμᾶς ἁγίους καὶ ἀμώμους κατενώπιον αὐτοῦ, προ‐ ορίσας ἡμᾶς εἰς υἱοθεσίαν ἐν αὐτῷ».⸥ ⸢ἀρχαία τοίνυν ἦν αὕτη ἡ βουλή, καὶ ταῦτα τ’ ἦν τὰ θαυμαστὰ ἀληθῶς πράγματα τὰ προωρισμένα μὲν «πρὸ κατα‐ βολῆς κόσμου, ἐπὶ συντελείᾳ» δὲ «τῶν αἰώνων» πληρωθησόμενα,⸣ ἐπειδὰν «θῇ πάντας τοὺς ἐχθροὺς αὐτοῦ ὑπὸ τοὺς πόδας αὐτοῦ» καὶ «ὅταν καταργήσῃ πᾶσαν | |
| 15 | ἀρχὴν καὶ πᾶσαν ἐξουσίαν καὶ δύναμιν». τὸ τηνικαῦτα πάσης κακίας ἐκποδὼν ἀρθείσης καὶ ‹τοῦ ἐσχάτου ἐχθροῦ τοῦ θανάτου καταργηθέντοσ›, ‹ὁ μὲν θεὸς ἔσται› «πάντα ἐν πᾶσιν». ὁ δὲ σωτὴρ καὶ κύριος ἡμῶν τοῦ νέου αἰῶνος βασιλεύων «ἐνώπιον τῶν πρεσβυτέρων δοξασ‐ θήσεται», ὅτε καὶ ‹πάντες οἱ ἅγιοι αὐτοῦ› «ἐν ζωῇ βασιλεύσουσι» τῷ ἑαυτῶν | |
| 20 | σωτῆρι ‹συμβασιλεύοντεσ›. αὕτη ἦν ἡ ἀρχαία βουλή, καὶ ταῦτα τὰ θαυμαστὰ | |
| πράγματα, ἐφ’ οἷς ἀποθαυμάζων ὁ προφήτης δοξάζει τὸν θεόν. εἶτ’ ἐπευχό‐ μενος ταῦτα γενέσθαι ἐπιλέγει· γένοιτο, ⸢σπεύδων ὥσπερ καὶ ἐπιθυμῶν ᾗ τάχος ἐπιστῆναι τὸ τῶν ἀγαθῶν τέλος. ἀρχαία μὲν ἦν ἡ βουλὴ αὕτη διὰ τὴν πρόγνωσιν καὶ τὸν προορισμὸν τοῦ θεοῦ, ἀληθινὴ δὲ διὰ τὴν τοῦ τέλους | 161 | |
| 25 | ἔκβασιν.⸣ ἀλλ’ ὑπὲρ μὲν τῶν καταξιωθησομένων τῆς μακαριότητος ἐπηύξατο εἰπών· γένοιτο, περὶ δὲ τῶν παρεληλυθότων ἐν τῷ θνητῷ βίῳ ἐπιλέγει· ὅτι ἔθηκας πόλεις εἰς χῶμα, πόλεις ὀχυρὰς τοῦ πεσεῖν αὐτῶν τὰ θεμέλια· τῶν ἀσεβῶν πόλις εἰς τὸν αἰῶνα οὐ μὴ οἰκοδομηθῇ. ⸢καὶ ἐπὶ τούτοις | |
| 30 | οὖν φησι· δοξάσω σε, ὅτι τῶν ἀσεβῶν περιεῖλες τὰς πόλεις ἀφανίσας αὐτῶν τὰς ἀθέους πολιτείας καὶ τὰ ἀσεβῆ οἰκοδομήματα. οἵ γε μὴν διασωθέντες ἐξ αὐτῶν ἐκείνων εὐλογήσουσί σε, ἢ κατὰ τοὺς λοιποὺς ἑρμηνευτάς· δοξάσουσί σε. εἰσὶ δ’ οὗτοι λαὸς ὁ διὰ σὲ πτωχεύσας κατὰ τὸν πρότερον αἰῶνα καὶ πόλεις τῶν πάλαι ἀδικουμένων ἀνθρώπων, οὓς ἠδίκουν οἱ διῶκται τῆς θεοσε‐ | |
| 35 | βείας. οὗτοι εὐλογήσουσί σε ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ σου ἐν διαφόροις πολιτεύμασιν ἐξετασθέντες καὶ δικαίως εὐλογήσουσιν,⸣ ἐπειδήπερ ἐγένου πάσῃ πόλει ταπεινῇ βοηθὸς καὶ τοῖς ἀθυμήσασι δι’ ἔνδειαν σκέπη. ⸢καὶ ὅτε γὰρ ἦσαν ταπεινοὶ καὶ ἐν ἀθυμίᾳ καὶ ἐνδείᾳ πάσης τρυφῆς μεταξὺ τῶν φαύ‐ λων ἀναστρεφόμενοι, σὺ αὐτῶν ἦσθα βοηθὸς καὶ σκέπη, ἀλλὰ καὶ διψώντων | |
| 40 | κατ’ ἐκεῖνο καιροῦ, ὡς λέγειν· «ἐδίψησέ σοι ἡ ψυχή μου», καί· «ἐδίψησεν ἡ ψυχή μου πρὸς τὸν θεὸν τὸν ἰσχυρὸν τὸν ζῶντα». σὺ πάλιν ἦσθα πηγὴ δροσίζων αὐτοὺς καὶ ποτίζων τῇ τοῦ ἁγίου πνεύματος ἐπιρροῇ καὶ σὺ τῆς ὀλιγοψυχίας αὐτοὺς ἀνεκτῷ ἐνισχύων αὐτοὺς τῇ δυνάμει τοῦ μονογενοῦς σου λόγου. Ἵνα δὲ μὴ περὶ αὐτῶν ταῦτα λέγεσθαι ὑπολάβωσιν Ἰουδαίων | |
| 45 | παῖδες ἀναγκαίως τὴν εἰς πάντα τὰ ἔθνη χυθεῖσαν τοῦ Χριστοῦ χάριν, ἐπιφέρει λέγων· καὶ ποιήσει κύριος σαβαὼθ πᾶσι τοῖς ἔθνεσιν ἐπὶ τὸ ὄρος τοῦτο. τί δὲ ποιήσει, κατὰ μὲν τοὺς λοιποὺς ἑρμηνευτὰς ποτὸν ἑξῆς εἴρηται, κατὰ δὲ τοὺς Ἑβδομήκοντα· πίονταί φησιν εὐφροσύνην, πίονται οἶνον· συμπόσιον τοίνυν οὐ τῷ Ἰσραὴλ οὐδὲ τῷ Ἰουδαίων λαῷ, πᾶσι δὲ τοῖς ἔθνεσι | |
1.85(50) | παρασκευάσειν τὸν κύριον ἐν τούτοις θεσπίζει. οὐκ ἐν κοιλώμασι γῆς οὐδ’ ἐν φάραγξιν οὐδ’ ἐν πεδιάσιν, ἀλλ’ οὐδ’ ἐν πολλοῖς ὄρεσιν οὐδ’ ὡς ἔτυχεν ἐπί τινος ἑνὸς ὄρους, ἀλλ’ ἐν ἐκείνῳ, ὅπερ δεικνὺς ἔλεγεν· ἐπὶ τὸ ὄρος τοῦτο. ποῖον δὲ ἦν τοῦτο ἢ περὶ οὗ μικρῷ πρόσθεν ἔλεγεν· «ὅτι βασιλεύσει κύριος ἐν τῷ ὄρει Σιὼν καὶ ἐν Ἰερουσαλὴμ καὶ ἐνώπιον τῶν πρεσβυτέρων αὐτοῦ δο‐ | |
| 55 | ξασθήσεται»· ἐν γὰρ τῷ ὄρει τῆς αὐτοῦ βασιλείας, ἐν ᾧ καὶ τὴν δόξαν ἑαυτοῦ τοῖς αὐτοῦ ‹πρεσβυτέροισ› παρέξει, ἐκεῖ τὸ συμπόσιον καὶ τοῖς ἔθνεσι παρασκευά‐ | |
| σας τὸ τῆς ἀθανασίας αὐτοῖς ποτὸν δωρήσεται.⸣ διὸ λέλεκται· ἐπὶ τὸ ὄρος τοῦτο πίονται εὐφροσύνην, πίονται οἶνον, χρίσονται μύρον. ⸢παρί‐ στησι δὲ τὸ ὄρος ὁ Ἀπόστολος εἰπών· «προσεληλύθατε Σιὼν ὄρει καὶ πόλει | 162 | |
| 60 | θεοῦ ζῶντος, Ἰερουσαλὴμ ἐπουρανίῳ καὶ μυριάσιν ἀγγέλων, πανηγύρει καὶ ἐκκλησίᾳ πρωτοτόκων ἀπογεγραμμένων ἐν οὐρανοῖς». ἐνταῦθα τοίνυν γενόμενοι οὐχ ὁ Ἰσραήλ, ἀλλ’ οἱ ἐξ ἁπάντων τῶν ἐθνῶν καταξιούμενοι τῶν ἐπαγγελιῶν πίονται εὐφροσύνην καὶ πίονται τὸν ἐκ ‹τῆς ἀληθινῆς ἀμπέλου› οἶνον,⸣ ⸤περὶ οὗ ὁ σωτὴρ ἔλεγεν· «οὐ μὴ πίω αὐτὸ | |
| 65 | ἕως ἂν πίω αὐτὸ καινὸν μεθ’ ὑμῶν ἐν τῇ βασιλείᾳ τῶν οὐρανῶν».⸥ καὶ χρίσονται μύρον οὐκέτι «τὸν ἀρραβῶνα τοῦ ἁγίου πνεύματος» ληψόμενοι, ἀλλ’ αὐτοῦ ‹τοῦ πληρώματος τῆς θεότητοσ› τοῦ υἱοῦ τοῦ θεοῦ μεθέ‐ ξοντες, καὶ οὐκέτι ‹ἐκ μέρους γινώσκοντες καὶ ἐκ μέρους προφητεύοντεσ›, ἀλλ’ ἐκ τοῦ τελείου ‹μέτοχοι τοῦ Χριστοῦ γενησόμενοι›, ὡς καὶ αὐτοὺς ἀποφανθῆναι | |
| 70 | ‹χρηστοὺσ› καὶ ‹θεοῦ υἱοὺς καὶ κληρονόμους θεοῦ καὶ συγκληρονόμους Χριστοῦ›. ⸢τούτων δ’ εἰκόνας ἡμῖν καὶ σύμβολα ἐν τοῖς μυστηρίοις τῆς καινῆς διαθήκης διὰ τοῦ μυστικοῦ χρίσματος καὶ τοῦ σωτηρίου αἵματος ὁ εὐαγγελικὸς παρέδωκε λόγος, ἵν’ ἐν τούτοις δοκιμασθέντες καὶ τῶν κρειττόνων μεταλάβοιμεν.⸣ ταῦτα αὐτὰ τὰ εἰρημένα παράδος φησὶ τοῖς ἔθνεσιν· ὁ γὰρ Ἰσραὴλ οὐκ ἄξιος τούτων. | |
| 75 | ⸢ὥσπερ δέ τις παραθήκην ἐν μυστηρίῳ παραδίδωσιν, οὕτω φησὶ τὸν περὶ τῶν λεχθέντων μυστικὸν λόγον· παράδος πᾶσι τοῖς ἔθνεσιν· ἡ γὰρ βουλὴ αὕτη ἐπὶ πάντα τὰ ἔθνη.⸣ διόπερ εἰκότως ἐδόξαζεν ὁ προφήτης ἐκπληττόμενος τὴν τοῦ θεοῦ χάριν, ἐν οἷς ἔφασκεν· «ὅτι ἐποίησας θαυμαστὰ πράγματα, βουλὴν ἀρχαίαν ἀληθινήν». | |
| 80 | τούτοις ἑξῆς, ὅπως τὰ ἔθνη τὰ ἐξ αἰῶνος ἄθεα καὶ ἀνέλπιστα διὰ τὸ εἰδώλοις καὶ δαίμοσι προσανέχειν τεύξεται τούτων, διασαφεῖ λέγων· κατέπιεν ὁ θάνα‐ τος ἰσχύσας. ⸢ἀλλ’ ὅμως ὁ φιλάνθρωπος τῶν ὅλων σωτὴρ ῥυσάμενος τοῦ θανάτου τὰς τῶν ἀνθρώπων ψυχάς, τῆς τε πολυθέου καὶ δαιμονικῆς πλάνης ἐλευθερώσας ἀφεῖλε πᾶν δάκρυον ἀπὸ παντὸς προσώπου·⸣ καὶ τὸ | |
| 85 | ὄνειδος τοῦ λαοῦ αὐτοῦ ἀφεῖλεν ἀπὸ πάσης τῆς γῆς· ⸢ὄνειδος δὲ ἦν τοῦ λαοῦ τοῦ ἐξ ἐθνῶν ἡ κρατήσασα αὐτῶν εἰδωλολατρία· ὅπερ ὄνειδος ἀφεῖλεν ὁ θεὸς καὶ τὸ ἐπὶ τούτῳ δάκρυον τῶν διὰ φιλανθρωπίαν τὴν τῶν τοσούτων ψυχῶν ἀποκλαομένων ἀπώλειαν.⸣ ταῦτα μὲν οὖν κατὰ τὴν τῶν Ἑβδο‐ μήκοντα ἑρμηνείαν· κατὰ δὲ τοὺς λοιποὺς ἑτέραν παρίστησι διάνοιαν ὁ λόγος, | |
| 90 | ἣν ὁ Σύμμαχος σαφέστερον ἐξέδωκε τοῦτον εἰπὼν τὸν τρόπον· καὶ καταποντιεῖ ἐν τῷ ὄρει τούτῳ πρόσωπον τοῦ ἐξουσιαστοῦ τοῦ ἐξουσιάζοντος πάντων τῶν ἐθνῶν, καὶ ἡ χρίσις ἡ κεχρισμένη κατὰ πάντων τῶν | |
| ἐθνῶν καταποθῆναι ποιήσει τὸν θάνατον εἰς τέλος. καὶ ἐξα‐ λείψει κύριος ὁ θεὸς ἀπὸ προσώπου πᾶν δάκρυον καὶ τὸ ὄνειδος | 163 | |
| 95 | τοῦ λαοῦ αὐτοῦ περιελεῖ ἀπὸ πάσης τῆς γῆς, ὅτι κύριος ἐλά‐ λησεν. ἰσοδυναμεῖ δὲ τούτοις καὶ τὰ παρὰ τοῖς λοιποῖς ἑρμηνευταῖς, ὧν ὁ νοῦς τοιοῦτος εἶναί μοι δοκεῖ· κατὰ τὸν δηλωθέντα χρόνον ἐπειδὰν ἐν τῷ ἀποδοθέντι ὄρει πᾶσι τοῖς ἔθνεσι τὸ συμπόσιον ποιήσας ὁ κύριος καταξιώσῃ μετασχεῖν | |
1.85(100) | τοῦ οἴνου καὶ τοῦ μύρου καὶ τῶν ἀρρήτων αὐτοῦ μυστηρίων τὸ τηνικαῦτα καταποθῆναι ποιήσει καὶ ἀφανὲς γενέσθαι τὸ πρόσωπον τοῦ ἐξουσιασ‐ τοῦ τοῦ ἐξουσιάσαντος πάντων τῶν ἐθνῶν, τοῦτ’ ἔστι τοῦ θανάτου, οὕτως δὲ αὐτὸ καταποντιεῖ ὁ ἐν τῷ προλεχθέντι ὄρει βασιλεύων κύριος, ὡς μηκέτι φαίνεσθαί που αὐτόν, λέγω δὲ τὸν θάνατον, ὃν ἐνταῦθα μὲν ἡ προ‐ | |
| 105 | φητεία ἐξουσιαστὴν ὠνόμασεν, ὁ δ’ Ἀπόστολος οὐκ ὤκνησε καὶ βασιλέα προσειπεῖν φήσας· «ἐβασίλευσεν ὁ θάνατος ἀπὸ Ἀδὰμ μέχρι Μωσέως», ἐπεὶ τοίνυν «ἔσχατος ἐχθρὸς καταργεῖται ὁ θάνατος». εἰκότως ἐνταῦθά φησιν ὁ λόγος ἀπολεῖσθαι τὸ πρόσωπον τοῦ ἐξουσιαστοῦ. ἀντὶ δὲ τοῦ· τὸ πρόσω‐ πον τοῦ ἐξουσιαστοῦ, τὸ πρόσωπον τῆς σκοτίας ὁ Ἀκύλας καὶ ὁ | |
| 110 | Θεοδοτίων ἐκδεδώκασι. τίς δ’ ἦν ἡ σκοτία, ἢ ὁ ἀφεγγὴς καὶ σκότου πλήρης τοῦ θανάτου χῶρος; ⸢τότε τοίνυν, ὅτε τῷ υἱῷ τοῦ θεοῦ ‹ἅγιοι συμβασιλεύσουσιν›, αὐτὸς ὁ θάνατος ὁ πάλαι καταπίνων τοὺς πάντας καταποθήσεται. αἴτιον δὲ τούτου ἔσται ἡ χρῖσις ἡ κεχρισμένη εἰς πάντα τὰ ἔθνη· χρισθέντες γὰρ τῷ χρίσματι οὐκέτ’ ὑποχείριοι γενήσονται θανάτῳ, ἀθανασίας | |
| 115 | δὲ καὶ ζωῆς αἰωνίου μετασχόντες τὸν θάνατον ἀνενέργητον καὶ ὥσπερ νεκρὸν καταστήσουσι.⸣ διὸ λέλεκται· ἡ χρῖσις ἡ κεχρισμένη κατὰ πάντων τῶν ἐθνῶν καταποθῆναι ποιήσει τὸν θάνατον εἰς τέλος. καὶ δὴ τοῦ θανάτου ἐκποδὼν γενομένου ἐξαλείψειν κύριος ὁ θεὸς λέγεται πᾶν δάκρυον ἀπὸ παντὸς προσώπου καὶ τὸν ὄνειδον τοῦ λαοῦ αὐτοῦ | |
| 120 | περιελεῖν· ⸢ὄνειδος γὰρ ἦν οὐ μικρὸν ‹τοῖς κατ’ εἰκόνα θεοῦ πεποιημένοις ἀνθρώποισ› τὸ ἐκπεσεῖν τῆς αἰωνίου ζωῆς καὶ θανάτῳ ὑποβληθῆναι. ἀλλ’ ἀρθήσεται τὸ ὄνειδος ‹τοῦ μὲν θανάτου καταργηθέντοσ› καὶ τοῦ σκότους ἀφανισθέντος, τῆς δὲ τοῦ Χριστοῦ βασιλείας ἐν αἰωνίῳ ζωῇ διαλαμπούσης ἀπολαύσουσιν οἱ ἐξ ἁπάντων τῶν ἐθνῶν τῶν μὲν προτέρων ἠλευθερωμένοι κακῶν. | |
| 125 | τῶν δ’ ἐπαγγελιῶν τοῦ θεοῦ καταξιωθησόμενοι.⸣ | |
1.86 | ⸢Καταποθέντος τοῦ θανάτου κατὰ τὸν τῆς ἀνα‐ στάσεως καιρὸν οἱ τοῦ νέου αἰῶνος υἱοὶ τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ εὐχαριστήριον | |
| ᾄσουσιν ᾠδήν, ὁρῶντες ἐν δόξῃ τὸν ἑαυτῶν σωτῆρα, καὶ ἐροῦσιν Ἰδοὺ ὁ θεὸς ἡμῶν, ἐφ’ ᾧ ἠλπίζομεν· πάλαι μὲν γὰρ αὐτὸν ἐν ἐλπίσιν εἴχομεν πι‐ | 164 | |
| 5 | στεύοντες ταῖς θείαις περὶ αὐτοῦ διδασκαλίαις, νυνὶ δὲ καὶ ὀφθαλμοῖς ὁρῶμεν αὐτόν, διὸ ὑπεμείναμεν πάλαι τὰ ἐπιόντα ἡμῖν λυπηρά. καὶ οἱ μὲν ταῦτα ἐροῦσιν, ὁ δὲ ἀνάπαυσιν αὐτοῖς δώσει ἐν τῷ προλεχθέντι τῆς βασιλείας αὐτοῦ ὄρει.⸣ καὶ οὗτοι μὲν τῶν ἐπηγγελμένων ἀγαθῶν ἀπολαύσουσιν, ἡ δὲ Μωαβῖτις, κατὰ δὲ τὴν Ἑβραϊκὴν φωνὴν Μωάβ, τιμωρίαν ὑφέξει τῆς ἑαυτοῦ ἀθεότητος· | |
| 10 | καταπατηθήσεται γὰρ τρόπον ἅλωνος ἐν ἁμάξαις, ὥστ’ ἀσθενῆσαι καὶ ἐξατονῆσαι τὰς χεῖρας αὐτοῦ ἀπὸ ἐκλύσεως. διό φησιν ὁ Ἀκύλας· καὶ ἀλοη‐ θήσεται ἡ Μωὰβ ὑποκάτω αὐτοῦ ὡς ἀλοᾶται ἄχυρα, κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον· καὶ ἀλοήσομέν φησι τὴν Μωὰβ ὡς ἀλοητὸν ἀχύρου εἰς πηλόν. τίνες δέ εἰσιν οἱ καταπατοῦντες αὐτὸν καὶ ἀλοῶντες ἑξῆς παρίστησιν | |
| 15 | ἐπιφέρων· «καὶ πατήσουσιν αὐτὸν πόδες πραέων καὶ ταπεινῶν βήματα πενή‐ των». ⸢οἶμαι δ’ ἐνταῦθα Μωὰβ λέγεσθαι τὸν πονηρὸν δαίμονα καὶ τὴν ἀντικει‐ μένην δύναμιν τὴν πάλαι παρὰ τοῖς Μωαβίταις ὡς θεὸν τιμωμένην, ἥτις ἐπειδὴ μέγα ἐφρόνει κατεπαιρομένη τοῦ θεοῦ Ἰσραήλ. καὶ τὸ ὑφ’ ἑαυτὴν ἔθνος ἐπι‐ τρίβουσα, ὡς καὶ ἐπ’ αὐτοῦ Μωσέως τοιαῦτα τολμῆσαι, ὡς ἐκπορνεῦσαι τὸν | |
| 20 | λαὸν καὶ ‹τελεσθῆναι τῷ Βεελφεγώρ›· τοῦτο δ’ ἦν τὸ τῶν Μωαβιτῶν εἴδωλον· τούτου χάριν τὰ προκείμενα περὶ αὐτῆς ὡς περὶ δεινῆς τινος καὶ θεομάχου δυνά‐ μεως προφητεύεται.⸣ καὶ ἐν τῇ ὁράσει δὲ τῇ περὶ τῆς Μωὰβ περὶ τοῦ αὐτοῦ δαίμονος πρὸς αὐτὴν ἐλέγετο τὴν Μωάβ· «ὅτι ἤρθη ἡ συμμαχία σου, καὶ ὁ ἄρχων ἀπώλετο κατα‐ | |
| 25 | πατῶν ἐπὶ τῆς γῆς». ἐπειδὴ οὖν φοβερός τις ἐνομίζετο τῷ Ἰουδαίων λαῷ ὁ πονηρὸς οὗτος δαίμων, τὸ διαδεξόμενον αὐτὸν κατὰ τὸν καιρὸν τῆς καθολικῆς τοῦ θεοῦ κρίσεως τέλος ἡ παροῦσα προφητεία διδάσκει ἐν τῷ λέγειν· καὶ καταπατη‐ θήσεται ὁ Μωάβ, καὶ ἀνήσει τὰς χεῖρας αὐτοῦ· ὃν τρόπον γὰρ αὐτός φησιν ἐταπείνωσεν ἑτέρους τοῦ ἀπολέσαι, οὕτως καὶ αὐτὸς τὰ | |
| 30 | ὅμοια πείσεται. ὁ δὲ ⸢Σύμμαχος· καὶ ἀλοήσομέν φησι τὴν Μωὰβ ὑποκάτω αὐτῆς ὡς ἀλοητὸν ἀχύρου εἰς πηλόν· καὶ ἐξαπλώσει τὰς χεῖρας αὐτοῦ ἀλοώμενος καὶ καταπατούμενος καθὼς ἀναπλώσῃ ὁ λουόμενος εἰς τὸ κολυμβῆσαι, καὶ ταπεινωθήσεται ὑπερηφανία αὐτοῦ σὺν τοῖς καταρράγμασι τῶν χειρῶν αὐτοῦ· καὶ τὸ ὀχύρωμα τοῦ ὕψους | |
| 35 | τῶν τοίχων σου κύψει καὶ κολληθήσεται εἰς γῆν. τεῖχος δὲ καὶ ὀχύρωμα αὐτοῦ αἱ δυνάμεις ἦσαν αὐτοῦ, αἷς ὠχύρωτο, ἃς καὶ αὐτὰς καθαι‐ ρεθήσεσθαί φησιν ὁ λόγος, δι’ ἑνὸς δὲ τοῦ πάλαι τῶν Μωαβιτῶν κρατήσαντος πονηροῦ δαίμονος καὶ τὰ τοῖς λοιποῖς τοῖς δὴ νομισθεῖσι θεοῖς συμβήσομαι διδάσκει ἐξ ἑνὸς παραδείγματος ἡμῖν καταλείπων νοεῖν καὶ τὰ ταῖς λοιπαῖς | |
| 40 | ἀντικειμέναις δυνάμεσιν ἐπελευσόμενα. Ἔδει γὰρ ἡμᾶς προμαθόντας, ὁποῖον ἔσται τοῦ θανάτου τὸ τέλος κατὰ τὸν τῆς κρίσεως καιρὸν καὶ τῶν λοιπῶν ἀντικειμένων δυνάμεων, μὴ ἀγνοῆσαι τὴν ἀπώλειαν, ⸢μεθ’ ἣν τοῦ σωτῆρος ἡμῶν τὴν αὐτοῦ βασιλείαν ἀπειληφότος ἐν τῷ ἐπουρανίῳ ὄρει οἱ τῶν ἐπαγγελιῶν ἄξιοι ᾄσονται ἐν ἐκείνῃ τῇ ἡμέρᾳ | 165 |
| 45 | τὸ ἐπουράνιον ᾆσμα ‹ἐν τῇ ἐπουρανίῳ γενόμενοι Ἰερουσαλήμ›, ἣν ἐπὶ τοῦ παρ‐ όντος Ἰουδαίαν ὠνόμασεν ὁ λόγος, ἀκολούθως τῇ χώρᾳ τῆς ἐπιγείου Ἰερου‐ σαλήμ· οὕτως γὰρ ὁμοῦ καὶ τοῖς ἀκροωμένοις τοῦ τῶν Ἰουδαίων λαοῦ παισὶ θυμηδίαν τινὰ καὶ προτροπὴν εἰς τὴν τῶν προκειμένων ἐλπίδα παρεῖχεν. ὁμοῦ καὶ τὴν ἀληθινὴν παρίστη Ἰουδαίαν ‹τῆς ἐπουρανίου Ἰερουσαλὴμ› τὴν χώραν καὶ τὸ | |
1.86(50) | μέγα πλάτος ὧδέ πη σημαίνων, ἵν’ ὁ μὲν τόπος νοῆται Ἰουδαία, τὸ δ’ ἐν αὐτῇ θεοσεβὲς πολίτευμα τῶν θείων καὶ εὐαγγελικῶν πνευμάτων ‹ἡ τοῦ θεοῦ πόλισ›· ἔνθα γενόμενοι τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ ᾄσονται τὸ ᾆσμα τὸ ἐπιλεγόμενον.⸣ ποῖον δὲ ᾆσμα ᾄσονται οἱ διὰ τῆς προφητείας δηλούμενοι, ἐντεῦθεν ἤδη τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον διὰ τοῦ προφήτου παραδίδωσιν ἐξ αὐτῶν ἐκείνων προσώπου θεσπίζον | |
| 55 | καὶ λέγον· Ἰδοὺ πόλις ὀχυρὰ τὸ σωτήριον ἡμῶν· ⸢οὐ γὰρ ἦν ἡ κάτω ἐπὶ γῆς πόλις ὀχυρὰ πολλάκις ὑπὸ πολεμίων ἁλοῦσα, αὕτη δὲ ἀληθῶς ὀχυρὰ τοῦ θεοῦ τυγχάνει πόλις, καὶ τοῦτ’ ἔστι τὸ σωτήριον ἡμῶν. κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον ἐροῦσιν οἱ ᾄδοντες τὸ ᾆσμα· Πόλιν ἰσχυρὰν ἔχομεν, κατὰ δὲ τὸν Ἀκύλαν· πόλις κράτους ἡμῖν σωτήριον, ἡ δὲ Ἑβραϊκὴ λέξις ἀντὶ τοῦ σωτηρίαν καὶ | |
| 60 | ἀντὶ τοῦ σωτήριον τὸ ὄνομα Ἰησοῦ λευκῶς οὕτως περιέχει, αὐτοῖς γράμμασιν οἷς ὁ σωτὴρ ἡμῶν Ἑβραϊκῶς γράφεται· αὐτὸς οὖν ἔσται ὁ σωτὴρ ἡμῶν ἡ τῶν μακαρίων πόλις, αὐτὸς καὶ τεῖχος αὐτῶν καὶ περίτειχος.⸣ Καὶ πάντα αὐτοῖς αὐτὸς ἔσται, ⸢νοουμένης δὲ ‹Ἰερουσαλὴμ ἐπουρανίου› ἀκόλουθόν ἐστι νοεῖν καὶ πύλας αὐτῆς τὰς διαφόρους τῶν αὐτόθι | |
| 65 | μονῶν εἰσόδους, ἃς ἀνοιγῆναι βούλεται οὐκ Ἰουδαίοις ἀλλ’ οὐδὲ τῷ Ἰσραὴλ οὐδὲ τοῖς τυχοῦσιν ἁπλῶς, μόνοις δὲ τοῖς φυλάττουσι δικαιοσύνην καὶ ἀλήθειαν καὶ εἰρήνην.⸣ διὸ ἐπιλέγει· ἀνοίξατε πύλας, εἰσελθέτω λαὸς φυλάσσων ἀλήθειαν, ἀντιλαμβανόμενος ἀληθείας καὶ φυλάσσων εἰρήνην. τούτων δὲ τῶν πυλῶν ἐφιέμενος θεοφιλής τις ἀνὴρ ἔλεγεν· «ἀνοίξατέ | |
| 70 | μοι πύλας δικαιοσύνης· εἰσελθὼν ἐν αὐταῖς ἐξομολογήσομαι τῷ κυρίῳ». ἄξιον δέ φησιν ἀνοῖξαι τὰς πύλας τοῖς προλεχθεῖσιν, ἐπειδήπερ ἐπὶ σοὶ ἤλπισαν, κύριε ὁ θεός, ὃς ταπεινώσας κατήγαγες τοὺς ἐνοικοῦντας ἐν ὑψηλοῖς· πόλεις ὀχυρὰς καταβαλεῖς καὶ κατάξεις ἕως ἐδάφους. ὅμοια δ’ ἂν εἴη | |
| ταῦτα τοῖς ἔμπροσθεν εἰρημένοις ἐν τῷ· «ὅτι ἔθηκας πόλεις εἰς χῶμα, πόλεις | 166 | |
| 75 | ὀχυρὰς τοῦ πεσεῖν αὐτῶν τὰ θεμέλια». καὶ νῦν οὖν ‹τὴν δικαιοκρισίαν τοῦ θεοῦ› παριστὰς τὴν αὐτὴν ἐπαναλαμβάνει διάνοιαν δοξάζων αὐτὸν καὶ λέγων· ὁ θεὸς ὁ μέγας ὁ αἰώνιος, ὃς ταπεινώσας κατήγαγες τοὺς ἐνοικοῦντας ἐν ὑψηλοῖς, ἀλλ’ ἐκείνους μὲν ἐκ τοῦ ὕψους κατέβαλες ταπεινώσας καὶ τὰς πόλεις αὐτῶν καθεῖλες συντέλειαν τοῦ θνητοῦ βίου ποιούμενος ἢ τὰς ἀθέους | |
| 80 | αὐτῶν καὶ ἀσεβεῖς πολιτείας ἀφανεῖς ποιήσας, τοὺς δὲ σοὺς πράους ἄνδρας, οὓς ἐμακάριζες φήσας· «μακάριοι οἱ πραεῖς, ὅτι αὐτοὶ κληρονομήσουσι τὴν γῆν». τούτους ταπεινοὺς ὄντας πρότερον νῦν κατὰ τὸν τῆς δικαιοκρισίας σου καιρὸν ἀνύψωσας καταπατεῖν αὐτοὺς ποιήσας τὰς τῶν πάλαι ὑπερηφάνων κεφαλάς. εἶτ’ εὐθεῖα ἡ ὁδὸς τῶν εὐσεβῶν ἐγενήθη· ⸢μηκέτι γὰρ μηδενὸς ὄντος ἐμποδὼν | |
| 85 | ἀκώλυτος καὶ ἀπαραπόδιστος καὶ εὐθεῖα ἡ ὁδὸς αὐτοῖς γέγονε· τούτοις δ’ αἴτιον ‹ἡ δικαιοκρισία τοῦ θεοῦ›.⸣ διὸ ἐπιλέγει· ἡ γὰρ ὁδὸς τοῦ κυρίου κρίσις. | |
1.87 | Διελθὼν ὁ προφήτης, ὁποῖον τέλος τοὺς ἀσεβεῖς διαλήψεται, καὶ τοὺς δικαίους, ὁποῖαι περιμένουσιν ἐλπίδες, ὁποία τε ἔσται ἡ βασιλεία τοῦ Χριστοῦ καὶ ὡς μόνοις τοῖς ἀξίοις αἱ ‹πύλαι› τῆς ἐν οὐρανοῖς τοῦ θεοῦ πόλεως ‹ἀνοιχθήσονται›, ὁποῖόν τε «ᾄσονται ᾆσμα» οἱ τῶν ἐπαγγελιῶν | |
| 5 | ἀπολαύσαντες, ἀκολούθως τούτοις τὰς προκειμένας ἀναπέμπει πρὸς τὸν θεὸν φωνὰς ἐκ προσώπου ἑαυτοῦ καὶ τῶν αὐτῷ παραπλησίων φάσκων· ἠλπίσαμεν ἐπὶ τῷ ὀνόματί σου καὶ ἐπὶ τῇ μνείᾳ, ᾗ ἐπιθυμεῖ ἡ ψυχὴ ἡμῶν· ὡς γὰρ παρὼν τοῖς ἀποτελέσμασι τῶν λόγων καὶ ὡς αὐτὰ θεωρῶν τὰ πράγματα ψυχῆς πεφωτισμένοις ὀφθαλμοῖς ἄνω πρὸς τὸν θεὸν ἀποβλέπει καὶ τὸν τοσούτων χορηγὸν | |
| 10 | ἀγαθῶν ἀνυμνεῖ εὐχὴν ἀναπέμπων καὶ λέγων τὰ προκείμενα. ⸤ἄξια γὰρ τῆς ἐλπίδος τὰ παρὰ σοὶ τεθησαυρισμένα καὶ ταῦτα λέγω πρὸς σέ, τὴν ἐπιθυμίαν τῆς ψυχῆς μου·⸥ ⸢σὺ γὰρ εἶ κύριε ἡ ἐμὴ ἐπιθυμία καὶ ὁ θεῖος ἔρως τῆς ἐμῆς ψυχῆς. διὸ ἡ ψυχή μου ἐπεθύμησέ σε καὶ αὕτη γὰρ ἡ μνήμη τοῦ ὀνόματός σου ἐξίστησιν ἡμῶν τὴν ψυχὴν καὶ διεγείρει ἐπὶ τὸν σὸν πόθον. διὸ οὔτε καθεύδειν | |
| 15 | οἷοί τ’ ἐσμὲν τοὺς τῆς νυκτὸς καιρούς, ἀλλὰ καὶ τούτους ἐγρηγορότες τῷ πνεύ‐ ματι, σὲ τὴν ἐπιθυμίαν ἡμῶν κατὰ νοῦν ἔχομεν. οὕτως οὖν ‹καὶ αἱ νύκτες ἡμῖν ὡς ἡμέραι πεφωτισμέναι› τυγχάνουσιν· ἐπειδήπερ τὰ προστάγματά σου καὶ οἱ λόγοι σου ἡμῖν τοῖς ἐπὶ τῆς γῆς ἔτι τὰς διατριβὰς ποιουμένοις καὶ διὰ νυκτὸς καὶ δι’ ἡμέρας ἀντὶ φωτὸς ἐδόθησαν. ταῦθ’ ὑπερβαλλούσῃ διαθέσει πρὸς τὸν | |
| 20 | θεὸν ἀναφωνήσας ὁ προφήτης μεταβαίνει ἐφ’ ἡμᾶς παραινῶν τὴν αὐτὴν αὐτῷ βαδίζειν ὁδόν.⸣ διό φησι· δικαιοσύνην μάθετε, οἱ ἐνοικοῦντες ἐπὶ τῆς γῆς. ⸢Ἀντὶ δὲ τοῦ· πέπαυται γὰρ ὁ ἀσεβής, ὁ μὲν Ἀκύλας καὶ ὁ | |
| Θεοδοτίων ἠλεήθη ἀσεβὴς ἡρμήνευσαν, ὁ δὲ Σύμμαχος· ἐδωρήθη ἀσεβής. | 167 | |
| 25 | προτρέπει δὲ ὁ λόγος τοὺς ἐν ἀσεβείαις ἐξετασθέντας πρότερον σπεύδειν ἐπὶ μετάνοιαν·⸣ ἐπειδὴ γὰρ θεοῦ κρίσις πάντας ἀνθρώπους περιμένει. τούτου χάριν πάντες ἄνθρωποι δικαιοσύνην μάθετε ⸢θαρροῦντες, ὅτι καὶ τοὺς προληφθέντας ἐν ἀσεβείαις μετανοήσαντας φιλάνθρωπος ὢν ὁ θεὸς ἐλεήσει. εἰ δὲ μὴ πεισθείη τις τῷ κηρύγματι μηδὲ μάθοι δικαιοσύνην μηδὲ ἐργάσοιτο ἀλήθειαν, | |
| 30 | ἀρθήσεται ἐκ ζώντων καὶ οὐκ ὄψεται τὴν δόξαν κυρίου.⸣ Ταῦτα παραινετικῶς πρὸς ἡμᾶς εἰπὼν πάλιν ἄνω βλέπει καὶ τὴν θεότητα τοῦ σωτῆρος εἰς ὕψος ἠρμένην θεασάμενος ἀναβοᾷ· κύριε, ὑψηλός σου ὁ βραχίων, καὶ οὐκ ᾔδεισαν· ⸢ταπεινοὶ γὰρ ὄντες οἱ ἀσεβεῖς καὶ μακρὰν ἀφεστηκότες τῆς γνώσεως τῆς θεότητος αὐτοῦ ἐν σκότῳ τῆς αὐτῶν ἀγνοίας | |
| 35 | ἐκαλινδοῦντο, ἀλλὰ τῆς καθόλου κρίσεως ἐπιστάσης θεασάμενοι τὸν ὑψηλὸν βραχίονα οἱ πάλαι αὐτὸν ὡς μὴ ὄντα βλασφημοῦντες παύσονται τῆς ἀπονοίας αἰσχύνην καταχεάμενοι.⸣ ὁρῶντες δὲ τοὺς μακαρίους τοὺς ἐν οὐρανοῖς ζωῆς ἀπολαύοντας ζηλώσουσι, μάλιστα δὲ καθάψεται ὁ ζῆλος τοῦ λαοῦ τοῦ κατὰ τὸν ἐνεστῶτα βίον μὴ βουληθέντος παραδέξασθαι τὴν τοῦ θεοῦ παιδείαν. διὸ | |
| 40 | ζῆλος λήψεται λαὸν ἀπαίδευτον, ⸢αἰνίττεται δὲ τοὺς ἐκ περιτομῆς μὴ παραδεδεγμένους τὴν τοῦ θεοῦ διὰ Χριστοῦ χάριν.⸣ εἶθ’ ἑξῆς ἐπιλέγει· καὶ νῦν πῦρ τοὺς ὑπεναντίους ἔδεται, ⸢ὡς ἂν ἀποφάσει ὑποβληθησομένους τῇ λεγούσῃ· «πορεύεσθε εἰς τὸ πῦρ τὸ αἰώνιον τὸ ἡτοιμασμένον τῷ διαβόλῳ καὶ τοῖς ἀγγέλοις αὐτοῦ».⸣ | |
| 45 | Καὶ ταῦτα δὲ περὶ τούτων εἰπὼν πάλιν πρὸς τὸν θεὸν ἐπιστραφεὶς ἱκετηρίαν ἀναπέμπει λέγων· κύριε ὁ θεὸς ἡμῶν, εἰρήνην δὸς ἡμῖν, πάντα γὰρ ἀπέδωκας ἡμῖν· ⸢καλὰ μὲν γὰρ καὶ τὰ ἄλλα παρὰ σοῦ πάντα· τὸ δὲ μέγιστον δῶρον ἡ παρὰ σοῦ καὶ ἡ πρὸς σεαυτὸν εἰρήνη τυγχάνει, ἵν’ ἀστασίαστοι ὦμεν πρὸς σὲ καὶ εἰρηνεύουσα πρὸς σὲ διὰ παντὸς φυλάττοιτο ἡμῶν ἡ ψυχή. τοῦτο δ’ | |
1.87(50) | ἂν γένοιτο, εἰ καταξιώσειας κτῆμα σαυτοῦ ἴδιον ποιήσασθαι ἡμᾶς· ἐπεὶ δὲ ἡμεῖς οὐκ ἄλλον τινὰ οἴδαμεν ἢ σὲ καὶ μόνῳ τῷ ὀνόματί σου τεθαρσήκαμεν. ὅτε τοίνυν οὐδένα ἕτερον κεκτήμεθα ἐν τῷ βίῳ ἢ σέ, εἰκότως ἀντιβολοῦμεν κατ‐ αξιωθῆναι τῆς σῆς γενέσθαι μερίδος καὶ τοῦ σοῦ κλήρου.⸣ ⸢Ἡμεῖς μὲν οὖν φασιν σοῦ ἐσμεν, κύριε, καὶ σὺ τὸ ἡμέτερον ὑπάρχεις | |
| 55 | κτῆμα,⸣ ⸢οἱ δὲ ‹ταῖς πρὸς θάνατον ἁμαρτίαισ› ἑαυτοὺς ἐκδόντες καὶ διὰ τοῦτο νεκροὶ τὰς ψυχὰς γενόμενοι· «ψυχὴ γὰρ ἡ ἁμαρτάνουσα αὕτη ἀποθανεῖται», τὴν ἐπηγγελμένην τοῖς ἁγίοις αἰώνιον ζωὴν οὐκ ὄψονται, οὐδ’ ἰατροί ποθεν | |
| ἐπιστάντες κατὰ τὸν τῆς κρίσεως καιρὸν δυνήσονται αὐτοῖς ἐπικουρῆσαι τὰ πρὸς σωτηρίαν, οὐδ’ ἀναστῆσαι αὐτῶν τὴν πτῶσιν. οὓς γὰρ σὺ ὁ μέγας καὶ φοβερὸς καὶ | 168 | |
| 60 | δίκαιος κριτὴς παρέδωκας ἀπωλείᾳ, τίς ἰατρῶν διασώσασθαι δυνήσεται; ἀντὶ δὲ τοῦ· καὶ ἦρας πᾶν ἄρσεν αὐτῶν, ὁ μὲν Σύμμαχος πᾶσαν τὴν μνήμην αὐτῶν, ὁ δὲ Ἀκύλας καὶ ὁ Θεοδοτίων πᾶν τὸ μνημόσυνον αὐτῶν ἡρμήνευ‐ σαν· ἔδει γὰρ αὐτῶν πᾶσαν μνήμην κακίας ἀρθῆναι κατὰ τὸν δηλούμενον τῆς κρίσεως καιρόν. εἰ δὲ λέγοιτο· πᾶν ἄρσεν αὐτῶν, πολλὴν εἰσάγει φιλανθρωπίαν | |
| 65 | ὁ λόγος· ὡς αὐτῶν μὲν τῶν ἡμαρτηκότων μὴ μελλόντων ἀφανίζεσθαι μηδ’ εἰς τὸ παντελὲς ἀπόλλυσθαι, τῶν δὲ γεννημάτων αὐτῶν οὕτω δηλουμένων, ὧν ἡ ψυχὴ αὐτῶν γεγέννηκεν λογισμῶν πονηρῶν· τούτων γὰρ ἀφανισμὸν γενήσεσθαί φησι.⸣ Πάλιν δ’ ἀντὶ τοῦ· πρόσθες κακὰ τοῖς ἐνδόξοις τῆς γῆς, ⸢τὰ | |
| 70 | μὲν κακὰ οὔτε παρὰ τοῖς Λοιποῖς ἑρμηνευταῖς οὔτ’ ἐν τῇ Ἑβραϊκῇ ἀναγνώσει εὕρομεν· κατὰ δὲ πάντας τοὺς ἑρμηνευτὰς προσέθηκας τῷ ἔθνει ἐν ᾧ ἐδοξάσ‐ θης εἴρηται. συμφώνως δὲ πάντων τοῦτον ἑρμηνευσάντων τὸν τρόπον ἕπεται νοεῖν ἡμᾶς, ὅ τι προσέθηκε τῷ ἔθνει· ὅπερ νοήσομεν ἀπὸ τοῦ σωτηρίου λόγου τοῦ φήσαντος· «παντὶ τῷ ἔχοντι δοθήσεται καὶ περισσευθήσεται». τοῖς μὲν οὖν | |
| 75 | ἀγαθὰ κεκτημένοις προσέθηκε τὰ παρ’ ἑαυτῷ τεταμιευμένα· «ἃ ὀφθαλμὸς οὐκ εἶδεν οὐδὲ οὖς ἤκουσεν οὐδὲ ἐπὶ καρδίαν ἀνθρώπου ἀνέβη», τοῖς δὲ κακὰ θησαυ‐ ρίσασιν ἑαυτοῖς πάλιν προσθήσει τὰ κατάλληλα τοῖς ἔργοις αὐτῶν.⸣ τούτοις ἑξῆς ἐπιφέρει· ἐμάκρυνας πάντα τὰ πέρατα τῆς γῆς· τοὺς γὰρ ἑαυτοὺς μακρὰν τοῦ θεοῦ καταστήσαντας καὶ αὐτὸς ὁμοίως μακρύνει αὐτούς, διόπερ ἵνα | |
| 80 | μὴ ταὐτὸν τοῖς ἀσεβέσι πάθωσιν οἱ τοῦ θεοῦ οἰκεῖοι, ἀναγκαίως διὰ τῆς εὐχῆς ἔλεγον· κύριε ὁ θεὸς ἡμῶν, κτῆσαι ἡμᾶς. | |
1.88 | ⸢Ἐπειδὴ τὸν περὶ τῆς καθόλου κρίσεως τόπον θεωρεῖ ὁ προφήτης ὡσανεὶ παρὼν τῇ κρίσει καὶ ‹τῷ βήματι τοῦ θεοῦ παρεστώσ›, ἐφ’ οἷς ὁρᾷ, ποτὲ μὲν ἐξομολογεῖται, ποτὲ δ’ ἱκετεύει, ποτὲ δὲ εὐχαριστεῖ, ποτὲ δὲ τὰς ἀποδοθησομένας ὑπὸ τοῦ θεοῦ ἀμοιβὰς τοῖς ἀξίοις διεξέρχεται, ποτὲ δὲ τὰς κατ’ | |
| 5 | αὐτῶν καταλέγει τιμωρίας. πάντα δὲ ταῦτα διὰ τῆς αὐτοῦ γραφῆς καὶ ἡμῖν παραδίδωσιν, ὡς ἂν παιδευοίμεθα διδασκόμενοι πάνθ’ ὅσα καὶ αὐτὸς ἐκ τῆς τοῦ θείου πνεύματος ἐπιλάμψεως ἔγνω. καὶ νῦν οὖν φησιν ἦν ὅτε καιρὸς ἦν, ὅτε ὦ κύριε ‹τὴν στενὴν καὶ τὴν τεθλιμμένην› ὁδεύοντες ὑπὲρ τῆς εὐσεβείας ἠγωνιζό‐ μεθα· πλὴν καὶ ἐν ἐκείνῃ τῇ θλίψει οὐκ ἦμέν σου ἀμνήμονες, ὑπ’ αὐτῆς δὲ τῆς | |
| 10 | σῆς μνήμης δυναμούμενοι καρτερῶς ὑπεμένομεν, ὥστε λέγειν· «θλιβόμενοι | |
| ἀλλ’ οὐ στενοχωρούμενοι, διωκόμενοι ἀλλ’ οὐκ ἐγκαταλειπόμενοι, καταβαλλόμενοι ἀλλ’ οὐκ ἀπολλύμενοι»· δι’ αὐτῆς γοῦν τῆς θλίψεως παιδευόμεθα, εἰδότες ὅτι «ὃν ἀγαπᾷ κύριος παιδεύει».⸣ πᾶσα δὲ θλῖψις μικρά τις ἡμῖν ἐλογίζετο διὰ τὸν πρὸς σὲ πόθον, ὡς λέγειν· «οὐκ ἄξια τὰ παθήματα τοῦ νῦν καιροῦ πρὸς τὴν | 169 | |
| 15 | μέλλουσαν δόξαν ἀποκαλύπτεσθαι εἰς ἡμᾶς». ⸢Διὸ πάντα πόνον ὑπομένοντες ἐοικότες ἦμεν ὠδινούσῃ γυναικὶ καὶ βοὰς ἀφιείσῃ περὶ αὐτὸ τὸ μέλλειν τὸ κατὰ γαστρὸς κυόμενον εἰς φῶς προάγειν· οὕτω γὰρ καὶ ἡμεῖς ἐγενήθημεν τῷ σῷ ἀγαπητῷ· τὸν γὰρ μονογενῆ σου λόγον ἔνδον ἔχοντες ἐν τῇ ἑαυτῶν ψυχῇ καὶ τὸν ἐκ σοῦ κατασπαρέντα ἡμῖν φόβον | |
| 20 | τῆς σῆς εὐσεβείας πάντας πόνους γενναίως ἐφέρομεν καὶ τὰς ἐπαγομένας ἡμῖν θλίψεις ἀγωνιῶντες μή πη ἐξαμβλώσωμεν τὸν ἐν ἡμῖν κυούμενον ἀγαπητόν σου καὶ τὸν ἐξ αὐτοῦ κατασπαρέντα ἡμῖν ἔνθεον φόβον. καὶ δὴ καρτερήσαντες οὐκ ἐσφάλημεν τῆς ἐλπίδος, ἀλλ’ ἐτέκομεν πνεῦμα σωτηρίας· τέλος γὰρ τῆς κυήσεως τοῦ ἀγαπητοῦ σου καὶ τοῦ φόβου αὐτοῦ ἡ σωτηρία ἦν τοῦ ἡμετέρου | |
| 25 | πνεύματος. ὅπερ ἀπογεννήσαντες φανερὸν κατεστήσαμεν πᾶσι τοῖς ἐπὶ τῆς γῆς κατοικοῦσιν ἀνθρώποις, ὡς ἂν καὶ αὐτοὶ μαθόντες ὠφεληθεῖεν διὰ τοῦ ζηλῶσαι κυῆσαι αὐτοὺς ἀπὸ τοῦ φόβου σου καὶ ἀποτεκεῖν τὸ αὐτὸ πνεῦμα· οἱ γὰρ μὴ τοῦτον λαβόντες τὸν φόβον μηδὲ τεκόντες τὸ πνεῦμα τῆς σωτηρίας, ἄλλως δὲ ἄγονοι καὶ ἄκαρποι γενόμενοι ἐκπεσοῦνται τῆς παρὰ σοῦ ἐλπίδος οἱ δέ | |
| 30 | γε τῆς σῆς μερίδος ὄντες, οἱ διὰ σὲ πᾶσαν θλῖψιν ὑπομείναντες, εἰ καὶ ‹μέχρις θανάτου ἀγωνίσαιντο› πρὸς τὴν ἁμαρτίαν, οὐδαμῶς τῆς παρὰ σοὶ ζωῆς ἀπο‐ πεσοῦνται.⸣ ⸢Ἀναστήσονται γὰρ οἱ νεκροί, ἢ κατὰ τὸν Σύμμαχον καὶ τὸν Θεοδοτίωνα· ζήσονται οἱ νεκροί σου, ἢ κατὰ τὸν Ἀκύλαν· ζήσονται οἱ | |
| 35 | τεθνεῶτές σου. νεκροὶ δὲ αὐτοῦ τίνες ἂν εἶεν ἢ οἱ ἅγιοι αὐτοῦ μάρτυρες, ἕτεροι ὄντες παρὰ τοὺς ἄνω λεχθέντας νεκρούς, περὶ ὧν εἴρητο· «οἱ δὲ νεκροὶ ζωὴν οὐ μὴ ἴδωσιν, οὐδὲ ἰατροὶ οὐ μὴ ἀναστήσουσιν». ἀλλ’ ἐκεῖνοι μὲν ἦσαν νεκροὶ τὰ ‹πρὸς θάνατον ἡμαρτηκότεσ›, οἱ δὲ νεκροὶ τοῦ κυρίου οἱ δι’ αὐτὸν πᾶσαν θλῖψιν ἕως θανάτου ὑπομείναντεσ⸣ ἀναστήσονται καὶ μετὰ τὴν ἐν τοῖς | |
| 40 | μνημείοις ταφήν. ⸢ἀντὶ δὲ τοῦ· ἐγερθήσονται, ἐξυπνισθήσονται οἱ λοιποὶ ἡρμήνευσαν ὡς κοιμηθέντων αὐτῶν, οὐχὶ δὲ τεθνεώτων· διὸ τῶν ἁγίων ὁ θάνατος κοίμησις ὀνομάζεται, ἀκολούθως δὲ τῇ κοιμήσει ἡ ἀνάστασις ἐξυπνισμὸς ἂν λεχθείη. διὸ κατὰ τοὺς λοιποὺς ἑρμηνευτὰς ἐξυπνισθήσεσθαι οἱ ἐν τοῖς | |
| μνημείοις κατὰ τὸ πρῶτον εἴρηνται· κατὰ δὲ τὸ δεύτερον ἀγαλλιάσονται | 170 | |
| 45 | 〈κατὰ τὸν Σύμμαχον〉, ἢ αἰνέσουσι κατὰ τὸν Ἀκύλαν, ἢ ἀλαλάξουσι κατὰ τὸν Θεοδοτίωνα.⸣ αἰτία δὲ τῆς ἀναστάσεως αὐτοῖς ἔσται ἡ παρὰ σοῦ δρόσος· ὥσπερ γὰρ δρόσος ⸢ἡ ἐπὶ γῆς κατιοῦσα ἠρέμα καὶ πράως ἐκτρέφει καὶ αὔξειν ποιεῖ τὰ ἐναποκείμενα αὐτῇ σπέρματα, τὸν αὐτὸν τρόπον ἡ παρὰ σοῦ δρόσος ἴαμα καὶ ζωὴν καὶ σωτηρίαν παρέξει τοῖς σοῖς νεκροῖς, ὧν τὰ σώματα κατὰ | |
1.88(50) | τὸν καιρὸν ἐπὶ τῆς γῆς ἐσπάρη. οὐκ ἂν δὲ ἁμάρτοις αὐτὸν εἶναι λέγων δρόσον τὸν μονογενῆ τοῦ θεοῦ λόγον, ὃς ἐπιστάξας τὰς ἑαυτοῦ ζωοποιοὺς σταγόνας τοῖς αὐτοῦ νεκροῖς, ὁμοῦ καὶ ἴασιν ἁμαρτημάτων, εἴ πού τι αὐτοῖς κατ’ ἄνθρωπον πεπλημμέλητο, παρέξει ὁμοῦ καὶ ἀνάστασιν καὶ σωτηρίαν καὶ ζωὴν αἰώνιον αὐτοῖς δωρήσεται, ἀλλ’ οὐ καὶ τὰ τῶν ἀσεβῶν τοιαῦτα·⸣ πεσεῖται γὰρ αὐτῶν | |
| 55 | ἡ γῆ. διὸ αὐτοῖς σώμασι καὶ αὐταῖς ψυχαῖς ὡς ἂν ἐκπεσόντες τοῦ θεοῦ παρα‐ δοθήσονται τῇ διαδεξομένῃ αὐτοὺς τιμωρίᾳ. | |
1.89 | ⸢Μετὰ τὴν διδασκαλίαν τῆς τῶν νεκρῶν ἀναστάσεως ὡς περιεστῶτας ἔμπροσθεν καὶ ἐπὶ τὸ αὐτὸ μετὰ τὴν ἀνάστασιν συνηγμένους τοὺς ἁγίους τοῦ θεοῦ θεασάμενον τὸ πνεῦμα τὸ προφητικόν, ἔπειτα ἐξ ἑτέρου μέρους τὴν ἐπιοῦσαν ὀργὴν τοῖς ἀσεβέσι κατανοῆσαν τῷ τάγματι τῶν ἁγίων προσφωνεῖ | |
| 5 | ἀποχωρεῖν πρὸς βραχὺ καὶ μακράν που κρύπτεσθαι, ὡς μηδὲ θεωροὺς τῆς τῶν ἀσεβῶν γίγνεσθαι ἀπωλείας.⸣ διό φησι· βάδιζε, λαός μου, εἴσελθε εἰς τὰ ταμιεῖά σου· ⸢ταμιεῖα δὲ τοῦ λαοῦ τοῦ θεοῦ ‹αἱ πολλαὶ παρὰ τῷ πατρὶ› τυγχάνουσι ‹μοναὶ› ἑκάστῳ τάγματι τῶν ἁγίων κατὰ δικαίαν τοῦ θεοῦ κρίσιν ἀφωρισμέναι. εἰς ταῦτ’ οὖν τὰ σοὶ παρεσκευασμένα ταμεῖα, σύ φησιν, ὁ ἐμὸς | |
| 10 | λαός, εἴσελθε καὶ ἀπόκλεισον τὴν θύραν σου, μηδὲ περιεργάζου τὰ πορρω‐ τάτω τυγχάνοντα τῶν σῶν ταμείων,⸣ ἀλλ’ ἀποκρύβηθι μικρὸν ὅσον ὅσον, ἕως ἂν παρέλθῃ ἡ ὀργὴ κυρίου, ⸢παρελθούσης δὲ αὐτῆς ἀναπετάσας λοιπὸν τὰς τῶν σαυτοῦ ταμείων πύλας μετὰ πολλῆς ἐξουσίας καὶ παρρησίας πρόϊθι τὸν νέον ἐποπτεύων αἰῶνα καὶ τὴν ἐπηγγελμένην σοι βασιλείαν τοῦ θεοῦ.⸣ | |
| 15 | Τούτοις ἑξῆς τί ἄρα ποιήσει ἡ ὀργὴ ἐπελθοῦσα τοῖς ἀσεβέσι διδάσκει λέγων· καὶ ἀνακαλύψει ἡ γῆ τὸ αἷμα αὐτῆς, ⸢ὡς μηδένα λαθεῖν τῶν πάλαι ἐν αὐτῇ τὰς ψυχὰς ἀνῃρημένων διὰ τῶν «πρὸς θάνατον» ἁμαρτημάτων· ἐπὶ τούτῳ γὰρ τὴν ὀργὴν ἐπάξειν εἴρηται ὁ θεός, ὀργῆς ἐνταῦθα ὀνομαζομένης τῶν ταῖς κολάσεσι διακονουμένων ‹ἀγγέλων›·⸣ ὡς γὰρ ἐπὶ τῶν Αἰγυπτίων ἐλέγετο· | |
| 20 | «ἀπέστειλεν ἐπ’ αὐτοὺς ὀργὴν καὶ θυμὸν καὶ θλῖψιν, ἀποστολὴν δι’ ἀγγέλων πονηρῶν», οὕτως καὶ νῦν ὀργὴ τοῦ θεοῦ ὁρμήσασα κατὰ τῶν πάλαι τὴν γῆν οἰκησάντων ἀνακαλύψει τὸ αἷμα τὸ ἐπ’ αὐτῆς ἐκχυθὲν καὶ οὐ κατακα‐ λύψει τοὺς ἀνῃρημένους. ⸢δηλοῖ δὲ διὰ τούτων τὴν τῶν ἁγίων τοῦ θεοῦ | |
| ἀναίρεσιν καὶ τὰ τῶν μαρτύρων αἵματα, περὶ ὧν καὶ Μωσῆς ἐν μεγάλῃ ᾠδῇ | 171 | |
| 25 | γράφων ἔλεγεν· «ὅτι τὸ αἷμα τῶν υἱῶν αὐτοῦ ἐκδικεῖται, καὶ ἐκδικήσει καὶ ἀνταποδώσει δίκην τοῖς ἐχθροῖς καὶ τοῖς μισοῦσιν ἀνταποδώσει».⸣ καὶ ἑκάστη δὲ ψυχὴ γεώδης καὶ φιλοσώματος τὰ αἵματα, λέγω δὴ τὰ «πρὸς θάνατον» αὕτη πλημμεληθέντα, ἐξομολογουμένη ἀνακαλύψει. Τούτων δ’ ἐπιτελεσθέντων «ἔσχατος ἐχθρὸς καταργεῖται ὁ θάνατος». | |
| 30 | διὸ ἐπὶ τέλει τῶν ὅλων καὶ μετὰ πάντας ἐπιφέρει ὁ λόγος φάσκων· τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ, τοῦτ’ ἔστι κατ’ ἐκεῖνο τοῦ καιροῦ, ἐπάξει ὁ θεὸς τὴν μάχαιραν τὴν ἁγίαν καὶ τὴν μεγάλην καὶ τὴν ἰσχυράν. ἀντὶ δὲ τοῦ· τὴν ἁγίαν, οἱ λοιποὶ πάντες ἑρμηνευταὶ τὴν σκληρὰν ὠνόμασαν. ταύτην οὖν ὥσπερ ταμιευσάμενος ἐκ μακροῦ κατὰ μηδενὸς ἑτέρου ἐπαφεὶς αὐτὴν ἐπὶ τοῦτον μόνον ἐπάξει, ᾧ καὶ | |
| 35 | ἐτηρεῖτο ἀναλόγως τῇ αὐτοῦ κακίᾳ. τίς δὲ ἦν οὗτος, ἀλλ’ ὁ ἐξ ἀρχῆς ἐν τῷ παρα‐ δείσῳ τοῦ θεοῦ τὸν πρῶτον σκελίσας ἄνθρωπον καὶ καταβαλὼν ἀπὸ τῆς παρὰ τῷ θεῷ στάσεως. ἦν δ’ οὗτος ὁ σκολιὸς οὗτος ὄφις καὶ δράκων προσφυῶς ὠνομασ‐ μένος διὰ τὸ χαμαὶ σύρεσθαι καὶ ἕρπειν καὶ τοῖς ποσὶν ἐφεδρεύειν τῶν ἀνθρώπων εἴ που τινὰ ἐνδακὼν καὶ τὸν ἐν αὐτῷ θανατηφόρον ἰὸν ἐγχρίμψας τῆς ὀρθῆς καὶ | |
| 40 | πρὸς τὸν θεὸν ἀγούσης καταβάλοι πορείας. ⸤ἡ μὲν οὖν τοῦ θεοῦ ῥάβδος εὐθεῖά τις οὖσα καὶ παιδευτικὴ κατὰ τό· «ῥάβδος εὐθύτητος ἡ ῥάβδος τῆς βασιλείας σου», τοῖς ἰάσιμα ἡμαρτηκόσι τετήρηται εἰς παίδευσιν αὐτῶν καὶ βελτίωσιν καὶ ψυχῆς ὠφέλειαν προσαγομένη, ὁ δὲ μηδὲ ὀρθὸν μηδὲ εὐθὺ κεκτημένος ὅλος δὲ διόλου κάμπυλος καὶ σκολιός, χαμαί τε ἐπὶ τὸ στῆθος καὶ τὴν κοιλίαν ἕρπων, ἐφεδρεύων | |
| 45 | τε τοῖς πάντων ποσὶν ἐπὶ τὸ σκελίζειν καὶ καταβάλλειν αὐτοὺς μετὰ πάντας τοὺς ἀσεβεῖς,⸥ ⸢ὃς τῇ σκληρᾷ καὶ μεγάλῃ καὶ ἰσχυρᾷ μαχαίρᾳ παραδοθήσεται, ἣν αὐτῷ μόνῳ ὁ μέγας κριτὴς ἐταμιεύσατο.⸣ τίς δ’ ἦν αὕτη ἡ μάχαιρα, ἣν ἁγίαν καὶ μεγάλην καὶ ἰσχυρὰν ὠνόμασαν οἱ Ἑβδομήκοντα, ἢ «ὁ ζῶν τοῦ θεοῦ λόγος καὶ ἐνεργὴς καὶ τομώτερος ὑπὲρ πᾶσαν μάχαιραν δίστομον». | |
1.89(50) | ⸤μάχαιραν ἐνταῦθα λέγει τὴν ἐνέργειαν τῆς δίκης, ἀλλὰ καὶ ἁγίαν καλεῖ, ὁμοῦ μὲν παραμυθούμενος τὸ φοβερὸν τῆς ἀπειλῆς, ὁμοῦ δὲ καὶ δεικνύς, ὡς οὐκ εἰς ἀπώλειαν καταστρέψουσιν οἱ τιμωρούμενοι, ἁγιωσύνης τε αἴτιον αὐτοῖς ἔσται μετανοοῦσιν. καὶ γὰρ οὐκ ἀπολέσαι βούλεται θεὸς παιδεύων, ἀλλὰ καθάραι καὶ ἁγιάσαι ἐπιστρέψαντας.⸥ ὁ δὴ ὡς ἀντιπάλῳ ἑαυτοῦ καὶ ἐναντίῳ τῶν αὑτοῦ κατορ‐ | |
| 55 | θωμάτων τῷ τοσούτῳ δράκοντι ἐπελθὼν ἀνελεῖν αὐτόν, ἐξ ὄντων τὴν ὑπόστασιν ἀφανίζων αὐτοῦ ὡς μηκέτ’ εἶναι μηδ’ ἐν τοῖς οὖσιν ἐξετάζεσθαι· διὸ οὐδὲ τῆς ὀργῆς τοῦ θεοῦ καταξιοῦται. παιδευτικὴ γάρ τις ἦν αὕτη καὶ ἐπιστρεπτική, καθὼς διδάσκει ὁ φήσας· «κύριε, μὴ τῷ θυμῷ σου ἐλέγξῃς με μηδὲ τῇ ὀργῇ σου παιδεύσῃς με», ὡς τοῦ μὲν θυμοῦ ἐλεγκτικὴν δύναμιν ἔχοντος, τῆς δὲ ὀργῆς | |
| 60 | παιδευτικήν, διὸ ἡ μὲν τοὺς ὑποδεέστερον ἡμαρτηκότας μετήρχετο ἐλέγχους ἐπάγουσα καὶ παιδεύουσα αὐτούς, ἐπεὶ δὲ ὁ δράκων οὔτ’ ἐλέγχων οὔτε παιδείας | |
| ἄξιος ἦν, ἀλλὰ παντελοῦς ἀφανισμοῦ. διὰ τοῦτο ἡ μάχαιρα τοῦ θεοῦ ἡ ἁγία καὶ ἡ μεγάλη καὶ ἡ ἰσχυρὰ πρῶτον μὲν αὐτῷ ἐπέρχεται, ὁ δὲ θεασάμενος αὐτὴν φυγῇ ἑαυτὸν ἐπιδώσει, ἅτε ἀνόητος καὶ ἄφρων καὶ μὴ οἷός τε λέγειν· «ποῦ | 172 | |
| 65 | πορευθῶ ἀπὸ τοῦ πνεύματός σου, καὶ ἀπὸ τοῦ προσώπου σου ποῦ φύγω»; πλὴν ἀλλὰ πειρώμενον αὐτὸν φεύγειν καταλαβοῦσα ἡ τοῦ θεοῦ μάχαιρα ἡ ἁγία καὶ ἡ μεγάλη καὶ ἰσχυρὰ ἀνελεῖ τὸ σκολιὸν αὐτοῦ καὶ πᾶσαν αὐτοῦ τὴν ὑπόστασιν ἐξ ὄντων ἀφαιρουμένη καὶ ὥσπερ ἐν οἰκείοις μυχοῖς ἀποφεύγων κατακρύπτεσθαι 〈ἐ〉πειρῶτο ἐν τῇ καλουμένῃ θαλάσσῃ, περὶ ἧς εἴρηται· «αὕτη ἡ θάλασσα ἡ | |
| 70 | μεγάλη καὶ εὐρύχωρος, ἐκεῖ ἑρπετά, ὧν οὐκ ἔστιν ἀριθμός, ζῷα μικρὰ μετὰ μεγάλων» καί· «δράκων οὗτος, ὃν ἔπλασας ἐμπαίζειν αὐτῷ». καὶ ἐν τῷ Ἰὼβ δὲ χρηματίζων ὁ κύριος περὶ τούτου ἐδίδασκε λέγων· «ἄξεις δὲ δράκοντα ἐν ἀγκίσ‐ τρῳ, περιθήσεις καὶ φορβεὰν περὶ ῥῖνα αὐτοῦ; ἢ δήσεις κρίκον ἐν μυκτῆρι αὐτοῦ»; οἷς ἐπιλέγει· «τοῦτ’ ἔστιν ἀρχὴ πλάσματος κυρίου, πεποιημένον ἐγκατα‐ | |
| 75 | παίζεσθαι ὑπὸ τῶν ἀγγέλων αὐτοῦ», καὶ πάλιν· «αὐτός ἐστί» φησι «βασιλεὺς πάντων τῶν ἐν τοῖς ὕδασιν». ἐπιλύεται δὲ καὶ ἀμφιβολίαν ὁ λόγος ἐν τούτοις δι‐ δάσκων τούτου χάριν συγκεχωρῆσθαι αὐτῷ τὸ ζῆν ‹ἐπὶ τῷ καταπαίζεσθαι αὐτὸν ὑπὸ τῶν ἁγίων τοῦ θεοῦ› ἐγγυμναζομένων τῇ πρὸς αὐτὸν πάλῃ καὶ ποτὲ μὲν ›ἄγκιστρα› αὐτῷ περιβαλλόντων, ποτὲ δὲ «φορβεὰν περὶ ῥῖνα αὐτοῦ» δεσ‐ | |
| 80 | μούντων, ἄλλοτε δὲ «κρίκον» αὐτῷ περιπειρόντων· διὸ καὶ εἴρηται· «πεποιημένον ἐγκαταπαίζεσθαι ὑπὸ τῶν ἀγγέλων αὐτοῦ». ἀλλ’ ἕως μετὰ τὸ πρὸς τὸν θῆρα τοῦτον ἀγῶνος τοῖς ἀθληταῖς τοῦ θεοῦ συνειστήκει, κἀκεῖνοι δοκιμὴν τῆς ἑαυτῶν παρεῖχον ἀρετῆς ἐν αὐτῷ καὶ δι’ αὐτοῦ γυμναζόμενοι, καὶ αὐτὸς ὁ ‹δράκων› διετέλει ‹καταπαιζόμενοσ›, ἐπεὶ δὲ λοιπὸν λέλυτο ὁ ἀγὼν καὶ ‹ἡ τοῦ θεοῦ δικαιο‐ | |
| 85 | κρισία› τὰς ἀμοιβὰς παρεῖχεν τοῖς ἠγωνισμένοις ἐπὶ συντελείᾳ τοῦ παντός. μετὰ τὴν κατὰ τῶν ἀσεβῶν κρίσιν ἐπάξει ὁ θεὸς τὴν μάχαιραν αὐτοῦ τὴν ἁγίαν καὶ τὴν μεγάλην καὶ τὴν ἰσχυρὰν ἐπὶ τὸν δράκοντα ὄφιν φεύγοντα, ἐπὶ τὸν δράκοντα ὄφιν σκολιόν. εἴρηται κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον· κατὰ λευιαθὰν τοῦ ὄφεως τοῦ σκολιοῦ καὶ ἀποκτενεῖ τὸν δράκοντα | |
| 90 | τὸν ἐν τῇ θαλάσσῃ τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ, ὁ δὲ Ἀκύλας· ἐπὶ λευιαθὰν ὄφιν ἐσκιρ〈ρ〉ωμένον ἢ ἐσπειρωμένον καὶ ἀποκτενεῖ σὺν τὸ κῆτος τὸ ἐν τῇ θαλάσσῃ ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ, ὁ δὲ Θεοδοτίων· ἐπὶ τὸν δράκοντά φησιν ὄφιν ἰσχυρὸν καὶ ἐπὶ τὸν δράκοντα ὄφιν σκολιὸν καὶ ἀποκτενεῖ τὸν δράκοντα τὸν ἐν τῇ θαλάσσῃ ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ. ὁ αὐτὸς δὲ ὄφις καὶ ὁ | |
| 95 | δράκων λευιαθὰν ὀνομάζεται ὡς ἂν κυρίου ὀνόματος ὑπάρχοντος αὐτῷ τούτου. ὁ αὐτὸς δ’ οὗτος ἦν «τὸ μέγα κῆτος», ὅπερ ὁ κύριος ‹χειρώσασθαι› λέγεται κατὰ τό· «ὁ μέλλων τὸ μέγα κῆτος χειροῦσθαι»· κἀκεῖ γὰρ λευιαθὰν ὠνόμασται | |
| καὶ ἐν τῷ Ψαλμῷ δὲ τῷ φήσαντι· «δράκων οὗτος, ὃν ἔπλασας ἐμπαίζειν αὐτῷ», κατὰ τὴν Ἑβραϊκὴν φωνὴν λευιαθὰν ὠνόμασται. ὁμοίως δὲ καὶ ἐν τῷ Ἰώβ· | 173 | |
1.89(100) | «ἄξεις δράκοντα ἐν ἀγκίστρῳ», πάλιν λευιαθὰν χρηματίζει· τοῦτον τὸν τρόπον πολυκέφαλον καὶ πολυώνυμον δράκοντα καὶ ὄφιν καὶ διάβολον καὶ σατανᾶν καὶ ‹μέγα κῆτος› καὶ λευιαθὰν ὠνομασμένον, ἐν ἑτέροις δὲ καὶ ‹λέοντα› καὶ ‹βασιλίσκον›. τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ, τοῦτ’ ἔστιν ἐν ἐκείνῳ τῷ τῆς συντελείας καιρῷ, ὁ τῶν | |
| 105 | ὅλων κριτὴς θεὸς ἀνελεῖ τῇ αὐτοῦ μαχαίρᾳ, ἀλλ’ ἐκείνῃ μὲν τῇ ἡμέρᾳ τούτῳ αὐτῷ πληγὰς ἐπιθήσει· ἐπὶ δὲ τῆς πρώτης εἰς ἀνθρώπους αὐτοῦ παρουσίας ὁ Χριστὸς τοῦ θεοῦ οὐ κέχρηται αὐτῷ ὡς μαχαίρᾳ, διὸ οὐδὲ ἀνεῖλεν αὐτόν, ἐπέβη δὲ αὐτῷ μόνον καὶ τὰς δυνάμεις αὐτοῦ κατεπάτησεν. διὸ λέλεκται εἰς αὐτοῦ πρόσωπον· «ἐπ’ ἀσπίδα καὶ βασιλίσκον ἐπιβήσῃ καὶ καταπατήσεις λέοντα καὶ | |
| 110 | δράκοντα». καὶ νῦν μὲν αὐτὸν ‹καταπεπάτηκεν› καὶ εἰσέτι καὶ νῦν ‹καταπατεῖ› διδοὺς τοῖς αὐτοῦ μαθηταῖς «ἐξουσίαν πατεῖν ἐπάνω ὄφεων καὶ σκορπίων καὶ ἐπὶ πᾶσαν τὴν δύναμιν τοῦ ἐχθροῦ», κατὰ δὲ τὸν δηλούμενον τῆς συντελείας καιρὸν μετὰ πάντας τοὺς ἀσεβεῖς ἡ μάχαιρα τοῦ θεοῦ φεύγοντα αὐτὸν κατα‐ λαβοῦσα διαχειρίσεται καὶ ἀνελεῖ ἐξ ὄντων εἰς τὸ μηκέτ’ εἶναι. ἐνταῦθα καὶ ὁ | |
| 115 | περὶ τῆς καθολικῆς κρίσεως τοῦ θεοῦ λόγος περιγράφεται ἀρξάμενος ἀπὸ τοῦ· «Ἰδοὺ κύριος καταφθείρει τὴν οἰκουμένην καὶ ἐρημώσει αὐτήν». οὗ τέλος εἰλη‐ φότος ἡ προφητεία ἐξ ἑτέρας ἀρχῆς ὑποθέσεως ἰδιαζούσης ἅπτεται. | |
1.90 | Ἀμπελὼν καλὸς ἐπι〈θύμημα〉 περιγραφείσης τῆς προφη‐ τείας, δι’ ἧς τὰ περὶ τῆς καθολικῆς κρίσεως τοῦ θεοῦ διελαλεῖτο, ἑτέρας ὑποθέσεως ὁ προφήτης ἀρχὴν ποιεῖται, περιέχει δὲ ἀπειλὰς κατὰ τῆς Ἰερουσαλὴμ καὶ κατὰ τῶν οἰκητόρων αὐτῆς διὰ τὴν εἰς τὸν κύριον ἀπιστίαν αὐτῶν. εἶθ’ ἑξῆς τὸ ἀποστολι‐ | |
| 5 | κὸν κήρυγμα τὸ πάσῃ διαδοθὲν τῇ οἰκουμένῃ, εἶτα τῶν ἀμφὶ τὴν Μαγδαληνὴν γυναικῶν τῶν τὴν σωτήριον ἀνάστασιν τεθεαμένων μνημονεύει καὶ τῶν πάλαι εἰδωλολατρῶν ἐθνῶν τὴν ἐπὶ τὸν θεὸν ἐπιστροφὴν δηλοῖ, εἶτα θεσπίζει περὶ τοῦ συνεδρίου τῶν Σαδδουκαίων καὶ τῶν Φαρισαίων καὶ ἀρχιερέων τῶν κατὰ τοῦ σωτῆρος συνεληλυθότων, περὶ ὧν ἑξῆς μακρὸν ἀποτείνει λόγον. τὴν δὲ καταρχὴν | |
| 10 | ἀπὸ τῆς Ἰερουσαλὴμ ποιεῖται λέγων· ἀμπελὼν καλὸς ἐπιθύμημα. οὗτος δὲ ἦν αὐτὸς ἐκεῖνος, περὶ οὗ καὶ ἐν τοῖς ἔμπροσθεν ἔλεγεν· «ἀμπελὼν ἐγενήθη τῷ ἠγαπημένῳ ἐν κέρατι ἐν τόπῳ πίονι». ὃν καὶ διασαφῶν τίς ποτε εἴη, ἑξῆς ἐπῆγε τό· «ὁ γὰρ ἀμπελὼν κυρίου σαβαὼθ οἶκος τοῦ Ἰσραήλ ἐστιν». ἦν οὖν ποτε καλὸς οὗτος καὶ ἐπιθύμημα ἦν, ὅτε ἦν «μερὶς κυρίου λαὸς αὐτοῦ Ἰακώβ, καὶ σχοίνισμα | |
| 15 | κληρονομίας αὐτοῦ Ἰσραήλ». εἰ γοῦν ἀναδράμοι τις τῇ διανοίᾳ ἐπὶ τοὺς χρόνους, καθ’ οὓς ἔπραττε βασιλεύοντος †φέρε Δαυὶδ ἢ ἄλλου τινὸς τῶν μεμαρτυρημένων ἐπὶ δικαιοσύνῃ ὄψεται, ὅπως καλὸς ἦν ὡς καὶ ἐπιθύμημα αὐτὸν λέγεσθαι. κεκόσμητο γοῦν προφήταις καὶ πνευματικοῖς ἀνδράσιν, ἱερατικῷ τε ἀξιώματι καὶ ἀρχιερατικῇ τιμῇ καὶ ἔτι πρὸς τούτοις ἀγγέλων ἐπιφανείαις, αὐτῇ τε τοῦ κυρίου | |
| 20 | ἐπισκοπῇ. Νυνὶ δὲ ὁ λόγος καὶ ταύτης ἐξάρχειν διδάσκει λέγουσαν αὐτὴν περὶ ἑαυτῆς τὴν ἐν τῷ ἀμπελῶνι πόλιν· ἐγὼ πόλις ὀχυρά, πόλις πολιορκουμένη· καὶ γὰρ ἦν ὡς ἀληθῶς ὀχυρά ποτε πόλις, ὅτε «φραγμὸν» περιεβέβλητο καὶ ‹κεχαράκωτο› ὡς πανταχόθεν αὐτὴν ἠσφαλίσθαι, οὕτω τε ἦν ὀχυρά, ὡς μηδὲν | 174 |
| 25 | καταβλάπτεσθαι πολιορκουμένην, ἀλλὰ ποτὲ μὲν ἦν τοιαύτη, νυνὶ δὲ ἄκαρπος γενομένη καταλέλειπται, ὥστ’ εἰρῆσθαι περὶ αὐτῆς· «καθελῶ τὸν φραγμὸν αὐτοῦ καὶ ἔσται εἰς διαρπαγήν, καὶ καθελῶ τὸν τοῖχον αὐτοῦ καὶ ἔσται εἰς καταπάτημα, καὶ ἀνήσω τὸν ἀμπελῶνά μου καὶ οὐ μὴ σκαφῇ οὐδὲ μὴ τμηθῇ». τὸ δ’ αἴτιον διδάξει λέγων· «ὅτι ἔμεινα, ἵνα ποιήσῃ σταφυλήν, ἐποίησε δὲ ἀκάνθας». καὶ ἐν τοῖς μετὰ | |
| 30 | χεῖρας δὲ τῆς αὐτῆς ἕνεκεν αἰτίας λέγεται· μάτην ποτιῶ αὐτήν· εἰς μάταιον γὰρ ἡ τοσαύτη ὑπῆρξε χορηγία τῇ προειρημένῃ πόλει, διὸ ἁλώσεται νυκτὸς ὑπὸ τῶν πολιορκούντων αὐτήν· καταληφθεῖσα γὰρ ἐν σκότῳ διὰ τὸ ἑαυτὴν μακρύναι τοῦ φωτὸς εὐάλωτος γεγένηται τοῖς πολεμίοις, ὡς καὶ εἰς ἐσχάτην ἐλθεῖν πτῶσιν τῷ μηδὲ τεῖχος ἔχειν τὸ περιφράττον καὶ φυλάττον αὐτήν. καθ‐ | |
| 35 | ῄρητο γὰρ ὑπὸ τοῦ φήσαντος· «καθελῶ τὸν φραγμὸν αὐτοῦ καὶ ἔσται εἰς διαρ‐ παγήν, καὶ καθελῶ τὸν τοῖχον αὐτοῦ καὶ ἔσται εἰς καταπάτημα». Ὅμως δ’ οὖν, εἰ καὶ ταῦτα πέπονθε, διαθέσει τῇ πρὸς αὐτοὺς ὁ προφήτης ἑξῆς ἐπάγει λέγων· τίς με θήσει φυλάσσειν καλάμην ἐν ἀγρῷ; εἰ γὰρ καὶ ‹ἀντὶ σταφυλῆς ἀκάνθας ἤνεγκε› καὶ γέγονε ‹χέρσος›, ὡς μηδὲν πλέον | |
| 40 | ἔχειν καλάμης, ὅμως δ’ οὖν ἠγάπα καὶ οὕτως ἔχουσαν αὐτὴν φυλάττειν. κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον εἴρηται· τίς δώσει με χέρσον καὶ ἀφειμένον ἐν πολέμῳ; ἰσοδυναμεῖ δὲ καὶ παρ’ αὐτοῖς· ἐγὼ μὲν οὖν φησιν ἐβουλόμην φύλαξ εἶναι τοῦ προλεχθέντος ἀγροῦ ἢ τοῦ δηλωθέντος ἀμπελῶνος ἢ τῆς ποτε ὀχυρᾶς πόλεως. ἡ δὲ πολεμία μοι γενομένη ἐποίησέ με ἀθετῆσαι αὐτήν, καὶ τοσοῦτον ὡς καὶ | |
| 45 | πυρὶ παραδοῦναι αὐτὴν μετὰ τὴν πολιορκίαν. Εἰκότως οὖν ἐπιλέγει ἡ προφητεία· κατακέκαυμαι, βοήσονται οἱ ἐνοικοῦντες ἐν αὐτῇ· τὸ γὰρ τῆς τοῦ θεοῦ κρίσεως πῦρ καὶ μὴ βουλομένους αὐτοὺς ἐξομολογήσασθαι καταναγκάσει, ἀλλ’ ἐκεῖνοι μὲν πολέμιοι τοῦ θεοῦ γενό‐ μενοι τοιοῦτον ἔσχον τὸ τέλος, ἡμεῖς δὲ ἑτέρου τάγματος ὄντες ὡς ἂν σωφρονισθέν‐ | |
1.90(50) | τες, ἀφ’ ὧν ἐκεῖνοι πεπόνθασιν, εἰρήνην ποιήσωμεν αὐτῷ. ταῦτα δὲ ὁ προφητι‐ κὸς λόγος τοῖς οἰκείοις καὶ τῆς αὐτοῦ μερίδος τυγχάνουσιν προσφωνεῖ συμβουλεύων καὶ παραινῶν· διόπερ εἰρήνην ποιήσωμεν αὐτῷ φησι, πάντες οἱ ἐρχόμενοι. τίνες δέ εἰσιν οὗτοι, διὰ τῶν ἑξῆς παρίστησι φάσκων· τέκνα Ἰακώβ, βλαστήσει καὶ ἐξανθήσει Ἰσραήλ, καὶ πλησθήσεται ἡ οἰκουμένη τοῦ καρποῦ | |
| 55 | αὐτοῦ, σαφῶς τὸν χορὸν τὸν ἀποστολικὸν αἰνιττόμενος. ἐγενήθησαν γοῦν οἱ ἀπόστολοι τέκνα Ἰακώβ, ἅτε δὴ ἐκ τοῦ Ἰουδαίων ἔθνους προελθόντες καὶ ἐκ | |
| τοῦ «κατὰ σάρκα Ἰσραὴλ» βεβλαστηκότες, καὶ ἐξήνθησαν βλαστὸν ἀγαθὸν καὶ ἄνθος εὐωδές, ὡς τὴν οἰκουμένην ἅπασαν τῆς αὐτῶν εὐωδίας ἀποπληρῶσαι· Τούτοις ἑξῆς εἴρηται· μὴ ὡς αὐτὸς ἐπάταξε, καὶ αὐτὸς οὕτως | 175 | |
| 60 | πληγήσεται; καὶ ὡς αὐτὸς ἀνεῖλεν, οὕτως ἀναιρεθήσεται; ⸢ὁ δὲ νοῦς τοῦ λόγου οὕτως ἐστί· μή τι κακὸν ἀντὶ κακοῦ τοῖς ἔθνεσιν ἀπεδίδοσαν οἱ κηρύττοντες αὐτοῖς εἰρήνην; οἱ μὲν γὰρ ἐδίωκον τύπτοντες αὐτοὺς καὶ πληγὰς ἐπιτιθέντες αὐτοῖς, οἱ δὲ τὰ κάλλιστα αὐτοῖς τὴν εἰρήνην εὐηγγελίζοντο.⸣ ⸤μήτι οὖν τὰ ἴσα ἔπασχον οἱ ἐξ ἐθνῶν ἀδικοῦντες τοὺς τῆς εἰρήνης κήρυκας; ἔτυπτον μὲν γάρ, ἀλλ’ | |
| 65 | οὐκ ἀντετύπτοντο, καὶ ἀνῄρουν, ἀλλ’ οὐκ ἀντανῃροῦντο· καὶ μαχόμενοι δὲ καὶ ὀνειδίζοντες ἐδίωκον αὐτοὺς καὶ ἐξαπέστελλον, οἱ δὲ οὐκ ἀνεχώρουν τῆς εἰρήνης καὶ τοῦ τὰ ἀγαθὰ αὐτοῖς εὐαγγελίζεσθαι.⸥ διὸ ὥσπερ τοὺς ἀπίστους τῶν ἐθνῶν ἑξῆς ὁ λόγος φησίν· οὐ σὺ ἦσθα ὁ μελετῶν τῷ πνεύματι τῷ σκληρῷ ἀνελεῖν αὐτοὺς πνεύματι θυμοῦ; ⸢ταῦτα γὰρ ἐμελέτων οἱ ἐξ ἐθνῶν ἄπιστοι | |
| 70 | κατὰ τῶν ἀποστόλων τοῦ σωτῆρος ἡμῶν πνεύματι σκληρῷ κατεχόμενοι καὶ οὐδὲν ἕτερον διανοούμενοι, ἢ ὅπως ἀνέλωσιν αὐτοὺς τῷ ἐν αὐτοῖς πνεύματι τοῦ θυμοῦ. ἀλλ’ ἐπειδὴ τοιαῦτα πάσχοντες οἱ ἐκ τοῦ Ἰακὼβ βλαστήσαντες καὶ ἐκ τοῦ Ἰσραὴλ ἐξανθήσαντες ἔφερον πάντα γενναίως διὰ τὸν Χριστόν. τούτου χάριν ἐπιλέγει· ἀφαιρεθήσεται ἡ ἀνομία Ἰακώβ, καὶ τοῦτό ἐστιν | |
| 75 | ἡ εὐλογία αὐτοῦ, ὅταν ἀφέλωσι τὴν ἁμαρτίαν αὐτοῦ. ταῦτα γάρ φησιν αἴτια γενήσεται τῆς ἀφέσεως τῶν ἁμαρτιῶν Ἰακὼβ καὶ διὰ ταῦτα ἐπ’ αὐτὸν ἥξει ἡ εὐλογία ἀφαιρουμένης αὐτῷ τῆς ἁμαρτίας· εἰ γὰρ «σωθήσεται διὰ τῆς τεκνογονίας, ἐὰν μείνωσιν ἐν πίστει καὶ ἀγάπῃ καὶ ἁγιασμῷ μετὰ σωφροσύνης» κατὰ τὸν Ἀπόστολον, ἀκόλουθόν ἐστι καὶ τὸν Ἰακὼβ τέκνα βλαστήσαντα | |
| 80 | καὶ τὸν τοιοῦτον καρπὸν ἐξανθήσαντα διὰ τῆς τούτων ἀρετῆς κοινωνῆσαι τῇ αὐτῶν εὐλογίᾳ. σημαίνει δὲ ὁ λόγος πολλοὺς διὰ τῆς ἀποστολικῆς χάριτος καὶ τῶν κατὰ σάρκα γειτνιώντων αὐτοῖς σωθήσεσθαι.⸣ μάλιστα δὲ ταῦτα ἔσεσθαί φησιν, ὅταν τὰ προλεχθέντα τέκνα Ἰακὼβ καὶ τὸ ἄνθος τὸ ἐξ Ἰσραὴλ περιδραμόντες τὴν οἰκουμένην καὶ πληρώσαντες αὐτὴν | |
| 85 | τῆς αὐτῶν θεοσεβοῦς διδασκαλίας τὴν ἐξ αἰῶνος κρατήσασαν τῶν ἐθνῶν πολυθέων πλάνην διὰ τῆς αὐτοῦ δυνάμεως ἀνατρέψωσιν ὡς θεῖναι μὲν τοὺς λίθους πάντας τῶν εἰδωλικῶν βωμῶν κατακεκομμένους ὡς κονίαν λεπτήν, ἀφανισθῆναι δὲ ποιῆσαι τὰ δένδρα καὶ τὰ ἄλση τὰ ἐν τοῖς ναοῖς, ἐρήμωσίν τε αὐτῶν καταστῆσαι τοσαύτην ὡς δρυμῷ παραβληθῆναι αὐτά. | |
| 90 | Ταῦτα μὲν οὖν κατορθοῦσιν οἱ δηλωθέντες, τὸ δὲ πάλαι κατοικούμενον ποίμνιον, ὁ λαὸς τοῦ Ἰσραήλ, ἀνειμένον ἔσται ὡς ποίμνιον καταλελειμμένον· ⸢ἐπεὶ μὴ ἐβουλήθησαν ‹τὸν καλὸν ποιμένα› παραδέξασθαι, | |
| ‹τὸν θέντα τὴν ἑαυτοῦ ψυχὴν ὑπὲρ τῶν προβάτων›, διόπερ ἡ χώρα τῆς ψυχῆς αὐτῶν ἔσται πολὺν χρόνον εἰς βόσκημα, ὡς πληροῦσθαι εἰς αὐτοὺς τό· | 176 | |
| 95 | «ἐλυμήνατο αὐτὴν ὗς ἐκ δρυμοῦ, καὶ μονιὸς ἄγριος κατενεμήσατο αὐτήν».⸣ κἀκεῖ φησιν ἀναπαύσονται, ⸢δηλονότι ‹οἱ καταβόσκοντες καὶ λυμηνάμενοι αὐτήν›. εἰς τοσαύτην δὲ περιτραπήσεται ἐρημίαν, ὡς μηδὲν χλωρὸν ἐν αὐτῇ ὑπάρξαι. διὸ λέλεκται· καὶ οὐκ ἔσται ἐν αὐτῇ χλωρόν·⸣ | |
1.91 | ⸢Γυναῖκας ἀνακαλεῖται ὡς ἀνδρῶν μὴ εὑρισκομένων ἐν αὐτοῖς ἀξίων σωτηρίας. διὸ ταῖς γυναιξὶ παρακελεύεται ἥκειν καὶ σπεύδειν εἰς μαρτυρίαν ἀπὸ θέας τῶν παραδόξων καὶ θαυμαστῶν ἔργων, ὡς ἂν ἐλθοῦσαι φωτίσαιεν ‹τὸν ἐν σκότῳ καθήμενον λαὸν› καὶ τὴν πόλιν αὐτῶν τὴν ἀφειμένην.⸣ | |
| 5 | ⸤διὸ κατὰ τὸν Ἀκύλαν εἴρηται· γυναῖκες ἐρχόμεναι φωτίζουσιν αὐτήν, κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον· γυναῖκες ἐρχόμεναι καὶ δηλοῦσαι αὐτήν. τίνα δὲ αὐτὴν ἢ τὴν ἀνωτέρω λεχθεῖσαν πόλιν, περὶ ἧς εἴρητο· πόλις γὰρ ὠχυρωμένη μόνη καλὴ ἀφεῖται καὶ ἐγκαταλέλειπται ὡς ἔρημος.⸥ ταῦτα δὲ ἐπληροῦτο πρὸς λέξιν καὶ πρὸς ἱστορίαν κατὰ τὴν τοῦ σωτῆρος ἡμῶν ἀνάστασιν. ⸤ἐν ᾧ κατὰ | |
| 10 | μὲν τὸν Ματθαῖον· «ἦσαν ἐκεῖ γυναῖκες πολλαὶ ἀπὸ μακρόθεν θεωροῦσαι, αἵτινες ἠκολούθησαν αὐτῷ ἀπὸ τῆς Γαλιλαίας διακονοῦσαι αὐτῷ· ἐν αἷς ἦν Μαρία ἡ Μαγδαληνή, καὶ Μαρία ἡ Ἰακώβου καὶ Ἰώση μήτηρ, καὶ ἡ μήτηρ τῶν υἱῶν Ζεβεδαίου», κατὰ δὲ τὸν Λουκᾶν· «κατακολουθήσασαι δὲ γυναῖκές τινες, αἵτινες ἦσαν συνεληλυθυῖαι ἐκ τῆς Γαλιλαίας αὐτῷ» καὶ τὰ ἑξῆς.⸥ ἐπεὶ τοίνυν | |
| 15 | ὁ λαὸς ὁ μὴ ἔχων σύνεσιν καὶ κηρύγματι τῶν ἀποστόλων οὐκ ἐπείθετο, καίτοι τῶν ἐθνῶν παραδεχομένων τὸν λόγον, τούτου χάριν τὰς γυναῖκας τὸ θεῖον πνεῦμα καλεῖ ἐπὶ τὴν μαρτυρίαν τοῦ κηρυττομένου λόγου, ἐπειδὴ δὲ τυφλώττοντας αὐτοὺς ἑώρα. διὰ τοῦτό φησιν οὐ μὴ οἰκτειρήσει ὁ ποιήσας αὐτούς, οὐδὲ ὁ πλάσας αὐτοὺς οὐ μὴ ἐλεήσει. | |
| 20 | Ἔσται δὲ ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ φησί, τοῦτ’ ἔστιν ἐν τῷ καιρῷ τῷ δηλουμένῳ, συμφράξει κύριος ἀπὸ τῆς διώρυχος τοῦ ποταμοῦ. ἀντὶ δὲ τοῦ συμφράξει οἱ λοιποὶ ἑρμηνευταὶ πάντες πατάξει εἰρήκασι, δηλοῦντες πατάξειν τὸν κύριον τοὺς ἀπίστους ἐκείνους καὶ τὸν λαὸν τὸν ἀσύνετον. εἶτα τόπον ἀφορίζει λέγων· ἀπὸ τοῦ ῥείθρου τοῦ ποταμοῦ ἕως τοῦ χειμάρρου | |
| 25 | Αἰγύπτου κατὰ τὸν Σύμμαχον, ᾧ ἰσοδυναμοῦσι καὶ οἱ λοιποί. ⸢οἶμαι δὲ διὰ τούτων σημαίνεσθαι τὸν ἐπελθόντα τοῖς Ἰουδαίοις πόλεμον κατὰ τὸ Παλαιστίνων ἔθνος μετὰ τὴν κατὰ τοῦ Χριστοῦ τόλμαν.⸣ αὐτῶν τῶν γοῦν μεθορίων τῆς Παλαι‐ στίνης ἔοικεν ὁ λόγος μνημονεύων ἀπὸ τοῦ ποταμοῦ λέγων, τάχα που τοῦ Ἰορδάνου, ἕως Ῥινοκορούρων· ⸢πόλις δέ ἐστιν αὕτη ἀμφὶ τοὺς ὅρους τοὺς μεταξὺ | |
| 30 | τῆς Αἰγύπτου καὶ τῆς Παλαιστίνης κειμένη.⸣ ⸤διὸ κατὰ τοὺς λοιποὺς ἑρμηνευτὰς ἕως τοῦ χειμάρρου Αἰγύπτου εἴρηται, αἰνιττομένου ὡς ἔφην τοῦ λόγου τὸν | |
| γενησόμενον κατὰ Ἰουδαίων πόλεμον ἐν τῷ Παλαιστίνων ἔθνει.⸥ τοῖς δὲ τοῦ λόγου κήρυξιν ἑξῆς προστάττει λέγων· ὑμεῖς δὲ συναγάγετε κατὰ ἕνα ἕνα τοὺς υἱοὺς Ἰσραήλ· εἰ γὰρ καὶ μὴ ἀθρόως ὁ λαὸς βούλεται | 177 | |
| 35 | προσιέναι τῷ σωτῆρι κηρύγματι· λαὸς γάρ ἐστιν οὐκ ἔχων σύνεσιν, ἀλλὰ κἂν βραχεῖς τινας ἐξ αὐτῶν κατὰ ἕνα συναγάγετε τοὺς υἱοὺς Ἰσραήλ. ⸢ἀγαπητὸν γὰρ τὸ κἂν ἕνα ἕνα ἢ καὶ δεύτερον καί τινας εὐαριθμήτους ἐξ αὐτῶν καθ’ ἑκάστην πόλιν ἢ καθ’ ἕκαστον ἔθνος σῴζεσθαι. τούτους μὲν οὖν κατὰ ἕνα ἕνα συναγάγετε, τοῖς δὲ λοιποῖς ἔθνεσι σάλπιγξ σαλπιεῖ μεγάλη τοῦ | |
| 40 | λόγου βοῶντος εἰς ἐξάκουστον ἅπασιν ἀνθρώποις.⸣ διὸ εἴρηται· καὶ ἔσται ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ σαλπίσει ἐν τῇ σάλπιγγι τῇ μεγάλῃ, καὶ ἥξουσιν οἱ ἀπολόμενοι τοῦ λαοῦ τῶν Ἀσσυρίων καὶ οἱ ἀπολόμενοι ἐν Αἰγύπτῳ καὶ προσκυνήσουσι τῷ κυρίῳ ἐπὶ τὸ ὄρος τὸ ἅγιον ἐν Ἰερουσαλήμ. ⸢σημαίνει διὰ μὲν τῶν Αἰγυπτίων τοὺς εἰδωλολάτρας, διὰ δὲ τῶν Ἀσσυρίων | |
| 45 | τοὺς πολεμίους τοῦ Ἰσραὴλ τοὺς πολιορκητὰς τῆς Ἰουδαίων χώρας γενομένους, οἷς τοῦ λόγου διὰ τῆς εὐαγγελικῆς σάλπιγγος τῆς ὡς ἀληθῶς μεγάλης κηρύξαν‐ τος, μεταβαλόντες οἱ ἐν τοῖς ἔθνεσιν εἰδωλολάτραι καὶ οἱ πάλαι ἐχθροὶ καὶ πολέμιοι τῆς τοῦ Ἰσραὴλ θεοσεβείας, ἥξουσι πρὸς τὸν θεὸν ἐπιστρέψαντες, ὡς τοὺς πάλαι ἀπολωλότας ἐν τῇ τῆς εἰδωλολατρίας πλάνῃ, μεταβληθέντας καὶ σπεύσαντας | |
1.91(50) | ἐλθεῖν ἐπὶ τὴν τοῦ θεοῦ λόγου γνῶσιν τῆς διὰ Χριστοῦ σωτηρίας τυχεῖν.⸣ | |
1.92 | Τὴν τῶν ἀθέων σύνοδον τῶν κατὰ τοῦ σωτῆρος ἡμῶν ἐπισυναχθέντων ὁρᾷ τῷ πνεύματι, στέφανόν τε ὕβρεως ἀποκαλέσας τὴν ἐπὶ κακῷ συμπλοκὴν αὐτῶν καὶ τὴν ἐπὶ κακῷ συμφωνίαν, ἐπιβοᾷ λέγων· Οὐαὶ τῷ στεφάνῳ τῆς ὕβρεως. ⸢ᾐνίττετο δὲ τὸ συνέδριον τῶν Φαρισαίων καὶ ἀρχιερέων | |
| 5 | καὶ τῶν λοιπῶν ἀρχόντων τοῦ Ἰουδαίων λαοῦ, οὓς ἐκ διαφόρων ἀξιωμάτων συνελθόντας κατὰ τὸ αὐτὸ στεφάνῳ παραβάλλει, οὐ τιμῆς τινος οὐδὲ δόξης, ἀλλὰ ὕβρεως καὶ ἀτιμίας. διό φησιν· Οὐαὶ τῷ στεφάνῳ τῆς ὕβρεως, ἢ κατὰ τοὺς λοιποὺς ἑρμηνευτάς· τῷ στεφάνῳ τῆς ὑπερηφανίας. ὑπερήφανοί τινες ἦσαν ἀλαζόνες τε καὶ ἀπονενοημένοι, ἐν οἷς ὑπῆρχον καὶ οἱ μισθωτοὶ | |
| 10 | Ἐφραίμ. ἐλέγετο δὲ Ἰούδας ὁ προδότης ἐκ φυλῆς Ἐφραὶμ γεγονέναι· μισ‐ θωτὸν δὲ αὐτὸν καλεῖ ὡς ἂν ἐξηγορασμένον χρήματι ἐπὶ τῷ προδοῦναι τὸν διδάσκαλον.⸣ αὐτὸς δὲ ἦν καὶ τὸ ἄνθος τὸ ἐκπεσὸν τῆς δόξης· ⸢μετασχὼν γὰρ τῆς δόξης τοῦ ἀποστολικοῦ χοροῦ διὰ τῆς ἐπὶ τὸ χεῖρον ῥοπῆς γέγονε τὸ ἄνθος τὸ ἐκπεσὸν τῆς δόξης. ἄνθος δὲ καὶ βλαστὸς μικρῷ πρόσθεν | |
| 15 | ὠνομάζοντο οἱ ἀπόστολοι τοῦ σωτῆρος ἡμῶν, ἐν οἷς ἐλέγετο· «τέκνα Ἰακώβ, βλαστήσει καὶ ἐξανθήσει Ἰσραήλ, καὶ πλησθήσεται ἡ οἰκουμένη τοῦ καρποῦ αὐτοῦ». ἀλλ’ ἐκ τούτων ὁ προδότης ἐκπεσὼν τὸ ἄνθος τὸ ἐκπεσὸν ἐκ | |
| τῆς δόξης εἴρηται.⸣ οἱ δὲ προλεχθέντες ὁμοῦ πάντες συνήχθησαν ἐπὶ τῆς κορυφῆς τοῦ | 178 | |
| 20 | ὄρους τοῦ παχέος· ⸢σημαίνει δὲ οὗτος ὁ λόγος τὸ σπέρμα τῶν τὴν ψυχὴν πε‐ παχυμμένων, περὶ ὧν ἐλέχθη· «ἐπαχύνθη γὰρ ἡ καρδία τοῦ λαοῦ τούτου». ἦσαν τοίνυν ὥσπερ τις κορυφὴ ὄρους τοῦ παχέος οἱ ἄρχοντες τοῦ πεπαχυμ‐ μένου λαοῦ, κεφαλὴ τυγχάνοντες αὐτῶν, οἷς συνήφθη τὸ ἄνθος τὸ ἐκπεσὸν τῆς δόξης, διὸ ταλανίζεται.⸣ ⸤ἀντὶ δὲ τοῦ· ἐπὶ τῆς κορυφῆς τοῦ ὄρους | |
| 25 | τοῦ παχέος, ὁ μὲν Ἀκύλας φάραγγος ῥυπαριῶν, ὁ δὲ Σύμμαχος φάραγγος πιοτήτων, ὁ δὲ Θεοδοτίων φάραγγος πιόνων ἡρμήνευσαν· ἡ δὲ Ἑβραϊκὴ φωνὴ γεθσημανὶ περιέχει. ὅπερ ἤκουσά τινος τῶν ἡμετέρων ἀγαπητῶν δια‐ σαφοῦντος καὶ λέγοντος τὸν τόπον τὸν ἐν τῷ Εὐαγγελίῳ «Γεθσημανὶ» ὠνομασ‐ μένον, ἔνθα ὁ προδότης μετὰ τοῦ στεφάνου τῆς ὕβρεως ἐπελθὼν τῷ σωτῆρι | |
| 30 | τὰ τῆς προδοσίας εἰργάσατο.⸥ Οἱ δὲ αὐτοὶ ἦσαν μεθύοντες ἄνευ οἴνου, οἷς καὶ ἀπειλεῖ τὰ ἑξῆς λέγων· ἰδοὺ ἰσχυρὸν καὶ σκληρὸν ὁ θυμὸς κυρίου ὡς χάλαζα φερο‐ μένη· ὡς ὕδατος πολὺ πλῆθος σῦρον χώραν τῇ γῇ ποιήσει ἀνά‐ παυμα ταῖς χερσὶ καὶ τοῖς ποσίν· ⸢οὕτως γὰρ θυμὸς κυρίου φησὶ | |
| 35 | κατὰ τούτων αὐτῶν ἐλεύσεται τῶν μεθυόντων ἄνευ οἴνου ὡς χαλάζῃ παραβάλλεσθαι κατὰ κεφαλῆς ἀνδρῶν μὴ ἐχόντων σκέπην καταρρασσούσῃ.⸣ ἀλλὰ καὶ τὸ ὕδωρ πολὺ σῦρον, ὥστε ποιῆσαι ἑαυτῷ διέξοδον ἐπὶ τῆς γῆς, ⸢οὕτω πως τὸν θυμὸν τοῦ θεοῦ κατὰ τῶν δηλωθέντων ἐπενεχθήσεσθαί φησιν.⸣ Εἶθ’ ἑξῆς ἐπιλέγει· καὶ καταπατηθήσεται ὁ στέφανος τῆς | |
| 40 | ὕβρεως, ὁ μισθωτὸς Ἐφραίμ· ⸢πάλαι μὲν γὰρ ἦσαν στέφανος ὕβρεως εἰς τὸ ὑβρίζειν παρατεταγμένοι· διὸ καὶ στέφανος ὑπερηφανίας ἐλέγοντο· τέλος δὲ αὐτοὺς διαλήψεται τοιοῦτον, ὡς καταπατηθῆναι αὐτούς. διὸ καὶ κατεπατήθησαν ὑπὸ τῆς ἐπελθούσης αὐτοῖς ὀργῆς τοῦ θεοῦ, ὑπό τε τῶν καταδουλωσαμένων αὐτοὺς πολεμίων· οἳ καὶ τὴν πόλιν αὐτῶν ἑαυτοῖς καταπά‐ | |
| 45 | τημα πεποιήκασι τοὺς παλαιοὺς ἐξελάσαντες οἰκήτορας.⸣ Ταῦτα μὲν οὖν περὶ τοῦ στεφάνου τῆς ὕβρεως, ἰδίως δὲ περὶ τοῦ ἐκπεσόντος τῆς δόξης ἄνθους ἑξῆς ἐπιλέγει· καὶ ἔσται τὸ ἄνθος τῆς ἐλπίδος τῆς δόξης ἐπ’ ἄκρου τοῦ ὄρους τοῦ ὑψηλοῦ ὡς πρό‐ δρομος σύκου, ὁ ἰδὼν αὐτὸ πρὶν εἰς τὴν χεῖρα λαβεῖν θελήσει | |
1.92(50) | αὐτὸ καταπιεῖν. ⸢τοιοῦτος δέ τις ἦν ὁ Ἰούδας, ἄνθος μὲν γεγονώς, ἀλλ’ ἐκπεσὼν τῆς ἐλπίδος τοῦ θεοῦ καὶ τῆς δόξης. καὶ πάλαι μὲν τυγχάνων ἐπάνω τοῦ ὄρους τοῦ ὑψηλοῦ, ἀλλ’ οὐχ ὁμοίως τοῖς ἐπὶ τῆς κορυφῆς | |
| τοῦ ὄρους τοῦ παχέος· ἦν γὰρ καὶ αὐτὸς εἷς τῶν ἐπὶ τοῦ ὄρους τοῦ ὑψη‐ λοῦ, περὶ ὧν ὁ παρὼν προφήτης φησίν· «ἐπ’ ὄρος ὑψηλὸν ἀνάβηθι, ὁ εὐαγ‐ | 179 | |
| 55 | γελιζόμενος Σιών», ἀλλὰ γέγονε τοιοῦτός τις, ὡς ὁμοιωθῆναι προδρόμου σύκου καρπῷ ἀτελεσφορήτῳ, ὡραίῳ μὲν καὶ καλῷ τῇ θέᾳ, ἀχρήστῳ δὲ ἄλλως διὰ τὸ ἀτελὲς τοῦ πρὸς τροφὴν ἐπιτηδείου καρποῦ. διὸ πρόδρομον αὐτὸν γενό‐ μενον τεθεαμένος ὁ τῶν καλῶν βάσκανος, προήρπασε σπεύσας, ὡς ἐθελῆσαι αὐτὸν καταπιεῖν, πρὶν ἢ τῆς χειρὸς ἐπιλαβέσθαι· οὕτω γοῦν αὐτὸν καὶ | |
| 60 | κατέπιεν ἰσχύσας.⸣ Ἀλλὰ τὰ μὲν περὶ τοῦ στεφάνου τῆς ὕβρεως, τά τε περὶ τοῦ ἐκπεσόντος ἄνθους, τοιαῦτα τῇ δὲ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ φησί, δηλαδὴ κατὰ τὸν αὐτὸν χρόνον, ἔσται κύριος σαβαὼθ ὁ στέφανος τῆς ἐλπίδος ὁ πλακεὶς τῆς δόξης τῷ καταλειφθέντι τοῦ λαοῦ, ⸢δηλονότι τοῖς | |
| 65 | περιλειφθεῖσιν ἐκ τῆς τοῦ παντὸς λαοῦ ἀπωλείας· οὗτοι δ’ ἦσαν οἱ τοῦ σωτῆρος ἀπόστολοί τε καὶ μαθηταί, οἷς αὐτὸν ἔσεσθαι τὸν κύριον στέφανον ἐλπίδος ἐπαγγέλλεται.⸣ εἶτα ἐπειδὴ ‹ἐπὶ θρόνους καθίσεσθαι› εἴρηνται «κρίνοντες τὰς δώδεκα φυλὰς τοῦ Ἰσραήλ», γέγονεν αὐτοῖς αὐτὸς κύριος καὶ εἰς πνεῦμα κρίσεως, πρὸς τούτοις δὲ καὶ δύναμις αὐτῶν αὐτὸς ἦν εἰς τὸ ὑποδέχεσθαι | |
| 70 | τοὺς ἀπὸ πολέμου μέλλοντας ὑποστρέφειν εἰς τὴν πύλην τῆς ἐκκλησίας. Καὶ ταῦτα μὲν περὶ τῶν ἀποστόλων, αὖθις δὲ μεταβαλὼν ὁ λόγος ἐπὶ τοὺς τοῦ ἀριστεροῦ τάγματος ἐπιλέγει· οὗτοι γὰρ οἴνῳ πεπλανημένοι εἰσί· τίνες δὲ οὗτοι, διερμηνεύει ἱερεὺς καὶ προφήτης λέγων. ὁρᾷς τίνες ἦσαν ὁ στέφανος τῆς ὕβρεως, δῆλον δ’ ὅτι οἱ ἐν τῷ προτέρῳ λόγῳ ἱερεῖς | |
| 75 | καὶ οἱ ὀνομαζόμενοι αὐτῶν προφῆται δέ τινες ὄντες διεκδικοῦντες γε μὴν ἑαυ‐ τοῖς ἀξιώματα προφητικά. πάντες οὗτοί φησιν ἐπλανήθησαν ἀπὸ οἴνου καὶ διὰ τὸ σίκερα ἀπὸ ‹χολῆς καὶ πικρίας καὶ θυμοῦ δρακόντων›. 〈ἐπλανή‐ θησαν διὰ τὸ σίκερα,〉 ⸤ὅπερ οἱ λοιποὶ ἑρμηνευταὶ μέθυσμα ὠνόμασαν. ἵνα δὲ μήτις οἶνον ὑπολάβοι καὶ μέθυσμα τὸ προχείρως νοούμενον, προησφαλί‐ | |
| 80 | σατο ἀνωτέρω εἰπών· «οἱ μεθύοντες ἄνευ οἴνου». οὐκοῦν ἕτερος ἦν οὗτος ὁ οἶνος καὶ ἄλλο τὸ καλούμενον σίκερα ἢ τὸ μέθυσμα, δι’ οὗ τὰ τῆς πλάνης αὐτοῖς γέγονεν.⸥ εἶτα ἐπιλέγει· τοῦτό ἐστι φάσμα· ⸢φάσμα γὰρ ἦν ἀληθῶς καὶ φάντασμα τὸ πάντας αὐτοὺς ἀθρόως τὰ τοσαῦτα παθεῖν καὶ τὸ βουλὴν βουλεύσασθαι δεινὴν καὶ ἄθεον, ἣν καταλήψεται ἡ ἐκ τοῦ θεοῦ ἀρά. Ἰούδας μὲν | |
| 85 | οὖν χρημάτων ἕνεκεν καὶ τῆς τούτων πλεονεξίας ‹προεδίδου› τὸν σωτῆρα, οἱ δὲ λοιποὶ μεταποιούμενοι τῆς ἐκ τοῦ λαοῦ πλεονεξίας, καὶ μή πη ὁ Χριστοῦ λό‐ γος καθέλοι αὐτούς, τῆς ἀρχῆς ὑφορώμενοι τὴν κατ’ αὐτοῦ συσκευὴν ἐτύρευσαν. διὸ εἴρηται· αὕτη γὰρ ἡ βουλὴ ἕνεκεν πλεονεξίας⸣ ἐσκέψαντο. καλεῖ | |
| δὲ τὴν βουλὴν ἐπιβουλήν. | 180 | |
1.93 | ⸢Διαγράψας ὁ λόγος τὴν περὶ ‹τοῦ στεφάνου τῆς ὕβρεωσ› καὶ τῶν ἑξῆς ἐπενηνεγμένων προφητείαν, μεταβαίνει πάλιν ἐπὶ τὸ τάγμα τὸ ἀποστολικόν, οὗ ἐλέγετο εἶναι αὐτὸς ‹ὁ κύριος σαβαὼθ στέφανος ἐλπίδοσ› καὶ ‹κίδαρις δόξησ›. διδάσκει δὲ τοῦτον αὐτόν, λέγω δὲ τὸν ἀποστολικὸν χορὸν παρα‐ | |
| 5 | σκευάζεσθαι καὶ ἑτοίμους γίγνεσθαι πρὸς θλίψεις μελλούσας αὐτοῖς ἐπάγεσθαι διὰ τὸν Χριστοῦ λόγον. διὸ ὥσπερ ἐπιφωνῶν αὐτοῖς λέγει· τίνι ἀνηγγείλαμεν κακὰ καὶ τίνι ἀνηγγείλαμεν ἀγγελίαν; ὡσεὶ σαφέστερον ἔλεγε· τίς ἄρα πρόθυμος παραδέξασθαι τὰ ἀπαγγελλόμενα κακά· κακὰ δὲ ὀνομάζει κοινότερον τὰς περιστάσεις καὶ τὰ νομιζόμενα λυπηρά, τοὺς πόνους δηλαδὴ | |
| 10 | καὶ τὰς θλίψεις τὰς ὑπὲρ εὐσεβείας.⸣ τίς οὖν ἄρα ἐστίν, ᾧ ταῦτα προσαγγέλλομεν; ἀκουέτω γὰρ οὗτος, ὡς οὐ μόνον κακά, θλίψεις καὶ πόνους καὶ τὰ νομιζόμενα λυπηρὰ τούτῳ καταγγέλλομεν, ἀλλ’ ἐπὶ τούτοις καὶ ἀγαθὴν ἀπαγγελίαν τὴν περὶ τῶν ἀποδοθησομένων ἐπάθλων τοῖς εὖ διηγωνισμένοις. ἀκούσατε ὑμεῖς, οἱ ἀπογεγαλακτισμένοι ἀπὸ μαστοῦ· ⸢πρὸς ὑμᾶς γὰρ τοὺς ἀποστόλους | |
| 15 | ἐστὶν ὁ λόγος καὶ ταῦτα περὶ ὑμῶν ἀπαγγέλλομεν. ‹ὅτε› μὲν γὰρ ‹ἦτε νήπιοι› ὡς ἂν ὑπὸ μαζῶν τρεφόμενοι γάλακτι, οὐδὲν ἦν ὑμῖν ἐπικείμενον τοιοῦτο διὰ τὸ ἀτελὲς τῆς νοητῆς ὑμῶν ἡλικίας· τοιοῦτοι δὲ ἐτυγχάνετε, ὅθ’ «ὑπὸ παιδαγωγὸν» τὸν Μωσέως ‹νόμον› ἦτε γαλουχούμενοι ταῖς πρώταις εἰσαγωγαῖς τοῦ θεοσεβοῦς λόγου· νῦν δ’ ὅτε ‹προκόψαντες τῇ ἡλικίᾳ› τοῦ μὲν παιδαγωγοῦ ἀπηλλάγητε, | |
| 20 | τῷ δὲ τελείῳ διδασκάλῳ προσεληλύθατε, ἀπογαλακτισθέντες ἀπὸ τοῦ νομικοῦ γάλακτος καὶ ἀποσπασθέντες ὡς ἀπὸ μητρὸς τῆς Ἰουδαϊκῆς καὶ σωματικῆς λατρείας.⸣ Ὡς ἂν τελειοτέρας τροφῆς τῆς σωτηρίου καὶ εὐαγγελικῆς μεταλαμβάνοντες παρασκευάζεσθε εἰς θλίψεις· ἀνάγκη γὰρ τοὺς ὑπὲρ εὐσε‐ | |
| 25 | βείας ἀγωνιζομένους θλῖψιν προσδοκᾶν καὶ οὐ μίαν ταύτην, ἀλλὰ δὲ δευτέραν ἐπὶ τῇ πρώτῃ. ⸤λέγεται δὲ ταῦτα πρὸς τὸν χορὸν τὸν ἀποστολικὸν καὶ πρὸς πάντας τοὺς τῷ σωτηρίῳ εὐαγγελίῳ μαθητευομένους. οὐ δεῖ δὲ ἐπαυδᾶν ἐπὶ ταῖς θλί‐ ψεσιν οὔτε ἀπογινώσκειν ἑαυτῶν τὴν σωτηρίαν ὡς ἂν ἐν θλίψει πάντοτε γεγεννη‐ μένους.⸥ ⸢ὅσον γὰρ οὔπω παυσαμένης τῆς θλίψεως τὰ ἐπὶ ταύτῃ διαδέξεται | |
| 30 | ὑμᾶς βραβεῖα, νικητὰς ἀποφανθέντας καὶ ‹τῷ στεφάνῳ τῆς ἐλπίδος τῷ πλακέντι τῆς δόξησ› ἀναδησομένους. διόπερ ἐλπίδα ἐπ’ ἐλπίδι ἐπάγει, οὐ μετὰ μακρὸν διάστημα τῆς θλίψεως· βραχὺ γάρ τι ἔσται μεταξύ. διό φησιν· ἔτι μικρὸν ⸢ἔτι μικρόν· «ἡ γὰρ θλῖψις ὑπομονὴν κατεργάζεται, ἡ δὲ ὑπομονὴ δοκιμήν, | |
| ἡ δὲ δοκιμὴ ἐλπίδα· ἡ δὲ ἐλπὶς οὐ καταισχύνει».⸣ | 181 | |
| 35 | ἔσται δὲ ὑμῖν τὰ τῆς θλίψεως διὰ φαυλισμὸν χειλέων καὶ διὰ γλώσσης ἑτέρας· ⸢φαυλίζοντες γὰρ ὑμᾶς οἱ θλίβοντες καὶ χλευάζοντες λοιδοροῦν‐ τες καὶ βλασφημοῦντες διατελέσουσιν ἀλλοιοτέρᾳ γλώσσῃ χρώμενοι, ἧς δεῖ καταφρονεῖν διὰ τὴν ἔτι μικρὸν διαδεξομένην ὑμᾶς ἐλπίδα.⸣ ταῦτα μὲν οὖν προσφωνητικῶς πρὸς τοὺς ἀποστόλους καὶ μαθητὰς καὶ εὐαγγελιστὰς τοῦ σω‐ | |
| 40 | τῆρος ἡμῶν ἀναπεφώνηται, τὰ δ’ ἑξῆς προφητικῶς ὁ λόγος τὸν Ἰουδαίων λαὸν διδάσκει, ὅτι ταῦτα αὐτὰ τὰ περὶ τῆς θλίψεως καὶ τῆς ἐπὶ τῇ θλίψει ἐλπίδος μεμαθηκότες οἱ Χριστοῦ μαθηταὶ λαλήσουσι πείθοντες αὐτούς, ὡς ἐν τούτῳ οὔσης τῆς τεταμιευμένης παρὰ τῷ θεῷ ἀναπαύσεως, λέγω δὲ ἐν τῷ θλίβεσθαι καὶ ὑπὲρ εὐσεβείας πάντα ὑπομένειν. | |
| 45 | Καὶ τὸ νομιζόμενον τοῦτο τὸ ἀνάπαυμα καὶ τοῦτο τὸ σύντριμμα τῷ διψῶντι καὶ πεινῶντι ‹τὴν θεοσέβειαν πρὸς ὠφελείασ› γίγνεται. καὶ οἱ μὲν ταῦτα λαλήσουσι τῷ λαῷ τούτῳ, ⸢δείκνυσι δὲ ὁ λόγος τοὺς ἐκ περιτομῆς ἀπίστους, οἱ δὲ οὐ θελήσουσιν ἀκούειν. διόπερ ἔσται φησὶν αὐτοῖς τὸ λόγιον κυρίου ἄλλῳ τρόπῳ θλῖψις ἐπὶ θλῖψιν· οὐ | |
1.93(50) | γὰρ βουληθέντες διὰ Χριστὸν θλίβεσθαι, οὐδὲ ‹τὴν στενὴν ὁδὸν καὶ τὴν τεθλιμ‐ μένην› ὁδεῦσαι, τὴν ‹πλατεῖαν› δὲ καὶ ‹εὐρύχωρον› ἀπελθόντες, πεσοῦνται εἰς τὰ ὀπίσω καὶ συντριβήσονται καὶ κινδυνεύσουσι καὶ ἁλώσον‐ ται·⸣ ⸤ταῦτα γὰρ πάντα διαδέξεται αὐτοὺς μὴ βουληθέντας τὸ προλεχθὲν λόγιον τοῦ κυρίου παραδέξασθαι, ἑαυτοῖς δὲ πτώσεως καὶ συντριβῆς γενομένοις | |
| 55 | αἰτίοις.⸥ Καὶ ἐπειδήπερ τοιαῦτα ἑαυτοῖς προεξένησαν μὴ πιστεύσαντες τῷ προλεχθέντι λόγῳ, διαστέλλεται αὐτοῖς τὰ ἑξῆς λέγων· διὰ τοῦτο ἀκούσατε λόγον κυρίου, ἄνδρες τεθλιμμένοι καὶ ἄρχοντες τοῦ λαοῦ τούτου ἐν Ἰερουσαλήμ, ἢ κατὰ τὸν Σύμμαχον· ἄνδρες χλευασταί, οἱ ἐξουσιά‐ | |
| 60 | ζοντες τοῦ λαοῦ τούτου οἱ ἐν Ἰερουσαλήμ· ⸢ὄντων γὰρ καὶ ἄλλων χλευαστῶν ἀνδρῶν τῶν παρ’ Ἕλλησι διασυρόντων τὸν Χριστοῦ λόγον, ἵνα μή τις ὑπολάβῃ περὶ ἑτέρων τὰ προκείμενα λέγεσθαι, ἀκριβῶς καὶ ἀναγκαίως προσέθηκεν τό· οἱ ἐξουσιάζοντες τοῦ λαοῦ τούτου.⸣ ⸢καὶ ἐπειδήπερ καὶ ἐκτὸς τῆς Ἰερουσαλὴμ ἦσαν πλείους ἀνὰ πᾶσαν τὴν Ἰουδαίαν καὶ Γαλιλαίαν | |
| 65 | προεστῶτες τοῦ λαοῦ, ἐπισημαίνεται ἀκριβῶς πρὸς ποίους ἄρχοντας καὶ ἐξου‐ σιάζοντας τοῦ λαοῦ ταῦτα λέγοιτο.⸣ Οὗτοι δ’ ἦσαν ‹ὁ στέφανος τῆς ὕβρεωσ› ὁ ἀνωτέρω λελεγμένος, καὶ ταῦτα τοίνυν ἔτι πρὸς τοὺς αὐτοὺς λέγεται· ἐπειδὴ εἴπατε πρὸς ἑαυτούς· Ἐποιησάμεθα διαθήκην μετὰ τοῦ ᾅδου καὶ μετὰ τοῦ θανάτου | |
| 70 | συνθήκας· εἴπατε γάρ· ἐποιησάμεθα τὸ ψεῦδος ἐλπίδα ἡμῶν καὶ | |
| ἐν ψεύδει σκεπασθησόμεθα· ⸤ἐπειδὴ τοίνυν ταῦτα διενοήθησαν καὶ ἀλλή‐ λοις ὡμίλησαν οἱ προλεχθέντες χλευασταὶ τὸν μὲν Χριστοῦ λόγον χλευάσαντες καὶ διασύραντες, δι’ οὗ ἐδιδάσκοντο ὡς δέοι αὐτοὺς θλῖψιν ἐπὶ θλίψει προσ‐ δοκᾶν καὶ τὴν ἐπ’ αὐτῇ ἐλπίδα ἐπ’ ἐλπίδι, ἑλόμενοι δὲ φιλίαν σπείσασθαι | 182 | |
| 75 | πρὸς τὸν θάνατον καὶ πρὸς τὸν ᾅδην καταφυγήν.⸥ ⸢τοῦτο γὰρ πράξαντες προσεδόκησαν οὔτε θλίψεως πειραθήσεσθαι οὔτε λυπηρῷ τινι καὶ ἀηδεῖ περι‐ πεσεῖσθαι· εἰ δὲ καὶ συμβαίη ὑμᾶς καταιγίδα, ποθὲν ἐπικλύζουσαν ἐξ ἀντι‐ κειμένης δυνάμεως ἐπιέναι οὐκ ἐφ’ ὑμᾶς ἥξειν ὑπελάβετε διὰ τὸ φίλους εἶναι τῇ ἀντικειμένῃ δυνάμει καὶ αὐτῷ τῷ θανάτῳ.⸣ | |
| 80 | Ἐπεὶ τοίνυν ταῦτα πρὸς ἑαυτοὺς εἴπατε, τούτου χάριν ἀκούσατε, ἅπερ πρὸς ὑμᾶς εἰπεῖν ὁ τῶν ὅλων προσέταξε κύριος· ⸢ὑμεῖς μὲν οὐ παρεδέ‐ ξασθε τὴν πρώτοις ὑμῖν καταγγελθεῖσαν χάριν, ἐγὼ δὲ τὸν ἐμαυτοῦ λίθον τὸν πολυτελῆ καὶ τίμιον ἐν ἄκρῳ γωνίας ἀναθεὶς ὑψηλὸν καὶ ἐπιφανῆ καὶ τοῖς πᾶσιν ἔκδηλον ποιήσω, ὅπως πᾶς ὁ ἐπ’ αὐτὸν πιστεύων μὴ ἐκπέσοι τῆς | |
| 85 | ἐλπίδος.⸣ ⸤κατὰ δὲ τοὺς λοιποὺς ἑρμηνευτάς· ὁ πιστεύων οὐ σπεύσει· μακρο‐ θυμήσει γὰρ ὁ πιστεύων περιμένων τοῦ λόγου τὴν ἐπαγγελίαν. οὗτος δ’ ἂν εἴη ὁ λίθος, ὁ αὐτός τε πέτρα περὶ ἧς ὁ σωτὴρ ἔλεγεν· «ἐπὶ τὴν πέτραν οἰκοδο‐ μήσω μου τὴν ἐκκλησίαν».⸥ ⸤τοῦτον δὲ τὸν λίθον ἐπαγγέλλεται θήσειν εἰς τὰ θεμέλια | |
| 90 | Σιών, ὃ δὴ καὶ ἔργῳ πεποίηκεν εἰπὼν καὶ ἐπιτελέσας τό· «ἐπὶ τὴν πέτραν οἰκοδομήσω μου τὴν ἐκκλησίαν». Σιὼν γὰρ ὄρος τὸ εὐαγγελικὸν κήρυγμα καὶ τὴν ἐπὶ τούτῳ τεθεμελιωμένην ἐκκλησίαν πολλάκις ἐξειλήφαμεν. πολυτελῆ δὲ ὄντα τὸν λίθον τοῦτον καὶ ἐκλεκτὸν καὶ τίμιον θήσειν εἰς τὰ θεμέλια τῆς ἐκκλησίας ἐπαγγέλλεται. ἐντεῦθεν γωνιαῖος καὶ ἀκρογωνιαῖος κέκληται. | |
| 95 | εἴη δ’ ἂν τὸ ἀνθρώπινον τοῦ σωτῆρος ἡμῶν οὕτως ὠνομασμένον σῶμα, ἐπεὶ καὶ κατὰ τὸν Δανιὴλ ‹λίθος τμηθεὶς ἄνευ χειρῶν› ἑωρᾶτο· λίθου μὲν τοῦ ἀνθρω‐ πίνου νοουμένου σώματος, ὄρους δὲ τῆς θεότητος τῆς κατὰ τὸν σωτῆρα.⸥ Ἐν τούτῳ δὲ τῷ λίθῳ φησὶ θήσω κρίσιν εἰς ἐλπίδα· ⸢κρίνων γὰρ ὁ λίθος οὗτος ἀγαθὰς παρέξει τοῖς κρινομένοις ἐλπίδας, ἐπειδὴ | |
1.93(100) | συνῆπται αὐτῷ ἐλεημοσύνη μετὰ τοῦ δικαιοτάτου σταθμοῦ καὶ μέτρου· διὸ λέλεκται· ἡ δὲ ἐλεημοσύνη μου εἰς σταθμούς.⸣ ταῦτα μὲν οὖν περὶ τοῦ λίθου εἴρηται, πρὸς δὲ τοὺς εἰρηκότας ἀνωτέρω· «ἐθήκαμεν ψεῦδος τὴν ἐλπίδα ἡμῶν καὶ τῷ ψεύδει σκεπασθησόμεθα», ἐπιλέγει τὰ ἑξῆς φάσκων· καὶ οἱ πεποιθότες μάτην ψεύδει· ὅτι οὐ μὴ παρέλθῃ ὑμᾶς καταιγίς, | |
| 105 | μὴ καὶ ἀφέλῃ ὑμῶν τὴν διαθήκην τοῦ θανάτου· ⸢μὴ γὰρ ἑαυτούς | |
| φησιν ἀπατᾶτε φάσκοντες· ἐπεὶ τῷ θανάτῳ ἐφιλώθημεν, οὐ μὴ ἐπέλθῃ ἐφ’ ἡμᾶς καταιγίς, οὐδὲ πειραθησόμεθά τινος λυπηροῦ. ἀκούετε γὰρ ἐντεῦθεν ἤδη καὶ μανθάνατε, ὦ οὗτοι οἱ πεποιθότες τῷ ψεύδει καὶ εἰρηκότες· «ἐθή‐ καμεν ψεῦδος τὴν ἐλπίδα ἡμῶν καὶ τῷ ψεύδει σκεπασθησόμεθα», ὅτι καταιγὶς | 183 | |
| 110 | παρελθοῦσα οὐ παρελεύσεται ὑμᾶς, ἀλλὰ ἀφελεῖ ὑμῶν τὴν πρὸς τὸν θάνατον συνθήκην, καὶ ἡ ἐλπὶς ὑμῶν ἡ πρὸς τὸν ᾅδην οὐ μὴ ἐμμείνῃ· σαθρῷ γὰρ πράγματι ἑαυτοὺς ἐπιστεύσατε θανάτῳ καὶ ᾅδῃ τὰς ὑμετέρας ἐλπίδας ἀναρτήσαντες.⸣ διόπερ καταιγὶς φερομένη ἐὰν ἐπέλθῃ, ἔσεσθε αὐτῇ εἰς καταπάτημα. | |
| 115 | Εἰ δὲ καὶ μέλλοι παριέναι καὶ ἀπιέναι, μακρὰν ἑλκύσει ὑμᾶς καὶ σὺν ἑαυτῇ λήψεται. τοῦτο δὲ ὑμῖν οὐκ εἰς μακρὸν ἔσται, ἀλλὰ πρωῒ πρωΐ, τοῦτ’ ἔστι διὰ τάχους ἥξειν ἐφ’ ὑμᾶς ἅμα τῷ ἄρξασθαι ἐφορᾶν ὑμᾶς τὴν ἐπισκοπὴν τοῦ θεοῦ. δι’ ἡμέρας δὲ καὶ διὰ νυκτὸς ἐπελεύσεται ὑμῖν, καὶ τοῦτ’ ἔσται τέλος τῆς ὑμετέρας ἐλπίδος, ἣν ἑαυτοῖς ὑπεγράψατε θανάτῳ καὶ ᾅδῃ ἑαυτοὺς | |
| 120 | ἐκδεδωκότες. Εἰ δὲ καὶ ἀηδῶς τὰ ὦτα τοῖς τοιούτοις παρέχετε λόγοις, ὅμως καὶ στενοχωρούμενοι τὰ περιμένοντα ὑμᾶς ἀκούετε καὶ μὴ λέγετε· οὐ δυνά‐ μεθα ‹ὑπὲρ ἀληθείασ› μάχεσθαι, αὐτοὶ δὲ ἀσθενοῦμεν τοῦ ὑμᾶς συναχθῆναι· ⸢εἰ γὰρ ἐθέλοιτε καὶ ἐν τῇ μερίδι τοῦ θεοῦ συναχθήσεσθε καὶ | |
| 125 | οὐκ ἐξασθενήσετε ὑπὲρ εὐσεβείας ἀγωνιζόμενοι, ἐπειδὴ ἑκόντες τῷ θανάτῳ καὶ τῷ ᾅδῃ ἑαυτοὺς προσεκληρώσατε, γινώσκετε ὅτι ἤδη ὑμῖν ἐπελεύσεται αὐτὸς ὁ κύριος ἐπάγων καθ’ ὑμῶν ὀργὴν διὰ τὰ προλεχθέντα πάντα.⸣ Ἐπικείσεται δὲ ὑμῖν ἡ ὀργὴ τοῦ θεοῦ ὥσπερ ὑψηλότατόν τι καὶ βαρύτατον ὄρος κατὰ ἀσεβῶν. ὁ Σύμμαχος καθάπερ φησὶν ἐν τῷ ὄρει | |
| 130 | τῶν διακοπῶν οὕτω στήσεται κύριος, καὶ ἀντὶ τοῦ· καὶ ἔσται ἐν τῇ φάραγγι Γαβαών, πάλιν ὁ αὐτὸς ἐν τῇ κοιλάδι φησὶ τῇ ἐν Γαβαών. φέ‐ ρεται δὲ ἡ ἱστορία ἐν τῇ βίβλῳ Ἰησοῦ τοῦ Ναυῆ τοῦ Μωσέως διαδόχου, ἔνθα πολεμῶν πρὸς τοὺς ἀλλοφύλους ὁ Ἰησοῦς προσηύξατο εἰπών· «Στήτω ὁ ἥλιος κατὰ Γαβαὼν καὶ ἡ σελήνη κατὰ φάραγγα Ἐλώμ», ὅτε «καὶ ἔστη ὁ ἥλιος κατὰ | |
| 135 | Γαβαὼν καὶ ἡ σελήνη κατὰ φάραγγα Ἐλώμ», ὅτε «καὶ ἔστη ὁ ἥλιος» χρόνου διαστήματος ὅλης ἡμέρας ἕως οὗ πάντες ἀπώλοντο οἱ ἀλλόφυλοι. οὕτως οὖν ὥσπερ ἐν τῷ ὄρει τῶν διακοπῶν, ἐν τῇ κοιλάδι τῆς Γαβαὼν ἐπράχθη ποτὲ κατὰ τῶν ἀσεβῶν, οὕτω καὶ νῦν ὁ κύριος ἐπαναστήσεται τοῖς ἐνταῦθα κατηγορουμένοις καὶ μετὰ θυμοῦ τὰ ἔργα ποιήσει, ⸢πικρίας | |
| 140 | ἔργα τοῖς δεηθεῖσιν ὥσπερ ἀντιδότου πικρᾶς διὰ τὴν ὑποκειμένην αὐτῶν τῇ ψυχῇ κακίαν.⸣ χρήσεται δὲ αὐτοῖς ὁ τοῦ κυρίου θυμὸς ὡς ἀλλοτρίοις, καὶ ἡ πικρία αὐτοῦ οὐ κατὰ τὴν αὐτοῦ γλυκύτητα καὶ χρηστότητα καὶ ἀγαθωσύνην, κατὰ δὲ τὴν ἐκείνοις κατάλληλον τιμωρίαν. ⸤πικρία δὲ καὶ ὀργὴ καὶ θυμὸς καὶ τὰ τοιαῦτα λεγόμενα ἐπὶ θεοῦ οὐδὲν ἕτερον ἢ τὰς κατὰ τῶν ἀσεβῶν κολάσεις | |
| 145 | τὰς ἐκ τοῦ θείου δικαστηρίου ἐπελευσομένας εἴωθε σημαίνειν.⸥ Ἐπεὶ τοίνυν φησὶ τοιαῦτα ὑμᾶς περιμένει τοὺς μὴ βουλομένους παραδέξασθαι ‹τὸν τίμιον καὶ πολυτελῆ λίθον›, τούτου χάριν μὴ εὐφραν‐ θείητε τὴν κακὴν εὐφροσύνην, ⸢μηδὲ ἰσχυσάτωσαν οἱ δεσμοὶ ὑμῶν, οἷς κατεδήσατε ἑαυτοὺς ‹διαθήκην μετὰ τοῦ θανάτου ποιησάμενοι καὶ μετὰ | 184 |
1.93(150) | τοῦ ᾅδου συνθήκασ›. ἀλλ’ εἴ τίς ἐστιν ὑμῖν σωτηρίας ἐλπίς, διαρρήξατε τοὺς πρὸς τὸν θάνατον δεσμούς, ἀναχωρεῖτε δὲ καὶ τῆς νομιζομένης ὑμῖν εὐφροσύνης, τῆς τε προσκαίρου παύσασθε ἡδονῆς· τοῦτον γὰρ ὁποῖον ἔσται τὸ τέλος μεμαθή‐ κατε. ταῦτα δὲ μὴ νομίσητε λέγειν ἐμὲ τὸν προφήτην· ἃ γὰρ ἤκουσα ψυχῆς ἀκοῇ εἰρηκότος κυρίου σαβαώθ, ταῦθ’ ὑμῖν μεταδέδωκα· ἐβουλήθη γὰρ ὑμᾶς | |
| 155 | μὴ ἀγνοεῖν τὰ παρ’ αὐτῷ κεκριμένα καὶ ὡρισμένα καὶ συντεταγμένα πράγματα.⸣ εἰ γὰρ μηδέπω ἀνθρώποις ἐπελήλυθεν ἡ περιμένουσα αὐτοὺς κρίσις, ἀλλ’ ὥρισται ἤδη παρ’ αὐτῷ καὶ κέκριται, ταῦθ’ ἅπερ ἀκούσας ἐγὼ καὶ ὑμᾶς ἐμαρτυράμην. | |
1.94 | Ἔτι δὲ ταῦτα ‹τῷ στεφάνῳ τῆς ὕβρεωσ› τῷ ἀποδοθέντι προσφωνεῖ ὁ λόγος παρακελευόμενος τοῖς ‹τὸν λίθον τὸν ἀκρογωνιαῖον καὶ ἐκλεκτὸν καὶ ἔντιμον› ‹ἀποδοκιμάσασιν› ἐνωτίζεσθαι πρῶτον, εἶτα ἀκούειν καὶ πειθαρχεῖν τοῖς λεγομένοις. διδάσκει δὲ αὐτούς, ὅτι τὰ τῆς τιμωρίας ἐπα‐ | |
| 5 | ξίως αὐτοὺς μετελεύσεται· «δυνατοὶ γὰρ δυνατῶς ἐτασθήσονται». καὶ ὁ μὲν ἀσθενὴς καὶ μικρός, κἂν συγγνώμης τύχοι ἢ καὶ κατὰ δύναμιν τῆς αὐτοῦ σμικρό‐ τητος ὑπόσχοι ἂν τὴν κατάλληλον τιμωρίαν, ὁ δὲ τὰ μεγάλα δεδυνημένος κατὰ τὸν τοῦ δικαίου λόγον ‹δυνατῶς ἐτασθήσεται›. διὸ καὶ αὐτοὺς ἄρχοντας τοῦ λαοῦ καὶ ἱερεῖς καὶ ἡγουμένους κατὰ τὸ μέγεθος τῆς ἐγχειρισθείσης αὐτοῖς | |
| 10 | ἀξίας ὑφέξειν τὴν τιμωρίαν. ⸢Εἶθ’ ὑποδείγματι κέχρηται φυσικῷ· ὡς γὰρ ἐπὶ τῆς κατὰ τὴν χώραν γεωργίας ἕτερος μέν ἐστιν ‹ὁ καιρὸσ› τοῦ ἀροῦν τὴν χώραν καὶ ἕτερος τοῦ σπείρειν [καὶ σπείρειν] σπέρματα τῇ ὑποκειμένῃ κατάλληλα γῇ.⸣ ἐν μὲν γὰρ τῷδε τῷ ἀγρῷ μελάνθιον ἐνθήσει ποτέ, ἐν ἑτέρῳ δὲ κύμινον, ἐν ἄλλῳ | |
| 15 | πυρὸν καὶ αὖθις ἐν ἑτέρῳ κριθὴν καὶ κέγχρον, πάλιν ἐν ἄλλῳ καὶ ἐν ἑτέρῳ ζειάν, εἶτα ἐπειδὰν τελεσφορήσῃ ὁ τούτων ἁπάντων καρπός, ἐν καιρῷ θερισμοῦ συναγαγὼν ἕκαστον ἰδίως καὶ ἀφωρισμένως καθαίρει, οὕτω αὐτῷ τρόπῳ ἐπὶ τῇ πάντων καθάρσει χρώμενος· οὐ γὰρ ἁμάξῃ καὶ τοῖς ἐν αὐτῇ κατεσκευασ‐ μένοις ἐκ σιδήρου ‹πριστηροειδέσι τροχοῖσ› ἐπὶ τοῦ κυμίνου ἢ τοῦ μελανθίου | |
| 20 | χρῆται ὡς ἐπὶ τοῦ σίτου καὶ τῆς κριθῆς καὶ τῆς ζέας. καὶ αὖ πάλιν τὸν σῖτον οὐ ῥάβδῳ τύπτων καθαίρει· οὐ γὰρ πέφυκεν οὕτω καθαίρεσθαι ὁμοίως τῷ μελανθίῳ καὶ τῷ κυμίνῳ, ἀλλ’ ἐπὶ μὲν τῶν ἀσθενεστέρων σπερμάτων τὴν | |
| ῥάβδον παραλαμβάνει· ῥάβδῳ γὰρ τύπτων καθαίρει τὸ κύμινον καὶ τὸ μελάνθιον. ἐπὶ δὲ τοῦ σίτου καὶ τῆς κριθῆς, τῶν τε τούτοις παραπλησίων | 185 | |
| 25 | τοὺς τῆς ἁμάξης τροχοὺς ἐπάγει σιδηροῦς ὄντας καὶ ὀξεῖς καὶ ἰσχυρῶς τέμνειν καὶ περικόπτειν τὰ περιττὰ τοῦ πυροῦ δυναμένους. ⸢κατὰ τὰ αὐτὰ γοῦν καὶ ὁ τῶν ψυχῶν γεωργὸς τοῦ θεοῦ λόγου, κατὰ μὲν τὸν ἐπιτήδειον καιρὸν τὰς τῶν ἀνθρώπων ψυχὰς νεοῦσθαι βούλεται διὰ λογικῆς διδασκαλίας ἀνασχιζούσης καὶ ἀνατεμνούσης τοὺς ἐν βάθει κρυπτομένους λογισμοὺς τῷ τοῦ λόγου ἀρότρῳ. | |
| 30 | διὸ προστάττει λέγων· «Νεώσατε ἑαυτοῖς νεώματα καὶ μὴ σπείρητε ἐπ’ ἀκάν‐ θαις». ἐπειδὰν δὲ ὁμαλισθῇ τὸ ὡσπερεὶ πρόσωπον τῆς ψυχῆς πάσης κακίας περιαιρεθείσης τῆς πάλαι ἐν αὐτῇ ἀκανθῶν δίκην φυείσης τηνικαῦτα καταλλήλως τῇ τῶν ὑποδεχομένων τὸν σπόρον διαφορᾷ, καταβάλλεται τὰ σπέρματα, τοῖς | |
| 35 | μὲν ἀσθενέστερά τινα καὶ μικρὰ μελανθίῳ καὶ κυμίνῳ ἀναλογοῦντα, τοῖς δὲ σπουδαιότερα καὶ ἀναγκαῖα, πυρῷ καὶ κριθῇ, κέγχρῳ τε καὶ ζέᾳ παραβαλλόμενα διὰ τὴν καὶ ἐν αὐτοῖς τούτοις πολλὴν καὶ διάφορον δύναμιν· «διαιρέσεις γὰρ χαρισμάτων εἰσί, καὶ διαιρέσεις ἐνεργημάτων εἰσί, καὶ ᾧ μὲν διὰ τοῦ πνεύματος δίδοται» τάδε, ἑτέρῳ δὲ ἕτερα καὶ πάλιν ἑτέρῳ τὰ ἁρμόζοντα. | |
| 40 | ἐπειδὰν δὲ ‹ὁ τοῦ θερισμοῦ καιρὸσ› ἐπιστῇ, ‹συντέλειαν δὲ εἶναι τοῦ κόσμου τὸν θερισμὸν› ὁ σωτὴρ ἐδίδαξεν· τότε κατ’ ἀξίαν ἕκαστος ὧν εἴληφε σπερμάτων ἀπαιτηθήσεται τὸν καρπόν. καὶ οἱ μὲν μέτρια εἰληφότες μὴ καταλλήλως δὲ αὐτοῖς χρησάμενοι παιδείας καὶ κολάσεως μετριωτέρας πεῖραν λήψονται ὥσπερ ῥάβδῳ τυπτόμενοι, οἱ δὲ μειζόνων σπερμάτων καὶ τελειοτέρων χαρισμάτων | |
| 45 | ἠξιωμένοι μηδένα δὲ καρπὸν ἄξιον τῆς παρασχεθείσης αὐτοῖς δυνάμεως ἀποδε‐ δωκότες, μείζοσι τοῖς τῆς κολάσεως πρηστῆρσι παραδοθήσονται.⸣ ὥσπερ οὖν καὶ ὑμεῖς, πρὸς οὓς ὁ λόγος, ἄρχοντες καὶ ἡγούμενοι καταστάντες τοῦ λαοῦ διδάσκαλοι ὄντες καὶ ἱερεῖς τοσαύτης τε παρὰ τοῦ θεοῦ δόξης καὶ τιμῆς τετυχηκότες γεγόνατε ‹στέφανος ὕβρεωσ› καὶ ‹μισθωτοὶ Ἐφραίμ› καὶ τοιαῦτα | |
1.94(50) | τετολμήκατε ὡς τὸν μὲν λαὸν διαστρέψαι, ‹τὸν δὲ ἔντιμον καὶ ἐκλεκτὸν καὶ ἀκρογωνιαῖον λίθον› ‹ἀποδοκιμάσαι›. διόπερ τοῖς μὲν ἐν ὑμῖν μετριωτέροις τὴν δύναμιν οὖσιν μετριώτερα καὶ τὰ τῆς κρίσεως ἀπαντήσεται, τοῖς δὲ μεγάλα καὶ πολλὰ δεδυνημένοις ἡ μείζων ἐπαχθήσεται τιμωρία. τὸ δέ· καὶ παιδεύσει αὐτὸν εἰς κρίμα θεὸς αὐτοῦ 〈κατὰ τὸν Σύμμαχον〉, ἢ κατὰ τοὺς Ἑβδομή‐ | |
| 55 | κοντα· καὶ παιδευθήσῃ κρίματι θεοῦ, διδάσκει ὅτι ἔκ τινος φυσικῆς διδασκαλίας ὥσπερ ἐκ θεοῦ παρασχεθείσης ἅπασιν ἀνθρώποις κατὰ φυσικοὺς λογισμοὺς ὀρθῷ κρίματι κέχρηται ὁ γεωργός, πρὸς τὸ μὴ ὁμοίως τῇ καθάρσει | |
| τῶν σπερμάτων προσιέναι, ἀλλὰ τάδε μὲν διὰ ῥάβδου καθαίρειν, τὰ δὲ διὰ σκληρᾶς ἀγωγῆς, οἷς τὸν τροχὸν ἐπάξει τῆς ἁμάξης· ταῦτα γὰρ οὐκ ἐκ μαθη‐ | 186 | |
| 60 | μάτων ἀνθρωπίνων, ἀλλ’ ἐκ παιδεύσεως θεοῦ συνῆκεν ὁ περὶ γεωργίαν ἠσχολη‐ μένος τοῦ θεοῦ παιδεύσαντος αὐτὸν καὶ διδάξαντος τούτῳ χρήσασθαι τῷ κρίματι. ἄρτος δὲ λεπτοκοπηθήσεται κατὰ τὸν Ἀκύλαν ἀντὶ τοῦ μετὰ ἄρτου 〈βρωθήσεται〉 εἴρηται, ἀντὶ δὲ τοῦ· 〈βρωθήσεται, ὁ Ἀκύλας〉 λεπτοκο‐ | |
| 65 | πηθήσεται, ὁ Σύμμαχος καὶ ὁ Θεοδοτίων λεπτυνθήσεται εἰρήκασιν, ἀλλ’ οὐκ εἰς τέλος φησὶν ἀλοῶν ἀλοήσει αὐτόν, οὐδὲ ταράξει τροχὸς ἁμάξης αὐτοῦ, οὐδὲ ταῖς ὁπλαῖς αὐτοῦ λεπτυνεῖ αὐτόν· ὅταν γάρ φησι καὶ ὁ τῆς ἁμάξης τροχὸς περιέλθῃ τὸν σῖτον λεπτύνων τὴν περὶ αὐτὸν καλάμην καὶ ἀλοῶν αὐτοῖς τροχοῖς, ταῖς τε ὁπλαῖς τῶν βοῶν εἰς λεπτὸν | |
| 70 | ἄχυρον τὴν καλάμην, ἀλλ’ οὐχὶ καὶ τὸν σῖτον ἀφανίζει, δι’ οὗ παρίστησι τὴν οὐσίαν τῆς ψυχῆς μὴ ἐξαφανίζεσθαι μηδὲ πάμπαν ἀπόλλυσθαι ἐν ταῖς φερομέναις αὐτῇ κολάσεσιν, ὅπερ νοήσαντες οἷον εἰρήκασιν. οὐ γὰρ εἰς τὸν αἰῶνα ἐγὼ ὑμῖν ὀργισθήσομαι, οὐδὲ φωνὴ τῆς πικρίας μου καταπατήσει ὑμᾶς· ⸢οὐ γὰρ οὕτω φησὶ τοῖς ἀσεβέσιν ἐπεξέρχομαι, ὡς καὶ τὴν οὐσίαν αὐτῶν ἀφανίσαι καὶ | |
| 75 | εἰς τὸ παντελὲς ἀπολέσαι αὐτῶν τὰς ψυχάς, ἐπεὶ μηδὲ κατὰ τὸ παράδειγμα οἱ τροχοὶ τῆς ἁμάξης ἐκ σιδήρου κατεσκευασμένοι τὸν σῖτον ἀφανίζουσι, πᾶσαν δὲ τὴν περὶ αὐτὸν περιαίρουσι καλάμην εἰς τὸ διασῶσαι καὶ καθαρὸν ἀπεργάσασθαι τὸν σῖτον.⸣ ταῦτα δέ φησι πάντα ὡσπερεὶ τέρατα ὄντα τοῖς μὴ νοοῦσι μὴ νομίζητε | |
| 80 | ἄνθρωπον εἰρηκέναι· ἀπόφασις γὰρ ἀπὸ κυρίου σαβαὼθ ἐξενήνεκται, πρὸς ἣν βουλεύσασθε ὑμεῖς οἱ ἀσεβεῖς, πρὸς οὓς ταῦτα εἴρηται. καὶ εἰ οἷοί τέ ἐστε, ὑμῖν ἑαυτοῖς ματαίαν παράκλησιν καὶ παραμυθίαν εὑρεῖν ταύτης ἑαυτοῖς ὑψώσατε. | |
1.95 | ⸢Τὴν διὰ τῶν μετὰ χεῖρας ταλανιζομένην Ἀριὴλ καὶ αὐτοὶ οἱ Ἰουδαίων παῖδες ὁμολογοῦσι τὴν Ἰερουσαλὴμ εἶναι· φασὶ δὲ ἰδίως τὸ θυσιασ‐ τήριον τὸ πρὸ τοῦ ναοῦ συνεστὸς Ἀριὴλ ὠνομάσθαι, καὶ τοῦτο δῆλον εἶναι ἀπὸ τοῦ Ἰεζεκιήλ, οὗ πρὸς τοῖς τελευταίοις ἐπὶ τῆς διαγραφῆς τῆς πόλεως οὕτως | |
| 5 | εἴρηται· «Καὶ ταῦτα τὰ μέτρα τοῦ θυσιαστηρίου ἐν πήχει πήχεως καὶ πήχεως καὶ παλαιστῆς· κόλπωμα βάθος ἐπὶ πῆχυν». καὶ ἑξῆς ἐπιφέρει· «καὶ τὸ Ἀριὴλ πήχεων τεσσάρων, καὶ ἀπὸ τοῦ Ἀριὴλ καὶ ὑπεράνω τῶν κεράτων πῆχυς. καὶ τὸ Ἀριὴλ πηχῶν δώδεκα μήκους πήχεις δώδεκα πλάτος, τετράγωνον ἐπὶ τὰ τέσσαρα μέρη αὐτοῦ». ἑρμηνεύεσθαι δέ φασι τὸ Ἀριὴλ λέων θεοῦ, ἐπειδὴ γὰρ τοῦ θεοῦ ἦν τὸ | |
| 10 | θυσιαστήριον, κατήσθιέ τε πάντα τὰ ἐν αὐτῷ προσφερόμενα ζῴων θύματα, | |
| τούτου χάριν ταύτην εἰληφέναι τὴν προσηγορίαν.⸣ ⸢τὸ δέ· πόλις, ἣν ἐπολέμησε Δαυίδ, οὔ φασιν εἰρῆσθαι ἐν τῷ Ἑβραϊκῷ, ἀλλὰ κατὰ μὲν τὸν Ἀκύλαν· πολίχνη παρεμβλήσεως Δαυίδ, κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον· πόλις παρεμβολῆς Δαυίδ· ἀλλόφυλον γὰρ οὖσαν αὐτὴν πρό‐ | 187 | |
| 15 | τερον ὁ Δαυὶδ ὑποχείριον ἐποιήσατο τοὺς ἀλλοφύλους ἐλάσας ἐξ αὐτῆς, ὥστε δύνασθαι ἡμᾶς καὶ τοῖς Ἑβδομήκοντα ἐφαρμόσαι τὴν διάνοιαν τὴν αὐτήν. οὕτω γὰρ ἂν λέγοιτο· πόλις ἣν ἐπολέμησε Δαυίδ, ὅτε ὑπ’ ἀλλοφύλοις ἦν, δύναται δὲ καὶ ἀντὶ τοῦ· δι’ ἣν ἐπολέμησεν ἢ ὑπὲρ ἧς ἐπολέμησε Δαυὶδ λέγεσθαι.⸣ περὶ τῆς οὖν Ἰερουσαλὴμ ὁ παρὼν ἀναφωνεῖ λόγος καὶ ἀκολούθως· μετὰ γὰρ τὰ | |
| 20 | προλελεγμένα περὶ τῶν ἀρχόντων τῶν ἐν αὐτῇ, δι’ ὧν ‹ὁ στέφανος τῆς ὕβρεωσ› αὐτῶν ἐδηλοῦτο, λοιπὸν καὶ περὶ αὐτῆς προφητεύεται, ὁποῖα ἔμελλε πείσεσθαι διὰ τὰς τῶν προλεχθέντων παρανομίας. φησὶν οὖν ὁ λόγος τοῖς ἐν αὐτῇ κατοικοῦσιν, ὡς ἔτι καιρός ἐστιν, ᾧ οὗτοι συναγάγετε ἑαυτοῖς γενήματα συγχωρήσεως ὑμῖν ἐνδοθείσης ἐπὶ ἕνα ἐνιαυτόν, ἔστω δὲ καὶ ἐπὶ δεύτερον ἔτος· ⸢ὅσον γὰρ | |
| 25 | οὔπω στερηθήσεσθε λογικῆς τροφῆς. ὡς ἔτι οὖν καιρός ἐστι χρήσασθε τοῖς ἐνιαυτοῖς τούτοις πρὸς ὠφέλειαν τῶν ὑμετέρων ψυχῶν. καί μοι δοκεῖ διὰ τούτων αἰνίττεσθαι τὸν χρόνον τοῦ σωτηρίου κηρύγματος. καθ’ ὃν ἐπιδημήσας αὐτοῖς ὁ Χριστὸς τοῦ θεοῦ ‹ἐκήρυττεν› «ἐνιαυτὸν κυρίου δεκτὸν καὶ ἡμέραν ἀνταποδό‐ σεως», τάχα δὲ καὶ δεύτερον αὐτοῖς ἐνιαυτὸν ἢ καὶ τρίτον ὡμιληκὼς φαίνεται. | |
| 30 | αὐτὸν οὖν ἐκεῖνον, καθ’ ὃν παρεῖχεν αὐτοῖς τὰ περὶ τῆς τῶν οὐρανῶν βασιλείας μαθήματα σημαίνων φησί· συναγάγετε γενήματα ἐνιαυτὸν ἐπ’ ἐνιαυτόν, φάγεσθε.⸣ τὸ γάρ· φάγεσθε γὰρ σὺν Μωὰβ οὐδ’ ὅλως τῇ Ἑβραϊκῇ λέξει περιέχεται· διὸ οὐδὲ παρὰ τοῖς λοιποῖς ἑρμηνευταῖς φέρεται καὶ ἄλλως ἐκ τῆς συμφράσεως τῆς διανοίας περιττὸν δείκνυται. πλὴν ἄλλως ἔτι καιρός ἐστί φησι· | |
| 35 | συναγάγετε γενήματα ἐνιαυτὸν ἐπ’ ἐνιαυτόν, φάγεσθε. Μετὰ γὰρ τὰ συμβησόμενα οὐκέθ’ ὑμῖν ἐπιτρέψει συναγαγεῖν γενήματα ὡς ἐπ’ ἀδείας καὶ εἰρήνης τρέφεσθαι· ἐκθλίψω γὰρ Ἀριὴλ δηλαδὴ τὴν Ἰερουσαλήμ. ἀντὶ δὲ τοῦ· καὶ ἔσται αὐτῆς ἡ ἰσχὺς καὶ ὁ πλοῦτος ἐμοί, ὁ Σύμμαχος· καὶ ἔσται φησὶ κατώδυνος καὶ ὀδυνωμένη καὶ ἔσται | |
| 40 | μοι ὡς ὁ Ἀριήλ, καὶ ὁ Ἀκύλας ὁμοίως· καὶ ἔσται φησὶ λυπηρὰ καὶ λυπου‐ μένη Ἀριήλ. ἀλλ’ ἐπειδήπερ ἐν τῇ προφητείᾳ τῇ περὶ τῆς Μωὰβ ἐλέγετό τις πόλις τῶν Μωαβιτῶν Ἀριήλ, περὶ ἧς εἴρητο· «καὶ ἀρῶ τὸ σπέρμα Μωὰβ καὶ Ἀριήλ», εἰκότως καὶ περὶ τῆς Ἰερουσαλήμ φησιν, ὅτι ἔσται μοι ὁμοία ἐκείνῃ τῇ τῶν ἀλλοφύλων Ἀριήλ. | |
| 45 | Εἶθ’ ἑξῆς ἐπιλέγεται· καὶ κυκλώσω ὡς Δαυὶδ ἐπὶ σέ· ⸢ὥσπερ γάρ | |
| ποτε Δαυὶδ παρεμβολὴν περὶ σὲ τὴν Ἰερουσαλὴμ ἐκύκλωσεν, ὅτε ἀλλοφύλων οὖσαν πόλιν, οὕτως κἀγὼ ὁ ταῦτα λέγων κύριος νῦν σε κυκλώσω.⸣ ὥσπερ τότε ὁ Δαυίδ, καὶ βαλῶ περὶ σὲ χάρακα· ⸢ἀλλοφύλων γὰρ καὶ νῦν οἰκητήριον γέγονας πληρωθεῖσα κακῶν ἀρχόντων⸣ καὶ ‹τοῦ στεφάνου τῆς ὕβρεωσ›. ⸢ἅπερ | 188 | |
1.95(50) | ἐπληροῦτο μετὰ τὰ τολμηθέντα τοῖς τὴν Ἰερουσαλὴμ οἰκοῦσι κατὰ τοῦ σωτῆρος ἡμῶν ἀκολούθως, οἷς καὶ αὐτὸς ὁ σωτὴρ ἀποκλαυσάμενός ποτε τὴν Ἰερουσαλὴμ ἀναγέγραπται εἰρηκώς· «Εἰ ἔγνως καὶ σύ γε τὰ πρὸς εἰρήνην σου, ὅτι ἥξουσιν ἡμέραι ἐπὶ σὲ καὶ παρεμβαλοῦσιν ἐπὶ σὲ οἱ ἐχθροί σου χάρακα καὶ κυκλώσουσί σε», «καὶ εἰς τὴν γῆν ἐδαφισθήσῃ».⸣ | |
| 55 | Οἷς ἐπιλέγει· καὶ ἔσονταί φησιν ὡς κονιορτὸς ἀπὸ τροχοῦ ὁ πλοῦτος τῶν ἐν αὐτῇ ἀσεβῶν καὶ ὡς χνοῦς φερόμενος, καὶ ταῦτα πάντα ἔσται «ἐν στιγμῇ χρόνου», καὶ ἔσται ὡς στιγμὴ παραχρῆμα παρὰ κυρίου σαβαώθ· οὐ γὰρ ἐξ ἀνθρώπων φησίν, ἀλλ’ ἐξ αὐτοῦ τοῦ θεοῦ ἔσται κατ’ αὐτῶν ἡ ἐπισκοπὴ μετὰ βροντῆς καὶ σεισμοῦ καὶ φωνῆς μεγάλης, καταιγὶς | |
| 60 | φερομένη καὶ φλὸξ πυρὸς κατεσθίουσα. ⸢δι’ ὧν ᾐνίξατο ὡς ἄρα καὶ ‹πυρί‐ καυστος γενήσεται ἡ πόλισ› ἄνωθεν ἐκ θεοῦ βροντῆς καὶ σεισμοῦ καὶ καται‐ γίδος κατ’ αὐτῆς ἐνεχθείσης.⸣ ταῦτα δὲ περὶ τῆς Ἰερουσαλήμ. Διελθὼν ὁ λόγος περὶ τῶν πολιορκησάντων αὐτὴν ἑξῆς θεσπίζει· καὶ ἔσται ὡς ὁ ἐνυπνιαζόμενος καθ’ ὕπνους ὁ πλοῦτος τῶν ἐπὶ τὸ | |
| 65 | ὄρος Σιὼν στρατευσαμένων. ⸢δι’ ὧν ᾐνίξατο τὴν ἀπόλαυσιν τῆς ἐν τῷ βίῳ τούτῳ τρυφῆς τῶν Ῥωμαϊκῶν ἀρχόντων· οὗτοι γὰρ ἦσαν οἱ τὴν ἐσχάτην πολιορκίαν ἐπαγαγόντες τῇ Ἰερουσαλήμ. ἐχρῆν γὰρ ἡμᾶς καὶ περὶ αὐτῶν τι μαθεῖν καὶ ὁποῖον ἔσται καὶ τὸ αὐτῶν τέλος διδαχθῆναι. φησὶν οὖν τὸν πλοῦτον καὶ τὴν τρυφὴν αὐτῶν μέχρι τῆς ἐνεστώσης ζωῆς ὑπάρχουσαν ἐοικέναι τοῖς κατὰ τοὺς ὕπνους | |
| 70 | ὀνειρώττουσι καὶ μέχρι τοῦ δοκεῖν διακατέχειν ταῦτα ἅπερ νομίζουσι· τοιαύτην γὰρ εἶναι τὴν τοῦ παρόντος πλούτου φαντασίαν. μετὰ γὰρ τὸν ἐνεστῶτα βίον μάταιον αὐτοῖς εὑρεθήσεται τὸ ἐνύπνιον καὶ τὸ τέλος, ἧς ἐνόμιζον ἀπολαύειν τρυφῆς.⸣ | |
1.96 | Ἀντὶ τοῦ· ἐκλύθητε καὶ ἔκστητε καὶ τῶν ἑξῆς, ὁ Σύμμαχος οὕτως ἡρμήνευσεν· ὑπερθαυμάσατε καὶ θαυμάσατε, ἀπατᾶσθε καὶ μεθύσθητε ἄνευ οἴνου, κινεῖσθε δίχα μεθύσματος· ἐκέρασε γὰρ καθ’ ὑμῶν κύριος πνεῦμα καρώσεως καὶ ἐκράτυνε τοὺς ὀφθαλμοὺς | |
| 5 | ὑμῶν καὶ τοὺς προφήτας καὶ τοὺς ἄρχοντας ὑμῶν τοὺς ὁρῶντας ἐκά‐ λυψεν. συντελέσας ὁ λόγος τὴν περὶ ‹τοῦ στεφάνου τῆς ὕβρεωσ›, τήν τε περὶ τῆς πολιορκίας τῆς Ἰερουσαλὴμ προφητείαν τὰ προκείμενα, ⸢περὶ τῶν μετὰ ταῦτα προεστάναι δοκούντων τοῦ ἐκ περιτομῆς λαοῦ διεξέρχεται θεσπίζων, ὡς ἔσονται | |
| μὲν ἀπαγγέλλοντες τὰς προφητικὰς γραφάς, οὐ μὴν καὶ συνιέντες αὐτάς· μηδὲν | 189 | |
| 10 | γὰρ διαφέρειν τῶν κατεσφραγισμένων σφραγῖσιν, πρὸς τὸ μὴ δύνασθαί τινα τῶν ἐκ τοῦ Ἰουδαίων λαοῦ τὰ ἐγγεγραμμένα διαγινώσκειν· οὕτως αὐτοῖς ἀγνώστους ἔσεσθαι τοὺς προφητικοὺς λόγους, κἄν τε ἀπαγγέλλωσιν αὐτοὺς ἀπὸ στόματος, κἄν τε ἄπειροι ὦσιν αὐτῶν.⸣ μέλλων δὲ ταῦτα θεσπίζειν ἐκφωνεῖ πρὸς αὐτοὺς ὁ λόγος· εἰ καὶ τὰ μάλιστα ἔκλυσιν ὑμῖν παρέξει τὰ λεχθησόμενα καὶ ψυχῆς ἔκστασιν, | |
| 15 | ὅμως λεχθήσεται διόπερ ἐκλύθητε καὶ ἔκστητε· εἰ βούλεσθε εἰ δὲ καὶ ἄλλως ἑαυτοὺς ἀπατῶντες, διαστρέφοι τε τὸν νοῦν τῶν λεγομένων καὶ οὕτως ἐξα‐ πατήθητε καὶ ἑαυτοὺς ἐξαπατᾶτε, εἰ τοῦτο φίλον ὑμῖν. ἀντὶ δὲ τοῦ· κραιπα‐ λήσατε, οἱ λοιποὶ πάντες ἑρμηνευταὶ μεθύσθητε εἰρήκασιν, ἄνευ οἴνου καὶ κινεῖσθε δίχα μεθύσματος· ἔστι γὰρ καὶ ἐξ ἀπάτης μέθη χείρων τῆς δι’ | |
| 20 | οἴνου, ὥστε εἰ χαίρετε ἑαυτοὺς ἀπατῶντες καὶ μεθύοντες ὡς ἕτερα ἀνθ’ ἑτέρων εἰς τὰ θεῖα λόγια θεωρεῖν καὶ παρερμηνεύειν αὐτὰ αὐτοί, ἂν εἰδείητε. παρέδωκε γὰρ ὑμᾶς αὐτὸς ὁ κύριος πνεύματι κατανύξεως, ἢ καρώσεως κατὰ 〈τὸν〉 Σύμμαχον. εἶτ’ ἐπιλέγει· 〈καὶ καμμύσει〉 τοὺς ὀφθαλμοὺς αὐτῶν καὶ τῶν | |
| 25 | προφητῶν αὐτῶν καὶ τῶν ἀρχόντων αὐτῶν. ⸢ἐπειδήπερ, ὅτε παρῆν αὐτοῖς ἐνανθρωπῶν ὁ κύριος, ‹ἀκοῇ ἀκούοντες αὐτοῦ, οὐ συνίεσαν καὶ βλέποντες αὐτὸν ὀφθαλμοῖσ› τῇ ὁράσει τῆς ψυχῆς ‹οὐχ ἑώρων, ἀλλ’ ἐκάμμυσαν τοὺς ὀφθαλ‐ μοὺς τοῦ μὴ βλέπειν καὶ τὰ ὦτα αὐτῶν ἐβάρυναν τοῦ μὴ ἀκούσεσθαι›.⸣ εἰ τοίνυν αὐτοὶ πρῶτοι τοὺς ἑαυτῶν ἐκάμμυσαν ὀφθαλμούς, τούτου χάριν καὶ | |
| 30 | αὐτὸς αὐτοῖς ταῦτα ποιήσει ὁ κύριος καὶ τοῖς προφήταις αὐτῶν ἀντὶ τοῦ τοῖς διδασκάλοις καὶ τοῖς ἄρχουσιν αὐτῶν, οἳ ἐπηγγέλλοντο τὰ κρυπτὰ θεωρεῖν καὶ τὸν ἀπόρρητον νοῦν ἐγκεκρυμμένον τοῖς ἱεροῖς γράμμασι μόνοι διορᾶν καὶ διερμηνεύειν. οὕτω δὲ ‹αὐτῶν τοὺς ὀφθαλμοὺσ› ἐφέξει ‹τοῦ μὴ βλέπειν›, ὡς ἐοικέναι τοὺς | |
| 35 | λόγους καὶ τῶν μὲν ἄλλων θείων γραφῶν οὐ μήν, ἀλλὰ καὶ τῆς μετὰ χεῖρας βίβλου τῆς αὐτῆς τοῦ Ἠσαΐου προφητείας κατεσφραγισμένῳ βιβλίῳ καὶ μὴ ἐπιτρέποντι τὰ ἐγγεγραμμένα γινώσκειν, μήτε ἐμπείρῳ γραμμάτων μήτε ἀπείρῳ. ὁ μὲν γὰρ τῆς ἀναγνώσεως ἐπιστήμων διὰ τὸ ἐσφραγίσθαι τὴν βίβλον οὐ δυνήσεται τὰ ἐν αὐτῇ διαγνῶναι, ὁ δὲ διὰ τὸ πάντῃ ἄπειρος εἶναι ἀδυνάτως ἔχειν, εἰ | |
| 40 | καὶ μὴ ἐσφράγιστο ἡ βίβλος. ⸢τοιοῦτον δὲ ἔσεσθαι τὸν προφητικὸν νοῦν οὐ πᾶσιν ἀνθρώποις, ἀλλὰ μόνοις αὐτοῖς, πρὸς οὓς ταῦτα ἐθεσπίζετο. πρόσσχες γὰρ ἐπιμελῶς ὅπως εἴρηται· καὶ ἔσται ὑμῖν τὰ ῥήματα ταῦτα· ὑμῖν γάρ φησι τοῖς παροῦσι καὶ ὁρῶσι καὶ ἀκούουσιν. ὁ δὲ λόγος ἦν πρὸς Ἰου‐ δαίους, οἷς τὸν νοῦν τῆς προφητείας ἄγνωστον ἔσεσθαί φησι, τίσι δὲ ἔσεσθαι | |
| 45 | γνωστὸν ὑποκαταβὰς διδάξει. δι’ ὧν ἐπιλέγει· «καὶ ἀκούσονται ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ | |
| κωφοὶ λόγους βιβλίου, καὶ ὀφθαλμοὶ τυφλῶν ὄψονται, καὶ ἀγαλλιάσονται».⸣ οὐκοῦν ὁ λόγος διὰ τῶν προκειμένων τοῦ Ἰουδαίων λαοῦ τοὺς νόμους μαθεῖν ... ἀκριβ... διὰ στόματος τὴν μνείαν ... φέροντας τῶν θείων ἀναγνωσμάτων καὶ τοὺς μὴ τοιούτους ἐν ἀγνοίᾳ ἔσεσθαι τῆς διανοίας τῶν προφητικῶν λογίων θεσπίζει. | 190 | |
1.96(50) | Ταῦτα δὲ περὶ αὐτοὺς ἔσεσθαί φησιν ὁ θεὸς μετὰ τοῦ καὶ τὴν αἰτίαν ἐπιλέγειν. ἐπειδὴ γὰρ μέχρι στόματος καὶ χειλέων τιμᾶν τὸν θεὸν προσεποιοῦντο, ἡ δὲ διάνοια αὐτῶν παρελογίζετο τὴν ἐπαγγελίαν, σέβειν μὲν αὐτὸν προσποιουμένων, προτιμώντων δὲ τῶν αὐτοῦ λόγων διδασκαλίας τινὰς καὶ ‹παραδόσεις ἀνθρώπων›, ἃς περιποιοῦσι δευτερώσεις ‹πρεσβυτέρων› | |
| 55 | τινῶν κατέχειν σεμνυνόμενοι. τούτου χάριν φησὶν ἀποκλεισθήσεσθαι αὐτοῖς ‹τὸν νοῦν τῆς τῶν θειῶν γραφῶν› καταλήψεως. καὶ ὁ πᾶς δὲ αὐτῶν λαὸς μετατεθή‐ σεταί φησι τῆς παρ’ ἐμοὶ τιμῆς, ὡς μηκέτι εἶναι αὐτοὺς ‹μερίδα κυρίου› μηδὲ ‹σχοίνισμα κληρονομίας αὐτοῦ Ἰσραήλ›. ⸢καὶ ἐπειδήπερ σοφίαν ἀνθρώπων προβάλλονται τὴν ἐμὴν μὲν ἀποστρέφοντες σοφίαν καὶ τὸν ἐμὸν λόγον, ἑτέρας δέ | |
| 60 | τινας ‹παραδόσεις τῶν παρ’ αὐτοῖς πρεσβυτέρων›, ὥσπερ τινῶν σοφῶν κατέχον‐ τες· τούτου χάριν τὰς μὲν ἐμὰς γραφὰς οὐ συνήσουσιν. ἐγὼ δὲ αὐτὸς τῶν σοφῶν αὐτῶν τὴν σοφίαν ἀπολῶ καὶ τὴν σύνεσιν τῶν ἐν αὐτοῖς συνετῶν ἀθε‐ τήσω.⸣ ⸢Εἶτ’ ἐπειδήπερ θεοσεβεῖν ἐπαγγελλόμενοι τοῖς χείλεσιν, ἐν τῷ | |
| 65 | κρυπτῷ τὰ χείριστα διεπράττοντο, φαρμακείαις καὶ ἀκαθαρσίαις καὶ ἄλλαις μυρίαις ἀθεμίτοις πράξεσιν ἐμφυρόμενοι· πᾶσι τούτοις ἐνεχείρουν ὡς μὴ ἐφορῶντος τοῦ θεοῦ, εἰκότως αὐτοὺς ταλανίζει φάσκων ἑξῆς·⸣ οὐαὶ οἱ βαθέως βουλὴν ποιοῦντες καὶ οὐ διὰ κυρίου, ὅπερ ὁ Σύμμαχος ἡρμήνευσεν εἰπών· οὐαὶ οἱ βαθεῖς ὥστε κρύψαι κύριον βουλήν, ὧν ἐγένετο ἐν σκότῳ τὰ ἔργα | |
| 70 | αὐτῶν, καὶ εἶπαν Τίς ὁρᾷ ἡμᾶς, τίς δὲ οἶδεν ἡμᾶς κατὰ τὴν ἐκστροφὴν ἡμῶν; Εἶτ’ ἐπιλέγει· οὐχ ὡς ὁ πηλὸς τοῦ κεραμέως λογισθήσεσθε; ⸢εἰ γὰρ πάντες ἄνθρωποι πηλῷ κεραμέως ἐοίκαμεν διὰ τὸ πήλινον ἡμῶν σῶμα, πῶς οὐχ ἕπεται νοεῖν, ὅτι μὴ δυνατὸν λαθεῖν τὸν ποιητήν, ὁποίας ἐργασίας ὑπάρχει | |
| 75 | τὸ ὑπ’ αὐτοῦ πεποιημένον; ⸤τίς δὲ δύναται ἢ τίς τολμήσει φάναι, ὅτι μὴ ὁ θεὸς αὐτὸν ἔπλασεν, εἰ δὲ οὐκ ἂν εἴποι ταῦτά ποτε περὶ τοῦ κεραμέως ὁ ὑποκείμενος αὐτῷ πηλός, δῆλον ὡς μάταιοι πάντες οἱ ἔνδον ἐν τῇ ψυχῇ αὐτῶν βουλὴν βαθεῖαν διανοούμενοι καὶ τὸν θεὸν οἰόμενοι ἀγνοεῖν τὰ ἐν σκότῳ πραττόμενα αὐτοῖς ἔργα.⸥ | |
| 80 | Πλὴν ἀλλὰ τούτων ἕνεκεν ἔτι φησὶ μικρόν, καὶ ὁ Λίβανος ἀλλόφυλος ἐθνῶν ἐν τῇ χώρᾳ τυγχάνων μετατεθήσεται ἐπὶ τὴν Ἰουδαίων | |
| χώραν· ἔνθα ἐστὶ τὸ ὄρος τὸ Καρμήλιον, ὅπερ Ἑβραϊκῇ φωνῇ Χερμὲλ ὠνόμασται. καὶ ἔσται τοῦ μὲν Λιβάνου ἐπὶ τὸ κρεῖττον μεταβολή, αὐτοῦ δὲ τοῦ Καρμήλου ὑστέρα τις ἔσται ἀλλοίωσις· ὡς δρυμὸς γὰρ λογισθήσεται ὁ πάλαι φυτῶν | 191 | |
| 85 | ἡμέρων καὶ καρπῶν ἀγαθῶν πλήρης. ἔσται γὰρ ὁ Κάρμηλος ὁ λεγόμενος Χερμὲλ ὅμοιος δρυμῷ ξύλων ἀκάρπων καὶ ἀγρίων. ὁ δὲ τῶν ἀλλοφύλων Λίβανος μετατεθεὶς γενήσεται, ὁποῖος ἦν τὸ παλαιὸν ὁ Κάρμηλος. διὰ τούτων δὲ ὁ λόγος αἰνίττεται ⸢Λίβανον μὲν τὸν ἐξ ἐθνῶν λαόν, Κάρμηλον δὲ τὸ Ἰου‐ δαίων ἔθνος, οἷόν τινα δρυμὸν ξύλων ἀγρίων καὶ ἀκάρπων⸣, ⸤τὸν δὲ πάλαι δρυμῷ | |
| 90 | ἐοικότα Λίβανον τὸν ἐξ ἐθνῶν λαὸν ὁποῖος ἦν ποτε ὁ Ἰουδαίων λαὸς πεπληρω‐ μένος δένδρων ἀγαθῶν καὶ παντοίων φυτῶν τε καὶ καρπῶν.⸥ Τότε δέ, ἐπειδὰν ἡ μεταβολὴ αὕτη γένηται, ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ, δηλαδὴ κατὰ τὸν αὐτὸν καιρόν, οἱ πάλαι κωφοὶ ἀκούσονται λόγους τῆς βίβλου, ⸢ποίας ἢ ταύτης αὐτῆς τῆς μετὰ χεῖρας βίβλου, περὶ ἧς ἀνωτέρω | |
| 95 | ἐλέγετο· «καὶ ἔσται ὑμῖν τὰ ῥήματα ταῦτα ὡς οἱ λόγοι τοῦ βιβλίου τοῦ ἐσφραγισ‐ μένου». ἀλλὰ τῷ μέν ποτε Καρμήλῳ μεταβληθέντι δὲ εἰς δρυμὸν «ἔσονται οἱ λόγοι τοῦ βιβλίου» τῆς προφητείας «ἐσφραγισμένοι», τοῖς δὲ πάλαι τυφλοῖς καὶ ἐν τῷ δρυμῷ τοῦ Λιβάνου λελογισμένοις, μεταβληθεῖσιν ἐπὶ τὸ ἥμερον καὶ καρποφόρον ἀκουστοὶ γενήσονται οἱ λόγοι τῶν θείων γραμμάτων. καὶ οἱ πάλαι δὲ | |
1.96(100) | ὄντες ἐν τῷ σκότῳ καὶ ἐν τῇ ὁμίχλῃ, ὡς μήτε βλέπειν μήτε συνιέναι μήτε νοεῖν διὰ τὸ τυφλοὺς ἔχειν τοὺς ὀφθαλμούς, οὗτοι παραδόξου μεταβολῆς ἀξιω‐ θέντες θεωροὶ γενήσονται τῶν ἐναποκειμένων ἐν τοῖς θείοις γράμμασι μυστηρίων.⸣ διὸ λέλεκται· ὀφθαλμοὶ τυφλῶν ὄψονται, καὶ ἀγαλλιάσονται δὲ οἱ πάλαι πτωχεύοντες δι’ ἔνδειαν παντὸς ἀγαθοῦ· πλησθήσονται γὰρ εὐφροσύνης | |
| 105 | τῆς παρὰ τῷ κυρίῳ, καὶ οἷς οὐδεμία παρῆν ἐλπὶς σωτηρίας πρότερον. ⸢τίς γὰρ καὶ διενοήθη πώποτε τοὺς ἐκ πατέρων εἰδωλολάτρας ἀθέους ὄντας καὶ ἀσεβεῖς καὶ ἀλλοτρίους ὄντας τῆς γνώσεως τοῦ θεοῦ εἰς τοιαύτην ἥξειν ἐλπίδα; ὅμως δ’ οὖν καὶ οἱ ἀπηλπισμένοι φησὶ τῶν ἀνθρώπων ἐμπλησθήσονται εὐφροσύ‐ νης.⸣ | |
| 110 | ⸢Καὶ τούτων ἀπολαύσουσιν οὗτοι πάντες, ἐπειδὴ ὁ πάλαι κρατῶν καὶ αὐτῶν τυραννῶν ἄνομός τις καὶ ἀσεβὴς ἄρχων, λέγω δὲ αὐτὸς ὁ διάβολος, ἐξέλιπε καὶ ἀπώλετό γε μακρὰν διωχθείς, ὁ πάλαι καταδουλωσάμενος αὐτοὺς ὑπερήφανος, ἀλλὰ καὶ οἱ ὑπὸ τούτῳ ἀσεβοῦντες ἐπὶ ἀδικίαις ἐξωλοθρεύθησαν, δηλαδὴ οἱ πονηροὶ δαίμονες, οἱ ποιοῦντες ἁμαρτεῖν ἀνθρώπους ἐν λόγῳ.⸣ | |
| 115 | διὸ εἴρηταί που· «καὶ ἐμίσουν ἐν πύλαις ἐλέγχοντα καὶ λόγον ὅσιον ἐβδελύ‐ | |
| ξαντο». οἱ δὲ αὐτοὶ ματαίως ἦσαν ἐκκλίνοντες τὸν δίκαιον· τὸν γὰρ δίκαιον λόγον καὶ τὸν δίκαιον τὸν Χριστὸν τοῦ θεοῦ ἐκκλίνοντες ἀπεσείοντο οὐδὲν ἔχοντες ἐγκαλεῖν, ματαίως δὲ καὶ ἀδίκως τοῦτο πράττοντες. ⸤τοὺς γὰρ προφήτας εἰς πρόσωπον αὐτοὺς ἐλέγχοντας καὶ τῶν ἁμαρτημάτων ἐπιστρέφοντας ἐπα‐ | 192 | |
