TLG 0551 007 :: APPIANUS :: Iberica

APPIANUS Hist.
(Alexandrinus: A.D. 1–2)

Iberica

Source: Viereck, P., Roos, A.G., Gabba, E. (eds.), Appiani historia Romana, vol. 1. Leipzig: Teubner, 1939 (repr. 1962 (1st edn. corr.)): 62–140.

Citation: Section — (line)

1 Ὅρος ἐστὶ Πυρήνη διῆκον ἀπὸ τῆς Τυρρηνικῆς θαλάσσης ἐπὶ τὸν βόρειον ὠκεανόν, οἰκοῦσι δ’ αὐτοῦ πρὸς μὲν ἕω Κελτοί, ὅσοι Γαλάται τε καὶ Γάλλοι νῦν προσαγορεύονται, πρὸς δὲ δύσεων Ἴβηρές τε καὶ Κελτ‐
5ίβηρες, ἀρχόμενοι μὲν ἀπὸ τοῦ Τυρρηνικοῦ πελάγους, περιιόντες δ’ ἐν κύκλῳ διὰ τῶν Ἡρακλείων στηλῶν ἐπὶ τὸν βόρειον ὠκεανόν. οὕτως ἐστὶν ἡ Ἰβηρία περίκλυστος, ὅτι μὴ τῇ Πυρήνῃ μόνῃ, μεγίστῳ τῶν Εὐρωπαίων
Iber
.

2

ὀρῶν καὶ ἰθυτάτῳ σχεδὸν ἁπάντων. τοῦ δὲ περίπλου τοῦδε τὸ μὲν Τυρρηνικὸν πέλαγος διαπλέουσιν ἐπὶ τὰς στήλας τὰς Ἡρακλείους, τὸν δ’ ἑσπέριον καὶ τὸν βόρειον ὠκεανὸν οὐ περῶσιν, ὅτι μὴ πορθμεύεσθαι
5μόνον ἐπὶ Βρεττανούς, καὶ τοῦτο ταῖς ἀμπώτεσι τοῦ
Iber
.

3

πελάγους συμφερόμενοι. ἔστι δ’ αὐτοῖς ὁ διάπλους
ἥμισυ ἡμέρας, καὶ τὰ λοιπὰ οὔτε Ῥωμαῖοι οὔτε τὰ62
Iber
.

4

ἔθνη τὰ ὑπὸ Ῥωμαίοις πειρῶνται τοῦδε τοῦ ὠκεανοῦ. μέγεθος δὲ τῆς Ἰβηρίας, τῆς Ἱσπανίας νῦν ὑπό τινων ἀντὶ Ἰβηρίας λεγομένης, ἐστὶ πολὺ καὶ ἄπιστον ὡς ἐν χώρᾳ μιᾷ, ὅπου τὸ πλάτος μυρίους σταδίους ἀριθμοῦσι, καὶ
5ἔστιν αὐτῇ τὸ πλάτος ἀντὶ μήκους. ἔθνη τε πολλὰ καὶ πολυώνυμα αὐτὴν οἰκεῖ, καὶ ποταμοὶ πολλοὶ ῥέουσι ναυσί‐ ποροι.
Iber
.

5

οἵ τινες δ’ αὐτὴν οἰκῆσαι πρῶτοι νομίζονται καὶ οἳ μετ’ ἐκείνους κατέσχον, οὐ πάνυ μοι ταῦτα φροντί‐ ζειν ἀρέσκει, μόνα τὰ Ῥωμαίων συγγράφοντι, πλὴν ὅτι Κελτοί μοι δοκοῦσί ποτε, τὴν Πυρήνην ὑπερβάν‐
5τες, αὐτοῖς συνοικῆσαι, ὅθεν ἄρα καὶ τὸ Κελτιβήρων
Iber
.

6

ὄνομα ἐρρύη. δοκοῦσι δέ μοι καὶ Φοίνικες, ἐς Ἰβη‐ ρίαν ἐκ πολλοῦ θαμινὰ ἐπ’ ἐμπορίᾳ διαπλέοντες, οἰκῆ‐ σαί τινα τῆς Ἰβηρίας Ἕλληνές τε ὁμοίως, ἐς Ταρτησ‐ σὸν καὶ Ἀργανθώνιον Ταρτησσοῦ βασιλέα πλέοντες,
Iber
.

7

ἐμμεῖναι καὶ τῶνδέ τινες ἐν Ἰβηρίᾳ. ἡ γὰρ Ἀργαν‐ θωνίου βασιλεία ἐν Ἴβηρσιν ἦν, καὶ Ταρτησσός μοι δοκεῖ τότε εἶναι πόλις ἐπὶ θαλάσσης, ἣ νῦν Καρπησ‐
Iber
.

8

σὸς ὀνομάζεται. τό τε τοῦ Ἡρακλέους ἱερὸν τὸ ἐν στήλαις Φοίνικές μοι δοκοῦσιν ἱδρύσασθαι· καὶ θρη‐ σκεύεται νῦν ἔτι φοινικικῶς, ὅ τε θεὸς αὐτοῖς οὐχ ὁ Θηβαῖός ἐστιν, ἀλλ’ ὁ Τυρίων.
Iber
.

9

ταῦτα μὲν δὴ τοῖς παλαιολογοῦσιν μεθείσθω· τὴν δὲ γῆν τήνδε εὐδαίμονα οὖσαν καὶ μεγάλων ἀγαθῶν γέμουσαν Καρχηδόνιοι πρὸ Ῥωμαίων ἤρξαντο πολυ‐ πραγμονεῖν καὶ μέρος αὐτῆς τὸ μὲν εἶχον ἤδη, τὸ δ’63
Iber
.

10

ἐπόρθουν, μέχρι Ῥωμαῖοι σφᾶς ἐκβαλόντες, ἃ μὲν εἶχον οἱ Καρχηδόνιοι τῆς Ἰβηρίας, ἔσχον αὐτίκα, τὰ δὲ λοιπὰ σὺν χρόνῳ πολλῷ καὶ πόνῳ λαμβανόμενά τε ὑπὸ σφῶν καὶ πολλάκις ἀφιστάμενα χειρωσάμενοι δι‐
5εῖλον ἐς τρία καὶ στρατηγοὺς ἐς αὐτὰ πέμπουσι τρεῖς.
Iber
.

11

ὅπως δὲ εἷλον ἕκαστα καὶ ὅπως Καρχηδονίοις τε περὶ αὐτῶν καὶ μετὰ Καρχηδονίους Ἴβηρσι καὶ Κελτίβηρσιν ἐπολέμησαν, δηλώσει τόδε τὸ βιβλίον, μοῖραν μὲν ἐς
Iber
.

12

Καρχηδονίους τὴν πρώτην ἔχον· ὅτι δὲ καὶ τοῦτο περὶ Ἰβηρίας ἦν, ἀνάγκη μοι συνενεγκεῖν ἐς τὴν Ἰβηρικὴν συγγραφὴν ἐγένετο, ᾧ λόγῳ καὶ τὰ περὶ Σικελίας Ῥωμαίοις καὶ Καρχηδονίοις ἐς ἀλλήλους γενόμενα,
5ἀρξάμενα Ῥωμαίοις τῆς ἐς Σικελίαν παρόδου τε καὶ
Iber
.

13

ἀρχῆς, ἐς τὴν Σικελικὴν συνενήνεκται γραφήν. πρὸς γὰρ δὴ Καρχηδονίους Ῥωμαίοις πρῶτος ἐγένετο πόλε‐ μος ἔκδημος περὶ Σικελίας ἐν αὐτῇ Σικελίᾳ καὶ δεύ‐ τερος ὅδε περὶ Ἰβηρίας ἐν Ἰβηρίᾳ, ἐν ᾧ καὶ ἐς τὴν
5ἀλλήλων μεγάλοις στρατοῖς διαπλέοντες οἳ μὲν τὴν
Iber
.

14

Ἰταλίαν, οἳ δὲ τὴν Λιβύην ἐπόρθουν. ἤρξαντο δὲ αὐτοῦ μεθ’ ἑκατὸν καὶ τεσσαράκοντα ὀλυμπιάδας μά‐ λιστα, ὅτε τὰς σπονδὰς ἔλυσαν, αἳ ἐπὶ τῷ Σικελικῷ πολέμῳ σφίσιν ἦσαν γενόμεναι. ἔλυσαν δ’ ἐκ τοιᾶσδε
5προφάσεως.
Iber
.

15

Ἀμίλχαρ ὁ Βάρκας ἐπίκλησιν, ὅτε περ ἐν Σικελίᾳ Καρχηδονίων ἐστρατήγει, Κελτοῖς τότε μισθοφοροῦσίν
οἱ καὶ Λιβύων τοῖς συμμαχοῦσιν πολλὰς δωρεὰς ὑπ‐ έσχητο δώσειν, ἅς, ἐπειδὴ ἐπανῆλθεν ἐς Λιβύην, ἀπαι‐64
5τούντων ἐκείνων ὁ Λιβυκὸς Καρχηδονίοις ἐξῆπτο πόλε‐ μος, ἐν ᾧ πολλὰ μὲν πρὸς αὐτῶν Λιβύων ἔπαθον οἱ Καρχηδόνιοι, Σαρδόνα δὲ Ῥωμαίοις ἔδοσαν ποινὴν ὧν ἐς τοὺς ἐμπόρους αὐτῶν ἡμαρτήκεσαν ἐν τῷδε τῷ
Iber
.

16

Λιβυκῷ πολέμῳ. ὑπαγόντων οὖν ἐπὶ τοῖσδε τὸν Βάρκαν τῶν ἐχθρῶν ἐς κρίσιν, ὡς αἴτιον τῇ πατρίδι τοσῶνδε συμφορῶν γενόμενον, θεραπεύσας ὁ Βάρκας τοὺς πο‐ λιτευομένους, ὧν ἦν δημοκοπικώτατος Ἀσρούβας, ὁ
5τὴν αὐτοῦ Βάρκα θυγατέρα ἔχων, τάς τε δίκας δι‐ εκρούετο καὶ Νομάδων τινὸς κινήματος γενομένου στρατηγὸς ἔπραξεν ἐπ’ αὐτοὺς αἱρεθῆναι μετὰ Ἄννω‐ νος τοῦ Μεγάλου λεγομένου, ἔτι τὰς εὐθύνας τῆς προ‐
Iber
.

17

τέρας στρατηγίας ὀφείλων. παυομένου δὲ τοῦ πολέμου καὶ Ἄννωνος ἐπὶ διαβολαῖς ἐς Καρχηδόνα μεταπέμπτου γενομένου, μόνος ὢν ἐπὶ τῷ στρατῷ καὶ τὸν κηδε‐ στὴν Ἀσρούβαν ἔχων οἱ συνόντα, διῆλθεν ἐπὶ Γά‐
5δειρα καὶ τὸν πορθμὸν ἐς Ἰβηρίαν περάσας ἐλεηλάτει τὰ Ἰβήρων οὐδὲν ἀδικούντων, ἀφορμὴν αὑτῷ ποιού‐
Iber
.

18

μενος ἀποδημίας τε καὶ ἔργων καὶ δημοκοπίας (ὅσα γὰρ λάβοι, διῄρει καὶ τὰ μὲν ἐς τὸν στρατὸν ἀνάλι‐ σκεν, ἵνα προθυμότερον αὐτῷ συναδικοῖεν, τὰ δ’ ἐς αὐτὴν ἔπεμπε Καρχηδόνα, τὰ δὲ τοῖς ὑπὲρ αὐτοῦ πολι‐
Iber
.

19

τευομένοις διεδίδου), μέχρι Ἰβήρων αὐτὸν οἵ τε βασι‐ λεῖς συστάντες οἱ κατὰ μέρος καὶ ὅσοι ἄλλοι δυνατοί, κτείνουσιν ὧδε· ξύλων ἁμάξας ἄγοντες, αἷς βοῦς ὑπ‐
Iber
.

20

έζευξαν, εἵποντο ταῖς ἁμάξαις ὡπλισμένοι. τοῖς δὲ Λίβυ‐ σιν ἰδοῦσιν εὐθὺς μὲν ἐνέπιπτεν γέλως, οὐ συνιεῖσι τοῦ στρατηγήματος· ὡς δ’ ἐν χερσὶν ἐγένοντο, οἱ μὲν
Ἴβηρες αὐταῖς βουσὶν ἐξῆψαν τὰς ἁμάξας καὶ ἐξώτρυ‐65
5ναν ἐς τοὺς πολεμίους, τὸ δὲ πῦρ σκιδναμένων τῶν
Iber
.

21

βοῶν πάντῃ φερόμενον ἐτάρασσε τοὺς Λίβυας. καὶ τῆς τάξεως διαλυθείσης οἱ μὲν Ἴβηρες αὐτοῖς ἐπι‐ δραμόντες αὐτόν τε τὸν Βάρκαν καὶ πολὺ πλῆθος ἀμυ‐ νομένων ἐπ’ αὐτῷ διέφθειραν.
Iber
.

22

οἱ δὲ Καρχηδόνιοι, τοῖς κέρδεσιν ἤδη τοῖς ἐξ Ἰβη‐ ρίας ἀρεσκόμενοι, στρατιὰν ἄλλην ἔπεμπον ἐς Ἰβηρίαν καὶ στρατηγὸν ἁπάντων ἀπέφηναν Ἀσρούβαν, τὸν τοῦ
Iber
.

23

Βάρκα κηδεστήν, ὄντα ἐν Ἰβηρίᾳ. ὃ δὲ Ἀννίβαν, τὸν οὐ πολὺ ὕστερον ἀοίδιμον ἐπὶ στρατηγίαις παῖδά τε ὄντα τοῦ Βάρκα καὶ τῆς γυναικός οἱ γιγνόμενον ἀδελφόν, ἔχων ἐν Ἰβηρίᾳ, νέον ὄντα καὶ φιλοπόλεμον
Iber
.

24

καὶ ἀρέσκοντα τῷ στρατῷ, ὑποστράτηγον ἀπέφηνε. καὶ τῆς τ’ Ἰβηρίας τὰ πολλὰ πειθοῖ προσήγετο, πιθανὸς ὢν ὁμιλῆσαι, ἔς τε τὰ βίας δεόμενα τῷ μειρακίῳ χρώ‐ μενος προῆλθεν ἀπὸ τῆς ἑσπερίου θαλάσσης ἐς τὸ
5μεσόγεων ἐπὶ Ἴβηρα ποταμόν, ὃς μέσην που μάλιστα τέμνων τὴν Ἰβηρίαν καὶ τῆς Πυρήνης ἀφεστὼς ὁδὸν
Iber
.

25

ἡμερῶν πέντε ἐξίησιν ἐς τὸν βόρειον ὠκεανόν. Ζα‐ κανθαῖοι δέ, ἄποικοι Ζακυνθίων, ἐν μέσῳ τῆς τε
Πυρήνης καὶ τοῦ ποταμοῦ τοῦ Ἴβηρος ὄντες, καὶ ὅσοι ἄλλοι Ἕλληνες περί τε τὸ καλούμενον Ἐμπόριον καὶ66
5εἴ πῃ τῆς Ἰβηρίας ᾤκουν ἀλλαχοῦ, δείσαντες ὑπὲρ
Iber
.

26

σφῶν ἐπρέσβευον ἐς Ῥώμην. καὶ ἡ σύγκλητος οὐκ ἐθέλουσα τὰ Καρχηδονίων ἐπαίρεσθαι πρέσβεις ἐς
Iber
.

27

Καρχηδόνα ἔπεμπε. καὶ συνέβησαν ἀμφότεροι ὅρον εἶναι Καρχηδονίοις τῆς ἀρχῆς τῆς ἐν Ἰβηρίᾳ τὸν Ἴβηρα ποταμὸν καὶ μήτε Ῥωμαίους τοῖς πέραν τοῦδε τοῦ ποταμοῦ πόλεμον ἐκφέρειν, Καρχηδονίων ὑπηκόοις
5οὖσι, μήτε Καρχηδονίους ἐπὶ πολέμῳ τὸν Ἴβηρα δια‐ βαίνειν, Ζακανθαίους δὲ καὶ τοὺς ἄλλους ἐν Ἰβηρίᾳ Ἕλληνας αὐτονόμους καὶ ἐλευθέρους εἶναι. καὶ τάδε ταῖς συνθήκαις ταῖς Ῥωμαίων καὶ Καρχηδονίων προσ‐ εγράφη.
Iber
.

28

Ἀσρούβαν δ’ ἐπὶ τοῖσδε Ἰβηρίαν τὴν ὑπὸ Καρχη‐ δονίοις καθιστάμενον ἀνὴρ δοῦλος, οὗ τὸν δεσπότην
Iber
.

29

ὠμῶς διεφθάρκει, λαθὼν ἐν κυνηγεσίοις ἀναιρεῖ. καὶ τόνδε μὲν Ἀννίβας ἐλεγχθέντα δεινῶς αἰκισάμενος διέφθειρε· ἡ στρατιὰ δὲ τὸν Ἀννίβαν, καίπερ ὄντα κομιδῇ νέον, ἀρέσκοντα δ’ ἰσχυρῶς, στρατηγὸν ἀπ‐
5έδειξαν αὑτῶν· καὶ ἡ Καρχηδονίων βουλὴ συνέθετο.
Iber
.

30

ὅσοι δὲ τοῦ Βάρκα διαπολιτευταὶ τὴν Βάρκα τε καὶ Ἀσρούβα δύναμιν ἐδεδοίκεσαν, ὡς ἔμαθον αὐτοὺς τεθνεῶτας, Ἀννίβα κατεφρόνουν ὡς νέου καὶ τοὺς ἐκείνων φίλους τε καὶ στασιώτας ἐδίωκον ἐπὶ τοῖς ἐκεί‐
Iber
.

31

νων ἐγκλήμασιν. ὅ τε δῆμος ἅμα τοῖς κατηγοροῦσιν ἐγίγνετο, μνησικακῶν τοῖς διωκομένοις τῆς βαρύτητος
τῆς ἐπὶ Βάρκα τε καὶ Ἀσρούβα· καὶ τὰς δωρεὰς ἐκέ‐ λευον αὐτούς, ὅσας μεγάλας Ἀσρούβας τε καὶ Βάρ‐67
5κας αὐτοῖς ἐπεπόμφεσαν, ἐς τὸ κοινὸν ἐσενεγκεῖν ὡς
Iber
.

32

ἐκ τῶν πολεμίων πεπορισμένας. οἳ δ’ ἐπέστελλον τῷ Ἀννίβᾳ, σφίσιν τε ἐπικουρεῖν δεόμενοι καὶ διδάσκον‐ τες, ὅτι καὶ αὐτὸς ἔσοιτο τοῖς πατρῴοις ἐχθροῖς εὐκατα‐ φρόνητος, εἰ τοὺς ἐν τῇ πατρίδι συνεργεῖν αὐτῷ δυ‐
Iber
.

33

ναμένους ὑπερίδοι. ὃ δὲ καὶ ταῦτα προεώρα καὶ τὰς ἐκείνων δίκας ἀρχὴν 〈τῆσ〉 ἐφ’ ἑαυτὸν οὖσαν ἐπιβουλῆς· οὐδ’ ἠξίου τὴν ἔχθραν, ὥσπερ ὁ πατὴρ καὶ ὁ κηδεστής, ἐσαεὶ καὶ μετὰ φόβου διαφέρειν οὐδ’ ἐπὶ τῷ Καρχη‐
5δονίων κουφόνῳ μέχρι παντὸς εἶναι, ῥᾳδίως ἐς εὐερ‐
Iber
.

34

γέτας πρὸς ἀχαριστίαν τρεπομένων. ἐλέγετο δὲ καὶ παῖς ὢν ἔτι ὑπὸ τοῦ πατρὸς ὁρκωθῆναι ἐπὶ ἐμπύρων ἄσπειστος ἐχθρὸς ἔσεσθαι Ῥωμαίοις, ὅτε ἐς πολιτείαν παρέλθοι. διὰ δὴ ταῦτ’ ἐπενόει, μεγάλοις καὶ χρονίοις
5πράγμασι τὴν πατρίδα περιβαλὼν καὶ καταστήσας ἐς ἀσχολίας καὶ φόβους, τὸ ἑαυτοῦ καὶ τὰ τῶν φίλων ἐν
Iber
.

35

ἀδεεῖ θέσθαι. Λιβύην μὲν οὖν εὐσταθοῦσαν ἑώρα καὶ Ἰβήρων, ὅσα ὑπήκοα ἦν· εἰ δὲ πρὸς Ῥωμαίους πόλεμον αὖθις ἀναρριπίσειεν, οὗ μάλιστα ἐπεθύμει, ἐδόκει Καρχηδονίους μὲν ἐν φροντίσι καὶ φόβοις ἔσεσθαι
5μακροῖς, αὐτὸς δέ, εἴτε κατορθώσειεν, ἐπὶ κλέους ἀθανάτου γενήσεσθαι, τὴν πατρίδα τῆς οἰκουμένης [γῆς] ἄρχουσαν ἀποφήνας (οὐ γὰρ εἶναί τινας ἀντιμάχους αὐτοῖς ἔτι ἐπὶ Ῥωμαίοις), εἴτε καὶ πταίσειε, μεγάλην καὶ ὣς τὸ ἐγχείρημα αὐτῷ δόξαν οἴσειν.
Iber
.

36

ἀρχὴν δ’ ὑπολαμβάνων ἔσεσθαι λαμπράν, εἰ τὸν Ἴβηρα διαβαίη, Τορβολήτας, οἳ γείτονές εἰσι Ζακαν‐ θαίων, ἀνέπεισε τῶν Ζακανθαίων παρὰ οἷ καταβοᾶν ὡς τήν τε χώραν αὐτῶν ἐπιτρεχόντων καὶ πολλὰ σφᾶς68
Iber
.

37

ἄλλα ἀδικούντων. οἳ δ’ ἐπείθοντο. καὶ πρέσβεις αὐτῶν ὁ Ἀννίβας ἐς Καρχηδόνα ἔπεμπεν αὐτός τε ἐν ἀπορ‐ ρήτοις ἔγραφε Ῥωμαίους τὴν ὑπὸ Καρχηδονίοις Ἰβη‐ ρίαν ἀναπείθειν ἀπὸ Καρχηδονίων ἀφίστασθαι καὶ
5Ζακανθαίους Ῥωμαίοις ταῦτα συμπράσσειν. ὅλως τε τῆς ἀπάτης οὐ μεθίει πολλὰ τοιαῦτα ἐπιστέλλων, ἕως ἡ βουλὴ προσέταξεν αὐτῷ πράσσειν ἐς Ζακανθαίους,
Iber
.

38

ὅ τι δοκιμάσειεν. ὃ δ’ ἐπεὶ τῆς ἀφορμῆς ἐλάβετο, Τορ‐ βολήτας αὖθις ἔπραξεν ἐντυχεῖν οἱ κατὰ τῶν Ζακαν‐ θαίων καὶ Ζακανθαίων μετεπέμπετο πρέσβεις. οἳ δὲ ἀφίκοντο μέν, κελεύοντος δὲ τοῦ Ἀννίβου λέγειν ἑκατέρους
5ἐφ’ ἑαυτοῦ, περὶ ὧν διαφέρονται, Ῥωμαίοις ἔφασαν
Iber
.

39

ἐπιτρέψειν τὴν δίκην. ὃ μὲν δὴ ταῦτ’ εἰπόντας ἀπέπεμπεν ἀπὸ τοῦ στρατοπέδου καὶ τῆς ἐπιούσης νυκτὸς παντὶ τῷ στρατῷ τὸν Ἴβηρα διαβὰς τὴν χώραν ἐπόρθει καὶ τῇ πόλει μηχανήματα ἐφίστη. ἑλεῖν δ’ οὐ δυνάμενος
5ἀπετάφρευε καὶ περιετείχιζε καὶ φρούρια πολλὰ περιθεὶς
Iber
.

40

ἐκ διαστημάτων ἐπεφοίτα. Ζακανθαῖοι δὲ αἰφνιδίῳ κακῷ καὶ ἀκαταγγέλτῳ συμπεσόντες ἐπρέσβευον ἐς
Ῥώμην. καὶ ἡ σύγκλητος αὐτοῖς συνέπεμπε πρέσβεις, οἳ πρῶτον μὲν Ἀννίβαν ἔμελλον ὑπομνήσειν τῶν συγκει‐69
5μένων, οὐ πειθομένου δὲ ἐς Καρχηδόνα πλευσεῖσθαι
Iber
.

41

κατ’ αὐτοῦ. τούτοις τοῖς πρέσβεσι πλεύσασιν ἐς Ἰβη‐ ρίαν καὶ ἐς τὸ στρατόπεδον ἀπὸ θαλάσσης ἀναβαί‐ νουσιν ὁ Ἀννίβας ἀπηγόρευσε μὴ προσιέναι. καὶ οἳ μὲν ἀπέπλευσαν ἐπὶ Καρχηδόνος σὺν τοῖς πρέσβεσιν
5τοῖς Ζακανθαίων καὶ τῶν συνθηκῶν ἀνεμίμνησκον αὐτούς· Καρχηδόνιοι δὲ ᾐτιῶντο τοὺς Ζακανθαίους
Iber
.

42

πολλὰ τοὺς ὑπηκόους σφῶν ἀδικεῖν. καὶ Ζακανθαίων οἱ πρέσβεις ἐς δίκην αὐτοὺς προυκαλοῦντο ἐπὶ Ῥω‐ μαίων κριτῶν· οἳ δ’ οὐκ ἔφασαν χρῄζειν δίκης, ἀμύ‐
Iber
.

43

νεσθαι δυνάμενοι. ὧν ἐς Ῥώμην ἀπαγγελθέντων, οἳ μὲν ἐκέλευον ἤδη συμμαχεῖν τοῖς Ζακανθαίοις, οἳ δ’ ἐπεῖχον ἔτι, λέγοντες οὐ συμμάχους αὐτοὺς ἐν ταῖς συνθήκαις σφῶν, ἀλλ’ αὐτονόμους καὶ ἐλευθέρους ἀνα‐
5γεγράφθαι, ἐλευθέρους δὲ ἔτι καὶ τοὺς πολιορκουμέ‐
Iber
.

44

νους εἶναι. καὶ ἐκράτησεν ἡ γνώμη. Ζακανθαῖοι δέ, ἐπειδὴ τὰ Ῥωμαίων ἀπέγνωσαν καὶ ὁ λιμὸς σφᾶς ἐπίεζε καὶ Ἀννίβας περιεκάθητο συνεχῶς (εὐδαίμονα γὰρ καὶ πολύχρυσον ἀκούων εἶναι τὴν πόλιν οὐκ ἀνίει τῆς
5πολιορκίας), τὸν μὲν χρυσὸν καὶ ἄργυρον, ὅσος ἦν δημόσιός τε καὶ ἰδιωτικός, ἀπὸ κηρύγματος ἐς τὴν ἀγορὰν συνήνεγκαν καὶ μολύβδῳ καὶ χαλκῷ συνεχώ‐
Iber
.

45

νευσαν, ὡς ἀχρεῖον Ἀννίβᾳ γενέσθαι, αὐτοὶ δ’, ἐν χερ‐ σὶν ἑλόμενοί τι παθεῖν μᾶλλον ἢ ὑπὸ τοῦ λιμοῦ, ἐξ‐ έδραμον ἔτι νυκτὸς ἐπὶ τὰ φρούρια τὰ τῶν Λιβύων, ἀναπαυομένων ἔτι καὶ οὐδὲν τοιοῦτον [δ’] ὑπονοούντων·
5ὅθεν αὐτοὺς ἀνισταμένους τε ἐξ εὐνῆς καὶ σὺν θορύβῳ μόλις ὁπλιζομένους, ἔστι δ’ οὓς ἤδη καὶ μαχομένους,
διέφθειρον. μακροῦ δὲ τοῦ ἀγῶνος γενομένου, Λιβύων70
Iber
.

46

μὲν ἀπώλοντο πολλοί, Ζακανθαῖοι δὲ πάντες. αἱ δὲ γυναῖκες, ἀπὸ τοῦ τείχους ὁρῶσαι τὸ τέλος τῶν ἀνδρῶν, αἳ μὲν ἐρρίπτουν ἑαυτὰς κατὰ τῶν τεγῶν, αἳ δ’ ἀνήρ‐ των, αἳ δὲ καὶ τὰ τέκνα προκατέσφαζον. καὶ τοῦτο
5τέλος ἦν Ζακανθαίοις, πόλει τε μεγάλῃ καὶ δυνατῇ
Iber
.

47

γενομένῃ. Ἀννίβας δ’, ὡς ἔμαθε περὶ τοῦ χρυσοῦ, τοὺς μὲν ὑπολοίπους καὶ ἔτι ἡβῶντας αὐτῶν αἰκιζό‐ μενος διέφθειρεν ὑπὸ ὀργῆς, τὴν δὲ πόλιν ὁρῶν ἐπι‐ θάλασσόν τε καὶ Καρχηδόνος οὐ μακρὰν καὶ χώρας
5ἄρχουσαν ἀγαθῆς ᾤκιζεν αὖθις καὶ Καρχηδονίων ἄποικον ἀπέφαινεν· ἣν νῦν οἶμαι Καρχηδόνα καλεῖ‐ σθαι τὴν Σπαρταγενῆ.
Iber
.

48

Ῥωμαῖοι δὲ πρέσβεις ἐς Καρχηδόνα ἔπεμπον, οἷς εἴρητο ἐξαιτεῖν παρὰ Καρχηδονίων Ἀννίβαν ὡς ἐς τὰς συνθήκας ἁμαρτόντα, εἰ μὴ κοινὸν ἡγοῦνται τὸ ἔργον· ἢν δὲ μὴ διδῶσιν, εὐθέως αὐτοῖς πόλεμον
Iber
.

49

προαγορεύειν. καὶ οἳ μὲν ἔπραξαν ὧδε καὶ τὸν πόλε‐ μον αὐτοῖς, οὐκ ἐκδιδοῦσι τὸν Ἀννίβαν, ἐπήγγειλαν· λέγεται δ’ οὕτω γενέσθαι. ὁ μὲν πρεσβευτὴς αὐτοῖς γελώμενος ἔφη, τὸν κόλπον ἐπιδεικνύς· “ἐνταῦθ’ ὑμῖν,
5ὦ Καρχηδόνιοι, καὶ τὴν εἰρήνην καὶ τὸν πόλεμον φέρω·
Iber
.

50

ὑμεῖς δ’, ὁπότερα αἱρεῖσθε, λάβετε”. οἳ δ’ ἔφασαν· “σὺ μὲν οὖν, ἃ βούλει, δίδου”. προτείναντος δὲ τὸν πόλε‐ μον ἐξεβόησαν ὁμοῦ πάντες· “δεχόμεθα”. καὶ εὐθὺς
ἐπέστελλον τῷ Ἀννίβᾳ πᾶσαν ἤδη τὴν Ἰβηρίαν ἀδεῶς71
Iber
.

51

ἐπιτρέχειν ὡς τῶν σπονδῶν λελυμένων. ὃ μὲν δὴ τὰ ἔθνη τὰ ἀγχοῦ πάντα ἐπιὼν ὑπήγετο, ἢ πείθων ἢ δεδιττόμενος ἢ καταστρεφόμενος, καὶ στρατιὰν πολλὴν συνέλεγεν, τὴν μὲν χρείαν οὐχ ὑποδεικνύς, ἐς δὲ τὴν
Iber
.

52

Ἰταλίαν ἐπινοῶν ἐμβαλεῖν, Γαλάταις τε διεπρεσβεύετο καὶ τὰς διόδους τῶν Ἀλπείων ὀρῶν κατεσκέπτετο καὶ διῆλθεν, Ἀσρούβαν τὸν ἀδελφὸν ἐν Ἰβηρίᾳ ...
Iber
.