| 120 | γίδευον λαβὰς κατ’ αὐτῶν θηρώμενοι ὅπως αὐτοὺς ἀπολέσωσιν. ἔθος τῇ γραφῇ πολλάκις τῷ μέλλοντι χρόνῳ ἀντὶ παρεληλυθότος κεχρῆσθαι ὡς τό· «ἐν ποταμῷ διελεύσονται ποδὶ» ἐν τῷ ἑξηκοστῷ πέμπτῳ Ψαλμῷ κείμενον ἀντὶ τοῦ· ‹διέβησαν›· καὶ ἐνταῦθα οὖν πρὸς τό· ἐξέλιπεν ἄνομος, ἀκόλουθον ἦν εἰπεῖν καὶ πάντας τοὺς ἐλέγχοντας ἐν πύλαις πρόσκομμα τιθέντας | |
| 125 | ἐξέλιπον κατὰ κοινοῦ, ἀλλὰ τῇ συνηθείᾳ τῇ γραφικῇ τῷ μέλλοντι χρόνῳ ἐχρή‐ σατο.⸥ | |
1.97 | Ἔτι πρὸς τοὺς αὐτοὺς ὁ λόγος ὁ προφητικὸς ἀποτεί‐ νεται, καὶ ἐπειδὴ τοιοῦτοι γεγόνατέ φησι, διὰ τοῦτο τάδε πρὸς ὑμᾶς λέγει ὁ τῶν ὅλων κύριος, ⸢ὑμᾶς δὲ λέγω τὸν καλούμενον οἶκον Ἰακώβ, ὃν οὐκ ἄξιον ὄντα τοῦ θεοφιλοῦς ἐκείνου καὶ μακαρίου ἀφώρισε καὶ ἀπηλλοτρίωσεν αὐτὸς ὁ | |
| 5 | θεὸς διὰ τὸ μὴ τοῖς ἔργοις ἀξίους τοῦ Ἀβραὰμ καταστῆσαι ἑαυτούς. ‹τὰ› γὰρ ‹τέκνα τοῦ Ἀβραὰμ› διὰ τῶν ‹ἔργων› γνωρίζεται, ὡς ἐδίδαξεν ὁ σωτὴρ εἰπών· «εἰ τέκνα τοῦ Ἀβραὰμ ἦτε, τὰ ἔργα τοῦ Ἀβραὰμ ἐποιεῖτε».⸣ κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον· τάδε λέγει κύριος πρὸς τὸν οἶκον Ἰακώβ, ὁ λυτρωσάμενος τὸν Ἀβραάμ, ἀλλ’ οὐχὶ τούτους λυτρωσάμενος, πρὸς οὓς ἀπετείνετο· διὸ πρὸς | |
| 10 | τούτους τάδε φησίν. εἴρηται μὲν περὶ ὑμῶν, ὡς οὐ συνήσετε ‹τοὺς λόγους τῆς βίβλου ταύτησ›, εἴρηται δὲ καὶ περὶ τῶν πάλαι ‹τυφλῶν› καὶ ἀπίστων ἐθνῶν, ὡς ἐκεῖνοι καὶ τοὺς λόγους τῶν ἱερῶν καὶ θεοπνεύστων γραφῶν συνήσουσι καὶ ψυχῆς ὀφθαλμοῖς τῶν θείων λογίων τὸν νοῦν θεωρήσουσι καὶ ὡς γνῶσιν ἀναλήψον‐ ται θεοῦ καὶ τῆς παρ’ αὐτῷ μεθέξουσιν εὐφροσύνης οἱ πάλαι ἀνελπίδες, ἀλλὰ νῦν | |
| 15 | μὲν ὅτε ταῦτα προφητεύεται οὐδεμίαν αἴσθησιν ἔχετε τῶν λεγομένων. διὸ οὐδὲ αἰσχύνεσθε νῦν οὐδὲ προσποιεῖσθε τὰ καθ’ ὑμῶν ἀπειλούμενα, οὐδὲ τὸ πρόσωπον ὑμῶν ἐπὶ τοῦ παρόντος ταῦτα ἀκουόντων διατρέπεται. ἔσται δὲ καιρός, ἐν ᾧ αἰσχυνθήσεσθε καὶ διατραπήσεσθε, καὶ τὸ πρόσωπον ὑμῶν ἀπὸ τῆς ἀναιδοῦς ταύτης καὶ ἀναισχύντου ἐνστάσεως μεταβαλεῖ〈τε〉. | |
| 20 | ⸢Τίς δ’ ἂν εἴη οὗτος ὁ καιρός, ἢ ὁ τῆς ἐκβάσεως τῶν ἐμῶν λόγων, καθ’ ὃν τὰ τέκνα τὰ ὑμέτερα τοὺς ἀλλογενεῖς καὶ ἀλλοτρίους τοῦ ὑμετέρου γένους ὄψεται δοξάζοντας καὶ ἁγιάζοντας τὸ ἐμὸν ὄνομα; τότε γὰρ αὐτὰ τὰ ὑμέτερα τέκνα καταισχυνθήσεται καὶ ἐντραπήσεται ὁρῶντα τὸ παράδοξον τῆς τῶν ἐθνῶν μετα‐ βολῆς, καὶ ὡς ἀλλόφυλοί τινες ἄνδρες τὸν ἅγιον τοῦ Ἰακὼβ καὶ τὸν θεὸν τοῦ | |
| 25 | Ἰσραὴλ ἁγιάσουσι, καὶ 〈ὡσ〉 φόβον ἀναλήψονται τοῦ ἐπὶ πάντων θεοῦ⸣ οἱ τῷ | |
| μακρῷ αἰῶνι πλανηθέντες, καὶ ὡς συνήσουσιν αὐτοὶ ἐκεῖνοι οἱ πάλαι ἐν πλάνῃ ἐξετασθέντες, καὶ ὡς οἱ καταγογγύζοντες καὶ κατηγοροῦντες τῆς προνοίας μαθήσονται ὑπακούειν καὶ τοῖς ἐμοῖς παραγγέλμασι πείθεσθαι. ⸢αἵ τε γλῶσσαι αἱ ψελλίζουσαι καὶ μηδὲν ‹τρανὸν› μηδὲ ἀληθὲς λαλεῖν δυνάμεναι | 193 | |
| 30 | εἰς τὸ κατὰ φύσιν ἐλθοῦσαι τρανώτατα λαλήσουσι μαθοῦσαι λαλεῖν εἰρήνης λόγους, ὡς ἂν παντὸς ἀπηλλαγμέναι πολέμου καὶ τὴν πρὸς τὸν θεὸν εἰρήνην σπεισάμεναι.⸣ ἀντὶ δὲ τοῦ· 〈οὐ νῦν αἰσχυνθήσεται Ἰακώβ,〉 οὐδὲ νῦν τὸ πρόσωπον μεταβαλεῖ καὶ τῶν ἑξῆς, ὁ Σύμμαχος οὕτως ἡρμήνευσεν· οὐ νῦν αἰσχυνθή‐ | |
| 35 | σεται Ἰακώβ, οὐδὲ νῦν τὸ πρόσωπον αὐτοῦ διατραπήσεται, ἀλλ’ ὅταν ἴδῃ τὰ τέκνα αὐτοῦ ἔργα χειρῶν μου ἐν μέσῳ αὐτοῦ ἁγιάζοντας τὸ ὄνομά μου καὶ ἁγιάσουσι τὸν ἅγιον Ἰακὼβ καὶ τὸν θεὸν Ἰσραὴλ κραταιώσουσι καὶ γνώσονται οἱ πεπλανημένοι τῷ πνεύματι σύνεσιν καὶ γογγυσταὶ μαθήσονται παιδείαν. ἐνταῦθα τὸ τέλος περιγράφεται τῆς | |
| 40 | προφητείας τῆς κατὰ ‹τοῦ στεφάνου τῆς ὕβρεωσ› ἀρξαμένης μετὰ τὰ κατὰ ‹τοῦ δράκοντος καὶ τοῦ ὄφεως τοῦ σκολιοῦ› ἠπειλημένα. τὰ δὲ ἐπιφερόμενα τοῖς προτέροις ἀπὸ ἑτέρας ἀρχῆς ἀναγνωστέον. | |
1.98 | Συντελέσας ὁ λόγος τὰ ἠπειλημένα κατὰ ‹τοῦ στεφάνου τῆς ὕβρεωσ› καὶ τὰ ἑξῆς ἐπενηνεγμένα πάντα, ἐφ’ ἑτέραν ὑπόθεσιν μεταβαίνει θεσπίζων, ὥς φασιν Ἑβραίων παῖδες τὰ κατὰ τοὺς χρόνους Ἰερεμίου τοῦ προφήτου πεπραγμένα, καθ’ οὓς ἑλόντων Βαβυλωνίων τὴν Ἰερουσαλὴμ καὶ τὸν λαὸν αἰχ‐ | |
| 5 | μάλωτον ἀπαγαγόντων οἱ περιλειφθέντες ἐν τῇ Ἰουδαίᾳ χώρᾳ, οἷς ὁ προφήτης συνῆν Ἰερεμίας καὶ Βαροὺχ καί τινες ἄλλοι, διὰ τὸν τῶν Βαβυλωνίων φόβον φυγῇ κέχρηνται, μᾶλλον ἑλόμενοι Αἰγυπτίοις ἑαυτοὺς ἐγχειρίσαι ἢ Βαβυλωνίοις δουλεύειν. ταῦτα δὲ ἐν τῇ τοῦ Ἰερεμίου προφητείᾳ ἱστόρηται. φθάνει δὲ ταῦτα ὁ προφήτης Ἠσαΐας σχεδὸν πρὸ ὅλων πεντήκοντα καὶ ἑκατὸν ἐτῶν τοῦ Ἰερεμίου | |
| 10 | γεγονώς· γράφει δ’ οὖν περὶ αὐτῶν ἐκείνων τῶν μὴ πεισθέντων τῇ διὰ τοῦ Ἰερεμίου φωνῇ τοῦ θεοῦ ἀπαγορευούσῃ εἰσελθεῖν εἰς τὴν Αἴγυπτον λέγων· Οὐαὶ τέκνα ἀποστάται, ἢ παραβάται κατὰ τὸν Σύμμαχον, λέγει κύριος· ἐποιήσατε βουλὴν οὐ δι’ ἐμοῦ καὶ συνθήκας οὐ διὰ τοῦ πνεύματός μου προσθεῖναι ἁμαρτίαν ἐφ’ ἁμαρτίαις, οἱ πορευόμενοι καταβῆναι εἰς Αἴγυπτον, | |
| 15 | ἐμὲ δὲ οὐκ ἐπηρώτησαν, τοῦ βοηθηθῆναι ὑπὸ Φαραὼ καὶ τὰ τούτοις ἐπιλεγόμενα. ἐν οἷς καὶ τοῦτο διδάσκει· ὅτι ἦσαν ἐν Τάνει ἀρχηγοὶ ἄγγελοι πονηροί, ⸢σαφῶς παριστὰς γεγονέναι τότε παρ’ Αἰγυπτίοις δαίμονας, ἀγγέλους πονηροὺς ὀνομάζων αὐτούς, οἳ μάλιστα ἐνήργουν τὰ πολλὰ ἐν τῇ καλουμένῃ πόλει τῆς Αἰγύπτου Τάνει, ἔνθα τὸ βασίλειον τοῦ Φαραὼ κατ’ ἐκεῖνο καιροῦ | |
| 20 | ἵδρυτο.⸣ Φαραὼ δὲ πάντες ἐκαλοῦντο οἱ ἐξ αὐτῶν Αἰγυπτίων βασιλεύοντες τῆς αὐτῶν χώρας μετὰ τοῦ ἰδιάζοντα κεκτῆσθαι ὀνόματα, ὥστε εἶναι μέν τινα αὐτῶν Νεχαὼ μετὰ τοῦ καὶ Φαραὼ λέγεσθαι. μέμνηται δὲ τῆς Τάνεως ἡ Ψαλμῳδία ὡς τῶν διὰ Μωσέως παραδόξως πεπραγμένων «ἐν γῇ Αἰγύπτῳ, ἐν πεδίῳ Τάνεως» γεγονότων, καὶ ἐν τῇ περὶ | 194 |
| 25 | Αἰγύπτου προφητείᾳ ὁ αὐτὸς οὗτος προφήτης ἐδίδασκε λέγων· «ποῦ εἰσι νῦν οἱ σοφοί σου; καὶ ἀναγγειλάτωσάν σοι καὶ εἰπάτωσάν σοι τί βεβούλευται κύριος σαβαὼθ ἐπ’ Αἴγυπτον, ἐξέλιπον οἱ ἄρχοντες Τάνεως». ἀλλ’ ἐκεῖ μέν, ἐπειδὴ τὴν εἰς Αἴγυπτον τοῦ κυρίου παρουσίαν ἐθέσπιζεν, ἀκολούθως ‹ἔκλειψιν τῶν ἀρχόντων Τάνεως› ἐδήλου· ἅπερ ἐπληροῦτο κατὰ τὴν τοῦ σωτῆρος ἡμῶν εἰς ἀνθρώπους | |
| 30 | ἐπιφάνειαν. διὰ δὲ τῶν μετὰ χεῖρας τὰ κατὰ τοὺς Ἰερεμίου χρόνους σημαίνων ὁ λόγος οὔ φησιν ‹ἐκλελοιπέναι τοὺς ἄρχοντας Τάνεως›, ἀλλ’ ὅτι ἦσαν τότε ἐν Τάνει ἀρχηγοὶ ἄγγελοι πονηροί, οἱ αὐτοὶ ὄντες τοῖς ἀνωτέρω λελεγμένοις ‹ἄρχουσι Τάνεως›. ⸢πλὴν ἀλλὰ καὶ οὗτοί φησιν οἱ ἐν Τάνει ἀρχηγοὶ ἄγγελοι πονηροὶ οὐδὲν ὠφελήσουσιν εἰς τὸ ἐπαμῦναι τοῖς προσφυγοῦσιν αὐτοῖς καὶ | |
| 35 | τὴν ἐξ αὐτῶν βοήθειαν ἀνακαλεσαμένοις,⸣ πρὸς δὲ τῷ μηδὲν αὐτοὺς ὠφελῆσαι γενήσονται αὐτοῖς αἰσχύνη καὶ ὄνειδος. ἃ ⸢καὶ αὐτοῖς ἐπληροῦτο καθ’ ὃν χρόνον ὁ τῶν Βαβυλωνίων βασιλεὺς ὑποχείριον ποιησάμενος τὴν Αἴγυπτον, οὐ μόνον Αἰγυπτίους ἀλλὰ καὶ τῶν Ἰουδαίων τοὺς προσφύγους αὐτοῖς γενομένους πολέμου νόμῳ ἐξηνδραποδίσατο· τὸ τηνικαῦτα γὰρ ἡ ἐπὶ Φαραὼ τῶν Ἰουδαίων | |
| 40 | ἐλπὶς εἰς αἰσχύνην καὶ ὄνειδος αὐτοῖς περιετράπη.⸣ ἰστέον δ’ ὡς μέχρι τούτων Ὠριγένει προῆλθεν ὁ τριακοστὸς τῶν εἰς τὸν προφήτην ἐξηγητικῶν τόμος. Τούτοις ἑξῆς ἐπιφέρεται· Ἡ ὅρασις τῶν τετραπόδων τῶν ἐν τῇ ἐρήμῳ. Ἐν τῇ θλίψει καὶ τῇ στενοχωρίᾳ, λέων καὶ σκύμνος λέοντος ἐκεῖθεν καὶ ἀσπίδες καὶ ἔκγονα ἀσπίδων πετομένων. οἶμαι δὲ διὰ τούτων | |
| 45 | τοὺς Αἰγυπτίων θεοὺς αἰνίττεσθαι τὸν λόγον· σχεδὸν γὰρ πᾶν εἶδος τετραπόδων ζῴων παρ’ αὐτοῖς θεὸς ἐνομίζετο. ἀντὶ δὲ τοῦ· Ἡ ὅρασις τῶν τετραπόδων τῶν ἐν τῇ ἐρήμῳ, ὁ Σύμμαχος λῆμμά φησι κτηνῶν νότου, καὶ οἱ λοιποὶ δὲ πάντες ἑρμηνευταὶ ὁμοίως κτηνῶν νότου ἐκδεδώκασιν. οὐκοῦν τὴν χώραν τῶν Αἰγυπτίων κατὰ τὸ νότιον κλίμα κειμένην ἔρημον ὠνόμασαν οἱ Ἑβδομήκοντα | |
1.98(50) | φήσαντες· Ἡ ὅρασις τῶν τετραπόδων τῶν ἐν τῇ ἐρήμῳ, ⸢διὰ τὸ ἔρημον τότε πᾶσαν εἶναι θεοῦ, πεπληρῶσθαι δὲ τετραπόδων τῶν παρ’ αὐτοῖς θεοποιου‐ μένων καὶ τῶν παρ’ αὐτοῖς ἐνεργούντων δαιμόνων.⸣ διὸ καὶ ἐν θλίψει καὶ ἐν στενοχωρίᾳ εἶναι ἐλέγοντο· ⸢κατὰ γὰρ πολλὴν στενοχωρίαν ψυχῆς καὶ καθ’ ὑπερβολὴν θλίψεως τοὺς παρ’ αὐτοῖς ἀνηγόρευον θεούς· αὐτοὺς δὲ ἐκείνους τοὺς | |
| 55 | τὰς ψυχὰς αὐτῶν θλίβοντας καὶ στενοχωροῦντας πονηροὺς δαίμονας· ἐν οἷς ἦσαν | |
| λέοντες καὶ ἀσπίδες καὶ τὰ τούτων ἔκγονα καὶ ὄφεις καὶ ἄλλα μυρία ἑρπετά τε καὶ θηρία, ὧν εἰκόνες ἦσαν καὶ τὰ αἰσθητὰ ζῷα καθ’ ὅλης τῆς Αἰγύπτου θεοποιούμενα. καὶ γὰρ λέοντας ἀληθῶς καὶ ἀσπίδας καὶ ὄφεις καὶ ἄλλα μυρία οἷα θεοὺς τετιμήκασιν. ἤδη γοῦν ἀπὸ τῆς τῶν αὐτοῖς νομιζομένων θεῶν ἐπωνυμίας | 195 | |
| 60 | καὶ τὰς πόλεις οὕτως κεκλήκασιν, ἀπὸ μὲν τοῦ λέοντος τὴν Λεοντώ, ἀπὸ δὲ τοῦ κυνὸς τὴν Κυνώ, καὶ ἀπὸ ἄλλου πάλιν θηρὸς ἑτέραν πόλιν. αὕτη τοίνυν ἡ ὅρασις τῶν τετραπόδων τῶν ἐν τῇ Αἰγυπτίων ἐρημίᾳ ἐθεωρεῖτο τῷ προφήτῃ, καὶ τούτοις οἱ πρόσφυγες τῶν Ἰουδαίων ἀπεκόμιζον τὸν ἑαυτῶν πλοῦτον· τὰ γὰρ ταμιεῖα τῆς ἑαυτῶν ψυχῆς τῇ Αἰγυπτιακῇ παρεδίδοσαν πλάνῃ.⸣ ἐπ’ ὄνων δὲ καὶ | |
| 65 | καμήλων κομίζειν εἴρηνται τὸν πλοῦτον ἑαυτῶν ⸢τῆς ἀλογίας καὶ ἀφροσύνης αὐτῶν οὕτω πως δηλουμένης. ἀπῄεσαν δὲ πρὸς ἔθνος ὃ οὐκ ὠφελήσει αὐτούς· οὔτε γὰρ οἱ αἰσθητοὶ Αἰγύπτιοι οὔτε οἱ τούτων νομιζόμενοι θεοὶ βοηθήσειν ἔμελλον τῷ προσφυγόντι αὐτοῖς Ἰουδαίων λαῷ.⸣ Καὶ τὰ ἑξῆς δὲ τῆς προφητείας ἀπαγγελλόμενα σαφέστερα ὄντα | |
| 70 | περιττὸν οἶμαι δοκεῖ πειρᾶσθαι διὰ μακροτέρων ἑρμηνεύειν, ἐπειδ’ ἀντιλέγοντες αὐτὸν ψεύδεσθαι, ἐν οἷς παρῄνει ἐκ προσώπου τοῦ θεοῦ μὴ εἰσιέναι εἰς Αἴγυπτον. τούτου χάριν ἡ παροῦσα προφητεία φησίν· οἳ οὐκ ἐβούλοντο ἀκούειν τὸν νόμον τοῦ θεοῦ, λέγοντες τοῖς προφήταις Μὴ ἀναγγέλλετε ἡμῖν, καὶ τοῖς τὰ ὁράματα ὁρῶσι Μὴ λαλεῖτε ἡμῖν. κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον εἴρηται· | |
| 75 | καὶ τοῖς ὁρῶσι μὴ ὁρᾶτε ἡμῖν ὀρθῶς, λαλήσατε ἡμῖν λεῖα, ὁρᾶτε ἡμῖν πλάνας, ἀποστήσατε ἀπὸ τῆς ὁδοῦ, ἐκκλίνατε ἀπ’ ἐμοῦ τὴν τρίβον, παύσατε ἐκ προσώπου ἡμῶν τὸν ἅγιον Ἰσραήλ· ⸢ταῦτα γὰρ οἱ μὴ πιστεύοντες ταῖς τοῦ Ἠσαΐου φωναῖς πρὸς αὐτὸν καὶ τοὺς τὰ ὅμοια αὐτῷ φρονοῦντας ἔλεγον.⸣ | |
| 80 | Διὸ ἀπειλεῖ αὐτοῖς τὰ ἐπιφερόμενα, εἶτα παραινεῖ λέγων· Ὅταν ἀποστραφεὶς στενάξῃς, τότε σωθήσῃ, κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον· ἐν μετα‐ νοίᾳ φησὶ καὶ ἀναπαύσει σωθήσεσθε καὶ ἐν ἐλπίδι ἔσται ἡ δύναμις ὑμῶν. ἐὰν γὰρ καθεσθῆτέ φησιν ἐν τῷ τόπῳ τῆς Ἰερουσαλὴμ μετανοήσαντες καὶ παυσάμενοι τῆς ἐπὶ τὴν Αἴγυπτον ὁρμῆς, τότε σωθήσεσθε ἐν ἠρεμίᾳ γενόμενοι | |
| 85 | καὶ ἀναπαύσει, ἀλλὰ καὶ ἡ δύναμις ὑμῶν ἐν ἐλπίδι φησὶν ἔσται· πιστεύ‐ σαντες γὰρ καὶ ἐλπίσαντες ἐπὶ τὸν θεὸν δυνήσεσθε σωθῆναι. οἱ δὲ οὐκ ἠθέλησάν φησιν ἀκούειν, ἀλλ’ εἶπαν Ἐφ’ ἵππων φευξόμεθα. διόπερ ἀπειλεῖ αὐτοῖς τὰ ἐπιλεγόμενα φάσκων· ⸢φεύξεσθε μέν, οὐ μὴν διαφυγεῖν δυνήσεσθε τὴν τῶν Βαβυλωνίων χεῖρα καταληψομένην ὑμᾶς καὶ ἐν Αἰγύπτῳ.⸣ | |
| 90 | Εἰς τοσοῦτον δέ φησιν αὐτοὺς φεύξεσθαι, ἕως ἂν καταλειφθῶσιν ὡς ἱστὸς ἐπ’ ὄρος καὶ ὡς σημαία ἐπὶ βουνοῦ, ἢ κατὰ τὸν Σύμμαχον· ὡς ἱστὸς ἐπ’ ἄκρου ὄρους καὶ ὡς ἱστία ἐπὶ βουνοῦ· ⸢ὥσπερ γὰρ νηὸς διαπεσούσης | |
| καὶ ἀπολομένης ἐν θαλάττῃ σημεῖον τυγχάνει ἀποτεθεὶς ἐπ’ ἄκρου ὄρους ἱστὸς τοῦ μηκέτ’ αὐτοῦ χρείαν εἶναι, οὕτως ἐπίσημον γενήσεσθαι τὴν ἀπώλειαν τῶν | 196 | |
| 95 | δηλουμένων. Πλὴν οὐ πάντη πάντας ἀπολεῖσθαί φησι, περιλειφθήσεσθαι δὲ βραχεῖς τινας, οὓς ἐλεήσας ὁ θεὸς καὶ οἶκτον αὐτῶν λαβὼν διασώσει δοξαζόμενος καὶ ὑψούμενος διὰ τοῦ ἐλεῆσαι αὐτούς. οὕτω γὰρ αὐτὸν κριτὴν δίκαιον εἶναι ὡς τοὺς μὲν ἀξίους τιμωρίας κολάζειν τοὺς δὲ δυναμένους ἐλέου τυχεῖν τῆς παρ’ | |
1.98(100) | αὐτῷ καταξιοῦν σωτηρίας.⸣ διόπερ μακάριοι πάντες οἱ ἐμμένοντες ἐπ’ αὐτῷ, ⸢ἢ ὑπομένοντες αὐτὸν κατὰ τὸν Σύμμαχον· καλὸν γὰρ τὸ μὴ λειποθυμεῖν μηδὲ ἀπογινώσκειν τὴν τοῦ θεοῦ βοήθειαν ἐν ταῖς καταλαμβανούσαις ἡμᾶς συμφοραῖς.⸣ | |
1.99 | Σφόδρα ἀκολούθως εἰπὼν ὁ λόγος τὰ κατὰ Ἰερεμίαν τὸν προφήτην συμβεβηκότα διὰ τῶν προκειμένων τὴν ἀπὸ τῆς αἰχμαλωσίας ἐπάνοδον τοῦ λαοῦ θεσπίζει καὶ ὡς ἐπανελθόντες τὸν νεὼν τὸν ἐν Ἰερουσαλὴμ ἀναστήσουσι καὶ αὖθις οἰκήσουσι τὴν πόλιν ὡς πληρωθῆναι αὐτὴν οἰκητόρων καὶ τὴν χώραν | |
| 5 | ἅπασαν ὑπὸ Ἰουδαίων γεωργίας τυχεῖν ἐν πολλῇ καὶ βαθυτάτῃ εἰρήνῃ διαγόντων· ἅπερ ἐπληροῦτο ἐπὶ Ζοροβάβελ καὶ Ἰησοῦ τοῦ Ἰωσεδέκ, καθ’ οὓς τὸ ἱερὸν ἀνενεώθη προφητευόντων τότε Ἁγγαίου καὶ Ζαχαρίου, μεθ’ οὓς Ἔσδρας ἀπὸ τῆς Βαβυλωνίας ἐπανελθὼν καὶ μετ’ αὐτὸν ὁμοίως Νεεμίας τὰ μεγάλα συνέ‐ πραξαν τῇ τῆς πόλεως τελειώσει, μεθ’ οὓς διέμεινε πολλοῖς ἔτεσιν ἀπολιόρκητος | |
| 10 | ἥ τε πόλις καὶ ὁ ἐν αὐτῇ νεώς. ταῦτα οὖν αὐτὰ διὰ τῶν παρόντων προαναφωνεῖ φάσκων ὁ λόγος· καὶ πάλιν μενεῖ ὁ θεὸς τοῦ οἰκτειρῆσαι ὑμᾶς καὶ διὰ τοῦτο ὑψωθήσεται ὁ θεὸς τοῦ ἐλεῆσαι ὑμᾶς. καὶ ἐπάγει λέγων ἑξῆς· διότι κριτὴς κύριος ὁ θεός· ⸢δίκαιος γὰρ κριτὴς ὢν τοὺς μὲν ἀξίους αἰχ‐ μαλωσίᾳ παρεδίδου, οὓς δὲ δίκαιον ἐλεεῖν, ἔσῳζεν· ὅθεν μακάριόν ἐστι τὸ | |
| 15 | ἐμμένειν ἐπ’ αὐτῷ, ἢ κατὰ τὸν Σύμμαχον τὸ ὑπομένειν αὐτόν· ὡς δίκαιος τοιγαροῦν κριτὴς καὶ ὡς ἀγαθὸς πάλιν οἰκτειρήσει ὡς τὴν Σιὼν καὶ τὴν Ἰερουσαλὴμ δεύτερον οἰκοδομηθῆναι καὶ αὖθις ἐν αὐτῇ κατοικῆσαι λαόν.⸣ ⸤δόξαν δὲ τοῦ Ἰσραὴλ τὸν τῶν ὅλων σωτῆρα λέγει θεόν.⸥ Ἐπεὶ δὲ γέγραπται· διότι λαὸς ἅγιος ἐν Σιὼν οἰκήσει, χρὴ μὴ | |
| 20 | ἀγνοεῖν, ὡς οὔτε ἡ Ἑβραϊκὴ λέξις οὔτε οἱ λοιποὶ ἑρμηνευταὶ τὸ ἅγιον ὠνόμασαν, ἀλλὰ κατὰ τὸν Σύμμαχον· λαός φησιν ἐν Σιὼν οἰκήσει· ὅπερ καὶ γέγονεν, οὐ πάντως δὲ ἅγιος ἦν ὁ πᾶς λαὸς ὁ μετὰ ταῦτα κατοικήσας τὴν Ἰερουσαλήμ. κλαυθμῷ φησιν οὐκ ἔκλαυσεν Ἐλέησόν με· ⸢οὕτως γὰρ περιέχει ἡ Ἑβραϊκὴ λέξις. διὸ κατὰ τὸν Σύμμαχον εἴρηται· ἐν Ἰερουσαλὴμ κλαυθμῷ οὐ κλαύσεις, | |
| 25 | ὁμοίως δὲ καὶ κατὰ τὸν Θεοδοτίωνα εἴρηται· ἐν Ἰερουσαλὴμ κλαυθμῷ οὐ κλαυθήσεται. οὐκέτι γὰρ ἦν καιρὸς κλαυθμοῦ τοῖς διὰ τὸν ἔλεον τοῦ θεοῦ ἀπολαβοῦσι τὸ πατρῷον ἔδαφος καὶ ἐπὶ τούτῳ χαίρουσι καὶ εὐφραινομένοις κατὰ τὸ εἰρημένον· «ἐρχόμενοι ἥξουσιν ἐν ἀγαλλιάσει αἴροντες τὰ δράγματα αὐτῶν».⸣ τοῦτο δὲ αὐτοῖς αἴτιον ἦν τὸ τυχεῖν τοῦ ἐλέους τοῦ θεοῦ. ⸢ἀντὶ δὲ τοῦ· τὴν φωνὴν | 197 |
| 30 | τῆς κραυγῆς σου ἡνίκα εἶδεν, ἐπήκουσέ σου, ὁ Σύμμαχός φησι· πρὸς τὴν φωνὴν τῆς βοῆς σου, καθὼς ἂν ἀκουσθῇ, ἀκούσει σου. ὅμοιον δέ ἐστι τοῦτο τῷ· «κατὰ τὴν πίστιν σου γενηθήτω σοι», εἰωθότι λέγεσθαι ὑπὸ τοῦ σωτῆρος. νῦν μὲν γάρ φησιν οὐκ ἔκλαυσε, καθ’ ἕτερον δὲ καιρὸν τοῦτο ποιεῖ. πλὴν ὁ λόγος παραινεῖ αὐτῇ βοᾶν πρὸς τὸν θεὸν πάντοτε· πρὸς τὴν φωνήν σου γάρ φησιν | |
| 35 | ἀποκριθήσεταί σοι ὁ θεός.⸣ κατὰ δὲ τοὺς Ἑβδομήκοντα εἴρηται· καὶ Ἰερου‐ σαλὴμ κλαυθμῷ ἔκλαυσεν Ἐλέησόν με· δυνάμει γὰρ καὶ αὐτὸ τὸ ἔδαφος ἐβόα πρὸς τὸν θεὸν ἐπὶ τῇ τῶν οἰκητόρων κακίᾳ, ἀλλὰ καὶ οἱ δυνατοὶ ὑπὲρ τῶν ἀδυνάτων καὶ οἱ κρείττους ὑπὲρ τῶν χειρόνων ἀπεκλάοντο. διὸ ἐπιλέγεται ἑξῆς· τὴν φωνὴν τῆς κραυγῆς σου ἡνίκα εἶδεν, ἐπήκουσέ σου. | |
| 40 | Καὶ τέως μὲν ἐπὶ τοῦ παρόντος δώσει ὑμῖν φησι κύριος ἄρτον θλίψεως καὶ ὕδωρ στενόν. μετὰ δὲ ταῦτα ἑξῆς ἐπιλέγεται· ὁ ἄρτος τοῦ γενήματος τῆς γῆς σου ἔσται πλησμονὴ καὶ λιπαρός, καί· τότε ἔσται ὁ ὑετὸς τῷ σπέρματι τῆς γῆς σου. ⸢διδάσκει δὲ διὰ τούτων ὡς ἐν μὲν τῇ ἀρχῇ τῆς ἐπανόδου πολλῆς θλίψεως μετέσχον οἱ ἀπὸ τῆς πολεμίας ἐπανελθόντες | |
| 45 | τῶν περιχώρων θλιβόντων αὐτούς, ὡς καὶ τὸ ἔργον ἐπισχεῖν τῆς οἰκοδομῆς τοῦ ἱεροῦ· τοῦτο γοῦν καὶ ἡ ἱστορία ἐν τῇ βίβλῳ τοῦ Ἔσδρα διδάσκει.⸣ διὸ εἴρηται, ὅτι δώσει ὑμῖν κύριος ἄρτον θλίψεως καὶ ὕδωρ στενόν· καὶ οὐκέτι φησὶ μὴ ἐγγίσουσιν οἱ πλανῶντές σε· ὅτι οἱ ὀφθαλμοί σου ὄψονται τοὺς πλανῶντάς σε. ⸢διὸ οὐκέτι πλανήσουσί σε· εἰ γὰρ καὶ πειραθεῖεν | |
1.99(50) | τοῦτο πρᾶξαί τινες, ἀλλ’ οἱ ὀφθαλμοί σου ὄψονται αὐτούς. ἰδόντες δὲ αὐτοὺς καὶ νοήσαντες, οὐ πλανηθήσονται. καὶ πάλιν εἰ πειραθεῖεν ἕτεροι λόγοις ἀπατηλοῖς διαστροφὰς πρὸς ὑμᾶς λαλεῖν, καὶ τούτων τὰ ῥήματα οὐ παρα‐ δέξεται τὰ ὦτά σου· κἂν ἀπατῶντες λέγοιεν· Αὕτη ἡ ὁδός, πορευθῶμεν ἐν αὐτῇ εἴτε δεξιὰ εἴτε ἀριστερά· οὐ πεισθήσῃ γὰρ λέγουσιν αὐτοῖς | |
| 55 | ταῦτα, ἀλλ’ ‹ὁδῷ βασιλικῇ πορεύσῃ› τὴν μέσην ὁδεύων καὶ ‹μὴ ἐκκλίνων μήτε δεξιὰ μήτε ἀριστερά›.⸣ διόπερ ὡς μηκέτι πλανώμενος μιανεῖς τὰ εἴδωλα, τοῦτ’ ἔστι μιαρὰ ἡγήσῃ καὶ ἀκάθαρτα ὥσπερ τινὰ δυσώδη κόπρον καὶ ἄτιμον ἀκαθαρσίαν ἀποστρεφόμενος. ἐπειδὰν δὲ ταῦτα ποιήσῃς, τότε ἔτι ἄρτον θλίψεως καὶ | |
| 60 | ὕδωρ στενὸν δώσει σοι κύριος. τότε ἔσται ὁ ὑετὸς τῷ σπέρματι τῆς γῆς σου, καὶ ὁ ἄρτος τοῦ γενήματός σου ἔσται εἰς πλησμονὴν καὶ λιπαρός. ⸢πάντα εἰς σὲ πληρωθήσεται ἐν εὐθηνίᾳ πολλῇ καὶ βαθυτάτῃ εἰρήνῃ τὴν ζωὴν διατελοῦντι· ὡς καὶ τὰ παρὰ σοὶ ζῷα καὶ μάλιστα τὰ τὴν χώραν γεωργοῦντα πληροῦσθαι τῆς αὐτοῖς κατὰ φύσιν τροφῆς. καὶ αὐτὰ δὲ ἐπληροῦτο | 198 |
| 65 | μετὰ τὴν ἀνανέωσιν τῆς Ἰερουσαλὴμ ἐν τοῖς μετὰ ταῦτα χρόνοις ἐν εἰρήνῃ διανα‐ παυομένων τῶν τε ἐν τῇ χώρᾳ τοὺς ἀγροὺς οἰκούντων καὶ τῶν ἐν ταῖς πόλεσι διατριβόντων. Ταῦτα μὲν οὖν ἀναφέροιτ’ ἂν εἰς τοὺς δηλωθέντας χρόνους, τὰ δ’ ἑξῆς δι’ ὧν εἴρηται· καὶ ἔσται ἐπὶ παντὸς ὄρους ὑψηλοῦ καὶ ἐπὶ | |
| 70 | παντὸς βουνοῦ μετεώρου ὕδωρ διαπορευόμενον, βιάζεται καὶ τὸν μὴ θέλοντα ἐπὶ τροπολογίαν σπεύδειν. ποῖον δὲ ἔχει νοῦν τὸ ἐπιλεγόμενον· ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ, ὅταν ἀπόλωνται πολλοὶ καὶ ὅταν πέσωσι πύργοι, ἔσται τὸ φῶς τῆς σελήνης ὡς τὸ φῶς τοῦ ἡλίου καὶ τὸ φῶς τοῦ ἡλίου ἔσται ἑπταπλάσιον ὡς τὸ φῶς τῶν ἑπτὰ ἡμερῶν ἐν τῇ | |
| 75 | ἡμέρᾳ, ὅταν ἰάσηται κύριος τὸ σύντριμμα τοῦ λαοῦ αὐτοῦ, καὶ τὴν ὀδύνην τῆς πληγῆς σου ἰάσεται· ταῦτα γὰρ ὁποίαν σῴζοι ἂν ἀκο‐ λουθίαν πρὸ τούτων εἰρημένα. ἀναγκαῖον ἂν εἴη διασκέψασθαί φημι τοίνυν καὶ ταῦτα ἀκολούθως ἐπενηνέχθαι τοῖς προλεχθεῖσιν, ἐπειδὴ γὰρ σωματικὰς πεποίηται ἐπαγγελίας ὁ λόγος εἰπών· καὶ ὁ ἄρτος τοῦ γενήματός σου ἔσται εἰς | |
| 80 | πλησμονὴν καὶ λιπαρός· καὶ βοσκηθήσεται τὰ κτήνη σου ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ τόπον πίονα καὶ εὐρύχωρον, οἱ ταῦροι ὑμῶν καὶ οἱ βόες οἱ ἐργαζόμενοι τὴν γῆν ἄχυρα ἀναπεποιημένα φάγονται ἐν κριθῇ λελικμημένῃ, εἰκότως πρὸς τοῖς σωματικοῖς καὶ τὰς θειοτέρας ἐπαγγελίας ἐπάγει τοῖς τούτων ἀξίοις. | |
| 85 | ταῦτα δὲ σημαίνει· καὶ ἔσται ἐπὶ παντὸς ὄρους ὑψηλοῦ καὶ ἐπὶ παντὸς βουνοῦ μετεώρου ὕδωρ διαπορευόμενον. καί ποτε ἔσται, παρίστησι τὸν χρόνον δηλῶν διὰ τοῦ ἐπισυνάπτειν καὶ λέγειν· ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ, ὅταν ἀπόλωνται πολλοὶ καὶ ὅταν πέσωσι πύργοι, ⸢ἢ κατὰ τὸν Σύμμαχον· ἐν ἡμέρᾳ σφαγῆς πολλῆς ἐν τῷ πεσεῖν μεγάλους. | |
| 90 | πότε δὲ ἔσται ἡ πολλὴ σφαγὴ καὶ πότε πεσοῦνται οἱ μεγάλοι, ἢ κατὰ τὸν καιρὸν τῆς καθόλου κρίσεως τῆς μετὰ ‹τὴν συντέλειαν τοῦ αἰῶνος τούτου› γενησομένης; διὸ εἴρηται κατὰ τοὺς Ἑβδομήκοντα· ὅταν πέσωσι πύργοι καὶ ὅταν ἀπόλωνται πολλοί· πολλοὶ γὰρ κατ’ ἐκεῖνον ἀπολοῦνται τὸν χρόνον, ἐν ᾧ καὶ τὰ ἐπηγγελμένα τοῖς ἀξίοις ἀποδοθήσεται.⸣ τίνα δὲ ταῦτα διδάσκει | |
| 95 | ἐπὶ παντὸς ὄρους ὑψηλοῦ φάσκων ἔσεσθαι ὕδωρ διαπορευόμενον καὶ πολυπλασιαζόμενον αὐτοῖς τὸ σεληναῖον φῶς, τότε ἡλιακὸν ὡσαύτως ἑπτα‐ | |
| πλάσιον γενησόμενον φῶτα τοίνυν πολλὰ καὶ μεγάλα καὶ διαιρέσεις ὑδάτων· οὕτως γὰρ ἡρμήνευσεν ὁ Σύμμαχος εἰπών· καὶ ἐπὶ παντὸς βουνοῦ ἐπηρ‐ μένου διαιρέσεις ἀγωγῶν ὑδάτων. ἀποδοθήσεται τοῖς ἀξίοις τῶν ἐπαγγε‐ | 199 | |
1.99(100) | λιῶν κατ’ ἐκεῖνον τὸν χρόνον, καθ’ ὃν οἱ ἄξιοι σφαγῆς σφαγῇ παραδοθήσονται καὶ οἱ ἐν τῷ παρόντι βίῳ ἐπηρμένοι καὶ μεγαλαῦχοι πέσωσι τοῦ ἑαυτῶν ὕψους. διὸ εἴρηται κατὰ τὸν Ἀκύλαν· ἐν ἡμέρᾳ ἀποκταμμοῦ πολλοῦ ἐν τῷ πεσεῖν μεγαλυνομένους. ὁρᾷς ἀκολουθίαν λόγου τοῖς μὲν ἐν τῷ πλήθει σωματικωτέροις σωματικὰς | |
| 105 | πεποιημένου τὰς ἐπαγγελίας, τοῖς δὲ ἐπαναβεβηκόσι τὸ φρόνημα καὶ τῇ ψυχῇ διῃρημένοις τὰς ὑψηλοτέρας ἐπαγγελίας ὑπισχνουμένου. ὥσπερ δὲ πολλάκις ‹τὸ Σιὼν ὄρος τὸ ἐπουράνιον› νενόηται ἡμῖν, οὕτως ‹αἱ πολλαὶ μοναὶ παρὰ τῷ πατρὶ› ὄρη τυγχάνουσιν οὐράνια, ἔνθα οἰκήσουσιν οἱ τῆς βασιλείας τοῦ θεοῦ ἄξιοι. καθ’ ἕκαστον δὲ τούτων τῶν ἤτοι ὀρῶν ἢ μονῶν ὕδωρ φησὶν ἔσται διαπορευό‐ | |
| 110 | μενον πάντως που τὸ ἀπὸ τῆς ‹πηγῆσ› ἀναβλαστάνον, περὶ ἧς εἴρηται· «ὅτι παρὰ σοὶ πηγὴ ζωῆς», ἀφ’ ἧς καὶ ‹ὁ ποταμὸς τοῦ θεοῦ› προχεῖται, περὶ οὗ εἴρηται· «τοῦ ποταμοῦ τὰ ὁρμήματα εὐφραίνουσι τὴν πόλιν τοῦ θεοῦ», καί· «ὁ ποταμὸς τοῦ θεοῦ ἐπληρώθη ὑδάτων» τοῦ μονογενοῦς τοῦ θεοῦ λόγου τοῦ ζωοποιοῦ καὶ σωτηρίου οὕτω πως δηλουμένου. οὕτως οὖν ἐπὶ παντὸς ὄρους ὑψηλοῦ | |
| 115 | καὶ ἐπὶ παντὸς βουνοῦ μετεώρου τὸ τῆς ἀθανάτου καὶ αἰωνίου ζωῆς ποιητικὸν ὕδωρ διαπορευόμενον ἀθανάτους ἀπεργάσεται τοὺς ἐξ αὐτοῦ πίνοντας, ὅτε «καὶ αὐτὴ ἡ κτίσις ἐλευθερωθεῖσα τῆς δουλείας τῆς φθορᾶς» ἀπολήψεται τῶν καμάτων τὰς ἀμοιβάς. διὸ καὶ ἡ σελήνη καὶ ὁ ἥλιος μείζονος δόξης ἀπολαύσουσιν ὡς ἂν κεκμηκότες ἐν τῷ παρόντι καὶ διακονησάμενοι τῷ | |
| 120 | βουλήματι τοῦ θεοῦ. ταῦτα δέ φησιν ἔσεσθαι, ὅταν ἰάσηται κύριος τὸ σύντριμμα τοῦ λαοῦ αὐτοῦ, καὶ τὴν ὀδύνην τῆς πληγῆς σου ἰάσηται. ⸢ἔνθα οὔτε τοῦ Ἰσραὴλ μνημονεύει οὔτε τοῦ Ἰακὼβ οὐδ’ ὅλως τῶν Ἰου‐ δαίων, ἀλλὰ τοῦ λαοῦ αὐτοῦ, ὡς πάντας τοὺς ἀξίους χρηματίζειν λαὸν θεοῦ τῆς | |
| 125 | ἐπαγγελίας ἐξαπλουμένης.⸣ ἐντεῦθεν οἶμαι τὸν ἱερὸν Ἀπόστολον ὠφελημένον εἰρηκέναι τό· «ἡ γὰρ ἀποκαραδοκία τῆς κτίσεως τὴν ἀποκάλυψιν τῶν υἱῶν τοῦ θεοῦ ἀπεκδέχεται», «ὅτι καὶ αὐτὴ ἡ κτίσις ἐλευθερωθήσεται ἀπὸ τῆς δουλείας τῆς φθορᾶς εἰς τὴν ἐλευθερίαν τῆς δόξης τῶν τέκνων τοῦ θεοῦ». ὁρᾷς ‹τέκνων θεοῦ ἐλευθερίαν› λεγομένην παρὰ τῷ Ἀποστόλῳ, ἣν ὁ προφήτης ἴασιν τοῦ | |
| 130 | λαοῦ αὐτοῦ ὠνόμασεν. οὐκοῦν σὺν τῷ λαῷ αὐτοῦ καὶ «ἡ κτίσις ἐλευθερω‐ θήσεται»· κατὰ τὸ αὐτὸ γὰρ ἐν αὐτῇ τῇ ἡμέρᾳ, τοῦτ’ ἔστι ἐν αὐτῷ τῷ καιρῷ, ὅταν ἰάσηται κύριος τὸ σύντριμμα τοῦ λαοῦ αὐτοῦ. τότε ὁ ἥλιος καὶ ἡ σελήνη κρείττους ἑαυτῶν γενήσονται πολυπλασίονος φωτὸς καὶ δόξης | |
| κρείττονος μεταληψόμενοι. διὸ εἴρηται· «ὅτι καὶ αὐτὴ ἡ κτίσις ἐλευθερωθήσεται | 200 | |
| 135 | ἀπὸ τῆς δουλείας τῆς φθορᾶς εἰς τὴν ἐλευθερίαν τῆς δόξης τῶν τέκνων τοῦ θεοῦ». ἅπερ ‹τέκνα τοῦ θεοῦ› καὶ λαὸς αὐτοῦ πολλὴν εἶχε συντριβὴν καὶ ὀδύνην, ὅτε τὴν θνητὴν διεβίουν ζωήν· ἦσαν γὰρ ὀδυνώμενοι καὶ συντετριμ‐ μένοι ὡς λέγεσθαι· «καρδίαν συντετριμμένην καὶ τεταπεινωμένην ὁ θεὸς οὐκ ἐξουδενώσει», καί· «θυσία τῷ θεῷ πνεῦμα συντετριμμένον». οἱ δὲ αὐτοὶ ἦσαν | |
| 140 | ἀποκλαόμενοι τὴν ἐπὶ γῆς διατριβὴν καὶ πενθοῦντες τοὺς ἄξια πένθους πράττοντας, ὅπερ διδάσκει ὁ Ἀπόστολος λέγων· «ἡμεῖς οἱ ὄντες ἐν τῷ σκήνει στενάζομεν βαρούμενοι», «καὶ πενθήσω πολλοὺς τῶν προημαρτηκότων καὶ μὴ μετανοη‐ σάντων». τούτων τε αὐτῶν ὁ θεὸς τὸ σύντριμμα καὶ τὴν ὀδύνην ἰάσεται ἀνακτώμενος ἐν τῇ τῶν ἐπαγγελιῶν ἀποδόσει. ὃ δὴ καὶ ὁ σωτὴρ ἐδήλου λέγων· | |
| 145 | «μακάριοι οἱ κλαίοντες» καὶ «μακάριοι οἱ πενθοῦντες, ὅτι αὐτοὶ παρακληθή‐ σονται». | |
1.100 | Τοῖς κατὰ τοὺς χρόνους Ἰερεμίου τοῦ προφήτου καταφυ‐ γοῦσιν εἰς Αἴγυπτον παρὰ τὸ πρόσταγμα τοῦ θεοῦ ἀπειλήσας ὁ λόγος τὰ ἐν αὐτῇ Αἰγύπτῳ καταληψόμενα αὐτούς, εἶθ’ ἑξῆς θεσπίσας ἐν τῇ πρὸς τοὺς αὐτοὺς προφητείᾳ, ὅτι μὴ χρὴ αὐτοὺς ἀπογινώσκειν τὴν ἀνάστασιν τῆς Ἰερουσαλήμ. | |
| 5 | ἐπανήξουσι γὰρ ἀπὸ τῆς πολεμίας χώρας οἱ ἐκπεσόντες αὐτῆς καὶ πάλιν αὐτὴν οἰκήσουσιν καὶ τὴν χώραν ἅπασαν τῆς Ἰουδαίας μετὰ εἰρήνης ἀφόβως γεωργήσουσιν. εἶτα πρὸς ταῖς ἐπαγγελίαις ταῖς σωματικώτερον εἰρημέναις ἐπισυνάψας τὰς οὐρανίους τοῖς ἀξίοις ἀποδοθησομένας μετὰ τὴν συντέλειαν τοῦ κόσμου, καθ’ ἣν καὶ οἱ ἀσεβεῖς ἀπωλείᾳ καὶ πτώσει παραδοθήσονται. ταῦτα προφήσας ὁ λόγος ἐπισυν‐ | |
| 10 | άπτει τὰ προκείμενα ἠρτημένα τῆς καθολικῆς τοῦ θεοῦ κρίσεως. διό φησιν· Ἰδοὺ τὸ ὄνομα κυρίου ἔρχεται διὰ χρόνου πολλοῦ. ⸢ἀντὶ τοῦ· διὰ πολλοῦ χρόνου, οἱ λοιποὶ ἑρμηνευταὶ μακρόθεν εἰρήκασι. καὶ τήρει, ὅπως οὐκ αὐτὸν τὸν κύριόν φησιν ἔρχεσθαι, ἀλλὰ τὸ ὄνομα κυρίου τὸν Χριστὸν τοῦ θεοῦ αἰνιττόμενος, περὶ οὗ εἴρηται· «εὐλογημένος ὁ ἐρχόμενος ἐν ὀνόματι | |
| 15 | κυρίου· θεὸς κύριος καὶ ἐπέφανεν ἡμῖν». ἐρχομένου δὲ καὶ τὴν δευτέραν καὶ ἔνδοξον αὐτοῦ παρουσίαν ποιουμένου ἐπακολουθήσουσιν τιμωρητικαὶ δυνάμεις, δι’ ὧν αἱ κολάσεις τοῖς ἀσεβέσιν ἐπαχθήσονται, ἃς ἡ παροῦσα γραφὴ θυμὸν καὶ ὀργὴν ὀνομάζει.⸣ ἀντὶ δὲ τοῦ· καιόμενος θυμός, μετὰ δόξης καὶ τῶν ἑξῆς, ὁ Σύμμαχος τοῦτον ἡρμήνευσε τὸν τρόπον· φλεγόμενος θυμὸς αὐτοῦ | |
| 20 | καὶ βαρὺς ὑπενεγκεῖν τὰ χείλη αὐτοῦ ὡς χειμάρρους ἐπικλύζων ἕως τραχήλου φθάνων ἀφορίσαι ἔθνη ἀφορισμῷ ματαιότητος. κατὰ δὲ τοὺς Ἑβδομήκοντα ἀκολουθήσει τῇ δόξῃ τοῦ κυρίου καιόμενος θυμὸς ἢ ἀντικειμένη δύναμις· πλὴν οὐδὲν ποιήσει δίχα τοῦ προστάγματος τοῦ | |
| κριτοῦ. διὸ ἐπιλέγεται· τὸ τέλειον τῶν χειλέων, τὸ τέλειον τῆς ὀργῆς | 201 | |
| 25 | πλῆρες· ⸢ἀκολούθως γὰρ τῇ τοῦ λογίου ἀποφάσει τὰ τῆς ὀργῆς τοῖς κολασθη‐ σομένοις ἐπενεχθήσεται.⸣ Καὶ τὸ πνεῦμα δὲ αὐτοῦ τὸ ἀπεσταλμένον ἐπὶ τοὺς ἀσεβεῖς σῦρον ἥξει ὥσπερ ἐν φάραγγι πλημμυρὸν ὕδωρ μέχρι τραχήλου κατα‐ σῦρον τοὺς τὴν τιμωρίαν ὑπέχοντας. ⸢καὶ διαιρεθήσεται τὸ κολαστικὸν | |
| 30 | τοῦτο πνεῦμα εἰς πολλὰς διαιρέσεις διὰ τὸ πλείστην εἶναι τὴν τῶν κολαζομένων δια‐ φοράν.⸣ διὸ ταράξει ἔθνη, ἐφ’ οἷς ἐπλάνησαν ματαίως καὶ ἐφ’ οἷς ἐδίωξεν αὐτοὺς ἐν τῷ προτέρῳ αὐτῶν βίῳ πλάνησις. Ταῦτα εἰπὼν ὁ λόγος τὰ ἑξῆς πρὸς τοὺς προσποιουμένους μὲν θεο‐ σέβειαν ἐν τρυφαῖς δὲ καὶ ἡδυπαθείαις τὴν ἑαυτῶν κατατρίψαντας ζωὴν ἀποτεί‐ | |
| 35 | νεται λέγων· μὴ διὰ παντὸς δεῖ ὑμᾶς εὐφραίνεσθαι καὶ εἰσπορεύεσ‐ θαι εἰς τὰ ἅγιά 〈μου〉 διὰ παντὸς ὡσεὶ ἑορτάζοντας καὶ ὡσεὶ εὐφραινομένους εἰσελθεῖν μετὰ αὐλοῦ εἰς τὸ ὄρος κυρίου πρὸς τὸν θεὸν τοῦ Ἰσραήλ. Εἶτα εἰπὼν ταῦτα πρὸς τοὺς μετὰ ὑποκρίσεως θεοσεβεῖν προσ‐ | |
| 40 | ποιουμένους ἑξῆς ἐπιλέγει· καὶ ἀκουστὴν ποιήσει κύριος τὴν φωνὴν αὐτοῦ καὶ τὸν θυμὸν τοῦ βραχίονος αὐτοῦ δείξει μετὰ θυμοῦ καὶ ὀργῆς καὶ φλογὸς πυρός. καὶ ἐπιλέγει· διὰ γὰρ τῆς φωνῆς κυρίου ἡττηθήσονται Ἀσσύριοι τῇ πληγῇ, ᾗ ἂν πατάξῃ αὐτούς. ⸢Ἀσσυ‐ ρίους δὲ ἐνταῦθα οὐ πάντως τὸ ἔθνος δηλοῖ, ἀλλὰ τοὺς ὁμοίως τοῖς Ἀσσυρίοις | |
| 45 | κατατυραννήσαντας κἀκείνοις παραπλησίως τῇ κατὰ τῶν ἀνθρώπων δυναστείᾳ ὑπερηφάνως κεχρημένους.⸣ οὕτω γοῦν καὶ παῖδες Ἑβραίων ἐν τοῖς πρὸς αὐτοὺς διαλόγοις νοεῖν παραδεδώκασι σημαίνεσθαι φήσαντες ἀπὸ τῆς ἑρμηνείας τῶν Ἀσσυρίων τοὺς εὐθηνουμένους καὶ κατευοδουμένους, οὓς ὁ παρὼν λόγος κολασ‐ θήσεσθαι κατὰ τὸν τῆς κρίσεως καιρὸν ὑπὸ τῆς ἐπαχθησομένης αὐτοῖς πληγῆς | |
1.100(50) | διδάσκει. ⸢Τότε φησὶν οἱ παίοντες αὐτοὺς καὶ τύπτοντες τιμωροὶ δαίμονες κυκλόθεν αὐτοὺς περιστοιχισάμενοι τὰς τιμωρίας ἐπάξουσι. τίνες δέ εἰσιν οὗτοι, διασαφεῖ φάσκων· ὅθεν ἦν αὐτοῖς ἡ ἐλπὶς τῆς βοηθείας, ἐφ’ ἣν αὐτὸς ἐπεποίθει· αὐτοὶ μετὰ τυμπάνων καὶ κιθάρας πολεμή‐ | |
| 55 | σουσιν αὐτόν. ἐλπὶς δὲ τοῖς ἀσεβέσι βοηθείας ἦν ἀπὸ τῶν θεῶν αὐτῶν τῶν ἀντικειμένων δηλαδὴ δυνάμεων καὶ τῶν πονηρῶν πνευμάτων. τούτοις γὰρ ὡς θεοῖς προσεῖχον καὶ τὴν ἐλπίδα τῆς βοηθείας ἐκ τούτων αὐτοῖς ἔσεσθαι ἤλπιζον οὐκ εἰδότες, ὅτι αὐτοὶ οὗτοι κολασταὶ αὐτῶν ἔσονται· ‹ἡ γὰρ ὀργὴ καὶ ὁ θυμὸς› κατὰ τῶν ἀσεβῶν ἀποστελλόμενος ‹δι’ ἀγγέλων› γενήσεται ‹πονηρῶν›,⸣ | |
| 60 | οἳ καὶ μετὰ τυμπάνων καὶ κιθάρας πολεμήσουσιν αὐτοὺς ⸢ἅτε ἐπιχαι‐ ρεσίκακοί τινες ὄντες.⸣ οὕτω καὶ ἐν τοῖς ἔμπροσθεν ἐλέγετο· «γίγαντες ἔρχονται πληρῶσαι τὸν θυμόν μου χαίροντες ἅμα καὶ ὑβρίζοντες»· πολεμήσουσιν οὖν τοὺς ἀσεβεῖς οἱ προλεχθέντες ἐκ μεταβολῆς· ⸢ἀντὶ γὰρ φίλων ἐχθροὶ καταστήσονται.⸣ | 202 |
| 65 | Τότε δὲ καὶ ἀπαιτηθήσονται εἰσπραττόμενοι πάντα ὅσα ἥμαρτον. ⸢ταῦτα δέ φησι σὲ περιμένει τὸν πάλαι τρυφηλὸν καὶ ὑπερήφανον· εἰ μὴ ἄρα σαυτὸν ἀπατῶν προσδοκᾷς, ὅτι καὶ σοὶ βασιλεύειν ἡτοιμάσθη ὁμοίως τοῖς ‹τὴν στενὴν καὶ τεθλιμμένην› ὁδεύσασι καὶ ‹πτωχοῖσ› διὰ θεὸν γενομένοις καὶ ‹δεδιωγμένοις ἕνεκεν δικαιοσύνησ›· πᾶσι γὰρ ἐκείνοις ‹ἡτοίμασται ἡ | |
| 70 | βασιλεία›, ἀλλ’ οὐ καὶ σοὶ τῷ ‹τὴν πλατεῖαν καὶ εὐρύχωρον ὁδὸν› πεπορευομένῳ.⸣ διὸ παρεσκεύασταί σοι ἡ προδηλωθεῖσα φάραγξ βαθεῖα ‹τοῦ σύραντος ὕδατοσ› μεστὴ ξύλων καὶ πυρὸς ὑποκαομένου ὡς πᾶσαν τὴν φάραγγα μηδενὸς ἑτέρου πεπληρῶσθαι ἢ θυμοῦ καὶ ὀργῆς ⸢θεῖον καὶ πῦρ ὑποκαούσης εἰς τὴν τῶν αὐτόθι κατακριθησομένων κόλασιν. τοσαῦτα διὰ μέσου εἰπὼν ἐπανα‐ | |
| 75 | λαμβάνει τὴν πρὸς τοὺς καταπεφευγότας εἰς Αἴγυπτον προφητείαν.⸣ καὶ ἐπιφέρει τὰ λεγόμενα. | |
2.1 | Ἐν τῇ περὶ τῶν εἰς Αἴγυπτον καταφυγόντων προφητείᾳ τῆς καθολικῆς κρίσεως τοῦ θεοῦ διὰ μέσου μνημονεύσας ὁ λόγος ἐπαναλαμβάνει τὴν πρὸς τοὺς αὐτοὺς ἀπειλὴν διὰ τῶν προκειμένων καὶ ταλανίζει τοὺς κατιόντας εἰς Αἴγυπτον βοηθείας χάριν· ὡς γὰρ μὴ δυναμένου τοῦ θεοῦ μένοντας αὐτούς, | |
| 5 | ἐν ᾧ αὐτὸς μένειν ἐκέλευσε τόπῳ ῥύσασθαι τῆς τῶν πολεμίων χειρὸς † κατ‐ εφεῦρον σωτῆρας αὐτῶν τοὺς εἰδωλολάτρας. οἱ τὸν θεὸν Ἰσραὴλ αὐχοῦντες ἐπι‐ γραφόμενοι πεποιθότες τε ἦσαν ἐπ’ Αἰγυπτίοις ἅρμασί τε καὶ ἵπποις οὐ μεμνημένοι ὡς «ἅρματα Φαραὼ καὶ τὴν δύναμιν αὐτοῦ ἔρριψέ» ποτε ὁ αὐτῶν θεὸς «εἰς θάλασσαν». διὸ ⸢μέμφεται αὐτοὺς ὁ λόγος, ὅτι μὴ πεποιθότες ἐπὶ | |
| 10 | τὸν ἅγιον τοῦ Ἰσραὴλ τοῦτ’ ἔπραττον· διὸ καταλήψεσθαι αὐτοὺς ἃ μὴ προσεδόκησαν κακὰ ἐπ’ αὐτῆς τῆς Αἰγύπτου ἀπειλεῖ.⸣ διὸ λέλεκται κατὰ τὸν Σύμμαχον· Αἰγύπτιοι δὲ ἄνθρωποι καὶ οὐ θεός, καὶ ἵπποι αὐτῶν σὰρξ ἀλλ’ οὐ πνεῦμα. κύριος δὲ ἐκτενεῖ τὴν χεῖρα αὐτοῦ καὶ ἀσθενήσει ὁ βοηθός, καὶ πεσεῖται ὁ βοηθούμενος, καὶ πάντες | |
| 15 | ὁμοῦ συντελεσθήσονται, βοηθὸν μὲν λέγων τοὺς Αἰγυπτίους, βοηθου‐ μένους δὲ τοὺς πρόσφυγας αὐτῶν. ⸢διδάσκει δὲ δι’ ὅλης τῆς προκειμένης ἱστορίας ὁ λόγος ἐν τοῖς καιροῖς τῶν διωγμῶν, εἴ ποτε κρίνειεν ὁ θεὸς τὸν λαὸν αὐτοῦ ἢ καὶ τὴν ἐκκλησίαν αὐτοῦ | |
| παραδοῦναι τοῖς τὴν θεοσέβειαν ἐλαύνουσι, μὴ δεῖν ἀναχωρεῖν τῆς ἐνθέου πίστεως | 203 | |
| 20 | μηδὲ τῆς ἐπὶ τὸν θεὸν πεποιθήσεως ἀφίστασθαι μηδ’ ἀπογινώσκειν τὰς τοῦ θεοῦ διαλλαγὰς μηδὲ ἐπὶ τὸν Αἰγυπτιακὸν βίον αὐτομολεῖν, λέγω δὲ τὸν τῶν εἰδωλολατρῶν· πολλοὶ γὰρ ἐν τοῖς τοιούτοις καιροῖς ἀποστατήσαντες τοῦ τῆς θεοσεβείας λόγου τὰς ἐλπίδας ἀνήρτησαν ἑαυτῶν τῆς τῶν εἰδωλολατρῶν βοη‐ θείας.⸣ | |
| 25 | Ἀλλὰ γὰρ μετὰ τὰ προλεχθέντα πάλιν ἐπισυνάπτει τὴν ἐπάνοδον τῶν ἀπὸ τῆς αἰχμαλωσίας ἐπανηξόντων προασπίσοντος αὐτῷ τοῦ θεοῦ καί φησιν ὅτι ὥσπερ λέων τὸ βασιλικὸν καὶ πάντων ἰσχυρότατον θηρίων κινήσας ἑαυτὸν ἐπὶ τροφῆς θήραν ἐπιπηδᾷ προβάτων ποίμνῃ μηδὲ τὰς κραυγὰς τῶν ποιμένων μηδὲ τὸ πλῆθος τῶν ἐλαυνόντων ἐπιστρεφόμενος, οὕτως αὐτὸς ὁ κύριος ἐπιθή‐ | |
| 30 | σεται τοῖς πολεμίοις καὶ τὸν ἑαυτοῦ λαὸν ἐξ αὐτῶν ῥύσεται ἀποκαταστήσας τε αὐτὸν εἰς τὸν ἑαυτοῦ τόπον τὸν ἐν Ἰερουσαλήμ. οὕτως αὐτῶν ὑπερασπίσει ὥς ἐστιν ἰδεῖν πολλάκις ἐν τῇ τῶν ὀρνέων φύσει τὰς τῶν νεοττῶν μητέρας περιιπ‐ ταμένας ἀμφὶ τὴν καλιὰν καὶ τῶν νεοττῶν ὑπερμαχούσας, οὕτως γὰρ καὶ αὐτὸς ὑπερασπίσει τῆς Ἰερουσαλήμ. ἐπαγγειλάμενος τῆς Ἰερουσαλὴμ | |
| 35 | ὑπερασπίσειν ὁ θεὸς προσφωνεῖ τοῖς εἰς τὴν Αἴγυπτον εἰσεληλυθόσιν ἑξῆς λέγων· ἐπιστράφητε, οἱ τὴν βαθεῖαν βουλὴν βουλευόμενοι καὶ ἄνομον. ⸢ἔξεστι γὰρ εἰσέτι καὶ νῦν μετανοήσαντας ἐπανελθεῖν εἰς τὴν ἑαυτῶν γῆν, μαθόντας ὁποῖα ἐπήγγελται περὶ αὐτῆς ὁ θεός.⸣ Εἶτ’ ἐπαγγέλλεται ὅτι κατὰ τὸν καιρὸν ἐκεῖνον, καθ’ ὃν τὰ τῆς ἐπαν‐ | |
| 40 | όδου γενήσεται τῷ λαῷ, οὐκέτ’ εἰδωλολατρίαν ἐν αὐτοῖς συστήσεται. διό φησιν· ὅτι τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ ἀφελοῦνται οἱ ἄνθρωποι τὰ χειροποίητα. ⸢καὶ τοῦτο δὲ παρίστησιν ἡ ἱστορία· μετὰ γὰρ τὸ ἐπανελθεῖν αὐτοὺς ἀπὸ Βαβυ‐ λῶνος καὶ ἀνεγεῖραι δεύτερον τὸν ἐν Ἱεροσολύμοις ναὸν οὐκέτι φαίνονται εἰδώλοις χρησάμενοι.⸣ | |
| 45 | Εἶτα ἐπειδήπερ τὸν Ἀσσύριον φοβούμενοι κατέλιπον τὴν ἐν τῇ Ἰουδαίᾳ οἴκησιν καὶ κατέφυγον ἐπὶ τὴν Αἴγυπτον, ἐπαγγέλλεται αὐτοῖς τὴν τοῦ Ἀσσυρίου πτῶσιν λέγων· καὶ πεσεῖται ὁ Ἀσσοὺρ μαχαίρᾳ οὐκ ἀνδρός. ⸢σημαίνει δὲ τὴν καθαίρεσιν τῆς τῶν Ἀσσυρίων βασιλείας καὶ τὴν πτῶσιν αὐτῶν, ὥσπερ ἀφ’ ὕψους τοῦ προτέρου βασιλικοῦ ἀξιώματος ἐπὶ τὸ | |
2.1(50) | ταπεινὸν φερομένου· καὶ τοῦτο αὐτοῖς φησι συμβήσεται οὐκ ἐξ ἀνθρωπίνης ἐφόδου, ἀλλ’ ἐκ τῆς τοῦ θεοῦ κατ’ αὐτῶν ὀργῆς. εἰ γὰρ καὶ τὰ μάλιστα ἐδόκουν ἄνθρωποι ὑπηρέται γεγονέναι τῆς καθαιρέσεως αὐτῶν, ἀλλ’ αὐτὸς ἦν ὁ θεὸς ὁ διὰ τῶν ἀνθρώπων καθαιρῶν αὐτούς.⸣ διὸ ἀνωτέρω ἐλέγετο ἐν τῇ περὶ Βαβυ‐ λῶνος προφητείᾳ· «ἰδοὺ ἐγὼ ἐπεγερῶ ὑμῖν τοὺς Μήδους». | |
| 55 | Ἀντὶ δὲ τοῦ· πέτρᾳ γὰρ περιληφθήσονται ὡς χάρακι καὶ ἡττηθήσονται, ὁ δὲ φεύγων ἁλώσεται, τάδε λέγει κύριος, ὁ Σύμ‐ | |
| μαχος οὕτως ἐξέδωκε· 〈πέτρα αὐτοῦ〉, δῆλον δ’ ὅτι τοῦ Ἀσσυρίου, φοβερὰ παρελεύσεται καὶ ἡττηθήσονται οἱ ἄρχοντες αὐτοῦ φησι κύριος. ⸢πέτραν δὲ λέγει τοὺς Ἀσσυρίους, τὸ πάλαι στερρὸν καὶ βέβαιον καὶ ἰσχυρὸν | 204 | |
| 60 | τῆς βασιλείας αὐτοῦ, ὅπερ παρελεύσεται ὁ λόγος φησὶ⸣ τὴν καθαίρεσιν αἰ‐ νιττόμενος τῆς τῶν Ἀσσυρίων δυναστείας. εἶτά φησι· Μακάριος ὃς ἔχει ἐν Σιὼν σπέρμα καὶ οἰκείους ἐν Ἰερουσαλήμ. ⸢καὶ διὰ τούτου δὲ προτρέπει τοὺς εἰς τὴν Αἴγυπτον ὁρμήσαντας μὴ ἀναχωρεῖν τοῦ τόπου, ἔνθα ἦν ὁ νεὼς τοῦ θεοῦ· ἀλλὰ καὶ μακαρίζει τοὺς ἕξοντας ἐν Σιὼν σπέρμα καὶ | |
| 65 | ἐν Ἰερουσαλὴμ οἰκείους διὰ τὸ μέλλειν αὐτὴν ἀνανεοῦσθαι καὶ τὴν οἰκείαν αὖθις ἀναλαμβάνειν δόξαν ἢ καὶ κρείττονα ἧς εἶχε πρότερον.⸣ ⸤διὸ ἐλέγετο 〈ἐν〉 ἑτέροις· «καὶ ἔσται ἡ δόξα τοῦ οἴκου τούτου ἡ ἐσχάτη ὑπὲρ τὴν πρώτην».⸥ ⸢εἰδέναι δὲ χρή, ὅτι τὸ μὲν μακάριος οὐδεὶς τῶν ἑρμηνευτῶν εἴρηκεν. ἀντὶ δὲ τοῦ· ὃς ἔχει ἐν Σιὼν σπέρμα καὶ οἰκείους ἐν Ἰερουσαλήμ, ὁ μὲν | |
| 70 | Σύμμαχός φησιν· κύριος ἔχει πῦρ ἐν Σιὼν καὶ κλίβανον ἐν Ἰερου‐ σαλήμ, ὁ δὲ Ἀκύλας καὶ Θεοδοτίων φῶς αὐτῷ ἐν Σιὼν καὶ κλίβανος αὐτῷ ἐν Ἰερουσαλὴμ εἰρήκασι, διδάσκοντος τοῦ λόγου ὅτι ὁ τῶν ὅλων θεὸς καὶ κύριος ὁ κατὰ τοῦ Ἀσσυρίου ἀπειλήσας τὰ λελεγμένα ἔχει πῦρ ἐν Σιὼν καὶ κλίβανον ἐν Ἰερουσαλήμ, ἵν’ ὅτε βούλεται τῷ πυρὶ τούτῳ καὶ τῷ | |
| 75 | κλιβάνῳ κατακαύσῃ καὶ κατοπτήσῃ τοὺς καύσεως δεομένους. διὸ οὐ προσήκει καταφρονεῖν τῆς τοῦ θεοῦ πόλεως.⸣ ⸤ταῦτα δὲ καὶ περὶ τῆς ἐκκλησίας εἰκότως ἂν ῥηθείη, ἐπειδήπερ ‹ἡ πόλις τοῦ θεοῦ ἡ δεδοξασμένη› αὐτή ἐστι, περὶ ἧς εἴρηται· «δεδοξασμένα ἐλαλήθη περὶ σοῦ, ἡ πόλις τοῦ θεοῦ», καί· «τοῦ ποταμοῦ τὰ ὁρμήματα εὐφραίνουσι τὴν | |
| 80 | πόλιν τοῦ θεοῦ». ἔστι γὰρ καὶ ἐν αὐτῇ πῦρ καὶ κλίβανος εἰς τὸ καταφλέγειν καὶ ἀναλίσκειν τὰ ἐν ἑκάστῃ ψυχῇ ‹ξύλα καὶ χόρτον καὶ καλάμην›. ἐὰν δὲ λέγηται· φῶς αὐτῷ ἐν Σιὼν καὶ κλίβανος αὐτῷ ἐν Ἰερουσαλήμ, διὰ μὲν τοῦ φωτὸς ἀξίους τῶν συναγομένων τὸ φῶς εἰρῆσθαι ἐκλεξόμεθα, διὰ δὲ τῆς καύ‐ σεως καὶ καθάρσεως χρείαν ἔχοντας τό· κλίβανος ἐν Ἰερουσαλήμ.⸥ | |
2.2 | Ἡ μὲν τῶν Ἑβδομήκοντα ἔκδοσις συνάπτει ταῦτα τῇ ἀνωτέρω κειμένῃ διανοίᾳ· προειποῦσα γάρ· Τάδε λέγει κύριος Μακάριος ὃς ἔχει ἐν Σιὼν σπέρμα καὶ οἰκείους ἐν Ἰερουσαλήμ, ἀκολούθως ἐπήγαγε τό· ἰδοὺ γὰρ βασιλεὺς δίκαιος βασιλεύσει, καὶ ἄρχοντες | |
| 5 | μετὰ κρίσεως ἄρξουσιν· ἐπειδὴ γὰρ ταῦτα μέλλει γίγνεσθαι ἐν τῇ Ἰερου‐ σαλήμ, εἰκότως μακαρίζει τοὺς μέλλοντας τούτων ἐν αὐτῇ ἀπολαύειν, κατὰ δὲ τοὺς λοιποὺς ἑρμηνευτὰς ἐπειδὴ τὸ φησὶ κύριος τῇ ἀνωτέρῳ διανοίᾳ συνῆ‐ ψαν τὰ προκείμενα ἐξ ἑτέρας ἀρχῆς ἰδιαζούσης προσηνέγκαντο. διὸ κατὰ μὲν | |
| τὸν Σύμμαχον εἴρηται· ἰδοὺ εἰς δικαιοσύνην βασιλεύσει βασιλεύς, | 205 | |
| 10 | κατὰ δὲ τὸν Ἀκύλαν· ἰδοὺ εἰς δίκαιον βασιλεύσει βασιλεύς, καὶ κατὰ τὸν Θεοδοτίωνα ὁμοίως. εἰκὸς μὲν οὖν ταῦτα Ἰουδαίων παῖδας ἀνοίσειν ἐπὶ τὸν Ζοροβάβελ, ἐκ φυλῆς μὲν Ἰούδα γενόμενον καὶ ἐκ τῆς τοῦ Δαυὶδ διαδοχῆς, ἡγησάμενον δὲ τῆς ἀπὸ Βαβυλῶνος ἐπανόδου τῶν ἀπὸ τῆς αἰχμαλωσίας ἐπιστρε‐ ψάντων κατὰ τοὺς Κύρου τοῦ Περσῶν βασιλέως χρόνους. καὶ ἄρχοντας δὲ | |
| 15 | μετὰ κρίσεως ἄρξειν εἴποιεν ἂν τοὺς ἅμα τῷ Ζοροβάβελ εἶναι Ἰησοῦν, δηλαδὴ τὸν τοῦ Ἰωσεδὲκ τὸν ἱερέα τὸν μέγαν καὶ ὅσοι ἄλλοι κατὰ τούτους ἐγνωρίζοντο. τὰ δ’ ἑξῆς ἐπιφερόμενα οὐχ ἡγοῦμαι δύνασθαι αὐτοὺς ἀποσώσειν, λέγω δὲ τό· καὶ φανήσεται ἐν Σιὼν ὡς ποταμὸς φερόμενος ἔνδοξος ἐν γῇ διψώσῃ καὶ τὰ τούτοις ἐπισυνημμένα, ἃ οὐκ ἄν τις ἔχοι τέλους τυχόντα | |
| 20 | τοὺς χρόνους ἀποδεῖξαι τοῦ Ζοροβάβελ. διόπερ ὡσανεὶ πληρωθείσης τῆς προφη‐ τείας τῆς περὶ τῶν εἰς Αἴγυπτον κατεληλυθότων ἐπὶ τῶν Ἰερεμίου χρόνων ἑτέρας ὑποθέσεως ἁπτόμενος ὁ λόγος ἐξ ἑτέρας ἀρχῆς ⸢θεσπίζει τὰ περὶ τῆς ἐπιφανείας τοῦ Χριστοῦ τοῦ θεοῦ· μόνος γὰρ αὐτὸς ἐν ἀνθρώποις δίκαιος ἀνεφάνη βασι‐ λεύς. καὶ οἱ ἀπόστολοι δὲ αὐτοῦ μετὰ κρίσεως τοῦ ἑαυτῶν βασιλέως τῆς | |
| 25 | ἐκκλησίας αὐτοῦ καθηγήσαντο.⸣ καὶ ἔχει λόγον μετὰ τὸ περιγράψαι τὴν προφη‐ τείαν τὴν περὶ τῶν εἰς Αἴγυπτον ἐπὶ Ἰερεμίου κατεληλυθότων καὶ μετὰ τὸ θεσπίσαι τὴν ἀπὸ Βαβυλῶνος ἐπάνοδον καὶ τὴν ἀνανέωσιν τῆς Ἰερουσαλήμ, τήν τε κατά‐ στασιν τοῦ λαοῦ τὴν μέλλουσαν ἔσεσθαι ἐπὶ τῆς Ἰουδαίας χώρας, ἑξῆς καὶ ἀκο‐ λούθως τὴν περὶ τοῦ Χριστοῦ προφητείαν ἐπάγεσθαι καὶ αὐτὸν εἶναι τὸν προ‐ | |
| 30 | φητευόμενον καὶ τὰ δι’ αὐτοῦ πᾶσιν ἀνθρώποις προξενηθέντα ἀγαθά. ὥσπερ δὲ προεφήτευε τὴν μετὰ πλεῖστα ἔτη γενησομένην εἰς Αἴγυπτον κάθοδον τῶν κατὰ τοὺς χρόνους Ἰερεμίου τοῦ προφήτου καὶ τὴν μετὰ ταῦτα τῆς αἰχμαλωσίας ἐπάνοδον γεγενημένην, οὕτως οὐδὲν ἦν θαυμαστὸν προφῆσαι αὐτὸν καὶ ἔτι μᾶλλον μακροῖς ὕστερον χρόνοις γενησόμενα ἐπὶ τῆς τοῦ Χριστοῦ | |
| 35 | παρουσίας, ὃν βασιλέα δίκαιον καλεῖν εἰς δικαιοσύνην βασιλεύοντα κατὰ τοὺς λοιποὺς ἑρμηνευτάς. ἐπειδὴ διὰ τοῦ εὐαγγελίου αὐτοῦ «δικαιοσύνη θεοῦ πεφανέρωται» ὡς μὴ μόνον ‹Ἰουδαίοισ›, ἀλλὰ καὶ ‹Ἕλλησι› καὶ τοῖς καθ’ ὅλης τῆς οἰκουμένης ἀνθρώποις τὴν τοῦ θεοῦ γνῶσιν κηρύττεσθαι, ⸢ἐβασίλευσε τοίνυν εἰς δικαιοσύνην ὁ Χριστὸς τοῦ θεοῦ καινήν τινα ταύτην τὴν βασιλείαν· | |
| 40 | οὐ γὰρ εἰς ἀνθρωπίνην ἀξίαν ἀποβλέπων οὐδὲ εἰς τιμὴν καὶ δόξαν τὴν παρὰ ἀνθρώποις τὴν βασιλείαν ἐπανῄρητο, ἀλλ’ εἰς δικαιοσύνην· ὥσπερ οὖν καὶ οἱ ἄρχοντες αὐτοῦ οὐκ ἐν ἀξιώμασι κοσμικοῖς προαχθέντες ἦρχον, ἀλλ’ εἰς κρίσιν. διὸ κατὰ τοὺς λοιποὺς ἑρμηνευτὰς εἴρηται· καὶ ἄρχοντες εἰς κρίμα ἄρξουσιν. | |
| 45 | ἀντὶ δὲ τοῦ· καὶ ἔσται ὁ ἄνθρωπος κρύπτων τοὺς λόγους αὐτοῦ | |
| ὁ Σύμμαχος· καὶ ἔσται φησὶν ἀνὴρ ὡς ἀποκρυφὴ ἀπὸ πνεύματος καὶ 〈σκέπη〉 λαίλαπος. ποῖος οὖν ὁ ἄνθρωπος ἔσται ἀλλ’ ἢ ὁ ἀνωτέρω δίκαιος ὠνομασμένος; αὐτὸς γὰρ οὗτος ἔσται ἀνήρ, οὐκ ὢν τῇ φύσει ἀνήρ, ἀλλὰ κρείττων ἢ κατὰ ἀνθρώπου φύσιν· πλὴν ἔσται ἄνθρωπος ἐπικρύπτων αὐτοῦ τὴν | 206 | |
2.2(50) | θεότητα.⸣ διὸ κατὰ μὲν τὸν Σύμμαχον ὡς ἀποκρυφὴ ἀπὸ πνεύματος καὶ σκέπη λαίλαπος εἴρηται, κατὰ δὲ τὸν Ἀκύλαν· ὡς κρύπτων πνεῦμα καὶ ἀποκρυφὴ ἐντινάγματος. ὁρᾷς ὡς κρύφιον τὴν οἰκονομίαν τῆς ἀνθρωπό‐ τητος αὐτοῦ παρίστησιν ὁ λόγος, κατὰ δὲ τοὺς Ἑβδομήκοντα ἐπειδὴ ‹πάντα ἃ ἐλάλει ἐν παραβολαῖσ› ὁμιλεῖ. διὰ τοῦτο λέλεκται· κρύπτων τοὺς λόγους | |
| 55 | αὐτοῦ καὶ κρυβήσεται ὡς ἀπὸ ὕδατος φερομένου· ⸢ὕδωρ γὰρ φερό‐ μενον ἦν καὶ ἀπολλύμενον τὸ πλῆθος τοῦ Ἰουδαίων λαοῦ· διὸ καὶ ἀπέκρυπτεν αὐτὸν ἐξ αὐτῶν καὶ τοὺς λόγους αὐτοῦ ἀπ’ ἐκείνων μὲν ἐκάλυπτε, τοῖς δὲ αὐτοῦ μαθηταῖς ἐφανέρου.⸣ διό φησιν ἔσεσθαι αὐτὸν ἐμφανῆ τῇ ἐκκλησίᾳ αὐτοῦ ἐπιφέρων ἑξῆς καὶ λέγων· καὶ φανήσεται ἐν Σιὼν ὡς ποταμός. ⸢τίς | |
| 60 | δὲ φανήσεται ἢ αὐτὸς δίκαιος ὁ βασιλεύς; αὐτὸς γὰρ φανήσεται ὡς πο‐ ταμὸς φερόμενος ἔνδοξος. τίς δέ ἐστιν ἡ Σιὼν αὕτη ἢ ἡ τὸν ἀπ’ ἐκείνων κρυπτόμενον ἐμφανῶς παραδεξομένη;⸣ οἷόν τινα μέγαν ποταμὸν διδάσκει λέγων· ὡς ποταμὸς φερόμενος ἔνδοξος ἐν γῇ διψώσῃ. ἡ γὰρ πάλαι ἔρημος καὶ διψῶσα γῆ ἡ ἐξ ἐθνῶν ἐκκλησία αὕτη ἐστὶν ἡ Σιών, ἐν ᾗ φησιν οὐκέτι | |
| 65 | ἔσονται πεποιθότες ἐπ’ ἀνθρώποις, ἀνθ’ οὗ ὁ Σύμμαχος ἡρμήνευσε· καὶ 〈οὐκ〉 ἀμαυρωθήσονται 〈οἱ ὀφθαλμοὶ τῶν ὁρώντων δηλῶν〉 τοὺς ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ τοῦ θεοῦ ὡς βλέπειν καὶ νοεῖν τὸν ἐμφανῆ γενόμενον αὐτοῖς ποταμόν, δηλαδὴ τὸν μονογενῆ τοῦ θεοῦ λόγον, περὶ οὗ εἴρηται· «ὁ ποταμὸς τοῦ θεοῦ ἐπληρώθη ὑδάτων», καί· «τοῦ ποταμοῦ τὰ ὁρμήματα εὐφραίνουσι | |
| 70 | τὴν πόλιν τοῦ θεοῦ». διὸ καὶ αὐτὸς ἐδίδασκε λέγων ὁ σωτήρ· «ὃς ἂν πίῃ ἐκ τοῦ ὕδατος οὗ ἐγὼ δώσω αὐτῷ», «ποταμοὶ ἐκ τῆς κοιλίας αὐτοῦ ῥεύσουσιν ὕδατος ζῶντος». τούτοις ἐπιλέγει ἑξῆς· καὶ τὰ ὦτα ἀκούειν δώσουσι. καὶ ἡ καρδία τῶν ἀσθενούντων προσέξει τοῦ ἀκούειν, ἀνθ’ οὗ ὁ Σύμμαχός φησι· | |
| 75 | καρδία δὲ ἀνοήτων συνήσει γνῶναι. ὁρᾷς ὅπως τοῖς πάλαι ἀνοήτοις τὴν σύνεσιν τοῦ δικαίου βασιλέως τοῦ ἀποκρύψαντος αὐτὸν ἀπὸ ἑτέρων ἐπαγγέλλεται. καὶ γλῶσσαι δέ φησιν αἱ ψελλίζουσαι ταχὺ μαθήσονται λαλεῖν εἰρήνην, κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον· γλῶσσα δὲ τραυλῶν ταχυνεῖ λαλεῖν τρανά. ⸢Σιὼν τοίνυν ἡ καὶ γῆ διψῶσα ἡ πάλαι ἔρημος εἴη ἂν ἡ ἐκκλη‐ | |
| 80 | σία καὶ καρδία ἀσθενούντων καὶ γλῶσσαι τραυλίζουσαι αἱ τῶν πάλαι τὸν θεὸν μὴ νοούντων μηδὲ ὀρθὰ λαλούντων ἐθνῶν, οἷς ἐπαγγέλλεται τὴν | |
| ἐπὶ τὰ κρείττω μεταβολήν. ⸢Τούτοις ἐπιλέγει· καὶ οὐκέτι οὐ μὴ εἴπωσι τῷ μωρῷ ἄρχειν· ὥσπερ οὖν πρότερον ἐποίουν, ὅτε τοῖς ὡς ἀληθῶς μωροῖς διδασκάλοις | 207 | |
| 85 | αὐτῶν ἐπέτρεπον τὰς ἑαυτῶν ψυχάς, ἦσαν δὲ οὗτοι ‹οἱ σοφοὶ τοῦ αἰῶνος τούτου ὧν ἐμώρανεν ὁ θεὸς τὴν σοφίαν›.⸣ ἀλλὰ πάλαι μὲν τούτῳ τῷ διὰ μωρίαν ἀθέῳ καὶ πολυθέῳ διδασκάλῳ ἐπέτρεπον τὴν ἑαυτῶν ἀρχήν, νυνὶ δὲ ὁ λόγος οὐκέτι φησὶν ἐροῦσι τῷ μωρῷ ἄρχειν. ἀντὶ δὲ τοῦ· καὶ οὐκέτι μὴ εἴπωσιν οἱ ὑπηρέται σου Σίγα, ὁ Σύμμαχος· οὐδὲ τῷ δολίῳ ῥηθήσεταί φησι | |
| 90 | σωτήρ· πάντες γάρ που οἱ πάλαι ἄρχοντες μωροὶ ὄντες οὐκ ἐπέτρεπον τοῖς βουλομένοις τι μανθάνειν καὶ περὶ ἀληθείας ἐρωτᾶν. διὸ κατὰ τοὺς Ἑβδομή‐ κοντα εἴρηται· καὶ οὐκέτι μὴ εἴπωσιν οἱ ὑπηρέται σου Σίγα, ὁ γὰρ μωρὸς μωρὰ λαλήσει. ⸢τοιοῦτος δὲ ἦν ἀληθῶς πᾶς ὁ ‹τὴν σοφίαν› ἐπαγγελλό‐ μενος ‹τοῦ αἰῶνος τούτου›.⸣ καὶ ἡ καρδία δὲ αὐτοῦ μάταια ἐνόει τοῦ | |
| 95 | συντελεῖν ἄνομα καὶ λαλεῖν πρὸς κύριον πλάνησιν, τοῦ διαστρέ‐ ψαι ψυχὰς πεινώσας, ἢ κατὰ τοὺς λοιποὺς ἑρμηνευτάς· τοῦ κόψαι ἢ ἐκκό‐ ψαι ψυχὰς πεινώσας, καὶ τὰς ψυχὰς τὰς διψώσας κενὰς ποιῆσαι. ⸢Ταῦτα γὰρ πάντα πάλαι ἔπραττον οἱ πάλαι μωροὶ ἄρχοντες τῶν ἀνθρώπων καὶ τῆς βουλῆς αὐτῶν πονηρᾶς οὔσης ἄνομα ἐβουλεύοντο | |
2.2(100) | εἰς τὸ καταφθεῖραι τοῖς αὐτῶν λόγοις τοὺς τὰς ψυχὰς ταπεινούς,⸣ ἢ κατὰ τὸν Σύμμαχον· εἰς τὸ καταφθεῖραι πραεῖς ἐν λαλιαῖς ψευδέσιν καὶ ὑπὲρ τοῦ διασκεδάσαι λόγους ταπεινῶν. καὶ γὰρ εἴ πού τις μέτριος καὶ ταπεινὸς ὀρθὸν περὶ ἀληθείας προεφέρετο λόγον, τοῦτον ἠφάνιζον διασκε‐ δαννύντες. ταῦτα μὲν πάλαι πρότερον οὐκέτι δὲ ἔσεσθαι ταῦτά φησιν ἐν τῇ καινῇ | |
| 105 | Σιών. οὐ γὰρ εἴπωσι τῷ μωρῷ ἄρχειν, οὐδὲ τῷ δολίῳ ῥηθήσεται σωτήρ, ἀλλ’ οἱ εὐσεβεῖς συνετά φησιν ἐβουλεύσαντο, καὶ αὕτη ἡ βουλὴ μενεῖ, κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον μετὰ τὴν κατὰ τῶν μωρῶν ἀρχόντων διήγησιν ἐπιλέγεται· ἄρχων δὲ ἀρχοντικὰ βουλεύσεται καὶ ἡγεμὼν ἀναστήσεται. ⸢δι’ ὧν σημαίνονται οἱ ἀπόστολοι τοῦ σωτῆρος ἡμῶν, οἷς εἰς | |
| 110 | τὴν ἀρχὴν τῆς ἐκκλησίας αὐτοῦ καὶ τὸ ἡγεῖσθαι αὐτῆς ὁ δίκαιος δεδώρηται βασιλεύς.⸣ διὸ εἴρηται ἐξ αὐτοῦ προσώπου· «σὺ δέ, ἄνθρωπε, ἡγεμών μου καὶ γνωστέ μου». ἐπιτηρῆσαι δὲ ἄξιον ὡς ἐν ταῖς ἐπαγγελίαις ταύταις οὐδαμοῦ Ἰσραὴλ ὠνό‐ μασται οὐδὲ ὁ πολλάκις ὠνομασμένος Ἰούδας οὐδὲ Ἰακὼβ διὰ τὸ τὴν προφη‐ | |
| 115 | τείαν περὶ τοῦ Χριστοῦ εἶναι καὶ περὶ τῶν ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ αὐτοῦ ἐκ τῆς τῶν ἀρρένων ἐπιστρεφόντων πλάνης. εἰκότως οὖν κατὰ τοὺς Ἑβδομήκοντα ἐν ἀρχῇ τῆς περικοπῆς ὁ λόγος ‹ἐμακάριζε τοὺς ἔχοντασ› «ἐν Σιὼν σπέρμα καὶ οἰκείους ἐν Ἰερουσαλήμ», ταύτῃ δῆλον δ’ ὅτι τῇ καινῇ Σιὼν καὶ τῇ νέᾳ Χριστοῦ Ἰερουσαλήμ, | |
| ἐν ᾗ τὸ σπέρμα τῶν πάλαι μακαρίων ἀνδρῶν ἐξανθῆσαν, ἐκαρποφόρησεν ὡς | 208 | |
| 120 | τὴν σύμπασαν οἰκουμένην τῆς ἐξ αὐτῶν εὐλογίας πληρωθῆναι. διὸ περὶ αὐτῶν οἱ πάλαι τοῦ θεοῦ μακάριοι προφῆται θεσπίζοντες ἔλεγον· «εἰ μὴ κύριος σαβαὼθ ἐγκατέλιπεν ἡμῖν σπέρμα, ὡς Σόδομα ἂν ἐγενήθημεν καὶ ὡς Γόμορρα ἂν ὡμοιώ‐ θημεν». ἀλλ’ οὐ γεγόνασιν οἱ ταῦτα λέγοντες ἄσποροι καὶ ἄγονοι καὶ ἄκαρποι ‹ὡς Σόδομα καὶ ὡς Γόμορρα›· διὸ μακαρίζονται ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ τοῦ θεοῦ τοιαῦτα | |
| 125 | ‹σπέρματα› τοιούτους «οἰκείους» κτησάμενοι. διὸ εἴρηται· «Μακάριος ὃς ἔχει ἐν Σιὼν σπέρμα καὶ οἰκείους ἐν Ἰερουσαλήμ». πολλαχοῦ δὲ τῆς προκειμένης προφητείας εὑρήσεις προϊὼν τὴν ἐξ ἐθνῶν ἐκκλησίαν τοῦτον χρηματίζουσαν τὸν τρόπον. | |
2.3 | Θεσπίσας ὁ λόγος τὴν ἐπιφάνειαν τοῦ Χριστοῦ καὶ τῶν ἀποστό‐ λων αὐτοῦ τὴν «μετὰ κρίσεως» ὀρθῆς ἐπιστασίαν διὰ τοῦ εἰπεῖν· «ἰδοὺ βασιλεὺς δίκαιος βασιλεύσει, καὶ ἄρχοντες μετὰ κρίσεως ἄρξουσιν», εἶτ’ ἐπισυνάψας τῶν ἐθνῶν τὴν ἐπὶ τὸν θεὸν ἐπιστροφὴν τῷ ἐκ περιτομῆς λαῷ ⸢διὰ τῶν προκειμένων | |
| 5 | προσφωνεῖ παρακελευόμενος ἀποκλάεσθαι καὶ κόπτεσθαι καὶ θρηνεῖν ὡς ἂν ‹ἐκπεσόντι τῆς τοῦ θεοῦ χάριτοσ› διὰ τὴν εἰς τὸν θεὸν ἀπιστίαν αὐτῶν· διαβάλλων δὲ τὸ ἄνανδρον τῆς ψυχῆς αὐτῶν καὶ τὸ τεθηλυμμένον γυναῖκας αὐτοὺς ἀπο‐ καλεῖ. φησὶ δὲ τὰς συναγωγὰς αὐτῶν δηλοῦσθαι διὰ τῆς φασκούσης προφητείας·⸣ γυναῖκες πλούσιαι, ἀνάστητε, ἢ κατὰ τοὺς λοιποὺς ἑρμηνευτάς· γυναῖκες | |
| 10 | εὐθηνοῦσαι· καὶ γὰρ ἦσαν ὡς ἀληθῶς πάλαι ποτὲ ‹κατὰ θεὸν πλουτοῦσαι› καὶ εὐθηνοῦσαι. εἰ μὴ ἄρα πλουσίας αὐτὰς λέγει καὶ εὐθηνούσας διὰ τὸ δοκεῖν ἐν σωματικῷ πλούτῳ περιττεύειν καὶ τρυφᾶν, ⸢παρακελεύεται τοίνυν αὐταῖς ὁ λόγος μὴ ὑπτίως μηδὲ παρέργως προσέχειν τοῖς λεγομένοις, διεγηγερμένως δὲ καὶ συντεταγμένως.⸣ διό φησιν· ἀνάστητε καὶ ἀκούσατε τῆς φωνῆς μου. | |
| 15 | μήτι δὲ καὶ ὡς πεσούσαις προστάττει διαναστῆναι; ἀντὶ δὲ τοῦ· θυγατέρες ἐν ἐλπίδι, οἱ λοιποὶ ἑρμηνευταὶ συμφώνως θυγατέρες πεποιθυῖαι εἰρήκασιν· ἐδόκουν γὰρ εἰσέτι τότε ὡς ἂν πλούσιαι τυγχάνουσαι καὶ εὐθηνοῦσαι μέγα φρονεῖν καὶ πεποιθέναι ἐπὶ τῷ πλούτῳ. ⸢εἴποις δ’ ἂν τὰς μὲν πρώτας γυναῖκας σημαίνειν τὰς ἐπὶ τῶν παλαιῶν χρόνων παρὰ Ἰουδαίοις συνόδους καὶ τὰ πλήθη τὰ | |
| 20 | ἐν αὐταῖς συναγόμενα, τὰς δὲ θυγατέρας τὰς ἐν τοῖς ὕστερον χρόνοις ὑποστησο‐ μένας τῶν αὐτῶν συναγωγάς.⸣ Καὶ δὴ προστάττει ὁ λόγος ἀμφοτέροις τοῖς εἰρημένοις τάγμασι συντεταμένως καὶ μετὰ προσοχῆς ἀκοῦσαι τῶν ἐπιφερομένων, δι’ ὧν διδάσκει προσήκειν αὐταῖς μνείαν ποιήσασθαι ἐνιαυτοῦ τινος ἡμερῶν καὶ τοῦτο πρᾶξαι | |
| 25 | μετὰ ὀδύνης πρὸς τῷ καὶ ἐλπίδα ὑπογράψαι ἑαυταῖς ἀγαθήν. ⸢ἐνιαυτὸν δὲ ὁ προφητικὸς λόγος τὸν χρόνον τοῦ κηρύγματος τοῦ εὐαγγελικοῦ, καθ’ ὃν ὁ σωτὴρ | |
| καὶ κύριος ἡμῶν συνὼν ἀνθρώποις ἐκήρυττε, διδάσκει.⸣ ⸤καὶ τοῦτο δῆλον ἀπὸ τοῦ ἑξῆς ἐκ προσώπου τοῦ Χριστοῦ λέγεσθαι· «πνεῦμα κυρίου ἐπ’ ἐμέ, οὗ εἵνεκεν ἔχρισέ με· εὐαγγελίσασθαι πτωχοῖς ἀπέσταλκέ με, κηρύξαι αἰχμαλώτοις ἄφεσιν | 209 | |
| 30 | καὶ τυφλοῖς ἀνάβλεψιν, καλέσαι ἐνιαυτὸν κυρίου δεκτόν».⸥ τούτου δὴ οὖν τοῦ ἐνιαυτοῦ μνείαν ποιήσασθαι βούλεται τὰς εἰρημένας καὶ τοῦτο πρᾶξαι μετὰ ὀδύνης κατανυττομένας ἐφ’ οἷς τετολμήκασιν, ἀλλὰ καὶ μετὰ ἐλπίδος ἀγαθῆς τοῦτο ποιεῖν διὰ τὴν τοῖς μεταμελομένοις ἐφ’ οἷς ἔπραξαν ἐπηγγελμένην ἐλπίδα. ὅτε μὲν οὖν ὑπῆρχεν «ἀμπελὼν κυρίου ὁ οἶκος τοῦ Ἰσραὴλ καὶ ἄνθρωπος τοῦ | |
| 35 | Ἰούδα νεόφυτον ἠγαπημένον», πολὺς ἦν ὁ παρ’ αὐτοῖς τρυγητός, λέγω δὲ ὅτε συνειστήκει ὁ νεὼς καὶ τὸ θυσιαστήριον, ἐξ ἅπαντός τε τοῦ ἔθνους ὥσπερ ἐξ ἀμπελῶνος τὰ δῶρα καὶ αἱ κατὰ νόμον θυσίαι προσεφέροντο. νυνὶ δέ φησιν· ἀνήλωται ὁ τρυγητὸς καὶ πέπαυται. εἰ δὲ καὶ ἄλλοτέ ποτε παυσάμενος οὗτος ὁ τρυγητὸς κατὰ τὴν εἰς Βαβυλῶνα αἰχμαλωσίαν αὖθις ἀνελήφθη ἀνανεω‐ | |
| 40 | θέντος τοῦ τόπου, ἀλλὰ νῦν μὲν μανθάνετε, ὅτι οὐκέτι μὴ ἔλθῃ· ἅπαξ γὰρ ἀνήλωται καὶ πέπαυται, κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον· συνετελέσθη φησὶ τρυγητός, ἐκηρύχθη ἵνα μὴ ἔλθῃ. Τί οὖν χρὴ ἐπὶ τούτῳ πράττειν ὑμᾶς τὰς προλεχθείσας, ἐπιφέρει λέγων· ἔκστητε, λυπήθητε, αἱ πεποιθυῖαι. ⸢ἁψάσθω φησὶν ὑμῶν «ἡ κατὰ | |
| 45 | θεὸν λύπη», καὶ τῆς προτέρας ἀπιστίας ἔκστητε ἐπιδοῦσαι ἑαυτὰς ‹εἰς μετά‐ νοιαν›· «ἡ γὰρ κατὰ θεὸν λύπη μετάνοιαν εἰς σωτηρίαν ἀμεταμέλητον κατερ‐ γάζεται».⸣ διὸ ‹καρποὺς μετανοίασ› τοῖς ἔργοις ἐνδείξασθε ἀποδυσάμεναι τὴν τοῦ πλούτου περιβολήν, τῆς τε τρυφῆς καὶ τῆς εὐθηνίας ἑαυτὰς ἀπογυμνώσασαι, ἀνδρικῷ δὲ σχήματι περιζωσάμεναι τὰς ὀσφὺς κόπτεσθε τὴν καταλαβοῦσαν | |
2.3(50) | ἐρημίαν τὸν πάλαι ὑμῶν ‹ἐπιθυμητὸν ἀμπελῶνα›. τί δὲ πέπονθεν ὁ ἀγρὸς καὶ τί ἡ ἄμπελος ἡ πολυφόρος, ἑξῆς ἐπιλέγει· ἡ γῆ τοῦ λαοῦ ἄκανθα καὶ χόρτος ἀναβήσεται. ⸤τοῦτο δὲ ἐδήλου διὰ τῶν ἔμπροσθεν εἰπών· «καὶ ἔμεινα ἵνα ποιήσῃ σταφυλήν, ἐποίησε δὲ ἀκάνθας». καὶ ταύτας διερμηνεύων ἐπῆγε λέγων· «ἔμεινα ἵνα ποιήσῃ κρίσιν, ἐποίησε δὲ ἀνομίαν καὶ οὐ δικαιοσύνην ἀλλὰ κραυγήν».⸥ ⸢ἐπὶ | |
| 55 | τούτοις τοιγαροῦν κόπτεσθαι παρεκελεύετο καὶ μάλιστα διὰ τὴν ἐπιφερομένην ἀπειλήν,⸣ δι’ ἧς εἴρηται· ἐκ πάσης οἰκίας εὐφροσύνη ἀρθήσεται. καὶ ἡ πάλαι πλουσία πόλις αὕτη, οἶκοι ἔρημοι καταλειφθήσονται, ὅτε πλοῦτος τῆς πόλεως καὶ τὰ σεμνὰ καὶ τὰ ἐπιθυμητὰ τοῦ ἱεροῦ οἴκου καταλειφθή‐ σονται ὑπὸ τοῦ θεοῦ. καὶ γενήσεται δέ φησιν ἡ πάλαι γαυριῶσα καὶ τοῦ θεοῦ | |
| 60 | χρηματίζουσα πόλις οἰκητήριον ὄνων ἀγρίων καὶ βοσκήματα ποιμένων, ἢ κατὰ τὸν Ἀκύλαν· βοσκήματα ἀγελῶν. ⸢τίς δὲ ὁρῶν μετοίκους ἄνδρας οἰκοῦντας τὴν Ἰερουσαλὴμ εἰδωλολάτρας τε ἐκ διαφόρων ἐθνῶν συνειλεγμένους, οὐκ ἂν εὐλόγως εἴποι ὄνους ἀγρίους καὶ διαφόρους ἀγέλας καταβόσκεσθαι | |
| αὐτήν; διὸ λέλεκται· εὐφροσύνη ὄνων ἀγρίων, βοσκήματα ποιμένων. | 210 | |
| 65 | Διὰ ταῦτα τοιγαροῦν προσέταξεν ὑμῖν ὁ λόγος ἰσχυρὸν ποιεῖσθαι κοπετὸν καὶ τῷ θρήνῳ παραμένειν ἐπὶ τοσοῦτον, ἕως ἂν ἐπέλθῃ ἐφ’ ὑμᾶς πνεῦμα ἀφ’ ὑψηλοῦ,⸣ ἢ κατὰ τὸν Σύμμαχον· ἀνάψυξις ἐξ ὕψους· ἔστι μὲν γὰρ διαφορὰ πνευμάτων, πλὴν οὐδὲν ὑμᾶς ἀνακτήσασθαι δύναται καὶ ἀναπαῦσαι τοῦ θρήνου καὶ τοῦ κοπετοῦ ἢ τὸ ἐξ ὕψους καταπεμπόμενον πνεῦμα εἴγε | |
| 70 | ἐπέλθοι ἐφ’ ὑμᾶς. ⸢τοῦτο δὲ ἦν περὶ οὗ ἔφασκεν ὁ σωτήρ· «ἰδοὺ ἐγὼ ἀπέρχομαι καὶ ἀποστέλλω ὑμῖν τὸν παράκλητον, τὸ πνεῦμα τῆς ἀληθείας», καὶ πάλιν· «ἕως ἂν λάβητε ἐξ ὕψους δύναμιν». ἐπεὶ τοίνυν· «μακάριοι οἱ πενθοῦντες, ὅτι αὐτοὶ παρακληθήσονται», καί· «μακάριοι οἱ κλαίοντες, ὅτι γελάσονται», εἰκότως ταῖς προλεχθείσαις, εἰ διὰ θρήνου καὶ κλαυθμοῦ καὶ κοπετοῦ τὴν μετάνοιαν | |
| 75 | ἐνεδείξαντο, ἐπαγγελίαν δίδωσιν ἀγαθὴν τὴν διὰ τοῦ ἁγίου πνεύματος.⸣ εἶτα πάλιν τὰ ἀνωτέρω λελεγμένα διαφόρως ἑρμηνεύει λέγων· καὶ ἔσται ἔρημος ὁ Χερμέλ, καὶ ὁ Χερμὲλ εἰς δρυμὸν λογισθήσεται, κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον· καὶ ἔσται φησὶν ἔρημος ὁ Κάρμηλος, ὁ δὲ Κάρμηλος εἰς δρυμὸν λογισθή‐ σεται. ἐλέγετο δὲ καὶ διὰ τῶν ἔμπροσθεν· «οὐκέτι μικρὸν καὶ μετατεθήσεται ὁ | |
| 80 | Λίβανος ὡς τὸ ὄρος τὸ Χερμέλ, καὶ τὸ Χερμὲλ εἰς δρυμὸν λογισθήσεται. καὶ ἀκούσονται ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ κωφοὶ λόγους βιβλίου, καὶ οἱ ἐν τῷ σκότει καὶ οἱ ἐν τῇ ὁμίχλῃ ὀφθαλμοὶ τυφλῶν ὄψονται· καὶ ἀγαλλιάσονται πτωχοὶ 〈διὰ〉 κυρίου 〈ἐν〉 εὐφροσύνῃ, καὶ οἱ ἀπηλπισμένοι τῶν ἀνθρώπων ἐμπλησθήσονται εὐφροσύνης», κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον· «ἔτι βραχύ» φησι «καὶ ἔσται Λίβανος εἰς Κάρμηλον, ὁ δὲ | |
| 85 | Κάρμηλος εἰς δρυμὸν λογισθήσεται». δι’ ὧν ⸢Λίβανος μὲν τὸ ὄρος τὸ ἐπὶ τῆς Φοινίκης ἐδήλου τὰ ἔθνη, Κάρμηλος δὲ τὸ ὄρος τὸ ὑπὸ Ἰουδαίοις ὂν πρότερον τὸν ἐκ περιτομῆς λαόν, ὅθεν καὶ ἑρμηνεύεται ὁ Χερμέλ, δηλαδὴ ὁ Κάρμηλος, ἐπίγνωσις περιτομῆς. τὸν Λίβανον τοίνυν, τὸν ἀλλόφυλον καὶ τὸν ἀλλογενῆ λαὸν τὸν ἐξ ἐθνῶν μεταβληθέντα ἔσεσθαί φησιν, ὁποῖος ἦν ὁ πάλαι παρὰ τῷ θεῷ τετιμημένος | |
| 90 | λαὸς ὁ ἐκ περιτομῆς, αὐτὸν δὲ τὸν ἐκ περιτομῆς λαὸν Χερμὲλ ἢ Κάρμηλον ὀνομαζό‐ μενον εἰς δρυμὸν λογισθήσεσθαι. τοῦτο τοίνυν καὶ ἐν τοῖς μετὰ χεῖρας σημαίνει φάσκων ὁ λόγος.⸣ ⸤κατὰ τὸν Σύμμαχον· καὶ ἔσται ἡ ἔρημος εἰς Κάρμηλον· ὡς γὰρ ἐκεῖ ὁ Λίβανος εἰς Κάρμηλον ἐλέγετο μεταβαλεῖσθαι, οὕτως ἐνταῦθα ἡ ἔρημος, ἵν’ ᾖ ταῦτα ἡ ἔρημος καὶ ὁ Λίβανος οὕτω δηλουμένης τῆς ἐξ | |
| 95 | ἐθνῶν ἐκκλησίας, ἥτις μεταβέβληται εἰς Κάρμηλον. ὥσπερ γὰρ ἦν πάλαι πρότερον «μερὶς κυρίου λαὸς αὐτοῦ Ἰακώβ, καὶ σχοίνισμα κληρονομίας αὐτοῦ Ἰσραήλ», ὅ τε Κάρμηλος ἦν ἐπίγνωσιν ἔχων περὶ ταύτης, οὕτως ὁ Λίβανος καὶ ἡ πάλαι ἔρημος ἐπὶ τὸ κρεῖττον μεταβαλοῦσα γέγονε ‹μερὶς τοῦ θεοῦ›. ὡς αὖ πάλιν ὁ | |
| Κάρμηλος εἰς δρυμὸν ἐλογίσθη, δρυμὸς δέ ἐστι χωρίον φυτῶν ἀγρίων καὶ | 211 | |
2.3(100) | ἀκάρπων πλήρης. διὸ σύνηθές ἐστι τῇ θείᾳ γραφῇ ‹τὰ ἔθνη τὰ τὸν θεὸν οὐκ εἰδότα› δρυμὸν ὀνομάζειν ὡς πολλάκις ἀπεδείξαμεν.⸥ Εἶθ’ ἑξῆς ὡς ἂν ἤδη μεγάλων ἀγαθῶν ἠξιωμένη τῇ ἐρήμῳ ἐπαγ‐ γέλλεται τὰ ἐπιφερόμενα λέγων· καὶ ἀναπαύσεται ἐν τῇ ἐρήμῳ κρίμα, καὶ δικαιοσύνη ἐν τῷ Καρμήλῳ κατοικήσει· ποίῳ δὲ Καρμήλῳ ἢ αὐτῇ τῇ | |
| 105 | ἐρήμῳ, περὶ ἧς ἐλέγετο· καὶ ἔσται ἡ ἔρημος εἰς Κάρμηλον. κρίμα τοίνυν καὶ δικαιοσύνην ἀναπαύσεσθαι καὶ κατοικήσειν ἐπαγγέλλεται ἐν τῇ πάλαι ἐρήμῳ. διὸ καὶ τῆς ἀνωτέρω προφητείας ἐλέγετο· «ἔτι μικρὸν καὶ μετα‐ τεθήσεται ὁ Λίβανος ὡς τὸ ὄρος τὸ Χερμέλ». καὶ ἑξῆς ἐπεφέρετο ἡ τῶν ἀπίστων ἐθνῶν εἰς τὸν θεὸν ἐπιστροφὴ διὰ τοῦ· «καὶ ἀκούσονται ἐν τῇ ἡμέρᾳ | |
| 110 | ἐκείνῃ κωφοὶ λόγους βιβλίου, καὶ οἱ ἐν τῇ ὁμίχλῃ ὀφθαλμοὶ τυφλῶν ὄψονται» καὶ τὰ ἑξῆς. οὕτως οὖν καὶ ἐνταῦθα τὰ ὅμοια ἐκείνοις ἐπάγει φάσκων ἐν τῇ πάλαι ἐρήμῳ ἀναπαύσεσθαι κρίμα καὶ δικαιοσύνην, ἔσεσθαι ἐν αὐτῇ ἔργα δικαιοσύνης, ἀλλὰ καὶ ἔσονταί φησιν ἐν τῇ ἐρήμῳ ταύτῃ πεποιθότες ἕως τοῦ αἰῶνος· καὶ οἰκήσει ὁ λαὸς αὐτοῦ ἐν πόλει εἰρήνης. ⸢ἀντὶ γὰρ τῆς | |
| 115 | καθαιρεθείσης πόλεως τῆς μεγάλης ἐκείνης καὶ γαυριώσης ἑτέραν τῷ θεῷ συστή‐ σεσθαι πόλιν, τὴν ἀπὸ περάτων ἕως περάτων καθολικὴν ἐκκλησίαν καὶ τὸ ἐν αὐτῇ θεοσεβὲς πολίτευμα θεσπίζει.⸣ κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον· καὶ ἑδρασθήσεταί φησιν ὁ λαός μου ἐν οἰκίᾳ εἰρήνης, οὐκέτι τοῦ Ἰσραὴλ ἐνταῦθα οὐδὲ τοῦ Ἰακὼβ μνημονευομένου, ἀλλὰ τοῦ θεοῦ τοῦ κατοικήσαντος ἐν τῇ καινῇ πόλει | |
| 120 | τῆς εἰρήνης, ἐν ᾗ κατοικήσειν τὸν λαὸν αὐτοῦ φησι πεποιθὼς καὶ ἀνα‐ παύεσθαι μετὰ πλούτου. τὸν δὲ τῆς ἐκκλησίας πλοῦτον σημαίνει λέγων ὁ Ἀπόστολος· «Εὐχαριστῶ τῷ θεῷ μου διὰ Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὅτι ἐν παντὶ ἐπλου‐ τίσθητε ἐν αὐτῷ, ἐν παντὶ λόγῳ καὶ πάσῃ γνώσει». Εἶτα ἐπειδὴ ἐν τοῖς ἀνωτέρω τὴν ‹ὀργὴν› τοῦ θεοῦ τοῖς ἀσεβέσιν | |
| 125 | ἐπελεύσεσθαι κατὰ τὸν τῆς κρίσεως καιρὸν ἐδήλου φάσκων· «μετὰ θυμοῦ καὶ ὀργῆς καὶ φλογὸς πυρὸς κατεσθιούσης κεραυνώσει βιαίως καὶ ὡς χάλαζα συγκαταφερομένη βίᾳ», εἰκότως ἐπὶ τοῦ παρόντος ἐπιφέρει περὶ τῶν μετὰ χεῖρας μακαριζομένων τό· ἡ δὲ χάλαζα ἐὰν καταβῇ, οὐκ ἐφ’ ὑμᾶς ἥξει, ἀλλὰ καὶ οἱ ἐνοικοῦντες ἐν τοῖς δρυμοῖς ἔσονταί φησι πεποιθότες ὡς ἐν τῇ | |
| 130 | πεδινῇ. ὁρᾷς ὅπως τοῖς ἀνημέροις καὶ ἀκάρποις φυτοῖς τοῦ δρυμοῦ ἐλπίδας ὑπογράφει ἀγαθὰς ὡς μηκέτι εἶναι τὰς τοιάσδε ψυχὰς ἐν δρυμοῖς, ἀλλ’ ἐν πεδιάδι καὶ ὁμαλῇ καὶ γεωργουμένῃ χώρᾳ ὥστε θαρρεῖν καὶ πεποιθέναι ἐπὶ τῇ ἑαυτῶν καρποφορίᾳ. Ταῦτα θεσπίσας ὁ λόγος ἑξῆς καὶ ἀκολούθως μακαρίζει τοὺς τὴν | |
| 135 | ἐρημίαν ταύτην γεωργήσαντας. διὸ λέγει· μακάριοι οἱ σπείροντες ἐπὶ πᾶν ὕδωρ, οὗ βοῦς καὶ ὄνος πατεῖ. ⸢μακαρίζει δὲ διὰ τούτων τοὺς ἀποστόλους τοῦ σωτῆρος ἡμῶν καὶ τοὺς πρώτους κήρυκας τοῦ εὐαγγελίου τοὺς καὶ Ἰουδαίοις καὶ | |
| Ἕλλησι κηρύξαντας καὶ τὸν σπόρον αὐτῶν καταβαλλομένους ἐπὶ πάντα ἄνθρωπον ‹Ἰουδαῖόν τε πρῶτον καὶ Ἕλληνα›. βοῦς μὲν γὰρ διὰ τοὺς πατέρας ὡσανεὶ | 212 | |
| 140 | καθαρὸν ζῷον ὁ ἐκ περιτομῆς λαὸς ὠνόμασται, ὄνος δὲ ὡσανεὶ ἀκάθαρτος ἐκ πατέρων ὁ εἰδωλολατρῶν λαός. ἐπεὶ τοίνυν ‹Ἰουδαίοις πρώτοις, ἔπειτα Ἕλλησιν› τὸν εὐαγγελικὸν κατεβάλλοντο σπόρον οἱ τοῦ σωτῆρος ἡμῶν ἀπόστολοι, εἰκότως εἴρηται· μακάριος ὁ σπείρων ἐπὶ πᾶν ὕδωρ, οὗ βοῦς καὶ ὄνος πατεῖ. ὕδωρ δὲ ἐνταῦθα ᾐνίξατο τὴν θεόπνευστον γραφὴν ὑπὸ Ἰουδαίων καὶ τοῦ ἐξ | |
| 145 | ἐθνῶν λαοῦ πατουμένην.⸣ Ἀλλ’ ἐγὼ μέν φησιν ὁ προφήτης μακαρίους ὑμᾶς ἡγοῦμαι, ὁρῶ δὲ ἑτέρους ταλανίζοντας ὑμᾶς καὶ ταλαιπώρους ἀποκαλοῦντας, λέγω δὲ τοὺς διώκτας ὑμῶν. διὸ περὶ αὐτῶν φημι· Οὐαὶ τοῖς ταλαιπωροῦσιν ὑμᾶς, καὶ οὐαὶ αὐτοῖς ἀληθῶς, ὅτι ὑμᾶς οὐδεὶς ποιεῖ ταλαιπώρους, καὶ ὁ ἀθετῶν | |
2.3(150) | ὑμᾶς νομίζει μὲν ἀνθρώπους ἀθετεῖν, ἀλλ’ «ὑμᾶς οὐκ ἀθετεῖ», ἀλλὰ «τὸν ἀποστείλαντα» ὑμᾶς. ⸢τούτοις δὲ ἀδελφὰ τυγχάνει τὰ δι’ ὧν ὁ σωτὴρ τοῖς ἑαυτοῦ μαθηταῖς ἔλεγεν· «ὁ ὑμᾶς ἀθετῶν ἐμὲ ἀθετεῖ, καὶ ὁ ἐμὲ ἀθετῶν ἀθετεῖ τὸν ἀποστείλαντά με».⸣ ⸤δύο γὰρ ὄντων ταγμάτων, ὡς ἂν εἴποι τις κατὰ τοὺς καιροὺς τῶν διωγμῶν, τῶν μὲν δρώντων, τῶν δὲ πασχόντων, μακάριος ἂν εἴη ὁ πάσχων, | |
| 155 | ἀλλὰ μὴ δρῶν· ἄθλιος δὲ ὁ δρῶν, ἀλλὰ μὴ πάσχων.⸥ οὐαὶ δὲ τοῖς αὐτοῖς ἔσται καὶ ἄλλως, ἐπειδὴ ἁλώσονται οἱ ἀθετοῦντες καὶ παραδοθήσονται τῷ παρα‐ λαμβάνοντι τοὺς ἀποβλήτους τοῦ θεοῦ γινομένους, ὃς παραλαβὼν τὰς ψυχὰς αὐτῶν οὕτως διαφθείρῃ ὡς ἑξῆς ἐπιλέγεσθαι τό· καὶ ὡς σὴς ἐφ’ ἱματίῳ οὕτως ἡττηθήσονται. | |
2.4 | Μακαρίσας ὁ προφητικὸς λόγος τοὺς ἀποστόλους τοῦ σωτῆρος ἡμῶν ‹Ἰουδαίοις ἅμα καὶ Ἕλλησι› τὰ οὐράνια καὶ εὐαγγελικὰ σπέρματα ‹κατα‐ σπείραντασ›, ταλανίσας δὲ τοὺς ‹ἀθετήσαντασ› καὶ ὥσπερ ἀναθεματίσας αὐτοὺς ⸢ἐξ αὐτῶν προσώπου τῶν ἀποστόλων εὐχὴν ἀναπέμπει τὴν λέγουσαν· κύριε, | |
| 5 | ἐλέησον ἡμᾶς, ἐπὶ σοὶ γὰρ πεποίθαμεν· τῶν μὲν γὰρ ἀπειθησάντων τῷ εὐαγγελικῷ κηρύγματι τὸ σπέρμα παρεδόθη ἀπωλείᾳ, ἡμῶν δὲ σωτηρία σὺ αὐτὸς τυγχάνεις, ὦ κύριε, παριστάμενος ἡμῖν ἐν καιρῷ θλίψεως.⸣ ⸢Εἶτα περὶ τῶν ἀπιστησάντων τῷ ἀποστολικῷ κηρύγματι ἐπιλέγει· διὰ φωνὴν τοῦ φόβου σου ἐξέστησαν λαοὶ καὶ διεσκορπίσθησαν ἔθνη, | |
| 10 | κατὰ δὲ τὸν Ἀκύλαν· ἀπὸ φωνῆς ὄχλου, καὶ κατὰ τὸν Θεοδοτίωνα· ἀπὸ φωνῆς πλήθους ἀνεχώρησαν λαοί. σημαίνει δὲ τὴν πολιορκίαν τοῦ Ἰουδαίων ἔθνους καὶ ὡς πολυπληθείας πολεμίων ἐπελθούσης αὐτοῖς ἐξέστησαν τῆς ἑαυτῶν γῆς καὶ διεσκορπίσθησαν εἰς τὰ ἔθνη.⸣ ἀντὶ δὲ τοῦ· ἀπὸ τοῦ φόβου | |
| σου, ὁ Σύμμαχος ἀπὸ τοῦ ὑψωθῆναί σε διεσπάρησαν εἴρηκεν, ὁ δὲ Ἀκύλας | 213 | |
| 15 | καὶ ὁ Θεοδοτίων· ἀπὸ ὑψώσεώς σου διεσκορπίσθησαν. εἶτα ὡς πρὸς αὐτοὺς διασκορπισθέντας εἰς τὰ ἔθνη ἐπιλέγει· νῦν δὲ συναχθήσεται τὰ σκῦλα ὑμῶν μικροῦ καὶ μεγάλου· ὃν τρόπον ἐάν τις συναγάγῃ ἀκρίδας, οὕτως ἐμπαίξουσιν ὑμῖν, ⸢τὸ εὐχείρωτον καὶ εὐάλωτον τοῦ Ἰουδαίων ἔθνους παριστάς, τό τε πλῆθος αὐτῶν ἀκρίσι παραβάλλων.⸣ ἀλλὰ καὶ ἐμπαίξουσιν | |
| 20 | ὑμῖν πρὸς αὐτοὺς λεγόμενον ⸢σημαίνει ὡς οἱ πολέμιοι ἀντὶ παιγνίας αὐτοὺς ἕξουσιν οὐ μόνον τὰ σκῦλα αὐτῶν διαρπάσαντες μικροῦ καὶ μεγάλου, ἀλλὰ καὶ αὐτοῖς ἐμπαίξοντες.⸣ ⸢Ταῦτα περὶ τούτων εἰπὼν μεταβαίνει ἐπὶ τὸ τάγμα τῆς τοῦ θεοῦ ἐκκλησίας, ἐφ’ ᾧ καὶ δοξάζει τὸν θεὸν λέγων· ἅγιος ὁ θεὸς ὁ κατοικῶν ἐν | |
| 25 | ὑψηλοῖς,⸣ ἐνεπλήσθη Σιὼν κρίσεως καὶ δικαιοσύνης. ⸢νοήσεις δὲ τὴν Σιὼν ἀπὸ τοῦ λέγεσθαι κρίσεως καὶ δικαιοσύνης πεπληρῶσθαι αὐτήν. ἐν δὲ τοῖς ἀνωτέρω ἐλέγετο· «καὶ ἀναπαύσεται ἐν τῇ ἐρήμῳ κρίμα καὶ δικαιοσύνη». τὴν ἀνωτέρω τοίνυν ἔρημον ὠνομασμένην νῦν Σιὼν ἀποκαλεῖ, οὕτω τὴν ἐκκλησίαν τοῦ Χριστοῦ σημαίνων· αὕτη γὰρ ἦν ἡ πάλαι ‹ἔρημος, ἐν ᾗ ἀνεπαύσατο κρίμα | |
| 30 | καὶ δικαιοσύνη›. διὸ εὐλογεῖται νῦν ὁ θεός, ὅτι ἐνεπλήσθη κρίσεως καὶ δικαιοσύνης.⸣ Εἶτά φησιν· ἐν νόμῳ παραδοθήσονται· ⸢νόμῳ γὰρ καινῷ, δηλαδὴ τῷ εὐαγγελικῷ οἱ ἐν τῇ καινῇ ταύτῃ Σιὼν παρεδόθησαν.⸣ ἀλλὰ καὶ ἐν θησαυ‐ ροῖς ἡ σωτηρία ἡμῶν· ⸢ποίοις δὲ θησαυροῖς ἢ ‹τοῖς ἀποκειμένοις ἐν οὐρανῷ›;⸣ | |
| 35 | ἀντὶ δὲ τοῦ· ἐν νόμῳ παραδοθήσονται, ὁ Σύμμαχος· καὶ ἔσται φησὶν ἡ πίστις τοῦ καιροῦ σου πλοῦτος σωτηρίας, σοφία καὶ γνῶσις, φόβος κυρίου, αὐτὸς ὁ θησαυρὸς αὐτοῦ. ἀνθ’ οὗ οἱ Ἑβδομήκοντα πεποιήκασιν· ἥκει σοφία καὶ ἐπιστήμη καὶ εὐσέβεια πρὸς τὸν θεόν· πάντα γὰρ ταῦτα ἐξ ἀνθρώπων ὥσπερ τις θυσία λογικὴ καὶ εὐπρόσδεκτος ἀναφέρεται πρὸς τὸν | |
| 40 | θεόν, καὶ ταῦτα αὐτὰ ἡ ἐν ἀνθρώποις σοφία καὶ ἐπιστήμη καὶ εὐσέβεια θησαυροί εἰσι δικαιοσύνης. διὸ ἐλέγετο· ἐν θησαυροῖς ἡ σωτηρία ἡμῶν. ⸢Μετὰ ταῦτα εἰς αὐτῶν πρόσωπον τῶν ἀποστόλων λέγεται· ἰδοὺ δὴ ἐν τῷ φόβῳ ὑμῶν αὐτοὶ φοβηθήσονται· οὓς ἐφοβεῖσθε, βοήσονται ἀφ’ ὑμῶν· ἐπιπεσεῖται γὰρ ἐπὶ τοὺς ἀπίστους ὁ ὑμέτερος φόβος,⸣ καὶ βοήσουσιν | |
| 45 | ἡττώμενοι οἱ πάλαι ὑμῖν νομιζόμενοι φοβεροί. κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον· ἰδοὺ ὀφθήσομαι αὐτοῖς, ἔκραξαν ἐκτενῶς· τίνες δὲ ἔκραξαν ἐκτενῶς, ἐπιλέγει ἑξῆς· ἄγγελοι εἰρήνης πικρῶς ἔκλαυσαν, καὶ κατὰ τὸν Ἀκύλαν· ἰδού φησιν ὁραθήσομαι αὐτοῖς, βοήσω ἐκτενῶς, ἄγγελοι εἰρήνης | |
| πικρῶς κλαύσονται, καὶ κατὰ τὸν Θεοδοτίωνα· ἰδοὺ ὀφθήσομαι αὐτοῖς, | 214 | |
2.4(50) | ἐβόησαν ἐκτενῶς, ἄγγελοι εἰρήνης πικρῶς κλαύσονται. κατὰ πάντας τοίνυν τό· ἰδοὺ ὀφθήσομαι αὐτοῖς, σαφῶς εἴρηται ⸢τοῦ λόγου παριστῶντος τὸν θεὸν ὀφθήσεσθαι αὐτοῖς· τίσι δὲ αὐτοῖς ἢ τοῖς θησαυρίσασιν ἑαυτοῖς τοὺς τῆς δικαιοσύνης καὶ τῆς σοφίας θησαυρούς; τούτοις φησὶν ὀφθήσομαι· ἦσαν δὲ οὗτοι οἱ ἀπόστολοι τοῦ σωτῆρος ἡμῶν, οἷς ἐγὼ μὲν ‹ὤφθην›. οἱ δὲ | |
| 55 | ἔκραξαν ἐκτενῶς ἄγγελοι εἰρήνης, διὸ καὶ πικρῶς ἔκλαυσαν βοῶντες ἐν εὐχαῖς ἐκτενῶς ὑπὲρ τῆς ἀπωλείας τοῦ προτέρου λαοῦ· ἦσαν γὰρ οἱ ἀπόστολοι τοῦ σωτῆρος ἡμῶν ἄγγελοι πικρῶς κλαίοντες καὶ πενθοῦντες διὰ τὸ μὴ πείθεσθαι μηδὲ πιστεύειν αὐτοῖς τοὺς δι’ αὐτῶν κεκλημένους ἐπὶ τὴν τοῦ Χριστοῦ εἰρήνην.⸣ διὸ καὶ αὐτὸς ὁ σωτὴρ ἀποκλαυσάμενος τὴν Ἰερουσαλὴμ ἔλεγεν· «εἰ | |
| 60 | ᾔδεις καί γε σὺ τὰ πρὸς εἰρήνην σου»· οὕτω τοίνυν καὶ ἄγγελοι τῆς εἰρήνης πικρῶς ἔκλαυσαν ἀποδυρόμενοι αὐτῶν τὴν ἀπώλειαν. Διὸ ἐπιλέγει· ἐρημωθήσονται γὰρ αἱ τούτων ὁδοί· πέπαυται ὁ φόβος τῶν ἐθνῶν, καὶ ἡ πρὸς τούτους διαθήκη αἴρεται, καὶ οὐ μὴ λογίσεσθε αὐτοὺς ἀνθρώπους. ἃ δὴ σαφέστερον ἡρμήνευσεν ὁ Σύμμαχος | |
| 65 | εἰπών· ἠφανίσθησαν ὁδοί· ἐπαύσατο ὁ διοδεύων τρίβον, διεσκόρπισε διαθήκην, ἀπώσατο πόλεις, οὐκ ἐλογίσατο ἀνθρώπους. τὸ δέ· πέπαυ‐ ται ὁ φόβος τῶν ἐθνῶν οὔτε ἐν τῇ Ἑβραϊκῇ ἀναγνώσει οὔτε ἐν τοῖς λοιποῖς ἑρμηνευταῖς φέρεται. ἀλλ’ ὅτι ἐπαύσαντο αἱ ὁδοὶ τοῦ ἐκ περιτομῆς λαοῦ καὶ ὅτι ἡ πρὸς αὐτοὺς διαθήκη αἴρεται ἡ διὰ Μωσέως αὐτοῖς παραδοθεῖσα καὶ | |
| 70 | ὅτι οὐδεὶς οὐκέτι αὐτοὺς εἰς ἀνθρώπους λογιεῖται. Εἶτα μετ’ αὐτὰ ἐπιλέγει· ἐπένθησεν ἡ γῆ, ἀκολούθως διὰ τὰ περὶ αὐτῆς εἰρημένα ᾐσχύνθη ὁ Λίβανος, ἕλη ἐγένετο ὁ Σαρών· φανερὰ ἔσται ἡ Γαλιλαία καὶ ὁ Χερμέλ, κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον· ἔκλαυσεν, ἠσθένησεν ἡ γῆ, κατῃσχύνθη ὁ Λίβανος, ἀχρεῖος ἐγένετο ὁ Σαρὼν ὡσεὶ ἄβατος καὶ | |
| 75 | ἐξέτειναν ὁ Βασὰν καὶ ὁ Κάρμηλος. ταῦτα πάντα τῆς Ἰουδαίας χώρας μέρη τυγχάνει, ὁ Κάρμηλος λέγω καὶ ἡ καλουμένη Βασὰν καὶ ἡ Γαλιλαία καὶ ὁ Σαρὼν καὶ ὁ Λίβανος δὲ ἐν τοῖς προκειμένοις μεταξὺ τοῦ Σαρὼν καὶ τοῦ Βασὰν καὶ τοῦ Καρμήλου καὶ τῆς Γαλιλαίας παρεμβεβλημένος ἰδίως ἐπὶ τοῦ παρόντος νοεῖται ἐπὶ τῆς Ἰερουσαλὴμ διὰ τὴν θυσίαν τὴν ἐν αὐτῇ ἀναπεμπομένην, ἐν ᾗ καὶ λίβανος | |
| 80 | προσεφέρετο κατὰ τὸν Μωϋσέως νόμον. καὶ δὴ κατῃσχύνθαι φησὶ τὸν Λίβανον ὡσεὶ σαφέστερον ἔλεγε τὴν θυσίαν καὶ τὸ θυσιαστήριον διὰ τὴν καθαίρεσιν τῆς κατὰ τὸν Μωϋσέως νόμον λατρείας. καὶ ἐν ἑτέροις δὲ ἡ Ἰερουσαλὴμ Λίβανος ὠνομάσθη, ὡς ἐν τῷ Ζαχαρίᾳ εἴρηται· «διάνοιξον, ὁ Λίβανος, τὰς θύρας σου, καὶ καταφαγέτω πῦρ τὰς κέδρους σου». καὶ ὁ Ἰεζεκιὴλ δέ φησιν· «ὁ ἀετὸς ὁ | |
| 85 | μέγας ὁ μεγαλοπτέρυγος, ὃς ἔχει τὸ ἥγημα εἰσελθεῖν εἰς τὸν Λίβανον καὶ | |
| ἀπέκνισε τὰ ἁπαλὰ τῆς κέδρου». εἶτα ἑρμηνεύων τὴν τοῦ λόγου διάνοιαν ἐπιλέγει, ὅταν ἔλθῃ ὁ Ναβουχοδονόσορ εἰς Ἰερουσαλὴμ δηλαυγῶς τὸν μὲν ἀετὸν διασαφῶν εἶναι τὸν τῶν Βαβυλωνίων βασιλέα, τὸν δὲ Λίβανον τὴν Ἰερουσαλήμ. ἀλλὰ καὶ ἡ χώρα φησὶν ἡ καλουμένη | 215 | |
| 90 | Σαρὼν ἢ Ἀσσαρὼν ἕλη φησὶν ἐγένετο 〈ἢ〉 ἀχρεῖος, δι’ οὗ σημαίνει τὰ πιότατα χωρία τοῦ Ἰουδαίων ἔθνους, δηλαδὴ τὰ ἐν ταῖς ψυχαῖς αὐτῶν νοούμενα ἀφανισθήσεσθαι. τὸ δέ· φανερὰ ἔσται ἡ Γαλιλαία, εἴρηται διὰ τὰ περὶ αὐτῆς ἐν τοῖς ἔμπροσθεν προφητευθέντα κατὰ τὸ «Γαλιλαία τῶν ἐθνῶν»· «ὁ λαὸς ὁ καθήμενος ἐν σκότει, ἴδετε φῶς μέγα· τοῖς καθημένοις ἐν σκότει καὶ σκιᾷ θανάτου | |
| 95 | φῶς ἀνέτειλεν αὐτοῖς»· διὰ ταῦτα γὰρ φανερὰ ἔσται ἡ Γαλιλαία καὶ ὁ Χερμὲλ δὲ ὁμοίως φανερὸς ἔσται φησίν. ποῖος δὲ οὗτος ἢ περὶ οὗ ἐλέγετο ἀνωτέρω· «καὶ ἔσται ἡ ἔρημος ὡς ὁ Χερμέλ»; αὕτη οὖν «ἡ ἔρημος» γενομένη «ὡς ὁ Χερμὲλ» μετὰ καὶ τῆς Γαλιλαίας φανερὰ ἔσται. ⸢Ὁ μὲν οὖν φιλάνθρωπος θεὸς ‹ἀγγέλους ἀπέστειλεν εἰρήνησ› | |
2.4(100) | πρὸς τὸν Ἰουδαίων λαὸν ‹πικρῶς κλαίοντας καὶ παρακαλοῦντασ› ἀποδέξασθαι τὴν εὐαγγελιζομένην αὐτοῖς ‹εἰρήνην›. ἐπεὶ δὲ οὐκ ἐδέξαντο αὐτούς, ἐπιφέρει φάσκων· νῦν ἀναστήσομαι, λέγει κύριος,⸣ νῦν δοξασθήσομαι, νῦν ὑψωθήσομαι· νῦν ὄψεσθε, νῦν αἰσθηθήσεσθε, ⸢τὴν δευτέραν αὐτοῦ καὶ ἔνδοξον παρουσίαν ἐπαγγελλόμενος, καθ’ ἣν ὄψονται⸣ καὶ αἴσθησιν αὐτοῦ τῆς θεότητος λήψονται. | |
| 105 | τότε δὲ δοξασθήσεται αὐτὸς καὶ ὑψωθήσεται. καὶ τότε γνώσονται, ὅτι ματαία ἦν ἄρα ἡ ἰσχὺς τοῦ πνεύματος αὐτῶν· πῦρ γὰρ κατέδεται αὐτούς, διὸ εἰς αὐτῶν πρόσωπον εἴρηται· ματαία ἡ ἰσχὺς τοῦ πνεύματος ὑμῶν, πῦρ κατέδεται ὑμᾶς. ἀντὶ δὲ τοῦ· καὶ ἔσονται ἔθνη κατακεκαυμένα, ἡ Ἑβραϊκὴ λέξις καὶ οἱ λοιποὶ πάντες ἑρμηνευταὶ καὶ ἔσονται λαοὶ ἐμπεπυρισ‐ | |
| 110 | μένοι εἰρήκασι σαφῶς διαστελλομένου τοῦ λόγου λαοὺς πρὸς οὓς ἦν ὁ λόγος· οὗτοι γάρ φησιν ἔσονται ὡς ἄκανθα ἐν ἀγρῷ ἐρριμμένη καὶ καταπεπα‐ τημένη. | |
2.5 | ⸢Εἰ καὶ ταῦτα περὶ τῶν μὴ παραδεξαμένων τὴν εὐαγγελισθεῖσαν αὐτοῖς χάριν τοῦ Ἰουδαίων λαοῦ θεσπίζει, ὑμεῖς «ἀκοῇ» τούτων τῶν προφητικῶν λόγων ‹ἀκούοντες οὐ συνίετε› γινώσκοντες, ὅτι ταῦτα αὐτὰ πρὸς ὑμᾶς Ἑβραϊκῇ φωνῇ λαλούμενά τε καὶ γραφόμενα, ὅσα τε ἄλλα θαυμαστὰ εἰς ὑμᾶς διεπραξάμην, | |
| 5 | οἱ πόρρωθεν μέχρι καὶ τῶν ἐσχάτων τῆς γῆς οἰκοῦντες καὶ ἅπερ παρ’ ὑμῖν ἐλάλησα καὶ ὑμῶν ὁρώντων ἐποίησα, οἱ ἐν τοῖς πέρασι τῆς οἰκουμένης γνώσονται. πῶς δὲ γνώσονται, ἀλλ’ ἢ ‹ἐγγίσαντες τῷ θεῷ› καὶ προσελθόντες αὐτῷ καὶ τὴν ἰσχὺν αὐτοῦ μεμαθηκότες. Οὗτοι δὲ αὐτοὶ εἴσονται, ὅπως ἀπέστησάν μου οἱ ἐν Σιὼν | |
| 10 | ἄνομοι· οὗ χάριν διὰ τὴν ἀποστασίαν αὐτῶν λήψεται αὐτοὺς τρόμος.⸣ εἶτα ὡς πρὸς αὐτοὺς τοὺς ἀπιστήσαντας τοῦ ἐκ περιτομῆς λαοῦ ἑξῆς ἐπιλέγει· τίς ἀναγ‐ γελεῖ ὑμῖν ὅτι πῦρ καίεται; περὶ οὗ μικρῷ πρόσθεν ἔλεγεν· «πῦρ κατέδεται ὑμᾶς», καὶ πάλιν· τίς ἀναγγελεῖ ὑμῖν τὸν τόπον τὸν αἰώνιον; ⸢«τὸν ἡτοι‐ μασμένον» δηλονότι «τῷ διαβόλῳ καὶ τοῖς ἀγγέλοις αὐτοῦ». τίς οὖν ἔσται ὁ | 216 |
| 15 | ταῦτα εἰδὼς καὶ τοῖς μὴ εἰδόσι προμαρτυρόμενος ἢ πᾶς ὁ πορευόμενος ἐν δικαιοσύνῃ καὶ λαλῶν εὐθεῖαν ὁδὸν καὶ πᾶς μισῶν ἀσέβειαν καὶ ἀδικίαν, δωροδοκίαν τε ἀποστρεφόμενος καὶ τὰ ὦτα φράττων τοῦ μὴ ἀκοῦσαι κρίσιν αἵματος, καμμύων τε τοὺς ὀφθαλμοὺς τοῦ μὴ θεωρεῖν ἄδικον πρᾶξιν; τοιοῦτος δὲ ἦν ἕκαστος τῶν προφητῶν τοῦ θεοῦ καὶ πᾶς θεοφιλὴς ἀνήρ, | |
| 20 | ὅ τε χορὸς τῶν ἀποστόλων καὶ μαθητῶν τοῦ σωτῆρος ἡμῶν. πᾶς τοίνυν ὁ τοιοῦτος ἀπαγγελεῖ ὑμῖν φησι διότι πῦρ καίεται τοῖς ἀσεβέσιν «ἡτοιμασμένον». ὁ δ’ αὐτὸς καὶ τὸν τόπον τῆς αἰωνίου κατακρίσεως δηλώσει ὑμῖν προμαρτυρόμενος φυλάττεσθαι μὴ περιπεσεῖν εἰς αὐτόν. Αὐτὸς δὲ οὗτος ὁ μακρὰν τοῦ πυρὸς γεγονὼς καὶ τοῦ προλεχ‐ | |
| 25 | θέντος αἰωνίου τόπου οἰκήσει ἐν ὑψηλῷ σπηλαίῳ καὶ ἐπὶ πέτρας ἰσχυ‐ ρᾶς, κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον· αὐτὸς ἐν ὑψηλοῖς κατασκηνώσει ὡς περιοχαὶ πετρῶν τὸ ὕψος αὐτοῦ, ὡς νοεῖν ἡμᾶς διὰ τούτων τὴν τῶν μακαρίων ἄσκησιν καὶ τὸν ἐν ἀκρότητι φιλοσοφίας βίον αὐτῶν. διὸ ἐπιλέγει· ἄρτος αὐτῷ δοθή‐ σεται, καὶ τὸ ὕδωρ αὐτοῦ πιστόν· ὁ δὲ τοιοῦτος ἄρτῳ καὶ ὕδατι τὴν παροῦσαν | |
| 30 | ζωὴν ἀσκηθεὶς γέρας ἕξει καὶ καρπὸν τῆς ἀσκήσεως τὴν ἔνδοξον τοῦ βασιλέως θέαν.⸣ Διὸ ἐπιλέγεται· βασιλέα μετὰ δόξης ὄψεσθε· ποῖον δὲ βασιλέα ἢ δι’ ὃν πάντα ταῦτα ἡ παροῦσα ὑπόθεσις κατέλεξεν ἀρξαμένη ἀπὸ τοῦ· «ἰδοὺ βασιλεὺς δίκαιος βασιλεύσει, καὶ ἄρχοντες μετὰ κρίσεως ἄρξουσιν». τοῦτον οὖν | |
| 35 | αὐτὸν ὄψονται ἐν δόξῃ οἱ τοιοῦτοι, ὁποίους διέγραψεν ὁ λόγος, ἀλλ’ ἐκεῖνοι μὲν τούτων τεύξονται, ὑμῶν δέ, πρὸς οὓς ἐλέγετο· «τίς ἀναγγελεῖ ὑμῖν ὅτι πῦρ καίεται»; ἡ ψυχὴ πόρρωθεν ὄψεται ‹τὴν γῆν τῆς ἐπαγγελίασ› τὴν ἐπουράνιον οὐκ ἐσομένων ὑμῶν ἐν αὐτῇ, ἀλλ’ ἀπὸ μακρόθεν αὐτὴν ὁρώντων· «οἱ» γὰρ «πραεῖς κληρονομήσουσιν» ἐκείνην «τὴν γῆν», οἱ δὲ μακρὰν αὐτῆς ἀπορριφέντες φόβῳ τῆς | |
| 40 | αὐτῶν κατακρίσεως περιπεσοῦνται. Διὸ πρὸς αὐτοὺς ἐπιλέγεται· ἡ ψυχὴ ὑμῶν μελετήσει φόβον. εἶτ’ ἐπιστρέφεται πάλιν ὁ λόγος πρὸς τὸν ἐκ περιτομῆς λαὸν καί φησι· ⸢ποῦ εἰσιν οἱ γραμματικοί, οἱ τὸ γράμμα τοῦ νόμου πρεσβεύσαντες καὶ μηδὲν ἕτερον | |
| εἰδότες νοεῖν ἢ τὰς τῆς λέξεως ἐπαγγελίας, οὓς ἐταλάνιζεν ὁ σωτὴρ ἐν Εὐαγγελίοις | 217 | |
| 45 | λέγων· «Οὐαὶ ὑμῖν, γραμματεῖς καὶ Φαρισαῖοι ὑποκριταί».⸣ ποῦ τοίνυν οἱ γραμματικοί φησι, ποῦ οἱ συμβουλεύοντες; ⸢ποῦ γὰρ οὗτοι φανήσονται ἐν ἡμέρᾳ τῆς κρίσεως, οἱ κολακείαις ἐκτρέφοντες τοὺς μαθητευομένους αὐτοῖς;⸣ διό φησιν· ὁ ἀριθμῶν τοὺς τρεφομένους, μικρὸν καὶ μέγαν 〈λαόν〉, ᾧ οὐ συνεβουλεύσαντο, κολακείαις δὲ αὐτοὺς τρέφοντες διέστρεφον. κατὰ δὲ τὸν | |
2.5(50) | Σύμμαχον· ὁ ἀριθμῶν φησι τοὺς ἐκτεθραμμένους, τὸν λαὸν τὸν ἀναιδῆ. οὐκ ὄψει λαὸν βαρὺν χείλεσιν, ὥστε μὴ ἀκοῦσαι διάλεκτον γλώσσης· τὸν μὲν οὖν ἀναιδῆ λαόν φησι διαστρέφεις τρέφων κολακείᾳ καὶ ἀπάτῃ, ὦ σὺ γραμματεῦ τοῦ νόμου. οὐχ ὁρᾷς δὲ ὄψει τὸν ἐμὸν λαὸν τὸν βαρὺν τοῖς χείλεσιν; ἀλλ’ οὐδὲ ἀκούσῃ ἀσύνετος ὢν διαλέκτου γλώσσης, περὶ ἧς ἀνωτέρω ἐλέγετο· | |
| 55 | «καὶ αἱ γλῶσσαι αἱ ψελλίζουσαι ταχὺ μαθήσονται λαλεῖν εἰρήνην». ἀλλὰ σὺ ταύτας τὰς γλώσσας οὐκ ἀκούσεις οὐδὲ τὸν βαθύφωνον λαὸν νοήσεις· πῶς γὰρ καὶ οἷόν τε ἦν αὐτοὺς ταῦτα νοεῖν ἀσυνέτους ὄντας ὥστε λέγεσθαι περὶ αὐτῶν· λαὸς πεφαυλισμένος, καὶ οὐκ ἔστι τῷ ἀκούοντι σύνεσις. | |
2.6 | Ἀντὶ τοῦ· ἰδοὺ Σιὼν ἡ πόλις ὁ μὲν Ἀκύλας ὡραματίσθη Σιὼν πολίχνη, ὁ δὲ Σύμμαχος καὶ ὁ Θεοδοτίων ἴδε Σιὼν τὴν πόλιν τῶν ἁγίων ἡμῶν εἰρήκασι, τοῦ λόγου προσφωνοῦντος τῇ Σιὼν καὶ παρακελευομένου αὐτῇ θεάσασθαι τὴν πόλιν τὴν καλουμένην τὸ σωτήριον ἡμῶν ἢ θεάσασθαι | |
| 5 | τὴν πόλιν τῶν ἁγίων ἡμῶν. καὶ πάλιν ἑξῆς· οἱ ὀφθαλμοί σου ὄψονται Ἰερουσαλήμ, ὡς μελλούσης τῆς Ἰερουσαλὴμ γινώσκεσθαι καὶ ὡς οἱ ὀφθαλμοί σου ὄψονται ἑτέραν πόλιν τὴν τῶν ἑορτῶν. ⸢σημαίνει δὲ διὰ τούτων ὁ λόγος σωτήριον μὲν τὸν Χριστὸν τοῦ θεοῦ, πόλιν δὲ ἑορτῶν τὴν ἐκκλησίαν τοῦ θεοῦ,⸣ ἥτις ἐστὶ πόλις πλουσία, καὶ σκηναὶ αἳ οὐ μὴ σεισθῶσιν, 〈οὐδὲ μὴ | |
| 10 | κινηθῶσιν〉 οἱ πάσσαλοι τῆς σκηνῆς αὐτῆς εἰς τὸν αἰῶνα χρόνον, οὐδὲ τὰ σχοινία αὐτῆς οὐ μὴ διαρρ〈α〉γῶσιν· ⸢τῆς μὲν γὰρ Ἰουδαϊκῆς Ἰερουσαλὴμ πολλάκις ἐσείσθησαν αἱ σκηναὶ πολιορκηθείσης διαφόρως καὶ εἰς ἔδαφος κατενεχθείσης ὑπὸ τῶν κατὰ χρόνους πολεμησάντων αὐτήν, τῆς δὲ καινῆς ταύτης πόλεως ἀκινήτους φησὶν ἔσεσθαι τοὺς πασσάλους. κἂν γὰρ νομίζηταί ποτε ἐν | |
| 15 | διωγμοῖς ἐλαύνεσθαι καὶ πολιορκεῖσθαι, ἀλλ’ «ἐπὶ τὴν πέτραν» ἑστῶσα μένει δι’ αἰῶνος ἄπτωτος· ‹ἀψευδὴσ› γὰρ ἦν ὁ εἰπών· «ἐπὶ τὴν πέτραν ταύτην οἰκοδομήσω μου τὴν ἐκκλησίαν, καὶ πύλαι ᾅδου οὐ κατισχύσουσιν αὐτῆς»,⸣ καὶ πάλιν· «κατέ‐ βησαν οἱ ὑετοί, ἦλθον οἱ ποταμοί, ἔπνευσαν οἱ ἄνεμοι καὶ προσέρρηξαν τῇ οἰκίᾳ ἐκείνῃ, καὶ οὐκ ἔπεσε· τεθεμελίωτο γὰρ ἐπὶ τὴν πέτραν». διὰ τοῦτο τὰ σχοινία | |
| 20 | αὐτῆς φησιν οὐ μὴ διαρραγῶσι. Καὶ τὸ αἴτιον ἐπιλέγει φάσκων· ὅτι τὸ ὄνομα κυρίου μέγα ἐστὶν ἡμῖν· τόπος ἡμῖν ἔσται, ποταμοὶ καὶ διώρυγες πλατεῖς καὶ εὐρύχωροι. ⸢αὐτὸ τὸ ὄνομά φησι κυρίου τόπος ἔσται ταύτῃ τῇ καινῇ πόλει | |
| τῇ ἀσείστῳ καὶ ἀπτώτῳ· διόπερ ὡς ἂν ἐπὶ τὸν κύριον τόπον ὄντα αὐτῆς ᾠκοδο‐ | 218 | |
| 25 | μημένη ἄσειστος μένει.⸣ κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον· ἐκεῖ φησι κραταιὸς ἡμῖν κύριος τόπος ποταμῶν, διώρυγες εὐρύχωροι, ὅπου μὴ πορευθῇ πλοῖον κωπηλάτου οὐδὲ ἐντολὴ κραταιοῦ διαπεράσει αὐτό, καὶ κατὰ τὸν Ἀκύλαν· ἐκεῖ φησιν ὑπερμεγέθης κύριος ἡμῖν τόπος ποταμῶν, ῥεῖθρα πλατέα χερσίν, οὐ μὴ πορευθῇ ἐν αὐτῷ ναῦς κώπης καὶ τριήρης | |
| 30 | ὑπερμεγέθης οὐ διαβήσεται αὐτό. τὰ παραπλήσια δὲ καὶ ὁ Θεοδοτίων ἐξέδωκεν. ⸢δι’ ὧν ὁ λόγος τῆς προλεχθείσης πόλεως τὸν κύριόν φησιν ἔσεσθαι τόπον ποταμῶν ῥεῖθρα ἐχόντων καὶ διώρυγας πλατεῖς ὥστε λέγειν· «τοῦ ποταμοῦ τὰ ὁρμήματα εὐφραίνουσι τὴν πόλιν τοῦ θεοῦ», καὶ πάλιν· «ὁ ποταμὸς τοῦ θεοῦ ἐπληρώθη ὑδάτων».⸣ οὕτω δὲ ἐν ἀσφαλεῖ τυγχάνουσιν ‹οἱ ποταμοὶ› | |
| 35 | οὗτοι ‹οἱ τὴν πόλιν τοῦ θεοῦ εὐφραίνοντεσ› ὡς μὴ δύνασθαι δι’ αὐτῶν πορεύεσθαι πλοῖον κωπηλάτου μηδὲ τριήρη ὑπερμεγέθη ⸢διὰ τὸ αὐτὸν τὸν κύριον εἶναι τὸν τόπον αὐτῶν. ὅθεν ἐχθροῖς καὶ πολεμίοις ἀνεπίβατοι τυγχάνουσιν οἱ ποταμοὶ οἱ τὴν προλεχθεῖσαν τοῦ θεοῦ πόλιν ἀντὶ περιβόλου κυκλοῦντες καὶ περιτειχίζοντες ὡς | |
| 40 | πᾶσιν ἀλλοτρίοις ἀδιαβάτους εἶναι· ἐπειδὴ ὁ κύριος τόπος ὢν αὐτῆς μέγας ἐστίν· αὐτὸς γὰρ ἦν ἡ πέτρα, ἐφ’ ἣν ᾠκοδομήθη.⸣ ὁ αὐτὸς δέ φησι καὶ κριτὴς ἡμῶν ἐστιν, αὐτὸς καὶ ἄρχων ἡμῶν ἐστιν, αὐτὸς καὶ βασιλεὺς καὶ σωτὴρ ἡμῶν. πάντα ταῦτα τοῦ κυρίου ὄντος ἡμῖν εἰκότως ἀπολιόρκητος τυγχάνει ἡ πόλις, καὶ οἱ ποταμοὶ οἱ κυκλοῦντες αὐτὴν ἐχθροῖς ἅπασιν ἀδιάβατοι τυγχάνουσι· | |
| 45 | νοήσομεν δὲ τοὺς ποταμοὺς τοὺς περιφράττοντας τὴν εἰρημένην πόλιν ἀπὸ τοῦ πρώτου καὶ μεγάλου τελείου ποταμοῦ, οὗ «τὰ ὁρμήματα εὐφραίνουσι τὴν πόλιν τοῦ θεοῦ», λόγος τυγχάνει ἀναλόγως. καὶ «οἱ ἄγγελοι αὐτοῦ οἱ διὰ παντὸς βλέποντες τὸ πρόσωπον τοῦ πατρὸς τοῦ ἐν οὐρανοῖς» εἶεν ἂν οἱ ποταμοὶ οἱ τὴν ἐκκλησίαν αὐτοῦ φρουροῦντες, ἀλλὰ γὰρ τοσαῦτα εἰπὼν ὁ λόγος περὶ τῆς τοῦ | |
2.6(50) | θεοῦ πόλεως μεταβαλὼν ὡς πρὸς τὴν παλαιὰν ἀποτείνεται. Καί φησιν· ἐρράγησαν τὰ σχοινία σου, ὅτι οὐκ ἐνίσχυ‐ σεν· ὁ ἱστός σου ἔκλινε τοῦ χαλάσαι τὰ ἱστία· οὐκ ἀρεῖ σημεῖον, ἕως οὗ παραδῶ εἰς προνομήν. ⸢σημαίνει δὲ διὰ τούτων τὴν πτῶσιν τῆς σωματικῆς Ἰερουσαλήμ, ἧς ἐρράγη τὰ σχοινία καὶ ὁ ἱστὸς δὲ αὐτῆς ὡσπερεί τινος νηὸς ἐν | |
| 55 | χειμῶσι καὶ κλύδωσι διαπεσούσης ἐκλίθη πίπτων διασπασθέντων τῶν διακρα‐ τούντων αὐτὸν σχοινίων,⸣ κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον· ἐξερρίφη τὰ σχοινία σοῦ φησιν ὥστε μὴ κρατεῖν· οὕτως ὁ ἱστὸς αὐτῶν ὥστε μὴ ἁπλῶσαι ἱστίον. τότε διένειμεν ἕως σκύλων πολλῶν· ὡς γὰρ διαπεσόντος πλοίου καὶ ναυάγιον πεπονθότος ἐν ναυμαχίᾳ πολεμίων οἱ κεκρατηκότες διαρπάζουσιν ἑαυτοῖς τὰ τῶν | |
| 60 | ἀπολωλότων σκῦλα καὶ προνομὴν ποιοῦνται πάντων. οὕτω φησὶ διαπεσούσης τῆς Ἰερουσαλὴμ καὶ παραδοθείσης τοῖς πολεμίοις τὰ ἐν αὐτῇ πάντα τίμια καὶ σεμνὰ καὶ ἱερατικὰ σκεύη εἰς προνομὴν διεδόθη τοῦ θεοῦ παραδεδωκότος αὐτήν· οὐ γὰρ ἰδίᾳ δυνάμει τοσοῦτον ἴσχυον οἱ πολέμιοι ὡς κρατῆσαι αὐτῆς. αὐτίκα γοῦν χωλοί τινες ἦσαν οἱ τὴν προνομὴν πεποιημένοι, σκάζοντες καὶ | 219 |
| 65 | χωλεύοντες τὰς τῆς ψυχῆς βάσεις ὡς μὴ βαδίζειν τὴν ὁδὸν τῆς θεοσεβείας· εἰδωλολάτραι γοῦν ἦσαν οὗτοι οἱ ἀκοπιάστως καὶ ἀπονητὶ ἑλόντες τὴν ναυάγιον πεπονθυῖαν πόλιν. διὸ εἴρηται· νῦν πολλοὶ χωλοὶ προνομὴν ποιήσουσι καὶ οὐ μὴ εἴπωσι Κοπιῶ ὁ λαὸς ὁ οἰκῶν ἐν αὐτοῖς· ἀφείθη γὰρ αὐτοῖς ἡ ἁμαρτία· οὐ γὰρ λελόγισται αὐτοῖς ἁμαρτία πολιορκήσασι πόλιν διὰ τὸ θεοῦ | |
| 70 | κρίσει τοῦτο πεποιηκέναι. | |
2.7 | Καὶ διὰ τῶν ἔμπροσθεν εἴ που τῆς Ἰερουσαλὴμ πολιορκίαν ὁ λόγος ἐθέσπιζεν, ἑξῆς ἐπῆγε τὴν κατὰ πάντων τῶν ἐθνῶν κρίσιν, ὡς γὰρ εἴρηται ἐν ἑτέροις· «ἀπὸ τῶν ἁγίων μου ἄρξασθε». οὕτω καὶ ἐπὶ τοῦ παρόντος τὴν προνομὴν τῆς Ἰερουσαλὴμ καὶ τὴν πτῶσιν αὐτῆς προειπὼν τὴν κατὰ πάντων τῶν ἐθνῶν | |
| 5 | συνάπτει κρίσιν· οὐ γὰρ δήπου ταῦτα μὲν τῇ Ἰερουσαλὴμ ὁ λόγος ἠπείλει, οὐχὶ δὲ καὶ τοῖς λοιποῖς ἔθνεσι τοῖς ἐναπομείνασι ταῖς ἑαυτῶν ἀθεμίτοις καὶ ἀσεβέσι πράξεσι. διὸ δὴ ἀνακαλεῖται ὁ λόγος τὰ ἔθνη αὐτοῖς ἄρχουσι καὶ τοῖς λαοῖς, σύμπασάν τε τὴν γῆν καὶ τοὺς ἐν αὐτῇ πάντας καὶ αὖ πάλιν ἰδίως τὴν οἰκου‐ μένην γῆς νοουμένης, ὡς ἂν εἴποι τις τοῦ παντὸς τῆς ξηρᾶς στοιχείου καὶ τῶν ἐν | |
| 10 | αὐτῷ κατὰ τὰς ἐρήμους καὶ τοὺς ἀγνώστους τοῖς πολλοῖς τόπους οἰκούντων ἀνημέρων τινῶν καὶ ἀπηγριωμένων ἀνθρώπων, τῆς δὲ οἰκουμένης τῆς τῶν ἡμετέ‐ ρων ἐθνῶν ἐν πόλεσι καὶ οἰκοδομήμασι τὰς οἰκήσεις ποιουμένων· διὸ καὶ λαὸν ἐπὶ τῆς οἰκουμένης ὀνομάζει. Εἶτα τοῖς πᾶσιν ὁμοῦ κήρυγμα ἐμφέρεται μαρτυρόμενον τὴν περι‐ | |
| 15 | μένουσαν ἅπαντας καθολικὴν τοῦ θεοῦ κρίσιν, ἣν παριστάς φησι· διότι θυμὸς κυρίου ἐπὶ πάντα τὰ ἔθνη καὶ ὀργὴ ἐπὶ τὸν ἀριθμὸν αὐτῶν, ἢ κατὰ τὸν Σύμμαχον· ἐπὶ πᾶσαν τὴν δύναμιν αὐτῶν, κατὰ δὲ τὸν Ἀκύλαν· ἐπὶ πᾶσαν τὴν στρατιὰν αὐτῶν, τοῦ ἀπολέσαι αὐτοὺς καὶ παραδοῦναι αὐτοὺς εἰς σφαγήν. ⸢τίσι δὲ παραδοῦναι αὐτοὺς ἢ ταῖς κολαστικαῖς ἢ τιμωρητικαῖς | |
| 20 | δυνάμεσι; Τούτων δὲ τῶν κολαζομένων οἱ μὲν τραυματίαι ἔσονται, οἱ δὲ νεκροί, δηλαδὴ οἱ τὰ ‹πρὸς θάνατον ἡμαρτηκότεσ›, ὧν αἱ πράξεις αἱ κατὰ τὸν θνητὸν βίον συντελεσθεῖσαι κατὰ τὸν τῆς κρίσεως καιρὸν δυσωδίας ἀποπνέουσι. διὸ κατὰ τὸν Σύμμαχον εἴρηται· καὶ ἀναβήσεται αὐτῶν ἡ δυσωδία,⸣ ἀντὶ | |
| 25 | δὲ τοῦ· βραχήσεται τὰ ὄρη ἀπὸ τοῦ αἵματος 〈αὐτῶν, κατὰ τὸν Θεοδοτίωνα〉 ἐκτακήσονται τὰ ὄρη ἀπὸ τοῦ αἵματος αὐτῶν εἴρηται. τίνα δὲ ταῦτα, ἐπιλέγει ἑξῆς ὁ μὲν Ἀκύλας· καὶ τακήσονται πᾶσα στρατιὰ τῶν οὐρανῶν, | |
| κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον· καὶ τακήσεται πᾶσα δύναμις τῶν οὐρανῶν, κατὰ δὲ τὸν Θεοδοτίωνα· καὶ τακήσονται πᾶσαι αἱ δυνάμεις τῶν οὐρανῶν. | 220 | |
| 30 | ⸢ταῦτα τοίνυν ἐτύγχανε τὰ ὄρη, περὶ ὧν εἴρηται τό· καὶ τακήσονται τὰ ὄρη ἀπὸ τοῦ αἵματος αὐτῶν· αἱ γὰρ δυνάμεις τῶν οὐρανῶν ὄρη νοούμεναι τακήσεσθαι λέγονται ὡς αἴτιαι γενόμεναι τῆς ἀπωλείας τῶν εἰρημένων. εἶεν δ’ ἂν αὗται, περὶ ὧν φησιν ὁ Ἀπόστολος· «οὐκ ἔστιν ἡμῖν ἡ πάλη πρὸς αἷμα καὶ σάρκα, ἀλλὰ πρὸς τὰς ἀρχάς, πρὸς τὰς ἐξουσίας, πρὸς τοὺς κοσμοκράτορας τοῦ | |
| 35 | σκότους τούτου, πρὸς τὰ πνευματικὰ τῆς πονηρίας ἐν τοῖς ἐπουρανίοις»· αὗται γὰρ αἱ δυνάμεις αἱ τὸν ἀέριον χῶρον διατρέχουσαι δυνάμεις οὐρανῶν εἴρηνται· ἐπεὶ καὶ τὰ δι’ ἀέρος φερόμενα ‹πετηνὰ οὐρανοῦ› καλεῖν εἴωθεν ἡ γραφὴ λέγουσα· «τὰ πετηνὰ τοῦ οὐρανοῦ καὶ τοὺς ἰχθύας τῆς θαλάσσης». μὴ κείμενον δὲ ἐν τῇ τῶν Ἑβδομήκοντα ἑρμηνείᾳ τό· καὶ τακήσονται | |
| 40 | πᾶσαι αἱ δυνάμεις τῶν οὐρανῶν, μετὰ ἀστερίσκων ἐκ τῆς τῶν λοιπῶν ἑρμηνείας προσετέθη. ἐπεὶ δὲ ἐχρῆν ἡμᾶς γνῶναι, πότε ταῦτα ἔσται, καὶ τοῦτο διδάσκει ὁ προφητικὸς λόγος παριστὰς ὡς μετὰ ‹τὴν συντέλειαν τοῦ αἰῶνος τούτου› γενήσεται τὰ προλεχθέντα. διὸ καὶ ἐπιφέρει· καὶ εἱλιγήσεται ὡς βιβλίον ὁ οὐρανός, καὶ πάντα τὰ ἄστρα πεσεῖται ὡς φύλλα ἐξ ἀμπέλου καὶ ὡς | |
| 45 | πίπτει φύλλα ἀπὸ συκῆς. καὶ ὁ σωτὴρ δὲ ἐν τοῖς Εὐαγγελίοις τὰ περὶ τῆς συντελείας παραδιδοὺς ἔλεγεν· «καὶ οἱ ἀστέρες πεσοῦνται ἐκ τοῦ οὐρανοῦ, καὶ αἱ δυνάμεις τῶν οὐρανῶν σαλευθήσονται. καὶ τότε φανήσεται τὸ σημεῖον τοῦ υἱοῦ τοῦ ἀνθρώπου ἐν οὐρανῷ».⸣ ἀντὶ δὲ τοῦ· καὶ πάντα τὰ ἄστρα πεσεῖται ὡς φύλλα, ⸢ὁ μὲν Ἀκύλας· καὶ πᾶσα στρατιὰ αὐτῶν ἀπορρεύσει ὡς | |
2.7(50) | ἀπορρεῖ φύλλον ἀπὸ ἀμπέλου καὶ ὡς ἀπόπτωμα ἀπὸ συκῆς, κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον· καὶ πᾶσα ἡ δύναμις αὐτῶν πεσεῖται ὡς πίπτει φύλλον ἀπὸ ἀμπέλου καὶ ὡς ἀπόπτωμα ἀπὸ συκῆς, ὁμοίως δὲ καὶ ὁ Θεοδοτίων· καὶ πᾶσα δύναμις αὐτῶν πεσεῖται ὡς πίπτει φύλλα ἀπὸ ἀμπέλου καὶ ὡς πτῶμα ἀπὸ συκῆς. τετήρηται δὲ ταῦτα ἡμῖν εἰς τὸ δεῖξαι, ὅτι τὰ | |
| 55 | παρὰ τοῖς Ἑβδομήκοντα εἰρημένα ἄστρα παρὰ τοῖς λοιποῖς ἑρμηνευταῖς δυνά‐ μεις τοῦ οὐρανοῦ ὠνομάσθησαν. ποῖαι δὲ δυνάμεις ἢ περὶ ὧν ἀρτίως ἐλέ‐ γετο;⸣ κατὰ μὲν τὸν Ἀκύλαν· καὶ τακήσονται πᾶσα στρατιὰ τῶν οὐρανῶν, κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον· καὶ τακήσεται πᾶσα ἡ δύναμις τοῦ οὐρανοῦ, κατὰ δὲ τὸν Θεοδοτίωνα· καὶ τακήσονται πᾶσαι αἱ δυνάμεις τῶν οὐρα‐ | |
| 60 | νῶν· αὗται τοίνυν ἐκεῖναι αἱ δυνάμεις, ἃς ἀποδεδώκαμεν εἶναι ‹τὰς ἀρχὰς | |
| καὶ τὰς ἐξουσίας καὶ τοὺς κοσμοκράτορας τοῦ σκότους τούτου καὶ τὰ πνευ‐ ματικὰ τῆς πονηρίας τὰ ἐν τοῖς ἐπουρανίοισ›. ⸢ταῦτα αὐτὰ ὡς φύλλα ἐξ ἀμ‐ πέλου πεσεῖσθαι εἴρηται κατὰ τὸν τῆς κρίσεως καιρόν, καθ’ ὃν εἱλιγήσεται ὁ οὐρανὸς ὡς βιβλίον. | 221 | |
| 65 | ἐπιτηρῆσαι δὲ ἄξιον ἐνταῦθα γενομένους τοῦ λόγου ὡς οὐ φθορὰν οὐδὲ ἀπώλειαν καὶ ἀφανισμὸν ἔσεσθαι τοῦ οὐρανοῦ σημαίνει ὁ λόγος, ἀλλ’ ‹ὡς ἂν εἱλισσομένης βίβλου› φανεροῦται τὰ ἐγγεγραμμένα, οὐ μὴν φθείρεται ‹ἡ βίβ‐ λος› τὸν αὐτὸν τρόπον ‹ἀνελιττομένησ› τῆς ἐν τῷ οὐρανῷ γραφῆς περιεχούσης τὰς τοῦ σύμπαντος αἰῶνος πράξεις, αἱ ἀντικείμεναι δυνάμεις ἀπορρέουσι τῆς | |
| 70 | κατὰ τὸν ἀέρα διατριβῆσ⸣ ἀποπεσοῦσαι. καὶ ὁ Δανιὴλ δὲ τὰ περὶ τῆς κρίσεως διδάσκων ἔφασκεν· «κριτήριον ἐκάθισε, καὶ βίβλοι ἠνεῴχθησαν». ποῖαι δὲ βίβλοι; ἢ πάντως που αἱ πάσας τὰς πράξεις τῶν ἐν παντὶ τῷ αἰῶνι πολιτευ‐ σαμένων ἐγγεγραμμένας περιέχουσαι, ἃς οὐκ ἂν ἁμάρτοις εἶναι λέγων τὸν λεγό‐ μενον ἐνταῦθα βιβλίου δίκην εἱλιγήσεσθαι οὐρανόν, ἐν ᾧ ὥσπερ ἐν γραφῇ | |
| 75 | αἱ πάντων περιέχονται πράξεις. ⸢τότε δὲ αἱ ἀντικείμεναι δυνάμεις αἱ πάλαι δίκην ἄστρων πολλοὺς ἀπατήσασαι πεσοῦνται, ἐπεὶ ‹καὶ αὐτὸς ὁ σατανᾶς μετα‐ σχηματιζόμενος εἰς ἄγγελον φωτὸς πέπτωκεν ὡς ἀστραπὴ ἐκ τοῦ οὐρανοῦ›.⸣ Πεσοῦνται δὲ αὗται αἱ δυνάμεις, ἐπειδήπερ ἐμεθύσθη φησὶν ἐν τῷ οὐρανῷ ἡ μάχαιρά μου, ⸢μάχαιραν νοούντων ἡμῶν τὴν | |
| 80 | κολαστικὴν δύναμιν, ᾗ παραδοθήσονται αἱ δεηθεῖσαι τοιαύτης κολάσεως.⸣ ἄλλος δ’ ἂν εἴποι συντελείας γιγνομένης τοῦ ὁρωμένου παντὸς τὴν τῶν σωμάτων ῥευ‐ στὴν οὐσίαν λυθήσεσθαι ὡς καὶ αὐτὸν οὐρανὸν καὶ τοὺς ἐν αὐτῷ ἀστέρας, λέγω δὲ τὰς ἐν αὐτῷ ἀφανεῖς δυνάμεις ἀποδύσεσθαι τὰ περικείμενα αὐτοῖς σώματα ἐπὶ μεταβολῇ ζωῆς κρείττονος, καὶ τοῦτο δηλοῦσθαι ἀπὸ τοῦ φάσκοντος | |
| 85 | Ἀποστόλου· «ὅτι καὶ αὐτὴ ἡ κτίσις ἐλευθερωθήσεται ἀπὸ τῆς δουλείας τῆς φθορᾶς εἰς τὴν ἐλευθερίαν τῆς δόξης τῶν τέκνων τοῦ θεοῦ». ⸢πρώτας δὲ μετελ‐ θοῦσα τὰς ἐν τῷ ἀερίῳ τόπῳ πονηρὰς καὶ ἀντικειμένας δυνάμεις ἡ λεχθεῖσα μάχαιρα τοῦ θεοῦ δευτέρας μετέρχεται τὰς ἐπὶ τῆς γῆς τῶν ἀσεβῶν ψυχάς.⸣ διὸ ἐπιλέγει· ἐπὶ τὴν Ἰδουμαίαν καταβήσεται καὶ ἐπὶ τὸν λαὸν τῆς | |
| 90 | ἀπωλείας· τίς δὲ καταβήσεται, ἀλλ’ 〈ἢ〉 ἡ μάχαιρα; ⸢Ἰδουμαία δὲ ἑρμη‐ νεύεται γεώδης, ἐφ’ ἣν ἡ μάχαιρα καταβᾶσα πληροῦται αἵματος καὶ ὥσπερ ἀπὸ στέατος τῶν κατασφαττομένων παχύνεται. τίνες δέ εἰσιν οὗτοι ἀμνοὶ καὶ τράγοι καὶ κριοί φησι· τῶν μὲν ἀμνῶν, ἢ κατὰ τοὺς λοιποὺς ἑρμηνευτὰς ἀρνῶν, σημαινόντων τοὺς τὸν δημώδη καὶ | |
| 95 | ἰδιωτικὸν μετελθόντας βίον, τῶν δὲ τράγων καὶ κριῶν τοὺς πολλὰ δεδυνη‐ | |
| μένους ‹ἐν ἀρχαῖς καὶ ἐξουσίαισ›, οὓς μετελεύσεται ἡ μάχαιρα τοῦ θεοῦ ὥσπερ θυσίαν ἐργαζομένη διὰ τοῦ κατασφάττειν καὶ θύειν τοὺς προλεχθέντας ἀμνοὺς καὶ τράγους καὶ κριούς.⸣ καὶ ταῦτα ποιήσει ἐν τῇ Βοσόρ, ⸢ἣ μεταλαμβάνεται εἰς τὴν σάρκα τοῦ λόγου τὴν ἀνάστασιν τῆς σαρκὸς σημαίνοντος ἐν τούτοις. διὸ | 222 | |
2.7(100) | τὴν τῶν εἰρημένων σφαγὴν ἐν σαρκὶ ἔσεσθαι διδάσκων φησίν· ὅτι θυσία τῷ κυρίῳ ἐν Βοσὸρ καὶ σφαγὴ μεγάλη ἐν τῇ Ἰδουμαίᾳ· πᾶσαν γὰρ τὴν γεώδη ψυχὴν μετελεύσεται· Ἐδὼμ γὰρ ὁ γήϊνος καὶ Ἰδουμαία γεώδης ἑρμηνεύεται ὡς καὶ ἀλλαχοῦ. διὸ αὐτὸς ὁ προφήτης ἑξῆς προϊὼν περὶ τοῦ σωτῆρος καὶ τῆς ὑπ’ αὐτοῦ γενησομένης κρίσεώς φησι· «Τίς οὗτος ὁ παραγενόμενος ἐξ | |
| 105 | Ἐδώμ, ἐρύθημα ἱματίων ἐκ Βοσόρ»; τὴν γὰρ ἔνσαρκον αὐτοῦ παρουσίαν ἐπὶ τῆς γῆς γενομένην τοῦτον ἐδήλου τὸν τρόπον.⸣ Πλὴν ἀλλὰ συμπεσεῖσθαί φησιν ἐν τοῖς προκειμένοις τοὺς ἁδροὺς καὶ τοὺς κριοὺς καὶ τοὺς ταύρους ὡς μεθυσθῆναι τὴν γῆν ἀπὸ τοῦ αἵμα‐ τος καὶ ἀπὸ τοῦ στέατος τῶν σφαττομένων ὑπὸ τῆς μαχαίρας τοῦ θεοῦ. | |
| 110 | κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον· καὶ καταβήσονταί φησιν ὑψηλοὶ μονοκέρωτες καὶ μόσχοι μετὰ κραταιῶν, καὶ μεθυσθήσεται ἡ γῆ ἀπὸ τοῦ αἵματος καὶ ὁ χοῦς αὐτῶν ἀπὸ τοῦ στέατος λιπανθήσεται. ⸢οἶμαι δὲ τὸ θεῖον πνεῦμα τοιαύταις κεχρῆσθαι λέξεσιν ἀπειλητικαῖς εἰς τὸ παραστῆσαι τὴν κατὰ τῶν ἀσεβῶν τοῦ θεοῦ ἐκδίκησιν καὶ εἰς τὸ φοβῆσαι τοὺς τούτων ἀκροω‐ | |
| 115 | μένους τῇ συνήθει καὶ παχυτέρᾳ ἀκοῇ τῷ μὴ δύνασθαι τοὺς πάντας ἄλλως νοεῖν τὰς ἐπαχθησομένας τοῖς ἀσεβέσι τιμωρίας μηδὲ τὸν τρόπον τῆς κολάσεως ἐπι‐ νοῆσαι δύνασθαι. διὸ παχυτέροις ῥήμασι καὶ συνηθεστέραις λέξεσι φόβου ποιητι‐ καῖς κέχρηται, ἵνα κἂν οὕτως φοβηθέντες ἐπιστρέψωσιν οἱ τούτων ἀκούοντες.⸣ | |
2.8 | Τὴν πολιορκίαν τῆς Ἰερουσαλὴμ αἰνιξάμενος ὁ λόγος διὰ τοῦ εἰπεῖν· «ἐρράγησαν τὰ σχοινία σου, ὅτι οὐκ ἐνίσχυσεν· ὁ ἱστός σου ἔκλινεν, οὐ χαλάσει τὰ ἱστία· οὐκ ἀρεῖ σημεῖον, ἕως οὗ παραδοθῇ εἰς προνομήν». εἶθ’ ἑξῆς περὶ τῶν πολιορκησάντων αὐτὴν ἐθνῶν διαλαλήσας καὶ περὶ τῆς καθ’ ὅλου | |
| 5 | κρίσεως τοῦ θεοῦ τῆς μετελευσομένης τοὺς ἀσεβεῖς πάντας ἐπαναλαμβάνει τὸν περὶ τῆς Σιὼν καὶ τῆς Ἰερουσαλὴμ λόγον διδάσκων, ὅτι ἥξει αὐτῇ ἀνταποδόσεως ἐνιαυτὸς καὶ ἡμέρα κρίσεως. ⸢καὶ ἐν τοῖς ἀνωτέρω δὲ ἐλέγετο τό· «Γυναῖκες πλούσιαι, ἀνάστητε», «ἡμέρας ἐνιαυτοῦ μνείαν ποιήσασθε ἐν ὀδύνῃ μετ’ ἐλπί‐ δος». τίς οὖν ἦν οὗτος ὁ ἐνιαυτός, ἐφ’ ᾧ κόπτεσθαι ‹μετ’ ὀδύνησ› προστάττει, | |
| 10 | ἡ παροῦσα προφητεία παρίστησι λέγουσα τὰ προκείμενα.⸣ τούτοις δὲ παραθεῖναι ἀναγκαῖον τοῦ αὐτοῦ προφήτου τὸν ἐκ προσώπου τοῦ Χριστοῦ ἐν τοῖς ἑξῆς φάσ‐ κοντα λόγον· «Πνεῦμα κυρίου ἐπ’ ἐμέ, οὗ εἵνεκεν ἔχρισέ με· εὐαγγελίσασθαι πτωχοῖς ἀπέσταλκέ με, κηρύξαι αἰχμαλώτοις ἄφεσιν καὶ τυφλοῖς ἀνάβλεψιν, | |
| ⸢καλέσαι ἐνιαυτὸν κυρίου δεκτὸν καὶ ἡμέραν ἀνταποδόσεως τῷ θεῷ | 223 | |
| 15 | ἡμῶν, παρακαλέσαι πάντας τοὺς πενθοῦντας, δοθῆναι τοῖς πενθοῦσι Σιὼν δό‐ ξαν». ὁρᾷς ὅπως καὶ ἐν τούτοις ἐνιαυτὸς κυρίου εἴρηται καὶ ἡμέρα ἀνταπο‐ δόσεως, οἷς ὅμοιον τυγχάνει τό· ἡμέρα γὰρ κρίσεως 〈κυρίου καὶ ἐνιαυ‐ τὸς ἀνταποδόσεως κρίσεωσ〉 Σιών· οὐκοῦν εἷς καὶ ὁ αὐτὸς ἐνιαυτὸς τυγ‐ χάνει καὶ μία καὶ ἡ αὐτὴ ἡμέρα, καθ’ ἣν «οἱ πτωχοὶ εὐαγγελίζονται», οἵ τε | |
| 20 | ‹πενθοῦντες τὴν Σιὼν παρακαλοῦνται› ἐπὶ τῇ τοῦ Χριστοῦ παρουσίᾳ καὶ αἱ γενόμεναι ‹πλούσιαι γυναῖκεσ› ἐπὶ τὸν κοπετὸν καλοῦνται καὶ τὰ λεγόμενα διὰ τῶν προσκειμένων τῇ Σιὼν ἀποβαίνειν ἤμελλε. ταῦτα δὲ πάντα ἐπὶ τῆς τοῦ σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ παρουσίας ἐπληροῦτο, καθ’ ἣν οἱ μὲν εἰς αὐτὸν πεπιστευκότες καὶ τὴν χάριν τὴν δι’ αὐτοῦ παραδεδεγμένοι τῶν χρηστοτέρων | |
| 25 | εὐαγγελιῶν ἀπέλαυον· οἱ δὲ ἀλλοτρίους ἑαυτοὺς καταστήσαντες τῆς αὐτοῦ χά‐ ριτος πάσης ἀγαθῆς ἐλπίδος ἀποπεσόντες ταῖς τῶν σκυθρωποτέρων ἀπειλαῖς ὑποπεπτώκασι. Καὶ αὐτὴ δὲ αὐτῶν ἡ σεμνὴ καὶ βασιλικὴ πόλις τοιαῦτα πέπονθεν, ὁποῖα θεσπίζει ἡ παροῦσα προφητεία⸣ λέγουσα· καὶ στραφήσονται αἱ φά‐ | |
| 30 | ραγγες αὐτῆς εἰς πίσσαν καιομένην ἡμέρας καὶ νυκτός, καὶ οὐ σβεσθήσεται εἰς τὸν αἰῶνα χρόνον, καὶ ἀναβήσεται ὁ καπνὸς αὐτῆς ἄνω· εἰς γενεὰς αὐτῆς ἐρημωθήσεται καὶ εἰς χρόνον πολύν, κατὰ τὸν Σύμμαχον· γῆ αὐτῆς φησιν εἰς πίσσαν φλεγομένην νυκτὸς καὶ ἡμέρας οὐ σβεσθήσεται εἰς αἰῶνα, ἀναβήσεται 〈ὁ κάπνος | |
| 35 | αὐτῆσ〉 ἀπὸ γενεᾶς αὐτῆς εἰς γενεὰς ἐρημωθήσεται εἰς νεῖκος νεικέων, ⸢δι’ ὧν σαφῶς ὁ λόγος παρίστησιν ἐσχάτην ἐρημίαν καταλήψεσθαι τόν τε τόπον καὶ τὸ ἔθνος,⸣ ἀλλὰ καί· οὐκ ἔσται φησὶν ὁ διοδεύων αὐτήν, καί· οὐκ ἔσται ὁ παραπορευόμενος ἐν αὐτῇ. προφητεύει δὲ ἐν τούτοις ὅτι οὐκέτι Ἰουδαῖος τὸν τόπον διελεύσεται ἐκεῖνον, ὃ δὴ καὶ ἐπληροῦτο νόμοις | |
| 40 | καὶ διατάγμασι Ῥωμαϊκοῖς κεκωλυμένων Ἰουδαίων ἐπιβαίνειν τῷ τόπῳ. Ἀλλ’ ἐκείνων μὲν οὐκ ἔστιν ὁ διοδεύων, ἑτέρους δὲ οἰ‐ κήσειν φησί τινας δὲ τούτους ὄρνεα καὶ ἐχίνους καὶ ἴβεις καὶ κόρακας, ⸢δι’ ὧν αἰνίττεται ψυχὰς ἀκαθάρτους, ὁποῖαι ἦσαν αἱ τῶν μετὰ ταῦτα ἐξ ἀλλο‐ φύλων καὶ ἀλλογενῶν ἐθνῶν τὸν τόπον οἰκησάντων εἰδωλολατρῶν.⸣ οὐ μόνον | |
| 45 | δὲ τούτους κατοικήσειν τὸν τόπον ἀντὶ τῶν πάλαι οἰκητόρων φησίν, ἀλλὰ καὶ ὀνοκενταύρους καὶ σειρῆνας καὶ στρουθούς, ⸢δαίμονάς τινας αἰνιττό‐ μενος τοὺς ἐν τοῖς ἀγάλμασι τῆς εἰδωλολατρίας αὐτῶν ἐμφωλεύσαντας.⸣ διὸ ἐπιλέγει ἑξῆς· καὶ συναντήσουσι δαιμόνια ὀνοκενταύροις καὶ βοή‐ σουσιν ἕτερος πρὸς τὸν ἕτερον, ἀλλὰ καὶ ἐπιβληθήσεται τῷ τόπῳ | |
2.8(50) | σπαρτίον φησὶ γεωμετρίας ἐρήμου, ἀνθ’ οὗ ὁ Σύμμαχος ἡρμήνευσε· | |
| καὶ ἐκταθήσεται ἐπ’ αὐτὴν μέτρον ἀφανισμοῦ. ⸢πλὴν ταῦτα πάντα ἔσται ἐπὶ τῶν προτέρων οἰκητόρων ἐξελασθέντων καὶ ἀπωλείᾳ παραδοθέντων.⸣ διὸ ἐπιλέγει· οἱ ἄρχοντες αὐτῆς οὐκ ἔσονται· οἱ γὰρ βασιλεῖς καὶ οἱ μεγιστᾶνες αὐτῆς ἔσονται εἰς ἀπώλειαν. ἐπειδὰν δὲ τὰς ἔξωθεν τῆς Ἰερου‐ | 224 | |
| 55 | σαλὴμ συναγωγὰς αὐτῶν θεωρῇς, ἄκουε ὁποῖα καὶ περὶ αὐτῶν ἀναφωνεῖ λέγων· καὶ ἀναφύσει εἰς τὰς πόλεις αὐτῶν ἀκάνθινα ξύλα, ⸢δηλῶν τὰς ἀκάρπους αὐτῶν διδασκαλίας. διὸ καὶ τὸν ‹ἀμπελῶνα› αὐτῶν διὰ τῶν ἔμπροσθεν ἐδήλου «ἀκάνθας» ἠγηοχέναι λέγων· «ἔμεινα ἵνα ποιήσῃ σταφυλήν, ἐποίησε δὲ ἀκάνθας». ἐρημίας δὴ τῆς ἐσχάτης ἐν ταῖς ψυχαῖς αὐτῶν γενομένης καὶ ἀκανθῶν | |
| 60 | πληρωθείσης αὐτῶν τῆς χώρας εἰκότως ἀναπαύσεσθαι ἐν αὐτοῖς τὰ πνεύματα τὰ ἀκάθαρτα προλέγει⸣ φάσκων· ἐκεῖ ἀναπαύσονται ὀνοκένταυροι, εὗρον γὰρ αὑτοῖς ἀνάπαυσιν. ἐκεῖ ἐνόσσευσεν ἐχῖνος, καὶ διέ‐ σωσε τὰ γεννήματα αὐτοῦ, ἢ κατὰ τὸν Σύμμαχον· διέσωσε καὶ ἐξεκό‐ λαψε καὶ συνήγαγε. | |
| 65 | τούτων οὖν ἕνεκα πάντων τὰς φάραγγας αὐτῶν, δηλαδὴ τὰς ψυχὰς αὐτῶν, κάτω που ἐν κοιλώμασι καὶ ἐν φάραγξι τυγχανούσας στραφήσεσθαί φησιν εἰς πίσσαν καὶ εἰς θεῖον καὶ τὴν γῆν αὐτῶν εἰς πίσσαν καιομένην ἡμέρας καὶ νυκτός, καὶ οὐ σβεσθήσεται εἰς τὸν αἰῶνα χρόνον· ἄσβεστον γὰρ ἔσεσθαι αὐτῶν τὴν αἰωνίαν κόλασιν καὶ τοῦ πυρὸς αὐτῶν τὸν | |
| 70 | κάπνον ἀναβήσεσθαι ἄνω, ⸢τὸ δὲ θεῖον τῆς ἐν βάθει τιμωρίας αὐτῶν τοῖς ἄνω παρέχον ὁρᾶν διὰ τὴν ὑποκειμένην αὐτοῖς κακίαν, πίσσῃ διὰ τὸ σκο‐ τῶδες καὶ μέλαν παραβαλλομένην.⸣ τοσούτων δὲ κακῶν ἐν τῇ ἐρήμῳ τῆς Σιὼν κατὰ ‹τὸν ἐνιαυτὸν τῆς ἀνταποδόσεωσ› αὐτῆς γενησομένων, ἴδωμεν ὁποῖα ἑξῆς προσελεύσεσθαί φησι λέγων· ἐκεῖ συνήντησαν ἔλαφοι καὶ ἴδον τὰ πρόσ‐ | |
| 75 | ωπα ἀλλήλων. ⸢ἐλάφους δὲ ‹καθαρὸν› ζῷον οἶδεν ἡ θεία γραφὴ καὶ πολλὰ χρηστὰ περὶ ἐλάφων διδάσκει, ὡς ὅταν λέγῃ· «ὃν τρόπον ἐπιποθεῖ ἡ ἔλαφος ἐπὶ τὰς πηγὰς τῶν ὑδάτων, οὕτως ἐπιποθεῖ ἡ ψυχή μου πρὸς σέ, ὁ θεός», καὶ πάλιν· «φωνὴ κυρίου καταρτιζομένη ἐλάφους», καὶ αὖθις· «ἔλαφος φιλίας καὶ πῶλος χαρίτων ὁμιλείτω σοι», καὶ ἐν τῷ Ἰώβ· «ἐφύλαξας καὶ μῆνας ἐλάφων, | |
| 80 | ὠδῖνας αὐτῶν ἐξαποστελεῖς». καὶ αὐτὸς δὲ ὁ τῆς νύμφης τῆς ἐν τῷ Ἄισματι τῶν Ἀισμάτων ‹ἀδελφιδὸς ἐλάφῳ› παραβέβληται, καθὼς καὶ αὕτη διδάσκει λέγουσα· «ὅμοιός ἐστιν ἀδελφιδός μου τῷ δόρκωνι ἢ νεβρῷ ἐλάφων ἐπὶ ὄρη | |
| ἀρωμάτων». ὅτε τοίνυν καὶ αὐτὸς ‹ὁ νυμφίοσ› ἐλάφῳ παραβάλλεται, τίνας ἂν εἴποις τὰς ἐνταῦθα πολλὰς ἐλάφους ἢ τοὺς μαθητὰς αὐτοῦ καὶ ἀποστόλους; | 225 | |
| 85 | ἔστι δὲ καὶ ὀφιοκτόνον τὸ ζῷον καὶ ἐν τοῖς ‹καθαροῖσ› παρείληπται. διδάσκει τοίνυν ὁ παρὼν λόγος ἀπὸ τῆς ἐρημίας τοῦ Ἰουδαίων ἔθνους ἔλαφοί τινες παρῆλ‐ θον οἱ μαθηταὶ τοῦ σωτῆρος ἡμῶν· ἐκεῖ γὰρ συνήντησαν ἔλαφοι καὶ εἶδον τὰ πρόσωπα ἀλλήλων· ἐγνώρισαν γὰρ ἑαυτοὺς καὶ τῆς ψυχῆς αὐτῶν τοὺς «κατ’ εἰκόνα θεοῦ» γενομένους χαρακτῆρας ἐπέγνωσαν.⸣ | |
| 90 | Πλὴν ἀλλὰ παρῆλθον τὸν τόπον ἐκεῖνον ἀποχωρίσαντες αὐτούς, διὸ εἴρηται· ἀριθμῷ παρῆλθον, καὶ μία αὐτῶν οὐκ ἀπώλετο. ⸢εἶτ’ ἐπειδήπερ οὐ παρέμειναν μιᾷ πόλει, διέδραμον δ’ ἄλλος ἀλλαχοῦ πληροῦντες τὸ εὐαγγέλιον. τούτου χάριν εἴρηται· ἑτέρα τὴν ἑτέραν οὐκ ἐζήτησεν·⸣ ὅτι κύριος αὐτοῖς ἐνετείλατο, καὶ τὸ πνεῦμα αὐτοῦ συνήγαγεν | |
| 95 | αὐτούς· ⸢ὁ γὰρ εἰπὼν αὐτοῖς· «πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τὰ ἔθνη ἐν τῷ ὀνόματί μου», αὐτὸς ἐνετείλατο μὴ κατὰ τὸ αὐτὸ ποιεῖσθαι τὰς διατριβάς, διατρέχειν δὲ ἁπανταχοῦ καὶ πρόνοιαν ποιεῖσθαι τῆς συστάσεως τῶν ἐκκλησιῶν αὐτοῦ.⸣ καὶ αὐτὸς ἐπιβάλλει αὐτοῖς κλήρους, καὶ ἡ χεὶρ αὐτοῦ διε‐ | |
2.8(100) | μέρισεν βόσκεσθαι εἰς τὸν αἰῶνα χρόνον· ⸢οὐκοῦν καὶ ῥώμην αὐτοῖς καὶ βοήθειαν παρεῖχεν ὥσπερ καὶ κλήρους εἰς γενεὰς γενεῶν εἰς τὸ ἀνα‐ παύσασθαι αὐτοὺς ἐν τοῖς ἑαυτῶν κλήροις, δηλαδὴ τοῖς ἔθνεσι τοῖς ἀποκλη‐ ρωθεῖσιν αὐτοῖς, ἐν οἷς εἰς γενεὰς γενεῶν ἡ μνήμη αὐτῶν ἐν ταῖς ὑπ’ αὐτῶν ἱδρυθείσαις ἐκκλησίαις ἀναζωπυρεῖται.⸣ | |
| 105 | ὁρᾷς οἷα προφητεύει ταῖς ἐλάφοις, ὅτι δὲ οὐκ ἦν δυνατὸν ταύτας τὰς ἐπαγ‐ γελίας ἐπὶ τῆς προλεχθείσης ἐρημίας τῆς Σιὼν πληροῦσθαι παντί τῳ δῆλον· ἐχίνους γὰρ καὶ ὀνοκενταύρους καὶ δαιμόνια οἰκήσειν ἐλέγετο ἐν αὐτῇ. οὐκοῦν ἑτέρα εἴη ἂν ἡ τῶν ἐλάφων χώρα, ἐν ᾗ αὐτὸς ὁ κύριος ταῖς ἐλάφοις ἔβαλε κλήρους, καὶ ἡ χεὶρ αὐτοῦ βόσκεσθαι αὐτοῖς ἔδωκεν εἰς τὸν | |
| 110 | αἰῶνα χρόνον. ἀλλ’ ἢ τοίνυν ἐστὶν αὕτη ἡ ταῖς ἐλάφοις ἀπονεμηθεῖσα χώρα, ἣν παρίστησιν ὁ φάσκων ἐν Ψαλμοῖς λόγος· «φωνὴ κυρίου καταρτιζομένη ἐλά‐ φους καὶ ἀποκαλύψει δρυμούς». οὐκοῦν ἐν τοῖς δρυμοῖς τοὺς κλήρους αὐταῖς διένειμε, δηλαδὴ ἐν τοῖς ἔθνεσι· πολλάκις γοῦν ἀπεδείχθησαν οἱ δρυμοὶ εἰς τὰ ἀλλόφυλα ἔθνη παραληφθέντες τῶν ἐλάφων τῶν ἀποδοθεισῶν κατὰ πρόσταγμα | |
| 115 | θεοῦ κλήρους καὶ μερίδας εἰληφυιῶν εἰς ἑτέραν χώραν, ἀκόλουθον ἦν γνῶναι ἡμᾶς, τίς ποτε ἦν αὕτη. ἐν μὲν οὖν τῷ Ψαλμῷ «φωνὴ κυρίου καταρτιζομένη ἐλάφους» εἴρηται «καὶ ἀποκαλύπτουσα δρυμούς», τοῦ λόγου διδάσκοντος | |
| ὡς διὰ τῶν ἐλάφων τῶν ὑπὸ τοῦ κυρίου ‹καταρτισθέντων› ‹δρυμοί› τινες ἄγριοι καὶ ἀλσώδεις ‹ἀνεκαλύφθησαν› τῶν ἐν αὐτοῖς θηρίων καὶ ἑρπετῶν ὑπὸ | 226 | |
| 120 | τῶν ἐλάφων ἀπελαθέντων τὰ ἀλλόφυλα δὲ καὶ ἀλλότρια τοῦ θεοῦ ἔθνη διὰ τῶν ‹δρυμῶν› ἐδηλοῦτο. | |
2.9 | Ταύτην τοίνυν τὴν ἔρημον καὶ διὰ τῶν μετὰ χεῖρας εὐαγγε‐ λίζεται ἡ προφητεία μετὰ τὰ προλεχθέντα ‹περὶ τῶν ἐλάφων› φάσκουσα· Εὐ‐ φράνθητι, ἔρημος διψῶσα· πολλὰ δὲ καὶ ἄλλα περὶ τῆς ἐρήμου ταύτης εἴρηται καὶ διὰ τῶν ἑξῆς ἐν τῇ αὐτῇ προφητείᾳ φερομένων, δι’ ὧν εἴρηται· | |
| 5 | «Εὐφράνθητι, στεῖρα ἡ οὐ τίκτουσα, ῥῆξον καὶ βόησον, ἡ οὐκ ὠδίνουσα, ὅτι πολλὰ τὰ τέκνα τῆς ἐρήμου μᾶλλον ἢ τῆς ἐχούσης τὸν ἄνδρα». ⸢εἴη ἂν τοίνυν αὕτη ἑτέρα ἔρημος παρὰ τὴν προλεχθεῖσαν Σιών, ἐν ᾗ ‹ἐχίνους καὶ ἴβεις καὶ κόρακασ›, ‹δαιμόνιά τε καὶ ὀνοκενταύρους οἰκήσειν› ἐλέγετο, ‹πίσσης τε αὐτῆς καὶ θείου› πληρωθήσεσθαι ‹τὰς φάραγγασ›. τούτων δὲ περὶ τῆς Σιὼν καὶ περὶ | |
| 10 | τῆς Ἰερουσαλὴμ εἰρημένων ὥρα τὰ προκείμενα περὶ ἑτέρας ἐρήμου λέγεσθαι νοεῖν.⸣ ἦν δὲ αὕτη δρυμὸς ‹τῶν ἐλάφων› καὶ ἡ χώρα τῶν ἀλλοφύλων ἐθνῶν, ἔνθα ‹τοὺς κλήρουσ› διένειμε ‹ταῖσ› ἀποδοθείσαις ‹ἐλάφοισ› ὁ κύριος εὐαγγελί‐ ζεται φάσκων ὁ λόγος· Εὐφράνθητι, ἔρημος διψῶσα, ἀγαλλιάσθω ἔρημος καὶ ἀνθείτω ὡς κρίνον· ⸢διψῶσα γὰρ αὕτη πρότερον ἔρημος | |
| 15 | ἐστερημένη νάματος οὐρανίου, ἀλλὰ χαίρειν αὐτῇ καὶ εὐφραίνεσθαι ὁ λόγος προστάττει διὰ τὰ ἐπιλεγόμενα, ἔτι δὲ καὶ ἀνθεῖν ὡς κρίνον, ὥστε λέγειν· «Χριστοῦ εὐωδία ἐσμὲν τῷ θεῷ ἐν παντὶ τόπῳ». ἀλλὰ καὶ ἐξανθήσει φησὶ νεαρὰ βλαστήματα καὶ ‹ἄνθη› ὡραῖα, περὶ ὧν εἴρηται ἐν Ἄισματι τῶν Ἀισμάτων· «τὰ ἄνθη ὤφθη ἐν τῇ γῇ», «οἱ μανδρα‐ | |
| 20 | γόραι ἔδωκαν ὀσμήν».⸣ ποίαν δὲ ἔρημον ἱστορεῖ, διασαφεῖ λέγων· καὶ ἀγαλλιά‐ σεται τὰ ἔρημα ⸢τοῦ Ἰορδάνου, τὴν εὐαγγελικὴν γραφὴν παρίστησιν· «ἐν» γὰρ «τῷ Ἰορδάνῃ ποταμῷ» πρῶτος Ἰωάννης ἐκήρυσσε τὴν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν καὶ μηκέτ’ ἐνεργούσης ἐν τῇ Ἰερουσαλὴμ τῆς κατὰ τὸν Μωσέως νόμον ἐπιτελουμένης λατρείας ‹βάπτισμα μετανοίασ› καὶ ‹τὸ τῆς παλιγγενεσίας λου‐ | |
| 25 | τρὸν› «ἐν» αὐτῷ «τῷ Ἰορδάνῃ ποταμῷ» ὁ αὐτὸς παρεδίδου προφήτης· ὅτε σωτὴρ καὶ κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς ὁ Χριστὸς τοῦ θεοῦ ἐπεσφραγίσατο τὸ Ἰωάννου κήρυγμα ‹ἐν τῷ Ἰορδάνῃ βαπτισθεὶσ› ὑπ’ αὐτοῦ καὶ βεβαιώσας δι’ ἑαυτοῦ τὸ τῆς παλιγ‐ γενεσίας μυστήριον.⸣ καὶ ἡ πάλαι δὲ ἔρημος καὶ ἄνυδρος καὶ ἄκαρπος, λέγω δὲ | |
| ἡ ἐκκλησία τοῦ θεοῦ διὰ τῆς καθάρσεως ‹τοῦ τῆς παλιγγενεσίας λουτροῦ› τὴν | 227 | |
| 30 | τοῦ Ἰορδάνου διεπράττετο βαπτίζων ἅμα καὶ εὐαγγελιζόμενος τὴν τοῦ θεοῦ βασιλείαν. τοῦτο καθ’ ὅλης τῆς οἰκουμένης ἥ ποτε τοῦ θεοῦ ἔρημος ἐκκλησία φυλάττει. διὸ εὐφραίνεσθαι αὐτὴν καὶ ἀγαλλιᾶν ὁ λόγος παρακελεύεται, δίκην τε κρίνου εὐώδους ἐξανθεῖν. ταύτῃ δὲ καὶ ἡ δόξα τοῦ Λιβάνου καὶ ἡ τιμὴ τοῦ Καρμήλου δέδοται. ⸢ὁ μὲν οὖν Λίβανος καὶ διὰ τῶν | |
| 35 | ἔμπροσθεν ἐδήλου τὸ θυσιαστήριον καὶ τὸν νεών, ἐν ᾧ ‹αἵ τε θυσίαι σὺν αὐτῷ λιβάνῳ› καὶ ἡ κατὰ τὸν νόμον λατρεία ἐν ταῖς ἀναφοραῖς προσεφέρετο· ὁ δὲ Κάρμηλος τὸν ἐκ περιτομῆς λαὸν αἰνιττόμενος ἀποδέδεικται πολλάκις. τοῦ λαοῦ τοίνυν τοῦ παλαιοῦ ἡ τιμὴ καὶ τοῦ ναοῦ τοῦ ἐν τῇ Ἰερουσαλὴμ ἡ δόξα τῇ πάλαι ἐρήμῳ, λέγω δὲ τῇ ἐξ ἐθνῶν ἐκκλησίᾳ δοθήσεσθαι προφητεύεται. εἶτ’ ἐπιλέγει· | |
| 40 | καὶ ὁ λαός μου, οὐκέτι ὁ Ἰσραήλ, ἀλλ’ ὁ ἐμός φησι λαὸς ὄψεται τὴν δόξαν κυρίου, ταύτην τὴν ἐπαγγελίαν τοῦ λόγου παρέχοντος τῷ νέῳ λαῷ, ἅτε παραδε‐ ξομένῳ τὴν πρώτην τοῦ σωτῆρος παρουσίαν. διὸ καὶ τὴν δευτέραν καὶ ἔνδοξον αὐτοῦ θέαν ὄψεται, τό τε ὕψος αὐτοῦ θεωρήσει.⸣ Τούτοις ἑξῆς εὐαγγελίζεται τοὺς διὰ τῆς ἐπιλάμψεως τοῦ σωτῆρος | |
| 45 | τῶν τῆς ψυχῆς παθῶν ἀπαλλαγησομένων λέγων· ἰσχύσατε, χεῖρες ἀνει‐ μέναι καὶ γόνατα παραλελυμένα· παρακαλέσατε, οἱ ὀλιγόψυχοι τῇ διανοίᾳ· κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον· ἐνισχύσατε, χεῖρες ἀνειμέναι καὶ γόνατα ἀσθενοῦντα· κρατύνατε, εἴπατε τοῖς ἀνοήτοις Ἰσχύετε, μὴ φοβεῖσθε. παραπλησίως δὲ καὶ ὁ Ἀκύλας καὶ ὁ Θεοδοτίων ὁμοίως ἡρμή‐ | |
2.9(50) | νευσαν ⸢τοῦ λόγου παρακελευομένου τοῖς τοῦ σωτῆρος ἡμῶν μαθηταῖς τε καὶ ἀποστόλοις ἐνισχύειν τὰς παρειμένας ἐν τοῖς ἔθνεσι ψυχὰς καὶ τὰ τῶν ἠσθε‐ νηκότων γόνατα παρακρατύνειν,⸣ ἀλλὰ καὶ τοῖς πάλαι ὀλιγοψύχοις προσ‐ φωνεῖν παρακελεύεται τό· ἰσχύσατε, μὴ φοβεῖσθε· ⸢κἂν γὰρ διώκωσί τινες ἀπειλοῦντες καὶ φόβους ἐμποιοῦντες, αἰκίας τε καὶ βασάνους ἐπάγοντες, ἀλλ’ | |
| 55 | ὑμεῖς φησιν οἵ ποτε ὀλιγόψυχοι ἰσχύος καὶ δυνάμεως μεταλαβόντες μὴ φο‐ βεῖσθε ἔχοντες τὸν ὑμέτερον διὰ παντὸς ὑμῖν συνόντα θεόν.⸣ διὸ κατὰ τὸν Σύμ‐ μαχον· μὴ φοβεῖσθε· ἰδοὺ ὁ θεὸς ὑμῶν ἐκδίκησις ἐλεύσεται ἀντ‐ αποδόσεως, κύριος αὐτὸς ἐλεύσεται καὶ σώσει ὑμᾶς. ⸢ταῦτα τοίνυν παιδευθέντες ὑμεῖς οἵ ποτε ὀλιγόψυχοι ἰσχύσατε, μὴ φοβεῖσθε.⸣ | |
| 60 | Ταῦτα θεσπίσας ὁ λόγος καὶ σαφῶς θεοῦ παρουσίαν εὐαγγελισά‐ μενος σημεῖα καὶ γνωρίσματα ἐπάγει τῶν αὐτοῦ κατορθωμάτων λέγων ἑξῆς· τότε ἀνοιχθήσονται ὀφθαλμοὶ τυφλῶν, καὶ ὦτα κωφῶν ἀκού‐ σονται. τότε ἁλεῖται ὡς ἔλαφος χωλός, καὶ τρανὴ ἔσται γλῶσσα μογιλάλων. ἐπληροῦτο δὲ ταῦτα ἐναργῶς κατὰ τὴν γενομένην τοῦ σωτῆρος | |
| 65 | ἡμῶν Ἰησοῦ τοῦ Χριστοῦ παρουσίαν, καθ’ ἣν ἕκαστον τῶν εἰρημένων τέλους ἐτύγχανε πᾶσαν νόσον καὶ πᾶσαν μαλακίαν σωμάτων δυνάμει θεϊκῆς ἐξουσίας ἰωμένου αὐτοῦ καὶ οὐ σωμάτων μόνον, ἀλλὰ καὶ ψυχῶν τὰ πάθη τῷ τῆς διδασ‐ καλίας αὐτοῦ λόγῳ θεραπεύοντος. εἰσέτι γοῦν καὶ νῦν καθ’ ὅλης τῆς οἰκουμένης ἐν ἅπασι τοῖς ἔθνεσιν οἱ πάλαι διὰ πήρωσιν ψυχῆς καὶ ἀβλεψίαν ἄψυχα καὶ ἀκί‐ | 228 |
| 70 | νητα ξόανα οἷα θεοὺς τεθηπότες τὸ τῆς ψυχῆς ὄμμα τῷ αὐτοῦ φωτὶ καταυγασ‐ θέντες ἀναβλέπουσιν ὡς καταπτύειν μὲν τῆς πατροπαραδότου δεισιδαιμονίας, γνωρίζειν δὲ καὶ μόνον ἕνα ἀληθῆ θεόν. ⸢καὶ οἱ κωφοὶ δὲ καὶ ἀνήκοοι θείων λόγων πρότερον, νῦν διὰ τῆς αὐτοῦ χάριτος ἐπιστήμονες γεγόνασι τῆς τῶν θεο‐ πνεύστων λογίων ἀκοῆς, ἀλλὰ καὶ οἱ παρειμένοι τὰς βάσεις τῆς ψυχῆς ἀνεπήδησαν | |
| 75 | ‹ἐλάφων› δίκην τοῖς αὐτῶν ἐξομοιωθέντες διδασκάλοις, οὓς μικρῷ πρόσθεν ‹ἐλάφουσ› ὠνόμαζεν ἡ προφητεία. καὶ ἡ τῶν μογιλάλων δὲ γλῶσσα, ἣν ‹συνέδησεν ὁ σατανᾶσ› τοῦ μὴ θεολογεῖν τὸν ἀληθῆ θεόν, τρανὰ φθέγγεσθαι καὶ διηρθρωμένα μεμάθηκε. μογιλάλους δὲ οὐκ ἂν ἁμάρτοις εἰπὼν τοὺς ‹παρὰ τοῖς σοφοῖς τοῦ αἰῶνος τούτου› μόγις ποτὲ τολμήσαντας ὀρθόν τι φρονῆσαι καὶ | |
| 80 | εἰπεῖν περὶ θεοῦ.⸣ πρὸς τούτοις ἅπασιν ἐπὶ τῇ θεσπιζομένῃ θεοφανείᾳ καὶ ὕδωρ φησὶν ἐν τῇ πάλαι ἐρήμῳ ἐρράγη πηγῆς ἐν αὐτῇ ζωοποιοῦ φανείσης φάραγξ εὕρηται, καὶ χείμαρροι κατὰ τὸν Σύμμαχον καὶ ῥεῖθρα ἐν γῇ διψώσῃ. ⸢τὸ μὲν οὖν ὕδωρ αὐτὸ ἦν ἐκεῖνο τὸ τοῦ Ἰορδάνου, περὶ οὗ ἐλέγετο μικρῷ πρόσθεν τό· | |
| 85 | «ἀγαλλιάσεται τὰ ἔρημα τοῦ Ἰορδάνου», δι’ οὗ ᾐνίττετο ‹τὸ λουτρὸν τῆς παλιγγενε‐ σίασ› καὶ τὸ τῆς καινῆς διαθήκης μυστήριον, τὰ δὲ ῥεῖθρα τοὺς εὐαγγελικοὺς τοῦ σωτῆρος ἐδήλου λόγους.⸣ Ἔτι δὲ πρὸς τούτοις γέγονεν ἐν τῇ δηλωθείσῃ ἐρήμῳ ⸢εὐφρο‐ σύνη ὀρνέων καὶ ἔπαυλις ποιμνίων, ψυχῶν ἐπτερωμένων δηλαδὴ καὶ μετεω‐ | |
| 90 | ροπόρων καὶ ἄλλων ἡμέρων καὶ πράων ὑπὸ καλῷ ποιμένι διοικουμένων ὡς δύνασθαι λέγειν· «κύριος ποιμαίνει με, καὶ οὐδέν με ὑστερήσει».⸣ ἀνωτέρω μὲν οὖν ἐν τῇ ἐρήμῳ Σιὼν ‹οἰκήσειν› ἐλέγοντο ‹ἴβεις καὶ ἐχῖνοι καὶ κόρακες καὶ ὀνοκένταυροι› καὶ ‹δαιμόνια›, τῇ δὲ μετὰ χεῖρας ἐρήμῳ τοσαῦτα εὐαγγελίζεται ὁ λόγος. κἀκείνη μὲν πληρωθήσεσθαι ‹πίσσης καὶ θείου καὶ πυρὸσ› ἐλέγετο, | |
| 95 | αὕτη δὲ πηγῆς ὕδατος καὶ ῥείθρων καὶ χειμάρρων. ἀλλὰ καὶ ἔσται φησὶν ἐνταῦθα ὁδὸς καθαρά, καὶ ὁδὸς ἁγία κληθή‐ σεται. ⸢αὕτη δὲ εἴη ἂν ἡ ἀπάγουσα ἐπὶ τὸ τρισμακάριον τέλος ‹τῆς ἐπουρανίου | |
| τοῦ θεοῦ πόλεωσ›, ἣν παριστὰς ὁ σωτὴρ ἔλεγεν· «ἐγώ εἰμι ἡ ὁδός».⸣ ὁ λόγος τοίνυν ὁ σωτήριος ὁ τοὺς δι’ αὐτοῦ ὁδεύοντας χειραγωγῶν πρὸς τὸν πατέρα καὶ | 229 | |
2.9(100) | εἰς τὴν τῶν οὐρανῶν βασιλείαν ἀποκαθιστὰς τῇ ἐρήμῳ δοθήσεσθαι πρὸς τοῖς ἄλλοις ἀγαθοῖς προφητεύεται, πρόδηλον δὲ ὡς οὐδεὶς διὰ ταύτης τῆς ὁδοῦ παρέρχεται ἀκάθαρτος· οἱ δὲ διεσπαρμένοι φησὶ πορεύσονται ἐπ’ αὐτῆς. ⸢τίνες δὲ οὗτοι, ἀλλ’ ἢ οἱ πάλαι διεσκεδασμένοι τοῦ θεοῦ καὶ μακρὰν τῆς ἀληθείας ἀποπλανηθέντες; οὗτοι γὰρ παλινδρομήσαντες καὶ τὴν εὐθεῖαν | |
| 105 | καὶ ἀπλανῆ ὁδὸν εὑρόντες πορεύσονται ἐν αὐτῇ.⸣ Ἀλλὰ καὶ οὐκ ἔσται φησὶν ἐκεῖ λέων, λέγω δὲ ἐν τῇ ἀποδο‐ θείσῃ ὁδῷ, οὐδὲ τῶν πονηρῶν θηρίων οὐκ ἀναβῇ εἰς αὐτὴν οὐδὲ μὴ πορευθῇ ἐκεῖ· ⸢πῶς γὰρ καὶ οἷόν τε ἦν ἐν τῷ εἰρηκότι· «ὅτι ἐγώ εἰμι ἡ ὁδός», εὑρεθῆναί τι τῶν πονηρῶν; οὐδὲ γὰρ «ὁδοὺς ὄφεως ἐπὶ πέτρας» δυνατὸν | |
| 110 | ἦν εὑρεῖν κατὰ τὸν Σολομῶνα.⸣ ἀλλὰ πορεύσονται ἐν αὐτῇ φησι λελυ‐ τρωμένοι, ⸢οὓς αὐτὸς ἐλυτρώσατο δηλονότι ‹τῷ τιμίῳ ἑαυτοῦ αἵματι›, καὶ οἱ συνηγμένοι διὰ κυρίου, ἀλλ’ οὐδὲ διὰ προφήτου οὐδὲ διά τινος σπουδῆς ἀνθρωπίνης· δι’ αὐτοῦ δὲ τοῦ κυρίου λελυτρωμένοι καὶ συνηγμένοι, οὗτοι πορεύσονται τὴν δηλωθεῖσαν ὁδόν,⸣ δι’ ἧς ἐπὶ τέλος τὸ τρισμακάριον | |
| 115 | ‹τῆς ἐπουρανίου Σιὼν› ἐλεύσονται, περὶ ἧς φησιν ὁ Ἀπόστολος· «προσεληλύ‐ θαμεν Σιὼν ὄρει καὶ πόλει θεοῦ ζῶντος, Ἰερουσαλὴμ ἐπουρανίῳ›. διὸ λέλεκται· καὶ ἥξουσιν εἰς Σιὼν μετ’ εὐφροσύνης· ⸢οὐ γὰρ δὴ δυνατὸν ἐνταῦθα Σιὼν ἐκείνην παραδέχεσθαι, περὶ ἧς εἴρητο· «καὶ ἐνιαυτὸς ἀνταποδόσεως κρίσεως Σιών, καὶ στραφήσονται αἱ φάραγγες αὐτῆς εἰς πίσσαν» καὶ τὰ τούτοις | |
| 120 | ἑξῆς. διόπερ ἀνάγκη διαφόρους νοεῖν τὰς ὁμωνύμως προσαγορευομένας Σιών,⸣ τὴν μὲν ἐπίγειον τὴν ταῖς ἀπειλαῖς ὑποβαλλομένην, τὴν δ’ ‹ἐπουράνιον›, ἐφ’ ἣν ἥξειν οἱ λελυτρωμένοι καὶ συνηγμένοι ὑπὸ κυρίου λέγονται, περὶ ὧν εἴρητο· καὶ εὐφροσύνη αἰώνιος ὑπὲρ κεφαλῆς αὐτῶν· ⸢οἱ γὰρ νικηταὶ τοῦ μεγάλου ἀγῶνος ἀποφανθέντες στεφάνῳ εὐφροσύνης ἀναδήσονται,⸣ ὃν | |
| 125 | καὶ ὁ θεῖος Ἀπόστολος εἰδὼς ἔλεγεν· «λοιπὸν ἀπόκειταί μοι ὁ τῆς δικαιοσύνης στέφανος». διὸ λέλεκται· καὶ εὐφροσύνη αἰώνιος ὑπὲρ κεφαλῆς αὐτῶν, καὶ πάλιν· ἐπὶ γὰρ τῆς κεφαλῆς αὐτῶν αἴνεσις καὶ ἀγαλλίαμα, καὶ εὐφροσύνη καταλήψεται αὐτούς, ⸢δηλονότι τοὺς τὴν σωτήριον ὁδὸν ἀκλινῶς βαδίσαντας καὶ δι’ αὐτῆς ἐπὶ τὸ τρισμακάριον τέλος καταντήσαντας, | |
| 130 | ἐν ᾧ στεφάνῳ οἱ τιμηθέντες τῆς αἰωνίου ζωῆς ἀπολαύσουσιν ἐν τῇ τῶν οὐρανῶν | |
| βασιλείᾳ, ἔνθα ἀπέδρα ὀδύνη καὶ λύπη καὶ στεναγμός.⸣ | 230 | |
2.10 | ⸢Ἱστορία μέν ἐστιν ἡ προκειμένη καὶ διήγησις θαυμαστὴ πραγμάτων κατὰ τοὺς χρόνους Ἑζεκίου γενομένων· ἀνείληπταί τε μετὰ λοιπῶν ἱστοριῶν ἐν τῇ τετάρτῃ τῶν Βασιλειῶν καὶ τῇ δευτέρᾳ τῶν Παραλειπομένων. ὅμως δ’ οὖν καὶ ἐν τῇ μετὰ χεῖρας προφητείᾳ ἢ βίβλῳ καταβέβληται διὰ τὸ | |
| 5 | ἐμφέρεσθαι πρὸς τῷ τέλει τῆς ἱστορίας προφητείαν καί τινα μεγάλην καὶ παράδοξον πρᾶξιν ἐπιτελεσθεῖσαν κατὰ τοὺς χρόνους Ἑζεκίου.⸣ καὶ τοῦτο δὲ σημειωτέον ὡς ‹ἐν τῷ ἕκτῳ ἔτει τῆς βασιλείας Ἑζεκίου ὁ τῶν Ἀσσυρίων βασιλεὺσ› οὗτος αὐτὸς ὁ Σεναχηρεὶμ ἐπιστὰς τῇ Σαμαρείᾳ τὴν ἐν αὐτῇ καθεῖλε βασιλείαν τοῦ Ἰσραὴλ πάντα τὸν καλούμενον λαὸν Ἰσραὴλ αἰχμάλωτον ἀπαγαγὼν εἰς τὴν τῶν | |
| 10 | Ἀσσυρίων χώραν, ἑπτὰ δὲ μεταξὺ διαγενομένων ἐτῶν ‹κατὰ τὸ τεσσαρεσκαι‐ δέκατον ἔτος Ἑζεκίου› ταῖς τῆς Ἰουδαίας πόλεσιν ἐπιθέμενος τὰς μάλιστα ἐν αὐτῇ ὀχυρωτάτας εἷλε πόλεις, ἤδη δὲ καὶ αὐτῇ ἐπεχείρει τῇ Ἰερουσαλήμ. πλεῖστα δὲ μνήμης ἄξια ἀγαθῆς κατορθώματα τοῦ Ἑζεκίου ἡ τῶν Παραλειπομένων γραφὴ διελθοῦσα ὡς «ἐποίησε τὸ εὐθὲς ἐνώπιον κυρίου κατὰ πάντα, ὅσα ἐποίησε | |
| 15 | Δαυὶδ ὁ πατὴρ αὐτοῦ» καὶ ὡς «ἀνέῳξε τὰς θύρας οἴκου κυρίου καὶ ἐπεσκεύασεν αὐτὰς» ἀφανισθείσας κατὰ τοὺς χρόνους Ἄχαζ τοῦ πατρὸς αὐτοῦ καὶ ὡς καθ‐ εῖλε τὸ ἱερὸν καὶ τοὺς ἐν αὐτῷ λειτουργοῦντας ἱερεῖς, ὅπως τε τὴν τοῦ πάσχα ἐπετέλεσεν ἑορτὴν ὡς μαρτυρεῖσθαι, ὅτι «ἀπὸ ἡμερῶν Σολομῶντος υἱοῦ Δαυὶδ βασιλέως Ἰσραὴλ οὐκ ἐγένετο τοιαύτη ἑορτὴ ἐν Ἰερουσαλὴμ» καὶ ὡς «ἐξέκοψε τὰ | |
| 20 | ἄλση καὶ κατέσπασε τὰ ὑψηλὰ καὶ τοὺς βουνοὺς» καὶ πᾶσαν τὴν ἐν τοῖς ἔμπροσθεν χρόνοις ἐπιπολάσασαν καθ’ ὅλης τῆς Ἰουδαίας εἰδωλολατρίαν καὶ ὡς «ἐποίησε τὸ καλὸν καὶ ἀληθὲς ἐνώπιον κυρίου τοῦ θεοῦ καὶ ἐν παντὶ ἔργῳ, ᾧ ἤρξατο ἐν ἐργασίᾳ, ἐν οἴκῳ κυρίου καὶ ἐν τῷ νόμῳ καὶ ἐν τοῖς προστάγμασιν ἐζήτησε τὸν θεὸν αὐτοῦ ἐξ ὅλης ψυχῆς αὐτοῦ ἐποίησε καὶ εὐωδώθη». ταῦτα καὶ τούτοις | |
| 25 | ἀδελφὰ μυρία μαρτυρήσασα περὶ αὐτοῦ ἡ γραφὴ ἐπιλέγει· «καὶ μετὰ τοὺς λόγους τούτους καὶ τὴν ἀλήθειαν ταύτην ἦλθε Σεναχηρεὶμ βασιλεὺς Ἀσσυρίων ἐν τῇ Ἰουδαίᾳ καὶ παρενέβαλεν ἐπὶ τὰς πόλεις τὰς τειχήρεις καὶ εἶπε προκαταλαβέσθαι αὐτάς». εἶτα διδάσκει, ὡς ὁ Ἑζεκίας καίτοι πεποιθὼς ἐπὶ τὸν θεὸν ὅμως οὐκ ἠμέλει | |
| 30 | τῆς ἀσφαλείας τῶν τόπων. διὸ στρατηγικῶς ‹τὰς μὲν ἐκτὸς τῆς πόλεως πηγὰς ἀπέφραττεν, ὡς ἂν μὴ εὕροι› ὁ πολέμιος ἐπιστὰς τοῖς τόποις ‹ὕδατα›, αὐτῆς τε τῆς Ἰερουσαλὴμ περιέφραττε ‹τὸ τεῖχοσ›, ἐκτὸς δὲ «ἄλλο προτείχισμα» ἐποίει, ‹ὅπλων› τε προὐνόει καὶ πάσης πολεμικῆς παρασκευῆς. εἶθ’ ὡς μετὰ τοσαύτην σπουδὴν συγκαλέσας τὰ πλήθη λόγοις αὐτοὺς θεοσεβέσιν ἐρώννυε λέγων, μὴ | |
| 35 | δεῖν μηδένα πολέμιον φοβεῖσθαι, ἐπειδήπερ φησί· «μεθ’ ἡμῶν πλείονες ἢ μετ’ αὐτῶν»· ‹μετὰ γὰρ τοῦ Ἀσσυρίου βραχίονας εἶναι σαρκίνουσ›, «μεθ’ ἡμῶν δέ» φησι «κύριος ὁ θεὸς ἡμῶν τοῦ σῴζειν καὶ τοῦ πολεμεῖν τὸν πόλεμον ἡμῶν». οἷς ἐπιφέρεται· «καὶ κατεθάρσησεν ὁ λαὸς τοῖς λόγοις Ἑζεκίου βασιλέως Ἰούδα. καὶ μετὰ ταῦτα ἀποστέλλει Σεναχηρεὶμ βασιλεὺς Ἀσσυρίων ἀπὸ Λαχεὶς τοὺς | 231 |
| 40 | παῖδας αὐτοῦ ἐπὶ Ἰερουσαλὴμ πρὸς Ἑζεκίαν βασιλέα Ἰούδα καὶ πρὸς πάντα τὸν ἐν Ἰερουσαλὴμ λαὸν λέγων» τὰ προκείμενα. ⸢πρὸς τοῖς ἄλλοις τοίνυν κατορ‐ θώμασι τοῦ Ἑζεκίου γυμνάσιον ἀρετῆς καὶ πλείονος θεοσεβείας ἔνδειξιν παρεῖχεν ὁ θεὸς αὐτῷ διὰ τῆς πρὸς τὸν πόλεμον παρατάξεως, ἐν ᾗ διέλαμψε πάντα μὲν στρατηγικῶς τὰ πρὸς τὸν πόλεμον παραταξάμενος, τὸ δὲ πᾶν ἀναθεὶς τῷ θεῷ, | |
| 45 | τοῖς τε ὑπ’ αὐτῶν πλήθεσι θεοσεβῆ διδασκαλίαν παραγγείλας.⸣ ἀλλ’ οὐ τοιοῦτος ἦν ὁ Ἄχαζ ὁ τούτου πατήρ, ὃς ποτὲ μὲν τῷ Βαβυλωνίῳ ἑαυτὸν κατεδούλου καὶ πάντα τὸν ὑπ’ αὐτῷ λαόν, ποτὲ δὲ ὑπὸ τῶν Σύρων τῶν τὴν Δαμασκὸν οἰκούντων ἡλίσκετο. οὐκοῦν ἀρετῆς ἔνδειξιν τῷ Ἑζεκίᾳ παρεῖχεν ὁ θεὸς συγχωρῶν τῷ Ἀσσυρίῳ πλησιάζειν τῇ Ἰερουσαλήμ. ⸢τηρητέον δὲ ὡς τῶν ἐν τούτοις ὀνομα‐ | |
2.10(50) | ζομένων ἀνδρῶν, λέγω δὲ τοῦ Ἐλιακὶμ καὶ τοῦ Σομνᾶ, καὶ διὰ τῶν ἔμπροσθεν μνήμην ἐποιεῖτο ὁ προφήτης ‹ἐν τῷ ῥήματι τῆς φάραγγος Σιών›,⸣ ἐν ᾧ εἴρηται· «Πορεύου εἰς τὸ παστοφόριον πρὸς Σομνᾶν τὸν ταμίαν» καὶ ἑξῆς, «καὶ καλέσω τὸν παῖδά μου Ἐλιακὶμ τὸν τοῦ Χελκίου». ⸢ἀναγκαία δὲ ἡμῖν ἡ ἐπιτήρησις εἰς τὸ ἐφαρμόσαι τῇ προκειμένῃ ἱστορίᾳ | |
| 55 | τοὺς ἐν ἐκείνῃ τῇ προφητείᾳ φερομένους λόγους. φασὶ δὲ παῖδες Ἑβραίων τὸν Σομνᾶν τοῦτον αὐτομολῆσαι πρὸς τὸν Ἀσσύριον, ὕστερον δεξιὰν αὐτῷ σὺν ἑτέροις δεδωκότα διὰ τὸν ἐξ αὐτοῦ φόβον. καὶ τούτου χάριν τὰ διὰ τῶν ἔμπροσθεν προ‐ φητευθέντα περὶ αὐτοῦ λελέχθαι.⸣ Ὅσης δὲ ἀλαζονείας καὶ ἀπονοίας πεπλήρωτο ἡ τοῦ πολεμίου | |
| 60 | φωνὴ 〈δηλοῖ〉 φάσκουσα· Τάδε λέγει ὁ βασιλεὺς ὁ μέγας ὁ βασιλεὺς Ἀσσυρίων, ⸢ὥσπερ τις ἀντικειμένη δύναμις τῷ προφητικῷ λόγῳ τῷ φάσ‐ κοντι· Τάδε λέγει κύριος, καὶ οὗτος ἐβόα· Τάδε λέγει ὁ βασιλεὺς ὁ μέγας ὁ βασιλεὺς Ἀσσυρίων.⸣ εἶτ’ ἐπειδήπερ ⸢οὐκ ἠγνόουν οἱ πολέμιοι δι’ εὐχῶν κρατεῖν καὶ διὰ λόγων | |
| 65 | θεοσεβῶν τὸν Ἑζεκίαν καὶ τοὺς σὺν αὐτῷ, ταῦτα αὐτὰ διαβάλλει ὁ τοῦ Ἀσσυ‐ ρίου στρατηγὸς λέγων ὡς πρὸς παρόντα τὸν Ἑζεκίαν·⸣ Τίνι πεποιθὼς εἶ; μὴ ἐν βουλῇ καὶ λόγοις χειλέων παράταξις γίγνεται; εἶτα προκα‐ λεῖται αὐτὸν ἐπὶ τὴν δι’ ὅπλων συμβολήν, ⸢πρὸς ὃν εἴποιεν ἂν Ἑζεκίας καὶ οἱ σὺν αὐτῷ· «οὗτοι ἐν ἅρμασι καὶ οὗτοι ἐν ἵπποις, ἡμεῖς δὲ ἐν ὀνόματι κυρίου θεοῦ | |
| 70 | ἡμῶν ἐπικαλεσόμεθα».⸣ κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον ἀντὶ τοῦ· Τίνι πεποιθὼς εἶ; τοῦτον εἴρηται τὸν τρόπον· Τί τὸ θάρσος τοῦτο ὃ ἐθάρσησας; εἶπα· πλὴν λόγος χειλέων μου εἰς βουλήν, δύναμις δὲ εἰς πόλεμον. ⸢Συκοφάντης δὲ ὢν ὁ ἐχθρὸς καταψεύδεται τοῦ Ἑζεκίου λέγων· ἰδοὺ πεποιθὼς εἶ ἐπ’ Αἴγυπτον καὶ ἐπὶ Φαραὼ βασιλέα Αἰγύπτου, | 232 |
| 75 | ὃς τοῖς ἐπερειδομένοις αὐτῷ καὶ ἐπιθαρσοῦσι παντὸς γίνεται πολεμίου χείρων οὐκ εἰδὼς φυλάττειν συνθήκας τοῖς πρόσφυξιν. ὅθεν ἐοικέναι αὐτὸν ῥάβδῳ καλαμίνῃ ὁμοῦ καὶ τὸ σαθρὸν ἐχούσῃ ἐκ φύσεως καὶ τὸ βλαβερὸν τοῖς ἐπερει‐ δομένοις αὐτῇ.⸣ προτάξας δὲ τὴν περὶ τῶν Αἰγυπτίων συμμαχίαν ὡς ἐν παρέργῳ ὁ αὐτὸς μέμνηται τῆς παρὰ τοῦ θεοῦ βοηθείας, ᾗ ἐπεποίθει αὐτός τε ὁ Ἑζεκίας | |
| 80 | καὶ ὁ σὺν αὐτῷ πᾶς λεὼς ἔτι πρὸς τούτοις, ἅτε μὴ εἰδὼς τὸν θεὸν τοῦ Ἰσραὴλ αὐτὸν εἶναι τὸν ἐπὶ πάντων θεόν, τὴν καθαίρεσιν τῆς εἰδωλολάτρου πλάνης ὑπὸ Ἑζεκίου γενομένην αὐτοῦ εἶναι ἐνόμιζεν τοῦ τῶν ὅλων θεοῦ. διὸ μάτην φησὶν ἐπιθαρσεῖν ἐπὶ τὸν θεὸν ‹τὸν καθελόντα αὐτοῦ τὰ ὑψηλὰ καὶ τὰ θυσιαστήρια› πεπλανημένος καὶ οὐκ εἰδώς, ὅτι τοῦ θεοῦ ἦν ἀλλότρια τὰ καθαιρεθέντα ὑπὸ Ἑζεκίου. | |
| 85 | Εἶτα τούτοις ἑξῆς ὡς μὴ ἐπισταμένοις ἱππάζεσθαι τοῖς Ἰουδαίοις αὐτὸς μὲν δώσειν ἔλεγε δισχιλίαν ἵππον, τὸν δὲ Ἑζεκίαν μὴ δύνασθαι παρασχεῖν ἀναβάτας αὐτοῖς. καὶ εἰκός γε ἦν τὸν βασιλέα θεοσεβῆ καὶ νόμιμον ὄντα διὰ τὸ λέγεσθαι ἐν τῷ Μωσέως νόμῳ περὶ τοῦ μέλλοντος εὐσεβῶς βασι‐ λεύειν, «ὅτι οὐ πληθυνεῖ ἑαυτῷ ἵππον καὶ οὐ πληθυνεῖ ἑαυτῷ γυναῖκας» τοῦ | |
| 90 | νόμου χάριν μὴ πεφιλοκαληκέναι περὶ τὸ μέρος τὸ ἱππικόν, ἀλλ’ ἐπεὶ λέγει ὁ Ἀσσύριος· εἰ μὴ βούλεσθε παρασχεῖν ἀναβάτας τοῖς ὑφ’ ἡμῶν παρισταμένοις ὑμῖν ἵπποις διὰ τὸ ἀπείρους εἶναι ἐφ’ ἵππων παρατάξεως. Πῶς δύνασθε ἀποστρέψαι εἰς τὸ πρόσωπον τῶν ἡμετέρων τοπαρχῶν; ἀντὶ δὲ τοῦ· καὶ πῶς δύνασθε ἀποστρέψαι εἰς τὸ πρόσ‐ | |
| 95 | ωπον τῶν τοπαρχῶν; ὁ Σύμμαχος· καὶ πῶς ὑποστήσῃ φησὶ τὸ πρόσ‐ ωπον ἄρχοντος ἑνὸς τῶν δούλων τοῦ κυρίου μου τῶν μικρῶν; εἰ δὲ διὰ τὸ μὴ ἔχειν ὑμᾶς ἱππικὴν στρατείαν τοῖς τῶν Αἰγυπτίων φησὶν ἵπποις τε καὶ ἀναβάταις πεποίθατε, γινώσκετε ὡς καὶ αὐτοὶ Αἰγύπτιοι ἡμέτεροι τυγχάνουσιν οἰκέται· οὐκοῦν πολὺ πρότερον καὶ οἱ ἐπιθαρσοῦντες ἐκείνοις | |
2.10(100) | οὐδὲν ἀληθὲς λέγων· οὐ γὰρ τῇ ἐπ’ Αἰγυπτίους πεποιθήσει, τοῦ δὲ θείου νόμου φυλακῆς ἕνεκα τῆς τῶν ἵππων παρασκευῆς ἠμέλουν. Εἶτ’ ἐπειδήπερ προκεχωρήκει τῷ Ἀσσυρίῳ τὰ κατὰ τῆς Σαμαρείας καὶ τῆς Δαμασκοῦ καὶ καθ’ ἑτέρων πλείστων ἐθνῶν πεπραγμένα, συλλογίζεται ὥς γε αὐτῷ ἐδόκει λέγων· μὴ ἄνευ θεοῦ πάσας ταύτας εἴληφα; οὐ γὰρ ἂν | |
| 105 | ἐκράτησα τῶν τοσούτων μὴ αὐτοῦ τοῦ πάντων τὴν ἐξουσίαν ἔχοντος ἐμοὶ παρα‐ δεδωκότος αὐτοὺς ὑποχειρίους ὥστε προστάγματι θεοῦ ὑπηρετούμενος καὶ | |
| ἐπὶ τὴν ὑμετέραν ἀνῆλθον χώραν· κύριος γάρ φησιν εἶπε πρός με Ἀνάβηθι ἐπὶ τὴν γῆν ταύτην καὶ διάφθειρον αὐτήν. ⸢δεῖγμα δέ φησιν ἐναργὲς τοῦ κατὰ πρόσταγμα θεοῦ ταῦτα γεγενῆσθαι τὸ τὴν Σαμάρειαν ἑλεῖν καὶ πάντα | 233 | |
| 110 | τὸν Ἰσραὴλ ἀπαγαγεῖν αἰχμάλωτον. ‹ὡσ› γὰρ ἐκείνους ἀδελφοὺς ὄντας ὑμετέρους ‹εἷλον›, οὐκ ἄλλως ἢ τοῦ θεοῦ βουλομένου, τὸν αὐτὸν τρόπον αὐτοῦ νεύματι καὶ ὑμᾶς «λήψομαι». εἴτε δὲ ἐκ τοῦ εἰκότος ταῦτα ἔφασκεν στοχαζόμενος τοῦ κεκρατηκέναι τοῦ χρηματίζοντος λαοῦ τοῦ θεοῦ, λέγω δὴ τοῦ Ἰσραήλ, εἴτε καὶ ἀληθῶς ᾔσθετο θεοῦ ὑποβαλόντος αὐτοῦ τοῖς λογισμοῖς τῇ τῶν Ἰουδαίων ἐπελ‐ | |
| 115 | θεῖν χώρᾳ διὰ τὰς πεπραγμένας αὐτοῖς παρανομίας καὶ αὐτὸς ἐπιστήσεις.⸣ ἀλλὰ γὰρ ἐν τοῖς πρώτοις ταῦτα εἰπὼν ὁ Ῥαψάκης ἐπὶ τέλει τοῦ λόγου προτρέπει ἐπαγγελίαις τὰ ἐπ’ αὐτοῖς τείχεσι καὶ πύργοις τῆς πόλεως ἑστῶτα πλήθη παραδοῦναι τὴν πόλιν, ἐφ’ αἷς πεποίηται ὑποσχέσεσι καὶ ἐπειδὴ βεβόητο εἰς πάντας ἡ τοῦ Ἑζεκίου θεοσέβεια, διαβάλλειν αὐτὸν πρὸς | |
| 120 | τὰ πλήθη πειρᾶται λέγων· Μὴ ἀπατάτω ὑμᾶς Ἑζεκίας λέγων Ὁ θεὸς ῥύσεται ὑμᾶς. καὶ ἀνωτέρω δὲ ἔφασκεν· «ὃς ἀφεῖλε τὰ ὑψηλὰ αὐτοῦ καὶ τὰ θυσιαστήρια αὐτοῦ»· οὐ γὰρ ἠγνόει χαίροντα τὰ πλήθη τούτοις ἐν τῷ πρὸ τούτου χρόνῳ κατὰ τὴν Ἄχαζ βασιλείαν. διὸ ὡς ἔτι περὶ αὐτὰ διακειμένοις αὐτοῖς τὸν Ἑζεκίαν διέβαλλε, δι’ ὧν κατηγόρει μεγίστην θεοσεβείας μαρτυρίαν | |
| 125 | παρέχων τῷ ὄντι· καλὸν γὰρ τοιαῦτα διαβάλλεσθαι ὑπὸ ἐχθρῶν, ἐφ’ οἷς ἄν τις κατὰ θεὸν σεμνύνοιτο. εἶτ’ ἐπιλέγει· Μὴ ἐρρύσαντο οἱ θεοὶ τῶν ἐθνῶν ἕκαστος τὴν ἑαυτοῦ χώραν; καὶ ἐπιλέγει· Ποῦ ἐστιν ὁ θεὸς Αἰμὰθ καὶ Ἀρφάδ; καὶ ποῦ ὁ θεὸς τῆς πόλεως Ἐπφαρουέμ; μὴ ἐδύναντο ῥύσασθαι Σαμάρειαν ἐκ χειρῶν μου; δι’ ὧν παρέστησε τὸ αἴτιον τοῦ | |
| 130 | παραδεδόσθαι αὐτῷ τὴν Σαμάρειαν καὶ τὸν Ἰσραήλ. τοῦτο δὲ ἦν τὸ πολλοῖς προσέχειν θεοῖς παρὰ τὸν πάτριον νόμον. εἶτα συλλογιζόμενος ὡς οὐκ ἐδυνήθησάν φησιν οἱ θεοὶ τῶν ἐθνῶν ἐξελεῖν τοὺς αὐτοῖς ᾠκειωμένους, οὕτως οὐδὲ ὁ τῆς Ἰερουσαλὴμ θεὸς διασῶσαι δυνήσεται τοὺς ἐν αὐτῇ, ⸢οὐδὲν διαφέρειν νομίζων τὸν ἐν τῇ Ἰερουσαλὴμ τιμώμενον τῶν παρὰ τοῖς ἄλλοις ἔθνεσι πεπλανη‐ | |
| 135 | μένως θεῶν νομιζομένων.⸣ Πρὸς δὴ τὰς τοιαύτας μεγαλαυχίας καὶ βλασφημίας τοῦ Ῥαψάκου ἐκ παραγγέλματος βασιλικοῦ σιωπὴν εἶχον οἱ ἀκούοντες μηδὲν ἀποκρινόμενοι διὰ τὸ τὸν βασιλέα τοῦτο προστάξαι. πολλῆς τε συνέσεως καὶ εὐσεβείας δεῖ‐ γμα ἦν τοῦ Ἑζεκίου τὸ κελεῦσαι μὴ ἀποκρίνασθαι τοιαῦτα θρασυνομένῳ· | |
| 140 | μηκέτι γὰρ πρὸς ἀνθρώπους ἔχειν τὸν τοιαῦτα κατὰ τοῦ θεοῦ φθεγξάμενον, ⸢μηδὲ γὰρ προσήκειν τὸν εὐλαβῆ βλασφήμῳ προσδιαλέγεσθαι ἀνδρὶ ὡς ἂν μὴ ἐρεθίζοιτο εἰς ἑτέρας ἐκπίπτειν βλασφημίας.⸣ διὸ εἴρηταί που· «μὴ ἔκκαιε ἄν‐ θρακα ἁμαρτωλοῦ», ἀλλὰ μηδ’ ὅσιον εἶναι λόγων τοῖς τοιούτοις κοινωνεῖν μηδὲ | |
| ὠφελήσειν τι προσδοκᾶν τοὺς ἀνίατα τὴν ψυχὴν νοσοῦντας, ⸢μόνον δὲ πεφράχθαι | 234 | |
| 145 | δεῖν ὥσπερ τισὶν ὅπλοις καὶ πανταχόθεν ἠσφαλίσθαι τῇ σιωπῇ κρύπτοντας μὴ ἑαυτοῖς τοὺς ἀληθεῖς λόγους, περιμένοντας δὲ τὴν ἐκ τοῦ θεοῦ κατὰ τῶν βλασφήμων κίνησιν. ταῦτα παραγγείλαντος τοῦ βασιλέως ἐπιστημόνως τὸ προσ‐ ταχθὲν ἐποίουν οἱ τοῦ πλήθους προεστῶτες, ὃ δὴ καὶ ἡμῖν ποιητέον ἐστὶν ἐν καιροῖς διωγμῶν ἢ ἐν κοιναῖς ἀθέων καὶ βλασφήμων ἀνδρῶν διαλέξεσιν.⸣ | |
2.11 | Τῆς ἱστορίας διὰ τὸ σαφὲς μηδεμιᾶς ἑρμηνείας δεομένης τοσοῦτον εἰς τοὺς τόπους ἐροῦμεν ὡς τοὺς αὐτῶν χιτῶνας διέρρηξαν οἱ τῶν κατὰ θεοῦ βλασφημιῶν ἀκηκοότες, αὐτός τε ὁ βασιλεὺς Ἑζεκίας ἅτε δυσσεβῶν ῥημάτων· διὰ τῆς ἀκοῆς κεκοινωνηκότες ἢ ὡς δι’ αὐτοὺς τοῦ θεοῦ βεβλασφη‐ | |
| 5 | μημένου αὐτοὺς γὰρ εἶναι τούτων αἰτίους ὑπελάμβανον· μηδὲ γὰρ συγχωρηθῆναι τῷ πολεμίῳ μέχρις αὐτῶν πυλῶν εἰσελθεῖν τῆς τοῦ θεοῦ πόλεως καὶ τοιαῦτα ἀπαυθαδιάσασθαι. εἰ μὴ τούτων αὐτοὶ ὑπῆρχον αἴτιοι καὶ ἔτι πρὸς τούτοις διὰ τὸ ἀγωνιᾶν μή πη ἄρα καὶ αὐτοὶ τὰ ὅμοια πάθοιεν, οἷς πέπονθε Σαμάρεια καὶ ὁ ἐν αὐτῇ λαὸς διὰ τὰς ἑαυτῶν ἀσεβείας. | |
| 10 | Σάκκον δὲ περιέθετο ἀντὶ βασιλικῆς ἐσθῆτος ὁ Ἑζεκίας ⸢σημεῖα πένθους καὶ κακώσεως ἐπαγόμενος, τούτῳ τε τῷ σχήματι διὰ μέσης ἀνῄει τῆς πόλεως ἀπὸ τῶν βασιλείων οἴκων ἐπὶ τὸν νεὼν τοῦ θεοῦ καὶ ταπεινὸν τῷ θεῷ ἑαυτὸν δεικνὺς οἴκτου καὶ ἐλέους τυχεῖν ἠξίου τῷ σχήματι· τοὺς γὰρ ἑτέρους τῶν ἱερέων τοῦ θεοῦ σάκκους ἀντὶ τῶν ἱερατικῶν ἠμφιεσμένους στολῶν | |
| 15 | πρὸς τὸν προφήτην Ἠσαΐαν ἔπεμπε φάσκειν αὐτοῖς παραγγείλας· Τάδε λέγει Ἑζεκίας, οὐχ ‹ὁ βασιλεὺσ› προσθείς· οὐ γὰρ ὁ καιρὸς αὐτῷ τοῦτ’ ἐπέτρεπε λέγειν ταπεινουμένῳ τῆς παρούσης ἕνεκα συμφορᾶς.⸣ εἶτ’ ἐπεὶ ἡ παροῦσα περίστα‐ σις ἐλεγμοῦ φησιν ἡμέρα ἐστὶ τῷ τὰς ἡμετέρας ἀπελέγχειν ἁμαρτίας, ἀλλὰ καὶ ὀργῆς ἡμέρα τυγχάνει· ἐλεγχόμενοι γὰρ ἄξια ὀργῆς πεπραχότες. ταύτῃ | |
| 20 | νῦν παραδεδόμεθα ἐοίκαμέν τε ὠδινούσῃ γυναικὶ καὶ μελλούσῃ μὲν ἀποκύειν, ἐξασθενούσῃ δὲ πρὸς τὴν τῶν ὠδίνων καρτερίαν· οὐ γὰρ οἷοί τε ἐσμὲν λέγειν· «ἐκ τοῦ φόβου σου, κύριε, ἐν γαστρὶ ἐλάβομεν καὶ ὠδινήσαμεν καὶ ἐτέκομεν πνεῦμα σωτηρίας». ⸢τούτου χάριν ἐπὶ σὲ τὸν τοῦ θεοῦ ἄνθρωπον ἀνεπέμψαμεν διὰ σοῦ τὸν σὸν θεὸν ἐν καιρῷ παραστῆναι βοηθὸν ἡμῖν ἀντιβολοῦντες· ὃν οὐδὲ ἑαυτῶν | |
| 25 | θεὸν ὀνομάζειν τολμῶμεν, σὸν δὲ κύριον καὶ θεὸν ἀκριβῶς ὄντα ἐπιστάμεθα. τοῦτον οὖν αὐτὸν ἱκετεύομεν μὴ τοῖς ἡμετέροις ἀποβλέψαι πλημμελήμασι μηδὲ τῶν ἡμετέρων μνήμην ποιήσασθαι ἁμαρτημάτων, ταῖς δὲ ἀθέοις τοῦ πολεμίου φωναῖς καὶ τῇ τοσαύτῃ ὑπερηφάνῳ προσχεῖν ἀλαζονείᾳ,⸣ ποιεῖν τε τὸ αὐτῷ φίλον εἴτε συγχωρεῖν εἴτε ἐπεξιέναι βούλοιτο. | |
| 30 | Σύ γε μήν, ὦ τοῦ θεοῦ προφῆτα, σαυτὸν ὑπομνήσας ὡς τὸ πᾶν | |
| ἡμῶν πλῆθος αἰχμάλωτον ἤδη ὑπὸ τοῦ τῷ αὐτῷ γέγονε τῷ Ἀσσυρίῳ πρεσβεῦσαι πρὸς τὸν θεὸν ὑπὲρ ἡμῶν τῶν καταλειφθέντων, μὴ ὀκνήσῃς· πιστεύομεν γὰρ ἡμεῖς καὶ πεπείσμεθα τὰ μεγάλα ἡμῖν συμβαλεῖσθαι πρὸς σωτηρίαν τὰς σὰς ὑπὲρ ἡμῶν ἱκετηρίας. ταῦτα ὁ βασιλεὺς τῷ προφήτῃ λέγειν διετάττετο. | 235 | |
| 35 | ⸢ὡς δὲ μόνον ἐπέστησαν αὐτοί, φθάσας τοὺς παρ’ αὐτῶν λόγους ὁ Ἠσαΐας ἀπαγγέλλειν προσέταττε τὴν ἐπιφερομένην προφητείαν· δι’ ἧς πνεῦμά φησιν ἐμβαλεῖν εἰς αὐτόν, ὑφ’ οὗ πνεύματος ἀπατηθεὶς ἐπανήξει ἐπὶ τὴν ἑαυτοῦ γῆν, ἔνθα ξίφει τὴν ζωὴν καταστρέψει.⸣ καὶ ταύτην πρώτην ποιεῖται προφητείαν ὁ λόγος ἐπὶ τῆς προκειμένης ἱστορίας. | |
2.12 | Θεσπίσαντος τοῦ προφήτου τὰ προλεχθέντα ὁ τὰ το‐ σαῦτα ἀπαυθαδιασάμενος Ῥαψάκης ἀθρόως ἄπρακτος ἀπεχώρει τῆς πολιορκίας, σπεύσας τε ἀπήντα πρὸς τὸν βασιλέα τῶν Ἀσσυρίων ἐκστήσαντος αὐτοῦ τὴν διάνοιαν τοῦ θεοῦ. ὁ δὲ τῶν Ἀσσυρίων βασιλεὺς ἑτέραν τῆς Ἰουδαίας πόλιν τὴν | |
| 5 | Λόμνα μετὰ τὴν Λαχεὶς πολιορκῶν ἀγγελίας αὐτὸν οὐκ ἀγαθῆς ἐκταρα‐ ξάσης κατὰ τὸν τοῦ θεοῦ λόγον ἔσπευδεν ἐπ’ Αἰθίοπας. οὐ μὴν ἠμέλει τῆς κατὰ τῶν Ἰουδαίων ἀπειλῆς, ἀποστείλας δὲ ἀγγέλους καὶ γραφὴν πρῶτα μὲν ἐκέλευσεν ἀπὸ στόματος λέγειν τῷ Ἑζεκίᾳ τὰ ἐμφερόμενα τῇ γραφῇ, εἶτα καὶ αὐτὴν ἀναδιδόναι τὴν ἐπιστολήν· τῶν τοσούτων οὖν πραγμάτων καὶ τούτοις τοῖς | |
| 10 | λόγοις καὶ ταῖς ἐπαγγελίαις ἐπάρας ἑαυτὸν τοιγαροῦν ἀπατῶν μὴ ἀγνόει. εἶτα καὶ πάλιν ὁ δυσσεβὴς δυσφήμους ἠφίει φωνὰς τοῦ θεοῦ καταλαζονευόμενος, κατηριθμεῖτό τε τὰ ὑπὸ χεῖρα αὐτῷ γενόμενα ἔθνη τῶν οἰκείων θεῶν οὐδὲν αὐτοῖς ἐπαμυνόντων. ταύτην δὲ τοῦ Ἀσσυρίου τὴν μεγαλαυχίαν ἐδήλου διὰ τῶν ἔμπροσθεν ὁ προφήτης ‹πρὶν ἢ γενέσθαι› τὸ μέλλον ἀν〈α〉φωνῶν καὶ λέγων· «Οὐαὶ | |
| 15 | Ἀσσυρίοις· ἡ ῥάβδος τοῦ θυμοῦ μου καὶ ὀργῆς ἐστιν ἐν ταῖς χερσὶν αὐτῶν» καὶ ἑξῆς. «αὐτὸς δὲ οὐχ οὕτως ἐνεθυμήθη καὶ τῇ ψυχῇ οὐχ οὕτως λελόγισται», ἀλλ’ εἶπεν· «ὃν τρόπον ἐποίησα Σαμαρείᾳ καὶ τοῖς χειροποιήτοις αὐτῆς, οὕτως ποιήσω τῇ Ἰερουσαλὴμ καὶ τοῖς εἰδώλοις αὐτῆς». ἐφ’ οἷς καὶ τὴν ἀπειλὴν ἑξῆς ἐπῆγε· λέλεκτο μὲν οὖν ταῦτα πάλαι πρότερον, νυνὶ δὲ κατὰ τοὺς παρόντας ἐπλη‐ | |
| 20 | ροῦτο χρόνους. ⸢Ὁ δέ γε Ἑζεκίας ὥσπερ καὶ πρότερον ἔσπευδε καὶ νῦν ‹ἐπὶ τὸν οἶκον τοῦ θεοῦ› καὶ αὐτῷ μόνον τὴν ἐπιστολὴν ἐδείκνυ τῷ θεῷ. εἶτ’ ἐπῆγεν ἱκετηρίαν διὰ προσευχῆς μόνον αὐτὸν εἶναι θεὸν λέγων καὶ οὐδένα ἄλλον.⸣ ἐπεὶ καὶ μόνος αὐτὸς οὐρανοῦ καὶ γῆς καὶ τοῦ σύμπαντος κόσμου γέγονε | |
| 25 | ποιητὴς οὐδενὸς ἀλλ’ οὐ ταύτης αὐτῷ τῆς θεϊκῆς δυνάμεως ἐπικοινωνοῦντος, αὐτὸς εἴη ἂν ζῶν θεὸς τῶν ἄλλων ἀψύχων καὶ νεκρῶν ὄντων, αὐτοῦ δὲ μόνου ζῶντος τὴν ἄναρχον καὶ ἀγέννητον ζωὴν ἐπιγραφομένου τε ἁπάντων τῶν ζωῆς μετόχων τὴν αἰτίαν. ἤδη δὲ θαρσῶν ὡς ζῶντα καὶ τοῖς πᾶσι παρόντα καὶ τῶν αὐτοῦ φωνῶν ἀκροώμενον θεὸν ἠξίου ταῖς καθ’ ὅλης τῆς οἰκουμένης βασιλείαις | |
| 30 | ἐνδείξασθαι μόνος αὐτὸς εἴη θεὸς ἐν τῷ διασώσασθαι τοὺς ἐπ’ αὐτὸν ἠλπι‐ κότας. καὶ νῦν μὲν τοσαῦτα καὶ τοιαῦτα διὰ τῆς προσευχῆς ἐθεολόγει τοῦ καιροῦ συγχωρήσαντος ὁ βασιλεὺς μὴ εὐξάμενος, ὅτε τὸ πρῶτον ‹εἰς τὸν οἶκον› ἀνῄει ‹τοῦ θεοῦ› τῇ ‹τοῦ σάκκου› περιβολῇ κεχρημένος δι’ ὑπερβολὴν εὐλαβείας· τότε γοῦν οὐδὲ διᾶραι στόμα ἐπὶ τοῦ θεοῦ ἐτόλμα. διὸ τὸν προφήτην ἀποστείλας | 236 |
| 35 | ἠξίου πρεσβεῦσαι ὑπὲρ αὐτῶν ἐν ταῖς πρὸς τὸν θεὸν ἱκετηρίαις, νῦν δὲ ὅτε ἀποκρί‐ σεως ἠξίωτο τοῦ θεοῦ καὶ ταῖς διὰ τοῦ προφήτου ὁσίαις ἐπαγγελίαις πιστεύσας ταῖς κατὰ τοῦ πολεμίου προρρήσεσι θαρσαλέως διὰ τῶν μετὰ χεῖρας τὴν προ‐ κειμένην ἀνέπεμψεν εὐχὴν εὐσεβῆ δόγματα θεολογίας περιέχουσαν. | |
2.13 | Οἱ τοῦ θεοῦ προφῆται τὰ μακροῖς ὕστερον χρόνοις μέλλοντα γίνεσθαι θεσπίζοντες οὐκ ἐντεῦθεν εἶχον τὸ γνώρισμα παρὰ τοῖς πλήθεσι τοῦ προφήτας αὐτοὺς εἶναι· οὐ γὰρ ἀφ’ ὧν τὰς ἐκβάσεις ἠγνόουν προφήτας αὐτοὺς ἡγοῦντο. ἀφ’ ὧν δὲ τὴν πεῖραν ἐκ τῶν παραχρῆμα ἀποτελεσμάτων ἐλάμβανον, | |
| 5 | ἐκ τούτων ἐν ταῖς τῶν μελλόντων κατεπίστευον προρρήσεσιν. οὕτως οὖν ποτε καὶ ‹περὶ ὄνων› ὁ Σαμουὴλ προὔλεγε τῷ Σαοὺλ καὶ ἄλλος περὶ οὗ βασιλέως νοσηλευομένου καὶ πάλιν ἕτερος τοῦ βασιλέως Ἰσραὴλ θάνατον προαγορεύει. τοῦτο δὲ ἐγίνετο ὡς ἂν μὴ περισπῷτο ὁ λαὸς πόθῳ καὶ λιχνείᾳ προγνώσεων περὶ τὰ τῆς εἰδωλολάτρου πλάνης μαντεῖά τε καὶ χρηστήρια· τοῦ γὰρ αὐτῶν | |
| 10 | θεοῦ οὐ δι’ ἀψύχων ξοάνων, διὰ δὲ τῶν αὐτοῦ προφητῶν τὸ ἱκανὸν αὐτοῖς τῆς τοῦ μέλλοντος γνώσεως παρέχοντος οὐδεὶς αὐτοῖς τῶν ἔξωθεν ἐγίνετο λόγος. ὅθεν καὶ ἐν τοῖς μετὰ χεῖρας ⸢ὁ μὲν βασιλεὺς Ἑζεκίας οἷα θεοφιλὴς ‹εἰς τὸν οἶκον ἀνῄει τοῦ θεοῦ› καὶ τὴν ἀνάγραπτον ἱκετηρίαν ἀνέπεμπε, θεὸς δὲ αὐτῷ ἀποκρίνε‐ ται τὸν ἑαυτοῦ προφήτην Ἠσαΐαν ὡς αὐτὸν πέμψας, δεύτερόν τε αὐτῷ τοῦτον | |
| 15 | ἐκδίδωσι τὸν χρησμόν, ὡς ἄρα εἴη ἀκηκοὼς τῶν τῆς προσευχῆς αὐτοῦ λόγων διδάσκων.⸣ Εἶθ’ ὡς πρὸς τὸν Ἀσσύριον πολλὰ καταλαζονευόμενον καὶ ἐπαπειλή‐ σαντα τῷ λαῷ καὶ τῷ τόπῳ τοιοῦτόν τινα λόγον ποιεῖται. σὺ μὲν ὦ οὗτος τυραννι‐ κῶς ἠπείλεις τοιαῦτα διαθήσειν τὸν ἐμοὶ καθηγησάμενον τόπον νομίζων φοβεῖν | |
| 20 | ταῖς ἀπειλαῖς τὴν ἀδιάφθορον καὶ διὰ τοῦτο παρθένῳ παραβαλλομένην τοῦ θεοῦ πόλιν, τόν τε ἐν αὐτῇ λαὸν θυγατέρα Σιὼν καὶ θυγατέρα Ἰερουσαλὴμ χρηματίζοντα καὶ παρθένῳ παραβαλλόμενον διὰ τὸ πάσης καθαρεύειν εἰδω‐ λολατρίας. ἡ δὲ θαρσοῦσα τῇ ἑαυτῆς καθαρότητι καὶ τῷ ἑαυτῆς βοηθῷ θεῷ τὸν ὑπερήφανόν σου λογισμὸν καὶ τὰς ἀπειλὰς ἐκείνας ἐξεφαύλισε καὶ ἐμυκτή‐ | |
| 25 | ρισεν ὡς οὐδενὸς ἀξίας. διὸ κατὰ τὸν Σύμμαχον εἴρηται· ἐξουδένωσέ σε καὶ ἐξεφαύλισέ σε θυγάτηρ Σιών, ὄπισθέν σου κεφαλὴν ἐκίνησε θυ‐ γάτηρ Ἰερουσαλήμ· εἰ γὰρ καὶ μηδεμίαν ἀπόκρισιν ἐποιήσατο πρὸς σέ, ὅτε τὰς βλασφήμους προΐεσο φωνάς, ἀλλὰ μετὰ τὸ ἀναχωρῆσαι καὶ εἰς τοὐπίσω σε ἀπελθεῖν ἐπὶ σοὶ κεφαλὴν ἐκίνησεν ἡ προλεχθεῖσα τῆς Ἰερουσαλὴμ | |
| 30 | θυγάτηρ ἡ αὐτὴ οὖσα τῇ παρθένῳ θυγατρὶ Σιών. καὶ τοῦτ’ ἔπραττεν οὐκέτι σιωπὴν ἄγουσα, μετὰ δὲ τοῦ λόγον ἀποδιδόναι· διὸ ἐπὶ σοὶ τὴν κεφαλὴν ἐκίνει. Ὁ δὲ λόγος οὕτως ἦν· τίνα ὠνείδισας καὶ παρώξυνας; ἀνθ’ οὗ οἱ λοιποὶ ἑρμηνευταὶ βεβλασφήμηκας ἐκδεδώκασιν, ἢ πρὸς τίνα | 237 |
| 35 | ὕψωσας τὴν φωνήν σου; οὐδὲ ἀνέβλεψας εἰς οὐρανὸν οὐδὲ διενοήθης τὸν θεὸν τὸν ὕψιστον οὐδὲ ἐλογίσω, ὡς ἄρα οὗτος εἴη ὁ ἅγιος τοῦ Ἰσραήλ, ὃν ὠνείδισας διασύρων καὶ χλευάζων ὡς ἕνα τῶν πολλῶν θεῶν τῶν ὑποχειρίων σοι γενομένων. ἐλογίσω γὰρ παρὰ σαυτῷ ὡς τῇ σαυτοῦ δυνάμει καὶ τῷ πλήθει τῶν σῶν ἁρμάτων ἀναβεβηκὼς εἴης εἰς τὰ ὑψηλὰ τῶν ὀρέων καὶ εἰς | |
| 40 | τὰ ἔσχατα τοῦ Λιβάνου, ὥστε ἀποκόψαι τὸ ἐν τῷ πλήθει τῶν ἐν αὐτῷ κέδρων τε καὶ κυπαρίσσων ἐμφαινόμενον αὐτοῦ κάλλος. ⸢ᾐνίττετο δὲ διὰ τούτων τὰς ἐν τοῖς λοιποῖς ἔθνεσιν ἐπηρτημένας καὶ εὐθηνουμένας βασιλείας· τὸ γὰρ πολὺ πλῆθος τοῦ Λιβάνου ἐν ὑψηλοτάτοις κέδροις τε καὶ κυπαρίσσοις ἢ ἀρκεύθοις κατὰ τὸν Σύμμαχον, ἢ ἐλάταις κατὰ τὸν Ἀκύλαν, εἰς εἰκόνα | |
| 45 | παρείληφε τῶν τότε εὐθηνουμένων ἐθνῶν.⸣ ἀντὶ δὲ τοῦ· εἰς ὕψος μέρους τοῦ δρυμοῦ, ὁ Σύμμαχος εἰς ὕψος τοῦ ἄκρου αὐτοῦ εἰς τὸν δρυμὸν τοῦ Καρμήλου αὐτοῦ ἡρμήνευσε, δρυμὸν κἀνταῦθα τὴν ἄκαρπον ὕλην τῶν τὸν θεὸν μὴ ἐπισταμένων ἐθνῶν αἰνιττομένου τοῦ λόγου. ἃ δὴ ὑπὸ χεῖρα πεποιη‐ μένος ὁ Ἀσσύριος μέγα φρονῶν ἐφ’ ἑαυτῷ ἔλεγεν· ἐγὼ ἀνέβην εἰς ὕψος | |
2.13(50) | ὀρέων καὶ εἰς τὰ ἔσχατα τοῦ Λιβάνου καὶ ἔκοψα τὸ ὕψος τῆς κέδρου αὐτοῦ καὶ τὸ κάλλος τῆς κυπαρίσσου καὶ εἰσῆλθον εἰς ὕψος μέρους τοῦ δρυμοῦ. ἔτι δὲ ἀπηυθαδίζετο λέγων· καὶ ἔθηκα γέφυραν καὶ ἠρήμωσα ὕδατα καὶ πᾶσαν συναγωγὴν ὑδάτων, ἢ κατὰ τὸν Σύμμαχον· ἐγώ φησιν ὤρυξα | |
| 55 | καὶ ἔπιον ὕδωρ καὶ ἠρήμωσα ἐν ἴχνει ποδός μου πάντας ποταμοὺς συνεχομένους. ὁρᾷς ὅπως καὶ ἐν τούτοις ὑδάτων μέμνηται ὁ λόγος καὶ ποτα‐ μῶν ἀφανιζομένων ὑπὸ τοῦ Ἀσσυρίου, δι’ ὧν οἶμαι σημαίνειν τὰ παρὰ τοῖς ἔθνεσι πλήθη καὶ τοὺς παρ’ αὐτῶν περὶ θεῶν λόγους, οἳ τὰς ψυχὰς ἐνόμιζον τρέφεσθαι. τῷ γε μὴν ἴχνει τοῦ ἑαυτοῦ ποδὸς ἐρημίαν εἰργᾶσθαι ἐσεμνύνετο· | |
| 60 | ἐπ’ οὐδενὶ μὲν ἀγαθῷ, ἐπ’ ἐρημίᾳ δὲ ὧν ἐπέβη χωρῶν καυχώμενος καὶ ἐπὶ ἀφα‐ νισμῷ τοῦ δηλωθέντος τοῦ Λιβάνου κάλλους. ἀλλὰ ταῦτα μὲν σὺ παρὰ σαυτῷ εἶπας ἐν τῇ σαυτοῦ διανοίᾳ λογισάμενος, ὡς ἄρα τῷ πλήθει τῶν ἁρμάτων σου τὰ τοσαῦτα διεπράξω, ⸢ἐγὼ δὲ σοί φημι Μὴ σαυτὸν ἀπάτα· οὐ γὰρ τῇ σαυτοῦ δυνάμει τούτων ἁπάντων περιγέγονας. | |
| 65 | ἐγὼ δὲ ἤμην ὁ ταῦτα τὰ κατ’ αὐτῶν ὁρίσας· εἰ σὺ μὴ ἔγνως, εἰ καὶ μὴ ἤκουσας τὴν ἐμὴν ἐξ ἀρχαίου βουλήν· ταῦτα γὰρ αὐτὸς κέκρικα κατὰ τῶν ἀθέων καὶ ἀσεβῶν ἐθνῶν πάλαι καὶ ἐξ ἡμερῶν ἀρχαίων διὰ σοῦ πραχθῆναι. νῦν δὲ δι’ ἔργων τὴν ἐμὴν ἐπέδειξα βουλὴν ἐγείρας σε ἐπ’ ὀλέθρῳ τῶν τιμωρίας ἀξίων καὶ | |
| σοὶ χρησάμενος σημείῳ τοῦ ἐξερημῶσαι ἔθνη καὶ ἀναστάτους ποιῆσαι τοὺς | 238 | |
| 70 | οἰκοῦντας ἐν πόλεσιν ὀχυραῖς, ἃς πρότερον μὲν ἐφύλαττον διασῴζων ἐγώ. Ἐπεὶ δὲ ἠσέβουν μὴ γνωρίζοντες τὸν ἑαυτῶν σωτῆρα, ἀνῆκα τὰς ἐμαυτοῦ χεῖρας σοὶ παραδιδοὺς ἐπὶ τιμωρίᾳ, οἱ δὲ παραχρῆμα ἔρημοι ἐγένοντο τῆς ἐμῆς στερηθέντες ἐπισκοπῆς.⸣ διὸ καὶ παραυτίκα ἐξηράνθησαν | |
| 75 | καὶ ἐγένοντο ὡς χόρτος ξηρὸς ἐπὶ δωμάτων καὶ ὡς ἄγρωστις· τοῦτο γοῦν αὐτῶν τὸ αἴτιον τῆς ἀπωλείας, ὅτι μηδένα καρπὸν ἀγαθὸν εὐσεβείας προὔφερον. διὸ οὔτε ἀμπέλῳ οὔτε ἐλαίᾳ οὔτε τινὶ τῶν γονίμων φυτῶν, χόρτῳ δὲ ξηρῷ καὶ ἀγρώστιδι παρεικάζοντο, ὅτε δικαιότατα σῇ παρεδόθησαν χειρί. ἀλλ’ οὐ σύ γε ταῦτα ἐφρόνησας, ὦ τῶν Ἀσσυρίων ἄρχων, ἄθεα δὲ καὶ ἀσεβῆ | |
| 80 | λογισάμενος καὶ τὴν ἐμοὶ τῷ θεῷ ἀνακειμένην πόλιν ἐνόμισας ὁμοίως ταῖς λοιπαῖς ταῖς τὸν θεὸν ἀγνοούσαις αἱρήσειν. εἰδὼς δὲ σοῦ τὰς ἐνθυμήσεις καὶ τὴν ἔξοδον καὶ τὴν εἴσοδον τῶν σῶν λογισμῶν ἔτι καὶ ταῦτα πρὸς σέ φημι, ὡς οὐκ ἔλαθέ με ὁ θυμός, ᾧ κέχρησαι κατὰ τοῦ χρηματίζοντος ἐμοῦ λαοῦ, ἀλλὰ καὶ ἡ πικρία σου ἀνέβη πρός με, ἢ κατὰ τὸν Σύμμαχον· ἀνέβη ἡ ἀλαζονεία σου | |
| 85 | εἰς τὰ ὦτά μου. ἐπεὶ τοίνυν τοιαῦτά σοι τετόλμηται, ἄκουε λοιπόν, ὦ οὗτος τὰ διαδεξόμενά σε φιμὸν κατὰ τοῦ στόματός σου τοιοῦτον ἐμβαλῶ, ὡς καὶ τὴν ῥῖνα αὐτὴν συσχεῖν καὶ ἀποπνῖξαι ⸢πρὸς τὸ μηκέτι τοιαῦτα φθέγγεσθαι, κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον· καὶ δώσω φησὶ κρίκον εἰς τὸν μυκτῆρά σου καὶ χαλινὸν εἰς τὰ χείλη σου, ἵνα μὴ ὅπου βούλει ἀπίῃς, ἕλκοιο δὲ καὶ μὴ | |
| 90 | βουλόμενος εἰς τοὐπίσω· ἀποστραφῆναι γάρ σε δεήσει τῇ ὁδῷ, ᾗ τὴν ἐνταῦθα πεποίησαι πορείαν.⸣ Ταῦτα μὲν οὖν ὡς πρὸς τὸν ἄρχοντα τῶν Ἀσσυρίων, εἰ καὶ μὴ τῷ σώματι πάρεστιν, ὅμως δ’ οὖν καὶ πρὸς ἅπαντα εἰρήσθω. ἐπεὶ δὲ καὶ σοὶ χρὴ τῷ Ἑζεκίᾳ πρὸς ἃς πεποίησαι εὐχὰς ἀποκρίνασθαι, δέχου δὴ καὶ τὸν πρὸς | |
| 95 | σὲ λόγον· τὰ μὲν εἰρημένα περὶ τοῦ ἄρχοντος τῶν Ἀσσυρίων ἀκήκοας, ⸢εἰ δὲ σοὶ δεῖ σημείου πρὸς πίστωσιν τῶν ἐμῶν λόγων, ἴσθι ὅτι τὸν παρόντα ἐνιαυτὸν τοῖς ἀπὸ γῆς αὐτομάτως ἀναδοθησομένοις πρὸς τροφὴν χρήσῃ, τῷ δὲ μὴ δύνασ‐ θαι συνήθως τὴν χώραν γεωργίας τυχεῖν διὰ τὴν τῶν πολεμίων ἔφοδον.⸣ διόπερ φάγε τοῦτον τὸν ἐνιαυτὸν ἃ ἔσπαρκας. ἀντὶ δὲ τοῦ· ἃ ἔσπαρκας, | |
2.13(100) | οἱ λοιποὶ πάντες ἑρμηνευταὶ αὐτόματα ἐκδεδώκασι. καὶ τῷ ἐπιόντι δὲ ἐνιαυτῷ ὁμοίως 〈φάγε〉 τὰ ὑπολειφθέντα ἐκ τοῦ προτέρου ἔτους. ἀντὶ δὲ τοῦ· τῷ δευ‐ τέρῳ ἔτει τὸ κατάλειμμα, ὁ μὲν Ἀκύλας καὶ τῷ ἔτει τῷ δευτέρῳ αὐτοφυῆ ἐκδέδωκεν, ὁ δὲ Σύμμαχος· καὶ τῷ ἔτει τῷ δευτέρῳ ἀπὸ δέν‐ δρων, ὁ δὲ Θεοδοτίων· καὶ τῷ ἔτει τῷ δευτέρῳ αὐτοφυῆ, δύο δὲ τούτους | |
| 105 | ἐνιαυτοὺς στενοχωρηθέντες διὰ τὸ μὴ ὁμοίως γεωργίας τυχεῖν τὴν χώραν. τῷ τρίτῳ ἔτει πληρωθήσεσθε πάσης εὐθηνίας· σπείραντες γοῦν ἀμήσατε καὶ φυτεύσατε ἀμπελῶνας καὶ φάγεσθε τὸν καρπὸν αὐτῶν, ⸢εὖ | |
| εἰδότες ὡς οἱ περιλειφθέντες ἐν τῇ Ἰουδαίᾳ μετὰ τὴν αἰχμαλωσίαν τοῦ ἐν Σαμαρείᾳ πλήθους ἐν εἰρήνῃ διατελέσετε, εἰ κατὰ τὴν ἐμὴν βουλὴν ῥίζαν | 239 | |
| 110 | ἐμβαλόντες ἑδραίαν θεοσεβείας ἐν τῇ ἑαυτῶν ψυχῇ, καρπὸν τῆς ἐμῆς γεωργίας ἅγιον ἄνω βλέποντα πρός με ἀποδώσετε.⸣ οὕτω γοῦν διασωθήσονται οἱ ἐπὶ τῆς Ἰερουσαλὴμ καταλειφθέντες, εἰ γένοιντο καρποφόροι παρ’ ἐμοὶ καὶ ‹τοὺς ἀξίους αὐτῶν› ἀποδίδοιεν ‹καρπούσ›· ‹ζηλῶν› γὰρ ὁ κύριος ὡς ὑπὲρ οἰκείας τῆς ἀνακειμένης αὐτῷ πόλεως καὶ τοῦ χρηματίζοντος αὐτοῦ λαοῦ ταῦτα | |
| 115 | πάντα δωρήσεται. Καὶ οὔτε ὁ τῶν Ἀσσυρίων βασιλεὺς οὐθ’ ἕτερός τις ἐπιβήσεται τῆς πόλεως οὔτε ἐπιτραπήσεταί τις πόλεμον ἄρασθαι κατ’ αὐτῆς· αὐτὸς γὰρ ἐγὼ ὡς ἂν ὑπὲρ ἐμῆς πόλεως ὑπερασπιῶ καὶ σώσω αὐτήν τε καὶ τοὺς ἐνοικοῦντας· ⸢τοῦτο γὰρ ἐμοὶ θεῷ ὄντι πρέπει. διὸ ταῦτα πράξω δι’ ἐμέ, ἀλλ’ | |
| 120 | οὐ διὰ τὸ ἀξίους εἶναι τοὺς βοηθουμένους.⸣ εἰ δὲ χρὴ καὶ ἄνδρα τιμῆσαι ὡς φάναι προστήσασθαι τῆς πόλεως, διὰ Δαυὶδ τὸν ἐμὸν παῖδα, ἢ κατὰ τοὺς λοιποὺς ἑρμηνευτάς· τὸν ἐμὸν δοῦλον, κτίστην τῆς πόλεως καὶ πρῶτον βασιλέα τῶν αὐτόθι γενομένων φυλάξω τὴν πόλιν, ὡς ἂν καὶ ἕτεροι μαθόντες, ὅσης ἠξίωται παρ’ ἐμοὶ τιμῆς ὁ θεοφιλὴς ἀνήρ, ζηλωταὶ αὐτοῦ καὶ μιμηταὶ τῆς θεοσεβείας | |
| 125 | γένοιντο. Οἱ μὲν οὖν τοῦ θεοῦ λόγοι διὰ Ἠσαΐου τοῦ προφήτου τοῦτον ἀπηγγέλλοντο τὸν τρόπον τῷ βασιλεῖ Ἑζεκίᾳ. ⸢οὐκ εἰς μακρὸν δὲ τοῖς λόγοις φοβερά τις καὶ θεϊκὴ πρᾶξις εἵπετο αὐτίκα μετὰ ταύτας τὰς φωνάς, οὐ δι’ ἀν‐ θρωπίνης μεθόδου μυριάδες ἀθρόων ἀνδρῶν εὕρηντο νεκρῶν βεβλημέναι ὑπὸ | |
| 130 | χειρὸς ἑνὸς ἀγγέλου· τοσοῦτος γὰρ ἦν οὗτος ὡς θεοῦ κρίσει διακονήσασθαι καὶ τοσαῦτα πλήθη τῶν πολεμίων ἀνελεῖν, ὅπως ἔργῳ πεῖραν λάβοι ὁ τούτων βασιλεύς, οἵου καταβλασφημεῖ θεοῦ. τούτου γοῦν ἕνεκεν τοσούτων ἀπολλυμένων οὐ συναπώλλυτο, ὡς ἂν θεωρὸς γενόμενος τούτου πραχθέντος τὴν ἄθεον αὐτοῦ γλῶτταν ἐπιστομίσειε.⸣ διὸ δὴ εἴρητο ἐν τοῖς τοῦ θεοῦ λόγοις· «καὶ ἐμβαλῶ | |
| 135 | φιμὸν εἰς τὴν ῥῖνά σου καὶ χαλινὸν εἰς τὰ χείλη σου» ⸢πρὸς τὸ μὴ τοιαῦτα φθέγγε‐ σθαι τολμᾶν. πλὴν εἰ καὶ μὴ συναπήλαυσεν τῷ πλήθει διὰ τὴν εἰρημένην αἰτίαν, δι’ ἣν καὶ Φαραὼ τῶν λοιπῶν Αἰγυπτίων κολαζομένων θεωρὸς ἐφυλάττετο, ὅμως γοῦν τοὺς ἑαυτοῦ παῖδας εὗρεν ἑαυτοῦ φονέας ἐπὶ τῆς οἰκείας γενόμενος γῆς.⸣ | |
2.14 | ⸢Ὁ εἰπὼν θεός· «ἐγὼ ἀποκτενῶ καὶ ζῆν ποιήσω, πατάξω | |
| κἀγὼ ἰάσομαι», τοὺς πολεμίους πατάξας κρίσει δικαίᾳ δι’ ἑνὸς ἀγγέλου τὸν θεοφιλῆ βασιλέα ἰάσατο καὶ ἐζωοποίει ‹ῥυόμενος αὐτὸν ἐκ θανάτου› δι’ ἑαυτοῦ. καλῶς οὖν ἐπεσημήνατο φήσας· ἐν τῷ καιρῷ ἐκείνῳ ἐμαλακίσθη Ἑζε‐ | 240 | |
| 5 | κίας ἕως θανάτου, ἢ κατὰ τὸν Ἀκύλαν· τοῦ ἀποθανεῖν, ἢ κατὰ τοὺς λοιπούς· εἰς θάνατον· ἐν γὰρ ἐκείνῳ τῷ καιρῷ, καθ’ ὃν τὰ προλεχθέντα πεπόνθασιν οἱ Ἀσσύριοι, ὁ τοῦ θανάτου καιρὸς ἐπέστη τῷ Ἑζεκίᾳ. βουλό‐ μενος δὲ σῶσαι αὐτὸν ὁ θεὸς οὐκ ἐν ἀδήλῳ κατέλιπε τὸ μέλλον τὴν μαλακίαν αὐτοῦ διαδέξασθαι τέλος. διὸ προφάσεις αὐτῷ σωτηρίας παρέχων τὸ τῆς ἀρρω‐ | |
| 10 | στίας τέλος φανερὸν αὐτῷ καθίστη διὰ τοῦ προφήτου, ὡς ἂν μαθὼν προσεύ‐ ξοιτο καὶ προσευξάμενος τύχοι προσθήκης ζωῆς καὶ μετὰ τὸν ὡρισμένον κατ’ αὐτοῦ θάνατον, διδάσκοντος ἡμᾶς τοῦ λόγου, ὡς οὐκ ἀνάγκη τις εἱμαρμένης τῆς ἀνθρωπίνης ζωῆς οὐδ’ ἀπαράτρεπτος ἀνθρώποις καιρὸς ὥρισται θανάτου. θεὸς δὲ αὐτὸς κρατῶν ἁπάντων καὶ ζωῆς αἴτιος καὶ θανάτου τυγχάνει, δι’ οὓς | |
| 15 | οἶδεν αὐτὸς λόγους ἕκαστον τῶν εἰς τὸν βίον παριόντων κατὰ τούσδε ἢ τούσδε τοὺς χρόνους παράγων καὶ ἐπὶ τοσοῖσδε ἢ τοσοῖσδε ἔτεσι καὶ διὰ τοιᾶσδε ἢ τοι‐ ᾶσδε συνάγων τελευτῆς, μόνῳ τε αὐτῷ καὶ τοὺς ἐν αὐταῖς ὡς εἰπεῖν ‹ταῖς τοῦ θανάτου πύλαισ› γενομένους δυνατόν ἐστιν ἀνακαλέσασθαι· ὡς νῦν μὲν τὸν Ἑζε‐ κίαν ἐξ ἀρρωστίας θανατικῆς διασώσασθαι καὶ προσθήκην αὐτῷ ζωῆς χαρίσασθαι | |
| 20 | ὅλων ἐτῶν πέντε καὶ δέκα· ἑτέρους δὲ καὶ μετὰ τὸ τεθνάναι ἀναβιῶναι ποιῆ‐ σαι, ὅσους ἡ θεία παρίστησι γραφή. ὡς ἐξ ἅπαντος λελύσθαι τοὺς περὶ εἱμαρ‐ μένης λόγους διὰ τὸ καὶ αὐτῆς ἀνάγκης καὶ πάσης οὐσίας τε καὶ φύσεως τὸν ἐπὶ πάντων θεὸν κρατεῖν. ταῦτ’ εἰδὼς ὁ Ἑζεκίας, ὅτε μὲν ὑγιὴς τὸ σῶμα ἦν, ἐπὶ τὸν νεὼν ἔσπευδε | |
| 25 | τοῦ θεοῦ κἀκεῖ τὸν θεὸν αὐτοῦ τε καὶ τοῦ λαοῦ καὶ τῆς πόλεως σωτῆρα γενέσθαι ἀνεκαλεῖτο· ἐπεὶ δὲ τοῦτο πράττειν ἐπὶ τοῦ παρόντος ἀπεῖργεν ἡ νόσος, ἐξ αὐτῆς στρωμνῆς τὴν εὐχὴν ἀνέπεμπε τῷ θεῷ πανταχοῦ παρεῖναι καὶ παντὸς εἶναι θεοσεβοῦς ἐπήκοον πεπεισμένος.⸣ εἶτ’ αὐτὸ μόνον μνημονεύσας σὺν πολλῇ παρρη‐ σίᾳ ὡς εὐαρέστως αὐτῷ βεβιωκὼς εἴη, οὐκέτι προσετίθη τὴν παραίτησιν τοῦ | |
| 30 | θανάτου οὐδὲ χρόνους ζωῆς ἐξῃτεῖτο· εἰδὼς τὸν θεὸν τῶν κατὰ διάνοιαν αὐτοῦ λογισμῶν ὄντα ἐπιγνώμονα τῷ νεύματι τὸ τῆς εὐχῆς ἐπιτρέπων τέλος προσετίθει καὶ κλαυθμὸν μέγαν, ἐφ’ ᾧ τὸν νοῦν ἐπιστῆσαι ἄξιον. τί δή ποτε τούτῳ κέχ‐ ρητο ὁ θεοσεβὴς ἀνὴρ ἀγαθὰς αὐτῷ δέον τὰς μετὰ θάνατον ὑπογράφειν ἐλπίδας, ὅτε μάλιστα αὐτὸν ἀνεκαλεῖτο μάρτυρα τὸν θεὸν ἀγαθῇ συνειδήσει τοῦ μετὰ | |
| 35 | ἀληθείας καὶ ἐν καρδίᾳ ἀληθινῇ εὐαρέστως αὐτῷ βεβιωκέναι. Τὸ μὲν οὖν αἴτιον τοῦ κλαυθμοῦ προϊὼν αὐτὸς διδάξει, τέως δὲ ὁ προφήτης ἅμα τῷ δεηθῆναι τοῦ θεοῦ τὸν βασιλέα δεύτερον ἀποσταλεὶς παρὰ τοῦ θεοῦ· Τάδε λέγει κύριος ὁ θεὸς Δαυὶδ τοῦ πατρός σου | |
| ἔλεγε. ⸢πατέρα δὲ αὐτοῦ τὸν Δαυὶδ ὁ θεὸς ἐκάλει τὴν ἀνωτάτω μαρτυρίαν αὐτῷ | 241 | |
| 40 | παρέχων ὡς ἀξίῳ τὸν θεοφιλῆ πατέρα ἐπιγράφεσθαι τῆς τῶν τρόπων ὁμοιότητος χάριν.⸣ διὸ καὶ ἐν ταῖς ἱστορίαις ἐμνημονεύετο ‹πεποιηκὼς τὸ εὐθὲς κατὰ πάντα ὡς Δαυίδ›. διὸ διὰ τοῦ προφήτου φησὶν ὁ θεός· Ἤκουσα τῆς προσευχῆς σου καὶ εἶδον τὰ δάκρυά σου. ⸢ἐπεὶ καὶ οἱ λόγοι τῆς προσευχῆς οὐκ «ἐν πολυλογίᾳ» περιεχόμενοι ἄξιοι τῶν ἀκοῶν ἦσαν τοῦ θεοῦ καὶ τὸ τῶν δακρύων | |
| 45 | ἔργον κατὰ καιρὸν εὐλόγως καὶ ἀναγκαίως γενόμενον τοὺς τῆς ἐπισκοπῆς τοῦ θεοῦ εἷλκε πρὸς αὐτὸν ὀφθαλμοὺς ἐπικλῶν αὐτοῦ τὸ φιλάνθρωπον. διὸ καὶ ἐπι‐ νεύει αὐτῷ ζωῆς προσθήκην ἔργῳ παριστάς, ὡς οὔτε φύσει ἀτάκτῳ θάνατος ἀνθρώποις ὥρισται οὔτε ἀνάγκῃ ἀπαραιτήτῳ. οὐ μόνον δὲ χρόνους αὐτῷ ζωῆς, ἀλλ’ ἐκ περιουσίας οἷα θεὸς καὶ εὐζωΐαν | |
2.14(50) | αὐτῷ τὴν ἐν εὐσταθεῖ καὶ εἰρηναίῳ βίῳ ἐπαγγέλλεται, αὐτόν τε ὁμοῦ καὶ τὸν σὺν αὐτῷ λαὸν καὶ τὴν πόλιν ἐκ τῆς τῶν πολεμίων χειρὸς διασώσειν ὑπισχνούμενος, σημεῖόν τε αὐτῷ παρεῖχε τῆς τῶν εἰρημένων πίστεως δι’ ἑτέρου παραδόξου.⸣ διό φησι· τοῦτο δέ σοι τὸ σημεῖον παρὰ κυρίου ὅτι ποιήσει ὁ θεὸς τὸ ῥῆμα τοῦτο· ἰδοὺ ἐγὼ στρέφω τὴν σκιὰν τῶν ἀναβαθ‐ | |
| 55 | μῶν, οὓς κατέβη ὁ ἥλιος, τοὺς δέκα ἀναβαθμοὺς τοῦ οἴκου τοῦ πατρός σου, ἀποστρέψω τὸν ἥλιον τοὺς δέκα ἀναβαθμούς, κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον· ἰδού φησιν ἐγὼ παλινδρομήσω τὴν σκιὰν τῶν ἀνα‐ βαθμῶν, οὓς κατέβη ὁ ἥλιος ἐν τῷ ὡρολογίῳ Ἄχαζ τοῦ πατρός σου ὀπισθίως δέκα ἀναβάσεις. πῶς δὲ οἶκος ἦν τοῦ πατρὸς Ἑζεκίου, | |
| 60 | λέγω δὴ τοῦ Ἄχαζ ἀνδρὸς εἰδωλολάτρου, ὁ εἰσέτι καὶ νῦν δεικνύμενος ἐν Ἱεροσο‐ λύμοις οἶκος ἀμφὶ τὸν περίβολον τοῦ ἱεροῦ τυγχάνων ὃν εἰσέτι καὶ νῦν Ἑζεκίου καλοῦσιν, οὐκ ἔχω λέγειν αὐτός. διόπερ ἀναγκαίως τῇ τοῦ Συμμάχου ἑρμηνείᾳ τὸν νοῦν ἐπιστήσας οὐκ οἶκον τοῦ Ἄχαζ ὀνομαζόμενον εὗρον τὸν τόπον, ἀλλ’ ὡρολόγιον τοῦ Ἄχαζ καὶ μήποτε ἡ ἐν τῷ τόπῳ κατασκευὴ τῶν βαθμῶν | |
| 65 | εἰς ὡρολόγιον πεποίητο τοῦ Ἄχαζ ἐκ τῶν ἐν αὐταῖς ἡλίου βολῶν τὰς ὥρας τῆς ἡμέρας ἐπισημαίνεσθαι εἰωθότος. κατὰ δὲ τὸν Ἀκύλαν· ταῖς ἀναβάσεσιν Ἄχαζ εἴρηται, καὶ κατὰ τὸν Θεοδοτίωνα· ἐν τοῖς ἀναβαθμοῖς Ἄχαζ, κατ’ οὐδένα δὲ τῶν ἑρμηνευτῶν οἶκος τοῦ Ἄχαζ ἐμαρτυρήθη εἶναι ὁ τόπος, ἀλλ’ ἤτοι ὡρολόγιον ἢ ἀνάβασις, τάχα που τοῦ Ἄχαζ ταύτῃ χρωμένου τῇ | |
| 70 | εἰς τὸν περίβολον εἰσόδῳ ἔνθα προποδίσαντος κατὰ τὴν τοῦ οὐρανοῦ περιφορὰν τοῦ ἡλίου καὶ εἰς τοὐπίσω παραδόξως ἀπὸ δυσμῶν ἐπ’ ἀνατολὰς ἐλθόντος καὶ δεύτερον δρόμον κατὰ τῶν αὐτῶν ὡρῶν διιππεύσαντος. ⸢σημεῖον μὲν ὑπῆρχε τὸ θαυμαστὸν καὶ τὸν Ἑζεκίαν ἀπὸ δυσμῶν τοῦ ἡλίου ἐπὶ δευτέραν παλιν‐ δρομῆσαι ζωήν.⸣ | |
| 75 | Διπλοῦν δ’ ἀπελάμβανε μῆκος ὡρῶν ὁ τῆς ἡμέρας ἐκείνης χρόνος, | |
| ἐπεὶ δὲ τῷ θαύματι τῆς τοῦ θεοῦ ἐπαγγελίας τυχὼν ὁ βασιλεὺς εὐχαριστήριον συντάττει λόγον. διὸ γέγραπται κατὰ τὸν Ἀκύλαν· γραφὴ Ἑζεκίου βασιλέως Ἰούδα ἐν τῷ ἀρρωστῆσαι αὐτόν. καὶ ἔζησεν ἀπὸ τῆς ἀρρωστίας αὐτοῦ, καὶ κατὰ τὸν Θεοδοτίωνα γραφὴ Ἑζεκίου βασιλέως Ἰούδα | 242 | |
| 80 | εἴρηται, παρ’ οὐδενὶ δὲ προσευχή. Διὸ λόγον εὐχαριστήριον προσήκει λέγειν τὴν παροῦσαν γρα‐ φήν, ἐν ᾗ φησιν· Ἐγὼ εἶπα Ἐν τῷ ὕψει τῶν ἡμερῶν μου πορεύσομαι ἐν πύλαις ᾅδου, ἤ· ἐγὼ εἶπα ἐν τῇ πληρώσει τῶν ἡμερῶν μου κατὰ τὸν Ἀκύλαν, ἤ· ἐγὼ εἶπα ἐν τῷ ἀρρωστῆσαί με κατὰ τὸν Θεοδοτίωνα, | |
| 85 | κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον· ἐγὼ εἶπον ἐν τῷ κατασιγασθῆναι τὰς ἡμέρας μου· ⸢συνιδὼν γὰρ ἐμαυτὸν ‹ταῖς τοῦ θανάτου πύλαις› ἤδη λοιπὸν πλησιά‐ ζοντα ἀπέγνων καὶ ἀπήλπισα ἐμαυτοῦ τὴν ἐν ἀνθρώποις ζωήν.⸣ διὸ εἶπον· καταλείψω τὰ ἔτη τὰ ἐπίλοιπα, ἀλλὰ καὶ τοῦτο εἶπον παρ’ ἐμαυτῷ, ὅτι στερηθεὶς τῆς ζωῆς οὐ μὴ ἴδω τὸ σωτήριον τοῦ θεοῦ ἐπὶ γῆς ζώντων. | |
| 90 | κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον· οὐκ ὄψομαί φησι τὸν κύριον ἐπὶ γῆς ζώντων. ταῦτα δὲ εἶπον πρὸς ἐμαυτόν φησιν ἐννοῶν, μὴ ἄρα ποτὲ ἀνάξιος εἴην τῆς μετὰ τὸν θάνατον παρὰ θεῷ ζωῆς καὶ τῆς μερίδος τῶν παρ’ αὐτῷ ζώντων, ἔνθα τὸ σωτήριον ἦν τοῦ θεοῦ· οὐ γὰρ ἠγνόει τὸ φῆσαν λόγιον ἐν Ψαλμοῖς· «ἐπί‐ στρεψον, ἡ ψυχή μου, εἰς τὴν ἀνάπαυσίν σου, ὅτι κύριος εὐηργέτησέ σε», «εὐαρε‐ | |
| 95 | στήσω τῷ κυρίῳ ἐν χώρᾳ ζώντων», καὶ αὖθις· «εὐαρεστήσω τῷ κυρίῳ ἐν φωτὶ ζώντων»· ‹χώραν› οὖν ‹ζώντων› ἑτέραν εἰδὼς παρὰ τὸν ἐνεστῶτα βίον καὶ ‹ψυχῆς ἀνάπαυσιν› τὴν παρὰ τῷ θεῷ καὶ ‹φῶσ›, οὐ τὸ ἐξ ἡλίου, τὸ δὲ ‹τῶν παρὰ θεῷ ζώντων› ἐπιστάμενος, εἶτα πεφροντικὼς μήποτε στερηθείη τούτων μηδὲ ἐκπέσοι τοῦ σωτηρίου τοῦ θεοῦ, ὅπερ ἦν ὁ Χριστὸς αὐτοῦ. ⸢εἰκότως ἐν ἀγῶνι | |
2.14(100) | καταστὰς τῶν μετὰ τὴν ἀπαλλαγὴν τοῦ βίου ὑπομιμνῄσκει μὲν τῆς ἑαυτοῦ θεοσε‐ βείας τὸν θεόν· διὰ δὲ τοῦ κλαυθμοῦ μὴ ἐκπεσεῖν ‹τῆς χώρας τῶν ζώντων› κατηντιβόλει.⸣ καὶ τοῦτο δὲ ὑπερηγωνία μὴ μετὰ θάνατον οὐ μὴ ἴδῃ ἄνθρωπον θεοῦ καὶ οὐ μὴ μετὰ τῶν μακαρίων καὶ θεοφιλῶν ψυχῶν ἀναπαύσοιτο. ⸢Ἔτι καὶ τοῦτο πρὸς τοῖς εἰρημένοις ἐλύπει τὸν Ἑζεκίαν τὸ | |
| 105 | μηδένα διάδοχον ἐκ σπέρματος ὑπάρχειν αὐτοῦ, μήπω παιδὸς αὐτῷ γενομένου, καθ’ ὃν χρόνον ταῦτα ἔλεγεν. ἐπειδὴ τοίνυν ἄπαις ἔμελλε τελευτᾶν μηδένα κατα‐ λείπων διάδοχον, ἐξ οὗ τὸ σωτήριον γενέσθαι ἀνθρώποις προσεδοκᾶτο, εἰκότως ὡς ἂν τῆς τοῦ Χριστοῦ γενέσεως τῆς «ἐκ σπέρματος Δαυὶδ» στερόμενος ἀπε‐ κλαίετο⸣, ἔλεγον δέ φησι παρ’ ἐμαυτῷ ὡς ἄρα ἐξῆλθε τὸ πνεῦμά μου καὶ | |
| 110 | ἀπῆλθεν ὥσπερ ὁ πήξας σκηνήν, ἔπειτα καταλύων 〈σκηνήν〉, ⸢σκηνὴν | |
| μὲν λέγων τὸ σῶμα, ἐπεὶ καὶ ὁ θεῖος Ἀπόστολος ‹σκῆνοσ› ὠνόμαζεν αὐτὸ⸣ λέγων· «ἡμεῖς οἱ ὄντες ἐν τῷ σκήνει στενάζομεν βαρούμενοι», λύσιν δὲ τῆς σκηνῆς τὴν ἀπόθεσιν τοῦ σώματος, ἣν ἐποιεῖτο τὸ πνεῦμα καταλύον καὶ καταλεῖπον τὸ σῶμα. ⸢ἀλλὰ καὶ ὥσπερ ἱστὸς ἐρίθου τὸ ὕφασμα λοιπὸν | 243 | |
| 115 | ἀποτεμνούσης, οὕτω καὶ τὰ τῆς ἐμῆς ζωῆς καὶ τοῦ βίου παντὸς τὸ ὕφασμα περὶ τέλος ἤλαυνεν ἀποτεμνόμενον· ἕκαστος γοῦν τῶν ἁγίων στολὴν ὑφαίνει καὶ κόσμον τῇ ἑαυτοῦ περιτίθησι ψυχῇ διὰ τῶν αὐτοῦ πράξεων.⸣ διὸ ὥσπερ ἱστὸν ἐρίθου ἑαυτὸν ἔλεγεν, ἐγγιζούσης δὲ ἐκτεμεῖν προσετίθη διὰ τὸν ἐπιστάντα αὐτῷ θάνατον ὥς φησι· ⸢παρεδόθην ὥσπερ τινὶ ἀνθρωποβόρῳ λέοντι, | |
| 120 | ὃς τέως μὲν διὰ τῆς ἐπιτεθείσης μοι ἀρρωστίας διὰ πάσης νυκτὸς καὶ ἡμέρας συνέτριψε πάντα τὰ ὀστᾶ μου, μικροῦ δὲ δεῖν καὶ ὅλον αὐτὸν καταπίνειν με ἔμελλεν. ὅμως δ’ οὖν ἐν τούτοις γενόμενος οὐκ ἐξησθένησα οὐδὲ τοῦ θεοῦ μου ἀνεχώρησα ἀναλαβὼν δὲ ἐμαυτὸν πίστει καὶ ἐλπίδι ἀγαθῇ, κλαυθμῷ καὶ γόοις καὶ προσευχῇ παρέδωκα ἐμαυτόν.⸣ | |
| 125 | Εἶθ’ ὡς χελιδὼν ἐφώνουν ἀποδυρόμενος καὶ ὡς περιστερὰ ἐμελέτων ἀποκλαόμενος, ⸢εὐχομένου δέ μού φησιν ἐπιμόνως καὶ ἐγκειμένου τῇ πρὸς τὸν θεὸν ἱκετηρίᾳ⸣ ἐξέλιπον οἱ ὀφθαλμοί μου τοῦ βλέπειν εἰς τὸ ὕψος τοῦ οὐρανοῦ πρὸς τὸν κύριον. ⸢ὁ δὲ μὴ μελήσας ἐξείλετό με καὶ ἀφείλετό μου τὴν ὀδύνην τῆς ψυχῆς, μονονουχὶ τὸν αὐτὸν λόγον πιστωσά‐ | |
| 130 | μενος, ὃν ἐπήγγελται τοῖς ἁγίοις αὐτοῦ εἰπών· «ἔτι λαλοῦντός σου ἐρῶ Ἰδοὺ ἐγὼ πάρειμι».⸣ Οὕτως οὖν καὶ ‹τὴν ψυχήν μου ἐρρύσατο ἐκ θανάτου›. περὶ αὐτῆς γὰρ ἀπήγγελον καὶ ὑπὲρ αὐτῆς διὰ τῆς προσευχῆς παρεκάλουν· μάλιστα γάρ μοι τῆς ψυχῆς ἔμελλεν, ὅπως μὴ ὑπὸ τοῦ θανάτου καταποθῇ, ἀλλ’ εἰσακούσας | |
| 135 | ἐξήγειράς με, ὦ κύριε, καὶ παρακληθεὶς ἔζησα, κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον· ἀνέθαλάς μέ φησι καὶ ἐζώωσάς με καὶ μετέβαλες τὴν πικρίαν μου εἰς εἰρήνην καὶ εἵλου τὴν ψυχήν μου ἡρπάσας αὐτὴν ἐξ αὐτῶν, ἤδη ‹τῶν τοῦ θανάτου πυλῶν›, ἵνα μὴ ἀπόληται τὴν ψυχῆς ἀπώλειαν, καὶ τοῦτ’ ἔπραξας, ⸢οὐχ ὅτι τούτων ἄξιος ἤμην ἐγώ· πολλῶν γὰρ μεστὸς ἁμαρτιῶν αὐτὸς ὑπῆρχον, ἀλλὰ | |
| 140 | τῷ σῷ ἐλέῳ καὶ τῇ σῇ φιλανθρωπίᾳ ταῦτα παρέστη.⸣ διὸ μακρὰν καὶ ὀπίσω τὰς ἐμὰς ἀπέρριψας ἁμαρτίας καὶ τούτων με κατηξίωσας ‹〈ἐκ〉 τοῦ τῆς ψυχῆς θανάτου ῥυσάμενός με›, ἵνα μὴ ἀπόληται στερηθεῖσα μὲν ‹τῆς παρά σοι χώρας τῶν ζώντων›, κατασυρεῖσα δὲ ἐπὶ τὸν τοῦ ᾅδου βυθὸν καὶ ταῖς τῶν ἀσεβῶν ψυχαῖς συγκαταλεγεῖσα. | |
| 145 | οὐ γὰρ οἱ ἐν ᾅδου αἰνέσουσί σε, οὐδὲ ἐλπιοῦσιν οἱ ἐν ᾅδου τὴν | |
| ἐλεημοσύνην σου· ⸢χωρίον γάρ ἐστιν ἀσεβῶν τοῦτο. διὸ τὴν ψυχήν μου ἐλευθερω‐ θεὶς ἐξ αὐτοῦ χαίρων ἀποδίδωμι τῷ θεῷ τὴν εὐχαριστίαν. ‹ἡ δὲ χώρα τῶν παρὰ θεῷ ζώντων› καὶ τοὺς αἰνοῦντας ὑποδέξεται· ἔνθα καὶ αὐτὸς λοιπὸν γενήσεσθαι πιστεύω τοῦτό μοι τῆς σῆς δωρησαμένης χάριτος.⸣ | 244 | |
2.14(150) | Εἰ δὲ καὶ πρότερον ἐκλελοίπει «ἐκ τῆς συγγενείας μου» διαδοχή, ἀλλὰ νῦν θαρσῶν τῷ σῷ ἐλέῳ πιστεύω, ὅτι ἀπὸ τῆς σήμερον παιδία ποιήσω, ἃ ἀναγγελοῦσι τὴν δικαιοσύνην σου, διὸ οὐ παύσομαι εὐλογῶν σε πάσας τὰς ἡμέρας τῆς ζωῆς μου. καὶ τοῦτο πράξω κατέναντι τοῦ οἴκου τοῦ θεοῦ ⸢σοὶ προσεδρεύων διὰ παντὸς καὶ ἀχώριστος γινόμενος τοῦ σοῦ ἁγιάσ‐ | |
| 155 | ματος.⸣ ταῦτα μὲν ‹ἡ τοῦ Ἑζεκίου› περιεῖχε ‹γραφή›, μεθ’ ἣν ἑπτὰ διαγενομένων ἐτῶν υἱὸς αὐτῷ γίνεται Μανασσῆς. τοῦτο δὲ δῆλον ἀπὸ τοῦ ‹πέντε καὶ δέκα μὲν ἔτη προστεθῆναι› αὐτοῦ τῇ ζωῇ μετὰ τὴν ἀρρωστίαν τελευτήσαντα δ’ αὐτὸν διαδέξασθαι τὸν υἱὸν ὀκταετῆ ὄντα ὡς ἡ τῶν Ἱστοριῶν περιέχει βίβλος. Μετὰ ταῦτα ἑτέρου τινὸς ὡς οἶμαι πάθους ἐπισυμβάντος τῷ | |
| 160 | Ἑζεκίᾳ περὶ τὸ σῶμα· ἕλκος δὲ ἦν μερικόν, ὡς ἂν μὴ πάντα τις καὶ τὰ βραχύτατα παρὰ τοῦ θεοῦ αἰτοίη, συμβουλεύει ὁ προφήτης παλάθῃ ἐκ σύκων χρήσασθαι καὶ καταπλάσαι τὸ ἕλκος ⸢διδάσκων, ὡς οὐ πάμπαν ἀπόβλητα γένοιτ’ ἄν ποτε καὶ τὰ παρὰ ἀνθρώποις πρὸς θεραπείαν τοῦ σώματος ἐπινοούμενα. ἔστι δὲ ὅτε καὶ τούτοις χρηστέον ὡς καὶ τοῦ προφήτου τοῦτο πρᾶξαι παραινέσαντος. καὶ οἱ | |
| 165 | λοιποὶ δὲ πάντες ἕλκος ὠνόμασαν τὸ διὰ τῆς παλάθης θεραπευθέν, ἀλλ’ οὐχ ἕλκος ἦν τὸ πρῶτον, ἀρρωστία δὲ καὶ ‹μαλακία πρὸς θάνατον›, διὸ ἐπ’ ἐκείνης μὲν κλαυθμοὶ καὶ προσευχαὶ καὶ θεοῦ ἐπισκοπὴ παρελαμβάνοντο· ἐπὶ δὲ τοῦ μερικοῦ ἕλκους σωματικὴ θεραπεία, ἣν ὁ προφήτης ὑποβέβληκεν.⸣ ὁ δέ γε βασιλεὺς οὐ τὴν παλάθην βούλεται σημεῖον αὐτῷ θεραπείας γενέσθαι, ἀλλά· | |
| 170 | Τοῦτό φησιν ἐμοὶ σημεῖον ἔσται σωτηρίας τὸ ἀναβῆναι εἰς τὸν οἶκον τοῦ θεοῦ. ἀπαρκεῖ γάρ μοι τὸ δύνασθαι ἀνιέναι καὶ προσκυνεῖν τὸν ἐμὸν σωτῆρα, ἔνδον εἰς τὸν οἶκον αὐτοῦ παριόντα· τοῦτο γάρ μοι παντὸς ἔσται ἀγαθοῦ κρεῖττον, τὸ δὲ τοῦ ἕλκους ἀδιάφορον, εἰ μή μοι γίγνοιτο ἐμποδὼν τῆς εἰς τὸν οἶκον τοῦ θεοῦ παρόδου. | |
2.15 | ⸢Συνεξετάζουσιν ἡμῖν καὶ διερευνωμένοις τὰ κατὰ τοὺς παρόντας τόπους ὁ τῶν Ἰουδαίων διδάσκαλος ἔλεγε νενοσηκέναι μὲν τὸν Ἑζεκίαν, ἐπεὶ μὴ εἰρήκει ᾠδὴν εἰς τὸν θεὸν εὐχαριστήριον ἐπὶ τῇ πτώσει τῶν Ἀσσυρίων, ὡς Μωσῆς ᾖσεν ἐπὶ τῇ ἀπωλείᾳ τῶν Αἰγυπτίων καὶ ὡς Δεββώρα ἐπὶ τῇ ἀπωλείᾳ | |
| 5 | τοῦ Σισάρα καὶ ὡς Ἅννα ἐπὶ τῇ γενέσει τοῦ Σαμουήλ· ὅπερ μὴ ποιήσαντα τὸν Ἑζεκίαν τῇ νόσῳ περιπεσεῖν· τὸν δὲ Βαβυλώνιον ἐγνωκέναι τὴν ἀπὸ τῆς νόσου ῥῶσιν αὐτοῦ καὶ ἀπεσταλκέναι πρὸς αὐτὸν ἄνδρας οὐκ ἀργῶς, ἀλλ’ ἐπειδὴ συνέβη | |
| τὴν ἡμέραν ἐκείνην, καθ’ ἣν τὸ σημεῖον τῆς τοῦ ἡλίου ἀναδρομῆς ὡρῶν γεγενῆ‐ σθαι διπλασιόνων· μὴ γὰρ λαθεῖν τοῦτο τοὺς Βαβυλωνίους δεινοὺς ὄντας περὶ τὴν | 245 | |
| 10 | τῶν ἄστρων θεωρίαν. καὶ ἐπειδὴ τὸν ἥλιον θεοποιοῦντες συνεῖδον, ὡς ὑπὸ κρείτ‐ τονος περιηνέχθη εἰς τοὐπίσω δυνάμεως· τούτου χάριν ζητῆσαι τὸ τούτου αἴτιον. εἶτ’ ἐπειδὴ πολυπραγμονήσαντες ἔμαθον τὸν τῶν Ἑβραίων θεὸν μέγαν εἶναι, τὸν καὶ τοῦ παντὸς κόσμου δημιουργόν· τοῦ τε βασιλέως Ἑζεκίου τὴν ἀρρωστίαν, δι’ ἣν καὶ τὸ θαῦμα γέγονεν, εἰκότως καταπλαγέντα τὸ πεπαγμένον φιλίαν ἐθελῆσαι | |
| 15 | σπείσασθαι πρὸς τὸν Ἑζεκίαν ὡς πρὸς ἄνδρα θεοφιλῆ. ταῦτα μὲν ὁ Ἑβραῖος. ἐγὼ δὲ συνιδὼν ὡς ὑφ’ ἕνα καὶ τὸν αὐτὸν ἐνιαυτὸν ταῦτα πάντα συνέβη, λέγω δὲ ἡ ἔφοδος τοῦ Ἀσσυρίου ἡ κατὰ τῆς Ἰουδαίας καὶ ἡ δι’ ἀγγέλου θεοῦ κατὰ τῶν Ἀσσυρίων πληγή, ἥ τε τοῦ Σεναχηρεὶμ φυγὴ καὶ ἡ τῶν αὐτοῦ παίδων ἐπανάστασις, ἥ τε τοῦ διαδεδεγμένου αὐτὸν υἱοῦ σεσιωπημένη ἀπώλεια.⸣ ταῦτα | |
| 20 | πάντα οἶμαι σώφρονα λογισμὸν ἐμβαλεῖν τῷ Μαρωδὰκ Βαλδὰν ἐξ ἑτέρου γένους ὁρμωμένῳ καὶ βασιλεύοντι Βαβυλῶνος καὶ τοῦ Χαλδαίων ἔθνους· εἰκὸς γὰρ αὐτὸν ἐκ τῆς τούτων γνώσεως ὠφελῆσθαι ὡς μηκέτ’ ἐχθρίαν μηδὲ πόλεμον, φιλίαν δὲ ἀσπάσασθαι πρὸς τὸν οὕτω θεοφιλῆ βασιλέα παράδοξον αὐτῷ γενέσθαι τὴν ἐκ θεοῦ πρυτανευθεῖσαν ἐκ τῆς νόσου σωτηρίαν. ⸢ὅτι δὲ καθ’ ἕνα καὶ τὸν αὐτὸν | |
| 25 | καιρὸν ταῦτα συνέβη πραχθῆναι, μάθοις ἂν ἐπιστήσας ὡς ἡ μὲν ἔφοδος τοῦ Ἀσσυρίου ‹ἔτους τεσσαρεσκαιδεκάτου› τῆς Ἑζεκίου βασιλείας γέγονεν· τελευτᾷ δὲ ‹βασιλεύσασ› τὰ πάντα ‹ἐννέα καὶ εἴκοσιν ἔτη›, ὧν ‹τὰ πέντε καὶ δέκα ἔτη›, μετὰ τὴν νόσον αὐτῷ ‹προσετέθη›. οὐκοῦν ἐν τῷ τεσσαρεσκαιδεκάτῳ ἔτει νενοσήκει καὶ τὰ λοιπὰ πάντα πρὸ τῆς νόσου κατὰ τὸν αὐτὸν συνετελέσθη χρόνον. ὁμοῦ δὴ | |
| 30 | οὖν τούτων ἁπάντων ἡ ἀκοὴ τὸν τῶν Βαβυλωνίων βασιλέα ἐνῆγε πρὸς τὴν τοῦ Ἑζεκίου φιλίαν ὡς καὶ ἀποστεῖλαι αὐτῷ δῶρα καὶ πρέσβεις καὶ ἐπιστολάς.⸣ ἐφ’ οἷς ἀνθρώπινόν τι παθὼν ὁ Ἑζεκίας χαίρει μὲν ἐπὶ τῇ τούτων δεξιώσει, φιλοτιμίᾳ δὲ περιττῇ ληφθεὶς τοῖς ἀπεσταλμένοις ἀνακαλύπτει τοὺς θησαυροὺς καὶ τὸν οἶκον τοῦ νεχωθά, ὅπερ ὁ Ἀκύλας καὶ ὁ Σύμμαχος τὸν οἶκον τῶν | |
| 35 | ἀρωμάτων ἐκδεδώκασιν. ἀλλὰ καὶ τὸ ἀργύριον καὶ τὸ χρυσίον καὶ τὰ ἡδύσματα καὶ τὸ μύρον τὸ καλὸν καὶ πάσας τὰς ἀποθήκας τῶν σκευῶν αὐτοῦ δείκνυσιν· οὕτως γὰρ ὁ Σύμμαχος ἡρμήνευσεν. Εἶτ’ ἐπεὶ μὴ ἐχρῆν ἀλλοφύλοις ἀνδράσιν ἀπειροκάλως καὶ ἀπερι‐ σκέπτως ἀνακαλύπτειν τὸν ἐκεῖ πλοῦτον ἐπιστὰς ὁ προφήτης αὐτῷ προηγόρευεν, | |
| 40 | ὡς ἔσται τις καιρός, καθ’ ὃν αὐτοὶ Βαβυλώνιοι ἅπαντα λήψονται καὶ εἰς τὴν αὐτῶν ἀπάξουσι γῆν. προσετίθη δὲ ὡς καὶ ἀπὸ τῶν υἱῶν αὐτοῦ τῶν μηδέπω μὲν ὄντων, μελλόντων δὲ ἐξ αὐτοῦ γίγνεσθαι ἐκτεμόντες εὐνούχους, οἳ αὐτοὶ | |
| παραστῆναι αὐτοὺς ποιήσουσι τοῖς αὐτῶν βασιλεῦσιν. ⸢ἅπερ ἀκούσας ὁ Ἑζεκίας εὐλαβῶς ἅμα καὶ εὐσεβῶς πάντα λόγον ἀγαθὸν εἶναι, ὃν λαλήσειεν ὁ θεός, | 246 | |
| 45 | κἂν λυπηρὸς εἶναι νομίζοιτο ἀνθρώποις ἀπεκρίνατο.⸣ ἠξίου δὲ μὴ κατὰ τὸν τῆς ζωῆς αὐτοῦ χρόνον τὰ ἠπειλημένα γενέσθαι, εἰρήνην δὲ καὶ δικαιοσύνην, ἢ κατὰ τοὺς 〈λοιποὺσ〉 ἑρμηνευτὰς εἰρήνην καὶ ἀλήθειαν, ὑπάρξαι ἐν ταῖς ἡμέραις αὐτοῦ. ⸢Ἐφ’ οἷς πάλιν ὁ Ἑβραῖος μὴ ἀποδέξασθαι τοῦ Ἑζεκίου τὴν προαί‐ | |
2.15(50) | ρεσιν τὸν θεὸν ἔλεγε· τὸ γὰρ ὑπὲρ μὲν ἑαυτοῦ ἠξιωκέναι, ὑπὲρ δὲ τοῦ λαοῦ μηδένα λόγον πεποιῆσθαι μεμπτὸν τῷ θεῷ φανῆναι· διὸ ἐπιλέγειν ἑξῆς τὸν προφήτην· Παρακαλεῖτε παρακαλεῖτε τὸν λαόν μου, λέγει ὁ θεός· εἰ γὰρ καὶ οὗτός φησι φίλαυτος ὤν, ὑπὲρ μὲν ἑαυτοῦ φροντίσας ἐδεήθη, τοῦ δὲ λαοῦ μνήμην οὔ τινα ἐποιήσατο, ἀλλ’ ὁ θεὸς τοῦ ἰδίου κηδόμενος λαοῦ παρακαλεῖν αὐτὸν | |
| 55 | τοῖς τοῦτο πράττειν οἵοις τε παρακελεύεται.⸣ | |
2.16 | Τό· ἱερεῖς, παρακαλεῖν τὸν λαόν, οὔτε ἐν τῷ Ἑβραϊκῷ οὔτε παρὰ τοῖς λοιποῖς ἑρμηνευταῖς εὕρομεν, διόπερ ὠβέλισται καὶ παρὰ τοῖς Ἑβδο‐ μήκοντα· κατὰ γοῦν τὸν Σύμμαχον παρηγορεῖτε παρηγορεῖτε τὸν λαόν μου, λέγει ὁ θεὸς ὑμῶν, παραμυθήσασθε τὴν καρδίαν Ἰερουσαλὴμ | |
| 5 | εἴρηται, καὶ παρὰ τοῖς λοιποῖς ἰσοδυναμοῦντα τούτῳ. ⸢τίνες δέ εἰσιν οἷς ὁ λόγος παρακαλεῖν τὸν λαὸν προστάττει, ἄξιον ἐπιστῆσαι, τίς δὲ καὶ ἡ καρδία Ἰερουσαλὴμ καὶ ποδαπὴν χρὴ νοεῖν τὴν Ἰερουσαλήμ, ὥσπερ τι ζῷον καρδίαν ἔχουσαν· ἔμψυχον γὰρ καὶ λογικὴν σαφῶς παρίστησιν αὐτὴν ὁ φήσας λόγος· λαλήσατε εἰς τὴν καρδίαν Ἰερουσαλήμ. καὶ ἦν μὲν εἰπεῖν Ἰερουσαλὴμ τὸν | |
| 10 | λαὸν εἶναι τὸν ἐν αὐτῇ κατοικοῦντα, ὡς πολλάκις τὴν πόλιν ἀντὶ τῶν οἰκητόρων ὀνομάζομεν, νυνὶ δὲ ὁ λόγος αὐτὸς τοῦ λαοῦ μέμνηται λέγων· παρακαλεῖτε τὸν λαόν μου, καὶ πάλιν ἰδίως ἐπιφέρει τό· λαλήσατε εἰς τὴν καρδίαν Ἰερουσα‐ λήμ· τίνες οὖν εἰσιν οἱ παρακαλεῖν προσταττόμενοι καὶ τίς ὁ παρακαλού‐ μενος λαός, τίς τε ἡ καρδία Ἰερουσαλήμ, ὥρα διευκρινῆσαι. οἱ μὲν οὖν | |
| 15 | παρακαλοῦντες εἶεν ἂν οἱ τὸ πνεῦμα τὸ παράκλητον ὑποδεδεγμένοι, ἀπόστολοι δηλαδὴ καὶ μαθηταὶ τοῦ σωτῆρος ἡμῶν καὶ εὐαγγελισταὶ καὶ οἱ τούτοις ὅμοιοι, πρὸς οὓς ἔλεγεν ὁ σωτήρ· «Κἀγὼ ἐρωτήσω τὸν πατέρα μου καὶ ἄλλον παράκλητον δώσει ὑμῖν, ἵνα ᾖ μεθ’ ὑμῶν εἰς τὸν αἰῶνα, τὸ πνεῦμα τῆς ἀληθείας», καὶ αὖθις· «ὅταν δὲ ἔλθῃ ὁ παράκλητος, τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον ὃ πέμψει ὁ πατήρ μου ἐν τῷ | |
| 20 | ὀνόματί μου, ἐκεῖνος ὑμᾶς διδάξει πάντα»,⸣ καὶ πάλιν· «ὅταν ἔλθῃ ὁ παράκλητος, ὃν ἐγὼ πέμψω ὑμῖν παρὰ τοῦ πατρός, τὸ πνεῦμα τῆς ἀληθείας ὃ παρὰ τοῦ πατρὸς ἐκπορεύεται, ἐκεῖνος μαρτυρήσει περὶ ἐμοῦ», 〈καὶ πάλιν·〉 «καὶ συμφέρει ὑμῖν ἵνα ἐγὼ ἀπέλθω· ἐὰν γὰρ ἐγὼ μὴ ἀπέλθω, ὁ παράκλητος οὐκ ἔρχεται πρὸς ὑμᾶς». | |
| ⸢πάντες τοιγαροῦν οἱ τὸ παράκλητον πνεῦμα ὑποδεξάμενοι προστάττονται παρα‐ | 247 | |
| 25 | καλεῖν τὸν λαὸν τοῦ θεοῦ, ἀλλ’ οὐ τὸν Ἰσραὴλ οὐδὲ τὸν Ἰακὼβ οὐδὲ τὸν Ἰούδαν.⸣ τίς δὲ ἦν ὁ λαὸς τοῦ θεοῦ ἕτερος παρὰ τὸ Ἰουδαίων ἔθνος, Ζαχαρίας ὁ προφήτης διδάξει λέγων· «τέρπου καὶ εὐφραίνου, θυγάτηρ Σιών, διότι ἰδοὺ ἐγὼ ἔρχομαι καὶ κατασκηνώσω ἐν μέσῳ σου, λέγει κύριος. καὶ καταφεύξονται ἔθνη πολλὰ ἐπὶ τὸν κύριον ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ καὶ ἔσονται αὐτῷ εἰς λαὸν καὶ κατασκηνώσουσιν ἐν | |
| 30 | μέσῳ σου, καὶ ἐπιγνώσῃ ὅτι κύριος παντοκράτωρ ἐξαπέσταλκέ με πρὸς σέ», δι’ ὧν σαφῶς «ἔθνη πολλὰ» λαὸς τοῦ θεοῦ γενήσεσθαι προσαγορεύεται. καὶ ταῦτα λέγει κύριος ἀπεσταλμένος ὑπὸ ἑτέρου κυρίου καὶ τὴν εἰς ἀνθρώπους ἑαυτοῦ παρουσίαν θεσπίζων. ⸢ὥσπερ δὲ ἀποδέδεικται ὁ λαὸς τοῦ θεοῦ, οὕτως ἡ καρδία Ἰερουσαλὴμ νοηθήσεται τὸ κρεῖττον τάγμα τοῦ λαοῦ· ὡς γὰρ ἐν σώματι ἡ | |
| 35 | καρδία τὸ κυριώτατόν ἐστι τοῦ παντός, οὕτω καὶ ἐν τῷ τῆς ἐκκλησίας σώματι τὸ κυριώτατον τάγμα καρδία τοῦ παντὸς εἰκότως ἂν λεχθείη, ὅπερ ἐστὶ τὸ τῶν λογικωτέρων φρονήσει τε καὶ διανοίᾳ καὶ λογισμῷ διαφερόντων. ἐὰν τοίνυν λέγηται· λαλήσατε εἰς τὴν καρδίαν Ἰερουσαλήμ, οὕτως δεκτέον τὸν λόγον ὡσεὶ σαφέστερον ἔλεγε· λαλήσατε τοῖς ἐν τῷ λαῷ τοῦ θεοῦ νοήμοσι καὶ λογικω‐ | |
| 40 | τέροις. τούτοις μὲν οὖν λαλεῖν προστάττονται οἱ ἱερεῖς, τὸν δὲ λοιπὸν λαὸν παρακαλεῖν ὡς δεόμενον παρακλήσεως καὶ παραμυθίας.⸣ περιγράψασα τοίνυν ἡ προφητεία τὴν ὑπόθεσιν τῆς κατὰ τὸν Ἑζεκίαν ἱστορίας ἐξ ἑτέρας ἀρχῆς τοῦ εὐαγγελικοῦ λόγου κατάρχεται τοῖς τὸ τοῦ Χριστοῦ πνεῦμα τὸν παράκλητον ὑποδεξαμένοις ἐπιβοῶσα· Παρακαλεῖτε παρακαλεῖτε | |
| 45 | τὸν λαόν μου, λέγει ὁ θεός· πάντα γὰρ τὸν ἄξιον αὐτοῦ χρηματίζειν λαὸν ‹τὸν ἐξ ἁπάντων τῶν ἐθνῶν ἐξειλεγμένον› παρακαλεῖν προστάττει, ὃ δὴ καὶ ἔπραττον οἱ ἀπόστολοι, ὡς διδάσκει λέγων ὁ Παῦλος· «Εὐλογητὸς ὁ θεὸς καὶ πατὴρ τοῦ κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὁ πατὴρ τῶν οἰκτιρμῶν καὶ θεὸς πάσης παρα‐ κλήσεως, ὁ παρακαλῶν ἡμᾶς ἐπὶ πάσῃ τῇ θλίψει ἡμῶν, εἰς τὸ δύνασθαι ἡμᾶς | |
2.16(50) | παρακαλεῖν τοὺς ἐν πάσῃ θλίψει διὰ τῆς παρακλήσεως ἧς αὐτοὶ παρακαλού‐ μεθα ὑπὸ τοῦ θεοῦ. ὅτι καθὼς περισσεύει τὰ παθήματα τοῦ Χριστοῦ εἰς ἡμᾶς, οὕτως διὰ τοῦ Χριστοῦ περισσεύει καὶ ἡ παράκλησις ἡμῶν. εἴτε δὲ θλιβόμεθα, ὑπὲρ τῆς ὑμῶν παρακλήσεως καὶ σωτηρίας τῆς ἐνεργουμένης ἐν ὑπομονῇ τῶν αὐτῶν παθημάτων ὧν καὶ ἡμεῖς πάσχομεν, καὶ ἡ ἐλπὶς ἡμῶν βεβαία ὑπὲρ ὑμῶν | |
| 55 | εἰδότες ὅτι ὥσπερ κοινωνοί ἐστε τῶν παθημάτων, οὕτως καὶ τῆς παρακλήσεως». ὁρᾷς δι’ ὅσων τὸν περὶ τῆς παρακλήσεως ἀπεδίδου λόγον καὶ ἐν ἑτέροις ὡσπερεὶ πειθαρχῶν προφητικῇ παρακελεύσει ἐβόα· «δεόμεθα», λέγων, «ὑπὲρ Χριστοῦ, καταλλαγῆναι τῷ θεῷ», καὶ πάλιν· «παρακαλῶ δὲ ὑμᾶς ἐγὼ ὁ δέσμιος ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ». κατὰ τὸν αὐτὸν δὲ τρόπον καὶ οἱ λοιποὶ τοῦ Χριστοῦ μαθηταὶ | |
| 60 | παράκλητοι ὄντες τὸν λαὸν τοῦ θεοῦ παρεκάλουν, ἀλλὰ καὶ ἐλάλουν εἰς τὴν καρδίαν Ἰερουσαλήμ, ἤτοι τὴν κατὰ διάνοιαν ἐπινοουμένην, λέγω δὲ τὸ | |
| κρεῖττον τάγμα τοῦ σώματος τοῦ λαοῦ ἢ καθ’ ἑτέραν ἐκδοχὴν τοὺς λογικωτέρους τῶν ἐν αὐτῇ τῇ Ἰερουσαλὴμ οἰκούντων· τοῦ γὰρ λοιποῦ πλήθους σαρκώδους ὄντος καὶ ὥσπερ παχυτάτου σώματος οἱ ἐν αὐτοῖς συνέσει καὶ φρονήσει καὶ | 248 | |
| 65 | διανοίᾳ προφέροντες εἰκότως ἂν νοοῖντο καρδία Ἰερουσαλήμ, οἷς καὶ αὐτοῖς βούλεται λαλεῖν τοὺς τὸ πνεῦμα τῆς παρακλήσεως εἰληφότας καὶ παρακαλεῖν αὐτοὺς καρδίαν ὄντας Ἰερουσαλὴμ διὰ τοῦ εὐαγγελίζεσθαι καὶ αὐτοῖς ἄφεσιν ἁμαρτημάτων διὰ τὴν ἐπιφερομένην ἑξῆς περὶ τῆς τοῦ Χριστοῦ παρουσίας προφη‐ τείαν. ἐν ἀπορρήτῳ τοίνυν τῇ καρδίᾳ Ἰερουσαλὴμ βούλεται λαλῆσαι τοὺς | |
| 70 | δηλωθέντας καὶ πείθειν, ὅτι πέπαυται αὐτῆς ἡ ταπείνωσις καὶ λέλυται αὐτῆς ἡ ἁμαρτία· καὶ γὰρ διπλῆν ὑπέμεινεν κόλασιν, ὑπὲρ ὧν ἥμαρτε. ⸢προσήκει δὲ λοιπὸν παρακλήσεως καὶ παραμυθίας αὐτὴν τυγχάνειν διὰ τὴν ἐπιλάμψασαν τῷ βίῳ τοῦ κοινοῦ πάντων ἀνθρώπων σωτῆρος ἐπιφάνειαν. διπλῆν δὲ κόλασιν εἴποις ἂν ἐπεληλυθέναι τῇ καρδίᾳ Ἰερουσαλήμ· ἐπεὶ καὶ κατὰ τὴν ἱστορίαν συναπή‐ | |
| 75 | λαυον τοῖς κακοῖς τοῦ πλήθους οἱ δηλούμενοι ὑπ’ ἀλλοφύλοις ἔθνεσι ταπεινούμενοι καὶ κατὰ διάνοιαν ἐκόλαζον ἑαυτοὺς διὰ τὴν τοῦ πλήθους ἀποβολὴν πενθοῦντες καὶ ἀποκλαόμενοι τὴν πτῶσιν καὶ τὴν ἀπώλειαν τῶν πολλῶν· ἀλλὰ καὶ δεύτερον πολιορκηθεῖσα ἡ Ἰερουσαλήμ, ὡς εἰς ἔδαφος κατενεχθῆναι τὸν ἐν αὐτῇ νεὼν διπλῆν τιμωρίαν τῶν ἐν αὐτῇ τετολμημένων ἀσεβημάτων ὑπέμεινεν.⸣ | |
| 80 | Ὅμως δ’ οὖν ἡ ἐπιφάνεια τοῦ ἑξῆς καταγγελλομένου σωτῆρος καὶ τοῖς ἐν αὐτῇ συνετοῖς, οὓς καρδίαν ὠνόμαζε, μετεδίδου τῆς παρακλήσεως. τίς δὲ ἦν ἡ παράκλησις, παρίστησιν ἑξῆς λέγων· φωνὴ βοῶντος ἐν τῇ ἐρήμῳ Ἑτοι‐ μάσατε τὴν ὁδὸν κυρίου, εὐθείας ποιεῖτε τὰς τρίβους τοῦ θεοῦ ἡμῶν. οἷς ἐπιλέγει· καὶ ὄψεται πᾶσα σὰρξ τὸ σωτήριον τοῦ θεοῦ ἡμῶν, τοῦτ’ | |
| 85 | ἔστι τὸ εὐαγγελικὸν κήρυγμα, καὶ ἦν ἡ παράκλησις αὕτη ἡ πᾶσιν ἀνθρώποις γνωσθήσεσθαι τὸ σωτήριον τοῦ θεοῦ θεσπίζουσα. πάλαι μὲν οὖν Μωσῆς ‹ἐπὶ τῆς ἐρήμου› τὸν Ἰουδαίων διήγαγε λαόν, νυνὶ δὲ ἑτέρας μέμνηται ἐρήμου καί τινος ἀνδρὸς ἐν αὐτῇ βοῶντος, ἢ κατὰ τὸν Ἀκύλαν· φωνὴ καλοῦντος ἐν τῇ ἐρήμῳ. τίς δὲ ἦν οὗτος ὁ ἐπὶ τῆς ἐρήμου βοῶν, ποία δὲ ἦν αὕτη ἡ ἔρημος, | |
| 90 | πρὸς τίνας δὲ τό· Ἑτοιμάσατε τὴν ὁδὸν κυρίου καὶ εὐθείας ποιεῖτε τὰς τρίβους αὐτοῦ ἐλέγετο; εἰκὸς ἦν τοὺς τούτων ἀκροωμένους ζητεῖν, προσδοκᾶν τε τὸ τῆς προφητείας ἀποτέλεσμα καὶ τὸ προφητευόμενον σωτήριον τοῦ θεοῦ δι’ εὐχῆς ἔχειν θεάσασθαι. διόπερ ἐπειδὴ ταῦτα μέλλειν ἔσεσθαι προσεδόκων οἱ τῶν προφητικῶν λόγων ἐπιγνώμονες τοῖς ἀποσταλεῖσι πρὸς Ἰωάννην ὑπὸ τῶν | |
| 95 | ἀρχιερέων καὶ διδασκάλων τοῦ λαοῦ πυνθανομένοις τε, ὅστις εἴη, καὶ διερωτῶσι ‹μὴ ἄρα αὐτὸς εἴη ὁ χριστὸς ἢ Ἠλίας ἢ ὁ προφήτησ›. τούτων μὲν οὐδεὶς εἶναι ἔλεγε, διερωτῶσι δὲ ἑξῆς καὶ λέγουσιν· ‹εἶπον οὖν ἡμῖν, τίς εἶ; ἵνα ἀπόκρισιν δῶμεν τοῖς πέμψασιν ἡμᾶς. τί λέγεις περὶ σεαυτοῦ»; ταύτην ἀπόκρισιν ἐδίδου | |
| λέγων· «ἐγὼ φωνὴ βοῶντος ἐν τῇ ἐρήμῳ· ἑτοιμάσατε τὴν ὁδὸν κυρίου, καθὼς | 249 | |
2.16(100) | εἶπεν Ἠσαΐας ὁ προφήτης»· ἀπήρκει γὰρ αὐτοῖς ἀκοῦσαι τό· «ἐγὼ φωνὴ βοῶντος ἐν τῇ ἐρήμῳ», ὡσανεὶ γνωρίζουσιν ἀκριβῶς τὴν προφητείαν καὶ προσδοκῶσιν αὐτῆς τὸ ἀποτέλεσμα, ὅπερ εἰς ἑαυτὸν πληροῦσθαι ἐδίδασκεν, ἑαυτὸν μὲν εἶναι τὸν βοῶντα ἐπὶ τῆς ἐρήμου παριστὰς καὶ τὴν ἔρημον ἑτέραν οὖσαν παρὰ τὴν Μωσέως δεικνύς, ἐν ᾗ τὰς διατριβὰς ἐποιεῖτο. ἤδη δὲ «ἐπὶ θύραις» παρεῖναι | |
| 105 | ἐσήμαινε τὸ σωτήριον τοῦ θεοῦ τὸ κατὰ τὴν προφητείαν μέλλον ἁπάσῃ σαρκὶ γνωρίζεσθαι, φάσκουσα δὲ ἡ προφητεία· φωνὴ βοῶντος ἐν τῇ ἐρήμῳ Ἑτοι‐ μάσατε τὴν ὁδὸν κυρίου, ⸤τοῦτ’ ἔστι τὸ εὐαγγελικὸν κήρυγμα 〈ἢ〉 ἡ καινὴ παράκλησις αὕτη ἡ πᾶσιν ἀνθρώποις γνωσθήσεσθαι τὸ σωτήριον τοῦ θεοῦ ἐπιζητοῦσα.⸥ | |
| 110 | ⸢σαφῶς παρίστη μὴ ἐν τῇ Ἰερουσαλὴμ γενήσεσθαι τὰ θεσπιζόμενα, ἀλλ’ ἐπὶ τῆς ἐρήμου, λέγω δὲ τὸ ὀφθήσεσθαι τὴν δόξαν κυρίου καὶ τὸ πάσῃ σαρκὶ γνωσθήσεσθαι τὸ σωτήριον τοῦ θεοῦ. καὶ ταῦτα μὲν ἐπληροῦτο πρὸς ἱστορίαν καὶ λέξιν ἐπὶ τοῦ βαπτιστοῦ Ἰωάννου κηρύσσοντος τὴν σωτήριον θεοφάνειαν ἐν τῇ ἐρήμῳ τοῦ Ἰορδάνου, ἐν ᾗ καὶ τὸ σωτήριον ὤφθη τοῦ θεοῦ. αὐτὸς ὁ | |
| 115 | Χριστός, ἥ τε δόξα αὐτοῦ τοῖς πᾶσιν ἐγνώσθη, ὅτε βαπτισθέντος αὐτοῦ «ἠνεῴχθη‐ σαν οἱ οὐρανοί», καὶ ‹τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον ἐν εἴδει περιστερᾶς καταβὰν› «ἔμεινεν ἐπ’ αὐτόν», «φωνή» τε ἠνέχθη πατρικὴ τῷ υἱῷ μαρτυροῦσα· «οὗτός ἐστιν ὁ υἱός μου ὁ ἀγαπητός, αὐτοῦ ἀκούετε».⸣ ταῦτα γὰρ ἦν ἅπαντα σημεῖα τῆς σωτηρίου δόξης ἐν τῇ ἐρήμῳ τοῦ Ἰορδάνου συντελεσθέντα, ὑπό τε Ἰωάννου τοῦ βαπτιστοῦ | |
| 120 | μαρτυρηθέντα, οὐ μὴν ἀλλὰ καὶ κατὰ διάνοιαν ἐπὶ τὴν πάλαι τοῦ θεοῦ ἔρημον τὴν ἐξ ἐθνῶν ἐκκλησίαν ἀνεπέμπετο εἰσέτι καὶ σήμερον ἡ αὐτὴ φωνὴ βοᾷ εὐαγγελιζομένη τὸ σωτήριον τοῦ θεοῦ καὶ προπαρασκευάζουσα τὰς ἀκοὰς τῶν προσιόντων ἐπὶ τὴν παραδοχὴν τῆς δόξης τοῦ «ἐν ἀρχῇ πρὸς τὸν θεὸν» θεοῦ λόγου. οὐ πρὸς παράθεσιν οὐδὲ λόγον ὠνόμασε τὸν ἐν τῇ ἐρήμῳ βοῶντα, ἀλλὰ | |
| 125 | τέως φωνὴν προπαρασκευαστικὴν τοῦ μέλλοντος ὀφθήσεσθαι τελείου λόγου, ᾧ παρασκευάζουσα τὰς τῶν ἀνθρώπων ψυχὰς ἡ φωνὴ βοᾷ, δεῖν ἑτοιμάζειν ὁδὸν κυρίου καὶ εὐθείας ποιεῖν τὰς τρίβους τοῦ θεοῦ ἡμῶν, κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον φωνὴ ἐν τῇ ἐρήμῳ ἔλεγεν, εὐτρεπίσατε τὴν ὁδὸν κυρίου, ὁμαλίσατε ἐν ἀβάτῳ ὁδὸν τῷ θεῷ ἡμῶν· ⸢ὡς γὰρ μέλλοντος ἐπιδημεῖν τῇ | |
| 130 | ἐρήμῳ καὶ τῇ ἐξ αἰῶνος ἀβάτῳ τοῦ θεοῦ ταῦτα ἐλέγετο. ἦν δὲ τὰ ἔθνη πάντα ἔρημα θεοῦ γνώσεως καὶ ἄβατα πᾶσι τοῖς τοῦ θεοῦ δικαίοις τε καὶ προφήταις ἀνδράσι. διόπερ ἡ φωνὴ παρακελεύεται ὁδὸν εὐτρεπίζειν τῷ τοῦ θεοῦ λόγῳ καὶ τὴν ἄβατον καὶ τραχεῖαν ὁμαλὴν ποιεῖν, ἵνα ἐπιβῇ ἐπιδημήσας ὁ θεὸς ἡμῶν⸣ μετὰ προσθήκης τῆς ἡμῶν· εὐθείας γάρ φησι ποιεῖτε τὰς τρίβους | |
| 135 | τοῦ θεοῦ ἡμῶν· ὡς γὰρ ἑτέροις προσφωνῶν ταῦτα φάσκει ὁ ἐν τῇ ἐρήμῳ βοῶν· ἦσαν γὰρ μυρίοι καὶ ἐξ ἀλλοφύλων ἐθνῶν οἱ προσιόντες τῷ τοῦ Ἰωάννου βαπτίσματι, ἀλλὰ καὶ ὁ εὐαγγελικὸς λόγος ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ ταῦτα τοῖς καθ’ ὅλης τῆς οἰκουμένης ἔθνεσι προσφωνεῖ. ⸢Εἶτα διεγείρει τὰς ἐν βάθει κακίας τεταπεινωμένας ψυχὰς ἐπιλέγων· | 250 |
| 140 | πᾶσα φάραγξ πληρωθήσεται, καὶ τὰς ὑπερηφάνους τε καὶ ἐπαιρομένας κατὰ τῆς γνώσεως τοῦ θεοῦ τὸ ἐναντίον πείσεσθαι διδάσκει λέγων· καὶ πᾶν ὄρος καὶ βουνὸς ταπεινωθήσεται, ἀλλὰ καὶ ἔσται τὰ σκολιά φησιν εἰς εὐθεῖαν καὶ τὴν τραχεῖαν δὲ ψυχὴν ὁμαλὴν γίγνεσθαι προστάττει, ὡς ἂν δεκτικὴ γένοιτο τῆς ἐπιβάσεως τοῦ θεοῦ.⸣ ταῦτα πάντα ἀναγκαίως παρεκελεύσατο ποιεῖν | |
| 145 | διὰ τὴν ἐπιφερομένην αἰτίαν, ἣν παρίστησιν ἑξῆς λέγων· καὶ ὀφθήσεται ἡ δόξα κυρίου, ἢ κατὰ τοὺς λοιποὺς ἑρμηνευτάς· καὶ ἀποκαλυφθήσεται. τίνι δὲ ἀποκαλυφθήσεται, διασαφεῖ ἐπιφέρων· καὶ ὄψεται πᾶσα σὰρξ τὸ σωτήριον τοῦ θεοῦ· ⸢σὰρξ δὲ ἦσαν οἱ αὐτοὶ μόνον ‹σάρκινοι› καὶ οὐδαμῶς ‹πνεύματος ἁγίου μέτοχοι› πάντες ἄνθρωποι.⸣ ὃ δὴ παρίστησι καὶ Μωσῆς ἀναγρά‐ | |
2.16(150) | φων τὸν θεὸν λέγοντα· «Οὐ μὴ καταμείνῃ τὸ πνεῦμά μου ἐν τοῖς ἀνθρώποις τούτοις διὰ τὸ εἶναι αὐτοὺς σάρκας». ὅτι μὲν οὖν πᾶσα σὰρξ ἔμελλε τὸ σω‐ τήριον τοῦ θεοῦ γνωρίζειν, διὰ τοῦ πρώτου κηρύγματος ἐδίδασκεν ἡ ἐν τῇ ἐρήμῳ προσβοῶσα φωνή· ⸤‹ἀψευδὴς γὰρ ὁ ἐπαγγειλάμενοσ›.⸥ Οὐ μὴν ἔλαθε τὸ προφητικὸν πνεῦμα ἡ ἀπείθεια καὶ ἡ ἀπιστία τοῦ | |
| 155 | Ἰουδαίων λαοῦ· διόπερ δεύτερον κήρυγμα ἡ αὐτὴ ποιεῖται βοῶσα καὶ λέγουσα· Πᾶσα σὰρξ χόρτος, καὶ πᾶσα δόξα ἀνθρώπου ὡς ἄνθος χόρτου. ⸢αὕτη γοῦν ἐστι πάσης σαρκὸς φύσις καὶ τοῦ «τὴν εἰκόνα τοῦ χοϊκοῦ» ‹φοροῦντοσ› ἀνθρώπου, λέγω δὲ τοῦ φιλοσωμάτου καὶ ‹τοῦ κατὰ σάρκα ζῶντοσ›· ὁμοίως γοῦν τῷ χόρτῳ τῆς γῆς καὶ τοῖς ὡραίοις ἄνθεσι πρὸς βραχὺ θάλλει καὶ ὡραΐζεται, | |
| 160 | εἶτ’ οὐκ εἰς μακρὸν ὑπὸ τῆς ῥευστῆς καὶ ἀστάτου φύσεως ἀπομαραίνεται, ὅπερ διδάσκει ἡ γραφὴ λέγουσα· ἐξηράνθη ὁ χόρτος, καὶ τὸ ἄνθος ἐξέπεσεν.⸣ ἀλλὰ ταῦτα μὲν καθολικώτερον ἐδίδαξεν ἡ προφητεία, ἑξῆς δὲ ἀφωρισμένως ἡ Ἑβραϊκὴ λέξις τοῦ Ἰουδαίων λαοῦ μνήμην ποιουμένη ἐπιλέγει· ἀληθῶς χόρτος ὁ λαός· ἐξηράνθη ὁ χόρτος, ἐξέπεσε τὸ ἄνθος. ἀντὶ δὲ τοῦ· τὸ δὲ ῥῆμα | |
| 165 | τοῦ θεοῦ ἡμῶν μένει εἰς τὸν αἰῶνα, ὁ Σύμμαχος ὁ δὲ λόγος τοῦ θεοῦ ἡμῶν στήσεται εἰς τὸν αἰῶνα εἴρηκε. ταῦτα ‹ἡ ἐν τῇ ἐρήμῳ φωνὴ› περὶ τοῦ θεοῦ λόγου ἐθέσπιζε, λέγω δὲ Ἰωάννης περὶ τοῦ Χριστοῦ διδάσκων, ὡς ἄρα μόνος αὐτὸς στήσεται εἰς τὸν αἰῶνα, φυλάξει τε τοὺς σὺν αὐτῷ ἑστῶτας καὶ συνδια‐ μένοντας αὐτῷ τοὺς τὸ σωτήριον αὐτοῦ παραδεδεγμένους. | |
2.17 | ⸢Σφόδρα καὶ ταῦτα τῇ τῶν προλεχθέντων ἕπεται διανοίᾳ | |
| εὐκαίρως καὶ τῶν εὐαγγελιστῶν μνήμην ποιούμενα καὶ παρουσίαν θεοῦ ἀνθρώποις εὐαγγελιζόμενα, μετὰ τὰ περὶ ‹τῆς ἐν τῇ ἐρήμῳ βοώσης φωνῆσ›. εἵπετο γὰρ τῇ περὶ Ἰωάννου τοῦ βαπτιστοῦ προφητείᾳ ὁ περὶ τῶν εὐαγγελιστῶν τοῦ σωτῆρος | 251 | |
| 5 | λόγος, ἥ τε τῆς θεοφανείας αὐτοῦ δήλωσις.⸣ κατὰ δὲ τοὺς λοιποὺς ἑρμηνευτὰς ἀντὶ τοῦ· ὁ εὐαγγελιζόμενος, ἡ εὐαγγελιζομένη εἴρηται· λέγει γοῦν ὁ Σύμμαχος· ἐπ’ ὄρος ὑψηλὸν ἀνάβηθι σεαυτῇ 〈ἡ〉 εὐαγγελιζομένη Σιών, καὶ ἔπαρον ὑψηλῶς τὴν φωνήν σου 〈ἡ〉 εὐαγγελιζομένη Ἰερουσαλήμ, ἔπαρον, μὴ φοβοῦ. καὶ διὰ τούτων δὲ θέα ὡς ἔμψυχον καὶ ζῶσαν τὴν Σιὼν καὶ | |
| 10 | τὴν Ἰερουσαλὴμ οἶδεν ὁ λόγος· ἀναβῆναι γοῦν αὐτὴν ἑαυτῆς ἐπὶ ὑψηλὸν ὄρος καὶ τὴν φωνὴν αὐτῆς ὑψῶσαι ἐν τῷ εὐαγγελίζεσθαι τὴν τοῦ θεοῦ παρουσίαν παρεκελεύετο. ⸢τίς οὖν ἐστιν αὕτη Σιὼν ἐπ’ ὄρος ὑψηλὸν ἕτερον παρ’ αὐτὴν ἀνιοῦσα; καὶ αὕτη γὰρ ὄρος ἦν, ὡς δηλοῖ ἡ φάσκουσα γραφή· «ὄρος Σιὼν τοῦτο, ὃ κατεσκήνωσας ἐν αὐτῷ», καὶ ὁ Ἀπόστολος· «προσεληλύθατε Σιὼν | |
| 15 | ὄρει», ἢ πάντως που ἡ διὰ τῶν ἔμπροσθεν ‹καρδία Ἰερουσαλὴμ› ὠνομασμένη. καὶ μήποτε νῦν ὁ χορὸς ὁ ἀποστολικὸς ὁ ἐκ τοῦ προτέρου λαοῦ ἐκ περιτομῆς ἐξειλεγμένος τοῦτον σημαίνεται τὸν τρόπον; αὕτη γάρ ἐστι Σιὼν καὶ Ἰερουσα‐ λὴμ ἡ «τὸ σωτήριον τοῦ θεοῦ» παραδεδεγμένη, ἐπηρτημένη τις οὖσα καὶ αὕτη καὶ τῷ ὄρει τοῦ θεοῦ τῷ μονογενεῖ αὐτοῦ λόγῳ παρεικασμένη, ᾗ προστάττει | |
| 20 | εὐαγγελίζεσθαι ἀνελθούσῃ ἐπ’ ὄρος ὑψηλὸν τὸν σωτήριον λόγον. καὶ δὴ ὁ εὐαγγελικὸς χορὸς καὶ αἱ ἅγιαι καὶ ἐπηρτημέναι τῷ τῆς ἀρετῆς φρονήματι ψυχαὶ Σιὼν καὶ Ἰερουσαλὴμ ὀνομαζόμεναι ἐπὶ τὸ ὄρος τὸ ὑψηλὸν τῆς θεότητος τοῦ μονογενοῦς τοῦ θεοῦ κελεύονται ἀνιέναι κἀκεῖθεν ἄνωθεν ἀφ’ ὑψηλοῦ εὐαγγε‐ λίζεσθαι καὶ κηρύττειν ἅπασιν ἀνθρώποις τοῦ Χριστοῦ τοῦ θεοῦ τὴν ἐπὶ γῆς | |
| 25 | παρουσίαν.⸣ εἶτ’ ἐπειδὴ εἰκὸς ἦν ἐπανίστασθαι πολλοὺς αὐτοῖς ἀναγκαίως ἐπιλέγει· ὑψώ‐ σατε, μὴ φοβεῖσθε. εἶτα πρὸς τοῖς προτέροις ἀπαγγέλλειν προστάττει ταῖς πόλεσιν Ἰούδα, ⸢λέγω δὲ ταῖς Ἰουδαϊκαῖς συναγωγαῖς, ὡς ἄρα εἴη ἐληλυθὼς ὁ πάλαι ἥξειν καὶ ἐπιδημήσειν ἀνθρώποις διὰ τῶν προφητῶν κηρυττόμενος θεὸς | |
| 30 | καὶ αὐτὸς κύριος ὁ ἐκ μακροῦ προσδοκώμενος αὐτοῖς.⸣ Ἀλλὰ καὶ ὡς αὖθις ἥξει καὶ τὴν δευτέραν αὐτοῦ παρουσίαν ποιήσεται μετὰ μεγάλης ἰσχύος καὶ ὡς ὁ βραχίων αὐτοῦ ἥξει μετὰ κυρείας, ⸢ὡσεὶ σαφέστερον ἔλεγε μετὰ δεσποτικῆς καὶ κυριακῆς αὐθεντείας.⸣ καὶ ἐπιλέγει· ἰδοὺ ὁ μισθὸς αὐτοῦ μετ’ αὐτοῦ καὶ τὸ ἔργον ἐναντίον αὐτοῦ. ⸢ταῦτα μὲν | |
| 35 | περὶ τῆς δευτέρας τοῦ Χριστοῦ παρουσίας, καθ’ ἣν ἥξει ‹ἐν δόξῃ ἀποδώσων ἑκάστῳ κατὰ τὰ ἔργα αὐτοῦ›. τοῦτο μὲν οὖν ὡς δεσπότης καὶ κύριος ποιήσει | |
| μετὰ ἰσχύος καὶ μετὰ τοῦ καλουμένου βραχίονος αὐτοῦ.⸣ τὸ δ’ ἑξῆς ἐπιλεγόμενον· ὡς ποιμὴν ποιμανεῖ τὸ ποίμνιον αὐτοῦ, ⸢κατὰ τὴν πρώτην αὐτοῦ πάροδον ἐπληροῦτο, ἐν ᾗ «κενώσας ἑαυτὸν καὶ μορφὴν δούλου | 252 | |
| 40 | λαβών, σχήματί τε ὡς ἄνθρωπος εὑρεθείς», ποιμένος τρόπον τὴν τῶν προβάτων δορὰν τὸ σῶμα τὸ ἀνθρώπινον περιβαλόμενος ἐποίμαινε τὸ ποίμνιον αὐτοῦ, ⸤ἢ κατὰ τὸν Σύμμαχον· τὴν ἀγέλην αὐτοῦ ἔβοσκεν. οὐ γὰρ ὡς κύριος μετὰ ἰσχύος οὐδ’ ὡς βραχίων μετὰ τῆς οἰκείας κυρείας τε καὶ δεσποτείας, ἀλλ’ ὡς ποιμήν φησι ποιμανεῖ τὸ ποίμνιον αὐτοῦ. ὃ δὴ καὶ ἐμαρτύρει λέγων | |
| 45 | αὐτὸς ἐν Εὐαγγελίοις· «Ἐγώ εἰμι ὁ ποιμὴν ὁ καλός, καὶ γινώσκω τὰ ἐμὰ καὶ γινώσκουσί με τὰ ἐμά, καὶ τὴν ψυχήν μου τίθημι ὑπὲρ τῶν προβάτων».⸥ καὶ ἐν τῷ βραχίονι δὲ αὐτοῦ συνάξει φησὶν ἄρνας. βραχίων δὲ αὐτοῦ ἦν ἡ κατοικοῦσα ἐν τῷ φαινομένῳ σώματι θεότης, δι’ οὗ συνάξειν ἄρνας καὶ ἐν γαστρὶ ἐχούσας παρακαλέσειν εἴρηται. ⸢ἄρνας δὲ τοὺς ‹ἀρτιγενεῖσ› καὶ ἐν | |
2.17(50) | Χριστῷ ‹ἀναγεγεννημένουσ› δηλοῖ,⸣ ἐν γαστρὶ δὲ ἐχούσας τὰς πάλαι κυούσας καὶ ὠδινούσας ψυχὰς λέγει διὰ τὴν τῆς αὐτοῦ παρουσίας ἐλπίδα, ἃς παρακαλεῖν εἴρηται διὰ τῆς αὐτοῦ παρουσίας. διὸ λέλεκται· καὶ ἐν γαστρὶ ἐχούσας παρα‐ καλέσει. ⸢καὶ ἄλλως δὲ τῶν ἀποστόλων αὐτοῦ αἱ ψυχαὶ κύουσαι καὶ ὠδίνουσαι τοὺς δι’ αὐτῶν ἐν Χριστῷ ἀναγεννωμένους παράκλητον αὐτὸν εἶχον, ὅπερ νοήσεις | |
| 55 | ἐξ ἑνὸς τοῦ λέγοντος· «τεκνία μου, οὓς πάλιν ὠδίνω ἄχρις οὗ μορφωθῇ Χριστὸς ἐν ὑμῖν»· ⸤ὁρᾷς πῶς ὁ Παῦλος ὑπὲρ τῶν μαθητευομένων αὐτῷ εἶχεν ὠδίνας.⸥ οὕτως οὖν καὶ οἱ λοιποὶ ἀπόστολοι ὥσπερ ἐν γαστρὶ κύουσαι μητέρες τοὺς δι’ αὐτῶν ἐν Χριστῷ ἀναγεννωμένους ὤδινον ὑπεραγωνιῶντες, μήπως τις ἔκτρωμα γένηται ἀπολισθήσας καὶ ἐξαμβλωθεὶς τῆς ἐν Χριστῷ μορφώσεώς τε καὶ τελειώ‐ | |
| 60 | σεως.⸣ ⸤διόπερ αὐτὸς ὁ προλεχθεὶς ποιμὴν παρακαλέσειν αὐτοὺς εἴρηται.⸥ | |
2.18 | ⸢‹Τῶν σοφῶν τοῦ αἰῶνος τούτου› τὸ πᾶν ἀναθέντων αὐτοματισμῷ καί τινι συντυχίᾳ φυσικῇ εἱμαρμένης ἀνάγκῃ ὁ παρὼν λόγος μηδὲν ὡς ἔτυχε τῶν ὄντων εἶναι, ‹πάντα δὲ μέτρῳ καὶ ἀριθμῷ› ὑπὸ τοῦ θεολογουμένου κυρίου συνεστάναι παρίστησι.⸣ τὴν μὲν γὰρ ὑγρὰν οὐσίαν καὶ τὸ νομιζόμενον τοῖς | |
| 5 | πολλοῖς ἀμέτρητον πέλαγος, πηγάς τε καὶ ποταμοὺς καὶ χειμάρρους μεμετρημένα εἶναι αὐτῷ τοσαῦτά τε εἶναι τῷ πλήθει, ὅσα αὐτῷ παρέστη πρὸς τὴν τοῦ παρόντος αὐταρκῆ χρείαν συστήσασθαι ὡς μήτε περιττεύειν τοῦ δέοντος πλέον μηθ’ ὑστερεῖν τοῦ χρειώδους, τὸν δὲ παμμεγέθη οὐρανὸν καὶ τὸ τοσοῦτον ἄπειρον κύτος πάλιν αὐτὸς τῇ ἑαυτοῦ σπιθαμῇ συνεμετρήσατο μηθ’ ὑπερεκτείνας ἐπὶ τὸ ἀκατάλ‐ | |
| 10 | ληλον τῇ τοῦ παντὸς περιοχῇ μήτε σμικρύνας καὶ συναγαγὼν τοῦ προσήκοντος εἴσω. ⸢τροπικῶς δὲ τοῖς παρ’ ἡμῖν συνήθεσι μέτροις κέχρηται ὡς ἂν ἐκ τῶν ἡμῖν | |
| γνωρίμων καὶ συνήθων ὀνομάτων εἰς ἔννοιαν ἀφικοίμεθα τῆς τῶν δηλουμένων διδασκαλίας.⸣ ⸤εἶτ’ ἐπειδήπερ ‹ἐκ μεγέθους καὶ καλλονῆς κτισμάτων ἀναλόγως ὁ γενεσιουργὸς θεωρεῖται›, εἰκότως τὰ ἡμῖν ὑπερμεγέθη τῇ τοῦ κρείττονος παρα‐ | 253 | |
| 15 | θέσει σμικρύνει ἡμᾶς εἰς ἔννοιαν προκαλούμενος τοῦ τὰ σύμπαντα συστησαμένου.⸥ τὸν γοῦν τοσοῦτον οὐρανὸν τὸν περιβάλλοντα τὸν σύμπαντα κόσμον οὕτως μικρὸν εἶναι λέγει παρ’ αὐτῷ τῷ θεῷ ὡς ἐοικέναι μέτρῳ σπιθαμῆς χειρὸς ὑφεστάναι, ὡσαύτως δὲ καὶ τὸ πᾶν τῆς γῆς στοιχεῖον οὕτω παρ’ αὐτῷ βραχύτατον ὑπάρχειν ὡς ἐοικέναι τῇ αὐτοῦ δρακὶ συνειλεῖσθαι. ἀντὶ δὲ τοῦ· τίς ἐμέτρησε τῇ χειρὶ | |
| 20 | αὐτοῦ τὸ ὕδωρ, ὁ Ἀκύλας τίς κατεμέτρησεν ἐν λιχάδι αὐτοῦ ὕδατα εἴρηκε, παραβάλλων λιχάδι τῷ βραχυτάτῳ παρ’ ἡμῖν δακτύλῳ σμικράν τινα τοῦ θεοῦ δύναμιν, δι’ ἧς τὰ τοσάδε καὶ τὰ τοιάδε μεμέτρηται. πρὸς τούτοις εἴ τίς φησι τὰ ἐπὶ γῆς ὄρη καὶ τοὺς βουνοὺς καὶ τὰς νάπας ὑπείληφεν ἄνευ τινὸς λόγου συνεστάναι ἴστω πλανώμενος, ἐπεὶ μηδὲν εἰκῆ καὶ ἀλόγως ἐν τοῖς οὖσιν | |
| 25 | ὑφέστηκεν. αὐτίκα δ’ οὖν τῶν καθ’ ὅλης τῆς γῆς ὀρέων τὰ μεγέθη καὶ αἱ διαφοραί, ὕψη τε καὶ βάθη καὶ μήκη τῷ παντὶ χρησίμως ὑπὸ τῆς τοῦ θεοῦ σοφίας τὴν σύστασιν εἴληφε, τῶν τε βουνῶν ὁμοίως τὰ ἐπάρματα καὶ οἱ ὄγκοι πρὸς τὴν τοῦ παντὸς ἀναλογίαν ἁρμόττοντας καὶ καταλλήλους ἔχουσι λόγους ὡς ταλαντεύειν τὰ βάρη δίκην τῶν ἐν τρυτάνῃ ζυγῶν ἁρμοδίως τῇ τοῦ παντὸς ἀναλογίᾳ. ἀντὶ δὲ | |
| 30 | τοῦ· καὶ τὰς νάπας ζυγῷ, οἱ λοιποὶ ἑρμηνευταὶ καὶ τοὺς βουνοὺς ἐκδεδώ‐ κασιν. τούτοις ἐπάγει· τίς ἔγνω νοῦν κυρίου, καὶ τίς αὐτοῦ σύμβουλος ἐγένετο; ταῦτα δὲ ἀποδίδωσιν ὁ λόγος πρὸς τὸ φῆσαν ἐρώτημα· τίς ἐμέτρησε τῇ χειρὶ τὸ ὕδωρ καὶ τὸν οὐρανὸν σπιθαμῇ καὶ πᾶσαν τὴν γῆν δρακί; | |
| 35 | τίς ἔστησε τὰ ὄρη σταθμῷ καὶ τὰς νάπας ζυγῷ; ⸢ἐπειδὴ γὰρ ἠρώτησε, τίς ὁ ταῦτα ὑποστησάμενος καὶ τίς ὁ μέτρῳ καὶ σταθμῷ ταῦτα διαταξάμενος, ἀκολούθως ἀποδίδωσιν ὡς οὐδεὶς ἢ εἷς μόνος ὁ τοῖς πᾶσιν ἀκατάληπτος νοῦς. διὸ ἐπιλέγει· τίς ἔγνω νοῦν κυρίου τὸν τῶν εἰρημένων ἁπάντων ποιητικόν, ὃς οὔτε συμβούλου δεηθεὶς οὔτε παρά τινος γνώμην λαβὼν τῇ αὐτὸς αὐτοῦ σοφίᾳ τὰ | |
| 40 | μηδαμῆ μηδαμῶς ὑφεστῶτα ἀρρήτῳ δυνάμει «ἐκ τοῦ μὴ ὄντος εἰς τὸ εἶναι» παρήγαγεν.⸣ Ἑξῆς διδάσκει πάντας τοὺς ἐξ ἐθνῶν ἐπὶ τὴν εὐαγγελικὴν χάριν ἀνακεκλημένους, οἷς καὶ «τὸ σωτήριον τοῦ θεοῦ» διὰ τῶν ἔμπροσθεν εὐηγγελίζετο ‹ἡ ἐν τῇ ἐρήμῳ βοῶσα φωνή›, ὅτι τὸ μηθέν εἰσι ‹πάντα τὰ τὸν θεὸν μὴ εἰδότα | |
| 45 | ἔθνη›. ὄντων γοῦν ἐν οὐρανῷ καὶ ἐν ἀέρι καὶ ἐπέκεινα οὐρανοῦ λογικῶν πνευμάτων καὶ θείων δυνάμεων καὶ πλήθους ἀναριθμήτου λειτουργῶν θεοῦ τῶν τὸν παμ‐ βασιλέα περιπολούντων. ‹τὰ τὸν θεὸν μὴ εἰδότα› ἐπὶ γῆς ‹ἔθνη› ἐοικέναι φησὶ σταγόνι βραχυτάτῃ τοῦ τῶν θείων λογικῶν πληρώματος ἀπορρευσάσῃ, τοὺς δ’ | |
| αὐτοὺς ἐοικέναι ζυγῷ ἑτεροκλινοῦντι βραχυτάτῃ βάρους ῥοπῇ διὰ τὸ καθειλ‐ | 254 | |
2.18(50) | κύσθαι τῷ βάρει τῆς κακίας ἐπὶ τὴν ἄθεον ἁμαρτίαν, ἀλλὰ καὶ σιέλου ἀποπτυσ‐ θέντος καὶ τῷ χοῒ τῆς γῆς ἐμφυρέντος τῷ μηδὲν διαφέρειν τοὺς αὐτούς· ταὐτὸν γὰρ σιέλῳ πεπονθέναι λογικοὺς μὲν ὄντας, ἀναφυρέντας δὲ ‹ἀγνωσίᾳ θεοῦ› καὶ δυσσεβείᾳ πάσῃ. διὸ καὶ πᾶσαν αὐτῶν τὴν δι’ αἱμάτων καὶ θυσιῶν λατρείαν διδάσκει μηδὲν | |
| 55 | θεοπρεπὲς ἔχειν· οὐδὲ γὰρ εἰ πάντα τὰ τῆς γῆς τετράποδα προσφέροι τις οὐδ’ εἰ πᾶς ὁ Λίβανος καὶ ἡ τῶν ἐν αὐτῷ φυέντων ὕλη παραλαμβάνοιτο εἰς τὴν τῶν θυμάτων ὁλοκάρπωσιν ἔχοι ἀντὶ τοῦ θεοῦ ἄξιον. οἷς ἐπιλέγει ἑξῆς· καὶ πάντα τὰ ἔθνη εἰς οὐδέν εἰσι καὶ εἰς οὐδὲν ἐλογίσθησαν. ⸢ποῖα δὲ ταῦτα ἢ ‹τὰ τὸν θεὸν μὴ εἰδότα›, προστετηκότα δὲ τῇ πλάνῃ τῆς εἰδωλολατρίας; ἃ | |
| 60 | δὲ καὶ ὡς σταγὼν ἀπὸ κάδου καὶ ὡς ῥοπὴ ζυγοῦ καὶ ὡς σίελος λογισθήσεσθαι ἐλέγετο.⸣ Τούτοις δ’ αὐτοῖς ἑξῆς ἐπιπλήττει λέγων· τίνι ὡμοιώσατε κύριον καὶ τίνι ὁμοιώματι ὡμοιώσατε αὐτόν; μὴ εἰκόνα ἐποίησε τέκτων, ἢ χρυσοχόος χωνεύσας χρυσίον περιεχρύσωσεν αὐτὸν | |
| 65 | καὶ τὰ ἑξῆς. ⸢ἃ δὴ καὶ ἀκολούθως ἐπήγαγε μετὰ τὸ παραθέσθαι τὴν περὶ τοῦ Χριστοῦ θεολογίαν κηρύξαι τοῖς ἔθνεσιν, ὅσος ἦν ‹ὁ μετρήσασ› «τῇ χειρὶ αὐτοῦ τὸ ὕδωρ καὶ τὸν οὐρανὸν σπιθαμῇ καὶ πᾶσαν τὴν γῆν δρακί», «τά» τε «ὄρη σταθμῷ καὶ τὰς νάπας ζυγῷ» ‹συστησάμενοσ›. τούτοις γοῦν ἀναγκαίως παραβάλλει τὴν προκατέχουσαν πλάνην τῶν ἐθνῶν, ἀποστρέφων μὲν αὐτῆς, ἀνακαλούμενος | |
| 70 | δὲ ἐπὶ τὴν γνῶσιν τοῦ θεολογουμένου.⸣ τοῦτον δὴ τὸν τρόπον ἐξομαλίζει τῷ εὐαγγελικῷ κηρύγματι τὰς τῶν ἐθνῶν ψυχὰς τὸ πνεῦμα τὸ προφητικὸν ἀπο‐ σμῆχον ὥσπερ καὶ ἀποκαθαῖρον αὐτὰς τῆς πατροπαραδότου δεισιδαιμονίας. Εἶτα διδάξας ὁποία τις ἦν ἡ τῶν παρὰ τοῖς ἔθνεσιν ἐν ἀψύχοις ξοάνοις πλάνη, ἐπιβοᾷ ταῖς πάντων ἀκοαῖς λέγων· οὐ γνώσεσθε; οὐκ ἀκού‐ | |
| 75 | σεσθε; οὐκ ἀνηγγέλη ἐξ ἀρχῆς ὑμῖν; ⸢εἰ καὶ μηδὲ ἐκ πατέρων ἐδιδάχ‐ θητε, ἀλλὰ νῦν γοῦν σωφρονισθέντες ὠφελήθητε καὶ μάθετε τίς ποτέ ἐστιν ὁ κατέχων τὰ θεμέλια τῆς γῆς. εἰ γὰρ μὴ δύνασθε ἄνω πρὸς οὐρανὸν τὴν διάνοιαν ἐπαίρειν, ἀλλ’ ἐπιστήσατέ φησιν τῇ γῇ, ἐν ᾗ ποιεῖσθε τὰς διατριβάς. ἐπὶ τίνος τε ἥδρασται ζητήσατε, καὶ τίς ἐστιν οὗτος ὁ τοσοῦτον στοιχεῖον ἀκλινὲς | |