53

... 〈ἐν Ἰβηρίᾳ〉 σφίσι καὶ Λιβύῃ τὸν πόλεμον ἔσε‐ σθαι (οὐ γὰρ δὴ μὴ Λίβυές ποτε ἐς τὴν Ἰταλίαν ἐσ‐ βάλωσιν, οὐδ’ ὑπενόουν), Τιβέριον μὲν Σεμπρώνιον Λόγγον ἐπὶ νεῶν ἑκατὸν ἑξήκοντα σὺν δύο στρατοῦ
5τέλεσιν ἐς Λιβύην ἐξέπεμπον (καὶ ὅσα Λόγγος τε καὶ οἱ λοιποὶ Ῥωμαίων στρατηγοὶ περὶ Λιβύην ἔπραξαν,
Iber
.

54

ἐν τῇ Καρχηδονιακῇ βύβλῳ συγγέγραπται), Πούπλιον δὲ Κορνήλιον Σκιπίωνα ἔστελλον ἐς Ἰβηρίαν ἐπὶ νεῶν ἑξήκοντα μετὰ πεζῶν μυρίων καὶ ἱππέων ἑπτακοσίων καὶ πρεσβευτὴν αὐτῷ συνέπεμπον Γναῖον Κορνήλιον
Iber
.

55

Σκιπίωνα τὸν ἀδελφόν. τούτοιν ὁ μὲν Πούπλιος παρὰ Μασσαλιωτῶν ἐμπόρων πυθόμενος Ἀννίβαν διὰ τῶν Ἀλπείων ὀρῶν ἐς τὴν Ἰταλίαν ὑπερβάντα, δείσας, μὴ ἀδοκήτως τοῖς Ἰταλιώταις ἐπιπέσοι, παραδοὺς Γναίῳ
5τῷ ἀδελφῷ τὴν ἐν Ἰβηρίᾳ στρατιὰν διέπλευσεν ἐπὶ
Iber
.

56

πεντήρους ἐς Τυρρηνίαν. καὶ ὅσα ἔπραξεν ἐν τῇ Ἰτα‐
λίᾳ οὗτός τε καὶ ὅσοι μετ’ αὐτὸν ἄλλοι στρατηγοὶ τοῦδε τοῦ πολέμου ἐγένοντο, ἕως Ἀννίβαν ἑκκαιδε‐ κάτῳ μόλις ἔτει τῆς Ἰταλίας ἐξήλασαν, ἡ ἑξῆς βίβλος72
5ὑποδείκνυσιν, ἣ τὰ ἔργα Ἀννίβου τὰ ἐν Ἰταλίᾳ πάντα περιλαμβάνει καὶ παρ’ αὐτὸ λέγεται Ῥωμαϊκῶν Ἀννι‐ βαϊκή.
Iber
.

57

Γναῖος δὲ οὐδέν, ὅ τι καὶ εἰπεῖν, ἔπραξεν 〈ἐν〉 τοῖς Ἴβηρσι, πρὶν αὐτῷ Πούπλιον τὸν ἀδελφὸν ἐπανελθεῖν· Ῥωμαῖοι γάρ, ληγούσης τῆς ἀρχῆς τῷ Πουπλίῳ, πρὸς μὲν Ἀννίβαν ἐς τὴν Ἰταλίαν τοὺς μετὰ τὸν Πούπλιον
5ὑπάτους ἐξέπεμψαν, αὐτὸν δ’ ἀνθύπατον ἀποφήναντες
Iber
.

58

ἐς Ἰβηρίαν αὖθις ἔστειλαν. καὶ ἀπὸ τοῦδε οἱ δύο Σκι‐ πίωνες τὸν ἐν Ἰβηρίᾳ πόλεμον διέφερον, Ἀσρούβου σφίσιν ἀντιστρατηγοῦντος, μέχρι Καρχηδόνιοι μὲν ὑπὸ Σύφακος, τοῦ τῶν Νομάδων δυνάστου, πολεμούμενοι
5τὸν Ἀσρούβαν καὶ μέρος τῆς ὑπ’ αὐτῷ στρατιᾶς μετ‐ επέμψαντο, τῶν δ’ ὑπολοίπων οἱ Σκιπίωνες εὐ‐
Iber
.

59

μαρῶς ἐκράτουν. καὶ πολλαὶ τῶν πόλεων ἐς αὐτοὺς ἑκοῦσαι μετετίθεντο· καὶ γὰρ ἤστην πιθανωτάτω στρα‐
Iber
.

60

τηγῆσαί τε καὶ προσαγαγέσθαι. θέμενοι δ’ οἱ Καρχη‐ δόνιοι πρὸς Σύφακα εἰρήνην αὖθις ἐξέπεμπον εἰς Ἰβη‐ ρίαν Ἀσρούβαν μετὰ πλέονος στρατοῦ καὶ ἐλεφάντων τριάκοντα καὶ σὺν αὐτῷ ἄλλους δύο στρατηγούς,
5Μάγωνά τε καὶ Ἀσρούβαν ἕτερον, ὃς Γέσκωνος ἦν υἱός. καὶ χαλεπώτερος ἦν τοῖς Σκιπίωσιν ὁ πόλεμος
Iber
.

61

ἀπὸ τοῦδε, ἐκράτουν δὲ καὶ ὥς. καὶ πολλοὶ μὲν τῶν Λιβύων, πολλοὶ δὲ τῶν ἐλεφάντων ἐφθάρησαν, μέχρι χειμῶνος ἐπιλαβόντος οἱ μὲν Λίβυες ἐχείμαζον ἐν Τυρ‐
διτανίᾳ, τῶν δὲ Σκιπιώνων ὁ μὲν Γναῖος ἐν Ὀρσῶνι,73
Iber
.

62

ὁ δὲ Πούπλιος ἐν Καστολῶνι. ἔνθα αὐτῷ προσιὼν ὁ Ἀσρούβας ἀπηγγέλθη· καὶ προελθὼν τῆς πόλεως μετ’ ὀλίγων ἐς κατασκοπὴν στρατοπέδου ἔλαθε πλησιάσας τῷ Ἀσρούβᾳ, καὶ αὐτὸν ἐκεῖνος καὶ τοὺς σὺν αὐτῷ
Iber
.

63

πάντας ἱππεῦσι περιδραμὼν ἀπέκτεινεν. ὁ δὲ Γναῖος οὐδέν τι προμαθὼν ἐς τὸν ἀδελφὸν ἐπὶ σῖτον ἔπεμπε στρατιώτας, οἷς ἕτεροι Λιβύων συντυχόντες ἐμάχοντο. καὶ πυθόμενος ὁ Γναῖος ἐξέδραμεν, ὡς εἶχεν, μετὰ τῶν
5εὐζώνων ἐπ’ αὐτούς. οἳ δὲ τούς τε προτέρους ἀνῃρή‐ κεσαν ἤδη καὶ τὸν Γναῖον ἐδίωκον, ἕως ἐσέδραμεν ἔς τινα πύργον. καὶ τὸν πύργον ἐνέπρησαν οἱ Λίβυες, καὶ ὁ Σκιπίων κατεκαύθη μετὰ τῶν συνόντων.
Iber
.

64

οὕτω μὲν οἱ Σκιπίωνες ἀπέθανον ἄμφω, ἄνδρες ἐς πάντα ἀγαθοὶ γενόμενοι· καὶ αὐτοὺς ἐπεπόθησαν
Iber
.

65

Ἴβηρες, ὅσοι δι’ αὐτοὺς ἐς Ῥωμαίους μετέθεντο. πυθό‐ μενοι δ’ οἱ ἐν ἄστει βαρέως τε ἤνεγκαν καὶ Μάρ‐ κελλον ἐκ Σικελίας ἄρτι ἀφιγμένον καὶ σὺν αὐτῷ Κλαύδιον ἐπὶ νεῶν ... ἐξέπεμπον ἐς Ἰβηρίαν μετὰ
5χιλίων ἱππέων καὶ πεζῶν μυρίων καὶ χορηγίας ἱκανῆς.
Iber
.

66

οὐδενὸς δὲ λαμπροῦ παρὰ τῶνδε γιγνομένου τὰ Λι‐
βύων ὑπερηύξητο, καὶ πᾶσαν σχεδὸν Ἰβηρίαν εἶχον, ἐς βραχὺ Ῥωμαίων ἐν τοῖς ὄρεσι τοῖς Πυρηναίοις74
Iber
.

67

κατακεκλῃσμένων. πάλιν οὖν οἱ ἐν ἄστει πυνθανό‐ μενοι μᾶλλον ἐταράσσοντο· καὶ φόβος ἦν, μὴ Ἀννίβου πορθοῦντος τὰ πρόσω τῆς Ἰταλίας καὶ οἵδε οἱ Λίβυες ἐς τὰ ἕτερα αὐτῆς ἐσβάλοιεν. ὅθεν οὐδ’ ἀποσχέσθαι
5τῆς Ἰβηρίας βουλομένοις αὐτοῖς δυνατὸν ἦν, δέει τοῦ μὴ καὶ τόνδε τὸν πόλεμον ἐς τὴν Ἰταλίαν ἐπαγαγέ‐
Iber
.

68

σθαι. προύγραφον οὖν ἡμέραν, ἐν ᾗ χειροτονήσουσιν στρατηγὸν εἰς Ἰβηρίαν. καὶ οὐδενὸς παραγγέλλοντος ἔτι πλείων ἐγίγνετο φόβος, καὶ σιωπὴ σκυθρωπὸς ἐπεῖχε τὴν ἐκκλησίαν, ἐς οὗ Κορνήλιος Σκιπίων, ὁ Πουπλίου
5Κορνηλίου τοῦ ἀναιρεθέντος ἐν Ἴβηρσιν υἱός, νέος μὲν ὢν κομιδῇ (τεσσάρων γὰρ καὶ εἴκοσιν ἐτῶν ἦν), σώφρων δὲ καὶ γενναῖος εἶναι νομιζόμενος, ἐς τὸ μέσον ἐλθὼν ἐσεμνολόγησεν ἀμφί τε τοῦ πατρὸς καὶ ἀμφὶ τοῦ θείου καὶ τὸ πάθος αὐτῶν ὀδυράμενος ἐπεῖπεν
10οἰκεῖος εἶναι τιμωρὸς ἐκ πάντων πατρὶ καὶ θείῳ καὶ
Iber
.

69

πατρίδι. ἄλλα τε πολλὰ ἀθρόως καὶ λάβρως ὥσπερ ἔνθους ἐπαγγειλάμενος, οὐκ Ἰβηρίαν λήψεσθαι μόνην, ἀλλ’ ἐπ’ αὐτῇ καὶ Λιβύην καὶ Καρχηδόνα, τοῖς μὲν ἔδοξε κουφολογῆσαι νεανικῶς, τὸν δὲ δῆμον ἀνέλαβε
5κατεπτηχότα (χαίρουσι γὰρ ἐπαγγελίαις οἱ δεδιότες) καὶ ᾑρέθη στρατηγὸς ἐς Ἰβηρίαν ὡς πράξων τι τῆς
Iber
.

70

εὐτολμίας ἄξιον. οἱ πρεσβύτεροι δ’ αὐτὴν οὐκ εὐτολ‐ μίαν, ἀλλὰ προπέτειαν ἐκάλουν. καὶ ὁ Σκιπίων αἰ‐ σθόμενος ἐς ἐκκλησίαν αὖθις αὐτοὺς συνεκάλει τε καὶ
Iber
.

71

ἐσεμνύνετο ὅμοια· καὶ τὴν ἡλικίαν εἰπὼν οὐδὲν ἐμ‐ ποδών οἱ γενήσεσθαι προυκαλεῖτο ὅμως, εἴ τις ἐθέλοι
τῶν πρεσβυτέρων τὴν ἀρχὴν παραλαβεῖν ἑκόντος αὐ‐75
Iber
.

72

τοῦ παραδιδόντος. οὐδενὸς δ’ ἑλομένου μᾶλλον ἐπαι‐ νούμενός τε καὶ θαυμαζόμενος ἐξῄει μετὰ μυρίων πεζῶν καὶ ἱππέων πεντακοσίων· οὐ γὰρ ἐνεχώρει πλέονα στρατὸν ἐξάγειν, Ἀννίβου δῃοῦντος τὴν Ἰταλίαν. ἔλαβεν
5δὲ καὶ χρήματα καὶ παρασκευὴν ἄλλην καὶ ναῦς μα‐ κρὰς ὀκτὼ καὶ εἴκοσι, μεθ’ ὧν ἐς Ἰβηρίαν διέπλευσε.
Iber
.

73

παραλαβών τε τὴν ἐκεῖ στρατιὰν καὶ οὓς ἦγεν ἐς ἓν συναγαγὼν ἐκάθηρε καὶ διελέχθη καὶ τοῖσδε μεγαλη‐ γόρως. δόξα τε διέδραμεν ἐς ὅλην αὐτίκα τὴν Ἰβηρίαν, βαρυνομένην τε τοὺς Λίβυας καὶ τῶν Σκιπιώνων τὴν
5ἀρετὴν ἐπιποθοῦσαν, ὅτι στρατηγὸς αὐτοῖς ἥκοι Σκιπίων ὁ Σκιπίωνος κατὰ θεόν. οὗ δὴ καὶ αὐτὸς αἰσθανό‐
Iber
.

74

μενος ὑπεκρίνετο πάντα ποιεῖν πειθόμενος θεῷ. πυνθανό‐ μενος δ’, ὅτι οἱ ἐχθροὶ σταθμεύουσι μὲν ἐν τέσσαρσι στρατοπέδοις, μακρὰν διεστηκότες ἀπ’ ἀλλήλων, ἀνὰ δισμυρίους καὶ πεντακισχιλίους πεζοὺς καὶ ἱππέας
5πεντακοσίους ἐπὶ δισχιλίοις, τὴν δὲ παρασκευὴν τῶν τε χρημάτων καὶ σίτου καὶ ὅπλων καὶ βελῶν καὶ νεῶν καὶ αἰχμαλώτων καὶ ὁμήρων τῶν ἐξ ὅλης Ἰβηρίας ἔχουσιν ἐν τῇ πρότερον μὲν Ζακάνθῃ, τότε δὲ ἤδη Καρχηδόνι, καὶ φρουρὸς αὐτῶν ἐστι Μάγων μετὰ μυρίων
Iber
.

75

Καρχηδονίων, ἔκρινε πρῶτον ἐς τούτους ἐπιδραμεῖν διά τε τὴν ὀλιγότητα τοῦ στρατοῦ τοῦ μετὰ Μάγωνος καὶ τὸ μέγεθος τῆς παρασκευῆς καὶ ὡς ὁρμητήριον ἀσφαλὲς ἐκ γῆς καὶ θαλάσσης ἕξων ἐπὶ ὅλην τὴν
5Ἰβηρίαν πόλιν ἀργυρεῖα καὶ χώραν εὐδαίμονα καὶ πλοῦ‐ τον πολὺν ἔχουσαν καὶ τὸν διάπλουν ἐς Λιβύην βρα‐
χύτατον.76
Iber
.

76

ὃ μὲν δὴ τοσοῖσδε λογισμοῖς ἐπαιρόμενος, οὐδενὶ προειπών, ὅπῃ χωρήσειν ἔμελλεν, ἡλίου δύναντος ἦγε τὴν στρατιὰν δι’ ὅλης τῆς νυκτὸς ἐπὶ τὴν Καρχηδόνα. καὶ αὐτὴν ἅμα ἕῳ τῶν Λιβύων καταπλαγέντων περι‐
5ταφρεύσας ἐς τὴν ἐπιοῦσαν ἡμέραν ἡτοιμάζετο, κλί‐ μακάς τε καὶ μηχανὰς πάντῃ περιτιθεὶς χωρὶς ἑνὸς μέρους, ᾗ τὸ μὲν τεῖχος ἦν βραχύτατον, ἕλος δ’ αὐτῷ καὶ θάλασσα προσέκλυζε καὶ δι’ αὐτὸ καὶ οἱ φύλακες
Iber
.

77

ἀμελῶς εἶχον. νυκτὸς δὲ πάντα πληρώσας βελῶν καὶ λίθων καὶ τοῖς λιμέσι τῆς πόλεως ναῦς ἐπιστήσας, ἵνα μὴ αἱ νῆες αὐτὸν αἱ τῶν πολεμίων διαφύγοιεν (ὑπὸ γὰρ δὴ μεγαλοψυχίας ἤλπιζε πάντως αἱρήσειν
5τὴν πόλιν), πρὸ ἕω τὴν στρατιὰν ἀνεβίβαζεν ἐπὶ τὰς μηχανάς, τοὺς μὲν ἄνωθεν ἐγχειρεῖν κελεύων τοῖς πολεμίοις, τοὺς δὲ κάτω τὰς μηχανὰς ὠθεῖν ἐς τὸ
Iber
.

78

πρόσω. Μάγων δὲ τοὺς μὲν μυρίους ἐπέστησεν ταῖς πύλαις ὡς ἐκπηδήσοντας, ὅτε καιρὸς εἴη, μετὰ μόνων ξιφῶν (οὐ γὰρ εἶναι δόρασιν ἐν στενῷ χρῆσθαι), τοὺς δ’ ἄλλους ἐς τὰς ἐπάλξεις ἀνῆγε. καὶ πολλὰ καὶ ὅδε
5μηχανήματα καὶ λίθους καὶ βέλη καὶ καταπέλτας ἐπι‐
Iber
.

79

στήσας εἴχετο τοῦ ἔργου προθύμως. γενομένης δὲ βοῆς καὶ παρακελεύσεως ἑκατέρωθεν, οὐδέτεροι μὲν ὁρμῆς καὶ προθυμίας ἐνέλειπον, [καὶ] λίθους τε καὶ βέλη καὶ ἀκόντια ἀφιέντες, οἳ μὲν ἀπὸ χειρῶν, οἳ δ’
5ἀπὸ μηχανῶν, οἳ δ’ ἀπὸ σφενδόνης, εἴ τέ τις ἦν ἄλλη παρασκευὴ καὶ δύναμις, ἐχρῶντο προθύμως ἅπασιν·
Iber
.

80

ἐκακοπάθει δὲ τὰ τοῦ Σκιπίωνος, καὶ οἱ μύριοι Καρ‐ χηδονίων, οἳ περὶ τὰς πύλας ἦσαν, ἐκδραμόντες σὺν τοῖς ξίφεσι γυμνοῖς ἐνέπιπτον ἐς τοὺς τὰ μηχανήματα ὠθοῦντας καὶ πολλὰ μὲν ἔδρων, οὐχ ἥσσω δ’ ἀντ‐
5έπασχον, μέχρι τῷ φιλοπόνῳ καὶ ταλαιπώρῳ τὰ Ῥω‐77
Iber
.

81

μαίων ὑπανίστατο. καὶ μεταβολῆς γενομένης οἵ τε ἐπὶ τῶν τειχῶν ἔκαμνον ἤδη, καὶ αἱ κλίμακες αὐτοῖς προσ‐ επέλαζον. οἱ δὲ ξιφήρεις τῶν Καρχηδονίων ἐς τὰς πύλας ἐσέτρεχον καὶ ἀποκλῄσαντες αὐτὰς ἀνεπήδων
Iber
.

82

ἐπὶ τὰ τείχη. καὶ τοῖς Ῥωμαίοις αὖθις ἦν ὁ πόνος πολύς τε καὶ χαλεπός, ἐς οὗ Σκιπίων ὁ στρατηγὸς πάντῃ περιθέων τε καὶ βοῶν καὶ παρακαλῶν εἶδε περὶ με‐ σημβρίαν, ᾗ τὸ βραχὺ τεῖχος ἦν καὶ τὸ ἕλος προσ‐
5έκλυζε, τὴν θάλασσαν ὑποχωροῦσαν· ἄμπωτις γὰρ ἐφήμερός ἐστιν. καὶ ὁ κλύδων ἐπῄει μὲν ἐς μαστούς,
Iber
.

83

ὑπεχώρει δ’ ἐς μέσας κνήμας. ὅπερ ὁ Σκιπίων τότε ἰδὼν καὶ περὶ τῆς φύσεως αὐτοῦ πυθόμενος, ὡς ἔχοι τὸ λοιπὸν τῆς ἡμέρας, πρὶν ἐπανελθεῖν τὸ πέλαγος, ἔθει πάντῃ βοῶν· “νῦν ὁ καιρός, ὦ ἄνδρες, νῦν ὁ σύμ‐
5μαχός μοι θεὸς ἀφῖκται. πρόσιτε τῷ μέρει τῷδε τοῦ τείχους. ἡ θάλασσα ἡμῖν ὑποκεχώρηκε. φέρετε τὰς
Iber
.

84

κλίμακας, ἐγὼ δ’ ἡγήσομαι.” καὶ πρῶτος ἁρπάσας τινὰ τῶν κλιμάκων μετέφερέν τε καὶ ἀνέβαινεν, οὔπω τινὸς ἀναβάντος ἄλλου, μέχρι περισχόντες αὐτὸν οἵ τε ὑπασπισταὶ καὶ ἡ ἄλλη στρατιὰ τόνδε μὲν ἐπέσχον,
5αὐτοὶ δὲ πολλὰς ὁμοῦ κλίμακας προσετίθεσάν τε καὶ
Iber
.

85

ἀνεπήδων. βοῆς δὲ καὶ ὁρμῆς ἑκατέρωθεν γενομένης καὶ ποικίλων ἔργων καὶ παθῶν, ἐκράτησαν ὅμως οἱ Ῥωμαῖοι καὶ πύργων τινῶν ἐπέβησαν ὀλίγων, οἷς ὁ Σκιπίων σαλπικτὰς καὶ βυκανιστὰς ἐπιστήσας ἐξοτρύ‐
5νειν ἐκέλευσε καὶ θορυβεῖν ὡς τῆς πόλεως εἰλημμένης
Iber
.

86

ἤδη. ἕτεροί τε περιθέοντες ὁμοίως διετάρασσον, καὶ καθαλόμενοί τινες ἀνέῳξαν τῷ Σκιπίωνι τὰς πύλας· ὃ
δ’ εἰσεπήδησε μετὰ τῆς στρατιᾶς δρόμῳ. καὶ τῶν ἔνδον οἳ μὲν ἐς τὰς οἰκίας ἀπεδίδρασκον, ὁ δὲ Μάγων78
Iber
.

87

τοὺς μυρίους ἐς τὴν ἀγορὰν συνεκάλει. ταχὺ δὲ καὶ τούτων κατακοπέντων ἐς τὴν ἄκραν σὺν ὀλίγοις ἀν‐ εχώρει. τοῦ δὲ Σκιπίωνος καὶ ἐπὶ τὴν ἄκραν εὐθὺς ἐπιόντος, οὐδὲν ἔτι δρᾶν σὺν ἡττημένοις τε καὶ κατ‐
5επτηχόσιν ἔχων ἐνεχείρισεν ἑαυτὸν τῷ Σκιπίωνι.
Iber
.

88

ὃ δὲ τόλμῃ καὶ τύχῃ πόλιν εὐδαίμονα καὶ δυνατὴν ἑλὼν ἡμέρᾳ μιᾷ, τετάρτῃ τῆς ἐπ’ αὐτὴν ἀφίξεως, ἐπῆρτο μεγάλως καὶ μᾶλλον ἐδόκει κατὰ θεὸν ἕκαστα δρᾶν· αὐτός τε οὕτως ἐφρόνει καὶ οὕτως ἐλογοποίει καὶ τότε
Iber
.

89

καὶ ἐς τὸν ἔπειτα βίον, ἀρξάμενος ἐξ ἐκείνου. πολ‐ λάκις γοῦν ἐς τὸ Καπιτώλιον ἐσῄει μόνος καὶ τὰς θύρας ἐπέκλειεν ὥσπερ τι παρὰ τοῦ θεοῦ μανθάνων. καὶ νῦν ἔτι τὴν εἰκόνα τὴν Σκιπίωνος ἐν ταῖς πομπαῖς μόνου
5προφέρουσιν ἐκ τοῦ Καπιτωλίου, τῶν δ’ ἄλλων ἐξ
Iber
.

90

ἀγορᾶς φέρονται. τότε δ’ εἰρηνικὸν ὁμοῦ καὶ πολεμικὸν ταμιεῖον παραλαβὼν ὅπλα τε πολλὰ ἐν αὐτῷ καὶ βέλη καὶ μηχανήματα καὶ νεωσοίκους καὶ ναῦς μακρὰς τρεῖς καὶ τριάκοντα καὶ σῖτον καὶ ἀγορὰν ποικίλην καὶ ἐλέφαντα
5καὶ χρυσὸν καὶ ἄργυρον, τὸν μὲν ἐν σκεύεσι πεποιημένον, τὸν δὲ ἐπίσημον, τὸν δὲ ἀσήμαντον, ὅμηρά τε Ἰβήρων καὶ αἰχμάλωτα καὶ ὅσα Ῥωμαίων αὐτῶν προείληπτο, ἔθυε τῆς ἐπιούσης καὶ ἐθριάμβευε καὶ τὴν στρατιὰν ἐπῄνει καὶ τῇ πόλει μετὰ τὴν στρατιὰν ἐδημηγόρει τῶν
10τε Σκιπιώνων αὐτοὺς ἀναμνήσας ἀπέλυε τοὺς αἰχμαλώ‐
Iber
.

91

τους εἰς τὰ ἴδια, θεραπεύων τὰς πόλεις. ἀριστεῖα δ’ ἐδίδου τῷ μὲν ἐς τὸ τεῖχος ἀναβάντι πρώτῳ μέγιστα, τῷ δ’ ἑξῆς τὰ ἡμίσεα τούτων, τῷ δὲ τρίτῳ τὰ τρίτα καὶ
τοῖς ἄλλοις κατὰ λόγον. τὰ δὲ λοιπὰ ἐς Ῥώμην ἔπεμψεν79
5ἐπὶ τῶν εἰλημμένων νεῶν, ὅσα χρυσὸς ἢ ἄργυρος ἦν
Iber
.

92

ἢ ἐλέφας. ἡ μὲν δὴ πόλις ἔθυεν ἐπὶ τρεῖς ἡμέρας, ὡς τῆς πατρῴας εὐπραξίας ἐκ πόνων πολλῶν αὖθις ἀνα‐ κυπτούσης, ἡ δὲ Ἰβηρία καὶ οἱ ἐν αὐτῇ Φοίνικες κατ‐ επεπλήγεσαν τῷ μεγέθει καὶ τάχει τοῦ τολμήματος.
Iber
.

93

ὃ δὲ φρουρὰν μὲν Καρχηδόνι ἐπέστησε καὶ τὸ τεῖχος ἐκέλευσε τὸ παρὰ τὴν ἄμπωτιν ἐς ὕψος ἐγεῖραι· τὴν δ’ ἄλλην Ἰβηρίαν αὐτός τε ἐπιὼν καὶ τοὺς φίλους ἐς ἕκαστα περιπέμπων ὑπήγετο καὶ τἆλλα τὰ ἀντέχοντα ἐβιάζετο.
Iber
.

94

Καρχηδονίων δ’ οἱ στρατηγοί, δύο ὄντε λοιπὼ καὶ δύο Ἀσρούβα, ὁ μὲν τοῦ Ἀμίλχαρος πορρωτάτω παρὰ Κελτίβηρσιν ἐξενολόγει, ὁ δὲ τοῦ Γέσκωνος ἐς μὲν τὰς πόλεις τὰς ἔτι βεβαίους περιέπεμπεν, ἀξιῶν Καρχηδο‐
5νίοις ἐμμένειν ὡς στρατιᾶς ἐλευσομένης αὐτίκα ἀπείρου τὸ πλῆθος, Μάγωνα δ’ ἕτερον ἐς τὰ πλησίον περιέπεμπεν ξενολογεῖν, ὁπόθεν δυνηθείη, καὶ αὐτὸς ἐς τὴν Λέρσα γῆν † τῶν ἀφισταμένων ἐνέβαλεν καί τινα αὐτῶν πόλιν
Iber
.

95

ἔμελλεν πολιορκήσειν. ἐπιφανέντος δ’ αὐτῷ τοῦ Σκιπίωνος ἐς Βαιτύκην ὑπεχώρει καὶ πρὸ τῆς πόλεως ἐστρατο‐ πέδευεν· ἔνθα τῆς ἐπιούσης εὐθὺς ἡσσᾶτο, καὶ τὸν χάρακα αὐτοῦ καὶ τὴν Βαιτύκην ἔλαβεν ὁ Σκιπίων.
Iber
.

96

ὃ δὲ τὴν στρατιὰν τὴν Καρχηδονίων τὴν ἔτι οὖσαν ἐν Ἰβηρίᾳ συνέλεγεν ἐς Καρμώνην πόλιν, ὡς ὁμοῦ πᾶσιν ἀμυνούμενος τὸν Σκιπίωνα. καὶ αὐτῷ συνῆλθον πολλοὶ μὲν Ἰβήρων, οὓς Μάγων ἦγεν, πολλοὶ δὲ Νομάδων, ὧν80
Iber
.

97

ἦρχε Μασανάσσης. καὶ τούτων ὁ μὲν Ἀσρούβας μετὰ τῶν πεζῶν ὑπὸ χάρακι ἐστρατοπέδευεν, ὁ δὲ Μασανάσσης καὶ ὁ Μάγων ἱππαρχοῦντες αὐτῷ προηυλίζοντο τοῦ
Iber
.

98

στρατοπέδου. ὧδε δὲ ἔχουσιν αὐτοῖς ὁ Σκιπίων τοὺς ἰδίους ἱππέας ἐπιδιῄρει καὶ Λαίλιον μὲν ἐπὶ Μάγωνα ἔπεμπεν,
Iber
.

99

αὐτὸς δ’ ἐπὶ Μασανάσσην ἐτράπετο. μέχρι μὲν οὖν τινος ἦν ἐν ἀγῶνι καὶ πόνῳ δυσχερεῖ, τῶν Νομάδων αὐτὸν ἀκοντιζόντων τε καὶ ὑποχωρούντων, εἶτ’ αὖθις ἐπελαυνόν‐ των· ὡς δὲ παρήγγειλεν ὁ Σκιπίων ἀμεταστρεπτὶ διώκειν
5αὐτούς, τὰ δόρατα προβαλόντας, οὐκ ἔχοντες ἀναστρο‐ φὴν οἱ Νομάδες κατέφυγον ἐς τὸ στρατόπεδον. καὶ ὁ Σκιπίων ἀποσχὼν δέκα σταδίους ἐστρατοπέδευσεν εὐ‐
Iber
.

100

σταθῶς, ᾗπερ ἐβούλετο. ἦν δὲ ἡ μὲν τῶν ἐχθρῶν σύμ‐ πασα δύναμις ἑπτακισμύριοι πεζοὶ καὶ ἱππεῖς πεν‐ τακισχίλιοι καὶ ἐλέφαντες ἓξ καὶ τριάκοντα· Σκιπίωνι δὲ τούτων οὐδὲ τριτημόριον ἦν. διὸ καὶ μέχρι τινὸς
5ἐνεδοίαζε καὶ μάχης οὐ κατῆρχε, ἀλλ’ ἀκροβολισμοῖς
Iber
.

101

ἐχρῆτο μόνοις. ἐπεὶ δ’ ἐπέλειπεν αὐτὸν ἡ ἀγορὰ καὶ λιμὸς ἥπτετο τοῦ στρατοῦ, ἀναζεῦξαι μὲν οὐκ εὐπρε‐ πὲς ἡγεῖτο εἶναι Σκιπίων· θυσάμενος δὲ καὶ εὐθὺς ἐπὶ ταῖς θυσίαις τὴν στρατιὰν ἐς ἐπήκοον ἐλάσας καὶ81
5τὸ βλέμμα καὶ τὸ σχῆμα διαθεὶς πάλιν ὥσπερ ἔνθους, ἔφη τὸ δαιμόνιον ἥκειν τὸ σύνηθες αὑτῷ καὶ καλεῖν ἐπὶ τοὺς πολεμίους· χρῆναι δὲ θαρρεῖν θεῷ μᾶλλον ἢ πλήθει στρατοῦ· καὶ γὰρ τῶν πρότερον ἔργων κατὰ
Iber
.