| 80 | καὶ ἀσάλευτον διακρατῶν;⸣ φυσιολογῶν δὲ περὶ τῆς γῆς σχήματος σφαιροειδὲς αὐτὸ γνωρίζει· διὸ καὶ γῦρον ὠνόμασεν αὐτὸ φήσας· ὁ κατέχων τὸν γῦρον τῆς γῆς. πλὴν ἀλλὰ καὶ γνῶναι παρακελεύεται τὸν τὰ σύμπαντα διακρατοῦντα τοῦ θεοῦ λόγον, ὃς πρὸς τοῖς ἄλλοις καὶ τὸ τοσοῦτο στοιχεῖον τῆς γῆς συνέχει | |
| πρὸς τὸ μὴ διαπίπτειν μηδὲ τῆς οἰκείας ἕδρας κινεῖσθαι. ⸢τίς δέ φησίν ἐστι καὶ ὁ | 255 | |
| 85 | τοσαῦτα διασπείρας ἐπὶ τῆς γῆς ἔθνη ὡς παραβάλλεσθαι αὐτὰ σμικρότητος ἕνεκα τῶν σωμάτων ἀκρίσιν; εἶτα πάλιν ἀναβὰς ἀπὸ τῆς γῆς τῷ λόγῳ τὴν ἁψῖδα τὴν οὐράνιον, τό τε ὑπὲρ γῆν ἡμισφαίριον καμάρας δίκην ἐπαιωρημένον τοῖς πᾶσιν ἀποθαυμάζειν καὶ τὸν συστησάμενον τὸν οὐρανὸν ἐννοῆσαι ὁπόσης ἐστὶ δυνάμεως παρορμᾷ, λογίσασθαί τε ὡς οὐκ ἀργῶς αὐτὸν ὑπεστήσατο, σκηνῆς | |
| 90 | δὲ δίκην ἄνωθεν μὲν ἐφηπλωμένον κατὰ τῶν εἴσω οὐρανοῦ πάντων, τοῖς δ’ ἐπέ‐ κεινα οὐρανοῦ θεῖον ὑπεστρῶσθαι ἐνδιαίτημα. ὥσπερ δὲ γῦρον τὸ τῆς γῆς ὠνόμασε στοιχεῖον φυσιολογήσας, οὕτω τὸ ὑπὲρ γῆς ἡμισφαίριον ἁψῖδι καμάρας ὡμοίωσε τὸ ἅπλωμα τοῦ οὐρανοῦ παραβάλλων σκηνῇ διατεταμένῃ· ὥσπερ δὲ τῆς σκηνῆς προὐνόησεν, οὕτω καὶ τῶν εἴσω τῆς σκηνῆς οἰκούντων. | |
| 95 | διόπερ κατὰ χρόνους καὶ καιροὺς τοῖς ἐν τῇ γῇ βιοῦσιν ἀνθρώποις ἄρχοντας ἐφίστησι προνοησάμενος ἀρχόντων τοῖς ἀρχομένοις καταλλήλων. διὸ ἐπιλέ‐ γει· διδοὺς ἄρχοντας εἰς οὐδὲν ἄρχειν, οὐδὲν δὲ ὀνομάζει τὸν θνη‐ τὸν βίον› ⸤ἢ καὶ τὴν γῆν αὐτὴν ὥσπερ οὐδὲν διδάσκει φάσκων ἑξῆς· τὴν δὲ γῆν εἰς οὐδὲν ἐποίησεν.⸥ εἶτα τούτοις ἐπιφέρει· οὐ γὰρ μὴ φυτεύσουσιν | |
2.18(100) | οὐδὲ μὴ σπείρουσιν, οὐδὲ μὴ ῥιζωθῇ εἰς τὴν γῆν ἡ ῥίζα αὐτῶν. πάντα ταῦτα περὶ τῶν κατὰ τοὺς καιροὺς ἀρξάντων καὶ τυραννησάντων ἐπὶ τῆς γῆς εἴρηται ὡς εἰς τοιοῦτο περιστησομένων τέλος. Ἀλλ’ οἱ μέν φησι τοιοῦτοι, ἐμὲ δὲ τὸν τῶν ὅλων θεὸν τίνι ὡμοιώσατε καὶ ὑψωθήσομαι; εἶπεν ὁ ἅγιος. ἀναβλέψατε εἰς τὸ | |
| 105 | ὕψος τοὺς ὀφθαλμοὺς ὑμῶν καὶ ἴδετε· τίς κατέδειξε ταῦτα πάντα; ⸢οὐδὲ γὰρ ἐξαριθμήσασθαι δυνατὸν οὐδὲ κατὰ μέρος ἐξειπεῖν, ἀρκεῖ δὲ ὀφθαλμοῖς ὁρᾶν ‹τὰ μεγέθη καὶ τὰ κάλλη›, τήν τε ἁρμονίαν καὶ τὴν κίνησιν τοῦ παντός, ἔκ τε τῆς τούτων θέας ‹τὸν πάντων γενεσιουργὸν› ἀποθαυμάζειν,⸣ εἰδέναι τε καὶ γνωρίζειν τὸν κατὰ χρόνους καὶ κατὰ γενεὰς ὥσπερ ἀπό τινων ταμείων καὶ | |
| 110 | θησαυρῶν αὐτοῦ προφέροντα ἐν τάξει καὶ ἀριθμῷ τὸν ἑαυτοῦ κόσμον, ἢ κατὰ τοὺς λοιποὺς ἑρμηνευτάς· τὴν στρατιὰν αὐτοῦ. διόπερ κύριος σαβαὼθ ὠνόμασται, ὅπερ ἑρμηνεύεται κύριος στρατιῶν· στρατιαὶ γὰρ ἀγγελικαὶ ὡς ὑπὸ μεγάλῳ βασιλεῖ ὑποτεταγμέναι τὸν σύμπαντα αὐτοῦ διοικοῦσι κόσμον, ὧν καὶ τὰς ἐπωνυμίας οὐδὲ εἷς ἢ μόνος αὐτὸς γινώσκει, ὁ καὶ φυσικοῖς καὶ καταλλή‐ | |
| 115 | λοις αὐτοὺς ὀνόμασι τιμήσας. οὕτω γοῦν καὶ θείων πνευμάτων καὶ ἀρχαγγέλων καὶ τῶν ἐπέκεινα δὲ οὐρανοῦ θεοῦ λειτουργῶν ἀσωμάτων δυνάμεων ἰδιάζουσαι, τίνες εἰσὶν ἐπηγορίαι ἡμῖν ἀκατάληπτοι καὶ ἄγνωστοι. διὸ καὶ ὑπ’ αὐτοῦ μόνου καλούμεναι ἐπ’ ὀνόματος ὑπακούουσιν ὡς ἀπὸ πολλῆς αὐτοῦ δόξης καὶ ἐξυπερβαλλούσης ἰσχύος μηδένα τῶν καλουμένων ἀπειθεῖν, πάντας δὲ ἐξυπ‐ | |
| 120 | ηρετεῖσθαι αὐτοῦ τῷ νεύματι. | 256 |
2.19 | Μετὰ τὴν ἀποδοθεῖσαν θεολογίαν ἐπιπλήττει ὁ λόγος τοῖς νομίζουσι μὴ ἐφορᾶν τὸν θεὸν ταῖς αὐτῶν πράξεσιν, οἷα πολλοὶ καὶ ἐν τῷ προτέρῳ λαῷ ὑπελάμβανον. ⸢διὸ πρὸς αὐτοὺς ἀποτείνεται λέγων· Διὰ τί παρὰ σεαυτῷ ταῦτα λογίζῃ καὶ λέγειν τολμᾷς, ὡς τὸν θεὸν ἡ σὴ ὁδὸς ἔλαθε, καὶ | |
| 5 | οὐχ ὑπόκεισαι κρίσει διὰ τὸ ἀγνοεῖν αὐτὸν τὰ ὑπὸ σοῦ δρώμενα;⸣ εἶτ’ οὐκ ἤκουσας τῆς προλεχθείσης θεολογίας καὶ ὡς οὐδὲν αὐτὸν λανθάνει, ἐλέγετο οὖν ἀρτίως· ἀπὸ πολλῆς δόξης καὶ ἐν κράτει ἰσχύος οὐδέν σε ἔλαθε. πῶς οὖν σαυτὸν ἀπατᾷς λέγων· Ἀπεκρύβη ἡ ὁδός μου ἀπὸ τοῦ θεοῦ, καὶ ὁ θεός μου τὴν κρίσιν μου ἀφεῖλε καὶ ἀπέστη. ἄκουε τοίνυν | |
| 10 | πρὸς ταῦτα, εἰ μὴ καὶ πρότερον ἀνηκόως ἦσθα ἢ εἰ μὴ ἔγνως μηδὲ συνῆκας τὰ πολ‐ λάκις σοὶ λελεγμένα, νῦν γοῦν μάνθανε, ὡς ὁ θεὸς ὁ αἰώνιος ὁ τὰ πάντα περι‐ ειληφὼς οὗτος αὐτὸς οὐ μόνον τῶν κατ’ οὐρανόν, ἀλλὰ καὶ τῶν ἐπὶ γῆς κρατεῖ. αὐτὸς δὲ ἐστὶν ὁ κατασκευάσας τὰ ἄκρα τῆς γῆς· διὸ οὐδὲ σὺ αὐτὸς λαν‐ θάνειν αὐτὸν δυνήσῃ τοιαῦτα δυσσεβῆ καὶ ἄθεα λογιζόμενος. ἀντὶ δὲ τοῦ· | |
| 15 | οὐ πεινάσει οὐδὲ κοπιάσει, ὁ Σύμμαχος οὐκ ἐξελύθη οὐδὲ ἐπείνασεν ἐξέδωκε, καὶ οἱ λοιποὶ παραπλησίως. ὥσπερ τοίνυν οὐδὲν ἀσθενὲς παρ’ αὐτῷ οὐδὲ ἀνθρώπινον, οὕτως οὐκ ἔστιν ἐξεύρεσις τῆς γνώσεως αὐτοῦ. ⸢ἀκατάληπτός τε καὶ ἀνέφικτος ἡ παρ’ αὐτῷ τυγχάνει σοφία, δι’ ἧς ‹τὰ σύμ‐ παντα διοικεῖ›, οὕτως δ’ οὖν αὐτῷ μέλει καὶ τῶν καθ’ ἕκαστον καὶ κατὰ μέρος | |
| 20 | ὡς διὰ τὸ ἐφορᾶν αὐτὸν καὶ λόγῳ θείῳ διακρίνειν τὰ κατὰ ἀνθρώπους πράγ‐ ματα, ἰδιάζειν ἑκάστῳ μεμερισμένον τὸν βίον· ὡς τοῖς μὲν δι’ ἔνδειαν τροφῆς πεινῶσιν ἰσχὺν παρέχειν πολλάκις καὶ ῥώμην σώματος φυσικήν, τοῖς δὲ μὴ πεινῶσι, πλούτῳ δὲ περιρρεομένοις φροντίδας ὑπάρχειν καὶ λύπας, τὰς τὴν τρυφὴν αὐτῶν κολαζούσας. | |
| 25 | Κατὰ τὸν αὐτὸν δὴ λόγον νέους μὲν καὶ νεανίσκους, οὓς εἰς τὸ ἀνδρίζεσθαι προσήκει, ἀσθενεῖς ἀπεργάζεται, πάθεσί τισι καὶ νοσήμασι περιβάλλων, μυρίους δὲ νεότητι σφριγῶντας θᾶττον ἀποσβῆναι παρεσκεύασε τοῦ βίου.⸣ ἀλλ’ οὐδ’ εἰς βαθὺ γῆρας παρέτεινε καίπερ εἰς ἔσχατα πενίας ἐληλακότας ὡς μηδὲ τῆς ἐφημέρου τροφῆς εὐπορεῖν καὶ αὖ πάλιν ἑτέρους πλούτῳ καὶ δόξῃ | |
| 30 | μεγαλαυχωμένους ἀθρόως ἐξ ἀνθρώπων ἠφάνισεν. ⸢ἀνάπαλιν δὲ τούτοις οἱ ἐν διωγμῶν καιροῖς τὸν θεὸν ὑπομένοντες ἀσθενεῖς ὄντες καὶ οἰκτροὶ κατὰ τὴν παροῦσαν ζωὴν μεταβολῆς θείας ἠξιώθησαν ὡς μὴ μόνον ἀνέσεως καὶ ἐλευ‐ θερίας τυχεῖν, ἀλλὰ καὶ δίκην ἀετῶν πτεροφυῆσαι, ὥστε ἀναπτῆναι καὶ ὑψωθῆναι καὶ μετεωροπορῆσαι καὶ τέλος τὴν εἰς οὐρανοὺς πορείαν στείλασθαι. | |
| 35 | τοιαύτη γὰρ ἡ ἀετῶν φύσισ⸣ οὐρανοπετὴς οὖσα, μόνη τε ἂν τῷ πεῖν οἷά τε φωτὸς ἡλίου· μαρμαρυγαῖς τούτοις οὖν παραπλησίως καὶ οἱ τὸν θεὸν ὑπομείναντες καὶ διὰ τὸν αὐτοῦ φόβον κατὰ τὸν θνητὸν βίον κακωθέντες ἄοικοί τε καὶ ἀνέστιοι | |
| καὶ ἀνελπίδες ὅσον ἐπ’ ἀνθρώποις ἐν καιροῖς διωγμῶν γενόμενοι. ⸢μετὰ γοῦν τὰς ὑπερβαλλούσας θλίψεις ἐπισκοπῆς θεοῦ καταξιωθέντες ἐν εἰρήνῃ διετέλεσαν | 257 | |
| 40 | τὸν βίον ἀετῶν δίκην πτεροφυήσαντες καὶ εἰς ὕψος ἀρθέντες. εἰ δὲ καὶ μαρ‐ τυρίῳ τελειωθῆναι συμβέβηκε τοὺς ὑπὲρ εὐσεβείας ἠγωνισμένους καὶ νενικη‐ κότας, πολὺ μᾶλλον τούτοις ἁρμόσειεν ἡ φήσασα ἐπαγγελία·⸣ οἱ δὲ ὑπομένοντες τὸν θεὸν ἀλλάξουσιν ἰσχύν· μεταβαλόντες γοῦν τὸν θνητὸν βίον καὶ εἰς ἀγγελικὴν ζωὴν μεταστάντες στειλάμενοί τε τὴν οὐράνιον πορείαν πτεροφυή‐ | |
| 45 | σουσιν ὡς ἀετοί, δραμοῦνται καὶ οὐ κοπιάσουσι, βαδιοῦνται καὶ οὐ πεινάσουσιν, ἢ οὐκ ἐκλυθήσονται κατὰ τοὺς λοιποὺς ἑρμηνευτάς. εἰ τοίνυν τοῖς ὑπομένουσιν αὐτὸν τοιαύτας ἀμοιβὰς παρέξει, τοῖς δ’ ἐναντίοις τὰ ἐπίχειρα ἐκ μέρους μὲν κατὰ τὸν παρόντα βίον ἀποδίδωσι, πληρέστατα δὲ κατὰ τὸν τῆς κρίσεως καιρόν, πῶς ὑμεῖς οἱ καλούμενοι «Ἰακὼβ» καὶ «Ἰσραήλ», | |
2.19(50) | οἱ τοῖς θείοις μεμαθητευμένοι λογίοις, τολμᾶτε παρ’ ἑαυτοῖς λέγειν, ὡς ἄρα «ἀπεκρύβη ἡ ὁδός σου ἀπὸ τοῦ θεοῦ» ‹καὶ ἡ κρίσις σου ἀφῃρέθη› «καὶ ἀπέστη». Σὺ μὲν οὖν, ὦ Ἰακώβ, τοιαῦτα διανοῇ, ὁ δέ γε τῶν ὅλων σωτὴρ οὐκ ἐν δευτέρῳ τιθέμενος τὴν τῶν ἀνθρώπων σωτηρίαν σοὶ μὲν τὰ πρέποντα | |
| 55 | διείλεκται, τοῖς δὲ λοιποῖς ἔθνεσι τὰ κατάλληλα προσφωνεῖ σπεύδειν ἐπὶ τὴν αὐτοῦ γνῶσιν τοὺς πάντας προκαλούμενος. διό φησι· Ἐγκαινίζεσθε πρός με, νῆσοι, οἱ γὰρ ἄρχοντες ἀλλάξουσιν ἰσχύν. ἀνθ’ οὗ ὁ Σύμμαχος· δουλεύσατέ φησιν ἐπ’ ἐμοῦ, νῆσοι, καὶ ἔθνη ἀλλαξάτωσαν ἰσχύν, κατὰ δὲ τὸν Ἀκύλαν καὶ τὸν Θεοδοτίωνα κωφεύσατε πρός με εἴρηται. ⸢πα‐ | |
| 60 | ρακελεύεται δῆτα ταῖς νήσοις κωφεύειν καὶ σιγᾶν, ὡς ἂν ἐπήκοοι γένοιντο θεϊκῆς ὁμιλίας, σωτηρίου τε κηρύγματος. νήσους δὲ ὀνομάζει συνεχῶς τὰς ἐξ ἁπάντων τῶν ἐθνῶν ἐκκλησίας διὰ τὸ ὥσπερ ὑπὸ θαλάττης περιρρέεσθαι ὑπὸ τῆς ἁλμυρᾶς τοῦ βίου κακίας.⸣ εἶτ’ ἀνωτέρω εἰπών· «οἱ δὲ ὑπομένοντες τὸν θεὸν ἀλλάξουσιν ἰσχύν», ἐνταῦθά φησιν· οἱ γὰρ ἄρχοντες ἀλλάξουσιν | |
| 65 | ἰσχύν, ἢ κατὰ τὸν Σύμμαχον· καὶ ἔθνη ἀλλαξάτωσαν ἰσχύν· ὃ γὰρ ἐπηγ‐ γείλατο ἀνωτέρω ‹τοῖσ› αὐτὸν ‹ὑπομένουσι›, τοῦτο αὐτὸ ταῖς νήσοις καὶ τοῖς ἔθνεσι προστάττει λέγων· καὶ ἔθνη ἀλλαξάτωσαν ἰσχύν, ⸢ὡς ἂν μετα‐ βάλοιεν τὸν ἑαυτῶν τρόπον καὶ ἀλλαγὴν τὴν ἀπὸ τῶν χειρόνων ἐπὶ τὰ κρείττονα ποιήσοιντο.⸣ εἶθ’ ἑξῆς· ἐγγισάτωσάν φησι καὶ λαλησάτωσαν ἅμα, ⸢δῆλον | |
| 70 | δὲ ὅτι τὰ ἔθνη πρὸς μέ φησι, τὸν θεὸν ἐγγισάτωσαν καὶ τὰ ἐμὰ ῥήματα λαλη‐ σάτωσαν ὁμοῦ καὶ κατὰ τὸ αὐτὸ γενόμενα ἐν τῇ ἐμῇ δηλαδὴ ἐκκλησίᾳ.⸣ καὶ τίνα προσήκει λαλεῖν τοὺς καλουμένους, ἑξῆς διδάσκει λέγων· τότε κρίσιν ἀναγγειλάτωσαν· ⸢τὸν γὰρ περὶ τῆς κρίσεως λόγον βούλεται μαθόντα τὰ | |
| ἔθνη καὶ ἑτέροις ἀπαγγέλλειν.⸣ | 258 | |
| 75 | Ἀλλὰ καὶ τοῦτο μαθεῖν τοῖς αὐτοῖς προστάττει τὸ γνῶναι· τίς ἐξήγειρεν ἀπὸ ἀνατολῶν δικαιοσύνην; ⸢δικαιοσύνης γὰρ ἔργον ἦν τὸ μὴ Ἰουδαίους μόνον ἀλλὰ καὶ τὰ λοιπὰ ἔθνη καλεῖσθαι ἐπὶ τὴν τοῦ θεοῦ γνῶσιν.⸣ τίς οὖν ἐστιν ὁ ἐκ τῶν ἀνατολῶν τοῦ φωτὸς ταύτην ἐγείρας τὴν δικαιοσύνην, καλέσας τε αὐτὸν εἰς τὸ ἕπεσθαι αὐτῷ; τίς δὲ ὁ δεδωκὼς | |
| 80 | αὐτὴν ἐναντίον πάντων τῶν ἐθνῶν ὡς ἐκστῆναι ἐπὶ τῷ προστάγματι τοὺς τῶν ἐθνῶν βασιλεῖς καὶ θορυβηθῆναι τὰ πρῶτα, πειραθῆναί τε διωγμοὺς καὶ πολέμους κινῆσαι κατὰ τοῦ λόγου τῆς δικαιοσύνης, νικηθῆναι δὲ ὑπὸ τοῦ τῆς δικαιοσύνης θεοῦ, ὃς ὑπερμαχῶν τῶν ὑποδεδεγμένων αὐτήν. τὰ μὲν πολε‐ μικὰ τῶν τῆς δικαιοσύνης ἐχθρῶν φρυγάνων τρόπον ἠφάνισεν, ἑαυτῷ δὲ | |
| 85 | ὁδὸν ἐξωμάλισεν ἐν εἰρήνῃ διελθεῖν τοὺς πόδας αὐτοῦ. Τίς οὖν ὁ ταῦτα πάντα κατεργασάμενος ἀλλ’ ἢ ὁ ἐπὶ πάντων θεός; διὸ ἐπιλέγει ἑξῆς· ἐκάλεσεν αὐτήν, δηλονότι τὴν δικαιοσύνην, ὁ καλῶν αὐτὴν ἀπὸ γενεῶν ἀρχῆς, ἐγὼ θεὸς πρῶτος, καὶ εἰς τὰ ἐπερχόμενα ἐγώ εἰμι, ἀνθ’ οὗ ὁ Σύμμαχος ἡρμήνευσεν· ἐγὼ κύριος πρῶτος, καὶ | |
| 90 | μετὰ τῶν ἐσχάτων ἐγώ εἰμι· ⸢αὐτὸς γὰρ ἦν ὁ καὶ τοῖς πρώτοις πρό‐ παλαι καὶ ἐξ ἀρχῆς θεοφιλέσι γενομένοις γνωσθεὶς καὶ ὁ μετὰ τὸν πρότερον λαὸν τῇ ἐξ ἐθνῶν ἐκκλησίᾳ πεπιστευμένος.⸣ διὸ ἐπιλέγει· εἴδοσαν ἔθνη καὶ ἐφοβήθησαν. ⸢μαρτυρεῖ δὲ ὁ λόγος ὠφέλειαν οὐ τὴν τυχοῦσαν τοῖς ἔθνεσιν, εἴ γε μεταβαλόντα τὴν προτέραν ἀβλεψίαν τῆς πολυθεΐας ἴδοιεν τὸν εἰρηκότα· | |
| 95 | ἐγὼ θεὸς πρῶτος, καὶ εἰς τὰ ἐπερχόμενα ἐγώ εἰμι. καὶ ἰδόντα ἐφοβήθησαν ἐν ‹ἀρχῇ› γενόμενα ‹σοφίασ›· «ἀρχὴ γὰρ σοφίας φόβος κυρίου».⸣ ἀλλὰ καὶ τὰ πέρατα τῆς γῆς ἐξεπλάγησαν· ⸢τὸ γὰρ παράδοξον τοῦτ’ ἦν, ὅτι καὶ τὰ βάρβαρα φῦλα καὶ τὰ πορρωτάτω ἀπῳκισμένα τῆς Ἰουδαϊκῆς χώρας, καθ’ ἣν μόνην γνωρίζεσθαι ἐνομίζετο τὸ παλαιὸν ὁ θεός, γνῶσιν ἀνείληφε | |
2.19(100) | θεοσεβείας ὡς ἐκπλαγῆναι τῆς τοῦ θεοῦ δικαιοσύνης, τὴν χάριν σπεῦσαί τε καὶ ἐλθεῖν ἀκολούθως τῷ φήσαντι κηρύγματι· «ἐγγισάτωσαν καὶ λαλη‐ σάτωσαν ἅμα».⸣ ἀλλ’ ἐκεῖ μὲν ἐκελεύοντο ἀπαντᾶν καὶ λαλεῖν, δῆλον δ’ ὅτι δοξάζειν τὸν θεόν, ἐνταῦθα δέ φησιν ὁ λόγος· ἤγγισαν καὶ ἦλθον ἅμα, κρίνων ἕκαστος τῷ πλησίον βοηθῆσαι. ⸢οὐ γὰρ μόνον ἑαυτοὺς σῴζειν | |
| 105 | οἱ κεκλημένοι ἦλθον, ἀλλὰ καὶ τοὺς πλησίον κατὰ τοὺς τῆς φιλανθρωπίας νόμους.⸣ διὸ τοὺς πλησίον θεραπεύειν καὶ τοὺς ἑαυτῶν ἀδελφοὺς καὶ γνωρί‐ μους ἐθέλοντες τοὺς ἔτι ἐν ἀτοπίᾳ ὄντας ταῦτα πρὸς αὐτοὺς ἔλεγον. ⸢Ἦν ποτε χρόνος ὅτε καὶ ἡμῶν αὐτῶν κατίσχυσεν ἀνὴρ τέκτων, | |
| ὁ τὴν εἰδωλολατρίαν κατεργασάμενος, καὶ χαλκεὺς τύπτων σφύρᾳ τοὺς | 259 | |
| 110 | ἑαυτοῦ θεούς· ἀλλὰ νῦν ἔγνωμεν τὸ μηθὲν ὄντας ἐκείνους καὶ τῆς πατρικῆς κατέ‐ γνωμεν πλάνης, ὃ δὴ καὶ ὑμᾶς προσήκει μανθάνοντας ὠφελεῖσθαι. δεῖγμα δὲ τῆς ἀδρανείας τῶν πάλαι νομισθέντων ἡμῖν θεῶν τὸ μηδὲ ἑστάναι δύνασθαι, εἰ μὴ γόμφοις τισὶ καὶ ἥλοις ἐμπαρεῖεν.⸣ ἐπειδὰν δὲ δι’ ἑτέρων ἱδρυθέντα στῇ, ἄλλος ἔλεγχος αὐτῶν τῆς ἀζωΐας γίνεται τὸ μηκέτι κινεῖσθαι αὐτὰ δύνασθαι· | |
| 115 | ὅτε τοίνυν οὔτε ἑαυτοῖς ἑστάναι οὔτε ὑπὸ ἑτέρων ἑδρασθέντα κινεῖσθαι οἷά τέ ἐστι. πῶς ἂν εἶεν θεοὶ ταῦτα πρὸς τοὺς πέλας φησί ποτε τὰ ἔθνη ὁ λόγος θεσπίζει, καὶ ἐπειδήπερ ἀνωτέρω προστέτακτο τὰ αὐτὰ ἔθνη μὴ μόνον ‹ἐγγίζειν› τῷ θεῷ ἀλλὰ καὶ ‹λαλεῖν›· ἐλέγετο γάρ· «ἐγγισάτωσαν καὶ λαλησάτωσαν ἅμα». εἰκότως ὅτε ‹ἤγγισαν› διὰ τῶν προκειμένων καὶ ἐλθόντα τινά ποτε καὶ ὁποῖα τοῖς γνωρί‐ | |
| 120 | μοις αὐτῶν διείλεκται, εἴρηται διὰ τῆς προφητείας. | |
2.20 | Ἐν μὲν τοῖς ἀνωτέρω τῷ Ἰακὼβ καὶ Ἰσραὴλ ἐμέμφετο ὁ θεὸς διὰ τὸ λέγειν· «Ἀπεκρύβη ἡ ὁδός μου ἀπὸ τοῦ θεοῦ, καὶ ὁ θεὸς τὴν κρίσιν μου ἀφεῖλε καὶ ἀπέστη», διὰ δὲ τῶν μετὰ χεῖρας παῖδα αὐτοῦ ὀνομάζει τὸν Ἰσραὴλ καὶ τὸν Ἰακὼβ ἐκλελεγμένον εἶναί φησι, σαφῶς τοῦ λόγου δύο | |
| 5 | τάγματα παριστῶντος τοῦ ἐκ περιτομῆς λαοῦ, ἓν μὲν τὸ κατηγορούμενον καὶ ἐπιτιμώμενον, ἕτερον δὲ ᾧ τὰς παρούσας ἐπαγγελίας πεποίηται. τὸ μὲν οὖν πρῶτον τὸ τῶν ἐκπεσόντων τοῦ θεοῦ διὰ τὴν ἀπιστίαν αὐτῶν τυγχάνει, τὸ δὲ ἕτερον τὸ τῶν ὑπακουσάντων τῇ πίστει καὶ διὰ τοῦτο τῆς σωτηρίου χάριτος κατηξιω‐ μένων, ὁποῖοι ἦσαν οἱ μαθηταὶ καὶ ἀπόστολοι τοῦ σωτῆρος ἡμῶν, οἵ τε λοιποὶ | |
| 10 | πάντες οἱ εἰς αὐτὸν πεπιστευκότες τοῦ ἐκ περιτομῆς λαοῦ Ἰσραὴλ καὶ Ἰακὼβ ὄντες καὶ αὐτοί. ἀκολούθως τοίνυν τῷ περὶ τῶν ἐθνῶν λόγῳ ἡ ἐκλογὴ τῶν ἀπο‐ στόλων καὶ μαθητῶν τοῦ σωτῆρος ἡμῶν συνῆπται. διὸ εἰς αὐτῶν πρόσωπόν φησιν ἡ προφητεία· Σὺ δέ, Ἰσραήλ, παῖς μου, Ἰακώβ, ὃν ἐξελεξάμην, σπέρμα Ἀβραάμ, ὃν ἠγάπησα. ⸢παῖδα δὲ πρῶτον ὀνομάζει ἔπειτα | |
| 15 | ἐκλεκτὸν εἶτα ἀγαπητὸν τὸν μὲν ὡς ἐν ἀρχαῖς ὄντα καὶ φόβῳ δουλείας ἔτι παιδαγωγούμενον, οἷος ἦν ὁ ἀποστολικὸς χορός, τὸν πρῶτον βίον «ὑπὸ τὸν παι‐ δαγωγὸν» ‹νόμον› γεγονώς, τὸν δ’ αὐτὸν ἐκλεκτὸν ὀνομάζει, ὡς ἂν προκό‐ ψαντα καὶ τῆς σωτηρίου κλήσεώς τε καὶ ἐκλογῆς κατηξιωμένον. σπέρμα δὲ Ἀβραὰμ ἕτερον τάγμα τυγχάνον παρὰ τὸ τῶν ἐκλεκτῶν, ποῖον ἂν εἴη ἢ τὸ | |
| 20 | πλῆθος τῶν Ἰουδαίων, πρὸς οὓς διαλεγόμενος ὁ σωτὴρ ἔλεγεν· «Οἶδα ὅτι σπέρμα Ἀβραάμ ἐστε»; ἕτεροι δ’ ἦσαν οὗτοι παρὰ τὰ «τέκνα τοῦ Ἀβραάμ», περὶ ὧν ἐδίδασκε λέγων· «εἰ τέκνα τοῦ Ἀβραὰμ ἦτε, τὰ ἔργα τοῦ Ἀβραὰμ ἐποι‐ εῖτε». Ἀβραὰμ μὲν οὖν ἀγαπητὸς ἦν τοῦ θεοῦ καὶ φίλος· διὸ λέλεκται· σπέρμα Ἀβραάμ, ὃν ἠγάπησα, ἢ κατὰ τὸν Σύμμαχον· σπέρμα Ἀβραὰμ | |
| 25 | τοῦ φίλου μου, κατὰ δὲ τὸν Ἀκύλαν· σπέρμα Ἀβραὰμ ἀγαπητοῦ μου. τό γε μὴν σπέρμα αὐτοῦ οὐκέτι ἠγαπῆσθαι ὁμοίως τῷ Ἀβραὰμ λέλεκται· πλὴν ἀλλὰ καὶ τὸ σπέρμα τοῦ Ἀβραὰμ καλεῖ διὰ τῶν ἐκλεκτῶν αὐτοῦ εἰπὼν αὐτοῖς· «πορεύεσθε πρὸς τὰ πρόβατα τὰ ἀπολωλότα οἴκου Ἰσραήλ».⸣ Καὶ ἐπειδήπερ τὸ σπέρμα τοῦτο τοῦ Ἀβραὰμ διεσπαρμένον εἰς | 260 |
| 30 | πᾶσαν τὴν γῆν, τούτου χάριν ἐπιλέγει ἑξῆς· οὗ ἀντελαβόμην ἀπ’ ἄκρου τῆς γῆς καὶ ἐκ τῶν σκοπιῶν αὐτῆς ἐκάλεσά σε, ἢ κατὰ τὸν Σύμμαχον· καὶ ἀπὸ τῶν ἀγκώνων αὐτῆς ἐκάλεσά σε. ⸢σημαίνει δὲ διὰ τούτων τοὺς ἐν τῇ διασπορᾷ τοῦ Ἰουδαίων λαοῦ, οὓς πρώτους κατηξίου τῆς αὐτοῦ κλήσεως·⸣ ὥσπερ οὖν καὶ ὁ ἀπόστολος Παῦλος παρίστη πρὸς Ἰουδαίους λέγων· «ὑμῖν | |
| 35 | ἔδει πρώτοις κηρυχθῆναι τὸν λόγον· ἐπεὶ δὲ ἀποστρέφεσθε πορευόμεθα εἰς τὰ ἔθνη». τοῖς οὖν ἐκ τούτων ὑπακούσασι τῇ κλήσει καὶ τὸν εὐαγγελικὸν λόγον παραδεδεγμένοις φησὶ τό· οὗ ἀντελαβόμην ἀπ’ ἄκρων τῆς γῆς καὶ ἐκ τῶν σκοπιῶν αὐτῆς ἐκάλεσά σε· ⸢πολλοὶ γὰρ ἦσαν κατὰ τοὺς ἀποστολι‐ κοὺς χρόνους οἱ ἀπὸ Ἰουδαίων τὸν Χριστοῦ λόγον παραδεδεγμένοι, οὐ μόνον | |
| 40 | ἐπὶ τῆς Ἰουδαίας γῆς ἀλλὰ καὶ ἐν τοῖς λοιποῖς ἔθνεσιν.⸣ ἀλλὰ γὰρ τοῦ σπέρματος τοῦ Ἀβραὰμ μέχρι τούτου μνημονεύσας ἀνατρέχει ἐπὶ τὴν ἐκλογὴν τοῦ χοροῦ τοῦ ἀποστολικοῦ καί φησι πρὸς αὐτούς· Παῖς μου εἶ, ἢ κατὰ τοὺς λοιποὺς ἑρμηνευτάς· Δοῦλός μου εἶ, ἐξελεξάμην σε καὶ οὐκ ἐγκατέλιπόν σε. εἰκότως οὖν καὶ ὁ θεῖος Ἀπόστολος ‹δοῦλον› εἶναι ἑαυτὸν ὡμολόγει σεμ‐ | |
| 45 | νυνόμενος ὡς ἐπὶ μεγάλῳ ἀξιώματι τῇ τοῦ σωτῆρος δουλείᾳ, ἐπειδὴ καὶ προϊὼν ὁ λόγος τοῦτο παρίστησιν, ἐν οἷς φησι· «Μέγα σοί ἐστι τὸ κληθῆναί σε παῖδά μου». πάλιν δὲ κἀνταῦθα πρῶτον δοῦλον ἑαυτὸν γεγονέναι, ἔπειτα ἐκλελέχθαι διδάσκει λέγων· Παῖς μου εἶ, ἢ Δοῦλός μου εἶ, ἐξελεξάμην σε καὶ οὐκ ἐγκατέλιπόν σε, ἢ οὐκ ἀπεδοκίμασά σε κατὰ τὸν Σύμμαχον. | |
2.20(50) | ⸢Ἐπιθαρσύνει τὴν ἐκλογὴν ταύτην πρὸς τὸ ἀδεῶς εἰς πάντα τὰ ἔθνη κηρύξαι τὸ εὐαγγέλιον,⸣ ⸤ὃ δὴ καὶ αὐτὸς ἐδήλου ἐν Εὐαγγελίοις ὁ σωτὴρ φάσκων· «ἰδοὺ ἐγὼ μεθ’ ὑμῶν εἰμι πάσας τὰς ἡμέρας ἕως τῆς συντελείας τοῦ αἰῶνος».⸥ 〈εἶτ’〉 ἐπιλέγει· μὴ φοβοῦ, μετὰ σοῦ γάρ εἰμι, ἀλλὰ μηδὲ πλανῶ φησιν, ἐγὼ γάρ εἰμι ὁ θεός σου ὁ ἐνισχύσας σε καὶ ἐβοήθησά | |
| 55 | σοι καὶ ἠσφαλισάμην σε τῇ δεξιᾷ τῇ δικαίᾳ μου. ⸢ὅρα γάρ φησι μήποτε διανοηθῇς ὡς τῇ σαυτοῦ ἰσχύι δεδύνησαι τῷ τοσούτῳ κηρύγματι διακονήσασθαι· οὐδεὶς γὰρ ἂν ἦσθα οὐδ’ ἂν ἐδυνήθης τι, εἰ μὴ ἐγὼ μετὰ σοῦ ὢν καὶ σὺν σοὶ διαπορευόμενος πάντα τὰ ἔθνη ἐνίσχυσά σε ὑπομονὴν καὶ καρτερίαν καὶ δύνα‐ μίν σοι δεδωρημένοσ⸣ καὶ ἠσφαλισάμην σε τῇ δεξιᾷ τῇ δικαίᾳ μου, | |
| 60 | ⸢ὡς μηδὲν ἐμποδών σοι γενέσθαι κώλυμα κηρύττοντι τὸ εὐαγγέλιον εἰς πάντας. Εἰ δὲ καί τινες ἀντικείμενοι τῷ ὑπὸ σοῦ κηρυττομένῳ λόγῳ πειραθεῖεν ἐμποδών σοι γενέσθαι, ἀλλ’ ἐντεῦθεν ἤδη θάρσει τούτων ἁπάντων καταφρονῶν εἰδώς, ὅτι αἰσχυνθήσονται καὶ ἐντραπήσονται πάντες οἱ ἀντικείμενοί σοι· ἔσονται γὰρ ὡς οὐκ ὄντες καὶ ἀπολοῦνται πάντες | 261 |
| 65 | οἱ ἀντίδικοί σου. ζητήσεις αὐτοὺς καὶ οὐ μὴ εὕρῃς τοὺς ἀνθρώ‐ πους, οἳ παροινήσουσιν εἰς σέ· ἔσονται γὰρ ὡς οὐκ ὄντες καὶ οὐκ ἔσονται οἱ ἀντιπολεμοῦντές σε. ⸢εἰ γὰρ καὶ πρὸς ὀλίγον ἔδοξαν εἶναί τινες, καθ’ ὃν καιρὸν ἐπολέμουν καὶ ἐδίωκόν σε· ἀλλὰ σὺ μὲν ἔσῃ καὶ διαμενεῖς καὶ ὄψει αὐτῶν τὴν ἀπώλειαν, οἱ δὲ οὐκ ἔσονται ᾗ τάχος ἀφανιζό‐ | |
| 70 | μενοι τοῦ βίου. Διὸ καρτερεῖν σε προσήκει καὶ ὑπομένειν τὰς ἐξ αὐτῶν ἐπαγο‐ μένας θλίψεις,⸣ τὸ περιμένον αὐτοὺς τέλος ἀφορῶντα καὶ τῇ ἐμῇ θαρσοῦντα ἐπαγ‐ γελίᾳ ἐντεῦθεν ἤδη ἀψευδῶς ἐμοῦ σοι προλέγοντος· ὅτι ἐγὼ κύριος ὁ θεός σου καὶ κρατήσω τῆς δεξιᾶς σου, ὁ λέγων σοι Μὴ φοβοῦ, ἐγὼ | |
| 75 | ἐβοήθησά σοι. μὴ κείμενα δὲ παρὰ τοῖς Ἑβδομήκοντα τό· ἐγὼ ἐβοήθησά σοι, μὴ φοβοῦ σκώληξ Ἰακώβ, ἀπὸ τῶν λοιπῶν πρόσκειται ἑρμηνευτῶν. οὗτος δὲ αὐτὸς ὁ ἀνωτέρω ‹ἐκλεκτὸσ› ὠνομασμένος κατὰ τό· «Ἰακώβ, ὃν ἐξελε‐ ξάμην», νῦν σκώληξ ὠνόμασται διὰ τὸ σκώληκος δίκην ὑποδύνειν εἰς τὰς τῶν ἀπίστων ἐθνῶν πόλεις καὶ πᾶσαν αὐτῶν τὴν πολύθεον πλάνην καὶ τὴν δαι‐ | |
| 80 | μονικὴν ἐνέργειαν ἐξ αὐτοῦ βάθους τῆς τῶν ἀνθρώπων διανοίας φθείρειν καὶ ἀφανίζειν καὶ διὰ τὸ εὐτελὲς καὶ ἰδιωτικὸν τοῦ κηρύγματος τοῦ ἀποστολικοῦ. οὕτω γοῦν καὶ αὐτὸς ὁ σωτὴρ σκώληκα ἑαυτὸν ἀπεκάλει λέγων· «ἐγὼ δέ εἰμι σκώληξ καὶ οὐκ ἄνθρωπος, ὄνειδος ἀνθρώπων καὶ ἐξουθένημα λαοῦ». ⸢εἶτ’ ἐπειδήπερ ὀλίγοι τὸν ἀριθμὸν ἐτύγχανον οἱ τοῦ σωτῆρος ἡμῶν μαθηταί, «δώ‐ | |
| 85 | δεκα» μὲν ὄντες ἀπόστολοι, «ἑβδομήκοντα» δὲ οἱ μετὰ τούτους,⸣ τούτου χάριν ἐπιλέγει· ὀλιγοστὸς Ἰσραήλ, ἢ κατὰ τὸν Σύμμαχον ἀριθμὸς Ἰσραήλ, ἢ κατὰ τὸν Ἀκύλαν τεθνεῶτες Ἰσραήλ, καὶ κατὰ τὸν Θεοδοτίωνα δὲ οἱ νεκροὶ Ἰσραὴλ εἴρηται. πλὴν ἀλλὰ σκώληκας αὐτοὺς ὀνομάσας καὶ ὀλι‐ γοστοὺς εἰπὼν ἐπιφέρει· μὴ φοβοῦ, ἐγὼ ἐβοήθησά σοι, λέγει ὁ θεὸς | |
| 90 | ὁ λυτρούμενός σε, ὁ ἅγιος Ἰσραήλ. καὶ προστίθησιν· ἰδοὺ ἐποίησά σε ὡς τροχοὺς ἁμάξης ἀλοῶντας καινοὺς πριστηροειδεῖς· ⸢οὕτω γὰρ ἡ δύναμις τοῦ ‹ἐνισχύοντοσ› αὐτοὺς ἐδείκνυτο, ὅτε αὐτοὶ μὲν σκώληκος οὐδὲν διέφερον, ἀλλὰ καὶ ὀλιγοστοὶ ἦσαν καὶ νεκροὶ καὶ τεθνεῶτες τοῦ Ἰσραὴλ ἐτύγχανον. ὅμως τοιοῦτοι | |
| 95 | ὄντες ὥσπερ τινὰ καλάμην διέτεμνον τροχῶν ἁμάξης τρόπον ἀλοῶντες | |
| καὶ καταπρίζοντες τῶν ἀλλοφύλων καὶ ἀθέων ἐθνῶν τὴν δαιμονικὴν θεοποιΐαν.⸣ διὸ ἐπιλέγει· καὶ ἀλοήσεις ὄρη καὶ λεπτυνεῖς βουνούς, ⸢ὄρη καὶ βουνοὺς τὰς ἀντικειμένας δυνάμεις τὰς πάλαι κατὰ τῆς γνώσεως τοῦ θεοῦ ἐπαιρομένας αἰνιττόμενος.⸣ ταύτας τοίνυν τὰς δυνάμεις ὡσπερανεὶ ὑψηλὰ ὄρη, τά τε ὑποβε‐ | 262 | |
2.20(100) | βηκότα πνεύματα πονηρὰ ὡσανεὶ βουνούς τινας ὄντας λεπτυνεῖς φησι καὶ ἀλοήσεις καὶ λικμήσεις, καὶ ἄνεμος λήψεται αὐτούς, καὶ καταιγὶς διασπερεῖ αὐτούς, ⸢ὡς μηκέτι ἐφιστάναι παρὰ τοῖς ἔθνεσι τὴν δαιμονικὴν πλάνην. τῶν δὲ ἀποδοθέντων ὀρῶν καὶ τῶν δηλωθέντων βουνῶν ἀφανῶν γενο‐ μένων, «σὺ» αὐτός, «ὁ δοῦλός μου ὁ ἐκλεκτός», δι’ οὗ ταῦτα κατώρθωται, εὐ‐ | |
| 105 | φρανθήσῃ ἐν τῷ κυρίῳ καὶ ἐν τῷ ἁγίῳ Ἰσραὴλ ἐπαινεθήσῃ·⸣ ἀντὶ γὰρ τοῦ· ἐν τοῖς ἁγίοις Ἰσραὴλ ἀγαλλιάσονται, ὁ μὲν Ἀκύλας ἐν ἁγίῳ Ἰσραὴλ καυχήσῃ, ὁ δὲ Σύμμαχος ἐν τῷ ἁγίῳ Ἰσραὴλ ἐπαι‐ νεθήσῃ εἰρήκασι. Ταῦτα περὶ τῶν ἀποστόλων θεσπίσας ὁ λόγος ἑξῆς ἀπὸ ἑτέρας | |
| 110 | ἀρχῆς περὶ τῆς τῶν ἐθνῶν ἐπιστροφῆς ἐπιλέγει· οἱ πτωχοὶ καὶ οἱ ἐνδεεῖς ζητήσουσιν ὕδωρ, καὶ οὐκ ἔσται, ἡ γλῶσσα αὐτῶν ἀπὸ τῆς δίψης ἐξηράνθη. ἀλλὰ ταῦτα μὲν πάλαι ἦσαν πεπονθότες, νῦν δέ φησι· ἐγὼ κύριος ὁ θεός, ἐπακούσομαι αὐτῶν ὁ θεὸς Ἰσραήλ, καὶ οὐκ ἐγκαταλείψω αὐτούς, ἀλλὰ ἀνοίξω ἐπὶ τῶν ὀρέων ποταμοὺς καὶ ἐν μέσῳ πεδίων | |
| 115 | πηγάς, ποιήσω τὴν ἔρημον εἰς ἕλη ὑδάτων καὶ τὴν διψῶσαν γῆν ἐν ὑδραγωγοῖς. ⸢ὅπως δὲ ταῦτα τέλους ἔτυχε καὶ εἰσέτι καὶ νῦν ἐνεργεῖται ἐν ταῖς διὰ τῶν τοῦ σωτῆρος ἡμῶν ἀποστόλων κατὰ πάντα τόπον ἱδρυνθείσαις ἐκκλησίαις τοῦ θεοῦ τὴν διάνοιαν ἐπιστήσας εἴσῃ. αἱ γοῦν τὸ παλαιὸν διαπτωχεύουσαι ἐν τοῖς ἔθνεσι ψυχαὶ καὶ τῆς τοῦ θεοῦ γνώσεως ἐνδεεῖς οὖσαι καὶ μηδὲ ῥανίδα ζω‐ | |
| 120 | τικοῦ πόματος κεκτημέναι ὡς τὴν γλῶσσαν αὐτῶν καὶ τὸν δι’ αὐτῆς προφερό‐ μενον λόγον ἐξηράνθαι, διὰ τὸ μηδεμιᾶς νοτίδος λόγου σωτηρίου μετέχειν αὐτοὺς παραδόξου τετυχήκασιν εὐεργεσίας διὰ τῆς οὐρανίου χάριτος πληρωθεῖσαι πηγῶν καὶ ποταμῶν καὶ παντοίων ζωτικῶν ὑδάτων⸣ ⸤ὡς ἀπολαύουσαι ὕδατος, περὶ οὗ ἀνωτέρω ἐλέγετο· «καὶ πίονται ὕδωρ ἐκ τῶν πηγῶν τοῦ σωτηρίου». | |
| 125 | πίνουσί τε ‹ἀπὸ πηγῶν τοῦ Ἰσραήλ›, ὧν ἐμνημόνευσεν ὁ φήσας λόγος· «ἐν ἐκκλησίαις εὐλογεῖτε τὸν θεόν, κύριον ἐκ πηγῶν Ἰσραήλ».⸥ ⸢τοῦτο δὲ ἂν εἴη τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον τὸ πηγάζον ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ τοῦ θεοῦ καὶ ἀνομβροῦν ὕδατα ζῶντα, τοτὲ μὲν ἀπὸ τῆς παλαιᾶς διαθήκης, τοτὲ δὲ ἀπὸ τῆς καινῆς καὶ εὐαγγε‐ λικῆς διδασκαλίας.⸣ ἀλλὰ καὶ ποταμοὶ ῥέουσιν ἀένναοι κατακλύζοντες τὴν | |
| 130 | παλαιὰν ἔρημον οἱ ἀπὸ τοῦ μεγάλου ποταμοῦ τὰς ἀρχὰς εἰληφότες, περὶ οὗ εἴρηται· «τοῦ ποταμοῦ τὰ ὁρμήματα εὐφραίνουσι τὴν πόλιν τοῦ θεοῦ», καί· | |
| «ὁ ποταμὸς τοῦ θεοῦ ἐπληρώθη ὑδάτων». Καὶ ἔστιν ἰδεῖν εἰς τὴν πάλαι ἄνυδρον γῆν τὴν ἐκκλησίαν τοῦ θεοῦ ἐκ τῶν τοσούτων ὑδάτων ψυχὰς εὐθαλεῖς καὶ εἰς ὕψος ἀνεπαιρομένας ἀνα‐ | 263 | |
| 135 | λογούσας φυτοῖς οὐκ ἄλλως ὑφισταμένοις ἢ ἐν ὑδάτων πλήθει, ὁποῖα ἂν γένοιτο κέδρος καὶ πύξος καὶ μυρσίνη, κυπάριττός τε καὶ λεύκη κατὰ τοὺς Ἑβδομήκοντα, κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον· κέδρος καὶ ἄκαπνον ξύλον ἐλαίου κυπάρισσος καὶ πτελέα καὶ πύξος ἐπὶ τὸ αὐτό. ⸢ταῦτα πάντα οὐδ’ ἄλλως ἢ ἐν ὑδάτων πλήθει τρεφόμενα καὶ αὐξανόμενα εἰς τὴν εἰκόνα πε‐ | |
| 140 | ριείληπται τῶν ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ τοῦ θεοῦ εὐθαλῶν ψυχῶν ἀπὸ πολυπληθείας θείων καὶ λογικῶν ὑδάτων εἰς ὕψος ἐπηρμένων. καὶ ὅτε μὲν οὖν τοὺς καρποὺς τῆς ἐκκλησίας βούλεται παραστῆσαι ὁ λόγος, εἰκόνι χρῆται ‹ἐλαίασ› ἢ ‹φοίνικοσ› ἢ ‹ἀμπέλου›· νῦν δὲ ὅτε τὸ εὐθαλὲς καὶ διεγηγερμένον, νεαρόν τε καὶ ἀκμαῖον τῶν ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ προκοπτόντων δηλοῖ τῇ τῶν προλεχθέντων φυτῶν συνεχρήσατο | |
| 145 | εἰκόνι· ἃ οὐδ’ ἄλλως ἢ ἐξ ὑδάτων πλήθους καὶ γῆς ἑδραίας καὶ γονίμου συνίστασθαι πέφυκεν. ὃ δὴ καὶ ἀντὶ παραδόξου παρείληφεν, εἰ ἐν τῇ ἀνύδρῳ καὶ καταξήρῳ καὶ διψαλέᾳ γῇ τοσαύτην ὑδάτων χορηγίαν ἔσεσθαι ἐπήγγελται ὡς τοιαῦτα βλαστῆσαι φυτά, ὁποῖα κατείλεκται. τὸν αὐτὸν δὴ τρόπον ἔσεσθαι καὶ ἐπὶ τῆς πάλαι ἐρήμου καὶ ἀνύδρου γῆς τῶν πάλαι ἀλλοφύλων καὶ ἀθέων ἐθνῶν· | |
2.20(150) | τοσαύτην γὰρ γενήσεσθαι καὶ ἐπ’ αὐτῶν μεταβολὴν προφητεύει εἰς ἔνδειξιν τῆς σωτηρίου εὐεργεσίας.⸣ Διὸ ἐπιλέγει· ἵνα εἰδῶσι καὶ γνῶσι καὶ ἐννοηθῶσι καὶ ἐπι‐ στῶνται ἅμα ὅτι χεὶρ κυρίου ἐποίησε ταῦτα καὶ ὁ ἅγιος τοῦ Ἰσραὴλ κατέδειξεν· ⸢εἰ γὰρ μὴ θεὸς ἦν καὶ χεὶρ κυρίου ἡ διὰ τῶν ἀποστόλων αὐτοῦ | |
| 155 | τὴν τοσαύτην μεταβολὴν ἐν τοῖς ἔθνεσιν εἰργασμένη, πῶς ἂν συνέστησαν ἐν τῇ τοσαύτῃ τῶν ἐθνῶν ἐρημίᾳ ἐκκλησίαι θεοῦ καὶ τὰ ἐν αὐτῇ λογικὰ ὕδατα πληθύνοντα πανταχοῦ γῆς ὡς γεωργεῖσθαι τῶν ἐρήμων πρότερον καὶ ἀνίκμων ἐθνῶν τὰς ψυχὰς τῷ τῆς θεοσεβείας λόγῳ, φύειν τε ὑψηλὰ καὶ μετέωρα βλαστήματα, κάτω μὲν ἐπὶ γῆς ἐρριζωμένα, λέγω δὲ ἐν τῷ θνητῷ καὶ ἀνθρωπίνῳ βίῳ, ἄνω δὲ εἰς | |
| 160 | ὕψος ἐπαιρόμενα ὡς καὶ μέχρι τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν ἐκτείνεσθαι κἀκεῖ τὰς ἑαυτῶν ἀναρτᾶν ἐλπίδας; διὸ φυτοῖς εὐώδεσι καὶ εἰς ὕψος ἐπηρμένοις παραβέ‐ βληνται.⸣ | |
2.21 | Πληρώσας ὁ λόγος τῆς πάλαι ἐρήμου καὶ ἀκάρπου καὶ ἀνύδρου χώρας τὴν ἐπὶ τὸ γόνιμον μεταβολήν, δι’ ἧς ᾐνίττετο τῆς ἐκκλησίας τοῦ θεοῦ τὴν ἀπὸ τῶν χειρόνων ἐπὶ τὰ κρείττω μετάθεσιν, ἐφ’ ἕτερον μεταβαίνει τάγμα τὸ ἀπομεῖναν ἐν τῇ προτέρᾳ πλάνῃ τῆς εἰδωλολατρίας. διὸ ὡς πρὸς αὐτοὺς | |
| 5 | ἀποτείνεται λέγων· Ἐγγίζει ἡ κρίσις ὑμῶν, λέγει ὁ θεός· ‹ἀναπολόγητοι | |
| γάρ ἐστέ› φησιν οἱ μετὰ τὴν τοσαύτην χάριν τὴν τὰ τοσαῦτα κατεργασαμένην τῇ πολυθέῳ ἐναπομείναντες πλάνῃ μὴ ἐννοήσαντες, ὡς χεὶρ κυρίου ἦν ἀληθῶς ἡ τὰ τοσαῦτα κατεργασαμένη καὶ «πρὶν γενέσθαι» μαρτυραμένη, ὅτι ταῦτα ἔσται,⸣ ἵνα εἰδῶσι καὶ γνῶσι καὶ ἐννοηθῶσι καὶ ἐπιστῶνται ὅτι χεὶρ κυρίου | 264 | |
| 10 | ἐποίησε ταῦτα. τοῖς οὖν μὴ ἐπιστήσασι καὶ μὴ ἐπεγνωκόσι μηδὲ ἐννοήσασιν ἀκολούθως ὁ λόγος ἀπειλεῖ φάσκων· Ἐγγίζει ἡ κρίσις ὑμῶν, λέγει κύριος ὁ θεός· ἡ γὰρ κατάκρισις αὐτῶν αὐτόθεν αὐτοῖς ἐπάγεται ‹ἀναπολογήτοις οὖσι›. διὸ ἐπιλέγει· ἤγγισαν αἱ βουλαὶ ὑμῶν, ἀνθ’ οὗ ὁ Σύμμαχος· ἐγγί‐ σατέ φησι τὰ ἰσχυρὰ ὑμῶν, ὁ δὲ Θεοδοτίων· ἐγγίσατε κραταιώματα | |
| 15 | ὑμῶν, ὁ δὲ Ἀκύλας· προσεγγίσατε ὀστεώσεις ὑμῶν· εἰς μέσον γάρ φησιν ἀγάγετε τὰ νομιζόμενα ὑμῖν εἶναι ἰσχυρὰ καὶ τὰ κραταιώματα ὑμῶν, ὡσεὶ σαφέστερον ἔλεγε τοὺς θεοὺς ὑμῶν, φέρετε εἰς μέσον, ἐγγισάτωσαν καὶ ἀναγγειλάτωσαν ὑμῖν, κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον· προσελθέτωσαν καὶ ἀπαγγειλάτωσαν ὑμῖν, ἃ συμβήσεται, ἢ τὰ πρότερα τίνα ἦν εἴπατε, | |
| 20 | καὶ ἐπιστήσομεν τὸν νοῦν καὶ γνωσόμεθα τὰ ἔσχατα, καὶ τὰ ἐπερχό‐ μενα εἴπατε ἡμῖν. ἀναγγείλατε ἡμῖν τὰ ἐπερχόμενα ἐπ’ ἐσχάτου, καὶ γνωσόμεθα ὅτι θεοί ἐστε. καὶ γὰρ ἀληθῶς ἐντεῦθεν τῆς τῶν δαιμόνων ἀδρανείας καταγνῶναί ἐστι τῶν πάλαι μαντεύεσθαι προσποιουμένων καὶ προλέγειν διαχρησαμένων τὰ μέλλοντα ἐκ | |
| 25 | τοῦ μηδένα πώποτε αὐτῶν μαντεύεσθαι καὶ προειπεῖν, ὡς ἄρα ἥξει καὶ ἐπιδη‐ μήσει ποτὲ ἀνθρώποις ὁ Χριστὸς τοῦ θεοῦ καταλύσων αὐτῶν τὴν θεοποιΐαν ὡς ἐρημωθῆναι τοὺς κατὰ πόλεις αὐτοῖς ἀνεγηγερμένους ναούς, ἐλεγχθῆναι δὲ αὐτῶν τὰς μαντείας καὶ τὰ χρηστήρια· ταῦτα γὰρ ἐπ’ ἐσχάτου τῶν ἡμερῶν διὰ τῆς παρουσίας τοῦ σωτῆρος ἡμῶν ἐπετελέσθη. ἅπερ ἐχρῆν μὴ ἀγνοῆσαι τοὺς κατα‐ | |
| 30 | μαντεύεσθαι καὶ εἰδέναι τὰ μέλλοντα προσποιουμένους πονηροὺς δαίμονας· ἔδει γοῦν ταῦτα προγνῶναι καὶ προφητεῦσαι, εἴπερ τις ἦν ἐν αὐτοῖς θεία δύναμις. διό φησιν ὡς πρὸς αὐτοὺς ὁ λόγος· τί τὰ ἔσχατα καὶ τί τὰ ἐπερχόμενα, εἴπατε ἡμῖν. ἀναγγείλατε ἡμῖν τὰ ἐπερχόμενα ἐπ’ ἐσχάτου, καὶ γνωσόμεθα ὅτι θεοί ἐστε. ⸢οἱ μὲν τοῦ θεοῦ προφῆται ἐνθέου πνεύματος μετασχόντες προεῖπον | |
| 35 | τὰ ἔσχατα διαρρήδην θεσπίσαντες τῆς ἀνύδρου καὶ ἀγόνου καὶ ἀκάρπου χώρας τῶν ἐθνῶν τὴν ἐπὶ τὰ κρείττω μεταβολήν, τήν τε τοῦ Χριστοῦ παρουσίαν καὶ τῶν ἀποστόλων αὐτοῦ τὸ κήρυγμα καὶ ὅσα ἄλλα ταῖς αὐτῶν ἐμφέρεται προφητείαις· ὅθεν γνωρίζεται θεὸς ὢν ἀληθῶς ὁ ἐν αὐτοῖς καὶ δι’ αὐτῶν ταῦτα θεσπίσας. οἱ δὲ πονηροὶ δαίμονες πόθεν ἐδύναντο γινώσκειν βουλὴν καὶ ἐνθύμησιν τοῦ ἐπὶ | |
| 40 | πάντων θεοῦ ἢ τὰ ὁρισθέντα ὑπ’ αὐτοῦ περὶ τῆς Χριστοῦ παρουσίας, περί τε τῆς αὐτῶν καθαιρέσεως καὶ ἀπωλείας; διὸ μὴ εἰδότες τὰ ἐπερχόμενα μηδὲ τὰ ἐν ἐσχάτοις καιροῖς μέλλοντα συμβήσεσθαι περὶ τῆς κλήσεως τῶν ἐθνῶν, τῆς | |
| τε αὐτῶν ἐρημίας. εἰκότως οὐδὲ τὰ πρότερα ἐγνώριζον, ὅθεν οὐδεὶς αὐτῶν δεδύνηται τοῖς αὐτοῖς προφήταις ὑποβάλλειν ταῦτα, ἅπερ οἱ τοῦ πνεύματος τοῦ θεοῦ κατ‐ | 265 | |
| 45 | αξιωθέντες γραφῇ παραδεδώκασιν.⸣ οἷος ἦν Μωϋσῆς γράφων τὰ πρότερα καὶ λέγων· «Ἐν ἀρχῇ ἐποίησεν ὁ θεὸς τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν. ἡ δὲ γῆ ἦν ἀόρατος καὶ ἀκατασκεύαστος». ταῦτα γὰρ καὶ τὰ τούτοις παραπλήσια τὰ πρότερα ἦν, τὰ δὲ ἔσχατα περὶ τῆς ἐθνῶν ἐπιστροφῆς, τοῦ τε ἐλέγχου τῆς δαιμονικῆς πλάνης, τά τε περὶ ‹τῆς συντελείας τοῦ αἰῶνοσ› καὶ τῆς μετὰ ταῦτα ἐπιστησομένης ‹τοῦ θεοῦ | |
2.21(50) | δικαιοκρισίασ›· οἱ δὴ οὖν μήτε τὰ ἔσχατα δυνάμενοι εἰδέναι μήτε λέγειν, πῶς ἂν εἶεν θεοί. εἶτα μεταβαίνει ἐπὶ ἕτερον ἔλεγχον φάσκων· εὖ ποιήσατε καὶ κακώσατε, καὶ ὀψόμεθα καὶ θαυμασόμεθα ἅμα· ⸢εἰ γὰρ καὶ τὰ μάλιστα κακοποιεῖν οἷοί τέ ἐστε δαίμονες ὄντες πονηροί, ἀλλ’ οὐκ ἐκ τούτου γνώρισμα τῆς θεϊκῆς | |
| 55 | ἐνεργείας ἕξετε. διόπερ τὸ ἰδιάζον ἐπὶ θεοῦ πρῶτον ὑμᾶς ἐπιδείξασθαι χρή, λέγω δὲ τὸ εὖ ποιῆσαι, ἔπειτα εἰ ἄρα κρίσει δικαίᾳ χρήσεσθε καὶ τοὺς ἀξίους κακώσεως τιμωρήσασθε.⸣ νῦν δὲ ὅτε τοὺς τῇ ὑμετέρᾳ πλάνῃ προσιόντας ἀδιακρίτως ὑπο‐ δέχεσθε ἐπαγγελλόμενοι τοῖς πᾶσι χρηστὰς ἐπαγγελίας μέχρι φωνῆς καὶ συν‐ θέσεως ῥημάτων λοξῶν διὰ τὸ κρύπτειν τὴν ἄγνοιαν τῷ τῆς ἀμφιβολίας παρα‐ | |
| 60 | καλύμματι, ἤδη δὲ καὶ αἰσχροῖς ἀνδράσι καὶ γυναιξὶν ἀκολάστοις ἀδιαφόρως τοὺς ἐξ ὑμῶν παρέχετε χρησμούς, πῶς ἂν εἴητε θεοί. Διὸ ἐπιλέγει ἑξῆς· ὅτι πόθεν ἐστὲ ὑμεῖς καὶ πόθεν ἡ ἐργασία ὑμῶν; καὶ ἐπάγει τὴν ὑπόστασιν τῆς ὕλης ἐλέγχων διὰ τοῦ φάσκειν· ἐκ γῆς· βδέλυγμα ἐξελέξαντο ὑμᾶς· κἂν γὰρ χρυσὸς καὶ ἄργυρος ᾖ, κἂν | |
| 65 | σίδηρος καὶ χαλκὸς ἢ λίθος, πάντα ταῦτα γῆς ἐστι περιττώματα· ἃ δὴ ληφθέντα εἰς θεοποιΐαν βδέλυγμα γέγονεν οὐκ ὄντα τῇ φύσει τοιαῦτα, ἐπειδὴ πᾶν ἔργον θεοῦ καλόν, τὰ δ’ ἀνθρώπων κακοτεχνία φαύλων ἐπ’ ἀθεότητι παραληφθέντα μιαρὰ καὶ βδελυκτὰ καὶ μίσους ἄξια, ἃ καὶ ἄψυχα ὄντα οὔτε εὖ ποιεῖν οὔτε κακοποιεῖν δύνανται, ⸢ὡς ἐντεῦθεν παρίστασθαι τὰς νομιζομένας ἐνεργείας ἢ | |
| 70 | τοὺς χρησμοὺς ἀνδρῶν εἶναι γοήτων ἀπάτας τῇ τῶν πολλῶν ἠλιθιότητι καταχρω‐ μένων.⸣ ταῦτ’ εἰπὼν ὁ λόγος καὶ ὥσπερ ἀποδείξας τοῖς ἐναπομείνασι τῇ εἰδωλολατρίᾳ τὴν σφῶν αὐτῶν πλάνην ἐπιφέρει· ἐγὼ δὲ ἤγειρα τὸν ἀπὸ βορρᾶ, ἢ κατὰ τὸν Σύμμαχον· ἐξεγερῶ ἀπὸ βορρᾶ, καὶ τὸν ἀφ’ ἡλίου δὲ ἀνατολῶν, οἳ καὶ | |
| 75 | κληθήσονταί φησι τῷ ὀνόματί μου. ⸢σημαίνει δὲ διὰ τούτων τὸν μὲν ἀπ’ ἀνατολῶν ἡλίου τὸν Χριστὸν καὶ τὴν αὐτοῦ ‹δικαιοσύνην›· τοῦτο γὰρ ἐδήλου καὶ διὰ τῶν ἔμπροσθε φήσας· «τίς ἐξήγειρεν ἀπὸ ἀνατολῶν δικαιοσύνην»; ἣν καὶ τοῖς ἔθνεσι δεδωρῆσθαι ἐδήλου· τὸν δὲ ἀπὸ βορρᾶ τὸν ἐξ ἐθνῶν λαὸν πάλαι ὄντα ἐν τῷ βορρᾷ κατὰ τό· «ἀπὸ προσώπου βορρᾶ ἐκκαυθήσεται τὰ κακὰ ἐπὶ | |
| 80 | πάντας τοὺς κατοικοῦντας τὴν γῆν». τοῦτον οὖν τὸν ἐξ ἐθνῶν λαὸν ἐξήγειρά φησιν ἀπὸ βορρᾶ, ἵνα μηκέτι ᾖ ἐν αὐτῷ, καλέσω δὲ καὶ τὸν ἀφ’ ἡλίου ἀνα‐ τολῶν, δηλαδὴ τὸν Χριστὸν τοῦ θεοῦ.⸣ καὶ πρὸς τούτοις ἐπιλέγει· κληθήσονται τῷ ὀνόματί μου· τίνες δ’ ἂν εἶεν καὶ οὗτοι, ἑξῆς διδάσκει λέγων· ἐρχέσθωσαν ἄρχοντες, ⸢ἤτοι τοὺς τὴν αὐτοῦ βασιλείαν δορυφοροῦντας ἀγγέλους οὕτως | 266 |
| 85 | ὀνομάζων, δι’ ὧν τὴν καθαίρεσιν τῆς ἀθέου πλάνης γεγενῆσθαί φησιν, ἢ τοὺς ἄρχοντας καὶ προεστῶτας τῆς ἐκκλησίας αὐτοῦ.⸣ ἐπειδὰν οὖν ὁ ἀπὸ βορρᾶ λαὸς συναχθῇ καὶ ὁ ἀπὸ ἡλίου ἀνατολῶν, οἵ τε δηλωθέντες ἄρχοντες ἐπὶ τὸ αὐτὸ γένωνται, τί ἔσται ἑξῆς ἐπιφέρει λέγων· καὶ ὡς πηλὸς κεραμέως καὶ ὡς κεραμεὺς καταπατῶν τὸν πηλόν, οὕτως καταπατηθήσεσθε, ⸢ὑμεῖς | |
| 90 | δηλαδή, οἷς ἐλέγετο· ὅτι πόθεν ἐστὲ ὑμεῖς καὶ πόθεν ἡ ἐργασία ὑμῶν; ἐκ γῆς· βδέλυγμα ἐξελέξαντο ὑμᾶς.⸣ διὸ ὡς πρὸς αὐτοὺς πάλιν ἀποτείνεται καί φησι· τίς ἀναγγελεῖ τὰ ἐξ ἀρχῆς, ἵνα γνῶμεν, καὶ τὰ ἔμπροσθεν, καὶ ἐροῦμεν ὅτι ἀληθής ἐστι; ταῦτ’ εἰπὼν ὡς πρὸς τοὺς δηλωθέντας καὶ τὸν αὐτὸν ἔλεγχον αὐτοῖς ἐπαγαγὼν | |
| 95 | προστίθησιν· οὐκ ἔστιν ὁ προλέγων οὐδὲ ἀκούων ὑμῶν τοὺς λόγους. δύο δὴ πάλιν καὶ διὰ τούτων ὁ λόγος σημαίνει· ἀφανισμὸν τῶν χρηστηρίων καὶ τῶν πάλαι παρ’ αὐτῶν πλανωμένων ἀνδρῶν ἀνάνηψιν. καὶ τὸ λέγειν δέ· οὐκ ἔστιν ὁ ἀκούων τοὺς λόγους ὑμῶν, ⸢διπλῆν ἔχει διάνοιαν ὡς μήτε αὐτῶν ἐχόντων λόγον διὰ τὸ μηδὲν δύνασθαι μήτε εἰδέναι μήτε τῶν πάλαι περὶ αὐτὰ πλανωμένων | |
2.21(100) | ἐπιμενόντων τῇ πλάνῃ· ὠφελημένων δὲ ὑπὸ τοῦ τῆς ἀληθείας λόγου, ὡς μηκέτ’ ἐκείνοις παρέχειν τὰς ἀκοὰς διὰ τὸ κατεγνωκέναι τῆς παλαιᾶς ἀπάτης.⸣ Τούτοις ἑξῆς ἐπιφέρει λέγων· ἀρχὴν Σιὼν δώσω καὶ Ἰερου‐ σαλὴμ παρακαλέσω εἰς ὁδόν. ⸢ὃ λέγει τοιοῦτόν ἐστιν· γινώσκετε, ὦ ἄνθρωποι, ὡς τῇ ἐκκλησίᾳ τῇ ἐμῇ τῇ καὶ διὰ τῶν ἔμπροσθεν ὠνομασμένῃ Σιὼν καὶ Ἰερου‐ | |
| 105 | σαλὴμ αὐτὸς ἐγὼ δώσω τὴν κατὰ πάντων ἀρχὴν καὶ τὴν ἐκκλησίαν μου παρα‐ καλέσω καὶ θήσω αὐτὴν εἰς ὁδόν.⸣ ἐν γὰρ τοῖς ἔθνεσι τοῖς ἐναπομείνασι τῇ ἀπιστίᾳ οὐδεὶς εὕρηται θεὸς καὶ ἀπὸ τῶν εἰδώλων αὐτῶν οὐκ ἦν ὁ ἀναγ‐ γέλλων· ⸢ἠλέγχθησαν γοῦν τὸ μηθὲν ὄντες καὶ διὰ τοῦτο μηθὲν δυνάμενοι. διὸ καὶ ἐὰν ἐπερωτήσω αὐτούς Πόθεν εἶεν, οὐδεὶς αὐτῶν ἀπόκρισιν δώσει·⸣ | |
| 110 | δῆλοι γάρ εἰσιν οἱ ποιηταὶ αὐτῶν ἄνδρες χειροτέχναι, ἐπειδὴ πάντα «τὰ εἴδωλα τῶν ἐθνῶν ἔργα χειρῶν» τυγχάνει «ἀνθρώπων». μάτην ἄρα πεπλανῆσθε πάντες ὑμεῖς· διόπερ εἰδέναι ὑμᾶς βούλομαι, ὡς αὐτὸς ἐγὼ τῇ ἐμαυτοῦ ἐκκλησίᾳ τὴν κατὰ πάντων ἀρχὴν δώσω καὶ τὴν ἐξουσίαν τῆς ἐμῆς βασιλείας μόνῃ τῇ ἐμῇ Σιὼν δωρήσομαι καὶ τὴν ἐμὴν Ἰερουσαλὴμ παρακαλέσω τάξων αὐτὴν εἰς | |
| 115 | ὁδὸν ὑπὲρ τοῦ πάντας τοὺς ὁδεύοντας ἐν αὐτῇ ἐπὶ τὸ τρισμακάριον ὁδεύειν τέλος | |
| τὸ ἄγον πρὸς τὸν ἐπὶ πάντων θεὸν καὶ τὴν βασιλείαν αὐτοῦ τὴν ἐπουράνιον. | 267 | |
2.22 | Σφόδρα ἀκολούθως τῷ περὶ τῶν εἰδώλων ἐλέγχῳ ἀντι‐ παρέθηκε τὴν περὶ τοῦ Χριστοῦ προφητείαν καὶ τὴν ταύτῃ παρεπομένην τῶν ἐθνῶν κλῆσιν· ἀλλὰ γὰρ πρὸ τῆς εἰς τοὺς τόπους θεωρίας ἐπιτηρῆσαι ἄξιον, ὡς οὔτε τὸ τοῦ Ἰακὼβ ὄνομα οὔτε τὸ τοῦ Ἰσραὴλ ἐν τῇ προκειμένῃ ἐμφέρεται | |
| 5 | προφητείᾳ. διὸ οὐδὲ οἱ λοιποὶ ἑρμηνευταὶ οὐδὲ ἡ Ἑβραϊκὴ ἀνάγνωσις ἐμνημόνευσεν αὐτῶν, ἀλλ’ ὁ μὲν Σύμμαχος τοῦτον ἐξέδωκε τὸν τρόπον· ἰδοὺ ὁ δοῦλός μου, ἀνθέξομαι αὐτοῦ· ὁ ἐκλεκτός μου, ὃν εὐδόκησεν ἡ ψυχή μου, ὁ δὲ Ἀκύλας· ἰδοὺ ὁ δοῦλός μου ἀντιλήψομαι ἐν αὐτῷ. διὰ μὲν οὖν τῶν ἔμπροσθεν ὁ ἀποστολικὸς χορὸς ὠνομάζετο Ἰακὼβ καὶ Ἰσραήλ, ἐν οἷς εἴρηται· «Σὺ δέ, | |
| 10 | Ἰακώβ, ὁ παῖς μου, Ἰσραήλ, ὃν ἐξελεξάμην, σπέρμα Ἀβραάμ, ὃν ἠγάπησα». ἐν δὲ τοῖς μετὰ χεῖρας, ἐπειδὴ τὸ κρεῖττον εἰσῆκται πρόσωπον ὡς ἂν μὴ ὁ αὐτὸς εἶναι νομισθείη τοῖς προδηλωθεῖσιν οὐκ ὠνομάσθη οὔτε Ἰακὼβ οὔτε Ἰσραὴλ οὔτε σπέρμα Ἀβραάμ, σαφῶς δὲ περὶ τοῦ Χριστοῦ τοῦ θεοῦ λέλεκται, καθὼς ἐμαρτύρησεν ὁ Εὐαγγελιστὴς τό· ἔδωκα τὸ πνεῦμά μου ἐπ’ αὐτόν, καὶ | |
| 15 | κρίσιν τοῖς ἔθνεσιν ἐξοίσει. καὶ μετὰ πάντα ἐπὶ τῷ ὀνόματι αὐτοῦ ἔθνη ἐλπιοῦσιν, ἃ οὐχ ἥρμοζε τῷ ἀποστολικῷ λέγεσθαι χορῷ· εἰκότως ἄρα ἐν τῇ προκειμένῃ προφητείᾳ τὸ τοῦ Ἰακὼβ ὄνομα καὶ τὸ τοῦ Ἰσραὴλ σεσιώπηται· ἕτερος οὖν τίς ἐστιν ὁ ἐνταῦθα λεγόμενος παῖς τοῦ θεοῦ καὶ ἐκλεκτὸς αὐτοῦ. διὸ πρόσκειται τό· προσεδέξατο αὐτὸν ἡ ψυχή μου· μόνος γὰρ ἦν οὗτος ὁ | |
| 20 | ἐκλεκτὸς τοῦ θεοῦ, καὶ τοῦτον προσεδέξατο ἡ λεγομένη ψυχὴ τοῦ θεοῦ, ⸢συνήθως τῆς θείας γραφῆς τῷ τῆς ψυχῆς ὀνόματι καταχρωμένης ἐπὶ τοῦ θεοῦ, ἐπεὶ καὶ πόδας καὶ χεῖρας καὶ δακτύλους καὶ ὀφθαλμοὺς θεοῦ εἴωθεν ἀνθρωπινώ‐ τερον προφέρεσθαι.⸣ ἔδωκα τὸ πνεῦμά μου ἐπ’ αὐτόν, κρίσιν τοῖς ἔθνεσιν ἐξοίσει. ⸤εὕροις δ’ ἂν ταῦτα συνῳδὰ τοῖς διὰ τῶν ἔμπροσθεν περὶ τοῦ «ἐκ ῥίζης | |
| 25 | Ἰεσσαὶ» προελευσομένου τεθεσπισμένοις. ἐκλεκτὸς δὲ οὐκέθ’ ὁμοίως τοῖς ἀπο‐ στόλοις, ἐπειδὴ μόνῳ αὐτῷ λέλεκται τό· «ὃν ᾑρέτισεν ἡ ψυχή μου», ἀλλὰ καὶ ‹τὸ πνεῦμα τοῦ θεοῦ ἐπὶ μόνον αὐτὸν ἐπανεπαύσατο›· «ἐν αὐτῷ γὰρ κατῴκησε πᾶν τὸ πλήρωμα τῆς θεότητος σωματικῶς».⸥ τὸ δὲ πνεῦμα τὸ δοθὲν ἐπὶ τὸν «ἐκ ῥίζης Ἰεσσαὶ» προελθόντα αὐτὸς ἦν ὁ μονογενὴς τοῦ θεοῦ λόγος, ὃ δὴ καὶ ὁ | |
| 30 | Ἀπόστολος ἐδήλου φάσκων· «ὁ δὲ κύριος τὸ πνεῦμά ἐστι». ⸢διόπερ ὡς μόνος χωρήσας τὸ πνεῦμα τὸ πατρικὸν τὰ ἑξῆς πάντα ἐργάζεται ἐξαγγέλλων τὰ περὶ τῆς καθολικῆς κρίσεως τοῖς ἔθνεσιν εἰς τὸ παρασκευάζεσθαι τοὺς πάντας εἰς τὴν μέλλουσαν τοῦ θεοῦ κρίσιν.⸣ διὸ λέλεκται· κρίσιν τοῖς ἔθνεσιν ἐξοίσει. ⸢Εἶτ’ ἐπειδήπερ ἡσύχως καὶ πράως τὸν ἀνθρώπινον διώδευσε βίον | |
| 35 | ὡς μηδὲ τοῖς ὑπ’ αὐτοῦ θεραπευομένοις ἐπιτρέπειν αὐτὸν φανερὸν ποιεῖν τοῖς πᾶσι.⸣ τούτου χάριν εἴρηται· οὐ κεκράξεται οὐδὲ ἀνήσει, οὐδὲ ἀκουσθήσε‐ | |
| ται ἔξω ἡ φωνὴ αὐτοῦ, ἀλλ’ οὐδὲ κάλαμον συντρίψει τεθλασμένον· ⸢οὕτω γὰρ ἀψοφητὶ καὶ ἡσύχως διελεύσεται τὸν ἐν ἀνθρώποις βίον, ὡς μηδὲ τὸν τυχόντα ἄνθρωπον λυπῆσαι τὸν πάντων ταπεινώτερον καὶ ἀσθενέστερον, καλάμῳ | 268 | |
| 40 | διὰ τὸ ἀσθενὲς ἀπεικασμένον.⸣ ἀλλ’ οὐδὲ λίνον καπνιζόμενον σβέσει, ἢ κατὰ τὸν Σύμμαχον· οὐδὲ λίνον ἀμαυρὸν σβέσει, κατὰ δὲ τὸν Ἀκύ‐ λαν· καὶ λίνον ἀμαυρὸν οὐ σβέσει, κατὰ δὲ τὸν Θεοδοτίωνα· καὶ στίππυον ἀμαυρὸν οὐ σβέσει. ⸢λίνον δὲ τυφόμενον εἴποις ἂν εἶναι τὸν ἐκφυσιούμενον ὑπὸ τῆς σαρκὸς τοῦ νοὸς αὐτοῦ ἐπηρμένον τινὰ καὶ τετυφωμένον, ὃν οὐ κωλύσειν | |
| 45 | οὐδὲ παύσειν ἐλέγετο τοῦ ἐπάρματος ὁ προφητευόμενος. ὃ δὴ καὶ ἔργῳ ἐπλήρου ὁ Χριστὸς τοῦ θεοῦ ἐπιδημῶν τῷ θνητῷ βίῳ· οὔτε οὖν ταπεινόν τινα καὶ ἀσθενῆ ἐν ἀνθρώποις ἐλύπησεν οὔτε τινὰ τῶν ἐπηρμένων καὶ ὑπερηφάνων μετῆλθε· πρὸς ἅπαντας δὲ ἀνθρώπους «πρᾶος» ἦν «καὶ ταπεινὸς τῇ καρδίᾳ». Σὺν ἀληθείᾳ δὲ καὶ παρρησίᾳ τοῖς πᾶσι διεστέλλετο τὰ περὶ τῆς τοῦ | |
2.22(50) | θεοῦ κρίσεως καὶ οὐ πρότερόν γε ἐπαύσατο ἢ φωτὸς δίκην ἐκλάμψαι διὰ τῆς ἐκ νεκρῶν ἀναστάσεως, ἣν ὁ προφητικὸς λόγος ᾐνίξατο εἰπών· ἀναλάμψει καὶ οὐ θραυσθήσεται· θραῦσαι μὲν γὰρ αὐτὸν καὶ ἀποσβέσαι πεπείρανται οἱ τὸν θάνατον αὐτῷ κατασκευάσαντες· ἐπεὶ καὶ πᾶν τὸ θνητὸν γένος θανάτῳ θραύεσθαι πέφυκεν. ἀλλ’ οὐ καὶ αὐτὸν ἔθραυσαν· μόνος δὲ τῶν ἐξ αἰῶνος εἷς οὗτος θανάτου | |
| 55 | κρείττων ἀποφανθείς, εἰκότως ἀπὸ τῆς προφητείας μεμαρτύρηται φησάσης· ἀναλάμψει καὶ οὐ θραυσθήσεται.⸣ εἶτ’ ἐπιφέρει· ἕως ἂν θῇ ἐπὶ τῆς γῆς κρίσιν· καὶ ἐπὶ τῷ ὀνόματι αὐτοῦ ἔθνη ἐλπιοῦσι. ⸢διὸ καὶ μετὰ τὴν ἐκ νεκρῶν ἀνάστασιν φωτὸς δίκην εἰς πάντα τὸν κόσμον ἐκλάμψας οὐ πρότερον ἐπαύσατο ἢ διατάξασθαι ἐπὶ τῆς γῆς τὴν περὶ τῆς ἐκκλησίας αὐτοῦ διοίκησίν τε | |
| 60 | καὶ κρίσιν, ἣν τοῖς αὐτοῦ παρέδωκε μαθηταῖς.⸣ Ὧν οὕτως εἰρημένων ἐπιφέρεται ἑξῆς· οὕτως λέγει κύριος ὁ θεὸς ὁ ποιήσας τὸν οὐρανὸν καὶ πήξας αὐτόν, ὁ στερεώσας τὴν γῆν καὶ τὰ ἐν αὐτῇ καὶ διδοὺς πνοὴν τῷ λαῷ τῷ ἐπ’ αὐτῆς καὶ πνεῦμα τοῖς πατοῦσιν αὐτήν. ὅρα δὲ ὅπως τὸν μὲν οὐρανὸν πεπῆχθαι εἴρηκεν, ἐπειδὴ | |
| 65 | κατὰ τὴν Μωσέως κοσμοποιΐαν ἐξ ὑδάτων πήξεως συνεστάναι λέγεται· οὐχὶ δὲ κατὰ τοὺς Ἕλληνας φυσιολόγους οἱ ἐκ πυρὸς εἶναι τὸν αἰθέρα καὶ τὸν οὐρανὸν αὐτὸν ὑπειλήφασι, τὴν δὲ γῆν φησιν ἐστερεῶσθαι καταλλήλως διὰ τὸ μέσην οὖσαν τοῦ παντὸς ἀκίνητον εἶναι, ὅπερ οὐχ ἥρμοζεν ἐπὶ τοῦ οὐρανοῦ λέγεσθαι. ἀντὶ δὲ τοῦ· καὶ τὰ ἐν αὐτῇ ὁ Σύμμαχος· ἐστερέωσάς φησι τὴν γῆν καὶ τὰ | |
| 70 | πορευόμενα ἐπ’ αὐτῆς. τίνα δὲ ταῦτα τυγχάνει, διασαφεῖ λέγων ἑξῆς· ὁ διδοὺς πνοὴν τῷ λαῷ τῷ ἐπ’ αὐτῆς καὶ πνεῦμα τοῖς πατοῦσιν αὐτήν. ⸤χρὴ γὰρ ἡμᾶς μαθεῖν ἐκ τίνος προσώπου ἦν τὰ περὶ Χριστοῦ λεχθέντα. | |
| ἐπειδὴ γὰρ ἀθρόως ἐπέβαλλεν ὁ προφητικὸς λόγος ἐν ἀρχῇ εἰπών· «Ἰακὼβ ὁ παῖς μου, ἀντιλήψομαι αὐτοῦ· Ἰσραὴλ ὁ ἐκλεκτός μου, προσεδέξατο αὐτὸν ἡ | 269 | |
| 75 | ψυχή μου· ἔδωκα τὸ πνεῦμά μου ἐπ’ αὐτόν»· τίς δὲ ἦν ὁ ταῦτα εἰρηκὼς οὐ προ‐ εδίδαξεν, ἀναγκαίως ἐπὶ τοῦ παρόντος διασαφεῖ τὸν ταῦτα τεθεσπικότα. διὸ ἐπιφέρει τό· οὕτως εἶπεν κύριος ὁ θεός· αὐτὸς γὰρ ἦν ὁ τὰ πρῶτα εἰρηκὼς καὶ τὰ ἑξῆς ἐπιλεγόμενα. εἰ γὰρ καὶ τὰ μάλιστα μὴ οἷοί τέ ἐστέ φησιν ὑμεῖς οἱ ἄνθρω‐ ποι, τὴν ἀφανῆ καὶ ἀσώματον οὐσίαν ἐποπτεῦσαι θεοῦ· ἀλλ’ ἀναβλέψαντες εἰς τὸ | |
| 80 | μέγεθος τοῦ τοσούτου οὐρανοῦ, λογίσασθε ὁποῖός τις τυγχάνει ὁ τοσοῦτο μέγεθος διαπηξάμενος· ἀλλὰ καὶ εἰς τὴν γῆν αὐτὴν ἀποβλέψαντες, ὁπόση τίς ἐστι καὶ ὡς ἀκινήτως τὸν σύμπαντα αἰῶνα ἥδρασται ἐρριζωμένη καὶ τεθεμελιωμένη, ὡς μη‐ δαμῆ μηδαμῶς κινεῖσθαι, ἐννοήσατε ὅσης ἀρρήτου ὑπάρχει δυνάμεως ὁ στερεώσας αὐτήν, γόνιμόν τε καὶ καρπῶν οἰστικὴν αὐτὴν ἀπεργασάμενος, ὡς τοσαῦτα ζῷα | |
| 85 | καὶ φυτὰ προβάλλεσθαι. ὁ δὴ οὖν τὰ τοσαῦτα κάλλη καὶ μεγέθη κατασκευάσας κύριος καὶ θεὸς τῶν ὅλων, οὗτος τὰ προλεχθέντα περὶ τοῦ Χριστοῦ αὐτοῦ ἐθέσ‐ πισεν.⸥ σφόδρα δὲ ἀκολούθως καὶ ἐπιτετηρημένως καθ’ ὅλου μὲν τῷ ἐπὶ τῆς γῆς λαῷ, τοῦτ’ ἔστι πᾶσιν ἀνθρώποις τοῖς τὴν γῆν λαχοῦσιν οἰκεῖν, πνοὴν δεδω‐ | |
| 90 | κέναι εἴρηται, ἐπειδὴ καὶ κατὰ τὴν πρώτην τοῦ ἀνθρώπου δημιουργίαν «ἐνεφύ‐ σησεν ὁ θεὸς εἰς τὸ πρόσωπον αὐτοῦ πνοὴν ζωῆς, καὶ ἐγένετο ὁ ἄνθρωπος εἰς ψυχὴν ζῶσαν», ὡς ἐξ ἐκείνου πάντας ἀνθρώπους μετέχειν τῆς ζωῆς, οὐκέτι δὲ καὶ τοῦ κρείττονος πνεύματος· μόνοις γὰρ τοῖς καταπατοῦσι τὴν γῆν δίδοσθαι τὸ πνεῦμα εἴρηται. ὅποι δ’ ἂν εἶεν οἱ τὸ γεῶδες φρόνημα καταπατοῦντες, | |
| 95 | εἴποι δ’ ἄν τις καὶ ἄλλως πᾶν γένος δηλοῦσθαι τῶν τε λογικῶν ἐπὶ γῆς ζῴων καὶ ἀλόγων διὰ τῶν προκειμένων. Πρὸς δὲ τοῖς λεχθεῖσιν ἔτι καὶ τὰ ἐπιλεγόμενα ὁ αὐτὸς κύριος καὶ θεὸς τῷ Χριστῷ αὐτοῦ προσφωνεῖ λέγων· ἐγὼ κύριος ὁ θεὸς ἐκάλεσά σε ἐν δικαιοσύνῃ καὶ κρατήσω τῆς χειρός σου καὶ ἐνισχύσω σε. ⸢προσφωνεῖ | |
2.22(100) | δὲ ταῦτα τῷ ἀνωτέρω λεχθέντι ‹παιδὶ› αὐτοῦ, ᾧ ‹τὸ ἑαυτοῦ πνεῦμα δώσειν› ἐλέγετο, πρῶτον δὲ αὐτὸν ἐν δικαιοσύνῃ καλεῖ κατ’ ἀξίαν τὴν κλῆσιν αὐτοῦ καὶ κατὰ τὸ δικαιότατον ποιούμενος· ἔπειτα κρατήσειν τῆς χειρὸς αὐτοῦ καὶ ἐνισχῦσαι αὐτὸν καὶ τρίτον χαριεῖσθαι αὐτὸν δῶρον ὥσπερ τι φῶς μέγα πᾶσι τοῖς ἔθνεσιν ἐπαγγέλλεται λέγων· καὶ ἔδωκά σε εἰς διαθήκην | |
| 105 | γένους, εἰς φῶς ἐθνῶν. πάλαι οὖν διὰ Μωσέως τὴν παλαιὰν διαθήκην τῷ Ἰουδαίων ἐδίδου λαῷ· ἐνταῦθα δὲ τὸν προφητευόμενον εἰς διαθήκην τοῦ γένους τῶν ἀνθρώπων καὶ εἰς φῶς ἐθνῶν δωρήσασθαί φησιν.⸣ εἰκότως ἄρα ἐπειδήπερ αὐτὸς ἦν ἡ διαθήκη ὁ Χριστὸς τοῦ θεοῦ οὐδὲ γραφὴν οὐδὲ βιβλίον ἐξέδωκεν ὁμοίως Μωσεῖ· αὐτὸς γὰρ ἦν ἡ διαθήκη, ἅτε πρῶτος «μεσίτης» | |
| 110 | ὑπάρχων «θεοῦ καὶ ἀνθρώπων», ἀλλὰ καὶ εἰς φῶς ἐθνῶν δίδοται, ⸢ὅπως ἐν | |
| αὐτῷ φωτιζόμενοι τῶν πάλαι τὰς ψυχὰς τυφλῶν οἱ ὀφθαλμοὶ διανοίγωνται καὶ ἀναβλέπωσι διορῶντες τὴν τοῦ θεοῦ γνῶσιν ὡς μηκέτι λίθοις καὶ ξύλοις καὶ ἀψύχων ὕλῃ τὴν τοῦ θεοῦ τιμὴν ἀπονέμειν.⸣ ⸢ἐπειδὴ δὲ αὐτοὶ οὗτοι ‹σειραῖς τῶν ἰδίων ἁμαρτιῶν ἦσαν κατεσφιγμένοι› ἐν | 270 | |
| 115 | σκότῳ δὲ κακίας πεπεδημένοι, ἔμελλον δὲ διὰ τῆς τοῦ Χριστοῦ χάριτος ἁμαρτιῶν ἀφέσεως καταξιοῦσθαι καὶ ὥσπερ ἐκ δεσμωτηρίων ἀπολύεσθαι, ἐλευθεροῦσθαί τε καὶ ἀπαλλάττεσθαι τῆς τοῦ διαβόλου εἱρκτῆς.⸣ τούτου χάριν ἐπιφέρεται ἑξῆς τό· ἐξαγαγεῖν ἐκ δεσμῶν δεδεμένους καὶ ἐξ οἴκου φυλακῆς καθημένους ἐν σκότει. ταῦτα πάντα διὰ τοῦ Χριστοῦ αὐτοῦ ὁ μεγαλόδωρος θεὸς οὐ τῷ | |
| 120 | Ἰσραὴλ οὐδὲ τῷ Ἰουδαίων ἔθνει, πᾶσι δὲ ἀθρόως τοῖς ἔθνεσι δώσειν ἐπαγ‐ γέλλεται. Καὶ ἐπιλέγει· ἐγὼ κύριος ὁ θεός, τοῦτό ἐστι τὸ ὄνομά μου· τὴν δόξαν μου ἑτέρῳ οὐ δώσω. καὶ τήρει, ὅπως κατὰ τοὺς λοιποὺς ἑρμηνευτὰς καὶ κατ’ αὐτὴν τὴν Ἑβραϊκὴν ἀνάγνωσιν ὁμοίως εἴρηται τό· τὴν δόξαν μου | |
| 125 | ἑτέρῳ οὐ δώσω. εἰ δὲ «τὰ λόγια κυρίου πεπυρωμένα» ἐστι καὶ χρὴ μὴ παρέργως ἐντυγχάνειν αὐτοῖς, ⸢ἐπιστῆσαι ἄξιον ὡς οὐκ εἴρηται· τὴν δόξαν μου οὐδενὶ δώσω· τὸ μὲν γὰρ οὐδενὶ ἀναιρετικὸν ἦν παντός, τὸ δὲ ἑτέρῳ μὴ δώσειν ἑνὶ μόνῳ τὴν συγχώρησιν γεγενῆσθαι ἐμφαίνει, δηλαδὴ τῷ προσφωνουμένῳ. οὗτος δὲ ἦν πρὸς ὃν ἐλέγετο· ἐκάλεσά σε ἐν δικαιοσύνῃ καὶ κρατήσω τῆς χειρός | |
| 130 | σου καὶ ἐνισχύσω σε καὶ ἔδωκά σε εἰς διαθήκην γένους, εἰς φῶς ἐθνῶν.⸣ ἐπεὶ τοίνυν σοὶ δέδωκά φησι τὴν ἐμὴν δόξαν, εἰδέναι προσήκει ὡς οὐκ ἂν καὶ ἑτέρῳ μεταδῴην ταύτης, τίς δὲ ἦν ἡ δόξα τοῦ ταῦτα λέγοντος, προεδίδαξεν εἰπών· ἐγὼ κύριος ὁ θεός, τοῦτό ἐστι τὸ ὄνομά μου· τὸ ὄνομα τοίνυν, δι’ οὗ δοξάζεται ὡς κύριος καὶ θεὸς τῶν ὅλων, ἑτέρῳ φησὶν οὐ δώσω, ἀλλ’ ἢ σοὶ | |
| 135 | μόνῳ, ὃν εἰς φῶς ἐθνῶν ἐδωρησάμην. ὅθεν ἀκολούθως τῇ ἐπαγγελίᾳ καὶ ὁ Χριστὸς τοῦ θεοῦ παρὰ πᾶσι τοῖς ἔθνεσι κύριος καὶ θεὸς ἀναγορεύεται τοῦ πατρὸς μόνῳ αὐτῷ ταύτην χαρισαμένου τὴν δόξαν. ἐπιλέγει δὲ ἑξῆς· οὐδὲ τὰς ἀρετάς μου δώσω τοῖς γλυπτοῖς, ἢ κατὰ τὸν Ἀκύλαν· καὶ τὴν ὕμνησίν μου τοῖς γλυπτοῖς, κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον· οὐδὲ τὸν ἔπαινόν μου τοῖς γλυπ‐ | |
| 140 | τοῖς. ⸢διὰ τούτων δὲ οἶμαι τῶν λόγων πάντα τὰ ἔθνη παιδεύειν μηδένα μὲν θεὸν ὑμνεῖν τῶν πάλαι νομιζομένων αὐτοῖς θεῶν· μόνον δὲ τὸν Χριστὸν τοῦ θεοῦ καὶ ‹τὸν πέμψαντα αὐτὸν πατέρα› δοξάζειν.⸣ δι’ ὃν καὶ αὐτὸς ὁ Χριστὸς θεολογεῖται μόνος, ἐπειδήπερ μόνῳ αὐτῷ καὶ οὐδ’ ἄλλῳ τὴν δόξαν αὐτοῦ καὶ τὰς ἀρετὰς αὐτοῦ ὁ ἐπὶ πάντων θεὸς ἐδωρήσατο. | |
| 145 | Τούτοις ἑξῆς εἴρηται· τὰ ἀπ’ ἀρχῆς ἰδοὺ ἥκασι, καὶ καινὰ ἃ | |
| ἐγὼ ἀναγγέλλω, πρὸ τοῦ ἀναγγεῖλαι ἐδηλώθη ὑμῖν, κατὰ δὲ τὸν Σύμμα‐ χον· τὰ πρῶτά φησιν ἰδοὺ ἦλθε, καινὰ δὲ ἀναγγέλλω, πρὸ τοῦ ἀναγγεῖ‐ λαι αὐτὰ ἀκουστὰ ποιήσω ὑμῖν· ὥσπερ γὰρ τὰ πρῶτά φησιν ἐπληρώθη δι’ ἔργων, καθὼς γὰρ ἐπηγγειλάμην τῷ Ἀβραὰμ περὶ τοῦ ‹σπέρματοσ› αὐτοῦ, | 271 | |
2.22(150) | οὕτως καὶ ἐποίησα. ἐπληρώθη δὲ καὶ τὰ διὰ Μωσέως καὶ τῶν λοιπῶν προφητῶν προηγορευμένα, οὕτω νῦν κἀγὼ εὐαγγελίζομαι τοῖς πᾶσί φησι καὶ πρὶν ἀναγγεῖ‐ λαι καὶ εἰς φανερὸν ἐλθεῖν διὰ ταύτης τῆς προφητείας ἀκουστὰ ὑμῖν ἐποίησα. τίνα δὲ ταῦτα, ἑξῆς διεξέρχεται λέγων. | |
2.23 | Προειπὼν καινὰ ποιήσειν διὰ τῶν προρρηθέντων, τίνα ἂν εἴη τὰ καινά, διὰ τῶν προκειμένων διδάσκει, προστάττει δὴ καινὸν ὕμνον τῷ κυρίῳ ὑμνεῖν, ἢ καινὸν ᾄδειν ᾆσμα κατὰ τοὺς λοιποὺς ἑρμηνευτάς. τοῦτο δὲ χρῆναι ποιεῖν πάντας ἀνθρώπους, ἐπειδὴ ἡ ἀρχὴ αὐτοῦ φησι καὶ ἡ βασιλικὴ | |
| 5 | ἐξουσία δοξάζεται ἐν πάσῃ τῇ γῇ καὶ ἐπὶ τὸ ὄνομα αὐτοῦ μέχρι τῶν ἄκρων τῆς γῆς ἔφθασεν ⸢ὡς ἀπὸ τῆς τοῦ Χριστοῦ προσηγορίας Χριστιανῶν τὴν σύμπασαν πεπληρῶσθαι.⸣ κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον· ἡ αἴνεσις αὐτοῦ ἀπ’ ἄκρων τῆς γῆς. τὸ δὲ καινὸν ᾆσμα καὶ τὸν ὕμνον τὸν καινὸν τῷ κυρίῳ παρακελευσά‐ μενος ὑμνεῖν, τίσι τὸ κήρυγμα προσφωνεῖ, διδάσκει ἑξῆς λέγων· οἱ καταβαίνον‐ | |
| 10 | τες εἰς τὴν θάλασσαν καὶ πλέοντες αὐτήν, ⸢ἄντικρυς τοὺς ἀποστόλους τοῦ σωτῆρος σημαίνων, οὓς «παράγων παρὰ τὴν θάλασσαν εἶδε βάλλοντας ἀμφίβληστρον εἰς τὴν θάλασσαν· ἦσαν γὰρ ἁλιεῖς», ὁμοίως δὲ καὶ τοὺς λοιπούς.⸣ τούτοις οὖν τὸ προφητικὸν ἀνεφώνει πνεῦμα λέγον· Ὑμνήσατε τῷ κυρίῳ ὕμνον καινόν, οἱ καταβαίνοντες εἰς τὴν θάλασσαν καὶ πλέοντες αὐτήν. ⸢οἱ αὐτοὶ δὲ | |
| 15 | οὗτοι καὶ τὴν καθ’ ἡμᾶς περιπλέοντες θάλασσαν, ποτὲ μὲν ἐν ταῖς νήσοις ἐκήρυττον τὸ εὐαγγέλιον, ποτὲ δὲ διέβαινον ἐπέκεινα Σπανίας τε καὶ Ἰταλίας, ὡς ἐν ὀλίγῳ χρόνῳ καὶ αὐτὴν τὴν βασιλεύουσαν πόλιν πληρῶσαι τῆς τοῦ Χριστοῦ διδασκαλίας. καὶ ἄλλως δὲ οἱ τὴν τοῦ ἀνθρωπίνου βίου θάλασσαν ἐμπλέοντες καὶ πᾶσι τοῖς ἔθνεσιν ἐν μέσαις ταῖς νήσοις κηρύττοντες τὸ εὐαγγέλιον διὰ τῶν | |
| 20 | προκειμένων δηλοῦνται· ἐπεὶ καὶ οὗτοι τὸν καινὸν ὕμνον πᾶσι κατήγγελλον ἀνθρώποις ἐν μέσαις ταῖς ἐκκλησίαις κηρύττοντες καὶ διδάσκοντες.⸣ διὸ ἑξῆς τούτοις τὸν καινὸν ὕμνον προστάττει ὑμνεῖν ταῖς νήσοις, δῆλον δ’ ὅτι ταῖς ἐκκλησίαις τοῦ θεοῦ ταῖς ὑπὸ τῆς προλεχθείσης θαλάσσης περιρρεομέναις καὶ πανταχόθεν ὑπὸ τῶν ἔξωθεν ἀνέμων καταπνεομέναις. διὸ ἐπιλέγει· αἱ νῆσοι καὶ | |
| 25 | οἱ κατοικοῦντες αὐτάς, ⸢τοὺς ἐν ταῖς ἐκκλησίαις συναγομένους τοῦτον ἐμφαί‐ νων τὸν τρόπον.⸣ Εἶτα πάλιν τὴν ἔρημον, περὶ ἧς μυρία ἐν τοῖς ἔμπροσθεν ἐλέγετο, εὐαγγελίζεται λέγων· εὐφράνθητι, ἔρημος καὶ αἱ κῶμαι αὐτῆς, | |
| ⸢ἢ κατὰ τοὺς λοιποὺς ἑρμηνευτάς· καὶ αἱ πόλεις αὐτῆς· πολλαὶ γὰρ πόλεις | 272 | |
| 30 | κατὰ τὰς διαφόρους πολιτείας ἐν τῇ ἐκκλησία τοῦ θεοῦ ἐπινοοῦνται, ὡς ἐδείκνυτο ‹ἐν τῇ ὁράσει Αἰγύπτου›, ἐν ᾗ ἐλέγοντο ‹ἔσεσθαι› «πέντε πόλεις ἐν Αἰγύπτῳ λαλοῦσαι τῇ γλώσσῃ τῇ Χανανίτιδι⸣ καὶ ὀμνύουσαι τῷ ὀνόματι κυρίου σαβαώθ». ἀλλὰ καὶ τὰς ἐπαύλεις καὶ τοὺς οἰκοῦντας Κηδὰρ καὶ ἔτι πρὸς τούτοις τοὺς κατοικοῦντας Πέτραν εὐφρανθήσεσθαι ἐπαγγέλλεται. ⸢ἡ Κηδὰρ δὲ | |
| 35 | ἐπέκεινα τῆς Ἀραβίας τυγχάνει ἐπὶ τῆς ἐσχάτης ἐρήμου, ἣν κατέχειν φασὶ τὸ Σαρακηνῶν γένος, δι’ ὧν ὁ λόγος ἐβουλήθη πάντας τοὺς τὰς ἐρήμους καὶ τὰ ἔσχατα τῆς γῆς οἰκοῦντας δηλῶσαι, ὡς τῆς τοῦ θεοῦ λογικῆς εὐφροσύνης διὰ τῆς τοῦ Χριστοῦ χάριτος καὶ μέχρις ἡμῶν φθάνειν μελλούσης. καὶ Πέτρα δέ τίς ἐστι πόλις τῆς Παλαιστίνης δεισιδαιμόνων ἀνδρῶν καὶ πολλῇ τῇ πλάνῃ τῇ δαι‐ | |
| 40 | μονικῇ βεβαπτισμένων, ἧς καὶ αὐτῆς τοὺς ἐνοίκους τῆς χάριτος μεταλήψεσθαί φησι λέγων· εὐφρανθήσονται οἱ κατοικοῦντες Πέτραν. τούτων δὲ τῶν λόγων τὴν ἀλήθειαν ἡ διὰ τῶν πραγμάτων ἔκβασις ἐπιστώσατο ἐκκλησιῶν Χριστοῦ καὶ ἐπ’ αὐτῆς τῆς Πετραίων πόλεως, κατά τε τὴν χώραν αὐτῆς καὶ ἐν ταῖς ἐρήμοις τῶν Σαρακηνῶν καθ’ ἡμᾶς αὐτοὺς ἱδρυμένων. καὶ ἄλλως δὲ Κηδὰρ ἑρμηνεύεται | |
| 45 | σκοτασμὸς διὰ τοὺς μεταβαλόντας ἀπὸ τοῦ σκοτασμοῦ ἐπὶ τὸ κατηγγελμένον ‹φῶς τοῖς ἔθνεσιν›. εὐφρανθήσεσθαι ὁ λόγος φησὶ καὶ τοὺς κατοικοῦντας δὲ Πέτραν ὁμοίως· «ἡ δὲ πέτρα ἦν ὁ Χριστός».⸣ ὁμοῦ δὲ πάντας τούτους οὓς ἡ προφητεία κατέλεξεν ἐν ὕψει γενομένους καὶ ἐν τοῖς τοῦ θεοῦ μετεώροις λόγοις ὥσπερ ἐν ὄρεσι στάντας ἄνωθεν, πόθεν τῷ θεῷ ὑμνεῖν καὶ δώσειν αὐτῷ δόξαν, | |
2.23(50) | θεσπίζει λέγων· ἀπ’ ἄκρου τῶν ὀρέων φωνήσουσι καὶ δώσουσι τῷ θεῷ δόξαν. ⸤οὕτω δὲ καὶ ἀνωτέρω ἐλέγετο τό· «ἐπ’ ὄρος ὑψηλὸν ἀνάβηθι ὁ εὐαγγελι‐ ζόμενος Σιών· ὕψωσον τῇ ἰσχύι τὴν φωνήν σου ὁ εὐαγγελιζόμενος Ἰερουσαλήμ».⸥ Ἀλλὰ γὰρ ταῦτα τῇ ἐρήμῳ καὶ ταῖς νήσοις καὶ τῇ Κηδάρ, ἃ δὴ ὁμολογουμένως ἀλλότρια ἦν τοῦ Ἰουδαίων ἔθνους, ὁ λόγος ἐπαγγειλάμενος | |
| 55 | ἐπιφέρει ἑξῆς τὴν ἀποβολὴν τοῦ Ἰσραὴλ σημαίνων ἐν τῷ λέγειν· κύριος ὁ θεὸς τῶν δυνάμεων ἐξελεύσεται καὶ συντρίψει πόλεμον, κατὰ δὲ τὸν Σύμ‐ μαχον· κύριος ὡς δυνατὸς ἐξελεύσεται ὡς ἀνὴρ πολεμιστής. ὁρᾷς ὅπως αὐτὸν τὸν κύριον ἐν σχήματι ἀνδρὸς προσελεύσεσθαί φησι καὶ δίκην ἀνδρὸς πολεμιστοῦ πολεμήσειν τοὺς ἐχθροὺς αὐτοῦ. εἶτ’ ἐπιλέγει· ἐπεγείρει ζῆλον, | |
| 60 | περὶ οὗ καὶ Μωϋσῆς ἐδίδαξεν εἰπὼν περὶ τοῦ Ἰουδαίων ἔθνους· «αὐτοὶ παρε‐ ζήλωσάν με ἐπ’ οὐ θεῷ, παρώργισάν με ἐν τοῖς εἰδώλοις αὐτῶν· κἀγὼ παρα‐ ζηλώσω αὐτοὺς ἐπ’ οὐκ ἔθνει, ἐπὶ ἔθνει ἀσυνέτῳ παροργιῶ αὐτούς»· τοῦτον οὖν ἐκεῖνον τὸν ζῆλον ἐπεγείρει φησὶν εἰσποιούμενος μὲν καὶ ἐξοικειούμενος τὴν | |
| Κηδὰρ καὶ τὰς νήσους καὶ τὰ ἀλλόφυλα ἔθνη, ἀποσειόμενος δὲ καὶ ἀπωθούμενος | 273 | |
| 65 | τὸν Ἰουδαίων λαὸν καὶ τοῦτο πράττων μετὰ λογισμοῦ καὶ εὐλόγου ἀπολογίας. διὸ ἐπιλέγει· καὶ βοήσεται πρὸς τοὺς ἐχθροὺς αὐτοῦ μετὰ ἰσχύος. ⸢Οὐ γὰρ ἀλόγως αὐτοὺς πολεμήσει, ἀλλὰ μετὰ τοῦ τὴν αἰτίαν ἐξειπεῖν καὶ μετὰ μεγάλης βοῆς φανερὸν ποιήσει, ἣν καὶ διδάσκει λέγων· ἐσιώπησα, μὴ καὶ ἀεὶ σιωπήσομαι; ἐν γὰρ τῷ παρανομεῖν αὐτοὺς καὶ ἀσεβεῖν ἀνεξικακῶν | |
| 70 | καὶ φέρων αὐτοὺς τῇ αὐτοῦ μακροθυμίᾳ μηδὲ παραχρῆμα τὴν ὀργὴν αὐτοῖς ἐπάγων ἐσιώπησα. καὶ ἄλλως δὲ κατὰ τὸν καιρὸν τοῦ πάθους αὐτοῦ συκοφαν‐ τούμενος ‹ἐσιώπησε› καὶ ψευδομαρτυρούμενος «οὐδὲν ἀπεκρίνατο».⸣ ἀλλὰ τότε μέν φησιν ἐσιώπησα, οὐ μὴν καὶ ἀεὶ σιωπήσομαι· τότε δὲ καὶ ἐκαρτέρησα ὡς ἡ τίκτουσα, νυνὶ δὲ ‹καιρὸς ἀνταποδόσεωσ›, διὸ ἐκστήσω καὶ ξηρανῶ | |
| 75 | ἅμα, ἢ κατὰ τὸν Σύμμαχον· ἀναπνεύσω καὶ ἐκφυσήσω ὁμοῦ. Εἶτ’ ἐπιλέγει κατὰ τὴν Ἑβραϊκὴν ἀνάγνωσιν καὶ τοὺς λοιποὺς ἑρμηνευτάς· ἐρημώσω ὄρη καὶ βουνοὺς καὶ πάντα τὸν χόρτον αὐτῶν ξηρανῶ, ὄρη καὶ βουνοὺς τοὺς ἄρχοντας τοῦ λαοῦ αἰνιττόμενος, χόρτον δὲ τὰς ἁμαρτίας αὐτῶν. τὰ μὲν οὖν ἐπάρματα αὐτῶν καὶ τὰ ὕψη τῶν παρ’ αὐτοῖς | |
| 80 | ἀρχόντων καθελεῖν ἀπειλεῖ, τὸν δὲ χόρτον αὐτῶν ξηρανεῖν. καὶ ὅτι ταῦτα περὶ αὐτῶν λέγεται, οὐκ εἰς μακρὸν ὁ λόγος προϊὼν ἀποδείξει. ἔτι δὲ καὶ τοὺς ἐν αὐτοῖς ποταμούς, ⸢τὰς πάλαι ποταμῶν δίκην χορηγουμένας αὐτοῖς διδασ‐ καλίας,⸣ θήσω φησὶν εἰς νῆσον· ἔτι δὲ καὶ τὰ παρ’ αὐτοῖς λιμνάζοντα ὑδάτων λογικῶν χωρία ὡς παραβάλλεσθαι ἕλεσι, καὶ ταῦτά φησι ξηρανῶ. | |
| 85 | Καὶ δὴ ταῦτα περὶ αὐτῶν ἀπειλήσας μεταβαίνει πάλιν ἐπὶ τὴν χάριν τὴν τοῖς ἔθνεσιν δοθησομένην. διὸ ἐπιλέγει· καὶ ἄξω τυφλοὺς ἐν ὁδῷ, ᾗ οὐκ ἔγνωσαν· ⸢τίνες δὲ ἦσαν οὗτοι ἐδίδαξε διὰ τῶν ἔμπροσθεν εἰπὼν εἰς πρόσωπον τοῦ Χριστοῦ· «ἔδωκά σε εἰς διαθήκην γένους μου, εἰς φῶς ἐθνῶν, ἀνοῖξαι ὀφθαλμοὺς τυφλῶν»; τούτους δὴ οὖν αὐτοὺς τοὺς πάλαι τυφλοὺς ἐν | |
| 90 | τοῖς ἔθνεσιν, ἣν μὴ ἐγίνωσκον ὁδὸν βαδίσαι ποιήσειν ἐπαγγέλλεται. πόθεν γὰρ ἡμῖν γινώσκειν παρῆν τὴν κατὰ θεὸν ὁδὸν ἢ διὰ τῆς θείας αὐτοῦ χάριτος;⸣ ἐπεὶ δὲ ἑνικῶς εἴρηται κατὰ πάντας τοὺς ἑρμηνευτὰς τό· καὶ ἄξω τυφλοὺς ἐν ὁδῷ, ᾗ οὐκ ᾔδεισαν, παρίστησι δὲ ὁ σωτὴρ ταῦτα λέγων· «ἐγώ εἰμι ἡ ὁδός». θέα ὅπως ὃν μὴ πρότερον ἠπιστάμεθα Χριστὸν καὶ τὸν λόγον αὐτοῦ τὸν σωτήριον | |
| 95 | ἡμῖν τοῖς τυφλοῖς ἐπαγγέλλεται, ἀλλὰ καὶ τρίβους, ἃς οὐκ ᾔδειμεν, ⸢τὰς προφητικὰς δηλαδὴ γραφὰς καὶ τοὺς βίους τοὺς ὑπὸ τῆς θείας διδασκαλίας ὑπο‐ βαλλομένους συνήσεσθαι ἡμᾶς φησι⸣ καὶ τὸ σκότος δὲ ποιήσειν ἡμῖν εἰς φῶς καὶ τὰ σκολιὰ εἰς εὐθεῖαν· ⸢τὴν γὰρ ἄγνοιαν τοῦ θεοῦ τὴν πάλαι ταῖς ψυχαῖς ἡμῶν ἐπιπολάζουσαν εἰς φῶς γνώσεως μεταβαλεῖσθαι καὶ τὰ πάλαι δὲ σκολιὰ | |
2.23(100) | ἡμῖν καὶ ἀσαφῆ νομιζόμενα τοῦ θεοῦ λόγια, καὶ ταῦτα ὁμαλὰ ποιήσειν ἐπαγ‐ γέλλεται.⸣ καὶ ἐπιφέρει· ταῦτα τὰ ῥήματα ποιήσω αὐτοῖς, σφόδρα δὲ ἀπηκρι‐ βωμένως οὐχὶ λαλήσειν αὐτοῖς τὰ ῥήματα, ἀλλὰ ποιήσειν ἐπαγγέλλεται· πάλαι μὲν γὰρ παρὰ τοῖς προφήταις ἐλαλεῖτο ταῦτα, δι’ ἔργων δὲ αὐτὰ ἐπιτελέσειν ὑπισχνεῖται, καὶ οὐκ ἐγκαταλείψω αὐτούς φησιν. | 274 |
| 105 | εἶτα ταῦτα εἰπὼν περὶ τῶν πάλαι τυφλῶν αὖθις ἐπιστρέφει τὸν λόγον ἐπὶ τοὺς πάλαι μὲν ὄντας πλησίον τοῦ θεοῦ, ἀποστραφέντας δὲ εἰς τὰ ὀπίσω ⸢τοὺς ἐκ περιτομῆς αἰνιττόμενος, περὶ ὧν φησιν· αὐτοὶ δὲ ἀπεστράφησαν εἰς τὰ ὀπίσω. εἶθ’ ὥσπερ ἐπιδεικνὺς αὐτοῖς τὴν τῶν ἐθνῶν μεταβολήν, καὶ ἐξ οἵας πλάνης μεταβεβλήκασιν εἰς φῶς ἐλθόντες ἀπὸ τοῦ σκότους, ὀνειδιστικῶς πρὸς | |
| 110 | ἐκείνους εἰδωλολατροῦντας ἐπιλέγει· αἰσχύνθητε αἰσχύνην, οἱ πεποιθότες ἐπὶ τοῖς γλυπτοῖσ⸣ οἱ λέγοντες τοῖς χωνευτοῖς Ὑμεῖς ἐστε θεοὶ ἡμῶν. καὶ γὰρ ἀληθῶς τῶν πάλαι εἰδωλολατρῶν ἐθνῶν μεταβεβληκότων εἰς θεοσέβειαν τὸ Ἰουδαίων ἔθνος ᾐσχύνθη· διὸ καθ’ οὓς μὲν προεφητεύετο ταῦτα χρόνους εἰδωλολατρίαις προσεῖχον, ἐπαύσαντο δὲ νῦν αἰσχυνόμενοι διὰ τὴν τῶν ἐθνῶν | |
| 115 | μεταβολήν. ὅθεν προφητικῶς τοῦτ’ ἐδηλοῦτο ἐν τῷ λέγεσθαι· αἰσχυνθήσονται αἰσχύνην· ἐπειδὰν γάρ φησιν ἴδωσι τοὺς πάλαι τυφλοὺς μεταβαλόντας εἰς φῶς τὸ τηνικαῦτα καὶ αὐτοὶ αἰσχυνθήσονται καὶ παύσονται τοῦ λέγειν τοῖς χωνευτοῖς Ὑμεῖς θεοὶ ἡμῶν. Ταῦτα εἰπὼν ὁ λόγος ὡς εἰς κωφῶν ὦτα κραυγὴν ἀφιεὶς | |
| 120 | ἐπιβοᾷ· Οἱ κωφοί, ἀκούσατε, καὶ οἱ τυφλοί, ἀναβλέψατε ἰδεῖν. ⸢καὶ ἵνα μή τις ταῦτα νομίσειε περὶ τῶν ἐθνῶν λέγεσθαι τῶν πάλαι τυφλῶν καὶ κωφῶν, ἀναγκαίως διασαφεῖ καὶ ἑρμηνεύει τὴν διάνοιαν ἑξῆς ἐπιλέγων· καὶ τίς τυφλὸς ἀλλ’ ἢ οἱ παῖδές μου καὶ κωφοὶ ἀλλ’ ἢ οἱ κυριεύοντες αὐτῶν;⸣ εἶτα κατὰ τὸν Σύμμαχον πρόσκειται· τίς τυφλὸς ὡς ὁ τέλειος; καὶ ἔτι μᾶλλον διερ‐ | |
| 125 | μηνεύει τὸν λόγον φάσκων· καὶ ἐτυφλώθησαν οἱ δοῦλοι τοῦ θεοῦ, κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον· οἱ τυφλοί φησιν, ἀναβλέψατε, καὶ οἱ κωφοί, ἀκούσατε· τίς τυφλὸς εἰ μὴ ἂν ὁ δοῦλός μου καὶ κωφὸς ὡς ὁ ἄγγελός μου, ὃν ἀπέστειλα; τίς τυφλὸς ὡς ὁ τέλειος καὶ κωφὸς ὡς ὁ δοῦλός μου; ἰσοδυ‐ ναμεῖ δὲ καὶ τὰ παρὰ τοῖς λοιποῖς ἑρμηνευταῖς. δοῦλον δὲ αὐτοῦ τίνα λέγει ἢ τὸν | |
| 130 | ἐκ περιτομῆς λαὸν τὸν αὐτὸν δὲ καὶ ἄγγελον ὀνομάζει καὶ τέλειον καὶ δοῦλον κυρίου εἰς κατάκρισιν αὐτοῦ. ταῦτα λέγων ἐγὼ γὰρ καὶ δοῦλον καὶ τέλειον καὶ ἄγγελον ἐμαυτοῦ τὸν λαὸν τοῦτον ἐβουλήθην ἔχειν, οἱ δὲ ἐτυφλώθησαν. Πῶς δὲ τυφλοὶ καὶ κωφοὶ γεγόνασι, διεξέρχεται λέγων· εἴδετε πλεονάκις, καὶ οὐκ ἐφυλάξασθε· ἠνεῳγμένα τὰ ὦτα, καὶ οὐκ | |
| 135 | ἠκούσατε. τοιαῦτα δὲ ἦν καὶ τὰ ἔμπροσθεν εἰρημένα ἐν τῷ· «Ἀκοῇ ἀκούσετε καὶ οὐ μὴ συνῆτε καὶ βλέποντες βλέψετε καὶ οὐ μὴ ἴδητε· ἐπαχύνθη γὰρ ἡ καρδία τοῦ λαοῦ τούτου». κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον· εἶδές φησι πολλά, καὶ οὐ μὴ φυλάξεις· | |
| ἀνεῳγμένα τὰ ὦτα αὐτοῦ, καὶ οὐ μὴ ἀκούσεις. κύριος ἠθέλησεν ἵνα δικαιώσῃ αὐτὸν μεγαλῦναι νόμον καὶ θαυμάσαι. αὐτὸς δὲ λαὸς διηρπασ‐ | 275 | |
| 140 | μένος καὶ προνενομευμένος. ⸢ὁρᾷς ὅτι πάντα ταῦτα περὶ τοῦ λαοῦ εἴρηται τοῦ ἐκ περιτομῆς. ἀλλ’ ὁ μὲν κύριος ἐβούλετο ἵνα δικαιώσῃ αὐτὸν καὶ ἵνα μεγαλύνῃ αἴνεσιν· οἱ δὲ ἐξεδόθησαν τοῖς τὰς ψυχὰς αὐτῶν πολεμοῦσι⸣ καὶ γεγόνασι λαὸς διηρπασμένος καὶ προνενομευμένος· ἡ γὰρ παγὶς ἔνδον ἐν τοῖς ταμείοις τῶν ψυχῶν αὐτῶν καὶ ἐν τοῖς οἴκοις αὐτῶν ἅμα. ⸢ἐν γὰρ | |
| 145 | αὐτοῖς τοῖς λογισμοῖς, οὓς ἔκρυπτον τὰ κατὰ τοῦ Χριστοῦ βουλευόμενοι ἐν αὐτοῖς ἐκείνοις ἦν ἡ κατ’ αὐτῶν παγίς, καὶ οὐκ ἦν ὁ ἐξαιρούμενος οὐδὲ ὁ ῥυόμενος οὐδὲ ὁ λέγων Ἀπόδος.⸣ Εἶτ’ ἐπειδήπερ ὡς κωφοῖς ἐλάλει, ἀπορῶν ἐν αὐτοῖς ἀκροατῶν φησι· Τίς ἐν ὑμῖν, ὃς ἐνωτιεῖται ταῦτα, καὶ τίς εἰσακούσεται εἰς τὰ | |
2.23(150) | ἐπερχόμενα; ⸢εἰ γὰρ καὶ μήπω ἐνέστηκεν ἡ τῶν πραγμάτων ἔκβασις, ἀλλ’ ἐν τοῖς ἐπιοῦσι χρόνοις ἐπιτελεσθήσεται.⸣ καὶ τίς ἄρα ἔσται ὁ ταῦτα νοήσων ἐν ὑμῖν; τίς ἐπιζητήσει τὸν αἴτιον τῆς ἁρπαγῆς τοῦ λαοῦ ὥστε εἰπεῖν· Τίς ἔδωκεν εἰς διαρπαγὴν Ἰακὼβ καὶ Ἰσραὴλ τοῖς προνομεύουσιν αὐτόν; ⸢εἰ δέ τις ζητήσειε τίς ὁ ταῦτα πράξας, εὕροι δ’ ἂν ὅτι οὐδ’ ἄλλος ἔδωκεν αὐτοὺς εἰς | |
| 155 | διαρπαγὴν ἢ αὐτός, ᾧ ἡμάρτοσαν αὐτῷ καὶ οὐκ ἐβούλοντο ἐν ταῖς ὁδοῖς αὐτοῦ πορεύεσθαι· καλούμενοι γὰρ εἰς τὰς εὐαγγελικὰς ὁδοὺς οὐχ ὑπήκουσαν, ἀλλ’ οὐδὲ ἀκούειν ἤθελον τοῦ νόμου τῆς καινῆς διαθήκης.⸣ διὸ ἐπήγαγεν ἐπ’ αὐτοὺς ὀργὴν θυμοῦ αὐτοῦ, καὶ κατίσχυσεν ἐπ’ αὐτοὺς πόλεμος. ⸢πάλαι μὲν γὰρ πρὸς καιρόν τινα πολεμούμενοι αὖθις ἀνελάμ‐ | |
| 160 | βανον ἑαυτούς, ὡς καὶ τὴν Ἰερουσαλὴμ καὶ τὸ ἐν αὐτῇ βασίλειον αὐτῶν συνε‐ στάναι· νῦν δὲ κατίσχυσεν αὐτῶν ὁ πόλεμος, οὐχ ὁ ἔξωθεν μόνος, ἀλλὰ καὶ ὁ τῶν τὰς ψυχὰς αὐτῶν πολιορκούντων.⸣ διὸ εἴρηται· καὶ οἱ συμφλέ‐ γοντες αὐτοὺς κύκλῳ, καὶ ταῦτα πάσχοντες οὐκ ἐνόησαν οὐδὲ ἔθεντο ἐπὶ ψυχήν, ὡς λογίσασθαι τὴν αἰτίαν τῶν κατειληφότων αὐτοὺς κακῶν. | |
2.24 | Εἰ μεμνήμεθα τῶν ἀρτίως περὶ τοῦ ἐκ περιτομῆς λαοῦ εἰρημένων, οὓς ‹τυφλοὺσ› καὶ ‹κωφοὺσ› ἀπεκάλει ὁ λόγος λέγων· «καὶ τίς τυφλὸς ἀλλ’ ἢ οἱ παῖδές μου καὶ κωφοὶ ἀλλ’ ἢ οἱ κυριεύοντες αὐτῶν; καὶ ἐτυφλώθησαν οἱ δοῦλοι τοῦ θεοῦ», καὶ πάλιν· «καὶ ἐγένετο ὁ λαὸς προνενομευμένος καὶ διηρ‐ | |
| 5 | πασμένος» καὶ τὰ τούτοις ἀκόλουθα, δι’ ὧν ‹ὀργὴν καὶ θυμὸν καὶ πόλεμον ἐπά‐ ξειν αὐτοῖσ› ἠπείλει, τὰ παρόντα περὶ τῶν αὐτῶν οὔποτ’ ἂν λέγεσθαι ἡγησό‐ μεθα. μεταβαίνει τοιγαροῦν ὁ λόγος ἐπὶ τὸ κρεῖττον τάγμα τῶν ἀπὸ τοῦ λαοῦ τὸν σωτήριον λόγον παραδεδεγμένων καὶ τούτοις προσφωνεῖ φάσκων· Καὶ νῦν οὕτως λέγει κύριος ὁ θεὸς ὁ ποιήσας σε, Ἰακώβ, καὶ ὁ πλάσας | |
| 10 | σε, Ἰσραήλ. ⸢εἰ γὰρ καὶ τὰ μάλιστα οἱ ἐξ ὑμῶν ἄπιστοι ‹τυφλοὶ› καὶ ‹κωφοὶ› γενόμενοι καὶ τοιαῦτα πράξαντες τῇ ὀργῇ τοῦ θεοῦ παρεδόθησαν, ἀλλ’ ὑμεῖς ἔτι καὶ νῦν ἀκούσατε. ὑμᾶς δὲ λέγω ‹τοὺς τὸν ἑαυτῶν ποιητὴν καὶ πλάστην μὴ ἀγνοήσαντασ›, ἀλλὰ καὶ τὸ ποίημα τὸ ἐν ὑμῖν καὶ τὸ πλάσμα σῶον καὶ ἀλώβητον δια‐ τηρήσαντας.⸣ πρὸς σὲ τοιγαροῦν τὸν ἀληθῶς Ἰακὼβ καὶ τὸν ἄξιον τῆς τοῦ Ἰσραὴλ | 276 |
| 15 | προσηγορίας ὁ ποιήσας σε τὰ προκείμενα διεξέρχεται καὶ πρὸς σὲ ταῦτά φησι· πολλοὶ μὲν οἱ διαφθονούμενοι τῇ σῇ σωτηρίᾳ καὶ τὸν ὑπὸ σοῦ κηρυττόμενον εὐαγ‐ γελικὸν λόγον κωλῦσαι παραθησόμενοι, ἀλλὰ τούτων μηδένα φοβεῖσθαι παρακελεύομαί σοι. αὐτὸς γὰρ ⸢ἐγὼ κύριος ὁ θεὸς ὁ ποιήσας σε καὶ ὁ πλάσας σε, ποιήσας μὲν κατὰ ψυχὴν ‹τὴν κατ’ εἰκόνα θεοῦ πεποιημένην›, | |
| 20 | πλάσας δὲ κατὰ τὸ σῶμα τὸ «ἀπὸ γῆς» ληφθὲν καὶ ὑπ’ ἐμοῦ πεπλασμένον· ‹λύτρον› ὑπὲρ τῆς σῆς σωτηρίας τὸ ἐμαυτοῦ παραδοὺς αἷμα ἐλυτρωσάμην σε καὶ ἐκάλεσά σε· ἀλλὰ καὶ κτῆμα ἐμαυτοῦ ἐποιησάμην σε, ὥστε ‹εἶναί σε μὲν ἐμὸν λαόν, κἀμὲ δὲ σοῦ αὐτοῦ θεόν›. θάρσει τοιγαροῦν τοσούτων παρ’ ἐμοῦ κατηξιωμένος καὶ βάδιζε τὴν ὁδὸν ἣν ἐκελεύσθης, θαρρῶν τε ‹κήρυττε πᾶσι | |
| 25 | τοῖς ἁπανταχοῦ γῆς ἔθνεσι τὸν εὐαγγελικὸν λόγον›· κἂν γὰρ πῦρ φλέγον ἐπίῃ κἂν ὕδατα καὶ ποταμοὶ ἐπικλύζωσιν, οὐδέν σε ταῦτα λυπήσει διὰ τὸ ἐμὲ σοὶ πανταχοῦ εἶναι. ἀψευδῶς γὰρ ἐπηγγειλάμην τό· «Ἰδοὺ ἐγὼ μεθ’ ὑμῶν εἰμι πάσας τὰς ἡμέρας ἕως τῆς συντελείας τοῦ αἰῶνος».⸣ Καὶ τοῦτο δὲ ἴσθι, ὥσπερ ἐγώ σε τὸν ἐμαυτοῦ λαὸν «ἐλυτρωσάμην» | |
| 30 | ‹τὸ τίμιόν μου αἷμα› ὑπὲρ τῆς σῆς σωτηρίας παραδούς, οὕτω καὶ σὺ ἐκείνων ἔσῃ ἄλλαγμα, λέγω δὲ τῶν διὰ σοῦ σωθησομένων ἐθνῶν, ἐν οἷς ἔσονται Αἰγύπ‐ τιοι καὶ Αἰθίοπες καὶ οἱ τὴν Συήνην οἰκοῦντες, ἀνθ’ οὗ καὶ Σαβὰ οἱ λοιποὶ ἑρμηνευταὶ ἐκδεδώκασιν. ὁ δὲ Σύμμαχος· ἔδωκά φησιν ἐξιλασμόν σου Αἴγυπ‐ τον καὶ Αἰθιοπίαν καὶ Σαβὰ ἀντὶ σοῦ. ⸢οὕτω γὰρ παρ’ ἐμοὶ γέγονας | |
| 35 | τίμιος καὶ οὕτως ἐναντίον μου ἐδοξάσθης, καὶ οὕτως ἠγάπησά σε, ὡς καὶ μέχρι τῶν ἐσχατιῶν γῆς φθάσαι τὴν διὰ σοῦ πᾶσιν ἀνθρώποις προξενου‐ μένην κατὰ θεὸν σωτηρίαν· καὶ ὡς αὐτοὺς τοὺς πάντων ἀνθρώπων δεισιδαι‐ μονεστάτους Αἰγυπτίους τῆς διὰ σοῦ κλήσεως καταξιωθῆναι. διὰ μὲν οὖν τῶν Αἰγυπτίων πάντας ᾐνίξατο τοὺς δεισιδαίμονας καὶ εἰδωλολάτρας, διὰ δὲ τῆς | |
| 40 | Αἰθιοπίας καὶ Συήνης τοὺς μέχρι τῶν ἐσχατιῶν τῆς καθ’ ἡμᾶς οἰκουμένης οἰκοῦντας. ἐὰν δὲ ἡ καὶ Σαβὰ 〈μνημονεύεται〉, ἰστέον ὥς ἐστι Σαβαϊτῶν ἔθνος, | |
| ὅθεν ‹βασίλισσα Σαβὰ› ἐπεδήμει κατὰ τοὺς Σολομῶντος χρόνους.⸣ τούτους μὲν οὖν ἀντὶ σοῦ φησιν ἢ ὑπὲρ σοῦ πάντας οἰκείους ἐκτησάμην, τοὺς δὲ σὲ πολεμοῦντας διὰ τὸν ὑπὸ σοῦ καταγγελλόμενον λόγον ἀπωλείᾳ παραδώσω. | 277 | |
| 45 | Διόπερ θαρσεῖν σοι παρακελεύομαι ὡς ἂν ἐμοῦ διὰ παντὸς συνόντος σοι, καὶ τὰ σπέρματα δέ, ἃ καθ’ ὅλης τῆς οἰκουμένης ἔσπειρας, ⸢πολλὰ τέκνα κατὰ θεὸν γεννήσας συνάξω εἰς ‹τὴν ἐπουράνιόν μου πόλιν› μετεώρους αὐτοὺς ἀναλαβὼν δι’ ἀέρος ὥσπερ πτηνοῖς ἀνέμοις ὑποκουφιζομένους, λέγω δὲ ἀγγελικαῖς δυνάμεσι.⸣ καὶ τοὺς μὲν ἀπὸ βορρᾶ παραλήψομαι, τοὺς δὲ ἀπὸ λιβός, ἢ κατὰ | |
2.24(50) | τοὺς λοιποὺς ἑρμηνευτάς· ἀπὸ νότου· ⸢ἐγὼ γὰρ αὐτοῖς τοῦτο ποιεῖν προστάξω διὰ τὸ ἐμοὺς εἶναι υἱοὺς καὶ θυγατέρας ἐμὰς τοὺς δι’ ὑμῶν σπαρέντας καὶ ἀναγεννηθέντας ἐν τῇ ἐμῇ ἐκκλησίᾳ.⸣ Εἰ δὲ δεῖ τούτους ὀνομαστὶ τίνες εἶεν δηλῶσαι, ἐντεῦθεν ἤδη τοῖς πᾶσι φανερὸν ποιῶ, ὡς ἄρα οὗτοί εἰσιν οἱ ἐπικληθησόμενοι τῷ ὀνόματί | |
| 55 | μου. ⸢πόθεν δὲ ἄλλοθεν ὑπέστη τὸ Χριστιανῶν ὄνομα ἢ ἐκ τῆς τοῦ Χριστοῦ προσηγορίας; αὐτὸς δὲ ἦν ὁ διὰ τοῦ προφήτου ταῦτα θεσπίζων.⸣ ἀντὶ δὲ τοῦ· ἐν γὰρ τῇ δόξῃ μου κατεσκεύασα αὐτόν, οἱ λοιποὶ ἑρμηνευταί· εἰς δόξαν μού φησιν ἔκτισα αὐτόν· τοῦτον γὰρ τὸν νέον λαὸν εἰς δόξαν ἔκτισα πρὸς τὸ δοξάζεσθαί με δι’ αὐτοῦ, ἀλλὰ καὶ ἔπλασα αὐτὸν ἄπλαστον ὄντα τοῖς | |
| 60 | τρόποις. Καὶ ἐξήγαγον δὲ αὐτὸν πρότερον ὄντα φησὶν ἐν σκότῳ καὶ λαὸν ὄντα τυφλόν· ⸢εἰ γὰρ καὶ ἐδόκουν ὀφθαλμοὺς ἔχειν ψυχῆς καί τινα ἀνθρωπίνην φρόνησιν, ἀλλ’ ὅμως ἦσαν ἀβλεπτοῦντες περὶ τὴν πλάνην τῆς εἰδω‐ λολατρίας.⸣ τούτοις ἑξῆς εἴρηται· πάντα τὰ ἔθνη συνήχθησαν ἅμα, | |
| 65 | καὶ συναχθήσονται ἄρχοντες ἐξ αὐτῶν. καὶ τούτου δὲ τοῦ λόγου τὸ ἀποτέλεσμα ἡ τῶν πραγμάτων ἐνέργεια παρίστησι· ⸢διὰ γὰρ τῶν ἀποστολικῶν σπερμάτων καὶ τῆς διδασκαλίας αὐτῶν μεταβαλόντες οἱ πάλαι τυφλοὶ καὶ κωφοὶ συνήχθησαν εἰς τὴν ἐκκλησίαν τοῦ θεοῦ, ἤδη δὲ καὶ ἄρχοντες ἐξ αὐτῶν τούτων τῶν ἐθνῶν ἐπὶ τὸν λαὸν τοῦ θεοῦ κατέστησαν.⸣ ταῦτ’ εἰπὼν ὁ | |
| 70 | προφήτης θαύματος καὶ ἐκπλήξεως ἐφ’ οἷς ἐθέσπισε πληρωθεὶς ἀνεφώνει λέγων· Τίς ἀναγγελεῖ ταῦτα; ἢ τὰ ἐξ ἀρχῆς τίς ἀναγγελεῖ ὑμῖν; ἀγαγέ‐ τωσαν τοὺς μάρτυρας αὐτῶν καὶ δικαιωθήτωσαν καὶ εἰπάτωσαν ἀληθῆ. τίς ἄρα ἔσται φησὶν ὁ μέλλων τούτων τῶν λόγων τὰς ἐκβάσεις ὀφθαλ‐ μοῖς ποτε ὁρᾶν, τίνες δὲ οἱ μάρτυρες τῶν ἀποτελεσμάτων ἡκέτωσαν, δικαιω‐ | |
| 75 | θήτωσαν μαρτυρήσαντες, ⸢ἐπειδὴ κἀγὼ ὁ θεὸς μάρτυς αὐτῶν γενήσομαι, καὶ ὁ παῖς, ὃν ἐξελεξάμην,⸣ ⸤περὶ οὗ ἀνωτέρω ἔλεγεν· «ἰδοὺ ὁ παῖς μου, ὃν ᾑρέτισα, ὁ ἐκλεκτός μου, προσεδέξατο αὐτὸν ἡ ψυχή μου».⸥ ⸢ἐγὼ τοίνυν αὐτὸς ὁ θεός, καὶ ὁ παῖς οὗτος ὁ ἐκλεκτός μου.⸣ ⸤ὃ δὴ | |
| καὶ ὁ σωτὴρ ἐν Εὐαγγελίοις ἐδήλου λέγων· «ὃς ἂν ὁμολογήσῃ ἐν ἐμοὶ ἔμπροσθεν | 278 | |
| 80 | τῶν ἀνθρώπων, κἀγὼ ὁμολογήσω αὐτὸν ἔμπροσθεν τοῦ πατρός μου τοῦ ἐν τοῖς οὐρανοῖς».⸥ ⸢μαρτυρήσω τοῖς ἐμοῖς μάρτυσιν,⸣ ἵνα γνῶτε καὶ πιστεύσητε καὶ συνῆτε ὅτι ἐγώ εἰμι, ἔμπροσθέν μου οὐκ ἐγένετο ἄλλος θεὸς καὶ μετ’ ἐμὲ οὐκ ἔσται. ⸢τὸ γὰρ αἴτιον τῆς τοῦ Χριστοῦ παρουσίας καὶ τῆς τῶν ἀποστόλων αὐτοῦ εἰς πάντα τὰ ἔθνη μαρτυρίας οὐδὲν ἕτερον ἦν ἢ τὸ | |
| 85 | κηρύξαι τὴν τοῦ ἐπὶ πάντων θεοῦ γνῶσιν καὶ τὴν εἰς αὐτὸν πίστιν καὶ τὴν περὶ αὐτοῦ σύνεσιν τοῖς πρὶν ἀσυνέτοις καὶ ἀσυνθέτοις καὶ ἀπίστοις καὶ ἐν ἀγνωσίᾳ οὖσιν αὐτοῦ καὶ διὰ τοῦτο τυφλώττειν τοὺς τῆς διανοίας ὀφθαλμοὺς καὶ περὶ τὴν πλάνην τῆς ἀθέου εἰδωλολατρίας εἱλεῖσθαι.⸣ διὸ προφήσας· γένεσθέ μοι μάρτυρες, κἀγὼ μάρτυς, λέγει κύριος ὁ θεός, καὶ ὁ παῖς, ὃν | |
| 90 | ἐξελεξάμην, ἐπήγαγεν· ἵνα γνῶτε καὶ πιστεύσητε καὶ συνῆτε ὅτι ἐγώ εἰμι, ἔμπροσθέν μου οὐκ ἐγένετο ἄλλος θεὸς καὶ μετ’ ἐμὲ οὐκ ἔσται. ⸤μιᾶς γὰρ οὔσης ἀρχῆς μία εἴη ἂν θεότης, ᾗ συμπαραλαμβάνεται καὶ ἡ τοῦ μονογενοῦς αὐτοῦ θεολογία.⸥ ἐπιμένων δὲ ὁ λόγος τῇ αὐτῇ διδασκαλίᾳ ἐπιφέρει· ἐγὼ θεός, καὶ οὐκ | |
| 95 | ἔστι πάρεξ ἐμοῦ σῴζων. ταῦτα δὲ φάσκει προειπὼν διὰ τῶν ἔμπροσθεν τό· κἀγὼ κύριος ὁ θεὸς καὶ ὁ παῖς, ὃν ἐξελεξάμην, ὡς ἂν μὴ ἁμαρτεῖν καὶ ἐπὶ τοῦ παρόντος τὸν τῇ προκειμένῃ θεολογίᾳ συνάπτοντα τὸν περὶ τοῦ παιδός, ὃν ἐξελέξατο, λόγον· ἐγὼ θεός, καὶ οὐκ ἔστι πάρεξ ἐμοῦ σῴζων, καὶ ὁ παῖς, ὃν ἐξελεξάμην· ⸢ὡς γὰρ μάρτυς αὐτὸς ἐλέγετο, | |
2.24(100) | καὶ ὁ παῖς, ὃν ἐξελέξατο, οὕτως καὶ θεὸς σῴζων εἴη ἂν οὗτος, καὶ ὁ παῖς, ὃν ἐξελέξατο. ἐὰν δὲ λέγῃ· πάρεξ ἐμοῦ σῴζων οὐκ ἔστιν, οὐκ ἀπαγορεύων τὸν σωτῆρα εἶναι τὸν παῖδα, ὃν ἐξελέξατο, τοῦτ’ ἂν εἴποι· οἶδε γοῦν αὐτὸν ‹σωτῆρα› ὁ παρὼν προφήτης, ἐν οἷς φησι· «καὶ ἀποστελεῖ αὐτοῖς κύριος σωτῆρα, ὃς σώσει αὐτούς,⸣ κρίνων σώσει αὐτούς». ἀλλ’ εἰ καὶ σῴζει | |
| 105 | οἷα ‹σωτὴρ› ὁ παῖς, ὃν ἐξελεξάμην φησίν, ἀλλ’ οὐ πάρεξ ἐμοῦ σῴζει, μετ’ ἐμῆς δὲ γνώμης καὶ ἐξ ἐμοῦ νεύματος· δίχα γὰρ τῆς ἐμῆς βουλῆς καὶ πάρεξ ἐμοῦ οὐκ ἔστι τις σῴζων. Καὶ ταῦτα δέ φησιν ἐγὼ αὐτὸς ὁ θεὸς προαπήγγειλα διὰ τῶν ἐμῶν προφητῶν, ἀκολούθως τε τοῖς ἐμαυτοῦ λόγοις ἔσωσα τοὺς ἀξίους | |
| 110 | σωτηρίας διὰ τοῦ ἐμοῦ παιδός. ⸢ἀντὶ δὲ τοῦ ὠνείδισα οἱ λοιποὶ ἑρμηνευταὶ πάντες καὶ ἠκούτισα εἰρήκασι.⸣ προλαβὼν γὰρ ταῦτα ἀκουστὰ ἐποίησα μόνος ὢν ἐν ὑμῖν θεὸς μὴ ὄντος τινὸς ἀλλοτρίου μηδὲ ἀπεξενωμένου. καὶ τούτων δὲ ὑμεῖς μάρτυρες, ὡς οὐδεὶς ἦν ξένος οὐδὲ ἀλλότριος ἐν ὑμῖν, ὅτε ταῦτα ἐθέσπιζεν διὰ τῶν ἐμῶν προφητῶν. μάρτυς δὲ ἤμην κἀγὼ κύριος ὁ θεὸς | |
| 115 | καὶ ὁ παῖς, ὃν ἐξελεξάμην. οὐκοῦν ὅτε ταῦτα ἐθέσπιζε συνῆν αὐτῷ, ἦν ἐξ ἐκείνου καὶ σὺν αὐτῷ ταῦτα, διὰ τῶν προφητῶν ἐμαρτύρετο ὁ παῖς, ὃν ἐξελέ‐ ξατο. Διαρρήδην δ’ ἐν τούτοις ὁ λόγος προϋπάρχειν τῆς ἐνανθρωπήσεως τὸν Χριστὸν καὶ τῷ πατρὶ συνεῖναι παρίστησιν, ἀλλ’ ἀπ’ ἀρχῆς ταῦτά φησιν | 279 |
| 120 | ὁρίσας ἵστημι τὴν ἐμαυτοῦ βουλήν, καὶ οὐκ ἔστιν ὁ δυνάμενος αὐτὴν παραγαγεῖν ἢ παρατρέψαι· ὅτε γὰρ ‹μή ἐστι μηδ’ ὑπάρχει ἕτερος θεόσ›, δῆλον ὡς οὐκ ἔσται ὁ δυνάμενος ἐκ τῶν χειρῶν μου ἐξαιρεῖσθαι οὐδὲ ἀνατρέψαι τὰ ὑπ’ ἐμοῦ ὡρισμένα. ταῦτα δὲ λέλεκται μὲν εἰς πρόσωπον τοῦ Ἰακὼβ καὶ τοῦ Ἰσραήλ, ἀναφέρεται δὲ ἐπὶ τὸν χορὸν τὸν ἀποστολικόν. διήκει δὲ ὁ λόγος καὶ ἐπὶ πάντας | |
| 125 | τοὺς ἀπὸ τοῦ Ἰουδαίων γένους τὸν Χριστὸν τοῦ θεοῦ παραδεδεγμένους. | |
2.25 | ⸢Ὁ νοῦς τῶν προκειμένων τοιοῦτός ἐστι· πάλαι μὲν τὰς ἐμὰς παρέχων εὐεργεσίας τῷ Ἰουδαίων ἔθνει, παιδεύων μὲν αὐτοὺς καὶ σωφρονίζων Βαβυλωνίοις παρέδωκα, οὐκ εἰς μακρὸν δὲ ἐλευθέρους ἀνῆκα τῆς εἰς Βαβυλῶνα αἰχμαλωσίας, ἅτε θεὸς ὢν καὶ κύριος τῶν ὅλων. αὐτούς τε | |
| 5 | Βαβυλωνίους τοὺς ἐπιβάντας τῇ Ἰερουσαλὴμ ἀναστάτους ἐποίησα ὡς καὶ φυγῇ χρήσασθαι τοὺς παρ’ αὐτοῖς Χαλδαίους, δεσμίους τε ἀχθῆναί τινας αὐτῶν πλοίοις ἐμβληθέντας ἐν τῇ παρ’ αὐτοῖς θαλάσσῃ ὑφ’ ἑτέρων τινῶν πολεμίων δυνάμεων κραταιοτέρων αὐτῶν. ταῦτα ἐγὼ διεπραξάμην ὁ θεὸς δεικνὺς τὴν ἐμὴν βασιλείαν ἀνθρώποις.⸣ ἀντὶ δὲ τοῦ· ὁ καταδείξας Ἰσραὴλ βασιλέα | |
| 10 | ὑμῶν, ὁ Σύμμαχος· ἐγώ φησι κύριος ὁ ἅγιος ὑμῶν, κτίστης Ἰσραὴλ βασιλεὺς ὑμῶν. ἀλλὰ ταῦτα μὲν ἐπὶ τῶν Βαβυλωνίων καὶ τῶν Χαλδαίων διεπραξάμην, προφητικῶς δὲ ταῦτα μήπω γενόμενα μέλλοντα δὲ ἔσεσθαι ὡς ἂν ἤδη πεπραγ‐ μένα παρ’ αὐτῷ ὁ θεὸς διῆλθεν, ἀλλὰ καὶ ἔτι πρότερον ἐν τοῖς παλαιοτάτοις | |
| 15 | χρόνοις φησὶ τὴν ἐμαυτοῦ θεότητα τοῖς ἐν Αἰγύπτῳ δεικνὺς διήγαγον τὸν ἐμαυτοῦ λαὸν διὰ τῆς ἐρυθρᾶς θαλάσσης ποιήσας δίοδον ἐν ὕδατι ἰσχυρῷ καὶ τρίβον ξηρὰν δι’ αὐτῆς τῆς θαλάσσης, ὅτε καὶ «ἅρματα Φαραὼ καὶ τὴν δύναμιν αὐτοῦ ἔρριψα εἰς θάλασσαν» ὡς κοιμηθῆναι αὐτοὺς ‹δύντας κατὰ τοῦ βυθοῦ› καὶ μηκέτ’ ἀναστῆναι, οἵτινες ἐοικότες πάλαι πρότερον φλέγοντι πυρὶ γεγό‐ | |
| 20 | νασιν ὡς λίνον ἐσβεσμένον. ταῦτα μὲν οὖν εἰργασάμην ἐν τοῖς πρόπαλαι μνημονευομένοις χρόνοις, καὶ ταῦτ’ ἦν τὰ θαυμαζόμενα καὶ διὰ στόματος μνη‐ μονευόμενα παρὰ τοῖς παλαιοῖς, νυνὶ δὲ ἐπὶ τοῦ παρόντος παραινῶ μηκέτι θαυ‐ μάζειν ἐκεῖνα μήτε τὰ ἐν Βαβυλῶνι πεπραγμένα μήτε τὰ ἐν Αἰγύπτῳ. διό φημι· Μὴ μνημονεύετε τὰ πρῶτα καὶ τὰ ἀρχαῖα μὴ συλλογίζεσθε, | |
| 25 | ἢ κατὰ τὸν Σύμμαχον· μὴ ἐννοεῖσθε. Διὰ τί δὲ οὐ βούλομαι ἐκεῖνα τοῦ λοιποῦ θαυμάζειν ὑμᾶς ἢ ὅτι ἕτερά τινα καινότερα θαύματα οὐ λειπόμενα τῶν παλαιῶν ἐκείνων φωτὸς | |
| δίκην ἀνατελεῖ εἰς πάντας ἀνθρώπους, ἃ καὶ κατὰ τὸν καιρὸν γνώσεσθε. τίνα δὲ ἔστι ταῦτα· ἐν τῇ ἐρήμῳ φησὶ ποιήσω ὁδόν; ⸢δηλοῖ δὲ πάλιν τὴν | 280 | |
| 30 | ἐν τοῖς ἔθνεσι συστησομένην ἐκκλησίαν, ἥτις ἔρημος ἦν θεοῦ γνώσεως, πρὶν ἐπιδημῆσαι τὸν Χριστὸν τοῦ θεοῦ τὸν εἰπόντα· «ἐγώ εἰμι ἡ ὁδός». ἀλλ’ ἐν ἐκείνῃ φησὶ τῇ πάλαι ἐρήμῳ ὁδὸν ποιήσω, ὥσπερ καὶ πρότερον ἐπὶ τῆς ἐρυθρᾶς πεποίηκα θαλάσσης. ῥεύσουσι δὲ καὶ ποταμοὶ θείων λογίων ἐκ διδασκαλίας ἁγίου πνεύματος εἰς τὴν πάλαι ἄνυδρον, ὡς καὶ ἐπὶ Μωϋσέως ‹ἔρρευσαν› | |
| 35 | ἐν τῇ ἐρήμῳ ποταμοί, ἀλλ’ ἐκεῖ μὲν ὕδατος σωματικοῦ ῥευστῆς οὐσίας ὄντος καὶ φθαρτοῦ, νυνὶ δὲ ἐκ τῆς ἐνθέου χορηγίας τοῦ λογικοῦ καὶ πνευματικοῦ ὕδατος.⸣ ἐπειδὰν δὲ ὁδὸς ἐν τῇ ἐρήμῳ γένηται καὶ ποταμοὶ ἐμῶν πηγῶν τὴν ἄνυδρον χώραν κατακλύσωσι, περὶ ὧν ‹πηγῶν› ἀνωτέρω ἐλέγετο· «καὶ πίεσθε | |
| 40 | ὕδωρ ἐκ τῶν πηγῶν τοῦ σωτηρίου», τὸ τηνικαῦτα τὰ θηρία τοῦ ἀγροῦ, ⸢αἱ ἀπηγριωμέναι ψυχαὶ μεταβληθήσονται τῆς θηριώδους καταστάσεως ἐκ τῆς τοῦ ποταμοῦ δυνάμεως ἀλλοιωθεῖσαι, ὡς αὐτοὺς τοὺς πάλαι θῆρας εὐλογῆσαί με,⸣ ὅπερ οὐ γέγονεν ἐξ αἰῶνος πώποτε· οὔτε γὰρ ἐπὶ τοῦ προτέρου λαοῦ οὔτε ἐπὶ τῆς Αἰγύπτου οὔτε κατὰ τὴν ἔξοδον τὴν ἐξ Αἰγύπτου οὔτ’ ἐπὶ τῆς ἐν Βαβυλῶνι | |
| 45 | διατριβῆς ἱστόρηταί τι τοιοῦτον γεγονός. ⸢εἰ δὲ καὶ σειρῆνές τινες ἦσαν θέλγουσαι ἡδονῇ καὶ ᾄσματι δαιμονικῷ τὰς τῶν ἀνθρώπων ψυχὰς ἐν ποιητῶν πλάσμασιν εὐεπείᾳ λόγων κεκοσμημένοις, ἀλλὰ καὶ αὗται μεταβαλοῦσαι εὐλογήσουσί με. ἔτι μὴν καὶ θυγατέρες στρουθῶν, ἢ κατὰ τοὺς λοιποὺς ἑρμηνευτάς· καὶ στρουθοκάμηλοι, ζῷον ἐν ἐρημίαις καὶ χώραις ἀοικήτοις γινόμενον καὶ | |
2.25(50) | αὐτὸ ἡμερωθὲν εὐλογεῖν ἐμὲ τὸν θεὸν μαθήσεται. τούτων δὲ αἴτιον ἔσται τὸ ὑπ’ ἐμοῦ δοθὲν ἐν τῇ ἐρήμῳ ὕδωρ καὶ ἡ τῶν ποταμῶν δύναμις τῶν ἐν τῇ ἐρήμῳ ῥευσάντων.⸣ ἐπειδὰν δὲ οἱ ἄγριοι θῆρες καὶ αἱ σειρῆνες καὶ οἱ στρουθοὶ ἐμπιόντες τοῦ ἐμοῦ ὕδατος εἰς ἥμερον καὶ λογικὴν μεταβάλωσι φύσιν, μαθή‐ σονται, ἅτε δὴ λαός μου καὶ γένος μου ἐκλεκτὸν γενόμενοι τὰς ἀρετάς | |
| 55 | μου διηγήσασθαι, ἢ τὸν ὕμνον μου κατὰ τὸν Σύμμαχον. Τούτων δὲ οὕτως παραδόξως ἀποτελεσθέντων, ἴσθι σύ, ὦ Ἰακώβ, ὡς οὐκ ἄξιος γενήσῃ τῆς ἐμῆς κλήσεως τότε, ἢ κατὰ τὸν Σύμμαχον· οὐδὲ ἐμὲ ἐκάλεσας, Ἰακώβ, κατὰ δὲ τὸν Ἀκύλαν καὶ τὸν Θεοδοτίωνα· καὶ οὐκ ἐμὲ ἐκάλεσας Ἰακώβ. ⸢οἱ μὲν γὰρ θῆρες οἱ ἄγριοι καὶ αἱ σειρῆνες | |
| 60 | καὶ αἱ θυγατέρες τῶν στρουθῶν εὐλογήσουσί με· σὺ δὲ, ὦ Ἰακώβ, οὐδὲν τοιοῦτο διεπράξω, ἀλλ’ οὐδὲ ἠξίωσας ἐπικαλέσασθαί με, ἐκοπιάθης δὲ | |
| εἰς ἐμὲ κατὰ τὸν Σύμμαχον, κατὰ δὲ τὸν Ἀκύλαν καὶ τὸν Θεοδοτίωνα· ὅτι ἐκοπίασας ἐν ἐμοί, καίτοι ἐμοῦ μὴ ποιήσαντός σε κοπιάσαι.⸣ ὅσα γοῦν καὶ ἐνομίζετο κόπους σοι παρέχειν, ταῦτα παρῄτημαι ἤδη καὶ πρότερον εἰπών· | 281 | |
| 65 | «τί μοι πλῆθος τῶν θυσιῶν ὑμῶν; λέγει κύριος· πλήρης εἰμὶ ὁλοκαυτωμάτων κριῶν καὶ στέαρ ἀρνῶν καὶ αἷμα ταύρων καὶ τράγων οὐ βούλομαι». ἀλλ’ οὐδὲ θυμίαμα οὐδὲ λίβανον οὐδὲ θυσίας οὔτ’ ἔτι τῶν τοιού‐ των ᾔτησα παρὰ σοῦ ἐν τοῖς τῆς καινῆς διαθήκης νόμοις, οἷς διεταξάμην ‹διὰ τοῦ παιδός μου›, «ὃν ἐξελεξάμην», ἀλλ’ οὐδὲ σὺ ταῦτά μοι προσήνεγκας. εἰ | |
| 70 | δὲ χρὴ τἀληθῆ λέγειν, ἕτερα ἀνθ’ ἑτέρων ἔπραξας· ἐν γὰρ ταῖς σαῖς ἁμαρτίαις προέστην σου, ἢ κατὰ τοὺς λοιποὺς ἑρμηνευτάς· ἐν ταῖς ἁμαρτίαις σου ἐκάλεσάς με καὶ ἐν ταῖς ἀδικίαις σου. ὁρᾷς ⸢ὅπως καὶ ἐν τοῖς προκει‐ μένοις τῇ μὲν ‹ἐρήμῳ› καὶ τοῖς ἐν αὐτῇ ‹θηρίοισ› ἀγαθῶν ἐλπίδας εὐαγγελί‐ ζεται, τὸν δὲ λαὸν τὸν ἐκ περιτομῆς ἐπ’ ἀσεβείαις ἐλέγχει, ὃν Ἰακὼβ καλεῖ | |
| 75 | νῦν καὶ Ἰσραήλ· οὕτως ἁπλῶς ξηροῖς ὀνόμασιν οὔτε ‹δοῦλον› αὐτοῦ οὔτε ‹ἐκ‐ λεκτὸν› εἰπών, ὅπερ ἐποίει ἐπὶ τοῦ κρείττονος τάγματος.⸣ Πλὴν οὖν ἀπελέγξας τοὺς διαβεβλημένους παρορμᾷ καὶ προ‐ τρέπει αὐτοὺς ἐπιστρέφειν, συγχωρήσειν τε αὐτοῖς τὰ ἁμαρτήματα ἐπιστρέψασι. διό φησιν· ἐγώ εἰμι ὁ ἐξαλείφων τὰς ἁμαρτίας σου καὶ οὐ μὴ μνη‐ | |
| 80 | σθήσομαι. σὺ δὲ μνήσθητι, ἐν οἷς γέγονας· ⸢καλὴ γὰρ ἡ μνήμη τῶν προτέρων ἁμαρτημάτων δι’ ἐξομολογήσεως ἐξαγορευομένη. διὸ ἐπιφέρει· λέγε σὺ πρῶτος τὰς ἁμαρτίας σου· τοῦτο γὰρ ποιῶν δικαιωθήσῃ, ἐπειδὴ «δίκαιος ἑαυτοῦ κατήγορος ἐν πρωτολογίᾳ».⸣ ἴσθι γε μήν, ὡς ἐκ πατέρων ἁμαρτωλὸς πέφυκας, καὶ οἱ ἄρχοντές σου | |
| 85 | οἱ κατὰ καιροὺς γενόμενοι ἠσέβησαν εἰς ἐμέ. ἀντὶ δὲ τοῦ· καὶ οἱ ἄρχοντες ὑμῶν ἠνόμησαν εἰς ἐμέ, ὁ Ἀκύλας καὶ ὁ Σύμμαχος καὶ οἱ ἑρμηνεῖς σου ἐκδεδώκασιν. εἶτά φησι· καὶ οἱ ἄρχοντές σου ἐμίαναν τὰ ἅγιά μου. τρία δὲ τάγματα ἐν τούτοις τίθησι· πατέρας καὶ ἑρμηνεῖς καὶ ἄρχοντας, ἄρχοντας μὲν τοὺς καθηγουμένους τοῦ ἔθνους δηλῶν, ἑρμηνεῖς δὲ τοὺς ἐξη‐ | |
| 90 | γητὰς τῶν θείων γραφῶν, πατέρας δὲ τοὺς ἐν αὐτοῖς ἡλικίᾳ καὶ χρόνῳ παλαιο‐ τέρους, οὓς δὴ πάντας ἠσεβηκέναι εἰπὼν αἰτίους γεγονέναι παρίστησι τῆς τοῦ Ἰακὼβ ἀπωλείας. δι’ αὐτοὺς γάρ φησιν· ἔδωκα τοῦ ἀπολέσαι τὸν Ἰακὼβ καὶ τὸν Ἰσραὴλ εἰς ὀνειδισμόν, ἢ εἰς βλασφημίας κατὰ τοὺς λοιποὺς ἑρμηνευτάς. | |
| 95 | Πάλιν δὲ κἀνταῦθα Ἰακὼβ καὶ Ἰσραὴλ δίχα τινὸς προσθήκης τοὺς διαβεβλημένους ὠνόμασε, τοὺς δὲ ἑξῆς ἐπιφερομένους οὐκέτ’ ὁμοίως, ἀλλὰ μετὰ τῆς συνήθους προσθήκης. διὸ ἐπιλέγει· νῦν δὲ ἄκουσον, Ἰακὼβ παῖς μου καὶ Ἰσραήλ, ὃν ἐξελεξάμην, ⸢δι’ ὧν τὸν χορὸν αὖθις τὸν ἀποστολικὸν | |
| ἀνακαλεῖται⸣. οἷς καὶ προσφωνεῖ λέγων· 〈οὕτως λέγει〉 κύριος ὁ θεὸς ὁ | 282 | |
2.25(100) | ποιήσας σε καὶ πλάσας σε ἐκ κοιλίας Ἔτι βοηθηθήσῃ, κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον· ἐκ κοιλίας ἔτι βοηθῶν σοι. τί οὖν φησι πρὸς αὐτούς· Μὴ φοβοῦ, παῖς μου Ἰακὼβ καὶ ὁ ἠγαπημένος Ἰσραήλ, ὃν ἐξελε‐ ξάμην· ὅτι ἐγὼ δώσω ὕδωρ ἐν δίψει τοῖς πορευομένοις ἐν ἀνύδρῳ, καὶ πῶς διασαφεῖ λέγων· ἐπιθήσω τὸ πνεῦμά μου ἐπὶ τὸ σπέρμα σου | |
| 105 | καὶ τὰς εὐλογίας μου ἐπὶ τὰ τέκνα σου. ⸢διὰ γὰρ τοῦ πνεύματος τοῦ ἁγίου τὸ λογικὸν καὶ γόνιμον καὶ πνευματικὸν ὕδωρ τῇ ἀνύδρῳ καὶ ἐρήμῳ χορηγήσειν ἔμελλε. σπέρμα δὲ τῶν ἀποστόλων αἱ ἐκκλησίαι τοῦ θεοῦ καὶ τέκνα αὐτῶν οἱ πανταχοῦ γῆς καὶ ἐν πᾶσι τοῖς ἔθνεσι ‹διὰ τοῦ πνεύματος τοῦ ἁγίου ἀναγεννηθέντεσ›, οἳ καὶ ἀνατελοῦσί φησιν ὡς ἀνὰ μέσον ὕδατος χόρτος,⸣ | |
| 110 | κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον· καὶ ἀνατελοῦσιν ἀνὰ μέσον χλόης ὡς ἰτέαι ἐπὶ ῥέον ὕδωρ, κατὰ δὲ τὸν Θεοδοτίωνα· ἀνὰ μέσον χλόης ἐπὶ ῥέον ὕδωρ. ⸢καὶ ἐνταῦθα δὲ τὴν ἰτέαν παρέλαβε διὰ τὸ ἀειθαλὲς καὶ νεαρὸν τοῦ φυτοῦ εἰς παράστασιν τοῦ πλήθους τῶν λογικῶν ὑδάτων τῶν ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ αὐτοῦ ῥευσόντων.⸣ | |
| 115 | Τοσαύτη δέ τις ἔσται τότε προκοπὴ καὶ κατόρθωσις θεοσεβείας τῶν πάλαι τὴν ἄνυδρον καὶ τὴν ἔρημον οἰκούντων ὡς προστρέχειν τῷ θεῷ τοὺς πάντας, εἶθ’ ὥσπερ ἐν δρόμῳ προαρπάζειν τὴν τοῦ θεοῦ χάριν καὶ τὸν μὲν λέγειν Τοῦ θεοῦ εἰμι, ἕτερον δὲ ἐπιγράφεσθαι τὸ τοῦ Ἰακὼβ ὄνομα, καίτοι μὴ ὄντα ἐξ αὐτοῦ, ἀπὸ δὲ τῆς ἐρήμου καὶ ἀνύδρου ὁρμώμενον ὅμως | |
| 120 | ἐπιβοήσεται τὴν προσηγορίαν τοῦ πάλαι χρηματίσαντος λαοῦ τοῦ θεοῦ. διὸ εἴρηται· οὗτος ἐρεῖ Τοῦ θεοῦ εἰμι, καὶ οὗτος βοήσεται ἐπὶ τῷ ὀνόματι Ἰακώβ, ἢ κατὰ τὸν Σύμμαχον· κληθήσεται τῷ ὀνόματι Ἰακώβ, καὶ ἄλλος ἐπιγράψει τῇ χειρὶ αὐτοῦ λέγων Τοῦ θεοῦ εἰμι, καὶ πάλιν ἕτερος ἐπὶ τῷ ὀνόματι τοῦ Ἰσραὴλ 〈βοήσεται〉, | |
| 125 | ⸢σεμνύνει ἑαυτὸν λέγων εἶναι Ἰσραήλ. θαυμάσαι δὲ ἔστι καὶ καταπλαγῆναι ἀληθῶς τὴν τῶν προφητικῶν λόγων δύναμιν, ὡς αὐτοῖς ἔργοις τὰ ἀποτελέσ‐ ματα παρειλήφαμεν. ἐν γοῦν τοῖς καθ’ ἡμᾶς αὐτοὺς γενομένοις διωγμοῖς πολλοὺς τῶν ἀλλοφύλων ἐθνῶν ἐθεασάμεθα προαρπάζοντας ἑαυτοῖς τὰς τῶν ἁγίων ἀν‐ δρῶν προσηγορίας, ὧν ὁ μὲν ἑαυτὸν Ἰακὼβ ἐκάλει καὶ ἕτερος Ἰσραήλ, | |
| 130 | ἄλλος δὲ Ἰερεμίαν καὶ Ἠσαΐαν ἕτερος καὶ Δανιὴλ πάλιν ἄλλος· τοιαῦτα γοῦν ἐπιγραφόμενοι ὀνόματα ἐπὶ τὸ μαρτύριον τοῦ θεοῦ σὺν πολλῷ θάρσει καὶ παρρησίᾳ παρῄεσαν. ὃ δὴ σημαίνουσα ἡ προφητεία φησίν· οὗτος ἐρεῖ Τοῦ θεοῦ εἰμι, καὶ οὗτος βοήσεται ἐπὶ τῷ ὀνόματι Ἰακώβ, καὶ ἄλλος ἐπιγράψει τῇ χειρὶ αὐτοῦ Τοῦ θεοῦ εἰμι, καὶ ἄλλος ἐπὶ τῷ ὀνό‐ | |
| 135 | ματι Ἰσραὴλ βοήσεται.⸣ | 283 |
2.26 | Περιγράψας ὁ λόγος τὴν προτέραν ὑπόθεσιν εὐαγγελικὴν οὖσαν διὰ τὸ θεσπίζειν τὴν εἰς ἀνθρώπους ἐπίλαμψιν τοῦ ἐκλεκτοῦ τοῦ θεοῦ καὶ εὐαγγελίζεσθαι τὰ κάλλιστα τῇ πάλαι ποτὲ ἀνύδρῳ καὶ ἐρήμῳ τῶν ἐθνῶν χώρᾳ, ἐξ ἑτέρας ἀρχῆς τὸν λόγον ἐνταῦθα ποιεῖται πρὸς τοὺς εἰδωλολάτρας | |
| 5 | τοῦ Ἰουδαίων ἔθνους, πρὸς οὕς φησιν· Οὕτως λέγει ὁ θεὸς ὁ βασιλεὺς Ἰσραήλ. ποίου δὲ Ἰσραὴλ βασιλέα αὐτὸν λέγει, διασαφεῖ ἑξῆς ἐπιφέρων· καὶ ὁ ῥυσάμενος αὐτὸν θεὸς σαβαώθ, διδάσκων ὡς μόνου τοῦ ῥυσθέν‐ τος Ἰσραὴλ γένοιτ’ ἂν βασιλεύς, οὐχὶ δὲ τῶν κατηγορουμένων ἐπὶ εἰδω‐ λολατρίᾳ. τούτοις δὲ αὐτοῖς ὡς ἂν ταπεινοῖς τὰς φρένας καὶ ἐπτοημένοις ἔτι | |
| 10 | τότε περὶ τὴν εἰδωλολατρίαν ἔλεγχον προσάγει τῆς πλάνης παραινῶν καὶ διδάσ‐ κων μηδ’ ἕτερον ἡγεῖσθαι θεὸν ἢ μόνον αὐτὸν τῷ μηδὲ εἶναι μηδὲ μετ’ αὐτὸν ἕτερον. διό φησιν· Ἐγὼ πρῶτος καὶ ἐγὼ μετὰ ταῦτα, πλὴν ἐμοῦ οὐκ ἔστι θεός. ἔνθα πάλιν προσήκει παρατιθέναι καὶ συνάπτειν τό· «καὶ ὁ παῖς, ὃν ἐξελεξάμην». ἅπαξ γὰρ εἰρημένου διὰ τῶν ἔμπροσθεν τοῦ λόγου | |
| 15 | ἡμᾶς χρὴ μνημονεύοντας αὐτοῦ ἐφ’ ἑκάστῃ θεολογίᾳ τὸν αὐτὸν συμπαραλαμ‐ βάνειν λόγον· τὸ γὰρ εἰρημένον ἅπαξ καὶ μεμαρτυρημένον ὑπὸ τοῦ θεοῦ εἴρηται ἀληθῶς, τὸ δ’ ἀληθῶς λελεγμένον πανταχοῦ περιλαμβανόμενον ἀληθές ἐστι. τίς δὲ ἦν «ὁ παῖς, ὃν ἐξελέξατο» ἢ ἐκεῖνος περὶ οὗ εἴρηται· «ἰδοὺ ὁ παῖς μου, ὃν ᾑρέτισα, ὁ ἐκλεκτός μου, προσεδέξατο αὐτὸν ἡ ψυχή μου· κρίσιν τοῖς | |
| 20 | ἔθνεσιν ἐξοίσει, καὶ ἐπὶ τῷ ὀνόματι αὐτοῦ ἔθνη ἐλπιοῦσι» καὶ τὰ τούτοις ἑπό‐ μενα, δι’ ὧν τὸν Χριστὸν τοῦ θεοῦ σαφῶς ὁ λόγος παρίστη; ἀλλὰ τοῦτο μὲν διὰ τῶν ἔμπροσθεν παντοίαις ἀποδείξεσι παρέστη, πρὸς δέ γε τοὺς ἐμμένοντας τῇ εἰδωλολάτρῳ πλάνῃ καὶ πολλοὺς θεοὺς ὑπειληφότας εἶναι ὁ παρὼν λόγος διδασκαλίαν ἐκτίθεται τοῦ ‹πλὴν ἑνὸς μηδένα ἕτερον θεὸν› ἡγεῖσθαι· ἓν γὰρ | |
| 25 | τὸ ἀγέννητον καὶ μία ἡ κατὰ πάντων μοναρχικὴ ἐξουσία. εἰ δὲ καὶ ὁ λόγος τοῦ θεοῦ συμπεριλαμβάνεται τῇ τοῦ πατρὸς θεολογίᾳ· «Ἐν ἀρχῇ» γὰρ «ἦν ὁ λόγος, καὶ ὁ λόγος ἦν πρὸς τὸν θεόν, καὶ θεὸς ἦν ὁ λόγος», ἀλλ’ οὐκ ἦν εὔκαιρον τοῖς ἔτι ἐπτοημένοις περὶ τὰ ξόανα καὶ ἀγάλματα καὶ τὴν ἄψυχον ὕλην ἀνακαλύπτειν τὸ περὶ τοῦ μονογενοῦς υἱοῦ τοῦ θεοῦ μυστήριον. διὸ τοῦτο μὲν ἐταμιεύετο εἰς | |
| 30 | τὴν αὐτοῦ τοῦ υἱοῦ παρουσίαν καὶ τὴν δι’ αὐτοῦ πᾶσι τοῖς μηκέτ’ εἰδωλολατροῦσι δωρηθεῖσαν χάριν, τοῖς γε μὴν ἔτι πλανωμένοις ἐν τῇ περὶ πλειόνων θεῶν δόξῃ ὡς καὶ ἀγάλμασιν ἀψύχοις καὶ παντοίοις ξοάνοις ὡς θεοῖς προσιέναι. τοιοῦτοι δὲ ἦσαν οἱ κατὰ τὸν προφήτην Ἰουδαῖοι. Καταλλήλως τὸν ἔλεγχον ὁ λόγος προσφέρει λέγων· τίς ὥσπερ | |
| 35 | ἐγώ; στήτω καλεσάτω καὶ ἀναγγειλάτω καὶ ἑτοιμασάτω μοι ἀφ’ οὗ ἐποίησα ἄνθρωπον εἰς τὸν αἰῶνα· ⸢λεγέτω γὰρ εἴ τίς ἐστι θεός, ποῖον ἔργον ἑαυτοῦ δείκνυσι τῶν ἐν τῷ παντί. εἰ γὰρ εἷς ὁ κόσμος καὶ οὗτος συμ‐ | |
| φυὴς καὶ αὐτὸς ἑαυτῷ συνημμένος, εἷς ἂν γένοιτο καὶ ὁ τούτου δημιουργός· ἀλλ’ οὗτος «ἐκ μεγέθους καὶ καλλονῆς κτισμάτων», οἷα τοῦ παντὸς «γενεσιουργὸς | 284 | |
| 40 | θεωρεῖται». εἰ δέ τις εἰσάγει ἕτερον, δεικνύτω τοιοῦτον ὁμοίως κόσμον ἕτερον παριστάς· ἀλλ’ οὐκ ἔστιν ἕτερος παρὰ τὸν ὁρώμενον κόσμον, ‹οὐδὲ θεὸς ἄρα ἕτερος ἔσται›. εἰ δὲ ἔστι, στήτω φησὶ τοῦτο πρῶτον, λέγω δὲ τὴν ἑαυτοῦ δειξάτω ὕπαρξιν· ὅτι τέ ἐστιν ἐν οὐσίας ὑποστάσει καὶ ὅτι ἐφ’ ἑαυτῷ μένει καὶ ἕστηκεν. ἔπειτα φωνὴν ἀφεὶς λογικὴν καὶ θεῷ πρέπουσαν ἀναγγειλάτω, τίνα ἔσται τὰ | |
| 45 | μετὰ ταῦτα γενησόμενα ἐν τῷ βίῳ, ἢ τὰ πάλαι ἐξ ἀρχῆς ὑποστάντα, ἀφ’ οὗ τὸν ἄνθρωπον ἐθέμην ἐπὶ τῆς γῆς καὶ μέχρι τοῦ παρόντος χρόνου· ἀπὸ γὰρ τούτου γνωσόμεθα, ὅτι ἔστι τις ἐν αὐτῷ λόγος.⸣ ἀλλὰ γὰρ «μὴ συσχηματίζεσθε» ἐγκαλυπτόμενοι ὡς εἰδότες μέν τι οὐ βού‐ λομαι δὲ λέγειν· οὔτε γὰρ ἠνωτίσασθε οὔτε ἔγνωτε ἀπ’ ἀρχῆς τούτων οὐδέν. | |
2.26(50) | ἐγὼ δὲ καὶ προεῖπον καὶ προαπήγγειλα διὰ τῶν ἐμαυτοῦ προφητῶν, ἀλλὰ καὶ ἔργοις ἐνεδειξάμην θεϊκῆς δυνάμεως πράξεις, ὧν ὑμεῖς μάρτυρες, οἷς ταῦτα προσδιαλέγομαι, οἳ τὰ Μωσέως λόγια μεμαθηκότες, ὡς ὁμολογεῖν ὑμᾶς κἂν μὴ βούλοισθε μὴ εἶναι πλὴν ἐμοῦ θεὸν ἕτερον. καθ’ ὃν γὰρ καιρὸν παρ‐ εῖχον ὑμῖν ὁρᾶν ‹τὰσ› τῆς ἐμαυτοῦ θεότητος ‹ἀρετὰσ› τὰς ἐν Αἰγύπτῳ φέρε | |
| 55 | ἢ τὰς ἐπὶ τῆς ἐρυθρᾶς θαλάσσης ἢ τὰς ἐπὶ τῆς ἐρήμου, ἐφ’ ἧς μυρία θαύματα ἐνεδειξάμην. οὐδεὶς ἦν σὺν ἐμοὶ τούτων οὐδ’ ἔτι πρότερον, ⸢οὐκ ἀπ’ ἀρχῆς φησι, τοῦτ’ ἔστι πρὸ τῶν τοῦ κατακλυσμοῦ χρόνων, καθ’ οὓς οὐδ’ αὐτῶν τῶν ἀψύχων ξοάνων τέκτονες ὑπῆρχον. καὶ τούτων ὑμεῖς μάρτυρες ὡς οὐκ ἦσαν τότε, λέγω δὲ κατὰ τὴν ἀρχὴν τῆς τοῦ θνητοῦ βίου συστάσεως, οἱ πλάσσοντες | |
| 60 | καὶ γλύφοντες θεοὺς οὔπω γλυπτικῆς οὐδὲ πλαστικῆς τέχνης ἐν ἀνθρώ‐ ποις εὑρημένης.⸣ εἰ δὲ καὶ ὀψέ ποτε ἐν τοῖς μετὰ ταῦτα χρόνοις πλεῖστοί τινες ἀνεφύησαν τοιοῦτοι, ἀλλ’ αἰσχυνθήσονται πάντες καὶ παύσονται λοιπὸν τῆς πλάνης ἐρυθριῶντες καὶ ἐγκαλυπτόμενοι· εἰ δὲ ἐπιμένοιεν τῇ ἑαυτῶν πλάνῃ, ἀπωλείᾳ παραδοθήσονται κατὰ τὸν τῆς ἐκδικήσεως καιρόν. ⸢τέως δὲ ὑμεῖς ἐπὶ τοῦ | |
| 65 | παρόντος, πρὸς οὓς ὁ παρὼν λόγος. Τί δή ποτε μὴ λογίζεσθε παρ’ ἑαυτοῖς, τίς ἡ φύσις τῶν ἐν ἀψύ‐ χοις ἀγάλμασι θεοποιουμένων ὑμῖν; ἄρα γὰρ οὐ πρόχειρον τοῖς πᾶσιν ὁρᾶν ὡς ›τεκτόνων› εἶεν ἔργα, σκεπάρνοις καὶ τρυπάνοις καὶ τοιούτοις τισὶν ὀργάνοις ἐσκευωρημένα, πένητος καὶ ἐνδεοῦς ἀνδρὸς ἐπίνοια, ὃς δι’ ἔνδειαν τροφῆς ἐνερ‐ | |
| 70 | γείας ἄρτου σχολῆς μηχανὴν πλάνης ἐξεύρετο;⸣ τί δὲ μὴ λογίζεσθε, τίς θεοῦ | |
| φύσις καὶ εἰ θεὸς τροφῆς δεῖται καὶ εἰ μὴ θυόντων ὑμῶν πεινήσει, ἄρα καὶ ἀσθενήσει μὴ τραφεὶς ὁ θεός, ἢ κατὰ τὸν Σύμμαχον· πεινάσει καὶ ἀσθε‐ νήσει καὶ ἀτονήσει καὶ οὐ πίεται ὕδωρ. διὰ τί γάρ φησι μὴ καὶ ὕδωρ πίεται, εἰ ὅλως ἐν χρείᾳ ποτοῦ καθέστηκεν, εἰ δὲ μηδενὸς τούτων ὁμοίως ἀλόγῳ | 285 | |
| 75 | θρέμματι μεθέξει; τί δή ποτε πεπλάνησθε, ὦ μάταιοι, ταῦτα καὶ τὰ τούτοις ἀδελφὰ εἰς ἔλεγχον τῆς τῶν ξοάνων ἀδρανείας; Διελθὼν πρὸς τοὺς εἰδωλολάτρας τοῦ Ἰουδαίων ἔθνους ἐπι‐ λέγει· Μνήσθητι ταῦτα, Ἰακὼβ καὶ Ἰσραήλ, ⸢ὡς ἐπιλελησμένων δὲ καὶ δεομένων τῆς τούτων ὑπομνήσεως διὰ παχύτητα λογισμοῦ ταῦτά φησιν.⸣ | |
| 80 | εἶθ’ ὑπομιμνῄσκει τὸν Ἰσραὴλ λέγων· ὅτι παῖς μου εἶ 〈σύ〉· ἔπλασά σε εἰς τὸ εἶναί σε παῖδά μου. ⸢διόπερ ὀφείλεις τῆς σαυτοῦ μνημονεύειν ἀξίας καὶ πλάσμα θεοῦ ὢν αὐτὸς μὴ καθύβριζε σεαυτὸν ἄψυχον ὕλην χερσὶ βαναύσων ἀνδρῶν πεπλασμένην σεαυτοῦ προτιμῶν καὶ θεοποιῶν.⸣ εἶτα προτρέπων σπεύ‐ δειν ἐπὶ μετάνοιαν ἐπαγγέλλεται, εἰ ἐπιστρέψειαν ἄφεσιν αὐτοῖς τῶν προτέρων | |
| 85 | ἁμαρτημάτων παρέξειν. διό φησιν· ἀπήλειψα, ἀντὶ τοῦ· ἀπαλείψω, ὡς νε‐ φέλην τὰς ἀνομίας σου καὶ ὡς γνόφον τὰς ἁμαρτίας σου, καὶ προστίθησιν· ἐπιστράφητι πρός με, καὶ λυτρώσομαί σε ⸢ὡς ἀπεστραμ‐ μένῳ καὶ τοῖς πολεμίοις ἐκδεδομένῳ.⸣ Καὶ τοῦτο φήσας εἶτα προορῶν ὁ προφήτης πολλοὺς ἐξ αὐτῶν | |
| 90 | ὑπακουσομένους τῷ προφητικῷ λόγῳ ἐνατενίσας τούτοις χαίρειν τοὺς οὐρανούς, λέγω δὲ τὰς οὐρανίους δυνάμεις ἐπὶ τῇ τούτων σωτηρίᾳ, προσφωνεῖ λέγων· εὐφράνθητε, οὐρανοί, ὅτι ἠλέησεν ὁ θεὸς τὸν Ἰσραήλ, ⸢ὡς ἂν ‹χαρᾶς ἐν οὐρανῷ γενησομένης ἐπὶ τοῖς μέλλουσι μετάνοιαν› τῶν προτέρων κακῶν ποιεῖσθαι,⸣ ἀλλὰ καὶ σαλπίσατέ φησι τὰ θεμέλια τῆς γῆς, ἢ κατὰ | |
| 95 | τοὺς λοιποὺς ἑρμηνευτάς· ἀλαλάξατε τὰ κατώτατα τῆς γῆς· ⸢εἰ γάρ τινές εἰσιν αἱ τὴν γῆν αὐτὴν ὑποστηρίζουσαι θεῖαι δυνάμεις, καὶ αὗται ἀλαλαγμὸν καὶ ὕμνον ἀναπεμπέτωσαν τῷ θεῷ. εἰκὸς δὲ θεμέλια γῆς χρηματίζειν τοὺς προφήτας αὐτοὺς καὶ πάντας τοὺς δικαίους καὶ θεοφιλεῖς ἄνδρας· τοῦτο γοῦν ἐδίδασκεν ὁ Ἀπόστολος φήσας· «ἐποικοδομηθέντες ἐπὶ τῷ θεμελίῳ τῶν ἀπο‐ | |
2.26(100) | στόλων καὶ προφητῶν». ἀλλὰ καὶ τὰ ὄρη βοάτωσάν φησιν εὐφροσύνης ἀφιέντα φωνὰς καὶ οἱ βουνοὶ δὲ καὶ πάντα τὰ ξύλα τὰ ἐν αὐτοῖς ὁμοίως δοξαζέτωσαν τὸν θεὸν ἐπὶ τῇ τῶν εἰρημένων μετανοίᾳ τε καὶ σωτηρίᾳ, ὄρη μὲν τὰς ἐπηρμένας καὶ μετεώρους ψυχὰς αἰνισσόμενος, βουνοὺς δὲ τὰς τούτων μετριωτέρας, ξύλα δὲ τὰς καρποφόρους. ἀλλὰ καὶ ἄλλως δὲ πάντα τὸν κόσμον | |
| 105 | καὶ τὰ τούτου μέρη τὸν θεὸν ὑμνεῖν προστάττει ἐπιλέγων· ὅτι ἐλυτρώσατο ὁ θεὸς τὸν Ἰακώβ, καὶ Ἰσραὴλ δοξασθήσεται,⸣ ἢ κατὰ τοὺς λοιποὺς ἑρμηνευτάς· καὶ ἐν τῷ Ἰσραὴλ δοξασθήσεται. ὃ δὴ καὶ αὐτὸ ἔργοις | |
| ἐπληροῦτο ἐπὶ τῶν ἐν τῷ προτέρῳ λαῷ ἐκ τῆς τῶν προφητικῶν λόγων διδασκα‐ λίας ὠφελημένων καὶ μεταβαλόντων ἐκ τῆς εἰδωλολάτρου πλάνης ἐπὶ τὴν κατὰ | 286 | |
| 110 | θεὸν εὐσέβειαν. | |
2.27 | ⸢Ἔλεγχον εἰδωλολατρίας προεκθέμενος ὁ λόγος διὰ τῶν προκειμένων ὡς ἂν παυσομένης τῆς εἰδωλολατρίας τοῖς ὠφελημένοις ἐκ τῆς προφητικῆς διδασκαλίας ἐπαγγελίας ποιεῖται ἐπανόδου τῆς ἀπὸ Βαβυλῶνος αἰχμαλωσίας· ἐπειδὴ γὰρ εἰδωλολατροῦντες τοῖς Βαβυλωνίοις παρεδόθησαν, | |
| 5 | αὐτή τε ἡ Ἰερουσαλὴμ πολιορκίαν ὑπέμεινε καὶ παντελῆ καταστροφὴν κατὰ τοὺς Ἀσσυρίων χρόνους διὰ τὰ ἐν αὐτῇ τετολμημένα τοῖς οἰκήτορσι θεσπίζει τοῖς ταῦτα πεπονθόσιν ἐλευθερίαν κακῶν, εἰ παύσαιντο τῆς πλάνης. ἐπληροῦτο δὲ ταῦτα κατὰ τοὺς Κύρου τοῦ πρώτου Περσῶν βασιλεύσαντος χρόνους· διόπερ καὶ αὐτοῦ μέμνηται ὀνομαστὶ τοῦ ‹Κύρου› σφόδρα θαυμασίως ἐγγύς που δια‐ | |
| 10 | κοσίοις ὕστερον ἔτεσι γενομένου καὶ τῆς αἰχμαλωσίας ἐλευθερώσαντος τὸν Ἰου‐ δαίων λαόν, τόν τε νεὼν προστάξαντος τὸν ἐν τῇ Ἰερουσαλὴμ ἀνεγεῖραι.⸣ διόπερ ὡς ἐπὶ τοιαύτῃ ἀγαθῶν ἐπαγγελίᾳ διὰ τῶν ἔμπροσθεν ἐπεφώνει τοῖς οὐρανοῖς καὶ τοῖς θεμελίοις τῆς γῆς, τοῖς τε ὄρεσι καὶ τοῖς βουνοῖς καὶ πᾶσι τοῖς ξύλοις ὑμνεῖν καὶ δοξάζειν τὸν θεόν, οἷς ἀκολούθως καὶ τὰ διὰ | |
| 15 | τῶν ἐν χερσὶν ἐπιφέρει λέγων· Οὕτως λέγει κύριος ὁ λυτρούμενός σε καὶ πλάσσων σε ἐκ κοιλίας. τίς δέ ἐστιν ὁ πλάσσων ἐκ κοιλίας, διδά‐ ξει ἡ τοῦ Ἰερεμίου γραφή, ἐν ᾗ εἴρηται· «καὶ ἐγένετο λόγος κυρίου πρός με λέγων· πρὸ τοῦ με πλάσαι σε ἐν κοιλίᾳ ἐπίσταμαί σε καὶ πρὸ τοῦ σε ἐξελθεῖν ἐκ μήτρας ἡγίακά σε», λόγον κυρίου σαφῶς ὁ προφήτης ὑποστησάμενος τοῦτον εἶναι τὸν | |
| 20 | τῶν κατὰ γαστρὸς κυουμένων σωμάτων πλάστην διδάσκει. εἶτ’ ἐπειδήπερ ἐπάνο‐ δον αὐτοῖς τὴν ἀπὸ τῆς αἰχμαλωσίας ᾐνίττετο, λυτρούμενον αὐτὸν εὐκαίρως ὠνόμασεν. ἐπεὶ δὲ σωματικώτεροι ἦσαν, οἷς ταῦτ’ ἐλέγετο, εἰκότως αὐτοὺς ὑπομιμνῄσκει, ὡς ἄρα αὐτὸς εἴη ὁ ἐκ κοιλίας αὐτοὺς πλάσας. καὶ ἐπιλέγει· Ἐγὼ κύριος ὁ συντελῶν πάντα, ἢ κατὰ τοὺς λοιποὺς ἑρμηνευτάς· ὁ | |
| 25 | ποιήσας πάντα. καὶ πρῶτον μὲν τὸν οὐρανόν φησι μόνος ἐξέτεινα, ἔπειτα ἐστερέωσα τὴν γῆν· ⸢«πάντα» γὰρ «δι’ αὐτοῦ ἐγένετο, καὶ χωρὶς αὐτοῦ ἐγένετο οὐδὲ ἕν». ἐξέτεινε δὲ τὸν οὐρανὸν μόνος καὶ ἐστερέωσε τὴν γῆν νεύματι καὶ βουλῇ τοῦ πατρός· «αὐτὸς γὰρ εἶπε, καὶ ἐγενήθησαν, αὐτὸς ἐνετεί‐ λατο, καὶ ἐκτίσθησαν».⸣ διὸ ἐν Παροιμίαις εἴρηται ἐξ αὐτοῦ προσώπου· «ἡνίκα | |
| 30 | ἡτοίμαζε τὸν οὐρανόν, συμπαρήμην αὐτῷ»· ‹ἑτοιμάζοντι› μὲν γὰρ τῷ πατρὶ διὰ τοῦ βούλεσθαι καὶ διατάττειν ‹συμπαρῆν›, εἰς ἔργα δὲ προάγοντι διηκονεῖτο ἔργοις ἐπιτελῶν τὸ πρὸς τοῦ πατρὸς ὡρισμένα. διό φησιν· ἐξέτεινα τὸν οὐρανὸν μόνος καὶ ἐστερέωσα τὴν γῆν. ⸢ἡ μὲν οὖν γῆ ναστὴ οὖσα | |
| καὶ στερέμνιος, ὡς ἡδράσθαι ἀκινήτως τὸν σύμπαντα αἰῶνα, εἰκότως ἐστερεῶσ‐ | 287 | |
| 35 | θαι λέγεται· ὁ δὲ οὐρανὸς ἅτε ἐξηπλωμένος δι’ ὅλου ἐκτετάσθαι. διὸ καὶ ἐν ἑτέροις εἴρηται· «ἐκτείνας τὸν οὐρανὸν ὡσεὶ δέρριν». Τίνα δέ ἐστιν ἅπερ ὁ τοσοῦτος διδάσκει κύριος, ἑξῆς ἐπιφέρει λέγων· τίς ἕτερος διασκεδάσει σημεῖα ἐγγαστριμύθων καὶ μαν‐ τείας ἀπὸ καρδίας; σημαίνει δὲ ὡς ἔσται τις μετὰ ταῦτα καιρός, ἐν ᾧ πᾶσαι | |
| 40 | αἱ μαντεῖαι καὶ τὰ χρηστήρια τῶν πάλαι νομιζομένων θεῶν διασκεδασ‐ θήσεται τῇ αὐτοῦ δυνάμει.⸣ ἀλλὰ καὶ ‹τοὺσ› νομιζομένους ‹τοῦ αἰῶνος τούτου› φρονίμους ἀποστρέψω φησὶν εἰς τὰ ὀπίσω ‹μωρὰν› ἀποδεικνὺς ‹τὴν› νομιζομένην ‹αὐτῶν σοφίαν›. ⸢ταῦτα μὲν οὖν οὕτω διαθήσομαι· ‹τοῦ δὲ ἐμοῦ παιδὸς τοῦ ἀγαπητοῦ καὶ ἐκλεκτοῦ›, λέγω δὲ τοῦ Χριστοῦ μου, περὶ οὗ διὰ τῶν | |
| 45 | ἔμπροσθεν πλεῖστα ὅσα εἴρηται, συστήσω τὰ ῥήματα καὶ τῶν ἀγγέλων δὲ αὐτοῦ, λέγω δὲ τῶν ἀποστόλων καὶ μαθητῶν καὶ εὐαγγελιστῶν, τὴν βουλὴν ἐπαληθεῦσαι ποιήσω. ἐγὼ δὲ τοίνυν ὁ ταῦτα μέλλων ποιεῖν ἐντεῦθεν ἤδη προλέγω καὶ ἐπαγγέλλομαι, ὅτι τὴν Ἰερουσαλὴμ μετὰ τὴν πρώτην καθαίρεσιν τὴν ὑπὸ Βαβυλωνίων γενησομένην ἀνακαινισθῆναι ποιήσω, ὡς καὶ τὰς τῆς | |
2.27(50) | Ἰουδαίας πόλεις κατοικηθῆναι καὶ τὰ ἐν αὐταῖς ἔρημα πάλιν «ὡς τὸ ἀπ’ ἀρχῆς» συστῆναι. Ἀλλὰ καὶ τὴν πολυπλήθειαν τῆς κακίας ἄβυσσον ὀνομα‐ ζομένην ἔρημον καταστήσω καὶ τοὺς ποταμοὺς τῆς πολυπληθείας τῶν πόλεων ἀποξηρανῶ, ὡς μηκέτι τὴν Βαβυλῶνα συστῆναι μήτε τοὺς ποταμοὺς αὐτῆς | |
| 55 | τοὺς πολλὰ δεδυνημένους ἐν πλήθει ὑποστῆναι. ταῦτα δὲ πάντα ποιήσω διακόνῳ χρησάμενος ἀνδρὶ τοῦ Περσῶν γένους βασιλεύοντι πρώτῳ. εἰ δὲ χρὴ καὶ ἐπ’ ὀνόματος προφητεῦσαι τούτου τὴν προσηγορίαν, Κῦρος ὄνομα θεσπιζομένῳ, ὃν προστήσομαι τῶν ἐμῶν λόγων ὑπηρέτην φρόνησιν αὐτῷ δωρησάμενος εὐσεβῆ, ὡς πάντα τὰ καταθύμιά μοι ποιῆσαι καὶ προστάξαι τὴν Ἰερουσαλὴμ οἰκοδο‐ | |
| 60 | μηθῆναι καὶ τὸν νεὼν τὸν ἐν αὐτῇ θεμελιωθῆναι,⸣ ἢ κατὰ τὸν Σύμμαχον· ὁ λέγων Κύρῳ Ποιμήν μου καί Πᾶν τὸ θέλημά μου πληρώσει, καὶ λέγων τῇ Ἰερουσαλήμ Οἰκοδομηθήτω, καὶ ὁ ναὸς θεμελιω‐ θήσεται. Ταῦτα γὰρ ἐμοῦ πράξαντος καὶ βουληθέντος ἔργοις ἐπιτελέσει Κῦρος | |
| 65 | ὁ Περσῶν βασιλεύς, διὸ καὶ χριστὸν αὐτὸν ὠνόμασα ὡς ὑπ’ ἐμοῦ προαχθέντα εἰς τὴν βασιλείαν. χριστοὶ γὰρ παρὰ τοῖς Ἑβραίοις πάντες οἱ ὑπὸ τοῦ θεοῦ προαγόμενοι βασιλεῖς ἐχρημάτιζον. ⸢ἀγαθὸν δὲ ὑπηρέτην ‹τῆς ἐμῆς βουλῆσ› | |
| εὑρὼν τὸν δηλωθέντα ‹ἄνδρα›· ἐντεῦθεν ἤδη ἐπαγγέλλομαι κρατήσειν αὐτοῦ τῆς δεξιᾶς πρὸς τὸ μὴ παρατρέπεσθαι μηδὲ νικᾶσθαι ὑπό τινος κρείττονος. | 288 | |
| 70 | ὑποτάσσω δὲ αὐτῷ πλεῖστα ὅσα ἐν τοῖς λοιποῖς ἔθνεσι βασιλεύονται· δι’ αὐτοῦ δὲ τὴν ἰσχὺν διαρρήξω πάσης τῆς ἐν τοῖς λοιποῖς ἔθνεσι δυναστείας. πάντα δὲ λεῖα καὶ ὁμαλὰ καταστήσας πρὸ τῶν αὐτοῦ ποδῶν, θύρας πόλεων καὶ αὐτὰς ὅλας τὰς πόλεις ὑποχειρίους αὐτῷ παραδώσω ὡς μηδεμίαν ἐναντίαν αὐτῷ γε‐ νέσθαι.⸣ | |
| 75 | Ἀκουσάτω δὲ καὶ αὐτὸς ὁ Κῦρος τῆς τούτων προγνώσεως κατη‐ ξιωμένος τὰ πρὸς αὐτὸν λεγόμενα. ἴσθι τοίνυν, ὦ οὗτος, ὡς ἐγὼ ἔμπροσθέν σου πορεύσομαι καὶ ὄρη ὁμαλιῶ καὶ θύρας χαλκᾶς συντρίψω καὶ τὰ δυ ..... καὶ ἑτέροις ἄλυτα ὡς ἂν μοχλοῖς σιδηροῖς ἀποκεκλεισμένα, ⸢τούς τε εἴσω τούτων τεταμιευμένους θησαυροὺς ἀφανεῖς καὶ ἀοράτους | |
| 80 | τοῖς προτέροις βασιλεῦσι γενομένους ἀναπετάσω σοι, ὡς ἂν αὐτοῖς ἔργοις γνῷς, ὅστις ποτέ εἰμι ὁ πρὸ τοσούτων ἐτῶν τὴν σὴν προσηγορίαν ταῖς προφητικαῖς γραφαῖς μου ὥσπερ ἐν στήλαις αἰωνίοις ἐγχαράξας. εἰμὶ δὲ ὁ θεὸς Ἰσραήλ, ὃν προσήκει καὶ σὲ μὴ ἀγνοεῖν, ὦ Κῦρε· πάντα γὰρ τὰ προλεχθέντα χαριοῦμαί σοι οὐ διά τι ἕτερον, ἀλλ’ ἕνεκεν τοῦ ἐμοῦ ‹λαοῦ›, ὃν ἐμαυτῷ ‹ἐξελεξάμην ἐξ | |
| 85 | ἁπάντων τῶν ἐθνῶν› διὰ τὴν πρὸς τοὺς πατέρας αὐτῶν τιμήν.⸣ ἤδη γοῦν ἐπ’ ὀνόματός σε καλέσας καὶ χριστὸν ἀναγορεύσας προσεδεξάμην σε ὡς ἐμαυ‐ τοῦ οἰκεῖον καίπερ μὴ ἐγνωκότα με, ἀλλ’ ‹ἑτέροις θεοῖσ›, οὓς ἐκ πατέρων παρείληφας, προσανακείμενον καὶ μὴ εἰδότα, ὅτι οὐκ ἔστιν ἕτερος πλὴν ἐμοῦ. πλὴν ἀλλ’ εἰ καὶ πρότερον μὴ τοῦτ’ ἠπίστασο, νῦν γοῦν μάθε, ἀφ’ ὧν δια‐ | |
| 90 | πράξομαι, δι’ ὧν πάντες οἱ τὴν σύμπασαν οἰκουμένην οἰκοῦντες γνώσονται, ὅτι οὐκ ἔστι πλὴν ἐμοῦ θεὸς ἕτερος. ⸢ἐξ αὐτῶν γὰρ τοῦτο μαθήσονται τῶν ἔργων· ὅτε γὰρ λυπηρὰ μὲν ἐχρῆν ἐπαγαγεῖν τῷ ἐμῷ λαῷ ἐπὶ ἐπιστροφῇ καὶ παιδείᾳ, τοῖς πολεμίοις αὐτὸν ἐξέδωκα ὥσπερ σκότῳ καὶ ὀργῇ παραδοὺς αὐτὸν τῶν ἀσεβημάτων αὐτοῦ χάριν. ὅτε δὲ λοιπὸν ἐπιστρέψαντα καὶ ὠφελη‐ | |
| 95 | μένον προσήκει ἀναλαβεῖν, ἀκόλουθον ἂν εἴη φῶς εἰρήνης καὶ πάντων τῶν ἀγαθῶν ἀνατελεῖν ἐπ’ αὐτόν· ἐξ ἐμοῦ γὰρ καὶ τὸ φῶς χορηγεῖται καὶ τὰ τῆς εἰρήνης πάντα, κρίσει δὲ τῇ ἐμῇ καὶ τὰ τῆς ὀργῆς ἐπάγεται. διόπερ δόγμα παρ’ ἐμοῦ τοῦτο μάνθανε· ὡς ἄρα ἐγὼ αὐτὸς καὶ φωτός εἰμι δημιουργὸς καὶ εἰρή‐ νης χορηγός, ὁμοίως δὲ καὶ σκότους καὶ τῶν νομιζομένων λυπηρῶν· ἅπερ | |
2.27(100) | κακὰ τοῖς πολλοῖς εἶναι νενόμισται, ὧν ποιητὴς ἂν λεχθείην κρίσει δικαίᾳ τὰ κατάλληλα τοῖς ἀξίοις ἐπάγων. εἷς τοίνυν ἐγὼ θεός, καὶ οὐκ ἔστι πλὴν ἐμοῦ ἕτερος ὁ ποιῶν ταῦτα πάντα, κἂν ἐναντία εἶναι δοκῇ, οὐκ ὄντα τῇ | |
| φύσει εἶναι ἐναντία. ἐπεὶ καὶ τὰ νομιζόμενα ὑπ’ ἐμοῦ ἐπάγεσθαι κακὰ τὰ μέ‐ γιστα συμβάλοιτ’ ἂν πρὸς ὠφέλειαν καὶ σωτηρίαν τῶν δι’ αὐτῶν σωφρονιζο‐ | 289 | |
| 105 | μένων.⸣ Ταῦθ’ ὥσπερ εὐαγγελισάμενος ὁ λόγος καὶ προθεσπίσας τὴν ἐπάν‐ οδον τοῦ λαοῦ τὴν ἀπὸ τῆς πολεμίας τὴν κατὰ τοὺς χρόνους Κύρου γενομένην αὖθις ταῖς οὐρανίαις δυνάμεσιν ἐπιφωνεῖ λέγων· εὐφρανθήτω ὁ οὐρανὸς ἄνωθεν, καὶ αἱ νεφέλαι ῥανάτωσαν δικαιοσύνην. ⸢ὥσπερ γὰρ ἦν | |
| 110 | καιρός ποτε, ‹ὅτε ταῖς νεφέλαις ἐνετειλάμην τοῦ μὴ βρέξαι› εἰς τὸν ἀμπελῶνα ‹ὑετόν›, οὕτω νῦν κατὰ καιρὸν ‹ταῖς ἐμαῖς νεφέλαις› λογικαῖς οὔσαις προστάσσω μὴ αἰσθητὸν ὕδωρ, ἀλλ’ αὐτὴν δικαιοσύνην ἄνωθεν ἐξ ὕψους ἐπιρραίνειν τοῖς τὴν γῆν οἰκοῦσι.⸣ καὶ ἡ γῆ δὲ ἡ πάλαι διὰ τὰς ἁμαρτίας τοῦ λαοῦ γενομένη ἔρημος ἀνανεωθεῖσα βλαστησάτω καρποὺς θεοσεβείας ἔλεος καὶ δικαιο‐ | |
| 115 | σύνην ἐργαζομένη, γῆν δὲ καλῶ τοὺς οἰκήσοντας τὴν γῆν. καὶ ταῦτ’ ἔσται φησὶν πάντα, ἐπείπερ ἐγὼ κύριος ὁ κτίσας σε ταῦτα γενέσθαι παρεκελευσάμην· ὡς γὰρ «ἐκ τοῦ μὴ ὄντος» ὑπέστησά σε καὶ παρήγαγον εἰς φῶς μὴ πρότερον ὄντα, οὕτω τῇ δυνάμει τῇ ποιητικῇ καὶ τὰ προλεχθέντα πάντα ἐπὶ πέρας ἄξω ἀνανεῶν σε καὶ ὥσπερ ἐξ ὑπαρχῆς κτίζων σε. διὰ δὴ τούτων ἁπάντων ὁ προ‐ | |
| 120 | φητικὸς τυγχάνει λόγος προτρεπτικὰς ποιῶν τῷ λαῷ παρακλήσεις εἰς ἀποστρο‐ φὴν τῆς πολυθέου πλάνης ὁμοῦ καὶ τὴν τῶν μελλόντων πρόγνωσιν εἰδέναι παρέχων τοῖς ἐντυγχάνουσιν. εἰκὸς δὲ ἐκ τῆς παρούσης γραφῆς θάρσος ἀναλαβεῖν τὸν Κῦρον καὶ προθυμότερον γενέσθαι εἰς τὸ πρᾶξαι τὰ διηγορευμένα μεμαθηκότα, οἷα περὶ αὐτοῦ προλαβὼν ὁ θεὸς εἴρηκεν· τοιαύτης γὰρ βίβλου σῳζομένης παρὰ | |
| 125 | τοῖς ἐν Βαβυλῶνι Ἰουδαίοις οὐδὲν ἦν θαυμαστὸν τὸ καὶ ἐκφῆναι τὴν προφητείαν τῷ βασιλεῖ Κύρῳ ἅπαξ ὁρμήσαντι ἐξ ὑποβολῆς θεοῦ τὰ τῆς εἰς αὐτοὺς ἐνδείξασθαι εὐεργεσίας. ⸢μαρτυρεῖ δὲ τῷ λόγῳ τούτῳ ἐν ταῖς Ἱστορίαις ὁ Ἰώσηπος τοῦτον γράφων κατὰ λέξιν τὸν τρόπον· Κῦρος ὁ βασιλεὺς λέγει· «ἐπεί με ὁ θεὸς ὁ μέ‐ γιστος τῆς οἰκουμένης ἀπέδειξε βασιλέα, πείθομαι τοῦτον εἶναι ὃν τὸ τῶν Ἰσρα‐ | |
| 130 | ηλιτῶν ἔθνος προσκυνεῖ. καὶ γὰρ τοὐμὸν προεῖπεν ὄνομα διὰ τῶν προφητῶν, καὶ ὅτι τὸν ναὸν οἰκοδομήσω τὸν ἐν Ἱεροσολύμοις ἐν τῇ Ἰουδαίᾳ χώρᾳ». ταῦτα δὲ ἔγνω Κῦρος ἀναγινώσκων τὸ βιβλίον, ὃ τῆς αὐτοῦ προφητείας ὁ Ἠσαΐας κατα‐ λέλοιπε πρὸ ἐτῶν διακοσίων δέκα. ταῦτα δὲ εἴρηται ἐν τῷ ἑνδεκάτῳ τῆς Ἀρχαιο‐ λογίας τόμῳ.⸣ | |
2.28 | Ἀντὶ τοῦ· Ποῖον βέλτιον κατεσκεύασα καὶ τῶν ἑξῆς ἀσαφῶς εἰρημένων παρὰ τοῖς Ἑβδομήκοντα, σαφεστέραν διάνοιαν ἐξέδωκεν ὁ Σύμμαχος οὕτως εἰπών· Οὐαὶ ὁ ἀντιλέγων τῷ πλάσαντι αὐτὸν καὶ ὄστρακον σὺν ὀστράκοις τῆς γῆς· μὴ ἐρεῖ πηλὸς τῷ πλάσαντι | |
| 5 | αὐτόν Τί ποιεῖς; καὶ τῷ ἔργῳ σου Οὔκ εἰσι χεῖρες αὐτῶν; κατὰ δὲ τὸν Ἀκύλαν εἴρηται τοῦτον τὸν τρόπον· Ὠὶ δικαζόμενος σὺν πλάσσοντι αὐτόν, κεράμιον σὺν τέκτοσι χθονός· μήτι ἐρεῖ ὁ πηλὸς τῷ πλάσ‐ σοντι αὐτόν Τί ποιήσεις; καὶ κατ’ ἔργου σου [οὗ] Οὔκ εἰσι χεῖρες αὐτῷ; κατὰ δὲ τὸν Θεοδοτίωνα οὕτως ἔχει· Οὐαὶ ὁ κρινόμενος μετὰ | 290 |
| 10 | τοῦ πλάσσοντος αὐτόν, ἀροτριῶν ἀροτριῶντας τὴν γῆν· μὴ ἐρεῖ ὁ πηλὸς τῷ κεραμεῖ Τί ποιεῖς; καὶ τὸ ἔργον σου Οὐκ ἔχεις χεῖρας; καί μοι δοκεῖ διὰ τούτων ὁ λόγος ἐπιτιμᾶν τοῖς μετὰ τὰς τοσαύτας εὐεργεσίας, ἃς κατέλεξε περὶ τῆς ἐπανόδου τῆς αἰχμαλωσίας καὶ περὶ τῆς ἀνοικοδομήσεως τοῦ ἐν τῇ Ἰερουσαλὴμ ναοῦ, μὴ προστρέχουσι τῷ θεῷ μηδ’ ὁμολογοῦσιν αὐτὸν | |
| 15 | εἶναι μόνον τὸν ἐπὶ πάντων θεὸν παιδεύοντα μέν, ὅτε καὶ βούλεται, τὸν ἑαυτοῦ λαόν, ἀναλαμβάνοντα δὲ αὐτὸν πάλιν καὶ εἰς τὴν ἑαυτοῦ χώραν ἐπανάγοντα, ὅτε τοῦτο γενέσθαι κρίνει· ⸢ὡς γὰρ πρὸς τοὺς ἀντιλέγοντας τῇ καθ’ ὅλου προνοίᾳ τε καὶ διοικήσει φησίν· Οὐαὶ ὁ ἀντιλέγων τῷ πλάσαντι αὐτόν. ὅτε μὲν γὰρ παιδείας καὶ ἐπιστροφῆς χρεία ἦν, καὶ συνέτριψα τὴν Ἰερουσαλὴμ ὡς ὄστρα‐ | |
| 20 | κον καὶ τὸν λαὸν ἐχθροῖς καὶ πολεμίοις παραδέδωκα· ὅτε δὲ πάλιν χρὴ μετὰ τὴν αὐτάρκη παιδείαν τὰ τῆς φιλανθρωπίας ἐνδείξασθαι, τότε βελτίονα τοῦ προτέρου κατεσκεύασα τὸν τότε νεὼν καὶ τὴν πόλιν ὡς πηλὸν κεραμέως μεταβαλὼν καὶ ἀνανεωσάμενος τὰ πάλαι συντετριμμένα.⸣ καὶ παρὰ τῷ Ἰερεμίᾳ δὲ τὰ ὅμοια ὧδέ πως λέλεκται· «καὶ κατέβην εἰς τὸν οἶκον τοῦ κεραμέως, καὶ | |
| 25 | ἰδοὺ αὐτὸς ἐποίει ἔργον ἐπὶ τῶν λίθων· καὶ διέρριψε τὸ ἀγγεῖον, ὃ αὐτὸς ἐποίει ἐν ταῖς χερσὶν αὐτοῦ, καὶ πάλιν ἐποίησεν αὐτὸ ἀγγεῖον ἕτερον, καθὼς ἤρεσεν ἐναντίον αὐτοῦ τοῦ ποιῆσαι. καὶ ἐγένετο λόγος κυρίου πρός με λέγων Εἰ καθὼς ὁ κεραμεὺς οὗτος οὐ δυνήσομαι τοῦ ποιῆσαι ὑμᾶς, οἶκος Ἰσραήλ»; καὶ ἐπὶ τοῦ παρόντος τοίνυν φησίν, ὅτι νῦν βέλτιον κατεσκεύασα ὡς | |
| 30 | πηλὸν κεραμέως τὸν πάλαι συντριβέντα λαόν. ἀντὶ δὲ τοῦ· μὴ ὁ ἀροτριῶν ἀροτριάσει τὴν γῆν, ὁ Θεοδοτίων οὕτως ἐξέδωκεν· ὁ ἀροτριῶν τοὺς ἀροτριῶντας τὴν γῆν. αὐτὸς γὰρ ἐγὼ ὁ θεός, ὁ ὥσπερ δι’ ἀρότρου τοῦ ἐμοῦ λόγου τοὺς τὴν γῆν οἰκοῦντας ἀνθρώπους γεωργῶν καὶ ἀροτριῶν αὐτὸς κατε‐ σκεύασα ὡς πηλὸν κεραμέως τὸν λαὸν καὶ τὸν νεὼν βέλτιον ἔργον ἀπεργα‐ | |
| 35 | σάμενος τοῦ προτέρου. μήτι οὖν δύναται ὁ πηλὸς διατάττειν τῷ κεραμεῖ ἢ ἀντι‐ λέγειν τῷ πλάστῃ αὐτοῦ ἢ καταμέμφεσθαι αὐτῷ καὶ λέγειν· Τί ποιεῖς ἢ τί οὐκ ἐργάζῃ οὐδὲ ἔχεις χεῖρας; ἀλλ’ ὥσπερ οὐκ ἂν εἴποι ταῦτα τῷ κεραμεῖ ὁ πηλός, οὕτως οὐ θέμις τῷ πάντων ποιητῇ καὶ δημιουργῷ θεῷ, παρ’ ᾧ πάντες πηλὸς λελογίσμεθα, καταμέμφεσθαι. ⸢παιδευέσθω τοιγαροῦν πᾶς ἄνθρωπος | |
| 40 | ὁ «ἀπὸ γῆς» ληφθεὶς καὶ σῶμα γεῶδες περικείμενος, πηλοῦ τε μηδὲν διαφέρων παραθέσει τοῦ κτίσαντος αὐτόν, μὴ τολμᾶν ταῖς τοῦ θεοῦ διοικήσεσιν ἀντιλέγειν μηδὲ καταμέμφεσθαι τῆς προνοίας τοὺς λόγους·⸣ οὐαὶ γὰρ ὁ ἀντιλέγων τῷ | |
| πλάσαντι αὐτόν. Ἐξαιρέτως δὲ ὁ τῷ θεῷ ἀνακείμενος λαὸς καὶ πατέρα αὐτὸν ἐπι‐ | 291 | |
| 45 | γραφόμενος φυλαττέσθω τι φθέγγεσθαι προπετῶς· οὐαὶ γὰρ ὁ λέγων τῷ πατρὶ αὐτοῦ Τί γεννήσεις; καὶ τῇ μητρὶ αὐτοῦ Τί ὠδίνεις; κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον· Τί ἐγέννησας καὶ τῇ γυναικί Τί ὠδίνεις; ⸢πολλοὶ γάρ εἰσιν οἱ φιλεγκλήμονες αἰτιᾶσθαι εἰωθότες· καὶ τί γὰρ ἀναγκαῖον ἦν τὴν ἀρχὴν εἰς τὸν βίον παρελθεῖν λέγοντες· Διὰ τί δὲ ταῦτα οὕτως γίνεται; Τίς δὲ τῶν τοιούτων | |
2.28(50) | ἦν χρεία; ἔδει δὲ οὕτως γεγενῆσθαι, ἀλλὰ τούτοις μὲν ἀπόκειται τό· οὐαί.⸣ Ἐπιλέγει δὲ ἑξῆς ὁ αὐτὸς κύριος ὁ ἅγιος τοῦ Ἰσραήλ Ἐρω‐ τήσατέ με περὶ τῶν υἱῶν μου καὶ περὶ τῶν ἔργων τῶν χειρῶν μου ἐντείλασθέ μοι, ὡς ἂν συμβουλεύοντές μοι ἤτοι περὶ τῶν ἐμῶν υἱῶν ἢ περὶ τῶν ἔργων τῶν χειρῶν μου, ⸢τῆς μὲν νοερᾶς καὶ λογικῆς οὐσίας | |
| 55 | διὰ τῶν υἱῶν δηλουμένης, τῶν δὲ τοῦ κόσμου μερῶν διὰ τῶν ἔργων τῶν χειρῶν αὐτοῦ παρισταμένων.⸣ περὶ ὧν εἴ τις ἂν ἔχοι φησὶ πρὸς ἐπανόρθωσιν λέγειν τι, φερέτω εἰς μέσον καὶ λεγέτω· εἰ δὲ μηδὲν ἔχοι τις διδάσκειν, ἐρωτησάτω εἰ βούλοιτο καὶ πυνθανόμενος λόγον αἰτησάτω παρ’ ἐμοῦ περὶ τῶν υἱῶν μου καὶ περὶ τῶν ἔργων τῶν χειρῶν μου, μανθανέτω δέ τίνα τρόπον διέπω | |
| 60 | καὶ διοικῶ προνοῶν καὶ κηδόμενος τῶν ἐπὶ γῆς ἁπάντων, ἐξαιρέτως δὲ τῶν διὰ τὴν ἐν αὐτοῖς λογικὴν οὐσίαν υἱῶν μου χρηματίσαι ἠξιωμένων τῶν τε ἔργων τῶν χειρῶν μου, ὧν οὐ διαλείπω πρόνοιαν ποιούμενος. περὶ ὧν εἴ τινα ἀγ‐ νοεῖτε, μάθετε παρ’ ἐμοῦ διὰ τῶν ἐμῶν προφητῶν ἐρωτήσαντες. Ταῦτ’ εἰπὼν ἑξῆς ἐπιφέρει διδασκαλίαν εὐσεβῆ τῆς αὐτοῦ παρα‐ | |
| 65 | στατικῆς προνοίας λέγων· ἐγὼ ἐποίησα γῆν καὶ ἄνθρωπον ἐπ’ αὐτῆς, ἐγὼ τῇ χειρί μου ἐστερέωσα τὸν οὐρανόν, ἐγὼ πᾶσι τοῖς ἄστροις ἐνετειλάμην. ⸢τίνα οὖν ἔχοιεν ταῦτα μέμψιν; ποῖον δὲ οὐχ ὑπεραίρει κάλλος ἢ ποῖον οὐ καλύπτει μέγεθος; τί δ’ οὐχὶ συμβαλεῖται ταῦτα πρός τε τὴν τοῦ παρόντος διακόσμησιν καὶ πρὸς τὸν ἐν ἀνθρώποις βιωφελῆ βίον; γῆν μὲν γὰρ | |
| 70 | ἐποίησα οὐκ ἔρημον οὐδὲ ἄχρηστον στοιχεῖον, οἰκητήριον δ’ ἀνθρώπων. διὸ καὶ τὰ λοιπὰ ζῷά τε καὶ φυτὰ εἰς χρῆσιν καὶ ὑπηρεσίαν ἀνθρώποις παρεσκεύασα, οὐρανόν τε ἐστερέωσα κοσμήσας ἄστροις, οἷς ἐνετειλάμην εὔτακτον καὶ ἐναρμόνιον ποιεῖσθαι τὴν κίνησιν, ὡς τοτὲ μὲν «φαίνειν» τοῖς «ἐπὶ τῆς γῆς», τοτὲ δὲ εἶναι «εἰς σημεῖα καὶ εἰς καιροὺς καὶ εἰς ἡμέρας καὶ μῆνας καὶ ἐνιαυτούς».⸣ | |
| 75 | Ἐγὼ τοίνυν ὁ τῶν τοσούτων δημιουργὸς ἔργων μετὰ τῶν ἄλλων καλῶν καὶ τοῦτο διεπραξάμην τοῦ ἐμοῦ λαοῦ χάριν καὶ ἤγειρα μετὰ δικαιο‐ σύνης βασιλέα. ⸢τίνα δὲ τοῦτον ἢ ποῖον; ὁ μέν τις ἐρεῖ τὸν τῶν Περσῶν βασιλέα ‹Κῦρον›, οὗ καὶ διὰ τῶν ἔμπροσθεν ἐμνημόνευσεν ὁ λόγος, ὥστε περὶ αὐτοῦ | |
| λέγεσθαι τό· καὶ πᾶσαι αἱ ὁδοὶ αὐτοῦ εὐθεῖαι, ἢ κατὰ τὸν Σύμμαχον· | 292 | |
| 80 | καὶ πάσας τὰς ὁδοὺς αὐτοῦ εὐθυνῶ. καὶ οὗτος οἰκοδομήσει τὴν πόλιν μου· δυνάμει γὰρ αὐτὸς ἦν ὁ τὴν πόλιν οἰκοδομήσας τὴν Ἰερουσαλὴμ διὰ τοῦ συγχωρῆσαι τοῖς ἐθέλουσιν ἀνιέναι ἀπὸ τῆς Βαβυλῶνος καὶ ἀνεγείρειν τὸν τόπον,⸣ ἀλλὰ καὶ τὴν αἰχμαλωσίαν τοῦ λαοῦ μού φησιν ἐπιστρέψει οὐ μετὰ λύτρων οὐδὲ μετὰ δώρων, εἶπε κύριος ὁ θεός, ὃ καὶ ⸢αὐτὸ | |
| 85 | ἐπλήρου κατὰ τὴν ἱστορίαν ὁ δηλωθεὶς Περσῶν βασιλεύς. ἄλλος δ’ ἂν εἴποι ταῦτα λέγεσθαι περὶ τοῦ Ζοροβάβελ, ὃς ἀπὸ τοῦ βασιλικοῦ γένους ὁρμώμενος ἐκ φυλῆς Ἰούδα καὶ τῆς τοῦ Δαυὶδ διαδοχῆσ⸣ καθηγήσατο μὲν τῆς ἀπὸ Βαβυ‐ λῶνος ἐπανόδου τῶν ἐπανελθόντων εἰς τὴν Ἰουδαίαν, ᾠκοδόμησε δὲ τὸν νεὼν προφητευόντων Ἁγγαίου καὶ Ζαχαρίου, ὡς περὶ αὐτοῦ λελέχθαι τό· «αἱ χεῖρες | |
| 90 | Ζοροβάβελ ἐθεμελίωσαν τὸν οἶκον τοῦτον, καὶ αἱ χεῖρες αὐτοῦ ἐπιτελέσουσιν αὐτόν». ἕτερος δέ τις παρὰ τούτους ἀνοίσει τὰ προκείμενα ἐπὶ τὸν Χριστὸν τοῦ θεοῦ, «ὃν ὁ πατὴρ ἤγειρεν ἐκ νεκρῶν» «λύσας τὰς ὠδῖνας τοῦ θανάτου», κατέ‐ στησέ τε μετὰ δικαιοσύνης βασιλέα, ὥστε αὐτὸν ἐπαληθεύοντα λέγειν· «ἐγὼ δὲ κατεστάθην βασιλεὺς ὑπ’ αὐτοῦ ἐπὶ Σιὼν ὄρος τὸ ἅγιον αὐτοῦ». μόνου δὲ | |
| 95 | τοῦ Χριστοῦ πᾶσαι ἀληθῶς αἱ ὁδοὶ ἦσαν εὐθεῖαι, καὶ αὐτὸς ᾠκοδόμησε τὴν ἀληθινὴν πόλιν τοῦ θεοῦ, καθ’ ἣν πεποίηται ἐπαγγελίαν εἰπών· «ἐπὶ τὴν πέτραν οἰκοδομήσω μου τὴν ἐκκλησίαν, καὶ πύλαι ᾅδου οὐ κατισχύσουσιν αὐτῆς». πόλις γὰρ ὡς ἀληθῶς αὕτη ‹ἐκ λίθων› συνεστῶσα ‹ζώντων› τυγχάνει πόλις θεοῦ ἀκαθαίρετος «ἀπὸ ἀνατολῶν ἡλίου μέχρι δυσμῶν» διήκουσα καὶ | |
2.28(100) | πληροῦσα πάντα τὰ ἔθνη διὰ τοῦ θεοσεβοῦς πολιτεύματος, ⸢ἀλλὰ καὶ τὴν τῶν ψυχῶν αἰχμαλωσίαν μόνος ὁ Χριστὸς τοῦ θεοῦ ὑπέστρεψε τῆς δαιμονικῆς πλάνης ἐλευθερώσας αὐτὰς καὶ δουλείας. καὶ τοῦτ’ ἔπραξεν οὐ μετὰ λύτρων οὐδὲ μετὰ δώρων, ὃ δὴ διδάσκει ὁ Ἀπόστολος εἰπών· «χάριτί ἐσμεν σεσῳσ‐ μένοι». καὶ εἴποι δ’ ἄν τις τὰ κατὰ τὸν Ζοροβάβελ ἢ κατὰ τὸν Κῦρον ἱστορικῶς | |
| 105 | γενόμενα εἰκόνας καὶ σύμβολα περιέχειν τῶν ἀληθῶν, τὰ δὲ κατὰ τὸν ἀληθῆ κύριον καὶ τὸν ἀληθῆ Χριστὸν τοῦ θεοῦ πνευματικῶς πεπληρῶσθαι ὡς ἐπ’ αὐτοῦ μᾶλλον ἀληθεύειν τὸν λόγον τὸν φήσαντα· «τάδε λέγει κύριος τῷ χριστῷ μου Κύρῳ». κατὰ γὰρ τὸν πρόχειρον λέξιν οὔτε Χριστὸς ὢν τοῦ θεοῦ ὁ Περσῶν βασιλεὺς φαίνεται οἰκοδομήσας τὴν Ἰερουσαλήμ, ἀλλ’ οὐδ’ ὅλως κατὰ τὴν | |
| 110 | αὐτοῦ ζωὴν προὔκοψε τῆς οἰκοδομῆς τὸ ἔργον· μόνον γὰρ ἤρξαντο τῶν θεμελίων κατὰ τοὺς αὐτοῦ χρόνους, εἶτ’ ἐπισχεθέντος τοῦ ἔργου διέμεινεν ἔρημος ὁ τόπος | |
| μέχρι τῆς Δαρείου βασιλείας. καὶ τὰ ἑξῆς δὲ ἐπιλεγόμενα μᾶλλον τῷ Χριστῷ τοῦ θεοῦ ἢ τῷ τῶν Περσῶν βασιλεῖ ἐφαρμόσειεν ἂν καὶ μᾶλλον τῷ ἡμετέρῳ σωτῆρι ἢ τῷ Ζοροβάβελ.⸣ | 293 | |
| 115 | Οὕτως γάρ φησι λέγει κύριος σαβαώθ Ἐκοπίασεν Αἴγυπτος καὶ ἐμπορία Αἰθιόπων, καὶ οἱ Σαβαεὶμ ἄνδρες ὑψηλοὶ ἐπὶ σὲ διαβήσονται καὶ σοὶ ἔσονται δοῦλοι καὶ ὀπίσω σου ἀκολου‐ θήσουσι δεδεμένοι χειροπέδαις. ⸢Αἴγυπτον δέ φησι κεκοπιακέναι διὰ τῆς εἰδωλολάτρου πλάνης, ὁπηνίκα τῷ διαβόλῳ καὶ τοῖς περὶ αὐτὸν δαί‐ | |
| 120 | μοσι πονηροῖς καταδεδούλωτο· πλὴν ἀλλ’ ὅμως διαναπαύεσθαι τοῦ κόπου τὴν Αἴγυπτον ἐπαγγέλλεται δι’ αὐτῆς πᾶν τὸ τῶν εἰδωλολατρῶν γένος αἰνιτ‐ τόμενος.⸣ καὶ ἡ ἐμπορία δέ φησιν Αἰθιόπων καὶ οἱ Σαβαεὶμ ἄν‐ δρες ὑψηλοὶ ἐπὶ σὲ τὸν προφητευόμενον βασιλέα διαβήσονται καὶ σοὶ ἔσονται δοῦλοι, ⸢δι’ ὧν σημαίνειν ἔοικε βάρβαρά τινα καὶ ἀνήμερα καὶ ἐν | |
| 125 | τοῖς ἐξωτάτω τῆς γῆς οἰκοῦντα ἔθνη, ἃ δὴ δουλεύσειν τῷ Χριστῷ θεσπίζει. διὸ ἐπιλέγει· ὀπίσω σου ἀκολουθήσουσι δεδεμένοι χειροπέδαισ⸣ καὶ προσκυνήσουσί σοι. Σαβὰ δὲ ἔθνος ἐστὶν Αἰθιοπικόν, ὅθεν ‹βασίλισσα Σαβὰ› παραγέγονε ‹τῆς σοφίας Σολομῶντος ἀκουσομένη›. ἀλλὰ καὶ τούτοις τέλος ἀγαθὸν ὑπισχνεῖται τὸ προσκυνήσειν τῷ προφητευομένῳ καὶ τὸ προσ‐ | |
| 130 | εύξασθαι ἐν αὐτῷ, ἐπειδήπερ ὁ θεὸς ἐν αὐτῷ ἦν καὶ διὰ τὸν ἐνοικοῦντα ἐν αὐτῷ θεὸν καὶ αὐτὸς θεὸς ἦν. οὐκ ᾔδεισαν δὲ τοῦτο πάλαι πρότερον οἱ προσκυνοῦντες αὐτόν, ὅμως δὲ γνόντες τὰ μεγάλα ὤναντο. αὐτὸς δὲ ἦν καὶ τοῦ Ἰσραὴλ σωτήρ, διὸ καὶ τὸ Ἰησοῦς ὄνομα εἰς τὸν σωτῆρα μεταλαμβάνεται. ἐπειδὰν οὖν αἱ τῶν εἰδωλο‐ | |
| 135 | λατρῶν ψυχαὶ καὶ αἱ τῶν ἀνημέρων καὶ βαρβάρων ἀνδρῶν καταδουλωθεῖσαι τῷ Χριστῷ τοῦ θεοῦ προσκυνήσωσιν αὐτῷ καὶ αὐτῷ προσεκύνησαν γνοῦσαι αὐτὸν εἶναι θεὸν διὰ τὸν ἐν αὐτῷ κατοικοῦντα. τὸ τηνικαῦτα αἰσχυνθή‐ σονται 〈καὶ ἐντραπήσονται〉 πάντες οἱ ἀντικείμενοι αὐτῷ καὶ πο‐ ρεύσονται ἐν αἰσχύνῃ. ⸢ὅπως δὲ κατῃσχύνθησαν καὶ ἐνετράπησαν | |
| 140 | πάντες οἱ κατὰ καιροὺς ἀντικείμενοι γενόμενοι τῷ Χριστῷ, αὐτοί τε οἱ ἐκ περιτομῆς καὶ τῶν ἐθνῶν πάντες οἱ τοὺς κατὰ τῆς αὐτοῦ ἐκκλησίας διωγμοὺς ἐξάψαντες, παντὸς λόγου μᾶλλον ἡ διὰ τῶν ἔργων μαρτυρία παρίστησιν.⸣ ἀντὶ δὲ τοῦ· ὅτι ἐν σοὶ ὁ θεός ἐστι, καὶ οὐκ ἔστι θεὸς πλὴν σοῦ, κατὰ τὸν Θεοδοτίωνα τοῦτον ἔχει τὸν τρόπον· πλὴν ἐν σοὶ ἰσχυρός, | |
| 145 | καὶ οὐκ ἔστιν ἔτι πλὴν αὐτοῦ· τοῦ γὰρ ἐν σοὶ κατοικοῦντος θεοῦ ἕτερος οὐκ ἔστι. πάλιν ἀντὶ τοῦ· σὺ γὰρ εἶ θεός, καὶ οὐκ ᾔδειμεν, ὁ μὲν Σύμ‐ μαχος· ὄντως φησὶ σὺ θεὸς κρυφαῖος, ὁ δὲ Ἀκύλας· ἄρα σὺ ἰσχυρὸς | |
| ἀποκρυπτόμενος, ὁ δὲ Θεοδοτίων· διὰ τοῦτο σὺ ἰσχυρὸς κρυφαῖος, τὸ ἀπόρρητον τῆς τοῦ Χριστοῦ θεολογίας διὰ τοῦ κρυφαῖον θεὸν αὐτὸν ὀνομάσαι | 294 | |
2.28(150) | δηλώσας. τούτοις ἑξῆς ἐπιφέρει· ἐγκαινίζεσθε πρός με, νῆσοι. Ἰσραὴλ σῴ‐ ζεται ὑπὸ κυρίου σωτηρίαν αἰώνιον· οὐκ αἰσχυνθήσονται οὐδὲ μὴ ἐντραπῶσιν ἕως τοῦ αἰῶνος. ⸢καὶ ταῦτα δὲ ἀκολούθως συνῆπται περὶ τῶν ἀποστόλων καὶ μαθητῶν καὶ εὐαγγελιστῶν τοῦ σωτῆρος ἡμῶν· αὐτοὶ γὰρ | |
| 155 | ἦσαν ὁ σῳζόμενος Ἰσραήλ, καὶ δι’ αὐτῶν ἀνεκαινίσθησαν αἱ πολλάκις διὰ τῶν ἔμπροσθεν δηλωθεῖσαι νῆσοι. αὗται δὲ ἦσαν αἱ ἐκκλησίαι τοῦ θεοῦ ὡς ὑπὸ θαλάσσης κυκλούμεναι ὑπὸ τῆς τοῦ βίου κακίας.⸣ ταύτας οὖν φησιν ἐγ‐ καινίζεσθαι καὶ πρὸς αὐτὸν ἐπιστρέφειν διὰ τῆς τῶν ἀποστόλων αὐτοῦ κλή‐ σεως, οἵτινες ἦσαν Ἰσραὴλ σῳζόμενος ὑπὸ κυρίου σωτηρίαν αἰώνιον, | |
| 160 | οἷς καὶ τό· οὐκ αἰσχυνθήσονται οὐδὲ μὴ ἐντραπῶσιν ἕως τοῦ αἰῶνος, ἐναργῶς ἥρμοττε μαρτυροῦντος τοῦ δι’ αὐτῶν καθ’ ὅλης τῆς οἰκουμένης ἐπιτελεσ‐ θέντος ἔργου διὰ τῶν ἐκκλησιῶν τοῦ θεοῦ. | |
2.29 | ⸢Θέα δέ μοι διὰ τούτων ὅπως μεγάλως τετίμηται παρὰ τῷ πάντων ποιητῇ θεῷ τὸ τῶν ἀνθρώπων γένος. διὸ καὶ τῆς κλήσεως αὐτὸς τῆς σωτηρίου κατηξίωσε καὶ πάντων τῶν διὰ τῆς παρούσης προφητείας ἐπηγγελμένων· ὥσπερ γὰρ τὸν οὐρανὸν εἰς διατριβὴν ἀγγέλων καὶ πνευμάτων | |
| 5 | ἁγίων ἀναγκαίως ὑπεστησάμην εἰς σύστασίν τε καὶ εἰς κόσμον τοῦ παντός, τὸν αὐτὸν τρόπον καὶ τὸ τῆς γῆς στοιχεῖον οὐκ εἰς ἀργὸν οὐδὲ εἰς ἄχρηστον κατεσκεύ‐ ασα· οἰκητήριον δὲ αὐτὸ καὶ διατριβὴν τῶν ἐν αὐτῷ λογικῶς πολιτευομένων εἰργα‐ σάμην, οἳ καὶ θεὸν εἰδέναι καὶ θεοσεβῶς βιοῦν οἷοί τε ἦσαν, ἅτε ‹κατ’ εἰκόνα θεοῦ› πεποιημένοι. ὅπερ δ’ οὖν ἐν οὐρανῷ ‹ἄγγελοι λειτουργοὶ θεοῦ›, τοῦτ’ ἐπὶ γῆς | |
| 10 | ἄνδρες τῷ θεῷ μεμελημένοι⸣. ἐπεὶ τοίνυν τοσαύτης ἠξίωται παρ’ ἐμοὶ τιμῆς τὸ τῶν ἀνθρώπων γένος ὡς δι’ αὐτοὺς τὴν σύμπασαν γῆν ὑποστήσασθαι, εἰκότως τὸ κήρυγμα τὸ εὐαγγελικὸν προφανῶς πᾶσιν ἀνθρώποις ἀνεκήρυξα, ὅπως μὴ μό‐ νοι Ἰουδαῖοι, ἀλλὰ καὶ πάντα τὰ ἐπὶ γῆς ἔθνη τῆς παρ’ ἐμοῦ τύχοιεν σωτηρίας. διὸ ἐπιλέγει· Ἐγώ εἰμι κύριος, καὶ οὐκ ἔστιν ἔτι. οὐκ ἐν κρυφῇ | |
| 15 | λελάληκα οὐδὲ ἐν τόπῳ γῆς σκοτεινῷ· ⸢ἐπεὶ γὰρ ‹πᾶσα ἡ γῆ καὶ οἱ ἐν αὐτῇ› πάντες ἄνθρωποι ‹ἐμοί εἰσι›, διὰ τοῦτό φησι τοὺς ἐμαυτοῦ λόγους οὐκ εἴασα κρύπτεσθαι οὐδ’ ὥσπερ ἐν σκότῳ λανθάνειν, εἰς φανερὸν δ’ ἀγαγὼν πᾶσιν ἥπλωσα ‹ὡς πᾶσιν ἔθνεσι κηρυχθῆναι τὸ σωτήριον εὐαγγέλιον›.⸣ διὸ «εἰς | |
| πᾶσαν τὴν γῆν ὁ φθόγγος ἐξῆλθε» τῶν ἐμῶν ἀποστόλων «καὶ εἰς τὰ πέρατα τῆς | 295 | |
| 20 | οἰκουμένης τὰ ῥήματα αὐτῶν». σφόδρα δὲ ἀκολούθως συμβάλλεται ταῦτα τῷ· «ἐγκαινίζεσθε πρός με, νῆσοι. Ἰσραὴλ σῴζεται ὑπὸ κυρίου σωτηρίαν αἰώνιον· οὐκ αἰσχυνθήσονται οὐδὲ μὴ ἐντραπῶσιν ἕως τοῦ αἰῶνος». δι’ ὧν ὁ λόγος τῶν ἐκκλησιῶν τοῦ θεοῦ καὶ τῶν ἀποστόλων τοῦ σωτῆρος ἡμῶν μνημονεύσας ἀκο‐ λούθως ἐπήγαγε τό· οὐκ ἐν κρυφῇ λελά〈λη〉κα οὐδὲ ἐν τόπῳ γῆς | |
| 25 | σκοτεινῷ, καὶ κατὰ τὸν Σύμμαχον δὲ εἴρηται· οὐ κρυφῇ ἐλάλησα οὐδὲ ἐν τόπῳ γῆς σκοτεινῷ. ⸢ἄντικρυς δὲ ταῦτα μόνῳ τῷ εὐαγγελικῷ ἁρμόζοιεν ἂν κηρύγματι· τὰ γὰρ Μωσέως λόγια εἴ τις ἐξετάζειν ἐθέλοι, εὕροι ἂν αὐτὰ κρυφῇ λελαλημένα, γλώσσῃ δὲ Ἑβραΐδι, χαρακτῆρσι δὲ ἰδιάζουσι καὶ μὴ γνωριζομένοις παρὰ πᾶσιν. | |
| 30 | ἀλλὰ καὶ εἴ τις ἐννοήσειε τὸ «ἐν γῇ ἐρήμῳ καὶ ἀβάτῳ καὶ ἀνύδρῳ» ὁ Μωσέως ἐξεδόθη νόμος, εὕροι ἂν αὐτὸν ἐν τόπῳ γῆς σκοτεινῷ λελαλημένον. οὐ μὴν ὁμοίως καὶ τὸ εὐαγγέλιον τοῦ Χριστοῦ· «εἰς πᾶσαν» γοῦν «τὴν γῆν ἐξῆλθεν ὁ φθόγγος» τῶν ἀποστόλων αὐτοῦ «καὶ εἰς τὰ πέρατα τῆς οἰκουμένης τὰ ῥήματα αὐτῶν». παντοίᾳ δὲ γλώττῃ καὶ πάσῃ φωνῇ, χαρακτῆρσί τε τοῖς καθ’ ἕκαστον | |
| 35 | ἔθνος παραδέδοται εἰς ἐξάκουστον πᾶσι τοῖς ἔθνεσι.⸣ διὸ εἴπερ τι ἄλλο καὶ τοῦτο θαυμαστῶς καὶ εὐκαίρως ἀναπεφώνηται, λέγω δέ· οὐκ ἐν κρυφῇ λελάληκα οὐδὲ ἐν τόπῳ γῆς σκοτεινῷ. τούτοις ἑξῆς ἐπιλέγει· οὐκ εἶπον τῷ σπέρ‐ ματι Ἰακώβ Μάταιον ζητήσατε, κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον· οὐκ εἶπον τῷ 〈σπέρματι〉 Ἰακώβ Ματαίως ζητήσατέ με, ἢ κατὰ τὸν Ἀκύλαν | |
| 40 | καὶ τὸν Θεοδοτίωνα· οὐκ εἶπον τῷ σπέρματι Ἰακώβ Κενῶς ζητήσατέ με. ⸢πρώτους μὲν γάρ φησιν ἐκείνους ἀνεκαλεσάμην διὰ τοῦ εὐαγγελικοῦ κηρύγ‐ ματος καὶ πρώτοις αὐτοῖς τὴν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν ἐπηγγειλάμην ὥσπερ μισθοὺς τῆς εἰς ἐμὲ πίστεως αὐτοῖς ὑπισχνούμενος πρὸς τὸ μὴ νομίσαι αὐτοὺς ματαίως θεοσεβεῖν. διὸ καὶ ζωὴν αἰώνιον ἐπηγγειλάμην καὶ ἀγαθά, «ἃ ὀφθαλμὸς | |
| 45 | οὐκ εἶδεν καὶ οὖς οὐκ ἤκουσε καὶ ἐπὶ καρδίαν ἀνθρώπου οὐκ ἀνέβη». ἐπεὶ δὲ θεός εἰμι λαλῶν δικαιοσύνην καὶ ἀναγγέλλων ἀλήθειαν, κατὰ τὸν τῆς δικαιοσύνης λόγον μετ’ ἐκείνους πάντας ἀνθρώπους πρὸς ἐμαυτὸν ἀνεκαλεσάμην. Ἐντεῦθεν ἤδη τοῖς πᾶσι κηρύττω λέγων· συνάχθητε καὶ | |
2.29(50) | ἥκετε, βουλεύσασθε ἅμα, οἱ σῳζόμενοι ἀπὸ τῶν ἐθνῶν.⸣ ἀντὶ δὲ τοῦ· βουλεύσασθε ἅμα, ὁ Σύμμαχος· προσεγγίσατέ μοι οἱ δια‐ πεφευγότες τῶν ἐθνῶν. ⸢ὁρᾷς ὅπως τοὺς ἀπὸ τῶν ἐθνῶν βουλομένους σῴζεσθαι προσκαλεῖται.⸣ ἐπειδὴ δὲ μὴ ὑπακούειν ἔμελλον τῷ κηρύγματι μηδὲ ὑποδέχεσθαι τῆς κλήσεως τὴν χάριν, ἐναπομένειν δὲ τῇ ἑαυτῶν ἀθέῳ | |
| 55 | πλάνῃ, ἀκολούθως καὶ τὴν περὶ τούτων ἐπισυνάπτει μνήμην λέγων· οὐκ ἔγνωσαν οἱ αἴροντες τὸ ξύλον γλύμμα αὐτῶν καὶ προσευχόμενοι πρὸς θεούς, οἳ οὐ σῴζουσιν αὐτούς. εἰ δ’ ἔχοιέν τι ὑπὲρ τῶν οἰκείων θεῶν λέγειν, προσίτωσάν μοι καὶ ἐγγισάτωσάν μοι· ⸢›γνώσονται› γὰρ ἐγγὺς γενόμενοι «τὸν ἀληθινὸν θεόν», οὗ μέγα δεῖγμα τῆς θεότητος τοῦ προφητεῦσαι | 296 |
| 60 | ταῦτα διὰ τῶν ἐμῶν προφητῶν καὶ τὸ ἀπ’ ἀρχῆς ἀπαγγεῖλαι ταῦτα εἰς τὰς ἀκοὰς ὑμῶν.⸣ διό φησι· τίς ἀκουστὰ ἐποίησε ταῦτα ἀπ’ ἀρχῆς; τότε ἀνηγγέλη ὑμῖν. ἀνθ’ οὗ ὁ Σύμμαχός φησιν· ἐκ πρώτης τότε εἶπον αὐτά. εἰ γάρ τινα οἴεσθε εἶναι θεόν, εἴπατε τίς ἕτερος θεὸς ταῦτα γνοὺς προεῖπε; τίς δὲ προαπήγγειλε τὰ γενησόμενα; ἀλλ’ οὐδεὶς ἕτερος ἔγνω οὐδεὶς προεῖπεν, ἐπεὶ | |
| 65 | μηδὲ ἦν ἄλλος θεός, μόνος δὲ ἐγὼ ταῦτα ἐθέσπισα. διό φημι· Ἐγὼ κύριος ὁ θεός, καὶ οὐκ ἔστιν ἄλλος πλὴν ἐμοῦ. ⸢ἐθέσπισα δὲ καὶ προεῖπον, ἐπεὶ δίκαιός εἰμι καὶ σωτήρ, διόπερ κατὰ τὸν τοῦ δικαίου λόγον πάντα τὰ ἔθνη καλῶ εἰς τὴν παρ’ ἐμοὶ σωτηρίαν.⸣ Οἷς ἀκολούθως ἐπιλέγει· ἐπιστράφητε ἐπ’ ἐμὲ καὶ σωθή‐ | |
| 70 | σεσθε, οἱ ἀπ’ ἐσχάτου τῆς γῆς, ἢ κατὰ τὸν Σύμμαχον· τράπητε πρός με καὶ σώθητε πάντα τὰ πέρατα τῆς γῆς. ⸢ὁρᾷς ὅπως καθολικὸν κή‐ ρυγμα πᾶσι τοῖς ἔθνεσι καταγγέλλει.⸣ καὶ προστίθησιν· ἐγώ εἰμι ὁ θεός, καὶ οὐκ ἔστιν ἄλλος. κατ’ ἐμαυτοῦ ὀμνύω Εἰ μὴν ἐξελεύσεται ἐκ τοῦ στόματός μου δικαιοσύνη. καὶ πάλιν τὴν δικαιοσύνην προΐσχετε | |
| 75 | ‹μεθ’ ὅρκου› παραλήψεως «εἰς βεβαίωσιν» ‹τῆς ἐπαγγελίασ›, «ἵνα διὰ δύο» φησὶν ὁ θεῖος Ἀπόστολος «πραγμάτων ἀμεταθέτων, ἐν οἷς ἀδύνατον ψεύσασθαι θεόν, ἰσχυρὰν παράκλησιν σχῶμεν». διὰ δὲ τῆς δικαιοσύνης τῆς παρ’ αὐτοῦ πᾶσιν ἀνθρώποις ἐπαγγέλλεται σωτηρίαν. καὶ οἱ λόγοι δέ μού φησιν οὗτοι οὐκ ἀποστραφήσονται· ⸢ποῖοι δὲ λόγοι ἢ δι’ ὧν ἔλεγεν· ἐπιστράφητε | |
| 80 | ἐπ’ ἐμὲ καὶ σωθήσεσθε, οἱ ἀπ’ ἐσχάτου τῆς γῆς;⸣ καὶ ἐπιφέρει· ὅτι ἐμοὶ κάμψει πᾶν γόνυ καὶ ἐξομολογήσεται πᾶσα γλῶσσα τῷ θεῷ, ἤ· καὶ ὀμεῖται κατὰ τοὺς λοιποὺς ἑρμηνευτὰς πᾶσα γλῶσσα τῷ θεῷ. θεσπίζει δὲ καὶ διὰ τούτων, ὅτι αὐτῷ κάμψει πᾶν γόνυ, ⸢οὐχὶ τὸ Ἰουδαίων μόνον, ἀλλὰ καὶ τῶν λοιπῶν ἐθνῶν, οὗ μακαριώτερον | |
| 85 | οὐδὲν ἂν γένοιτο. καὶ ταύτης δὲ τῆς προφητείας τὸ ἀποτέλεσμα ἐπληροῦτο τῇ τοῦ σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ παρουσίᾳ, μεθ’ ἣν ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ αὐτοῦ τῇ καθ’ ὅλης τῆς οἰκουμένης πάντες συγκροτούμενοι λαοὶ γόνυ κλίνειν τῷ θεῷ ἐν ταῖς προσευχαῖς ἐδιδάχθησαν, καίτοι Ἰουδαίων τοῦτο ποιεῖν οὐκ εἰδότων.⸣ διὸ λέλεκται· ὅτι ἐμοὶ κάμψει πᾶν γόνυ· οὐκέτι γὰρ θεοῖς ἑτέροις οὐδὲ τῇ | |
| 90 | πλάνῃ τῆς εἰδωλολατρίας, ἀλλ’ ἐμοὶ κάμψει πᾶν γόνυ φησὶ τῷ ταῦτα προ‐ αγορεύοντι θεῷ ⸢καὶ ἐμοὶ ὀμεῖται πᾶσα γλῶσσα. ὅπερ καὶ ἀκόλουθον ἦν· οἱ γὰρ ἐμὲ τὸν θεὸν ἐπιγνόντες ἐν πᾶσι τοῖς ἔθνεσι διὰ παντοίας γλώσσης καὶ ὁμιλίας, ‹βαρβάρου τε καὶ Ἑλληνικῆσ›, ‹ἐν τοῖς ὅρκοισ› ἐμὲ μάρτυρα ‹παρα‐ λήψονται βεβαιοῦντες τὰς ἑαυτῶν πίστεισ›.⸣ | 297 |
| 95 | Οἱ δ’ αὐτοὶ οὗτοι ἐροῦσι Δικαιοσύνη καὶ δόξα πρὸς αὐτὸν ἥξει, ἢ κατὰ τὸν Σύμμαχον· δικαιοσύνη καὶ ἰσχὺς εἰς αὐτὸν ἐλεύσεται. ⸢πᾶσαι αἱ ἐν ἀνθρώποις ἀρεταὶ τέλος αὐτὸν ἕξουσι καὶ πᾶσα ἰσχὺς ἀνθρώπων τῶν ὑπὲρ θεοσεβείας ἀγωνισαμένων πρὸς αὐτὸν ἐλεύσεται καὶ τὸν τῶν καμάτων καρπὸν τήν τε ἀμοιβὴν τῆς ἀρετῆς λήψονται,⸣ οἱ δὲ διορίζοντες ἑαυτοὺς | |
2.29(100) | ἀπ’ αὐτοῦ αἰσχυνθήσονται. διὸ καὶ ἐν ἑτέροις λέλεκται· «αἰσχυνθή‐ σονται πάντες οἱ προσκυνοῦντες γλυπτοῖς οἱ ἐγκαυχώμενοι ἐν τοῖς εἰδώλοις αὐτῶν». πότε δὲ οὗτοι αἰσχυνθήσονται ἢ ὅταν πᾶν γόνυ κάμψῃ τῷ θεῷ καὶ ἐξομολογήσηται αὐτῷ πᾶσα γλῶσσα. Ἑξῆς τούτοις λέγεται· δικαιωθήσονται καὶ ἐν τῷ θεῷ | |
| 105 | ἐνδοξασθήσονται πᾶν τὸ σπέρμα τῶν υἱῶν Ἰσραήλ. ⸢καὶ θέα τὴν ἀκρίβειαν τοῦ λόγου· οὐ γὰρ τὸν Ἰσραὴλ εἶπεν οὐδὲ τὸ σπέρμα Ἰσραήλ, ἀλλὰ τὸ σπέρμα τῶν υἱῶν Ἰσραήλ. υἱοὶ δὲ Ἰσραὴλ ἐτύγχανον οἱ πρῶτοι κήρυκες τοῦ σωτηρίου εὐαγγελίου, ὧν τὸ σπέρμα καὶ τὴν διαδοχὴν δικαιω‐ θήσεσθαι καὶ δοξασθήσεσθαι εἴρηται.⸣ καὶ ἐν ἀρχῇ δὲ τῆς προφητείας | |
| 110 | περὶ τῶν αὐτῶν εἴρητο· «εἰ μὴ κύριος σαβαὼθ ἐγκατέλιπεν ἡμῖν σπέρμα, ὡς Σόδομα ἂν ἐγενήθημεν καὶ ὡς Γόμορρα ἂν ὡμοιώθημεν». | |
2.30 | Περιγράψασα ἡ προφητεία τὰ περὶ τῆς ἐπιστροφῆς τῶν ἐθνῶν καὶ τὰ περὶ τῆς ἐκλογῆς τοῦ σπέρματος τῶν υἱῶν Ἰσραὴλ ἐπιστρέφει πάλιν πρὸς Ἰουδαίους τὸν λόγον καὶ τὴν τῆς εἰδωλολατρίας παντελῆ κατάλυσιν σημαίνει λέγουσα· Ἔπεσε Βήλ, συνετρίβη Δαγών, ἐγένετο τὰ γλυπτὰ | |
| 5 | αὐτῶν εἰς θηρία καὶ κτήνη. ⸢Βὴλ δὲ εἴδωλον ἦν, ὅπερ Ἕλληνες καλοῦσιν ἤλ, ἑρμηνεύοντες αὐτὸν εἶναι τὸν παρ’ αὐτοῖς καλούμενον Κρόνον, περὶ ὃν οὕτως ἦσαν οἱ παλαιοὶ ἐπτοημένοι ὡς κατασφάττειν αὐτῷ τὰ ἑαυτῶν φίλτατα καὶ ἄλλας μυρίας ἀνθρωποθυσίας αὐτῷ κατὰ πάντα τόπον προσφέρειν. Δαγὼν δὲ καὶ αὐτὸ ξόανον ἦν τῶν ἀλλοφύλων τῶν τὴν Ἀσκάλωνα καὶ τὴν Γάζαν οἰκούντων. | |
| 10 | καὶ δὴ μερικῶς τούτων μνημονεύσας ὁ λόγος ἑξῆς καθολικώτερον περὶ πάντων τῶν ἁπανταχοῦ θεοποιουμένων ἐπιφέρει· ἐγένετο τὰ γλυπτὰ αὐτῶν εἰς θηρία καὶ κτήνη. καὶ ταῦτα δέ ἐστι καθ’ ὅλης συνιδεῖν τῆς Αἰγύπτου, ἔνθα πᾶν θηρίων καὶ κτηνῶν γένος σέβειν ὡς θεοὺς εἰώθασι.⸣ κατὰ δὲ τὸν Σύμ‐ μαχον· ἐγένετο τὰ εἴδωλα αὐτῶν ζῴοις ἔκδοτα, ἅτε δὴ ἀπορριφέντα καὶ | |
| 15 | εἰς παντελῆ καταστάντα ἐρημίαν. τούτοις ἑξῆς εἴρηται· αἴρετε αὐτὰ κατα‐ | |
| δεδεμένα ὡς φορτίον κοπιῶντι, κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον· καὶ κτήνεσιν βαστάγμασιν ὑμῶν γόμοι ἄρσεως εἰς ἔκλυσιν. ἐβαρήθησαν, ὑπερε‐ ταλάντησαν ὁμοῦ, οὐκ ἐδυνήθησαν ἐπισῶσαι τὸν βασταγμόν. ⸢ταῦτα δὲ καὶ αὐτοῖς ἔργοις καθ’ ἡμᾶς ἐπληροῦτο πρὸς λέξιν, καὶ κατὰ διάνοιαν δὲ βαρὺ | 298 | |
| 20 | καὶ δυσβάστακτον καὶ διαβολικὸν φορτίον ταῖς τῶν ἀνθρώπων ψυχαῖς τῆς εἰδωλολάτρου πλάνης ἐπέκειτο πάλαι.⸣ διὸ λέλεκται· ὥσπερ πεινῶντι καὶ μηκέτι ἔχοντι ἰσχὺν ἀλλ’ ἐκλελυμένῳ ἀπὸ ἀτροφίας ἐπιθείη τις φορτίον, οὕτω βαρύτατα εἶναι τὰ δαιμονικὰ βάρη τοῖς δεδουλωμένοις αὐτῶν τῇ πλάνῃ ἀσώτοις τισὶ καὶ μὴ οἵοις τε σωθῆναι ἀπὸ τοῦ καταλαβόντος αὐτῶν τὰς ψυχὰς πολέμου, | |
| 25 | ἐν ᾧ δίκην αἰχμαλώτων κλοιοῖς καὶ δεσμοῖς διαβολικοῖς περιβληθέντες ἀπήχ‐ θησαν. διό φησιν· οἳ οὐ δυνήσονται σωθῆναι ἀπὸ πολέμου, αὐτοὶ δὲ αἰχμάλωτοι ἤχθησαν. Ταῦτα τὸ Ἰουδαίων ἔθνος διδάσκων ὁ λόγος εἰς ἀποτροπὴν τῆς συνεχούσης αὐτοὺς εἰδωλολατρίας εἰς αὐτῶν πρόσωπον ἑξῆς προσφωνεῖ λέγων· | |
| 30 | Ἀκούσατέ μου, οἶκος τοῦ Ἰακὼβ καὶ πᾶν τὸ κατάλοιπον τοῦ Ἰσραήλ, ⸢ἀλλ’ οὔτε Ἰακὼβ αὐτοὺς καλεῖ οὔτε Ἰσραὴλ ὀνομάζει, οἶκον δὲ αὐτὸν μόνον τοῦ Ἰακὼβ διὰ τὴν κατὰ σάρκα οἰκειότητα καὶ κατάλοιπον ὡσανεὶ περίττευμα καὶ τρύγα τοῦ Ἰσραήλ.⸣ εἶτ’ ὀνειδίζει αὐτοὺς τὴν ἐξ ἁπαλῶν ὀνύχων μελέτησιν καὶ ἐκμάθησιν τῶν θείων ἀναγνωσμάτων, ἃ δὴ μανθάνοντες ἐκ παιδίου καὶ εἰς | |
| 35 | γῆρας ‹εἰς κενὸν ἐμελέτησαν›, ὡς διὰ τοῦτ’ εἰρῆσθαι τό· «καὶ λαοὶ ἐμελέτησαν κενά». δεῖγμα δὲ μέγιστον τοῦ ‹εἰς κενὸν καὶ μάταιον› τὴν τῶν θείων γραφῶν μελέτην αὐτοὺς πεποιῆσθαι τὸ εἰσέτι τότε εἰδωλολατρεῖν καὶ δεῖσθαι λόγων προφητικῶν εἰς ἔλεγχον καὶ ἀποτροπὴν τῆς πλάνης. ἀλλ’ εἰ καὶ ὑμεῖς φησι τοιοῦτοι, ἐγὼ θεὸς ὢν ὁ αὐτὸς ἐμαυτῷ ἔσομαι καὶ οὐ παύσομαι εἰσφερόμενος σπουδὴν πρὸς | |
| 40 | τὸ σῶσαι ὑμᾶς. | |
2.31 | Ἔτι καὶ ταῦτα πρὸς τὸν ἐκ περιτομῆς λαὸν ἀποτείνεται, ὃν οὐκέτι ‹παῖδα αὐτοῦ› ἐκάλει οὐδὲ ‹ἐκλεκτὸν καὶ ἀγαπητὸν Ἰσραήλ›· αὗται γὰρ αἱ προσθῆκαι διὰ τῶν ἀνωτέρων τὴν ἐξ αὐτῶν ἐκλογὴν ἐδήλουν. φησὶν οὖν πρὸς αὐτούς· Ὑμεῖς μέν, ὦ οὗτοι ἐκ παίδων καὶ ἐξ αὐτῆς κοιλίας ὡς εἰπεῖν τὰ θεῖα | |
| 5 | λόγια παιδευόμενοι καὶ καταγηρῶντες ἐν αὐτοῖς, οὐδὲν πρὸς ψυχῆς ὠφέλειαν ἐξ αὐτῶν ἐκαρπώσασθε· ἐγὼ δὲ καὶ μετὰ τοσαύτας ὑμῶν ἀποπτώσεις ἔτι καὶ νῦν ἀνεχόμενος εἰς μετάνοιαν ὑμᾶς προσκαλοῦμαι, ἐπειδήπερ ἐμὸν τυγχάνετε ὄντες ποίημα. ἐγὼ γὰρ ἐποίησα, διὸ κἀγὼ ἀνέχομαι· ἐπαγγέλλομαι δὲ καὶ συγ‐ χώρησιν ποιήσασθαι τῶν ἡμαρτημένων ὑμῖν, εἰ μεταβαλεῖσθε. διό φημι· καὶ ἐγὼ | |
| 10 | ἀνήσω καὶ πάλιν ἀναλήψομαι ὑμᾶς καὶ σώσω. Καὶ τὰ μὲν τῆς ἐμῆς προτροπῆς τοιαῦτα, ⸢ὑμεῖς δὲ λογίσασθε εἰς ποίας ἐκπεπτώκατε θεομαχίας καὶ δυσσεβείας τολμήσαντες ὁμοιῶσαί με τοῖς | |
| μὴ οὖσι καὶ ἐν οὐδενὶ λόγῳ θέσθαι τὴν ἐμὴν θεότητα. ἰσότιμον δέ με ἔθεσθε τῇ ἀψύχῳ ὕλῃ, ἣν ἐπλάσασθε· χρυσίον καὶ ἀργύριον ἐκ συμβολῆς συνάγοντες καὶ | 299 | |
| 15 | διὰ χειρῶν ἀνθρωπίνων ἀνειδωλοποιήσαντες, οἷς δὲ προσκυνεῖν οὐκ αἰσχύνεσθε μήτε βαδίζειν μήτε κινεῖσθαι δυνατοῖς οὖσιν, ἀλλ’ ἐπ’ ὤμων φερομένοις καὶ ὑφ’ ἑτέρων ὠθουμένοις καὶ μήτε ἀκούειν μήτε αὐτοὺς σῴζειν δυνατοῖς. τούτοις ὅμοιον κἀμὲ εἶναι ἐλογίσασθε, ὦ τὰς ψυχὰς πεπηρωμένοι.⸣ Ἀλλὰ γὰρ βραχύ τι διαβλέψαντες ἐννοήσατε εἰς οἷον ἀσεβείας | |
| 20 | βυθὸν ἐξωκείλατε· τούτων δὲ αὐτῶν μνησθέντες μετανοήσατε καὶ ἐπιστρέ‐ ψατε ὀρθοῖς λογισμοῖς εἰς ἔννοιαν τῆς ἐμῆς θεότητος, ἐννοήθητέ τε παρ’ ἑαυτοῖς ὡς ἐξ αἰώνων ἀπείρων καὶ πρὸ παντὸς ἐπινοουμένου χρόνου ἐγώ εἰμι, καὶ οὐκ ἔστιν πλὴν ἐμοῦ θεός. ⸢Τούτου δὲ μέγιστον ἀνθρώποις μαρτύριον διὰ τῶν ἐμαυτοῦ | |
| 25 | προφητῶν παρεστησάμην τὰ μέλλοντα θεσπίσας καὶ τὰ μακροῖς ὕστερον χρόνοις γενησόμενα προειπών, ἃ καὶ δι’ ἔργων ἐξετέλεσα καὶ αὖθις ἐπιτελέσω ἐν τοῖς ἐπιοῦσι χρόνοις. καὶ πάντα δὲ ὅσα βεβούλευμαι καὶ ὥρισα ἀραρότως γενήσεται ἐμοῦ τέλος ἐπιθήσαντος τοῖς ἐμαυτοῦ λόγοις· ὅτε καὶ βούλομαι διὰ τοῦ καλεῖν τοὺς ἐμαυτοῦ ὑπηρέτας δι’ ἀέρος φερομένους ὀρνέων καὶ πετηνῶν δίκην, λέγω δὲ | |
| 30 | τὰς ἀγγελικὰς δυνάμεις καὶ «τὰ λειτουργικὰ πνεύματα εἰς διακονίαν ἀποστελλόμενα διὰ τοὺς μέλλοντας κληρονομεῖν σωτηρίαν».⸣ οὕτως γοῦν καλῶν ἀπὸ ἀνατολῶν πετηνόν, ἢ ὄρνεον κατὰ τὸν Σύμμαχον, καὶ ἀπὸ γῆς πόρρωθεν τὰς ἐμοὶ διακονουμένας θείας δυνάμεις. ἅπερ πρότερον ἐλάλησα διὰ τῶν ἐμαυτοῦ προ‐ φητῶν, ταῦτα δι’ αὐτῶν ἔργοις ἐπιτελέσω. κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον καὶ τοὺς λοιποὺς | |
| 35 | ἑρμηνευτάς· πᾶν φησι τὸ θέλημά μου ποιήσω, καλῶν ἀπὸ ἀνατολῶν ὄρνιν ἀπὸ γῆς πόρρωθεν, ἄνδρα βουλῆς μου· καίγε ἐλάλησα, καίγε ἄξω αὐτό, 〈ἔπλασα〉 καὶ ποιήσω αὐτό. ἄνδρα δὲ βουλῆς αὐτοῦ τίνα ἂν εἴποις ἢ τὸν Χριστὸν αὐτοῦ, ὃν ἀνακαλεσάμενός φησιν ἐκ γῆς πόρρωθεν, δηλαδὴ ἐκ τῶν τοῦ ᾅδου μυχῶν. πάντα ὅσα πρὸ τούτου ἐπηγγειλάμην, εἰς ἔργα δι’ | |
| 40 | αὐτοῦ χωρῆσαι ποιήσω. | |
2.32 | Ἔτι καὶ ταῦτα πρὸς τὸν ἐκ περιτομῆς λαὸν εἴρηται, ἅπερ συνάψαι προσήκει τοῖς ἀνωτέρω εἰρημένοις, δι’ ὧν προσφωνήσας αὐτοῖς ὁ λόγος καὶ εἰπών· «Ἀκούσατέ μου, οἶκος τοῦ Ἰακὼβ καὶ τὸ κατάλοιπον τοῦ οἴκου Ἰσραὴλ» ἐπήγαγε· «τίνι 〈με〉 ὡμοιώσατε; ἴδετε, τεχνάσασθε, οἱ πλανώ‐ | |
| 5 | μενοι». ἀλλ’ ἐκεῖ ‹πλανωμένουσ› αὐτοὺς ὠνόμαζεν, ἐνταῦθα δὲ ἀκούσατέ μού φησιν, οἱ ἀπολωλεκότες τὴν καρδίαν, ἀνθ’ οὗ ὁ Σύμμαχος σκληροκάρδιοι ἡρμήνευσε. καὶ προστίθησιν· οἱ μακρὰν ἀπὸ τῆς δικαιοσύνης, ἀλλ’ ὑμεῖς μέν φησιν ἐμακρύνατε ἑαυτοὺς τῆς ἐμῆς δικαιοσύνης, ἐγὼ δὲ οὐ καθ’ ὑμᾶς | |
| ἔπραξα, κατὰ δὲ τὴν φιλανθρωπίαν ὡς θεὸς ἀγαθὸς καὶ δίκαιος τὴν δικαιοσύνην | 300 | |
| 10 | μου ἤγγισα καὶ τὴν σωτηρίαν τὴν παρ’ ἐμοῦ οὐ βραδυνῶ. καὶ ταῦτα πράξω οὐ μέλλων οὐδὲ βραδύνων, ἀλλ’ ἐντεῦθεν ἤδη δώσω ἐν Σιὼν σωτηρίαν καὶ τῷ Ἰσραὴλ δόξαν· οὕτω γὰρ ἡρμήνευσεν ὁ Σύμμαχος εἰπών· δώσω ἐν Σιὼν σωτήριον καὶ τῷ Ἰσραὴλ δόξαν. τῇ μὲν οὖν ἐμαυτοῦ φιλανθρωπίᾳ χρώμενος ταῦτα τῇ Σιὼν καὶ τῷ Ἰσραὴλ δώσω, τὴν δὲ δικαιοσύνην μου | |
| 15 | ἐνδείξομαι ἐν τῷ ἐπεξιέναι τοῖς πολιορκήσασιν αὐτούς. Χαλδαῖοι δὲ ἦσαν οὗτοι καὶ Βαβυλώνιοι, πρὸς οὓς μεταβαίνων ἀποτεί‐ νεται προαγορεύων αὐτοῖς καθαίρεσιν τῆς βασιλείας καὶ ταπείνωσιν τοῦ ὕψους, ἐφ’ ᾧ ἐμεγαλαύχουν μακροῖς χρόνοις δυναστεύσαντες τῶν ἐθνῶν. ⸢προσωποποιεῖται δὲ ἐν τούτοις τὴν βασιλείαν αὐτῶν θυγατέρα Βαβυλῶνος ὀνομάζων αὐτήν· | |
| 20 | καλεῖ δὲ αὐτὴν καὶ παρθένον διὰ τὸ ὡραΐζεσθαι καὶ καλλωπίζεσθαι παρθένου δίκην, βούλεσθαί τε φαίνεσθαι νέαν καὶ κόρην εἶναι νομίζεσθαι. εἶθ’ ὡς ἐν ὕψει καθημένῃ διαναστῆναι αὐτῇ προστάττει καὶ καταβῆναι ἀπὸ τοῦ ἑαυτῆς θρόνου, καθεσθῆναί τε ἐπὶ τῆς γῆς καὶ ἀποκρύψαι ἑαυτῆς τὴν ἀσχημοσύνην, ἣν πείσεται ἐκ τῆς ἐπὶ τὸ χεῖρον μεταβολῆς.⸣ τοῦτο δὲ σημαίνει φάσκων· εἴσελθε | |
| 25 | εἰς τὸ σκότος. εἶθ’ ὡς ἐπὶ παρθένου προσωποποιῶν τὴν βασιλείαν οὐκέτι φησὶ κληθήσῃ ἁπαλὴ καὶ τρυφερά. Ὁποῖα ἐτύγχανες πάλαι ποτὲ κατεντρυφῶσα ὡς πάντας τοὺς ἀρχομένους ὑπὸ σοῦ τοιούτοις τισὶν ὀνόμασιν ἐπὶ σοῦ κεχρῆσθαι. διὸ ⸢ἀποθεμένη τὴν βασιλικὴν ἐκείνην τρυφὴν θεραπαίνης τρόπον κακοπαθοῦς τινος καὶ μυλωθρί‐ | |
| 30 | δος παρασκεύασον σεαυτὴν δουλεύειν τοῖς σαυτῆς δεσπόταις, μύλον δηλαδὴ λαβοῦσα ἐν αὐτῷ ἄλεσον τὴν σκληρὰν ταύτην καὶ ἐπίπονον θητείαν τῆς παλαιᾶς τρυφῆς ἀντικαταλλαξαμένη.⸣ ἀλλὰ καὶ τὸ κατακάλυμμά σου, ᾧ τὴν κεφαλὴν περιέσκεπες χρυσῷ καὶ λίθοις καὶ τῇ λοιπῇ κομμωτικῇ περιεργίᾳ κατακεκοσμημένη περίελε ἀπὸ σοῦ. καὶ ἐπειδὴ μακροῖς χρόνοις παλαιωθεῖσα καὶ καταγηράσασα ἐν | |
| 35 | τῇ τῶν ἐθνῶν κατατυράννιδι ἀπέκρυπτες τὸ γῆρας καὶ τὴν παλαιότητα ἐγκαλύπ‐ τουσα τὰς σαυτῆς πολιὰς τῇ τοῦ κόσμου περιβολῇ ὡς νομίζεσθαί σε παρθένον ἁπαλὴν καὶ τρυφερὰν εἶναι. ἄκουε νῦν ἐλεγχομένη ὡς δεήσει σε τὰς ἐπὶ τῆς κεφαλῆς πολιὰς ἀνασῦραι καὶ τοῖς πᾶσι τὴν σαυτῆς ἐνδείξασθαι παλαιότητα. κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον· κάλυψαί φησιν ὦτα, ἀποκάλυψαι κνήμην, πάρελθε | |
| 40 | ποταμούς· ἀποκαλυφθήτω ἡ αἰσχύνη σου, καὶ γὰρ ἐφάνη τὸ ὄνειδός σου· ἐκδίκησίν σου λήψομαι, καὶ οὐκ ἀντιστήσεται ἐν ἐμοὶ ἄνθρωπος. ταῦτα κατὰ τὸν Σύμμαχον, δι’ ὧν ἀπαγωγήν τινα τὴν ἐπ’ ἀλλοδαπῆς χώρας καὶ ὥσπερ αἰχμαλωσίαν τὴν ὑπ’ ἐχθροῖς καὶ πολεμίοις ὁ λόγος ἀποτελεῖ τῇδε δουλω‐ μένῃ. ἐκ δὲ τῆς τούτων παραθέσεως καὶ ἡ παρ’ ἡμῖν ἀνάγνωσις σαφηνισθήσεται. | |
| 45 | ἀντὶ γὰρ τοῦ· τὸ δίκαιον ἐκ σοῦ λήψομαι, οὐκέτι μὴ παραδῶ ἀνθρώποις, ὁ Σύμμαχος· ἐκδίκησίν φησι λήψομαι, καὶ οὐκ ἀντιστήσεταί μοι ἄνθρω‐ πος. ἀντὶ δὲ τοῦ· ὁ ῥυσάμενός σε, κύριος σαβαώθ, Ἀκύλας· ἀγχιστεύων | |
| ἡμῶν κύριος, ὁ δὲ Σύμμαχος· λυτρωτὴς ἡμῶν κύριος δυνάμεων, ὁ δὲ Θεοδοτίων· ὁ λυτρούμενος ἡμᾶς κύριος τῶν δυνάμεων, ὄνομα αὐτῷ | 301 | |
2.32(50) | ἅγιος Ἰσραήλ. Ταῦτα γάρ φησι κατὰ σοῦ ὥρισεν ὁ ἡμέτερος κύριος ‹λυτρούμενος ἡμᾶσ› καὶ ἐλευθερῶν ἀπὸ τῆς ὑπὸ σὲ ταλαιπωρίας. διό 〈φησιν〉· Κάθισον κατανενυγμένη, ἢ κατὰ τὸν Σύμμαχον σιωπῶσα, ἡ πάλαι ἐπαιρομένη καὶ μεγαλαῦχος, ἡ ὡς οἰκέταις προστάσσουσα τοῖς λοιποῖς ἔθνεσι καὶ ὥσπερ μετα‐ | |
| 55 | μελομένη, ἐφ’ οἷς ἔπραξας, καὶ τὴν ψυχὴν κατανενυγμένη. κάθισον ἐν αὐτῷ ἐδάφει ταπεινή, ἢ εἰ δυνατὴ τυγχάνεις, ἀπόκρυψον σαυτὴν καὶ σκότῳ παράδος, ἵνα μὴ ἀσχημονῇς. εἶτα κατὰ τὸν Σύμμαχον εἴρηται· οὐκέτι γὰρ κληθήσῃ δέσποινα βασιλειῶν. ὠργίσθην κατὰ τοῦ λαοῦ μου, ἐβεβήλωσα τὴν κληρονομίαν μου. κἀγὼ μὲν κατὰ τὸ δίκαιον παιδείας ἕνεκεν καὶ ἐπιστροφῆς εἰς | |
| 60 | τὰς σὰς χεῖρας παρέδωκα τὸν ἐμαυτοῦ λαὸν σωφρονίζων αὐτόν, σὺ δὲ ἐκ περιττοῦ καὶ τοῦ δέοντος ἔπραξας πλέον οὐδὲν φιλάνθρωπον ὡς πρὸς ὁμοιωπαθεῖς ἐν‐ δειξαμένη. Καὶ τὰ λοιπὰ δὲ σαφέστερα ὄντα τὸ ὑπερήφανον τῆς τῶν Χαλδαίων βασιλείας διαγράφει καὶ τὴν ἀλαζονείαν τῶν παρ’ αὐτοῖς βασιλευσάντων ἀνδρῶν, | |
| 65 | ὅπως τε ὑπέγραφον ἑαυτοῖς ἀθάνατον κράτος καὶ ἀκαθαίρετον ἕξειν τὴν ἀρχήν. ἀλλ’ ὑφ’ ἕνα καὶ τὸν αὐτὸν καιρὸν ἥξει ἐπὶ σέ φησι καὶ ἀνδρὸς στέρησις καὶ τέκνων ἀπώλεια, ἀνδρὸς μὲν τοῦ ἐν σοὶ βασιλεύοντος, τέκνων δὲ τῶν ὑπὸ σοῦ βασιλευθησομένων. ἀθρόως δὲ ταῦτα ἥξει ἐπὶ σὲ ὡς καὶ χήραν καὶ ἄτεκνον ἀποδειχθῆναί σε· ταῦτα δὲ σοὶ συμβήσεται, οὐ διὰ τὰ προλεχθέντα μόνον, ἀλλὰ | |
| 70 | καὶ διὰ τὸ πλῆθος τῶν φαρμακειῶν σου καὶ τῶν ἐπαοιδῶν σου, ἐφ’ οἷς τὰς ἐλπίδας ἔχουσα ἀγαυριᾷς μονουχὶ λέγουσα· Ἐγώ εἰμι, καὶ οὐκ ἔστιν ἑτέρα. ἀντὶ δὲ τοῦ· γνῶθι ἡ σύνεσις τούτων ἔσται, ὁ Σύμμαχος· καὶ ἡ γνῶσίς σού φησιν αὕτη ἐξηπάτησέ σε, διὸ εἶπας ἐν τῇ καρδίᾳ σου Ἐγώ εἰμι, καὶ οὐχ ὑπάρχει μετ’ ἐμὲ ἔτι. | |
| 75 | Ἀλλ’ ἐπελθούσης σοι τῆς ἐκ θεοῦ ὀργῆς χρῆσαι ταῖς ἐπαοιδαῖς καὶ ταῖς φαρμακείαις, αἷς εἴωθας εἴ πως ἄρα βοηθείας τεύξῃ· ⸢ταῦτα γὰρ ἦν σοῦ τὰ μαθήματα, ἃ ἐμάνθανες ἐξ ἀρχείων χρόνων καὶ ἐκ νεότητός σου.⸣ ἔστι δὲ ἀπὸ τῆς τοῦ Δανιὴλ γραφῆς γνῶναι, ὅπως διέπρεπον παρὰ τοῖς Χαλδαίοις τοῖς τὴν Βαβυλῶνα κατοικοῦσι ‹μάγοι› τινὲς καὶ ‹γαζαρηνοὶ› καὶ ‹φάρμακοι› | |
| 80 | καὶ οἱ περὶ ταῦτα καὶ τὰ τοιαῦτα δεινοί τε καὶ ‹σοφοί›. καὶ εὐδοκίμουν παρὰ τῷ βασιλεῖ ὡς δι’ αὐτῶν κατορθουμένης τῆς βασιλείας, ἀλλ’ ἐπεὶ μὴ μόνον φαρμα‐ κείαις καὶ ἐπαοιδίαις ἐσχόλαζον, ἤδη δὲ καὶ ἐπὶ τῇ τῶν μαθηματικῶν θεω‐ ρημάτων γνώσει μέγα ἐφρόνουν τὰ οὐράνια ἐπίστασθαι ἐπαγγελλόμενοι καὶ ‹τῶν ἀστέρων› τὰς κινήσεις, τά τε ἐκ τούτων ἀποτελέσματα καὶ τούτοις ἐπὶ τοῦ | |
| 85 | παρόντος χρῆσαι κατὰ καιρόν, ὡς ἂν μάθοις τὰ μέλλοντά σε διαλήψεσθαι. ἀλλ’ οὐδεὶς ἔσται ὁ δυνησόμενος ἐκ τῆς τούτων θεωρίας τὸ μέλλον ἐξειπεῖν· μάλιστα | |
| γὰρ αὐτοὺς καταλήψεται τοὺς ἐπὶ τούτοις μέγα φρονοῦντας ἡ «διὰ πυρὸς» τι‐ μωρία. ἐπειδὰν καὶ ‹πᾶσα ἡ πόλις πυρίκαυστοσ› γίγνεσθαι μέλλῃ, τότε γοῦν ἐλεγχθήσονται τῷ μὴ δεῖν ἑαυτοῖς ἐπαμύνειν δύνασθαι καὶ ὅλην δὲ σὲ τοῦτο τὸ | 302 | |
| 90 | τέλος περιμένει, λέγω δὲ τὸ ἐν ἄνθραξι καὶ πυρὶ καυθῆναι. καὶ μᾶλλον οἱ ἄνθρακές σου τότε τῆς παλαιᾶς τρυφῆς κρείττους γενήσονταί σοι ἐπιστρεπτικοί τινες ὄντες καὶ ὠφέλιμοι. τὸ δέ· ἔσονταί σοι βοήθεια, οὐκ εἴρηται παρὰ τοῖς λοιποῖς ἑρμηνευταῖς. τούτῳ δέ φησι περιβληθήσῃ τῷ τέλει, ὦ σὺ Χαλδαία, ἐπειδήπερ μακροῖς χρόνοις πλάνῃ σεαυτὴν ἐκδοῦσα καὶ ὡς εἰπεῖν ἐξ αὐτῆς νεότη‐ | |
| 95 | τος ἐκοπίασας ἐν τῇ μεταβολῇ σου, ἢ κατὰ τοὺς λοιποὺς ἑρμηνευτάς· οἱ ἔμποροί σου ἀπὸ νεανιότητός σου, ἕκαστος εἰς τὸ πέραν ἑαυτοῦ ἐπ‐ λανήθησαν, ἐξ ὧν οὐδεὶς εὕρηταί σοι σωτήρ, 〈ἢ〉 διὸ οὐκ ἔστιν ὁ σῴζων σε κατὰ τὸν Σύμμαχον. | |
2.33 | ⸢Τὰ ἐπελευσόμενα τῇ Βαβυλῶνι, τοῖς τε οἰκήτορσι καὶ τοῖς βασιλεῦσιν αὐτῆς προαναφωνήσας ὁ λόγος τὸν Ἰουδαίων ἀπελέγχει λαὸν διὰ τῶν προκειμένων φάσκων, ὅτι διὰ τὸ παρ’ ἐμοὶ δίκαιον ἐπάξω ταῦτα κατὰ τῶν Χαλ‐ δαίων· οὐ μὴν ὅτι σὺ βοηθείας ἦσθα ἄξιος. καὶ ταῦτα προλαβὼν προεῖπον «πρὶν | |
| 5 | γενέσθαι» τὰ πράγματα προγνώσει θεϊκῇ θεσπίσας, ἵν’ ἐπειδὰν εἰς πέρας ἀχθῇ καὶ δι’ ἔργων χωρήσῃ τὰ κατὰ τῶν Χαλδαίων προηγορευμένα, μὴ οἷς νομίζεις θεοῖς τὴν αἰτίαν ἀναθῇσ⸣ μηδὲ εἴπῃς, ὅτι θεοί μου, οἷς εἰδωλολατρῶν προσεῖχον. ταύτην παρὰ τῶν πολεμίων τὴν τιμωρίαν εἰλήφασιν, ἐμοῦ γὰρ ἐντεῦθεν ἤδη προφητεύσαντος τὰ συμβησόμενα καὶ ἀπειλήσαντος διὰ τῶν ἐμῶν προφητῶν | |
| 10 | ἐπάξειν τὰ προλεχθέντα τῇ Βαβυλωνίων βασιλείᾳ. ἐπειδὰν δι’ ἔργων ταῦθ’ οὕτως χωρήσειε καθὼς διεστειλάμην, ἀνάγκη πᾶσα ὁμολογεῖν ὑμᾶς ἐμὲ μόνον εἶναι θεὸν τὸν ἐπαληθεύσαντα τοὺς ἐμαυτοῦ λόγους. καλεῖ δὲ αὐτοὺς οἶκον Ἰακὼβ ὡς μὴ ὄντας ἀξίους τῆς τοῦ προπάτορος αὐτῶν ἐπωνυμίας, ἀλλὰ καὶ οἱ κεκλημένοι φησὶν ἐπὶ τῷ ὀνόματι Ἰσραήλ, οὐκ ὄντες Ἰσραὴλ οὐδὲ | |
| 15 | φερώνυμοι τῆς προσηγορίας ὄντες ὅμως οὕτως ὠνομάζοντο. εἶτ’ ἐπιλέγει· καὶ ἐξ ὕδατος Ἰούδα ἐξελθόντες· ⸢μηδὲν γὰρ ἔχοντες ἄξιον τῆς τοῦ πατριάρχου ψυχῆς, ἐκ τοῦ ὕδατος δὲ αὐτοῦ καὶ τοῦ σωματικοῦ σπέρματος ὑποστάντες· σωματικοὶ καὶ σάρκινοι μόνον ἦσαν υἱοί, οὐχὶ δὲ καὶ ψυχῆς ἀληθινὰ τέκνα. σημαίνει δὲ διὰ τοῦ ὕδατος Ἰούδα ‹τὸ βασιλικὸν γένοσ› ἐκ διαδοχῆς Δαυὶδ καὶ ἐκ φυλῆς | |
| 20 | Ἰούδα ἔτι τότε κατὰ τοὺς προφητικοὺς χρόνους διαμένον ἐν τῇ Ἰερουσαλήμ.⸣ ὥσπερ δὲ ἐπιπλάστως καὶ Ἰακὼβ καὶ Ἰσραὴλ καὶ Ἰούδας ἐχρημάτιζον οἱ νῦν κατηγορούμενοι οὐκ ὄντες κατὰ ἀλήθειαν ἄξιοι τούτων τῶν προσηγοριῶν, οὕτως καὶ ὀμνύοντες τῷ ὀνόματι κυρίου καὶ μνήμην ποιούμενοι τοῦ θεοῦ Ἰσραὴλ μέχρι χειλέων καὶ στόματος ταῦτ’ ἔπραττον. οὐ μὴν μετὰ ἀληθείας τῇ τῶν | |
| 25 | ὅρκων ἐχρῶντο παραλήψει, ἀλλὰ καὶ τῆς πόλεως τῆς τῷ θεῷ ἀνακειμένης ἀντεχόμενοι ἐδόκουν ἀντιστηρίζεσθαι ἐπὶ τῷ θεῷ καὶ τοῦτο μεθ’ ὑπο‐ | |
| κρίσεως πράττοντες. Ταῦτα τῷ Ἰουδαίων προσφωνήσας λαῷ ἑξῆς διαστέλλεται τοῖς αὐτοῖς λέγων Μὴ νομίσητέ με, ὦ οὗτοι, ἀργῶς τὰ μέλλοντα προαγορεύειν· τοῦτο γὰρ | 303 | |
| 30 | ὅλον γίνεται, ὅπως οἱ ἐν ὑμῖν ἄπιστοι ἐκ τῆς τῶν πραγμάτων ἐκβάσεως μάθοιεν, ὅτι οὐκ ἀνθρώπινοι ἦσαν οἱ τῶν ἐμῶν προφητῶν λόγοι· οὐ γὰρ ἀνθρώπου φύσεως τὸ γνῶσιν ἔχειν τῶν μελλόντων. θεὸς δέ εἰμι ὁ ταῦτα θεσπίζων, ἤδη μὲν οὖν καὶ διὰ τῶν ἔμπροσθεν χρόνων, ἀλλά τινα προηγόρευσα καὶ λόγοι τινὲς ἐξῆλθον διὰ στόματος ἑτέρων μου προφητῶν, ὡς εἰς ἀκοὰς ἐλθεῖν πολλῶν τὰ προλελεγμένα, | |
| 35 | οἷς καὶ τὰ ἔργα ἐπηκολούθησε σύμφωνα ταῖς προαγορεύσεσιν. Ὅμως ἐπειδὴ σὺ ὁ Ἰουδαίων λαὸς τράχηλον ἀκαμπῆ καὶ σιδήρεον ἔοικας φέρειν, ἤδη δὲ καὶ ἀναίσχυντος οὕτως εἶ ὡς μὴ ἄν τινα σφαλῆναι φήσαντα μέτωπον ἔχειν σε χάλκεον. Τούτου χάριν καὶ νῦν προαπήγγειλά σοι τὰ ἐσόμενα, ⸢μήποτε | |
| 40 | τῶν πραγμάτων ἐπελθόντων ἀπατῶν σαυτὸν τοὺς πεπλανημένως νομιζομένους θεοὺς πεποιηκέναι αὐτὰ νομίσειας. πλὴν καὶ τοῦτο τὴν ἐμὴν οὐ λανθάνει πρό‐ γνωσιν τὸ μηδ’ ἐκ τούτων ὠφεληθήσεσθαί σε τῶν λόγων. ὅμως δ’ οὖν ἐπιμένων τῇ ἐμαυτοῦ φιλανθρωπίᾳ ἔτι καὶ νῦν μαρτύρομαι καὶ διαστέλλομαί σοι τὰ συμ‐ βησόμενα τῇ Βαβυλῶνι καὶ τοῖς Χαλδαίοις τοῖς μέλλουσί σε καταπολεμεῖν.⸣ ἰδοὺ | |
| 45 | γὰρ ἐντεῦθεν προαπεφηνάμην ὡς ἂν εἰδείης τὸν καταληψόμενον αὐτοὺς ὄλεθρον, ἵν’ ἐπειδὰν οἱ πολέμιοι παραγένωνται ἐκ Βαβυλῶνος ἐπιστάντες γνωρίσῃς τὸν θεὸν τὸν προφήσαντά σοι ταῦτα καὶ βοηθὸν αὐτὸν ἀνακαλέσῃ ὡς ἂν ἤδη προ‐ αποφηνάμενον τὸ διαληψόμενον αὐτοὺς τέλος. ταῦτα δέ σοι ἐκ τῶν ἐμῶν γιγνώσκειν παρέσχον λόγων, ἄλλοθέν ποθεν οὐδὲ μίαν αὐτῶν εἰληφότι γνῶσιν. ⸢μὴ γὰρ | |
2.33(50) | σαυτὸν ἀπάτα μηδὲ λέγε, ὅτι πρὸ τῆς ἐμῆς προφητείας ἐγίνωσκες αὐτά· πόθεν γάρ σοι παρῆν ταῦτα γινώσκειν; πλὴν οὐδέν σε ἐκ τούτων ὠφεληθήσεσθαι τῶν λόγων πέπεισμαι.⸣ Οἶδα γὰρ καὶ πρὸ τούτου γινώσκων, ὡς ἀθετῶν ἀθετήσεις· διὸ παρ’ ἐμοὶ ὡς παρὰ θεῷ προγνώστῃ πάντων καὶ πρὶν γεννηθῆναί σε ἄνομος καὶ | |
| 55 | παράνομος ἐκέκλησο. διὸ κατὰ τὸν Σύμμαχον εἴρηται· καὶ ἀσύνθηκος ἐκ κοιλίας ἐκλήθης· ⸢ὅμως γοῦν οὐ διὰ σέ, ἀλλὰ διὰ τὴν ἐμαυτοῦ φιλανθρωπίαν ἐντεῦθεν ἤδη καὶ προεῖπον καὶ ἐπέδειξά σοι τὸν μέλλοντα κατὰ τῶν σῶν πολεμίων ἐπιέναι ὄλεθρον σπουδάζων διὰ πάσης προφάσεως σωθῆναί σε.⸣ Ὅθεν ἐν τῷ παραδιδόναι σε τοῖς ἐχθροῖς σου ⸢οὐχ ἕνεκεν ἀρ‐ | |
| 60 | γυρίου ἐπίπρασκόν σε· ἐπ’ ὠφελείᾳ δὲ τῇ σῇ καὶ τοῦτ’ ἔπραττον ὡς ἂν τοῦτον σωφρονισθείης τὸν τρόπον, ὅτι μὴ τὴν διὰ λόγων καὶ παραινέσεων ὑπεδέξω παιδείαν. τοῖς δὲ πολεμίοις οὐχ ἕνεκεν ἀργυρίου ἐπίπρασκόν σε, ἀλλὰ τῶν σῶν ἁμαρτημάτων καὶ ἀσεβημάτων χάριν· «ταῖς γὰρ ἁμαρτίαις ὑμῶν ἐπράθητε». καὶ | |
| ὅμως οὐδ’ οὕτως εἴασα ὑμᾶς διὰ παντὸς τοῖς ἐχθροῖς δουλεύειν, ἀλλὰ πάλιν | 304 | |
| 65 | λυτρώσομαι καὶ ὥσπερ ἀπὸ καμίνου πτωχείας ἐκ τῆς ὑπὸ τοῖς Βαβυλωνίοις κακώσεως αὖθις ὑμᾶς ἐλευθερώσω.⸣ Καὶ ταῦτα πάντα διὰ τὸ ἐμὸν ποιήσω ὄνομα, ἐπειδὴ λαβόντες εἰς τὸ περιττὸν οἱ πολέμιοι τὴν ἐμὴν κατεβλασφήμουν θεότητα. οὐκ ἐνόμιζον δὲ παραδεδωκέναι ὑμᾶς αὐτοῖς, θρασυνόμενοι δὲ καὶ μέγα φρονοῦντες ἐφ’ ἑαυτοῖς τὸ | |
| 70 | μηθὲν εἶναί με ὑπελάμβανον, τοὺς δὲ αὐτῶν ἐδόξαζον θεοὺς ὡς αἰτίους αὐτοῖς γενομένους τῆς καθ’ ὑμῶν νίκης. διὸ τὴν ἐμαυτοῦ δόξαν οὐ καθυφίημι οὐδὲ ἑτέρῳ παραχωρήσαιμι τὴν ἐμὴν θεότητα, ἥτις δικαιοσύνης τῆς εἰς πάντας ἀνθρώπους ἐκτεινομένης συνίσταται. | |
2.34 | Ἔτι καὶ ταῦτα πρὸς τοὺς αὐτοὺς καὶ περὶ τῶν αὐτῶν ὁ λόγος ἀποτείνεται καί φησιν· Ἄκουέ μου, Ἰακὼβ καὶ Ἰσραὴλ ὃν ἐγὼ καλῶ, ἢ κατὰ τὸν Σύμμαχον· ὁ κλητός μου, κατὰ δὲ τὸν Ἀκύλαν· κλητέ μου. ⸢ἐν τούτοις τοὺς κατορθοῦντας ἀνακαλεῖται διὰ τῶν ἔμπροσθεν ἑτέρους τοὺς παρ’ | |
| 5 | αὐτοῖς διαβεβλημένους ὀνομάσας, ἀλλ’ ἐνταῦθα τοῖς κρείττοσι διαλέγεται, οὓς κλητοὺς αὐτοῦ ὀνομάζει· ἦσαν γὰρ ἐξ ἐκείνου «πολλοὶ κλητοί, ὀλίγοι δὲ ἐκλεκτοί», πλὴν οἱ δηλούμενοι οὐκ ἦσαν ἐκλεκτοί, ἀλλὰ κλητοί.⸣ ὑπομιμνῄσκει δὲ αὐτοὺς τῆς ἑαυτοῦ θεολογίας πρῶτον καὶ ἔσχατον εἶναι ἑαυτὸν λέγων. διὸ κατὰ τοὺς λοιποὺς εἴρηται· ἐγὼ πρῶτος καὶ ἐγὼ ἔσχατος. εἴρηται δέ που | |
| 10 | ‹περὶ τοῦ μονογενοῦς τοῦ θεοῦ›, ὅτι αὐτός ἐστιν «ὁ πρῶτος καὶ ἔσχατος», καί· «τὸ Ἄλφα καὶ τὸ Ὦ». πῶς δὲ πρῶτος καὶ πῶς ἔσχατος, ἑξῆς διασαφεῖ φάσκων· «ὁ ζῶν, καὶ ἐγενόμην νεκρός». ἀρχὴ μὲν γὰρ ζωῆς αὐτός, ὅτι ‹αὐτὸς ἦν ἡ ζωή›, καὶ ἔσχατος δὲ πάλιν αὐτός, ἐπεὶ «ἐκένωσεν ἑαυτὸν μορφὴν δούλου λαβὼν καὶ γενόμενος ὑπήκοος τῷ πατρὶ ἐταπείνωσεν ἑαυτὸν μέχρι θανάτου, | |
| 15 | θανάτου δὲ σταυροῦ». Εἶθ’ ἑξῆς τὴν ὑπερμεγέθη δύναμιν αὐτοῦ παρίστησι φάσκων· ἡ χείρ μου ἐθεμελίωσε τὴν γῆν. διὸ λέγεται ἐν Παροιμίαις· «ὁ θεὸς τῇ σοφίᾳ ἐθεμελίωσε τὴν γῆν». ἀλλὰ καὶ ἡ δεξιά μου ἐστερέωσέ φησι τὸν οὐρανόν, ἢ τοὺς οὐρανοὺς κατὰ τοὺς λοιπούς, δηλαδὴ τὰς θείας καὶ οὐρανίας | |
| 20 | δυνάμεις. καὶ ἐπιφέρει· καλέσω αὐτούς, καὶ στήσονται ἅμα· ⸢ὡς γὰρ δεσπότῃ προστάττοντι ὑπακούσουσιν αἱ προλεχθεῖσαι δυνάμεις, ἀλλὰ καὶ συναχ‐ θεῖσαι ἐπὶ τὸ αὐτὸ ἑστᾶσιν ἀκουσόμεναι τῶν αὐτοῦ λόγων. τοῦτό τοι ἐδήλου καὶ ἐν ἀρχῇ τῆς βίβλου φάσκων ὁ λόγος· «Ἄκουε, οὐρανέ, καὶ ἐνωτίζου, γῆ, ὅτι κύριος ἐλάλησεν».⸣ δυσωπεῖ δὲ διὰ τούτων τοὺς ἀκούοντας· εἰ γὰρ αἱ θεῖαι δυνά‐ | |
| 25 | μεις τοιαύτην ἐνδείκνυνται σὺν εὐλαβείᾳ ὡς πρὸς δεσπότην τῶν ὅλων ὑπακοήν, ὑμεῖς ἄνθρωποι ὄντες, πῶς οὐ μᾶλλον τὸν θεῖον ἀναλήψεσθε φόβον; ἀντὶ δὲ τοῦ· | |
| τίς αὐτοῖς ἀνήγγειλε ταῦτα; ὁ Σύμμαχος τίς αὐτοῖς ἀπήγγειλε ταῦτα, ὃν ὁ κύριος ἠγάπησεν, 〈ὃς ποιήσει〉 τὸ θέλημα αὐτοῦ ἐξέδωκεν. ὅτι δὲ καὶ αἱ οὐράνιαι δυνάμεις ὑπακούουσι καλούμεναι καὶ ἄγονται ἀκουσόμεναι τῆς τοῦ | 305 | |
| 30 | θεοῦ βουλῆς, πόθεν ἐγνώσθη ἀνθρώποις τοῦτο; εἰ γνῶναι ποθεῖς μάνθανε, ὅτι αὐτὸς ὁ κύριος ἀπήγγειλε καὶ σοὶ τοῦτο φανερὸν ἐποίησε διὰ τὸ ἀγαπᾶν σε, κατὰ δὲ τὸν Ἀκύλαν τοῦτον εἴρηται τὸν τρόπον· τίς ἐν ἀνθρώποις ἀπήγγειλε ταῦτα, κύριος ἠγάπησεν αὐτόν, ὁμοίως τῷ Συμμάχῳ φήσαντι· τίς αὐτοῖς ἀπήγγειλε ταῦτα, ὃν ὁ κύριος ἠγάπησεν. αὐτὸς οὖν οὗτος, ὃν ὁ κύριος | |
| 35 | ἠγάπησεν, ἀκουστὰ ἐποίησε ταῦτα ἀνθρώποις· ὁ δ’ αὐτὸς οὗτος, ὃν ἠγάπησε κύριος, ‹τὸ θέλημα τοῦ πατρὸσ› ἐνεργήσει τὰ προλεχθέντα διὰ τῶν ἔμπροσθεν κατὰ τῆς Βαβυλῶνος ἐπάξων καὶ ἀνακαλεσάμενος τὸν ἑαυτοῦ λαὸν ἀπὸ τῆς πολεμίας γῆς, ἐπανάξων τε αὐτὸν εἰς τὴν οἰκείαν καὶ ὁδηγήσων τὴν ὁδὸν αὐτοῦ. ταῦτα μὲν οὖν κατὰ καιρὸν τὸν μέλλοντα ποιήσω, ὑμεῖς δὲ ταῦτα προ‐ | |
| 40 | μεμαθηκότες οὐκ ἐν κρυφῇ λαλούμενα, ἀλλὰ μετὰ παρρησίας ὑμῖν ἀπαγγελλό‐ μενα, ἥκετε πρός με σπεύδοντες. καὶ γὰρ ὅτε ἐβουλεύετο ταῦτα ὁ πατήρ, παρ’ αὐτῷ ἤμην, καὶ νῦν αὐτὸς κύριος ὢν ὁ ἐπὶ πάντων θεὸς καὶ τὸ πνεῦμα τῆς ἁγιωσύνης αὐτοῦ ἀπέστειλέ με τὰ ἅπαξ ὑπ’ αὐτοῦ ὡρισμένα διαπράξασθαι. Ἄκουε τοίνυν, ὦ Ἰσραήλ, ἅπερ διδάσκει σε ὁ ῥυσάμενός σε | |
| 45 | κύριος· μέμνησο δὲ μεταξὺ παντὸς λόγου, πῶς ἐγώ εἰμι ὁ θεός σου, ‹καὶ οὐκ ἔστιν ἕτεροσ›· ταῦτα γὰρ πάντα δείκνυμί σοι ὑπὲρ τοῦ εὑρεῖν σε ‹ὁδὸν σωτηρίασ›. εἰ γοῦν καὶ τὴν ἀρχὴν ὑπήκοός μοι ἐγεγόνεις, οὐκ ἄν ποτε τοῖς ἐχθροῖς παρεδόθης· τοσοῦτο δὲ ‹πλῆθος εἰρήνησ› ἐφυλάττετό σοι ὡς ποταμοῦ ῥεύματι ἐοικέναι τὸ πολὺ ‹πλῆθοσ› τῆς ἐπιρρεούσης σοι ἐξ ἐμοῦ ‹εἰρήνης›, διαβόητος δ’ | |
2.34(50) | ἂν ἐγένετό σου ἡ δικαιοσύνη ὥσπερ τι κῦμα θαλάσσης εἰς τὰς πάντων ἐξήχουν ἀκοάς. τήρει δὲ ἐν τούτοις, ὅπως ποταμῷ ἀπεικάζει ‹τὸ πλῆθος τῆς εἰρήνης› καὶ κύματι θαλάσσης, ἢ κύμασι θαλάσσης κατὰ τοὺς λοιποὺς ἑρμηνευτάς, τὴν τοῦ λαοῦ δικαιοσύνην, ἵν’ εἴ ποτε συμβαίη λέγεσθαι. καὶ ἐπὶ ἑτέρων μὴ πάντως ἐπὶ τὸ πρόχειρον ἐκπίπτοι μὲν ὡς νομίζειν περὶ θαλάσσης | |
| 55 | καὶ ποταμῶν σωματικῶν τὰ τοιαῦτα λέγεσθαι, ἀλλὰ καὶ τὸ σπέρμα σού φησιν ἐπληθύνθη ἂν εἰς ἀνήριθμον πλῆθος ὡς τῇ ἄμμῳ παραβάλλεσθαι αὐτὸ καὶ τῆς κοιλίας σου τὰ γεννήματα τῷ χοῒ τῆς γῆς ἀπεικάζεσθαι πλήθους ἕνεκα, εἰ ἐγεγόνεις φύλαξ τῶν ἐμῶν ἐντολῶν. ἀντὶ δὲ τοῦ· ὡς ὁ χοῦς τῆς γῆς, ὡς αἱ κέγχροι αὐτῆς, οἱ λοιποὶ ἑρμηνευταὶ εἰρήκασιν. εἰ μὲν οὖν σωματικώτερον | |
| 60 | ταῦτά τις ἐκδέχοιτο ὡς πρὸς Ἰουδαίους σαρκίνους ὄντας καὶ σωματικωτέρους, εἴποι ἂν εἰρῆσθαι τὴν ἐπαγγελίαν σεμνυνομένως ἐπὶ τῇ τῶν παίδων πολυπληθείᾳ διὰ τὸ μηδὲν σεμνὸν μηδὲ θεοπρεπὲς ἐννοεῖν. εἰ δὲ πρὸς τὴν ἐπαγγελίαν τοῦ θεοῦ τὸ ἀξίωμα τοῦ λέγοντος ἀπίδοις, νόει μοι σπέρμα τὸ ἐκ τοῦ Ἰσραὴλ ἐκεῖνο καὶ τὸ διὰ τῶν ἔμπροσθεν δεδηλωμένον ἐν τῷ· «εἰ μὴ κύριος σαβαὼθ ἐγκατέλιπεν | |
| 65 | ἡμῖν σπέρμα, ὡς Σόδομα ἂν ἐγενήθημεν», δι’ οὗ ἐδηλοῦτο ὁ ἀποστολικὸς χορὸς καὶ πάντες οἱ τοῦ σωτῆρος ἡμῶν ἐξ Ἰουδαίων γενόμενοι μαθηταί. οἱ πατέρες | |
| κατέστησαν τῶν τῆς οἰκουμένης ἐκκλησιῶν καὶ τοῦ πλήθους τῶν ἐν αὐταῖς κατὰ θεὸν ἀναγεννημένων, «οἳ οὐκ ἐξ αἱμάτων οὐδὲ ἐκ θελήματος σαρκὸς οὐδὲ ἐκ θελήματος ἀνδρὸς ἀλλ’ ἐκ θεοῦ ἐγεννήθησαν». | 306 | |
| 70 | ἀλλὰ ταῦτά φησιν ἐγένετο ἂν περὶ σέ, εἰ ἤκουσας τῶν ἐντολῶν μου. εἴποι δ’ ἄν τις ὡς πρὸς Ἰουδαίους καὶ μὴ παρακούσασιν αὐτοῖς καὶ μὴ φυλάξασι τὰς ἐντολάς, ἀλλὰ καὶ εἰδωλολατροῦσι καὶ ‹τοὺς προφήτας ἀναιροῦσι› πολυ‐ πλήθει τὰ τῆς κατὰ σάρκα παιδοποιΐας. πῶς οὖν ὡς ἐξαίρετον ἐπαγγελίαν μεθ’ ὑποστολῆς ὑπισχνεῖται ὁ λόγος φάσκων· εἰ τάδε πεποιήκεις, ἐγένετο ἂν ὡσεὶ | |
| 75 | ποταμὸς ἡ εἰρήνη σου καὶ ἡ δικαιοσύνη σου ὡς κύματα θαλάσσης, καὶ τὸ σπέρμα σου καὶ τὰ ἔκγονά σου. τοσάδε τῷ πλήθει εἰ μὲν οὖν δικαιοπρα‐ γοῦσιν αὐτοῖς ‹τὸ τῆς εἰρήνης πλῆθοσ› παρῆν καὶ σὺν τούτῳ τὰ τῆς πολυπαι‐ δίας, οὐκ ἦν ἄλλο τι φάναι. εἰ δὲ κακῶς πράττοντες εἰρήνης μὲν ‹μακρὰν ἀφεστήκασι› ὡς τοῖς ἐχθροῖς αὐτοὺς εἰσέτι καὶ νῦν δεδουλῶσθαι, ‹ἔρημον› δὲ | |
| 80 | ‹καὶ ἄβατον› αὐτοῖς εἶναι τὸν πάλαι σεπτὸν καὶ ἅγιον τόπον, λελῦσθαι δὲ αὐτῶν τὰ νόμιμα καὶ τὴν βασιλείαν, οὕτω δὲ πράττοντες κακῶς ἐν μόνῃ τῇ τῶν σωμάτων γονῇ σκωλήκων δίκην πληθύνουσιν. ὥρα μὴ ἑτέρως ἢ κατὰ τὴν ἀποδοθεῖσαν ἡμῖν ἑρμηνείαν τὴν τῆς προφητείας διάνοιαν παραδέχεσθαι, ἀλλὰ καὶ νῦν φησιν, ὅτε μὴ τὰς ἐντολὰς ἐφυλάξατε, ἀλλ’ ὅμως διὰ τὴν ἐμὴν φιλανθρωπίαν οὐ μὴ | |
| 85 | ἐξολοθρευθῆτε οὐδὲ μὴ ἐξαλειφθήσεται τὸ ὄνομά σου ἐνώπιόν μου, ἢ κατὰ τὸν Σύμμαχον· ἐξ ἔμπροσθέν μου. ⸢Διόπερ ἐντεῦθεν ἤδη ἐπαγγελλόμενος μὴ ἐξολοθρεῦσαί σε μηδὲ ἐξαλείψειν τὸ ὄνομά σου, εἶπά σοι ἐξιέναι ἀπὸ Βαβυλῶνος ἄφετον καὶ ἐλεύθερον τοῦ τῶν πολεμίων φόβου γενόμενον. λαβὼν δὲ τὴν ἐξουσίαν τῆς εἰς | |
| 90 | τὰ οἰκεῖα ἐπανόδου μὴ ὑπτίως μηδὲ νωχελῶς ποιοῦ τὴν πορείαν σὺν πάσῃ δὲ σπουδῇ· ἀπαντήσει γάρ σοι φωνὴ εὐφροσύνης ἐντεῦθεν ἤδη ἀκουομένης, ἀλλὰ καὶ πάντες οἱ τούτων τῶν ἐμῶν λόγων ἀκούοντες συγχαρήσονταί σου τῇ σωτηρίᾳ.⸣ βοήσονταί τε εἰς ἐξάκουστον ὡς πᾶσι τοῖς εἰς τὰ ἔσχατα τῆς γῆς οἰκοῦσι τὴν ἀκοὴν γνωσθῆναι λεγόντων· Ἐρρύσατο κύριος τὸν δοῦλον αὐτοῦ Ἰακώβ. | |
| 95 | καὶ ἐὰν διψήσωσι, δι’ ἐρήμου ἄξει αὐτούς, ὕδωρ ἐκ πέτρας ἐξάξει αὐτοῖς· σχισθήσεται πέτρα, καὶ ῥυήσεται ὕδωρ, καὶ πίεται ὁ λαός μου. οὐκ ἔστι χαίρειν τοῖς ἀσεβέσι, λέγει κύριος. ⸢καὶ ταῦτα δὲ πρὸς μὲν ἱστορίαν οὐκ ἐπληροῦτο κατὰ τὸν χρόνον τῆς ἀπὸ Βαβυλῶνος ἐπανόδου τῶν ἠλευθερω‐ μένων ὑπὸ Κύρου καὶ Δαρείου τῶν βασιλευσάντων ἐν Πέρσαις· πρὸς δὲ διάνοιαν, | |
2.34(100) | ἐπεὶ μὴ ἔστι πρὸς λέξιν εὑρεῖν ἐν τῇ ἱστορίᾳ πέτραν ὑδάτων ῥεύσασαν κατὰ τὴν ἐπάνοδον τοῦ λαοῦ, φήσομεν τοῖς τῆς νοητῆς αἰχμαλωσίας ἠλευθερωμένοις, περὶ ὧν ὁ Χριστὸς ἔλεγε τοῦ θεοῦ· «εὐαγγελίσασθαι πτωχοῖς ἀπέσταλκέ με, κηρύξαι αἰχμαλώτοις ἄφεσιν» ἐπαληθεύειν τὴν ἐπαγγελίαν. τούτοις γὰρ αὐτοῖς τὸ λογικὸν | |
| πόμα ἐκ τῆς ἀληθινῆς πέτρας ἐξομβρεῖ· «ἡ πέτρα δὲ ἦν ὁ Χριστὸς» κατὰ τὸν | 307 | |
| 105 | Ἀπόστολον·⸣ ὃ δὴ καὶ παρίστησιν αὐτὸς ὁ σωτὴρ ἡμῶν λέγων· «ὃς ἂν πίῃ ἐκ τοῦ ὕδατος οὗ ἐγὼ δώσω αὐτῷ, ποταμοὶ ἐκ τῆς κοιλίας αὐτοῦ ῥεύσουσιν ὕδατος ζῶντος ἁλλομένου εἰς ζωὴν αἰώνιον». τὰ μὲν οὖν τῆς ἐπαγγελίας τοῦ θεοῦ τοιαῦτα ἐπεὶ δὲ συνεώρα ὁ λόγος πολλοὺς τῶν ἀκροωμένων τῆς προφητείας ἀναξίους γενομένους τῶν ἐπαγγελιῶν, ὅπως μὴ ἀδιακρίτως Ἰουδαίων παῖδες ὑπολάβωσι | |
| 110 | περὶ αὐτῶν εἰρῆσθαι τὰ λεγόμενα, ἀναγκαίως ἐπιφέρει ταῖς ἐπαγγελίαις τό· οὐκ ἔστι χαίρειν τοῖς ἀσεβέσι, λέγει κύριος· ⸢εὐσεβοῦσι γὰρ πᾶσα παρέσται ἡ παρὰ θεοῦ τρυφὴ καὶ χαρὰ καὶ εὐφροσύνη καὶ ὅσα ἐπήγγελται ἄλλα, τοῖς δὲ ἀσεβοῦσιν οὐδεὶς λόγος πρὸς τὰ ἐπηγγελμένα.⸣ | |
2.35 | Αὐτάρκως ὁ λόγος διαλαλήσας τὰ κατάλληλα τῷ Ἰουδαίων λαῷ ἐξ ἑτέρας ἀρχῆς διὰ τῶν προκειμένων αὖθις ἐπὶ τὴν τῶν ἐθνῶν μεταβαίνει κλῆσιν ὁμοῦ καὶ τὰ περὶ τῆς τοῦ σωτῆρος ἡμῶν εἰς ἀνθρώπους ἐπιφανείας θεσπίζων. διὸ ἀνακαλεῖται ἀρχόμενος τὰς ἐκκλησίας τοῦ θεοῦ τὰς ἁπανταχοῦ γῆς μεταξὺ τῶν | |
| 5 | ἀπίστων ἐθνῶν ἱδρυμένας καὶ ὥσπερ ὑπὸ θαλάσσης πανταχόθεν περικλυζομένας ὑπὸ τῶν τῆς κακίας ἁλμυρῶν κυμάτων. διὸ νήσους αὐτὰς ὀνομάζει καί φησιν· Ἀκούσατέ μου, νῆσοι. ἀλλ’ ἵνα μή τις συκοφαντῇ τὴν ἡμετέραν ἑρμηνείαν ὡς οὐκ ὀρθῶς ἀποδεδομένην, διασαφεῖ τοῦ λόγου τὴν διάνοιαν ἐπιφέρων ἑξῆς καὶ λέγων· καὶ προσέχετε, ἔθνη, ⸢μονονουχὶ σαφῶς διαστελλόμενος, ὅτι μὴ πρὸς | |
| 10 | Ἰουδαίους τὰ παρόντα συντείνει μηδ’ ὡς ἔτυχε πρός τινας προχείρως νοουμένας νήσους, ἀλλὰ πρὸς τὰ ἔθνη καὶ τὰς μεταξὺ τῶν ἐθνῶν μεσολαβουμένας τοῦ θεοῦ ἐκκλησίας. ὅθεν κατὰ τὸν Σύμμαχον τοῦτον εἴρηται τὸν τρόπον· Ἀκούσατέ μου, νῆσοι, καὶ ἀκροάσασθε, ἔθνη. τί τοίνυν βούλεται διδάξαι τὰς ἐκκλησίας αὐτοῦ, ἐπιλέγει· διὰ χρόνου πολλοῦ στήσεται, λέγει κύριος. καὶ πρῶτον | |
| 15 | ἐπιτηρητέον, ὡς ἐκ προσώπου τοῦ κυρίου ταῦτα προφέρεται καὶ τὰ ἑξῆς τούτοις ἐπιφερόμενα, ἐν οἷς αὐτὸς ὁ τοῦ λόγου κατάρξας κύριος ὡς περὶ ἑτέρου διδάσκει τὰ ἐπιλεγόμενα, ἀλλὰ καὶ γεγεννῆσθαι ἑαυτὸν ὁμολογεῖ καὶ δοῦλον ἑαυτὸν ὀνομάζει καὶ ὅσα ἄλλα παρίστησι διὰ τῶν ἑξῆς ἐπιφερομένων.⸣ τί δὴ οὖν προσφωνῶν ταῖς νήσοις καὶ τοῖς ἔθνεσιν ὁ παρὼν κύριος διδάσκει, | |
| 20 | ἐπακουστέον. ⸢μὴ νῦν φησιν ὅτε ταῦτα διεξέρχομαι προσδοκήσητε τῶν λόγων ὄψεσθαι τὰ ἀποτελέσματα· μακρὸς γὰρ ἔσται μεταξὺ χρόνος, ἐν ᾧ δι’ ἔργων συστήσεται τὰ προφητευόμενα.⸣ ἀντὶ δὲ τοῦ· διὰ χρόνου πολλοῦ στήσεται, οἱ λοιποὶ ἑρμηνευταὶ μακρόθεν εἰρήκασι, συνάψαντες τὸ μακρόθεν τῇ ἀνω‐ τέρω διανοίᾳ, διόπερ ὁ Σύμμαχος καὶ ἀκροάσασθε, ἔθνη, μακρόθεν | |
| 25 | ἡρμήνευσεν. εἶτ’ ἐπήγαγε· κύριος ἐκ γαστρὸς ἐκάλεσέ με καὶ ἐκ κοιλίας μητρός μου ἀνέμνησε τὸ ὄνομά μου· ⸢τοῦτο γὰρ παιδεύθητε, ὦ ἔθνη καὶ ὑμεῖς αἱ νῆσοι. ποῖον δὲ τοῦτο ἢ ὅτι κύριος ὁ πάντων δεσπότης καὶ πρὶν εἰς | |
| ἀνθρώπους ἐμὲ τὸν κύριον προελθεῖν ἔτι κυόμενον κατὰ γαστρὸς ἀνεκαλέσατο, αὐτὸς δέ μοι καὶ ὄνομα ἐδωρήσατο; ὅτι μὲν ὡς αὐτῷ μόνῳ γνώριμόν ἐστι· κατὰ | 308 | |
| 30 | καιρὸν δὲ καὶ ὑμῖν αὐτοῖς, λέγω 〈δὴ〉 πᾶσι τοῖς ἔθνεσι, φανερὸν γενήσεται. Ἀλλὰ καὶ ἔθηκεν ὁ αὐτὸς θεὸς καὶ πατὴρ τὸ ἐμὸν τοῦ ταῦτα λέγοντος κυρίου στόμα ὡς μάχαιραν ὀξεῖαν, τμητικὴν οὖσαν εἰς τὸ διαιρεῖν καὶ ἀφορίζειν τοὺς ἀξίους τοῦ θεοῦ ἀπὸ τῶν μὴ τοιούτων. ὃ δὴ καὶ ἐν Εὐαγγελίοις ὁ αὐτὸς ἐμαρτύρει λέγων· «Μὴ νομίσητε ὅτι ἦλθον εἰρήνην βαλεῖν ἐπὶ τὴν γῆν.⸣ | |
| 35 | οὐκ ἦλθον βαλεῖν εἰρήνην ἀλλὰ μάχαιραν»· οὕτως οὖν καὶ ἐνταῦθά φησιν· καὶ ἔθηκε τὸ στόμα μου ὡς μάχαιραν ὀξεῖαν. καὶ ἐπιλέγει· καὶ ὑπὸ τὴν σκέπην τῆς χειρὸς αὐτοῦ ἔκρυψέ με ⸢τὴν κρύφιον καὶ τὴν τοὺς πολλοὺς λανθάνουσαν οἰκονομίαν τῆς ἐνσάρκου παρουσίας αὐτοῦ ὧδέ πη αἰνιξάμενος. ὥσπερ δὲ μάχαιραν ὀξεῖαν τὴν γλῶσσαν ἑαυτοῦ ὠνόμασεν, οὕτω καὶ βέλος | |
| 40 | ἐκλεκτόν φησι τεθεῖσθαι ἑαυτὸν ὑπὸ τοῦ πατρός, ἵν’ ὅτε βούλοιτο τιτρώσκῃ τοὺς ἀξίους τῶν αὐτοῦ κέντρων· ὁποία ἦν ἡ λέγουσα ψυχή· «ὅτι τετρωμένη ἀγάπης ἐγώ». πλὴν ἀλλὰ καὶ τοῦτο τὸ βέλος ὡς ἐν φαρέτρᾳ καὶ θήκῃ βελῶν ἀπέκρυψεν ὁ θεὸς καὶ πατήρ, ἵνα μὴ πάντες αὐτὸ θεωρῶσι μηδὲ νοῶσιν εἰ μὴ μόνον οἱ ἄξιοι. καταλλήλως δὲ ἐπὶ τῇ τοῦ βέλους ἐπηγορίᾳ τῷ τῆς φαρέτρας | |
| 45 | ὀνόματι κέχρηται. φαρέτραν δὲ καὶ βελοθήκην οὐκ ἂν ἁμάρτοις εἰπὼν τὸ σαρ‐ κίον ὃ ἀνείληφεν ὁ τοῦ θεοῦ λόγος ἐπιδημῶν ἀνθρώποις. Τοιοῦτον δὲ κατεσκεύασας ἐμὲ τὸν ταῦτα λέγοντα κύριον, ὁ ἐμὸς θεὸς καὶ πατὴρ εἶπέν μοι Δοῦλός μου εἶ σύ, Ἰσραήλ, καὶ ἐν σοὶ δοξασ‐ θήσομαι. ἐπειδὴ γὰρ προῆλθες ἐκ κοιλίας μητρὸς καὶ γένεσιν ὑπέμεινας τὴν ἐκ | |
2.35(50) | σπέρματος Ἰσραήλ, οὐκ ἐν ἑτέρῳ τε γένει οὐδ’ ἐν ἀλλοφύλοις ἔθνεσι τὴν ἐνανθρώ‐ πησιν ἐποιήσω, ἀλλ’ ἐν τῷ Ἰσραὴλ «ἐκ σπέρματος Δαυὶδ κατὰ σάρκα» καὶ «ἐκ φυλῆς Ἰούδα» γενόμενος, εἰκότως καὶ αὐτὸς Ἰσραὴλ χρηματιεῖς ἂν καὶ δοῦλος διὰ τὸ «μορφὴν δούλου» ‹ἀνειληφέναι› καίτοι ‹μονογενῆ› ὄντα ‹υἱόν›· ἀλλὰ γὰρ ὁμοίως τοῖς ἔμπροσθεν καὶ ἐνταῦθα τὸ μὲν τοῦ υἱοῦ ὄνομα ἀποκρύπτει, δοῦλον | |
| 55 | δὲ ὀνομάζει τὴν τοῦ υἱοῦ προσηγορίαν τῇ αὐτοῦ παρουσίᾳ καὶ τῇ δι’ αὐτοῦ πᾶσιν ἀνθρώποις ἀνακαλυφθείσῃ χάριτι ταμιευόμενος. εἶθ’ ὅπερ οὐδενὶ τῶν πώποτε δούλων ὑπῆρξεν, τοῦτο διὰ σοῦ φησι γενήσεται· ἐν σοὶ γὰρ δοξασθήσομαι. ταῦτα μὲν οὖν ὁ θεὸς καὶ πατήρ· ἐγὼ δὲ ὁ ταῦτα λέγων κύριος τούτων ἀκούσας τῶν λόγων ἀπεκρινάμην καὶ εἶπον· Καὶ πῶς ‹δοξασθήσῃ ἐν ἐμοί, ὦ | |
| 60 | πάτερ›; ὁπότε πολλὰ καμὼν καὶ μυρίους κόπους ὑπομείνας ὑπὲρ τῆς τῶν ἀνθρώ‐ πων σωτηρίας οὐδὲν ἤνυσα· οἱ πλείους γὰρ αὐτῶν ‹ἐναπέμειναν τῇ ἀπιστίᾳ› καὶ πρῶτόν γε τὸ Ἰουδαίων ἔθνος. διό φημι· Κενῶς ἐκοπίασα, εἰς μάταιον καὶ | |
| εἰς οὐδὲν ἔδωκα τὴν ἰσχύν μου.⸣ εἶτ’ ἐπιφέρει· διὰ τοῦτο ἡ κρίσις μου παρὰ κυρίῳ, καὶ ὁ πόνος μου ἐναντίον τοῦ θεοῦ μου, ἢ κατὰ τὸν Σύμμαχον· | 309 | |
| 65 | τὸ κρίμα μου παρὰ τῷ κυρίῳ καὶ τὸ ἔργον μου παρὰ τῷ θεῷ μου. ⸢εἰ γὰρ καὶ μὴ ἄνθρωποι κατορθοῦσι μηδὲ ἀξίως τῶν ἐμῶν πόνων, ὧν ὑπέμεινα δι’ αὐτούς, ὠφελοῦνται· ἀλλ’ ἐγὼ τὰ παρ’ ἐμαυτοῦ πράξας ἐναντίον τοῦ θεοῦ μου τὸ πατρικὸν ἐτελείωσα βούλημα. διὸ πρώτοις αὐτοῖς ἐκήρυξα τοῖς ἐκ περιτομῆς τὴν πατρικὴν χάριν· ὁ γὰρ | |
| 70 | πλάσας με ἐκ κοιλίας δοῦλον ἑαυτῷ καὶ ἐκ τοῦ Ἰσραὴλ ‹τὸ σῶμά μοι κατασκευάσασ› πρώτοις αὐτοῖς κηρύξαι βεβούληταί με τὴν αὐτοῦ χάριν εἰς τὸ συναγαγεῖν τὸν Ἰακὼβ πρὸς αὐτὸν καὶ τὸν Ἰσραήλ.⸣ ⸤εἰκότως οὖν παραινεῖ λέγων· «Εἰς ὁδὸν ἐθνῶν μὴ ἀπέλθητε καὶ εἰς πόλιν Σαμαριτῶν μὴ εἰσέλθητε· πορεύεσθε δὲ μᾶλλον πρὸς τὰ πρόβατα τὰ ἀπολωλότα οἴκου Ἰσραήλ».⸥ ⸢ὁ μὲν | |
| 75 | οὖν πατὴρ εἰς τὸ συναγαγεῖν τὸν Ἰακὼβ καὶ τὸν Ἰσραὴλ εὐδόκησε τὴν εἰς ἀνθρώπους πάροδόν με ποιήσασθαι εἰπών· ἐν σοὶ δοξασθήσομαι. ἐγὼ δὲ ‹τὴν ἀπιστίαν καὶ τὴν σκληροκαρδίαν› θεωρῶν τοῦ Ἰσραὴλ εἶπον ἤδη πρότερον, ὅτι κενῶς ἐκοπίασα, εἰς μάταιον καὶ εἰς οὐδὲν ἔδωκα τὴν ἰσχύν μου. καὶ ἐν ἑτέροις τοῦτ’ αὐτὸ δηλῶν εἶπον· «τίς ὠφέλεια ἐν τῷ αἵματί μου, ἐν τῷ | |
| 80 | καταβῆναί με εἰς διαφθοράν»;⸣ νῦν δέ φημι, ὅτι εἰ πολλοὶ τῶν ἀνθρώπων ἀπιστοῦσι καὶ τῇ ἑαυτῶν ἐπιμένουσι σκληροκαρδίᾳ, ἀλλ’ ἐγὼ συναχθήσομαι ἐναντίον κυρίου, καὶ ὁ θεός μου ἔσται μοι ἰσχύς· ⸢μόνη γὰρ ἡ παρ’ αὐτοῦ μοι δόξα πεφύλακται, καὶ αὐτός μού ἐστιν ἰσχύς. τὰ γοῦν θαυμάσια καὶ παράδοξα ἔργα τὰ δι’ ἐμοῦ πεπραγμένα τῆς αὐτοῦ δυνάμεως ἦν παραστατικά.⸣ | |
| 85 | Ἑξῆς τούτοις ἐπιλέγει· καὶ εἶπέ μοι Μέγα σοί ἐστι τὸ κληθῆναί σε παῖδά μου, ἢ δοῦλόν μου κατὰ τοὺς λοιποὺς ἑρμηνευτάς, τοῦ στῆσαι τὰς φυλὰς τοῦ Ἰακὼβ καὶ τὴν διασπορὰν τοῦ Ἰσραὴλ ἐπιστρέψαι. ⸢καὶ γὰρ ἦν ὡς ἀληθῶς μέγιστον ἔργον τοῦ σωτῆρος ἡμῶν τὸ «μορφὴν δούλου» ‹ἀνα‐ λαβεῖν› καὶ τὴν ἐν ἀνθρώποις ὑπομεῖναι γέννησιν.⸣ διὸ εἴρηται πρὸς αὐτόν· Μέγα | |
| 90 | σοί ἐστι τὸ κληθῆναί σε παῖδά μου, ἢ δοῦλόν μου κατὰ τοὺς λοιποὺς ἑρμηνευτάς. ⸢τὸ δ’ αἴτιον τοῦ δοῦλον γενέσθαι τὸν σωτῆρα τοῦτ’ ἦν, λέγω δὲ τό· στῆσαι τὰς φυλὰς τοῦ Ἰακὼβ καὶ τὰς διασπορὰς Ἰσραὴλ ἐπιστρέψαι. διὸ αὐτοῖς πρώτοις ‹ἐκήρυττεν αἰχμαλώτοισ› οὖσι τὰς ψυχὰς ‹τὴν ἄφεσιν καὶ τυφλοῖσ› οὖσι ‹τὴν ἀνάβλεψιν›. ἐπειδὴ δὲ μὴ παρεδέχοντο τὴν χάριν ἐκεῖνοι, | |
| 95 | ἀκολούθως εἴρηται ἑξῆς· ἰδοὺ τέθεικά σε εἰς φῶς ἐθνῶν τοῦ εἶναί σε εἰς σωτηρίαν ἕως ἐσχάτου τῆς γῆς.⸣ Ἑξῆς τούτοις τὸ προφητικὸν πνεῦμα τοῖς ἔθνεσι προσφωνεῖ λέγων· | |
| Οὕτως λέγει κύριος. εἶτ’ ἐπεὶ μὴ ἐγίνωσκον, τίς ποτε ἦν ὁ κύριος ἐπιφέρει· ὁ ῥυσάμενος τὸν Ἰσραήλ, κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον· ὁ λυτρούμενος τὸν | 310 | |
2.35(100) | Ἰσραήλ, κατὰ δὲ τὸν Ἀκύλαν καὶ τὸν Θεοδοτίωνα· ἀγχιστεύων Ἰσραήλ. ⸢αὐτὸς γάρ φησιν ἐκεῖνος ὁ πάλαι τὸν Ἰσραὴλ ῥυσάμενος ‹ἐκ χειρὸς Αἰγυπ‐ τίων›, αὐτὸς δὲ ὑμῖν τοῖς ἔθνεσι ταῦτα προσφωνεῖ καὶ διατάττεται λέγων· Ἁγιά‐ σατε τὸν φαυλίζοντα τὴν ψυχὴν αὐτοῦ· ὅσῳ γὰρ «ἑαυτὸν ἐταπείνωσε μέχρι θανάτου καὶ θανάτου σταυροῦ», τοσούτῳ ὑμεῖς αὐτὸν δοξάζετε,⸣ λέγω δὲ τοῦτον | |
| 105 | τὸν βδελλυσσόμενον ὑπὸ τῶν ἐθνῶν τῶν ἀπίστων τῶν δουλευόντων ‹τοῖς ἄρχουσι τοῦ αἰῶνος τούτου›, ⸢λέγω δὲ τοῖς πονηροῖς δαίμοσιν, οἳ γὰρ ἔτι τούτοις καταδεδουλωμένοι τὸν Χριστὸν τοῦ θεοῦ βλασφημοῦντες βδελλύττονται, διασύροντες καὶ χλευάζοντες καὶ φαυλίζοντες αὐτοῦ τὸν θάνατον. ἀλλὰ γὰρ ὑμεῖς οἷς ὁ λόγος προσφωνεῖ τοῦτον αὐτὸν ἁγιάσατε δοξάζοντες, ἐπεὶ καὶ «πᾶν | |
| 110 | γόνυ κάμψει αὐτῷ ἐπουρανίων καὶ ἐπιγείων καὶ καταχθονίων, πᾶσά τε γλῶσσα ἐξομολογήσεται ὅτι Κύριος Ἰησοῦς Χριστὸς εἰς δόξαν θεοῦ πατρός».⸣ τότε γοῦν τότε βασιλεῖς ὄψονται αὐτόν, καὶ ἀναστήσονται ἄρχοντες καὶ προσκυ‐ νήσουσιν αὐτῷ, ⸢«ὅταν ἔλθῃ ἐν τῇ δόξῃ τοῦ πατρὸς μετὰ τῶν ἀγγέλων αὐτοῦ καὶ καθίσῃ ἐπὶ θρόνου δόξης αὐτοῦ», «κρίνων ζῶντας καὶ νεκρούς». τότε γὰρ | |
| 115 | πάντες προσκυνήσουσιν αὐτῷ ἕνεκεν κυρίου τοῦ πατρὸς αὐτοῦ, ὅτι πιστός ἐστιν ὁ ἅγιος Ἰσραήλ, ὁ ἐκλεξάμενος αὐτόν. ἀντὶ δὲ τοῦ· καὶ ἐξελε‐ ξάμην σε, ὁ Σύμμαχος ὃς ἐξελέξατό σε εἴρηκε. Ταῦτα μὲν οὖν τοῖς ἔθνεσι παραδέδοται, τὰ δὲ ἐπιλεγόμενα εἰς αὐτοῦ πρόσωπον τοῦ σωτῆρος θεσπίζεται· ᾧ καί φησι τὸ πνεῦμα τὸ προφητικὸν ἐκ | |
| 120 | προσώπου τοῦ σωτῆρος· Καιρῷ δεκτῷ ἐπήκουσά σου⸣ καὶ ἐν ἡμέρᾳ σω‐ τηρίας ἐβοήθησά σοι καὶ ἔπλασά σε καὶ ἔδωκά σε εἰς διαθήκην ἐθνῶν. ⸢σφόδρα δὲ θαυμαστῶς εἴρηται τό· Καιρῷ δεκτῷ ἐπήκουσά σου, οὗτος δὲ ἦν ὁ τῆς ἀναστάσεως αὐτοῦ χρόνος· κατὰ μὲν γὰρ τὸν καιρὸν τοῦ πάθους «ἀνεβόησεν» ὁ σωτὴρ εἰπών· «ἠλὶ ἠλὶ λεμὰ σαβαχθάνι; τοῦτ’ ἔστι· θεέ μου θεέ μου, ἱνατί με | |
| 125 | ἐγκατέλιπες»; ἀλλὰ καὶ προσεύχεται λέγων τό· «πάτερ, εἰ δυνατόν, παρελθέτω ἀπ’ ἐμοῦ τὸ ποτήριον τοῦτο». εἶθ’ ὡς ἀνανεύοντα τὸν πατέρα ἑώρα, ἐπήγαγε· «πάτερ, εἰ μὴ δυνατὸν παρελθεῖν αὐτό, γενηθήτω τὸ θέλημά σου». ταύτην οὖν τὴν εὐχὴν εἰς καιρὸν δεχόμενος ὁ πατὴρ μετὰ τὸ πάθος καὶ μετὰ τὴν εἰς ᾅδου κάθοδον καιρὸν τῆς ἀναστάσεως αὐτοῦ δεικνύς φησι πρὸς αὐτόν· Καιρῷ δεκτῷ ἐπή‐ | |
| 130 | κουσά σου⸣ καὶ ἐν ἡμέρᾳ σωτηρίας ἐβοήθησά σοι. ἀντὶ δὲ τοῦ· καὶ ἔπλασά σε, 〈καὶ〉 διετήρησά σε οἱ λοιποὶ ἑρμηνευταὶ εἰρήκασι. δι’ ὧν αἰνιξά‐ | |
| μενος αὐτοῦ τὴν ἀνάστασιν ἐπιφέρει· καὶ ἔδωκά σε εἰς διαθήκην ἐθνῶν, τῆς καινῆς διαθήκης κατὰ καιρὸν μνημονεύσας. εἶτα διασαφεῖ λέγων· τοῦ καταστῆ‐ σαι τὴν γῆν καὶ κληρονομῆσαι κληρονομίας ἐρήμους. πάλαι μὲν οὖν πρὸ | 311 | |
| 135 | τοῦ πάθους καὶ πρὶν χεῖρας ἐπιβαλεῖν αὐτῷ τοὺς ἐκ περιτομῆς ἐλέγετο· τοῦ στῆ‐ σαι τὰς φυλὰς Ἰακὼβ καὶ τὰς διασπορὰς τοῦ Ἰσραὴλ ἐπιστρέψαι. ἀλλ’ ἐπεὶ μὴ κατεδέξαντο τὴν χάριν, οὐκέτι μὲν ἐκείνων μέμνηνται, περὶ δὲ τῶν ἐθνῶν ἐνταῦθά φησι· καὶ ἔδωκά σε εἰς διαθήκην ἐθνῶν τοῦ καταστῆσαι τὴν γῆν καὶ κληρονομῆσαι κληρονομίας ἐρήμους, ἢ κατὰ τὸν Σύμμαχον· | |
| 140 | ἀνεγεῖραι τὴν γῆν καὶ κληροδοτῆσαι κληροδοσίας ἠφανισμένας. ⸢τοιαῦται δὲ ἦσαν αἱ τῶν ἀθέων καὶ πολυθέων ψυχαὶ ἔρημοι θεοῦ καὶ ἀληθῶς παντελῶς ἠφανισμέναι.⸣ Ἀλλὰ καὶ εἰς τὸ εἰπεῖν φησι τοῖς ἐν δεσμοῖς Ἐξέλθετε· ἦσαν δὲ οὗτοι ‹σειραῖς ταῖς ἑαυτῶν ἁμαρτίαις κατεσφιγμένοι›, οἷς τὴν ἄφεσιν κηρύξας καὶ | |
| 145 | τὸν τῆς ἀναγεννήσεως τρόπον παραδοὺς αὐτοῖς ἔργοις εἶπε τοῖς ἐν δεσμοῖς Ἐξέλθετε, καὶ τοῖς ἐν τῷ σκότει ἀνακαλυφθῆναι· ⸢«ἦμεν» γὰρ «πάντες τέκνα ὀργῆς» καὶ «ἦμέν ποτε σκότος, νῦν δὲ φῶς ἐν κυρίῳ». εἶτ’ εὐαγγελίζεται τοὺς τῶν προτέρων δεσμῶν καὶ τοῦ προτέρου σκότους ἠλευθερωμένους λέγων· ἐν πάσαις ταῖς ὁδοῖς βοσκηθήσονται, καὶ ἐν πάσαις ταῖς τρίβοις ἡ | |
2.35(150) | νομὴ αὐτῶν. ὁδοὶ δὲ καὶ τρίβοι, ἃς διώδευσαν οἱ πάλαι τοῦ θεοῦ ἄνδρες, αἱ θεόπνευστοί εἰσι γραφαί, ἐν αἷς βοσκόμενοι οἱ τῆς ἐπαγγελίας τυχόντες τῆς ἐνθέου καὶ λογικῆς τρυφῆς ἀπολαύουσιν ἀγαθὴν νομὴν ταύτην εὑρόμενοι,⸣ ὥστε λέγειν· «κύριος ποιμαίνει με, καὶ οὐδέν με ὑστερήσει. εἰς τόπον χλόης, ἐκεῖ με κατεσκήνωσεν, ἐπὶ ὕδατος ἀναπαύσεως ἐξέθρεψέ με». | |
| 155 | Οὕτω δὴ λογικῶς τρεφόμενοι οὐ πεινάσουσιν οὐδὲ διψήσουσιν, οὐδὲ πατάξει αὐτοὺς καύσων οὐδὲ ὁ ἥλιος. ⸢καύσωνα δὲ καὶ ἥλιον τὸν φλογμὸν τοῦ θνητοῦ βίου ἀποκαλεῖ καὶ τοῦ νομιζομένου ἐν ἀνθρώποις φωτὸς τὴν πρόσκαιρον ἀπόλαυσιν. ἀλλ’ οὐδὲ ταῦτά φησι καθάψονται αὐτῶν,⸣ ἀλλ’ ὁ ἐλεῶν αὐτοὺς παρακαλέσει καὶ διὰ πηγῶν ὑδάτων ἄξει αὐτούς· ⸢πολλαὶ δὲ | |
| 160 | ‹πηγαὶ Ἰσραὴλ› καὶ ‹πηγαὶ σωτηρίου›, αἱ μὲν τῆς παλαιᾶς διαθήκης, αἱ δὲ τῆς καινῆς. Καὶ θήσω δέ φησι πᾶν ὄρος εἰς ὁδόν, ἵνα μηδὲν αὐτοῖς ἄναντες ᾖ μηδὲ δύσβατον καὶ τραχύ, ἀλλὰ καὶ πᾶσαν τρίβον πάλιν εἰς βόσκημα θήσειν αὐτοῖς ἐπαγγέλλεται.⸣ ⸤ἤδη καὶ πρότερον ἡμῖν εἴρηται ὡς κατὰ τρόπους τρεῖς | |
| 165 | προσήκει νοεῖν τὴν Σιὼν καὶ τὴν Ἰερουσαλήμ· καθ’ ἕνα μὲν τρόπον ταπεινὸν καὶ Ἰουδαϊκόν, καθ’ ἕτερον δὲ πᾶν τὸ θεοσεβὲς πολίτευμα συγκρίματι ψυχῶν νοού‐ μενον, κατὰ δὲ τὸν ἐπαναβεβηκότα τρόπον ἡ ἐν οὐρανοῖς ἀγγελικὴ πολιτεία, περὶ | |
| ἧς φησιν ὁ Ἀπόστολος· «ἡ δὲ ἄνω Ἰερουσαλὴμ ἐλευθέρα ἐστίν, ἥτις ἐστὶ μήτηρ ἡμῶν», καί· «προσεληλύθατε Σιὼν ὄρει καὶ πόλει θεοῦ ζῶντος, Ἰερουσαλὴμ | 312 | |
| 170 | ἐπουρανίῳ». ὧν οὕτως ἐχόντων ὁ παρὼν λόγος πρὸς τὸ θεοσεβὲς πολίτευμα, ὃ πάλαι μὲν παρὰ Ἰουδαίοις συνεστήκει, καθαιρεθὲν δὲ καὶ ὡσπερεὶ πτῶσιν πεπον‐ θὸς παρ’ αὐτοῖς μεταβέβληται ἐπὶ τὴν ἐξ ἐθνῶν ἐκκλησίαν τὰ προκείμενα θεσπί‐ ζει.⸥ Τίσι δὲ ταῦτα πάντα εὐαγγελίζεται, διασαφεῖ ἑξῆς λέγων· ἰδοὺ | |
| 175 | οὗτοι πόρρωθεν ἥξουσιν, οὗτοι ἀπὸ βορρᾶ καὶ θαλάσσης, ἄλλοι δὲ ἐκ γῆς Περσῶν, τῶν τεσσάρων ἐνταῦθα κλιμάτων τῆς γῆς δηλουμένων ἑνὸς μὲν διὰ τοῦ λέγεσθαι· ἰδοὺ οὗτοι πόρρωθεν ἥξουσιν, ἢ κατὰ τοὺς λοιποὺς ἑρμηνευτάς· ἰδοὺ οὗτοι μακρόθεν ἥξουσιν σεσιωπημένης τῆς χώρας, τῶν δὲ λοιπῶν τριῶν διὰ τῶν ἑξῆς παρισταμένων· βορρᾶν γὰρ καὶ δύσιν καὶ ἀνατολὴν | |
| 180 | σαφῶς σημαίνει λέγων· οὗτοι ἀπὸ βορρᾶ καὶ θαλάσσης, ἄλλοι δὲ ἐκ γῆς Περσῶν. εἰ δὲ οἱ μὲν ἀπὸ βορρᾶ, οἱ δὲ ἀπὸ θαλάσσης, τῶν δυτικῶν δηλαδὴ μερῶν, ἄλλοι δὲ ἐκ γῆς Περσῶν, δι’ ὧν τὰ ἀνωτερικὰ σημαίνεται, ἀκόλουθόν ἐστι καὶ τοὺς πρώτους τοὺς ἀπὸ γῆς πόρρωθεν λεγομένους τοὺς μεσημβρινοὺς νοεῖσθαι, ἐπεὶ δὲ ἀκατάληπτος ἀνθρώποις ἡ νότιος γῆ ἐν τοῖς μεσημβρινοῖς τοῦ | |
| 185 | παντὸς κειμένη. πόρρωθεν ἥξειν αὐτοὺς εἰκότως ἔφη· πλὴν ἀλλὰ πανταχόθεν ἐκ τῶν τεσσάρων κλιμάτων ἥξειν πρὸς τὸν θεὸν καὶ τὰς προλεχθείσας ἐπαγγελίας ἀπολήψεσθαι ὁ λόγος θεσπίζει. Εἶτ’ ἐπὶ τῇ κοινῇ πάντων ἀνθρώπων σωτηρίᾳ ἐπιβοᾷ· εὐφραί‐ νεσθε, οὐρανοί· «χαρὰ» γὰρ «ἐν οὐρανῷ γίνεται καὶ ἐπὶ ἑνὶ ἁμαρτωλῷ μετα‐ | |
| 190 | νοοῦντι», καὶ ἀγαλλιάσθω φησὶν ἡ γῆ, οἷα μήτηρ χαίρουσα ἐπὶ σῳζομένοις υἱοῖς. ἀντὶ δὲ τοῦ· ῥηξάτωσαν τὰ ὄρη εὐφροσύνην, ὁ Σύμμαχος· ἱλαρευ‐ θήσεται ὄρη ἐπὶ πᾶσιν, ὁ δὲ Ἀκύλας καὶ ὁ Θεοδοτίων κελαδήσατε ὄρη αἴνεσιν εἰρήκασιν· ⸢οὐκοῦν καὶ τὰ ὄρη ὡς λογικὰ χαίρειν καὶ ἀγαλλιᾶν ἐπὶ τῇ τῶν ἀνθρώπων σωτηρίᾳ προστάττεται. εἶεν δ’ ἂν ὄρη ψυχαὶ ἐπὶ γῆς μὲν ἔτι | |
| 195 | βιοῦσαι, σφόδρα δὲ εἰς ὕψος ἐπηρμέναι διὰ τῆς τῶν ἀρετῶν κατορθώσεως ἢ καὶ θεῖαι καὶ οὐράνιαι δυνάμεις, αἷς εὐφραίνεσθαι παρακελεύεται,⸣ ἐπειδὴ ἠλέησεν ὁ θεὸς τὸν λαὸν αὐτοῦ καὶ τοὺς ταπεινοὺς τοῦ λαοῦ αὐτοῦ παρεκάλεσεν. ⸢τίνες δὲ ἦσαν οὗτοι ἀλλ’ ἢ οἱ προδηλωθέντες, δηλαδὴ οἱ ἀπὸ τῶν τεσσάρων κλιμάτων τῆς γῆς τοῦ παντὸς ἀνακεκλημένοι;⸣ | |
2.36 | Προειπὼν γοῦν περὶ τῆς τῶν ἐθνῶν κλήσεως τὰ δηλω‐ θέντα ὡς περὶ νήσων καὶ ἐθνῶν ἀκολούθως διὰ τῶν παρόντων ἐπήγαγεν, ὅτι εἰ καὶ καθῄρηται ἡ παρὰ Ἰουδαίοις Σιών, τοῦτ’ ἔστι τὸ θεοσεβὲς πολίτευμα τὸ πάλαι συνεστὼς παρ’ αὐτοῖς, ἀλλὰ μὴ λεγέτω Ἐγκατέλιπέ με κύριος, καὶ ὁ | |
| 5 | θεὸς ἐπελάθετό μου· ⸢οὔτε γὰρ δυνατὸν λήθην ποιήσασθαι τὸν θεὸν τοῦ ἐν ἀνθρώποις θεοσεβοῦς πολιτεύματος. καὶ παραδείγματι κέχρηται φυσικῷ· ὡς γὰρ | |
| ἀδύνατόν ἐστι μητέρα τοῦ ἰδίου τέκνου λαθεῖν καὶ ὡς οὐ δυνατὸν μὴ ἐλεῆσαι τὴν γεννήσασαν τὰ ἔκγονα τῆς κοιλίας αὐτῆς, οὕτως κἀμὲ τὰς ἐν ἀνθρώποις λογικὰς ψυχὰς ὥσπερ τέκνα συστησάμενον ἀδύνατόν ἐστιν ἐπιλαθέσθαι τοῦ ἐν | 313 | |
| 10 | ἀνθρώποις θεοσεβοῦς πολιτεύματος.⸣ διὸ μὴ λεγέτω ἡ Σιών Ἐγκατέλιπέ με κύριος, καὶ ὁ θεὸς ἐπελάθετό μου· θᾶττον γὰρ μήτηρ ἐπιλάθοιτο τῶν ἑαυτῆς σπλάγχνων ἢ ἐγὼ τοῦ τῶν ἀνθρώπων γένους, ὅπερ δεῖ πάντως συνεστάναι, ‹εἴτε ἐξ Ἰουδαίων εἴτε ἐξ Ἑλλήνων› εἴτε ἐξ ὁποίων δὴ ἐθνῶν. σφόδρα δὲ ἀναγκαίως ἐπεξεργάζεται τὴν διάνοιαν λέγων· ἰδοὺ ἐπὶ τῶν | |
| 15 | χειρῶν μου ἐζωγράφηκά σου τὰ τείχη, καὶ ἐναντίον μου εἶ διὰ παντός, ⸢δι’ ὧν ἄντικρυς παρίστησι τὴν ἀληθινὴν Σιὼν ἄπτωτον εἶναι καὶ ἀκαθαίρετον ἀεὶ μένουσαν καὶ διὰ παντὸς συνεστῶσαν. ὥστ’ εἴ τις αὐτῆς ἐν θεωρίᾳ γενέσθαι ποθεῖ μὴ κάτω περιβλεπέσθω μηδὲ ἐπὶ τῆς Παλαιστίνης χώρας αὐτὴν ἀναζητείτω, ἀκουέτω δὲ τοῦ θεοῦ λέγοντος αὐτῇ· ἰδοὺ ἐπὶ τῶν χειρῶν μου ἐζωγράφηκά σου τὰ | |
| 20 | τείχη, καὶ ἐνώπιόν μου εἶ διὰ παντός· χεῖρες γὰρ ὡς ἀληθῶς θεοῦ τὴν τοι‐ αύτην οἰκοδομοῦσι πόλιν, μᾶλλον δὲ διατυποῦσιν αὐτὴν καὶ διαζωγράφουσιν, ὥσπερ ἐν πίνακος γραφῇ διαχαράττουσαι τὴν θέσιν καὶ τοὺς τύπους τῆς κατὰ θεὸν πολιτείας ἐν ταῖς τῶν ἀνθρώπων ψυχαῖς συνιστῶσαι.⸣ ⸤ὃ δὴ καὶ αὐτὸς ὁ τῆς ἑαυτοῦ πόλεως οἰκοδόμος, δηλαδὴ ὁ τοῦ θεοῦ λόγος ἐδίδασκε λέγων· «ἐπὶ τὴν πέτραν οἰκοδομήσω | |
| 25 | μου τὴν ἐκκλησίαν, καὶ πύλαι ᾅδου οὐ κατισχύσουσιν αὐτῆς».⸥ τὸ γὰρ θεοσεβὲς πολίτευμα καὶ ἡ ἄπτωτος καὶ ἀκαθαίρετος τοῦ θεοῦ πόλις ἡ λεγομένη Σιὼν καὶ ἐπὶ τῶν κατορθούντων ἐπὶ τῷ προτέρῳ λαῷ νοεῖται καὶ ἐπὶ τῶν ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ τοῦ θεοῦ διαπρεπόντων. διὸ λέλεκται πρὸς αὐτήν· μὴ λέγε Ἐγκατέλιπέ με κύριος, καὶ ὁ θεὸς ἐπελάθετό μου· οὐ γὰρ ἐπιλήσομαι σοῦ, εἶπε κύριος. | |
| 30 | ἰδοὺ ἐπὶ τῶν χειρῶν μου ἐζωγράφηκά σου τὰ τείχη, καὶ ἐνώπιόν μου εἶ διὰ παντός. Εἶτ’ ἐπειδήπερ ἐν βραχεῖ χρόνῳ ἡ ἐξ ἐθνῶν ἐκκλησία συνέστη μετὰ τὴν ἀπόπτωσιν τοῦ παρὰ Ἰουδαίοις θεοσεβοῦς πολιτεύματος, ἐπιλέγει ἑξῆς· καὶ ταχὺ οἰκοδομηθήσῃ ὑφ’ ὧν καθῃρέθης· ⸢ὥσπερ γὰρ Ἰουδαῖοι τῆς καθαι‐ | |
| 35 | ρέσεως αὐτῆς γεγόνασιν αἴτιοι, οὕτω πάλιν ἐξ αὐτῶν ἦσαν οἱ τῆς νέας οἰκοδομῆς ἐργάται, οἱ ἀπόστολοι δηλαδὴ τοῦ σωτῆρος ἡμῶν, μαθηταί τε καὶ εὐαγγελισταί, δι’ ὧν ἡ ἐξ ἐθνῶν ἐκκλησία τοῦ θεοῦ ἀνεγήγερται.⸣ καὶ αὐτοὶ δὲ οὗτοι τὴν Ἰουδαϊ‐ κὴν ἐθελοθρησκείαν καθελόντες, ὡς ὁ Παῦλος διδάσκει λέγων· «εἰ γὰρ ἃ κατέλυσα ταῦτα πάλιν οἰκοδομῶ», τὴν νέαν Σιὼν κατὰ τὴν εὐαγγελικὴν συνεστήσαντο | |
| 40 | πολιτείαν, ἕτεροι δὲ παρὰ τούτους δηλοῦνται ἑξῆς οἱ ἐρημώσαντες μὲν τὴν Σιών, οὐ μὴν καὶ οἰκοδομήσαντες αὐτήν, περὶ ὧν εἴρηται· καὶ οἱ ἐρημώσαντές σε ἐκ σοῦ ἐξελεύσονται. ⸢θαυμάσαι δέ ἐστιν, ὅπως πρὸς τῇ διανοίᾳ καὶ κατὰ τὴν ἱστορίαν ὁ λόγος ἐπληροῦτο τοῦ παντὸς Ἰουδαίων ἔθνους μετὰ τὴν σύστασιν τῆς ἐξ ἐθνῶν ἐκκλησίας ἀποβλήτου γενομένου τῆς αἰσθητῆς πόλεως τῆς κατὰ | |
| 45 | Παλαιστίνην κειμένης πρὸς τῷ καὶ τοῦ θεοσεβοῦς πολιτεύματος ἐκπεσεῖν.⸣ Μετὰ ταῦτα προσωποποιεῖ ὥσπερ τινὰ νύμφην εἰσάγων ἐπὶ πλήθει τέκνων κομῶσαν, προσφωνεῖ τε αὐτῇ λέγων· ἆρον κύκλῳ τοὺς ὀφθαλμούς σου καὶ ἴδε πάντας, ἰδοὺ συνήχθησαν καὶ ἤλθοσαν πρὸς σέ· ζῶ ἐγώ, λέγει κύριος, ὅτι πάντας αὐτοὺς ὡς κόσμον ἐνδύσει. τίνας δὲ πάντας | 314 |
2.36(50) | οὐκ εἴρηκεν διὰ τὸ ἤδη προφθάσαι καὶ διδάξαι, τίνες ἦσαν καὶ πόθεν οὗτοι, ἐν οἷς ἔλεγεν· «ἰδοὺ οὗτοι πόρρωθεν ἥξουσιν, οὗτοι ἀπὸ βορρᾶ καὶ θαλάσσης, ἄλλοι ἐκ γῆς Περσῶν». οὗτοι πάντες φησὶ συνήχθησαν καὶ ἤλθοσαν πρὸς σέ· ζῶ ἐγώ, λέγει κύριος, ὅτι πάντας αὐτοὺς ὡς κόσμον ἐνδύσῃ καὶ ἐπιθήσῃ αὐτοὺς ὡς κόσμον νύμφης· ⸢κοσμίαις γοῦν ψυχαῖς ταῖς ἐν αὐτῇ διαπρεπούσαις | |
| 55 | ἡ νύμφη τοῦ κυρίου, ἡ ἐκκλησία δηλαδὴ σεμνύνεται φαιδρυνομένη καὶ καλλω‐ πιζομένη τῷ πλήθει τῶν ἀρετῶν καὶ τῶν ἐξ ἁγίου πνεύματος χορηγουμένων αὐτῇ χαρισμάτων.⸣ Εἶτά φησι· καὶ τὰ ἔρημά σου καὶ τὰ κατεφθαρμένα καὶ τὰ καταπεπτωκότα νῦν στενοχωρήσει ἀπὸ τῶν κατοικούντων σε· ἀντὶ γὰρ | |
| 60 | τῶν ἀποβλήτων ⸢τοῦ ἐκ περιτομῆς λαοῦ τὸ πολὺ πλῆθος τῆς ἐκκλησίας καθ’ ὅλης τῆς οἰκουμένης ἐξ ἁπάντων ἀντεισήχθη τῶν ἐθνῶν.⸣ ἀλλ’ οὗτοι μὲν εἰσε‐ ποιήθησαν, μακρυνθήσονται δέ φησιν ἀπὸ σοῦ οἱ καταπίνοντές σε. ὁποῖοι ἦσαν πάλαι πρότερον οἱ ἐν τῷ ἐκ περιτομῆς λαῷ πολλὰ δυνάμενοι ψευδοπροφῆται καὶ Φαρισαῖοι καὶ Σαδδουκαῖοι κἀκεῖνοι, περὶ ὧν ἐλέγετο· «οἱ καταπίνοντες τὸν | |
| 65 | λαὸν ὅλῳ τῷ στόματι», οὓς ἐλαθήσεσθαι καὶ μακρυνθήσεσθαι τῆς καινῆς καὶ νέας τοῦ θεοῦ πόλεως προλέγει, τοσοῦτον δὲ ἔσεσθαι τὸ πολὺ πλῆθος τῶν προσιόν‐ των τῇ δηλωθείσῃ πόλει θεσπίζει ὡς ἐθέλειν οἰκοδομὰς εὐρυτέρας καὶ μείζους. Ὃ δὴ αὐτὸ δηλοῦται ἐν τῷ· ἐροῦσι γὰρ εἰς τὰ ὦτά σου οἱ υἱοί σου οὓς ἀπώλεσας Στενός μοι ὁ τόπος, ποίησόν μοι τόπον ἵνα | |
| 70 | κατοικήσω· ⸢ἦσαν γὰρ ἐν ἀπωλείᾳ ποτὲ οὗτοι οἱ διὰ τῆς σωτηρίου χάριτος τῇ πολιτείᾳ τοῦ θεοῦ προσδραμόντες, οὓς ὁρῶσα ἡ ἐκκλησία τοῦ θεοῦ ἀποθαυμάσει λέγουσα· Τίς ἐγέννησέ μοι τούτους; τὸ ξένον τῆς τῶν ἐθνῶν κλήσεως ἐκπλητ‐ τομένη, ὁμολογήσει τε τὴν ἐπισυμβᾶσαν αὐτῇ ἐκ τοῦ Ἰουδαίων ἔθνους ἀτεκνίαν.⸣ διό φησιν· ἐγὼ δὲ ἄτεκνος καὶ χήρα, τούτους δὲ τίς ἐξέθρεψέ μοι; ἐγὼ | |
| 75 | δὲ κατελείφθην μόνη, οὗτοι δέ μοι ποῦ ἦσαν; Εἶτ’ ἐπειδήπερ ἠπόρησεν, ἀποκρίνεται πρὸς αὐτὴν ὁ θεὸς λέγων· Ἰδοὺ αἴρω εἰς τὰ ἔθνη τὴν χεῖρά μου καὶ εἰς τὰς νήσους ἀρῶ σύσσημόν μου, καὶ ἄξουσι τοὺς υἱούς σου ἐν κόλπῳ, τὰς δὲ θυγατέρας σου ἐπ’ ὤμων ἀροῦσι, ⸢διδάσκων ὅτι υἱοὺς αὐτῆς καὶ θυγατέρας, περὶ ὧν εἶπεν, ὅτι | |
| 80 | οὗτοι δέ μοι ποῦ ἦσαν; ἐκ τῆς ἐκλογῆς τῶν ἐθνῶν πρὸς αὐτὴν συνάξει.⸣ τὴν | |
| χεῖρα δέ μού φησιν ἀρῶ εἰς τὰ ἔθνη καὶ εἰς τὰς νήσους, δηλαδὴ τῆς ἐκκλη‐ σίας τὸ σύσσημον. ⸢ποῖον δὲ τοῦτο ἢ τοῦ σωτηρίου πάθους καὶ τῆς ἐκ νεκρῶν ἀναστάσεως αὐτοῦ τὸ εὐαγγελικὸν κήρυγμα,⸣ μεθ’ ὃ ἄξουσί φησι τοὺς υἱούς σου βασταζομένους ἐν ἀγκάλαις· οὕτως γὰρ ἡρμήνευσεν ὁ Ἀκύλας καὶ ὁ | 315 | |
| 85 | Θεοδοτίων· ὁ μὲν εἰπών· καὶ ἄξουσι τοὺς υἱούς σου ἐν ἀγκάλαις, ὁ δέ· καὶ οἴσουσι τοὺς υἱούς σου ἐν ἀγκάλαις, τὰς δὲ θυγατέρας σου ἐπ’ ὤμων ἀροῦσι. ⸢τίνες δὲ τοῦτο πράξουσιν ἢ πάντως που οἱ τοὺς εἰσαγομένους εἰς τὴν ἐκκλησίαν τοῦ θεοῦ χειραγωγοῦντες αὐτῶν τὴν φρενῶν νηπιότητα;⸣ οἷος ἦν Παῦλος λέγων Κορινθίοις· «γάλα ὑμᾶς ἐπότισα». | |
| 90 | Καὶ τιθηνοὺς δὲ ἑξῆς τῆς ἐκκλησίας τοῦ θεοῦ βασιλεῖς εἰσάγει καὶ τὰς ἀρχούσας αὐτῶν τῆς αὐτῆς γενήσεσθαι τροφούς φησιν. ⸢ὅπερ καὶ αὐτὸ κατὰ λέξιν πληρούμενον αὐτοῖς εἴδομεν ὀφθαλμοῖς τῶν κρατούντων τῆς ἀνωτάτω ἀρχῆς τιθηνῶν τρόπον διαβασταζόντων τὴν τοῦ θεοῦ ἐκκλησίαν, αἱ δὲ τούτων ἄρχουσαι, δηλαδὴ αἱ καθ’ ἕκαστον ἔθνος καὶ καθ’ ἑκάστην ἐπαρχίαν | |
| 95 | ‹ἀρχαὶ καὶ ἐξουσίαι› τῇ ἀνωτάτω βασιλείᾳ διακονούμεναι τροφῶν δίκην ἐξυπη‐ ρετήσονται τοῖς ἐνδεέσι τῆς ἐκκλησίας νεύματι βασιλικῷ τὰ σιτηρέσια χορηγοῦσαι αὐτοῖς· διὸ τροφοὶ αὐτῆς ὠνομάσθησαν, ἢ κατὰ τὸν Σύμμαχον γαλοῦχοι φήσαντα· καὶ ἄρχουσαι αὐτῶν γαλοῦχοί σου. τίς δὲ ὀφθαλμοῖς ὁρῶν ‹τὰσ› εἰρημένας ‹ἀρχὰς καὶ τὰς ἐξουσίασ› ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ τοῦ θεοῦ γόνυ καμπτούσας | |
2.36(100) | καὶ τὸ μέτωπον ἐρειδούσας ἐπὶ τοῦ ἐδάφους, οὐκ ἂν ὁμολογήσειε πρὸς λέξιν καὶ πρὸς ἱστορίαν τέλος εἰληφέναι καὶ ταύτην τὴν προφητείαν διαρρήδην φήσασαν· ἐπὶ πρόσωπον τῆς γῆς προσκυνήσουσί σοι καὶ τὸν χοῦν τῶν ποδῶν σου λείξουσιν.⸣ ἐπειδὰν δὲ ταῦτά φησι δι’ ἔργων χωρήσῃ, τότε γνώσῃ ὅτι ἐγὼ κύριος, καὶ οὐκ αἰσχυνθήσονται οἱ ὑπομένοντές με· ⸢καλὸν γὰρ τὸ μὴ | |
| 105 | ὀλιγωρεῖν μηδ’ ἀπογινώσκειν τὴν ἐλπίδα τῶν ἐπηγγελμένων πρὸ τῆς τῶν πραγ‐ μάτων ἐκβάσεως·⸣ οὐ γὰρ αἰσχυνθήσονται οἱ ὑπομένοντες αὐτόν. Ταῦτ’ εἰπὼν ἑξῆς διδάσκει τίνα τρόπον τὰ ὑποχείρια τῷ διαβόλῳ ἔθνη ἠλευθερώθη αὐτοῦ διὰ τῆς τοῦ σωτῆρος ἡμῶν δυνάμεως· λέγει γάρ· μὴ λήψεταί τις παρὰ γίγαντος σκῦλα; ⸢γίγαντα σημαίνων τὸν διάβολον καὶ | |
| 110 | τὴν ἀντικειμένην δύναμιν. μήτι οὖν τῷ τυχόντι φησὶ δυνατόν ἐστι γίγαντα παρατάξασθαι καὶ σκυλεῦσαι τὸν οὕτως ἰσχυρόν; εἰ δὲ καὶ ἐπιχειρήσειέ τις τὸν τοιοῦτον αἰχμαλωτεῦσαι, δικαίως γε ποιῶν ἄρα σωθήσεται; οὐχὶ κρατηθεὶς ὑπὸ τοῦ γίγαντος ὡς ὑπὸ ἰσχυροτέρου κινδυνεύσει περὶ τῆς αὐτοῦ σωτηρίας; ἀντὶ δὲ τοῦ ἀδίκως ἡ Ἑβραϊκὴ λέξις δικαίως περιέχει· ὁ γὰρ αἰχμαλωτεύων | |
| 115 | γίγαντα δικαίως τοῦτο ποιήσειε καὶ ὁ σκυλεύων αὐτὸν ὁμοίως.⸣ ὅθεν ὁ μὲν Ἀκύλας καὶ ὁ Θεοδοτίων δίκαιον ἡρμήνευσαν· δίκαιον γὰρ τὸν τύραννον καὶ πάντα τὸν ἀδίκως κατέχοντα σκυλεύειν καὶ αἰχμάλωτον ποιεῖν, ἀλλὰ γὰρ τίς οὗτος ὁ δυνατὸς παρατάξασθαι τῷ τοιούτῳ καὶ διασωθῆναι ἀνθρώπων μὲν οὐδείς, ‹τὸ δὲ παρὰ ἀνθρώποις ἀδύνατον ὅπως θεῷ δυνατόν ἐστιν›, ἐπακούσατε· | 316 |
| 120 | Οὕτως λέγει κύριος· καὶ γίγας σκυλευθήσεται καὶ ὁ σκυλεύων αὐτὸν σωθή‐ σεται. διὸ κατὰ τὸν Σύμμαχον εἴρηται· ἀλλὰ καὶ αἰχμαλωσία δυνατοῦ ληφθήσεται καὶ λῆψις φοβεροῦ διασωθήσεται. τίς οὖν ἐστιν ὁ ταῦτα πράξων, εὐθὺς παρίστησι λέγων· ἐγὼ δὲ τὴν κρίσιν μου κρινῶ, καὶ ἐγὼ τοὺς υἱούς μου ῥύσομαι, ἑαυτὸν ⸢σαφῶς διδάξας εἶναι τὸν μόνον δυνατὸν | |
| 125 | ἀφελέσθαι τοῦ δηλωθέντος τὰ σκῦλα. εἶθ’ ἑξῆς διερμηνεύει, τίνες τὰ σκῦλα τοὺς υἱοὺς αὐτοῦ εἶναι λέγων· διὸ ἐπιφέρει· τοὺς υἱούς μου ῥύσομαι, ὧν ῥυσθέντων οἱ ἀφῃρημένοι αὐτῶν ἐξ ἐπηρείας, αὐτοὶ τὰς ἑαυτῶν σάρκας φάγονται καὶ τὸ αἷμα αὐτῶν ὡς οἶνον πίονται· οὐκέτι γὰρ ἑτέρων σάρκας ἐσθίειν δυνάμενοι τὰς ἑαυτῶν | |
| 130 | φάγονται οὐδὲ ἐκπίνειν ἔτι τὸ αἷμα τῶν ἀνθρωπείων ψυχῶν δυνάμενοι τὸ ἑαυτῶν αἷμα πίονται ὡς καὶ μεθυσθῆναι αὐτοὺς ἐξ αὐτοῦ.⸣ τούτων δὲ οὕτως πραχθέντων αἴσθησις ἔσται πάσῃ τῇ σαρκί, τοῦτ’ ἔστι πᾶσιν ἀνθρώποις καὶ τοῖς ἔτι σαρκίνοις οὖσιν, ὅτι ἐγὼ κύριος ὁ ῥυσάμενός σε καὶ ἀντιλαμβα‐ νόμενος. τίνα δὲ σὲ ἢ τὴν ἐμαυτοῦ πόλιν καὶ τὴν ἀποδοθεῖσαν Σιών, πρὸς ἣν | |
| 135 | πάντα ταῦτ’ ἐλέγετο. τοῦτο οὖν γνώσονταί φησι καὶ ὁμολογήσουσιν ἁπαξαπλῶς πάντες ὡς οὐκ ἦν θνητῆς φύσεως τὸ κατόρθωμα τῆς τοσαύτης τῶν ἐθνῶν σω‐ τηρίας, ἀλλὰ θεοῦ δύναμις, ἣν ἡ τοὺς ἰδίους υἱοὺς ῥυσαμένη ἀπὸ τοῦ προλεχ‐ θέντος γίγαντος καὶ τῶν σὺν αὐτῷ. καθ’ ἑτέραν δὲ διάνοιαν ⸢δύναται ταῦτα ἐπὶ τοὺς κατὰ καιρὸν διώκοντας τὴν τοῦ θεοῦ ἐκκλησίαν ἀναφέρεσθαι τοῦ λόγου τὸ | |
| 140 | τέλος αὐτῶν καὶ τὴν καταστροφὴν διαγράφοντος καὶ ὡς τὰς ἑαυτῶν σάρκας φάγονται καὶ τὸ αἷμα ἑαυτῶν πίονται.⸣ ὅτε καὶ γνώσονται πάντες καὶ ὁμολογήσουσιν, ὅτι μὴ θνητὴ δύναμις ἦν ἡ τὴν ἐκκλησίαν τοῦ θεοῦ ῥυσαμένη, ἀλλ’ ἦν ὁ ἀντιλαμβανόμενος αὐτῆς θεὸς Ἰακώβ. ἀντὶ δὲ τοῦ· θεὸς Ἰακώβ, ἰσχυρὸς Ἰακὼβ οἱ λοιποὶ ἑρμηνευταὶ ἐκδεδώκασιν. εὐκαίρως δὲ τοῦ θεοῦ | |
| 145 | Ἰακὼβ ἢ τοῦ ἰσχυροῦ Ἰακὼβ ἐμνημόνευσεν ὁ λόγος ἀναπέμπων ἡμᾶς ἐπὶ τὸν ἐν ἀνθρώπου σχήματι τῷ πατριάρχῃ Ἰακὼβ ὀφθέντα θεόν, ὃν οὐδὲ ἕτερον ὑπολη‐ πτέον εἶναι τοῦ υἱοῦ τοῦ θεοῦ. ⸤ἀσώματον τὸ θεῖον, ἄϋλον, ἀναφὲς καὶ ἁπλοῦν· καὶ οὐκ ἄν τις ἐπ’ αὐτῷ τὰ εἰκότα δρῶν φαντασίαν τινὰ λάβοι σωματικήν. πλὴν τὸ γράμμα τὸ ἱερὸν ἀνθρω‐ | |
2.36(150) | πίνως ἡμῖν τὸ περὶ αὐτοῦ διαλέγεται. οὐ γὰρ ἦν ἑτέρως δυνηθῆναι νοεῖν τοὺς ἐν αὐτοῖς καὶ παχέσιν ὄντας σώμασιν, εἰ μὴ καθάπερ ἐν τάξει παραδειγμάτων παρεκομίσθη τὰ καθ’ ἡμᾶς, ἵν’ ἐκ τῶν ἐν αἰσθήσει καὶ ὁρατῶν πραγμάτων κἂν | |
| τὸ ἐκ μέρους νοεῖν ἰσχύσωμεν τὰ περὶ τῆς θείας οὐσίας.⸥ | 317 | |
2.37 | Διελθὼν ὁ λόγος τὸ κήρυγμα τὸ εὐαγγελικὸν καὶ τὴν δι’ αὐτοῦ γενομένην τῶν ἐθνῶν κλῆσιν, τοῦ τε θεοσεβοῦς πολιτεύματος τὴν σύστασιν καὶ τὴν τοῦ δηλωθέντος γίγαντος καθαίρεσιν μεταβαίνει πάλιν ἐπὶ τὸν ἐκ περιτομῆς λαὸν ὡσπερεὶ πείθων καὶ ἀπολογούμενος, δι’ ἣν αἰτίαν ἐπισκοπήσας | |
| 5 | πάντα τὰ ἔθνη αὐτοὺς ἐκδότους ἐποιήσατο. φησὶν οὖν εἰς αὐτῶν πρόσωπον· Μή μοί τις ὑμῶν καταμεμφέσθω ὡς ἐπιλελησμένῳ, ἧς ἔσῳζον πάλαι πρότερον περὶ ὑμᾶς σπουδῆς μηδέ τις καταιτιάσθω ὡς ἐμοῦ βιβλίον ἀποστασίου δεδωκότος τῇ πάλαι χώραν γαμετῆς ἐπεχούσῃ παρ’ ἐμοὶ μητρὶ ὑμῶν, ἀλλὰ μηδ’ ἐκβιασθέντα με ὑπόχρεως τῶν τινων πεπρακέναι ὑμᾶς νομιζέτω εἰς ἀπόδοσιν τοῦ χρέους· | |