102

θεόν, οὐ κατὰ πλῆθος κρατῆσαι. ἔς τε πίστιν τῶν λεγο‐ μένων τὰ ἱερὰ παραφέρειν ἐς τὸ μέσον ἐκέλευε τοὺς μάντεις. καὶ λέγων ὁρᾷ τινας οἰωνοὺς πετομένους, οὓς μεθ’ ὁρμῆς καὶ βοῆς αὐτόθεν ἐπιστραφεὶς ἐδείκνυέν τε
5καὶ ἔλεγεν, ὅτι οἱ σύμβολα νίκης οἱ θεοὶ καὶ τάδε ἔπεμψαν.
Iber
.

103

συνεκινεῖτο δὲ πρὸς αὐτὰ ἐνθέως ὁρῶν καὶ βοῶν· καὶ ἡ στρατιὰ πᾶσα ἐς τὰς ἐκείνου φαντασίας, περιφερομένου δεῦρο κἀκεῖσε, συνεπεστρέφετο, καὶ πάντες ὡς ἐπὶ
Iber
.

104

νίκην ἕτοιμον ἠρεθίζοντο. ὃ δ’ ἐπεὶ πᾶν εἶχεν, ὅσον τι καὶ ἐβούλετο, οὐκ ἀνέθετο οὐδ’ εἴασε τὴν ὁρμὴν ἐκλυθῆναι, ἀλλ’ ὡς ἔτι ὢν θεόληπτος ἔφη δεῖν ἐπὶ τοῖσδε τοῖς ση‐ μείοις εὐθὺς ἀγωνίσασθαι. καὶ φαγόντας ἐκέλευεν ὁπλί‐
5σασθαι καὶ ἐπῆγεν ἀδοκήτως τοῖς πολεμίοις, τοὺς μὲν ἱππέας Σιλανῷ, τοὺς δὲ πεζοὺς Λαιλίῳ καὶ Μαρκίῳ
Iber
.

105

παραδούς. Ἀσρούβας δὲ καὶ Μάγων καὶ Μασανάσσης, ἐπιόντος αὐτοῖς τοῦ Σκιπίωνος ἄφνω, σταδίων ὄντων ἐν μέσῳ δέκα μόνων, ἄσιτον οὖσαν ἔτι τὴν στρατιὰν
Iber
.

106

ὥπλιζον μετὰ σπουδῆς καὶ θορύβου καὶ βοῆς. γενομένης
δὲ ὁμοῦ πεζομαχίας τε καὶ ἱππομαχίας οἱ μὲν ἱππῆς οἱ τῶν Ῥωμαίων ἐκράτουν ὑπὸ τῆς αὐτῆς μηχανῆς, ἀμεταστρεπτὶ τοὺς Νομάδας διώκοντες, ὑποχωρεῖν εἰθι‐82
5σμένους καὶ ἐπελαύνειν· οἷς τὰ ἀκόντια διὰ τὴν ἐγγύ‐ τητα οὐδὲν ἦν ἔτι χρήσιμα· οἱ πεζοὶ δ’ ἐπονοῦντο ὑπὸ τοῦ πλήθους τῶν Λιβύων καὶ ἡττῶντο δι’ ὅλης ἡμέρας.
Iber
.

107

οὐδὲ τοῦ Σκιπίωνος αὐτοὺς ἐπιθέοντός τε καὶ παρα‐ καλοῦντος μετετίθεντο, μέχρι τὸν ἵππον Σκιπίων τῷ παιδὶ παραδοὺς καὶ παρά τινος ἀσπίδα λαβὼν ἐξέδραμεν, ὡς εἶχε, μόνος ἐς τὸ μεταίχμιον, κεκραγώς· “ἐπικουρεῖτε,
Iber
.

108

ὦ Ῥωμαῖοι, κινδυνεύοντι ὑμῶν τῷ Σκιπίωνι”. τότε γὰρ οἳ μὲν ἐγγὺς ὁρῶντες, οἷ κινδύνου φέρεται, οἳ δὲ πόρρω πυνθανόμενοι καὶ πάντες ὁμοίως αἰδούμενοί τε καὶ περὶ τῷ στρατηγῷ δεδιότες ἐσέδραμον ἐς τοὺς πολεμίους μετ’
5ἀλαλαγμοῦ καὶ βίας, ἣν οὐκ ἐνεγκόντες οἱ Λίβυες ἐνέδω‐ καν, ἐπιλειπούσης αὐτοὺς ἅμα τῆς δυνάμεως ὑπὸ τῆς ἀσιτίας περὶ ἑσπέραν· καὶ πολὺς αὐτῶν δι’ ὀλίγου τότε
Iber
.

109

φόνος ἐγίγνετο. τοῦτο μὲν δὴ τέλος ἦν Σκιπίωνι τῆς περὶ Καρμώνην μάχης, ἐπισφαλοῦς ἐς πολὺ γενομένης. ἀπέθα‐ νον δ’ ἐν αὐτῇ Ῥωμαίων μὲν ὀκτακόσιοι, τῶν δὲ πολε‐ μίων μύριοι καὶ πεντακισχίλιοι.
Iber
.

110

μετὰ δὲ τοῦθ’ οἱ μὲν Λίβυες ὑπεχώρουν ἀεὶ μετὰ σπουδῆς, ὁ δὲ Σκιπίων αὐτοῖς εἵπετο, βλάπτων τι καὶ
Iber
.

111

λυπῶν, ὁσάκις καταλάβοι. ὡς δ’ οἳ μὲν ὀχυρόν τι χωρίον προύλαβον, ἔνθα καὶ ὕδωρ ἦν ἄφθονον καὶ ἀγορὰ καὶ οὐδὲν ἄλλο ἢ πολιορκεῖν αὐτοὺς ἔδει, Σκιπίωνα δ’ ἤπειγον ἕτεραι χρεῖαι, Σιλανὸν μὲν ἀπέλιπε τούσδε πολιορκεῖν,
Iber
.

112

αὐτὸς δ’ ἐπῄει τὴν ἄλλην Ἰβηρίαν καὶ ὑπήγετο. Λιβύων δὲ
τῶν ὑπὸ Σιλανοῦ πολιορκουμένων αὖθις ὑποχωρούντων, ἕως ἐπὶ τὸν πορθμὸν ἀφικόμενοι ἐς Γάδειρα ἐπέρασαν, ὁ Σιλανός, ὅσα δυνατὸν ἦν, βλάψας ἀνεζεύγνυεν ἐς83
Iber
.

113

Καρχηδόνα πρὸς Σκιπίωνα. Ἀσρούβαν δὲ τὸν Ἀμίλχαρος περὶ τὸν βόρειον ὠκεανὸν στρατιὰν ἔτι συλλέγοντα ὁ ἀδελφὸς Ἀννίβας ἐκάλει κατὰ σπουδὴν ἐς τὴν Ἰταλίαν ἐσβαλεῖν. ὃ δέ, ἵνα λάθοι τὸν Σκιπίωνα, παρὰ τὸν βόρειον
5ὠκεανὸν τὴν Πυρήνην ἐς Γαλάτας ὑπερέβαινεν, μεθ’ ὧν ἐξενολογήκει Κελτιβήρων.
Iber
.

114

καὶ ὁ μὲν Ἀσρούβας ὧδε ἐς τὴν Ἰταλίαν τῶν Ἰταλῶν ἀγνοούντων ἠπείγετο· Λεύκιος δ’ ἀπὸ Ῥώμης ἐπανιὼν ἔφραζε τῷ Σκιπίωνι, ὅτι αὐτὸν οἱ ἐν ἄστει Ῥωμαῖοι
Iber
.

115

διανοοῦνται στρατηγὸν ἐς Λιβύην ἀποστέλλειν. ὃ δὲ τοῦδε αὐτοῦ μάλιστα ἐπιθυμῶν ἐκ πολλοῦ καὶ ἐλπίζων ὧδε ἔσεσθαι Λαίλιον ἐπὶ νεῶν πέντε προύπεμπεν ἐς Λιβύην πρὸς τὸν δυνάστην Σύφακα, δωρεάς τε φέροντα
5καὶ τῶν Σκιπιώνων ὑπόμνησιν τῆς ἐς αὐτὸν Σύφακα φιλίας καὶ δέησιν Ῥωμαίοις, ἂν ἐπίωσι, συλλαμβάνειν. ὃ δὲ ὑπέσχετό τε ποιήσειν καὶ τὰ δῶρα ἔλαβεν καὶ
Iber
.

116

ἀντέπεμψεν ἕτερα. αἰσθανόμενοι δὲ τούτων οἱ Καρχηδόνιοι καὶ αὐτοὶ περὶ συμμαχίας ἐπρεσβεύοντο παρὰ τὸν Σύφακα. καὶ ὁ Σκιπίων, πυνθανόμενός τε καὶ μέγα ποιούμενος ἐπὶ Καρχηδονίοις προλαβεῖν καὶ βεβαιώσα‐
5σθαι Σύφακα, ᾔει πρὸς αὐτὸν ἐπὶ νεῶν δύο σὺν τῷ
Iber
.

117

Λαιλίῳ. καὶ αὐτῷ καταγομένῳ οἱ πρέσβεις τῶν Καρ‐ χηδονίων, ἔτι ὄντες παρὰ τῷ Σύφακι, ναυσὶν αἷς εἶχον84
Iber
.

118

μακραῖς ἐπανήγοντο, λαθόντες τὸν Σύφακα. ἀλλ’ ὃ μὲν ἱστίῳ χρώμενος παρέπλευσεν αὐτοὺς ἀδεῶς καὶ κατήχθη, ὁ δὲ Σύφαξ ἐξένιζεν ἀμφοτέρους καὶ τῷ Σκιπίωνι συν‐ θέμενος ἰδίᾳ καὶ πίστεις παρασχὼν ἀπέπεμπε καὶ τοὺς
5Καρχηδονίους ἐφεδρεύοντας αὖθις αὐτῷ κατεῖχεν, ἕως
Iber
.

119

ἐν βεβαίῳ τῆς θαλάσσης γένοιτο ὁ Σκιπίων. παρὰ μὲν δὴ τοσοῦτον ἦλθε κινδύνου Σκιπίων, καταγόμενός τε καὶ 〈ἀνα〉πλέων· λέγεται δ’ ἐν Σύφακος ἑστιώμενος συγκατακλιθῆναι τῷ Ἀσρούβᾳ καὶ αὐτὸν ὁ Ἀσρούβας
5περὶ πολλῶν ἐρόμενος καταπλαγῆναι τῆς σεμνότητος καὶ πρὸς τοὺς φίλους εἰπεῖν, ὅτι μὴ μόνον πολεμῶν οὗτος ὁ ἀνήρ, ἀλλὰ καὶ ἑστιώμενος φοβερὸς εἴη.
Iber
.

120

τῷ δ’ αὐτῷ χρόνῳ Μάγωνί τινες Κελτιβήρων καὶ Ἰβήρων ἔτι ἐμισθοφόρουν, ὧν αἱ πόλεις ἐς Ῥωμαίους μετετέθειντο· καὶ ὁ Μάρκιος αὐτοῖς ἐπιθέμενος χιλίους μὲν καὶ πεντακοσίους διέφθειρεν, οἱ δὲ λοιποὶ διέφυγον
Iber
.

121

αὐτὸν ἐς τὰς πόλεις. ἑτέρους δὲ ἑπτακοσίους ἱππέας καὶ πεζοὺς ἑξακισχιλίους, Ἄννωνος αὐτῶν ἡγουμένου, συνήλα‐ σεν ἐς λόφον, ὅθεν ἀποροῦντες ἁπάντων ἐπρεσβεύοντο
Iber
.

122

πρὸς τὸν Μάρκιον περὶ σπονδῶν. ὃ δ’ ἐκέλευεν αὐτοὺς Ἄννωνα καὶ τοὺς αὐτομόλους ἐκδόντας αὐτῷ τότε πρεσβεύειν. οἳ μὲν δὴ καὶ τὸν Ἄννωνα στρατηγὸν ὄντα σφῶν συναρπάσαντες, ἔτι τῶν λεγομένων ἀκροώμενον,
5καὶ τοὺς αὐτομόλους παρέδοσαν· ὁ δὲ Μάρκιος ᾔτει καὶ
Iber
.

123

τὰ αἰχμάλωτα. λαβὼν δὲ καὶ ταῦτ’ ἐκέλευεν αὐτοὺς τακτὸν ἀργύριον κατενεγκεῖν ἅπαντας ἔς τι τοῦ πεδίου χωρίον· οὐ γὰρ ἁρμόζειν τὰ ὑψηλότερα τοῖς παρακαλοῦσιν.
Iber
.

124

καταβάντων δ’ ἐς τὸ πεδίον ἔφη· “ἄξια μὲν θανάτου δεδράκατε, οἳ τὰς πατρίδας ἔχοντες ὑφ’ ἡμῖν εἵλεσθε
μετὰ τῶν ἐχθρῶν ἐπ’ αὐτὰς στρατεύειν· δίδωμι δ’ ὑμῖν,85
Iber
.

125

τὰ ὅπλα καταθεῖσιν, ἀπαθέσιν ἀπιέναι.” ἀγανακτη‐ σάντων δ’ εὐθὺς ὁμοῦ πάντων καὶ ἀνακραγόντων οὐκ ἀποθήσεσθαι τὰ ὅπλα μάχη γίγνεται καρτερά. καὶ τὸ μὲν ἥμισυ τῶν Κελτιβήρων πολλὰ δρασάντων κατεκόπη,
Iber
.

126

τὸ δ’ ἥμισυ πρὸς Μάγωνα διεσώθη. ὃ δ’ ἄρτι μὲν ἐς τὸ στρατόπεδον τὸ Ἄννωνος κατεπεπλεύκει ναυσὶν ἑξήκοντα μακραῖς, μαθὼν δὲ τὴν Ἄννωνος συμφορὰν ἐς Γάδειρα διέπλει καὶ λιμῷ κακοπαθῶν περιεσκόπει τὸ
5μέλλον.
Iber
.

127

καὶ Μάγων μὲν ἐπὶ ἀργίας ἦν, Σιλανὸς δ’ ἀπέσταλτο μὲν ὑπὸ τοῦ Σκιπίωνος Κάστακα πόλιν προσαγαγέσθαι, πολεμικῶς δ’ αὐτῷ τῶν Καστακαίων ἐχόντων παρεστρα‐
Iber
.

128

τοπέδευε· καὶ τοῦτο ἐμήνυε τῷ Σκιπίωνι. ὃ δὲ προπέμψας τινὰ παρασκευὴν πολιορκίας εἵπετο· καὶ παροδεύων ἐνέβαλλεν ἐς Ἰλυργίαν πόλιν, ἣ Ῥωμαίων μὲν ἦν φίλη κατὰ τὸν πρότερον Σκιπίωνα, ἀναιρεθέντος δ’ ἐκείνου
5κρύφα μετετέθειτο καὶ στρατιὰν ὑποδεξαμένη Ῥωμαίων
Iber
.

129

ὡς ἔτι φίλη Καρχηδονίοις ἐκδεδώκει. ὧν χάριν ὁ Σκιπίων σὺν ὀργῇ τέσσαρσιν ὥραις ἐξεῖλεν αὐτήν, τρωθεὶς μὲν τὸν αὐχένα, τῆς δὲ μάχης οὐκ ἀνασχών, ἕως ἐκράτησεν. καὶ ἡ στρατιὰ δι’ αὐτόν, οὐδενὸς ἐπικελεύσαντος, ὑπερ‐
5ιδοῦσα τῆς ἁρπαγῆς ἔκτεινον ὁμαλῶς καὶ παιδία καὶ γυναῖκας, μέχρι καὶ τὴν πόλιν αὐτοῖς ἐπικατέσκαψαν.
Iber
.

130

ἀφικόμενος δ’ ἐς τὴν Κάστακα ὁ Σκιπίων τὸν μὲν στρατὸν ἐς τρία διεῖλε καὶ τὴν πόλιν ἐφρούρει, μάχης δ’ οὐκ ἦρχε, διδοὺς ἔτι τοῖς Καστακαίοις μεταγνῶναι· καὶ γὰρ ἤκουεν αὐτοὺς οὕτω φρονεῖν. οἳ δὲ τοῖς φρουροῦσι σφᾶς
5ἐμποδὼν οὖσιν ἐπιθέμενοι καὶ κρατήσαντες ἐνεχείρισαν86
Iber
.

131

τὴν πόλιν τῷ Σκιπίωνι. καὶ τοῖσδε μὲν φρουρὰν ὁ Σκιπίων ἐπέστησε καὶ τὴν πόλιν ἐπέτρεψεν ἑνὶ τῶν Καστακαίων ἐπὶ δόξης ὄντι ἀγαθῆς· αὐτὸς δ’ ἐς Καρχηδόνα ἀνεζεύγνυε, Σιλανὸν καὶ Μάρκιον περιπέμψας ἐπὶ τὸν πορθμὸν δῃοῦν,
5ὅσα δύναιντο.
Iber
.

132

Ἀσταπὰ δ’ ἦν πόλις Καρχηδονίοις αἰεὶ διαμείνασα ὁμαλῶς· οἳ τότε τοῦ Μαρκίου σφᾶς περικαθημένου συγγιγνώσκοντες, ὅτι Ῥωμαῖοι λαβόντες αὐτοὺς ἀνδρα‐ ποδιοῦνται, τὴν περιουσίαν σφῶν ἐς τὴν ἀγορὰν συν‐
5ήνεγκαν καὶ ξύλα περιθέντες αὐτῇ τὰ τέκνα καὶ τὰ
Iber
.

133

γύναια ἐπέβησαν ἐπὶ τὴν ὕλην. πεντήκοντα δὲ σφῶν ὥρκωσαν τοὺς ἀρίστους, ὅταν ἡ πόλις ἁλίσκηται, τὰ γύναια καὶ τοὺς παῖδας ἀνελεῖν καὶ τὸ πῦρ ἅψαι καὶ
Iber
.

134

ἑαυτοὺς ἐπικατασφάξαι. οἳ μὲν δὴ μάρτυρας τῶνδε ποιησάμενοι τοὺς θεοὺς ἐξέδραμον ἐπὶ τὸν Μάρκιον οὐχ ὑφορώμενον οὐδέν, ὅθεν αὐτοῦ τοὺς ψιλοὺς καὶ τοὺς
Iber
.

135

ἱππέας ἐτρέψαντο. ὁπλισαμένης δὲ τῆς φάλαγγος τὰ μὲν τῶν Ἀσταπαίων ἦν ἄριστα, ἐξ ἀπογνώσεως μαχομένων, Ῥωμαῖοι δ’ ὅμως ἐκράτουν αὐτῶν διὰ τὸ πλῆθος· οὐ γὰρ
Iber
.

136

δὴ τῇ γε ἀρετῇ χείρους ἦσαν οἱ Ἀσταπαῖοι. πεσόντων δ’ ἁπάντων οἱ πεντήκοντα τὰς γυναῖκας καὶ τὰ παιδία κατέσφαξαν καὶ τὸ πῦρ ἐγείραντες ἑαυτοὺς ἐπέρριψαν, ἀκερδῆ τοῖς πολεμίοις τὴν νίκην ἐργασάμενοι. ὁ δὲ
5Μάρκιος τὴν ἀρετὴν τῶν Ἀσταπαίων καταπλαγεὶς οὐκ ἐνύβρισεν ἐς τὰ οἰκόπεδα αὐτῶν.
Iber
.

137

μετὰ δὲ τοῦθ’ ὁ μὲν Σκιπίων ἐς ἀρρωστίαν ἐνέπεσεν, καὶ ὁ Μάρκιος αὐτῷ διῴκει τὸ στρατόπεδον· ὅσοι δὲ τῶν στρατιωτῶν ὑπ’ ἀσωτίας ἀναλώκεσαν τὰ πεπορισμένα,
ἡγούμενοι τῶν μὲν πόνων οὐδὲν ἄξιον εὑρῆσθαι παρὰ τὸ87
5μηδὲν ἔχειν, σφετερίζεσθαι δ’ αὑτῶν τὰ ἔργα καὶ τὴν δόξαν Σκιπίωνα, ἀφίσταντο ἀπὸ τοῦ Μαρκίου καὶ ἐφ’
Iber
.

138

ἑαυτῶν ἐστρατοπέδευον. ἔκ τε τῶν φρουρίων αὐτοῖς πολλοὶ συνέτρεχον, καὶ παρὰ Μάγωνός τινες ἀργύριον φέροντες ἔπειθον αὐτοὺς ἐς τὸν Μάγωνα μεταθέσθαι. οἳ δὲ τὸ μὲν ἀργύριον ἔλαβον, στρατηγοὺς δ’ ἀπὸ σφῶν
5ἑλόμενοι καὶ ταξιάρχους καὶ τἆλλα διακοσμηθέντες ἐφ’
Iber
.

139

ἑαυτῶν ἐτάσσοντο καὶ συνώμνυον ἀλλήλοις. πυθόμενος δ’ ὁ Σκιπίων ἐπέστελλεν ἐν μέρει μὲν τοῖς ἀφεστηκόσιν, ὅτι διὰ τὴν νόσον αὐτοὺς οὐκ ἀμείψαιτό πω, ἐν μέρει δὲ τοῖς ἄλλοις, ἵνα μεταπείθωσιν αὐτοὺς πλανωμένους,
5κοινῇ δ’ ἅπασιν ἐπιστολὴν ἄλλην ὡς ἤδη συνηλλαγμένοις, ὅτι αὐτοὺς αὐτίκα ἀμείψεται. καὶ ἐκέλευεν εὐθὺς ἥκειν
Iber
.

140

ἐπὶ σῖτον ἐς Καρχηδόνα. ἀναγινωσκομένων δὲ τούτων οἳ μὲν ὑπώπτευον, οἳ δὲ πιστεύειν ἠξίουν καὶ συνετίθεντο,
Iber
.

141

καὶ πάντες ὥδευον ἐς τὴν Καρχηδόνα ὁμοῦ. προσιόντων δ’ αὐτῶν ὁ Σκιπίων προσέταξε τοῖς συνοῦσίν οἱ βουλευταῖς ἕκαστον τῶν ἐξάρχων τινὰ τῆς στάσεως προσεταιρίσασθαι προσιόντα καὶ ὡς ἀπ’ εὐνοίας διορθοῦντα ὑποδέξασθαί τε
Iber
.

142

καὶ δῆσαι λαθόντα. προσέταξεν δὲ καὶ τοῖς χιλιάρχοις τοὺς πιστοτάτους ἕκαστον ἀφανῶς ἅμα ἕῳ ξιφήρεις ἔχειν καὶ τὰ εὔκαιρα τῆς ἐκκλησίας ἐκ διαστημάτων καταλαβόν‐ τας, ἤν τις ἐπανιστῆται, κατακεντεῖν καὶ κατακαίνειν
Iber
.

143

αὐτίκα ἄνευ παραγγέλματος. αὐτὸς δ’ ἄρτι φαινομένης ἡμέρας ἐπὶ τὸ βῆμα ἐκομίζετο καὶ τοὺς κήρυκας ἐς ἐκ‐ κλησίαν ἐποτρύνειν περιέπεμπεν. οἳ δέ, αἰφνιδίου μὲν αὐτοῖς τοῦ κηρύγματος γενομένου, αἰδούμενοι δ’ ἔτι
5νοσοῦντα τὸν στρατηγὸν σφῶν παρακρατεῖν καὶ νομίζοντες ἐπὶ τὰς ἀμοιβὰς καλεῖσθαι, συνέθεον ὁμοῦ πάντοθεν, οἳ μὲν ἄζωστοι τὰ ξίφη, οἳ δὲ καὶ ἐν χιτῶσι μόνοις, οὐ
Iber
.

144

φθάσαντες οὐδὲ τὴν ἐσθῆτα πᾶσαν ἐπιθέσθαι. Σκιπίων
δέ, φρουρὰν ἔχων ἀμφ’ αὑτὸν ἀφανῆ, πρῶτα μὲν αὐτοῖς ἐπεμέμφετο τῶν γεγονότων, εἶτ’ ἔφη τὴν αἰτίαν ἀναθήσειν μόνοις τοῖς ἄρξασιν, “οὓς ἐγὼ κολάσω δι’ ὑμῶν”. καὶ88
5λέγων ἔτι προσέταξε τοῖς ὑπηρέταις διαστῆσαι τὸ πλῆθος.
Iber
.

145

οἳ μὲν δὴ διίστανον, οἱ δὲ βουλευταὶ τοὺς αἰτίους παρῆγον ἐς τὸ μέσον. ἀναβοησάντων δ’ αὐτῶν καὶ τοὺς συστρα‐ τιώτας βοηθῆσαι σφίσι παρακαλούντων τοὺς ἐπιφθεγ‐
Iber
.

146

γομένους εὐθὺς ἔκτεινον οἱ χιλίαρχοι. καὶ τὸ μὲν πλῆθος, ἐπειδὴ τὴν ἐκκλησίαν φρουρουμένην εἶδεν, ἐφ’ ἡσυχίας ἦν σκυθρωποῦ· ὁ δὲ Σκιπίων, τοὺς εἰς τὸ μέσον παραχθέν‐ τας αἰκισάμενος, καὶ μᾶλλον αὐτῶν τοὺς ἐκβοήσαντας,
5ἐκέλευσε τοὺς αὐχένας ἁπάντων ἐς τοὔδαφος παττάλοις προσδεθέντας ἀποτμηθῆναι καὶ τοῖς ἄλλοις ἀμνηστίαν ἐκήρυξεν διδόναι.
Iber
.

147

ὧδε μὲν τὸ στρατόπεδον καθίστατο τῷ Σκιπίωνι· Ἰνδίβιλις δέ, τῶν συνθεμένων τις αὐτῷ δυναστῶν, στα‐ σιαζούσης ἔτι τῆς Ῥωμαϊκῆς στρατιᾶς κατέδραμέν τι
Iber
.

148

τῆς ὑπὸ τῷ Σκιπίωνι γῆς. καὶ αὐτῷ τοῦ Σκιπίωνος ἐπελάσαντος ὑπέστη μὲν τὸν ἀγῶνα γενναίως καὶ χιλίους καὶ διακοσίους Ῥωμαίων διέφθειρεν, ἀπολομένων δ’ αὐτῷ δισμυρίων ἐδεῖτο προσπέμψας. καὶ ὁ Σκιπίων αὐτὸν
5χρήμασι ζημιώσας συνηλλάσσετο.
Iber
.

149

λαθὼν δὲ καὶ Μασανάσσης Ἀσρούβαν ἐπέρασε τὸν πορθμὸν καὶ φιλίαν τῷ Σκιπίωνι συνθέμενος ὤμοσε συμ‐ μαχήσειν, ἂν ἐς Λιβύην στρατεύῃ. ἔπραξεν δὲ τοῦτο
Iber
.

150

ἀνὴρ ἐς πάντα βέβαιος διὰ τοιάνδε αἰτίαν. Ἀσρούβου τοῦ
τότε οἱ συνόντος στρατηγοῦ θυγάτηρ ἐς γάμον ἐγγε‐ γύητο Μασανάσσῃ· Σύφακα δ’ ἄρα τὸν δυνάστην ἔρως ἔκνιζε τῆς παιδός, καὶ οἱ Καρχηδόνιοι, μέγα ποιούμενοι89
5Σύφακα ἐπὶ Ῥωμαίους προσλαβεῖν, ἔδωκαν αὐτῷ τὴν παῖδα, οὐδὲν τοῦ Ἀσρούβου πυθόμενοι. καὶ τῶνδε πραχθέντων ὁ μὲν Ἀσρούβας αὐτὰ ἐπέκρυπτε, τὸν Μασα‐ νάσσην αἰδούμενος, ὃ δὲ αἰσθόμενος συνέθετο τῷ Σκιπίωνι.
Iber
.

151

Μάγων δ’ ὁ ναύαρχος, ἀπογνοὺς ἀπὸ τῶν παρόντων τὰ ἐν Ἰβηρίᾳ, πλεύσας ἐς Λίγυας καὶ Κελτοὺς ἐξενολόγει.
Iber
.

152

καὶ ὃ μὲν περὶ ταῦτ’ ἦν, καὶ τὰ Γάδειρα ἐκλειφθέντα ὑπὸ τοῦ Μάγωνος οἱ Ῥωμαῖοι παρέλαβον· στρατηγοὺς δὲ Ἰβηρίας ἐτησίους ἐς τὰ ἔθνη τὰ εἰλημμένα ἔπεμπον ἀπὸ τοῦδε ἀρξάμενοι, μικρὸν πρὸ τῆς τετάρτης καὶ τεσ‐
5σαρακοστῆς καὶ ἑκατοστῆς ὀλυμπιάδος, ἁρμοστὰς ἢ
Iber
.

153

ἐπιστάτας αὐτοῖς τῆς εἰρήνης ἐσομένους. καὶ αὐτοῖς ὁ Σκιπίων ὀλίγην στρατιὰν ὡς ἐπὶ εἰρήνῃ καταλιπὼν συνῴκισε τοὺς τραυματίας ἐς πόλιν, ἣν ἀπὸ τῆς Ἰταλίας Ἰταλικὴν ἐκάλεσε· καὶ πατρίς ἐστι Τραϊανοῦ τε καὶ
5Ἀδριανοῦ, τῶν ὕστερον Ῥωμαίοις ἀρξάντων τὴν αὐτο‐
Iber
.

154

κράτορα ἀρχήν. αὐτὸς δ’ ἐς Ῥώμην ἐπὶ στόλου πολλοῦ διέπλει, λαμπρῶς τε κεκοσμημένου καὶ καταγέμοντος αἰχμαλώτων ὁμοῦ καὶ χρημάτων καὶ ὅπλων καὶ λαφύρων
Iber
.

155

ποικίλων. καὶ ἡ πόλις αὐτὸν ἐπιφανῶς ἐξεδέχετο μετὰ δόξης ἀοιδίμου τε καὶ παραλόγου διά τε νεότητα καὶ τα‐ χυεργίαν καὶ μέγεθος εὐπραξίας. οἵ τε φθονοῦντες αὐτῷ τὴν πάλαι κουφολογίαν ὡμολόγουν ἐς ἔργον ἀποβῆναι.
Iber
.

156

καὶ Σκιπίων μὲν θαυμαζόμενος ἐθριάμβευεν, Ἰνδί‐
βιλις δ’ οἰχομένου τοῦ Σκιπίωνος αὖθις ἀφίστατο. καὶ αὐτὸν οἱ στρατηγοὶ τῆς Ἰβηρίας τὸν στρατὸν ἀγείραντες, ὅσος αὐτοῖς ἦν περὶ τὰ φρούρια, καὶ δύναμιν ἄλλην ἀπὸ90
Iber
.

157

τῶν ὑπηκόων συναγαγόντες ἔκτειναν. τοὺς δ’ αἰτίους τῆς ἀποστάσεως ἐς κρίσιν παραγαγόντες θανάτῳ μετ‐ ῆλθον καὶ τὰ ὄντα αὐτοῖς ἐδήμευσαν. τά τε ἔθνη τὰ συναράμενα αὐτῷ χρήμασιν ἐζημίωσαν καὶ τὰ ὅπλα
5αὐτῶν παρείλοντο καὶ ὅμηρα ᾔτησαν καὶ φρουρὰς δυνα‐ τωτέρας αὐτοῖς ἐπέστησαν.
Iber
.

158

καὶ τάδε μὲν ἦν εὐθὺς μετὰ Σκιπίωνα, καὶ ἡ πρώτη Ῥωμαίων ἐς Ἰβηρίαν πεῖρα ἐς τοῦτο ἔληγε· χρόνῳ δ’ ὕστερον, ὅτε Ῥωμαῖοι Κελτοῖς τε τοῖς περὶ Πάδον ἐπο‐ λέμουν καὶ Φιλίππῳ τῷ Μακεδόνι, ἐνεωτέρισαν αὖθις
Iber
.

159

ἐς τὴν ἀσχολίαν αὐτῶν οἱ Ἴβηρες. καὶ αὐτοῖς ἐπεπέμφθη‐ σαν ἐκ Ῥώμης στρατηγοὶ τοῦδε τοῦ πολέμου Σεμπρώνιός τε Τουδιτανὸς καὶ Μᾶρκος Ἕλουιος, μετὰ δ’ ἐκείνους
Iber
.

160

Μινούκιος. καὶ ἐπὶ τούτῳ μείζονος ἔτι τῆς κινήσεως γιγνομένης μετὰ πλέονος δυνάμεως ἐπέμφθη Κάτων, νέος μὲν ὢν ἔτι πάμπαν, αὐστηρὸς δὲ καὶ φιλόπονος συνέσει τε γνώμης καὶ δεινότητι λόγων ἀριπρεπής, ὥστε
5αὐτὸν ἐπὶ τοῖς λόγοις ἐκάλουν οἱ Ῥωμαῖοι Δημοσθένη, πυνθανόμενοι τὸν ἄριστον ἐν τοῖς Ἕλλησι ῥήτορα γε‐
Iber
.

161

γενῆσθαι Δημοσθένη. ὡς δὲ κατέπλευσε τῆς Ἰβηρίας ἐς τὸ καλούμενον Ἐμπόριον ὁ Κάτων, οἱ μὲν πολέμιοι
πάντοθεν ἐπ’ αὐτὸν ἐς τετρακισμυρίους ἀγηγέρατο, ὃ91
Iber
.

162

δ’ ἐπὶ μέν τι τὴν στρατιὰν ἐγύμναζεν, ὡς δ’ ἔμελλε συνενεχθήσεσθαι μάχῃ, τὰς ναῦς, ἃς εἶχεν, ἐς Μασσαλίαν ἀπέπεμψεν καὶ τὸν στρατὸν ἐδίδασκεν οὐ τοῦτ’ εἶναι φοβερόν, ὅτι πλήθει προύχουσιν οἱ πολέμιοι (τὴν γὰρ
5εὐψυχίαν αἰεὶ τοῦ πλέονος ἐπικρατεῖν), ἀλλ’ ὅτι νεῶν ἀποροῦμεν, ὡς οὐκ ἔχειν, εἰ μὴ κρατοῖμεν, οὐδὲ σω‐
Iber
.

163

τηρίαν. ταῦτα εἰπὼν αὐτίκα συνέβαλλεν, οὐκ ἐπελπίσας ὥσπερ ἕτεροι τὸν στρατόν, ἀλλὰ φοβήσας. γενομένης δ’ ἐν χερσὶν τῆς μάχης ἐς πάντα μετεπήδα παρακαλῶν
Iber
.

164

καὶ παροξύνων. ἀκρίτου δ’ αὐτῆς ἐς δείλην ἑσπέραν ἔτι οὔσης καὶ πολλῶν πιπτόντων ἑκατέρωθεν ἔς τινα λόφον ὑψηλὸν μετὰ τριῶν τάξεων ἐφέδρων ἀνέδραμεν, τὸ ἔργον
Iber
.

165

ὁμοῦ πᾶν ἐποψόμενος. ὡς δὲ εἶδε τοὺς μέσους τῶν ἰδίων μάλιστα ἐνοχλουμένους, ὥρμησεν ἐς αὐτοὺς προ‐ κινδυνεύων ἔργῳ τε καὶ βοῇ συνετάραξε τοὺς ἐχθροὺς καὶ
Iber
.

166

πρῶτος κατῆρξε τῆς νίκης. διώξας τε νυκτὸς ὅλης ἐκράτη‐ σεν αὐτῶν τοῦ στρατοπέδου καὶ πολλοὺς ἀπέκτεινεν. ἐπανιόντι δ’ ὡς ἡγεμόνι τῆς νίκης συνήδοντο συμπλεκό‐ μενοι. καὶ μετὰ τοῦτο ἀνέπαυε τὴν στρατιὰν καὶ τὰ
Iber
.

167

λάφυρα ἐπίπρασκεν. πρεσβευόντων δ’ ἐς αὐτὸν ἁπάντων ὅμηρά τε ᾔτησεν ἄλλα καὶ βιβλία ἐσφραγισμένα ἐς ἑκάστους περιέπεμπε καὶ τοὺς φέροντας ἐκέλευεν ἡμέρᾳ μιᾷ πάντας ἀποδοῦναι· καὶ ὥριζε τὴν ἡμέραν τεκμηρά‐
5μενος, ὅτε μάλιστα ἐς τὴν πορρωτάτω πόλιν ἀφίξονται.
Iber
.

168

ἐκέλευεν δ’ ἡ γραφὴ ταῖς ἀρχαῖς τῶν πόλεων ἁπάσαις καθαιρεῖν τὰ τείχη σφῶν αὐτῆς ἡμέρας, ᾗ τὰ γράμματα λάβοιεν· εἰ δὲ ἀνάθοιντο τὴν ἡμέραν, ἀνδραποδισμὸν
Iber
.

169

ἠπείλει. οἳ δ’ ἄρτι μὲν ἡττημένοι μεγάλῃ μάχῃ, ὑπὸ δ’ ἀγνοίας, εἴτε μόνοις, εἴθ’ ἅπασι ταῦτα προσετάχθη, φοβούμενοι μόνοι μὲν ὡς εὐκαταφρόνητοι, μετὰ 〈δὲ〉 τῶν ἄλλων, μὴ μόνοι βραδύνωσι, καιρόν τε οὐκ ἔχοντες92
5περιπέμψαι πρὸς ἀλλήλους καὶ τοὺς στρατιώτας τοὺς ἐληλυθότας μετὰ τῶν γραμμάτων ἐφεστῶτας σφίσιν εὐλαβούμενοι, τὸ σφέτερον ἀσφαλὲς ἕκαστοι προύργου τιθέμενοι, τὰ τείχη καθῄρουν μετὰ σπουδῆς. ἐν ᾧ γὰρ ἅπαξ ὑπακούειν ἐδόκει, καὶ τὸ ταχέως εἰργάσθαι προσ‐
10λαβεῖν ἐφιλοτιμοῦντο.
Iber
.

170

οὕτω μὲν αἱ πόλεις αἱ περὶ Ἴβηρα ποταμὸν μιᾶς ἡμέρας ὑφ’ ἑνὸς στρατηγήματος αὐταὶ τὰ τείχη τὰ ἑαυτῶν καθῄρουν καὶ Ῥωμαίοις ἐς τὸ μέλλον εὐέφοδοι
Iber
.

171

γενόμεναι διέμειναν ἐς πλεῖστον ἐπὶ εἰρήνης· ὀλυμπιάσι δ’ ὕστερον τέσσαρσιν, ἀμφὶ τὰς πεντήκοντα καὶ ἑκατόν, πολλοὶ τῶν Ἰβήρων γῆς ἀποροῦντες ἀπέστησαν ἀπὸ Ῥωμαίων, ἄλλοι τε καὶ Λούσονες, οἳ περὶ τὸν Ἴβηρα
Iber
.

172

ᾤκηνται. στρατεύσας οὖν ἐπ’ αὐτοὺς [ὕπατος] Φούλβιος Φλάκκος ἐνίκα μάχῃ. καὶ πολλοὶ μὲν αὐτῶν κατὰ πόλεις διελύθησαν· ὅσοι δὲ μάλιστα γῆς ἠπόρουν καὶ ἐξ ἄλης ἐβιότευον, ἐς Κομπλέγαν πόλιν συνέφυγον, ἣ νεόκτιστός
Iber
.

173

τε ἦν καὶ ὀχυρὰ καὶ ηὔξετο ταχέως. ὅθεν ὁρμώμενοι τὸν Φλάκκον ἐκέλευον, καταθέντα σφίσιν ὑπὲρ τῶν ἀνῃρημέ‐ νων ἑκάστου σάγον τε καὶ ἵππον καὶ ξίφος, ἀποτρέχειν ἐξ Ἰβηρίας, πρίν τι κακὸν παθεῖν. ὃ δὲ πολλοὺς αὐτοῖς
5ἔφη σάγους οἴσειν καὶ τοῖς πρέσβεσιν αὐτῶν ἑπόμενος
Iber
.

174

τῇ πόλει παρεστρατοπέδευσεν. οἳ δὲ ἀνομοίως ταῖς
ἀπειλαῖς σφῶν αὐτίκα ἀπεδίδρασκον καὶ τὰ τῶν ἐγγὺς βαρβάρων ἐλῄζοντο. χρῶνται δὲ διπλοῖς ἱματίοις παχέσιν, ἀντὶ χλαμύδων αὐτὰ περιπορπώμενοι, καὶ τοῦτο σάγον93
5ἡγοῦνται.
Iber
.

175

Φλάκκῳ μὲν οὖν διάδοχος ἦλθεν ἐπὶ τὴν στρατηγίαν Τιβέριος Σεμπρώνιος Γράκχος. Κάραυιν δὲ πόλιν, ἣ Ῥωμαίων ἦν φίλη, δισμύριοι Κελτιβήρων ἐπολιόρκουν· καὶ ἐπίδοξος ἦν ἁλώσεσθαι, Γράκχου σφόδρα μὲν
5ἐπειγομένου βοηθῆσαι τῇ πόλει, περιιόντος δ’ ἐν κύκλῳ τοὺς πολεμίους καὶ οὐκ ἔχοντος οὐδὲ μηνῦσαι τῇ πόλει
Iber
.

176

περὶ ἑαυτοῦ. τῶν οὖν τις ἰλάρχων, Κομίνιος, ἐνθυμηθεὶς πρὸς ἑαυτὸν καὶ Γράκχῳ τὸ τόλμημα ἀνενεγκών, ἐνεπορπή‐ σατο σάγον Ἰβηρικῶς καὶ λαθὼν ἀνεμίχθη τοῖς χορτο‐ λογοῦσιν τῶν πολεμίων συνεισῆλθέ τε αὐτοῖς ὡς Ἴβηρ
5ἐς τὸ στρατόπεδον καὶ εἰς τὴν Κάραουιν διαδραμὼν
Iber
.

177

ἐμήνυσεν, ὅτι Γράκχος ἐπίοι. οἳ μὲν δὴ διεσώθησαν, ἐγκαρτερήσαντες τῇ πολιορκίᾳ, μέχρι Γράκχος αὐτοῖς ἐπῆλθε μετὰ τρίτην ἡμέραν καὶ οἱ πολιορκοῦντες ἀπαν‐
Iber
.

178

έστησαν· δισμύριοι δ’ ἐκ τῆς Κομπλέγας διέτρεχον ἐς τὸ Γράκχου στρατόπεδον σὺν ἱκετηρίαις καὶ πλησιά‐ σαντες ἀδοκήτως ἐπέθεντο αὐτῷ καὶ συνετάραξαν. ὃ δ’ εὐμηχάνως ἐξέλιπεν αὐτοῖς τὸ στρατόπεδον καὶ ὑπεκρί‐
5νατο φεύγειν· εἶτα διαρπάζουσιν ἐπιστραφεὶς ἐπέπεσέν τε καὶ πλείστους ἔκτεινεν καὶ τῆς Κομπλέγας κατέσχε καὶ
Iber
.

179

τῶν περιοίκων. τοὺς δὲ ἀπόρους συνῴκιζε καὶ γῆν αὐτοῖς διεμέτρει καὶ πᾶσιν ἔθετο τοῖς τῇδε συνθήκας ἀκριβεῖς, καθ’ ἃ Ῥωμαίων ἔσονται φίλοι· ὅρκους τε ὤμοσεν αὐτοῖς καὶ ἔλαβεν, ἐπιποθήτους ἐν τοῖς ὕστερον πολέμοις
5πολλάκις γενομένους. δι’ ἃ καὶ ἐν Ἰβηρίᾳ καὶ ἐν Ῥώμῃ
διώνυμος ἐγένετο ὁ Γράκχος καὶ ἐθριάμβευσε λαμπρῶς.94
Iber
.

180

ἔτεσιν δὲ οὐ πολλοῖς ὕστερον πόλεμος ἄλλος ἠγέρθη περὶ Ἰβηρίαν χαλεπὸς ἐκ τοιᾶσδε προφάσεως. Σεγήδη πόλις ἐστὶ Κελτιβήρων τῶν Βελλῶν λεγομένων μεγάλη τε καὶ δυνατὴ καὶ ἐς τὰς Σεμπρωνίου Γράκχου συν‐
Iber
.

181

θήκας ἐνεγέγραπτο. αὕτη τὰς βραχυτέρας πόλεις ἀν‐ ῴκιζεν ἐς αὑτὴν καὶ τεῖχος ἐς τεσσαράκοντα σταδίους κύκλῳ περιεβάλετο Τίτθους τε ὅμορον γένος ἄλλο
Iber
.

182

συνηνάγκαζεν ἐς ταῦτα. ἡ δὲ σύγκλητος πυθομένη τό τε τεῖχος ἀπηγόρευε τειχίζειν καὶ φόρους ᾔτει τοὺς ὁρι‐ σθέντας ἐπὶ Γράκχου στρατεύεσθαί τε Ῥωμαίοις προσ‐ έτασσε· καὶ γὰρ τοῦθ’ αἱ Γράκχου συνθῆκαι ἐκέλευον.
Iber
.

183

οἳ δὲ περὶ μὲν τοῦ τείχους ἔλεγον ἀπηγορεῦσθαι Κελ‐ τίβηρσιν ὑπὸ Γράκχου μὴ κτίζειν πόλεις, οὐ τειχίζειν τὰς ὑπαρχούσας· τῶν δὲ φόρων καὶ τῆς ξεναγίας ὑπ’ αὐτῶν ἔφασαν Ῥωμαίων ἀφεῖσθαι μετὰ Γράκχον. καὶ τῷ
5ὄντι ἦσαν ἀφειμένοι, δίδωσι δ’ ἡ βουλὴ τὰς τοιάσδε δωρεὰς ἀεὶ προστιθεῖσα κυρίας ἔσεσθαι, μέχρι ἂν αὐτῇ
Iber
.

184

καὶ τῷ δήμῳ δοκῇ. στρατηγὸς οὖν ἐπ’ αὐτοὺς Νωβελίων ἐπέμπετο μετὰ στρατιᾶς οὐ πολὺ τρισμυρίων ἀνδρῶν ἀποδεούσης· ὃν ἐπειδὴ σφίσιν οἱ Σεγηδαῖοι προσιόντα ἔγνωσαν, οὔπω τὸ τεῖχος ἐκτελέσαντες ἔφευγον ἐς
5Ἀρουακοὺς μετὰ παίδων καὶ γυναικῶν καὶ σφᾶς ὑποδέχε‐
Iber
.

185

σθαι τοὺς Ἀρουακοὺς παρεκάλουν. οἳ δ’ ὑποδέχονταί τε
καὶ Κάρον αὐτῶν Σεγηδαίων, πολεμικὸν εἶναι νομιζόμενον, αἱροῦνται στρατηγόν. ὃ δὲ τρίτῃ μετὰ τὴν χειροτονίαν ἡμέρᾳ δισμυρίους πεζοὺς καὶ ἱππέας πεντακισχιλίους ἔς95
5τινα λόχμην ἐνεδρεύσας παροδεύουσι τοῖς Ῥωμαίοις ἐπέθετο καὶ τῆς μάχης ἐπὶ πολὺ ἀγχωμάλου γενομένης ἐκράτει τε λαμπρῶς καὶ Ῥωμαίων τῶν ἐξ ἄστεως ἔκτεινεν ἐς ἑξακισχιλίους, ὡς μέγα τῇ πόλει γενέσθαι τὸ ἀτύχημα.
Iber
.

186

ἀτάκτου δ’ αὐτῷ τῆς διώξεως ἐπὶ τῇ νίκῃ γενομένης οἱ τὰ σκευοφόρα Ῥωμαίων φυλάσσοντες ἱππῆς ἐπέδραμον καὶ Κάρον τε αὐτὸν ἀριστεύοντα ἔκτειναν καὶ ἑτέρους ἀμφ’ αὐτόν, οὐκ ἐλάσσους καὶ οἵδε τῶν ἑξακισχιλίων, μέχρι
Iber
.

187

νὺξ ἐπελθοῦσα διέλυσεν. ἐγίγνετο δὲ ταῦθ’, ὅτε Ῥωμαῖοι τῷ Ἡφαίστῳ τὴν ἑορτὴν ἄγουσιν· ὅθεν οὐδεὶς ἂν ἑκὼν ἄρξειεν ἐξ ἐκείνου μάχης παρὰ τήνδε τὴν ἡμέραν.
Iber
.

188

Ἀρουακοὶ μὲν οὖν εὐθὺς αὐτῆς νυκτὸς ἐς Νομαντίαν, ἣ δυνατωτάτη πόλις ἦν, συνελέγοντο καὶ στρατηγοὺς Ἄμβωνα καὶ Λεύκωνα ᾑροῦντο· Νωβελίων δ’ αὐτοῖς τρισὶν ἡμέραις ὕστερον ἐπελθὼν παρεστρατοπέδευσεν
Iber
.

189

ἀπὸ σταδίων τεσσάρων καὶ εἴκοσιν. παραγενομένων δέ οἱ Νομάδων ἱππέων τριακοσίων, οὓς Μασανάσσης ἐπ‐ επόμφει, καὶ ἐλεφάντων δέκα τὴν στρατιὰν ἐπῆγε τοῖς
Iber
.

190

πολεμίοις, ἄγων ὀπίσω τὰ θηρία λανθάνοντα. καὶ γενο‐ μένης ἐν χερσὶ τῆς μάχης οἱ μὲν ἄνδρες διέστησαν, τὰ δὲ θηρία ἐξεφαίνετο· καὶ οἱ Κελτίβηρες αὐτοί τε καὶ οἱ ἵπποι σφῶν, οὐ πρὶν ἑωρακότες ἐλέφαντας ἐν πολέμοις,
Iber
.

191

ἐθορυβοῦντο καὶ κατέφευγον ἐς τὴν πόλιν. ὃ δὲ καὶ τοῖς τείχεσιν αὐτοὺς ἐπῆγε καὶ ἐμάχετο γενναίως, μέχρι τῶν
ἐλεφάντων τις ἐς τὴν κεφαλὴν λίθῳ μεγάλῳ καταπίπτοντι πληγεὶς ἠγριώθη τε καὶ ἐκβοήσας μέγιστον ἐς τοὺς96
5φίλους ἐπεστρέφετο καὶ ἀνῄρει τὸν ἐν ποσίν, οὐ δια‐
Iber
.

192

κρίνων ἔτι φίλιον ἢ πολέμιον. οἵ τε ἄλλοι ἐλέφαντες πρὸς τὴν ἐκείνου βοὴν διαταραχθέντες ὅμοια πάντες ἔδρων καὶ τοὺς Ῥωμαίους συνεπάτουν τε καὶ ἀνέτεμνον καὶ ἀνερρίπτουν· ὅπερ ἀεὶ θορυβηθέντες οἱ ἐλέφαντες
5εἰώθασι πάσχειν καὶ πάντας ἡγεῖσθαι πολεμίους· καί τινες διὰ τήνδε τὴν ἀπιστίαν αὐτοὺς καλοῦσι κοινοὺς
Iber
.

193

πολεμίους. φυγὴ οὖν τῶν Ῥωμαίων ἐγίγνετο ἄτακτος· ἣν οἱ Νομαντῖνοι κατιδόντες ἀπὸ τῶν τειχῶν ἐξέθορον καὶ διώκοντες ἔκτειναν ἄνδρας μὲν ἐς τετρακισχιλίους, ἐλέφαντας δὲ τρεῖς ὅπλα τε πολλὰ καὶ σημεῖα ἔλαβον.
Iber
.

194

Κελτιβήρων δ’ ἀπέθανον ἐς δισχιλίους. καὶ ὁ Νωβελίων μικρὸν ἐκ τοῦ πταίσματος ἀναλαβὼν ἀγορᾷ μέν τινι τῶν πολεμίων ἐπεχείρει περὶ Ἀξείνιον πόλιν σεσωρευμένῃ, οὐδὲν δὲ ἀνύσας, ἀλλὰ κἀνταῦθα πολλοὺς ἀποβαλὼν
Iber
.

195

ἐπανῆλθε νυκτὸς ἐς τὸ στρατόπεδον. ὅθεν Βιήσιον ἵπ‐ παρχον ἐπὶ συμμαχίαν ἔς τι γειτονεῦον ἔθνος ἔπεμπεν, ἱππέων δεόμενος. οἳ δὲ συνέπεμψαν αὐτῷ τινας ἱππέας, οὓς ἐρχομένους ἐλόχων οἱ Κελτίβηρες· καὶ τῆς ἐνέδρας
5ἐκφανείσης οἱ μὲν σύμμαχοι διεδίδρασκον, ὁ δὲ Βιήσιος μαχόμενος αὐτός τε καὶ σὺν αὐτῷ πολλοὶ Ῥωμαίων
Iber
.

196

ἀπέθανον. συνεχῶν δὲ τοιῶνδε πταισμάτων αὐτοῖς ἐπι‐ γιγνομένων πόλις Ὄκιλις, ἔνθα ἡ ἀγορὰ καὶ τὰ χρήματα
Iber
.

197

ἦν τὰ Ῥωμαίων, μετέθετο ἐς τοὺς Κελτίβηρας. καὶ ὁ Νωβελίων ἀπιστῶν ἅπασιν ἐν τῷ στρατοπέδῳ διεχείμαζε, στεγάσας, ὡς ἐδύνατο, καὶ τὴν ἀγορὰν ἔχων ἔνδον καὶ κακοπαθῶν αὐτῆς τε τῆς ἀγορᾶς τῇ ὀλιγότητι καὶ νιφετοῦ
5πυκνότητι καὶ κρύους χαλεπότητι, ὥστε πολλοὶ τῶν στρατιωτῶν οἳ μὲν ἐν τοῖς φρυγανισμοῖς, οἳ δὲ καὶ ἔνδον ὑπὸ στενοχωρίας καὶ κρύους ἀπώλλυντο.97
Iber
.

198

τοῦ δ’ ἐπιόντος ἔτους Νωβελίωνι μὲν ἐπὶ τὴν στρα‐ τηγίαν ἀφικνεῖται διάδοχος Κλαύδιος Μάρκελλος, ἄγων πεζοὺς ὀκτακισχιλίους καὶ ἱππέας πεντακοσίους· λοχών‐ των δὲ καὶ τόνδε τῶν πολεμίων διῆλθε πεφυλαγμένως
5καὶ σύμπαντι τῷ στρατῷ παρὰ τὴν Ὄκιλιν ἐστρατοπέ‐
Iber
.

199

δευσεν. ἐπιτυχὴς δὲ τὰ πολέμια ὢν τὴν πόλιν αὐτίκα παρεστήσατο καὶ συγγνώμην ἔδωκεν, ὅμηρά τινα καὶ
Iber
.

200

ἀργυρίου τάλαντα τριάκοντα λαβών. Νεργόβριγες δ’, αὐτοῦ περὶ τῆσδε τῆς μετριοπαθείας πυθόμενοι, πέμ‐ ψαντες ἠρώτων, τί ἂν πράξαντες εἰρήνης ἐπιτύχοιεν.
Iber
.

201

ὡς δὲ αὐτοὺς ἐκέλευεν ἑκατὸν ἱππέας δοῦναι συστρα‐ τεύσοντας, οἳ μὲν ὑπισχνοῦντο δώσειν, κατὰ δ’ ἄλλο μέρος τοῖς οὐραγοῦσιν ἐπετίθεντο καὶ τῶν σκευοφόρων
Iber
.

202

τι περιέσπων. εἶτ’ ἀφίκοντο τοὺς ἑκατὸν ἱππέας ἄγοντες ὡς δὴ κατὰ τὸ συγκείμενον περί τε τῶν ἐπὶ τῆς οὐραγίας γενομένων ἔλεγόν τινας ἀγνοοῦντας τὰ ὡμολογημένα
Iber
.

203

ἁμαρτεῖν. ὃ δὲ τοὺς μὲν ἑκατὸν ἱππέας ἔδησε, τοὺς δ’ ἵππους αὐτῶν ἀποδόμενος καὶ τὸ πεδίον καταδραμὼν τὴν λείαν διεῖλεν τῷ στρατῷ καὶ τῇ πόλει παρεστρατοπέδευσε.
Iber
.

204

Νεργόβριγες δέ, προσαγομένων αὐτοῖς μηχανημάτων ἅμα καὶ χωμάτων, κήρυκα πέμψαντες λυκῆν ἀντὶ κηρυκείου περικείμενον ᾔτουν συγγνώμην. ὃ δὲ οὐκ ἔφη δώσειν, εἰ
μὴ πάντες Ἀρουακοὶ καὶ Βελλοὶ καὶ Τίτθοι δεηθεῖεν98
Iber
.

205

ὁμοῦ. ὧν τὰ μὲν ἔθνη πυθόμενα προθύμως ἐπρεσβεύετο καὶ τὸν Μάρκελλον ἠξίουν, ποινὴν αὐτοῖς ἐπιθέντα μετρίαν, ἐς τὰς Γράκχου συνθήκας ἀναγαγεῖν· ἀντέλεγον δ’ αὐτοῖς
Iber
.

206

ἐπιχώριοί τινες ὑπ’ ἐκείνων πεπολεμημένοι. καὶ ὁ Μάρκελλος ἐξ ἑκατέρων πρέσβεις ἐς Ῥώμην ἔπεμπεν ἀντιλέξοντας ἀλλήλοις, ἰδίᾳ δ’ ἐπέστελλε τῇ βουλῇ προ‐ τρέπων ἐς τὰς διαλύσεις· ἐβούλετο γὰρ ἐφ’ ἑαυτοῦ τὸν
5πόλεμον ἐκλυθῆναι, δόξαν οἱ χρηστὴν καὶ ἀπὸ τοῦδε
Iber
.

207

νομίζων ἔσεσθαι. τῶν δὲ πρέσβεων οἱ μὲν ἐκ τῆς φιλίας ἐς τὴν πόλιν ἐσελθόντες ἐξενίζοντο, οἱ δὲ ἐκ τῶν πολεμίων,
Iber
.

208

ὡς ἔθος ἐστίν, ἔξω τειχῶν ἐστάθμευον. ἀποδοκιμάζουσα δ’ ἡ βουλὴ τὴν εἰρήνην καὶ χαλεπῶς φέρουσα, ὅτι μή, καθάπερ αὐτοὺς ἠξίου Νωβελίων, ὁ πρὸ Μαρκέλλου, Ῥωμαίοις αὑτοὺς ἐπετετρόφεσαν, Μάρκελλον αὐτοῖς
Iber
.

209

ἐξοίσειν ἔφη τὰ δόξαντα. καὶ στρατιὰν εὐθὺς ἐκλήρουν ἐς Ἰβηρίαν τότε πρῶτον ἀντὶ καταλέξεως· πολλῶν γὰρ αἰτιωμένων τοὺς ὑπάτους ἀδίκως ποιεῖσθαι τὰς καταγρα‐ φὰς καί τινας ἐς τὰς κουφοτέρας στρατείας καταλέγειν
Iber
.

210

ἔδοξεν ἀπὸ κλήρου τότε συναγαγεῖν. ὧν ἐστρατήγει Λικίνιος Λούκουλλος ὕπατος, πρεσβευτῇ χρώμενος Κορνηλίῳ Σκιπίωνι, τῷ Καρχηδόνα μετ’ οὐ πολὺ ἑλόντι καὶ Νομαν‐ τίαν ὕστερον.
Iber
.

211

ὁ μὲν δὴ Λούκουλλος ὥδευεν, ὁ δὲ Μάρκελλος τόν τε πόλεμον προεῖπε τοῖς Κελτίβηρσι καὶ τὰ ὅμηρα αἰτοῦσιν ἀπέδωκε. τὸν δ’ ἐν Ῥώμῃ τοὺς λόγους διαθέμενον ὑπὲρ
τῶν Κελτιβήρων ἰδίᾳ πρὸς αὑτὸν ἀνακαλέσας ἐπὶ πολὺ99
Iber
.

212

διέτριβεν· ὑπὲρ ὅτου δὴ καὶ ὑπωπτεύετο μὲν καὶ τότε, μᾶλλον δ’ ἐπιστώθη τοῖς ὕστερον γενομένοις, ὅτι αὐτοὺς ἀνέπειθεν ἑαυτῷ τὰ κατὰ σφᾶς ἐπιτρέψαι, ἐπειγόμενος
Iber
.

213

ἄρα πρὸ τοῦ Λουκούλλου τὸν πόλεμον καταλυθῆναι. μετὰ γὰρ τὴν συνουσίαν Νεργόβριγα μὲν Ἀρουακῶν πεντακισχί‐ λιοι κατέλαβον, Μάρκελλος δ’ ἐπὶ Νομαντίαν ἐχώρει καὶ πέντε σταδίους ἀποσχὼν παρεστρατοπέδευεν αὐτοῖς καὶ
Iber
.

214

συνεδίωκεν ἐς τὴν πόλιν, ἕως ὁ τῶν Νομαντίνων στρατηγὸς Λιτέννων ὑποστὰς ἐβόα βούλεσθαι Μαρκέλλῳ συνελθεῖν ἐς λόγους καὶ συνελθὼν ἔφη Βελλοὺς καὶ Τίτθους καὶ Ἀρουακοὺς ἑαυτοὺς ἐπιτρέπειν Μαρκέλλῳ. ὃ δ’ ἄσμενος
5ἀκούσας ὅμηρά τε καὶ χρήματα πάντας ᾔτησε καὶ λαβὼν ἀφῆκεν ἐλευθέρους.
Iber
.

215

ὁ μὲν δὴ πόλεμος ὁ Βελλῶν τε καὶ Τίτθων καὶ Ἀρουακῶν ἔληγεν οὕτω πρὸ Λουκούλλου· ὁ δὲ Λούκουλλος, δόξης τε ἐπιθυμῶν καὶ ἐκ πενίας χρῄζων χρηματισμοῦ, ἐς Οὐακκαίους, ἕτερον γένος Κελτιβήρων, ἐνέβαλεν, οἳ
5γείτονες τῶν Ἀρουακῶν εἰσιν, οὔτε τινὸς αὐτῷ ψηφίσμα‐ τος γεγονότος οὔτε Οὐακκαίων Ῥωμαίοις πεπολεμηκό‐
Iber
.

216

των οὐδ’ ἐς αὐτόν τι Λούκουλλον ἁμαρτόντων. περάσας δὲ τὸν ποταμὸν τὸν καλούμενον Τάγον ἀφίκετο πρὸς Καύ‐ καν πόλιν καὶ παρεστρατοπέδευσεν. οἳ δ’ ἐπύθοντο μὲν αὐτοῦ, τίνος ἥκοι δεόμενος ἢ τί πολέμου χρῄζων, φήσαντος
5δέ, ὅτι Καρπητανοῖς ὑπὸ Οὐακκαίων ἀδικουμένοις βοη‐ θοίη, τότε μὲν ἀνεχώρουν ἐς τὴν πόλιν, ξυλευομένῳ
δ’ αὐτῷ καὶ χορτολογοῦντι ἐπέκειντο καὶ κτείνουσι πολ‐100
Iber
.

217

λοὺς καὶ τοὺς λοιποὺς διώκουσιν ἐς τὸ στρατόπεδον. γενο‐ μένης δὲ καὶ παρατάξεως οἱ Καυκαῖοι ψιλοῖς ἐοικότες ἐκράτουν ἐπὶ πολὺ τοῦ Λουκούλλου, μέχρι σφῶν τὰ ἀκόντια πάντα ἐξαναλώθη· καὶ τότε ἔφευγον, οὐκ ὄντες
5μενεμάχοι, περί τε τὰς πύλας αὐτῶν ὠθουμένων ἀν‐
Iber
.

218

ῃρέθησαν ἀμφὶ τοὺς τρισχιλίους. τῆς δ’ ἐπιούσης οἱ πρεσβύτατοι στεφανωσάμενοί τε καὶ φέροντες ἱκετηρίας τὸν Λούκουλλον αὖθις ἠρώτων, τί ποιοῦντες ἂν εἶεν φίλοι. ὃ δὲ αὐτοὺς ὅμηρά τε ᾔτει καὶ ἀργυρίου τάλαντα
5ἑκατὸν καὶ τοὺς ἱππέας αὐτῶν ἐκέλευέν οἱ συστρατεύειν.
Iber
.