| 10 | τούτων γὰρ οὐδὲν ἐξ ἐμοῦ γεγένηται. εἰ δὲ χρὴ τἀληθῆ λέγειν· Ὑμεῖς ἑαυτοὺς πεπράκατε ταῖς ὑμετέραις ἁμαρτίαις, ὅτι δὲ ταῦθ’ οὕτως ἔχει, ὁμολογήσετε ἂν καὶ αὐτοί, ὡς ἐγὼ μὲν οὐκ ὤκνησα θεὸς ὢν καὶ κύριος τῶν ὅλων ὑποκαταβῆναι τοῦ οἰκείου μεγέθους καὶ μέχρις ὑμῶν αὐτῶν ποιῆσαι τὴν ἐμαυτοῦ παρουσίαν. Ὅθεν καὶ ἦλθον καὶ μέσος ὑμῶν γέγονα καὶ σὺν ὑμῖν ἀνθρώπου | |
| 15 | δίκην ἐπολιτευσάμην, ἐκάλεσα δὲ πάντας ὑμᾶς πρὸς ἐμαυτὸν καὶ ταῦτα πάντα ἔπραξα δι’ ὑπερβάλλουσαν φιλανθρωπίαν. ἀλλ’ οὐδεὶς ἦν ὁ ἀπαντῶν πρός με οὐδὲ ὑπακούων βοῶντος καὶ τοὺς πάντας ὑμᾶς πρὸς ἐμαυτὸν ἀνακαλουμένου, ἀλλ’ ἔτι καὶ τοιαῦτα τετολμήκατε, ὁποῖα οὐκ ἂν ὑπομένοι ἂν ἀκοῇ. ἃ δὴ καὶ αὐτὰ ἀνεξικάκως ἤνεγκα δυνάμενος μηδὲν μηδ’ ὅλως παθεῖν μηδὲ ἐπιτρέψαι | |
| 20 | τοιαῦτα τολμᾶν ἢ οὐ μέμνησθε ὑμεῖς αὐτοί, ὡς καιρῷ τινι ‹τὴν ἐρυθρὰν θάλασσαν ξηρὰν› κατέστησα βουληθεὶς τοὺς προπάτορας ὑμῶν δι’ αὐτῆς ἀγαγεῖν καὶ ‹ἐπὶ τοῦ Ἰορδάνου› δὲ ‹ποταμοῦ› ἀναδραμόντος εἰς τοὐπίσω τοῦ ῥεύματος διῆλθον ὡς διὰ ξηρᾶς χώρας οἱ τηνικαῦτα ὑπὸ τῆς ἐμῆς δυνάμεως ποδηγούμενοι. πάντως δήπου καὶ τὰς κατ’ Αἰγυπτίων δέκα πληγὰς οὐκ ἀγνοεῖτε, καθὼς ὡσπερεὶ σάκκῳ | |
| 25 | περιβαλὼν τὸν οὐρανὸν σκότος τριήμερον εἰργασάμην. Τί οὖν ὁ τοσαῦτα ἐνδειξάμενος ἐπὶ τῶν ὑμετέρων προπατόρων οὐχ οἷός τε ἤμην καὶ νῦν ἐμαυτὸν καὶ τὸ δι’ ἀνθρώπους ἀναληφθέν μοι ὄργανον σωματι‐ κὸν τῶν ὑμετέρων ἐξελέσθαι χειρῶν; ἀλλ’ ἐπεὶ τοῦτο ἐδόκει τῷ ἐπὶ πάντων καὶ ἀνωτάτῳ κυρίῳ, ὃς καὶ ἐμοῦ αὐτοῦ κύριος ὢν καὶ πατὴρ τυγχάνει, διὸ δὴ καὶ | |
| 30 | αὐτὸν κύριον ὀνομάζων φημί· Κύριος κύριος δίδωσίν μοι γλῶσσαν παι‐ δείας τοῦ γνῶναι ἡνίκα δεῖ εἰπεῖν λόγον. εἰκότως ‹καὶ ὅτε κατηγορούμενοσ› ‹ἐσιώπων› καὶ ψευδομαρτυρούμενος παρ’ ὑμῶν ‹οὐδὲν ἀπεκρινάμην›, τοῦτ’ ἔπραττον παραγγελίᾳ τοῦ πατρός, ἐπεὶ γὰρ ἐχρῆν ‹ὑπήκοον αὐτῷ γενέσθαι› «μέχρι θανάτου». τούτου χάριν σιωπὴν ἦγον τὰς ὕβρεις τὰς ὑπὲρ ὑμῶν ἀναδεχό‐ | |
| 35 | μενος εὖ εἰδώς, ὅτι ποτὲ ἔσται καιρός, καθ’ ὃν ‹οὐκέτι σιωπήσομαι›, ἀλλὰ παρὰ τοῦ πατρὸς λαβὼν γλῶσσαν παιδείας ταύτῃ χρήσομαι εὐκαίρως, ἡνίκα δεῖ εἰπεῖν λόγον. γένοιτο δ’ ἂν οὗτος ὁ καιρός, καθ’ ὃν τὰς ἐμὰς ἐκκλησίας καθ’ ὅλης τῆς τῶν ἀνθρώπων οἰκουμένης ἱδρύσω· τότε γὰρ οὐκέτι μὲν σιωπῇ χρήσομαι, βοήσομαι δὲ εἰς ἐπήκοον πᾶσι τοῖς ἔθνεσι τὸν ἐμαυτοῦ γνωρίζων πατέρα, ὃς κατὰ | |
| 40 | τὸν εἰρημένον χρόνον χαριεῖταί μοι ὠτία ἀκουστικὰ συνιέναι δυνάμενα τῆς ἐμῆς διδασκαλίας τὸν νοῦν, ἅπερ ταῖς ἑωθιναῖς ὥραις προσεδρεύοντα τῆς ἐμῆς μεταλή‐ ψεται παιδεύσεως. αὐτὸς γὰρ ὁ ἐμὸς κύριος τὰ ἐμὰ ὦτα τὰ ἐμοὶ προσεδρεύοντα καὶ ἐμοὶ μαθητευόμενα διανοίξει. διό φημι· ἔθηκέ μοι πρωΐ, ἢ κατὰ τὸν Σύμμαχον· ἔθηκέ μοι πρωῒ γύρῳ, ἢ κατὰ τὸν Ἀκύλαν· ἐγείρει ἐν πρωΐᾳ | 318 |
| 45 | ἐν πρωΐᾳ ἐξεγείρει μοι ὠτίον τοῦ ἀκούειν· ὑμᾶς μὲν γὰρ καλῶν οὐκ εἶχον ὑπακούοντας. διὸ ἔλεγον· διότι ἦλθον καὶ οὐκ ἦν ἄνθρωπος; ἐκάλεσα καὶ οὐκ ἦν ὁ ὑπακούων; τοῖς δὲ ὑπὸ τοῦ πατρὸς χαρισθησομένοις μοι μαθηταῖς κατὰ καιρὸν διαλεχθήσομαι τῆς τοῦ πατρὸς χάριτος, ἐμοὶ μὲν τότε λόγον παρεχούσης καὶ | |
2.37(50) | γλῶσσαν παιδείας, τοῖς δὲ ἐμοῖς μαθηταῖς ὠτία εἰς τὸ συνιέναι δύνασθαι τὴν τῶν ἐμῶν λόγων παιδείαν. ταῦτα μὲν οὖν οἶδα κατὰ καιρὸν γενησόμενα, τέως δὲ ἐπὶ τοῦ παρόντος ὁπηνίκα τὴν ἐμαυτοῦ πρὸς ὑμᾶς ἄφιξιν ἐποιησάμην. ‹ἐζήτουν› μὲν παρ’ ὑμῖν τοὺς βουλομένους ‹σωθῆναι› οὐ μὴν εὑρίσκων, ἀλλὰ καὶ πάντας ὑμᾶς ἀνακαλούμενος, οὐκ εἶχον ὑπακούοντας, καὶ ἐπιστάντος δὲ τοῦ καιροῦ τῶν | |
| 55 | ὑμετέρων τολμημάτων βουλομένου τοῦ πατρὸς σιωπὴν ἦγον ὡς μηδὲν ἀποκρίνασθαι συκοφαντούμενον. Αὐτίκα δ’ οὖν καὶ τύπτειν βουλομένοις παρεῖχον τὸν ἐμαυτοῦ νῶτον, ὑβρίζουσί τε αἰσχρῶς καὶ κατὰ τοῦ προσώπου τύπτουσι παρεῖχον τὰς σιαγόνας καὶ τὸ πρόσωπον δέ μου πληρούμενον τῶν ὑμετέρων σιέλων οὐκ | |
| 60 | ἀπέστρεφον, ἔμενον δὲ ἀδιάτρεπτος τὸν ἐμαυτοῦ σωματικὸν ἄνθρωπον ἔκδοτον παντοίαις ἀτιμίαις καὶ ὕβρεσι παρέχων μηδένα κατὰ μηδὲν ἀμυνόμενος· ἀπήρκει γάρ μοι τὸ νεῦμα τὸ πατρικόν, ᾧ «γινόμενος ὑπήκοος» τῶν ἁπάντων ἠνειχόμην εἰδώς, ὅτι ὁ κυριεύων τῶν ὅλων κύριος βοηθός μοι παρῆν. ⸢διὸ καὶ τὸ πρόσω‐ πόν μου ὡσεὶ στερεὰν πέτραν παρέστησα πεπεισμένος, ὡς οὐ φέρει μοι | |
| 65 | αἰσχύνην ἡ πρὸς τὸν πατέρα ὑπακοή,⸣ ⸤ὃν καὶ πλησίον μου ἑστῶτα καὶ ὥσπερ ἀγωνοθετοῦντα τοῖς γινομένοις καὶ τὴν ἐμὴν δικαιοῦντα ὑπομονὴν διὰ παντὸς ἑώρων.⸥ ⸢εἰ δέ τις ἔχοι τὰς κατ’ ἐμοῦ ὕβρεις καὶ τὸν θάνατον αὐτὸν ἐνδίκως ἐπενηνέχθαι μοι φάναι διά τινα πλημμελήματα, δεικνύτω παρελθὼν εἰς μέσον, εἴ τις αἰτία ἢ πρόφασις ἐξ ἐμοῦ τῆς τοσαύτης κατ’ ἐμοῦ ὕβρεως γέγονεν.⸣ | |
| 70 | Εἰ δὴ βούλοιτό τις κρίνεσθαί μοι καὶ τοιοῦτό τι ἀπελέγχειν, ἐγγι‐ σάτω μοι, ⸢εἰς μέσον τε παρελθὼν στήτω καὶ ἐλεγχέτω. οὐδενὸς δὲ ἔχοντος μέμψιν ἐπαγαγεῖν μήτε τῇ διδασκαλίᾳ μήτε ταῖς πράξεσι ταῖς ὑπ’ ἐμοῦ πεπραγ‐ μέναις, εἰκότως ὁ μὲν ἐμὸς κύριος βοηθὸς ἐμοὶ παρέσται.⸣ ⸤ἐπαμύνοντος γάρ φησι τοῦ θεοῦ καὶ πατρὸς καὶ πᾶσαν ὑμῶν ἐπήρειαν ἀφανίζοντος καὶ τὴν ἐμὴν | |
| 75 | ἱστάντος δόξαν, τίς ἔσται τοσοῦτος ἐν ὑμῖν ὡς ἀντιτάξασθαι τῇ ἀνικήτῳ βουλῇ καὶ κακῶσαι δύνασθαι τὸν παρ’ αὐτοῦ βοηθούμενον; οὐκοῦν εἴπερ τινὲς ἦσαν | |
| νουνεχεῖς οἱ γραμματεῖς τε καὶ Φαρισαῖοι, ἀπόσχοιντο ἂν τῶν κατ’ αὐτοῦ σκεμμάτων τε καὶ ἐγχειρημάτων διὰ προφητῶν ἁγίων προεγνωκότες, ὡς οὐκ ἂν ἰσχύσειαν ἀδικῆσαι Χριστὸν θεὸν ὄντα καὶ κύριον καὶ υἱὸν ἀληθινὸν τοῦ πατρός.⸥ | 319 | |
| 80 | Ὑμεῖς δὲ πάντες ὡς ἱμάτιον παλαιωθήσεσθε, καὶ σὴς καταφάγεται ὑμᾶς, ἢ καὶ εὐρὼς κατὰ τὸν Σύμμαχον, ἢ βρωτὴρ κατὰ τὸν Ἀκύλαν. ⸢δι’ ὧν σημαίνει τὴν παλαίωσιν τῆς κατ’ αὐτοὺς σωματικῆς λατρείας· «πᾶν γὰρ τὸ παλαιούμενον καὶ γηράσκον ἐγγὺς ἀφανισμοῦ». σῆτα δὲ κατα‐ βιβρώσκοντα αὐτοὺς τὴν συνείδησιν ὧν τετολμήκασι δηλοῖ, δίκην σκώληκος | |
| 85 | κατεσθιούσης τὴν ψυχήν· ὁρῶντες γὰρ τὴν τῶν ἐθνῶν ἐπὶ τὸν θεὸν ἐπιστροφὴν καὶ τὴν ἑαυτῶν ἀπόπτωσιν, ἣν ὑπέμειναν διὰ τὰς ἀσεβείας αὐτῶν, ὑπὸ τῆς συνει‐ δήσεως τιτρώσκονται καὶ κατεσθίονται.⸣ διὸ καὶ ἐπὶ τέλει τῆς μετὰ χεῖρας βίβλου περὶ τῶν αὐτῶν ὁ αὐτὸς θεσπίζει λέγων· «ὁ σκώληξ αὐτῶν οὐ τελευτήσει, καὶ τὸ πῦρ οὐ σβεσθήσεται, καὶ ἔσται εἰς ὅρασιν πάσῃ σαρκί». | |
| 90 | Τοσαῦτα περὶ τῶν κατὰ τὸ πάθος αὐτῷ συμβεβηκότων ἐπελθὼν αὐτὸς ὁ κύριος ἐπιφέρει τοῖς αὐτοῖς προσφωνῶν· Καὶ νῦν, εἴ τίς ἐστιν ἐν ὑμῖν ὁ φοβούμενος τὸν κύριον, ὑπακουσάτω τῷ παιδὶ αὐτοῦ. ⸤ἑαυτὸν δὲ παῖδα θεοῦ λέγων ἐφίησι νοεῖν, ὅτι καὶ ἄνθρωπος γεγονὼς υἱός ἐστιν ἀληθινὸς τοῦ θεοῦ καὶ πατρός. καὶ τὸ ἀκοῦσαι τῆς αὐτοῦ φωνῆς οὐ ‹νόμου παράβασισ› ἦν, | |
| 95 | ἀλλὰ βεβαίωσις νόμου διὰ τύπου καὶ σκιᾶς προαναγράφοντος τὴν ἀλήθειαν, ἥτις ἐστὶν ὁ θεὸς καὶ τὰ αὐτοῦ θεσπίσματα.⸥ ⸢«οὐ» γὰρ «βούλομαι τὸν θάνατον τοῦ ἁμαρτωλοῦ ὡς τὴν μετάνοιαν αὐτοῦ». ὅθεν ἔτι καὶ νῦν ὑμᾶς ἀνακαλοῦμαι ἐν τῷ τῆς ἀγνοίας σκότῳ τυγχάνοντασ⸣ καί φημι· Οἱ πορευόμενοι ἐν σκότει καὶ οὐκ ἔστιν αὐτοῖς φῶς, πεποίθετε ἐπὶ τῷ ὀνόματι κυρίου καὶ ἀν‐ | |
2.37(100) | τιστηρίσασθε ἐπὶ τῷ θεῷ. ⸢μόνον ἥκετε καὶ ὑπακούσατε, ἐπαγγελλομένῳ τε ὑμῖν σωτηρίαν πιστεύσατε. Ἀλλ’ ὡς ὁρῶ, πάσης μὲν ἀγαθῆς ἐλπίδος ἑαυτοὺς ἀποκλείετε, τὸ δὲ ἑαυτῶν πῦρ σωρεύετε καὶ κατισχύετε τὴν ἑαυτῶν φλόγα τῇ ἑαυτῶν ‹ἐπι‐ μένοντες ἀπιστίᾳ› καὶ ταῖς κατ’ ἐμοῦ βλασφημίαις τὸ περιμένον ὑμᾶς τῆς ‹αἰωνίου | |
| 105 | κολάσεωσ› πῦρ μειζόνως ἐξάπτοντες. διὸ καὶ ἐν λύπῃ κοιμηθήσεσθε, ἢ κατὰ τὸν Σύμμαχον· ἐν ὀδύνῃ κοιμηθήσεσθε,⸣ ἢ κατὰ τὸν Ἀκύλαν· εἰς διαπόνησιν κοιμηθήσεσθε. Ἀλλ’ ἵνα μὴ ταῦτα πάθοιτε, ἔτι καὶ νῦν παραινῶ ἐπιστρέψαι καὶ τούτων ἐπακοῦσαί μου τῶν λόγων. καὶ δὴ ἀκούετε, ὦ ἄνδρες οἱ προσποιού‐ | |
| 110 | μενοί τε τὸν κύριον τιμᾶν, ἐναντία δὲ πράττοντες τῇ τοῦ κυρίου βουλῇ ἐν τῷ τὸ δίκαιον ἐλαύνειν καὶ τὴν ἀλήθειαν αὐτὴν ἔχθραν ἡγεῖσθαι, ⸤ἐπειδὴ ἐκ πολλῆς ἄγαν ἀβελτηρίας οἱ τῶν Ἰουδαίων δῆμοι τὸν μονογενῆ τοῦ θεοῦ λόγον ὁρῶντες ἐν | |
| εἴδει τῷ καθ’ ἡμᾶς, τοῦτ’ ἔστιν γενόμενον ἄνθρωπον, οὐ συνίεσαν μὲν τὸ ἐπ’ αὐτῷ μυστήριον, ἀσυνετοῦντες δὲ πλεισταχοῦ παλιμφήμοις ἐλύπουν φωναῖς | 320 | |
| 115 | ἀνοσίως. καθάπερ ἔφην ἀρτίως, ἐναργῆ καθίστησιν αὐτοῖς τὴν εὐπρεπεστάτην αὐτοῦ δόξαν τε καὶ δύναμιν, καὶ τοῦ μικρὰ φρονεῖν ἐπ’ αὐτῷ βούλεσθαί τινας ἀποκομίζει λέγων· ‹πεποίθατε ἐπὶ τῷ κυρίῳ›. ἐναργέστατα δὴ οὖν κύριον ἑαυτὸν καὶ θεὸν εἶναί φησιν, ἀποκομίζων ὡς ἔφην τοῦ χαμαιπετῆ περὶ αὐτοῦ βούλεσθαι φρονεῖν τε καὶ λέγειν.⸥ τί οὖν ἐστιν ὅ φημι· ἀποβλέψατε εἰς τὴν στερεὰν | |
| 120 | πέτραν, ἣν ἐλατομήσατε, καὶ εἰς τὸν βόθυνον τοῦ λάκκου, ὃν ὠρύξατε. ἀντὶ δὲ τοῦ· καὶ εἰς τὸν βόθυνον, ὁ Σύμμαχος· εἰς τὴν τρυμαλιάν, ὁ δὲ Ἀκύλας· πρὸς ἐκκοπήν. ⸢ἔοικε δὲ διὰ τούτων ὁ λόγος αἰνίττεσθαι αὐτὴν ἐκείνην τὴν τὸ σῶμα τοῦ σωτῆρος ὑποδεξαμένην ‹πέτραν›, ἐν ᾗ «ὁ Ἰωσὴφ» τὸ σπήλαιον ὤρυξεν «ἐν τῷ καινῷ αὐτοῦ μνημείῳ».⸣ | |
| 125 | εἶτ’ ἐνθένδε μεταβαίνει ἐπὶ τὸ παράδειγμα τοῦ Ἀβραὰμ καὶ τῆς Σάρρας, οἳ δίκην πέτρας ἄγονοι καὶ ἄκαρποι καὶ ἄπαιδες γενόμενοι καὶ μέχρι γήρως ἐστειρωμένοι «ὡσεὶ τὰ ἄστρα τοῦ οὐρανοῦ τῷ πλήθει» συνέστησαν. διό φησιν· ὅτι εἷς ἦν, καὶ ἐκάλεσα αὐτὸν καὶ ἠγάπησα αὐτὸν καὶ ἐπλήθυνα αὐτόν. ⸢ὥσπερ οὖν ἐπὶ τοῦ Ἀβραὰμ πεποίηκα, οὕτω μὴ ἀπογινώσκετε, ὡς καὶ ἀπὸ τῆς | |
| 130 | πέτρας ταύτης, ἣν ὑμεῖς αὐτοὶ ἐλατομήσατε, ἔσται τις ἐλπὶς ἅπασιν ἀνθρώποις σωτηρίας, ὡς μὴ ἀπολειφθῆναι τῆς πρὸς τὸν Ἀβραὰμ ἐπαγγελίας, τὴν δοθη‐ σομένην ἅπασι τοῖς ἔθνεσιν ἐξ ἐμοῦ διὰ τῆς εἰρημένης πέτρας χάριν. ἦν μὲν οὖν πέτρα καὶ τὸ σπήλαιον, «ὃ ἐλατόμησεν ὁ Ἰωσὴφ» ‹εἰς μνημεῖον›, ἀλλὰ καὶ τὸν Χριστὸν αὐτὸν οἶδεν ὁ θεῖος Ἀπόστολος πέτραν ὀνομάζειν λέγων· «ἡ δὲ πέτρα | |
| 135 | ἦν ὁ Χριστός». ἐπεὶ δὲ χεῖρας ἐπιβαλόντες τὸ σῶμα τοῦ Χριστοῦ ἐλωβήσαντο κατὰ τὸ πάθος οἱ τὸν θάνατον αὐτοῦ τυρεύσαντες, εἰκότως πρὸς αὐτοὺς εἴρηται τό· ἐμβλέψατε εἰς τὴν στερεὰν πέτραν, ἣν ἐλατομήσατε, καὶ εἰς τὸν βόθυνον τοῦ λάκκου, ὃν ὠρύξατε.⸣ τοῦτο δὲ διδάσκει καὶ αὐτὸς ὁ σωτὴρ ἐν Ψαλμοῖς λέγων· «ὤρυξαν χεῖράς μου καὶ πόδας μου, ἐξηρίθμησαν πάντα τὰ | |
| 140 | ὀστᾶ μου». ⸢μήποτε δὲ βόθυνον λάκκου ᾐνίξατο τὴν τρωθεῖσαν τοῦ σώματος αὐτοῦ ‹πλευράν, ἐξ ἧς αἷμα καὶ ὕδωρ ἐξῆλθεν›.⸣ Ἀλλὰ γὰρ ὥσπερ ἐπὶ τοῦ Ἀβραὰμ καὶ τῆς ἀγόνου καὶ ἀτέκνου καὶ τὴν φύσιν ἐστειρωμένης Σάρρας παραδόξῳ καὶ θεϊκῇ δυνάμει «ὡσεὶ τὰ ἄστρα τοῦ οὐρανοῦ τῷ πλήθει» συνέστη, οὕτω καὶ νῦν γενήσεται διὰ τῆς λατομηθείσης | |
| 145 | καὶ ὀρυχθείσης ὑφ’ ὑμῶν πέτρας. δι’ αὐτῆς γὰρ τῆς Σιών, λέγω δὲ τὸ θεο‐ | |
| σεβὲς πολίτευμα, τὴν ἀπεγνωσμένην Σιὼν δὲ λέγω· καὶ σὲ νῦν παρακαλέσω, Σιών, τὸ θεοσεβὲς δηλῶν παρακαλέσω, ὅπερ εἰς ἔρημον δι’ ὑμᾶς κατέστη. πλὴν αὐτὸς ἐγὼ ἀναλήψομαι τὴν ἐρημίαν αὐτῆς καὶ θήσω τὰ ἔρημα αὐτῆς ὡς παράδεισον καὶ τὰ πρὸς δυσμὰς αὐτῆς ὡς παράδεισον κυρίου. ⸢ὡς ἐν | 321 | |
2.37(150) | παραθέσει δὲ τῆς πάλαι ἐχούσης τὸν ἄνδρα νῦν ἡ ἐξ ἐθνῶν ἐκκλησία πάλιν ἔρημος ὠνομάσθη· ὥσπερ οὖν καὶ ἐν οἷς ὁ αὐτὸς προφήτης θεσπίζει λέγων· «Εὐφράνθητι, στεῖρα ἡ οὐ τίκτουσα, ῥῆξον καὶ βόησον, ἡ οὐκ ὠδίνουσα, ὅτι πολλὰ τὰ τέκνα τῆς ἐρήμου μᾶλλον ἢ τῆς ἐχούσης τὸν ἄνδρα». τίς δὲ ἦν ἡ τὸν ἄνδρα ἔχουσα ἀλλ’ ἢ ἡ ‹τὸ βιβλίον τοῦ ἀποστασίου› ποιησαμένη;⸣ ἐν δέ γε τῇ ἐρήμῳ | |
| 155 | ἔσται τίς φησι παράδεισος ἐοικότως τῷ παραδείσῳ τοῦ θεοῦ, ὃν ἐν τῇ κοσμοποιΐᾳ ‹πεφυτεῦσθαι› Μωσῆς συνέγραψε. διὸ λέγεται· ὡς παράδεισος κυρίου, τοῦτον δὲ ἔσεσθαί φησι πρὸς ταῖς δυσμαῖς. «τοῖς γὰρ καθημένοις ἐν σκότῳ καὶ σκιᾷ θανάτου φῶς ἀνέτειλε» τὸ σωτήριον καὶ ὁ τοῦ θεοῦ παρά‐ δεισος ὁ τῶν χαρισμάτων τοῦ ἁγίου πνεύματος πεπληρωμένος, ἔνθα φησὶν | |
| 160 | εὑρήσειν ἀγαλλίαμα καὶ εὐφροσύνην καὶ πρὸς τούτοις ἐξομολόγησιν καὶ φωνὴν αἰνέσεως, τῶν μὲν κατορθούντων φωνὴν αἰνέσεως ἀφιέναι, τῶν δὲ ἐπιστρεφόντων ἐκ προτέρων ἁμαρτημάτων δι’ ἐξομολογήσεως καθαιρο‐ μένων. | |
2.38 | Τὴν κατὰ τοῦ Ἰουδαίων λαοῦ κατηγορίαν καὶ τὸν ἔλεγχον τῆς κατὰ τοῦ Χριστοῦ δυσσεβείας αὐτῶν, τά τε διαδεξάμενα αὐτοὺς κακά, ἐφ’ οἷς κατ’ αὐτοῦ τετολμήκασι, διελθών, εἶτα τῆς πάλαι ἐρήμου ἐκκλησίας τὴν ἐπὶ τὸ κρεῖττον μεταβολὴν θεσπίσας καὶ ὡς ἔσται παράδεισος θεοῦ ἐν αὐτῇ καὶ ὡς | |
| 5 | ἀγαλλίαμα καὶ εὐφροσύνην εὑρήσουσιν οἱ ἐν αὐτῇ, ἐξομολόγησίν τε καὶ φωνὴν αἰνέσεως. ταῦτα προφήσας σφόδρα ἀκολούθως εἰς ὑπακοὴν τῶν ἑαυτοῦ λόγων ἀνακαλεῖται οὐκέτι τὸ Ἰουδαίων ἔθνος τὸ συνήθως ὀνομαζόμενον Ἰσραήλ, ἀλλὰ σαφῶς τὸν ἐξ ἐθνῶν συστάντα αὐτῷ λαὸν καὶ τοὺς τῶν ἐθνῶν βασιλεῖς αὐτοῖς ῥήμασι λέγων· ἀκούσατέ μου ἀκούσατέ μου, λαός μου, | |
| 10 | καὶ οἱ βασιλεῖς, πρός με ἐνωτίσασθε· ὅτι νόμος παρ’ ἐμοῦ ἐξελεύσεται καὶ ἡ κρίσις μου εἰς φῶς ἐθνῶν. λαὸν δὲ αὐτοῦ ἐν τούτοις οὐχ οὕτω τις γένοιτ’ ἂν ἠλίθιος ὡς νομίσαι δηλοῦσθαι ἐκεῖνον πρὸς ὃν ἐλέγετο· «ἰδοὺ ταῖς ἁμαρτίαις ὑμῶν ἐπράθητε, καὶ ταῖς ἀνομίαις ὑμῶν ἐξαπέστειλα τὴν μητέρα ὑμῶν», ἀλλ’ ὁ παρὼν λαὸς ἐξ ἐθνῶν ‹χάριτι θεοῦ σεσῳσμένοσ› εἴη ἄν. τοῦτο | |
| 15 | τοιγαροῦν καὶ διὰ τῶν μετὰ χεῖρας προσφωνεῖ λέγων· ἀκούσατέ μου ἀκούσατέ μου, λαός μου. ἀλλὰ καὶ τοὺς βασιλεῖς προσέχειν τοῖς λεγομένοις βούλεται τοὺς τῶν ἐθνῶν ἄρχοντας ἢ καὶ τὰς βασιλείας τῆς γῆς· δηλῶν ἐστι γὰρ ὅτε τὰς βασιλείας τοῦτον ὀνομάζει τὸν τρόπον. τούτοις κατάλληλον διδασκαλίαν ἐκτίθεται λέγων· ὅτι νόμος παρ’ ἐμοῦ ἐξελεύσεται, ὃ δὴ καὶ οἱ λοιποὶ ἑρμηνευταὶ | |
| 20 | ὁμοίως ἐκδεδώκασιν. ⸢ἔδει γὰρ καινῷ λαῷ τῷ ἐξ ἐθνῶν συστησομένῳ καὶ νόμον δοθῆναι καινόν· ὁ γὰρ διὰ Μωσέως δοθεὶς ἀκατάλληλος ἦν τῇ τῶν ἐθνῶν πολιτείᾳ πᾶσαν περιγράφων τὴν σωματικὴν θρησκείαν εἰς ἕνα τόπον τὸν ἐν Ἱεροσολύμοις· διόπερ ἀναγκαίως αἰνιττόμενος τὴν καινὴν διαθήκην καὶ τὸ εὐαγγελικὸν κήρυγμα φάσκει· ὅτι νόμος παρ’ ἐμοῦ ἐξελεύσεται καὶ ἡ | 322 |
| 25 | κρίσις μου εἰς φῶς ἐθνῶν, πάλιν κἀνταῦθα φῶς τοῖς ἔθνεσιν ὑπισχνούμενος, οὐ μὴν τῷ Ἰσραήλ.⸣ ἀντὶ δὲ τοῦ· καὶ ἡ κρίσις μου, οἱ λοιποὶ πάντες ἑρμηνευταὶ τὸ κρίμα μου ἐκδεδώκασι· κέκρικα γάρ φησι, καὶ κρίμα παρ’ ἐμοῦ ὥρισται τὸ γενέσθαι τοῖς ἔθνεσιν εἰς φῶς τὸν ἐμὸν τοῦτον νόμον καὶ τὸ ἐμὸν κρίμα. Καὶ ταῦτά φησιν οὐ μακράν ποτε ἔσται, ἐγγίζει δὲ ταχὺ ἡ | |
| 30 | δικαιοσύνη μου, κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον· ἐξαίφνης ταχυνῶ· ἐγγὺς ἡ δικαιοσύνη· ⸢δικαιοσύνης γὰρ πεπλήρωτο ἡ πᾶσι τοῖς ἔθνεσιν ἐξ ἴσου δωρη‐ θεῖσα χάρις.⸣ ⸤τοῦτο δὲ ἦν ὁ Χριστὸς τοῦ θεοῦ, ὃν ‹λαβὼν ἐν ἀγκάλαις ὁ Συμεὼν› ἀναγέγραπται εἰρηκώς· «νῦν ἀπολύεις τὸν δοῦλόν σου, δέσποτα· ὅτι εἶδον οἱ ὀφθαλμοί μου τὸ σωτήριόν σου» καὶ τὰ ἑξῆς, τὴν θεότητα τοῦ λόγου σημαινούσης | |
| 35 | τῆς προφητείας. ὡς γὰρ τὴν ἀνθρωπότητα ἐδήλου διὰ τοῦ σωτηρίου, οὕτως καὶ τὴν θεότητα τοῦτον ᾐνίξατο τὸν τρόπον.⸥ μὴ φοβεῖσθε ὀνειδισμὸν ἀνθρώπων καὶ τῷ φαυλισμῷ αὐτῶν μὴ ἡττᾶσθε, ⸢ὅτι φησὶν· «οἱ θέλοντες ζῆν εὐσεβῶς ἐν Χριστῷ διωχθήσονται» καὶ ὀνειδισθήσονται καὶ φαυλισθήσονται ὑπὸ ἀνθρώ‐ πων, διωγμούς τε παντοίους καὶ πειρασμοὺς ὑπομενοῦσι. ὅθεν καὶ περιφράττων | |
| 40 | αὐτοὺς ἐντεῦθεν ἤδη παραγγέλλει λέγων· μὴ φοβεῖσθε ὀνειδισμὸν ἀνθρώ‐ πων καὶ τῷ φαυλισμῷ αὐτῶν μὴ ἡττᾶσθε. Χρὴ δὲ μᾶλλον ὁρᾶν φησιν ἐπὶ τὸ διαδεξόμενον αὐτοὺς τέλος.⸣ ὃ δὴ καὶ ὑπογράφει λέγων· ὥσπερ γὰρ ἱμάτιον βρωθήσεται ὑπὸ χρόνου καὶ ὡς ἔρια βρωθήσεται ὑπὸ σητός, οὕτω δηλαδὴ καὶ οὗτοι φθορᾷ καὶ ἀπωλείᾳ παρα‐ | |
| 45 | δοθήσονται. ὅθεν οὐδὲν δεῖ φοβεῖσθαι, θαρσεῖν δὲ τῷ ἑαυτῶν σωτῆρι, ὃν προεδί‐ δαξεν ἀθάνατον καὶ ἀγήρω καὶ διαρκῆ καὶ σωτήριον ὑπάρχειν. καὶ αὖθις δευτεροῖ τὴν θεολογίαν ἐπισφραγιζόμενος διὰ τῶν μετὰ χεῖρας φάσκων· ἡ δὲ δικαιοσύνη μου εἰς τὸν αἰῶνα ἔσται, τὸ δὲ σωτήριόν μου εἰς γενεὰς γενεῶν. | |
2.39 | ⸢Ἡ προσθήκη Ἰερουσαλὴμ οὔτε ἐν τῇ Ἑβραϊκῇ ἀναγνώσει οὔτε παρὰ τοῖς λοιποῖς ἑρμηνευταῖς φέρεται, ἀλλ’ ὁ μὲν Ἀκύλας· ἐξεγείρου φησὶν ἐξεγείρου, ἔνδυσαι κράτος, βράχιον κυρίου, καὶ ὁ Σύμμαχος· ἐξεγείρου ἐξεγείρου, ἔνδυσαι κράτος, βράχιον κυρίου, καὶ | |
| 5 | ὁ Θεοδοτίων δὲ ὁμοίως· ἐξεγείρου ἐξεγείρου, ἔνδυσαι κράτος, βράχιον | |
| κυρίου. ὅτι τοίνυν κατὰ πάντας τοὺς ἑρμηνευτὰς καὶ κατ’ αὐτὴν τὴν Ἑβραϊκὴν φωνὴν οὐ τῇ Ἰερουσαλὴμ ὁ λόγος προσφωνεῖ, ἀλλὰ τῷ βραχίονι κυρίου· ἀκόλουθον ἂν εἴη καὶ ἡμᾶς εἰς τὸν βραχίονα κυρίου τὴν τοῦ λόγου προσφώνησιν ἀναφέρειν, περὶ οὗ ἀνωτέρω ἐλέγετο· καὶ εἰς τὸν βραχίονά μου ἔθνη ἐλπιοῦ‐ | 323 | |
| 10 | σιν.⸣ ἐφάσκομεν δὲ τὴν θεότητα τοῦ λόγου τοῦτον σημαίνεσθαι τὸν τρόπον, ἐπεὶ τοίνυν τῷ λαῷ παρεκελεύσατο μὴ φοβεῖσθαι ὀνειδισμὸν ἀνθρώπων καὶ τῷ φαυλισμῷ αὐτῶν μὴ ἡττᾶσθαι, ἀκολούθως ἐκ προσώπου τοῦ λαοῦ εὐχὴ ἀναπέμπεται πρὸς τὸν βραχίονα τοῦ θεοῦ παρακλητική, ἐξεγερθῆναι αὐτὸν καὶ ὑπερμαχῆσαι τοῦ ἰδίου λαοῦ καθικετεύουσα. ἡμεῖς γάρ φησιν οὐδέν | |
| 15 | ἐσμεν μὴ σοῦ προασπίζοντος καὶ ὑπερμαχοῦντος ἡμῶν, ὅθεν σὺ αὐτὸς ὁ βραχίων κυρίου ἐξεγείρου ἐξεγείρου καὶ ἔνδυσαι τὴν σαυτοῦ ἰσχὺν καὶ τὸ σαυτοῦ κράτος. οὕτω δέ φησιν ἐξεγείρου ὡς καὶ ἐν τοῖς πρὸ τούτου χρόνοις. διὸ κατὰ τὸν Σύμμαχον εἴρηται· ἐξεγέρθητι κατὰ τὰς ἡμέρας τὰς ἔμπροσθεν, γενεὰς αἰώνων. σὺ γὰρ ἦσθα ὁ ‹τὸν μέγαν δράκοντα› τὸν ἐν Αἰγύπτῳ τραυ‐ | |
| 20 | ματίαν ἀπεργασάμενος καὶ τὴν ἀλαζονείαν αὐτοῦ καθελών, ὁπηνίκα «ἅρματα Φαραὼ καὶ τὴν δύναμιν αὐτοῦ» ‹ἔρριψασ› «εἰς θάλασσαν». καὶ νῦν ἐξεγείρου ὁ βραχίων κυρίου, ὅπως καὶ ἐφ’ ἡμῶν τὰ ὅμοια ἐργάσῃ καὶ διαγάγοις ἡμᾶς σώους ἀπὸ παντὸς πειρατηρίου. διὸ κατὰ τὸν Ἀκύλαν εἴρηται· μήτι οὐ σὺ αὐτὸς ὁ λατομήσας ὅρμημα; ἢ ἀλαζονείαν κατὰ τὸν Σύμμαχον, ἀλλὰ καί· ἐτραυ‐ | |
| 25 | μάτισας δράκοντα, ἢ κατὰ τὸν Θεοδοτίωνα· μήτι οὐ σὺ αὐτὸς ὁ ἐρημώσας θάλασσαν, ὕδωρ ἀβύσσου, ὁ θεὶς βάθη θαλάσσης ὁδὸν τοῦ διελθεῖν αὐτὴν ἐρρυσμένους καὶ λελυτρωμένους ὑπὸ κυρίου. Αὐτὰ τοίνυν τὰ ἐπὶ τῶν παλαιῶν ὑπὸ σοῦ τοῦ βραχίονος κυρίου πεπραγμένα καὶ καθ’ ἡμᾶς οἰκονόμησον· οὕτω γὰρ οἱ μὲν πολέμιοι καὶ ἐχθροὶ | |
| 30 | τοῦ σοῦ λαοῦ τὰ ὅμοια τοῖς παλαιοῖς τυράννοις πείσονται, οἱ δὲ σοὶ θεράποντες καὶ οἰκεῖοι ἥξουσιν εἰς Σιὼν μετ’ εὐφροσύνης, δηλαδὴ ‹τὴν ἐπουράνιόν σου πόλιν›, εἰς ἣν ἀφικόμενοι μετ’ εὐφροσύνης καὶ ἀγαλλιάματος αἰωνίου ὥσπερ νικηταί τινες τοῖς παρὰ σοῦ βραβείοις ἀναδήσονται· ἐπὶ κεφαλῆς γοῦν αὐτῶν ἔσται αἴνεσις, ἣν ἀντὶ στεφάνου περιθήσονται, καὶ εὐφροσύνη κατα‐ | |
| 35 | λήψεται αὐτούς. ⸢ὅτε καὶ παντὸς φόβου ἐκτὸς γενήσονται οὐκέτι πολεμίους οὐδὲ ἐχθροὺς ὑφορώμενοι· ἐν γὰρ ‹τῇ ἐπουρανίῳ Σιὼν› ἀπέδρα ὀδύνη καὶ λύπη καὶ στεναγμός.⸣ Ταῦτα τοῦ προφητικοῦ πνεύματος εὐξαμένου ἐκ προσώπου τοῦ νέου λαοῦ καὶ τῆς ἐξ ἐθνῶν ἐκκλησίας ὁ παρακληθεὶς βραχίων τοῦ κυρίου ἀπο‐ | |
| 40 | κρίνεται καί φησιν· ἐγώ εἰμι ὁ παρακαλῶν σε· «αὐτὸς γάρ ἐστιν ὁ ἱλασμὸς ἡμῶν» καὶ «ὁ παρακαλῶν τοὺς ταπεινούς». εἶτα καὶ ὑπομιμνῄσκει εὐκαίρως τῆς | |
| λογικῆς καὶ ‹κατ’ εἰκόνα θεοῦ πεποιημένησ› οὐσίας λέγων· γνῶθι τίς οὖσα ἐφοβήθης· ⸢σὺ μὲν γὰρ παρ’ ἐμοῦ μεγίστης ἠξίωσαι τιμῆς, ὡς παρακαλεῖσθαι ὑπ’ ἐμοῦ. διό φημι· ἐγώ εἰμι ὁ παρακαλῶν σε. οὐκ οἶδα δ’ ὅπως ἐπιλαθομένη | 324 | |
| 45 | τῆς σαυτῆς ἀξίας δειλίᾳ ὑπήχθης καὶ ἐφοβήθης ἀπὸ ἀνθρώπου θνητοῦ καὶ ἀπὸ υἱοῦ ἀνθρώπου. λέγει δὲ ταῦτα ὡς πρὸς τοὺς δειλοτέρους καὶ ἀσθενεστέρους τῆς ἐκκλησίας· οἱ γὰρ τελειωθέντες καὶ τοῖς ἐν μαρτυρίοις στεφάνοις κατακοσμη‐ θέντες ἔτυχον τῆς παρ’ αὐτῷ δόξης.⸣ ἐπεὶ δὲ ‹οἱ πάντεσ› «ἓν σῶμα» τυγχάνουσι «καὶ πάσχοντος μέλους συμπάσχουσι πάντα τὰ μέλη», εἰκότως καὶ τοῖς δειλο‐ | |
2.39(50) | τέροις καὶ ἀσθενεστέροις καὶ κατὰ καιρὸν τῶν διωγμῶν ὑποσκάζουσι τὴν παρά‐ κλησιν καὶ τὴν θεραπείαν προσάγει προσκαλούμενος αὐτοὺς ἐπὶ μετάνοιαν. διό φησι· γνῶθι τίς οὖσα ἐφοβήθης ἀπὸ ἀνθρώπου θνητοῦ καὶ ἀπὸ υἱοῦ ἀνθρώπου, οἳ ὡς χόρτος ἐξηράνθησαν· ⸢δέον γὰρ ἄφοβόν σε καὶ ἀτάραχον διαμένειν ὡς ἂν ἐμὸν ὄντα λαὸν εἰς τὸ τέλος ἀφορῶντα τῆς φθαρτῆς τῶν ἀνθρώπων | |
| 55 | φύσεως καὶ τοῦ μέλλοντος ὀλέθρου διαδέξεσθαι τούτους αὐτούς, οὓς ἐφοβήθης. Σὺ δὲ τούτους μὲν ἐφοβήθης, ἐπελάθου δὲ θεὸν τὸν ποιή‐ σαντά σε,⸣ τὸν ποιήσαντα τὸν οὐρανὸν καὶ θεμελιώσαντα τὴν γῆν, καὶ ἐφόβου ἀεὶ πάσας τὰς ἡμέρας τὸ πρόσωπον τοῦ θυμοῦ τοῦ θλί‐ βοντός σε, τοῦ βουλευσαμένου ἐξᾶραί σε. ἀλλ’ εἰ καὶ ἐφοβήθης δι’ | |
| 60 | ἀσθένειαν, νῦν γοῦν τὸ τέλος αὐτῶν κατανοήσας [καὶ] τὸν ἐξ ἀνθρώπων ἀφανισμὸν ἐννόησον παρὰ σεαυτῷ καὶ λόγισαι, ποῦ ἄρα ἀπέσβη ὁ θυμὸς ἐκεῖνος τοῦ θλί‐ βοντός σε, ὃν ἐφόβου· ἐν γὰρ τῷ σῴζεσθαί σε οὐ στήσονται οὐδὲ φανήσον‐ ται οἱ πρότερόν σε πολεμοῦντες, ὑμεῖς δὲ οἱ πρὸς ὀλίγον ταπεινωθέντες ἀναστή‐ σεσθε τῆς πτώσεως, ἧς πεπτώκατε. | |
| 65 | Καὶ ταῦτ’ ἔσται περὶ ὑμᾶς, ἐπειδὴ ἐγώ εἰμι ὁ θεός σου ὁ μὴ μόνον ‹τὸν Φαραὼ› πάλαι ποτὲ τοῖς ‹τῆς θαλάσσησ› παραδοὺς ‹βυθοῖσ› καὶ τὸν ἐμαυτοῦ διασώσας λαόν, ἀλλὰ καὶ εἰς ἀεὶ τὴν αὐτὴν τῆς ἐμῆς θεότητος ἀρετὴν ἐνδεικνύμενος. πρὸς ὀλίγον μὲν γὰρ ὅτε βούλομαι τὴν θάλασσαν ἐπαίρεσθαι, συγχωρῶ ὡς ἐξηχεῖν αὐτῆς καὶ ταράσσεσθαι τὰ κύματα, πάλιν δ’ αὐτὴν | |
| 70 | καταστέλλων πραΰνω καὶ εἰς γαληνὸν ἄγω. ⸢διὸ καὶ τοὺς κατὰ τῆς ἐκκλησίας τῆς ἐμῆς διωγμοὺς εἰς δοκιμὴν τῶν ἐμῶν ἀθλητῶν ἀφίημι καὶ συγχωρῶ γίνεσθαι.⸣ ἐγὼ γάρ εἰμι ὁ ταράσσων τὴν θάλασσαν καὶ ἠχῶν τὰ κύματα αὐτῆς, ἀλλὰ πάλιν ἐμοῦ θελήσαντος καταστέλλεται καὶ εἰρηνεύει τὰ πάντα. πλὴν ταρασσομένης τῆς θαλάσσης καὶ τῶν κυμάτων αὐτῆς ἐπαιρο‐ | |
| 75 | μένων ἐγὼ τοὺς ἐμαυτοῦ λόγους εἰς τὸ στόμα σου θήσω καὶ ὑπὸ τὴν σκιὰν τῆς χειρός μου σκεπάσω σε. ⸢ὡς ἂν μή τι πάθοις ὑπὸ τῶν | |
| πολεμούντων, ἵνα δὲ ἐπὶ μᾶλλον θαρσαλέος γένῃ καὶ ἀτρεμὴς καὶ ἄπτωτος, μάνθανε ὡς ἐν τῇ ἐμῇ χειρί, ἐν ᾗ ἔστησα τὸν οὐρανὸν καὶ ἐθεμελίωσα τὴν γῆν καὶ τὸν σύμπαντα κόσμον «ἐκ τοῦ μὴ ὄντος εἰς τὸ εἶναι» παρήγαγον, | 325 | |
| 80 | ἐν αὐτῇ ταύτῃ σκεπάσειν σε ἐπαγγέλλομαι. τί οὖν χρὴ ἀγωνιᾶν ἢ φοβεῖσθαι φόβον ἀνθρώπινον, δέον ὑποτρέχειν τὴν ἐμὴν σκιὰν μηδὲ ἀναχωρεῖν αὐτῆς, ἀλλὰ καὶ τοὺς λόγους μου πάντοτε φέρειν διὰ στόματος;⸣ τὸ δέ· θήσω τοὺς λόγους μου εἰς τὸ στόμα σου, ὅμοιον γένοιτ’ ἂν τῷ ὑπὸ τοῦ σωτῆρος ἡμῶν λελεγμένῳ πρὸς τοὺς αὐτοῦ μαθητάς· «ὅταν δὲ ἄγωσιν ὑμᾶς εἰς δικαστήρια, | |
| 85 | μὴ μεριμνήσητε πῶς ἢ τί λαλήσητε· δοθήσεται γὰρ ὑμῖν λόγος ἐν ἐκείνῃ τῇ ὥρᾳ τί λαλήσετε· οὐ γὰρ ὑμεῖς ἐστε οἱ λαλοῦντες, ἀλλὰ τὸ πνεῦμα τοῦ πατρός μου τὸ λαλοῦν ἐν ὑμῖν». διὰ τοῦτο δὲ τὴν ἐμαυτοῦ χεῖρα, δι’ ἧς ἔστησα τὸν οὐρανὸν καὶ ἐθεμελίωσα τὴν γῆν, ἐξέφηνα ἀνθρώποις ἐπὶ τῷ εἰπεῖν με τῇ Σιών, τοῦτ’ ἔστι τῷ ἐμῷ λαῷ, θαρσεῖν καὶ μὴ ἀγωνιᾶν ἔτι μηδὲ φο‐ | |
| 90 | βεῖσθαι ἀπὸ ἀνθρώπου θνητοῦ. διὸ κατὰ τὸν Σύμμαχον εἴρηται· καὶ ἐν σκιᾷ τῆς χειρός μου σκεπάσω σε, ἐν ᾗ ἐφύτευσα τὸν οὐρανὸν καὶ ἐθεμελίωσα τὴν γῆν· καὶ εἰς τὸ εἰπεῖν τῇ Σιών Λαός μου εἶ σύ, κατὰ δὲ τὸν Ἀκύλαν· καὶ τοῦ εἰπεῖν τῇ Σιών Λαός μου εἶ σύ. πᾶς τοίνυν ὁ τοῦ θεοῦ λαὸς χρηματίζει ἂν εὐλόγως Σιών, καὶ ἡ Σιὼν οὐδὲν | |
| 95 | ἕτερον ἔσται ἢ ὁ λαὸς τοῦ θεοῦ. δι’ ὅλου δὲ τοῦ παρόντος λόγου τῷ ἐξ ἐθνῶν λαῷ ταῦτα προσπεφώνηται ὡς ἀποδέδεικται διὰ τῶν ἔμπροσθεν. | |
2.40 | Τὴν κλῆσιν τῶν ἐθνῶν θεσπίσας ὁ λόγος διὰ τῶν πρὸ τούτου ἐν οἷς ἐλέγετο· «ἀκούσατέ μου ἀκούσατέ μου, λαός μου, καὶ οἱ βασιλεῖς, πρός με ἐνωτίσασθε· ὅτι νόμος παρ’ ἐμοῦ ἐξελεύσεται καὶ ἡ κρίσις μου εἰς φῶς ἐθνῶν», διὰ τῶν προκειμένων ἐπὶ ἑτέραν ὑπόθεσιν μεταβαίνει καὶ προσφωνεῖ τῇ πεσούσῃ | |
| 5 | Ἰερουσαλήμ, ᾗ διαναστῆναι τοῦ πτώματος παραινεῖ. ⸢ἔοικε δὲ σημαίνειν διὰ τούτων τὴν ἐσχάτην αὐτῆς πτῶσιν, ἣν πέπονθε μετὰ τὰ τολμηθέντα ἐν αὐτῇ κατὰ τοῦ σωτῆρος ἡμῶν, δι’ ἃ καὶ τῆς ὀργῆς τοῦ θεοῦ ἐπειράθη. χρηστὸς δὲ ὢν ὁ λόγος καὶ φιλάνθρωπος καὶ ‹μὴ βουλόμενοσ› «τὸν θάνατον τοῦ ἁμαρτωλοῦ ὡς τὴν μετάνοιαν αὐτοῦ» παραινεῖ αὐτὴν σπεύδειν εἰς μετάνοιαν ὑπογράφων | |
| 10 | ἐλπίδας ἀγαθάς, εἰ μετανοήσειε.⸣ διό φησιν· Ἐξεγείρου ἐξεγείρου ἀνάστηθι, Ἰερουσαλὴμ ἡ πιοῦσα ἐκ χειρὸς κυρίου τὸ ποτήριον τοῦ θυμοῦ αὐτοῦ· ⸢οὐκοῦν Ἰερουσαλήμ ἐστιν ἡ πιοῦσα τὸ ποτήριον τῆς ὀργῆς. καὶ ἔστιν ἑτέρα Ἰερουσαλήμ, περὶ ἧς τὰ μάλιστα θεσπίζεται, διόπερ οὐ χρὴ συγχωρεῖσθαι οὐδὲ νομίζειν περὶ τῆς αὐτῆς λέγεσθαι οὐδὲ ἐναντία· ἡ μὲν γάρ | |
| 15 | ἐστιν ἐν οὐρανῷ, ἧς καὶ βασιλεύειν λέγεται ὁ θεός, ἧς οὔτε ὀργὴ οὔτε θυμὸς ἅπτεται· «ἀπέδρα» γὰρ «ὀδύνη καὶ λύπη καὶ στεναγμὸς» ἐξ αὐτῆς, ἡ δέ ἐστι συνεστῶσα ἐπὶ γῆς τοῦ θεοῦ πόλις, δι’ ἧς ἀπεδείκνυμεν σημαίνεσθαι τὸ θεο‐ | |
| σεβὲς ἐν ἀνθρώποις πολίτευμα· ἑτέρα δὲ παρὰ ταύτας ἐστὶν ἡ τοῦ θυμοῦ τοῦ θεοῦ πεπειραμένη διὰ τὰς τῶν οἰκητόρων παρανομίας.⸣ ἀντὶ δὲ τοῦ· τὸ ποτήριον | 326 | |
| 20 | τῆς πτώσεως, τὸ κόνδυ τοῦ θυμοῦ μου, ὁ Σύμμαχος τὸ ποτήριον τοῦ θυμοῦ αὐτοῦ, τὸν κρατῆρα τοῦ σπαραγμοῦ ἔπιε καὶ ἐξε‐ στράγγισε, καὶ οὐκ ἔστιν ὁ παρηγορῶν αὐτὴν ἐξέδωκε. ⸢πίνει δέ τις τὸ ποτήριον θυμοῦ καὶ πτώσεως καὶ πιὼν ἐκστραγγίζει, ὅτε πάσας ὑφίσταται τὰς τιμωρίας καὶ τὰς κολάσεις τὰς ἐπαγομένας, ὑπὲρ ὧν ἔπραξεν | |
| 25 | ἀτοπημάτων. ὡς δὲ ἰατρῶν παῖδες τοῖς καχεκτοῦσι πικρὰς προσάγουσιν ἀντι‐ δότους ὑπὲρ τοῦ καθᾶραι τὴν ἐν τῷ σώματι προϋποκειμένην κάκωσιν, οὕτω καὶ περὶ τοῦ θεοῦ λέλεκται· «ποτήριον ἐν χειρὶ κυρίου οἴνου ἀκράτου⸣ πλῆρες κεράσ‐ ματος, καὶ ἔκλινεν ἐκ τούτου εἰς τοῦτο, πλὴν ὁ τρυγίας αὐτοῦ οὐκ ἐξεκενώθη, πίονται πάντες οἱ ἁμαρτωλοὶ τῆς γῆς»· ⸢ἀναλόγως γὰρ τοῖς ὑποκειμένοις τῇ | |
| 30 | ψυχῇ πάθεσιν ὁ τῶν ψυχῶν ἰατρὸς τὰς τιμωρίας αὐτῇ προσάγει ὥσπερ τινὰς ἀντιδότους θεραπευτικὰς ἐπὶ καθάρσει τῆς προϋποκειμένης κακίας.⸣ Τοῦτο τοίνυν καὶ ἐπὶ τῆς Ἰερουσαλήμ, τοῦ τε ἐν αὐτῇ λαοῦ γεγονέναι διδάσκει. οὐδένα δέ φησιν εὑρῆσθαι τῶν ἐν αὐτῇ γεγεννημένων υἱῶν αὐτῆς τὸν δυνάμενον αὐτὴν παρακαλέσαι καὶ τῶν κακῶν ἀπαλλάξαι. ὃ δὴ | |
| 35 | καὶ αὐτὸ ἐπληροῦτο οὐκ ἄλλοτε ἢ μετὰ τὸ πάθος τοῦ σωτῆρος ἡμῶν, ὅτε οὔτε προφήτης οὔτε ἱερεὺς οὔτε τις τῶν θεοφιλῶν ἀνδρῶν εὕρηται ἐν αὐτῇ, ἐπεὶ καὶ τοῦ σωτῆρος ἡμῶν τοὺς μαθητὰς καὶ ἀποστόλους καὶ εὐαγγελιστὰς ἐξ ἑαυτῶν ἤλασαν, τοὺς μὲν ἀνελόντες, τοὺς δὲ πληγαῖς αἰκισάμενοι καὶ πορρωτάτω ἑαυτῶν ἐκδιώξαντες. κατὰ γὰρ τοὺς τῶν Βαβυλωνίων χρόνους πολιορκηθείσης τῆς | |
| 40 | πόλεως καὶ τοῦ λαοῦ αἰχμαλώτου ληφθέντος ὑπελίποντο ἐν αὐτοῖς ἄνδρες δίκαιοι καὶ προφῆται οἱ παρακαλεῖν αὐτοὺς δυνάμενοι. ἀλλὰ νῦν φησιν ἡ προφητεία· οὐδεὶς ἦν ὁ παρακαλῶν σε ἀπὸ τῶν τέκνων σου, ὧν ἔτεκες. ἀντὶ δὲ τοῦ· δύο ταῦτα ἀντικείμενά σοι, ὁ Σύμμαχος δύο φησίν ἐστι ταῦτα τὰ συσταθέντα σοι· τίς λυπηθήσεταί σοι; ἡ ταλαιπωρία καὶ ἡ | |
| 45 | συντριβὴ καὶ ὁ λιμὸς καὶ ἡ μάχαιρα· τίς παρηγορήσει σε; Καὶ ἐπιλέγει κατὰ τὸν Σύμμαχον· οἱ υἱοί σου ἐπορεύθησαν ἀγόμενοι ἐπ’ ἀρχῆς πάντων ἀμφιβλήστρων ὡς ὄρυξ ἐν ἀμφι‐ βλήστρῳ, καὶ ⸢κατὰ τοὺς λοιποὺς δὲ ἑρμηνευτὰς ἀντὶ τοῦ· ὡς σευτλίον ἡμίεφθον, ὡς ὄρυξ εἴρηται ἠμφιβληστρευμένος ἢ συνειλημμένος. | |
2.40(50) | ὄρνεον δέ ἐστιν ὄρυξ οὕτω καλούμενος, ᾧ παραβάλλει τοὺς υἱοὺς Ἰερουσαλὴμ ἀμφιβλήστρῳ τοῦ διαβόλου περιβληθέντας· διὸ καὶ τῷ θυμῷ παρεδόθησαν.⸣ ὅθεν ὁ Σύμμαχος ἐπιλέγει· οἱ πλήρεις ὀργῆς κυρίου, ἐπιτιμήσεως τοῦ θεοῦ. Καὶ ἐπιφέρει· διὰ τοῦτο ἄκουσον δὴ κεκακωμένη καὶ | |
| 55 | μεθύουσα οὐκ ἀπὸ οἴνου. καὶ ἐπιφέρει κατὰ τὸν Σύμμαχον· τάδε λέγει ὁ δεσπότης σου· καὶ ὁ θεός σου ὑπερμαχήσει τοῦ λαοῦ αὐτοῦ. ἰδοὺ ἦρα ἀπὸ τῆς χειρός σου τὸ ποτήριον τοῦ σπαραγμοῦ, τὸν κρατῆρα τὸ ποτήριον τοῦ θυμοῦ, οὐ προσθήσεις πιεῖν αὐτὸ ἔτι. ⸢ἐπαγγέλλεται δὲ τῇ Ἰερουσαλὴμ ὁ λόγος λήψεσθαι ἀπ’ αὐτῆς τὸ ποτήριον | 327 |
| 60 | τοῦ θυμοῦ, εἰ μετανοήσειε· τὸ γὰρ ἰδοὺ ἦρα ἀντὶ τοῦ λήψομαι εἴρηται.⸣ εἰ τάδε ποιήσειες τὰ προσταττόμενά σοι καὶ εἰ πεισθείης τῷ φάσκοντί σοι λόγῳ· «Ἐξεγείρου ἐξεγείρου ἀνάστηθι, Ἰερουσαλήμ»· ‹ἐξεγερθείσῃ› γὰρ αὐτῇ καὶ διαναστάσῃ ἐπαγγέλλεται τὰ εἰρημένα, ὡσεὶ μὴ πεισθείη μηδὲ διεγερθείη μηδὲ τοῦ πτώματος ἀνασταίη, μείνειε δὲ ἀπειθὴς καὶ ἀνήκοος, αὐτῇ ἑαυτῆς ἔσται | |
| 65 | αἰτία τοῦ μὴ τυχεῖν τῶν ἐπηγγελμένων. ταῦτα δὲ πρὸς πᾶν τὸ Ἰουδαίων ἔθνος ἐλέγετο· οὐ γὰρ τοῖς λίθοις καὶ τοῖς οἰκοδομήμασιν, ἀλλ’ οὐδὲ τῷ χοῒ τῆς γῆς καὶ τῇ ἐρημίᾳ τοῦ τόπου ταῦτα προσεφωνεῖτο. νοήσεις δὲ τοῦ λόγου τὴν διάνοιαν ἀπὸ τοῦ καὶ ἐν ἑτέροις λέγεσθαι τοῖς αὐτοῖς· «μὴ ὁ πίπτων οὐκ ἀνίσταται; ἢ ὁ ἀποστρέφων οὐκ ἐπιστρέφει; ἵνα τί ἀποστρέφετε ἀποστροφὴν ἀναιδῆ; λέγει | |
| 70 | κύριος». διαναστήσειν αὐτὴν τοίνυν ἐπαγγέλλεται μηκέτι πίεσθαι τὸ ποτήριον τοῦ θυμοῦ· δοθήσεσθαι γὰρ αὐτὸ τοῖς αὐτῆς πολεμίοις. διὸ κατὰ τὸν Σύμμαχον εἴρηται· καὶ θήσω αὐτὸ εἰς χεῖρας τῶν ἀποικισάντων σε, τῶν εἰ‐ πόντων τῇ ψυχῇ σου Κύψον, ἵνα παρέλθωμεν· καὶ ἔθηκας ὡς γῆν τὸν νῶτόν σου καὶ ὡς πάροδον τοῖς παροδεύουσιν. | |
| 75 | ⸢Εἰκὸς δὲ ταῦτα λέγεσθαι καὶ περὶ ἀντικειμένων δυνάμεων, αἷς ὑποτάσσει ἑαυτὴν πᾶσα ψυχὴ ἡ τοῦ θεοῦ ἀποστᾶσα· ἡ μὲν γὰρ τῷ θεῷ προσιοῦσα ὄρθιος ἕστηκεν ἄνω βλέπουσα καὶ πρὸς αὐτὸν ἐπηρμένη, ἡ δὲ συνάψασα ἑαυτὴν τοῖς τὴν ἁμαρτίαν ἐνεργοῦσι δαίμοσι πονηροῖσ⸣ ἀναγκάζεται ‹κύπτειν›, ὁποία «ἦν ἡ» ἐν τῷ Εὐαγγελίῳ «συγκύπτουσα εἰς τὸ παντελὲς καὶ μὴ δυναμένη ἀνα‐ | |
| 80 | νεύειν γυνή», περὶ ἧς ὁ σωτὴρ ἔλεγε· «ταύτην δὲ θυγατέρα οὖσαν Ἀβραάμ, ἣν ἔδησεν ὁ σατανᾶς δέκα καὶ ὀκτὼ ἔτη». οὕτω δ’ οὖν καὶ ἡ Ἰερουσαλὴμ ὅλη δι’ ὅλου χαμαὶ πεσοῦσα καὶ εἰς ἔδαφος ἁπλωθεῖσα ὡς καταπατεῖσθαι ὑπὸ τῶν ταπεινωσάντων αὐτὴν προστάττεται διαναστῆναι, καὶ δεύτερον δὲ αὐτῇ προσφωνεῖ ὁ λόγος φάσκων· Ἐξεγείρου ἐξεγείρου, Σιών, ἔνδυσαι τὴν | |
| 85 | ἰσχύν σου, Σιών· ⸢ἔχει γάρ τινα μεγίστην δύναμιν καὶ ἰσχὺν ἡ λογικὴ ψυχὴ καὶ δόξαν ἔχει μεγάλην, ἅτε ‹κατ’ εἰκόνα θεοῦ πεποιημένη› ἦν, ἐπαναλαβεῖν αὐτὴν βούλεται καὶ γενέσθαι πόλιν ἁγίαν ὡς μηκέτι διαβαίνειν δι’ αὐτῆς ἀπερίτμητον μηδὲ ἀκάθαρτον· διὰ μὲν οὖν τοῦ ἀπεριτμήτου τὸν ἀλλογενῆ καὶ ἀλλόφυλον σημαίνει, διὰ δὲ τοῦ ἀκαθάρτου τὸν εἰδωλολάτρην.⸣ εἰ τοίνυν | |
| 90 | ὑπακούσειας τῷ προστάγματι καὶ διαναστᾶσα γένοιο ἁγία πόλις τοῦ θεοῦ, ἐπαγ‐ | |
| γέλλεταί σοί φησιν ὁ λόγος μήτε εἰδωλολάτρην μήτε ἀλλογενῆ διαβήσεσθαι διὰ σοῦ. Καὶ ἕτερον δὲ αὐτῇ παρακελεύεται πρᾶξαι λέγων· ἐκτίναξαι τὸν χοῦν καὶ ἀνάστηθι, Ἰερουσαλήμ· ⸢ἐπ’ αὐτῇ γὰρ ἦν τὸ ἀποτρίψασθαι τὸν περιπλασθέντα αὐτῇ χοῦν καὶ τὸ διαναστῆναι τῆς ἐπισυμβάσης αὐτῇ πτώσεως | 328 | |
| 95 | καὶ τὸ ἐκλῦσαι τὸν ἐπιτεθέντα αὐτῇ δεσμὸν τοῦ τραχήλου, ᾧ τὴν ψυχὴν ὥσπερ βρόχῳ κατέδησαν ‹σειραῖς ἁμαρτιῶν› αἱ ἀντικείμεναι δυνάμεις.⸣ καὶ ὅτι ταῦτα οὐ πρὸς τὰ οἰκοδομήματα οὐδὲ πρὸς τὴν αἰσθητὴν πόλιν λέλεκται, ἀλλὰ πρὸς τὸν ἄπιστον λαὸν διασαφεῖ, δι’ ὧν ἐπιφέρει ἑξῆς λέγων· ἔκλυσαι τὸν δεσμὸν τοῦ τραχήλου σου, ἡ αἰχμάλωτος θυγάτηρ Σιών. | |
2.40(100) | σαφῶς γὰρ αἰχμάλωτον εἰπὼν οὐδὲν ἕτερον ἢ τὸν λαὸν ἐδήλωσεν ὅλον δι’ ὅλου ληφθέντα αἰχμάλωτον ὑπὸ τῆς διαβολικῆς δυνάμεως. διὸ καὶ σαφέστερον προσφωνῶν τῷ αὐτῷ λαῷ φησι· Δωρεὰν ἐπράθητε, καὶ ἀνωτέρω δὲ πρὸς τὸν αὐτὸν ἐλέγετο· «ἰδοὺ ταῖς ἁμαρτίαις ὑμῶν ἐπράθητε, καὶ ταῖς ἀνομίαις ὑμῶν ἐξαπέστειλα τὴν μητέρα ὑμῶν. διότι ἦλθον καὶ οὐκ ἦν ἄνθρωπος, ἐκάλεσα | |
| 105 | καὶ οὐκ ἦν ὁ ὑπακούων», ἄντικρυς τοῦ λόγου διὰ τούτων τὴν εἰς ἀνθρώπους πάροδον τοῦ κυρίου δηλοῦντος, μεθ’ ἣν ‹ἐπράθησαν ταῖς ἁμαρτίαις αὐτῶν› δωρεὰν μηδὲν ἀντικαταλλαξάμενοι τῆς ἑαυτῶν ἀπωλείας. πλὴν καὶ μετὰ το‐ σαῦτα εἰς σωτηρίαν ὁ λόγος αὐτοὺς ἀνακαλούμενος ἐπαγγέλλεται λυτρώσασθαι αὐτούς, εἰ βουληθεῖεν προσδραμεῖν αὐτῷ καὶ καταδέξασθαι τὴν τοῦ Χριστοῦ | |
| 110 | χάριν, λυτρώσεσθαι δὲ οὐ μετὰ ἀργυρίου· ⸢οὐ γὰρ ἦν σωματικὴ αὐτῶν ἡ αἰχμαλωσία, ἵνα διὰ λύτρων σωματικῶν τύχωσι τῆς ἐλευθερίας, ἐπειδὴ τὰς ψυχὰς ἦσαν πεπραμένοι. διὰ τοῦτο οὐκ ἐν ἀργυρίῳ λυτροῦσθαι ἔμελλον, ‹ἀλλὰ› δηλονότι «τῷ τιμίῳ τοῦ Χριστοῦ αἵματι».⸣ Τούτοις ἑξῆς κατηγορεῖ τοῦ Ἰουδαίων λαοῦ εἰς Αἴγυπτον | |
| 115 | πάλαι καταβεβηκότος οἰκείᾳ προαιρέσει καὶ μετὰ ταῦτα ἀπαχθέντος εἰς Ἀσσυρίους βίᾳ καὶ ἀνάγκῃ. ἀντὶ δὲ τοῦ· βίᾳ ἤχθησαν, ὁ Σύμμαχος· καὶ Ἀσσούρ φησιν ἕνεκεν οὐδενὸς ἐδημαγώγησεν αὐτόν. ἀλλὰ πάλαι μέν φησιν ὑποχείριος γέγονεν Αἰγυπτίοις ἔπειτα Ἀσσυρίοις, νῦν δὲ ἐπὶ τῆς ἐμῆς παρουσίας ἄλλῳ λόγῳ δωρεὰν ἐπράθησαν. διὸ ἐπιλέγεται· καὶ νῦν | |
| 120 | τί ὧδε ἔσται; ἢ κατὰ τοὺς λοιποὺς ἑρμηνευτάς· καὶ νῦν τί ἐστί μοι ὧδε; οὐδὲν γάρ φησιν ὧδε παρ’ αὐτοῖς εὑρίσκω, ὃ δὴ καὶ ἀνωτέρω ἐδηλοῦτο λέγων· «διότι ἦλθον καὶ οὐκ ἦν ἄνθρωπος, ἐκάλεσα καὶ οὐκ ἦν ὁ ὑπακούων». ἀλλὰ πάλαι μὲν βίᾳ καὶ ἀνάγκῃ καταδεδουλωμένοι πρότερον μὲν τοῖς Αἰγυπτίοις ἔπειτα δὲ τοῖς Ἀσσυρίοις διὰ τὰς αὐτῶν παρεδόθησαν ἁμαρτίας, νῦν δὲ δωρεὰν | |
| 125 | ἐλήφθησαν «ὡς ὄρυξ ἐν ἀμφιβλήστρῳ» ὑπὸ τοῦ τῶν ψυχῶν θηρευτοῦ τοῖς τῆς κακίας ‹ἀμφιβλήστροισ› περιβληθέντες. διὸ ἐπιλέγει· ὅτι ἐλήφθη ὁ λαός μου δωρεάν, θαυμάζετε καὶ ὀλολύζετε. ὁ μὲν Σύμμαχος· οἱ ἐξουσιά‐ ζοντες αὐτοῦ φησιν ὀλολύζουσιν, ὁ δὲ Ἀκύλας· οἱ ἐξουσιάζοντες αὐτοῦ | |
| δακρύουσιν, ὁ δὲ Θεοδοτίων· οἱ ἄρχοντες αὐτοῦ ὀλολύζουσιν. οὐκοῦν | 329 | |
| 130 | οἱ ἄρχοντες καὶ οἱ προεστῶτες τοῦ λαοῦ ὡς αἴτιοι τῆς ἀπωλείας αὐτοῦ γενό‐ μενοι κολάσει παραδοθέντες ὀλολύζουσιν· αὐτοὶ γὰρ ἦσαν οἱ καὶ ‹ἀνασεί‐ σαντες τὰ πλήθη› ταῖς κατὰ τοῦ σωτῆρος ἡμῶν ἀθέοις χρήσασθαι φωναῖς. ὃ δὴ καὶ διὰ τῶν ἔμπροσθεν ἐδηλοῦτο ἐν τῷ· «αὐτὸς κύριος εἰς κρίσιν ἥξει μετὰ τῶν πρεσβυτέρων τοῦ λαοῦ καὶ μετὰ τῶν ἀρχόντων αὐτοῦ. ὑμεῖς δὲ τί ἐνεπυ‐ | |
| 135 | ρίσατε τὸν ἀμπελῶνά μου, καὶ ἡ ἁρπαγὴ τοῦ πτωχοῦ ἐν τοῖς οἴκοις ὑμῶν»; τούτοις ἑξῆς ἐπαναλαβὼν ὁ λόγος φησί· τάδε λέγει κύριος Δι’ ὑμᾶς διὰ παντὸς τὸ ὄνομά μου βλασφημεῖται ἐν τοῖς ἔθνεσιν, ἢ κατὰ τὸν Σύμμαχον· διὰ παντὸς ὅλην τὴν ἡμέραν τὸ ὄνομά μου βλασφη‐ μεῖται. τὸ δέ· ἐν τοῖς ἔθνεσιν οὔτε ἐν τῷ Ἑβραϊκῷ οὔτε παρὰ τοῖς λοιποῖς | |
| 140 | ἑρμηνευταῖς φέρεται. ⸢σημαίνει δὲ διὰ τούτων ἡ προφητεία τὰς κατὰ τοῦ Χριστοῦ βλασφημίας αὐτῶν, ἃς δι’ ἡμέρας ἁπάσης ἀεὶ καὶ διὰ παντὸς ποιοῦνται οἱ ἄρχοντες τοῦ Ἰουδαίων ἔθνους.⸣ Ἀλλ’ ὑμεῖς μέν φησι τοιοῦτοι, ἕτερος δὲ συστὰς ἐμοὶ λαὸς ἐξ ἐθνῶν, περὶ οὗ διὰ τῶν ἔμπροσθεν εἴρηται· γνώσεται τὸ ὄνομά μου, ὅπερ ὑμεῖς | |
| 145 | βλασφημεῖτε ‹οὐκ εἰδότες αὐτοῦ τὴν δύναμιν›. ὁ δὲ ἐμὸς λαὸς γνώσεταί μου τὸ ὄνομα αὐτῇ πείρᾳ μαθών, ὅσης μετέχει σωτηρίου καὶ θείας δυνάμεως. καὶ ταῦτα ἔσται ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ· ⸢ποίᾳ δὲ ταύτῃ, ἀλλ’ ὅταν ἐγώ φησιν αὐτὸς ὁ νῦν διὰ τῶν προφητῶν ταῦτα φθεγγόμενος τὴν ἐμαυτοῦ ποιήσωμαι παρουσίαν εἰς ἀνθρώπους;⸣ καὶ κατὰ τὸν Σύμμαχον δὲ εἴρηται· γνώσεται ὁ | |
2.40(150) | λαός μου τὸ ὄνομά μου διὰ τοῦτο ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ, ὅτι ἐγὼ αὐτὸς ὁ λαλῶν· ἰδού εἰμι, ὡσεὶ σαφέστερον ἔλεγεν, ὅταν ἐγὼ αὐτὸς ὁ νῦν διὰ τοῦ προφήτου λαλῶν ταῦτα ἐμαυτὸν ἀνθρώποις ἐπιδείξας εἴποιμι, ὅτι ἐγώ εἰμι αὐτὸς ὁ λαλῶν· πάρειμι. | |
2.41 | Θεσπίσας ὁ λόγος τὴν εἰς ἀνθρώπους παρουσίαν αὐτοῦ ‹πάλαι διὰ τῶν προφητῶν λαλοῦντοσ› σφόδρα ἀκολούθως ἐπισυνάπτει τὸ εὐαγ‐ γελικὸν κήρυγμα τὸ εἰς πάντα τὰ ἔθνη διαδοθὲν διὰ τῶν ἀποστόλων αὐτοῦ, ὧν τὴν μνήμην διὰ τῶν προκειμένων ποιεῖται. τὴν δὲ τούτων διάνοιαν καὶ ὁ | |
| 5 | θεσπέσιος Ἀπόστολος ἐκλαβὼν ἐν τῇ πρὸς Ῥωμαίους ἐπιστολῇ τοῦτον μετέ‐ φρασε τὸν τρόπον· «ὡς ὡραῖοι οἱ πόδες τῶν εὐαγγελιζομένων ἀγαθά, τῶν εὐαγγελι‐ ζομένων εἰρήνην». ὁ δὲ Σύμμαχος τὰ κατὰ τοὺς τόπους οὕτως ἡρμήνευσε· τί εὐπρεπεῖς ἐπὶ τῶν ὀρέων πόδες εὐαγγελιζομένου, ἀκοὴν ποι‐ οῦντος εἰρήνην, εὐαγγελιζομένου ἀγαθά, ἀκουστὴν ποιοῦντος | |
| 10 | σωτηρίαν. ἀντὶ τοῦ σωτηρίαν, ἰησουὰ ἡ Ἑβραϊκὴ λέξις περιέχει, ὥστε εἰ ἦσαν ἀμετάβλητον φυλάξαντες οἱ ἑρμηνευταὶ τὴν Ἑβραϊκὴν φωνήν, οὐδὲν ἐκώλυεν αὐτοὺς εἰπεῖν· ἀκουτίζοντος τὸν Ἰησοῦν. κατὰ δὲ τὸν Ἀκύλαν· τί ὡραιώθη‐ | |
| σάν φησιν ἐπὶ τὰ ὄρη πόδες εὐαγγελιζομένων ἀγαθά, ἀκουτίζοντος σωτηρίαν, κατὰ δὲ τὸν Θεοδωτίονα· ὡς εὐπρεπεῖς ἐπὶ τὰ ὄρη πόδες | 330 | |
| 15 | τῶν εὐαγγελιζομένων ἀγαθά. ἐν τούτοις τὸ πνεῦμα τὸ προφητικὸν τῶν κηρύκων τοῦ εὐαγγελίου τοὺς πόδας ἀποθαυμάζει, δι’ ὧν πεποίηνται δρόμον ἐκπεριελθόντες τὴν εἰς πάντα τὰ ἔθνη περίοδον. ὡραῖοί τε ἦσαν αὐτῶν οἱ πόδες καὶ διὰ τὸ κεκαθάρθαι ὡς ἂν τοῦ σωτῆρος αὐτοὺς ‹ἀπονίψαντοσ›, ἐπὶ δὲ τῶν ὀρέων ἔτρεχον διὰ τὸ μετέωρον καὶ ὑψηλὸν τοῦ εὐαγγελικοῦ κηρύγματος, | |
| 20 | εἰρήνην δὲ κατήγγελλον ἀνθρώποις εὐαγγελιζόμενοι τὴν πρὸς θεὸν εἰρήνην καὶ ταύτην γε τὴν εἰρήνην, ἣν «τοῖς μακρὰν καὶ τοῖς ἐγγὺς» εὐηγγελίζοντο, δηλοῦντες τὸν Χριστὸν τοῦ θεοῦ «ποιήσας τὰ ἀμφότερα ἓν καὶ τὸ μεσότοιχον τοῦ φραγμοῦ λύσας, τὴν ἔχθραν, ἐν τῇ σαρκὶ αὐτοῦ». διὸ ταῖς ἐκκλησίαις ἐπιστέλλων ὁ Παῦλος «χάρις ὑμῖν καὶ εἰρήνη» λέγων ἔγραφε. καὶ ἀγαθὰ δὲ εὐηγγελί‐ | |
| 25 | ζοντο, τὰ ὄντως ἀγαθά, ⸢τοὺς μακαρισμοὺς καταγγέλλοντες, οὓς ὁ σωτὴρ ἐδίδου διὰ τῆς εὐαγγελικῆς διδασκαλίας. ἔλεγε δὴ τὸ κήρυγμα τῇ Σιών, δη‐ λαδὴ τῷ θεοσεβεῖ πολιτεύματι καὶ τῷ χορῷ τῷ ἀποστολικῷ·⸣ Βασιλεύσει σου ὁ θεός, ⸢διὸ τὴν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν ἅπασι κατήγγελον ἀνθρώποις.⸣ Ἀντὶ δὲ τοῦ· φωνὴ τῶν φυλασσόντων σε ὑψώθη, ὁ Σύμμαχος | |
| 30 | φωνὴ τῶν σκοπῶν σου ἐπῆρε φωνὴν εἴρηκε καὶ ἐπήγαγεν· ἐπὶ τὸ αὐτὸ αἰνέσουσιν· ὀφθαλμοφανῶς γὰρ ὄψονται ἐν τῷ ἐπιστρέψαι κύριον τὴν Σιών, πάλιν κἀνταῦθα τοῦ θεοσεβοῦς πολιτεύματος Σιὼν ὀνομαζομένου, κατὰ δὲ τὸν Ἀκύλαν· φωνή φησι τῶν σκοπῶν σου ἐπῆρε φωνήν, ἐπὶ τὸ αὐτὸ ἀγαλλιάσονται· ὅτι ὀφθαλμὸν ἐν ὀφθαλμῷ ὄψονται, | |
| 35 | ⸢κατὰ δὲ τὸν Θεοδοτίωνα· φωνὴ τῶν σκοπῶν σου ἐπῆρε φωνήν, περὶ οὗ αἰνέσουσιν· ὅτι ὀφθαλμὸν ἐν ὀφθαλμῷ ὄψονται, σκοποὺς ἐνταῦθα τοὺς μαθητὰς καὶ ἀποστόλους τοῦ σωτῆρος ἡμῶν ὀνομάζοντος τοῦ λόγου. ὥσπερ γὰρ ἐκαλοῦντο σκοποὶ τοῦ ἐκ περιτομῆς λαοῦ οἱ παρ’ αὐτοῖς γενόμενοι προφῆται, οὕτω καὶ νῦν τῆς νέας καὶ καινῆς Σιών, δηλαδὴ τῆς ἐκκλη‐ | |
| 40 | σίας τοῦ θεοῦ καὶ τοῦ θεοσεβοῦς πολιτεύματος οἱ τοῦ σωτῆρος ἡμῶν ἀπόστολοι γεγόνασι σκοποὶ καὶ φύλακες, οἳ καὶ ὀφθαλμοφανῶς αὐτόπται καὶ αὐτήκοοι τοῦ σωτῆρος γενόμενοι ὕψωσαν τὴν ἑαυτῶν φωνὴν ὡς ἐξάκουστον αὐτὴν γενέσθαι πᾶσι τοῖς ἔθνεσιν. οἱ δ’ αὐτοὶ πάσης πνευματικῆς εὐφροσύνης ἐπλη‐ ροῦντο ἐλεουμένης ὑπὸ τοῦ θεοῦ τῆς ἀποδοθείσης ἡμῖν Σιὼν καὶ τῶν πάλαι | |
| 45 | ἐρήμων αὐτῆς σῳζομένων διὰ τῆς σωτηρίου ἀπολυτρώσεως.⸣ Ἀντὶ δὲ τοῦ· ῥηξάτω εὐφροσύνην ἅμα τὰ ἔρημα Ἰερουσα‐ λήμ, ὁ Σύμμαχος· ἱλαρύνθητε καὶ ἀγαλλιᾶσθε ὁμοῦ τὰ ἔρημα Ἰερου‐ σαλήμ, Ἰερουσαλὴμ νοουμένης τῆς τοῦ θεοῦ πόλεως, λέγω δὲ τοῦ θεοσεβοῦς πολιτεύματος, οὗ τὰ πάλαι γενόμενα ἔρημα εὐαγγελίζεται, νῦν ὁ λόγος ἀγαλλιά‐ | |
2.41(50) | σεως καὶ εὐφροσύνης πληρωθήσεσθαι διὰ τὸ τοῦ θεοῦ ἔλεος. Σφόδρα δὲ ἀκολούθως τίνα ἦν τὰ εἰρημένα τῇ Ἰερουσαλήμ, παρ‐ ίστησι συνάπτων ἑξῆς καὶ λέγων· ἀποκαλύψει κύριος τὸν βραχίονα τὸν ἅγιον αὐτοῦ ἐνώπιον πάντων τῶν ἐθνῶν, καὶ κατὰ τὸν Σύμμαχον δὲ εἴρηται· ἀπεκάλυψε κύριος τὸν βραχίονα τὸν ἅγιον αὐτοῦ ἐνώπιον | 331 |
| 55 | πάντων τῶν ἐθνῶν καὶ ὄψεται πάντα τὰ πέρατα τῆς γῆς τὸ σω‐ τήριον τοῦ θεοῦ ἡμῶν. ⸢ὁρᾷς ὅπως καὶ διὰ τούτων τοῖς ἔθνεσι τὸ εὐαγγελικὸν κήρυγμα τὰ ἐπαγγελλόμενα ὑπισχνεῖται· τὸν γὰρ βραχίονα τὸν ἅγιον αὐτοῦ, αὐτὸς δὲ ἦν ὁ θεὸς λόγος, ἀποκαλύψειν τὸν θεόν φησι πᾶσι τοῖς ἔθνεσι⸣ καὶ ὄψεσθαι πάντα τὰ ἄκρα τῆς γῆς τὴν σωτηρίαν τὴν παρὰ τοῦ | |
| 60 | θεοῦ ἡμῶν. ⸢οὐκοῦν ἐπειδὰν αὐτὸς φωνήσῃ τῇ Σιὼν καὶ τῇ Ἰερουσαλήμ, τὰ λελεγμένα ἐπὶ τὴν τῶν ἐθνῶν κλῆσιν ἀναφέρεται·⸣ τὸ γὰρ θεοσεβὲς πολί‐ τευμα, ὅτε μὲν παρ’ ἐκείνοις ἦν, ὅτε δὲ παρὰ τοῖς ἔθνεσιν, ὃ δὴ Σιὼν καὶ Ἰερου‐ σαλὴμ ὠνόμασται. διὸ καὶ πάντοτε ἐν ἀνθρώποις συνέστηκεν ἡ τοιαύτη τοῦ θεοῦ πόλις· οὐδὲν οὖν διαφέρει Σιὼν καλεῖσθαι καὶ Ἰερουσαλὴμ ὀνομάζεσθαι | |
| 65 | τὴν ἐν ἀνθρώποις ἀφωρισμένην τῷ θεῷ ἐκλογήν. Καὶ ὡς πολλάκις ἡμῖν εἴρηται τὸ θεοσεβὲς ἐν ἀνθρώποις πολί‐ τευμα, τούτοις ἑξῆς εἰς πρόσωπον τοῦ χοροῦ τῶν ἀποστόλων τὸ πνεῦμα τὸ προφη‐ τικόν φησιν· ἀπόστητε ἀπόστητε, ἐξέλθετε ἐκεῖθεν, ⸢δῆλον δὲ ὅτι ἐκ τοῦ ἀπίστου λαοῦ, καὶ ἀκαθάρτου⸣ μὴ ἅπτεσθε, ἐξέλθετε ἐκ μέσου | |
| 70 | αὐτῆς καὶ ἀφορίσθητε, οἱ φέροντες τὰ σκεύη κυρίου. ⸢σκεύη δὲ κυρίου ἦν τὰ ἐκλεχθέντα ὑπὸ τοῦ κυρίου σώματα αὐτῶν «ἐν ἁγιωσύνῃ καὶ τιμῇ» τῷ θεῷ ἀφωρισμένα ἢ καὶ σκεύη κυρίου ἐτύγχανε τὰ τῆς καινῆς διαθήκης εὐαγγέλια, ἅπερ ἐπικομιζομένους ἀπαλλάττεσθαι τῆς ἀπιστίας τοῦ Ἰουδαίων λαοῦ καὶ ἀφορίζεσθαι αὐτῶν προστάττει.⸣ | |
| 75 | Καὶ ἐπιλέγει· ὅτι οὐ μετὰ ταραχῆς ἐξελεύσεσθε οὐδὲ φυγῇ πορεύσεσθε· ⸢οὐ γὰρ ὡς ἐλαυνόμενοι προῆλθον εἰς τὴν περίοδον τῶν ἐθνῶν, ἀλλὰ προθυμίᾳ πάσῃ καὶ προαιρέσει αὐτεξουσίῳ κελευσθέντες ‹μαθη‐ τεῦσαι πάντα τὰ ἔθνη ἐν τῷ αὐτοῦ ὀνόματι›.⸣ διὸ ὡς πρὸς αὐτοὺς εἴρηται· ὅτι οὐ μετὰ ταραχῆς ἐξελεύσεσθε οὐδὲ φυγῇ πορεύσεσθε· ἐποιοῦντο | |
| 80 | γοῦν τὴν πορείαν σὺν πάσῃ εἰρήνῃ ἔχοντες σὺν αὐτοῖς τὸν εἰρηκότα αὐτοῖς· «ἰδοὺ ἐγὼ μεθ’ ὑμῶν εἰμι πάσας τὰς ἡμέρας ἕως τῆς συντελείας τοῦ αἰῶνος»· ὃ δὴ σημαίνει καὶ ὁ παρὼν λόγος φάσκων· προπορεύσεται γὰρ πρότερος ὑμῶν κύριος καὶ ὁ ἐπισυνάγων ὑμᾶς θεὸς Ἰσραήλ. | |
2.42 | Ἰδοὺ συνήσει ὁ παῖς μου καὶ ὑψωθήσεται καὶ δοξασθήσεται καὶ μετεωρισθήσεται σφόδρα· ἐπειδὴ γὰρ «ἐταπεί‐ νωσεν ἑαυτὸν γενόμενος ὑπήκοος μέχρι θανάτου, θανάτου δὲ σταυροῦ. διὰ τοῦτο ὁ θεὸς αὐτὸν ὑπερύψωσε καὶ ἐχαρίσατο αὐτῷ ὄνομα τὸ ὑπὲρ πᾶν ὄνομα». | 332 |
| 5 | τοῦτο δὴ οὖν αὐτὸ καὶ ἡ παροῦσα προφητεία δηλοῖ νῦν μὲν φάσκοντα· Ἰδοὺ συνήσει ὁ παῖς μου καὶ ὑψωθήσεται καὶ δοξασθήσεται καὶ μετεω‐ ρισθήσεται, ⸢δι’ ὧν τὴν μετὰ τὸν θάνατον ἀνάστασιν αὐτοῦ καὶ τὴν εἰς οὐρανοὺς ἀνάληψίν τε καὶ ὕψωσιν σημαίνει.⸣ ἐν δὲ τοῖς ἑξῆς τὴν ταπείνωσιν αὐτοῦ τὴν «μέχρι θανάτου» παρίστα, ἐν οἷς εἴρηται· «εἴδομεν αὐτόν, καὶ οὐκ εἶχεν εἶδος | |
| 10 | οὐδὲ κάλλος· ἀλλὰ τὸ εἶδος αὐτοῦ ἄτιμον καὶ ἐκλεῖπον παρὰ τοὺς υἱοὺς τῶν ἀνθρώπων», καὶ πάλιν· «ἠτιμάσθη καὶ οὐκ ἐλογίσθη. οὗτος τὰς ἁμαρτίας ἡμῶν φέρει καὶ περὶ ἡμῶν ὀδυνᾶται», καὶ αὖθις· «ὡς πρόβατον ἐπὶ σφαγὴν ἤχθη καὶ ὡς ἀμνὸς ἐναντίον τοῦ κείροντος αὐτὸν ἄφωνος οὕτως οὐκ ἀνοίγει τὸ στόμα αὐτοῦ. ἐν τῇ ταπεινώσει ἡ κρίσις αὐτοῦ ἤρθη· τὴν γενεὰν αὐτοῦ τίς διηγήσεται; ὅτι | |
| 15 | αἴρεται ἀπὸ τῆς γῆς ἡ ζωὴ αὐτοῦ, ἀπὸ τῶν ἀνομιῶν τοῦ λαοῦ μου ἤχθη εἰς θάνατον». ὅτε τοίνυν διὰ τούτων ‹ἡ ταπείνωσις αὐτοῦ› καὶ ‹ὁ θάνατος αὐτοῦ› παρέστη, ἀκολούθως καὶ τὰ τῆς μετὰ τὸν θάνατον ὑψώσεως προεθεσπίζετο προλαμβάνοντος τοῦ προφητικοῦ πνεύματος τὰ χρηστότερα πρὸ τῶν σκυθρωπῶν, ἃ δὴ παρίστησι λέγων· Ἰδοὺ συνήσει ὁ παῖς μου, ἢ κατὰ τὸν Ἀκύλαν· ἰδοὺ ἐπιστη‐ | |
| 20 | μονισθήσεται ὁ δοῦλός μου. ⸢δοῦλον δὲ αὐτὸν εἰκότως ἀποκαλεῖ ‹διὰ τὴν μορφὴν τοῦ δούλου, ἣν ἀνείληφεν›· «ἑαυτὸν» γὰρ «ἐκένωσεν ὁ ἐν μορφῇ θεοῦ ὑπάρχων» θεὸς λόγος, ὁ κατὰ τὸν ἱερὸν Ἀπόστολον «μορφὴν δούλου λαβὼν καὶ σχήματι εὑρεθεὶς ὡς ἄνθρωπος». ἀλλ’ οὗτος ὁ παῖς τοῦ θεοῦ καὶ ὁ δοῦλος πάσης ‹ἐπληροῦτο σοφίασ› καὶ ἐπιστήμης τὸν θεὸν λόγον εἰς ἑαυτὸν χωρήσας.⸣ | |
| 25 | διὸ λέλεκται· ἰδοὺ ἐπιστημονισθήσεται ἀλλὰ καὶ ὑψωθήσεται καὶ δοξασθήσεται καὶ μετεωρισθήσεται. ταῦτα δὲ πάντα ἐπληροῦτο περὶ τὸν ἄνθρωπον τοῦ σωτῆρος ἡμῶν διὰ τὴν πρὸς τὸν θεὸν λόγον ἕνωσιν. Εἶτ’ ἐπιλέγει· ὃν τρόπον ἐκστήσονται ἐπὶ σὲ πολλοί, κατὰ δὲ τὸν Θεοδοτίωνα· ὃν τρόπον ἐθαύμασάν φησιν πολλοὶ ἐπ’ αὐτόν, | |
| 30 | οὕτως ἀδοξήσει ἀπὸ ἀνθρώπων τὸ εἶδός σου καὶ ἡ δόξα σου ἀπὸ τῶν υἱῶν τῶν ἀνθρώπων. τοῦτο γὰρ μάλιστα τὸ πολλοὺς ἐκστῆσαν καὶ ἐν ἀπορίᾳ γενέσθαι ποιῆσαν, λέγω δὲ τὸ ταπεινὸν καὶ ἄδοξον τῆς εἰς ἀνθρώπους αὐτοῦ παρόδου· ἔκστασιν γοῦν καὶ ἀπορίαν καὶ ἀμηχανίαν ὁ περὶ αὐτοῦ λόγος εἰσέτι καὶ νῦν τοῖς πολλοῖς ἐμποιεῖ, ἀλλὰ καὶ ἔθνη πολλὰ ἐπ’ αὐτῷ ἐθαύμασαν, | |
| 35 | τῶν μὲν εἰς αὐτὸν πεπιστευκότων προσκυνούντων αὐτοῦ τὴν θεότητα, τῶν δὲ ‹ἐναπομεινάντων τῇ ἀπιστίᾳ› θαυμαζόντων αὐτοῦ τὴν δύναμιν, ὡς ἀνωτέρα καὶ | |
| κρείττων γεγένηται τῶν πολεμεῖν αὐτὴν πεπειραμένων. καὶ βασιλεῖς δὲ πολλὰ κατ’ αὐτοῦ βλάσφημα καὶ ἄθεα καὶ ἀσεβῆ ῥήματα φθεγξάμενοι καὶ τὴν ἐκκλησίαν αὐτοῦ διώξαντες, κἄπειτα μηδὲν δυνηθέντες τέλος μετὰ τοὺς ματαίους πόνους | 333 | |
| 40 | συνέσχον τὸ ἑαυτῶν στόμα καὶ παρεχώρουν αὐτοῦ τῇ διδασκαλίᾳ ἡττώμενοι ἄλλοτε ἄλλως κατὰ καιροὺς καὶ χρόνους διὰ τὸ θεηλάτοις μάστιξι περιελαύνεσθαι. ὃ δὴ καὶ ἡμεῖς οἱ ταῦτα συντάττοντες αὐτῇ πείρᾳ παρειλήφαμεν, ἀλλ’ οἱ μὲν αὐτῶν συνέσχον τὸ ἑαυτῶν στόμα, οἱ δὲ καὶ παλινῳδίαν ᾖδον νόμοις καὶ διατάγμασι τοὺς εὐκτηρίους οἴκους ἐγείρειν καὶ τὰ συνήθη πράττειν τὴν ἐκκλησίαν αὐτοῦ | |
| 45 | ἐγκελευόμενοι. διὰ τί δὲ ἐπ’ αὐτῷ βασιλεῖς ἐκινήθησαν, ἐπιλέγει ἑξῆς· ὅτι οἷς οὐκ ἀνηγγέλη περὶ αὐτοῦ ὄψονται, καὶ οἳ οὐκ ἀκηκόασι συνήσουσι· ⸢τοῦτο γὰρ ἦν τὸ κινῆσαν τοὺς βασιλεῖς, λέγω δὲ τὸ διαδραμεῖν αὐτοῦ τὸν εὐαγγελικὸν λόγον καὶ ἐπὶ τὰ πορρωτάτω ἔθνη.⸣ ἠρέμα δὲ καὶ πλαγίως ὁ λόγος καὶ τὴν τοῦ Ἰουδαίων ἔθνους περὶ αὐτοῦ ἄγνοιαν ἐξελέγχει· ἐπειδὴ γὰρ αὐτοῖς | |
2.42(50) | πρώτοις ἀνηγγέλη τὰ περὶ τοῦ προφητευομένου, ἐκ παιδός τε τὰς περὶ αὐτοῦ προφητείας ἐξεμάνθανον, οὐ μὴν καὶ ἐλθόντα αὐτὸν συνῆκαν. τούτου χάριν οὐχ οὗτοί φησιν ὄψονται οὐδὲ αὐτοὶ συνήσουσιν, ἐμπάλιν δὲ οἷς οὐκ ἀνηγγέλη περὶ αὐτοῦ καὶ τοῖς μηδέπω μεμαθηκόσι τι τῶν κατ’ αὐτόν. οὗτοι γάρ φησι τοῖς τῆς ψυχῆς ὀφθαλμοῖς ὄψονται αὐτὸν καὶ οὗτοι τὴν αὐτοῦ διδασκαλίαν συνήσουσι. | |
| 55 | ⸢καὶ ταῦτα μὲν λόγοις ἐθεσπίζετο πάλαι, ἔργοις δὲ ἐπληροῦτο ἐπὶ τῆς εἰς ἀνθρώ‐ πους τοῦ σωτῆρος ἡμῶν παρόδου, ὃν ὀφθαλμοῖς ἰδόντες Ἰουδαίων παῖδες, φωνῆς τε αὐτοῦ ὑπακούσαντες οὔτε συνῆκαν οὔτε καλοῦντι παρέσχον τὴν ἀκοήν, ὡς καὶ τὴν ἔμπροσθεν προφητείαν εἰς αὐτοὺς πεπληρῶσθαι τὴν φήσασαν· «Ἀκοῇ ἀκούσετε καὶ οὐ μὴ συνῆτε καὶ βλέποντες βλέψετε καὶ οὐ μὴ ἴδητε».⸣ ἀλλ’ | |
| 60 | ἐκεῖνοι μὲν οὔτε εἶδον οὔτε συνῆκαν, κατὰ δὲ τὴν αὐτοῦ τοῦ σωτῆρος φωνήν, δι’ ἧς εἴρηται· «μακάριοι οἱ μὴ ἰδόντες καὶ πιστεύσαντες», οἱ ἐξ ἁπάντων τῶν ἐθνῶν μηδὲν πώποτε περὶ αὐτοῦ μεμαθηκότες μηδὲ τὰς περὶ αὐτοῦ γραφὰς ἐγνωκότες, ὅμως καὶ εἶδον καὶ συνῆκαν αὐτὸν καὶ τῆς θεότητος αὐτοῦ τὴν γνῶσιν εἰλήφασιν. | |
| 65 | Ὃ δὴ καὶ θαῦμα καὶ ἔκπληξιν τοῖς πάλαι ταῦτα προφητικῷ πνεύματι θεωμένοις παρεῖχε. διὸ ἑξῆς εἴρηται· κύριε, τίς ἐπίστευσε τῇ ἀκοῇ ἡμῶν; ⸢ἀποθαυμαστικῶς γὰρ οἱ τοῦ θεοῦ προφῆται τὴν ἀπιστίαν ὁρῶντες τοῦ Ἰουδαίων ἔθνους, τήν τε τῶν ἐθνῶν ἐπιστροφὴν καὶ ὑπακοὴν θεώμενοι ταῦτ’ ἔλεγον.⸣ ἀλλὰ καὶ ὁ βραχίων φησὶ κυρίου τίνι ἀπεκαλύφθη; ἐδίδασκε δὲ ἡ | |
| 70 | πρὸ ταύτης προφητεία, τίνι ἀπεκαλύφθη ὁ βραχίων τοῦ θεοῦ, ἐν οἷς εἴρητο· «καὶ ἀποκαλύψει κύριος ὁ θεὸς τὸν βραχίονα τὸν ἅγιον αὐτοῦ ἐνώπιον πάντων τῶν ἐθνῶν»· ⸢βραχίονα δὲ τοῦ θεοῦ λέγεσθαι τὸν ‹μονογενῆ υἱὸν› αὐτοῦ πολλάκις ἀπεδείξαμεν, ὃς πᾶσι τοῖς εἰς αὐτὸν πεπιστευκόσιν ἔθνεσιν ἐγνώσθη ταῖς προφη‐ τικαῖς ἀκολούθωσ⸣ φωναῖς, ἀλλὰ γὰρ ταῦτα ἀποθαυμάσαντες οἱ τοῦ θεοῦ προφῆται | |
| 75 | διηγηματικῶς λοιπὸν τὴν εἰς ἀνθρώπους πάροδον τοῦ προλεχθέντος ‹παιδὸσ› ἢ τοῦ ‹δούλου› τοῦ θεοῦ θεσπίζουσι λέγοντες· ἀνηγγείλαμεν ὡς παιδίον ἐναντίον αὐτοῦ, ὡς ῥίζα ἐν γῇ διψώσῃ, κατὰ δὲ τὸν Ἀκύλαν· καὶ ἀναβή‐ σεταί φησιν ὡς τιθιζόμενον εἰς πρόσωπον αὐτοῦ καὶ ὡς ῥίζα ἀπὸ γῆς ἀβάτου· εἰς πρόσωπον γὰρ αὐτοῦ φησι, λέγω δὲ τοῦ προλεχθέντος βραχίονος, | 334 |
| 80 | ἀναβήσεται ὡς τιθιζόμενον. τοῦτο δὲ ἦν τὸ ἐκ τῆς παρθένου γεγεννημένον, περὶ οὗ λέλεκται διὰ τῶν ἔμπροσθεν· «ἰδοὺ ἡ παρθένος ἐν γαστρὶ λήψεται καὶ τέξεται υἱόν, καὶ καλέσεις τὸ ὄνομα αὐτοῦ Ἐμμανουήλ», τοῦτ’ ἦν τὸ τιθιζόμενον τὸ εἰς πρόσωπον τοῦ βραχίονος τοῦ θεοῦ ἀναβὰν ἑξῆς ὁ λόγος διασαφεῖ λέγων· ὡς ῥίζα ἀπὸ γῆς ἀβάτου, ⸢γῆν μὲν ἄβατον αἰνιττόμενος τὴν | |
| 85 | παρθένον, ἧς οὐδεὶς ἐπιβεβήκει, ῥίζαν δὲ αὐτὴν ἐκείνην, περὶ ἧς ἐλέγετο· «ἐξελεύσεται ῥάβδος ἐκ τῆς ῥίζης Ἰεσσαί, καὶ ἄνθος ἐκ τῆς ῥίζης ἀναβήσεται»· κἀκεῖ γὰρ ἀναβήσεσθαι ἐδηλοῦτο, ἀλλ’ ἐκεῖ μὲν «ἀπὸ τῆς ῥίζης Ἰεσσαί», ἐνταῦθα δὲ ἀπὸ τῆς ἀβάτου γῆς τῆς δηλωθείσης.⸣ κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον καὶ ἀνέβη ὡς κλάδος ἐνώπιον αὐτοῦ εἴρηται, καὶ ὡς ῥίζα ἀπὸ γῆς διψώσης, | |
| 90 | τὴν ἄβατον γῆν τὴν διψῶσαν κἀνταῦθα ὀνομάσαντος τοῦ λόγου, κατὰ δὲ τὸν Θεοδοτίωνα· καὶ ἀναβήσεταί φησιν ὡς θηλάζον ἐνώπιον αὐτοῦ, δηλαδὴ τοῦ βραχίονος τοῦ θεοῦ, καὶ ὡς ῥίζα ἐν γῇ διψώσῃ. τοῦτο δὲ τὸ ἐνταῦθα λεγόμενον παιδίον κατὰ τοὺς Ἑβδομήκοντα φήσαντας· ἀνηγγείλαμεν ὡς παιδίον ἐναντίον αὐτοῦ, αὐτὸ ἦν ἐκεῖνο, περὶ οὗ καὶ ἐν τοῖς ἔμπροσθεν εἴρητο· | |
| 95 | «διότι πρὶν ἢ γνῶναι τὸ παιδίον ἀγαθὸν ἢ κακὸν ἀπειθεῖ πονηρίᾳ», καὶ πάλιν· «διότι πρὶν ἢ γνῶναι τὸ παιδίον καλεῖν πατέρα ἢ μητέρα, λήψεται δύναμιν Δα‐ μασκοῦ», καὶ αὖθις· «ὅτι παιδίον ἐγεννήθη ἡμῖν, υἱὸς καὶ ἐδόθη ἡμῖν, οὗ ἡ ἀρχὴ ἐπὶ τοῦ ὤμου αὐτοῦ», ἅπερ εἰς τὸν Χριστὸν τοῦ θεοῦ ἀναφέρεσθαι κατὰ τοὺς οἰκείους ἀπεδείκνυμεν τόπους, ἀλλὰ γὰρ μετὰ τὸ θεσπίσαι τὴν εἰς ἀνθρώπους τοῦ | |
2.42(100) | προφητευομένου γένεσιν τὴν ἀπὸ τῆς ἀβάτου ἢ ἀπὸ τῆς διψάδος γῆς γενο‐ μένην τὴν σὺν ἀνθρώποις αὐτοῦ διατριβήν, ἑξῆς διέρχεται λέγων· οὐκ ἔστιν εἶδος αὐτοῦ οὐδὲ δόξα, ἀντὶ τοῦ· οὐκ ἦν αὐτῷ ἔνδοξον εἶδος, καὶ εἴδομεν δέ φησιν αὐτόν, καὶ οὐκ εἶχεν εἶδος οὐδὲ κάλλος· ἀλλὰ τὸ εἶδος αὐτοῦ ἄτιμον καὶ ἐκλεῖπον παρὰ τοὺς υἱοὺς τῶν ἀνθρώπων. | |
| 105 | πλὴν ἡμεῖς μέν, ⸢κοινοποιεῖ δὲ ὁ προφήτης συγκαταλέγων καὶ ἑαυτὸν διὰ φιλανθρωπίαν τοῖς μὴ λογισαμένοις τὸν σωτῆρα, οὐκ ἐλογισάμεθα αὐτὸν οὐδὲ προσεποιησάμεθα οὐδ’ ἐνενοήσαμεν τίς ποτε ἦν. ὁ δὲ ἦν ἄρα ὁ τῶν ἡμετέρων ψυχῶν σωτὴρ ἰατρεύων αὐτὸς καὶ καθαίρων πάσης ἁμαρτίας.⸣ διὸ ἐπιλέγει· οὗτος τὰς ἁμαρτίας ἡμῶν φέρει καὶ περὶ ἡμῶν ὀδυνᾶται, καὶ | |
| 110 | ἡμεῖς ἐλογισάμεθα αὐτὸν εἶναι ἐν πόνῳ καὶ ἐν πληγῇ καὶ ἐν κακώσει, κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον· ὄντως τὰς νόσους ἡμῶν αὐτὸς ἀνέ‐ λαβε καὶ τοὺς πόνους ὑπέμεινεν, ἡμεῖς δὲ ἐλογισάμεθα αὐτὸν ἐν | |
| ἁφῇ ὄντα πεπληγότα ὑπὸ τοῦ θεοῦ καὶ τεταπεινωμένον, ὁ δὲ Ἀκύλας· ἡμεῖς δὲ ἐλογισάμεθα αὐτὸν τετραυματισμένον πεπληγότα ὑπὸ | 335 | |
| 115 | θεοῦ καὶ τεταπεινωμένον. ⸢Ἀλλ’ ἡμεῖς μὲν οἷα νήπιοι ταύτην εἴχομεν περὶ αὐτοῦ τὴν δόξαν, ὁ δὲ πάντα ταῦτ’ ἔπασχε δι’ ἡμᾶς, ἵνα ἡμᾶς ἐλευθερώσῃ πάσης τιμωρίας.⸣ διὸ ἐπιφέρεται· αὐτὸς δὲ ἐτραυματίσθη διὰ τὰς ἁμαρτίας ἡμῶν καὶ μεμαλά‐ κισται διὰ τὰς ἀνομίας ἡμῶν, ὁ δὲ Ἀκύλας· καὶ αὐτός φησι βεβηλωμένος | |
| 120 | ἀπὸ ἀθεσμιῶν ἡμῶν, συντετριμμένος ἀπὸ τῶν ἀνομιῶν ἡμῶν· ἦν γὰρ ἀληθῶς βεβηλωμένος, ὅτε ‹γέγονεν› «ὑπὲρ ἡμῶν κατάρα», ⸢ὅτε γοῦν καὶ συνετρίβη καὶ ἐβεβηλώθη καὶ πάντα τὰ χείριστα ὑπέμεινεν, οὐ διά τινας οἰκείας ἁμαρτίας διὰ δὲ τὰς ἡμετέρας. καὶ γέγονεν ἡ παιδεία τῆς εἰρήνης ἡμῶν ἐπ’ αὐτόν· ἅπερ γὰρ ἐχρῆν ἡμᾶς παθεῖν παιδευομένους διὰ τὰς ἡμετέρας | |
| 125 | ἁμαρτίας, ταῦτ’ ἐπ’ αὐτὸν ἦλθεν ὑπὲρ τῆς ἡμετέρας πρὸς τὸν θεὸν εἰρήνης.⸣ καὶ τῷ μώλωπι αὐτοῦ φησιν ἰάθημεν, ⸢ἐπεὶ καὶ μώλωπας εἰκὸς ἦν αὐτὸν φέρειν κατὰ τοῦ σώματος καὶ τραύματα τυπτόμενον καὶ ‹μαστιγούμενον› καὶ τὰς ὄψεις ‹ῥαπιζόμενον› ‹τήν τε κεφαλὴν καλάμῳ παιόμενον›. πλὴν οἱ μώλωπες οὗτοι σωτῆρες ἦσαν ἡμῶν· τῷ γὰρ μώλωπι αὐτοῦ ἡμεῖς ἰάθημεν. τίνες δ’ | |
| 130 | ἡμεῖς ἀλλ’ ἢ οἱ πάλαι πλανηθέντες καὶ μὴ λογισάμενοι αὐτὸν μηδὲ συνιέντες, τίς ποτε ἦν;⸣ διὸ πάντες ὡς πρόβατα ἐπλανήθημεν, ἄνθρωπος τῇ ὁδῷ αὐτοῦ ἐπλανήθη· ⸢ἄλλος γὰρ ἄλλην ὁδὸν ὥδευσε πλάνης διάφορα περὶ αὐτοῦ καὶ ἐναντία δοξάσας· τῷ δὲ ἄρα οὐκ ἀθεεὶ ἐγίγνετο τὰ γινόμενα· αὐτὸς γὰρ αὐτὸν παρεδίδου ὁ κύριος ταῖς ἁμαρτίαις ἡμῶν, ἵνα γένηται ἀντίψυχον | |
| 135 | καὶ ‹ἀντίλυτρον› ἡμῶν. οὕτω γὰρ καὶ «ἀμνὸς τοῦ θεοῦ» γέγονεν, «αἴρων» καὶ περικαθαίρων «τὴν ἁμαρτίαν τοῦ κόσμου».⸣ διὸ κατὰ τὸν Σύμμαχον εἴρηται· κύριος δὲ καταντῆσαι ἐποίησεν εἰς αὐτὸν τὴν ἀνομίαν πάντων ἡμῶν. Εἶτ’ ἀντὶ τοῦ· καὶ αὐτὸς διὰ τὸ κεκακῶσθαι οὐκ ἀνοίγει τὸ στόμα, ⸢ὁ Σύμμαχος προσηνέχθη φησὶ καὶ αὐτὸς ὑπήκουσε. τίνι δὲ | |
| 140 | προσηνέχθη ἀλλ’ ἢ ‹τῷ Πιλάτῳ›; ‹καὶ ἐπειδὴ κατηγορούμενοσ› «ἐσιώπα» καὶ ψευδομαρτυρούμενος «οὐδὲν ἀπεκρίνατο»,⸣ τούτου χάριν κατὰ τὸν Σύμμαχον εἴρηται· καὶ οὐκ ἤνοιξε τὸ στόμα αὐτοῦ. ⸢Εἶτα διελθὼν αὐτοῦ τὰ πάθη ἀναπέμπει τὴν τῶν ἀκουόντων διάνοιαν ἐπὶ τὴν τῆς γενέσεως αὐτοῦ φαντασίαν ἐπιλέγων· τὴν γενεὰν αὐτοῦ τίς διηγή‐ | |
| 145 | σεται; τότε γὰρ μάλιστα μεῖζόν τις λήψεται θαῦμα τῆς τῶν τοσούτων ὑπομονῆς, | |
| ὅταν εἰς ἔννοιαν ἔλθῃ τίς ὢν καὶ ὁποῖος καὶ ‹ἐκ θεοῦ γεγεννημένοσ› ‹μονογενὴς υἱὸσ› ταῦτα πάντα ὑπέστη.⸣ διὸ κατὰ τὸν Ἀκύλαν εἴρηται· τὴν γενεὰν αὐτοῦ τίς ἐξομιλήσει; ὅτι αἴρεται ἀπὸ τῆς γῆς ἡ ζωὴ αὐτοῦ, ὁ δὲ Σύμμαχος· ἀπετμήθη γάρ φησιν ἐκ γῆς ζώντων καὶ διὰ τὴν ἀδικίαν τοῦ λαοῦ | 336 | |
2.42(150) | μου πληγὴ αὐτοῖς, ὁ δὲ Θεοδοτίων· ὅτι ἀπετμήθη ἀπὸ γῆς ζώντων ἀπὸ ἀθεσίας τοῦ λαοῦ μου ἥψατο αὐτῶν· μᾶλλον γὰρ αὐτῶν καθήψατο καὶ πληγὴ αὐτοῖς μεγίστη γέγονεν ὁ αὐτοῦ θάνατος· αὐτίκα γοῦν ἀνίατον ἐσχήκασι μετὰ ταῦτα τὴν ἐπελθοῦσαν αὐτοῖς ὀργὴν καὶ τὴν ἁψαμένην αὐτῶν πληγήν. σαφῶς δὲ ὁ προφήτης ἐν τούτοις ὅτι μήτε περὶ ἑαυτοῦ ταῦτ’ ἐθέσπιζε | |
| 155 | μήτε περὶ τοῦ λαοῦ ὡς ἂν οἰηθείη παρέστησεν εἰπών· ἀπὸ τῶν ἀνομιῶν τοῦ λαοῦ μου ἤχθη εἰς θάνατον. Ἀντὶ δὲ τοῦ· καὶ δώσω τοὺς πονηροὺς ἀντὶ τῆς ταφῆς αὐτοῦ, ὁ Σύμμαχος· καὶ δώσει φησὶ τοὺς ἀσεβεῖς ἀντὶ τῆς ταφῆς αὐτοῦ. ⸢τίς δὲ δώσει ἢ ὁ τῶν ὅλων κριτής; καὶ τίνας ἢ τοὺς τὰ εἰρημένα δεδρακότας, οὓς | |
| 160 | καὶ παρέδωκεν αὐτίκα καὶ οὐκ εἰς μακρὸν ἐχθροῖς καὶ πολεμίοις καὶ πολιορ‐ κηταῖς;⸣ καὶ τοὺς πάλαι δὲ πλουσίους, ἐν οἷς ἐπλεονέκτουν προτερήμασι, παραδώσειν φησὶν ἀντὶ τοῦ θανάτου αὐτοῦ. ⸢ὃ δὴ καὶ αὐτὸ παραχρῆμα συνέβη ὡς ‹ἐξ ἀνθρώπων ἀφανισθῆναι τὸ μνημόσυνον› τῶν πάλαι παρὰ Ἰουδαίοις πολλὰ δεδυνημένων, Φαρισαίων καὶ γραμματέων καὶ Σαδδουκαίων· καὶ ἔτι πρὸς τούτοις, | |
| 165 | ἱερέων τε καὶ ἀρχιερέων καὶ τῶν παρ’ αὐτοῖς βασιλικῇ ἀξίᾳ τετιμημένων. οὗτοι γὰρ ἦσαν οἱ ἐνταῦθα λεγόμενοι πλούσιοι, οὓς ‹μετῆλθεν οὐκ εἰς μακρὰν ἡ ὀργὴ τοῦ θεοῦ›, διότι ἀναμάρτητον ὄντα τὸν Χριστὸν τοῦ θεοῦ τοιαύτῃ κολάσει ὑπο‐ βεβλήκασι.⸣ διὸ ἐπιλέγει· ὅτι ἁμαρτίαν οὐκ ἐποίησεν, οὐδὲ εὑρέθη δόλος ἐν τῷ στόματι αὐτοῦ. καὶ τοῦτ’ ἦν τὸ ξένον τῆς τοῦ σωτῆρος ἡμῶν θειοτέρας | |
| 170 | ἀρετῆς, ⸢λέγω δὲ τὸ δι’ ὅλης τῆς τοῦ βίου ζωῆς ἀναμάρτητον καὶ ἀνεπίληπτον ἐν λόγῳ καὶ ἔργῳ· «οὐδεὶς γοῦν καθαρὸς γέγονεν ἀπὸ ῥύπου, οὐδ’ εἰ μία ἡμέρα ἦν ἡ ζωὴ αὐτοῦ ἢ μόνος αὐτός»· «ὑπὲρ πάντων» οὖν αὐτὸς «ἀπέθανεν», ἵνα καθάρῃ καὶ ‹περιέλῃ› «τὴν ἁμαρτίαν τοῦ κόσμου». διὸ καὶ ἔκρινεν ὁ θεὸς καὶ πατὴρ αὐτοῦ καθαρίσαι αὐτὸν τῆς πληγῆς, τοῦτ’ ἔστι τοῦ ἐπενεχθέντος αὐτῷ | |
| 175 | πάθους,⸣ ἢ κατὰ τὸν Ἀκύλαν· καὶ κύριος ἐβουλήθη ἐπιτρῖψαι αὐτοῦ τὸ ἀρρώστημα, κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον· κύριος ἠθέλησεν ἀλοῆσαι αὐτὸν ἐν τῷ τραυματισμῷ. τούτοις ἑξῆς εἴρηται· ἐὰν δῶτε περὶ ἁμαρτίας, ἡ ψυχὴ ὑμῶν ὄψεται σπέρμα μακρόβιον. ⸢ὃ δὲ λέγει τοιοῦτον ἔχει τὸν νοῦν· μετὰ τὰ προλεχθέντα πάντα, εἴ τις τῶν εἰς αὐτὸν ἠσεβηκότων βουληθείη θυσίαν | |
| 180 | ἀνενεγκεῖν ὑπὲρ τῆς αὐτοῦ ἁμαρτίας, τοῦτ’ ἔστιν ἐξομολόγησιν καὶ μετάνοιαν τῶν ἡμαρτημένων ἐνδείξασθαι, οὐκ ἀποτεύξεται τῆς εἰς αὐτὸν ἀγαθῆς ἐλπίδος. | |
| εἰ γὰρ καὶ τὰ μάλιστα εἴρηται· ὅτι δώσω τοὺς πονηροὺς ἀντὶ τῆς ταφῆς αὐτοῦ καὶ τοὺς πλουσίους ἀντὶ τοῦ θανάτου αὐτοῦ, ἀλλ’ ὅμως ἐὰν δῶτε ὑμεῖς οἱ τὰ τοιαῦτα τολμήσαντες τὸ ὑπὲρ ἁμαρτίας δῶρον, τεύξεσθε ἀφέσεως | 337 | |
| 185 | καὶ ἡ ψυχὴ ὑμῶν σωθήσεται, καὶ οὐχ ἁπλῶς σωθήσεται, ἀλλὰ καὶ ὄψεται τὸ μακρόβιον σπέρμα. τοῦτο δὲ ἦν τὸ ὑπ’ αὐτοῦ καταβληθὲν εἰς ἀνθρώπους, περὶ οὗ «ἐν παραβολαῖς» διδάσκων ἔλεγεν· «ἐξῆλθεν ὁ σπείρων τοῦ σπεῖραι», καὶ πάλιν· «ὁμοία ἐστὶν ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν ἀνθρώπῳ σπείραντι καλὸν σπέρμα ἐν τῷ ἰδίῳ ἀγρῷ».⸣ ἐὰν οὖν δῶ τε περὶ ἁμαρτίας, τοῦτο τὸ λογικὸν καὶ οὐράνιον | |
| 190 | σπέρμα ὄψεται ἡ ψυχὴ ὑμῶν. ἀντὶ δὲ τοῦ· καὶ κύριος βούλεται ἀφελεῖν ἀπὸ τοῦ πόνου τῆς ψυχῆς αὐτοῦ, ὁ Σύμμαχος· καὶ θέλημά φησι κυρίου ἐν χειρὶ αὐτοῦ εὐοδωθήσεται, κατὰ δὲ τὸν Ἀκύλαν· καὶ βούλημα κυρίου ἐν χειρί. ⸢τοῦτο δὲ ἐπὶ μόνου τοῦ σωτῆρος ἡμῶν λέγεσθαι ἁρμόζει· διὰ παντὸς γὰρ τοῦ πατρὸς τὸ θέλημα ἐν τῇ χειρὶ αὐτοῦ κατευωδοῦτο. | |
| 195 | Ἔδωκε δὲ αὐτῷ καὶ φῶς εἰς τὸ φωτίζεσθαι τοὺς δι’ αὐτοῦ δικαιουμένους, καὶ σύνεσιν δὲ αὐτῷ ἐδωρήσατο· ‹ἐπανεπαύσατο γὰρ ἐπ’ αὐτὸν› «πνεῦμα σοφίας καὶ συνέσεως» εἰς τὸ συνετοὺς ἀπεργάζεσθαι καὶ δικαιοῦν τοὺς ἀξίους τοῦ δικαιοῦσθαι⸣. τίνες δέ εἰσιν οὗτοι, ἐπιλέγει· καὶ τὰς ἁμαρτίας αὐτῶν αὐτὸς ἀνοίσει, ἢ κατὰ τὸν Σύμμαχον· καὶ τὰς ἀσεβείας αὐτῶν | |
2.42(200) | αὐτὸς ὑπενέγκει· ⸢ἀναλαμβάνων γὰρ τῶν πάλαι ἁμαρτωλῶν καὶ ἀσεβῶν εἰς ἑαυτὸν τὰς ἀσεβείας καὶ ἀποδιδύσκων αὐτοὺς τὸν τῆς ἁμαρτίας χιτῶνα δικαίους αὐτοὺς ἀπειργάζετο.⸣ διὸ ἐπιφέρεται· διὰ τοῦτο αὐτὸς κληρονομήσει πολλούς· ⸢διὰ τοῦτο γὰρ ἐπειδὴ εἰς ἑαυτὸν τὰς τῶν πολλῶν ἀνέλαβεν ἁμαρ‐ τίας, τούτου χάριν καὶ δεδύνηται κλῆρον ἑαυτῷ ποιήσασθαι τοὺς πάντας. εἰ γὰρ | |
| 205 | μὴ οἷός τε ἦν ἀφιέναι ἁμαρτίας, διέμειναν ἂν ἐν τοῖς αὐτῶν πλημμελήμασι καὶ οὐκ ἂν ἔτυχον σωτηρίας. νῦν δὲ ἐπειδὴ τὰς ἁμαρτίας αὐτῶν αὐτὸς ἀνέλαβε, διὰ τοῦτο καὶ κληρονομίαν αὐτοὺς εἴληφε παρὰ τοῦ πατρός.⸣ ὃ δὴ καὶ διδάσκει αὐτὸς λέγων· «κύριος εἶπε πρός με Υἱός μου εἶ σύ, ἐγὼ σήμερον γεγέννηκά σε· αἴτησαι παρ’ ἐμοῦ, καὶ δώσω σοι ἔθνη τὴν κληρονομίαν σου καὶ τὴν κατάσχεσίν σου τὰ | |
| 210 | πέρατα τῆς γῆς». καὶ τῶν ἰσχυρῶν δὲ ἐμέρισε σκῦλα, ⸢τῶν ἀντικειμένων δηλαδὴ δυνάμεων, τῶν τε πονηρῶν δαιμόνων, ὧν ἐξαρπάσας τὰς αἰχμαλώτους ὑπ’ αὐτοῖς γενομένας ψυχάς, σκῦλα ἑαυτῷ ἐποιήσατο, ἅπερ σκῦλα τοῖς ἑαυτοῦ μαθηταῖς διένειμε διαφόρους ἐξ αὐτῶν συστησάμενος ἐκκλησίας.⸣ διὸ ἀνωτέρω ἐλέγετο· «καὶ εὐφρανθήσονται ἐνώπιόν σου ὡς οἱ εὐφραινόμενοι ἐν ἀμήτῳ καὶ ὃν | |
| 215 | τρόπον οἱ διαιρούμενοι σκῦλα». ταῦτα δὲ πάντα δυνατός ἐστι ποιῆσαι καὶ ποιήσει, ἀνθ’ ὧν παρεδόθη εἰς θάνατον ἡ ψυχὴ αὐτοῦ, ⸢ὥσπερ τινὰ μισθὸν παρὰ | |
| τοῦ πατρὸς τοῦτ’ εἰληφώς, λέγω δὲ τὸ ἀφιέναι ἁμαρτίας τοῖς προημαρτηκόσι καὶ ὑπὸ τὸν αὐτοῦ κλῆρον ὑπάγειν αὐτούς.⸣ ἐπειδὴ γὰρ παρεδόθη εἰς θάνατον ἡ ψυχὴ αὐτοῦ, καὶ ἐν τοῖς ἀνόμοις ἐλογίσθη, καὶ ἐπειδὴ αὐτὸς ἁμαρ‐ | 338 | |
| 220 | τίας πολλῶν ἀνέλαβε καὶ διὰ τὰς ἀνομίας αὐτῶν παρεδόθη, τούτου χάριν κληρονομήσει πολλοὺς καὶ τῶν ἰσχυρῶν μεριεῖ σκῦλα. ⸢πῶς δὲ ἐν ἀνόμοις ἐλογίσθη, διδάσκει τὸ Εὐαγγέλιον, καθ’ ὃν καιρὸν ‹συνεσταυ‐ ροῦντο› αὐτῷ παρ’ ἑκάτερα ‹οἱ λῃσταί›, πεπληρῶσθαι λέγον τὴν προφητείαν·⸣ εἴρηται δ’ οὖν παρὰ τῷ Μάρκῳ· «καὶ σὺν αὐτῷ ἐσταύρωσαν δύο λῃστάς, ἕνα ἐκ | |
| 225 | δεξιῶν καὶ ἕνα ἐξ εὐωνύμων. καὶ ἐπληρώθη ἡ γραφὴ ἡ λέγουσα· καὶ μετὰ τῶν ἀνόμων ἐλογίσθη». | |
2.43 | Ἀκολούθως μετὰ τὴν τοῦ σωτῆρος ἡμῶν προφητείαν, ἐν ᾗ διεγράφετο ἡ εἰς ἀνθρώπους αὐτοῦ γένεσις καὶ ὁ μετὰ ταῦτα βίος, ὅ τε θάνατος καὶ ἡ τοῦ θανάτου αἰτία ⸢διὰ τῶν προκειμένων ὁ λόγος εὐαγγελίζεται τὴν δι’ αὐτοῦ καθ’ ὅλης τῆς οἰκουμένης ἱδρυνθεῖσαν ἐκκλησίαν πάλαι οὖσαν ἔρημον | |
| 5 | καὶ ἄγονον καὶ ἄκαρπον, διὸ καὶ στείραν αὐτὴν ὀνομάζει, ἐπειδὴ τοιαῦταί τινες ἦσαν πάλαι πρότερον αἱ τῶν ἀπίστων ἐθνῶν ψυχαί.⸣ ἀλλὰ νῦν μεταβολὴν τὴν ἐπὶ τὸ κρεῖττον ὁ λόγος αὐταῖς εὐαγγελιζόμενος τῇ πάλαι στείρᾳ παρακελεύεται εὐφραίνεσθαι, ἤδη δὲ ὡς ἂν ὑποδεξαμένῃ σπόρον καὶ λοιπὸν κυούσῃ καὶ μελλούσῃ τίκτειν τὸ σωτήριον καὶ ἀγαθὸν γέννημα ἐπιλέγει· ῥῆξον καὶ βόησον, | |
| 10 | ἡ πάλαι 〈οὐ〉 τίκτουσα, ἢ κατὰ τὸν Ἀκύλαν ἀντὶ τοῦ· ῥῆξον καὶ βόησον, κελάδει αἴνεσιν καὶ χρεμέτισον, οὐκ ὠδίνουσα, ὁ δὲ Σύμμαχός φησιν· ἱλάρυνον ἐν ἀγαλλιάσει καὶ χρεμέτισον, μὴ τίκτουσα, ὁ δὲ Θεο‐ δοτίων ῥῆξόν φησιν εὐφροσύνην καὶ τέρπου, οὐκ ὠδίνουσα. καὶ ἐπιλέγει· ὅτι πολλὰ τὰ τέκνα τῆς ἐρήμου μᾶλλον ἢ τῆς ἐχούσης τὸν | |
| 15 | ἄνδρα, κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον· πολλὰ γὰρ τὰ τέκνα τῆς ἠφανισμένης ὑπὲρ τὰ τέκνα τῆς ὑπάνδρου· ⸢καὶ γὰρ ἦν πάλαι πρότερον ἡ ἐξ ἐθνῶν ἐκκλησία ἠφανισμένη καὶ ἔρημος, ἅτε μηδέπω τὸν ἐπουράνιον κεκτημένη νυμφίον. πλὴν πολυκαρπίαν αὐτῇ καὶ πολυτεκνίαν ἐπαγγέλλεται πλείονα τῆς ἐχούσης τὸν ἄνδρα. τίς δὲ ἦν αὕτη ἢ τὸ Ἰουδαίων ἔθνος καὶ ἡ παρ’ αὐτοῖς | |
| 20 | πάλαι τετιμημένη ὡς θεοῦ πόλις Ἰερουσαλήμ; ἥτις ἔχουσα τὸν ἄνδρα τὸν ἐπουράνιον λόγον ἠλέγχετο ‹ἀποστασίου βιβλίον› αὐτῷ δεδωκυῖα⸣ καὶ ἐκπορνεύ‐ σασα ἐξ αὐτοῦ ἐν τοῖς ἔμπροσθεν, δι’ ὧν ἐλέγετο· «Πῶς ἐγένετο πόρνη πόλις πιστὴ Σιών, πλήρης κρίσεως, ἐν ᾗ δικαιοσύνη ἐκοιμήθη ἐν αὐτῇ, νῦν δὲ φονευταί». ⸢ἐν παραθέσει τοιγαροῦν τῆς πάλαι τὸν ἄνδρα κτησαμένης ἡ ἐν τοῖς ἔθνεσιν | |
| 25 | ἔρημος οὖσα θεοῦ τὸ πρὶν ψυχὴ ἐπαγγελίας ἀξιοῦται χρηστῆς πολυπαιδίαν καὶ | |
| πολυτεκνίαν αὐτῇ εὐαγγελιζομένου τοῦ λόγου ὡς ἐν παραθέσει τοῦ ἐκ περιτομῆς λαοῦ τὰ ταύτης τέκνα πολυπλασιάζεσθαι.⸣ διὸ λέλεκται· ὅτι πολλὰ τὰ τῆς ἐρήμου τέκνα μᾶλλον ἢ τῆς ἐχούσης τὸν ἄνδρα. Εἶτα τῇ αὐτῇ προσφωνεῖ λέγων· πλάτυνον τὸν τόπον τῆς | 339 | |
| 30 | σκηνῆς σου καὶ τῶν αὐλαιῶν σου, πῆξον, μὴ φείσῃ· μάκρυνον τὰ σχοινίσματά σου καὶ τοὺς πασσάλους σου κατίσχυσον. ⸢λέλεκται δὲ ταῦτα ὡς ἂν καὶ ἐπὶ ‹τῆς σκηνῆσ› τῆς ὑπὸ Μωϋσέως κατασκευασθείσης· ἐκείνῃ γὰρ χρησάμενος ὁ λόγος εἰκόνι τῇ ἐξ ἐθνῶν ἐκκλησίᾳ προσφωνεῖ μὴ κατ’ ἐκείνην σμικρύναι τὴν ἑαυτῆς οἰκοδομήν, ἀλλὰ πλατύναι τὴν σκηνοπηγίαν ἑαυτῆς ἐκ‐ | |
| 35 | τείνασαν εἰς ἄφατον ‹μῆκόσ› τε καὶ ‹πλάτοσ›· ἡ μὲν γὰρ ὑπὸ Μωϋσέως κατα‐ σκευασθεῖσα πηχῶν ἦν ‹ἑκατὸν μήκους, πλάτος δὲ πεντήκοντα›. ἐνταῦθα δὲ μὴ φείσῃ φησὶ τούτου μηδὲ στενοχωρήσῃς σεαυτὴν τοῖς μέτροις, ἀλλ’ ἐκτείνασα μάκρυνον καὶ κατίσχυσον,⸣ ἔτι μᾶλλον εἰς τὰ δεξιὰ καὶ εἰς τὰ ἀριστερὰ ἐκπέτασον. ⸢νοήσεις δὲ τὸ μῆκος καὶ τὸ πλάτος καὶ τὸ μέγεθος τῆς νέας ταύτης | |
| 40 | σκηνῆς, ἣν ἔπηξεν οὐκ ἄνθρωπος, ἀλλ’ ὁ κύριος ἐπὶ νοῦν βαλών, ὅση μὲν ὑπῆρχε τοῖς μέτροις ἡ ὑπὸ Μωϋσέως κατασκευασθεῖσα, ὅση δὲ ἦν ἡ Ἰερουσαλὴμ τὸν νεὼν ἔχουσα ‹μήκους πηχῶν ἑξήκοντα καὶ πλάτους εἴκοσι›. ὥσθ’ εἴπερ ἦν θαύματος ἄξιος ὅ τε νεὼς ἐν μιᾷ πόλει τῆς Παλαιστίνης ἱδρυμένος, πόσῳ μᾶλλον τὰ πλήθη καὶ τὰ μεγέθη καὶ τὰ κάλλη τῶν κατὰ πάντα τόπον ἀνεγηγερμένων ἐκκλησιῶν | |
| 45 | τοῦ θεοῦ.⸣ καὶ ὅτι ταῦτα τῇ ἐξ ἐθνῶν ἐκκλησίᾳ θεσπίζεται, παρίστησι σαφῶς τὸ λόγιον ἐπιφέρων ἑξῆς· καὶ τὸ σπέρμα σου ἔθνη κληρονομήσει, καὶ πόλεις ἠρημωμένας κατοικιεῖς. ⸢σπέρμα δὲ τῆς ἐκκλησίας τοῦ θεοῦ εἴη ἂν ὁ εὐαγγελικὸς λόγος, περὶ οὗ εἴρηται· «ἐξῆλθεν ὁ σπείρων τοῦ σπεῖραι», καί· «οὐχὶ καλὸν σπέρμα ἔσπειρας ἐν τῷ σῷ ἀγρῷ»;⸣ τὸ δ’ αὐτὸ τοῦτο σπέρμα καὶ | |
2.43(50) | πόλεις ἠρημωμένας συνεστήσατο. κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον εἴρηται· τὸ δὲ σπέρμα σου ἔθνη κληρονομήσει, καὶ πόλεις ἠφανισμένας κατοι‐ κιοῦσι. ⸢δύναται δὲ σπέρμα εἶναι τῆς ἐκκλησίας καὶ ἡ τῶν ἀποστόλων καὶ μαθητῶν τοῦ σωτῆρος ἡμῶν διαδοχή, δι’ ὧν ἡ θεοσεβὴς πολιτεία ἐν ταῖς πάλαι ἠφανισμέναις καὶ θεοῦ ἐρήμοις ἐκκλησίαις συνέστη.⸣ | |
| 55 | Τούτοις ἑξῆς ἐπιλέγει· μὴ φοβοῦ ὅτι κατῃσχύνθης, μηδὲ ἐντραπῇς ὅτι ὠνειδίσθης. ⸢ὅτε μὲν γὰρ ἦν στεῖρα καὶ οὐ τίκτουσα οὐδὲ ὠδίνουσα μηδὲ τὸν ἄνδρα ἔχουσα, ἐπονείδιστος ἦν καὶ αἰσχύνης ἔμπλεως· ἀλλὰ νῦν φησι πρὸς αὐτήν· Εἰ καὶ πάλαι ποτὲ αἰσχύνης καὶ ὀνείδους ἔπραττες ἄξια, ἀλλὰ νῦν θάρσει, ὅτι αἰσχύνην αἰώνιον ἐπιλήσῃ καὶ ὄνειδος τῆς | |
| 60 | χηρείας σου οὐ μὴ μνησθήσῃ. χηρείαν δὲ ἀποκαλεῖ ἐνταῦθα τὴν στέρησιν | |
| τοῦ νυμφίου λόγου, ἧς οὐ μνησθήσῃ φησὶν ὅτι κύριος τῶν δυνάμεών ἐστιν ὁ ποιῶν σε· οὐ γὰρ ἐξ ἀνθρώπων οὐδὲ δι’ ἀνθρώπου τὰ τῆς συστάσεως γέγονεν, ἀλλὰ δι’ αὐτοῦ τοῦ κυρίου.⸣ διὸ καὶ ὁ σωτὴρ αὐτὸς ἐπαγγέλλεται λέγων· «ἐπὶ τὴν πέτραν οἰκοδομήσω μου τὴν ἐκκλησίαν, καὶ πύλαι ᾅδου οὐ κατισχύσουσιν | 340 | |
| 65 | αὐτῆς». αὐτὸς οὖν οὗτος ὁ ποιῶν σε, κύριος τῶν δυνάμεων αὐτός ἐστιν, ὁ καὶ πάλαι ὢν θεὸς Ἰσραὴλ καὶ νῦν πάσῃ τῇ γῇ γινωσκόμενος. διὸ κατὰ τὸν Σύμμαχον εἴρηται· θεὸς πάσης τῆς γῆς κληθήσεται. Ἐπιμένων δὲ ὁ λόγος ταῖς πρὸς τὴν ἔρημον ἐπαγγελίαις ἐπιφέρει· οὐχ ὡς γυναῖκα καταλελειμμένην καὶ ὀλιγόψυχον κέκληκέ σε κύ‐ | |
| 70 | ριος οὐδ’ ὡς γυναῖκα ἐκ νεότητος μεμισημένην, εἶπεν ὁ θεός σου, κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον· ὡς γὰρ γυναῖκα καὶ κατώδυνον καὶ ἐγκαταλε‐ λειμμένην πνεύματι ἐκάλεσέ σε κύριος καὶ γυναῖκα νεότητος ὅταν ἀπωσθῇ, εἶπεν ὁ θεός· ἐν τάχει σμικρῷ ἐγκατέλιπόν σε καὶ ἐν οἰκτιρμοῖς μεγάλοις ἀθροίσω σε, ἐν ὀξυσμῷ ὀργῆς ἔκρυψα τὸ | |
| 75 | πρόσωπόν μου πρὸς ὀλίγον ἀπὸ σοῦ καὶ ἐν ἐλέει αἰωνίῳ ᾠκτεί‐ ρησά σε. Εἶτ’ ἐπιλέγει, ὅτι ὥσπερ ἐπὶ τοῦ Νῶε ἐπωμοσάμην μηκέτι κατακλυσμῷ τοὺς ἐπὶ γῆς ἀπολέσειν, οὕτως καὶ νῦν ἐπὶ σοὶ ὅρκῳ τὸν ἐμαυτοῦ λαὸν πιστοῦμαι μηκέτι σοὶ θυμωθήσεσθαι· τὰ γὰρ ὄρη σαλευ‐ | |
| 80 | θήσονται καὶ οἱ βουνοὶ ταραχθήσονται, τὸ δὲ ἔλεός μου ἀπὸ σοῦ οὐκ ἀποστραφήσεται οὐδὲ ἡ διαθήκη τῆς εἰρήνης μου ἀνακλιθή‐ σεται, εἶπεν ὁ οἰκτείρων σε κύριος· ⸢θᾶττον γὰρ τὰ ὄρη μεταστή‐ σονται τῶν οἰκείων ἑδρασμάτων καὶ οἱ βουνοὶ ταραχθήσονται ἢ τὸ ἐμὸν ἔλεος ἀποκινηθήσεται. καὶ ταῦτα δὲ τῷ θεοσεβεῖ πολιτεύματι ἐπαγγέλλεται | |
| 85 | ὁ λόγος, ὃ πάλαι μὲν ἦν παρὰ Ἰουδαίοις, διαπεσὸν δὲ παρ’ αὐτοῖς ἐπὶ τὴν ‹ἐξ ἐθνῶν› ἐκκλησίαν μεταβέβηκε.⸣ καὶ διαθήκην δὲ εἰρήνης ὑπισχνεῖται αὐτῇ φάσκων· οὐδὲ ἡ διαθήκη τῆς εἰρήνης μου οὐ μὴ μεταστῇ. Εἶθ’ ὑπομιμνῄσκει ὁποία τις ἦν τὸ πρότερον παρὰ Ἰουδαίοις ἡ θεο‐ σεβὴς πολιτεία καὶ οἵας τεύξεται τῆς ἐπὶ τὸ κρεῖττον μεταβολῆς. διό φησι· τα‐ | |
| 90 | πεινὴ καὶ ἀκατάστατος· ⸢ἦν γὰρ παρὰ Ἰουδαίοις τῷ ὄντι ταπεινὴ σωμα‐ τικὴ θρησκεία ἐν σώματος περιτομῇ καὶ ἐν θυσίαις ζῴων καὶ τοῖς τούτων πα‐ ραπλησίοις ἐξεταζομένη, διὸ ταπεινὴν καὶ ἀκατάστατον αὐτὴν ὠνόμασεν. εἶτ’ ἐπιλέγει· οὐ παρεκλήθης· οὐδεὶς γὰρ ἦν τῶν προφητῶν οὐδὲ τῶν θεοφιλῶν ἀνδρῶν τοσοῦτος ὡς ἀναλαβεῖν αὐτὴν καὶ ἀνακτήσασθαι.⸣ ἀλλ’ εἰ καὶ μηδεὶς ταῦτά | |
| 95 | φησιν ἔπραξεν ἐπὶ σοί, ἀλλ’ ἰδοὺ ἐγὼ αὐτὸς ἑτοιμάζω σοι ἄνθρακα τὸν λί‐ θον σου, ⸢ἀνθ’ οὗ ὁ Σύμμαχος· ἰδοὺ ἐγώ φησι συντίθημι στίμει τοὺς λί‐ | |
| θους σου,⸣ ⸤ὁ δὲ Θεοδοτίων· ἰδοὺ ἐγὼ ἐμβαλῶ ἐν στίμει τοὺς λίθους σου.⸥ ⸢ὡς γὰρ ἂν γυνὴ καλλωπιζομένη ‹στιμίζοιτο τοὺς ὀφθαλμούσ›, οὕτως αὐτὸς ἐγώ φησιν ὑπὲρ πάντα ὡραϊσμὸν καὶ καλλωπισμὸν τοὺς τῆς σῆς οἰκοδομῆς | 341 | |
2.43(100) | λίθους διαθήσω,⸣ κατὰ δὲ τοὺς Ἑβδομήκοντα ἄνθρακα λίθον τίμιον ἑτοιμάσει αὐτῇ λέγεται. μήποτε δὲ ὁ ἄνθραξ οὗτος τὸ καθάρσιον αἰνίτ‐ τεται τῆς ψυχῆς, ἐπεὶ καὶ ‹τὸ ἓν τῶν σεραφεὶμ τοῦ προφήτου Ἠσαΐου τῷ ἄνθρακι τῷ ἀπὸ τοῦ θυσιαστηρίου ἐκάθηρε τὰ χείλη›. ἀλλὰ πάντα μὲν τὸν τῆς οἰκοδομῆς σου λίθον τοιοῦτον, δηλαδὴ κεκαθαρμένον φησὶ παρασκευάσειν ὡς μηδένα λίθον | |
| 105 | τῆς οἰκοδομῆς εἶναι ἀκάθαρτον, τὰ δὲ θεμέλιά σου ἀπὸ λίθου σαπφείρου συνθήσω. διὸ κατὰ τοὺς λοιποὺς εἴρηται· καὶ θεμελιώσω σε ἐν σαπφεί‐ ροις. Ἀλλὰ καὶ τὰς ἐπάλξεις σου ἀπὸ λίθου ἰάσπιδος οἰκοδομήσω, ἢ κατὰ τὸν Σύμμαχον· καὶ ποιήσω καρχηδόνιον τὰς οἰκίας σου καὶ τὰς | |
| 110 | πύλας σου λίθους γλυφῆς, κατὰ δὲ τοὺς Ἑβδομήκοντα· καὶ τὰς πύλας σου λίθους κρυστάλλου καὶ τὸν περίβολόν σου λίθους ἐκλεκτούς. ταῦτα δὲ πάντα νοήσομεν ψυχὰς τιμίας καὶ πολυτελεῖς, ἀφ’ ὧν οἰκοδομήσειν ὁ θεὸς ἐπαγγέλλεται τὸ θεοσεβὲς πολίτευμα. σαπφείρῳ δὲ αὐτοὺς ἀπεικάζει διὰ τὸ ἐοικέναι τῷ οὐρανίῳ χρώματι τὸν σάπφειρον. καὶ τούτων δὲ τὴν πολιτείαν | |
| 115 | οὐράνιον γεγονέναι καὶ ἀγγελικήν, ὡς διδάσκει λέγων ὁ Παῦλος· «ἡμῶν δὲ τὸ πολίτευμα ἐν οὐρανοῖς ὑπάρχει». εἴρηται δὲ καὶ παρὰ τῷ προφήτῃ Ἰεζεκιὴλ ὁ τόπος ὁ ‹ὑπὸ τὸν θρόνον τοῦ θεοῦ ὡς σάπφειρος›. οὗτοι δὴ οὖν ‹οἱ προφῆται πάντες καὶ οἱ ἀπόστολοι θεμέλιοί› τινες ἦσαν τοῦ θεοσεβοῦς πολιτεύματος εὐπαγεῖς καὶ ‹ἑδραῖοι› ‹σαπφείροις› ἀφωμοιωμένοι διὰ ‹τὸ οὐράνιον πολίτευμα› | |
| 120 | καὶ διὰ τὸ ‹φορεῖν› «τὴν εἰκόνα τοῦ ἐπουρανίου». διὸ εἴρηται· καὶ θήσω τὰ θεμέλιά σου σάπφειρον. καὶ αἱ ἐπάλξεις δὲ τῆς νέας ταύτης καὶ καινῆς Ἰερουσαλὴμ ἴασπις ἦν λίθος, ἢ καρχηδόνιος κατὰ τὸν Σύμμαχον, ἐξαίρετός τις ἦν καὶ διαφανής. ⸢τοιοῦτοι δ’ ἂν εἶεν οἱ ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ τοῦ θεοῦ λογικῇ παρα‐ σκευῇ τὴν πίστιν ὠχυρωμένοι ὥσπερ προμαχῶνες ὄντες τοῦ θεοσεβοῦς πολιτεύ‐ | |
| 125 | ματος διὰ τὸ δύνασθαι «πᾶν ὕψωμα ἐπαιρόμενον κατὰ τῆς γνώσεως τοῦ θεοῦ» ‹καθαιρεῖν› καὶ διελέγχειν πάντα ψευδῆ λόγον τὸν τῆς ἀληθείας πολέμιον· ὥσπερ γὰρ ἐπὶ τῶν τειχῶν αἱ ἐπάλξεις προμαχῶνές εἰσιν ἐπὶ παρασκευῇ τῆς πρὸς τοὺς πολεμίους παρατάξεως παρεσκευασμένοι, οὕτω καὶ τῆς ἐκκλησίας οἱ ἐν λόγῳ καὶ σοφίᾳ δυνατοὶ λεχθεῖεν ἂν εἰκότως ἐπάλξεις.⸣ τούτοις συγκαταλέγει ἑτέρους | |
| 130 | ἀφομοιῶν αὐτοὺς λίθοις κρυστάλλου, ⸢δι’ ὧν τὰς πύλας τῆς πόλεως συστή‐ σεσθαι θεσπίζει τὸ διαυγὲς καὶ καθαρὸν τῆς ὑγιοῦς πίστεως παριστῶν τῶν πεπι‐ στευμένων τὴν πρώτην καὶ στοιχειώδη καὶ εἰσακτικὴν διδασκαλίαν.⸣ ἐπὶ τούτοις | |
| τὸν περίβολον τῆς νέας τοῦ θεοῦ πόλεως ἐκ λίθων ἐκλεκτῶν θήσειν ἐπαγγέλλεται· ⸢τοιοῦτοι δ’ ἂν εἶεν οἱ περιφράττοντες καὶ ἀντὶ παντὸς ἕρκους | 342 | |
| 135 | ἀσφαλιζόμενοι διὰ τῶν πρὸς τὸν θεὸν εὐχῶν τὴν πᾶσαν οἰκοδομὴν τῆς πόλεως καὶ τὰ μὲν τῆς πόλεως μεγάλα καὶ πολυτελῆ καὶ ἔντιμα οἰκοδομήματα.⸣ Τοιαῦτα τὰ δὲ λοιπὰ πλήθη τῶν τὴν εἰρημένην πόλιν οἰκησόντων θεὸν αὐτὸν ἐπιγράψονται διδάσκαλον· τοῦτο γὰρ παρίστησι τὸ λόγιον φῆσαν· καὶ πάντας τοὺς υἱούς σου διδακτοὺς θεοῦ· ὁ γὰρ εἰπὼν ἐν Εὐαγγελίοις· | |
| 140 | «μὴ καλέσητε διδάσκαλον ἐπὶ τῆς γῆς· εἷς γάρ ἐστιν ὑμῶν διδάσκαλος ἐν τοῖς οὐρανοῖς». ⸢διδακτοὺς θεοῦ ἀποτελέσει τοὺς υἱοὺς τῆς πάλαι ‹στείρασ›, ἀλλὰ καὶ ἐν πολλῇ εἰρήνῃ ἔσεσθαι αὐτῆς τὰ τέκνα. τοῦτο γὰρ αὐτοῖς ἐπηγγείλατο εἰπών· «εἰρήνην τὴν ἐμὴν δίδωμι ὑμῖν, εἰρήνην τὴν ἐμὴν ἀφίημι ὑμῖν».⸣ Οἷς ἐπιλέγει· καὶ ἐν δικαιοσύνῃ οἰκοδομηθήσῃ· κατὰ γὰρ | |
| 145 | τὸ δικαιότατον αὐτὸς ὁ τῶν ὅλων οἰκοδόμος, ἡ σοφία τοῦ θεοῦ, ‹τοὺς ζῶντασ› καὶ εὐπαγεῖς ‹λίθουσ› προσάπτων τῇ οἰκοδομῇ τοὺς μὲν ἐπάλξεις ἐποίει, τοὺς δὲ θεμελίους κατεβάλλετο, τοὺς δὲ ἐν τοῖς περιβόλοις κατέταττε, καὶ τοὺς μὲν ἀφώριζεν εἰς τὸν νεὼν τῆς πόλεως, τοὺς δὲ εἰς τὰ ἐνδοτάτω τοῦ ναοῦ, τοὺς δὲ τὴν λοιπὴν πόλιν ἐκόσμει. διὸ λέλεκται· καὶ ἐν δικαιοσύνῃ οἰκοδομηθήσῃ· καὶ | |
2.43(150) | τὰ μὲν παρὰ τοῦ θεοῦ ἐπηγγελμένα τῇ ἐκκλησίᾳ αὐτοῦ, τοιαῦτα ἑξῆς δὲ τῇ αὐτῇ διαστέλλεται λέγων· ἀπέχου ἀπὸ ἀδίκου καὶ οὐ φοβηθήσῃ, καὶ τρόμος οὐκ ἐγγιεῖ σοι· τὰ μὲν γὰρ προϋπάρξαντά σοι ἐξ ἐμῆς χάριτος ἔσται, τοιαῦτα εἰ δὲ ἀγωνιᾷς μήποτε ἐπίστη σοι φόβος ἔκ τινος πολεμίων ἐπιθέσεως. θάρσει τῷ ἐμῷ παραγγέλματι· εἰ γὰρ τάδε ποιήσειας, οὐκ ἔσται σοι τάδε, εἰ δὲ μὴ φυλάξειας | |
| 155 | τὸ παράγγελμα, σαυτὴν ἐπιμέμφου φόβοις ἀνθρωπίνοις περιπεσουμένη. διὸ μαρτύρομαί σοι καί φημι· ἀπέχου ἀπὸ ἀδίκου καὶ οὐ φοβηθήσῃ, καὶ τρόμος οὐκ ἐγγιεῖ σοι, ἀλλὰ καὶ μενούσῃ παρ’ ἐμοὶ καὶ θεοσεβούσῃ κατὰ τὸν πρέποντα λόγον προσήλυτοί σοι προσελεύσονται, οὐκ ἄνευ τῆς ἐμῆς βουλῆς· δι’ ἐμοῦ γὰρ καὶ οὗτοι παροικήσουσι. ⸢εἴποις δ’ ἂν προσηλύτους | |
| 160 | μετὰ τὰ προλεχθέντα τῆς ἐκκλησίας τάγματα τοὺς οὐ γνησίως οὐδὲ καθαρῶς προσβάλλοντας ἐν τοῖς πλήθεσιν· οὓς καὶ παροικήσειν, ἀλλ’ οὐ κατοικήσειν φησὶν αὐτὴν διὰ τὸ ὡς ἐν παρόδῳ ποιεῖσθαι αὐτοὺς τὴν εἴσοδον.⸣ διὸ λέλεκται τοῖς καλλίστοις· ἰδοὺ προσήλυτοί σοι προσελεύσονται δι’ ἐμοῦ καὶ παροικήσουσί σοι καὶ ἐπὶ σὲ καταφεύξονται· ὡς γὰρ καταφυγῆς | |
| 165 | δεόμενοι προσέρχονται οἱ τοιοῦτοι, οἱ μὲν προστασίας, οἱ δὲ ἐπικουρίας δεόμενοι, οἱ δὲ ἑτέρας ὑποθέσεως ἕνεκεν, ὅθεν καὶ προσηλύτους ἀπεκάλεσε καὶ παροι‐ κήσειν αὐτοὺς εἶπε προσφυῶς τῇ τῶν ἀνδρῶν προαιρέσει. | |
| Καὶ ταῦτα πάντα ἐγώ φησιν αὐτὸς ὁ κύριος ποιήσω, ἐπειδὴ καὶ αὐτός σου γέγονα κτίστης ‹ἐπὶ τὴν πέτραν οἰκοδομήσας μου τὴν ἐκκλησίαν›, καὶ | 343 | |
| 170 | ἔκτισά σε οὐ τέχνῃ τινὶ ἀνθρωπίνῃ, θεϊκῇ δὲ καὶ ἀρρήτῳ χάριτι. διὸ καί φημι· ἰδοὺ ἐγὼ ἔκτισά σε, οὐχ ὡς χαλκεὺς φυσῶν ἄνθρακας καὶ ἐκφέρων σκεῦος εἰς ἔργον· ⸢τὰ μὲν γὰρ ἀνθρώπινα ἐπισκευάσματα καὶ ἐξ ἀνθρωπίνης σπουδῆς συνιστάμενα τοιαῦτά τινα τυγχάνει. διὸ καὶ εἰς φθορὰν χωρεῖ καὶ εἰς ἀπώλειαν, τὸ δὲ ἐμὸν ἔργον ἀδιάφθορον πέφυκε.⸣ διό φημι· ἐγὼ δὲ ἔκτισά σε, | |
| 175 | οὐκ εἰς ἀπώλειαν, οὐδὲ εἰς τὸ φθεῖραι πᾶν σκεῦος σκευαστὸν ἐπὶ σέ· ⸢οὐδὲν γὰρ τοιοῦτον εὑρεθήσεται ἐπὶ τοῦ ἐμοῦ ἔργου ὡς διαφθεῖραι αὐτὸ καὶ ἀπολέσαι.⸣ ἀλλὰ καὶ πᾶσα φωνή φησιν, ἥτις ἀναστήσεται, καὶ πᾶς ὁ βουλευόμενος διακριθῆναι πρὸς σέ, ἡττηθήσεται, καὶ ἐπιλέγει· πάντας αὐτοὺς ἡττήσεις. ἑξῆς τούτοις εἴρηται· ἔστι κληρονομία τοῖς θεραπεύ‐ | |
| 180 | ουσι κύριον, ⸢σφόδρα ἀκολούθως· μετὰ γὰρ τὰ προλεχθέντα πάντα ἐχρῆν ὑπομνῆσαι καὶ τῆς ὑποκειμένης ἐν τῷ μέλλοντι αἰῶνι κληρονομίας. τίς δ’ ἂν γένοιτο αὕτη ἀλλ’ ἢ ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν;⸣ τὸ δὲ λεγόμενον παρὰ τοῖς Ἑβδο‐ μήκοντα· οἱ δὲ ἔνοχοί σου ἔσονται ἐν αὐτῇ οὔτε ἐν τῷ Ἑβραϊκῷ φέρεται οὔτε παρὰ τοῖς λοιποῖς ἑρμηνευταῖς. τούτοις ἑξῆς ἐπιλέγεται· καὶ ὑμεῖς ἔσεσθέ | |
| 185 | μοι δίκαιοι, λέγει κύριος, ὅπερ συνῆπται κατὰ τοὺς λοιποὺς ἑρμηνευτὰς τοῖς προτέροις. διὸ κατὰ τὸν Σύμμαχον εἴρηται· αὕτη ἡ κληρονομία [μου] τῶν δούλων κυρίου, καὶ ἡ δικαιοσύνη αὐτῶν παρ’ ἐμοῦ, φησὶ κύριος. | |
2.44 | Ἡ μετὰ χεῖρας προφητεία εἰς αὐτὸν ἀναπέμπει τὸν Χριστὸν τοῦ θεοῦ φάσκουσα· Οἱ διψῶντες, πορεύεσθε ἐφ’ ὕδωρ. εἶτα τὴν χάριν τὴν διὰ τοῦ σωτῆρος προῖκα δωρηθεῖσαν ἀνθρώποις αἰνιττομένη φησί· καὶ ὅσοι μὴ ἔχετε ἀργύριον, πορευθέντες ἀγοράσατε καὶ πίετε ἄνευ ἀργυρίου. | |
| 5 | ἀντὶ δὲ τοῦ· καὶ τιμῆς οἴνου καὶ στέαρ, ἵνα τιμᾶσθε ἀργυρίου ὁ Σύμμα‐ χος καὶ ἄνευ ἀλλάγματος οἶνόν φησι καὶ γάλα, καὶ ὁ Ἀκύλας δὲ ὁμοίως οἶνον καὶ γάλα ἡρμήνευσεν, ὡς μὴ μόνον ὕδωρ, ἀλλὰ καὶ οἶνον καὶ γάλα ἐπαγγέλλεσθαι τὸ λόγιον τοῖς διψῶσιν. ὕδωρ μὲν οὖν ‹ἀπὸ τῆς πηγῆς τοῦ σωτηρίου› δηλοῖ τὸ εὐαγγελικὸν κήρυγμα, οἶνον δὲ καὶ γάλα τὸ μυστήριον | |
| 10 | αἰνίττεται τῆς ἐν Χριστῷ ἀναγεννήσεως· ‹οἱ› γὰρ ‹ἐξ ὕδατος καὶ πνεύματος ἀναγεννώμενοι› «ὡς ἀρτιγέννητα βρέφη» ‹τῷ λογικῷ› τρέφονται ‹γάλακτι› καὶ τοῦ τῆς καινῆς διαθήκης μεταλαμβάνουσιν οἴνου. χρὴ δὲ μὴ ἀγνοεῖν, ὅτι κατὰ τὸν παλαιὸν τοῖς ἐν Χριστῷ ἀναγεννωμένοις γάλα μυστικὸν προσεφέρετο μετὰ τοῦ σώματος καὶ τοῦ αἵματος τῆς καινῆς διαθήκης· φασὶ δὲ εἰσέτι καὶ νῦν τουτὶ τὸ | |
| 15 | ἔθος ἔν τισιν ἐκκλησίαις σῴζεσθαι, πλὴν εἰ καὶ μὴ σωματικῶς κατὰ γοῦν τὴν διάνοιαν τὸ αἷμα τοῦ Χριστοῦ τὸ μυστικὸν καὶ ἀντὶ οἴνου καὶ ἀντὶ γάλακτος τοῖς καταξιουμένοις τῆς ἐν Χριστῷ ἀναγεννήσεως προσφέρεται. εἰ δὲ κατὰ τοὺς Ἑβδομήκοντα λέγοιτο καὶ στέαρ τὸ πῖον καὶ λιπαρὸν καὶ τρόφιμον τῆς ἐν | |
| Χριστῷ πνευματικῆς τροφῆς αἰνίττεται, ὃ καὶ αὐτὸ πάλιν ὁ σωτὴρ ἐδήλου λέγων· | 344 | |
| 20 | «ἐὰν μὴ φάγητέ μου τὴν σάρκα καὶ πίητέ μου τὸ αἷμα, οὐκ ἔχετε ζωὴν ἐν ἑαυτοῖς». ὥσπερ οὖν ἐκεῖ τὴν σάρκα οὕτως ἐνταῦθα τὸ στέαρ ὠνόμασεν καὶ ὡς ἐκεῖ τὸ αἷμα, οὕτως ἐνταῦθα τὸν οἶνον, δι’ ὧν τὸ μὲν στέαρ καὶ ἡ σὰρξ τὴν ἔνσαρ‐ κον αὐτοῦ οἰκονομίαν δηλοῖ, ὁ δὲ οἶνος καὶ τὸ αἷμα τὸ μυστήριον τοῦ πάθους σημαίνει. ταῦτ’ οὖν τοῖς διψῶσι τῆς ἐν θεῷ σωτηρίας ἀμισθὶ παρέξειν καὶ | |
| 25 | προῖκα δωρήσασθαι ἐπαγγέλλεται. Διὰ τί δὲ καταναλίσκετε τὸν μόχθον ὑμῶν, ⸢περὶ ἕτερα ἀσχολού‐ μενοι, ἐξ ὧν οὐκ ἔστι ψυχὴν τραφῆναι οὐδ’ εἰς πλησμονὴν ἀπολαῦσαι τροφῆς.⸣ διὸ κατὰ τὸν Σύμμαχον εἴρηται· διὰ τί ἵστατε ἀργύριον οὐχ ὑπὲρ ἄρτων καὶ τοὺς κόπους ὑμῶν οὐχ ὑπὲρ πλησμονῆς; νοήσεις δὲ τοὺς ἀργυρίου | |
| 30 | ἐξωνουμένους τὸν τῆς ψυχῆς ἄρτον ἐπιστήσας τοῖς χρήματα προσάγουσι τοῖς λογικήν τινα διδασκαλίαν ἐπαγγελλομένοις ‹σοφοῖς τοῦ αἰῶνος τούτου› ἢ καὶ τοῖς τὴν τῶν Ἰουδαϊκῶν ἀναγνωσμάτων παράδοσιν μισθοῦ πιπράσκουσι τοῖς μαθητευομένοις. ἑξῆς τούτοις παρακαλεῖ τὰ ὦτα κλῖναι διὰ τοῦ συνεῖναι καὶ τὰς τῆς ψυχῆς ἀκοὰς ὑπηκόους παρασχεῖν τοῖς λεγομένοις. διό φησιν· ἀκούσατε | |
| 35 | καὶ φάγεσθε ἀγαθά, καὶ ἐντρυφήσει ἐν ἀγαθοῖς ἡ ψυχὴ ὑμῶν· ⸢πρὸς γὰρ τοῖς προτέροις καὶ ἑτέρων ἀγαθῶν ἐλπίδα καὶ τρυφὴν ἔνθεον τεταμιεῦ‐ σθαί φησι ταῖς τῶν ὑπηκόων ψυχαῖς. οὐ γὰρ τοῖς σώμασι, διαρρήδην δὲ ταῖς ψυχαῖς τὴν ‹τῶν μελλόντων ἀγαθῶν› δόσιν προβάλλεται.⸣ Οἷς προστίθησι λέγων· προσέχετε τοῖς ὠσὶν ὑμῶν καὶ ἐπακο‐ | |
| 40 | λουθήσατε ταῖς ὁδοῖς μου, κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον· κλίνατέ φησι τὸ οὖς ὑμῶν καὶ ἔλθετε πρός με, ἀλλὰ καὶ εἰσακούσατέ μου, καὶ ζή‐ σεται ἐν ἀγαθοῖς ἡ ψυχὴ ὑμῶν, καὶ ταῦτα πάντα ταῖς ψυχαῖς ἐπαγγέλλεται. εἶτα προτρέψας διὰ τούτων καὶ διεγείρας τὰς ἀκοὰς ἄρχεται διδασκαλίας φάσκων· καὶ διαθήσομαι ὑμῖν διαθήκην αἰώνιον, τὰ ὅσια Δαυὶδ τὰ πιστά· | |
| 45 | ἡ μὲν γὰρ παλαιὰ διαθήκη πρόσκαιρος οὖσα παρῆλθε καὶ τέλος εἴληφεν. ἐπεὶ δὲ πολλαχοῦ τῶν γραφῶν ἐπαγγελίαι τῷ Δαυὶδ ἐδόθησαν ἐκ ‹σπέρματοσ› αὐτοῦ προελεύσεσθαι τὸν Χριστὸν τοῦ θεοῦ, συγκροτήσαντες ἑαυτοὺς ἀκούσατε τὸν περὶ τούτων λόγον· εὖ ἴστε γάρ, ὅτι ἐὰν ἐπιδῶτε ἑαυτοὺς τοῖς ἐμοῖς λόγοις, κἀγὼ τῆς ὑπακοῆς καρπὸν ὑμῖν παρέξω. ἣν πεποίημαι πρὸς τὸν Δαυὶδ ἐπαγγε‐ | |
2.44(50) | λίαν, ταύτην ὑμῖν χαριούμενος· διαθήσομαι γοῦν ὑμῖν ‹τὴν καινὴν διαθήκην›, ἥτις ἔσται οὐ κατὰ τὴν Μωσέως πρόσκαιρος, διαρκὴς δὲ καὶ αἰώνιος καὶ μέχρι συντελείας τοῦ παντὸς διαμενεῖ. καὶ τὰ ὅσια Δαυίδ, ἃ ἐπηγγειλάμην αὐτῷ, πιστὰ ποιήσω ἐπαληθεύσας μου τὰς ἐπαγγελίας. Εἶτ’ ἐπειδὴ προγνωστικὸν ἦν τὸ προφητικὸν πνεῦμα καὶ τοῦ | |
| 55 | μέλλοντος προορατικόν, οὐκ ἠγνόησεν, ὡς τὰς φωνὰς ταύτας καθέξουσι μὲν | |
| παρ’ ἑαυτοῖς Ἰουδαῖοι, οὐ μὴν ἕξουσί τι πλέον ἐξ αὐτῶν πρὸς ψυχῆς ὠφέλειαν. διὸ στρέφει τὸν λόγον ἐπὶ τὰ ἀλλόφυλα καὶ ἀλλογενῆ ἔθνη, οἷς καὶ ἐπαγγελίας ὑπισχνεῖται δώσειν αὐτοῖς ῥήμασι φάσκων· ἰδοὺ μαρτύριον ἔθνεσιν ἔδωκα αὐτόν, ἄρχοντα καὶ προστάσσοντα ἔθνεσιν. ἔθνη, ἃ οὐκ οἴδασί | 345 | |
| 60 | σε, ἐπικαλέσονταί σε, καὶ λαοί, οἳ οὐκ ἐπίστανταί σε, ἐπὶ σὲ καταφεύξονται ἕνεκεν κυρίου τοῦ θεοῦ σου τοῦ ἁγίου Ἰσραήλ, ὅτι ἐδόξασέ σε. ἀναπέμπει δὴ διὰ τούτων τοὺς ἐντυγχάνοντας ἐπὶ τὸν διὰ τῶν ἔμπροσθεν δεδηλωμένον, ἐν οἷς εἴρηται· «ὅτι οἷς οὐκ ἀνηγγέλη περὶ αὐτοῦ, ὄψονται, καὶ οἳ οὐκ ἀκηκόασι, συνήσουσι», καὶ τό· «εἴδομεν αὐτόν, καὶ οὐκ εἶχεν | |
| 65 | εἶδος οὐδὲ κάλλος»· «αὐτὸν» οὖν ἐκεῖνόν φησι, περὶ οὗ ταῦτα πάντα λέλεκται· μαρτύριον τοῖς ἔθνεσιν ἔδωκα. διὸ καὶ εὐηγγελιζόμην ‹τὴν στεῖραν τὴν πάλαι μὴ τίκτουσαν καὶ τὴν μὴ ἐσχηκυῖαν τὸν ἄνδρα τὴν σκηνὴν ἑαυτῆς ἐκτεῖναι καὶ πλατῦναι› παρεκελευόμην, ἐπειδὴ γὰρ τὸ ἐπηγγελμένον ἀπὸ τῶν ἁμαρτιῶν τοῦ λαοῦ μου ταῦτα συνέβη παθεῖν. εἰκότως μαρτύριον αὐτὸν οὐ τῷ Ἰου‐ | |
| 70 | δαίων λαῷ, ἀλλὰ πᾶσι τοῖς ἔθνεσιν ἔδωκα καὶ ἄρχοντα καὶ προστάσ‐ σοντα ἔθνεσι· δῆλον γὰρ ἐμοὶ τῷ θεῷ, ὅτι πάντα μᾶλλον ὑπακούσεται αὐτῷ τὰ ἔθνη ἢ ὁ ἐκ περιτομῆς λαός. τὸ δὲ μαρτύριον αὐτοῦ τὸ κήρυγμα ἦν τὸ περὶ αὐτοῦ, ὥσπερ οὖν αὐτὸς ἐδίδαξεν εἰπών· «δεῖ κηρυχθῆναι τὸ εὐαγγέλιον τοῦτο ἐν ὅλῃ τῇ οἰκουμένῃ εἰς μαρτύριον πᾶσι τοῖς ἔθνεσιν». εἶτα εἰς αὐτοῦ πρόσ‐ | |
| 75 | ωπον τοῦ προφητευομένου ἀναφωνεῖ τὸ πνεῦμα λέγον· ἔθνη, ἃ οὐκ οἴδασί σε, ἐπικαλέσονταί σε, καὶ λαοί, οἳ οὐκ ἐπίστανταί σε, ἐπὶ σὲ καταφεύξονται. ταῦτα δὲ πάντα γενήσεταί φησιν ἕνεκεν κυρίου τοῦ θεοῦ σου τοῦ ἁγίου Ἰσραήλ, ὅτι ἐδόξασέ σε. Ἑξῆς παρακελεύεται ἐπιζητεῖν τὸν κύριον συνάπτων τῷ | |
| 80 | προστάγματι ἐπαγγελίαν εὑρέσεως. διό φησι· Ζητήσατε τὸν κύριον καὶ ἐν τῷ εὑρίσκειν αὐτὸν ἐπικαλέσασθε αὐτόν. εἶτα παραινεῖ λέγων· ἐπειδὰν εὑρήσητε αὐτὸν πλησίον ὑμῶν ἑστῶτα καὶ μὴ μακράν που ἀπῳκισ‐ μένον, ὡς ἂν ἐνώπιον ἑστῶτες αὐτοῦ τὸν βίον τὸν ἑαυτῶν κατορθώσατε. καὶ ἐπειδήπερ τοῖς ἔθνεσι τοῖς ἀθέοις καὶ ἀσεβέσι πάλαι πρότερον οὖσι ταῦτα προσ‐ | |
| 85 | φωνεῖ, ἀκολούθως παραινεῖ λέγων· ἐπειδὰν ἐγγίσῃ ὑμῖν ὁ κύριος, ἀπολι‐ πέτω ὁ ἀσεβὴς τὰς ὁδοὺς αὐτοῦ καὶ ἀνὴρ ἄνομος τὰς βουλὰς αὐτοῦ. καλὴ γὰρ ἡ μετάνοια καὶ ἡ ἀπὸ τῶν κακῶν ἀναχώρησις. εἰ γὰρ καὶ ἀθεράπευτα εἶναι νομίζετε τὰ καθ’ ἑαυτούς, κἂν ᾖ ἀπεγνωσμένα ὡς ἐν ἀνθρώποις, ἀλλ’ οὐ καὶ παρ’ ἐμοὶ ἀνίατα καὶ ἀθεράπευτα· πολὺς γάρ εἰμι τοῦ ἀφιέναι. | |
| 90 | Οὐ γάρ εἰσιν αἱ βουλαί μου ὡς αἱ βουλαὶ ὑμῶν οὐδ’ ὥσπερ αἱ ὁδοὶ ὑμῶν τῶν ἀνθρώπων, οὕτως καὶ αἱ ἐμαὶ κρίσεις καὶ αἱ ὁδοί, λέγει κύριος. ὥσπερ γὰρ ὑψηλὸς ὁ οὐρανὸς ἀπὸ τῆς γῆς, οὕτως ὑψωθήσονται αἱ ὁδοί μου παρὰ τὰς ὁδοὺς ὑμῶν καὶ οἱ λογισμοί μου παρὰ τοὺς λογισμοὺς ὑμῶν. ὃν τρόπον γὰρ κατέβη ὁ ὑετὸς | |
| 95 | καὶ ἡ χιὼν ἀπὸ τοῦ οὐρανοῦ ἐκεῖ οὐχ ὑποστρέψει, ἀλλ’ ἐκμεθύσει τὴν γῆν καὶ ἐκτοκήσει τὴν γῆν καὶ βλαστῆσαι αὐτὴν ποιήσει | |
| καὶ δώσει σπέρμα τῷ σπείροντι καὶ ἄρτον τῷ ἐσθίοντι, οὕτως ἔσται ὁ λόγος μου, ὃς ἐξελεύσεται ἐκ τοῦ στόματός μου, οὐχ ὑποστρέψει πρός με κενός, ἀλλ’ ἐὰν ποιήσῃ ὅσα ἠθέλησα, καὶ | 346 | |
2.44(100) | ἐὰν κατορθώσῃ ὅσα ἀπέστειλα αὐτόν. ταῦτα πάντα εἰς πίστωσιν τῆς ἐπαγγελίας, ἧς πεποίηται πρὸς τὸν ἀσεβῆ καὶ τὸν ἄνομον τὸν ἐξ ἐθνῶν ἐπι‐ στρέφοντα εἰπὼν σαφῶς παρέστησε τὸν «ἐν ἀρχῇ» θεὸν ‹λόγον› ἄνωθεν ἐκ τοῦ πατρὸς κατιόντα δίκην ὑετοῦ καὶ χιόνος ἐπὶ τῷ καταβήσεσθαι εἰς ἀνθρώ‐ πους, ἐφ’ ᾧ τε τὰς ψυχὰς αὐτῶν ἀρδεῦσαι καὶ καρποφορῆσαι ποιῆσαι. καὶ τὴν | |
| 105 | ἐπάνοδον δὲ αὐτοῦ τὴν πρὸς τὸν πατέρα δεδήλωκε φήσας· οὐχ ὑποστρέψει πρός με κενός, ἀλλ’ ἐὰν ποιήσῃ ὅσα ἠθέλησα, καὶ ἐὰν κατορθώσῃ ὅσα ἐνετειλάμην αὐτῷ· ἐπὰν γὰρ ταῦτα πρότερον ποιήσῃ, τότε πρός με ὑποστρέψει. εἰ δὲ λέγοιτο ἐκ στόματος τοῦ Χριστοῦ ἐξιέναι, οὐ χρὴ λόγον σημαντικὸν κατὰ τὸν παρ’ ἡμῖν προφορικὸν νομίζειν εἶναι αὐτόν, ἐπεὶ μηδὲ | |
| 110 | στόμα τῷ θεῷ σωματικὸν ἀντίος προσάψειε μὴ τοῦ καθεστῶτος ἐκπεσὼν λο‐ γισμοῦ. πῶς δ’ ἂν ἄλλου λόγος ἀνυπόστατος ἐκπέμπεται καὶ κατέρχεται καὶ ποιήσας τινὰ καὶ κατορθώσας πάλιν ὑποστρέψει πρὸς τὸν ἀποστείλαντα, ἀλλὰ γὰρ ταῦτα σαφῶς συνᾴδει ταῖς εὐαγγελικαῖς διδασκαλίαις, δι’ ὧν ὁ θεὸς λόγος εἰσάγεται ἐκ τοῦ πατρὸς ἀποστελλόμενος καὶ τὰς ἐν ἀνθρώποις οἰκονομίας | |
| 115 | ἐκτελῶν καὶ πάλιν ἀνιὼν πρὸς τὸν πατέρα. Μετὰ ταῦτα ἡ προφητεία πρὸς τοὺς ἐξ ἐθνῶν τῷ σωτηρίῳ λόγῳ προσιόντας φησίν· ἐν γὰρ εὐφροσύνῃ ἐξελεύσεσθε καὶ ἐν χαρᾷ διδαχ‐ θήσεσθε· ἐξελεύσεσθε μὲν γὰρ ἀπὸ τῆς πατροπαραδότου πλάνης, τεύξεσθε δὲ διδασκαλίας τῆς κατὰ τὸ σωτήριον εὐαγγέλιον, ὃ δὴ καὶ χαρᾶς ἐνθέου ποιητι‐ | |
| 120 | κὸν ὑμῖν ἔσται. ὁ δὲ Σύμμαχος· ἐν εὐφροσύνῃ ἐξελεύσεσθε καὶ ἐν εἰρήνῃ ὁδηγηθήσεσθε. εἶτά φησι· τὰ ὄρη καὶ οἱ βουνοὶ νεμηθήσονται ἔμ‐ προσθεν 〈ὑμῶν〉 ἐν ἀγαλλιάσει, καὶ πάντα τὰ ξύλα τοῦ ἀγροῦ κροτήσει χειρί, ⸢δι’ ὧν οἶμαι δυνάμεις θείας συγχαιρούσας τοῖς ἐπὶ γῆς μετανοοῦσι δηλοῦσθαι,⸣ ὃ δὴ καὶ ὁ σωτὴρ ἐδίδαξεν εἰπὼν ‹χαρὰν ἔσεσθαι› | |
| 125 | «ἐν οὐρανοῖς ἐπὶ ἑνὶ ἁμαρτωλῷ μετανοοῦντι». ⸢ξύλα δὲ ἀγροῦ ἐπικροτοῦντα κλάδοις τάχα που αἱ καρποφόροι εἶεν ἂν ψυχαὶ συγχαίρουσαι ταῖς τῶν ἀνόμων ψυχαῖς ἐπιστρεφούσαις πρὸς τὸν θεόν.⸣ σημεῖα γοῦν παρεῖχον χαρᾶς διὰ τοῦ κροτεῖν τοῖς κλάδοις, ἀλλὰ καὶ ἀντὶ τῆς στοιβῆς φησιν ἀναβήσεται κυπάρισσος, ἀντὶ δὲ τῆς κονύζης ἀναβήσεται μυρσίνη. ⸢ἀλληγο‐ | |
| 130 | ρικῶς δὲ καὶ διὰ τούτων ᾐνίττετο τὴν ἀπὸ τῶν χειρόνων ἐπὶ τὰ κρείττω τῶν ψυχῶν καρποφορίαν· αἳ πάλαι μέν, ὅτ’ ἦσαν ἐν ἀθεότητι, οὐδὲν γόνιμον οὐδὲ τρόφιμον ἔφερον· ὡς ἐν ἐρήμῳ δὲ καὶ χέρσῳ καὶ ἀγεωργήτῳ χώρᾳ στοιβὴν ὕλης ἀχρήστου καὶ κόνυζαν τὴν δυσωδεστάτην καὶ ἄχρηστον παντελῶς βοτάνην ἔφυον. νῦν δ’ ὅτε τῆς θείας μετέσχον χάριτος. μυρσίνην εὐωδεστάτην καὶ τὴν | |
| 135 | ὑψηλοτάτην καὶ πάλιν εὐώδη κυπάρισσον ἐκαρποφόρουν. κατὰ δὲ τὸν Σύμ‐ μαχον· ἀντὶ στοιβῆς φησιν ἀναβήσεται βράθυ, ἀντὶ δὲ τῆς κνίδης ἀναβήσεται μυρσίνη, ὡσεὶ σαφέστερον ἐλέγετο· ἀντὶ κακίας ἀναβήσεσθαι δικαιοσύνην καὶ ἀντὶ ἀκολασίας σωφροσύνην καὶ ἀντὶ θράσους ἀνδρείαν καὶ ἀντὶ ἀφροσύνης φρόνησιν καὶ ἁπαξαπλῶς ἀντὶ πονηρίας ἀρετήν.⸣ πρὸς τούτοις | 347 |
| 140 | ἕτερόν τι θαυμάσιον ἐπαγγέλλεται τοῖς ἐπὶ τὸν θεὸν ἐπιστρέψασιν ἔθνεσιν· ἔσται γάρ φησι κύριος αὐτοῖς εἰς ὄνομα καὶ εἰς σημεῖον αἰώνιον καὶ οὐκ ἐκλείψει. ⸢καὶ τίς οὐκ ἂν ἐκπλαγείη τοῦ λόγου τὸ ἀποτέλεσμα ὁρῶν καθ’ ὅλης τῆς οἰκουμένης ἀπὸ τοῦ Χριστοῦ τοῦ θεοῦ Χριστιανοὺς προσαγορευομένους; καὶ τοῦτο αὐτοῖς ἔσεσθαι σημεῖον αἰώνιον τῆς παρὰ τῷ θεῷ σωτηρίας | |
| 145 | τὸ ἐπιγράφεσθαι τὸ τοῦ κυρίου ὄνομα, ὅπερ αὐτοῖς εἰς αἰῶνα παραμενεῖ καὶ οὐκ ἐκλείψει πώποτε· «ἀμεταμέλητα γὰρ τὰ χαρίσματα τοῦ θεοῦ τυγχάνει».⸣ | |
2.45 | Ἐπειδὴ ὁ Ἰουδαίων λαὸς μηδὲν ἀγαθὸν πράσσων μηδὲ φυλάσσων κρίσιν μηδὲ ποιῶν δικαιοσύνην ὥσπερ τι μέγα χαριζόμενος τῷ θεῷ τὴν τοῦ σαββάτου μόνην περιεῖπεν ἡμέραν, εἰκότως ὡς πρὸς αὐτοὺς φάσκει· Ἀκούσατε, ὦ οὗτοι, ἐπειδὴ τὰ ἀναγκαῖα παραλείποντες τὴν τοῦ σαββά‐ | |
| 5 | του ἡμέραν οἴεσθε δεῖν φυλάττειν καὶ τοῦτ’ εἶναι τὸ κατόρθωμα τῆς θεοσε‐ βείας, προσήκει μὴ ἀγνοεῖν ὑμᾶς, ὅτι δεῖ πρῶτον ἁπάντων φυλάσσειν κρίσιν καὶ ποιεῖν δικαιοσύνην· ⸢ὁ γὰρ ταῦτα ποιῶν τοῦ παρὰ θεοῦ μακαρισμοῦ γένοιτ’ ἂν ἄξιος. σὺν τούτοις δὲ καὶ τὰ σάββατα μὴ βεβηλοῦν ἀναγκαῖον· ὅπερ ἔσται εἰ τὰς ἑαυτῶν χεῖρας καθαρὰς πάσης ἀτόπου πράξεως διατη‐ | |
| 10 | ρήσετε. εἰ δὲ ταῦτα μὴ πράττοντες ἐπὶ σχολῆς καὶ ἀργίας διάγοιτε τὴν τοῦ σαββάτου ἡμέραν, ἴστε τὸ μηθὲν ποιοῦντες.⸣ Εἶτα καὶ τοὺς παρ’ αὐτοῖς προσηλύτους ἀλλοφύλους μὲν καὶ ἀλλοτρίους τοῦ γένους ὄντας συναφθέντας δὲ τῷ λαῷ διὰ τοῦ τῷ θεῷ προσ‐ εληλυθέναι προσκαλεῖται. καὶ προτρέπει τοῦ τῆς θεοσεβείας ἔχεσθαι λόγου | |
| 15 | ⸢διδάσκων μὴ μέγα φρονεῖν Ἰουδαίων παῖδας ἐπὶ τῷ γένει μηδ’ ἐπὶ τοῖς προ‐ πάτορσι σεμνύνεσθαι.⸣ διὸ εἴρηται κατὰ τὸν Σύμμαχον· μὴ λεγέτω ὁ υἱὸς τοῦ ἀλλοτρίου προσκολληθεὶς πρὸς κύριον λέγων Χωρισμῷ χωρίσει με κύριος ἀπὸ τοῦ λαοῦ αὐτοῦ. ⸢ἐπεὶ δὲ καὶ τὴν πολυπαιδίαν εὐλογίαν θεοῦ ἡγοῦντο εἶναι Ἰουδαῖοι, μισθόν τε καὶ καρπὸν θεοσεβείας τὴν πολυτεκνίαν ὑπο‐ | |
| 20 | λαμβάνοντες, ἀναστέλλων αὐτῶν καὶ ταύτην τὴν δόξαν, ἐσφαλμένην τε οὖσαν ἐλέγχων ἀγόνοις καὶ μὴ δυνατοῖς παιδοποιεῖν διὰ τὸ ἐκτετμῆσθαι τὴν νῦν ὑπισ‐ χνεῖται ἐπαγγελίαν μηδὲν ἐμποδὼν ἔσεσθαι τοῖς εὐνούχοις φάσκων πρὸς τὸ | |
| τυχεῖν τῶν παρὰ θεῷ ἀγαθῶν, εἰ ζῆν κατὰ θεὸν προέλοιντο.⸣ διόπερ καὶ τοῖς εὐνούχοις τοῖς ἐοικόσι κατὰ τὴν τοῦ σώματος ἀτεκνίαν ἀκάρπῳ ξύλῳ τὴν ἴσην | 348 | |
| 25 | τῷ Ἰσραὴλ ὑπογράφει ἐλπίδα· εἰ γὰρ φυλάξαιντο καὶ οὗτοι τὰ προλεχθέντα πάσης μὲν ἀδικίας ἀποσχόμενοι διὰ δὲ τῶν κατὰ θεὸν ἔργων τὸν τῷ θεῷ ἀρεστὸν μετιόντες βίον πρὸς τῷ φυλάττειν τὸν ἀκριβῆ περὶ τῶν σαββάτων νόμον τεύξασθαι καὶ αὐτοὺς τῶν ἐπηγγελμένων. ἀκριβῶς γοῦν διαστέλλεται καὶ ἐπὶ τούτων πρὸς τῷ φυλάττειν τὰ σάββατα προσήκειν αὐτοὺς φάσκειν ἐκλέγεσθαι, | |