219

ὡς δὲ πάντα ἔλαβεν, ἠξίου φρουρὰν ἐς τὴν πόλιν ἐσαγαγεῖν. δεξαμένων δὲ καὶ τοῦτο τῶν Καυκαίων ἐσήγαγε δισχι‐ λίους ἀριστίνδην ἐξειλεγμένους, οἷς ἐσελθοῦσιν εἴρητο γίγνεσθαι περὶ τὰ τείχη. καταλαβόντων δ’ αὐτὰ τῶν
5δισχιλίων ἐσήγαγε τὴν ἄλλην στρατιὰν ὁ Λούκουλλος καὶ τῇ σάλπιγγι ὑπεσήμαινε κτείνειν Καυκαίους ἅπαντας
Iber
.

220

ἡβηδόν. οἳ μὲν δὴ πίστεις τε καὶ θεοὺς ὁρκίους ἐπικαλού‐ μενοι καὶ Ῥωμαίους ἐς ἀπιστίαν λοιδοροῦντες διεφθείροντο ὠμῶς, ἐκ δισμυρίων ἀνδρῶν κατὰ πύλας ἀποκρήμνους διαφυγόντων ὀλίγων· ὁ δὲ Λούκουλλος τὴν πόλιν διήρπαζε
Iber
.

221

καὶ δόξης Ῥωμαίους ἐνεπίμπλη κακῆς. οἱ δ’ ἄλλοι βάρβα‐ ροι συνέθεον ἐκ τῶν πεδίων, οἳ μὲν ἐς τὰ ἀπόκρημνα, οἳ δὲ ἐς τὰς ὀχυρωτέρας πόλεις, συμφέροντες, ἃ δύναιντο, καὶ ἐμπιμπράντες, ὅσα λείποιεν, τοῦ μηδὲν ἔτι Λούκουλ‐
5λον εὑρεῖν.
Iber
.

222

ὃ δὲ πολλὴν γῆν ἔρημον ὁδεύσας ἔς τινα πόλιν Ἰντερκα‐ τίαν ἀφίκετο, ἔνθα πεζοὶ μὲν ὑπὲρ δισμυρίους συνεπ‐ εφεύγεσαν, ἱππῆς δὲ δισχίλιοι. καὶ αὐτοὺς ὁ Λούκουλλος ἐς
συνθήκας ὑπὸ ἀνοίας προυκαλεῖτο· οἳ δ’ ἐπ’ ὀνείδει τὰ101
5Καυκαίων αὐτῷ προύφερον καὶ ἐπυνθάνοντο, εἰ ἐπὶ τὰς
Iber
.

223

ἐκείνων πίστεις αὐτοὺς καλοίη. ὃ δ’, οἷον ἅπαντες οἱ ἁμαρτόντες, ἀνθ’ ἑαυτοῦ τοῖς ὀνειδίζουσιν χαλεπαίνων ἔκειρεν αὐτῶν τὰ πεδία καὶ περικαθίσας κύκλῳ τὴν πόλιν χώματα ἤγειρε πολλὰ καὶ συνεχῶς ἐξέτασσε προκαλού‐
Iber
.

224

μενος ἐς μάχην. οἳ δ’ οὔπω μὲν ἀντεξέτασσον, ἀλλ’ ἦσαν ἀκροβολισμοὶ μόνοι· θαμινὰ δέ τις τῶν βαρβάρων ἐξίππευεν ἐς τὸ μεταίχμιον, κεκοσμημένος ὅπλοις περι‐ φανῶς, καὶ προυκαλεῖτο Ῥωμαίων ἐς μονομαχίαν τὸν
5ἐθέλοντα, οὐδενὸς δ’ ὑπακούοντος ἐπιτωθάσας καὶ τῷ
Iber
.

225

σχήματι κατορχησάμενος ἀπεχώρει. γιγνομένου δὲ τού‐ του πολλάκις ὁ Σκιπίων, ἔτι νέος ὤν, ὑπερήλγησέν τε καὶ προπηδήσας ὑπέστη τὸ μονομάχιον, εὐτυχῶς δ’ ἐκράτησεν
Iber
.

226

ἀνδρὸς μεγάλου σμικρὸς ὤν. καὶ τόδε μὲν ἐπῇρε Ῥω‐ μαίους, νυκτὸς δὲ φόβοι πολλοὶ κατεῖχον· οἱ γὰρ ἱππῆς, ὅσοι τῶν βαρβάρων, πρὶν ἀφικέσθαι Λούκουλλον, ἐπὶ χορτολογίαν προεληλύθεσαν, οὐκ ἔχοντες ἐσελθεῖν ἐς τὴν
5πόλιν Λουκούλλου περικαθημένου, περιθέοντες ἐβόων καὶ
Iber
.

227

συνετάρασσον· καὶ συνεπήχουν οἱ ἔνδον αὐτοῖς. ὅθεν ὁ φόβος ἦν τοῖς Ῥωμαίοις ποικίλος. ἔκαμνον δὲ καὶ τῇ φυλακῇ δι’ ἀγρυπνίαν καὶ ἀήθειαν τροφῶν ἐπιχωρίων· οἴνου γὰρ οὐκ ὄντος οὐδ’ ἁλῶν οὐδ’ ὄξους οὐδ’ ἐλαίου πυροὺς
5καὶ κριθὰς καὶ ἐλάφων κρέα πολλὰ καὶ λαγωῶν χωρὶς ἁλῶν ἑψόμενα σιτούμενοι κατερρήγνυντο τὰς γαστέρας, καὶ πολλοὶ καὶ ἀπώλλυντο, μέχρι ποτὲ τὸ χῶμα ἠγέρθη καὶ τὰ τείχη τῶν πολεμίων τύπτοντες μηχαναῖς μέρος
Iber
.

228

μέν τι κατέβαλον καὶ ἐσέδραμον ἐς τὴν πόλιν· μετὰ δ’ οὐ πολὺ βιασθέντες τε καὶ ἀναχωροῦντες ἐσπίπτουσιν ἔς τινα δεξαμενὴν ὕδατος ὑπὸ ἀγνωσίας, ἔνθα οἱ πλείους ἀπώλοντο. καὶ νυκτὸς οἱ βάρβαροι τὰ πεσόντα ἀνῳκοδό‐
Iber
.

229

μουν. πάνυ δ’ ἑκατέρων κακοπαθούντων (ὁ γὰρ λιμὸς
ἀμφοῖν ἥπτετο) Σκιπίων ἀνεδέχετο τοῖς βαρβάροις οὐδὲν ἔσεσθαι παράσπονδον καὶ πιστευθεὶς κατὰ κλέος ἀρετῆς διέλυσε τὸν πόλεμον ἐπὶ τοῖσδε, Λουκούλλῳ δοθῆναι παρὰ102
5τῶν Ἰντερκατίων σάγους μυρίους καὶ θρεμμάτων τι πλῆθος ὡρισμένον καὶ πεντήκοντα ἄνδρας ἐς ὅμηρα.
Iber
.

230

χρυσὸν δὲ καὶ ἄργυρον Λούκουλλος αἰτῶν, οὗ δὴ χάριν ἡγούμενος ὅλην Ἰβηρίαν πολύχρυσον εἶναι καὶ πολυάργυ‐ ρον ἐπολέμει, οὐκ ἔλαβεν· οὐ γὰρ εἶχον, οὐδ’ ἐν δόξῃ ταῦτ’ ἐκεῖνοι Κελτιβήρων τίθενται.
Iber
.

231

ἐπὶ δὲ Παλλαντίαν ᾔει πόλιν, ἣ δόξαν τε ἀρετῆς εἶχε μείζω καὶ πολλοὶ συνεπεφεύγεσαν ἐς αὐτήν· ὅθεν αὐτῷ συνεβούλευόν τινες ἀποχωρεῖν πρὸ πείρας. ὃ δὲ πολυχρή‐ ματον εἶναι πυνθανόμενος οὐκ ἀνεχώρει, μέχρι σιτολο‐
5γοῦντα αὐτὸν οἱ Παλλάντιοι συνεχῶς ἱππεῦσιν ἠνώχλουν
Iber
.

232

τε καὶ σιτολογεῖν ἐκώλυον. ἀπορῶν δὲ τροφῶν ὁ Λού‐ κουλλος ἀνεζεύγνυ, τετράγωνον ἐν πλινθίῳ τὸν στρα‐ τὸν ἄγων, ἑπομένων αὐτῷ καὶ τότε τῶν Παλλαντίων μέχρι Δορίου ποταμοῦ, ὅθεν οἱ μὲν Παλλάντιοι νυκτὸς
5ἀνεχώρουν, ὃ δ’ ἐς τὴν Τυρδιτανῶν χώραν διελθὼν ἐχεί‐
Iber
.

233

μαζε. καὶ τοῦτο τέλος ἦν τοῦ Οὐακκαίων πολέμου, παρὰ ψήφισμα Ῥωμαίων ὑπὸ Λουκούλλου γενομένου. καὶ ὁ Λούκουλλος ἐπὶ τῷδε οὐδὲ ἐκρίθη.
Iber
.

234

τοῦ δ’ αὐτοῦ χρόνου μέρος ἄλλο Ἰβήρων αὐτονόμων, οἳ Λυσιτανοὶ καλοῦνται, Πουνίκου σφῶν ἡγουμένου, τὰ Ῥωμαίων ὑπήκοα ἐλῄζοντο καὶ τοὺς στρατηγοῦντας αὐ‐ τῶν, Μανίλιόν τε καὶ Καλπούρνιον Πείσωνα, τρεψάμενοι
5κτείνουσιν ἑξακισχιλίους καὶ ἐπ’ αὐτοῖς Τερέντιον Οὐάρ‐103
Iber
.

235

ρωνα ταμίαν. οἷς ἐπαρθεὶς ὁ Πούνικος τὰ μέχρι ὠκεανοῦ κατέδραμεν καὶ Οὐέττωνας ἐς τὴν στρατείαν προσλαβὼν ἐπολιόρκει Ῥωμαίων ὑπηκόους τοὺς λεγομένους Βλαστο‐ φοίνικας, οἷς φασιν Ἀννίβαν τὸν Καρχηδόνιον ἐποικίσαι
5τινὰς ἐκ Λιβύης καὶ παρὰ τοῦτο κληθῆναι Βλαστο‐
Iber
.

236

φοίνικας. Πούνικος μὲν οὖν λίθῳ πληγεὶς ἐς τὴν κεφα‐ λὴν ἀπέθανεν, διαδέχεται δ’ αὐτὸν ἀνήρ, ᾧ ὄνομα ἦν Καίσαρος. οὗτος ὁ Καίσαρος Μουμμίῳ, μετὰ στρατιᾶς ἄλλης ἐπελθόντι ἀπὸ Ῥώμης, ἐς μάχην συνηνέχθη καὶ
Iber
.

237

ἡττώμενος ἔφυγε. Μουμμίου δ’ αὐτὸν ἀτάκτως διώκοντος ἐπιστραφεὶς ἔκτεινεν ἐς ἐνακισχιλίους καὶ τήν τε λείαν τὴν ἡρπασμένην καὶ τὸ οἰκεῖον στρατόπεδον ἀνεσώσατο καὶ τὸ Ῥωμαίων προσέλαβέ τε καὶ διήρπασεν ὅπλα καὶ
5σημεῖα πολλά, ἅπερ οἱ βάρβαροι κατὰ τὴν Κελτιβηρίαν
Iber
.

238

ὅλην περιφέροντες ἐπετώθαζον. Μούμμιος δ’ ὑπολοίπους ἔχων πεντακισχιλίους ἐγύμναζεν ἔνδον ἐν τῷ στρατοπέδῳ, δεδιὼς ἄρα προελθεῖν ἐς τὸ πεδίον, πρὶν τοὺς ἄνδρας ἀνα‐ θαρρῆσαι. φυλάξας δέ, εἴ τι μέρος οἱ βάρβαροι τῆς ἀφῃ‐
5ρημένης λείας παρέφερον, ἀδοκήτως αὐτοῖς ἐπέθετο καὶ πολλοὺς διαφθείρας ἔλαβε τὴν λείαν καὶ τὰ σημεῖα.
Iber
.

239

Λυσιτανῶν δ’ οἱ ἐπὶ θάτερα τοῦ Τάγου ποταμοῦ, κἀκεῖνοι Ῥωμαίοις πεπολεμωμένοι, Καυκαίνου σφῶν ἡγουμένου, Κουνέους ἐπόρθουν, οἳ Ῥωμαίοις ἦσαν ὑπήκοοι, καὶ
Iber
.

240

πόλιν αὐτῶν μεγάλην εἷλον Κονίστοργιν. παρά τε τὰς στήλας τὰς Ἡρακλείους τὸν ὠκεανὸν ἐπέρων, καὶ οἳ μὲν
τὴν ἄλλην Λιβύην κατέτρεχον, οἳ δ’ Ὀκίλην πόλιν ἐπολιόρ‐104
Iber
.

241

κουν. Μούμμιος δ’, ἑπόμενος ἐνακισχιλίοις πεζοῖς καὶ ἱππεῦσι πεντακοσίοις, ἔκτεινε τῶν μὲν δῃούντων ἐς μυρίους καὶ πεντακισχιλίους, τῶν δ’ ἑτέρων τινάς, καὶ τὴν
Iber
.

242

πολιορκίαν διέλυσε τὴν Ὀκίλης. ἐντυχὼν δὲ καὶ τοῖς φέρουσιν, ἃ σεσυλήκεσαν, ἔκτεινε καὶ τούσδε πάντας, ὡς μηδ’ ἄγγελον ἀπὸ τοῦ κακοῦ διαφυγεῖν. τὴν δὲ λείαν διαδοὺς τῷ στρατῷ τὴν δυνατὴν φέρεσθαι τὰ λοιπὰ τοῖς
5θεοῖς τοῖς ἐνυαλίοις ἔκαυσε.
Iber
.

243

καὶ Μούμμιος μὲν τάδε πράξας ἐπανῆλθεν ἐς Ῥώμην καὶ ἐθριάμβευσεν, ἐνδέχεται δ’ αὐτὸν Μᾶρκος Ἀτίλιος, ὃς Λυσιτανῶν μὲν ἐς ἑπτακοσίους ἐπιδραμὼν ἀπέκτεινε καὶ τὴν μεγίστην πόλιν ἐξεῖλεν, ᾗ ὄνομα Ὀξθράκαι, τὰ δ’ ἐγγὺς
5καταπληξάμενος ἅπαντα ἐπὶ συνθήκαις παρέλαβε. καὶ τούτων ἦν ἔνια τοῦ Οὐεττώνων ἔθνους, ὁμόρου τοῖς
Iber
.

244

Λυσιτανοῖς. ὡς δ’ ἀνεζεύγνυε χειμάσων ὁ Ἀτίλιος, αὐτίκα πάντες μετετίθεντο καί τινας Ῥωμαίοις ὑπηκόους ἐπο‐ λιόρκουν· οὓς ἐπειγόμενος ἐξελεῖν τῆς πολιορκίας Σέρουι‐ ος Γάλβας, ὁ Ἀτιλίου διάδοχος, ἡμέρᾳ μιᾷ καὶ νυκτὶ
5πεντακοσίους σταδίους διελθὼν ἐπιφαίνεται τοῖς Λυσιτα‐ νοῖς καὶ εὐθὺς ἐς μάχην ἐξέτασσε, κατάκοπον τὸν στρατὸν
Iber
.

245

ἔχων. τρεψάμενος δ’ εὐτυχῶς τοὺς πολεμίους ἐπέκειτο φεύγουσιν ἀπειροπολέμως. ὅθεν ἀσθενοῦς αὐτῷ καὶ ἀσυντάκτου τῆς διώξεως οὔσης διὰ κόπον οἱ βάρβαροι κατιδόντες αὐτοὺς διεσπασμένους τε καὶ ἀναπαυομένους
5κατὰ μέρη συνελθόντες ἐπέθεντο καὶ κτείνουσιν ἐς ἑπτα‐
Iber
.

246

κισχιλίους. ὁ δὲ Γάλβας μετὰ τῶν ἀμφ’ αὐτὸν ἱππέων κατέφυγεν ἐς Καρμώνην πόλιν, ἔνθα τοὺς διαφυγόντας ἀνελάμβανε, καὶ συμμάχους ἁθροίσας ἐς δισμυρίους διῆλθεν ἐς Κουνέους καὶ παρεχείμαζεν ἐν Κονιστόργει.105
Iber
.

247

Λούκουλλος δέ, ὁ τοῖς Οὐακκαίοις ἄνευ ψηφίσματος πολεμήσας, ἐν Τυρδιτανίᾳ τότε χειμάζων ᾔσθετο Λυσι‐ τανῶν ἐς τὰ πλησίον ἐμβαλόντων καὶ περιπέμψας τοὺς ἀρίστους τῶν ἡγεμόνων ἔκτεινε τῶν Λυσιτανῶν ἐς τετρα‐
Iber
.

248

κισχιλίους. περί τε Γάδειρα τὸν πορθμὸν ἑτέρων περώντων ἔκτεινεν ἐς χιλίους καὶ πεντακοσίους καὶ τοὺς λοιποὺς συμφυγόντας εἴς τινα λόφον ἀπετάφρευσε πλῆθός τε ἔλαβεν ἀνδρῶν ἄπειρον. καὶ τὴν Λυσιτανίαν ἐπιὼν κατὰ
Iber
.

249

μέρος ἐπόρθει. ἐπόρθει δὲ καὶ Γάλβας ἐπὶ θάτερα. καί τινων πρεσβευομένων ἐς αὐτὸν καὶ θελόντων βεβαιοῦν καὶ ὅσα Ἀτιλίῳ τῷ πρὸ αὐτοῦ στρατηγῷ συνθέμενοι παρεβεβήκεσαν, ἐδέχετο καὶ ἐσπένδετο καὶ ὑπεκρίνετο
5αὐτοῖς καὶ συνάχθεσθαι ὡς δι’ ἀπορίαν λῃστεύουσί τε
Iber
.

250

καὶ πολεμοῦσι καὶ παρεσπονδηκόσιν. “τὸ γὰρ λυπρόγεων,” ἔφη, “καὶ πενιχρὸν ὑμᾶς ἐς ταῦτα ἀναγκάζει· δώσω δ’ ἐγὼ πενομένοις φίλοις γῆν ἀγαθὴν καὶ ἐν ἀφθόνοις
Iber
.

251

συνοικιῶ, διελὼν ἐς τρία.” οἳ μὲν δὴ τάδε προσδοκῶντες ἀπὸ τῶν ἰδίων ἀνίσταντο καὶ συνῄεσαν, οἷ προσέτασσεν ὁ Γάλβας· ὃ δὲ αὐτοὺς ἐς τρία διῄρει καὶ πεδίον ἑκάστοις τι ὑποδείξας ἐκέλευεν ἐν τῷ πεδίῳ περιμένειν, μέχρι
Iber
.

252

πολίσειεν αὐτοὺς ἐπελθών. ὡς δ’ ἧκεν ἐπὶ τοὺς πρώτους, ἐκέλευεν ὡς φίλους θέσθαι τὰ ὅπλα, θεμένους δ’ ἀπετά‐
φρευέν τε καὶ μετὰ ξιφῶν τινας ἐσπέμψας ἀνεῖλεν ἅπαντας, ὀδυρομένους τε καὶ θεῶν ὀνόματα καὶ πίστεις ἀνακα‐106
Iber
.

253

λοῦντας. τῷ δ’ αὐτῷ τρόπῳ καὶ τοὺς δευτέρους καὶ τρίτους ἐπειχθεὶς ἀνεῖλεν, ἀγνοοῦντας ἔτι τὰ πάθη τὰ τῶν προτέρων, ἀπιστίᾳ μὲν ἄρα ἀπιστίαν μετιών, οὐκ
Iber
.

254

ἀξίως δὲ Ῥωμαίων μιμούμενος βαρβάρους. ὀλίγοι δ’ αὐ‐ τῶν διέφυγον, ὧν ἦν Οὐρίατθος, ὃς μετ’ οὐ πολὺ ἡγήσατο Λυσιτανῶν καὶ ἔκτεινε πολλοὺς Ῥωμαίων καὶ ἔργα μέ‐ γιστα ἐπεδείξατο. ἀλλὰ τάδε μὲν ὕστερον γενόμενα ὕστε‐
Iber
.

255

ρον λέξω· τότε δ’ ὁ Γάλβας, Λουκούλλου φιλοχρηματώ‐ τερος ὤν, ὀλίγα μέν τινα τῆς λείας τῇ στρατιᾷ διεδίδου καὶ ὀλίγα τοῖς φίλοις, τὰ λοιπὰ δ’ ἐσφετερίζετο, καίτοι πλουσιώτατος ὢν ὁμοῦ τι Ῥωμαίων· ἀλλ’ οὐδὲ ἐν τῇ
5εἰρήνῃ φασὶν αὐτὸν διαλιπεῖν ψευδόμενόν τε καὶ ἐπιορ‐ κοῦντα διὰ κέρδη. μισούμενος δὲ καὶ κατηγορούμενος διέφευγε διὰ τὸν πλοῦτον.
Iber
.

256

οὐ πολὺ δὲ ὕστερον, ὅσοι διέφευγον ἐκ τῆς Λουκούλλου καὶ Γάλβα παρανομήσεως, ἁλισθέντες ἐς μυρίους τὴν
Iber
.

257

Τυρδιτανίαν κατέτρεχον. καὶ αὐτοῖς ἀπὸ Ῥώμης ἐπελθὼν Γάιος Οὐετίλιος, ἄγων τέ τινα στρατὸν ἄλλον καὶ τοὺς ἐν Ἰβηρίᾳ προσλαβών, ἅπαντας ἔχων ἐς μυρίους, ἐπέπεσε προνομεύουσι καὶ πολλοὺς ἀνελὼν συνέωσε τοὺς λοιποὺς
5ἔς τι χωρίον, οἷ κινδυνεύειν τε μένοντας ἐχρῆν ὑπὸ λιμοῦ
Iber
.

258

καὶ ἀπιόντας ὑπὸ Ῥωμαίων· ὧδε γὰρ εἶχε δυσχωρίας. καὶ
διὰ τοῦτο πρέσβεις ἐς τὸν Οὐετίλιον ἔπεμπον σὺν ἱκετη‐ ρίαις, γῆν ἐς συνοικισμὸν αἰτοῦντες ὡς ἀπὸ τοῦδε ἐσό‐ μενοι Ῥωμαίων ἐς πάντα κατήκοοι. ὃ δ’ ὑπισχνεῖτο δώσειν107
Iber
.

259

καὶ συνετίθετο ἤδη. Οὐρίατθος δ’, ὁ ἐκ τῆς Γάλβα παρα‐ νομίας ἐκφυγών, τότε συνὼν αὐτοῖς ὑπεμίμνησκε τῆς Ῥωμαίων ἀπιστίας, ὁσάκις τε αὐτοῖς ὀμόσαντες ἐπι‐ θοῖντο καὶ ὡς ὅδε πᾶς ὁ στρατὸς ἐκ τοιῶνδε ἐπιορκιῶν
5Γάλβα καὶ Λουκούλλου διαφύγοιμεν. οὐδ’ ἀπορεῖν ἔφη σωτηρίας ἀπὸ τοῦδε τοῦ χωρίου, ἂν ἐθέλωσι πείθεσθαι.
Iber
.

260

ἐρεθισθέντων δ’ αὐτῶν καὶ ἐν ἐλπίσι γενομένων ᾑρέθη τε στρατηγὸς καὶ πάντας ἐκτάξας ἐς μέτωπον ὡς ἐπὶ μάχῃ τοὺς μὲν ἄλλους ἐκέλευσεν, ὅταν αὐτὸς ἐπιβῇ τοῦ ἵππου, διαιρεθέντας ἐς μέρη πολλὰ φεύγειν, ὡς δύνανται,
5κατ’ ἄλλας καὶ ἄλλας ὁδοὺς ἐς Τριβόλαν πόλιν, ἔνθα αὑτὸν περιμένειν, χιλίους δὲ μόνους ἐπιλεξάμενος ἐκέ‐
Iber
.

261

λευσεν αὑτῷ συνίστασθαι. καὶ γιγνομένων τούτων οἳ μὲν εὐθὺς ἔφυγον, ἐπειδὴ ὁ Οὐρίατθος τὸν ἵππον ἀνέβη, ὁ δὲ Οὐετίλιος αὐτοὺς δείσας διώκειν ἐς πολλὰ διῃρημέ‐ νους, ἐπὶ τὸν Οὐρίατθον ἑστῶτα καὶ ἐφεδρεύοντα τῷ
Iber
.

262

γενησομένῳ τραπεὶς ἐμάχετο. ὃ δ’ ὠκυτάτοις ἵπποις αὐτὸν ἐνοχλῶν καὶ ὑποφεύγων καὶ πάλιν ἱστάμενος καὶ ἐπιὼν ἐκείνην τε τὴν ἡμέραν ἐν τῷ αὐτῷ πεδίῳ καὶ τὴν ἐπιοῦσαν
Iber
.

263

ὅλην διέτριψε περιθέων. ὡς δ’ εἴκασεν ἀσφαλῶς ἔχειν τῆς φυγῆς τοὺς ἑτέρους, τότε νυκτὸς ὁρμήσας δι’ ὁδῶν ἀτρι‐ βῶν κουφοτάτοις ἵπποις ἀπέδραμεν ἐς Τριβόλαν, Ῥωμαίων αὐτὸν διώκειν ὁμοίως οὐ δυναμένων διά τε βάρος ὅπλων
Iber
.

264

καὶ ἀπειρίαν ὁδῶν καὶ ἵππων ἀνομοιότητα. ὧδε μὲν ἐξ ἀέλπτου στρατὸν ἀπογιγνώσκοντα αὑτοῦ περιέσωσε, καὶ τὸ στρατήγημα τόδε περιφερόμενον ἐς τοὺς τῇδε βαρβά‐
ρους ἐξῇρεν αὐτόν, καὶ πολλοὶ πανταχόθεν αὐτῷ προσε‐108
Iber
.

265

χώρουν. ὃ δ’ ἐς ὀκτὼ ἔτη Ῥωμαίοις ἐπολέμει· καί μοι δοκεῖ τὸν Οὐριάτθου πόλεμον σφόδρα τε ἐνοχλήσαντα Ῥωμαίοις καὶ δυσεργότατον αὐτοῖς γενόμενον συναγαγεῖν, ἀναθέμε‐ νον, εἴ τι τοῦ αὐτοῦ χρόνου περὶ Ἰβηρίαν ἄλλο ἐγίγνετο.
Iber
.

266

Οὐετίλιος μὲν δὴ αὐτὸν διώκων ἦλθεν ἐπὶ τὴν Τριβό‐ λαν, ὁ δ’ Οὐρίατθος ἐν λόχμαις ἐνέδραν ἐπικρύψας ἔφυγε, μέχρι τὰς λόχμας ὑπερελθόντος τοῦ Οὐετιλίου αὐτός τε ἐπεστρέφετο καὶ οἱ ἐκ τῆς ἐνέδρας ἀνεπήδων καὶ Ῥωμαίους
5ἑκατέρωθεν ἔκτεινόν τε καὶ ἐζώγρουν καὶ ἐς τὰς φάραγγας ἐώθουν. ἐζωγρήθη δὲ καὶ ὁ Οὐετίλιος· καὶ αὐτὸν ὁ λαβὼν ἀγνοῶν, γέροντα ὑπέρπαχυν ὁρῶν, ἔκτεινεν ὡς οὐδενὸς
Iber
.

267

ἄξιον. Ῥωμαίων δὲ μόλις ἐκ μυρίων ἑξακισχίλιοι διέδρασαν ἐς Καρπησσόν, ἐπὶ θαλάσσῃ πόλιν, ἣν ἐγὼ νομίζω πρὸς Ἑλλήνων πάλαι Ταρτησσὸν ὀνομάζεσθαι καὶ Ἀργανθώ‐ νιον αὐτῆς βασιλεῦσαι, ὃν ἐς πεντήκοντα καὶ ἑκατὸν ἔτη
Iber
.

268

ἀφικέσθαι φασί. τοὺς μὲν οὖν ἐς τὴν Καρπησσὸν δια‐ φυγόντας ὁ ταμίας, ὃς εἵπετο τῷ Οὐετιλίῳ, συνέτασσεν ἐπὶ τειχῶν δεδιότας· παρὰ δὲ Βελλῶν καὶ Τίτθων αἰτή‐ σας πεντακισχιλίους συμμάχους καὶ λαβὼν προύπεμψεν
5ἐπὶ τὸν Οὐρίατθον. ὃ δὲ πάντας ἔκτεινεν, ὡς μηδ’ ἄγγελον διαφυγεῖν. καὶ ὁ ταμίας ἡσύχαζεν ἐν τῇ πόλει, περιμένων
Iber
.

269

τινὰ βοήθειαν ἀπὸ Ῥώμης. Οὐρίατθος δὲ τὴν Καρπητα‐ νίαν, εὐδαίμονα χώραν, ἐπιὼν ἀδεῶς ἐλεηλάτει, ἕως ἧκεν ἐκ Ῥώμης Γάιος Πλαύτιος, ἄγων πεζοὺς μυρίους καὶ ἱπ‐
Iber
.

270

πέας χιλίους ἐπὶ τριακοσίοις. τότε δ’ αὖθις ὑπεκρίνατο
φεύγειν ὁ Οὐρίατθος, καὶ ὁ Πλαύτιος αὐτὸν ἔπεμψε διώ‐ κειν ἐς τετρακισχιλίους, οὓς ἐπιστραφεὶς ὁ Οὐρίατθος109
Iber
.

271

ἔκτεινε χωρὶς ὀλίγων. καὶ τὸν Τάγον ποταμὸν διαβὰς ἐστρατοπέδευεν ἐν ὄρει περιφύτῳ μὲν ἐλάαις, Ἀφροδίτης δ’ ἐπωνύμῳ, ἔνθα ὁ Πλαύτιος καταλαβὼν καὶ τὸ πταῖσμα ἀναλαβεῖν ἐπειγόμενος συνέβαλεν. ἡττηθεὶς δὲ φόνου
5πολλοῦ γενομένου διέφυγεν ἀκόσμως ἐς τὰς πόλεις καὶ ἐκ
Iber
.

272

μέσου θέρους ἐχείμαζεν, οὐ θαρρῶν οὐδαμοῖ προϊέναι. ὁ δ’ Οὐρίατθος τὴν χώραν ἀδεῶς περιιὼν ᾔτει τοὺς κεκτη‐ μένους τιμὴν τοῦ ἐπικειμένου καρποῦ καὶ παρ’ ὧν μὴ λάβοι, διέφθειρεν.
Iber
.

273

ὧν οἱ ἐν ἄστει Ῥωμαῖοι πυνθανόμενοι Φάβιον Μάξιμον Αἰμιλιανόν, Αἰμιλίου Παύλου τοῦ Περσέα τὸν Μακεδόνων βασιλέα ἀνελόντος υἱόν, ἔπεμπον ἐς Ἰβηρίαν καὶ στρατιὰν
Iber
.

274

ἑαυτῷ καταγράφειν ἐπέτρεπον. ὃ δέ, Ῥωμαίων ἄρτι Καρχηδόνα καὶ τὴν Ἑλλάδα ἑλόντων καὶ τὸν τρίτον ἐν Μακεδονίᾳ πόλεμον κατωρθωκότων, φειδοῖ τῶν ἀνδρῶν τῶν ἐκεῖθεν ἐληλυθότων κατέλεγεν πρωθήβας, οὐ πρὶν
5πολέμου πεπειραμένους, ἐς δύο τέλη. καὶ παρὰ τῶν συμ‐ μάχων στρατὸν ἄλλον αἰτήσας ἧκεν ἐς Ὄρσωνα τῆς Ἰβηρίας, σύμπαντας ἔχων πεζοὺς μυρίους καὶ πεντακισχι‐
Iber
.

275

λίους καὶ ἱππέας ἐς δισχιλίους. ὅθεν οὔπω μάχης ἄρχων, μέχρι τὴν στρατιὰν γυμνάσειεν, ἐς Γάδειρα διέπλευσε τὸν πορθμόν, Ἡρακλεῖ θύσων. ὁ δὲ Οὐρίατθος αὐτοῦ τῶν ξυλευομένων τισὶν ἐπιπεσὼν ἔκτεινε πολλοὺς καὶ ἐφόβησε
Iber
.

276

τοὺς λοιπούς. τοῦ δ’ ὑποστρατήγου συντάξαντος αὐτοὺς αὖθις ὁ Οὐρίατθος ἐκράτει καὶ πολλὴν λείαν περιεσύρατο.
ἀφικομένου τε τοῦ Μαξίμου συνεχῶς ἐξέτασσε προκαλού‐110
Iber
.

277

μενος. ὃ δὲ ὅλῳ μὲν οὐ συνεμίσγετο τῷ στρατῷ, γυμνάζων αὐτοὺς ἔτι, κατὰ δὲ μέρη πολλάκις ἠκροβολίζετο, πεῖράν τε ποιούμενος τῶν πολεμίων καὶ τοῖς ἰδίοις ἐντιθεὶς θάρ‐ σος. χορτολογῶν τε ἐνόπλους ἀεὶ τοῖς γυμνοῖς περιίστη
5καὶ περιέτρεχε μεθ’ ἱππέων αὐτός, οἷα Παύλῳ τῷ πατρὶ
Iber
.

278

συστρατευόμενος ἐν Μακεδόσιν ἑώρα. μετὰ δὲ χειμῶνα γεγυμνασμένῳ τῷ στρατῷ τρέπεται δεύτερος ὅδε τὸν Οὐρίατθον καλῶς ἀγωνισάμενον καὶ πόλεις αὐτοῦ δύο τὴν μὲν διήρπασεν, τὴν δ’ ἐνέπρησεν, αὐτόν τε φεύγοντα
5ἐς χωρίον, ᾧ ὄνομα ἦν Βαικόρ, διώκων ἔκτεινε πολλούς. καὶ ἐχείμαζεν ἐν Κορδύβῃ.
Iber
.

279

ἐφ’ οἷς ὁ Οὐρίατθος, οὐχ ὁμοίως ἔτι καταφρονῶν, Ἀρουακοὺς καὶ Τίτθους καὶ Βελλούς, ἔθνη μαχιμώ‐
Iber
.

280

τατα, ἀπέστησεν ἀπὸ Ῥωμαίων. καὶ πόλεμον ἄλλον οἵδε ἐφ’ ἑαυτῶν ἐπολέμουν, ὃν ἐκ πόλεως αὐτῶν μιᾶς Νομαντῖ‐ νον ἡγοῦνται, μακρόν τε καὶ ἐπίπονον Ῥωμαίοις γενόμενον,
Iber
.

281

καὶ συνάξω καὶ τόνδε ἐς ἓν μετὰ Οὐρίατθον. Οὐρίατθος μὲν ἐπὶ θάτερα τῆς Ἰβηρίας ἑτέρῳ στρατηγῷ Ῥωμαίων Κοϊντίῳ συνεπλέκετο καὶ ἡσσώμενος ἐς τὸ Ἀφροδίσιον
Iber
.

282

ὄρος ἀνέστρεφεν. ὅθεν ἐπιστραφεὶς ἔκτεινε τῶν Κοϊντείων χιλίους καὶ σημεῖά τινα ἥρπασε· τοὺς δὲ λοιποὺς ἐς τὸ στρατόπεδον αὐτῶν συνεδίωξε καὶ τὴν ἐν Ἰτύκκῃ φρουρὰν ἐξέβαλε καὶ τὴν Βαστιτανῶν χώραν ἐλῄζετο, Κοϊντίου διὰ111
5δειλίαν καὶ ἀπειρίαν οὐκ ἐπιβοηθοῦντος, ἀλλ’ ἐν Κορδύβῃ χειμάζοντος ἐκ μέσου μετοπώρου καὶ Γάιον Μάρκιον θαμινὰ ἐπιπέμποντος αὐτῷ, ἄνδρα Ἴβηρα ἐκ πόλεως Ἰταλικῆς.
Iber
.

283

τοῦ δ’ ἐπιόντος ἔτους Κοϊντίῳ μὲν ὁ ἀδελφὸς Αἰμιλια‐ νοῦ, Φάβιος Μάξιμος Σερουιλιανός, ἦλθεν ἐπὶ τὴν στρατηγίαν διάδοχος, δύο ἄλλα τέλη Ῥωμαίων ἄγων καὶ συμμάχους τινάς, ἅπαντας ἐς μυρίους καὶ ὀκτακισχι‐
Iber
.

284

λίους πεζοὺς καὶ ἱππέας ἑξακοσίους ἐπὶ χιλίοις. ἐπιστείλας δὲ καὶ Μικίψῃ, τῷ Νομάδων βασιλεῖ, πέμψαι οἱ τάχιστα ἐλέφαντας ἐς Ἰτύκκην ἠπείγετο, τὴν στρατιὰν ἄγων κατὰ μέρος· καὶ τὸν Οὐρίατθον ἑξακισχιλίοις ἀνδράσιν ἐπιόντα
5οἱ μετά τε κραυγῆς καὶ θορύβου βαρβαρικοῦ καὶ κόμης μακρᾶς, ἣν ἐν τοῖς πολέμοις ἐπισείουσι τοῖς ἐχθροῖς, οὐδὲν ὑποπτήξας ὑπέστη τε γενναίως καὶ ἀπεώσατο ἄπρακτον.
Iber
.

285

ὡς δέ οἱ καὶ τὸ ἄλλο πλῆθος ἀφῖκτο καὶ ἐκ Λιβύης ἐλέ‐ φαντες δέκα σὺν ἱππεῦσι τριακοσίοις, στρατόπεδον ὠχύ‐ ρου μέγα καὶ προεπεχείρει τῷ Οὐριάτθῳ καὶ τρεψάμενος
Iber
.

286

αὐτὸν ἐδίωκεν. ἀτάκτου δὲ τῆς διώξεως γενομένης, ἰδὼν ἐν τῇ φυγῇ τοῦτο ὁ Οὐρίατθος ἐπανῆλθε καὶ κτείνας ἐς τρισχιλίους τοὺς λοιποὺς συνήλασεν ἐς τὸ στρατόπεδον
καὶ προσέβαλε καὶ τῷδε, ὀλίγων μόλις αὐτὸν ὑφισταμένων112
5περὶ τὰς πύλας, τῶν δὲ πλεόνων ἐς τὰς σκηνὰς κατα‐ δύντων ὑπὸ δέους καὶ μόλις ὑπὸ τοῦ στρατηγοῦ καὶ τῶν
Iber
.

287

χιλιάρχων ἐξαγομένων. τότε μὲν οὖν Φάνιός τε, ὁ Λαιλίου κηδεστής, λαμπρῶς ἠρίστευε, καὶ νὺξ ἐπελθοῦσα Ῥω‐ μαίους περιέσωσεν· ὁ δὲ Οὐρίατθος, ἢ νυκτὸς ἢ καύματος ὥρᾳ θαμινὰ ἐπιὼν καὶ οὔ τινα καιρὸν ἀδόκητον ἐκλείπων,
5ψιλοῖς ἀνδράσι καὶ ἵπποις ταχυτάτοις ἠνώχλει τοῖς πολε‐
Iber
.

288

μίοις, μέχρι τὸν Σερουιλιανὸν ἐς Ἰτύκκην ἀναστῆσαι. τότε δ’ ἤδη τροφῶν τε ἀπορῶν ὁ Οὐρίατθος καὶ τὸν στρατὸν ἔχων ἐλάττω, νυκτὸς ἐμπρήσας τὸ στρατόπεδον, ἐς Λυσιτα‐ νίαν ἀνεχώρει. καὶ αὐτὸν ὁ Σερουιλιανὸς οὐ καταλαβὼν ἐς
5Βαιτουρίαν ἐνέβαλε καὶ πέντε πόλεις διήρπαζεν, αἳ τῷ
Iber
.

289

Οὐριάτθῳ συνεπεπράχεσαν. μετὰ δὲ τοῦτο ἐστράτευεν ἐς Κουνέους, ὅθεν ἐς Λυσιτανοὺς ἐπὶ τὸν Οὐρίατθον αὖθις ἠπείγετο. καὶ αὐτῷ παροδεύοντι δύο λῄσταρχοι μετὰ μυρίων ἀνδρῶν ἐπιθέμενοι, Κούριός τε καὶ Ἀπουλήιος,
Iber
.

290

ἐθορύβησαν καὶ τὴν λείαν ἀφείλοντο. καὶ Κούριος μὲν ἐν τῷ ἀγῶνι ἔπεσεν, ὁ δὲ Σερουιλιανὸς τήν τε λείαν μετ’ οὐ πολὺ ἀνέλαβε καὶ πόλεις εἷλεν Εἰσκαδίαν τε καὶ Γέμελλαν καὶ Ὀβόλκολαν, φρουρουμένας ὑπὸ τῶν Οὐριάτθου, καὶ
Iber
.

291

διήρπαζεν ἑτέρας καὶ συνεγίγνωσκεν ἄλλαις. αἰχμάλωτα δ’ ἔχων ἀμφὶ τὰ μύρια πεντακοσίων μὲν ἀπέτεμεν τὰς κεφαλάς, τοὺς δὲ λοιποὺς ἀπέδοτο. καὶ [ἐχείμαζε, δεύ‐ τερον ἔτος ἤδη στρατηγῶν τοῦδε τοῦ πολέμου. καὶ τάδε
5μὲν ὁ Σερουιλιανὸς ἐργασάμενος ἐς Ῥώμην ἀπῆρε δια‐ δεξαμένου τὴν ἀρχὴν Κοΐντου Πομπηίου Αὔλου. ὁ δὲ
ἀδελφὸς αὐτοῦ Μάξιμος Αἰμιλιανὸς] Κοννόβαν μέν τινα λῄσταρχον ἑαυτὸν ἐγχειρίσαντα λαβὼν καὶ φεισάμενος αὐτοῦ μόνου τοὺς σὺν αὐτῷ πάντας ἐχειροκόπησεν,113
Iber
.

292

Οὐρίατθον δὲ διώκων Ἐρισάνην αὐτοῦ πόλιν ἀπετάφρευεν, ἐς ἣν ὁ Οὐρίατθος ἐσδραμὼν νυκτὸς ἅμα ἕῳ τοῖς ἐργαζο‐
Iber
.

293

μένοις ἐπέκειτο, μέχρι τὰ σκαφεῖα ῥίψαντες ἔφευγον. τήν τε ἄλλην στρατιάν, ἐκταχθεῖσαν ὑπὸ τοῦ Σερουιλιανοῦ, τρεψάμενος ὁμοίως Οὐρίατθος ἐδίωκε καὶ συνήλασεν ἐς
Iber
.

294

κρημνούς, ὅθεν οὐκ ἦν τοῖς Ῥωμαίοις διαφυγεῖν. Οὐρίατ‐ θος δὲ ἐς τὴν εὐτυχίαν οὐχ ὕβρισεν, ἀλλὰ νομίσας ἐν καλῷ θήσεσθαι τὸν πόλεμον ἐπὶ χάριτι λαμπρᾷ συνετίθετο Ῥωμαίοις, καὶ τὰς συνθήκας ὁ δῆμος ἐπεκύρωσεν, Οὐρίατ‐
5θον εἶναι Ῥωμαίων φίλον καὶ τοὺς ὑπ’ αὐτῷ πάντας ἧς ἔχουσι γῆς ἄρχειν.
Iber
.

295

ὧδε μὲν ὁ Οὐριάτθου πόλεμος ἐδόκει πεπαῦσθαι, χαλεπώτατός τε Ῥωμαίοις γενόμενος καὶ ἐπὶ εὐεργεσίᾳ καταλυθείς, οὐ μὴν ἐπέμεινεν οὐδ’ ἐς βραχὺ τὰ συγ‐
Iber
.

296

κείμενα· ὁ γὰρ ἀδελφὸς Σερουιλιανοῦ, τοῦ ταῦτα συν‐ θεμένου, Καιπίων, διάδοχος αὐτῷ τῆς στρατηγίας γενό‐ μενος, διέβαλλε τὰς συνθήκας καὶ ἐπέστελλε Ῥωμαίοις
Iber
.

297

ἀπρεπεστάτας εἶναι. καὶ ἡ βουλὴ τὸ μὲν πρῶτον αὐτῷ συνεχέρει κρύφα λυπεῖν τὸν Οὐρίατθον, ὅ τι δοκιμάσειεν· ὡς δὲ αὖθις ἠνώχλει καὶ συνεχῶς ἐπέστελλεν, ἔκρινε λῦσαί τε τὰς σπονδὰς καὶ φανερῶς πολεμεῖν αὖθις Οὐριάτ‐
Iber
.

298

θῳ. ἐψηφισμένου δὴ σαφῶς ὁ Καιπίων Ἄρσαν τε πόλιν ἐκλιπόντος Οὐριάτθου παρέλαβε καὶ αὐτὸν Οὐρίατθον
φεύγοντά τε καὶ τὰ ἐν παρόδῳ φθείροντα περὶ Καρπητα‐114
Iber
.

299

νίαν κατέλαβεν, πολὺ πλείονας ἔχων. ὅθεν ὁ Οὐρίατθος, οὐ δοκιμάζων αὐτῷ συμπλέκεσθαι διὰ τὴν ὀλιγότητα, κατὰ μέν τινα φάραγγα ἀφανῆ τὸ πλέον τοῦ στρατοῦ περιέ‐ πεμψεν ἀπιέναι, τὸ δὲ λοιπὸν αὐτὸς ἐκτάξας ἐπὶ λόφου
Iber
.

300

δόξαν παρεῖχε πολεμήσοντος. ὡς δ’ ᾔσθετο τῶν προαπε‐ σταλμένων ἐν ἀσφαλεῖ γεγονότων, ἐξίππευσεν ἐς αὐτοὺς μετὰ καταφρονήσεως, ὀξέως οὕτως, ὡς μηδ’ αἰσθέσθαι τοὺς διώκοντας, ὅποι διέδραμεν. ὁ δὲ Καιπίων, ἐς Οὐέττω‐
5νας καὶ Καλλαίκους τραπείς, τὰ ἐκείνων ἐδῄου.
Iber
.

301

καὶ ζήλῳ τῶν ἔργων Οὐριάτθου τὴν Λυσιτανίαν λῃστήρια πολλὰ ἄλλα ἐπιτρέχοντα ἐπόρθει. Σέξτος δὲ Ἰούνιος Βροῦτος, ἐπὶ ταῦτα πεμφθείς, ἀπέγνω μὲν αὐτὰ διώκειν διὰ χώρας μακρᾶς, ὅσην ὁ Τάγος τε καὶ Λήθης καὶ Δόριος
5καὶ Βαίτης ποταμοὶ ναυσίποροι περιέχουσιν, ὀξέως, οἷα δὴ λῃστήρια, μεθιπταμένους δυσεργὲς ἡγούμενος εἶναι καταλαβεῖν καὶ αἰσχρὸν οὐ καταλαβόντι καὶ νικήσαντι τὸ
Iber
.

302

ἔργον οὐ λαμπρόν· ἐς δὲ τὰς πόλεις αὐτῶν ἐτράπετο, δίκην τε λήψεσθαι προσδοκῶν καὶ τῇ στρατιᾷ πολὺ κέρδος περιέσεσθαι καὶ τοὺς λῃστὰς ἐς ἑκάστην ὡς πατρίδα
Iber
.

303

κινδυνεύουσαν διαλυθήσεσθαι. ὃ μὲν δὴ ταῦτ’ ἐνθυμού‐ μενος ἐδῄου τὰ ἐν ποσὶν ἅπαντα, συμμαχομένων τοῖς ἀνδράσι τῶν γυναικῶν καὶ συναναιρουμένων καὶ οὔ τινα φωνὴν οὐδ’ ἐν ταῖς σφαγαῖς ἀφιεισῶν. εἰσὶ δ’ οἳ καὶ εἰς115
5τὰ ὄρη, μεθ’ ὧν ἐδύναντο, ἀνεπήδων· καὶ αὐτοῖς δεομέ‐ νοις συνεγίγνωσκεν ὁ Βροῦτος καὶ τὰ ὄντα ἐμερίζετο.
Iber
.

304

καὶ τὸν Δόριον περάσας πολλὰ μὲν πολέμῳ κατέ‐ δραμεν, πολλὰ δὲ παρὰ τῶν αὑτοὺς ἐνδιδόντων ὅμηρα αἰτήσας ἐπὶ Λήθην μετῄει, πρῶτος ὅδε Ῥωμαίων ἐπινοῶν
Iber
.

305

τὸν ποταμὸν τόνδε διαβῆναι. περάσας δὲ καὶ τόνδε καὶ μέχρι Νίμιος, ἑτέρου ποταμοῦ, προελθών, Βρακάρων αὐτῷ φερομένην ἀγορὰν ἁρπασάντων, ἐστράτευεν ἐπὶ τοὺς Βρακάρους, οἵ εἰσιν ἔθνος ... καὶ ἅμα ταῖς γυναιξὶν
5ὡπλισμέναις καὶ οἵδε ἐμάχοντο καὶ προθύμως ἔθνησκον, οὐκ ἐπιστρεφόμενος αὐτῶν οὐδεὶς οὐδὲ τὰ νῶτα δεικνὺς
Iber
.

306

οὐδὲ φωνὴν ἀφιέντες. ὅσαι δὲ κατήγοντο τῶν γυναικῶν, αἳ μὲν αὑτὰς διεχρῶντο, αἳ δὲ καὶ τῶν τέκνων αὐτόχειρες ἐγίγνοντο, χαίρουσαι τῷ θανάτῳ μᾶλλον τῆς αἰχμαλωσίας.
Iber
.

307

εἰσὶ δέ τινες τῶν πόλεων, αἳ τότε μὲν τῷ Βρούτῳ προσ‐ ετίθεντο, οὐ πολὺ δ’ ὕστερον ἀφίσταντο, καὶ αὐτὰς ὁ
Iber
.

308

Βροῦτος κατεστρέφετο αὖθις. ἐπὶ δὲ Ταλάβριγα πόλιν ἐλθών, ἣ πολλάκις μὲν αὐτῷ συνετέθειτο, πολλάκις δ’ ἀπο‐ στᾶσα ἠνώχλει, παρακαλούντων αὐτὸν καὶ τότε τῶν Ταλα‐ βρίγων καὶ διδόντων αὑτοὺς, ἐς ὅ τι χρῄζοι, πρῶτα μὲν
5τοὺς αὐτομόλους Ῥωμαίων ᾔτει καὶ τὰ αἰχμάλωτα καὶ
ὅπλα, ὅσα εἶχον, καὶ ὅμηρα ἐπὶ τούτοις, εἶτ’ αὐτοὺς ἐκέ‐116
Iber
.

309

λευσε σὺν παισὶ καὶ γυναιξὶν ἐκλιπεῖν τὴν πόλιν. ὡς δὲ καὶ τοῦθ’ ὑπέστησαν, τὴν στρατιὰν αὐτοῖς περιστήσας ἐδημηγόρει, καταλέγων, ὁσάκις ἀποσταῖεν καὶ ὅσους πο‐ λέμους πολεμήσειαν αὐτῷ. φόβον δὲ καὶ δόξαν ἐμφήνας
5ἐργασομένου τι δεινὸν ἐπὶ τῶν ὀνειδῶν ἔληξε καὶ τοὺς μὲν ἵππους αὐτῶν καὶ τὸν σῖτον καὶ χρήματα, ὅσα κοινὰ ἦν, ἢ εἴ τις ἄλλη δημοσία παρασκευή, πάντα περιεῖλε, τὴν δὲ πόλιν αὖθις οἰκεῖν ἔδωκεν ἐξ ἀέλπτου.
Iber
.

310

τοσάδε μὲν δὴ Βροῦτος ἐργασάμενος ἐς Ῥώμην ἀπῄει. καὶ αὐτὰ ἐς τὴν Οὐριάτθου γραφὴν συνήγαγον, ἐν τῷ αὐτῷ χρόνῳ διὰ τὸν ἐκείνου ζῆλον ὑπὸ λῃστηρίων ἄλλων ἀρξάμενα γίγνεσθαι.
Iber
.

311

Οὐρίατθος δὲ Καιπίωνι περὶ συμβάσεων τοὺς πιστο‐ τάτους αὑτῷ φίλους ἐπέπεμπεν, Αὔδακα καὶ Διτάλκωνα καὶ Μίνουρον, οἳ διαφθαρέντες ὑπὸ τοῦ Καιπίωνος δώροις τε μεγάλοις καὶ ὑποσχέσεσι πολλαῖς ὑπέστησαν αὐτῷ
Iber
.

312

κτενεῖν τὸν Οὐρίατθον. καὶ ἔκτειναν ὧδε· ὀλιγοϋπνότατος ἦν διὰ φροντίδα καὶ πόνους ὁ Οὐρίατθος καὶ τὰ πολλὰ ἔνοπλος ἀνεπαύετο, ἵνα ἐξεγρόμενος εὐθὺς ἐς πάντα ἕτοιμος εἴη. τοῖς οὖν φίλοις ἐξῆν καὶ νυκτερεύοντι ἐντυγχά‐
Iber
.

313

νειν. ᾧ δὴ καὶ τότε ἔθει οἱ περὶ τὸν Αὔδακα φυλάξαντες αὐτὸν ἀρχομένου ὕπνου παρῆλθον ἐς τὴν σκηνήν, ὡς δή τινος ἐπείγοντος, καὶ κεντοῦσιν ὡπλισμένον ἐς τὴν σφα‐
Iber
.

314

γήν· οὐ γὰρ ἦν ἄλλοθι. οὐδεμιᾶς δ’ αἰσθήσεως γενομένης διὰ τὴν τῆς πληγῆς εὐκαιρίαν διέδρασαν ἐς Καιπίωνα καὶ τὰς δωρεὰς ᾔτουν. ὃ δὲ αὐτίκα μὲν αὐτοῖς ἔδωκεν ἀδεῶς ἔχειν,
ὅσα ἔχουσι, περὶ δὲ ὧν ᾔτουν, ἐς Ῥώμην αὐτοὺς ἔπεμπεν.117
Iber
.

315

οἱ δὲ θεραπευτῆρες Οὐριάτθου καὶ ἡ ἄλλη στρατιά, γενομένης ἡμέρας, ἀναπαύεσθαι νομίζοντες αὐτόν, ἐθαύ‐ μαζον διὰ τὴν ἀήθειαν, μέχρι τινὲς ἔμαθον, ὅτι νεκρὸς
Iber
.

316

κέοιτο ἔνοπλος. καὶ εὐθὺς ἦν οἰμωγή τε καὶ πένθος ἀνὰ τὸ στρατόπεδον, ἀλγούντων τε ἐπ’ ἐκείνῳ καὶ περὶ σφῶν δεδιότων καὶ ἐνθυμουμένων, ἐν οἵοις εἰσὶ κινδύνοις καὶ οἵου στρατηγοῦ στέρονται. μάλιστα δὲ αὐτούς, ὅτι τοὺς
Iber
.

317

δράσαντας οὐχ εὕρισκον, ὑπερήλγυνεν. Οὐρίατθον μὲν δὴ λαμπρότατα κοσμήσαντες ἐπὶ ὑψηλοτάτης πυρᾶς ἔκαιον ἱερεῖά τε πολλὰ ἐπέσφαττον αὐτῷ, καὶ κατὰ ἴλας οἵ τε πεζοὶ καὶ οἱ ἱππῆς ἐν κύκλῳ περιθέοντες αὐτὸν ἔνοπλοι
5βαρβαρικῶς ἐπῄνουν μέχρι τε σβεσθῆναι τὸ πῦρ παρε‐ κάθηντο πάντες ἀμφ’ αὐτό. καὶ τῆς ταφῆς ἐκτελεσθείσης
Iber
.

318

ἀγῶνα μονομάχων ἀνδρῶν ἤγαγον ἐπὶ τοῦ τάφου. τοσοῦ‐ τον αὑτοῦ πόθον κατέλιπεν Οὐρίατθος, ἀρχικώτατος μὲν ὡς ἐν βαρβάροις γενόμενος, φιλοκινδυνότατος δ’ ἐς ἅπαντα πρὸ ἁπάντων καὶ ἰσομοιρότατος ἐν τοῖς κέρδεσιν.
5οὐ γάρ ποτε πλέον ὑπέστη λαβεῖν, αἰεὶ παρακαλούντων·
Iber
.

319

ὃ δὲ καὶ λάβοι, τοῖς ἀριστεύσασιν ἐδίδου. ὅθεν αὐτῷ, δυσχερέστατον ἔργον καὶ οὐδενί πω στρατηγῶν εὐμαρῶς ἐγγενόμενον, ἔτεσιν ὀκτὼ τοῦδε τοῦ πολέμου παμμιγὴς στρατὸς ἀστασίαστος ἦν καὶ κατήκοος ἀεὶ καὶ ἐς τοὺς
Iber
.

320

κινδύνους ὀξύτατος. τότε δὲ σφῶν Ταύταλον ἑλόμενοι στρατηγεῖν ἐπὶ Ζάκανθαν ἐφέροντο, ἣν Ἀννίβας καθελὼν ἔκτισεν καὶ ἀπὸ τῆς αὑτοῦ πατρίδος Καρχηδόνα προσεῖπεν.
Iber
.

321

ἀποκρουσθεῖσι δ’ αὐτοῖς ἐκεῖθεν καὶ τὸν Βαῖτιν ποτα‐
μὸν περῶσιν ὁ Καιπίων ἐπέκειτο, μέχρι κάμνων ὁ Ταύ‐ ταλος αὑτόν τε καὶ τὴν στρατιὰν τῷ Καιπίωνι παρέδωκεν ὡς ὑπηκόοις χρῆσθαι. ὃ δὲ ὅπλα τε αὐτοὺς ἀφείλετο ἅπαντα118
5καὶ γῆν ἔδωκεν ἱκανήν, ἵνα μὴ λῃστεύοιεν ἐξ ἀπορίας.
Iber
.

322

ὁ μὲν δὴ Οὐριάτθου πόλεμος ἐς τοῦτο ἐτελεύτα, ἐπάνεισι δ’ ἐς τὸν Ἀρουακῶν καὶ Νομαντίνων πό‐ λεμον ἡ γραφή, οὓς Οὐρίατθος μὲν ἠρέθισεν ἐς ἀπό‐ στασιν, Καικίλιος δ’ αὐτοῖς Μέτελλος ἀπὸ Ῥώμης
5ἐπιπεμφθεὶς μετὰ πλέονος στρατοῦ Ἀρουακοὺς μὲν ἐχει‐ ρώσατο, σὺν ἐκπλήξει καὶ τάχει θερίζουσιν ἐμπίπτων,
Iber
.

323

Τερμεντία δ’ αὐτῷ καὶ Νομαντία ἔτι ἔλειπον. ἦν δ’ ἡ Νομαντία ποταμοῖς δύο καὶ φάραγξιν ἀπόκρημνος, ὗλαί τε αὐτῇ πυκναὶ περιέκειντο, καὶ μία κάθοδος ἦν ἐς τὸ
Iber
.

324

πεδίον, ἣ τάφρων ἐπεπλήρωτο καὶ στηλῶν. αὐτοὶ δ’ ἦσαν ἄριστοι μὲν ἱππῆς τε καὶ πεζοί, πάντες δ’ ἀμφὶ τοὺς ὀκτακισχιλίους· καὶ τοσοίδε ὄντες ὅμως ὑπ’ ἀρετῆς ἐς
Iber
.

325

μέγα ἠνώχλησαν τὰ Ῥωμαίων. Μέτελλος μὲν δὴ μετὰ χειμῶνα τὴν στρατιὰν Κοΐντῳ Πομπηίῳ Αὔλου 〈υἱῷ〉, διαδόχῳ τῆς στρατηγίας οἱ γενομένῳ, παρέδωκεν, τρισμυ‐ ρίους πεζοὺς καὶ δισχιλίους ἱππέας ἄριστα γεγυμνασμέ‐
5νους, ὁ δὲ Πομπήιος τῇ Νομαντίᾳ παραστρατοπεδεύων ᾤχετό ποι, καὶ ἱππέας αὐτοῦ μεταθέοντας αὐτὸν οἱ
Iber
.

326

Νομαντῖνοι καταβάντες ἔκτειναν. ἐπανελθὼν οὖν παρέ‐ τασσεν ἐς 〈τὸ〉 πεδίον, καὶ οἱ Νομαντῖνοι καταβάντες ὑπεχώρουν κατ’ ὀλίγον οἷα φεύγοντες, μέχρι ταῖς στήλαις καὶ φάραγξιν ὁ Πομπήιος ...119
Iber
.

327

καὶ καθ’ ἡμέραν ἐν ταῖς ἀκροβολίαις ἐλασσούμενος ὑπ’ ἀνδρῶν πολὺ ἐλασσόνων μετέβαινεν ἐπὶ Τερμεντίαν ὡς
Iber
.

328

εὐχερέστερον ἔργον. ὡς δὲ καὶ τῇδε συμβαλὼν ἑπτακο‐ σίους τε ἀπώλεσε καὶ τὸν τὴν ἀγορὰν αὐτῷ φέροντα χι‐ λίαρχον οἱ Τερμεντεῖς ἐτρέψαντο καὶ τρίτῃ πείρᾳ κατὰ τὴν αὐτὴν ἡμέραν ἐς ἀπόκρημνα τοὺς Ῥωμαίους συνελά‐
5σαντες πολλοὺς αὐτῶν πεζούς τε καὶ ἱππέας αὐτοῖς ἵπποις κατέωσαν ἐς τὰ ἀπόκρημνα, περιφόβως ἔχοντες οἱ λοιποὶ διενυκτέρευον ἔνοπλοι. καὶ ἅμα ἕῳ προσιόντων τῶν πολε‐ μίων ἐκταξάμενοι τὴν ἡμέραν ὅλην ἠγωνίζοντο ἀγχω‐
Iber
.

329

μάλως καὶ διεκρίθησαν ὑπὸ νυκτός. ὅθεν ὁ Πομπήιος ἐπὶ πολίχνης Μαλίας ἤλασεν, ἣν ἐφρούρουν οἱ Νομαντῖνοι. καὶ οἱ Μαλιεῖς, τοὺς φρουροὺς ἀνελόντες ἐξ ἐνέδρας,
Iber
.

330

παρέδοσαν τὸ πολίχνιον τῷ Πομπηίῳ. ὃ δὲ τά τε ὅπλα αὐτοὺς καὶ ὅμηρα αἰτήσας μετῆλθεν ἐπὶ Σηδητανίαν, ἣν ἐδῄου λῄσταρχος ὄνομα Ταγγῖνος· καὶ αὐτὸν ὁ Πομπή‐
Iber
.

331

ιος ἐνίκα καὶ πολλοὺς ἔλαβεν αἰχμαλώτους. τοσοῦτον δ’ ἦν φρονήματος ἐν τοῖς λῃσταῖς, ὥστε τῶν αἰχμαλώτων οὐδεὶς ὑπέμεινε δουλεύειν, ἀλλ’ οἳ μὲν αὑτούς, οἳ δὲ τοὺς πρια‐ μένους ἀνῄρουν, οἳ δὲ τὰς ναῦς ἐν τῷ διάπλῳ διετίτρων.
Iber
.

332

ὁ δὲ Πομπήιος αὖθις ἐλάσας ἐπὶ Νομαντίαν ποταμόν
τινα μετωχέτευεν ἐς τὸ πεδίον ὡς λιμῷ πιέσων τὴν πόλιν. οἳ δὲ ἐργαζομένῳ τε ἐπέκειντο καὶ σαλπικτῶν χωρὶς ἐκτρέχοντες ἀθρόοι τοὺς ὀχετεύοντας ἠνώχλουν. ἔβαλλον120
5δὲ καὶ τοὺς ἀπὸ τοῦ χάρακος ἐπιβοηθοῦντας, ἕως κατέ‐
Iber
.

333

κλεισαν ἐς τὸ στρατόπεδον. καὶ σιτολογοῦσιν ἑτέροις ἐπι‐ δραμόντες καὶ τῶνδε πολλοὺς διέφθειραν Ὄππιόν τε χι‐ λίαρχον ἐπ’ αὐτοῖς ἀνεῖλον. καὶ κατ’ ἄλλο μέρος τάφρον ὀρύσσουσι Ῥωμαίοις ἐπιδραμόντες ἔκτειναν ἐς τετρακο‐
Iber
.