| 30 | ἅπερ ἐγὼ θέλω, ἀλλ’ οὐ τὰ σάββατα θέλω φησί. διὸ κατ’ ἀρχὰς ἔφασκον τῆς βίβλου· «τὰς νουμηνίας ὑμῶν καὶ τὰ σάββατα καὶ ἡμέραν μεγάλην οὐκ ἀνέχο‐ μαι». διόπερ εἰ καταδέξαιντο, ἃ ἐγὼ θέλω, καὶ ἀντέχοιντο τῆς ἐμῆς διαθή‐ κης, ἣν παρεδείκνυον ἀρτίως λέγων φυλάσσεσθαι δεῖν κρίσιν καὶ ποιεῖν δικαιοσύνην, καί· μακάριος ἀνὴρ ὁ ποιῶν ταῦτα καὶ ἄνθρωπος ὁ | |
| 35 | ἀντεχόμενος αὐτῶν καὶ ὁ διατηρῶν τὰς χεῖρας αὐτοῦ μὴ ποιεῖν ἀδίκημα· ⸤πῶς γὰρ οὐ μακάριος τοιαύτας εἰληφὼς τὰς ἐπαγγελίας;⸥ ταῦτα γὰρ ἦν ἃ θέλω, ἅπερ εἰ πράττοιεν οἱ προσήλυτοι καὶ οἱ εὐνοῦχοι, οὐδὲν ἂν λυπήσειεν αὐτοὺς καὶ τὸ φυλάττειν τὰ σάββατα τῆς τοῦ νόμου παραγγελίας εἵνεκα. | |
| 40 | Τοῖς μὲν οὖν εὐνούχοις τοῖς τῶν λελεγμένων φύλαξι καρπὸν ὡς ἐν ἀνθρώπων διαδοχῇ μηδένα κεκτημένοις ἀντὶ πάσης πολυτεκνίας δώσειν ἐπαγ‐ γέλλεται ἐν τῷ οἴκῳ καὶ ἐν τῷ τείχει αὐτοῦ τόπον ὀνομαστόν, ἢ κατὰ τοὺς λοιποὺς ἑρμηνευτάς· χεῖρα καὶ ὄνομα βέλτιον υἱῶν καὶ θυγατέρων, καὶ ὄνομα δὲ αἰώνιον δώσω φησὶν αὐτοῖς, ὃ οὐκ ἐξαρθήσεται· ⸢ὥσπερ | |
| 45 | γάρ ποτε ‹τῷ Ἰακὼβ ὄνομα› ἐδωρησάμην ‹Ἰσραὴλ› αὐτὸν προσειπὼν ἀντὶ τοῦ Ἰακώβ, ἔργῳ δὲ ποιήσας αὐτὸν ἄνθρωπον θεωρὸν θεοῦ, οὕτω γὰρ μεταλαμβάνεται εἰς τὴν Ἑλλάδα φωνὴν ὁ Ἰσραὴλ ἑρμηνευόμενος ἄνθρωπος ὁρῶν θεόν, οὕτως καὶ τοῖς κατὰ σάρκα ἀτέκνοις, εἰ θεοσεβεῖν προέλοιντο, παρέξω ὄνομα, ὅπερ ὑπάρξει αὐτοῖς ὑπὲρ πᾶσαν πολυπαιδίαν.⸣ εἰ δὲ καὶ κατὰ τὴν σωτήριον διδασκαλίαν | |
2.45(50) | «εἰσὶν εὐνοῦχοι οἵτινες εὐνουχίασαν ἑαυτοὺς διὰ τὴν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν», ἀκόλουθον ἂν εἴη καὶ περὶ τούτων ἔτι μᾶλλον νοῆσαι, ὅπως εἴρηται τό· δώσω αὐτοῖς ἐν τῷ οἴκῳ μου καὶ ἐν τῷ τείχει μου τόπον ὀνομαστόν· ⸢εἰ γὰρ ‹πολλαὶ μοναὶ παρὰ τῷ πατρί›, καὶ ἔστι ‹πόλις θεοῦ Ἰερουσαλὴμ ἐπουράνιοσ› καὶ τόπος αὐτοῖς εἴσω τοῦ οἴκου τοῦ θεοῦ ‹ἐν ταῖς πολλαῖς μοναῖσ›, δοθήσεται | |
| 55 | καὶ μερὶς ἐν τῷ τείχει ‹τῆς ἐπουρανίου τοῦ θεοῦ πόλεωσ›.⸣ καὶ ὄνομα δὲ τοῖς αὐτοῖς δοθήσεται κρεῖττον υἱῶν καὶ θυγατέρων, ἢ κατὰ τὸν Ἀκύλαν· καὶ ὄνομα ἀγαθὸν παρὰ υἱοὺς καὶ θυγατέρας, ⸢ὄνομα αἰώνιον δώσω | |
| αὐτοῖς. διὰ τούτων οἶμαι τὴν Ἰουδαίων δόξαν ἀπελέγχειν τὸν λόγον, ἐπειδὴ θεοφιλεῖς ἑαυτοὺς ἐνόμιζον εἶναι ἐπὶ τῇ πολυτεκνίᾳ· ἐν ταύτῃ γὰρ ὑπελάμβανον | 349 | |
| 60 | εἶναι τὴν εὐλογίαν τοῦ θεοῦ.⸣ Τοῖς δ’ ἐξ ἐθνῶν προσηλύτοις, εἰ τὰ προλεχθέντα φυλάττοιεν καὶ μὴ μόνον δουλεύειν τῷ θεῷ, ἀλλὰ δὴ καὶ ἀγαπᾶν αὐτὸν προθέμενοι εἶεν καὶ ἀντέχεσθαι τῆς διαθήκης αὐτοῦ, καὶ τούτους εἰσάξειν ἐπαγγέλλεται εἰς τὸ ὄρος τὸ ἅγιον αὐτοῦ, εὐφρανεῖν τε αὐτοὺς καὶ τὰς παρ’ αὐτῶν ἀποδέ‐ | |
| 65 | ξασθαι θυσίας, εἰ καὶ ἀλλογενεῖς καὶ ἀλλόφυλοι δοκοῖεν τυγχάνειν· ⸢τὸν γὰρ οἶκον αὐτοῦ μὴ τῶν δὲ μὲν ὑπάρχειν τῶν δὲ μή, ἀνεῷχθαι δὲ πᾶσιν τοῖς ἔθνεσι, δι’ ὑπερβολὴν φιλανθρωπίας ὡς καὶ εὐνούχους παραδέχεσθαι καὶ προσηλύτους,⸣ θυσίας δ’ ἐν τούτοις παρὰ τῶν εἰρημένων καταδέξασθαί φησι πάντως που τὰς δι’ εὐχῶν καὶ αἰνέσεων. | |
| 70 | Εἰ δὲ κατὰ τὰς σωματικὰς φήσειέ τις οὐχ ἁμαρτήσεται, πρὸς γὰρ τοὺς πρὸ τῆς καινῆς διαθήκης κατὰ τὸν Μωσέως νόμον πολιτευομένους ταῦτα ἐλέγετο, ταῦτα δέ φησιν ἅπαντα ὁ μέλλων συνάγειν τοὺς διεσκορπισμένους Ἰσραὴλ θεὸς ἐπηγγείλατο, ἢ τοὺς ἐξωσμένους κατὰ τὸν Ἀκύλαν· ⸢οἶμαι δὲ διὰ τούτων ὡς μὲν πρὸς τὴν λέξιν διὰ τὴν ἀπὸ Βαβυλῶνος ἐπιστροφὴν τοῦ λαοῦ | |
| 75 | τὴν ἐπὶ Κύρου καὶ Δαρείου καὶ Ἀρταξέρξου γενομένην τὸν θεὸν ἂν εἰρῆσθαι συναγαγεῖν⸣ τοὺς διεσκορπισμένους Ἰσραήλ· κατὰ τούτους γὰρ τῶν Περσῶν βασιλέας ἐπανῆλθον ἐκ τῆς αἰχμαλωσίας οἱ ἐν τῇ ἱστορίᾳ τοῦ Ἔσδρα ἀναγεγραμμένοι, ⸢καθ’ οὓς χρόνους εἰκὸς ἦν καὶ πλῆθος αὐτοῖς ἀλλοφύλων ἐθνῶν προσηλυτεῦσαι, οὓς διὰ τὴν ἑτέραν κατάστασιν καὶ διὰ τὸ ἀλλογενὲς καὶ ἄγριον | |
| 80 | τοῦ τρόπου ἀγροῦ θηρία ὠνόμασεν ὁ λόγος.⸣ καὶ ταῦτα συναχθήσεσθαι μετὰ τοῦ Ἰσραὴλ φήσας ὡς δὲ πρὸς βαθυτέραν διάνοιαν ὁ μὲν Ἰσραὴλ ὁ συναχθεὶς ἐκ τῆς διασπορᾶς ὁ χορὸς ἂν γένοιτο ὁ προφητικὸς καὶ πάντες οἱ ἐπὶ τοῦ προτέρου λαοῦ ἐν θεοσεβεῖ κατορθώσαντες βίῳ, οἵ τε τοῦ σωτῆρος ἡμῶν εὐαγγελισταὶ καὶ μαθηταὶ καὶ ἀπόστολοι, πάντες οἱ ἐξ Ἰσραὴλ τὸν Χριστὸν τοῦ θεοῦ παραδεδεγμένοι, | |
| 85 | περὶ ὧν αὐτὸς ὁ σωτὴρ ἐδίδασκεν ἐπισφραγιζόμενος τὴν Ἠσαΐου προφητείαν ἐξ αὐτοῦ προσώπου λέγουσαν· «Πνεῦμα κυρίου ἐπ’ ἐμέ, οὗ εἵνεκεν ἔχρισέ με· εὐαγ‐ γελίσασθαι πτωχοῖς ἀπέσταλκέ με, κηρύξαι αἰχμαλώτοις ἄφεσιν καὶ τυφλοῖς ἀνάβλεψιν». ⸢τὰ δὲ θηρία τὰ μετὰ τοῦ Ἰσραὴλ συναγόμενα οἱ ἐξ ἐθνῶν προσ‐ ιόντες τῷ λόγῳ εἶεν ἂν οὓς ἀνακαλεῖται λέγων ἑξῆς· δεῦτε φάγετε, πάντα τὰ | |
| 90 | θηρία τοῦ δρυμοῦ· δρυμὸν δὲ πολλάκις τετηρήκαμεν τὸ πλῆθος τῶν ἀλλο‐ φύλων ἐθνῶν λελέχθαι. ταῦτ’ οὖν τὰ θηρία τῆς τοῦ θεοῦ κλήσεως καταξιοῖ καὶ εἰς ἑστίασιν ἀνακαλεῖται.⸣ διὸ κατὰ τὸν Ἀκύλαν ἀντὶ τοῦ· πάντα τὰ θηρία, πᾶν ζῷον αὐτοῦ εἴρηται, καὶ πάλιν· πάντα τὰ ζῷα αὐτοῦ· τίνος δὲ αὐτοῦ ἢ | |
| τοῦ θεοῦ; οὐχ ἁπλῶς οὖν καλεῖ τὰ θηρία, ἀλλὰ τὰ αὐτοῦ. εἶτ’ ἐπειδήπερ ἐθνῶν | 350 | |
| 95 | ἀλλοφύλων καὶ θηρίων δρυμοῦ μνήμην ἐποιήσατο καὶ συνεῖδε τῷ πνεύματι, ὡς ἄρα ὑπακούσονται οὗτοι τῇ κλήσει, τὸ δὲ Ἰουδαίων πλῆθος ‹ἐναπομένει τῇ ἀπιστίᾳ›, μεταβαλὼν πάλιν πρὸς αὐτοὺς καταμέμφεται αὐτοῖς τύφλωσιν· εἰ γὰρ θῆρες καὶ τὰ τοῦ δρυμοῦ ζῷα μεταβαλεῖν ἐπὶ τὸν θεοσεβῆ βίον μέλλοι, οἱ δὲ τῇ ἑαυτῶν ἐναπέθνῃσκον κακίᾳ. | |
2.45(100) | Πῶς οὐκ εὐλόγως τὰ ἐπιφερόμενα κατ’ αὐτῶν ῥηθήσεται, τινὰ δὲ ταῦτα ἐπιλέγει· ἴδετε ὅτι ἐκτετύφλωνται πάντες, ὁ δὲ Σύμμαχος· οἱ σκοποὶ αὐτοῦ φησι τυφλοί, πάντες ἀνόητοι, πάντες κύνες ἄλαλοι, μὴ δυνάμενοι ὑλακτεῖν. οἱ τοῦ Ἰουδαίων δὲ ἔθνους ἄρχοντες τυφλοὶ σκοποὶ λέγονται καὶ ἀνόητοι καὶ κύνες ἐνεοί, οὐ δυνάμενοι ὑλακτεῖν· δέον γὰρ | |
| 105 | αὐτοὺς ἐπαμύνειν τῇ ποίμνῃ τοῦ θεοῦ καὶ κυνῶν θηρευτῶν δίκην ἀπελαύνειν τῶν θρεμμάτων τοὺς λύκους. οἱ δὲ ὥσπερ ἐνεοὶ κύνες οὐδὲ μέχρι τοῦ ὑλακτεῖν ἐχώρουν, ἀλλὰ καὶ οὐδὲν καθευδόντων διαφέροντες φαντασίαις προσεῖχον μόναις ὥσπερ ἐνυπνιαζόμενοι. διὸ κατὰ τὸν Σύμμαχον εἴρηται· ὁραματισταί, κοιμώμενοι, ἀγαπῶντες νυστάζειν, κατὰ δὲ τὸν Ἀκύλαν· φανταζόμενοι, | |
| 110 | ἀγαπῶντες τὸ νυστάξαι. ⸢καὶ τοιοῦτοι μὲν ἦσαν οἱ τῶν Ἰουδαίων ἄρχοντες πρὸς τοὺς ἐκτός, πρὸς οὓς ἔδει διεγρηγορέναι καὶ νήφειν καὶ κατὰ τῶν ἐχθρῶν ὑλακτεῖν. πρὸς δὲ τοὺς οἰκείους ἀναιδεῖς τινες ὑπῆρχον ‹κατεσθίοντεσ› τὰ ὑπ’ αὐτοῖς ποιμαινόμενα ‹πρόβατα›.⸣ διὸ ἐπιφέρει ἑξῆς· καὶ οἱ κύνες ἀναιδεῖς τῇ ψυχῇ, οὐκ εἰδότες πλησμονήν· καί εἰσι πονηροὶ οὐκ εἰδότες σύνεσιν, | |
| 115 | πάντες ταῖς ὁδοῖς αὐτῶν ἐξηκολούθησαν, ⸢οὐ ταῖς ὁδοῖς τοῦ θεοῦ, ἀλλὰ ταῖς ἑαυτῶν διὰ τοῦ τὰ καταθύμια ἑαυτοῖς πράττειν.⸣ Σφόδρα δὲ ἀκολούθως σκοπῶν τυφλῶν μνημονεύσας καὶ κύνας αὐτοὺς ἀνειπών, κατά τι μὲν ἐνεούσης νυστάζοντας καὶ μὴ εἰδότας ὑλακτεῖν, κατά τι δὲ ἀναιδεῖς καὶ πονηροὺς τὴν κατὰ τῶν δικαίων καὶ θεοφιλῶν ἀνδρῶν | |
| 120 | τόλμαν αὐτῶν ἐπήγαγε καὶ τὰς κατὰ τῶν προφητῶν ἀπειλὰς λέγων· Ἴδετε ὡς ὁ δίκαιος αἴρεται, καὶ οὐδεὶς ἐκδέχεται τῇ καρδίᾳ, καὶ ἄνδρες δίκαιοι αἴρονται, καὶ οὐδεὶς κατανοεῖ. ⸢καὶ πῶς γὰρ ἔμελλον κατανοεῖν οἱ τὰς ψυχὰς τυφλοί; εἰ γὰρ μὴ οὕτως εἶχον, κἂν ἑώρων τὸν δίκαιον καὶ συνίεσαν τὴν κατ’ αὐτὸν οἰκονομίαν, ἀλλ’ οἱ μὲν τυφλοὶ ὄντες καὶ κύνες ἀναιδεῖς τοιαῦτα | |
| 125 | κατὰ τῶν δικαίων ἐτόλμων, οἱ δὲ ἐν εἰρήνῃ ὑπὸ τοῦ θεοῦ παρελαμβάνοντο.⸣ καὶ ἡ ταφὴ δὲ αὐτοῦ ἦρτο ἐκ τοῦ μέσου. ⸢εἴποι δ’ ἄν τις δύνασθαι ταῦτα ἁρμόττειν καὶ τῷ σωτῆρι καὶ τοῖς μαθηταῖς αὐτοῦ τοῖς ὑπὸ τοῦ Ἰουδαίων ἔθνους ἐπιβεβουλευμένοις, ἀλλὰ καὶ τὴν ἀνάστασιν τοῦ σωτῆρος ἡμῶν αἰνίττεσθαι τὸ λόγιόν φησι· τοῦ μὲν θανάτου διὰ τῆς ταφῆς αὐτοῦ δηλουμένου, τῆς δὲ ἀναστά‐ | |
| 130 | σεως διὰ τοῦ ἦρθαι ἐκ τοῦ μέσου τὴν ταφὴν αὐτοῦ.⸣ ἀλλ’ οὗτος μὲν ἐκ | |
| μέσου ἀδικίας ἤρθη καὶ γέγονεν ἐν εἰρήνῃ καὶ ἡ ταφὴ αὐτοῦ ἐκ τοῦ μέσου ⸢ἀφανὴς γέγονε διὰ τὸ μὴ ἀπομεῖναι αὐτὸν ἐν τῷ τῆς ταφῆς τόπῳ· ὅθεν ‹ὁ ἄγγελος ἐπιστὰς ταῖς γυναιξὶν ἔλεγε›· «Τίνα ζητεῖτε; Ἰησοῦν; οὐκ ἔστιν ὧδε· δεῦτε ἴδετε τὸν τόπον αὐτοῦ».⸣ | 351 | |
| 135 | Ὑμεῖς δὲ οἱ τὰ ὅμοια καὶ πάλαι πρότερον ὑπὸ τῶν προφητῶν τοῦ θεοῦ τετολμηκότες οἱ ἀληθῶς ‹τετυφλωμένοι καὶ κύνες ἐνεοὶ καὶ ἀναιδεῖσ›, προσαγάγετε ὧδε, ἢ ἐγγίσατε ὧδε κατὰ τοὺς λοιποὺς ἑρμηνευτάς, υἱοὶ ἄνομοι καὶ σπέρμα μοιχῶν καὶ πόρνης· ⸢οὐ γὰρ ἄξιον ‹τοῦ Ἀβραὰμ καὶ τῆς Σάρρας τέκνα› ὑμᾶς καλεῖν· «εἰ γὰρ τέκνα τοῦ Ἀβραὰμ ἦτε, τὰ ἔργα τοῦ | |
| 140 | Ἀβραὰμ ἐποιεῖτε ἄν». μοιχοὺς δὲ οἶδεν ὁ λόγος καλεῖν τοὺς πάλαι εἰδωλολατροῦν‐ τας, περὶ ὧν εἴρηται· «καὶ ἐμοίχευσαν τὸ ξύλον καὶ τὸν λίθον», πόρνην δὲ τὴν Ἰερουσαλήμ, ὡς ἐδήλου διὰ τῶν ἔμπροσθεν ὁ παρὼν προφήτησ⸣ εἰπών· «Πῶς ἐγένετο πόρνη πόλις πιστὴ Σιών»· ὅθεν κατὰ τὸν Σύμμαχον σπέρμα μοιχῶν εἴρηται καὶ πορνευσάσης, ὥστε εἰ καὶ μὴ ἐπὶ τοῦ παρόντος εἰδωλολατροῦσιν | |
| 145 | Ἰουδαίων παῖδες, ἀλλὰ σπέρμα γοῦν εἰσι μοιχῶν καὶ πόρνης. διό φησι πρὸς αὐτοὺς ὁ λόγος· σπέρμα μοιχῶν καὶ πόρνης, προσαγάγετε ὧδε καὶ πλησίον γενόμενοι εἴπατε· ἐν τίνι ἐνετρυφήσατε; ἢ κατὰ τὸν Σύμμαχον· τίνος κατετρυφήσατε καὶ κατὰ τίνος ἐπλατύνατε τὸ στόμα, ἐμη‐ κύνατε γλῶσσαν; ⸢μάλιστα γὰρ αὐτῶν τὴν γλῶσσαν καὶ τὸ στόμα καται‐ | |
2.45(150) | τιᾶται διὰ τὰς κατὰ τοῦ σωτῆρος φωνὰς καὶ ἃς εἰσέτι καὶ νῦν κατ’ αὐτοῦ ποιοῦν‐ ται βλασφημίας. διό φησιν· ἐπὶ τίνα ἠνοίξατε τὸ στόμα ὑμῶν καὶ ἐπὶ τίνα ἐχαλάσατε τὴν γλῶσσαν ὑμῶν; οὐχ ὑμεῖς ἐστε τέκνα ἀπωλεί‐ ας;⸣ ὁ μὲν γὰρ ἦρται ἐκ μέσου ἀδικίας καὶ ἐν εἰρήνῃ γέγονεν, ἥ τε ταφὴ αὐτοῦ ἦρται ἐκ τοῦ μέσου· ὑμεῖς δὲ ἄρα ἦτε τέκνα τῆς ἀπωλείας καὶ | |
| 155 | τὸ σπέρμα τὸ ἄνομον. Ὑμεῖς οἱ παρακαλοῦντες ἐπὶ τὰ εἴδωλα ὑπὸ δένδρα δασέα, σφάζοντες τὰ τέκνα αὐτῶν ἐν ταῖς φάραγξιν ἀνὰ μέσον τῶν πετρῶν. ἐκείνη σου ἡ μερίς, οὗτός σου ὁ κλῆρος, καὶ ἐκείνοις ἐξέχεας σπονδὰς καὶ τούτοις ἀνήνεγκας θυσίας, ἢ κατὰ τὸν Σύμ‐ | |
| 160 | μαχον· ὑποκάτω παντὸς ξύλου εὐθαλοῦς σφάζοντες τὰ γεννήματα ἐν ταῖς φάραγξιν ὑπὸ τὰς ἐξοχὰς τῶν πετρῶν· τούτων γὰρ ἄξιοί φησιν ἦτε, διὸ ἐκείνη σου ἡ μερὶς καὶ οὗτος ὁ κλῆρός σου. ⸢σαφῶς δὴ διὰ τούτων δείκνυται ἡ παροῦσα προφητεία τοῖς κατὰ τοὺς χρόνους Ἠσαΐου τοῦ προφήτου εἰδωλολάτραις ἁρμόζουσα,⸣ ὧν καταλέξασα τὰς παρανομίας ἐπιφέρει· | |
| 165 | ἄρ’ οὖν ἐπὶ τούτοις οὐκ ἄξιον καθ’ ὑμῶν ἐπαφεῖναι τὴν ὀργήν, μάλισθ’ ὅτι ἐπ’ ὄρος ὑψηλὸν καὶ μετέωρον, ἐκεῖ ἡ κοίτη σου, καὶ ἐκεῖ ἀνεβίβασας θυσίαν καὶ ὀπίσω τῶν σταθμῶν τῆς θύρας ἔθηκας μνημόσυνά | |
| σου. ⸢καὶ ταῦτά φησιν ἔπραττες οὐδὲ κεκρυμμένως ἀσεβῶν, ἀλλὰ πεπαρρησιασ‐ μένως· οὕτως ὡς καὶ ἐπ’ αὐτῶν τῶν ὑψηλοτάτων ὀρῶν ἐπιτελεῖν τὰς δαι‐ | 352 | |
| 170 | μονικὰς θυσίας.⸣ ἤδη δὲ καὶ ὀπίσω τῶν θυρῶν σου ὥσπερ ἀντὶ φυλακτηρίου τὰ μνημόσυνα τῆς σαυτοῦ εἰδωλολατρίας, δηλαδὴ τὰ ἄψυχα ἀγάλματα ἐπιτιθεὶς καὶ ταῦτ’ ἔπραττες ὡς ἂν εὑρήσων τι πλέον ἐκ τῆς ἐμῆς ἀναχωρήσεως. ταῦτα μὲν ὡς πρὸς ‹τοὺσ› εἰρημένους ‹σκοποὺς τοὺς τυφλοὺσ› καὶ ‹τοὺς κύνας τοὺς ἐνεούσ›, τὰ δ’ ἑξῆς ὡς πρὸς αὐτὴν τὴν Ἰερουσαλὴμ καὶ τὴν συναγωγὴν τοῦ Ἰουδαίων λαοῦ | |
| 175 | ἐπιφέρει λέγων· ἠγάπησας τοὺς κοιμωμένους μετὰ σοῦ, κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον καὶ τοὺς λοιποὺς ἑρμηνευτάς· ἠγάπησας τὴν κοίτην αὐτῶν, τίνων δὲ αὐτῶν ἢ ‹τῶν σκοπῶν σου› τῶν προειρημένων καὶ ‹τῶν κυνῶν τῶν ἀναιδῶν›; Καὶ ἐπλήθυνας τὴν πορνείαν σου μετ’ αὐτῶν· διὸ | |
| 180 | ἐλέγετο περὶ αὐτῶν· «ἐνυπνιαζόμενοι κοίτην, φιλοῦντες νυστάξαι». ἐκεῖνοι μὲν οὖν ἦσαν τοιοῦτοι «ἐνυπνιαζόμενοι» ‹κοίτασ› καὶ «φιλοῦντες νυστάξαι», ἡ δὲ δια‐ βαλλομένη διὰ τῶν προκειμένων ὡς ἐν αὐτοῖς ἐκείνοις χαίρουσα ἀκούει· ἠγάπη‐ σας τοὺς κοιμωμένους μετὰ σοῦ καὶ ἐπλήθυνας τὴν πορνείαν σου μετ’ αὐτῶν καὶ πολλοὺς ἐποίησας τοὺς μακρὰν ἀπὸ σοῦ· ⸢πολλοὶ γὰρ | |
| 185 | ἔφυγον τὴν Ἰερουσαλὴμ οἱ τῷ θεῷ ἀνακείμενοι ἄνδρες διὰ τὰς ἐν αὐτῇ συντελου‐ μένας ἀθέους πράξεις.⸣ διὸ λέλεκται· καὶ πολλοὺς ἐποίησας τοὺς μακρὰν ἀπὸ σοῦ, ἀλλὰ καὶ ἀπέστειλάς φησι πρέσβεις ὑπὲρ τὰ ὅριά σου, ἢ κατὰ τὸν Σύμμαχον· καὶ ἐπλήθυνας τὰ μυρέψιά σου, ἀπέστειλας ὅμηρά σου ἕως μακράν. ⸢ταῦτα πάντα προσωποποιεῖ ὡς πρὸς ἑταίραν καλλω‐ | |
| 190 | πιζομένην καὶ πάντα πράττουσαν ἐφ’ ἡδονῇ τῶν προσιόντων αὐτῇ.⸣ διὸ τούτων ἕνεκά φησιν· ἐταπεινώθης ἕως ᾅδου, ταῖς πολυοδίαις σου ἐκοπίασας· ⸢οὐ γὰρ μίαν ὥδευες ‹τὴν βασιλικὴν ὁδόν›, ἀλλὰ πολλὰς καὶ πεπλανημένας.⸣ διόπερ ἐκοπίασας καὶ οὐδ’ οὕτως ἔστης οὐδὲ εἶπας Παύσωμαι ἐνισ‐ χύουσα, ⸢ἀλλ’ ὥσπερ ἰσχύουσα καὶ νεανιευομένη χείρονα τούτων ἔπραξας | |
| 195 | ἐπιμένουσα ταῖς οἰκείαις ἀτοπίαις.⸣ ὅθεν οὐδὲ ἐπέστρεψας οὐδὲ κατεδεήθης μου, ἢ κατὰ τὸν Ἀκύλαν· οὐκ ἐλιτάνευσας, ὥστε τυχεῖν ἀφέσεως. Διέμενες δὲ ἐξ αἰῶνος ἄφοβος καὶ ἀνευλαβής· εἰ δὲ καί ποτε ἔδοξας θεοσεβεῖν, ἐπαγγέλλεσθαι καὶ τότε τὴν ἐπαγγελίαν ἐψεύσω, ἀλλ’ οὐδὲ πρὸ τούτου φησὶν ἐμνήσθης μου οὐδὲ ἔλαβές με εἰς τὴν διάνοιάν σου οὐδὲ | |
2.45(200) | εἰς τὴν καρδίαν σου· εἰκότως οὖν κἀγώ σε παρόψομαι διὰ ταῦτα καὶ καταλείψω σε ἔρημον· οὐδὲ γὰρ ἔτι καὶ νῦν φόβον ἀναλαμβάνεις θεοῦ. Διὸ μάνθανε τὰ περιμένοντά σε τίνα δὲ ἔστι ταῦτα· θεοῦ κατα‐ λήψεταί σε ὀργὴ ἔκδικος πάντων τῶν τετολμημένων σοι, καθ’ ὃν καιρὸν ἐλεγχθή‐ σεταί σου τὰ κακά, κατὰ δὲ τὸν καιρὸν τῆς ἐπελευσομένης σοι ὀργῆς οὐδείς σοι | |
| 205 | παραστήσεται, οὐδὲ τῆς φωνῆς σου ἐπακούσονται οἱ νομιζόμενοί σου θεοί. ἀντὶ | |
| δὲ τοῦ· ἐξελέσθωσάν σε ἐν τῇ θλίψει σου, ὁ Σύμμαχος· ἐξελέσθωσάν σέ φησιν αἱ συναγωγαί σου, γυμνῶς καὶ σαφῶς διδάσκοντος τοῦ λόγου, ὡς οὐδὲν ὠφελήσουσιν αὐτοὺς αἱ συναγωγαὶ αὐτῶν. εἶτ’ ἐπιλέγει· τούτους γὰρ 〈πάντασ〉 λήψεται ἄνεμος καὶ ἀποίσει καταιγίς. οἱ δὲ ἀντεχόμενοί | 353 | |
| 210 | μου κτήσονται γῆν καὶ κληρονομήσουσι τὸ ὄρος τὸ ἅγιόν μου. καὶ ἐροῦσι Καθαρίσατε ἀπὸ προσώπου αὐτοῦ ὁδοὺς καὶ ἄρατε σκῶλα ἀπὸ τῆς ὁδοῦ τοῦ λαοῦ μου· ⸢πάντας μὲν οὖν τοὺς κατηγορηθέντας φησὶ λήψεται ἄνεμος καὶ ἀποίσει καταιγίς. καὶ τοιοῦτο τέλος λήψεται τοὺς ἐπὶ τοῖς εἰρημένοις διαβληθέντας· τοὺς δὲ ‹τὴν καλὴν ἐκλεξαμένους μερίδα›, ἐμὲ | |
| 215 | δηλαδὴ τὸν θεόν, καὶ τοὺς γνησίως καὶ καθαρῶς ἀντεχομένους ἡ παρ’ ἐμοῦ ἀμοιβὴ διαδέξεται·⸣ κτήσονται γὰρ τὴν ἐπηγγελμένην αὐτοῖς γῆν καὶ τὸ ὄρος τὸ ἅγιόν μου κληρονομήσουσιν. ἤδη δὲ καὶ ἑτέρων ἔσονται διδάσκαλοι παραινοῦντες αὐτοῖς ἐξομαλίζειν τὰς ὁδοὺς τοῦ λαοῦ διὰ τοῦ καθαρὰς ποιεῖσ‐ θαι καὶ λείας πρὸς τὸν λαὸν διδασκαλίας ‹μηδὲν ἐχούσας σκολιὸν μηδὲ στραγ‐ | |
| 220 | γαλιῶδεσ›. γῆ δὲ καὶ ὄρος ἅγιον ὡς μὲν πρὸς τοὺς πάλαι λέγοιτο ἂν Ἰερουσαλὴμ καὶ τὸ Σιὼν ὄρος, ἥ τε τῆς Ἰουδαίας χώρα ὡς δὲ πρὸς τὸν ἀληθῆ λόγον ὄρος ἅγιον, ὃ πολλάκις καὶ διὰ τῶν ἔμπροσθεν ἐδήλου ‹τὴν ἐπουράνιον Ἰερουσαλήμ›, γῆν δὲ τὴν ἀμφὶ τὰ οὐράνια διατριβὴν καὶ πάντα τὸν ἐπουράνιον χῶρον, ἔνθα τὸν ἐπάξιον κλῆρον ἀπολήψονται οἱ ἀντεχόμενοι τοῦ θεοῦ. κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον· | |
| 225 | ὁ δὲ παρρησιάσας φησὶν ἐν ἐμοὶ κληρονομήσει τὸ ὄρος τὸ ἅγιόν μου. καὶ ἐρεῖ Ὁδοποιήσατε, σχολάσατε ὁδόν, ἐπάρατε προσκόμματα ἀπὸ τῆς ὁδοῦ τοῦ λαοῦ μου· ⸢οὐ γὰρ μόνης τῆς αὐτοῦ σωτηρίας πρόνοιαν ποιήσεται ὁ παρὰ τῷ θεῷ κατορθώσας, ἀλλὰ καὶ τῷ λαῷ τοῦ θεοῦ χρήσιμον ἑαυτὸν παρέξει προστάττων ἐξομαλίζειν αὐτῷ τὴν ὁδὸν τῆς θεοσεβείας καὶ τὰ | |
| 230 | δοκοῦντα προσκόμματα τῶν θείων ἀναγνωσμάτων περιαιρεῖν διὰ τῆς ἐπὶ τὸ σαφέστερον αὐτῶν ἑρμηνείας.⸣ | |
2.46 | Πρὸς τοὺς ἄρχοντας τοῦ Ἰουδαίων ἔθνους, οὓς ‹κύνας ἐνεοὺσ› καὶ ‹σκοποὺς τυφλοὺσ› ὠνόμαζε καὶ ‹υἱοὺς ἀνόμους καὶ σπέρμα μοιχῶν καὶ πόρνησ›, ἀποτεινόμενος ὁ λόγος τὴν πρὸ τούτου προφητείαν, πρός τε τὸν ὑπὸ τούτοις λαὸν τὰ κατάλληλα θεσπίσας διὰ τῶν προκειμένων ⸢πρὸς τοὺς ἐν αὐτοῖς | |
| 5 | εὐλαβεῖς καὶ φόβον θεοῦ κεκτημένους καὶ μετανοοῦντας, ἐφ’ οἷς ἥμαρτον, οὓς ἡ παροῦσα λέξις συντετριμμένους τὴν καρδίαν καὶ ὀλιγοψύχους ὀνομάζει, παράκλησιν καὶ παραμυθίαν προσάγει. ἦσαν γὰρ ἐν αὐτοῖς, εἰ καὶ βραχεῖς καὶ ἀριθμῷ ληπτοί, πλὴν ὅμως ἦσαν ἄνδρες ἀνακείμενοι τῷ θεῷ· οὐχ οἱ προφῆται μόνον, ἀλλὰ καὶ ἕτεροι τούτων ζηλωταὶ μαθητευόμενοι τοῖς προφήταις καὶ ταῖς | |
| 10 | διδασκαλίαις αὐτῶν προσανέχοντες.⸣ οἱ δὲ ἀποκλαόμενοι τὴν τοῦ πλήθους ἀπώλειαν | |
| ἐν ταπεινώσει καὶ κακώσει διῆγον τὸν βίον «ὑστερούμενοι, θλιβόμενοι, κακου‐ χούμενοι, ἐν ἐρημίαις πλανώμενοι καὶ ὄρεσι καὶ σπηλαίοις καὶ ταῖς ὀπαῖς τῆς γῆς», καὶ ἄλλοι πάλιν ἦσαν ἀποκλαόμενοι τὰ ἑαυτῶν κακὰ ταπεινοῦντές τε ἑαυτοὺς καὶ κολάζοντες τὸν ἑαυτῶν βίον, ὑπὲρ ὧν ἔτυχον ἡμαρτηκότες. διὸ συντετριμ‐ | 354 | |
| 15 | μένους αὐτοὺς τὴν καρδίαν καὶ ὀλιγοψύχους ἢ κατὰ τὸν Σύμμαχον τεθλασμένους καὶ ταπεινοὺς πνεύματι ὁ παρὼν ὀνομάζει λόγος. εἰσάγει δὲ τὸν ἐπὶ πάντων θεὸν τὸν ἐπέκεινα τῶν ὅλων τὸν ὕψιστον καὶ ἐν ὑψηλοῖς κατοικοῦντα τὸν αἰῶνα, τὸν ἅγιον, τὸν ἐν ἁγίοις ἀναπαυόμενον λέ‐ γοντα πρὸς τοὺς ταπεινοὺς καὶ ὀλιγοψύχους· εἰ γὰρ καὶ τὰ μάλιστα ὕψιστός | |
| 20 | ἐστιν αὐτὸς καὶ τὸ κατοικητήριον ἐν ὑψηλοῖς ἔχει, ἀλλ’ ὅμως οὐχ ὑπερορᾷ τοὺς ταπεινούς, ἀλλὰ καὶ ‹δίδωσιν αὐτοῖς χάριν› καὶ τῆς ταπεινώσεως αὐτοὺς ἐγείρας ὑψηλοὺς ἀπεργάζεται. διὸ λέλεκται· «ὁ θεὸς ὑπερηφάνοις ἀντιτάσσεται, ταπεινοῖς δὲ δίδωσι χάριν», «καὶ ὁ ταπεινῶν ἑαυτὸν ὑψωθήσεται»· οὕτω γοῦν ‹ὑψώσας τοὺς ταπεινοὺς› καὶ ἐν αὐτοῖς οἰκήσει· ὕψιστος γὰρ ὢν ἐν ὑψηλοῖς | |
| 25 | κατοικεῖ τὸν αἰῶνα. τοῖς γοῦν ταπεινοῖς διαλέγεται, ὅπως αὐτοὺς ὑψώσῃ πρὸς τὸ καὶ ἐν αὐτοῖς οἰκῆσαι, οὕτω καὶ ἅγιος ὢν αὐτὸς τοὺς ἐν ἀνθρώποις ἁγίους ἐκλέγεται πρὸς τὸ ἀναπαύεσθαι ἐν αὐτοῖς· διὸ λέλεκται· Ἅγιος ἐν ἁγίοις ἀναπαυόμενος. ἀλλὰ καὶ μακρόθυμος ὢν αὐτὸς τῆς ἀνθρωπίνης στοχαζόμενος ἀσθενείας τοῖς ἐν τῷ θνητῷ βίῳ καταπονουμένοις δι’ εὐσέβειαν καὶ | |
| 30 | ἐπὶ ταῖς θλίψεσιν ὀλιγοψυχοῦσι δίδωσι μακροθυμίαν πρὸς τὸ εὐτόνως καὶ καρτερῶς τὰς δι’ αὐτῶν θλίψεις ὑπομένειν. καὶ ἔτι πρὸς τούτοις ‹ζωὴ› ὢν αὐτὸς ὁ θεὸς καὶ ἔχων παρ’ ἑαυτῷ ‹πηγὴν ζωῆσ› τοῖς συντετριμμένοις τὴν καρ‐ δίαν, ἐπειδὴ «θυσία τῷ θεῷ πνεῦμα συντετριμμένον, καὶ καρδίαν συν‐ τετριμμένην καὶ τεταπεινωμένην ὁ θεὸς οὐκ ἐξουδενώσει», τῆς ἐξ αὐτοῦ ζωῆς | |
| 35 | αἰωνίου καὶ ἀθανάτου παρέχει αὐτὸς οὖν ὁ τῶν τοσούτων ἀγαθῶν χορηγὸς θεὸς τοῖς ταπεινοῖς καὶ ὀλιγοψύχοις· τάδε προσφωνῶν λέγει ἀναπαύσασθαι ἐν αὐτοῖς. Οὐκ εἰς τὸν αἰῶνα ἐκδικήσω ὑμᾶς· οὐ γὰρ ἐξ ἅπαντος ἐκδίκησιν λήψομαι τῶν πώποτε ὑμῖν ἡμαρτημένων, ἀλλὰ καὶ ὡς ἄνθρωποι, | |
| 40 | βραχείας τινὸς ἐκδικήσεως δὲ δέησθε καὶ εἰ συναπολαῦσαι ταῖς ἁμαρτίαις τοῦ λαοῦ καὶ ὑμῖν συνέβη, ὥστε καὶ ὑμᾶς συναπαχθῆναι τῷ πλήθει καὶ τῇ τιμωρῷ δίκῃ παραδοθῆναι διὰ τὰς ἑτέρων ἁμαρτίας. ὅμως οὖν τοῦτο γινώσκειν ὀφείλετε, ὅτι τοὺς μὲν ἄλλους πάντας τοὺς ἀσεβεῖς ἀληθῶς καὶ ἁμαρτωλοὺς τοῦ λαοῦ αἰωνία ὀργὴ παραλήψεται, ὑμᾶς δὲ οὐκ εἰς τὸν αἰῶνα ἐκδικήσω οὐδὲ διὰ | |
| 45 | παντὸς ὀργισθήσομαι ὑμῖν· ⸢μέλει γάρ μοι τοῦ ἐμοῦ πνεύματος, ὅπερ ἐξ ἐμοῦ προελθὸν εἰς ὑμᾶς κατῴκησεν· ἐπειδὴ καὶ ποιητὴς τυγχάνω πάσης πνοῆς τῆς δυναμένης με ‹αἰνεῖν› κατὰ τό· «πᾶσα πνοὴ αἰνεσάτω τὸν κύριον». | |
| καὶ ἐν τῇ κοσμοποιΐᾳ δὲ ‹ἐμφυσήσαντοσ› τοῦ θεοῦ «πνοὴν ζωῆς, ἐγένετο ὁ ἄνθρω‐ πος εἰς ψυχὴν ζῶσαν».⸣ ἀκολούθως καὶ νῦν εἴρηται· πᾶσαν πνοὴν ἐγὼ ἐποίησα. | 355 | |
2.46(50) | τοῦτο δὲ καὶ ὁ Ἰὼβ διδάσκει λέγων· «πνεῦμα κυρίου τὸ ποιῆσάν με, πνοὴ δὲ παντοκράτορος ἡ διδάσκουσά με». εἰκότως τοίνυν τοῖς τοῦτο φυλάξασι τὸ παρ’ ἐμοῦ πνεῦμα καὶ ἣν ἐγὼ ἐποίησα πνοήν, δι’ ἧς «ὁ ἄνθρωπος γέγονεν εἰς ψυχὴν ζῶσαν», οὐκ εἰς τὸν αἰῶνα ὀργισθήσομαι. ⸢Εἰ γὰρ καὶ πρὸς βραχύν τινα καιρὸν διά τινας ἐξ ἀνθρωπίνης | |
| 55 | ἀσθενείας ἐπιγενομένας ἁμαρτίας ἐλύπησα τοὺς ἡμαρτηκότας καὶ ἐπάταξα, οἷα ‹πατὴρ υἱοὺς παιδεύων›· «ὃν γὰρ ἀγαπᾷ κύριος παιδεύει, μαστιγοῖ δὲ πάντα υἱὸν ὃν παραδέχεται». ἀλλ’ ἐπειδήπερ συναίσθησιν λαβόντες τῆς ἐμῆς παιδείας, »ἐλυπήθητε» ‹τὴν κατὰ θεὸν λύπην› καὶ ἐπορεύθητε στυγνοὶ μεταμελη‐ θέντες· τούτου χάριν τὴν ἐπιστροφὴν καὶ τὴν μετάνοιαν ὑμῶν θεασάμενος καὶ τὰς | |
| 60 | μετὰ ταῦτα πράξεις καὶ τοῦ βίου τὰς ὁδούς, ἰασάμην ὑμᾶς καὶ παρεκάλεσα δοὺς παράκλησιν ἀληθινήν· πάντα γὰρ παρ’ ἐμοῦ εἰς τοὺς ἐμοὺς οἰκείους χορηγούμενα ἀληθινὰ τυγχάνει. διόπερ τοῖς ἐκ τῆς ἐμῆς παιδείας σωφρονισθεῖσι παράκλησιν ἀληθινὴν ἔδωκα καὶ εἰρήνην οὐχ ἁπλῆν τινα καὶ πρόσκαιρον, ἀλλὰ πολυπλασιαζομένην ὡς καὶ ἀπὸ τῶν ἐγγὺς ἔχειν αὐτὴν καὶ ἀπὸ τῶν πόρρω | |
| 65 | καὶ μακρὰν ἀπῳκισμένων.⸣ ταῦτ’ ἐπαγγειλάμενος ὁ τεθεολογημένος κύριος ἐπιλέγει· Ἰάσομαι αὐτούς, τοῖς τὰς ψυχὰς κεκακωμένοις καὶ τὴν καρδίαν τὴν παρ’ αὐτοῦ ἴασιν ὑπισχνούμενος. καὶ τοῦτο τέλος ἐπήγαγε τοῖς ἐκ τῆς τοῦ θεοῦ παιδείας ὠφελημένοις. Οἱ δὲ μὴ τοιοῦτοί φησιν, ἀπομείναντες δὲ ἄδικοι καὶ ἀσεβεῖς | |
| 70 | κλυδωνισθήσονται καὶ ἀναπαύσασθαι οὐ μὴ δύνωνται. εἶτ’ ἐπειδὴ οὐκ ἔχει φύσιν τοὺς ἀπαλλοτριωθέντας τοῦ θεοῦ χαρᾶς μεταλαμβάνειν, ἐπενήνεκται τοῖς πᾶσι τό· οὐκ ἔστι χαίρειν τοῖς ἀσεβέσι, λέγει κύριος, κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον· οἱ δὲ ἀσεβεῖς ὡς θάλασσα ἐκβρασσομένη· ἡσυχάσαι γὰρ οὐ δυνήσονται, καὶ ἐκβρασθήσονται παρὰ τὰ ὕδατα αὐτῆς [καὶ] | |
| 75 | καταπάτημα καὶ πηλός. οὐκ ἔστιν εἰρήνη, εἶπεν ὁ θεός μου, τοῖς ἀσεβέσιν. ἔνθα πάλιν τηρητέον, ὅπως τὸ πλῆθος τῶν ἀσεβῶν θαλάσσῃ ἐκβρασσομένῃ παρείκασε καὶ ‹θαλάσσῃ κυμαινούσῃ› καὶ ταραττομένῃ. διό φησιν ὡς θάλασσα ἐκβρασσομένη· ἡσυχάσαι γὰρ οὐ δυνήσονται, ἀλλὰ καὶ τὰ ὕδατα τῆς τοσαύτης θαλάσσης πηλοῦ πατήματι ἐοικέναι φησί. καὶ | |
| 80 | ὁ Ἀκύλας ὁμοίως καὶ οἱ ἀσεβεῖς ὡς θάλασσα ἐκβράσσουσα, ὅτι ἡσυχάσαι οὐ δυνήσονται, καὶ ἐκβράσσει ὕδατα αὐτῆς ὡς πάτημα καὶ πηλὸν εἴρηκεν, ὥστε εἰ λέγοιτό ποτε ὡς περὶ θαλάσσης Αἰγύπτου ἢ περὶ ὑδάτων τινῶν μνημονευτέον τῶν προκειμένων χρησίμων ὄντων εἰς τὴν ἐκείνων | |
| ἑρμηνείαν. | 356 | |
2.47 | Θεραπεύσας ὁ λόγος τοὺς ἐν τῷ πλήθει τοῦ λαοῦ ‹ταπεινοὺς καὶ συντετριμμένους τῇ καρδίᾳ› μεταβαίνει πάλιν ἐπὶ τὸ τάγμα τῶν ἐν αὐτοῖς ἀσεβῶν, καθ’ ὧν ἐξενήνεκται τὴν προλεχθεῖσαν ἀπόφασιν δι’ ἧς ἔφη· «οὐκ ἔστι χαίρειν τοῖς ἀσεβέσιν, εἶπεν ὁ θεός»· ἐχρῆν γὰρ ἡμᾶς διδαχθῆναι, τίνες ποτ’ ἦσαν | |
| 5 | οἱ ἀσεβεῖς οὗτοι καὶ τὰ αἴτια τῆς κατ’ αὐτῶν ἀποφάσεως. ταῦτα δὴ οὖν ταῦτα προστάττει τῷ προφήτῃ σὺν πάσῃ παρρησίᾳ καὶ μετὰ φωνῆς ἰσχυρᾶς εἰς φανερὸν ἀγαγεῖν μηδὲν φόβῳ θανάτου ἤ τινος ἄλλης ἀνθρώπων ἀπειλῆς ὑποστείλασθαι καὶ ἀποκρύψαι τοῦ θεοῦ τὸ κήρυγμα. διὸ σάλπιγγος δίκην τῆς πάντων μουσικῶν ὀργάνων μεγαλοφωνοτάτης εἰς ἐξάκουστον αὐτῶν τῶν ἐλεγχομένων ἀναβοῆσαι | |
| 10 | προστάττει καὶ τοῦ θεοῦ τοὺς λόγους ἐξειπεῖν ⸤τοῖς μὲν οὖν εὐαγγελισταῖς τοῦ σωτηρίου λόγου διὰ τῶν ἔμπροσθεν ἐλέγετο· «ἐπ’ ὄρος ὑψηλὸν ἀνάβηθι, ὁ εὐαγ‐ γελιζόμενος Ἰερουσαλήμ· ὑψώσατε, μὴ φοβεῖσθε», ἐνταῦθα δὲ οὐκ ‹ἐπὶ ὄρος ὑψηλὸν ἀναβαίνειν› ὁ προφήτης κελεύεται· οὐδὲ γὰρ ἦσαν ἐν ὕψει, οἷς ταῦτα προσεφώνει· τὸ διαβοῆσαι μόνον ἐν ἰσχύι καὶ μὴ φείσασθαι, οἷα εἰς ὦτα | |
| 15 | κωφῶν λαλοῦντα προστάττεται καὶ δίκην σάλπιγγος ὑψῶσαι τὴν φωνήν. σάλπιγξ δὲ πολέμου σημεῖον.⸥ ⸢ὡς δὲ πρὸς πολέμιον τὸν ἀσεβῆ καὶ ἁμαρτωλὸν τῇ βοῇ χρήσασθαι κελεύει, ὡς ἂν καθάψοιτο τῆς τῶν ἀκουόντων διανοίας καὶ τρώσειεν αὐτὴν τῷ πληκτικωτάτῳ λόγῳ.⸣ φησὶ δὲ ἑξῆς· καὶ ἀνάγγειλον τῷ λαῷ μου τὰ ἁμαρτήματα αὐτῶν, ⸢εἰς κατάκρισιν λαὸν αὐτοῦ ὀνομάζων τὸν ἁμαρτωλόν, | |
| 20 | ὃν ἐγὼ μέν φησιν εἰσεποιησάμην καὶ οὐκ ἀπηξίωσα λαὸν ἐμὸν χρηματίζειν· οἱ δὲ ἐμάκρυναν ἑαυτοὺς ἐμοῦ ταῖς ἑαυτῶν ἔκδοτοι γενόμενοι κακίαις.⸣ Εἰς μάταιον καὶ ἐπ’ οὐδεμιᾷ ὠφελείᾳ προσποιοῦνται ζητεῖν ἐμὲ τὸν θεὸν ἐφ’ ἑκάστης ἡμέρας σπεύδοντες ἀπαντᾶν εἰς τὰς παρ’ αὐτοῖς συναγωγάς, ἀλλὰ καὶ τοῖς ἀναγνώσμασι τοῖς θείοις τὰς ἑαυτῶν παρέχοντες ἀκοὰς μάταιόν φησι | |
| 25 | σχηματίζονται ἐθέλειν γινώσκειν τὰς ὁδούς μου καὶ περὶ ταῦτα σπου‐ δάζουσιν, ὡσανεὶ τὰ λοιπὰ κατορθώσαντες καὶ πάντας τοὺς κατὰ δικαιοσύνην καρποὺς ἔργοις ἐκπεπληρωκότες. καὶ μὴν ἐξ αὐτῶν ἀπελέγχονται τῶν πράξεων τὴν κρίσιν τοῦ θεοῦ καταλελοιπότες ἐντεῦθεν δι’ ὑπερβολὴν ἀναισθησίας τῶν οἰκείων κακῶν ὡσπερεὶ διαδικαζόμενοι καὶ κρινόμενοι πρὸς ἐμὲ ἀμοιβὰς | |
| 30 | αἰτοῦσι τῆς ἑαυτῶν εὐπραξίας κρίσιν δικαίαν ἀπαιτοῦντες παρ’ ἐμοῦ, ἅτε δὴ αὐτοὶ μὲν θεοσεβεῖν ἐπιθυμοῦντες καὶ πλησίον ἐμοῦ γενέσθαι, ἐμοῦ δὲ μὴ θέλοντος, ἀλλὰ καὶ ἀποστρεφομένου αὐτοὺς ἀδικώτατα. Διὸ καὶ ἐπιμέμφονται καὶ ἐπικαλοῦσι λέγοντες Τί ὅτι ἐνηστεύ‐ σαμεν καὶ οὐκ εἶδες; ἐταπεινώσαμεν τὰς ψυχὰς ἡμῶν καὶ οὐκ | |
| 35 | ἔγνως; ⸢ἐπειδὴ τοίνυν τοιαῦτα λέγειν ἀναιδῶς τολμῶσι, μεγάλῃ βοῇ χρησάμενος, σὺ ὁ ἐμὸς προφήτης, ἀπόκριναι αὐτοῖς καὶ ἀπέλεγχε, ὅπως τὴν ἐμὴν κρίσιν καταλελοίπασι, καὶ πάνθ’ ὅσα φάσκουσιν, οὐκ ἀληθῶς διαβεβαιοῦνται.⸣ ⸤εἰ | |
| τοίνυν ἐπὶ τοιαύτῃ σεμνύνονται νηστείᾳ, πολὺ κρεῖττον ἦν αὐτοῖς τροφῇ σχολάζειν καὶ μὴ τοιαῦτα τολμᾶν. διὰ ταῦτα γοῦν καὶ κατ’ ἀρχὰς τῆς προφητείας πρὸς | 357 | |
| 40 | αὐτοὺς ἐλέγετο· «νηστείαν καὶ ἀργίαν καὶ τὰς ἑορτὰς ὑμῶν μισεῖ ἡ ψυχή μου».⸥ αὐτίκα γοῦν ἐπὶ τὴν νηστείαν προΐσχονται καὶ νῦν φασι τῶν ψυχῶν ταπείνωσιν κατὰ τὴν ἡμέραν τῆς νηστείας αὐτῶν γινομένην αὐτὸ δὴ τοῦτο, ὅπως πράξουσιν ἀπέλεγξον ἐξ ἑνὸς τούτου καὶ τῶν λοιπῶν αὐτῶν ἀποδείξας τρόπον. λέγε τοίνυν αὐτοῖς καὶ δείκνυε, ὡς ἐν αὐταῖς ταύταις, ἐν αἷς σεμνύνονται ἡμέραις τῶν | |
| 45 | νηστειῶν, οὐ τὰ ἐμὰ θελήματα ζητοῦσι, ταῖς δὲ ἑαυτῶν ἡδοναῖς καὶ ταῖς ἑαυτῶν κακοπραγίαις σχολάζουσι, τότε μὲν τοὺς ὑποχειρίους τύπτοντες, τότε δὲ μάχαις καὶ ἀντιλογίαις ταῖς πρὸς ἀλλήλους κατατριβόμενοι ὡς φωνὰς ἀφιέναι κλαυθμοῦ τοὺς ὑπ’ αὐτῶν τυπτομένους καὶ κραυγὰς ἀπρεπεῖς. Φησὶν οὖν· οὐ ταύτην τὴν νηστείαν ἐξελεξάμην, οὐδὲ | |
2.47(50) | τοιαύτην ταπεινώσεως ἡμέραν, οὐδ’ εἰ κρίκῳ ὁμοίως κάμψειεν τὸν ἑαυτῶν τράχηλον κάτω νεύοντες καὶ σχηματιζόμενοι ταπεινοφροσύνην, οὐδ’ εἰ περι‐ βάλοιντο σάκκους κατ’ αὐτῆς τῆς ἑαυτῶν σαρκὸς ἐπὶ τὸ πόνους καὶ κάκωσιν αὐτοῖς ἐμποιῆσαι τὴν σάκκου τραχύτητα, οὐδ’ εἰ σποδὸν ὑποστρώσαιντο τὸ ἑαυτῶν τιμωρούμενοι σῶμα. ταῦτα γὰρ πάντα μετὰ τῶν προλεχθέντων ἁμαρ‐ | |
| 55 | τημάτων ματαίαν ἕξει τὴν σπουδήν. ⸢εἰ δὲ δὴ ἐθέλοι τις τρόπον ἀληθοῦς καὶ ἐμοὶ τῷ θεῷ ἀρεστῆς νηστείας διδάσκεσθαι, ταῦτα πραττέτω· ‹φαι‐ δρὸν τὸ πρόσωπον καταστήσας καὶ τὴν κεφαλὴν ἀλείψας ἐλαίῳ› κατὰ τὴν σωτήριον παρακέλευσιν, τὴν μὲν νηστείαν ‹ἐν κρυπτῷ› φυλαττέτω καὶ ‹τῷ πατρὶ τῷ βλέποντι κρυπτὰ› μόνῳ τὴν ταπείνωσιν τῆς ψυχῆς δεικνύτω· εἰς δὲ τὸ | |
| 60 | φανερὸν δι’ ἔργων τοὺς καρποὺς τῆς κατὰ ψυχὴν εὐλαβείας τοῖς πᾶσιν ὁρᾶν παρε‐ χέτω διὰ τοῦ λύειν πάντα σύνδεσμον ἀδικίας.⸣ εἰ γὰρ καί τινες εἶεν προϋ‐ ποκείμενοι πραγμάτων ἔκ τινος συμβολαίων καὶ συναλλαγῶν ἀνθρωπίνων ταῦτα καιροῦ θρησκείας διὰ τῆς νηστείας ἐπιστάντος διαλύεσθαι δίκαιον καὶ τῶν βιαίων συναλλαγμάτων τὰς στραγγαλιὰς ἀποσείεσθαι. ⸢αὐτὸ δὴ τὸ | |
| 65 | λελεγμένον ὑπὸ τοῦ σωτῆρος ἔργῳ πληροῦντα τό· «ἐὰν προσφέρῃς τὸ δῶρόν σου κἀκεῖ μνησθῇς ὅτι ὁ ἀδελφός σου ἔχει τι κατὰ σοῦ, ἄφες ἐκεῖ τὸ δῶρον, καὶ ὕπαγε πρῶτον διαλλάγηθι τῷ ἀδελφῷ σου, καὶ τότε ἐλθὼν πρόσφερε τὸ δῶρόν σου».⸣ ἀλλὰ καὶ τοὺς τεταπεινωμένους ἀπὸ δάνους καὶ χρέων ὀφειλῆς ἐλευθέρου τῶν χρέων καὶ πᾶσαν συγγραφὴν ἄδικον διάσπα. εἰ δὲ καὶ μὴ εἶέν τινες τοιαῦται | |
| 70 | στραγγαλιαὶ πεπραγμέναι σοι καθαρεύοις δὲ τῶν τοιούτων ἁμαρτημάτων, ἀλλὰ τοῦτο γοῦν πράττειν σε ἀναγκαῖον τὸν βουλόμενον εὐαρεστοὺς τῷ θεῷ τὰς ἑαυτοῦ νηστείας ποιεῖσθαι. Τὸν ἄρτον τὸν σαυτοῦ, ὃν εἰ μὴ τὴν νηστείαν εἶχες πάντως ἂν ἤσθιες, διάθρυπτε τοῖς πεινῶσιν· ⸢οὐ γὰρ δὴ λείπουσιν ἐν ἀνθρώποις οἱ | |
| 75 | τροφῆς ἐνδεεῖς. καὶ οὕτως γάρ σοι γένηται οὐ πρὸς κέρδους ἡ ἀσιτία, ἀλλ’ ἑτέρῳ τρόπῳ τραφήσῃ τὴν ψυχὴν τῷ σαυτοῦ ἄρτῳ τὸν ἐνδεῆ καὶ τροφῆς δεόμενον ἀνακτώ‐ μενος.⸣ οὐ χρὴ δὲ μέχρι τούτου ἵστασθαι, ἀλλὰ καὶ εἰς αὐτὸν τὸν οἶκον τὸν σεαυτοῦ μὴ πλουσίους τινὰς εἰσκάλει μηδὲ τοὺς δυναμένους μεθ’ ἡμέραν τὴν αὐτήν σοι παρέχειν ἀμοιβήν, πτωχοὺς δὲ τοὺς ἀληθῶς ἐν ἀπορίᾳ βίου ἐξεταζομένους τοὺς | 358 |
| 80 | ἀπερριμμένους διὰ τὸ μηδὲ στέγης εὐπορεῖν. τούτοις αὐτὸς γένου στέγη ὑποδεξά‐ μενος εἰς τὸν σαυτοῦ οἶκον πρὸς ἀναπλήρωσιν δὲ τῆς καλῆς ταύτης καὶ θεῷ ἀρεστῆς νηστείας. γυμνὸν θεασάμενος μὴ ἀντιπαρέλθοις μηδὲ ὡς ἀλλότριον παρίδοις· ⸢ὁ γὰρ τῶν ὅλων θεὸς τοὺς μὲν εὐπορεῖν τροφῆς καὶ χρημάτων, τοὺς δὲ ἐνδεεῖς καὶ πένητας ὑπεστήσατο εἰς δοκιμὴν ἑκατέρων, ἵν’ οἱ μὲν ἔχοιεν καρπὸν | |
| 85 | τῆς ἑαυτῶν εὐπορίας διὰ τῆς εἰς τοὺς ἐνδεεῖς παροχῆς, οἱ δὲ ἐγγυμναζόμενοι τῇ πενίᾳ ἀντὶ πολυκάρπου χώρας τὴν ἀπὸ τῶν εὐπόρων διεποιοῦντο χορηγίαν⸣ ἔτι πρὸς τοῖς προειρημένοις· καὶ ἀπὸ τῶν οἰκείων τοῦ σπέρματός σου οὐχ ὑπερόψει. ⸢μάλιστα μὲν γὰρ τὰ πρῶτα τοῖς πᾶσι δεήσει κοινωνεῖν ἀφθόνως, τὰ δὲ ἐξαίρετα ‹τοῖς οἰκείοις τῆς πίστεωσ› ἀπονέμειν·⸣ ⸤τοῦτο γὰρ καὶ ἡ ἀποστολικὴ | |
| 90 | διάταξις παρεκελεύσατο φήσασα δεξιοὺς εἶναι «πρὸς πάντας, μάλιστα δὲ πρὸς τοὺς οἰκείους τῆς πίστεως».⸥ ταῦτα δὴ τὰ λελεγμένα ὥσπερ τινὰς νόμους ἔργοις φυλάξας μὴ ταπεινοῦ τὴν σαυτοῦ ψυχὴν μηδὲ κάμπτε ὡς κρίκον τὸν τράχηλόν σου μηδὲ σάκκον καὶ σποδὸν ὑποστρώννυσο· φαιδρὸς δὲ καὶ ἄνω πρὸς τὸν θεὸν βλέπων δέχου τὰς παρ’ αὐτοῦ ἀμοιβάς. | |
| 95 | Ποίας ταύτας ἐντεῦθεν ἤδη μάνθανε ὥσπερ ἀπὸ νυκτὸς καὶ σκότους μεταβολῆς γενομένης ἀθρόως τὸ μεθ’ ἡμέραν φῶς ἐκλάμψαν δείκνυσι τηλαυγεῖς τὰς ἡλιακὰς μαρμαρυγάς. τὸν αὐτὸν τρόπον καὶ σοὶ ῥαγήσεται πρώϊμον τὸ φῶς οὐράνιόν τι καὶ θεῖον ἀθρόως ἐπελθὸν καὶ τὸ πρότερον ἐπιπολάζον τῇ ψυχῇ σκότος μακρὰν αὐτῆς ἐλαῦνον ὡς ἐν ἡμέρᾳ θεοῦ καὶ φωτὶ γνώσεως καὶ ἀληθείας | |
2.47(100) | διάγειν. οὕτω δὲ καὶ τὰ ἰάματα τῆς σῆς ψυχῆς σὺν αὐτῷ τῷ φωτὶ ἀνατελεῖ, ὡς πάσης νόσου καὶ μαλακίας καὶ παντὸς ἄγους ἐλευθέραν αὐτὴν καταστῆναι. ἤδη δὲ καὶ ἑτέροις γενήσῃ φῶς τοιοῦτος ἀποτελεσθείς· προπορεύσεται γάρ σου ἡ δι’ ἔργων ἀρετῆς δικαιοσύνη εἰς πολλοὺς τοὺς ὁρῶντας ἐκλάμπουσα. καὶ οἱ μέν σοι καρποὶ ταῦτα προξενήσουσί σοι, ἐκ περιουσίας δὲ ἡ ἐκ θεοῦ δόξα ὥσπερ | |
| 105 | στεφάνῳ τὴν σὴν ψυχὴν παντοίοις ἄνωθεν κατακοσμήσει ὡς ‹καὶ παρὰ ἀνθρώποις καὶ παρ’ αὐτῷ τῷ θεῷ› δοξάζεσθαι. Πρὸς τούτοις καὶ ταῦτα ἕξεις ἐξαίρετα, ἅμα γὰρ τῷ βοῆσαί σε πρὸς τὸν θεόν, ἕξεις αὐτὸν ἐπήκοον· μόνον γὰρ οὐχὶ φωνὴν ἀφιεὶς ἔτι σοὶ φθεγγομένῳ ἐρεῖ Ἰδοὺ πάρειμι. ταῦτα δὲ πάντα περὶ σὲ ἔσται, ἐὰν τὰ προλελεγμένα | |
| 110 | φυλάττοις καὶ ἀφέλοις μὲν ἀπὸ σαυτοῦ τοὺς τῶν ἁμαρτημάτων κλοιούς· οὐδὲν γὰρ λυπεῖ καὶ δεύτερον τῶν αὐτῶν μνείαν ποιήσασθαι, εἰ τοίνυν ἀφέλοις ἀπὸ σαυτοῦ σύνδεσμον ἀπὸ τῆς ἁμαρτίας καὶ τὰς ἀδίκους χειροτονίας καὶ | |
| ῥημάτων σου τὰς μομφάς, τούς τε κατὰ θεοῦ γογγυσμούς. Ἔτι μὴν εἰ καθὼς προείρηται δῷς πεινῶντι τὸν ἄρτον σου, | 359 | |
| 115 | σαυτῷ τὰ μεγάλα ἴσθι κεχαρισμένος. ὁμοίως εἰ τὴν δι’ ἔνδειαν τεταπεινωμένην ψυχὴν ἐμπλήσειας τῶν παρὰ σοὶ εὐπορουμένων, πάλιν ὁ λόγος τὰς αὐτὰς ποιήσεταί σοι ἐπαγγελίας· ἀνατελεῖ ἐν τῷ σκότει τὸ φῶς σου, καὶ τὸ σκότος σου ὡς μεσημβρίαν ἐκλάμψει. καὶ ἔσται ὁ θεός σου μετὰ σοῦ διὰ παντός· καὶ ἐμπλήσει σε καθάπερ ἐπιθυμεῖ ἡ ψυχή σου· | |
| 120 | ἐπαγγέλλεται δέ σοι ψυχῆς τροφὴν καὶ ἀπόλαυσιν τῶν παρ’ αὐτῷ ἀγαθῶν καὶ τὰ ὀστᾶ δέ σού φησι, ⸢δηλαδὴ τῆς ψυχῆς αἱ δυνάμεις, πιανθήσονται ὑπὸ τῆς πνευματικῆς καὶ ἐνθέου τροφῆς.⸣ ἔσται δὲ ἐν σοὶ καὶ ‹πηγὴ ὕδατος ζῶντοσ› ⸢καὶ κῆπος ἀειθαλὴς ταῖς ἐξ ἁγίου πνεύματος καρποφορῶν φυτείαις. καὶ τὰ πάλαι δὲ τῆς ψυχῆς ἔρημα οἰκοδομηθήσεται ἐν σοὶ καὶ ἀναπλη‐ | |
| 125 | ρωθήσεται διὰ μαθημάτων καὶ λόγων θείων· ὡς καὶ οἰκοδόμον σε γενέσθαι σεαυτοῦ διδασκαλίαις ἐνθέοις οἰκοδομοῦντα τοὺς ἐν τῇ σαυτοῦ διανοίᾳ λογισ‐ μούς. ἤδη δὲ καὶ φραγμὸν περιβαλεῖς τῇ σαυτοῦ ψυχῇ περιφράττων αὐτὴν πανταχόθεν καὶ ἀσφαλιζόμενος ἀπὸ τῶν ἔξωθεν ὀχληρῶν.⸣ ταῦτα δὲ καὶ πρὸς ἕνα ἕκαστον τῶν ἀκροωμένων εἴρηται εἰς πρόσωπον τοῦ παντὸς λαοῦ· εἰ γὰρ ταῦτα | |
| 130 | ποιήσειας, ὁ τὰ πρῶτα καταμεμψάμενος λαός, ἔσται σοι τὰ ἐπηγγελμένα· ἀνα‐ τελεῖ ἐν τῷ σκότει τὸ φῶς σου, καὶ τὸ σκότος σου ὡς μεσημβρία. καὶ ἔσται ὁ θεός σου μετὰ σοῦ διὰ παντός· καὶ ἐμπλησθήσῃ καθ‐ άπερ ἐπιθυμεῖ ἡ ψυχή σου, καὶ τὰ ὀστᾶ σου πιανθήσεται· ⸢ὀστᾶ δὲ τοῦ λαοῦ οἱ ἐν αὐτῷ δυνατοὶ εἰκότως ἂν λεχθεῖεν οἱ τὸ πᾶν σῶμα ὑποβαστά‐ | |
| 135 | ζοντες.⸣ ἔσται δὲ ἐν σοὶ καὶ ὡς κῆπος μεθύων καὶ ὡς πηγὴ ἣν μὴ ἐξέλιπεν ὕδωρ. καὶ οἰκοδομηθήσονταί σοι αἱ ἔρημοι αἰώνιοι· τὰ ἐκ μακροῦ χρόνου δι’ ἁμαρτίαν ἔρημα γεγενημένα, ταῦτα οἰκοδομηθή‐ σεται. καὶ ἔσται τὰ θεμέλιά σου αἰώνια γενεῶν γενεαῖς· νοήσεις δὲ καὶ τὰ θεμέλια ἐπιστήσας τῇ ἀποστολικῇ γραφῇ, δι’ ἧς εἴρηται· «ἐποικο‐ | |
| 140 | δομηθέντες ἐπὶ τῷ θεμελίῳ τῶν ἀποστόλων καὶ προφητῶν», ἀλλὰ καὶ κληθήσῃ Οἰκοδόμος φραγμῶν· ⸢φραγμοὺς δὲ οἰκοδομεῖ ὁ περιφράττων καὶ περιτειχίζων διαλεκτικαῖς ἀποδείξεσι τὰ ἐκκλησιαστικὰ δόγματα· ὁ δὲ τὰ δοκοῦντα προσκόμματα ἐκ τῶν θείων ἀναγνωσμάτων περιαιρῶν διὰ τοῦ σαφη‐ νίζειν τὰ λεγόμενα, οὗτός ἐστιν ὁ τοὺς ἀνὰ μέσον τῶν τρίβων λίθους περι‐ | |
| 145 | αιρῶν.⸣ Πρὸς τούτοις φησὶν ἅπασιν· ἐὰν ἀποστρέψῃς ἀπὸ τῶν σαββά‐ των τὸν πόδα σου τοῦ μὴ ποιεῖν τὰ θελήματά σου ἐν τῇ ἡμέρᾳ τῇ ἁγίᾳ καὶ καλέσῃς τὰ σάββατα τρυφερά, ἅγια τῷ θεῷ, οὐκ | |
| ἀρεῖς τὸν πόδα σου ἐπ’ ἔργῳ οὐδὲ λαλήσεις λόγον ἐν ὀργῇ ἐκ | 360 | |
2.47(150) | τοῦ στόματός σου, καὶ ἔσῃ πεποιθὼς ἐπὶ κύριον. εἰ γὰρ μετὰ πάν‐ των ἐκείνων καὶ τὰ σάββατα φυλάττοις, οὕτως ὡς ὁ λόγος ὑπαγορεύει, τότε σοὶ ἔσται καὶ αὐτὰ ἀναγκαῖα. ⸢ὑποβάλλει δὲ ὁ λόγος μὴ τὰ θελήματα πράττειν ἑαυτῶν ‹μέθαις καὶ κραιπάλῃ› σχολάζοντας, ἐν ἁγιασμῷ δὲ καὶ καθαρότητι διάγοντας, οὕτω καὶ τὴν ἡμέραν ἁγιάζειν, τρυφεράν τε αὐτὴν καὶ ἄλυπον διὰ | |
| 155 | τῆς ἐν αὐτῇ κατὰ θεὸν ἐπιτελουμένης σχολῆς φυλάττειν μηδὲ μέχρι τοῦ τυχόντος κινοῦντα τὸν πόδα ἐπὶ πράξεσιν ἑτέραις μηδὲ μέχρι λόγου μολύνειν τὰ χείλη· μόνῃ δὲ τῇ σχολῇ τῶν θείων διὰ πάσης προσανέχειν τῆς ἡμέρας.⸣ Ὁμοῦ δὴ ταῦτα πάντα συναγόμενα καὶ τὸ σάββατόν σοι οὐκ ἀνω‐ φελὲς κατασκευάσει καὶ ‹τὴν νηστείαν› σοι ‹δεκτὴν› ποιήσει· οὕτω τε ἔσῃ | |
| 160 | πεποιθὼς ἐπὶ κύριον θαρσῶν εἰς τὸν ἐπίλοιπον βίον ὡς ἀνέχων αὐτοῦ ἀψευ‐ δεῖς τὰς ἐπαγγελίας, πρὸς αἷς καὶ τοῦτο δώσειν ὑπισχνεῖται, λέγω δὲ τὸ ἀπὸ τῆς ἐνταῦθα διατριβῆς ἐπί τινα τὴν ἄνω λεγομένην γῆν ἀναβιβάσειν σε κἀ‐ κεῖνά σοι παρασχεῖν τὰ ἀγαθά, «ἃ ὁ ὀφθαλμὸς οὐκ εἶδε καὶ οὖς οὐκ ἤκουσε καὶ ἐπὶ καρδίαν ἀνθρώπου οὐκ ἀνέβη, ἃ ἡτοίμασεν ὁ θεὸς τοῖς ἀγαπῶσιν αὐτόν». | |
| 165 | καὶ ψωμιεῖ δέ σε τὴν ἐκεῖ τροφὴν καὶ τὴν κληρονομίαν, ἣν ἐπήγγελται τῷ πατρί σου Ἰακώβ, ἀποδώσει σοι. ἦσαν δὲ πρὸς τοὺς πατέρας ἐπαγγελίαι οὐράνιοι καὶ πνευματικαί· ταῦτα δὴ πάντα εἰ καὶ δι’ ἀνθρώπου λελάληται, ἀλλ’ οὐκ ἦσαν ἀνθρώπινοι λόγοι, θεὸς δὲ ἦν ὁ διὰ τοῦ προφήτου ταῦτα φθεγγόμενος. διὸ τοῖς πᾶσιν ἐπιλέγεται· τὸ γὰρ στόμα κυρίου ἐλάλησε ταῦτα· δύναται | |
| 170 | δὲ τὰ περὶ γῆς καὶ τῶν ταύτης ἀγαθῶν Ἰουδαϊκώτερόν τις ἐκλαμβάνειν, ἐπεὶ καὶ τὰ λελεγμένα πάντα πρὸς τὸν ἐκ περιτομῆς λαὸν ἀποδέδεικται προσπεφωνη‐ μένα. | |
2.48 | ⸢Ὡς πρὸς τὸν τῶν Ἰουδαίων λαὸν διαστειλάμενος ὁ λόγος ἐν τοῖς πρὸ τούτου τὰ πρακτέα, καὶ τοῖς μὲν τὰ πρακτέα δι’ ἔργων ἐπιτελέσασι τὰς πρεπούσας ἐπαγγελίας παραθείς, τοῖς δὲ τὰ ἐναντία ἑλομένοις τὰς καταλ‐ λήλους ἀπειλήσας τιμωρίας· διὰ τῶν προκειμένων ἔλεγχον αὐτοῖς προσφέρει | |
| 5 | ὥς τινα ἐναντία ἑλομένοις τῇ τοῦ θεοῦ βουλῇ, οὗ χάριν καὶ τοῖς κακοῖς περι‐ πεπτώκασι. φησὶν οὖν πρὸς αὐτούς· Οὐκ ἦν ἀδύνατον ἐμοὶ τῷ θεῷ καὶ ἀπολλυ‐ μένους ὑμᾶς ἀνακτήσασθαι οὐδ’ ἠσθένει ἡ ἐμὴ χεὶρ καὶ ἀναξίους ὄντας ὑμᾶς διασῶσαι· καὶ τὸ οὖς δὲ τὸ ἐμὸν τὸ πάντων ἀκουστικὸν οὐχ οὕτως ἦν βαρυή‐ κοον ὡς μὴ δύνασθαι ὑμῶν εἰσακοῦσαι βοώντων.⸣ πλὴν εἰ καὶ τὰ παρ’ ἐμοῦ | |
| 10 | τοιαῦτα ἀλλὰ τὰ ἁμαρτήματα ὑμῶν τυγχάνει ὡς κακῶν σωρὸν ποιεῖσθαι καὶ ‹μεσότοιχον› ἐγείρειν μεταξὺ τοῦ θεοῦ καὶ ὑμῶν· τοιούτους δὲ ὄντας σῴζειν οὔτε δίκαιον οὐθ’ ὑμῖν συμφέρον ἐστίν. ὁ δὲ Ἀπόστολος λέγει που περὶ | |
| τοῦ σωτῆρος· «ὁ ποιήσας τὰ ἀμφότερα ἓν καὶ τὸ μεσότοιχον τοῦ φραγμοῦ λύσας, τὴν ἔχθραν, ἐν τῇ σαρκὶ αὐτοῦ». ἀλλ’ ὁ μὲν σωτὴρ διὰ τῆς ἀφέσεως τῶν ἁμαρτιῶν | 361 | |
| 15 | «τὸ μεσότοιχον τοῦ φραγμοῦ λύσας» λέγεται, ὁ δὲ παρὼν προφήτης διδάσκει, ὡς ἄρα αἱ ἑκάστου ἁμαρτίαι μέσαι παρεμβαλλόμεναι θεοῦ καὶ ἀνθρώπων μακρὰν ἀποσκορακίζουσι τὴν ἁμαρτάνουσαν ψυχὴν τοῦ θεοῦ, ἐπειδὴ τῶν ἀδυ‐ νάτων ἐστὶ θεῷ συνάπτεσθαι ἁμαρτίαν. διὸ ἐπιλέγει· καὶ διὰ τὰς ἁμαρτίας ὑμῶν ἀπέστρεψα τὸ πρόσωπόν μου ἀφ’ ὑμῶν. ⸤ὁ παράνομος ὑμῶν | |
| 20 | βίος οὐκ ἐᾷ τῆς θείας ὑμᾶς ἀπολαῦσαι προνοίασ⸥ ⸢διὰ τὸ βδελύττεσθαι ὥσπερ δυσώδη καὶ αἰσχρὸν καὶ ἄτιμον τὴν ἁμαρτίαν. Τὸ μὲν οὖν αἴτιον τῆς ἀποπτώσεως τοῦ λαοῦ καὶ τῆς πορρωτάτω τοῦ θεοῦ ἀποβολῆς αὐτοῦ οὐδὲν ἕτερον εἶναι ἐδίδαξεν ἢ τὰς ἁμαρτίας· τὸ δὲ τούτων εἶδος ἑξῆς καταριθμεῖται⸣ λέγων· αἱ χεῖρες ὑμῶν μεμολυμμέναι | |
| 25 | αἵματι καὶ οἱ δάκτυλοι ὑμῶν ἐν ἁμαρτίαις, τὰ δὲ χείλη ὑμῶν ἐλάλησεν ἀνομίαν. ⸢καὶ θέα ὡς οὐκ ἐπιμέμφεται αὐτοῖς ἐν τούτοις εἰδωλο‐ λατρίαν οὐδ’ ἑτέραν τινὰ παράνομον πρᾶξιν, ἀλλὰ τὴν διὰ χειρῶν μιαιφονίαν καὶ τὴν διὰ στόματος παρανομίαν, δι’ ὧν ᾐνίξατο τὴν κατὰ τοῦ σωτῆρος ἐπανά‐ στασιν αὐτῶν καὶ τὴν κατὰ τῶν δικαίων ἀνδρῶν ἐπιβουλήν.⸣ περὶ ὧν καὶ διὰ | |
| 30 | τῶν ἔμπροσθεν ἐδήλου φάσκων· «Ἴδετε ὡς ὁ δίκαιος αἴρεται, καὶ οὐδεὶς κατανοεῖ, καὶ ἄνδρες δίκαιοι αἴρονται, καὶ οὐδεὶς ἐκδέχεται τῇ καρδίᾳ. ἀπὸ γὰρ προσώπου ἀνομίας ἦρται ὁ δίκαιος· ἔσται ἐν εἰρήνῃ ἡ ταφὴ αὐτοῦ, ἦρται ἐκ τοῦ μέσου». ⸢εἰ δὲ καὶ μὴ αὐτόχειρες γεγόνασι τοῦ σωτῆρος, ἀλλὰ ‹τὸ αἷμα αὐτοῦ ἐπ’ αὐτοὺς καὶ ἐπὶ τὰ τέκνα αὐτῶν› αἰτησάμενοι καὶ βοαῖς ἀθέοις χρησάμενοι ἔργῳ παρέ‐ | |
| 35 | στησαν τὰς χεῖρας ἔχειν μεμολυμμένας αἵματι, τά τε χείλη αὐτῶν λελα‐ ληκέναι ἀνομίαν καὶ τὴν γλῶσσαν αὐτῶν μεμελετηκέναι ἀδικίαν.⸣ Διό φησιν ὁ προφήτης· οὐθεὶς λαλεῖ δίκαια, οὐδὲ ἔστι κρίσις ἀληθινή. εἶτ’ ἐπειδήπερ ⸢ἐξαπατῶντες ἑαυτοὺς ἕτερον προσδοκῶσι Χριστὸν ἀνθρώπινά τινα περὶ αὐτοῦ μυθολογοῦντες.⸣ τούτου χάριν ἐπιλέγει· | |
| 40 | πεποίθασιν ἐπὶ ματαίοις καὶ λαλοῦσι κενά. διὸ παραινεῖ ὁ θεῖος Ἀπό‐ στολος ‹μὴ προσέχειν› «Ἰουδαϊκοῖς μύθοις καὶ ἐντολαῖς ἀνθρώπων ἀποστρε‐ φομένων τὴν ἀλήθειαν». οἱ δ’ αὐτοὶ οὗτοι ἐπινοοῦντες εὑρησιλογίας ἑαυτοῖς καὶ ἐξ οἰκείων λογισμῶν βλασφήμους τινὰς συντιθέντες λόγους κατὰ τοῦ Χριστοῦ τοῦ θεοῦ κύουσι πόνον καὶ τίκτουσιν ἀνομίαν· οὐ γὰρ ἐπίστανται λέ‐ | |
| 45 | γειν· «ἐκ τοῦ φόβου σου, κύριε, ἐν γαστρὶ ἐλάβομεν καὶ ὠδινήσαμεν καὶ ἐτέκομεν πνεῦμα σωτηρίας». τοιαῦτα δὲ κύουσιν, ὁποῖα καὶ δι’ ἑτέρου λέλεκται· «ἰδοὺ ὠδίνησεν ἀδικίαν, συνέλαβε πόνον καὶ ἔτεκεν ἀνομίαν· λάκκον ὤρυξε καὶ ἀνέσκαψεν αὐτὸν καὶ ἐμπεσεῖται εἰς βόθρον, ὃν εἰργάσατο». εἴη δ’ ἂν τοιαῦτα καὶ τὰ ἀσεβῆ καὶ ἄθεα δόγματα, ὅσα ἕκαστος ἐκ τῆς αὐτοῦ διανοίας εὑρησιλογῶν | |
2.48(50) | ἀναπλάττει. οἱ δὲ τοιοῦτοι καὶ ᾠὰ ἀσπίδων ἔρρηξαν ⸢τῶν ἀντικειμένων δυνάμεων τὰ σπέρματα ἐν ἑαυτοῖς κυήσαντες· διὸ τοῖς τῆς κακίας καὶ πονηρίας αὐτῶν υἱοῖς ἐλέγετο· «ὄφεις, γεννήματα ἐχιδνῶν». ἀναλόγως δὲ τῷ σπόρῳ τῷ θείῳ τὸν τῶν ἀντικειμένων δυνάμεων σπόρον ᾠὰ ὠνόμασε διὰ τὸ παράδειγμα τοῦ | 362 |
| 55 | ἑρπυστικοῦ γένους· ἀσπίδες καὶ ὄφεις καὶ τὰ τοιαῦτα τῶν ᾠοτόκων ἐστίν. ἐπειδὴ δὲ μετὰ τὴν τοσαύτην κακίαν ἐπαγγέλλονται μὲν τὰς ἀπὸ τῶν θείων γραφῶν διδασκαλίας, ἐκπίπτουσι δὲ εἰς ‹γραώδεις μύθουσ› καὶ εἰς ‹παραδόσεις ἀνθρώπων› οὐδὲν ὑγιὲς οὐδὲ ὠφέλιμον περιεχούσας. εἰκότως ἐπιλέγει· καὶ ἱστὸν ἀράχνης ὑφαίνουσι, τὸ σαθρὸν καὶ ἄτιμον τῆς τοιαύτης αὐτῶν σπου‐ | |
| 60 | δῆς τῷ τῆς ἀράχνης ὑφάσματι παραβάλλων.⸣ καὶ ὁ μέλλων φησὶν τῶν ᾠῶν αὐτῶν φαγεῖν συντρίψας οὔριον εὗρε, καὶ ἐν αὐτῷ βασι‐ λίσκον· ⸢ποίων δὲ ᾠῶν ἢ περὶ ὧν εἴρηται τό· ᾠὰ ἀσπίδων ἔρρηξαν. οἱ μὲν οὖν ἐν κακίᾳ τέλειοι διαρρήξαντες τουτωνὶ τῶν ᾠῶν τὰ τελεσφορηθέντα εἰς ἑαυτοὺς ὑπεδέξαντο, οἱ δὲ ἀτελέστεροι πρὶν διαρραγῆναι καὶ τελεσφορη‐ | |
| 65 | θῆναι ἐμφαγόντες αὐτῶν ἀπόλλυνται. διὸ κατὰ τοὺς λοιποὺς ἑρμηνευτὰς εἴρηται· ὁ ἐσθίων ἐκ τῶν ᾠῶν αὐτῶν ἀποθανεῖται. εἰ δέ τις εὑρεθείη συνετὸς ἀνὴρ ὁ συντρίβειν αὐτὰ δυνάμενος ἀνατρεπτικῷ καὶ ἐλεγκτικῷ λόγῳ, οὗτος εὕροι ἂν τὸ ἐν αὐτοῖς ἀνεμιαῖον καὶ οὔριον καὶ δυσῶδες καὶ φθοριμαῖον καὶ ἐν τούτοις ἅπασιν ἰλυσπώμενον καὶ ἐγκρυπτόμενον τὸ πάντων ἑρπετῶν καὶ | |
| 70 | ἐξ αὐτοῦ βλέμματος θανατοποιόν, τὸν βασιλίσκον λέγω,⸣ κατὰ δὲ τὸν Ἀκύλαν· καὶ τὸ θαλφθὲν ἐσχίσθη ἔχιδνα, κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον· τὸ δὲ συνε‐ στραμμένον ἀπορραγὲν ἔσται ἀσπίς, κατὰ δὲ τὸν Θεοδοτίωνα· τὸ θαλφ‐ θὲν ἐρράγη ἀσπίς. τοιαῦτα δὲ τὰ παρὰ τοῖς δηλουμένοις ᾠά, ὅτι κύουσι πόνον καὶ τίκτουσιν ἀνομίαν. | |
| 75 | Εἶτ’ ἐπειδὴ προείρητο· καὶ ἱστὸν ἀράχνης ὑφαίνουσι, πλατύτερον τὴν τούτου διάνοιαν ἐκτίθεται φάσκων· ὁ ἱστὸς αὐτῶν οὐκ ἔσται εἰς ἱμάτιον, οὐδὲ μὴ περιβάλωνται ἀπὸ τῶν ἔργων αὐτῶν· ἱστὸν παρ’ αὐτοῦ μαθὼν τοῦ προφήτου Ἠσαΐου φήσαντος διὰ τῶν ἔμπροσθεν· «ὁ λαὸς οὗτος τοῖς χείλεσί με τιμᾷ, ἡ δὲ καρδία αὐτῶν πόρρω ἀπέχει ἀπ’ ἐμοῦ· μάτην | |
| 80 | δὲ σέβονταί με διδάσκοντες διδασκαλίας ἐντάλματα ἀνθρώπων», ‹τὰς παρα‐ δόσεις τῶν πρεσβυτέρων› αὐτῶν περιέποντες τὸν νόμον τοῦ θεοῦ παρεώρων ὑφαίνοντες καὶ συνείροντες ‹ἐντολὰς ἀνθρώπων› ἀποστρεφομένων τὴν ἀλή‐ θειαν. διό φησιν· ὁ ἱστὸς αὐτῶν οὐκ ἔσται εἰς ἱμάτιον, οὐδὲ μὴ περι‐ βάλωνται ἀπὸ τῶν ἔργων αὐτῶν· τὰ γὰρ ἔργα αὐτῶν ἔργα ἀνο‐ | |
| 85 | μίας. ⸢οἱ μὲν οὖν διὰ λόγων θείων τῶν ἐξ ἁγίου πνεύματος λελαλημένων «πνευματικὰ πνευματικοῖς συγκρίνοντες» χιτῶνα θεῖον ὑφαίνουσιν, οἱ δ’ εἰς ἄχρηστον ‹ταῖς Ἰουδαϊκαῖς μυθολογίαισ› κατατρίβοντες πλέον οὐδὲν ἢ τὸν τῆς ἀράχνης ζηλοῦσιν ἱστὸν ἐπὶ θήρα ψυχῶν εὐτελῶν τῶν ἁλισκομένων ὥσπερ ἐν βρόχοις ἐν ταῖς μυθολογίαις αὐτῶν.⸣ εἶθ’ ἑξῆς εἴρηται· τὰ γὰρ ἔργα αὐτῶν | 363 |
| 90 | ἔργα ἀνομίας, οἱ δὲ πόδες αὐτῶν εἰς κακίαν τρέχουσι ταχινοὶ ἐκχέαι αἷμα· καὶ οἱ διαλογισμοὶ αὐτῶν διαλογισμοὶ ἀφρόνων. ταῦτα πάντα ἐξυφαίνουσιν ἑαυτοῖς διὰ τοῦ οἰκείου ἱστοῦ τὴν ἀράχνην ἀπομιμούμενοι καὶ τρέχοντες ἐπὶ πονηρίαν καὶ ταχεῖς γινόμενοι εἰς τὸ ἐκχέειν αἷμα ἀναίτιον κατὰ τοὺς λοιποὺς ἑρμηνευτάς. διὸ καὶ ἀνωτέρω | |
| 95 | ἐλέγετο πρὸς τοὺς αὐτούς· «αἱ γὰρ χεῖρες ὑμῶν μεμολυμμέναι αἵματι καὶ οἱ δάκτυλοι ὑμῶν ἐν ἁμαρτίαις, τὰ δὲ χείλη ὑμῶν ἐλάλησεν ἀνομίαν, καὶ ἡ γλῶσσα ὑμῶν ἀδικίαν μελετᾷ», ἀλλὰ καὶ σύντριμμα καὶ ταλαιπωρία φησὶν ἐν ταῖς ὁδοῖς αὐτῶν, καὶ ὁδὸν εἰρήνης οὐκ ἔγνωσαν. διὸ καὶ ἀπεκλαύ‐ σατο αὐτοὺς ὁ σωτὴρ εἰπὼν πρὸς τὴν Ἰερουσαλήμ· «εἰ ᾔδεις καί γε σὺ τὰ πρὸς | |
2.48(100) | εἰρήνην σου. ὅτι ἥξουσιν ἡμέραι ἐπὶ σοὶ καὶ περιβαλοῦσί σε οἱ ἐχθροί σου χάρακα καὶ κυκλώσουσί σε καὶ τὰ τέκνα σου ἐδαφιοῦσιν». οὐκ ἔγνωσαν οὖν ὁδὸν εἰρή‐ νης, ἀλλ’ οὐδὲ κρίσις ἐν ταῖς ὁδοῖς αὐτῶν εὕρηται, ἀκρισία δὲ πᾶσα καὶ ἀδικία, πᾶσαί τε αἱ τρίβοι αὐτῶν διεστραμμέναι, καὶ οὐκ οἴδασιν εἰρήνην· ⸢οὐ γὰρ παρεδέξαντο τὸν τῆς εἰρήνης πρύτανιν, περὶ οὗ εἴρηται· | |
| 105 | «αὐτὸς γάρ ἐστιν ἡ εἰρήνη ἡμῶν». διὸ τοῖς αὐτοῦ μαθηταῖς ταύτην προεξένει λέγων· «εἰρήνην τὴν ἐμὴν δίδωμι ὑμῖν, εἰρήνην τὴν ἐμὴν ἀφίημι ὑμῖν».⸣ Ἀλλὰ γὰρ τούτων ἕνεκεν ἁπάντων ἀπέστη φησὶν ἡ κρίσις ἀπ’ αὐτῶν, καὶ οὐ μὴ καταλάβῃ αὐτοὺς δικαιοσύνη· κρίσιν δὲ λέγει ἐνταῦθα, περὶ ἧς ἀνωτέρω εἴρηται· «ἰδοὺ ὁ παῖς μου ὃν ᾑρέτισα, ὁ ἀγαπητός | |
| 110 | μου ὃν ἠγάπησεν ἡ ψυχή μου· κρίσιν τοῖς ἔθνεσιν ἐξοίσει». αὕτη τοίνυν ἡ τοῖς ἔθνεσι δοθεῖσα κρίσις ἀπέστη ἐξ αὐτῶν καὶ ἡ δικαιοσύνη δὲ ἡ πᾶσι τοῖς ἔθνεσιν διὰ τῆς σωτηρίου χάριτος δεδωρημένη καὶ αὕτη καταλιποῦσα αὐτοὺς ἀνεχώρησεν. εἶτ’ ἐπεὶ προσεδόκων τὸν Χριστὸν τοῦ θεοῦ κηρυττόμενον αὐτοῖς διὰ τῶν προφητικῶν λόγων, ‹ἐλθόντα δὲ αὐτὸν οὐ παρεδέξαντο›, ἀκολούθως | |
| 115 | εἴρηται· ὑπομεινάντων αὐτῶν φῶς ἐγένετο αὐτοῖς σκότος, μείναν‐ τες αὐγὴν ἐν ἀωρίᾳ περιεπάτησαν. ⸢Καὶ ἐπειδὴ ψηλαφῶντες τὰς θείας γραφὰς οὐ συνίεσαν τὸν ἐν βάθει τῶν λέξεων ἐναποκεκρυμμένον νοῦν, περὶ δὲ μόνην τὴν λέξιν ἀσχολούμενοι ὥσπερ τινὰ τοῖχον ἐοίκασι ψηλαφᾶν.⸣ τούτου χάριν ἑξῆς ἐπιλέγει· ψηλαφή‐ | |
| 120 | σουσιν ὡς τυφλοὶ τοῖχον καὶ ὡς οὐχ ὑπαρχόντων ὀφθαλμῶν | |
| ψηλαφήσουσι, καὶ τούτοις συνάπτει λέγων· πεσοῦνται ἐν μεσημβρίᾳ ὡς ἐν μεσονυκτίῳ καὶ ὡς ἀποθνῄσκοντες· ⸢κατὰ γὰρ τὸν καιρὸν τοῦ τῶν ἐθνῶν μεσημβρινοῦ φωτὸς ταῖς σωτηρίοις καὶ εὐαγγελικαῖς αὐγαῖς τῆς ἐκκλησίας τοῦ θεοῦ καταλαμπομένης μόνοι αὐτοὶ ὡς ἂν τὰ ‹πρὸς θάνατον ἡμαρ‐ | 364 | |
| 125 | τηκότεσ› πεπτώκασι καὶ ὥσπερ ἐν μεσονυκτίῳ διάγουσι.⸣ Καὶ στενάξουσι δέ φησιν ὡς ἄρκος καὶ ὡς περιστερὰ ἅμα πορεύσονται· ⸢οἱ γὰρ στεναγμοὶ αὐτῶν, εἰ μὲν κατὰ λόγον ἐγίνοντο ὑπὲρ ὧν τετολμήκασι κατὰ τοῦ σωτῆρος, ἐπωφελεῖς ἐγένοντο ἄν. χρὴ γὰρ αὐτοὺς καὶ πενθεῖν καὶ στενάζειν καὶ ἀποδύρεσθαι καὶ δακρύειν, ὧν ἐξέχεον αἱμάτων | |
| 130 | ἕνεκα. ἐπεὶ δὲ τοῦτο μὲν οὐ προσποιοῦνται, τὴν δὲ πόλιν τὴν αἰσθητήν, λέγω δὲ τὴν Ἰερουσαλήμ, ἀποκλαίονται καὶ τὴν πτῶσιν αὐτῆς στενάζουσιν ἀλόγως, εἰκότως θηρίῳ ἀγρίῳ παρεβλήθησαν. διὸ λέλεκται· καὶ στενάξουσιν ὡς ἄρκος, καὶ ἐν ἄλλοις δὲ εἴρηται· «ὡς ἄρκος ἀτεκνουμένη». ἄρκος μὲν οὖν διὰ τὸ ἀνθρωποβόρον τοῦ θηρὸς ὠνομάσθησαν, ἐπεὶ καὶ αὐτοὶ ἀνθρώπους ἔφαγον | |
| 135 | μιαιφονοῦντες καὶ ‹τοὺς προφήτας ἀναιροῦντεσ›, ‹ἠτεκνωμένῃ› δὲ ‹ἄρκῳ› παρωμοιώθησαν διὰ τὴν ἀπώλειαν τῶν τέκνων.⸣ ἀντὶ δὲ τοῦ· καὶ ὡς περιστερὰ ἅμα πορεύσονται, ὁ Σύμμαχος καὶ ὁ Θεοδοτίων ὡς περιστερὰ μελέτῃ μελετήσομεν εἰρήκασιν, ὁ δὲ Ἀκύλας· καὶ ὡς περιστεραὶ φθογγῇ φθεγξόμεθα. μετὰ γὰρ τὰ τοσαῦτα | |
| 140 | εἰσέτι καὶ νῦν τὰς θείας πειρῶνται καταμελετᾶν γραφὰς καὶ τοῦτ’ αὐτοῖς μόνον λείπεται τὸ ἐκμανθάνειν καὶ διὰ στόματος μελετᾶν αὐτὰς περιᾴδοντας τῇ φωνῇ ὡς μηδὲν διαφέρειν ἀλογίστου περιστερᾶς δοκούσης μέν τι πράττειν, δι’ ἧς ἀφίησι φθογγῆς οὐ μὴν ἔναρθρόν τινα λόγον ἀποδιδούσης. ὅθεν καλῶς κυριολεκτῶν τὴν Ἑβραϊκὴν λέξιν ὁ Ἀκύλας καὶ ὡς περιστεραί φησι φθογγῇ | |
| 145 | φθεγξόμεθα, καὶ τὰ συνημμένα δὲ πάντα ὡς ἐκ προσώπου τοῦ κατηγορου‐ μένου λαοῦ ἐξέθεντο οἱ λοιποί· διὸ κατὰ τὸν Σύμμαχον εἴρηται· διὰ τοῦτο μακρὰν ἐγένετο κρίσις ἀφ’ ἡμῶν, καὶ οὐ καταλήψεται ἡμᾶς. δικαιοσύνην γὰρ προσδοκήσομεν εἰς φῶς, καὶ ἰδοὺ σκότος, εἰς φέγγος, ἐν ζόφῳ περιπατήσομεν. ψηλαφήσομεν ὡς τυφλοὶ τοῖχον | |
2.48(150) | καὶ ὡς οὐκ ὄντων ὀφθαλμῶν ψηλαφήσομεν. καὶ παρὰ τοῖς Ἑβδο‐ μήκοντα δὲ τὰ ἑξῆς ἐπιφερόμενα ἐκ προσώπου τοῦ λαοῦ λέλεκται, φησὶ γοῦν· ἀνεμείναμεν κρίσιν, καὶ οὐκ ἔστι· σωτηρία μακρὰν ἀφέστηκεν ἀφ’ ἡμῶν· πολλὴ γὰρ ἡ ἀνομία ἡμῶν ἐναντίον σου. ⸢λέγει δὲ ταῦτα ὁ προφήτης ἐκ προσώπου τοῦ λαοῦ διδάσκων αὐτοὺς ἑαυτῶν ἐξομολογεῖσθαι | |
| 155 | τῷ θεῷ τὰς ἁμαρτίας καὶ κατηγορεῖν αὐτοὺς ἑαυτῶν, ἵνα κἂν οὕτως πληγέντες τὴν ψυχὴν ἀνανεύσωσι καὶ ἐπιστρέψωσι μετανοεῖν διδαχθέντες.⸣ πῶς δὲ ἀνέ‐ | |
| μειναν κρίσιν, καὶ οὐκ ἔστιν, ἀλλ’ ἐπεὶ μὴ εὗρον τὴν κρίσιν τὴν τοῖς ἔθνεσι κατηγγελμένην, ὡς προείρηται· μακρὰν γὰρ ἐξ αὐτῶν ἀπέστη καὶ διὰ τί διδάσκουσιν αὐτοὶ λέγοντες· πολλὴ γὰρ ἡ ἀνομία ἡμῶν ἐναντίον | 365 | |
| 160 | σου, καὶ αἱ ἁμαρτίαι ἡμῶν ἀντέστησαν ἡμῖν· αἱ γὰρ ἀνομίαι ἡμῶν ἐν ἡμῖν, καὶ τὰ ἀδικήματα ἡμῶν ἔγνωμεν. Τίνα δὲ πάντα ταῦτα, ἃ κατηγόρησαν ἑαυτῶν πάλιν διδάξουσι λέγοντες· ἠσεβήσαμεν καὶ ἐψευσάμεθα, κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον· ἔγνωμέν φησιν ἀδικεῖν καὶ ψεύδεσθαι κατὰ κυρίου, κατὰ δὲ τὸν Ἀκύλαν· καὶ | |
| 165 | ἀρνήσασθαι ἐν κυρίῳ, σαφῶς τὴν ἄρνησιν αὐτῶν παριστῶντος τοῦ λόγου, ἀλλὰ καὶ ἀπέστημέν φησιν ὄπισθεν τοῦ θεοῦ ἡμῶν· ἐλαλήσαμεν συκοφαντίαν. ὁρᾷς ὡς οὐδαμοῦ εἰδωλολατρίαν αὐτῶν κατηγορεῖ, ἀλλὰ καὶ συκοφαντίας καὶ λόγους ψευδεῖς καὶ τὰ τούτοις παραπλήσια. καὶ ἠπει‐ θήσαμεν δέ φησι, καὶ ἐκύομεν καὶ ἐμελετήσαμεν ἀπὸ καρδίας ἡμῶν | |
| 170 | λόγους ἀδίκους, κατὰ δὲ τὸν Ἀκύλαν· λαλεῖν φησι συκοφαντίαν καὶ ἀπόστασιν, συνέλαβον καὶ ἐφθέγξαντο ἀπὸ καρδίας ῥήματα ψεύδους, κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον· λαλεῖν συκοφαντίαν καὶ ἔκκλισιν, κύειν καὶ μελετᾶν ἀπὸ καρδίας λόγους ψευδεῖς. Εἶθ’ ἑξῆς εἴρηται· καὶ ἀπεστήσαμεν ὀπίσω τὴν κρίσιν· | |
| 175 | οὐ γὰρ αὕτη ἡμᾶς φησι κατέλειψεν, ἀλλ’ ἡμεῖς αὐτὴν ἀπεστήσαμεν, καὶ ἡ δικαιοσύνη μακρὰν ἀφέστηκεν, ὅτι κατηναλώθη ἐν ταῖς ὁδοῖς αὐτῶν ἡ ἀλήθεια, καὶ δι’ εὐθείας οὐκ ἠδύναντο διελθεῖν, κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον· ὅτι ἠσθένησεν ἐν πλατείᾳ ἡ ἀλήθεια, καὶ εὐθύτης οὐκ ἠδύνατο ἐλθεῖν, καὶ ἐγένετο ἡ ἀλήθεια ἐπιλείπουσα. τήρει | |
| 180 | δ’ ὅπως πολλάκις ἐν τούτοις ἀληθείας ἄρνησιν αὐτῶν κατηγορεῖ καὶ τοὺς ἐφευρημένους αὐτοῖς ψευδεῖς λογισμοὺς ἀπελέγχει. οἷς ἑξῆς ἐπάγει· καὶ εἶδε κύριος, καὶ οὐκ ἤρεσεν αὐτῷ, ὅτι οὐκ ἦν κρίσις, καὶ εἶδε καὶ οὐκ ἦν ἀνήρ. καὶ ἀνωτέρω δὲ ἐλέγετο· «διότι ἦλθον καὶ οὐκ ἦν ἄνθρωπος, ἐκάλεσα καὶ οὐκ ἦν ὁ ὑπακούων»; ἀλλὰ καὶ ἐνταῦθα καὶ εἶδέ φησι καὶ οὐκ | |
| 185 | ἦν ἀνήρ, 〈καὶ〉 κατενόησε καὶ οὐκ ἦν ὁ ἀντιληψόμενος, καὶ ἠμύνατο αὐτοὺς τῷ βραχίονι αὐτοῦ καὶ τῇ ἐλεημοσύνῃ ἐστηρίσατο, 〈ἢ〉 καὶ τῇ δικαιοσύνῃ κατὰ τοὺς λοιποὺς ἐπεστηρίσατο. καὶ περιέθετο περι‐ κεφαλαίαν σωτηρίου ἐπὶ τῆς κεφαλῆς καὶ ἐνεδύσατο δικαιοσύ‐ νην ὡς θώρακα καὶ περιεβάλετο ἱμάτιον ἐκδικήσεως καὶ τὸ περι‐ | |
| 190 | βόλαιον ὡς ἀνταποδώσων ἀνταπόδοσιν ὄνειδος τοῖς ὑπεναντίοις. καὶ τοῦτο τὸ τέλος τῆς παρούσης κατὰ τοῦ Ἰουδαίων λαοῦ κατηγορίας, ὃ δὴ σημαίνει ἄντικρυς πόλεμον θεοῦ κατ’ αὐτῶν ἐπανιστάμενον, ὃς καὶ μετῆλθεν αὐτούς, ὃν ἐπὶ τῆς ἐσχάτης πολιορκίας πεπόνθασι κατὰ τοὺς Ῥωμαϊκοὺς χρόνους. | |
2.49 | Τὰς κατὰ τοῦ σωτῆρος δυσσεβείας τοῦ Ἰουδαίων λαοῦ διεξελθὼν ὁ προφητικὸς λόγος μετὰ πάσας τε τὰς κατ’ αὐτῶν κατηγορίας αὐτὸν | |
| τὸν θεὸν πολέμιον αὐτῶν ἔσεσθαι προαναφωνήσας διὰ τῶν προκειμένων μετα‐ βαίνει πάλιν ἐπὶ τὴν κλῆσιν τῶν ἐθνῶν, ᾗ συνάπτει Χριστοῦ παρουσίαν· καὶ γὰρ | 366 | |
| 5 | ἦν ἀκόλουθον τῇ περὶ τοῦ Χριστοῦ προφητείᾳ τὴν δι’ αὐτοῦ προξενηθεῖσαν τοῖς ἔθνεσι χάριν συμπεριλαμβάνεσθαι. λέγει δ’ οὖν ἀρχόμενος· καὶ φοβηθήσονται οἱ ἀπὸ δυσμῶν τὸ ὄνομα κυρίου· «ἀρχὴ δὲ σοφίας φόβος κυρίου». ταύτης οὖν τῆς σοφίας μεταλήψεσθαι οὐ τὸν Ἰσραὴλ θεσπίζει, ἀλλὰ τοὺς ἀπὸ δυσμῶν, δηλαδὴ τοὺς τὰ δυτικὰ μέρη λαχόντας οἰκεῖν, καὶ οἱ ἀπὸ ἀνατολῶν δὲ ἡλίου. | |
| 10 | ὁμοίως καὶ αὐτοὶ φοβηθήσονται τὸ ὄνομα τὸ ἔνδοξον. καὶ ἀνωτέρω δὲ ἐλέγετο· «ἰδοὺ οὗτοι πόρρωθεν ἥξουσιν, οὗτοι ἀπὸ δυσμῶν καὶ οὗτοι ἀπὸ βορρᾶ, ἄλλοι δὲ ἀπὸ γῆς Περσῶν. εὐφραίνεσθε, οὐρανοί». περὶ δὲ ‹τῶν φοβου‐ μένων τὸν κύριον› πολλὰ εἴρηται, ἐπεὶ καί· «μακάριος ἀνὴρ ὁ φοβούμενος τὸν κύριον», καί· «οὐκ ἔστιν ὑστέρημα τοῖς φοβουμένοις αὐτόν», καί· «φόβος | |
| 15 | κυρίου παιδεία καὶ σοφία», καί· «φόβος κυρίου προστίθησιν ἡμέρας». ταῦτ’ οὖν ἅπαντα τοῖς ἔθνεσιν ὁ προφήτης εὐαγγελίζεται λέγων· καὶ φοβηθήσονται οἱ ἀπὸ δυσμῶν τὸ ὄνομα κυρίου καὶ οἱ ἀπ’ ἀνατολῶν ἡλίου τὸ ὄνομα τὸ ἔνδοξον. τῆς δὲ τοσαύτης τῶν ἐθνῶν σωτηρίας τὸ αἴτιον παρί‐ στησιν ἑξῆς λέγων· ἥξει γὰρ ὡς ποταμὸς βίαιος ἡ ὀργὴ κυρίου, ἥξει | |
| 20 | μετὰ θυμοῦ. οὔτε δὲ ἡ Ἑβραϊκὴ ἀνάγνωσις ὀργῆς ἐμνημόνευσεν ἐνταῦθα οὔτε θυμοῦ οὔτε οἱ λοιποὶ ἑρμηνευταί· οὔτε γὰρ λόγον εἶχεν ἐν ἀγαθῶν ἐπαγγε‐ λίαις θυμὸν καὶ ὀργὴν θεοῦ παραλαμβάνεσθαι. διὸ κατὰ μὲν τὸν Ἀκύλαν εἴρηται· ὅτι ἐλεύσεται ὡς ποταμὸς πνεῦμα κυρίου σύσσημον ἑαυτῷ, κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον· ἥξει ὡς ποταμὸς | |
| 25 | θλίβων τὸ πνεῦμα κυρίου, ἐπείγει καὶ ἥξει, κατὰ δὲ τὸν Θεοδοτίωνα· ἥξει γὰρ ὡς ποταμὸς πολιορκητὴς πνεῦμα κυρίου, ἐσημειώθη ἐν αὐτῷ. οὐδαμοῦ δὲ ἐν τούτοις ὀργὴ κυρίου εἴρηται, οὐδὲ θυμός· οὐκοῦν τὸ πνεῦμα κυρίου ἥξει ὡς ποταμὸς βίαιος, ἵνα φοβηθῶσιν αὐτὸν οἱ ἀπὸ δυσμῶν καὶ οἱ ἀπὸ ἀνατολῶν ἡλίου· διὰ γὰρ ταῦτα ἥξειν εἴρηται | |
| 30 | τὸ πνεῦμα κυρίου. νοήσομεν δὲ πῶς εἴρηται ὡς ποταμὸς βίαιος ἥξειν τὸ ἀποτέλεσμα τοῦ λόγου θεασάμενοι, ὅπερ ἐπληροῦτο ἐν ταῖς Πράξεσι τῶν Ἀποστόλων, ὅτε συνηγμένων «ἐπὶ τὸ αὐτό, ἐγένετο ἄφνω ἐκ τοῦ οὐρανοῦ ἦχος ὥσπερ φερομένης πνοῆς βιαίας καὶ ἐπλήρωσε τὸν οἶκον ὅλον οὗ ἦσαν καθή‐ μενοι, καὶ ὤφθησαν αὐτοῖς διαμεριζόμεναι γλῶσσαι ὡσεὶ πυρός, καὶ ἐκάθισαν | |
| 35 | ἐφ’ ἕνα ἕκαστον αὐτῶν, καὶ ἐπληρώθησαν ἅπαντες πνεύματος ἁγίου». οὕτως οὖν εἴρηται ἥξειν ὡς ποταμὸν βίαιον τὸ πνεῦμα κυρίου, ἀλλὰ καὶ σημεῖόν φησιν ἑαυτῷ. τοῦτο δὲ ἦν τὸ σημεῖον τῆς ἀναλήψεως τοῦ σωτῆρος ἡμῶν, ὥσπερ οὖν ἐδίδασκεν αὐτὸς λέγων· «ἐὰν μὴ ἀπέλθω, ὁ παράκλητος οὐκ ἔρχεται», καὶ πάλιν· «ὅταν ἀπέλθω, ἀποστείλω ὑμῖν τὸ πνεῦμα τῆς ἀληθείας». | |
| 40 | Εἶθ’ ἑξῆς εἴρηται· καὶ ἥξει ἕνεκεν Σιὼν ὁ ῥυόμενος, κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον· καὶ ἥξει τῇ Σιὼν ἀγχιστεύων, κατὰ δὲ τὸν Ἀκύλαν· | |
| καὶ ἐλεύσεται τῇ Σιὼν ἀγχιστεύων. τοῦτο δὲ καὶ αὐτὸς ὁ σωτὴρ ἐδήλου λέγων· «οὐκ ἦλθον εἰ μὴ εἰς τὰ πρόβατα τὰ ἀπολωλότα οἴκου Ἰσραήλ». ⸢πάλιν δὲ καὶ ἐνταῦθα τὸ θεοσεβὲς πολίτευμα σημαίνεται διὰ τῆς Σιών, ἥτις διαφόρως | 367 | |
| 45 | ἀπεδείκνυτο οὖσα ἡ ἐκκλησία τοῦ θεοῦ. ταύτης οὖν ἕνεκεν τῆς τοῦ θεοῦ πό‐ λεως ἥξειν λέγεται ὁ ῥυόμενος ἢ ὁ ἀγχιστεύων. καὶ τί ποιήσει; συγχωρή‐ σει τὰς ἀδικίας τοῖς προσιοῦσιν αὐτῷ.⸣ διὸ λέλεκται· ἀποστρέψει ἀσεβείας ἀπὸ Ἰακώβ, δηλονότι τοῖς ἀπὸ τοῦ Ἰακὼβ ἐπιστρέφουσιν. εἰ δὲ μὴ ἐπιστρέφοιεν ἑαυτοῖς μέμφονται, ὅτι μὴ τῆς χάριτος ὁμοίως τοῖς ἔθνεσι με‐ | |
2.49(50) | τέσχον καίπερ πρῶτοι κεκλημένοι. Καὶ αὕτη αὐτοῖς φησιν ἔσται ἡ παρ’ ἐμοῦ διαθήκη· ποία δὲ αὕτη ἐπιλέγει ἑξῆς· τὸ πνεῦμα τὸ ἐμόν, ὅ ἐστιν ἐπὶ σοί· ⸢τοῦτο γοῦν τὸ πνεῦμα ἡ διαθήκη ἐτύγχανε, διόπερ ὁ σωτὴρ καὶ κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς ὁ Χριστὸς τοῦ θεοῦ τοῖς αὐτοῦ μαθηταῖς ἐδίδου τὸ πνεῦμα λέγων· «λάβετε | |
| 55 | πνεῦμα ἅγιον. ἐάν τινος ἀφῆτε τὰς ἁμαρτίας, ἀφίεται αὐτῷ». αὕτη τοίνυν ἡ καινὴ διαθήκη καὶ τὸ κεφάλαιον τοῦ μυστηρίου τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον⸣ εἴη ἄν. διὸ λέλεκται· καὶ αὕτη αὐτοῖς ἡ παρ’ ἐμοῦ διαθήκη, εἶπε κύριος· τὸ πνεῦμα τὸ ἐμόν, ὅ ἐστιν ἐν σοί. προσφωνεῖ δὲ ταῦτα τῷ ἀγχιστεῖ καὶ τῷ ῥυομένῳ καὶ ἀφιέντι τὰς ἁμαρτίας· τούτου δὴ οὖν τοῦ πνεύματος | |
| 60 | καὶ τοῖς ἑαυτοῦ μετεδίδου μαθηταῖς εἰς τὸ καὶ αὐτοὺς μεταδιδόναι τοῖς ἀξίοις. καὶ τὰ ῥήματά μού φησιν, ἃ ἔδωκα εἰς τὸ στόμα σου, τὰ διὰ τῆς καινῆς διαθήκης παραδοθησόμενα, γένοιτ’ ἂν καὶ αὐτὰ ἐμὴ διαθήκη· τὸ πνεῦμα γὰρ τὸ ἐμὸν καὶ τὰ ῥήματα, ἃ ἔδωκα εἰς τὸ στόμα σου, ταῦτα ἤδη διαθήκη σού εἰσιν, ἥτις οὐ μὴ ἐκλίπῃ ἐκ τοῦ στόματός σου καὶ ἐκ τοῦ | |
| 65 | σπέρματός σου, εἶπε κύριος, ἀπὸ τοῦ νῦν καὶ εἰς τὸν αἰῶνα· ⸢μένει γὰρ καὶ εἰς τὸν παρόντα αἰῶνα καὶ εἰς τὸν μέλλοντα ταῦτα τὰ ῥήματα, ὡς ἐδίδαξεν αὐτὸς ὁ σωτὴρ εἰπὼν ἐν Εὐαγγελίοις· «ὁ οὐρανὸς καὶ ἡ γῆ παρελεύ‐ σεται, οἱ δὲ λόγοι μου οὐ μὴ παρέλθωσι».⸣ | |
2.50 | Χριστοῦ παρουσίαν εὐαγγελισάμενος ὁ προφήτης πρώτην παρακελεύεται τοῦ φωτὸς μεταλαγχάνειν τὴν Ἰερουσαλήμ, δηλαδὴ τῷ παντὶ Ἰουδαίων ἔθνει τῷ πάλαι προσκειμένῳ τῇ Ἰερουσαλήμ. ⸢ἐπεὶ τοίνυν ὁ Χριστὸς τοῦ θεοῦ αὐτὸς «ἦν τὸ φῶς» καὶ «ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ ζωὴ» καὶ «τὸ φῶς τὸ φωτίζον | |
| 5 | πάντα ἄνθρωπον ἐρχόμενον εἰς τὸν κόσμον», εἰκότως τῆς τούτου παρουσίας ἀπολαύειν ὁ λόγος τῇ Ἰερουσαλὴμ προσεφώνει λέγων· Φωτίζου φωτίζου, Ἰερουσαλήμ, ἥκει γάρ σου τὸ φῶς· αὐτῆς δὲ εἶναι φάσκει τὸ φῶς διὰ τὸ αὐτῇ τὰς περὶ τοῦ Χριστοῦ ἐπαγγελίας ὑπὸ τῶν προφητῶν κεκηρύχθαι.⸣ ⸤εἰ μὲν οὖν πεισθεῖσα τῷ παραγγέλματι τοῦ φωτὸς μετειλήφει τὸν Χριστὸν | |
| 10 | τοῦ θεοῦ παραδεξαμένη, διέμεινεν ἂν ἐν εἰρήνῃ μέχρι τέλους.⸥ ⸢τὸ γὰρ πάλαι σοί φησι διὰ τῶν προφητῶν κατηγγελμένον φῶς ἰδοὺ νῦν ἐλήλυθε. διὸ μὴ μέλλε, φωτίζου δὲ φωτίζου καὶ τῆς χάριτος μεταλάμβανε· ἔσται γάρ σοι φωτισ‐ θείσῃ τάδε καὶ τάδε.⸣ καὶ τὰ ἑξῆς δὲ ἐπιφερόμενα πάντα ἅπερ ὡς ἔφην καὶ σωματικῶς εἰς αὐτοὺς τάχα που ἐπληρώθη ἄν, εἰ καταπειθεῖς γενόμενοι τῷ | 368 |
| 15 | προστάγματι τὸν Χριστὸν τοῦ θεοῦ ἐπιδημήσαντα αὐτοῖς ἔτυχον παραδεδεγ‐ μένοι. νυνὶ δὲ ὁμοῦ τῇ ἀρνήσει τοῦ Χριστοῦ καὶ τοῦ φωτὸς ἑαυτοὺς ἐστέρησαν ὡς καὶ πάντων ἀθρόως τῶν διὰ τῆς προφητείας ἐπηγγελμένων. ταῦτα μὲν οὖν ὡς πρὸς τὴν ψιλὴν λέξιν, πρὸς δὲ διάνοιαν, ἐπειδὴ κατὰ τοὺς λοιποὺς ἑρμηνευτὰς τὸ τῆς Ἰερουσαλὴμ οὐ πρόσκειται ὄνομα· ὁ μὲν γὰρ Ἀκύλας τοῦτον ἡρμήνευσε | |
| 20 | τὸν τρόπον· ἀνάστηθι φωτίζου, ὅτι ἦλθε φῶς σου, ὁ δὲ Σύμμαχος· ἀνάστηθι φωτίζου, ἥκει γάρ σου τὸ φῶς. ἀλλ’ οὐδ’ ἐν τῇ Ἑβραϊκῇ ἀναγνώσει ὠνόμασται Ἰερουσαλήμ, ἀκόλουθόν ἐστι νοεῖν ταῦτα λέγεσθαι πρὸς τούτοις ἐπηγγελμένον ‹ἥξειν λυτρωτὴν ἢ ἀγχιστέα› παραδεδεγμένους. οὗτοι δ’ ἦσαν, περὶ ὧν εἴρητο· ‹καὶ φοβηθήσονται οἱ ἀπὸ δυσμῶν τὸ ὄνομα κυ‐ | |
| 25 | ρίου καὶ οἱ ἀπὸ ἀνατολῶν τὸ ὄνομα τὸ ἔνδοξον›. πολλάκις δὲ ἡμῖν ἀποδέδοται τὸ θεοσεβὲς πολίτευμα ἐν ψυχαῖς ἀνθρώπων θεοσεβῶν νοούμενον πόλις θεοῦ καὶ Ἰερουσαλὴμ ὠνομάσθαι. καὶ ὡς πάλαι τοῦτο παρὰ Ἰουδαίοις συνεστήκει, καθ’ ὃν χρόνον ἤκμαζον ἐν αὐτοῖς προφῆται καὶ δίκαιοι καὶ πολὺς χορὸς θεοσεβῶν καὶ θεοφιλῶν ἀνδρῶν, καὶ ἡμῶν ὡς ἀληθῶς | |
| 30 | θεοῦ πόλις ἡ κατὰ τὸ βούλημα τοῦ θεοῦ συντελουμένη παρ’ αὐτοῖς θεοσέβεια, ἀλλ’ ἐπειδήπερ οἱ παρ’ αὐτοῖς πάντες τελειωθέντες ‹προσδοκῶντες τὴν› διὰ τῶν προφητῶν καταγγελλομένην Χριστοῦ ‹τοῦ παρουσίαν›, ἀπηλλάττοντο τοῦ βίου, ἤλπιζον δὲ «μέχρι θανάτου» καταβήσεσθαι αὐτὸν ὑπὲρ τῆς αὐτῶν σωτηρίας. τούτου χάριν ὡς ἂν ‹ἐν σκότῳ καθημένοισ› αὐτοῖς εὐαγγελίζεται τοῦ φωτὸς | |
| 35 | τὴν παρουσίαν φάσκων ὁ λόγος· Φωτίζου, Ἰερουσαλήμ, ἥκει γὰρ τὸ φῶς σου, ⸢ὡς κατὰ τὴν πρώτην παρουσίαν τοῦ σωτῆρος ἡμῶν δύνασθαι ταῦτα πλη‐ ροῦσθαι, οὐ μὴν ἀλλὰ καὶ κατὰ τὴν δευτέραν καὶ ἔνδοξον αὐτοῦ θεοφάνειαν τέλους αὐτὰ τεύξεσθαι.⸣ εἰκὸς ἐν ᾗ ‹ἥλιοσ› μὲν οὐκέτ’ ἔσται οὐδὲ ‹σελήνη› οὐδὲ ἀστέρες, ἀπαρκεῖ δὲ αὐτὸς ὁ Χριστὸς τοῦ θεοῦ «τὸ φῶς τὸ ἀληθινὸν» καὶ ‹ὁ τῆς δικαιοσύνης | |
| 40 | ἥλιοσ› πρὸς φωτισμὸν ψυχῶν τῶν τῆς αὐτοῦ βασιλείας καταξιουμένων. τότε γὰρ κατὰ τὸν ἱερὸν Ἀπόστολον «αὐτὸς ὁ κύριος ἐν κελεύσματι καὶ ἐν φωνῇ ἀρχαγ‐ γέλου καταβήσεται ἀπ’ οὐρανοῦ, καὶ οἱ νεκροὶ ἐν Χριστῷ ἀναστήσονται πρῶτοι, ἔπειτα ἡμεῖς οἱ περιλειπόμενοι ἅμα σὺν αὐτοῖς ἁρπαγησόμεθα ἐν νεφέλῃ εἰς ἀπάντησιν τοῦ κυρίου εἰς ἀέρα· καὶ οὕτως πάντοτε σὺν κυρίῳ ἐσόμεθα». | |
| 45 | ἐπειδὰν οὖν τὴν ἔνδοξον αὐτοῦ ποιῆται παρουσίαν, τηνικαῦτα τοῖς ταύτης ἀξίοις προσφωνῶν ὁ λόγος φησί· Φωτίζου φωτίζου, Ἰερουσαλήμ, ἥκει | |
| γάρ σου τὸ φῶς, ἢ κατὰ τοὺς λοιποὺς ἑρμηνευτάς· ἀνάστηθι φωτίσθητι, ἦλθε γὰρ τὸ φῶς σου, καὶ ὅρα εἰ μὴ σαφῶς τὴν ἐκ νεκρῶν ἀνάστασιν ἐθέσπισε φήσας· ἀνάστηθι, τὸ δ’ αἴτιον τῆς ἀναστάσεως τῆς ἐκ νεκρῶν ἡ παρουσία τοῦ | 369 | |
2.50(50) | φωτὸς ἦν· ταῖς γὰρ ἀκτῖσι ταῖς ζωοδόχοις ἀναζωπυρήσασαι αἱ τῶν πάλαι τετε‐ λευτηκότων ἁγίων ψυχαὶ τῶν ἐπηγγελμένων τεύξονται. διὸ κατὰ τὸν Ἀπόστολον «αὐτὸς ὁ κύριος ἐν κελεύσματι καὶ ἐν φωνῇ ἀρχαγγέλου καταβήσεται, ἔπειτα οἱ νεκροὶ ἐν Χριστῷ ἀναστήσονται»· εἶτα ἀναστάντες ὄψονται τὴν δόξαν αὐτοῦ. διὸ ἐπιλέγει· καὶ ἡ δόξα κυρίου ἐπὶ σὲ ἀνατέταλκεν· ⸢οὐ γὰρ ἐπὶ πάντας | |
| 55 | ἀνατελεῖ, ἀλλ’ ἐπὶ μόνους τοὺς ἀξίους· τοὺς γὰρ μὴ τοιούτους διαλήψεται ‹τὸ ἐξώτερον σκότος› καὶ ‹τὸ πῦρ τὸ αἰώνιον› καὶ ὅσα ἄλλα τοῖς ἀσεβέσιν ἠπείληται.⸣ ἀλλ’ ἐπὶ σέ φησι τὴν τοῦ θεοῦ πόλιν καὶ τὴν νέαν Ἰερουσαλὴμ ἡ δόξα κυρίου ἀνατέταλκεν, ἧς μεταλαβοῦσα φωτίζου· τοῖς γὰρ μὴ τὸν κύριον ἐπεγνωκόσι μηδὲ τὴν ἄφιξιν αὐτοῦ πρὸ ὀφθαλμῶν θεμένοις σκότος ἀποκεῖσθαι, ὃ δὴ σημαίνει | |
| 60 | φάσκων· ἰδοὺ σκότος καλύψει τὴν γῆν καὶ γνόφος ἐπ’ ἔθνη· ἐπὶ σὲ δὲ φανήσεται κύριος, ἢ κατὰ τοὺς λοιποὺς ἑρμηνευτάς· ἐπὶ σὲ δὲ ἀνατελεῖ κύριος, ἡ δόξα αὐτοῦ ἐπὶ σὲ ὀφθήσεται. ⸢δεῖ δὲ πρότερον φωτὸς καὶ ἀνατολῆς τοῖς μέλλουσιν αὐτοῦ ὄψεσθαι τὴν δόξαν, ὅπως ἐν ἡμέρᾳ θεϊκοῦ φωτὸς γενόμενοι θεωροὶ ‹τῆς δόξης τοῦ μονογενοῦς τοῦ θεοῦ› καταστῶσι.⸣ | |
| 65 | Τότε δέ φησι· πορεύσονται ἔθνη τῷ φωτί σου καὶ βασιλεῖς τῇ λαμπρότητί σου. καί μοι νοεῖ ἐν τούτοις δύο τάγματα σῳζομένων, πρῶτον μὲν τὸ σύστημα τῶν ἐν θεοσεβείᾳ κατωρθωκότων παρὰ τῷ Ἰουδαίων ἔθνει, ἐπεὶ καὶ προφῆται καὶ πατριάρχαι καὶ ἱερεῖς καὶ θεοφιλεῖς καὶ ἀρχιερεῖς, ἄνδρες τε καὶ γυναῖκες μύριοι παρὰ τοῖς παλαιοῖς αὐτῶν γεγόνασι τὸ πολίτευμα τῆς θεοσεβείας | |
| 70 | ἀποσώσαντες ὥστ’ εἶναι αὐτοὺς οὐ μικρὸν μέρος τῆς τοῦ θεοῦ πόλεως, οἳ «καὶ πάντες οὗτοι διὰ πίστεως τελειωθέντες οὐκ ἐκομίσαντο τὰς ἐπαγγελίας» κατὰ τὸν ἱερὸν Ἀπόστολον, «τοῦ θεοῦ περὶ ἡμῶν κρεῖττόν τι προβλεψαμένου, ἵνα μὴ χωρὶς ἡμῶν τελειωθῶσι». διὸ καὶ ἐν τοῖς τοῦ θανάτου συνείχοντο χώροις τὴν αὐτόθι τοῦ Χριστοῦ παρουσίαν ἐκδεχόμενοι. ὃ δὴ διδάσκει καὶ ὁ βαπτιστὴς Ἰωάννης | |
| 75 | πυνθανόμενος τοῦ Χριστοῦ καὶ λέγων· «σὺ εἶ ὁ ἐρχόμενος, ἢ ἕτερον προσδοκῶμεν»; ἐπεὶ τοίνυν προσεδόκων αὐτὸν πάντες οἱ προκεκοιμημένοι ἅγιοι, εἰκότως τὰς τούτων ψυχὰς εὐαγγελιζόμενος ὁ παρὼν λόγος τὴν μεχρὶς αὐτῶν κάθοδον τοῦ σωτῆρος ἐδήλου λέγων· ἀνάστηθι φωτίσθητι, ἦλθε γὰρ τὸ φῶς σου. τὸ μὲν οὖν πρῶτον τάγμα τῶν ἐκ τοῦ προτέρου λαοῦ σῳζομένων τοῦτ’ ἦν, τὸ δ’ | |
| 80 | ἕτερον τάγμα τὸ τῆς ἐξ ἐθνῶν ἐκκλησίας δεύτερον διὰ τῆς Χριστοῦ χάριτος κεκλημένον, περὶ οὗ ἑξῆς ἐπιφέρει καὶ πορεύσονται ἔθνη τῷ φωτί σου· ᾧ γὰρ πάλαι κέχρησο φωτί, ᾧ καὶ προφῆται καὶ πατριάρχαι καὶ πάντες οἱ παρὰ Ἰουδαίοις θεοσεβῶς πολιτευσάμενοι τοὺς τῆς ψυχῆς ὀφθαλμοὺς ἐφωτίσθησαν, τούτῳ καὶ τὰ ἔθνη τὰ ἀλλόφυλα καὶ τὰ ἀλλογενῆ φωτισθήσεται. ἀλλὰ καὶ τῇ | |
| 85 | λαμπρότητι, ᾗ κέχρησο σύ, ἡ προτέρα πόλις ἐσμηγμένη λόγοις θείοις ἀπο‐ σμηχομένη καὶ λαμπρυνομένη πάντα τε ῥύπον καὶ πᾶσαν κηλῖδα καθαιρομένη, ταύτῃ τῇ λαμπρότητι καὶ οἱ τῶν ἀλλοφύλων βασιλεῖς χρήσονται καθαιρόμενοι τῇ τῶν θείων μυστηρίων δυνάμει καὶ ἀποσμηχόμενοι. Θαυμάσαι δέ ἐστι καὶ ὑπερεκπλαγῆναι τοῦ θεσπίσματος τὸ ἀποτέλεσμα, | 370 |
| 90 | ὅπως καθ’ ἡμᾶς ἐπληροῦτο τῶν ἀνωτάτω βασιλέων τῆς ‹διὰ λουτροῦ› χάριτος καταξιουμένων, εἶτα ἐπειδὴ ἐθνῶν ἐμνημόνευσε καὶ βασιλέων, ἐθνῶν σφόδρα ἀκολούθως τὴν προτέραν τοῦ θεοῦ πόλιν, διδάσκει πάντας τοὺς ἐξ ἐθνῶν προσιόντας τῷ θεοσεβεῖ πολιτεύματι οἰκεῖα τέκνα ἡγεῖσθαι. διό φησι πρὸς αὐτήν· ἆρον κύκλῳ τοὺς ὀφθαλμούς σου καὶ ἴδε συνηγμένα τὰ τέκνα σου· | |
| 95 | ἥκασι πάντες οἱ υἱοί σου μακρόθεν, καὶ αἱ θυγατέρες σου ἐπ’ ὤμων ἀρθήσονται. ⸢διὸ πάντες οἱ ἐξ ἐθνῶν εἰς τὸν θεὸν διὰ Χριστοῦ πεπιστευ‐ κότες ἐπαγγελίαν εἰλήφασιν ‹ἀναπαύσασθαι εἰς κόλπους Ἀβραὰμ› καὶ Ἰσαὰκ καὶ Ἰακώβ, τοῦτο τοῦ σωτῆρος αὐτοῦ διδάξαντος.⸣ ⸤καὶ ἐν ἑτέροις δὲ πλείοσιν ἡ ἐξ ἐθνῶν ἐκκλησία θυγάτηρ ἀνηγόρευται Σιὼν καὶ θυγάτηρ Ἰερουσαλήμ.⸥ μήτηρ | |
2.50(100) | τοίνυν τῆς νέας Ἰερουσαλὴμ τῆς ἐξ ἐθνῶν συστάσης ἐτύγχανεν ἡ πάλαι παρὰ τῷ προτέρῳ λαῷ κατορθώσασα, κἀκείνης τέκνα πάντες ἡμεῖς. διὸ λέλεκται· ἥκασι πάντες οἱ υἱοί σου μακρόθεν· ⸢ἦμεν γὰρ πόρρω που μακρὰν «τῆς πολιτείας τοῦ Ἰσραὴλ καὶ ξένοι τῶν διαθηκῶν τῆς ἐπαγγελίας, ἐλπίδα μὴ ἔχοντες καὶ ἄθεοι ἐν τῷ κόσμῳ»,⸣ ἀλλ’ «ὑμεῖς» φησί «ποτε οἱ μακρὰν ὄντες, ἐγγὺς ἐγενήθητε». διὸ | |
| 105 | λέλεκται· ἥκασι πάντες οἱ υἱοί σου μακρόθεν, καὶ αἱ θυγατέρες σου ἐπ’ ὤμων ἀρθήσονται· ⸢ἅτε γὰρ ἁπαλαὶ οὖσαι ψυχαὶ καὶ ἔτι νήπιαι «ὡς ἀρτιγέννητα βρέφη τὸ λογικὸν καὶ ἄδολον γάλα» ‹ἐπιποθοῦσαι›, διά τε τῆς ἐν Χριστῷ ἀναγεννήσεως γενομένης ‹τέκνα τοῦ Ἀβραὰμ› ὑποβαστάζονται ἐπ’ ὤμων αἰρόμεναι καὶ ὑποκουφιζόμεναι ὑπὸ τῶν χειραγωγούντων αὐτὰς διδασκά‐ | |
| 110 | λων, οἷος ἦν ὁ Παῦλος λέγων· «ὡς ἂν τροφὸς θάλπῃ τὰ ἑαυτῆς τέκνα, οὕτως ὁμειρόμενοι ὑμῶν⸣ εὐδοκοῦμεν μεταδοῦναι ὑμῖν οὐ μόνον τὸ εὐαγγέλιον τοῦ Χριστοῦ ἀλλὰ καὶ τὰς ἑαυτῶν ψυχάς». Ταῦτα δὲ ὁρῶσα ἡ παλαιὰ μήτηρ χαρᾶς πίμπλαται· τότε ὄψει καὶ χαρήσῃ καὶ φοβηθήσῃ καὶ ἐκστήσῃ τῇ καρδίᾳ· τὸ δέ· 〈καὶ〉 | |
| 115 | φοβηθήσῃ, οὐκ ἐμφέρεται παρὰ τοῖς λοιποῖς ἑρμηνευταῖς. εἰ γὰρ ‹ἐπὶ ἑνὶ ἁμαρτωλῷ χαρὰ γίνεται μετανοοῦντι ἐν τοῖς οὐρανοῖσ›, ἐπὶ τοσούτοις ἔθνεσιν ἐπιστρέφουσι, πῶς οὐ χαρήσονται αἱ προεξελθοῦσαι τῶν ἁγίων ψυχαὶ αἱ τῆς αὐτῆς θεοσεβείας προαρξάμεναι καὶ ἐν αὐτῇ τελειωθεῖσαι; ἔτι δὲ αἱ τοιαῦται χαρήσονται ὁρῶσαι μεταβάλλονται τῆς θαλάσσης τὸν πλοῦτον εἰς αὐτὴν | |
| 120 | καὶ τὸν τῶν ἐθνῶν καὶ τῶν λαῶν τῶν ἀλλοφύλων ἁπάντων. διὸ κατὰ τὸν Σύμ‐ | |
| μαχον εἴρηται· ὅταν μεταστραφῇ ἐπὶ σὲ τὸ πλῆθος τῆς θαλάσσης, ἡ δύναμις τῶν ἐθνῶν. ⸢καὶ ἐνταῦθα δὲ τήρει ὅπως τὴν πολλὴν πολυπλήθειαν τῶν σῳζομένων πλήθει θαλάσσης ἀπείκασεν. δύναμις δὲ τῶν ἐθνῶν οἱ κατορ‐ θοῦντες εἶεν ἂν μὴ ἐξασθενήσαντες πρὸς τὸν τόνον τοῦ κατὰ θεὸν βίου,⸣ ἀλλ’ | 371 | |
| 125 | ἐνισχύοντες ὥστε λέγειν· «πάντα ἰσχύω ἐν τῷ ἐνδυναμοῦντί με Χριστῷ Ἰησοῦ». προηγουμένως μὲν οὖν χαρήσεται ἐπὶ τῇ τούτων δυνάμει, μετὰ ταῦτα δὲ ὄψεται καὶ τὰ λοιπὰ πλήθη τῶν ἐν θεοσεβείᾳ ἀτελεστέρων καὶ ἀλογωτέρων, ὧν τοὺς τρόπους ἀγέλαις καμήλων ἀπείκασε φήσας· καὶ ἥξουσί σοι ἀγέλαι καμήλων, καὶ καλύψουσί σε κάμηλοι Μαδιὰμ καὶ Γεφάρ· πάντες | |
| 130 | ἐκ Βασὰν ἥξουσι φέροντες χρυσίον καὶ λίβανον οἴσουσιν· ⸢αἰνίτ‐ τεσθαι δὲ οἶμαι διὰ τούτων τοὺς ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ εὐπόρους καὶ πλούτῳ πολλῷ περιρρεομένους.⸣ ⸤οὕτω γοῦν καὶ ὁ σωτὴρ ‹τὸν πλούσιον καμήλῳ› παραβάλλων ἔλεγεν· «εὐκοπώτερόν ἐστι κάμηλον διὰ τρυμαλιᾶς ῥαφίδος διελθεῖν ἢ πλούσιον εἰς τὴν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν». πλὴν ἀλλὰ τὸ θαῦμα τοῦτ’ ἦν, ὅτι «τὸ παρ’ | |
| 135 | ἀνθρώποις ἀδύνατον τοῦτο δυνατὸν γίνεται τῷ θεῷ». διὸ καὶ ἐξίσταται ἡ Ἰερουσα‐ λὴμ διὰ τοῦ χαρᾶς πληροῦσθαι καμήλοις παραβεβλημένας ψυχὰς θεωμένη μεταβαλλούσας καὶ ὡσπερεὶ «διὰ τρυμαλιᾶς ῥαφίδος» διὰ ‹τῆς στενῆς καὶ τεθλιμ‐ μένης ὁδοῦ εἰς τὴν αἰώνιον ζωὴν εἰσιούσασ›. οὐ δίχα δὲ φόρτου προσῄεσαν αὗται, δῶρα δὲ τῷ θεῷ προσφέρουσαι εἰκότως ‹τὰ λύτρα τῆς αὐτῶν ψυχῆσ›.⸥ | |
| 140 | κάμηλοι δὲ ἀπὸ Σαβὰ ἥξουσιν ἀπὸ τῶν βαρβαριαίων ἐθνῶν δι’ ἑνὸς τοῦ τῶν Σαβαϊτῶν ἔθνους καὶ τῶν λοιπῶν βαρβάρων ἐθνῶν σημαινομένων, ὅτι δὲ λογικαὶ ἦσαν αἱ τοιαίδε κάμηλοι. πρόσσχες ἐπιμελῶς ὅπως περὶ τῶν αὐτῶν εἴρηται τό· ἥξουσί σοι ἀγέλαι καμήλων, καὶ καλύψουσί σε κάμηλοι Μαδιὰμ καὶ Γεφάρ· πάντες ἐκ Βασὰν ἥξουσι φέροντες χρυσίον καὶ | |
| 145 | λίβανον οἴσουσι καὶ τὸ σωτήριον κυρίου εὐαγγελιοῦνται· ⸢οὐκοῦν κάμηλοι τὸ σωτήριον κυρίου εὐαγγελιοῦνται μετὰ τοῦ δῶρα φέρειν τὰ προλεχθέντα, λίβανον μὲν τὴν τῆς θεολογίας πνευματικὴν εὐωδίαν, χρυσὸν δὲ τὴν σωματικὴν εὐπορίαν. ἡ δὲ Μαδιὰμ καὶ Γεφὰρ γόνιμοι καμήλων εἰσὶ χῶραι βαρβάρων ὡς καὶ ἡ Σαβὰ ὑπὲρ τὴν Ἀραβίαν κείμεναι, παρ’ οἷς πολυπληθεῖ | |
2.50(150) | τὸ τῶν καμήλων γένος· διὸ τῇ τούτων κέχρηται ὁ λόγος εἰκόνι.⸣ πλὴν ἀλλὰ τὸ μάλιστα παραδοξότατον τοῦτο ἦν τὸ μεταβληθήσεσθαι τὰς κτηνώδεις καὶ ἀλογωτέρας τῶν κατὰ κόσμον πλουσίων ψυχὰς καμήλοις ἀπει‐ κασμένας διὰ τὸ ἀχθοφόρον καὶ πολύτομον καὶ σκολιὸν τοῦ ζῴου καὶ εἰς τοσαύτην ὠφέλειαν ἐλθεῖν ὡς τὸ σωτήριον κυρίου εὐαγγελίζεσθαι αὐτάς. τοῦτο δὲ | |
| 155 | ἦν τὸ σωτήριον αὐτὸς ὁ Χριστός, ἀλλὰ καὶ τὰ πρόβατα Κηδάρ φησι συναχ‐ | |
| θήσεσθαι καὶ κριοὺς Ναβεὼθ ἥξειν καὶ ἀνενεχθήσεσθαι ἐπὶ τὸ θυσιαστήριον τοῦ θεοῦ, ⸢καί μοι δοκεῖ διὰ τοιούτων ὁ λόγος θέλγειν καὶ ἐκγλυκαίνειν τὰς ἀκοὰς τὰς νηπιώδεις τῶν σωματικῶν Ἰουδαίων εἰς τὸ ἐφελ‐ κύσασθαι αὐτὰς καὶ προτρέψαι σπεύδειν ἐπὶ τὴν κατὰ θεὸν πολιτείαν.⸣ ἵνα κἂν | 372 | |
| 160 | οὕτως ἐπεὶ μὴ ἄλλως οἷοι τ’ ἦσαν, ἐν ἐπιθυμίᾳ γένοιντο τῶν τοῦ θεοῦ ἐπαγγελιῶν ὡσεὶ καὶ νηπίῳ παιδὶ συμψελλίζων τις ὑποβαίνοι· καὶ τὰ τῇ παιδικῇ ἡλικίᾳ γνώριμά τε καὶ ἥδιστα εἶναι δοκοῦντα ὑπισχνεῖτο εἰς προτροπὴν ὧν ἂν βούλοιτο διδάσκειν τὸν παῖδα· τὸν γὰρ αὐτὸν οἶμαι τρόπον μετὰ τοῦ μυστικὰ καὶ θεῖα νοήματα παραδιδόναι τοῖς τὰς ψυχὰς πεφωτισμένοις συνεσκιασμένως τὸν λόγον | |
| 165 | ὡς νηπίοις τὰς φρένας τῷ Ἰουδαίων προσομιλῶν λαῷ ταῖς γνωρίμοις καὶ συνήθεσιν αὐτοῖς λέξεσί τε καὶ φωναῖς τὰς ἐπαγγελίας προϊσχόμενον. τάχα δέ που καὶ ταῦτα πάντα σωματικῶς οὕτως ἐπληρώθη ἂν εἰς αὐτούς, εἰ τὸν σωτῆρα καὶ κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστὸν ἦσαν παραδεδεγμένοι, ὡς εἴρηται ἡμῖν ἤδη πρότερον. παρακελευ‐ σάμενος γοῦν αὐτοῖς ὁ λόγος φωτίζεσθαι ἐπήγαγε τὰ ἑξῆς συνημμένα, εἰ φωτισ‐ | |
| 170 | θεῖεν τῷ φωτὶ τῆς σωτηρίου χάριτος. ὅτε δὲ τοῦ φωτὸς πρώτοις ἐπιλάμψαντος οὐ μετέσχον, ἀκόλουθον ἦν μηδὲ τῶν ἑξῆς ἐπιφερομένων ἀπολαῦσαι αὐτούς· διόπερ οἱ μὲν τῶν προσδοκηθέντων αὐτοῖς ἐξέπεσον, ὁ δὲ θεὸς τὰς αὐτοῦ πληρῶν ἐπαγγελίας ἀψευδεῖς αὐτὰς παρίστη κατὰ διάνοιαν συνισταμένας θείαις ὑποσχέσεσι πρεπόντως. ὅτι γὰρ πρόβατα οἶδεν ἡ | |
| 175 | θεία γραφὴ ψυχὰς λογικὰς τὰς ἐν ἀνθρώποις ἀφελεστέρας παραστῆσαι ἐστὶν ἐκ τῆς εὐαγγελικῆς φωνῆς τῆς λεγούσης· «πορεύεσθε πρὸς τὰ πρόβατα τὰ ἀπ‐ ολωλότα οἴκου Ἰσραήλ». διὸ ἐπάγει· καὶ πάντα τὰ πρόβατα Κηδὰρ συναχ‐ θήσονταί σοι, καὶ κριοὶ Ναβεὼθ ἥξουσι. πάλιν δὲ καὶ ἡ Κηδὰρ ἑρμη‐ νεύεται μὲν σκοτασμός· λέγεται δὲ ἀμφὶ τὴν ἔρημον εἶναι τῶν καλουμένων βαρ‐ | |
| 180 | βάρων Σαρακηνῶν. καὶ πάλιν Ναβεὼθ ἑτέρα τις εἴη χώρα ἀλλοτρία τῆς γῆς τοῦ Ἰσραήλ. ὥσπερ οὖν καμήλους ξένας τινὰς καὶ ἀλλοτρίας παρέσεσθαι ἔλεγεν ἀπὸ Μαδιὰμ καὶ Γεφὰρ καὶ ἀπὸ Σαβά, οὕτω καὶ τὰ πρόβατα καὶ κριοὺς ἀπὸ Κηδὰρ καὶ Ναβεὼθ ⸢τὸ ἀλλογενὲς καὶ ἀλλόφυλον τῶν τοιούτων ἐθνῶν αἰνιττό‐ μενος. διὰ μὲν οὖν τῶν καμήλων οἱ εὔποροι καὶ πλούσιοι τῶν ἐν ἀνθρώποις | |
| 185 | ἐδηλοῦντο, διὰ δὲ τῶν προβάτων οἱ ἡμερώτατοι καὶ ἁπλούστατοι, διὰ δὲ τῶν κριῶν οἱ ἀρχικώτεροι τῶν ἐξ ἐθνῶν ἐπιστρεφόντων· οὓς ἀνενεχθήσεσθαι δῶρα ἐπὶ τὸ θυσιαστήριον τοῦ θεοῦ φησιν ὁ λόγος. καὶ ἔστι τὸ λόγιον πληρούμενον θεάσασθαι, ἐπειδὰν ἐκ τῆς τῶν ἐθνῶν ἐπιστροφῆς τοιάσδε ψυχὰς ἴδοι τις ἀναθείσας ἑαυτὰς τῷ τῆς θεοσεβείας λόγῳ καὶ τῇ λειτουργίᾳ τοῦ θυσια‐ | |
| 190 | στηρίου προσεδρευούσας τοῦ θεοῦ· τότε γὰρ μάλιστα διὰ τῆς τῶν τοιούτων ἐπιστρο‐ φῆς τε καὶ σωτηρίας ἡ ἐκκλησία τοῦ θεοῦ δοξάζεται. διὸ λέλεκται ἑξῆς· καὶ ὁ | |
| οἶκος τῆς προσευχῆς μου δοξασθήσεται.⸣ ταῦτα μὲν οὖν ἐπηγγέλλετο τῇ πάλαι Ἰερουσαλὴμ τῇ μητρὶ τῆς νέας 〈πόλεωσ〉, ἣν ἔφασκον μὲν εἶναι τὸ σύστημα τῶν ἐν τῷ παλαιῷ λαῷ κατορθωσάντων προφητῶν καὶ πατριαρχῶν, δικαίων τε | 373 | |
| 195 | καὶ θεοφιλῶν ἀνδρῶν, οἷος ὁ λόγος πρώτοις τὴν τοῦ Χριστοῦ παρουσίαν εὐηγ‐ γελίζετο. Τὰ δ’ ἑξῆς ἐκ προσώπου τούτων αὐτῶν ἐπιφέρεται, δι’ ὧν εἴρηται· τίνες οἵδε ὡς νεφέλαι πέτονται καὶ ὡς περιστεραὶ σὺν νεοσσοῖς ἐπ’ ἐμέ; ⸢καὶ τοῦτο δὲ νοήσομεν ἐπιστήσαντες τῇ Παύλου φωνῇ διδασκούσῃ, | |
2.50(200) | ὡς ἄρα «ἡμεῖς οἱ ζῶντες οἱ περιλειπόμενοι εἰς τὴν παρουσίαν τοῦ Χριστοῦ ἁρπα‐ γησόμεθα ἐν νεφέλαις εἰς ἀπάντησιν τοῦ κυρίου εἰς ἀέρα· καὶ οὕτως πάντοτε σὺν κυρίῳ ἐσόμεθα», συναφθέντες δηλαδὴ καὶ συγκαταγαγέντες τῷ χορῷ τῶν ἐν τῷ προτέρῳ λαῷ κατωρθωκότων. διὸ ἀποθαυμάζοντες τὴν εἰς ἀνθρώπους χυθεῖσαν τοῦ Χριστοῦ χάριν καὶ τῶν ἐξ ἐθνῶν σῳζομένων τὸ πλῆθος, τήν τε εἰς οὐρανοὺς | |
| 205 | αὐτῶν ἀνάπτησιν τὴν μετὰ τὴν ἔξοδον τοῦ βίου φασί· τίνες οἵδε ὡς νεφέλαι πέτονται καὶ ὡς περιστεραὶ σὺν νεοσσοῖς ἐπ’ ἐμέ;⸣ ἐμὲ νῆσοι ὑπέ‐ μειναν· ⸢τὰς ἐκκλησίας δὲ νήσους καὶ διὰ τῶν ἔμπροσθεν ὁ λόγος πολλάκις ᾐνίττετο σημαίνων. ἐπεὶ τοίνυν τὰς ἐπηγγελμένας πρὸς τοὺς πατέρας ἐπαγγελίας αἱ ἐκκλησίαι τοῦ θεοῦ τὰς προφητείας διερχόμεναι προσεδόκων, εἰκότως φησίν· | |
| 210 | ἐμὲ νῆσοι ὑπέμειναν,⸣ ἀλλὰ καὶ πλοῖα Θαρσεῖς ἐν πρώτοις, ἀγαγεῖν τὰ τέκνα σου· ⸢πλοῖα δὲ Θαρσεῖς αἰνίττεται τὰ σώματα οἷς ἐπενήξαντο κατὰ τὸν θνητὸν βίον αἱ ψυχαί. Θαρσεῖς δὲ πάλιν ἀλλοφύλων ἐτύγχανε χώρα· διὸ περὶ τῶν ἀλλοφύλων ἀπίστων εἴρηταί που· «πνεύματι βιαίῳ συντρίψεις πλοῖα Θαρ‐ σεῖς». ἀλλ’ ἐκεῖνα μὲν ‹συνετρίβετο›, ἐνταῦθα δὲ τὰ τέκνα τῆς παλαιᾶς Ἰερουσα‐ | |
| 215 | λὴμ τὰ ἐξ ἐθνῶν αὐτῇ προσγενόμενα αὐτοῖς πλοίοις μακρόθεν πρὸς αὐτὴν ἥξει, τοῦτ’ ἔστιν αὐτοῖς σώμασιν ἐπὶ τὸ κρεῖττον μεταβληθεῖσι·⸣ «δεῖ γὰρ τὸ φθαρτὸν ἐνδύσασθαι τὴν ἀφθαρσίαν καὶ τὸ θνητὸν ἐνδύσασθαι τὴν ἀθανασίαν». ⸢ἥξουσι τοίνυν αὐτοῖς τοῖς σώμασιν οἱ προλεχθέντες τὰς κατ’ ἀρετὴν πράξεις ἀργύριον καὶ χρυσίον ὀνομαζομένας ἐπαγόμενοι,⸣ ⸤πράξεις δὲ οἶδε τὸν | |
| 220 | χρυσὸν καὶ τὸν ἄργυρον ὁ Ἀπόστολος.⸥ διὸ λέλεκται· τὸ ἀργύριον αὐτῶν καὶ τὸ χρυσίον αὐτῶν μετ’ αὐτῶν, καὶ τὸ ὄνομα κυρίου τὸ ἅγιον δοξασθήσεται. Πρὸς τούτοις εἴρηται· καὶ οἰκοδομήσουσιν ἀλλογενεῖς τὰ τείχη σου, ὃ ⸢καὶ αὐτὸ δι’ ἔργων ἐπιτελούμενον ὄψει ἐπιστήσας τὸν νοῦν ὡς ἐξ | |
| 225 | ἀλλογενῶν καὶ ἀλλοφύλων ἐθνῶν τῆς ἐκκλησίας τοῦ θεοῦ προεστῶτες ἄνδρες λογικαῖς διδασκαλίαις περιφράττουσιν, ὥσπερ τισὶ περιβόλοις καὶ τείχεσιν | |
| ἀσφαλιζόμενοι τὸν τῆς θεοσεβείας λόγον εἰς τὸ μὴ παρεισδύεσθαι τοὺς ἀλλοτρίους τῆς πίστεως μηδὲ χώραν ἔχειν ἐπιβουλῆς κατὰ τῶν τῆς ἀληθείας δογμάτων.⸣ ἀλλὰ καὶ οἱ βασιλεῖς αὐτῶν, δηλαδὴ τῶν ἀλλογενῶν ἐθνῶν, παραστήσονταί | 374 | |
| 230 | σοί φησιν, ὃ καὶ αὐτὸ πάρεστιν ὀφθαλμοῖς παραλαβεῖν. ⸢οἱ γοῦν τῶν Ῥωμαϊκῶν ταγμάτων ἄρχοντες καὶ τῶν κρατούντων βασιλέων ὁ φόβος τὰ μεγάλα συμβάλλεται πρὸς ἀνατροπὴν τῶν ἐπιβουλεύειν τῇ ἐκκλησίᾳ τοῦ θεοῦ πειρωμένων.⸣ διὸ λέλεκται· καὶ οἱ βασιλεῖς αὐτῶν παραστήσονταί σοι. καὶ ἐπιλέγει· διὰ γὰρ ὀργήν μου ἐπάταξά σε καὶ διὰ ἔλεον ἠγάπηκά σε· ὥσπερ γάρ φησί | |
| 235 | ποτε σὲ τὴν ἐπαγγελλομένην θεοσεβεῖν πόλιν θεοῦ διὰ τὸ πλῆθος τῶν ἐν σοὶ μὴ θεοσεβούντων ἐπάταξα πολεμίοις παραδοὺς καὶ αἰχμαλωσίᾳ ὡς καὶ προφήτας καὶ διδασκάλους ἄνδρας συναπολαῦσαι τῇ κατὰ τῶν ἀσεβῶν ὀργῇ, οὕτως διὰ τοὺς νεωστὶ κατορθοῦντας τῆς ἐμῆς καταξιωθήσῃ ‹ἀγάπησ›, ἧς ‹καρποὶ ἡ πολλὴ παρρησία καὶ ἡ εἰρήνη›. | |
| 240 | διὸ λέλεκται· καὶ ἀνοιχθήσονται αἱ πύλαι σου διὰ παντός, ἡμέρας καὶ νυκτὸς οὐ κλεισθήσονται· ⸢πύλαι δὲ τῆς τοῦ θεοῦ πόλεως τίνες ἂν εἶεν ἢ αἱ στοιχειώδεις καὶ εἰσακτικαὶ διδασκαλίαι, ἃς διὰ νυκτὸς καὶ ἡμέρας φησὶν ἠνεῷχθαι πᾶσιν ἀνθρώποις πρὸς τὸ πάντας εἰσδέχεσθαι τοὺς ἐξ ἁπάντων τῶν ἐθνῶν θεοσεβεῖν προῃρημένους;⸣ διὸ εἴρηται· εἰσαγαγεῖν πρὸς σὲ δύναμιν | |
| 245 | ἐθνῶν, ἀλλὰ καὶ βασιλεῖς τῶν αὐτῶν ἐθνῶν εἰσδεχθήσεσθαι ἐν ταῖς εἰρημέναις πύλαις ἐπαγγέλλεται. ⸢δυνάμεις μὲν οὖν τῶν ἐθνῶν εἰσιν οἱ δυνάμενοι λέγειν· «πάντα ἰσχύω ἐν τῷ ἐνδυναμοῦντί με», βασιλεῖς δὲ αὐτῶν οἱ ἐξαίρετοι καὶ τῆς ἐπουρανίου βασιλείας ἄξιοι. ἤδη δὲ καὶ σωματικοὺς Ῥωμαίων αὐτοκράτορας καὶ βασιλεῖς ὁρῶντες ὑποτρέχοντας τῆς ἐκκλησίας τοῦ θεοῦ τὰς πύλας καὶ τῶν | |
2.50(250) | εἴσω πυλῶν μυστηρίων καταξιουμένους, πῶς οὐκ ἀλήθειαν μαρτυρήσαιεν τῷ θεσπίσματι;⸣ τούτους μὲν οὖν εἰσδέξονται καὶ τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν αἱ πύλαι, τὰ δ’ ‹ἐναπομείναντα τῇ ἀπιστίᾳ› ἔθνη καὶ οἱ τούτων ἄρχοντες καὶ βασιλεῖς οἱ τῇ εἰδωλολατρίᾳ ἐναποθανόντες, ὁποῖον τέλος ἕξουσι, παρίστησιν ἑξῆς ὁ λόγος φάσκων· τὰ γὰρ ἔθνη καὶ οἱ βασιλεῖς, οἵτινες οὐ δουλεύ‐ | |
| 255 | σουσί σοι, ἀπολοῦνται· ⸤δουλεῦσαι γὰρ δεῖ τὴν σωτήριον καὶ καλλίστην δουλείαν τῇ τοῦ θεοῦ πόλει, λέγω δὴ τῇ ἐκκλησίᾳ καὶ τῷ θεοσεβεῖ πολιτεύματι τῷ ἐν αὐτῇ τοὺς ἀξίους σωτηρίας, ἢ ἀπωλείᾳ παραδοθῆναι τοὺς ἀσεβήσαντας τῇ τοιαύτῃ δουλείᾳ.⸥ ⸢Σοὶ δὲ τῇ ἐκκλησίᾳ τοῦ θεοῦ καὶ τῷ θεοσεβεῖ πολιτεύματι καὶ τὰ | |
| 260 | κάλλιστα καὶ ὑψηλότατα τῶν ἐν τῷ Λιβάνῳ φυτῶν κομισθήσεται εἰς τὸ δι’ αὐτῶν δοξασθῆναι τὸν τόπον τὸν ἅγιόν μου.⸣ Λίβανος δὲ πάλιν ὄρος ἀλλοφύλων ἐστίν, ἔνθα τὰ ὑψηλότατα καὶ ὑπερμεγέθη εἰς οἰκοδομάς τε χρησιμώ‐ | |
| τατα δένδρα φύει. ⸢τοιοῦτοι δ’ ἂν εἶεν οἱ ἐξ ἐθνῶν ἐλλόγιμοι ἄνδρες καὶ ‹σοφίας τοῦ αἰῶνος τούτου› μετεσχηκότες, οὓς ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ τοῦ θεοῦ διαπρέποντας, κοσμοῦν‐ | 375 | |
| 265 | τάς τε αὐτὴν τῇ τοῦ λόγου παρασκευῇ θεασάμενος οὐκ ἂν ἁμάρτοις αὐτοὺς εἶναι τὰ ξύλα τοῦ Λιβάνου, κυπάρισσον καὶ πεύκας καὶ κέδρους κατὰ νόμον ἀλληγορίας εἰπών, δι’ ὧν δοξάζεται ὁ τόπος ὁ ἅγιος τοῦ θεοῦ, ὁ τόπος τῶν ποδῶν αὐτοῦ, δηλαδὴ ἡ ἐκκλησία.⸣ Πρὸς τούτοις ἅπασιν ἐπειδὴ πολλοὶ διαφθονούμενοι τῷ λαῷ τοῦ θεοῦ | |
| 270 | διαπρίονται τὰς ψυχὰς μηδὲν δεδυνημένοι, ταπεινοῦνται καὶ καθυποκρίνονται προσποιούμενοι τιμᾶν καὶ τὸν σωτήριον λόγον μετ’ εἰρωνείας ἀποδέχεσθαι, οὐδὲ τὴν τούτων μνήμην παρῆλθεν ὁ προφήτης. διό φησι· καὶ πορεύσονται πρὸς σὲ δεδοικότες υἱοὶ ταπεινωσάντων σε ⸢καὶ παροξυνάντων σε· καὶ ἄλλως δὲ τῶν πάλαι βλασφημησάντων τὴν ἐκκλησίαν καὶ παροξυνάντων αὐτὴν | |
| 275 | καὶ διωξάντων πολλοὺς ἴσμεν μεταβαλόντας καὶ ἐπὶ τὸ προσκυνεῖν τὸν ἐν αὐτῇ θεὸν ἐληλυθότας.⸣ καὶ τότε δέ φησι· κληθήσῃ Πόλις κυρίου Σιών· τότε γὰρ ὡς ἀληθῶς, ἐπειδὰν «τὸ πλήρωμα τῶν ἐθνῶν εἰσέλθῃ», τότε «πᾶς Ἰσραὴλ σωθή‐ σεται». ἑνωθεὶς γὰρ ὁ τῶν παλαιῶν ἁγίων τοῦ θεοῦ χορὸς τῷ ἐθνῶν διὰ Χριστοῦ συναφθέντι λαῷ καὶ «ἓν σῶμα» γενόμενος μίαν συνημμένην πόλιν ἐργάσεται. διὸ | |
| 280 | κληθήσεται τὸ ἐξ ἁπάντων ἑνωθὲν ‹σῶμα› πόλις κυρίου Σιὼν ἁγίου Ἰσραήλ. Εἶτα ἐπιλέγει· διὰ τὸ γεγενῆσθαί σε ἐγκαταλελειμμένην καὶ μεμισημένην, καὶ οὐκ ἦν ὁ βοηθῶν, ἐπειδὴ γὰρ «πάσχοντος μέλους συμπάσχει πάντα τὰ μέλη» τῶν ἐν τῷ προτέρῳ λαῷ παραβεβηκότων καὶ ‹τῶν | |
| 285 | κατὰ φύσιν κλάδων τῆς καλλιελαίου ἐκκοπέντων› γεγόνασιν ἐγκαταλελειμ‐ μένοι καὶ μεμισημένοι, καὶ οὐκ ἦν αὐτοῖς ὁ βοηθῶν. νυνὶ δὲ ἀντὶ ‹τῶν ἀποκοπέντων κλάδων› ἀντεισαχθέντων οἱ ‹ἐκ τῆς ἀγριελαίου› ἀντανεπλήρωσαν τὸ ὑστεροῦν μέρος τῆς τῶν ἀποβληθέντων χώρας καὶ οὕτω τῇ τοῦ σωτῆρος δυνάμει συνέστη τὸ τῶν σῳζομένων πλήρωμα καὶ τέλειος θεοῦ χορὸς εἷς ἐξ ἀμφοτέρων | |
| 290 | τῶν λαῶν, μία τε πόλις ἐξ ἀμφοτέρων τῶν ταγμάτων ἡ καλουμένη τοῦ θεοῦ Σιών, ᾗ τελειωθείσῃ ἐπαγγέλλεται τὰ ἑξῆς λέγων· καὶ θήσω σε ἀγαλλίαμα αἰώνιον καὶ εὐφροσύνην γενεῶν γενεαῖς. Καὶ πάλιν τῶν ἐθνῶν τὸ γάλα παρέξειν αὐτῇ θεσπίζει λέγων· καὶ θηλάσεις γάλα ἐθνῶν· γάλα δὲ ἐθνῶν ⸢τί ποτ’ ἂν εἴη εἰ μὴ τὸ καινὸν μυστή‐ | |
| 295 | ριον τῆς εὐαγγελικῆς διδασκαλίας καὶ ἡ στοιχειώδης διδασκαλία τῆς καινῆς διαθήκης, ἧς μετέχουσιν οἱ ἐν Χριστῷ ἀναγεννώμενοι;⸣ καὶ τὸν πλοῦτον δὲ τῶν βασιλέων ἐπαγγέλλεται τῷ δηλουμένῳ λαῷ. πάλιν κἀνταῦθα βασιλέας οὐχ ἑτέρους χρὴ νοεῖν ἢ τοὺς τῶν μακαρισμῶν ἀξίους, οἷς ὁ σωτὴρ ἐπήγγελται ‹τὴν | |
| βασιλείαν τῶν οὐρανῶν›. τίς δὲ ὁρῶν τῇ ἐκκλησίᾳ τοῦ θεοῦ σιτοδοσίας χορηγου‐ | 376 | |
2.50(300) | μένας παρὰ τῶν κρατούντων, δῶρά τε αὐτῇ καὶ ἀναθήματα πλούσια προσφερόμενα, οὐκ ἀναμφιβόλως εἴποι ἂν αὐτὰ καὶ πρὸς λέξιν πεπιστῶσθαι ἐξ ἁπάντων δὲ τῶν εἰρημένων· ἐπιγνώσῃ φησὶν ὅτι ἐγώ εἰμι κύριος ὁ σῴζων σε καὶ ὁ ἐξαιρούμενός σε θεὸς Ἰακώβ. Ἀλλὰ γὰρ πρὸς τοῖς ἀποδοθεῖσι καὶ ταῦτα μάνθανε, ὡς οὐκέτι | |
| 305 | ξύλων ἀργῶν δεήσει· πυρὸς γὰρ ταῦτα ἀποβρώματα, ἀλλ’ οὐδὲ λίθων, τοῦτ’ ἔστι ψυχῶν ἠλιθίων, ἔσται σοι χρεία. διὸ ἀντὶ τούτων οἴσω σοι τὰ τούτων τιμιώτερα, οἵ τε πάλαι χάλκεοι καὶ ἀντίτυποι ἄνδρες σιδήρου τε παντὸς τραχύτεροι καὶ ἀπόσκληροι τοὺς τρόπους μεταβληθέντες εἰς χρυσὸν καὶ ἄργυρον ἐφαρμόσουσι ‹τῇ σῇ κατὰ θεὸν οἰκοδομῇ›. καὶ οἱ ἠλίθιοι δὲ καὶ ξύλων ξηρῶν | |
| 310 | ἀναισθητότεροι μεταβαλόντες ἀντὶ χαλκοῦ καὶ σιδήρου χρησιμεύσουσί σοι, ⸤βελτίους μὲν ἑαυτῶν γενησόμενοι καὶ χρησιμώτεροι ‹τῇ τοῦ θεοῦ οἰκοδομῇ› κατὰ τοὺς πρώτους, οἳ ἀντὶ χαλκοῦ καὶ σιδήρου, χρυσοῦ τε καὶ ἀργύρου τιμὴν ἀντικατηλλάξαντο.⸥ ἀλλὰ γὰρ τούτων ὧδέ πη προχωρησάντων οἱ ἄρχοντές σου ἐν εἰρήνῃ τὸν ἑαυτῶν βίον τοῦ λοιποῦ διάξουσιν ἐπιστατοῦντες καὶ καθηγούμενοι | |
| 315 | τῆς ἐκκλησίας τοῦ θεοῦ, οὓς εἰ χρὴ προλαβόντας προγνώσει προφητικῇ κυρίῳ προσειπεῖν ὀνόματι ἐπισκόπους ἐντεῦθεν ἤδη θεὸς αὐτοὺς ἐπωνόμασεν εἰπών· καὶ καταστήσω τοὺς ἄρχοντάς σου ἐν εἰρήνῃ καὶ τοὺς ἐπισκόπους σου ἐν δικαιοσύνῃ. Τούτοις ἐπιλέγει τό· καὶ οὐκέτι ἀκουσθήσεται ἀδικία ἐν τῇ | |
| 320 | γῇ σου, τοῦτ’ ἔστιν ἐν τῇ σῇ διατριβῇ, ἀλλ’ οὐδὲ σύντριμμα οὐδὲ ταλαι‐ πωρία ἐν τοῖς ὁρίοις σου· οὐκέτι γοῦν ἐχθρὸς περιλειφθήσεται οὔτε πολέμιος τότε ἀλλ’ οὐδὲ κακίας ἔσται τις μνήμη, ἀλλ’ «ἀπέδρα ὀδύνη καὶ λύπη καὶ στεναγ‐ μός». κληθήσεται δὲ τότε φησὶ [τὸ] Σωτήριον τὰ τείχη σου. ⸢ἀντὶ δὲ τοῦ Σωτήριον ἡ Ἑβραϊκὴ ἀνάγνωσις τὸν Ἰησοῦν αὐτὸν περιέχει αὐτοῖς στοιχείοις | |
| 325 | καὶ χαρακτῆρσιν, οἷς ὁ σωτὴρ ἡμῶν ἀναγράφεται· ὡς τὴν αὐτοῦ δύναμιν τοῦ σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ ἀντὶ περιβόλου καὶ τείχους στερροῦ τοῖς τούτων ἀξίοις τοῦτο γενέσθαι.⸣ ταῦτα δὲ ἐκ μέρους μέν ἐστιν ἐνταῦθα ἰδεῖν, κατὰ δὲ τὸν νέον αἰῶνα μετὰ τὴν συντέλειαν τοῦ παρόντος γενήσεται. πρὸς τούτοις φησί· καὶ αἱ πύλαι σού φησι κληθήσονται Γλύμμα, κατὰ δὲ τὸν Ἀκύλαν· καὶ αἱ πύλαι | |
| 330 | σού φησιν ὕμνησις, κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον· αἴνεσις. ὁρᾷς ὅπως ἀφίστησιν ἡμᾶς ὁ λόγος τῆς σωματικωτέρας ὑπολήψεως εἰς τὸ μὴ πίπτειν ἐπὶ τὰς προχείρους καὶ Ἰουδαϊκὰς ὑπολήψεις. διὸ τὰς πύλας τῆς νέας ταύτης Ἰερουσαλὴμ ὕμνησιν καὶ αἴνεσιν ὀνομάζει· διὰ γὰρ τούτων μάλιστα αἱ εἴσοδοι τοῦ θεοσεβοῦς πολι‐ τεύματος συνίστανται διὰ τοῦ ὑμνεῖν καὶ αἰνεῖν τὸν θεὸν διδάσκεσθαι τοὺς εἰσα‐ | |
| 335 | γομένους. Ἀλλὰ οὐκέτι ἥλιος ἡμέραν σοι παρέξει οὐδὲ σελήνη φωτιεῖ σε διὰ τῆς νυκτός, ἐπεὶ μήτε ἐν νυκτὶ γενήσονται μήτε ἐν αἰσθητῷ | |
| καὶ σωματικῷ φωτὶ οἱ τοῦ καινοῦ αἰῶνος καταξιωθησόμενοι· ὑπὲρ γὰρ πάντα ἥλιον αὐτὸν ἕξουσι τὸν κύριον φῶς αἰώνιον καὶ τὸν θεὸν δόξαν ἑαυτῶν. | 377 | |
| 340 | διὸ ἑξῆς ἡ προφητεία φησί· καὶ ἀναπληρωθήσονται αἱ ἡμέραι τοῦ πέν‐ θους σου· ἔργῳ φησὶν ὁ μακαρισμὸς πιστωθήσεται ὁ λέγων· «μακάριοι οἱ πενθοῦντες, ὅτι αὐτοὶ παρακληθήσονται». Καὶ ὁ λαὸς πᾶς δίκαιος τότε φησὶν ἀποφανθήσεται οὐδενὸς ἀδίκου τότε ἐν αὐτῷ εὑρεθησομένου· διὸ ὥσπερ ἐκλελεγμένος κληρονομήσει τὴν | |
| 345 | ἐπηγγελμένην αὐτῷ γῆν. ὃ δὴ καὶ ὁ σωτὴρ ἐδίδαξεν εἰπών· «μακάριοι οἱ πραεῖς, ὅτι αὐτοὶ κληρονομήσουσι τὴν γῆν», οὕτω τὴν οὐράνιον αἰνιξάμενος δια‐ τριβήν, ἐν ᾗ καὶ ‹ἡ πόλις ἐστὶ τοῦ θεοῦ ἡ ἐπουράνιος καὶ ἀληθινὴ Ἰερουσαλήμ›, «ἥτις ἐστὶ μήτηρ ἡμῶν» κατὰ τὸν Ἀπόστολον. ἀντὶ δὲ τοῦ· φυλάσσων τὸ φύτευμα, ἔργα χειρῶν αὐτοῦ, ὁ Σύμμαχος· βλαστὸς φυτείας μου, | |
2.50(350) | ἔργα χειρῶν μου εἰς τὸ ἐνδοξασθῆναι. τοιοῦτος γὰρ ὁ λαός μου βλαστὸς ἐμῆς φυτείας· «πᾶσα» γὰρ «φυτεία ἣν οὐκ ἐφύτευσεν ὁ πατήρ μου ὁ οὐράνιος ἐκριζωθήσεται», ὁ δὲ βλαστὸς οὗτος ὁ ἐκ τῆς φυτείας τοῦ θεοῦ ἔργα χειρῶν αὐτοῦ γενόμενος κληρονομήσει τὴν ἐπηγγελμένην γῆν ὡς δοξασθῆναι τῶν τοσούτων ἀγαθῶν. | |
| 355 | Τότε δὲ καὶ ὁ ἐν τῷ παρόντι βίῳ ὀλιγοστὸς ἔσται εἰς χιλιάδας κατὰ τὰς σωτηρίους ἐπαγγελίας, δι’ ὧν ‹ἄρχοντας καταστήσειν› ἐπαγγέλλεται λέξων αὐτοῖς τότε· «ἴσθι ἐξουσίαν ἔχων ἐπάνω πέντε πόλεων», καί· «ἴσθι ἐξουσίαν ἔχων ἐπάνω δέκα πόλεων». οὕτω τοίνυν εἰς χιλιάδας γενήσονται ὥσπερ χιλιάρχου τινὸς τῶν σῳζομένων γενησομένων, ἀλλὰ καὶ ὁ νῦν ἐλάχιστος ἔσται τότε εἰς | |
| 360 | ἔθνος μέγα· οἷος ὡς ἐπὶ παραδείγματος Παῦλος εἰπών· «ἐμοὶ δὲ τῷ ἐλαχιστο‐ τέρῳ πάντων ἁγίων ἐδόθη ἡ χάρις αὕτη». ἄρχων ἔσται τότε οὐρανίου τινὸς ἔθνους μεγάλου παρὰ θεῷ λελογισμένου. ταῦτα δέ φησιν ἅπαντα ἔσται, ἐπειδὰν ἐγὼ κύριος κατὰ τὸν ὡρισμένον ὑπ’ ἐμοῦ καιρὸν συνάξω αὐτούς. εἰ γὰρ καὶ τὰ μάλιστα οὐδέπω τὰ τῆς ἐπαγγελίας ἐνέστηκεν, ἀλλ’ ἔσται καιρὸς ὁ ἅπαξ | |
| 365 | ὡρισμένος, ἐν ᾧ ταῦτα πάντα γενήσεται διὰ τῆς ἐμῆς συναγωγῆς· «τότε γὰρ ἀποστελεῖ τοὺς ἀγγέλους αὐτοῦ καὶ ἐπισυνάξουσι πρὸς αὐτὸν πάντας τοὺς ἁγίους ἀπ’ ἄκρων οὐρανῶν ἕως ἄκρων αὐτῶν». | |
2.51 | Ὁ διὰ τῆς ἔμπροσθεν περικοπῆς μετὰ τὰς εὐαγγελικὰς ἐπαγγελίας πρὸς τῷ τέλει τοῦ λόγου φήσας· ἐγὼ κύριος κατὰ καιρὸν συνάξω αὐτούς, σφόδρα ἀκολούθως διὰ τῶν προκειμένων ἀναβοᾷ λέγει· Πνεῦμα κυρίου ἐπ’ ἐμέ, οὗ εἵνεκεν ἔχρισέ με. εἶθ’ ὅπως τὴν ἐπισυναγωγὴν ποιεῖται, | |
| 5 | διὰ τῶν ἐπιφερομένων διδάσκει, πῶς δὲ ὁ λέγων· κύριος κατὰ καιρὸν συνάξω αὐτούς, ὡσπερεὶ ἕτερος ὢν τοῦ εἰρηκότος ἐπήγαγε· Πνεῦμα κυρίου ἐπ’ ἐμέ, οὗ εἵνεκεν ἔχρισέ με. σαφὲς ἂν γένοιτο τοῖς τὸν Χριστὸν τοῦ θεοῦ μήτε ψιλὸν ἄνθρωπον εἶναι δοξάζουσι μήτε ἄσαρκον καὶ ἀσώματον λόγον οὐδὲν τῆς θνητῆς φύσεως μεταληφότα. ὁμοῦ λέγουσι δὲ αὐτὸν καὶ θεὸν εἶναι καὶ ἄνθρωπον· | |
| 10 | θεὸν μὲν καθ’ ὃ «μονογενής» ἐστι «θεὸς ὁ ὢν εἰς τὸν κόλπον τοῦ πατρός», ἄνθρω‐ πον δὲ καθ’ ὃ νοεῖται «ἐκ σπέρματος Δαυὶδ» γεγονὼς «κατὰ σάρκα». ὃ δὴ τοίνυν θεὸς λόγος ὁ διὰ τῆς προφητείας κυριολεκτούμενος μεθ’ ὧν ἄλλων πεποίηται ἐπαγγελιῶν καὶ τοῦτο προσέθηκεν εἰπών· ἐγὼ κύριος κατὰ καιρὸν συνάξω αὐτούς. | 378 |
| 15 | εἶθ’ ὅπως παρίστησιν ὃν ἀνείληφεν ἄνθρωπον εἰσάγων φάσκοντα· Πνεῦμα κυρίου ἐπ’ ἐμέ, οὗ εἵνεκεν ἔχρισέ με. πολλάκις δὲ καὶ διὰ τῶν ἔμπροσθεν ἀπεδείχθη, ὅπως ‹ἐπαναπέπαυται ἐπὶ τὸν ἐκ ῥίζης Ἰεσσαὶ› «πνεῦμα τοῦ θεοῦ καὶ πνεῦμα σοφίας καὶ συνέσεως καὶ πνεῦμα βουλῆς καὶ ἰσχύος καὶ πνεῦμα γνώσεως καὶ εὐσεβείας». ἐντεῦθεν εἰκότως ὁ σωτὴρ καὶ κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς ὁ Χριστὸς | |
| 20 | ἀναγέγραπται ἐν τῷ κατὰ Λουκᾶν Εὐαγγελίῳ πεπληρῶσθαι ἐπ’ αὐτῷ διδάξας τὴν προφητείαν, ὁπηνίκα «ἦλθεν εἰς Ναζαρέτ, οὗ ἦν ἀνατεθραμμένος, καὶ εἰσῆλθε κατὰ τὸ εἰωθὸς αὐτῷ ἐν τῇ ἡμέρᾳ τῶν σαββάτων εἰς τὴν συναγωγήν, ἀνέστη τε ἀναγνῶναι. καὶ ἐπεδόθη αὐτῷ βιβλίον Ἠσαΐου τοῦ προφήτου, ὅπερ ἀνοίξας εὗρε τό· Πνεῦμα κυρίου ἐπ’ ἐμέ, οὗ εἵνεκεν ἔχρισέ με εὐαγγελίσασθαι | |
| 25 | πτωχοῖς, ἀπέσταλκέ με, κηρύξαι αἰχμαλώτοις ἄφεσιν καὶ τυφλοῖς ἀνάβλεψιν, ἀποστεῖλαι τεθραυσμένους ἐν ἀφέσει, κηρύξαι ἐνιαυτὸν κυρίου δεκτόν. ὅτε πτύξας τὸ βιβλίον καὶ ἀποδοὺς τῷ ὑπηρέτῃ ἐκάθισε· καὶ πάντων οἱ ὀφθαλμοὶ ἦσαν ἐν τῇ συναγωγῇ ἀτενίζοντες αὐτῷ. καὶ ἤρξατο λέγειν πρὸς αὐτοὺς ὅτι σήμερον πεπλήρωται ἡ γραφὴ αὕτη ἐν τοῖς ὠσὶν ὑμῶν. καὶ πάντες | |
| 30 | ἐμαρτύρουν αὐτῷ καὶ ἐθαύμαζον ἐπὶ τοῖς λόγοις τῆς χάριτος τοῖς ἐκπορευομένοις ἐκ τοῦ στόματος αὐτοῦ». ἐπιστήσας δὲ τῷ καιρῷ τῷ δηλουμένῳ ἀπὸ τοῦ· «σήμερον πεπλήρωται ἡ γραφὴ αὕτη», εὕροις ἂν ὅτι κατ’ αὐτὸν ἐκεῖνον ‹μετὰ τὸ βαπτισθῆναι ἐν τῷ Ἰορδάνῃ τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον ἐν εἴδει περιστερᾶς κατελθὸν› «ἔμεινεν ἐπ’ αὐτόν». εἶτα «ἀνήχθη εἰς τὴν ἔρημον πειρασθῆναι ὑπὸ τοῦ διαβόλου»· εἶτα | |
| 35 | ‹ἐλθὼν εἰς Ναζαρὲτ ἀνέγνω› τὴν εἰρημένην προφητείαν. διόπερ ἀκριβῶς ἐπήγαγε τό· «σήμερον πεπλήρωται ἡ γραφὴ αὕτη ἐν τοῖς ὠσὶν ὑμῶν». κατ’ αὐτὸν γάρ τοι τὸν καιρὸν ‹τοῦ πνεύματος τοῦ ἁγίου ἐν εἴδει περιστερᾶς κατελθόντος ἐπ’ αὐτὸν› ἐπληροῦτο ἡ ἐξ αὐτοῦ προσώπου λέγουσα προφητεία· Πνεῦμα κυρίου ἐπ’ ἐμέ, οὗ εἵνεκεν ἔχρισέ με· οὐ γὰρ σωματικῷ χρίσματι τοῖς παλαιοῖς ὁμοίως | |