334

σίους καὶ τὸν ἡγούμενον αὐτῶν. ἐφ’ οἷς τῷ τε Πομπηίῳ σύμβουλοι παρῆσαν ἐκ Ῥώμης καὶ τοῖς στρατιώταις (ἓξ γὰρ ἔτη διεληλύθει στρατευομένοις) διάδοχοι νεοκατάγρα‐
Iber
.

335

φοί τε καὶ ἔτι ἀγύμναστοι καὶ ἀπειροπόλεμοι. μεθ’ ὧν ὁ Πομπήιος, αἰδούμενός τε τὰ ἐπταισμένα καὶ ἐπειγόμενος τὴν αἰσχύνην ἀναλαβεῖν, ἐπέμενε χειμῶνος ἐν τῷ στρατο‐
Iber
.

336

πέδῳ. καὶ οἱ στρατιῶται, κρύους τε ὄντος ἐν ἀστέγῳ σταθ‐ μεύοντες καὶ πρῶτον ἄρτι πειρώμενοι τοῦ περὶ τὴν χώραν ὕδατός τε καὶ ἀέρος, κατὰ γαστέρα ἔκαμνον, καὶ
Iber
.

337

διεφθείροντο ἔνιοι. μέρους δ’ ἐπὶ σῖτον οἰχομένου κρύ‐ ψαντες ἐνέδραν οἱ Νομαντῖνοι παρ’ αὐτὸ τὸ Ῥωμαίων στρατόπεδον ἠκροβολίζοντο ἐρεθίζοντες, ἕως οἳ μὲν οὐ φέροντες ἐπεξῄεσαν, οἳ δ’ ἐκ τῆς ἐνέδρας ἀνίσταντο· καὶ
5Ῥωμαῖοι πολλοὶ μὲν ἐκ τοῦ πλήθους, πολλοὶ δὲ τῶν ἐπι‐ φανῶν ἀπέθανον. οἱ δὲ Νομαντῖνοι, καὶ τοῖς τὸν σῖτον φέρουσιν ἀπαντήσαντες, ἔκτειναν καὶ τῶνδε πολλούς.
Iber
.

338

καὶ ὁ Πομπήιος, τοσοῖσδε συνενεχθεὶς κακοῖς, ἐς τὰς πόλεις μετὰ τῶν συμβούλων ἀνεζεύγνυε, χειμάσων τὸ
ἐπίλοιπον, τοῦ ἔαρος προσδοκῶν ἥξειν οἱ διάδοχον. καὶ δεδιὼς κατηγορίαν ἔπρασσεν ἐς τοὺς Νομαντίνους κρύφα121
Iber
.

339

τοῦ πολέμου διαλύσεις. οἳ δὲ καὶ αὐτοὶ κάμνοντες ἤδη φόνῳ τε πολλῷ ἀρίστων καὶ γῆς ἀργίᾳ καὶ τροφῶν ἀπορίᾳ καὶ μήκει τοῦ πολέμου, μακροῦ παρὰ προσδοκίαν
Iber
.

340

γεγονότος, ἐπρέσβευον ἐς Πομπήιον. ὃ δ’ ἐς μὲν τὸ φανε‐ ρὸν ἐκέλευεν αὑτοὺς Ῥωμαίοις ἐπιτρέπειν (οὐ γὰρ εἰδέναι συνθήκας ἑτέρας Ῥωμαίων ἀξίας), λάθρᾳ δ’ ὑπισχνεῖτο,
Iber
.

341

ἃ ἔμελλεν ποιήσειν. καὶ συνθεμένων ἐκείνων καὶ ἐπιτρε‐ ψάντων ἑαυτοὺς ὅμηρά τε καὶ αἰχμάλωτα ᾔτησε καὶ τοὺς αὐτομόλους καὶ πάντα ἔλαβεν. ᾔτησε δὲ καὶ ἀργυρίου τάλαντα τριάκοντα· ὧν μέρος αὐτίκα ἔδοσαν οἱ Νομαντῖ‐
Iber
.

342

νοι, καὶ τὰ λοιπὰ ὁ Πομπήιος ἀνέμενεν. παραγενομένου δ’ αὐτῷ διαδόχου Μάρκου Ποπιλίου Λαίνα, οἳ μὲν ἔφερον τὰ λοιπὰ τῶν χρημάτων, ὃ δ’, ἀπηλλαγμένος μὲν τοῦ περὶ τοῦ πολέμου δέους τῷ παρεῖναι τὸν διάδοχον, τὰς δὲ συνθή‐
5κας εἰδὼς αἰσχράς τε καὶ ἄνευ Ῥωμαίων γενομένας, ἠρνεῖτο
Iber
.

343

μὴ συνθέσθαι τοῖς Νομαντίνοις. καὶ οἳ μὲν αὐτὸν ἤλεγχον ἐπὶ μάρτυσι τοῖς τότε παρατυχοῦσιν ἀπό τε βουλῆς καὶ ἱππάρχοις καὶ χιλιάρχοις αὐτοῦ Πομπηίου, ὁ δὲ Ποπίλιος αὐτοὺς ἐς Ῥώμην ἔπεμπε δικασομένους τῷ Πομπηίῳ.
Iber
.

344

κρίσεως δ’ ἐν τῇ βουλῇ γενομένης Νομαντῖνοι μὲν καὶ Πομπήιος ἐς ἀντιλογίαν ἦλθον, τῇ βουλῇ δ’ ἔδοξε πολε‐
Iber
.

345

μεῖν Νομαντίνοις. καὶ ὁ Ποπίλιος ἐνέβαλεν ἐς τοὺς γεί‐ τονας αὐτῶν Λούσονας, οὐδὲν δ’ ἐργασάμενος (ἧκε γὰρ αὐτῷ διάδοχος ἐπὶ τὴν στρατηγίαν Ὁστίλιος Μαγκῖνος)
ἀνέζευξεν ἐς Ῥώμην.122
Iber
.

346

ὁ δὲ Μαγκῖνος τοῖς Νομαντίνοις συμβαλὼν ἡττᾶτό τε πολλάκις καὶ τέλος ἀναιρουμένων πολλῶν ἐς τὸ στρατόπεδον ἔφυγεν. λόγου δὲ ψευδοῦς ἐμπεσόντος, ὅτι Νομαντίνοις ἔρχονται βοηθοῦντες Κάνταβροί τε
5καὶ Οὐακκαῖοι, δείσας ἄπυρον τὴν νύκτα διήγαγεν ὅλην ἐν σκότῳ, φεύγων ἐς ἔρημον τὸ Νωβελίωνός ποτε
Iber
.

347

χαράκωμα. καὶ μεθ’ ἡμέραν ἐς αὐτὸ συγκλεισθείς, οὔτε κατεσκευασμένον οὔτε ὠχυρωμένον, περιεχόντων αὐτὸν τῶν Νομαντίνων καὶ πάντας ἀποκτενεῖν ἀπει‐ λούντων, εἰ μὴ συνθοῖτο εἰρήνην, συνέθετο ἐπὶ ἴσῃ
Iber
.

348

καὶ ὁμοίᾳ Ῥωμαίοις καὶ Νομαντίνοις. καὶ ὃ μὲν ἐπὶ τούτοις ὤμνυε τοῖς Νομαντίνοις, οἱ δ’ ἐν ἄστει πυθό‐ μενοι χαλεπῶς ἔφερον ὡς ἐπὶ αἰσχίσταις πάνυ σπον‐ δαῖς καὶ τὸν ἕτερον τῶν ὑπάτων Αἰμίλιον Λέπιδον
5ἐς Ἰβηρίαν ἐξέπεμπον, Μαγκῖνον δ’ ἀνεκάλουν ἐς
Iber
.

349

κρίσιν. καὶ τῷδε μὲν ἕσποντο πρέσβεις Νομαντίνων· ὁ δ’ Αἰμίλιος, ἀναμένων καὶ ὅδε τὰς ἐκ Ῥώμης ἀπο‐ κρίσεις καὶ τὴν ἀργίαν οὐ φέρων (ὡς γὰρ ἐπὶ δόξαν ἢ κέρδος ἢ θριάμβου φιλοτιμίαν ἐξῄεσάν τινες ἐς τὰς
5στρατηγίας, οὐκ ἐπὶ τὸ τῇ πόλει συμφέρον), Οὐακκαίων κατεψεύδετο ὡς ἀγορὰν ἐν τῷδε τῷ πολέμῳ Νομαν‐
Iber
.

350

τίνοις παρασχόντων καὶ τὴν γῆν αὐτῶν κατέτρεχεν Παλλαντίαν τε πόλιν, ἣ μεγίστη Οὐακκαίων ἐστὶν, οὐδὲν ἐξαμαρτοῦσαν ἐς τὰ συγκείμενα, ἐπολιόρκει καὶ Βροῦ‐ τον, ἐφ’ ἕτερα τῆς Ἰβηρίας ἀπεσταλμένον, ὥς μοι προ‐
5είρηται, κηδεστὴν ὄντα οἱ, τοῦδε τοῦ ἔργου μετασχεῖν
Iber
.

351

ἔπεισεν. κατέλαβον δ’ αὐτοὺς ἀπὸ Ῥώμης πρέσβεις Κίννας
τε καὶ Καικίλιος, οἳ τὴν βουλὴν ἔφασαν ἀπορεῖν, εἰ τοσῶνδε πταισμάτων σφίσιν ἐν Ἰβηρίᾳ γενομένων ὁ Αἰμίλιος πόλεμον ἕτερον ἀρεῖται, καὶ ψήφισμα ἐπέδοσαν123
5αὐτῷ προαγορεῦον Αἰμίλιον Οὐακκαίοις μὴ πολεμεῖν.
Iber
.

352

ὃ δὲ ἀρξάμενός τε ἤδη τοῦ πολέμου καὶ τὴν βουλὴν τοῦτ’ ἀγνοεῖν ἡγούμενος, ἀγνοεῖν δ’, ὅτι καὶ Βροῦτος αὐτῷ συνεπιλαμβάνει καὶ σῖτον καὶ χρήματα καὶ στρα‐ τιὰν Οὐακκαῖοι τοῖς Νομαντίνοις παρέσχον, ἔσεσθαι δὲ
5καὶ τὴν ἀνάζευξιν τοῦ πολέμου φοβερὰν ὑπολαβὼν καὶ σχεδὸν Ἰβηρίας ὅλης διάλυσιν, εἰ καταφρονήσειαν ὡς δεδιότων, τοὺς μὲν ἀμφὶ τὸν Κίνναν ἀπράκτους ἀπέλυσεν καὶ τάδε αὐτὰ ἐπέστειλε τῇ βουλῇ, αὐτὸς δ’ ὀχυρωσάμενος φρούριον μηχανὰς ἐν αὐτῷ συνεπήγνυτο καὶ σῖτον
Iber
.

353

συνέφερε. Φλάκκος δ’ αὐτῷ σιτολογῶν, ἐνέδρας ἐκφα‐ νείσης, εὐμηχάνως διέδωκεν, ὅτι Παλλαντίαν ἐξεῖλεν Αἰμίλιος· καὶ τοῦ στρατοῦ συναλαλάξαντος ὡς ἐπὶ νίκῃ, πυθόμενοι τούτων οἱ βάρβαροι καὶ ἀληθῆ νομίσαντες
Iber
.

354

ἀπεχώρουν. Φλάκκος μὲν δὴ τὴν ἀγορὰν κινδυνεύουσαν ὧδε περιέσωζε, μακρᾶς δὲ τῆς ἐπὶ τῇ Παλλαντίᾳ πολιορ‐ κίας οὔσης αἱ τροφαὶ Ῥωμαίους ἐπέλειπον, καὶ λιμὸς ἥπτετο αὐτῶν, καὶ τὰ ὑποζύγια πάντα ἔφθαρτο, καὶ πολλοὶ
Iber
.

355

τῶν ἀνθρώπων ἐξ ἀπορίας ἀπέθνησκον. οἱ στρατηγοὶ δέ, Αἰμίλιός τε καὶ Βροῦτος, ἐς μὲν πολὺ διεκαρτέ‐ ρουν, ἡσσώμενοι δ’ ὑπὸ τοῦ κακοῦ νυκτὸς ἄφνω περὶ ἐσχάτην φυλακὴν ἐκέλευον ἀναζευγνύναι· χιλίαρχοί τε
5καὶ λοχαγοὶ περιθέοντες ἐπέσπευδον ἅπαντας ἐς τοῦτο
Iber
.

356

πρὸ ἕω. οἳ δὲ σὺν θορύβῳ τά τε ἄλλα πάντα καὶ τοὺς τραυματίας καὶ τοὺς νοσοῦντας ἀπέλιπον, συμπλεκο‐
μένους τε σφίσι καὶ δεομένους. καὶ αὐτοῖς ἀτάκτου καὶ θορυβώδους τῆς ἀναχωρήσεως γιγνομένης καὶ φυγῇ124
5μάλιστα ὁμοίας οἱ Παλλάντιοι πανταχόθεν ἐπικείμενοι
Iber
.

357

πολλὰ ἔβλαπτον ἐξ ἠοῦς ἐπὶ ἑσπέραν. νυκτὸς δ’ ἐπιλα‐ βούσης Ῥωμαῖοι μὲν ἐς τὰ πεδία ἑαυτοὺς ἐρρίπτουν ἀνὰ μέρος, ὡς τύχοιεν, ἄσιτοί τε καὶ κατάκοποι, οἱ δὲ Παλ‐ λάντιοι θεοῦ σφᾶς ἀποτρέποντος ἀνεχώρουν.
Iber
.

358

καὶ τάδε μὲν ἦν περὶ τὸν Αἰμίλιον, Ῥωμαῖοι δ’ αὐτὰ πυθόμενοι τὸν μὲν Αἰμίλιον παρέλυσαν τῆς στρατηγίας τε καὶ ὑπατείας, καὶ ἰδιώτης ἐς Ῥώμην ὑπέστρεφεν καὶ χρήμασιν ἐπεζημιοῦτο· Μαγκίνῳ δ’ ἐδίκαζον καὶ
Iber
.

359

τοῖς πρέσβεσι τοῖς Νομαντίνων. οἳ μὲν δὴ τὰς συνθήκας, ἃς ἐπεποίηντο πρὸς Μαγκῖνον, ἐπεδείκνυον· ὃ δὲ τὴν αἰτίαν αὐτῶν ἐς Πομπήιον ἀνέφερεν, τὸν πρὸ αὐτοῦ γενόμενον στρατηγόν, ὡς ἀργὸν καὶ ἄπορον τὸν στρατὸν
5ἐγχειρίσαντά οἱ καὶ δι’ αὐτὸ κἀκεῖνον ἡσσημένον τε πολλάκις καὶ συνθήκας ὁμοίας αὑτῷ θέμενον πρὸς τοὺς Νομαντίνους· ὅθεν ἔφη καὶ τὸν πόλεμον τόνδε, παρὰ τὰς συνθήκας ἐκείνας ὑπὸ Ῥωμαίων ἐψηφισμένον, ἀπαί‐
Iber
.

360

σιον αὐτοῖς γεγονέναι. οἳ δ’ ἐχαλέπαινον μὲν ἀμφοτέροις ὁμοίως, ἀπέφυγε δ’ ὅμως Πομπήιος ὡς περὶ τῶνδε κριθεὶς καὶ πάλαι. Μαγκῖνον δ’ ἔγνωσαν ἐκδοῦναι τοῖς Νομαντίνοις, ἄνευ σφῶν αἰσχρὰς συνθήκας πεποιημένον,
5ᾧ λόγῳ καὶ Σαυνίταις οἱ πατέρες, ὅμοια χωρὶς αὐτῶν
Iber
.

361

συνθεμένους, ἡγεμόνας εἴκοσιν ἐξεδεδώκεσαν. Μαγκῖνον
μὲν δὴ Φούριος ἀγαγὼν εἰς Ἰβηρίαν γυμνὸν παρεδίδου125
Iber
.

362

τοῖς Νομαντίνοις· οἳ δ’ οὐκ ἐδέξαντο. στρατηγὸς δ’ ἐπ’ αὐτοὺς αἱρεθεὶς Καλπούρνιος Πείσων οὐδ’ ἤλασεν ἐπὶ Νομαντίαν, ἀλλ’ ἐς τὴν Παλλαντίων γῆν ἐσβαλὼν καὶ μικρὰ δῃώσας ἐχείμαζεν ἐν Καρπητανίᾳ τὸ ἐπί‐
5λοιπον τῆς ἀρχῆς.
Iber
.

363

ἐν δὲ Ῥώμῃ κάμνων ὁ δῆμος ἐπὶ τοῖς Νομαντίνοις, μακροῦ καὶ δυσχεροῦς τοῦ πολέμου σφίσι παρὰ προσ‐ δοκίαν γεγονότος, ᾑροῦντο Κορνήλιον Σκιπίωνα, τὸν Καρχηδόνα ἑλόντα, αὖθις ὑπατεύειν, ὡς μόνον ἐπι‐
Iber
.

364

κρατῆσαι τῶν Νομαντίνων δυνάμενον. ὃ δὲ καὶ τότε ἦν ἔτι νεώτερος τῆς νενομισμένης τοῖς ὑπατεύουσιν ἡλικίας· ἡ οὖν βουλὴ πάλιν, ὥσπερ ἐπὶ Καρχηδονίοις αὐτοῦ χειροτονουμένου [Σκιπίωνος], ἐψηφίσατο τοὺς
5δημάρχους λῦσαι τὸν περὶ τῆς ἡλικίας νόμον καὶ τοῦ
Iber
.

365

ἐπιόντος ἔτους 〈αὖθισ〉 θέσθαι. οὕτω μὲν ὁ Σκιπίων αὖθις ὑπατεύων ἐς Νομαντίαν ἠπείγετο, στρατιὰν δ’ ἐκ καταλόγου μὲν οὐκ ἔλαβεν, πολλῶν τε πολέμων ὄντων καὶ πολλῶν ἀνδρῶν ἐν Ἰβηρίᾳ, ἐθελοντὰς δέ τινας,
5ἔκ τε πόλεων καὶ βασιλέων ἐς χάριν ἰδίαν πεμφθέντας αὐτῷ, συγχωρούσης τῆς βουλῆς, ἐπηγάγετο καὶ πελά‐ τας ἐκ Ῥώμης καὶ φίλους πεντακοσίους, οὓς ἐς ἴλην
Iber
.

366

καταλέξας ἐκάλει φίλων ἴλην. πάντας δὲ ἐς τετρα‐ κισχιλίους γενομένους παραδοὺς ἄγειν ἀδελφιδῷ Βου‐
τεῶνι σὺν ὀλίγοις αὐτὸς προεξώρμησεν ἐς Ἰβηρίαν ἐπὶ τὸ στρατόπεδον, πυνθανόμενος αὐτὸ γέμειν ἀργίας126
5καὶ στάσεων καὶ τρυφῆς, εὖ εἰδώς, ὅτι μὴ κρατήσει
Iber
.

367

πολεμίων, πρὶν κατασχεῖν τῶν ἰδίων ἐγκρατῶς. ἐλθὼν δὲ ἐμπόρους τε πάντας ἐξήλαυνε καὶ ἑταίρας καὶ μάν‐ τεις καὶ θύτας, οἷς διὰ τὰς δυσπραξίας οἱ στρατιῶται περιδεεῖς γεγονότες ἐχρῶντο συνεχῶς· ἔς τε τὸ μέλλον
5ἀπεῖπε μηδὲν ἐσφέρεσθαι τῶν περισσῶν, μηδὲ ἱερεῖον
Iber
.

368

ἐς μαντείαν πεποιημένον. ἐκέλευσεν δὲ καὶ τὰς ἁμάξας καὶ τὰ περισσὰ τῶν ἐς αὐτὰς τιθεμένων καὶ τὰ ὑπο‐ ζύγια, χωρὶς ὧν αὐτὸς ὑπελείπετο, πραθῆναι. καὶ σκεῦος οὐκ ἐξῆν ἐς δίαιταν ἔχειν οὐδενὶ πλὴν ὀβελοῦ καὶ
5χύτρας χαλκῆς καὶ ἐκπώματος ἑνός. τά τε σιτία αὐτοῖς
Iber
.

369

ὥριστο κρέα ζεστὰ καὶ ὀπτὰ εἶναι. κλίνας τε ἀπεῖπεν ἔχειν καὶ πρῶτος ἐπὶ στιβάδων ἀνεπαύετο. ἀπεῖπεν δὲ καὶ ὁδεύοντας ἡμιόνοις ἐπικαθέζεσθαι· τί γὰρ ἐν πο‐ λέμῳ προσδοκᾶν ἔφη παρ’ ἀνδρὸς οὐδὲ βαδίζειν δυνα‐
5μένου; κἀν τοῖς ἀλείμμασι καὶ λουτροῖς ἑαυτοὺς ἤλει‐ φον, ἐπισκώπτοντος τοῦ Σκιπίωνος, ὡς αἱ ἡμίονοι,
Iber
.

370

χεῖρας οὐκ ἔχουσαι, χρῄζουσι τριβόντων. οὕτω μὲν αὐτοὺς ἐς σωφροσύνην μετέβαλλεν ἀθρόως, εἴθιζεν δὲ
καὶ ἐς αἰδῶ καὶ φόβον, δυσπρόσιτος ὢν καὶ δυσχερὴς127
Iber
.

371

ἐς τὰς χάριτας, καὶ μάλιστα τὰς παρανόμους. ἔλεγέν τε πολλάκις τοὺς μὲν αὐστηροὺς καὶ ἐννόμους τῶν στρατηγῶν τοῖς οἰκείοις, τοὺς δὲ εὐχερεῖς καὶ φιλο‐ δώρους τοῖς πολεμίοις εἶναι χρησίμους· τὰ γὰρ στρατό‐
5πεδα τοῖς μὲν εἶναι κεχαρμένα τε καὶ καταφρονητικά, τοῖς δὲ σκυθρωπὰ μέν, εὐπειθῆ δὲ καὶ πᾶσιν ἕτοιμα.
Iber
.

372

οὐ μὴν οὐδ’ ὣς ἐτόλμα πολεμεῖν, πρὶν αὐτοὺς γυμνάσαι πόνοις πολλοῖς. τὰ οὖν ἀγχοτάτω πεδία πάντα περιιὼν ἑκάστης ἡμέρας ἄλλο μετ’ ἄλλο στρατό‐ πεδον ἤγειρέ τε καὶ καθῄρει καὶ τάφρους ὤρυσσε
5βαθυτάτας καὶ ἐνεπίμπλη τείχη τε μεγάλα ᾠκοδόμει καὶ κατέφερεν, αὐτὸς ἐξ ἠοῦς ἐς ἑσπέραν ἅπαντα ἐφ‐
Iber
.

373

ορῶν. τὰς δὲ ὁδοιπορίας, ἵνα μή τις ὡς πάλαι δια‐ σκιδνῷτο, ἦγεν ἐν πλινθίοις ἀεί, καὶ τὴν δεδομένην ἑκάστῳ τάξιν οὐκ ἦν ἐναλλάξαι. περιιών τε τὴν ὁδοι‐ πορίαν καὶ τὰ πολλὰ οὐραγῶν τοὺς μὲν ἀρρωστοῦν‐
5τας ἐπὶ τοὺς ἵππους ἀνεβίβαζεν ἀντὶ τῶν ἱππέων, τὰ δὲ βαροῦντα τὰς ἡμιόνους ἐς τοὺς πεζοὺς διεμέριζεν.
Iber
.

374

εἰ δὲ σταθμεύοι, τοὺς μὲν προφύλακας τῆς ἡμέρας ἐκ τῆς ὁδοιπορίας ἔδει περὶ τὸν χάρακα ἵστασθαι καὶ ἱππέων ἑτέραν ἴλην περιτρέχειν· οἱ δ’ ἄλλοι τὰ ἔργα διῄρηντο, καὶ τοῖς μὲν ταφρεύειν ἐτέτακτο, τοῖς δὲ τειχί‐
5ζειν, τοῖς δὲ σκηνοποιεῖν, χρόνου τε μῆκος ὡρίζετο αὐτοῖς καὶ διεμετρεῖτο.
Iber
.

375

ὅτε δ’ εἴκασεν ὀξὺ καὶ εὐπειθὲς αὐτῷ καὶ φερέ‐ πονον γεγονέναι τὸ στράτευμα, μετέβαινεν ἀγχοῦ τῶν
Νομαντίνων. προφυλακὰς δέ, ὥσπερ τινές, ἐπὶ φρου‐ ρίων οὐκ ἐποιεῖτο· οὐδὲ διῄρει ποι τὸν στρατὸν ὅλως,128
5τοῦ μή τινος ἐν ἀρχῇ γενομένου πταίσματος εὐκατα‐ φρόνητον τοῖς πολεμίοις αὐτὸν γενέσθαι, καὶ τέως
Iber
.

376

καταφρονοῦσιν. οὐδ’ ἐπεχείρει τοῖς ἐχθροῖς, ἔτι περι‐ σκοπῶν αὐτόν τε τὸν πόλεμον καὶ τὸν καιρὸν αὐτοῦ καὶ τὴν τῶν Νομαντίνων ὁρμήν, ἐς ὅ τι τρέψοιντο. τὰ δ’ ὀπίσω τοῦ στρατοπέδου πάντα ἐχορτολόγει καὶ
Iber
.

377

τὸν σῖτον ἔκειρεν ἔτι χλωρόν. ὡς δὲ αὐτῷ ταῦτα ἐξ‐ ετεθέριστο καὶ ἐς τὸ πρόσθεν ἔδει βαδίζειν, ὁδὸς μὲν ἦν παρὰ τὴν Νομαντίαν ἐπὶ τὰ πεδία σύντομος, καὶ πολλοὶ συνεβούλευον ἐς αὐτὴν τραπέσθαι. ὃ δ’ ἔφη
5τὴν ἐπάνοδον δεδιέναι, κούφων μὲν τότε τῶν πολε‐ μίων ὄντων, καὶ ἐκ πόλεως ὁρμωμένων καὶ ἐς πόλιν
Iber
.

378

ἀφορμώντων· “οἱ δ’ ἡμέτεροι βαρεῖς ἐπανίασιν ὡς ἀπὸ σιτολογίας καὶ κατάκοποι καὶ κτήνη καὶ ἁμάξας καὶ φορτία ἄγουσιν. δυσχερής τε ὅλως καὶ ἀνόμοιος ὁ ἀγών· ἡσσωμένοις μὲν γὰρ πολὺς ὁ κίνδυνος, νικῶσι
Iber
.

379

δὲ οὐ μέγα τὸ ἔργον οὐδὲ ἐπικερδές.” εἶναι δ’ ἄλο‐ γον κινδυνεύειν ἐπὶ ὀλίγοις καὶ στρατηγὸν ἀμελῆ τὸν ἀγωνιζόμενον πρὸ τῆς χρείας, ἀγαθὸν δὲ τὸν ἐν μόναις παρακινδυνεύοντα ταῖς ἀνάγκαις. συγκρίνων δ’
5ἔφη καὶ τοὺς ἰατροὺς μὴ χρῆσθαι τομαῖς μηδὲ καύσεσι
Iber
.

380

πρὸ φαρμάκων. ταῦτ’ εἰπὼν ἐκέλευεν τοῖς ἡγεμόσιν τὴν μακροτέραν περιάγειν. καὶ συνεξῄει τότε μὲν ἐς τὸ πέραν τοῦ στρατοπέδου, ὕστερον δ’ ἐς τὰ Οὐακ‐ καίων, ὅθεν οἱ Νομαντῖνοι τὰς τροφὰς ἐωνοῦντο, κεί‐
5ρων ἅπαντα καὶ τὰ χρήσιμα ἐς τὰς ἑαυτοῦ τροφὰς
συλλέγων, τὰ δὲ περιττὰ σωρεύων τε καὶ κατακαίων.129
Iber
.

381

ἐν δέ τινι πεδίῳ τῆς Παλλαντίας, ὄνομα Κοπλα‐ νίῳ, πολλοὺς ἐπὶ τῶν ὀρῶν ὑπὸ λόφοις ἔκρυψαν οἱ Παλλάντιοι καὶ ἑτέροις ἐς τὸ φανερὸν τοὺς σιτολογοῦντας
Iber
.

382

ἠνώχλουν. ὃ δὲ Ῥουτίλιον Ῥοῦφον, συγγραφέα τῶνδε τῶν ἔργων, τότε χιλιαρχοῦντα, ἐκέλευσε τέσσαρας ἱππέων ἴλας λαβόντα ἀναστεῖλαι τοὺς ἐνοχλοῦντας. Ῥοῦφος μὲν οὖν ὑποχωροῦσιν αὐτοῖς ἀμέτρως εἵπετο καὶ φεύγουσιν
5ἐς τὸν λόφον συνανεπήδα, ἔνθα τῆς ἐνέδρας ἐκφανείσης ἐκέλευε τοὺς ἱππέας μήτε διώκειν μήτε ἐπιχειρεῖν ἔτι, ἀλλ’ ἐν προβολῇ τὰ δόρατα θεμένους ἑστάναι καὶ ἐπιόντας
Iber
.

383

ἀμύνεσθαι μόνον. ὁ δὲ Σκιπίων εὐθὺ ἀνατρέχοντος αὐτοῦ παρὰ τὸ πρόσταγμα δείσας εἵπετο κατὰ σπουδὴν καί, ὡς εὗρε τὴν ἐνέδραν, ἐς δύο διεῖλε τοὺς ἱππέας καὶ προσ‐ έταξεν αὐτῶν ἑκατέροις παρὰ μέρος ἐμπηδᾶν τοῖς πολε‐
5μίοις καὶ ἀκοντίσαντας ὁμοῦ πάντας εὐθὺς ἀναχωρεῖν, οὐκ ἐς τὸν αὐτὸν τόπον, ἀλλ’ αἰεὶ κατ’ ὀλίγον προστι‐
Iber
.

384

θέντας ὀπίσω καὶ ὑποχωροῦντας. οὕτω μὲν τοὺς ἱππέας ἐς τὸ πεδίον περιέσωσεν· ἀναζευγνύοντι δ’ αὐτῷ καὶ ἀναχωροῦντι ποταμὸς ἦν ἐν μέσῳ δύσπορός τε καὶ
Iber
.

385

ἰλυώδης, καὶ παρ’ αὐτὸν ἐνήδρευον οἱ πολέμιοι. ὃ δὲ μαθὼν ἐξέκλινε τῆς ὁδοῦ καὶ μακροτέραν ἦγε καὶ δυσενέ‐ δρευτον, νυκτός τε ὁδεύων διὰ τὸ δίψος καὶ φρέατα ὀρύσσων, ὧν τὰ πλέονα πικρὰ εὑρίσκετο. τοὺς μὲν οὖν
5ἄνδρας ἐπιμόχθως περιέσωσεν, ἵπποι δέ τινες αὐτοῦ καὶ
ὑποζύγια ὑπὸ τῆς δίψης ἀπώλοντο.130
Iber
.

386

καὶ Καυκαίους δὲ παροδεύων, ἐς οὓς παρεσπόνδησε Λούκουλλος, ἐκήρυξε Καυκαίους ἐπὶ τὰ ἑαυτῶν ἀκιν‐
Iber
.

387

δύνως κατέρχεσθαι. καὶ παρῆλθεν ἐς τὴν Νομαντίνην χειμάσων, ἔνθα αὐτῷ καὶ Ἰογόρθας ἐκ Λιβύης ἀφίκετο, ὁ Μασσανάσσου υἱωνός, ἄγων ἐλέφαντας δυοκαίδεκα καὶ τοὺς συντασσομένους αὐτοῖς τοξότας τε καὶ σφενδονήτας.
Iber
.

388

αἰεὶ δέ τι δῃῶν καὶ τὰ περικείμενα πορθῶν, ἔλαθε περὶ κώμην ἐνεδρευθείς, ἣν ἐκ τοῦ πλέονος τέλμα πηλοῦ περιεῖχεν, ἐπὶ δὲ θάτερα φάραγξ ἦν, καὶ ἀφανὴς ἐν
Iber
.

389

ἐκείνῃ λόχος ὑπεκρύπτετο. τῆς οὖν στρατιᾶς τῷ Σκιπίωνι διῃρημένης οἳ μὲν τὴν κώμην ἐπόρθουν ἐσελθόντες, τὰ σημεῖα ἔξω καταλιπόντες, οἳ δὲ περιίππευον οὐ πολλοί.
Iber
.

390

τούτοις οὖν ἐμπίπτουσιν οἱ λοχῶντες. καὶ οἳ μὲν αὐτοὺς ἀπεμάχοντο, ὁ δὲ Σκιπίων (ἔτυχεν γὰρ πρὸ τῆς κώμης παρὰ τὰ σημεῖα ἑστώς) ἀνεκάλει τῇ σάλπιγγι τοὺς ἔνδον καί, πρὶν αὐτῷ γενέσθαι χιλίους, τοῖς ἱππεῦσιν ἐν‐
Iber
.

391

οχλουμένοις ἐπεβοήθει. τοῦ[δε] δὲ [τοῦ] στρατοῦ τοῦ πλέονος ἐκ τῆς κώμης ἐκδραμόντος ἐτρέψατο μὲν ἐς φυγὴν τοὺς πολεμίους, οὐ μὴν ἐδίωκε φεύγοντας, ἀλλ’ ἐς τὸν χάρακα ἀνεχώρει πεσόντων ἑκατέρωθεν ὀλίγων.
Iber
.

392

μετ’ οὐ πολὺ δὲ ἀγχοτάτω τῆς Νομαντίας δύο στρατό‐ πεδα θέμενος τῷ μὲν ἐπέστησεν τὸν ἀδελφὸν Μάξιμον, τοῦ δ’ αὐτὸς ἡγεῖτο. Νομαντίνων δὲ θαμινὰ ἐκτασσόντων καὶ προκαλουμένων αὐτὸν ἐς μάχην ὑπερεώρα, οὐ δοκι‐
5μάζων ἀνδράσιν ἐξ ἀπογνώσεως μαχομένοις συμπλέ‐
Iber
.

393

κεσθαι μᾶλλον ἢ συγκλῄσας αὐτοὺς ἑλεῖν λιμῷ. φρούρια δ’ ἑπτὰ περιθείς, πολιορκίαν ... ἐπιγράψας ἑκάστοις, οὓς ἔδει πέμπειν. ὡς δὲ ἦλθον, ἐς μέρη πολλὰ διεῖλεν αὐτοὺς καὶ τὴν ἑαυτοῦ στρατιὰν ἐπιδιεῖλεν· εἶθ’ ἡγεμόνας131
5ἐπιστήσας ἑκάστῳ μέρει προσέταξεν περιταφρεύειν καὶ
Iber
.

394

περιχαρακοῦν τὴν πόλιν. ἦν δὲ ἡ περίοδος ἡ μὲν αὐτῆς Νομαντίας τέσσαρες καὶ εἴκοσι στάδιοι, ἡ δὲ τοῦ χαρα‐ κώματος ὑπὲρ τὸ διπλάσιον. καὶ τοῦτο διῃρεῖτο πᾶν οἱ
Iber
.

395

κατὰ μέρος ἕκαστον. καὶ προείρητο, εἴ τι ἐνοχλοῖεν οἱ πολέμιοι, σημεῖον ἐξαίρειν, ἡμέρας μὲν φοινικίδα ἐπὶ δόρατος ὑψηλοῦ, νυκτὸς δὲ πῦρ, ἵνα τοῖς δεομένοις ἐπι‐
Iber
.

396

θέοντες αὐτός τε καὶ Μάξιμος ἀμύνοιεν. ὡς δὲ ἐξείργαστο πάντα αὐτῷ καὶ τοὺς κωλύοντας εἶχεν ἱκανῶς ἀπομάχεσθαι, ἑτέραν τάφρον ὤρυσσεν οὐ μακρὰν ὑπὲρ ἐκείνην καὶ σταυροὺς αὐτῇ περιεπήγνυ καὶ τεῖχος ᾠκοδόμει, οὗ
5τὸ μὲν πάχος ἦν πόδες ὀκτώ, τὸ δὲ ὕψος δέκα χωρὶς τῶν ἐπάλξεων· πύργοι τε πανταχόθεν αὐτῷ διὰ πλέ‐
Iber
.

397

θρου περιέκειντο. καὶ λίμνην συνάπτουσαν οὐκ ἐνὸν περιτειχίσαι χῶμα αὐτῇ περιέθηκεν ἴσον τῷ τείχει καὶ τὸ βάθος καὶ τὸ ὕψος, ὡς ἂν εἴη καὶ τόδε ἀντὶ τείχους.
Iber
.

398

οὕτω μὲν ὁ Σκιπίων ὅδε πρῶτος, ὡς ἐμοὶ δοκεῖ, περιετείχισε πόλιν οὐ φυγομαχοῦσαν· τόν τε Δόριον ποταμόν, συμφερόμενον τῷ περιτειχίσματι καὶ πολλὰ τοῖς Νομαντίνοις χρήσιμον ἔς τε ἀγορᾶς κομιδὴν καὶ
5διαπομπὴν ἀνδρῶν, ὅσοι κατ’ αὐτὸν κολυμβηταί τε καὶ σκάφεσι μικροῖς ἐλάνθανον ἢ ἱστίοις, ὅτε λάβρον
εἴη τὸ πνεῦμα, ἐβιάζοντο ἢ κώπαις κατὰ τὸ ῥεῦμα, ζεῦξαι μὲν οὐκ ἐδύνατο, πλατὺν ὄντα καὶ πάνυ ῥοώδη, φρούρια δὲ ἀντὶ γεφύρας αὐτῷ δύο περιθεὶς ἀπήρτησε132
10καλῳδίοις δοκοὺς μακρὰς ἐξ ἑκατέρου φρουρίου καὶ ἐς τὸ πλάτος τοῦ ποταμοῦ μεθῆκεν, ἐχούσας ἐμπεπη‐
Iber
.

399

γότα πυκνὰ ξίφη τε καὶ ἀκόντια. αἳ δ’ ὑπὸ τοῦ ῥοῦ, τοῖς ξίφεσι καὶ τοῖς ἀκοντίοις ἐμπίπτοντος, αἰεὶ περι‐ στρεφόμεναι οὔτε διανηχομένους οὔτ’ ἐπιπλέοντας οὔτε
Iber
.

400

ὑποδύνοντας εἴων λαθεῖν. τοῦτο δ’ ἦν, οὗ μάλιστα ὁ Σκιπίων ἐπεθύμει, μηδενὸς αὐτοῖς ἐπιμιγνυμένου μηδ’ εἰσιόντος ἀγνοεῖν αὐτούς, ὅ τι γίγνοιτο ἔξω· οὕτω γὰρ ἀπορήσειν ἀγορᾶς τε καὶ μηχανῆς πάσης.
Iber
.

401

ὡς δὲ ἡτοίμαστο πάντα καὶ καταπέλται μὲν ἐπ‐ έκειντο τοῖς πύργοις ὀξυβελεῖς τε καὶ λιθοβόλοι, ταῖς δ’ ἐπάλξεσιν παρέκειντο λίθοι καὶ βέλη καὶ ἀκόντια, τὰ δὲ φρούρια τοξόται καὶ σφενδονῆται κατεῖχον, ἀγγέ‐
5λους μὲν ἐπέστησε πυκνοὺς κατὰ τὸ ἐπιτείχισμα πᾶν, οἳ νυκτός τε καὶ ἡμέρας ἔμελλον ἄλλοι παρ’ ἄλλων τὸν
Iber
.

402

λόγον ἐκδεχόμενοι μηνύσειν αὐτῷ τὰ γιγνόμενα, κατὰ δὲ πύργον ἐκέλευσεν, εἴ τι γίγνοιτο, σημεῖον ἐκ πρώτου τοῦ πονοῦντος αἴρεσθαι καὶ τὸ αὐτὸ πάντας ἐπαίρειν, ὅταν τὸν ἀρξάμενον θεάσωνται, ἵνα τὸ μὲν κίνημα παρὰ
5τοῦ σημείου θᾶσσον ἐπιγιγνώσκοι, τὸ δὲ ἀκριβὲς παρὰ
Iber
.

403

τῶν ἀγγέλων. τῆς δὲ στρατιᾶς οὔσης σὺν τοῖς ἐπιχωρίοις ἐς ἑξακισμυρίους, τὸ μὲν ἥμισυ διετέτακτο αὐτῷ τειχοφυ‐ λακεῖν καὶ ἐς τὰ ἀναγκαῖα, εἴ πῃ δεήσειε, μεταχωρεῖν, δισμύριοι δὲ τειχομαχήσειν ἔμελλον, ὅτε χρεία γένοιτο,
Iber
.

404

καὶ τούτοις ἐφεδρεύειν ἕτεροι μύριοι. χωρίον δὲ καὶ τούτων ἑκάστοις διετέτακτο· καὶ μεταπηδᾶν, εἰ μὴ κελεύσειεν, οὐκ ἐξῆν. ἐς δὲ τὸ τεταγμένον εὐθὺς ἀνεπήδων,
ὅτε τι σημεῖον ἐπιχειρήσεως ἐπαρθείη.133
Iber
.

405

οὕτω μὲν τῷ Σκιπίωνι πάντα ἀκριβῶς διετέτακτο· οἱ δὲ Νομαντῖνοι πολλάκις μὲν τοῖς φυλάσσουσιν ἐπ‐ εχείρουν, ἄλλοτε ἄλλῃ κατὰ μέρη, ταχεῖα δ’ αὐτίκα
Iber
.

406

καὶ καταπληκτικὴ τῶν ἀμυνομένων ἡ ὄψις ἦν, σημείων τε ὑψηλῶν πανταχόθεν αἰρομένων καὶ ἀγγέλων δια‐ θεόντων καὶ τῶν τειχομάχων ἀθρόως ἀναπηδώντων ἐς τὰ τείχη σαλπικτῶν τε κατὰ πάντα πύργον ἐξοτρυ‐
5νόντων, ὥστε τὸν κύκλον ὅλον εὐθὺς ἅπασιν εἶναι φοβερώ‐ τατον, ἐς πεντήκοντα σταδίους ἐπέχοντα ἐν περιόδῳ, καὶ τόνδε τὸν κύκλον ὁ Σκιπίων ἑκάστης ἡμέρας τε καὶ νυκτὸς ἐπισκοπῶν περιῄει.
Iber
.

407

ὃ μὲν δὴ τοὺς πολεμίους ὧδε συγκλῄσας οὐκ ἐς πολὺ ἀρκέσειν ἐνόμιζεν, οὔτε τροφῆς ἔτι προσιούσης σφίσιν οὔτε ὅπλων οὔτ’ ἐπικουρίας· Ῥητογένης δέ, ἀνὴρ Νομαν‐ τῖνος, ᾧ Καραύνιος ἐπίκλησις ἦν, ἄριστος ἐς ἀρετὴν
5Νομαντίνων, πέντε πείσας φίλους, σὺν παισὶν ἄλλοις τοσοῖσδε καὶ ἵπποις τοσοῖσδε ἐν νυκτὶ συννεφεῖ διῆλθε λαθὼν
Iber
.

408

τὸ μεταίχμιον, κλίμακα φέρων πτυκτήν, καὶ φθάσας ἐς τὸ περιτείχισμα ἀνεπήδησεν αὐτός τε καὶ οἱ φίλοι καὶ τοὺς ἑκατέρωθεν φύλακας ἀνελόντες τοὺς μὲν θεράποντας ἀπέπεμψαν ὀπίσω, τοὺς δ’ ἵππους διὰ τῆς κλίμακος
5ἀναγαγόντες ἐξίππευσαν ἐς τὰς Ἀρουακῶν πόλεις σὺν ἱκετηρίαις, δεόμενοι Νομαντίνοις συγγενέσιν οὖσιν ἐπι‐
Iber
.

409

κουρεῖν. τῶν δ’ Ἀρουακῶν οἳ μὲν οὐδ’ ὑπήκουον αὐτῶν, ἀλλ’ εὐθὺς ἀπέπεμπον δεδιότες, Λουτία δὲ πόλις ἦν εὐδαίμων, τριακοσίους σταδίους ἀφεστῶσα ἀπὸ Νομαν‐
τίνων, ἧς οἱ μὲν νέοι περὶ τοὺς Νομαντίνους ἐσπουδά‐134
5κεσαν καὶ τὴν πόλιν ἐς συμμαχίαν ἐνῆγον, οἱ πρεσβύτεροι
Iber
.

410

δ’ ἐμήνυσαν κρύφα τῷ Σκιπίωνι. καὶ ὁ Σκιπίων ὀγδόης ὥρας πυθόμενος ἐξήλαυνεν αὐτίκα σὺν εὐζώνοις ὅτι πλείστοις καὶ ἅμα ἕῳ τὴν Λουτίαν φρουρᾷ περιλαβὼν ᾔτει τοὺς ἐξάρχους τῶν νέων. ἐπεὶ δ’ ἐξωρμηκέναι
5τῆς πόλεως αὐτοὺς ἔλεγον, ἐκήρυξε διαρπάσειν τὴν
Iber
.

411

πόλιν, εἰ μὴ τοὺς ἄνδρας παραλάβοι. οἳ μὲν δὴ δεί‐ σαντες προσῆγον αὐτούς, ἐς τετρακοσίους γενομένους· ὃ δὲ τὰς χεῖρας αὐτῶν ἐκτεμὼν ἀνέστησε τὴν φρου‐ ρὰν καὶ διαδραμὼν αὖθις ἅμ’ ἕῳ τῆς ἐπιούσης παρῆν
5ἐς τὸ στρατόπεδον.
Iber
.

412

Νομαντῖνοι δὲ κάμνοντες ὑπὸ λιμοῦ πέντε ἄνδρας ἔπεμπον ἐς τὸν Σκιπίωνα, οἷς εἴρητο μαθεῖν, εἰ μετριο‐ παθῶς σφίσι χρήσεται παραδοῦσιν αὑτούς. Αὔαρος δὲ αὐτῶν ἡγούμενος πολλὰ μὲν περὶ τῆς προαιρέσεως
5καὶ ἀνδρείας τῶν Νομαντίνων ἐσεμνολόγησε καὶ ἐπ‐ εῖπεν, ὡς οὐδὲ νῦν ἁμάρτοιεν, ὑπὲρ παίδων καὶ γυναι‐ κῶν καὶ ἐλευθερίας πατρίου κακοπαθοῦντες ἐς τοσόνδε
Iber
.

413

κακοῦ. “διὸ καὶ μάλιστα”, εἶπεν, “ὦ Σκιπίων, ἄξιόν ἐστι σέ, τοσῆσδε ἀρετῆς γέμοντα, φείσασθαι γένους εὐψύχου τε καὶ ἀνδρικοῦ καὶ προτεῖναι τὰ φιλανθρω‐ πότερα τῶν κακῶν ἡμῖν, ἃ καὶ δυνησόμεθα ἐνεγκεῖν,
5ἄρτι πειρώμενοι μεταβολῆς. ὡς οὐκ ἐφ’ ἡμῖν ἔτι ἐστίν, ἀλλ’ ἐπὶ σοὶ τὴν πόλιν ἢ παραλαβεῖν, εἰ τὰ μέτρια κελεύοις,
Iber
.

414

ἢ μαχομένην ὑπεριδεῖν ἀπολέσθαι.” ὁ μὲν Αὔαρος ὧδε εἶπεν, ὁ δὲ Σκιπίων (ᾔσθετο γὰρ παρὰ τῶν αἰχμαλώτων τὰ ἔνδον) ἔφη δεῖν αὐτοὺς ἐγχειρίσαι τὰ κατὰ σφᾶς
Iber
.

415

καὶ σὺν ὅπλοις παραδοῦναι τὴν πόλιν. ὧν ἀπαγγελθέντων οἱ Νομαντῖνοι, χαλεποὶ καὶ τέως ὄντες ὀργὴν ὑπ’ ἐλευθε‐
ρίας ἀκράτου καὶ ἀηθείας ἐπιταγμάτων, τότε καὶ μᾶλλον ὑπὸ τῶν συμφορῶν ἠγριωμένοι τε καὶ ἀλλόκοτοι γεγονότες,135
5τὸν Αὔαρον καὶ τοὺς σὺν αὐτῷ πέντε πρέσβεις ἀπέκτειναν ὡς κακῶν ἀγγέλους καὶ τὸ σφέτερον ἀσφαλὲς ἴσως
Iber
.

416

διῳκημένους παρὰ τῷ Σκιπίωνι. μετὰ δ’ οὐ πολὺ πάντων αὐτοὺς τῶν ἐδεστῶν ἐπιλιπόντων, οὐ καρπὸν ἔχοντες, οὐ πρόβατον, οὐ πόαν, πρῶτα μέν, ὥσπερ τινὲς ἐν πολέμων ἀνάγκαις, δέρματα ἕψοντες ἐλιχμῶντο, ἐπιλιπόντων δ’
5αὐτοὺς καὶ τῶν δερμάτων ἐσαρκοφάγουν ἕψοντες τὰ ἀνθρώπεια, πρῶτα μὲν τὰ τῶν ἀποθνησκόντων κοπτό‐ μενα ἐν μαγειρείοις, ἐπὶ δ’ ἐκείνοις τῶν νοσούντων κατεφρόνουν, καὶ τοὺς ἀσθενεστέρους ἐβιάζοντο οἱ
Iber
.

417

δυνατώτεροι. κακῶν τε οὐδὲν αὐτοῖς ἀπῆν, ἠγριω‐ μένοις μὲν τὰς ψυχὰς ὑπὸ τῶν τροφῶν, τεθηριωμένοις δὲ τὰ σώματα ὑπὸ λιμοῦ καὶ λοιμοῦ καὶ κόμης καὶ χρόνου. οὕτω δ’ ἔχοντες αὑτοὺς ἐπέτρεπον τῷ Σκι‐
Iber
.

418

πίωνι. ὃ δ’ ἐκέλευεν αὐτοὺς τῆς μὲν ἡμέρας ἐκείνης συνενεγκεῖν τὰ ὅπλα, ἔνθα συνέταξε, τῆς δ’ ἐπιούσης προσελθεῖν ἐς ἕτερον χωρίον. οἳ δ’ ὑπερεβάλοντο τὴν ἡμέραν, ὁμολογήσαντες, ὅτι πολλοὶ τῆς ἐλευθερίας ἔτι
5ἔχονται καὶ ἐθέλουσιν αὑτοὺς ἐξαγαγεῖν τοῦ βίου. τὴν
Iber
.

419

οὖν ἡμέραν ᾔτουν ἐς τοῦ θανάτου τὴν διάθεσιν. τοσόσδε ἔρως ἐλευθερίας καὶ ἀνδραγαθίας ἦν ἐν πόλει βαρβάρῳ τε καὶ σμικρᾷ. ἐς γὰρ ὀκτακισχιλίους ἐπ’ εἰρήνης γενό‐ μενοι οἷα μὲν καὶ ὅσα Ῥωμαίους ἔδρασαν, οἵας δὲ συνθήκας
5αὐτοῖς ἔθεντο ἐπὶ ἴσῃ καὶ ὁμοίᾳ, οὐδέσι ταῦτα συνθέσθαι Ῥωμαίων ὑποστάντων, οἷον δὲ ὄντα τὸν τελευταῖον στρατηγόν, ἓξ μυριάσιν αὐτοὺς περικαθήμενον, προυκα‐
Iber
.

420

λέσαντο πολλάκις ἐς μάχην. ὃ δὲ ἦν ἄρα στρατηγικώτερος αὐτῶν, ἐς χεῖρας οὐκ ἰὼν θηρίοις, ἀλλὰ τῷ λιμῷ σφᾶς κατεργαζόμενος, ἀμάχῳ κακῷ, ᾧ δὴ καὶ μόνῳ ληφθῆναί τε δυνατὸν ἦν ἄρα Νομαντίνους καὶ ἐλήφθησαν μόνῳ.136
Iber
.

421

ἐμοὶ μὲν δὴ ταῦτα περὶ Νομαντίνων εἰπεῖν ἐπῆλθεν, ἐς τὴν ὀλιγότητα αὐτῶν καὶ φερεπονίαν ἀφορῶντι καὶ
Iber
.

422

ἔργα πολλὰ καὶ χρόνον, ὅσον διεκαρτέρησαν· οἳ δὲ πρῶτα μὲν αὑτούς, οἱ βουλόμενοι, διεχρῶντο, ἕτερος ἑτέρως· οἱ λοιποὶ δ’ ἐξῄεσαν τρίτης ἡμέρας ἐς τὸ δεδομένον χωρίον, δυσόρατοί τε καὶ ἀλλόκοτοι πάμπαν ὀφθῆναι,
5οἷς τὰ μὲν σώματα ἦν ἀκάθαρτα καὶ τριχῶν καὶ ὀνύχων καὶ ῥύπου μεστά, ὀδώδεσαν δὲ χαλεπώτατον, καὶ ἐσθὴς αὐτοῖς ἐπέκειτο πιναρὰ καὶ ἥδε καὶ οὐχ ἧσσον δυσώδης.
Iber
.

423

ἐφαίνοντο δὲ τοῖς πολεμίοις ἐλεεινοὶ μὲν ἀπὸ τῶνδε, φοβεροὶ δ’ ἀπὸ τῶν βλεμμάτων· ἔτι γὰρ αὐτοὺς ἐνεώρων ἔκ τε ὀργῆς καὶ λύπης καὶ πόνου καὶ συνειδότος ἀλλη‐ λοφαγίας.
Iber
.

424

ἐπιλεξάμενος δ’ αὐτῶν πεντήκοντα ὁ Σκιπίων ἐς θρίαμβον, τοὺς λοιποὺς ἀπέδοτο καὶ τὴν πόλιν κατ‐ έσκαψεν, δύο μὲν τάσδε πόλεις δυσμαχωτάτας ἑλὼν
Iber
.

425

στρατηγὸς ὅδε Ῥωμαίων, Καρχηδόνα μὲν αὐτῶν Ῥω‐ μαίων ψηφισαμένων διὰ μέγεθος πόλεώς τε καὶ ἀρχῆς καὶ εὐκαιρίαν γῆς καὶ θαλάσσης, Νομαντίαν δὲ σμι‐ κράν τε καὶ ὀλιγάνθρωπον, οὔπω τι Ῥωμαίων περὶ
Iber
.

426

αὐτῆς ἐγνωκότων, αὐτός, εἴτε συμφέρειν Ῥωμαίοις ἡγούμενος, εἴτε ἄκρος ὢν ὀργὴν καὶ φιλόνεικος ἐς τὰ λαμβανόμενα, εἴθ’, ὡς ἔνιοι νομίζουσι, τὴν δόξαν ἡγού‐ μενος διώνυμον ἐπὶ τοῖς μεγάλοις γίγνεσθαι κακοῖς.
5καλοῦσι γοῦν αὐτὸν οἱ Ῥωμαῖοι μέχρι νῦν, ἀπὸ τῶν συμφορῶν, ἃς ἐπέθηκεν ταῖς πόλεσιν, Ἀφρικανόν τε137
Iber
.

427

καὶ Νομαντῖνον. τότε δὲ τὴν γῆν τὴν Νομαντίνων τοῖς ἐγγὺς οἰκοῦσι διελὼν καὶ ταῖς ἄλλαις πόλεσι χρηματίσας καί, εἴ τι ἦν ὕποπτον, ἐπιπλήξας τε καὶ ζημιώσας χρήμα‐ σιν ἀπέπλευσεν ἐπ’ οἴκου.
Iber
.

428

Ῥωμαῖοι δέ, ὡς ἔθος, ἐς τὰ προσειλημμένα τῆς Ἰβηρίας ἔπεμψαν ἀπὸ τῆς βουλῆς ἄνδρας δέκα τοὺς καταστησομένους αὐτὰ εἰς εἰρήνην, ὅσα Σκιπίων τε ἔλαβε καὶ Βροῦτος πρὸ
Iber
.

429

τοῦ Σκιπίωνος ὑπηγάγετο ἢ ἐχειρώσατο. χρόνῳ δ’ ὕστερον ἀποστάσεων ἄλλων ἐν Ἰβηρίᾳ γενομένων
Iber
.

430

Καλπούρνιος Πείσων στρατηγὸς ᾑρέθη. καὶ αὐτὸν διεδέ‐ ξατο μὲν Σέρουιος Γάλβας, Κίμβρων δ’ ἐπιστρατευόντων τῇ Ἰταλίᾳ καὶ Σικελίας πολεμουμένης τὸν δεύτερον δουλικὸν πόλεμον στρατιὰν μὲν ἐς Ἰβηρίαν οὐκ ἔπεμπον
5ὑπ’ ἀσχολίας, πρέσβεις δ’ ἀπέστελλον, οἳ τὸν πόλεμον
Iber
.

431

ἔμελλον, ὅπῃ δύναιντο, καταθήσεσθαι. Κίμβρων δ’ ἐξελαθέντων Τίτος Δείδιος ἐπελθὼν Ἀρουακῶν μὲν ἔκτεινεν ἐς δισμυρίους, Τερμησὸν δέ, μεγάλην πόλιν αἰεὶ δυσπειθῆ Ῥωμαίοις γενομένην, ἐξ ἐρυμνοῦ κατήγαγεν ἐς
Iber
.

432

τὸ πεδίον καὶ ἐκέλευσεν οἰκεῖν ἀτειχίστους. Κολένδαν δὲ προσκαθίσας ἐνάτῳ μηνὶ παρέλαβεν ἐγχειρίσασαν ἑαυ‐ τὴν καὶ τοὺς Κολενδέας ἅπαντας μετὰ παίδων καὶ
Iber
.

433

γυναικῶν ἀπέδοτο. πόλιν δ’ ἑτέραν τῆς Κολένδης πλη‐ σίον ᾤκουν μιγάδες Κελτιβήρων, οὓς Μᾶρκος Μάριος συμμαχήσαντας αὐτῷ κατὰ Λυσιτανῶν, τῆς βουλῆς ἐπιτρεπούσης, ᾠκίκει πρὸ πέντε ἐνιαυτῶν. ἐλῄστευον
Iber
.

434

δ’ ἐξ ἀπορίας οὗτοι· καὶ κρίνας αὐτοὺς ὁ Δείδιος ἀνελεῖν,
συνθεμένων αὐτῷ τῶν δέκα πρέσβεων ἔτι παρόντων, ἔφη τοῖς ἐπιφανέσιν αὐτῶν ἐθέλειν τὴν Κολενδέων138
Iber
.

435

χώραν αὐτοῖς προσορίσαι πενομένοις. ἀσπαζομένους δὲ ὁρῶν ἐκέλευεν, τῷ δήμῳ ταῦτα μετενεγκόντας, ἥκειν μετὰ γυναικῶν καὶ παίδων τὴν χώραν μεριουμένους. ἐπεὶ δ’ ἀφίκοντο, προσέταξε τοὺς στρατιώτας ἐκ τοῦ χάρακος
5ἐξελθεῖν καὶ τοὺς ἐνεδρευομένους εἴσω παρελθεῖν ὡς ἀπογραψόμενος αὐτῶν ἔνδον τὸ πλῆθος, ἐν μέρει μὲν ἀνδρῶν, ἐν μέρει δὲ παίδων καὶ γυναικῶν, ἵν’ ἐπιγνοίη, πόσην
Iber
.

436

χώραν αὐτοῖς δέοι διελεῖν. ὡς δὲ παρῆλθον ἐς τὴν τάφρον καὶ τὸ χαράκωμα, περιστήσας αὐτοῖς τὸν στρατὸν ὁ Δείδιος ἔκτεινε πάντας. καὶ ἐπὶ τοῖσδε Δείδιος μὲν καὶ ἐθριάμ‐ βευσεν, πάλιν δὲ τῶν Κελτιβήρων ἀποστάντων Φλάκκος
Iber
.

437

ἐπιπεμφθεὶς ἔκτεινε δισμυρίους. ἐν δὲ Βελγήδῃ πόλει ὁ μὲν δῆμος ἐς ἀπόστασιν ὁρμῶν τὴν βουλὴν ὀκνοῦ‐ σαν ἐνέπρησεν αὐτῷ βουλευτηρίῳ, ὁ δὲ Φλάκκος ἐπ‐ ελθὼν ἔκτεινε τοὺς αἰτίους.
Iber
.

438

τοσάδε μὲν εὗρον ἄξια λόγου Ῥωμαίοις ἐς τότε πρὸς Ἴβηρας αὐτοὺς γενόμενα· χρόνῳ δ’ ὕστερον στασιαζόντων ἐν Ῥώμῃ Σύλλα τε καὶ Κίννα καὶ ἐς ἐμφυλίους πολέμους καὶ στρατόπεδα κατὰ τῆς πατρίδος διῃρημένων Κόιντος
5Σερτώριος, ἐκ τῆς Κίννα στάσεως αἱρεθεὶς τῆς Ἰβηρίας
Iber
.

439

ἄρχειν, Ἰβηρίαν τε αὐτὴν ἐπανέστησε Ῥωμαίοις καὶ πολὺν στρατὸν ἀγείρας καὶ βουλὴν τῶν ἰδίων φίλων ἐς μίμημα τῆς συγκλήτου καταλέξας ἤλαυνεν ἐς Ῥώμην ἐπὶ τόλμης καὶ φρονήματος λαμπροῦ, καὶ τἆλλα ὢν ἐς θρασύτητα
Iber
.

440

περιώνυμος, ὥστε τὴν βουλὴν δείσασαν ἑλέσθαι τοὺς
παρὰ σφίσιν ἐπὶ μεγίστης τότε δόξης στρατηγούς, Καικίλιόν τε Μέτελλον μετὰ πολλοῦ στρατοῦ καὶ Γναῖον Πομπήιον ἐπ’ ἐκείνῳ μεθ’ ἑτέρου στρατοῦ, ἵνα τὸν πόλε‐139
5μον, ὅπῃ δύναιντο, ἐξωθοῖεν ἐκ τῆς Ἰταλίας ἐν διχο‐
Iber
.

441

στασίᾳ τότε μάλιστα οὔσης. ἀλλὰ Σερτώριον μὲν τῶν στασιωτῶν τις αὐτοῦ Περπέρνας ἀνελὼν ἑαυτὸν ἐπὶ Σερτωρίῳ στρατηγὸν ἀπέφηνε τῆς ἀποστάσεως, Περ‐ πέρναν δ’ ἔκτεινε μάχῃ Πομπήιος, καὶ ὁ πόλεμος ὅδε,
5θορυβήσας δὴ τῷ φόβῳ μάλιστα Ῥωμαίους, διελύθη. τὸ δ’ ἀκριβὲς αὐτοῦ δηλώσει τὰ περὶ Σύλλαν ἐμφύλια.
Iber
.

442

μετὰ δὲ τὸν Σύλλα θάνατον Γάιος Καῖσαρ αἱρε‐ θεὶς Ἰβηρίας στρατηγεῖν, ὥστε καὶ πολεμεῖν, οἷς δεήσειεν, ὅσα τῶν Ἰβήρων ἐσαλεύετο ἢ Ῥωμαίοις ἔτι ἔλειπεν,
Iber
.

443

πολέμῳ συνηνάγκασεν πάντα ὑπακούειν. καί τινα αὖθις ἀφιστάμενα Ἰούλιος Καῖσαρ, ὁ τοῦ Γαΐου παῖς, ὁ Σεβα‐
Iber
.

444

στὸς ἐπίκλην, ἐχειρώσατο. καὶ ἐξ ἐκείνου μοι δοκοῦσι Ῥωμαῖοι τὴν Ἰβηρίαν, ἣν δὴ νῦν Ἱσπανίαν καλοῦσιν, ἐς τρία διαιρεῖν καὶ στρατηγοὺς ἐπιπέμπειν, ἐτησίους μὲν ἐς τὰ δύο ἡ βουλή, τὸν δὲ τρίτον βασιλεύς, ἐφ’ ὅσον
5δοκιμάσειεν.140