| 40 | χρισθεὶς ἂν εἴρηται· οὐδὲν γὰρ εἶχεν ἐξαίρετον, εἰ τοῖς λοιποῖς ἀνθρώποις ὁμοίως κέχριστο. νυνὶ δὲ τῷ ἁγίῳ πνεύματι τὸ χρίσμα λαβὼν ἐξαίρετος παρὰ πάντας καὶ μονογενὴς Χριστὸς τοῦ θεοῦ ἀποφαίνεται. καὶ τό· εὐαγγελίσασθαι πτωχοῖς ἀπέσταλκέ με, κατὰ τὸν ἐκεῖνον ἐπληροῦτο καιρόν, ἐν ᾧ ‹κηρύσσων τὴν βασι‐ | |
| 45 | λείαν τῶν οὐρανῶν› καὶ τοὺς μακαρισμοὺς τοῖς αὐτοῦ προὔφερε μαθηταῖς λέγων· «μακάριοι οἱ πτωχοὶ τῷ πνεύματι, ὅτι αὐτῶν ἐστιν ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν», ἀλλὰ καὶ ἰᾶτο τοὺς συντετριμμένους τὴν καρδίαν θεραπεύων ταῖς | |
| ἐπαγγελίαις, δι’ ὧν ἔλεγε· «μακάριοι οἱ πενθοῦντες, ὅτι αὐτοὶ παρακληθή‐ σονται», καί· «μακάριοι οἱ κλαίοντες, ὅτι αὐτοὶ γελάσονται». ἤδη δὲ καὶ τοῖς | 379 | |
2.51(50) | ἔθνεσι τὰς ψυχὰς ἠχμαλωτισμένοις ὑπὸ τῶν ἀοράτων καὶ νοητῶν πολεμίων ἐκήρυττεν ἄφεσιν τοῖς αὐτοῦ παρακελευομένοις μαθηταῖς καὶ λέγει· «πορευ‐ θέντες μαθητεύσατε πάντα τὰ ἔθνη, βαπτίζοντες αὐτοὺς εἰς τὸ ὄνομα τοῦ πατρὸς καὶ τοῦ υἱοῦ καὶ τοῦ ἁγίου πνεύματος», δι’ ὧν τὴν ἄφεσιν τῶν προτέρων ἀσεβημάτων προὐξένει. οὕτως οὖν καὶ τοῖς αἰχμαλώτοις ἐκήρυττεν ἄφεσιν | |
| 55 | καὶ τοῖς ἀβλεψίαν δὲ νοσοῦσιν ὡς τῇ πολυθέῳ δεδουλῶσθαι πλάνῃ ἀνάβλεψιν ἐκήρυττε, ἐνιαυτὸν δὲ δεκτὸν κυρίου ἐκάλει, ὃν αὐτὸς ἐνιαυτὸν οἰκεῖον ἐποίει πάντα τὸν χρόνον, καθ’ ὃν τὰς σὺν ἀνθρώποις διατριβὰς ποιούμενος φωτὸς ἡμέρας τοῖς αὐτῷ προσιοῦσι παρεῖχε. μήποτε δὲ τὸν μέλλοντα αἰῶνα τῶν μετὰ τὴν συντέλειαν τοῦ παρόντος ᾐνίξατο εἰπών· καλέσαι ἐνιαυτὸν κυρίου δεκτὸν | |
| 60 | καὶ ἡμέραν ἀνταποδόσεως τῷ θεῷ ἡμῶν, ἢ κατὰ τοὺς λοιποὺς ἑρμηνευ‐ τάς· ἐνιαυτὸς εὐδοκίας· ὁ γὰρ καταθύμιος τῷ κυρίῳ χρόνος καὶ αἰὼν ἐκεῖνος ἂν εἴη ὁ αὐτὸς αἰὼν καὶ ἡμέρα ἀνταποδόσεως· τὰς γὰρ ἀμοιβὰς τὸ τηνικαῦτα ἀποδώσει τοῖς ἐν τῷ παρόντι βίῳ κεκμηκόσι. διὸ λέλεκται· καλέσαι ἐνιαυτὸν κυρίου δεκτὸν καὶ ἡμέραν ἀνταπο‐ | |
| 65 | δόσεως τῷ θεῷ ἡμῶν, ἀλλὰ καὶ παρακαλέσαι πάντας τοὺς πενθοῦν‐ τας. ὁ γὰρ εἰπών· «μακάριοι οἱ πενθοῦντες, ὅτι αὐτοὶ παρακληθήσονται», νῦν μὲν αὐτοῖς παράκλησιν ἐπηγγέλλετο, κατὰ δὲ τὴν ἡμέραν τῆς ἀνταπο‐ δόσεως τοῖς ἑαυτοῦ λόγοις ἀνακτήσεται αὐτοὺς καὶ παρακαλέσει, ἀλλὰ καὶ τοῖς τὴν Σιὼν πενθοῦσι δώσει δόξαν καὶ ἀντὶ σποδοῦ ἄλειμμα | |
| 70 | εὐφροσύνης. ‹ἐπένθει› δὲ τὴν Σιὼν Παῦλος καὶ οἱ αὐτῷ παραπλήσιοι ἀπο‐ κλαιόμενοι τὴν πτῶσιν τοῦ Ἰουδαίων ἔθνους καὶ τοῦ ἐν αὐτοῖς θεοσεβοῦς πολι‐ τεύματος. καὶ τούτοις οὖν ἀντὶ τοῦ πένθους δώσει δόξαν καὶ ἀντὶ τῆς σποδοῦ, ἣν κατεπάσαντο ἑαυτοὺς κακοῦντες ἐν ταῖς πρὸς τὸν θεὸν ἱκετηρίαις ταῖς ὑπὲρ τοῦ λαοῦ εὐφροσύνης ἄλειμμα δώσει καὶ ἀντὶ πνεύματος τῆς | |
| 75 | ἀκηδίας, ἐν ᾧ δι’ ὑπερβάλλουσαν φιλανθρωπίαν ἑαυτοὺς κατέτρυχον κατα‐ στολὴν δόξης, τοῖς αὐτοῖς ἐπαγγέλλεται δώσειν ταῦτα κατὰ τὴν προτέραν αὐτοῦ παρουσίαν ὁ σωτὴρ ἐπαγγειλάμενος ἐν τῇ ἡμέρᾳ τῆς ἀνταποδόσεως ποιήσειν. εἰκότως ἀναγνοὺς τὸ μέρος τῆς προφητείας ἐπήγαγε τό· «σήμερον πεπλή‐ ρωται ἡ γραφὴ αὕτη ἐν τοῖς ὠσὶν ὑμῶν». ἑξῆς τούτοις εἴρηται· καὶ κληθήσονται | |
| 80 | Γενεαὶ δικαιοσύνης, Φύτευμα κυρίου εἰς δόξαν· πότε δὲ καὶ κληθή‐ σονται καὶ τίνες, ἀλλ’ ἢ οἱ καταξιωθησόμενοι τοῦ δεκτοῦ ἐνιαυτοῦ καὶ τῆς ἡμέρας τῆς ἀνταποδόσεως; κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον· καὶ κληθήσονται Ἰσχυροὶ τῆς δικαιοσύνης, Φυτὸν κυρίου εἰς τὸ δοξασθῆναι. Καὶ οἰκοδομήσουσιν ἐρήμους αἰωνίας, τὰς ψυχὰς δηλαδὴ τῶν | |
| 85 | πάλαι ἐρήμων ἐθνῶν. διὸ ἐπιλέγει· ἐξηρημωμένας πρότερον ἐξαναστή‐ σουσι· καὶ καινιοῦσι πόλεις ἐρήμους ἐξηρημωμένας εἰς γενεάς· ἀλλὰ γὰρ διὰ τούτων ἁπάντων τὴν ἀπὸ τῶν χειρόνων ἐπὶ τὰ κρείττω μεταβολὴν ὁ λόγος | |
| θεσπίζει. Εἶθ’ ἑξῆς ἐπιλέγει· καὶ ἥξουσιν ἀλλογενεῖς ποιμαίνοντες | 380 | |
| 90 | τὰ πρόβατά σου, καὶ τὴν ποιμαντικὴν ἐπιστασίαν ἀλλογενέσιν ὑπισχνεῖται ἡ προφητεία· καὶ ἀλλόφυλοι ἀροτῆρες καὶ ἀμπελουργοί φησιν ἔσονταί σοι· ἀλλότριοι γοῦν καὶ ἀλλογενεῖς ποιμαίνουσι τὰ πρόβατα τοῦ θεοῦ καὶ τὸν ἀμπελῶνα ἢ τὴν ἐκκλησίαν ἀροτῆρες ξένοι τινὲς καὶ ἀλλόφυλοι γεωργοῦσι πάλαι ὄντες εἰδωλολάτραι καὶ «ἀπηλλοτριωμένοι τῆς διαθήκης τοῦ | |
| 95 | θεοῦ καὶ ξένοι τῶν ἐπαγγελιῶν, ἐλπίδα μὴ ἔχοντες καὶ ἄθεοι ἐν τῷ κόσμῳ». εἶτα τούτοις αὐτοῖς προσφωνεῖ λέγων· ὑμεῖς δὲ ἱερεῖς κυρίου κληθήσεσθε, λειτουργοὶ τοῦ θεοῦ ὑμῶν· τίνες δὲ ὑμεῖς, ἀλλ’ ἢ οἱ τῆς ἐκκλησίας ἀροτῆ‐ ρες καὶ ἀμπελουργοὶ καὶ ποιμένες; οἱ δ’ αὐτοὶ καὶ τὴν ἰσχὺν τῶν ἐθνῶν κατέδονται, ἢ κατὰ τὸν Ἀκύλαν· εὐπορίαν ἐθνῶν φάγεσθε· οὐδὲν γὰρ | |
2.51(100) | τοιοῦτο βρῶμα τοῖς ἱερεῦσι τοῦ θεοῦ καὶ τοῖς τῆς ἐκκλησίας ποιμέσι καὶ ἀμπε‐ λουργοῖς καὶ ἀροτῆρσι κατάλληλον ὡς ἡ ἰσχὺς τῶν δι’ αὐτῶν σῳζομένων ἐθνῶν. νοήσεις δὲ τῶν ἐθνῶν τὴν ἰσχὺν τοὺς καθ’ ὅλης τῆς οἰκουμένης τοῦ θεοῦ μάρτυρας θεωρῶν καὶ τὴν ἰσχυρὰν καὶ ἀκαταμάχητον ὑπομονὴν τῶν ἐν πᾶσι τοῖς ἔθνεσιν ‹ὑπὲρ ἀληθείας ἀγωνιζομένων›, ἀλλὰ καὶ ἐν τῷ πλούτῳ | |
| 105 | φησὶ θαυμασθήσεσθε. τὸν δὲ πλοῦτον τῶν ἐθνῶν νοήσεις ἀπὸ τῆς Παύλου μαρτυρίας, δι’ ἧς Κορινθίοις γράφων ἔλεγεν· «Εὐχαριστῶ τῷ θεῷ μου διὰ Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὅτι ἐν παντὶ ἐπλουτίσθητε ἐν αὐτῷ, ἐν παντὶ λόγῳ καὶ πάσῃ γνώσει, καθὼς τὸ μαρτύριον τοῦ θεοῦ ἐβεβαιώθη ἐν ὑμῖν, ὥστε μὴ ὑστερεῖσθαι ὑμᾶς ἐν μηδενὶ χαρίσματι». | |
| 110 | Οἱ αὐτοὶ δὲ οὗτοι ἐκ δευτέρας τὴν γῆν ἐκληρονόμουν καὶ τὴν σύμπασαν γὰρ οἰκουμένην ἐκληρονόμησαν, περὶ ἧς εἴρηται ἐν Ψαλμοῖς· «κύριος εἶπε πρός με Υἱός μου εἶ σύ, ἐγὼ σήμερον γεγέννηκά σε· αἴτησαι παρ’ ἐμοί, καὶ δώσω σοι ἔθνη τὴν κληρονομίαν σου καὶ τὴν κατάσχεσίν σου τὰ πέρατα τῆς γῆς». ταύτην οὖν τὴν τοῦ σωτῆρος κληρονομίαν οἱ τῆς ἐκκλησίας αὐτοῦ | |
| 115 | προεστῶτες ἐκληρονόμησαν, ἀλλὰ καὶ εὐφροσύνη αἰώνιος ὑπὲρ κεφα‐ λῆς αὐτῶν γέγονε. καὶ πάντα ταῦτα ἐκ μέρους εἴληφε κατὰ τὸν παρόντα βίον, τῆς δὲ ἐπαγγελίας τὸ πλήρωμα εἰς τὴν ἐλπίδα τοῦ μέλλοντος αἰῶνος ἀνεπέμ‐ πετο. Ἔσται δὲ ταῦτά φησιν, ἐπειδήπερ ἐγώ εἰμι κύριος ἀγαπῶν | |
| 120 | δικαιοσύνην καὶ μισῶν ἁρπάγματα ἐξ ἀδικίας· αἱ μὲν γὰρ ἀντικεί‐ μεναι δυνάμεις δαίμονες πονηροὶ τὰς ψυχὰς τῶν ἀνθρώπων ἐξηνδραποδίζοντο βιαίως καὶ ἀδίκως τοῦτο πράττοντες. διὸ ταῦτα μισῶν ἁρπάγματα, δικαιο‐ σύνην δὲ αὐτὸς ἀγαπῶν, οὐκ Ἰουδαίοις μόνον, ἀλλὰ καὶ πᾶσι τοῖς ἔθνεσιν ἐξέχεα τὴν ἐμαυτοῦ χάριν. καὶ δώσω δέ φησι τὸν μόχθον αὐτῶν δικαίοις· | |
| 125 | τίνων δὲ αὐτῶν ἢ τῶν ἐκ δευτέρου τὴν γῆν κληρονομούντων; ἀντὶ δὲ τοῦ· δικαίοις, ἐν ἀληθείᾳ οἱ λοιποὶ πάντες ἑρμηνευταὶ εἰρήκασιν, ὥστε | |
| οὐ διαψευσθήσεται αὐτῶν ὁ μόχθος, ἀλλ’ ἐν ἀληθείᾳ καὶ αὐτοῖς φυλαχ‐ θήσεται. καὶ διαθήκην δὲ αἰώνιον διαθήσομαι αὐτοῖς, οὐκέτι τὰ Μωσέως πρόσκαιρα παραγγέλματα παραδοὺς αὐτοῖς, τὸ δὲ μυστήριον τῆς καινῆς δια‐ | 381 | |
| 130 | θήκης, ὃ δὴ διαρκὲς ἔσται καὶ αἰώνιον. Ἔτι πρὸς τούτοις εἴρηται· καὶ γνωσθήσεται ἐν τοῖς ἔθνεσι τὸ σπέρμα αὐτῶν καὶ τὰ ἔκγονα αὐτῶν ἐν μέσῳ λαῶν· πᾶς ὁ ὁρῶν αὐτοὺς ἐπιγνώσεται αὐτούς, ὅτι οὗτοί εἰσι σπέρμα εὐλογημένον ὑπὸ κυρίου. καὶ τίς οὐκ ἂν ὁμολογήσειεν ἀκριβῶς ἐξ εὐλογίας τοῦ θεοῦ τὸ ἐκκλη‐ | |
| 135 | σιαστικὸν πληθύνεσθαι σπέρμα, ὡς εἰς πᾶσαν τὴν οἰκουμένην αὐτὸ γνωρί‐ ζεσθαι; σπέρμα δὲ αὐτῶν ἢ τὸν λόγον καὶ τὴν διδασκαλίαν τὴν εὐαγγελικὴν προσήκει νοεῖν ἢ τοὺς γνησίως λόγῳ καὶ βίῳ μαθητευομένους αὐτοῖς ὡς ὄψει δήλους εἶναι, ὡς ἄρα εἶεν σπέρμα εὐλογημένον ὑπὸ τοῦ θεοῦ. | |
2.52 | Σφόδρα ἀκολούθως μετὰ τὰς προκαταλεχθείσας ἐπαγγε‐ λίας, ἃς αὐτὸς ὁ υἱὸς τοῦ θεοῦ πεποίηται κατὰ τὴν πρώτην αὐτοῦ παρουσίαν, προσω‐ ποποιεῖ λοιπὸν ὁ λόγος τὴν ἐκκλησίαν τοῦ θεοῦ ὡς ἂν τοσούτων ἀγαθῶν τετυχηκυῖαν καὶ εὐχαριστοῦσαν, ἐφ’ οἷς πέπονθεν. ἀπολαβοῦσα τοίνυν ὥσπερ τινὰ οἰκεῖα μέλη τὸ | |
| 5 | πλήρωμα τῶν σῳζομένων καὶ ὥσπερ τις νύμφη ἐξ ἑνὸς εὐπρεποῦς καὶ ὡραίου συγ‐ κειμένη σώματος καὶ τὸν παρὰ τοῦ ἑαυτῆς νυμφίου κόσμον περιβαλλομένη φησίν· ἀγαλλιάσθω ἡ ψυχή μου ἐπὶ τῷ κυρίῳ. καὶ τὸ αἴτιον ἐπάγει λέγουσα· ἐνέδυσε γάρ με ἱμάτιον σωτηρίου. ⸢στήλη δέ τις ἔσται φωτὸς ἀπαστράπ‐ τουσα θείου τὸ σῶμα τῆς ἀναστάσεως τὸ λεγόμενον ἱμάτιον σωτηρίου· οὐκέτι | |
| 10 | γὰρ ‹θανάτου σῶμα›, οἷον ὁ Παῦλος ἐδήλου λέγων· «τίς με ῥύσεται ἐκ τοῦ σώματος τοῦ θανάτου τούτου»; ἔσται κἀκεῖνο σωτήριον, σωτηρίου δὲ ἱμά‐ τιον τῇ ψυχῇ περιθήσεται καὶ χιτὼν εὐφροσύνης· ἕκαστος γὰρ ταῖς ἑαυτοῦ πράξεσι ταῖς κατὰ δικαιοσύνην αὐτῷ πεπραγμέναις τὸν ἑαυτοῦ κόσμον ἐνδύ‐ σεται.⸣ ‹καταντήσασα› δὲ «εἰς ἄνδρα τέλειον καὶ εἰς μέτρον ἡλικίας» τῷ τε | |
| 15 | ἑαυτῆς νυμφίῳ ἐξομοιωθεῖσα διὰ μὲν τοὺς ἐν αὐτῇ ‹τελείουσ› κατ’ εἰκόνα τοῦ νυμφίου μεμορφωμένους ἐρεῖ· περιέθηκέ μοι ὡς νυμφίῳ μίτραν, διὰ δὲ τοὺς μηδέπω τοιούτους ἐν δευτέρῳ δὲ τάγματι τῶν ἀγαθῶν ἑστῶτας ἐρεῖ· καὶ ὡς νύμφην κατεκόσμησέ με κόσμῳ. ⸢ἡ δὲ αὐτὴ νύμφη τις οὖσα τοῦ νυμφίου λόγου καὶ τὰ παρ’ αὐτοῦ σπέρματα ὑποδεξαμένη καρποὺς ὡραίους | |
| 20 | καὶ εὐανθεῖς ἀποδίδωσι.⸣ διό φησι· καὶ ὡς γῆν αὔξουσαν τὸ ἄνθος αὐτῆς καὶ ὡς κῆπος τὰ σπέρματα αὐτοῦ ἀνατελεῖ. εἶθ’ ἑξῆς τούτοις ὡς ἂν μὴ συναρπάζοντες εἰς ἑαυτοὺς ταῦτα Ἰουδαίων παῖδες διαστέλλεται ὁ λόγος φάσκων· οὕτως κύριος κύριος ἀνατελεῖ δικαιοσύνην καὶ ἀγαλλίαμα ἐναντίον πάντων τῶν ἐθνῶν. | |
| 25 | Ταῦτα θεσπίσας ὁ προφήτης κἄπειτα διατεθεὶς ἐπὶ τοῖς εἰρη‐ μένοις ἀναφωνεῖ λέγων· Διὰ Σιὼν οὐ σιωπήσομαι καὶ διὰ Ἰερουσαλὴμ | |
| οὐκ ἀνήσω, ἢ κατὰ τοὺς λοιποὺς ἑρμηνευτάς· καὶ διὰ Ἰερουσαλὴμ οὐκ ἡσυχάσω, ἕως ἐξέλθῃ ὡς φῶς ἡ δικαιοσύνη αὐτῆς, τὸ δὲ σωτήριον αὐτῆς ὡς λαμπὰς καυθήσεται, ἢ κατὰ 〈τὸν〉 Ἀκύλαν· καὶ τὸ σωτήριον | 382 | |
| 30 | αὐτῆς ὡς λαμπὰς ἀναφθήσεται. οὐ δυνήσομαι γάρ φησιν ἠρεμεῖν καὶ τὰς ἡσυχίας ἄγειν, βοᾶν δέ μοι ἀνάγκη νύκτωρ καὶ μεθ’ ἡμέραν, εὐχαῖς τε καὶ ἱκετηρίαις σχολάζειν. ἔστ’ ἂν τούτων αὐτῶν τῶν εἰρημένων ὀφθαλμοῖς ἴδοιμι τὸ ἀποτέλεσμα, ὅπερ ἔσται ἐπὰν ἡ δικαιοσύνη τῆς Ἰερουσαλὴμ καὶ τὸ σωτήριον αὐτῆς φωτὸς δίκην ἐκλάμψῃ ἐπὶ πάντας ἀνθρώπους· ⸢οὐ γὰρ ἐν | |
| 35 | αὐτῇ μόνῃ συσχεθήσεται τὸ μέλλον εἰς αὐτὴν ἐκλάμπειν φῶς, ἀλλὰ καὶ τοῖς ἔθνεσιν ἅπασι μεταδώσει τῶν οἰκείων μαρμαρυγῶν.⸣ διὸ ἐπιλέγει· καὶ ὄψονται ἔθνη τὴν δικαιοσύνην σου καὶ πάντες οἱ βασιλεῖς τῆς γῆς τὴν δόξαν σου. ⸢πάλιν δὲ κἀνταῦθα τὸ θεοσεβὲς πολίτευμα τὸ πάλαι συνεστὸς παρὰ Ἰουδαίοισ⸣ καὶ τὸν χορὸν τῶν παρ’ αὐτοῖς διαπρεψάντων δικαίων καὶ θεο‐ | |
| 40 | φιλῶν καὶ προφητῶν ἁπάντων τῶν σωτηρίας ἀξίων Σιὼν καὶ Ἰερουσαλὴμ ὀνομάζει, ὧν τὸ φῶς ὑπὲρ πᾶσαν λαμπάδα πᾶσι τοῖς ἔθνεσιν ἐκλάμψειν ἐπαγ‐ γέλλεται, ὡς καὶ πάντας τοὺς βασιλεῖς ὄψεσθαι αὐτῶν τὴν δόξαν ἤτοι τὰς ἐπὶ γῆς βασιλείας τοῦτον δηλῶν τὸν τρόπον. εἶτ’ ἐπιλέγει· καὶ καλέσεις τὸ ὄνομα τὸ καινόν, ὃ ὁ κύριος ὀνομάσει αὐτό· τὸ γὰρ ἐπώνυμον κυρίου | |
| 45 | τὴν ἐκκλησίαν αὐτοῦ κοσμεῖ. Εἶτα καὶ ἔσῃ φησὶ στέφανος κάλλους ἐν χειρὶ κυρίου, ⸤ὃν ἀπολήψεται τότε λέγουσα· «τὸν καλὸν ἀγῶνα ἠγώνισμαι, τὸν δρόμον τετέλεκα, τὴν πίστιν τετήρηκα· λοιπὸν ἀπόκειταί μοι ὁ τῆς δικαιοσύνης στέφανος»,⸥ καὶ διάδημα βασιλείας ἐν χειρὶ θεοῦ σου· ⸢στέφανος γὰρ ὡς ἀληθῶς | |
2.52(50) | Χριστοῦ πάντες οἱ δι’ αὐτοῦ κατορθοῦντες τυγχάνουσι καὶ διάδημα βασι‐ λείας εἰσὶ τῆς αὐτοῦ οἱ τοῖς ὑπὲρ αὐτοῦ ἐνηθληκότες ἀγῶσιν ἅγιοι μάρτυρες, οὓς τῇ ἑαυτοῦ χειρὶ ὁ πατὴρ ἐκλεξάμενος τῷ υἱῷ περιτίθησι στεφανῶν αὐτὸν καὶ διαδήματι βασιλικῷ τιμῶν τῷ πλήθει τῶν ὑπ’ αὐτοῦ καὶ δι’ αὐτοῦ σεσῳσ‐ μένων.⸣ τούτων δὲ πληρουμένων οὐκέτι κληθήσεται ἡ τὸ ὄνομα τὸ καινὸν | |
| 55 | ὑποδεδεγμένη Καταλελειμμένη οὐδὲ Γῆ ἔρημος, εἰ καὶ πάλαι τοιαύτη τις ἦν, ἀλλὰ νῦν τοσούτων ἀγαθῶν καταξιωθεῖσα Θέλημά φησιν ἐμὸν κληθή‐ σεται, ⸢τοῦτ’ ἔστι κατὰ τὸ θέλημα τὸ ἐμὸν ὀνομασθήσεται,⸣ καὶ ἡ γῆ σου Οἰκουμένη. ⸢Ἐν τῷ καινῷ αἰῶνι τῆς Χριστοῦ βασιλείας συστήσεται μόνους | |
| 60 | ἕξουσα οἰκήτορας τοὺς τῶν ἐπαγγελιῶν τοῦ θεοῦ καταξιωθησομένους, οἳ καὶ ἐν τοσαύτῃ θυμηδίᾳ καὶ εὐφροσύνῃ διάξουσιν ὡς ἐοικέναι νεανίσκῳ ἁγίῳ ἀνδρὶ συνόντι παρθένῳ καθαρᾷ, οὐδαμῶς μὲν αὐτῆς τὴν παρθενίαν σπιλοῦντι, τῇ δὲ ἁγνείᾳ τῇ παρθενικῇ καὶ τῇ καθαρᾷ συνδιατριβῇ καὶ συνοικίᾳ χαίροντι. | |
| καὶ οἱ μὲν υἱοί σου οὕτως εὐφρανθήσονται, αὐτὸς δὲ ὁ κύριος τὴν ἑαυτοῦ | 383 | |
| 65 | νύμφην ἀπολαβών σε τὴν ἁγίαν ἐκκλησίαν ἐκ τελείων μελῶν συνεστῶσαν, ἔκ τε τοῦ προτέρου λαοῦ καὶ ἐκ τοῦ νέου τοῦ ἐξ ἐθνῶν.⸣ οἷα νυμφίος ἐπὶ νύμφῃ εὐφρανθήσεται, καταστήσει τε φύλακας, ἀγγέλους δηλαδὴ θείους καὶ δυνάμεις ἁγίας εἰς τὸ τηρεῖν καὶ φυλάττειν τὰ τείχη καὶ τοὺς περιβόλους τῆς νέας ταύτης Ἰερουσαλήμ, ὅπως ἐν εἰρήνῃ κατάρχων αὐτὸς τὸν σύμπαντα αἰῶνα | |
| 70 | διάγοι. οὗτοι δὲ οἱ προλεχθέντες φύλακες διὰ πάσης ἡμέρας καὶ διὰ πάσης νυκτὸς οὐ διαλείψουσί φησιν ὕμνοις καὶ δοξολογίαις τὸν τῶν τοσούτων ἀγαθῶν αἴτιον ἀνυμνοῦντες καὶ εὐχαριστοῦντες αὐτῷ ἐπὶ τῇ τῶν τοσούτων σωτηρίᾳ. Ἀντὶ δὲ τοῦ· οὐκ ἔστι γὰρ ὑμῖν ὅμοιος, ἐὰν διορθώσῃ καὶ ποιήσῃ Ἰερουσαλὴμ ἀγαυρίαμα ἐπὶ τῆς γῆς, ὁ Σύμμαχος | |
| 75 | μὴ ἡσυχάσητέ φησι, μηδὲ δῶτε ἡσυχάσαι αὐτῷ, ἕως ἑτοιμάσει καὶ ἕως θῇ τὴν Ἰερουσαλὴμ αἴνεσιν ἐν τῇ γῇ. τίνι δὲ ταῦτα λέλεκται ἢ τοῖς ἀνωτέρω φήσασι· «Διὰ Σιὼν οὐ σιωπήσομαι καὶ διὰ Ἰερουσαλὴμ οὐκ ἀνήσω, ἕως ἂν ἐξέλθῃ ὡς φῶς ἡ δικαιοσύνη αὐτῆς»; τοῦ γὰρ προφητικοῦ χοροῦ ταῦτα εἰρηκότος τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον ἐπιθαρσῦνον αὐτοὺς προτρέπει ἐπι‐ | |
| 80 | μένειν ταῖς ὑπὲρ τῶν εἰρημένων εὐχαῖς· διό φησι· μὴ ἡσυχάσητε, μηδὲ δῶτε ἡσυχάσαι, δῆλον δ’ ὅτι τῷ ταῦτα ἐπαγγελλομένῳ κυρίῳ, ἕως ἑτοι‐ μάσει καὶ ἕως θῇ τὴν Ἰερουσαλὴμ αἴνεσιν ἐν τῇ γῇ. προστάττει δὲ διὰ τούτων τοῖς ὑπερεύχεσθαι δυναμένοις τοῦ παντὸς λαοῦ μὴ ἀποσιωπᾶν μηδὲ ἡσυχάζειν, ἀλλὰ μηδὲ αὐτῷ ἡσυχίαν διδόναι τῷ θεῷ, βοαῖς δὲ | |
| 85 | καὶ κραυγαῖς ἀσχέτοις διεγείρειν αὐτόν, ἔστ’ ἂν ἐπὶ πέρας ἀγάγοι τὰ ἐπηγγελ‐ μένα. Τούτων δὲ βοώντων καὶ μὴ συγχωρούντων τῷ κυρίῳ ἀναβάλ‐ λεσθαι ὁ ἐπαγγειλάμενος καὶ εἰπών· «ἔτι λαλοῦντός σου ἐρῶ Ἰδοὺ πάρειμι», ἀποκρίσεως αὐτοὺς καταξιοῖ. διὸ ἐπιλέγει ἑξῆς· ὤμοσε κύριος κατὰ τῆς | |
| 90 | δόξης αὐτοῦ καὶ κατὰ τῆς ἰσχύος τοῦ βραχίονος αὐτοῦ Εἰ ἔτι δώσω τὸν σῖτόν σου καὶ τὰ βρώματά σου τοῖς ἐχθροῖς σου, καὶ εἰ ἔτι πίονται υἱοὶ ἀλλότριοι τὸν οἶνόν σου, ἐφ’ ᾧ ἐμόχθησας. ⸢πάλαι μὲν γὰρ ταῦτα ἐγίνετο, ὁπηνίκα τὸν ἑαυτῶν καρπὸν βρῶμα παρεῖχον τοῖς ἐχθροῖς τοῦ θεοῦ τοιαῦτα πράττοντες καὶ ἐνεργοῦντες ὡς δαιμόνων γί‐ | |
| 95 | νεσθαι τροφὴν τὰς αὐτῶν πράξεις· νυνὶ δὲ τοῖς τοῦ νέου αἰῶνος καταξιωθησο‐ μένοις καὶ τῶν ἐπηγγελμένων τευξομένοις ὅρκῳ ὄμνυσιν ὁ κύριος μηκέτι δώσειν ἐχθροῖς τοὺς καρποὺς αὐτῶν, ἀλλ’ αὐτοὺς αὐτῶν ἀπολαύσειν· κατορθοῦντας γὰρ τὸν κατ’ ἀρετὴν βίον καὶ θεοσεβῶς διάγοντας δίκαιον τῶν οἰκείων ἀπολαύ‐ σειν καρπῶν⸣ κατὰ τὸ λεγόμενον· «τοὺς πόνους τῶν καρπῶν σου φάγεσαι», | |
2.52(100) | φάγονται δέ φησι καὶ πίονται ἐν ταῖς ἐπαύλεσι ταῖς ἁγίαις μου. | |
| ⸢εἶεν δ’ ἂν αὗται ‹αἱ πολλαὶ μοναὶ αἱ παρὰ τῷ πατρί›,⸣ καὶ ἐπειδήπερ ἐμνημό‐ νευσεν ἐπαύλεων, ἢ κατὰ τοὺς λοιποὺς ἑρμηνευτὰς αὐλῶν, ἀκολούθως καὶ τοῦ ἱεροῦ μνημονεύει. Διὸ ἐπιλέγει ἑξῆς· πορεύεσθε πορεύεσθε διὰ τῶν πυλῶν | 384 | |
| 105 | μου καὶ ὁδοποιήσατε τῷ λαῷ μου καὶ τοὺς λίθους ἐκ τῆς ὁδοῦ διαρρίψατε. ⸢νοεῖν δὲ ἡμῖν παρέχει διὰ τούτων ‹τὴν ἐπουράνιον τοῦ θεοῦ πόλιν› καὶ τὰς αὐτῆς πύλας καὶ τὰς εἴσω τῆς πόλεως αὐλάς· ἃ δὴ πάντα κατὰ τὸν ἐπηγγελμένον αἰῶνα ἀναπετασθήσεται τοῖς ἀξίοις καὶ λεχθήσεται· πορεύεσθε πορεύεσθε διὰ τῶν πυλῶν μου. εἶθ’ ὅπως ⸢μηδὲν κώλυμα μηδ’ ἐμπόδιον μηδέ | |
| 110 | τις φθόνος μηδὲ βάσκανος μὴ πρόφασίς τε μὴ δαίμων μὴ πνεῦμα πονηρὸν μὴ δύναμις ἀντικειμένη διακωλυέτω τὸν λαὸν τὸν ἐμὸν εἰς τὴν βασιλείαν τῶν οὐρα‐ νῶν εἰσιέναι, ταῦτα δὲ πρός τινας ἀγγελικὰς λεχθήσεται δυνάμεις.⸣ εἶθ’ ἑξῆς ἐπιλέγει· ἄρατε σύσσημον εἰς τὰ ἔθνη. ἰδοὺ γὰρ κύριος ἐποίησεν ἀκουστὸν ἕως ἐσχάτου τῆς γῆς· ⸢μὴ γὰρ νομιζέτω τις φησὶ περὶ τοῦ | |
| 115 | Ἰουδαίων λαοῦ ταῦτ’ εἰρῆσθαι, ἐπειδὴ γὰρ εἰς πάντα τὰ ἔθνη τὸ σημεῖον αἴρεσθαι προστάττει καὶ πάντας τοὺς ἕως ἐσχάτου τῆς γῆς εὐαγγελίζεται τὰ προλεχθέντα.⸣ εἶτα τὴν θυγατέρα Σιὼν σαφῶς τὴν ἐκκλησίαν τὸν σωτῆρα ἑαυτῆς προσδοκᾶν διδάσκει λέγων· Εἴπατε τῇ θυγατρὶ Σιών· θυγατέρα δὲ Σιὼν ὠνόμασε τὴν νέαν ἐκκλησίαν τοῦ θεοῦ τὴν τὸ καινὸν ὄνομα ἀπειλη‐ | |
| 120 | φυῖαν θυγατέρα οὖσαν τοῦ προτέρου παρὰ Ἰουδαίοις θεοσεβοῦς πολιτεύματος, ᾗ καὶ προσφωνεῖ λέγων· Ἰδοὺ ὁ σωτήρ σοι παραγέγονεν ἔχων τὸν ἑαυτοῦ μισθόν. τήρει δ’ ὅπως αὐτὰ ταῦτα καὶ διὰ τῶν ἔμπροσθεν ἐδηλοῦτο, ἐν οἷς ἐλέγετο· «ἰδοὺ κύριος μετὰ ἰσχύος ἔρχεται, ἰδοὺ ὁ μισθὸς αὐτοῦ μετ’ αὐτοῦ καὶ τὸ ἔργον αὐτοῦ ἐναντίον αὐτοῦ», νῦν δέ· Εἴπατε τῇ θυγατρὶ | |
| 125 | Σιών Ἰδοὺ ὁ σωτήρ σοι παραγέγονεν ἔχων μεθ’ ἑαυτοῦ τὸν μισθὸν αὐτοῦ καὶ τὸ ἔργον αὐτοῦ πρὸ προσώπου αὐτοῦ· ⸤πάλαι μὲν οὖν κατὰ τὴν πρώτην αὐτοῦ παρουσίαν ὁ αὐτὸς οὗτος ἦν σωτήρ, δι’ ὧν ἔπραξε καὶ πέπονθεν ὑπὲρ τοῦ τῶν ἀνθρώπων γένους τὴν παρὰ τοῦ θεοῦ σωτηρίαν τοῖς εἰς αὐτὸν πιστεύουσι προξενῶν, παρ’ ᾧ καὶ ‹Ἰησοῦς ὠνομάσθη› κατὰ τὴν τοῦ | |
| 130 | ἀγγέλου μαρτυρίαν.⸥ τὴν γὰρ δευτέραν ἄφιξιν αὐτοῦ παριστὰς ὁ λόγος κριτὴν αὐτὸν εἰσάγει καὶ μισθαποδότην. Καὶ καλέσει αὐτὸν λαὸν ἅγιον λελυτρωμένον ὑπὸ κυ‐ ρίου. ἀντὶ δὲ τοῦ· καὶ καλέσει αὐτόν, καὶ καλέσουσιν αὐτούς, τοὺς σωθησομένους δηλαδή, παρὰ τοῖς λοιποῖς ἑρμηνευταῖς εἴρηται. οὗτοι μὲν οὖν | |
| 135 | κληθήσονται λαὸς ἅγιος λελυτρωμένος ὑπὸ κυρίου, σὺ δὲ ἡ τοῦ θεοῦ πόλις, πρὸς ἣν τὰ τοσαῦτα λέλεκται, κληθήσῃ ἐπιζητουμένη πόλις | |
| καὶ οὐκ ἐγκαταλελειμμένη. Ἰερουσαλὴμ καταλελειμμένη καὶ γέγονε καὶ κέκληται, αὕτη δὲ περὶ ἧς ὁ πᾶς λόγος ἐπιζητουμένη φησὶν ἔσται καὶ οὐκ ἐγκαταλελειμμένη· ‹ὁ γὰρ ἐλθὼν› «ζητῆσαι καὶ σῶσαι τὸ ἀπολωλός», | 385 | |
| 140 | οὗτος εὑρὼν αὐτὸ καὶ σώσας οὐκέτ’ ἀπολέσθαι αὐτὸ συγχωρεῖ. | |
2.53 | ⸢Ὥσπερ τοῖς κατορθώσασιν ἐν θεοσεβείᾳ ὁ σωτὴρ ἐλέγετο ἐληλυθέναι ἔχων τὸν ἑαυτοῦ μισθόν, ὡς ἂν τὰς ἀμοιβὰς ἀποδῷ καὶ τὰ βραβεῖα τῆς ἄνω κλήσεως τοῖς ὑπὲρ εὐσεβείας ἠγωνισμένοις, οὕτω τοῖς ἀσεβέσι καὶ τὴν ἐναντίαν ὁδὸν πορευομένοις ὁ αὐτὸς ἐπίφοβος καὶ τιμωρητικὸς ἥξειν | |
| 5 | θεσπίζεται,⸣ ὅθεν ἀνωτέρω μὲν ἐλέγετο· «καὶ ὃν τρόπον εὐφρανθήσεται νυμφίος ἐπὶ νύμφῃ, οὕτως εὐφρανθήσεται ἐπὶ σοὶ κύριος». καὶ τὰ λοιπὰ πάντα ὅσα ὁ λόγος τοῖς κατορθοῦσιν ὑπισχνεῖτο, τὰ δὲ προκείμενα τὴν κατὰ τῶν ἀσεβῶν κρίσιν ὑπογράφει, ἐν ᾗ κρίσει ‹πάντας τοὺς ἐχθροὺς ὑπὸ τοὺς πόδας αὐτοῦ θήσει›. ὃ δὴ καὶ ὁ θεῖος Ἀπόστολος ἐδίδασκε λέγων· «εἶτα τὸ τέλος, ὅταν καταργήσῃ | |
| 10 | πᾶσαν ἀρχὴν καὶ πᾶσαν ἐξουσίαν καὶ δύναμιν· δεῖ γὰρ αὐτὸν βασιλεύειν ἄχρις οὗ θῇ πάντας τοὺς ἐχθροὺς ὑπὸ τοὺς πόδας αὐτοῦ. ἔσχατος ἐχθρὸς καταργεῖται ὁ θάνατος». καὶ τούτων τοιγαροῦν τῶν ἀντικειμένων δυνάμεων καὶ τῶν ἀρχῶν καὶ τῶν ἐξουσιῶν τὴν καθαίρεσιν ἡ παροῦσα προφητεία σημαίνει· ⸢προσωποποιεῖ δὲ ὁ λόγος ἐρωτήσεις τινῶν ὁρώντων τὸν Χριστὸν τοῦ θεοῦ πολεμικῷ σχήματι | |
| 15 | θεωρούμενον καὶ τὴν περιβολὴν ᾑμαγμένον, οἳ καὶ πρὸς ἀλλήλους φασὶ τὸ ξένον τοῦ σχήματος ἐκπληττόμενοι· Τίς οὗτος ὁ παραγινόμενος ἐξ Ἐδώμ,⸣ ἐρύθημα ἱματίων ἐκ Βοσόρ, οὕτως ὡραῖος ἐν στολῇ αὐτοῦ, βίᾳ μετὰ ἰσχύος; κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον· Τίς οὗτος ἔρχεται ἐξ Ἐδώμ, ἠρυθρωμένος τὸν ἱματισμὸν ἀπὸ Βόσορα, οὕτως εὐπρεπὴς ἐν | |
| 20 | στολῇ αὐτοῦ, βαίνων πλήθει τῆς ἰσχύος αὐτοῦ; ⸢ἐπειδὴ γὰρ ἡ Ἐδὼμ καὶ ἡ Βοσὸρ τῆς τῶν ἀλλοφύλων χώρας καὶ ἀεὶ τῶν πολεμίων τοῦ Ἰσραὴλ ἐτύγ‐ χανον οὖσαι, εἰκότως διὰ τούτων τῶν ὀνομάτων τὰς ἀντικειμένας δυνάμεις αἰνίτ‐ τεται, ὧν ἀνῃρημένων καὶ ὡσπερεὶ κατεσφαγμένων τὸν ἱματισμὸν αὐτοῦ φασιν ᾑμάχθαι. σφόδρα δὲ αὐτὸν ἀλλοῖον ὁρῶντες ἐκ τῆς κατὰ τῶν ἀσεβῶν τιμωρίας | |
| 25 | οὐδὲ γνωρίζειν ἐοίκασιν αὐτὸν φαιδρὸν καὶ γαληνὸν καὶ ἥμερον αὐτὸν ἐπιστά‐ μενοι. διὸ πυνθάνονται λέγοντες· Τίς οὗτος ὁ παραγενόμενος;⸣ ὁ δὲ πρὸς αὐτοὺς ἀποκρίνεται λέγων· ἐγὼ διαλέγομαι δικαιοσύνην καὶ κρίσιν σωτηρίου, κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον· ἐγὼ λαλῶ ἐν δικαιοσύνῃ ὑπερ‐ μαχῶ〈ν〉 εἰς τὸ σῶσαι· ⸢ὑπερμαχῶν γὰρ τῶν ἀδίκως ὑπὸ τῶν ἀντικει‐ | |
| 30 | μένων δυνάμεων καταπονουμένων, τοὺς μὲν ὡς ἐχθροὺς μετήρχετο, τοὺς δὲ | |
| ἔσῳζεν ἐλευθερῶν τῆς ὑπὸ τῶν ἐχθρῶν δυναστείας.⸣ Ἐπὶ ταύτῃ τῇ ἀποκρίσει πυνθάνονται αὐτοῦ δεύτερον λέγοντες· διὰ τί ἐρυθρά σου τὰ ἱμάτια καὶ τὰ ἐνδύματά σου ὡς ἀπὸ πατη‐ τοῦ ληνοῦ πλήρους καταπεπατημένης; κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον· διὰ | 386 | |
| 35 | τί πεπύρ〈ρ〉ωται τὸ ἔνδυμά σου καὶ τὰ ἱμάτιά σου ὡς πατοῦντος ληνόν; καὶ τοῦτο δὲ πόθεν συνέβη γενέσθαι οὐκ ἀναίνεται διδάξαι. διὸ ἐπιλέγει κατὰ τὸν Σύμμαχον· ληνὸν ἐπάτησα μονώτατος, καὶ ἀπὸ τῶν λαῶν οὐκ ἔστιν οὐδεὶς σὺν ἐμοί, καὶ ἐπάτησα αὐτοὺς ἐν θυμῷ μου καὶ συνεπάτησα αὐτοὺς ἐν τῇ ὀργῇ μου, καὶ ἐρραντίσθη τὸ ἐπινίκιον | |
| 40 | αὐτῶν ἐπὶ τὰ ἱμάτιά μου, καὶ πάντα τὰ ἐνδύματά μου ἐμόλυνα. ⸢ὅρα δὲ ὅπως εἴρηται ληνὸν πεπατηκέναι μονώτατος· μόνῳ γὰρ αὐτῷ ‹τὴν κρίσιν δέδωκεν ὁ πατήρ›, τὴν δὲ τῶν ἁμαρτημάτων ἔκπραξιν ληνὸν εἴωθε καλεῖν, διὸ ἐν Θρήνοις ὁ Ἰερεμίας φησί· «ληνὸν ἐπάτησε κύριος παρθένῳ θυγατρὶ Ἰούδα. ἐπὶ τούτοις ἐγὼ κλαίω». ὥσπερ δὲ ἡ ἐπὶ τὸ αὐτὸ τῶν ἁμαρτη‐ | |
| 45 | μάτων εὔθυνα καὶ ὁ ἔλεγχος ὁ ἐπ’ αὐτοῖς, ἥ τε ἔκπραξις καὶ ἡ τιμωρία ληνὸς ὠνόμασται, οὕτω καὶ τῶν ἀγαθῶν καρπῶν τῶν ἐκ τῆς ἀγαθῆς ἀμπέλου τρυγω‐ μένων ληνοὶ θεοφιλεῖς καὶ θεῷ ἀρεσταὶ γίγνονται, ἐφ’ αἷς καὶ ‹ἐπιλήνιοι ὕμνοι› εἴρηνται ἐν τοῖς Ψαλμοῖς.⸣ ἀλλὰ γὰρ τῶν εἰρημένων μόνος αὐτὸς καὶ μηδενὸς αὐτῷ συμπράττοντος τὴν ληνὸν ἐπάτησε καὶ πάντας τοὺς ἐχθροὺς | |
2.53(50) | κατὰ τὸν ἐκδικήσεως καιρὸν ἐκποδὼν ἐποιήσατο, «καταργῶν πᾶσαν ἀρχὴν καὶ πᾶσαν ἐξουσίαν καὶ δύναμιν· δεῖ γὰρ αὐτὸν βασιλεύειν ἄχρις οὗ θῇ πάντας ἐχ‐ θροὺς ὑπὸ τοὺς πόδας αὐτοῦ». οὕτω δ’ οὖν ὑποτάξας τοὺς ἐχθροὺς καὶ κατα‐ θλάσας αὐτῶν τὸ σπέρμα μηδενὸς ἐχθροῦ λοιπὸν ὑφεστῶτος μηδὲ διαβόλου μηδὲ δαίμονος μηδὲ κακίας μηδὲ ἁμαρτίας ἔτ’ οὔσης τοὺς ὑπ’ αὐτῷ βασιλευθησο‐ | |
| 55 | μένους ἐν τῷ καινῷ αἰῶνι προσάξει τῷ πατρὶ «ὅτε καὶ παραδώσει τὴν βασιλείαν τῷ θεῷ καὶ πατρὶ» κατὰ τὸν Ἀπόστολον. ⸢μολύνει δὲ τὰ ἐνδύματα αὐτοῦ ὥσπερ ἐρυθρὰ γενέσθαι αὐτὰ λέγεται ὡς ἐν προσωποποιΐᾳ ἐμφαντικῶς· ὥσπερ καὶ τὸ αἷμα τῶν ἐχθρῶν, περὶ οὗ φησι· καὶ κατήγαγον τὸ αἷμα αὐτῶν εἰς γῆν· οὐ γὰρ δὴ αἰσθητὸν αἷμα νοητέον εἶναι περὶ τὰς ἀντικειμένας δυνά‐ | |
| 60 | μεις,⸣ μὴ ἄρα τροπικῶς ἐκδεκτέον καὶ ταῦτα; Εἶτα πάλιν ἡμέρας ἀνταποδόσεως καὶ ἐνιαυτοῦ λυτρώσεως μέμνηται, ὥσπερ καὶ ἀνωτέρω ἐπὶ τῶν χρηστοτέρων ἐλέγετο· «κηρύξαι ἐνιαυτὸν κυρίου δεκτὸν καὶ ἡμέραν ἀνταποδόσεως τῷ θεῷ ἡμῶν». ὁ γὰρ νέος αἰὼν ὁ σύμπας ἐνιαυτὸς κυρίου δεκτὸς ὠνόμασται, ὡς ἂν αὐτὸν ἕξων ‹τὸν | |
| 65 | κύριον φῶς αἰώνιον›, ὁ δ’ αὐτὸς καὶ ἡμέρα ἀνταποδόσεως κέκληται. διό φησιν· ἡμέρα ἀνταποδόσεως ἦλθεν αὐτοῖς, καὶ ἐνιαυτὸς λυτρώ‐ | |
| σεως πάρεστιν· ⸢ἐν ταὐτῷ γὰρ τοὺς μὲν οἰκείους λυτρώσεται, τοῖς δ’ ‹ἀνταπο‐ δώσει› κατὰ τὸ εἰρημένον παρὰ Μωσεῖ· «καὶ ἀνταποδώσει δίκην τοῖς ἐχθροῖς καὶ τοῖς μισοῦσιν ἀνταποδώσει».⸣ | 387 | |
| 70 | Εἶτά φησι· καὶ ἐπέβλεψα, καὶ οὐκ ἦν ὁ βοηθῶν· καὶ προσενόησα, καὶ οὐθεὶς ἀντελαμβάνετο· καὶ ἐρρύσατο αὐτοὺς ὁ βραχίων μου. ⸢νοήσομεν δὲ πῶς ὁ λόγος εἴρηται ἐπιστήσαντες ὡς μόνος αὐτὸς «ἐκένωσεν ἑαυτὸν μορφὴν δούλου λαβὼν καὶ ἐταπείνωσεν ἑαυτὸν ὑπήκοος γενό‐ μενος μέχρι θανάτου, θανάτου δὲ σταυροῦ». ἃ γὰρ οὐδεὶς πώποτε ἀνθρώπων | |
| 75 | οὐδὲ ἀγγέλων οὐδὲ τῶν θείων δυνάμεων ὑπέστη, μόνος αὐτὸς ὑπὲρ τῆς ἡμετέρας ἀνεδέξατο σωτηρίας, διὸ καὶ μόνῳ αὐτῷ ὁ πατὴρ «ἐχαρίσατο τὸ ὄνομα τὸ ὑπὲρ πᾶν ὄνομα» καὶ τὴν κατὰ πάντων κρίσιν ἐνεχείρισεν. ὁ δὲ τὴν παρὰ τοῦ πατρὸς λαβὼν ἐξουσίαν τοὺς μὲν ἐρρύετο τοὺς σωτηρίας ἀξίους, τοὺς δὲ πολεμίους καὶ ἐχθροὺς ἐτροποῦτο.⸣ διό φησι· καὶ ὁ θυμός μου ἐπέστη, καὶ κατεπά‐ | |
| 80 | τησα αὐτοὺς καὶ κατήγαγον τὸ αἷμα αὐτῶν εἰς τὴν γῆν, ἀνθ’ οὗ οἱ λοιποὶ ἑρμηνευταὶ τὸ νῖκος αὐτῶν ἐκδεδώκασιν· ⸢ἐπειδὴ γὰρ ἐδόκουν τὸ πρότερον ἀνυπότακτοί τινες εἶναι καὶ μηδενὶ παραχωροῦντες τῆς νίκης, εἰκότως τὴν ἧτταν καὶ τὴν ταπείνωσιν αὐτῶν αἰνιττόμενος φάσκει εἰς γῆν κατενηνο‐ χέναι τὸ νῖκος αὐτῶν.⸣ | |
2.54 | Ἡ μὲν περὶ τῆς δευτέρας τοῦ Χριστοῦ παρουσίας προφη‐ τεία περιγέγραπται, ἑτέρας δ’ ὑποθέσεως κατάρχεται ὁ λόγος, δι’ ἧς ἐξαγο‐ ρεύει μὲν τὰς τοῦ θεοῦ εἰς τὸν Ἰουδαίων λαὸν εὐεργεσίας. ἐκ προσώπου δὲ τοῦ λαοῦ κατηγορίαν αὐτοῦ ποιεῖται παριστὰς διὰ τῆς ἐξομολογήσεως τὴν ἀποβολὴν | |
| 5 | αὐτῶν καὶ τὴν ἐσχάτην τῆς Ἰερουσαλὴμ ἐρημίαν δικαίᾳ κρίσει τοῦ θεοῦ γεγο‐ νέναι. διό φησι· Τὸν ἔλεον κυρίου ἐμνήσθην, καὶ ἐπιφέρει· τὰς ἀρετὰς κυρίου ἀναμνήσω, οὐ μὴν ἀλλὰ καὶ τὰς παραδόξους εὐεργεσίας τοῦ ἐλέους αὐτοῦ οὔποτε λήθῃ παραδώσω, μεμνήσομαι δὲ διὰ παντὸς ἐγὼ καὶ τοῦ ἐλέους καὶ τῶν θαυμασίων αὐτοῦ, ὧν πώποτε ἡμῖν παρέσχεν. εἰ καὶ σκυθρωπὰ μετῆλθεν | |
| 10 | ἡμᾶς ἐπὶ τέλει καὶ τῇ ὀργῇ τοῦ θεοῦ καὶ τὸ ἔθνος καὶ ἡ πόλις Ἰερουσαλήμ, ὅτε ἐν αὐτῇ νεὼς παρεδόθη ἕως ἐκ βάθρων ἀρθῆναι αὐτά. ἀντὶ δὲ τοῦ· ἐν πᾶσιν, οἷς ἀποδίδωσιν ἡμῖν, ὁ Σύμμαχος περὶ πάντων, ὧν εὐηργέτησεν ἡμᾶς εἴρηκε, καὶ πάλιν ἀντὶ τοῦ· κύριος κριτὴς ἀγαθὸς τῷ οἴκῳ Ἰσ‐ ραὴλ καὶ τῶν ἑξῆς, ὁ Σύμμαχος· κύριος ἐκ πλήθους ἀγαθωσύνης τῷ | |
| 15 | οἴκῳ Ἰσραήλ, ὃς εὐηργέτησεν αὐτοὺς κατὰ τοὺς οἰκτιρμοὺς αὐτοῦ. ⸢ταῦτα τοίνυν πάντα φησὶν ἀναμνήσω τὰ πλήθη καταριθμούμενος τῆς ἀγαθωσύνης αὐτοῦ, ἐν οἷς καὶ τοῦτο μέγιστον ἐδωρήσατο χάρισμα καταξιώσας | |
| ‹τέκνα ἑαυτοῦ› ὀνομάσαι τὸν λαόν, εἰ ‹μὴ ἀθετοῖεν τὴν αὐτοῦ χάριν›.⸣ διὸ κατὰ τὸν Σύμμαχον εἴρηται· πλὴν λαός μού εἰσιν, υἱοὶ οὐκ ἀσυνθη‐ | 388 | |
| 20 | κοῦντες. ἀπήλεγχεν δὲ αὐτοὺς κατ’ ἀρχὰς τῆς προφητείας λέγων· «υἱοὺς ἐγέννησα καὶ ὕψωσα, αὐτοὶ δέ με ἠθέτησαν». Αὐτὸς μὲν οὖν προαρξάμενος ἔσπευσεν ἐπὶ τὴν τοῦ λαοῦ αὐτοῦ σω‐ τηρίαν αὐτάγγελος παρὼν καὶ δι’ ἑαυτοῦ, οὐχὶ δι’ ἑτέρων διακονούμενος αὐτοῖς τὴν τῶν ἀγαθῶν χορηγίαν. διό φησιν· οὐ πρέσβυς οὐδὲ ἄγγελος, | |
| 25 | ἀλλ’ αὐτὸς ἔσωσεν αὐτοὺς διὰ τὸ ἀγαπᾶν αὐτοὺς καὶ φείδεσθαι αὐτῶν καὶ τὰ ἑξῆς. τὰ μὲν οὖν τῆς αὐτοῦ φιλανθρωπίας τοιαῦτα οἱ δὲ οὐκ ἀξίους ἑαυτοὺς τῶν εὐεργεσιῶν παραστήσαντες πειρῶνται ἐχθρὸν αὐτὸν ἑαυτοῖς κατα‐ στῆσαι. αὐτίκα γοῦν ὁ τὰ τοσαῦτα δεδωρημένος αὐτοῖς ἀγαθὰ πολέμιος κατέστη αὐτοῖς ἀνενέγκας τῇ μνήμῃ ὡς νῦν οὐ πρῶτον τοιοῦτοι γεγόνασι, πάντοτε δὲ | |
| 30 | καὶ ἐκ πρώτης τῆς εἰς αὐτοὺς ἐπισκοπῆς ἀπηνεῖς ἦσαν καὶ ἀνεπαίσθητοι τῶν τοῦ θεοῦ εὐεργεσιῶν. Αὐτίκα δ’ οὖν ἐπὶ Μωσέως ὁποῖα μυρίων καταξιωθέντες παραδόξων εὐεργεσιῶν οὐδαμῶς τὸν εὐεργέτην πρὸ ὀφθαλμῶν ἔθεντο οὐδὲ ἐλογίσαντο παρ’ ἑαυτοῖς, τίς ἦν καὶ οἷος ὁ τὰ τοσαῦτα αὐτοῖς θαύματα ἐπιδεδειγ‐ | |
| 35 | μένος, ἀλλὰ καὶ «ἐμοσχοποίησαν» καὶ πάλιν εἰδωλολάτρησαν καὶ μυρία ἕτερα ἠσέβησαν ἐπ’ αὐτῆς τῆς ἐρήμου μὴ λογισάμενοι τῇ διανοίᾳ, ὅπως αὐτοὺς διὰ τῆς θαλάσσης τῆς ἐρυθρᾶς διήγαγε, Μωσέα οἷα προβάτων ποιμένα ἐπιστήσας αὐτοῖς, ὃν καὶ μέγαν ‹προφήτην› καὶ ‹θεράποντα› ἑαυτοῦ ἀνέδειξε πληρώσας αὐτὸν τοῦ ἰδίου πνεύματος. ἀντὶ δὲ τοῦ· κατίσχυσεν ὕδωρ ἀπὸ | |
| 40 | προσώπου αὐτοῦ, ὁ Σύμμαχος ὁ ῥήξας ὕδατα ἔμπροσθεν αὐτῶν εἴρηκε, ποιῆσαι αὐτῶν ὄνομα αἰώνιον. οὕτως οὖν διαρρήξας τὰ τῆς ἐρυθρᾶς θαλάσσης ὕδατα ὡς ἵππον δι’ ἐρήμου καὶ διὰ ξηρᾶς καὶ ὡς κτήνη διὰ πεδίου παρήγαγεν αὐτούς, ἀλλὰ τούτων οὐδεμίαν μνήμην ποιησάμενοι οἱ ὑπὸ τοῦ λόγου δηλούμενοι ἠπείθησαν καὶ παρώξυναν τὸ | |
| 45 | πνεῦμα τὸ ἅγιον αὐτοῦ· διὸ καὶ ἐστράφη αὐτοῖς εἰς ἔχθραν, καὶ αὐτὸς ἐπολέμησεν αὐτούς. Ὁ πρότερος ὑπέρμαχος αὐτῶν ὀρθῷ λόγῳ καὶ δικαιοσύνῃ τοῦτο κρίνας πλὴν ἐπεὶ φιλάνθρωπος καὶ ἀγαθὸς οἷα θεὸς τὴν φύσιν ἐστίν, οὐκ ἀποναρκητέον ἡμῖν οὐδ’ ἀπογνωστέον τὴν ἐξ αὐτοῦ σωτηρίαν· ἔξεστι γὰρ ἱκετη‐ | |
2.54(50) | ρίαις καὶ ἐξομολογήσεσιν ἑαυτοὺς ἐπιδιδόντας ἵλεων αὐτὸν κτήσασθαι. διὸ κοινῇ πάντες, ἐγώ τε ὁ ταῦτα λέγων προφήτης, καὶ ὑμεῖς οἱ ἐν τῷ λαῷ θεοσεβεῖν προῃ‐ ρημένοι καθικετεύοντες καὶ λιπαραῖς ταῖς παρακλήσεσιν ἀντιβολοῦντες λέγομεν· Ἐπίστρεψον ἐκ τοῦ οὐρανοῦ καὶ ἴδε ἐκ τοῦ οἴκου τοῦ ἁγίου σου καὶ δόξης σου. ⸢εἴ γε δεικνύομεν αὐτῷ τὴν ἀπὸ τῶν χειρόνων ἐπὶ τὰ κρείττω | |
| 55 | μεταβολὴν λέγοντες· καὶ ἴδε καὶ τοῦτο δέ, ὦ κύριε, ἀναγκαῖον ὑπομνῆσαι ὡς πολλάκις οὐ δι’ ἡμᾶς, ἀλλὰ διὰ τὸν σὸν ζῆλον ἐποίησας μεθ’ ἡμῶν καίτοι ἀνα‐ ξίων ὄντων καὶ παρέσχου τὰ σαυτοῦ ἐλέη·⸣ ποῦ τοίνυν ἐστὶν ὁ ζῆλός σου ἐκεῖνος καὶ ἡ ἰσχύς σου καὶ τὸ πλῆθος τοῦ ἐλέους σου; ⸢ἤδη γὰρ καὶ ἄλλοτε πολλάκις ἁμαρτησάντων ἡμῶν ἠνέσχου καὶ οὐδὲν θαυμαστόν, | 389 |
| 60 | ἐπειδὴ ἅπαξ κατηξίωσας εἰπεῖν· ‹ὁ λαός μου τέκνα καὶ ὁ λαός μου υἱοί εἰσιν›. ὡς οὖν πατὴρ τέκνων καὶ πρότερον ἠνέσχου, καὶ νῦν πάλιν ἀνάσχου· οὐ γὰρ Ἀβραὰμ ἦν πατὴρ ἡμῶν, εἰ καὶ διακονεῖσθαι τῇ κατὰ σάρκα ἡμῶν ἔδοξε γενέσει, ἀληθεῖ δὲ λόγῳ σὺ πατὴρ ἡμῶν εἶ ἅτε ‹πατὴρ πάντων πνευ‐ μάτων› ὑπάρχων καὶ τῶν ‹κατ’ εἰκόνα τὴν σὴν πεποιημένων› ψυχῶν. διὸ ῥύσα‐ | |
| 65 | σθαι ἡμᾶς ἀντιβολοῦμεν,⸣ ἐπείπερ τὸ ὄνομά σου κοσμεῖ ἡμᾶς. διὸ χαριζόμενος ‹τῷ σαυτοῦ ὀνόματι, ἵνα μὴ βλασφημεῖται παρὰ τοῖς ἔθνεσι›, καταξίωσον ἡμᾶς τοῦ σοῦ ἐλέους. Ταῦτα εἰπὼν ὁ προφήτης ἐξ οἰκείου προσώπου καὶ τῶν ἐν τῷ λαῷ εὐλαβεστέρων καὶ ταῦτα προστίθησιν ἐκ προσώπου τῶν ἐν τῷ λαῷ | |
| 70 | φιλαιτίων καὶ φιλεγκαλημόνων οὐκ ὀκνούντων πολλάκις καὶ αὐτῷ καταμέμ‐ φεσθαι τῷ θεῷ. διό φασι· τί ἐπλάνησας ἡμᾶς, κύριε, ἀπὸ τῆς ὁδοῦ σου, ἐσκλήρυνας τὰς καρδίας ἡμῶν τοῦ μὴ φοβεῖσθαί σε; ⸢ὡς ἐκ προσώπου τοῦ λαοῦ ταῦτά φησιν· ὥσπερ γὰρ ἐσκλήρυνάς ποτε ‹τὴν καρδίαν Φαραώ›, οὕτως φησὶ καὶ ἡμᾶς νῦν ἐσκλήρυνας ἀναξίους εἶναι κρίνας τοῦ | |
| 75 | φόβου σου, ἀλλὰ καὶ ἐπλάνησας ἡμᾶς σὺ αὐτός, ὦ κύριε, τοῦ μὴ γνωρίσαι τὴν ὁδόν σου. πλὴν ἀλλ’ εἰ καὶ ἡμεῖς τοιοῦτοι, σὺ γοῦν ὡς θεὸς διὰ τοὺς δού‐ λους σου, εἰκὸς γὰρ εἶναί τινας ἐν τῷ παντὶ πλήθει τοιούτους, ἐπίστρεψον, καὶ ἐπειδὴ κλῆρός σου κατηξιώθημεν ὀνομάζεσθαι, ἱκετεύομεν· Ἐπίστρεψαι διὰ τοὺς δούλους σου καὶ διὰ τὰς φυλὰς τῆς κληρονομίας σου, | |
| 80 | ἵνα κἂν διὰ τοὺς σοὺς δούλους καὶ τὰς φυλὰς τῆς κληρονομίας σου δυνηθῶμεν καὶ ἡμεῖς οἱ ἀνάξιοι μικρᾶς τινος μερίδος τυχεῖν ἐν τῷ ἐπηγγελ‐ μένῳ ὑπὸ σοῦ ὄρει ἁγίῳ, οὗ παντελῶς νῦν ἀποπεπτώκαμεν, ἐπειδήπερ οἱ ὑπεναντίοι ἡμῶν κατεπάτησαν τὸ ἁγίασμά σου. Καὶ τοῦτ’ ἔπραξαν διὰ τὸ σὲ ἀποστραφῆναι ἡμᾶς· οὕτω γοῦν κατα‐ | |
| 85 | λειφθέντες ἔρημοι τῆς σῆς ἐπισκοπῆς τοιοῦτοι νῦν ἐσμεν, ὁποῖοι καὶ πρὶν σὲ ἡμῶν ἄρξαι. ὡς γὰρ ἦν ποτε χρόνος, ὅτε ‹οὔτε προφήτας οὔτε ἱερέας οὔτε βασι‐ | |
| λέασ› οὔτε τι τῶν σῶν χαρισμάτων εἴχομεν, τὸν αὐτὸν τρόπον καὶ νῦν εἰς ἐκείνην κατέστημεν τὴν ἐρημίαν.⸣ ἦμεν δὲ τοιοῦτοι ἐν Αἰγύπτῳ μακρῷ διατρίψαντες χρόνῳ πρὶν καὶ Μωσέα ἡμῖν ἐπιστῆναι. τὸ τηνικαῦτα γὰρ οὐδὲ τὸ ὄνομά σου | 390 | |
| 90 | ἐκόσμει ἡμᾶς οὐδὲ ‹λαός σου› ἐχρηματίζομεν οὐδὲ ‹μερὶς κληρονομίας σου›, καὶ νῦν δὲ ὁμοίως εἰς τὸ αὐτὸ περιέστημεν τέλος. ⸢ταῦτα πάντα ἔοικεν ἀναφέ‐ ρεσθαι ἐπὶ τὸν καιρὸν τὸν μετὰ τὴν παρουσίαν τοῦ σωτῆρος ἡμῶν, ἐν ᾧ παντελῶς κατελείφθησαν διὰ τὰ κατὰ τοῦ σωτῆρος ἡμῶν τολμηθέντα αὐτοῖς. νῦν γὰρ ὡς ἀληθῶς τοιοῦτοι γεγόνασιν ὡς τὸ ἀπ’ ἀρχῆς, ὅτε οὐκ ἦρχεν αὐτῶν | |
| 95 | ὁ θεός.⸣ Ἀντὶ δὲ τοῦ· ἐὰν ἀνοίξῃς τὸν οὐρανόν, τρόμος λήψεται ἀπὸ σοῦ ὄρη καὶ τῶν ἑξῆς, ὁ Σύμμαχος τοῦτον ἡρμήνευσε τὸν τρόπον· ἐγενή‐ θημεν ὡς ἀπ’ αἰῶνος, ὧν οὐκ ἐξουσιάσεις οὐδὲ ἐπεκλήθη τὸ ὄνομά σου αὐτοῖς, οὐδὲ ῥήξας οὐρανοὺς κατέβης. ἀπὸ προσώπου | |
2.54(100) | σου ὄρη κατέρρευσεν, ὡς ἔκκαυσις πυρὸς ἐτάκη θάλασσα, ὕδατα ἐπτοήθησαν. τοιοῦτοι γοῦν φησι γεγόναμεν ὁποῖοι μηδὲ πώποτε πειραθέντες τῶν σῶν θαυμάτων, οἷς οὐκ ἔδειξας τὰ θαυμάσιά σου τὰ ἐπὶ Μωσέως γεγεννη‐ μένα. κατὰ δὲ τοὺς Ἑβδομήκοντα· τοιοῦτοι μὲν ἡμεῖς φησι γεγόναμεν ὁποῖοι ἦμεν πρὶν ἄρξαι σὲ ἡμῶν. ⸢πλὴν ἀλλ’ ἴσμεν ἀκριβῶς καὶ πεπείσ‐ | |
| 105 | μεθα, ὅτι ἐὰν θελήσῃς ἀνοῖξαι τὸν οὐρανὸν θεὸς ὢν καὶ πάντα δυνατός, τρόμος λήψεται ἀπὸ σοῦ ὄρη, τὰς ἀντικειμένας δηλαδὴ δυνάμεις τὰς ἐπαιρομένας κατὰ τῆς γνώσεώς σου,⸣ καὶ τακήσονται ὡς κηρὸς ἀπὸ πυρός, ἀλλὰ καὶ πῦρ καταφάγεται τοὺς ὑπεναντίους τῆς σῆς θεό‐ τητος. ἔργῳ τε δειχθήσεται πᾶσι τοῖς ἐχθροῖς ἡ δύναμις τοῦ ὀνόματός σου, | |
| 110 | καὶ ‹τὰ ἔθνη δὲ τὰ σὲ μὴ εἰδότα τὸν θεόν›, εἰ βουληθείης αὐτὸ μόνον διανοίξας τὸν σαυτοῦ οὐρανὸν ἐπισκοπῆσαι τοὺς ἐπὶ τῆς γῆς, ταραχθήσονται, καὶ τρόμος λήψεται ἀπὸ σοῦ τὰ προλεχθέντα ὄρη. Τοσαύτη πάρεστί σοι δύναμις, ὅθεν ἀπὸ τοῦ αἰῶνος οὐκ ἠκού‐ σαμεν, τίς ἕτερος τοιοῦτος θεὸς ⸢οὐδὲ δυνάμεθα ψευδομαρτυρήσαντες εἰπεῖν ὡς | |
| 115 | ἄρα καὶ ἄλλον τινὰ τοιούτων ἔργων ποιητὴν τεθέανται ἡμῶν οἱ ὀφθαλμοὶ οὔτε οὖν θεὸν πλὴν σοῦ ἕτερον εἴδομεν οὔτε πράξεις θεϊκάς. ὁποῖα δὲ τοῖς σὲ ὑπομένουσιν ὁρᾶν παρέσχες, ὑφ’ ἑτέρου γεγενημένα τιθέμεθα.⸣ ἔνθα γενό‐ μενος ἐπίστησον, ὅπως θεὸν ὁρώμενον ὁ προφητικὸς εἰσάγει λόγος φάσκων ἐκ προσώπου τοῦ λαοῦ· οὐδὲ οἱ ὀφθαλμοὶ ἡμῶν εἶδον θεὸν πλὴν σοῦ. | |
| 120 | ⸢καὶ μήν· «θεὸν οὐδεὶς ἑώρακε πώποτε», καί· «οὐδεὶς ὄψεται μου τὸ πρόσωπον καὶ ζήσεται», ἀλλ’ ἔοικε τὸν Χριστὸν τοῦ θεοῦ διὰ τούτων αἰνίττεσθαι, τὸν δὲ | |
| ἐπὶ τῆς ἐρήμου χρηματίσαντα Μωσεῖ, τῷ τε παντὶ λαῷ ἑωραμένον διὰ τῆς ἐμφαι‐ νομένης τοῖς πᾶσι δόξης, περὶ ἧς εἴρηται· «καὶ ἑώρα πᾶς ὁ λαὸς τὴν δόξαν κυ‐ ρίου».⸣ | 391 | |
| 125 | Τούτοις ἑξῆς ἐπιφέρει· ἰδοὺ σὺ ὠργίσθης, καὶ ἡμεῖς ἡμάρ‐ τομεν, ὡσεὶ σαφέστερον ἔλεγεν, ἐπειδὴ ἡμάρτομεν ἡμεῖς, σὺ ὠργίσθης, ἀλλὰ καὶ ἐπλανήθημέν φησι, καὶ ἐγενήθημεν ὡς ἀκάθαρτοι πάντες ἡμεῖς. ⸢εἰ δὲ καί τις ἐνομίσθη παρ’ ἡμῖν εὑρίσκεσθαι δικαιοσύνη καὶ πρᾶξις δικαία, ἐρρυπωμένη καὶ αὐτὴ καὶ ἄτιμος ἐλήλεγκται.⸣ διόπερ ὡς ἄκαρπον δένδρον | |
| 130 | ἀποβαλὸν τοὺς καρποὺς τοιοῦτοι γεγόναμεν, ἀλλὰ καὶ ὡς φύλλα ἐξερρεύσαμεν πάντες καὶ διεσκεδάσθημεν ‹ὡς χοῦς ἀπὸ προσώπου ἀνέμου›. Καὶ οὐδεὶς ἐν ἡμῖν εἴρηται τοιοῦτος ὡς ἐπικαλεῖσθαι τὸ ὄνομά σου καὶ δυσωπεῖν σε διὰ τῶν προσευχῶν δύνασθαι· οὐδὲ γὰρ ἀντέχεταί τις οὐδ’ ἐν μνήμῃ τίθεται τὴν παρὰ σοῦ βοήθειαν. διὸ εὐλόγως ἀπέστρεψας τὸ | |
| 135 | πρόσωπόν σου ἀφ’ ἡμῶν· πλὴν ὅμως καὶ μετὰ ταῦτά σε πάτερ γινώσκομεν, οὐκ ἀγνοοῦμεν δὲ καὶ ἑαυτοὺς ὡς οὐδὲν διενηνώχαμεν πηλοῦ, οὗ σὺ μόνος πλάστης γέγονας, καὶ ὀστράκου δὲ εὐθραύστου σκεύους κατ’ οὐδὲν διαφέ‐ ρομεν ἄλλοτε ἄλλως ῥηγνύμενοι καὶ συντριβόμενοι. διὸ ἀπιδόντας σε τῇ σαθ‐ ρότητι τῆς ἡμετέρας ἀσθενείας ἀντιβολοῦμεν νεῖμαι συγγνώμην τοῖς ἡμαρτη‐ | |
| 140 | μένοις ἀνενέγκαντα τῇ μνήμῃ, ὡς σός ποτε λαὸς ἐχρηματίσαμεν καὶ σὴ πόλις, ἣ νῦν ἔρημος, καὶ σὸν ἁγιαστήριον, τὸ νῦν καθῃρημένον, καὶ ὡς ὁ οἶκος τοῦ ἁγιάσματός σου μεταβέβληται εἰς κατάραν καὶ πυρὶ παραδέδοται ὁ ὑπὸ τῶν πατέρων ἡμῶν εὐλογηθεὶς τόπος, κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον· ἔρημός φησιν ἐγένετο Ἰερουσαλήμ, εἰς ἀφανισμὸν ὁ οἶκος τοῦ ἁγιάσματος | |
| 145 | ἡμῶν, ὅπου ὕμνησάν σε οἱ πατέρες ἡμῶν, ἐγένετο εἰς καῦσιν πυρός, καὶ πᾶν τὸ ἐπιθυμητὸν ἡμῶν ἐγένετο εἰς ὄνειδος. μὴ ἐπὶ τούτοις ἐγκρατεύσῃ, κύριε, καὶ σιγήσῃς καὶ ταπεινώσῃς ἡμᾶς ἕως σφόδρα; | |
2.55 | Πρὸς τὰς προεκτεθείσας φωνὰς δι’ ὧν ἐκ προσώπου τοῦ λαοῦ ἱκετηρίαι ἀνεπέμποντο καὶ ἐξομολογήσεις ἤδη δὲ καὶ ὡσπερεὶ μέμψεις τῶν εἰρηκότων· «πεπλάνηκας ἡμᾶς, κύριε, ἀπὸ τῆς ὁδοῦ σου, ἐσκλήρυνας τὰς καρδίας ἡμῶν τοῦ μὴ φοβεῖσθαί σε», ἀπόκρισις διὰ τοῦ προφητικοῦ πνεύματος | |
| 5 | δίδοται τοῦτον ἔχουσα τὸν νοῦν· καὶ πῶς οἷόν τε ἦν ἐμὲ ‹τὸν μὴ βουλόμενον› «τὸν θάνατον τοῦ ἁμαρτωλοῦ ὡς τὴν μετάνοιαν αὐτοῦ» τοὺς τὰ τοιαῦτα εὐχο‐ μένους καὶ ἐξομολογουμένους ὑπερορᾶν; πῶς δὲ δυνατὸν ἐμὲ τὸν ἀπὸ πλάνης ἐπὶ τὴν ἀλήθειαν ἐπιστρέφειν πάντας ἀνθρώπους ἐθέλοντα τὸν καὶ ‹τοὺς πίπ‐ τοντας ἀνίστασθαι› παρακαλοῦντα ὑμᾶς ‹ἀποπλανᾶν τῆς ἐμῆς ὁδοῦ› ἢ ‹τὰς | |
| 10 | καρδίας ὑμῶν σκληρύνειν τοῦ φοβεῖσθαί με›; ⸢καὶ μὴν εἴ τις ἐθέλοι φιλαλήθει | |
| λογισμῷ τὴν ἐμὴν ὁρᾶν φιλανθρωπίαν, εὕροι ἂν φθάνοντά με ταῖς εὐεργεσίαις καὶ τοὺς μακρὰν ἀφεστῶτας τῆς ἐμῆς γνώσεως. αὐτίκα δ’ οὖν τοῖς ἐκτὸς μηδὲ πώποτε ἐρωτήσασί με ἐμφανῆ κατέστησα ἐμαυτὸν δι’ ὑπερβάλλουσαν φιλαν‐ θρωπίαν, ὥστ’ ἤδη τοὺς ἀλλογενεῖς καὶ ἀλλοφύλους τὴν ἐμὴν γνῶσιν ἀνειληφέναι | 392 | |
| 15 | καίπερ μηδὲν εἰς τοῦτο συμβαλλομένους. ἀλλὰ καὶ τοῖς μὴ ζητήσασι τὴν ἐμὴν χάριν ταύτης μετέδωκα φθάσας τε τὰς ἑτέρων παρακλήσεις· πρὶν καὶ εὔξασθαι, πρὶν καὶ ἱκετεῦσαι αὐτούς, εἶπον Ἰδού εἰμι.⸣ Ὁ τοίνυν καὶ περὶ τοὺς ἀλλοτρίους τῆς ἐμῆς γνώσεως οὕτω χρηστὸς καὶ ἀγαθὸς πεφυκὼς πῶς ἂν περὶ ὑμᾶς ὠμός τις καὶ ἀπηνὴς καὶ ἀδικώτατος | |
| 20 | ἐφάνην; καὶ μὴν ἐξ ὑμῶν ἀπηρξάμην τῆς ἐμαυτοῦ χάριτος καὶ πρώτοις ὑμῖν τὰς ἐμαυτοῦ χεῖρας ἐξεπέτασα προσκαλούμενος καὶ ἐναγκαλιζόμενος ὡς ἂν ἐμαυτοῦ γνησίους υἱούς· ὑμεῖς δὲ ἀπειθοῦντες διετελεῖτε καλοῦντός τε καὶ παρακαλοῦντος ἐμοῦ σπεύδειν ἐπὶ τὴν παρ’ ἐμοὶ σωτηρίαν. Ὑμεῖς τὴν ἐναντίαν ὡδεύσατε πολυπλασιάζοντες τὰ ἑαυτῶν κακά. | |
| 25 | ἢ οὐχ ὑμεῖς ἐστε ἐκ τοῦ παντὸς αἰῶνος παροξύνοντές με οἱ τὸν καθηγιασ‐ μένον ἐμοὶ νεὼν ἐγκαταλείποντες, εἰδωλολατρίᾳ δὲ καὶ πολυθέῳ πλάνῃ ἐκδότους ἑαυτοὺς παρέχοντες ὡς θυσιάζειν μὲν ἐν τοῖς κήποις, θυμιᾶν δὲ πνεύ‐ μασιν ἀκαθάρτοις καὶ πονηροῖς δαιμονίοις ἐν τοῖς ἐκ πλίνθων κατεσκευασ‐ μένοις ὑμῖν βωμοῖς, ἀλλὰ καὶ ἐν τοῖς μνήμασι καὶ ἐν τοῖς σπηλαίοις | |
| 30 | ἐγκαθεύδοντες; τοιαῦτα δὲ ἦν τὰ νομιζόμενα τῶν θεῶν ἱερὰ τὰς μαντείας ἑαυτοῖς περινοεῖτε. τί γὰρ ἄλλο ἢ τοῖς πάμπαν ἀνόμοις καὶ ἀλλογενέσιν ὁμοιούμενοι καὶ χοιρείων ἤδη κρέων ἐμφορεῖσθε καὶ πάντα τὰ κατὰ τοὺς οἴκους ὑμῶν σκεύη μιαραῖς μολύνειν θυσίαις οὐκ ἀποκνεῖτε. Καὶ τὸ χείριστον, ἐφ’ ᾧ καὶ μάλιστα θυμοῦ πληροῦσθαι καὶ ἀγανακ‐ | |
| 35 | τεῖν ἄξιον, ὅτι δὴ ἐπὶ τοῖς αὐτοῖς ὡς ἂν ἐπ’ ἀγαθαῖς πράξεσι σεμνυνόμενοι πάντων ἀνθρώπων καθαρώτεροι εἶναι διέκεισθε, ὡς μηδὲ βούλεσθαι πλησιάζειν τοῖς τυχοῦσι μηδὲ τῶν πέλας ἐφάπτεσθαι καταξιοῦν, λέγειν δὲ τοῖς προσιοῦσι· μὴ ἐγγίσῃς μοι, ὅτι καθαρός εἰμι. ἄρ’ οὖν ἐπὶ τούτοις οὐ δικαιότατα κινηθήσεται κατ’ αὐτῶν ὁ λεγόμενος θυμὸς τοῦ θεοῦ, ἡ τιμωρητικὴ δηλαδὴ | |
| 40 | δύναμις, καὶ τὸ κατ’ αὐτῶν ἐξάψον πῦρ; Ἀναγέγραπται γὰρ τοῦτ’ ἔστιν ἐνώπιόν μου οὐδὲ παρελθεῖν ἐστὶν αὐτά, ἔστ’ ἂν τὴν ὑπὲρ αὐτῶν ἀποτίσωσι τιμωρίαν, καὶ οὐ τὴν ὑπὲρ αὐτῶν μόνον, ἀλλὰ καὶ ὑπὲρ ὧν οἱ πατέρες αὐτῶν ἠσέβουν ἄρτι μὲν θυμιῶντες ἐπὶ τῶν ὀρέων καὶ αὐτοὶ καὶ ἐπὶ τῶν βουνῶν εἰδωλολατροῦντες, ἄρτι δὲ | |
| 45 | χλευάζοντες τοὺς ἐμοὺς νόμους, ἃ δὴ κατὰ καιρὸν εἰς τὸν αὐτῶν ἀποδο‐ θήσεται κόλπον. Εἴρηται δὲ τὰ λελεγμένα κατὰ τῶν ἀσεβούντων ἐν τῷ λαῷ, ὡσεί τις εὑρεθείη ἐν τῷ πλήθει σωτηρίας ἔχων ἐλπίδα ἐλεύθερος ἔσται τῶν εἰρημένων, | |
| εἰ γὰρ καὶ «ὁ ἀμπελὼν κυρίου σαβαὼθ οἶκος τοῦ Ἰσραήλ», ‹ἀντὶ σταφυλῆσ› | 393 | |
2.55(50) | «ἐποίησεν ἀκάνθας» καὶ ‹ἀντὶ κρίσεωσ› «ἀνομίαν καὶ οὐ δικαιοσύνην ἀλλὰ κραυγήν». καὶ εἰ τούτων ἕνεκα ἐρημία καὶ ἀφανισμὸς παντελὴς κατ’ αὐτοῦ ὥρισται, ⸢ἀλλ’ εἴ πού τις ἐν τῇ τοσούτων ἀπωλείᾳ εὑρεθείη ὡς ἐν βότρυι ξηρῷ ὑγιὴς καὶ ἐρρωμένος ῥώξ, οὐ διαπεσεῖται παρ’ ἐμοὶ κριτῇ οὗτος οὐδὲ συναπολεῖται τοῖς ἀπολλυμένοις διὰ τὸ μετέχειν αὐτὸν εὐλογίας. οὕτω δ’ ἔσται ὁ ῥὼξ οὗτος | |
| 55 | τίμιος παρ’ ἐμοὶ ὅσῳ καὶ σπάνιος. κατὰ τοῦτο δὴ τὸ παράδειγμα καὶ ἐπὶ τοῦ παντὸς ἔθνους ποιήσω, εἴ πού τις εὑρεθείη ἐν αὐτοῖς σωτηρίας ἄξιος.⸣ διὸ οὐ μὴ ἀπολέσω πάντας, ἀλλὰ τὸν ἐν αὐτοῖς δουλεύοντά μοι ἐξάξω ἀφορίσας τῶν ἀπολλυμένων, καὶ ἔσται οὗτος σπέρμα ἐξ Ἰακὼβ σπέρμα ζώπυρον καὶ χρήσιμον, δυνάμενον καὶ εἰς ἑτέρων χρησιμεῦσαι καρποφορίαν. | |
| 60 | οἷον ἦν καὶ τὸ διὰ τῶν ἔμπροσθεν εἰρημένον τό· «καὶ εἰ μὴ κύριος σαβαὼθ ἐγ‐ κατέλιπεν ἡμῖν σπέρμα». τοῦτο δὲ ⸢τὸ ἀγαθὸν καὶ σπάνιον σπέρμα, δηλαδὴ ὁ ἀποστολικὸς χορὸς τοῦ πλήθους τῶν ἀπολλυμένων ἀφορισθείς,⸣ κληρονομήσει τὸ ὄρος τὸ ἅγιόν μου, ὃ δὴ καὶ γνωρίζειν ὡμολόγουν φάσκοντες· «προσεληλύ‐ θαμεν Σιὼν ὄρει καὶ πόλει θεοῦ ζῶντος, Ἰερουσαλὴμ ἐπουρανίῳ», κἀκείνην | |
| 65 | φησὶ τὴν ἐπουράνιον κληρονομίαν ἀπολήψονται οἱ ἐκλεκτοί μου καὶ δοῦλοί μου καὶ κατοικήσουσιν ἐκεῖ, ⸢πάλιν κἀνταῦθα ἐκλεκτοὺς καὶ δούλους αὐτοῦ τοὺς ἀποστόλους σημάνας οἵτινες ῥῶγες εὕρηνται, οὓς ἐκλεξάμενος ὡσπερεὶ φυλακὴν ἑτέρων καὶ «σπέρμα ἅγιον» καὶ ἐκλεκτὸν ὠνόμασεν.⸣ Δι’ ὧν καὶ τὰ ἑξῆς ἐπληροῦτό τινα δὲ ταῦτα· καὶ ἔσονταί φησιν | |
| 70 | ἐν τῷ δρυμῷ ἐπαύλεις 〈ποιμνίων·〉 ⸢δρυμὸν δὲ εἴωθεν ἡ γραφὴ τὸ πλῆθος τῶν ἀλλοφύλων καὶ ἀλλογενῶν ἐθνῶν ὀνομάζειν, ἐν οἷς ἐπαύλεις ποιμνίων ἔσεσθαι θεσπίζει τὰς ἐκκλησίας τῶν τοῦ θεοῦ προβάτων αἰνιττόμενος.⸣ ἀλλὰ καὶ ὥσπερ ποτὲ ἡ φάραγξ Ἀχὼρ γέγονεν ἀνατεθεματισμένη, ἔνθα ὡς ἡ ἱστορία Ἰησοῦ τοῦ Μωϋσέως διαδόχου περιέχει. ὁ Ἀχὼρ σὺν ὅλῳ τῷ γένει, δι’ ἣν | |
| 75 | ἔπραξε παρανομίαν, ἀπώλετο ἐν τῇ φάραγγι λίθοις βληθεὶς καὶ ἀνάθεμα γενό‐ μενος. τοιαύτη τις ἦν καὶ αὐτῶν ἀνατεθεματισμένων ἡ χώρα τῶν ἀθέων, δηλαδὴ καὶ ἀλλοφύλων ἐθνῶν. ἀλλὰ καὶ αὕτη εἰς ἀνάπαυσιν ἔσται βουκολίων τῷ λαῷ μου τῷ ἐκζητήσαντί με· ⸢λαὸς δὲ ὁ ἐκζητήσας αὐτὸν ὁ ῥὼξ ἦν καὶ τὸ ἀνωτέρω εἰρημένον σπέρμα οἱ ἐκλεκτοὶ δοῦλοι αὐτοῦ, δι’ ὧν βου‐ | |
| 80 | κόλια βοῶν καὶ ποίμνια συστήσεσθαι οὐκ ἐν τῷ Ἰσραὴλ οὐδὲ ἐν τῇ Ἰουδαίων χώρᾳ, ἀλλ’ ἐν τῷ δρυμῷ καὶ ἐν τῇ λεχθείσῃ φάραγγι Ἀχὼρ προφη‐ τεύει.⸣ Ταῦτα μὲν οὖν περὶ τούτων, πάλιν δὲ πρὸς τὸ πλῆθος τὸ Ἰουδαϊκὸν ὁ λόγος ἀποτείνεται φάσκων· ὑμεῖς δὲ οἱ ἐγκαταλείποντές με καὶ ἐπιλαν‐ | |
| 85 | θανόμενοι τὸ ὄρος τὸ ἅγιόν μου, τὸ πολλάκις ἡμῖν δεδηλωμένον. οἱ τῇ τῶν ἐθνῶν συναπτόμενοι εἰδωλολατρίᾳ ὡς καὶ τῇ τύχῃ παρ’ αὐτοῖς ὀνομαζομένῃ παρασκευάζειν τράπεζαν καὶ τῷ δαιμονίῳ τῷ ἐμφωλεύοντι τῷ τῆς λεγο‐ μένης τύχης ἀγάλματι ἱστάναι κέρασμα ἐπακούσατε τὰ περιμένοντα ὑμᾶς, παραδοθήσεσθε μαχαίρᾳ πολεμικῇ πάντες. καὶ εἰ ἔροιτό τις ὑμῶν Διὰ | 394 |
| 90 | τί; διὰ τόδε φημί, ἵνα τὰ λοιπὰ παρέλθω, ⸢ἐπειδὴ αὐτὸς ἐγὼ τῆς ἐμαυτοῦ παρουσίας κατηξίωσα ὑμᾶς αὐτούς, πρώτους δὲ ὑμᾶς περὶ ἐμαυτοῦ κέκληκα, ὑμεῖς δὲ οὐχ ὑπηκούσατε. ὃ δὴ καὶ πρὸ τούτου ᾐτιώμην λέγων· «διότι ἦλθον καὶ οὐκ ἦν ἄνθρωπος, ἐκάλεσα καὶ οὐκ ἦν ὁ ὑπακούων»;⸣ καὶ νῦν αὖθίς φημι· ὅτι ἐκάλεσα ὑμᾶς καὶ οὐχ ὑπηκούσατε, ἐλάλησα καὶ παρηκούσατε | |
| 95 | καὶ ἐποιήσατε τὸ πονηρὸν ἐναντίον μου καὶ ἃ οὐκ ἐβουλόμην ἐξελέξασθε. ἄρ’ οὖν πρώτους ὑμᾶς ἐκάλουν καὶ πρώτους κατηξίουν τῆς ἐμῆς χάριτος, ὑμεῖς δὲ ἦτε ἀνήκοοι καὶ ἀπειθεῖς, πῶς οὖν καταμέμφεσθε ἐπαι‐ τιώμενοι καὶ ἐγκαλοῦντες καὶ λέγειν τολμῶντες· «ἐπλάνησας ἡμᾶς, κύριε, ἀπὸ τῆς ὁδοῦ σου»; διὸ τὴν δυσσεβῆ ταύτην φωνὴν ἀπελέγχων ἤδη καὶ πρότερον | |
2.55(100) | ἔφην ὡς ἄρα· «Ἐμφανὴς ἐγενήθην τοῖς ἐμὲ μὴ ἐπερωτῶσι καὶ εὑρέθην τοῖς ἐμὲ μὴ ζητοῦσιν», εἶτα· ‹ἰδοὺ εἶπα τοῖς μὴ ἐπικαλεσαμένοις τὸ ὄνομά μου› «Ἰδού εἰμι». ὑμεῖς πᾶν τοὐναντίον ἐπράττετε καλούμενοι καὶ προτιμώμενοι καὶ οὐδαμῶς ὑπακούοντες, ἀλλ’ ἐνυβρίζοντες τὴν πρώτοις ὑμῖν ἀπονεμηθεῖσαν ἐξ ἐμοῦ χάριν. | |
2.56 | Εὐαγγελισάμενος ὁ λόγος τοὺς ἐκ τοῦ Ἰουδαίων ἔθ‐ νους ἐκλεχθησομένους καὶ δίκην ἀγαθοῦ σπέρματος φυλαχθησομένους εἰς ἑτέ‐ ρων φυτείαν καὶ καρποφορίαν καὶ ὡς αὐτοὶ οὗτοι ἐν τῷ δρυμῷ ἐπαύλεις ποιμνίων συστήσουσι καὶ ‹ἐν τῇ φάραγγι Ἀχὼρ› τῇ ἀποδοθείσῃ ‹βου‐ | |
| 5 | κολίων ἀναπαύσεις› ποιήσουσιν, εἶτ’ αὖ διαστειλάμενος τῷ λοιπῷ πλήθει τῶν ἀπολλυμένων τὰ ἑξῆς ἐπενηνεγμένα ⸢πάλιν πρὸς αὐτοὺς τὰς προκειμένας ποιεῖται κατηγορίας διδάσκων, ὡς δικαιοσύνης ζυγῷ πάντα πράττων ὁ θεὸς οὐδαμῶς μὲν παρόψεται τοὺς ὅποι δήποτε αὐτῷ δουλεύοντας, ἐξ οἵου δ’ ἂν ἔθνους εἶεν. πάντας γὰρ ἁπλῶς ἅπαξ τοὺς δουλεύειν αὐτῷ προῃρημένους | |
| 10 | παραδέξεται καὶ τούτοις παρέξει τὴν ἐπουράνιον τροφήν, τὸν λόγον τὸν σωτήριον τὸν εἰρηκότα· «ἐγώ εἰμι ὁ ἄρτος ὁ ἐκ τοῦ οὐρανοῦ καταβάς». οὗτοι μὲν οὖν τῷ λεχθέντι ‹ἄρτῳ› τραφήσονται καὶ ἐμπλησθήσονται, ὑμεῖς δέ φησιν, οἱ μὴ τὴν ἐμὴν ἀποδεξάμενοι χάριν ἐν ἐνδείᾳ λογικῆς τροφῆς λιμώξετε. καὶ πάλιν οἱ μὲν ἐμοὶ δουλεύοντες ποτοῦ ζωῆς ἀθανάτου πλησθήσονται, περὶ οὗ λέλεκται· | |
| 15 | «ὃς ἂν πίῃ ἐκ τοῦ ὕδατος οὗ ἐγὼ δώσω αὐτῷ, γενήσεται ἐν αὐτῷ πηγὴ ὕδατος ἁλλομένου εἰς ζωὴν αἰώνιον».⸣ ὑμεῖς δὲ οἱ τὴν ἐμὴν ‹ἀθετήσαντες χάριν›, | |
| ἅτε ‹τὴν πηγὴν τῆς ζωῆς καταλιπόντεσ›, διψήσετε, καὶ αὖθις οἱ μὲν ἐμοὶ δου‐ λεύοντες ἀκολούθως τῷ ποτῷ καὶ τῇ τροφῇ, ἧς ἠξιώθησαν εὐφροσύνης ἐνθέου μεταλήψονται, ὑμεῖς δὲ οἱ τὴν ἐμὴν χάριν διαπτύσαντες, τούτων πάλιν στερισκό‐ | 395 | |
| 20 | μενοι αἰσχυνθήσεσθε, ἀλλὰ καὶ οἱ δουλεύοντές μοι πρὸς τοῖς λεχθεῖσιν ἀγαλλιάσονται ἐν εὐφροσύνῃ χαίροντες τῇ ψυχῇ δικαίως, ἅτε τοσούτων ἀγαθῶν ἠξιωμένοι, ὑμεῖς δὲ τούτους θεώμενοι τούτων ἀπολαύοντας κεκράξεσθε ἀπὸ πόνου ψυχῆς καὶ ἀπὸ συντριβῆς πνεύματος ὀλολύξετε. μικρὸς μὲν γὰρ ἦν ὁ τῶν σωμάτων πόνος παραβαλλόμενος τῷ ἀπὸ καρδίας, διὸ οὐ τὸ | |
| 25 | σῶμα, τὴν δὲ καρδίαν αὐτὴν πονήσετε, ἀλγοῦντες καὶ μονονουχὶ κραυγὰς καὶ φωνὰς ἀφιέντες ὡς ἂν ἐπὶ ἀπολωλόσιν ἑαυτοῖς. Ἀντὶ δὲ τοῦ· καταλείψετε γὰρ τὸ ὄνομα ὑμῶν εἰς πλησμονήν, οἱ λοιποὶ ἑρμηνευταὶ συμφώνως εἰς ὅρκον ἐκδεδώκασιν. ἐπὶ τῶν τὰ δεινὰ πεπονθότων εἰώθασιν ὀμνύειν· εἰ μὴν μὴ πάθοιμεν τὰ ἴσα ὡς οἵδε | |
| 30 | πεπόνθασι, τὸν αὐτὸν τρόπον τὸ ὄνομα ὑμῶν ὅρκος γενήσεται τοῖς ἐκλεκ‐ τοῖς μου φευκτοῦ καὶ τοῦ ὀνόματος ὑμῶν γενησομένου διὰ τὰ συμβησόμενα ὑμῖν ὅθεν ἔσται τοῖς ἐκλεκτοῖς μου εἰς ὅρκον τὸ ὑμέτερον ὄνομα καὶ ἡ τῶν ὑμετέρων κακῶν μνήμη. τέλος δὲ τῶν καταληψομένων ὑμᾶς κακῶν ἔσται ὁ ἐξ αὐτοῦ τοῦ θεοῦ ἐπελευσόμενος ὑμῖν θάνατος χωρισμὸς ὢν οὐ ψυχῆς ἀπὸ | |
| 35 | σώματος, ἀλλὰ τῆς ἀθανάτου ζωῆς καὶ αὐτοῦ τοῦ θεοῦ στέρησις. ταῦτα μὲν οὖν ὑμᾶς ἐκδέξεται, τοῖς δὲ δουλεύουσί μοι ἐξ ὁποίου δ’ ἂν γένοιντο ἔθνους τὰ ἐπηγγελμένα χαρισθήσεται. ⸢εἰ δὲ περιεργότερον ἐθέλοιτε μαθεῖν τίνες εἶεν οὗτοι οἱ μέλλοντές μοι δουλεύειν καὶ τί αὐτοῖς ὄνομα, γινώσκετε ὅτι οὔπω μὲν εἰς φανερὸν τοὔνομα αὐτῶν ὁ θεὸς βούλεται ἀγαγεῖν· τοσοῦτον δὲ μόνον | |
| 40 | σημαίνει ὡς οὔτε Ἰσραὴλ κληθήσονται οὔτε Ἰακὼβ οὔτε Ἰουδαῖοι οὔθ’ ὅλως τι δὴ τῶν ἀνθρώποις ἤδη συνεγνωσμένων. καινὸν γάρ τι καὶ νεώτερον αὐτοῖς ἐπιτεθήσεται ὄνομα ξένον καὶ μηδὲ πώποτε ἀκουσθέν, ὃ εὐλογηθήσεται ἐπὶ τῆς γῆς αὐξανόμενον καὶ πληθυ‐ νόμενον ὑπὲρ πᾶσαν σωματικὴν εὐλογίαν. εἰ γάρ τις καὶ ἄλλη πλήθους ποιητικὴ | |
| 45 | τυγχάνει εὐλογία παρὰ θεοῦ, ταύτης τεύξεται τὸ ὄνομα τὸ ἐπιτεθησόμενον τοῖς δουλεύουσί μοι.⸣ ὅθεν μηδεὶς πολυπραγμονείτω τέως πρὸ τῆς τῶν πραγμάτων ἐκβάσεως, εὐλογηθέντες δὲ οἱ εἰρημένοι διατελοῦσι καὶ αὐτοὶ τὸν ἀληθινὸν θεὸν εὐλογοῦντες. ἀντὶ δὲ τοῦ· τὸν θεὸν τὸν ἀληθινόν, ὁ μὲν Ἀκύλας· καὶ τοῖς δούλοις | |
2.56(50) | αὐτοῦ φησι καλέσει ὄνομα ἕτερον, ᾧ 〈ὁ〉 εὐλογημένος ἐν τῇ γῇ εὐλογηθήσεται πεπιστωμένως, ὁ δὲ Σύμμαχος· τοῖς δὲ δούλοις αὐτοῦ καλέσει ὄνομα ἕτερον, ἐν ᾧ ὁ εὐλογημένος ἐπὶ τῆς γῆς εὐλογηθήσεται ἐν τῷ θεῷ ἀμήν. ὥσπερ γάρ φησιν εὐλογήσουσιν αὐτοὶ τὸν θεὸν τὸν ἀληθινόν, οὕτως εὐλογηθήσονται πεπιστωμένως, | |
| 55 | ἢ κατὰ τὸν Σύμμαχον· ἀμήν. ἀλλὰ καὶ ὀμνύοντες ἐπὶ τῆς γῆς, οἱ μέλλοντές μοι δουλεύειν, ὀμοῦνται τὸν θεὸν τὸν ἀληθινόν, οὐκέτι τοὺς πεπλανη‐ | |
| μένως αὐτοῖς νομιζομένους θεούς, ἀλλὰ τὸν ἀληθινὸν μαθόντες παρὰ τοῦ σωτῆρος αὐτὸν εἰδέναι «μόνον ἀληθινὸν θεὸν καὶ ὃν ἀπέστειλε κύριον Ἰησοῦν Χριστόν». τούτων δὲ τυχόντες οἱ μέλλοντες αὐτῷ δουλεύειν ἐπιλήσονται | 396 | |
| 60 | τὴν θλῖψιν τὴν πρώτην, ᾗ ὑπέκειντό ποτε τοῖς πονηροῖς δαίμοσιν ὑποτεταγ‐ μένοι, καὶ οὐκ ἀναβήσεται αὐτῶν ἐπὶ τὴν καρδίαν ἡ τῆς εἰδωλολάτρου πλάνης ταλαιπωρία, μεταβαλόντες δὲ ὡς ἀπὸ σκότους εἰς φῶς λήθην ποιήσονται τῆς προτέρας καταστάσεως. Καὶ οὕτως 〈ἔσται〉 αὐτοῖς ὁ οὐρανὸς καινὸς καὶ ἡ γῆ καινή· | |
| 65 | ⸢ἄλλως μὲν γάρ ποτε ὁρῶντες τὸν οὐρανὸν ‹ἐσέβοντο τὴν κτίσιν παρὰ τὸν κτίσαν‐ τα› καὶ τὴν γῆν ὁμοίως ἐθεοποίουν καὶ τοὺς ἐκ ταύτης βλαστῶντας καρπούς, νῦν δ’ ὅτε καινὸν ὄψονται τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν ‹ἔργα χειρῶν θεοῦ› αὐτὰ εἶναι ὁμολογοῦσιν, οὐκέτι θεοὺς εἶναι νομίζουσι.⸣ διὸ ἐπιφέρει· οὐ μὴ μνησθῶσι τῶν προτέρων, οὐδ’ οὐ μὴ ἐπέλθῃ αὐτῶν ἐπὶ τὴν καρδίαν, ἀλλ’ | |
| 70 | εὐφροσύνην καὶ ἀγαλλίαμα εὑρήσουσι, τὴν τῶν ἀγαθῶν πηγὴν ἀπειλη‐ φότες. τότε δὲ ποιήσω αὐτοῖς ἐγὼ αὐτὸς ὁ πάντα ποιεῖν δυνατὸς θεὸς τὴν Ἰερουσαλὴμ ἀγαλλίαμα· αὐτὸ γὰρ τὸ ἀγαλλίαμα καὶ αὐτὴ ἡ κατὰ θεὸν εὐφροσύνη καὶ ἡ καθαρὰ θεοσέβεια ἔσται αὐτοῖς. Ἰερουσαλὴμ καὶ τὸν λαόν μου δὲ ἐν εὐφροσύνῃ θήσω, ⸢αὐτὸν ἐκεῖνον τὸν καινόν, ᾧ τὸ καινὸν | |
| 75 | ὄνομα θήσειν ἐπηγγειλάμην.⸣ Καὶ αὐτὸς δὲ ἐγὼ ὁ θεὸς ἀγαλλιάσομαι, τὴν Ἰερουσαλὴμ ἐκείνην, δηλαδὴ τὸ θεοσεβὲς πολίτευμα τῶν μελλόντων μοι δουλεύειν θεω‐ ρῶν, πολὺ κρείττονα τῆς σωματικῆς Ἰερουσαλὴμ εἶναι αὐτὴν παρ’ ἐμαυτῷ κρίνας. διὸ ἀγαλλιάσομαι ἐπ’ αὐτῇ καὶ εὐφρανθήσομαι ἐπὶ τῷ λαῷ μου· | |
| 80 | τοιαῦτα δὲ πράξει ἡ τότε θεοσεβὴς πολιτεία ‹τῶν δουλευόντων μοι›, ὡς μηκέτι ἀκούεσθαι ἐν αὐτοῖς ἔργα καὶ πράξεις κλαυθμοῦ καὶ κραυγῆς ἄξια, οὐδὲ γενήσεται ἐκεῖ ἄωρος καὶ πρεσβύτης· ⸢πάντες γὰρ τῆς παρ’ ἐμοὶ ἀναστάσεως τυχόντες κατὰ τὸν καιρὸν τῶν ἐπαγγελιῶν ‹εἰς ἄνδρα τέλειον, εἰς μέτρον ἡλικίας» ἥξουσι καὶ πάντες ἔσονται ἀκμαῖοι τὰς ψυχάς, ὡς μήτε | |
| 85 | ἄωρον νήπιον καὶ ἀτελὲς μήτε ὑπερβεβηκότα καὶ γεγηρακότα ἐν αὐτοῖς εὑρίσ‐ κεσθαι· πάντες δ’ ὁμήλικες ὡς ἂν ὑφ’ ἕνα καιρὸν τῆς ἀναστάσεως τευξόμενοι καὶ μιᾶς παλιγγενεσίας μεθέξοντες.⸣ διὸ τέλειος μὲν ἔσται καὶ ἀκμαῖος ὡσανεὶ ἑκατὸν ἐτῶν ὁ σῳζόμενος νέος, ἰσῆλιξ δὲ πάλιν αὐτῷ ἔσται ὁ ἀπολλύμενος ἁμαρτωλός· ὥσπερ γὰρ εἰς ἕνα καιρὸν ἀναβιώσαντες καὶ ὁμήλικες γενόμενοι | |
| 90 | διὰ τὴν ἰσόχρονον ἀνάστασιν οἱ μὲν τεύξονται ‹ζωῆς τῆς αἰωνίου›, οἱ δὲ ‹τῷ δευτέρῳ θανάτῳ› παραδοθήσονται ‹κολάσει› καὶ τιμωρίᾳ ψυχῆς ὑποβληθέντες. θαυμαστῶς δὲ ἑκατὸν ἐτῶν τὸν νέον τὸν σῳζόμενον εἰπὼν καὶ τὸν ἁμαρτωλὸν | |
| ὡσαύτως ἑκατὸν ἐτῶν φήσας ⸢τὸ ἴσον τοῦ χρόνου τῆς ἐκ νεκρῶν ἀναστάσεως παρέστησεν. ἔσται οὖν ὁ ἁμαρτωλὸς καὶ αὐτὸς ἑκατὸν ἐτῶν καὶ ἐπι‐ | 397 | |
| 95 | κατάρατος ἔσται, ἀκμαῖος καὶ ὡς ἐν κακίᾳ τέλειος ἀποθνῄσκων τῇ αὑτοῦ ἁμαρτίᾳ, ὅ τε νέος πάλιν ἑκατὸν ἐτῶν καὶ αὐτὸς τέλειος ἐν τελείοις εἰς σωτηρίαν παραλαμβανόμενος.⸣ Οὗτοι δὲ αὐτοὶ οἰκοδομήσουσιν οἰκίας καὶ αὐτοὶ ἐνοική‐ σουσι· ⸢τοῖς γὰρ ἑαυτῶν ἔργοις καὶ ταῖς οἰκείαις πράξεσι ποριοῦνται ἑαυτοῖς | |
2.56(100) | ‹τὰς μονὰς τὰς παρὰ τῷ πατρί›, ἀλλὰ καὶ ‹τοὺς πόνους τῶν καρπῶν αὐτῶν φάγονται›· διόπερ ὅσα γεωργήσαντες συνήγαγον, ταῦτα εὑρήσουσι καὶ ἐξ αὐτῶν τραφήσονται⸣ οὐκέτι ἀγωνιῶντες, μὴ ἀλλότριοι τοὺς πόνους αὐτῶν ἁρπάσωσι. διὸ εἴρηται· οὐ μὴ οἰκοδομήσουσι καὶ ἄλλοι ἐνοικήσουσι, καὶ οὐ μὴ φυτεύσουσι καὶ ἄλλοι φάγονται, ⸢ἀλλ’ εἰς ἄπειρον αἰῶνα ἐν | |
| 105 | ἀθανάτῳ εὐζωΐᾳ διάξουσι. διὸ λέλεκται· κατὰ γὰρ τὰς ἡμέρας τοῦ ξύλου τῆς ζωῆς αἱ ἡμέραι τοῦ λαοῦ μου, τὸ ξύλον δὲ εἴρηται ‹ἐν τῷ παραδείσῳ τοῦ θεοῦ πεφυτεῦσθαι›· δείκνυνται τοιγαροῦν οὐκ ἔξω τοῦ παραδείσου τοῦ θεοῦ τυγχάνουσαι αἱ ἐπαγγελίαι.⸣ καὶ τὴν αἰώνιον δὲ καὶ ἀθάνατον ζωὴν σαφῶς παρέστησεν εἰπών· κατὰ γὰρ τὰς ἡμέρας τοῦ ξύλου τῆς ζωῆς αἱ | |
| 110 | ἡμέραι τοῦ λαοῦ μου, ξύλον δὲ ζωῆς καὶ ἄλλως Σολομὼν ἐδίδαξεν εἶναι τὴν σοφίαν τοῦ θεοῦ εἰπών· «ξύλον ζωῆς ἐστι πᾶσι τοῖς ἀντεχομένοις αὐτῆς, καὶ τοῖς ἐπερειδομένοις ἐπ’ αὐτὴν ὡς ἐπὶ κύριον ἀσφαλής». εἰ δ’ ἡ σοφία τοῦ θεοῦ ἀΐδιός ἐστι καὶ ‹πηγὴ ζωῆς αἰωνίου›, τοιαύτας δ’ ἔσεσθαι τὰς ἡμέρας τοῦ λαοῦ ὁ λόγος ἐπαγγέλλεται. τί ἕτερον ἢ τὴν ἀνωτάτω μακαριότητα αὐτοῖς | |
| 115 | θεσπίζει; ταῦτα δέ φησι ποιήσω τῷ λαῷ μου «καὶ εὐφρανθήσομαι ἐπὶ τῷ λαῷ μου»· κατὰ γὰρ τὰς ἡμέρας τοῦ ξύλου τῆς ζωῆς αἱ ἡμέραι τοῦ λαοῦ μου, ⸢δι’ ὧν ἁπάντων σαφῶς ἕτερον λαὸν εἰσάγει ἑαυτῷ παρὰ τὸ Ἰου‐ δαίων ἔθνος.⸣ ἀλλὰ καὶ τὰ ἔργα φησὶ τῶν πόνων αὐτῶν παλαιώσουσιν· ⸢οὐ γὰρ αὐτοὶ παλαιωθήσονται οὐδ’ ἑτέροις καταλείψουσι μέλλοντες αὖθις | |
| 120 | μεθίστασθαι τοῦ βίου τοὺς ἑαυτῶν πόνους, ἀλλ’ αὐτοὶ τὰ ἔργα τῶν πόνων αὐτῶν εἰς ἑαυτοὺς ἀναλήψονται καὶ τοῖς οἰκείοις καρποῖς ἐντρυφήσουσι.⸣ Ταῦτα δὲ πάντα ἐπαγγέλλεται ὁ θεὸς οὐ τοῖς τυχοῦσιν οὐδὲ ‹τοῖς κλητοῖσ› «πολλοὶ γὰρ κλητοί, ὀλίγοι δὲ ἐκλεκτοί». διὸ τοῖς ἐκλεκτοῖς προ‐ αναφωνεῖ λέγων· οἱ ἐκλεκτοί μου οὐ κοπιάσουσιν εἰς κενὸν οὐδὲ | |
| 125 | τεκνοποιήσουσιν εἰς κατάραν· ⸢εἰ γὰρ καί τινες ἔσονται κατὰ τὸν καιρὸν τῶν ἐπαγγελιῶν κόποι σωτήριοι καὶ ἀγαθοὶ καὶ ἡδεῖς, ὁποίους πάντως που καὶ | |
| ἡ ἀγγελικὴ τάξις ὑπομένει, ἀλλ’ οὐκ ἐπικενῶς ἔσται τὰ τῆς ἐργασίας αὐτοῖς· ‹μισθὸσ› γὰρ αὐτοῖς ‹ἄξιοσ› τεθησαύρισται.⸣ καὶ τὰ γεννήματα δὲ αὐτῶν οὐκ ἔσται εἰς κατάραν, ⸢γεννήματα δὲ νοήσωμεν τῶν ψυχῶν τοὺς λογισμοὺς | 398 | |
| 130 | καὶ τῆς διανοίας τοὺς καρπούς, οὓς κατάρας ἔσεσθαι ἀλλοτρίους, εὐλογίας δὲ ἀξίους θεσπίζει.⸣ καὶ τὸ σπέρμα αὐτῶν εὐλογημένον ἐστὶν ὑπὸ τοῦ θεοῦ· δύναται δὲ ⸢ταῦτα καὶ εἰς τὸν παρόντα βίον ἐκλαμβάνεσθαι, τοῦ λόγου πάλιν ἐξ ὑπαρχῆς τὸν χορὸν τὸν ἀποστολικὸν αἰνιττομένου διὰ τοῦ· οἱ ἐκλεκτοί μου οὐ κοπιάσουσιν εἰς κενὸν οὐδὲ τεκνοποιήσουσιν εἰς κατάραν· | |
| 135 | ἔστι γὰρ ὀφθαλμοῖς παραλαβεῖν τῶν ἀποστόλων τοὺς κόπους οὐκ εἰς κενὸν γεγενημένους ἀπὸ τῆς ὑπ’ αὐτῶν ἱδρυθείσης καθ’ ὅλης τῆς οἰκουμένης ἐκκλησίας. καὶ τὰ τέκνα δὲ αὐτῶν τὰ ἐν Χριστῷ ἀναγεννηθέντα «διὰ λουτροῦ παλιγγενεσίασ»⸣ νοήσομεν, ὅπως οὐκ εἰς κατάραν γεγέννηνται παραθέντες τὴν εἰς τὸν Ἀδὰμ εἰρημένην κατάραν, καὶ ὡς τῇ γυναικὶ εἴρητο· «ἐν λύπαις τέξῃ τέκνα· καὶ | |
| 140 | πρὸς τὸν ἄνδρα σου ἡ ἀποστροφή σου». ἀλλ’ ἐκεῖνοι μὲν οὕτως ἐτεκνοποίουν κατὰ σάρκα γεννῶντες, οἱ δὲ ἐκλεκτοὶ τοῦ θεοῦ οὐχ οὕτως, ἀλλὰ καὶ τὸ σπέρμα αὐτῶν τὸ εὐαγγελικόν, ὃ κατέσπειραν ἐν πάσαις ταῖς ἐκκλησίαις τοῦ θεοῦ, εὐ‐ λογημένον γεγένηται τοῖς δ’ αὐτοῖς τούτοις, δηλαδὴ τοῖς ἐκλεκτοῖς τοῦ θεοῦ ἀποστόλοις καὶ μαθηταῖς καὶ εὐαγγελισταῖς τοῦ σωτῆρος ἡμῶν. | |
| 145 | Καὶ ἄλλο τι ἐπαγγέλλεται φάσκων· καὶ ἔσται πρὶν κεκράξαι αὐτοὺς ἐγὼ ἐπακούσομαι αὐτῶν, ἔτι λαλούντων αὐτῶν ἐρῶ Τί ἐστιν; ⸢ἃ δὴ καὶ ἐπληροῦτο ἐπὶ τῶν πράξεων τῶν ἀποστόλων· ‹πολλὰ σημεῖα καὶ τέρατα› ἐνηργεῖτο τοῦ θεοῦ αὐτοῖς παρεστῶτος, ὧν τοιαῦτα ἐνεργούντων ἀκο‐ λούθως ἡ τῶν ἀλλοφύλων ἐθνῶν ἐγίνετο ἐπιστροφή. καὶ οἱ μὲν πρότερον ἁρ‐ | |
2.56(150) | πακτικοὶ καὶ θηριώδεις ὡς λύκοις παραβάλλεσθαι μεταβαλόντες ἐπὶ τὸ ἥμερον ἀρνίοις καὶ βουσὶ συνηγελάζοντο ὡς μιᾶς καὶ τῆς αὐτῆς μεταλαμβάνειν τῆς ἀπὸ τῶν θείων ἀναγνωσμάτων λογικῆς τροφῆς, οἱ δὲ τοῖς τρόποις λέοντος οὐδὲν διαφέροντες οὐκέτι σαρκοφάγοις οὐδὲ ὠμοβόροις θηρσὶν ἐοικότες δίκην βοῶν καὶ αὐτοὶ τὴν ἀπὸ τῆς ἐνθέου διδασκαλίας πόαν ἤσθιον. καὶ ὁ πάλαι δὲ πρότερον | |
| 155 | ὀφιώδης καὶ ἰοῦ μεστὸς ἀνὴρ ἀποπτύσας τὴν ἐν ἑαυτῷ κακίαν ἄρτον φάγεται τροφῇ λογικῇ καὶ ἀνθρωπίνῃ χρώμενος, ἀνθ’ ἧς ἤσθιε πρότερον γῆς. οὕτω δὲ οἱ θῆρες οὗτοι ἐξημερωθήσονται ὡς μηδένα ἀδικεῖν μηδὲ λυμαίνεσθαί τινα ἐν τῷ ὄρει τοῦ θεοῦ,⸣ ἐν ᾧ καὶ αὐτοὶ τὰς διατριβὰς ἕξουσι διὰ τὴν τῶν τρόπων | |
| μεταβολήν. ἄξιον δὲ πρὸς Ἰουδαίους σωματικώτερον ταῦτα ἐπὶ τῆς κάτω Ἰερου‐ | 399 | |
| 160 | σαλὴμ ἔσεσθαι, προσδοκῶντας εἰπεῖν πρῶτον ὅτι οὐδεμία ἐν τούτοις ἀγαθῶν μνήμη περὶ αὐτῶν φέρεται, ἀλλ’ ἔλεγχοι καὶ ὀνειδισμοὶ καὶ τῶν ἀσεβημάτων αὐτῶν κατηγορίαι. ἔπειτα τί τὸ ἀναγκαῖον ἐν τῷ ὄρει τῷ ἁγίῳ καὶ ἐν αὐτῇ τῇ Ἰερουσαλὴμ λέοντας εἶναι καὶ λύκους καὶ ὄφεις; ποίαν δὲ ταῦτα παρέξει χρείαν τοῖς τότε τί δὲ θεοῦ ἄξιον ἐπαγγελίας, ἵνα ἐν τῷ ὄρει τῷ ἁγίῳ τοῦ | |
| 165 | θεοῦ ὄφεις καὶ λέοντες καὶ λύκοι τοῖς μακαρίοις συνδιατρίβωσιν, ἀλλὰ σαφῶς ταῦτα ἐπὶ τρόπους ἀναφέρεται ἀνθρώπων. Εἶτ’ ἐπειδὴ ὄρους ἁγίου αὐτοῦ ἐμνημόνευσεν, ἀναγκαίως ἐπι‐ συνάπτει λέγων· Οὕτως λέγει κύριος Ὁ οὐρανός μοι θρόνος, καὶ ἡ γῆ ὑποπόδιον τῶν ποδῶν μου· ποῖον οἶκον οἰκοδομήσετέ μοι; | |
| 170 | λέγει κύριος· καὶ ποῖος τόπος τῆς καταπαύσεώς μου; πάντα γὰρ ταῦτα ἡ χείρ μου ἐποίησε, καὶ ἔστιν ἐμὰ ταῦτα πάντα, λέγει κύριος. δι’ ὧν τὴν ἐπὶ γῆς Ἰερουσαλὴμ σαφῶς παραιτεῖται, σημαίνων ὡς οὐδ’ ἐπὶ τοῦ σωματικοῦ ὄρους αἱ ἐπαγγελίαι τοῖς ἀξίοις ἀποδοθήσονται. οὕτω καὶ διὰ τῶν ἔμπροσθεν ἐλέγετο· «ἔσται γὰρ ὁ οὐρανὸς καινὸς καὶ ἡ γῆ καινή, οὐδ’ | |
| 175 | οὐ μὴ μνησθῶσι τῶν προτέρων, οὐδ’ οὐ μὴ ἐπέλθῃ αὐτῶν ἐπὶ τὴν καρδίαν». εἰ δὴ ‹ὁ οὐρανὸς ἔσται καινὸς καὶ ἡ γῆ καινὴ› καὶ οὐκέτι μνήμη ‹τῶν προτέρων› ἕπεται, εἰ μήτε ὄρους σωματικοῦ μήτε ἐπιγείου Ἰερουσαλὴμ μνήμην γενήσεσθαι, τότε εὐκαίρως τοίνυν ἐπ’ ἀνατροπῇ τῆς Ἰουδαϊκῆς ὑπολήψεως ἐπήνεγκε τό· ποῖον οἶκον οἰκοδομήσετέ μοι; λέγει κύριος· καὶ ποῖος τόπος τῆς | |
| 180 | καταπαύσεώς μου; πάντα γὰρ ταῦτα ἐποίησεν ἡ χείρ μου, καὶ ἔστιν ἐμὰ ταῦτα πάντα. τί οὖν δεῖ ἐπὶ γῆς προσδοκᾶν οἶκον θεοῦ; τί δὲ πάλιν τὴν κάτω Ἰερουσαλὴμ ὑπολαμβάνειν; εἰ ‹γὰρ ἔσται ὁ οὐρανὸς καινὸς καὶ ἡ γῆ καινή›, ἀκόλουθόν ἐστι καὶ τὴν Ἰερουσαλὴμ τοιαύτην εἶναι φαντάζεσθαι, ὡς μηκέτι μνήμην πάσης ‹προτέρασ› ἔσεσθαι. σαφῶς δὴ ὁ παρὼν λόγος ‹καινὸν | |
| 185 | οὐρανὸν› εἰσάγει καὶ ‹γῆν καινὴν› καὶ ‹λαὸν καινὸν› καὶ ‹ὄνομα καινὸν› καὶ Ἰερουσαλήμ, ὁμοίως καὶ θύρας καὶ νέως κατεσκευασμένους. οἷς ἐπιλέγεται· «καὶ οὐ μὴ μνησθῶσι τῶν προτέρων, οὐδ’ οὐ μὴ ἐπέλθῃ αὐτῶν ἐπὶ τὴν καρδίαν». καὶ ἐπειδὴ Ἰουδαίων παῖδες περὶ τὸ θυσίας προσφέρειν τὰς διὰ ζῴων σφαγῆς πολλὴν εἰσῆγον φροντίδα, καὶ ταῦτα ἀποσείεται καὶ ἀποστρέφεται ὁ θεὸς τὸν | |
| 190 | μὲν εὐλαβῆ καὶ ταπεινὸν τὴν ψυχὴν εἰλικρινῶς τε ἀνακείμενον αὐτῷ ἀποδέχεσθαι λέγων, τὰς δὲ διὰ θυσιῶν σπονδὰς ἐκτρέπεσθαι. διό φησιν· ἐπὶ τίνα ἐπιβλέψω ἀλλ’ ἢ ἐπὶ τὸν ταπεινὸν καὶ ἡσύχιον καὶ τρέμοντά μου τοὺς λό‐ γους; ὁ δὲ ἄνομος ὁ θύων μόσχον ὡς ἀποκτέννων κύνα. κατὰ δὲ τὴν Ἑβραϊκὴν ἀνάγνωσιν καὶ τοὺς λοιποὺς ἑρμηνευτὰς οὐκ ἐμφέρεται τό· ὁ | |
| 195 | δὲ ἄνομος, ἀλλὰ τούτου περιῃρημένου ἁπλῶς ἐπάγεται· ὁ σφάζων μόσχον ὡς ὁ τύπτων ἄνδρα καὶ θύων τὸ ἐκ ποιμνίου ὡς τραχηλοκοπῶν κύνα, ἀναφέρων προσφορὰν ὡς αἷμα χοίρου, ἀναμιμνῄσκων λί‐ βανον ὡς εὐλογῶν ἀδικίαν. καὶ ταῦτα δὲ ἀκολούθως συνῆπται τῷ· ποῖον | |
| οἶκον οἰκοδομήσετέ μοι; καὶ ποῖος τόπος τῆς καταπαύσεώς μου; | 400 | |
2.56(200) | ἀναιρῶν γὰρ τὸν ἐπὶ γῆς οἶκον, εἰκότως συναναιρεῖ καὶ τὰ ἐν αὐτῷ συντελού‐ μενα. οἷς ἐπιλέγει· καὶ αὐτοὶ ἐξελέξαντο τὰς ὁδοὺς αὐτῶν καὶ τὰ βδελύγματα αὐτῶν, ἃ ἡ ψυχὴ αὐτῶν ἠθέλησεν. ⸢Οὐ γὰρ ἐμά φησι ταῦτα θελήματα οὐδὲ ‹ἐμαὶ αἱ ὁδοὶ› αὗται, ἀλλὰ τῆς αὐτῶν προαιρέσεως καταθύμια.⸣ διόπερ καὶ ἐγὼ ἐκλέξομαι τὰ ἐμ‐ | |
| 205 | παίγματα αὐτῶν, ἢ κατὰ τοὺς λοιποὺς ἑρμηνευτάς· τοὺς ἐμπαιγμοὺς αὐτῶν· ἐμπαιχθήσονται γὰρ παραδοθέντες τοῖς αὐτοὺς κολάζουσι, καὶ τὰς ἁμαρτίας αὐτῶν ἀνταποδώσω αὐτοῖς. ταῦτα δὲ αὐτοῖς ἐπελεύσεσθαι πάλιν μαρτύρεται, [οὐδ’ ἀλλ’ ὅτι] ἀλλ’ ἐπειδὴ ἐκάλεσα αὐτούς φησι καὶ οὐχ ὑπήκουσαν καὶ ἐποίησαν τὸ πονηρὸν ἐναντίον μου καὶ ἃ οὐκ | |
| 210 | ἐβουλόμην ἐξελέξαντο. τηρητέον ὡς ἤδη ταῦτα δεύτερον ἐν τῇ αὐτῇ εἴρηται προφητείᾳ, ἐπεὶ καὶ μικρῷ πρόσθεν ἐλέγετο· «διότι ἐκάλεσα ὑμᾶς καὶ οὐχ ὑπηκούσατέ μου, καὶ ἐλάλησα καὶ παρηκούσατε καὶ ἐποιήσατε τὸ πονηρὸν ἐναντίον ἐμοῦ καὶ ἃ οὐκ ἐβουλόμην ἐξελέξασθε». ⸢πότε δὲ καλοῦντος οὐχ ὑπήκουσαν, ἢ ὁμιλοῦντος αὐτοῖς οὐ συνῆκαν, ἢ ὅτε αὐτοῖς συνδιατρίβων | |
| 215 | ἐβόα· «δεῦτε πρός με πάντες οἱ κοπιῶντες καὶ πεφορτισμένοι, κἀγὼ ἀναπαύσω ὑμᾶς»;⸣ ἀλλ’ ἐπεὶ μὴ παρέσχον ἑαυτοὺς καλοῦντι, τούτου χάριν ἐν τῇ τῶν ἐπαγγελιῶν ἀποδώσει οἱ μὲν ἄξιοι τούτων ἀπολαύσουσιν, αὐτοὶ δὲ ταῖς ἑαυτῶν παραδοθήσονται ἁμαρτίαις. | |
2.57 | Θεσπίσας ὁ λόγος καινὰ πάντα ἔσεσθαι κατὰ τὸν καιρὸν τῶν ἐπαγγελιῶν, ἀκολούθως ἐκείνοις διὰ τῶν προκειμένων τοῖς κατὰ τὸν ἐνεστῶτα βίον ταῦτα προμεμαθηκόσι προσφωνεῖ λέγων· Ἀκούσατε τὸ ῥῆμα κυρίου, οἱ τρέμοντες τὸν λόγον αὐτοῦ. τίνες δ’ ἦσαν οὗτοι, διὰ τῶν ἔμπροσθεν | |
| 5 | ἐδίδαξεν εἰπών· «ἐπὶ τίνα ἐπιβλέψω ἀλλ’ ἢ ἐπὶ τὸν ταπεινὸν καὶ ἡσύχιον καὶ τρέμοντα τοὺς λόγους μου»; τοῖς τὸν εὐλαβῆ τοίνυν καὶ θεοσεβῆ τρόπον ἀναδεδειγμένοις διὰ τοῦ τρέμειν τὸν λόγον αὐτοῦ προσφωνεῖ λέγων· Ἀκού‐ σατε τὸ ῥῆμα κυρίου, οἱ τρέμοντες τὸν λόγον αὐτοῦ· εἴπατε, ἀδελφοὶ ἡμῶν, τοῖς μισοῦσιν ὑμᾶς καὶ τοῖς βδελλυσσομένοις. | |
| 10 | ἀκολούθως ⸢εὐαγγελικὸν αὐτοῖς παραδίδωσι παράγγελμα οὐδὲν διαφέρον τοῦ· «ἀγαπᾶτε τοὺς ἐχθροὺς ὑμῶν, καλῶς ποιεῖτε τοῖς μισοῦσιν ὑμᾶς, προσεύχεσθε ὑπὲρ τῶν ἐπηρεαζόντων καὶ διωκόντων ὑμᾶς, ἵνα γένησθε υἱοὶ τοῦ πατρὸς ὑμῶν τοῦ ἐν τοῖς οὐρανοῖς». οὕτω καὶ ἡ προφητεία παρακελεύεται, ὅπερ καὶ τὸ εὐαγγέ‐ λιον διδάσκει.⸣ | |
| 15 | πρὸς μὲν γὰρ τελείωσιν οὐκ ἐπαρκεῖ τὸ τρέμειν τὰ θεῖα λόγια καὶ δια‐ κεῖσθαι περὶ αὐτὰ σὺν εὐλαβείᾳ τῇ πάσῃ, πρὸς δὲ ἄκρας ἀρετῆς ἀνάληψιν οὕτω | |
| προσήκει ἀνεξικακίας εἰς ἄκρον ἐλαύνειν, ὡς τοὺς ἐχθροὺς μισοῦντας ἡμᾶς ἀδελφοὺς ὀνομάζειν καὶ τοὺς βδελυσσομένους ἡμᾶς μὴ ὡς πολεμίους ὁρᾶν, ἀλλὰ στέργειν καὶ ἀγαπᾶν ὡς γνησίους φίλους. ‹οὕτω γὰρ ἔσεσθε›, φησὶν ὁ | 401 | |
| 20 | σωτήρ, «υἱοὶ τοῦ πατρὸς ὑμῶν τοῦ ἐν τοῖς οὐρανοῖς, ὅστις ἀνατέλλει τὸν ἥλιον αὐτοῦ ἐπὶ δικαίους καὶ ἀδίκους καὶ βρέχει ἐπὶ πονηροὺς καὶ ἀγαθούς». ἡ δὲ προφητεία ταῦτά φησι· ποιεῖτε, ἵνα τὸ ὄνομα κυρίου δοξασθῇ καὶ ὀφθῇ ἐν τῇ εὐφροσύνῃ αὐτῶν, ἢ κατὰ τὸν Σύμμαχον· καὶ ὀψόμεθα ἐν τῇ εὐφροσύνῃ ὑμῶν· ⸢εἰ γὰρ ταῦτα πράττοιτε, ὑμῶν μὲν κατὰ τὸ τέλος τῶν | |
| 25 | ἀμοιβῶν εὐφροσύνη ἔκδηλος ἔσται τοῖς πᾶσιν· ἐκεῖνοι δὲ καταισχυνθή‐ σονται τὸ ὑμέτερον ὀψόμενοι τέλος καὶ τὴν ἑαυτῶν ἀπώλειαν κατὰ τὸν ‹τῆς δικαιοκρισίας τοῦ θεοῦ› καιρὸν ἔργοις μαθησόμενοι·⸣ ὅσον γὰρ οὔπω ἐπιστή‐ σεται ‹ἡ ἡμέρα τῆς ἀνταποδόσεως›, καθ’ ἣν φωναὶ παντοῖαι τῶν κολαζο‐ μένων ἀκουσθήσονται, ⸢αἱ μὲν ἐξ αὐτῆς τῆς πόλεως τῶν οἰκητόρων ἐκβοώντων, | |
| 30 | αἱ δὲ ἐξ αὐτοῦ τοῦ ναοῦ τῶν ἱερέων καὶ τῶν λοιπῶν λειτουργῶν ἀποκλαομένων.⸣ τὸ τηνικαῦτα δὲ καὶ αὐτοῦ τοῦ κριτοῦ ἡ φωνὴ ἀκουσθήσεται ἀνταποδιδόντος ἀνταπόδοσιν τοῖς ἀντικειμένοις. ἐπεὶ τοίνυν ταῦτα περιμένει τοὺς μι‐ σοῦντας ὑμᾶς καὶ τοὺς βδελυσσομένους, τούτου χάριν τὰ μίση καὶ τὰς καθ’ ὑμῶν ὕβρεις ἀνεξικάκως φέροντες κατὰ τὸν παρόντα βίον εἴπατε τοῖς | |
| 35 | μισοῦσιν ὑμᾶς, ἀδελφοὶ ἡμῶν, καὶ «ἀγαπᾶτε τοὺς ἐχθροὺς ὑμῶν καὶ καλῶς ποιεῖτε τοῖς μισοῦσιν ὑμᾶς». καὶ δοκεῖ ταῦτα ὁ προφητικὸς λόγος εἰς πρόσωπον τῶν ἀποστόλων τοῦ σωτῆρος ἡμῶν λέγειν, ὡσανεὶ μελλόντων ἐλαύ‐ νεσθαι ὑπὸ Ἰουδαίων καὶ μάλιστα τῶν τὴν Ἰερουσαλὴμ οἰκούντων. καὶ τὰ μὲν τῆς ἐπαγγελίας εἰς τοὺς ἀποστόλους ἐπληροῦτο καθ’ ὅλης τῆς οἰκουμένης δι’ | |
| 40 | αὐτῶν ἐκκλησιῶν θεοῦ συνισταμένων, ἡ δ’ ὀργὴ τοῦ θεοῦ τοὺς μισοῦντας αὐτοὺς καὶ βδελυσσομένους ἀνυπερθέτως μετῄει ὡς πάντας τοὺς ἐν αὐτῇ τῇ πόλει φωνὰς πένθους ἀφιέναι καὶ τοὺς τῷ ναῷ προσεδρεύοντας ἑτέρας βοὰς τῶν πολεμίων αὐτοὺς περιστάντων καὶ τοῦ θεοῦ τὴν ἀνταπόδοσιν αὐτοῖς ἐπάγοντος. διὸ λέλεκται· φωνὴ κραυγῆς ἐκ πόλεως, φωνὴ ἐκ ναοῦ, | |
| 45 | φωνὴ κυρίου ἀνταποδιδόντος ἀνταπόδοσιν τοῖς ἀντικειμένοις αὐτῷ. Ἀλλ’ ἐκείνοις μὲν ταῦτα, ⸢τὸ δὲ θεοσεβὲς πολίτευμα καὶ ἡ καινὴ καὶ νέα Σιών, δηλαδὴ ἡ ἐκκλησία τοῦ θεοῦ ἡ δι’ ὑμῶν συστησομένη, τοσοῦτον ἀθρόως γεννήσει πλῆθος λαῶν, ὡς ἐκπλαγῆναι τὸν ἀκούοντα. οἷα γάρ τις ἐγκύ‐ | |
2.57(50) | μων γυνὴ κατὰ γαστρὸς ἔχουσα μηδεμιᾶς ὠδῖνος προσγενομένης αἰφνίδιον γεννήσειεν καὶ τοῦτο ἄρσεν, τὸν αὐτὸν τρόπον καὶ ἡ νέα Σιὼν λαὸν καινὸν καὶ ὅλον ἔθνος εἰς ἅπαξ ἀθρόως τέξεται· ὡς εἶναι τὸ πᾶν παραδοξότατον, | |
| οἷον οὐδὲ πώποτε ἠκούσθη.⸣ ⸤τὸ μὲν γὰρ Ἰουδαίων ἔθνος καὶ αὐτὸς ὁ Ἰσραὴλ οὐκ ἀθρόως ὑπέστη, ἀλλὰ πρῶτος μὲν ἦν αὐτῶν ὁ προπάτωρ, τούτου δὲ γεγόνασι | 402 | |
| 55 | ‹παῖδες δώδεκα›. εἶτ’ ἐξ ἑνὸς ἑκάστου υἱοί τε καὶ θυγατέρες, υἱῶν υἱοί τε καὶ ἔκγονοι καὶ ἀπόγονοι ὑπέστησαν. οὕτως τε κατὰ τὴν τῶν γονέων διαδοχὴν ἐν πλείοσι χρόνοις καὶ ἐν διαφόροις γενεαῖς συνέστη τὸ πᾶν αὐτῶν ἔθνος. κατὰ τὸν αὐτὸν δὲ τρόπον εὕροι ἄν τις καὶ τὰ λοιπὰ ἔθνη χρόνοις εἰς πλῆθος ἐπιδεδωκότα· ὁ δὲ τῆς ἐκκλησίας τοῦ θεοῦ λαὸς ἀθρόως ὑφ’ ἕνα καιρὸν καὶ ὥσπερ ὑπὸ μίαν | |
| 60 | ἡμέραν ἐπλήρου τὰ πλεῖστα μέρη τῆς οἰκουμένης. ὃ δὴ ξενίζον πρᾶγμα καὶ θαύ‐ ματος παντὸς ἐπέκεινα ὑπάρχον ‹οὔτε ὀφθαλμὸς ἑώρακε πώποτε οὔτε οὖς ἤκουσε›.⸥ τούτων δὲ αἴτιος ἐγὼ κύριός φησιν, ὁ τῶν παραδόξων ἔργων ποιητής, ὃς ἐντεῦθέν σοι ἤδη τὴν προσδοκίαν ταύτην ἔδωκα, προαπαγγείλας τὸ μέλλον ἔσεσθαι διὰ τῆς ἐμῆς προφητείας, ἵν’ ἐπειδὰν ἡ ἔκβασις ἐπιστῇ τῶν πραγ‐ | |
| 65 | μάτων ἔχοις τὴν πίστιν ἀσφαλῆ τῶν ἐμῶν λόγων. κἀγὼ μὲν ὑπὲρ τῆς σῆς σωτηρίας προηγόρευσα ταῦτα πάντα, σὺ δὲ ᾧ ταῦτα προσδιαλέγομαι λαῷ, οὐκ ἐμνήσθης μου οὐδ’ ὀφθαλμοῖς ὁρῶν ἐπίστευσας. τὸ δέ· σὺ οὐκ ἐμνήσθης μου, εἶπε κύριος, οὐ κεῖται παρὰ τοῖς λοιποῖς ἑρμηνευταῖς. κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον τοῦτον εἴρηται τὸν τρόπον· μή〈τι〉 | |
| 70 | ἐγὼ ὁ καθίζων ἐπὶ τὸ τεκεῖν καὶ οὐκ ἐκτοκίζω; εἶπε κύριος, ἢ ἐγὼ ὁ συνεκτοκίζων καὶ συνέξων; εἶπεν ὁ θεός σου. πῶς γάρ φησιν ἔθνος τεχθήσεται ἐπὶ τῆς γῆς, εἰ μὴ διὰ τῆς ἐμῆς δυνάμεως; ἐγὼ γάρ εἰμι ὁ τὰς κατὰ γαστρὸς κυούσας καθίζων ἐπὶ τὸ τεκεῖν καὶ αἴτιος αὐταῖς γινόμενος τοῦ προάγειν ἄνθρωπον εἰς φῶς καὶ τὸν μὴ πρότερον ὄντα «εἰς τὸ εἶναι» | |
| 75 | παράγειν. μήτι οὖν ἐγὼ ὁ ἐπὶ τῇ σωματικῇ γενέσει ταῦτα πράττων τὴν μέλλουσαν τὸ καθ’ ὅλου ἔθνος, ὑφ’ ἓν καὶ ἀθρόως γεννᾶν οὐκ ἐκτοκιῶ πρὸς τὸ κατ’ εὐθὺ ἀβλαβῶς καὶ ἀλύπως προελθεῖν τὸ θεῖον τοῦτο γέννημα, ἀλλὰ μήτι ἐγὼ κύριος εἰωθὼς ἐκτοκίζειν τὰ γεγενημένα συνέξω τὸν τόκον ὡς ἀφανισθῆναι τὸ κύημα; | |
| 80 | Καὶ πῶς οἷόν τε ταῦτα ἐμὲ ποιεῖν τὸν πάντας τοὺς διὰ γενέσεως σαρκινῆς «εἰς τὸ εἶναι ἐκ τοῦ μὴ ὄντος» ἐρχομένους δυνάμει θεϊκῇ καὶ σωτηρίῳ ὑφιστάμενον; οὐ γὰρ τοὺς κατὰ μέρος, ἀλλὰ γὰρ ἐπὶ τούτοις τί λείπεται ἢ πάντας τοὺς τούτων ἀκροατὰς χαίρειν καὶ εὐφροσύνης πληροῦσθαι μετὰ τῆς καινῆς ἐκείνης Ἰερουσαλήμ, ἣν οὐκέτι ἐξ ἀψύχων λίθων προσήκει νοεῖν, ἀλλ’ ἀπὸ ψυχῶν | |
| 85 | ἁγίων συστησομένην, ᾗ συνευφραίνεσθαι καὶ συμπανηγυρίζειν προσήκει ἑορτὴν ἄγοντας οὐκ ἐκτὸς αὐτῆς, ἀλλ’ ἐν αὐτῇ. καὶ χάρητε δὲ ἐπ’ αὐτῇ φησι πάντες οἱ ὁρῶντες αὐτὴν τὴν καινὴν καὶ νέαν σύστασιν καὶ οἱ πάλαι καὶ ἐκ μα‐ κροῦ πενθοῦντες ἐπὶ τῷ ἀπολαβεῖν αὐτήν, οἷος ἦν Παῦλος λέγων· «ἡμεῖς οἱ ὄντες ἐν τῷ σκήνει στενάζομεν βαρούμενοι», «τὸ οἰκητήριον ἡμῶν τὸ ἐξ οὐρανοῦ | |
| 90 | ἐπενδύσασθαι ἐπιποθοῦντες», ἀλλὰ νῦν ἀπολαβό〈ν〉τες, ἣν πάλαι στένοντες καὶ | |
| πενθοῦντες ἐπιποθεῖτε, ⸢«χαίρετε καὶ ἀγαλλιᾶσθε» ὡς ἂν μέλλοντες ἐμπίπ‐ λασθαι τοῦ ἐν αὐτῇ γάλακτος. ἀκόλουθον γάρ ἐστιν αὐτὴν ἀθρόως γεννήσασαν λαὸν τῷ θεῷ ἄρρενα, καὶ γάλακτος πληροῦσθαι εἰς ἐκτροφὴν τῶν αὐτῆς νηπίων· ὃ δὴ ‹λογικὸν γάλα› ἀπὸ τῶν δύο θηλῶν αὐτῆς ῥεύσει, παλαιᾶς δηλαδὴ καὶ | 403 | |
| 95 | νέας διαθήκης.⸣ ⸤ἐξ ἀμφοτέρων γὰρ τούτων τῶν ἑαυτῆς μαζῶν, περὶ ὧν εἴρηται καὶ ἐν τῷ Ἄισματι· «ὅτι ἀγαθοὶ οἱ μαστοί σου ὑπὲρ οἶνον» τοῖς ἑαυτῆς νηπίοις ἐπάρδουσα «τὸ λογικὸν καὶ ἄδολον γάλα» ἄνδρας προσάξει τελείους.⸥ ⸢οἱ οὖν λόγοι οἱ παρακλητικοὶ καὶ παραμυθητικοὶ τῶν ἀτελεστέρων ψυχῶν ‹γάλα› κυρίως ὠνομάσθησαν, ‹τῆς στερεᾶς τροφῆσ› ἐν δόγμασι μυστικῆς νοουμένης | |
2.57(100) | καὶ ἐν θεωρήμασι τοῖς ἐν ταῖς θείαις γραφαῖς ἀποκειμένοις.⸣ ἀλλ’ ὑμεῖς, τὰ τέκνα τῆς νέας Ἰερουσαλήμ, «τὰ ἀρτιγέννητα βρέφη», εὐφραίνεσθε τούτων ἀκροώμενοι, ἅτε δὴ μέλλοντες αὐτῶν ἀπολαύσειν καὶ κατεντρυφᾶν ἐν ταῖς τοῦ θεοῦ ἐπαγγελίαις. Τούτοις ἑξῆς εἴρηται· ὅτι τάδε λέγει κύριος Ἰδοὺ ἐγὼ | |
| 105 | κλίνω εἰς αὐτοὺς ὡς ποταμὸς εἰρήνης καὶ ὡς χειμάρρους ἐπικλύ‐ ζων δόξαν ἐθνῶν. ⸢πάλιν κἀνταῦθα τὴν τῶν ἐθνῶν δόξαν συνάπτων τῇ προλεχθείσῃ νέᾳ Σιὼν καὶ τῇ νέᾳ Ἰερουσαλήμ, τὴν δὲ δοθησομένην τοῖς ἔθ‐ νεσιν εἰρήνην ποταμῷ κατακλύζοντι παραβάλλει,⸣ ὃν καὶ ἐν ἑτέροις παρ‐ ίστη λέγων· «ὁ ποταμὸς τοῦ θεοῦ ἐπληρώθη ὑδάτων», καί· «τοῦ ποταμοῦ | |
| 110 | τὰ ὁρμήματα εὐφραίνουσι τὴν πόλιν τοῦ θεοῦ». καὶ δὴ βαθυτάτης εἰρήνης δίκην ποταμοῦ τὴν ἐκκλησίαν τοῦ θεοῦ πολλῷ τῷ ῥεύματι ἀρδευούσης τὰ τέκνα αὐτῶν ἐπ’ ὤμων ἀρθήσονται καὶ ἐπὶ γονάτων παρακλη‐ θήσονταί φησι. ⸢καὶ ἀνωτέρω δὲ ταῖς αὐταῖς ἐκέχρητο ἐπαγγελίαις σημαίνων ὡς τοὺς ἔτι νηπίους τῆς ἐκκλησίας, ἅτε δὴ γάλακτι τρεφομένους ‹τιθηνοί› τινες | |
| 115 | ὑποβαστάζουσιν, ἤτοι διδάσκαλοι καὶ προεστῶτες τῆς ἐκκλησίας τοῦ θεοῦ γνη‐ σίως ἢ θεῖοί τινες καὶ οὐράνιοι ἄγγελοι.⸣ τοῦτο γὰρ ἐδήλου ὁ σωτὴρ ἡμῶν λέγων· «μὴ καταφρονήσητε ἑνὸς τῶν μικρῶν» τῶν ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ μου· «οἱ γὰρ ἄγγελοι αὐτῶν διὰ παντὸς βλέπουσι τὸ πρόσωπον τοῦ πατρός μου τοῦ ἐν τοῖς οὐρανοῖς». ⸢οἱ μὲν οὖν δυνατώτεροι τοὺς ἀσθενεστέρους βαστάξουσιν ἐπ’ ὤμων καὶ ἐπὶ | |
| 120 | γονάτων παρακαλέσουσιν. ὡσπερεί τις μήτηρ τὰ ἑαυτῆς παρακαλέσει τέκνα, κἀγὼ αὐτὸς ὁ κύριος, ἅτε δὴ πάντων αὐτῶν ὑπάρχων πατήρ, παρακα‐ λέσω τοὺς τῶν ὑποδεεστέρων παρακλήτορας.⸣ Τούτων οὕτως ἐπιτελουμένων ὄψεσθέ φησι, καὶ χαρήσεται ἡ | |
| καρδία ὑμῶν. τί δὲ ὄψεσθε ἢ δηλαδὴ τὸν θεόν; καὶ τὰ ὀστᾶ ὑμῶν ὡς | 404 | |
| 125 | βοτάνη ἀνατελεῖ, ἢ κατὰ τὸν Σύμμαχον· ὡς χλόη ἀνθήσει, καὶ γνωσθή‐ σεται ἡ χεὶρ κυρίου τοῖς φοβουμένοις αὐτόν. ⸢καὶ τοῦτο τέλος ἔσται τῶν ἐπαγγελιῶν, τό· ‹ὄψεσθε τὸν θεόν›, διὸ καὶ ὁ σωτὴρ τούτους ἐμακάριζεν λέγων· «μακάριοι οἱ καθαροὶ τῇ καρδίᾳ, ὅτι αὐτοὶ τὸν θεὸν ὄψονται».⸣ οὕτω δὲ καὶ γνωσθήσεται τοῖς πᾶσιν, ὅτι οὐκ ἀνθρώπων ἦν χεὶρ οὐδ’ ἀνθρωπίνη | |
| 130 | δύναμις ἡ τὰ τοσαῦτα ἐνεργήσασα, αὐτοῦ δ’ ἀληθῶς τοῦ θεοῦ χείρ, ἥτις γνωσ‐ θήσεται τοῖς φοβουμένοις αὐτόν· ‹φόβον› γὰρ ἀνειληφότες τὸν ἐκ ‹σο‐ φίασ› θεοῦ, «ἀρχὴ γὰρ σοφίας φόβος κυρίου», νοήσουσιν ὅτι οὐκ ἂν εὔχειρος θεοῦ ἡ τοσαύτη παράδοξος εἰς ἀνθρώπους προεχώρησε χάρις. οὗτοι μὲν οὖν τούτων ἕξουσι τὴν γνῶσιν, τοῖς δὲ μὴ τοιούτοις ἑξῆς ὁ λόγος ἀπειλεῖ τὰ ἐπαγό‐ | |
| 135 | μενα. | |
2.58 | ⸢Τοῖς μὲν δηλωθεῖσιν ἐπαγγέλλεται τὰ προλελεγμένα, τοῖς δὲ τὴν ἐναντίαν πεπορευμένοις εἰπὼν ἀπειλήσειν ἀπειλήν, ἀκουλούθως διδάσκει τὸν τῆς ἀπειλῆς τρόπον παριστὰς τὴν δευτέραν καὶ ἔνδοξον τοῦ σωτῆρος παρουσίαν, ὅτε ἥξει «μετὰ τῆς δόξης τοῦ πατρὸς καὶ μετὰ τῶν ἀγγέλων αὐτοῦ», | |
| 5 | «κρῖναι ζῶντας καὶ νεκρούς».⸣ διό φησιν· Ἰδοὺ κύριος ὡς πῦρ ἥξει. ἀντὶ δὲ τοῦ· ὡς πῦρ 〈ἥξει〉, ἐν πυρὶ ἥξει οἱ λοιποὶ πάντες ἑρμηνευταὶ ἐκδεδώ‐ κασι. καὶ τὰ ἅρματα αὐτοῦ ὡς καταιγίς· ἅρματα δὲ αὐτοῦ ἄγγελοί εἰσι καὶ αἱ περὶ αὐτὸν δυνάμεις, ἃς δίκην καταιγίδος ἐπιστήσεσθαι τοῖς τιμωρίας ἀξίοις φησί. τοιοῦτος δὲ ἥξειν λέγεται διὰ τοὺς ἀσεβεῖς, οἷς μέλλει τὸν ἑαυτοῦ | |
| 10 | θυμὸν ἐπαφιέναι· ⸢θυμὸς δὲ αὐτοῦ αἱ κολαστικαὶ καὶ αἱ τιμωρητικαὶ δυνάμεις εἰώθασιν ὀνομάζεσθαι. καὶ τὸν ἀποσκορακισμὸν δὲ αὐτοῦ ἐν πυρὶ φλογὸς κατὰ τῶν αὐτῶν ἀφήσει.⸣ ἀντὶ δὲ τοῦ· καὶ τὸν ἀποσκορακισμόν, τὸν σκορακισμὸν αὐτοῦ οἱ λοιποὶ ἑρμηνευταὶ ἐκδεδώκασι. τοιοῦτος μὲν οὖν 〈θυμὸς〉 κατὰ τὸ εἰρημένον ἔσται, πρὸς δὲ τοὺς ἀξίους τῆς αὐτοῦ βασιλείας, | |
| 15 | ὁποῖος πολλάκις διὰ τῶν ἔμπροσθεν δεδήλωται καὶ ὡς ‹τὴν δόξαν› τῆς βασιλείας αὐτοῦ ‹τοῖς πρεσβυτέροις αὐτοῦ› δείξει καὶ ὡς ‹νυμφίου› δίκην ἐπιστήσεται καὶ ‹τὴν ἑαυτοῦ νύμφην› ἀπολήψεται καὶ ὅσα ἄλλα τοῖς τῶν ἐπαγγελιῶν μεθέξειν ὁ λόγος εὐηγγελίσατο. Εἶτ’ ἀπειλεῖ λέγων· ἐν γὰρ τῷ πυρὶ κυρίου κριθήσεται | |
| 20 | πᾶσα ἡ γῆ καὶ τῇ ῥομφαίᾳ αὐτοῦ πᾶσα σάρξ· πολλοὶ τραυματίαι ἔσονται ὑπὸ κυρίου. ⸢ῥομφαίαν δὲ ὀνομάζει σωματικώτερον καὶ τραυ‐ ματίας ὡσαύτως, ἐπεὶ μὴ ἄλλως ἦν δυνατὸν ἀκούειν Ἰουδαίους ὄντας καὶ μὴ οἵους τε παρακολουθεῖν τῇ τῶν λόγων διανοίᾳ. ὅ γε μὴν Ἀπόστολος τὸν τῶν | |
| προκειμένων νοῦν διασαφεῖ λέγων· «κατὰ δὲ τὴν σκληρότητά σου καὶ ἀμετα‐ | 405 | |
| 25 | νόητον καρδίαν θησαυρίζεις σεαυτῷ ὀργὴν ἐν ἡμέρᾳ ὀργῆς καὶ ἀποκαλύψεως δικαιοκρισίας τοῦ θεοῦ, ὃς ἀποδώσει ἑκάστῳ κατὰ τὰ ἔργα αὐτοῦ».⸣ Ἑξῆς ὁ προφήτης τοῖς κατὰ τὸν αὐτὸν χρόνον ἀσεβοῦσιν Ἰουδαίοις ἔλεγχον ἐπάγει λέγων· οἱ ἁγνιζόμενοι καὶ καθαριζόμενοι ἐν τοῖς κήποις καὶ ἐν τοῖς προθύροις ἔσθοντες κρέας ὕειον καὶ τὰ βδελύγ‐ | |
| 30 | ματα καὶ τὸν μῦν ἐπὶ τὸ αὐτὸ ἀναλωθήσονται, εἶπε κύριος. ἔνθα ὁ λόγος οὐχὶ αὐτοὺς ἐσθίοντας τὸ κρέας τὸ χοίρειον διαβάλλει, ἀλλὰ ταῦτα πράττοντας ἅπερ ᾐτιᾶτο ἐν μέσῳ ἐσθιόντων τὸ κρέας τὸ χοίρειον καὶ τὰ λοιπά. μεταξὺ γὰρ τῶν ἐθνῶν ζῶντες καὶ μεταξὺ 〈τῶν ἀλλοφύλων〉 πολι‐ τευόμενοι οὐδὲν αὐτῶν διέφερον κατὰ τὸν βίον. διὸ σὺν αὐτοῖς φησιν ἐκλείψουσι | |
| 35 | τῇ αὐτῇ τοῖς ἔθνεσι παραδοθέντες τιμωρίᾳ. καθαρίζεσθαι δὲ εἰς τοὺς κή‐ πους εἶπεν αὐτοὺς ⸢ὡς μηκέτι κατὰ τὸν νόμον ὃν παρέδωκε Μωϋσῆς καθαρι‐ ζομένους ‹σποδιᾷ δαμάλεως καὶ περιρραντηρίοις ἡμερῶν ἑπτὰ› καὶ ταῖς διὰ θυσιῶν καθάρσεσιν, ἀντὶ δὲ τούτων ἐν αὐτοῖς περινοστήσαντες τὸ δι’ ὕδατος καθάρσιον ἀπαρκεῖν αὐτοῖς ᾤοντο τοῖς κατὰ τοὺς κήπους ὕδασιν ἀπολούεσθαι | |
| 40 | καὶ μηκέτι μηδενὸς δεῖσθαι τῶν νενομοθετημένων. ἢ καὶ ἄλλως μετὰ μιαρὰς καὶ ἀκαθάρτους πράξεις, ἀθεμίτους τε αἰσχρουργίας ἐνόμιζον ψιλοῖς ὕδασι καθαρίζειν τὰς ἑαυτῶν ψυχάς.⸣ Διὸ ἐπιλέγει· κἀγὼ τὰ ἔργα αὐτῶν καὶ τὸν λογισμὸν ἔρχομαι συναγαγεῖν. ἐπὶ τὸν περὶ τῆς καθ’ ὅλου κρίσεως λόγος μεταβαίνει | |
| 45 | λέγων· πάντα τὰ ἔθνη καὶ τὰς γλώσσας ἔρχομαι συναγαγεῖν, καὶ ἥξουσι καὶ ὄψονται τὴν δόξαν μου. καὶ καταλείψω ἐπ’ αὐτῶν σημεῖον καὶ ἐξαποστελῶ ἐξ αὐτῶν σεσῳσμένους. ⸢σαφέστερον δὲ ὁ σωτὴρ ἐν Εὐαγγελίοις ταῦτα διδάσκει λέγων· «ὅταν δὲ ἔλθῃ ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου ἐν τῇ δόξῃ τοῦ πατρὸς αὐτοῦ καὶ πάντες οἱ ἄγγελοι μετ’ αὐτοῦ, καὶ συνάξουσι | |
2.58(50) | πάντα τὰ ἔθνη ἔμπροσθεν αὐτοῦ, καὶ ἀφοριεῖ αὐτούς, ὃν τρόπον ἀφορίζει ὁ ποιμὴν τὰ πρόβατα ἀπὸ τῶν ἐρίφων,⸣ καὶ στήσει τὰ μὲν πρόβατα ἐκ δεξιῶν, τὰ δὲ ἐρίφια ἐξ εὐωνύμων». καὶ τοῖς μὲν ἐρεῖ τάδε, τοῖς δὲ τάδε. ὃ δὴ καὶ ἡ προ‐ φητεία παρίστησι διὰ τοῦ· καὶ ἐγὼ τὰ ἔργα αὐτῶν καὶ τὸν λογισμὸν αὐτῶν ἔρχομαι συναγαγεῖν, πάντα τὰ ἔθνη καὶ τὰς γλώσσας, | |
| 55 | καὶ ἥξουσι καὶ ὄψονται τὴν δόξαν μου. ⸢καὶ τοῦτο δὲ πάλιν τοῖς ἔθνεσιν ἐπαγγέλλεται τὸ καταξιωθῆναι θεάσασθαι τὴν δόξαν αὐτοῦ.⸣ ἵνα δὲ τοῦτο γένηται καὶ εἰς ἀγαθὸν τέλος τοῖς ἔθνεσι τὰ τῆς ἐπαγγελίας προχωρήσῃ, κατα‐ λέγω τινάς φησιν ἐξ αὐτῶν· τίνων δὲ αὐτῶν ἢ δηλαδὴ τῶν ἀπολλυμένων, περὶ ὧν ἐλέγετο· ἐπὶ τὸ αὐτὸ ἀναλωθήσονται· ἐξ αὐτῶν γὰρ τούτων περιλειφ‐ | |
| 60 | θέντες τινὲς τὸ ἐμὸν καταδέξονται σημεῖον καὶ τὴν τῶν ἐθνῶν κλῆσιν τῶν μελλόν‐ των ὄψεσθαι τὴν δόξαν μου. διὸ λέλεκται· καταλείψω ἐπ’ αὐτῶν ση‐ μεῖον καὶ ἐξαποστελῶ ἐξ αὐτῶν σεσῳσμένους. οὗτοι δ’ ἦσαν «τὸ λεῖμμα τὸ κατ’ ἐκλογὴν χάριτος», περὶ οὗ λέλεκτο· «εἰ μὴ κύριος σαβαὼθ ἐγκατέλιπεν ἡμῖν σπέρμα». τοῦτο δὴ οὖν ‹τὸ σπέρμα› | 406 |
| 65 | τὸ ἐξ αὐτῶν ἐκείνων τῶν ἀπολλυμένων διασωθὲν ἐξαποστελῶ φησιν εἰς τὰ ἔθνη τὰ ἀλλογενῆ καὶ ἀλλόφυλα, εἰς Θαρσεῖς καὶ Φοὺδ καὶ Λοὺδ καὶ Μοσὸχ καὶ Θοβὲλ καὶ εἰς τὴν Ἑλλάδα καὶ εἰς τὰς νήσους τὰς πόρρω, οἳ οὐκ ἀκηκόασι τὸ ὄνομά μου οὐδὲ ἑωράκασι τὴν δόξαν μου. ⸤καὶ ἐν τοῖς ἔμπροσθεν ἐλέγετο· «ὅτι οἷς οὐκ ἀνηγγέλη περὶ αὐτοῦ, | |
| 70 | ὄψονται, καὶ οἳ οὐκ ἀκηκόασι, συνήσουσι», καὶ πάλιν· «Ἐμφανὴς ἐγενόμην τοῖς ἐμὲ μὴ ἐπερωτῶσιν, εὑρέθην τοῖς ἐμὲ μὴ ζητοῦσιν· εἶπα Ἰδού εἰμι τοῖς μὴ ἐπικαλουμένοις τὸ ὄνομά μου». τούτων ἀδελφὰ τυγχάνει τὰ προκείμενα,⸥ ⸢δι’ ὧν τοὺς ἑαυτοῦ ἀποστόλους ἐπαγγέλλεται ἀποστέλλειν ἐπὶ τὰ ἀλλότρια τοῦ Ἰσραὴλ ἔθνη τὰ πορρωτάτω τῆς Ἰουδαίασ⸣ καὶ ἐπὶ τὰς νήσους, ἐν αἷς οὐ‐ | |
| 75 | δεὶς πώποτε προφήτου ὄνομα ἀκήκοε, τούτοις δὲ ἐπιδημήσειν τοὺς ἑαυτοῦ ἀποστόλους φησὶ σημεῖον ἐπικομιζομένους. ποῖον δὲ τοῦτο ἢ τὸ σωτήριον σημεῖον, ᾧ θαρσοῦντες ‹τὴν δόξαν τοῦ μονογενοῦς θεοῦ› πᾶσι κατήγγελον τοῖς ἔθνεσιν, ἐν οἷς ὡς καὶ τοὺς πάλαι πλάνῃ εἰδωλολατρίας δεδουλωμένους ἐλευθερώσαντες ἄξουσιν, ἀδελφούς τε αὐτοὺς ἑαυτῶν ἀποδείξαντες δῶρον | |
| 80 | προσάξουσι τῷ θεῷ. καὶ τέως μὲν ταῦτα πράξουσι, κατὰ δὲ τὸν καιρὸν τῆς συντε‐ λείας ἐπὶ ‹τὴν τοῦ θεοῦ πόλιν καὶ τὴν ἐπουράνιον Ἰερουσαλὴμ› ⸢ἄξουσιν αὐτοὺς τέλος ἀγαθὸν αὐτοῖς τοῦτο προχωρήσαντες, ὅτε καὶ ἀναληφθήσονται ὁμοίως ‹τῷ Ἠλίᾳ ἐφ’ ἁρμάτων› ἀγγελικῶν ὀχούμενοι φωτὸς ἐπουρανίου περιαστράπ‐ τοντος αὐτούς.⸣ | |
| 85 | διὸ λέλεκται· μεθ’ ἵππων καὶ ἁρμάτων ἐν λαμπήναις ἡμιόνων μετὰ σκιαδίων εἰς τὴν ἁγίαν πόλιν Ἰερουσαλὴμ καὶ ἄξουσι τοὺς ἀδελφοὺς ὑμῶν τοὺς ἐκ πάντων τῶν ἐθνῶν. ⸢νοήσεις δὲ τοὺς ἵππους καὶ τὰ ἅρματα τὰ ἀγγελικά, ἐπιστήσας τῇ Ζαχαρίου προφητείᾳ, παρ’ ᾧ ‹ἵπ‐ πους ψαροὺς καὶ ποικίλους καὶ λευκοὺς καὶ ἅρματά› τινα διαγράψας ὁ λόγος | |
| 90 | ἀγγελικὰς ᾐνίττετο δυνάμεις. λαμπῆναι δὲ ἡμιόνων σημαίνειν ἐοίκασι τὰ τῆς ἀναστάσεως σώματα, οἷς ἐποχούμεναι αἱ ψυχαὶ εἰς τὴν ἐπουράνιον ἀναληφ‐ θήσονται πόλιν. εὖ δὲ εἴρηνται λαμπῆναι διὰ τὴν ἐκλάμπουσαν ἐν αὐταῖς δόξαν.⸣ ἀντὶ δὲ τοῦ· ἐν λαμπήναις ἡμιόνων μετὰ σκιαδίων, ὁ Σύμμαχος ἐφ’ ἵπποις καὶ ἐν ἅρμασι καὶ ἐν λεκτίσι καὶ ἐν καρούχαις καὶ ἐν | |
| 95 | φορείοις ἡρμήνευσε. πάντα δὲ ταῦτα παχέως οὕτως καὶ σωματικῶς καταλλήλως | |
| ταῖς Ἰουδαϊκαῖς ἀκοαῖς ἐλέγετο, κατὰ δὲ τὴν διάνοιαν τὴν δι’ ἀέρος μετάρσιον αὐτῶν πορείαν τὴν εἰς οὐρανοὺς φέρουσαν σημαίνει, ἣν ἑρμηνεύων ἐπὶ τὸ σαφέστε‐ ρον ὁ θεῖος Ἀπόστολος ἔλεγεν· «ἁρπαγησόμεθα ἐν νεφέλαις εἰς ἀπάντησιν τοῦ κυρίου εἰς ἀέρα· καὶ οὕτως πάντοτε σὺν κυρίῳ ἐσόμεθα». οὕτω δὲ εἰσελεύσονται | 407 | |
2.58(100) | εἰς τὴν ἐπουράνιον τοῦ θεοῦ πόλιν, οὕτω δὲ ἥξουσιν οἱ ἐξ ἁπάντων τῶν ἐθνῶν σῳζόμενοι εἰς τὴν ἐπουράνιον Ἰερουσαλήμ, ὥσπερ ποτὲ ἀνῄεσαν καὶ ἀνέφερον οἱ υἱοὶ Ἰσραὴλ ἐπὶ τῆς γῆς τὰς θυσίας αὐτῶν, ὃ δὴ σημαίνει λέγων· ὡς ἂν ἐνέγκαισαν οἱ υἱοὶ Ἰσραὴλ τὰς θυσίας αὐτῶν ἐμοὶ μετὰ ψαλμῶν εἰς τὸν οἶκον κυρίου, κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον· ὡσπερεὶ ἐνέγκαισαν οἱ | |
| 105 | υἱοὶ Ἰσραὴλ τὴν προσφορὰν ἐν σκεύει καθαρῷ εἰς οἶκον κυρίου. ⸢ὥσπερ οὖν τότε κατὰ τὸν σωματικὸν νόμον ἐπὶ τῆς ἐπιγείου Ἰερουσαλὴμ ταῦτ’ ἔπραττον οἱ τὴν λατρείαν ἐπιτελοῦντες, τὸν αὐτὸν τρόπον κατὰ τὸ ἐπὶ γῆς παράδειγμα οἱ εἰς τὴν ἐπουράνιον Ἰερουσαλὴμ ἀνιόντες ἥξουσι μετὰ τῶν οἰκείων καρπῶν, καὶ ὧν ἕκαστος ἐν τῇ ψυχῇ ἐπικομίζεται δώρων ἐκ τῆς τῶν ἀρετῶν καρποφορίας.⸣ | |
| 110 | Εἶτ’ ἐπιλέγει· καὶ ἀπ’ αὐτῶν λήψομαι· ποίων δὲ αὐτῶν ἢ ἀφ’ ὧν εἴρηκεν ἐθνῶν μικρῷ πρόσθεν ὀνομάσας· «Θαρσεῖς καὶ Φοὺδ καὶ Λοὺδ καὶ Μοσὸχ καὶ Θοβὲλ καὶ εἰς τὴν Ἑλλάδα καὶ εἰς τὰς νήσους τὰς πόρρω, οἳ οὐκ ἀκηκόασι τὸ ὄνομά μου οὐδὲ ἑωράκασι τὴν δόξαν μου», ἐξ αὐτῶν τούτων λήψομαί φησιν ἱερεῖς καὶ Λευίτας, εἶπε κύριος. ἐπάγει δὲ συλλογισμὸν | |
| 115 | τὸ εὔλογον δεικνὺς τοῦ λόγου· ὃν τρόπον γάρ φησιν ὁ οὐρανὸς καινὸς καὶ ἡ γῆ καινή, ἃ ἐγὼ ποιῶ, μένει ἐνώπιόν μου, λέγει κύριος, οὕτως στήσεται τὸ σπέρμα ὑμῶν καὶ τὸ ὄνομα ὑμῶν· ⸢εἰ γὰρ ὁ οὐρανὸς καινὸς ἔσται καὶ ἡ γῆ καινὴ καὶ Ἰερουσαλὴμ καινή, ἀκόλουθον ἂν εἴη καὶ τοὺς ἱερεῖς καὶ Λευίτας καινοὺς ἔσεσθαι. διὸ καὶ ἐν τοῖς ἔμ‐ | |
| 120 | προσθεν ἐλέγετο· «οὐ μὴ μνησθῶσι τῶν προτέρων, οὐκ ἀναβήσεται αὐτῶν ἐπὶ τὴν καρδίαν».⸣ λήψομαι τοίνυν ἐξ αὐτῶν ἐκείνων, ὧν προεῖπον ἱερεῖς καὶ Λευίτας· οὐδὲ γὰρ πιθανὸν ἦν περὶ τοῦ Ἰουδαίων λαοῦ λέγεσθαι τό· λήψομαι ἱερεῖς καὶ Λευίτας, προϋφεστώτων ἤδη παρ’ αὐτοῖς τούτων, ἀλλ’ οὐδὲ οἷόν τε ἦν ἀπὸ Λευιτῶν Λευίτας λαμβάνειν οὐδ’ ἀπὸ ἱερέων ἱερέας διὰ τὸ | |
| 125 | πάντας ἁπαξαπλῶς τοὺς ἐκ φυλῆς Λευὶ ἱερεῖς εἶναι καὶ Λευίτας, νῦν δὲ ἐκ‐ λογὴν ἐπαγγέλλεται ποιήσειν ἐκ τῆς τῶν ἐθνῶν κλήσεως. καὶ ταῦτα ἔσται, ἐπειδὴ καὶ ὁ οὐρανὸς ἔσται καινὸς καὶ ἡ γῆ καινή, ἃ ἐγὼ ποιῶ μένειν· ⸢‹τὰ μὲν γὰρ πρῶτα οὐ μένοντα ἦν›. διὸ ἐλέγετο· «ὁ οὐρανὸς καὶ ἡ γῆ παρελεύ‐ σεται», καὶ πάλιν· «ἑλιγήσεται ὡς βιβλίον ὁ οὐρανός», καί· «φθορᾷ φθαρή‐ | |
| 130 | σεται ἡ γῆ», τοῦ δὲ μέλλοντος αἰῶνος «ἀπαρχὴ Χριστός, ἔπειτα οἱ τοῦ Χριστοῦ ἐν τῇ παρουσίᾳ αὐτοῦ».⸣ εἶτ’ 〈ὁ〉 οὐρανὸς καινὸς καὶ ἡ γῆ καινή, περὶ | |
| ὧν ἐν μακαρισμοῖς ἔλεγε· «μακάριοι» οἱ τοιοίδε, «ὅτι αὐτῶν ἐστιν ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν», καί· «μακάριοι οἱ πραεῖς, ὅτι αὐτοὶ κληρονομήσουσι τὴν γῆν». οὗτος τοίνυν ὁ καινὸς οὐρανὸς καὶ ἡ τοῦ νέου αἰῶνος καινὴ γῆ μένουσιν | 408 | |
| 135 | εἰς ἄπειρον καὶ ἀτελεύτητον αἰῶνα διαρκοῦντες. διαφορὰν δέ μοι νοεῖ τῶν ἐν τῇ βασιλείᾳ τόπων· ‹πολλαὶ γὰρ μοναὶ παρὰ τῷ πατρί›, ὧν αἱ μὲν γῆς πρὸς οὐρανὸν ἄξουσιν ἀναλογίαν, αἱ δὲ παραθέσει τῶν ὑποβεβηκυιῶν μονῶν οὐρανῶν δόξαν ἐφέξουσιν. ἃ δὴ καὶ ἔσται μένοντα ἀεί, οὐκέτι παρερχόμενα· «τὰ γὰρ βλεπόμενα πρόσκαιρα, τὰ δὲ μὴ βλεπόμενα αἰώνια». διό φησιν· ἃ ἐγὼ ποιῶ | |
| 140 | μένειν ἐνώπιόν μου, καὶ τὸ ὄνομα δὲ ὑμῶν οὕτως ἔσται διαμένον εἰς ἀεὶ ἐνώπιόν μου· τὸ δὲ εἰς ἀεὶ αἰώνιον καὶ ἀθάνατον καὶ ἄπειρον ζωὴν αἰνίττεται. Εἶτ’ ἐπιλέγει· καὶ ἔσται μῆνα ἐκ μηνὸς καὶ σάββατον ἐκ σαββάτου ἥξει πᾶσα σὰρξ τοῦ προσκυνῆσαι ἐνώπιόν μου, εἶπε | |
| 145 | κύριος, εἰς Ἰερουσαλήμ. τὸ μὲν οὖν εἰς Ἰερουσαλὴμ οὐ κεῖται παρὰ τοῖς λοιποῖς ἑρμηνευταῖς οὐδὲ ἐν τῇ Ἑβραϊκῇ ἀναγνώσει. πλὴν οὐ λυπεῖ κεί‐ μενον παρὰ τοῖς Ἑβδομήκοντα· δῆλον γὰρ ὡς ⸢τὴν ἐπουράνιον σημαίνει Ἰερου‐ σαλήμ, ἔνθα συστήσεται ἡ τοῦ σωτῆρος ἡμῶν βασιλεία.⸣ εἰ δὲ τύποι καὶ σύμβολα καὶ εἰκόνες ἦσαν τὰ παρὰ Μωσεῖ νενομοθετημένα τῶν ἐπουρανίων, ⸢ἀκόλουθόν | |
2.58(150) | ἐστιν κατὰ διάνοιαν ἐκλαμβάνειν τὰς ἐν οὐρανῷ ἑορτὰς καὶ τὰ ἐκεῖ σάββατα ἀληθινὰ καὶ τοὺς μῆνας τοὺς ἐκεῖ, «περὶ ὧν πολὺς ὁ λόγος καὶ δυσερμήνευτος», σχολῆς τε μακρᾶς καὶ οἰκείας ὑποθέσεως δεόμενος.⸣ πλὴν ὥσπερ ἐπὶ τῆς κάτω Ἰερουσαλὴμ τὸ μὲν πολὺ πλῆθος τοῦ ἔθνους διαφόρους κατῴκει πόλεις, ἐξαί‐ ρετος δὲ ἦν ὁ τοῦ ἁγιάσματος τόπος, ἔνθα κατὰ καιροὺς ἀπήντων οἱ τὴν ἄλλην | |
| 155 | οἰκοῦντες χώραν ‹τὰ τῆς τοῦ θεοῦ λατρείας ἐπιτελέσοντεσ›, οὕτως καὶ ἐπὶ τῆς νοουμένης οὐρανίου πόλεως καὶ τοῦ αὐτόθι ἐξαιρέτου ἁγιάσματος, ἔνθα οὐδενὶ βατὸν ἢ ‹μόνῳ τῷ ἀρχιερεῖ› δηλαδὴ τῷ υἱῷ τοῦ θεοῦ, ᾧ μόνῳ θέμις τῇ τοῦ πατρὸς πελάζειν θεότητι, καὶ εἰς αὐτοὺς τοὺς πατρικοὺς διαβαίνει κόλπους. οἱ ‹τὰς πολλὰς μονὰσ› τὰς οὐρανίους οἰκήσοντες καιροῖς τεταγμένοις, ὁποίους | |
| 160 | χρὴ νοεῖν τοὺς ἐκεῖ καιροὺς καὶ τοὺς ἐκεῖ ἐνιαυτούς, ὧν ἐν περινοίᾳ γενόμενός τις προφητῶν ἔλεγε· «καὶ ἔτη αἰώνια ἐμνήσθην καὶ ἐμελέτησα»· διαβήσονται γὰρ ἐπὶ τὴν οὐρανόπολιν τὴν ἐξαίρετον καὶ ἀφωρισμένην τῇ βασιλείᾳ τοῦ θεοῦ καὶ τοῖς εἰς ἄκρον μακαριότητος ἥκουσιν, ἧς οὐ στερήσονται οὐδ’ οἱ ὑποβεβη‐ κότες. | |
| 165 | καὶ αὐτοὶ δὲ κατὰ περιόδους τινὰς ὡς ἐν οὐρανίοις ἑορταῖς ἀφικνούμενοι εὐφροσύνης ἀλήκτου τινὸς καὶ ἐνθέου μεταλήψονται τῶν αὐτόθι ἀρρήτων ἀγα‐ θῶν ἀπολαύσαντες, περὶ ὧν εἴρηται· «ἃ ὀφθαλμὸς οὐκ εἶδε καὶ οὖς οὐκ ἤκουσε | |
| καὶ ἐπὶ καρδίαν ἀνθρώπου οὐκ ἀνέβη, ἃ ἡτοίμασεν ὁ θεὸς τοῖς ἀγαπῶσιν αὐτόν». καὶ τούτων ἐμφορηθέντες ἐπανήξουσιν εἰς τὰς ἑαυτῶν μονάς, ἕκαστος τὴν οἰ‐ | 409 | |
| 170 | κείαν καὶ ἑαυτῷ κατάλληλον διατριβὴν ἀποληψόμενος, ὅτε καὶ ὁ ἀληθινὸς ‹σαββα‐ τισμὸσ› καὶ ἡ τελεία καὶ ἀληθὴς ‹ψυχῶν ἀνάπαυσισ› τοῖς τούτων ἀξίοις ἀποδο‐ θήσεται. διὸ εἴρηται· καὶ ἔσται μῆνα ἐκ μηνὸς καὶ σάββατον ἐκ σαββά‐ του ἥξει πᾶσα σὰρξ τοῦ προσκυνῆσαι ἐνώπιόν μου εἰς Ἰερου‐ σαλήμ, εἶπε κύριος. ⸢σάρκα δὲ πᾶσαν λέγει πάντα τὰ ἔθνη τοῦτον ὀνο‐ | |
| 175 | μάζων τὸν τρόπον· οὕτως γοῦν ἐλέγετο καὶ διὰ τῶν ἔμπροσθεν· «ὄψεται πᾶσα σὰρξ τὸ σωτήριον τοῦ θεοῦ», καὶ ἀλλαχοῦ· «ἐκχεῶ ἀπὸ τοῦ πνεύματός μου ἐπὶ πᾶσαν σάρκα, καὶ προφητεύσουσιν».⸣ ἵνα γὰρ μὴ Ἰουδαῖοι νομίζωσι ταῦτα περὶ αὐτῶν εἰρῆσθαι, ἀναγκαίως ἐξαπλοῖ τὴν διάνοιαν καθολικώτερον πᾶσαν ὀνομάζων σάρκα, οὕτω πᾶν τὸ ἀνθρώπινον δηλῶν γένος· ἀλλ’ οἱ δὲ | |
| 180 | μὲν κατὰ καιροὺς ἥξουσιν, οἱ δὲ αὐτῆς τῆς Ἰερουσαλὴμ πολῖταί εἰσι δὲ ‹μυ‐ ριάδες ἀγγέλων› καθὼς καὶ ὁ Ἀπόστολος ἐδίδαξε· «καὶ ἐκκλησία πρωτοτόκων ἀπογεγραμμένων ἐν οὐρανοῖς». οὐχ ἥξουσιν ἐκ διαστημάτων, ἀλλὰ καὶ διὰ παντὸς οἰκήτορες ἔσονται καὶ πολῖται, οἷα ‹λειτουργοὶ› καὶ ‹ἱερεῖσ› ὑπ’ ‹ἀρχιερεῖ› τῷ υἱῷ τοῦ θεοῦ τῶν αὐτόθι ἀγαθῶν διὰ παντὸς ἀπολαύοντες, ὄψονται δὲ | |
| 185 | πάντες οὗτοι τῶν ἀσεβῶν τὴν ἀπώλειαν ἐννοοῦντες οἵων ἀγαθῶν ἐστερήθησαν. Διὸ λέλεκται· καὶ ἐξελεύσονται καὶ ὄψονται τὰ κῶλα τῶν ἀνθρώπων τῶν παραβεβηκότων ἐν ἐμοί, ἢ κατὰ τὸν Σύμμαχον· καὶ ὄψονται τὰ ἔσχατα τῶν ἀνθρώπων τῶν ἀθετησάντων ἐν ἐμοί. ⸢τίνες δὲ ἦσαν οὗτοι, ἐν ἀρχῇ τῆς προφητείας ἐδήλου λέγων· «υἱοὺς ἐγέννησα | |
| 190 | καὶ ὕψωσα, αὐτοὶ δέ με ἠθέτησαν»· ᾐνίξατο τοίνυν τοὺς ἐκ τοῦ Ἰουδαίων ἔθνους τὴν σωτήριον ‹ἀθετήσαντας χάριν›.⸣ μακρὰν δὲ αὐτῶν ὄντες ὄψονται αὐτοὺς οἱ ἐκ τῆς Ἰερουσαλὴμ ἐξελευσόμενοι καὶ ἐπὶ τὰς οἰκείας μονὰς ἀπερ‐ χόμενοι· τοῦτο γὰρ παρίστη φάσκων ὁ λόγος· ἐξελεύσονται καὶ ὄψονται τὰ κῶλα τῶν ἀνθρώπων τῶν ἀθετησάντων ἐν ἐμοί, ὧν ὁ σκώληξ | |
| 195 | οὐ τελευτήσει, καὶ τὸ πῦρ οὐ σβεσθήσεται, ἀλλ’ ἔσονται εἰς ὅρασιν πάσῃ σαρκί. πάσης οὖν τιμωρίας τὸ χείριστον τοῦτο ἂν εἴη, λέγω δὲ τὸ ἀτελεύτητον ἔχειν ἐν ἑαυτοῖς τὸν ἑαυτῶν σκώληκα· οὕτω δὲ ὀνομάζει τὴν συνείδησιν δίκην σκώληκος κατεσθίουσαν τῶν ἑαυτοῖς οὐκ ἀγαθὰ συνει‐ δότων τὴν ψυχὴν ἐν τῷ μετανοεῖν, ἐφ’ οἷς ἠσέβουν, ὁρᾶν τε ἑαυτοὺς ἀποκλήτους | |
2.58(200) | τῶν τοσούτων ἀγαθῶν. ἕκαστος οὖν αὐτῶν ἐν τῷ ἐξομολογεῖσθαι ἑαυτοῦ κατή‐ γορος γενήσεται ἀναπεμπαζόμενος τὰ κατὰ τὸν θνητὸν βίον αὐτῷ πεπραγμένα καὶ ὑπὸ τῆς συνειδήσεως κεντούμενος, καὶ οὕτως αὐτῶν ὁ σκώληξ ἀτελεύτητος διαμένει. οὐ γὰρ δή που περὶ αἰσθητοῦ σκώληκος ὡς μέλλοντος καὶ αὐτοῦ γενήσεσθαι ταῦτ’ εἴρηται, ‹καὶ τὸ πῦρ δὲ αὐτῶν ἄσβεστον› ὑπάρξει. ⸢ὃ δὴ τέλος | |
| 205 | τῶν ἀσεβῶν ὡρίζετο καὶ ὁ σωτὴρ ἡμῶν ἐν Εὐαγγελίοις εἰπὼν τοῖς ‹εἰς τὰ ἀρι‐ στερὰ αὐτοῦ› στησομένοις· «πορεύεσθε εἰς τὸ πῦρ τὸ αἰώνιον, τὸ ἡτοιμασ‐ μένον τῷ διαβόλῳ καὶ τοῖς ἀγγέλοις αὐτοῦ». ὥσπερ οὖν ἐκεῖ ‹αἰώνιον› εἴρηται πῦρ, οὕτω καὶ ἐνταῦθα ‹ἄσβεστον› μιᾶς καὶ τῆς αὐτῆς οὐσίας πυρὸς ἐξ ἑκα‐ τέρων τῶν γραφῶν παρισταμένης.⸣ ἀλλὰ καὶ ἔσονται ἐν τοιαύτῃ ὄντες κολάσει | 410 |
| 210 | εἰς ὅρασιν πάσῃ σαρκί· ⸢ποίᾳ δὲ σαρκί; ἢ πάντως που τῇ μὴ κολασθη‐ σομένῃ, τῆς δὲ ἐπουρανίου θέας καταξιωθησομένῃ, περὶ ἧς ἀνωτέρω ἐλέγετο· «ἥξει πᾶσα σὰρξ τοῦ προσκυνῆσαι ἐνώπιόν μου, εἶπε κύριος»,⸣ καὶ ἐξελεύσον‐ ται καὶ ὄψονται. αὕτη μὲν οὖν ἡ σὰρξ ὄψεται τούτων κολαζομένων τέλος τῶν κρειττόνων, αὕτη κατηξιωμένη. οἱ δὲ ‹τῷ πυρὶ τῷ αἰωνίῳ› παραδοθησόμενοι | |
| 215 | τὸν ἑαυτῶν σκώληκα ἀτελεύτητον ἐν τῇ ψυχῇ φέροντες εἰς θέαν ἐκκείσονται τῶν | |
| τῆς ἐνθέου μακαριότητος καταξιωθησομένων. | 411 | |